Book Title: Shantinath Mahakavyam Part 03
Author(s): Vijaydarshansuri
Publisher: Nemidarshan Gyanshala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004314/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A MOM KONKA KINAKYA K AcAryavayaM-zrI munibhadrasUrivara-viracitaM zrI zAntinAthamahAkAvyam "prabodhinI " vRti ca bhASAnvitam TIkAkAra pa. pU. A. ma. zrIvijayadarzanasUrIzvara zrI nemi-darzana-jJAnazAlA pAlItANA (saurASTra) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granyAMka : 10 AcAryavarya-zrImunibhadra-sUrivara-viracitam zrI zAntinAtha mahAkAvyam 'prabodhinI' vRttyAgUrjarabhASAnuvAdenacasamanvitam tRtIyo vibhAgaH [caturdazataH ekonaviMzasargaparyantaSaSThasargAtmakaH ] vRttikArA : zAsana samrAT sUricakracakravartijagadguru-kadambagiri pramukhatIrthoddhArakatapAgacchAdhipati bhaTTArakAcArya-mahArAja zrIvijayanemisUrIzvara mahArAja pradhAnapaTTadhara zAstravizArada-nyAyavAcaspatipUjyapAdAcArya mahArAja zrI vijayadarzanasUrIzvara mahArAjAH prakAzikA : zrI-ne-mi-da-ze-na jJA-na-zA-lA pAlItANA (saurASTra) zrI vIrani saMvat 2494 zrI vikramasaMvat mUlyam 10 rupyakANi Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: cunIlAla ukAlAla zrI nemidarzana jJAnazAlA pAlItANA ( saurASTra) prAptisthAna: zrI sarasvatI pustaka bhaNDAra paMDita bhUrAlAla kAlidAsa hAthIkhAnA, ratanapola-ahamadAbAda dvitIya prAptisthAna: zA. caMdulAla nagInadAsa The. zrIpAlanagara baMgalA naM. 17 AzramaroDausmAnapurA pAse amadAvAda 13. mudraka : dhairyakumAra sI. zAha AzA prinTarsa 108 kezavanI nAyakaroDa muMbaI naM. 9. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM pA da ki ya zAsana samrATa jagadguru tapAgacchAdhipati bhaTTArakAcArya zrImad vijyanemisUrIzvarajInA paTTAlaMkAra AcArya mahArAja zrImad vijaya vijJAnasUrIzvaranA prAkRta sAhitya vizArada zrImad vijyasUrasUrIzvarajInA paTTAlaMkAra kavi ziromaNI samartha vyAkhyAnakAra AcArya mahArAjazrImad vijaya yazobhadrasUrIzvarajInA varada haste mahArASTra punA nagaramAM upAdhyAyajI mahArAja zrI priyaMkaravijayajI gaNivarya tathA upAdhyAyajI mahArAja zrI zubhaMkaravijyajI gaNine saMvata 2024 nA poSa vadi 6 ravivAre zubhamuhute AcAryapada arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. tathA paMnyAsa zrI mahimA prabhavijyajIne upAdhyAyapada arpaNa thayuM hatuM. uparokta prasaMge Azare sAta hajAranI mAnava medanI vacce ghaNA ullAsapUrvaka ane te nimite 31 choDanuM ujamaNuM bRhada zAntisnAtra rUSimaMDaLapUjana ane mANIbhadranI pratiSThA vigere aneka prasaMgoe Avela jaina saMghanuM svAmivAtsa vigere bahuja sanmAnapUrvaka thayela ane A badhe AbhAra paramapUjya tapagacchAdhipati AcArya mahArAjazrI vijyaudayasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA temanA paTaTadhara AcArya zrImada vijayanaMdanasUrIzvarajInA Apela muhurte camatkAra nA sara hoya? te samaye bhAvika bhakta taraphathI jANe kaMbalaratnanI vRSTi thavA lAgI. ane te sAthe pAralA jaina saMgha isTa ne vesTamAMthI khAsa basa karIne AcAryapada tathA upAdhyAyapadAropaNa para AvI cAturmAsanI kRtAthatA batAvI ane punA saMghe sakala AcArya mahArAjane parivArasahita cAturmAsanI vinaMtI karI ane cAturmAsa pUjya AcAryadevanuM maMgaLamaya thayuM anekajana upayogI kAryo thayA. tathA pUjya nUtana AcArya mahArAjazrI vijya priyaMkarasUrIzvarajI vihAra karI coka thaI karajatasaMghanI atyaMta AgrahabharI vinaMtIne mAna ApI gautra mAsanI enI upara karajata jIllA kolAbA padhAryA ane saze vAjate gAjate dhAmadhUmathI praveza karAvI rautra sudI 1 ne zukravAre bRhata siddhacakra pUjana svAmivAtsalya sahita thayuM. tathA 16 pUjAe tathA AyaMbilanI oLI vigere mahesava thayo. ane comAsAnI atyaMta AgrahabharI vinaMtIthI comAsuM pUjya AcAryazrInuM zarU thayuM ane A samayamAM pustakanuM kAmakAja sthagita rahevAthI bRhada muMbaI AvI saM 2025mAM pUrNa karavAmAM AvyuM che bAkInuM kAma zAsanadevane prArthanA karIe chIe ke jaldI pUrNa thAya e ja bhAvanA sAthe viramuM chuM. lI. bhAvuka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karajata-kalAbAnA sahAyakanI yAdI . : : 501 zA pratApacaMdajI navAjI 301 zA kasturacaMda vardhAjI 101 zA zeSamalajI khuzAlacaMdajI 101 zA hajArImalajI sAMkaLA 101 zA bAbulAla bhANajI 101 zA jIvarAja bherAjI 101 zA kezarImalajI navalAjI 101 zA dharamacaMda telAjI 101 zA pratApacaMdajI TekAjI 101 zA zAntilAla jamalajI 101 zA mIzrImela chaganalAla 101 zA javAramalajI varadhAjI 1 1 zA mANekacaMda camanAjI 101 zA cunIlAla bhANajI 101 khaMDAlA jaina saMgha taraphathI 101 zA zeSamala sAMkalAjI 101 zA zAntimala saradAramala 101 zA himatalAla enDa ku. 51 zo bAbulAla bherAjI 51 zA bAbulAla rAmanAjI 51 zA bhabutamalajI ratanAjI . 51 zA bhIkamacaMda rAyacaMda 51 zA samarathamalajI TekA 51 zA devIcaMda hIrAjI 51 zA haMsarAja ratanAjI 51 zA javAramalajI bhuvAjI 50 zA DuMgarazI vADIlAla goregAma zrInagara sosAyaTI 50 zA rAyazI zIvajI cheDA ghATakopara 31 zA vakatAvaramala javAnamalajI 31 zA phojamala makanAjI 31 zA dhanarAjajI phulAjI 31 zA kezarImalajI pItAjI 31 zA dharamacaMdajI metI 30 zA popaTalAla mANekalAla - sAMgalIvALA hAla geregAMva , 21 zA ratanacaMda adAjI khaMDAlAvAlA : 25 zA lAdhurAma jazAjI, 25 zA lahamIcaMdabhAI rAyacaMda saravaiyA 25 zA mehanalAla motIcaMde che. - 21 zA AIdAnamalajI manAI 21 zA vastImala rakabAjI 21 zA chagamala rakabAjI , 21 zA pukharAjajI chogAjI' 21 zA ghebaracaMdajI pannAjI 21 zA mUlacaMdajI iMdAjI . 21 zA cunilAla asalAjI, 20 zA caMpAbena eDanavALA vesTa pAla 20 tapasvI munizrI kevalavijyajInA - upadezathI 11 zA khImacaMda motIcaMda saravaiyA 10 zA lakhamazI ghelAbhAI nIraMjana nIvAsa, IsTa pAlA '10 zA tArAcaMda hajArImalajI velAbA 10. zA choTubhAI maganalAla IsTa pAla 10 zA vardhamAna mAnacaMda zahera 51 zA bhAIlAla amRtalAla borasada 41 daheja jaina saMgha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodudhAta A mahAna kAvyamaya graMtha mUla anuSyae lokanuM pramANa 627ra thAya che, ne prabodhinI TIkA tenAthI bamaNI che ane tenuM bhASAMtara A bAla gopAla vAMcI samajI zake tevo gujarAtI anuvAda amArA gura "upAdhyAya" zrI priyaMkaravijayajI gaNIe Apyo che. sarala svabhAvI 5. pU. amArA gurunA guru zrI AcArya mahArAjazrIe A kAvyamAM sarala prabodhinI nAmanI TIkA racIne saMskRta jJAnane dharAvanAra mATe sugamatA karI ApI che. A graMthanA mUla kartA muni bhadrasUri mahArAja che A caritra vAMcavAthI chanI azAMti dUra thAya che ane 12 bhavonuM varNanamaya tathA upadezIka camatkArIka mahAna kathAo bIje kyAMya jovA jANavA maLe tema nathI. jo ke "jaina" temaja jainetara mahAkAvya che. paNa tenAthI A para che, athavA jagatamAM zreSTha cakravartinI padavI tathA tIrthaMkara padanI padavI eka bhavamAM meLavanAra mahAna zAntinAtha 16mA bhagavAnanuM AM caritra mahAna uttama che jema sAkaranA mahAna bhAgamAM je mIThAza che, tevI ja tenA kaNekaNamAM mIThAzaja bharelI che. 1. sarvArtha siddhavimAnathI cyavana kalyANa.............................. zrAvaNa vadi 7 2. kurudeze gajapura nagaramAM janma..........................vaizAkha vadi 13 3. teja nagarImAM eka hajAra puruSa sAthe dIkSA...... ...vaizAkha vadi 14 4. hastinApuramAM kevaLajJAna.............paSa sudi 8 5. sameta zikhara kAusagga dhyAne nirvANa.. vaizAkha vadi 13 mokSakalyANaka 6. suvarNa varNI kAyA 7. mRga lAMchanavALA 8. dasa lAkha varSanA AyuSyavALA 8. ra000 bAsaTha hajAra sAdhu 61600 ekasaThahajAra chaso sAdhvI sAmudAya hato. 10. garuDa yakSa ane nirvANI pakSINI InduSeNa ne bInduSaNathI zarU karI jemAM bAre bhavenuM varNana vistArathI Apela che. le. muni harSacaMda vijayajI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthamAM sahAya kenI nAmAvalI 1110) eka sadagRhastha hA. maNIlAla DAhyAbhAI naMdarabAra 1001) vADIlAla Ara. zAha taraphathI 800) javAharanagara jainasaMdha jJAna khAte 750) lIlAdhara vIracaMda mahetA dAdara vAkANa bhuvana 500) mATuMgA tapagaccha jainasaMdha 300) zA. DAhyAbhAI ghelAbhAI jJAnakhAtA taraphathI 300) zA. lakSmIcaMda nacaMda kArareDa borIvalI 350) eka sadgahastha che. pemacaMdabhAI 250) zA. kAntIlAla nyAlacaMda pAyadhunI, muMbaI 250) pAralA jaina saMgha zAnakhAte 250) goDIjI jainajJAna samiti 250) zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI zrepha, muMbaI 200) zA. ratIlAla khemacaMda amadAvAda dAlIyA bIlDIMga 200) zAMtAkrujha jaina saMgha jJAnakhAtAmAMthI, 200) pa. pU. A. bha. zrI merUprabha sUrajanA upadezathI jJAna khAte delatanagaramAM jeo zrInI varada haste saM. 2023 nA piSa suda 15 ne guruvAre upadhAnanI mALa samaye upAdhyAyapada 5. piyaMkaravijyajIne arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. 150) semacaMda zaMkaralAla mahetA maMdhezvarareDa borIvallI 150) eka AvikA taraphathI 110) mAlADa jaina saMgha devakaraNamUlajInI peDhI 100) adherI jaina gujarAtI saMdha taraphathI IralA hA. zAkaracaMda sarakAra 100) zA. trIkamalAla DAhyAbhAI 100) zA. jayaMtibhAI motIlAla anusaMdhAna peja naM. 7 upara juo Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstavikam jaina jagatsu "zrI zAntinAtha caritam" mahAkAvyamidaM paratra prasiddheSu paJcamahAkAvyeSunaiSadhIya carita pratinidhiritinAviditaM mahAmahima zAlinA mAIta zAsana prabhAvanAbhivRddhi nidAnAvadAta pratibhAvatAM viduSAm / sarga bandhatA dhIrodAtta dhIra prazAntAnyatarAtmanAyakatAdi-mahAkAvya lakSaNaM sarvathA mahAkAvyamida maJcatIti zAntarasa pradhAnamidaM jagatItale 'dvitIya manupamaJcAbhyupagataM vipazcidvandAnAm / mahAkAvyamidaM zrI munibhadrasUrIzvara praNIta manuzIlayadbhirmanISibhiH "dvitrAH paJcaSA vA mahAkavayaH" iti vadatAM zrImadAnanda vardhamAnAcArya mahodayAnAM cetasidvitreSu teSu mahAkave retanmahAkAvya praNetuH sthAnaM parikalpanIyameva / parantu daivayogAt prasiddhe'pi mahAkAvye'smin raghuvaMzAdi mahAkAvya svarasya tAtparya prakaTana paTIyAn mallinAthaH kavIndra ivanodapadyata kathaM ko'pIti kimapi cintayadbhirnanyanyAya-vAcaspati zAstravizAradAcArya zrImadvijaya darzanasUrIzvara mahArAja pravaraiH mahAkAvya midamatisaralatarayA rItyA'laGkAra dhvani nirdeza purassaraM TIkayituM prAyatyata, svakIyenAtyadbhuta pratibhAzrama balenAlpIyasA'nehasaiva TIkAkRtyaM sAdhu nirvatitam / nanya nyAya darzanAmbho nidhibhiHkavikula kumuda-kalAkaraiH zrImadbhiH tathA nyAkhyAtaM yathAlpa meghobhirapi sugamamavagantavyaM bhavati kAvyatattvam / zabda zAstra niSNAtatayA kAnya parama marma vittvena ca guruvaraiH paramparAnu sAriNI stA stA azuddhIH saMzodhyAnekArtha zlokAn katicittathA vyAkhyAtaM yathA''dhunikairvidvadbhiH sAtizaya pramodabharaiH saziraH kampanamabhinandyate, AnandAtirekazcAnubhUyate ? pUjya TIkAkAra mahAnubhAvai reva saTIkasya granthasyAsya mudrApaNe sarvamapi saMzodhanakAryabhAraM vyAkaraNanyyAyasAhityadarzanasambandhinAnAgranthasArthapraNayanayazaH kusumasaurabhasuvAsita samasta digantaH 'saphalIMkRtasiddhAnta - bhAratIvyAkaraNa vidyAvAridhi-darzanacintAmaNi-kaviziromaNi jyotirvid dinamaNI' tibirudAvalInikarasyasUricakracakravartitIthoMddhAraka tapAgacchAdhipati zAsanasamrADa jagadguru zrI 1008 bhaTTArakAcArya mahArAjAdhirAja nemisUrIzvara mahArAjapaTTAlaGkAra zAstravizArada kaviratnapIyUSapANi zrImadAcArya zrI vijayapravara vijayAmRtasUrIzvara mahArAja vineyaratna vayovRddha puNyaprakRtipanyAsapravara zrI puNyavijayajinmahArAja-vineya zrImadAcArya vijayadharmadhurandhara sUrivarasyopari nikSipyasvasthairabhAvIti TIkAyA asyAH prAzastyaM sarvasahRdayavidvadbhiranumeyameva / pUjya TIkAkArakRnmahAbhAgAcAryaiH zatruJjayatIrthe pIyUSopamanyAkhyAna prabhAvita-suzrAvakodAratA vitIrNa dravyaMsamucapa jImya " nemidarzana jJAnazAlA saMsthApitA saiva ca prakRta TIkA nirmANabhUmiriti sarvathaiva sApyavazyaM vandanIyatAmaJcati, likhita zrImadAcAryavarya caraNacArIkopAdhyAya zrI priyaMkaravijayajI gaNivaryeNa / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya: pUjya gurudevanI prabaLa IcchA mudraNa karAvavAnI hatI. ane keTalAka sargonI TIkAnI presa kopI taiyAra karAvI hatI. paNa akasmAtathI zatru jaya mahAtIrtha bhUmImAM pUrNa samAdhipUrvaka teozrI kAla dharma pAmyA. te pachI keTalAka gurudevanA bhAgyazALI bhakatanI dravya sahAyatA meLavI A graMthanuM mudraNa kArya zarU karyuM ane gurukRpAthI A mahA kAvyanuM kArya samApta thayuM. parama pUjya upAdhyAya zrI priyaMkara vijayajI gaNIvarya mahArAja sAhebe gurjara prAMtIya loka prasiddhine lakSyamAM rAkhI gurjara bhASAmAM leka sArAMza ati saMkSiptamAM ApI A kAma samApta karyuM che. jethI cAluM yugamAM A graMthanuM mahattava ghaNuM siddha thaze. saMskRtane nahi bhaNelA paNa gujarAtImAM vAMcI A mahA kAvyanI paramAnaMdatA prApta karaze. pUjya mahArAja sAhebanA prathama paTaTAlaMkAra anupama pratibhAthI dIpamAna AcArya mahArAja zrI vijaya jayAnaMdasUrijInA AzirvAda rUpI sahAyatAthI A graMthanI zobhAmAM teozrInI anupama lAgaNI anubhavIe chIe. pUjya mahArAja zrInA bIjA vinaya ratna, ziSya hemaladhu prakriyAnA saMkSipta TIkAkAra pUjya upAdhyAya zrI priyaMkara vijayajI mahArAjanA upadezathI A pustaka bahAra pADavA ame samartha thayA chIe. vartamAna tapAgacchAdhipati vayovRddha AcArya zrImada vijaya udaya surIzvarajI mahArAjanA karakamalamAM arpaNa karatAM khuba AnaMda anubhavIe chIe. pUjya upAdhyAyajI mahArAjanA ziSya saraLa svabhAvi sevA bhAvi munizrI harSacakra vijayajInI kAryadakSatAja graMtha chapAvavAmAM amane saMpUrNa madadakartA banI che. vANArasIthI "zrI yazovijaya jaina graMthamAlA prakAzita" zAntinAtha mahAkAvyane mUla graMtha rUpamAM AdhAra staMbha banI pradhinI nAmaTIkA yukata graMtha prakAzita karavAne apUrva avasara maLyo che. tathA A graMthamAM upakAri evA pUjya A. bha. zrI. gurUjI tathA gurunA-gurU tathA upAdhyAyajI tathA muni zrI. harSacaMdra vijayajInA phoTAo ApavAmAM Avela che. aMtamAM pitAnA dravyano saddaupayoga karanAranI sAthe nAmAvalI paNa ApI che. ane A kAmamAM dareka rIte sahAyaka thanAra je je mahAnubhAvo ne saMsthAo che. te darekane ame dhanyavAda ApIe chIe ane tene AbhAra mAnIe chIe. dA. jhaverI cunIlAla ukAlAla nemidarzana jJAnazALAnA TrasTI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ 8 > -8 sarvataMtrasvataMtra-zAsana samrA-sUricakracakravarti tapAgacchAdhipati jagadguru-bhaTTArakAcArya zrImAna vijayanemisUrIzvarajI mahArAja sAhebazrIjI $ G 8 %=@@@@ %>Page #11 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100) zA. ratIlAla nabhubhAI 100) zA. sArAbhAI jamanAdAsa 100) zA. choTAlAla maganalAla 100) zA. kAntIlAla mohanalAla 100) zA. jayaMtilAla lavajIbhAI 100) Ara. bAlubhAI 100) zAntilAla ThAkarasI 100) bAlAbhAI maganalAla 11) zA. nagInadAsa gagaladAsanA smaraNArthe haste caMdulAla ena. zAha che. zrIpALanagara baM. 13, amadAvAda 100) zAMtilAla enDa kuM. ha8 banIyana reDa, gulAlavADI, muMbaI 100) zA. kAntIlAla zIvalAla vIchIyAvALA dolatanagara 101) zA. jayaMtilAla vADIlAla hAla mATuMgA, jI. AI. pI. 100) zA. jazavaMtalAla amRtalAla kalolavALA, The. pAyanagara 100) amubhAI semacaMda che. zAMtAkrujha, goLIbAra roDa 101) zA. rasIklAla cImanalAla kelasAvALA, amadAvAda : 101) zeTha somacaMda cUnIlAla ha. praviNacaMda Do. senDarsa roDa 100) navalabena nAgajIbhAI ha. rasIkalAla, zAMtAkrujha 100) zeTha tArAcaMda nathubhAI denA beMka borIvalI 100) zeTha nagInadAsa popaTalAla mahuvA hAla navasArI derAsara pAse 100) zAMtIlAla cunIlAla kapAsI vAlakezvara kamalA niketana muM. 6 100) jazaparA jaina saMdha 101) zAntIlAla phUlacaMda zAha gulAlavADI muM. 4 100) zA. lalubhAI pItAMbaradAsa vilepArlA vesTa 100) jetasIbhAI meghajIbhAI javAharanagara Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100) jesIMgabhAI cunIlAla goregAMva trIpAThI bhuvana 101) zA. punamacaMda pIthAcaMda , , 101) zA. ramaNalAla karamacaMda , verahAusa 101) zA. praviNacaMda mohanalAla saravaiyA , , denA beMka upara 101) devacaMda trIbhovanadAsa hA. ramaNIkalAla tathA hIrAbhAI javAharanagara 101) zA. gIsulAla dhanarAja, goregAMva hA. mAMgIlAlajI 101) khImajI lAlajI phUgAvALA , iSTa 101) geDIjha jaina zrAvikA maMDaLa taraphathI 101) zA. pujAlAla khemacaMda amadAvAda svastIka sesAyaTI 86) malADa zrAvakA saMdha taraphathI 61) tAradeva jaina saMgha jJAna khAtAnA haste caMpakalAla maNIlAla 14) bhUrAlAla ke. zAha. pa) zA. mohanalAla tArAcaMda cepArI 50) zAkaracaMda chaganalAla sarakAra adherI 50) zA. maphatalAla mUlacaMda khaMbhAtI, delatanagara 50) zA. bhuramalajI cImanAjI cAmuMDerI, mAravADa 50) zA. ThAkarasI chaganalAla varADIyA, muMbaI 50) zA. hIrAlAla nAthAlAla DabhoDA, hAla zAMtAkrujha 50) jhaverI DAhIbena dolatanagara 50) amulakha suMdarajI pAsI cuDAnA haste jayaMtilAla 50) zA. dhIrajalAla cunIlAla zIva 50) nyAlacaMda haMsarAja vesTa zAMtAkrujha ploTa naM. 4 50) sukhaDIyA lalubhAI suratanA hA. zAMtAkrujha mahezvarakuMja 50) e. amratalAla enDa kaMpanI pAyadhUnI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51) bhegIlAla DI. zAha javAharanagara 50) nyu vorahAusa cInubhAI kaDIvALA 51) zeSamalajI mAhimavALA 50) zA. gIradharalAla jIvaNalAla jazaparAnA 51) zA. ramaNalAla choTAlAla godharAnA hAla zekhamemaNasTrITa pa) zeTha DAhyAbhAI ghelAbhAI pArlA 50) zeTha nAnacaMda jeThAbhAI muMbaI 51) nagInadAsa saubhAgyacaMdanA smaraNArthe haste rajanIkAMta dAdara , 51) kuMvarajI chaganalAla dUdhavALA hAla zivasAyana 50) cImanalAla jagajIvanadAsa sopArIvALA mATuMgA 51) TI. mohanalAla cunIlAla kArTara roDa sAdaDInA borIvalI 51) jIvarAja gardhanadAsa pArekha malADa 51) zA. ratIlAla cImanalAla vakhArIyA rAjendravIvA delatanagara 51) pI. bAbulAla goregAMva vesTa 50) vRjalAla vADIlAla ,, , 35) saMghavI gagaladAsa hAlacaMda ha. vADIlAla javAharanagara ploTa naM. 268 30) zA. rIkhavadAsa caMpAlAla pArlA 30) zA. dharamacaMda rUganAtha pArlA 30) rAdhavajI hIrajI malADa somavArI bajAra 30) zA. choTAlAla rAyacaMda vilepArlA bApaTIsTAraDa narenavalA 30) zA. bAlubhAI spesyalavALA 30) zA. mehanalAla kuMdanamala vAgolavALA 30) ratIlAla mANekacaMda kAMdIvalI prabhAsadana 30) ramaNalAla ke. zAha javAharanagara 30) zA. khAtIlAla lAlacaMda pAyadhunI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) zA. pukharAja kasturacaMda vAlI hAla pipanADa 30) zA. rIkhavacaMda kevaLacaMda 30) guNavaMta kapuracaMda 30) zA. cunIlAla jezIgadAsa belAsaNavALA delatanagara 30) Ara. ema. tarUNa kumAra kuM. maMgaladAsa mArakITa 30) zA. bhuramalajI pannAlAla dharalA rAjasthAna ISTa pArlA mANekabAI seneTarIyama 25) zA. bhogIlAla cunIlAla senAnA baTanavALA mATuMgA 25) zA. mahipatarAya jAdavajI 21 rAma hAusa 1le mALe muM. 7 20) bhIkhubhAI viThaladAsa pArlA 20) kasturacaMda sarUpacaMda pArlA 20) dharamacaMda dAmodara pArlA 21) zA. cInubhAI amathAlAla vaDodarAnA hAla borIvalI karaMDikaranI cAla 20) zA. bAvacaMda jhaveracaMda unA hAla malADa 20) zA. hIrajIbhAI popaTalAla dAdara 20) zA. khubacaMda ratanacaMda senDarsa roDa haste pukharAjabhAI 20) phaDIyA jezIlAla mohanalAla saradArapura hAla kArTara roDa 20) parIkha amRtalAla manasukhalAla junuM khAra 20) zA. lakSmIcaMda bhIkhAbhAI DubavALA hAla goregAMva 20) zA. zAntIlAla mohanalAla goregAMva lakSmI sosAyaTI aMnaM. 61 20) zA. lAlajI jeThAbhAI dAdara Azrama bIlDIMga bhavAnIzaMkara roDa 20) zA. rAjamalajI jazarAjajI javAharanagara 20) zA. baTukabhAI zIvalAla khaMbhAtI cAla delatanagara svargastha juThAlAlanA smaraNArthe 20) ha. rAyazI rAmajI tejapAla phATakaroDa 10) khAntIlAla bhAyacaMda varalIvALA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) mAnakoraena mahuvAnA Agama zrI darzana sUrijInI bhatrIjI taraphathI 10) sau. jenA zAha ha. jagubhAI zAha maMgaLa nivAsa mahAtmAgAMdhI roDa vilepArlA isTa 30) khaMbhAtI jainacAla pArlA iSTa jJAna pujananA 20) lIlAvaMtIblena pannAlAla jhaverI khaMbhAtI nIvAsa, pArlA 20) ravIlAla hAthIbhAI ajAdareDa metAcAla, ISTa 50) bApubena bhogIlAla vesTa pArlA 10) kezarIcaMda nagInadAsa kIrITa nIvAsa bAbulAla mANekacaMda aMdherI 11) zA. mUlacaMda rAmajI 20) hirAlAla jI. zAha veSTa pArlA hA. caMpAbena 10) ThAkarasI nAgazI loDAyA muluMDa 10) jayaMtilAla vADIlAla ISTa pArlA kRSNa bhuvana 10) navIna nagInadAsa lIlAcaMda haraselIvAlA 10) pratAparAya hemacaMda vAsA zAhapura vAyA kalyANa 20) zA. caMdulAla DAhyAcaMda pATaNavALA samIra carca roDa 30) zA. caMdulAla lakSmIcaMda vI. pI. reDa azokavIlA veSTa pArlA 56 30) zA. cothamalajI kuMdanamalajI mahAvira golDa zilvara kaMpanI 30) zA. mahAsukhalAla kaMpanI kAtIlAla ke. dAvana rUma naM. 47, vesTa pArlA 20) zA. dhIrajalAla jaMbubhAI gAMdhI detanagara 20) zA. himatalAla dIpacaMda hA. maganabhAI dAdara 20) zA. nagInadAsa premacaMda mahuvA hA. harahara bIlDIMga, muMbaI 20) zA. hIrAlAla gopALajI bhAvanagara hA. bArabhAI mahello, muMbAI 20) zA. lAbhubhAI prANajIvana mahetA rAjakoTanA, junA nAgaradAsa reDa, be bIlDIMga naM. 2. 1le mALe, muMbaI. 10) zA. kAntIlAla zIvalAla jJAnakhAte pArlA, bajAja roDa 15) zA. rajanIkAMta maganalAla, ploTa naM. 126 javAhara nagara Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 10) jJAnakhAte hA. bhoLAbhAI juhu 10) jIvaNabhAI cunIlAla dalatanagara krIyAkAraka 10) zA. rasIlAla nemacaMda javAhara nagara 10) semacaMda bhegIlAla goregAMva vesTa 10) somacaMda bhANajI goregAMva vesTa 10) zaMkarabhAI paTela javAhara nagara 10) kamalAbena javAhara nagara ploTa naM. 07 10) juThAbhAI sarUpacaMda, motI nivAsa 10) zAMtIlAla tulasIdAsa, motI nivAsa sleTa naM. 22 10) zA. zakaracaMdabhAI lIbedarAvALA, ploTa na. 22 javAhara nagara 10) zA. ratanasI gAMgajI javAhara nagara 10) velajI vaNavIra javAhara nagara ajANI sTora pleTa naM. 18 10) zA. bhegIlAla premacaMda javAhara nagara 10) zA. vADIlAla karasanajI vAMkAneranA javAhara nagara 10) zA. cekasI jezIlAla maNIlAla javAhara nagara 10) zA. phatecaMda durlabhadAsa berIvallI maMDapezvara roDa kRSNaprabhA bIlDIMga 10) ramaNabhAI kodarabhAI bhaNazALI bIlDIMga dAlatanagara 10) zA. jayaMtilAla nahAlacaMda kArTara roDa mArUti nivAsa 10) zA. cImanalAla odhaDabhAI delatanagara, 10) zA. kapuracaMda bAvacaMda unA The. unnati sadana detanagara 10) zA. jhaveracaMda motIcaMda suratI, jaina cAla rU. na. 18, dalitanagara 10) zA. rAyacaMda haricaMda cANasmA hA. bhImaDI 10) zA. pAsubhAI vIrajI nAgadA bhImaMDI navI cAlA 10) zA. gulAbacaMda DAbAjI vAlI hAla piyanADa 10) zeSamalajI navalojI piyanADa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) zA. choTAlAla DAhyAbhAI kApaDIyA vyArA hAla borIvalI 10) harakIzanadAsa caMdulAla mahuvA hAla berIvalI 10) zA. cunIlAla raNachoDadAsa suratanA hAla goregAMva 10) De. harIlAla zIvajIbhAI trIpAThIbhuvana , 10) zanIlAla caMbakalAla javAharanagara 10) phUlacaMda bhaNasAlI pAyanagara 10) zA. ramaNIkalAla maNIlAla sAhityasadana delatanagara 10) zA. khImacaMda tArAcaMda dozI javAharanagara 12) jJAnakhAte hA. jagajIvanadAsa trIkamadAsa borIvalI vesTa 10) gaulavADa hAusa, rAjasthAnI 10) eka sagruhastha 10) sAkaralAla gIradharalAla pArlA 8) zA. punamacaMda puMjIrAma pArlA aThThama tapa nimitte 10) zA. bhagavAnadAsa khuzAladAsa kumakuma epArTamena bloka naM. 9, vesTa pArlA 10) tejAjI IzvaralAla - 10) pItAMbaradAsa damaNIyA muMbaI 10) zA. ratIlAla dIpacaMda vijayanagara sAme, dAdara vesTa 10) lAkaDIyAvALA harakhacaMda mepasI sTezana sAme, manasukha pepara mATe 1) nalInIbena rAmarAya nAgara maNInagara aThThama tapa nimitte hA. haju ArTIsTa vilepArlA 10) zA. DAhyAbhAI somacaMda dahejavALA 1lA upadhAna tapa nimitte Page #19 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sva. zAsanasamrATa-tapAgacchAdhipati-sarvataMtrasvataMtra-ricakracakravati-prauDhaprabhAvazAli jagadgurU-prAtaHsmaraNIya pUjyapAda bhaTTArakAcArya zrImad vijayanemisUrIzvarajI mahArAjazrIjInA paTTAmbarabhAskara. * bhaTTArakAcArya zrImad vijayadarzanasUrIzvarajI mahArAjazrIjI. janma-sa'. 1943 poSa suda 15 mahuvAbaMdara, dIkSA-sa', 1959 aSADa suda 10 bhAvanagara gaNipada-saM', 1969 aSADa suda 5 (kapaDavaMja ) panyAsapada-saM. 1969 aSADa suda 9 kapaDavaMja, upAdhyAyapada-nyAyavAcaspati-zAstravizArada padapradAna-saM. 1972 mAgazara vada 3 sAdaDI (mAravADa), AcAryapada-saM. 1979 vaizAkha vada 2 khaMbhAta. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oM hau~ aI namaH / * zrI zAntinAthAyAIte bhagavate namaH / anantalabdhinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH / _ namo namaH zrI gurunemisUraye / nyAyavAcaspati-zAstravizArada-tapAgacchAcAryamahArAja-zrI vijayadarzanasUrIzvarajitsaMdRbdhayA 'prabodhinI' tyAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtaM mahAsAhityavAdiziromaNi -zrIperojamahomahendrasamadhigatapratiSThodaya zrImunibhadrasUripravaraviracitam / zrIzAntinAtha-mahAkAvyam (tRtIyo vibhAgaH) atha caturdazaH sargaH sargAdau-maGgalamAcarati granthakAraH yaditi yadacchasaMvedanapuNDarIkake, zritA trilokI bhramarIyate tarAm / manISitaM vaH saphalaM tanotu saH, zriyAMnidhiH zAntijinezvaraH sadA // 1 // - yasya zAntijinezvarasya acche sakalAvaraNakSayAcchuddhe saMvedane kevalajJAnarUpe puNDarIkake kamale zritA viSayabhAvena sambaddhA trilokI bhramarIyate tarAm bhramaravadAcarati, sa tAdRzaH zriyAM nidhirAkaraH sakalAtizayasampannaH zAntijinezvaraH vaH zrotRNAM vAcakAnAJca manorathaM saphalam tanotu, yaH sarvajJaH sarvazrIkazca, tato manorathalAbhaH sambhavatyevetibhAvaH // 1 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / atha vakSyamANakathAbhUmikAmAha yugAdIti yugAdinAthasya tanUbhuvAM zataM, babhUva tanmadhyaga ekakaH kuruH / pitA yamasyA'dita dezamaMzataH, sa tasya nAmnA kurureva paprathe // 2 // yugAdinAthasya zrIvRSabhasvAminaH tanUbhuvAM putrANAM zataM babhUva, teSAM madhyago'ntavartI ekakaH ekaH putraH kuruH tadAkhyaH, AsIditizeSaH / asya kuroH kRte pitA zrIyugAdinAthaH aMzataH bhAgaprAptaM yaM dezaM rAjyaM kartumadita dattavAn , sa dezaH tasya kurornAmnA eva kururiti paprathe khyAtaH kururiti dezanAma nRpanAmAnusAreNaiva jAtamityarthaH // 2 // saMprati taM dezameva varNayati bhavantIti bhavanti dhAnyAnyapi yatra santataM, spRhAM prakurvanti suparvaNAmapi / pavartamAnaM tvaparopavartane, kSamANi durbhikSamapAsituM param // 3 // yatra kurudeze dhAnyAni sasyaprabhRtIni santataM bhavanti, na tu dezAntaravatkAlavizeSAdhInamiti vilakSaNaguNaH sa deza iti bhAvaH / tathA yatra janAH suparvaNAM devAnAmapi sukhavizeSalAbhAtspRhAM spardhA kurvanti, tu punaH aparopavarttane paracakra pravarttamAnaM paramasahyaM durbhikSamapi apAsituM dUrIkartuM yAni dhAnyAni kSamANi, samarthAni etena dhAnyAnAmatibAhulyaM, tena ca deze sampadAdhikyaM tata eva devaspardhitvaM ceti vAkyArthahetukaM kAvyaliGgamalaGkAraH // 3 // bajeSviti vrajeSu gAvo viduSAmivA''sate, himAdrivad yatra samunnatojjvalAH / vinaiva yatnaM paripoSamAzritA, mahAtmamAM puNyabharaiH kRtA iva. // 4 // yatra kurudeze, vrajeSu goSTheSu gAvaH surabhayaH viduSAM vipazcitAM, gAvaH vANyaH iva Asate santi pavitratvAt sAmyamiti bhAvaH tathA himAdivatsamunnatAH atyuccA, ujjvalAH dhavalAzca Asate, na tu hrasvAkArA malinAzca, yatnaM vinaiva paripoSamAzritAH paripuSTAH pInA ityarthaH, etena gobhakSyatRNAdisamRddhiH sUcitA, ata eva mahAtmanAmuttamajanAnAM puNyabharaiH kRtA nirmitA iva sthitA ityarthaH, puNyaM vinA nAyanapoSaH sAdhya iti bhAvaH / atropamotprekSayoH saMsRSTiH // 4 // goSThA iti goSThA yatra vibhAnti gobhirabhito nIraistaDAgA iva, grAmA goSThakulaizca yatra nitarAM nIrANi pauriva / grAmairyatra purANi nirbharataraM padmAni bhRGgairivAinyonyaspardhavivRddhahuMkRtibharairbhuGgA iva zrIH puraiH // 5 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / yatra kurudeze goSThAH gozAlAH gobhiH abhitaH sarvataH nIraiH jalaiH taDAgA iva pUrNAH vibhAnti, tathA yatra kurudeze grAmAH goSThakulaiH gozAlAsamUhaiH padmaH kamalaiH nIrANi jalAnIva nitarAmatyantaM vibhAnti yatra kurudeze purANi nagarANi grAmaiH pArzvasthitaiH kRtvA bhRGgaiH bhramaraiH padmAnIva nirbharataraM sAtizayaM vibhAnti zrIH purAdizobhA ca puraiH nagaraiH kRtvA anyonyaspardhayA vivRddhaiH adhikamuccaritaiH huMkRtibharaiH guJjAravaiH bhRGgA iva vibhAnti / atra paraM paraM prati pUrvapUrvasya vizeSeNatvena sthApanAdekAvalyalaGkAraH // 5 // vatseti vatso vatsalabhAvamAzrayati no saMvarNyamAnaH satAM, nAGgaH kizcana caGgimAnamadhikaM puSNAti tRSNAvahaH / dhatte mAlavasattvameva sutarAM no mAlavastattvato, lATazcATavapATavaM na tanute yasmin samAlokite // 6 // yasmin kurudeze samAlokite dRSTe sati saMvarNyamAnaH stUyamAnaH vatsaH tadAkhyo dezaH satAM tajjJAnAM vatsalabhAvaM prItipAtratAM nAzrayati kurorvatsAdapyadhikatvAditi bhAvaH tRSNAvahaH autsukyApAdakaH aGgaH tadAkhyadezo'pi kiJcana kimapi adhikaM caGgimAnam saundaryAdhikyaM na puSNAti, kuroraGgAdapyadhikasundaratvAditi bhAvaH / tathA mAlavaH tadAkhyadezaH tattvato'rthataH sutarAmatyantameva mAyA lakSmyAH lavasyAlpAMzasyA'pi sattvaM na dhatte, kurorapekSayA mAlavo nitarAM niHzrIka iti tasya nAnvartha nAmeti bhAvaH / tathA lATaH tadAkhyadezaH cATavasya zlAghAyAH pATavaM yogyatA na tanute, tato'pi kuroreva zlAdhyatvAditi bhAvaH, atropamAnAdupameyasyAdhikyoktervyatirekaH // 6 // dezamiti dezaM gurjarameva jarjaratamaM prAjJAH samAcakSate, karNATaM na ca karNagocaragataM pIDAkaraM krnnyoH| vaiyyarthyaM sumahApadopapadayornAmnoH punA rASTrayohUMNaM bhrUNaniviSTameva kamalAlIlAgRhaM vIkSya yam // 7 // (paibhiH kulakam) kamalAyAH laSmyAH lIlAgRhamiva krIDAgRhatulyaM kurudezaM vIkSya prAjJAH gUrjaraM tadAkhyaM dezaM jarjaratamamatirNimeva samAcakSate varNayanti kuruvallAvaNyavirahAditi bhAvaH / karNagocara-. gataM zrutaM sat karNayoH pIDAkaramapi yam zrutisukhavarNA'ghaTitvAditi bhAvaH, karNATaM tadAkhyadezaM ca na, samAcakSate, yasya nAmaiva apriyaM sa svataH kathaM priya iti bhAvaH, punaH supadaM mahApadaM copapadaM yayostayoH rASTrayoH surASTramahArASTrayoH tadAkhyadezayoH nAmnoH vaiyarthyam kurvapekSayA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / tayoH zobhanatvasya mahattvasya cAbhAvAnnAnvarthatvamityarthaH / hUNaM tadAkhyadezamapi bhraNe garbha niviSTameva 'garbho bhrUNa' ityamaraH / garbhaniviSTavatkurumapekSyAjAtakalpameva, lezato'pi, kurusAdRzyAbhAvAditi bhAvaH / atrApi pUrvavad vyatirekaH // 7 // taditi tadasti tasminnuru hastinApuraM, puraM surANAmiva vAsavA sitam kaverbudhasyApi gurozca kevalaM, virodhitA yatra mitho na dRzyate // 8 // tasmin kurudeze uru vizAlaM hastinApuramasti, tatpuram, surANAM devAnAM vAsena nivAsena vAsitaM khyAtaM yadvA bAsavenendreNAsitamadhizritaM surANAM puramamarAvatIvAsti, sAmyasya bhedA'vinA bhAvitvAttayorbhedamAha-kevalaM yatra hastinApure kaveH kAvyakartuH, atha ca zukrasya budhasya viduSaH atha ca, tadAkhyagrahavizeSasya guroH kalAcAryAdeH atha ca bRhaspaterapi ca mithaH parasparaM virodhitA virodho na dRzyate, surapure tu teSAM virodha ityato dvayorbheda iti bhAvaH virodhabhAvAbhAvAbhyAM nyUnAdhikyayorupakSiptatvAvyatirekA'laGkAraH // 8 // rasairiti rasairanantaiH paripUritAntarA, vikAzipaGkeruhadIrghalocanAH / vibhAnti yasmin dvijarAjarAjitA, bahiH sarasyo lalanAzca mdhytH||9|| yasmin hastinApure anantairaparimeyaiH rasaiH zRGgArAdirasaiH rAgairvA, jalaizca paripUritamantaraM manaH madhyabhAgazca yeSAM tAstAdRzAH tathA vikAzIni paGkeruhANi kamalAnyeva dIrghANi locanAni yAsAM tAstAdRzyaH, tathA vikAzipaGkeruhANIva dIrghANi locanAni yAsAM tAstAdRzyaH tathA dvijarAjaiH pakSibhiH, atha ca viprazreSTaiH rAjitAH zobhitAH, "dantaviprANDajA dvijAH" ityamaraH / bahiH bahiHpradeze sarasyaH taDAgAH madhyato'ntaHpradeze ca lalanAH striyo vibhAnti "taDAgo'stri kAsAraH sarasI saraH" ityamaraH / atra dvayoH prakRtayoH sarasIlalanayo rasAyekadharmAbhisambandhAttulyayogitA'laGkAraH sa ca rUpakA'nuprANita iti saGkaraH // 9 // neti-- na dharmarAjasya purI parAbhavaM, nijazriyA yena salIlamApitA / . punastiraskArapadAnavAptaye, dhruvaM na kiM saMyaminI babhUva sA ? // 10 // yena hastinApureNa salIlamanAyAsenaiva nijazriyA nijasampadA kRtvA dharmarAjasya yamasya purI nagarI saMyaminyAkhyapurI parAbhavaM nyUnatArUpaM na ApitA ? apitu prApitaiva, nanu kuta etadityata Aha-sA dharmarAjapurI punaH bhUyo'pi tiraskArapadAnavAptaye'parAbhavAya saMyaminI saMyamavatI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / na babhUva kiM ? kintu dhruvaM babhUvaiva, kathamanyathA saMyaminIti tasyA nAma, saMyamena, parAbhavo nazyatIti bhAvaH atra vyatirekA'nuprANitAtizayoktiH // 10 // bhavanniti-- bhavan sa yasyAH kila pAradArikaH, patirna saundaryakalAmalIlavat / anIdRzaM rajjayatA svanAyaka, na yena laGkA samatAmupaiti sA // 11 // yasyAH laGkAyAH patiH rAvaNaH paradAreSu pravarttate iti sa tAdRzaH pAradArikaH parastrIlampaTaH bhavan sItAyAstena haraNAditi bhAvaH kilelyaibaitihye saundarya kalAM saundaryAMzamalIlavat lunAti sma yadi hi sA laGkA sundarI kintarhi tatpatiH pAradAriko'bhavaditi na sA sundarIti bhAvaH, anIha zamapAradArikam puNyabuddhim svanAyakaM raJjayatA svasaundaryeNAnukalayato yena hastinApureNa sA laGkA samatAM tulyato nopaiti / vyatirekAlaGkAraH // 11 // bhogeti bhogAvatyapi bhoginAmapi kulai ratnAMzubhirbhAsuraiH, saMruddhApi na yena sAmadhikaM spadhI vidhAtuM kSamA / sarvAneva durAtmano dvirasanAnnisya lakSmIzritA, pAtAlaM vizati sma tadvirasanAdhiSThAnapApAdiva // 12 // yena hastinApureNa sAdhU bhoginAM sarpANAm atha ca sukhaizvaryAdimatAm kulaiH samUhaiH bhAsuraiH bhAsvaraiH ratnAMzubhirapi saMruddhA'pi bhogAvatI pAtAlasthatadAkhyanagaryapi samanvitA'pi adhikaM spardhA vidhAtuM na kSamA, satI sarvAneva durAtmanaH durAzayAn dvirasanAt sarpAn pizunAMzca nirvAsya dUraM niHsArya lakSmIzritA zrIsamanvitA satyapi teSAM nirvAsitAnAM dvirasanAnAM sarpANAM pizunAnAM ca adhiSThAnasya svasmin nivAsasya pApAdiva pApabhavAt prabhAvAdiva pAtAlaM vizati sma, pApinAmadhaHpAto bhavatIti bhAvaH / atrAtizayoktyanuprANito vyatirekA'laGkAraH // 12 // prAya iti prAyo'mI amarAvatIM puramamaM yad varNayante budhAH kiM teSAM sa kadAgraho vyasanitA yadvA'vivekAtmatA / yasmin satyapi dharmazarmajanake satkarmanityotsave kiJcinnazvarameyasaukhyalalitAM puNyakriyAvarjitAm ? // 13 // ___ (SaDbhiH kulakam) yasmin hastinApure dharmasya zarmaNaH sukhasya ca janake, tatra hetugarbha vizeSaNamAha santi karmANi sadAcaraNAni sadanuSTAnAni ca nityamutsavazca yasmin tAdRze, satkarmaNA dharmasyotsavena ca Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / sukhasya janake hastinApure satyapItyarthaH / amI budhA vidvAMsaH yat kiJcidalpaM nazvaramanityamevaM sAvadhikaM ca yatsaukhyaM tena lalitAmabhilaSaNIyakalpAm puNyAbhiH puNyajanakAbhiH kriyAbhiH caritrakriyAbhiH varjitAm amUM nikRSTAmamarAvatIM puraM devanagarI varNayante prazaMsanti, sa tadvarNanaprasaGgaH prAyo bAhulyena teSAM budhAnAM kadAgrahaH nimittAbhAve'pi varNanIyameva mayeti durAgrahaH, vyasanitA, yasya kasyApi varNane'vicAryaiva varNanapravRttirUpo'bhyAso vA, vA kiM yadvA avivekAtmatA tAratamyasya bhedena grahA'sAmarthya vA kiM kathamanyathotkRSTe hastinApure satyapi amarAvatI varNayantIti bhAvaH / atra vyatirekamUlakabudhopAlambhAtizayoktiH // 13 / . seti sa tatra bhUmipatitAratAraka-prabhAsamadyotanatArakaprabhuH / samagradigvyApakavizvasainyako, babhUva bhUvallabhavizvasenakaH // 14 // tatra hastinApure sa prasiddhaH bhUmipatayaH tArANi uccAni tArakANi nakSatrANIva-teSAM prabhAbhiH samaM dyotanaH prakAzakaH tArakaprabhuH candra iva, samagrAsu dikSu vyApakaM vizvaM sarva sainyaM yasya sa tAdazaH sainyavazIkRtasarvAdikkaH bhUvallabhaH nRpaH vizvasenakaH vizvasenAkhyaH babhUva // 14 // vibhUSita iti vibhUSito bhRtibhirAtmanA vibhurbibharti yAM mUrdhni lalATalocanaH / yadagrato devasarasvatI jalaM, vahatyupAntasthitimAsthitaiva. sA // 15 // . vibhuH prabhuH lalATe locanaM tRtIyanetraM yasya sa tAdRzaH zivaH bhUtibhiH bhasmabhiH aizvaryaizca vibhUSitaH san AtmanA svayameva yAM gaGgAM mUrdhni mastakopari bibharti dhArayati, zivasya gaGgAdharatvaM prasiddhameveti bhAvaH / sA tAdRzI, tAdRzamahAmahimazivapUjitA'pi devasarasvatI gaGgA yasya nRpasyAgrataH jalaM vahatIti, nadIrUpatvAditi bhAvaH, jalahAriNI veti dhvaniH, upAnte samIpe sthitimAsthitA eva samIpa eva tasthau ityarthaH / hastinApurasamIpe gaGgA vahati, tatra nRpajaladhAriNItvAtizayoktiH // 15 // caturiti caturbhujatvaM svavazazriyA''zrayan , bhujaM-dadad dakSiNamAtmano dviSAm / punaH svajanmapatipattimAninA-mavApa yo na svarasAd vihastatAm // 16 // yaH vizvasena nRpaH svavazA yA zrIH tayA kRtvA caturbhujatvaM viSNutvamAzrayan , viSNorhi lakSmIrvazeti bhAvaH, svarasAt kRpAvazataH punaH svajanmanaH pratipattiM prApti manyante iti teSAmAtmanaH svasya dviSAM zatraNAM dakSiNa bhujaM dadadabhayadAnaM dadadityarthaH anena dattAmayadAnena svapunarjanmaiva Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmm Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam manyante zatrayaH iti bhAvaH / vihastatAM vyAkulatvaM nAvApa jIvitAH zatravaH pazcAdapakariSyantIti cintA na gataH anuttamapratApazAlitvAditibhAvaH / etena nRpasya mahAzayatvaM dayAvatvaM ca sUcitam // 16 // viniriti-- vinirjitaH zAradasAracandramA, visatvarairyasya yazobhirujjvalaiH / dadhau hRdantaryadazarma tat paraM, kalaGkarUpaM kavibhirvivarNyate // 17 // yasya nRpasya vizvasenasya ujjvalaiH dhavalaiH visRtvaraiH dikSu prasaraNazIlaiH yazobhiH vinirjitaH niSprabhIkRtaH zAradaH zaradRtubhavaH sAraH sampUrNatvAd dRDhaH candramAH hRdantaH manasi yadazarma parAjayajanyaM duHkhaM dadhau, tat paramutkRSTaM tadeva kavibhiH kalaGkarUpaM vivarNyate, na tu candrakalaGko'nyaH padArthaH iti bhAvaH atizayoktiralaGkAraH // tena ca tadyazaH candrAdhikamujjvalaM digvyApi ceti vyatireko dhvanyate ityalaGkAreNAlaGkAradhvaniH // 17 // ya iti.yastApaM tanute samAzrayati yastAM vAruNI rAgavAn, dveSaM yaH kavinA saha prakurute khyAtena kAvyAkhyayA / AlokaprakaTIkRtAkhilajagat sAmAnyamapyAsthito nAyaM yena samAnatAmakalayat sUraH sa bhAsvAnapi // 18 // yaH sUryaH tApamAtapaM duHkhaM ca tanute karoti, atha rAgavAn viSayecchuH san tathA ca raktaH vAruNI paMzcimAM dizamatha ca madirAM samAzrayati-"surA pratyakca, vAruNI" ityamaraH tathA yaH sUryaH kAvyaH zukraH ityAkhyayA khyAtena kavinA zukreNa saha dveSaM prakurute- 'zukro daityaguruH kAvya uzanA bhArgavaH kaviH' ityamaraH / sUryaH svakaraistApaM kurute raktavarNazca pazcimAyAmastameti, zukrazca sUryasamIpastho'stametIti tayoyodverSa iti daivajJAH iti bhAvaH / bhAsvAn prabhAvAn, ata eva Alokena prakAzena prakaTIkRtam prakAzitamakhilaM jagadhena sa tAdRzaH so'yaM sUro'pi sUryo'pi sAmAnyaM tulyatAmAsthitaH kartumudyukto'pi jagatprakAzakatvadharmeNa taulyAya kRtaprayatno'pItyarthaH yena vizvasenanRpeNa saha samAnatA nAkalayaddadhau, yato nRpaH na tApakArI na vA vAruNIM zritaH na ca kavideSIti bhAvaH atra zleSamUlo vyatirekAlaGkAraH // 17 // ___ya iti yaH saMkocayati sma kozanicayaM padmAkarANAM karaiyaH sarvatra kalaGkapaGkakalanAd doSAkaro vizrutaH / sa sphUrjadguNaratnaratnagiriNA nakSatralakSmIkRtA, sAmyaM yena samaM samAzrayadayaM rAjA kalAvAnapi // 19 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH srgH| yaH rAjA nRpaH candrazca 'rAjA prabhau nRpe candre yakSe kSatriyazakrayori" ti vizvaH / karaiH bhAgadheyaiH balibhiH rAjagrAhyabhAgairiti yAvat atha ca kiraNaiH "kRtvA, balihastAMzavaH karAH, bhAgadheyo baliH kara" iti cAmaraH / padmAnAM lakSmInAmAkarAH teSAm dhaninAM nRpANAmityarthaH / atha ca padmasamUhAnAm, kozanicayam , vittanidhim atha ca bIjakoSam, saGkocayati sma nyUnaM karoti sma, atha ca mudritaM karoti sma, nRpaH karagrahaNena kRtvA pratipakSanRpakozaM saGkocayati, candrazca svakiraNena padmaM mudrayati iti bhAvaH / tathA ya nRpaH candrazca sarvatra kalaGko'naya eva paGkastasya kalanAnnItyA dUrIkaraNAddhetoH atha ca kalaGkaH lAJchanaM tadeva paGkaH tasya kalanAddhAraNAdvetoH, doSaM pApaM na karotIti sa doSAkaraH nirduSTaH, atha ca doSasya AkaraH doSAM rAtriM karotIti vA sa tAdRzaH vizrutaH khyAtaH kalAvAn catuSaSTikalAjJaH, atha ca SoDazakalaH api ayaM sa rAjA nRpazcandrazca, sphUrjadguNAni prakaTagaNAni ratnAni yasmin sa tAdRzaH ratnagiriH meruH yena sa tAdRzazcandraH tena candraprakAzena meruratnaprakAzanAditi bhAvaH / atha ca sphUrjantaH guNAH ratnAnIva teSAM ratnagiririva sa tena, nakSatrANAM lakSmI karotIti tena, candre satyeva nakSatrANAM, prakAzanAditi bhAvaH, atha ca na kSatrAH kSatriyAste nakSatrAH brAhmaNAdayaH, teSAM lakSmI dAnAdinA samRddhiM karotIti saH tena. kSatriyANAM tu lakSmIharaNameva karotIti bhAvaH / yena nRpeNa candreNa vA samaM saha sAmyaM tulyatAM samAzrayat atra rAjapadena nRpagrahaNe yeneti candragrahaNam. anyathA tvanyatheti bodhyam, ata evobhayAzrayeNa vyAkhyAtaM mayA, atra zleSamUlopamA'laGkAraH // 19 // nyAya iti nyAyaH saMzrita eka eva bhuvane puSNAti kIrti parAM, saMbaddhaH sa visarjanena saha cet svarNasya tat saurabham tad dvaitaM vinayena bhUSayati vA lokottaraH kazcanetyetadvaiduSavAkyasaMpravaNato yenA''dRtaM tattrayam // 20 // yena vizvasenanRpeNa ekaH nyAyaH nItireva saMzritaH san bhuvane parAmutkRSTAM kIrti puSNAti nItyA kIrtirlabhyata iti bhAvaH / sanyAyaH visarjanena dAnamutsarjane visarjane ityamarokteH tad dvaita vinayena saha dAnena saha cetsambaddhaH, tannyAyadAnayoH sambandhaH svarNasya saurabhaM saugandhyamiva, jAyate iti zeSaH / tad dvaitaM nyAyadAnadvayaM lokottaraH alaukikaguNayuktaH kazcana virala eva vinayena bhUSayati, vA. nItimattva-dAtRtva-vinayavatvAnAmekatra sthitiratidurlabheti bhAvaH, ityetaduktaprakArasya vaiduSavAkyasya vidvadvacasaH saMzravaNataH zravaNAtteSAM nyAyadAnavinayAnAM trayamAdRtaM svIkRtam , sa vizvasenaH nItimAn dAtA vinayI cAsIdityarthaH // 20 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / vizrANa iti vizrANo'pyAsyavivaragatA dve sahasre rasajJA, yaccheSo yaM dvirasanapatiH stotumevAmabhuSNuH / zauryaudAryAdikaguNagaNaM yasya vizvaprasiddhaM, tasthau tenAvanitalamaraM lajjayaiva pravizya // 21 // (aSTabhiH kulakam) AsyaM vivaramiva mukhAntaH gatAH sthitAH dve sahane sahasradvayasaMkhyAkAH rasajJAH jihvAH vizrANaH dhArayannapi sahasrazIrSatvAd dvijihvatvAcceti bhAvaH, dvirasanAnAM bhujagAnAM patiH zeSaH zeSanAgaH yasya vizvasenasya vizvasmin prasiddhaM khyAtaM, yaM zauryodAryAdikaguNagaNaM stotuM varNayitumeva yadyato'prabhaviSNurasamartho jAtaH guNAnAmAnantyAtstutisAdhanarasajJAnAM ca parimitattvAditi bhAvaH, tena hetunA eva lajjayA viziSTasAdhanasattve'pi kAryApaTutvajanyayA iva araM zIghram avanitalaM pAtAlaM pravizya tasthau, lajjito hi AtmAnaM gopAyatIti bhAvaH // utprekSA // 21 // athatadbhAryAmAha - * mahAzayA tanmahiSI mahAzayA'cirAbhidhAnA cirapuNyasaMcayA / - babhUva kAntena mahezapArvatI, prapaJcitapItimudAjahAra yA // 22 // maheti-mahAzayA udArA ciraM puNyasya saMcayo yasyAH sA tAdRzI puNyAtizayavatI aciretyabhidhAnaM yasyAH sA tAdRzI acirAnAmnI tasya vizvasenasya mahiSI paTTarAjJI babhUva, yA acirA kAntena kRtvA mahezapArvatIbhyAM prapaJcitAM vistAritAM prItimudAjahAra // 22 // vilokyeti vilokya lokottarameva rohaNI, yadagryasaubhAgyamabhaGgaraM tapaH / ____ cakAra saubhAgyakRte nu rohiNI tapaH prasiddhaM tadidaM jinAgame // 23 // yasyA acirAyAH agryamuttamaM saubhAgyam abhaGguraM sthiraM tapazca lokottaraM lokadurlabha vilokya eva rohiNI saubhAgyakRte nijasaubhAgyAtha rohiNItyabhidheyaM tapaH cakAra nu kRtavatIva, tato hetoH idaM tapaH jinAgame prasiddham rohiNItapo'bhidhayAkhyAtam , utprekSAmUlA'tizayoktiH // 23 // Asyamiti AsyaM yasyA hasati sutarAM paurNamAsyAH sudhAMzuM, tenaivAyaM pratipadamitaH prekSyate kSIyamANaH / AlokAya prakRtimahasA savethA vyAsatAnA, yuktaM caitajjagati mahatAM nirjitAnAM pareNa // 24 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / yasyA acirAyA AsyaM mukham paurNamAsyAH sudhAMzuM pUrNacandramityarthaH / sutarAmatyamantaM hasati, niSkalaGko hi kalaGkina hasatyeveti bhAvaH / nanu kuta etattvayA jJAtamiti cettatrAhatena taddhAsahetunaivAyaM candraH itaH pUrNimA'nantaraM pratipadaM pade pade, pratipattitharArabhya vA kSIyamANaH prekSyate, kRSNe candrakalAnAM kramazaH kSayAditi bhAvaH / sa ca kSaya ucita evetyAha-AlokAya prakRtimahasA prakAzAya svAbhAvikatejasA sarvathA vyAvRtAnAM rahitAnAM pareNAnyena nirjitAnAM tiraskRtAnAM mahatAM jagati etatkramazaH kSayaH yuktaJcocitameva, parAjito mahAn prakAzazIlasvAbhAvikatejasA hIyate kSIyate ca svayamapIti lokasiddhameveti bhAvaH / atrAtizayoktimUlArthAntaranyAsaH // 24 // AsthAnIti AsthAnI rUpalakSmyA bhuvanavijayino rAjadhAnI smarasya, krIDAsthAnaM guNAnAM zaradijazazinaH kaumudIsannibhAnAm / saundaryasyekapAtraM nirupamamahimA vajravajrAkarovIM, paulomI yA dvitIyA'vanibhuvanagatA vedhasA'sarji nUnam // 25 // yA acirA vedhasA brahmaNA rUpalakSmyA AkRtizriyaH AsthAnI Aspadam, bhuvanavijayinaH smarasya kAmadevasya rAjadhAnI tadrUpA zaradijasya zaratoH sambandhinaH zazinaH candrasya kaumudIsannibhAnAM. candrikAtulyAnAmatyujjvalAnAM guNAnAM dayAdAkSiNyAdInAM krIDAsthAnam, saundaryasya ekaM mukhya pAtram, nirupamaH mahimA evaM vajraM tasya vajrAkarovIM vajrAkarabhUH tadrUpA avanibhuvanaM martyalokam gatA dvitIyA aparA paulomIndrANI asarji nirmitA, nUnam dhruvam // utprekSAslaGkAraH // 25 // diveti divA viyogaH prathitazcakorayo-stathA nizAyAmapi ckrvaakyoH| ato na tAbhyAmucitA samAnatA, tayorajasraM sukhasindhumagnayoH // 26 // cakorayoH pakSivizeSayoH strIpuMsayoH divA divase viyogaH prathitaH khyAtaH tathA cakravAkayorapi nizAyAM viyogaH prathitaH ataH ajasraM divAnizaM sukhasindhau magnayoH viyogAbhAvAditi bhAvaH / tayoH acirAvizvasenayoH tAbhyAM cakoracakravAkAbhyAM samAnatopamA, na ucitA, sAmyasyaivAbhAvAditi bhAvaH // vyatirekaH // 26 // jagAmeti jagAma bhogAnupabhuJjatostayoH, kiyAnanehAH priyatAnuraktayoH / parasparaprema vinA kRtaM budhA, vidurna kiM jampatisaGgamaM vRthA ? // 27 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___bhogAn sukhAni upabhuJjatoH priyatayA premNA anuraktayoH parasparamanurAgavatostayoracirAvizvasenayoH kiyAn anehAH kAlaH jagAma vyatIyAya, budhAH parasparasya premNA vinA rahitaM kRta jAyAzca patizca jampatI tayoH saGgamaM vRthA niHsAraM na viduH kim ? api tu vidureva tayostu sapremasaGgamaH sArthaka eveti bhAvaH // 27 // athAcirAyA garbhadhAraNamAha janturiti janturmegharathasya so'tha nikhilaM svAyuH prapUrya trayastriMzasindhumitaM vimAnakalitastasmAd vimAnAccyutaH / mAso bhAdrapadasya saptamatithau kRSNe bharaNyAM vidhau, tasyAH kukSimabhUSayat tribhuvanasyAbhUSaNAyA vibhuH // 28 // athAnantaram sa pUrvavarNitaH vibhuH jagatpatiH megharathasya jantu vaH vimAnakalitaH sarvArthasiddhavimAnasthitaH san trayastriMzatsindhumitaM trayastriMzatsAgaropamapramANaM nikhilaM sampUrNameva svAyuH prasUrya samApya, bhAdrapadasya mAsaH mAsasya kRSNe kRSNapakSe saptamyAM tithau bharaNyAM tadAkhyanakSatre vidhau candre anukUle sati tribhuvanasya AbhUSaNAyAH maNDayitryAH tasyAH acirAyAH kukSiM garbhamabhUSayat acirAgarbhastho jAta ityrthH-||28|| jAtyeti jAtyASTApadavAsavezmani tadA muktAvitAnojjvale, sA kRSNAgurusAradhUpasurabhau citravicitraH zrite / nidrAmudritalocanAmbujayugA kiJcitmahRSTA mahA devIsausthyabhRtA caturdazamAsvapnAnimAnaikSata // 29 // tadA megharathajIvasya garbhAvatArasamaye jAtyasya vizuddhasyASTApadasya suvarNasya vAsavezmani vAsagRhe muktAnAM vitAnena candrAtapenojjvale kRSNAgurusAradhUpena surabhau saparimale vicitraiH naikaprakAraira tairvA citrairAlekhyaiH zrite samanvite jAtyASTApadavAsavezmani nidrayA mudritaM locanAmbujayugaM netrakamaladvayaM yasyAH sA tAdRzI suptetyarthaH sausthyabhRtA susthitA sA mahAdevI acirA kiJcitprahRSTA ISatprabuddhA satI imAn vakSyamANAn caturdazamahAsvapnAn aikSata ddrsh||29|| ___ atha svAmAneva varNayati-tatra prathamamairAvatahastidarzanamAha himagiriti himagirizilAkAyacchAyaM yazaH kila mUrtimat, zubhazubhamayairaMzairdantaizcaturbhiralaGkRtam / surabhitadizaM zcotadAnAmbhasA zucisAdizo, vadanakamale sA zakrebhaM vizantamavaikSata // 30 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / sA mahAdevI acirA himagireH himAlayasya zilAyAH kAyasya svarUpasya chAyA-kAntiriva kAntiryasya tAdRzaM himadhavalam, ata eva mUrtimad yazaH kila, yaza iva sthitam , zubha-zubhamayaiH atizubhaiH caturbhirazaiH bhAgairiva dantaiH catubhirdantaiH alaGkRtam tathA zcotatA sravatA dAnAmbhasA madajalena surabhitA satparimalIkRtA dizaH yena tAdRzam , tathA zuciH dhavalaH sAdI hastipako yasya tAdRzaM zucisAdizaH mattvarthe zas pratyayaH zakrebhamairAvatam vadanaM kamalamiva tasmin vizantamavaikSata // 30 // zaradIti zaradijazazijyotsnAgauraM zubhaM tanutAM gataM, kila vasumatIM zRGgAgrAbhyAmudacya vahattamam / dhruvamupahRtaM yAnaM svIyaM dvitIyamarutvatA, tadanu vRSabhaM devyadrAkSId divo'pyavatAriNam // 31 // tadanu tatpazcAd devI acirA, zaradijasya zAradasya zazinaH jyotsneva gauraM dhavalam ata eva zubha-"maGgalaM-zubham" ityamaraH / tanutAM kAyatvaM gataM zRGgayoragrAbhyAM koTibhyAmudaJcya uttolya vasumatI pRthivIM vahattamam vahantam dvitIyamarutvatA dvitIyena IzAnendreNa devendreNa svIyaM svakIyaM yAnaM vAhanaM dhruvamupahRtamupakRtamiva divaH svargAdavatAriNamavatarantaM vRSabhamadrAkSIt // 31 // atha siMhasvapramAha vapuSIti vapuSi sitimA'dvaitaM sphItaM vahantamakalpitaM, nayanakapilajyotiH pujaividyutataDitprabham / balamadabhRto nyakkurvANaM ravairapi diggajAn , nayanapadavImeNAdhIzaM tato nayati sma sA // 32 // ___ tataH tadanantaraM sA acirAdevI, vapuSi zarIre akalpitaM svAbhAvikaM sphItaM vRddhimat sitimnaH dhAvalyasyAdvaitamasAdhAraNyaM vahantam, dhArayantam, nayanayoH kapilAnAM pItAnAM jyotiSAM pujaiH vidyutA parAjitA taDitaH vidyutaH prabhA yena taM tAdRzam , ravaiH svazabdaiH balaM madazca bibhratIti tAn balavataH madamattAMzca diggajAn-nyakkurvANaM parAjayantameNAdhIzaM siMhaM nayanapadavIM netragocara nayati sma dadarzetyartha. // 32 // athalakSmIdevIsvapnamAha niravadhIti niravadhimahAsaundaryaikakrayANakaTikA, . sumazaranRpasvAmyorodhAkSarArjunapaTTikA / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / samuditajagatsubhrarUpAbhimAnavijitvarI, prathamavadasau devI lakSmImavaikSata vikSatAm // 33 // niravadheH niHsImnaH mahAsaundaryasya ekasyAsAdhAraNasya kriyANakasya paNyasya haTTikA paNyavIthitulyA, sumAni puSpANi zarA yasya tasya nRpasvAminaH kAmadevanRpasyodbodhasyoddIpanasya akSarasya zabdasya arjunapaTTikA dhavalapatrarUpA, samuditAnAM militAnAM jagatAM subhruvAM strINAm rUpAbhimAnasya saundaryagarvasya vijitvarI jetrI asau devI acirA prathamavatpUrvavat vikSatAmavikalAm , sarvAGgamanoharAma, lakSmImavaikSata , atra devI vizeSaNAni dvitIyAntatayA lakSmIvizeSaNAnyapi sambhavanti, tadeva cocitaM pratibhAti, svapnavarNanaprastAve devIvarNanasyAnavasaragrastatvAditi sudhIbhiranusandhAnIyam // 33 // __atha puSpamAlAsvapnamAha vyajayateti byajayata purA mA'syAH zvAso mRdutvamidaM tato, .. dadhadatizayaM sarvotkRSTaM padau zaraNaM zraye / vividhakusumAmodAkRSTaprabhUtamadhuvratA, sarasasumanomAlA tasyA itIva mukhe'vizat // 34 // asyA acirAyA zvAsaH mA mAM vyajayata svaparimalena nyUnAmakarot, tato hetoH atizayamidaM dRzyamAnaM mRdutvaM komalatvaM dadhat sarvotkRSTaM paramottamaM padau acirApAdadvayarUpaM zaraNaM zraye parAjito hi zaraNago bhavatIti bhAvaH / itIva uktaprakAraM vicintya iva vividhAnAM kusumAnAmAmodaiH parimalaiH kRtvA-AkRSTA prabhUtAH bahavo madhuvratA bhramarA yayA sA tAdRzI parimalalubdhabhramaravirAjitA sarasA samakarandA sumanomAlA kusumasrak tasyA acirAyA mukhe'vizat / atra * 'padau zraye iti buddhayA mukhe'vizadityuktiH kathaM saGgatimetIti sudhIbhireva vibhAvanIyam // 34 // __ atha candrasvapnamAha vadaneti vadanakamalenaitasyAH prAga jito'smi yato nabhe, divasasamaye kiJcid naiva prabhA prabhavatyapi / avikalakalA madvibhratyAH kalAzca caturguNA, iti zazadharastasyA vaktre viveza siseviSuH // 35 // mat mattaH mAM candramapekSyetyarthaH, caturguNAH catuSSaSTisaGkhyAkAH candrasya SoDazakalatvAt gItAdikalAnAJca catuSSaSTisaGkhyAyAsta ruktatvAditi bhAvaH avikalAH samagrAH kalA aMzA yAsAM tAH sarvAGgapUrNA ityarthaH kalAH gItanRtyAdin kAntIzca vibhratyA etasyA acirAyA vadanakamalena mukhena yataH prAg jito'smi ataH nabhe AkAze divasasamaye dine kiJcidapi prabhA mama candrasya Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / naiva prabhavati bhavati, parAjito hi niSprabho jAyate iti bhAvaH iti hetoH zazadharazcandraH tasyA acirAyA mukhe siseviSuH sevitumicchuH san viveza. anyo'pi hi parAjitaH jetAraM sevate iti bhAvaH / atizayoktiH // 35 // ____ atha sUryasvapnamAha jayamita ayamapi vibhurbhavyAn padmAkarAniva bhotsyate, nijakamahasA sarvAnanyAn prasahya vijeSyate / ahamiva jagaccakSurbhAvI bhajAmyamumeva tat , prathamamiva tadvaktre bhAsvAnavikSadavekSitum // 36 // ayaM garbhAvatINoM vibhuH prabhuH ahamiva padmAkarAniva bhavyAn prANinaH bhotsyate prabodhaM dAsyati tathA nijakamahasA svatejasA prasahya balAdiva sarvAnanyAn tejasvino vijeSyate ahamiveti zeSaH tathA, ahamiva jagatAMcakSuH yathAvasthitavastuprakAzakatvAccakSuriva bhAvI bhaviSyati tattataH amuM garbhAvatIrNameva vibhuM bhajAmi, iti hetoH prathamaM janmanaH pUrvamevAvekSituM draSTumiva bhAsvAn sUryaH tasyA acirAyA vaktre mukhe'vikSatpraviveza // 36 // ... atha dhvajasvapnamAha girIti giripadajuSo vaMzasyAgresaro'hamiva prabhuH, samadhikatarasphUrjatmauDhyA suparvakRtazriyaH / jagati bhavitA nAnAkoTIzvarAlayabhUSaNaM, svayamiti kRtasvAntastasyA viveza mukhe dhvajaH // 37 // samadhikatarayA'tipracurayA sphUrjantyA vijRmbhamANayA prauDhyA prauTatayA dRDhatamA va suparvabhiH devaiH pranthivizeSaizca kRtazriyaH vihitazobhasya giripadajuSaH girizabdasamanvitastha vaMzasya kulasya, atha ca girivaduccasya tRNadhvajasya prabhuH ahaM dhvaja ivAgresaraH pradhAnaM bhaktiA, jagatidhvaja iva, nAnAkoTInAM anekakoTidravyANAM vividhazreNInAM cezvarANAM nRpANAmAlayasya prasAdasya bhUSaNaM, bhavitA itItthaM svayameva kRtasvAntaH kRtamatiH dhvajaH tasyA acirAyA mukhe viveza // 37 // atha kanakakalazasvapnamAha jalanidhIti- - jalanidhivadAkaNThaM pUrNa jalaimadhuraiH paraM, vikacasumanomAlAkIrNa jinezvarabimbavat / upahRtamiva svanAthenAgrato'pi nidhiM navaM, kamakakalazaM kalyANAptau vilokayati sma sA // 38 // . Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / sA'cirA jalanidhivat AkaNThaM kaNThaparyantam velAparyantazca madhuraiH jalaiH paraM savizeSaM pUrNam / jinezvaravimbavat vikacAnAM puSpitAnAM sumanasAM puSpANAM mAlAbhirAkIrNaM vyAptam , svarnAthenendreNa amato'pre upahRtamupadIkRtaM navaM vilakSaNaM nidhimiva kanakakalazaM kalyANAptau kalyANAptinimittaM vilokayati sma // 38 // matha pacAkaraspnamAha pratinidhimiveti pratinidhimiva kSIrodasyA'mRtairamRtapabhaivizadavizadairapAlyantaM gataiH paripUritam / patagamithunai nArUpairupAsitamAcitaM vikasitataraiH padmaH padmAkaraM ca sakaikSata // 39 // sakA sA'cirA, vizadavizadaiH paramanirmalaiH ata eva amRtaprabhaiH sudhAsahodaraiH ApAlyantaM gale baTorvabhAgAntaM vyAsaiH amRtaiH jalaiH sudhAbhizca "salilaM kamalaM jalam payaH kIlAlamamRtami" syAmaH // paripUritama, ata eva , kSIrodasya pratinidhimiva sthitam, nAnArUpaiH anekAkAraiH panagamidhunaH pakSidanTraiH upAsitaM sevitaM vikasitataraiH padmarAcitaM vyAptaM padmAkaraM sarovaraM caikSata // 39 // atha samudra svapnamAha priyatameti - priyatamatayA kroDakrIDatsutopalasaMvidA'vagaNitamahAratnajyotirvibhAsitasaikatam / pavanacalanotthAsnUrmINAM sahasrasamAkulaM, pramuditamanAH pArAvAraM nibhAlayati sma sA // 40 // sA'cirA, pramuditamanAH prahRSTacittA satI, priyatamatayA'tipriyatayA kroDe utsaMGge, madhye ityarthaH krIDantaH taraGgavegenetassataH saJcalantaH sutAH putrA iva ye upalA maNayaH teSAM saMvidA buddhayA agaNitAni tiraskRtAni yAni mahAnti ratnAni teSAM jyotirbhiH vibhAsitAni sekatAni vAlakAmayabhUmayaH yasya taM tAdRzam maNikaniSTharatnaprakAzitasaikatam , pavanasya calanaiH kRtvA utthAnasnUnAmudbhavatAmuzAnAmUrmiNAM taraGgAnAM sahasraiH samAkulaM vyAptaM pArAvAraM samudraM 'samudro'bdhirakUpAraH pArAvAraH sarispatiH' ityamaraH / nibhAlayati pazyati sma // 40 // ' atha vimAnasvapnamAha pravizatIti pavizati tamo yasminnaiva prabhAkaramaNDalaM, pratirajani cA''dAyA''dAyA''hitaM ca viriJcinA / mukhasamudayAnmukteH saMvAvadakamalaM sukhaM, nRpatidayitA vIkSAJcakre vimAnamanuttaram // 41 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / yasmin vimAne tamo'ndhakAraM naiva pravizati tAdRzam, satataprakAzamayatvAditi bhAvaH tAdRzatve hetugarbha vizeSaNamAha pratirajani pratirAtri, prabhAkaramaNDalaM, sUryamaNDalam , AdAyAdAya punaH punargRhItvA, ataeva rAtrau sUryamaNDalaM na dRzyate iti bhAvaH, virizcinA brahmaNA Ahitam nirmitam , sukhasamudayAn sukhopalabdhehetoH mukteH saMvAvadUkam dRSTAntarUpam , alaM sukhaM sAtizayasukhakaram anuttaram pradhAnaM vimAnaM vyomayAnaM-"vyomayAnaM vimAno'strI" ityamaraH / vIkSAJcake // 41 // atharatnastomasvapnamAha itareti itarabhavane jAnAtya na kazcana mAmakaM kathamapi vidan na svIkatuM dadhAti samarthatAm / iti jinapateH kartu sevAmiva praguNIbhavan- .. mahimavidhRtau ratnastomaM tadAnanamAvizat // 42 // itareSAM dhaninAM bhavane gRhe mAmakaM ratnasambandhi adhaiM mUlyam, 'mUlye pUjAvidhAvarSaH' ityamaraH kazcana ko'pi na jAnAti tattvAjJAnAditi bhAvaH, yazca kathamapi ratnazAtrAdhyayanAdinA vidan ratnamUlyavettA sa svIkatuM grahItuM samarthatAm sAmarthya na dadhAti tathAvidhavittavirahAditibhAvaH, iti hetoH nirviSNaH mahimavidhRtau svamahattvarakSaNe praguNIbhavat sAkAI ratnastomaM jinapateH sevAM kartumiva tasyAH acirAyA AnanaM mukhamAvizat // 42 // atha nadhUmA'gnisvapnamAha mameti mama tanubhavA dhUmenedaM jaganmalinIkRtaM, tribhuvanaguro ! tvaM tat sarva pavitraya citravAk / iti jinapatiM vijJIpsuH kiM janezvaravallabhA mukhavidhumayaM nidhRmo'gniviveza vibhAsvaraH // 43 // tribhuvanaguro ! jinezvara ! mama agneH tanubhuvA janyena dhUmena idaM jagat malinIkRtaM dhUmalaM kRtam tattataH tvaM jinezvaraH citravAk vAgatizayasampannaH san sarvaM jagat pavitraya malarahitaM kuru ! itItthaM jinapatiM vijJIpsuH vijJapitumicchuH san ayaM nirdhUmaH zuddhaH vibhAsvaraH jvalannAgnirjanezvarasya vizvasenanRpasya vallabhAyAH mukhaM vidhuzcandra iva taM viveza kimityutprekSAyAm // 43 // athacaturdazasvapne hetumutprekSate yo jJAsyate kila caturdazarajjulokaM, vidyAzcaturdaza tathA ca sutstdiiyH| ratnAni pAsyati caturdaza darzanIyaH, svapnAMzcaturdaza dadarza ca sA tato'pi // 44 // tadIyaH acirAyAH yaH bhAvI sutaH putraH catardazarajjuparimANaM lokaM bhuvanaM jJAsyati kila, tathA caturdazAnvIkSikyAdividyAzca jJAsyati, kiJca darzanIyaH manojJAkRtiH sa caturdazara Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tnAni pAsyati rakSiSyati, tato'pi tato hetozca sA acirA caturdaza svapnAn dadarza, kathamanyathA nonAdhikaM dadarzeti bhAvaH // 44 // khadyotetikhadyotapotapratibhAsasannibho, yasmin parisphUrjati dRzyate raviH / viSvaktamaHstomaparAsanotkaTaH, ko'pi prakAzaH sa mahAMstadA'bhavat // 45 // tadA svapnadarzanAntaram yasmin prakAze parisphUrjati vijRmbhamANe sati, raviH sUryaH khadyotaH kITavizeSaH tasya potaH zizuH tasya pratibhAsaH prakAzaH tatsannibhaH dRzyate, yasmin prakAzite raviH khadyotavatpratibhAti ityarthaH viSvak samantAt, tamaHstomasyAndhakArasamUhasya parAsane nAzane utkaTa ugraH ko'pyanirvacanIyaH mahAn prakAzo'bhavat // 45 // jagaditijagattrayocchvAsavidhAnalAlasaH, kSaNastadA saukhyamayo babhUva saH / sudhAmayo nAma yathA sudhAruci-yathaiva vijJAnamayo'yamaGgavAn // 46 // tadA agattrayasya ucchvAsasya uddharSasya vidhAnalAlasaH karaNecchuriva sa svapnAvalokanakSaNaH saukhyamayaH sukhanirbharo bbhuuv| tatra mAlopamAmAha-yathA nAma sudhAruciH sudhAMzuH sudhAmayo'mRtAtmA yathaiva cAGgavAn prANI zarIrI vijJAnamayaH jJAnAtmA, tathA ityarthaH / upayogalakSaNo jIva ityuteriti bhAvaH // 46 // devIti devI sotthAya talpAta pramuditahRdayA mandamandaM calantI, __ gatvA rAjJaH samIpaM dhRtakusumaphalA svapnajAtaM jgaad| so'pyUce devi ! putrastava kila bhavitA'sAmyarUpaH prakRtyA, zrutvaivaM toSapUrNA samucitazakunagranthimeSA babandha // 47 // sA devI acirA pramuditahRdayA satI, zubhasvapnadarzanAditibhAvaH, talpAt zayyAt utthAya mandamandaM calantI, garbhaprabhAvAdveti saukumAryAditi bhAvaH / rAjJaH vizvasenasya samIpaM gatvA dhRtakusumaphalA dhRtAni kusumAni phalAni yayA sA tAdRzI nivedyetyarthaH, riktahastasya phalapraznaniSe dhAditi bhAvaH / svapnajAtaM hRSTaM hRSTAni caturdaza svapnAni jagAda, saH vizvaseno'pyUce kimityAha-devi ! tava kila nizcayena prakRtyA svabhAvena asAmyarUpaH anupamarUpaH asAdhAraNazIla ityarthaH, putraH bhavitA, evamuktaprakAraM zrutvA toSapUrNA nitarAM tuSTA eSA acirA samucitAM zakunasUcikAM pranthi vastragranthi babandha / tathA''cArAditi bhAvaH // 47 // zA. 3 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / vibudhyetivibudhya vibudhezvarA avadhirUpavijJAnataH, svaviSTaravikampanaprakRtikAraNAdAtmanaH / pramozcyavanamAdarAt samupagatya sarve tadA, durantaduritakSayapravaNameva cakruH stavam // 48 // vibudhezvarA ! devA ! avadhirUpavijJAnataH avadhijJAnataH svaviSTarasya svAsanasya vikampanarUpAt prakRtikAraNAt prabhoH megharathasya AtmanaH jIvasya bhAvitIrthezituH cyavanaM vibudhya jJAtvA, tadA sarve devA AdarAdasamupagatya Agatya durantAnAM duSpariNAmAnAM duritAnAM pApAnAM kSaye pravaNamunmukham, stavaM stotramevaM vakSyamANaprakAreNa cakruH // 48 // stavamevAha anuttaretianuttaravimAnakAdapi vibho ! mahomaNDalaM, samunnatamanuttaraM tvadadhivAsato manmahe / tavAtra kathamanyathA'vataraNaM yataH saMbhaved, daridrasadane kimu dviradarAjasaMbhAvanA ? // 49 // vibho ! tvadadhivAsataH tvasannivAsAddhetoH mahImaNDalam anuttaravimAnakAdapi anuttaraM zreSThatamaM samunnatamuccaM ca manmahe svIkurmaH / anyathA bAdhakamAha-yataH anyathA pRthivyAH vimAnAdanuttaratvAbhAve atra pRthivyAM tava avataraNaM kathaM sambhavet ? na sambhavedityarthaH / tatra dRSTAntamAha-daridrasadane dviradarAjasya gajarAjasya sambhAvanA kimu ? naivetyarthaH / tasyebhyAzrayatvAditi bhAva evaJca gajenebhyatvAnumAnavat tvatsthityA pRthivyA anuttaratvaM siddhayatIti // 49 // matItimatipramukhacittrayItripathagAtuSArAcala-prabha ! tribhuvanazriyaH kulabalopacAramiyaH / manobhavamahoragopazamavainateyasthite ! prakAzitasadAgamavyavahRte ! ciraM tajjaya // 50 // matipramukhAnAM citAM jJAnAnAM trayI trayANAM matizrutAvadhInAM samAhAra eva tripathagA gaGgA tasyAH tuSArAcalaprabha ! himAditulya ! himavataH gaGgAyAH prabhavavattato jJAnatrayapravRtteritibhAvaH / tribhuvanazriyaH sarvalakSmyAH kulaiH balairupacAraizca priya ! sarvalakSmIsamanvitetyarthaH / kulIne balavati vyavahAraparau ca lakSmIsthiteriti bhAvaH / manobhavaH kAma eva mahoragaH mahAsarpaH tatkRte vainateyasya-garuDasya sthitiriva sthitiryasya tAdRza ! kAmajetaH ! prakAzitA sadAgamasya vyavahRtiH vyapadezo yena sa tAdRzaH ! Agamapravartaka ! tavRthivyavatArAddhetoH ciraM jaya // 50 // itIti iti jinapatiM nutvA natvA jinasya ca mAtaraM pramadanicayapollAsaikaprayoganibandhanam / diviSadadhipA yAtrAM nandIzvare viracayya ca, prakRtamahima svaM svaM dhAmA'gan mahitaddhayaH // 51 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzana sUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ityuktaprakAreNa nutvA jinapatiM jinasya mAtaraM ca natvA diviSadadhipAH devendrAH pramadanicayena harSAtirekeNa yaH prollAsaH zubhotsAhaH tasmAddhetorya ekaH ko'pi prayogaH vyApArastannibandhanam taddhetukaM nandIzvare yAtrAM viracayya ca, harSAvasaralAbhataH sotsAhAH janAH zubhAdikimapi kurvantIti bhAvaH / mahitarddhayaH utkRSTardhimantaH te devendrAH prakRtamahima gauravAspadaM svaM svaM dhAma sthAnamagaman // 51 // - budhairiti budhaiH suputreNa tirazcyapi stutA, paraM kimanyA'tra vivekshaalinii| kSamAbharaM dhArayatA sudurvahaM, na kacchapI sA kila kacchapena kim ? // 52 // tirazcI nikRSTayoniH ajJaprakRtirapi suputreNa hetunA budhaiH stutA prazaMsitA anyA vivekazAlinI kAcinmAnuSI atredRze viSaye suputrasatve' paraM stuteti kiM vaktavyamityarthaH kA tirazcI stuteti cettatrAha-sudurvahaM voDhumakyaM kSamAbharaM pRthvIbhAraM dhArayatA kacchapena putreNa sA kacchapamAtA kacchapI na kiM. stuteti jJeyam , api tu stutaiveti / suputro hi pitarau stUyete iti bhAvaH, kUrmaH pRthivIM pRSThe vahatIMti paurANikAH / evaJca tIrthezamAtuH stutirucitaiveti bhAvaH // 52 // mahamitiahaM samAlokya jinendramAtaraM, svamaNDalaM pAvayitA'smi nirbharam / itIva pUrvAcalasAnumunnataM, raviH samArohadanantarAgabhRt // 53 // ahaM sUryaH jinendramAtaramacirAM samAlokya svamaNDalaM svabimba nirbhara-sutarAM pAvayitA'smi iti vicintyeva raviH sUryaH anantaM rAgaM prema, udayakAlikaraktatAM ca bibhartIti saH tAdRzaH san unnataM pUrvAcalasya sAnuM prasthaM samArohat / anyo'pi hi dUrasthaM vatu uccaM vRkSAdAruhya pazyatIti bhAvaH // 53 // parIti paridRDhamimaM garbhasthAnaM vicintya viceSTitaiH, pramadakalitA dyaureSA digvadhUbhiranudrutA // udayavisaratsUryosrAlIkusumbhamahAmbarA vihagavirutavyAjenoccaiHsvarA kila gAyati // 54 // viceSTitaiH bAhyavyApAraiH imaM parivRDham prabhu "prabhuH parivRDho'dhipaH" ityamaraH garbhe sthAnaM sthitiryasya taM tAdRzaM garbhasthaM vicintyAnumAya pramadakalitA hRSTA eSA dRzyamAnA dyauH dizo vadhva iva tAbhiranudrutA sahitA natvekikaiva, udayena visarantI prasarantI sUryasya kiraNosramayUkhAMzu' ityamarokteH usrANAM kiraNAnAM mAlI zreNI eva kusumbhaM kusumbharaktaM mahat ambaraM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 MAAAAA zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH vastraM yasyAH sA tAdRzI satI vihagAnAM pakSiNAM virutasya zabdasya vyAjena cchalena uccaiHsvarA satI gAyati kiletyalIke / anyApi hi harSAvasare raktavastraM paridhAya vadhUbhiH sahoccAyatIti bhAvaH // 54 // prAtariti prAtaHkRtyamasau vidhAya vidhivacchIvizvaseno nRpaH, sAmantaiH sacivaiH sahAtivinatairadhyAsya siMhAsanam / jAnannindrasamAgamAdapi jinaM garbhAvatIrNa priyA prItyai svamavicArazAstracaturAnaSTau samAjUhavat // 55 // asau prastutaH zrIvizvaseno nRpaH vidhivadyathAvidhi prAtaHkRtyaM snAnapUjAvandanAdikaM vidhAya ativinataiH vinamrateraiH sAmantaiH sacivaizca saha siMhAsanamadhyAsya indrasamAgamAt garbhA ktINa jinaM jAnannapi garbhe jinezvara eva avatIrNo'sti, indrAgamanAnyathAnupapatteriti bhAvaH / priyAyAH prItyai manastoSAya svapnavicArazAstre caturAn aSTauM daivajJAn samAjUhavat // 55 // mAyAtA iti AyAtA viniveziteSvapi purA bhadrAsaneSvAsitA, dRSTasvamaphalodayaM vinayato rAjJA'nuyuktAH svayam / te'pyUcunaradevasiMha bhavitA te dharmacakrI suta cakrI vetinizamya hRSTamanasA tenA'pi te satkRtAH // 56 // AyAtA AgatAH purA prAgeva viniveziteSu sthApiteSu bhadrAsaneSu AsitA api upavezitAzca rAjJA vizvasenena svayameva vinayataH vinayapUrvakam dRSTAnAM svapnAnAM phalodayaM phalaprAptimanuyuktAH pRSTAH te daivajJA api UcuH, kimityAha naradevasiMha / nRpazreSTha! cakrIva cakravartIva dharmacakrI dharmacakrapravarttayitA te tava sutaH bhavitA itItthaM nizamya hRSTamanasA tena nRpeNa te daivajJAH satkRtAH // 56 // ratneti ratnasvarNavibhUSaNairbahuvidhairdevyA'pi te pUjitAstuSTA dhAma yayunijaM javanikA'ntardhAnapIThazritAH / sAmIpyaM samupetya mAnasamude siMhAsanAdutthitaH, svamArtha kathitaM zrutaM ca nRpatistasyAH puro vyAkarot // 57 // te daivajJAH devyA acirayA'pi bahuvidhaiH ratnasvarNavibhUSaNaiH pUjitAH ata eva tuSTAH santaH javanikAyAH parakuDyasyAntardhAnena vyavadhinA pIThazritAH vimukhAH bhUtvA nijaM dhAma gRhaM yayuH Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzana sUrIzvarakRta-prabodhinIyutam siMhAsanAdutthitaH nRpatizca devyAH sAmIpyaM samupetyAgatya mAnasamude cetastuSTyai daivajJaiH kathitaM zrutaM ca svapnArthaM tasyA devyAH puro'gre-vyAkaronnivedayAmAsa // 57 / / dadhAretidadhAra sA garbhamanantaraM satI, satIva saubhAgyaguNena mAninI / guNojjvalaM zuktiravAptasaMvarA, mahAzayA mauktikavad manoharam // 58 // anantaraM saubhAgyaguNena satI pArvatIva mAninI mAnArhA mahAzayodArA sA satI acirA avAptasaMvarA prAptA satI zuktiH mauktikavat, guNojjvalaM manoharaM garbha dadhAra // 58 // garbhaprabhAvamAha rugmeti rugmAripramukhAzivAni zatazaH pUrva babhUvustadA, mANaghnAni zarIriNAM janapade tasmin kurau sarvataH / tannAzAya janazcakAra vividhopAyAn samagrAn paraM. zAmyanti sma na tAni tairapi jalairabdherivaurvAgnayaH // 59 // rugiti, tadA pUrva tIrthazasya garbhAvatArAtpUrva tasmin kurau janapade deze sarvataH sarvatra zarIriNAM prANinAM prANaghnAni mRtyukArakANi zatazaH anekAni ruMjaH rogAH rogabhUtAH mArayaH marakItyAkhyaprANahararogavizeSAH / tatpramukhAni azivAni amaGgalakarANi upadravAni babhUvuH teSAM azivAnAM nAzAya janaH samagrAn zakyAn vividhAnupAyAn pratIkArAn cakAra, paraM kintu abdheH jalairaurvAgnayaH vaDavAnalA iva tairupAyairapi tAni azivAni na zAmyanti sma // 59 // ... devyA iti devyAH kukSimupAgate jinapatau sarvANi tAnyakramAt , ___ tatkAlaM vizarArutAmupayayu-dharmA ivendaye / IdRg yasya mahAprabhAvavibhavo garbhAvatAre'pyabhU jjAto darzanamAtrataH sa bhavinAM-kiM kiM na kartA sukham ? // 60 // jinapatau devyA acirAyAH kukSiM garbhamupAgate prApte sati akramAyugapadeva, indUdaye candrodaye dharmA USmANa iva tatkAlaM vizarArutAM nAzamupayayuH / yasya tIrthezasya garbhAvatAre'pi IdRguktaprakAraH mahataH prabhAvasya vibhavaH sa taM lokAsAdhyakAryAnukalAcintyasAmarthyavizeSaH abhUt , sa tIrthezaH jAtaH utpannaH san darzanamAtrata eva bhavinAM kiM kiM sukhaM na kartA ? api sarvaprakAraM sukhaM kariSyatItyarthaH // 6 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntimAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / prapetiprapadyamAne'bhyudayaM jinezvare, mahAryatAM yAsyati jAtirekikA / itIva varSAsu vikAzamAsadad, guNaprakarSaNa va jAtirAtmanaH // 61 // jinezvare abhyudayaM janma prapadyamAne prApte sati ekikA kevalaM jAtiH sAmAnyaM mahArghatAM durlabhatAM yAsyati tena syAdvAdopadezanAttatra vastunaH sAmAnyavizeSAtmakasyaiva samarthanAdekam vizeSAtpRthak tantrAntarasamma sAmAnya durlabhaM bhavedityAzayaH / iti hetoriva varSAsu AtmanaH svasya guNaprakarSeNa mahArghatvarUpaguNAtizayenava iva jAtiH mallikAlatAvikAzamAsadat puSpitA / zleSamUlotprekSA'laGkAraH // 61 // dvItidvijihvabhAvaM na sahiSyate prabhuH, purA'pi tannAzamato vidadhmahe / iti dvijihakSayabaddhavizramAH, kalApinaH prAdRSi nedurunmahAH // 62 // prabhuH dvijihvabhAvaM pizunatAM na sahiSyate satyavratatvAditi bhAvaH tattato'taH purA'pi prAgeva tasya dvijihvasya sarpasya nAzaM vidadhmahe / iti hetoH prAvRSi varSauM unmahAH unmadAH santaH kalApinaH mayUrAH dvijihvAnAM sarpANAM kSaye baddhaH vibhramaH vilAsaH yeSAM tAdRzAH sarpanAzabaddhaparikarA iva neduH jaguH / / 62 // . jaDetijaDAzayAnAM kaluSatvazAlinAM, na darzanaM tasya vibhorbhvissyti| itIva tannirmalatAM prakurvatI, samAyayau haMsakanAdinI zarat // 63 // kaluSatvazAlinAM pApinAM jaDAzayAnAM mandAnAm atha ca varSauM rajomizritatvAd anacchAnAM taDAgAnAm. tasya vibhorjinezasya darzanaM na bhaviSyati, pApitayA mandabuddhitayA tasmin zraddhA'bhAvAt apkAyavirAdhanA mA bhUditi taDAgAdau agamanAt cAturmAsye vihArAkaraNAcceti bhAvaH / iti hetoriva teSAM jaDAzayAnAM nirmalatAM prakurvatI haMsakanAdinI haMsaravA zaradaRtuH samAyayau zaradi jalAnyacchAni bhavantIti bhAvaH // 63 // . maha itimahaH prabhoryadyapi bhAvI cAsamaM, tathA'pi vayaM mayakA sahaiva tat / itIva yasyAM vadhe svatejasA, raviH pramodAtizayAdivAtmanaH // 64 // prabhorjinezasya mahaH tejo yadyapi asamaM niSpratima bhAvi bhaviSyati tathApi tajjinatejaH mayakA raviNA sahaiva vayaM syAt, tejasi vyupamAyA prasiddheriti bhAvaH iti hetoriva Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam AtmanaH pramodAtizayAdiva raviH svatejasA yasyAM zaradi vavRdhe agratejA abhUdityarthaH zaradi raviH pracaNDakiraNo jAyate sa ca sahetukatvenotprekSitaH // 64 // amuSyetiamuSya pazcAdapi paryupAsanAM, pare kariSyanti janA ahaM punaH / munInamA''garbhaminaM munirbhaje, tvitIva yasyAmudagAdagastyakaH // 65 // ___ yasyAM zaradi, amuSya jinezvarasya pare janAH pazcAdapi janmAnantaramapi paryupAsanAM kariSyanti, ahaM punaH munInaM munIndram inaM svAminaM jinezamAgarbha garbhAdevArabhya bhaje iti buddhayeva tu muniragatyakaH agastyo muniH nakSatravizeSarUpaH udagAdudayamiyAya, zaradi agastyodayaH sahetukatvenoprekSitaH // 65 // mukhamitimukhaM svabhAvena suvarNaketakI-dalAbhamasyA api pANDutAM ddhau| vinApi kAzmIravilepanaM rasaiH pravardhamAnottamagarbhasaGgamAt // 66 // asyA acirAyAH svabhAvenaiva suvarNaketakIlatAyAH dalAbhaM patraprabhaM mukham pravardhamAnasyotamasya garbhasya saGgamAtprabhAvAt rasaiH kRtvA kAzmIrasya kuGkumasya vilepanaM vinaiva pANDutAM dadhau, garbhavatyA mukhaM pANDu jAyate iti bhAvaH // 66 // : iyamitiiyaM svabhAvAdapi cArutAdhikA, tato'tiriktA mahiSIpadaM zritA / anena garbhaNa na dRSTidUSitA, bhavediti zyAmamukhau stanau tadA // 6 // - iyamacirA svabhAvAdapi svabhAvata eva cArutayA adhikA adhikaramaNIyA, mahiSIpadaM zritA sati tato'pyadhikApyatiriktA adhikatamaramaNIyA jAtA, guNAnAM . sthAne atizayAdhAnAditi bhAvaH / anena garbheNa kRtvA dRSTidUSitA na bhavediti hetoriva tadA tasyAH zyAmamukhau kRSNAgrau stanau jAto, garbhAvasthAyAM stanamukhaM nIlAyate iti bhAvaH / anyo'pi hi dRSTidoSaniraNAya * kSetrAdau kRSNabhANDAdi sthApayatIti bhAvaH stanamukhanIlatA sahetukatvenotprekSitA // 67 // ... babhUveti babhUva devyA jaTharaM na pIvaraM tadA'pi garne paripuSyati zriyam / ajijJapat taM mukhapANDimA paraM, kapolaparyantavimRtvaradyutiH // 68 // tadA garne zriyaM vRddhiM paripuSyati prAptavatyapi sati devyA acirAyA jaTharamudaraM pavIraM na babhUva, nanu garbhe vardhamAne udaramucchrayatyeva, anyathA garbhasattvaM neti cettatrAha-paraM kintu Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 IN kA zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| kapolaparyantaM visRtvarA dyutiryasya sa tAdRzaH mukhapANDimA mukhasya pANDutaiva taM garbhamajijJapannivedayati sma, evaJca garbhasthaprabhAvAdeva kaSTakAriNyudarasya vRddhirneti bodhyamiti bhAvaH // 68 // sveti svabhAvato devyapi mandagAminI, vizeSato garbhabhareNa sA'bhavat / visAriNA kevaladAnavAriNA, yathA mahAvAraNarAjavallabhA // 69 // debI acirA'pi svabhAvataH mandagAminI uttamastrItvAditi bhAvaH / sA garbhabhareNa garbhabhAreNa vizeSataH pUrvApekSayA'dhikameva sA tAdRzI mandagAminyabhavat / yathA visAriNA prasaraNazIlena kevalena dAnavAriNA madajalena mahAvAraNarAjasya vallabhA priyA kariNI mandagamanA bhavati tatheti bhAvaH // 69 // . jADayamiti jADayaM mattaH prabhavati jane yatkalaGkaM tameva, jAne svasyA'hamapi yazasAM saMkSayasyaikahetum / mA bhUd yuSmacaraNakamalAnugrahAt tad mameti / mAg vijJaptiM racayitumivA'thA''ra hemantakAlaH // 70 // atha zaradanantaram mattaH hemantataH jADyaM zItAdhikyaM jaDatA ca prabhavati iti jane loke yaH yatkalako'pavAdaH taM kalaGkamevA'hamapi 'kalako'pavAdayoH' ityamaraH / hemantartuH svasya nijasya hemantasya yazasAM saMkSayasyaikaM mukhya hetuM kAraNaM jAne tadyazaHkSayaH yuSmAkaM jinezvarANAM caraNakamalAnugrahAt mama hemantasya mA bhUt , jinezena samyagjJAnopadezena jaDatAyA vinAzanAditi bhAvaH itItthaM vijJaptiM racayituM kartumiva hemantakAlaH prAgevA''rA''jagAma / zleSamUlA hemantAgamane sahetukatvotprekSA // 7 // mameti mama prakAzena nirarthakena kiM, jinasya yasmin na janirbhaviSyati / itIdRzaM duHkhabharaM zrayad dinaM, dine dine yatra dadhAra tucchatAm // 71 // yasmin hemante dinaM divasam mama hemantadinasya nirarthakeNAphalena prakAzena kiM ? na kimapItyarthaH naiSphalyahetumAha na yasmin hemantadine jinasya janirjanma na bhaviSyati tadevaM dinaM saphalaM yatra jinajanmeti bhAvaH itIdRzamuktaprakAraM duHkhabhAraM cintAkhedaM zrayadiva dine dine tucchatAmalpatAmadIrghatAM dadhAra / hemante dinAni hUsvAni jAyante, tatra sahetukatvotprekSA, sA ca vyanjakevAdyaprayogAdgamyA // 71 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 25 dinamitidinaM prakAzaM dadhatAM svamAnato, nijasya yA'smAsu bhaviSyate janiH / iti kSapA yatra dadhurnatAnavaM, pramodamedasvitayeva tA navam // 72 // dinaM svamAnataH svapramANataH prakAzaM sUryaprakAzaM dadhatAm AdhikyaM na gacchatu, tena kim ? jinasya janirjanma cAsmAsu rAtriSveva bhaviSyate prApsyasi bhUdhAtoH prAptyarthakasyAtmanepadino rUpamidabhiti bodhyam / iti hetoH tAH hemantasya kSapA rAtrayaH pramodena medasvitayA sthUlatayA iva navaM vilakSaNaM, natAnavaM dIrghatAM dadhuH, hemante rAtrayo dIrghA bhavanti tadeva atra sahetukatvenotprekSitam // 72 // jAta iti - jAte'smin paramezvare jinapatAvAcUlamApannakhaM, rAgaH puNyavidhau na yeSu bhavitA tena prazaMsApadam / ityAdAvapi saMvimRzya hRdaye yaM saMnidhAtuM janA, yasmin kuGkumapaGkalepanamiSAdabhyAsamevArjayan // 73 // yasmin hemante jinapatau paramezvare jAte utpanne sati asmin jinajanmarUpe puNyavidhau puNyakarmaNi yeSu janeSu AcUlamAzikhamApadaH caraNasya nakhaM yAvat rAgaH kuGkumadravAdirUpaH atha ca prItiH na bhavitA te tAdRzajanAH prazaMsApadaM na api tu nindanIyA eva iti hetoH Adau janmanaH prAgapi hRdaye saMvimRzya vicArya janA yaM rAga saMvidhAtuM kartuM kuGkumapaGkasya lepanamiSAllepanavyAjena abhyAsamevArjayannakurvan , hemante kriyamANasya kuGkumAdilepasya sahetukatvoprakSA |73 // mAturiti mAtustIrthapaterna kiJcana mukhacchAyAM dadhante tarAmetAni prasabhaM vibhornayanayoH spakSyanti kAnti na ca / sAmyaM no karapallavena na padA'pyAsAdayante tato, mA bhUvanniti kopato'tha ziziraH padmAnyadhAkSIdayam // 74 // ____ atha hemantAnantaramayaM vartamAnaH ziziraH etAni padmAni tIrthapateH mAtuH mukhacchAyAM mukhakAnti kiJcanANvapi na dadhante tarAm / kiJca vibhorjinezasya nayanayoH kAnti ca na sprakSyati, tathA karapallavena sAmyaM nAsAdayante padA caraNenA'pi sAmyaM nAsAdayante, padmApekSayA teSAmutkRSTatvAditi bhAvaH, tataH niSprayojanavAdetAni padmAni mA bhUvan mA'stu iti kopataH zA. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / krodhAt prasabhaM haThAtpadmAni adhAkSInnAzayAmAsa, zizire panAni nazyanti tatra vyatirekapoSitasahetukatvotprekSA // 7 // vRddhAbhiriti vRddhAbhiH svakulAbalAbhirudayatputrAnvitAbhistatastasyAH zIlavibhUSaNAbhirucitAcAropacArapriyaH / bhartRsnehavazaMvadAbhiramalapajJAbhirAvAlyataH, sImantonnayanaM vyadIdhapadayaM kSmApAlacUDAmaNiH // 7 // tato'nantaram ucitAcArasyopacAre vidhAne priyaH rucimAn AcArapAlakaH kSamApAlacUDAmaNiH ayaM vizvasenaH vRddhAbhiH svakulasyAbalAbhiH strIbhiH udayatA varddhamAnena putreNA'nvitAbhiH, saputrAbhirityarthaH, tathA, zIlavibhUSaNAbhiH bhartRsnehavazaMvadAbhiH patipriyatamAbhiH tathA AbAlyataH bAlyAdevA''rabhya amalaprajJAbhiH buddhimatIbhiH kRtvA tasyA acirAyAH sImantonnayanaM sImantakarma vyadIdhapat kArayAmAsa, garbhAdhAnAnantaraM sImantonnayanavidhAnAcArAditi bhAvaH // 75 / / jAtiriti-- jAtiyatra prakaTayati na svaM nilIneva gUDhaM, padmAnAmapyapacitirabhUniHsvavad yatra satyam / mAkandAnAM parimalabharaH smayate yatra tatra, kundairebhirvikasitamaho hi ! vicitraiva sRSTiH // 76 // yatra zizire jAtiH gUDhaM, mAlatI 'sumanA mAlatI jAtiH' / ityamaraH / guptaM nilInA'ntarhitA iva svamAtmAnaM puSpodgamAdinA na prakaTayati, zizire jAtipuSpodgamAbhAvAditi bhAvaH / , tathA yatra zizire padmAnAM kamalAnAmapyapacitiH kSayaH satyaM niHsvavadaridravadabhUt , daridrasya jADyanivAraNAvaraNavastrAbhAvAt , padmAnAM himAt zizire'pacayo bhavatIti bhAvaH / satyamevaitat / tatra zizire yatra tatra sarvatra mAkandAnAM parimalabharaH AmodAtizayaH smaryate na tu prApyate zizire mAkandavikAzAbhAvAditi bhAvaH tatra zizire ebhiratilaghubhiH kundaiH mAdhyAparanAmakaiH puSpaiH vikasitaM aho ! ityAzcarye yatra tAdRzAnAM prasiddhAnAmabhAvaH tatra laghuno vikAsa ityAzcaryamiti bhaavH| yadvA hIti khede, sRSTivicitrA gauravalAghavavivekarahiteti kheda iti bhAvaH, zizire kundAni vikasantIti bhAvaH // 76 // kandarpasyeti-- kandarpasya sadarpakasya jayinaH zrImadvasantaprabho ! tyAjyaM naiva kadAcanA'pi suhRdaH sAhAyyamasya tvayA / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam yasmAdbhAvyacirAGgajaH sabalavAn vairIti puskokilasyedRgvAkzravaNAdivA'tha surabhistUrNa samAjagmivAn // 77 // atha zizirAnantaram puMskokilasya itIdRzaH vAcaH zravaNAdiva surabhiH vasantataH "surabhizcaMpake svarNe jAtIphalavasantayo"riti vizvaH tUrNa samAjagmivAn , vasantakAlaH prApta ityarthaH / itIti kimityAha zrImadvasantaprabho ! jayinaH lokavazIkaraNAjjayavataH sadarpakasyAbhimAninaH kandarpasya kAmadevasya suhRdaH svamitrasyAsya sAhAyya sAhAyakaM tvayA bhavatA vasantena kadAcanA'pi naiva tyAjyam , nanu tasya mama sahAyyena kimiti cettatrAha yasmAdyato hetoH asya kAmasya balavAn vairI, lena kAmajayAditi bhAvaH / sa prasiddhaH acirAGgajaH acirAsUnuH SoDazatIrthaGkaro bhAvI bhaviSyati, evaJca bhAvinyAM takRtaparAjaye mitradharmamanurudhya tvayA sAhAyyaka vidheyam , na tu tyAjyamiti bhAvaH, vasante puMskokilo rauti, kAmazca jAgatIti bhAvaH // 77 // pAtreti-- pAtrAdhIzastribhuvanagurustadvimAnaM vimucya, devyA garbha zrayati vasudhAmaNDalA''bhUSaNAyAH / patrANAM nastaduparivRtAM satyamAzAtanA syAdityAlocya kSitiruhacayAd yatra patrANi petuH // 78 // yatra vasante kSitiruhacayAd vRkSasamudayAtpatrANi ityAlocya iva petuH galanti sma, itIti kimityAha-pAtrANAM satAmadhIzaH tribhuvanaguruH jinezaH taM prasiddhaM vimAnaM vimucya tyaktvA vasudhAmaNDalasya AbhUSaNAyAH maNDayitryAH devyA acirAyA garbha zrayati, tattataH tasya upari Urdhvapradeze vRtAM vartinAM no'smAkam patrANAmAzAtanA'vinayaH syAt , pUjyApekSayordhvadezasthitiravinaya iti bhAvaH // 78 // kauzumbhamiti-- kauzumbhaM vacanaM ca kiMzukamumA-bhAracchalAda bibhratI, caJcaccampakapuSpakuGkumaghanAlepasphuratpANDimA / mAkandaprasavotpatadvahurajovAsA jinaM garbhagaM, raGgAd yatra vanasthalI pikaravA gAtuM samAgAdiva // 79 // yatra vasante vanasthalIvanapradezaH"palAze kiMzukaH" ityamaraH / kiMzukAnAM palAzAnAM sumAnAM puSpANAM bhArasyAdhikyasya cchalAd vyAjena kauzumbhaM vasanaM raktavastramityarthaH / bibhratI, tathA caJcalAM vikasatAM campakAnAM puSpANi eva kuGkamasya kAzmIrajasya ghanaH gADhaH AlepaH udvarttanam tena sphuran prakaTaH pANDimA yasyAH sA tAdRzI tathA mAkandasya prasavANAM puSpANAM 'prasavastu phale puSpe' Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / / ityamaraH / utpatatAmuDDIyanti uDDIyamAni bahUni rajAMsi eva vAso vastraM yasyAH sA tAdRzI pikasya kokilasya iva rakho yasyAH sA pikaravA satI raGgAddharSAt garbhagaM jinaM gAtuM samAgAt gAnaM kRtavatIva / rUpakAnuprANitotprekSA // 79 // nirasyetinirasya jADayaM prasaraM parAzritaM, samAzrayan dhAma suduHsahaM khalu / athograkamekSayadAruNAzayaH, pravatayAmAsa tapaH svazAsanam // 8 // atha vasantAnantaram tapaH USmAgamaH grISma riti yAvat , "USNa uSmAgamastapa" ityamaraH tathA tapati tapasyatIti sa kazcinmahAn tapasvI jinezaprabhRtiH parAzritam janatAsthitam jADyasya zItasya ajJAnasya ca prasaraM pravRttiM nirasya dUrIkRtya khalu nizcayena suduHsahaM paratejo'bhibhAvakaM dhAma tejaH grISme sUryasya pracaNDakiraNatvAjinezasya ca paramatejasvitvAditi bhAvaH / samAzrayan, ugrANAm parizramasAdhyAnAm atha ca duSpariNAmAnAM karmanAM kRtyAdInAM hiMsAdInAM ca kSaye dUrIkaraNe dAruNaH kaThora Azayo yasya sa tAdRzaH, grISme kRtyAdikarmanivRtteH, jinena ahiMsopadezAcceti bhAvaH / svazAsanam svaprabhAvaM svapravacanaM ca pravarttayAmAsa / zleSaH / / 80 // mayItimayi prabhorvatsalatA vilokyate, januryadanyatra Rtau babhUva / itIva mallIsumadambhasaghazA, babhAra tejaHpasaraM tapAgamaH // 8 // mayi grISmattauM prabhorjinezasya vatsalatA snehaH vilokyate jJAyate, tatra hetumAha yadyataH anyatrAnyasmin Rtau janiH jinezajanma na babhUva kintu grISmadveva bhAvi, iti hetoriva mallyAH mallikAyAH sumAnAM puSpANAM dambhena vyAjena sadyazAH dhavalayazAH tapAgamo grISmartuH tejaHprasaraM tApasampadaM babhAra / tapAgame tApavRddhiH sahetukatvenotprekSitA // 81 // svetisvanAyakaM sevakavRddhisaMkSayau, sadA'nuyAtaH kathamanyathA tpe| pravardhamAne dinanAyake dinaM, pravardhate cAparathA na ki hime ? // 82 // sevakasya vRddhirabhyudayaH saMkSayo'vanatizca tau vRdrihAsau sadA svanAyakaM svAminamanuyAto'nusarataH, svAmivRddhihAsAbhyAM sevakasya api vRddhihAsau iti bhAvaH, anyathA'nupapattimAhaanyathA prakArAntare tape grISme dinanAyake sUrye pravardhamAne tejovRddhayeti bhAvaH / dinaM kathaM pravardhate ? tato'nvayaH sidhyatIti bhAvaH, vyatirekamAha-hime hemantau aparathA sUryatejohAse kathaM na? pravardhate, tadevamanvayavyatirekAvuktamarthaM sAdhayatIti bhAvaH // 82 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 A0 zrIvijayadarzanasarIzvarakRta-prabodhinIyutam surairiti surairmadIyAni phalAni tatkSaNaM, jinendrajanmasnapanotsave kRte / kRtArthanIyAni puro nivezanA-ditIva cUtA nanRtuH sphuradalaiH // 83 // . grISme, cUtAH AmrAH, jinendrajanmani snapanotsave snAtramahotsave kRte karaNIye samaye sati suraiH devaiH tatkSaNaM madIyAni Amrasya phalAni, yathAsamayatvAditi bhAvaH, puraH prathama nivezanAtsthApanAt kRtArthanIyAni kRtakRtyAni kRtAni kariSyamANAni santi iti hetoH jAtaharSAdiva sphuradbhiH caladbhidalaiH patraiH kRtvA nanRtuH anyo'pi hi harSe sati nRtyatIte bhAvaH // 83 // atha yugmena jinezajanmAha duSpUreSvapi dohadeSu tarasA saMpUryamANezvaraM, jJAyaM jJAyamanukSaNaM nRpatinA tasyAH sakhInAM mukhAt / evaM mAssu navasviteSu divasaH sAdhaM ca sArdhASTamaijyeSThe mAsyasite trayodazatithau tasyAM bharaNyAM ca bhe // 84 // ucceSu triSu kendratAmupagateSvanyeSu tatsu grahevindu mAghavatIva dik sma mahiSI sUte mRgAGka sutam / pIyUSadhatimaNDale malinimA prApyaH kalaGkAGkaraH, saMpUrNatvamupeyuSi pratikalaM vRddhayA na tasmin param // 85 // yugmam nRpatinA vizvasenena tasyA acirAyA sakhInAM mukhAt , lajjayA sAkSAdanivedanAditi bhAvaH / anukSaNaM jJAyaM jJAmaM dohadAni punaH punaH jJAtvA duSpreSu anyaiH asAdhyeSvapi dohadeSu garbhamanoratheSu tarasA javena aramatyarthaM sampUryamANeSu evamuktaprakAreNa sArdhASTamaiH ardhAdhikASTamaiH divasaiH sArdhaM saha navasu navasaGkhyAkeSu mAssu mAseSviteSu vyatIteSu jyeSThe mAsi asite kRSNapakSe trayodazI cAsau tithizca tasyAM tasyAM bharaNyAM ca me nakSatre triSu tatsu candraguruzukreSuzubheSu graheSu ucceSu uccasthAnasthiteSu tatsu anyeSu graheSu kendratAM kendrasthAnaM prathamacaturthasaptamadazamasthAnamupagateSu prApteSu tatsu mAdhavatI pUrvAdigindumiva mahiSI acirA devI mRgAkaM mRgalAcchanaM SoDazajinarUpaM sutaM sUte sma, pratikalam kalayA kalayA kRtvA vRddhayA varddhanAddhetoH sampUrNatvamupeyuSi prApte pIyUSadyuteH candrasya maNDale kalaGkAGkuraH lAJchanAkRtirUpaH malinimA mAlinyaM prApyaH labhyaH paraM kintu tasmin yugapadeva sampUrNatvamupeyuSi jinezvare na malinimA prApyaH, taddhetoH pratikalaM vRddherevAbhAvaditi bhAvaH // 85 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / vapuriti vapuryathA''bhyantaradoSalakSaNe-malaivimuktaM paramezitustathA / tathA'vadAtaM bahirapyabhUd malai-rjarAyudoSapramukhaivinAkRtam // 86 // paramezituH jinezvarasya vapuH zarIram AbhyantarairantaraGgaiH doSalakSaNaiH rAgadirUpaireva malaiH . yathA vimuktaM rahitamabhUt, tathA tadA janmani sati bahirapi jarAyudoSaH garbhAzayadoSaH pramukhaH taiH malairapi vinAkRtaM rahitaM sadavadAtaM vizuddhamabhUt / tAdRzAtizayamAhAtmyAditi bhAvaH // 86 // tadeti-- tadA sukhaM durgativAsinAmapi, kSaNaM mahAnandavivarNikA'bhavat / samullalAsa trijagatprakAzaka-stadA prakAzaH samabhAnubhUriva // 87 // tadA jinajanmAvasare, kSaNaM kiJcitkAlaM durgativAsinAM narakavAsinAmapi. kimutAnyatravAsinAmityaperarthaH / sukhamanAyAsenaiva mahAnandasya vivarNikA khyAtirabhavat, nArakA api mahAnandamanubhavanti smetyarthaH / tadA tathA jinajanmakAle samA sarvA bhAnoH sUryasya bhUriva pradeza iva trijagatprakAzakaH prakAzaH tejaHpuJjaH samullalAsa AvirbabhUva, yadvA same sarve bhAnavo marIcayaH yasyAM sA cAsau bhUzca seva, sakalabhAnumatI pRthvIva jAtamityarthaH // 87 // dizAmitidizAM dazAnAmapi saMbabhUva yaH, paraH prakAzaH sa budhairvitrkitH| na kiMcidanyat samavAyikAraNaM, nyavIvidat svasya janurvinA'rhataH // 88 // dazAnAM dazasaGkhyAkAnAmapi dizAM yaH paro'timahAn prakAzaH saMbabhUva, sa budhaiH vitarkitaH kimevamabhUt , kimasyopAdAnakAraNamityAdi cintitam kintu, svasya svazraddheyasyArhataH jinasya januH janma vinA janmano'nyat kizcitsamavAyikAraNaM tejasa upAdAnakAraNaM na nyavIvidat, viveda arhajjanmaprabhAvAdeva tAdRzaH prakAzaH na tu tasya kAraNAntaramityevaM nizcikAyetyarthaH // 88 // . divItidivi svayaM dundubhayo'nadaMstamAM, tadA praNunnA iva puNyakarmaNA / tathA'nukUlAH pavanA vavuH paraM, nijAM bruvANA iva kAmarUpatAm // 89 // tadA jinajanmani divi AkAze-"yau divau dve striyAmabhraM vyome"tyamaraH puNyakarmaNA puNyena praNunnAH preritA iva dundubhayaH svayaM pareNAvAditAH anadaMstamAm neduH / tathA pavanAH nijAM svIyAM kAmarUpatAm yatheccharUpatAm anukUlatvasya pratikUlatvasya vA svAdhInatAM bruvANAH khyApayanta iva paramatyantameva anukUlAH sukhasparzAH santaH vavuH vAnti sma // 89 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam vijJAyetivijJAyA''sanakampanAdavadhinA tIrthezituH SoDazasyotpattiM vasudhAtalAdatha jinAnte dikkumAryastadA / aSTAvetya jinaM jinasya jananI cAnamya bhogaGkarAmukhyA nirbhayamityudIrya ca vayaM janmotsavAyA''gatAH // 90 // Asanasya svaviSTarasya kampanAddhetoH avadhinA'vadhijJAnadvArA SoDazasya tIrtheziturutpatti janma vijJAya, athAnantaram tadA dikkumAryaH aSTau bhogaGkarAmukhyAH vasudhAtalAdadholokAt jinAnte jinasamIpe etyAgatya jinaM jinasya jananIJcAnamya nirbhayaM jinajanmotsavAya vayamAgatA ityudIryetyuktvA ca // 90 // kvApIti kyApi sthAsyati nA''nantaraM kila rajo jAte'hatItIva tA, yAvadayojanamArhatena marutA saMhRtya bhUmau rajaH / vyAkhyAnAvanimAnameva jagatAM prakhyAtumevA''dRtA, gAyantyo dhavalAn jinezvaraguNAMstasthuH samantAjjinam // 11 // arhati jine jAte utpanne sati AntaraM mAnasaM rajomalaM dhUlizca kvApi na sthAsyatIti hetokhi jagatAM tA aSTau dikkumAryaH yAvad yojanaM sUtigRhAdA''yojanaM AhRtena vikurvitena mArutA saMvartena vAyunA bhUmau rajaH saMhRtya kSmAM zodhayitvA jagatAM jagajjIvAnAM vyAkhyAnAvaniH vyAkhyAnasya bhUmiH tasyA mAnaM yojanapramANameva prakhyAtuM kathitumevAdRtAssamAcarantyaH dhavalAn ujjvalAn jinezvara* guNAn gAyantyo jinaM zAntinAthaM samantAtparitaH tasthuH // 91 // aSTAviti aSTAvetyorcalokAdatha vidhiniyatA maJju meghaGkarAdyA, dikkanyA bhaktibhaGgayA jinapatijananI cApi natvA ca nutvA / svA''yAne hetumuktvA vikRtajaladharAH pApamAlinyabhAjo, . medinyAH pAvanAyai daduradhikataraM gandhavArbhizchaTAstAH // 92 // adholokAdikkumArikA''gamanAnantaram UrdhvalokAdivaH vidhiniyatAH jinajanmotsavAdividhikRtaniyatAcArAH niyoganizcayAH meghaGkarAdhA aSTau dikkanyA makSu aitya bhaktibhaGgayA bhaktipUrva kam jinapateH jananI cApi, apinA jinaJcetyarthaH / natvA nutvA ca svasya AyAne Agamane hetumuktvA pApena kRtvA mAlinyabhAjaH malinAyA medinyAH pRthivyAH pAvanAyai zucikaraNAya tAH Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / dikkanyAH vikRtAH jaladharA meghAH yAbhistAstAdRzyaH satyaH / vaikriyajaladharamutpAdya gandhavArbhiH surabhisalilaiH chaTAH siJcanAni adhikataraM niHzeSeNa zucIkaraNaM yathAsyAttathA daduH kurvanti sma // 12 // yugmam vRSTeti-- . dRSTvA puSpANi yAvata sukRtabhRtahRdastAH sthitAstAvadevA'STA'nyAH paurastyapUrvAdiha laghurucakAd dikkumAryaH samIyuH / / hRSTA nandottarAdyA jinajinajananIpAdayugmaM praNamya, sUnoste cAtra rUpaM paramiti sumatA darSaNAn darzayantyaH // 13 // imA gAyantyo'sthurjinapatiguNAnmAcyakakubhi, svayaM dikkanyo'STAvatha sumatayo'pAcyarucakAt / samAhArAmukhyAH karasajalabhRGgArasubhagAH, praNamrAstadvat tA yamakakubhi tasthuH pramuditAH // 94 // tAH UrcalokAd AgatA dikkumAryaH sukRtena zubhakarmaNA bhRtaM pUrNa hRd yAsAM tAH puNyazAlinyaH puSpANi vRSTvA puSpavarSaNaM kRtvA yAvattasthuH tAvadeva iha jinajanmasUtigRhe paurastyapUrvAt laghurucakAt paurastyalaghurucakAdityarthaH / anyAH uktebhya itarA aSTau dikkumAryaH samIyurAgata vatyaH, tAH nandottarAdyAH hRSTAH satyaH jinasya jinajananyAzca pAdayugmaM praNamyAtra te tava sUnorjinasya rUpaM paramatyutkRSTamitItthaM sumatAH samarthanaparAH darpaNAn AdarzAn darzayantyaH, imA nandottarAdyAH jinapatiguNAn gAyantyaH prAcyakakubhi pUrvadizAyAmasthuH, athAnantaram apAcyarucakAdakSiNarucakAt sumatayaH zubhabuddhayaH svayameva kare sajalaiH bhRGgAraiH subhagAH zobhAsampannAH samAhArAmukhyAH aSTau dikkanyaH dikkumAryaH tadvat pUrvoktadikkumArIvat praNamrAH kRtapraNAmAH satyaH tAH sarvAH pramuditAH yamakakubhi dakSiNadizi tasthuH // 93 / / 94 // dikkanya iti dikkanyo'tha parAH pratIcyarucakAdaSTau samAgurmudelAdevIpramukhA mahAvyajanabaddhastAH prshstaa''shyaaH| natvA devyacirAyutaM jinapati tAH siddhisaGghAptaye, kurvANAguNagAnamantikagatAstasthuH pratIcyAM dizi // 15 // athAnantaram, pratIcyarucakAt pazcimarucakAt parA utkRSTAH anyA vA prazastAzayAH zubhAzayAH mahAvyajanavantaH mahAtAlavRntavantaH hastA yAsAM tAH karadhRtamahAvyajanAH satyaH ilAdevIpramukhAH aSTau dikkanyaH mudA samAguH samAgatavatyaH, tAH dikkanyaH siddhisaGghAptaye . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam sakalakalyANalAbhAya devI yA acirA tadAkhyA jinajananI tadyuta jinapatiM natvA guNagAnaM kurvantyaH pratIcyAM dizi antikagatAH jinasamIpasthA eva tasthuH // 95 / / aSTaviti aSTodagurucakAt sameyuratha dikkanyastathA'lambuzAmukhyAzcAmararAjipANikamalAH sAmrAjyajalponmukhAH / etAstIrthakaraM vinamya manasA tIrthezamAtrA samaM kauveryA kakubhi. sthitA jinaguNAn gAyantya eva sthiram // 96 // athAnantaram udagrucakAduttararucakAt tathA pUrvavadeva alambuzAmukhyAH sAmrAjyasya jalpe kathane unmukhAH jinasAmrAjyaM varNayantyaH cAmararAjIni pANikamalAni yAsAM tAstAdRzaH cAmarahahastAH aSTau dikkanyaH sameyurAgatavatyaH / etAH dikkumAryaH tIrthezasya mAtrA acirayA samaM saha tIrthakaraM manasA vinamya jinagugAn gAyantya eva kauberyAmuttarasyAM kakubhi dizi sthiraM sthitAH // 96 / / dikkanyA iti dikkanyA aparAvidigrarucakato'pyeyuzcatasro jaga TIpaM tIrthakaraM vadantya iva tA dIpaM dadhAnAH kare / bhaktyA tIrthakaraM praNamya kalitaM mAtrA suterAmukhA devyo gItakalAvinirjitasudhAH sthairya vidikSu zritAH // 97 // vidigUcakato'pi suterAmukhAH devyaH gItakalAbhiH svaramAdhuryeNa vinirjitA sudhA yAbhiH tAstAdRzaH tIrthakaraM jagaddIpaM bhavAn jagatprakAzaka ityevaM vadantyaH stuvantya iva kare dIpaM dadhAnAH satyaH aparAzcatasraH dikkanyA eyurAjagmuH, tathA bhaktyA mAtrA kalitaM sahitaM tIrthakaraM praNamya vidikSu sthairya sthiratAM zritAH tasthurityarthaH // 97 // rUpAdyA iti rUpAcA api madhyamaikarucakAdetAzcatasro'tha tA, vanditvA caturaGgalasthitiparaM chittvaiva nAlaM vibhoH| bhUmau tadvinikhAya ratnanicayairApUrya tatrozcakaidervApIThamaropayan ravihayaspardhAvivRddhAdaram // 98 // athAnantaram madhyamAnmadhyadiksthAt ekasmAtpradhAnAdrucakAd catasraH rUpAdyA dikkanyA api etA AgatAH tA rUpAdyAH vanditvA jinaM praNamya caturaGgulasthitiparaM caturaGgulamAtraM muktvaiva vibhoH jinasya nAlaM bahirnAbhitantuM chittvA bhUmau tannAlaM vinikhAya khAte nidhAya ratnairApUryya tatra zA. 5 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / khAtopari raveH sUryasya hayAnAmazvAnAM spardhAyAM vivRddha Adara Agraho yasya taM tAdRzam ravihayebhyo'dhikaharitam uccakairuccaM dUrvApITham durvAGkurAstaraNamaropayan sthApayAmAsuH // 98 // yAmyAmiti yAmyAM prAcyAmudIcyAmapi kakubhi ca tA mUlasaudhAdakAryuH samyagambhAniketatritayamapi catuHzAlasiMhAsanabhrAT / abhyaGgodvartane tA yamakakubhi catuHzAlamadhye niSAdya sattailodvartanAbhyAM jinajinajananIgAtrayostanvate sma // 19 // tA dikkumAyaH mUlasaudhApekSayA yAmyAM dakSiNasyAm prAcyA pUrvasyAmudIcyAmuttarasyAmapi ca kakubhi dizi catuHzAlena siMhAsanena ca bhrAjate iti tAdRzam rambhANAM kadalInirmitAnAM niketAnAM gRhANAM tritayamapi samyag racanAcAra akArSaH / tathA tA dikkumAryaH yamakakubhi dakSiNadiksthite catuHzAlamadhye niSAdya jinaM tajjananoM copavezayitvA sadbhayAM prazastAbhyAm talamudvarto'bhyaGgastAbhyAM jinajinajananIgAtrayoH abhyaGgodvarttane tanvate kurvanti sma // 99 // caturiti catuHzAle prAcye maNikanakasiMhAsanajuSau, vidhApya svairaM tAvapi savanacAcikyasubhagau / tato divyairvastraiya'taniSata tA maNDitatanU , na tAdRzyaH kvApi kramamapanayantIha yadi vA // 10 // tA dikkumAryaH prAdhye pUrvadiksthe catuHzAle savanena snAnena cAciMkyenAnulepanena ca subhagau zobhAsampannau tau jinajinajananyau dvAvapi svairaM svecchAnusAreNa maNInAM kanakAnAM ca yatsiMhAsanaM tajjuSau tadupari sthatau vidhApya kRtvA maNikanakasiMhAsana upavezyetyarthaH tato divyaiH vastraiH kRtvA maNDitatanU bhUSitazarIrau vyataniSatAkAriSata, nanu kimiti kramaza etat sarva kRtyamanuSThitamityata Aha-yadi vA yataH iha IdRze'vasare tAdRzyaH dikkumAryaH kramaparipATIm paupiyaM vA nApanayanti tyajanti // 100 // nItveti nItvA tA dvitayaM taduttaracatuHzAle vighRSyA'raNevahnau pAtitadIpite laghuhimakSoNIdharAdAhRtaiH / gIrvANairabhiyogibhiH surabhibhirdivyairhataizcandanai, rakSApoTTalikAM vidhAya vidhivad pANau babandhurdvayoH // 101 // . . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tA dikkanyAH tajjinajinajananIrUpaM dvitayaM dvayaM uttaracatuHzAle nItvA vivRSya gharSaNaM kRtvA, araNiM nirmathyetyarthaH / araNeH tadAkhyakASThazeSAt pUrva pAtite pazcAddIpite jvAlite vahnau abhiyogibhiH dAsakalpaiH gIrvANairdevairAbhiyogikasuraiH laghuhimakSoNIdharAkSullahimAdrehatairAhatairAnItaiH surabhibhiH suparimalaiH divyaiH manuSyadurlabhaiH candanaiH zrIkhaNDakASThaiH hutairagnisamarpitaiH tadbhasmabhiriti yAvat , vidhivadyathAvidhi rakSArtha poDalikAM vidhAya dvayoH jinajinajananyoH pANau babandhuH jAtakasya prasUtezca pANau rakSApoTTalikAM baghnantItyAcAraH // 101 / / hariditi haritkumArIbhiravandhi rakSikA, jinasya mAtuzca karAmbuje'pi yat / tadatra jItaM bhajate nidAnatAM, na tasya rakSA'khilalokarakSituH // 102 // nanu kimiti sarvAtizayavato jinasyApi rakSApoTTalikAbandhanamiti cettatrAha-haritAM dizAMkumArIbhiH yajjinasya mAtuzca jinamAtuzcApi karAmbuje rakSikA rakSArthapoTTalikA abandhi, tadatra viSaye jItaM kalpaH tathAvidhalokAcAra eva nidAnatAM hetutAm , bhajate, yataH akhilalokAnAM rakSituH rakSakasya tasya jinasya rakSA paranihitA rakSA na, kintu svataH tasya rakSA, anyeSAM sarve. SAmeva tadrakSyatvAd , rakSyasya rakSakarakSA na yujyate iti bhAvaH // 102 // ghareti dharAdharAyarbhava tIrthanAyake-tyudIrya karNadvitayItaTe prabhoH / ___ imAH svayaM prastaragolakadvayaM, vizaGkamAsphAlitavatya uddhatam // 103 // imAH dikkanyAH tIrthanAyaka ! dharAdharasya parvatasyAyurivAyuryasya tAdRzaH cirajIvI bhava ! ityAzIrvacanamudIryoktvA prabhorjinasya karNa dvitayyAstaTe prAnte svayameva prastarasya golakayoH dvayam vizaGkam AghAtAdizaGkArahitam udtam dRDhaM ca yathAsyA tathA AsphalitavatyaH AghAtamakArSuH, tathA''cArAditi bhAvaH // 103 // ariSTeti ariSTamantaH sma nayanti tA jinaM, samaM jananyA janitapramodayA / __ athaikapalyaGkagatau vidhAya tau, guNotkarogAnaparAH sthitiM zritAH // 104 // athopacArAnantaram tA dikkanyaH jinaM janitapramodayA hRSTayA jananyA mAtrA samaM sahaiva ariSTam prasUtigRhasyAntaH nayanti sma, tathA tau jinajinajananyau ekapalyaGke gatau sthitau vidhAya, ekasmin palyaGka eva sthApayitvA guNotkarANAM guNagaNAnAmudgAne parAH tatparAH satyara sthitiM zritAH sthitA ityarthaH // 104 / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH|| ghaNTeti ghaNTAvAdanapIThakampanamukhaizvijinezo janiM, prajJAtAvadhinA vibudhya muditaH saudharmabhartA'tha sH| nAyyAlokamapAsya saMbhramavazAdutthAya siMhAsanAt , saptASTAni padAnyabhItya vidurastuSTAva tuSTaH prabhum // 105 // athA'nantaram sa prasiddhaH viduraH jJAnI saudharmabhartA saudharmendraH ghaNTAyA vAdanaM pIThasyAsanasya kampanaM ca mukhaM pradhAnaM yeSAM tAdRzaiH cihanairliGgaiH prajJAtena prayuktenAvadhinA'vadhijJAnena jineza: jinezasya jani janma vibudhya jJAtvA muditaH san nAyyasyAlokamAlokanamapAsya tyaktvA sambhramavazAtvarAtaH siMhAsanAdutthAya sapta vA aSTau vA tAni padAni abhItya sanmukhaM sametya tuSTaH san prabhuM jinezaM tuSTAva // 105 // vimAnamatha pAlakaM samadhiruhya zakro'bhitacatuSkaguNitA'STakAmavimAnalakSavRtaH / atItya tarasA bahUn vividhavAridhidvIpakAnavApaparamezitujhaMgiti sUtikAmandiram // 106 // athAnantaram zakra indraH pAlakaM tadAravyaM vimAnamadhiruhya catuSkeNa catuHsaGkhyayA guNito yo'STakaH aSTasaGkhyA,dvAtriMzatsaGkhayetyarthaH sa pramA pramANaM yeSAM taistatsaGkhyakaiH vimAnAnAM lakSaH dvAtriMzallakSavimAnaiH vRtaH san tarasA vegena bahUnanekAn vividhAn vAridhIn dvIpakAMzcAtItyAtikramya jhagiti paramezituH jinasya sUtikAmandiramariSTagRhamavApa / / 106 // pradeti pradakSiNapuraHsaraM jinapatiM jananyA samaM, vinamya parabhaktitaH pratikRti vimucya prabhoH / samaM parikareNa tAM jinapateH punarmAtaraM, nimIlitavilocanAM praviracayya nidrAbharaiH // 107 // jinasya sarvo'pi tanoti pUjanaM, svazaktimAnena jano jagattraye / iti svacittena vicintya vAsava-zcakAra zaktyA kila rUpapaJcakam // 108 // yugmam ___ pradakSiNapuraHsaraM pradakSiNapUrvakam jananyA samaM saha jinapatiM parabhaktito'tibhaktitaH vinamya prabhoH pratikRti bimbaM vimucya jinasthAne tadvimbaM muktvA punastathA parikareNa parijanena samaMjinapateH tAmacirAkhyAM mAtaram nidrAbharaiH nimIlitavilocanAM mudritanetrAM viracayya kRtvA vAsava Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam indraH, jagatraye sarvo'pi jana: svazaktimAnena jinasya yathAzakti pUjanaM tanoti karotIti svacittena vicintya zaktyA svarUpavikaraNazaktyA rUpapaJcakam svazarIrapaJcakaM cakAra, kiletyaitiye // 107-108 / / ||yugmm|| rUpapaJcakavikaraNAnantaraM zakraH kiM kRtavAnityAha saureti saurabhyotkaTapANisaMpuTagataM cakre'bhyanujJAgrahA--- dekena prabhumAtapatramadhRta svArAT tathaikena ca / dvAbhyAmeva ca cAmare patrimaho ! anyena dhRtvA tataH, svarNAdrAvatipANDukambalazilApIThaM samAsedivAn // 209 // svArADindraH abhyanujJAgrahAjjinAnujJAmAgRhya ekena rUpeNa prabhuM jinaM saura yeNAmodenotkaTe atyutkaTasurabhiNi pANisampuTe gataM sthitaM cakre tathA ekenAnyena rUpeNa ca AtapatraM chatramadhRta, dvAbhyAM rUpAbhyAM ca cAmare cAmaradvayamadhRta, aho ityAzcayeM, tato'nyena paJcamena rUpeNa paviM vanaM dhRtvA svarNAdrau merau atipANDukamalazilApIThaM atipANDukamalAkhyamAsanaM samAsedivAn praaptH||109|| nijeti nijAGkaparyaGkavirAjinaM jinaM, vitatya saudharmapatiH pramodavAn / svadArapUrvAbhimukhaH svagaurava-pradarzayaMstatra niSedivAnayam // 110 // pramodavAn mudito'yaM saudharmapatiH jinaM nijasyAGkaH utsaGga eva paryaGkaH tatra virAjinaM vitatya kRtvA svAGke kRtvetyarthaH, svadAraH svAbhAryA yA pUrvAdika, indrasya pUrvadikpatitvAditi bhAvaH / tadabhimukhaH san svagauravaM sarvAdhipo jino madake sthita ityavaM svamahattvaM pradarzayan tatra merau zilApIThaM niSedivAnupAvizat // 110 // dvitIyakalpAdhipatistrizUlabhR-ccaturguNaiH saptabhirAvRto'bhitaH / vimAnalakSeTeSavAhanastadA, samAyayau puSpakayAnamAsthitaH // 111 // tadA tasmin kAle dvitIyasya kalpasya adhipatirIzaH trizUlabhRt vRSavAhanaH IzAnendraH puSpakAralyaM yAnaM vimAnamAsthitaH caturgaNaiH saptabhiH aSTAviMzatibhirvimAnanAM lakSaiH aSTaviMzatilakSavimAnairvRtaH samanvitaH san samAyayau // 111 // vimAnetivimAnalajhe ravisaMmitairvataH, sanatkumArAbhidhakalpavAsavaH / suvarNazaile sumanovimAnagaH, samAgamat tatra pavitritAzayaH // 112 // ___ pavitritAzayaH nirmalAzayaH sanatkumArAbhidhasya kalpasya vAsavaH indraH sumanovimAnagaH sumanonAmavimAnasthaH ravisaMmitaiH dvAdazabhiH vimAnalakSairvRtaH san tatra suvarNazaile merau samAgamat / / 112 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / zrIti zrIvatsAkhyavimAnagaH suragirau mAhendrabhartA''yayau, lakSairaSTabhirAvRto'tha vilasadvaimAnikAnAM javAt / nandyAvartavimAnago'pyupajinaM brahmAdhipo'thAgamat , svAnandena vimAninAmupajinaM lakSaizcaturbhiH samam // 113 // athAnantaram , mAhendrakalpasya bhartI patirindraH zrIvatsAkhyavimAnagaH vilasatAM zobhamAnAnAM vaimAnikAnAm vimAnasthAnAmaSTabhiH lakSairAvRtaH san suragirau merAvupajinaM jinasamIpamAyayau / atha tathA nandyAvartavimAnagaH brahmAkhyo'dhipo'pIndro'pi svAnandenAtyAnandapUrvakam vimAninAM catubhirlakSaiH samamupajinamAgamadAyayau // 113 // lakSeti-- lakSArdhena vimAninAM samamaraM zrIlAntakAdhIzvaraH, zritvA kAmagavaM vimAnamasamaM svarNAdrimevAgamat / viMzatyA dviguNIkRtairdiviSadAM yuktaH sahasraH zrito, . yAnaM prItigamaM sa saptamadivAdhIzaH surendro'pi ca // 114 // zrIlAntakAdhIzvaraH kAmagavaM tadAkhyamasamamanupamaM vimAnaM zritvA adhiruhya vimAninAM vaimAnikAnAM lakSArdhena paJcAzatsahasraiH samaM saha araM zIghrameva svarNAdrimagamat , tathA sa prasiddhaH saptamadivAdhIzaH surendro'pi ca prItigamaM tadAkhyaM yAnaM vimAnaM zritaH diviSadAM devAnAM viMzatyA dviguNIkRtaiH catvAriMzatsahasraiH yuktaH, agamat // 114 / vimetivimAninAM SaDbhiratho sahasrakaiH, samaM sahasrArasuparvanAyakaH / vimAnamAsthAya manoramaM syAt , samAyayau svarNamahIdhare mudA // 115 // athAnantaram , sahasrArasya tadAkhyakalpasya suparvaNAM devAnAM nAyaka indraH manoramaM tadAkhya vimAnamAsthAyAdhiruhya vimAninAM SabhiH sahasrakaiH samaM mudA saharSam svarNamahIdhare merau samAyayau // 115 // atheti-- athA''nataprANatakalpanAyakaH, zataizcaturbhiH sahito vimAninAm / zrito yathArtha vimalaM vimAnakaM, sumeruzailaM rabhasAsamAsadat // 116 // athAnantaram AnataprANatakalpanAyaka indraH yathArtham sArthakaM vimalaM tadAkhyaM vimAnaka vimAnaM zritaH vimAninAm caturbhiH zataiH sahitaH rabhasA vegAtsumeruzailaM samAsadat // 116 / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam zatairiti zataitribhirnAkasadAM parAvRtaH, prabhAbhRtAmA''raNakAcyutaprabhuH / sa sarvatobhadravimAnamAzritaH, samAgamat svarNagirau mudA'JcitaH // 117 // saH prasiddhaH AraNakAcyutakalpayoH prabhuracyutendraH sarvatobhadraM tadAkhyaM vimAnamAzritaH prabhAbhRtAM tejasvinAM nAkasadAM devAnAM tribhiH zataiH parAvRtaH samanvitaH mudAJcitaH muditaH san svarNagirau samAgamat // 117 // anye iti anye viMzatiratra maGakSu bhuvanAdhIzAH samAyAsiSu triMzat paramadhibhArakalitAste vyantarAdhIzvarAH / sUryAcandramasau dviruktamahasau jyotiSkanAthau mude tyevaM saMmilitAzca te kila catuHSaSTiH surAdhIzvarA // 118 // anye uktebhya itare viMzatiH tatsaGkhyAkA bhuvanAdhIzAH bhuvanapatIndrAH atra sumerau maGkhakSu zIghraM samAyAsiSuH samAgatavantaH tathA te prasiddhAH paramANAmutkRSTAnAM RddhInAM bhArairatizayaiH kalitAH samanvitAH dvAtriMSad vyantarAdhIzvarAH tathA jyotipkANAM tadAkhyadevAnAM nAthAvadhIzvarau dviruktamahasau dviguNitatejasko santau sUryAcandramasau ca mudA samAgatavantaH ityevamuktaprakAreNa surAdhIzvarAH catuHSaSTiH kila nizcayena sammilitAH merAvekatritAH // 118 // ___ atheti athAcyutendrasya nidezamAtrataH, surA vicakruzca nidezakAriNaH / sahasramaSTottaramaSTadhA tadA karIrakANAM rajatAdivastubhiH // 119 // atha sakalendrAgamanAnantaram acyutendrasya nidezamAtrata AjJAM prApya nidezakAriNaH AbhiyogikAH surAH tadA aSTadhA aSTaprakAraiH rajatAdivastubhiH svarNAdivastubhiH karIrakANAm zAntikalazAnAmapTottaraM sahasraM pratyekamaSTottarasahasrakalazAn vicakruH // 119 // kSIreti kSIrAmbhonidhipuSkarAmbudhibhavAH padmahadAd bhAratakSetrarAvatavarSatIrthanivahAt pAthojapAthomRdaH / siddhArthAzca mahauSadhIzca sahasA kSudrAddhimAdrestathA te snAtrAya sumerukAnanacayAt puSpANi bhaktyA''nayan // 120 // te AbhiyogikA devAH kSIrAmbhonidheH kSIrasamudrAtpuSkarAmbudhezca puSkaravarasamudrAcca tathA pagrahadAt bhAratakSetrasya airAvatavarSasya ca tIrthanivahAt tIrthasamUhAt pAthojAni kamalAni pAthAMsi Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / jalAni mRdaH mRttikAzca tathA kSudrAllaghoH himAdreH siddhArthAzca sarSapAzca mahauSadhIzca sumeroH kAnanacayAnasamUhAtpuSpANi ca snAtrAya snAtramahotsavAya bhaktyA sahasA drAgevAnayan // 120 // atheti atha vyamuJcat kusumAJjaliM purA, suraiH samaM dvAdazakalpavAsavaH / sumaiH sa taireva sarojamizritaiH, padagdhakRSNAgurudhRpadhupitaiH // 121 // athasAmagrIghaTanAnantaram, purA Adau sa prasiddhaH dvAdazakalpavAsavo acyatendraH suraiH samam pradagdhAnAM jvAlitAnAM kRSNAgurUNAM dhUpaiH dhUpadhUmaiH dhUpitaiH surabhIkRtaiH sarojamizritaiH kamalasahitaiH taiH sadya AnItairava sumaiH puSpaiH kRtvA kusumAJjaliM vyamuJcadadau // 121 // . visphUrjaditi visphUrjanmukhapadmakozakalitAH saMvItadivyAMzukAH, . puSpAbhyArcitatattadayakalazAn dhRtvA karAbjeSu te / samyagdaivatadevatAsu sutarAM sarvAsu tUryatrikavyagrAsu prayate'tha kinnaragaNe gAnaM vitanvatyapi // 122 // tIrthezasya guNAn paThatsu diviSadvaitAlikepUccakai . . stIrthAdhIza ! jayeti cAraNagaNepUccArayatsu stutim kAntyA zAradazarvarIparidRDhajyotsnAjayantastataH zakra acyutavAsavaprabhRtayaH snAtraM jinezo vydhuH||123|| (yugmam) athAnantaram visphUrjadbhiH vikasitaiH mukhAnyeva padmakozAstaiH kalitAH zobhitAH harSapraphullamukhAH saMvItAni parihitAni divyAnyaMzukAni vAsAMsi yaistAdRzAzca santaH karAbjeSu karakamaleSu puSpAbhyarcitAn tAn tAnagrayAn utkRSTAn kalazAn dhRtvA sarvAsu daivatadevatAsu sutarAmatizayena samyak tUryatrikeSu nRtyagItavAdyeSu vyagrAsu vyApRtAsu satsu prayate sAvadhAne kinnaragaNe gAnaM vitanvati kurvatyapi sati diviSadAM devAnAM vaitAlikeSu maGgalapAThakeSu tIrthezasya guNAn uccakairuccasvareNa paThatsu satsu cAraNagaNeSu tIrthAdhIza ! jayetyevaM stutimuccArayatsu satsu ca tato'nantaram kAntyA zAradaH zAradartubhavaH yaH zarvaryAH rAtreH parIvRDhaH patizcandraH tasya jyotsnAH jayantaH acyutavAsavaprabhRtayaH acyutendrAdayaH zakrAH devA jinezaH jinezasya snAtraM vyadhuH cakruH ||122||123||yugmm Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 A0 zrIvijayadazanasUrIzvarakata-prabodhinIyutam ye iti ye puSpastabakanti mUrdhani mukhe kapUrapUranti ye, kaNThe mANavakanti ye ca hRdaye zrIkhaNDalepanti ye / sarvAGgeSu yazazcayanti ca jayazrINAM kaTAkSanti ye, vArvAhAH kalazebhya eva patitAH kSIrAmbudheste prabhoH // 124 // ye vArvAhaH jalapravAhaH prabhoH jinezasya mUrdhani mastake puSpastabakanti puSpANAM stabakAni gucchAni ivAcaranti mastakapAtAhatAnAM jalAnAM sthUlabinduvRndAnAM gucchakAratvavAddhAvalyAcceti bhAvaH / tathA, ye jalapravAhA mukhe, jinezasyeti sarvatra sambadhyate karpUrapUranti karpUrapUravadAcaranti, zaityAtsaurabhyAcceti bhAvaH / tathA ye kaNThe mANavakanti, hAsvadAcaranti galasyobhayato hArAkAreNAmbhaHpAtAditi bhAvaH / tathA hRdaye zrIkhaNDaleSanti zrIkhaNDalepavadAcaranti zaityAtsaurabhyAccaiveti bhAvaH / sarvAGgeSu yazazcayanti yazazcayavadAcaranti dhAvalyAdeveti bhAvaH tathA ye jayazrINAM vijayalakSmINAm kaTAkSanti kaTAkSavadAcaranti dhAvalyAdeveti bhAvaH / te tAdRzAH kalazebhyaH patitAH vArvAhAH jalapravAhAH kSIrAmbudheH kSIrodadhereva patitaH jalAnAmatinirmalatvAd dugdhasAmyaditi bhAvaH ||upmaa // 124 // vibhAviti vibhau triSaSTayA snapite surezvaraiH, parasparAlambitazuddhasaMvaraiH / tadadbhutaM nirmalatAmavApya yada dhuvAsibhirnitirApi taistadA // 125 // surezvaraiH zanaiH triSaSTayA triSaSTisaGkhyakaiH vibhau jineze snapite sati, ekasya zakrendrasya tvaGke eva jinezaH iti snapane'vyApArastriSaSTayetyuktAmiti bodhyam / parasparamAlAmbitamAzritaM zuddhaM saMvaraM karmasaMvaraM yaistaistAdRzai taiH dhuvAsibhirdevaiH nirmalatAm niraJjanatvamavApyaM yannivRtiH sukhamapi tadadbhUtamAcaryam snAtA hi nirmalatAmApya nirvRtimeti, atra tu snapayiteti tadAzcaryamiti bhAvaH, jinezasevAtaH zuddhAntarAH sukhamAyantIti yAvat // 125 // vapuzceti vapuzca saMmAya' sugandhivAsasA, vilipya gozIrSakadivyacandanaiH / vyabhUSi puSpairapi tairjinasya yat, tadadbhutaM yat phalamApi tatkSaNam // 126 // sugandhinA suvAsitena vAsasA jinasya vapuH zarIraM saMmArNya snAna jalarahitaM kRtvA ca gozIrSakaiH gorocanaiH divyacandanaizca vilipya anulepanaM kRtvA tairevaiH yatpuSpaiH vyabhUSi vibhUSitaM taM kRtamapi tadadbhUtam yadyataH tatkSaNameva phalam jinasevAphalamApi // 126 // zA06 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH vidhAyeti-- vidhAya samyak snapanArcane tataH surAdhinAthA jinanAthamAnaman / jagattrayInAyakabhAvamagrato, vibhorbavANA iva zaizave'pi te // 127 / tato'nantam surAdhinAthAH zakrA vibhorjinasya snapanArcane snapanapUjane samyagyathAvidhi vidhAya te zakrAH devAH zaizave bAlye'pi agrato'ne jagattrayyAH nAyakabhAvamIyatvaM bruvANA iva jinanAthamAnamannamanti sma // 127 // sAviti-- saudharmapabhuvad vidhAya tarasezAnaprabhuH paJcakaM, rUpANAmakRtakakena sa jinaM svotsaGgaparyagam / anyenAtapavAraNaM vidhRtavAn dvAbhyAM site cAmare, zulaM mollalayan dadhAra purato'pyanyena mUlaM zriyAm // 12 // saudharmaprabhuH saudharmendrastadvat izAnaprabhuH IzAnendro'pi tarasA jhaTiti rUpANAM paJcaka vidhAya sa IzAnendraH ekakenaikena rUpeNa jinaM svasyotsaGge'Gka eva paryaGkastadgam akRta svotsaGge'sthApayadityarthaH / tathA anyena dvitIyena svarUpeNa AtapavAraNaM chatraM vidhRtavAn, dvAbhyAM site dhavale cAmare vidhRtavAn tathA anyena paJcamena svarUpeNa zriyAM mUlaM nidAnaM zUlaM tadAkhyamAyudhaM prollalayan bhrAmayan purato'prato'pi sthitaH dadhAra mUlaM dhRtavAn // 128 // sphaTiketi sphaTikavRSabhAn sutrAmAtha vyadhatta caturmitAn, sukRtadalikAd mUrti prAptAnivezadidRkSayA / surazikhariNazchAyA yeSu svayaM pratibimbitA, kanakamayatAmevA''caSTA'kSavRttivibodhinI // 129 // atha rUpapaJcakavikaraNAdyanantaram sutrAmA zakendraH Izasya jinasya didRkSayA draSTumicchayA sukRtadalikAt puNyadalikAt mUrti rUpAdimattvai prAptAniva caturmitAn caturaH sphaTikasya vRSabhAn balIvardAn vyadhatta, vicakAra, yeSu vRSabheSu svayaM svata evaM pratibimbitA surazikhariNo merocchAyA pratibimbam akSNAM netrANAM vRtteH vibodhinI cAmuSajJAnajanikA satI kanakamayatAM vRSabhANAM kanakanirmitatAmevAcaSTa kathitavatI, sphaTike suvarNapratibhAsAtsuvarNamayA dadRzire vRSabhA ityrthH||129|| veSAmiti teSAmunnatazRGgabhAganirayatpIyUSavikSepakAmmodhArAbhiramartyarAi vyaracayat snAtraM jinasyA'STabhiH / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam aSTAnAM kakubhAM dhruvaM parivRdvaiH svacchAmbudhArAmiSAt, saMprAptAni tadA yazAMsyupahRtAnyetAni maulau vibhoH // 130 // amartyarAT zakrendraH aSTabhiH aSTasaGkhyAkAbhiH teSAM vRSabhANAmunnatebhyaH zRGgebhyaH bhAge viSANebhyaH nirayantIbhiH pravahantIbhiH pIyUSavikSepikAbhiH sudhAkRdbhiH ambhasA jalAnAM dharAbhiH jinasya snAtraM vyaracayaccakAra tadutprekSate tadA yattadornityasaMbandhAd yadA snAtrakAle etAni snAtrajalAni vibhorjinasya maulau mastake aSTAnAM kakubhAM dizAM parivRDharIzaiH aSTadikpAlaiH svacchAnAmambUnAM dhArANAM miSAd vyAjAt upahRtAni upadIkRtAni sthApitAni tadA yazAsi samprAptAni avAptAni tAni dhruvamityutprekSAyAm, dhAvalyAditi bhAvaH // 130 // prakSiptamiti prakSiptaM suranAyakaiH svazirasi snAnAmbu kaizcit prabhoranyaistadvinipAtukaM nayanayorAdhAyi yatnAdapi / kaizciccandanapaGkavat vinihitaH sa snAtrapaGko'like, dhanyaireva januHsahakhakaluSocchedyA''pyate tatparam // 131 // kaizcit suranAyakairindvaiH prabhoH jinasya vinipAtukaM patattatsnAnAmbu snAnajalam svasya zirasi prakSiptaM siktam tathA anyaiH kaizcit yatnAdyatnapUrvakam nayanayorapyAdhAyi prakSiptam tathA kaizviJcandranapaGkavat sa snAtrapaGkaH snAnajaladhUlimizraNAjjAtaH paGkaH alike vinihitaH nanu kimitthaM tairakArAMti cettatrAha-paraM durlabhaM tatsnAtrajalAdi januSAM janmanAM sahasrANAM kaluSANAM pApAnAmucchedi vinAzakaM tatsnAtrajalAdi dhanyaiH tAdRzAdbhutabhAgyazAlibhirevA''pyate natu sarverapItyarthaH // 131 // saudheti saudharmendrastribhuvanagurorvaSma samAya' gandhakASAyyA'yo malayajarasaimaeNktipUrva vilipya / cakre pUjAmavadhiniyatAM vizrutAmaSTabhedAM, buddhistasya skhalati kimaho ! tAdRze vA'pi kArye // 132 // atho anantaram saudharmandaH tribhuvanagurojinasya varma zarIram 'zarIraM varma vigraha' ityamaraH gandhakASAyyA sugandhikaSAyavastreNa sammAya' samprocchaca bhaktipUrva malayajarasaiH candanadravaivilapya avadhiniyatAmaSTabhedAM vizrutAM prasiddhAM pUjAM cakne / nanu kimiti avadhiniyataiva pUjA kRtA, na jAtu skhaliteti cettatrAha aho tAdRze jinapUjArUpe'pi kAyeM tasyendrasya buddhiH skhalati pramA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / dhati kiM ? naivetyarthaH asAdhAraNe kAyeM cetpramAcettahiM kvApramattA syAditi bhAvaH // 132 // kA sA'STabhedA pUjetyata Ahagandhairiti-- gandhaizcandanacandrakuGkamamukhaidhUpaizca kRSNAgurupodabhUtairgaruDAkSatairavikalaiH puSpaizca nAnAvidhaiH / dIpaiH snehadazAsamRddhikalitairvavicitraiH phalaiH naivedyaizca jalairapIti sukRtI pUjAM vyadhAdaSTadhA // 133 // candanaM candraH karpUraH "dhanasArazcandrasaMjJaH kapUra" ityamaraH kuMkumaM ghusRNaM ca mukhaM pradhAnaM yeSAm taistAdRzaH gandhairanulepanai kRSNAgurubhiH hRtaiH sadbhiH prodbhUtaiH jAtaiH dhUpaizca avikalaira khaNDitaiH garuDAkSataiH garuDavaddhavarakSataistaNDulaiH nAnAvidhaiH puSpaizca snehaH dhRtAdidravaH dazA vartiH teSAM samRddhayA'dhikyena kalitaiH samanvitaiH dIpaiH varyaiH sattamaiH vicitrairnAnAvidhaiH phalaiH naivedyairmodakAdirUpairjalairapItyevamaSTadhA pUjAm sukRtIndraH vyAdhAt // 133 // pureti purandaro'thAdbhutaratnapaTTake'STamaGgalI tandulakairvabhAra ca / durantakarmASTakabhedahetave prasiddhasiddhayaSTakalabdhaye tathA // 134 // atha pUjAnantaram, purandara indraH adbhute'laukike ratnasya paTTake durantAnAM duSpariNAmAnAM karmASTakAnAM bhedasya hetave nAzArtham tathA prasiddhasya siddhInAmaNimAdInAmaSTakasya labdhaye prAptaye tandulakaiH rUpyataNDulaiH aSTAnAM maGgalAnAM samAhArastAm aSTamaGgalAnyalikhat babhArA pUrayat ca // 134 // kA sASTamaGgalItyata Aha Adarza iti Adarza paridRzya eva viduSAM bhadrAsanaM bhadrakRd, yAthArthena ca vardhamAna uditaH zrIpUrNakumbhastathA / vayaM matsyayugaM samujjhitajaDaM zrIvatsakasvastiko, nandhAvata itIritA munivaraiH sA jJAnaratnAkaraiH // 135 / / viduSAM vidvajjanAnAM paridRzyaH darzanIyaH AdarzaH darpaNaH eva bhadakRtkalyANakRt bhadrAsanam tathA yAthArthena yathArthataH vardhamAnaH, uditaH kathitaH nirAvaraNaH samRddhimAn pUrNakumbhaH pUrNakalazaH samujjhitaM tyaktaM jaDaM jaDatA ca yatastAdRzaM varNya prazastaM . matsyayugam zrIvatsakasvastiko nandyAvarta itItthaM jJAnaratnAkaraiH jJAnibhiH munivaraiH sA'STamaGgalIritA kathitA // 135 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinoyutam - taMta iti-- tato'pamRtyAmaranAyako manAk prapancya cA''rAtrimucchalacchikham / sumaGgalaM maGgaladIpakaM vibhoH saharSamuttArayati sma bhAvataH // 136 // tato'STamaGgalIpUraNAnantaram, amaranAyakazzako manAdRgISadevApasRtya dUraM gatvA ucchalantI udgacchantI zikhA jvAlA yasya tAdRzamArAtrikaM nIrAjanaM prapaJcaya vidhAya ca bhAvato bhaktitoH saha. rSam vibhorjinasya sumaGkalaM maGgaladIpam uttArayati sma // 136 // praNamyeti-- praNamya gIrvANAgraNIstataH samaM sa gIrvANagaNena tatkSaNam / pracakrame stotumanantabhaktibhAga jinezvaraM cittrayabhAsvaramabham // 137 // tato'nantaram sa gIrvANagaNAgraNIrindraH tatkSaNam gIrvANagaNena samaM praNabhya anantabhaktibhAk san cittrayeNa matizrutAvadhirUpeNa jJAnatrayeNa bhAsvarA prabhA yasya taM jinezvaraM stotuM pracakrame // 137 // stutimevAha jineti jinapate ! stavanaM vidadhe tava pratipadA padamAptumanazvaram / upadhibhAvamapAsya niSevitAH, padadate prabhavA hi samIhitam // 138 // jinapate ! anazvaram zAzvatam pratipradAM jJAnAnAM padaM sthAnam, mokSapadamityarthaH AptuM prAptuM tava stavanaM stuti vidadhe, kutastAdRgAzA taveti cettatrAha hi yataH prabhavaH bhavAdRzAH atizayavantaH upadhibhAvaM chalamapAsya niSkapaTamityarthaH niSevitAH stutipUjAdinA sevitAH santaH samIhitaM dadate // 138 // anviti anupamA tava mUrtiriyaM mayA, dhruvamavaikSi vibho ! na bhavAntare / aparathA na mamA'pi bhavAntaraM, kathamapi prabhaved bhavato yathA // 139 // vibho ! mayA indreNa anupamA taveyaM vartamAnA dRzyamAnA ca bhUrtiH bhavAntare pUrvajanmani na avaikSi, dhruvametat, aparathA anyathA bhavAntare tavedagamUrtidarzane sati mamA'pi kathamapi bhavAntaraM janmAntaraM na prabhavet na syAt bhavatastava yathA, janmAntaraM na bhavitA tathetyaryaH tavedagrUpadarzanAnna bhavAntaraM bhavati prANina ityabhiprAyaH stotuH // 139 // .. bhaveti bhavazatArjitakalmapasantatirbhavadavekSaNato jina ! nazyati / zamamupaiti davAnalasaMhatirnavabalAhakavarSaNato yathA // 10 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / jina ! bhavato'vekSaNato'valokanataH bhavazateSu arjitAnAM kalmaSANAM pApAnAM santatiH nazyati, tatropamAmAha-yathA navasya balAhakasya meghasya-"abhaM megho vArivAhaH stanayitnurbalAhakaH" ityamaraH / varSagata davAnalasaMhatiH zamaM zAntimupaiti, tathetyarthaH // 140 // amRteti-- . amRtadIdhitidIdhitisannibhaistava . guNairasamAnatayA shrtaiH| sakalalokanikAmavimRtvaraiH, kimu kaNAdamataM na hataM prabho ! // 14 // prabho ! sakaleSu lokeSu nikAmatayA apratihatatayA visRtvaraiH prasaradbhiH, ata eva asamAnatayA anupamatayA zrutaH khyAtaiH anupamairityarthaH, tava, amRtadodhitezcandrasya dIdhitInAM marI. cInAM sannibhaistulyaiH guNaiH nirmalairguNairityarthaH, kaNAdasya tadAkhyamuneH mataM caturvizatirguNAH te ca na sarve sarvatra kintu vibhaktAH yadvA tanmate Atmano buddhIcchAdayo'STaguNAH ityevaM . rUpam hataM . khaNDitaM kimu na ? api tvavazyaM hatam, bhavadguNAnAmAnantyAtsarvagatvAcceti bhAvaH // 14 // druteti dutasuvarNarasena tavAGgakaM, dhruvamidaM ghaTitaM zubhakarmaNA / vikacacampakapuSparasena vA, vimlpiitsugndhgunnaasttH||142|| tavedaM dRzyamAnamaGgakaM bAlatvAd-hasvamaGgaM, bAlazarIramityarthaH, zubhakarmaNA kAraNIbhUtena puNyakarmaNA drutasya vilInasya suvarNasya rasena draveNa dhaTitaM nirmitam, dhruvametat, vA athavA vikacanA praphullAnAM campakapuSpANAM rasena ghaTitaM tato hetostava bhavadaGge vimalA. pItaM pItatA sugandhaH, saurabhyaM vimalaM nairmalyaM ca guNAH, kAraNaguNA kAryaguNAnArabhante iti nyAyAtkAryA, kAraNAnumAnAditi bhAvaH // 142 // jineti jina ! vimAnamanuttarasaMjJakaM, na suSamA dadhate bhavato vinaa| gRhamaNau bhavanAdapasArite, sphurati kiM timiraM na nirargalam ? // 143 // jina anuttarasaMjJaka vimAnam bhavataH vinA, tava cyavanenAtrAvatArAdbhavahitam, muSamA paramA zobhA na dadhate, tatra dRSTAntamAha bhavanAd gRhAd gRhamaNau dIpe apasArIte dUrIkRte sati nirargalamapratihataM timiraM dhvAntaM na sphurati vardhate kim ? api tvavazyaM vardhate tathA bhavato vinA anuttaravibhAnaM prakAsarahitamityarthaH // 143 / / hRdayeti hRdayavAsamalaM kuru me vibho, paribhavantitamA na yathaiva mAm / kathamapi pratiSaNamukhA dvipastava parAkramakuNThitavikramAH // 144 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A* zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ____ vibho ! me mama hRdaye vAsamalaGguru svIkuru hRdayarUpaM vAsaM vAsasthAnamiti vA mama hRdayastho bhavatu bhavAnityarthaH, tatra tava prayojanAbhAve'pi mamaiva prayojanamityAha yathA taba parAkrameNa prabhAvena kuSThitavikramAH pratihataprabhAvAH santaH pratidhaprasukhAH krodhAdayaH, "kopakoghAmarSaroSapratighA ruTkrudhau striyA" mityamaraH dviSaH antarArayaH mAM na paribhavantitamAM nitarAM pauDayantyeva // 14 // kamapIti kamapi kazcana ced viniSevate, na khalu so'pi kadAcana sIdati / paramahaM bhuvanatritayaprabho !, na sukhamemi kathaM tava sevakaH // 145 // kazcana puruSaH kamapi mamarthaM viniSevate sevate cet, so'pi khalu kadAcana na sIdatI pIDAmanubhavati, sevyena sevakarakSaNAditi bhAvaH paraM kintu bhuvanatritayaprabho ! ahaM tava sevakaH sannapi kathaM na sukhaM mokSasukhamemi prApnomi itaravattvamapi mAM rakSetyarthaH // 145 // sameti samadhigamya paraM tava darzanaM, nikhilanAstikapakSavighAtanAt / anubhavAgamasAdhanabaddhadhI-vibudharAjyamidaM caritArthaye // 146 // tava paraM paramArtharUpaM darzana samyagdarzanam tvaduktatattvazraddhAnalakSaNaM samadhigamya budhvA nikhilAnAM nAstikapakSANAmanAtmavAdimatAnAM vidhAtanAttavadarzanena khaNDanAddhetoH anubhavena pratyakSAdirUpeNa Agamena tava pravacanarUpeNa ca sAdhanena hetunA kRtvA baddhadhIH dRDhabuddhirahamidamanubhUyamAnaM vibudharAjyaM devarAjyaM caritArthaye saphalayAmi, nAstivAna matasya devAdibhavanISedhAtmakasya khaNDanAt mama rAjyaM yathArthameva prakaTayAmIti bhAvaH // 146 // sukRteti-- sukRtavAsanayA tava sevana, viracayan na kathaM bhavavAsanaH ? bhavati naiva kukarmavighAtane, tadahamAracayAmi jinezvara ! // 147 // jinezvara ! sukRtavAsanayA puNyecchayA tava sevanaM viracayan kurvana kathaM bhave vAsanA yasya sa tAdazaH bhavAnubandhI na naiva bhavati, api tu bhavamevAnubadhnAti, puNyaphalasya bhavasyAvazyambhAvAditi bhAvaH, ahaM tatsevanaM kukarmaNAM karmASTakANAM vighAtane vinAzanimittamAracayAmi karomi, yathA sakalakarmakSayataH punarbhavo mA bhUditi bhAvaH // 147 // stavamiti stavaM vitatyeti suparvanAyako, jinezamIzAnaSAGkatastataH / kare samAdAya sa paJcarUpabhAgariSTavezmAntaramAzu jagmivAn // 148 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH. IsyuktaprakAreNa stavaM vitatya kRtvA tato'nantaram pazcarUpabhAk kRtapaJcazarIraH sa suparvanAyakaH zakendraH IzAnavRSAGkataH IzAnendrotsaGgataH "vajI vAsavo vRtrahA vRSA" iti-"utsaGgacihnayoraka" iti cAmaraH / jinezaM kare svakare samAdAya Azu zIghrameva ariSTavezmanaH prasUtigRhasyAntaH jagmivAn // 148 // hRtveti hRtvA'pasvApinoM tAM pratikRtimapi tAmAItImAIto dAga, muktvA mAtuH samIpe jinapatimupadhau kuNDale divyavastre / nyasyolloce ca sAraM vividhamaNimayaM kandukaM lambamAnaM, yasmin dRSTivinodaM bhajati bhagavatastvasya ca syAd na dRSTiH // 149 // jinezvarAH stanyapivA bhavanti na.krama vijAnanniti naaknaaykH| .. prabhoH karAGguSThatale'tinirmale svabhaktizaktyA samacArayat sudhAm // 150 // ArhataH arhato'yaM sa zakrendraH tAM pUrvakRtAm apasvApinI nidAM tathA tAM pUrvanyastAmAhatIm arhataH pratikRti bimbamapi hRtvA saMhasya jinapatiM mAtuH samISe muktvA nidhAya kuNDale divye vastre bha upadhAvucchIrSe yasya paridhApya ulloce vitAne . "astrI vitAnamulloca" ityamaraH sAraM zreSThamam vivaSamaNimayaM lambamAnaM kandukaM svarNagendukaM ca, nyasya, yasmin kanduke bhagavataH dRSTirnetraM vinodaM kautukaM bhujati, vasyAnyasya dRSTidoSazca na syAt, lambamAnaM citraM vastu dRSTvA bAlakaH krIDati, bhAgatena ca prathamaM tadvilokanAtpazcAdvAlakAvalokanAzca dRSTidoSo'pi nivartate, atastathAkaraNAcAra iti bhAvaH tathA nAkanAyakaH zakrendraH jinezvaraH stanyapibAH mAtRstanodbhavadugdhapAtAro na bhavantIthaM kramam vyavahAra jAnan san prabhorjinasyAtinirmale karasyAGguSThatale svasya bhaktyA saktyA sudhAmamRtaM samAcArayat, sudhAsaJcAraM kRtavAnityarthaH // 149 // ||150||yugmm koTIriti koTIH SoDaza rukmaNAM dviguNitA rUpyANi ratnAnyarpi, pratyekaM ca pRthaka pRthak pRthumatirnandAsanAni kramAt / sadbhadrAsanayujyamuccadasamaM nepathyavastrAdikaM, svarnAthasya nidezato dhanapatiH zrIvizvasenaukasi // 151 // svarnAthasyendrasya nidezataH AjJAtaH pRthumatiH vizAlabuddhiH dhanapatiH kuberaH zrIvizvasenasya rAjJaH okasi gRhe rukmaNAM svarNAnAM SoDaza koTIH dviguNatAH dviguNIkRtAH dvAtriMzatkoTIrityarthaH tathA rUmyANi ratnAnyapi ca pratyekaM pRthak pRthak dvAtriMzatkoTIni kramAt sadbhadrAsanayukhi bhadrAsa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / nayuktAni nandAsanAni asamamanupamaM nepathyasya rAjaveSasya yogyaM vastrAdikaJcAmuJcat nidadhau // 151 // arhaditi-- arhanmAturutAhato'zubhamaho yaH kiJcana dhyAsyati, bhetsyatyarjakamaJjarIva niyataM tanmastakaM saptadhA / evaM tAratarasvarAH khalu surA AghoSayAmAsurAH, zakrAdezanirUpaNapraNayino deveSu sarveSvapi // 152 // aho ! AH ! mahAzcaryametat yat zakrasya Adezasya nirUpaNe pAlane praNayinaH prItimantaH surAH khalu tAratarasvarAH uccaiHsvarAH santaH evaM sarveSvapi deveSu viSaye AghoSayAmAsuH evamiti kimityAha yaH ko'pi arhanmAturacirAyAH utAthavA arhataH kiJcanAzubhamaniSTaM dhyAsyati cintayiSyati, karaNasya tu kathaiva ketyarthaH tasya mastakaM niyataM nizcayena arjakasya vRkSavizeSasya maJjarIva saptadhA saptakhaNDaH kRtvA bhetsyati vizIrNaM bhaviSyati // 152 // dhAtrIti dhAtrIkarmaNi zarmaNi trizadarADU muktvA'psaraHpaJcaka snAnAbhyanjanapAlanApaTu gato dvIpe'tha nandIzvara / tatrASTAhamahotsavaM vidhiparAH saMpAdya rAkAthutaH, svaM svaM dhAma mudA'JcitA yayuratho sarve suparvezvarAH // 153 // athAnantaram tridazarATra zakraH zarmaNi kalyANanimittaM dhAtrI upamAtA "dhAtrI syAdupamAtA'pi" ityamaraH tasyAH karmaNi kRtye snAne abhyaJjane pAlanAyAJca paTu nipuNamapsarasAM paJcaka paJcApsaraso muktvA sthApayitvA viniyujya vA nandIzvare dvIpe gataH tatra nandIzvaradvIpe rAkAdinataH pUrNimAmArabhya vidhiparAH vidhijJAH sarve suparvezvarAH indrAH aSTAhamahotsavaM sampAdya atho anantaram mudA'JcitAH sahitAH santaH svaM svaM dhAma sthAnaM yayuH // 153 // atheti atha prabhAte vikasatprabhAbhare vyapetanidrA samavekSatA'Ggajam / ariSTadIpasya mahAMsi tejasA vinirjayantaM vasudhezavallabhA // 154 // athAnantaram vikasan prasaran prabhAbharaH yasmin tAdRze prabhAte prAtaHkAle vasudhezavallabhA nRpapriyA acirA vyapetanidrA prabuddhA satI ariSTadIpasya prasUtikAgRhasthadIpasya mahAMsi tejAMsi tejasA svaprabhayA vinirjayantamaGgajaM putraM samavaikSat // 154 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / seti sa sauvidallIbhirupetya vardhitaH sutaprasUtyA vasudhAsudhAkaraH dadad vadAnyaH parituSTaH mAnase na yogyametad bhavatIti veda na // 155 // sa vasudhAyAM sudhAkarazcandra iva vizvasenaH sauvidallibhiH kaJcukinIbhiH upetyAgatya sutasya prasUtyoptatyA kRtvA vardhitaH vardhApitaH vadAnyaH anuttaro dAtA parituSTamAnasaH san dadat dAnaM kurvat etadaparimitaM dAnaM yasmaikasmaicidapAtrAyApi dAnAdyogyamucitaM na bhavatIti na veda bubudhe aparimite dAne hi pAtrApAtravicAro duSkara iti bhAvaH // 255 // suteti sutaprabhAvaM vinizamya nAgaraiH, zrutaprabhAvaM pRthivIpateratha / vinA'pi nirdezamakAri sotsavaM, vicitramaJcairapi tacca pattanam // 156 // .. athAnantaram , nAgaraiH puravAsibhiH pRthavIpateH vizvasenasya zrutaprabhAvaM khyAtaprabhAvaM sutasya prabhAvamutpatti vinizamya nirdezaM rAjAjJAM vinApi bhaktiharSAtizayAt tatpattanaM nagaram vicitraiH nAnAvidhaiH maJcaiH upalakSaNatvAttoraNAdibhizca sotsavamakAri // 156 // jinendrati jinendrajanmotsavatoSapUritaM, puraM tadAnImapi hastinApuram / marutsamuddhatavilolaketanairmarutvatastarjayati sma pattanam // 157 // tadAnIm tasmin samaye jinendrasya janmanaH utsavena toSeNAnandena pUritaM hastinApuraM tadAkhyaM puram marutA pavanena samudbhUtaiH kampitaiH vilolaiH sphurAyamANaiH ketanaiH dhvajaiH kRtvA marutvataH indrasya pattanamamarAvatImapi tarjayati nirbhatsaryati sma // "indro marutvAnmaghavA viDojAH pAkazAsanaH" / ityamaraH // 157 // mukteti muktAsvastikasaMcayaH pratigRhaM reje tarAM nirmitaH, sarvAbhiH purasundarIbhirudayahRtsamadAbhistadA / bhavyAnAM sukRtaprasAdhanavidhau nyastAzayAnAM dhruvaM, jAte tIrthakare'vadAtayazasAmuptAni bIjAni va // 158 // tadA tIrthakare jAte janmotsave pravRtte ca sati sarvAbhiH udayanta AvirbhavantaH hRdaH sammadA harSA yAsAM tAbhiratihRSTAbhiH purasundarIbhiH pratigRhaM gRhe gRhe nirmitaH muktAnAM svastikasya maGgalacihnavizeSasya saMcayaH rAziH reje tarAmazobhata, kimivetyAha sukRtasya puNyasya Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / prapsAdhanavidhAvupArjane nyastAzayAnAM tatparamanasAm , avadAtayazasAmujvalayazasAM bhavyAnAmuptAni ropitAni bIjAni va iva, dhruvamityutprekSAyAm // 158 // tvameveti tvameva nAthA'satapAtramekakaH, paraM guNAnAmapi saMpadAmapi / iti bruvANA iva nAgarAGganAH, samIyuratrA'kSatapAtrasaMyutAH // 159 // * nAtha ! jina ! ekakaH ekAkI tvameva natvanyo'pItyarthaH sampadA zrINAmapi guNAnAmapi ca paraM sarvotkRSTamakSatapAtramavikalabhAjanamitItthaM bruvANAH sUcayantya iva akSatAnAM taNDulAdInAM pAtreNa bhAjanena saMyutAH sahitAH nAgarAGganAH atra jinasamIpe samIyurAjagmuH maGgalArthamiti zeSaH // 159 // vibho ! iti vibhoH vidhAtAsi samAni mAtRkAmukhAni zAstrANi jineti pnndditaaH| tadApaThacchAtrakulairalaMkRtA, adIdRzannetya ca sUtamAtRkAH // 160 // vibho ! jina ! samAni sakalAni mAtRkAmukhAni tripadIprabhRtIni zAstrANi vidhAtA upadeSTA asIti bruvanta iva paThadbhiH chAtrakulairalaGkRtAH samanvitAH paNDitAH etyAgatya tadA sUtamAtRkAH jAtakaM tanmAtaraJcAdIdRzan // 160 // dinodeti dinodaye'smai prabhave dinezitA, dine tRtIye janakena darzitaH / prabhAkaratvena samAnayorapi, dvayorvizeSa mahasoH parIkSitum // 161 // janakena pitrA vizvasenena tRtIye dine janmanastRtIyadivase dinodaye prAtaHkAle asmai prabhave jinAya dinezitA sUryaH prabhANAm Akaratvena karatvena ca samAnayostulyayorapi dvayoH prabhAkaratvataulye'pItyarthaH / dvayoH jinasUryayoH mahasoH tejasoH vizeSamatizayaM parIkSitumiva darzitaH, jAtakasya tRtIyadine sUryadarzanasya vihitatvAditi bhAvaH // 161 // adIti adarzi tatraiva dine dinAtyaye, sa tasya pitrA'sya nizIthinIpatiH / bilokanAdeva taveza ! kevalaM, kalaGkitAdUSaNamasya yAtviti // 16 // tatra tRtIya eva dine dinasyAtyaye nigame rAtrAvityarthaH, sa jinaH tasya jinasya pitrA janakena vizvasenena nizIthinIpatizcandraH Iza ! jina ! kevalaM tava vilokanAdeva vilokanamAtrata eva asya candrasya kalaGkitArUpaM dUSaNaM yAtu nazyatu iti / hetorivAdarzi, jinadarzanasya sakalakalaGkanAzakatvAditi dhvaniH darzanaM tu tathA''cArAditi bhAvaH // 162 / / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 wwwwwww zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / SaSThIti SaSThIjAgaraNotsavaM vyaracayat zrIvizvaseno nRpaH, svarNAlaGkatipaTTasUtravasanaiH sarvAzca saMtoSayan / gehe yasya samudagato jinapatiH kalpadrumo jaGgamaH, ko vA vismayamAtanoti sumatirdAnena tasyA'dhikam // 163 // zrIvizvaseno nRpaH svarNAlaGkRtibhiH paTTasUtrANAM kSaumANAM vasanairvastraizca sarvAn yatheSTadAnataH saMtoSayan niryAcanaM kurvan SaSThayAM janmanaH SaSThItithau jAgaraNotsavaM ca vyaracayat , tAdRzadAne mRSodyatAM pariharanAha- yasya janasya gehe jaGgamaH kalpadrumaH sakalecchApUrakatvAt tattulyaH jinapatiH samudgato'vatIrNaH, tasya janasya adhikaM lokAdhikaM yathAsyAttathA dAnena karmaNA ko. vA sumatiH marmajJaH vismayamAtanoti AzcaryaM karoti ? na ko'pItyarthaH / tAdRzamahAmahimaprabhAvAnna kimapi tasya duSkaramiti na kimapi AzcaryakAraNamiti bhAvaH // 163 // athajinanAmakaraNamAha garbheti garbhasthe'pyazivAni zAntimagaman yenA'tra sarvANyapi, poce tajjanakena so'pi bhagavAn zrIzAMtirityAkhyayA / saMbodhyaiva mahAjanaM nijagirA nAmno vidhAnotsukaM, pratyAyya svasuvAsinIjanamapi prApte dine dvAdaze // 164 // dvAdaze dine prApte, janmadinApekSayetibhAvaH, "ekAdaze dvAdaze vA'hani pitA nAma kuryAdi"tyukteriti bhAvaH / tasya jinasya janakena pitrA vizvasenena nijagirA svavacasA nAmnaH vidhAne karaNe utsukaM jAtotkaNThaM mahAjanaM sambodhyAbhimukhIkRtya svasuvAsinIjanamapi pratyAyyajJApayitvA, sarvAnumatenetyarthaH, atra bAle garbhasthe'pi sarvANyapi azivAni azarmakarANi ItI: yena hetunA zAnti vinAzamagaman , tato hetoH sa bhagavAnapi jinaH zAntirityAkhyA proce // 164 // pibanniti piban nijAGguSThamanArataM prabhuviMDojasA saMkramitAmitAmRtam / anekadhAtrIbhiranekakhelanaiH prapAlyamAno vadhe tamAM kramAt // 165 // prabhuH zAntijinaH biDaujasA indreNa saGkramitaM saJcAritamamitamamRtaM yasmin tAdRzaM nijAGguSThamanArataM satatam na tu jananIstanyamapi piban anekadhAtrIbhiH anekakhelanaiH krIDanakaiH kRtvA prapAlyamAnaH kramAdvavRdhe tamAm // 165 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 53 www mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam guNairitiguNaiH pravRddho'pi sudhAMzunirmalaiH sa bAlalIlAH kalayan vyarAjata / viceSTitaM cittrayabhAsino'pi yada vibhAsate tad na parasya vA katham ? // 16 // sa zAntijinaH sudhAMzuH candra iva nirmalaiH guNaiH kRtvA pravRddhaH jyAyAnapi bAlalIlAH kalayan kurvan vyarAjata nitarAmazobhata, tadeva samarthayannAha-yadviceSTitaM bAlalalitaM parasya sAmAnyabAlakasyA'pi vibhAsate jJAnatrayeNa bhAsinaH virAjamAnasya jinasya kathaM na ? api tu vibhAsata eva // 166 // uttAna iti- . uttAno maNipAlane mukuravacchete kumAraH sa tad, yat prApnoti nirantaraM kila pumAnuttAnazAyI balam / yadvA''vedayatIva durgatiradhaH kSiptA mayA manmukhaprekSAkAGkSaNadakSiNaikamanasAM puMsAM sa puNyAtmanAm // 167 / / kumAraH sa zAntijinaH tattato hetoH maNinirmite pAlane pAlanAsane mukuraH darpaNa:"darpaNe mukurAdarzI" ityamaraH / sa ivottAnaH UrdhvamukhaH zete sma'kuta iti yattatrAha-yadyata uttAnazAyI pumAn nirantaraM balaM prApnoti kila, nanu tasya balasya svayaM siddhatvAtkimupacAreNeti cettatrAha-yadvA sa jinaH mama mukhasya prekSAyAH darzanasya kAGkSaNe'bhilASe dakSiNamunmukhAvalonaikotkaNThitacetasAM puNyAtmanAM pusAm durgatiH mayA jinena adhaH nIcaiH kSiptA vinAzitA ityarthaH itItthamAvedayati jJApayatIva uttAnazayanasyaiva jAtake sambhavAditi bhAvaH // 167 // . dineti dinAdhinAtho'pi karaprasAraNaM samAcaraMstryasyati saihikeyataH / itIva vizvatritayAbhayapradaH prabaddhamuSTiH samajAyata prabhuH // 168 // atha bAlasulabhamuSTibaddhatAmutprekSate dinAdhinAthaH sUryo'pi karaprasAraNa kiraNaprasAraNaM sAmAcaran kurvan, atha ca pANiprasAraNaM kurvan saihikeyataH rAhutaH "tamastu rAhuH svarbhAnuH saihikeyo vidhuntuda" ityamaraH vyasyati bibheti grAsahetoriti bhAvaH, iti hetoriva vizvatritayasyAbhayapradaH ahiMsAdhupadezanAdineti bhAvaH / prabhuH zAntijinaH prabaddhamuSTiH samajAyata // 168 // kadApIti kadApi tiSThan hRdayA''syamastake piturjananyAzca paricchadasya ca / __vibhUSaNoddhAsakadehakAntibhRd bhave'pi kaivalyasukhaM tatAna sH||169|| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / sa zAntijinaH vibhUSaNAnAm udbhAsikAM zobhikAM dehakAntiM bibhartIti sa tAdRzaH san kadApi kvacitsamaye piturvizvasenasya jananyA acirAyAzca paricchadasya parijanasya hRdaye Asye mastake ca tiSThan bhave saMsAre'pi kaivalyavat mokSavat "muktiH kaivalyanirvANe"tyamaraH sukhaM tatAna dadhAra cakAra, bAlAliGgane pitrAdInAmanupama Anand iti bhAvaH // 169 // kadeti kadAcidAbhASita eva nottaraM dadAvakiJcijjJa iva sthitaH prbhuH| kadAcana prauDhavidagdhavad giraH pravartayAmAsa sabhA'nurabjikAH // 170 // kadAcidAbhASitaH Alapita eva akiJcijJaH ajJa iva sthitaH prabhuH zAntijinaH uttaraM prativacanaM na dadau vinayabhAvAditi bhAvaH kadAcicca svasAdhAraNatvamapi pradarzitavAnityAha, kadAcana prauDhavidagdhavat prakharapaTuvAsabhA'nuraJjikAH giraH vAcaH pravartayAmAsa jagau 170 // .. vibhoriti vibhoH samAsAdya padaM vasundharA na ratnagarbhatvamanarthakaM dadhau . triviSTapastrIsubhagatvagarvahRd babhUva sAtena ca tena kintu sA // 171 // vasundharA pRthivI vibhoH zAntijinasya calanAdau padaM tatsparza samAsAdya anarthakam mRSArthakaM snagarbhatvaM na pRthivyA ratnagarbhetyaparaM nAmeti bhAvaH / dadhau, jinapado ratnatulyatvAditi bhAvaH / kintu sA pRthivI tena zAntipadarUpeNa-sAtena zarmalAbhena saubhAgyena vA triviSTapastrINAM devInAM subhagatvagarva saubhAgyAbhimAnaM haratIti tAdRgbabhUva / tAsAM tAdRzasAtalAbhAbhAvAditi bhAvaH // 171 // vyalokIti-- vyaloki lokaiH kila kAkapakSabhRda yadA tadA'pyucchvasitaM svcetsaa| prabhuH sa ca stUyata eva yaH samo, marAlapakSe'pi ca kAkapakSake // 172 // yadA kAkapakSabhRd saMskRtakacavizeSadhArakaH prabhuH lokaiH vyaloki kila tadA lokaiH svacetasA ucchvasitaM hRSTamapi, tathA marAlasya haMsasya pakSe kAkasya pakSake cApi samaH tulyAdaraH sa prabhuH, rAgAdihInatvAditi bhAvaH, stUyate eva ca, samadRSTitvAditi bhAvaH // 172 // yadeveti-- yadeva yat krIDanamaihata prabhuH surendraziSTayA tridazaiH samarpi tat / vicitrarUpairanizaM surabajo mano'nurUpeNa vibhoviceSTate // 173 // prabhuH zAntijinaH yadA yadeva krIDanaM krIDAsAdhanamaihataicchat, surendrasya ziSTyA AjJayA tridazairdevaiH tadaiva tatkrIDanaM samarpi, jinapAce sarvadaiva surANAM sattvAditi bhAvaH tadevAha-surANAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam _ 55 vajaH saGghaH anizaM satatameva vicitraiH nAnAvidhaiH rUpaiH lokAlakSyaiH kRtvA vibhoH zAntijinasya manasaH anurUpeNAnusAreNa viceSTate pravartate sma // 173 // itIti-- iti krIDAH kurvastridazanicayaH sArdhamucitAH, pitRNAmAnandaM pratisamayamevopajanayan / kramAccatvAriMzaddhanuranugatAGgapamitimAnavApat tAruNyaM tribhuvanagurumairumahimA // 174 // ityuktaprakArAH ucitAH svayogyAH krIDAH tridazAnAM devAnAM nicayairvRndaiH saha kurvan , tathA pratisamayamanukSaNameva pitRRNAM janakAdInAmAnandamupajanayan merurivAtyucco mahimA yasya sa mahAmahimA tribhuvanaguruH zAntijinaH kramAt catvAriMzadvanurbhiH anugatA taya'sadRzadaiyopalakSitA yA aGgasya pramitiH pramANaM tadvAn san tAruNyam yauvanam avApat // 174 / / apAreti apArasindUraparAgapUrite jagattrayasyA'pi ramA svamUrdhani / nyadhatta pAdadvitayaM yadIzitU rasAt tadA tAmratalaM babhUva tat // 175 / / jagattrayasya tribhuvanasyApi ramA lakSmIH apArairaparimataiH sindUraparAgaiH sindUracUrNaiH pUrite striyaH saubhAgyasUcanAya sindUraM mastakaiH kurvantIti bhAvaH svamUrdhani nijamastake yadyataH tadA prabhostAruNye IzituH zAntijinasya pAdadvitayam rasAdanurAgAnnyadhatta sthApitavatI, tasya pAdadvitayAzritAH sarvalakSmya iti bhAvaH tattato hetoH tajjinapAdadvitayaM tAmratalaM raktavarNatalaM babhUva jinapAdayoH raktavarNatA'tizayoktyA samarthitA // 175 / / praNati __praNamragIrvANagaNAgraNIziromaNI maNIgharSaNato'ruNA nakhAH / vibhodadhante sma padodezA'malA dizAM dazAnAmapi darpaNazriyam // 176 // praNamrAnAM praNAmaM kurvatAm gIrvANagaNAgraNInAM zakrANAM ziromaNInAM mukuTAnAM maNInAM gharSaNataH punaH punaH sparzataH aruNAH raktavarNAH vibhoH zAntijinasya padoH caraNayoramalA dazanakhAH dazAnAM tatsaGkhayakAnAmapi dizAM darpaNazriyaM dadhanti sma prabhornakhAH raktavarNAH darpaNavadamalAzceti // 176 / / aGgulya iti aGgulyo vivabhuma'NAlamRdulA neturdazAMghrayordvayoH, kalpAdhIzamarutvatAM yugapadA''nantuM samAseduSAm / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| sanmAnapratipattaye samatayA saMvAhanAya dhruvaM, klaptA ityapi tarkayAmi mahatAM sarvatra sAmyaM yataH // 177 // netuH Izasya zAntijinasya dvayoraMdhrayoH caraNayoH mRNAlavanmRdulAH komalAH dazAGgulyaH vibabhuH zuzubhire dazasaGkhyaMtvamutprekSate AnantuM yugapatsahaiva samAseduSAmAgatAnAm . kalpAdhIzAnAM marutvatAM zakrANAm samatayA yathAsaGkhyatulyatayA ye sanmAnaM pratyAyanAya saMvAhanAya sevanAya klRptAH dhRtAH dhruvam nAtra sandehaH kalpAdhIzazakrANAM dazasatyatvAditi bhAvaH / itItthamapi tarkayAmi saMbhAvayAmi samatayA samAnapratipattiM samarthayati -yato hetormahatAM sarvatra sAmyaM tulyA vRttiH na tu mukhaprekSikayeti bhAvaH // 177 / / pramAdeti pramAdabhAreNa bhavAmbudhau patad gRhasthanirgranthajanadvayasya sat / ... . ajasramAlambanameva tatparaM padAmbujadvandvamabhUjjinezituH // 178 // pramAdasya bhAreNAtazayena bhavAmbudhau patataH janmajarAmRtyumanubhavataH gRhasthasya nirgranthasyAnagArasya janasya tadvayasya ajasraM satatameva sat phalasAdhakamAlambanaM patananivAraNe AdhArabhUtasAdhanam paraM sarvotkRSTaM tajjinezituH zAntijinasya padAmbujadvandvamabhUt , taccaraNAzritAnAM bhavAnmuktirbhavatIti bhAvaH // 17 // prakAzeti prakAzabhAvaM kalayiSyati prabho raho ! caturdhA samudAya santatiH / itIva tadgulphacatuSTayaM svayaM nigUDhabhAvaM bibharAmbabhUva ca // 179 / / jinasya gulphA guptAH ityAha aho iti harSodgAre prabhoH zAntijinasya caturdhA catuSprakArA / samudAyasantatiH sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAsaGghaH prakAzabhAvaM khyAti kalayiSyati prApsyatItIva hetoH tasya jinasya gulphacatuSTayaM padagranthivizeSaH svayaM nigUdabhAvaM guptatAM bibharAmbabhUva dadhau, gulphagUDhatA sAmudrikalakSaNamiti bhAvaH // 179 // . abhUveti abhUva bhUvallabhavandhasatpadA''zrayau striyAvapyatisArasArataH / itIva jo pRthule jinezituH, zubhe suvRtte subhage bbhuuvtuH||180|| striyau strIliGgazabdaprayojye api atisArasArataH atyuttamatvataH bhUvallabhaiH nRpaiH vandyau yau satpadau tadAzrayau abhUva bhaveva itimatI iva jinezituH zAntijinasya jo pRthule vizAle suvRtte golAkAre subhage sundare zubhe sAmudikalakSaNavattvAcchubhasUcake ca babhUvatuH / jachAzabdasya / strIliGgatvAdiyamutprekSA // 180 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / bhujIti bhujikriyA'nantarameva nau spRzan, priyaM samAsAdayate na cAnyathA / itIva gupte svasamAdhimAsthite jinasya bhAtaH sma sadaiva jAnunI // 181 // bhujikriyAyAH bhojanAdanantaram nAvAvA jAnunI spRzanneva priyamiSTaM samAsAdayate prAnoti anyathA na ca naiva, bhojanAnantaram jAnusparzasyArogyakaratvamiti vaiyA iti bhAvaH / itIveti hetoriva gupte na tu unnate, ata eva sadaiva svasamAdhi svasthatAmAsthite, sthire iti yAvat / jinasya zAntijinasya jAnunI bhAtaH sma // 181 // rammeti rambhAstambhA na hi jinapateH sAmyamUrvoH zrayante, saMsArAbdhestaraNakaraNavyApRtasya stavo'pi / nizcaitanyAt sukRtavihitau visphuracchItakatvAd niHsAratvAt parimitaphalArthaprabhUtitvavRtteH // 182 // rambhAstabhAH kadalIkANDAH svato'pi svabhAvata eva saMsArAbdheH taraNakaraNavyApRtasya uddhArakasya jinapateH zAntijinasya UrvoH sakthnoH sAmyaM tulyatAM nahi naiva zrayante, tatra hetumAhasukRtasya vihitau vidhAne nizcaitanyAt jaDatvAt , tathA visphuran prakaTaH zItaH zItaguNaH, yasya tadbhAvastattvAt, atizItatvAdityarthaH, tathA niHsAratvAdantarbalarahitatvAt tathA parimitaphalarUpo yo'rthaH, tatprabhUtitvavRtteH tatkAraNatvAt rambhAphalAni hi parimitAnyeva bhavantIti bhAvaH, jinorU ca sacetanau anuSNAzItau kiJca sasArau dRDhau aparimitaphalau ceti bhAvaH / vyatirekaH // 182 // ... ahamiti ahaM kalatraM sahacAri sarvadA, yathA kalatrANyaparANi no tthaa| iti svasaMbaddhamahAbhimAnataH, prabhoH kalatraM pRthutAmagAhata // 183 // ____ ahaM sarvadA sahacAri sahavAsazIlaM kalatraM zroNiH yathA aparANi strIrUpANi kalatrANi, sarvadA na sahacArINi tathA no naiva, ityaparakalatrApekSayA svavaiziSTarUpAt svasambaddhAt svasthitAnmahato'bhimAnataH gauravataH prabhoH zAntijinasya kalatraM kaTiH pRthutAM vipulatAmagAhata "atha kaTaH kaTiH zroNiH kalatra" mitihaimaH / jinasya zroNiH pRthuleti bhAvaH // 183 // guNeti guNAzrayaM naumi na pUrvakAyaka, kathaM kathaM vottarakAyakaM tathA ? __ yathArthavAdavyayacintayA prabhoritIva madhyaH kRzatAM samAzrayat // 184 // zA. 8 . Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| __ guNAzrayaM guNayuktaM sAmudrikAdizubhalakSaNayuktaM ca kAyasya pUrvo bhAgaH sa eva taM pUrvakAyakam kathaM na naumi staumi tathA uttarakAyakaM madhyordhvakAyakaM guNAzrayaM kathaM vA na naumi guNAzrayatvAdubhAveva stutyau, samatvenaikatarapakSapAte kAraNAbhAvAditi bhAvaH, ityuktaprakArayA yathArthavAdasya athAnukUlastuteH vyayasya lopasya cintayA iva ekasyaiva stutau guNI sarvo'pi stutya iti yathArthavAdo lupyate iti bhAvaH / prabhoH zAntijinasya madhyaH kaTipradezaH kRzatAM tanutvaM samAzra- . yat / cintito hi kRzo bhavatyevetibhAvaH / jinasya madhyaH kRzaH ityarthaH // 184 // . apAyIti apAyi lAvaNyaraso vadhujanai-na nAbhikapasthita eva yaiH prbhoH| apAyi teSAM na yadaGgatRSNayo-citaM tadevAdbhutamanyathA param // 185 // yaiH vadhUjanaiH bhAryAvargaH prabhoH zAntijinasya nAbhiH gabhIratvAtkUpa iva tatra sthitaH lAvaNyaM rasa iva sa na apAyi pItaH teSAM vapUjanAnAm aGgatRSNayA zarIrasaGgecchayA yat na apAyi vinaSTam taducitameva, nAbhilAvaNyarasA'pAne zeSAGgalAvaNyarase tRSNAsattvamucitameva, nAbhilAvaNyarasapAne tu tanmAtratastRptatvAditaratRSNAnivRttirapi kaJcitsambhAvyate, atRptasya tu sA naiva nivartate iti bhAvaH tadAha-anyathA nAbhilAvaNyarasapAne'pi tattRSNAsattvaM paramatyantamadbhutamAzcaryam, tRptasya punastRSNA'yogAditi bhAvaH // 185 // imAnIti imAni romANi na bharturaGgake, vibhAnti kiM nAma nu saMvidakarA / kaSAyasaMvAsitamAtRmAnasa-prasaGgataH zyAmalakAntibhAginaH ? // 186 // bharturIzasya zAntijinasyAGgake'Gke imAni romANi na, vibhAnti kintu saMvidAM jJAnAnAmakurAH prarohAH, nAma nu ityutprekSAyAm nanu tarhi tajjAnAM nirmalatvAdeSAM kRSNatA kathamiti cettatrAha-kaSAyaiH rAgAthaiH saMvAsitasya sambaddhasya mAtuH mAnasasya garne prasaGgataH sambandhataH zyAmalakAntibhAginaH zyAmAH ityarthaH "saMsargajA doSaguNA bhavantI" tyukteriti bhAvaH // 186 // vizAleti vizAlavakSaHsthalakaitavasphuratkapATavinyAsanasaMnibandhanAt / sanAtanaM vittiramAniketanaM jinAdhinAthasya mayA'numIyate // 187 // mayA kavinA jinAdhinAthasya zAntijinasya vizAlasya vakSaHsthalasya kaitavena cchalena visphurataH dRDhasya zobhamAnasya ca kapATasya vinyAsanasya sthApanasya saMnibandhanAdAdaraNAt sanAtanaM zAzvataM vittiramAyAH jJAnalakSmyAH niketanaM gRhamanumIyate, kapATasya gRhe evopayogAt, kapATavadvizAlavakSA jina ityarthaH // 187 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -wwwwwwwwwwwwwwwwwww Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam agaNyeti agaNyakAruNyarasaughasaMbhRte vivekvibhaajithNssNshrite| samunnate'smin jinahRtsarovare karAkSivatrAmburuhANi rejire // 188 // agaNyasyAparimeyasya kAruNyaM nAmeva rasaH rasa iva tasyaughena pUreNa saMbhate pUrNa viveka eva vibhrAjitaH zobhamAno haMsaH tena saMzrite samanvite samunnate ucchvasite asmin varNyamAne jinasya hRd hRdayaM sarovaramiva tasmin karau akSiNi vaktraM ca tAni amburuhANi kamalAnIva tAni rejire // 188 // vijityeti-- vijityakandarpamadapakaM vibhuH svarUpalakSmyaiva yamagrahIjjhaSam / sa. eva sAmudrakazAstrakovidaH kare samagrairapi vIkSito janaiH // 189 // vibhuH zAntijinaH svarUpasyAkRteH lakSmyA eva-viziSTasajjJAnavairAgyAdisvarUpalakSmyaiva na darpako'bhimAnI yataH taM tAdRzaM mahAbhimAnaM kandarpa kAmaM vijitya yaM jhaSaM 'mInaketanaH kandarpa' ityamaraH tatketuzciraM mInamagrahIdAciccheda vijitasya vasUni harantIti lokaprasiddhamiti bhAvaH, sa hRtaH jhaSa eva samagraiH sarvairapi sAmudrikazAstre kovidaiH marmajJaiH janaiH kare zAntijinahaste vIkSitaH kare mInacihnamalaukikAbhyudayasUcakamiti sAmudrikalakSaNavattvaM sUcitam / atizayoktiralaGkAraH // 179 // prabhoriti-- prabhorbhujAbhyAM vijitAni lIlayA dhruvaM mRNAlAni na tAni cAnyathA / nilIyamandAkSabharAdivAnizaM jalAzayAntaH sthitimeva cakrire // 190 // prabhorjinasya bhujAbhyAm mRNAlAni kamalanAlAni lIlayA'timRdutvAddIrghatvAccAnAyAsenaiva vijitAni, dhruvaM nAtra saMzayaH, anyathA kAraNAntarataH tAni mRNAlAni mandAkSasya trapAyAH bharAdatizayAdiva "mandAkSaM hInapA vIDe"tyamaraH / anizaM jalAzayAntaH taDAge nilIyAtmAnaM tirodhAya sthitimavasthAnaM naiva cakrire kintu prabhubhujavijitatvAdeva anyo'pi parAjito lajjayA nilIya kvApi tiSThatoti bhAvaH // 190 // Asyamiti AsyaM pIyUSasindhuH suvacanamamRtaM mauktikAni dvijAlI, bimbAbhauSThapravAlavratatikizalayau zmazru tAlIvanAni / zuNDAdaNDAnukArA zamasalilagajasyaiva nAsA virAjacakSurvIciprapaJco jayati jinapaterhAsyaDiNDIrapiNDaH // 191 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 60 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / jinapateH zAntijinasya Asyam mukhaM tadrUpaM pIyUSasindhuH amRtArNavaH tatra suvacanaM madhuratvAdamRtamiva yasya tAdRzaH dvijAnAM dantAnAmAlI paGktiH "dantaviprANDajAH dvijA" ityamaraH mauktikAnIva, bimbAbhau bimbatulyAvoSThau raktattvAt pravAlasya maNivizeSasya vratatiH lateva "vallI tu vratatilete" tyamaraH kizalayaM pallavamiva ca to tAdRzau zmazru hanugaNDAdisthitalomasamUhaH nIlatvAt tAlInAM bhUmyAmalakIvRkSANAM vanAnIva zamAkhyasya salilagajasya jalahastinaH zuNDAdaNDAnukArA zuNDAdaNDatulyA nAsA eva nAsikA'pi virAjantI cakSuSI vIciprapaJcaH taraGgavistAraH yasya tAdRzaH hAsyaM dhAvalyAt DiNDIrasya phenasya piNDa iva yatra sa tAdRzaH "DiNDiro'bdhikaphaH phena" ityamaraH etAdRzaH pIyUSasindhuH jayati sarvotkarSeNa vartate / 191 / samagreti-- samagrajaivAtRkagotramaNDale jinasya jAne mukhacandramudgatam / ... avAptasAmrAjyapadaM kimanyathA kapolacandrau kuruto'sya sevanam ? // 192 // samagre sakale jaivAtRkANAm kalAnidhInAmabjAnAM vA "abjau jaivAtRkaH somo glau mRgAGkaH kalAnidhi" rityamaraH / gotre kularUpe maNDale rASTre udgatam udayaM gataM jinasya zAntijinasya mukhacandram avAptaM sAmrAjyasya padaM sthAnaM yena tAdRzaM rAjAnaM jAne utprekSe, rASTre rAjasthitiruciraiveti bhAvaH tatra hetumAha-anyathA rAjatvAbhAve sati asya jinamukhacandrasya kapolau eva candrau kiM kutaH sevanaM kurutaH ? rAjAnameva hi sevathanti iti bhAvaH utprekSA // 192 // yaditi yadardhacandreNa lalATapaTTakaM sasarja dhAtA jinacakravartinaH / kadApi te naiva na pUrNamaNDalaH zazI samAlokyata eSa caiSakaH // 193 // dhAtA brahmA jinacakravartinaH zAntijinasya lalATaH paTTakamiva tam ardhacandreNa candrasyArdhabhAgena yadyataH sasarja nirmamau, te naiva hetunA'rthasyApahArahetunA eSakaH eSa zazI candraH kadApi pUrNamaNDalaH samagrazarIraH naiva samAlokyate, ardhacandrasadRzaH jinakapAla iti bhAvaH // 193 // zrIvatsa iti zrIvatsaH puruSottamatvamurasi sthAsnuH samAvedayatyAjJAmAtravazIkRtAkhilajagat shriishaantnaathprbhoH| USNISo'pyuparisthitazca ziraso dedIpyamAnaH zriyA, puNyAnAmudayena kiM na mahatAM bIjaM prasiddharbhavet / / 194 // AjJAmAtreNa vazIkRtAni akhilAni jaganti yena tAdRzasya zrIzAntinAthagraMbhoH urasi vakSasi sthAnuH sthitaH zrIvatsaH tadAkhyaM cihna puruSottamatvaM narazreSThatvamatha ca viSNutvam samA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwmmmmmmm A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam vedayati jJApayati zrIvatsasya zAntiprabhorurasi taccihnasya viSNorurasi sthitatvAtsaubhAgyasUcakatvAccetibhAvaH / zirasaH jinasya mastakasya upari sthitaH zriyA lakSmyA dedIpyamAnaH USNISo puruSottamatvaM samAvedayati anyapuruSANAM tadabhAvAditi bhAvaH uttamA eva taddhArayanti / nanu kimiti sarvameva vastu uttamatvameva sUcayatIti cedviziSTapuNyamevAtra kAraNamityAha-mahatAm puNyAnAmudayena puNyaprabhAveNa kiM vastu prasiddheH khyAteH bIjaM kAraNaM na bhavet, api sarvamapi khyAtibIjaM bhavedityarthaH // 19 // dRSTeti dRSTvA zAntenirupamamidaM kezapAzaM camaryaH, saMbhAvyaitad vyapagataphalaM svasya bAlamiyatvam / lajjA''krAntA himagiribhuvaM saMzrayante sma nUnaM, yuktaM strItve vyavasitamidaM mAninI sA hi jAtiH // 195 // zAnteH zAntijinasya nirupamamasAdhAraNamidaM kezapAzaM dRSTvA camaryaH svasya etatprasiddha bAlapriyatvam sarvottamatvAddhetoH jAtaM kezasnehaM vyapagataphalam , sarvottamatvarUpaphalahInaM sambhAvya vicArya lajjayA svaparAjayatrapayA''krAntA yuktA satI himagiribhuvaM himAcalapradezaM saMzrayante sma nUnam dhruvametat / kiJca strItve satI idaM dUragamanarUpaM vyavasitaM pravRttiH yuktamucitam hi yataH sA jAtiH strIjAtiH mAninI mAnavatI evaJca mAnabhaGgasambhave tadakSaNAya dUragamanamucitameveti bhAvaH utprekSA'rthAntareNa puSTA // 195 // suduriti .. . sudurjayaM vADavajAtavedasA pratAparAziM dadhato'pi yadvapuH / jinezituH svedalavairvivarjitaM vicitramanyat kimivA'bhidhIyatAm // 196 / / vADavajAtavedasA vaDavAnalena sudurjayamatyugratvAdanabhibhavanIyaM pratAparAzim tApAdhikyamatha ca prabhAvAtizayam dadhataH api jinezituH zAntijinasya yadyataH vapuH zarIram svedalavaiH dharmasalilaiH vivarjitam, ataH anyat vicitramatizayaM kimiva kena prakAreNAbhidhIyatAm ? varNyatAm jinAtizayasyAnirvacanIyatvAt jinasya na sveda ityAgamaH / atra svedahetau satyapi tApe tadabhAva iti virodhaH arthAntareNa ca virodhaparihAra iti virodhAbhAso'laGkAraH / / 196 // vapuriti vapujinendrasya suvarNaketakI-palAzasArairmRdubhirvinirmame / dhruvaM gRhItaiH zubhakarmaNA'nyathA, sugandhi pItaM mRdunaiva tad bhavet // 197 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| jinendrasya zAntijinasya vapuH apUrvarUpaM zarIram zubhakarmaNA puNyodayena gRhItaiH saJcitaiH mRdubhiH komalaiH suvarNasya ketakyA palAzasya ceva sAraiH pradhAnaiH prazAntarAgakRdbhiH paramANubhiH vinirmame racitam dhruvaM satyametat pakSAntare'nupapattimAha anyathA prakArAntareNa nirmANa tat sugandhi pItaM mRdu ca naiva bhavet ? kAraNaguNAH kAryaguNAnArabhante iti nyAyAditi bhAvaH // 19 // hRdIti hRdi sphurannirmalabodhasaGgamAdivA'vadAte api mAMsazoNite / jinasya kaNThotpalagandhavAsanAzrayAdiva zvAsabharo'tisaurabhaH // 198 // __ jinasya zAntijinasya mAMsazoNite api hRdi sphurataH prakAzaM unmeSaM gacchataH nirmalasya bodhasya jJAnasya saGgamAdiva avadAte nirmale zukle vA / 'avadAtaH sito gauraH' ityamaraH tathA jinasya zvAsabharaH zvAsaparamparA kaNThasthitasyotpalasya kaNTharUpasyotpalasya vA gandhasya parimalasya vAsanAyAH saGgamaNasyAzrayAtprApterivAtisaurabho'tisugandhiH "saMsargajAH doSaguNA bhavantI"tinyAyAditi bhAvaH // 198 // rogA iti - rogA vaidyavizAradainigaditAH sarve'pyajIrNodbhavA, bahAhArabhavaM tadeva sa tu nA''hAraH samAlokyate / nIhAro'pi na yasya carmanayanai rogAH kutastatpabhoyadvA vismayamAdadhAti caritaM sarva hi puNyAtmanAm // 199 // vaiyeSu vizAradainipuNaiH sarve'pi rogA ajIrNodbhavAH AhArApakvatAjAtAH nigaditAH kathitAH tadajINaM ca bahvAhArabhavam bubhukSAdhikA''hArajAtam sa tu AhAraH nIhAraH malamUtravisagazca carmanayanaiH matyaiH yasya jinasya na samAlokyate tasya - prabhoH jinasya rogAH kutaH ? naiva kuto'pi, ajIrNAdestatkAraNasya bahvAhArAdezcAnavalokyamAnatvAditibhAvaH / nanvetadAzcaryamiti cedevametadityAha, yadvA athavA hi puNyAtmanAM sarvaM caritaM pravRttiH na tu AhArAdyAtmakameva vismayamAzcaryamAdadhAti karoti acintyAdbhutacaritA mahAtmAna iti bhAvaH // 199 // itIti iti trilokIvanitAvilocanonmadiSNurolambakulAmbujaprabham / agaNyalAvaNyanivezasevadhirvabhUva rUpaM samatA'tigaM vibhoH // 20 // ityuktavarNanAnusAreNa trilokyAH vanitAnAM strINAM vilocanAni netrANyevonmadiSNUni unmAdazIlAni rolambAnAM bhramarANAM kulAni teSAM kRte ambujaM kamalaM tadvatprabhAtIti tAdRzaM sakala Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / strInetraharaMm, tathA agaNyAnAmaparimeyAnAM lAvaNyAnAM taralatvavizeSyANAM nivezasyAdhiSThAnasya sevadhirAkaraH vibhoH zAntijinasya rUpaM svarUpaM samatAyA upamAyA atigamaviSayaH, anupamamityarthaH / babhUva // 20 // vasundhareti vasundharAdhIzasutAyazomatImukhAH sumukhyo janakoparodhataH / mahotsave'tucchatame prasarpati prabhuH prabhUtAH prathitA vyavAhayat // 201 // prabhuH zAntijinaH janakasya pituH vizvasenasyoparodhato'nurodhataH natu svecchAtaH, anitye viSayasukhe svasyAnIhatvAditi bhAvaH / atucchatame mahattame mahotsave prasarpati pravarttamAne sati sumukhyaH (suSTu mukhaM yAsAM tAH) sundaryaH prabhUtAH bahavyaH prathitAH prasiddhAH yazomatImukhAH yazomatIprabhRtIH vasundharAdhIzasutAH rAjakanyAH vyavAhayatpariNItavAn // 202 // sameti samAsahaseSvatha paJcaviMzatiprameSu yAteSu nimeSavat sukham / nya,tta rAjye nRpavizvasenakaH pratApadikcakravibhAsakaM vibhum // 202 // atha vivAhAnantaram, paJcaviMzatiprameSu samAnAM varSANAM sahasreSu paJcaviMzatisahasravarSeSu nimeSavatkSaNamiva sukhaM sukhapUrvakaM yAteSu vyatIteSu satsu nRpaH vizvasenakaH vizvasenaH pratApena dikcakrasya vibhAsakaM prakAzakam , pratApAkrAntadiGmaNDalaM prabhu zAntijinaM rAjye nyadhatta sthApayAmAsa // 202 // taveti - tavottamAGga ! kramavandanAt prabho ! mamottamAGgasya sdottmaanggtaa| ajAyataiveti vimRzya rAT tadA nijottamAGgaM namayAmbabhUva saH // 203 // prabho uttamAGga ! surUpa ! zAntijina ! taba kramayozcaraNayorvandanAddhetormamottamAGgasya mastakasya "uttamAGgaM ziraH zIrSa mUrdhA nA mastako'striyA"mityamaraH / sadA uttamAGgatA uttamazca tadaGgamuttamAGgaM tasya bhAvaH jinavandanasyottamAGgatAtatprayojakatvAditi bhAvaH / ajAyata eveti, vimRzya vicArya sa rAT rAjA bizvasenaH tadA zAntijinarAjyAbhiSeke nijamuttamAGgaM ziro namayAmbabhUba // 203 // * seti___ sa vizvaseno'vanipAlapuGgavaH samAcacAra svahitaM tataH svayam / na hi pramAdaM paralokasAdhane budhAH prakurvanti kadApi tAdRzAH // 204 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / ___ tataH zAntijinarAjyAbhiSekAnantaraM so'vanipAlapuGgavaH nRpazreSThaH vizvasenaH svayaM svahitamAtmahitaM tapo'nuSThAnAdi samAcacAra, tadeva samarthayati-hi yataH tAdRzAH vizvasenasadRzAH budhAH paralokasAdhane pramAdamAlasyaM kadApi na prakurvanti // 204 // zubhegviti zubheSu kAryeSu nRNAM vihastatA babhUva romAJcagato'tha kaNTakaH / sa bhImarUpaH ziva eva vizrutaH prabhau bhuvaM zAsati zAsitadvipi // 205 // zAsitA nirmathitA vazIkRtA dviSazzatravo yena sa tasmin jitArau prabhau zAntijine bhuvaM mahIM zAsati pAlayati- sati nRNAM zubheSu kAryeSu puNyakRteSu vimustatA vyagratA tatparatA babhUva, na tu aniSTeSu kAryeSu, prajA zubhapravRttayo jAtA ityarthaH / "vihasto vyAkulo vyagra"ityamaraH / atha tathA kaNTakaH svanAmaprasiddhaH vinno vA kSudrazatrurvA romAJcagataH harSAdijanyaH romAJca eva kaNTakavyapadezyo'bhUnnatvanyaH ko'pi ityarthaH- "kaNTakaH kSudrazatrau rAmAJce ca mAkSe ca / (itivishvprkaashH)| tathA bhImarUpaH bhayaGkarAkAraH sa prasiddhaH zivaH mahAdeva eva vizrutaH prasiddhaH, natvanyo'pi sarve saumyadarzanA abhavannityarthaH / parisaGkhyA'laGkAraH // 205 // athadRDharathajIvacyavanamAha dRDhasyeti dRDhasya jIvaH sarathasya vicyuto ythaarthsrvaarthmhaavimaantH| sa cakrakasvapnaniveditAgamo yazomatIkukSimabhUSayat tataH // 206 // tataH zAntijine mahIM zAsati sati sa megharathAnujaH sarathasya dRDhasya dRDharathasya jIvaH yathArthAt guNaniSpannanAmnaH sarvArthAkhyamahAvimAnataH cakrakasya cakrasya svapnena niveditaH Agamo'vatAro yasya sa tAdRzaH yazomatyAH kukSiM garbhamabhUSayat yazomatIgarbhagato babhUvetyarthaH / ajIti ajIjanat sA tanayaM nRpapiyA, mahaujasaM lakSaNalakSitAGgakam / prabhoH praticchAyikayeva nirmitaM, pradIpato dIpamivA'tibhAsuram // 20 // sA nRpasya zAntijinasya priyA yazomatI prabhoH zAntijinasya pratiSThAyikayA pratibimbeneva nirmitam pradIpataH pradIpitaM dIpamivAtibhAsuram tejasvinam lakSaNaiH sAmudrikalakSaNaiH lakSitAGgakam samanvitAvayavam mahaujasaM mahAbalavantaM tanayamajIjanat // atha tasya nAmakaraNamAha garbhAdhAnamiti-- garbhAdhAnaM bhajati bhagavatyatra mAtrA niraikSisvapne cakraM samuditavibhAcakrakASThAvabhAsam / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam - asmAccakrAyudha iti sutasyA'sya nAmAbhidhAnaM zrImAn zAntiyaMdhita vidhivallokakalpadrakalpaH // 208 // atrAsmin zAntiputre bhagavati garbhAdhAnaM garbhavAsaM bhajati kurvati sati mAtrA yazomatyA svapne samuditena vibhAcakreNa prabhAmaNDalena kASThA dizaH avabhAsayatIti tAdRzaM cakaM niraikSi dRSTamityasmAddhetoH lokAnAM sakalecchApUrakatvAt kalpadrukalpaH kalpadrumopamaH zrImAn zAntirjinaH asya sutasya cakrAyudha iti nAmAbhidhAnaM vidhivat savidhi vyadhita // 208 // kalA-iti kalAH samabhyasya kalAguroH kalAH kalAvidAM mAnasamApayan mudam / tataH samAsAditamuktazaizavaH kramAt sa tAruNyabharaM samAsadat // 209 // sa cakrAyudhaH tato nAmakaraNAnantaram kramAt pUrva samAsAditaH paJcAnmuktaH zaizavo bAlyAvasthA yena sa tAdRzaH kizoraH kalAguroH kalAcAryataH kalAH madhurAH, apekSitatvAditi bhAvaH kalAH catuSpaSTikalAH samabhyasya kalAvidAm mAnasaM mudaM svakalAkauzalyasampAditaharSamApayan tAruNyabharaM yauvanaM samAsadat // 209 // narendreti narendrakanyA ratirUpasaMpadaH parArdhyasaubhAgyasamRddhizAlinam / sa taM dhanurvedanivedyakauzalaM, vivAhayAmAsa pitA prabhUttamaH // 210 // prabhuSu uttamaH sa pitA zAntijinaH parAryayA'parimitayA saubhAgyasamRddhayA zAlate ityevaM zIlam, pracurasaubhAgyavantam, dhanurvede nivedyam varNanIyaM kauzalaM yasya taM tAdRzaM taM cakrAyudham ratiriva rUpasaMpadyAsAM tAstAdRzyaH surUpAH narendrakanyAH vivAhayAmAsa // 210 // vasundhareti vasundharAmaNDalamasya zAsataH sataH prabhoH shaantimhaamhiishituH| samAsahasrA vyaticakramupairupAsyamAnasya ca paJcaviMzatiH // 211 // prabhorasya zAntimahAmahIzituH zAntijinAkhyamahAnRpasya vasundharAmaNDalaM pRthvImaNDalaM zAsataH sataH nRpaiH upAsyamAnasya ca paJcaviMzatiH samAnAM varSANAM sahasrAH varSasahasrANi-("hAyano'strI zaralsamAH" ityamarakozaH, sahasrazabdaH pulliGge klIbe ca-) vyaticakramuH vyatIyuH // 211 // ___ atheti-. athA''yudhAgArika etya satvaraM vyajijJapat taM praNipatya kRtyavita / tvamAyudhAgAravibhAsinA tviSAM cayena cakreNa narendra ! vayaMse // 212 // 'zA. 9 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / athAnantaram, AyudhAgArikaH zAstrAgArAdhyakSaH etyAgatya kRtyavidvidhijJaH sa satvaraM praNipatya taM zAntijinaM vyajijJapat , kimityAha-narendra ! tviSAM prabhANAM cayena samUhena AyudhAgAraM vibhAsayatItyevaM zIlena cakreNa svayaM prakaTitena cakrAkhyaratnena tvaM vaya'se prazasyase tavAyudhAgAre cakraratnaM prakaTitamiti yAvat / / 212 // atha cakrameva varNayati sahasrati-- sahasrabhAnustava zastrasadmani, sphuratsahasrArakacakrakaitavAt / pravizya sAnnidhyamavApya sAMprataM, kimu svayaM rAhumayaM jigISati ? // 213 // tava zastrasamani zastrAgAre'yaM prasiddhaH sahasrabhAnuH sUryaH sphurataH prabhAsataH sahasrArakasya cakrasya tadAkhyaratnasya kaitavAdyAjAt pravizya sAMprataM tava sAnnidhyamavApya svayaM rAhuM svagrasitAraM zatru jigISati jetumicchati kimu vitarke iti manye sarvo'pi hi balavatsAnnidhyamavApya svazatru jayatIti bhAvaH / sUryavattejasvi taccakramiti yAvat / utprekSA // 213 // seti sa cakraratnasya nRratnamAtmanA, vyadIdhapat pUjanamaSTavAsarAn / na kiM vijAnanti tarAM hi saMvidAM, trayeNa vidyotitacetaso'thavA ? // 214 // sa nRratnam zAntijinaH AtmanA svayameva cakraratnasya aSTavAsarAn yAvatpUjanaM vyadIdhapat, phArayAmAsa, vidhijJatvAditi bhAvaH, tadevAha-athavA, yataH saMvidAM jJAnAnAM trayeNa matizrutyapadhirUpeNa vidyotitacetasaH zuddhahRdayAH zAntijinasadRzAH kiM na vijAnanti tarAm ! api sarvameva vidhi jAnantyevetyarthaH // 214 // atha zAntijinasya SaTkhaNDasAdhanavidhi dharNayati aSTetiaSTAhikAviramaNe sati tacca cakraM vyomnA cacAla harita prati vAsavasya / tenaiva vAsaramaNe vamekacakraH khyAto rathaH savidhadezavivartinA'pi // 215 // aSTAhikAyAH aSTAhikAmahotsavasya viramaNe sati samAptau satyAm tadAyudhAgArasthaM cakra ca vyomnA AkAzamArgeNa vAsavasyendrasya haritaM dizA pUrvadizAmityarthaH, prati cacAla, savidhadeze samIpadeze vivartinA vyomnA gamanena kRtvA tena cakreNaiva vAsaramaNeH sUryasya ratho'pi ekameva cakraM yasya sa tAdRzaH, zAntijinacakrasyaikatvAditi bhAvaH, khyAtaH prasiddhaH, dhruvamevamanuminomItyartha // utprekSA // 215 // yakSairiti yauradhiSThitamadhiSThitavittarakSestat saMtataM dazazatImamitaiH salakSaiH / sainyotthitena rajasA kakubhAM vibhAgAnAcchAdayannanu yayau jinacakravartI // 216 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam jinacakravartI jinendraH zrIzAntiH salakSaiH sAvadhAnaiH dazazatIpramitaiH sahasrapramANaiH adhiSThitA AzritA vittasya dhanasya rakSA yeSu taistAdRzaiH vittarakSAniyuktaiH yakSaiH adhiSThitam taccakramanu sainyaiH utthitena gamanena kRtvA udbhUtena rajasA dhUlIbhiH kakubhAM dizAM vibhAgAn dazadizA ityarthaH, AcchAdayan vyApnuvan satataM yayau // 216 // pureti puraskRtAH sampati mandagAmino'pyanena bharnA vayameva kevalam / itIva vegena gajAH pratasthire kSaranmadaplAvitareNusaMcayAH // 217 // anena bharnA zAntijinena samprati mandagAminaH, sthUlatvAditi bhAvaH, api kevalaM vayaM gajA eva, na tvanye, puraskRtAH, agresarAH kRtAH, sainyaprayANe gajA evAgrato bhavantIti bhAvaH kSaratA madena plAvitA reNusaJcayAH dhUlirAzayo yaistAdRzA madasrAviNo gajAH vegena pratasthire jagmuH sarvo'pi puraskRtaH kAryeSUtsahate iti bhAvaH // 217 // hireti hiraNmayaiH palyayanaivirAjitAsturaGgamA naikavidhAstato'calan / prabhajanaH khajjita eva yairdhavaM javena na syAd mRgavAhano'nyathA 218 // tataH gajAnanu hiraNmayaiH sauvarNaiH palyayanaiH-"paryANaM tu palyayanaM'-( ityabhidhAnacintAmaNiH) virAjitAH nekavidhAH anekaprakArAsturaGgamA acalan , yaiH turaGgamaiH, javena vegena kRtvA prabhaJjanaH mahAvAta eva khaJjitaH gativikalaH kRtaH, turaGgamAnAM pavanAtigavegatvAditi bhAvaH dhruvametat , anyathA mRgavAhanaH na syAt , prabhaJjana ityAllabhyate padbhyAmazakto hi vAhanena saJcarate iti bhAvaH // 218 // ___ dadAviti dadau trilokIpatirAtmanaH padaM sanAtanaM naH pramanA jagattraye / itIva cItkAramiSAd nijastavaM vinirmimANaizcalitaM rathottamaiH // 219 // trilokIpatiH zAntijinaH pramanAH prasannaH san no'smAkaM rathAnAm jagattraye AtmanaH svasya sanAtanaM padaM dadau, itIveti manvAna iva cItkArasya cakrAdidharSaNajanyazabdasya miSAdvyAjAnnijasya svasya rathasyaiva stavaM guNakIrtanaM vinirmimANaiH kurvANaiH AtmAnaM zlAghamAnaiH rathottamaiH calitam prasthAnaM kRtam // 219 // prabhoriti prabhoH pracelurvijayazriyodbhaTA bhaTAH samajJAgrahaNaikalampaTAH / anekazaH pAsakRpANapANayaH patipatIkaM racitA ivaujasA // 220 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / prabhoH zAntijinasya vijayazriyA udbhaTAH bhaTazreSThAH samajJAyAH yazasaH grahaNe upArjane lAlaso'pi ca" iticAmaraH / anekazaH bahuzaH prAsAH kuntAH bhAlAkhyAstra vizeSAH "prAsastu kuMta" ityamaraH kRpANA khaDgAzca pANiSu yeSAM, tAdRzAH, ata eva pratipratIkaM-"aGgAMpratIko'vayavaH ityamaraH"--pratyavayavamojasA balena racitA iva sthitA bhaTA yoddhAraH praceluH // 220 // mRdaGgeti-- mRdaGgaDhakkAdikavAdhanisvanai rave rayAzveSu palAyya yatsu ca turaGga eka kvacanApi yad yayau tadatra te pAthire na saptate kim ? // 221 // __ mRdaGgaDhakkAdinAM vAdyAnAM nisvanaiH zabdaiH kRtvA raveH sUryasya rathasyAzveSu palAyya abhUtapUrvazabdazravaNajanyabhayAnnaMSTvA, zabdabhayAtpalAyanamazvasvabhAva iti bhAvaH yatsu gacchatsu. satsu ca ekaH turaGgaH kvacanAjJAtapradeze yadyato yayau, tattato hetoH ekonatvAt atra loke te ravituraGgamAH sapta na pAthire khyAtAH kimiti prazne, na hi sAdhAraNo lokaH raveH saptahayAH kathamiti jAnAti iti bhAvaH // 221 // tadeti-- tadA jagannAthacamUmahAbharAd mahItale nyaJcati bhoginAM ptiH| phaNAsahasraM dhRtaye vijajJivAn maNiprabhAvA'gaNitoruyAtanaH // 222 // tadA prayANasamaye jagannAthasya zAntijinasya camUnAM senAnAM mahato'sahanIyAdbharAd bhArAd hetoH mahItale nyazcati nIcaiH gacchati sati maNiprabhAvaiH agaNitA na jJAtA urvI sainyabharajanyA yAtanA tIvedanA yena sa tAdRzAH bhoginAM sarpANAM patirIzaH zeSanAgaH dhRtaye pRthivyavalambanAya phaNAnAM phaTAnAM sahasraM vijajJivAn utyAdayAmAsa, svAbhAvikapaNAsahasraM prAguktarItyAdhyavasitamiti asambandhe sambandharUpA'tizayoktiH // 222 // . camUseti-- camUsamutkhAtarajobharaiH prabhovitAyamAne sati durdine ghane / na rAjahaMsAH paradezamaiyaruzcamUcarANAM kimayaM na vismayaH ? // 223 // prabhoH zAntijinasya camUbhiH senAbhiH samutkhAtaiH samudbhUtaiH rajobharaiH dhUlisaJcayaiH ghane meghe durdine meghAcchannadine vitAyamAne kriyamANe sati rAjAno haMsA iva te paradezamanyadezaM prati na aiyaruH jagmuH dhanAgame haMsAH etaddezaM vihAya mAnasaM yAnti durbalA rAjano'pi parabhItAH svadezaM tyajanti, kintu zAntiMjinasainyadhUliM dRSTvAH durdinatvAdigjJAnAbhAvAd haMsA iva rAjAno'pi tataddezaM na tyajanti sma ayamudantaH-camUcarANAM sainyAnAM vismayaH vismaya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam janakaH kiM na ? api tu vismaya janaka eva camUtkhAtadhUliM dRSTadaiva nRpapalAyane kartavye satyapi tanna kRtamiti vismaya iti bhAvaH // 223 // gatveti gatvA yojanamAtmazaktiniyate zrIcakraratne sthite / svAmI dvAdazayojanAni zibiraM nyAsthad vyavasthAparaH / nAsmArSId nijavezmanAmapi janaH kazcicca senAcara stiSThan vArdhakiratnanirmitagRha-stomeSu ramyeSvalam // 224 // yojanaM yojanapramANa kSetraM gatvA AtmazaktyA niyate niyantrite zrIcakraratne sthite, gativirate sati vyavasthAparaH sainyavyavasthAlagnaH svAmI zAntijinaH dvAdazayojanAni dvAdazayojanapramANadezaM yAvat ziviraM, senAnivezaM nyAsthat sainyava sasthAnaM cakAra / 'nivezaH zibiraM' ityamaraH senASu caratIti tAdRzaH senAsamavetaH kazcijjanazca alamatyarthaM ramyeSu vArdhakiratnena sUtradhArazreSThena nirmiteSu gRhANAM stomeSu zreNISu tiSThan nivasan nijavezmanAmapi nAsmArSIt , svagRhamapekSyA'pi atra sauvidhyavizeSyalAbhAditi bhAvaH // 224 // gacchanniti gacchannaivaM pratidinamavicchinnarUpaiH prayANaivizvottApaM vyapagamayituM prAptavistArasAraH / pUrvAmbhodhiM sukRtaviduSAM vandanIyo'marANAM, pApa svAmI rasamaya iva svaHsravantyAH pravAhaH // 225 // evamuktaprakAreNa pratidinamavicchinnarUpaiH nirantaraiH prayANaiH prasthAnaiH kRtvA gacchan vizvasyottApaM duHkha tApaM vA vyapagamayituM dUrIkartuM prAptaH vistAraH vipulaH sAro balamatizayazca yena saH, tathA vistarasAro'tivistRtaH paTavistAro vA yena sa zAntijinaH pravAhazca, sukRtaviduSAm puNyavatAM dhImatAm amarAnAM devAnAM vandanIyaH svAmI zAntijinaH rasamayaH jalamayaH zAntipakSe guNamayazva, "guNe rAge drave rasaH' ityamaraH, svaHsravantyAH gaGgAyAH pravAha iva pUrvAmbhodhiM pUrvasamudraM prApa // 225 / / sareti sarasvatInAmavinazvaraM parda, svabandhuvat sadguNaratnasaJcayam / samIraNaripretavIcibAhubhiH, samAliliGgeva vibhuM payonidhiH // 226 // ___payonidhiH samudraH sarasvatInAM vidyAnAM nadInAM ca avinazvaraM sthiraM padaM sthAnaM sadguNA eva ratnAni teSAM saMcayo yasmin sa tAdRzaH tam vibhuM zAtijinaM svabandhuvat samudra iva taha Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| ndhurapi ratnasaMcayAvAn sarasvatIpadaM ca sambhAvyate iti tAdRzaH jinaH svabandhureveti bhAvaH, samIraNena pavanena preritaiH uttAlIkRtaiH vicayAstaraGgA bAhava iva taiH samAliliGgeva kathamanyathA taraGgotthAnamiti bhAvaH zleSapuSTopamA // 226 // adhoiti atho niviSTaH sa ca siMhaviSTare, svayaM prabhurmAgadhatIrthasaMmukham / jinendracakridvayavRttavartinAM, lalAmabhUtaH kamanIyavigrahaH // 227 // atho anantaram jinendrANAM cakriNAM ca cakravartinAM ca dvayaM yugalaM tasya vRttaM cAraH tatra vartante iti teSAM jinendrANAM cakravartinAJca lalAmabhUtaH tilakarUpaH kamanIyavigrahaH ramaNIyazarIraH prabhuH sa zAntijinaH svayaM pUrvadizi samudrataTAt mAgadhatIrthasammukham siMhaviSTare siMhAsane niviSTaH upaviveza // 227 // - aveti avasthito dvAdazayojanAntake, svakIyasiMhAsanakampanAdanu / samutpatatkSobhasamAkulAzayo, vyacintayad mAgadhatIrthanAyakaH // 228 // dvAdazayojanAnAmantake'nte'vasthitaH mAgadhatIrthasya nAyakaH devaH mAgadhakumAranAmA svakIyasiMhAsanasya kampanAdanu pazcAt samutpatadbhiH utpadyamAnaiH kSobhaiH vyAkulatAbhiH samAkulaH pIDitaH Azayo yasya sa tAdRzaH akasmAtsiMhAsanakampanAt kSubdhaH san vyacintayat // 228 // mAgadhatIrthezacintAmevAha-maditi matsiMhAsanakampamApa yadidaM niSkampamevAnvahaM, tatkiM me cyavanaM kimadbhutamaho! vighno'pi bhAvI kimu ? / zatroreva viceSTitaM kimathavA kasyApi caitanmama, dhyAtvaivaM sa ca saMzayApahataye prAyukta bodhaM nijam ? // 229 // anvahaM sarvadaiva niSkampa sthiramidaM matsiMhAsanam evaM svabhAve satyapi yad matsiMhAsanakaMpam kaMpanamApa, kimiti vitarke tanme kiM cyavanam aho kimadbhutamAzcarya vighno'pi vighno vA kiM bhAvI, athavA etatsiMhAsanakampanam kasyApi mama zatroreva viceSTitam kim ? evamitthaM dhyAtvA vitaLa saMzayasyApahataye bhedanAya sa mAgadhatIrthezazca nija bodhaM prAyukta nijAvadhijJAnopayogaM dadAvityarthaH // 229 // avetyeti avetya taM SoDazadharmacakriNaM, samAgataM paJcamacakravartinam / / vyacArayad mAgadhatIrthanAyakaH, svacetasaivaM punarRddhacetanaH // 230 // . Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasurIzvarakRta-prabodhinIyutam __ - SoDazadharmacakriNaM tIrthaGkaraM paJcamacakravattinam taM zAntijinaM samAgatamavetya jJAtvA RddhA sAtizayA cetanA buddhiryasya sa tAdRzaH dhImAn mAgadhatIrthanAyakaH punaH svacetasA evaM vakSyamANaprakAreNa vyacArayat dadhyau // 230 // tavicAraNAmevAha aho! iti aho! dhigajJAnamidaM mamAdhunA, prabhutvametad dhigapi prasRtvaram / - . viz2ambhaNAd yasya na zAntimAgataM, kathaJcidajJAsiSameva nAyakam // 231 // aho iti khedAvede / adhunA mama idama'jJAnaM dhik , ninditamityarthaH, etadvatamAnaM prasRtvaraM vardhamAnaM prabhutvamiti dhik, nindane hetumAha-yasyAjJAnasya prabhutvasya ca vijRmbhaNAnmohAdirUpasvaprabhAvaprakAzanAddhetoH kathaJcinmadIyapuNyasambhArAditaH AgataM nAyakaM zAntijinaM na ajJAsiSam // 231 // upeti upAsanAmalpitakalpazAkhinaH, prakurvate yasya ca kalpavAsinaH / prabhoH saparyAmapi tasya kIdRzI-mahaM kariSyAmi taniSThaRddhikaH ? // 232 // yasya zAntijinasya alpitaH laghUkRtaH cintitAdapyadhikaphaladAnAdinA kalpazAkhI kalpavRkSo yena tasya prabhoH kalpavAsinaH vaimAnikAH devAzcopAsanA sevAm prakurvate, tasya prabhoH zAntijinasya taniSThaRddhiko'tyalpazaktiH ahaM mAgadhatIrthezaH kIdRzIM kimprakArAM saparyAmarhaNAmapi kariSyAmi ? matkRtArhaNA'tyalpaiva bhavediti bhAvaH // 232 // - svetisvasaMpado'syA'pyanusArataH prabhostathApi bhaktiM vitanomi sAMpratam / mahAtmanAM kArmaNakarmaNi sphuTaM, vihAya bhaktiM na paraM hi sAdhanam // 233 / / tathApi alparddhitve'pi svasampadaH anusArato'pi anurUpato'pi sAmpratamasya prabhoH zAntijinasya bhaktim sevAM vitanomi karomi, bhaktireva sevAyAM pradhAnaM, na sampadityAha hi yataH mahAtmanAm puruSottamAnAM tIrthaGkarAdInAM kArmaNakarmaNi kaiGkarye bhaktiM vihAya paraM sampadAdisAdhanaM na, sphuTametat,,mahAtmanAM svayaM sarvAdhikatarakitvAttatra bhaktareva yogyateti bhAvaH // 233 // idamitiidaM vinizcitya nijena cetaso, padAM samAdAya sametya satvaram / padAravindadvitayaM puraH prabho nAma nakSatrapathe kRtasthitiH // 234 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / idamuktaprakAraM nijena cetasA vinizcitya upadAmupahAraM samAdAya satvaraM sametya prabhoH zAntijinasya puraH nakSatrapathe'ntarIkSe kRtasthitiH sthitaH san devAnAmabhUmispRktvAditi bhAvaH / padAravindadvitayaM zAntijinapAdapadmayugaM nanAma // 234 // vyajItivyajijJapaJcAbhayadAnadakSiNa ! tvayA vibho ! matpadamAyatA svayam / sureSu rekhA mama naiva kevalaM, nivezitA kintu surezvareSvapi // 235 // ___ vyajijJapat mAgadhatIrthazaH nyavedayacca kityiAha-abhayadAne dakSiNa ? samartha ! prabho ! svAmin ! matpadam matsthAnaM svayamevAyatA''gacchanA tvayA mama kevalaM sureSveva rekhA paGktiH na nivezitA, kintu surezvareSvapi * madIyA rekhA nivezitA, surezvarapaGktAveva mama paGktirapi nyastetyarthaH // 235 // sureSveti surezvarANAM na kadApi yatpadaM svapAdapadmastvayakA pavitritam / pavitritaM deva ! mamaiva tatparaM kRtaH kRtArtho'smi nikRtyapAsinA // 236 // yadyataH nikRtyapAsinA bhavabandhananAzakena tvayakA tvayA svapAdapadmaH surezvarANAM padaM sthAnaM kadApi na pavitritam , deva ! paraM kintu mamaiva tatsthAnaM pavitritamityataH kRtArthaH / kRtakRtyaH kRto'smi, surendrebhyo'pi uktahetostava mayyadhiko'nugraha ityarthaH // 236 // ata iti ataH paraM te viniyogavartinAM purassaro'smyeSa vizeSaveditaH / nidezadAnena yadA kadAcana, prasAdanIyaH smRtipUrvakaM tvayA // 237 / / ataH paramito'pre vizeSaveditaH vaiziSTayam nijAgamanAdinA prApitaH eSo'ham mAgadhatIrthezaH te tava viniyogavartinAmAjJAsvIkurvatAM purassaro'presaro'smi, tvayA yadA kadAcana smRtipUrvakaM smRtvA nidezadAnenAjJApradAnena kRtvA prasAdanIyo'nuprAhyo'smi // 237 // itIti itIrayitvA maNipatya nityagIH surastato'smai maNibhUSaNA'Jcitam / . upAyanaM sannidhimAnupAnayad na tAdRzAM rajanamanyadasti yat // 238 // ityuktaprakAramIrayitvA praNipatya praNamya nityagIH satyavAksuraH mAgadhatIrthadevaH tataH praNAmAnantaram sannidhimAn samIpasthaH san maNibhUSaNAJcitam upAyanamupahAramupAnayadupaDhokitavAn , nanu kimiti sAdhAraNaM dravyAdi nopAnayadityata Aha- yadyataH tAdRzAM mahatAmanyatsAdhAraNadravyAdi raJjanaM manaHprItijanakaM nAsti mahatAM mahadbhireva tRptiriti bhAvaH // 238 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 www A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / viseti-- visarjitaH satkRtipUrvakaM suraH prasAdabhAjA sa ca zAnticakriNA / __ yayau nijasthAnamanAhatakramaM samullasattoSaparItamAnasaH // 239 // prasAdabhAjA prasannena zAnticakriNA cakravartinA zAntinAthena satkRtipUrvakam sasatkAraM visarjito'nujJAtaH sa suraH mAgadhatIrthezazca samullasatA toSeNa harSeNa parItaM pUrNa mAnasaM yasya sa nitarAM tuSTahRdayaH san anAhatakramaM kramamanatikramya nijasthAnaM yayau // 239 // tata iti tataH kSaNAdakSiNavAdhirodhasi sthitaH sthirAdhIzanatakramAmbujaH / asAdhayad mAgadhavat samAgadhaH suraM svazaktyA varadAmanAyakam // 240 // tato mAgadhezagamanAnantaram kSaNAtsvalpakAlata eva sthirAyAH pRthivyAH adhIzaiH mahIzaiH nate praNate kramAMbuje pAdapadma yasya sa tAdRzaH samAgadhaH mAgadhena sahitaH zAntijinaH dakSiNavArdheH dakSiNasamudrasya rodhasi tIre-"kUla rodhazca tIrazce"-tyamaraH" ! sthitaH san varadAmasya tadAkhyatIrthasya nAyakamIzaM suraM devam svazaktyA mAgadhavanmAgadhatIrthezavadasAdhayat svavazIcakAra // 240 // sainyamiti sainyaM pazcimavAridheranutaTaM vinyasya zAntiprabhudattAnaya'maNIvibhUSaNagaNaM ziSTimatISTivatam / samAnyapratibhAsamAnamamaraM taM ca prabhAsezvaraM, vAtAdhIzadigadhvanA calitavAn zrIsindhudevI prati // 241 // zAntiprabhuH pazcimavAridheH anutaTam taTe sainyaM vinyasya sthApayitvA datta upadIkRtaH anayANAmamUlyAnAM maNIvibhUSaNAnAM gaNo yena taM tAdRzam ziSTau nijAjJAyAm "ziSTizcAjJA cetyamaraH" / pratISTiH prItiH vrataM yasya taM tAdRzamAjJApAlakaM pratibhAsamAnam prabhAsasya tadAkhyatIrthasya IzvaramadhinAyakamamaraM devaM tazca sammAnyAnumataM kRtvA vAtaH pavano'dhIzaH patiH yasyAH taddigadhvanA vAyavyadiGmArgeNa zrIsindhudevI prati calitavAn // 241 // svAmIti svAmI sainyaM nyadhita sumatiH sindhusindhoH pratIre, vAme vAme savidhasavidhe sindhudeviigRhsy| . yasmiMstANe na ca jalamapi prAyazo dhanvanIva, sainyAnaheM vadanaradanazrotrakAzmalyabhittyai // 242 // . zA. 10 mA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. ___ zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / sumatiH jJAnI svAmI zAntijinaH sindhusindhoH sindhunadyAH-"sindhuH samudre nadyAM ceti vizvakozaH" pratIre taTe "pratIraM ca taTaM triSvityamaraH / " sindhudevyAH gRhasya maMdirasya savidhasavidhe atisamIpe vAme ramye vAme vAmabhAge-"vAmastu vakre ramye syAtsavye vAmagateSu cetya maraH" / sainyaM nyadhita nivezayAmAsa sainyAnAmanahe'yogye yasmin taTe dhanvani marudeza iva"marudhanvAnau ityamaraH" / prAyazaH vadanAnAM mukhAnAM, radanAnAM daMtAnAM, zrotrANAJca kAzmalyasya kRSNatAyAH bhityai bhedanAya dUrIkaraNAya tANaM tRNasamUhaH jalamapi ca na nAbhUt // 242 // zAntimiti zAnti svAbhimukhaM jagattrayapati siMhAsanasthAyinaM, vijJAyA'vadhinopadAbhRtakarA zrIsindhudevI mudA / Agatya praNipatya vijJapayati smainaM prabhuM prAJjalidhanyA'haM tava darzanAdiha vibho ! sthAsnunidezyA sadA // 243 // jagattrayapati zAtiM zAtijinaM svAbhimukhaM siMhAsanasthAyinamavadhinA'vadhijJAnopayogena vijJAya mudA upadAbhiH bhRtaH pUrNaH karo yasyAH sA gRhItopadA zrIsindhudevI Agatya praNipatya prAJjalibaddhAJjaliH satI evaM prabhu zAnti vijJapayati sma, evamiti kimityAha-vibho ! ihAtra sthAsnuH sthitA'haM tava darzanAddhanyA prazasyA jAtA, sadA nidezyA AjJAtavyA ca tvayeti shessH||243|| itIti ityAlapya samarpya bhAsvarataraM divyaM vibhUSAcayaM, jAtyASTApadabhUriratnasaknadroNIghaTAn sA samAn / vizvezaH pratipadya ziSTimamarI satkAramApyA'gamat , svasthAnaM vRSabhadhvajasya ca dizA vaitADhayazailaM prabhuH // 244 // ityuktaprakAramAlapyoktvA sA sindhudevI bhAsvarataramatibhAsvaraM divyaM vibhUSANAmalaGkArANAM cayaM rAzimasamAna'nupamAn samarpya zAntijinAyopahRtya amarI ziSTimAjJAM satkAraJcApya svasthAnam agamat jagAma, vizvezaH zAntijinazca prabhuH pratipadya sindhudevyupahRtaM svIkRtya vRSabha dhvajasyezAnasya dizA IzAnadizA vaitADhyazailamagamat // 244 // jJAtveti jJAtvA svAminamAgataM sapRtanaM vaitADhayazailaprabhuAgA''gatya vinatya cA''dita vibhoH ziSTiM kRtopAyanaH / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ More A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam * cakrI cakramanuvrajaMzca sabalaH prAptastamisrAM guhA mAsInaH kRtamAlakAbhidhasuraM cakre sahelaM vazam // 245 // vaitADhyazailasya prabhurIzo devaH sapRtanaM sasainyaM svAminaM zAntijinamAgataM jJAtvA kRtopAyanaH upahRtopAyanaH san drAk zIghramAgatya vinatya praNamya ca vibhoH zAntijinasya ziSTimAjJAmAdita svIkRtavAn cakrI zAntijinazca sabalaH sasainyaH cakramanutrajan-cakramanugacchan tamisrAM tadAkhyA, guhAM kaMdarAM prAptaH "darI tu kaMdarovA strI devakhAtabile guhe" tyamaraH / tatrA''sInaH sthitassan prabhuH kRtamAlakAbhidhaM suraM sahelamanAyAsenaiva vazaM svAdhInaM cakre // 245 // AkSapta iti- . AjJaptaH prabhuNA camUpatiratho siMdhu nadIM carmaNA, pottIrya svavazaMvadaM vyaracayat tanniSkuTaM dakSiNam / tAmisraM vihitASTamaH sa ca javAdudghATayAmAsivAn , dvAraM svAminidezataH pRthumatirdaNDena ratnena tat // 246 // atho-anantaram prabhuNA-zAntijinena AjJataH camUpatiH senApatiH carmaNA carmaratnena sadyAnapAtrIbhUtena sa sindhu nadI prottIrya dakSiNaM dakSiNAdikthaM tanniSkuTaM svavazavadaM vyaracayat / tathA svAminaH zAntijinasya nidezataH AjJaptaH vihitam aSTamaM tadAkhyaM tapo yena sa tAdRzaH pRthumatirmahAbuddhiH camUpatiH daNDena ratnena daNDaratnena tAmitraM-dvAram javAt zIghramevodghATayAmAsivAn // 24 // pravizyeti pravizya bASpoparame tadantare mahebhamAruhya camrapariSkRtaH / nidhezya kumbhe maNimeva dakSiNe darItamacchedayati sma cakrabhRt // 247 // bASpasya-"bASpa USmA" iti haimaH,, tamisrAguhAvattina USmaNa uparame nivRttau satyAM cakrabhRt zAntijinaH mahebhaM gajarAjamAruhya camUbhiH senAbhiH pariSkRtaH samanvitaH tadantare tasyA tamisrAyA abhyantare pravizya dakSiNe kumbhe gajApasavyakumbhe maNiM nivezya sthApayitvA eva daryAH kandarAyAH tamo'ndhakAraM chedayati nAzayati sma // 247 // tadeti tadbhittyorapi maNDalAni vilikhannekonapazcAzataM, kAkinyA maNinA prabhuH sa purato'yAsIt prayAsaM vinA / cakrI vardhakinA nibaddhasaraNiH kSipraM nimagnAbhidhonmagnAkhyaM hRdinIdvayaM paramavAtArIt tadantaHsthitam // 248 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| tasyAH tamisrAkandarAyA bhityoH kuDayayorapi kAkinyA tadAkhyena maNinA ekonapazvAzataM maNDalAni vilikhan sa prabhuH zAntijinaH prayAsaM zramaM vinaiva purato'grato'yAsIt / tathA cakrI zAntijinaH vardhakinA sUtradhAreNa kSipraM zIghrameva nibaddhasaraNiH nirmitamArgaH san racitasetuneti bhAvaH tasyA guhAyA antaH madhye sthitaM paraM vizAlaM nimagnAbhidhamunmagnAkhyam ca hRdi nyonadyoyam avAtArIt // 248 // tadeti tadA''tmanaivoddhaTitaM tadauttaraM mahAguhAdvAramupAgate vibhau / na cAtra citraM pratibhAsate satAM zubhAtmanAM yat sakale susambhavam // 249 // tadA udbhittyavatArasamaye vibhau zAntijine uttaradvArasannidha upAgate tasyA auttaraM tadauttaramuttaradiksthaM tamisrAkhyamahAguhAyA dvAram AtmanA svata eva udghaTitam, nanu etaccitram pihitaM dvAraM kathaM svayamevodviTitamiti cet tatrAha- atra svayaM dvArodghATanaviSaye citramAzcarya naca naiva pratibhAsate yadyataH zubhAtmanAM puNyavatAM satAM mahatAM sakalaM zakyamazakyaM sarvameva susambhavam yujyate, puNyaprabhAvato-'zakyamapi zakyaM bhavatIti bhAvaH // 249 / / vijetumitivijetumevottarabhArataM pRthu kuberadigdvArikayaiva niHsRtam / sasainyamAyAntamavekSya cakriNaM sahAsamApAtazakA mitho jaguH // 250 // pRthu vizAlamuttarabhArataM vijetumeva natu kevalaM paryaTitum kuberadiza uttaradizaH dvArikayA dvAreNaiva niHsRtam guhAbahirgatam cakriNaM zAntijinaM sasainyamAyAntamavekSya ApAtazakAH zakanAtIyAH janAH mithaH parasparaM sahAsam avajJAsUcakahAsasahitaM jaguH bruvanti sma // 250 // zakavAcamevAha-are ! are ! caturdhA balamAnazAlitaH ka eva niHzaGkamupaiti grvitH|| balAvalepena paropavartanaM grahItukAmaH ka ivAbhivarNyatAm // 251 // are ! nikRSTasambodhanamidam , caturdhA gajAzvarathapattirUpacatuHprakAreNa balamAnena sainyapramANena zAlitaH zobhitaH caturaGgabalasahitaH, garvitaH garvayuktaH ka eva nizaGka nirbhayamupaityAgacchati ? atrAgamane tu bhetavyameva sarvairiti bhAvaH / athavA balasya vIryasyAvalepena garveNa parasyAnyasyopavarttanaM dezaM grahItukAmaH vazIkartukAmaH ka ivAbhivarNyatAm ? paramaNDalaM vijigISurhi garvitazcanindanIya eva na tu prazaMsanIya iti yAvat // 251 // baletibalAvalaM svasya parasya vA budho vicArya kAryavyavasAyamAzrayet / vicAramutsRjya gRhItapauruSaH parAbhavaM vindati yad mahAnapi // 252 // . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / __ * budho-dhImAn svasya parasya pratipakSasya vA balaJcAbalaJca balatAratamyaM vicArya kAryasya vijayAdirUpasya vyavasAyamudyogamAzrayetkuryAt , anyathA vicAramutsRjya avicAryaiva gRhItapauruSaH prayuktaparAkramaH mahAnapi parAbhavaM parAjayaM vindati labhate, na balenaiva kAryasiddhiH, kintu vicArasahiteneti bhAvaH // 252 // garitigajaiH kimebhirmahiSairivA'madaiH kharairivoccaisturagairathApi kima ? narairamIbhiH kimu vAnarairiva, pranartamAnaiH paradezalipsayA ? // 253 // 'mahiSo vAhadviSatkAsarasairibhAH' -ityamaravacanAd / mahiSaiH sairibhairivA'madaiH madahInairaMbhiH sainyasthitaiH gajaiH kRtvA kim ? na kiJcidapItyarthaH / madahInA gajAH pauruSahInatvAnna yuddhasahA iti bhAvaH / athApi tathA kharaiH gardabhairiva yuddhakriyAnabhijJaiH uccaiH turagaiH kim ? na kizcidapi, etAdRzAnAM turagANAM kharANAmiva yuddhe akizcitkaratvAditi bhAvaH / paradezasya lipsayA adhikartumicchayA pravartamAnaiH ArambhakartRbhiH vAnarairivAlpasattvaiH amIbhidRzyamAnaiH naraiH sainyaiH kimu ? na kiJcidapi alpasattvatayA evAkiJcitkaratvAditi bhAvaH // 253 // mahetimahAbalaiH kiM yadi vA mahAbalai-sturaGgamaiH ki yadi vA turaGgamaiH ? mahArathaiH kiM yadi vA mahArathai na sAMyugInA yadi te mahAbhaTAH ? // 254 // yadime uktaviparItAstathApyakiJcitkarA evatyAha-yadi vA mahAbalaiH mahAparAkramaiH mahAbalaiH sainyasamUhaiH kim ? na kimapItyarthaH / yadi vA tathA turaGgamaiH zIghragAmibhiH turaGgamairazvaiH kim ? na kimapItyarthaH / yadi vA tathA mahAntaH rathA yeSAM tAdRzaiH vizAlarathazAlibhiH mahArathai bhaTavizeSaiH sahasrayodhibhiH kim ? na kimapItyarthaH / tatra hetumAha yadi te mahAbhaTAH yoddhAraH sAMyugInAH yuddhe hitAH yuddhAbhyAsavantaH yuddhapaTava iti yAvat, na, na santi- yodhAnAM raNakauzalyAbhAve rathAdivaiziSTayamakiJcitkarameveti bhAvaH "sAMyugIno raNe sAdhuH" iti haimaH // 254 // zANetizANAjIvAnivaitAn nizitabahuvidhA'strANi pANau dadhAnAnasmAkaM dezasImAM samupanipatato dhig mumUSUna sumUrkhAn ete copekSyamANA vyasanajananavad nA''yatau zarmaNe syuH, paJcatvaM prApayAmaH sukRtapariNataiH zaktitastad vimUDhAn // 255 // zANaiH zastrAditIkSNIkaraNAdikarmabhirjIvantIti te tAdRzAH, zANAjIvo hi zastrAdIni . tIkSNAni karoti, na tu tatprayoge tadAghAtasahane vA samartha iti bhAvaH / tAniva nizitAni Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / tIkSNAni bahuvidhAni astrANi pANau dadhAnA nu natu tatprayoge'pi samarthA iti bhAvaH asmAkaM zakAnAm dezasImAM maNDalAvadhim samupanipatataH sImAmullaya maNDalAntaH pravizataH sumUrkhAn mandabuddhIn, sImollaGghanaduSpariNAmAjJAnAditi bhAvaH / mumUrdhan mRtyumicchataH, mRtyu vihAyAnyaphalAsambhavAditi bhAvaH / dhik nindanIyA ete svAhitAparijJAnAditi bhAvaH / ete ca samAgatA yodhAH upekSyamANAH naite kimapi kartuM prabhavantIti upekSitAH santaH AyatAvuttarakAle vyasanajananavat vyasanotpattimiva, zarmaNe kalyANAya na syuH bhaveyuH, yathA hi vyasanamAdau akiJcitkaramapi pazcAd dustyanaM bhavati tathetyarthaH tattataH vimUDhAn mandamatIn etAn sukRtapariNateH puNyapariNAmarUpAyAH zaktitaH svaparAkramataH, na vinApuNyaM parAkramo bhavatIti bhAvaH / paJcatvaM mRtyu prApayAmaH, nihanma etAnityarthaH // 255 // vicAyati vicArya cai zakavIramaNDalI, vicitrdhautaa''yudhjaatmnndditaa| purasthasainyena ca cakravartinaH, pracakrame yoddhamanukrameNa sA // 256 // evamuktaprakAreNa vicArya ca sA zakavIramaNDalI zakabhaTasamUhaH vicitraiH nAnAvidhaiH dhautaiH"kSAlitaiH dhautaM kSAlitaM" iti haimaH dhavalaiH tIkSNaizcAyudhajAtaiH astrasamUhaiH maNDitA sahitA sati, astrANi gRhItvetyarthaH / cakravartinaH zAntijinasya purasthenAgrasareNa sainyenAnukrameNa kramaza: yoddhaM / pracakrame prakAntA // 256 // camUpatiriti camUpatirvIkSya parAGamukhIkRtAn , kirAtavIraiH prabhusainikAnimAn / krudhA'siratnaM parigRhya saMmukho'zvaratnamAruhya dadhAva tAn prati // 257 // camUpatiH zAntisenApatiH imAn yuddhacamAnAn prabhoH zAnteH sainikAn kirAtavIraiH zakayodhaiH parAGmukhIkRtAn palAyanaparAn vIkSya krudhA asiratnaM khaGgaratnaM parigRhya azvaratnamAruhya tAn zakavIrAn prati saMmukhaH san dadhAvA'bhiyayau // 257 // vibheti vibhAsamAnena ca tena tatkSaNaM, rarAja ratnatritayena sA camUH / yathaiva zaktitritayena rAjatA, yathaiva guptitritayena sAdhutA // 258 // tena camUpatinA vibhAsamAnena rAjamAnena satA tatkSaNaM tasmin kAle sA camU: senArasnAnAM tritayena asirUpeNAzvarUpeNa senApatirUpeNa ca rarAja zuzubhe, kimivetyAha-yathaiva hi-"zaktayastisraH prabhutvotsAhamantrajAH" itihaimokteH"-zaktInAM prabhutvotsAhamantrajAnAM tritayena* rAjatA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam nRpatvam, yathaiva ca guptInAm-manoguptivacanaguptikAyaguptInAM jinoktAnAM tritayena sAdhutA tathetyarthaH / / mAlopamA'laGkAraH // 258 // raNeti raNAGgaNe tasya patAkinIpaterna ko'pi tasthau purato'bhidhAvataH / tamikhasaMbhAra ivoSNadIdhitergarutmataH sarpa ivA'bhisarpataH // 259 // raNAGgaNe yuddhasthalyAm abhidhAvataH javena praharataH tasya patAkinIpateH senApateH purato'grataH ko'pi na tasthau, ane, gataH sarvo'pi mRto vA palAyito vA, ka ivetyAha-uSNadIghiteH sUryasyAgrataH tamisrasya timirasya saMbhAro'tizaya iva, abhisarpataH sammukhaM dhAvataH garutmato garuDasyAgrataH sarpa iva / mAlopamA . // 259 // zAlUrA iti zAlUrA ica kecanA'pi sarasi trastA mamajjurbhaTA, bhuJjAnA iva kecanA'pi vadane nyAsthan svahastAGgalIH / svaprANAn parirakSituM vRSabhavat tasmi~zca kecit tRNaM, ke'pi kA'pi nilipiyare salilavad dugdhe vidagdhAzayAH // 260 // tasmin raNAGgaNe ca trastAH mRtyubhItAH santaH kecitkatipayabhaTA yodhAH zAlUrA bhekA iva"bheke maNDUkavarSAbhUzAlaraplavadardurAH" ityamaraH / sarasi-taDAge, mamajjuH, alakSyatvAdyathA hato na syAmiti buddhayeti bhaavH| kecanA'pi bhuJjAnA bhojanaM kurvANA iva vadane mukhe svahastAGgulIH nyAsthan nivezayAmAsuH, abhaTAn buddhvA yathA na hanyAditi bhAvaH / kecicca svaprANAn parirakSituM vRSabhavatpazuvat tRNaM vadane nyAsthan , tRNamukha hi vIro na hantIti yuddhanItiriti bhAvaH / ke'pi ca vidagdhAzayAH caturAH dugdhe kvApi sthAne salilavat salilAnIva nilipiyare tirohitAH // 26 // anIti anIkinInAyakaratnasAyakapabhinnalakSasya vilokanAditi / vilakSatAmApya dizo dizaM yayuH kirAtavIrA maruteva pAMzavaH // 261 // ityuktaprakAreNa anIkinyAH senAyA nAyakaratnasya senApateH sAyake bANena prabhinnasya hatasya lakSasya lakSasaGkhyakabalasya vedhyasya vA--"vedhyaM tu lakSaM lakSyaM" iti haimaH / vilokanAt vilakSatAM viSAdam lakSasaGkhyAzUnyatAzcApya avaziSTA atyalpAH kirAtavIrAH marutA vAyunA kRtvA pAMzavo rajAMsIva dizaH ekadizAtaH dizamaparAM dizaM yayuH bhayAnna kApi tasthurityarthaH / 261 / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / atItyeti atItya te bhUmimanekayojanAmavApya cocchvaasmluptcetnaaH| vilajjamAnA militAH parasparaM vimarzametAdRzamAzu cakrire // 232 // te zakavIrAH aluptacetanAH jIvantaH anekayojanAM bhUbhimatItyolladhya palAyitvA kiyayojanAni gatvetyarthaH / ucchvAsaM sAmprataM na bhayamityevamAzvAsamApya ca vilajjamAnAH parAjayena lajjitA iva santaH militAH ekatritAH santaH parasparamAzu etAdRzaM vakSyamANaprakAraM vimarza cakrire // 262 // teSAM vimarzamevAha-kukarmeti-- kukarmaparipAkataH sukRtasaMkSayo'jAyata, dhruvaM sapadi naH paraM, kathamupaiti cAtrA'nyathA / tamisrabharakandaraM girimatItya vaitADhyakaM, parAkramamahAnidhI ripuranekasainyotkaraH 1 / 263 / kukarmaNAM paripAkataH udayataH sapadi sAmpratam no'smAkam paramatyantaM sukRtasya puNyasya saMkSayo'jAyata, dhruvaM nAtra saMzayaH, tatra hetumAha-anyathA puNyasattve ca tamisrabharA gADhAndhakArA kandarA yasya taM tAdRzaM vaitADyakaM girimatItyollaya anekasainyotkaraH sainyasamUhopacitaH parAkramasya mahAnidhiH mahAnAzrayaH ripuH zatruH atrAsmaddeze kathaM kena prakAreNopaiti nikaTIbhavati yadi hi puNyaM syAnnAtrAgantuM prabhavedariH puNyaprabhAvenaiva svadeze zatrorAgamanaM na jAyata iti bhAvaH parAjayaH puNyakSayAnyathA'nupapanna iti yAvat / 263 // mAnAndhairiti mAnAndhairvidadhe mRdhaM vigaNanAM nirvAsya sarvAtmanaH, prApto'smAbhiraho na cApi vijayo bhUyAn nikAro'jitaH / khaDgapAsachurIzarAsanazarAbhyAso'bhavad niSphala stasmAd no maraNaM vihAya zaraNaM naivAsti kiJcit param // 264 // mAnAndhaiH mithyAbhimAnamUDhairasmAbhiH zakavIraiH sarvAtmanA sarvathA vigaNanAM vicAraM nirvAsya tyaktvA avicAryaivetyarthaH mRdhaM yuddhaM vidadhe kRtam-"mRdhaM praharaNaM saMyadraNau vigrahaH" iti haimaH" / aho ! khede yat vijayaH nacApi naiva prAptaH pratyuta nikAraH parAjaya evAjiMtaH prAptaH khaGgAnAM prAsAnAM kuMtAnAm churINAM zastrINAM zarAsanAnAM dhanuSAM zarANAM bANAnAJcAbhyAsaH niSphala: kAryAsAdhakatvAt akiJcitkaro'bhavat / tasmAtsAdhanavaiguNyataH maraNaM vihAya paramanyatkiJcit zaraNaM rakSako naivAsti // 26 // ghigiti ghiy naH pauruSametadastu subhaTamanyAtmanAM varNanAM, saMpApyA'stamiyAya yacca samaye sUrodaye candravat / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam na zlAghyaM bata ! jIvitaM paribhave mAnottamAnAM nRNAM / dRSTvA yo'pi parAbhavaM sthirataraM tiSTheta mAnaH sa kim ? // 265 // no'smAkaM zakavIrANAmetadabhimanyamAnam pauruSaM parAkramaM dhigastu, samaye'kiJcitkaratvAditi bhAvaH tadevaha yadyataH sUrodaye sUryodayasamaye candravat samaye raNAvasare asubhaTaM subhaTamAtmAnaM manyante iti teSAM natu vastutaH subhaTAnAmasmAkam yatra pauruSaM varNanAM prazaMsAM samprApyAstaM nAzaM candrapakSe'stagatatAM ceyAya prApa bateti khede mAnottamAnAM mAninAM nRNAM paribhave parAjaye sati jIvitaM zlAghyaM prazasyaM na, tatra hetumAha parAbhavaM parAjayaM dRSTvA'pi yo mAno'bhimAnaH sthirataraM tiSTheta , sa mAnaH kim ? nissAra ityarthaH / mAnI hi jaye sati sthiraH, parAjaye tu naSTa eveti bhAvaH // 265 // . huteti hutAzanAntarvizanAtmaghAtanA'drisaGgasaMpAtaviSA'zanAdibhiH / mriyAmahe tad ruciraM ciraM bhaved na pattimAtrasya parAbhave sthitiH // 266 // hutAzanasyAgnerantarvizanenAgnipravezena, AtmanA svayameva ghAtanena svavadhena adrisaGgasampAtena bhRgupatanena viSasyAzanena bhakSaNenetyevamAdibhiH prakAraiH kRtvA mriyAmahe mRtyu yAmaH, tad ruciraM varam , kintu pattimAtrasya sainyamAtrasya parAbhave parAjaye sati ciraM sthiti vanaM na bhavenna priyamityarthaH // 266 // atheti athA'sti durvAravirodhisAdhane mahAnupAyo nirapAyasaMzrayaH / ... sadA samArAdhya kulaikadevatA ghanAghanArAdhanasAdhusAdhanam // 267 // atha punazca durvArasya durjayasya virodhinaH zatroH sAdhane pratIkAre sadA samArAdhyAyAH sevyAyAH kulasya svagotrasya ekA advitIyA devatAH eva ghanAghanajalamucAM meghakumArANAM ArAdhanarUpaM sAdhUttamaM sAdhanameva nirapAyaH nirupadravaH saMzrayaH AzrayaNaM yasya tAdRzaH nirdoSaH . mahAn kAryasAdhaka upAyastadrUpo'sti kuladevatAprasAdanameva zatrupratIkAropAya ityarthaH // 26 // paryeti paryAlocyeti sarve savidhamupagatA rodhasaH sindhusindhonagnatvottAnazAyivratavidhRtiparAstasthurekAgracittAH / tuSTAstadgotradevyaH sapadi jalamuco'thASTamAnte sameyu yadvA no duSkaraM syAt kimapi ca tapasAM bhAvanAbhAvitAnAm // 268 // zA. 11 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / ___ ityuktaprakAreNa paryAlocya vicArya sarve zakavIrAH sindhusindhoH sindhunadyAH rodhasastIrasya savidham samIpamupagatAH santaH ekAgracittAH svakuladevatA''rAdhanamAtralagnacittAH nagnatvasya digambaratvasya uttAnazAyinazca vratasya dhAraNaparayaNAH santastasthuH zakAnAM kuladevatAsAdhane tathaivopacArAditi bhAvaH / athAnantaramaSTamasya vratasyAnte tuSTAH tadArAdhanaprasannAH-'stadgotradevyaH teSAM zakAnAM kuladevatAH tadrUpA jalamucaH meghakumArAH devAssanti, sapadi tatkAlameva sameyuH Agacchanti sma vratena devatAstuSyantevetyAha-yadvA yataH tapasAM bhAvanayA bhAvitAnAM taponiSThamanasAm kimapi ca devatAprasAdanAdi duSkaram duHsAdhyaM no naiva syAt , tapasA sarvameva siddhayatIti bhAvaH // 268 // devA iti devA meghamukhA. divi sthitibhRtaH pocuH kiratAAnidaM, .. vatsAH ! sevanavatsalAH sthalamRte kiM kAraNaM naH smRtau ? / te baddhAnjalayaH praNamrazirasastAnevamAvedayan , vaitADhyAdrimatItya kazcana mahAdhAmA samAgAdiha // 269 // meghamukhAH devAH yudhvA tu sthalaM bhUmimRte vihAya divi AkAze sthitibhRtaH sthitAH saMtaH devAnAmabhUmispRktvAditi bhAvaH / kirAtAn zakAnidaM procuH, idamiti kimityAha-sevane vatsalAH prItimantaH ? vatsAH ! naH asmAkaM sveSTadevatAnAM smRtau batArAdhanAdinA smaraNe kiM kAraNam ! tadvadatetyarthaH te zakAH baddhAJjalayaH praNavazirasazca santaH tAn devAn prati evamAvedayan , evamiti kimityAha-kazcanAjJAtanAmagotrAdiH mahAdhAmA'titejasvI vaitADhyAdrimatItyollaaceha manmaNDale samAgAt // 269 // tataH kimityAha-aneketi anekapasyeva mahAmahIruhAn samUlamunmUlayataH kirAtakAn / tadIyapattervayamuddhRtAH paraM kathaJcanA'pi prabalasya devatAH // 270 // __devatAH ! mahAmahIruhAn vizAlavRkSAn anekapasya gajasyeva-"gaja-dvIpa-karyanekapAH'iti haima:-" kirAtakAn zakAnasmAn samUlamunmUlayato nAzayataH paramatyantaM prabalasya balavataH tadIyapatteH tatsainyasya sataH vayam kathaJcanA'pi mahatA kaSTena palAyanAdinA uddhRtAH avaziSTAH sma // 270 // nanu tatrAsmAbhirdevaiH kiM karaNIyamiticettatrAha prasadheti prasadya tad rakSata sadya eva naH svasevakAn dInamukhAn kRtArthanAn / parAbhavAt pAnti nijAzritaM na ye balena teSAM prabalena kiM zriyA ? // 27 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tattato hetoH sadya eva prasadya prasannA bhUtvA kRtArthanAn vihitaprArthanAn dInamukhAn dInAn svasevakAn naH zakAn rakSata yathA na tena vinAzitAH syAmeti yAvat / ucitaM caitadyuSmAkamityAha ye balinaH parAbhavAdApadaH nijAzritaM na pAnti, teSAM prabalenAtyutkRSTena balena parAkrameNa zriyA aivayeNa ca kim / nirarthakameva tatsarvam , balAdeH AzritarakSaNAdirevopabhoga ityarthaH // 271 // nizamyeti nizamya vijJaptimimAM tadIritAmudAharan meghamukhA divaukasaH / / yadaGiYapUjApravaNA viDojaso na ko'pi tatrA'pakRtikriyAkSamaH // 172 // taiH zakairIritAM kathitAmimAmuktaprakArAM vijJaptiM nizamya meghamukhAH tannAmAno divaukaso devA udAharan jaguH, kimityAha viDaujasaH zakrA api yasya aGgrayozcaraNayoH pUjAyAM pravaNAH tatparAH tatra tasmin jane ko'pi devAdirapi apakRtikriyAyAM pratIkAraceSTAyAM kSamo yogyo na naivAsti // 272 // tathApIti tathApi yuSmatkuladevatA vayaM bhavatsamArAdhanatoSitAzayAH / amuSya vighnAcaraNena nizcitaM prakurmahe'raM bhavatAM samIhitam // 273 // tathApi tatpratikArAsAmarthe'pi yuSmAkam kuladevatAH vayam bhavatAM samArAdhanena kRtvA toSitAzayAH prasannAzca, ataH amuSya bhavadvairiNaH vighnAcaraNenApakArakaraNena kRtvA bhavatAM samIhitam , iSTamaraM zIghra nizcitaM yathAsyAttathA prakurmahe, devo hi tuSTaH yathAkathaJcidapi samIhitaM karotyeveti bhAvaH // 273 // itIti iti. prapanne sati taiH padAnataiH payodavRndaM gagane vikRtyate / payodadevAH kila cakravartinastadaiva sainyopari dRSTimAdadhuH // 274 // ityuktaprakAreNa padAnataiH kRtapraNAmaiH taiH zakaiH prapanne svIkRte sati te payodadevAH meghamukhA nAgakumArA devAH tadA eva, kilelyaitithe, gagane payodavRndaM meghasamUhaM vikRtya vikurvya cakravartinaH zAnteH sainyAnAmupari vRSTimAdadhuzcakruH // 274 // nanu svasya tatpratIkArAsAmarthya jAnanto'pi vikurvaNAM kRtavanto (kurvanti sma) kimiti virUpaM ceSTitavanto devA iticettatrAha jinendreti jinendramAhAtmyamanantamadbhutam, surairvijAnadbhirapi svarUpataH / jalAni varSadbhiranekazastadA, jaDAzayatvaM prakaTIkRtaM na kim ? // 275 / / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH srgH| suraiH devaiH meghakumAraiH svarUpataH yAthAtathyenAnantamadbhutamalaukikaJca jinendrasya zAntijinasya mAhAtmya sAmarthya vijAnadbhirapi sadbhiH anekazaH bahuzaH jalAni varSadbhiH tadA tasmin kAle jaDAzayatvaM mandabuddhitvaM prakaTIkRtaM kiM na, api tvavazyameva prakaTIkRtam , svAsAmadhyeM jAnannapi jaDaM vihAya nAnyaH ko'pi pravartate kiJca meghAnAM DalayoraikyAjjalAzayatvamucitameveti bhAvaH // 275 // sainyeti sainyaplAvanavAsanAvyavasitaM pUraM samIkSyA'mbhasAM, puMratnena kareNa sattvakaruNApAthojinIbhAnunA / spRSTaM dvAdazayojanAni vadhe carmAkhyaratnaM tadA, lAdhyaH kiM na mahAtmanAM hi mahimA vizvatrayodadyotakaH ? // 276 // . . ambhasAM devavRSTAnAM jalAnAM pUraM pravAhaM sainyAnAM plAvanasya jalamagnakaraNasya vAsanayecchayA vyavasitaM pravRttaM samIkSya sattveSu prANiSu karuNaiva pAthojinI kamalasamUhastasya (kamalinI tasyAH) bhAnunA vikAsakatvAdrakSakatvAcca sUryatulyena puratnena puruSottamena zAntijinena kareNa svahastena kRtvA tadA pUrAgamanasamaye spRSTam kRtasparzam carmAkhyaratnaM carmaratnaM dvAdazayojanAni yAvadvavRdhe prastIrNam, evambhavane ca tanmahimaivAdhikRta ityAha-hi yataH mahAtmanAM zAntinAthacakravartisadRzAnAM puruSottamAnAM vizvatrayasyodyotakaH prakAzako mahimA zlAdhyaH prazasyo lokAtizAyI kiM na, api tu lokAtizAyyeva mahAtmano mahimA'cintyaprabhAva iti yAvat / 276 / tatreti tatrAroha caturaGgasamagrasainyaM, zAntiprabhoH samadhigamya niyogamAzu / tad vAripUramupari sthitimAtatAna, yat taya'te pravahaNaM varuNopanItam / 277 / tatra caturaGgAtmakaM hastyazvarathapadAtirUpaM samagraM sarvameva sainyamAzu zAntiprabhoH niyogamAdezaM samadhigamya prApya Aruroha taccarmaratnaJca vAripUramuparijalapravAhopari sthitimAtatAna sthitam, yaccarmaratnam varuNena jaladevenopanItamupahRtaM pravahaNaM nauH taya'te, manyate varuNopahRtapotavattadvabhAse ityarthaH // 277 // dvAdazeti-- dvAdazapamitayojanAyaticchatraratnamapi carmaratnavat / spRSTamAtramatha cakripANinA sainyacakramupari sthitaM sthiram // 278 // evamadhaHsthitajalAdrakSaNamabhidhAya vRSTe rakSaNamAha-athAnantaram cakripANinA zAntijinena cakravartihastena carmaratnavatspRSTamAtrameva sparzanata eva chatraratnamapi dvAdazapramitAni yojanAni yAva Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyuta : dAyati vistRtaM sat sainyacakramupari sainyasamUhasyopariSTAt sthiraM yathAsyAttathA sthitam yathA na vRSTiH sainyopari nipatediti bhAvaH // 278 // mayIti mayi prabhau jAgrati mA bahiSTanaM, tamo'pi bAdhiSTa janaM kadAcana / itIva cakrI maNiratnamunnatA''tapatradaNDopari tatkSaNaM dadhau // 279 // - mayi zAntijine prabhau jAgrati rakSodyate sati janaM sainyaM bahiSTanaM bAhyaM tamo'ndhakAro'pi kadAcanApi mA bAdhiSTa pIDayatu iti buddhyA iva cakrI zAntijinaH tatkSaNam unnatasyAtapatrasya chatrasya daNDasyopari maNiratnaM dadhau yathA tatprakAzena tamonAzo jAyatAmiti bhAvaH // 279 // atha tadAhArasampattimAha geheti geharatnakaraNena rasoptAH zAlayo dinamukhe sati tatra / ghasra eva phalitA galitArdhe sainikaicubhujire pratighasram // 280 // geharatnasya karaNena divyabhojanApAdanakSameNa gRhiratnavidhAnena kRtvA tatra carmaratne dinamukhe prabhAte sati zAlayaH brIhayaH-tadupalakSitasarvajAtIyadhAnyasamastasvAdusahakArAdiphalasakalazAkavizeSAzca-rasAyAM pRthivyAmivoptAH kSiptAH santaH galitArdhe vyatItArdhe ghasra dine eva tasminneva gatArddha divase phalitAH phalasampadyuktAH sainikaiH pratighanaM pratidinaM bubhujire bhojayanti sma bhakSitAH, evaJca na teSAM bhojanakaSTamapyabhUJjinamAhAtmyAditi bhAvaH / carmaratne ca sukSetraivoptAni divAmukhe / sAyaM bhojyAnyajAyanta, gRhiratnaprabhAvataH / 1 / iti prathamaparvaNyuktam // 280 // .. vArIti vAripUrataradadbhutacarma-ratnamadhyamadhizayya sasainyaH / vAsarAn gamayati sma sa sapta, tArayanniva janaM bhavasindhoH // 281 // sa zAntijinaH sasainyaH sainyasahita eva vAripUre jalaughe tarataH upari sthitavataH-prAsAdamadhye svasthasthita iva sthitvA, adbhutasyAlaukikasya carmaratnasya madhyamadhizayyAzritya bhavasindhoH janaM tArayan pAraM gamayanniva sapta vAsarAn gamayati vyatyAyayati sma // 281 // tata iti tato bhrakuTibhISaNA vidhRtahetayo yakSakAH surAnidamavAdiSuH prabhujuSo vrajitvA drutam / are ! ghanakumArakAH kimidamAtmabodhe jar3A ! bhavadbhirasurairiva vyavasitaM prabhAvacyute ? // 282 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH srgH| tataH zAntau carmaratne sthitavati sati bhrakuTibhiH bhravAM roSajanitaiH kauTilyaiH kRtvA bhISaNA bhayaGkarA vidhRtahetayaH gRhItAyudhAH prabhujuSaH zAntijinasevinaH yakSakA yakSAH drutaM brajitvA gatvA surAn meghakumArAn idamavAdiSuH, idamiti kimityAha-are ! Atmabodhe svarUpaparicaye jaDA alpadhiyaH ghanakumArakAH meghakumArakAH kutsitA meghakumArAH bhavadbhirasurairivAnucitAcaraNaparAyaNaiH idam jinApakArarUpam prabhAvacyute prabhAvarahite sati yadvA nimittasaptamI svamahatvanAzanimittaM-idam svamahatvanAzAya vyavasitam kRtaM kim ? jinAparAdhe bhalatAM prabhAvacyutiH sambhAvyate ityarthaH // 282 // . vidhIti-- vidhIyamAnAduranarthakAraNaM, mahAtmabhiH sArdhamaho ! virodhitaa| tathAhi pakSakSatimApire'drayo, mahAvirodhena hareH pravAdivat // 283 // balavadvirodhitA durantetyAha aho ! iti khede, mahAtmabhiH uttamaiH sArdhaM vidhIyamAnA virodhitA virodhaH duSTasyAnarthasya kAraNamasti, tatra dRSTAntamAha-tathAhi yathA harerindrasya mahatA virodhena vidveSeNa adrayaH parvatAH pravAdivat vAde pUrvapakSivat pakSAANAM patattrANAm atha ca svasvIkRtasiddhAntAnAM kSati khaNDanamApire prAptAH, purA parvatAH sapakSA Asan, indreNa hi svavirodhAtteSAM pakSAcchinnA iti paurANikAH // 283 // zAntermahattvamevAha vahantIti vahanti mAlAmiva yasya zAsanaM nijena mUrnA'khilapAkazAsanAH / anantavIryapacayena cakriNA, sudhIvirodhaM vidadhAti tena kaH ? // 284 // yasya zAnticakriNaH zAsanamAjJAm akhilAH pAkazAsanAH zakrAH nijena svIyena mU| mastakena mAlAviva prItyA vahanti svIkurvanti, tena anantAnAM vIryANAM sAmarthyANAM pracayena-anantAni ca vIryANi anantavIryANi teSAM pracayaH samUho yasya tena zArIrarUpeNa cakriNA zAnticakriNA kaH sudhIH dhImAn virodhaM vidadhAti ? na ko'pi, kintu bhavAdRzA mUrkhA evetyarthaH // 28 // vayamiti vayaM na mantuM bhavatAmataH paraM, surAH sahiSyAmaha eva bhaasuraaH| itIritAstaiH samahASurAvilA, balAhakAnAM paTalaM tadaiva te // 285 // surAH ! meghakumArAH ! ataH cetavANItaH paraM pazcAt bhAsurAH tejasvino vayaM yakSAH bhavatAM medhakumArANAM mantumaparAdhaM "-Ago'parAdho mantuzce" tyamaraH / naiva sahiSyAmahe, kintu pratikariSyAmaH, taiH yakSaiH ityutyaprakAreNa IritAH kathitAste meghakumArAH AvilAH bhayAdvihvalAH santaH tadaiva balAhakAnAM meghAnAM paTalaM samUhavaikurvikaM samahAghuH saMharanti sma // 285 // . Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam sArvetisArvabhaumaparabhAgavarNanAkaumudIpakaTanena te tataH / mlecchamAnasanivAsanizcalaM mAnatApamapaninyuraJjasA // 286 // tato vikurvaNA saMharaNAnantaram , te meghakumArAH sArvabhaumasya sarvabhUmerIzvarasya cakriNaH zAnteH parabhAgasya guNotkarSasya "parabhAgo guNotkarSa iti haimaH" varNanAyAH stutirUpAyAH kaumudyAH candrikAyAH prakaTanena kRtvA mlecche maline mAnase nivAsena sthitvA nizcalaM sthiraM mAnamahaGkArarUpaM tApaM dharmamaJjasA svalpazrameNaivApaninyurapAkuryuH, kaumudyudaye hi tApanAza ucita eva, surAstaM vigarvAH santaH tuSTuvurityarthaH // 286 // atho itiatho kirAtA maNikAJcanotkarai-ranayacitrAbharaNairapi prabhum / bhRzaM luThantaH padapadmayoH puro vitenire prItamarINabhaktayaH // 287 // atho-anannaram kirAtAH zakAH arINA azUnyA pUrNA bhaktiryeSAM tAdRzAH santaH padapadmayoH zAnticaraNakamalayoH puraH agrataH bhRzamatizayena luThantaH praNamantaH prItaM stavananamanAdibhiH prasannaM prabhuM zAnticakriNaM maNInAM kAJcanAnAJcotkaraiH rAzibhiH anadhyaH citrairbahuvidhairAbharaNairapi ca vitenire siSevire // 287 / / samiti saMmAnyatAnupahRtanayaH pRSThahastapradAnAccakrI senAparivaDhamahAratnasaMpreSaNena / lokAn putrAniva vigaNayan sAdhayAmAsa sindho raudicyaM zrIgRhamavikaTaM svaujasA niSkuTaM tam // 288 // upahRtanayaH puraskRtanItiH rAjanItijJa ityarthaH, cakrI zAntijinaH pRSThe hastasya pradAnAdAropaNAt , etAn kirAtAn sammAnya satkRtya senAparivRDheSu senAparivRDhasya senAnAyakasya senApateH senApatiSu mahAratnasya tadrUpasyottamasya tadrUpamahAratnasya saMpreSaNena "nAyako netA prabhuH parivRDho'pi ca" ityamaraH tadrUpasyottamasya senApateH saMpreSaNena kRtvA lokAn kirAtaprajAH putrAniva vigaNayan manyamAnaH san avikaTam-avikaTaM yathAsyAttathA zrIgRhaM lakSmIgRharUpaM dhanasampannam tam sindhostadAkhyanadyAH audIcyamuttarasthaM niSkuTaM svasya ojasA pratApena sAdhayAmAsa vazIkRtavAn // 288 / / patamiti etaM kSudrahimAdrinAmakagiriM kurvantamabhvApagAsindhvorantaramAkulaM kalakalaiH senAsamUhodbhavaiH / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / ratnaiH padmanadAmbubhirvibhumasau gozIrSakaizcandanaiH, saMtuSTo himavatkumAra urudhIrabhyarcayAmAsivAn // 289 // evamuktaprakAreNa RbhvApagAsindhvoH gaGgAyAH suranimnagA gaGgAtyarthaH tasyAH sindhozcAntaram madhyastham kSudrahimAdinAmakagirim senAsamUhodbhavaiH kalakalaiH kolAhalaiH AkulaM vyAptaM kurvantam, sasainyaM tatra gatamiti yAvat vibhuM zAntinAtham urudhIH vizAlabuddhiH santuSTaH asau himavatkumAraH padmanadasya himAdisthitapamanadasyAmbubhijalaiH gauzIrSakaiH candanaiH gorocanAyaiH ratnaizcAbhyarcayAmAsa // 289 // svAmItisvAmI javAdRSabhakUTamahAmahIdhra, gatvaiva kAkiNimaNiM parigRhya dhiirH| zAntizviraM jayati paJcamacakravartI-tyetallilekha sa nijena kareNa varNAn // 290 // dhIraH sa svAmI zAnticakrI javAdvegAdRSabhakUTe tadAkhye mahati mahIdhe parvate gatvA kAkiNinAmadheyaM maNiM parigRhya nijena kareNaiva paJcamacakravartI zAntizciraM jayatItyetAn varNAn lilekha RSabhakUTe eveti pratyAsatyA labhyate // 290 // vismeti vismAyayana sakalasainikamAnasAni bhAsvatmatApakalitena parAkrameNa / bhUmIbhRtaH pratinitya rathastha eva vaitADhayamApa punareSa tataH krameNa // 291 // tataH eSa zAnticakrI bhUmIbhRtaH RSabhakUTaparvatAtpratinivRtya bhAsvatA tapatA pratApena kalitena sahitena parAkrameNa sakalAnAM sainikAnAM mAnasAni vismAyayan vismitAni kurvan rathastho rathArUDha eva punaH vaitADhayamApa prApa // 292 / / tatrati tatra pramodaparipUritacittavRttividyAdharAdhipatibhiH svayamabhyupetam / saMpUjya cainamamarAcalacUlikAyAM vaitADhayabhUmibhRdamAni samuccasAnuH // 292 // tatra vaitADhaye svayamabhyupetamAgatamenaM zAnticakriNamamarAcalasya sumerozUlikAyAM zikhare sampUjya pramodena paripUritacittavRttibhiH vidyAdharAdhipatibhiH vaitADhayabhUmibhRt vaitADhayaparvataH samuccaM sAnu prastho yasya sa tAdRzo'mAni manyate sma, svayamucco vaitADhayasAnuH zAntisaGgena samucco'mAnItyarthaH / etadeva samuccatvaM yanmahAtmasamAgama iti bhAvaH // 292 // cakrIti cakrI gaGgAtaTamupagataH sevito bhaktipUrva, gaGgAdevyA viracitamahApAbhRtaprAjyabhaGgayA / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam senAnyA'tha prathitayazasA'sAdhayat sAdhudhAmnA, gAGga raGgaTaparivRto niSkuTaM cottaraM saH // 293 // gaGgAyAstaTamupagataH cakrI zAntinAmA gaGgAdevyA viricata upahRto yo mahAprAbhRtaH viziSTopahAraH tadrUpA prAjyA pracurA bhaGgI vidhiryathAvidhistayA kRtvA tayA satyA bhaktipUrva sevitaH pUjitaH athAnantaram raGgadbhiH anuraktaiH bhaTaiH parivRtaH sa zAntiH sAdhudhAmnA mahaujasA prathitayazasA khyAtakIrtinA senAnyA senApatinA kRtvA gAGgam gaGgAyA uttaraM niSkuTaM dezamasAdhayadvazIkRtavA~zca // 293 // zrIti zrIzAntiprabhurojasAmadhinidhiH khaNDamapAtAbhidhadaryA nAyakanATyamAlamamaraM kRtvA vaze svasya ca / senAnyA'tivibhAsidaNDamaNinodghATyA'vizat tAM guhAM, tejo'tyaryama cakraratnamanu yAn nyAyaM nRNAM darzayan // 294 // ojasAmadhinidhiH tejonidhiH zrIzAntiprabhuH khaNDapratApAbhidhAyA daryA guhAyA nAyaka pati nATyamAlaM tadAkhyamamaraM suraM svasya vaze kRtvA ca ativibhAsI mahAtejasvI daNDamaNiH daNDaratnaM tena kRtvA senAnyA-(senApatidvArA ativibhAsI mahAtejasvI yo daNDamaNirdaNDaranaM tena kRtvA) senApatinA tAM guhAmudghATya tejasA'tikrAnto'ryamA sUryo yena tam cakraratnamanu pazcAd yAn gacchan nRNAM nyAyaM nItiM darzayan zikSayan avizatpraviSTavAn // 29 // kAkiNIti-- kAkiNImaNinidAnamaNDalaiH saMharaMstimiramaNDalaM vibhuH / tejasA maNibhavena pUrvavat saMcacAra sa ca tatra kandare // 295 // kAkiNImaNiH nidAnaM mUlaM yeSAM maNDalAnAM ekonapazcAzatsaGkhayakaiH kRtvA vibhuH sa zAntiH timiramaNDalamandhakArasamUhaM saMharan nAzayan maNibhavena maNiratnajena tejasA kRtvA tatra kandare khaNDaprapAtAbhidhe pUrvavat saMcacAra // 295 // uttatAreti uttatAra tarasA sa nimagnonmagnanAmasaritau saha sainyaiH / padyayA prathamayA'pyanavadyaH sarvameva mahatAM sughaTaM yat // 296 // . sa zAntiranavadyaH uttamaH prathamayA mukhyayA padyayA racitasetumArgeNa sainyaiH saha tarasA vegena nimagnonmagnAnAmnyau saritau nadyAvuttatArollaGghayAmAsa, nanu kimiti uttaraNe vighno na jAtaiti cettatrAha-yadyataH mahatAm puruSottamAnAM sarvaM taraNAdi sughaTamanukUlasthitaM bhavati // 296 // zA. 12 - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH srgH| AtmetiAtmanodghaTitadakSiNalakSmIdvAra eva niragAt sa guhAyAH / candramA iva tamAMsi nihantA pUrvabhUmidharadIrghaguhAyAH // 297 // sa zAnticakrI pUrvabhUmidharasyodayAcalasya dIrghAyA guhAyAstamAMsi nihantA vinAzanazIlaH candramA iva guhAyAH khaNDaprapAtaguhAyAH AtmanA svayameva udghaTitAyAH nirargalatAmAptAyAH dakSiNasyAH lakSmIdvAraH lakSmIdvArataH eva niragAt niHsRtavAn // 297 // gaGgeti gaGgAtIranivAsinaH samabhavan naisarpamukhyAH prabhogaGgA''syasthitizAlino'pi nidhayo vazyAH prasiddhA nava / gAGgaM dakSiNaniSkuTaM sa pRtanAdhIzena ziSTizritA, mlecchAkIrNamasAdhayad balabatAM tveSAM tato durjayam // 298 // gaGgAtIranivAsinaH naisarpamukhyAH naisarpAdayaH gaGgAyA Asye mukhe sthitizAlinaH sthitAH prasiddhAH nava nidhayaH prabhoH zAnteH vazyA adhInAH samabhavan jAtAH / tato'nantaram sa zAntiH ziSTizritA nidezavartinA pRtanAdhIzena senApatinA kRtvA tveSAmanyeSAM balavatAM durjayam jetumazakyaM mlecchairAkIrNaM vyAptaM dakSiNaM niSkuTaM dezamasAdhayat // 298 // paDiti SaTkhaNDAni vibhurvijitya bharatasyaivaM pratApAnalajvAlAjAlasamuccayena sakalaM pluSTvA'bhimAnaM dviSAm / vyAvRttaH svapuraM viveza vilasatpaurAGganAbhirmudA, lAjotkSepaniruchaneSu sarasaM vyAtanyamAneSvayam // 299 // vibhuH zAntiH evamuktaprakAreNa bharatasya tadAtyakSetrasya SaTkhaNDAni vijitya svavaze kRtvA pratApa evAsadRzatvAdanalaH tasya jvAlAjAlAnAM samuccayena rAzinA dviSAM zatraNAM sakalamabhimAnaM pluSTvA dagdhvA zatrugarva khaNDayitvetyarthaH nihatyetyarthaH vyAvRttaH parAvRtto'yaM zAntiH vilasantIbhiH zobhamAnAbhiH paurAGganAbhiH paurastrIbhiH mudA harSeNa sarasaM sAnurAgaM yathAsyAttathA lAjAnAmutkSepeSu niruJchaneSu ca vyAtanyamAneSu kriyamANeSu satsu svapuraM viveza svapurapravezaM kRtavAn // 299 // ketanairiti ketanaiH pavanacaJcalabhAgairnAgarairvinihitaiH pratihaTTam / tarjayava surapuraM yadi vA'bhAva so'vizad gajapuraM tadadhIzaH // 30 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam * adhIzaH svAmI sa zAntiH pratihaTTa prativipaNizreNi nAgaraiH vinihitaiH sthApitaiH pavanena kRtvA caJcalabhAgaiH caJcalaiH ketanaiH dhvajaiH kRtvA surapuraM svarga tarjayadbhartsayadivAbhAt pratibhAti sma, tad hastinApuramavizat pravizeza // 300 // sureti surAsuraistasya ca cakravartitA-padAbhiSeko vidhivad vinirmame / nRpaiH samaM saMmadapUrNamAnasa-razeSatIrthopahRtaimRdambubhiH // 301 // surairasuraizca nRpaiH samaM saha saMmadena pUrNamAnasaiH sadbhiH azeSebhyaH sarvebhyastIrthebhya upahRttairAnItaiH mRdbhirambubhizca vidhivadyathAvidhi tasya zAntezcakravartitApadasyAbhiSeko vinirmame cakre // 301 // samiti saMvatsarA dvAdaza jagmureSakAM, bhavyAbhiSekotsavameva kurvatAm / AsIt puraM tAvadamandasaMmadaM zulkena daNDena kareNa cojjhitam // 302 // eSakAmeSAM surAdInAm bhavyamutkRSTamabhiSekasyotsavameva kurvatAM satAm dvAdaza saMvatsarA jagmurvyatIyuH - tAvattadavadhi amandasaMmadamatiharSasaGkulaM puraM hastinApuraM zulkena vastuno mUlyena jakAta iti khyAtena rAjagrAhyabhAgena vA daNDena aparAdhasya nigraheNa kareNa karSakAdibhyo rAjagrAhyabhAgena cojjhitaM rahitamAsIt, tAvadvinA mUlyameva krayyaM vastu milati sma, tathA doSe'pi sati na ke'pi daNDitA bhavanti sma, kararahitAzca prajA AsanityarthaH // 302 // yakSANAmiti yakSANAM samabhUt sahasrayugalaM baddhodyamAnAM prabhoraGgAnAmavanasthitau nirupama saundaryamAkrAmatAm / rakSAvyApRtilAlasA nahi pare tasya zrutAstAdRzaH, poktA cakrabhRtaH sthitiH punariyaM SaTkhaNDabhUmIzituH // 303 // prabhoH zAnticakriNaH aGgAnAm avanameva sthitiH tasyAM, rakSaNakriyAyAmityarthaH baddhodyamAnAm udyamatatparANAm nirupamamasAdhAraNaM saundaryamAkrAmatAm prApnuvatAm gacchatAm anupamasaundaryazAlinAM yakSANAm sahasrayugalaM samabhUt, sahasradvayasaGkhyakAH abhirUpAH yakSAH zAntyagarakSakA abhavanityarthaH / hi yataH tasya zAnticakriNaH tAdRzaH yakSatulyAH pare yakSabhinnAH rakSAvyApRtau rakSaNakriyAyAm lAlasAH rAgavantaH na zrutAH prasiddhAH kintu yakSA eva tAdRzaH prasiddhA iti bhAvaH nanvanyeSAmapyetAdRzA aGgarakSakA bhavanti kinna bhavanti ? kimiti cettatrAha-- iyamuktaprakArA sthitiH maryAdA SaNNAM khaNDAnAM bhUmIzituH cakrabhRtaH punarevArthe cakriNa evetyarthaH .. proktA nAnyasyetyarthaH // 303 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9.2 zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / pakaikeneti ekaikena sahasrakeNa paritaH pratyekamAbhAsitaiyakSANAmadhipazcaturdazabhirAbhAti sma rtnvibhuH| rAgAdetya sarasvatIbhiracalAzleSaM zritAbhirmuhuH pArAvAra ivA'parArthavibhavo maryAdayA''lambitaH // 304 // adhipazcakrI vibhuH zAntiH paritaH pratyekam yakSANAmekekaina sahasrakeNa AbhAsitaiH zobhamAnaiH caturdazabhiH ratnaiH kRtvA AbhAti zobhate sma / pratyekaM ratnaM sahasreNa yakSeNa rakSitaM tAdRzaiH prasiddhaiH caturdazabhI ratnaiH zAntiH zobhate smetyarthaH / muhuH punaH rAgAt guNAnurAgAdetyAgatya sarasvatIbhiH caturdazavidyAbhiH atha ca nadIbhiH, acalaM sthiramAzleSaM saMsarga zritAbhiH AzritAbhiH atha ca velAtaTAdyavadhinA, AlambitaH sahitaH, maryAdApAlakaH, atha ca maryAdA'nullaGghakaH iti cArthaH / na paro'dhiko yasmAttAdRzo'rthavibhavaH vastusamRddhiryasya sa tAdRzaH, ekatra cakritvAdanyatra ratnAkaratvAJceti bhAvaH / ata eva, pArAvAra iva samudra iva, AbhAti smeti sambadhyate, zleSamUlopamA // 304 // nidhibhiriti nidhibhirnavabhiH samAzritaH prabhuraGgairiva dRkusukhaavhai| .. athavA mahatAmupAsanAd gurutAM prAptumatandritA na ke ? // 305 // prabhuH zAnticakrI navabhiH navasaGkhyakaiH nidhibhiH naisarpAdibhiH dRksukhAvahaiH locanapriyaiH aGgairiva samAzrito'bhavat , nanu kimiti navanidhaya enaM zizriyuriti cettatrAha-athavA yataH mahatAMmahAtmanAmupAsanAtsevAM vidhAya gurutAM mahatvaM prAptuM ke na atandritA analasAH, sodyogA iti yAvat , api tu sarva eva, svamahatvalAbhAyaiva nidhaya enaM mahAntaM zizriyuriti mahAmahimA ayamiti bhAvaH // 305 // antariti antaHpurANAM ca sahasrakaizcatuHSaSTayA''zritaH sNshritklppaadpH| nAgairhayaizcApi rathairmadoddhataiH koTayA''nRtaH poDazalakSahInayA // 306 // . saMzritaH kalpapAdapaH kalpavRkSaH yaM sa tAdRzaH kalpavRkSasyApi sevyaH, tato'pyadhikazaktizAlitvAditi bhAvaH, zAnticakrI. antaHpurANAmavarodhAnAm catuSSaSTayA sahasrakaiH catuSpaSTisahasrapurastrIbhiH Azritazca, abhUditi zeSaH / tathA, madoddhataiH mattaiH nAgaiH gajaiH "mattaGgajo gajo nAga" ityamaraH / hayairazvaiH rathaizcApi SoDazalakSahInayA SoDazalakSanyUnayA koTyA koTisaGkhyayA, caturazItila:rityarthaH, AvRta AsIt // 306 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___ 93 .grAmA iti grAmAH SaNNavatipramAH samabhavan koTayaH prabhoH pattivad , dvAtriMzacca mahIbhujAmiva sahasrANi dhruvaM nIvRtAm / sUdAnAM ca zatatrayaM guNavatAM jajJe triSaSTayuttaraM tasya zreNipadaprasiddhivibhRtaH prazreNayo'STAdaza // 307 // tasya prabhoH zAnticakriNaH SaNNavatipramAH koTyaH SaNNavatikoTipramANA grAmAH karavantaH samabhavan tathA pattivat sainikavannidezAdhInAnAm mahIbhujAmiva nivRtAM dezAnAm-'dezo janapado nivRditi' haimaH; dvAtriMzadsahasrANi ca dhruvamabhavan AjJAvartinAM rAjJAM dezAnAJca dvAtriMzatsahasrANyabhavannityarthaH / sUdAnAM guNavatAM triSaSTayuttarazatatrayaM jajJe abhUvan / tathA prazreNayo-zreNipadaprasiddhiM bibhratIti tathA vibhrato'STAdaza samabhavan-aSTAdazazreNIzcaivamAhuH " kuMbhAra 1 paTTaillA 2 suvaNNakArA 3 ya sUvakArA 4 ya / gaMdhavA 5 kAsavagA 6 mAlAkArA 7 ya kacchakarA 8 // 37 // taMboliyA 9 ya ee navappayArA nAruA bhaNiyA / aha NaM NavappayAre kAruavaNNe pavakkhAmi // 38 // cammayara 1 jaMtapIlaga 2 gaMcchiya 3 chipayaga 4 kaMsakArA ya 5 / sIvaga 6 guAra 7 bhillA 8 dhIvara 9 vaNNAI aTThadasa // 39 // " ityuktaM kAlalokaprakAze ekatriMzatsarge // 307 / / aSTetiaSTAdazAGkaguNitAbdhisahasrasaMkhyAnyAsan prabhoranupamAni mahApurANi / droNAdibhUtapadakAni mukhAni lakSaM nyUnaM punarbhavati tad dazabhiH zataizca // 308 // prabhoH zAnteH aSTAdazarUpeNAGkena guNito yo'bdhiH catvAraH dvAsaptatiriti yAvat , tAvatsahasrasaGkhyAni mahApurANi Asan , tathA, droNaH droNazabdaH AdibhUtaM padaM yeSAM tAni mukhAni droNamukhAni lakSaM lakSasaGkhyakaM bhavati, punaH kintu tallakSaM dazabhiH zataiH sahasraNetyarthaH, nyUnaM rahitaM ca navanavatisahasrANItyarthaH // 308 // zrAddheti zrAddhavratairguNitavAdhisahasrakANi neturvabhUvuraparANyapi pattanAni / tAvanti kavaTamaDambakavAcyanAmnAM saMmIlitAnyaparimeyasamRddhibhAjAm // 309 // __netuH zAnticakriNaH aparANyanyAnyapi zrAddhasya zrAvakasya vrataiH guNito yo vArdhiH catuHsaGkhyA tAvatsahasrakANi aSTAcatvAriMzatsahasrANi babhUvuH tathA, aparimeyasamRddhibhAjAmaga Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-catudarzaH sargaH / NitasampattizAlinAm karvaTamaDambakavAcyAni nAmAni yeSAM teSAM karvaTAnAM maDambakAnAJca tAvanti patanasamasaGkhyAkAni aSTacatvAriMzatsahasrakANi saMmIlitAni babhUvuH // 309 // jAgraditijAgratpabhAprasararatnamukhAkarANAM, svAmI sma pAlayati viMzatimAsahasrAn / vijJAtazaktirapi SoDaza kheTakAnAM, sambandhakIrtanabhRtAM ca caturdazA'pi // 310 // vijJAtazaktiH prasiddhasAmarthyaH svAmI zAntiprabhuH jAgrataH bhAsamAnAH prabhAprasarAH / prabhAvavistArA yeSAM tAdRzAnAm ujjvalakAntInAm ratnaM mukhaM pradhAnaM yeSAM tAdRzAnAmAkarANAm khanInAm ratnAyAkArANAm AsahasrAn viMzatiM viMzatisahasrANi pAlayati sma tathA kheTakAnAM dhUliprAkAropetAnAM SoDazasahasrAn tathA sambandhakIrtanabhRtAm caturdazasahasrA~zcApi pAlayati sma // 310 // paDiti SaTpaJcAzatamantarodakagirAM svAmI zazAsa svayaM, rAjyAnAM kulavAsinAM punarayaM caikonapaJcAzatam / SaTkhaNDAni yathAvadeva bharatasyaivaM prabhuH pAlayaM zcakritve gamayAmbabhUva samayaM rAjyAptivat bhogabhRt // 311 // punastathA ayaM svAmI zAnticakrI svayameva antarodakagirAM antIpAnAM SaTpaJcAzatam, kulavAsinAM rAjyAnAJcaikonapaJcAzatam zazAsa pAlayAmAsa, tathA, prabhuH zAntiH evamuktaprakAreNa bharatasya SaTkhaNDAni yathAvadvidhivadeva pAlayan cakritve rAjyAptivat rAjyaprAptivat bhogabhRt sukhamanubhavan samayaM paJcaviMzatisahasravarSamitaM gamayAmbabhUva vyatIyAya // 311 // te iti te lokAntikanAmavizrutimitAH sArasvatAdyAH surA, matvA'thA''sanakampato'vadhividA dIkSAkSaNaM svAminaH / etya vyajJapayan praNamya ca vibhuM sarvIyamAjJAparAstIthaM tIrthapate ! pravartayatarAmityAzritaprItayaH // 312 // atha te prasiddhAH lokAntikanAmnA vizruti khyAtim itAH gatAH sArasvatAdyAH surAH devAH Asanasya kampataH kampanAt avadhividA'vadhijJAnena svAminaH zAnteH dIkSAyAH kSaNaM kAlaM matvA jJAtvA etya sarvIyaM sarvebhyo hitakaraM vibhuM zAnti praNamya ca AzritaprItayaH prItAH santaH AjJAparAH nidezavartinaH tIrthapate ! tIrthaM pravarttayatarAmitItthaM vyajJapayan // 312 // . Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam sureSviti sureSu vijJapya gateSu teSvatha pradAya sAMvatsarikI tathAMhatim / nyavattacakrAyudhamAdimaM sutaM mahena rAjye jagatIpatinijam // 313 // atha teSu sureSu vijJapya gateSu satsu jagatIpatiH zAntiH sAMvatsarikImaMhatiM dAnaM 'dAnamutsarjanaM tyAgaH........nirvapaNamapavarjanamaMhatiH' iti haimaH / pradAya, tathA, Adima, jyeSThaM cakrAyudhaM tadAkhyaM nijaM sutam mahenotsavapUrvakaM rAjye nyadhatta sthApayAmAsa // 313 // gIriti gIrvANairindramukhyairmanujaparivRddhaizcAru cakrAyudhAyaidIkSAsnAnaM prakRtyA'pyamalatamatanuH kAritastIrthatoyaiH / zrIzrIkhaNDairvilipto varamaNizivikAM ratnasiMhAsanAGkA, sarvArthAkhyAM samarthaH pratighamukharipucchedane'dhyAruroha // 314 // indramutyaiH gIrvANaiH devaiH cArubhizcakrAyudhAthaiH manujaparivRtaiH nRpaizca tIrthatoyaiH tIrthajalaiH dIkSAsnAnaM dIkSA'bhiSekotsavaM prakRtya kArayitvA amalatamaH atinirmalastanuH zarIraM yasya sa tAdRzaH kAritaH tathA, zrIzrIkhaNDaiH zobhAmAnaiH zrIkhaNDacandanaiH vilipto'nuliptaH san samarthaH zaktisampannaH zAntiH pratighamukhAH krodhAdayo ye ripavaH AntarArayasteSAM chedane chedananimittam ratnasiMhAsanAGkAm ratnasiMhAsanayuktAm varamaNizreSThamaNiyuktAM sarvArthAkhyAM zibikAmadhyAruroha // 314 // (varA maNayoH yasyAM tAm ) prathamamiti prathamamavahastAmAnandAd narA bahumAnata- / stadanu vibudhAdhIzAH sAdikrameNa yathAkramam / tridivasadanA daityAstAA bhujaGgakumArakA, na hi vidadhate santaH ke'pi kramavyatilakanam // 315 // sAdikrameNa prathamamAdiH tadanu dvitIya ityevaMkrameNa yathAkramam kramamanulladhya to zibikAm prathamaM prAk bahumAnataH mAnapUrvakam AnandAnnatu balAt narA avahan tadanu tatpazcAdvibudhAdhIzAH, tataH tridivasadanA devAH daityAH tAAH bhujaGgakumArakAH ete sarve yathAkramaM zibikAmavahana , nanu kimiti kramaza evAvahanniti cettatrAha-hi yataH santaH ke'pi kramasya vyatilakanaM vyatikramaM na vidadhate kurvate kramatyAgo'sannanAcAra iti bhAvaH // 315 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / mRdaGgeti-- mRdaGganAdAnapi nAgarA'GganAH zravaHpathe'bhyApatato'bhyupetya tAH / samutsukAH svAminamIkSituM rayAt samAyayuH svasvagavAkSamAlikAm // 316 // zravaHpathe karNamArge'bhyApatata AgacchataH mRdaGgasya vAdyavizeSasya nAdAn abhyupetya gRhItvA zrutvetyarthaH tAH sarvAapi nAgarAGganAH paurastriyaH svAminaM zAnticakriNamIkSituM samutsukAH satyaH rayAt ravAt svasvasya gavAkSasya vAtAyanasya mAlikAM zreNI samAyayuH // 316 // pratIti-- pratiSThate ka prabhureSa sAmpataM surendradaityendranarendrasaMvRtaH / nigadyatAmAli ! madagrataH kayAcidevamuktA nyagadat sakhI tataH // 31 // Ali ! sakhi ! "AliH sakhI vayasyA cetymrH"| surendraiH daityendraiH narendraizca saMvRtaH veSTitaH eva prabhuH zAntiH samprati kva pratiSThate gacchati ? iti nigayatAm mamAgrataH evamitthamuktA pRSTA kayAcit tataH nyagadaduttarayati sma sakhI // 317 // taduttaramevAha vihAyeti vihAya ratnAni caturdazamabhunidhIn nvaa'ntHpurmuttmshriyH| sakhi ! svayaM siddhisukhAya ceSTate sanAtanaM zarma tadasti yatparam // 318 // sakhi ! prabhuH ! zAntiH caturdaza ratnAni vihAya nava nidhIn antaHpuram uttamAH zriyaH rAjyAdilakSmIzca vihAya svayaM siddhisukhAya mokSasukhAya ceSTate pravartate, ydytH| taccharma siddhisukhaM sanAtanamavinAzi anantasukharUpamasti ratnAdi tu tathA neti tattyajatIti bhAvaH // 318 // sastrIti sakhi ! prajAH svAcirakAlalAlitA vimuJcato mAnasamasya niSThuram / vitarkayAmItyuditA sakhI jagau mahAtmanAM no mamatA matA kacit // 319 // sakhi ! cirakAlato lAlitAH pAlitAH svAH svakIyAH prajAH vimuJcataH tyajato'sya zAnteH mAnasaM niSThuram asnigdhaM tarkayAmi manye itItthamuditA kathitA satI parA sakhI jagAvudatarat, kimityAha-mahAtmanAm kvacitkApi prajAdau mamatA rAgaH no mateSTA // 319 // vivarNeti vivarNanIyA varavarNinISu sA kimAli ! naivAsti ca siddhivrnninii| __ jagattrayasyA''pyapahAya varNinIrayaM prabhuryoM pariNetumudyataH // 320 // Ali ! sA prasiddhA siddhimuktiH saiva varNinI strI-"varNinI mahilA-balA" iti haimaH / varavarNinISu uttamastrISu vivarNanIyA prazaMsanIyA kiM naivAsti ? api tvavazyamasti ataeva, ayaM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam prabhuH zAntiH jagattrayasyApi varNinIH striyo'pahAya tyaktvA yAM siddhivarNinIM pariNetuM vazIkartumudyataH pravRttaH // 320 // apakSeti apakSapAtitvavizeSadarzanAt , prabhutvametasya sakhi ? prazasyate / narendracakritvaramAgabhogavad vratazriyaM yaH parirapsyate prabhuH // 321 // sakhi ! apakSapAtitvavizeSasya eka AgrahAtizayAbhAvasya darzanAt etasya zAntiprabhoH prabhutvaM prazasyate zlAdhyam,tadeva hi. prabhutvaM yanna pakSapAtIti bhAvaH / apakSapAtitvamevAha-yaH prabhuH zAntiH narendrasya cakritvasya ca ramAyA lakSmyA aGgasya srakcandanAderbhogavat anubhavavat, vratasya zriyaM lakSmI parirapsyate AzrayayiSyate, rAjyavratazriyoH samabhAvo'yamiti bhAvaH // 321 // itIti itIdRzIH pauramRgIdRzAM kathA, nayan zrutau zrotrasukhAH sukhAzrayaH / sadAphalaiH zAkhibhirAkulaM vibhurvanaM sahasrAmravaNaM samAsadat // 322 // __ (SaDbhiH kulakam) pauramRgIdRzAM purastrINAmitIdRzIruktaprakArAH zrotrasukhAH karNapriyAH kathAH vArtAlApAH zrutau nayan zRNvan sukhAzrayaH AtmAnandamagnaH vibhuH zAntiprabhuH sadAphalaiH sarvadA phalavadbhiH zAkhibhiH vRkSaH AkulaM pUrNa sahasrAmravaNaM tadAkhyaM vanaM samAsadatyApa // 322 // bhAte iti___bhAte gAyadivorukokilakulairyat paJcamodgAribhi rvAtAndolitavallarIcaladalairnRtyat pramodAdiva / mallIpuSpavilocanairvikasitaiphlokituM svAminaM harSArUDhasahasralocanatulAM dhatu vyavasyad dhruvam // 323 // yatsahasrAmravaNam pramodAtsvAmyAgamanaharSAt paJcamaM tadAkhyaM svaramudgirantyuJcarantItyevaM zIlaiH urubhirvizAlaiH kokilAnAM kulaiH kRtvA gAyadiva, vAtaiH vAyubhiH AndolitA yA vallayo / latAH tAsAM calaiH kampamAnaiH dalaiH patraiH kRtvA nRtyadiva, tathA, vikasitaiH mallInAM puSpANyeva locanAni taiH kRtvA svAminaM vyAlokituM draSTum harSasya ArUDhenAtiprakaTatayA, bhAvapradhAnonirdezaH, ArUDhatayetyarthaH / sahasrANi locanAni yasya tasyendrasya tulAmupamA dhartuM grahItuM vyavasyad dhruvam, ceSTadiva bhAte pratibhAti // etena vane kokilA''lApaH mando vAyuH puSpasamUdvizvoktA // 323 // 13 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-caturdazaH sargaH / tata iti tato vanAntaH zivikAvarohaNaM, vitatya vizvaikavibhUSaNaprabhuH / pratipratIkaM sa vibhUSaNava mumoca romoJcamadhizrayan svayam // 324 // tato vanaprAptyanantaram vizvasya eko mukhyo'dvitIyo vA vibhUSaNaH prabhuH sa zAntiH zivikAyAH avarohaNamuttaraNaM vitatya kRtvA, romAJcaM pulakamadhizrayan romAJcito bhavan pratipratIkaM pratyavayavaM vibhUSaNavrajam AbharaNarAziM mumoca tatyAja // 324 // kRSNeti-- kRSNajyeSThacaturdazItithidinapAnte yamaH sati svAmI siddhanamaskriyAprathamakaM SaSThaM prapannastapaH / kandAn mohamahAtaroriva kacAMstAn paJcabhirmuSTibhi mUlAt saMmRtikUlamAzrita iva pronmUlayAmAsivAn // 325 // kRSNajyeSThacaturdazItithidinasya prAnte jyeSThakRSNacaturdazItithidinacaramayAme yama: sati yamadaivatake RkSe nakSatre sati bharaNIgate zazini prasannaH svAmI zAntiH siddhAnAM namaskriyA namaskAraH prathamaM yasya tAdRzaM siddhanamaskArapUrvakam SaSThaM tapaH prapanno'GgIkRtaH san moha eva mahAtaraH tasya kandAniva tAn zirasthAn kacAn kezAn paJcabhiH muSTibhiH kRtvA saMsRteH saMsArasya kUlaM parataTamAzritaH bhavaM titIrSaH prApta iva mUlAt pronmUlayAmAsivAn luJcitavAn // 325 // preti-- pAbAjIta prabhumanvageva vasudhezAnAM sahasraM tadA pApu rayikA api priyasukhA''svAdaM tadA ca kSaNam / . sutrAmA sicayAJcale vibhukacAnAdAya dAyAdavaccikSepa kSaNamAtrakeNa sukRtI kSIrAmburAzau svayam // 326 // prabhu zAntim anvagamanusaradiva tadA zAntiprabhuvratagrahaNasamaye vasudhezAnAM rAjJAM sahasra prAvAjIt dIkSAM gRhItavAn / tadA nairayikA nArakA api kSaNaM kSaNamAtram priyasyeSTasya sukhasyA''svAdamanubhavaM prApuH anyeSAM tu kathaiva keti bhAvaH / sukRtI puNyavAn sutrAmA zakraH sicayasya svavastrasyAJcale prAnte dAyAdavad sagotreNeva svayamAtmanaiva vibhoH zAnteH kacAn luJcitAn vAlAnAdAya kSaNamAtrakeNa jhaTityeva kSIrAmburAzau kSIrode samudre cikSepa prAvAhayat // 326 // lokAnAmIti-- lokAnAM tumule'tule'tha hariNA svIyAGgulIsaMjJayA, vyAsiddhe vidhivad vibhuH sa vidadhe sAmAyikoccAraNam / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam syUtaM candrakarairivAtivimalaM sUkSmaM mahAkomalaM skandhAMze vibudhezvaraH sa nidadhe zrIdevadUSyaM prbhoH||327|| athAnantaram hariNA zakrena svIyAyAH aGgulyAH saMjJayAGkitena vyAsiddhe atule'nupame lokAnAM tumule niSiddhe sa vibhuH zAntiH vidhivadvidhipUrvakam sAmAyikasyoccAraNaM vidadhe cakAra tathA, sa vibudhezvaraH zakraH prabhoH zAnteH skandhAMze skandhadeze vAmaskandhe iti yAvat candrakaraiH candrikAbhiriva syUtaM nirmitamativimalaM sUkSmaM mahAkomalamatizlakSNaM zrIdevadUSyaM vastraM nidadhe sthApitavAniti // 327 // bairiti-- jJairabhyUhitameva tadvinihitaM skandhe prabhostArkikaiH, kiM puNyAbhyudayo yazaHsamudayo dhyAnaM sitaM vA kimu ? / matyAditrayasaMjigISu kimidaM turya manaHparyaya jJAnaM vA'bhyuditaM cirAda bahirivA'prAptapravezaM sthitam // 328 // tArkikaiH tarkanipuNaiH jJaiH vidvadbhiH abhyUhitaM tarkitameva, kimityAha-prabhoH zAnteH skandhe vinihitaM sthApitaM tadevadUSyam puNyasyAbhyudayaH kim ? yazaHsamudayaH yazorAziH vA kim ? sitaM zuklaM dhyAnaM vA kim ! prAgaprAptapravezam, ata eva cirAdvAlyAdArabhyaiva bahiHsthitamiva pUrvabhavagataM matyAditrayaM matizrutAvadhIn saMjigISu tadutkRSTatvAdabhibhavitumicchu turya caturtha manaHparyayajJAnaM vA abhyuditaM prakaTitaM kim ! sarvatra kimiti vitarke // 328 // dIkSAmiti dIkSAmakSayasaukhyadAnarasikAM, svIcakruSo'syapabhogIrvANaprabhavo lalATavilula-dastaprazastAmbujAH / cakruH stotramazeSavighnavipina-ploSakriyoSarbudhaM, kaivalyAmRtavAdhivardhanavidhau, pIyUSarociHprabham // 329 // akSayasyAvinAzinaH saukhyasya sukhasya dAne rasikAmanukUlAmAgrahavatIM dIkSAm svIcakruSaH gRhItavato'sya prabhoH zAnteH lalATeSu vilulantaH saMyuktAH hastA eva prazastAni ambujAni yeSAM te tAdRzAH mastakanyastahastAH kRtAJjalayo gIrvANaprabhavaH zakrAH azeSANAM sakalAnAM vighnAnAmapAyAnAM vipinasya vanasya ploSakriyAyAM dahane uSarbudhamagnim tadrUpamityarthaH, kaivalya mokSa evAmRtavArSiH amRtasamudraH tasya vardhanavidhau vardhane pIyUSarociHprabham candratulyaM stotraM cakruH // 329 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 100 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH srgH| __stotramevAha no iti no zaknoti tava stavaM racayituM sutrAmamantrI gurudaityAnAM gururapyabodhakalitaH kAvyaprakAze tava / / cAJcalyaM rasanA'pi naH prathayati tvadvarNane yat prabho bhaktistatra jinA'parAdhyati tarAM tvatpAdapadmAzrayA // 330 // tava zAntiprabhoH stavaM racayitum stotraM vidhAtum sutrAmnAM zakrANAM mantrI gurubRhaspatiH no zaknoti kSamate, tathA, daityAnAmasurANAM guruH zukro'pi tava kAvyasya tvatkIrtanarUpasya prakAze rasanayA prakaTane abodhakalito'jJa eva, agamyatvAttaveti bhAvaH / yatpunaH tvadvarNane stutau no'smAkaM zakrANAM rasanA jihvA cAJcalyaM prathayati prakaTayati kartuM pravartate, tatra prabho ! jina ! zAnteH tava pAdapadmamevAzrayo yasyAH sA bhaktireva aparAdhyati rAm avina- . yamAcarati, asamarthA api vayaM tvadvaktivazAdeva stotuM pravRttAH smetyarthaH // 330 // cakritve'dhigate navasvapi nidhiSveteSu ratneSvalaM saMprApteSu caturdazasvapi gRhe vRddhi vilokyA'khilAm / cakritveiti-- cakritve'dhigate navasvapi nidhiSveteSu ratneSvalaM saMprApteSu catudarzasvapi gRhe vRddhiM vilokyaa'khilaam| AjanmAprakRtiprapannanivasanmatyAdivittitraya ! nyUnatvApagamAya nUnamamamazcAritrametat prabho ! // 331 // ___ Ajanma janmata evArabhya prakRtyA svabhAvata eva prapannaM prAptaM nivasantInAM sthitAnAM matyAdivittInAM matizrutAvadhInAM trayaM yena tatsambodhane, prabho ! svAmin ! zAnte ! cakritve'dhigate prApte, tathA. navasvapi navasaGkhyAkeSvapi naisarpAdiSu nidhiSu eteSu prApteSu satsu tathA caturdazasu ratneSvapyalaM samprApteSu satsu akhilAM sarvaprakArAM vRddhimabhyudayaM gRhe vilokyApi etatsadyaH svIkRtaM cAritraM viratim nyUnatvApagamAya, vrataprAptimAtramavaziSTamabhUttadapi mA bhUdityetadarthamamamaH svIkRtavAnasi, adhunA sarvathA pUrNatA te jAteti bhAvaH // 331 // hiMseti hiMsA'pAsanamAtramAracayituM mithyAvacaH sarvathA, tyaktuM pAlayituM parasvaviSayavyAvRttalaulyaM manaH / niHzeSaM ca parigrahaM nirasituM dIkSeza ! kakSIkRtA, ceSTante na nirarthakaM kathamapi prAyo hi yuSmAdRzAH // 332 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 0 zrIvijayadarzanarIzvarakRta-prabodhinIyutam / ____samprati zAnterdIkSAgrahaNaM stauti Iza svAmin ! tvayA hiMsAyAH apAsanamAtram sarvaprakAreNa nivAraNamAracayituM kartum, tathA mithyAvaco'satyaM sarvathA tyaktum parasyAnyasya sve vitte viSaye vyAvRttamasampRktaM laulyaM cApalyaM yasya tAdRzamadattA''dAnecchArahitaM manaH pAlayituM tAdRzavRttisthameva rakSitum tathA niHzeSaM sarvaprakAraM parigrahaM nirasituM tyaktuJca dIkSA tAdRzacaturmahAvratagrahaNarUpA kakSIkRtA svIkRtA, na tu svargalabdhyAdyartham niHspRhatvAditi bhAvaH / nanUktaphalAthai dIkSA kathaM gRhItetyata Aha- hi yataH prAyaH / yuSmAdRzAH vItarAgAH kathamapi nirarthaka niSprayojanaM na ceSTante kurvanti, ata uparoktaM phalameva kalpyate iti bhAvaH // 332 // pravrajyeti-- pravrajyA bhavatA''dRtA jinapate jAnImahe sarvataH. zaurya svasya jagattraye'pi viditaM kartuM ca lokottaram / kandarpaH pravihAya darpamakhilaM saMsevanIyaM sadA, taM ca svaM janakaM manaH kvacana yad yuSmadbhiyA lIyate // 333 // jinapate ! zAntijina ! bhavatA jagattraye'pi sarvataH sarvatra svasya svasambandhilokottaramaulaukikaM zaurya viditaM prasiddhaM kartum pravajyA ADhatA gRhItA jAnImahe, tadetadanuminomi tatra hetumAhayadyataH bhavato'tizUratvAddhetoH. yuSmadbhiyA kandarpaH kAmadevaH akhilaM darpa sakalavijayagarvam sadA saMsevanIyam pitRsevanasya putradharmatvAditi bhAvaH, taM prasiddhaM svaM janakaM manazca kAmasya manobhavatvAditi bhAvaH / pravihAya tyaktvA kvacanAjJAtasthAne lIyate nilIyate tirohitavAn, kathamanyathA na dRzyate iti bhAvaH / kAmo jito bhavateti yAvat // 333 // .. sAmrAjyamiti-- sAmrAjyaM pravihAya jIrNataNavad yuSmAdRzastAdRzaM, cAritraM pratipadyate yadanaghaH saMsArapAraM gamI / kSetramaM pratiSedhumakSamatamo yuktarabhAvAdasau, tallokAyatikaH karotu kimagha lokaM paraM vA vidana ? // 334 // anagho niSkalaGkaH saMsArapAraMgAmI bhavaparamparAM titIrghaH yuSmAdRzaH bhavAdRzaH tAdRzamativizAlaM sAmrAjyaM jIrNatRNavat pravihAya yazcAritraM pratipadyate svIkaroti tattato hetoH asau laukAyatikaH cArvAkaH yukterabhAvAt svapakSasAdhakatarkAbhAvAt kSetrajJamAtmAnam, "kSetrajJa AtmA puruSaH" ityamaraH / pratiSeddhu bhUtAtirikta AtmA nAstItyevaM niSedbhumakSamatamo'tyantamasamarthaH vA tathA para lokaM svargAdirUpaM vidan svIkurvan kimacaM kiMnAma pApaM karotu ? na kimapi pApaM kartuM pravartatAmityarthaH / bhavadAcaraNenAtmanaH paralokasya ca siddhatayA yuktyantarAbhAvAcca cArvAko'pi tatsvIkurvan pApAnni Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIzAntinAthamahAkAvyam caturdazaH sargaH / vartata evetyarthaH uktasvIkAreNAstikatayA pApAdbhItatvAditi bhAvaH // nAstiko'pi bhavatA vazIkRta iti bhAvaH // 334 // dRSTuti dRSTyA mAdhyamiko bhavantamapi kiM no jAjvalIti QdhA, tvatsevAmatibaddhazuddhamanaso'pyasmAn samAlokya vA ? / siddhAntamatipattisaktahRdayo naiva pramANapramA mukhyAM svIkurute pravRttimapi yo duSkarma bhilolitaH // 335 // mAdhyamikaH zUnyavAdI bauddha vizeSo'pi bhavantaM dRSTvA'pi tava vItarAgasya sevAyAM pratibaddhaM samAsaktam ata eva zuddham vikArarahitaM samyaktvayuktaM mano yeSAM tAdRzAn asmAn devAdIMzca . samAlokya vA krudhA sarvazUnyavAdasya pratyakSeNa khaNDanajanyakrodhena kiM no jAjvalIti punaH punacalati api tu jvalatyeva, svasiddhAntabhaGge krodhasya sAhajikatvAt, etena teSAM rAgadveSavattvaM sUcitam / nanu durAgrahaM muktvA samyaktvameva tenApi kiM na gRhyate iti cenna svasiddhAntAbhimAnAt abhimAnasattve ca na sAragrahaNasambhava ityAha- yaH mAdhyamikaH duSkarmabhirazubhAnubandhikarmabhiH lAlitaH vazIkRtaH ata eva siddhAntasya svasiddhAntasya pratipattau svIkAre saktamekatAnaM hRdayaM yasya sa tAdRzaH siddhAntatAratamyavivekazUnyaH ata eva pramANapramAmukhyAm pramANajJAnAdhInAmapi pravRttiM vAtI "vArtApravRttirvRttAntaH" ityamaraH / naiva svIkurute zUnyavAdinAM mate 'pramANAsvIkArAditi bhAvaH yo hi pramANaM na svIkaroti tasya sAragrahaNe pravRttirna sambhavati, sArasya pramANAdhInatvAt evaJcApramANikAste iti bhAvaH // 335 // zAne iti jhAne maunamiti nyagAdi viduSA kenApi zaktau kSamA'pItyetadvitayaM tvayi prathamataH sAkSAca sAkSAtkRtam / yadvA kAni bhavanti naiva bahudhA ratnAni ratnAkare , teSAM syAdupayoga eva mahatAM nAnAsamRddhispRzAm // 336 // kenA'pi viduSA sudhiyA jJAne sati maunam vAgmitA, na tu vAvadUkatA, iti, zaktI sAmarthya sati kSamA aparAdhasahiSNutA'pItyetadvayaM nyagAdi, jJAne sati maunaM zaktau ca kSamAbhUSaNamityarthaH / tathA ca kAlidAsaH-jJAne maunaM kSamA zaktau tyAge zlAghAviparyayaH / guNAguNAnubandhitvAttasya saprasavA ive" ti / tadvayamapi prathamataH dIkSAgrahaNAtpUrvata eva sAkSAtpratyakSatazca sAkSAtkRtaM dRSTam / naitattvayi kRtrimametAvadeva vA ityAha- yadvA ratnAkare sAgare kAni Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 103 ratnAni bahudhA anekaprakArANi naiva bhavanti ! api tu bhavantyeva, kintu teSAM ratnAnAm nAnAsamRddhispRzAm anekalabdhimAjAM mahatAm tvAdRzAnAm upayogo niyoga evAvasare syAt na ca taskRtrimametAvadeva vA; kSamAdiguNAnAmAkaro bhavAniti yAvat // 336 // asmAkamiti asmAkaM nayanAni nAtha ! saphalIbhUtAni bhUyAMsyapi, maaptaanlpsmaadhiyogisulbhtvdruupsNprekssnnaiH| jJAnaM kevalamApya durlabhatamaM dharmopadezAmRtaiH , satyaM pAvayitAsi tAta ! sakalazrotrANi nastvaM kadA ? // 337 // nAtha ! svAmin prAptA'nalpasamAdhayo yaistAdRzaiH yogibhiH sulabhaiH prApyaiH tava rUpasya svarUpasya samprekSaNaiH kRtvA asmAkamindrANAM bhUyAMsi sahasrANyapi nayanAni saphalIbhUtAni, tavadarzanaiH nayanabAhulyaM saphalaM manye ityarthaH tAta ! tvaM kadA durlabhatamam kevalaM jJAnamApya satyaM nizcayena dharmopadezAmRtaiH no'smAkaM sakalAni zrotrANi karNAni-kadA pAvayitAsi pavitrIkartA bhavidhyasi ? pAvayitA pavitrIkartAsi ? tadAzAsmahe vayamityarthaH // 337 // itthamiti itthaM sarve suraparivRDhAH zAntinAthaM jinendra nutvA natvA mamadakalitAste'tha nandIzvare'pi / gatvA kRtvA bahutaramahASTAhikAmRddhipUrva, bhAtaM sthAnaM nijanijamayurnityakalyANabhAvAH // 338 // sarve suraparivRDhAH surendrAH itthamuktaprakAreNa jinendra zAntinAthaM nutyA stutvA natvA praNamya ca pramadakalitAH prasannAH, athAnantaram nityakalyANabhAvAH zubhAzayAste surendrAH nandIzvare'pi gatvA bahutarAm mahASTAhikAm aSTAhikAmahotsavaM kRtvA, bhAtaM prakAzitaM nijanijasthAnamayuragaman // 338 // AsIditi AsIt zrIgurugacchamaulimukuTazrImAnabhadraprabhoH, paTTe zrIguNabhadrasarisugururvijJAnabhAjAM guruH / tacchiSyeNa kRte caturdaza itaH zrIzAntivRtte mahA kAvye zrImunibhadrasUrikavinA sargo'yamIkSyaH satAm // 339 // - navaram, nigadasiddhamevaitat // 339 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAAAAAJ 104 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH / itizrImanmunibhadrasUrikRta zAntinAthacarite zAsanasamrATU-sUricakracakravarti-paramasadguruzrImadvijayanemisUrIzvara-paTTAlaGkArAvAptanyAyavAcatyatizAstravizAradabirudAcAryazrIvijaya-darzanasUrIzvarasanDabdhaprabodhinIvyAkhyAyAM caturdarzaH sargaH // aham atha paJcadazaH sargaH sargAdau sakalakalyANamUlatvAdvarNyatvAcca caritanAyakaM zrIzAntimeva stauti-saditi sadabuddhipamukhaivibhAsito, vijJAnaH sa caturbhirAzritaiH / saudharmeDiva lokapAlakaiH, zrIzAntiprabhurastu vaH zriye // 1 // sadbuddhiH prasukhaM yeSu taiH samyagUjJAnaprabhRtibhiH samyaGmatijJAnaprabhRtibhirvA jinAnAM janmataH jJAnatrayavattvam, dIkSAnantaraJca manaHparyAyajJAnotpattiriti catuSTayavattvamityataH, caturbhiH matizrutyavadhimanaHparyAyAtmakaiH AzritaiH svasmin sthitaiH vijJAnaiH jJAnaiH lokapAlakaiH caturbhiH lokapAlAkhyaiH suraiH saudharmeT saudharmendra iva vibhAsitaH zobhamAnaH sa gRhIta vrataH zrIzAntiprabhuH vaH zrotRNAM zriye abhyudayAyAstu bhavatu, upamA'laGkAraH // 1 // svAmIti svAmyairyApathikI tataH zrayannavAjIda divase dvitIyake / zrImad mandiranAma pattanaM, pAleyAcalatuGgamandiram // 2 // tataH vratagrahaNAnantaram dvitIyake dvitIye divase. airyApathikImIryApathavizuddhavRtti tAM zrayan svAmI zrIzAntiprabhuH zrImat lakSmIsaMpannaM prAleyAcalaH himAlayaH sa iva tuGgamuccamandiraM bhavanaM yasmin tAdRzaM mandiranAma pattanaM nagaramabAjIt // 2 // prabhuviSaye tatratyalokotkaNThAmAha-asmAkamiti asmAkaM bhavanAni pAraNaM, kRtvA'yaM yadi pAvayediti, svasvAgArabahiH sthitA sadA, paurA mArgamamArgayan prabhoH // 3 // yadi ayaM zAntiprabhuH pAraNaM kRtvA asmAkaM bhavanAni pAvayetpavitrIkuryAditi buddhayA paurAH nAgarAH sadA svasya agArasya gRhasya bahiHpradeze sthitAH santaH prabhoH zAntiprabhoH mArgam, AgamanamArgamamArgayan anveSayanti sma, etena lokAnAM prabhuviSaye AdarAtizaya- utkaNThA ca sUcitA // 3 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 A0 zrIvijayadarzanasurIzvarakRta-prabodhinIyutam sarvAniti sarvostAnatipatya sa prabhuH, saudhaM pApa sumitrbhuupteH| AkRSTastatapuNyasaMpadA, kalpadruH paramasya jaGgamaH // 4 // sa prabhuH zAntiH tAn svasvAgArabahiHsthitAn sarvAn paurAn atipatya atikramya asya sumitrabhUpateH tatayA vistRtayA puNyasampadA AkRSTaH jaGgamakalpadruH / saudhaM prAsAdaM prApa jagAma // 4 // Ayantamiti AyantaM samavekSya taM nRpo'bhyutthAyA'bhyupagatya saMbhramAt / tyaktacchatrapavitracAmaraH, pANaMsIt paramezvaraM mudA // 5 // taM paramezvaraM zAntimAyantamAgacchantaM samavekSya sambhramAt , harSatvarAvazAt tyaktaM chatraM pavitre dhavale cAmare ca yena sa tAdRzaH abhyutthAya abhyutthAnaM kRtvA abhyupagatya samIpaM sammukhametya ca mudA saharSe prANaMsIt nanAma // 5 // sumitrasya svabhAgyastutimAha prApyamiti prApyaM vittamanekapuNyatazcittaM zreyasi tatra kasyacit / pAtraM pAtramaho ! guNazriyAM, sampannaM tritayaM mamAdhunA // 6 // vittaM dhanamanekapuNyataH puNyapuJjaprabhAvAtprApyam , labhyam, apuNyavanto daridrA eva bhavantIti bhaavH| tatrApi dhanalAbhe sati kasyacideva zreyasi kalyANasAdhanadAnakarmAdau cittaM manaH, pravatate iti zeSaH guNazriyAM kSamAdiguNAnAM jJAnAdilakSmInAM pAtramAspadaM pAtraM saccAritrapAtraM anekapuNyataH prApyamityanukarSaNIyam aho ! iti harSAzcarye, adhunA zAntyAgamanataH mama sumitrasya trayaM niravadyAhAradravyatadAnapariNatizAntiprabhurUparatnapAtrAtmakaM pAtraM sampannam // 6 // pUrvazlokazeSamevAha taditi tada dhanyo'hamiti svacetasA, saMcintyotpulakaH pramodataH / tIrthezaM pratilAbhya pAyasai-bhUpaH kArayati sma pAraNam // 7 // tastritayalAbhataH ahaM sumitraH dhanyaH prazasyo'smItItthaM svacetasA saJcintya pramodataH harSataH utpulakaH saromAJcaH bhUpaH sumitrabhUpaH tIrthezaM zAntiprabhuM pAyasaiH paramAnnaiH "pAyasaM paramAnnaM ca kSaireyI" iti haimaH / pratilAbhya pAraNaM kArayati sma // 7 // . proccairiti-- proccaiH zAradakaumudIsitakSareyIbhRtapANisaMpuTaH / ___ ityAvedayati sma vA jinaH, zukladhyAnamidaM kare mama // 8 // zA. 14 . Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrIzantinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH / ___vA athavA zAradI zaradrutUdbhavA yA kaumudI candrikA tadvatsitayA dhavalayA kSairepyA pAyasena bhRtaM pUrNa kAraNe kAryopacAra idaM pAyasaM zukladhyAnamevetItthaM tIrthakarANAM pANipAtratvAt, pANisampuTaM yasya sa tAdRzaH / jinaH zAntiprabhuH mama zAnteH kare idaM pAyasaM. zukladhyAnameva, pAyasaM zukladhyAnabuddhayaiva bhAvayAmItyarthaH / itItthaM proccairAvedayati sma // 8 // tAramiti tAraM dundubhayo'nadannatha, prATkAlabalAhakasvanAH / . puNyaughaM bhuvaneSu vizrutaM, kurvANA iva mitrabhUpateH // 9 // atha zAntikRtAvedanAnantaram, prAvRTkAle varSoM balAhakasya meghasya svana iva svano yeSAM te tAdRzAH meghagambhIrasvarAH dundubhayaH mitrabhUpateH puNyaughaM puNyarAziM bhuvaneSu lokeSu vizrutaM. khyAtaM kurvANA iva tAramuccasvareNAnadan nadanti sma / atra dundubhinAdasya bhuvanakhyApakatvena saMbhAvanAdutprekSA // 9 // gIrvANA iti gIrvANAH parituSTamAnasA, ratnAnAM kila vRssttimaaddhuH| saudhe tasya mahAryatAmivA'tulyAM prApayituM tadA dhruvam // 10 // tadA zAntiprabhupAraNakAle parituSTamAnasA gIrvANAH tasya sumitrabhUpasya saudhe prAsAde atulyAM sAtizayAM mahAryatAM mahAmUlyatvaM mahApUjyatvaM vA "mUlye pUjAvidhAvargha "ityamaraH" / prApayituM sampAdayituM dhruvamityutprekSAyAm, prApayitumivetyarthaH / ratnAnAM vRSTim AdadhuzcakruH, kiletyaitiye // 10 // saudhamiti saudhaM tad mahanIyamAdarAd , devAnAmapi yatra tIrthakRt / etIti tridazAstadaGgaNe, kurvanti sma sumoghavarSaNam // 11 // yatra yasmin saudhe tIrthakRt tIrthaGkaraprabhuH eti Agacchati tatsaudham devAnAmapi, kimpu. naranyeSAm AdarAdAdarapUrvakam mahanIyaM pUjanIyamiti hetoH, tridazA devAH tasya saudhasyAGgaNe catvare "aGgaNaM catvarA'jire" ityamaraH / sumAnAM puSpANAmoghasya rAzeH varSaNaM kurvanti sma // 11 // saMtApa iti saMtApo bhavapAtasaMbhavo, mA bhUdasya manasvinaH param / ityurvIndraniketanaM surAH, siJcanti sma sugandhavAribhiH // 12 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 107 asya manasvinaH udAramanasaH sumitrabhUpasya bhave pAtAdarthAjjanmanaH saMbhavo yasya tAdRzaH saMtApaH duHkhaM mA bhUditi hetoH surAH urvIndrasya bhUpasya niketanaM gRhaM sugandhivAribhiH sugandhijalaiH paramatizayena siJcanti sma // 12 // asmAkamiti asmAkaM bhavadAtmavAsanAH, saMkrAmantu mahIndra ! kahiMcit / asvapnAH prabhupAraNakSaNe, celotkSepamitIva cakrire // 13 // mahIndra ! sumitrabhUpa ! karhicitkadApi bhavatastavAtmano vAsanAH bhAvanAH asmAkamasmAsu saMkrAmantu vayamapi tvAdRzabhAvanAvanto bhavAma iti sUcayanniva asvapnAH devAH prabhoH zAntijinasya pAraNakSaNe celotkSepaM vastrotkSepa cakrire // 13 // itIti-- ityAnandaparItanAgarAt, tasmAd mandirapattanAdayam / saMtoSeNa vidhAya pAraNAmanyatra vyhrjjineshvrH||14|| ityuktaprakAreNa Anandena parItAH AplutAH nAgarAH yasmin tasmAt tasmAnmandirAkhyAspattanAt ayaM jinezvaraH zAntijinaH santoSe saMtoSapUrvakaM pAraNAM vidhAyAnyatra vyaharadvihAraM kRtavAn // 14 // AkrAntA iti AkrAntA jinapAdapaGkajairnolladhyA'stu dharA nRNAmiyam / ...ityAdhAyi nRpeNa pAraNAbhUmau tatra ca ratnapIThakam // 15 // jinasya zAntijinasya pAdapaGkajairAkrAntA pAraNakSaNe adhiSThitA iyaM dharA mahI nRNAm mA'stu ullaGdhyA imAM bhagavatpAraNAmahIM ke'pi janA nollaGghayantu iti buddhayA nRpeNa mitrabhUpena tatra pAraNAbhUmau ratnapIThakaM ratnamayapIThaM AdhAyi viracitaM // 15 // dharma iti-- dharmaH kutracana pravartate, kasmin nApyupavartate nviti ? vijJAtuM vyaharad vibhurbhuvaM, vijJAnAM na mudhA pravRttayaH // 16 // ____ dharmaH ahiMsAsatyAdirUpaH kutracana sthAne pravartate kasmin nviti vitarke, nApi upavarttate pravartate iti vijJAtuM vibhuH-zAntijinaH bhuvaM mahIM vyaharat viharati sma, na tu yadRcchayA, tadevAhavijJAnAM sajjJAnavatAM mudhA niSprayojanaM pravRttayaH na bhavantIti zeSaH // 16 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH sargaH / atha tasya vihArakAlikacaryAmAha nidrAmiti nidrAM naiva babhAja karhicijjAnan maunamasevata prbhuH| niHsaGgo niSasAda na kacid , ninye vatsaramevamekakam // 17 // prabhuH zAntijinaH karhi citkadApi nidrAM naiva babhAja na zayitavAn , tathA, jAnan, api maunamasevata, tatra tatra tattadvizeSyaM jAnannapi dhyAnatatparatvAnna brUte smetyarthaH / kacit niHsaGgaH viSayavyAsaGgamukta ityarthaH / na niSasAdopaviveza, evamuktaprakAreNa duSkaraM tapaH kurvan ekekamekaM vatsaraM varSam ninye kSapayati sma // 17 // atha zAnteH hastinApuragamanamAha rAjyamiti rAjyaM cakripadaM tato vrataM, turya jJAnamidaM samAsadam / yasyAM janmabhuvItyavetya sa, pApat tAmatha hastinApuram // 18 // athAnantaram yasyAM janmabhuvi janmabhUmau rAjyaM cakripadaM cakravarttitvam tatastadanantaram vratamidaM turyaM caturtha jJAnaM manaHparyAyajJAnaJca samAsadaM prAptam itItthamavetya vicArya sa zAntiprabhuH tAM svajanmabhUmi hastinApuram tadAkhyaM nagaraM prApadagamat // 18 // atha tatra zAntijinasya kevalajJAnaprAptimAha-yugmena sAhasrati sAhasrAmravaNAbhidhe vane, tasmin nnditrostle'mlm| zukladhyAnamadhizritastapaH, SaSThaM cApi vighAtikarmakaH // 19 // pauSe mAsi site tithau navamyAkhyAte bharaNIgate vidhau . jJAnaM paJcamamApa kevalaM, lokAlokavibhAsakaM vibhuH // 20 // . tasmin hastinApure sAhasrAmravaNAbhidhe vane udyAne nanditarornandiIvRkSasya tale amala vizuddhaM zukladhyAnam SaSThaM upavAsadvayAtmakaM tapazcApi adhizrita * AsthitaH vi-vigataM vi naSTaM ghAtikarma jJAnAvaraNAdicatuSTayaM yasya sa tAdRzaH gataM vinaSTaM ghAtikarma vighAtikarma yasya sa tAdRzaH kRtaghAtikarmakSayaH vibhuH zAntijinaH pauSe mAsi sthite zuklapakSe navamItyAkhyAte navamyAsaMjJake tithau vidhau candre bharaNyAM tadAkhyanakSatre gate sthite sati lokaJcAlokaM ca tayovibhAsakaM prakAzakam lokAlokaviSayakam paJcamaM kevalaM tadAkhyaM jJAnamApa // 19-20 // atha tatkAle lokakalyANamAha Alokeneti Alokena visarpiNA'bhitaH, sarvA eva dishshckaasire|| vAtA vAnti sukhAH sma tatkSaNaM, pApuH zarma ca nArakA api // 21 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___ tatkSaNaM tasmin prabhoH kevalajJAnaprAptikAle abhitaH sarvato visarpiNA prasaratA Alokena prakAzena sarvA eva dizaH cakAsire prakAzitA babhUvuH, tathA vAtAH, vAyavaH sukhAH sukhasparzAH vAnti sma, avahan tathA, nArakAH api, kimpunaranye zarma sukhaM prApuzca // 21 // athendrAsanakampamAha pIThAnIti pIThAni pracakampire. tadA zakrANAM sukhalAlitAtmanAm / zaGke paJcamavitprabhAvanA-prasthAnezaviyogazaGkayA // 22 // tadA zAnteH kevalaprAptikAle sukhaiH lAlitAtmanAm sukhaikamagnAnAM zakrANAm pIThAnyAsanAni pracakampire, tadevotprekSate, zaGke manye, yat paJcamavidaH kevalinaH prabhAvanArtham , kevalajJAnamahotsvArtha prasthAnena gamanena kRtvA ya Izasya tadAsanasya patyuH zakrasya viyogaH virahaH tacchaGkayA, pracakampire anyo'pi hi bhAviduHkhazaGkayA kampate iti bhAvaH // 22 // atha tatra devAnAmAgamanamAha-sendrA iti sendrAstatra surAH samAgaman , harSotkarSabhRto'tha vAhanaH / jAtyASTApadatulyalocana-bhrAjyaSTApadasiMhagomukhaiH // 23 // zAntinAthakaivalyajJAnopattisthAne athAnantaram harSotkarSabhRtaH sAtizayahRSTAH sendrAHsurAH jAtyenottamenASTApadena kanakena tulyaiH locanairtIjante ityavaMzIlaiH aSTApadasiMhagomukhairvAhanaiH aSTApadAH tadAkhyapazavaH siMhAH gAvo balirvadAzca mukhAH pradhAnA yeSu tAdRzaiH vAhanaiH kRtvA samAgaman // 23 // atha devakartRkabhUmisammArjanamAha devA iti devAstatra marutkumArakA, harSAd yojanamAtrabhUtale / dhanyamanyahRdaH samantataH, puNyAnAmudaye rajo'haran // 24 // tatra kevalajJAnotpattisthAne marutkumArakAH pavanakumArAkhyA devAH dhanyaM manyante hRdayAnIti te tAdRzAH dhanyA vayaM yadayamavasaraH prApta ityevaM manvAnAH santaH harSAd harSapUrvakam puNyAnAmudaye udayanimittam yojanamAtre bhUtale rajaH dhUlimaharan sammAjayanti sma // 24 // __atha tatra bhUmau sugandhijalasiJcanamA siJcantIti___ siJcanti sma sugandhivAribhistAM bhUmi jalabhRtkumArakAH / puMsAM tatra niSeduSAM dhruvaM, saMtApA'paninISayA'bhitaH // 25 // jalabhRtkumArakAH meghakumArAH tAM bhUmi sugandhivAribhiH siJcanti sma, tatropekSate, tatra yojanamitaM tatra bhUmau abhitaH sarvataH niSeduSAm , upaviSTAnAM puMsAM janAnAm saMtApasya dharmasyApaninISayA'panetumicchayA dhruvaM zaGke // 25 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIzAntinAthamahAkAvyam-pazcadazaH sargaH / atha tatra ratnAdibhirekayojanabhUmitalabandhamAha patAmiti etAM vyantaranirjarAstato'bandhana ratnasuvarNarAjibhiH / / AtmAnaM sahasA vyamocayaMste buddhyaiva kukarmabandhataH // 26 // ___ tataH siJcanAnantaram vyantaranirjarAH-vyantarAkhyadevAH etAM yojanamitAM bhUmim ratnAnAM suvarNAnAJca rAjibhiH zreNibhirabandhan ratnabaddhAM kurvanti sma te tathA kurvantaH buddhayA cAturyeNa sahasA vinAprayAsameva kukarmabandhataH AtmAnaM vyamocayan tIrthakRtsevA hi karmadhvaMsAyajAyate iti bhAvaH // 26 // atha tatra puSpavRSTimAha puSpANIti-- puSpANyatra tataH pravikSipuryAvadvarNamayAni te surAH / vizvAya' namatAM jinezvara, siddhAnIva phalAni bhASitum // 27 // tataH bhUmibandhAnantaram te surAH atra samavasaraNabhUmau yAvadvarNamayAni zuklanIlAdipaJcavarNAni puSpANi adhomukhAvRntAni vizvAyaM jagatpUjyaM jinezvaraM namatAM phalAni siddhAni niSpannAnyeveti bhASituM sUcayitumiva pracikSipuH vikIranti sma // 27 // tatra toraNAdividhAnamAha preGkhaditi-- presadvandanamAlikA vyadhurdevAstoraNamAlikAstake / pratyAzaM vilasatkaSAyakazrINAM durdharapAzarajjavaH // 28 // take te devAH prekSantyaH pavanavazAccalantyaH vandanamAlikAH- "toraNoce tu maGgalyaM dAmavandanamAlikA" - iti haimaH" / toraNamAlikAzca pratyAzAM pratidizam vilasantInAM kaSAyakazrINAm krodhAdisAmrAjyAnAm durdharAH duzchedyAH pAzarajjavaH iva bandhanarajjava iva vyadhuH cakruH // 28 // atha tatra stammeSu zAlabhaJjikA ucceti uccastambhakazAlabhajikA, rejustAsu mahAdbhutazriyaH / vidyAdharya ivA''gatAH purA, zrotuM tIrthakarasya dezanAm // 29 // "zAlabhaJjiH pAJcAlikA ca putrikAH' iti haimaH / tAsu toraNAdizreNISu mahAdbhutazriyaH atyAzcaryakararUpavatyaH ucceSu stambhakeSu stambheSu zAlabhaJjikAH putrikAH puttalikAH purA prathamameva tIrthakarasya dezanAM zrotum AgatA vidyArya iva rejuH zobhante sma // 29 // atra tatra makaranirmANamAha tAsviti tAsUccairmakarAvalI tathA-'bhAd gArutmataratnamayyasau / jAnAneti jinasya dezanApIyUSAmbunidhau na bhIrmama // 30 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 111 tAsu toraNAdizreNISu uccairupari pradeze asau varNyamAnA gArutmataratnamayI marakatamaNinirmitA "gArutmataM marakatamazmagoM harimaNi"rityamaraH / makarAvalI tathA tena rUpeNa abhAt zobhate sma, yathA jinasya zAntijinasya dezanaiva pIyUSAmbunidhiH amRtasamudrastasmin mama makarasya na bhIrbhayamitItthaM jAnanevAbhAt // 30 // . tasyA iti-- tasyA UrdhvavibhAgamAzritA, reje chatracatuSTayI bhRzam / saMghasyA'pi caturvidhasya yat, sthAsyAmyUrvamidaM madAdiva // 31 // tasyAH, toraNazreNyA UrdhvavibhAgamAzritA uparisthitA cchtrANAM catuSTayI chatracatuSkam yad yataH caturvidhasya sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpasya saGghasya api Urdhvamupari sthAsyAmItItyasmAtprakArAnmadAdabhimAnAdiva bhRzaM reje zuzubhe // 31 // dhvajaM varNayati uddhRtA iti-- uddhRtA mRdunA nabhasvatA, rejustoraNamUrdhasu dhvajAH / pApaM vekSyati nAtra kevalaM, saMjJAM dAtumivodyatA iti // 32 // toraNAnAM mUrdhasu upari ropitAH mRdunA mandena nabhasvatA pavanenoddhatAH kampitA dhvajAH atrasthAne kevalamekamAtraM pApaM na vekSyati pravezamApsyasIti saMjJAM sUcanAM dAtumudyatA tatparA iva sthitA rejuH / utpekSA // 32 // aSTAviti aSTau mAGgalikAni'toraNA'dhastAduccadharAsanoccaye / .. pratyekaM vidadhurdivaukasaH, siddhIrAsayituM zrutA iva // 33 // toraNAnAmadhasthAdadhobhAge divaukaso devAH uccaidharA pRthvI evAsanaM tasyoccaye sthaNDile aSTau mAGgalikAni aSTamaGgalavidhAni zrutAH prasiddhAH siddhIH aNimAdisiddhIH pratyekamAsayatumupavezayitumiva vidadhurvinyastavantaH // 33 // atha tatra vanirmANamAha-mApITha iti kSmApIThe'tha samunnate vyadhuH, zAlaM kalpanivAsino'marAH / ratnairacchata maijineziturbhaktyA zaktivazAdivAzayaH // 34 // athASTamaGgalasthApanAnantaram kalpanivAsino'marAH devAH jinezituH zAntijinasya bhaktyA hetunA, zaktivazAtsvasAmarthyataH samunnate'tyucce mApIThe mahIpaThi AzayaiH ratnaiH svAbhiprAyai'rivAcchatamaiH svacchaiH kRtvA zAlam abhyantaraprAkAraM vyadhurnirmamuH ||upmaa // 34 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH sargaH / tatra kapizIrSa varNayati-tasminniti tasmin sA kapizIrSamaNDalI, nAnAratnamayI vyarAjata / devAnAM svasamIkSaNe yayA'klezaM darpaNamaNDalAyitam // 35 // tasmin zAle sA prastutA kapizIrSANAM maNDalI nAnAratnamayI naikavidhamaNiratnanirmitA satI vyarAjata zuzubhe / sA ketyAha-yayA kapizIrSamaNDalyA devAnAM-svasamIkSaNe svarUpAvalokane'klezamanAyAsameva darpaNamaNDalAyitam darpaNamaNDalavadAcaritam // 35 // atha tatra dvitIyaprAkAra nirmANamAha-jyotiSkA iti jyotiSkA varaNaM ca tadvahizcakruH svarNamayaM dvitIyakam / tIrthAdhIzvaraparyupAsanArAgaireva hRdAM vinirmitam // 36 // jyotiSkA devAH tasmAt zAlAd bahiH bahiHpradeze madhyabhAge dvitIyakamaparam svarNamayaM hRdAM svamanasAm tIrthAdhIzvarasya zrIzAntijinasya paryupAsanAsu sevAsu ye rAgAH premANaH taireva vinirmitamiva varaNaM prAkAram "prAkAro varaNaH zAlaH' ityamaraH cakruzca // 36 // atha tatra kapizIrSakaM varNayati--tatreti tatrA'bhAt kapizIrSasantatirbhAsvadratnamayI tamo natI / sarvadvIpadinezamaNDalI, hatu yad militA'pi nA'zakat // 37 // tatra prAkAre bhAsvadatnamayI kAntimadratnanirmitA ata eva tamo'ndhakAraM natI nAzayantI kapizIrSasantatiH kapizIrSakasamUhaH abhAt rAjate sma, kIdRzaM tamo natItyAha yattamaH hatu nAzayitum , sarveSAM dvIpAnAM dinezAnAM sUryANAM maNDalI samUhaH militA ekatritA'pi satI nAzakannasamarthAH sUryo hi bAhyaM tamo harati, iyaM tu bAhyamAntaraM ceti vyatireko dhvanyate // 37 // atha bahirvatitRtIyaprAkAravidhAnamAha-Atena iti __ Atene bhavanAdhipairvahi-rvapo rUpyamayastRtIyakaH / zakti prAptuminAt kSamAdhRto, zeSaH kuNDalanAmivA''gataH // 38 // . bhavanAdhipaiH bhavanapatidevaiH bahiH vapraH tRtIyakaH rUpyamayaH Atene, nirmitaH, yaH vapraH zeSaH zeSanAgaH kSamAdhRtau pRthvIdhAraNArtham , zeSaH pRthvI svamastake vahatIti paurANikaH / inAtsvAminaH zAntijinAt zakti sAmarthya prAptum kuNDalanAM kuNDalAkAratvamAgataH prApta iva sthitaH lakSyate smeti zeSaH / utprekSA // 38 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www vwwwww Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha tatrApi kapizIrSa varNayati-vibheje iti vibheje kapizIrSasaMtatistasmin hemamayI mahAdyutiH / tArANAmupavezanAya yA, pIThazreNirivAtibhAsvarA // 39 // tasmin tRtIyaprAkAre hemamayI svarNanirmitA ata eva mahAdyutiH atibhAsvarA kapizIrSasaMhatiH vizeSeNa bheje zuzubhe yA kapizIrSasaMhatiH tArANAm , nakSatrANAm , atyuccatvAditi bhAvaH / upavezanAya atibhAsvarA, pIThazreNiH Asan paMktiriva sthitA vibheje sthitA lakSyate smeti zeSaH // 39 // atha tatra dvAravarNanamAha-dvArANIti dvArANi prativapramAvabhuzcatvAryakasamAni maantH| atra dvAdazaparSadaH sukhaM, vezyantIti kRtA''kRteriva // 40 // prativanaM pratiprAkAraM mAnataH pramANataH ekasamAni tulyAni, tulyapramANAnItyarthaH / catvAri catuHsaGkhayakAni dvArANi atra caturjharamadhye dvAdaza parSadaH dvAdazaprakArAH sukhaM vekSyanti sukhaM yathA syAtathA-vezyantIti buddhayA kRtA AkRtiH svarUpasthitiryena tasmAdiva sabhyapravezamapekSya kRtAnmAnAdityarthaH AbabhuH zobhante sma ! tAdRzAni mAnato dvArANi yathA sabhyapravezaM sambAdho na syAditi yAvat // 40 // . atha toraNadhvajau varNayati-ye lakSeSviti ye lakSeSvathavA'pi koTiSu, dravyeSveva bhavanti hamyiNAma / tairuddhAsitamUrtayo dhvajai, rejusteSu vicitratoraNAH // 41 // * ye toraNAH dhvajAH hayiNAm dhanikAnAm lakSeSu lakSasaGkhyakeSu athavA'pi koTiSu tAvatsu dravyeSu vyayiteSu satsveva bhavanti, na tvanyathA, taistAdRzaiH dhvajaiH teSu prAkAreSu udghAsitamUrtayaH utphullasvarUpAH vicitrAH nAnAvidhAstoraNAH rejuH // 42 // atha tatra dhUpaghaTIsthApanamAha-sphUrjaditi sphUrjaDUmasamUhadambhato, meghADambaramambarAGgaNe / tanvAnA navadhUpasaMbhRtA gargoM vivabhustadagrataH // 42 // teSAM caturNA dvArANAM agrato'prabhAge navaivilakSaNaiH dhUpaiH kRSNAgaruturuSkAdidhUpaiH saMbhRtAH pUrNAH gargaryaH dhUpaghaTayaH sphUrjatAM prasaratAM dhUmasamUhAnAM dhUpadhUmarAzInAM dambhato vyAjataH ambaramAkAzaM tadrUpe'GgaNe meghADambaram varNasAmyAd meghAnukAraM tanvAnAH kurvANA vibabhuH virejuH // 42 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH srgH| atha tatra vApI nirmANamAha-vApya iti vApyaH svarNasarorUhAH pratidvAraM nirmamire'maraistataH / snAyaM snAyamamI janA jinaM pauratra maheyurityatha // 43 // ___ athAnantaram , amaraiH devaiH pratidvAraM sarveSu dvAreSu svarNasaroruhAH svAdUdakAJcitA svarNakamalavatyaH vApyaH dIrghikAH "vApI tu dIrghike"tyamaraH / amI janAH atra vApyAM snAya snAyaM snAtvA snAtvA padmaH kamalaiH kRtvA jinaM zAntijinaM maheyuH pUjayeyuriti buddhyA nirmamire nirmitAH // 43 // atho devcchndnirmaannmaah-deveti| devacchandamamandabhaktayo, vizrAmAya surA jinezituH / aizAnyAM maNibhirvitenire, madhye'STApadavapramuttamaiH // 44 // amandabhaktayaH anupamabhaktimantaH surAH jinezituH zAntijinasya vizrAmAya. dvitIyaprahare vizrAmahetoH aizAnyAM dizi uttamaiH maNibhiH devacchandaM madhye'STApadavapraM jAtyasvarNamayadvitIyapaprasyAntare vitenire nirmitavantaH // 44 // atha dvAreSu pratIhAravibhAgamAha prAgiti mAkramAkArasahasranetra-digdvAre svarNavibhAsinau / dvau vaimAnikanAkinau pratI-hAratvaM dadhaturmahaujasau // 45 // prAcaH prathamasya prAkArasya vaprasya sahasranetrasyendrasya yA diktasyAH pUrvadiza ityarthaH, dvAre svarNasya vibhA iva-vibhAsinau kAntimantau svarNavarNI mahaujasau mahAbalau dvau vaimAnikanAkinau vaimAnikadevau pratIhAratvaM dvArapAlatvaM dadhatuH svIcakratuH dvau vaimAnikadevau pUrvadvArapAlAvizyarthaH // 45 // atha prathamavarga dakSiNAdigdvArapAlamAha zukleti-- zukladhyAnavivarNikAmiva, prAduSkRtya nidarzayattamau / muktau vyantaranirjarAvapAgdvAre dvArapatitvamUhatuH // 46 // zukladhyAnasya vivarNikAM pratikRtimiva prAduHkRtya prAdurbhAvya muktau pRthakkRtau-'muktau sthApitau varNasAmyAttAM nidarzayattamau darzayantau' nidarzayattamau dRSTAntIkurvANau vyantaranirjarau vyantaradevau apAgdAre prathamavaprasya dakSiNAdvAre dvArapatitvaM dvArapAlalvamUhatuH dadhatuH // 46 // athAdhavaprapratyagdvAre dvArapAlamAha-- jyetiSkAviti - jyotiSkAvatikiMzukAtI, dvAHsthatvaM klyaambbhuuvtuH| pratyagdvAri surau pravekSyatA, lokAnAmiva rAgadhitsayA // 47 // . zukleti-- . Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / - jyotiSkau surau atikiMzukadyutI kiMzukadyutyatizAyinI, ata eva pravekSyatAM pravezaM prApsyatAM lokAnAM rAgadhitsayA raJjitumicchayeva sthitau pratyagdvAre pazcimadvAre dvAHsthatvaM dvArapAlatvaM kalayAmbabhUvatuH dadhatuH // 47 // athottaradvArapAlamAha-dvAra iti dvAre cottaradigvyavasthitau, nIlAGgau bhuvanezvarau surau / vetritvaM bibharAmbabhavatuH, ko vA yuktamupekSate kRtI? // 48 // nIlAGgI zyAmavarNI bhuvanezvarau bhuvanapatI surau uttarasyAM dizi vyavasthitiH sthitiryasya tasmin uttaradiksthe dvAre vetritvaM vetradhAritvam dvArapAlatvamityarthaH / dvArapAlA hi vetradhAriNo bhavantIti bhAvaH / bibharAmbabhUvatuH dadhatuH / nanu kimiti tau devAvapi santau dvArapAlatvaM nikRSTaM dadhaturiti cenna, tatkAle tasyaivocitatvAdityAha-ko vA kRtI avasarajJaH yuktaM kAlaprAptamupekSate tyajati ? na ko'pItyarthaH / anyathaucityahAniriti bhAvaH // 48 // atha suvarNavapradvArapAlamAha-raivaprasyeti raivamasya tatazcaturdhvapi, dvAreSu prathamakrameNa ca / devyo'sthurvijayA jayA'jitA turyA zrIvijayA'parAjitA // 49 // tataH prathamavaprAnantaram-raivaprasya svarNaprAkArasya dvitIyasya catulapi dvAreSu prathamakrameNa vijayA prathame dvAre, jayA dvittIyadvAre, ajitA tRtIyadvAre-aparAjitA anyairanabhibhavanIyA turyA caturthI zrIvijayA cetyetA devyaH asthuH dvArapAlatvena sthitA babhUvuH // 49 // . atha tAsAmastradyutirapyAha patA iti etAH pAzasaNI karadvaye'nyasminnirbhayamudgarau tathA / bibhrANAstuhinAMzupadmaraiphullaindIvarapIvaratviSaH // 50 // vijayA prabhRtayo devyaH-karadvaye pAzasRNI pAzaM sRNimaGkuzaM te dve-"-aGkuzo'strI sRNiH striyAmi' tyamaraH / tathA anyasmin apare karadvaye nirbhayamudgaraizca-abhayAkhyamudrAM mudgarazca" bibhrANAH dhArayantyaH kramazaH tuhinAMzuzcandraH padmam rA suvarNam phullamindIvaraca nIlakamalaM tadvatpIvarA gADhA tviT dehacchaviryAsAM idRzyaH Asanniti zeSaH // 50 // atha tRtIyarUpyaprAkAradvArapAlamAha dvAreSviti dvAreSu sthitavAMstRtIyakamAkArasya caturpu tumburuH / khaTvAGgInaramuNDamAlitaH koTIrorujaTAvibhUSitaH // 51 // (yugmam) ___ tRtIyakabAhyavartinaH prAkArasya caturpu dvAreSu tumbaruH khaTvAGgInarANAM muNDAnAM zirasAM mAlA saJjAtA'syeti tAdRzaH naramuNDamAlAyuktaH kapAlIsaMjJaH koTI reNa-mukuTena gurubhirmahatIbhirjaTAbhizca vibhUSitaH jaTAmukuTadhArItyAkhyo devavizeSaH sthitavAn // 51 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH / atha tatra caityatarunirmANamAha prAkAreti prAkAraprathamasya madhyato'kAryuzcaityataraM vanAmarAH / viMzatyUnadhanurmahAvratasaMkhyAkhyAtazatocchuyaM pRthum // 52 // prAkAreSu prathamasya ratnavaprasya madhyataH madhye vanAmarAH vyantaradevAH pRthum vistAravantam viMzateH nyUnAnAM dhanuSAm mahAvratasya saGkhyayA paJcasaGkhyayA khyAtaM sahitaM yacchataM tAvAnucchya aunnatyaM yasya sa tAdRzaM azItyadhikacatuHzatadhanuHpramANocchrayaM caityatarum caityavRkSamakArSuH racayAmAsuH // 52 // atha tatra pIThavidhAnamAha caityeti caityadroradha eva pIThakaM nAnAratnamayaM ca cakrire / gIrvANAdhipakArmukoccayaM saMgRhyeva ca naikavarNabham // 53 // caityadroH caityavRkSasya adhaH-mUle eva gIrvANAdhipAnAmindrANAM kArmukoccayaM cApaunnatyam saGgRhya iva ca naikavarNabhaM nAnAvarNabhaM citravarNam nanAratnamayaJca pIThakamAsanaM ca cakrire // 53 // atha tatra cchandakanirmANamAha tenuriti tenuzcchandakamA vanAmarAstasyoparyamalamaNivajaiH / trailokyAkSiSaDaMhinIrajacchAyaM kAntinirastabhAskaram // 54 // vanAmarAH vyantaradevAH tasya pIThasyopari amalaiH ujvalaiH maNivajaiH maNisamUhaiH kRtvA kAntyA nirastaH parAjitaH bhAskaro yena tAdRzam trailokyasyANAM netrANAmeva SaDaMhINAM bhramarANAM kRte nIrajacchAyaM kamalatulyam lokalocanapriyam chandakamAtenuH racayAmAsuH, atra A ityupasargaH vyavadhAnena parazca prayukta iti cyutasaMskAratA upasargANAmavyavadhAnena dhAtoH prAgeva prayogAt // 54 // atha tatra siMhAsanavidhAnamAha tasyeti tasyAntarmaNibhirvyadhuH surA ratnaiH prAGmukhasiMha viSTaram / zrIvatsAGkitavigraheva sA bhUmiryena babhau vibhAvitA // 55 // tasya cchandakasyAntarmadhye surAH maNibhiH ratnaizca prAmukhaM pUrvAbhimukhaM siMhaviSTaraM siMhAsanaM vyadhuH racayAmAsuH yena siMhAsanena vibhAvitA prabhAvavatI kRtA sA tatratyA bhUmiH zrIvatsena tadAkhyaratnena aGkito mudrito vigrahaH kAyo yasyAH sA tAdRzI lakSmIriva babhau zuzubhe // upamA // 55 // atha pAdapIThanirmANamAha tasyeti tasyAdhaH padapIThamadbhutairmANikyairvirarAja nirmitam / zrIsiMhAsanarAjanAyakasyA'gre yad yuvarAjatAM dadhau // 56 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabAdhinIyutam 117 - tasya siMhAsanasya agre adbhutairalaukikaiH mANikyaiH nirmitam padapIThaM-pAdapIThaM virarAja, yatpadapITham-zrIsiMhAsanarUpasya rAjanAyakasya, yadvA zrIsiMhAsanarAjasya siMhAsanazreSThasya nAyakasyAdhipatirUpasyAgre yuvarAjatAM dadhau yuvarAjavadbhAti sma / rUpakAlaGkAraH // 56 // atha tatra chatraM varNayati trailokyeti trailokyaprabhutAmiva prabhodRSTvA'nantarameva bodhayat / tatrA''pUrNasudhAMzumaNDalaM chatrANAM tritayaM vyabhAsata // 57 // tatra siMhAsanopari, anantaram dIkSAgrahaNAtyAgeva dRSTvA cakravartitayA trilokezvaratvaM dRSTvA prabhoH zAntijinasya trailokyaprabhutAm bodhayad jJApayadiva ApUrNa sampUrNaM yat sudhAMzumaNDalaM candramaNDalaM nadrUpam chatrANAM tritayaM chatratrayaM vyabhAsata zuzubhe // 57 // atha tatra cAmaraM varNayati rejAta iti rejAte sutarAM prakIrNake, hastasthe vaTavAsinoH zrite / sAdhuzrAvakavargayodhruvaM, dharmo tanmipataH purAsthitau // 58 // vaTavAsinoH yakSayoH hastasthe site dhavale prakIrNake cAmare sutarAmatizayena rejAte / zrite iti pAThastu cintyaH, anvayAlAbhAditi bodhyam / tayoH prakIrNakayormiSataH vyAjAt sAdhuzrAvakavargayoH purAsthitAvane sthitau dhau dhruvaM dharmAviva / atra tanmiSata ityapahnatyanuprANitoprekSA // 58 // . atha dharmacakraM varNayati svarNeti svarNAbjasthitadharmacakrakaM dvAre pAtakaghAtakaM babhau / .. . zeSaM yatkaraNIyamatra tat sarva vyantaranirjarA vyadhuH // 59 // dvAre pAtakAnAM ghAtakaM nAzakam svarNAbje kanakakamale sthitaM dharmacakrakaM dharmacakraM babhau, tathA atra yat zeSamavaziSTaM karaNIyamAsIttassarvameva vyantaranirjarAH vyadhuzcakruH // 59 // - atha zAntijinasya tatra prasthAnamAha zrIzAntiArati zrIzAntirbhagavAMzcaturviyaH, koTAkoTibhirAvRtaH suraiH| Apto'tho samavAdime mRtisthAne prAsthita sa sthiti vidan // 60 // atho-anantaram--bhagavAn zrIzAntiH koTAkoTibhiH tatsaGkhyakaiH caturvidhaiH bhavanapatyAdibhiH surairAvRtaH pariveSTitaH san sthiti avasaramaryAdAM vidan sthitijJaH AptaH yathAsthitavastuvaktA sa bhagavAn zrIzAntiH samavazabda AdimaH pUrvo yasya tAdRze sRtisthAne saraNasthAne, samavasaraNasthAne iti yAvat prAsthita prasthAnaM kRtavAn // 60 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH srgH| atha svarNakamalanirmANamAha-apra iti agre zAntivibhovikurvate, smA'tha vyantaranirjarA nava / hemAbjAni vikasvarANi nu, draSTuM sAmyamivA'GgazobhayA // 61 // atha prasthAnAnantaram vyantaranirjarAH zAntivibhoragre pAdanyAsasthAne aGgazobhayA aGgakAntyA sAmyaM tulyatAM draSTumiva nu vikasvarANi vikasitAni nava navasaGkhyAni hemAbjA-.. ni suvarNakamalAni vikurvate sma // 61 // atha svarNakamale zAntijinasya kramazaH pAdanyAsamAha - teSviti teSvaMhI nyadhita dvayordvayorAdAveva calan jgdguruH| saptAnyAni puraH puraH surA, bhaktyADhyAH samacArayan rayAt // 62 // jagadguruH lokatrayaprANimAtropadezakaH zAntijinaH calan san AdAveva prathamameva teSu kamaleSu dvayordvayoH kamalayoH aGghI caraNau nyadhita nyastavAn pAdanyAsaM vidadhe ityarthaH tathA bhaktyADhyAH bhaktatamAH surAH rayAt zIghraM zIghram yathA jinagatirodho na syAditi tathA bhAvaH, puraH puro'gre'ne anyAni purA krAntadvayAtiriktAni sapta kamalAni samacArayan saJcArayAmAsuH cAlayanti sma // 62 // atha devakRtakamalazlAghAmAha-svarNeti svarNAbjAni padoradhaHsthitAnyAlokya bruvate sma nirjraaH| nirgranthA''liziro'vataMsakaH svarNAdhaH karaNAdabhUd vibhuH // 63 // nirjarA devAH vibhoH zAntijinasya padozcaraNayoradhaH sthitAni svarNAbjAni Alokya bruvate sma, kimityAha vibhuH zAntijinaH svarNasya adhaH karaNAtpAdAdhaHkaraNAt aparigraheNa svarNe daurlabhyabuddherabhAvAditi dhvaniH nirgranthAliSu aparigrahiSu rizo'vataMsakaH ziromaNirabhUta, mahAnayaM tRSNAjayo yatsvarNe tiraskAra iti bhAvaH // 63 // atha zAntijinasya samavasaraNapravezamAha-rAjanniti rAjan so'tishyairuditvrainityjnyaanvibhaasuraakRtiH| pAradvArA samavAdimaM satisthAnaM prAvizadA''zrayaH zriyAm // 64 // nityajJAnena kevalajJAnena vibhAsurA ujjvalA AkRtiryasya sa tAdRzaH uditvaraiH prakaTitairatizayaiH prasiddhairjJAnAtizayAdicatuSTayaiH catustriMzadatizayairvA rAjan zobhamAnaH zriyAM zazvadjJAnAdilakSmINAm Azraya Aspadam sa zAntijinaH prAgdvArA pUrvadvAreNa samavAdima sRtisthAnaM samavasaraNasthAnaM prAvizat // 6 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mam A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / atha tatra zAntijinavihitakRtyamAha caityeti caityadraM sa tataH pradakSiNIkRtyA'rhan zamataikadakSiNaH / zrItIrthAya namo namaH sadetyUce bhAdrapadAmbudadhvaniH // 65 // tataH samavasaraNapravezAnantaram zamatAyAm upazame anupamazUraH ekadakSiNaH pravaNaH sa-kodhAghupazamavidhApane ekadakSiNaH advitIyapravINaH arhan zAntijinaH caityahU~ caityavRkSaM pradakSiNIkRtya bhAdrapadasya tadAkhyamAsasyAmbudasya meghasya dhvaniriva dhvaniryasya sa tAdRzaH meghagambhIrasvaraH san zrItIrthAya sadA namo namaH itItthamUce uccArayAmAsa // 65 // athAnya diktraye prabhupraticchandatrayaracanAmAha nAtha iti-- nAthe'thA'maranAthadigmukhaM satyeva zritasiMhaviSTare // devaidikSvaparAsu tenire, bharturmUrtisamAtrimUrtayaH // 66 // atha pUrvoktakriyAnantaram amaranAthadigmukhaM pUrvAbhimukhaM yathAsyAttathA, nAthe zAntijine zritasiMhaviSTare-zritamAzritaM siMhaviSTaraM siMhAsanaM yena tAdRze siMhAsanAsIne sati, devaiH aparAsu pUrvAtiriktAsu dikSu bhartuH zAntijinasya mUrtisamAH AkRtitulyAH tisro mUrtayaH tenire racitAH // 66 // atha mUrtimeva varNayati dehairiti.. dehaiya'ntaranirmitaiH sa taiyadyotiSTa vibhuzcaturvapuH / vyAkhyAtuM yugapaccaturvidhaM dharma saMghamatheva zAsitum // 67 // atha sa vibhuH zAntijinaH vyantaraiH nirmitaiH taiH dehaiH mUrtibhiH kRtvA catvAri vaSi yasya tAdRzaH san caturvidhaM saddhaM caturvidhaM dAnazIlatapobhAvanArUpaM dharma zAsituM yugapad vyAkhyAtumiva 'ca, sadhaM zAsituM dharma vyAkhyAtumityanvayaH vyadyotiSTAdIpyata / utprekSA // 67 // artha samavasaraNaM stauti-taditi tat sthAnaM na vivarNyate kathaM dRzyaM yatra virodhanAma na ? / citraM pazyata devadAnavAstasthuH prItibhRto vayasyavat // 6 // tatsamavasaraNarUpaM sthAnaM kathaM kuto hetorna vivarNyate stUyate ? api tvavazyaM stUyate ityarthaH, tatra hetumAha-yatra sthAne virodhasya nAmApi na dRzyaM labhyam arthasya tu zabdAbhAve kathaiva keti bhAvaH / virodhAbhAvamevAha -citramAzcayaM pazyataH, kintadityAha-deva dAnavAzca zAzvatavirodhino'pi vayasya vat , mitravat prItitaH parasparaM premavantaH sahaiva tasthuH sthitAH ato jJAyate virodhAbhAve sthAnasyaiva mahimeti bhAvaH atra sahAvasthAnahetunA virodhAbhAvasyAnumAnAdanumAnA'laGkAraH // 68 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH atha dundubhidhvananamAha dezeti dezatyAgamiva pravartayannantarvairigaNasya pApmanaH / AkAze paNanAda dundubhiH svAmyazvayamiva prakAzayan // 69 / / pApmanaH pApAtmakasya antarvairigaNasya kAmakrodhAdyAntarikazatrusamUhasya dezatyAgaM pravartayan vidadhadiva svAminaH zAntijinasya aizvaryaM prakAzayan khyApayanniva AkAze dundubhiH praNanAda zabdAyitavAn anyo'pi rAjAdiH paTahAdivAdanena zatrornivAsanaM svamahatvAdi ca khyApayatIti utprekSA'laGkAraH // 69 // atha dhvajaM varNayati vyabhreti-- vyabhrAjiSTa surezvaradhvajaH, praakaartrityiipurHsrH| kIrtistambha ivopasarpatAM bhavyAnAM sukRtAdhivAsinAm // 7 // prakAratritayasya puraHsaraH agre sthitaH surezvaradhvajaH indradhvajaH upasarpatAmAgacchatAm sukRtAdhivAsinAm puNyAtmanAM bhavyAnAM kIrtistambha iva vyabhrAjiSTa zuzubhe / upamA // 7 // atha tatra vaimAnikadevya UrdhvasthitA dharma zRNvantItyAha svariti svarvAsipamadAH pramodataH, pAradvAreNa kRtapravezanAH / dattvA tritvamitAH pradakSiNAstIrtha tIrthapatiM praNamya ca // 71 // AgneyAM dizi tasthururdhvakA, muktvA sAdhujanAryikAsthitim, tanmadhye'vadhibodhavandhurAH, kiM jAnanti na tAdRzA khalu / / 72 // __ (yugmam) pramodataH saharSam prAgdvAreNa kRtaM pravezanaM yAbhistAH tAdRzyaH praviSTAH svarvAsinyaH pramadAH striyo vaimAnikadevyaH tritvamitAH timraH pradakSiNAH datvA kRtvA tIrtha tIrthapati zAntijinaM ca praNamya avadhibodhena avadhijJAnena bandhurAH zobhamAnAH AgneyyAM dizi sAdhujanAnAmAryikANAM sAdhvInAM ca sthitiM sthAnaM muktvA, varjayitvA, tanmadhye UrdhvakA UrdhvAH tasthuH tAsAM tAdRzajJAnaM samarthayati-tAdRzAH avadhijJAnayuktAH kiM na jAnanti api tu jAnantItyarthaH // 71.72 / / zeSamiti zeSaM tacca nikAyanAyakastraiNaM yAmyadizA pravizya ca / sarva pUrvavidhiM yathAsthitaM, kRtvA cAsthita nairRte kramAta // 73 // tatprasiddhaM zeSam vaimAnikadevyA avaziSTaM nikAyanAyakAnAM bhavanapativyantarajyotiSkAnAM straiNaM strIsamUhazca yAmyadizA dakSiNadizA pravizya ca yathAsthitaM yathAvidhi pUrvavidhiM pradakSiNApraNAmAdividhiM sarvaM kRtvA yathAkramaM nairRte koNe AsthitopaviSTam // 73 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 121 atha devAvasthAnamAha jyotiSkA iti jyotiSkA bhavanAdhipAstathA, sarve vyantaranirjarAH punH| pratyagdvArakRtapraviSTayo, bAyavyAM sthitivedinaH sthitAH // 74 // punaH pazcAt jyotiSkAH bhavanAdhipAH tathA sarve vyantaranirjarAzca sthitivedinaH vidhijJAH pratyagdvAreNa pazcimadvAreNa kRtA pravRSTiyaH tAdRzA praviSTAH santaH vAyavyAM dizi sthitAH // 74 // atha kalpanivAsinAmavasthAnamAha kaubeyeti kauberyA kakubhA pravezanaM, kRtvA tIrthapatiM vinamya ca / devAH kalpanivAsino narA, nAryazvezadizi sthiti vyadhuH // 75 // kalpanivAsino devAH vaimAnikAH narA nAryazca kauberyA uttarayA kakubhA dizA pravezanaM kRtvA tIrthapati zAntijinaM vinamya ca Izadizi aizAnyAM sthiti vyadhuH sthitavantaH // 75 // atha tatra bhayAdyabhAvamAha neti nAsIdatra bhayaM na duSkathA, mAtsarya na ca kiJcana kacit / AbAdhA'pi na no niyantraNA, tIrthAdhIzamahAprabhAvataH // 76 // atra samavasaraNe tIrthAdhIzasya zAntijinasya mahataH prabhAvato mahAtmyataH kvacitkiJcana bhayaM nAsIt , duSkathA asadvArtA na, mAtsaryaM na, AbAdhA pIDA ca na, niyantraNA paritApazca na AsIt // 6 // atha tatra siMhAdInAmapyavasthAnamAha vaprasyeti - vapasyA''dyaparasya madhyataH, pArIndradviradAdayo'khilAH / .. tiryaJco'pi yathAsukhaM mitha-stasthuH premabharoddharAzayAH // 77 // AdeMH prathamAdaparasya dvitIyasya vaprasya prakArasya madhyataH madhye akhilAH pArIndradviradAdayaH siMhahastyAdayaH tiryaJcaH tiryagyonayo'pi mithaH parasparaM premabhareNa sahajavirodhatyAgapUrvakapremAtizayena udbhurAzayAH bhRtamanasaH santaH yathAsukhaM sukhapUrvakaM tasthuH // 77 // atha vAhanAvasthAnamAha anteti antamAntimavapramAsata, kSmApAlAmaradevavidviSAm / yAnAnyakSatakAni saMkaTe'pIDyo'yaM mahimA mahezituH // 78 // kSmApAlAnAM narendrANAM amarANAM devAnAm devavidviSAmasurANAM ca akSatakAni devavidviSAmasurANAJca yAnAni vAhanAni, saGkaTe'pyakSatakAnyabhaGgAni, antaprAntimavapraM, tRtIyavapramadhye, Asata asthuH, nanu sthalasaGkoce'pyakSatAni tAni kathaM tasthuriti cettatrAha-ayaM sarveSAM zA. 16 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrIzAntinAthamahAkAvyama paJcadazaH sarga: / samAvezarUpaH mahezituH zAntijinasya IDyaH stutyaH mahimA mahAtmyam tanmAhAtmyAdeva tathA'bhUditi bhAvaH // 78 // atha cakrAyudhasya tatsamAcAraprAptimAha zrIti zrIcakrAyudhabhUpurandaraM, vegAdetya vanAd vanA'vanAH / trailokyaprabhunityakevalotpattyA'tha prayatA vyavardhayan // 79 // atha kevalajJAnoptattyanantaram, vanAvanAH udyAnapAlakAH prayatAH svavidhitatparAH santaH vanAd vegAdetya zrIcakrAyudhaM tadAkhyam zAntiputraM bhUpurandaraM mahIpam trailokyaprabhoH zAntijinasya nityasya utpatyanantaraM sadA sthAyinaH kevalasya tadAkhyajJAnasyotpattyA tatsUcanena kRtvA vyavardhayan vardhApanAM daduH // 79 // atha cakrAyudhagamanamAha saditi - satkRtyA'vanipAlapuGgavastAn savA~zca vanIpatInatha / nantuM tIrthapati rayAdayAjjJaH ko vA sukRte pramAdyati // 8 // atha avanipAleSu puGgavaH zreSThaH cakrAyudhaH tAn vRttAntanivedakAn sarvAn vanIpatIn udyAnapAlakAn satkRtya tIrthapati zAntijinaM nantuM rayAdvegAdayAdagamat, tadeva samarthayati ko vA pumAn sukRte puNyavidhau pramAdyati alasAyate ? na ko'pItyarthaH / sAmAnyena vizeSasamarthanAdarthAntaranyAsaH // 8 // atha tasya samavasaraNaprAptimAha audIcyamiti-- audIcyaM sukRtAlayasya tad, dvAraM pApa vsundhraaptiH| kRtvA vainayikI kriyAM svayaM, paJcaivA'bhigamAMzca so'vizat // 81 // sa vasundharApatizcakrAyudhaH sukRtAlayasya puNyasthAnasya tat tasya samavasaraNasya audIcyamuttara sthitaM dvAraM prApa, tathA svayaM vainayikI kriyAm paJcAbhigamAMzcaiva kRtvA'vizat // 81 // atha tatkRtapradakSiNAdyAha sarvakSeti sarvajJa ! tvadupAsanAM vinA, bhrAnto'haM kugatitraye purA / bhUpAlaH kathayanniti prabhostistraH sa pradadau pradakSiNAH // 82 // sarvajJa ! ahaM purA tvadupAsanAM vinA kugatitraye nArakAdau bhrAntaH itIttham kathayan sa bhUpAlazcakrAyudhaH prabhoH zAntijinasya tisraH pradakSiNAH pradadau cakAra anuzakraM niSasAda ca // 82 // atha tasyAnandAzrumArjanamAha Anandamiti AnandaM paramaM niratyayaM, saMpApsyAmi jinezadarzanAt / kiM me'nena vicintya cetasetyAnandAzru lulopa pArthivaH // 83 // . Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 123 "jinezasya zAntijinasya darzanAdarzanaM prApya niratyayamavinAzi paramaM sarvotkRSTamAnandaM samprApsyAmi, anena azrRNA me kiM ? na kimapi prayojanamityarthaH, itIttham cetasA vicintya pArthivaH cakrAyudhaH AnandAzru harSajaM bASpaM lulopa mArjayAmAsa // 83 // . atha stutiprakramaM varNayati svariti-- svarNAtho'vaninAthakubjaro'pyeSo'tha praNipatya bhaktitaH / nirmAyA'jalimAtmamUrdhani, stotuM prAkramatavamIzvaram // 84 // __ athAntaram svarnAthaH zakraH eva prastutaH avaninAtheSu mahIpeSu kuJjaro hastIva zreSThaH cakrAyudho'pi bhaktitaH praNipatya praNamya AtmamUrdhani svalalATe'JjaliM karasampuTaM nirmAya badhvA Izvaram zAntijinezvaramevaM vakSyamANaprakAreNa stotu prAkramata prArabdhavAn , na hi vijJo'vasareSu muhyatIti bhAvaH // 84 // . atha stutimevAha-jIvasyeti-- jIvasyeva matirna yadyapi, svAmin ! me rasanAsahasrakam / zeSasyeva mukhe tathA'pi te, kAMzcit staumi guNAn tvadAzritaH // 85 // svAmin ! yadyapi jIvasya devaguroriva matirbuddhirnAsti me kiJca zeSasya zeSanAgasyeva mukhe rasanAnAM jihvAnAM sahasrakam netyanvayaH zeSasya sahasramukhatvAt mama caikamukhatvAt , tathApi tvadguNabAhulyamapekSya tatkIrtanopayuktamatijihvAbahutvarUpasAmagrayabhAve'pi, tvadAzritaH tvadadhIna ityato hetoH te tava kAMzcid guNAn staumi sAmagyabhAvena sarveSAM stotumazakyatvAt anurUpamAcaran na duSyatIti bhAvaH jIvo vA zeSo vA tvAM stotuM samarthaH kathaMcinnA'nya iti dhvaniH / / 85 // karmANIti karmANyaSTa jinendra ! sarvathA, nItAni prazamaM tvayaujasA / tAyeNeva kulAni bhoginAM, nityAnandanivartakAnyalam // 86 // jinendra ! tvayA ojasA svavIryeNa kRtvA nityAnandasya mokSasukhasya nivartakAni pratibandhakAni AvArakAnIti yAvat alaM balavanti aSTakarmANi jJAnAvaraNIyAdIni, tAkSyeNa garuDena moginAM sarmAgAM kulAnIva sarvathA atyantarUpeNa prazamaM kSayaM nItAni // 86 // moha iti moho'yaM bhavatA vinirjitaH, srvtraa'skhlitoruvikrmH| pAkAmyaM yadi vA bibharti no, zArdUlaH kimu siMhanirjaye // 87 // bhavatA sarvatra sarvaprANiSu askhalito'pratihataH guruH mahAn vikramaH sAmarthya yasya tAdRzaH sarvavijayI ayaM prasiddhaH mohaH mamatvAdibuddhiH vinirjitaH tiraskRtaH gatamoho bhavAnityarthaH / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH / bhavataH svAbhAvikamevaitattatra dRSTAntamAha-vaidha\Na-yadi vA zArdUla: vyAghraH siMhanirjaye siMhAbhibhave prAkAmyaM praguNatvaM kimu no bibharti ? api tu bibhatryevetyarthaH zArdUlasadRzasya bhavataH siMhasadRzamohajaya ucita eveti bhAvaH // 87 // samprati vAgatizayaM varNayati vANIti vANI te bhuvanopakAriNI, gaGgevA'dhirajo'pahAriNI / AsAdyA'calamuttamaM padaM, bhavyAn zrautapathAd nivartate // 88 // te tava, vANI gaGgA iva, adhikAnAM rajasAM dhUlInAM zarIramalAnAM vA, AtmadoSANAJca apahAriNI satI, ata eka bhuvanAnAM lokAnAmupakAriNI bhavyAn prANinaH zrautapathAt zrutamArgamAzritya uttama sarvotkRSTam , acalamavinAzi, padaM sthAnam , muktipadamityarthaH AsAdya prApayitvA , nivartate viramati, natvantarA, tava vANI muktidAyinIti tava mahAn vAgatizayo'sAdhAraNa iti bhAvaH // 88 // samprati nAma stauti zrIti-- zrIzAnte ! tava nAma kAmitaM, bhavyaiH saMsmRtamAtanoti yat / citraM tatra na yat suradrumo, devAnAmapi tad vicetanaH // 89 // zrIzAnte ! yadyataH bhavyaiH saMsmRtam kIrtitaM dhyAtaM vA tava nAmAbhidhAnam kAmitamabhilaSitamAtanoti karoti, tatra kAmitakaraNaviSaye na citraM kimapi yadyataH vicetanaH jaDo'pi suradrumaH kalpavRkSaH devAnAm tatkAmitamAtanoti, yadi vicetanaH tAdRzaH tarhi kevalinaH tava nAmnaH tatkutazcitrAM jAyate ! iti bhAvaH kalpadrumo devopakAraka eva, tava nAma tu bhavyamAtrANAmiti vyatireko dhvanyate // 89 // mama tvayyeva ratirityAha brahmeti brahmAdiSvapi daivateSu me, cittaM tvatpadapadmasevane / rolambasya yathaiva mallikApuSpaugheSvapi mAlatIsume // 10 // me mama cittaM brahmAdiSu daivateSu satsvapi tvatpadapadmasevane eva, nAnyatra, atra ca svamanaHpravRttireva hetuH tatra dRSTAntamAha-yathaiva mallikApuSpANAmogheSu rAziSu satsvapi rolambasya bhramarasya mAlatyAH sume puSpe eva cittaM nAnyatra-tatraiva vilakSaNacittAhlAdakatvadharmasattvAt tathetyarthaH / cittavRttirhi vicitreti bhAvaH // 10 // atha sevanAdviziSTaphalaprAptimAha sevanta iti- . sevante tava ye'GgripaGkajaM, te syuH zrIguNabhadrasUrayaH / ye dhyAyanti bhavantamAdarAt teSAM kicana nAsti durlabham // 11 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 125 - iti ye bhavyAH tava aGgripaGkajaM pAdapa- sevante te bhavyAH zrIH lakSmIH guNAH bhadrANi ca teSAM tAdRzAzca zrImantaH guNavantaH kalyANavantazca, te ca te sUrayo vidvAMsazca syuH anena svagurunAmasUcitam granthakA / tathA ye bhavantamAdarAt zraddhApUrvakaM dhyAyanti teSAM kiJcana muktyAdi durlabhaM nAsti, sarvamapi prApnuvanti te bhavatprabhAvAditi sarvakAmado bhavAniti sarvathA sarvaiyeya eveti bhAvaH // 91 // saMprati svasya bhaktimAtreNa prayojanamityAha rAjyamiti rAjyaM zAntijina ! tvadarthaye, nAhaM cakripadaM ca tAdRzam / svArAjyaM vibudhastutaM ca no, tvatsevAmanizaM bhave bhave // 92 // zAntijina ! aham tvadbhavatsakAzAt tAdRzamativizAlaM rAjyaM cakripadaM ca nArthaye icchAmi, tathA vibudhaiH devaiH stutaM prazasta svArAjyaM svargAdhipatyaM ca no naiva arthaye tarhi kimarthayase iti cettatrAha-bhave bhave natvaikatraiva, anizaM satataM tvatsevAm , arthaye, rAjyAdInAM karmabandhavardhakatvAttvatsevAyAzca karmabandhacchedakatvAtvatsevAyAmeva me prItiriti bhAvaH // 92 // atha praNAmarvaNanena stutimupasaMharati itIti ityAdhyAya surendrapArthivau, bhartaH saMstavanaM guNojjvalam / __ mUnaH svasya tadottamAGgatAM, bhUyaH katumiva praNematuH // 93 // surendraH zakraH pArthivaH cakrAyudhazca to guNaujjvalam prakRSTaguNaM saMstavanaM guNakIrtanamityuktaprakAreNAdhyAya vidhAya tadA stutyante svasya mULaH zirasaH uttamAGgatAm prazastAvayavatvam , bhUyaH nAmnottamAGgatAyAH sattve'pi namaskArakriyayA'pi kartumiva praNematuH, tadeva zira uttamAGgaM yajjinaM praNamatIti bhAvaH ||utpekssaa // 13 // atha jinasya dharmadezanAvidhAne kAraNamAha uddhartumiti-- uddhartu bhavikAn bhavAmbudheH, pote satyapi majjato bhRzam / paJcatriMzadahAryagIrguNAM, pArebhe'tha sa dharmadezanAm // 14 // atha stutyanantaram sa zAntijinaH pote taraNasAdhane nAvAdirUpe dharme satyapi bhRzamatyartha majjataH bruDataH bhavikAn bhavyAn bhavAmbudheH sakAzAduddhartum bhavaparamparAM tyAjayitum paJcatriMzat tatsaGkhayakA, ahAuH apratimocanIyA gIrguNAH vAgatizayA yasyAM tAM tAdRzIm dharmadezanAM prAreme // 9 // sampratimAnuSyakaM stauti saMpaditi saMpardhanahetudakSiNAvarta zaGkhamivAtinirmalam / cintAratnamivepsitapradaM mAnuSyaM paramasti durlabham // 15 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH sargaH / dakSiNAvarttam dakSiNena savyena Avarto bhramiyasya tAdRzaM prasiddhaM zaGkhamiva sampadrdhanasya hetuH kAraNam dakSiNAvartaH dhanaM vardhayavatIti tadvidaH / tathA atinirmalam atidhavalam guNojjvalaJca, tathA cintAratnamiva Ipsitapradam mAnuSyam, muktyAdisarveSTasya manuSyabhava eva manuSyaikasAdhyatvAditi bhAvaH paramatyantaM janmazatasahasreNApi durlabhamasti // 95 // nanu tataH kimityAha labdhveti-- labdhvA tat sukRtena bhUyasA, sarvArthapratipattisAdhanam / saMsArabhramasaMnibandhanaM, bhavyA ! saMtyajata pramAdakam // 96 // bhavyAH ! sarveSAmarthAnAM prayojanAnAM pratipatteH prApteH sAdhanaM tanmAnuSyakaM bhUyasA pracureNa sukRtena puNyena hetunA labdhvA saMsAre bhramasya bhramaNasya bhavaparamparAyA nibandhanaM kAraNaM pramAdakaM pramAdam dharmAdiviSayAlasyaM saMtyajata anyathA tallabdhamapi na sUpayuktamiti bhAvaH // 96 // . . pramAdAdaniSTamAha re tvamiti re ! tvaM yAhi kuru prayojanaM, nirdiSTaM mayakA yadasti te / IdRgvAzravaNaM pramAdataH, keSAJcit sadRze'pyaho ! bhave // 9 // aho ! iti khede, khedo yat bhave janmani sadRze samAne'pi sati manuSyamAtre mAnuSyake manuSyasyobhayatra tvasya tulyatve'pi sati, pramAdataH pramAdAzrayaNAt kRtvA keSAJcinmanuSyANAm re iti nikRSTasambodhanam , tvaM yAhi te tubhyaM mayakA mayA yannirdiSTamAdiSTaM prayojanaM kAryamasti tatkuru, itIdRzaH vAcaH AjJAvAcaH zravaNam astIti zeSaH pramAdAdeva jantuH dAsyamanubhavatIti bhAvaH // 97 // pramAdasyAniSTAntaramAha preSyatvamiti-- preSyatvaM parakarmavRttitA, dauvidhyaM parito'pamAnatA / . daurbhAgyaM priyaviprayogatA'niSTaM kiM na bhavet pramAdataH ? // 98 // pramAdataH pramAdAzrayaNataH parasyAnyasya karmaNi kArye vRttitA sthAyitArUpaM preSyatvaM dAsatA paritaH sarvathA apamAnatA tiraskArarUpam dauvidhyam dusthitatA, priyeNa viprayogatA viyogarUpaM daurbhAgyamityetadbhavati, kimaniSTaM na bhavet ? api tu sarvamevAniSTaM bhavatyevetyarthaH // 98 // kaivalyasyeti - kaivalasya sukhAni kasya na, svAyattAni bhaveyuraGginaH ? / yadyate'tra caturgatipriyA, runthyuvama'ni no kaSAyakAH // 19 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 127 - kasyAGginaH prANinaH kaivalyasya mokSasya sukhAni svAyattAni svAdhInAni na bhaveyuH api tu sarvasyaiva bhaveyureva yadi atra kaivalyaprApake vartmani mArge dharmAcaraNAdau caturgatipriyAH nArakAdigatikArakAH ete prasiddhAH kaSAyakAH kaSAyAH krodhamAnAdayaH no naiva rundhyuH vighnIbhaveyuH kaSAyatyAge muktiH sulabheti bhAvaH // 88 // tatkaSAyajayopAyamAha saMsArasyeti-- saMsArasya mahAniyoginazcatvAraH pravalA kapAyakAH / kSAntyAdipramukhairmahAbhaTaijitvaitAn jana eti nirdRtim // 100 // catvAraH krodhAdayaH prabalAH balavantaH kaSAyAH saMsArasya mahAniyoginaH atiniyojakA vRddhikArakA iti yAvat mahAniyoginaH paramAjJAkAriNaH bhRtyAH , janaH kSAntyAdipramukhaiH kSamAdibhiH mahAbhaH kRtvA etAn krodhAdIn jitvA'bhibhUya nivRtiM mokSaM sukhaM vA eti prAmoti // 100 // atha krodhasya doSAnAha pUjyamiti pUjyaM no pitaraM na mAtaraM, jyeSThaM bhrAtarameva nAGgajam / naira svAminameva manyate, krodhAvezavazaMvadaH pumAn // 101 // krodhAvezasya vazaMvado'dhInaH krodhItyarthaH, pumAn janaH, pitaraM janakaM pUjyaM sevyamAdaraNIya vA no manyate, pUjyaM no manyate ityasya sarvatraivAnvayaH, tathA, mAtaraM na, pUjyAM manyate iti liGgavyatyayenAnvayaH, jyeSThaM bhrAtaramaGgajaM putraM jyeSThameva ca na pUjyaM manyate, tathA svAminameva, pUjyaM naiva manyate, vivekavinAzakaH krodha iti bhAvaH // 101 // kotyAgamupadizati prItimiti. prIti yazcirakAlapAlitAM pradhvaMsaM nayati kSaNAdapi / svarbhAnuH zazabhRtkalAmiva, krodhaM taM vidadhIta kaH sudhIH ? // 102 // yaH krodhaH kSaNAdapi kSatramAtreNaiva prIti snehaM pradhvaMsaM nayati bhanakti, svarbhAnuH rAhuH 'tamastu rAhuH svarbhAnuri " tyamaraH / zazabhRtaH candrasya kalAmiva, taM tAdRzamaniSTakaraM krodhaM kaH sudhIH vidadhIta kuryAt ? na ko'pi kuryAdityarthaH krodho'guNo'tastyAjya iti bhAvaH // 102 // krodhatyAge hetvantaramapyAha sarvANoti-- sarvANyeva tapAMsi bhasmasAt, kartuM yasya punaH pragalbhatA / dAruNIva kRpITajanmanaH, kastaM krodhamapAkarotu na ? // 103 // punaH yasya krodhasya sarvANyeva tapAMsi kRpITajanmano'gneH dAruNi kASThAniva bhasmasAtkartuM dhvaMsituM pragalbhatA sAmarthyam taM mahAnarthakArakaM krodhaM kaH na apAkarotu tyajatu api sadhaiM reva sa krodhastyAjya eveti bhAvaH // 103 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH sargaH / sampatimAnatyAgamupadizati jJAnamiti jJAnaM yatra na cAvabhAsate, niHzeSArthavibodhanakSamam / . bhAsvadvimbamivAmbudodaye, mAnaM kaH sukutI tamAzrayet ? // 104 // yatra yasmin mAne sati niHzeSANAM sakalAnAmarthAnAM padArthAnAM vibodhane prakAzane kSama samartha jJAnam, ambudasya meghasyodaye udgatau bhAsvataH sUryasya bimbaM maNDalamiva na ca naiva avabhAsate prakAzate, taM tAdRzaM sarvajJAnavilopinaM mAnamabhimAnaM kaH sukatI dhImAn puNyavAn vA samAzrayet kuryAt ? na ko'pItyarthaH / dhomatA mAnatyAjya iti bhAvaH // 104 // mAnasya prakArAntareNApi tyAjyatvamAha rAjya iti rAjye sthApitamuttamairguNairAgatya svata eva raJjitaiH / niHzaGko vinayaM nihanti yastaM mAnaM vitanotu ko budhaH // 105 // . yaH mAnaH niHzaGkaH nirAtaGkaH san niraGkuza iti yAvat , raJjitaiH anuraktaiH AkRSTairityarthaH, uttamaiH guNaiH svata eva, na tu prayAsAdinA Agatya prakaTIbhUya rAjye pradhAnapade sthApitaM nivezitaM vinayaM guruSu natratvaM nihanti nAzayati mAnI hyavinayI bhavatIti bhAvaH / taM tAdRzaM vinayaghAtakaM mAnaM ko budhaH vitanotu karotu ? na ko'pi karotvityarthaH / mAnakaraNaM mUrkhajanocitamiti bhAva : // 105 // vinayanAzanameva vivRNoti AruDha iti ArUDhaH kila garvaparvataM, sarva kharvamavekSate param / nAbhyutthAnakathAM karoti nA'bhyAyAte guruvAndhave'pi yaH // 106 // garva eva atyuccatvAt duSprApyatvAtparvataH tamArUDha AzritaH. mAnI janaH kiletyapriye sarva khavaM paramanyaM janaM vAmanam, svasmAt nyUnamityarthaH / 'khoM hrasvazca vAmana' ityamaraH / avekSate manyate tatra yuktimAha-yaH mAnI nA gurau bAndhave ca zreSThe bAndhave vA abhyAyAte svasammukhamAgate'pi sati abhyutthAnakathAmabhyutthAnaM vArtA ca na karoti, svaM mahAntamabhimanyamAnaH gurUnapyavajAnAti, gurorabhyutthAnAdi hi vinayaprayojyamiti bhAva : // 106 // mAne''patyantaramAha mAnamiti mAnaM yastanute sa mAnanAM, rAjAderna kadApi vindati / duHkhAnyeva hi durgadurgatI, zocan saMvinayaM vinA mRtaH // 107 // yo jano mAnaM tanute karoti sa rAjAdeH nRpAdeH sakAzAt mAnanAM satkAraM kadApi na vindati prApnoti, mAninaM prati sarveSAmeva tiraskArabuddheriti bhAvaH / avinayastiraskAramUlamiti Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 129 yAvat / hi kiJca saMvinayaM-hi yataH saMvinayaM samyagvinayaM vinA mRtaH durgAyAM durga:-durgamasthAnaM tadrUpAyAM durgatau zocan durgatau tiryaJcAdau duHkhAnyeva zocan ArtadhyAnAditatparaH utpadyate itizeSaH- mAnI durgatimApnoti, duHkhavikalpa eva ca mriyate ityarthaH // 107 // atha mAyAM dRSayati mAyAmiti mAyAM mugdhajanAnuraJjikAM, paNyastrImiva dRrato'pi ye| ___ nojjhantyaihikapAralaukika-svAthai te gamayanti nizcitam // 108 // ye janAH mugdhajanAnAmajJAnAmanuraJjikAM pratAriNIm mAyAM kapaTaM paNyastrIm vezyAmiva dUrato'pi dUrAdeva na ujjhanti tyajanti te janAH aihikaM pAralaukikaM ca svArthaM svahitaM nizcita gamayanti nAzayanti, mAyAyAH vezyAyAzca pApAspadatvAditi bhAvaH // 108 // mAyAyA parva doSAntaramapyAha mAyeti mAyA kuNDalinIva yaiH parispRSTA dauSTayaviSA durAgrahA / daSTAste nanu puNyajIvitaM, nimUlaM punarApnuvanti na // 109 // yaiH janaiH dauSTyaM viSamiva yasyAM sA tAdRzI durAgrahA durgrahavatI ca mAyA kuNDalinI sarpiNIva, parispRSTA kRtasaGgA sampAditA AzritA spRSTA ca, daSTA nirmUlaM yathA syAttathA tayeti zeSaH kRtAghAtAste janAH puNyaM jIvitamiva punaH bhUyaH tannApnuvanti sarpiNI daSTA jIvitamiva mAyAdaSTAH puNyaM nApnuvantItyarthaH ||upmaa||109|| mAyA budhaistyajyate ityAha ye iti__ye puNyaM paralokasAdhanaM, manyante manujA vivekinaH / te mAyAM ka iva prakurvatAM, pApaM yatparavipratAraNe ? // 110 // . ye vivekinaH iSTAniSTavicAravantaH manujAH puNyaM paralokasAdhanaM manyante te mAyAm ka iva kathamiva prakurvatAm kurvantu ? na kathamapi kurvantvityarthaH yadyataH parasyAnyasya vipratAraNe vaJcane, mAyAkaraNe iti yAvat , pApam jAyate iti zeSaH // 110 // mAyA Arjavenaiva jetavyetyAha mAyAmiti mAyAmArjavamantareNa yo, nirjetuM kSamate mhaamtiH| Adatte khalu padmanAginI, vidyAM jAGgulikI vinaiva saH // 111 // yaH mahAmatiH dhImAn , ArjavaM nizcchalatAmantareNa vinA mAyAM nirjetuM tiraskartuM kSamate zaknoti, sa, khalviti alIke, ArjavaM vinA mAyAjayo'lIka iti bhAvaH / jAGgulikI vidyAM vinaiva padmanAginI padmanAgasambandhinoM vidyAm Adatte gRhNAtItyarthaH / jAGgulikI vidyAM vinA padmanAgavithevArjavaM-vinA mAyAjayo'zakya iti bhAvaH // 111 // zA. 17 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH srgH| atha lobhaM dUSayati hiMsAmiti hiMsAmAtanute'nRtaM vadatyAdatte svamadattameva nA / anyastrImayate parigrahaM, pApaM kiM na karoti lobhataH ? // 112 // nA puruSaH lobhataH lobhamAzritya hiMsAmAtanute karoti, anRtaM mithyA vadati, adattameva svaM dhanamAdatte gRhNAti balAcauryAdveti bhAvaH / tathA anyasya striyameveti gacchati, pAradArya karotItyarthaH / parigrahaM cAyate evam kiM pApaM na karoti ? api tu lobhAbhibhUtaH sarvaprakArameva pApaM karotIti bhAvaH // 112 // lobhastyAjya pavetyAha lobhamiti lobhaM duHkhanidAnamekakaM, matvA projjhata siddhisiddhaye saMtoSaM sukhakAraNaM budhAH ! satyaM svIkurutAtra tadbhide // 113 // lobhamekaikaM pradhAnaM duHkhAnAM nidAnaM mUlakAraNaM matvA budhAH ! siddheH mukteH siddhaye projjhata tyajata, tathA atrehaloke tasya lobhasya bhide nAzAya sukhakAraNaM satyaM santoSaM ca svIkuruta, satyasantoSayorAzritayoH satorlobhaH svayameva nazyatItyarthaH // 113 // atha viSayA''kAGkSaduSpariNAmamAha janmeti janmasthAnamahIdhravindhyaviraho revAjalakrIDanA'bhAvaH premavazaMvadAzayavazAsaMyogabhogakSayaH / yattIkSNAGkuzatADanaM dRDhatarAyaHzRGkhalAbandhanaM tatsarvaM kariNAM durantaviSayA''kAGkSAsamutthaM phalam // 114 // kariNAM hastinAm , yat janmasthAnarUpasya mahIdhrasya parvatasya vindhyasya tadAkhyasya virahaH abhAvaH, tathA yat revAyAH narmadAyAH jale krIDanasyAbhAvaH, "revA tu narmade" tyamaraH / tathA yat premNaH vazaMvado'dhIna Azayo mano yasyAstasyAH vazAyAH kariNyaH saMyogaH sambhogaH tadrUpo yo bhogaH sukhaM tasya kSayaH, tathA, yat tIkSNenAGkuzena tADanam , kizca dRDhatarayA ayaHzRGkhalayA bandhanam , tatsarvamuktaM phalam , durantAyAH duSpariNAmAyAH viSayeSvAkAGkSAyAH samutthaM jAtam viSayavAsanA kariNAmiva sarveSAmevAnarthaparamparANAM kAraNamiti bhAvaH // hAstipAzakairhi vindhyAdiSu kRtrimahastinA kalpayitvA bhakSyAdilobhaM dattvA hastinaM vaJcayanti gRhNanti ca tadu. taramuktaM phalaM tasya // 114 // lobhasya dRSaNAntaramapyAha zRGgAreti zRGgAraprabhavasya ketanatayA yaH khyAtimAlambate, nIrakSIravivekakauzalakalA yasyAsti sA haMsavat / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam yo'stAghe salilAzaye vicarati svacche satAM cittava jalAntarvinipatya mRtyumayate matsyaH sa lolotkaTaH // 115 // yo matsyaH zRGgArAtprabhavo yasya tasya kAmadevasya ketanatayA dhvajacihnatayA khyAti prasiddhimAlambate gacchati, kAmasya mInaketanatvAditi bhAvaH / tathA, yasya matsyasya haMsavat sA prasiddhA nIrakSIrayovivekairbhedena grahaNe kauzalasya zilpasya kalA vidyA asti, tathA yo matsyaH satAM sajjanAnAM cittavat astAghe gambhIre atalasparza svacche nirmale salilAzaye jalAzaye vicarati viharati, sa matsyaH loleSu lolubheSu utkaTaH agresaraH san jAlasyAnAyasyAntarvinipratya mRtyumayate prApnoti "lolupo lolubho lola" iti AnAyaH puMsi jAlaM syAdi" ti cAmaraH // 115 // lobhe dRSTAntAntaramAha mAlatyA iti mAlatyAH kusumaM vikAzisarasaM saMtyajya gandhodhuraM, tat tAdRk sahakArakorakarasapAgbhAramutsRjya ca / mAtaGgasya kapolake vinipatan gandhAtilobhAdali. nityaM caJcalakarNatAlanihataH prApnoti mRtyu javAt // 116 // alirbhamaraH gaMdhena parimalenodhuramudagraM sarasaM samakarandavikAzi phullaM ca mAlatyAH kusumaM saMtyajya, tathA, tatprasiddham tAdRzasya sahakArakorakasyAmramaJjaryAH rasasya prAgbhAramatizayamutsRjya tyaktvA ca gandhasyAtilobhAt mAtaGgasya gajasya kapolake kapole gaNDasthale vinipatan caJcalena karNatAlena nihataH san javAdeva mRtyuM prApnoti lobho hi mRtyumapi dadAtIti satyAjya eveti bhAvaH // 116 // sAdhane satyapi lobho'narthakAraNamityAha pAdA iti-- pAdA yasya viriJcinA viracitAH, SaT pakSimalnaDujjAtibhyo'bhyadhikAzciraM vicaraNavyApArasaMpattaye / pakSA yasya vipakSalakSavihatau catvAra evAvanau, rolambaH sa vipattimeti niyataM, hA ? gandhalobhAdayam // 117 // viraJcinA brahmaNA ciraM vicaraNavyApArasya vihArasya sampattaye siddhaye yasya bhramarasya pakSiNAM martyAnAM nRNAM anuDuhAM balivardAnAM ca jAtibhyaH jAtirapekSyAbhyadhikAH SaT pAdAH caraNAH viracitAH, bhramarasya SaTpadatvAditi bhAvaH / tathA yasya bhramarasya pakSAH garutaH - 'garutpakSacchadAH' * ityamaraH / catvAraH, so'yaM rolambo bhramaraH gandhalobhAt avanau pRthvivyAm vipakSANAM zatraNAM Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH srgH| lakSeNa lakSasaGkhyayA vihatau vidhAte sati niyataM vipattimeti, sAdhanasampanno'pi hA, iti kheda ekena gandhalobhadoSeNa vipakSeNa hanyata eva bhramara iti mahAnartha kArako lobhastyAjya eveti bhAvaH / / 117 // rUpalobho'pi nAzaheturityAha cakSuriti cakSurdaSaNametadeva yadi no jAyeta cA''janmano, yatprekSA rasikatvamutsukatayA yad vibhramA'khaNDanam / tat kiM pakSaparigrahe'pi sabale dIpaM suvarNAtmanA, jAnanneva nipatya maJju zalabhaH, paJcatvamevApnuyAt ? // 118 // AjanmanaH janmataH evA''rabhya etadvakSyamANameva ca cakSuSaH dUSaNaM doSaH no jAyeta bhavedyadi, kintadUSaNamityAha yadutsukatayA prekSAyAmavalokane rasikatvamanurAgaH, yacca vibhramasya vilAsasya akhaNDanam samagratArUpam , tattahiM pakSasya sahAyasya, atha ca garutaH parigrahe grahaNe sabale balavatyapi sati dIpa, suvarNAtmanA surUpatvena suvarNatvena jAnanneva jAnannapizalabhaH pataGgaH kITavizeSaH nipatya dIpe pAtaM kRtvA makSu zIghrameva paJcatvaM mRtyumApnuyAtkim ? naiva ApnuyAdityarthaH, rUpagrahaNe'tirasikatArUpacakSurdUSaNenaiva balavatpakSo'pi zalabho mriyate iti lobhastyAjyaH / zravaNalobhadoSamAha vidvAMsa iti-- vidvAMsaH pravadanti yaM kila jagatmANasya yAnaM paraM, svaprANAnavituM sudhAMzumabhajat pIyUSalipsuzca yH| netrANAmavalAjanasya samatA yallocanaivarNyate gItAkarNanalolakarNa iha sa vyAdhaizzarairhanyate // 119 // . vidvAMsaH vijJAH yaM mRgaM jagatprANasya vAyo:-"jagatprANasamIraNA' ityamaraH / paraM zreSTha yAnaM vAhanaM pravadanti kiletyalike / yo mRgazca svaprANAnavituM rakSituM pIyUSalipsuH amRtaM prAptumicchuH san sudhAMzu candramabhajat / lAJchanarUpeNAsevata, candrasya amRtamayatvAditi bhAvaH, pItAmRto hyamaro bhavatItyarthaH / yasya mRgasya locanaiH kRtvA abalAjanasya strIvargasya netrANAM samatA tulyatA varNyate, strInetraM mRganetreNopamIyate iti yAvat , sa tAdRzaH viziSTo'pi iha loke gItasya AkarNane zravaNe lolakarNaH satRSNakarNaH san vyAdhaiH kartubhiH zaraiH kRtvA hanyate vadhyate, lobhAddhi sakalamapi vaiziSTayamakiJcitkaraM jAyate iti bhAvaH // 119 // ato viSayAtsyaktavyA evetyAha ekaika iti-- ekaiko viSayastato'tinidhanaM caivaM samAliGgitaH, paJcatvAya bhavanti paJca na kathaM saMsevitAste samam ? Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tasmAt saMyamaratnataskaranibhAnetAn vijetuM janAH, saMsthApyaiva vivekayAmikamaho ? kaivalyamAlambyatAm // 120 // tatastasmAddhetoH evamuktaprakAreNa ekaikaH pratyekam viSayaH zabdAdiH samAliGgitaH sevitaH san atinidhanam atyantavinAzo yathAsyAttathA bhavati, te ca paJca viSayAH zabdAdayaH samaM yugapatsaMsevitAH santaH paJcatvAya maraNAya nAzAyeti yAvat, kathaM na bhavanti ? api tu bhavantyevetyarthaH janAH aho iti sambodhane, tasmAduktaprakAradoSAddhetoH saMyamarUpANAM ratnAnAM taskaranibhAn caurarUpAnetAn prAguktakAmakrodhamAnamAyAlobhAdIn vijetuM vazIkartum vivekaM samyagjJAnaM tadrUpaM yAmikaM prAharikaM saMsthApya niyujyaiva kaivalyaM mokSamAlambyatAm, prApyatAm / jJAnenendriyArthavazIkAre kaivalyaM na durlabhamitibhAvaH // rUpakam // 120 // indriyajayaM vinA jinadharmo durlabha ityAha karaNeti karaNanikarasvairIbhAvapravartanasaMmIladviSayavimukhaM ceto yAvada budhA ! na vidhAsyatha / kugatigamanaM roddha zaktaM jinezvarabhASitaM, kathamapi sitaM tAvad dharma sphuTaM kimavaiSyatha ? // 121 // ___ budhAH bhavyAH yAvadyadavadhi cetaH karaNanikarANAmindriyavargANAm svairIbhAvena svatantratayA pravartanena kRtvA saMmiladbhayaH prApnuvadbhayaH viSayebhyo vimukhaM viraktaM na vidhAsyatha tAvattadavadhi, kugatigamanaM durgatiprApti rodbhum , nivAritu zaktaM samarthaM jinezvarabhASitaM sphuTaM vizadam sitaM nirmalaM dharma kathamapi prayasyApi avaiSyatha prApsyatha kim ? naiva prApsyathetyarthaH / ajitendriyasya jinoktadharmo durlabha iti bhAvaH // 121 // zAnAdiratnatrayaM vinA dharmo na zobhate ityAha netreti netratrayeNeva himAMzumauliH, zaktitrayeNeva mahImahendraH / guptitrayeNeva mahAvratIDayo, dharmo'pi ratnatritayena bhAti // 122 // himAMzumauliH candrazekharaH mahAdevaH netratrayeNa iva, mahImahendraH nRpaH zaktitrayeNa mantrakoSadaNDaneneva, mahAvratI muniH guptitrayeNa kAyavAGmanoguptitrayeNeva IDyaH stutya uttamo dharmo'pi ratnatrayeNa samyagdarzanajJAnacAritrarUpeNaiva bhAti, nAnyatheti bhAvaH / mAlopamA // 122 // sAmprataM ratnatraya stauti saMvedanamiti saMvedanaM samyagathApi darzanaM cAritrametAni zivasya paddhatiH / ratnatrayatvena jinairudAhRtA-nyudbhUtapApakSayasaMnibandhanam // 123 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA 134 zrIzAntinAthamahAkAvyam paJcadazaH sargaH / samyag nirmalam, saMvedanaM jJAnam athApi kiJca darzanaM cAritraM samyak ityasyobhayatrAnvayaHetAni trINi zivasya mokSasya paddhatiH mArgaH -ata evoktaM "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH" iti tattvArthasUtramiti bhAvaH / jinaiH udbhUtAnAM jAtAnAM pApAnAM kSaye saMnibandhanaM hetUbhUtaM yathAsyAttathA ratnatrayatvenodAhRtAni kathitAni // 123 / / ratnatrayArAdhanaphalamAha nirvAntIti - nirvAnti sma vimuktarAgaviSayA nirvAnti cAnye tathA, nirvAsyanti janA jinoditamahAratnatrayArAdhanAt / / tasmAt samyagidaM vibudhya bhavikAH ! dhyAnaikatAnaM manaH, kRtvaivAcaratograkarmanihatau brahmAstrakalpaM budhAH // 124 // vimuktarAgaviSayAH viraktA janAH jinoditasya mahato ratnatrayasyArAdhanAt sevanAM kRtvA nirvAnti sma muktA abhavan , tathA anye vartamAnAH katipaye nirvAnti muktimApnuvanti, nirvAsyanti muktiM prApsyanti ca / tasmAdretoH bhavikAH bhavyAH ! budhAH ! hitajJAH, idaM vibudhyoktaprakAraM jJAtvA dhyAnaikatAnaM dhyAnasthaM manaH kRtvA ugrANAM saMsArAnantaduHkhapradatvAdutkaTAnAM karmaNAM nihatau nAze brahmAstrakalpam apratihatazakti brahmAstratulyamidaM ratnatrayaM samyak Acarata sevadhvameva, nAnyathA gatiriti bhAvaH // 124 // atha pratibodhitasya cakrAyudhasya dIkSAprArthanAmAha itIti ityAkarNya sakarNamaulimukuTAlaGkArahIraprabhaH, zrIcakrAyudhabhUpatirjinapatervAcaM sudhAsodarAm / vijJo vijJapayAmbabhUva bhagavan ! mohAndhakAracchidA- . dhAne zAradasUradhAmarucibhaM dehi vrataM me prabho ! // 125 // sakarNAnAm dhImatAm maulimukuTAnAmalaGkAreSu hIraprabhaH hIrakamaNitulyaH vijJaH zrIcakrAyudhabhUpatiH sudhAsodarAmamRtatulyAM jinapaterityuktaprakArAM vAcamAkarNya vijJapayAmbabhUva niveditavAn , kimityAha- prabho ! bhagavan ! moharUpasya andhakArasya chidAdhAne chedane zAradasya zaradRtoH sUradhAmnaH sUryakiraNasya ruciH kAntiriva bhAtIti tat -tAdRzaM vratam dIkSAM me mahyaM dehi // 125 // atha cakrAyudhakRtyamAha rAjaniti rAjaMstvaM mA pramAdIriti sa bhagavatodIritaH sama gatvA, putraM rAjye nidhAya prakaTitavinayaM bhUri bhUri pradAya / hastyArUDhaH sametya praNatagurupadastAta ! nistArayeti, poccaiH proccArya vAcaM sukRtakRtamanA rADupAdattadIkSAm // 126 // . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam rAjan ! tvaM mA pramAdIH pramAdaM kuryA itItthaM bhagavatA zAntijinenodIritaH kathitaH sa cakrAyudhaH sadma gRhaM gatvA prakaTitavinayaM vinayazAlinaM putraM rAjye nidhAya nivezya bhUri pracuraM bhUri svarNAdidhanaM --" jAmbunadaM zAtakumbhaM rajataM bhUri" iti haimaH / " pradAya hastyArUDhaH sametyAgatya praNatagurupadaH kRtagurupadapraNAmaH san rAT rAjA cakrAyudhaH proccaiH tAta ! nistAraya itItthaM vAcaM procArya sukRte puNye kRtaM mano yena sa tAdRzaH puNyabuddhiH san dIkSAmupAdatta // 136 // athA'nyeSAmapi nRpANAM dIkSAgrahaNamAha paJceti paJcatriMzada tadAnIM vacanamiva vibhoH sadguNA bhUmipAlA, rAjarpi dIkSayA taM zivapadasuhRdo'nu vrajanti sma dhanyAH teSAM cakrAyudhAdipravaragaNabhRtAM zAntirutpAdanAza dhauvyapakhyAtarUpaM tritayamatha vibhurvyAcacakSe padAnAm // 127 // tadAnIM cakrAyudhadIkSAkAle, vibhoH zAntijinasya vacanamiva sadguNAH guNavantaH paJcatriMzat tatsaGkhyakA dhanyAH stutyAH zivapadasuhRdaH mokSapradapriyA bhUmipAlAH taM rAjarSim cakrAyudhamanu dIkSayA dIkSAgrahaNena kRtvA brajanti gacchanti sma, dIkSAM gRhItavanta ityarthaH, athAntaram , zAntiH tadAkhyo jinaH vibhuH teSAM cakrAyudhAdInAM pravarANAM gaNabhRtAM gaNadharANAM utpAdo nAzo dhrauvyaJcetyevaM prakhyAtaM rUpaM yasya tat , tAdRzaM padAnAM tritayaM tripadI vyAcacakSe vyAkhyAtavAn // 127 // SaDiti SaTtriMzadguNadhAribhirgaNadharaistasyAnusAreNa ca, poddAmapratipattizAlihRdayastaidazAGgI kRtA / zAntisvAmyanuyogameva sagaNaM teSAmanujJAtavAn, yogyAnAmucitopacAravidhaye yadvA sthitistAdRzAm // 128 // TtriMzadguNadhAribhiH prodAmapratipattizAlihRdayaiH bIjabuddhimadbhiH taiH gaNadharaiH cakrAyudhAdibhiH tasyAnusAreNa tripadyanusAreNa ca dvAdazAGgI kRtA nirmitA, zAntisvAmI teSAM gaNadharANAM kRte svagaNamanuyogamevA'nujJAtavAn anuyogAnujJAM gaNAnujJAM ca vihitavAn yadvA yataH tAdRzAm gaNadharANAM tulyAnAM yogyAnAM pAtrANAm ucitasyopacArasya vidhaye vidhAnAya sthitiH maryAdA evevamiti zeSaH // 128 // anyeSAmapi dIkSAgrahaNAdyAha vairAgyeti vairAgyA''pUrNacittA vratamatha jagRhurmAnavAstIrthanAthAda, mAnavyazca prabhUtAH katicana vidhivad zrAddhadharma sadharmAH Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paJcadazaH sargaH / devacchandaM tataH sa prabhuralamakarot pUrtimAyAtavatyAM, pauruSyAmAdimAyAM zramaparimathanaM kartumeva kramo hi // 129 // athAnantaram vairAgyena kRtvA ApUrNa bhUtaM cittaM yeSAM tAdRzAH ativiraktA prabhUtA bahavaH mAnavAH mAnavyazca tIrthAdhinAthAt zAntijinasakAzAd vrataM jagRhuH sadharmAH puNyavatyaH katicana katicinmAnavA mAnavyazca zrAddhadharma vidhivad jagRhuriti sambadhyate tato'nantaram, sa prabhuH zAntijinaH AdimAyAM prathamAyAM pauruSyAM pUrtimAyAtavatyAM pUrNAyAM satyAm devacchandam alamakarot zobhitavAn hi yataH zramasya parimathanaM nirAsanaM kartumeSa devacchandagamanarUpaH kramaH // 129 // atha gaNadharadezanAmAha-tIrtheti-- tIrthAdhIzAmipIThaM prathamagaNadharo''dhyAsya cakrAyudho'pi, vyAcakre dharmamekaM prabhuriva bhavikaklezavidhvaMsanAya / / pauruSyAM yAtavatyAM dvikaparigaNanAvizrutAyAM janaudhAH, sarve svaM svaM niketaM yayuratha sukRtA''karNanena prahRSTAH // 130 // prathamagaNadharazcakrAyudho'pi tIrthAdhIzasya zAnteraMghripIThaM pAdapIThaM adhyAsyopavizya bhavikAnAM klezasya vidhvaMsanAyakaM advitIyaM dharma vyAcakre vyAkhyAtavAn / athAnantaram, dvikaparigaNanAvizrutAyAM dvitIyAyAM pauruSyAM yAtavatyAM vyatItAyAM satyAm sarve janaughAH sukRtasya lakSaNayA dharmakathAyAH AkarNanena zravaNena prahRSTAH santaH svaM svaM nitaM sthAnaM yayuH // 130 // atha zAntinAthatIrthayakSamAha-pANibhyAmiti-- pANibhyAM bIjapUraM kamalamapi dadhad dakSiNAbhyAmubhAbhyAM, vAmAbhyAmakSasUtraM nakulamapi tathA pautrivaktreNa rAjan / bhAdrAmbhovAhamurtiH karisthagamanaH zAntinAthasya tIrthe, jajJe yakSaH sa dakSo garuDa iti jagatkhyAtacAruprabhAvaH // 131 // zAntinAthasya tIrthe zAsane dakSiNAbhyAmapasavyAbhyAmubhAbhyAM pANibhyAm bIjapUraM kamalamapi kamalaM ca, vAmAbhyAM pANibhyAm akSasUtraM nakulamapi nakulaM ca dadhat pautrivaktreNa zUkaramukhena rAjan zobhamAnaH varAhamukhaH, tathA, bhAdrasya tadAkhyamAsasya ambhovAha megha iva kRSNamUrtiryasya sa tAdRzaH kRSNavarNaH karirathena gajarathena gamanaM yasya sa tAdRzaH dakSaH zIghrakarmA jAgarti khyAtaH cAruH prabhAvaH yasya sa tAdazaH sa prasiddhaH garuDa ityabhidhAnaH yakSaH jajJe jAtaH // 131 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwVAAAAAAAAAAAAAAwar Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___ 137 artha zAsanadevatAmAha pANyoriti pANyodakSiNayoH sadaiva dadhatI satpustakaM cotpalaM, padmaM cA'pi kamaNDaluM bhagavatI vAmArcitA vaamyoH| nirvANI prathitA''khyayA sitavapuH padmAsanAbhAsitA, devI zAsanadevatA jinapatizrIzAntitIrthe'jani // 132 // - jinapateH zrIzAnteH tIrthe dakSiNayoH pANyoH sadaiva satpustakamutpalaM ca vAmayoH pANyoH padmazca kamaNDalumapi dadhatI vAmAbhiH nArIbhiraciMtA padmAsane AbhAsitA zobhamAnA sitavapuH zvetamUrtiH bhagavatI devI AkhyayA nAmnA nirvANItyevaM prathitA khyAtA zAsanadevatA'jani jAtA // 132 // athazAntevihAramAha tAbhyAmiti tAbhyAM nityamadhiSThito gurubudhopAsyaH paNighnastamaHstomaM somakalAnidhiM raviriva kSINaM samullAsayan / pAdareSa bhuvastalaM vimalatAmApAdayannanyataH, zrIzAntirvijahAra bhavyakamalapodbodhakalyANakRt // 133 // nityaM tAbhyAM yakSazAsanadevIbhyAM nityamadhiSThitaH sevitaH gurubhirmahadbhirbudhaiH paNDitairupAsyaH sevyaH gurubudhadevopAsyo vA upalakSagayA sarvadevairupAsyaH pakSAntare gurubudhagrahopAsyaH' sevyaH raviriva sUrya iva tamaHstomamajJAnAndhakAraM praNidhnan nAzayan kSINasomakalAnidhiM samullAsayan vardhayan harSayan ca bhAvyAtmarUpasya kamalasya prodbodharUpakalyANakRt zrIzAntiH bhuvastalaM mahItalaM vimalatAM pavitritAmApAdayan anyato'nyatra pAdaireva kRtvA vijahAra // 133 // AsIditi AsIt zrIgurugacchamaulimukuTazrImAnabhadraprabhoH, paTTe zrIguNabhadrasUrisuguruzcAritrabhAjAM guruH| tacchiSyeNa kRte'tra paJcadazakaH zrIzAntivRtte mahAkAvye zrImunibhadrasUrikavinA sargaH suvRtto'gamat // 134 // ___navaram , nigadasiddhametadvayAkhyAtapUrvaJcaiti zrImanmunibhadrasUrikRte zrIzAntinAthacarite zAsanasamrAT-sUricakracakravarti-paramasadguru-zrImadvijayanemisarIzvarapaTTAlaGkArAvApta nyAyavAcaspati-zAstravizAradavirudAcArya zrIvijayadarzanasUrIzvarasandRbdhaprabodhinI-vyAkhyAyAM paJcadazaH sargaH samAptaH // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arham atha SoDazaH sargaH sargAdau maGgalamAcarati pratIyate itipratIyate yatpuruSottamatvaM, saMvedanenaiva sanAtanena / ananyasAmAnyabhRtA zriyA ca, sa zAntinAthastanutAM mudaM vH||1|| yasya zrIzAntinAthasya puruSottamattvam sanAtanena nityenaiva saMvedanena jJAnena kevalajJAnena / ananyasAmAnyamasAdhAraNatvaM bibhartIti tayA anupamayA zriyA ca pratIyate jJAyate, nahi puruSasAmAnyaH kevalI nirupamazrIko vA bhavitumarhatIti bhAvaH / sa puruSottamaH zAntinAthaH vaH zrotRNAM mudaM tanutAM vistArayatu atra sarge prAyaH upajAticchandaH // 1 // kathAM prastauti atheti athAnyadA hAstinanAmadheyaM, puraM jinezaH samavAsarat saH / jagat pavitraM racayan svapAdai-dinezavat tAmasabhUtibhettA // 2 // atha sa jinezaH zrIzAntijinaH svasya pAdaiH caraNanyAsaiH, kiraNaizca dinezavatsUryavat tAmasabhUteH ajJAnasampadaH, tamaHpuJjasya ca bhettA nAzakaH, jagat pavitraM racayan hAstinanAmadheyaM puraM hAstinApuraM samavAsarat samavasRtavAn // 2 // atha rAkSastatrAgamanamAha Ayukteti-- Ayuktapumbhyo jinasArvabhauma, zrutvA sametaM kurucandrabhUpaH / pradAya harSAt parituSTidAnaM, prabhu praNantuM sahasA jagAma // 3 // kurucandra ityAkhyo bhUpaH AyuktebhyaH niyuktebhyaH puMbhyaH udyAnapAlAdibhyaH jinasArvabhauma jinezaM zAnti sametaM samAgataM zrutvA harSAttadAgamanazravaNajanyaharSAtparituSTidAnaM bhRtyebhyaH tadvRttanivedakebhyaH pAritoSikaM pradAya sahasA jhaTityeva prabhuM zAntijinaM praNantuM jagAma, etena jineze rAjJo bhaktirutkaNThAtizayazca sUcitaH nahyanyathedRzI pravRttiH sambhavatIti bodhyam // 3 // atha nRpakRtajinezapradakSiNAdividhimAha preti pradakSiNAnAM tritayaM vidhAya, jinaM namaskRtya gaNezvarAMzca / asI yathAsthAnamalazcakAra, bhUmaNDalaM bhUmibhujAM purogaH // 4 // . Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marnamamawww A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam __ bhUmibhujAm rAjJAM purogaH prathamaH kurucandrabhUpaH pradakSiNAnAM tritayaM pradakSiNAtrayaM vidhAya jinaM zrIzAntijinaM gaNezvarAn gaNadharAMzca namaskRtya vanditvA asau bhUpaH yathAsthAnamalaJcakArAzizriyat, // 4 // atha jinezadezanopakramamAha nRpe iti nRpe niviSTe jinacakravartI, sa dezanAM dharmamayIM sasarja / paropakArAya satAM hi bodhaH, sarovarANAmiva vAripUraH // 5 // nRpe niviSTe upaviSTe sati sa jinacakravartI zAntijinaH dharmamayIM dharmapradhAnAM dezanAM sasarja cakAra nanu kimiti dezanAM sasarjeti cettatrAha-hi yataH satAM bodho jJAnam sarovarANAM taDAgAnAM vAripUraH jalapravAhazca paropakArAya paropakArArtham bhavatIti zeSaH / dharmadezanayA kRtvA kiyanto bodhaM prApsyantIti paropakArabuddhyaiva dezanApravRttiriti bhAvaH // 5 // atha taddezanAmevAha avApyeti avApya cintAmaNivad durApaM, mAnuSyametad bhavikAH ! kathaJcit / pramAdamutsArya vicArya tattvaM, dharma vidaddhvaM zivazarmahetoH // 6 // bhavikAH ! cintAmaNivatsakaleSTasAdhakaM durApaM durlabhaM puNyarAziprApyametadvartamAnaM mAnuSyaM manuSyabhavaM kathaJcinmahatA kaNTenAvApya pramAdaM dharmakAryeSvAlasyamutsArya tyaktvA tacca pAramArthikatattvaM vicArya zivazarma hetoH mokSasukhAya dharma vidaddhvam kurudhvam, dharmeNa hi muktirApyate iti bhAvaH // 6 // pramAdaM nindati neti na dveSihAlAhalanAhalAnAM, bhayaM prakurvanti budhAstathA'tra / ___lokadvayasvArthavinAzakasya, yathA pramAdasya durantakasya // 7 // budhAH atra saMsAre dveSiNAM zatrUNAM hAlAhalasya viSasya nAhalAnAM bhillAnAM 'pulindA nAhalA' itihaimaH / bhayaM maraNAdipradattvAttato bhIti tathA tena rUpeNa naH prakurvanti yathA yena rUpeNa lokadvayasyehalokaparalokayoH svArthasya hitasya vinAzakasya, ata eva, durantakasya duSpariNAmasya pramAdasya / pramAdo lokadvayahanteti dveSiprabhRtibhya ihAniSTebhyo viziSyata ityarthaH // 7 // atha pramAdaM vibhajati maireyeti maireyapANaM viSayAtisaktiH, kapAyayogaH zayanAbhiSaGgaH / puNyadrubhaGgo vikathA'nuraGgaH, proktaH pramAdaH sa ca paJcadhA jJaiH // 8 // sa pUrva ninditaH puNyadrubhaGgahetuH, pramAdazca taiH budhaiH paJcadhA paJcaprakAraH proktaH, paJcaprakArAnevAha - maireyasya madirAyAH pAnaM "pAnasya bhAvakaraNayo" riti NaH / viSayeSu paJcendriyaviSayeSu paMcasu atisaktiH atyantamAsaktiH, kaSAyaiH krodhAdibhiH yogaH sambandhaH, zayane abhiSaGga atyAdaraH Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / nidretyarthaH, vikathAsu dharmAnuttejakakathAsu anuraGgaH prasaGgaH ityevam paJcaprakAraH pramAdaH prokta ityarthaH // 8 // tatra prathama madirAM dUSayati tatreti-- tatrA'pi mukhyo madiropasevA, yatsevanAdarthaparikSayo'tra / paratra duHkhaM narake yathA''pat, sa skandilo nA kulaputravAcyaH // 9 // tatra teSu paJcavidheSu pramAdeSvapi madirAyA upasevA sevanaM mukhyaH Adya pramAdaH pradhAnam yatsevanAt atra loke arthasya dhanasya parikSayaH nAzaH, madyapA hi dhanaM nirarthakaM vyayantIti bhAvaH / tathA kulaputravAcyaH kulaputragotraH skandilaH tadAkhyaH sa prasiddhaH nA puruSaH yathA yena prakAreNa madirAsevanena kRtvA paratra paraloke narake duHkhamApat // 9 // kathAmeva prastauti tathAhIti tathAhi yAmye bharate samRddhi-prathimni pRthvItilake pure'bhUt / candraH pRthivyA ica nAma pRthvI-candraH prajA''nandakaro narendraH // 10 // tathAhIti kathA prastAve, yAmye dakSiNe bharate tadAtyakSetre samRddhibhiH prathimni vizrute vizAle pracurasamRddhike pRthvItilake tadAkhye pure pRthivyAzcandra iva pRthvIcandraH nAma prajAyAH AnandakaraH narendro'bhUt utprekSA // 10 // atha tadbhAryA varNayati devIti-- devI tadIyA surasundarIti, khyAtA guNaudhaiH surasundarIva / yadUpamAlokitumekacittaH, sahasranetro maghavA babhUva // 11 // tadIyA pRthvIcandrasya devI paTTarAjJI surasundarI itItthaM khyAtA prasiddhA guNAdhaiH surasundarI surastrIva AsIditi zeSaH atrAtizayoktimAha-yasyAH surasundaryAH rUpaM saundaryamAlokituM draSTum ekacittaH nitarAmutkaNThitaH maghavA indraH sahasranetro babhUva dvAbhyAM netrAbhyAM tadrUpAvalokane tRptyabhAvAditi tasyA adbhutaM saundarya vyajyate // 11 // matha skandilamAha tatraiveti-- tatraiva vittaH kulaputrako'sti, zrIcandrarAjaH zritarAjamAnaH / tasya priyA'jAyata candrakAntA, tadaGgajaH skandilanAmadheyaH // 12 // tatra pRthvItilakapure eva vittaH prasiddhaH, tathA zritaH prAptaH rAjJo mAnaH sammAnaH yena sa tAdRzaH rAjamAnyaH zrIcandrarAjaH tadAkhyaH kulaputrakaH asti, tasya candrarAjasya priyA candrakAntA tadAkhyA, tasya ca candrarAjasyAGgajaH putrazca skandilanAmadheyaH ajAyatAbhUt // 12 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha. skandilasya vivAhamAha mAteti mAtApitRbhyAM pariNAyitaH, sa skandazriyaM nAma vadhU vayaHsthaH / kramAt sa paJcatvamavApa candra-prazasyakIrtiH kila candrarAjaH // 13 // vayaHsthastaruNaH 'vayaHsthastaruNo yuve"tyamaraH / sa skandilaH mAtApitRbhyAM skandazriyaM nAma vadhU pariNAyitaH / kramAt kAlakramataH candreNa kRtvA prazasyA varNanIyA kIrtiryasya sa tAdRzaH sa candrarAjaH paJcatvaM mRtyumavApa kila // 13 // atha skandilasya madyavyasanamAha tasyeti-- tasyAnyadA bhAgyaviparyayeNa, madyaikapAnavyasanaM babhUva / puMsaH kukarmodayasaMvidhAnAta, saMjAyate yad vyasanaM durantam // 14 // tasya skandilasya, anyadA, bhAgyasya viparyayeNa viparItatayA madyasya ekaM mukhyaM vyasanaM babhUva, vyasane bhAgyavaiparItyameva nimittamityAha-yadyataH puMsaH puruSasya kukarmaNaH pApasya udayasya phalonmukhatvasya saMvidhAnAdbhAvAt kRtvA durantaM vyasanaM saJjAyate, vyasanamAtrasya durantatayA kukarmaNa eva tatphalaM na tu zubhakarmaNa iti bhAvaH // 14 // vyasanI hitaM na zRNotItyAha sa iti sa snigdhavAkyaiH priyayA prayatnAda , nivAryamANo virarAma naiva / tasyogrametad vyasanaM vibudhya, janairanekaiH sujanairivA'yam // 15 // sa skandilo'yam tasya skandilasya etadugraM durantaM vyasanaM vibudhya jJAtvA, priyayA bhAryayA sujanaiH anekaiH janairiva janaizca nipAtAnAmanekArthatvAdiva zabdo'tra cArthe iti bodhyam / snigdhaiH snehapUrNaiH vAkyaiH kRtvA prayatnAtsodyogaM sAgrahaM vA nivAryamANaH mayaM mA piba durvyasanamidaM * durantamityevaM niSedhyamAno'pi naiva virarAma madyapAnAdvimukho'bhUt // 15 // atha tasya dhanadurvyayamAha ajIgamaditi--- ajIgamat tadvayasane prasaktaH, sarvaM suvarNa sa niraGkazaH san / dhAnyAni dhenUpi gokulAni, kulAmayaH sa vyayati sma pazcAt // 16 // tasmin * madyapAnarUpe vyasane prasaktaH saMlagnaH niraGkuzaH svatantraH san sa skandilaH sarva suvarNa dhAnyAni dhenUH gAH gokulAni vrajAMzcAjIgamat vyayati sma, sa pazcAt , kulAmayaH kulasarvasvamapi vyayati sma // 16 // tasya vyasanasAdhane durAgrahamAha dUrIti dUrIkRtastatsujanaiH svapakate-rUrIkRtaH kaizcana naiva pApaH / tathA'pi kizcid dhanamarjayitvA, madyaM papau sa vyasanogracittaH // 17 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrIzAntinAthamahAkAvyam-poDazaH srgH| ___ tattasmAdretoH sa pApaH sujanaiH svapaGkteH dUrIkRtaH svazreNItaH dUrIkRtasyaktaH kaizcana naivorIkRtaH svIkRtaH / tathApi vyasane ugraM haThAgrahi cittaM yasya sa tAdRzaH sa skandilaH kiJciddhanamarjayitvA madyaM papau // 17 // anyedhuriti anyedhuretasya durAzayasya, nipItamadyasya pathi prayAtaH / bhUmipatiH saMmukhamAjagAma, lIlAvihAreNa vanaM prayAtaH // 18 // anyedhurekadA nipItamadyasya kRtamadyapAnasya durAzayasya duSTAtmana etasya skandhilasya pathi prayAtaH gacchataH sataH vanaM prayAtaH gataH bhUmIpatiH nRpaH pRthvIcandraH lIlAvihAreNa vinodabhramaNena kRtvA sammukhamAjagAma / mano'nuraJjanAya bhraman mahIpatiH saMyogAt skandilasyAgrata upAsthita ityarthaH // 18 // bhUpAleti-- bhUpAlamAnyaiH puruSaiH purogaH, kSIbaH sa ityevamavAdi bho bhoH / ayaM samabhyeti vibhustatastvaM, sthAnAdito drAgapasRtya tiSTha // 19 // purogaH bhUpapuraH sthitaH sa kSIbo mattaH skandilaH bhUpAlamAnyaiH bhUpapriyaiH puruSaiH bhRtyAdibhirityevamavAdi, evamiti kimityAha-bho bhoH ! sambhrame dviruktiH, ayaM lakSamANo vibhurbhUpaH samabhyeti sammukhameti tataH hetoH tvaM skandilaH ito'smAtsthAnAd drAk zIghramapasRtya dUrIbhUya tiSTha nahi kenApi nRpamArgarodhinA bhavitavyam iti ziSTAcAra iti bhAvaH // 19 // neti nAkarNayAmAsa yadA narANAM, matto'pasArapravaNAH sa vAcaH / bAhau tadaikena dhRto narendra-vAllabhyabhAjA puruSeNa roSAt // 20 // yadA sa mattaH skandilaH narANAM rAjapuruSANAm apasAraNapravaNAH dUrIbhAvasUcikAH vAcaH na AkarNayAmAsa madena gatasaMjJatvAditi bhAvaH / tadA narendrasya vAllabhyaM priyatvaM bhajatIti tena tAdRzena nRpapriyeNa ekena kenacitpuruSeNa roSAsakrodham bAhau dhRtaH // 20 // churImiti churI samAkRSya sitAM sa tena, nyadhAni mattena ruSAzritena / vRttAntametaM vinizamya rAjA, vyApAditaH sa pahato nayena // 21 // sa rAjapuruSaH mattena madavihvalena ata eva ruSAzritena sakrodhena tena skandilena sitAM tIkSNAM churIm zatrIM samAkRSya nyadhAni prAhAri, rAjJA etaM churIghAtarUpaM vRttAntaM vinizamya Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIviyadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam nayena nItyA prahataH pracyutaH niraparAdhe praharaNAditi bhAvaH / sa skandilaH vyApAditaH vadhaM prApitaH // 21 // atha skandilasya punarbhavamAha vipadya jAto narake durAtmA, duHkhAni bhUyAMsyanubhUya kAmam / / grAme sa dhAnye tilakAvasAne, zrIzaGkhadattasya kuTumbimauleH // 22 // gIrmAdhavI mAdhavikAtanUbhU-rvasantanAmA samabhUdapuNyaH / sa madyapAnavyasanaM tadeva, tatraiva janmanyapi no mumoca // 23 // sa durAtmA durAzrayaH skandilaH vipadya mRtvA narake jAtaH san bhUyAMsi duHkhAni narakayAtanAH kAmamatyantamanubhUya tilaketizabdo'vasAne'nte yasya tAdRze dhAnye tadAkhye, dhAnyatilakAkhye grAme kuTumbimauleH gRhasthaziromaNeH zrIzaGkhadattasya tadAkhyasya girA vANyA kRtvA mAdhavyAH madhuragira ityarthaH, tasyA mAdhavikAyAH tadAkhyAyAH tanUbhUH kukSijanmA vasantanAmA samabhUt , so'puNyaH pApI skandilaH tatra janmani vasantAkhye'pi tadA pUrvajanmanIva madyapAnavyasanaM naiva mumoca, 'satI ca yoSit prakRtizca nizcalA, pumAMsamabhyeti bhavAntareSvapI" tyukteriti bhAvaH yugmam // 22 // // 23 // taditi-- tadgrAmanAthaH pathi cAjihAna-stenAnyadA'dRzyata dRzyamUrtiH / gAlipadAnena ca madyapena, tasya krudA''dhIyata mAnabhAjaH // 24 // ___ dRzyamUrtiH darzanIyaH pathi mArge AjihAno gacchaMzca tasya dhAnyatilakAravyasya grAmasya nAthaH grAmaNIrityarthaH anyadA kadAcittena madyapena vasantenAdRzyata dRSTaH / madyapena vasantena ca gAlipradAnena kRtvA mAnabhAjaH mAninImAnyasya vA tasya grAmaNyaH nAthasya krud krodhaH AdhIyata udapAdi // 24 // atha punarapi tasya bhavAntarANyAha-pro iti projjAsitastena sa maGakSu tiryag-yoniSvanekAmu ciraM bhramitvA / nRtvaM prapannaH punareva deva-dattAbhidhastad vyasanaM babhAja // 25 // tena grAmAdhipena maJju sadya eva projjAsitaH hataH sa vasantaH anekAsu tiryagyoniSu ciraM bhramitvA nRtvaM manuSyabhava prapannaH devadattAbhidhaH punareva tanmadhapAnarUpaM vyasanam babhAja prAptavAn // 25 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / atha tasya cauryapravRttimAha sa itisa madyapAnavyasanena tena, pravardhamAnena vinItasAraH viveza kasyA'pi mahezvarasya, niketane cauryakalAsu dhairyaH // 26 // sa devadattaH tenoktena madyapAnavyasanena pravardhamAnena satA vinItasAraH avinItaH tathA cauryakalAsu cauryakriyAyAm sudhairyaH nipuNaH kasyApi mahezvarasya dhanADhayasya niketane gRhe vivezaM pravezaM kRtavAn cauryArthamiti zeSaH // 26 // atha tasya mRtyumAha ArakSakeNeti-- ArakSakeNa bhramatArdharAtre, vinirgato lopnakaraH sa dRSTaH / samagralokasya sapatnabhUto, ghAtAya datto nRpatenidezAt // 2 // ardharAtre bhramatA rakSArtha purabhramaNaM kurvatA ArakSaNa samagralokasya sarvasya janasya sapanabhUtaH zatruH sa devadattaH loptrakaraH 'steyaM lopnaM tu taddhane' ityamarokteH lopnaM caurya dhanaM kare yasya sa taddhanahastaH dRSTaH nRpateH nidezAt ghAtAya vadhAya dattaH vadhikebhyaH samarpitazca // 27 // atha tasya vRSabhabhavamAha-duriti dunibhAvena mahAkakumAn , bhUtvA tataH pRSThavahapratiSThaH / bhAraM vaha~stIvratRSAkSudhAbhyAM, kadarthanAH sa pracurA viSehe // 28 // tato'nantaraM sa devadattaH durdhyAnabhAvena mRtyukAle kRtAzubhadhyAnahetoH mahAkakudmAn mahA. vRSabho bhUtvA pRSThavahaH pRSThena bhAravahanameva pratiSThA vRttiryasya sa tAdRzaH san bhAra vahan tIvAbhyAmasahyAbhyAM tRSAkSudhAbhyAM kRtvA pracurAH kadarthanAH pIDAH viSehe sor3havAn // 28 // atha tasya bhavAntaramAha-tata iti tato bipanno vaTakUpanAmni, grAme'bhirAme vittorvraabhiH| sa zeSarAjasya kuTumbino'bhUd, nedAGgajaH soma iti pratItaH // 29 // tataH vRSabhajanmani vipannaH mRtaH sa skandilajIvaH vitatAbhiH vipulAbhiruvarAbhiH sarvasasyasaMpannabhUmibhiH kRtvA "urvarA sarvasasyADyA" ityamaraH / abhirAma manohare vaTakUpanAmni grAme kuTumbinaH zeSarAjasya tadAkhyasya nedAyA aGgajaH putraH soma iti nAmnA pratItaH khyAto'bhUt // 29 // tatrApi tasya tad vyasanamAha-taditi tad madyapAnavyasanaM durantaM, tatrA'pi tatyAja na so'pi somaH / vikAramantarnihitaM khalo vA, bhujaGgamaH kSveDamivApamantraH // 30 // . Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam sa somo'pi tatrApi janmani durantaM tanmadyapAnavyasanaM khalaH durjanaH antarnihitamantaH sthitaM vikAraM durAzayaM veva, apamantraH mantreNa sAdhitaH bhujaGgamaH sarpaH kSveDaM viSamiva na tatyAja, mAlopamA'laGkAraH // 30 // atha tasya durvRttamAha zrIti - zrImAlikAM nAma sa sUrageha-pateH sutAM sUrarathAdivaitAm / kukarmanirmANasukarmazUraH, zobo'nyadA''liGgatha balAdabhukta // 31 // anyadA kadAcit kukarmaNaH nirmANa karaNe sukarmazUraH prauDhaH kSIbo mattaH sa skandilajIvaH somaH zUrasya tadAkhyasya gehapateH kuTumbinaH sUrarathAddevavimAnAdiva etAmAgatAm surImiva, sundarIm zrImAlikAM nAma sutAm balAdbalAtkArAdAliGgaya abhukta zIlabhaGgaM kRtavAn / / 31 // tahaNDena mRtyumAha seti sa mehanacchedanapUrvameva, kadarthayitvA bahudhA nRpeNa / sameSu cAkArya niveziteSu, janeSu pazyatsu vinAzyate sma // 32 // sa somaH nRpeNa AkArya sameSu sarveSu niveziteSu upaviSTeSu janeSu pazyatsu satsu bahudhA anekaprakAraiH kadarthayitvA pIDayitvA mehanasya meTUsya chedanapUrvam vinAzyate sma hataH // 32 // athopahasaharati bhramIti bhramiSyatItthaM sa bhavA~zcirAya, durantaduHkhAnubhavaM prakurvan / tad madyapAnavyasanaM pumAMsaH ! samujyatA'nyavyasanApahRtyai // 33 // .. sa skandilajIvaH itthamuktaprakAreNa durantAnAM duHkhAnAmanubhavaM prakurvan cirAya cirakAlaM yAvat bhavAn bhramiSyati, pumAMsaH, he bhavyajanAH tattasmAddhetoH anyasya vyasanasya duHkhasya vA apadvatyai vimocanAya madyapAnavyasanaM samujjhata tyajata, anyathA skaMndilavadeva vividhaduHkhaM prApsyayeti bhAvaH // 33 // atha viSayasevanaM dUSayati candreti candrAnana ! zrIkurucandrarAja !, vindanti duHkhaM bhavacArake'smin / na jantavaH ke viSayAbhidhAna-pramAdasevAparatantracittAH? // 34 // candrAnana ! candramukha ! zrIkurucandrarAja ! asmin bhavacArake bhavabhramaNe viSayAbhidhAnasya viSayAkhyasya pramAdasya sevAyAM paratantramadhInaM cittaM yeSAM tAdRzAH viSayalampaTAH ke jantavaH duHkhaM na vindanti ? api tu sarve vindantyevetyarthaH, tasmAdviSayecchA sarvathA tyAjyaiveti bhAvaH // 34 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / atha viSayecchAtyAge dRSTAntamAha jaha iti jaDaikabuddhayA prathamAbhyupetAna, vijJAtatattvAn mRgatRSNikAvat / tyajanti kecid guNavarmanAma-kumAravat tAn viSayA~stathA hi // 35 // jaDaikabuddhyA prathamAbhyupetAn prathamataH svIkRtAn tataH mRgatRSNikAvat marumarIcikA iva vijJAtatattvAn avagatAntaHsArAn niHsArAniti bhAvaH tAn viSayAn kecid ke'pi sajanA guNavarmanAmakumAravat tyajanti jahati , tathAhi iti kathAmupakramate // 35 // tathA hItyAdinA prastutameva kathayati jambviti-- jambUmahAdvIpagamukhyavarSe, purottamaM zauryapuraM samasti / dhajaihANAmanumIyate zrI-yasmin payojaiH sarasAmivAmbhaH // 36 // jambUnAmamahAdvIpage mukhye varSe bharatakSetre pureSu uttamaM zauryapuraM tadAkhyaM puraM samasti asti, yasmin zauryapure gRhANAM dhvajaiH kRtvA payojaiH kamalaiH kRtvA sarasAM jalAzayAnAmambhaH jalamiva kamalAnAmanyathA'nupapatteriti bhAvaH / zrIH lakSmIranumIyate, nahi daridragRhe dhvajAH sambhavantIti bhAvaH // upamA'laGkAraH // 36 // atha tatratyanRpaM varNayati prauDheti moDhapratApo dRDhavarmanAmA, bhUvallabhastatra babhUva dhImAn / raNAGgaNe yasya samIkSya zaurya, hatA vipakSA sahasA babhUvuH // 37 / / tatra zauryapure dRDhavarmanAmA dhImAn prauDhapratApo'titejasvI bhUvallabhaH nRpo babhUva raNAGgaNe yasya dRDhavarmaNaH zaurya parAkrama samIkSyaiva vipakSAH zatravaH sahasA sadya eva hatA babhUvuH, evaJca prahArasya carcA'vasara eva nAstIti bhAvaH // 37 // atha nRpabhAryA varNayati zrIti zrIzIlazAlinyabhidhA tadIyA, jAyA babhUvAnvayazuddhanAmA / manoharaM rUpamavekSya yasyA, mumoca kAntaM na kadApi lakSmIH // 38 // tadIyA dRDhavarmanRpasya anvayena zuddha nAma yasyAH sA tAdRzI anvarthA, zriyA zIlena ca zAlate zobhate iti sA tAdRzI ata eva tadabhidhA jAyA babhUva, yasyAH zrIzIlazAlinyAH manoharaM rUpamavekSya lakSmIH kAntaM svapati viSNu kadA'pi na mumoca, svasyAsattvakAle svAdhikarUpAyAM tasyAM viSNupravRttibhayAditi svabhAvataH viSNulakSmyoH sahabhAvaH sahetukatvenotprekSito'tizayokto vA tena ca lakSmyadhikarUpavattvaM zIlazAlinyAH sUcitamiti vyatireko dhvanyate / lakSmyadhikasundarI setyarthaH // 38 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha tayoH putraM varNayati mukheti mukhapavezonmukhasaumyakAnti-mRgezvarasvapnavibuddhajanmA / tayoH kumAro guNavarmanAmA, dharmasthitiH zarmakaro janAnAm // 39 // mukhapravezonmukhaH mukhaM pravizan saumyakAntiH anena vizeSaNena svapnasya zubhatvaM sUcitaM mRgezvaraH siMhaH tasya svapnena vibuddhaM jJAtaM janma yasya sa tAdRzaH yajjanmani mAtA mukhe pravizantaM siMhaM svapne dadarza sa ityarthaH kAntiriti savibhaktikapAThastu prAmAdikaH anyathA'nvayAsambhavAditi bodhyam / dharme sthitiryasya sa tAdRzaH dharmiSThaH janAnAM zarmakaraH sukhakArakaH guNavarmanAmA tayoH dRDhavarmazIlazAlinyoH kumAraH putraH, abhUditi zeSaH // 39 // atha tasya kalAprAptimAha vinIteti vinItamadhyApakasaGgamena, kalAstamAzizriyurekakAlam / bhAgIrathIzevalinIbalena, ratnAkaraM nadya ivAtivelam // 40 // kalAH prasiddhAH catuSpaSTiprakArAH taM vinItaM vinayazIlam adhyApakasya zikSakasya tattaskalAcAryasya saGgamena samparkeNa kRtvA nadyaH ratnAkaram samudraM bhAgIrathI gaGgA tasyAH zaivalinyA mahAnadyA balena saGgaprAptirUpayuktyA ivAtivelamatyartham ekakAlaM yugapadeva AzizriyurAzritavatyaH / / upamA // 40 // atha tasya yauvanaprAptimAha vileti vilAsinIcaJcalalocanAli-rolambasaMvAsanapadmarUpam / zAstreSu zastreSu ca labdhapAraH, kramAdasau yauvanamAsasAda // 41 // asau guNavarmA kramAt , zAstreSu zatreSu dhanurvedeSu ca labdhapAraH pAraGgataH san vilAsinInAM. strINAM caJcalA locanAnAmAlayaH zreNaya eva rolambA bhramarAsteSAM saMvAsane svasmin sthitinimittaM padmarUpaM yauvanamAsasAda prApa, bhramarANAM padmamiva AhvAdakaM strINAM tadyauvanamityarthaH // 41 // atha tasya kalAdi bhaGgayA varNayati gurumiti guruM budhAstaM kalayAmbabhUvu-rmUgIdRzo manmatharUpametam / prajA jayantapratirUpamArAd, vanIpakAH kalpataraM tvitazca // 42 // budhAH paNDitAH taM guNavarmakumAram , guruM kalAbhiH svazreSThatvAdrahasyopadezakatvAccopadeSTAram , atha ca bRhaspatirUpam , kalayAmbabhUvuH menireH, tathA-etaM guNavarmakumAram mRgIdRzaH striyaH manmatharUpaM kAmadevarUpam kalayAmbabhUvuH tathA prajAH ArAdapekSAtaH jayantasyendraputrasya pratirUpam , kalayAmbubhUvuH / tathA vanIpakAH yAcakAH "yAcakastu vanIpakaH" iti haimaH / kalpa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wowww 148 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / taraM tu kalpavRkSarUpaJca, kalayAmbabhUvuH, abhISTapradatvAditi bhAvaH / kalAvAn saubhAgyavAn prajApAlako'bhISTapradazca sa ityarthaH / itazceti kathAntarasUcane, agrimazloko'nveti // 42 // pure iti pure vasantopapade'sti bhUmA-nIzAnacandraH pravibhUtatandraH / / vinirjito yasya yazobhirIzo, bhUtyA vapuH svaM vizadIkaroti // 43 // itazca pakSAntare, vasantopapade pure vasantapure pravibhUtA tiraskRtA tandrA yena sa tAdRzaH tejasvI, IzAnacandraH tadAkhyaH bhUmAnnRpo'sti, yasya IzAnacandrasya yazobhiH kartA svadhAvalyena kRtvA vini rjitaH IzaH zuklAGgaH mahAdevaH bhUtyA bhasmanA kRtvA svaM vapuH zarIraM vizadIkaroti tadyazodhAvalya jayAyAtizayena zvetaM karotIva kathamanyathA tasya bhasmAGgarAga iti bhAvaH // utprekSA // 43 // atha tatkanyakAM varNayati taditi tatkanyakottaptasuvarNavarNA, vivarNanIyA'psarasAM ruciibhiH| ___yabhAma pUrva kanakaM vatIti, varNAvalIdyoti padaM tato'ntyam // 44 // tasyezAnacandrasya uttaptaM zuddhaM yatsuvarNa tadiva varNo yasyAH sA tAdRzI apsarasAM rucIbhiH kAntibhiH vivarNanIyopameyA apsarastulyA kanyakA AsIditi zeSaH / yasyA kanyakAyAH nAma pUrva pUrvapadaM kanakam , tataH pUrvAdanyadantyaM padaM vatItyakSaradvayarUpavarNAvalyA dyotate zobhate ityevaM zIlam , kanakavatItyevamityarthaH // 44 // atha tatsvayaMvare rAjakumArANAmAgamanamAha Aketi AkAritA datamukhena rAjJA, ramyAH kumArAH svaparicchadena / svayaMvarodvAhamahe tadIye, puraM tadeva tvaritaM sameyuH // 45 // . tadIye kanakavatyAH svayaMvararUpe udvAhasya vivAhasya mahe utsave rAjJA IzAnacandreNa kA dUtamukhena dUtadvArA AkAritA AhUtAH ramyAH saundaryavantaH kumArAH nRpaputrAH svaparicchadena svaparijanena saha tatpuraM vasantapuraM tvaritameva sameyurAgatAH // 45 // atha guNavarmaNastatra gamanamAha kumeti ___kumArakaH zrIdRDhavarmarAja-nidezamAsAdya sa sadya eva / svayaMvarasthAnamavApa dUtA-hRtastadiddhaM guNavarmanAmA // 46 // sa guNavarmanAmA kumArakaH dUtena kRtvA AhUtaH san zrIdRDhavarmarAjasya tadAkhyasya svapituH nidezamAsAdya prApya sadya eva iddham sAmagrIsamagraM prazastaM tatsvayaMvarasthApanamavApa prApa // 46 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha tatra tasyAtithyamAha IzAneti IzAnacandreNa mahIbhujA sa, pratyudgataH saGgatavatsalena / gandharvavaitAlikakalpavRkSaH, pradattasaudhe divasAn ninAya // 47 // saMgatena yathocitena vatsalena snigdhena 'snigdhastu vatsale' ityamaraH / IzAnacandreNa mahIbhujA pratyudgataH, agre Agatya kRtAtithyaH gandharvANAM vaitAlikAnAJcAbhISTapradatvAtkalpavRkSaH tattulyaH sa guNavarmakumAraH pradattasodhe vAsAtiprAsAde divasAn ninAya vyatikrAntavAn // 47 // atha tasya svayaMvaramaNDapagamanamAha kutUhaleti kutUhalAlambimanA kumAra-stamanyadA pApa janAzrayaM saH / AdAtumabhyutsukatAM vitanvan vilocanAnAM phalamAtmanaiva // 48 // kutUhalasya svayaMvaramaNDapAdidarzanakautukasyAlambi mano yasya sa tAdRzaH utsukaH sa guNavarmA anyadaikadA abhyutsukatAM kautukadarzanotkaNThAm vitanvan kurvan vilocanAnAM netrANAM phalaM kautukadarzanAdirUpamAtmanA svayamevAdAtuM grahItum taM janAzrayaM svayamvaramaNDapaM "maNDapastu janAzrayaH" iti haima: / prApa // 48 // aneketi-- anekamUrtiH sa vicitraratna-stambheSu saMkrAntavapurvabhAse / svayaMvarADambarasundaratvA-valokanAyeva narendrasUnuH // 49 // .. sa narendrasUnuH guNavarmakumAraH vicitreSu vilakSaNeSu nAnAvidheSu ca ratnAnAM stambheSu saMkrAntavapuH pratibimbitaH san svayaMvarasya ADambarasya samRddheH sundaratvasya saundaryasya ca avalokanAya anekamUrtiranekarUpa iva babhAse // utprekSA // 49 // atha tatra kanakavatyAgamanamAha rUpeti rUpaprapaJcAtivicitrasAra-pAzcAlikAbhiH pavilokanIyam / vilokamAnasya tadA tamasya, sezAnabhUpAlasutA samAgAt // 50 // tadA rUpaprapaJcena saundaryeNa kRtvA, ativicitraH sAro'GgAditattvaM yAsAM tAbhiH pAJcAlikAbhiH puttalikAbhiH kRtvA pravilokanIyaM darzanIyaM taM svayaMvaramaNDapaM vilokamAnasya asya guNavarmaNaH sataH sA IzAnabhUpAlasutA kanakavatI samAgAt, tatreti zeSaH / / 50 // seti sA tAratArAbhirivendulekhA, vibhrAjamAnA paritaH sakhIbhiH / vidyotayantI kakubhaH svabhAsA, vilokayAmAsa janAzrayaM tam // 51 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / sA kanakavatI paritaH sakhIbhiH indulekhA candralekhA tArAbhiH zuddhAbhiH tArAbhiH tArakAbhiriva vibhrAjamAnA svabhAsA svakAntyA kakubhaH dizaH vidyotayantI prakAzayantI satI taM janAzrayaM maNDapaM vilokayAmAsa // upamAlaGkAraH // 51 // IzAneti___izAnacandrakSitipAlakanyA, mAnyA svarUpeNa raterapIyam / nidhyAya taM tatra narendraputraM, smareSuviddhava cirAya dathyo // 52 // svarUpeNa saundaryeNa hetunA rateH kAmapriyAyAH atisundaryA api tato'pyadhikasurUpatvAdetoH mAnyA pUjyA iyamizAnacandrasya kSitipAlasya kanyA kanakavatI tatra janAzraye taM narendraputraM guNavarmakumAraM nidhyAyAvalokya smareSubhiH kAmabANaiH vidvA iva cirAya dadhyau vicArayAmAsa // 52 // kiM vicArayAmAsetyAha mahezeti-- mahezajanmA kimayaM kumAraH, svAmI mahAsenatayA zruto yat ! / zrInandano'yaM kimu kAmarUpo, nAsatyabandhuH kimu vA tRtIyaH // 53 // ayaM dRzyamAnaH kumAraH mahezajajanmA zivaputraH kimiti vitarke ayaM zivaputraH mahAsenatayA svAmI senAnI zrutaH khyAtaH tattulyalakSaNatvAditi bhAvaH, athavA, kAmarUpaH kAmadevasvarUpaH ayaM zrInandanaH lakSmIputraH pradyumnaH kim ? vA athavA tRtIyaH nAsatyabandhuH dasabhrAtA kimu ? nAsatyayoditvAditi bhAvaH atra sandehAlaGkAraH-tallakSaNaM yathA-"sandehaH prakRte'nyasya saMzayaH prathamosthita" iti // 53 // atha tasyAsAdhAraNyamAha etAdRzIti etAdRzI mUrtirasAmyarUpA, sureSu ced syAd yadi vA'sureSu / mahAkavInAmapi varNanAyAM, zrUyeta dravyArthavivarNakAnAm // 54 // dRzyamAnaprakArA mUrtiH svarUpamasAmyarUpA'nupamA, sureSu asureSu vA yadi cetsyAdetAdRzImUrtiH, tarhi dravyArthAnAm dravyaguNAdInAM vivarNakAnAm varNanapravRttAnAm mahAkavInAM varNanAyAM zrUyeta na ca zrUyate'to nAstIti bhAvaH / atra vyatirekeNa sAdhyasAdhanAtkumArasya surAsuravailakSaNyaM dhvanyate // 54 // maryeSvapi netyAha mayeSviti maryeSu cedeSa vizeSavedI, kazcid vipshcittmshNsniiyH| svargeNa tat kiM karaNIyamasti, kimarthamAyAsyana eva cAtmA ? // 55 // vipazcittamena paNDitapravareNa zaMsanIyaH kIrtanIyaH vizeSavedI vijJaH eSa kazcidanirdiSTanAmA dRggocaraH matryeSu cetsyAt , tahiM, tattato hetoH svargeNa kRtvA kiM karaNIyamasti ? na kimapi Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / prayojanam svargadurlabhasyApyatraiva lAbhAditi bhAvaH / tathA AtmA ca kimphalArthamevAyAsyate prayAsa prApyate, prApyasyAtrAnAyAsenaiva prApteriti bhAvaH / mo'pyayaM neti bhAvaH // 55 // nanu tarhi kuto'sya sambhava iti cettatrAha ghuNeti ghuNAkSaranyAyavazAdavazyaM, sasarja dhAtA'pi nRratnamohaka / anyatra cedRkSamavekSyate na, yadrUpamAkarNyata eva naiva // 56 // dhAtA-sRSTikartA brahmA'pi avazyamasaMzayaM IdRg nRratnam ghuNAkSaranyAyavazAtsasarja racayAmAsa, na tu buddhipUrvakam, tatra hetumAha yadyataH anyatra IdRkSa puruSaM na cAvekSyate rUpameva cedRzaMnaivAkarNyate, buddhipUrvakasarjane hi IdRzo'nyo bhavitumarhati nAnyatheti bhAvaH // 56 // atha tasmin svabhAvaM dhyAyati-parIti-- parizramaH syAt saphalo vidhAtu-stadA jagannirmitinirmito'yam / saMyokSyate'nena samaM yadA mA-mananyasAmAnyakalAGgakena // 57 // vidhAtuH sraSTuH jagataH lokasya nirmitI nirmANe nirmitaH kRto'yaM dRzyamAnakumAranirmANarUpaH parizramaH tadA saphalaH syAdyadA ananyasAmAnyakalAni asAdhAraNamadhurANi aGgakAni yasya tena--"madhuraH kalaH" iti haimaH / anena dRzyamAnena kumAreNa samaM mAM kanakavatI saMyokSyate vivAhasambandhena yojayiSyati, anyathA tvetasya mAdRzapriyAprAptyabhAve anurUpayogAbhAvAdapUrNataiveti bhaGgayA svasya tadanurUpavattvaM dhvanyate iti bodhyam // 57 // atha tasyA nizcayamAha-patamiti etaM parityajya kadAcidanyaM, bhartAramArtA'pi na saMzrayiSye / iti svacittena vicintayantI, prasahya sA''lIbhiranAyi saudham // 58 // ArtA-pIDitA'pi balAtkAreNApIti yAvat / etaM dRzyamAnaM guNavarmakubhAraM parityajya anyaM bhartAraM kadAcitkadApi na saMzrayiSye variSye itItthaM svacittena vicintayantI sA kanakavatI AlIbhiH sakhIbhiH prasahya haThAt kumArAsaktatayA svayamagamanAditi bhAvaH // saudhaM svaprAsAdamanAyi prApitA // 58 // tasyAM kumArabhAvamapi bhaGgayA varNayati-seti sA rAjakanyA'pi narendrasUno-hRtvA'pyaho! mAnasarAjahaMsam / nAlakSi kenA'pi gRhaM vajantI, hyazikSitaM kauzalametadasyAH // 59 // sA rAjakanyA kanakanavatyapi narendrasUnoH guNavarmakumArasya mAnasarAjahaMsaM manorUpaM haMsaM hatvA corayitvA gRhaM vajantI gacchantI kenA'pi na alakSi tarkitam, aho ! Azcaryametat gUDhamanobhAvatayA na kenA'pi jJAtamiti bhAvaH / asyA kanakavatyAH etatkauzalaM kumAramanoharaNarUpaM pATavaM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / hi yataH azikSitam anabhyastam prAganyasya kasyApi manaso'napaharaNAt tathApi na kenApi jJAtamityAzcaryamiti bhAvaH // 59 // atha kumAracintAmAha kasyApIti-- kasyApi zApena muneH zacIyaM, divo'vatIrNA yadi vorvazIyam ? / iti svacitte dadhadUhameSa, rAjAGgajo'pi praviveza saudham // 60 // iyaM dRzyamAnA rAjakanyA zacI indrANI yadi vA iyamurvazI prasiddhApsarovizeSa eva divaH svargAt kasyApi muneH zApena hetunA avatIrNA pRthivyAmAyAtA mAnuSyAstADhagasAdhAraNyA asambhavAditi bhAvaH, itItthamUhaM vicAraM svacitte dadhadeva rAjAGgajaH guNavarmakumAro'pi saudhaM svaprAsAdaM praviveza // 6 // atha kumArasya kAmavyathAmAha . panceSuNA paJcabhireva bANaiH, prakSobhamANAni nijendriyANi / . pazcA'pi rakSan dRDhavarmasUnu-stasyA smaranneva dinAn ninAya // 61 // paJceSuNA kAmena paJcabhistatsaGkhayakaiH sakalaireva bANaiH kRtvA, etena kAmotkaTatoktA / prakSobhamANAni pIDyamAnAni paJcApi nijendriyANi rakSan anupAlayan svasthAni sthApayan tasyAH kanakavatyAH smaran eva dRDhavarmasUnuH guNavarmakumAraH dinAn ninAya // 61 // atha kanakavatIpravRttimAha yAte iti yAte'tha yAme prathame rajanyA, vRddhastriyaM svIyabhujiSyayA'mA / . prasthApayAmAsa tadantike sA, rAgaM dadhAnA hRdaye'samAnam // 12 // atha pakSAntare rajanyA rAtreH prathame yAme prahare yAte vyatIte sati hRdaye asamAnam atyukaTaM rAgaM guNavarmaviSayaprema dadhAnA sA kanakavatI vRddhAM kAzcistriyaM svIyayA bhujiNyayA dAsyA amA saha tasya guNavarmakumArasyAntikaM samIpaM prasthApayAmAsa preSayAmAsa // 62 // atha tasyA vRddhAyAH pravRttimAha nivediteti niveditA vetrIvizeSakeNa, kumArasAmIpyamavApya sA'pi / upAyanaM tasya kare cakAra, citrA''spadaM citritapaTTikAGkam // 63 // sA vRddhA'pi vetriSu dvArapAleSu vizeSakastilaka iva-"tamAlapatratilakacitrakANi vizeSaka' ityamaraH / tena niveditA jJApitA satI kumArasya guNavarmakumArasya sAmIpyamavApya citrAspadamAzcaryakArakam citritA paTTikA aGkazcidraM yasya taM tAdRzamupAyanaM tasya guNavarmakumArasya kare cakAra dadau // 63 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ____ 153 .atha paTTikAM vizinaSTi vicitreti vicitravarNasthitirAjamAnAM, purImivaikSiSTa sa tatra haMsIm / atyujjvalazlokavigADhadikka, ekaM punaH zlokamadhazca tasyAH // 64 // atizayenojjvalena zlokena yazasA 'padye yazasi ca zloka' ityamaraH / vigADhA vyAptA dizo yena sa tAdRzaH digantavyAptakIrtiH sa guNavarmA kumAraH tatra paTTikAyAm vicitrANAM vilakSaNAnAM nAnAvidhAnAM ca varNAnAm akSarANAm brAhmaNAdivarNAnAJca sthitibhiravasthAnaiH kRtvA purInagarImiva haMsIm aikSiSTa, tasyAH citrahaMsyAH adho nIcaizca punaH ekaM zlokaM padyam aikSiSTa // 64 // aho ? iti aho ! piyAlokanakAla eva, jAtAdhirAgA kalahaMsikeyam / khinnA'pi tasyAnavalokanena, samIhate darzanameva bhUyaH // 65 // aho ! iti-saharSAzcarye, priyasya AlokanakAle eva jAto'dhiko rAgaH premA yasyAH sA tAdRzI atyanuraktA iyaM kalahaMsikA haMsI tasya priyasyAnavalokanenAdarzanena kRtvA khinnA dUnA'pi bhUya eva darzanaM priyasya darzanaM samIhate, ahaM tvAM didRkSAmItyanyoktyAzayaH // 65 // - atha kumArasya pratyuttaraprayAsamAha-vijJAyeti-- vijJAya vijJApanayaiva dAsyA-stasyA abhiprAyamasau kumaarH| tadrUpamAlikhya ca rAjahaMsaM, zlokaM tatastAdRzamAlilekha // 66 // dAsyAH vijJApanayA rAjaputrIvRttanividanena kRtvA tasyAH kanakavatyA abhiprAyaM vijJAyAsau kumAraH guNavarmA tadrUpaM haMsItulyaM rAjahaMsamAlitya citrayitvA ca tataH tAdRzamuktAnurUpa zlokamAlilekha // 66 // ko'sau zloka ityAha-pravRddha iti pravRddharAgapacayaM priyAyA, haMso'pyasau tatkSaNavIkSaNena / nityaM priyAprekSaNameva kAmaM, sukhopalabdhye paramicchatIha // 67 // iha priyAyAH tatkSaNaM vIkSaNena kRtvA pravRddharAgapracayam utkaTarAgavAn-asau haMso'pi nityam kAmaM yatheSTaM sukhopaladhyai kAmasukhAvAptaye priyAyAH prekSaNam darzanameva paraM kevalamicchati, ahaM tadAgaparalazaH tvAmeva kAmaye ityanyoktisArAMzaH // 67 // zA. 20 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 Nornmmmmmmmmmxvvvvvvwww. zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / atha vRddhAyAstadrocanamAha-AdAyeti-- AdAya tAM citritapaTTikAM sA-'pyeSA jaratstrI nRpanandanAya / __ tAmbUlapuSpAdivicitravastu, vyazrANayat tatprahitaM ca tasmai // 8 // eSA sA pUrvoktA jaratstrI vRddhA api tAM kumAradattAM citritapaTTikAm AdAya tasmai nRpanandanAya guNavarmakumArAya tayA kanakavalyA prahitaM preSitaM tAmbUlapuSpAdirUpaM vicitraM nAnAvidhaM vastu vyazrANayad dattavatI // 68 // svayamiti svayaM samAdAya nRpAGgajo'pi, prANapriyApreSitamityatastada / kRtArthayAmAsa kRtI samastaM, nijAGgasaGgena sarAgacittaH // 69 // kRtI siddhArthatvAtkRtArthaH sarAgacittaH nRpAGgajaH guNavarmakumAro'pi prANapriyayA preSitami- ' tyataH tad vRddhayArpitaM tAmbUlAdi samastaM sarvameva svayameva samAdAya nijAGgasaGgena svAGgenopabhogena kRtvA kRtArthayAmAsa tatsAphalyamakarot // 69 // atha kumArakRtopahAramAha-tasyA iti-- tasyai kumAro'pi dadau svahAraM, taccittavRtteH pritosshetoH| sA spaSTamAcaSTa rahastavaiva, kanyAvacaH kizcana kathyamasti // 70 // kumAraH guNavarmakumAro'pi tasyai vRddhAyai tasyAH kanakavatyAH cittavRtteH paritoSahetoH prasAdanAya svasya hAraM dadau, sA vRddhA spaSTamAcaSTa kathitavatI, kimityAha raha ekAnte tava eva nAnyasya kiJcana kanyAyAH kanakavatyAH vacaH kathyam kathanIyamasti // 7 // atha tasyA rahAkathanopakramamevAha-svarUpeti-- svarUpamAreNa kumArakeNa, bhrUsaMjJayotthApita eva loke / . vyajijJapat sA jaratI samastaM, saMdiSTamiSTAya tayA niviSTA // 71 // svarUpeNa mAraH kAma iva tena kumArakeNa guNavarmakumAreNa bhuvaH saMjJayA saGketena lokeutthApite tato'nyatra gamite satyeva sA niviSTA nipuNA upaviSTA jarato vRddhA tayA kanakavatyA iSTAya priyAya saMdiSTaM vAcikaM samastaM sAkalyena vyajijJapat // 71 // tatsandiSTamevAha-raseti rasajJayA deva! mayA dvidhA'pi, rAjAGgajA vakti bhavantamevam / hatvA purA rakSaka ! cittaratnaM, mamA'si yAtaH prathame kSaNe'pi // 72 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam deva ! rAjan ! rAjAGgajA rAjaputrI kanavatI dvidhA nAmnA'rtheNa ca rasaM jAnAti iti tayA jihvayA ca mayA dvArA bhavantamevaM vakti prathamAvalokanakAla evamiti kimityAha-rakSaka! prathame kSaNe'pi kSaNe eva purA prAk mama cittameva ratnaM hatyA, mama cittasya ratnaM dhyeyatvena ratnamiva yAto'si, ahaM tvadAsaktA satataM tvAmeva dhyAyAmItyarthaH // 72 // . aparaM vaktavyamAha-niyeti niyantrayiSyAmi tato bhavantaM, zaktA svayaM yo varaNasrajaiva / paraM na yAvata paripUryate sA, prAjJa ! pratijJA mama kA'pi cAtra // 73 // tatazcittaratnaharaNAddhetoH zaktA sAmarthyavatyahaM svayaM zvaH AgAmini dine bhavantaM varaNamrajA svayaMvaramAlayA eva niyantrayiSyAmi caurasya hi bandhanamucitameveti bhAvaH / tvAmeva varayitAsmIti yAvat prAjJa ? dhIman ! pa kintu atra mama kA'pi pratijJA sA yAvanna paripUryate, asya tAvadityagrimazlokenAnvayaH // 73 // yAvaditi kimityAha-tAvaditi tAvad na kiJcidbhavatA'pi vAcyA, vAcyojjhatA bhogasamarthanArtham / tatheti tena pratipAditA sA, svasthAnamAyAtavatI vimAyA // 74 // tAvadbhavatA'pi bhogasamarthanArthaM bhogArtham na vAcyena kathanIyena ujjhitA tyaktA suratAyupabhogArthamapreraNIyA'haM na kiMcidvAcyA nidezyA, tathAstviti tena guNavarmakumAreNa pratipaditA kRtottarA vimAyA niSkapaTA vRddhA svasthAnamAyAtavatI / / 74 // atha sUryodayamAha-IzAneti IzAnacandrakSiticandrakanyA, variSyate puNyanidhi kamadya ? / iti svayaM draSTumivodayAdi-zRGgaM dinezo'tha babhAja tuGgam // 75 / / atha aba IzAnacandrasya tadAkhyasya kSitau candra iva tasya kanyA kanakavatI kaM puNyanidhiMpuNyavantaM puruSaM variSyate, tayA variSyamANaH ko'pi puNyavAneva bhavitumarhati, akRtapuNyasya tAdRzakanyAprAptyasambhavAditi bhAvaH / itIdaM svayaM draSTumiva dinezaH sUryaH tuGgamatyuccamudayAdreH zRGgaM babhAja prApa, uditavAnityarthaH // 75 / / mahIpatInAM sakalAH kumArAH, zRGgArasaMsargamanojJarUpAH / maJceSu kailAsasamunnateSu, tasthurnu paJceSumivAvajetum ? // 76 / / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / sakalAH mahIpatInAM kumArAH rAjaputrAH zRGgArasya veSaracanAyAH saMsargeNa kRtvA manojJarUpAH santaH paJceSu kAmamavajetuM parAjetumiva nu kailAsaH tadAkhyaH parvataH tadvatsamunnateSu ucceSu tasthurupavivizuH // 76 // atha atra guNavarmakumAropavezanamAha-udAreti udArazRGgAravibhAsamAno, vibhA'samAnaH sa punaH kumaarH| adhyAsya siMhAsanamAtmamaJce, pUrvAdrizRGge sthitavAnivenduH // 77 // punaH vibhayA kAntyA asamAnaH anupamaH udAreNa mahatA zRGgAreNa svaveSaracanayA vibhAsamAnaH zobhamAnaH sa guNavarmAkhyaH kumAraH AtmamaJce kalpitasvamaJce pUrvAdre rudayAdreH zRGge zikhare induzcandra iva siMhAsanamadhyAsyAzritya sthitavAnupaviveza // 77 // atha nRpasutAkRtakumArAvalokanamAha-bhUmIti-- bhUmIndrakanyA'pyatha yApyayAnA-rUDhA prarUDhA''tmabhavAGkurA sA / / vRtA sakhIbhiH sarasAnapazyad, rAjJAM kumArAn zucirUpasArAn // 78 // atha kumAropavezanAnantaram, prarUDhaH utpanna Atmabhavasya kAmasya-"ratipatimakaradhvaja AtmabhUH" ityamaraH / aGkuraH unmeSo yasyAH sA tAdRzI ubuddhakAmA yApyaM naravAhyaM yAnaM zibikAdi tatrArUDhA "zibikA yApyayAnaM" ityamaraH sakhIbhiH vRtA sA, bhUmIndrakanyA kanakavatyapi zuci pavitraM rUpaM sArazca yeSAM tAn tAdRzAn sarasAn rAgavataH rAjJAM kumArAnapazyat // 78 // atha kanakavatyAH tatra kumArANAmagrato bhramaNamAha-taditi-- tadgotranAmAni vivarNitAni, citraM pratIhArikayaikayaiva / AkarNya sA suSThvapakarNya bAlA, pArzva kumArasya samAjagAma // 79 // ekayA kayAcitpratIhArikayA vetradhAriNyA eva citramanekaprakAreNa vivarNitAni kathitAni teSAM kumArANAM gotrANi anvayAn nAmAni ca suSTu AkaNya apakarNya azrutamiva kRtvetyarthaH / sA bAlA kanakavatI kumArasya guNavarmakumArasya pArzva samAjagAma // 79 // atha guNavarmakumArasya varaNamAha-citreti-- citrAvadAtAni purAtanAnAM, purAvadetasya ca zaMsitAni / zrutvA nicikSepa kumArakaNThe, sotkaNThacittA varamAlikAM sA // 80 // purAvat pUrvakumAravadetasya guNavarmakumArasya ca purAtanAnAm pUrvapuruSakRtAnAM svayaM vA purAkRtAnAM madhye citrANi naikavidhAni AzcaryakarANi cAvadAtAni kIrtijanakakarmANi zaMsitAni Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 157 varNitAni zrutvA sotkaNThacittA sotsukA sA kanakavatI kumArasya guNavarmakumArasya kaNThe varamAlikAM nicikSepa muktavatI // 8 // atha vivAhotsavamAha-IzAneti-- IzAnacandro mahatA mahena, lagne prazaste guNavarmaNA tAm / / vivAhya vAhAdi vitIrya sAraM, kRtArthayAmAsa nRpo dvidhA svam // 81 // nRpaH IzAnacandraH prazaste zubhe lagne muhUrte mahatA mahenotsavena tAM kanakavatIM guNavarmaNA saha vivAhya sAramuttamaM vAhAdi hayAdi vitIrya yautuke dattvA svamAtmAnaM dvidhA vacasA karmaNA ca kRtArthayAmAsa kRtaH siddho'rthaH prayojanaM yasya tAdRzaM cakAretyarthaH na kevalaM vacasA kRtArthaH kintu karmaNA'pIti bhAvaH // 81 // atha tasya svapuragamanamAha mana iti-- manorathAn mArgaNamAnasAnAM, vAJchA'tiriktairdraviNapradAnaiH / saMpUrya sa kSmApatinA visRSTo, vadhvA samaM svaM nagaraM jagAma // 82 // kSmApatinA IzAnacandreNa visRSTaH svapuragamanArthamanumataH sa guNavarmakumAraH vadhvA priyayA kanakavatyA samam mArgaNAnAM yAcakAnAM mAnasAnAm manorathAn abhilASAn vAJchayA icchayAstiriktairadhikaiH draviNAnAM dhanAnAM pradAnaiH kRtvA saMpUrya svaM nagaraM jagAma // 83 // __ atha svAvAsagamanamAha-rAkSeti - rAjJA mahecchena mahotsavena, pravezitA pattanamAtmajena / samaM vadhUH sA zvazureNa harSAt, saudhe pradatte sthitimAtatAna // 83 // - mahecchena mahAzayena-"mahecchastu mahAzaya" ityamaraH / rAjJA dRDhavarmaNA zvazureNa mahotsavenA majena putreNa guNavarmaNA samaM pattanaM nagaraM pravezitA sA kanakavatyAkhyA vadhUH pradatte zvazureNArpite saudhe harSAt sthitimAtatAnAdhyuvAsa // 83 // atha tayovilAsamAha-kadeti kadAcidasyA bhavana sametaH,sakhIsamAjena smaashritaayaaH| prahelikAbhiH suciraM sa reme, praznottaraizcApi narendrasUnuH / / 84 // kadAcit sakhIsamAjena sakhIgaNena samAzritAyAH sevitAyA asyAH kanakavatyAH bhavanaM sameta AgataH sa narendrasUnuH guNavarmA prahelikAbhiH praznottaraizcApi suciraM reme // 8 // , atha dvArapAlanivedanamAha-saudhamiti. saudhaM punaH svaM samupAgato'yaM, bhujikriyApUrvavilepanaM ca / / kRtvA sabhAM saMpatipadya tiSThan dauvArikeNaivamavAdi nantrA // 85 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH srgH| ____ punaH ramaNAnantaraM svaM saudhaM samupAgataH ayaM guNavarmakumAraH pUrva vilepanaM snAnAbhyaGgAnulepanAdi, pazcAcca bhujikriyAM bhojanaM ca kRtvA sabhAM saMpratipadyAzritya tiSThan nantrA praNAmapareNa dauvArikeNa dvArapAlena evaM vakSyamANaprakAreNAvAdi kathitaH // 85 // evamiti-kimityAha-kazciditi kazcit parivAi niyataH kumAra !, dvAri sthitastvAM sa didRkSurasti / pravezyatAM tarhi sa zIghrameve-tyuktastathA so'pi cakAra vidvAn // 86 // kumAra ! kazcid niyataH saMyamI paritrAT dvAri sthito'sti, sa tvAM didRkSuH draSTumicchurasti tarhi sa parivrAT zIghrameva pravezyatAmitItthamuktaH vidvAn dhImAn sa dvArapAlo'pi tathA cakAra kRtavAn // 86 // atha parivrAjaM yugmena varNayati-taditi -. tatsannidhAnaM guNasannidhAnaM, prAptaH parivrAi vikRtAkRtiH sH| AzIgirA'nantarameva tena, bhadrAsane bhadratame'pi datte // 87 // upAvizat tat pavihAya vRSyAM, samAhatAyAM samamAtmanaiva / pRSTastvabhASiSTa gurupatiSThaH, samAgamasyApi nidAnamevam // 88 // yugmam guNAnAM sannidhAnaM sAmIpyaM yatra taM tAdRzaM tasya guNavarmakumArasya sannidhAnaM sAmIpyaM prAptaH vikRtAkRtiH virUpaH sa parivAda AzIrgirA AzIrvacanapUrvakam anantaraM takAlameva tena kumAreNa datte'pi bhadratame atyuttame bhadrAsane tatpradattamAsanaM pravihAya AtmanA svayameva samAhatAyAmAnItAyAM vRSyAmAsane upAvizat gururiva pratiSThA pUjA yasya sa tAdRzaH - pRSTaH jijJAsitastu samAgamasya svakIyAgamanasya nidAnam hetumevaM vakSyamANaprakAreNa abhASiSTa kathitavAnapi // 87-88 // yugmam // evamiti kimityAha-AhvAneti AhvAnahetorbhavataH kumAra !, zrIbhairavAcAryagurugarIyAn / mAM ceha ziSyaM prajighAya vijJaM, na veda hetuM punaratra kazcit // 89 // kumAra ! garIyAn mahattamo guruH zrIbhairavAcAryaH bhavatastavA''hvAnahetoH AhvAnArtham vijJaM ziSyaM mAmiha prajighAya preSayAmAsa ca, atra bhavadAhvAne puna: kaJcid hetuM na veda jAnAmiahamiti zeSaH // 89 // atha tatkRtottaramAha-tati tatrAgamiSyAmi mune ! prabhAta, itIrayitvA visasarja taM sH|| atrAntare kAlanivedanotko, bandI papAThedamapApazApaH // 90 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 159 "mune : tatra bhairavAcAryapAdhai prabhAte AgamiSyAmi itIthamIrayitvA kathayitvA sa guNavarmakumAraH taM parivAjaM visasarja gamanAyAnujJAtavAn atrAntare asminnavasare kAlasya nivedane sUcane utka utsukaH apApazApaH pApazAparahitaH bandI idaM vakSyamANaM papATha // 90 // idamiti kimityAha-tama iti tamo nihatyAbhyudayaM prapannaH, sarvatra dIptiprakaraM vitatya / mandAyamAnAtirepa deva !, pradyotanaH sAmpratamastameti // 91 // deva ! abhyudayaM vRddhimudayaM ca prapannaH prAptaH sarvatra bhuvane dIpteH prakaraM samUha vitatya prasArya tamo'ndhakAraM nihatya eSa pradyotanaH sUryaH sAmpratam mandAyamAnadhutiH saMkSiptakiraNaH sannastamastAcalameti gacchati, sandhyAsamayaH prApta ityarthaH // 91 // atha tasya sandhyAdikRtyamAha-imiti- idaM samAkaye samudyama sa, mApAGgajaH sAndhyavidhau vyadhatta / visRjya bhRtyAnapi sannidhisthAn nidrAmukhaM saMzrayati sma kiJcit / / 92 // idaM bandhuktaM samAkarNya sa mApAGgajaH nRpaputraH guNavarmA sAndhyavidhau sandhyAkAlikakamaNi samudyama pravRtti vyadhatta kRtavAn, tathA sannidhisthAn samIpasthAn bhRtyAn visRjya gamanAyAdizya kiJcinnidrAsukhamapi saMzrayati sma, suSvApetyarthaH // 92 / / atha prAtarudbodhamAha-ahariti-- ahamukhe maGgalatUyaMtAra-nAdena padmAkaravada vibuddhH| AkarNayan maGgalapAThakena, prapaThayamAnaM madhuraM sa cedam // 13 // ahariti aharmukhe prabhAte maGgalAnAM tUryANAM vAdyAnAM tAreNAtyuccena nAdena zabdena zrutvA padmAkaravatkamalakhaNDavad sa guNavarmakumAraH maGgalapAAThakena vaitAlikena madhuraM zrutipriyaM yathAsyAttathA prapaThyamAnamidaM vakSyamANamAkarNayan ca vibuddhaH gatanidro'bhUt // 93 // imiti kimityAha-bhAsvAniti bhAsthAnasAvabhyudayaM tanoti, vizvopakArapravaNasvabhAvaH / tamo vinighnan paritaH prasarpa-dbhavAnivA'vyAhatagopacAraH // 94 // asau bhAsvAn sUryaH bhavAniva vizvasya lokasyopakAre hitakaraNe pravaNastatparaH svabhAvo yasya sa tAdRzaH avyAhataH apratihataH goH kiraNasya bANasya vANyA vA pracAro yasya sa tAdRzaH paritaH tamo'ndhakAraM prajAduHkhaM ca vinighnan nAzayan prasarpana zanairupari gacchannudayamudgamanamabhyudayaM ca tanoti karoti, rUpakotthApitopamAlaGkAraH // 94 / / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| artha tasya gamanamAha-etaditi etannizamyojjhitatalpakalpaH, prabhAtakRtyaM pavitatya tUrNam / abhairavAkAraparArdharUpaH, sa bhairavAcAryasamIpamApa // 95 // etad bandhuktaM nizamya ujjhitaH tyaktaH talpaH zayyAkalpo rAtrivezazca yena sa tAdRzaH sa guNavarmA tUrNa zIghra prabhAtakRtyaM pravitatya samApya abhairavaH saumyaH AkAreNa parArdharUpaH asAdhAraNazca sa bhairavAcAryasya samIpamApa // 95 // preti-- pratyudgataM darzanamAtrato'pi, jaTAdharaM so'pi tamAnanAma / jaTI pradAyAziSamApraharSaH, svacarmapIThAdhakamutsasarja // 16 // ___ sa guNavarmA'pi pratyudgataM sammukhamAgataM jaTAdharaM taM bhairavAcArya darzanamAtrato'pi dRSdaiva AnanAma, jaTI jaTAvAn bhairavAcAryaH AziSa pradAya AgraharSaH atihRSTaH san svasya carmapI .. Thasya mRgacarmAdyAsanasyArdhakamardhabhAgamutsasarja dadau, upavezanAyeti zeSaH // 16 // atha tasya ziSTAcAramAha-naiveti, naivA''sanArdhe ca gurormamA'pi,yuktA sthitiH syAditi sa bruvANaH / nijasya vaNThasya vasundharAyAm, paTe vimukte niSasAda dhanyaH // 97 // guroH tava AsanArdhe ca mamA'pi sthitirupavezanaM yuktocitA naiva syAt "naikatrAsane : guruNA saha saMvasedi" tyukteriti bhAvaH itItthaM bruvANaH dhanyaH stutyaH sa guNavarmA vasundharAyAM pRthivyAM nijasya vaNThasya bhRtyasya zeSe SaSThI bhRtyenetyarthaH vimukte sthApite paTe vastre niSasAdopaviveza // 97 // atha tasya bhairavakRtopacAramAha-AlApeti AlApamAdhAya muhuurtmaatr-maucitysNbhaavitmujjgaar| sa bhairavo'bhyAgatarAjaputra !, kAM satkriyAM te vitanomi cAham ? // 18 // bhairavaH bhairavAcAryaH aucityena sambhAvitam kuzalAdipraznarUpAvasarocitamAlApaM muhUrtamAtraM kiJcitkAlamAdhAya kRtvA ujjagAroktavAn / kimityAkAGkSAyAmAha-abhyAgata ! atithe ! rAjaputra ! ahaM bhairavaH te tava kA sakriyAM tvadyogyopacAraM vitanomi karomi, ? tvaM sveSTaM kiJciddhadasi cetkartumIhe, yadvA tvatsatkArayogyasAmagrayAH mamAkiJcanasya sarvadevAsattvamiti tvatsakAraM kartuM nAhaM samartha ityarthaH // 98 // satkArAkaraNe sAgrayabhAvamevAha yaditi yad bAlyamArabhya mayA dhanasya,parigraho naiva manAga vyadhAyi / vinA na tenaiva kadAcanA'pi, lokavyavasthA ghaTanAmupaiti // 99 // .. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___ yadyataH mayA bhairaveNa muninA bAlyamArabhya manAgISadapi dhanasya saGgrahaH saJcayaH naiva vyadhAyyakAri / nanu dhanena ki prayojanaM sAmprataM te iti cettatrAha-tena dhanena vinAlokavyavasthA lokAcAraH atithisatkArAdirUpaH kadAcanA'pi ghaTanAM sampannatAM naivopaiti // 99 // dravyameva vyatirekamukhena stauti-neti na gauravaM kvApi guNA labhante, karma prasiddhiM bhajate na cApi / na cApi sAmAnyavizeSasiddhi-dravyaM vinA no samavAya eva // 100 // dravyaM vinA guNAH kApi gauravaM na labhante, daridrasya santo'pi guNA na pUjyante iti guNapujAyAM dravyameva prayojakamityarthaH / tathA karma kriyA prasiddhiM khyAtiM saphalatAM vA na cApi bhajate prApnoti arthapradhAnA kriyA iti bhAvaH yadvA dravyAzrayA guNAH karma ca dravyAzritamiti dravyarUpAzrayAbhAve guNakarmaNI kutra tiSThete iti gauravaM guNA na prApnuvanti karma ca prasiddhiM na bhajate, sAmAnyasya vizeSasya ca dravye guNAdyAMzraye satyeva nityAnekasamavetarUpasya sAmAnyasya svatovyAvRttarUpasya nityadravyavRttervizeSasya ca yadvA alpadravyavAn sAmAnyaH pracuradravyavAMzca vizeSaH daridra ibhyo vA, ityevaMprakArayoH sAmAnyavizeSyayoH siddhirupapattiH nacA'pi tathA dravyaM vinA, samavAyaH nityaH sambandhaH samUho vA no naiva, guNAdInAM samavAyena dravyamAzrayaH dravyAbhAve samambandhyabhAvAtsambandho'pi na syAt , tadA suvarNAdi dravyavata eva samavAyaH kuTumbaparijanamitrabhRtyAdirUpaH, na tu niHsvasyetyarthaH / atra zleSeNa dravye zAstrIyavyavahArasamApteva iti samAsoktiH // 10 // nanu dravye satyapi kiM teneti cedAnameva tatprayojanamiti bhaGgayantareNAha kAnteneti kAntena kAntena vizA kalatraM, jalena miSTena yathA tddaagH| ____ jinena devena yathaiva caitya, tathaiva dAnena dhanaM vibhAti // 101 // vizA draviNavatA kAntena manohareNa kAntena priyeNa yathA kalatraM strI, yathA vA miSTena svAdunA jalena taDAgaH, yathaiva ca jinena vItarAgadevena caityaM mandiraM, tathaiva dAnena dhanaM vibhAti zobhate dhanaM dAnaphalamityarthaH // mAlopamA // 101 // nanu dAnena kiM sAdhyamiti cettetrAha pUjeti___ pUjA gurUNAM yadi vA surANAM, saMmAnanaM sajjanamArgaNAnAm / premaprathA bhaktivikAzanaM ca, naitAni dAnena vinA bhavanti // 102 // gurUNAM yadi vA surANAM pUjA dravyapUjA, kiJca sajjanAnAM mArgaNAnAM yAcakAnAJca sanmAnanaM toSaNam premaprathA premakhyApanam bhakteH vikAsanaM, vardhanaM ca etAnyuktAni kAryANi dAnena vinA na bhavanti, dravyadAnaM vinA naitAni siddhayantIti bhAvaH // 102 // zA. 21 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www 162 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| dAnasiddhA paramparayA prayojakamAha dhanamiti dhanaM vinA naiva kadApi dAnaM, saMpadyate tat sukRtaM vinA na / tadeva loke vinayaM vinA na, sa cApi mAnApagamaM vinA na // 103 // dhanaM vinA dAnaM kadApi naiva sampadyate, deyaM hi dhanameveti bhAvaH, taddhanaM ca sukRtaM vinA na, sampadyate, tatsukRtaM loke vinayaM ziSTasamayAnupAlanaM vinA naiva, sampadyate, sa vinayazcApi mAnApagamamanabhimAnitAM vinA na sampadyate, abhimAnI hi gurvatikrAntA, tatra ca vinayAvasara eva nAstIti bhAvaH / evaJca dAnasiddhau paramparayA nirabhimAnitaiva prayojakamityabhiprAyaH, vinoktiralaGkAraH // 103 // atha kumAraprativacanamAha nizamyeti nizamya cedaM nyagadata kumAraH, kumArazauryapratighAtisAraH / bhavAdRzAM darzanameva mAnaH, satkAra eveza ! nidezanaM me // 104 // .. idaM bhairavoktaM nizamya ca kumArasya kArtikeyasya zauryasya pratighAtI viDambakaH sAro balaM yasya sa tAdRzaH kumAraH guNavarmakumAraH nyagadat, kimityAha-Iza ! svAmin ! bhavAdRzAM munInAM darzanameva mAnaH pUjA, tathA bhavAdRzAM me mahyaM nidezanamAjJApanameva satkAraH bhavAn svaprayojanaM cenmAmAdizati tadeva bhavatkRto me satkAraH, na tu bhavato mayi satkArAntaraM yujyate iti kumArasya vinayAtizaya uktaH // 104 // atha spaSTamevAzAM yAcate taduktahetoH prasoti prasadya tad brata nidezamekaM, kurve yathAhaM tava kiGkaro'smi / / itIrite tena sa bhairavo'ddhA, boddhA'sya kArya nijamAcacakSe // 105 // prasadya prasAdapUrvakam , ekaM kamapi nidezamAjJAM brUta datta yathA ahaM kurve sampAdayAmi, yato'haM tava kiGkaraH sevako'smi itItthaM tena guNavarmakumAreNokte sati sa bhairavaH addhA nizcayena boddhA vijJaH asya guNavarmakumArasya nijaM kAryamAcacakSe kathitavAn // 105 // kintakAryamityAha samiti saMvatsarAnaSTa mayA kRto'sti, sanmantrajApasya parizramastat / ekAM nizAM yAvadapapramAda-stvaM saMzrayasvottarasAdhakatvam // 106 // mayA bhairaveNa aSTasaMvatsarAn yAvat sato viziSTasya mantrasya jApasya parizramaH kRto'sti tattataH tvam guNavarmA apapramAdaH sAvadhAnaH san ekAM nizAM yAvat uttarasAdhakatvaM mukhyasAdhakasahAyakasAdhakatvaM saMzrayasva svIkuru // 106 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam aMtha kumArasya tatsvIkAramAha-maheti mahAprasAdo'yamayi prajalpa-nnityabhyavattA'tha punaH kumAraH / kasmin dine kutra pavitragAtrAH, sAhAyyametat kriyatAM mayA'pi // 107 // ayi, pavitragAtrAH ayaM bhavannidezaH mayi mahAprasAdaH mahatI kRpA, iti uktaprakAreNa prajalpannathAntaraM punaH kumAro guNavarmA abhyadhattovAca-kimityAha-mayA guNavarmaNA kasmindine kutrasthAne etadbhavannirdiSTaM sahAyyamuttarasAdhakatvarUpaM kriyatAm tadvadetizeSaH / / 107|| atha bhairavasya dinAdikathanamAha jaTIti jaTI jagau khaDagavatA zmazAne, zyAma caturdazyabhidhAnadhurye / tithau nizAyAH prahare dvitIye, tvayA samAgamyamagamyadhAmnA // 108 // jaTI bhairavAcAryo jagau, kimityAha khaDgavatA asihastena agamyadhAmnA aparimeyabalena tvayA guNavarmakumAreNa zyAma kRSNapakSe caturdazItyabhidhAnasya dhurye caturdazItithau nizAyA rAtreH dvitIye prahare ardharAtre ityarthaH, zamazAne samAgamyamAgantavyam // 10 // atha kumArasvIkAroktimAha tribhiriti tribhirjanaiH sArdhamatandritAtmA, sthAsyAmi tatrAhamakampravRttiH / omityudIrya pratipattisAraM. sa rAjasUnurnijasaudhamAgAt // 109 // akamprA sthirA vRttiH kriyA yasya sa tAdRzaH nizcitakriyaH ahaM bhairavaH tatra zmazAne tribhiH janaiH sArdhamatandritAtmA analasaH san sthAsyAmi bhaviSyAmi, sa rAjasUnuH guNavarmA pratipattyA svIkRtyA sAramuttamaM yadvA pratipattiH svIkRtireva sAraH abhidheyatvena sthirAMzo yasmin tadyathA syAttathA omiti svIkRtivAcakaM zabdamudIryoktvA nijasaudhamagAt // 109 // atha kumArasya zmazAnagamanamAha sameti samAgatAyAM kramazo'tha tasyAM, tithau visRjyA'nucaravrajaM saH / viniryayau svIkRtavaNThaveSaH, pradoSakAle hatadoSajAlaH // 110 // athAnantaraM kramazaH tasyAM caturdazyAM tithau samAgatAyAM prAptAyAM satyAM sa guNavarmA anucaranajaM bhRtyasamUhaM visRjya tyaktvA svIkRtaH vaNThasya dAsAdeH puruSavizeSasya veSo yena sa tAdRzaH hataM doSajAlaM yasya sa tAdRzaH nirdoSaH sa guNavarmA pradoSakAle sandhyAkAle viniryayau zmazAnagamanAya gRhAnnirgataH // 110 // atha tasya zmazAnaprAptimAha pANAviti-- pANau kRpANaM nizitaM dadhAnaH, kumbhIndrakumbhasthalabhedazaktam / saketitaM sthAnamayaM zmazAne, pApa pratApakSatacitrabhAnuH // 111 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / pANau haste kumbhIndrasya gajendrasya kumbhasthalasya bhede khaNDane zaktaM samarthaM nizitaM tIkSNam kRpANaM khaDgaM dadhAnaH, pratApena svatejasA kSataH parAjitazcitrabhAnuH sUryo yena sa tAdRzo'yaM guNavarmakumAraH smazAne saGketitam pUrvasUcitacihna sthAnaM prApa 'citrabhAnurvivasvA'niti haimaH // 211 // atha tasya bhairavasaGgamamAha tamiti-- taM bhairavAcAryakamAtmaturya, tatra vyalokiSTa vilokyabhaktiH / so'pi kSamAnAyakanandanaM taM, jaTAdharaH pAdanataM babhASe // 112 // vilokyA stutyA bhaktiryasya sa tAdRzaH guNavarmA tatra smazAne AtmA svasvarUpameva svIyAtmA turyazcaturtho yasya tAdRzaM bhairavAcAryakam ziSyatrayasahitaM vyalokiSTa dadarza, sa jaTAdharaH bhairavAcAryo'pi pAdayoH nataM praNataM taM kSamAnAyakanandanaM rAjaputraM guNavarmANaM babhASe // 112 // taduktimevAha ziSyeti ziSyatrayeNAnvitamAtmabodha-prAgalbhyazAlIva hRdi smazAne / trAyasva mAM sAdhvasasaMkule'smin , netratrayeNeva lalATanetram // 113 // hRdi AtmabodhasyAtmajJAnasya prAgalbhyena vaizayena zAlate ityevaM zIlaH muniriva svasvarUpajJAnakuzalaH tvam guNavarmA sAdhvasena bhayahetunA saGkule vyApte bhayaGkare'smin smazAne netratrayeNAnvitaM lalATanetraM zivamiva ziSyatrayeNAnvitaM mAM bhairavAcArya trAyasva rakSa // 113 // atha bhairavAcAryasya maNDalAdikaraNamAha Ameti-- Ameti tasmin paribhASamANe,bhUpAlaputre sa jaTAdharo'pi / amaNDayad maNDalamIkSitaM prAka, tadantare drAk mRtakaM ca raudram // 114 // bhUpAlaputre guNavarmaNi AmetItthaM svIkArasUcake zabde bhASamANe sati sa jaTAdharaH bhairavAcAryo'pi prAg puraiva IkSitaM vicAritaM maNDalamanuSThAnAya nirmitaM zodhitaM ca sthAnavizeSamamaNDayat upakaraNAdinA sajjaM kRtavAn , tasya maNDalasyAntare madhye drAk zIghrameva raudram ugram "raudraM tUpramamI triSvi" tyamaraH / mRtakaM zavaM ca amaNDayaditi sambadhyate // 114 // atha tasya homAdividhAnamAha tadeti-- tadAnanAntarbalane praNIte, prajvAlite'nena jaTAdhareNa / kartuM samArabhyata mantrajApa-puraHsaraM homavidhirvizaGkam // 115 // anena jaTAdhareNa bhairavAcAryeNa praNIte "praNItaH saMskRto'nalaH" iti haimaH / prajvAlite tasya mRtakasya Ananasya mukhasyAntarbalane'gnau vizaLe vigatabhayaM yathAsyAttathA mantrajApapurassaraM homavidhiH kartuM samArabhyata // 115 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam adaM teSAM kramazo dizyavasthAnamAha te iti te pUrvayAmyAparadikSu tasthuH,kramAt trayo'pi prahatapramAdAH / sa dhairyavarmA dRDhavamasanu-bhayaM vihAyottaradizyatiSThata // 116 // te trayo'pi bhairavaziSyAH prahatapramAdAH apramattAH santaH kramAt pUrvasyAM yAmyAyAM dakSiNasyAmaparasyAM pazcimAyAM ca dikSu tasthuH, dhairyaM varma kavacaM yasya sa tAdRzaH dhIraH sa dRDhavarmasUnuH guNavarmA bhayaM vihAyottaradizyatiSThat // 116 // athatatrotpAtamAha atho iti atho zivAsaMhativAsitAni, ghorANyabhUvana parito'zibAni / vetAlamAlAH kalitATTahAsaM, zabdAn nicakrurbhayabIjabhUtAn // 117 // eteSAM nivezAnantaramityarthaH paritaH samantataH zivAnAM zRgAlInAM saMhatibhiH samUhaiH vAsitAni kRtAni azivAni amaGgalAni ghorANi bhayaGkarANi abhUvan ghorazabdA ajaniSyata tathA, vetAlAnAM pretayonivizeSANAM mAlAH samudAyAH kalitaHkRto'TTahAso yathAsyAttathA bhayasya bIjabhUtAn kAraNIbhUtAn bhayajanakAniti yAvat ,zabdAn nicakruH kartumArebhire // 117 // atha tatranirdhAtamAha atreti-- ___ atrAntare vAridaghoSavAdI, niryAta ekaH prasasAra sAraH / pusphoTa tenaiva vasundhareyaM, viyogivakSaHsthalavat prakAmam // 118 // atrAntare / asminnavasare, "antaramavakAzAvadhiparidhAnAntardhibhedatAdayeM" itikozaH ekaH vAridasya meghasya ghoSo garjanaM tadvadatItyevaM zIlaH sAraH balavAn nirghAtaH zabdavizeSyaH tejovizeSo vA prasasAra sarvato vyApnot , tena nirdhAtenaiva iyaM vasundharA pRthvI viyoginaH vakSaHsthalavat prakAmamatyarthaM pusphoTa vidIrNA jAtA // 118 // atha tatra pretaprAkaTayamAha-yugmena-eka iti ekastadantarniragAt karAlA-kArAndhakArAvajayI javena / kRzodaro'tyughuSitordhvakezaH, kaThoravAhudvayadIrghajaH // 119 // piGgekSaNo dRshynishaatpshu-hungkaarsNpuuritkhpdeshH|| daghat kare khaNDitamaNDalAgU, mahApumAn pretapatiprakAraH // 120 // tasya nirghAtasyAntarmadhyAt javena vegena karAlAkAraH bhayaGkarAkRtiH andhakArasya avajayI kAlavarNatvena dhvAntAdhikaH kRzodaraH atyughuSitaH ghoSamatizayena kurvan UrdhvakezaH kaThoraM bAhudvayaM dIrdhe jo ca yasya sa tAdRzaH piGgekSaNaH pItanetraH dRzyaH nizAtastIkSNaH pazurAyudhavizeSo yasya sa cAsau Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / huGkAreNa saMpUritaH khapradeza AkAzaM yena sa ca kare khaNDitaM bhagnaM maNDalAyaM khaGgaM dadhat pretapatiryamaH sa iva prakAra vizeSo yasya sa yamasadRzaH ekaH mahApumAn niragAtprAdurbabhUva // 129 / / // 120 // atha tatpretasya caritamAha so'pyevamAcaSTa nirastazaGko, nikRSTa ! re bhairava ! bhairavAGgAt(gaH) / tvayA kimArabdhamidaM madena, pUjAmakRtvA mama buddhihIna ! // 121 // sa iti sa bhairavAGgaH bhISaNadehaH mahApumAnapi nirastazaGkaH niHzaGkaH san evam AcaSTa jagau, evamiti kimityAha-re / nikRSTa nIca ! buddhihIna ! anucitAcaraNatvAnmUrkha ! bhairava ! bhairavAcArya, mama pretasya pUjAmakRtvA tvayA bhairaveNa madenAbhimAnapUrvakam idaM dRzyamAnaM bhairavAGgAt bhayaGkarazarIrAt kimArabdham tavaiSa prayAso niSphalo bhaviteti bhAvaH atra bhairavAGgAditi pATho'nvayAnupapattyA zodhakapramAda iva pratibhAti, tato mayA bhairavAGga iti pAThaH kalpita ityavadheyam // 121 // nanu tvaM ko'si, yadevaM vadasIti cettatrAha kSetrasyeti kSetrasya cAsmyasya mahAprabhAvaH, svAmI prasiddhaH khalu meghanAdaH / tvaddunayasyA'sya phalaM svazaktayA, tad darzayAmyeva tavAdhunA'ham // 122 // asya kSetrasya zmazAnarUpasya mahAprabhAvaH valavAn meghanAdaH tadAkhyaH' prasiddhaH svAmI asmi khaluH evaM ca kSetrapAlatvAnmamAnAdaro'parAdha iti bhAvaH / tattataH ahaM meghanAdaH adhunA eva svazaktayA kRtvA tava asya tvaddurnayasya mamApamAnarUpasya phalamahaM eva nizcayena darzayAmi tvAM nigRhNAmIti yAvat // 122 // atha guNavarmasAhasamAha-itIti iti jalpantamimaM svanAda-vitrAsitAgryottarasAdhakaM tam / utkSipya kaukSeyakamAdRtakru-jjagAda vaM dRDhavamasUnuH // 123 // ityuktaprakAreNa prajalpantam svasya nAdena zabdena vitrAsitaH bhayaM prApitaH agrayaH pradhAnaH uttarasAdhako yena tamimaM meghanAdAkhyaM pretam dRDhavarmasUnuH guNavarmA AdRtA kut krodho yena sa tAdRzaH kruddhaH san kaukSeyakamasimutkSipyodyamya caivaM vakSyamANaprakAreNa jagAda // 123 // evamiti kimityAha-are iti are ! mahAmRDha ! vilajja ! gaji, karoSi kiM zAradavArdavat tvam / dordaNDazauNDIryamavAryavIrya, yadyasti tanme purato bhava drAk // 124 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 167 * are ! mahAmUDha ! vilajja ! tvaM meghanAdapretaH zAradavAdaH zaradatumeghaH, yo garjatyeva na tu varSati tadvat kiM garji garjanAM karoSi ? na garjanamAtreNeSTasiddhiriti viphalaM tadityarthaH / nanu tarhi kiM karttavyamiti cettatrAha-yadi dordaNDayoH bAhvoH zauNDIryam parAkramaH avAryamaprapratihataM vIrya cAsti, tattarhi drAk me mama purato'grataH, yuddhAyeti bhAvaH / bhava tiSTha // 124 / anyathA pralApI tvamityAha-nireti-- nirarthakaM yo vacanaM bravIti, viziSyate sa grahilAda na dhIraiH / rAjA'hamasmIti vadan narendra-rna sAdhuvad daNDyata eva yat saH // 125 / / yaH pumAn nirarthakaM niSphalaM vacanaM bravIti dhIraiH purupaiH sa nirarthakavAdI grahilAt grahagRhItAnna viziSyate, matta eva manyate ityarthaH saH nirarthakavAdI rAjA ahamasmItyevaM vadan narendraH kartRbhiH sAdhuvanna daNDyata eva, api pralApyunmattavadevopekSyate ityarthaH // 125 // atha tasya yuddhaprakramamAha-itIti iti bruvANaH sa puraHsthitaM taM, nirAyudhaM prekSya suraM sljjH| hitvA''yudhaM zUrazirolalAmo, niyuyuddhAya samudyato'bhUt // 126 // zUrANAM zirolalAmaH ziromaNiH sa guNAvarmA ityuktaprakAreNa vANaH puraH sthitaM taM meghanAdaM suraM pretaM nirAyudha niHzastraM prekSyAvalokya salajjaH san , sAyudhena nirAyudhasya yuddhAyAhAnAmanucitamiti lajjeti bhAvaH AyudhamastraM hitvA tyaktvA niyuddhayuddhAya bAhuyuddhAya-"niyuddhaM bAhuyuddhe" ityamaraH / mallayuddhAya vA samudyato'bhUt / / 126 // ___ atha meghanAdaparAjayamAha-kumAreti-- kumAradordaNDaniyantrito'sau, zrIkSetrapAlo virasaM rasan saH / prAha svayaM vismayamAdadhAnaH, kumAra ! mAM sAttvika ! muzca muJca // 127 // ___ kumArasya guNavarmaNaH dordaNDAbhyAM niyantritaH niyuddhe baddhaH pIDitazca asau sa zrIkSetrapAla: meghanAdaH virasaM karuNaM vikRtaM vA rasan krandan vismayamAzcaryam , manuSye'pi tAdRzabala. darzanAditi bhAvaH / AdadhAnaH svayaM prAha -kimityAha--sAttvika ! balazAlin kumAra ! mAM muJca, muJca, bhaye pIDAyAJca dviruktiH // 127 // __ atha pretaprasAimAha-ahamiti ahaM mahAsattva ! tavA'smi siddho, varaM vRNISvepsitamAzayasya / nizamya tasyoktamidaM nRpasya, sutastamityAha sa sAhasADhayaH // 128 // mahAsattva ! mahAbala ! ahaM kSetrapAlaH tava kumArasya siddhaH vazo'smi, Azayasya manasaH IpsitaM varaM vRNISva, tasya meghanAdasyedamuktaM nizamya sAhasADhyo'tisAhasI sa nRpasya sutaH guNavarmA taM meghanAdaM pratIti vakSyamANamAha saH // 128 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / atha kumAroktimAha-siddha iti siddho'si ced bhairavasAdhakasya, samIhitaM sAdhaya sAdhayA'sya / vinirmite caivamavazyameva, bhaviSyase tvaM kRtakRtyabhAvam // 129 // siddho vazo'si cet tvamityarthavazAllabhyate, tarhi, asya bhairavAkhyasya sAdhakasya samIhitaM sAdhaya sAdhaya, Agrahe dviruktiH evaM maduktaprakAreNa tvayA vinirmite kRte ca tvamavazyameva kRtakRtyabhAvaM kRtakRtyatAM bhaviSyase prApsyase, mama tu svasya na prayojanamiti bhAvaH atra bhairaveti sambodhanAntapAThaH nAtIvaruciraH, yadvA bhairava ! bhayaGkara : iti pretasambodhanameva tadApisAdhakasyeti bhairavAlyasAdhakasyetyevArthaH // 129 // athameghanAdoktimAha-jagAdeti jagAda bhUyo'pi sa meghanAdaH, sattvena te kAmitamasya dattam / samIhitaM prArthakakalpavRkSa !, kiJcat paraM prArthaya niHspRho'pi // 130 // bhUyaH punarapi sa meghanAdaH jagAda. kimityAha-te tava sattvena balena hetunA asya bhairavasya kAmitamiSTaM dattam , kintu prArthakeSu yAcakeSu viSaye IhitapradatvAtkalpavRkSa / tattulya ! niHspRho'pi tvaM kiJcitparamanyatsamIhitaM prArthaya vRNISva // 130 // atha kumArakRtavaraprArthanamAha-itIti ityeSa tasyaiva mahAgraheNa, praNunnarUpo'bhidadhe kumAraH / - sA preyasI me vazagA'stu tarhi, vijJAya vityA'tha sa cAvadat - tam // 131 // ityuktaprakAreNaiva tasya meghanAdasya mahatA AgraheNa kRtvA praNunnarUpaH preritaH kumAraH guNavarmA abhidadhe uktavAn, kimityAha--tarhi sA preyasI priyatamA kanakavatI me mama vazagA astu, atha kumAravaraprArthanAnantaram sa meghanAdaH vityA jJAnena vijJAya jJAttvA taM guNavarmANaM pratyavadat // 131 // atha kSetrapAloktimevAha-seti-- sA kAmarUpatvamadhiSThitasya,vaze bhaviSyatyacirAt tavA'pi, / tad me prasAdAd dalitAvasAdAda, vicintataM te bhavatAd yatheccham, / 132 // sA tvatpriyA kanakavatI kAmarUpatvam yatheSTarUpatvam adhiSThitasya prAptasya, yadvA kAmaH smaraH sa iva rUpaM yasya tadbhAvam kAmavatsaundaryamityarthaH tava guNavarmaNaH acirAdapi zIghrameva vaze bhaviSyati tvadadhInA syAdityarthaH / nanvetatkathaM bhaviSyatIti cettatrAha--dalitaH dUrIkRtaH nAzito vA avasAdaH manaH pIDA yena tAdRzAnme mama kSetrapAlasya prasAdAt te tava vicintitaM prArthitaM tatpriyAvazIkaraNam yathecchamicchAnurUpaM bhavatAdbhavatu ityAzAse // 132 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIviyadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 169 atha kSetrapAlatirodhAnamAha itIti iti pradAyA'sya varaM vareNyaM, kSetrA'dhinAthaH sa tirobabhUva / pramodapUrNena jaTAdhareNa, rAjAGgajo'pyevamabhANi pazcAt // 133 // asya guNavarmakumArasya ityuktaprakAraM vareNyaM prArthitaM varamiSTaM pradAya sa kSetrAdhinAthaH meghanAdaH tirobabhUvAntarhito babhUva pazcAcca / pramodapUrNenAtiprasannena jaTAdhareNa bhairavAcAryeNa rAjAGgajaH nRpaputraH guNavarmA'pi evaM vakSyamANaprakAreNa abhANi kathitaH // 133 // tatkathanamevAha sattveneti / satvena te rAjatanUja ! mantraH, siddhastato'jAyata vAJchitaM me / amAnuSaM zauyamatIndriyArthA-vabhAsi vijJAnamiyaM parA ruk // 134 // rAjatanUja ! nupaputra ! guNavarman ! te tava sattvena balena kRtvA mantraH siddhaH ArAdhitaH tatazca hetoH me mama vAJchitaniSTamajAyatAbhavat / kintu te iSTamiti cettatrAha--amAnuSamalaukikaM zaurya - parAkramaH, atIndriyAnindriyAgocarAnarthAnavabhAsayatIti tAdRzaM vijJAnaM viziSTaM jJAnam , iyamanubhUyamAnA parotkRSTA ruk kAntizcetISTamajAyata // 134 // atha teSAM svasthAnagamanamAha itIti itIdRzaM prItiparaM nirupya, sa tApasaH ziSyasamanvito'gAt / svasthAnamanyo'pi kRtapraNAmaH, svanAma vitrAsitavairivargaH // 135 // ityuktaprakAreNa prItiparaM prasannatAjJApakamIdRzamuktaprakAraM nirUpyoktvA sa tApasaH bhairavAcAryaH ziSyasamanvitaH sannagAt / svasya nAmnA eva vitrAsitaH prakampito vairivargo yena sa tAdRzo'nyo guNavarmA'pi kRtapraNAmaH bhairavaM praNamya svasthAnamagAt // 135 // atha tasya prAtaH kanakavatI bhavanagamanamAha-nidreti nidrAsukhaM prApya manAga vibuddhaH, prAbhAtikaM kRtyamasau vitatya / ... IzAnabhUmIpatiputrikAyAH, saudha jagAma prabhayA'bhirAmaH // 136 // asau guNavarmA manAk kiJcitkAlaM nidrAsukhaM prApya zayitvetyarthaH, vibuddhaH gatanidraH prAbhAtikaM prAtaHkAlikaM kRtyaM snAnAdi vitatya samApya prabhayA kAntyA kRtvA abhirAmaH manoharaH guNavarmA IzAnasya tadAkhyasya bhUmIpateH putrikAyAH kanakavatyAH saudhaM jagAma // 136 // atha tayorvArtAlApamAha-palyeti-- palyaGkaparyaGkatale niviSTaH, samaM tayA sa priyayA nyagAdi / prahelikAM me priya kAJcanaikAM, buddhayasva buddhayA gurureva yat tvam // 137 // zA. 22 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / palyaGkasya paryaGkasya zayyAyAstale upari tayA priyayA samam niviSTaH upaviSTaH sa guNavarmA tayA priyayA kanakavatyA nyagAdi kathitaH, kimityAha priya ! mama ekAM kAJcana prahelikAM buddhayasva nanu prahelikA hi svakRtasaGketArthA gUDhArthA bhavati tatkathaM mayA boddhavyam iti cettatrAha-yadyataH tvaM buddhyA kRtvA guruH mahAneva, nirupamabuddhimAMsttamiti tava kRte na durUhA prahelikA, mandamatayo hi tatra muhyantIti bhAvaH // 137|| kA sA praheliketi cettatrAha mahotpalAnIti mahotpalAni prabhavanti keSu, divaukasAM keSu janaighiyante / keSveva caitanyamidaM vibhAti, rasottamAGgAtmasu kAnta ! viddhi // 138 // kAnta ! priya ! mahotpalAni kamalAni keSu kena kRtvA uttamAGgaH sundara AtmA yeSAM teSu prabhavanti utpadyante tathA divaukasAM devAnAM keSu kutrAvayaveSu janaiH ghriyante kamalAni Aropyante tathA idaM caitanyaM jJAnaM keSveva vibhAti zobhate tiSThati vA ? iti viddhi jAnIhi // 138 // atha guNavarmakRtottaramAha gopAleti gopAlaputrA api sArasAkSi, niveditArthI kalayanti caitAm / tarhi tvamekAM viSamAmapUrvAM, pUrNendubimbAnana? zaMsa me'gre||139|| sArasAkSi ! kamalAkSi ! 'sArasaM sarasIruhaM' ityamaraH etAM tvaduktaprahelikAm nivedito'rthaH jJAtavyo'rtho yasyAM tAdRzI niveditArthatvAdeva ca gopAlaputrAH jaDAH gopAlazizavo'pi kalayanti jJAtuM prabhavanti yasya hi arthoM nivedita eva, so'lpamatinA'pi jJAtuM zakya iti mAdRze buddhimati so'kiJcikara iti bhAvaH sA prahelikA niveditArthA cettham-rasottamAGgAtmasu iti padena praznatrayamapi samAdhIyate, tathA hi kamalAni raseSu jaleSu yadvA rasaiH jalaiH kRtvA uttamAGgaM zobhanaM AtmasvarUpaM yeSAM teSu nirmalajalAzayeSu prabhavanti, tathA janaiH divaukasAmuttamAGgeSu mastakeSu kamalAni thriyante tathA caitanyamAtmasu vibhAti, jJAnasamavAyitvAdAtmana iti bodhyam tarhi maduktaprahelikAyA alpasAratve pUrNendubimbAnana pUrNacandramukha ! priya!me mamAgre tvamevApUrvAmanyairajJAtAmuttamAMvA viSamAM durbodhomekAM prahelikAM zaMsa kathayeti kanakavatI jagau // 139 // athaguNadharmoktaprahelikAmAha sarvAsviti sarvAsu rAmAsu manoharAsu, strIratnarUpaM parivarNyate kim ? idaM priye! te purato mayoktaM, sphuTaM tvayA budhyata eva kiM na ? // 140 // sarvAsu manoharAsu rAmAsu nArISu kiM strIratnarUpaM parivarNyate ? yadi sarvAH striyo manoharA eva tarhi strIratnameva kimiti parivarNyate / yadvA sarvAsu rAmAsu yatparivarNyate Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / tatstrIratnarUpaM kiM vartate ? iti vA'rthaH priye ! priye ! idaM prahelikApadaM te tava purato mayA uktaM tvayA sphuTaM paribuddhayate kiMvA naiva paribuddhayate iti praznaH // 140 // atha rAjaputryA uttaramAha itIti-- itIritAM tAM hRdayezvareNa, sA rAjaputrI hRdaye nidhAya / kSaNaM vicintya prativAkyamUce, kAntAnurUpaM tava kevalaM tat // 141 // hRdayezvareNa priyeNa guNavarbhaNA ityuktaprakAreNeritAmuktAM tAM prahelikAM sA rAjaputrI kanakavatI hRdaye nidhAya dhArayitvA kSaNaM vicintya prativAkyamuttaramUce, phimityAha--kAnta ! priya ! tat prahelikAvAcyaM kevalaM tava anurUpaM yogyam, kiM taditi cedityam-prazne sarvAsu manoharAsu rAmAsu kiM kA parivarNyate prazasyate iti praznaH, uttare tu srIratnarUpam, yA rAmA srIratnarUpA sA prazasyate ityuttaramapi bhaGgayA tatraiva niviSTam Alocya strIratnaM tava syAditi kanakavatIbhAvaH // 14 // atha vRttAntaramAha tAmiti tAM budvivaicitryamayIM vijAna-nnityAdigoSThISu samanvabhUt sH| adRzyamAdhAya vapurnizIthe, bhUyo yayau tadbhavanaM kumAraH // 142 // iti prahalikAdibodhanaprakAreNa AdigoSThISu . prathamaprasaGgeSveva vijAnan vijJaH sa guNavarmA kumAraH tAM kanakavI buddhivaicitryaM vilakSaNatvaM tanmayIM viziSTabuddhimatI samanvabhUt jJAtavAn bhUyaH punaH nizIthe'rdharAtre vapuH svazarIramadRzyamAdhAya kRtvA tasyAH kanakavatyAH bhavanaM yayau parIkSaNAyeti zeSaH // 142 // tadeti tadA''cacakSe kSitipAlakanyA, ceTIdvayaM caivamupAntavati / hale ! triyAmA kiyatI vyatIte-ti samyagAlocya nivedyatAM me ? // 143 // tadA bhavane guNavarmaprAptisamaye eva kSitipAlakanyA rAjaputrI kanakavatI upAntavarti samipasthaM ceTIdvayaM evaM ca AcacakSe kathitavatI / evamiti kimityAha hale ! dAsIsambodhanametat / "haNDe hajje halAhvAne nIcAM ceTI sakhI pratI"tyamaraH // triyAmA rAtriH kiyatI kiyanmAtrA vyatItA iti samyag Alocya nirUpya me nivedyatAm // 143 // atha ceTIkRtottaramAha abhANIti -- abhANi tAbhyAM priyavAdinIbhyAM, nAdyApi yAmadvitayaM prapUrNam / uvAca sA tarhi vidhIyatAM drAka, sAmagryaho ! tatra ca gamyamasti // 144 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / priyavAdinIbhyAM tAbhyAM ceTIbhyAmabhANi kathitam / kimityAha--adyApi etAvakAlaparyantam yAmadvitayaM praharadvayaM na prapUrNam sA kanavatyuvAca, kimityAha-tarhi yAmadvayamapUrNaM cettadA drAk zIghrameva sAmagrI upakaraNaM vidhIyatAm, sampAdyatAm kasyopakaraNamityAkAGkSAyAm prayojanakathanadvAreNaiva tatpUrayati-tatrAnirdiSTasthAne co hetau, yataH gamyaM gantavyamasti, ataH gamanasAmagrI sampAdanIyeti bhAvaH // 144 // atha vimAnavikaraNamAha tenaiveti tenaiva ceTIdvitayena sA'tha, vidhApitasnAnavilepabhUSA / kSaNAd vicakre ca vimAnamekaM, saMmAnazAlA maNicakrazAlam // 145 // athAnantaraM ceTI samAdizya saMmAnasya zAlA''spadaM sA kanakavatI tenaiva ceTIdvitayena kA vidhApitaM kAritaM snAnaM vilepo bhUSA ca yasyAH sA tAdRzI satI kSaNAt maNicakreNa maNisamUhena zAlate zobhate iti tattAdRzaM maNimayamekaM vimAnaM vicakre mAyayA nirmitavatI ca // 145 // atha vimAnamArohaNamAha taditi tacceTikAbhyAM saha sA vimAnaM, zizrAya vidyAdharakanyakeca / adRzyarUpo'sya vimAnakasya, pradezamekaM guNavarmako'pi // 146 // vidyAdharakanyakeva sA kanakavatI tAbhyAM ceTikAbhyAM saha vimAnaM zizrAya ArUDhA guNavarmakaH guNavarmA'pi adRzyarUpa eva san asya kanakavatIvikRtasya vimAnakasyaikaM pradeza zivAya // 146 // atha nandanavanagamanamAha-pantheti panthAnamAkramya marutpathasya, taDAgatIrodgatamekakAlam / kauberadigbhAgavivartamAnaM, prApad vanaM nandanasaMjJakaM tat // 147 // . ekakAlaM yugapadeva marutpathasyAkAzasya panthAnaM mArgamAkramyollaGghaya kauberadigbhAge uttarasyAM dizi vivartamAnaM sthitam taDAgAnAM tIreNodgatamucchobhitaM tatprasiddhaM nandanasaMjJakaM vanaM prApat gatavatI // 147 // atha tasyA vidyAdharasamIpagamanamAha saiSeti-- saiSA vimAnAdavatIrya tUrNaM, cettiidvyaalngkRtpaarshvbhaagaa| agAdazokadrumavIthikAnta-niviSTavidyAdharasannidhAne // 148 // sA eSA kanakavatI tUrNaM zIghraM vimAnAdavatIrya ceTI dvayenAlaGkRtAvanvitau pArzvabhAgau yasyAH sA tAdRzI satI azokagumavIthikAyAH azokavRkSapaGtekrantarniviSTasyopaviSTasya vidyAdharasya sannidhAne samIpe agAt // 148 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 173 atha tatratyavRttamAha vinamyeti vinamya sA bhaktipuraHsaraM taM, nidezamAsAdya puro niviSTA / atrAntare'nyA api tisra eyu-stadantare tatsadRzo ramaNyaH // 149 // sA kanakavatI taM vidyAdharaM bhaktipurassaraM vinamya praNamya nidezaM vidyAdharasya AjJAmAsAdya prApya puraH vidyAdharAgrato niviSTopaviSTA, atrAsminnantare'vasare anyA api tasyAH kanakavatyAH sadRzaH tisraH ramaNyaH striyaH tayovidyAdharakanakavayoH antare madhye eyurAgatavatyaH // 149 // atha tatra jinamandiramAha vidyAdhareti-- vidyAdharANAmasamaH samAjaH, kSaNAntare tatra samAjagAma / yugAdinAthasya jinezvarasya, taTe'sti tatrA''yatanaM mahIyaH // 150 // tatra tasmin sthAne kSaNAntare kSaNAdeva vidyAdharANAmasamo'nupamaH samAjaH samudAyaH samAjagAma / tatra taTe taDAgataTe jinezvarasya yugAdinAthasya mahIyo'atimahat AyatanaM prAsAdo'sti AsIt // 150 // atha tatkRtajinabhaktimAha vidyeti vidyAdharastAzca tataH samastAH, samAgamannAyatanaM tadeva / cakruzca bhaktiM jinanAyakasya snAnArcanAlepanapUrvikAM te // 151 // vidyAdharAH tAH striyazca samastAH sakalAH, tataH sarveSAmAgamanAnantaram tatpUrvavarNitamevAyatanaM prAsAdaM samAgamannAgatavantaH, tathA, te sarve jinanAyakasya snAnamarcanamAlepanaM ca pUrva yasyAH tAM tAdRzI bhakti sevAM cakruzca // 151 // atha tatra nRtya prastAvamAha keti kA sAmprataM nRtyamaho ! vidhAte-tyudIrite khecaranAyakeNa / IzAnacandrakSitipAlakanye-tyAcakhyuranyAH kSitipAlakanyAH // 152 // khecaranAyakeNa vidyAdharendreNa aho ! samprati kA nRtyaM vidhAtA vidyAsyatItItthamudIrite pRSTe anyA kSitipAlakanyA ityAcavyuH itIti kimityAha IzAnacandrakSitipAlasya kanyA kanakavatI, nRtyaM vidhAsyatIti sambadhyate // 152 // atha tasyAH raGgAvatAramAha krameti kramAgataM svAvasaraM vibudhya, tataH kSaNAt zrIguNavarmakAntA / vidhAya sajjaM calanAkhyavAsaH, sA raGgabhUmi praviveza raGgAt // 153 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAmmmmmm. 174 zrIzAntInAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / tataH uktaprativacanAnantaram zrIguNavarmaNaH kAntA kramataH AgataM prAptaM svasyAvasaraM vAraM vibudhya jJAtvA kSaNAt sA kanakavatI calanAkhyaM vAso vastraM sajjaM sthityanuguNaM vidhAya raGgAt harSapUrvakaM raGgabhUmiM nRtyAGgaNaM praviveza // 153 // atha tatra vAdyavAdanamAha aveti avAdayaMstatra ca veNuvINA-tAlAdikAMstAH kramazo'pi tisrH| tadA samaM prekSaNakaM babhUva, samagravidyAdharavismayAya // 154 // tatrAvasare ca tAH tisraH pUrvamAgatAH ramaNyaH kramazaH veNuvINAtAlAdikAnavAdayan , tadA samagrANAM sarveSAM vidyAdharANAM vismayAya sAnandAzcaryAya asamamanupamaM prekSaNakaM nATyaM babhUva // 154 // atha tatra kiGkiNIpatanamAha asyA iti asyA vilAsAtizayena lAsya, pravRrtayantyAH kaTisUtrasUtrAt / .. ekA'patat kiGkiNikA savegaM, tAmagrahId rAjamutastaTasthaH // 155 // vilAsAtizayena savizeSabhAvaM lAsyaM nRtyaM pravartayantyAH kurvantyAH asyAH kanakavatyAH kaTisUtrasya mekhalAyAH sUtrAdekA kiGkiNikA kSudraghaNTikA savegamapatat , tA kiGkiNI taTasthaH pArzvasthaH rAjasutaH guNavarmA agrahIt nItavAn // 155 // atha kiGkiNIzodhanamAha tayeti tayA samantAdavalokitA'tha, lAsyAvasAne nijakiGkiNI saa| vidyAdharairapyanuyujyamAnaiH, prayatnataH kvApi na cA''pi kintu // 156 // athAnantara lAsyasya nRtyasyAvasAne samAptau satyAM tayA kanakavatyA sA nijA patitA kiGkiNikA samantAt sarvato'valokitA zodhitA, kintu vidyAdharairapi prayatnataH anuyujyamAnaiH zodhayadbhiH sadbhirapi kvApi na ca naiva Api prAptA // 156 // atha tasyAstataH prasthAnamAha tasminniti tasmin samaM svAnucaraiH samagrai--vidyAdharANAmadhipe prayAte / sahaiva ceTIdvitayena sApi, vimAnamAzritya cacAla bAlA // 157 // vidyAdharANAmadhipe samagraiH sarvaiH svasyAnucaraiH bhRtyavagaiH samaM saha prayAte gate sati sA bAlA kanakavatyapi ceTidvitayena saha eva vimAnamAzrityAruhya cacAla prasthitavatI // 157 // atha teSAM svasthAnAgamanamAha kumAreti kumAravIro'pi purAvadetaM, vimAnabhAgaM rabhasAd babhAja / sthAnaM samAyAsiSurAtmanaste, sarve'pi tenaiva mahArayeNa // 158 // . Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 175 ___ kumAreSu vIraH guNavarmA'pi purAvatpUrvavat rabhasAd jhaTiti etamuktaM vimAnasya bhAgaM pradezaM babhAja zizrAya te kanakavatIkumArAdayaH sarve'pi mahArayeNa mahAvegena tena vimAnenaiva dvArA AtmanaH svasya sthAnaM samAyAsiSurAgatavantaH // 158 // ___ atha kumArasya zayanamAha aleti. alakSitaH preSyajanaiH kumAraH, svamandiraM pApya sahemakumbham / palyaGkamAzritya supuSpagaMdha, zeSAM triyAmAM gamayAmbabhUva // 159 // kumAro guNavarmA preSyajanaiH bhRtyavagairalakSito'dRzya eva sahemakumbham suvarNaghaTazobhita skhaM mandiraM gRhaM prApyAgatya sapuSpagandhaM puSpAmodacArupalyaGkamAzritya zeSAmavaziSTAM triyAmAM rAtri gamayAmbabhUva vyatIyAya // 159 // atha mantriputrAya kiGkaNIdAnamAha amAtyeti amAtyaputrAya nijAya sakhye, yathArthanAmne matisAgarAya / tAM kiGkiNI pANigatAM vidhAya, zikSAM dadau rAjasutaH sa evam // 160 // sa rAjasuto guNavarmA amAtyaputrAya nijAya sakhye mitrAya yathArthanAmne matisAgarAya mateH sAgarAya matisAgaranAmne tAM kiGkiNI pANigatAM vidhAya kRtvA zikSAmupadezaM dadau // 160 // ___ kA sA zikSetyAha mameti-- mamopaneyA bhavatA priyAyAH, pArzvasthitasyeyamanayaratnA / . itIrayitvA gatavAMstadIyaM, saudhaM samaM tena sasaMmadena // 161 // bhavaMtA anarthyaratnA amUlyaratnarUpA iyaM kiGkiNI priyAyAH kanakavatyAH pArzve sthitasya mama upaneyA dAtavyA itItthamIrayitvopadizya sasaMmadena harSapUrvakaM tena nijamitreNa mantriputreNa samaM saha tadIyaM kanakavatIsambandhinaM saudhaM prAsAdaM gatavAn // 161 // atha tatra dyatakrIDAmAha-tayeti-- tayA samaM sAribhirugrasAraH, pracakrame krIDitumeSa vIraH / abhANi bhartA vijitastayA'yaM, saMcAryatAM ko'pi paNo'tra dhIman // 162 // ugrasAraH utkaTabalaH eSa vIraH guNavarmA tayA kanakavatyA samaM sAribhiH pAzakaiH krIDituM pracakrame prArabdhavAn tayA kanakavatyA vijitaH parAjitaH arya bhartA guNavarmA abhANi kathitaH kimityAha-dhIman ! atra jayaparAjayaviSaye ko'pi paNaH glahaH saMcAryatAm kriyatAm dIyatAM vA // 262 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrIzAntinAthamahAkAvyam-paSoDazaH sargaH / atha kiGkiNIdAnamAha vijJAyeti vijJAya kaumAramataM sa vijJa--stAM kiGkiNI mantrisuto mumoca / / imAM svakIyAmupalakSya lakSyAM, lakSyairathA'vAdi tayA sudatyA // 163 // sa vijJaH dhImAn guNavarmamitram mantrisutaH kaumAraM gugavarmaNAM matamAzayaM vijJAyopalakSya tAM purA kumAradattA kiGkiNI mumoca dadau lakSyAM darzanIyAM imAM kiGkiNI svakIyAM mameyamityevaM lakSyaiH cittarupalakSya paricitya athAnantaram tayA sudatyA zobhanadantayA kanakavatyA avAdi // 163 // kimavAdItyAkAGkSAyAmAha-maditi macchroNisUtrAt patitA kuto'sau, prApi tvayA pApavinAkRtena ? / ' atho kumAreNa jage mRgAkSi !, nivedyatAmityapatat ka caiSA ? // 164 // mama zroNisUtrAtkaTisUtrAtpatitA asau kiGkiNI pApavinAkRtena puNyAtmanA . tvayA / puNyAtmatvAccauryAdiprakArAbhAve kutaH prakArAtyApi ? iti vadeti zeSaH / atho anantaram kumAreNa guNavarmaNA jage kathitam, kimityAha-mRgAkSi ? eSA kiGkiNI kva apataditi nigadyatAm ? // 165 // atha kanakavatyA uttaramAha-papAteti papAta kutreyamiti svato'haM, na vedmayanAbhogavazAdavazyam / tayA vicintyetyudite kumAraH, punarjagau hAsyavibhAsitauSThaH // 165 // tayA kanakavatyA vicintya iyaM kiGkiNI kutra sthAne papAta patitA itIdamanAbhogavazAdananusandhAnAddhetorahamavazyaM nizcayato na vedmItItthaM svataH svayamevodite kathite punaH hAsyena vibhAsitoSThaH vikasitauSThaH san kumAraH guNavarmA jagau kathitavAn // 165 / / . kiM kathitavAnityapekSAyAmAha-naimIti naimittiko'yaM matisAgaro me, priye ! vayasyaH paripRcchyatAM jJaH, / asyA nipAtAspadamAttalIla-mayaM vidA prApsyati bhAsvareNa // 166 // priye ! jJaH vidvAn naimittikaH nimitajJaH me mama vayasyaH mitramayaM samakSasthito matisAgaraH paripRcchyatAm ayaM matisAgaraH bhAsvareNa ujjvalena vidA jJAnena AttalIlamanAyAsamevAsyAH kiGkiNyAH nipAtasya patanasyAspadaM sthAnaM prApsyati jJAsyati jJAtvA kathayiSyatIti yAvat atra vicchabdavizeSaNasya bhAsvarazabdasyAstrIliGgatvaM cintyam, vicchabdasya bhAvAvica pratyayAntasya strItvAditi dhyeyam // 166 // atha kanakavatIpraznamAha-tayeti tayA jage tarhi nivedyatAM me, purastvayaiSA patitA kya nAma ? / . buddhvA kumArAzayamAha so'pi, buddhaH prabhAte kathayiSyate'daH // 167 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 177 __tayA kanakavatyA jage uktam--kimityAha-tahi me mama kanakavalyAH purastvayA matisAgareNa eSA kiGkiNI kva nAma patitA, nivedyatAm kathyatAm / sa matisAgaro'pi kumArasya guNavarmaNa AzayamAbhiprAyaM buddhvA vA'bhilakSya Aha - kimityAha - buddhaH jJAtavRttAntaH san prabhAte adaH tvatpraznottaraM kathayiSyate, mayeti zeSaH // 167 / / atha punarapi kumArasya jinAlayagamanamAha pUrveti. pUrvakrameNA'vanipAlaputraH, samaM svavadhvA divase'pi tatra / vimAnamAsthAya samAnadhAmA, jinAlayaM prAsthita taM layena // 168 // pUrvakrameNa pUrvavat samAnadhAmA mAnanIyatejAH avanipAlaputraH rAjaputro guNavarmA tatra tasmin divase'pi svavadhvA kanakavatyA samaM vimAnaM guptarItyA AsthAyAruhya layena rasAt taM prAguktaM jinAlayaM prati prAsthita prasthitavAn // 168 // atha tasyAH suvarNAGgadApahAramAha tasyeti / tasyAstadA vaiNikatAM zrayantyAH , srastaH suvarNAGgada eva tatra / kSipraM kumAreNa sa kiGkiNIvat, pracchannamAdIyata kauzalena // 169 // tadA tatra jinAlaye vaiNikatAM vINAvAdanaM zrayantyAH kurvantyAstasyAH kanakavatyAH srastaH patitaH suvarNAsyAGgado bAhubhUSaNam / kumAreNa guNavarmaNA kauzalena cAturyapUrvaka kiGkiNIvat kSipraM zIghraM pracchannaM guptarItyA yathA nAnyo lakSayedityevamAdIyata gRhItaH // 169 // _atha punarapi kumArasya kanakavatIbhavanagamanamAha vimAneti - vimAnamAruhya tathaiva pUrva-krameNa te sthAnamathA''yayuH svam / prAtaH kumAraH suhRde samaya, svarNAGgadaM tadbhavanaM samAgAd // 170 // athAnantaraM nRtyasamAptau tathaiva pUrvakrameNa pUrvavat te kumArAdayaH vimAnamAruhya svaM sthAnamAyayuH kumAraH guNavarmA prAtaH svarNAGgadaM suhRde mitrAya matisAgarAya samarmya dattvA tasyAH kanakavatyAH bhavanaM samAgAt samAgatavAn // 170 // atha kanakavatyAH punaH praznamAha bhayAditi bhayAt tayA'pracchayatha mantriputra-statkiGkiNIvRttamavRttapUrvam / sa prAha tatkiGkiNikAnipAta-sthAnaM mayA netrapathe'dhyaropi // 171 // atha kumArAgamanAnantaraM tayA kanakavatyA bhayAdrahasyabhaGgabhiyA mantriputraH matisAgaraH avRttapUrvam abhUtapUrvam kiGkiNIvRttaM tannipAtasthAnAdirUpamapRcchi pRSTaH sa matisAgaraH prAha, kimityAha mayA matisAgareNa tasyAH kiGkiNikAyA nipAtasthAnaM netrapathe'dhyaropi kRtamityarthaH ' dRSTigocarIkRtamityarthaH // 171 // - zA. 23 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / atha tayoraparamapi praznottaramAha kiJceti kiJcAparaM kiJcana te praNaSTaM, mayA'pi tatsthAnamavekSitaM ca / ajAnatI sA tamapRcchadevaM, tat kiM sa ca mAha bhujAGgadaste // 172 // kizca aparaJca aparamanyadapi kizcana te praNaSTamasti mayA matisAgareNa ca tasyAnyasya tvadvastuno'pi sthAnamavekSitam / sA kanakavatI ajAnatI ajAnAnA sati kiM tanmama patitaM vastvityevamapRcchat sa matisAgarazca prAha kimityAha te tava bhujAGgadaH iti // 172 // kvAste taditi cettatrAha avApIti avApi tad yena mamApi tena, samarpitaM tarpitakovidena / idaM nizamyA'vanipAlakanyA, svacetasA cintayati sma caivam // 173 // tatpatitaste bhujAGgadaH yenAvApi prAptaH tarpitakovidena santoSitavijJena vidvajjanapriyeNa' tena puruSeNa mama samarpitaM dattamapi, ida matisAgaroktaM nizamya avanipAlakanyA rAjaputrI kanakavatI svacetasA evaM vakSyamANaprakAreNa ca vicintayati sma // 173 // . tasyAzcintanamevAha zAnAditi jJAnAdayaM tadvitayaprapAta-sthAnaM vijAnAti na tad vicitram / citraM tadetad mama mAnasasya, jajJe'pi yad dvaitamidaM karastham // 174 // ayaM matisAgaraH jJAnAt jJAnaprabhAvAd tasya dvitayasya kiGkiNyA agadasya prapAtasya patanasya sthAnaM vijAnAti tajjJAnaM vicitramAzcaryakaraM na jJAnaprabhAvAdatItasyApi jJAnasaMbhavAditi bhAvaH, nanu tarhi kiM citramiti cettatrAha mama mAnasasya etaccitramAzcaryam yattadaGgadaH karasthamapi dvaitaM saMzayAspadaM jAtam, tadeva citramityarthaH // 17 // atha tasyA agrimavitarkamAha tadatreti tadatra kenApi hi kAraNena, bhAvyaM dhruvaM sAmpratamanyathA na / adRzyatAprAptimRte tu tatra, svayaM samAyAti kathaM priyo'pi // 175 // tatkarasthamapi dvaitamajanItyato'tra viSaye sAmprataM kenApyajJAtena kAraNena hi dhruvamavazyaM bhAvyam, anyathA prakArAntaraM na nAsti, priyAgamanaM jinAlaye sandegdhi adRzyeti priyaH guNavarmA'pi tatra devajinAlaye adRzyatAprAptim adRzyazarIratAlabdhimRte vinA svayaM kathaM samAyAti gantu prabhavati ? naiva prabhavatItyarthaH // 175 // aparamapi tasyAH cintitamAha dinamiti dinaM dvitIyaM samupaiti cAtra, vikhinnanetrapriya eSa eva / jaDAzayAnAmapi tad vigeyA, hahA ! bhaviSyAmi niruttarA'ham // 176 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhiniyutam / 179 - eSaH priya eva guNavarmA'pi vikhinnanetraH rAtrijAgRtavadalasanetra evaM dvitIyaM dinaM paradivase jinAlayagamanAt paradivase iti yAvat atra madbhavane samupaiti Agacchati, tattataH ahaM kanakavatI hahA iti khede niruttarA uttaraM dAtumasamarthA satI jaDAzayAnAmapi sAdhAraNajanAnAmapi kimpunaH ziSTAnAM vigeyA nindanIyA bhaviSyAmi patyurucitopacArAkaraNAditibhAvaH // 176 // ___ atha tasyA uktimAha-ciramiti ciraM vicintyeti narendraputrI, proce priya ! kvAsti sa bAhurakSaH ? / Adezatastasya sa mantriputraH, samarpayAmAsa tameva tasyai // 177 // ityuktaprakAreNa ciraM vicintya narendraputrI kanakavatI proce kimityAha priya ! sa bAhurakSo'GgadaH kvAsti ? tasya guNavarmaNaH AdezataH sa mantriputraH matisAgaraH eva tasyai kanakavatyai tamaGgadaM samarpayAmAsa // 177 // atha kumArakRtapatanasthAnamAha avAdIti avAdi bhUpAlasutena bhUyaH, ka kAntikAnte patitastavAyam / tayA'bhyadhAyi svayameva cAsya, pAtaM na jAnAti kimAryaputraH ? // 178 // bhUpAlasutena guNavarmaNA bhUyaH punaravAdi pRSTam kimityAha kAntyA rucyA kRtvA kAnte kamanIye tava kanakavalyA ayamaGgadaH kva sthAne patitaH ? / tayA kanakavatyA abhyadhAyi uttaritam, kimityAha AryaputraH svayameva cAsyAGgadasya pAtaM patanasthAnaM na jAnAti kim ? api svavazyaM jAnAtItyarthaH evaJca mayA tatsthAnakathanenAlamiti bhAvaH // 178 // atha kumArakRtottaramAha-jAnAmIti* jAnAmi nAhaM mama cApareNa, tvadvAhurakSazca samarpito'yam / ___ itIrayantaM tamuvAca sA'pi, priyottareNA'lamanuttareNa // 179 // ___ ahaM guNavarmA na jAnAmi aGgadapatanasthAnamiti zeSaH nanu tarhi kathaM prApta iti cettatrAha ayaM tvabAhurakSo'GgadaH apareNAnyena puruSeNa mama samarpito dattaH / itItthamIrayantaM kathayantam guNavarmANaM sA kanakavatyuvAca, kimityAha-priya ! anuttareNa pUrvokteNa uttareNa alam paryAptam, tvaM svayameva jAnAsIti pUrvoktamevottaramityanyenAlamityarthaH // 179 / / atha tadApattimAha tvayeti tvayA yadi svena yugaM tadA''ptaM, mamAGgadaH kiMGkiNikA ca tat sad / athApareNa pratipAditaM te, tadA mamA'nAvapi nAsti zuddhiH // 180 // yadi tvayA guNavarmaNA svenAtmanaivA tatkiGkiNikA'GgadaM ca yugaM dvayamAptaM tadA saduttamaM jAtaM, atha pakSAntare, apareNa puruSeNa te tava tavayaM pratipAditaM dattaM cettadA me mamAgnA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrIzAntInAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / vapi agnisnAne kRte'pi zuddhiH pAtivratyaM nAsti pativratAyA bhUSaNasya patyanyapuruSaprAptiH saMzayasthAnamiti gUDhAzaya iti bhAvaH // 180 / / atha tasyA lajjAmAha-itIti iti prakAzyaivamavAGmukhI sA, dvedhA vivekApagamAd babhUva / athAvanIvAsavanandanastAM, prasAdha vAkyairmadhuraistato'gAt // 181 // ityuktaprakAreNa prakAzya uktvA 'sA kanakavatI vivekApagamAdanaucityasamAcArAddhetoH dvedhA vacasA mukhena cAvAGmukhI namrasukhI anuttarA ca babhUva / lajjayA namramukhI rahasyabhaGgAdanuttaretyarthaH / athAnantaramavanIvAsavanandano guNavarmA tAM kanakavatIM madhuraiH vAkyaiH prasAdya tataH sthAnAdagAt // 181 // atha kumArasya punaH kanakavatI bhavanAgamanamAha-snAneti snAnAzanAdIni vitatya kRtyA nyayaM tathaivetya punarnizAyAm / imAM samAlokata hA ! vilakSAM, preSyAdvayenetikathAprasaktAm // 182 // ayaM guNavarmakumAraH snAnAzanArdAni kRtyAni vitatya samApya tathaiva pUrvavadeva nizAyAM rAtrau punaH etya Agatya, hA khede preSyAdvayena dAsIdvayena saha iti vakSyamANaprakAreNa kathAprasaktAm vArtAlApasaMlagnAM vilakSAM khinnAmimAM kanakavatIM samAlokata dRSTavAn // 182 // kA sA kathetyAha-ahamiti ahaM hale ! kiM vidadhe'timanda-bhAgyodayAnena vidhApitA yat / etaM kanItve zapathaM kathaJcidU, vidyAdharendreNa durAzayena // 183 // hale ! dAsi ! yat anena buddhisthena durAzayena duSTena vidyAdharendreNa kanItve kanyA'vasthAyAM kathaJcidetaM vakSyamANaprakAraM zapathaM pratijJAM vidhApitA kAritA, ato'haM atimandaH bhAgyodaya yasyAH sA tAdRzI kiM vidadhe kurve // 183 // ko'sau zapatha ityAha-mameti mamAnidezena kadAcanA'pi, kAmyo bhavatyA na nijo'pi bhartA / / bhayaM dadhatyA mayakA'pi tasmA-didaM vacaH svIkRtamalpabuddhayA // 184 // bhavatyA kanakavatyA mama vidyAdharendrasya anidezena nidezaM vinA kadAcanApi nijaH bhartA'pi anyasya tu kathaiva keti bhAvaH / na kAmyaH kAmasukhAya zrayaNIyaH / nanu tvayA IdRzaH zapatho na svIkartumucita iti cettatrAha-mayakA mayA kanakavatyA'pi tasmAdvidyAdharendrAtsakAzAt bhayaM dadhatyA satyA'lpabuddhayA mandamatitvAddhetoH idamuktaprakAraM vaco vacanaM svIkRtam // 184 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / nanu ajJAnakRtasya zAne sati parihAra eva pratIkAra iti cattatrAha-prANeti pANapiyo'yaM mama cAhamasya, prANapriyA rUpaguNAnurUpA / avaimi tannedamahaM yadasya, jayyo'sti vA naiva sa khecarendraH // 185 // ayaM guNavarmA mama kanakavatyAH prANapriyaH rUpairguNaizca kRtvA'nurUpA yogyA ahaM kanakavatI cAsya guNavarmaNaH prANapriyA nanu tarhi tAdRzazapathatyAge ko'ntarAya iti cettatrAha-ahaM kanakavatI tadidaM nAvaimi jAnAmi, idamiti kimityAha yat sa khecarendraH asya mama patyuH jayyaH jetuM zakyo'sti na vA'thavA naiva, etadajJAne'pi zapathatyAge'niSTasyApi sambhavAditi bhAvaH // 185 / / tasya jayyatve sveSTasiddhimAha-yadIti yadyAyaputrasya bhavet sa jayyo, manorathAstad mama pUritAH syuH / athA'nyathA devamidaM vidhatte, tad vyomapuSpAyitameva bhUyAt // 186 // yadi Aryaputrasya mama patyurguNavarmaNaH sa vidyAdharendraH jayyo bhavet tattarhi mama kanakavatyAH manorathAH kAmasukhAdyabhilASAH pUritAH syuH atha athavA daivaM bhAgyamidaM sveSTaM anyathA svamanorathaviparItaM vidhatte, yadi daivavazAt sa mama patyuH jayyo nAsti, tattarhi tanmama sveSTaM vyomapuSpAyitaM vyomapuSpavadeva kRtaM syAt apUrNameva tiSThedityarthaH // 186 // athAtra dAsIdattamantramAha-ityAdikamiti ityAdikaM tAM punaruktayantI, preSyA'bravIt svAbhimataM hitaM c| gRhAdhidevIva gRhe'dya tiSTha, tvaM svAminIhaimi viziSya tatra // 187 // ityAdikamuktaprakAraM tAM dAsI prati punaraktayantI punaH punaH kathayantI tAM kanakavatIM preSyA dAsI svasya abhimataM sammataM hitaM pathyaM cAbravIt, kintadityAha-svAmini ! tvaM kanakavatI adya gRhAdhidevIva gRhadevateva iha gRhe tiSTha, tatra jinAlaye ahaM dAsI viziSya vezabhUSAdinA viziSya bhUtvA ebhi yAmi // 187 // nanu tatra yadi madIyA pRcchA syAttadA kiM syAditi cettatrAha-tvaditi tvatsvAmino kiM na samAgatA'ye-tyevaM yadi prakSyati mAM sa kheTaH / tadA tadagre vidadhe purA'ha-mapyuttaraM te vapuSaH saruktvam ? // 188 // yadi sa kheTaH vidyAdharaH adya tvatsvAminI kanakavatI kiM kuto hetorna samAgatetyevaM mAM dAsI prakSyati tadA tasya vidyAdharasyAne ahaM dAsI api te tava kanakavatyAH vapuSaH saruktvamasvasthatA evottara purA vidadhe vidhAsyAmi, purA yoge vartamAneti bodhyam // 188 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / evaM kRte'nyadapISTaM siddhayedityAha preti prakurvatI tvevamahaM tadIyaM, jJAsyAmyabhiprAyamapi prakRtyA / IdRk tu yuktaM vinizamya samyaka, sA rAjakanyA dizati sma tAM ca // 189 // evaM tvitthaM prakurvatI tatpraznasyaivaM prakAreNottaraM dadatyahaM dAsI prakRtyA tadAkAreGgitena tadIyaM vidyAdharasyAbhiprAyamapi jJAsyAmi IdRguktaprakAraM yuktaM yuktiyuktaM vinizamya tu sA rAjakanyA kanakavatI tAM dAsI samyag dizati AjJApayati sma ca // 189 // atha dAsIkumArayovimAnarohaNamAha-atheti atha kSaNAt tadvihite vimAne, samAruhoha prayatA bhujiSyA / mArohakArI sa kumAra eva, tasyaikadezaM sa tathaiva bheje // 19 // athAnantaram kSaNAt tayA kanakavatyA vihite vikRte vimAne bhujiSyA dAsI prayatA sAvadhAnA satI samAruroha mAyAH lakSmyAH ArohakArI atizAyakaH viziSTalakSmIsampannaH sa kumAro guNavarmA eva ca tathaiva pUrvavadeva tasya vimAnasyaikadezaM bheje vimAnaikadeze kvacitkoNe sthitavAn atra zloke sa sa iti punaruktapAThaH mayA tu ekatra cakAramAzritya vyAkhyAtam // 190 / / atha vidyAdharapraznamAha-preSyAmiti preSyAM samIkSyopagatAM sa tatra, vidyAdharo'pRcchadatucchadarpaH / na svAminI te kathamAgatA'dya, zrutveti sovAca vacasvinI tam ? // 191 // atucchadarpo'tyabhimAnI sa vidyAdharaH tatra jinAlaye preSyAM dAsImekAkinImevopagatAmAgatAM samIkSya apRcchat kimityAha-adya te svAminI kanakavatI kathaM nAgatA, itItthaM zrutvA vacasvinI vAkpaTuH sA dAsI taM vidyAdhara pratyuvAca // 191 / / taduktimevAha-neti na svAminI svAmisamIpamAgAd, yadadya tadvamaNi pATavaM na / bhUbhaGgabhImaM vidadhat krudhA''sya, tato babhASe sa ca khecarendraH // 192 // svAminI kanakavatI svAminaH tava vidyAdharendrasya samIpa nAgAt tatra hetumAha-yadyato'dya tasyAH kanakavatyAH varmaNi zarIre "zarIraM varma vigrahaH" ityamaraH pATavaM svasthatA na, nahyasvasthena zarIreNa ko'pi kvApi gantuM prabhavatIti bhAvaH, tatastaduttaraM zrutvA sa khecarendrazca krudhA krodhenAsyaM mukhaM bhruvo bhaGgena kauTilyena bhImaM bhayaGkaraM vidadhatsad babhASe // 192 // tadbhASaNamevAha bhoH iti bhoH khecarAH yUyamagaNyapuNyA, yugAdinAthasya jinezvarasya / snAnaM vidhaddhvaM tvahamadya tasyA, dvedhA'pi mAndyApagamaM karomi // 193 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwmom Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam bhoH khecarAH adya agaNyapuNyAH amitapuNyavantaH yUyam jinezvarasya yugAdinAthasya snAnamabhiSekaM vidhaddhvam kurudhvam, nanu bhavAn kiM kariSyatIti cettatrAha-ahaM vidyAdharendrastu tasyAH kanakavatyAH dvedhA buddhikRtasya svazarIrakRtasya ca mAnyasya jaDatAyA asvasthatAyAzcApagamaM pratikAraM karomi mandabuddhimAnyavyAjAnnAyAteti tAM daNDayAmItisvAbhiprAyokteH parikarAlaGkAraH / / 193 // athAgrimaM khecarakRtyamAha-preSyAmiti preSyAM vikRSya svakareNa veNyA, babhANa kheTaH sa ruSA'ruNAkSaH / nirvAtu pUrva mama ropavahi-stavA'sRjA dAsi ? vinAzitAyAH // 194 // sa kheTo vidyAdharaH ruSA aruNAkSaH san svakaraNa preSyAM dAsI veNyA kRtvA veNI gRhItvetyarthaH vikRSyAkRSya babhANoce, kimityAha-dAsi ! pUrvamAdau mama roSavahniH krodhAgniH vinAzitAyA hatAyAstava dAsyA asRjA raktena nirvAtu zAmyatu, tvAM hanmIti yAvat // 194 // atha dAsIkRtottaramAha-seti sA dhairyamAlambya jagau vidhehi, tavocitaM yad rucitaM ca yat te| asmAdRzAM stokamidaM na kiMvA, yuSmAdRzopAsanalalAsAnAm ? // 195 // sA dAsI dhairyamAlaMbya jagau, kimityAha yattava vidyAdharendrasyocitaM svarUpayogyam striyo'vadhyatvAttatra tava pravRttiH durjanociteti kAkuriti bhAvaH / yacca te tubhyaM rucitamiSTaM tadvidhehi yuSmAdRzAnAM durjanAnAmupAsane sevane lAlasAnAM sAbhilASANAmasmAdRzAM mandabhAgyAnAmidaM vadhAdi stokamalpameva kiM na ? api tvalpamevatyarthaH durjanasevakAnAM vadha ucita eveti bhAvaH atrApi pUrvavatparikarA'laGkAraH // 195 // .' atha vidyAdharoktimAha seti sa cAbravIt tAM grahile kimetad,bravISi kAlapratimasya me'gre ? / tvamiSTadevaM smara caikatAnA-zaraNyamanyaM yadi vA zrayasva // 196 // tAM dAsI prati sa vidyAdharazcAbravIt , kimityAha ahile ! matte ! dAsi ! kAlapratimasya prANApahArakatvAdantakatulyasya me mama vidyadharasyAgre etaduktaprakAraM kiM bravISiH naivamuktyA tvattrANamiti bhAvaH, tadevAha- ekatAnA ekAgracittA sati svamiSTaM devaM smara, yathA sa prasadya trAyeteti bhAvaH, yadi vA'nyaM sveSTadevAnyaM zaraNyaM rakSakaM zrayasva na ca tAvatA'pi tvatrANamiti sAbhiprAyoktiH // 196 // atha dAsIprativacanamAha devasyeti devasya pAdAn satataM smarAmi,yugAdinAthasya na cAparasya / anyaM zaraNyaM na samAzrayAmi,muktvA kumAraM guNavarmasaMjJam // 197 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / ityuddhatAM vAcamudIrayantI-mimAM sa khaDgena lunAti yAvat / tAvat kumAro'yamabhUt purastAt, tasyaiva kRSTAsiratiprakRSTaH // 198 // devasya yugAdinAthasya pAdAn caraNAn satataM natvApatkAla eva smarAmi, aparasya kasyacinna tathA guNavarmasaMjJaM kumAraM muktvA anyaM zaraNyaM rakSakaM na samAzrayAmi, itItthamuddhatAm ucchRkhalAM vAcamudIrayantImuccArayantImimAM dAsI sa vidyAdharaH khaDgena yAvallunAtichinnatti tAvaccAyaM kumAro guNavarmA ati prakRSTo'tibalavAn kRSTAsirudyatAsiH san eva tasya vidyAdharasya purastAdagrato'bhUt // 197 // // 198 // // yugmam // atha kumAroktimAha pavamiti- evaM babhASe sa ca khecaraM taM, dordnnddknndduumpnetumicchuH| ... raNena tenaiva varAka ! gehe, nardinnare ! strISu parAkramaste // 199 // tena khecareNa sahaiva raNena dordaNDayoH bAhudaNDayoH yuddhena kRtvA kaNDUM khajUM yuddhAbhilApamityarthaH apanetu dUrIkartum pUritumiti yAvat icchuH san sa kumArazca taM khecaraM evaM babhASe evamiti kimityAha -are ! varAka ! durjana ! gehe nardin ! na tu bahiH tAdRzaparAkramAbhAvAditi sAbhiprAyoktiH / te tava strISveva parAkramaH, na tu puruSeSu, durjanAnAM mithyAbalAbhimAninAmanyatrAvasarAbhAvAditi bhAvaH // 199 // . strISu zastrapravRtti nindannAha unmatteti- . unmattabAlA'rbhakavRddhamatta-pramattarogArtanirAyudhAnAm / vadhAya dhAvanti gRhItazastrA,ye ke'pi teSAM kila jIvitaM dhik // 20 // ye ke'pi durvRttAH unmattAnAm bhrAntacittatayA pratikartumasamarthatvAdayogyAnAm bAlAnAM prathamavayaHsthAnAmaprAptavidyAnAm svabhAvata evAkuzalAnAm abalAjanAnAM vA arbhakANAM balabuddhizastrAdyayogyAnAM zizUnAn vRddhAnAM gatabalAnAM zithilendriyANAm mattAnAM pramattAnAM rogArtAnAm nirAyudhAnAm ca vadhAya gRhItazastrAH santo dhAvanti,teSAmanyAyinAM jIvitaM dhiG ninditaM kila pratIkArAsamarthe zastrapravRttirna vIrayogyeti bhAvaH // 20 // atha vidyAdharasarambhamAha taditi tadanatastvaM mama tiSTha tiSThe-tyudIrayantaM kSitipAlaputram / dAsI vimucyaiSa samAjagAma, puraH svapANau nidadhat kRpANam // 201 // tattato hetoH tvaM vidyAdharaH mama tvatpratibhaTasya yogyasya guNavarmaNo'grataH tiSTha tiSTha ! itItthamudIrayantaM bhartsayanta kSitipAlaputraM guNavarmANaM prati eSa vidyAdharaH svapANau kRpANaM khaDgaM nidadhad dAsI vimucya tyaktvA puro'grataH samAjagAma // 201 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam matha tayoyuddhamAha-tata iti tataH sazakaM samavekSitau tA-vekatra rAzAviva jIvazukrau / vidyAdharairAyudhasaMvidhAna-zciraM raNaM cakraturugrabAhU // 202 // tato'nantaram ekatra ekasmin rAzau prasiddha meSAdinakSatre jIvazukro bRhaspatibhArgavAviva sthitau ugrabAhU bAhubalabhUyiSThau tau guNavarmavidyAdharau vidyAdharaiH sazakaM ko jeSyatIti zaGkApurassara yathAsyAttathA samavekSitau vilokitau santau AyudhAnAM saMvidhAnaiH samyakprayogaiH kRtvA ciraM raNaM yuddhaM cakratuH // 202 // atha vidyAdharavadhamAha-varIti variSyate khecararAjameva, dhruvaM jayazrIriti khecarANAm / yAvad giraH khe'pi samullasanti, tAvat kumAreNa ziro'sya lUnam // 203 // jayazrIH jayalakSmIH dhruvaM nizcayena khecararAjaM vidyAdharendrameva variSyati, vidyAdharendra evajeSyatItyarthaH / ityevaM giraH khecarANAM yAvadyadavadhi khe AkAze samullasanti niHsaranti tAvattadavadhyeva kumAreNa guNavarmaNA asya vidyAdharendrasya ziro lUnam chinnam , hataH sa ityarthaH // 203 // . . vidyAdharavadhaprakAramAha-paurogava iti / paurogavaH sUraNakandakasya, yathaiva khaNDa dvitayaM kRpANyA / - nizAtadhAreNa tathA'sinaiva, cakre kumAraH sa ca khecarasya // 204 // yathaiva yena prakAreNaiva paurogavaH pAkAgArikaH kRpANyA laghukartarikayA sUraNasya tannAmnaH kandakasya khaNDadvitayaM bhAgadvayaM karotIti zeSaH tathA tena prakAreNaiva sa kumAro guNavarmA ca nizitadhAreNAtitIkSNenAsinA khaDgena khecarasya vidyAdharendrasya cakre khaNDadvitayamiti sambadhyate alpaprayAsenaiva guNavarmaNA khecaro hata iti yAvat // 204 // nanu pAtakamiti cettatrAha-kurvantIti kurvanti kiM nAma na duSkarANi, narAH priyAthai viSayopataptAH ? rAmo'mbudhiM kiM na babandha sItA-kRte mahAbhAratamanyathA kim ? // 205 // viSayeNa upataptAH pIDitAH viSayaprAptAvutkaTecchAvanta iti yAvat , narAH priyArtha priyAprApyarthe, priyAmuddizya yathAsyAttathA vA, kiMnAma duSkarANi na kurvanti ? api tu sarvANi duSkarANyapi kurvantyevetyarthaH / tatra dRSTAntamAha rAmaH prasiddho dAzarathiH sItAyAH svabhAryAyAH kRte nimittamambudhiM samudraM na babandha kim ? api tu babandhaiva, samudrabandhanAtmakamatiduSkaramapi karma priyArthaM kRtavAneveti bhAvaH / mahAbhArataM tadAkhyaM prasiddhaM yuddham anyathA priyAnimittaM 'zA0 24 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| vinaiva kim ? api tu na, kintu draupadInimittameva tAdRzaM sakalalokakSayakaraM mahAbhArataM jAtamiti bhAvaH // 205 // atha zeSavidyAdharavazIkAramAha-parIti paricchadastasya kumArakasya, tameva bhIruH zaraNaM prpede| atrAntare tAH pravarA ramaNya-stisro'pi taM rAjasutaM sameyuH // 206 // tasya vidyAdharasya paricchadaH parijanavargaH kumArakasya kumArasakAzAd, zeSe SaSThI, bhIruH bhItaH san taM kumAraM guNavarmANameva, zaraNaM rakSakaM prapede prapannavAn, atrAsminnantare'vasare tAH pUrvoktAH pravarAH uttamAH tisraH ramaNyo'pi taM rAjasutaM guNavarmANaM prati sameyurAgatAH // 206 // atha tAsAM kumAraprazaMsanamAha-maheti mahAnubhAvottama ? sAdhu sAdhu, tvayA'dya vidyAdharapAzato'smAt / yad rakSitA ityadhikaM bruvANA-stA bhAsitAstena kumArakeNa // 207 // mahAnubhAveSu tejasviSu uttama ? zreSTha ! kumAra ? sAdhu sAdhu punaH punaH stutyo bhavAnityarthaH, tatra hetumAha-yadyataH tyayA adya asmAt tvayA hatadvidyAdharapAzataH nindyavidyAdharataH rakSitAH itItthamadhikaM punaH punaH bruvANAstA ramaNyaH tena kumArakeNa guNavarmaNA bhASitAH pRSTAH // 207 // kiM pRSTA ityAha-yUyamiti yUyaM sutAH kasya kathaM gRhItAH, kSudreNa raudreNa balAdanena ?' idaM nigAdyaM yadi tad mamAge, sahodarasyeva vizaMsamAttha // 208 // yUyaM kasya sutAH ? kSudreNa nIcena rodreNa krUreNa cAnena mRtena vidyAdhareNa balAd balapUrvakaM kathaM kena prakAreNa gRhItAH ? yadi idaM mayA pRSTaM nigAcaM vaktuM yogyaM tattarhi sahodarasya sodarabhrAturiva mama guNavarmaNo'ye vizaMsamanAzaGkam AzaGkAM vihAyeti yAvat , Attha kathayata // 208 // atha taduttaramAha ekaiti ekA'vadat tAsu zucismitAsu, sutAsmyahaM zaGkhapurAdhipasya / zrIdurlabhasyAzritakalpakSa-cchAyAbhRto durlabhabhUmibhartuH // 209 // tAsu zucismitAsu vizadahAsAsu ekA mukhyA prathamA vA avadat , kimityAha--ahaMzaGkhapurAdhipasya AzriteSu zaraNApanneSu kalpavRkSasya chAyAM pratibimbaM vibhIti tasya, AzriteSu kAmitapradatvAtkalpadrukalpasya durlabhAyAH labdhumazakyAyAH atyutkRSTAyA iti yAvat , bhUmeH bhartuH zrIdurlabhasya tadAkhyasya nRpasya sutA asmi // 209 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinayutam aMtha svApahAramAha-svapne iti svapno'mbayA yatkamalA vyaloki khyAtA'smi nAmnI kamalAvatI tat / anena kanyaiva sukhena supto-tpATaya svayaM kuTimato'pi nItA // 210 // yadyataH ambayA mAtrA mayi garmasthAyAM satyAmityarthaH balAllabhyate, kamalA lakSmIya'loki dRSTA, tasmAddhetoH kamalAvatI iti nAmnA khyAtA'smi / kanyA kumArikA zizurvA eva suptA satyaham , anena tvayA hatena vidyAdhareNa svayameva sukhenAnAyAsenaiva, yadvA sukhena supteti saMbaMdhanIyam / utpATya kuTTimataH baddhabhUmeH sakAzAnnItA'pahRtA "kuTTimaM tvasya baddhabhUH" iti haimaH // 210 // athAnantaravRttamAha dantairiti dantai rasajJAmapi khaNDayantI, mumupuretena durAtmanA'ham / ityudruSA'bhANiSi tad vimuJce, tvAM cet karopIdamudAhRtaM me // 211 // ahaM mumUrSuH martumicchuH dantaiH kRtvA rasajJAM jihvAmapi yathA maraNaM syAditi khaNDayantI satI udruSA udgatakrodhena durAtmanA etena hatena vidyAdhareNa ityabhANiSi kathitA, itIti kimityAha tvAM kamalAvatIM tadA vimuJce tyajAmi, cedyadi me mama udAhRtaM kathitamidaM vakSyamANaM karoSi, nAnyatheti bhAvaH // 211 // idamiti kimityAha taditi tatkiM mayaivaM paripRSTa eSa, prAha sma pANigrahaNaM bhavatyA / vinA nideza mama naiva kArya, varSanairapyatiyauvane'pi // 212 // tattaduktaM kimityevaM mayA kamalAvatyA pRSTa eSa vidyAdharaH prAha sma, kimityAha bhavatyA * kamalAvatyA mama nidezamAjJAM vinA dhanaiH bahubhirapi varSaiH gataiH, atiyauvane'pi pANigrahaNaM naiva kAryam // 212 // tataH kimabhUdityAha mameti mama prasAdena sadA vimAnaM, mAnaprathaM vaikriyakaM tavA'stu / caitye samAgamyamagamyazakteyugAdidevasya mamAntike'tra // 213 // mama vidyAdharasya prasAdena tava kamalAvatyAH sadaiva vaikriyakaM mAnaprathaM tadAkhyaM vimAnamastu, tathA, atra mamAntike samIpe agamyazakteH ajJeyasAmarthyasya yugAdidevasya caitye samAgamyamAgantavyam // 213 // atha vINAzikSAmAha taditi taduktametat pratipadyamAnA, vimocitA tena sumocitA'ham / naipuNyametena ca veNuvAdye, suzikSitA vIkSitasArasAra // 214 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| ____ etadIdRzaM tasya vidyAdharasyoktaM pratipadyamAnA svIkurvatI sumocitA puSpayogyA puSpavakomaletyarthaH ahaM kamalAvatI tena vidyAdhareNa vimocitA, tathA, vIkSitasAreSu dRSTazreSThaSvapi sAra ? zreSTha ? sarvazreSThetyarthaH / yadvA vIkSitaH sAraH zreSThaH sAro balaM yasya tAdRzaH, etena vidyAdhareNa veNuvAdye naipuNyaM kauzalaJca suzikSitA // 214 // atha kamalAvatyuktamupasaMharati ityantIti iyantyahAni pratipannaniSThA, kaumAradhAriNyata eva tasthau / . ubhe tadanye tadanantaraM svaM, svamevamevAvadatAM tadane // 215 // ata eva kAraNAt , iyanti etAvatparimANAni ahAni dinAni yAvat , pratipanne pratijJAte niSThA avazyaM svIkRtaM pAlanIyamityevamAsthA yasyAH sA tAdRzI pratijJApAlanaparAyaNA ata eva komAradhAriNI kumArI eva na tu vyUDhA, tasthAvAstham , tasyAH kamalAvatyAH anyeitare ubhe dve tadanantaraM kamalAvatI pazcAt tasya guNavarmaNo'gre svaM svaM, vRttamitizeSaH, evamevAvadatAM AvedayatAmeva // 215 // atha kumArasya tataH prasthAnamAha--tineti tisro'pi tena prahitAstatastA, nije nije sadmani saMstutena / svayaM samAruhya ca tadvimAnaM yayau tayA ceTikayA sametaH // 216 // saMstutena parasparAlApadvArA paricitena tena guNavarmaNA tato'nantaram tAstisro'pi ramaNyaH nije nije samani prahitAH preSitAH, svayaJca tayA ceTikayA dAsyA sametaH sahitaH tatpUrvoktaM vimAnaM samAruhya yayau // 216 // atha kanakavatIkRtatatprazaMsanamAha-ceTIti ceTImukhAt kheTavadhaM vibudhya, sezAnakanyA'pi pati babhANa / na] nanAtha! yuktaM vihitaM hitaM ca, yattajjano'narthanibandhanaM nau // 217 // ceTImukhAtkheTasya vidyAradharasya vadhaM vibudhya jJAtvA IzAnasya tadAkhyanRpasya kanyA sA kanakavatI api patiM guNavarmANaM babhANa, kimityAha-nRnAtha ! nRpa ! yuktamucitaM hitamiSTaM ca vihitam, kheTavadho yukta iSTazcetyarthaH kuta ityAha- yadyataH tajjanaH sa jano vidyAdharaH nau AvayoH anarthasyAniSTasya kAmasukhavighnasya nibandhanaM nimittamAsIditi zeSaH / na nAtha iti pAThe tu na nAthaH paro yasmAdityevaM na zabdena saha bahuvrIhirbodhyaH, paramanAtha ityarthaH // 217 // atha guNavarmottaramAha-avAcIti avAci tenendumukhi ! priyAyAH, kRte na kiM vA kriyate mhdbhiH| nijaM kalatraM ca parasya vazyaM, parAbhavo duHsaha eSa yasmAt // 118 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tena guNavarmaNA avAcyuktam, kimityAha- indumukhi ! mahadbhiH priyAyAH kRte nimittaM kiM na kriyate ! api tu sarvam eva kriyate ityarthaH tatra hetumAha-yasmAt , nijaM kalatraM bhAryA ca parasyAnyasya vazyamadhInamityeva parAbhavastiraskAraH duHsahaH soDhumazakya ityarthaH // 218 // atha dvayoH sahazayanamAha itIti ityujjvalapremamanoramAM tA-mAlapya bAMlAM prabalAnurAgaH / nizIthinIzeSamazeta satrA, tayaiva sutrAmakalatrabhAsA // 219 // itItham ujjvalenotkaTena premNA, yahA ujjvalaM prema yasyAH sA cAsau manoramA ca tAm tAM bAlAM kanakavatImAlapyAbhASya prabalAnurAgaH sAtizayapremA guNavarmA sutrAmakalatrasya indrANyA bhAH kAntirikha bhAH yasyAH sA tayA tayA kanakavatyA satrA saha eva nizithinIzeSaM rAtrizeSaM yAvat, azeta nidritavAn // 219 // atha kumArasyAbdhiprakSepamAha rateti rtshrmaato bhajataH sma yAvat, nidrAmukhasvAdamimau prahRSTau / tatsodaraH khecara eva tAva-dutkSipya cikSepa kumAramadhoM // 220 // imau kanakavatIguNavarmANau prahRSTau prasannau santau etasya zrameNa aato khinnau yAvannidrAsukhasvAdaM nidrAmityarthaH bhajataH prApnutaH sma, tAvat tasya hatasya vidyAdharasya sodaraH sahodaro bhrAtA khecaraH vidyAdharaH kumAramutkSipya uttolyAbdhau cikSepa // 220 // atha kumArasya tIraprAptimAha-avApyeti.. avApya kizcit phalakaM svapuNya-phalAnukAraM dRddhvrmjnmaa| . asau dinaiH saptabhirUminunnaH, payonidhestIramavApa dhIraH // 221 // asau dRDhavarmajanmA dRDhavarmaputro guNavarmA dhIraH dhairyavAn sana, svapuNyasya phalasyAnukAraM pratirUpamiva kiJcitphalakaM kASThakhaNDamavApya UrmibhiH taraGgaiH nunnaH preritaH saptabhirdinaiH kRtvA payonidheH samudrasya tIramavApa // 221 // atha tasya jaTAdharAzramagamanamAha tamiti taM pANavRttiM madhuraiH phalAdyai-rjaTAdharaH kazcana kArayitvA / vilokanAnantarameva pUjya-nidezataH svAzramamAninAya / / 222 // kazcana jaTAdharaH yogI taM guNavarmANaM vilokanAnantarameva madhuraiH phalAdyaiH prANavRtti prANadhAraNaM kArayitvA 'bhojayitvetyarthaH' etena tasya jaTAdharasya niSkAraNadayAlutvaM sUcitam / pUjyasya gurvAdeH nidezataH svAzramamAninAyAnItavAn // 222 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAnimarathiwwwromwww zrIzAntinAthamahAkAvyam-poDazaH srgH| atha tatra kanakavatyavalokanamAha IzAneti - IzAnacandrasya narezvarasya, kanyAM sa saMprekSya tutoSa tatra / asmai natAyA'tha sa susthitAya, tadvRttamAkhyAd gururcchvRttH||223|| sa guNavarmA tatrAzrame narezvarasya nRpasya IzAnacandrasya kanyAM kanakavatIM saMprekSyAvalokya tutoSa tuSTo'bhUt athAnantaram acchavRttaH nirmalAcAraH sa gururjaTAdharaguruH, susthitAya svasthAya natAya praNatAyAsmai guNavarmaNe tasyAH kanakavatyAstatrAgamanAdirUpaM vRttaM vRttAntamAkhyatkathitavAn // 233 // kiM tadvatramityapekSAyAmAha rAjeti rAjAGgajA''karNaya sAvadhAno, dinAditasturyadine vinodaat| vanaM prayAtena mayekSiteya-mantarhiteneti nivedayantI // 224 // rAjAGgaja ! nRpaputra ! guNavarman ? sAvadhAno dattakarNaH san AkarNaya zRNu / kimityAhaito'smAdvinAtturyadine vyatIte 'caturthe dine vinodAt manoraJjanahetoH vanaM prayAtena mayA jaTAdhareNa antarhitena vRkSAdibhirantaritena satA iti vakSyamANaM nivedayantI bruvANekSitA iyam // 224 // . kiM truvANetyapekSAyAmAha-vaneti banAntadevyo bhagavatya etA! digIzvarA apyaparAzca devyaH ? daurbhAgyavarNopacite lalATe, kRtvA'JjaliM vijJapayAmi yuSmAn // 225 // etAH bhagavatyaH vanAntadevyaH digIzvarA dikpAlA dikpAlikAzcApyaparAH anyAzca devyaH! yuSmAn daurbhAgyasya mandabhAgyatAyAH yo varNo'kSaram tena upacite samanvite, bhAgyaM lalATe likhitaM bhavatIti bhAvaH lalATe mastake aJjaliM karasampuTaM kRtvA vijJapayAmi nivedayAmi // 225 // kintannivedanamityapekSAyAmAha-maditi matpreyasA tena kRte mamaiva, bAdaM visoDhaM guruduHkhajAtam / kiJcit kadAcit kila tasya kArye, kutrA'pyupAkArSamahaM tu naiva // 226 // mama kRte hetoreva, natvanyasyAH kRte,tena maccittasthena mama preyasA priyatareNa patyA guNavarmaNA guru mahad duHkhajAtaM bAI bhRzaM vizoDham, ahaM kanakavatI tu tasya kArye kadAcitkila kizcidapi kutrA'pi naiva upakArSam upAkAramAdhAm / / 226 / / tajjIvanadhAraNAsAmarthyamAha dineti- dinatrayaM nIranidheH sa tIre, mayA samAloki vilokymuurtiH| tataH paraM naiva vinA tatastaM, na jIvitaM dhartumahaM kSamA'smi // 227 // mayA kanakavatyA nIranidheH samudrasya tIre dinatrayaM yAvat vilokyamUrtiH darzanIyarUpaH sa matpriyaH guNavarmA samAloki eSa AgacchatItyevamapekSitaH tataH tataH dinatrayAtparam naiva. samA loki, azakyatvAdeva, tato hetoragrataH taM priyaM vinA ahaM jIvitaM dhartuM naiva kSamA'smi // 22 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam nanu tataH kimityapekSAyAmAha viyogeti viyogadAhajvarapIDitA'haM, tasyaiva tenaiva parityajAmi / mANAn nijAnityabhidhAyakSa-mAruhya kaNThe vitatAna pAzam // 228 // ahaM kanakavatI tasya priyasya guNavarmaNaH viyogasya tajjinito yo dAhastApaH sa evaM pIDakatvAjjvarastena pIDitA vyathitA, tena hetunaiva nijAn praNAn parityajAmItItthamabhidhAya vRkSamAruhaya kaNThe pAza pAzarajju vitatAna cakAra // 228 / / nanu tataH tvayA kiM kRtamiti cettatrAha patAmiti etAM tathAsthAM samavekSya vegA-dAgatya pAzce dayayA priitH| abhASiSIti prakRtiprazasye ? mA mA kRthAH sAhasamAH ? vRthA tvam // 229 // etAM kanakavatIM tathAsthAM kaNThalagnapAzarajjUM samavekSya vegAt jhaTiti pArce samIpe Agatya dayayA parItaH paravazaH san iti abhASiSi Akhyam, itIti kimityAha-prakRtyA svabhAvata eva prazasyA tatsambodhane, tvam, AH khede, khedakaro'yaM sAhasa ityarthaH / vRthA sAhasam AtmabadhAdirUpaM mA mA kRthAH, sambhave dviruktiH / / 219 // atha patiprAptinivedanena tatsamAzvAsanamAha ita iti. ito dinAdeva dine tRtIye, bhartA tavaivAtra sameSyatIti / jJAnena vijJAya yathArthamasyai, nyavedayaM vedavicAracAruH // 230 // vedAnAM vicAre cArunipuNaH vedatattvajJo'haM jaTAdharaH jJAnena yathArtha tathyaM bhAvinamartha vijJAya asyai kanakavatyai ito'smAdinAttRtIye AgAmini dine eva, na tu tato'dhike tava bhartA atraiva sameSyatyAgamiSyatItItthaM nyavedayamakathayam // 230 // nanu tadanantaraM kiM jAtamityapekSAyAmAha madukteti maduktametaM vinizamya tasmAt, taroH samuttIrya vinamya meyam / madAzraye tyaktamadAzraye'sthAd, mayA sahAgatya dinatrayaM sA // 231 // etaduktaprakAraM mama jaTAdharasyoktaM samAkarNya tasmAttarovRkSAtsamuttIryAvAruhya mA mAM jaTAdharaM vinamya iyaM sA kanakavatI mayA sahAgatya dinatrayaM yAvatyaktaH madasyAbhimAnasyAzrayo yasminnetasmin zAnte niSpApe ca mamAzraye gRhe asthAsthitavatI // 231 // atha kanakavatyAH punarapi svavadhodyamamAha viniHsarantI punaradya zaktyA, dhRtvA kare'sthApyata taapsodhaiH| yAvat tvamatrAgama eva bhadrA-dizyeti vidvAn sa munivyaraMsIt // 232 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nand mmmmmmmAAI 192 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / ___ punaH adya viniHsarantI svavadhArtha tApasAzramAnnigacchantI eSA kanakavatI tApasAnAM munInAmodhaiH samUhaiH zaktyA balapUrvakena, etena tasyAstIvo gamanodhamaH sUcitaH kare dhRtvA asthApyata rakSitA, bhadra ! yAvattvamatrAgamaH AgatavAnasi, eva itItthamAdizya kathayitvA sa vidvAn munirvyaraMsonmaunamAsthAt // 232 // atha kanakavatyAH svivRttakathanamAha-sA'pIti sA'pi svavRttaM dayitena pRSTA, ziSTA yathAvRttamabhASataivam / vidyAdhareNA'hamilAbhRto'sya, samunnate sAnuni tena muktA // 233 // ___ ziSTA sadAcArA sA kanakavatyapi dayitena patyA guNavarmaNA pRSTA satI evaM vakSyamANena prakAreNa yathAvRttaM vRttamanatikramya svasya vRttaM samAcAramabhASata, evamiti kimityAha ahaM kanakavatI tena tvadabdhikSepakeNa vidyAdhareNa araya dRzyamAnasyelAbhRtaH parvatasya samunnate atyucce . sAnuni zikhare muktA kSiptA // 233 / / tataH kiM jAtamityapekSAyAmAha-aveti avAtaraM tasya mahIdharasya, zRGgAdahaM kAnta ! kthnycnaa'pi| samAgamaM cAtra paraM bhramantI, zeSaM tataste viditaM samastam // 234 // kAnta ! priya ! guNavarman ! ahaM kanakavatI kathaJcanApi mahatA kaSTena tasya mahIdharasya parvatasya zaGgAt zikharAt avAtaraM nIcaiH AgAm / bhramantI atrAzrame samAgAm ca tataH paraM zeSaM samastaM vRttAntaM te tava viditaM, munikathaneneti bhAvaH // 234 // atha tatra tayodinayApanamAha-atheti athAplavantau pravitatya zaila-kUlaGkapAvAriNi sattaraGge / mAdhuryadhurya ca phalAdi bhuktvA, zeSaM dinaM ninyaturekacittau // 235 // athAnantaram sattaraGge sattaraGgazobhite zailasya kUlaGkaSAyA nadyAH vAriNi jale Aplavanto majjantau pravitatya snAnAdikriyAM samApya mAdhuryadhuryamatimadhuraM phalAdi bhuktvA ca ekAkacittau niratizayapremANau tau kanakavatIguNavarmANau zeSamavaziSTaM dinaM ninyatuH / / 235 // atha tayoH punarabdhikSepamAha-ekatreti ekatrarambhAnilaye prasuptau, parasparAzleSaparau rajanyAm / vidyAdharaH so'pyapahRtya roSAda, vArAMnidhau nikSipati sma bhUyaH // 236 // ekatraikasyAM rajanyA rAtrau rambhAnilaye kadalIgRhe prasuptau parasparamAzleSaparAvAzliSTau tau kanakavatoguNavarmANau sa vidyAdharaH bhUyo'pi roSAdapahRtya vArAMnidhau samudre nikSipati muJcati sma // 236 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIviyadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam artha punastayoH saGgamamAha-pAtha iti pAthonidhe rodhasi pUrvavat tau, tatraiva bhUyo militau kathaJcit / idaM sa nirvedamavocatA'yaM, puraH priyAyA dRDhavarmasanuH // 237 / / tau kanakavatIguNavarmANau pUrvavat tatra tasminsthAne eva pAthonidheH samudrasya rodhasi taTe kathaJcitkenApi prakAreNa bhUyaH punarapi militau saGgatau ayaM dRDhavarmasunuH guNavarmA priyAyAH kanakavatyAH puraH sanirvedaM savairAgyamidaM vakSyamANamavocata // 237 // kimavocatetyapekSayAmAha-neti na bhAsvatA naiva kalAvatA'pi, na cA'pi sUreNa budhena nA'pi / aho ! balenApi purA kRtaM tad , vilanituM karma na zakyate'daH // 238 // bhAsvatA sUryeNa na, kalAvatA candreNApi naiva, sUryeNa balavatA na cA'pi budhena viduSA nA'pi, balena balabhadreNApi purA pUrvajanmani kRtamadaH parokSaM karmAdRSTaM vilacitumatikAmituM na zakyate, tad aho Azcaryam // 238 // . rAjyamiti rAjyaM kA tat prAjyamahImahendra-ziraHsrajA'bhyArcitapAdapITham ? uparyuparyAgatipIvarANi, kvemAni duHkhAnyapi nau mahAnti ? // 239 // tatprAganubhUtam prAjyAnAM bahUnAM mahImahendrANAM nRpANAM ziraHsragbhiH mUrdhamAlyaiH abhyaciMtaM pAdasya pIThamAsanaM yatra tAdRzaM rAjyaM ka kutra, tathA nau AvayoH uparyupari punaH punaH AgatibhirAgamanaiH pIvarANi vipulAni mahAnti cirasthAyIni imAni anubhUtAni duHkhAnyapi kka, anayormahadantaramiti bhAvaH // 239 // * atha kanakavatIkRtaguNavazviAsanamAha-tata iti tatastayezAnanarendraputryA-'sya dhIravRttAni paraHzatAni / nidarzanIkRtya mana:sthakheda-cchedaH kSaNena kriyate sma satyA // 240 // tataH tayA kanakavatyA izAnanarendraputryA satyA asya guNavarmaNaH paraHzatAni zatazaH dhIravRttAni nidarzanIkRtya dRSTAntaM datvA manaHsthakhedacchedaH cittavartiviSAdApanayanaM kSaNena tatkAlaM kriyate sma // 240 // atha tadA sUryAstamAha-udetIti udeti sampada mahatAmavazyaM, vipacca teSAmapi nApareSAm / ___ ityarthamudbhAviyatuM tadA'sya, sahasradhAmA'stamiyAya so'pi // 241 // mahatAm saMmpadudeti Agacchati, vardhate ca avazyaM nAtra saMdehaH, vipacca vipadapi teSAmapi mahatAmeva na apareSAmamahatAm, yasyodayastasyaiva kSayo'pi iti bhaavH| asya guNavarmaNaH iti imizA0 25 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / marthamudbhAvayituM prakaTayitumiva tadA tasmin kAle sa sahasradhAmA sUryo'pi astamiyAyAdRzyatAM gataH // 241 // atha tamo varNayati prabheti prabhAkare cAstamite tamassu, samantato vistRtimAzriteSu / prAcIpatIcIpramukho budhena, kenA'pi nAlakSi dizAM vizeSaH // 242 // prabhAkare sUrya astamite astaM prApte tamassu andhakAreSu samantataH sarvataH vistRtiM vRddhimAzriteSu prApteSu ca satsu kenApi budhena viduSApi, kimutApareNa, prAcI pratIcIpramukhaH dizAM vizeSaH bhedaH nAlakSi na jJAtaH, gADhAndhakArataH digviveko vilupto dhImatAmapItyarthaH // 242 // tamaso bhaGgayA avadhimAha-kalAnidheriti kalAnidherabhyudayo na yAvat, kavegurorvA na ca tArakasya / / sUrasya yAvad na punaH prakAza-stAvat tamAMsi prasarantu nAma // 243 // nAmeti prasiddhau, tamAMsi tAvat tadavadhi prasarantu, yAvat kalAnidheH candrasyAbhyudayaH udayaH na, kaveH zukrasya, guroH jIvasya, tArakasya vA nAbhyudayaH, punaH yAvatsUrasya sUryasya na prakAzaH eteSu uditeSu tamAMsi nazyantyeveti bhAvaH // 243 // atha praleSeNa tamo'jJAnayoH sAmAnAdhikaraNyamAha na iti na varNabhedaH kacanApi yatra, kanIyaso yatra gurorna mAnaH / / zabdena yatrAsti vizeSabodha-stamAMsi tatra prasaranti kiM na // 244 // yatra sthAne kacanApi kutrApi varNabhedaH brAhmaNyAdivarNavivekaH atha ca nIlapItAdivarNavivekaH tamasi rUpasyApratyakSatvAditi bhAvaH / tathA yatra, kanIyasaH alpatamasyApekSayA gurormahataH mAnaH sammAnaH atha ca yatra hasvadIrdhayoH uccanIcayorvA mAnaH pramANaM nAsti tamasA padArthAnAmAvRtatvena tatpramANAjJAnAditibhAvaH, tathA yatra zabdena sAdhanena kRtvA vizeSabodhaH tatpadArthabodhaH na tu pratyakSataH tathA yatra uccairvihisya vaktA eva viziSTo manyate tatra tamAMsi andhakArAH ajJAnAni vA kiM kuto na prasarantu ? apitu prasaranveva tamasi ajJAne ca prasRte uktarUpamubhayameva jAyate iti bhAvaH zleSaH // 244 // atha candrodayamAha-jagaditi jagat samastaM nihatavyavasthaM, prasRtvarairvIkSya tamaHmapaJcaiH / rAjA tato'yaM prakaTIvabhUva, karAn vitanvannatimandamandam // 245 // samastaM jagat prasRtvaraiH prasaradbhiH tamamAM prapaJcaiH vistAraiH nihatA astavyastA vyavasthA avalokanAdisthitiH yasmin tAdRzaM nihatavyavasthamavyavasthaM vIkSya tato hetoH ayaM dRzyamAno rAjA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhiniyutam / 195 candraH kazcinnRpazca / rAjA prabho nRpe candre yakSe kSatriyazakrayo' rityamaraH / karAn kiraNAn rAjagrAhayabhAgAMzca vitanvan vistArayan AropayaMzca ati mandaM mandaM zanaiH zanaiH prakaTIbabhUva uda. gAd vyavasthAmasthApayacca / avyavasthaM niyamAnulakyantaM hi lokaM nRpaH karAropaNAdidvArA kramazaH prajA vazIkarotIti bhAvaH / atra vizeSaNabalAccandre nRpavyavahArapratIteH samAsoktiralaGkAraH // 245 // ___ atha candrodayasya vyaktivizeSe phalavaiguNyamAha sudheti. sudhAmayUkhe'pyudite himAMzau, yaccakravAkaiH sa viyogatApaH / sudaHsahaH prA''pi tadatra hetuM, saMbhAvayAmo niyateniyogam // 246 // sudhA eva mayUkho kiraNoM yasya tAdRze sudhAmayUkhe amRtakiraNe, api, atrApinA amRtenApi duHkhamiti 'virodhAbhAsaH' sUcyate / himAMzau candre udite udayaM gate sati cakravAkaiH svanAmaprasiddhaiH pakSivizeSaiH yatsuduHsahaH viyogatApaH viyogarUpo jvaraH prApi, rAtrau cakravAkadvandvaM viyujyate iti kavisamayaprasiddheriti bhAvaH / tattato'tra viSaye niyaterbhAgyasya niyogaM preraNAmeva hetuM saMbhAvayAmaH anuminumaH, kathamanyathA sukhahetorapi duHkhamiti bhAvaH / padArthAnAM sukhAdihetutvaM bhAgyAdhInaM, na tu teSAM svataH sukhaduHkhajanakatetyarthaH // 246 // atha cakoratRptimAha-sudhAkara iti sudhAkaro hanta ! karoti ced na, jyotsnAprasiddhAmRtapAnasatram / cakoraDimbhAH kathamAzrayante, tatpuSTimeSAM na paraM yadiSTam // 247 // hanteti vismaye, padArthAnAM vismayakare vaiguNyasAdguNye iti bhAvaH / sudhAkaraH candraH ceyadi jyotsnAnAm prasiddhamamRtapAnAkhyaM satram yajJamutsavaM vA na karoti kuryAt , tarhi, cakorANAM pakSivizeSANAM DimbhAH zAvakAH "pota: pAko'rbhako DimbhaH pRthukaH zAvakaH zizu' rityamaraH / taiH karaiH kRtvA puSTi tRpti poSaNaJca kathaM kena prakAreNAzrayante AzrayeyuH prApnuyuH naivetyarthaH / cakorAzcandrikAH pibantIti kavisamayaprasiddhiriti bhAvaH nanu peyAntareNa teSAM tatsAdhyamiti cenna, tadAha eSAM cakoraDimbhAnAM paramanyatpeyAntaraM, yadyataH iSTamupAdeyaM tRptikaraM ca na nAstItyarthaH / yaH sudhAyA AkaraH karo vA, tasya lokasukhArthaM satrArambha ucita eveti bhAvaH // 247 // atha candrakaraprabhAvaM varNayatItyAha-haMsItihaMsI samAliGgati cakravAkaM, svakAntabuddhayA sitapakSikAntam / cakrI purastAdapi rAjahaMsaM, navasya rAjJo'bhyudaye kimanyat ? // 248 // navasyApUrvasya rAjJaH candrasya, kasyacinnRpasya vA abhyudaye udaye, anyunnatau ca, sambhramavazAd bhrAntezca, haMsI varaTA "haMsI vAraTAvaraTA" iti haimaH / cakravAkaM svakAntabuddhayA haMsa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / buddhayA, candrakiraNena tasya zvetimaprApterbhrAnteriti bhAvaH samAliGgati, tathA cakrI cakravAkI purastAdapi agrataH sthitam , sitapakSiNaM zvetagarutaM haMsameva kAntam matvA bhrAntereveti bhAvaH / rAjahaMsam , samAliGgati, anyatkim ? ko'nyazcandrakaraprabhAvo varNyatAm ? ayameva mahAvismayakaraH iti bhAvaH / atra candrakiraNaiH rUpaparAvRtte bhrAntyA svajAtivirodhipravRttipratipAdanAd bhrAntimAnalaGkAraH // 248 // atha kumArapravRttimAha-vinodeti vinodagoSThImanubhUya vadhvA, tayA samaM nirdalitapramIlaH / tadA kumAraH sa ca yAvadasthAt , tAvat sa kheTaH punarAgamad dviT // 249 // tadA tAdRzacandre jAgrati, sa kumAraH guNavarmA tayA vadhvA bhAryayA kanakavatyA samaM saha vinodagoSThIm krIDAmanubhUya, nirdalitA bhagnA pramIlA nidrA tandrA vA yena sa tAdRzaH nirdalitapramIlaH jAgradeva yAvadasthAt sthitaH, tAvacca sa dviT duSTaH zatrurvA kheTaH vidyAdharaH punaH AgamadAgatavAn // 249 // atha kumArakRtatatarjanamAha-tenaiveti tenaiva sAkSepamitIrito'sA-bare ! pramIlApahatasya me dviH / tadA tvayaivApagataM ka gantA, tat sAMprataM tiSTha nikRSTa ! me'gre ? // 250 // tena kumAreNa guNavarmaNA eva sAkSepaM satiraskAramasau vidyAdharaH itIritaH kathitaH, itIti kimityAha- are ! nikRSTa ! anucitakAritvAnnIcatara ! tadA purA tvayA duSTenaiva dviH dvivAram , pramIlayA nidrayA apahatasyAsaMjJasya me mama apagataM vaJcayitvA palAyitam, tat sAmprataM mayi jAgrati sati ka gantA yAsyasi ? nAdya kApi gate lattrANamityarthaH mama agre tiSTha, adya svakRtyaphalaM bhoktA'sItibhAvaH // 250 // atha tasya bhayavarNayatItyAha-samiti saMtarjitasyAsya nRpAGgajena, tanaivamastraM galitaM karastham / dRSTvA kumAro'pi nirAyudhaM taM, pANisthitaM zastramamuzcadAzu // 251 // tena nRpAGgajena rAjaputreNa guNavarmaNA evamuktaprakAreNa santarjitasya bhartsitasyAsya vidyAdharasya karasthamastramAyudhaM galitaM bhayAjjaDIbhUtAtkarAtpatitam / kumAraH guNavarmA'pi taM vidyAdharam nirAyudhamastrarahitaM dRSTvA Azu zIghrameva pANisthitaM svakarasthamastramamuJcadatyajat nirAyudhe AyudhaprahArasya vIradharmaviruddhatvAditi bhAvaH // 251 // atha kumArakRtatiraskAramAha-tamiti tamagrakezeSu vidhRtya kRSTvA, narendrasarityavadat sadarpam / are ! tvayA saMpati tat svavIrya, nyAsIkRtaM kutra hatamatApa ! // 252 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / * narendrasUH rAjaputro guNavarmA taM vidyAdharamagrakezeSu kezAnAmagrabhAgeSu dhRtvA gRhItvA kRSTvA AkRSya ca sadarpam sATopamityavadat , itIti kimityAha-- are ! hatapratApa ! naSTateja ? tvayA vidyAdhareNa samprati mayi jAgrati tatpUrvamapi prayuktam svavIrya svasAmArthya kutra sthAne nyAsIkRtaM gopitam ! zayAne prabhavatastava jAgrati mayi balahInatA kathamiti svabalamavicAryaiva pravarttamAH nasya tava mahAnIcateti bhAvaH // 252 // - atha kumArakRtavidyAdharamuktimAha-taditi tat sAMprataM yAhi mayA'si muktaH, punaH prazasyaM na balaM chalena / / pravartate naiva mayaiva zastraM, nizAtamadhyastravivajite'daH // 253 // tattataH nirAyudhatvAdalpabalatvena kRpApAtratvAcca hetoH mayA guNavarmaNA adhikabalavatA udAttacaritreNa ca muktaH kSAntAparAdho'si, sAMprataM yAhi, punaH chalena kapaTena balaprayogaH na prazasyamucitam, atastathA tvayA punarnAcaraNIyamiti bhAvaH tvAdRzasya nIcasya tu vadha evocitaH, kintu udAttacaritrasya mama guNavarmaNaH eva, zastram nizAtaM tIkSNamapi, tvatprANaharaNasamarthamapi ado dRzyamAnam astravivarjite nirAyudhe tvayi anyatrApi ca kApi na pravartate patati, tasya vIrAnucitatvAditi bhAvaH // 253 // atha vidyAdharasya svavRttanivedanamAha-tamiti taM tatpriyA'bhASata kAndizIkaM kenA'tra bhUyo'si jaDa ? praNunnaH ? mAM prerayAmAsa punaH punaH sA prajAvatI bhartRviyogadagdhA // 254 // tasya guNavarmaNaH priyA kanakavatI kAndizIkaM, bhayAtaM taM vidyAdharamabhASatApRcchat, kimityAha-jar3a! ajJAnin / nahi vijJaH kazcittathA'nucitaM vidhatte iti bhAvaH ata eva dayApAtratvamapi sUcitam / atra dRzye'nucita kArye kena kA praNunnaH prerito niyukto vA'si ! atha vidyAdharakRtottaramAha- mAM vidyAdharaM bhartuH viyogena kumArakRtavadhena hetunA dagdhA pIr3itA sA prajAvatI putravatI garbhiNI vA vidyAdharendra patnI punaH punaH prerayAmAsa // 254 / / atha guNavarmakRtAM sopadezAM tadvidyAdharamuktimAha-narendreti narendrasUrabhyadhitedRzaM mA, bhUyaH kRthAstatmatipAdanena / iti praNanaM sa ca taM vinIya, vinItavidyapravaro mumoca // 255 // narendrasUH rAjaputro guNavarmA abhyadhitoce, kimityAha- tasya vidyAdharasya striyaH pratipAdanena nivedanena preraNena vA kRtvA bhUyaH punarapi IdRzamevamuktaprakAraM mA kRthA na kuryAH, itItthaM praNanaM kRtapraNAmaM taM vidyAdharaM vinItayA abhyastayA vidyayA kRtvA pravaraH udAttacaritraH sa guNavarmA ca vinIyopadizya mumoca // 255 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 puNaratnamarim / zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH atha tayoH dampatyoH purasamIpagamanamAha-tAviti tau jampatI tApasacakravartI, mumoca nediSThapuropakaNThe / atiSThatAM tau kamanIyabAhyo-dyAne kSaNaM vRkSadidRkSayaiva // 256 // ___ tApase RSiSu cakravartIva saH RSizreSThaH tau dvau jampatI jAyApatI kanakavatIguNavarmANoM nediSThasya samIpasthasya purasyopakaNThe samIpe mumoca prApayAmAsa, tau knkvtiigunnvrmaann| kamanIye manohare bAhyodyAne vRkSANAM didRkSayA draSTumicchayaivAtiSThatAM sthitavantau // 256 // atha tayoH sUridarzanamAha-maheti mahAmunizrAvakamadhyasaMsthaM, taM tatra ca zrIguNaratnamarim / . parisphuracchrIguNaratnarAzi-ratnAkaraM sUrimapazyatAM tau // 257 // tatra bAhyodyAne ca tau kanakavatIguNavarmANau mahAmunInAM zrAvakANAM ca madhyasaMsthaM madhye sthitam parisphuratAM zobhamAnAnAm, zrINAM lakSmINAm guNAnAmeva ratnAnAM rAzInAM ratnAkaraH sAgara iva taM prisphurcch|gunnrtnraashirtnaakrN sUrim zrIguNaratnasUriM tadAkhyaM munizreSTham pazyatAM dRSTavanto // 25 // atha tayostatpraNAmamAha-tau iti-- tau tasya dharma dizato munIzaH, pAdAravindadvitayaM niSevya / dhattaH sma dhamaikaparAgalabdhyA, prItiM parAM SaTpadadampatI va // 258 // tau kanakavatIguNavarmANau dharma dizataH upadizatastasya munIzaH munIndrasya zrIguNaratnasUreH pAdAravindadvitayaM SaTpadadampatI bhramaramithunamiva niSevya, praNamyetyarthaH, dharmarUpasyaikasyAnanyasya parAgasya puSparasasya labdhyA lobhena kRtvA parAM sAtizayAM prIti prasannatAM dhattaH prApnutaH sma bhramarANAM rasalAbhena tRptiruciraiveti bhAvaH, rUpakojjIvitopamA'laGkAraH // 25 // atha tayoH zubhanivezamAha-tata iti tatastadante guNavarmaNeya-mabhaNyataivaM dayite ! bhavatyA / anityatodyotakaraM bhavasya, nItaM vacaH zrotrapathaM yathArtham // 259 // tataH dharmadezanAzravaNAnantaram, tasya munerante samIpe guNavarmaNA iyaM kanakavatI evamabhaNyatAbhASyata, evamiti kimityAha-dayite ! priye| bhavatyA tvayA bhavasya saMsArasya anityatAyAH udyotakaraM prakAzakaM yathArtham satyaM vacaH zrotrapathaM nItaM zrutam // 259 // nanu tataH kimiti cettatrAha-cAritreti cAritrapAtrasya tadasya kAnte ! dharmopadeSTuH saguNeH smiipe| hitvA'dhiduHkhAM viSayopasevA-mAdIyate saMprati devi ! dIkSA // 26 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 199 tadbhavAnityatvAddhetoH, devi ! kAnte ! priye ! cAritrapAtrasya nirmalacAritrAspadasyAsya suguroH zrIguNaratnasUreH samIpe adhiduHkhAM duHkhabahulAM viSayANAmupasevAM sevanaM hitvA tyaktvA samprati dIkSA parivrajyA AdIyate gRhyate // 260 // atha kanakavatIprativacanamAha-pratyAheti pratyAha sA kAnta ! tadetaduktaM, sthAne tvayA sthAnasamAnadhAmnA / paraM mahonmAdanidAnabhUta-madyA'pi nau yovanamasti tAvat // 261 // sA kanakavatI pratyAha-- prativacanaM dadau, kimityAha--kAnta ! priya ! sthAnasamAnaM sthA nocitaM dhAma prabhAvo yasyA tena sthAnasamAnadhAmnA sthAnocitavicAreNa tvayA tadetaduktaM sthAne yuktameva, tadA''dizeti cettatrAha- paraM kintu, tAvat, nau AvayoH atrApyadhunA'pi mahataH unmAdasya madonmattasya cittakSobhasya nidAnaM hetubhUtaM yauvanaM tAruNyamasti, na tu tadvayatItamiti bhAvaH // 261 // adyApi viSayatRSNA vartata evetyAha-naiveti naivopabhuktA viSayA yathecchaM, prANapriyA'thApi nikAmamete / na lakSyate tAvadidaM kathazcit, kIdRna vivoM bhavitA hyamISAm ? // 262 / / prANapriya ! adyApi adyayAvadapi ete paJcendriyajanyavilAsAdiviSayA yathecchamAtRpti nikAmam bAhulyena naiva upabhuktAH upabhogaviSayIkRtAH, tAvadataH idaM na lakSyate jJAyate kathazcidapi kenApi prakAreNa, hi yadamISAM viSayANAm anubhuktAnAm vivarttaH pariNAmaH kIdRgbhaviteti, gRhItAyAM dIkSAyAM viSayecchA bAdhiSyate, anupabhuktatvAditi viSayAnupabhujya pazcAttathA vicArazcettadA gRhItA dIkSA nirbAdhA syAditi bhAvaH // 262 // samprati saMzaye yat kartavyaM tadAha-taditi tajjJAnapAtraM paripRcchaya kazcid, guruM yathaucityamidaM vidheyam / nizamya caitad guNavarmaNA'pi, piyAM prati spaSTamidaM nyagAdi // 263 // tatsvayaM viSayavivartAparijJAnAdvatoH jJAnapAtraM jJAninaM kaJcid guruM paripRcchya svasandehanivRttaye pRSTvA, pazcAdyaucityamaucityAnusAreNedaM dIkSAgrahaNAdi vidheyamanuSTheyam, etatkanakavatyuktaM nizamya ca guNavarmaNA'pi priyAM kanakavI prati spaSTaM yathA syAttathA idaM vakSyamANaM nyagAdikathitam // 263 // yauvanaM na bAdhakamityAha-unmAdakamiti unmAdakaM yauvanamasti tAva-ditIritaM yad na tadeva cAru / jitendriyAH sundari yauvane'pi, vilokyamAnA bahavo'pi santi // 264 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIzAntInAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / sundari manorame tAvadAdau yauvanamunmAdakaM saMyamabhaMgaprayojakamastIdamitthaM yardAritaM kathitaM tat cAru yuktaM naiva, tatra hetumAha-yauvane'pi tvadRSTyA unmAdake'pi yuvatve'pi bahavo janA jitendriyAH saMyamavanto'nunmattAH vilokyamAnAH santi dRzyante, evaJca yauvanamunmAdakamiti na niyama iti bhAvaH // 264 // indriyAsantoSa pavonmAdaka ityAha-vRddhati vRddhatvamApyA'jitagocarAzca, svamanvayaM cA'pi vigopayanti / tadyauvanaM nonmadatAnidAna-makSANi santoSaparAGmukhAni // 265 // vRddhatvam-anunmAdakatveneSTaM vArdhakyamApyApi ajitagocarAH viSayatRSNAparavazAzca svamanvayaM kulaM vigopayanti dUSayanti viSayArthamanucitapravRtteriti bhAvaH tadyauvanAbhAve'pyunmAdakatvasattvarUpavyatirekavyabhicArasattvAt pUrvoktarItyA yauvane'pyanunmAdakatvarUpAnvayavyabhicArasattvAcca yauvanamunmAdatAyAH pramattatAyAH nidAnaM hetubhUtaM na tarhi kiM tannidAnamiti cettatrAhasantoSaparAGmukhAni asantuSTAni akSANi indriyANi, unmadatAnidAnamiti bhAvaH // 265 // santoSeNonmAda unmUlanIya ityAha-santoSa iti- . santoSa evaM kriyate mahadbhiH, klIvaividhAtuM ca na zakyate saH / mahAzayA eva tapAMsi cakruH, svIkRtya santoSarasAyanaM yat // 266 / / santoSaH tRSNopazamaH mahadbhirAtmabalavadbhireva kriyate, saMtoSa; klavaiH AtmabalahInaiH vidhAtuM na ca naiva zakyate, nanu tatra ki mAnamiticettatrAha-yadyataH mahAzayAH viSayatRSNAvarjitattvena nirmalodArAzayA eva santoSa eba balopacayahetutvAdrasAyanamauSadhivizeSa iva tat svIkRtya tapAMsi tapovatAni cakruH pAlayAmAsuH, nopabhogena viSayecchA nivartate, kintu santoSeNepti bhAvaH // 266 // jJAnI gururapi na praSTavya ityAha-zAnIti jJAnI guruH kazcana pRcchayate ce-tyetad yaduktaM na varaM tadeva / dharme'ntarAyAbhidhameva karma, saMjAyate subhra ! yataH kathaJcit // 267 // subhra / kazcana jJAnI guruH pRcchyate cetyetad yaduktaM tad naiva varaM zreSTham, yatastathA kRte sati, kathaJcidgurupRcchAdinA kAlavyapagamAddhetoH dharme dharmaviSaye antarAyAbhidhaM karma eva saMjAyate, pRcchAdinA dharmakArye kAlabilambo'tarAyahetureveti bhAvaH // 26 // atha guNavarmaNaH purapravezamAha ityevamiti ityevamuktvA'pi vibudhya tasyA, dIkSAniSedhapravaNAbhisandhim / . muktvA bahiH zIlakRtAtmarakSA, tAM preyasIM so'pi puraM viveza // 268 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 201 ityevamitthamuktvA kathayitvA'pi tasyAH kanakavatyAH dIkSAyAH upalakSaNatvAttadgrahaNasya niSedhe pravaNAmunmukhAmabhisandhimAzayaM vibudhya zIlena svacAritreNa kRtA AtmarakSA yasyAstAM tAdRzIM zIlabalazAlinI tAM preyasI kanakavatIm bahiH purAd-bahirbhuktvA sa guNavarmA'pi puraM viveza // 268 // atha tasya dravyopArjanamAha sa iti sa dyUtakRd dyUtajayena rAyaM, kiJcit samAdAya paraM pradAya / paurogavasyApaNa eva gatvA, vyadIdhapat vaNDakamaNDakAnnam / / 269 // sa guNavarmA dyUtakRd dyUtakarmanipuNaH, ata eva dyUte jayena kiJcit rAyaM dhanam, samAdAya prApya "paurogavaH sUdA'dhyakSaH" iti haimaH / paurogavasya sUdAdhyakSasya pAcakasyApaNe vipaNau gatvA paraM kaJcitpAcakameva pradAya dhanaM datvA vaNDakamaNDakAnnaM bhakSaNArthamannavizeSa vyadIdhapat kArayAmAsa // 269 // atha tayorbhojanamAha-nidhAyeti-- nidhAya tatpatrapuTe pavitre, saMgRhya gatvA vipinAntare tAm / ambhojanetrAM laghu bhojayitvA, bhuMkte sma zeSaM svayameva dhiirH||270|| tatpakkamannaM pavitre patrapuTe nidhAya sthApayitvA saGgrahya nItvA vipinAntare vanamadhye gatvA ambhojanetrAM padmAkSI tAM kanakavatIm laghu zIghram bhojayitvA dhIraH guNavarmA svayaM zeSa kanakavatIbhuktAvaziSTameva bhukte sma // 270 // atha tasya cintAmAha bhujIti-.. bhujikriyAnantarameSa vRkSa-tale niviSTo nijavallabhAM tAm / ___dRSTvA manAka zUnyahRdaM svacitta, idaM sa dadhyau vigalatsamAdhiH // 271 // eSa sa guNavarmA bhujikriyAnantaram bhojanAnantaram vRkSatale niviSTa upaviSTaH tAM nijavallabhAM kanakavatIM manAk kiJcit zUnyahRdaM zUnyamanaskAM dRSTvA vigalansamAdhiH caJcalacittaH san svacitte idaM vakSyamANaM dadhyo cintayAmAsa // 271 // taccintAmevAha-kimiti kiM duHkhiteyaM nijabAndhavAnAM, sasmAra kiM vA'parameva kiJcit ? tataH sa caivaM pravicinya rAjA-gajo'pyudasthAd gajarAjazauryaH // 272 // iyaM kanakavatI duHkhitA kenA'pi duHkhena pIDitA, kimiti vitarke nijabAndhavAnAM sasmAra kim? kiM vA aparameva kiJcit tatra kAraNamiti zeSaH tato'nantaram gajarAjazauryaH gajendravadvalavAn sa rAjAGgajaH guNavarmA evamuktaprakAreNa pravicintya udasthAdutthito'bhUt // 272 // zA0 26 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / atha kanakavatyavasthAM yugmeNa varNayati viloketi vilokayAmAsa mahIndraputra-statra sthitastAM cakitaiNanetrAm / mahItale martyayugaM likhantI, nirIkSamANAM parito'pi kASThAH // 273 // niHzvAsadhArAmatidIrghadIrghA, vimuJcatI mRtyumiva prayAntIm / kapoladeze vidhRtAgrayapANiM, vitanvatIM paJcamahuMkRti ca // 274 // mahIndraputro guNavarmA tatra vRkSatale sthitaH san cakitasya bhItasyaiNasya mRgasya netramiva netraM yasyAstAM cakitaiNanetrAM tAM svapriyAM kanakavatI mahItale pRthivyAmeva martyayugaM manuSyadvayaM likhantIM citrayantI paritaH sarvataH kASThAH dizo'pi nirIkSamANAmavalokamAnAm atidIrghada dhau mahallambAyamAnAm niHzvAsadhArAM niHzvAsaparamparAM muJcantIm, ata eva, mRtyumiva prayAntIm mRtyutulyAvasthAmAzrayamAnAM kapoladeze gaNDasthale vikRto'grayapANiH kalakaratalaM yayA. tAM tAdRzIM karatalanyastakapolAM paJcamahukRtiM vatanvatIM pIDayA phUtkurvantIM vilokayAmAsa dadarza // 273 // 274 // atha tAM tathA dRSTvA guNavarmaNo vitarkamAha Igiti IdRgvyavasthAM samavekSya caitAM, dadhyau svacitte nRpatestanUjaH kandarpabANairiva pIDiteyaM, kiM lakSyate lakSavikAralakSyA // 275 // etAm kanakavatImidRzI varNitaprakArA vyavasthA viziSTA dazA yasyAstAM tAdRzIM samavekSya ca nRpatestanUjaH rAjaputro guNavarmA dadhyau kimityAha - iyaM pratyakSato dRzyamAnA kanakavatI lakSaNa kapaTena vikAreNAvasthAvizeSeNa lakSyA anumeyA, kimiti vitarke, kandarpabANaiH kAmabANaiH pIDiteva kaamjvraatev lakSyate dRzyate ? // 27 // atha vitarkAntaramAha-mayeti mayA samaM vA virahaM kimeSA, soDhuM kSaNaM na kSamate mRgAkSI ? / snehe'samAne hi vijRmbhamANe, svalpo viyogo'pi suduHsahaH syAt // 276 // vA athavA eSA mRgAkSI kanakavatI kSaNaM kSaNamAtramapi mayA guNavarmaNA samaM saha viraha soDhuM na kSamate kim ? nanu tasya kathaM saMbhAvaneti cettatrAha - hi yataH asamAne asAdhAraNe snehe premaNi vijRmbhamANe vilasati sati svalpaH kSaNAtmako'pi viyogaH suduHsahaH soDhumazakyaH syAditi sambhAvanAyAm sAtizayapremNo yorviyogo'sahanIyo bhavatItyarthaH // 276 // atha tannizcayArtha hetuM saMgRhNAti-tadititanmAM vIkSya yadIyamAkulamanAH, saMpatsyate tad dhruvaM, tIvraurvAnalavad mamaiva virahaH, saMtApayatyetakAm / AgacchantamavekSya mAM yadi punaH, kartA'vahityAM svayaM, nUnaM kvApi narAntare tadiyama-pyAsaktimAlambate // 277 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 203 tattataH mAM guNavarmANaM svapatiM vIkSya yadi iyaM kanakavatI AkulamanAH vyAkulAH saMpatsyate bhaviSyati tattarhi dhruvaM nizcayena etakAM kanakavatI tItra utkaTo ya aurvAnalaH vaDavAnalaH atitApapradatvAtsa iva tItraurvAnalavalat , "aurvastu vADavo vaDavAnala'' ityamaraH mama guNavarmaNo viraha eva natvanyaH, saMtApayati pIDayati, punariti vizeSAntare, tadevAha-yadi mAM guNavarmANamAgacchantamavekSya svayamavahitthAmAkAragupti "avahitthA''kAragupti"rityamaraH kartA vidhAtA, svAkAragopanaM kariSyatItyarthaH / tattahi, iyaM nUnaM kvApi kasminnapi narAntare puruSAntaraviSaye AsaktiM rAgamAlambate Azrayati // 277 // atha guNavarmaNastajjijJAsAmAha-dhyAtvaivamiti--- dhyAtvaivaM dRDhavarmarAjatanayastasyai svamAlokayat, sA'pi prekSya tamApatantamakarodAkArasaMgopanam / sa proce nijabAndhavAH smRtipathaM, kiM devi ! nItAstvayA ? ____ sampatyaGga ! nirIkSyase priyatame! podvignacitteva yat // 278 // evamuktaprakAreNa dhyAtvA vicArya dRDhavarbharAjatanayo guNavarmA tasyai kanakavatImuddizya svaM svasvarUpamAlokayadadarzayat / sA kanakavatyapi taM guNavarmANamApatantamAgacchantaM prekSya AkArasya vartamAnasyoktaprakArasyAkArasya saMgopanamAcchAdanamavahitthAmakorot, sa guNavarmA proce pRSTavAn, kimityAha-- aGgeti komalAmantraNe, devi priyatame ! tvayA nijavAndhavAH smRtipathaM nItAH prApitAH, smRtA ityarthaH, kimiti prazne, nanvetAdRzapraznasya ko'vasara iti cettatrAha- yadyataH samprati tvam prodvignaM kiJcitsmaraNAdvayAkulaM cittaM yasyAstAdRzI prodvignacitteva nirIkSyase dRzyase ? / / 278 // . . atha kanakavatIkRtottaramAha- dambheti-- dambhArambhapuraHsaraM nRpasutaH, proce tayA sAdaraM, prANeze tvayi deva ! nadaMti ciraM, kiM bandhuvargeNa me ! / etat tadvacanaM nizamya sa patiH saMcintayAmAsivAn / kaNThasthaM dhruvameSikA pravadati, svAntaH sthitaM nA''tmanaH // 279 // tayA kana ruvatyA dambhArambha purassaraM sakapaTa sAdaraM nRpasuto guNavarmA proce kimityAha-deva ! tvayi prANeze ciraM nandati sAnandaM vartamAne sati me bandhuvargeNa kim ? na kimapi prayojanamityarthaH / tasyAH kanakavatyAH etaduktaprakAra vacanaM nizamya sa tasyAH patiH guNavarmA saMcintayAmAsivAn dadhyau kimityAha eSikA kanakavatI dhruvaM nizcayena kaNThasthaM mukhata eva pravadati, AtmanaH svasya svAntaH sthitaM manogata svAzayaM gopAyati, kalpitaM cottaraM dadAtIti mAM cchalayatItyarthaH // 279 / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH rgaH / atha tasya vailakyAha-dampatyoritidampatyoratirAgasAgararasa-pronmagnamAnAtmanoH, premA''dhikyasamanvaye'pi caTutA, naivaucitImaJcati / matvaivaM tadupAntataH sa ca samu-sthAyA'vanIndrAtmajaH, pazyan viSvagayaM vanaM tarucitaM kenA'pi puMsoditaH // 280 // atirAgaH utkRSTaH premA eva sAgararasaH samudravAri tatra pronmagnaH lInaH mAnaH parimANaM yayostAdRzAtmanoH sarvathA magnayoriti yAvat tAdRzordampatyoH jAyApatyoH premAdhikyasya sAtizayapremNaH samanvaye'nuvRttAvapi sati caTutA mithyA'bhikathanam aucitI yuktatAM naivAJcati prApnoti rAgiNonizchalavyavahAraucityamiti bhAvaH evamitthaM matvA nizcitya so'vanIndrAtmajaH ayaM guNavarmA tasyAH kanakavatyA upAntataH samIpAdutthAya ca viSvak samAntAttarubhizcittaM vyApta vanaM pazyan. kenA'pyalakSitena puMsA uditaH kathitaH // 280 // kiM kathita ityapekSAyAmAha-zrImaditi-- zrImatkumAra ! guNacandrakumArasiMhaH, krIDan vane kimadhunA'pi sa vidyate'tra ! / pratyAha taM sa ca sa konu kumArasiMho, bhadra ! tvayA zubhadhiyA paripRcchayate yH||281|| zrImatkumAra ! guNavarman ! sa prasiddhaH guNacandraH tadAkhyaH kumArasiMhaH kumArazreSThaH adhunA sAmpratamapi atrAsmin vane krIDan ramamANo vidyate kimiti prazne sa guNavarmA ca taM puruSaM pratyAha nu iti vitarke, bhadra ! sa tvaduktaH kumArasiMhaH kaH yaH tvayA zubhadhiyA sumatinA paripRcchyate ? // 281 // atha tatpuruSakRtottaramAha-vyAcaSTeti-- vyAcaSTa so'tra nagare nagarAjasAra, IzAnacandra iti bhUmipatibabhUva / tannandanaH pRthumatirguNacandranAmA, kAmA''kRtivijitadhAmanidhiH svdhaamnaa||282|| sa pracchakaH puruSo vyAcaSTa kathayAmAsa kimityAha-atrAsminnagare nagarAjasAraH parvatendratulya sattvaH IzAnacandra ityAkhyaH bhUmipatirbabhUva, tasyezAnacandrasya nandanastanayaH pRthumatiH matimAn kAmAkRtiH kAmadevatulyAkRtiH svadhAmnA svatejasA vijito dhAmanidhizcandro yena tAdRzaH guNacandranAmA, sa kumAra iti sambadhyate // 282 // nanu sa kvAsIdyat tvayaivaM pRcchayate iti cettatrAha-prasthApyeti-- prasthApya kutracana karmaNi mAmito'tro-dyAne samait sa parimeyapadAtipArzvaH / krIDArasapracayasaMcitamAnasAnAM, dRSTA sthitiH kvacana naiva kumArakANAm // 283 // kutracana karmaNi kimapi kAryArtha mAmito'smAt sthAnAtprasthApya preSya atrAsminnudyAne parimeyaH alpaH padAtiH pattiH pArzve yasya sa tAdRzaH alpabalasamanvitaH sa guNacandraH samaidAgatavAn Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrAvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 205 tadAgamanameva samarthayati krIDArasaH ramaNAgrahaH tasya pracayena vRddhayA saMcitamAnasAnI sambhRtacittAnAm krIDanotsukAnAmityarthaH kumArakANAM kvacana kutrApyekatra sthAne sthitiH sthiratayA avasthAnaM naiva dRSTA, ato'trAgata ityarthaH // 283 // atha guNavarmakRtottaramAha-taditi--- tadanu sa guNavarmA vyAjahRd vyAjahAra, bhavanamadhigateSTaH prApa vidhvsttaapH| punarapi sa babhASe tasya sA saGgatA kiM, kusumavizikhakAntArUpasaMspardhirUpA // 284 tadanu tatpazcAt sa guNavarmA vyAjahRd sakapaTaM vyAjahAroktavAn , kimityAha adhigateSTaH prAptAbhilaSitaH ata eva, vidhvastatApaH naSTaduHkhaH sa tvaduktaH kumAraH guNacandraH bhavanaM prApa gataH punarapi sa puruSaH babhASe, kimityAha tasya guNacandrasya kumArasya kusumavizikhaH puSpabANaH kAmaH tasya kAntAyAH priyAyA rUpeNa saMspardhi spardhAyuktaM rUpaM yasyAH sA tAdRzI sA nArI saGgatA militA kimiti prazne, tadvadetyarthaH // 284 // atha kumArakRtottaramAha-avadaditi-- avadaditi kumAraH kevalaM saGgatA no, agamadasamarAgA tena sA sArdhameva / samabhavadativelaM bhadra ! bhadraM tadetad, yadiyamuditabhAgyA saGgatA tena sAkam // 285 // kumAraH guNavarmA ityavadat , itIti kimityAha-saGgatA militA kevalaM no na kevalaM militA, apitu asamarAgA anupamapremavatI sA nArI tena guNacandrakumAreNa sArdhamevAgamat , tacchRtvA puruSollAsamAha-bhadra ! tadetattena sArdhaM tasyA gamanamativelamatyantaM bhadraM suSTu samabhavat tena guNacandrakumAreNa sAkam saha uditabhAgyA bhAgyavatI, tena saha viziSTasukhaprAptestayoH parasparamanurUpatvAcceti bhAvaH, iyam prastutA nArI saGgatA kRtasaGgA jAtA // 285 / / premasattvaM tayorAha--yaditi yadarzane prathama eva tayoratulyaH, premA sa ko'pyudabhavad vacanAtigo'tra / janmAntarAnubhavasaMbhava eva yadvA, strIpuMsayoH prabhavati priyatA'tirekaH // 28 // yatprathame darzane eva tayoH guNacandrakumAraprastutanAyoH atulyo'nupamaH sa ko'pi vacanAtigo'nirvacanIyaH premA prema udabhavat prakaTitaH, nanu prathamadarzana eva kathaM premA jAta iti cettatrAha- yadvA yataH strIpuMsayoH janmAntarasyAnubhavAtsaMbhavo yasya tAdRzaH pUrvajanmakRtapremasambandhajaH eva priyatAyAH premNo'tireko'tizayaH prabhavati jAyate, nAnyatheti bhAvaH // 286 / / atha kumAravitarkamAha--itIti-- ityuktvA tatra yAte narapatitanayazcittavRttyeti dadhyau, kecillIlAvatInAM pravilasitamaho! vedituM naiva zaktAH / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / saudAmanyAtilolaM praviracitamida kAminInAM manaH kiM ? sandhyArAgeNa kiM vA surapatidhanuSA svit kimetad vidhAtrA // 287 // iti pUrvoktamuktvA tatra tasmin puruSe yAte gate sati narapatitanayaH rAjaputro guNavarmA cittavRttyA manasA iti dadhyau cintayAmAsa, itIti kimityAha--aho iti sakhedAzcarye, kecidapi lIlAvatInAM nArINAM pravilasitaM caritraM vedituM jJAtuM naiva zaktAH samarthAH / striyaH caritraM puruSasya bhAgyaM devo na jAnAti kuto manuSya" ityukteriti bhAvaH nArIcittacAJcalyamevopamIyate vidhAtrA brahmaNA saudAmanyA vidyutA aticapalayA kRtvA idaM kAminInAM strINAM manaH atilolamaticaJcalaM praviracitaM nirmitaM kim ? kathamanyathA kSaNAdevaikato'nyatra yAtIti bhAvaH, kAraNaguNAnAM kAryaguNArambhakatvAttathaiva kAryAtkAraNAnumAnAt cetthameva sambhAvyate, vastvantareNApi cAJcalyaM sambhAvayati kimvA athavA-sandhyArAgeNAlpakAlavRttinA suradhanuSA indradhanuSA svalpakAladRzyamAnena, sviditi vitarke, etatstrImanaH kiM, nirmitam ? cAJcalyasyAnyathA'nupapateriti bhAvaH / utprekSA'laGkAraH // 287 // strImano niyantraNaM duSkaramityAha-mantra itimantraH ko'pi sa nAsti sAdhyaviSayo, nApyauSadhaM tAdRzaM, yantraM kicana naiva tantramapi tad, naivAsti lokatraye / vAtA''ndolitasaudhaketuvasana-prAntAJcalAccaJcalaM vAmAnAM mana eva yena niyataM, kenA'pi tad yantryate // 28 // lokatraye'pi sa prasiddhaH sAdhyaviSayaH japAdinA sAdhanIyaH tAdRzaH ko'pi mantro devAdhiSThitAkSararUpaH nAsti, tAdRzaM viziSTazaktimadauSadhamapi nAsti, kiJcana yantraM yantrazAstraprasiddham naiva kiJcana kimapi, tAdRzam , tattAdRzaM tantraM tantrazAstraprasiddhaM tantramapi naivAsti, yena mantrAdinA kenApi sAdhanena kRtvA vAtena pavanena kRtvA AndolitAd dhutAd saudhaketoH prAsA dadhvajasya vasanaprAntAdvasanAntAdevAJcalAt tadapekSayA'pi caJcalaM tatprasiddhaM vAmAnAm nArINAM manaH niyataM nizcitarUpeNa yantryate sthirIkriyate eva, upAyAsAdhyaM strImana ityarthaH // 288 // samprati guNavarmanirvedamAha-yaditiyatpremapratibandhato'pi suguroH, saGgo vimukto mayA, sA'pIdRzyabhavad vivekavikalA, hA ! vedhasazceSTitam / etanmAtulapattanaM tadapi tannediSThamAkarNyate, tatraitAM pravimucya janma saphalaM, kurve svakIyaM purA // 289 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Howereranavr wwwww A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 207 mayA guNavargaNA yasyAH kanakavatyAH premNaH pratibandhataH pratibandhakatayA suguroH guNaratnasUreH saGgaH vimuktaH vyaktaH, tato dIkSAM nAgrahiSam , sA'pi vivekavikalA aucityavicArarahitA satI idRzI mAM vihAyA yatrAsaktA abhavat , vedhaso brahmaNazceSTitaM hA ! khedakAri, ninditaM cetyarthaH / atha tanmatimAha-tadApi tathApi, etasyAH kanakavatyAH mAtulasya mAtRbhrAtuH pattanaM nagaraM nediSThamatisamIpasthamAkaryate zrUyate tatra tanmAtulanagare purA''dau etAM kanakavatI pravimucya sthApayitvA tyaktvA vA, svakIyaM janma saphalaM kurve gurusaGgamAdinA sAdhayAmItyarthaH // 289 // atha guNavarmaNaH kanakavatImAtulapuragamanamAha-samitisaMcintyetyadhigamya tat puramasau, vadhvA tayA'mA kramAt tasyA mAtulamandirAntaravizad, dauvArikA''veditaH / AnandaM kalayan sa cApi vidadhe, saMlApya jAmyaGgajA jAmAtroranayormahena mahanaM, raisodhapaTTAMzukaiH // 290 // ityuktaprakAreNa saJcintya vicArya asau guNavarmA tayA vadhvA bhAryayA kanakavatyA amA saha tatpuram kanakavatImAtulapuramadhigamya gatvA kramAd dauvArikeNa dvArapAlena AveditaH niveditaH san tasyAH kanakavatyAH mAtulasya mandirasya gRhasyAntaravizatpraviSTavAn sa :kanakavatImAtulazvApi saMlApyAbhASyAnandaM kalayan prApnuvan jAmyaGgajAyAH bhaginIputryAH jAmAtustatpatezca kanakavatIguNavarmaNoH mahenotsavapUrvakaM rAbhiH dravyaiH kanakAdibhiH saudhaiH prAsAdaiH paTTAMzukaiH paTTa vastraizca mahanaM sammAnanaM vidadhe / / 290 // atha guNavarmaNo dIkSAdiprAptimAha-yAminyAmiti yAminyAmaparedhurAtmadayitAM, suptAM vimucyaiva tAM - gatvA sadgurusannidhau zubhamanA, dIkSAM samAdAya saH / cAritraM pratipAlya cAru niratI-cAraM nijAyuHkSaye saMpApyA'nazanaM vipadya sapadi, pApat padaM svaHsadAm // 291 // aparecurekadA zubhe dharmakArye mano yasya sa cAritrecchuH sa guNavarmA yAminyAM rAtrau tAmAtmano dayitAM priyAM kanakavatI suptAM vimucya sadguroH sannidhau gatvA dIkSAM samAdAya niratIcAraM zuddhAcAraM cAru cAritraM pratipAlya nijasyAyuSaH kSaye caramasamaye anazanaM samprApya kRtvA vipadya mRtvA sapadi zIghrameva svaHsadAM devAnAM padaM sthAna prApat // 291 // atha guNavarmaNo bhaviSyamuktiprAptimAha-vyutveticyutvA tatastridivato'pyupalabhya janma, mAnuSyakaM zucikulAnvayazIlazAli / dIkSAM prapadya paritapya tapAMsi nityaM, vijJAnamApya paramaM padamApsyate saH // 292 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / ____ tataH tridivataH svargAt cyutvA zucinA pavitreNottamena kulena anvayena vaMzena ca zIlena ca zAlate zobhate ityevaM zucikulAnvayazIlazAli mAnuSyakaM manuSyasya janma upalabhya dIkSAM prapadya tapAMsi paritapya vidhAya sa guNavarmA nityaM vijJAnaM kevalajJAnamApya prApya paramaM sarvokRSTaM padam sthAnam , muktipadamityarthaH, Apsyate // 292 // atha kanakavatIvRttamAha-itazcetiitazca gatanidrayA kanakavatyabhikhyAbhRtA tayA sa na samIkSitaH patiradhizritavyAjayA / vyadhAyi paridevanaM, sa vinizamya yad mAtula: sasaMbhramamupAgataH pravadati sma caitad vacaH // 293 // ito'smin pakSe ca gatanidrayA suptotthitayA tayA kanakavatyabhikhyAM kanakavatItyabhidhAM bibharti tayA adhizritavyAjayA kapaTAzayayA sa patiH guNavarmA na samIkSitaH, zayane iti zeSaH / ataH paridevanaM vilApo vyadhAyi cakre / yatparidevanaM vinizamya sa kanakavatyA mAtula: sasambhramaM satvaraM samupAgataH san sa tadvakSyamANaM vacaH pravadati kathayati sma ca // 293 // atha tanmAtulasya kanakavatyAzvAsanamAha-meti-- mA rodIstanaye ! gataH sa bhavitA, kutrA'pi kAryAntare, jAmAtA kila tasya daivamapi nA-niSTaM vidhAtuM kSamam / mAsanam / Aptaireva naraiviMzodhya vasudhA-mAnAyayiSyAmi taM, tat svasthA bhava puNyamAcara paraM, duHkhaM na dhAyeM tvayA // 294 // tanaye ! putri ! vAtsalyAdhikyAditthaM sambodhanamiti na bhAgineyyAM tathoktirasaGgateti dhyeyam mA na rodIH azrUNi vimucca, sa jAmAtA tvatpatiH kutrApi sthAne kAryAntare kAryavizeSanimittam , gato bhavitA gataH syAt , nanvajJAtasthAne aniSTasyApi sambhavaH iti cettatrAha tasya tvatpaterguNavarmaNaH, kiletyalIke, daivamadRSTamapi aniSTaM vidhAtuM na kSamam na samartham , kAryamAtrakAraNe'niSTaM vidhAtumaprabhavatyanyasya kA carceti bhAvaH nanu sa cetsvayaM nAgacchediti cettatrAha-AptaiH vizvAsapAtraiH svaiH naraiH bhRtyAdipuruSaiH kRtvA vasudhAmakhilAM pRthivIM vizodhyAviSya taM guNavarmANamAnAyayiSyAmyeva, svayamanAgacchantamapi balAdapyAnAyayiSyAmItyarthaH / tattasmAduktAzvAsanAddhetoH svasthA vyAkulatAvimuktA bhava, puNyamAcara, tasyAbhilaSitasAdhakatve'dhikArAditibhAvaH paraM kintu tvayA kanakavatyA duHkhaM pativiyogajanyatApaM na dhArya kArya, dIti zeSaH // 29 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha tatkRtaguNavarmazodhanAdyAha-procyeti mocyeti prahitainaraiH sa parito, vyAloki nAlokitaH kutrA'pi bhaticatvaraM pratipuraM, saMzodhayadbhirbhazam / AgatyA'pi niveditaM narapatestenA'pi te zikSitA ____ jAmeyyAH purato na kenacididaM, vAcyaM na vAcyaM tataH // 295 // ityuktaprakAreNa procyAzvAsya, kanakavatImityAllabhyate, sa kanakavatImAtulaH prahitaiH preSyaiH naraiH preSitaiH sadbhirapi paritaH sarvato bhRzaM praticatvaraM pratipuraM saMzodhayadbhiranveSayadbhiH vyAloki anveSaNaM guNavarmANo kArayati sma, kintu nAlokitaH guNavarmA kutrApi na dRSTaH / tathA Agatya pratinivRttya narapateH kanakavatImAtulasya niveditamasmAmiH sa guNavarmA kvApi na dRSTa ityevaM vijJApitamapi, tatastatpazcAt tena kanakavatImAtulena te bhRtyAH zodhakA api zikSitAH upadiSTAH, kimityAha-jAmeyyAH bhAgineyyAH purataH kenacitkenApi na vAcyamakathanIyam , duHkhodbodhakatvAditi bhAvaH na vAcyaM kathanIyam // 295 // atha kanakavatIcintAmAha-sA iti-- sA'pyAdhyAyadayaM dhruvaM mama takad, duzceSTitaM jajJivAM- stenaivAhamabhUvamasya manaso, vairaGgikI nizcitam / pApa prAgapi so'pi sadgurugirA, saMsAravairAgyakaM saMpratyeSa vizeSato mama puna-durvRttasaMprekSaNAt // 296 // sA kanakavatyapi adhyAyat cintayAmAsa, kimityAha-mama kanakavatyAH takanpurAvRttaM duzceSTitam duSkRtyam ayaM mama patirguNavarmA jajJivAn jJAtavAn dhruvaM nizcitametat , tena duzceSTitena purAjAtenaiva hetunA ahaM kanakavatI nizcitamasya guNavarmaNo manaso vairaGgikI virasatApAdikA svasminnaprItisAdhiketi yAvat , abhUvam / sa guNavarmA'pi prAk purA api sadguroH guNaratnasUreH girA upadezataH saMsAre vairAgyakaM viraktatAM prApa, eSa guNavarmA samprati mama kanakavatyAH durvRttasyAnyatrAsaktirUpasya prekSaNAtkRtvA punaH, dviguNaM vairAgyaM prAptavAnityarthaH // 296 // atha kanakavatyAH guNacandrasamIpagamanamAha-tadititad nUnaM viduSA'munottamamunerAdIyate sma vrataM svArtha tad vitanomyahaM kimadhunA vyathai vikalpairimaiH / dhyAtvaivaM parivaJcya mAtulanRpaM duSTA''zayA tatkSaNAt . gatvA sA guNacandrameva dayitI-cakreti candraM rucA // 297 // tattato vairAgyAvetoH amunA viduSA dhImatA guNavarmaNA nUnaM dhruvamuttamAnmuneH guNaratnasUreH sakAzAt vrataM dIkSAm AdIyate sma gRhItA syAt / tattato hetoH ahaM kanakavatI svArtha sveSTaM vitanomi sAdhayAmi, adhunA imaiH ebhiH vyarthaiH phalAbhAvAnnirarthakaiH vikalpaiH guNavarmA ki zA0 27 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH kRtavAnitityAdirUpaiH vicAraiH kim ? na kimapISTaM siddhayatyemirityarthaH / atreritIdamo bahuvacane tRtIyAyAH kathaM prayuktamiti dhyeyam / evamuktaprakAreNa dhyAvA vicArya duSTAzayA durvRttA sA kanakavatI mAtulaM nRpaM parivaJcya chalayitvA tatkSaNAt gatvA rucA kAtyA kRtvA bhaticandram candrAtizAyinaM guNacandrameva dayitIcakre priyamakarot // 297 // .. . bhaya guNacandrastrINAM virodhamAha-taditi'. tadAsaktasvAntaM svapatimavalokya priyatamA stadIyA bibhrANAH pracuratarakhedaM ca hRdaye / militvA niHzeSAH samavakRtaduHkhaikavirahA, _rahodeze'nyo'nyaM praNijagaduretat sphuTataram // 298 // tadIyAH guNacandrasya priyatamAH striyaH svapati guNacandraM tasyAM kanakavatyAmAsaktasvAntamanuraktacittamavalokya hRdaye pracurataraM sAtizayaM khedaM tApaM bibhrANAH dhArayantyaH - satyaH samavadhRtaH duHkhamekaM pradhAnaM yasminnevabhUto virahaH patyuH svopekSArUpo yAbhistAH tAdRzyaH nizeSAH sakalA eva rahodeze ekAntapradeze militvA saGgatyAnyo'nyaM parasparaM sphuTataram vyaktametadvakSyamANaM praNijagaduH bruvanti sma // 298 // matha tAsAM parasparoktimevAha-jvAletijvAlAjAlakarAlapAvakamahAkuNDe pravezo varaM, kallolasphuTanakracakraviSame pAtaH payodhau varam / ..yuddhA''zIviSabhISmavaktrakuhare kSiptaH karo vA varaM, .. .. duHkhaM mAnavinAzakAri na paraM nAryAH sapatnIbhavam // 299 // - jvAlAnAM jAlaiH samUhaiH karAle bhayaGkare pAvakasyAgneH mahAkuNDe pravezaH varamauSatpriyam , sathA, kallolaiH mahadbhistaraGgaiH sphuTaiH dRzyamAnaiH nakracakraH grAhavRndaiH viSame gahane bhayaGkare vA payodhau. pAtaH jhampApAtaH varam , "mahatsUllolakallolau" "grAho'vahAro nakrastu" iti cAmaraH tathA RddhasyAzIviSasya sarpasya bhISme bhayAnake vaktre mukhe eva kahare vivare karaH pANiH kSiptaH nyasto vA varam , "dAruNaM bhISmaM ghoraM bhImaM bhayAnakam" "atha kuharaM zuSiraM vivaraM bilami"ti cAmaraH / nanu tarhi kiM na varamiti cettatrAha-paraM kintu nAryAH mAnasya vinAzakAri sapatnIbhavaM duHkhaM na, varamitizeSaH / pUrvoktaduHkhAnAM mAnavinAzakAritvAbhAvAditi sahetuko vyatirekA'laGkAraH // 299 // atha kanakavatI mRtyumAha-yAvaditi yAvajjIvati caiSikA vijayate tAvat punaH kArmaNaM, ... tasmin jIvati bhartRsaGgamamukhaM nAsmAkamasti dhruvam / rUpaM tena vinA'pi jIvitamidaM vyathaM vicAryeti tA stasyai kSveDamadIdapannatha mRtA dhyAnena raudreNa sA // 30 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam __eSikA sapatnI kanakavatI ca yAvajjIvati, tAvatpunaH kArmaNaM duradRSTaM vijayate, etasyAM jIvantyAM satyAmasmAkaM daurbhAgyamevAvaziSyate ityarthaH / yadvA, kArmaNam karmakarANAM bhRtyAnAM samUhaH, vijayate, asmAkameva sapalyA kAryeSu niyuktatvAtteSAM kAryakaraNAbhAvAdutkRSTaM vartate ityarthaH, tasmin kArmaNe jIvati asmAkaM guNacandrapatnInAM dhruvaM nizcayena bhartRsaGgamasukhaM nAsti, bharturguNacandrasya sapatnIvazatvAditi bhAvaH, tena bhartRsaGgamena vinA idaM vartamAnaM jIvitaM rUpaM saundaryamapi vyartha niSprayojanamiti vicArya tAH guNacandrastriyaH tasyai sapanyai kanakavatyai veDaM viSamadIdapan kenacitkRtvA dApayati sma, atha viSadAnAnantaraM sA kanakavatI rodreNAzubhena dhyAnena kRtvA mRtA, maraNaM prApetyarthaH // 30 // bhatha tasyAH punarbhavamAha-saMjajhe itisaMjajJe duritaizcaturthanarake sA nArakI prAkkRtai ruvRtyA'pi tato bhramiSyati bhave'mutrA'pi duHkhAkule / matvaivaM viSayAnuSaktamanasAM duHkhaM ca sArvatrikaM tat tvaM zrIkurucandra ! tAn svavazayan kalyANamAlAM zraya // 301 // ___sA kanakavatI prAkkRtaiH pUrvaM vihitaiH durataiH pApairhetubhiH caturthanarake nArakI saMjajJe jAtA, tataH narakAduvRttya nirgatyApi amutra parasminnapi duHkhAkule bhave bhramiSyati duHkhAkulaM janma prApsyati, zrIkurucadra ! evamuktaprakAreNa viSayAnusaktamanasAM kAmAdiviSayavaddhacittAnAM ca sArvatrikaM ihaloke paraloke ca duHkhaM matvA vijJAya tvaM tattasmAddhetoH tAn viSayAn svavazayan svAdhInAn kurvANaH, na tu tadvazaM yAyAH, evaJca kRte sati kalyANamAlAM zubhaparamparAM zraya Apnuhi // 301 // AsIcchrIgurugacchamolimukuTazrImAnabhadraprabhoH, paTTe zrIguNabhadrasUrimuguruzcAritrabhAjAM guruH / tacchiSyeNa kRte'tra SoDazajinAdhIzasya vRtte mahA kAvye zrImunibhadrasarikavinA sargo'gamat SoDazaH // 302 // vyAkhyAtapUrvo'yaM zloko nigadasiddha iti na vyAkhyAyate // padye padye viziSTAcaraNaviSayakodbodhadAnapragalbhe, mUle mUlAnapetArthavivaraNaparA tiirthkRdbhktijaataa| sarge vyAkhyA prapUrNA mitilayalasitA nemisUrIzaziSyAcAryazrIdarzanAttAtmabhavanakalitA poDaze modadA'stu // 1 // iti zrIzAntinAthacarite poDazasargaH samAptaH / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha saptadazaH sargaH matha sargAdo TIkAkAramAMgalikazlokastutimAha sarve vAdA yadIyAgamagatanayatassaMmRtA bhinnamArgA, dravyArthaH paryavArthoM nayavibhajanatassaMgrahaH sUkSmagatyA / AnantyaM syAnnayAnAM vacanavadavaraM taM jinezaM praNamya, vyAkhyAM sarge tu saptottaradazapamite darzanassantanoti // 1 // tatra sargAdau caritanAyakadezanAyA eva prastutatvAttasyA eva stutimAha-vANIti vANI zrIzAntinAthasya bhavatAM bhavatAd mude / caturgatimahAtApazamanA'mRtadISikA // 1 // caturgatayaH devanArakamanuSyatiryagrUpA tatra tannimittaM vA yo mahAtApaH tasya janmajarAmaraNadirUpasya zamane nivAraNe amRtadIrghikeva zAzvatApratipAtyAnandamayamuktipradattvenAmaratvapradasudhAsara iva zrIzAntinAthasya vANI dezanA vAk bhavatAM zrotRNAM kAvyapAThakAnAzca mude harSAya bhavatAt // 1 // kaSAyadoSamAha-kaSAyA iti kaSAyA jJAnamArtaNDatirodhAnanavAmbudAH / / catvAraH krodhamAnAdyA durgateH sahacAriNaH // 2 // koSamAnAyAH krodhamAnamAyAlobharUpAH catvAraH kaSAyAH jJAnameva prakAzyaprakAzakatvAnmAseNDaH sUryaH tasya tirodhAne AvaraNe navAmbudAH navInajaladharAH 'meghA iti bhAvaH tathA,durgateH nArakAdigataH tadgatanArakajIvaissaha sahacAriNaH sahavAsinaH tatra gamane sahakAriNazca / megho yathA sUrya tirodadhAti gamanaM ca duHzakaM karoti, tathA kaSAyA api jJAnaM tirodadhati sugatigamanaM ca pratibadhnanti / rUpakam // 2 // kaSAyabhASAbhASayovizeSamAha-kaSAyairiti-- kaSAyaiH saha cet yogastat taponiyamairalam / / taiH samaM yadi no yogastat tayoniyamairalam // 3 // kaSAyaiH krudhAdibhiH saha yogaH sambandhazcettarhi taponiyamaiH vratendriyanigrahAdibhiralaM kRtam, te na svaphaladAne samarthA bhavanti, kaSAyANAM tatpratibandhakatvAditi bhAvaH, taiH kaSAyaiH samaM saha yadi no yogastarhi taponiyamairalaM kRtam, kaSAyanirodharUpatatphalasiddheriti bhAvaH, // 3 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam kaSAyadUSaNAya dRSTAntaM prastauti-ajJAneti ajJAnApahatasvAntaH kaSAyAn yo niSevate / ihAmutra sa duHkhI syAdagnizarmA dvijo yathA // 4 // yaH puruSaH ajJAnena apahatasvAntaH galitavivekaH san kaSAyAn krodhAdIn niSevate Azrayati so'jitakaSAyatvena sakaSAyaH puruSaH iha atra loke'mutra ca duHkhI syAt , tatra dRSTAntamAha-yathA agnizarmA tadAkhyo dvijo brAhmaNaH kaSAyAnniSevya duHkhyabhUdityarthaH // 4 // agnizamakathAmevAha-astIheti astIha bharatakSetre kAzIdezaprakAzakRta / zasyaudhairabhirAmazrImaH zrIpuNDravardhanaH // 5 // ihAsmin bharatakSetre kAzIdezasya kAzIprAntasya prakAzakRt khyApakaH zasyodhaiH zasyasampadbhiH abhirAmazrIH manoharA zrIrazobhA yasya tAdRzaH puNDUvardhanaH tadAkhyaH grAmo'sti // 5 // yajJeti yajJadattAbhidhastatra vimo yajJakriyAparaH / somAsyA'bhidhayA somA samajAyata tatpriyA // 6 // tatra puNDUvardhanagrAme yajJakriyAparaH yajJAnuSThAnatatparaH yajJadattAbhidhaH vipraH brAhmaNaH somAsyA candramukhI abhidhayA nAmnA somA, somAnAmnItyarthaH, tasya yajJadattasya priyA bhAryA ca samajAyatAbhUt // 6 // agnizarmANaM varNayati agnizarmA tayoH putraH klaakaushlpeshlH| vidyutmabhAM sa satyAkhyAM pariNinye piturgirA // 7 // .. tayoH somAyajJadattayoH putraH kalAsu kauzalena naipuNyena kRtvA pezalaH prasiddhaH uttamazca, vidvadvara iti yAvat , agnizarmA tadAkhyaH, so'gnizarmA pituH yajJadattasya girA vANyA, AjJayetyarthaH, vidyutaH prabheva prabhA kAntiryasyAstAM tAdRzIM sundarI satyAkhyAM satInAmnI kanyAM pariNinye // 7 // atha tasya dhenudohanamAha-yazadatteti yajJadattasya tasyAsti dhenuzcandrA'bhidhA gRhe / kuNDodhnImagnizarmA tAM dogdhi pratyahameva saH // 8 // sasya yajJadattasya gRhe candrA'bhidhA candrAnAmnI dhenuY=rasti, tAM kuNDonI kuNDamivodho yasyAstAM ghaTodhnIm so'gnizarmA eva pratyahaM dogdhi // 8 // atha tasya dhenvA ahiprahAramAha-apareti aparedhustayA dhenvA kiJcat pIDitayA stane / svayameva duhannahipahAreNa sa tADitaH // 9 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| apareghurekadA tayA candrAbhidhayA dhenvA stane kiJcitpIDitayA satyA so'gnizarmA svayamevaduin aMhiprahAreNa pAdAghAtena tADitaH jAtAghAtaH kRtH||9|| matha tasya kopamAha-pArIti pArI pANisthitA tena bhagnA peyUSasaMbhRtA / ghAtena sa ca dUnazca kopaM pApa dvijAdhamaH // 10 // tena pAdaprahAreNa kRtvA peyUSeNa dugdhena saMbhRtA pUrNA pANisthitA karAvalambitA pArI dugdhapAtraM bhagnA sphuTitA 'truTiteti bhAvaH, sa ca dvijAdhamaH hInadvijo'gnizarmA ghAtena dhenupAdAghAtena dUnaH pIDitazca kopaM prApa cukrodha / sADito hi sarva eva kupyatIti bhAvaH // 10 // ...matha tasya dhenutADanamAha-uccairiti uccailakuTamutpATaya kuTTayAmAsa so'pi tAm / tatmahAravyathA''krAntA yathA sA nyapatat kSitau // 11 // so'gnizarmA'pi uccaiH atyUvaM, yathA'dhiko ghAtaH syAditi bhAvaH lakuTa yaSTivizeSamutpATyotthApya tAM dhenuM kuTTayAmAsa tADayAmAsa, yathA yena sA dhenuH tasya lakuTasya prahArakhyathayA tADanapIDayA AkrAntA'bhibhUtA satI kSitau pRthivyAM nyapatat patitA, etena ghAtatIvratA sUcitA // 11 // bhaya tabadhUktimAha--kimiti kimetaditi saMbhrAntA tadvadharetya taM jagau / vinA vizeSavijJAnaM pazUnAM pazutocyate // 12 // ki kuto hetoretaddhenupatanamiti sambhrAntA bhayacakitA tasyAgnizarmaNo vadhUH vidyutprabhA satyAkhyA vA etya jagau, kimityAha-pazUnAM vizeSavijJAnaM vinA vizeSajJAnAbhAvAt pazutocyate, zAnAbhAva eva pazuSu pazuteti bhAvaH // 12 // manu tena kimiti cettatrAha-taditi tatsattvamAtrasaMpAptyai jaghAna tvAmiyaM priya ! / tatsattvamAtrasaMpAptyai tvayA kimiyamAhatA // 13 // priya ! iyaM dhenuH tasya jJAnAbhAvasya sattvamAtrasya sattAyAH samprAptyai saMprAptinimittam , jJAnAbhAvasattvahetunetyarthaH, tvAmagnizarmANaM jaghAna hatavatI, jJAnasattve naivaM kuryAditi bhAvaH tvayA jJAninA ca tatsattvamAtrasaMprAptyai jJAnAbhAvalAbhArtham , iyaM gauH kimAhatA ? kutastADitA, naitadhuktamityarthaH, tava gaustADanaM tavAjJAnameva pramANayatItyanucitametattvayA viduSA'pi samAcaritamiti bhAvaH // 13 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam athAgnizarmaprahAreNa vidyutprabhAmRtyumAha-tyAdIti ityAghabhidadhAnAM tAM pUrNagarbhA ruSA'ruNaH / sa tena lakuTenA'han sagarbhA sA yathA'mRta // 14 // ityAdyuktaprakAramabhidadhAnAM kathayantI pUrNagarbhAmAsannaprasavAm atyazaktA prahArAsahiSNum , tAM svapatnI vidyutprabhAM satImiti yAvat , ruSA krodhenAruNaH, raktavarNaH, atikruddha ityarthaH / so'gnizarmA tena govadhasAdhanena lakuTena yaSTikayA ahan hatavAn , yathA sA sagarbhA amRta mRtA gatAsurjAtA // 14 // atha tasya pitRmAtRvadhamAha-duriti duHzApaM dadatau mAtApitarau tena mAritau / krodhAndho yadi vA martyazcaNDAlAda na viziSyate // 15 // tenAgnizarmaNA duHzApaM durvacanaM dadatau kathayantau mAtApitarau mAritau hatau, nanu mAtApitarAvavadhyAvapi kathaM mAritAviti cettatrAha-yadi vA yataH krodhAndhaH martyaH jantuH caNDAlAdatikrUrAtpuruSavizeSAnna viziSyate bhivate, cANDAla eva jAyate iti tasya vadhyAvadhyaviveko bhrazyati iti bhAvaH // 15 // atha tatra nAgarAgamanamAha-zrutveti zrutvA duvRttamIdRzaM nAgarAH sahasA'gaman / dRSTvA ca tAdRzaM karma dhikkAramukharAnanAH // 16 // IdRkSamuktaprakAraM durvRttam agnizamaduSkRtyaM zrutvA nAgarAH sahasA jhaTityevAgaman / tAdazamuktaprakAraM karma. agnizarmakRtyaM dRSTvA ca dhikkAramukharANi dhikkAradAnaparANi AnanAni mukhAni yeSAM tAdRzAH jAtAH, dhigakurvannityarthaH // 16 // atha teSAM dhikkAraprakAramevAha-brahma iti brahmastrIbhrUNagohatyApAtakAni cakAra yat / aprekSyo'yamavAcyo'yaM sarvathA tena karmaNA // 17 // brahmaNaH svapiturdvijasya striyoH mAtuH patnyAzca bhraNasya udarAntarvartigarbhasya gozca hatyA eva pAtakAni yadyataH cakAra, ataH, tena karmaNA hetunA ayaM aprekSyo'navalokyaH, ayamagni zarmA pAtakI avAcyaH anAbhASaNIyaH. mahApAtakI hi na prekSyo vAcyo vA bhavatIti dharmazAkhAnuzAsanAditi bhAvaH // 17 // atha paurAna tatkopamAha-ityAdIti ityAdyanyo'nyamAlApaM paureSu vidadhatsvapi / tathaiva daNDamudyamya so'dhAvat kopakampanaH // 18 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| ityAdyuktaprakAramanyonyamAlApamAbhASaNaM vidadhatsu kurvatsu paureSvapi viSaye tathaiva pUrvavadeva daNDaM lakuTarUpamudyamyottolya kopena kampayatItyevaMzIlaH kopakampanaH kopena kampAyamAnagAtra: so'gnizarmA adhAvatprahattuM navAdagAt // 18 // - apa tasya mRtyumAha-kArAgAreti-- ___ kArAgAre parikSiptaH sa dhRtvA rAjapUruSaiH / vedanA vividhAstatra viSahyA''yuHkSaye mRtaH // 19 // so'gnizarmA rAjapUruSaiH pattibhiH dhRtvA nigRhya kArAgAre parikSiptaH nyastaH, tatra kArAgAre vividhAH vedanAH yantraNA viSahya prApyAyuHkSaye mRtaH // 19 // adhAgnizarmaNaH punarbhavamAha-narakamiti-- narakaM saptamaM prAptaH sa sehe duHsahA vyathA / samApyA''yustato jajJe maunaH sa ca mahAmbudhau // 20 // so'gnizarmajIvaH saptamanarakaM prAptaH duHsahAH soDhumazakyAH vyathAH pIDAH sehe, AyuH saptamanArakIyAyuH samApya pUrayitvA tataH saptamanarakAtso'gnizarmA mahAmbudhau mInazca jajJe jAtaH // 20 // matha tasya bhavAntaramAha-vipadyeti-- vipadya kathamapyeSa nirayaM pApa paJcamam / jAto gaGgAide matsyastato'ghAni sa dhIvaraiH // 21 // kathamapi kenApi prakAreNa vipadya mRtvA eSo'gnizarmajIvaH paJcamaM nirayaM narakaM prApa, tadAyuH pUrayitvetizeSaH, gaGgAhRde matsyo jAtaH, tatastatra sa matsyo'gnizarmajIvaH dhIvaraiH dAzaiH aghAni hataH "kaivatrte dAzadhIvarA" vityamaraH // 21 // atha tato bhavAntaramAha-vihaga iti-- vihago'bhUt tato'mAri pAzikaH pAzasaMyataH / so'kAmanirjarAyogAdevaM pAtakamakSipat // 22 // vihagaH dhIvaramArito'gnizarmajIvaH pakSI abhUt , tatastatra pakSibhave pAzeSu bandhanarajjuvi. zeSeSu saMyato baddhaH san pAzikaH vyAdhairamAri hataH, evaM bhavAntarakrameNa so'gnizarmajIvaH akAmanirjarAyogAt / evamuktaprakAreNa pAtakaM pUrvoktabrahmahatyAdipApam akSipat // 22 // atha tasya punarvijabhavamAha-vipra iti-- vimo'bhavat punaH so'pi kujarAvarttapattane / vairAgyAd viSayodvignastatastApasatAM lalau // 23 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 217 punaH so'pi bhagnizarmajIvo'pi kuJjarAvarte tadAkhye pattane nagare vipraH brAhmaNaH abhUt , tatastatra janmani viSayaH udvignaH nitarAmaprItaH vairAgyAdviSayeSvanabhinivezAddhetoH tapasvitAM lalau // 23 // matha tasya nyantarabhavamAha-ajJAnAditi-- ajJAnAdeSa saMcitya dustapAni tapAMsyapi / AyuHkSaye punamRtvA babhUva vyantarAmaraH // 24 // eSo'gnizarmajIvaH dustapAni duHkhena taptuM zakyAni, duSkarANyapItyarthaH, tapAMsi saMcitya kRtvA, taiH puNyamupArjayitvetyarthaH, punarAyuHkSaye mRtvA vyantarAmaraH vyantaradevo babhUva // 24 // atha tasya rAjakule janmayugmamAha-so'theti-- so'thacyutvA mahAnandasampUrNA'khilanAgare / mahAnandapure zrImatsomavizvambharApateH // 25 // nandAkukSibhavo mAnarAjAkhyo nandano'jani / dhAtrIbhiryoM bahUkto'pi kasyacid nA'namacchiraH // 26 // athAnantaram , sa'gnizarmajIvaH cyutvA mahAnandena sampUrNA akhilA nAgarA nagarajanA yasmin tAdRze mahAnandapure tadAkhyanagare zrImataH somasya tadAkhyasya vizvambharApateH mahIpateH nandAyAH tadAkhyAyAH somanRpapanyAH kukSibhavo garbhajaH mAnarAjAkhyaH nandanaH putro'jani jAtaH, yaH dhAtrIbhirupamAtRbhiH bahUktaH vAraMvAramupadiSTo'pi kasyacit ziro'namanna na kasyacitpraNanAmetyarthaH, atyudaNDo'bhimAnI cAbhUdityarthaH // 25 // 26 // .. atha tasya kalAnabhizatAmAha-vAlyAdapIti bAlyAdapi kalA kA'pi bheje mAnoddhataM na tam / saMtApakAriNaM sUramiva kAvyaguNadviSam // 17 // bAlyAdapi bAlyamArabhyaiva, mAnoddhatamuNDAbhimAninaM taM kAvyaguNadviSam kAvyasya kavikarmaNaH guNasya vinayAdezca dviSamajJAnAdanAzrayaNAcca zatrurUpam , atha ca kAvyaguNAn prAsAdAdIn zAstraprasiddhAn dveSTIti taM kaluSAzayam , mAnarAjam , saMtApakAriNaM nijAtapena tApadAyinaM kAvyaguNadviSam zukragrahaprakAzamoSakam , sUryakareNa sarvagrahaprakAzAbhibhavAditi bhAvaH / sUraM sUryamiva saMtApamauddhatyena duHkhaM karotItyevaM zIlaM sakalajanatrAsadAyakaM mAnarAjaM kA'pi kalA vidyA, atha ca SoDazAMzarUpA candrakalA, na bheje zizrAya, sUrya yathA candrakalA nAzrayati, tathA'vinayinamenaM vidyA nAzizriyadityarthaH / na vinA vinayaM vidyAprAptiriti bhAvaH // 27 // 28 zAra Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1218 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| 'atha tasyauddhatyAntaramAha-neti na devatA gurUn nA'pi yauvane'pi nanAma saH / kuzIlatAkalApena stabdheneva vinirmitaH // 28 // sa mAnarAjaH yauvane vivekayogye tAruNye'pi devatAH na, gurUnnApi nanAma, kuzIlatAyAH duHzIlatAyAH kalApena samUhena stabdhena stabdhatayA, jaDatvenevetyarthaH, vinirmita iva sthitaH, samAnarAjaH atidurvinItaH stabdhazcAbhUdityarthaH // 28 // atha mAnarAjapariNayamAha-zrIsomeneti zrIsomena mahIndreNa tAruNyollasadaGgakaH / samagraguNasampannAM kanyAM sa pariNAyitaH // 29 // mahIndreNa nRpeNa zrIsomena tAruNyenollasanti zobhamAnAnyaGgakAnyaGgAni yasya sa tAdRzaH taruNaH sa mAnarAjaH sarvaguNasampannAM guNavatI kanyAM pariNAyitaH // 29 // mamyedhuriti anyedhurvAsamadhyasthaM tatpriyA tamabhASata / kizcidAtyAhi vijJAnaM kAnta ? praznottarAdikam // 30 // anyecurekadA tasya mAnarAjasya priyA vAsamadhyasthaM zayanagRhasthaM tam mAnarAjamabhASata, kimityAha-kAnta ? priya ! vijJAnaM viziSTajJAnajanakaM kiJcit yatheSTam praznottarAdikam AkhyAhi kathaya, jJAnavardhanam kiJcidvArtA praznottaradvAreNa parasparamAlApaM vA kuvityarthaH // 30 // atha mAnarAjakRtadustarkamAha-duriti durvidagdhA dadhAtyeSA'kharva gavaM svruuptH| duSTA mamopahAsAya yadevaM paripRcchati // 31 // durvidagdhA alpajJAnenApi svaM jJAnavatIM manyamAnA eSA mama patnI svarUpataH lakSaNato'kharva mahAntaM garvamabhimAnaM dadhAti, yadyataH duSTA durAzayA mama kalAvihInasyopahAsAya tvaM mukho'si ityevamupahasanAya evamuktaprakAreNa paripRcchati, ahaM mUryo'smItyevamiyaM jJAtvA'pi vijJAnavArtI pRcchatIti mamopahAsaM vihAya kimanyadasya prayojanamiti bhAvaH // 31 // atha tasya tAM prati nirvedamAha-kimiti kiM tayA kriyate vadhvA yA mAnaM mAnayatyalam ? mA bhUd rasavatI sA'pi yA lAvaNyamayI kila // 32 // tayA vadhvA patnyA kiM kriyate ? na kimapi prayojanamityarthaH / kayetyAha-yA vadhUH alamatyartha mAnaM garva mAnayati dadhAti, tatra dRSTAntamAha-sA rasavatI odanAdipAko'pi mA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhiniyutam / bhUt upekSaNIyetyarthaH / yA rasavatI lAvaNyamayI lavaNasya bhAvaH lAvaNyaM tanmayI tatpracurA lavaNAkarA, kilelyapriye ? iSTAdhikalavaNavatI rasavatIva mAnavatI vadhUrapi upekSaNIyetyupamA // 32 // atha mAnarAjakRtatadavajJAmAha-vicIti vicintyedamavajJAya tena vijJA'pi sojhitA / sa dRSTayA'pIkSate naitAM saMlApasya kathaiva kA ? // 33 // idamuktaM vicintya tena mAnarAjena vijJA caturA'pi sA svavadhUravajJAya avahelAmAsthAyojjhitA tyaktA, tatprakAramevAha-sa mAnarAjaH dRSTayA etAM vavUmIkSate'valokate'pi na, tarhi saMlApasya bhASaNasya kathA carceva kA ? na kApItyarthaH, yatra darzanasyApyabhAvaH, tatra vacanAbhAvaH sutarAm // 33 // atha tasyAstadanunayanamAha-ruiti ruSTo'yamiti vijJAya vANinyA sa tayA'nyadA / abhANi priya ! no kazcid mantustvayi mayA kRtaH // 34 // ayaM priyo mAnarAjaH ruSTo'prIta iti vijJAyAnumAya anyadaikadA vANinyAbhASamANayA tayA vadhvA sa mAnarAjo'bhANi, kimityAha priye / tvayi viSaye mayA tvatpanyA kazcid manturaparAdha na kRtaH // 34 // tvaprItatA'sthAne ityAha-taditi-- tadIza ! mayi dAsyAM kimaprasAdastavedRzaH / / prasanne bhartari strINAM samasAdaM hi mAnasam // 35 // Iza ? svAmin ! tattataH anaparAdhAddhetoH mayi dAsyAM tvatsevAparatayA dAsIkalpAyAM tava mAnarAjasya IdRzaH IkSaNabhASaNAyabhAvarUpa: aprasAdo'protatA kim ? naitaducitamityarthaH / tvayi aprasanne mamApi kheda ityAha-hi yataH bhartari patyau prasanne strINAM mAnasaM saprasAda prasannaM bhavatIti zeSaH // 35 // .. atha tasyAH praNipAtamAha-evamiti evaM sAnunayaM prokto'pyeSa tAM na yadA'vadat / tayA tadA padAbjAntaH zirodhRtvA sa mAnitaH // 36 // evamuktaprakAreNa sAnunacaM saprArthanaM proktaH bhASito'pi epa mAnarAjaH yadA to svapatnI nAvadat , tadA tayA mAnarAjavadhvA sa mAnarAjaH pAdAbjayoH caraNakamalayorantaH samIpe zirodhRtvA mAnitaH pAdayoH praNipatya prasAditaH // 36 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / matha tasya tanniSkAsanamAha-pANDitya pANDityadarpasaMpUrNe ! pApe ! maddapathaM tyaja / ityAdyuktvA viruddhaM sa saudhAt tAM nirakAsayat // 37 // pANDityasya darpaNAbhimAnena sampUrNe ! samaste ! pUrNe ! pApe ! mama mAnarAjasya dRkpathaM tyaja, madadRSTayagrato dUraM yAhItyarthaH / ityAdi viruddhamanucitamuktvA sa mAnarAjaH saudhAt svagRhAttAM svapatnI nirakAsayat bahiSkarot // 37 // atha tasyA vApIgamanamAha-saivamiti saivaM tena parAbhUtA bhUtAtenaiva kevalam / saudhAd bahiH sthitA vApoM saMprApyaivamavocata // 38 // sA mAnarAjapatnI bhUtena pretenAHNAkrAnteneva durbuddhinA evamuktaprakAreNa kevalamatimAtraM parAbhUtA'vagAmitA satI saudhAtsvagRhAdvahiH sthitAM vApI dIrghikAM samprApya evaM vakSyamANaprakAreNAghocata // 38 // atha taduktimAha-devA iti devA devyazca zRNvantu mamaitAM giramuccakaiH / nA'parAdhaM vijAnAmi yena ruSTaH sa me priyaH // 39 // __ devA ! devyazca mama monarAjapatnyA etAM vakSmANAM giraM zRNvantu, kA sA gIrityAhayenAparAdhena sa me priyaH mAnarAjaH ruSTo'prIto jAtaH tamaparAdhamahaM na vijAnAmi // 39 // nanu tataH kimityAha-ardheti ardhacandramadAnena tena niSkAsitA gRhAt / na kSame jIvataM dhatu vinA tena tato mriye // 40 // tena mAnarAjena bhardhacandrapradAnena galahastikayA kRtvA gRhAnniSkAsitA bahiSkRtA satI tena priyeNa mAnarAjena vinA jIvitaM dhartuM jIvituM na kSamA samarthA asmIti zeSaH, tato jIvanadhAraNAsamarthatayA mriye vApIpAtena tyajAmIti // 40 // atha tasyA vApyAM jhampApAtamAha-amutreti-- amutrA'pi bhave bhUyAd bhartA'yaM vaH prasAdataH / ityudIrya jale jhampAM sA'dAdamRta ca kSaNAt // 41 // amutra paraloke'pi bhave janmani vaH devadevInAM prasAdataH ayaM mAnarAjaH bhartA patirbhUyAdityAzAse, itItthamudIryoktvA sA mAnarAjapatnI jale vApIjale jhampAmAdAd jhampApAtamakarot , kSaNAdamRta gatAsurabhavacca // 41 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 221 221 A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinayutam atha mAnarAjasya tadavalokanamAha-tasyA iti-- tasyA anu samAyAtaH pAdapAntarito'khilam / nizamya tAM na mAnAt so'rakSat tasmAdapAyataH // 42 // tasyAH svapannyA anu pRSThataH samAyAtaH sa mAnarAjaH pAdapAntaritaH vRkSAntarhitaH makhilaM sarva vRttaM nizamyApi mAnAdabhimAnAddhetoH tAM svapatnI tasmAduktaprakArAd apAyataH aniSTataH vApIpAtarUpAd nArakSannivAritavAn // 42 // atha nRpasabhAvRttamAha-bhAsthAnamiti-- asthAnamAsthite'nyedyaH kSamApe vArtAprasaGgataH / bhavAdi siMhasAmantenedRzaM vacanaM svayam // 43 // anyedhurekadA mApe nRpe somAkhye AsthAnaM samAmaNDapamAsthite sthite sati vArtA. prasaGgataH kathAprasaGgataH siMhena tadAkhyena sAmantena svayamapreraNAta evedRzaM vakSyamANaM vacanam avAdi uktam // 43 // kintadvacanamityAha-rAjAna iti-- rAjAnaH santi rAjendra bahavo'pi mahatamAH / tathA'pi vaparAjasya ke'pi lokottarA guNAH // 44 // rAjendra ! vahavo'pi mahAttamA mahAnto rAjAnaH santi, nanu tataH kimityAha-tathA'pi vaprarAjasya tadAkhyanRpasya ke'pyanirvacanIyA lokottarAH alaukikA guNAH santIti zeSaH, ye guNA anyatra nopalabhyante iti bhAvaH // 40 // atha tacchutvA mAnarAjakrodhamAha-rAjeti. rAjasiMhAsanAsannaH sa mAnI rAjanandanaH / kuddho jagau mamAgre re ! kiM varNayasi taM zaTha ! // 45 // rAjasiMhAsanasya nRpAsanasya AsannaH nRpaputratvAt samIpasthaH sa mAnI rAjanandanaH rAjaputraH mAnarAjaH kuddhaH san jagau, kimityAha-re zaTha ? avicArin ? mamAgre taM vaprarAjaM kiM varNayasi mahattamasya sarvaguNayuktasya mama mAnarAjasyAne sarvavastutuccha eveti tadvarNanaM mamApamAna iti // 45 // atha siMha pratyuttaramAha-prAJjala iti pAJjalaH mAjalIbhUya so'jalpat kiM prakupyasi ? / deva ! no matsaro yuktaH satAM sAdhuprazaMsane // 46 // prAJjalaH RjuH sa siMhasAmantaH prAJjalIbhUyAJjalI vadhvA'jalpat kimityAha-kiM kupyasi ! Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH / krodho'nucita ityarthaH tatra hetumAha-deva ! satAM sAdhuprazaMsane sajjanaprazaMsAyAm kRtAyAM satyAm matsaro dveSo na yuktaH // 46 // athAnyamantrikRtottaramAha-Akrozantamiti AkrozantaM punamantrI subuddhistamathA'bhyadhAt / nirUpite svarUpe kiM kumAra ! kupito'bhavaH // 47 // atha mRdu uttarite'pi punarbhUyo'pi AkrozantamaniSTaM bhASamANaM taM mAnarAjaM subuddhiH tadAkhyaH / mantrI abhyadhAjagau kimityAha-kumAra ! svarUpe nirUpite sajjanasvabhAve prazaMsite kiM kuto hetIH kupitaH abhavaH naitadyuktamityarthaH // 4 // bhatha mAnarAjasya krodhAdhikyamAha-tasyeti tasyoditamidaM zrutvA bhUpaH sa kupito bhRzam / maNDalA samAkRSya mantriNaM hantumutthitaH // 48 // tasya subuddhimantriNaM idamuktaprakAramuditaM kathitaM zrutvA sa mAnarAjaH bhUyaH punarapi bhRzamatyartha kupitaH san maNDalAyamasiM samAkRSya kozAduddhRtya mantriNaM hantum utthitaH AsanAdudatiSThat // 48 // atha nRpasya tayormadhye'bhinivezamAha-krodheti___ krodhadagdhaviveko'yamamAtyaM mA nihantviti / - avikSadantare rAjA tanniSedhanibaddhadhIH // 49 // - krodhena kRtvA dagdhaH bhraSTaH vivekaH sArAsAravicAro yasya sa tAdRzaH ayaM mAnarAjaH amAtyaM mA nihantu iti hetoH tasya mAnarAjasya niSedhe mantrihananavyApArAnnivAraNe nibaddhA' sodyamA dhIrbuddhiryasya sa tAdRzaH mAnarAjanivAraNabuddhayetyarthaH / rAjA somanRpaH antare - mAnarAjamantriNormadhye avikSadasthAt // 49 // matha mAnarAjakRtanRpavadhamAha-krUrasyeti krUrasya krUrakarmA'yaM pakSaM kakSIkaroti yat / . tena rADa me nihantavya iti dhyAtvA sa taM nyahan // 50 // ayaM krUrakarmA svAnIhitatvAdaniSTakiyo'tha nRpaH yadyato hetoH krUrasya mamApriyavaktuH mantriNaH pakSaM kakSIkaroti samarthayati, tena hetunA me mama rAD nRpaH nihantavyo vadhya itItthaM dhyAtvA bicArya sa mAnarAjaH ta somanRpaM nyahan hatavAn // 50 // atha mAnarAjasya maNDalezvarAdikRtabandhanamAha-taditi tadAlAkena dhikkAraM kurvANAn maNDalezvarAna / hantuM dhAvannayaM baddhaH khaDgamAcchidya tairbalAt // 51 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 223 tannRpahananasyAlokenAvalokanena kRtvA dhikkAraM kurvANAn nindayataH maNDalezvarAn tatsamIpasthanRpatIn pratihantuM dhAvannayaM mAnarAjaH taiH maNDalezvaraiH balAlapUrvakaM khaDgamAcchidya gRhItvA baddhaH nigRhItaH // 51 // atha mAnarAjasya maraNamAha-radairiti radaiH sa rasanAM chitvA mAnI nidhanitAM gataH / nArako narake SaSThe samabhUd bhUriduHkhabhRt // 52 // mAnI AtmAbhimAnI sa mAnarAjaH radaiH svadantaiH kRtvA rasanAM jihAM hitvA nidhanitAM maraNaM gataH mRta ityarthaH / tathA, SaSThe narake bhUriduHkhabhRt nArakaH samabhUt ajAyata // 52 // atha tasya punarbhavamAha-uditi udvRttaH sa tato jajJe'njanazaile mahAkiriH / ajanADerivA''saGgAt zyAmazyAmavapudyutiH // 53 // sa mAnarAjajIvastataH SaSThanarakAdudattaH AyuH prapUrya nirgataH san aJjane tadAkhye zaile parvate aJjanAdraH AsaGgAt samparkAdiva zyAmazyAmA atizyAmA vapuSo dyutiH kAntiryasya sa tAdRzaH atikAlAkRtiH mahAkiriH mahAzUkaraH jajJe jAtaH // 53 // - atha tasya jIvanacaryAmAha-kroDIbhiriti kroDIbhiH sa ca cikrIDa tAruNye kaanne'bhitH| mustAstambakadambAnAM khaNDairAhAramAcaran // 54 // ___sa mAnarAjajIvaH zUkaraH tAruNye yuktvaprAptau satyAm kAnane vane'bhitaH sarvataH kroDIbhiH zUkarabhiH saha mustAnAM nAgaramustAnAM motha itikhyAtInAmiti yAvat , stambAnAM gucchAnAM kadambAnAmoghAMnAm khaNDaiH chedaiH AhAramAcaran AhAravRttiM pUrayan cikrIDa reme 54 // atha tatra nRpAgamanamAha-nRsiMheti nRsiMhavikramaH siMhadhvajo nAma mahIpatiH / tamadimApa pApaddhathai pApavyasanalAlasaH // 55 // nRsiMha iva vikramo yasya sa tAdRzaH mahAparAkramI siMhadhvajo nAmamahIpatiH pApasya vyasane prasaGgAdAkheTAcaraNe lAlasaH utkaTecchaH san pAparyai mRgayAyai "pAparddhimRgayA''kheTaH" iti haimaH jIvahiMsArthamityarthaH / tamaJjanAkhyamadi' parvatamApa prApa, AkheTArthaM tatrAyayAvityarthaH // 55 // : atha tatsammukhaM zUkarAgamanamAha-calita iti calitaH saMmukhaM tasyA'bhimAnena sa poyapi / mahAzUrAraNA'vanyAM bandineva vivarNitaH // 56 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH srgH| ___ tasma siMhadhvajasma sammukham abhimAnena svabalAbhimAnena sa potrI zUkaro'pi raNAvanmAM raNabhUmau bandinA stutipAThakena vivarNitaH stutaH mahAzUra ina calitaH prasthitaH // 56 // matha tasya maraNAcAha-ekeneti ekena zalyaghAtena tena vyApAdito'tha sH| mRtvA tatraiva saMjajJe istI zaila ivAparaH // 57 // atha sanmukhAgamanAnantaram / sa zUkaraH tena siMhadhvajena ekena zalyasya nANAgrasya mAtena prahAreNa kRtvA vyApAditaH mAritaH mRtvA ca, tatra aJjanAkhye eva zaile parvate aparaH zaila iva mahAzayaH hastI saMjajJe jAtaH // 57 // atha tasya jIvanavRttimAha-kariNIbhiriti kariNIbhiH samaM svairaM ramamANaH sa yauvane / samayaM gamayan prApa dazAM SaSThImayaM dvipaH // 58 // so'yaM dvipaH hastI yauvane kariNIbhiH hastinIbhiH samaM svairaM yathecchaM ramamANaH samayaM gamayan kAlayApanaM kurvan SaSThI dazAM prApa vArdhakyaM prApetyarthaH // 58 // atha tasya palvalapravezamAha-eSeti eSagrISme'nyadA bhISme vrdhmaanmhaatpe| tRSAzuSyadgalo'vikSat palvale jaladhItaye // 59 // anyadaikadA eSa hastI vardhamAnaH mahAn AtapaH kharakaraH yasmin tasmin vardhamAnamahAtape AtapAtizAyini, ata eva bhISme asahyatvAduHsahe grISme tadAkhyauM tRSayA pipAsayA zuSyan galo yasya sa tAdRzaH pipAsAzuSkakaNThaH san jaladhItaye payaHpAnAya pavale alpasarasi "vezantaH palvalaM cAlpasaraH" ityamaraH / avikSat praviSTavAn // 59 // atha tatra tasya mRtyumAha-magna iti mano jambAlajAlAntarjale nirgantumakSamaH / paJcatAM saptabhirghauH prApa madhyasthabhAvataH // 60 // jale palvalajale jambAlajAlAntaH paGkasamUhAntaH, "niSadvarastu jambAlaH paGko'strI zAdakardamA"vityamaraH / magnaH nimagnaH sa hastI nirgantuM paGkAduparigantumakSamo'samarthaH san saptabhiH ghanaH divasaiH kRtvA madhyasthabhAvataH mAdhyasthyamanubhavan pazcatAM prApa mamAra, etena tasya mRtyukAle zubhadhyAnasampattirukkA // 60 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrAvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 225 atha tasya punarbhavaM yugmenAha vipati vipadya bharatakSetre zAligrAme manorame / nandanazreSThino bhAryA sunandAkukSisambhavaH // 61 // nandanaH samabhUd nAmnA mAyAdeva iti zrutaH / mAyaiva dUSaNaM tasya kSAratA jaladheriva // 62 // * vipadya mRtvA bharatakSetre manorame zAligrAme tadAkhyagrAme nandanasya tadAkhyasya zreSThinaH bhAryAyAH sunandanAyAH tadAkhyAyAH kukSisaMbhavaH garbhajanmA nandanaH putraH nAmnA mAyAdeva itItthaM zrutaH khyAtaH samabhUdu jAtaH, tasya mAyAdevasya mAyA kapaTameva jaladheH kSAratA iva dUSaNam , abhUditi zeSaH // 61 // 62 // atha tasya pariNayamAha-vaNigiti vaNigdevaprasAdasya bhAryAdevamatIsutAm / yauvane nandinIM nAma sa pitrA pariNAyitaH // 63 // vaNijaH devaprasAdasya tadAkhyasya bhAryAyAH devamatyAH tadAkhyAyAH sutAm nandinIm nAma nAmnA nandinIM sa mAyAdevaH yauvane pitrA nandanena pariNAyitaH pariNayaM prApitaH // 63 // atha tasya lokavaJcanamAha-pitariti-- pitayuparate haTTe niSIdanneSa nityazaH / samagraM vaJcayAmAsa lokaM bAlA'balAdikam // 64 // pitari nandane uparate mRte sati eSa mAyAdevaH haTTe paNyavIthikAyAM niSIdan vikrayArthamupavizan nityazo nityameva bAlAbalAdikam bAlakayoSikAdikam , krayakarmAnabhijJamityarthaH samagraM sarva lokaM vaJcayAmAsa kUTavikrayatolanAdinA pratArayati sma // 64 // / atha tasya mitravRttAntamAha-sarala iti saralaH somadevo'sya vayasyaH samabhUd vaNik / anyadA mAyinA tena rahasyevamavAdi saH // 65 // asya mAyAdevasya saralaH RjumatiH vaNik somadevaH tadAkhyaH, vayasyaH suhRtsamabhUt , anyadA ekadA tena mAyinA kapaTinA tena mAyAdevena sa somadevaH evaM vakSyamANaprakAraM rahasi ekAnte avAdi uktaH // 65 // taduktimevAha-AkasmikIti AkasmikI vipad mitra? pANinAmupajAyate / yogakSemAya tat kA'pi dravyaM kiJcada nidhIyate // 66 // 'zA0 29 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH mitra ! prANinAm AkasmikI niSkAraNamatarkitameva vipat upajAyate samApatati, tattasmAddhetoH yogakSemAya alabdhalAbhAya labdharakSaNAya ca kApi guptasthAne kizcad dravyaM nidhIyate nyAsarUpeNa sthApyate, "Apadarthe dhanaM rakSedi" tyukteriti bhAvaH // 66 // tadevAha-Apadartha-iti Apadarthe dhanaM rakSediti nItAvapi smRtam / satyaM vidhIyate yena, mahAntaH zAstravama'gAH // 67 / / Apadarthe Apadi prayojanAya dhanaM rakSetsthApayeditItthaM nItau api smRtam , tatsatyam tathAcaraNena satyaM vidhIyate kriyate, yena yataH mahAntaH buddhimantaH zAstravama'gAH zAstroktamArgAnusAriNaH bhavantIti zeSaH nItyanusaraNaM mahattvamiti bhAvaH // 67 // atha tayordhananyAsamAha-yuktamiti yuktamityudite tena grAmaparyantametya tau| samantataH samAlokya nyadhattAM svayaM nijaM nijam // 68 // tena somadevena yuktameva metadityukte kathite sati tau mAyAdevasomadevau grAmaparyantaM grAmasImAnametya gatvA samantataH sarvadikSu samAlokya dRSTvA, yathA'nyo na pazyediti bhAvaH nijaM nijaM vaM dhanam "svo jJAtAvAtmani dhane svami" tymrH| nyadhattAM nikhanataH sma, pRthivyAM nikhAtavantAvityarthaH // 68 // atha mAyAdevasya tannidhAnadvayAnayanamAha-pracchannamiti- . pracchannamanyadaikAkI gatvA nndnbhuunishi| . nidhidvayaM tadutkhanya svayaM svagRhamAnayat // 69 // anyadaikadA nandanabhUH mAyAdevaH svayamAtmanaiva pracchannaM guptaM yathA syAttathA ekAkI eka eva anyathA tu rahasyabhaGgabhayamiti bhAva; nizi rajanyAM gatvA, nidhAnabhUmAviti zeSaH tatpurAnikhAtaM nidhidvayam svasya somadevasya ca nidhAnadvayamutkhanya bhUmeruddhRtya svagRhamAnayat // 69 // atha mAyAdevajijJAsAM yugmenAha-kiyatyapIti kiyatyapi gate kAle somastenA'bhyadhAyyatha / tada vittaM nau tathaivA'sti kiM vA''ttaM kenacit sakhe ? // 7 // ityupetya mahAbhAga ! tad bhAgyena niriikssyte| puNyArthayormahAntau hi bhedaM kizcit pracakSate // 71 // athAnantaram kiyatyapi katimAtre kAle gate vyatIte sati somaH somadevaH tena mAyAdevena abhyadhAyi kathitaH kimityAha-sakhe ! tatpurA nyAsIkRtaM nau AvayoH vittaM dhanam kimiti prazne, tathaiva yathA nikhAtamevAsti, vA athavA kenacidAttaM gRhItam ? ityuktaprakArakasaMzayAddhetoH Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 227 upetya gatvA, mahAbhAga ! mitra ! bhAgyena daivAnukUlyataH taddhanaM nirIkSyate, vilokanIyamityarthaH bhAgyaM syAttadaiva miledanyathA tvapahRtameva syAtkenaciditi bhAvaH nanu bhAgyamasti, tato'rtho'pi syAdeva iti tayokto vitarko'sthAne iticettatrAha-hi yataH mahAntaH dhImantapuNyArthayoH bhAgyavittayoH kiJci bhedaM pracakSate, sAdhyasAdhanabhAvAditi bhAvaH evaJca na bhAgyasattve dhanasattvamAvazyakamiti tadraSTavyamiti bhAvaH // 70 / 71 // atha tayostatra gamanamAha-pratipadyeti pratipadya vacastasya somaH somamukhadyutiH / samaM tenaiva tatraiva gatavAn gatakaitavaH // 72 // somamukhadyutiH somaH candraH sa iva mukhadyutiH mukhakAntiryasya sa tAdRzaH somaH somadevaH tasya mAyAdevasya vacaH pratipadya svIkRtya gatakaitavaH nizchalaH san tena mAyAdevena samaM sahaiva tatra nidhAnadeze gatavAn // 72 // atha mAyAdevasya mAyAmAha-riktamiti - riktaM tat sthAnamAlokya mAyAdevI viSAdavAn / luThati sma mahIpIThe mumUrSuriva satvaram // 73 // tannidhAnabhUmirUpaM sthAnaM riktaM nidhAnazUnyamAlokya viSAdavAn duHkhitaH mAyAdevaH satvaraM mumUrSuriva mahIpIThe luThati sma anyena dhanamapahRtamiti svasya sAtizayaduHkhAbhinayaM kurvan mumUrSuriva mahyAmAloTanenAbhAvAdityarthaH // 73 // atha tasya viSAdAbhinayAntaramAha-mUrchAmiti-- mUrchAmatucchAmAnache sannipAtikavat kila / hA dhAtrA vaJcito'smIti tADayamAna ivA''raTat // 74 // kilelyalIke etatsarva mUrchAdi tasya kapaTakRtameve-ti bhAvaH sannipAtikavat sannipAtarogagrastavadatucchAM sAtizayAM mUcchI mohamAnache prApa hA iti khedAtizaye dhAtrA bhAgyena vaJcitaH chalito'smIti vadan tADyamAnaH rAjapuruSAdibhiH daNDAdibhiH kRtvA nihanyamAna ivAraTat AkrandanaM cakAra // 74 // bhatha tasya vakSastADanamAha-vakSa iti vakSo'pi tADayAmAsa mRtApatya ivA'dhikam / manAka saMprAptacaitanyo vilalApa sa bAlizaH // 74 // mRtamapatyaM yasya sa iva vakSa uro'pi adhikaM sAtizayaM yathA syAttathA tADayAmAsa nijaghAna, iSTe mRte janA vakSastADayantIti lokavyavahAra iti bhAvaH nathA, sa bAlizo mUvaH manAk saMprAptacaitanyaH svasthaH san vilalApa // 75 / / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH tadvilApamevAha-hAdeveti - hA deva mayakA kiM te'parAddhaM pUrvajanmani / yad mayA nihitaM dravyamanyena grAhitaM tvayA // 76 // hA deva ! pUrvajanmani te tava mayA kimaparAddhanayuktamAcaritam ! yayena hetunA tvayA daivena kA mayA mAyAdevena nihitaM nyAsIkRtaM dravyaM dhanamanyena grAhitam , hAritam , ajJAtAparAdhasya daNDo nocita iti bhAvaH // 76 / / atha svadoSamevAha-muktveti muktvA sama bahiAsi yogakSemAya yad mayA / daivenA'pahRtaM tad me pUtkurve kasya vA puraH ? // 77 // mayA mAyAdevena yogakSemAya yadyataH sama muktvA gRhaM tyaktvA bahiH arakSitapradeze nyAsi dhanaM nikhAtam tattata eva hetoH me mama dravyamiti zeSaH, devena hetubhUtena apahRtam, vA tataH, kasya puro'gre pUtkurve rakSaNArthamAhvaye, na kasyApItyarthaH, gRhaM tyaktvA bahirnikhanane svasyaiva doSaH iti nAnyo vacanIya iti bhAvaH // 77 // atha tasya gRhAgamanamAha-ityAdIti ityAdi racayanneSa vilApaM chadmataH kudhiiH| saMbodhya somadevena saMbodhya gRhamApitaH // 78 // kudhIH duSTadhIH eSa mAyAdevaH chamataH kapaTataH ityAdi uktaprakAraM vilApaM paridevanaM racayan kurvan somadevena saMbodhya saMbodhanapUrvakaM saMbodhya bodhayitvA gRhamApitaH nItaH // 78 // atha tasya gardabhabhavamAha-janmeti-- janmA''rabhya sa vizveSAM vaJcakaH svasya vaJcakaH / . vipadya skandarajakanilaye kharyAjAyata // 79 // sa vazcakaH dambhI mAyAdevaH janmArabhya janmata evArabhya vizveSAM sarveSAM svasya dhanasya vaJcakaH chaladvArApahArakaH vipadya mRtvA skandasya tadAkhyasya rajakasya vastradhAvakasya nilaye gRhe kharI bhUtvA ajAyata janma lalau // 79 // atha tasya sUnIbhavamAha-Ayuriti AyuH saMkSipya tatrA'pi bhArodvahanakarmaNA / sA zunI samabhUdu mAtuH stanyaM lebhe ca kiJcana // 8 // tatra gardabhabhave'pi bhaarodvhnkrmnnaa| AyuH saMkSipya samApya sA gardabhI mAyAdevajIvaH zunI saramA "saramA zunI" iti haimaH samabhUt jAtA kiJcana mAtuH stanyaM stanodbhavadugdhaM ca lebhe // 8 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam artha tasya zRgAlI bhavamAha-haDakke ti haDakkamarutA mRtvA zRgAlI sA'bhavat tataH / punA ratnaprabhelAyAM nArakaH svAyuSaH kSaye // 81 // sA zunI haDakkamarutA loke har3akavA iti khyAtena rogeNa mRtvA zRgAlI abhavata tataH punaH zRgAlI bhavAntaram svAyuSaH kSaye ratnaprabhelAyAM ratnaprabhAkhyanarake nArakaH, jAta iti zeSaH // 81 // atha tasya punarvaNigbhavamAha-tasmAditi tasmAdunRtya saMjajJe nagare girivardhane / vAmAtrAkhyavaNigbhAryA'nuddharI tanayo'tha saH // 82 // tasmAnnarakAduvRtya nirgatya athAnantaram sa mAyAdevajIvaH girivardhane nagare vAmAtrAtyasya vANijaH bhAryAyAH anudvaryAH tadAkhyAyAH tanayaH saMjajJe jAtaH // 82 // atha tasya nAmAdyAha-lometi lobhanandAbhidhAno'yaM pradhAno doSasaMgrahe / abhUllobhamayo nUnaM vArdhirvArimayo yathA // 83 // ayaM mAyAdevajIvaH lobhanandAbhidhAnaH doSasya durvRttajanyasya saGgrahe pradhAnaH prAdhAnyavAn , mukhyato doSasyaiva saGgrAhaka ityarthaH / nUnam bAhulyena nizcayena vA lobhamayo'tilobhI, nAmAnukUlaguNavAniti yAvat , abhUt , nAmAnukUlaguNasattvamUlakamevopamAmAha-yathA-vArdhiH samudraH vArINi dhIyante'sminniti vyutpattyanukUlam vArimayaH jalamayaH vArdhiyathA jalAkarastathA lobhAnando lobhAkara ityarthaH // 83 // atha tasya dhanopArjanacintAmAha-yAnapAtramiti yAnapAtraM samAruhya svarNadvIpaM bhajAmi kim ? yadi vA rohaNaM yAmi ratnasandoharohaNam ? // 84 // kimiti vitarke, yAnapAtraM potaM samAruhya svarNadvIpaM bhajAmi ? tatra nAmAnukUladhanalAbhasambhavAditi bhAvaH, yadi vA atha vA, ratnasandohasya ratnasamUhasya rohaNaM janakaM rohaNaM tadAkhyaM parvataM yAmi ! tasya ratnajanakatayA tatra ratnalAbhasya sukaratvAditi bhAvaH / / 84 // tasya vitarkAntaramAha-vizAmIti vizAmi vivare kiMvA kalyaM lAtvA kutazcana ? kiM dhAtuvAdinaH seve yena syAd me dhanoccayaH ? // 85 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / ___kiM vA athavA kutazcana kathamapi kuto'pi vA kalyaM lAvA AnIya vivare bile "vivaraM bila"mityamaraH / pAtAle iti bhAvaH, vizAmi, tatra dhanAdhikyAllAbhasaukaryAditi bhAvaH / kimathavA dhAtuvAdinaH svarNAdidhAtuzodhakAn seve bheje, yena kRtvA me mama dhanoccayaH dhanarAziH prAptaH syAt , dhAtuzodhakA hi tAmrAdi svarNatayA pariNamanti, tatastathAkaraNena tatsambhava iti bhAvaH // 85 // na ca kAlavilambo yukta ityAha-tAruNye iti tAruNye prabale yena dravyaM na samupArjitam / vArdhake sa kathaGkAraM mukhamApsyati mandadhIH ? // 86 // prabale prakRSTa balavati, dhanopArjanasahe ityarthaH tAruNye yauvane yena dravyaM na samupArjitam , sa tAdRzaH mandadhIH dravyAbhAvAt kuvIH vArdhake vRddhAvasthAyAM sukhaM kathaGkAraM kena prakAreNApsyati ! nApsyatyevetyarthaH, vArdhakyasya dhanopArjanAnanuguNatvAt , tatra zaktikSayAditi bhAvaH // 86 // tasya dravyopArjananizcayamAha-doSA iti doSA guNA vidhIyante puMsAM dravye sati sphuTam / yatiSye sarvathA tasmAd navyaM dravyamupArjitum // 87 // puMsAM doSAH dravye sati sphuTaM vyaktameva guNA vidhIyante kriyante, dhanaM doSAnapi guNAn kalpayatItyarthaH, tasmAddhetoH navyamitaravilakSaNaM dravyamupArjituM sarvathA sambhavatA sarveNa prakAreNa kRtvA yatiSye, ahaM lobhAnanda iti zeSaH // 87 // atha tasya pitRvijJaptimAha-itIti iti saMcintya cittAntaH pitrorAkUtamAtmanaH / __ so'zaMsat putravAtsalyAt tau pocaturidaM hitam // 88 // . iti pUrvoktaprakAraM cittAntaH manasi saJcintya vicArya sa lobhAnandaH pitroH mAtApitroH AtmanaH svasya AkUtamAzayamazaMsadakathayat , putravAtsalyAtputrapremNA tau mAtApitarau hitaM zubhakAri idaM vakSyamANaM procatuH // 88 // atha taduktimevAha-Avayoriti AvayostanujanmA tvaM khaGgizRGgamivaikakaH / atastvadvirahaM soDhuM naiva vatsa ! kSamAvahe // 89 // AvayoH dampatyoH tvam tanujanmA putraH ekakaH eka eva khaGgizRGgamiva khaDgI gaNDakaH "gaMDake khaDgakhaDginau" ityamaraH / tasya zRGgam nAsikoparisthaM zRMgamiva, tasyaikatvAditi bhAvaH, ataH vatsa ! tvadvirahaM soDhuM naiva kSamAvahe samarthau bhavataH // 89 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 yA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyatam nanu dezAntarAgamane kathaM dravyalAbha iti cettatrAha-atreti ---- atra sthito'pi tad dravyaM vANijyaiH samuSAya / kArayana darzanAnandamAvarjaya manAMsi nau // 90 // tadAvayorvimhAsahanAddhetoH atra sthito'pi sthita eva vANivyaiH vyavahAraiH dravyaM samupArjaya, tathA, darzanAnandaM svadarzanajanyamAnandaM kArayana prayacchan nau AvayosstvanmAtApitroH manAMsyAvarjaya raJjaya // 90 // atha tasya prasthAnamAha-ityamiti itthaM tAbhyAM niSiddho'pyanivedya calito'tha saH / gambhIrasindhurodhaHsthaM gambhIrapuramAsadat // 91 // athAntaram , itthamuktaprakAreNa tAbhyAM mAtApitRbhyAM niSiddho nivArito'pi sa lobhAnandaH anivedya mAtApitroranuktvaiva calitaH prasthitaH san gambhIrasya sindhoH nadyAH sAgarasya vA rodhaHsthaM taTasthaM gambhIrapuraM tadAkhyaM nagaramAsada prAptavAn // 91 // atha tasya purabhramaNamAha-bhrAmamiti bhrAmaM bhrAmaM purItaH sa sAMyAtrikagRhaM gataH / tatra sajjIkRtaM potaM samAlokya mudaM dadhau // 12 // sa lobhAnandaH ito'syAM puri bhrAmaM bhrAmam bhrAntvA bhrAntvA sAMyAtrikasya potavAhasya "sAMyAtrikAH potavAhA" ityamaraH / gataH prAptaH san tatra sAMyAtrikagRhe potaM vAhanaM sajjIkRtaM samAlokya mudaM harSa dadhau, tasya prasthAnAnuguNatvAditi bhAvaH // 12 // atha tasya tataH prasthAnamAha-potamiti potaM so'pi samAruhya bhRtyabhAvamadhiSThitaH / guNasAgarapotezavaNijA saha celivAn // 93 // guNasAgareNa tadAkhyena potezena vaNijA saha lobhAnando'pi bhRtyabhAvaM kiMkaryamadhitiSThataH san kiGkaro bhUtvetyarthaH, potaM samAhya celivAn prasthitavAn // 93 // athAparicitavizvAsakartRprazaMsAmAha-kurvantAti kurvantyasaMstutasyA'pi vizvAsaM ye'vikatthanAH / vizuddhacetasaH santaH prazasyante na te katham ! // 14 // ye'vikatthanA anAtmazlAdhinaH asaMstutasya aparicitasyApi vizvAsaM kurvati, te tAdRzAH vizuddhacetasaH nirmalAntaHkaraNAH santaH sajjanAH kathaM na prazasyante ! api tu prazasyanta evetyarthaH // 94 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIzAntinAthamahAkAvyam SoDazaH sargaH / atha guNasAgarasya toSamAha-suvAteti suvAtapreritaM tacca ratnadvIpaM rayAdayAt / zrutAdhikAyasaMzrutyA tutoSa guNasAgaraH // 15 // tatpotaM ca suvAtena anukUlapavanena preritaM sad rayAdvegataH ratnadvIpaM tadAkhyaM dvIpamayAtprApa guNasAgaraH zrutaM purA karNagocarIkRtam 'zravaNamiti yAvat' apekSyApi adhikasya Ayasya lAbhasya saMzrutyA prAptyA kRtvA tutoSa prIto'bhUt // 95 // atha tasya bhUpakRtazulkArdhamuktimAha-upadeti-- upadA''lokamAtreNa bhUpatistuSTamAnasaH / zulkAdhaiM vyamucat tasya saMyAtrikaziromaNeH // 96 // sAMyAtrikaziromaNeH potavAhamukhyasya tasya guNasAgarasya "upAyanamupagrAhayamupahArastathopadA" ityamarokteH upadAnAm upAyanAnAmAlokamAtreNa darzanata eva, upadAnAmapUrvatvAditi bhAvaH, tuSTamAnasaH prasannaH bhUpatiH ratnadvIpezaH zulkArdham rAjagrAhayabhAgAdha vyamucat nAgrahIdityarthaH // 96 // atha tasya svapuraprasthAnamAha-vikrIteti vikratA''nItapaNyaH sa pratipaNyakRtagrahaH / . vAhanaM vAhanasvAmI prerayat svapuraM prati // 97 // pratipaNyaM paNye paNye kRtaH grahaH grahaNaM, Azaya ityarthaH, yena sa tAdRzaH pratipaNyaM vastumulyAdi jJAtvetyarthaH / pUrva vikrItaM pazcAdanyadAnItaM paNyaM vyavaharttavyaM vastu yena sa tAdRzaH san vikrItAni paNyaH vikreyaM paNitavyaM ca paNyaM' ityamaraH / sa guNasAgaraH vAhanasvAmI potezaH vAhanaM potaM svapuramprati svapuragamanAya prerayat acAlayat // 97 // atha dhanarakSaNacintAmAha-maheti mahAmulyeSu ratneSu paraidRSTeSu kahicit / / bhaviSyati mamA'pAyo yajjano'tyarthasaspRhaH // 98 // mahAmUlyeSu atimUlyavatsu ratneSu karhi cit kadAcitparaizcaurAdibhiH dRSTeSu satsu mama apAyo'narthaH, tAdRzaratnApahArAdirUpaH bhaviSyati, tatra hetukathanena tatsamarthayati yadyataH janaH anyasyArtheSu dhaneSu saspRhaH spRhAyukto grahaNe kRtAbhilASo bhavatItyarthaH // 98 // niHspRhasya daurlabhyamAha-parArtheti parArthavanitA''loke yeSAM na gRhayAlutA / puMrUpeNa jagatyAM te jinAH kiM naiva durlabhAH // 19 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww A0 zrAvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 233 - pareSAmanyeSAmarthAnAM dhanAnAM vanitAnAM strINAJcAloke darzane sati yeSAM janAnAM na gRhayAlutA grahaNAbhilASaH ye pareSAM dhanAni striyazca necchanti, te tAdRzAH jinA vItarAgAH jagatyAM puMrUpeNa puruSarUpeNa kiM durlabhA naiva, api tu tAdRzA vItarAgA janA durlabhA evetyarthaH // 99 / / atha tasya dhanagopanamAha-pavamiti evaM vimRzya potezo mahAratnAni kAnicit / niryAmakajanAdInAM sa pracchannamatiSThipat // 10 // evamuktaprakAreNa vimRzya sa potezaH guNasAgaraH kAnicit kiyanti mahAratnAni bahumUlya vanti ratnAni niryAmakajanAdInAm potavAhapuruSAdInAM pracchannamajJAtaM yathA syAttathA atiSThipat sthApayAmAsa, yathA niryAmakAdayo na jAnanti, tathA rakSitavAnityarthaH // 10 // atha lobhAnandasya tadapahArecchAmAha-taTastha iti taTastho lobhanando'ntarSIyamAnAni tAnyapi / dadarza darzanIyAni tAni cA''dAtumaihata // 101 // taTasthaH- udAsInavatsthitaH, samIpastho vA lobhAnandaH darzanIyAni uttamAni antardhIyamAnAni gopyamAnAni api tAni mahAmUlyAni ratnAni dadarza, tAni mahAratnAni AdAtumapahartuM ca aihataicchat // 101 // ___ atha tasya potezavadhecchAmAha-poteze iti poteze sAvadhAne'smistAni lAtumazaknuvan / taM mArayitumaicchat sa lobhaH kiM na karoti vA // 102 // asmin poteze guNasAgare sAvadhAne ratnAni ko'pi mA grahIditi satarke sati sa lobhAnandaH lAtuM ratnAni grahItumazaknuvan asamarthaH san taM guNasAgaraM mArayitumaicchat, nanu etadanucitamiti cettatrAha- vA yataH lobhaH paradravyAdIcchA kiM na karoti ! api tu sarvameva dravyArtha paravadhAdyapi janayatItyarthaH // 102 // atha tatkRtapotezasamudrakSepamAha-anyedyuriti anyedhurutthitaM dehacintayA vyAkulaM nizi / sAMyAtrikaM nicikSepa so'bdhau chidraM vimArgayan // 103 // anyedhurekadA / nizi rAtrau dehacintayA purISAdyutsargArthamutthitaM vyAkulaM vegAdhikyAskRtatvaraM sAMyAtrikaM potezaM guNasAgaram chidraM tadvadhAvasararUpam pramAdasthAnaM vimArgayan zodhayan sa lobhAnandaH abdhau samudre nicikSepApAtayat // 103 // zA0 30 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .234 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH sargaH / ____ atha potasthamanavRttamAha-yAne iti yAne yAte tato dUraM jajAgAra kathaJcana / ko'pyadRSTvA ca potezaM vajrAhata ivA'bhavat // 104 // tataH potezakSepasthAnAt dUraM yAne pote yAte gate sati jajAgAra potastho janaH kathacit gatanidro'bhavat, tathA, ko'pi potezaM guNasAgaramadRSTvA ca bajrAhata iva vajraNAhata iva gatasaMjJa ivAbhavat // 104 // tadanu yAnastambhanamAha-tata iti tataH sa labdhacaitanyo bodhayitvA'parAnapi / __ karNadhArakamAcakhyau yAnaM skhalaya bhoH ! manAk // 105 // tato'nantaraM / sa hatottaraH labdhasaMjJaH svasthaH san aparAn potasthAna niryAmakAdInapi bodhayitvA jAgarayitvA karNadhArakaM nAvikam "karNadhArastu nAvika" ityAmaraH Acarayau. kimityAha bhoH yAnaM potaM manAgISat skhalaya gatizithilaM kuru. stambhayetyarthaH // 105 // . atha tayoruktipratyukti yugmema mAha-kimiti-- kimarthamiti tenokte tairUce prekSyate prbhuH| sa mAha kAyacintAyai yadA sa prabhurutthitaH // 16 // yojanAnAM zataM yAnaM tatkSaNAt samupAgamat / kAyacintottaraM tasya svarUpaM veda na svayam // 107 / / kimartha kasmai prayojanAya yAnastambhanaM kathayasItItthaM tena karNadhAreNa ukte pRSTe sati taiH lobhAnandaprabhRtibhirUce kathitam , kimityAha prabhuH prekSyate'valokyate kvA'stIti mRgyate ityarthaH sa karNadhAraH prAha, kimityAha yadA sa prabhuH potezo guNasAgaraH kAyacintAyai utthitaH gatanidra udasthAt tatkSaNAd tataH Arabhya yAnaM yojanAnAM zataM zatayojanaM yAvat samupAg2amat , kintu; kAyacintottaram kAyacintAyAH pazcAt kazcana ko'pi tasya potezasya svarUpaM na veda na dRSTavAnityayaH // 106 // // 107 // yugmam yuSmAkamiti yuSmAkamuparodhena taM pazyAmi tathA'pi hi / ityuktvA'skhalayad yAnaM sakarNaH karNadhArakaH // 108 // yuSmAkaM bhavatAmuparodhenAgraheNa tathApi yAne dUramAgate'pi hi nizcayena taM potezaM pazyAmi mArgayAbhi, itItthamuktvA sakarNaH matimAn karNadhArakaH yAnamaskhalayat bhasthApayat . gatizUnyaM kRtavAnityarthaH / / 108 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / atha tasya tadanveSaNamAha-sa iti sa nikSipyA'bhito naukAH sAMyAtrikamalokata / tathA'pi kvA'pi na prApi tatkathA'pi yathAsthitA // 109 // sa karNadhAraH naukAH yAnAnyabhitaH sarvataH sAMyAtrikaM nAvikaM nikSipya muktvA prerayitvA vA Alokata dRSTavAn, tathApi yAnasya sarvapradezeSu anveSaNe kRte'pi kvA'pi yathAsthitA yathArthA tasya guNasAgarasya kathA vRttamapi na naiva prApi jJAtA // 109 / / atha puraprAptimAha-nunna iti- . nunnaH poto'tha tairbhUyaH-zokA''vezavisaMsthulaiH / krameNa nagaraM prApya tadIzAya sa cA'rpitaH // 110 // atha zodhanAnantaram bhUyaH punaH zokasya potezavirahajanyasya duHkhasyAvezenAvegena visaMsthulaH vyAkulaiH taiH karNadhArAdibhiH nunnaH preritaH, cAlila ityarthaH poto yAnapAtraM krameNa nagaraM prApya. nItvA sa ca potaH tadIzAya potezAya, tatpitrAdaye ityarthaH arpitaH samarpitaH // 110 // atha lobhAnandasya svapuragamanamAha-teneti tenocitaM dhanaM dattvA lobhAnando visarjitaH / upAttaratnasaMbhAraH puraM pratyacalad nijam // 111 / / tena potezenocitaM mRtakocitaM dhanaM bhATakaM dattvA visarjitaH gRhagamanAyAjJaptaH lobhAnandaH upAttaH gRhItaH ratnasaMbhAraH potezanyastaratnarAziyena sa tAdRzaH san nijaM puraM pratyacalat // 111 // .' bhatha yugmena tasya veSaparivartena gamanamAha-mAmiti mAM samuddhatanepathyaM pathi dRSdaiva taskarAH / ratnAnyAzu grahISyanti nigrahISyanti cA'sinA // 112 // idaM saMbhAvya tAnyeva smRtvA ratnAni kandhayA / sa kArpaTikaveSeNA'dhvani prAsthita susthitaH // 113 // pathi mAM lobhAnandaM samudrataM sADambaraM nepathyaM veSo yasya tAdRzaM dhanitaveSaM dRSTvA eva taskarAzcaurAH Azu ratnAni grahISyanti Acchetsyanti asinA khaDgana nigrahISyanti haniSyanti ca idamuktaprakAraM saMbhAvya vicintya tAni gRhItAni ratnAni kanthayA syUtvA kanthayA antaH kRtvA kanthAmupari sandhAya ca susthitaH nizcintaH san sa lobhAnandaH kArpaTikaveSeNa saMnyAsivepeNa adhvani prAsthita yayau // 112 // 113 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrIzAntinAthamahAkAvyam-saptadazaH srgH| ... atha pakSikathanamAha-gacchata iti gacchatastasya mArge'sti kAntAre caurasainyakam / zAkhizAkhAsthitaH pakSI tasyA'gre procivAnidam // 114 // gacchataH tasya lobhAnandasya mArge caurasainyakam caurasamUho'sti abhUt tasya caurasainyasyAgre zAkhinaH vRkSasya zAkhAyAM sthita upaviSTaH pakSI idaM vakSyamANaM procivAn // 111 // tadvadhanamAha-aho ! iti- . aho ! etAH samAyAnti bahavo dravyakoTayaH / tad gRhNIta yathA na syAt dAridrayaM vaH kadAcana // 11 // aho ! iti saMbodhane harSe vA etAH mayA jJAyamAnA bahavo dravyakoTayaH samAyAnti kenA'pi nIyamAnA iti zeSaH tadAgacchannyo dravyakoTayaH gRhIta, yathA vaH caurasainyAnAM kadAcana kadApi dAridrayaM na syAd bhavet , bhavatAM dAridrayonmUlanaparimANAstA dravyakoTaya ityarthaH / / 115 // atha caurANAM tadanveSaNamAha-nizamyeti nizamyeti prahRSTaistaizcaurairAloki sarvataH / paraM kazcid na cA''loki tAdRg dravyasamAzrayaH // 116 // ityuktaprakAraM nizamya prahRSTaiH dhanalAbhAzayAd muditaiH taistatratyaiH cauraiH sarvataH caturdikSu Aloki dRSTam , paraM kintu, tAdRk pakSikathanAnusAreNa dravyasamAzrayaH dravyakoTisahitaH kazcisko'pi na ca naivAloki dRSTaH // 116 // atha lobhAnandamuktimAha-dRSTe iti dRSTe sannihite tasmin kanthA''vRtakalevare / malimlucaivimukte''tha sa khagaH punarabhyadhAt // 117 // tasmin lobhAnande sannihite samIpamAgate sati kanthayA AvRtaH kalevaraH zarIraM yasya tAdRze saMnyAsiveSe dRSTe, atha ata eva malimlucaizcauraiH vimukte sati khagaH pakSI punaH abhyadhAt jagau // 117 // atha punaH pakSyuktimAha-patA iti___etA yuSmAsu pazyatsu yayurdraviNakoTayaH / zrutvaivaM caurarAjo'pi tamAnAyya nirIkSata // 118 // - yuSmAsu caureSu pazyatsu satsveva etAH samAyAtAH draviNakoTayaH koTiparimitAni dravyANi yayuH gatAH evamuktaprakAraM zrutvA caurarAjaH caureSu mukhyo'pi taM kArpaTikaveSaM lobhAnandamAnAyya grAhayitvA nirakSata cAru dRSTavAn // 118 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha punalobhAnandasya muktimAha-yUketi yakAlakSAzrayA likSAkoTayAdhArA mama prbho| iyaM kanthA'sti naivAnyadityukte taM mumoca saH // 119 // prabho ? svAmin ! mama iyaM dRzyamAnA kanthA syUtajIrNavastrasantatiH yUkAnAM kSudrajantuvizeSANAM lakSANAM lakSasaMkhyakAnAmAzrayaH, tathA likSANAM kSundrajantuvizeSANAM koTInAM tatsaMkhya kAnAmAdhAraH asti, na tvatrAnyadityukte itItthamukte kathite sati sa caurarAjastaM lobhAnandaM mumoca // 119 // atha punaH khagoktimAha bhUya iti-- bhUyaH khagastadA''caSTa spaSTavAk kIravat sa tu / janmAntaravirodhIca lobhAnandasya kevalam // 120 // tadA lobhAnande mukte sa tu zAkhAsthitaH khagaH kIravat zukavatspaSTavAk vyaktavAk san lobhAnandasya janmAntarasya pUrvajanmanaH virodhI dveSIva tadaniSTatvAditi bhAvaH kevalamAcaSTa pUrvoktameva jagau // 120 // . ' atha tatkanthAdyapahAramAha--avIti-- avisaMvAdivAkyatvAd vihaGgasya sa taiH punaH / ruddhaH kanthAdyamAcchidha vyamoci zavavat punaH // 121 // vihaGgasya pakSiNaH avisaMvAdivAkyatvAtpratyakSaviSayaviSayakavAktvAddhetoH pakSI yathArthameva sadA vaktIti hetorityarthaH / taiH cauraiH punaH ruddhaH gRhItaH sa lobhAnandaH kanthAdyam kanthAdikamAcchiya balAd gRhItvA punaH zavavat mRtakavat dhanavastrAdyapahArAnmRtakatulya ityarthaHvyamodhi // 121 // atha cauraiH ratnAdAnamAha-tatheti-- tathA kRte ca taiH pakSI maunamAlamvya tasthivAn / kanthAmutkIlya ratnAni caurairAdadire ttH||122|| taiH cauraiH tathAkRte lobhAnandakanthAdyapahAre kRte sati ca pakSI maunamAlamvya tasthivAn , punarna jagAvityarthaH tatastadanantaraM cauraiH kanthAmutkIlya vidArya ratnAni Adadire gRhItAni // 122 // atha lobhAnandasya gambhIrapuragamanamAha--lobheti lobhAnandaH punazcintA''cAntasvAnta Rte dhanam / gambhIrapuramevA'gAt. tAdRga nAnyatra yad dhanam // 123 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| ___ lobhAnandaH dhanamRte vinA cintAbhirAcAntaM vyAptaM svAntaM mano yasya tAdRzo'ticintitaH san punaH gambhIrapuramevAgAt nanu kimiti punastatraivAgAdityAha- yathatastAdRga ratnAdirUpaM dhanamanyatra sthAne na, nAbhUdityarthaH // 123 // atha guNasAgaravRttAntamAha--tazceti - itazca pAtito yo'bdhau tena potapatistadA / so'pi mAgbhagnayAnasya pApat phalakamekakam // 124 // ito'smin samaye ca, tadA prAk tena lobhAnandena yaH potapatiH potezaH guNasAgaraH abdho pAtitaH kSiptaH sa guNasAgaro'pi prAk purA bhagnasya yAnasya potasya ekakamekaM phalaka khaNDaM prApat // 124 // atha tasya svapuraprAptimAha-preti-- gheryamANaH sa kllolairvaatoddhRtairitsttH| .. dinAnAM saptakenA''pa tadeva puramAtmanaH // 125 // sa guNasAgaraH vAto taiH pavanotthaiH kallolaiH taraGgaiH itastataH preryamANaH taraGgAttaragAntaraM prApyamANaH dinAnAM saptakena saptabhirdivasaiH kRtvA tadeva AtmanaH puraM gambhIrapuramApa prApa // 125 // atha tadAgamananimittaM mahotsavamAha--sujanairiti sujanamuditaistasya darzanAdeva pattane / ..akAryata mahAn RddhyA vardhApanamahotsavaH // 126 // " tasya guNasAgarasya pattane nagare darzanAdevAvalokanamAtrataH muditaiH sujanaiH RddhyA dravyeNa svasampadA vA mahAn vardhApanamahotsavaH akAryata kAritaH // 126 // matha lobhAnandasya tadgRhaprAptimAha-sa iti-- sa kramAllobhanando'pi daivAt tad gRhamAgamat / ruSTaH parijanastasya tavRttA'vabodhataH // 127|| kramAt sa lobhAnando'pi daivAdyogAnuyogAttasya guNasAgarasya gRhamAgamadAgatavAn tasyaguNasAgarasya parijanaH parivArajanaH tasya lobhAnandakRtasya vRttAntasya caritasyAvabodhataH jJAnAddhetoH ruSTaH kupitaH abhUditi zeSaH // 127 // atha tasmin rAzaH kopamAha--bahiriti bahibandhena baddhvA tataiH sa ninye nRpateH puraH / duSTaistacceiSTitai ruSTastaM rAjA vadhyamAdizat // 128 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam taiH guNasAgaraparijanaiH barhibandhena rajjubandhanena baddhvA nigRhya sa lobhAnandaH nRpateH puro'ye ninye, duSTaiH doSapUrNaiH tasya lobhAnandasya ceSTitaiH karmabhiH kRtvA ruSTaH kruddhaH rAjA taM lobhAnandaM vadhyam Adizat lobhAnandavadhamAdiSTavAn // 128 // atha tasya caturthanarakaprAptimAha kadathaiti kadarthanAbhisyAbhirbahIbhiH sa krthitH| raudradhyAnI vipadyA'gAt turIye niraye rayAt // 129 // bahvIbhiH ugrAbhiH asahyAbhiH kadarthanAbhiH pIDAbhiH kadarthitaH sa raudradhyAnI azumadhyAna magnaH san vipadya mRtvA syAtsadya eva turIye caturthe niraye'gAt // 129 // atha tasya vividhayAtanAmAha tatreti tatrotkRSTAyurAsehe vividhAH so'pi yAtanAH kaSAyANAM caturNA hi melo duHkhasya melakaH // 130 // tatra caturthanarake utkRSTAyuH paramAyuSkaH sa lobhAnandajIvaH vividhA nAnAprakArAH api yAtanA narakaduHkhAni - Asehe, tadeva samarthayati-hi yataH kaSAyANAM caturNAm krodhAdicatuHkaSAyANAM melaH saGgamaH duHkhasya melakaH prApakaH, astIti zeSaH // 130 // atha kathAmupasaMharati itItthamiti itthaM so'pArasaMsArapAntarapAnta eva yat / bhramitA vyajyatAM tasmAt pramAdo'yaM tRtIyakaH // 131 // sa lobhAnandajIvaH itthamuktaprakAreNa apAro'nantaH saMsAra eva gahanatvAtprAntaraH vanagahanaM tatprAnta eva bhramitA bhrAmaNaM kariSyatItyarthaH / tasmAddhetoH ayaM varNitaH tRtIyakaH prabhAdaH lobhAkhyaH kaSAyaH tyajyatAm , anyathA mahAnanartha iti bhAvaH // 131 // atha nidrAtyAgamAha kurucandreti kurucandra! mahIcandra ! nidrArUpazcaturthakaH / pramAdastyajyatAM yasmAdihA'mutra sukhaM nahi // 132 // mahyAM candra iva saH tatsambodhane mahIcandra kurucandra ? nidrArUpaH caturthaH pramAdaH kaSAyastyajyatAm , yasmAnnidrArUpAccaturthAtpramAdAddhetoH iha ihaloke'mutra paraloke ca sukhaM nahi nAstItyarthaH // 132 // / tatra dRSTAntaM prastauti nidreti-- nidrAparavazaH prANI vittabuddhiparikSayAt / ihA'mutrA'pi duHkhAni bhAnudatta ivA'znute // 133 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| - niMdAparavazaH nidrAluH ihAmutrApi bhAnudatta iva tadAkhyajIva iva duHkhAnyaznute prApnoti // 133 tatkathAmevAha tathAhIti tathAhi siddhArthapure rAjA zatrujjayo'jani // 134 // kokAnAmiva lokAnAM zokAnAM yo viyogakRt // 134 // tathAhIti vArtAnirdeze, siddhArthapure zatruJjayaH tadAkhyaH rAjA ajani babhUva yaH zatruJjayaH kokAnAmiva cakravAkAnAmiva lokAnAM zokAnAM viyogakRnnAzaka, AsIditi zeSaH "kokazcakrazcakravAka" ityamaraH yathA sUryodaye kokAH kokIsaGgamAdviyogajanyaduHkhaM tyajanti, tathA sa rAjA lokazokamocaka AsIdityarthaH // 134 // atha bhAryAmAha dhanamAleti.. vanamAlA'bhidhA tasya mahipI bhUpaterabhUt / .......... - gaurIti vikale deze yA vijADayA vivarNyate // 135 // tasya zatruJjayasya bhUpateH vanamAlAbhidhA mahiSI paTTarAjJI abhUt , vijADyA jADyavigatA, buddhimatItyarthaH yA vanamAlA vikale sakale viziSTakalAyukte deze gaurIti nAmnA vivarNyate kathyate // 135 // atha tatra bhAnudattamAha-bhAnudatta iti bhAnudatto'bhavat tatra kuTumbI dausthyabhAjanam / mAyo lakSmIsarasvatyoH sthitiH puNyAtmanAM nRNAm // 136 // tatra siddhArthapure bhAnudattastadAkhyaH kuTumbI gRhasthaH dausthyabhAjanam daridro'bhavat , dausthye hetumAha prAyaH bAhulyena puNyAtmanAM nRgAmeva lakSmIsarasvatyoH dhanavidyayoH sthitiH saGgamaH, anyathA tu dvayorekaiva, ekApi vA neti bhAvaH // 136 // atha tasya dhanArjanArtha prasthAnamAha artha miti-- bhI artha vinA na saMmAnaM ke'pi kurvanti kasyacit / __ sa citte paribhAvyaivaM pratasthe dhanamANitum // 137 // ke'pi janAH artha vinA dhanarahitasya kasyacitkasyApi sammAnaM na kurvanti, evamitthaM citte paribhAvya vicArya sa bhAnudattaH dhanamArjituM pratasthe dezAntaraM prati calitavAn // 137 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 241 atha tasya sindhutaTasthitimAha-ayamiti-- ayaM kAmukavad bhrAmyan viSayAd viSayAntaram / sindhurodhaH samAsAdya ratnArthI tadasevata // 138 // ayaM bhAnudattaH kAmukavat kAmipuruSavat , viSayAdezAt , atha ca vanitAdirUpaviSayAt, viSayAntaraM dezAntaraM, atha ca vanitAntaraM, bhrAmyan aTan . prasRjan vA, ratnArthI sindhoH sAgarasya rodhastaTaM samAsAdya prApya tat sindhurodhaH asevata, sindho ratnAkaratvAttatsevane ratnalAbhasambhava ityAzayeti bhAvaH // 138 // atha tasya sindhupUjAmAha-pUjAmiti pUjAM vinA phalA'vAptina kA'pi samavekSyate / iti dhRtvA''zaye so'pi sindhoroM pracakrame // 139 // pUjAmarcA vinA phalAvAptiriSTasiddhiH kA'pi na samavekSyate / itItthamAzaye manasi dhRtvA nirdhArya sa bhAnudatto'pi sindhorarcA pUjAM pracakrame kartumArabdhavAn // 139 // atha tasya gartAkhananamAha-puSpeti-- puSpaprakaradhUpAyaiH pUjayitvA payonidhim / sa gartAmakhanat tIre gambhIrAM cittavRttivat // 14 // sa bhAnudattaH puSpANAM prakaraiH samUhaiH dhUpaudhaizca payonidhiM samudaM pUjayitvA tIre samudratIre cittavRttivat svacittavRttivad gabhIrAM gartAmavaTamakhanat khananena samapAdayat // 140 // atha tatra varATakAnAha-velAyAmiti- velAyAM vinivRttAyAM tatrA''yAtaH sa satvaram / varATakAn samAlokya viSAdamadhikaM dadhau // 141 // velAyAm payodhijalavRttau vinivRttAyAm adho'gatyAM satyAm sa bhAnudattaH satvaram tatra gartApAveM AyAtaH san varATakAn samAlodhya adhikaM viSAdaM khedaM dadhau kRtavAn // 141 / / matha tasya punarudyogamAha-lakSmIti-- lakSmInidAnamudyoga ityevaM kalayannayam / vizeSAd vidadhe tacca svAyAsamavicArayan // 142 // udyogaH prayatnaH lakSmyAH nidAnaM mUlakAraNam ityevaM kalayan vicArayan ayaM bhAnudattaH avicArayan prastutodyogAtphalasiddhi3 vetyevamavicArayanneba vizeSAdAdhikyena tad gartAkhananarUpaM svAyAsaM svodyogaM vidadhe ca // 142 // zA0 31 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrIzAntinAthamahAkAvyam-saptadazaH srgH| atha tatrAdhidevakRtamaNikSepamAha-itItiityaharnizametasyA''tanvataH sattvabodhataH / abdhyadhiSThAyakastuSTo gartA'ntaH kSiptavAn maNim // 143 // iti uktaprakAreNa sattvabodhataH AtmabalajJAnena aharnizamAtanvataH kurvataH etasya bhAnudattasya tuSTaH prasannaH abdheH samudrasya adhiSThAyakaH adhiSThAtA devaH, varuNa ityarthaH, gAyA antaH madhye maNiM kSiptavAn // 143 // atha tasya tataH prasthAnamAha-sa sati___ sa velA'pagame tatra ratnaM vIkSyA'tibhAsuram / hRSTo nibadhya tad vastrasyA'zcale calitastataH // 144 // sa bhAnudattaH velAyAH samudrajalavRddherapagame adhogate sati tatra gartAyAm atibhAsuramujjvalaM ratnaM vIkSya hRSTaH tadratnaM vastrasya aJcale prAnte nibadhya baddhvA tataH sindhutaTAccalitaH // 144 // atha tasya zayanamAha-sveti svapattanaM samAgacchan sAndradramatale'nyadA / kacid mArgapuropAnte saMviveza sa sazramaH // 145 // anyadaikadA svapattanaM svanagaraM prati samAgacchan sa bhAnudartaH sazramaH zrAntaH san kvacid mArge purasyopAnte samIpe sAndrasya ghanacchAyasya drumasya tale saMviveza zizye // 15 // atha tatra narAntarAgamanamAha-atheti atha'trA'gAjjano mattamAtaGgabhayavihvalaH / tadaikena sa cAvAdi prmiilaamilitekssnnH||146|| athAnantaram atra bhAnudattasamIpe mattAnmAtaGgAtkariNaH bhayena vihvalo vyAkulaH janaH AgAt, tadA ekena janena pramIlayA nidrayA mIlitekSaNaH mudritanetraH sa bhAnudattaH avAdi kathitazca // 146 // tatkathanamevAha-are ! iti are ! pAntha ! samuttiSTha samuttiSTha vipatsyase / mUlAdAlAnamunmUlya mattebho'tra sameti yat // 147 // ___ are ! pAntha ! pathika ! samuttiSTha ! jAgRhi jAgRhi, samabhramamAha- yadyataH mattebhaH madonmattahastI mUlAt AlAnaM bandhanastambhaM "AlAnaM bandhanastambhe" ityamaraH, unmUlyotpATya atra sametyAgacchati, atra sthitastvaM tena hataH syA iti palAyasveti bhAvaH // 147 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrAvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 243 atha tasya punarutthApanamAha-kriyeti kriyAsamabhihAreNa tenaivaM bhaNito'pi sH| naivotthito yadA tAvallubdho'sAvityacintayat // 148 // tena janena evamuktaprakAreNa kriyAsamabhihAreNa paunaHpunyena bhaNitaH kathito'pi se bhAnudattaH yadA naivotthitaH gatanidro'bhUt , tadA asau lubdhaH cauraprakRtiriti vakSyamANaprakAreNa acintayaccintitavAn // 148 // taccintAmevAha-pASANeti pASANa iva pAnyo'yaM mArgA''yAsAd na cetati / tadasya sannidhervittaM gRhNAmyahnAya nizcitam // 149 // ayaM zayitaH pAnthaH mArgasya mArgagamanasyAyAsAt zramAddhetoH pASANa iva na cetati saMjJAM gacchati, zramAddhetoH gAr3hanidrAparavazo'stItyarthaH tattato'sya zayAloH sannidheH vittaM dhanamahAya zIghrameva nizcitaM gRhNAmi // 149 // atha tasya maNimoSamAha-vicintyeti vicintyaivaM paTIpAntAn zodhacitvA'sya tanmaNim / pApya tuSTaH praNazyA'gAt padaidrutamaraistataH // 150 // evamuktaprakAreNa vicinya asya zayAlorbhAnudattasya paTIprAntAn vastrAJcalAni zodhayitvA'. vipya tat prAptaM maNiM vastrabaddhaM prApya nItvA tuSTaH tataH sthAnAt drutataraiH padaiH laghupAdanyAsai; kRtvA praNazya palAyitvA'gAt // 150 // atha bhAnudattasya nidrAbhaMgamAha-vIiti vihastIkRtalokaH sa hastI tatra na cA''gamat / vyabuddha bhAnudatto'pi hatabuddhiH kSaNAntare // 151 // sa mattaH vihastIkRtaH vyAkulIkRtaH lokaH yena sa tAdRzaH "vihasto vyAkulo vyagra" ityamaraH hastI tatra bhAnudattatamIpe na ca naiva Agamat , hatabuddhiH mandabuddhiH bhAnudatto'pi kSaNAntare kAlAnantaraH vyabuddha gatanidro'bhUt // 151 // atha tasya mUrchAmAha-sveti svottarIyAJcalaM riktaM dRSTvA mUrchan papAta saH / vAtaizcaitanyamAsAdya kramAt svaM nijagautamAm // 152 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| ____sa bhAnudattaH svasyottarIyasya UrdhvavastrasyAJcalaM riktaM maNizUnyaM dRSTvA mUrchan mohamupagacchan papAta tathA kramAt vAtaiH pavanaiH kRtvA caitanya saMjJAmAsAdya prApya svamAtmAnaM nijagautamAm atyantaM nininda // 152 // atha tasya punarravyopArjanamAha-pravizyeti pravizya nagare tatra sa tatastatavikramaH / bhRtyattimadhiSThAya raisahasramupAjayat // 153 // sa bhAnudattaH tatra samIpa nagare pravizya gatvA tato'nantaram tatavikramaH samAzritapauruSaH san bhRtyavRttiM dAsatvamadhiSThAya Azritya raisahasra suvarNasahasramupArjayadarjitavAn // 153 // . atha tasya punastaddhanamoSaNamAha-krItveti krItvA'jitadhanaiH svarNa lAtvA gacchan nijaM puram / _grAmAd bahiSkacit suptaH so'moSi paramoSiNA // 154 // arjitadhanaiH svarNa krItvA lAtvA tatsvarNa gRhItvA nijaM puraM gacchan prAmAvahiH kvacitsuptaH san sa bhAnudattaH paramoSiNA caureNa amoSi coritaH // 154 // atha tadvairAgyamAha-vairAgyamiti vairAgyaM paramaM prAptaH sa prApya sugurorbatam / dRSTivAdamatispaSTamadhyagISTa vinAMzakam // 155 // . sa bhAnudattaH tatra samIpasthe nagare pravizya gatvA sugurorvataM dIkSAM lAtvA dRSTivAdaM tadAkhyamAgamam dvAdazamaGgaM aMzakaM vinA sampUrNamevAtispaSTam mukhAgrasthaM adhyagISTa papATha // 155 // atha tasya gacchAdhipatyamAha-atho iti atho gacchAdhipatye'sau gurubhiH sthApitaH kramAt / rasagauravalAmpaTayaM miSTabhuktathA babhAja saH // 156 // atho anantaram , gurubhiH asau bhAnudattaH kramAt gacchAdhipatye sUripade sthApitaH san sa bhAnudattaH miSTabhuktayA miSThAnnabhojanena kRtvA rasagauraveSu rasAsvAdeSu lAmpaTyamatirAgam babhAja prApa, rasalubdho'bhUdityarthaH // 156 // bhatha tasya punaniMdrAdhInatAmAha-u0 iti ullAlAsa punarnidrApramAdastena tasya saH / saMbhaved maithunA''saktayA rAjayakSmodayaH sphuTam // 157 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tasya bhAnudattasya punaH tena rasalobhena kRtvA sa pUrvaparicitaH nidrArUpaH pramAdaH ulla. lAsa vispaSTo'bhUt , tatra dRSTAntamAha maithune strIprasaGge AsaktayA adhikapravRttyA sphuTaM nizcitam rAjayakSmaNaH tadAkhyamahArogasyodayaH prAptiH sambhavet / yathA'dhikamaithunena rAjayakSmodayastathA rasalobhena nidrAdhikyaprasaGga iti bhAvaH // 157 // tasya nidrAparavazatAdhikyamAha-pratikramaNeti pratikramaNakAle'pi nAyaM jAgatiM nityazaH / nidrAvazaMvadaH ko vA hitaM jAnAti tattvataH // 158 // ayam bhAnudattaH nityazaH pratyahaH pratikramaNakAle'pi AvazyakakriyAsamaye'pi, kiM punaranyasmin kAle ityaperarthaH naiva jAgarti, kintu nidrAyata eva nanu kalyANakarmaNi pramAdo'hita iti cettatrAha nidrAvazaMvadaH atinidrAluH ko vA janaH tattvataH hitaM jAnAti ? na ko'pItyarthaH, tattvato'hitAM nidrAmevecchatIti bhAvaH // 158 // atha ziSyakRtatyAgamAha-kSAtveti jJAtvA taM tAdRzaM ziSyA azuddhAnnavadatyajan / viSasaMvAsitaM ko vA padmaM jighrati zuddhadhIH? // 159 // taM bhAnudattaM gacchezaM tAdRza miti nidrAluM jJAtvA ziSyA azuddhAnnavadakalpyAnnamiva atyajan , nanu gurutyAgo'nucita iticettatrAha kaH zuddhadhIH nirmalabuddhiH pumAn viSasaMvAsitaM viSamizritaM padma kamalaM jighrati ghrANagrAhyaM karoti ? na ko'pItyarthaH, maraNabhayAditibhAvaH tadvad gururapi cAritrazithilo'hitabhayAttyajyata eveti bhAvaH // 159 // atha tasya zrutivismRtyAdyAha-viseti visasmAra pramAdena mUDhadhIstena tacchutam / samyagdarzanaratnaM ca jahe cA'sya narendravat // 160 // tena nidrAlutAhetunA mUDhadhIH mandabuddhiH san , nidrAlohi buddhirbhazyatIti bhAvaH pramAdena nidrArUpeNa kRtvA tadRSTavAdAdirUpaM zrutamAgamamadhItaM visasmAra vismRtimagamayat asya bhAnudattasya gacchezasya ca samyagdarzanaM tadeva ratnamiva durlabhatvAdupAdeyatvAcca ratnaM tad narendravannRpavad vyAlaprAhivadvA jahe luptam vinaSTam nRpasya vyAlagrAhiNo vA ratnahAniriva yateH samyagdarzanaratnahAniH sarvasvahAnirityarthaH // 10 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-saptadazaH sargaH atha tasya mRtyAcAha-eketi eka eva bhramallokairhasyamAnaH pade pade sa mRtvA'nantakAyeSu pramAdAt samapadyata // 161 // pade pade lokaiH hasyamAna AcArabhraSTatvAt ziSyAdibhistiraskRtatvAccopahasyamAnaH ekaH ekAkyeya bhraman sa bhAnudattaH mRtvA pramAdAddhetoH anantakAyeSu sAdhAraNavanaspatiSu samapadyata jajJe // 161 // mathopasaMharati-giti IdRg nidrApramAdo'yaM vaya'sturyastvayA nRpa ? mamevAkyavadatyantaM viSasaMpRktabhojyavat // 162 / . nRpa ! kurucandra ! tvayA ayamuktaprakAraH IdRg ahitasAdhakaH turyazcaturthaH nidrA eva pramAdaH atyantam tyAjyaH, ka ivetyAha-marmavAkyavat marmabhedivAkyavat viSasaMpRktabhojyavat viSamizrAnnavacca yathA hi viSAnnaM mRtisAdhakatayA tyajyate, tathA nidrAkhyapramAdo'pi tyAjya iti bhAvaH // 162 // atha snyAdikathAtyAgamAha strIti strIbhaktadezabhUpAnAM kathAstyAjyA vishaardaiH| pratyekaM dUSaNaM dRSTvA viziSTasveSTalipsayA // 163 // vizAradaH zubhabuddhibhiH viziSTasya muktyAdirUpasya sveSTasya nijahitasya lipsayA labdhumicchayA hetunA strINAm bhaktAnAmazanapAnAdInAM dezAnAm bhUpAnAM ca kathAH pratyeka stryAdipratyekaM kathAyAM doSaM vaiguNyaM dRSTvA tyAjyA varjanIyA // 163 // syAdikathAsu pratyekaM doSameva darzayannAha strIti strIkathAmatipatteH syAd manasaH sAnurAgatA / kajjalasya prasaGgena kAlimA kiM na saMbhavet // 164 // strINAM kathAyAH tadaGgAdihAvAdicarcAyAH pratipatte: karaNAt manasaH sAnurAgatA strIviSayAsaktiH syAt, nanu kathAmAtreNa kuta etaditi cettatra dRSTAntamAha kajjalasya maSeH prasaGgena samparkeNa kAlimA na sambhavet kim ! apitu bhavedeva, tadvat strINAM kathAtaH tAsu prasaktiniyamato jAyate iti bhAvaH // 16 // atha bhojyakathAdoSamAha bhojyasyeti bhojyasya kathayA puMsAM bhojye lampaTatA bhRzam / sauhityaM na prajAyeta tad vinA nA pazUpamaH // 165 / / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prayodhinIyutam / 247 _ 'puMsAM bhojasya bhakSyasya, upalakSaNatvAtpeyAderapi, kathayA vArtayA bhojye viSaye bhRzamatyantaM lampaTatA svAdalAlasatA, jAyate itizeSaH, tatazca, hetoH, sauhityaM tRptiH "sauhityaM tarpaNaM tRpti" rityamaraH / na prajAyate, itaretarabhojyAkAGkSAsatvAditi bhAvaH / tad sauhityaM vinA nA puruSaH pazUpamaH pazusadRzaH pazuriva yattad bhoktumicchatIti bhojyakathA tRptimicchatA tyAjyetyarthaH // 165 // atha dezakathAM dUSayannAha taditi tattaddezyaiH samaM dezakathA pusAM virodhitAm / vidadhAti yato nindA svadezasya saheta kaH // 166 // taiH taiH vividhaiH dezyaiH dezodbhavaiH samaM saha puMsAM dezakathA dezagauravAditAratamyakathA virodhitAM vidadhAti, tatra hetumAha-yataH kAraNAt svadezasya nindAM kaH saheta ! na ko'pItyarthaH // 166 // atha nRpakathAdoSamAha rAkSAmiti rAjJAM kathA'pi nibandhAt kriyamANA'pyanarthadA / narendra ! mAdhavasyeva narasyA'lpitamAdhava ! // 167 // rAjJAM kathA'pi nRpaguNadoSavArtA'pi nirbandhAtpakSapAttAkriyamANA anarthadA'pi anarthakAriNyeva, tatra dRSTAntamAha-alpitaH nyUnaH kRtaH balavIryAdinA mAdhavaH kRSNaH yena sa tatsambodhane'lpitamAdhava ! narendra nRpa ? kurucandra ! mAdhavasya tadAkhyasya narasyeva, anarthadeti // 167 // kathAmeva prastauti tathAhIti tathA hi bharatArthe'tra dakSiNe zrIpuraM puram / adhivAsaM prakurvatyA yasyA''khyA paprathe zriyA // 168 // ___ kathAprastAvo'trAsmin bharatasyArdhe dakSiNe dakSiNabharate zrIpuraM tadAkhyaM puram nagaraM astIti zeSaH zriyA lakSmyA adhivAsaM vasatiM prakurvatyA satyA yasya zrIpurasyAkhyA nAma paprathe khyAtam // 168 // tatra bhUpamAha bhUpa iiti| bhUpo bhuvanapAlo'tra bhuvanA'vanavikramaH / babhUva bhUvadhUbhAlacitranirmANakarmaThaH // 169 // atra zrIpure bhuvanasya lokasyAvane rakSaNe vikramo yasya sa tAdRzaH bhuva eva vadhvAH bhAle lalATe citranirmANe tilakaracane karmaThaH nipuNaH pRthvISu tilaka iva bhuvanapAlastadAkhyo bhUpo babhUva // 169 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra48 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH sargaH / atha tadbhAryAmAha tasyeti-- tasyAsIt prabhavapremavallIvanaghanaprabhA / sundarI rUpasaMpattyA devI bhuvanasundarI // 17 // tasya bhuvanapAlasya prabhavatyAH rohamANAyAH premNaH eva vallyAH vanasya ghanaprabhA meghatulyAH vallyA ghana iva premNaH vardhikA rUpasaMpattyA rUpAdhikyena sundarI bhuvanasundarI tadAkhyA devyAsIt // 170 // atha tatra mAdhavavaNijamAha saditi sajjanAnandakunnandanandamitrAtanUbhavaH / tatra mAdhavanAmA'bhUd vaNig doSaniketanam // 171 // tatra zrIpure sajAnAnAmAnandakRtaH sajjanasnehinaH nandasya tadAkhyasya zreSThino nandamitrAyAH tadAkhyAyAstatstriyazca tanUbhavaH putraH doSANAM niketanam duSTaH mAdhavanAmA vaNigabhUt // 171 // atha samAyAM vanitAkathAmAha anyadeti anyadA nAgarA rAgAt sbhaamdhymdhishritaaH| upacakramire kartumanyo'nyaM vanitAkathAH // 172 // anyadaikadA sabhAmadhyam adhizritAH sabhAyAmupaviSTAH nAgarAH rAgAt'sAgrahaM vanitAkathAH strIviSayAlApAn kartum upacakramire pravRttAH // 172 // strIkathopakramamevAha nivedayateti-- nivedayata bhoH ! kasya jAtAH ka kopavarttane / rocante vanitA yAvadityukte ko'pi nA'bhyadhAt // 173 // bhoH ! sabhAsadaH ! nivedayata kathayata, kimiti cettatrAha kasya kva kva kasmin kasmin upavartane deze "dezaviSayau tUpavarttanami" tyamaraH jAtAH vanitAH rocante iSTAH, yAvadityukte uktaprakAraprazne ko'pi janaH nAbhyadhAt uttaraM na dadau // 173 // atha mAdhavakRtottaramAha mAdhava iti mAdhavastAvadAcaSTa smymaanmukhaambujH| saMsadantaH sthitaH satyaM rocate mama keralI // 174 // tAvattataH smayamAnamISasmitam mukhAmbujaM yasya sa tAdRzaH ahaM strIrasikaH uttaradAnapaTuzcetyevaM mahattayA''tmaprakAzanena ceSat smitaM kurvannityarthaH saMsadaH sabhAyAH- antarmadhye Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakata-prabodhinIyutam sthitaH mAdhavastadAkhyo vaNigAcaSTa kimityAha-mama mAdhavasya keralI keraladezodbhavA strI rocate, satyam, maduktam satyatvena pratipadyatAmityarthaH // 174 // keraLIviSaye svasya rAgAdhikyamAha aho ? iti-- aho keraladezIyastrIguNaudhena parite / hRdaye nA'vakAzo'sti parAsAM yoSitAM mama // 175 // aho iti saharSasvAzaMsAyAm, keraladezIyAnAM strINAm guNaughena pUrite mama mAdhavasya hRdaye parAsAmanyAsAM yoSitAM kRte avakAzaH rikta sthAnaM nAsti, keralISveva guNavailakSaNyAnmama rAgo nAnyAsvityarthaH // 195 // bhatha keralastriyaM dharNayati manobhaveti manobhavAriNA dagdho razA mAnasanandanaH / manye keraladezIyastrIbhirujjIvito dRzA // 176 / / manobhavaH kAmastadariH zivastena dRzA netrAgninA dagdhaH bhasmasAtkRtaH mAnasanandanaH kAmadevaH keraladezIyastrIbhiH dRzA netreNa kRtvA ujjIvitaH punarjIvitaH kRtaH manye zaGke, zAdagdhasya dRzojjIvanamucitameveti bhAvaH / keralInAM netrANi tavyApArAzca kAmajanakA ityarthaH // 17 // _matha keralastrINAM kAmakalAnaipuNyamAha apekSanta iti-- apekSante yuvAno ye kAmakelikutUhalam / striyaM keraladezIyAM sevantAM te mukhaiSiNaH // 177 // ye yuvAnaH kAmakelau ratikIDAyAM kutUhalamapekSante icchanti, te tAdRzA yuvAnaH sukhaiSiNaH ratisukhAbhilASiNaH santaH keraladezIyAM striyaM sevantAm, tAsAM kAmakalAsu nipuNatvAdiSTasiddheriti bhAvaH // 177 // matha tatra kasyacidvitarkamAha idamiti - idaM tanmukhataH zrutvA kumaarshcndrshekhrH| tatpAdye'vasthitazcitte kSaNamevaM vyakalpat // 178 // tasya mAdhavasya mukhataH idamuktaprakAraM zrutvA tasya mAdhavasya pAveM avasthitaH kumArazcandrazekharaH tadAkhyaH citte kSaNam evaM vakSyamANaprakAram vyakalpadvitarkitavAn // 178 // tadvitarkamevAha kimiti-- kimeSa me miyAyogamAsasAda kathaJcana / striyaM keraladezIyAM yat prazaMsati sAdaram // 179 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAA 250 zrIzAntinAthamahAkAvyam-saptadazaH srgH| eSa mAdhavaH kathaJcana jArakarmAdinA me mama priyAyAH yogaM samparkamAsasAda prApa, kimiti vitarke, nanvetAdRzavitarke kiM bIjamiti cet tatrAha--yadyataH sAdaraM sAgraha keraladezIyAM liyaM prazaMsati, ? nahi keralastrIsamparka vinA tadguNoparambhasambhavaH keralI ca mamaiva strI na tasyeti tAddazaprazaMsayA vartate tAdRzavitarkAvasara iti bhAvaH // 179 // atha tasya durdhyAnamAha pure iti-- pure'tra kApi nAnyA'sti keralI mamiyAmRte / tadenamasinA duSTaM zIrSacchedyaM karomi kim // 180 // atrAsmin zrIpure mama priyAm Rte vihAya anyA kA'pi strI keralI keraladezIyA nA'sti, tadevaM enaM tatsamparko'nena kRta iti bhAvaH / tattato hetoH duSTaM parastrIdUSakamenaMmAdhavam kimiti prazne / asinA khaGgena zIrSeNa chedyastam tAdRzam karomi kiM zIrSa chinami iti svamanasi vicAraH parastrIdUSako hi zIrSacchedamevAhatIti bhAvaH // 180 // atha tasya vicArAntaramAha-anyedeti anyadA vA haniSyAmItyevaM saMcintya cetasi / rAjasUH sa samuttasthau pRSThato'pyasya mAdhavaH // 181 // vA athavA anyadA kAlAntare haniSyAmi mAdhavamiti zeSaH sahasA vidadhIta na kriyAmityukteriti bhAvaH / ityevamuktaprakAraM cetasi saMcintya sa rAjasU rAjaputraH candrazekharaH samuttasthau sabhAyA utthitavAn asya candrazekharasya pRSThataH pazcAnmAdhavo'pi, samuttasthAviti sambadhyate // 181 // atha dAsIgamanamAha-tadeti tadA mAdhavamabhyetya tatmiyA kiGkarIti tam / anvayuGka mahAbhAga ! matsvAmI vidyate'tra kim // 182 // tadA tasminkAle tasya candrazekharasya priyAyAH kiGkarI dAsI mAdhavamametya mAdhavasamIpamAgatya taM mAdhavamitItthamanvayukta papraccha, tadevAha- mahAbhAga ! mama svAmI IzaH candrazekharaH atra vidyate kimiti prazne // 182 // tatha mAdhavakRtottaramAha-prAgiti mAgAsIdadhunA'trA'sti veti na veti na vedamyaham / ityukte tena sA saudhaM vyAvRtyaiva samAgamat // 183 // prAgpurA AsIdatrAbhUt, adhunA atrAsti nAsti vA itIdamahaM na vedmItItthaM tena mAdhavenokte sati sA vyAvRttya pazcAdvalitvA saudhaM svaprAsAdameva samAgamat // 183 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam maMtha kumArasya tavalokanamAha-kumAra iti kumAro'pi vadantaM taM prekSya svapraSyayA samam / / dUrasthaH prAvikalpaM taM satyamevA'bhyamanyata // 184 // kumAraH candrazekharakumAraH api dUrasthaH dUrataH taM mAdhavaM svasya preSyayA dAsyA sama saha vadantamAbhASamANaM prekSya taM prAkpurA jAtaM vikalpaM svastriyA mAdhavasamparka rUpavitarka satyamevAbhyamanyata nizcitarUpeNAjAnAt // 184 // atha tatkRtamAdhaSaSadhamAha-myahanniti nyahan nizAtayA churyyA dhAvitvA so'pi mAdhavam / / vivekavikalAH prAyaH karma kurvanti kiM na vA ? // 185 // sa candrazekharakumAro'pi dhAvitvA krodhAvezAjjhaTiti gatvA nizAtayA atitIkSNayA churyA asidhenukayA mAdhavaM nyahan hatavAn, nanu etadanucitamita cettatrAha- prAyaH vivekavikalAH mithyAvitarkAdinopahatamatayo janAH kiM karma na vA kurvanti ? api tu sarvameva vadhAdikaM karma kurvantItyarthaH / duSTapravRttau viveka eva bAdhaka iti bhAvaH // 185 // atha mAdhaSasya ghAtapIDAmAha-teneti tena ghAtena dUnaH sa viluloTha vicetanaH / sAdura vIrasya ghAto hi kiM duHkhaM vidadhAtu na ? // 186 // tena candrazekharakRtacchurikAprahArakRtena ghAtena vraNena vicetanaH gatacetanaH viralaH sa mAdhavaH viluloTha pRthivyAmAloTayAmAsa, ghAtatIvratayA tathA bhavatyevetyAha- hi yataH vIrasya zaktimataH tAdRk churikAdikRtaH ghAtaH mahAraH kiM duHkhaM na vidadhAtu ? api sarvamapi vice. tanatvAdikaM bhUmilaThanAdikaM ca vidadhAtveveti yAvat // 186 // matha tasya vraNazodhanamAha -pitreti pitrA prakSipya palyaGke nItaH sa vraNazodhanaiH / sajjIcakre kramAdevaM strIkathA'narthakAraNam // 187 // pitrA mAdhavapitrA nItaH utthApya gRhaM prApitaH palya3 prakSipya sthApayitvA sa mAdhavaH vraNazodhanaiH vraNacikitsanaiH kRtvA kramAt sajjIcakre svasthIkRtaH, evamuktaprakAreNa strIkathA anarthasya kAraNam, bhavatIti viruddhaiti zeSaH // 187 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH sargaH / athopasaMharan strIkathAtyAgamAha-strIti-- svIkathAmavabuddhayaivamanarthasya nibandhanam / kurucandra ! mahIpAla ! kRpaNopAstivat tyajeH // 188 // mahIpAla ! kurucandra ! evamuktaprakAreNa strIkathAmanarthasya nibandhanam kAraNamavabuddhaya jJAtvA kRpaNasya upAstivat sevAvatyajeH eSa zubhaH paMthA iti bhAvaH // 188 // atha bhojyakathAtyAge hatAntamAha-adhIti adhigoSThi niviSTo'sAvanyadA bhojyasaMkathAm / kurvannityavadad hayo'bhUd bhojyaM tasya gRhe varam // 189 // anyadA asau mAdhavaH adhigoSThi goSThyAm niviSTa upaviSTaH san bhojyasaMkathAM kurvannItIsthamavadat itIti kimityAha tasya mAdhavasya gRhe hyaH gatadine vara svAdUttamaM ca bhojyamabhUt // 189 // atha modakAdi varNayati-taTastha iti taTastha eva yat tatra bhojyAdhaM tadacIkaram / kica yo modakastatra tanmUlyaM bhuvane'pi na // 19 // yadyataH tatra mahAnase taTasthaH samIpastha eva yad bhojyAcaM vyaJjanasUpAdi sadacIkaram kAritavAn, ahamiti zeSaH ahameva mahAnase taTasthaH san bhojyAdi kAritavAniti tAdRzamogyasaMpAdane matkauzalyayoga iti svasya guNavattvaM pratipAditamiti bhAvaH svazlAghArtha modakamapi varNayati kizca tatra mahAnase yo modakaH kRta iti zeSaH tasya modakasya mUlyam bhuvane akhile'pi jagati na nAsti, anupamo'sau modaka ityarthaH // 19 // atha tabhojanato vaiguNyamAha-itazceti itazca pauramANikyazreSThinA'tra mahAmahe / abhUd bhuktaM tadannAdi tena caitanya yAtanA // 191 // itazca pakSAntare atra mahAmahe bhojyasamArambharUpe utsave tadannAdi bhaktavyaJjanAdi poraNa nAgareNa mANikyena tadAkhyena zreSThinA bhuktamabhUt tena tadannAdibhojanena ca etasya mANikyazreSThinaH yAtanA tIvravedanA, abhUditi zeSaH, annAdeH viguNatayA udarapIr3A jAtetyarthaH // 191 // matha cikitsakAdivicAramAha-tata iti tataH pIr3A'panodAya samAhUtaibhiSagvaraiH / sa Uce pAcitaM yena tadbhojyaM sa ce pRcchayatAm // 192 // . Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrIvijayavarzanasUrIzvarakRta-prabonIyutam 253 'tataH pIDotpatteranantaram pIDAyA apanodAya cikitsanAyA''hataiH bhiSagvaraiH vaidyazreSThaiH sa mANikyazreSThI Uce, kimityAha yena puruSeNa tad bhavadbhuktaM bhojyaM pAcitam, sa ca sa eva pRcchayatAm, kIdRzaM pAcitamiti sa praSTavyaH pAkavaiguNyamevAtra heturiti bhAvaH // 192 // tatpRcchAprayojanamAha-cikIti cikitsyate yathA tasya nidAnasyA'numAnataH / / - ityAkarNya vacasteSAmibhyaH svAn auSayad narAn // 193 // yathA yena prakAreNa tasya nidAnasya pIDAkAraNasyAnumAnataH, bhojye jAtavaiguNyAdyanumAnataH cikitsyate cikitsA kriyate, nahi nidAnaM vinA cikitsAsaMbhava iti bhAvaH ityuktaprakAraM teSAM vaidyAnAM vacanaM AkarNya ibhyaH mANikyazreSThI svAn svakIyAn narAn bhRtyAdIn preSayat mAdhavAhvAnAya preSivAnityarthaH // 193 // atha mAdhavasyAgamanAnicchAmAha taditi tajjJAtuM te'pi gacchantaH pravRttiM tAM ca mAdhavam / kuventamAhayat so'pi tatrA''gantuM na vAJchati // 194 // tad bhojyanirmANaprakAraM jJAtuM praSTuM gacchantaH te mANikyazreSThipuruSAH tAM pravRtti bhojyasampAdanakriyAM kurvantaM mAdhavamAyan ca, sa mAdhavo'pi tatra teSAM pArve AgantuM na vAJchatIcchati, svakRtadoSabhiyeti bhAvaH // 19 // .. "atha teSAM balAtadAnayanamAha-yaSTibhiriti- ... ........ . yaSTibhistADayitvA taiH sa ttpaarshmniiyt| tenoce rasavatyAM re ! tamyAM kiM kSepitaM tvayA // 195 // taiH mANikyazreSThipuruSaiH yaSTibhistADayitvA, balAtkAreNetyarthaH sa mAdhavaH tasya mANikyazreSThinA Uce, kimityAha re iti bhartsanasambodhanam tvayA mAdhavena tamyAM rajanyAm "rajanI yAminI tamI'tyamaraH sarasvatyAM pAke kiM kIdRzaM vastu kSepitam nihitam ! tadvastu mahadvaiguNyakaramiti tAdRzavastu kSepatastvaM mahAnaparAdhIti bhAvaH // 195 // tadvaiguNyamevAha-tasyA iti tasyA bhojanamAtreNa mamANe vedanA'sti yat / prAJjalIbhUya sapoce'pAcayaM na ca kiJcana // .196 // yadyataH tasyAstvatkRtarasavatyAH bhojanamAtreNa mama mANikyazreSThinaH aGge zarIre vedanA pIr3A asti, sa mAdhavaH prAJjalIbhUyAJjaliM badhvA, bhayAditi bhAvaH / proce, kimityAha- kiJcana vaiguNyakaraM na ca naivApAcayam // 196 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam-SoDazaH sargaH atha zreSThikRtAparAdhAropamAha-abhASiSTeti : abhASiSTa tataH zreSThI ruSTastaM prati duSTa re| nihuvAno'bhyupetaM svaM dopakArI tvameva me // 197 // tataH mAdhavaprativacanAnantaram, ruSTaH kruddhaH zreSThI mANikyazreSThI taM mAdhavaM pratyabhASiSTa, kimityAha re duSTa svaM svayamabhyupetaM svIkRtam vA niDhuvAno'palapan tvam mAdhava eva me mama doSakArI pauMDotpAdakaH, svakRtasyApi svayamasvIkAre doSo nizcIyate iti bhAvaH // 197 // tattADanamAha-taditi tadbhUtyaiH pIDathamAno'sau zreSThino'sya nidezataH / kathaJcid bIjinA'moci lagitvA pANipAdayoH // 198 // asya zreSThinaH mANikyazreSThinaH nidezataH tasya mANikyazreSThinaH mRtyaiH pauDyamAnastADyamAno'sau mAdhavaH bojinA mAdhavapitrA pANipAdayoH lagitvA zreSThipAdAvupasaMgRhaya, doSakSamApanArthamiti bhAvaH kathaJcinmahatA prayatnenAmoci daNDamuktaH kRtaH // 198 // mayopasaharati-padamiti / evaM bhaktakathA'pyeSA prakRtyA'narthakAraNam / vivekibhistato vA malinastrIvadanvaham // 199 // evamuktanidarzanena hetunA eSA bhaktakathA bhojyavArtA'pi prakRtyA . svabhAvata evaM anarthakAraNam, mAdhavavaditi bhAvaH tatastasmAdanarthakAraNatvAddhetoH vivekibhiH dhImadbhiH malinastrIvat, anvahaM sadaiva vardhyA tyAcyA // 199 // matha dezakathAM dUSayituM prastauti -anyedyuriti : anyedhuH so'pi vAcAlacAlayan rasanAM nijaam| pArebhe mAdhavo dezakathAmeva janAntike // 20 // anyeyuH so'pi sa eva purA nidarziti eva vAcAlaH kutsitabahubhASI mAdhavaH nijAM rasanA jihvAM cAlayan vyApArayan, kutsitaM bahu vadana, janAntike pArasamakSaM dezakathAmeva prAreme // 20 // matha mAdhavakRtadezakathAmevAha-dezeviti dezeSu magadhAbhikhyo dezo varNanamarhati / eka eva grahAdhIzo graheSviva manISiNAm // 201 // dezeSu magadhAbhikhyaH magadhanAmA eka eva dezaH varNanamarhati varNanIyaH, manISiNAm, tatra nidarzanamAha graheSu budhAdigraheSu grahAdhIzaH sUrya iva, nAnya ityarthaH // 201 // . Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam - tasyaiva varNanIyatve tadvaziSTamAha-mahiSya iti mahiSya iva bhUpAnAM puNDarIkANi vibhrati / yatra vApyaH prabhUtAni samarthA jIvanAMitau // 202 // yatra magadhadeze vApyaH dIrghikAH "vApI tu dIrghikA" ityamaraH jIvanAMhato jaladAne samarthAH "payaH kIlAlamamRtaM jIvanamiti' 'tyAgAcaMhati paryantantrayodaza dAnasya" isicAmaraH sadA jalapUrNA ityarthaH bhUpAnAM mahibhyaH paTTarAzyaH iva, prabhUtAni puNDarIkANi sitAmbhojAni puNDarIkaM sitAmbhojami"tyamaraH bibhrati, natvanyo dezastatheti sa eva varNanIyaH ityarthaH / 202 // matha tatra yasarAMsi varNapati-asminnItiasmin sarAMsi kamalopacitAni kAmaM, bhUmIbhujAmiva mahAbhavanAni snti| tRSNAM nihantumudayaH sa babhUva yeSAM, kSIrANi yeSu bahavo'pi janAH pibanti // 203 // asmin magadhadeze sarAMsi bhUmIbhujAM rAjJAM mahAbhavanAni iva kAmamatyartha kamalaiH paraiH kamalena jalena ca "kamala jala''mityamaraH pakSAntare kamalAbhizca upacitAni samRddhAni, santIti zeSaH tathA yeSAM sarasAM sa tAdRza udayaH vipulatA uttAlatA vA babhUva, yeSu tRSNAM nihantuM pipAsAmapanoditum bahavo'pi janAH kSIrANi nIrANi "nIrakSIrAmbuzambarami" tyamaraH pibanti // 203 // matha tatratya prapA varNayati- yatreti yatra prapAH pratipathaM sukRtopalambha ___saMrambhasambhRtajanaivihitA vibhAnti / yAsAM rasena suhitAH paritApajAta mantaHsthitaM nidhanitAM pathikA nayanti // 204 / . yatra magadhadeze pratipathaM mArge mArge sukRtasya puNyasyopalambhArtha yaH saMrambhaH sAdarArambhaH tatra saMbhRtaiH vyApRtaiH janaiH puNyopArjanatatparaiH janaiH vihitAraH pravartitAH prapAH pAnIyazAlAH vibhAnti, yAsAM prapANAM rasena jalena suhitAH pAnAdinA tRptAH pathikAH antaHsthitaM paritApajAtaM pipAsAdirUpaM duHkhaM tApaM ca nidhanitAM nAzaM nayanti prApayanti // 20 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH sargaH atha tatrA''rAmAna varNati-yoti yatrA''rAmA vividhaviTapizreNibhiH sarvakAlaM, ____ vibhrAjante vividhaviTapizreNayazcApi pusspaiH| puSpANyaddhA bhramaranikarairApatadbhiH samantAda, prakAraudhairdhamaranikaraH zrotrapeyAbhirAmaiH // 205 // yatra magadhadeze ArAmAH upavanAni "ArAmaH syAdupavanami" tyamaraH vividhAnAM nAnAprakArANAM viTapinAM vRkSANAM zreNibhiH sarvakAlaM sarvadaiva vibhrAjante zobhante, vividhAnAM viTapinAM zreNayazcApi puSpaiH kRtvA, vibhrAjante, addhA punaH nizcayena puSpANi samantAt sarvataH ApatadbhiH surabhimakarandalobhAtsvayamAgacchadbhiH bhramaranikaraiH bhramarasamUhaiH, vibhrAjante bhramaranikarAzca zrotrapeyaiH sAdaraM saprIti ca zrotraprAyaiH, zrotradasukhajanakairiti yAvat ata eva abhirAmaiH manojJaiH jhaGkAraughaiH mattaguJjanaudhaiH vibhrAjante, atra pUrva pUrva prati parasya vizeSaNatvenopanyAsAdekAvalyalaGkAraH, "yaduktam pUrva pUrva prati vizeSaNatvena param sthApyate'pohayate vA cetsyAttadaikAvalI mate"ti // 205 // - atha tatra durbhikSA'bhAvaM varNayati-nAneti... nAnAprakArakalamairupajAyamAnai 1viduptivirahe'pi mahezayogyaiH / ... durbhikSanAma janatAbhiradhIyate na duHsvamavat pramadapIvaracArucittaiH // 206 // . yatra magadhadeze, utivirahe'pi bIjavapanAdyakaraNe'pi, ayatnameveti yAvat, etena magadhabhUmerayatnaphaladrUpatoktA, dUrvAvat tRNavizeSyavadupajAyamAnaiH utpaMdhamAnaiH mahezayogyaiH dhanADhyocitaiH nAnAprakAraiH kalamaiH brIhivizeSaiH kRtvA pramadeva praharSeNa pIvarANi udArANi, duHkhAsampRktAnIti yAvat ata eva cArUNi sadvRtIni cittAni yeSAM taistAdRzaiH janatAbhiH janasamUhaiH durbhikSasya nAmApi, kimuta artharUpaM tadvastu, iti bhAvaH, duHsvapnavat, yathA duHsvapnaM na vadanti tathetyarthaH anukte svapnaphalAbhAva iti naimitikokteriti bhAvaH na aghIyate ucyate sarvadA tatra subhikSameva bhavatIti bhAvaH atra janatAbhirityasya vizeSyasyAnurodhena pramadApIvaracArucittAbhirityevaM vizeSaNasyApi strItvameva nyAyyam, evazca pramadapIvaracArucittairiti prAmAdikaH prayoga ityavadheyam // 206 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam nanu tarhi nindhaH ko deza ityAkAMkSAyAmAha-nRpa iti-- nRpo bhuGkta tIrthadraviNamapi tadyAtrikajanaiH, pradattaM svazraddhAbharavivazacittaiH sukRtibhiH| svayaM yasmaeNillokadvayabhayamajAnannavirataM, surASTrAkhyo rASTraH sa punariha nindho matimatAm // 207 // iha atra loke sa prasiddhaH surASTrAkhyarASTra: janapadaH matimatAM nindyaH, tatra hetugarbha vizeSaNamAha yasmin surASTradeze nRpaH sukRtibhiH puNyazAlibhiH svasya yaH zraddhAbharaH tIrthadAnarucyatizayaH tena kRtvA vivazacittaiH tadadhInacittaiH zraddhAlubhirityarthaH yAtrikajanaiH tIrthayAtrA''gatajanaiH pradattaM tIrthabhakyA'rpitaM tIrthadraviNamapi tIrthadravyamapi, anyadravyasya tu kathaiva keti bhAvaH lokadvayasyehalokasya paralokasya bhayam, iha loke tIrthadravyagrahaNAnindA paratra ca zAstraniSiddhaparigrahAnnarakAdi, tadvayaM bhayamajAnan jAnannapyagaNayannavirataM sa tameva svayaM bhuGkte vyavaharati, evaJca yannRpo niSiddhAcAraparAyaNaH sa dezo nindya evetyarthaH // 207 // surASTranindane hetvantaramAha zrImaditi zrImadhugAdijinanemijinAdhinAtha- . __ zrIsomanAthamukhatIrthaparamparAyAm / satyaM janAH sukRtamAdadhate na yatra yAtrAgatAnapi tudanti ca cauryavRttyA // 208 // yatra surASTradeze zrImatAM yugAdijinasya vRSabhaprabhoH nemestadAkhyasya jinAdhinAthasya zrIsomanAthamukhasya zrIsomanAthaprabhRtidevasya tIrthAnAM bhavataraNasAdhanAnAM tattaddevAdhiSTitapuNyakSetrANAM zrIzatruJjayagirinAraprabhAsapattanAdInAM paramparAyAM zreNyAM satyamapi janAH sukRtaM puNyakarma nAdadhate kurvanti pratyuta tIrthayAtrAyA tIrthayAtroddezena AgatAnapi ca yAtrikAn cauryavRttyA vastrAbharaNAdyapaharaNena kRtvA tudanti pIDayanti, evaJca tAdRzadurAcArijanapUrNo dezo nindanIya eveti bhAvaH // 208 // matha tena mAdhavanigrahamAha-pataditietad mAdhavabhASitaM zrutigataM kRtvA surASTrAmahA rASTrIyainijadezanindanatayA kopaprakampAdharaiH / rAjJoH dvAHsthapadaM dadhadbhirabhito yaSTyAdibhistADitaH, pitrA'moci kathaJcideva rudhirAkRSTayA sa sajjIkRtaH // 209 // . 33 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 www zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH sargaH etaduktaprakAram mAdhavasya bhASitaM vacanaM zrutigataM kRtvA zrutvetyarthaH, rAjJaH dvAHsthapadaM dadhabhiH dvArapAlairityarthaH surASTrarUpamahArASTrodbhavaiH surASTrAmahArASTrIyaiH nijadezasya nindanatayA vigopanayA kRtvA kopena prakampAH sphuranto'dharA adharoSThA yeSAM taiH tAdRzairatikupitaiH sadbhiH abhitaH pArzvadvayataH yaSTyAdibhistADitaH sa mAdhavaH kathaJcidanunayaprArthanAdinaiva pitrA mAdhavapitrA amoci, rudhirANAM tADanajanyaraktAnAmAkRSTyA'pAkaraNena, cikitsAdineti bhAvaH sajjIkRtaH svasthaH kRtazca // 209 // atha kathAmupasaMharannAha-evamiti evaM dezakathA'pyanarthajananI saMtyajyatAM dUrataH, ____ kSoNIjambharipo ! zmazAnakalasIvA''taGkasampAdinI / sarvasyA'pi sukhAya saMbhavati yat zlAghA prasanneduvad duHkhasyA'bhyudayaM tanoti vihitA nindA ca hAsyAdapi // 210 // kSoNIjambharipo ? mahIndra ! evamuktaprakAreNa anarthajananI aniSTakAriNI zmazAnasya yamasadanasya kalasIva AtaGkasampAdinI bhayajanikA dezakathApi apinA pUrvoktavanitAkathAdisaMgrahaH / dUrataH eva santyajyatAm na kriyatAmeva kadApItyarthaH sAmAnyopanyAsena tatsamarthayannAha yadyataH zlAghA cATUktiH prasannenduvannirmalacandravat sarvasyApi sukhAya manaHprItaye sambhavati, nindA ca hAsyAdapi parihAsamAzrityApi, kimpunarpathArpitAH vihitA kRtA satI duHkhasya abhyudayaM tanoti duHkhamevotpAdayatItyarthaH // 210 // atha rAjakathAjanyAnarthadRSTAntaM vivarNayiSuH prastauti-kSmApamitikSmApaM vyajJapayat kadAcana sudhIzrIsiMhadattAbhidhaH, sAmantastava deva ? dezamapabhIviTcaNDaseno balI / . hA ! vizraMsayati pracaNDabalayuga durgapraviSTaH sa cA 'smAkaM durgraha ityavetya bhavatA yuktaM samAcaryatAm // 211 // kadAcana sudhIH zrIsiMhadattAbhidhaH sAmantaH mApaM zrIpurezaM vyajJapayat nyavedayat, kimityAha deva! hA ! iti khede, pracaNDabalayuk vizAlaparAkramazAlisainyasamanvitaH ata eva apabhIH balI balavAn viTnRpaH caNDasenaH tadAravyaH tava zrIpurezasya dezaM maNDalaM vikhsayati dhvaMsayati, nanu sa tarhi yuSmAbhinigRhyatAmiti cettatrAha sa caNDasenazca durgapraviSTaH durgasaMzritaH ata eva, asmAkaM sAmantAnAM durgrahaH duHsAdhyaH, anirmAhya ityarthaH durgasaMzrito hi sa rakSitatvAd duHsAdhyo bhavatIti bhAvaH ityasmAbhistaduHsAdhyatvamavetya jJAtvA bhavatA zrIpurezena yuktamavasarocitam samAcaryatAm vidhIyatAma, iTaze'vasare yadyuktaM pratibhAti, bhavatA tadvidhIyatAmityarthaH // 211 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha rAkSo'bhiyAnAdyAha-tacchutvetitacchatvA sa ca dezasImani yayau sarvAbhisAreNa rAda, so'pyabhyAgamadagraNIlabatAM drAk caNDasenaH saruTU / lagnaM saMkhyamasaMkhyanagnanutayorapyekakAlaM tayo bhagne tena bale nRpasya sabalo rAjJA vijigye'tha saH // 212 // tatsAmantaniveditaM zrutvA sa rAT nRpaH zrIpurezazca sarvAbhisAreNa sarvasainyAdi sahaiva nayan ityarthaH / dezasImani svamaNDalaprAnte yantra caNDasenopadravastatra deze ityarthaH yayau, sa caNDaseno'pi saruT sakrodhaH san balavatAmagraNIH mahAbalavAn san drAgamyAgamat yuddhAya sammukhamAgatavAn, atha asaMkhyaiH bahubhiH nagnaiH virudapAThakAdibhiH nutayoH stutayostayoH zrIpurezacaNDasenayoH ekakAlaM pragapat satyaM yuddham lagnam pravRttam tena rAjJA zrIpurezena nRpasya caNDasenasya bale sainye bhagne nAzite sati sabalo'vaziSTasainyasahitaH sa ca caNDasenaH vijigye parAjitaH // 212 // atha zrIpurezakRtacaNDasenanigrAhAdyAha-naSTa itinaSTo naSTapatiSThaH katipayasubhaTaiH sArdhameSa praviSTo ge durge viziSTaH zakuniriva taroH zyenabhItyA kulAye durge ruddhA samantAt prabalabalatayA caNDasenaM ca baddhvA . vyAvRtto vIkSya zUnyaM svapuramatha naraM kaJcanA'pRcchadIzaH // 213 // naSTA pratiSThA balAdi mahattvaM yasya sa tAdRzaH eSa caNDasenaH naSTaH palAyitaH katipayasubhaTaiH sArdhaM viziSTaH vArtikAkhyAdilaghuH kazcit zakuniH pakSI "zakuMtaH pakSI zakunI"tyamaraH zyenasya svanAmaprasiddhasya pakSiNo bhItyA taroH kulAye nIDe iva durge durgame durge koTTe praviSTaH svarakSaNArthamiti bhAvaH atha. IzaH zrIpurezaH prabalabalatayA prabalaparAkramatayA prabalasainyatayA ca samantAt sarvataH durga ruddhvA niruddhavIvadhAsAraprasArAdirUpaM kRtvA caNDasenaM ca baddhvA nigRhya vyAvRttaH parAvRttaH san svapuraM zrIpuraM zUnyam vijanaM vIkSya kaJcana naramapRcchat // 21 // atha puruSakRtaprativacanAdyAha-sa iti-- sa poce nRpate ! kuto'pi samabhUd bhIH kiMvadantIdRzI yaccaNDaH sa ca caNDasenacaraTaH kSamApaM parAjeSyate / tallokAH prapalAyanaM kuruta bhoH AkarNya caitajjanAH sarve nezurato babhUva nagaraM zUnyaM samagraM tava // 214 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 wwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmm zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadazaH srgH| sa rAjJA pRSTaH naraH proce, kimityAha nRpate ! kuto'pi madajJAtAt kAraNAdIdRzI bhIH kivadantI bhayajanakajanazrutiH samabhUt, idRzIti kimityAha yat caNDaH atyantakrodhazIlaH caNDastvatyantakopanaH" ityamaraH caNDasenacaraTaH taskaraH vizAlasainyazca sa caNDasenaH kSamApaM zrIpurezaM parAjepyate parAbhaviSyati, tattasmAddhetoH bhoH lokAH ! prapalAyanaM svavittAdirakSArtham itaH zIghraM gamanaM kuruta, etaduktaprakAramAkarNya ca sarve janAH puravAsinaH nezuH palAyAmAsuH ato hetoH tava zrIpurezasya samagraM nagaraM zrIpuraM puraM zUnyaM vijanaM babhUva // 214 // matha mAdhavanigrahamAha mUrotpattimiti mUlotpattiM pravRtterapi viracayatA mAdhavo'jJAyi rAjJA jihAcchedena mRtyuM sa jhagiti gamito durgatiM pApa paapH| . .. itthaM rAjJaH katheyaM kathamapi vihitA durjanasyaiva maitrI kUlacchAyeva bhavyA bhavati na nRpate ? tyajyatAM tat prayatnAt // 215 // rAjJA pravRtteH tAdRzajanapravAdAdiprasAraNarUpAyAH mUlotpattiM mUlam pravRtterAyaM pravartakaM viracayatA zodhayatA satA mAdhavaH ajJAyi mAdhava eva tanmUlamiti jJAtam, ataH sa pApaH pApakarmA mAdhavaH jihvAcchedena jihvAcchedarUpadaNDena kRtvA jhaTiti mRtyu gamitaH prApitaH durgatiM nArakAdigati prApa, itthamuktaprakAreNa iyamIdRzyuktaprakArA rAjJaH kathA kathamapi durjanasya maitrI iba vihitA kRtA satI kUlacchAyA nadItaTracchAyeva, bhavyA hitakAriNI na bhavati, nRpate kurucandra ? tattasmAnnRpakathA prayatnAt prayatnapUrvakam tyajyatAm // 215 // sampratyupasaMharannAha digiti IdRk paJcapramAdaprakRtiparihate dharmamevA''dadhAnaH sAdhuzcittaikazuddhayA dazavidhamatulaM sattitikSAdibhedAt / zrAddhaH samyaktvamUlaM dvayadhikadazavidhA'NuvratAdiprabhedaM siddhi prApnoti rAjannavikalasakalamAptakalyANamAlaH // 216 // . rAjan! IdRzAnAM paJcAnAM pramAdAnAM krodhAdInAM parihRteH parihArapUrvakam sattitikSAdibhedAdazavidhamatulamanupamaM dharmamAdadhAnaH kurvan cittaikazuddhayA sAdhuH zuddhacittavRtiH san muniH samyaktvamUlaM yasya tAdRzaM dvayadhikadazavidhaM dvAdazavidhamaNuvratAdiprabhedaM dharmamAdadhAnaH avikalaM sampUrNa yathAsyAttathA sakalA sarvA prAptA kalyANamAlA yena sa tAdRzaH prAptasamagrasampUrNahitaH zrAddhaH zrAvakaH siddhi muktiM prApnoti // 516 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam AsIcchrIgurugacchamaulimukuTazrImAnabhadraprabhoH paTTe zrIguNabhadrasUrisugurutyAdvAdavAdoddhataH tacchiSyeNa kRte'tra saptadazakaH zrIzAMtivRtte mahAkAvye zrImunibhadrasarikavinA sargo'gamat projjvalaH // 217 // vyAkhyAtAprayo'yaM zlokaH / iti zrImanmunibhadrasUrikRtazAntinAthacarite zAsanasamrATsUricakracakravarti-paramasadguru zrImadvijayanemisUrIzvarapaTTAlaGkArAvAptanyAyavAcaspatizAstravizAradavirudazrImadvijayadarzanasUrIzvara sandRbdhaprabodhinIvyAkhyAyAm saptadazaH sargaH Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aham atha aSTAdazaH sargaH atha sargAdau TIkAkAramAMgalikastutimAha vyAkhyAto no kadAcit kRtibhirayamaho spaSTamaSTAdazAkhyo, poddAmehamavRtte hRdayarucikRte varNane lbdhjnmaa| savyAkhyaM sazcito'sau prathayatu bhuvane darzanAkhyena zazvat sUrIzA sajjanAnAM mudamatulamaraM vardhayan spardhayeva // sargAdau caritanAyakaMdhyeyatayA stauti jAnantIti jAnanti yaM dhyAnasamAdhimAsthitAH parAhatAntaHkaraNapravRttayaH vidhvastaduSkarmacayA yatIzvarAH sa zAMtinAthastanutAM zubhAni vaH // 1 // dhyAnasamAdhi dhyAnaikatAmatAmAsthitAH zubhadhyAnamagnA ityarthaH parAhatAH pratyAhatAH viSayebhyo nivarttitA antaHkaraNapravRttayo yaiste tAdRzAH dhyAnaprabhAvAt sthiravRttaya ityarthaH ataH eva vidhvastaduSkarmacayAH vinaSTAzubhakarmanicayAH ghAtikarmamalazUnyA yatIzvarA yaM jAnanti jJAnaviSayaM kurvanti, bizuddhajJAnopayogena pazyanti, sa yogijanadhyeyaH zAntinAthaH vaH zrotRpAThakAnAM zubhAni tanutAm cintAmaNinyAyena dhyAnAdinA karotu atra sarge prAyo dvAdazAkSaropajAti-zchandaH // 1 // atha pUrvasargapariziSTamUlAM kayAM prastauti zrutveti zrutvA trilokIgurudezanAM mudA ''luptaH sudhAkuNDa ivA'khilaiH samam / natvA'tha nAthaM kurucandrabhUpati-~jijJapacchAntijinaM zubhAkaram // 2 // akhilaiH svaparijanAdibhirupasthitairanyaizca samaM saha trilokIguroH SoDazattIrthaGkarasya dezanAM zrutvA athAnantaram sudhAkuNDe iva mudrA harSeNa AluptaH ArdramanAH kurucandrabhUpatiH natvA nAthaM zubhAkaram kalyANakaraM zAntijinaM vyajijJapat prArthayAmAsa // 2 // tadvijJaptimevAha prAjyamiti-- prAjya prabho / rAjyamabApamIdRzaM vizuddhasaMvedana ? kena karmaNA ? paJcAtiriktaM na sametyupAyane kadApi vastvayaphalAMzukAdikam // 3 // . Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 Ao zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam vizuddhasaMvedana ? atinirmalajJAna ? prabho ? svAmin ? kena karmaNA IdRzaM vartamAnaM vizAlaM raprAjyaM rAjyamavApam AptavAn , ahamiti zeSaH tathA upAyane mama lokakRtopahAre paJcabhyo'ti riktamanyad varatvazvaphalAMzukAdikam kadApi na sameti mamopAyane paJcasaMkhyakameva vastvAyAti na tu tato'dhikamiti kena karmaNA tathA jAyate iti vadetyarthaH // 3 // praznAntaramAha taditi taditsureveSTajanAya sarvadA svayaM na bhuje spRhayAlurapyaham / tvasmai prayacchAmi na cA'pi jAtucid bubhutsuratrA'smi jinendra ! kAraNam // 4 // jinendra ! tadupAyanAgataM vastu iSTAya priyAyAbhimatAya vA janAya sarvadA ditsutumicchureva, bhavAmItizeSaH svayamagrAhayatvamAha ahaM kurucandraH svayaM spRhayAlurapi upabhoktumicchannapi na bhuJja, prayacchAmi dadAmi na jAtucitkadApi, atra svayamanupabhoge'nyasmai dAnAbhAve ca kAraNaM bubhutsurjijJAsurasmi // 4 // atha tIrthaGkarakRtottaramAha zAntIti-- zAntiprabhuH pratyavadad mahAdbhutaM supAtradAnapratipattitaH svayam / yat paJcabhiH paJcajanaiH samarjitaM nizamyatAM tat sukRtaM dharApate ? // 5 // zAntiprabhuH pratyavadat pratyuttaraM dadau, tadevAha dharApate ? rAjan supAtradAna pratipattitaH supAtradAnata ityarthaH svayamAtmanA paJcabhiH paJcasaMkhyakaiH paJcajanaiH puruSaiH 'syuH pumAMsaH paJcajanAH pUruSAH puruSA narA" ityamaraH / saheti zeSaH, yanmahAdbhutaM sukRtaM samarjitamupArjitaM tannizamyatAm // 5 // tadevAha atreti atrA'sti yAmye bharate'marAvatI-purI samaM kozaladezabhUSaNam / kSIrAbdhiputryAH paramaM niketanaM mahApuraM zrIpurasaMjJayA zrutam // 6 // atrAsmin yAmye dakSiNe bharate amarAvatI purI samamindranagarItulyaM kozaladezasya bhUSaNamiva bhUSaNam, kSIrAbdheH putryAH lakSmyAH paramaM sarvAdhikam niketanaM sthAnam, lakSmIsamRddhamityarthaH zrIpurasaMjJayA zrutaM mahApuramasti // 6 // atha tatra vaNinivAsamAha catvArIti catvAri mitrANi vaNikkulodbhavA-nyavAtsurasmin puTabhedanottame / sAmyAtigaprItipadaM parasparaM krameNa teSAmabhidhA imAH smRtAH // 7 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH asmin prastute puTabhedanottabhe nagarazreSThe zrIpure vaNikkulodbhavAni catvAri catuHsaMkhyAni mitrANyavAtsuH vasanti sma tAni ca, parasparam sAmyAtigAyAH anupamAyAH prIteH padam, AsannitizeSaH teSAM mitrANAmabhidhAH nAmAni krameNa imA vakSyamANAH smRtAH // 7 // tannAmAnyevAha Adya iti Ayo'navadyaH sudhana mahAdhanaH patidvitIyo dhanapUrvakaH smRtH| tatastRtIyo dhanado mahAzayo yathArthanAmA caramo dhanezvaraH // 8 // AdyaH prathamaH anavadyaH prazasyaH mahAdhanaH dhanADhyaH sudhanaH tdaakhyH| dvitIyaH dhanapUrvakaH patiH dhanapatirityAkhyaH smRtaH, tatastRtIyaH mahAzayaH dhanadaH tadabhidhAnaH AsoditizeSaH caramo'ntimazca tayaH yathArthanAmA arthAnuguNanAmA dhanezvaraH smRtaH // 8 // atha teSAM dhanArjanAya paradezagamanaM yugmenAha sidhyantIti sidhyanti puMsAM na manomanorathAH kadAcana dravyamapAsya puSkalam / / saMsArasarvasvasukhAbhilASiNA-miti svacitte paribhAvya te mithaH // 9 // droNAbhidhAnaM puruSaM mahAbalaM samudyataM zambalabhAravAhane / kRtvA vasUpAjenahetave'calan same maNidvIpadidRkSayA'nyadA // 10 // saMsAre sarvasvam sArabhRtaM sukhamabhilaSantIti teSAM saMsArasarvasvasukhAbhilASiNAM puMsAm puSkalam pracuraM dravyaM dhanamapAsya Rte kadAcana manomanorathAH svamanorathAH na sidhyanti, itItthaM mithaH parasparam svacitte paribhAvya vicArya te same sarve catvAraH, anyadA ekadA droNAbhidhAnaM puruSaM mahAbalaM bhAravahanasamarthamityarthaH zambalasya pAtheyasya bhAravahane samudyataM kRtvA droNaM bhAravahane niyujyetyarthaH vasUpArjanahetave dhanArjanAya maNidvIpasya didRkSayA acalan prasthitAH // 9 // 10 // bhatha teSAM zambalAlpatAmAha utteruriti-- uttareko gahanAM mahATavIM dinairanekaiH pathi te'dhisaMkathAH prakSINakalpaM ca babhUva zambalaM prabhUtamAnItamapi vyaye sati // 11 // te catvAraH pathi mArge adhisaMkathAH kathAlApapravRttayaH santaH anekaiH dinaiH kRtvA ekA gahanAM mahATavImaraNyamutteruH prAptAH uttaranti sma iti yAvat, zambalaM pAtheyaM ca prabhUtamAnInatapi vyaye sati bhukte sati prakSINakalpaM prAtarbhojanamapi yatra nAsti tAdRzaM babhUva // 11 // matha tatra munidarzanamAha-kaJciditi kazcit tadA te pratimAsamAzritaM vyalokayallokanataM tapodhanam / paJcendriyANAmanuzAsanaM raho vidhAtumanyo'nyavirodhinAM sthitam // 12 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 265 tadA vane prApte zambale kSINaprAye ca sati, te catvAraH pratimAsamAzritaM kAyotsargedhyAnasthaM lokanataM janapraNatam anyonyavirodhinAm parasparaviSayAgrAhitvena viruddhAnAm / paJcendriyANAm tvagAdInAm rahaH vijane'nuzAsanaM nigraham vidhAtuM kartumindriyanigrahatatparaM sthita kaJcittapodhanaM munim vyalokayan dRSTavantaH // 12 // atha teSAM dAnabhAvanAmAha- asmai iti asmai munIndrAya zamaikamUrtaye pradAya kizcit saphalaM vidadhmahe / janma svakaM ceti vicintya te kSaNaM hitaM jagurdoNamidaM sacetasaH // 13 // zamasya ekamUrtaye zamasvarUpAyAsmaiM dRSTAya munIndrAya kiJcitpradAya svakaM janma saphala kRtakRtyaM vidadhmahe kurmaH, tadeva janmaphalaM yatsupAtre dAnamiti bhAvaH / iti ca kSaNaM vicintya sacetasaH sumanasaste catvAraH droNaM bhAravAhakapuruSamidaM vakSyamANaM hitaM hitavacanaM jaguH // 23 // tadvacanamevAha- droNeti droNa ! tvamasmai paramarSaye'dhunA'viziSTapAtheyavibhAgato manAk / dehIti tairvyAhRta eSa toSavAnamaMstatadvAkyamudAramAnasaH // 14 // droNa ! tvam asmai dRSTigocarAya paramarSaye adhunA avaziSTasya pAtheyasya vibhAgato'zataH pAtheyasya yadavaziSTaM tata eva manAgalpamapi dehI itItthaM taizcaturbhiAhRtaH AjJaptaH udAramAmasaH dAnaikacittavRttiH eSa droNaH toSavAn prItaH san tadAnaviSayakaM vAkyamamasta svIkRtavAn // 14 // * atha tasya munaye dAnamAha-tebhya iti tebhyazcatubhyo'pyadhikAM sa bhAvanAM vahan muniM taM patilAbhya tatkSaNam / karmA'rjayAmAsa bhavAntarAMhasAM kSaye mahAbhogaphalaM nirargalam // 15 // sa droNaH tebhyaH sudhanAdibhyo'pi / caturyo'dhikaM bhAvanAM vizuddhamanovRttiM vahan dhArayan tatkSaNameva taM muni pratilAbhya pradAya bhavAntarANAmaMhasAM duSkRtAnAM kSaye nAze sati nirargalamapratihatam mahAbhogaphalaM ca zubhaphalakArakaM karma arjayAmAsa // 15 // matha teSAM dhanArjanapUrvakaM svapurAgamanamAha-ratneti ratnAntarIpaM kramato'dhigamya te satAM niSevyaM vyavahAramAzrayan / tatrA'rjayitvA draviNaM manISitaM punarnijaM ye nagaraM samAgaman // 16 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrIzAntinAthamahAkAvyam-aSTAdazaH sargaH / te sudhanAdayaH kramataH ratnAntarIpaM ratnadvIpamadhigamya prApya satAmuttamAnAM niSevyaM karaNIya vyavahAraM vaNikkarma Azrayan AzritavantaH / tatra ratnadvIpe manISitaM yatheSTaM draviNamarjayitvA te sudhanAdayaH punaH nijaM nagaraM zrIpuraM samAgaman AgantavantaH // 16 // aya teSAM sukhaprAptimAha- paJceti-- paJcA'pyanandan sukRtena tena te supAtradAnapratipattijanmanAM / ki kevalajJAnamavAptamAdito mahodaya-''nandapadaM dadAti na ? // 17 // te paJcApi sudhanAdayo droNazca tena pUrvakRtena supAtradAnapratipattijanmanA supAtradAnajAtena sukRtena puNyena Ananda prAptavantaH, nanu dAnasya sadya eva kutaH phalamiti cettatra dRSTAntamAha- kevalajJAnamavAptaM prAptaM sadAditaH Adau antamuhUrta eva mahataH udayasya Anandasya ca pada' siddhazilArUpaM kiM na dadAti api tu dadAtyeva, tasya tatsvabhAvyAdityarthaH / tathA dAnamapyutkRSTaM cetsadya eva phalatIti bhAvaH // 17 // atha teSu paJcasu pratyekaM manovRttivaiSamyamAha- mAyAvinAviti___ mAyAvinau kiJcidubhau vaNiksutau, dvitIyatuviparau tvamAyinau / sa droNakasteSu vizuddhabhAvanAvibhAvitAtmA paramasti zastadhIH ? ubhau dvau dvitIyaturyo dhanapatidhanezvarau vaNiksutau kiJcinmAyAvinau sakapaTau, aparau prathamatRtIyau sudhanadhanadau tu amAyinau niSkapaTau, saralAvityarthaH / paraM tathA teSu paJcasu sa bhAravAhakaH droNakaH droNaH vizuddhayA bhAvanayA vibhAvita AtmA yasya sa tAdRzaH zuddhAzayaH zastadhIH vimalabuddhirasti // 18 // atha teSAM punarbhavAdyAha-- droNo vipadya prathamaM sa teSva bhU-nRpAGgajastvaM / nRpa ! hastinApure / trailokyalokAzayavismayAvahaM supAtradAnasya vijRmbhitaM na kim ? // 19 // nRpa ! teSu paJcasu prathamamAdau sa droNaH bhAravAhakaH vipadya mRtvA hastinApure nRpAGgajaH vaM kurucandro'bhaH etacca supAtradAnasyaiva phalamityAha supAtradAnasya vijRmbhitaM pariNAmaprakarSaH trailokyasya lokatrayasya lokAnAmAzayAnAM vismayAvahamAzcaryajanakaM na bhavatItizeSaH api tu bhavatyevetyarthaH // 19 // atha kurucandrAbhidhAne hetumAha garbheti garbhAvatIrNe tvayi cA''mbayA mukhe vizan vidhuH svapna udaikSi yatparam / tenaiva vaptA tava nAma nirmame mahe maddhe kurucandra ityapi // 20 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 267 tvayi droNajIve garbhe avatIrNe prApte sati yadyataH paramatizayena ambayA tvanmAtrA svapne mukhe vidhuzcandro vizannudaikSi dRSTaH, tenaiva hetunA vaptA tvatpitA mahe janmotsave pravRddhe jAte sati kurucandra iti tava nAmApi nirmame // 20 // atha sudhanapunarbhavamAha saMmprApyeti-- saMpApya mRtyuM sudhano vaNiksutaH krameNa kAmpilyapure purottame / jajJe samRddhayADhayavaNiktanUbhavo vasantadevo'bhidhayA'tra vizrutaH // 21 // vaNiksutaH sudhanaH tadAravyaH krameNa kAlakrameNa mRtyu samprApya pureSu uttame kAmpilyapure tadAkhyanagare atra bharate samRddhyA ADhayasya pracuradhanavato vaNijaH tanUbhavaH putraH abhidhayA nAmnA vasantadevaH vizrutaH prasiddhaH jajJe jAtaH // 21 // atha dhanadapunarbhavamAha saMjAteti-- saMjAtamRtyudhanado nijAyuSaH kSaye krameNA'jani kRttikApure / zrIkAmapAlaH pratipannapAlanai-katAnacittaH prathito'bhidhAnataH // 22 // dhanadaH tadAkhyaH krameNa nijAyuSaH kSaye saMjAtamRtyuH mRtaH san kRttikApure abhidhAnataH nAmnA zrIkAmapAlaH prathitaH khyAtaH pratipannAnAM zaraNAgatAnAM pratipannAyAssvIkRtAyAH pratijJAyAH pAlane ekatAnaM tatparaM citaM yasya sa tAdRzo ajani jAtaH // 22 // prathAviziSTayoddhayoH punarbhavamAha mAyeti-- mAyAvazAt tAvapi vANijau mRtau patIzasaMjJau dhanapUrvako kramAd / putryAvabhUtAM vaNijoryathAkramaM madoddhataikA madirA'tha kezarA // 23 // tau dvau dhanapUrvako patIzasaMjJau dhanapatidhanezvaranAmAnau vANijAvapi mAyAvazAtkapaTasvabhAvatvAddhetoH kramataH mRtau santau yathAkrama kramazaH vaNijoH putryAvabhUtAm , madoddhatA unmattA ekA prathamA dhanapatijIvaH madirA tannAmnI, atha parA dhanezvarajIvaH kezarA tadAkhyA madoddhatA jAtetizeSaH // 23 // atha tayoH nagarAyAha Ayeti-- AdhA'bhavacchaGkhapure mahottame parA jayantyAM puri te kameNa ca / catvAra ete'pi vizIrNazaizavA samAsadana yauvanamaGgadIpanam // 24 // te dve madirAkezare krameNa ca AdyA madirA mahottame zaGkhapure'bhavat parA kezarA ca jayantyAM puri jayantInagayIM abhavat / ete tvadatiriktAzcatvAro'pi vizIrNazaizavAH vyatItabAlyakAlAH santaH aGgadIpanam aGgazobhAjanakaM yauvanaM yuvAvasthAM samAsadannAzritavantaH // 24 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTadazaH sargaH atha vasantadevasya dhanArjanamAha ApRcchayeti-- ApRcchaya vaptAramasau paredyavi-vasatadevo vibhvaa'rjnecchyaa| yAto jayantyAM puri tatra cArjayad dhanAni kurvan vyavahAramAdarAt // 25 // pareghavi ekadA asau sudhanajIvaH vasantadevaH vibhavasya dhanasyArjanecchayA vaptAraM pitaramApRcchaya pituranujJAM prApya jayantyAM puri yAtaH gataH tatra jayantIpure ca AdarAtsadAzayapUrvakaM vyavahAraM vaNikkarma kurvan dhanAni ArjayadupArjayat // 25 // atha tasyodyAnagamanamAha-sa iti so'nyedhurudhAnamiyAya nandanaM jayat svalakSmyA ratinandamAhvayam / candrotsavaM draSTumadRSTasAdhvaso ydRcchyaa'tucchtyaa'ssttmiidine|||26|| anyedyarekadA saH vasantadevaH adRSTasAdhvasaH nirbhIkaH san aSTamIdine atucchatayA mahatyA yadRcchayAkRtvA candrotsavaM draSTum svaladamyA svazobhayA kRtvA nandanaM prasiddhadevavanaM jayat parAbhavadatinandanAhvaya mudyAnamiyAya yayau, aSTamIdine candrotsavo bhavatIti bhAvaH // 26 // atha tatrAnyonyakezarAvasantadevayo rAgAdhAnamAha tatreti - tatrA''gatAM vIkSya sa cApi kezarAM sarAgacetAH samajAyata kSaNAt / sA taM ca sAtaM dadataM sucakSuSAM bhavAntarotthA miyatA hi nAnyathA // 27 // satrodyAne sa vasansadevazcApi AgatAM kezarAM tadAkhyavaNiksutAM vIkSya kSaNAttatkAlameva sarAgacittakezarAyAM prItimAn samajAyata, sA kezarA ca sAtaM sukhaM, dadatam darzaneneti bhAvaH taM vasantadevaM vIkSya sarAgacetAH samajAyatetyAllabhyate, nanvevaM kuto jAtamiti cettatrAha-hi yataH sucakSuSAM samyagdaSTInAm bhavAntarotthA bhavAntarajAtaprItijanyA, priyatA bhavatIti zeSaH; anyathA bhavAntarahetuM vinA, na naiva // 27 // atha vasantadevasya kezarAjijJAsAmAha pArveti pArzvasthitaM svasya sa vANijAGgajaM priyaGkaraM nAma manaHpriyaGkaram / ityanvayuktArtha! manoramAkRti-stviyaM kimAkhyA bata! kasya vA sutA ? // 28 // sa vasantadevaH pArzvasthitaM svasya manaHpriyaGkaraM priyamitram priyaGkara nAma vANijAGgajam vaNikputramitItthamanvayukta papraccha, itIti kimityAha-iyaM dRzyamAnA manoramAkRtiH sundarasvarUpA, svityautsukye, kimAkhyA kiM nAmnI, bateti harSe, tathA vA kasya sutA, astIti zeSaH // 28 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha priyaGkarakRtottaramAha-sa itiso'pyabravId nAmata eva kezarAM jayantidevasya suvAsinImimAm / AnandinI deva ! nibodhanandinIM mahebhyacUDAmaNipaJcanandinaH // 29 // sa priyaGkaro'pyabravIt, kimityAha- deva ? vasantadeva ? mahebhyacUDAmaNe: zreSThizreSThasya paJcanandinaH paJcanandItyAkhyasya AnandinI jayantidevasya tadAkhyasya nandinI putrImimAM pratyakSadRzyamAnAm suvAsinI bhaginIm nAmataH kezarAm kezarAnAmnImeva nibodha // 29 // atha ghasantadevacintAmAha-etaditi etad nizamyA'pi vasantadevako vicintayAmAsa nijena cetasA / labhyA kathaGkAramiyaM surAGganAsamAnasaundaryaguNA mayA'rthinA // 30 // etatpriyaGkaroktaM nizamyApi nizamya ca vasantadevakaH vasantadevaH nijena cetasA vicintayAmAsa, kimityAha- arthinA kezarecchunA mayA vasantadevena surAMganA samAnaH devItulyaH saundaryaguNo yasyA sA iyaM dRzyamAnA kezarA kathaGkAra kenopAyena labhyA prApyA ? // 30 // atha cintAntaramAha-abhyarthamAneti____ abhyarthamAnA'pi mayA na dAsyate dhanezvareNA'pi videzajanmanA / - eSA pitRbhyAM na ca bAndhavena yat kimIdRzI syAt priyatA laghIyasI ? // 31 // dhanezvareNa dhanADhayenApi mayA vasantadevena videzajanmanA videze'nyadeze yajjanma tena hetunA abhyarthamAnA svayaM yAcyamAnA'pi / eSA kezarA pitRbhyAM mAtApitRbhyAM na dAsyate, videzajanmA hi ajJAtakulazIlo bhavatIti bhAvaH, bAndhavena kezarA parijanenApi ca na dAsyate / yadyataH priyatA prema IdRzI ajJAtakulazIladAnaprayojikA laghIyasI svalpatarA syAtkim ? naivetyarthaH / premAlpatva eva kanyA kulAdyavicAryaiva kasyApi dIyate, nAnyatheti bhAvaH // 31 // atha vasantadevasyopAyacintAmAha-taditi tatsodareNaiva jayantinA samaM vitanvataH prema paraM mama dhruvam / sA sAnurAgA bhavinI yato mataM manaH prakAzAntaranirvyapekSakam // 32 // ___tasyAH kezarAyAH sodareNa bhrAtrA "bhrAtA tu syAt sahodaraH" ityabhidhAnacintAmaNiH jayantinA tadAkhyenaiva samaM saha paramutkRSTaM prema vitanvataH kurvataH sato mama vasanvadevasya dhruvam sa kezarA sAnurAgA mayi prItimatI bhavinI bhaviSyati, yataH manaH prakAzAntarasya nirvyapekSakam apekSArahitam, manaH sAmagrIsattve svayameva kutrApi anurajyate, na tu tatra sahAyAntaramapekSate iti sAnnidhyAtsA mayi sAnurAgA bhaviSyatIti // 32 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrIzAntinAthamahAkAvyama aSTAdazaH srgH| atha vasantadevasya jayantidevena maitroprasaGgamAha-pataditi etad vimRzya svahRdA vasantako jayantidevena saha pracakrame / sauhArdamAdhAtumamuSyamandira-prasaGgagatyAgatikarmanirmiteH // 33 // etaduktaprakAraM svahRdA vimRzya vasantako vasantadevaH jayantidevena saha sauhArdai maitrImAdhAtuM kartumamuSya jayantidevasya mandire gRhe prasaGge'vasare gatyAgatikarmaNaH gamanAgamanakriyAyAH pracakrame pravRtto'bhUt , gRdagamanAgamanAdibhiH maitrI bhavatIti // 33 // atha tayomaitrAvRddhimAha-sauhArdeti saihArdakalpadruma eva sadasai-stayoniyatyA niyataM pravardhitaH / bhAvI vasante phalavAn zanaiH-zanai-yadeSa pUrva sumito'tha patritaH // 34 // tayoH vasantadevajayantidevayoH sauhArdakalpadrumaH maitrIkalpavRkSaH niyatyA bhAgyena kRtvA niyataM nizcayena sadbhiH adhikaiH rasairanurAgaiH atha ca jalaiH pravardhitaH vRddhi prApitaH vasante vasantadevaviSaye, atha ca vasantauM, yadyataH eSaH maitrIkalpavRkSaH pUrva zanaiH zanaiH sumitaH puSpitaH atha ca patritaH navapatravAn jAtaH AkAraprakArairvRddhi gatazca, ataH phalavAn bhAvI bhaviSyati, / atra maitrIkalpadrumayoH zleSAtizayoktijIvitarUpakam // 34 // atha vasantadevanimantraNamAha-santamiti santaM vasantaM sujanaM nimantrya taM jayantidevaH svagRhe'nyadA'nayat / aucityanaicityabhRto mahAzayAH kutrA'pi kiM nAma pariskhalantyamI ? // 35 // anyadaikadA jayantidevaH sujanaM supuruSaM santaM sajjanaM ca taM vasantaM vasantadevaM nimantrya svagRhe Anayat, tadAnayanameva samarthayati aucityasya prasaGge mitrAdinimantraNAdirUpasya naicityaM rAziM bibhratIti tAdRzaH aucityajJAH amI jayantisadRzA mahAzayAH udAramanaso janAH kiM kutrApi pariskhalanti aucityAd bhrazyanti nAma ! naivetyarthaH, avasare nimantraNAdinA mitrAderaucitI kurvantyeveti bhAvaH // 35 // atha tatra kezarAvalokanamAha-tatreti tatrA'rcayantI kusumaiH sumAyudhaM tadekatAnAM samavekSya kezarAm / toSaM vasanto bibharAmbabhUva yat priyA'valokAdaparaM na saMmade // 36 // tatra jayantidevagRhe kusumaiH kRtvA sumAyudhaM kAmadevamarcayantIm tadekatAnAM kAmapUjAmanAm kezarAm samavekSya vasanto vasantadevaH toSaM manastRptiM bibharAmbabhUva dhArayAmAsa, nanu-darzanamAtreNa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 271 kutastoSa ityatastatsamarthayati- yadyataH priyAyA avalokAdavalokanAdadhikamaparamanyatsammade harSAya na naiva bhavati, priyAvalokanaM priyatRptikaramiti bhAvaH // 36 // atha vasantadevAvalokanamAha-gRhNan iti gRhNan sa cA''lokitayA sarAgayA jayantidevasya karAt sumasrajam / kalyANarUpaM zakunaM tadetadityabhUt tadA'bhavat sammada etayordvayoH // 37 // sa vasantadevazca sarAgayA rAgavatyA tayA kezarayA jayantidevasya karAtsakAzAtsumanajaM puSpamAlyaM gRhNannAvaloki dRSTaH, tad edat parasparaM viziSTAvasthAyAM darzanarUpaM zakunaM zubhanimittaM kalyANarUpaM zubhasUcakamiti hetoH tadA parasparAvalokanakAle etayordvayoH kezarAvasantadevayoH saMmado harSo'bhUt // 37 // atha dhAyAstanayorbhAvAvavodhamAha-dhAtrIti dhAtrItanUjA'bhidhayA priyaGkarA samIpagA bhAvamabuddha sA tayoH / varSyAH satAM kiM na bhavanti saMtataM pareGgitajJAnaphalA hi buddhayaH ? // 38 // tayoH kezarAvasantadevayoH samIpagA samIpasthA sA dhAtryAH tanUjA putrI abhidhayA priyaGkarA bhAvam tayorAzayamabuddha jJAtavatI tajjJAne hetumAha satAM buddhimatAM kiM na varSyAH nirUpaNIyA bhavanti ? api tu sarve eva parAzayAdirUpArthAH jJeyA bhavantItyarthaH hetumAha hi yataH buddhayaH parasyAnyasyeGgitasyAzayasya jJAnaM phalaM yAsAM tAH tAdRzyaH bhavantIti zeSaH buddhyA paregitAdi anumIyate ityarthaH // 38 // atha vasantadevasamAdaramAha-zrImaditi zrImadvasantaM sa jayantirAdarAdahAryabhaktayA'bhyavahArya taM svayam / karpUratAmbUlavilepanAMzukairanekadhA satkurute sma vismayaH // 39 // sa jayantiH jayantidevaH svayam ahAryabhaktacA akRtrimapremNA taM zrImantaM vasantaM vasantadevamAdarAdarapUrvakamabhyavahArya bhojayitvA vismayaH vigatAbhimAnaH san karpUratAmbUlaiH sa kapUrai stAmbUlaiH vilepanaizcandanaiH aMzukaiH vastrAdimizcAnekadhA'nekaiH prakAraiH satkurute sma satkAramakarot // 39 // atha priyakarAkRtakezarAsambodhanamAha-mAdhuryeti mAdhuryasaMvAdivacA vacasvinI priyaGkarA'pyabhyadhitA'tha tAM prati / Ali ! tvamapyasya yathocitaM kuru jayantivat te priyatA'tra yujyate // 40 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 zrIzAntinAthamahAkAvyam-aSTAdazaH sargaH mAdhurya saMvadantItyevaM zIlaM vaco yasyAH tAdRzI madhuravAgvacasvinI priyaGkarA'pi tAM kezarAM pratyabhyadhita jagau, kimityAha / Ali ! sakhi ? tvamapi asya vasantadevasya yathocitam ucitamanatikramya satkArAdi kuru, tatra hetumAha-atra vasantadeve te tava jayantidevavatsvasodara jayantidevavat priyatA prema yujyate bhrAtumitraM prati svasurapi pramAvazyakamiti bhAvaH // 40 // atha kezarAprativacanamAha-autsukyeti autsukyamandAkSamadapramAdabhIprasaJjanA''vyAkulitAzayA'pi sA / pratyAha tAM pratyayitAM priyaGkarAM sakhi ? tvamevA'sya samAcarocitam // 41 // autsukyasya vasantadarzanAdAvutsukatAyAH mandAkSasya trapAyAH 'mandAkSaM hIstrapA' ityamaraH mandAkSasya pramAdasya bhiyazca prasaJjanena prasaGgena rAgAd bhAvasandhisamudayena AvyAkulitaH Apluta Azayo yasyAH sA tAdRzI api sA kezarA tAM pratyayitAM vizvastAM priyaGkarAM prati Aha, kimityAha sakhiH tvam priyaGkarA evAsya vasantadevasyocitaM prasaGgocitaM satkArAdi samAcarakuru // 41 // atha priyaMkarApravRttimAha-sveti svaprAGgaNAsannasamudgatAnata-priyaGguzAlAd navamanjarIstataH / uccitya kakolaphalAnyatha priyaM priyaGkarenaM nijagAda sAdaram // 42 // tataH kezarAkRtaniyogAnantaram priyaGkarA svaprAGgaNasyAsanne samIpe saMmudgatAdutpannAdAnatAtphalAdibhAranamrAt priyaGgoH zAlAt tadAkhyavRkSavizeSAt navamajjarIH kakolaphalAni ca uccityAvacitya, athAntaramenaM vasantadevaM priyaM sAdaraM nijagAda // 42 // taduktimevAha-eSeti eSA mamA''liH kusumAni pANinA samut samuccitya phalAni ca svayam / tvaM me miyo'sIti samAkulA hiyA samarpayatyeva mayA vibhinnayA // 43 // eSA mamAliH sakhI " AliH sakhI vayasye "tyamaraH kezarA tvaM vasantadevaH me mama priyo'sIti hetoH samud harSavatI svayaM pANinA kusumAni phalAni ca samuccitya avacitya hriyA lajjayA samAkulA iti hetoH mayA vibhinnayA dvArA eva samarpayati dadAti // 43 // atha vasantadevasya phalAdigrahaNAdyAha-puSpANIti puSpANi kakolaphalAni cA''dade priyaGkarAyAH karavArijanmanaH / etatmiyApreSitamityayaM vidan vahan pramodaM vacaso'pyagocaram // 44 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ an.wwwwwwww. A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 273 ayaM vasantadevaH etad puSpAdi priyayA kezarayA preSitamiti vidan jAnan ata eva vacaso'pi agocaramatyadhikaM pramodaM vahan prApnuvan priyaGkarAyAH karavArijanmanaH pANipadmAt puSpANi kakkolaphalAni ca Adade gRhItavAn // 44 // atha tatkRtamudrikAdAnamAha-dattveti dattvA sa tasyai pramanAH svamudrikAM jagau tvayA sAdhvidamAhita khalu / brUyAH punastAmiti sarvadaiva me priyA'nurUpaM racayemanasvini ! // 45 // sa vasantadevaH pramanAH hRSTaH san tasyai priyaGkarAyai svamudrikAM dattvA jagau, kimityAha-- tvayA priyaGkarayA khalu iMdaM puSpAdidAnAdi sAdhu uttamamAhitaM kRtam punaH tAM kezarAmiti brUyAH itIti kimityAha-- manasvini ! sarvadaiva me mama priyAnurUpaM mama priyaM yathA syAttathA racayeH kuryAH // 45 / atha priyaGkarApravRttimAha-gatveti gatvA varAlApamasau priyaGkarA tadaiva tasyai muditA nyavedayat / AkarNya taM sA'pi sakarNavarNitA mudaM mayUrIva ghanavaniM dadhau // 46 // asau priyaGkarA tadaiva tatkAlameva gatvA muditA prasannA satI tasyai kezarAyai varAlApaM priyabhASitaM nyavedayat , sakarNena dhImatA varNitA prazaMsitA sA kezarA'pi taM priyAlApam mayUrI ghanadhvani meghazabdamivA''karNya mudaM dadhau // 46 // __atha kezarAyAH svapnamAha-svapne iti-- svapne tRtIyapahare vivAhitaM nizaH svamAlokata kezarA'nyadA / kAntena tenA''zayamadhyavattinA vasantadevena samaM mahaujasA // 47 // anyadA kezarA nizaH rAtreH tRtIye prahare svapne tena AzayamadhyavartinA hRdgatena mahaujasA balavatA kAntena priyeNa vasantadevena samaM saha svamAtmAnaM vivAhitaM kRtapariNayaM Alokata dRSTavatI vasantena mama pariNayo jAta ityevaM svapnamadarzadityarthaH // 47 // . atha vasantadevasvapnamAha-svajAntariti svapnAntarudvAhavidhi vyalokayad vasantadevo'pi tathA sahAtmanaH / zrIpaJcanandIbhyabhuvA guNADhayayA tathA'pi harSaH samabhUttayormahAn // 48 // vasantadevo'pi svapnAntaH svapne zrIpaJcanandIbhyabhuvA zreSThipaJcanandiputryA guNADhyayA guNavatyA tayA kezarayA saha AtmanaH svasya udvAhavidhi pariNayavidhiM vyalokayat , tathApi tathA ca tayoH kezarAvasantayoH mahAn atidIrghaH harSaH samabhUt / / 48 // 35 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH / atha kezarAyAH svapnakathanamAha-svapnamiti svapnaM prage labdhanidhAnayugmavat priyaGkarAyAH purato vabhANa saa| taccittacaityaM prati yA'dhidevatA tadagrato gopyamiyaM na cAturI // 49 // prage prabhAte sA kezarA labdhanidhAnayugmavat prAptanidhidvayavat svapnaM priyaGkarAyAH purato'grataH babhANa nanu anyasmai rahasyakathanamanucitamiti cettatrAha- tasyAH kezarAyAH cittameva caityaM mandiram tatprati tadviSaye yA adhidevatA adhiSThAtRdevateva, taccittavRttijJA, tadagrato rahasyAdi, gopyamaprakAzyamityetaccAturIbuddhimattvaM na astItizeSaH, svahRdbhAvajhe rahasyaM na kimapi bhavatIti bhAvaH // 49 // atha purohitasya svapnaphalakathanamAha saMpatsyate iti saMpatsyate sarvamidaM mahAzaye tvayA na kAryaH punaratra sNshyH| etAM giraM mAha hitaH purohitastadA tadAsannacaro'pi kazcana // 5 // tadA priyaGkarAM prati svapnakathanakAle tadAsannacaraH tatsthAnasamIpasthaH kazcana hitaH hitacintakaH purohito'pi mahAzaye ! manasvini! sarvamidaM tvayA dRSTaH svapnaH sampatsyate tathaiva bhaviSyati, atrAsmin svapnaviSaye tvayA saMzayaH punaH na kAryaH avazyaMbhAvitvAditi bhAvaH // 50 // atha priyaGkarAkRtamanumodanamAha svapne neti svapnena cA'nena sakhi ! zrutIrayA tathopazrutyA'pyanayA rayAdapi / bhAvI vasantastava jIvitezitetyuvAca vAcaM prati tAM priyaGkarA // 51 // sakhi ! anena tvadRSTena svapnena anayA purohitakathitayA zrutIrayA zAstravANyA tathA tAdRzyA upazrutyA kiMvadantyA ca rayAdapi jhaTityeva tava kezarAyAH . vasanto vasantadevaH jIvitezitA patirbhAvItItthaM vAcaM priyaGkarA tAM kezarAM pratyuvAca // 51 // . atha vasantadevasya svapnakathanamAha-svapnamiti svapnaM vasantAya tataH priyaGkarA, pramodasampUrNemanAstamAlapat / __svasvamasAmyena vasantadevakaH, sa satyamevedamamanyata svayam // 52 // tataH anantaram priyaGkarA pramodasampUrNamanAH AnandanirbharamAnasA satI taM kezarAkathitaM svapnaM vasantAya vasantadevAyAlapatkathitavatI, sa vasantadevako vasantadevaH svayaM svasvapnasya sAmyena tulyatayA hetunA idaM svapnaM satyamevAmanyata // 52 // atha punaH priyaMkarAvacanamAha-provAceti provAca bhUyo'pi tataH priyaGkarA, priyaMvadA te svamakalpayat kanI / saMjAtamevedamavedyasaMzayaM, svakIyapANigrahaNaprayojanam // 53 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam tatastadanantaraM bhUyo'pi punarapi priyaMkarA provAca, kimityAha--priyaMvadA miSTabhASiNI kanI kanyA kezarA te tava, tvAmityarthaH, sambandhasAmAnye SaSThI, svamAtmIyam svapatimityarthaH, akalpayat kalpitavatI, idaM svakIyaM pANigrahaNaM rUpaM kezarApANigrahaNarUpaM prayojanamabhISTaM saMjAtameva, ityetadasaMzayaM nizcitamavehi // 53 // | atha vasantoktimAha Uce iti Uce vasanto'pi zagu priyaGkare ! tayA samaM darzanamAdadhe vidhiH saMyogamApAdayitA sa eva me, kRtaM na nIco'pi yato vilumpati // 54 // vasanto vasantadevo'pyUce, kimityAha-priyaGkare ? zRNu kimityAha vidhiH bhAgyameva tayA kezarayA saha samaM darzanamAdadhe cakAra, bhAgyAdeva tAM dR vAnasmItyarthaH sa vidhireva me mama tayA samaM saMyogaM vivAharUpaM sambandhamApAdayitA kartA, tatra hetumAha yataH nIcaH nikRSTaprakRtiH pAmarAdirapi kRtaM svayaM vihitaM na vilumpati nAzayati / kathaM tarhi sakalakAryasAdhAraNakAraNaM bhAgyameva svakRtaM darzanAdi sambandhAyojane na vilumpediti bhAvaH // 54 // atha priyaGkarAsatkAramAha vizvAseti-- vizvAsarUpAM kalayannimAmaya, jayantijAmeraparAM zarIriNIm / svAkUtamAvedya vidhAya sakriyAM, visajayAmAsa sadA priyaGkarAm // 55 // ___ ayaM vasantadevaH jayantijAmeH jayantidevasvasuH kezarAyAH "jAmiH svasRkulastriyoH' ityamaraH aparAmanyAM zarIriNIm mUrttimivemAM priyaGkarAM sadA vizvAsarUpAM vizvAsAspadAM kalayan jAnan svAkUtaM svAbhiprAyamAvedya nivedya saskriyAM satkAraM vidhAya visarjayAmAsa // 55 // atha kezarAyA rAgavRddhimAha zrIti zrIkezarAyAH purataH priyaGkarA, yathA yathA''gatya nivedayatyasau / tasya pravRtti praNayAnuvandhinI, mamajja sA premarasAmbudhau tathA // 56 // asau priyaGkarA Agatya zrIkezarAyAH purataH tasya vasantadevasya praNayAnubandhinIm prItivardhikAM pravRtti samAcAraM yathA yathA nivedayati tathA tathA sA kezarA premaiva rasastasyAmbu dhaumamajja premAtizayA''plutA'bhUdityarthaH // 56 // atha tayoH premasandezataH kAlakSepamAha anyo'nyeti anyo'nyasaMdezanadezanotkayoH, priyaGkarAbhyAgamakAMkSiNomithaH / saMvardhamAnAnupamAnurAgayoH, kiyAnanehA yugavat tayoryayau // 57 / / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH srgH| * tayoH kezarAvasantadevayoH mithaH parasparaM yugapatsahaiva anyonyaM sandezanasya vAcikasya dezane preSaNe utkayorutsukayoH priyaGkarAyA abhyAgamanakAMkSiNoH priyaGkarAyAstayormadhye vizvAsyadUtIbhAvAdityarthaH / saMvardhamAnaH anupamo'nurAgo yayostayoH tAdRzayoH kiyAna anehA divaso yayau vyatIyAya / ! 57 // atha paJcanandigRhe utsavamAha zrIti zrIpaJcanandIbhyaniketane'nyadA, vasantadevaH svagRhasthito'zRNot / tUryasvanaM nAgaranAyikAjanaM, samAhRyantaM rabhasAdivotsave // 58 / anyadA ekadA vasantadevaH svagRhasthita eva zrIpaJcanandIbhyasya niketane gRhe tUryasvanaM vAdyadhvanim utsave rabhasAt haThAt nagarasamAhvayantamivopalakSitam azRNot // 58 // .. atha vAdyahetumAha zrIkAnyeti zrIkAnyakubjasthamudattasUnave, varAdidattAya dideza kezarAm / yatpaJcanandI tata eva vAdyate, sutUryamityetya tadA''Na ko'pi nA // 59 // tadA vAdyadhvanikAle ko'pi nA puruSa etyAgatya paJcanandI zrIkAnyakubjasthasya kAnyakubjadezasthasya sudattasya tadAravyasya sUnave putrAya varAdidattAya varadattAya tadAravyAya kezarAM dideza . dAtumiyeSa, tato hetoreva sutUrya suvA vAdyAte itItthamANa babhANa // 59 // atha tasya tacchutvA mUrchAmAha tasyeti - tasyAnanAdityakgamya mUcchito',patad mahAvAtahatadruvacca saH / prasthApitA kezarayA priyaGkarA, tadA tamAcAsayadetya bhASitaiH // 6 // tasya puruSasyAnanAnmukhAtsakAzAdityuktaprakAramavagamya jJAtvA sa vasantadevazca mUrchitaH mahAvAtena hatadruvat parAhatavRkSavadapatat tadA tasmin kAle kezarayA prasthApitA preSitA priyaGkarA etyAgatya bhASitaiH vacanaiH kRtvA taM vasantadevamAzvAsayat / / 60 / / atha tadAzvAsanamevAha tvAmiti-- tvAM kezaraivaM vadatIndumaNDalA, nanA kRthA mA hRdi khedamAtmanaH / prakramyamANaM janakena mAmakaM, nizamya pANigrahaNaM priya ! prabho ! // 60 // indumaNDalAnanA kezarA tvAM vasantadevameva vadati, evamiti kimityAha priya ! prabho ! svAmin ? janakena mama pitrA paJcanandinA prakramyamANaM vidhIyamAnaM mAmakaM pANigrahaNamanyena sArdhamam vivAha nizamya svasya AtmanaH hRdi khedaM mA kRthAH // 61 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / svasya mAtRpitRpAratantryamAha konAmeti - ko nAma maccittavivodhaduvidhau, viveSTamAnau pitarau nivArayet ? saMkalpavRtyA mayakA patIkRtastvameva nAthA'parathA na budhyatAm // 62 // maccittasya mama kezarAyAzcittasya upalakSaNatvAdAzayasya vibodhe jJAne durvidhau durvidagdhau ata eva viceSTamAnau mamAzayaviruddhaM ceSTamAnau pitarau mama mAtApitarau ko nAma nivArayet madanabhimatakriyAtaH parAGmukhau kuryAt na ko'pi tAdRzo'sti yastau nivArayedityarthaH evaJca paravazAhamitibhAvaH tathApi mama manastu tvayyeveti Aha nAtha ? smAmin mayakA mayA kezarayA saMkalpavRtyA manasA tvaM vasantadeva eva patIkRtaH aparathA neyaM madanuraktetyevamanyathA na budhyatAm manyatAm // 62 // svasya tadekatAnatvamAha cediti cet padmabandhuM vijahAti padminI, vibhAvarI candramasaM kadAcana / gaurI mahezaM kamalA trivikrama, tadA'hamanyaM piyamAdriye priya ! // 63 // padminI kamalinI cedyadi padmabandhuM sUrya vijahAti, priyatveneti zeSaH, vibhAvarI rAtriH kadAcana kadAciccandramasam, vijahAti priyatvena, gaurI pArvatI mahezam, kamalA lakSmIH trivikramaM viSNuM vijahAti priyatvena, priya tadA tAdRzaviparItakAle ahaM kezarA anyaM tvadanyaM priyamAdriye svIkurve pagninyAdeH sUryAdiriva mama tvamiti nAhaM tvatto'nyaM varItuM samarthA'smIti bhAvaH // 63 / / naitadvacanamAtram, kintvagrato yathArtha bhavitetyAha itIti ityAryaputreNa sadA hRdantare, nivezanIyaM hRdayAlunA tvayA / ... vijJAsyate matipaya eva vA''yatau, madAzravasyA'pi na satyatAM katham ? // 64 // iti hetoH AryaputreNa hRdayAlunA suhRdayena tvayA vasantadevena iti maduktaM sadA hRdantare manasi nivezanIyam dhAraNIyam matpriyo bhavAn vasantadevaH AyatAvuttarakAle vA madAzravasya tvameva mama priyaH patiriti pratijJAyAH " pratijJAnaM niyamAzravasaMzravAH" ityamaraH satyatAM yathArthatAM kathaM na vijJAsyate ? api tu vijJAsyata eva, nAhaM mRSAbhASiNIti bhAvaH // 64 // nanu anyasmin vRte kathaM tvaduktaM satyaM bhavediti cettatrAha daivamiti daivaM kadAcid bhavatA samaM yadi, pramanyurudvAhayate na mAM priya ! / sAcivyamAsAdya tadA''zuzukSaNeH, kSaNAd bhavantaM dayitIkaromyaham // 65 // __priya ! yadi kadAcitkuto'pi hetoH pramanyuH pravRddharoSaH, abhimataviparItapariNAmapradatvA ditibhAvaH vidhiH bhAgyam bhavatA vasantadevena samaM mAM kezarAM na udvAhayate pariNAyayati tadA aham Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrIzAntinAthamahAkAvyam-aSTAdazaH sargaH / kezarA AzuzukSaNeragneH sAcivyaM sAhAyyamAsAdya prApya kSaNAd bhavantaM vasantadevaM dayitIkaromi patikaromi, tvayA samaM vivAhAbhAve agnau pravizya prANAMstyakSyAmi iti bhAvaH atra daivamiti vizeSyasya klIbaliGgasya pramanyuriti puMlliGgavizeSaNaM nyAyyam, napuMsakatve ca sandhau chandohAniriti mayA daivamityasya sthAne vidhiriti pATha AdRtaH, evaM ca cchando'pi samaJjasameveti dhyeyam // 65 // atha vasantadevaprativacanamAha-etaditi etat samAkarNya vivarNyasadguNo, vasanvadevo'pi jagAda tAM prti| tatsvapnasaMdarzanameva jAtucid, nirarthakaM naiva bhavet saduktivat // 66 // etapriyaGkaroktaM samAkarNya vivaryaH prazaMsanIyaH sadguNo yasya sa tAdRzaH prazasyasadguNavAn vasantadevo'pi tAM priyaGkarAM prati jagAda, kimityAha- tatsvapnasaMdarzanam pUrvadRSTasvapnaH satAmuktivat jAtucideva kadAcidapi nirarthakaM mithyA naiva bhavet, rAtrizeSe dRSTo hi svapnaH saphalo bhavatIti bhAvaH // 66 // atha svabhisandhimAha-2Seti eSA pratijJA mama ca priyaGkare ! nidhIyatAM karNapathe tvayA'dhunA / yat kezarAmeva yathAkathazcanovahe'nyathA yAmi yamasya mandiram // 67 // priyaGkare ! mama vasantadevasya eSA kathyamAnA ca pratijJA adhunA tvayA priyaGkarayA karNapathe nidhIyatAm zrAvyatAmityarthaH kA sA pratijJetyAha- yatkezarAmeva yathA kathaJcana kenApyupAyeno. dvahe pariNaye, anyathA kezarAyA apariNaye yamasya maMdiraM yAmi prANAMstyasyAmItyarthaH // 67 // atha tataH priyaGkarAyA gamanamAha-Akaryeti AkarNya tadvAcamitISTazAsanA, priyaGkarA'gAdupakezaraM mudA / tadvAkyapIyUSabhareNa kezarAmathApi saMsicya cakAra nirvRtAm // 68 // ityuktaprakAraM tasya vasantadevasya vAcamAkarNya iSTazAsanA prAptAjJA satI priyaGkarA mudA saharSam upakezaram kezarAyAH samIpamagAt athApi tatazca tasya vasantadevasya vAkyamevAtISTatvA. spIyUSaM tadbhareNa saMsicya, vasantadevavAkyAni kathayitvetyarthaH / kezarAM nirvRtAM sukhitAM cakAra // 68 // atha kezarAM pariNetuM janyayAtrAgamanamAha-saMyogeti-- saMyogasaMbandhavidhitsatostayorupAya evAnudite kacit pare / prAtaH samAgamyata janyayAtrayA jayantijAmi pariNetumanyadA // 69 / / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 279 saMyogasambandhaM parasparasaGgamam vidhitsatoH vidhAtumicchatostayoH kezarAvasantadevayoH satoH kacitkasmiMzcittatpare utkRSTe upAye saGgamasAdhane anudite aprApte eva sati anyadA prAtaH jayantijAmi jayantidevasvasAraM kezarAM pariNetum janyayAtrayA varAtinA samAgamyata // 69 // atha vasantacintAmAha-zrutveti* zrutvA vasanto'pi tadAtmano gRhAd nirIya gatvA kacanA'pi tatkSaNAt / udhAna eko virahopatApitastatAna cintAmiti cetasA''kulaH // 7 // vasanto vasantadevo'pi tajjanyayAtrA''gamanaM zrutvA AtmanaH svasya gRhAnnirIya nirgatya tatkSaNAt kvacanA'pi udyAne eka ekAkI eva gatvA virahopatApitaH ata eva AkulaH vyagraH cetasA iti vakSyamANaprakArAM cintAM tatAna cakAra // 70 // taccintAmevAha-jAte iti jAte vivAhe'nanurUpa IdRze vipatsyate nizcitameva kezarA / sImantinInAM manaso'samI hitaM manAgapi mANaviyojanaM yataH // 71 // IdRze bhAvini ananurUpe ayogye vivAhe jAte sampanne sati nizcitameva kezarA vipasyate mariSyati, tathaiva pratijJAtatvAditi bhAvaH nanu kadAcitpratijJAbhaGgo'pi sambhAvyate iti cettatrAha-yataH sImantinInAm strINAm manAgISadapi manaso'samIhitaM svAnabhimataM kArya prANaviyojanam prANaviyogajanakameva, bhavatIti zeSaH striyaH svAsamIhitaM na sahante kintu niyante eva tathA svAbhAvyAditi bhAvaH // 71 // atha svakarttavyamAha-tAmiti tAM premakASThAM pratipadya tAdRzI, vipadyate yAvadasau na kezarA / vipadya tAM tatpathamaM pradarzaye na mAdRzAH pRSThacarAH syurIdRzAH // 72 // yAvadasau matpriyA kezarA tAM tAdRzIM premakASThAM premAvasthAM pratipadya na vipadyate tAvattataH prathamaM prAgeva vipadya mRtvA tAM kezarAM pradarzaye, kimityAha- mAdRzAH IdRzAH svapriyAtaH prAgeva prANaviyogakartAraH pRSThacarAH anusAraH na santItizeSaH // 72 // atha maraNArtha vasantadevasya svodabandhanamAha-evamiti evaM svacittena vicintya cetanA-dhano nijaprAvaraNena zokabhAk / so'zokazAlasya samuccazAkhikA-tale gale pAzamasUtrayat svayam // 73 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam saptadaza sge| 280 __ cetanAdhanaH dhImAn sa vasantadevaH svacittena evamuktaprakAraM vicitya zokabhAk sazokaH san azokazAlasyAzokavRkSasya samuccAyAH zAkhikAyAH alpazAkhAstale gale svakaNThe svayamAtmanaiva nijaprAvaraNena tvottarIyeNa pAzamasUtrayabaddhavAn // 73 // atha tatra puruSakRtattannivAraNamAha paddhomamiti-- baddhodyamaM vIkSya tamAzumRtyave nRkajaraHkazcidupetya kujataH / AcaSTa mA sAhasamAtathA vRthA bhavAdRzAmIdRzamA vigarhitam // 74 // tam vasantadevam mRtyave prANatyAgArtha badrodyamaM kRtaprayAsaM vIkSya kazcinnRkuJjaraH puruSazreSThaH kuJjataH latAgulmataH Azu upetyAgatya AcaSTa jagau, kimityAha sAhasamavimRzyakAritvaM vRthA niSphalaM mA AtathAH kRthA, A iti khede, bhavAdRzAmuttamAnAm IdRzaM bandhanAdinA''tmaghAtaH vigarhittam ninditam AtmaghAto hi pAmarajanakRtyabhiti bhavAn tato nivartatAmiti bhAvaH // 7 // atha tasya pAzacchedamAha-AdAyeti AdAya tIkSNArikAM svapANinA vidArya tasyAzu sa pAzamacivAn / bhadrAkRte! yuktamidaM na bhadra! tena pAtakaM hyAtmavighAtataH param // 75 // sa puruSaH svapANinA tIkSNAM pAzakartanasamathIM kSurikAmAdAya tasya vasantadevasya pAzaM galabandhanamAzu vidArya cchittvA UcIvAn , kimityAha-bhadrAkRte ! saumya! bhadra! te tadevaM pAzabandhanaM na yuktam anucitam, tatra hetumAha-hi yataH AtmavighAtataH AtmahatyAtaH paramadhikaM pAtakaM na astIti zeSaH // 75 // atha vasantoktimAha Uce vasanto'pi tamIdRzIM giraM mamA''kRteH saMmadamAdadhAsi kim? / pacelimaM prekSya tadindravAruNaMko nAma mAdhuryamRte pramodate ? // 76 // vasanto vasantadevo'pi taM puruSaM pratIdRzIM giraM vANImUce, IdRzImiti kimityAha mama vasantadevasya AkRteH svarUpAt saundarya vIkSyetyarthaH, kim saMmadaM harSamAdadhAsi prApnoSi, antaravIkSya bahiH svarUpamAtrataH saMmado na yuktaH ityarthaH / tatra dRSTAntamAha - tatprasiddhamindravAruNaM antaHsArazUnya bahireva manoharaM phalavizeSaM pacelimaM pakvaM vIkSya mAdhuryamRte madhuratAM vinA ko nAma pramodate? na ko'pi pramodate ityarthaH / bahirmanoharamapi tatphalaM mAdhuryAbhAvAnna modAya, tathA'ha. mapi sundaro'pi antaratiduHkhitatvAt zokAyaiva na tu stutaye ityarthaH // 76 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 281 svaskRto maraNAntagayo na mahyaM rocate ityAha kAnteti - kAntAviyogApagame nivandhanaM vitanvato mRtyumasaMzayaM mama tatkaNThapAzasya visUtraNAt tvayA kimantarAyaH prasabhaM vinirmame ? // 77 // kAntAyAH svapriyAyAH viyogasyopacArAdviyogajanyaduHkhasyApagame nivAraNe nibandhanaM hetubhUtamasaMzayaM nizcitaM mRtyu vitanvataH sAdhayataH mama tasya kaNThapAzasya maraNasAdhanagalabandhanasya visUtraNAcchedanAt tvayA ajJAtena puruSeNa prasabhaM haThAtkim antarAyo vidhno vinirmame kRtaH: netayuktamityarthaH viyogajanyaduHkhasya maraNamapekSyAdhikatvAditi bhAvaH // 77 // atha tayoH praznapratipraznamAha keti kA nAma kAntA virahaH kathaM taye-ti pRSTa etena vasanta eva tat ? Avedya tasmai nikhilaM yathAsthitaM manAgasAtaM gamayAmbabhUva saH // 78 // etenAgantukena puruSeNa kA nAma kAntA tvapriyA, tayA priyayA, kathaM kena tathA hetunA viraha itItthaM pRSTaH vasantaH tasmai puruSAya tatkAntAdi yathAsthitaM yathArtha nikhilamevAvedya kathayitvA vasantadevaH manAkkiJcidasAtaM duHkhaM gamayAmbabhUva jahau, duHkhasyAnyasmai kathanAttanUbhAva iti bhAvaH // 78 // atha punaH puruSoktimAha-taditi. tad duHkhamIdRg vinizamya ramyadhIH punarvabhASe puruSo'pyaniSThuram / tvaM duHkhito yadyapi vartase tamAM tathA'pi te'haM na ca jIvitojjhanam // 79 // tattasya ITaguktaprakAraM duHkhaM vinizamya ramyadhIH subuddhiH puruSo'pi aniSThuram madhuraM yathAsyAtathA punarbabhASe, kimityAha- tvaM vasantadevaH yadyapi duHkhito vartatetamAmatizayena duHkhito'si, tathApi duHkhAtizaye satyapi te tava jIvitojjhanam prANatyAgaH na ca naiva aha~ yuktam // 79 // prANatyAgAyogyatve upapattimAha-iSTArtheti iSTArthasaMsAdhanakarmakarmaThA na santyupAyAH kimu bhadra ? bhUrizaH ! vyApadyase tat kimaho ! nirarthaka vipattirevaM bhavitA hi durgatau // 8 // bhadra ! iSTArthasya saMsAdhanakarmaNi karmaThAH nipuNAH samarthA vA bhUrizaH bahava upAyAH kiMtu na santiH api tu santyeva, aho iti khede, tattataH upAyAstitve. kim nirarthaka vRthA vyApadyase mriyase? na marttavyamityarthaH sakalopAyavaiphalye'pi AtmahatyA ayuktaivetyata Aha-hi yataH evamAtmahatyAtaH durgatau nArakAdigatau vipattirbhavitA bhaviSyati // 8 // . zA. 36 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAANAW 252 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdaza sargaH jIvannaro bhadrazatAni pazyedityAha-patAdRzImiti etAdRzIM mAptadazAM kathaJcana, svajIvitaM bhadra ! mayA'pi dhAritam / svAbhISTalAbhAya kadA'pi jIvatA nareNa kalyANamavApyate yataH 181 // bhadra ! mayA Agantukena puruSeNApi etAdRzIM tvaduktaprakArAM dazAmavasthAM prApya svIvita kathaJcana kaSTaM soDhA'pi dhAritam na tu. tyaktam, tatra hetumAha--yataH svAbhISTalAbhAya jIvatA nareNa kadA'pi kalyANamavApyate, eveti zeSaH // 81 // bhatha svanAmAdi kathayati-zrIti zrIkAmapAlo'bhidhayA'pi kRttikA-purasthalokastutavANijAgraNIH / zrIkAmapAlaH svavapuSTarazriyA na kAmapAlastarasA'smi kevalam // 82 // .. kRtikApurasthaH lokastutaH vANijAgraNIH abhidhayA kAmapAlaH svavapuSTarasya nijottamavapuSaH zriyA lakSmyA kRtvA zrIkAmapAlaH zriyAH kAmapAlasya ca pAlakaH, asmi, kebalam tarasA vegena kRtvA kAmapAlaH iSTasAdhakaH nAsmi, tvamiva sakaletaraguNayukto'bhimatasiddhiparAGmukhazcAsmItyarthaH // 82 // matha kAmapAlaH svasya videzayAtrAmAha-arthasyeti arthasya sarvo'pi tanoti gauravaM na mAnavasyeti vicintya cetasi / arthArjanAyai viSayAntaraM yuvA paredhurAgArata eva niryayau // 83 // sarvo'pi jano'rthasya dhanasya gauravamAdarAdi tanoti karoti na mAnavasya dhanahInasya mAnavamAtrasyetItthaM cetasi vicintya paredhurekadA yuvA'haM kAmapAla: AMgArataH svagRhataH arthArjanAyai dhanopArjanAyaiva viSayAntaraM dezAntaraM prati niryayau nirgataH // 83 // atha svasya zanapuraprAptimAha-dezAntaramiti dezAntaraM dezata eva paryaTan, sarovarAd haMsa ivA'paraM srH| zakhojjvalaH zaGkhapuraM puraM gataH, parisphuranmAnasavAsavAsitaH // 84 // dezataH ekasmAddezAddezAntaramanyaM dezaM haMsaH sarovarAdaparaM sara iva paryaTan bhramanneva parisphuratA udAreNa mAnasavAsena manovRttyA vAsitaH mahattvAkAGgicittaH, haMsapakSe ca mAnasasarovaravAsapuSTaH, zaGkha iva ujjvala: vizuddha cAritraH, atha ca dhavalaH zaGkhapuraM puraM gataH prAptaH zleSamUlopamA'laGkAraH // 84 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrazvarakRta-prabodhinIyutam 283 tatrodyAne yakSa varNayati-yakSa iti-- yakSastadudhAnavibhUSaNaM paraM sa zaGkhapAlo'styabhidhAnataH zrutaH / puMsAM yadarcA'pi vinirmitA hRdA karoti kalpadrumavat samIhitam // 85 // tasya zaGkhapurasya udyAnasya vibhUSaNamiva vibhUSaNam paraM utkRSTam mahadyathAsyAttathA abhidhAnataH zaGkhapAla iti zrutaH prasiddhaH yakSo'sti yasya zaGkhapAlasya yakSasya hRdA manasA'pi vinirmitA kRtA arcA pUjA puMsAM kalpadrumavatsamIhitaM karoti // 85 // atha tatrotsave kanyAdarzanamAha-avAjiSa miti-- atrAjiSaM tasya mahotsave'nyadA, samaM samagraiH purvaasibhirjnH| ekAM kanI tatra sakhe ! vyalokayaM rasAlazAlAntaravartinImaham // 86 // anyadaikadA, tasya zaGkhapAlayakSasya mahotsave samagraiH puravAsibhirjanaiH samaM saha tatrodyAne avAjiSamagamam sakhe ! tatra puravAsijanasamUhe udyAne ahaM kAmapAlaH ekAM rasAlazAlasyAmravRkSasya antare vyavadhAne varttate ityevaMzIlAM rasAlavRkSavyavahitAm kanI kanyAM vyalokayam // 86 // atha svasya kAmavazatvamAha-zUlIti zUlIti nAmnA dayitasya dhUrjaTeH prakopabhAvena pRthag vyavasthitAm / - gaurImivaitAmavalokya mAnasaM manobhuvA paJcazarairmamA''hatam // 8 // ... dayitasya priyasya dhUrjaTeH zivasya zUlI trizUladhara iti nAmnA hetunA, tAdRzanAmnA hiMsA* sambandhAvagateriti bhAvaH prakopabhAvena kopena pRthag zivaM parityajyAnyatra vyavasthitAmavasthitAm gaurI pArvatImiva etAM kanImavalokya mama mAnasaM manobhuvA kAmena paJcabhireva zaraiH pauSpaiH svAyudhaiH kRtvA Ahatam kAmAturo jAta ityarthaH // 87 // atha tasyA api svasmin rAgamAha zrutveti zrutvA sakhIbhyo mama nAma sA zrutaM pradarzayantI priyatAmivAnvitAm / kapUrapUreNa samaM sasaMmadA sakhIkaraNA'rpayati sma vITakam // 88 // sA kanI sakhIbhyaH sakAzAt zrutaM prasiddhaM mama nAma zrutvA anvitAm sambandhitAm priyatA premeva pradarzayantI sasaMmadA saharSA satI sakhIkareNa kRtvA karpUrapUreNa samaM karpUrayuktaM vITakaM tAmbUlamarpayati sma, sA'pi madanuraktA jAtetyarthaH / / 88 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH atha svakartavyacintAmAha-tacceti taccA''dadAnaH svakareNa mAnase vicintayAmAsa mudA'hamIdRzam / kizcid mamA'pi pratidAtumaucitI pratIyate me kRpaNatvamanyathA // 89 // ahaM kAmapAlaH mudA harSapUrvakaM tadvITakaM svakareNAdadAnaH gRhNazca mAnase IdRzaM vicintayAmAsa; IdRzamiti kimityAha mamA'pi kiJcitpratidAtumaucitI aucityam, anyathA me mama kRpaNatvaM pratIyate vyajyate / 89 / / atha tadA tatra mattagajAgamanamAha- AlAnamiti AlAnamunmUlya tadA kSaranmadaH samAgamad kazcana tatra vAraNaH / ucchaGkhalastroTitalohazRGkhalaH kRtAntayAnabhramamAdizanniva // 90 // tadA mayi kAmapAle tathA vicArayati sati, kSaranmadaH madasrAvI kazcana vAraNo gajaH AlAnaM bandhanastambhamunmUlyotpATya troTitam bhinnam lohazRGkhalamandukaM yena sa tAdRzaH, ata eva ujchRGkhalaH nigaDarahitaH, asAdhya iti yAvat / kRtAntasya yamasya yAnabhramaM vAhanabhramamAdizan kArayanniva tatrodyAne samAgamat // 90 // atha gajabhayena paricchadapalAyanamAha- utsRSTamiti utsRSTamAdhoraNadhoraNImahA-pratikriyAbhinitamA mataGgajam / tatrAmrakuje'dhigataM nirIkSya sa paricchado'syAH sakalaH palAyitaH // 11 // AdhoraNAnAM hastipakAnAM "AdhoraNAH hastipakAH" iti "dhoraNI zreNI" iti cAbhidhAbhacintAmaNyukteH / yA dhoraNyaH gajasAdhanakriyAH tAbhiH tadrapAbhiH mahatIbhiH pratikriyAbhiH pratIkArakriyAbhiH nitamAM sarvathA utsRSTaM rahitam hastipakavarjitamityarthaH, mataGgajam tatrAmrakujeadhigatamAgataM nirIkSyAsyAH sasakalaH paricchadaH parijanAdiH palAyitaH / / 91 // kintu sA na palAyitetyAha- stambarame iti-- stambarame tatra samApatatyapi sthiti vitene bhayavihvalApi saa| . AnandasaMpAdanabaddhavibhramA sudhAMzulekheva vidhuntudAgame // 92 // tatrAmakuJja stamberame gaje samApatati samAgate satyapi dhAvannAgacchatyapi sati sA kanI bhayabihvalA'pi vidhuntudasya rAhorAgame grasanasamaye sudhAMzulekhA candralekhA iva AnandasyAlAdasya sampAdane baddhaH kRtaH Asakto vA vibhramo vilAso yasyAH sA tAdRzI sati sthiti vitene tato gajabhayAnna palAyitavatI // 92 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha svastha hastitADanamAha- hasteneti - hastena hastI nalinImivAzu tAM kanI samAkarSati yAvadastabhIH / tAvad nijaghne mayakA sa pecake prapaJcataH sthUlatamena dAruNA // 93 // astabhIH nirbhIkaH hastI nalinI kamalinImiva tAM kanI hastena svazuNDayA yAvadAkarSati tAvadAzu jhaTityeva mayakA mayA kAmapAlena prapaJcataH viziSTopAyataH sthUlatamena dRr3hena vizAlena ca dAruNA kASThena sa hastI pecake pucchamUle "pucchamUlaM tu pecakaH" ityabhidhAnacintAmaNiH / nijadhne hataH // 93 // atha svasya kanImAdAya tato gamanamAha-roSeti ropAThicataH so'pi vihAya yoSitaM balAbhimAnAd balate sma mAM prati / taM vaJcayitvA'hamapIbhazikSayA kanI samAdAya yayAvito'nyataH // 94 // sa hastI api roSAJcitaH kruddhaH san yoSitaM tAM kanI vihAya balAbhimAnAladarpAd mAM kAmapAlaM prati balate sammukhaM cAgacchati sma, ahaM kAkapAlo'pi ibhazikSayA gajavidha yA nipuNatayetyarthaH / taM gajaM baJcayitvA chalayitvA kanI samAdAya itaH AtrakuJjAdanyato'nyatra yayau gatavAn // 94 // atha tasyA ekAnte sthApanamAha- trailokyeti trailokyamubhUjanakAmanIyakaM rucA jayantIM vijane mumoca tAm / ekAnta evA''situmakSama tato mayA samaM taddhRdayaM samAgamat // 95 // . . rucA svakAntyA kRtvA trailokyasya subhrUjanAnAM yoSitAM kAmanIyakaM saundarya jayantI tAM kanIm vijane ekAnte upadravazUnyasthAna iti yAvat mumoca sthApayAmAsa, ahamiti zeSaH tatastadanantaram ekAnte AsituM sthAtumevAkSamamasamarthamiva tasyAH kanyAyA hRdayaM mayA kAmapAlena samaM saha samAgamat , tasyA mano mayi vizeSataH samAsaktamityarthaH // 95 // .. atha paricchadakRtasvaprazaMsAmAha- stamberame iti stamberame jagmupi tatparicchadaH samAgatastatra punaH samantataH / buvA subuddhimadirA'mudAyinaM muhumuhumI prazazaMsa saMmadAt // 96 // stamberame gaje jagmuSi gatavati sati tatrodyAne tasyAH kanyAH paricchadaH parijanaH punaH samantataH sarvataH samAgataH tathA subuddhiH dhImAn paricchadaH madirAyAH tannAmakakanyAH asudAyinaM prANarakSakaM mAM budhavA jJAtvA saMmadAd harSAt mAM kAmapAlaM muhurmuhuH prazazaMsa // 16 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MMAnmAAAAA 286 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH atha tatra gajazIkarAgamanamAha - ninye iti ninye sakhIbhiH punareva tatra sA rasAlakubje sarasAlasAyanA / bhUyaH samAyAsiSurAzugerita-stadaiva tatra dvipazIkaraH pare // 97 // punareva sA madirA sarasam alasaM mandaM cAyanaM gamanaM yasyAH sA tAdRzI satI tatra rasAlakunje sakhibhiH ninye prApitA' tadA, eva bhUyaH punarapi AzugeritaH pavanapreritaH "gandhavAhAnilA zugA" ityamaraH pare bahavaH dvipazI karAH gajahastamuktAmbukaNAH tatra rasAlakuJja samAyAsiSurA-. gatAH // 97 // atha tAsAM palAyanamAha-tasyA iti tasyA vayasyAstadanantaraM yayu-dizo dizaM saadhvssNkulaashyaaH| kutrA'pi sA straiNamatallikA gate-tyahaM samantAt sutamAM vyalokayam // 98 // tasyAH madirAyAH vayasyAH sakhyaH tadantaraM zIkarAgamanAntaram sAdhvasasaMkulAzayAH bhayavyAkulitacetasaH satyaH dizaH eka tyA dizaH dizamaparAM dizaM yayuH astavyastaM palAyitA ityarthaH / sA straiNamatallikA prazastayoSitsamUhaH kutrApi kvApi gatetyahaM samantAtsarvataH sutamA cArutayA vyalokayam // 98 // atha tAsAmadarzanamAha-neti-. . nA''loki karpUrazalAkikeva sA, punarmayA tApavibhedinI dRzoH / jIvAmyahaM mitra ! tathApi niSThuraH, kadAzayA vighnitajIvanirgamaH // 99 // sA straiNamatallikA madirA vA dRzoH mamAvaNe tApavibhedanI darzanAbhilASArUpatApasaMzamanI punaH mayA kAmapAlena karpUrazalAkikA karpUrakhaNDa iva, na Aloki dRSTA, karpUro hi pavanasamparkAdvilIyAdRzyatAM yAtIti bhAvaH mitra ! tathApi tAdRzapriyatamAviyoge'pi niSThuraH karkazahRdayaH san kadAzayA sA miliSyatIti durAzAvazataH vinitajIvanirgamaH prANAn tyajannevAhaM kAmapAlaH jIvAmi, na tu tvamiva prANAn tyajAmIti bhAvaH // 99 // athopasaMharati-unmatteti unmattarUpI madirA'bhidhAnato'-pyahaM tadAdi kSitimaNDale bhraman / atrAgamaM samyagupAyavarjito, vayasya ! tat tvaM dhRtimeva saMzraya // 100 // tadAdi tatprabhRti madirAbhidhAnato'pi madirAnAmamAtrata eva kSitimaNDale pRthivyAM unmattarUpaH unmatta iva bhraman samyagupAyavarjitaH madirAprAptisAdhyakasAdhanarahitaH atra tava samIpe Agamam, vaya Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ A0 vijayadarzanasUrazvarakRta-prabodhinIyutam 287 sya ? mitra ? tattasmAnmadRSTAntAddhetoH tvaM vasantadevaH dhRti dhairyameva saMzraya, mameva, na tu prANAn jahI-hIti bhAvaH // 10 // atha priyAsaGgame upAyo'pyastItyAha-kiJceti kizcAstyupAyo'pyanapAya eva te, sakhe ! priyAsaGgamasAdhane'dhunA / AsvAditA'zarmabharo'hamIdRzaM, hitaM bruve tvAM na tu mA mRthA vRthA // 101 // sakhe ! adhunA te tava priyAyAH saGgame anapAyaH nirvighnaH phalasAdhanasamartha iti yAvat , upAyo'pyastyeva, AsvAdito'nubhUto'zarmabharo duHkhAtizayo yena sa tAdRzaH aham kAmapAlaH tvatsamAnubhUtimAn tvaM vasantadevam IdRzamuktaprakAraM hitaM hitavacanaM bruve kathayAmi, na tu vRthA mogham , ananubhave hi hitaM kathanaM kadAcid vRthA'pi sambhAvyate iti bhAvaH / ataH mA mRthAH prANAn tyajasva // 101 // atha priyAsaGgamopAyamevAha-kalye iti kalye vivAho bhaviteti saikikA, ratipriyaM pUjayitA'dha sapriyam / kalpo'yamAkalpamitIDacahetunA, na zasyate kalpavilopako'tra yat // 102 // kalye zvaH vivAho bhavitA iti hetoH sA kezarA ekAkinyevAdya sapriyam priyayA ratyA sahitam ratipriyaM kAmadevaM pUjayitA pUjayiSyati, nanu tvayA kathametannizcIyate iti cettatrAha-yadyataH Akalpam kalpAntaparyantamayaM kAmapUjArUpaH kalpo vidhiH, vivAhAtprathamadine kAmapUjA strINAM sanAtano vidhiriti bhAvaH, nanu kutazcitkAraNAttadabhAvo'pi sambhAvyate iticettatrAha-yadyataH iti iDayena prazasyena hetunA pUjAyAH sanAtanatvahetunA''vazyakena atraviSaye kalpavilopakaH kAmapUjArUpavidhivirodhI na zasyate Adriyate, virodhe satyapi vidhiM kurvantyeva striyaH, na tu tyajantIti bhAvaH // 102 // nanu tataH kimiti cettatrAha-taditi tatpUrvamevAdya parairavIkSitau, pravizya sandhyAsamaye samAhitau / / kAmAlaye kAmitakalpapAdape, nilIya tiSThAva udagravikramau // 103 // tattasmAddhetoradya sandhyAsamaye pUrva pUjArthaM tadAgamanAtprAgeva parairanyai nairavIkSitau yathA na dRSTau syAvaH tathA kAmitakalpapAdape abhilaSitasiddhakalpadrumopame kAmAlaye kAmamandire pravizya udapravikramau atiparAkramazAlinAvAvAm samAhitau sAvadhAnau nilIya tirodhAya tiSThAva sthAsyAvaH // 103 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH athAgrimakartavyamapyAha-tatraveti tatraiva tasyAH kusumeSumandire pravezaniSThAkSaNa eva vegtH| svIkRtya veSaM tadagAramAzritastadiGgitairmohayitAsmi tatkulam // 104 // tatra kusumeSumandire kAmamandire tasyAH kezarAyAH pravezaniSThAkSaNa eva prathamapravezakAle eva vegato jhaTiti veSam kezarAyA eva nepathyaM svIkRtya gRhItvA tadagAramAzritaH kAmamandirasthaH tasyAH kezarAyAH iGgitaH ceSTAdibhiH kezarAceSTAnurUpaceSTAbhiH tasyAH kezarAyAH kulam parivArajanam kAmamandiram vA, upacArAttatsthalokam mohayitAsmi vaJcayitAsmi, yatheyaM kezarA neti na jAnIyAlloka iti bhAvaH // 104 // athAntara karttavyamAha-taditi tadvezmamArge mayakA samAzrite bhavAMstatastAM parigRhya gRdhravat / mAMsasya pezImiva pattanAntarA'yanaM samAsAdha samIhitaM kriyAt // 105 // mayakA mayA kAmapAlena tasyAH kezarAyAH vezmamArge gRhamArge samAzrite yAte sati tato'nantaram gRdhravad gRdhratulyo bhavAn tAM kezarAm mAMsasya pezI khaNDamiva parigRhya gRhItvA pattanAntarasya nagarAntarasyAyanaM mArga gRhaM samAsAdya prApya samIhitaM yatheSTa kriyAM kartuM prabhavet // 10 // atha tatrAniSTazaGkAmAha-Igiti IdRsudhAsAravacobhirukSitaH prayAtatApaH sa tamabravIdatha / evaM mama svasti samasti kintu te vitarkayAmi vyasanograsaMkaTam // 106 // athAnantaram IdRgbhiruktaprakAraiH sudhAsAraiH amRtakalpaiH vacobhirukSitaH siktaH, tRpta iti yAvat / ata eva prayAtatApaH gataduHkhaH, amRtasekasya tApanAzakatvamucitameveti bhAvaH / sa vasantadevaH tam kAmapAlamabravIt , kimityAha-evaM tvaduktaprakAreNa mama svasti kalyANaM. samasti sambhavati, kintu te tava vyasanena durupAyenogramutkaTaM saGkaTamanarthaM vitarkayAmi, kezarArUpaH puruSo'yamiti jJAtaH nigRhItaH syA iti saMzete mama mana iti bhAvaH // 106 // kAmapAlaprativacanamAha-abhyarNeti abhyarNacaryA'vanidevabhAryayA bhutaM jaratyA vinizamya nirmitam / taM kAmapAlo nyagadat tadA mudA na me'tramitra ! vyasanaM manAgapi // 107 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 282 abhyarNacaryAsamIpasthayA avanidevabhAryayA brAhmaNyA jaratyA vRdvayA nirmitam kRtaM kSutaM chikkAM nizamya tadA mudA tatkSutasya zubhazakunatvAtsaharSam kAmapAlaH taM vasantadevaM nyagadat, kimityAha-mitra ! me mama kAmapAlasya atra prAguktakArye manAgapi vyasanaM vighno na, astIti zeSaH, tathA zakunalAbhAditi bhAvaH // 107 // kiJca paropakAriNo lAbha eva na tu hAnirityAha-kiJceti kizca tvadarthA''hitabaddhacetaso dhruvaM mamApyabhyudayo bhaviSyati ki zrUyate naiva yazaH sukhaM zrutau vinirmimANasya paraprayojanam ? // 108 // kiJca tvadarthasya tvatprayojanasya AhitAvadhAne, karaNe ityarthaH, baddhacetasaH saMlagnamanaso mama kAmapAlasyApi dhruvamabhyudayaH zubhaprAptibhaviSyati, tatra zAstraM pramANayati-kiM zrutau zAstre naiva zrUyate ? api tu zrUyata eva, krimityAha-paraprayojanam parasya kArya vinirmimANasya kurvataH paropakAraM kurvata ityarthaH, yazaH sukhaM ceti // 108 // athobhayoriSTasiddhau nimittAntaramAha-kiJciditi kazcijjarabAhmaNakovidastadA jagAvidaM kasya ca nA'pi saMmukham / vijJaivameveti na saMzayastvayA vidheya evA'tra vidheya IdRze // 109 // tadobhayoruktaprakArA'palApasamaye kazcijjaran vRddhaH brAhmaNakovidaH sudhIAhmaNaH kasya canA'pi puruSasya sammukham idaM jagau idamiti kimityAha vijJa ! dhIman ! iti yuvayovimarzaH evameva itthameva sampatsyate atredRze tvaduktaprakAre vidheye kArye saMzayaH naiva vidheyaH kAryaH // 109 // . atha vasantadevasya gRhagamanamAha-zrutveti zrutvA tadukteH sadRzImupazrutiM vasantadevaH suhRdA'munA samam / granthiM svavastre zakunAdimaM tato nivadhya gehaM muditaH samAgamat // 110 // tasya kAmapAlasyokteH sadRzImupazrutim pratidhvanim zrutvA vasantadevaH amunA suhRdA mitreNa kAmapAlena samaM saha tataH uktAt zakunAddhetoH svavastre imaM granthi nibadhya zakunau satyAm vastragranthi dadatItyAcAra iti bhAvaH muditaH gehaM samAgamat // 110 // matha tayoH kAmamandiragamanamAha-vaikAlikAdyamiti vaikAlikAdyaM pravidhAya saMvidhi vikAlavelAsamaye tato gatau / mInadhvajasyAyatane saketane smarasya mUrteranutiSThataH sma tau // 111 // zA. 37 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrIzAntinAthamahAkAvyam-aSTAdazaH sargaH tataH gRhagamanAnantaram vaikAlikAdyam vikAlabhavasnAnAdisaMvidhi kriyAM pravidhAya samApya vikAlavelAsamaye zubhamuhUrte ityarthaH saketane sadhvaje mInadhvajasya kAmadevasya Ayatane mandire gatau prAptau tau kAmapAlavasantadevau smarasya kAmasya mUrteH bimbAdanupRSThabhAge tiSThataH sma yathA na ko'pi pazyediti bhAvaH // 111 // atha kezarA''gamananizcayamAha-mAGgalyeti mAGgalyatUryasya ninAdamuccakairvitatya tAbhyAM zravaNAtitheyatAm / tasyAH samAyAtamilovaMzIzriyastadekahRdbhyAM niracAyi cetasi // 112 // mAGgalyasya maGgalasUcakasya tUryasya vAdyasya uccakairuccaiH ninAdaM dhvanim zravaNayorAtitheyatAm vitatya, zrutvetyarthaH / tasyAm kezarAyAmevaikamekamAtram hRdayam yayostAbhyAm kezarAmeva cintayabhyAm tAbhyAm kAmapAlavasantadevAbhyAm cetasi svamanasi ilAyAM pRthivyAmurvazI apsarovizeSaH tasyAH zrIriba zrIryasyAstasyAH kezarAyAH samAyAtaM samAgamanaM niracAyi nizcitamanumitamityarthaH // 112 // atha kezarAyAH kAmamandirAgamanamAha-mantramiti mantraM mahAdevamanobhavoditaM svayaM smarantI priyayogakAraNam / dvArAGgaNaM sA smaradevasadmanaH samAsasAdA'tha samIhitamadam // 113 // athAnantaram sA kezarA samIhitapradam abhISTasAdhakam priyeNa yogasya saGgamarUpasya kAraNam sAdhanam mahAdevasya zambhormanaso bhavena kAmadevenetyarthaH, zambhurhi tRtIyanetrAgninA dagdhaM kAmaM ratiprArthanAtaH prasahya punaH svamanasA eva tamutpAditavAniti paurANikIkathA'trAnusaMdheyA, yadvA mahAdevena sarvajagadazIkaraNahetunA devazreSThena, manobhavena kAmadevenoditamukta mantraM svayaM smarantI kAmamantraM japantItyarthaH / smaradevasya kAmadevAravyadevasya sadmanaH mandirasya dvAre yadaGgaNaM tatsamAsasAda prApa // 113 // atha tasyAH puSpAdigrahaNamAha-uccairiti uccairvimAnAdatha devateva sA manuSyavAhyAdavatIryavaryaruka / Adatta puSpAdicayaM priyaGkarAkarAdanaGgaM bhagavantamacitum // 114 // atha dvArAGgaNaprAptyanantaraM varyaruguttamacchaviH sA kezarA devatAvimAnAdeva uccaiH manuSyavAhyAdvimAnAt zibikAditaH avatIrya bhagavantamanaGgaM kAmadevamacitum priyaGkarAkarAt puSpAdicayamAdatta gRhItavatI // 114 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam ___ 291 aMtha tayA mandiradvArapidhAnamAha-pakaiveti ekaiva sA manmathadevamandirAntaraM vivezA''liniSiddhabAlikA / kalpo'yamityujjhitasaMzayA dadau svapANinA tasya kapATasampuTam // 115 // kezarA AlyA sakhyA niSiddhA pravizantI nivAritA bAlikA anyA kumArikAdiryasyAH sA tAdRzI, ata eva ekA ekAkinI eva manmathadevamandirAntaraM viveza, tathA kalpo'yam eSa vidhirityataH ujjhitasaMzayA saMzayarahitA satI svapANinA tasya mandirasya kapATasampuTam dadau dvAraM pyadhAdityarthaH dvAraM pidhAya kAmArcanasya vihitatvAnniHsaMzayaM tathA cakAretyartha // 115 // atha tasyAH kAmapUjanamAha-AnIteti AnItanaivedyasumAdisaMcayai-ranagamuddizya mahItale kanI / prakSipya sAdha virahA''turA tataH kRtAJjaliAharati sma cedRzam // 116 // sA kanI kanyA kezarA anaGgam kAmadevamuddizya AnItaiH naivedyaiH madhurAdiphalAdibhiH sumAdinA puSpAdinA saMcayaizca mahItale bhUmau ayaM pUjArthajalaM prakSipya tataH arghyadAnAnantaram virahAturA priyaviyogapIDitA satI kRtAJjaliraJjaliM badhvA IdRzaM vakSyamANaprakAraM vyAharati kathayati sma ca prArthayati smeti yAvat // 116 // - tadvayAhRtimevAha-vRndAraketi vRndArakAdhIzvaramAnyazAsana ! pravRddhasArAsuranAthasevita ! . lakSmImano'mbhojavikAzabhAskara ! prabho ! jaya tvaM ratijIvitezvara ! // 117 // vRndArakAdhIzvareNa devendreNApi mAnya zAsanamAjJA yasya sa tatsambuddhau, devendrapUjita ! pravRddhasArairatibalavadbhiH asuranAthaiH asurendraiH sevitaH lakSmImano'mbhojasya lakSNIDhatkamalasya vikAze vikAzane bhAskaraH sUrya iva, lakSmIputratvAtkamalasyeti bhAvaH / ratyAH tadAkhyapriyAyAH jIvitezvara ! . pate ! prabho ! vaM jaya sarvotkarSeNa vartase // 117 // atha tatsAmarthya varNayati pauSpairiti pauSpaiH zaraiH paJcabhireva viSTapatrayaM tvayA nirjitamIza ! helyaa| prAkAmyametadbhuvanatrayAtiga? prakAmamAlokyata eva tAvakam // 118 // Iza ! svAmin ! bhuvanatrayAtiga ! lokatrayottama ! tvayA kAmadevena helayA aprayAsenaiva pauSpaiH puSpanirmitaiH paJcabhiH zaraireva, AstAM bahubhiH lauhAdimayairiti bhAvaH, aitenetarAsAdhAraNaM Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH sAmarthyamuktam / viSTapatrayaM bhuvanatrayaM nirjitaM vazIkRtam tAvakaM kAmadevasya tava etatprAkAmyaM prAbalyaM prakAmaM yatheSTamAlokyate dRzyate eva / / 118 // atha sAmprataM kAmasyAladhyazAsanatvamAha brahmezeti brahmezanArAyaNamukhyanirjarA na zAsanaM lakSayituM kSamAstava / anyaH pratApastava ko vivarNyate vivarNyamAnAdbhutavIryavaibhava ? // 119 // . vivarNyamAnam kIrtanIyamadbhutaM vIrya parAkramo vaibhavaH pratApazca yasya sa tAdRzaH, tatsambodhane stutyapratApa ! brahmA IzaH zivaH nArAyaNo viSNuzca mukhyaM yeSAm te tAdRzA nirjarA devAH tava kAmadevasya zAsanamAjJAmullacayitum na kSamAH samarthAH / sarve eva kAmaparavazA ityarthaH / evaJca anya uktAdanyaH kaH pratApastava vaya'te ? uktaH pratApa evAtimahAn, tato'nyastvaM varNanIya eveti bhAvaH // 119 // atha svAzayaM nivedayati vasturiti vastuH svarUpaM tanayA vijAnate yathArthamityatra na ko'pi saMzayaH / svAmin ! manobhUrmama mAnasaM vidannaniSTabha; saha mAM na yojaya // 120 // . tanayAH putrAH vastuH pituH janayiturityarthaH, svarUpamAzayaM yathArtha eva vijAnate jAnanti ityatra viSaye saMzayo na, apitu nizcaya eva, ata eva, svAmin / manobhUH ! mama mAnasaM vidan jAnan , manojanyatvAttava piturmanasaH putratvAtkAmasya tatsvarUpajJatvAduktahetoriti bhAvaH mAM kezarAm aniSTena anabhimatena bha; saha na yojaya // 120 // athopAmbhamAha kAmamiti kAmaM sameSAM saphalaM karoSi ceti te pravAdaH prathito jagattraye / bhartA tvayA naiva sa me pradIyate tadatra bhAgyaM mama kiM vigIyate // 121 // ? te tava kAmadevasya sameSAM sarveSAM kAmamicchAM saphalaM karoSi ca itIttham pravAdaH janazrutiH jagattraye prathitaH khyAtaH, astIti zeSaH / kintu tAdRzena tvayA mama sa bhartA vasantadevaH na pradIyate tattato'tra mama bhAgyaM vigIyate ninyate kim ? mama mandabhAgyatayA evaivaM bhavatIti bhAvaH // 121 janmAntare'pi sa patirbhavatvityAha vizrANita iti vizrANito janmani nAtra me patirvasantadevaH sa vasantamitra ! ceta / janmAntare'pi priyamenameva me ratIza deyA mRgaye na cAparam // 12 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 293 vasantasya tadAkhyasya sa eva vA mitraM yasya sa tAdRzaH atrAsmin janmani sa vasantadevaH janmAntare'pi enaM vasantadevameva priyaM deyAH dehItyAzAse, aparaM patiM vasantadevAdanyaM na mRgaye icchAmi, atra vasantamitrasya vasantadAnaM sambhavitamapi niSidhyate iti virodhAlaGkAro dhvanyate iti // 122 // atha tasyA AtmaghAtaprayAsamAha ityAdhuditveti ityAdhuditvA kila tasya toraNe nibadhya pAzaM laghu yAvadAgrahAt / udbandhanaM kartumiyeSa kezarA sa tAvadAvirbhavati sma tatpuraH // 123 // ityAdhuktaprakAramuditvoktvA kezarA, kiletyalIke, tasya kAmamandirasya toraNe AgrahAd haThapUrvakam yAvallaghu zIghra pAzaM nibadhya udbandhanaM svakaNThobandhanaM kartumiyeSa pracakrame tAvattasyAH puro'gre sa vasantadevaH Avirbhavati sma prakaTo'bhUdityarthaH // 123 // atha tasyA mAzcaryamAha-meti mA sAhasaM tanvi ! vitanviti svayaM nivedya tatpAzamasau vyasUtrayat / kasmAdakasmAt samupAgataH patirmameti citraM bibharAmbabhUva sA // 124 // tanvi ! kRzAGgi ! sAhasamavimRzyakAritvaM mA na vitanu kuru iti itthaM nivedya kathayitvA asau vasantadevaH svayamAtmanaiva tatpAzaM kezarAgalabaddhaM pAzam vyasUtrayadudamocayat / sA kezarA ca kasmAtkutaH akasmAdatarkita eva mama patiH priyo vasantadevaH samupAgata iti itthaM citramAzcarya bibharAmbabhUva cakAra // 124 // atha vasaMtadevoktimAha-Uce itiuce vasantena satedRzaM ca sA priye ! priyaste'smi sa vipriyojjhitH| etad yadartha niramAyi sAhasaM tvayA kimanyat tava vA'sti durghaTam ? // 125 // satA sajjanena vasantena vasantadevena ca sA kezarA IdRzamUce kathitA, IdRzamiti kimityAha priye ! vipriyenAnarthena ujjhitaH rahitaH sa kuzala iti yAvat , sa te priyo vasantadevo'smi, ahamiti zeSaH / sa ka ityAha yadartha yaM vasantadevamuddizya tvayA kezarayA etadAHmaghAtarUpam sAhasaM niramAyi kRtam , vA athavA tava kezarAyAH anyadAtmaghAtAditaraki durghaTam duSkaramasti ? na kimapItyarthaH yA AtmaghAtamapi kartuM prabhavati / sA anyadapi sarvaM kartuM prabhavatIti bhAvaH // 125 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH samprati karaNIyamAha-pataditi- etammitrapavitramantravazato'tra pAk pravizya sthita ___ stvAM prApaM kila tajjihIpuradhunA'haM kAmadevAjJayA / tannepathyamazeSamasya nijakaM prItyA bhavatyA'rNyatAM, ___yena drAka paridhAya tattava piturvezmA'dhitiSThatyayam // 126 // etasya pratyakSasthitasya mitrasya kAmapAlAkhyasya pavitrasya nirantarA yasya kAryasAdhakasya ca mantrasya parAmarzasya vazataH prabhAvataH prAk purA evAtra mandire pravizyAgatya sthitaH ahaM tat sa vasantadevaH kAmadevAjJayA mandirasthadevAjJayA kAmAturatayA vA tvAM kezarAM jihISu hartumicchuH adhunA prApaM prApto'smi, kileti harSe, tvAM prApya hRSTo'smItyarthaH / tattasmAttava haraNIyatvAddhetoH bhavatyA kezarayA prItyA, na tu balAdityarthaH / nijakaM svakIyamazeSaM samastaM nepathya veSaparidhAnamasya kAmapAlasyArpyatAm dIyatAm , yena tvannepathyadAnena hetunA ayaM kAmapAlaH drAk tannepathyaM paridhAya gRhItvA, tvadveSamAdhAyetyarthaH tava pituH paJcanandinaH vezma gRhamadhitiSThati adhizrayati // 126 // nanu tadanantaramAvayoH kiM karttavyamiti cettatrAha tvadititannepazyabhRtA'munA tava gRhe tanvani ! cAGgIkRte yAsyAvo nizi nau nirIya nagaraM saukhyAptaye svepsitam / .. zrutvaivaM nijaveSamArpayadiyaM sA kAmapAlAya taM, devaM kAmamanusthitaH saha tayA hRSTo vasanto'pyatha // 12 // sanvaGgi ! mRdvani ! tvannepathyabhRtA gRhItatvadveSeNAmunA kAmapAlena tava gRhe aGgIkRte prApte ca nau tvaJcAhaJcetyAvAm nizi rAtrau nirIya te mandirAnnirgatya saukhyAptaye sukhaprAptaye svepsitaM nijeSTaM nagaraM yAsyAvaH, evamuktaprakAraM zrutvA iyaM sA kezarA kAmapAlAya nijaveSamArpayadattavatI, athAnantaraM vasantaH vasantadevo'pi tayA kezarayA saha taM mandirasthaM kAmaM devamanu kAmadevamUrteH pazcAbhAge sthitaH san hRSTaH harSamAptavAn // 127 // atha kAmapAlasya tato nirgamanamAha-puSpaudhairitipuSpaudhaiH pUjayitvA parimalakalitaiH kAmadevaM prakAmaM, noraGgyantarhitAsyaH sulalitagamanaH kezarAkalpakalpaH / udghATayA'raM kapATe svayamapi ruciraH kAmapAlo nirIya, tatsakhyA dattahastaH pRthutaramabhajad yApyayAnaM nRvAdyam // 128 // ruciraH sundaraH kAmapAlaH kezarAyAH kalpaH nepathyameva kalpo nepathyaM yasya sa tAdRzaH kezarArUpaH san parimalakalitaiH surabhibhiH puSpaudhaiH kAmadevaM prakAmamatizayena pUjayitvA nirayAm ava Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-pradhodhinIyutam guNThane antarhitaM tirohitamAsyaM mukhaM yasya sa yathA mukhaM dRSTvA na ko'pi lakSayediti bhAvaH tAdRzaH san svayamapi svayamevAraM zIghraM kapATe arare udghATya nirIya kAmandirAnnirgatya tasyAH kezarAyAH sakhyA priyaGkarayA dattahastaH gRhItakaraH sulalitagamanazcArugatimAn stryucitagatimAnityarthaH / nRvAhyam puruSavAhyam pRthutaraM vizAlaM yApyAyAnaM zibikAmabhajat // 128! atha tasya paJcanandigRhaprAptimAha-vAhIkairitivAhIkairuhyamAnaM prathamamadhigataM paJcanandIbhyagehe - yAnAduttArya vegAt prathamasahacarI svarNavetrAsanastham / taM proce kezare ! tvaM sahRdayahRdayAdhIzasaMyogahetuM __mantraM tiSTha smarantI, bhavati hi bhavinAM mantrato vaacchitaarthH||129|| vAhIkaiH tajjAtIyaiH zibikAvAhakapuruSaiH uhyamAnam zibikAyAM nIyamAnam prathamam tadeva prathamaM yathAsyAttathA na tu prAkkadApi paJcanandIbhyasya gehe adhigataM prAptam prathamA pUrvoktA sahacarI sakhI priyaGkarA vegAd jhaTiti yAnAt zibikAyA uttArya svarNasya vetrAsane tiSThatIti taM tAdRzaM taM kAmapAlaM kezarArUpaM proce; kimityAha kezare ! tvam sahRdayasya priyasya hRdayAdhIzasya svaprANezasya saMyogahetuM saGgamasAdhakaM mantraM smarantI hRdi japantI tiSTha, nanu mantrasmaraNena kimiti cettatrAha hi yataH bhavinAM prANinAm mantrataH mantrasmaraNataH vAJchitArthaH bhavati abhISTasiddhirbhavati, mantrasyAlaukikazaktimattvAditi bhAvaH // 129 // . atha madirAyAstatrAgamanamAha- taditi-- tadvAkyazravaNAdanantaramasau tasyAM gatAyAM tadA mantraM kAmaratISTasaGgamakaraM nAmA'smarat so'pyalam / tatkAntA madirA'pi mAtulasutA zrIkezarAyAstadA ''hUtA zaGkhapurAdihA''gamadaraM pANigrahasyotsave // 130 // asau kezarArUpaH sa kAmapAlo'pi tasyAH priyaGkarAyA vAkyasya zravaNAdanantaraM tasyAM priyaGkarAyAM gatAyAM satyAm tadA kAmasya ratezca iSTaM saGgamakara saGgamasAdhakazaktimantaM mantraM alamatyartham asmarannAma, nAmetivAkyAlaGkAre tadA tasminkAle tasya kAmapAlasya kAntA priyA zrIkezarAyAH mAtulasya sutA madirA api pANigrahasya kezarAvivAhasyotsave AhUtA AmantritA satI araM zIghrameva zaGkhapurAdiha paJcanandigRhe AgamadAgatA // 130 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH atha madirAkRtakezarAsamAzvAsanamAha- tasyetitasyAgre sA niSodamavadadudayakoSNaniHzvAsapUrva kiM khedaM kezare ! tvaM niyativiniyate kAryajAte tanoSi ? Aste te jIvitezaH priyasakhi ! sukRtI zrIvasantaH kalAvA nityazrauSaM sakhIbhyo nijanagaragatA saukhyasampattidAbhyaH // 131 // sA madirA tasya kezarArUpasya kAmapAlasyAgre niSadha upavizya udayan nirgacchan koSNaH khedAdISaduSNaH niHzvAsaH pUrvaH yathAsyAttathA uSNaM niHzvasyetyarthaH / idamavadat, idamiti kimityAha- kezare ! niyatyA bhAgyena viniyate niyantrite kAryajAte kAryamA sati kiM khedaM tanoSi ! na karttavyam , svAdhIne hi khedo yuktaH, bhAgyAdhIne tu khedAnna ko'pi lAbha iti khedastyAjya iti bhaavH| tatpriyavarNanena tAmAha priyasakhi te tava jIvitezaH priyaH vasantaH vasantadevaH kalAvAn kalAkuzalaH sukRtI puNyavAMzcAste itIttham nijanagaragatA svapurasyaivAhaM madirA saukhyasya sampattimAdhikyaM dadatIti tAbhyaH sukhadAtrIbhyaH sakhIbhyo'zrauSam // 131 // na kevalaM tavaiva priyaviyogaH, kintu mamApotyAha- mayeti-- mayA priyaviyogajaM pracuraduHkhamAsvAditaM svayaM khalu vadAmi tata taba vidhAtumAzvasanAm / vidhirbhajati vAmatAM kila tanotyaniSTaM tato gato'yamanukUlatAM sakhi ! manISitaM dAsyati // 132 // mayA madirayA'pi priyaviyogajaM pracuraduHkhamatiduHkham AsvAditamanubhUtaM khalu, tadanubhUtaM duHkham tavAzvasanAM manaHzAnti vidhAtuM kartuM svayaM vadAmi. samAnaduHkhe jJAte manodhairya badhnAtIti bhAvaH / sakhi ! kila yadA vidhiH vAmatAM pratikUlatAM bhajati zrayati tatastadA aniSTaM svAnabhimataM tanoti, tatastadanaMtaram anukUlatAM gataH vidhiH manISitaM svAbhimataM dAsyati, iNTAniSTe bhAgyAdhIne iti bhAvaH // 132 // tvaco'pi mamaduHkhamadhikamityAha- kiJceti-- kizca tvaM sakhi ! varNanIyacaritA dhanyA'si nUnaM yathA ___''lApAlokana sukhaM saha muhuH svapreyasA''sAditam / vRttaM me'pyatidAruNaM punariMdaM saMzrUyatAM duHzravaM, ___svAlIbhiH samamekadA'gamamahaM zrIzaGkhayakSotsave // 133 // sakhi ! kiJca tvaM kezarA nUnaM nizcayena varNanIyacaritA stutyacaritA dhanyA dhanyavAdAr2yA cAsi, tatra hetumAha- yathA tvayA kezarayA svapreyasA svapriyatamena saha muhuH vAraMvAram AlA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 297 pA''lokanajaM sambhASaNadarzanajanitaM sukhamAsAditam prApam, nanu tarhi tvaM kathamasIti cettatrAha punaH me mama madirayA idaM vakSyamANam vRttamudanto'tidAruNamatibhayaMkaramatikaThinaM vA, ata eva duHzravam zrotumapi duHkhaM saMzrUyatAm, kintadityAha- svAlIbhiH / nijasakhIbhiH saha ahaM madirA ekadA zrIzaGkhayakSasyotsave agamam gatavatI // 133 // nanu tatra kimabhUdityAkAGkSAyAmAha -tatretitatrA'zokapalAzipallavacayaM gRhNantamekAntato, mUle'zokahAmadramasya taruNaM mUrtyA smaraM praikSiSi / tAmbUlaM prahitaM sarAgamanasA tasmai vayasye ? mayA, tenA'haM karuNArasAmbunidhinA vyAlebhato rakSitA // 134 // tatra zaGkhayakSotsave ekAntata ekAnte azokasya tadAkhyasya mahAdrumasya mUle azokapalAzinaH azokavRkSasya pallavacayaM kisalayapuJja gRhNantam mUrtyA svarUpeNa kRtvA smaraM kAmadevatulyaM taruNaM yuvAnaM praikSiSi dRSTavatI, vayasye ! sakhi ! mayA madirayA tasmai yUne sarAgamanasA sapremahRdayena tAmbUlaM prahitaM sakhIdvArA preSitam / karuNA eva rasastasyAmbunidhinA sAgareNa tena taruNenAhaM madirA vyAlAnmattAdibhato gajAdakSitA'gopi // 134 // nanu tataH kimabhUdityAha-bhUya iti-- bhUyo vyAlakarIndrabhItividhurA naSTA sakhIbhiH samaM, pazyantI punareva taM bahutaraM praikSiSyahaM na kvacit / vArImadhyagateva tatmabhRti ca stamberamI vistRto dvegA mANimi gADhapaJjaramitA sArIva duHkhArditA // 135 // bhUyaH punaH vyAlAnmattAtkarondrAdyA bhItistayA vidhurA pIDitA sakhIbhiH samaM naSTA palAyitA punareva muhurmuhuH bahutaraM savizeSaM pazyantyapi ahaM madirA taM taruNaM kvacidapi na praikSiSi dRSTavatI, tatprabhRti tadArabhya ca vArImadhyagatA AlAnabaddhA stamberamI gajastrI iva vistRtodvegA'tyudvegavatI gADhe dRr3he paJjare mitA baddhA sArI zukastrI iva duHkhenArditA pIDitA prANimi jIvAmi, na tu sukhaM jIvAmi, paratantratvAtpriyaviyogAcceti bhAvaH // 135 / / priyadarzanadaulabhyamAha-vineti vinA svapnaM kA'pi priyasakhi ! na pazyAmi tamahaM, prasanne daive'taH paramapi yadIkSiSyata iha / tanUkartuM duHkhaM hRdi tava puraH pocyata idaM, yathA duHkhI duHkhaM kalayati tayA naiva hi sukhI // 136 // zA. 38 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH sargaH / priyasakhi ! kezare ! ahaM madirA taM priyaM kAmapAlaM svapnaM vinA kvA'pyanyatra jAgratIti bhAvaH na naiva pazyAmi tadekatAnacittatayA svapne so'nubhUyate, na tu jAgratyA, svapnasya jAgraccintitA'nuguNatvAditibhAvaH evaJca taddarzanaM bhAgyAdeva.saMbhAvayAmi, tadAha- yadi athavA ataH asmAt kAlAtparamagrataH ihAsmin janmani, daive bhAgye prasanne anukUle satyeva IkSiSyate'pi tadarzanasaMbhAvaneti yAvat, nanu madane tava svaduHkhakathanena ko lAbha iti cettatrAha- idamanubhUyamAnaM hRdi duHkhaM hRtsthaM duHkhaM tanakartumalpIkatta laghUkartumityarthaH tava kezarAyAH puraH procyate, kathanena hRSTebhyo duHkhaM laghUbhavatIti bhAvaH kiJca sahAnubhUtyA samAzvAso'pItyAha- yathA hi duHkhI svayaM duHkhitaH duHkhaM parakIyaM duHkhaM kalayati manute, sahAnubhUteriti bhAvaH tathA sukhI naiva, samAnazIlAbhAvAtsahAnubhUterabhAvAditi bhAvaH // 136 // ____ tvadadhika duHkhazIlatayA'pi yathA'haM dhairyavatI tathA tvamapi dhairya samAzrayetyAhataditi-- tat khedamAzu vijahIhi manaH prasAda-saMpAdakaM sakhi ! samAzraya dhairyameva / ArAdhito vidhirayaM tava zarmadAtA, naitAdRzasya bhavatIha kRtaghnabhAvaH // 137 // tattasmAtsvAdhikaduHkhitAmapi sadhaiyA~ mAM dRSTvA Azu khedaM priyAprAptijaM duHkhaM vijahIhi tyaja, tathA, sakhi ! manaHprasAdasampAdakaM dhairyameva samAzraya, dhairyeNa hi duHkhaM sahyate, manazca svasthaM bhavatIti bhAvaH nanu na dhairyamAtraNeSTaprAptiriti cettatrAha- ayaM mantrajapAtmakaH vidhiranuSThAnam ArAdhitaH kRtaH san tava kezarAyAH zarmadAtA iSTapradaH, syAdeveti zeSaH, dhairyamAsthAya mantra japa, tadeva samarthayati ihAsmin viSaye iSTasAdhanavidhau etAdRzasya mantrAnuSThAnAdiprakArasya vidheH kRtaghnabhAvaH niSphalatvaM na naiva, bhavati api tu phalapradatvameveti bhAvaH // 137 // atha kAmapAlasya svaprakaTanamAha-nIraGgImiti nIraGgImapanIya tAmatha jagau kAmaH sa raGgAnvite !, yaM tvaM kAGkSasi sarvadA sa ca purA dRSTapiyaste'smyaham / saMyuktA'styadhunA vasantasuhRdA sA kezarA tvaM maye vaitasyA'bhimataM vidhevidadhataH kiM vA vilambo bhavet // 138 // atha madiroktizravaNAnantaram sa kezarArUpaH kAmaH kAmapAla: nIraGgImavaguNThanamapanIyotsRjya, prakaTo bhUtveti yAvat jagau kimityAha raMgAnvite ? tvaM madirA yaM puruSaM sarvadA kAGkSasi icchasi sa tvatkAmanAviSayaH purAdRSTazcAsau priyazca sa tAdRzazca te tava ahamahamevAsmi nanu tarhi kezarAyAH kimiti yattatrAha sA tava sakhI kezarA adhunA vasantena tadAkhyena suhRdA priyeNa saMyuktA militA'sti, vaM madirA mayA svapriyeNa kAmapAlenaiva, nanu Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 299 kathamitthaM jAtamiti cedacintyamahimA vidhirityAha etasya prasiddhasya vidherbhAgyasya abhimatamiSTaM vidadhataH sampAdayataH sataH ko vA vilambo bhavet ? na ko'pItyarthaH acintyamahimAtvAdvidhirabhimataM jhaTityeva sampAdayati, yaduktam" AnIya jhaTiti ghaTayati vidhirabhimatamabhimukhIbhUta" iti // 138 // nanvevametat samprati kiM vidheyamiti cettatrAha-preti-- pratyAsIdati sAMpataM miyatame ! velA'pi vaivAhikI, kizcida yena nirIyate jhaTiti me tad dvAramudbhAvaya / pazcAtyopavanIyapakSakamiyaM tasyA'tha sA'darzayat, tenaiva prayayau samaM madirayA kAmaH sa kAmAturaH // 139 // priyatame ! samprati vaivAhikI velA vivAhamuhUrtamapi pratyAsIdati AsannatAmeti, ataH yena dvAreNa niroyate nirgamyate tattAdRzaM kiJcitkimapi dvAraM me mama jhaTiti udbhAvaya darzaya yenAramito nirgacchAva iti bhAvaH athAnantaramiyaM sA madirA tasya kAmapAlasya pAzcAtyasya gRhapazcimasthasyopavanasya pakSakaM dvAramadarzayat, tatazca sa kAmaH kAmapAlaH kAmAturaH rAgAtaH san rAgAturasya hi na kiJcidakarttavyamivetyataH tenaiva dvAreNa madirayA samaM saha prayayau nirgatavAn // 139 // atha jinapatiH kathAmupasaMharannAha-AyAtasyeti-- AyAtasya puraH pure'tra madirAmANezvaraH kezarAprANezasya sametya dArakalito'sau pApa kAmo mudam / prAgjanmapriyatAvazAd narapate tau Dhaukane paJcaka vastUnAM tanuto'nizaM kalaya tAnagraM niSaNNAnimAn // 14 // puraH prAgeva atrAsmin hastinApure AyAtasyAgatasya kezarA prANezasya vasantadevasya militvA sametya, sambandhasAmAnye SaSThI dArakalitaH priyAsamanvitaH asau kAmaH kAmapAlaH mudaM prApa narapate ? kurucandra ? tau dvau vasantadevakAmadevau prAgjanmapriyatAvazAt pUrvajanmapremAdhonau santau Dhaukane tavopahAre'nizaM sarvadA vastUnAM paJcakam paJcavastUni tanutaH sampAdayataH tAnimAn pUrvajanmapriyAnagraM niSaNNAn upaviSTAn kalaya jAnIhi // 14 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrIzAntinAthamahAkAvyam aSTAdazaH srgH| priyasaGgamAdiSTaM bhujhvetyAha-iSTairiti-- iSTairebhiH saha narapate ! jAtatattvAbabodhastattvaM bhoktuM prabhavasi tarAM sannidhisthainikAmam / neyatkAlaM kimapi bhavatA bhuktametAnamatvA'bhISTAn prItAn sukRtakaraNe nirnidAnaM sahAyAn // 141 // narapate ! kurucandra ! jAtatattvAvabodhaH etenoktaprakAreNa vastupaJcakaDhaukanamarmajJaH san ebhirihasthaiH sannidhisthaiH sadbhiH jAtaparicayairiSTaiH priyaiH saha tattvaM sArabhUtaM vastu bhoktumupabhoktuM nikAmam yatheccham prabhavasi tarAm samartho'si yadvA nikAmaM bhoktumityanvayaH etAn pArzvasthAn abhISTAn priyAn prItAn prasannAn sukRtakaraNe puNyavidhau nirnidAnam niSkAraNaM yathAsyAttathA sahAyAn upakArakAn amatvA ajJAtvA bhavatA tvayA kurucandreNa iyatkAlametAvantaM kAlaM kimapi na bhuktam, priyasaGgato bhuktaM bhuktam anyathA tvabhuktameveti bhAvaH // 141 // atha teSAM gRhagamanamAha-AkaNyeti Akayetyatha paJca te'pi sahasA'smArSarbhavaM prAktanaM, sthemapremanimittasakhyabhaNane sAkSitvavidyotakam / zrIzAntiM kurucandrabhUmipatirapyAnamya kalyANadaM, pAmemNA svagRhe ninAya caturo bandhUnivecchuH sukham // 142 // athAnantaram te kurucandrAdayo'yi ityuktaprakAramAkarNya zrutvA sahasA zIghraM prAktanaM bhavaM pUrvaanma asmArSuH tathA, zrIkurucandrabhUpatiH sthemnaH sthirasya premNaH nimittasya sakhyasya bhaNane kathane satyApane vA sAkSitvavidyotakam sAkSiNaM, sarvajJatvAditi bhAvaH kalyANadaM zrIzAntimAnamya praNamya sukhamicchuH san prAk pUrvajanmanaH premNA bandhUniva caturaH vasantadevAdIn svagRhe ninAya nItavAn // 142 // AsIcchrIgurugacchamaulimukuTazrImAnabhadraprabhoH, paTTe shriigunnbhdrmurisugururvidyaandiisaagrH| tacchiSyeNa kRte gato'samarasaH zrIzAntivRtte mahAkAvye zrImunibhadrasarikavinA sargo'yamaSTAdazaH // 143 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / nigadasiddho'yaM zlokArthaH pANisthaM badaraM yathA kalayati dravyeNa kAlatraye, paryAyeNa tathAkhilaM jagadamuM zAntiH sadA zAntidam / natvA'nugrahakAmyayA rucimatA madhehasarga mudA, nAmnA darzanasarireSa zubhadhIyA'khyAti cASTAdazam // iti zrImanmunibhadrasUrikRte zrIzAntinAthacarite zAsanasamrAT-sUricakracakravatiparamasadguruzrImadvijayanemisUrIzvara paTTAlaGkArAvAptanyAyavAcaspati-zAstravizAradavirudAcAryazrIvijayadarzanasUrIzvara sandabdha prabodhinI vyAkhyAyAmaSTAdazaH sargaH samAptaH // 0000300 000000000 900000/. CcV Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aham // atha ekonaviMzaH sargaH // sargAdau maGgalamAracana zAnti stAti-pRthvyAmiti pRthvyAM yasmin saMpravRtte vihAraM, kartuH sAgre yojanAnAM zate'pi / nezustUrNa mAridurbhikSarogAH, sa zrIzAntiH zreyase bhUyase vaH // 1 // yasmin zrIzAntau pRcyA vihAraM pAdacAreNa bhramaNaM katta, dezanAdinA lokAnugrahAyeti bhAvaH / sampravRtte sati, sAgre sAdhike yojanAnAM zate'pi catasRSu dikSu pratyekaM paJcaviMzatirmadhye mArayazca durbhikSaM ca tAdRzA anye cApi rogAH tUrNa nezuH zAntAH tIrthakRto'cintyAtizayavatvAditi bhAvaH / sa tAdRzo'laukikamahimA zrIzAntiH tadAkhyatIrthakadvo yuSmAkam vAcakAnAM zrotRNAM ca bhUyase pracurAya zreyase kalyANAya, bhUyAditi zeSaH // 1 // atha trayodazabhiH kulakena lokopakRtikriyAvarNanamukhena zrIzAntevihAramAha-prAmI. jAnAmiti grAmINAnAM nAgarANAmivA'vantazcittaM harSa nirvizeSa prayacchan / sAmyotkarSa saMpapannasya dUraM, kSetrajJasyA'vasthitestattvavRttyA // 2 // antazcittaM manasi sAmyotkarSa sarvaprANiSu samatA'tizayam dUramatizayena samprapannasyAzrisasya kSetrajJasya svAtmanaH "kSetrajJa AtmA puruSa" ityamaraH / tattvavRttyA svasvabhAvAnurUpeNa, kaSAyAdisakalamalakSayAditi bhAvaH, tatra ca samatAzrayaNaM heturiti padArthahetukaM kAvyaliGgam / avasthiteravasthAnAddhetoH nAgarANAmiva grAmINAnAm nAgarANAm grAmINAnAM cetyarthaH / nirvizeSaM niratizayaM harSa prayacchan dadAnaH, vyahArSIdityagrimeNAnvayaH, evamagre'pi bodhyam / yo hi samatAzrito vizuddhAtmA ca, taM dRSTvA janAstuSyantItyevamuktiriti dhyeyam // 2 // kaSAyanAzAya taddezanApravRttimAha-vizveti vizvArAmaM tApyamAnaM kaSAyajvAlAjihvajvAlajAlena kAmam / siJcannuccairdezanAvAripUraibibhratsvacchaM zambaraM vArido vA // 3 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 303 kaMSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH jvAleva jihvA yasya so'gniH sa iva, tApakatvAditi bhaavH| tasya jvAlAnAM jAlena kalApena, kaSAyajanitapravRttibhirityarthaH / kAmamatyartham; tApyamAnam bharyamAnam, pIDyamAnamiti yAvat, vizvamArAma upavanamiva, tam, lakSaNayA vizvasthalokamityarthaH / dezanA upadezavAcaH vAripUrAH jalapravAhA iva taiH svacchaM nirmalaM niraticArazca zambaraM jalam "nIrakSIrAmbuzambara" mityamaraH / upameyapakSe sazayoH zleSAt sambaram sarvathA AzramanirodhAtmakaM sarvaviritirUpaM cAritramityarthaH, bibhrat dhArayan vArido vaH jaladhara iva, uccaiH atyantaM siJcan plAvayan varSan ka ivetyata Aha-yathA hi vAridavarSaNena ArAmatApavilopaH, tathA tIrthakaddezanayA kaSAyopazamena kRtvA lokamanastApavilopa iti bhAvaH // 3 // dezanayA na tApalopamAtram kintu prabodho'pItyAha hRtveti-- hRtvA vizvavyApi mohAndhakAraM vAgusrodhairbodhayan bhavyapadmAn / bhindanU sarva lokakokasya zokamAdityo vA vipralambhaprabhUtam // 4 // vAcaH dezanAgiraH umraughAH mohAndhakAranAzakatvAt kiraNakalApA iva taiH kRtvA "kiraNosamayUkhAMzugabhastivRSNirazmayaH' ityamaraH / vizva vyApnotIti sa sarvalokagatazcAsau mohaH anAtmA''tmIyeSu AtmAtmIyabuddhiH, sa aMdhakAraH iva jJAnAvarakatvAtsa ca tam, hRtvA dUrIkRtya, ata eva, bhavyAH prabodhaikadharmatvAnpamAnIva tAn, bodhayan vikAsayan samyaktvavavataH kurvazca, vipralambhAttIrthAntarIyakRtAnnAnAyuktiprayuktibhirvipratAraNAt, teSAM mithyAtvAditi bhAvaH, prabhUtam, jAtam, atha ca divA'pi megharAhUparAgAdibhiH rAtribhrAntyA viyogajam, lokaH kokaH cakravAka iva tasya sarva zokam duHkham bhindan nAzayan Adityo vA sUrya iva, vyahArSIt / upamA // 4 // atha tasya chatratrayadhAraNa varNayati-vRttatveti vRttatvAinirmalatryAtapatrovyAjAd maulerUddhamAkAzadeze / prAgArAddhAM dhArayan sutriratnI kAzaM vAlyApayan vizvamadhye // 5 // maulermastakasyordhvamupari AkAzadeze'vakAze vRttatvabhrAD vartulAkArA yA nirmalA'vadAtA tryAtapatrI chatratrayaM tasyA vyAjAnmiSAt prAk pUrvakAle ArAddhAM sevitAm sutriratnIm samyag darzanajJAnacAritrarUparatnatrayaM dhArayan vizvamadhye kArtajJaM kRtajJatAM khyApayan prakaTayan veva, siddhayartha prAgA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH srgH| rAddhAm triratnIm sAmprataM kRtakRtyo'pi dhArayAmyeveti kutajJo'hameva, na tu akRtajJaH, atyAgAditi bhAvaH // 5 // atha taddhvajaM varNayati-uddAmodyaditi uddAmodyacchauryavIryapracaNDamohAt trAsAcchiSyavargasya pUrvam / bhagnajJAnA'hAnavijJAnahetoruvIkRtyodbhAvayan svadhvajaM vA // 6 // pUrva samyaktvapratipattitaH prAka, ziSyavargasya uddAmAni ucchRGkhalAni nigrahItumazakyAnIti / yAvat, udyanti vardhamAnAni ca zauryANi vIryANi ca yasya sa cAsau pracaNDo'nabhibhavanIyo mohazca tadrUpAt trAsAt bhagnajJAnatvAt luptavivekatvAd hetoreva ziSyavargasya AhvAnasya vijJAnam jJAnam taddhetostadartham mA bimehi, Agaccha matpArzvam atra ca samyagdarzanAdiratnatrayaprAptiH samastamohavyapohazca tava syAdityevamAsAnaM karomIti jJAnArthamityarthaH, vA iva svadhvajam UnvIkRtya utsaMsthaM kRtvA udbhAvayan prakaTayan, vyahArSIt, utprekSA // 6 // atha vihAraprakAramAha-pAdeti pAdAbjAdhaH svarNapadmAni kurvan svptnshriijaagruukmmaanni| sarvotkRSTaM niHspRhatvaM bruvANo nirvANasya pApaNe lagnakAmaH // 7 // pAdAbje iva tayoradhaH adhastAt pAdatale ityarthaH, svA svakIyA yA pratnA atiprAcInA "purANe pratanapratnapurAtanacirantanAH" ityamaraH zrIH tayA jAgarUkA'tiprakaTA prabhA yeSAM tAni tAdRzAni svarNapadmAni svarNakamalAni kurvan, tIrthakRtpAdanyAsasthAne devaiH prAgeva svarNakamalaprastaraNAditi bhAvaH ata eva sarvotkRSTamananyAsAdhAraNaM niHspRhatvaM nistRSatvaM bruvANaH kathayanniva, sarve suvarNArthaM spRhayanti, ahaM tu votarAgatvAttatpAdatale kRtvA tRNAya manye mohakSayacikIrSA cettadA tvamapi tathA manyasveti bhAvaH / tathA nirvANasya mokSasya prApaNe janA muJcantvityevam lagnakAmaH samIhamAnaH, paramakAruNikatvAditi bhAvaH / vyahArpot, atra svarNapadmapAdAdhaHkaraNasya niHspRhatvakathane hetutvopagamAdvAkyArthahetukaM kAvyaliGgamalaGkAraH // 7 // atha taddharmacakraM varNayati-agre iti agre sphUrjaddharmacakreNa sUrya jitvA bhAtA bibhratA''rAsahasram / vizvasyAndhyaM nirvizaGkaM vitanvad mohadhvAntaM nimnatA rAjamAnaH // 8 // * mohaH dhvAntamiva tat nimnatA nAzayatA, ata eva, sUrya jitvA'bhibhUya, bhAtA prakAzamAnena, sUryo hi dhvAntameva nAzayati, na tu mohanvAntamiti tato'yamadhika iti bhAvaH / ArANAma Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam rANAM sahasraM bibhratA dhArayatA, sahasrAreNetyarthaH / agre sphUrjatA vijrambhamANena dharmacakreNa rAjamAnaH zobhamAnaH, vizvasya mohAndhasya sarvasyAndhyaM mohadRSTiviloparUpam nirvizaGkamasaMzayam vitanvan kurvan vyahArSIt // 8 // atha tasya cAmaravIjanamAha-zakreti zakrezAnastrIpramodapramuktalAjA''bhAbhyAM sarvadA cAmarAbhyAma / jambUdvIpAntargatAnuSNarazmidvaitajyotsnAnirjaya vIjyamAnaH // 9 // zakrezAnayoH strIbhiH tatraiva devInAM sadbhAvAditi bhAvaH pramodAtpramuktA vikIrNA lAjA ivAbhAta iti tAbhyAM lAjavadravalAbhyAm cAmarAbhyAm jambUdvIpAntargatayoH anuSNarazmyoH candrayoryad dvaitaM dvitvaM candradvayasya / jyotsnAyAH cAmaradvayarUpam dena kRtvA jyotsnAyAH vyomacandradvayacandrikAyAH nirjayo'bhibhavanaM yathAsyAttathA sarvadA vIjyamAnaH, vyahArSIt // 9 // atha gandharvAdistutimAha-gandharveti gandharvodhaH susvarairgIyamAnaH zraddhAzudhdaizcAraNaiH stUyamAnaH / AkAzasthaiH khecarANAmadhIzaiH svIyastrINAM daryamAno'GgulIbhiH // 10 // gandharvANAmaudhaiH samUhaiH susvaraiH zrutipriyaiH svaraiH kRtvA gIyamAnaH kIrtyamAnaH zraddhAzuddhaiH zraddhAlubhizcAraNaiH mAgadhaiH stUyamAnaH AkAzasthaiH khecarANAM vidyAdharAdInAmadhIzaiH svIyastrINAm vidyAdharAdipatnInAmaGgulibhiH daryamAnaH vyahArSIt // 10 // atha tasya dhAdipravRttimAha-saure iti saure mArge dundubhidhyAnapUrva dharmasthAnaM vAsayan sarvato'pi / dezatyAgaM nirdizaMzcApi pApavyApArANAmekavAraM svato'pi // 11 // svataH AtmanA'pi ekavAram yugapadeva sarvato'pi sarvatraiva saure sUryasambandhini mArge pathi AkAze ityarthaH / dundubhidhvAnaH pUrvaM yathAsyAttathA, dharmasthAnaM samavasaraNaM vAsayan Azrayan dharmasthAnavAsanakAle yugapadeva sarvatraivAkAze dundubhayaH svayameva nadantIti citrameSo'tizaya iti bhAvaH / pApavyAparANAM hi dezataH tyAgaH taM, cakArAtsarvatatyAgaM ceti bhAvaH / nirdizannupadizaMzcApi, vyahArSIt // 11 // atha bhavyAnAM tatkRtasamyaktvaprApaNamAha bhavyeti bhavyakSetrAbhyantarAle kukarmadAvapluSTe bodhasIreNa kRSTe / svacchodazcadbhAvanA'mbhaHpasikte samyaktvAkhyaM bIjamekaM vapana jnyH||12|| - zA0 39 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrIzAntinAthamahAkAvyam-ekonaviMzaH sargaH / kukarmahiMsAdirUpaH dAvo dAvAnala iva tena pluSTe dagdhe bhavyAH kSetrANIva tadantarAle madhye bodhaH sadbodhaH sIro hala iva tena kRSTe kRtasaMskAre sati svacchainimalaiH udaJcadbhirucchaladbhiH bhAvanA abhAsIva taiH prasikte kRtaseke ca sati samyaktvAkhyamekamAsAdhAraNaM bIjaM vapana jJaH jJAnI sa tI kRvyahArSIt upamA // 12 // atha pravRttyantaramapyAha-preti prAdakSiNyaM zAkunAnAM prakurvan dAkSiNyaM vA ropayaMstanmanaHsu / mithyAdRSTIn kaNTakaughAnivArAd mAhAtmyenA'vAGmukhAn nirmimANaH // 13 // zAkunAnAM pakSigaNAnAm prAdakSiNyaM prakurvan yathA pakSigaNA api prabhupradakSiNaM kurvantItyevaM svamahimnA tathA vidadhan tathA teSAM zAkunAnAM manaHsu dAkSiNyaM namratAM ropayan sthApayan namraH san hi zraddhAlurbhavatIti bhAvaH tathA avAGmukhAn kaNTakaughAniva yathA yatra bhagavAn viharati tatra sa nikhilakaNTakAnadhomukhAn svamahimnA kurvANa iva mithyAdRSTIn jinoktattvA'zraddhAlan tatkRtapUrvapakSarUpANAmanivArAdazaktyA'nuttaraNAddhetoH mAhAtmyena svAtizayamahimnA avAGmukhAn parAjitAn lajjAnamramukhAn nirmimANaH kurvANaH, vyahArSIt // 13 // atha vihAradezamAha-namrIti namrIkurvan vartmagAn zAlasaGghAn samyaktvATyAn zrAvakaughAnivA''rAt / tatrAthA'rhan zrIsurASTrAkhyarASTre svAmI rAjan prAtihAryairvyahArSIt // 14 // atha svAmI arhan tIrthakRt, tatra prasiddha zrIsurASTrAkhyadeze prAtihAyaH aSTabhirazokAdibhiH prasiddhaiH prAtihAryaiH rAjan zAbhanAnaH ArAt dUre samIpe ca,sarvatretyarthaH "ArAdUrasamIpayoH" ityamaraH samyaktvADyAn samyaktvasaMpannAn zrAvakaughAn zrAvakasamUhAniva vartmagAn mArgasthAn zAlasaGghAn vRkSasamUhAn namrIkurvan , vihArasamaye teSAM puSpaphalabharanamratayetthamuktiH vyahArSIt // 14 // kulakam / atha saurASTra varNayati-adhveti-- adhvanyAnAmAzu yatrAraghaTAzcItkAreNa zrotramArga gatena / khedacchedaM kurvate pUrvameva pazcAdApaH zItalAzcAtape'pi // 15 // yatra saurASTre Atape kharakare'pi araghaTTAH jalayaMtrANi pUrvameva cItkAreNa jalodaJcanajanitArAveNa zrotramArga karNavivaraM gatena prAptena satA adhvanyAnAM pathikAnAm khedacchedaM klamApanayamAzu kurvate zItalA Apo jalAni ca pazcAt klAntAH tRSitAzca pathikAH prathamamaraghaTTazabdaM zrutvaiva tRpyanti pazcAdadbhirityatra suzravA araghaTTazabdAH zItalAzcApa iti tRSAvicchedakA iti bhAvaH // 15 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutama 307 artha tatratyasamudraM varNayati-premotkarSamiti-- premotkarSa bibhrato'patyarUpe niHsAmAnyaM bAlakAle'pi candre / pArAvArAt putravAtsalyametad yasmaeNillokairIkSitaM zikSitaM ca // 16 // yasmin saurASTra bAlakAle'pi udayakAle'pi, dvitIyAditithau vA apatyarUpe putrarUpe candre samudrAccandrotpattiriti paurANikAH / niHsAmAnyamasAdhAraNaM premotkarSapremAtizayam, candraM dRSTodadhau velA samAyAtItIthamuktiH bibhrataH dhArayataH pArAvArAt samudrAtsakAzAt etatsarvAnubhUtaM putre viSaye vAtsalyam laukairIkSitaM dRSTaM zikSitamadhigataJca, kathamanyathA sarve putre snihyantIti bhAvaH atra lokA itaravilakSaNApatyavatsalA ityarthaH atra putravAtsalyasya samudrAt zikSaNamutprakSyate'dhyavasyate veti utprekSA'tizayoktirvA // 16 // atha tatratyalokAnAM-guNAntaramAha gambhIreti-- gambhIratvaM yatra lokairupAttaM nUnaM bhaktayA sannidhisthAt samudrAt / lakSmIvrattvaM cApi, kiM vA mahAnto naivA''rAddhAH saMprayacchantyatuccham // 17 yatra saurASTra lokaiH sannidhisthAtsamIpasthAtsamudrAtsakAzAt bhaktyA ArAdhanayA kRtvA gambhIratvaM dhIrabuddhitvam lakSmIvattvamaizvaryaJcApi upAttaM gRhItam nanamatprekSe samadra ubhayoH sattvAditi bhAvaH nanu bhavatu samudre tadubhayam kimiti tena tebhyo dattamityato'rthAntaraM nyasyati kimiti mahAntaH vizAlAzayAH ArAddhAH sevitAH santaH kiM kataraM vA atuccham sAravad dravyAdi naiva samprayacchanti dadati ! api tu sAravadapi pUrvameva dadatItyarthaH idameva mahattvamiti bhAvaH // 16 // atha tatrAtithisatkAriNo janA ityAha-dRSTeti-- dRSTvA santo yatra kUpAntoghaTAzcItkArasya cchdmnaucitybhaajH| abhyAyAtaM svAminaH zikSayeva pRcchantyeva svAgata pAnthavargam // 18 // yatra saurASTre kUpAradhaTTAH kUpe yojitAni jalayantrANi svAminaH jalayantrapateH zikSayopadezeneva aucityabhAjaH santaH aucitIjJAH bhUtvA cItkArasyArAvasya cchadmanA chalena pAnthavargam atithimabhyAyAtamAgataM dRSTvA eva na tu vilambena svAgataM pRcchanti Agate'tithau tatsvAgatAdipRcchAyA lokAcAratvAditi bhAvaH atithivatsalAstatratyalokA ityarthaH utprekSA'laGkAraH // 18 // tatra pAnAdisamRddhimAha-pItveti-- pItvA kSIraM lAgalInAM phalAnAM khajUrANAM mAdhavInAM ca sntH| labdhvA''svAdaM nAgavallIdalAnAM yaM mUrdhAnaM dhUnayantaH stuvanti // 19 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH santaH guNajJAH kSIram dugdham pAnIyaM ca pItvA "nIrakSIrAmbu" iti "dugdhaM kSIraM payaH" iti cAmaraH lAgalInAM lavalInAM khajUrANAM svanAmaprasiddhAnAM mAdhavInAM ca phalAnAm nAgavallIdalAnAm tAmbUlapatrANAM ca AsvAdaM labdhvA upabhujya cetyarthaH mUrdhAnaM mastakaM dhUnayantaH kampayantaH yaM surASTradezaM stuvanti svAdena tRptAH saziraHkampaM prazaMsanti lokA iti svabhAvaH // 19 // atha tatra vilakSaNavastusamprAptimAha-yasminniti-- yasminnAnairnAlikerapramANairmAdhuryeNevAGgajaiH zarkarAyAH / rAjAsvAdhairvismayaH kasya na syAd dRSTvA'pUrva vastucitraM yato'tra ? // 20 // yasmin surASTradeze nAlikerapramANaiH nAlikeravanmahadbhiH nAlikeratulyAkAraiH mAdhuryeNa kRtvA zarkarAyAH sitAvizeSasya khaNDazarkareti prasiddhAyAH aGgajaiH putrairivotprekSyamANaiH rAjabhireva atidurlabhatvAdAsvAdyairupabhogyaiH AtraiH svAnAmaprasiddhaphalaiH atra loke citraM nAnAprakAramapUrvamananubhUtaM vastu dRSTvA kasya vismayo na syAt, api tu syAdeva, yataH sarvo hi apUrvamadbhutaM ca dRSTvA vismayata eveti bhAvaH // 20 // atha tatra jinamandirasamRddhimAha-lokA iti lokA dRSTvA yatra devAdhidevaM zrInAbheyaM candrabhaM cA'pi nemim / zraddhA''vezAt tIrthayAtrAsametA manyante svaM janma satyaM kRtArtham // 21 // yatra surASTradeze tIrthayAtrayA sametAH sahitAH samAgatAH lokA yAtrikAH devAdhidevaM zrInAbheyam , ghRSabhanAthaM, zatruJjayaparvate iti bhAvaH candrabhaM candraprabham somanAthapATaNe, nemi cApi neminAthaJcApi, girinAragirau dRSTvA, zraddhAyA AvezAdAvegAt svaM janma satyaM vastutaH kRtArtha kRtakRtyam janmana etanmukhyaM phalaM yadeteSAM darzanamityevamiti manyante e21|| atha tatra vAsaHsamRddhimAha-kimiti-- ki ratnAnAM khAniratrAsti yadvat sadrUpANAM vAsasAM kiM nu tadvat ? / saMprApyante tAnyaho ! vAnchitAni yasmAdityUha vyadhuryatra pAnthAH // 22 // atra surASTre yadvat yathA ratnAnAM khAnirAkaro'sti, kiM tadvattathA sadpAANAM sadAkArANAM vAsasAM nu kiM khAnirasti, nanu kuta eSa vitarka iticettatrAha aho iti sAnandAzcaryo yasmAddhetoH tAni vastrANi ratnAni ca vAJchitAni icchAnukUlAni samprApyante itIttham pAnthAH yAtrikAH yatra saurASTre ahaM vitarka vyadhuH kRtavantaH, ratnAnAM vAsasAM cAtra saulabhya bheti samRddho'yaM deza iti, // 22 // atha tatratyasarvasamRddhiM varNayati vAsa iti : vAsazcitraM bhojanaM devabhojyaM vAhA ramyA bhAnuvAhopamAnAH / lakSmIrUpA yoSito yatra nUnaM sAkSAt puNyazrIphalaM dRzyate jJaiH // 23 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 309 vAso vastraM citraM nAnAvidhamAzcaryakaraJca, bhojanaM bhojyAnnapAnAdi devena bhojyam devabhojyam, divyamityarthaH, evaJca vastrAnnotkarSa uktaH, vAhA azvAH ramyAH manoharAH, utkRSTA ityarthaH, tathA copamAmAha bhAnuH sUryastasya vAhA upamAnaM yeSAM te tAdRzAH tathA, yoSitaH striyaH lakSmIrUpAH lakSmItulya sundaryaH, ityevaM jhai vijJaiH sAkSAt puNyazriyaH phalamiva nUnaM dRzyate utprekSyate nahi puNyaM vinA tAdRzavilakSaNavastu sampattiriti bhAvaH // 23 // atha tatrAhiMsAdisAmrAjvamAha-khyAta iti-- khyAto mAraH kevalaM puSpacApe va vAM dArA ityayaM zabdayogaH kRSNe varNe kAla evAsti caite naivA'nyArthe vizrutA yatra zabdAH // 24 // yatra saurASTre mAraH mArazabdaH kevalaM puSpacApe kAme khyAtaH, paryAyatvAt, yathA, dArA ityayaM zabdayogaH zabdaprayogaH vadhvAM bhAryAyAm, kevalamiti sambadhyate, tathA, kRSNe varNe eva kAlaH kAlazabdo'sti, kAlazabdaprayogaH, ete coktAH zabdAH anyatrArthe'rthAntare naiva vizrutAH prayuktAH, hiMsAdyAbhAvAt mArazabdasya paradAraNAvabhAvAt , dArazabdasya sukhena vyatIyamAnasya kAlasyAnavabodhAt samayAtmakakAle kAlazabdasya, akAlamaraNAderduSkAlasya cAbhAvAcca kAlazabdasya cArthAntare prayogAsambhavAdeva na prayoga iti gUDhArthaH kulakaM dazabhiH // 24 // atha tIrthakRtaH zatruJjayaparvatAdyArohaNamAha-adhyeti-- adhyArukSat tIrthakRcchAntinAthaH puNyAmbhojodbodhane dvAdazAtmA / svarNastambhacchAyayA dRzyamAno'ntaHzatrudviT tatra zatrubjayAdrim // 25 // tatra saurASTra puNyarUpasyAmbhojasya kamalasya udbodhane vikAsane pracAraNe dvAdazAtmA divAkaraH "Adityo dvAdazAtmA divAkaraH" ityamaraH / antaHzatrUn kAmAdiSaDripUn dveSTIti so'ntaHzatrudviT vItarAgaH svarNastambhasya chAyayA kAtyA "chAyA sUryapriyA kAntiH' ityamaraH / dRzyamAnaH upalakSyamAnaH tIrthakRt zAMtinAthaH zatruJjayAdimadhyArukSadArUr3havAn // 25 // atha zatruJjayaM varNayan tatrauSadhIsampattimAha-yoti yatrauSadhyo dIpavat prajvalantyastamyAM nityaM tailasambandhavarjam / sImasthAnAM hRndi vismApayantyo dIpAdhAnaM parva saMsmArayanti // 26 // yatra zatruJjayaparvate tamyAM rAtrau "rajanI yAminI tamI"tyamaraH / nityaM sarvadaiva, tailasambandhavajam tailaM vinaiva dIpavatprajvalantyaH oSadhyaH, ata eva vismApayantyaH vismayaM kArayantyaH, tailaM vinaivajvAlAnAmiti vismaya iti bhAvaH sImasthAnAM tatparvatAbhitaH samIpasthAnAM dIpA AdhIyante asminniti Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH srgH| tadIpAdhAnaM dIpAvaloti khyAtaM parva smArayanti, etena tatra dIprANAmoSadhInAM prAcuryamuktam tailasambandhavarjanarUpAdhikAryayogAdadhikA'laGkAraH // 26 // atra tatra parvate meghAvasthAnamAha-ambhodeti ambhodAnAM paMktirAlambanasyA'bhAvAyomni shraantimaalmbmaanaa| adhyAsInA yasya sAnUni nUnaM bhrAntyucchedAd nirvRti vindate'ram // 27 // ambhodAnAM meghAnAm paGktiH mAlA byomni AkAze AlambanasyAdhArasyAbhAvAt zrAnti satataM bhrAntyA klamamAlambamAnA prAptA satI yasya sAnUni prasthAni adhyAsInA AzrayamANA, etena zatruJjayasya meghapracAradezApekSayA'pyadhikamuccastvaM sUcitam / nUnaM nizcitamaraM zIghrameva bhrAnteH pavanakRtabhramaNarUpAyAH zramakriyAyAH ucchedAnnivRttiM sukham vindate labhate, bhArApagame bhAravAhavat, atra bhrAntyucchedAditi nirvRtimiti ca zliSTavizeSaNamAhAtmyAt zatruJjaye lokAnAM bhrAnteH / dehAtmarUpAyAH AtmanAnAtvarUpAyAH vA viparItabuddheH ucchedAnnAzAnniti nirvANaM mokSamiti yAvat, vindante prApnuvantItyapi sUcitamiti samAsoktiH // 27 // tatra gairikAdidhAtuprAcuryamAha-dhAtubrAtamiti dhAtuvAtaM zoNitaM darzayan svamevaM brUte'bhyAgatAnAM puro yH| rAgaM muktvA svAtmaniSThaM prabhUtAH siddhi prAptA atra nirdhatamohAH // 28 // yaH zatruJjayAdriH svam svakIyam dhAtuvAtaM gairikAdidhAtusamUham zoNitam raktavarNa darzayannevaM abhyAgatAnAmAgatAnAm yAtrikANAM puro'gre brUte, evamiti kimityAha atra parvate prabhUtAH bahavaH svAtmaniSThaM rAgaM viSayAsaktiM muktvA parityajya, ata eva, nirdhUtamohAH vigatamohAH santaH siddhi prAptA muktAH, ata evAtra rAgazabdasya zleSamAhAtmyAdatra dhAtavaH sarAgA jAtA iti bhAvaH siddhisAdhakamahimA'yaM parvata iti // 28 // atha tatra nirjharakhecarAdisampattimAha-mukteti muktAbhrAntyA zIkarAn nirjharANAM klRptAn nUnaM zAradajyotsnayeva / saMgRhNantyaH pANipadmena mugdhA vAryante svAH khecaraiyaMtra kAntAH // 29 // yatra zatruJjayAdrau nirjharANAM parvatapravAhANAm zIkarAna jalakaNAn nUnam zAradayA zarahatUdbhavayA jyotsnayA'tinirmalayA candrikayA kRtAnnirmitAnivopalakSyamANAn muktAnAM svanAmakhyAtAnAM muktAphalAnAM bhrAntyA pANipadmana saMgRhNantyaH / saMcinvantyaH mugdhAH, ata eva jalakaNeSu muktAbhrAntiriti bhAvaH / svAH svakIyAH kAntAH khecaryaH khecaraiH vivekibhirvidyAdharaiH vAryante pratiSidhyante, naite muktAH kintu jalakaNAH ityevamiti bhAvaH / nirjharAH tatra ramamANA vidyAdharAzcAtra santIti vilakSaNo'yaM parvata iti bhAvaH // 29 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / tatra zAntau samAyAte merorapyadhikamahimA'syetyAha-AyAte iti AyAte'smin svAmini zrInivAse svenAntajJAnena vibhrAjamAne / saudharmendrAdhanvite tatra bAlye zakrA''krAntaM so'hasad meruzailam // 30 // zriyAM sarvalakSmINAM nivAse Aspade, anantajJAnena kevalajJAnena vibhrAjamAne zobhamAne saudhamandrAdibhiranvite yukte'smin zrIzAntinAthe svAmini svenApreraNayaiva AyAte samAgate sati zatrujayaH bAlye zaizave janmakalyANakAvasare zakrAkrAntaM indrAvadhiSTitaM meruzailam ahasat svasmAdapakRSTamamanyata, tvayi bAlye indrAdinAnItaH na tu svena mayi tu tIrthakRtsan svena samAyAta iti tvadadhiko'haM bhAgyazAlItyevamiti // 30 // atha tatra tIrthakRto dezanAmAha-devairiti devaiH pUrNe nirmite tatra pUrvarItyA''sthAne'zokavRkSAyupete / svAmyAsIno dezanAvAkasudhAbhirvizvaM vizvaM jIvayAmAsa zAntiH 31 // tatra zatruJjaye devaiH indrAdibhiH pUrvarItyA pUrvavarNitarItyA azokavRkSAdyupete prasiddhASTaprAtihAryasahite pUrNe avyaGge AsthAne samavasaraNe nirmite AsIna upaviSTaH svAmI zAntistadAkhyastIrthaMkRt dezanAvAca upadezavAcaH sudhA iva tAbhiH vizvaM samastaM vizvaM jagad jIvayAmAsa, dezanayA ahiMsAdyAtmakatvAt , abhayapradatvAditi bhAvaH sudhAbhirhi jIvanaM samucitameva // 31 // athendrapraznamAha-natveti natvA nAthaM prAJjalirdezanAnte vijJapti svarnAtha etAM vyadhatta / svAminnadrerasya mAnaM svavAcA vyAcakSva tvaM me purastAt prasadya // 32 // dezanAnte vyAkhyAnAvasAne svarnAtha indraH prAJjaliH baddhAJjaliH san nAtha tIrthakRtam zAnti natvA etAM vijJapti prArthanAM vyadhatta cakAra, etAmiti kimityAha svAmin prasadyAnugRhya me mama purastAt asya zatruJjayAkhyasyAdreH parvatasya mAnaM mAhAtmyAdi tvaM bhavAn svavAcA svavANyA, anyavAcA na tathA tRptiryathA tvadvAcetyAgraha iti bhAvaH / vyAcakSva vyAkhyAhi // 32 // atha tIrthakadvacanamAha-prAkrasteti mAkrastA'tho zAntinAthaH pravaktuM tanmAhAtmyaM kSmAbhRto'sya prathIyaH / pUrva kAle'sminnayaM pUrvatIrtha khyAtaM zakrA'STApadAderapIDayam // 33 // atha indrapraznAnantaram zAntinAthastIrthakRt asya zatruJjayAkhyasya mAbhRtaH parvatasya prathIyaH prasiddhataraM mahattaraM vA tadvilakSaNaM mahAtmyaM mahimAnaM pravaktuM prAkrasta samArabdhavAn / tadevAha-pUrve kAle purA asmin loke zakrasya parvatendrasya yadvA zakreti sambodhanam / aSTApadasya tadA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH srgH| khyasyAdrerapIDyaH stutyaH, mAhAtmyAdhikyAditi bhAvaH / ayaM zatruJjayaH, pUrvatIrthaH tIrtheSu pUrvaH prathamo'praNIH sa tathA khyAtaH prasiddhaH AsIditi zeSaH / khyAtamiti pATha svIkAre tu-ayaM zubhAvaham , "ayaH zubhAvaho vidhiri"tyamaraH / IDayaM pUrvatIrthaM khyAtamityevamoM bodhyaH // 33 // mAdyaditi mAdyanmohebhacchidA puNDarIkasaGkAzazrIpuNDarIkasya sAdhoH / tIrthAdhIzenAdimenA'marendra ! siddhikSetraM nanvidaM pratyapAdi // 34 // amarendra ! tIrthAdhIzena Adimena prathamena, RSabhanAthenetyarthaH / nanvityaitihye, vismaye vA, mAdyato viz2ambhamANasya mohebhasya mohagajasya chidAyAM nAzane puNDarIkasaGkAzasya siMhasadRzasya zrIpuNDarIkasya tadAkhyasya sAdhormuneH 'zeSe SaSThI' puNDarIkasAdhumuddizyetyarthaH / idaM zatruJjayAdrirUpaM tIrtha siddhikSetramityevaM pratyapAdi pratipAditam // 34 // athA'sya triSu nAmasu pratyekaM hetuM pratipAdayannAdau zatrujayetinAmahetumAha nAmAnIti-- nAmAnyasya trINi pRthvIdharasya pAhurvijJAstatra zatrujayo'yam / saMsArAmbhorAzipAte nidAnaprasphUrjatkrunmukhyazatrupraNAzAt // 35 // vijJAH viziSTajJAnavantaH, asya prastutasya pRthvIdharasya zatruJjayAudrestrINi nAmAni prAhuH kathayanti tatra teSu triSu nAmasu saMsAradustaratvavipulatvAdito'mbhorAziH sAgarastatra pAte patane samAgamane bhramaNe vA nidAnamAdikAraNaM prasphUrjan pravRddhazca krut krodha eva mukhyo balavAn zatrustasya praNAzAdapanayanAd eva hetoH, "nidAnaM tvAdikAraNam" / "kopakrodhA'marSaroSapratigharuT dhau striyAmi"ti cAmaraH / atra sthitasyA'vazyaM zamaprAptiriti bhAvaH / ayaM prastuto'driH zatruJjayaH zatru jayatIti sa tadAkhyaH, abhUditi zeSaH / atra sthitasya zamA''gamAtkrodhArivargApagamAccAyaM zatruJjayetyanvarthanAmA mahAmahimeti bhAvaH // 35 // athA'paranAmno hetumAha-pApeti-- pApadhvaMsAd nirmalatvaM dadAnaH prokto'rhadbhizciddhanainirmalAdriH / nirvANApteH puNDarIkasya caiSa khyAto jAtaH parvataH puNDarIkaH // 36 // cid jJAnaM ghanaH sAro yeSAM taiH jJAnibhirarhadbhiH, pApadhvaMsAd pApadhvaMsaM vidhAya nirmalatvaM pavitrAntaHkaraNatvaM dadAno vitaran , pApadhvaMsako vimalajJAnapradazcA'yamiti bhAvaH / eSa prastuto'diH nirmalA'dirvimalAcaleti nAmA proktaH / eSA'pyanvarthA saMjJA'syeti bhAvaH / tathA, puNDarIkasya tadAkhyasya gaNadharaH muneH nirvANApteH mokSaprApterhetoH, eSa parvataH puNDarIkaH puNDarIkAdirityeva khyAto jAtaH prasiddho babhUva / puNDarIketi nAmA'pyasya sahetukameveti bhAvaH / 36 // . Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 313 atha siddhikSetreti nAmahetumAha- bhavyottApeti-- bhavyottApojjAsane puNDarIkaM saMpAptA'nvaga yanmuni puNDarIkam / asmin siddhiM koTikoTirmunInAM siddhikSetraM kIrtyate tena caitat // 37 // yadyasmAd asmin prastute'drau, bhavyAnAmuttApAnAM duHkhAnAM tApAnAmivojAsane vinAzane puNDarIkaM kamalatulyam , tApA'panodAya janairaGgeSu kamalanAlAdidhAraNAditi bhAvaH, muniM puNDarIkaM tadAkhyamanvaganusRtA munInAM koTikoTiH koTizo munayaH siddhi mukti saMprAptA siddhAH tena hetunA, etatprastutaM tIrtham , siddhikSetram siddheH mukteH kSetraM sthAnamityanvarthasaMjJayA kIrtyate kathyate gIyate vA / natvetannAmamAtramiti bhAvaH // 37 // atha tatra bharatacakravartikRtamUrtisthApanamAha-vaktreti-- vaktrAmbhojAdAditIrthaGkarasya zrutvaitasyA'pyadbhutaM sa prabhAvam / atraityA'dyaH sArvabhaumaH suratnacaitye mUrtI putrapitronya'dhatta // 38 // AditIrthaGkarasya RSabhAkhyatIrthaGkarasya vaktraM mukhamambhojamiva tasmAtmukhakamalAsakAzAdetasya zatruJjayA'deradbhutamapUrvaM prabhAvaM mahimAnaM zrutvA'pi zrutvaiva zravaNamAtrata eva, sa AdyaH prathamaH sArvabhaumaH sarvabhUmerIzvaraH, cakravartIti yAvat / bharataH, atra zatruJjayA'drau, etyA''gatya, suratnacaitye uttamai ratnaiH kRte caitye putrapitroMH putrasya pituzca puNDarIkagaNadharasya RSabhaprabhozca mUrtI bimbe nyadhatta pratiSThApitavAna // 38 // . atha zatruJjayA'drermAhAtmyaprakarSAya tatra eSa iti-- eSa spRSTazcAgrimaistIrthanAthairekanyanaizcandrabhAgapramANaiH / spakSyantyenaM nemivarja jinendrAH saptA'nye'pi prAptavijJAnatattvAH // 39 // eSa zatruJjayA'driH, ca puurvoktsmuccaaykH| ekenaikasaMkhyayA kRtvA nyUnaralpaiH, candrasya bhAgAH kalAH, tatpramANaiH tanmAtraiH, paJcadazabhirityarthaH / candrasya SoDazakalAtvAditi bhAvaH / "kalAtu SoDazo bhAga" ityamaraH / zAntinAthaprabhoH agrimaiH purAtanaiH, tIrthanAthaiH, spRSTaH kRtasparzaH / vRSabhanAthAdidharmanAthAH prAcInAH paJcadazatIrthanAthA atrA''gatA ityarthaH / tathA, nemivarja neminAthaM vihAya anye zAntinAthaprabhoH pazcAdbhAvino'pi sapta,prApta vijJAnasya tattvaM sAro yaiste tAdRzAH kevalajJAnavanto jinendrAstIrthaGkarAH, enaM parvataM sprakSyanti, nijA''gamanena kRtveti bhAvaH zAntinAthaprabhuNA tu tadAnImeva spRSTa iti trayoviMzatijinairayaM zatruJjayA'di spRSTa iti siddham, tAdRzAM sparzo'pi pracurapuNyalabhyo mAhAtmyonnAyakazcetyayamadriH puNyatamo mahAmahimA ceti yAvat // 39 // zA. 40 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH lokAgraprApaNakRto mahAnutkarSo'sya parvatasyetyAha-bUma iti-- brUmaH kiJcoccaistamatvaM tadasya, yena zrImannAbhibhUmIndrasUnoH / - adhyArudaivA'tra lokAgramayyaM, pautryairapyAcyAyi sarvaiH kare sve||40|| / kiJcA'nyacca asya zatruJjayAdreH, tallokottaram uccaistamatvamutkRSTatamatvam, mahotkarSamityarthaH / zrUmaH, yena utkarSaprabhAveNa, zrImannAbhibhUmIndrasya sUnoRSabhanAthasya sarvaiH api pautraiH, na tu katipayaireveti bhAvaH / adhyAruhya ArohaNena kRtvA'dhiSThAya, atra zatruJjayA'drAveva sve kare haste, agryaM zreSThaM varNanIyaM lokAgraM siddhazIlArUpaM lokaziraHsthaM sthAnam, AdhyAyi prApi, svakarasthavallokAgraM prAptamityarthaH / adhipUrvakAdiNa dhAtoradyatanyAM rUpamidam // 40 // athA'syA'drestArakatvaM mohanAzakatvaJcA''ha-saMsAreti saMsArAmbhorAzimajjajjanAnAM, nistArAyA''baddhakakSaM tdett| .. tIrtha dRpyanmoharAjasya sainyaM, roddhaM zaktaM zaktito durjayasya // 41 // tattasmAduktotkarSAdihetoH, etadvarNyamAnaM tIrtha siddhikSetram saMsAra eva dustaratvAdambhorAziH sAgarastatra majjatAM buDatAM bhramatAmityarthaH, janAnAM nistArAyoddhArAya, bhavacchide ityarthaH / AbaddhA kakSA yena tattAdRzaM baddhakakSaparikaraM tat, zaktito balAdibhirdurjayasya jetumazakyasya, balino'pi mohasadbhAvAditi bhAvaH / dRpyato vijRmbhamANasya moho rAjeva tasya sainyaM krodhAdikaM balaM "balaM sainya" mityamaraH roddhaM nivArayituM zaktaM samartham, moharodhe hi bhavanistAraH sukaraH / atrA''gamanamAtreNaitattIrthamAhAtmyAnmoho nazyati, tathA ca bhavocchedo jAyate iti mahAmahimedaM tIrthamiti bhAvaH // 41 // athopasaMharan zAntevizrAmamAha-zrutveti-- zrutvA vAkyaM tad yathArtha biDaujAstIrthAdhIzaM bhaktimAnAnanAma / svacchandazrIdevadevo'pi zAntirdevacchande tatra vizrAmyati sma // 42 // biDojAH indraH tattIrthakRduktaM yathArthaM vAkyaM zrutvA bhaktimAn san tIrthAdhIzaM zAnti tattIrthAdhIzamAdIzvaraM vA, AnanAma praNatavAn / svacchandA svAdhInA zrIryasya sa svacchandazrIdevadevaH zAntirapi devacchande tadAkhyAsane tatra samavasaraNAntargate, vizrAmyati sma vizrAmaM kRtavAn / / 42 // atha rAtrau yatra saGgItA''rambhamAha-tamyAmiti-- tamyAM yAteSveva maryeSu satsu, zrInAbheyasyAhato'sau purastAt / saGgItasyArambhamAdhatta devIrambhAmukhyoccA'psarobhiH surendraH // 43 // tamyAM rajanyAM "rajanI yAminI tamI" ityamaraH maryeSu janeSu yAteSu gateSu satsu eva, asau surendraH zrInAbheyasya zrInAbhiputrasya RSabhanAthasya purastAdagrataH, RSamaprabhormandire iti bhAvaH Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 315 devI rambhA mukhyA yAsu tAbhiruccAbhiHrutkRSTAbhirapsarobhiH saha kRtvA, saGgItasyArambhamAdhatta kRtavAn // 43 // tatra saGgItena duHkhanAzamAha-cAturvidhyeti-- cAturvidhyAptaprasiddha tatAdi-vAditre'sminnAtate tatra citram / magnaM cAturgatyasaMbhUtaduHkhaM, kartRzrotRdraSTavargasya bhAvAt // 44 // - tatra tattIrthe'smin prastute saGgIte, cAturvidhyaM caturmedatAmAtaM ca tatprasiddhaM ca tasmin , tatA''naddhasuSiraghanabhedAccaturvidhe tatAdivAditre tataprabhRtyAtoye, "tataM vINAdikaM vAdyamAnaddhaM murajAdikam / kaMsAdikaM tu suSiraM kAMsyAtAlAdikaM ghnm| caturvidhamidaM vAdyaM vAditrA''todhanAmakami"tyamaraH Atate, vAdite sati, kartRNAM saGgItapravartakAnAm, zrotRNAm draSTaNAm ca vargasya samUhasya, bhAvAd tena saGgItena bhAvazuddheH hetoH, cAturgatye narakadevamanuSyatiryaggatiSu sambhUtamutpannaM duHkhaM tApo bhagnaM naSTam citram-saGgItAdapi tathAvidhaduHkhanAza ityAzcaryamiti bhAvaH / saGgItasya sadyaH prabhAvajanakatvamiti yAvat // 44 // tatra sarve saGgItakatAnA jAtA ityAha-bhrAdreti-- bhAdrAmbhododdAmanirghoSajaitre sphUrjatyasmin paJcazabdotthazabde / kiM tatsthAnAM paJcazabdAdayo'mI dUrIbhUtA gocarAH sAbhyasUyAH // 45 // bhAdre tadAkhyamAse ambhodAnAM meghAnAmudAmno'tyutkaTasya nirghoSasya garjitasya jaitre jayanazIle'smin saGgItajanye prastute, paJcazabdebhyaH vAditrANAM caturvidhAnAM catvAro gAyakasya ca paJcama ityevaM paJcabhyaH zabdebhyaH uttiSThati jAyate iti sa tasmin paJcazabdotthe zabde tumuladhvanau sphUrjati sotkarSa prasa ti sati, tatsthAnAM saGgItasthalasthitAnAm, amI prasiddhAH sadA sannihitAH zabdAdayaH, zabdagandharUparasasparzAH paJca gocarA viSayAH, sAbhyasUyAH seAH santaH, dUrIbhUtAH kim ?, saGgItAdizabdena balavatA virodhinA parAbhUtAH kvApi palAyitA ityarthaH / lokAnAM saGgItaikatAnatvAt zabdAdibahirviSayasampako naSTa iti zabdAdayaH upekSAmasahamAnA iva dUrIbhUtA iti vacanaracaneti bhAvaH // 45 // atha tatsaGgItasya lokottaratvamAha-draSTeti-- draSTA sAkSAdAdimo yatra cAIn saGgItasyArambhako yatra zakraH / devI varSyA nartakI yatra rambhA tat saGgItaM kiM na lokottaraM syAt ! // 46 // yatra saGgIte sthale vA, sAkSAt pratimArUpeNa pratyakSa AdimaH prathamaH arhan zrIRSabhanAtho draSTA, prabhorbimbasya purataH saGgItArambhAttathopacAraH / na tu sa prabhuH zrotA'pi, indriyavyApAropamAt kevalajJAnena tatra draSTatvasyaiva sambhavAditi bhAvaH / yatra ca saGgItasya ArambhakaH pravarttayitA zakraH, Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH tathA, yatra vA varNanIyA devI rambhA nartakI, tatsaGgItaM lokottaramalaukikaM kiM na syAt ? api tu bhavedeva / alaukikasamAje kAryasyA'pyalaukitvamucitameveti bhAvaH // 46 // atha tatra rambhAyA nRtyamAha-rammeti rambhA nRtyaM kurvatI tatra sAraM pANI pAdau lakSayantIva reje / tIrthAdhIzasyA''didevasya cAgre jJAtA yasmAdeSa sAmudrakasya // 47 // tatra tattIrthe tIrthAdhIzasyA''didevasyAgre, caH pUrvoktasamuccAyakaH sAraM zreSThaM nRtyaM kurvatI pANI hastau pAdau caraNau lakSayantI darzayantI iva reje babhau lakSaNe hetumAha yasmAd hetoH, eSa AdinAthaH sAmudrakasya sAmudrikalakSaNasya jJAtA sAmudrikasyA'ye hi janAH svazubhAzubhajJAnAya hastau pAdau ca pradarzayantItyevamuktiH / viziSTanRtye hi nartakasya hastatalaM pAdatalaM ca dRzyaM jAyate iti taduktayA nRtyavaiziSTayamucyate iti bhAvaH // 47 // atha tatra kasyAzcidvaMzavAdanaM varNayati-vaMzeti vaMzakhyAti nyathA me bhavitrItyevaM citte saMvimRzyaiva tatra / jambhArAteH kauzalaM vedayantI devI kAcid vAdayAmAsa vaMzam // 48 // tatra AdIzvarasyA'gre kAciddevI, me mama anyathA prakArAntareNa vaMzasya kulasya khyAtiH prasiddhirna bhavitrI bhAvinI ityevaM citte saMvimRzyaiva samyagvicArya iva, jambhArAteH indrasya kauzalaM naipuNyaM vedayantI jJApayantI vaMzaM tadAkhyavAdyaM vAdayAmAsa / utprekSA // 49 // atha tatra rambhAyA mandanRtyamAha-kampamiti kampaM prAptA dardaraiH pAdajAtaimatkaiH zailaH puNDarIkaH sa caiSaH / itthaM citta saMvicintyaiva rambhA mandaM mandaM lIlayA nRtyati sma // 49 // matkaiH mAmakaiH pAdajAtaiH pAdaprakSepajaiH, dardaraiH tadA''khyavAdyazabdaiH ca, sa eSa puNDarIkaH zailaH kampaM kampanaM prAptA prApsyati, balavAn pAdAghAto mahAn zabdazca dRDhasyA'pi kampAya jAyata iti bhAvaH itthaM citte saMvicintya iva rambhA tadAkhyA devI lIlayA lokaraMjanaM yathA syAttathA mandaM mandaM nRtyati sma // 49 // atha kasyAzcidvINAvAdanamAha-vakSojAbhyAmiti vakSojAbhyAM mAmakAbhyAM vizAlametat kiJcit ki samaM vA samasti ? / evaM jJAtuM tatra tumbaM hRdantarvinyasyaivA'vIdat kA'pi vINAm // 50 // mAmakAbhyAM vakSojAbhyAM stanAbhyAm, etattumbaM, kim kiJcidvizAlamuru, vA athavA samaM tulyapramANam samasti saMbhavati / evaM stanatumbatAratamyaM jJAtumiva, kA'pi devI, tatra nRtyasthAne, tumbaM Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 A. zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam prasevakaM hRdantaH vakSomadhye vinyasya kRtvA vINAmavIvadat vAdayati sma, vINAM hi hRdaye sthApayitvA vAdagantItyeva muktiriti bhAvaH // 50 // atha tatra gItasya mAdhuryamAha -gItamiti gItaM gItaM tatra tat kaizcanA'pi zakrAjJaptairbhAvanAbhavyabodhaiH / yat pIyUSaM manyamAnairamAni devaiH svarge kevalaM vaJcanaiva // 51 // 'tatra zakreNA''jJaptairAdiSTaiH, bhAvanAyAH manovRttebhavyo vo bodhaH unmeSo yeSAM te tAdRzAstaiH bhAvitAtmabhiH, kaizcanA'pi tattAdRzaM gItaM gAnaM gItamudgItam, "gItaM gAnamime same" ityamaraH / yad gItaM pIyUSamamRtaM manyamAnaiH devaiH, svarge vaJcanA eva kevalamamRtam, na tu vAstavikamityevamamAni mene / amRtAdapyadhikaM tRptijanakaM tadgItamiti bhAvaH / atropameyasya gItasyopamAnAdamRtAdadhikyavarNanAd vyatireko'laGkAraH // 51 // tannRtyeNa zakatoSamAha-rambheti rambhAnRtyaM cAru nAnA'bhinItyA yuktaM pazyallocanAnAM sahasram / mene zakraH svaM kRtArtha tadAnImaizvarya vA''lokayan svasya bhaktim // 52 // svasya nijasya bhaktiM saGgItArambhadvArA''saktim, Alokayan pradarzayan zakraH, nAnA'bhinItyA vividhA'bhinayena yuktam, ata eva, cAru uttamaM rambhAnRtyaM pazyan , tadAnIM nRtyavilokanakAle svaM locanAnAM sahasram, aizvayaM vA kRtArtham saphalaM mene / locanasahajaizvaryAbhAve kuta etAdRzanRtyAvalokanamiti tatsArthakamityevaM manyate smetyarthaH // 52 // __ atha tannRtyena devAnAM toSamAha-prAzaMsIti..... pAzaMsi svaM ninimeSekSaNatvaM saMpazyadabhinRtyamekAgracittaiH / gIrvANAnAM maNDalaistatra kiJca vighnAbhAvo'bodhi janmAntare'pi // 53 // tatra ekAgracittaiH tadekatAnaiH nRtyaM saMpazyadbhiravalokamAnaiH gIrvANAnAM devAnAM maNDalaiH samUhaiH, svaM nijaM nirnimeSe nimeSarahite IkSaNe netre yasya sa tasya bhAvaH / tat, prAzaMsi bahumene, nimeSeNa hi antarA darzanavighnasambhavAditi bhAvaH / kiJca janmAntare'nyajanmani vighnA'bhAvaH etAdRzanRtyadarzanAvarodhakAntarAya karmAbhAvaH, abodhi ajJAyi / pUrvakRtavighnasattve etAdRzanRtyadarzanA'sambhavAt / puNyenaivaitatsambhavAditi bhAvaH // 53 // athendrakRtakiJcidAnA'bhAvaM samarthayati-rambheti rambhAnRtyAlokahRSTaiH surendrardattaM kiJcid dAnazauNDairna cApi / IdRgbhAvAd nRtyakartuH phalAni yasmAd dAtuM devadevaH samarthaH // 54 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH / rambhAyAH nRtyasya Alokena darzanena kRtvA hRSTaiH tuSTairapi surendraiH dAnazauNDaiH prakRSTadAtRbhiH sadbhirapi kiJcitikamapi dravyAdi pAritoSikaM, na dattam / kuta ityAha-yasmAd IdRzo'nyasAdhAraNAd bhAvAnmanaHsamAdheH nRtyakartuH nartakasya phalAni dAtuM devadevastIrthaGkara eva samarthaH, nA'nyaH / mahadbhiH sAdhye'patya pravRttiranuciteti bhAvaH / bhAvena hi tannRtya, na tu pAritoSikalobheneti yAvat // 54 // saGgIte sarveSAmekatAnatvamAha-rambheti-- rambhAnRtye'kharvagandharvagIte tIrthezAgre dattacitteSu teSu / kiM dhyAnasthAzcitritAH stambhitAH svidityabhyahaM tatra kazcinna cakre ? // 55 // tIrthazA'gre akhavaM mahat gandharvANAM tadAkhyadevAnAM gItaM yasmin tAdRze gandharvakRtottamagItasahite rambhAyA nRtye, teSu deveSu dattacitteSu tadekatAneSu satsu, tatra, kim, ime dhyAnasthAH, samAdhisthAH, citritAH citramayAH, stammitAH mantrAdibhiH kRtastambhAH, vA, sviditi vA'rthe / itItthamabhyUhaM vitarkam, kazcit ko nAma na cakre ? api tu sarva eva cakre ityarthaH / devA nRtyaikatAnatayA bahizceSTAvirahitA dhyAnasthAdaya iva jAtA iti bhAvaH // 55 / / atha tatra devakRtamRdaGgavAdanamAha -devairiti-. devaistatrA'vAdi pUrva mRdaGgo yad rambhAyAM nartanAbhyudyatAyAm / nRtyArambhe'bhyutsave cA'pi tena pUrve jajJe tasya loke pravRttiH // 56 // tatra rambhAyAM nartanA'bhyudyatAyAM satyAm pUrva nartanakAle nartanA''rambhAt prAgeva yad yasmAd, devairmRdaGgastadAkhyo vAdyavizeSo'vAdi, tena hetunA loke nRtyA''rambhe abhyutsave cA'pi pUrva tasya mRdaGgavAdanasya pravRttividhAnaM jajJe jaataa| tatra pUrva mRdaGgavAdanAllokA api gatAnugatikatayA tadanusAreNa nRtyAdau pUrva mRdaGgaM vAdayantItyarthaH atra sambandhe sambandhoktayA'tizayoktiralaGkAraH // 56 // atha tatra bherIvAdanamAha-svargeti-- svargasthAnAM devatAsaMhatInAM bhogA''saktyAvasthitau vaJcitAnAm / / AhAnAyevAtra bhAGkAranAdairbherI devaistatkSaNaM vAdyate sma // 57 / / svargIyabhogA''saktayA bhogasaMlagnatayA, atra tIrthe'vasthitau nRtyakAle'vasthAne vaJcitAnAM chalitAnAm, svargIyabhogA''saktatayA atrA'nAgatAmityarthaH / ata eva, svargasthAnAM, na tvetattIrthasthAnAM devatAsaMhatInAM devavRndAnAm, bhAGkAranAdaiH bherIjanyazabdavizeSaiH kRtvA AhvAnAya iva tatkSaNaM tasmin kAle devaiH bherI tadAkhyavAdyavizeSo vAdyate sma / utprekSA // 57 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NARAMAnnnwww A zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam atha sUryodayamAha-Igiti IdRk citraM tatra saGgItamAsIt svArAT cakSurvRttisaMstambhahetuH / bhAsvAn draSTuM yad dhruvaM dvAdazAtmabhAvaM zritvA pUrvazailaM babhAja // 58 // ITAvarNitaprakAram , citraM nAnAvidhamAzcaryakaraM vA, svArAja indrasya cakSuSo vRtteH cakSurvyApApArasya saMstambhahetuH ekatra nirantaralagnatvaprayojakam saGgItamAsIt / dhruvamityuprekSAyAm / yatsaGgItaM draSTumiva, bhAsvAn sUryaH dvAdazAtmabhAvaM dvAdRzarUpatvaM zritvA, purANe sUryasya dvAdazAtmatvaM varNitam, taccA'tra nRtyAvalokananimittatayotprekSitam / pUrvazailamudayAcalaM babhAja zizrAya / AgatavAnityarthaH // 58 // atha tIrthakRto devAdInAM ca tataH prasthAnamAha-devairiti devaiH sAMdha devatAnAmadhIzaH pAtanatvA so'grimaM SoDazaM ca / tIrthAdhIzaM sAdhayantaM vihAraM saudharmAkhyaM svaM vimAnaM prapede // 59 // sa devatAnAmadhIzaH zakraH, devaiH sArdhama, prAtaH prabhAte, agrimamAdinAtham, vihAraM sAthayantaM viharantaM SoDazaM zAnti ca tIrthAdhIzaM tIrthaGkaram natvA saudharmAkhyaM svaM vimAnaM prapede praaptH||59|| .. atha zAntyAjJAkArisAdhusaMkhyAmAha-zAnteriti-- zAMterekatriMzadAsan sahasrANyAjJAsArAH sAdhavaste dviruktAH / ... ArabhyA''ni yaiH samaM paJcavANastrasto bhagnastyaktakodaNDakANDaH // 6 // zAnteH tIrthaGkarasya ekatriMzatsahasrANi dviruktAH / dviguNitAni, dvASaSTisahasrANItyarthaH / AjJA zAntinAthanirdeza eva sAraH pradhAnaM yeSAM te tAdRzAH AjJAvazavartinaH te prasiddhAH sAdhavaH Asan, yaiH sAdhubhiH samaM saha ANi yuddhamArabhya paJcavANaH kAmaH trasto bhItaH, parAbhavabhayAditi bhAvaH / tyaktaM kodaNDasya dhanuSaH kANDaM yaSTiryena sa tAdRzaH tyaktadhanvA san bhagnaH palAyitaH te sarve sAdhavaH kAmAdyAntarArivijetAra Asanniti bhAvaH // 60 // atha sAdhvInAM saGkhyAmAha-tAvaditi.. tAvanmAnA eva sAdhyo'pi zAnteH kintu nyUnAstAzcaturbhiH zanaizca / . nyUnatvaM vA yuktametanmunibhyaH sAdhvInAmapyugracAritravattve // 61 // ___ zAntestIrthaGkarasya sAdhvyo'pi, apinA sAdhusamuccayaH / tAvanmAnAH sAdhusamasaGkhyA eva, kintu tAH sAdhvyaH, caturbhiH zataizca nyUnA nyUnasaGkhyA SaDzatAdhikAni ekapaSTisahasrANItyarthaH / tAsAM nyUnatvaM samarthayati-nyUnatvamiti munibhyo munInapekSya sAdhvInAm ugracAritravattve'pi cAritrasyogapAlanIyatve'pi, munyapekSayA sAdhvInAM cAritrapAlanamiti duSkaramityato hetoH tAsAm, tannyUnatvaM yuktameva, vA evakArArthaH / duSkare hi alpA eva pravarttante iti bhAvaH // 61 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH / atha zrutajJAnyAdInAM saMkhyAmAha-Asanniti Asan zAnterahato'STau zatAni prakhyAtAnyeva zrutajJAnabhAjAm / sImajJAnAM trINyabhUvan sahasrANyekAdhikyAt svAntaparyAyiNAM ca // 62 // zAnterahatastIrthaGkarasya zrutajJAnabhAnAM zrutakevalInAM caturdazapUrviNAM prakhyAtAni prasiddhAnyeva, aSTau zatAni Asan tathA sImajJAnAM avadhijJAninAM trINi sahasrANyabhUvana, svAntaparyAyiNAM manaHparyAyajJAninAM munInAM ca ekAdhikyAt ekAdhikAni trINi sahasrANi catvAri sahasrANi, abhUvanniti sambadhyate // 62 // atha kevalyAdInAM saGkhyAmAha-catvArIti catvAri kevalavidAmabhavan sahasrANyutkarSataH samadhikAni zatatrayeNa / uddAmavaikriyavibhUtibhRtAM munInAM SaSTiH zatAni vimalapatipattimAjAm // 6 // kevalavidAM kevalajJAnInAmutkarSataH zatatrayeNa samadhikAni catvAri sahasrANyabhavan / tathA vimalA zuddhA samyaktvavatI yA pratipattiH jJAnaM tadbhAjAM tadvatAm, uddAma yathecchaM nAnAvidha vaikriyarUpanirmito samarthA yA vaikriyavibhUtiH vaikriyalabdhiH tadvato tabhRtAM munInAM SaSTiH zatAni SaTsahasrANi, abhavanniti sambadhyate // 63 // atha vAdyAdisaGkhyAmAha-aSTAviti aSTau zatAni guNitAni vibhostrayeNa sadvAdinAM paraparAjayadIkSitAnAm / lakSatrayI dazasahasravinAkRtA'bhUt zrAddhavajasya jinadharmaparAyaNasya // 6 // vibhoH prabhoH zAnteH, pareSAM paravAdinAM parAjayeSu dIkSitAnAM gRhItavatAnAm paravAdiparAjetRNAM sadvAdinAM vAdivarANAM trayeNa trisaGkhyayA guNitAni aSTau zatAni, catuHzatAdhikadvisahasrANItyarthaH / abhavanniti zeSaH / yathA, jinadharmaparAyaNasya jinoktadharmekatAnasya bhakti mataH zrAddhavajasya zrAvakasamUhasya dazasahasravinAkRtA dazasahasranyUnA lakSatrayI navati sahasrAdhikAlakSadvayI abhUt // 6 // atha zrAvikAsaGkhyAmAha-catvArIti catvAri lakSANi vibhorupAsikA nyUnAH sahasraiH parameva sptbhiH| pAdAmbujaiH pAvayato dharAM zarallakSAyuSasyaiSa paraH paricchadaH // 65 // vibhoH zAnteH upAsikAH bhaktimatyaH zrAvikAH, paramutkarSataH saptabhiH sahasraiH nyUnA eva catvAri lakSANi, lakSatrayaM trinavatisahasrANi cetyarthaH, pAdAmbujaiH caraNakamalaiH dharAM pRthivIM pAvayataH pavitrayataH vihArakrameNetyarthaH / vibhoH zaradAM varSANAM lakSamAyuH sarvamAyuH yasya sa tasya anUnalakSavarSAyuSkasya eSa uktaH sarvaH paraH utkarSataH paricchadaH parijanaH, AsIditi zeSaH // 65 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAAAAAAAAM A0 zrI vijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam / 321 atha zAnteH saMmetazikhare'nazanamAha- aSTona miti aSTonaM turyabhAgaM vigamitavRjinaM svAyuSaH saMvihRtya, jJAtvA nirvANakAlaM navazatayatibhiH saardhmutsRssttraagaiH| nAthe saMmetabhUbhRcchikharamupagate muktasarvAzane ca, pratyAsannAvanIzAH praviditakathayA zokanunnA iveyuH // 66 // nAthe prabhau zrIzAntau, svAyuSo nijAyuSaH aSTabhirvaparUnamalpaM turyabhAgaM caturthAza paJcaviMzatisahasramitaM yAvat, vigamitAni dezanAdidvArA dUrIkRtAni naSTAni vRjinAni pApAni zrotRNAM yathA syAttathA, dharmadezanAdvArA pAponmUlanaM yathAsyAttathetyarthaH / saMvihRtya vihAraM kRtvA, nirvANakAlaM muktisamayaM jJAtvA, tasya sarvajJatvAditi bhAvaH / utsRSTarAgaiH viraktaizcAritravadbhiH navazatAni ca te yatayazca taiH navazatasaMkhyasAdhubhiH sArdham , saMmetazcAsau bhUbhRcca tasya zikharam, saMmetAkhyaparvatazikharamupagate prApte, muktAni sarvANi sarvaprakArANyazanAni bhojanAni yena sa tasmin anazanaM prapanne ca sati, pratyAsannAH saMmetazikharapArzvasthAzca te avanIzA nRpAzca te samIpasthanRpAH, praviditA jJAtA cAsau kathA ca tayA jJAtavRttAntena kRtvA, zokena nunnAH preritA iva iyuH samAgatavantaH // 66 // : atha tandrAgamanamAha-Ayuriti AyustIrthezvarANAmapi bhajati tamAM naiva yatra sthiratvaM, __tadyogya naH kathaM syAditi kulizabhRtAM pAcalamAsanAni / matvA tatkampahetuM sahacaritavidA sarva evA'tra tUrNa, saMmetAbhikhyazaile saha vivudhagaNairAgaman devarAjaH // 67 // . . yatra yasmin jagati tIrthezvarANAm tathA'dbhutA'tizayavatAM kevalinAM tIrthakRtAmapi AyuH jIvitaM naivaM sthiratvamakSayatvaM bhajati tamAmupaiti, tadAyuH no'smAkaM yogyaM sthirataraM kathaM syAt ! naiva syAdityarthaH, iti hetoH, kulizabhRtAM vajradhAriNAm, indrANAmityarthaH / AsanAni siMhAsanAni prAcalannakampanta sahacaritayA sahajayA vidA jJAnena, avadhijJAnenetyarthaH / devAnAmavadhijJAnasya bhavapratyayikatvena sahajatvAditibhAvaH / teSAmAsanAnAM kampahetuM matvA jJAtvA, sarva eva, na tu katipaye devarAjaH devendrAH tUrNaM zIghrameva, atra asmin saMmetA'bhikhyazaile saMmetanAmaparvate, vibudhag2aNaiH devavRndaiH saha, Agaman AgatavantaH // 67 // atha zAnte nirvANamAha-sevanta itisevante'pi jaghanyataH prabhumimaM yatkoTisaMkhyAH surA, vaicitryeNa ca ninimeSanayanA rAtridivaM mAnavAH / zA041 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrIzAntinathamahAkavyam ekonaviMzaH srgH| tannaisargikadurvibhedarasataH saMsargasargakramA jjajJe svAmyapi nirnimeSanayano naneSu teSu kSaNAt // 68 // yad yasmAd imaM prabhu zrIzAntim, jaghanyato'lpAlpataH api, surAH mAnavAzca koTisaMkhyAH rAtrindivaM, nirnimeSANi nimeSarahitAni nayanAni netrANi yeSAM te tAdRzAH santaH, teSAM sevaikatAnatayA netrANAM nimeSA'navakAzAt, surANAM tu svabhAvAdeveti bhaavH| vaicitryeNa vividhaprakAreNa sevante, tattasmAddhetoH, naisargikAd, na tu lobhAt , ata eva durvibhedAd bhettumazakyAd rasato'nurAgataH, kAmanayA tu kAmAnavAptau bhedo'pi sambhavatIti bhAvaH saMsagikasya, sevanAdinA sampakasya yaH sargo racanA tasya kramAt . svAmI zAntinAtho'pi, teSu devAdiSu namreSu kRtanamaneSu satsu, nirnimeSe nayane jIvA'bhAvAnniApAre netre yasya sa tathA muktajIvo jajJe / atra nirnimeSanayaneti padaM zAnterdevatvA'ptiM dhvanayati, taccAniSTam, iti nAzaGkayam, uktarItyA tatparihAMrAditi // 6 // atha zAntermokSAptitithyAcAha-mAseti mAsamAnte sthitimadhigate zItabhAnau bharaNyAM, ____ jyeSThe mAse vyadhidazatithau zyAmale pakSa eva / sa zrIzAntimabhuratibhavo nirvRtizrImiyatvaM, nityAnandodayasahacarodbhAsi saukhyaM babhAja // 69 // mAsaprAnte mAsasya carameM'ze, zItabhAnau candre bharaNyAM tadAkhyanakSatre sthitimadhigate prApte, candre bharaNInakSatrasye sati, jyeSThe mAse vyadhidazatithA trayodazItithau, zyAmale kRSNa pakSe eva, sa zrIzAntiprabhuH, atikrAnte, punaraprAptyA vazIkRto bhavo bhavagrahaNaM yena sa tAdRzo bhavA'viSayaH, muktaH sanniti yAvat / nirvRteH nirvANasya mukteH zrIstasyAH priyatvaM tadrUpam, nityAnandasya udaya AvirbhAva eva sahacarastenodbhAsata ityevaMzIlam nityAnandamayaM saukhyaM sukhaM muktisukhaM babhAja prAptaH // 69 // atha zAntaH yogAn nirudhya zukladhyAnapUrvikAM muktimAha-ruddhvetiruddhvA vAJcittayogI prabhurapi niyataM bAdarau bAdareNa ___yogenAGgena sUkSmAvaruNadatha takau makSu sUkSmeNa tena / dhyAtvA sUkSmakriyA''khyaM dalitatanuvapuryogamanyaM tRtIyaM zukladhyAnaM turIyaM sma bhajati tadantsannasarvakriyaM saH // 70 // sa prabhurapi zrIzAntinAthaH niyataM niyamapUrvakam, bAdareNa tadAkhyena yogena, aGgena, bAdareNa kAyayogenetyarthaH / bAdarau vAJcittayogau ruddhvA viratavyApArau kRtvA, athAnantaram, sUkSmeNa Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aashriivijydrshnsuuriishvrkRt-prbodhiniiyutm| 323 tena yogena maJju zIghrameva bAdarakAyayogaM nirudhya sUkSmakAyayogena sUkSmau takau tau vAkcittayogI, aruNad ruNaddhi sma / tathA, anyamuktAbhyAM vilakSaNaM tRtIyaM sUkSmakriyAkhyam, dalitatanuvapuryogaM svAtmanaiva sUkSmakAyayoganirodho yathAsyAttathA dhyAtvA,tadanu tatpazcAt, utsannA vinaSTA sarvA kriyA yasmin tatsarvavyApAravirataM turIyaM caturtha samucchinnakriyamapratipattizukladhyAnaM bhajati sma // 7 // zrIzAnteH RjugatyA lokAgraprAptimAha-paJcetipaJcaha svasvaroktikSaNamitikalite pUrite'smiMstadAnI, prakSINAzeSakarmA navazatayatibhiH sArdhamucchinnamohaiH / siddhAnantAccatuSkaH prakRtisaralatAzAlinA varmanA ca, nirlepAlAbuvat sa prabhuragamadayaM lokanIrAgrabhAgam // 71 // paJca ca te hasvAH svarAzcakamAtrikAsteSAmuktAvuccAraNe ye kSaNAH tanmityA tanmAnena kali te samanvite, paJcasvoccAraNakAlatulyakAle ityarthaH asmin zukladhyAne, parite samApite sati, tadAnIM zukladhyAnA'vasAne, prakSINAni niravazeSANi jAtAni azeSANi sakalAni karmANi yasya sa tAdRzaH sarvakarmalezarahitaH san, siddhAnanta jJAnAnantadarzanAnantAcAritrAnantavIryarUpacatuSkaH so'yaM prabhuH zrIzAntiH ucchinnamohaiH mohasya prAdhAnyAnnirastA'zeSakarmamalaiH, navazataiH yatibhiH sArdham, prakRtyA svabhAvata eva saralatayA zAlate ityevaMzIlena. RjunetyarthaH varmanA mArgeNa, RjagatyovaM nirlepaM mRttikAdisamparkarahitaM yadalAbu tumbI tadvat antaHsArazUnyamalAbu yathA jale taratyeva na tu majjati, tathA karmakRtagauravarahitaH zrIzAntiprabhuH loko nabuDAdhAratvAnnIraM jalamiva, tasyAgraM paraM pAram siddhazilAmityarthaH agamat / upamA // 71 // tadAnIM nArakANAmapi saMjAtamityAha-yaditiyanmAnuSyakajanmasu pratibhavaM tucchaM mayA bhaGguraM, kiJcit saukhyamudArasAramanasA datta janebhyo'dhikam / tenaivedamabhaGguraM gurutaraM sAraM samAsAditaM, ___ matvaivaM pradadau tadA prabhurayaM tannArakebhyo'pi zam // 72 // mayA zAntinA, mAnuSyakajanmasu manuSyabhaveSu, pratibhavam bhave bhave, tucchamalpaM bhaGguramacirasthAyi ca, yat kiJcitsaukhyam udAreNAkRpaNena sAreNa bhAvazuddhena ca manasA lokebhyo dattam, tena dAnena hetunA eva, idaM saukhyaM siddhatvarUpamadhikaM dattApekSayA'tipramANam abhaGguraM zAzvataM gurutaramutkRSTataraM sAraM pAramArthikaM samAsAditam alpasyA'pi dAnasya phalamanantaguNamitibhAvaH / evamukta Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH prakAreNa matvA vicArya, tattAdRzaM zaM saukhyaM tadA siddhatvaprAptikAle, ayaM prabhuH zAntinAthaH, nArakebhyo'pi pradadau tadAnIM nArakA api modamAnAH sukhino jAtA ityarthaH // 72 // athendrasya paJcabhivilApagarbha stutimAha-yAte itiyAte SoDazadharmacakriNi mahAnandAbhidhAne pure, zokAvezavisaMsthulo'pi maghavA tuSTAva cetthaM prabhum / saMsArAmbunidhau patantamudayad-duHkhaughanakA''kule, tIrthAdhIzvara ! tArayiSyati janaM ko vA bhavantaM vinA // 73 // SoDazadharmacakriNi zrIzAntinAthe mahAnandAbhidhAne mahAnando yasmin tannAmni pure muktinagare yAte gatavati sati, zokasya torthaGkaraviraha janitaduHkhasyAvezena Avegena visaMsthulo vyagro'pi ca maghavA zakra itthaM vakSyamANaprakAreNa prabhuM zAntinAthaM tuSTAva, taM stutiprakAramevAha saMsAreti tIrthAdhIzvara ! udayanta Avirbhavanto duHkhAnAmoghAH paramparA eva nakA grAhAstairAkule vyApte, "grAho'varAho nakra" ityamaraH saMsAro dustaratvAdambunidhiH sAgarastasmin, patantaM karmavazAdAgacchantaM majantaM ca janaM prANinam, bhavantaM tvAM vinA ko vA tArayiSyati ! tvAdRzasya dayAloranyasyA'bhAvAnna ko'pi tArayiSyatItyarthaH / paramparitarUpakam // 73 // prabhorjagaccakSuSvamAha-pApolUketipApolUkakulaikavipriyavidhau baddhodyame sarvadA, nirvANAmarabhUdhareNa pihite deve jagaccakSupi / mithyAtvoddhatapaGkazoSakaraNe tvayyeva nAthe hahA, loko locanavarjitaH kathamayaM bhAvI bhavAraNyagaH // 74 // pApAnyevolukakulAni tasyaiko'sAdhAraNo yo vipriyasya pratikUlatAyAH, tadunmUlanena kRtveti bhAvaH vidhividhAnaM karaNaM tasmin sarvadA, baddha Azrita udyamaH prayatno yena tasmin udyate, mithyAtvam jinoktA'zraddhAnameva dUSakatvAduddhato duniH paGkaH tasya zoSakaraNe nIrasatvA'pAdAne, mithyA tvanAzane ityarthaH jagaccakSuSi sUryarUpe, paGkasya sUrye iva mithyAtvasya zoSake tvayi deve nAthe eva, nirvANaM muktireva tirodhAyakatvAdaparo bhUdharo'stAcalastena vihite tirodhApite sati, hahA iti zokA'dhikye, locanavarjitaH netrahIno'yaM lokaH, bhavAraNyagaH bhavo durava AhatvAdaraNyamiva tatra gacchatIti sa tAdRzaH, kathaM kena prakAreNa bhAvI bhaviSyati ?, sUryo hi yathA pakaM vizoSya timiranAzanena kRtvA''lokakaraH, iti araNyaM sugaM bhavati, tathA pAponmUlamithyAtvazoSaNAbhyAM bhavAnapIti tvadabhAve bhavamatirna bhaviSyatItyarthaH "trayItanujaMgaccakSustapano'ruNasArathi"rini haimaH atra nirvANAmarabhUdhareNeti pATho'rthA'saGgatyA heyaH / paramparitarUpakam // 74 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 vvvww A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam saMsArAntare tyameva jIvanada ityAha-putreti / putrAbhAvanarendramAnavigamavyAdhipabhedodayapAridrayAnalahetisaMhatizataidahyamAnaM vibho ? / santoSAmRtakUpavarjitamimaM tRSNAsamullAsakaM , kastvAM jIvanadaM vinA zamayitA saMsArakAMtArakam // 7 // vibho ! prabho ! putrAbhAvaH narendreNa mAnasya vigamaH narendrakRtamAnamardanam vyAdhInAM rogANAM prabhedAnAM prakRSTabhedAnAmudaya AvirbhAvaH duHsAdhyavyAdhisamAgamaH, dAridrayaJcetyetAni analasyAgneheMtInAM jvAlAnAM saMhatiH paramparAH tAsAM zataiH "hetiH kIlAzikhAjvAlA'ciri"tihaimaH daMdahyamAnam punaH punaratizayena ca dahayamAnam santoSo yathAlAbhatuSTirevA'mRtakUpaM jalakUpaM sudhAkUpaM ca tena varjitaM rahitam upalakSaNatvAttRSNAnirAsasAdhanazanyamityarthaH / tRSNAyAH kAmAdirUpAyAH pipAsArUpAyAzca samullAsakaM vardhakamimaM saMsAra eva kAntAraM tatsaMsArakAntArakam, jIvanaM savRtti bhAvaprANadhAraNazca jalaM ca dadAti iti sa tAdRzaM tvAM zAMtinAthaM vinA kaH zamayitA zamapradaH ! ; na ko'pItyarthaH / yathA davAgnigrastaM jalAdhArAdirahitaM tApatRSAvardhakaM kAntAraM jalada eva zamayitA, tathA duHkhapIr3itaM kAmAdivardhakaM santoSazUnyaM saMsAraM tvAM binA na ko'pi zamayitA chedakaH iti bhAvaH "pIyUSamamRtaM sudhA" "payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam" "vRttirvartanajovane" iti cA'maraH / atra paramparitarUpakA'nuprANitaH zleSo'laGkAraH // 75 // prabhuM vinA saMsArasyA'zobhanatvamAha-rAtririti rAtrizcandramasaM vinodavasitaM dIpaM vinA bhAsvaraM, kAsAraH kamalaM vinA nanu dinaM pradyotanaM taM vinA / bhUpAlo'pi nayaM vinA jinapate ! dAnaM vivekaM vinA, yadvada naiva vibhAti deva ! bhuvanaM tabad bhavantaM vinA // 76 // jinapate ! deva ! yadvat yathA, rAtrizcandramasaM vinA, udavasitaM gRham "gRhaM gehodavasite" ityamaraH / bhAsvaraM prakAzazIlaM dIpaM vinA, kAsAraH taDAgaH kamalaM vinA nanu nizcayena dinaM divasaM pradyotanaM sUrya taM vinA, bhUpolo'pi nRpazca, nayaM sAmAdinIti vinA, dAnaM viveka pAtrA'pAtravicAraM vinA, naiva vibhAti zobhate iti sambadhyate / rAtryAdezcandramasAdaya iva bhuvanasya bhavAn bhUSaNa ityarthaH / mAlopamA'laGkAraH // 6 // athendreNa sazokacitAnirmApaNamAha-itthamiti - itthaM nAthaM stuvaMstaM svayamapi vilapan svaM samAlambya zakro, majjantaM duHkhavA! vidhRtakRtanijAkhyAMzca saMkrandanAMstAn / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 zrIzAntinAthamahAkavyam ekonaviMzaH sargaH / saMbodhyaivAbhiyogyatamapi vibudhairdevadArUNi devo ghAnAdAnAyya vRttAM sma racayati citAM mAgdizi zrIjinasya // 77 // / itthamuktaprakAreNa taM nAthaM stuvan svayaM vilapannapi zakraH, duHkhavAdhiH duHkhameva jalaM tad vilavAdvArSiH sAgaraH tasmin majjantaM bruDantaM svamAtmAnaM zaM zAntimAlambya manasi dhArayitvA, samAlambyeti pAThastu nirAkAGkSatvAddheyaH vidhRtAH svAmiviyogena dhRtirahitAH kRtAH ye nijA''dhyAH svatulyanAmAnastAnanyAn, saMkrandanAn saMkrandantItyevaM zolAn indrAMzca sambodhya zAMti bodhanadvArA prApayya, eveti cArthe / AbhiyogyaH AbhivibudhairdevaiH kRtvA drutaM devodhAnAnnandanAkhyAd devadArUNi divyendhanAnyAnAyya; zrIjinasya zAMtijinasya zarIrasya prAgdizi pUrvadizAyAM vRttAM vartulAkArAM citAM racayati nirmApayati sma // 77 / / atha yathAyogyaM citAntaravidhAnamapyAha apAcyAmiti apAcyAmikSvAkanvayabhavamunInAM viracitA, citA gIrvANaistaijhaMgiti caturasrA'tha caturaiH / pareSAM vAruNyAM kakubhi ca mahAnandalayinAM prabhUNAmAdezAd vidadhati na kiM kiGkarajanAH ? // 78 // caturaiH dakSaiH gIrvANairdevaiH atha jinezvaracitAnirmANAnantaram, apAcyA dakSiNasyAM dizi jhagiti drutameva, ikSvAkanvayabhavAnAmikSvAkukulodbhavAnoM munInAM caturasrA catuSkoNA citA viracitA nirmitA; vAruNyAM varuNadevatAkAyAM kakubhi dizi pazcimadizi ityarthaH / mahAnandalayinAM zAzvatAnandalInAnAM pareSAmanyavaMzodbhavAnAM munInAM, citA viracitetyanuSazyate, nanu te kimityevaM kRtavanta iti cettatrA''ha-prabhUNAmiti-prabhUNAM svAminAmAdezAt kiGkara janAH mRtyavargAH kiM na vidadhati ? apitu sarva vidadhatItyarthaH / tadeva hi kaiGkayaM yat svAmyAjJAkaraNamiti bhAvaH // 78 // atha zAntinAthadehasaMskAramAha-saMsnApyeti saMsnApya kSIravAvimalatarajalaizcandanaiH saMvilipya, vAsobhirdevaduSyairamRtakarakaraNojjvalaiH saMvibhUSya / devairabhyarcya puSpaiH svayamapi maghavA svAmidehaM tathaiva kRtvA'nyAGgAni cAnye sapadi diviSado yApyayAneSyamAMste // 79 // maghavA indraH, devaiH kRtvA svayamAtmanA'pi ca, svAminaH zrIzAntinAthasya dehaM zarIraM, kSIravArdheH kSIrodadheH vimalatarajalaiH saMsnApya, candanaiH saMvilipya anulipya, amRtaM sudhA jalaM vA kareSu kiraNeSu yasya so'mRtakarazcandrastasya karA marIcaya iva projjvalAni taiH, devaduSyaiH vAsobhiH vastraizca, saMvibhUSya, puSpairabhyarcya, anye ca diviSado devA anyeSAm bhagavadatiriktAnAM Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta prabodhinIyutam / mAryamunInAm aGgAni zarIrANi tathaiva kRtvA snAnArcAdi kRtvA te diviSado devAH, sapadi sadyaH yApyayAneSu zibikAsu "zivikA yApyayAne" iti haimaH / amAn sthApayanti sma // 79 // atha devakRtaziSikodvahanamAha-uddadhAreti uddadhAra zivikAM zatakratuH svAminaH svazirasA viSAdabhAva / dve tu ye ca zibike pRthaka pRthak te sahasramamarA samuddadhuH // 8 // zatakraturindraH, viSAdabhAk svAmiviraheNa viSaNNaH san svazirasA svamastakena svAminaH zAntinAthasya zibikAM yApyayAnamuddadhAra UDhavAn / dve ubhe tu ye ca zibike ikSvAkukulotpannamunInAM tadvyatiriktamunInAJcetyabhigamyate te dve zibike, sahasramamarAH sahasrasaMkhyAkA devAH pRthaka pRthak, samuddadhurudvahanti sma // 80 // atha devaiH zibikAtrayasya citAsamIpaprApaNaM vizeSakeNA''ha paulomyAdiketipaulomyAdikadevatAsu dadatIpUccaiH svaraM rAsakAn, gandharvapakare puraH kalaravaM saMgItakaM kurvati / vAsovandanamAlikAH saramasaM tanvatsu deveSvalaM, raGgaM keSucidutsRjatsu manasaH kAzmIrapaGkacchalAt // 8 // paulomI indrANI sA AdiH prathamA mukhyA vA yAsAM tAsu devatAsu indrANIprabhRtidevISu, uccaiH svaro yathA syAttathA, rAsakAn tadAkhyagItavizeSAn dadatISu kurvatISu satsu tathA puro'gre gandharvANAM devavizeSANAM prakare samUhe kalo madhuro ravaH svaro yathAsyAttathA saGgItakaM saGgItaM kurvati sati, deveSu vAsAMsi vandanamAlikAzca sarabhasaM savegaharSam alamatyartham tanvatsu vitaratsu satsu, keSucideveSu kAzmIraM ghusRNaM tasya paGkasya kardamasya cchalAdvayAjAnmanaso raGgamanurAgam, bhaktimiti yAvat utsRjatsu utkSipatsu satsu // 81 // svAmyagre'guruja bahatsu bahalaM dhUpaM punaH keSucid, gandhADhayA api keSucita sumanaso mAlAH pravarSatsu ca / vibhrANeSu vibhoruparyupari ca cchatroccayaM keSucit zeSAH keSucidAcchinatsu parato niHzeSadoSacchide // 82 // punastathA, keSuciddeveSu svAmyagre zAntinAthA'gre agurujaM kRSNAgurajaM bahalaM sAndraM dhUpaM vahatsu nayatsu satsu keSucideveSu ca gandhADhyAH parimalodgAriNIH sumanasaH, mAlA api, pravarSatsu satsu, keSuciddeveSu vibhoH zrIzAntinAthasya uparyupari cchatrANAmAtapatrANAmuccayaM rAziM bibhrANeSu dhArayatsu satsu ca keSucideveSu parataH pazcAt , niHzeSANAM sakalAnAM doSANAM pApAdInAM cchide nAzAya zeSAH nirmAlyarUpAH vibhorupari kSiptAH puSpAdaya Acchinatsu haThAdalAcca parasparaM gRhNatsu satsu ca // 82 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH srgH| prekSaNasya samavekSaNakSaNasthairyameva dadhataH pade pde| ninyurAzu zibikAtrayaM citAsannidhau surapatiH surAzca te // 83 / / prekSaNasya darzakasya, prekSate iti nandAditvAdanaH, pade pade pratipadaM samavekSaNe darzane kSaNasthairya kAlabilambameva dadhataH kurvataH sato'pi, antimadarzanatvAditi bhAvaH surapatirindraH, te surAzca Azu zibikAtrayam citAsannidhau ninyuH prApayAmAsuH / / 83 / / atha citAyAM teSAM vyavasthApanamAha-prAcIti prAcIpatiya'dhita zAntijinasya dehaM, pAcyAM samAracitavRttamahAcitAyAm / anye surAzca caturasracitAdvaye'pi, dehAna nyadhurmunigaNasya parasya khedAt // 84 // prAcyAH pUrvadizAyAH patirindraH prAcyAM pUrva dizi samAracitAyAM nirmitAyAM vRttAyAM vartulAyAM mahatyAM citAyAM zAntijinasya dehaM zarIram khedAt sazokaM yathAsyAttathA nyadhitAtiSThapat , anye surAzcApi caturasra catuSkoNe citAdvaye parasyA'nyasya munigaNasya dehAn zarIrANi nyadhuratiSThipat , khedAdityatrA'pi sambadhyate // 84 // atha citAyAmagnyAdipradAnamAha-vahnimitivahiM vahnikumArakA drutataraM tatrA'marAzcikSiSu tiM vAtakumArakAstadapare karpUradhUpAnapi / utpannA khalu dhUmadhoraNiriyaM tAbhyazcitAbhyastridhA, kAluSyaM bhuvanatrayasya dadatIvA'bhAjjinendravyaye // 85 // tatra citAsu vahnikumArakAH svanAmaravyAtA amarA devA drutataramatizIghram kAlavilambasyA'napekSaNIyatvAditi bhAvaH vahni cikSipuH nikSiptavantaH, vAtakumArakAH svanAmarakhyAtAH pavanakumArAH amarA vAtaM vahnisandIpakaM pavanam, cikSipuriti sambadhyate vAyunA prajvAlayanti sma tAbhyAmagnikumAravAtakumArAbhyAmapare'nye devAH api karpUradhUpAn , cikSipurityanuSajyate tAbhyazcitAbhyastisRbhyaH tridhA triprakArA utpannA iyaM pratyakSakalpA dhUmAnAM dhoraNiH paramparA jinendravyaye prabhovirahe sati, bhuvanatrayasya kAluSyaM zokajanyamalinatvam , dharma cakrapravartakA'satvAd duHkhArttatvaM vA dadatI dadAneva abhAt bhAti sm| utprekSA // 85 // atha citA'gnijvAlAM varNayati-vahnAviti - vahAvucchyatAM samIyuSi marutsaMpAtamAtrAdapi, jvAlAnAM tritayaM viniHsRtamabhAt tAbhyazcitAbhyastataH / bhedaM vedayituM kathaJcidiva tat tIGkarAnyAtmanAM tritva kevalavedanAgatamidaM lokatrayAlokane // 86 // . Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam 329 vahnAvagnau, maruto vAyoH sampAtamAtrAtsaJcAramAtreNA'pi, ucchayatAm UrdhvagvalatvaM samIyuSi prApte sati, tato'nantaraM tAbhyazcitAbhyo viniHsRtaM nirgataM jvAlAnAM tritayam, tIrthaGkarasya anyeSAM munInAmAtmanAJca kathaJcidiva kenA'pi prakAreNa tatprasiddhaM bhedaM tAratamyaM vedayituM jJApayitum, idaM kevalavedanaM kevalajJAnaM lokatrayasya Alokane tritvaM trisaGkhyatvaM gataM prAptamiva abhAd bhAti sma atra lokatrayeti padasyArthaH kevalavedanasya tritve hetutayopanyasta iti padArthahetukaH kAvyaliGgamalakAraH // 86 // atha citAvidhyApanadaMSTrAgrahaNamAha-medodhAmetimedodhAmavivarjadhAtuSu zikhipluSTeSu dugdhAmbubhi varmaghakumArakairatijavAda vidhyApitAyAM citau / UrdhAmAdita dakSiNAM surapatidaMSTrAmadhastAcca tAM, pAtAlAdhipatirjinasya camaro doSapramoSAdaraH // 87 // medaso vasAyA dhAma sAraH iva medodhAma kIkasam, asthItyarthaH / tasmAdvivarjeSu rahiteSu dhAtuSu mAMsAdiSu zikhinA'gninA pluSTeSu dagdheSu satsu, meghakumArakaiH devaiH, atijavAdatizIghra dugdhairambubhizca, kSIrodavAribhirvA citau citAyAM vidhyApitAyAmupazamitAyAM satyAm surapatirindraH jinasya zrIzAntinAthasya UrdhvAmuparisthAM dakSiNAM dakSiNabhAgasyAM daMSTrAmAdita gRhItavAn pAtAlA'dhipaticamarastadAkhya indrazca, doSapramoSe doSonmUlane AdaraH sAgrahaM mano yasya sa tAdRzaH, jinadaMSTrA pAvasthA satI doSanAzinIti tathA hRdayaH san , adhastAdadhobhAgasthAM tAM dakSiNAM ca Aditeti sambadhyate // 8 // athA'nyeSAmapi daMSTrAdhAdAnaM stUpasthApanAJcAha-IzAneti -- IzAnAdhipatirbalizca maghavA bAme ca daMSTre tathA - 'grAhISTAM kramazaH pare ca radanA nAkhaNDalAzcAbhitaH / asthInyAdiSatA'marA nRpatayo bhUtiM ca reNuM narA, ratnastUpamatiSThipajjinacitisthAne'tha devezvarAH // 8 // IzAnA'dhipatirIzAnendraH balistadAkhyazca maghavA indraH, tathA pUrvavat vAme savye daMSTre UrdhvADadhaHsthe, agrahiSTAm gRhItavantau atrA'grAhISTAmiti pAThacyutasaMskAraH, adyatanyAM grahadhAtorTAntasvena vRddhiniSedhAt iTo dIrghAcca agrahISTAmiti pAThe tu vRtabhaGga iti sudhIbhiryeyam pare'nye AkhaNDalA indrAzcAbhitaH pArzvataH kramazo yathAkramam , radanAn daMtAn agrahISuriti zeSaH, tathA, amarAH indrAtiriktA devAH asthIni, nRpatayaH, bhUti bhasma, narAzca reNuM pAMsum, AdiSata gRhItavantaH, ajjinasyaiva, athA'nantaraM devezvarA devendrAH jinasya zrIzAntinAthasya citezcitAyAH sthAne ratnastUpaM ratnamayastUpaM svanAmaprasiddham atiSThipat sthApayanti sma // 88 // 42 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH atha zAntinAthakAlamAha-varSANAmiti / varSANAM kila paJcaviMzatirabhUt kaumArakAle prabho, rAjye cakripade vrate ca sakalaM lakSaM punarmIlitam / . AsIda dharmajinasya muktisamayAt zAntiprabhonirvRtiH, pAdanyUnakapalyahInajaladhiSvIteSu teSu triSu // 89 // prabhoH zrIzAntinAthajinasya, kaumArakAle bAlye, varSANAM paJcaviMzatiH, abhUt , kiletyaitihaye, iyaM kAlagaNanA aitihayaprasiddhayanusAreNetyarthaH / prabhoH paJcaviMzatirvarSANAM kaumArAvasthetyarthaH / tathA punaH, rAjye rAjyakAle, cakripade cakripadayukte vrate ca varSANAM paJcaviMzatiH sakalaM mIlitamekIkRtam, lakSaM lakSavarSAtmakam, sampUrNamAyuH nanu sa kadA'bhUt kadA ca nirvRtta ityAha AsIditi dharmajinasya dharmanAthatIrthaGkarasya muktisamayAnmuktisamayamavadhIkRtya, teSu prasiddheSu, triSu trisaGkhyakeSu, pAdena caturthI ze nyUnameva nyUnakaM yatpalyaM palyopamam, tasmAd hIneSu nyUneSu jaladhiSu sAgaropameSu IteSu vyatIteSu satsu / IdhAtoH kte Itamiti rUpaM bodhyam / zAntiprabhonitirmuktirAsIdabhUt // 89 // atha devAnAM svasvasthAnagamanamAha ratneti ratnastupe likhitvetyanupamasuSamAsuprazastAM prazasti, zrIzAnterdevarAjapramukhasuravarA maGgha nandIzvare'pi / , te gatvA'STAhikAyA mahimaparamaI saMvidhAyA'stazokAH, svaM svaM sthAnaM matIyuH pramadasamudayA''pUrNacittA vimAnaiH // 9 // zrIzAntaH zAntijinasya, ityuktaprakArAM balyAdikAlabodhikAm anupamayA zobhayA suSamAkAlena vA suprazastAmatyuttamAM prazasti prazastizlokaM ratnastupe likhitvA, te prastutA devarAjA indrAH pramukhA yeSu te tAdRzAH suravarAH, maJju zIghrameva, nandIzvare tArthe'pi gatvA aSTAhikAyAH mahimaparaM mahattvAspadaM mahamutsavaM saMvidhAya kRtvA, astazokAH zo karahitAH, ata eva, pramadasya harSasya samudayenodbhavena ApUrNa saMbhRtaM cittaM yeSAM te tAdRzAH prahRSTAH santaH, vimAnaiH vAyuyAnaiH kRtvA svaM svaM sthAnaM prati IyuH jammuH / "mutprItiH pramado harSa" iti amaraH // 90 // matha cakrAyudhanirvANamAha duSkarmANIti duSkarmANi nihatya tIvratapasA jJAnaM vinAzojjhitaM, labdhvA bhUvalaye vihRtya suciraM bhavyaprabodhoyataH / tIrthe koTizilAkhyayA'tra vidite saMprAptasaMnyAsako, nirvANAbharaNo babhUva gaNabhRccakrAyudho'pi kramAt // 9 // . Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A0 zrIvijayadarzanasUrIzvarakRta-prabodhinIyutam gRhItadIkSaH cakrAyudhastadAkhyo gaNabhRd gaNadharo'pi tIveNotkaTena tapasA duSkarmANi nihatya vinAzya, vinAzena ujjhitaM rahitaM svasvarUpeNa nityamityarthaH / jJAnaM kevalajJAnaM labdhvA, bhavyAmAM prabodhe jJAnasampAdane udyatastatparaH san suciraM dIrghakAlaM yAvat, bhUvalaye mahItale vihRtya vihAraM vidhAya, atrAsmin loke koTizilA''khyayA koTizilAnAmnA vidite khyAte tIrthe kramAt kAlakramAt, nirvANamAbharaNaM yasya sa tAdRzo babhUva, nirvANaM prAptavAnityarthaH // 11 // atha pranyAnte kalyANamAzaMsannAha rAjya miti rAjyaM bhuktavato'pi yasya samabhUt sA cakrilakSmIrvaze, bhogAnAM vimukhaH sudurjayatamaM mohaM nyahan yaH sphuTam / vittizrIsahacAriNIM ca ramate yaH siddhisImantinI, kalyANaM sa dadAtu vaH pratidinaM zrIzAntinAthaH prabhuH // 92 // yasya zrIzAntinAthasya rAjyaM bhuktavataH pAlitavato'pi sA prasiddhA cakrilakSmIH cakravartizrIH vaze vazagA'bhUt / tathA, yaH zrIzAntiH, bhogAnAM vimukhaH bhogebhyaH parAGmukhaH san , bhogAnAmiti zape SaSThI bodhyA sudurjayatamaM jetumatyantaM duzzakamasAdhya mohaM mamatvabuddhiM sphuTaM vizadaM yathA syAtathA nyahan vinAzitavAn , tyaktavAnityarthaH tathA, yazca vitteH jJAnasya yA zrIstasyAH sahacAriNI sakhI siddhireva strItvAt sImantinI lalanA tAm, ramate sevate, yatra jJAnaM tatraiva siddhiriti bhAvaH / sa zrIzAntinAthaH prabhuH vaH zrotRNAmadhyetRNAM ca pratidinaM kalyANaM dadAtu // 92 // matha sargasamAptimAha-mAsIditi-- AsIcchIgurugacchamaulimukuTazrImAnabhadraprabhoH, . . paTTe zrIguNabhadrasUrisugururvijJAnabhAjAM guruH| tacchiSyeNa kRte'tra sarga ucite zrIzAntivRtte mahA kAvye zrImunibhadrasUrikavinA'pyekonaviMzo'gamat // 13 // zrIgurUNAM lakSmIzreSThAnAM gacchAnAM maulAnAM mastakAnAM mukuTarUpasya zrImAnabhadraprabhoH paTTe vijJAnabhAjAM viziSTajJAninAM guruH zreSThaH zrIguNabhadrasUristadAkhyaH sugururAsIt / tasya guNabhadrasUreH ziSyeNa zrImunibhadrasUrikavinA kRte racite, atrA'smin ucite'bhyaste uttame vA zrIzAntaH vRttepadyAtmakacaritre vRttAntAtmake vA mahAkAvye, ekonaviMzo'pi tatsaGkhyako'pi sargaH agamat samAptaH // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH kAvyakartuH kalyANAtmA suragiririvA''kAntalakSapramANaH, prItyukarSAd vividhavibudhAdhIzvarai stUyamAnaH / kalpAnte'pyapratihatimayaM nizcalatvaM dadhAnaH, siddhAkAGkSaH sa jayati ciraM zrI bRhadgacchagacchaH // 1 // bhavyAmbhojavibodhanena viditaH zvetAmbarodyotakaH, sarvAzApratirodhakogratamasA pradhvaMsasaMpAdakaH / tatra zrImunicandrasRrirabhavad bhAsvAnivodyadvibhaH, sanmArga prakaTI cakAra bhagavAn yo jIvamaitrI zrayan // 2 // tatpaTTAcalapUrvaparvataziraHzRGgAratigmadyutiH, sphUrjatkaumudacandradhAmanihatiprakhyAtakIrtivajaH / / tApavyApadapAkRtipramuditairAsevyamAno bhazaM, saccanaiH satataM ciraM sa jayati zrIdevasUriprabhuH // 3 // paTTe tasya babhUvuradbhutamatiprAgalbhyavibhrAjinaH, zrIbhadrezvarasUrayaH zamarasAt kUpAralIlAbhRtaH / lakSmIryatpadavAsinI samabhavat pIyUSabandhogiraH, prautevA'parathA kathaM dvayamidaM vindanti tadvandinaH // 4 // sUri zrIvijayendusUrirabhavat tatpaTTaniSThakramo, mithyAtvadvipamAnabhaJjanavidhau pazcAnanasyAgrajaH / yaM mImAMsakanAstikaprabhRtayo mAnonnatA vAdinaH, zrutvA satpathavartinaM jaDatayaivA''lambitAH kApatham // 5 // tatpaTTe pathimAnamApa gaNabhRt zrImAnabhadraprabhuzcitraM citrazikhaNDijasya kurute yadbuddhirAlokitA / cArvAkaM sukRtAnumApakatayA nyakkurvatI sarvataH, karmadvaitanidarzanena ca tathA dvaitapravAdaM haThAt // 6 // tasya zrIguNabhadrasUrisuguruH paTTAvataMso'bhavad , yaH zrIzAhimuhaMmadasya purataH kSamApAlacUDAmaNeH / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastiH kAvyakartuH zlokavyAkRtiraJjitasya dadataH sauvarNaTaGkAyutaM, grAhyaM naiva tapasvinAmiti vadaMzcAritramasthApayat // 7 // kecid vyAkaraNe bhavanti nipuNAH kecit punacchandasi, prAyaH kecana nATakeSu nitarAM tarkeSu kecinpunaH / sAhitye katicit prasannamatayo'laGkArapAraGgamAcAturye guNabhadrasUrisuguroH zAstreSu sarveSvapi // 8 // tacchiSyo munibhadrasUrirajani syAdvAdisaMmAnanaH, zrIperojamahImahendrasadasi prAptapratiSThodayaH / / tenedaM niramAyi mandamatinA zrIzAntivRttaM navaM, tattajanmasahasrasaMcitamahAduSkarmavicchittaye // 9 // pUjyazrImunidevasUriracitazrIzAntitIrthezvaraprakhyAtAdbhutakAvyadarzanatayA kAyaM mayedaM kRtam / utsUtraM yadi bhAvi kizcidapi tad nA'deyametat satAM, syAd nUnaM naca nirvRtiM racayatItyAlocya buddhayA'dhikam // 10 // zrImAn harSapurIyagacchajaladhiprollAsazItadyutirvANIbhUSaNarAjazekharaguruH saujanyasaMvAsabhUH / zrIzAntezcaritaM vyazodhayadidaM duSkarmamarmApahaM, prAjJastvairapi zodhyametadasamaM kRtvA prasAdaM mayi // 11 // arhatpAdapayojasevanavidhau yo vartate haMsavad , nityaM sadgurubhaktyagAdhasarasIkrIDo'cchapakSadvayaH / / nIrakSIravivekavat pramanute yo'dharmadharmAntaraM, sa zrIzAntijinendrakAvyabhaNane saMrambhamudbhAvayed // 12 // ye doSAn pratipAdayanti sudhiyaH zrIkAlidAsoktiSu, zrImadbhAravimAghapaNDitamahAkAvyadvaye'pyanvaham / zrIharSAmRtasUktinaiSadhamahAkAvye'pi te kevalaM, yAvad vRttavivarNanena bhagavacchAntezcaritre guNAn // 13 // mithyAtvAzcitakAvyapaJcakamidaM vyAcakSate sUrayo, yadvad prAthamakalpikAya satataM vyutpattisaMprAptaye Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH tadvacchAntijinAdhinAthacaritaM samyaktvasaMbhAvanAvAsAvAsitamAnasA yadi tataH kiM syAd na vA vAJchitam ! // 14 // anuSTubmAnena praviracitavarNaikagaNanaM, pravitta granthAnaM sakalamapi kAvye jinapateH / zatAni dvASaSTiM budhasamudayAH saMmadabhRtaH, paraM dvAsaptatyA samadhikatamAni svayamidam // 15 // prokto lokatritayagurubhiSarAgaikabIjavyAmohasya kSayaviracanAt prAptavijJAnatattvaiH / yAvaddharmo jagati jayati zrImataH zAntinAthasyaitad tAvaccaritamanizaM vAcyamAnaM sudhIbhiH // 16 // antarikSarajanIhRdIzvarabrahmavaktrazazisaMkhyavatsare vaikrame zucitapojayAtithau zAntinAthacaritaM vyaracyata // 17 // itizrIzAntinAthacaritraM samAptam Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI-zAntinAtha-mahAkAvya-vyAkhyAkRtA kRtaM maGgalam // [prathamasargAdaumaGgalAcaraNa-zlokadvayam ] yacchAntyaM zamavApya niHspRha tayA yogIzvarAH kAmanAtItAdhyAtpadaM nirAmayamalaM pazyanti tAdAtmyataH / taM zAntyaikaniketanaM jinavaraMnatvA tanoti sphuTAM, vyAkhyAM darzanasUrirasya carite zrI zAntinAthaprabhoH // 1 // sAhAyyaM smRmitimAgato guruvaraH zrInemisUriH kRpApArAvAra ihAzayAmalamatiM datvA kariSyatyalam / AsatyAdivibhAvitAnvayamati pradyotanaikakriyA, vyAkhyeyaM prabhuzAntinAthacaraNe sevArthamullAsitA // 2 // [ prathamasagAnte'ntyamaGgalallAkaH ] vRtyarthAnvayabodhikA niyamitA tAtparyato'rthe vare, bAdhyArthAparizIlitA vimatihRtkozapramANAnvayA / Apte zAnticaritrasaGgatipare mUlArthavidyotitA, sarge pUrtimupAgAtA tanutarA vyAkhyAM'zato bhAvitA // 1 // dvitIyasargAdau maGgalAcaraNa-zlokaH ] yaM mAtuM na guNairguruprabhRtayo devendrapUjyA jinaM, zaktAH zAntinitAntakAntamamalaM muktyaGganAliGgitam / taM zrIzAntipatiM variSThacaritaM natvA dvitIye vare, sarge darzanasUrigaptacarite vyAkhyAM tanotyAdarAt // 1 // [dvitIyasargAnte'ntyamAlazlokaH ] paurvAparyayute supadyanicaye gUDhAzayollAsite, sAGgatyena mitho'nvayAnugamane'nekAntamArgAzritA / vyAkhyA darzanasUriNA viracitA sarge dvitIye gatA, pUrti zAnticaritracarvaNaparA vijJapramodapradA // 1 // . [tRtIyasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] yo rAgAdivipakSapakSadalanAjjJanaprakarSa gato, devendrAdibhirarcanIyacaraNo'bAdhyAgamaikAntabhU : / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH natvA taM jinamAptamasya carite vyAkhyAM tRtIye sphuTAM, sarge saMtanute nisargamadhure vidyAdhano darzana // 1 // [tRtIyasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] yA bhaktirgurunemisUricaraNe zaktistu yA bhAvikI, naipuNyaM bahulokazAstraracanAdAlonAto'pi yat / abhyAso budhazikSayA samabhavat yo'sau samastaistu taivyAkhyA timiyaM ca darzanabhavA sarge tRtIye gatA // 1 // [caturyasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] zAnti yastanute'bhitAM jinavarazcetye vicitraprabhe, zastrAlaGkatizUnyabhavyamukuTAdyaccha tmabimbArcake / loke maktibharAJcite tamabhitazzrIzAntinAthaM prabhu, natvA sarga imAM karoti sukRtI vyAkhyAM turIye varAm // 1 // [ caturthasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] . vyAkhyAnAntarazUnyatAparicite mUkte'tigUDhArthake, sarge darzanasUribuddhijanitA vyAkhyA turIye tu yA / ' sA pUrNA'pi kathaM bhaviSyati tathA no pUrNamodapradA, vijhAnAM yadi tarhi kAmitaphalaM kartuH svayaM dAsyati // 1 // [paJcamasargAdau maGgalAcaraNa-zlokaH ] .' yajjhAne bhAti vizvaM caramacaramapi svasvadharmAvalIDhaM, sApekSaM yuktyupetAvitathabahuvidhaprAjyamAnopanItam / natvA taM zAMtinAthaM gurucaraNarato darzanaH paJcame'sya, sarge vyAkhyAM tanoti sphUTataravacanairbhAvabodhapravINAm // 1 // [paJcamasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] vyAkhyA tanvI manojJA sarasavacanato bhodadA mArmikANAM, nItivAtAvanaddhA mititatibhajanollAsanaikAntakAntA / pUrNA zrInemisUripravaragurukRpA'vAptavidhena sarge, saMdabdhA darzanenAgamahRdayavidA paJcame gUDhatattve // 1 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI-zAntinAtha-mahAkAvya-vyAkhyAkRtA kRtaM maGgalam [SaSThasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] sarve vAdA yadIyAgamajalanidhito nirgatA bhinnamArgA, ekAntasthAnabhUmau niyatapatanato na pratiSThAM labhante / zrImantaM zAntinAthaM tamiha jinavaraM sarvavighnApanutyai, nutvA sarge tu SaSThe vivRtimatimitAM darzanaH santanoti // 1 // [saptamasargAdau maGgalAcaraNazlokaH] [ SaSThasargAnte'ntyamaGgalazlokaH] vyAkhyeyaM nUtanAbhAnavanavaviSayodbodhanaikAntadakSA, no gurvI nAtilaSvI sugmsrnninnaasssstthsrgaarthbhvyaa| pUrNazrIdarzanasyAmitamalinicitA bandhurAcitrabhAvA vijJebhyo modadAne bhavatu paTutarA dRSTimArgopajAtA // 1 // astyAtmA nitya eSo bhavati ca kRtimAn bhogakRt karmavito, muktaH samyaktvaSaTkaM SaDitaraduditAtrAsti jIvAdi mithyA / vyaktaM sUtre yadIye tamiha jinavaraM darzano'haM praNamya, kurve vyAkhyAM tu sarge jinavaracarite saptame bhavyatattvAm // 1 // [saptamasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] vyAkhyA caikatra kAvye bhavati bahuvidhA kartRmantavyabhedAt , sarvA sA sarvamAnyA na ca bhavati tataH zlAdhyatA zrotRbhinnA / itthaM caitadvayavasthA budhatatipramitAmAzrayantIha pUrNA , vyAkhyA sarge prazastA bhavatu budhamatA saptame darzanotthA // 1 // [aSTamasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] yaH sAmAnyaM vizeSAkalitamuditavAn vastvabhinnaM ca bhinnaM, jJeyaM jAtyantaraM no bhavati paramatairdUSaNairbAdhanIyam / taM natvA zAntinAthaM jinamatulaguNaM darzano darzanajJo, vyAkhyAM sarge'STame'rthAnvayamatijananI padyarAzestanoti // 1 // [aSTamasargAnte'ntyamaGgala zlokaH ] hRdyAlaGkArayuktA navarasakalitA mUlapadyAvalI yA, sAkAGkSAsattiyogyAM bahuvidhahRdayAM tAM samAliGgya jAtA / zA043 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH vyAkhyeyaM darzanotthA nijaguNaghaTitA'lpAkSarArthoghamizrA, pUrNA sarge'STame'laM janayatu vibudhAnandakandaprakarSam // 1 // [ navamasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] yatsyAdvAdaM zrayante vimalamatidhanAH sAGkhyakANAdabauddhA, ekAnekapradhAnAdhupagamanaghaTA durghaTaivAnyathA syAt / smRtvA taM zAntinAthaM gurupadavinato darzano bhavyasarge, vyAkhyAM yogyAM tanoti sphuTamiha navame modadAM dhInidhInAm // 1 // [navamasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] vyAkhyAdvaite samArthe yadi bhavati tadA vyarthataivottarasyAM, bhinnArtha mUlakattuH kva nu matiranayossaMzayaH syAdavazyam / eSA vyAkhyA'gatArthA prathamata uditA darzanenAdvitIyA, . pUrNA sarge manojJe bhavati tu navame noktadoSAnuviddhA // 1 // [ dazamasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] yasyAdhyakSaM parokSaM svaparaviSayakaM nirNayaikasvabhAvaM, jJAnaM mAnaM svato'rtho'nugatimatigatassyAdvizeSastathaiva / , taM natvA zAntinAthaM sucaritamavaraM darzano mandabuddhikhyiAM sarge tanoti sphuTamiha dazame nemisUrIzaziSyaH // 1 // [ dazamasargAnte'ntyamaGgalazekaH ] . vyAkhyA kApyAptanaddhA sucaritaviSayautsukyato darzanIyA, vijJAnAM nAtra zaGkA prasarati viSaye bAlagopAlasiddhe / vyAkhyA tveSAtvapUrve jinavaracarite bhaktimadarzanAntA, pUrNA sarge viziSTA'nubhavatu dazame mAnyatAM buddhimAjAm // 1 // [ ekAdazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] utpAdadhrauvyanAzaiH pratisamayamitA yuktatA vastumAtre, saktA'nekAntavAde nijanijagamakApekSayA yasya bhavye / taM natvA zrIjinendraM svasamayadhiSaNo darzanassaMtanoti, vyAkhyAmekAdaze'smin jinavaracarite pUjanIye tu sarge // 1 // . Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI-zAntinAtha-mahAkAvya-vyAkhyAkRtA kRtaM maGgalam [ekadazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH] vyAkhyAtAro viziSTAgamamananaratAH pakSapAtaM bhajantaH, zAstrArthAnAM vicAre vidadhati nitarAM kAvyavRttAvupekSAm / vyAkhyA sarge'tibhaktyA jinavaracaraNe darzanenAdRteyaM, pUrNA tvekAdaze no bhavati jinasutaiH zAntibhaktyairupekSyA // 1 // . [dvAdazasargAdaumaGgalAcaraNazlokaH ] jIvAjIvAzravAyairvibhajanaghaTanA samadhA yasya tattve, jIvaH saMsArimukta-dvayavibhajanayA sthApito'nekayuktyA / dharmAdharmAdyajIve gaditamavitathaM taM namaskRtya zAntiM, vyAkhyA sarge karoti pravitativiSayAM darzano dvAdaze'lam // 1 // dvAdazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] ekA sarvasya kAmyA na ca bhavati navA sarvathA kA'pyakAmyA, vyAkhyA loke pratItA bhavati bahuvidhopekSitA cAhatA ca / satkAvye'satyakAvye gatiriyamakhile saMpradhAryA'tra sarge, pUrNe'yaM darzanasyAmalamatiracitA dvAdaze vRttiriSTA // 1 // [trayodazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] yasyeyaM saptabhaGgI prativiSayamitA saptabhaGgapravRtyA, cAdiSTA mAnanItyoH sakalavikalatAyoginI mAnamukhyA / taM zrI zAnti praNamyAbhayapadapathago darzano vakti sarge, vyAkhyA yogyAM mitArthA triyutadazamake vijJamodapradAtrIm // 1 // _ [trayodazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] mUlArtha vaktukAmairatikaThinavacogumphanaissaMpravRttA, vyAkhyopAdeyabhAvaM bhajati na sudhiyAM mandabudherna ceSTA / ityAlocyaiva buddhayA sugamavacanato darzitA darzanena, vyAkhyA sarge prapUrNA triyutadazamake kAmitArthAnuSaktA // 1 // ___ [ caturdadazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] eva syAttadvimuktaiH kunayamiti nayAkhyAnamastyAdizabdai gatirabhimatA zAntinAthaM tamIjyam / / yatsyAda Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 .. zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH natvA sarge tadIyA caraNavidhikathAgarbhakAvye prazasttA, vyAkhyA zrI dazarnassaMtanuta itacatuH pUrvazabde daze'smin // 1 // ___[caturdazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] anyocchiSTapradhAnA svamatavidhuritA vRddhasaMvAdazUnyA, mUlApekSAvyapetA samanugamanato'bhUSitonmArgagantrI / vyAkhyAnAdeyabhAvaM kalayati viduSAM tadvibhinnA tu sarge, pUrNA vyAkhyA mite'smin bhuvanagaNanayA darzanotthAstu bhUtyai // 1 // [ paJcadazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] nikSepANAM nayAnAM viSayabhajanayA yojanaM yasya zAsra, pUrvAcAryA mitho'tra vyadadhurabhimataM svasvapakSaM viviktam / stutvA taM zAntinAthaM jinavaramabhito darzano vakti sarge, vyAkhyAM tithyaGkasaMkhye guruvaracaraNArAdhanAvAptavidyaH // 1 // [ paJcadazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] vyAkhyA nyUnaiva sarvA vilasati nitarAM bhAvitAnekamArge, mUle bhUtArthagarbhe kRtivararacite zAntikRtyekasAre / pUrNeyaM kalpanAtastithigaNitamite darzanAvAptarUpA, sarge suspaSTabhAvA mananapathagatA modadA syAd budhAnAm // 1 // [ SoDazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] . zAstre yasyAsti vAdo janimati sadasadrUpaNAkAnta AptagrAmAnekAntacoM vidalitakuhanaikAntavAdo'pradhRSyaH / taM stutvA zAntinAthaM jinavaramavaraM darzanaH sUrivayoM, vyAkhyAM sarge mitArthA racayati vimalAM SoDaze jJAtatattvaH // 1 // [SoDazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] paye padye viziSTAcaraNaviSayakodvodhadAnapragalbhe, mUle mUlAnapetArthavivaraNaparA tIrthakRdbhaktijAtA / sarge vyAkhyA prapUrNA mitinayalasitA nemisUrIzaziSyA. cAryazrIdarzanAttAtmabhavanakalitA SoDaze modadA'stu // 1 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha-mahAkAvya-vyAkhyAkRtA kRtaM maGgalam [saptadazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] sarve vAdA yadIyAgamagatanayatassaM sRtA bhinnamArgA, dravyArthaH paryavAoM nayavibhajanatassaMgrahaH sUkSmagatyA / AnantyaM syAnnayAnAM vacanavadavaraM taM jinezaM praNamya, vyAkhyA sarge tu saptottaradazapramite darzanassantanoti // 1 // . [saptadazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] kartuH svopajJaTIkA sahRdayamabhito darzayantI prakRSTA, putrAntevAsinaddhA budhajanahRdayAhlAdinI nizcitArthA / saMbhAvyArthA tviyaM sA jinavaracarite yojitA darzanena, vyAkhyA pUrNA tu saptottaradazapramite modadA bhAtu sarge // 1 // [ aSTAdazasargAdau maGgalAcaraNazlokaH ] doSA sarve paroktA yaduditasamaye na spRzantyarthajAtaM, siddhAnekAntataste gaganasumasamA iSTatAM yAnti siddhAH / natvA taM zAntinAthaM guNatatikalite'STAdaze varyasarge, vyAkhyAM sUristanoti pravitatacarite darzano darzanajJaH // 1 // _[ aSTAdazasargAnte'ntyamaGgalazlokaH] sandigdhArthA zrayante na khalu kRtadhiyo yojanAmAtraramyA, vyAkhyAM vijJaivigItAM kaThinatarapadollAsitAM bhAvazUnyAm / tadbhinnA zAntinAthapratatacaritagA darzanodbhAvitArthA, . vyAkhyA sarge prapUrNA niyamitaviSayA'STAdaze zAntidA'stu // 1 // [ekonaviMzasargAdau maGgalAcaraNazlokaH] sarve'pyarthA yadIye sumatidinakare'nantadharmAnuSaktA, bhAsante svaprakAze janilayarahite kevale niSkalake / taM natvA zAntinAthaM jinamapararaviM darzano'ntye ca sarge, vyAkhyAM bhavyAM tanoti prakRtipariNatAM bhUtaye maGgalAya // 1 // . [ekonaviMzasargAnte'ntyamaGgalazlokaH ] vyAkhyA'dRSTopasarge jinavaracarite bhAvanAbhAvitArthA, sarge'ntye nemisUrIzvaragurukRpayA darzanAptasvarUpA / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 zrIzAntinAthamahAkAvyam ekonaviMzaH sargaH pUrNA pUrNasvabhAvaM janayati pramitaikonaviMzatyupetA, vyAkhyAyAM kIrtimiSTAmapi nijajanake kalpagAM santanotu // 1 // . // prazastiH // paTTe pazcimatIrthakRtprabhuvarAdhyAsAvadAttaprabhe, yatrAnalpaguNaprabhAvakalite'bhUcchIsudharmA prabhuH / tatpazcAdapare'pi sUrimukuTAH kAle babhUvuH kramAt , jainAnAM matamadvitIyamabhitaH saMsthApayantyo'malam // 1 // svacche tatra tapAbhidhAnamahite gacche sudharmAnvite, bhavye jainamatapracAranilaye vidyAvatAmagraNIH / sUrIzo nRparAjilAlitapadastIrthoddhRtivyApRto, vikhyAto bhuvirnemisUriramarAcAryopamo'bhUbudhaH // 2 // tatpaTTe prathamaH prazastacaraNo nyAyAdividyAcaNo, gItArthanavaro guNaughanilayo vyAkhyAnanaipuNyabhAg / navyanyAyavizArado bahuvidhagranthoktisaMvAdavadvyAkhyAnirmitakovido'sti vidito yo darzanaH sUrirAT // 3 // teneyaM racitA jinasya carite zrIzAntinAthaprabhovyAkhyaikonakaviMzasargasugamA pUrNA budhAkAGkitA / sA sUrIzvaranemisUrigurave svaHsthAya bhaktyArpitA, modaM vijJajanasya saMvidadhatI kalpAntamastu sthirA // 4 // . Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI-vibhAga Page #365 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zAsana samrATa jagadgurU tapAgacchAdhipati bhaTTAraka AcArya zrImad vijaya nemisUrIzvarajI nA paTTAlaMkAra AcArya deva zrImAn vijayadarzana sUrIzvarajI nA ziSyaratna vyAkaraNa sAhitya vizArada AcArya mahArAja zrI. vijaya priyaMkara sUrIzvarajI mahArAja sAheba. janma-saM', 1970 zrAvaNa suda 15 harasolI (dahegAma) dIkSA-saM. 1989 mAgasara suda 11 IDara vaDI dIkSA-sa, 1989 mahAvadI 6 uMjhA. gaNipada-saM. 2007 caitra vadI 14 amadAvAda pAMjarApela. poSa suda 15 dolatanagara muMbaI. AcAryapada-saM. 2024 poSa vadI 6 punA (mahArASTra) panyAsapada-saM. 2007 dazaizAkha suda 3 amadAvAda haThIbhAInI vADI, upAdhyAyapada-saM. 2023 * AphoTo muni zrI. harSacaMdra vijayajI nA upadezathI zA. gaNezamala pratApacaMdajI taraphathI rahevAzI gAma olapA, , zIrohI, rAjasthAna, hAla dukAna, karajata, jI, kolAbA. mahArASTra gurUbhakita nimitto chapAvI darzanArthe bheTa, R BA # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # $ $# $$ $ $ $ $ $ $ # # # # # # # # # # # $ $ $ $ # # # $ # # # $ $ $ # che $ je A krIma Page #367 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha hIM zrI gautama svAmine namaH zrI munibhadrasUrikavara viracita zrI zAntinAtha mahAkAvya (bhASAntara) sarga. 14 me. (bhASAntara kartA:- panyAsa zrI. priyaMkara vijayajI gaNivarya) 1. je zAMtinAtha bhagavAnanuM zuddha kevala jJAnarUpI kamalamAM traNe leka bhramaranI jema AcaraNa kare che. evA sakala atizaya zAlI zrI jinezravara prabhu zrotA ane vaktAnA manoratha pUrNa kare. 2. pUrve rASabhadevanA se putro hatA, temAMnA ekanuM kuru nAma prasiddha hatuM. te je bhUmipara rAjya karate te deza kurudeza tarIke prasiddhi pAmyo. 3. devo paNa niraMtara jenI jhaMkhanA kare che ane bIjA dezamAM pravartatA dukAla dara karavA mATe evAM dhAnyo je dezamAM thatAM hatAM. 4. himAlayanI jevI uMcI vinA prayatna meTI thatI mahApuruSanA puNyathI ja jANe banAvAyelI nA hoya evI vidvAnI jANe ujavala vANI ja na hoya tevI tyAMnA gAyanA vADAnI gAye hatI. 5. jema jalathI talAva, gAthI geSTha, kamalethI jala, zeThethI gAma, bhramarothI kamala. tema gAma vaDe nagara zebhe che paraspara ekabIjAthI zobhe che. 6. kurudeza joyA pachI vatsa dezamAM prItI thatI nathI. aMga deza durbala dekhAya che lATa dezanI prazaMzA rahI nathI, gUrjara deza vRddha jevo lAge che. 9. karNATaka, kAnamAM pIDA Ape che. surASTra ane mahArASTra te bane te vyartha dekhAya che ne hUNane te jANe janma ja thayo nathI. 2 thI 7. 8. jANe devanagara ja na hoya evuM te kurudezamAM hastinApura nAme nagara hatuM. vaLI devalokamAM jeone vireAdha che te zuka bRhaspati tathA budhane paraspara virodha je dezamAM nathI. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. agAdha jalathI bhareluM vikasvara kamalethI zobhatuM brAhmaNonA samudAyathI vIMTAyeluM sarovara bAharanA dezamAM zebhe che. bIjo artha nagarajane zaMgAra Adi rasothI vyAsa, zobhanIya dAtevALI kamalAkSI strIothI nagara zobhe che. 10 A kurudezamAM rahelA hastinApure pitAnI saMpatti vaDe dharmarAjanI nagarIne zaramAvI dIdhI. zaramanI mArI saMyaminI banI gaI kAraNa ke saMyamathI parAbhava pAme nahi. 11. je laMkApati rAvaNa paradArAmAM neha karavA lAgyo. tethI saundaryahIna thavAthI te laMkA hastinApuranI tulanA kema karI zake ! 12. je bhoganI nagarI sarponA raheThANa hovAthI A nagarInI spardhA karI zake nahi kAraNa ke saMpUrNa phurAtmA ane sarpone nagarathI hAMkI kADhIne te pAtAlamAM jaI rahyA, te kAraNathI bhegAvatI nagarI hastinApuranI spardhA karI zakatI nathI. 13. paMDite amarAvatI nagarInuM je varNana kare che. te tene kadAgraha che, dharmakalyANanA janaka satkarmavALA ane nitya utsava vAlAne hastinApura nagaranI AgaLa puNyakriyAthI hIna amarAvatI nagaranI kaI zobhA nathI. 8 thI 13. 14. tArA jevA rAjAomAM saMpUrNa caMdra jeva, samagra vizvamAM senAthI vyApta vizvasena nAmane rAjA thaye. 15. trinetradhArI zivavibhUti vaDe bhaje gaMgAne mastaka upara dhAraNa kare che. te " gaMgA pate ja hastinApuramAM rAjAnI AgaLa vahe che. 16. je vizvasena rAjA pitAne lakSamI vaza thavAthI viSNu jevo jyAre A rAjA zatrune abhayadAna Ape che tyAre zatruo punarjanama mAne che. kAraNa ke zatru jIvato rahI jaze te phera guhane karaze e ciMtA rAjA karatuM nathI. 17. phelAtA ujajavala yaza vaDe zarada Rtune caMdramA jItA che. parAjIta thayela caMdramA hRdayamAM lajajA dhAraNa kare che. tene kavio kalaMkarUpa mAne che. - 18. sUrya prathama tapAve che ne pazcima dizAnA rAgavALo che kavi (zukra) sAthe dveSa kare che. pitAnA prakAzathI jagatamAM prakAzane e sUrya rAjA jevo nathI. 19. kiraNe vaDe je kamane saMkucita kare che. kalaMka hevAthI deSanI khANuM rUpa che sumeru parvatanI cAre bAju pharate e caMdra A rAjAnI sarakhAmaNI kema kare. - 2 nyAyathI cAlatA te vizvasena rAjAe uttamakIrtine prApta karI dAna devAthI senAmAM suMgadha je manAya. dAna ane nyAya A bannene vinaya vaDe zobhAvyA e vizavasena rAjA thaye. 21. be hajAra jIbhane dhAraNa karate zeSanAga jenA zauryAdi guNavarNana karavAmAM asamartha thaI lajamane pAmato te pAtAlanagaramAM jaIne rahyo. 14 thI 21. 22. udAra cittavAlI puNyazAlI acirA nAme vizvasena rAjAnI patnI hatI ke pArvatI jema ziva pratye tema pitAnA pati pratye prIti rAkhatI hatI. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. te acirAe pitAnA sthira saubhAgya mATe hiNI tapa karyo je hiNI nakSatramAM karAte tapa jinAgamamAM prasiddha che. 24. jenuM mukha pUrNa caMdramAne hase che. eTale lajita thayele caMdra pratipadAthI kSINa thAya che. bIjAthI parAbhava pAmelekSINa thAya te ucita che. 25. lakSmIne bhaMDAra, tribhUvanane vijaya karanAra kAmadevanI rAjadhAnI zarada RtunA caMdranI kaumudI, ujajavala guNanuM kIDA sthAna che advitIya saundaryanuM pAtra jANe bIjI IndrANI ja bhUmaMDalamAM avatarI nA hoya zuM evI acirAne brahmAe sarajI 22, 23, 24, 25, 26. cakorano divase viga ne rAtrI e cakravAka pakSino viraha jaga prasiddha che. mATe sukha samudramAM nimagna rahelA te bane tulanAmAM AvI zake nahi 27. te banne daMpatine keTalAya divasa vItI gayA. te te bannenuM jIvana premapUrvaka vItyuM ema paMDitoe jANyuM 28. te medharathane jIva svargamAM pitAnA trIza sAgaropamanuM Ayu pUrNa karI. bhAdaravA vada sAtamanA divase bharaNI nakSatramAM acirAnI kukSimAM utpanna thayA. - ra9. acirA devIe cauda svapna joyA, motIonA caMdaravA vALA ane jyAM kRSNa guru dhUpabaLI rahyo che tevA suvarNagrahamAM alpa nidrA karatI kAMIka jAgatI harSita thayelI. acirAdevIe cauda svapna joyAM 30. pahele gajavara himAlayanI zilAnA samUha je sAkSAta ujavala gajarAja na heya sapheda cAra dAMtathI zobhate, mada karavAthI dizAone sugaMdhita banAvate e airAvata hAthI AkAzamAMthI utarato pitAnA mukhakamalamAM pravezatA teNe pahelA svapnamAM joye. 31. bije vRSabha devIe bIjA svapnamAM caMdranI cAMdanI jevo ne pRthvIne ziMgaDA vaDe ukheData ane Indra jANe pitAnuM vAhana ja upahAramAM Apate nA hoya tevA vRSabhane AkAzamAMthI utarI mukha kamalamAM praveza karate vRSabha joyo. 32. trIje kezarI siMha sapheda varNavAlA vIjaLInA jevA netravALA pitAnI siMha garjanA vaDe balavAna madonmatta hAthIone paNa parAjaya karatA siMhane trIjA svapnamAM joye. 33. ceAthe lakSmI devI mahAsaundaryanA samUha rUpa kAmadevane udvipana karavAmAM ane kamala patra jevI ekasthAne maLelI traNa bhuvananI suMdarIonI zebhAne jItanArI sarvAga mane hara evI lakSmIne ane cothAsvapnamAM joI - 34. pAMcamelanamALA ane zvAsa mArI mudatAne jItI leze ema mAnI komala puSpamAlA sarvotkRSTa tenA caraNanuM zaraNuM lIdhuM ane pitAnI suMgadhIthI AkarSAyela bhamara vAra evI humalAne mubamAMveza karatI je. 35. je caMdra rANanA mukha kamalatha parAjita thaIne AkAzamAM paNa divasa zobhA :hita banya, cosaTha kalAne dhAraNa karatI caMdra mukhI rANI acIrAe mukhamAM praveza karatA caMdrane chaThThA svapna je. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. sAtame sUrya A garbhamAM AvelA prabhu bhavya jIvane jJAna pamADaze ane pitAnA tejathI bIjAne jItI leze. ane jagatanA lekene cakSurUpa thaze ema mAnI sUrya sAtamA svane acirAnA mukhamAM praveza karyo 37. AThamedhvaja - parvata upara UMce rahelA vaMzanA agrabhAge jema huM rahuM chuM tema A girivaMzane zobhAvanAra adhika krAMti vaDe maMdironA bhUSaNa rUpa aneka rAjAonA bhUSaNa sarakheA thaze. ema mAnIne AThamAsvapna ghaje acirAnA mukhamAM praveza karyo 38. navame pUrNa kuMbha - madhurajalathI samudra je bharele vikasita phUlanI mALAthI pUchata jina biMbanI jema zobhate svargane InDe bheTa nA Ape che, te nava nidhi rUpeja rahelA kalazane navame svane mukhamAM pravezate joye 39 10 me padma saravara - khIra samudranA pratinidhi rUpa. amRta rUpa jalathI bhareluM aneka pakSiothI sevAtuvikasvara kamalothI zobhatu paghasarovara dazame svapna joyuM. 40 agIArame samudra - jenA aMkamAM putranI jevA maNa ratnavALA, mahAratnanI prajAne paNa jeNe tiraskAra karyo che evA kAMThAvALA ane pavanathI prerAtA taraMgavALo evA samudrane 11 me svapna AnaMdita thayelI acirAye joye. kI 12 me vimAna-sUrya maMDalamAMthI teja laIne brahmAe jenI racanA na karI hoya ema je vimAna haMmezAM prakAzamAna che te mokSa sukhane ApanAra vimAnane bAramA svapna devI acirAe joyuM. 42 13 me ratnarAzi -bIjA bhuvanamAM mArI kiMmata koI jANatu nathI. kadAca kaI ratnazAstra bhaNane jANe paNa levA mATe asamartha ema mAnI ratnarAzie jinapatinI sevA karavA mATe teramA svapna acirAnA mukhamAM praveza karyo. . 43 14me nirdhamaagni-mArA zarIrathI utpanna thayela dhUme jagatane malIna karyuM mATe he vibhu-sarvasva bhagavaMte-tame jagatane pavitra kare ema jina patine vinaMti karavA mATe nirdhama agnine acirA mAtAe caudamA svapna mukhamAM praveza karate je. (44) cauda svapnanuM e che ke cauda rAjalakanuM jJAna thaze. 14 vidyAnuM jJAna 14 ratnanuM pAlana karaze evA A samagra 14 svapna acirAe jayAM. - 45 cyavana kalyANakasamaye anirvacanIya prakAza thaze. je prakAzanI AgaLa sUrya AgIyA jevo dekhAye jenAthI vizvane aMdhakAra dUra thaye. - 46 traNe jagatane sukha ApavAthI ja lAlasAvALo na hoya te e kAla thayA. jema caMdramA amRtamaya che tema jIva jJAnamaya che. 47 te acirA devI palaMgamAMthI uThI harSita hadayavAlI maMdamaMda gatie hAthamAM puSpa laIne pitAnA svAmI vizvasena rAjA pAse gaI ane 14 svapna kahyAM te rAjA bolyA he devI tamAro putra anupama rUpavALo thaze. ema sAMbhaLI saMtuSTa thayelI acirAe zukana gAMTha bAMdhI. na 48 siMhAsana calAyamAna thavAthI Idra avadhi jJAnathI prabhunuM cyavana kalyANaka jANIne pitAnA Asana pAse AdarapUrvaka dUraMta pApane dUra karanArI stuti karavA lAgyA, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 he prabho ! tamee nivAsa karavAthI A pRthvamaMDala anuttara vimAnathI paNa pRthvI maMThala UcuM che tema ja adhika mahimAvALuM che nahitara tamArU cyavana kema thAya, daridranA ghare hAthI kayAMthI hoya! 5 mati kRti avadhi pramukha jJAnatrayI gaMgA mATe tame himAlaya samAna cho saMpUrNa traNa bhuvananI lakSmIthI yukta che. kAmadeva rUpI moTA sapa sAme tame garUDa jevA che sadAgama vyavahAranA pravartaka che. evA he prabhu tame jayavaMtA- vata, 51 tIrthaMkarabhagavaMtane tathA temanI mAtAne namaskAra karI, harSapUrvaka moTI rUddhivALo Idra naMdIzvara dvIpanI jAtrA karIne ane jinezvara bhagavAnane mahotsava karIne potapotAnA sthAnamAM gayA, para dee putravALA hovAthI nIca nImAM vasatA pazupaMkhIonI paNa stuti karI te jJAnavAna mAnuSI strInI zI vAta ! upaDI na zake evA pRthvInA bhArane vahana karanAra kAcabAnI mAtAnI paNa stuti karavA lAyaka che-mATe tiryaMcanI stuti karI. 53 huM jinezvaranI mAtAne joIne AkAza maMDaLane pavitra karanAro thaIza ema mAnIne ja jANe sUrya udayAcala parvatanA zikhara upara caDha. - 54 garbhamAM rahelA prabhune jANe harSa pAmatI dika vadhUo, sAthe udaya pAmelAM sUryanAM kiraNa rUpI lAla vastra dhAraNa karI pakSionA svarane bahAne AkAza gAya che. 55 vizvasena rAjAe prAtaHsiMlanuM kArya patAvIne sAmaMto maMtrIo sAthe namra banele. sihAsana upara besI IMdranA kahevAthI jinezvara garbhamAM AvyA che ema jANI acirAnA premathI ATha svapna pAThakane bolAvyA, ( 56 rANIe joyelA svapna-saMbaMdhI rAjAe svapna pAThakane pUchayuM. teoe eka mata thaI kahyuM ke naradevasiMhI tamAre putra dharma tIrthaMkara thaze. tathA cakravatI thaze. ema sAMbhalI harSita manavAlA rAjAe temane satkAra karyo* ' pa7. devIe rana ane sarvaNa racita AbhUSaNothI temane sarakAra karyo ne teo saMtoSa pAmI pitAne sthAne gayA pachI paDadAne AMtare beThIlI rANI pAse AvI rAjAe svapna pAThakae kahayA pramANe siMhAsana uparathI utarI svapno artha teNe AgaLa kahyo. 58. tyAra pachI saubhAgyAdi guNothI pArvatI jevI mahAna Azaya vALI te satI rANI svati nakSatranI chIpa jema meghanA biMdune dhAraNa kare tema guNothI ujavala garbhane dhAraNa karavA lAgI. 59. tIrthakara garbhamAM AvyA pahelAM te kurudezamAM mArI vigere seMkaDe rege prANane harI lenArA thatA hatA tene nAza karavA mATe lokee ghaNuM upacAra karyA. paraMtu samudramAM vaDavAnala-jema vadhavA lAgyA, 60. jyAre jinezvara acirAdevInI kukSimAM AvyA tyAre caMdranA udaye-unALAne ghAma zAMta thAya. tema svAbhAvika badhA loko, roga rahita thayA, Ama garbhamAM rahyAM rahyAM lakone sukha ApanArA thayA che te jyAre janmaze tyAre bhavya ane kayuM sukha ApanAra nahiM thAya! badhuM ja sukha ApanAra thaze. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. jyAre jinezvara janmaze tyAre kevala puSpajAtinuM mahattva nahi rahe paraMtu sAmAnyane vizeSa ema bannenuM mahatva raheze. ema jANI varSAkALamAM jAInA pupe vikasita banyA, 62. bhagavAna bevarAnIpaNuM sahi nahi zake eTale pahelethI ja ame tene nAza karI daIe ema mAnI sonA kSayamAM baMdhAyelA vilAsavALA unmatta banelA mayUre te vakhate varSo tumAM garjanA karavA lAgyA. 63. dveSI ane jaDane prabhunA darzana thaze nahi. ema jaNAvatI jalAzAne nirmala karanArI haMsane bolAvanArI -zaradaRtu AvI. - 64. joke bhagavAnanuM teja asAdharaNa thaze, te paNa tene sUryanI upamA loko Apaze mATe sUrya adhika kiraNavALe zarada kALamAM zobhavA lAge. 65. A prabhune janma thayA pachI to badhAya upAsanA karaze jyAre huM A tIrthakara nI garbhathI ja upAsanA karuM ema mAnI zaradaRtumAM agasta tArAne udaya thaye. - 63 thI 65 66. survaNa tathA ketakI patra jevI svAbhAvika acirAdevIne garbhanA saMbaMdhathI kezara vilepana vinA mukha kamaLa pILuM thayuM 67. A acirAdevI svabhAvika rIte suMdara to hatI ja ne paTarANI thavAthI adhika suMdara dekhAvavA lAgI A gabha vaDe daSTi doSa nA lAge eTalA mATe ja jANe te vakhate bane stana zyAmamukhavALA thayA. 68. garbha hovA chatAM devInuM udara vadhyuM nahi te paNa te zobhAne pAmavA lAgI, gAlA paryanta zobhAvALI mukhanI pILAza te garbhane jaNAvavA lAgI. 69. svabhAvathI ja maMdagativAlI te hatI ja ane garbhanA bhArathI madajharatA zreSTha hAthInI priyA-hAthaNI nI jema adhika maMdagativAlI thaI 70. zarada pachI mArAthI temAM adhika jaDatA Ave che A kalaMka yazanA nAzane hetu che chatAM tamArA caraNakamaLanA prabhAvathI tamArA yazane nAza nahi thAya tene lagatI vinaMti karavA mATe ja jANe hemaMtaRtu AvI. 71. jemAM jinezvarane janma thaze nahi te mATe phagaTa prakAza vaDe zuM! ema duHkhane dhAraNa karIne divase divase hemaMtakAla divasone nAnA banAvavA lAgyo. . 72. te trAtamAM divasa sarakhe thAya che. jyAre bhagavAna amArA TAImamAM ja janma leze ema mAnatA rAtrIe nAnI thaI nahi paNa teo navIna ja harSavALI thaI 73. bhagavAnanA janma vakhate je puruSamAM pavitra avasara pAmIne anurAga na thAya te prazaMzA pAtra na bane. ema leke hadayamAM vicArI tene abhyAsa pADavA mATe hAtha paganA nakhamAM lepa karavA lAgyA, 70 thI 73 74. tIrthakaranI mAtAnA mukhanI kAMtinI samAnatAne kamala dhAraNa karI zakatuM nathI. ne bhagavAnanA netrakamala caraNakamaLane hastakamaLamAM A traNenI paNa kamaLamAM sarakhAmaNI nahi hovAthI krodhathI zizira Rtue tene bALI nAkhyuM. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75. rAjAomAM zreSTha vizvasena rAjAe kulavRddha putravAlI patisnehI bAlyathI nirmala buddhivALI evI potAnA kulanI strIo pAse khoLe bharAvavAnI kriyA karAvI. 6. jyAM jAtivaMta puSei khIlatA nathI. ne dAridrayanI jema kamalapuSpo karamAI jAya che ne AMbAnI maMjarI jyAM tyAM smaraNane viSaya bane che ne kevala kuMdanuM puSpa khIle che. kharekhara jagata vicitra che. 77. keyalanI vANI sAMbhaLI vasaMtaRtu jaladI AvI che vasaMtaprabhu vijayI abhimAnI kAmadeva rUpI potAnA mitranI sahAyatA kadI choDe nahi. kAraNa ke bhAvi acirAnA putra 16mAM tIrthakara kAmadevanA balavAna zatru che. 78. satpAtranA svAmI traNa bhuvananA guru te vimAna cheDIne pRthvImaMDalanA AbhUSaNa sarakhI acirAdevInA garbhane Azraya kare che. upara rahelA amArA parNonA samUhathI AzAtanA na thAo ema mAnI pAMdaDAM vRkSonA samUhathI kharI paDyAM 76 thI 78 79. kezuDAnA puSponA samuhanI zobhAthI rAtA vastrovALI vikaselA caMpA ne kezarathI pILI Amra maMjarImAMthI uDatA parAgathI sapheda varNovAlI thayelI vanasthalI harSavALI thayela kelarUpe jANe garbhamAM rahelA jinane gAvA mATe ja na AvI hoya. jinezvara, lekanA ajJAnane dUra karatA, vilakSaNa tejane phelAvatA hiMsAdi ugnakarmanA upadezathI nAza karatA hoya tema arthAta: 80 zizira Rtune nAza karIne dusaha tene Azraya karate ravi thayo eTale kRSiAdi karmanAza karavAmAM kaThera grISmaRtue pitAnu zAzana pravartAvyuM. 81. bIjI RtumAM janma lIdhe nahi kiMtu UnALAmAM janma leze ema mAnIne mallI pupa jevA phelAtA yazavALe tejasvI UnALo Ave. . - 82. svAminI vRddhi tathA hAsamAM sevakanI vRddhi tathA hAsa thAya tema UnALAmAM sUrya vadhe che tethI divasa vadhe che. je ema nA hoya te hemaMta RtumAM kema vadhato nathI. - ' 83. devoe karelA jinezvara bhagavAnanA snAtra mahotsava vakhate amArAM phale mUkavAthI ame kRtArtha thayA, ema mAnI vikasita parNosahita Amra vRkSo jANe nAcI uThayAM. 84 rAjAe sakhIonA mukhe sAMbhaLI-sAMbhaLI kaThina dehalA turata pUrNa karyo. ema nava-mAsa sADA ATha divasa thayA tyAre jeTha vadi 13nA divase bharaNI nakSatramAM caMdranA roga AvatAM 85 uccane kendramAM caMdra guru ne zuka AvyA tyAre, pUrva dizA caMdrane janma Ape tema acirA rANIe mRgalAMchana vALA 16 mA jinane janma Apyo. 84 thI 85 86 je bhagavAnanuM zarIra atyaMtara doSa rahita hatuM ne bAhyapaNe era vigerethI nahi viMTAyelA vizuddha zarIravALA hatA. - 87 tyAM jinezvaranA janma samaye narake paNa mahA AnaMdanI-prApti tema traNe lokamAM ajuALuM thayuM. jANe pRthvI tejamaya nA banI hoya? * 88 daze dizAomAM anirvacanIya prakAza thayo. temAM jinezvaranA janma kalyANaka sivAya bIjuM kaI kAraNa nathI. ema paMDitAe kahyuM. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 89 tyAre puNya kamathI prerAyele duMdubhi pitAnI meLe AkAzamAM vAge che pitAne kAma svarUpa mAnate. anukula pavana te samaye vAvA lAgyA. 90 pitAnA Asana kaMpavAthI avadhi jJAnathI saLamAM zAMti jinano janma thaye jANa A pRthvI tala upara bhagavatIpramukha ATha dikakumArIo bhayarahita jina tathA jinanI mAtAne namI he vibhu. ame janmotsava karavA ahiM AvyA chIe--e pramANe bolI - 91 bhagavAnane janma thatAM manuSya dune sArA thaze ema mAnI vAyudeva pAse jojana paryata bhUmi zuddha karAvIne ujavaLa guNa gati ubhI rahI. 92 meghaMkarAdi ATha UrdhvalakathI AvelI dikakumorIe. jina tathA jinamAtAne namI pitAne AvavAnuM kAraNa jaNAvI pApathI malIna pRthvIne pavitra karavA mATe kalazamAM rahelA suMgadhi jale vaDe chAMTaNa chAMTayAM pachI 93 harSapUrvaka puSpanI vRSTI karI eka bAju ubhI rahI-te tyAre pUrvamAM rahelA lai sucaka parvatathI naMdAdi ATha dikakumArIe AvIne prabhu sahitamAtAne namI darpaNa dekhADatI pUrva dizAmAM ubhI rahI. 94. pachI dakSiNa sucaka parvatathI harSita thayelI ATha kikumArikA AvI namI hAthamAM jala kalaza laI dakSiNa dizAmAM ubhI rahi. 5. rUcaka parvatanA pazcima bhAgathI IlAdevI vigere AThadikakanyA AvI namI prazasta manavAlI hAthamAM vijaNa viMjatI tyAM AvI ane mAtAne tathA jinane namaskAra karI pazcima dizAmAM ubhI rahI. 96. uttara dizAmAMthI rUcakanI alaMbu Adi AThadikakanyA hAthamAM cAmara laIne vIMjatI AvI badhI jinane tathA jananIne namaskAra karI bhagavAnanA guNa gAtI uttara dizAmAM ubhI rahI 7. rUcaka parvatanA cAra vidizAmAMthI IlAmukha vigere cAra dikakumArI AvIne tIrthakara prakAzaka che ema bolI hAthamAM dIpa dhAraNa karI jinane tathA jinamAtAne namI guNagAtI vidizAmAM ubhI rahi. 98. madhyama rUcaka parvatathI rUpAdi cAra dikumArI AvIne namIne cAra AMgaLa bAkI rAkhI udaranI nALa kApIne bhUmimAM sthApana karI tenI upara ratna rAzI pUrI dUrvA ghAsanI pIThikA racI jina tathA mAtAne namI eka bAju ubhI rahi 9pUrva uttarane dakSiNa ema traNe dizAmAM siMhAsana yukta keLa ghara banAvyA ane dakSiNa dizAmAM besADIne mAtAne tathA jInane udvartanane telanuM mardana karyuM 100. pUrva dizAmAM te dikakumArIoe keLanA gharamAM siMhAsana para besADI jinane tathA jina mAtAne snAna karAvyuM caMdana vigerenuM vilepana karyuM ne divyavastra paherAvyAM kAraNa ke AvA samaye kema choDavo joIe nahi. 101. uttara dizAnA catuzAlamAM laI jaIne uttara araNIka adhara araNIka kASThaghasI agni utpanna karI parvatathI bAvana caMdana lAvI bhasma karI jinane tathA mAtAne rakSA piTalI bAMdhI. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102. dikakumArIe jina ane jinanI mAtAnA hastakamaLamAM rakSA piTalI bAMdhI kAraNa ke sakala lekanuM rakSaNa karanAra jinanI rakSA karanArI tuM nathI paNa te lekavyavahAra che. 103. he bhagavaMta parvatanI jevA AyuSavALA thAva, ema belI, dikakumArI prabhunA bekAnamAM be pattharanA geLA aphALavA lAgI. 104. dikakumArI harSayukta mAtA sAthe jinane sUtikA gharamAM laI jaI ekapatyaMka para sthApana karI mAtA yukta jinanuM guNagAna karavA lAgI. 105. tyArabAda ghaMTA vAgavAthI Asana kaMpavAthI bhagavAnane janma avadhijJAnathI jANI saudharma IMdra nATaka jevu cheDI sihAsanathI uThI sAta ATha pagalAM cAlI prabhujInI stuti karavA lAge. - 106. pAlaka vimAna para caDhIne 3ralAkha vimAna sahita aneka parva-samudra ullaMghana karate Idra bhagavAnanA janmasthaLe AvyA. 107. pradakSiNA karI jinane tathA jananane namI bhagavAnanI pratikRti (biMba) banAvI. 108. biMba sAthe rahelI jinajananIne avasthApInI nidrA ApIne pitAnI zakita pramANe save leka jinanuM pUjana kare ema pitAnA cittamAM vicArI Indra pitAnI zaktithI pAMca rUpa karyA. 107 thI 108. 109. zakrendra pAMca rUpa banAvI eka rUpe prabhujIne lIdhA, bIjA rUpe chatra dhAraNa karyuM ane be rUpe cAmara vIMjavA lAge. pama rUpe chaDI laIne sumerU parvata upara pAMDukaMbalazIlA upara bhagavAnane laIne gaye, 110. gauravazAlI saudharma Indra pitAnA khoLAmAM jinezvarane laIne harSita thaI pUrva dizA sanmukha beThe. 111, bIjA devalekane IzAna Indra trizula dhAraNa karIne 28 lAkha vimAna sahita AvyA. - 112 sumana vimAnamAM besI sanata kumAra Indra 12 lAkha vimAna sahita A. 111 thI 112. * 113 zrIvatsanAmanA vimAna upara besI ATha lAkha vimAna sahita cethAdeva lekane IMdra A naMdyA vatana vimAna Upara besI brahmAdhipa Indra cAra lAkhavi mAna sahita A. ( 114. ardhalAkha vimAna laI chaThTha devakane svAmI lAMta kendra kAmaga vimAna upara besIne AvyA. sAtamA devalekane Indra cAlIza hajAra vimAna sahita prItigama vimAna upara besIne AvyA, 115 AThamA devalekane sahastrAra Idra cha hajAra vimAna laIne mane rama vimAna upara caDhIne sumerU parvata upara Avyo. 116 Anata kalpane prANata kalpane Idra cAra vimAna sahita vimala nAmanA vimAnamAM besI vegathI sumeru parvata upara AvyA. zAM-mA-2 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 AraNane azruta devalokana Idra 300 vimAna sahita sobhadrA vimAna upara caDhIne sumerU parvata upara AnaMdathI AvyA. 118 bIjA paNa bhuvanapatinA viza Idrio utkRSTa RddhipUrvaka AvyA, batrIsa vyaktarendro tyAM AvyA ane jotiSa devakanA adhipa sUrya caMdra banne AvyA. 119 have acyatendranI AjJAthI tene hukama bajAvanArA devoe ATheya prakAranA eka hajAra ne AThakalaze vikuLaM. 120 kSIra samudra puSkara samudra tathA padmasarovara, bharata airAvatanA tIrthonAM-kamale pANI mATI ne sarasava dhAnya, laghu himavaMta parvatathI oSadhio meLavI ane sumerU parvata thI puSpa lAvI snAtra mahotsava karavA de AvyA 121 12 mA develekanA I deva sahita. baLatA kRSNAgadhUpathI chUpAvIne prathama kusumAMjalI prabhu AgaLa mUkI. 122 vikasvara kamala kezathI yukta divya vothI zobhatA devatAoe hastakamaLamAM puSpothI vaTalAyelA kalaze dhAraNa karI sarva dizAomAM deva devIothI traNa prakAranA vAjIMtro vAgatA. kinnara deva gAyana gAtA chatAM. 123 tIrthakaranA guNo svargavAsI de UMcethI bolatA chatAM vaitAlika pATha bhaNatA chatAM- he tirthAdhiza ! jaya pAme jaya thAva, ema belI zArada caMdranI jyotsAne zobhAvanAra ayyatendra jinezvarane snAtra mahatsava karyo. 122 thI 123 124. prabhunA mastaka upara jala paDatA puSpanA gucchAo jevuM dekhAyuM mukha AgaLa AvatAM kapuranA pura jevuMne kaMThe AvatAM hAra jevuM lAgyuMne chAti upara AvatA, bAvanA caMdananA lepa jevuM dekhAyuM, zarIra upara paDatuM jala yazanA samUhanI jevuM zobhatuM jayazrI nA kaTAkSa jevuM zobhavA lAgyuM. 125. svargavAsI IdranA meLAmAM rahelA prabhu AgaLaparaspara zuddha vastrothI zobhatA anukrame 63 Idroe abhiSeka karyo ne pitAnA AtmAne vizuddha banAvyuM. 126. sugaMdhI vastrothI zarIra luMchI. gazIrSa devatAI caMdanane vilepana karyuMne jinane puSpothI zobhAvI deva bhavanuM adbhuta phala te kSaNe meLavyuM. ( 127. devendro jina snAtra mahotsava vistAra pUrvaka karI traNa jagatanA nAyaka bAlya avasthAmAM rahelA. prabhu AgaLa kAvya bolI stuti karavA lAgyA. 128. sudharma IdranI jema IzAneda pAMca rU5 karI. eka rUpe karI prabhujIne khoLAmAM besADI bIjA rUpe chatra dhAraNa karyuM be rUpe cAmara dhAraNa karyA ane pAMcamA rUpe chaDI pikArate zobhAnuM mUla kAraNa banyuM. - 129, puNya dalanI racanA vaDe niraMtara jovAlAyaka sphaTika ratna jevA cAra vRSabhanA rUpa lIdhAM, cakSune bramAtmaka jJAna karanAra merunI chAyA paDavAthI suvarNamaya vRSabha joyA, 130 iMdra te vRSabhanA ATha iMgamAMthI jaratA amRta jevAM jala vaDe snAtra mahotsava karyo. prabhunA mastaka para paDatA AThe dizAonA svAmIe bheTamAM ApelA yaza jevo pratApa tha. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 prabhunuM snAtraja iMdra e pitAnA mastaka upara reDyuM. keIe cakSu upara lagAvyuM, keIe snAtrajala caMdananI jema lalATe lagADayuM ane hajAro kaleza naSTa thavAthI Aje pitAne janma saphala thaye ema mAnyu. 132 saudharma Idra prabhunuM zarIra gaMdha kaSAya vastrathI luMchI malayAcalanA caMdanathI vilepana karI maryAdAvALI aSTa prakAranI pUjA karI, Azcarya te e che ke AvA kAryomAM indranI vRtti alanA pAme na pAme kharI! 137 sugaMdhI cUrNa, kRSNagurU dhUpanuM uvekha, akhaMDa cekhA, nAnAvidha puSpa, telanI rUddhivALA dIvAo, judA judA phale ane naivedya vaDe aSTa prakArI pUjA racI. 134 tyAra pachI I suMdara ratna paTTaka upara cokhAthI aSTa maMgaLa AlekhyAM duSTa ATha karmone bhedavA mATe prasiddha ATha labdhi meLavavA mATe aSTa prakArI pUjA karI 135. ATha maMgaLanAM nAma :- prathama Adarza. 2. paMDitone kalyANakArI bhadrAsana. 3. arthasaMgata vardhamAna, 4. udaya pAmele lakSmI bharelA kuMbha, pa. prasannamasyayugma 6. ajJAnanAzaka zrIvatsaka, 7 naMdAvarta, 8 sAthIyo ema jJAnanidhi jevA munioe aSTamaMgala kahelAM che. 136 pachI kAMIka dUra khasI bhAvapUrvaka uMcI zIkhAvALI Arati utArI. ne prabhunI AgaLa zubha mAMgalika dI harSita banI utAryo. 137 anaMta bhaktivALA I deva sahita-traNa jJAnavALA prabhune namaskAra karI temanI sanmukha rahI stuti karI. 138 he jinezvara meDala meLavavA kapaTabhAvane cheDIne tArAM dareka pade ratuti karavA gya che Ama sevAtA A prabhu sevakane icchita Ape che. 139 he vibhu bIjA koI paNa bhavamAM tamArA jevuM anupama rUpa meM kayAMya joyuM nahiM hoya anyathA mAro saMsAra hoya kayAMthI? 140 he jina dAvAnalane samUha meghanA varSavAthI jema bujAI jAya tema te pratye seMkaDe bhavane upArjana thayele pApa samUha. tamane jevAthI naSTa thAya che. 14. he jina, caMdramAnI kAMti sarakhA saMbhaLAyelA ane sakla lekamAM khUba phelAve pAmelA tamArA guNo sAthe sarakhAmaNI nahi thavAthI he prabhu kaNAdane siddhAnta zuM nathI haNAI gaye ! haNAIja gaye che. 142. zubhakarma rUpa suvarNa rasa vaDe athavA vikasvara caMpAnA phUlanA rasa vaDe tamArU zarIra nIce banAvyuM hoya ema cekakasa lAge che tethI ja nirmala pILo varNa ane sugaMdha che. 143. he prabhu ApanA vinA anuttara vimAnamAM paNa sukha maLatuM nathI gharane dIve bahAra jAya te atyaMta aMdhakAra zuM nathI thato? 144. he prabhu mArA hRdayamAM vAsa kare. jethI zatruo mAro parAbhava na karI zake. kAraNa ke ApanA parAkrama vaDe kaMThita thayelI zaktivALA aMtaraMga zatruo mane pIDA na " Ape. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra. 145. he traNa bhuvananAtha, kaI paNa keInI sevA kare te avazya tenA phaLane jarUrI meLave che, te he nAtha tAre sevaka huM mokSa sukhane kyAre meLavIza. 146. sakala nAstika pakSane nAza thavAthI tAru zreSTha dazana jANIne pratyakSa tamArA pravacanathI sthira buddhivALA huM devenI kriyAne saphala mAnuM chuM 147. he jinezvara puNyanI IcchAthI tArU sevana karatAM punarjanma maLe, kiMtu mane saMpUrNa karma nAza thavAthI mokSa kema nA thAya ? 148. ema te saudharmendra devarAja jinezvaranI stuti prazaMsA karI IzAnendranA, khoLAmAMthI jinane hAthamAM laI paMcarUpa karI janmasthAnamAM laI gayA. 149 avasthApinI nidrA tathA pratibiMbanuM saMharaNa karI zakendra mAtAnI pAse prabhune mukI ozIke be kuMDala tathA divya vastra mukI, uMce caMdaravAmAM maNIonA banAvela jhumakhAne sanmukha sthApana karyuM jethI bAlaka AnaMdita rahe che. ne vaLI daSTi doSa paNa lAge nahi. 150. jinezvare stanapAna karatA nathI e vAtane jANa Idra prabhunA atinimelI aMguThAmAM Atmabhaktine deva zaktie amRta saMcAra karyo. 151 IdranA hukamathI vizAla buddhimAna kubere zrI vizvasena rAjAnA mahelamAM 32 kareDa sonaiyA rUpaiyA ne ratnanI vRSTi karI tathA bhadrAsana naMdAsane ne vastro lAvIne sthApana karyA. upara I tathA dee uracasvarathI gheSaNa karI. jinamAtA ne jinezvaranuM je kharAba Icchaze tenA mastakanA arjaka maMjarI nAmanA vRkSa phalanI jema sAta TukaDA thaI jaze. 153 I dhAtrI karma kuzala ane snAnamardana pAlana vigeremAM paNa kuzala evI pAMca pAMca apasarAone mukIne Idra naMdIzvara dvIpe gaye. ane tyAM sarve de pUnamathI ATha divasa sudhI vidhipUrvaka mahotsava karI pita pitAnA devalokamAM gayA. 154. prabhAthI khIlI rahelA prAMta kAlamAM jAgIne acirA devIe suvAvaDa gharamAM rahelA ane tejasvI rananA dIvAone jhAMkhA karI detA tejasvI putrane je. 155. aMtapuramAM rahenArI kaMcukIonI pAsethI putra janma thayAnuM vadhAmaNuM sAMbhaLI AnaMdamAM AvelA vizvasena rAjAe gyane vicAra rAkhyA sivAya anupama dAna ApyuM. 156. nagara janoe prabhAvazAlI rAjAne putra thaye ema jANe Adeza vinA maMca tAraNe vigere bAMdhi occhava karyo. 157. jina janmotsavanA AnaMdamAM parituSTa thayeluM haritanApuranagara pitAnI pharakatI dhvajA vaDe amarAvatI nagarIne paNa tiraskAravA lAgyuM. 158. nagaranI badhI strIoe hadayamAM AnaMda manAvatI motInA svastika ghare ghare pUryA. pUNya meLavatA bhavya jIvono jANe bIja rUpe ugyo na hoya te sAthIo bhavA lAgyo. 159 he nAtha tame badhA guNonA ne saMpattionA akhaMDapAtra che ema bolatI nagara nArIo cokhAthI bharelA thALa laIne AvI. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 he vibhu mAtRkAthI dvAdazAMgInA tame upadezaka che ema bolatA paMDite vidyA thIone jina ane jinajananIne dekhADayAM. 161 bane prabhAkara to che chatAM te bannemAM vadhAre zreSTha koNa che te jovA mATe trIjA divase pitAe putrane sUryodayanuM darzana karAvyuM. 162 teja divase sAyaMkAle caMdranuM darzana karAvyuM kAraNa ke A tIrthakaranA darzanathI caMdranuM kalaMka jevuM dUSaNa nAsI jAya, ' 163 te vizvasena rAjA suvarNa vasa ApIne badhAne saMtuSTa banAvIne chaThThI rAtre jAgaraNa karyuM jenA ghare jaMgama kalpavRkSa sara tIrthakarane janma thayo che tethI adhikamAM adhika dAna Ape temAM zuM Azcarya ? . 164 garbhamAM jyAre prabhu hatA tyAre saMpUrNa upadrava nAza thayA te kAraNe 1ra me divasa thatAM nagaranArIo ane badhA mahAjananI sAthe rahIne te putrane zAMtinAtha nAma pADyuM 165 Idra vaDe sthApana karAyelA amRtavAlA aMguThAnuM pAna karatA aneka dhAva mAtA. vaDe pAlana karAtA anukrame vadhavA lAgyA. - 166 caMdramAnI jema nirmaLa guNa vaDe vadhavA chatAM paNa bAlakrIDA karato te e zobhavA lAge, ke jANe kAlanuM svarUpa batAvanAranI kIDA kema priya nA lAge! 167 maNI ratnanA jaDelA pAraNAmAM zAMtikumAra darpaNanI jema urdhva mukhe suve che urdhvamukha sunAra niratara balane prApta kare che, te jinane jovAnI IcchAvALA pUNyazAlIonI durgati huM dura karU chu ema jaNAve che. 168. sUrya rAhuthI Dharate chatAM kiraNo phelAve che. paraMtu bhayarahita ane baddha muSTivALA prabhu traNa jagatane abhayadAna Ape che. 16. mAtApitAnA parivAranA hRdaya upara kyAreka mukha upara kyAreka mastaka upara bIrAjatA ne AbhUSaNothI zobhatA bhagavAna A janmamAM mokSa sukhane Ape che. 17. kaI vakhate prabhune bolAvatA chatAM ajANanI jema uttara ApatA nathI. kyAreka prauDha paMDitanI jema sabhAne raMjana karanArI vANI bole che. 171. prabhunA caraNanA sparzathI A pRthvIe ratnagarbhA nAma nirarthaka na dhAraNa karyuM paraMtu te traNa jagatanI saubhAgavatI strIonA garvane haraNa karanArI banI. 172. suMdara prabhunI kezAvalI joIne loko harSita thayA, haMsane kAgamAM hRdayathI samaSTi vALI prabhu pUjya banyA, 173. jyAre bhagavAna kIDAne IcchatA hatA, tyAre IdranI AjJAthI ramatanAM sAdhana deva prabhune ApatA hatA. ane prabhunI sAthe kIDA karatA hatA, 174. meru sarakhA uMcA mahimAvALA devanA samuha sAthe kIDA karatA mAtApitAne dareka kSaNe AnaMda upajAvatA anukrame zAntinAtha bhagavAna cAlIza dhanuSa pramANe uMcI kAyAvALA thayA, Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 175. apAra siMdUra ane sugaMdhithI bharapUra evA pitAnA mastaka upara traNa jagatanI lakSmInA mastaka upara bhagavAnanA caraNa kamaLa thApana karyA tethI svAminA pAdatala lAlavavALA banyA. 176. namaskAra karatA devanA mastake rahelA maNInA sparzathI prabhunA becaraNanA daza nakho daze dizArUpI darpaNanI zobhAne Ape che 177. zAMtinAtha bhagavAnanA caraNanI daza aMgulIo kamaLa kamaladaMDanI jema zobhatI hatI devakanA daza Indro ekI sAthe namI zake tethI ja jANe dhAraNa karI nA hoya AvuM sanmAna pAmavA chatAM prabhu samatAdhArI hatA. tethI meTAMo sarva ThekANe samavRtti dhAraNa kare che ema huM mAnuM chuM. 178, saMsAra samudramAM pramAdathI DubatA sAdhu ane zrAvakone jinezvaranA be caraNa kamala niraMtara AlaMbanabhUta che. 179. gupta rahelI prabhunA paganI cAra dhuMTIo cAra prakAranI samudAyaparaMparAne prakAzamAM lAvaze. ema jaNAvatI hatI. 180 zrI liMganA prayogamAM vaparAti goLAkAramAM suMdara prabhunI be jadhA rAjAone sevavA yogya banI. 181. bhagavAna bhejana karyA pachI amAre sparza karaze nahitara karaze nahi ema mAnI gupta samAdhi bhAvamAM rahelA jinanA DhIMcaNe zobhavA lAgyA. 182. saMsAra samudrathI svAbhAvika uddhAra karavAmAM samartha prabhunA sAthenI sAthe keLanA staMbhe sarakhAmaNI karI zakatA nathI kAraNake jaDa tathA zItala, ane nisAra tathA parimita phalane ApanAra che tenAthI jyAre bhagavAnanA sAthe te utkRSTa guNavALA che. 183. prabhunI keDa bIje kaI mArI jema sahacAriNI strI na thaI zake tevo abhimAna rAkhatI vistArapaNAne pAmI 184. guNanA sthAna rUpa kAyAnA pUrva bhAganI stuti karyA vinA nIcenA avayavonI stuti karI Ama ucitapaNane tyAga karavAthI jANe madhyama bhAganI keDa pAtaLI banI. 185. prabhunI nAbhi kuvAnI jevI UMDI hovAthI devAMganAoe lAvaNya rasanuM pAna karyuM nahi, te pAna nahi karavAthI addabhuta tRSNAne pAmI - 186. prabhunA zarIra para A rAmarAjI nathI paNa jJAnanA aMkura che. kaSAyAdi delavALuM mAtAnuM mana sAthe maLavAthI zyAma varNavALI thayelI marajI zobhe che. 187. prabhunA be vizAlA vakSasthalamAM jJAna lakSmInuM sanAtana sthAna raheluM che. ema huM anumAna karuM chuM. 188 jinezvaranA UMcA hRdaya-rUpI hemA dayArUpI jalathI vyApta, vivekarUpI hasothI yukta hasta cakSune mukharUpI kamale zobhatAM hatA 189 mahA abhimAnI kAmane jItI jeNe svarUpa lakSmIthI hAthamAM karyo che te ja masyane ja jANe sAmudrika zAstranA jANanAra sarva paMDitoe hAthamAM je Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 jinezvara bhagavate be bhujAo vaDe nIcce te kamala daMDane jItI lIdhuM che nahitara lajajAnA bhArathI niraMtara jaLAzayanI aMdara chupAIne kema rahe? 191 sudhA sAgara jevuM mukha. amRta jevI vANI motInI jevI daMta paMkti biMbaphala jevA berAtA heTha. pravAla kisalaya jevA dADhI muchanA vALa, tAlavananI jema uMcAibhAM. hAthInI sarala sUMDha jevuM ucuM nAka. ujavaLa netre. ane samudrapiMDanA phaNa jevuM prabhunuM hAsya relAtu hatuM. 192 zAMti jinezvaranA mukha rUpI caMdrane dezamAM udaya thatAM te rAjA che ema jaNAyuM nahi te kapila rUpI becaMdro AnuM sevana kema kare ? 193 brahmAe jina rUpI cakInA lalATa paTamAM ardha caMdra vaDe racanA karI kaI samaye pUrNimAne caMdramA Ane dekhe nahi 194 he prabhu! AjJA mAtrathI vazIbhUta jagata hovAthI purUSotama cho vakSasthalamAM zrI vatsa che ane jina mastaka upara uSNISAte moTAInuM prasiddha bIjaka che. 195 cakI jinanA anupama kezapAzane joI camarI gAye himAlayamAM jaI lajajAthI vAsa karavA lAgI. strI jAtimAM A vyavahAra yogya che. kAraNa ke mAnavALI strI mAna bhaMga thatAM hara cAlI jAya che. 196 vaDavAnalathI parAbhava na pAmatA pratApa rAzine ghAraNa karatu bhagavAnanuM zarIra parasevAnA biMduthI rahita zebhe che. tene kenI upamA ApavI. (upamA ApavA gya jagatamAM kaI vastu nathI.) 17 jinanuM zarIra senuM ketakI kemala palAza Adi zubha karmothI baneluM che. nahi te sugaMdha pIvaNuM kemalatA kyAMthI hoya! 198. hRdayamAM rahelA nirmalajJAna samUhanA kAraNe mAMsane lehi paNa ujvalatAne dhAraNa kare che ane jinabhagavaMtanA kaMTha rUpI kamalanI suMgadha vAsanAthI zvAsozvAsa paNa atyaMta sugaMdhavALo hoya che. " 19, adhika AhAra sevavAthI ajIrNa roga vigere thAya che. te AhAra te jina karatA dekhAte nathI carma cakSuthI jene nIhAra paNa dekhAya nahi. te roga kyAMthI dekhAya, kAraNake puNyazAlInA AvA sarvacaritre AzcaryakArI che. - 200 traNe jagatanI strIonA netra rUpI bhramara kulane kamala jevA prabhunA agaNya lAvaNyanA bhaMDAra sarakhuM prabhunuM rUpa anupama hoya che. 201 pitAnA AgrahathI prabhue rAja kanyAomAM prasiddha pAmelI yazomatI sAthe mahAnamahotsava pUrvaka lagna karyA 202 lagnabAda 25 hajAra varSa gayA bAda rAjA vizvasene pratApathI dizAo ne zobhavatA prabhune rAjyanI gAdipara sthApana karyA. 203 uttama aMgavALA he prabhu! tamArA caraNa kamalane vaMdana karavAthI mArU mastaka uttamAMga banI jAya ema vicArI te rAjAe pitAnuM mastaka namAvyuM. 1. 204 tyAra pachI zreSTha evAte vizvasena rAjAe Atmahita AdaryuM kAraNake tevA puruSe paraleka sAdhavAmAM kyAreya paNa pramAda karatA nathI. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 pRthvI upara zatruone kAbumAM rAkhatA prabhunuM rAjya zarU thatAM kevala romAMca eja kaMTaka svarUpa thayA, kAraNa manuSyane sArAM kAryomAM lIna paNa hoya che ane bhayaMkara rUpa tarIke zivanI ja prasiddhi hatI. 206 sarvArtha nAme mahAvimAnathI daDharathano jIva cakrasvapnathI sUcIta yazomatInI kukSimAM utpana thaye. 207 aMge lakSaNavALa ne mahAtejasvI putrane rANIe janma Apyo temAM prabhunI chAMyAM tarI AvatI hatI jema divAthI diva dekhAya tema. 208 yazomatI jyAre garbhavatI hatI tyAre dizAomAM prakAza pAmatu cakra joyuM hatuM tethI vidhipUrvaka mAtApitAe cakAyudha nAma thApyuM - 200 te putra anukrame kalAcArya pAse bhaNIne gurunA manane harSa pamADato bAlyAvasthA elaMdhI vanapaNane pAmyA. 210 pitAsvarUpa uttama prabhue sabhAgyane samRddhizAlI dhanurvedanA jANakAra putra ne rati raMbhA sarakhI rAja kanyAo paraNAvI. 211 ema prabhu zAMtijina cakri A pRthvInuM pAlana karatAM ne rAjAothI sevAtAM pacIza hajAra varSo vItI gayA. 212 zastrarakSaka kAryane jANatA evArAjAne namI bolyA, he rAjana ! AyuddhazAlAmAM pitAnI kAMtivaDe zobhIta caka ratna utpanna thayuM che tenI vadhAmaNI ApuM chuM. 213 Ayudha zAlAmAM hajAre kiraNa vALA sUryanI jevA ekahajAra ArAvALuM caka koI rIte praveza karI tArU sAnidhyameLavI zuM rAhune jItavAnI IcchA ja jANe karatu na hoya ! 214 prabhue cakraratna pAse AvI tenI sanmukha manuSya pAse AThadivasa pUjA karAvI. traNajJAnavAna prabhu zuM nathI jANatA badhuM jANe che. 215 ATha divasa purA thaye cakraratna AkAzamAM prathama pUrva dizA tarapha cAlyuM ane te pAse rahevAthI ja tyArathI sUrya jagatamAM ekacakravALA tarIke prasiddhine pAme. - 216 eka hajAra yakSethI sevAtu cakraratna, tenI pAchaLa 16 kareDa pAyadala lakarathI yukta, senAnA cAlavAthI uDatI rajathI dizAone AcchAdita karatI jinacakravatinI senA cAlI. 217 maMdagativALA hAthIo AgaLa cAlatAM hamaNa ApaNeja svAmI chIe ema mAnatAM madajharavAthI dhUlane zAMta karatAM prayANa karyuM. 218 suvarNanA banAvela palANavALA, aneka dezanA pavanavegI ghoDAonI paMktI cAlI jemaNe vegathI pavanane jaya karyo tethI pavana paNa mRgavAhana kahevAya. 219 AtraNa bhuvananA pati prabhu zAMtinAtha bhagavAna potAne ucuM ane sanAtana sthAna Apa evA AzayathI ja jANe uMca citkAra zabdo karatA rathanI paMkatI cAlI. 220 vijaya lakSmIthI zobhatI AjJApAlaka prabhunI senAnA hAthamAM camaktA bhAlA tathA talavAra sahita balanA pratika jevA prabhunA subhaTe cAlyA, Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 221 mRdaMgavigere vAjatronAnAda sAMbhaLI vega purvaka cAlatA sUrya rathanA sAta ghoDAomAMthI eka ajJAta paradezamAM nAzI gaye paNa sAdhAraNa manuSya sUryane 7 ghaDAo che ema mAne che. 222 tyAre tIrthakaranI senAne mahAbhArathI nIcI jatI pRthvIne dhArI rAkhavA mATe pheNanAbhAranI pIDAne na gaNakAratAM hajAra phaNA banAvI. 1. 223 prabhunI senAnA cAlavAthI uThatI dhUlIthI ghaNo ja dudina hoya tevuM thavAthI rAjahaMsa paradeza gayA nahi, senApatione A bAbata kema Azcarya kAraka na lAge! - 224 eka yojana pramANe cAlIne cakaratnasthira thayuM pachI vArdhakIrane prabhunA hukamathI bArajana pramANa. manehara nagaranI racanAkarI AvA sthAnamAM rahetA sinIkane pitAnuM gharapaNa yAda AvyuM nahi. 225. niraMtara pramANa pUrvaka dararoja cAlatA. jagatanA saMtApadUra karatA punyazAlI puruSa tathA dene vaMdanIya prabhu gaMgA pravAhanI jema. pUrva samudranA kinAre AvyA. rara6 pavanaprerita mojArUpI hAthathI samudra sarasvatInA nityasthAnarUpa sadaguNarUpI ratnanA samUha vA pitAnA bhAIrUpa bhagavAnane jANe bheTI paDyo. 227 jina tathA cakrabaMnna padamAM tIlaka svarUpa, tathA suMdara dehavAna, zAMtijina mAgadha tIrtha tarapha mukha rAkhIne siMhAsana para beThA. 228 bAra jana hara sthira siMhAsana kaMpatu hovAthI. kSobhathI AkulavyAkula banele mAgadha deva vicAravA lAge. 229 nitya sthira siMhAsana cAlatu hovAthI zuM mArucyavana thaze. koI Azcarya thaze. bhAvI kaI vighna Avaze? koI zatru utpana thaye che.? AvA saMzaya dUra karavA avadhi jJAnane upaga mUkyo. " 230 ahiM 16 mA bhAvijina-tehAlamAM paMcama cakravatI ahiM AvyuM che. Avu jANI mAgadha deva svastha cittavALo banya. - 231 mArA jJAnane temaja mArA svAmI5Nune dhikakAra thAva ke mahamUDha huM AvelA zAMtijina, cakrIne oLakhI zakyo nahi. | ra32 jeke kalpavRkSane zaramAvanAra vaimAnIka deve jevI sevA kare che tevI bhakti thoDI buddhi vALe huM kema karI zaku. - ra33 tema chatAM paNa mArI saMpatti anusAra bhakti karu. mahA puruSanI sevAbhakti choDIne, hAlamAM mAru bIju koI parama sAdhana nathI. 234 A pramANe hRdayamAM vicArI jadI bheTaNa laI prabhunA be caraNa kamalamAM namI. sanmukha ubhe rahyo. 235 ne bolyA he deva huM mAgadha tIrthane adhipati chuM he svAmI abhaya ApavA mArA sthAnamAM svayaM tame AvatAM mArI gaNatrI devAmAM nathI karI kiMtu devendro mAM mAru sthAna banAvyuM che. 236 najIkamAM vasanAra IdranA sthAnane Ape caraNa kamalathI pavitra kyAre paNa karyuM nahi paraMtu bhavabaMdhana teDanAra he prabhu Ape mAru sthAna pavitra karyuM. zAM-mA-3 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jJAnathI jANI Avele huM mAgadhatIthane adhipa tamArI AjJAkArI huM thaye chuM te mane yAda karI. AjJAthI anugraha karajo. 238 ema belI. satyavAdI mAgadha deva praNAma karI pitAnI pAse rahelA dedIpyamAna maNIbheTa mUkyAM, moTAone rAjI karavAne Aja upAya che. 239. prasannatApUrvaka zAMtijina cakrIe svIkAra karavA pUrvaka devane visarjana karyo. harSa pAmate deva siddho potAne sthAne gaye. 240. tyAra pachI mAgadhanI jema, jaladI dakSiNa samudranA kinAre rahelA zAMtinAtha cakIe te varadAmatIrthanA adhipa devane pitAnI zaktithI vaza karyo. 241. pazvima samudranA kAMThe sainyane rAkhI paMcama cakravatI uttama maNIo vigere bheNuM pAmI AjJAkAraka te prabhAsane thApI vAyavya dizAmAM siMdhu devInA sthAna tarapha prayANa karyuM. ra4ra. jJAnI prabhue siMdhu nadInA kAMThA upara devI gharanA najIka manahara vibhAgamAM senA thApI tyAM tene lAyaka khAvA mATe tRNa samUha, tathA pIvA mATe jalAdi. sAmagrI madhara jema durlabha banI, 243 traNa jagatanA svAmie siMhAsana upara besI, dhyAna karyuM. avadhi jJAnathI siMdhudevI jANI bheTayuM laI AvI namIne svAmine vinaMti karI. he prabhu tamArA dazanathI huM dhanya banIchuM hamezAM AjJA ApI mane kRtArtha karajo. * 244. ema bolI jAtivaMta suvarNa ratnonA banelA moTA kalaze ApIne AjJA pAmI pitAne sthAne gaI. pachI cakojina, izAnadizAmAM rahelA vitADhayaparvata upara gaye. 245 senA sahita AvelA svAmIne kaI vaitADhaya parvatane adhideva bhaTaNalaI zI AvIne namIne AgaLa bheTazuM mUkayuM. ne deva ga, cakra ratna pAchaLa senA sahita cAlatA prabhu tamisA guphA AgaLa AvyA, tyAM rahele kRtamAladevane vaza karyo. - 246 prabhu AjJA pAmI senApatie cama ratna pAtharIsiMdhu nadIne pAra karI dakSiNa nikUTanA adhipatine vaza karyo prabhunI AjJApAmI senApatie aThThamatapa karyo ane aMdhakAra vyApta dvArane daMDa ratnathI ughADayuM. ra47 te guphAnI bAra nIkalI gayA bAda meTAhAthI upara besI senA sahita hAthInA jamaNA paDakhe maNI rAkhI cakravatI guphAnA aMdhakArane dUra karatA cAlyA. 248 kAkINI ratna vaDe guphAnI banne bhIMte 49maMDale AlekhI sarala mArge prabhu AgaLa cAlyA, tenA vAdhikI rane banAlA pulanI upara thaI senA cAlI. 249 paMcamacakrI dvArA uddhATana karelA guphAnA dvAra AgaLa senA AvI punyazAlIone AmAM kAMI Azcarya lAgatuM nathI. 250 guphAnA uttara dizAnA dvAre nIkalI senAyukta uttarabhArata jItavA mATe senA sahita AvelA rAjAne joI zaka loko anAdarapUrvaka paraspara hasavA lAgyA. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 caturaMga senA sahita abhimAnathI nirbhayapaNe koNa Avyo che, senAnA balathI abhimAnI banela pArakA dezane kabaje karavA koNa taiyAra na thAya, 2para pitAnuM ne paranu balabala vicArI vijaya mATe yuddha karavuM joIe anyathA vagara vicAre yuddhakaranAra mahAna hoya te paNa parAbhava pAme. - 253 bIjA deze jItavA mATe mada rahita hAthIothI zuM thAya? gardabha jevA aAthI ne capala baMdara jevA manuSyathI zuM thAya 254 mahAbalavAna senAe hoya, vegavALA ghaDAo hoya, moTA ra vALA mahArathIo hoya, paNa je yuddha kuzala subhaTe nA hoya te zuM thAya. 255 zANa upara tIkSaNa dhAravALAM karIne zastra hAthamAM dhAraNa karatA ane A dezamAM maravAnI IcchAvALA thaIne AvatA A murkhAo ne dhIkkAra thAva maravA AvelA A badhAne zANa upara tIkSNa dhAra vALA karIne zA hAthamAM dhAraNa karatA ame nAza karIzuM 256 vicitra caLaktA zastrovALI zakavIranI maMDalI vicArI cakravatInA AgaLa cAlatA sainyanI sAthe yuddha zarU karyuM 257 zakavIranA ddhAo vaDe parAbhava pAmatI prabhunI senAne joI senAdhipati krodha karI hAthamAM talavAra laI azvaratna upara besI tenI sAthe yuddhamAM utaryo, - 258 jema traNa guptithI sAdhutA zebhe ane traNa zaktiothI rAjApaNu zobhe tema senAsahita senAnI traNa ratnothI zobhavA lAge. - 259 sUrya sAme aMdhakAra ane AkramaNa karatA garuDa sAme sarSanI jema te senApati ratna AgaLa kaI paNa zatru TakI zake nahI. ra60 samarAMgaNamAM keTalAka deDakAnI jevA pANImAM pesI gayA, keTalAka moMmAM hAthanI aMgulI nAkhIne jamatAnI jema, kaI mukhamAM belanI jema tRNa nAkhIne rahyA. keTalAka dUdhamAM jalanI jema kayAMya pesI gayA. * ra61 senApatinA bANathI haNAyelA lAkho zatrusainIke ne joI te zakavIre vAyuthI dhUlanI jema daze dizAmAM bhAgI gayA. 26ra te aneka yojana sudhi deDI jaI zvAsozvAsa vALA cetana gumAvelA, mAMhe lajA pAmelA. ghaNuM vIre paraspara vicAravA lAgyA, ra63 kukarmanA pariNAmethI amArA badhAnA puNyano nAza thavAthI Ama banyuM nahI te aMdhakArathI vyApta guphAmAM thaI vaitADhaya parvata uladhana karI parAkramano samUharUpa aneka prakAranA sainyo sahita A zatru ahi kema AvI ja zake. ra64 abhimAnI banelA ame vagara vicAre yuddha karyuM vijaya nAza pAmyo ne tiraskAra meLavyo talavAra bhAlA churIne bANane abhyAsa niSphaLa gayo have amAre mATe maraNa vinA. bIju kaI zaraNa nathI. - ra9pa ameja subhaTa chIe tevuM abhimAna rAkhanArA amArA puruSAtanane dhIkkAra thAva sUryodaye caMdra asta thAya tema mAnI puruSane parAjya vALuM jIvanaprazaMsanIya nathI, kheda cheke sthIra parAbhavane joI je jIve te zuM mAnI che? nahi ja. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 266 agnimAM baLI parvatathI jhuMpApAta karI. vA. viSa khAIne AnaMdathI marI jaie. senAnAparAbhavamAM sainIkene lAMbo kALa jIvavuM nIrarthaka che. 267. meghadevatA athavA kula devanI ArAdhanA karI duHkha rahita thavAne mahAna upAya tathA zatruone rokavAno A upAya che. ra68. sarve bhegA maLI vicArI siMdhu nadInA kAMThe nagna banI cattA suI jaIne nIyamatrata karI ekAgrIta vALA banyA, traNa divasane tapa thaye chate gotra devIe prasanna thaIne varSAda varasAve tapa karanAra tapasvIne zuM duSkara hoya che ? ra69 medha AcchAdita deve gaganamAMrahI belyA he vatsa sevA premI evA tamo amAru kema smaraNa karyuM zakavIre hAtha joDI namI. nata mastake bolyA, AvaitADhya parvata ullaMghana karI kaI mahAnatejasvI puruSa ahi AvyuM che. - 270. te pRthvI upara rahelA moTA vRkSone hAthIne paNa upADIne pheMkI de tema amArA mAnavane nAza karI he devI mahAkaTe bacelA ame ahiM AvyA chIe. ra71. te he deve prasanna thaIne pitAnA zakavIra sevakone dInadu:khI joIne rakSaNa kare pitAnA azritanuM rakSaNa na kare tenI prabala saMpatti vaDe zuM ? kAMI nahi ra72. teoe karelI vinaMti sAMbhalI medhamALI de bolyA, jenA caraNanI IMdra pUjA kare che tene apakAra karavA ke samartha thAya. * 273. te chatAM tamArI kula devenI bhaktI vaDe prasanna thaI, tamArA duHkhamAM ADakhIla ubhuM thAya, tevuM AcaraNa karI nIcetamAru hita karavA IcchIe chIe. , ra74. A vAta devoe svIkArI zakethI namana karAtA devoe AkAzamAM moTA meLe vikuvIra prabhunI senA upara varSAvavA lAgyA. 275. jinezvaranuM adabhutabalane anaMta mahAsya jANavA chatAM ghaNuMjala varSAvatAM deve zuM jaDa vicAravALA nathI banyA? ra76. sainyane DubADanArI vyavasthita medhavaSa jaIne jIvarakSaNanA bahAne prANIonI dayA rUpI kamalinI mATe sUrya samAna te zAMtijinanA hAthane carmaratnane sparza thatAM carmaratna bAra yeAjana vIstAra pAmyuM. traNa jagatamAM prakAzanAra mahAtmAone prabhAva vakhANavA lAyaka nathI zuM? ra77. te carmaratna upara prabhunI AjJA meLavIcaturaMgIsenA AruDha thaIne te jala samUha upara taratA vahANane joI varuNadeva ja prabhune A bheTa ja ApyuM nA hoya tema mAnavA lAgyA. ra78. carmaratna jevuM ja chatraratna cakrIne hAthanA sparzathI bAra jana pramANa banIne senA upara jaIne rahyuM teNe uparathI paDatA jalathI rakSaNa karyuM. ra79, mArI vidyamAnatA hatAM bahArane aMdhakAra lokone paDe nahi ema mAnatA cakI prabhue vistRta chatraratnanA daMDa upara maNIratnane sthApana karyuM. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 280. divya bhejana ApanA samartha geharane sUryodaye vAyelAM dhAnyane madhyAhe pakava thayelAM zAlI pramukha annane grahaNakarI pakAvI sainIke dararoja AhAra karavA lAgyA, - 281. sAta divasa sudhI jalanI sapATI upara taratA carmaratna upara senA sahita rahelA prabhu A bhakatone bhava samudrathI ja tAratA na hoya tema zabhyA. 282. prabhunA bhakata yakSo kuTi caDhAvI zastra hAthamAM laI te deva pAse AvIne bolyA, re medhakumAra de, AtmajJAna vinAnA asurenI jevA tame A avinAzI prabhu para Ama kema karyuM ? 283. khedanI bInA che mahA puruSanI sAthe virodhI atyaMta anarthanuM kAraNa thAya che. tema chatAM Idra sAthenA virodhathI pAMkha vinAnA pakSInI jevA parvate zu nathI thayA. - 284. je zAMtijina cakavartAnI AjJA sakala IMdro pitAne zira mAlAnI jema ahIM nizadhAraNa kare che te anaMta zakitavALA vIranI sAthe ko buddhimAna virodha rAkhe ? - 285. he de ! prabhunA yakSa evA ame have tamAre aparAdha calAvI laIzuM nahi. evuM sAMbhaLI bhayabhIta thayelA devoe meghanA samUhane saMharI lI. 286. zAMtijinanA varNana rUpI caMdranI cAMdanI pragaTa karavA vaDe malIna manavALA denA saMtApane dUra karI dIdhuM. 287. pachI zako pUrNa bhakitavALA banI prabhunA caraNa kamalamAM ALoTIne namIne stuti prazaMsAkarI ane pachI temaNe prabhu AgaLa maNi ratna sujaDita zreSTha AbharaNe bheTa dharyA. ( 288. pragaTa nItimAna zAMtijinadhare bhIlenI pITha thAbaDIne sanmAna karyuM ane te lekane putranI jema gaNate senApati uttara dizAnI najIka rahelA zrI parvatane siddha karI lakSamIgRha banAvyuM. 289. siMdhu nadIne gaMgAnadInA madhyamAM cAlatA cakravartInA sainyanA belelA svara vaDe kSudra himavaMtanuM rakSaNa karanAra deve prabhune AvatA joI rane padmahaddanuM jala lAMbA AyuSavALA prabhunI pUjA cUrNa ne caMdana vaDe karI. ra90. ucA jhASabha kuTa para AvI kAkINa ratna hAthamAM laI zakIe lakhyuM ke pAMcamA cakravatI 16mA zAMtinAtha vira nIva mA lAMbI AvaraDAvALA thAo 291. dedIpyamAna pratApa yukta parAkramathI sakala sainikanA manamAM Azcarya upajAvatA bhagavAna parvata parathI nIce AvI rathamAM besI pAchA teja raste vaitADhayaparvata pAse pahoMcyA. - rara. tyAM harSita cittavALA vidyAdharane svAmI, pitAnI meLe ja prabhu sanmukha AvyA meruparvata upara devoe jema pUjA karI hatI tema teNe pUjA karI AthI vaitADhaya parvata pitAne UMce mAnavA lAgyo. ra3. te cakrInI gaMgAnA kAMThe rahelI gaMgAdevIe meTA bheTa pUrvaka pUjA karI tyAra pachI prasiddhayazasvI balavAna evA senApatie uttara dizAmAM rahelA dezane jItI lIdhA. ra94. tejomaya prabhue khaMDa prapAtA guphAnA dvArane daMDaratnathI ughADI ane tenA svAmI nATayamAla deva vaza thaye. cakraratna, sUrya karatAM adhika tejasvI prabhu ane tenI pAchaLa manuSyone nItI dekhADatA senApatie guphAmAM praveza karyo. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 25. kAkINI maNIratnanA mAMDalethI aMdhakAra dUra karatA prabhu prathamanI jemaja maNithI utpanna thayelA teja vaDe te guphAmAM pitAnA sainya sAthe ekadama cAlyA. ra9, te guphAmAM cakIjina uttamane pahelethI racelA pagathIyA para nimagnane unmasrAe bane nadI utaryA moTAone sasthAne anukuLatA hoya che. ra97. ane tyAra pachI aMdhakAra dUra karate caMdramA jema pUrvAcalanI lAMbI guphAmAMthI nIkaLe tema prabhu piteja ughADelA guphAnA dakSiNabhAganA lakSmI dvAre thaI nIkaLyA. ra98. gaMgAnadInA kAMThe rahenArI naisapa pramukha nava nidhivaza thaI ane bhagavAnanA vacanane AdhIna senApati pAse ple chothI bharapura gaMgAnuM dakSiNa niTa sadhAvyuM. ra9 Ama pratAparUpI agninI javAlAnA samUhathI sakala zatruonA abhimAnane bALI nAkhI A bharatanA 6 khaMDane sAdhI senAthI parivarelA zAMticakrIjina nagaranI strIo vaDe bhIMjelI DAMgarathI vadhAvAtA bhagavAne pitAnI nagarImAM praveza karyo. ' 300. devanagaranIsabhAne paNa jItI letA nagarajanoe gharane hATa upara pharakAvelI dhajAo pUrvaka prabhu zAMticakrIe gaja puranA dvAramAM praveza karyo. 31. prathama rAjAe deva ane asuroe cakravatI padathI harSita banIne sarvatIrthonI mATIne jalavaDe abhiSeka karyo, 302, mahAna abhiSeka karatAM 12 varasa sudhInA mahotsava paryata zukadaMDane dANa baMdha karyA 33 jenI rakSA be hajAra anupama keDa bAMdhelA yakSo karatA hatA. chakhaMDanA mAlIkanI maryAdA-rakSaNa eja pramANe che. 304 cauda hajAra nadInA jalathI bharAte samudra nA hoya, vaLI mUla 14 vidyAthI sevAtI sarasvatInA ja hoya, tema 14 hajAra yakSothI sevAtuM cakraratna prabhuthI zobhI rahyuM. - 305. kapriya nava aMganI jevI nava nidhiya prabhune pAmI zobhI rahI meTAonI sevAthI teNe mahatva meLavyuM nathI. 306 jenA mahAnapaNathI 64000 aMtapuranI rANIo zAbhI. vaLI rAzIlAkha madajharatA hAthIo vegavaMta azvo ane mahAna rathethI prabhu kalpavRkSanI jema zobhavA lAgyA. 37 chanukarADa gAma batrIsa hajAra AjJAtirAjAo, traNa trezaTha zudakAranI prasiddhi je prabhuthI thaI temanAthI nagarapaNa aDhAra varNajatithI zakyuM 308 je cakrIjinane bahotera hajAra prazaMsApAtra mahApura hatAM ane 9 hajAra samRddhivALA droNa mukha sthAne hatAM. 309 bIju aDatAlIsa hajAra kutsa-nagara hatAM, temaja khuba samRddhivALA 48 hajAra (maMDala) deze hatA. 310 puNyanI jAgatI jata jevI prabhune visahajAra dhAtuonI khANe hatI. ne sela hajAra pUlanA kIllA vALA gAme hatA tema 14 hajAra gitAdikanA jANakAra gAyakanI saMkhyA hatI. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 311 chappana aMtadvIpanA rAjyone 49 velA kulavAzI loko para prabhunI sattA hatI kula bharatakSetranA 6 e khaMDanuM vizAlarAjya. eka dezanA 6 vibhAganI jemasukha pUrvaka calAvyuM (ekachatrI rAjya calAvyuM) 312 sArasvatAdinavakAgnika devonA siMhAsana kaMpavAthI prabhune dIkSAkAla jANI teoe prabhunI pAse AvI AtmahitakArI vacana bolyA he prabhutIrtha pravartA. 313 ema kahI namIde gayA, pachI prabhue vArSika dAna ApI mahotsavapUrvaka prathama putra cakAyudhane rAjyamAM sthApana karyo. - 314 rAjaputra cakAyughe, dee Indroe pavitra tIrthanA jala lAvI dIkSAne abhiSeka karyo caMdanathI vilepana karyuM pachI ratna jaDita siMhAsana vALI sarvArtha nAmanI zibikA upara aMtaraMga zatrune jItavA taiyAra thayelA prabhu caDyA. 315 badhA bhaktipUrvaka huM zIbikA upADuM huM zibikA upADuM prathama bhaktiyukta rAjA cakAyudhAdi rAjAo IdrI mahendro nAgakumAra Adi devo paripATIe, upADatAM prabhune dIkSAne varaghoDo nIkaLe 316 kAnamAM saMbhaLAtA vAjInA nAdane pAmIne nagaranI lalanAo prabhune jovA mATe utsuka thaI jaldI gharanA gokhamAM AvI keIka sakhIe sakhIne kahyuM ke - - 317 he sakhI idro asurane rAjAothI parivarelA prabhu kayAM jaI rahyA che te tuM mane batAva. 318 tyAre te bolI A prabhu cauda ratna, vananidhi, aMtaH puranI patnIone, cakravatI. nI addhi paNa tyAga karI. he bahena jyAM mekSa che jyAM sanAtana sukha che. te meLavavA mATe jAya che. A - 319 he sakhI. lAMbAkAlathI pAlana karelI prajAne cheDI janAra AniSpharahevo joIe. ema samajAya che. sakhIe tyAre bIje javAba Apyo ke mahApuruSone kayAMyane kayAreya paNa mamatA hotI nathI. 320 te he sakhI AvA varane pAmanArI siddhivadhU zuM. jANavAlAyaka nathI. je traNe jagatanI lakSmIne tyAga karI mekSavadhUne varavA taiyAra thayA, - 321 he sakhI keIpara pakSapAta vinAnA, prabhunI stutI karavA lAyaka che. jema rAjAemAM cakravatInI saMpatti bhogavI. tema mekSamAM rahelI mukti vadhUne varaze. - 3rara Ama nagaranI strIo paraspara vAtacIta karatI te sAMbhaLatA prabhu zAMticakravatInI pAlakhI sahasA pravananIce AvI. 317thI 3rara sudhI 323 je vanamAM kalika keyala jANe guNe na gAti haya, vAyuthI kaMpati velaDInA pAnothI jANe harSathI nAcatI ja nA hoya tema ja khIlelA malI puSpathI jANe salsa netrothI IMdranI jema prabhune juve che. * 324 tyAra pachI vananI aMdara pAlakhIthI nIce utarI vizvanA AbhUSaNa jevA romAMcita tathA prabhue potAnI meLe ja AbhUSaNa aMgathI utArI dAsIne ApI dIdhA. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 325 jeThavadI caudaza tithIe chele pahore bharaNI nakSatre caMdra vartate hatuM tyAre chaTTatapa karI prabhue tyAM ja paMcamuThThI leca karyo "siddhANaM' bolavA pUrvaka jANe saMsAranA kinAre ubhA rahIne havRkSanA kaMdane mULamAMthI ukheDI nAMkhyAM-baMdhane toDI nAkhyAM. - 326 prabhu zAMti cakrI sAthe eka hajAra rAjAoe dIkSA svIkArI teja samaye nArakIo paNa sukha anubhavavA lAgyA, eka gotrIyanI jema InDe vALa lakSIrasamudramAM nAkhyA, 327 lekanA kolAhala ane vAjIMtra Idra baMdha karAvyA ane prabhue sarva sAmAyika ucayuM akhaMDa caMdrakiraNa karatAM ujavala tathA mahAkomala divya vastrane. prabhunA DAbA khabhe iMdra sthApana karyuM. 328 paMDite joIne vicAravA lAgyA ke zuM Ate divyavasa puNya samUha che. ke zuM yaza samUha che. ke zukala dhyAna che. athavA zuM lAMbAkALathI traNa jJAnane saMgama karavA IcchatuM ane jANe praveza na maLavAthI bahAra ja na raheluM hoya tevuM jethe manaH paryAya jJAna che ! 329 mekSe sukhane ApanArI dIkSA prabhue grahaNa karyA pachI te prabhune saMpUrNa duHkharUpI aTavIne bALavAmAM agni tatya, ne kevala jJAna rUpI samudrane ullAsa pamADavAmAM tulya prabhunI stuti karI aMjali joDI mastaka namAvIne devee vaMdana karyuM. 330 he jina tamArA guNonuM varNana karavA bRhaspati tathA zAka paNa samartha nathI, te mArI caMcala jIbha tamAru varNana karavA Icche che temAM tamArA caraNa kamalanI sevA ja hetu che. 331 traNa jJAna yukta janmelA prabhu ahiM cakravatI pada prApta karI nava nidhine cauda ratnothI jANe ochuM na lAgatuM hoya tema tenAthI vizeSa rUpe cAritra ratnane svIkAra karyo, 332 pravruta sarvathI hiMsA dUra thAva bIvra, asatya vacanane tyAga ane trIjuvrata bIjAnA dhana vyApAranI laulupatAvALu mana dUra thAva, cotra. saMpUrNa parigraha choDavA mATe he prabhu Apa dIkSA grahaNa karI kAraNa ke ApanA jevA puruSo lagabhaga keIpaNa ceSTA nirarthaka te karatA ja nathI. 333 he prabhu tame traNa jagatamAM alaukIka vIrya pragaTa karavA pravajyA grahaNa karI che. Apa bhayathI kaMdarpa abhimAnane ane sadA sevavA yogya pitAnA pitA manane choDI kayAMka chupAi gaye. - 334 saMsArathI viramavAnI IcchAvALA. he prabhu tRNanI jema mahAna rAjyane choDI pavitra dIkSA grahaNa karI tethI yukti rahita cArvAka AtmAne mAnate chate paralekane samaja zuM pApa karaze? nahi ja 335 he prabhu tamane ane tamArI sevAmAM rahelA amane joI pitAnA matanuM khaMDana thavAthI vAraMvAra krodhathI saLagI uThate mAdhyamika bauddhabuddha mata pramANe jJAna pravRttine svIkArate nathI mATe aprAmANika che. 336 jJAna chatAM mauna, zakti chatAM sahuna A banne dIkSA lIdhA pahelAM e ApanAmAM jaNAtA hatA, samudramAM sarva jAtanA raste ya che paraMtu ratnane upayoga Apa jevA mahApuruSa kare che. 337 he nAtha, yogI puruSa vaDe tamAru sulabha darzana mane prApta thavAthI, mArA netre saphaLa thayA. Apa durlabha kevala jJAnarUpa ratna prApta karI, dharmopadeza vaDe amArA kAnene kayAre pavitra karaze. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 338 A pramANe deva sahita idro zrI zAntinAtha jinezvarane namIne harSita thayelA naMdIzvara dvIpe gayA tyAM jaIne ATha divasa snAtra mahotsava karI, uttama bhAvavALA thayelA deve pita pitAne sthAne gayA. 33 zrI guragacchamAM ziromaNi samAna zrImAnabhadrasUrinA pATe vijJAnIomAM zreSTha evA suguru zrI guNabhadrasUri thayA tenA ziSya zrI munibhadrasUri kavi vaDe racAyela 16 mAtIrthakara zrIzAntinAtha caritra mahAkAvyamAM 14 sarga pUre thayo. sarga 15 1 jema cAra lokapAlathI parivarelA saudharmendra hoya tema mati Adi cAra jJAnathI sevAtA prabhu zAMtinAtha tamArA kalyANa mATe thAva. 2 prabhu IryA pathikimAM upayoga rAkhI. bIjA divase vihAra karatAM himAlayanA zikhara jevA uMcA maMdira nAmanA pATaNamAM gayA. - 3 prabhu amAre ghera pAraNuM karI amAru ghara AMgaNuM pavitra kare ema mAnI badhA pita pitAnA ghara AgaMLa ubhA rahyA. ( 4 prabhu badhA gharonI paMktInuM ullaMghana karatA sumitra rAjAnA mahela tarapha jatA puNyadayathI khIMcAyelA sAkSAt kalpavRkSa jevA lAgyA. 5. prabhune AvatA dekhI rAjA utAvaLe ubho thaI sAme gaye ane chatra cAmarane tyAga karI harSathI paramezvarane vaMdana karyuM. 6. keIkane aneka puNyathI dhana prApta thAya, kalyANakArI kAryamAM keIkane citta prApta thAya, ane keIkane guNa lakSamInuM pAtra prApta thAya, te traNevastu hAlamAM mane te prApta thaI gaI 7. pitAnA citamAM huM Aje dhanya chuM ema mAnate harSathI rAmarAjI khaDA thayelA che jenA e prabhune dUdhapAka vahorAvIne rAjAe pAraNuM karAvyuM : 8. zarada RtumAM caMdranI cAMdani jevA sapheda dUdhathI paripUrNa hasta kamaLavALA bhagavAna jANe hAthamAM zukala dhyAna ja na hoya ema jaNAya che. sumitra rAjAnA puNya samUhane pragaTa karatI hoya tema varSAkALanA meghanI gaMbhIra dhvani sarakhI vAgatI deva duMdubhi lokoe sAMbhaLI. 10. prabhunuM pArAgu thayA pachI dee te rAjAnA mahelamAM tulanA na thaI zake tevI mahattAne prApta karAvavA mATe ja hoya tema kiMmati ratnanI vRSTi karI. 11. je mahelamAM zAMtinAtha prabhu padhAryA te sthaLa dene paNa pUjanIya che. tema mAnI devoe tenA mahelanA AMgaNAmAM puSpanI vRSTi karI. zAM-mA 4 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 12 A udAra manavALA sumitra rAjAne saMsAramAM paDavA rUpa saMtApa na rahe tema devoe sugaMdhIjaLanI vRSTi karI. 13. rAjAnI aMtaraMga bhAvanA amArAmAM utarI ema mAnI devoe zAMtijinanA pAraNu vakhate vastranI vRSTi karI. 14. Ama AnaMdita nagara janevALA maMdira patana nagaramAMthI nIkaLI prabhue saMtoSa thI pAraNuM karI ane bIje ThekANe vihAra karyo 15. jinacaraNavALI pRthvI manuSya ullaMghana na kare ema vicArI rAjAe pAraNanA sthAne ratna pIThikA bAMdhI. 16 dharma kaIka ThekANe hoya che. ane keIka ThekANe nathI hote, e jANavA mATe prabhue vihAra karyo kAraNa ke jJAnInI pravRti phegaTa jatI nathI. 17. kaI ThekANe prabhue nidrA na lIdhI, jANavA chatAM mauna rahyA, nisaMga evA prabhu beThA paNa nahI, Ama prabhu eka varSa sudhi vicaryA, 18. jyAM cakavatI thayA, jyAM dIkSA lIdhI, ane ethuM jJAna meLavyuM tyAM potAnI janma bhUmi che ema jANI prabhu hastinApuramAM AvyA. 19 te sahasAmravanamAM naMdi vRkSanI nIce zukala dhyAnamAM rahelA ane chaThTha tapavALA, . prabhue dhAti karmone nAza karI. 20. piSa sudi ne mane bharaNI nakSatramAM kAlekanA bhAvane jenArUM pAMcamuM kevala jJAna kevala darzana prApta karyuM. 19 thI 20. 21. kevala jJAna prApta thatAM cAre dizAmAM phelAte prakAza jevI sarva dizAo prakAzI sukhakArI vAyu vAvA lAgyA. temaja nArake paNa sukhI thayA. rara. sukhamAM mana evA IndronA siMhAsana DelyAM mane lAge che ke A IMdra kevalI bhagavAnane mahotsava karavA jaze e virahamAnIne ja jANe Asane kaMpyA, 23. pachI jAtivaMta suvarNa tulya lenavALA aSTApada siMha baLada vigere pradhAna vAhane yukta harSavALA deve sahita Idra vigere te sthaLe AvyA. ra4. pitAnA AtmAne dhanya mAnatA vAyukumAra devoe puNyanA udayamAM karmarUpa rajane dUra kare tema AnaMdathI cAre bAju dhUla vigere kacaro dUra karyo. ra5. meghakumAra devoe tyAM besanAra zrotAnA tApane dUra karavAnI bhAvanAthI te bhUmi upara sugaMdhI jala chAMTayAM, 26. tyAra pachI vyaMtaradevoe ratno ane suvarNathI e pRthvIpIDa bAMdhI ane buddhithI pitAnA AtmAne duSTakarma baMdhamAMthI mukta karyo. ra7. te jinane namatAM amArAM kAryo siddha thayA che. ema jaNAvatA deve paMcavaNInI cAMDIvALA puSpanI vRSTi karI. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra8. pavanathI cAlatI vaMdana mAliko vAlI taraNa mAlIkA krodhAdi kaSAyane bAMdhavA vaMdana mAlIkA banAvI. 29. jANe sahu pahelI prabhunI vANI sAMbhaLavA vidyAdharI devIo ja nA AvI hoya tema thAMbhalAo upara rahelI adabhuta manohara putaLIo zobhavA lAgI. 30. jinezvaranI dezanA rUpI amRta sAgarane amane bhaya nathI emaja jANe mAnatI hoya tema uMcA tAraNamAM rahelI nIlamaNInI banelI magara macchonI paMkti zobhatI hatI. 31 caturvidha saMdha huM upara sthApana karIza. evA abhimAnathI ja jANe te paMkti nI uparanA sthAna pAmelA cAra chatra zobhI rahyA hatA. 32. te raNanI upara rahelI maMda pavanathI kaMpatI dhajAo phakta pApIone praveza thaze - nahI. ema jaNAvatI zobhI rahIM che. 33. aNimAdi ATha siddhione besADavA mATe ja jANe banAvyAM hoya tema toraNa nA madhya patramAM prasiddha aSTa maMgala dee AlekhyAM. 34 nirmala manavALA vaimAnika devoe pitAnI zakatIthI pRthvI pITha upara UcAM nirmala ravaDe samavasaraNane kIle banAvyo 35 devoe pitAnA mukha jevAne mATe jANe darpaNa jevA banAvyA hoya tema te killAmAM judI judI jAtanAM rastethI kAMgarAnI zreNI banAvI 36. tiSa devoe tIrthakara prabhunI bhaktinA rogathI hadayanuM ja nirmANa karyuM hoya te bIje suvarNa kile banAvyA. 37. temAM dedIpyamAna ratnamaya kAMgarAnI zreNi aMdhakArane nAza karatI hatI ke badhA dviIpane sUrya samUha je aMdhakArane nAza karavA mATe samartha na thaI zake. 38. bhuvana pati devoe rajatane kIle e banAvyo ke jANe pRthvIne dhAraNa karavA . mATe zeSanAgaja tIrthaMkara pAsethI zakatI meLavavA mATe kuMDalI banIne AvyA hoya tema zobhavA lAge. 39. temAM suvarNa mayI mahA prakAzavAlI kAMgarAnI zreNi tevi zobhe che. ke jANe tArA ene besavA mATe atyaMta camakatI bhadra pIThaja jANe hoyane. 40. dareka killAmAM samAna pramANavALAM cAra dvAra hatAM ahi bAre parSadA sukha pUrvaka praveza kare ema mAnIne ja te te pramANe dvAra banAvyAM. 41. lAkhene karaDa rUpIe paNa je banI zake tevI vicitra teraNa ane dhajAothI samavasaraNa zabyu. 42. navIna dhUpathI bharelI dhUpaghaDIe, tenI AgaLa atyata thatA dhumarAzInA bAnAthI AkAzamAM meghADaMbara thayuM hoya tema lI. 43. devoe dareka dvAramAM svarNa kamala yukta vAvaDIo banAvI kAraNake ahiM snAna karI karIne mAna prabhunI pUjA kamale vaDe kare. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 44. pUNa bhaktivALA devee bhagavAnane besavA mATe IzAna dizAmAM suzobhita maNIe vaDe deva Ide vizrAma sthAna) banAvyuM. pa. pUrva dizAmAM suvarNa jevI kAMtivALA mahAna parAkramI be vaimAnIka devo dvArapAla tarIke rahyA. ( 46. dakSiNa dvAramAM zukala dhyAnanI chAyA teja jANe pragaTa karatA hoya tema be vyatara de dvArapAla banyA. 47. rAtA varNavALA be jyotiSa devo lokone rAgI banAvavAnI IrachAthI pazcima dvArapAla banyA. 48. uttara dizAmAM zyAma varNavALA bhuvanapati be devo dvArapAla banyA kayo bhAgyazALI ucitanI upekSA kare che. - 49 suvarNa killAnA cAre bAju anukrame prathama dvAre vijayA devI bIjA dvAre jayA trIjA dvAre ajitA ane cothA dvAre parAbhava nahi pAmanArI zrI vijitA devIo dvArA pAlIkA banI. 50. caMdra vikAsa ane sUrya vikAsI kamaLanA jevI kAMtivALI dareka devIoe be hAthamAM pAsane aMkuzane bIjA be hAthamAM bhayanAzakAraka be mugare dhAraNa karyA hatA. 51. rUpAnA trIjA kilAnAM cAre dvAre AgaLa gaLAmAM manuSyanA mastakanI khoparI vALA ane mukuTamAM maTI jaTAthI vibhUSita tumbarU jAtinA deve zobhatA hatA. para. prathama killAnA madhyamAM vANavyaMtara dee cArase esi dhanuSya pramANa uMcuM moTuM caitya vRkSa banAvyuM. 53. Indra caitya vRkSanI nIce judA judA varNavALI eka dhanuSa pramANu UMcI aneka jAtinAM ratnanI pIThIkA banAvI. - 54 vANavyaMtara dee te caitya vRkSanI upara nirmaLa maNi ane ratnone traNa lekanI AMkha rUpI bhramarane mATe kamaLa je kAtithI sUryane paNa parAsta kare te devaIde banAvyuM. papa te deva chaMdAnI aMdara sanmukha maNiratna vaDe siMhAsana pUrva sanmukha banAvyuM jethI karIne zrI vatsaratnothI zobhatI lakSmI bhUmi zebhI. pa6 jema rAjA AgaLa beThele yuvarAja zobhe tema te siMhAsananI nIce adbhuta maNienuM banAvela pAdapITha zevyuM. 57 prabhujInuM traNe lokamAM zreSTha paNuM jaNAvavA mATe mastaka upara pUrNimAnA caMdramAjevA uttama traNa chatra ratnanA zobhavA lAgyA - 58 vANavyaMtara denA be hAthamAM rahelA be cAmaranA bAnAthI prabhujInI AgaLa sAdhu ane zrAvaka varganA dhameM Azraya karAyelA che. * 59 samavasaraNanA dvAra AgaLa pApano nAza karanAra suvarNanAM kamaLa upara raheluM dharmacakra zobhatuM hatuM ne bIjA karavA yeAgya sarva kAryo vyaMtara devo karatA hatA. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 uparakta svarUpavALA zrI zAMtinAtha prabhujIe cAre jAtinA keTIkeTI devothI parivarelA ane sthitinA jANakAra samavasaraNamAM javA mATe prayANa karyuM. 61 suvarNa varNavALA prabhujI AgaLa vyaMtara devoe vikasvara navakamaLanI racanA karI. 62 jeTalAmAM bane suvarNa kamaLo para prabhujI paga mUkI cAle che, teTalAmAM te AgaLa bIjA sAta sAta kamaLanI racanA jaladI jaladI thaI jAya che. 63 prabhujInA paga nIce survaNa kamale jeI sura belyA, ke suvarNane paNa nIce karavAthI nigrathanA samaha rUpa mastakamAM mugaTa samAna bhagavAna vaMdanIya ? 64 he rAjana pragaTa atizaya vALA kevala jJAnathI zubhatA zarIra vALA lamIna sthAna rUpa samosaraNamAM pUrvadvAramAM praveza karyo. 65 samatAnA gharasvarUpa prabhu rautya vRkSanI pradakSiNA karIne bhAdaravA mAsanA gAjatA megha jevI vANImAM zrI tIrthAya name namaH ema belatA prabhu namyA. - 66 pUrva dizA sanmukha siMhAsana upara beThA tyAre dee bIjI traNa dizAmAM prabhunI sarakhA varNa rUpavALA traNa biMbanI sthApanA karI. 67 vyaMtara deve e banAvelAM te zarIrethI prabhu cAra zarIravALA thayA te ema jaNAve che ke ekI sAthe cAreya prakAranA dharmane kahevA mATe ja athavA cAra prakAranA saMghanuM zAsana karavA mATe ja tevA banyA hoya tema bhavA lAgyA. ( 68 jyAM virodhanuM nAma dekhAtuM nathI tenuM varNana kaI rIte karI zakAya kAraNa ke samavasaraNamAM devene daitye prIti dhAraNa karI mitranI jema sobhe che. 69 saMsArI jIvonA aMtaraMga zatruo kAma krodhane dezavaTe apAvatA zAMtinAtha bhagavAnanA mahimAne gAtI AkAzamAM devonI duMdubhi vAgI. - 70 te traNe killAnI ja AgaLa najIka AvatA puNyazALInA kIrtistaMbhe ja na hoya te Indra dhvaja robhavA lAgyA. 71 mAnika devIo AnaMdathI pUrva dvAre praveza karI prabhune pradakSiNA karI pachI namaskAra karI- 72 sAdhu sAdhavanI maryAdA vALI jagyAne choDIne AgaLa agni khUNAmAM beThI. zuM avadhIjJAnI deve jANatA nathI ? jANeja 71 thI 72 - 73 bAkInI traNe nIkAyanI bhuvanapati-vyaMtara ane jatiSka nikAyanI devAMganA e e dakSiNa dizAthI praveza karI pradakSiNAdi sarva pUrva vidhi karI nitya khuNAmAM jaIne beThI. 74 jyotiSa bhuvanapati-vyaMtara Adi traNa nikAyanA deva pazcima dvArethI praveza karI maryAdA pUrvaka vidhi karI vAyavya khuNAmAM jaIne beThA. 75 vaimAnika de manuSyo ne mAnavI-sIe uttara dizAmAM praveza karI prabhune vaMdana karIne IzAna khuNAmAM beThA. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 samavasaraNamAM tIrthakara nA mahA prabhAvathI jarApaNa bhaya nahote kharAba vAte paNa nahoti matsara bhAva te dekhAte ja nahote kaI prakAranuM duHkha paNa nahotuM-tema keInuM dabANa paNa nahotuM. 77 prathama kilAnA madhyamAM siMhane hAthI jevA sakala vairI tiryae paNa mAM mAMhe premI banIne sukha pUrvaka rahyA. 78 ne chellA trIjA kIllAmAM rAjAne devonA zatrao vidyamAna chatAM paNa mizra thavA chatAM paNa pIDA rahita hatA te prabhune ja mahimA che. * 79 udyAna pAlake jaldI cakAyudha AgaLa AvIne he rAjana traNa lokanA nAthane Aje kevaLajJAna thayAnI vadhAmaNI ApIe chIe. 80 te sarvene rAjAe yathA yogya sanmAna karI jadI prabhu pAse vaMdana karavA cAlyA puNya kAryomAM kaye puruSa pramAda kare ? 81 pAMca abhigama sAcavI rAjAe vinaya pUrvaka namI uttara dizAmAM praveza karyo. A 82 he sarvajJa ! prabhu prathama tamArI sevA karyA vinA traNa durgati rUpa A saMsAramAM huM bhAgye A pramANe bolate teNe prabhunI traNa pradakSiNA karI. 83. zAMti jinanA darzanathI huM Aje ghaNo ja AnaMda anubhavuM chuM. AvA AnaMdanA AMsuvALA thayelA rAjAe AthI mane zuM ema vicArI AMsu lehi nAkhyAM. . rAjAomAM uttama Indra jevAM cakAyudha rAjAe bhati pUrvaka praNAma karyo, ane mastake aMjalI jeDI prabhunI stuti karavA lAge. 85. bRhapati jevI mArI zreSTha buddhi nathI, zeSa nAganA mukhamAM hajAre jIbhe jevI mAre jIbha paNa nathI. te paNa tamAre Azraya pAmele huM tamArAmAM rahelA keTalAka guNonI stuti karIza. 86. he jinezvara jema garuDathI sarponA kuLa AnaMda rahita banI jAya tema tema pitAnI zakitathI mekSa mArganA bAdhaka ATha karmone zAMta karyA. 87. sarvatra ThekANe mahA parAkramI meha rUpI siMhane tame jItI lIdhe eka siMha bIjA siMhane jitavA mATe zuM parAkrama nathI karate kare che. 88, zarIra uparanI raja dUra karanAra gaMgAnA pavitra jala jevI tamArI traNa bhuvanane upakAra karanArI pavitra vANuM bhavya jIvone Atma cSa dUra karI mokSa sthAne pahoMcADIne pachIja pAchI phare che. 89. kalpavRkSa jaDa hovA chatAM devone paNa icchita Ape che. te he prabhu tamAru nAma smaraNa karanAra bhavya jIvo IcchIta meLave emAM zuM Azcarya ? 90. mallikA vigere bIjA puchyuM hovA chatAM bhramaranuM citta mAlatI puSpamAM ja rahe tema brahmAdi deva hovA chatAM mAru mana ApanA caraNa kamalanI sevAmAM ja rahe che. 91. je ApanA caraNane seve che, te lakSmI ane guNone meLave che te vidvAna thAya che. vaLI ApanI Adara pUrvaka bhakti kare che tene mukita Adi dulabha nathI. 92. he zAMtinAtha ApanA cakravatI rAjyanI IcchA nathI. tema devalokamAM Indra banavAnI IrachA nathI, paraMtu bhavabhavamAM tamArA caraNanI sevA mAguM chuM. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 Indra ane cakAyudha rAjAe prabhunA ujajavala guNonI prazaMsA karI pitAnA mastakane uttamAMga tarIke sArthaka karavA namaskAra karyo. 94. dhama rUpI nAva hovA chatAM saMsAramAM DubatA bhavya jIne tAravA mATe prabhue anupama pAMtrIza guNavALI vANImaya dharmadezanA ApI. - 5. dakSiNAvarta zaMkha dhanavRddhinuM kAraNa che. ciMtAmaNi ratna icchita ne Ape tema mukitanuM kAraNa mAnavabhava jIvane pAme atyaMta durlabha che. 96. sarve arthonI siddhi sAdhI ApanAra mahAna puNyadaye prApta thayelA mAnava , bhavane pAmIne bhavya che saMsAranA baMdhanamAM kAraNa rUpa pramAda ne tyAga kare. 7. zeTha nekarane kahe che-tane je kAma meM kidhuM te te karyuM ke nahi ! AvuM keTalAka jIne sAMbhaLavuM paDe che te pramAdanuM ja phaLa che. - 98. janma laIne nokarI karavI, cAre taraphathI apamAna sahevuM, daridratA ISTane viga vigere AvA pramAdathI kayu aniSTa nathI maLatuM ! - 99. cAra gati ja jene priya che evA kaSAye je mArgamAM rokanAra na banatA hoya te mokSanA sukha kayA prANIne svAdhina na thAya ? badhAMne thaI jAya 100. saMsAra rUpI rAjAnA AjJApAlaka sevaka sarakhA kAma krodhAdi cAre kaSAyone kSamAdi mahA zubha vaDe jItI bhavyajIvo mekSamArga prApta kare che. - 101. krodhamAM AvelA mANasa pitA, mAtA, moTAbhAI putra ke zeThane keIneya mAnanIya gaNatuM nathI. 12. caMdranI kalAne jema rAha DhAMkI de che tema lAMbA kAlathI pAlana karelI prItine krodha kSaNa vAramAM nAza kare che evA koIne kaye buddhimAna puruSa seve ? - 103. vRkSa sAthe rahelA agni vRkSane nAza kare che tema tapasvI puruSane koi kSaNa vAramAM potAnA tapane bALI nAkhe che. 104. vAdaLa hovAthI sUryane prakAza DhaMkAI jAya tema abhimAna karavAthI sarve padArtha upara prakAza pADanArUM jJAna paNa AvRta thaI jAya che. mATe tevA mAnane keNa Azraya le ? kaI nahI. 105. raMjIta thayelA uttama guNoe piteja AvIne jene rAjya upara sthApana karyo che te vinayane je mAna naSTa kare che te mAnane ko paMDita seve ? 106. je garva rUpI parvata para caDhI badhAne nAnA mAne che ane pitAnA zreSTha bhAI bhAMDuo AvavA chatAM sanmAna vigere paNa karatA nathI te mAnanuM ja phala che. 107. abhimAnathI je rAjAdinA sanmAnane pAmI zakto nathI te durgama durgatinA duHkhone anubhavane vinA mate marelo ja che. * 108 bhoLA janene chetaranArI vezyAnI mAyAne dUrathI je cheDI detuM nathI te baMne lakanA svArthane bagADe che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 durAgrahI-ati viSavAlI sarpiNI rUpI je mAyAne jeo spazelA temaja DaMkhAyelA puruSa pharI puNya rUpI jIvanane pAmatA nathI. 110. vivekI manuSyo paralokanA sAdhana tarIke puNyane mAne che. tevA manuSyo mAyAne Azraya kema kare kAraNa ke mAyA karavAthI pApa thAya che. 111. je buddhimAna manuSya saralatA vinA mAyAne jItavA Icche che te vinA jAMgulI maMtra padma nAgaNIne pakaDavA Icche che. 112. lebhathI manuSya hiMsA seve che, juThThuM bole che vastunI corI kare che. parastrIne Icche che aneka vastuone saMgraha kare che lebhI kayuM pApa karatuM nathI ? 113. duHkhanuM pradhAna kAraNa le che. tethI mekSa meLavavAne mATe lebhane cheDe ne tene nAza karavA mATe sukhanuM kAraNa saMteSa ane satyane svIkAra kare. 114. hAthIone janma bhUmi vidhya gIrIne viraha-revA nadI nI jalakrIDAne viraha pitAnI premIkA hAthINInA saMgane viraha tIrNa aMkuzanA mArane sahana kare- A badhI durdazA viSaya bheganI IcchAthIja sahavI paDe che. 115. je matsya kAmadevanI dhajAmAM raheluM che. haMsanI kalAnI jema dUdha pANInA svAdane laI zake che. jema UMDA nirmala jalamAM sajajana puruSanAM cittanI jema vicarI zake che te matsya paNa jIbhanI lupatAthI jAlamAM paDIne mRtyu pAme che, 116. sugadhI khIlelA mAlatI puSpane tyajI temaja AMbAnI maMjarInI sugaMdhane cheDI hAthInA kapala para rahetA madanA gaMdhanI lUpatAthI tenA upara besate bhramara vAraMvAra hAlatA hAthInA kAnanA mArathI jaldI maraNa pAme che. 117. brahmAe pakSI, manuSya, baLada jAti karatAMya vadhAre bhamavA mATe bhramarane chapagane cAra pAMkho ApI che. te paNa te gaMdhanA lebhathI ja maraNa pAmI jAya che. 118. janmathI mAMDI AMkhanuM dUSaNa je jAya nahI vaLI aneka vidha rUpo jovAmAM tallIna banIne balavAna pAMkho pAmIne paNa divAne suvarNa samajatuM pataMgIyuM dIpakamAM paDI marI jAya che, 119. je haraNa vAyunuM vAhana che jenA netrenI upamAthI strIone bolAvavAmAM Ave che. te mRga pitAnuM rakSaNa karavA amRta pAnanI IcchAvALA caMdranI sevA kare che. teja gIta sAMbhaLavAmAM tallIna banI pAradhinA bANa vaDe mAryo jAya che. 120. eka eka viSayamAM lIna banele jIva paNa je marI jAya che. te sevana karAtA pAMceya IdrinA viSaye maraNa mATe kema na thAya? teja kAraNathI he bhavya che saMyama rUpI rane luMTavAmAM tallIna banelA kAma krodhAdikane jItavA mATe cAre tarapha viveka rUpI pahera gIrene sthApI mokSapadanuM AlaMbana le. 121. samagra iMdriyanI IcchA pramANe pravartAvavAthI ekaThA maLelA viSayomAMthI he paMDite cittane jyAM sudhI vimUkha nahIM banAve tyAM sudhi durgatimAM paDatAne rokavAmAM samartha jina-bhASitanirmaLadharmane zuddha svarUpe kevI rIte jANaze ? Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 . 122: zaMkara traNa cakSu vaDe, rAjA prabhu maMtra ane utsAha e traNa zakti vaDe, sAdhu mana-vacana-kAyAnI gupti vaDe zobhe tema zreSTha dharma paNa traNa ratna vaDe ja zobhe che. 123. te samyaka jJAna, samyapha darzana, samyapha cAritra ema ratnatrayIne jinezvara bhagavaM. toe mokSa mAga kahe che. ane te ja prApta karelAM pAponA kSayanuM kAraNa che. 124. prabhue kahelI ratnatrayInI ArAdhanA karI bhavya rAga rahita banI pUrve mokSamAM gayA. vartamAnamAM ArAdhana karI mokSe jAya che ane bhaviSyamAM ArAdhana karaze te rAga rahita banI mekSe jaze. tethI te DAhyA mANaso? tame paNa sArI rIte samajI dhyAnamAM lIna banI traNa ratnanuM ArAdhana kare kAraNake ugra kamano nAza karavAmAM brahmAstra sarakhI A ratnatrayI che, e 124 125. buddhimAnamAM zreSTha, alaMkAramAM hIrA jevo suzobhita cakAyudha rAjA amRta dezanA sAMbhaLI bolyA he prabhu? meharUpI aMdhakArane davAmAM zaradaRtune sUryanA prakAza sarakhI tejasvI dIkSA mane Ape. 126. bhagavAne kahyuM ke he rAjana! tuM pramAda kara nahIM. cakAyudha rAjA ghera jaI putrane rAjya upara besADI bhUmidhana vigerenuM dAna karI hAthI upara besI parivAra sahita prabhu pAse AvI namaskAra karI bolyo. "he pUjya! tAre," ema UMcethI bolI puNyazAlI rAjAe dIkSA grahaNa karI. 127. prabhunI vANImAM rahelA 35 atizayonI jema mokSanA abhilASI saddaguNa pradhAna pAMtrIza rAjAoe tenI pAchaLa dIkSA grahaNa karI muniomAM zreSTha teone gaNadhara pade sthApyA. ane cAyudhAdi gaNadharane zAMtinAtha bhagavAne utpatti vinAza ane dhruvathI prasiddha tripadI saMbhaLAvI. 128. chatrIza guNanA dhAraka pAMtrIsa gaNadharee te tripadIne anusAre udAra hRdaya rUpI bhUmimAM bAra aMgenI racanA karI. zAMti jinezvare tevA yogya jIvone sevA karavA mATe gaNadhara padavIthI vibhUSita karyA te ucita ja che. 129. zAMti jina pAse manuSyanI strIoe paNa vairAgI banIne dIkSA grahaNa karI. ghaNAya puruSa ane strIoe zrAvaka dharma svIkAryo ane pahele pahere puro thayA pachI zramane dUra karavA mATe prabhu devachaMdAmAM padhAryA. 130. pachI prathama gaNadhara cakrAyudha prabhune pAdapITha upara besIne bhavyonA kalezane nAza karavA mATe advitIya dezanA rUpa dharma kathA karI. te sAMbhaLIne sarva mAnave pitapatA ne sthAne gayA. 131. jamaNA hAthamAM bIjerAne dhAraNa karate, DAbA hAthamAM mALA ane naLIyAne dhAraNa karate, Dukakara sarakhA mukhavALa, bhAdaravAnA meghanI jevI kAMtivALo, hAthIthI joDAyelA ratha upara beThele, jagatamAM zreSTha prabhAvazALI garUDa yakSa zAMtinAtha bhagavAnanA tIrthamAM zAsana sevAne adhikArI yakSa banyA. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 132. zrI zAMtinAya bhagavAnanA tIrthamAM strI samUhathI yukata nirvANa devI-zAsanadevI tarIke prasiddhine pAmI. jenA pahelA jamaNA hAthamAM pustaka, bIjA hAthamAM kamala tema DAbA hAthamAM padma ane bIjA DAbA hAthamAM kamaMDala dhAraNa karelAM zobhe che. zrI zAMti prabhu bhavya jIva rUpI kamalane upadeza dvArA vikAsa karo. 133. garUDa yakSa ane nirvANI devIthI nitya sevAtA, moTA moTA paMDitethI upAsanA karAtA, samatA rUpI khajAnAne sUryanI jema UlAsa pamADatA, kSINa caMdrane vadhAratA, pRthvI talane pAvana karatA, zrI zAMtinAtha bhagavAna bhavya rUpI kamalenA vikAsa rUpe kalyANa karatA viharavA lAgyA. 134. artha pUrvanI jema jANe A 15mA sargane artha panyAsa zrI priyaMkara vijayajI gaNivaryuM saMpUrNa lakhe che. sarga 16mo 1 kevalajJAna vaDe tathA anupama zobhAvaDe je puruSottama jaNAya che tevA zrI zAMtinAtha bhagavAne tamArA AnaMdane vistAre. 2 ajJAna rUpI tamane nAza karatA ane pRthvIne pAvana karatA sUrya jevA zrI zAMtinAtha prabhu hastinApuramAM padhAryA. 3 udyAnapAlako pAsethI jinezvaramAM cakavartI evA prabhunuM Agamana sAMbhaLIne kurucaMdra rAjA harSapUrvaka Avela puruSane saMtoSapUrvaka dAna ApIne prabhune namavA gaye. 4 prabhune traNa pradakSiNA karI ane namI tathA gaNadharone vaMdana karIne rAjAomAM agresara e kucaMdra yogya bhUmipara beThe. 5 sarevaranA jalanI jema sajajanone bodha paropakAra mATe thAya che. te pramANe rAjA besate chate jina cakravartI evA prabhue dharmadezano ApavI zarU karI. - 6 he bhavya, atizaya dukhe karIne meLavI zakAya evA ciMtAmaNi ratna sarakhA manuSyabhavane pAmI, pramAda choDI, tatvane vicArI, mokSane mATe tame dharma Adara. - 7 DAhyA mANasa ahiM jhera, duzmana tathA siMhanA bhayathI jeTalA DaratA nathI tethI vadhAre, duSTa pariNAmavALA ane lekanA svArthane nAza karanArA pramAdanA bhayathI Dare che. 8 1 madirApAna, 2 viSaya IcchA, 3 kAmakrodhAdine saMga, 4 strI sevana, pa. puNya rUpI vRkSane nAza karanAra vikathAne anurAga paMDitoe pramAdanA A pAMca prakAra batAvyA che. 9 temAM mukhya madirAnuM sevana che. jenA sevanathI A bhavamAM dhanane nAza tathA parabhavamAM narakanuM duHkha pApta thAya che. skaMdila nAmane putra duHkha pAme tema pAme che, Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. te kahe che-dakSiNa bhAratamAM samRddhithI bharapura pRthvItilaka nAmanuM nagara hatuM. tyAM pRthvInI upara caMdra sarakho, pRthvIcaMdra nAmane rAjA prajAne raMjana karanAro hate. 11 devakanI devAMganA jevI ane guNothI bharapura evI tene surasuMdarI nAme rANI hatI. jenuM rUpa jovA mATe hajAra netravALe Indra utsuka cittavALo thayA hatA. 12 teja nagaramAM mAnanIya, dhanADhaya evA zrI caMdra mahArAja nAmane kulaputraka hatA. tene caMdrakAntA nAme strI hatI, ane temane skendila nAme putra hatA. 13 te pachI mAtApitAe skaMdilane skandazrI nAmanI sarakhI uMmaravALI kanyA sAthe paraNAvyuM. te pachI thoDA samayamAM caMdra jevI ujajavala kIrtivALe tene pitA caMdra rAjA mRtyu pAmyA. 14 eka divasa tenA durbhAgyanA udaye madirApAnamAM te vyasanI bane.kharekhara manuSyane kukamanA udayathI dukhe karIne nAza thAya evuM vyasana utpanna thAya che. 15 tene ugravyasanI jANIne patnI vaDe snehabharI vANIthI, aneka sajajane vaDe prayatnothI nivAryA chatAM durvyasanathI te aTakyo nahi. 16 vaDo vinAne niraMkuza vyasanI banI sonuM, dhAnya, gAya ane ghoDAo vigere vecI nAkhyuM. chevaTe ghara paNa vecyuM. 17 sajajana puruSe vaDe pitAnI jJAtimAMthI dUra karAye. koIe te pApIne saMgharyo nahi. te paNa kAMIka dhana meLavIne vyasanamAM ugracittavALe te madirA pIvA lAge. 18 eka divase rastAmAM kharAba vicAravALA ne madirA pIdhelA evA te RnTilanA rastAmAM AnaMda pramoda mATe ja te e rAjA sAme maLe. 19 rAjAnA mANasoe sAme rahelA ane madirA pIdhelA evA tene jaNAvyuM ke ahiM rAjA Ave che. mATe ahiMthI dUra khasI jA." 20 rAjAnA mANasanI vANI madonmatta skendile sAMbhaLI nahi. tethI rAjAnA keI sevake roSathI tene hAtha pakaDI khaseDa. 21 teNe dArUnA nazAmAM kodhI banI roSathI tIkSNa charI kADhIne sevakane mArI nAkhyA. A vAta sAMbhaLI nItivAna rAjAe te Rndilane haNe jethI te marI gayo. 22 maraNa pAmI te narakamAM utpanna thaye. tyAM atyaMta duHkho bhegavI dhAnya tilaka gAmamAM gRhastha ziromaNi evA zrI saMkhadatta zeThanA gharamAM, - ra3 madhura vANI bolanArI evI mAdhavIkA nAmanI strInI kukSie vasaMta nAmane putra thayuM. tyAM paNa teNe jIdagIparyata madirAnuM vyasana cheDayuM nahIM. 24 darzana karavA lAyaka evA te gAmanA ThAkora mArgamAM jatAM te madirA pIdhelA vasaMta vaDe jevAyA. tyAM te vasaMte gALo ApI. jethI rAjA kodhita thayo. | 25 te rAjA vaDe turata ja haNAyo, jethI te marIne tiryaMca yonimAM janma laI laI phera bhava pAmI madirA pInAro devadatta thayo. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 26 vadhatA evA tenA dArUnA vyasanathI vinayarahita ane cerI karavAmAM dakSa te devadatta keI zeThanA gharamAM peThe. 27 madhya rAtrie ceka karatA keTavAla vaDe te corInuM dhana laIne jate jevA ane pakaDAyo. pachI rAjAnI AjJAthI sakala lekane duHkha denAra cArane mRtyudaMDa Apyo. - 28 ArtadhyAnathI marI meTo baLada thayo. tyAM tenI pITha para bhArane vahana karate te baLada bhUkha ane tarasa vaDe atyaMta kadathanApUrvaka ghaNuM duHkha pAme. ra9 tyAMthI marIne saMpattithI bharapura ane suMdara evA vaTakuA gAmamAM zeSarAja kaNabI ane nedA mAtAnI kukSimAM soma nAme putra utpanna thayo. 30 maMtra vagara sarpa jema viSane tyAga karatA nathI, durjana mANasa hadayamAM rahele vikAra choDatuM nathI, tema A seme paNa jIdagI paryata madirApAna choDayuM nahi. 31 sUra nAmanA kaNabInI jANe sUrya vimAnathI AvI nA hoya tevI asaro jevI zrImAlIkA nAmanI kanyAne kharAba kAma karavAmAM nipuNa ane madirA pIne unmatta thayelA te some balathI pakaDI, AliMgana karIne, bhegavI. 32 rAjAe tene liMga chedavAne daMDa apAvIne nagara lekane bolAvI temanAM jotAM ja te duSTane nAza karyo. 33 te temano AtmA aMtyakAla sudhI dukha bhegavI maryo te lAMbAkAla sudhI A saMsAramAM bhamaze tethI tene bIjA vyasanane dUra rAkhavA madirApAnane tyAga kare. - 34 caMdra jevA mukhavALA he kurucaMdra rAjA ! viSaya laMpaTa banelA cheA saMsAra kedakhAnAmAM paDIne kayA duHkha anubhavatA nathI. 35 pahelA jaDabuddhithI svIkArelA ane pAchaLathI tattva jANIne mRga tRSNikAnI jema keTalAka manuSya guNavarmA kumAranI jema viSane tilAMjali Ape che tenuM vRtAMta nIce pramANe che. 36 sarvadvIpamAM zreSTha evA A jaMbudvIpamAM zreSTha sauryapura nagara che. jema kamalethI sarevaranuM jala tema gharanI dhajA vaDe lakSamInuM anumAna thAya che. 37 teja nagaramAM prauDha pratApavALo, buddhimAna, daDhavarmA nAme rAjA thayo. jenuM laDAImAM parAkrama joI zatruo nAzI gayA. - 38 nAma pramANe guNavALI uttama kulamAM janmelI zIlazAlInI tenI patnI hatI. jenuM manahara rUpa joI lakSmI paNa pitAnA svAmIne kayAre paNa mukatI na hatI. - 3 te zIlavatIe eka rAtre svapnamAM saumya kAMtivALA caMdrane mukhamAM praveza karate che, tethI lokanA sukhane denAro ne dharmamAM sthira evo guNavarmA nAme putra thaye. 40 badhI nAnI nadIo maTI gaMgAnI sAthe samudramAM jaldI male tema upAdhyAyanA saMgathI vinIta A kumAra pAse saMpUrNa kalAo AvI gaI 41 zastra vidyA tathA zAmAM jANakAra banela yuvatinA caMcala ne rUpI bhramara mATe kamala je kumAra yuvA avasthA pAmyo. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 kara te guNavarmAne paMDita guru samaje che, strIo tene kAmadeva jANe che, prajA loka tene yaMta (IMdraputra) samaje che ane yAcako tene kalpavRkSa samaje che. 43 vasaMtapura nAmanA nagaramAM tejasvI IzAnacaMdra nAmane rAjA hatA. jenA yaza vaDe chatAyele zaMkara bhasma vaDe pitAnA zarIrane ujvala banAve che. - 44 zuddha tapAvelA suvarNana jevA varNavAlI, tathA apsarA jevI kAMtivALI evI kanakavatI nAme tene putrI hatI. 45 rAjAe dUta dvArA bolAvelA mahara badhA rAjakumAre parivAra sahita jaladIthI svayaMvara utsavamAM tenA nagaramAM AvyA. 46 dUta vaDe AmaMtraNa apAyele ane pitA draDhava rAjAnI AjJA meLavI guNavarmAkumAra te nagaramAM AvyA. 47 IzAnacaMdra rAjA vaDe sAme AvI satkAra karAyele, gavaiyA bhaTTa cAraNane Icchita dAna ApatA, kalpavRkSa je guNavarmAkumAra ApelA mahelamAM divasa pasAra karavA lAge. 48 kutUhala jevAmAM utsuka cittavALe kumAra pitAnA netrane saphala mAnate eka vakhata svayaMvara maMDapamAM gaye. 49 svayaMvara maMDapa jovA mATe Avele guNavarmAkumAra ratna staMbhamAM pitAnI chAyA vaDe aneka rUpadhArI dekhAvA lAgyo. 50 saundaryathI zobhatI putaLIo vaDe manahara svayaMvara maMDapane guNavakumAra jete hatuM tyAre svayaMvarA kanakavatI AvI pahoMcI. - 51 sakhIothI parivarelI, tArAmaMDalamAM caMdranI rekhA jevI ane svakAntithI dizAene zobhAvatI maMDapane jovA lAgI. para rati karatAM adhika rUpavAna rAjaputrI, AvelA rAjakumArane joI jANe kAmadevanA bANethI vidhAyelI hoya tema kAMIka vicAravA lAgI. 53 senAnI tarIke prakhyAta banele zuM A mahezaputra che? ke lakSmIputra prazna kAmadeva che? athavA trIje azvinIkumAra che? - 54 anupama evuM A rUpa devatAomAM temaja daityamAM nathI. je hota te dravya guNadinuM varNana karanAra mahAkavio potAnA kAvyamAM varNana kema nA karata? mATe AvuM rUpa kyAMya dekhAtuM nathI. - 55 paMDite vaDe prazasita e kuzala manuSya A lekamAM hoya te svarga vaDe zuM? ane tenI prApti mATe ke kema prayatna kare. 56 brahmAe ghuNAkSara nyAyathI racanA karatAM AvA puruSa ratnane banAvyo, bIje ThekANe A puruSa jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM kayAMya paNa AvyA nathI, - pa7 jagatanuM nirmANa karavAmAM nipuNa brahmAne parizrama tyAre saphaLa thAya jyAre komaLa aMgavALA A puruSanI sAthe mAro saMbaMdha te karI Ape. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 58 A dekhAvaDA rAjakumArane cheDI huM bIjA koI patine varIza nahIM. A pramANe vicAra karatI te balAtkArathI sakhio vaDe mahelamAM laI javAI pa9 te kanyA paNa rAjaputranA mana rUpI haMsane haraNa karI ghare laI jatI chatAM keIe joI nahIM. vagara zIkhe kevI caturAI che? 60 koI maharSinA zApa vaDe IdrANI devakathI zuM AvI che? athavA zuM urvazI che? , A pramANe vicAra karate rAjakumAra paNa pitAnA mahelamAM gaye. 61 kAmadevanA pAMca bANa vaDe pitAnI IdriyanuM rakSaNa karatA guNavarmAkumAre teNInuM smaraNa karatAM divasa pasAra karyo. 62 rAtrine prathama pahera vItyA bAda atyaMta rAga dhAraNa karatI kanakAvatIe dAsIo sAthe kaI vRddhAne mokalAvI. 63 dvArapAla vaDe jaNavAyelI kaI vRddhA strIe kumAranI najIka jaIne tenA hAthamAM AzcaryanA sthAna rUpa e citrapaTa bheTa Apo. - 64 judA judA prakAranA vRkSonA samUhathI zobhatI evI eka nagarI jevI haMsIne joI ane tenI nIce eka glaeNka je. 65 svAmIne jovAnA samaye utpanna thayela atyaMta rAgavALI A kalahaMsikA bedita thayelI tene nahi jevAthI pharI jevA Icche che. 66 dAsInI vinaMtIthI A kumAre te kumArIne abhiprAya samajI teNe haMsI jevuM ja rAjahaMsanuM rUpa AlekhI te ja leka nIce lakhe. 17 priyAne te ja kSaNe jovAthI utpanna thayelA atyaMta rAgavALe A haMsa haMmezA Icchita sukhane meLavavA Icche che. 68 te citrapaTa laIne vRddha strIe kumArane tAMbula puSpa vigere vastu rAjakumArIe mikalAvI hatI te ApI. 69 pitAnI vahAlI patnIe vastu ekalI hovAthI rAjaputra pite grahaNa karI. rAgathI vihala banIne tAMbula Adi khAIne kRtArtha karyuM. 70 tenA cittanI prasannatA mATe kumAre paNa pitAne hAra te dAsIne Ape tyAre dAsI belI, tamAre kanyAne kAMI kahevuM che? - 71 kAmadeva sarakhA kumAre AMkhathI saMketa karavAthI loka cAlI gayA pachI hoMziyAra te vRddhAe saMpUrNa vAta kahI. - 72 he deva! rAjakumArIe vANI vaDe ne mArA dvArA banne rIte kahyuM che ke he rakSaka pahelI kSaNe mAruM cittaratna haraNa karIne tuM nAsI gaye chuM 73 varamAlA vaDe tamane bAMdhIza. paraMtu he prAjJa? jeTalAmAM mArI pratijJA paripUrNa ahIM thAya nahIM. 74 teTalAmAM tamAre kAMI paNa bhoga vALI vANI bolavI nahIM. te pramANe vRddha sakhI vaDe kahevAyelI ane kumAra vaDe svIkArAyelI te saraladAsI pitAne sthAne gaI. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 75 Aje IzAnacaMdra rAjAnI kanyA kayA puNyazAlIne varaze te jovA mATe sUrya pite udayAcalanA uMcA zikhara para caDhI gaye. 76 zRMgAra yukata vastra alaMkArathI suMdara rUpavALA badhA rAjaputra kAmane jItavA mATe uMcA kailAsa parvata jevA mAMcaDA upara beThA. 77 ucca ziMgArika vastra alaMkAra paherela suMdara kAtivALo e A kumAra siMhAsana upara besIne udayAcala parvata upara rahelA caMdranI jevo ze . 78 pAlakhImAM beThelI ane utpanna thayela che kAmanA aMkurA jene evI sakhIothI parivarelI te rAjakanyAe suMdara rUpavALA rAjakumArane joyA. 78 tenA getrapUrvaka nAmanA aneka rIte varNana karatI eka dAsI sAthe dhyAnapUrvaka sAMbhaLyuM na sAMbhaLyuM karIne teNI kumAranI pAse AvI. 80 pahelAnI prazaMsAo ane atyAre bolAtI prazaMsAo sAMbhaLI Atura cittavALI teNu e kumAranA gaLAmAM varamALA paherAvI. ( 81 IzAnacaMdra rAjAe zubhamuhurte te guNavarmA sAthe vivAha karI, kanyAdAna samaye hAthI ghoDA vigere zreSTa dhana ApI, rAjA pitAnA AtmAne sArthaka mAnavA lAgyA. '' 82 mAgaNa lekonI IcchAthI adhika dAna ApIne ane rAjAnI rajA meLavI kanyA sahita te kumAra pitAne nagare gaye. - 83 meTA utsavapUrvaka rAjAe pitAnI nagarImAM praveza karAvyuM. pachI te strInI sAthe pitAe ApelA mahelamAM rahyo. 84 have kaI vakhate rAjakumAra guNavarmA sakhIothI sevAtI evI kanakavatInA mahelamAM game tyAM praznottara rUpe kenI kaDIothI lAMbe kALa ramya. 85 te pachI pitAnA mahelamAM AvyuM. vilepanamnAna karyA bAda bhajana vidhi karI sabhAmAM gaye. teTalAmAM dvArapAle AvI namana pUrvaka kumArane kahyuM. - 87 he kumAra! parivrAjaka dvAramAM tamane jovAnI IcchA rAkhate ubhe che. kumAre kahyuM, te tene jaldI praveza karAvo. A pramANe kahevAyelA evA vidvAna dvArapAle tene praveza karAvyuM. 87 te uttama guNabhaMDAra evA kumAranI pAse virUpa AkRtivALA evA tApase tene hRdayathI AzirvAda Ape. sarala kumAre tene bhadrAsana apAvyuM. ( 88 tene cheDI pitAnI sAthe lAvelA Asana para beThe. satkAra karIne kumAravaDe AvavAnuM prayojana pUchAyuM. 89 he kumAra ! tamane bolAvavA mATe zreSTha bhairAcArye mokalele huM temane ziSya thAuM chuM. temane zuM kAma che te huM jANato nathI. 90 he muni! huM tyAM savAre AvIza. e pramANe kahIne rajA ApI. teja samaye pavitra vicAraka kAlajJAnI baMdi pAThake samaya jaNuvyo. 91. he rAjana! aMdhakArane nAza karI prakAzita e sUrya sarva ThekANe prakAzI saMkSipta kiraNavALo asta thAya che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 92 A sAMbhaLI rAjakumAre saMdhyAkALanI vidhi karI pAse rahelA sevakone rajA ApI ane nidrAdhIna banI gaye. 3. prAtaHkAle vAjiMtronA nAdathI vikasvara kamalanI jema maMgaLa pAThaka vaDe gIta gavAtA sAMbhaLIne guNavarmA kumAra jAge. 94 cAre bAjunA aMdhakArane nAza karate pitAnA lAMbAkiraNane phelAvate vizvane upakAra zIla sUrya tamArA jevA udayane pAme che. 5, A sAMbhaLI zayyAne cheDI prabhAtika kArya jadI karI sarala ane uMcA svabhAvavALo kumAra bhairavAcArya pAse gaye. 96 te guNavarmAe sAme AvelA bharavAcAryane namaskAra karyA. te bharavAcAryo khuza thaI AzirvAda ApI, potAnuM ardhacarmAsana besavA ApyuM 97 gurunA ardha Asana upara mArAthI besAya nahi ema belate pitAnA nokare bichAvelA Asana upara te bhAgyazAlI beThe. - 98 DIvAra kuzalatA Adi praznarUpa vAtacIta karI, ucitapaNuM jALavI, bhaireve kahyuM. he kumAra! tu mAro atithi che. huM tAre zuM satkAra karuM? 99 je bAyapaNAthI dhanane parigraha jarApaNa karyo nathI ne dhana vinA leka vyavasthA nI maryAdA prApta thatI nathI, 100 kaI paNa ThekANe dravya vinA guNa gaurava prApta thatuM nathI kriyAnI paNa prasiddhi thatI nathI. sAmAnya ane vizeSa siddhi dravyathI ja che. dravya eTale dhanavinA kazuM thatuM nathI, 101 dhanADhaya mane hara pati vaDe strI, mIThAjala vaDe talAva tathA jinezvarathI maMdira zebhe che tema dAnavaDe dhana zobhe che 102 gurUonI pUjA, devenuM sanmAna, sajajanene prema, yAcakane saMtoSa ne bhaktino vikAza ATalAM vAnAM dAna vinA zobhatA nathI, 103 dhanavina dAna kyAre paNa thatuM nathI ne dhana puNya vinA malatuM nathI ane puNya A lekamAM vinaya vinA malatA nathI ane mAne dUra karyA sivAya vinaya Avato nathI. 104 A sAMbhaLI kAmadevanI zobhAne haNanAra kumAra be he nAtha! tamArI sarakhAnA darzana eja mAna che ane tamArI AjJA eja satkAra che. - 105 A5 prasanna thaIne hukama kare. jethI huM yogya karU. hu tamAro sevaka chuM. A pramANe tenAthI kahevAyelA bhairave pitAnuM kArya kahyuM. 106 me ATha varSa sudhI uttama maMtra jApane parizrama karyo che. te eka rAta pramAda rahita uttarasAdhakapaNane svIkAra kara. - 107 mArI u52 A5nI maherabAnI. e pramANe kahI kumAra pharI bolyo, pavitra purUSa? kayA divase ane kayA ThekANe mAre sahAya karavI. 108 tyAre sTAdhArI tApasa che. he kumAra? AvatI kALI caudaze smazAnamAM rAtrinA bIjA pahore agamya tejavALA tAre hAthamAM talavAra laIne AvavuM joIe. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 109 huM traNa mANaso sAthe sthira cittathI tyAM rAha joIza. Ama vacanane svIkAra karI kumAra pitAnA sthAnamAM gaye. 11. kRSNa pakSanI caudaza tithi Ave chate te rAjA nokarene visarjana karI nekarane veSa dhAraNa karI sAyaMkAle bahAra nIkaLe, 111 hastinA kuMbhasthala ne uDADavA samartha evI tINa talavAra dhAraNa karI jItI lIdhe che pitAnA teja vaDe sUryane jeNe e te guNavarmA kumAra sAMketika sthAna para gaye. 112 traNa ziSya yukta ravAcAryane joI rAjaputre tene praNAma karyo. praNAma karatA rAjakumArane jaTAdhArIe kahayuM. 113 A bhayaMkara smazAna bhUmimAM he kumAra! traNa netravALA zivanI jema traNa ziSyayukta mAruM tuM rakSaNa kara. 114 te vAta rAjaputre svIkAryA chatAM jaTAdhArI tApase prathama maMDala banAvI temAM vacce bhayaMkara maDaduM rAkhyuM. 115 pachI tenA mukhamAM agni pragaTAvI nizaMka evA bhairavAcAryo maMtra jApa pUrvaka hama vidhi zarU karI. 116 te traNe bhairavanA ziSya pUrva pazcima ane dakSiNa dizAmAM pramAda rahita uttara sAdhaka banyA ane dharyarUpI kavacadhAraNa karele guNavarmA kumAra uttara dizAmAM nibhaya paNe : uttara sAdhaka banya, ( 117 tarataja ziyALAne bhayaMkara ane apamaMgala avAja cAretarapha thavA lAge tathA AkAzamAM preta yonine samUha bhayaMkara aTTahAsya karavA lAgyo. ' 118 te ja vakhate meghanI garjanAnI jema gAjate balavAna camako cAre dizAmAM phelAyelA tejavALe garjanAthI viyogI puruSanA hRdayanI jema dharatI phATI gaI. - 119 aMdhakArane paNa zaramAvate, bhayaMkara AkRtivALa, dubalA peTavALa, garjanA karate, UMcA kezavALa, kaThora bAhuvALe, lAMbI saMghAvALo, pILI AMkhovALa, tIkSaNa pazuvALo, huMkAra karI AkAzane toDate, hAthamAM tuTelI talavAra sahita yama je, kaI divya puruSa pragaTa thayo -119 thI 120 121 bhayaMkara dehavALo e te nizaMka rIte bolyo te nIca bhairavI abhimAnathI mArI premanI pUjA karyA vinA re buddhi hIna A zuM AraMbha karyuM che. 122 he bhairavAcAya! A kSetrane svAmI mahAprabhAvI meghanAda nAme huM chuM mArA apamAnanu phala hamaNAM ja mArI zaktithI tane dekhADuM chuM. 123 A pramANe bolatA pitAnA avAja vaDe bhaya pamADatA meghanAdane joI kumAre talavAra uThAvIne tene A pramANe kahayuM. 124 he mahAmUDha jarA lajajA rAkha. zarada RtunA meghanI jema tuM khAlI kema gajarava kare che? ne tArA bAhubalamAM apUrva parAkrama heyate jaldIthI mArI sAme ubhe thA, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 125 je purUSe nakAmA vacane bole che te dhIrapurU vaDe mAnya karAto nathI mATe sArthakavANuM bolavI joIe. huM rAjA chuM ema kaI gAMDe belete sAdhunI jema rAjA vaDe daMDa karAtuM nathI. 126 te Ama bolI zasahita kSetrapAla sAme lajajAthI zastra cheDI daI yoddhAomAM zreSakumAra bAhuyuddha karavA taiyAra thayA. 127 kumAranI be bhUjAmAM sapaDAyela kSetra devatA duHkhI thaye chate Azcarya pAmIbalya he zaktizALI kumAra! tuM mane mUkI de. 128 he mahAsatvazAlI huM tane siddha thayo chuM. tArU Icchita vara mAMga. tenuM bolavuM sAMbhaLI sAhasika rAjakumAra A pramANe bolyA. 129 he bhairava! je siddha thayo hoya te A sAdhakanuM kAryasiddha kara. ema karavAthI tame kRtakRtya thaze. 130 tyAre meghanAda deva pharI bolyA. tArA satvathI Ane icchita ApI dIdhuM che. prArthakone kalpavRkSa sarakhA he nispRhi tuM kAMIka tAre mATe varadAna mAga 131 A pramANe tene mahAna AgrahathI preraNuM pAmele kumAra bole. mArI strI mane vaza thAva tyAre jJAnathI jANa kumArane meghanAde A pramANe kahayuM. 13ra te strI mArA prasAdathI kAma svarUpa rahelA tene ceDA kAlamAM vaza thaze. tArI ciMtA dUra thAva ne Icchita pUrNa thAva. 133 A pramANe utama varadAna ApI te kSetrapAla tirahita thaye, AnaMda yukta jaTAdhara vaDe rAjaputra A pramANe kahevAya. 134 he rAjaputra! tArA utara sAdhaka paNAthI mArA mana vAMchita siddha thayA. alaukika zakti, bIjAatIndriya arthanuM jJAna, ne trIjI zreSTha kAnti malI. 135 A pramANe prema bharI vANI bolI ziSya sahita bhairava pitAne sthAne gaye. jenI evA prabhAvI rAjakumAra praNAma karI svasthAnamAM AvyA. 136 kAMIka alpa nidrA karI jAgRta banI mane hara te rAjakumAra prAtaHkAlanuM kArya patAvI IzAnarAjAnI putrInA mahelamAM gaye. 137 tenA pathaMka uparanI zayyA upara te pitAnI strI sAthe beThe. tyAre strI belI, he svAmI! bRhaspati jevA Apa cho te eka vAta pUchuM te tame samajAve. 138 moTA kamale kayAM uge che? devatAone kayA aMge mAM caDhAve che? A citanyane kaNa zobhAve che? jalamAM mastaka para AtmA uttara che. 139 he kamala jevA netravALI govALIAnA bALako paNa A samasyAne jANe che te he caMdra mukhi! bIjI kaThina samasyA kahe. 14he priya! sarva strIo mane hara chatAM strI ratnanuM varNana kema karAya che tArI AgaLa je kahyuM te saphuTa rIte tuM kema nA samajI ! Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 141 guNavarmA vaDe prahelikAne hadayamAM dhArIne kSaNamAM vicAra karI kanakavatI bolI. sa pUrNa strIomAM A ratna prazaMsA karavA lAyaka che, je tArI pAse che. 142. te kanakavatIne vicitra buddhimAna samaye tenI sAthe vAtacIta karavA lAge. ane adazya zarIra karI adhIra rAtamAM kumAra pharI tenA bhuvanamAM gayA. 143. tyAre rAja kanyAe najIka rahelI bane dAsIone bolAvIne kahyuM, he sakhi! rAtri keTalI vItI che te joIne batAva. 144. te priya bolanArI be dAsIo bolI, hajI bIjo pahera puro thayo nathI. pachI rAjaputrI belI jaldI karo tyAM javuM che. 145. banne dAsIo sAthe prathama snAna karI AbhUSaNe paherI sajI taiyAra thaI maNi jaDita suMdara eka vimAna banAvyuM. 146. vidyAdhara kanyA be dAsIo sAthe vimAnamAM beThI ane vimAnanA eka bhAgamAM adazya rUpe guNavarmA kumAra paNa beThe. 147. vimAna dvArA AkAza mArgamAM uDIne Uttara dizAmAM talAvathI suzobhita naMdanavanamAM te kanakavatI gaI ( 148. bane dAsI yukta rANI vimAnamAMthI utarI azoka vRkSanI nIce beThelA vidyAdhara pAse gaI. 149. bhakti pUrvaka te vidyAdharane namana karI, AjJA meLavI, tenI sAme beThI. te ja vakhate bIjI traNa strIo tenA jevI ja tyAM AvI hatI. I 150. te sthAne vidyAdharene anupama samUha DI vAramAM tyAM AvyA tyAM talAvanA kAMThe rUSabhadeva prabhunuM moTuM jinAlaya hatuM. 151. te badhA vidyAdharone samUha te maMdiramAM AvyuM ane jinezvaranI snAtrapUjA tathA vilepana pUjA pUrvaka temanI bhakti karavA lAgyo. 152. hamaNAM nRtya keNa karaze ema vidyAdhare kahyuM tyAre IzAnacaMdranI- rAjakanyA karaze. ema bIjI rAjaputrIo bolI, 153. anukrame Aja pitAne vAra che ema samajI guNavarmAnI strIe nartakI veSa dhAraNa karI te raMga maMDapamAM AnaMdathI praveza karyo. 154. tyAM pahelI AvelI te traNa strIo veNu vINA tAla Adi vagADatI hatI tyAM samagra vidyAdharane vismaya pamADatuM ane atyaMta suMdara evuM nATaka thayuM. 155. AnA mRtyu samaye keDanA kaMdarAmAMthI nAnI ghugharI nIce paDI gaI te gupta rahelA rAjakumAre zIvratAthI laI lIdhI. 156. te nRtyAdi kyiA pUrNa thaye te rAjaputrIe pitAnI ghugharIne vidyAre sAthe zodhI paNa jaDI nahIM 157. te vidyAdhara pitAnA nekare sAthe pitAne sthAne gayo. te kanakavatI be dAsI sahita vimAnamAM besIne cAlI. - 158. te guNavarmA kumAra paNa pahelethIja vegapUrvaka vimAnamAM AvI gayuM te pachI jaldIthI teo vimAna vaDe pitAnA sthAnamAM AvyA. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 ne karethI gupta e rAjakumAra pitAnA suvarNa mahelamAM jaI sArA puSpanA gaMdhathI vAsita palaMgamAM suI gayo ne bAkInI rAtri vItAvI. - 16 nAma tevA guNavALA pitAnA mitra maMtriputra pratisAgarane kiMkiNI hAthamAM seMpIne te rAjaputre A pramANe kahyuM, 161. tAre, huM mArI strInI pAse houM tyAre A suMdara ratna rUpa ghugharI mane ApavI. A pramANe samajAvI maMtri putra sAthe te kanakavatInA mahelamAM gaye. 162. teNInI sAthe zaktizALI kumAra segaThAbAjI ramavA lAgyA. tyAM kanakavatIe tene jItI lIdho ane kahyuM ke he buddhimAna jaya parAjayamAM kAMIka zarata karavI joIe. - 163. te maMtriputre kumArane vicAra jANa kiMkiNIne mUkI. A ghUgharI pitAnI che ema lakSaNathI oLakhI teNIe kahyuM. 164. mArA kaMdarAthI paDI gaelI ghUgharI he puNyazALI tamane kyAMthI malI. tyAre kumAra bole, he mRgAkSi A kayAM paDI gaI hatI te tame kahe. 165. upayoganI zUnyatAthI huM cekasa rIte jANatI nathI ke te kyAM paDI gaI che e pramANe vicArIne teNe vaDe kahevAya chate hAsyathI zobhatA hoThavALo kumAra pharIthI bolyA. 166. he priye mAro mitra maMtrI matisAgara nimitta jANavAmAM hoMziyAra che. tene pUcho. AnuM paDavAnuM sthAna lIlAmAtramAM uttama jJAnathI jANuM kahI Apaze. 167. tyAre strI vaDe pUchAyuM he maMtriputra! mArI AgaLa bela ke A kyAM paDI hatI. tyAre buddhizALI kumArane vicAra jANI te bolyo ke huM savAre kahIza. 168. teja divase rAtre paNa atyaMta tejasvikumAra pitAnI strI sAthe vimAnamAM besI pahelAnA krama pramANe gupta rIte te jinAlayamAM gaye. 169. tyAre tyAM vINA vagADatAM tenA hAthamAMthI suvarNakaMkaNa paDI gayuM. kumAre kuzalatA pUrvaka zIghratAthI ghugharInI jema gupta rIte laI lIdhuM. 170. te vimAnamAM besI pUrvanI jema pitAnA sthAnamAM AvyuM. prAtaHkAlamAM suvarNa kaMkaNa mitrane ApIne rANInA bhavanamAM Avyo. 171. bhayathI teNe maMtriputrane kiMkiNane pahelA saMbaMdha pUcho tyAre te bolya. ke kiMkiNIne paDavAnuM sthAna mArA vaDe AMkhathI jovAyuM che. 172. tArU bIju kAMIka khovAyuM che? te kyAM paDayuM che te paNa meM joyuM che. ajANI thaIne teNe pUchayuM ke zuM khovAyuM che? tyAre maMtriputre kahyuM ke 173. suvarNakaMkaNa jene malyuM hatuM tenI pAsethI meM dravya vaDe meLavyuM. A sAMbhaLI rAjakanyA hadayamAM vicAra karavA lAgI. - 174. jJAnathI A baMne vastu paDavAnuM sthAna tuM jANe che te Azcarya nathI paraMtu mArA manamAM Azcarya che ke vastu tArA hAthamAM che. 175. teomAM bhAvi ni keI kAraNa che nahi te adRzya zarIranI prApti vinA svAmI paNa kaI rIte AvI zake ? Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176. bIje divase paNa te ALasu netravALA rAjakumAra jinAlayamAM Ave che. A pramANe vicArI pratyutara ApavAmAM asamartha teNI arere huM dareka mANasomAM niMdavAlAyaka thaI tethI e vicAravA lAgI, 177. lAMbo TAIma vicArI te rAjaputrI belI he priya kaMkaNa kayAM che? tyAre teNe maMtriputrane hukama Ape ane maMtrIputre tene te ApyuM. 178. rAjaputre pharIthI pUchyuM manahara pativALI tArUM A kayAM paDyuM hatuM tyAre kanakavatI belI zuM Aryaputra tenuM paDavAnuM sthAna jANatA nathI? 179. huM jANato nathI, mane bIjAe ApyuM che. e pramANe belatA guNavarmA kumArane kanakavatIe kahyuM he priya pUrva kahela uttarathI saryuM arthAt tame jANe che, 180. he svAmI tame jAte ja mArU aMgadane kiMkiNI meLavyA che je bIjA vaDe meLavAyAM haze te agnithI paNa mArI zuddhi thavAnI nathI. 181. A pramANe balIne viveka sahita paNAthI vacana vaDe namra mukhavALI teNI thaI. tyAre rAjaputra madhura vANIthI tene prasanna karI te sthAnathI gaye. 182. te rAjakumAra snAna karI, jamI paravArI, pahelAnI jema rAtre AvI tyAM rahyo ane rANIne be dAsIo sAthe khinna thayelI vAtacIta karatI joI. 183. he sakhI A duSTa vidyAre kumArIpaNAmAM mane A pramANe pratijJA levaDAvI tethI maMda bhAgyavALI huM zuM karuM? - 184. mArA hukama zivAya kyAre paNa tArA patine seva nahi. bhaya rAkhatI alpa buddhivALI meM paNa tenuM vacana svIkAryuM. 185. rU5 guNavaDe sarakhA evA ame eka bIjAne priya chIe. chatAM huM jANatI nathI ke mAre pati vidyAdharane jItI zakaze ke nahi? " 186. je rAjaputrane jaya thAya te mArI IcchAo pUrNa thAya nahi te mArA manoratha cokakasa AkAza kusuma jevA thI. nA thaze. - 187. A pramANe pharI pharI saMmata ane hitakArI vacanane kahetI evI kanakAvatI pAse AvelI dAsI belI he svAmini tuM Aje ghera rahe ane huM veSasajI tyAM jAuM chuM. 188. tArI svAmini Aje kema nA AvI ema je te vidyAdhara pUchaze te kahIza ke tenuM zarIra narama che. - 189. e uttara ApatAM tenA svabhAvane huM jANI leza AvuM yogya vacana sAMbhaLI te rAjakanyAe tene javAnI AjJA ApI. 190. tyAM kSaNavAramAM kanakavatI vaDe taiyAra karAyelA vimAnamAM dAsI sAvadhAnIthI caDhI gaI. gupta rIte te rAjakumAra tenA eka bhAgamAM beThe. . 191. atyaMta abhimAnI evA te vidyAdhare te be dAsIne ekalI AvelI joIne pUchayuM, tArI svAminI Aja kema nA AvI? te sAMbhaLI dAsIe tene kahyuM ke, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192. amArI svAminI tamArI pAse na AvI, kAraNa ke Aje tenA zarIre ThIka nathI. tyAre krodhathI bhUkuTicaDhAvI bhayaMkara mukhavALo te vidyAdhara belyo. 13. atyaMta puNyazALI evA he vidyAre tame jinezvara rUSabhadevane prakSAla karIne pUjA karo ane huM Aje tenA baMne prakAranI mAMdagIne dUra karIza. 14. gusse thayela te vidyAdhara AvelI dAsIne eTale jhAlI bolyA, he dAsI Aje mArA krodharUpI agnine tArUM khuna karI lehI vaDe zAna karIza. 195. te dAsI jaiye dhAraNa karI belI tane game te ucita kara. tamArA jevAnI sevA karanArA amArA sarakhAne A zuM zeDu ja duHkha nathI. 16. te be he unmattadAsI yama jevA mArI AgaLa tuM zuM bole che? tuM ISTadevane yAdakara athavA tArA koI bIjA ISTanuM zaraNuM svIkAra 17. devamAM rUSabhadevanA caraNa kamalenuM huM zaraNuM karuM chuM ane phakta kumAra guNavarmAne cheDI bIjA koInuM mAre zaraNa nathI. 198. e pramANe uddhatavANIe bolatI evI dAsInuM jeTalAmAM talavArathI mastaka UDADavA jAya che tyAM atibalavAna ane talavAra kheMcela e kumAra tenI AgaLa pragaTa thaye. 199, bAhubalanI yuddha rUpI khaNuja dUra karavAnI IcchAvALA kumAre te vidyAdharane A pramANe kahyuM. are rAMkaDA duSTa strIomAM tAruM parAkrama zuM batAve che. 200. gAMDI strI, baccAo, vRddha, pramAdI, rogI ane zastra rahita le ke upara zo laIne jeo mAravA mATe jAya che teonA jIvanane dhikakAra thAva. 201. tArI AgaLa rahelA mArI sanmukha Ubhe thA. A pramANe bolatA kumAranI sanmukha dAsI cheDI talavAra hAthamAM laI te sAme AvyA. 202 te pachI eka rAzImAM rahelA guru ane zukanI jema bane jaNa zaMkA sahita jetA judA judA zastrone upayoga karIne ugra zakatIvALA te banne laDavA lAgyA. 203 A jayalakSmI vidyAdharendrane ja varaze e pramANe jeTalAmAM AkAzamAM rahelA vidyAre bole che teTalAmAM kumAra vaDe vidyAdharendranuM mastaka chedayuM. 204 jema rasoI kaMdane charIthI be TukaDA kare tema tIrNa talavArathI kumAre te vidyAdharanA be khaMDa karI nAkhyA. ra05 viSayathI pIDAtA manuSya strIone mATe zuM duSkara kArya karatA nathI? rAme samudrane strIne mATe zuM na bAMdhyA ? zuM mahAbhArata (strI mATe) na thayuM? 206 te vidyAdharane parijana varga bhaya pAme chate te kumArane zaraNe AvyA. teTalAmAM suMdara evI traNe strIo rAjaputra pAse AvI. 207 he tejasvI purUSa! te sArAmAM sAruM karyuM Aje te duSTa vidyAdhara pAsethI amAruM rakSaNa karyuM Ama vAraMvAra bolatI te strIone kumAre pUchayuM. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 208 tame konI putrIo che ane A nIca ane pApI vidyAre tamane balAtkArathI kevI rIte pakaDI (phasAvI) A pramANe kahevA yogya evA mane bhAInI jema zaMkArahita kahe. 209 sAdhAraNa hasatI chatI te mAMhenI eka kanyA bolI ke zaraNe AvelAne kahapavRkSo jevA, ajeya pRthvInA dhaNI, evA zaMkhapuranA rAjA durlabha rAjAnI huM putrI chuM. 210 mArI mAtAe svapnamAM kamalA lakSmI joI hovAthI mAruM nAma kamalAvatI pADayuM. te AMgaNAmAM sutelI mane UpADIne A duSTa vidyAdhara laI gayo. 211 maravAnI IcchAthI dAMtathI jIbhane cAvatI mane joIne kodhathI A pApI bolyA he kamalAvatI mArUM kahyuM tuM mAne te huM tane choDI dauM. ra12 te me pUchayuM. zuM? teNe kahyuM ke tAre yauvana avasthAmAM ghaNA varSo gaye chate paNa mane pUchyA vinA pANigrahaNa karavuM nahi. 213 mArI prasannatAthI tArA mATe haMmezA judI judI kriyAvALuM vimAna thaze temAM besI darareja tAre atyaMta zaktizALI yugAdidevanA maMdiramAM AvavuM. 214 tenuM kahevuM meM svIkAryuM tethI teNe mane mukI dIdhI ane te uttama, balavAna kumAra ! teNe mane veNu vagADavAmAM ane nRtyamAM pravINa karI. '' 215 A pramANe je divasathI mArA vaDe pratijJA levAI te divasathI atyAra sudhI huM kumArI avasthAmAM rahI chuM tyAra pachI bIjI be strIoe pitAnuM vRttAMta kahyuM. 216 teo sAthe vAtacIta karyA pachI traNe strIone pitApitAne sthAne ekalI ane pite dAsI sahita te vimAnamAM caDhI pitAne sthAne gaye. 217 dAsInA mukhathI te vidyAdharane nAza sAMbhaLI IzAnakanyAe te patine kahyuM he nAthe ApaNe ucitane hita karyuM kAraNa ke vidyAdhara amane kAma sukhamAM aMtarAya - ra18 kumAre kahyuM he caMdramukhi! mahAna purUSa strIone mATe zuM zuM karatA nathI pArakAne vaza potAnI strIne jovI e mahAna parAbhava che. 219 ujavala prema rAgavALI evI strIne A pramANe kahI prabala kAmecchAvALA teNe I dvANa jevI kAMtIvAlI kanakavatI sAthe zeSa rAtri vItAvI. . rara0 jeTalAmAM kAmapIDAnA thAkane dUra karavAmAM harSita banI ane nidrAdhIna thayAM teTalAmAM te khecaranA bhAIe kumArane tyAMthI upADI samudramAM pheMkI dIdhe. 221 pitAnA punya phala anusAra pATIyuM meLavI kumAra majAo UchaLatA evA dariyAnA kinAre sAta divase pa. rara keIka tApase te kumArane joyA pachI tarata ja madhura phale khavaDAvI bhukha maTADI. gurunA hukamathI pitAnA Azrame lAvya. 223 tyAM IzAna rAjakanyA joI tene saMtoSa thaye te pachI pavitra AcaraNavALA gurue vinayI ane namra evA kumArane kanakavatInuM caritra kahyuM. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 224 he rAjaputra dhyAna daIne sAMbhaLa, AnaMda mATe vanamAM pharatA mArA vaDe AjathI cAra divasa pahelAM vRkSonI aMdara avAja karatI A jovAI ra25 vananI aMdara pharanArI he pUjya devIo ane bIjI dikakumArIo durbhAgyathI kapALe lakhelA lekhavALI aMjali jeDIne huM vinaMti karuM chuM. ra26 mAre mATe ghaNuM duHkha sahana karanAra evA tenA mATe kyAre paNa huM tenA kAryamAM upakArane mATe thaI nathI. 227 tamane jovAnI IcchAvALI evI meM ghaNA divasa sudhI samudranA kAMThe besI rAha joI. have tenA vinA A jIvanane dhAraNa karavA huM samartha nathI. rara8 viga rUpI dAhavarathI pIDAtI huM tene mATe potAnA prANane tenI sAthe choDuM. ema kahI vRkSa upara caDhI gaLAmAM phAMse nAkhe. 229 rudana karatI AvI tenI avasthA joI, jaldI AvI, dayAthI vyApta e huM bolyA. svabhAvathI zAMta he bahena! tuM AvuM phegaTa sAhasa na kara. 230 veda vicAraka te tApase jJAnathI jANI tene jaNAvyuM ke AjathI trIje divase tAre svAmI ahIM Avaze. - 231 mArUM kaheluM sAMbhaLI te vRkSathI nIce utarI, mane namI. mArI sAthe AvIne saralatAthI mArA AzramamAM traNa divasa sudhI rahI che. ra3ra pharI ahiMthI Aje paNa bhAgI jatI hatI paraMtu tApasanA samudAye hAthe pakaDIne besADI teTalAmAM he bhadra tArU AvavuM thayuM. ema belI jJAnI sAdhu aTaka. 233 guNavarmAthI pUchAyelI kanakavatIe pitAnuM vRttAMta AvI rIte kahyuM ke te vidyAdhare mane A uMcA parvatanA zikhara upara mUkI hatI. 234 he nAtha! te parvatanA zikharathI mahAmahenate nIce utarI ane pharatI ahIM AvI. bAkIne badhe vRttAMta tame jANe che. 235 parvata pAsenI nadInA pANImAM snAnAdi karIne ane atyaMta madhura phale khAIne bAkIno divasa vItAvyuM. 236 te pachI eka hekANe keLanA gharamAM rAtrImAM paraspara eka bIjAne bheTIne sUtA hatA tyAM te vidyAre pharIthI roSathI upADIne bannene samudramAM bIjI vAra phekI dIdhA. 237 pharI paNa samudranA kinAre pUrvanI jema pAchA bane bhegA thayA tyAM daDhavarmAno putra guNavarmA kumAra strInI AgaLa vairAgya sahita bolya. - ra38 are pUrve karelA karmone sUrya, caMdra, devatA, vidvAna ane balabhadra vigere mahApuruSa paNa anyathA karavA zaktimAna nathI te Azcarya che. ra39 pUrve mahIpationA mastakethI pUjAelA pAdapIDa je rAjyamAM che evuM rAjya kayAM che ane uparA uparI AvatA mahAna bhegavAtA duHkha kyAM? 240 satI IzAna rAjAnI putrI te kanakavatIe bIjA seMkaDo dhIra puruSonA caritra kahI tenA manane kheda kSaNa vAramAM dUra karyo. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241. jeone mahAna saMpatine udaya thAya che. teone ja Apatti Ave che, bIjAene nahI. e artha jaNAvavA mATe sUrya teja samaye asta thaye.. ra4ra. sUrya--asta thayA chatAM cAre dizAmAM aMdhakAra phelAya che. pUrvane pazcima dizAmAM kaI paMDita vaDe vizeSatA jovAtI nathI. 243. jyAM sudhI sUrya, caMdra, guru, zuka ane tArAgaNane udaya thAya nahI tyAM sudhI aMdhakAra phelAya che. 244. jyAM varNane bheda nathI tathA nAnAmoTAnuM aMtara nathI jemAM zabdathI ja jJAna phelAya che tyAM zuM aMdhakAra na phelAya? 245. phelAyelA aMdhakAranA samUhathI astavyasta avasthAvALA samagra jagatane joIne kiraNane dhIme dhIme phelAvatA rAjAnI je caMdrodaya thaye. - ra46. amRta jharata caMdrodaya thaye chate pakSe cakravAka pakSio vaDe viganI atyaMta duHkharUpI pIDA sahana karAya che temAM niyati-bhAgya ja kAraNa che. - 247. AzcaryanI vAta che ke je caMdra cAMdanIthI utpanna thayela amRtanuM dAna kare nA hoya te cakeranA baccAo cAMdanI pIdhA vinA baLavAna kema bane? kAraNa ke cAMdanI vinA bIjI vastuthI saMtoSa thatuM nathI. - 248. apUrva evA caMdrane udaya thaye chate sapheda pAMkhavALAM cakravAkane haMsI pati mAnIne seve che. ane cakravAkI rAjahaMsane cakravAka mAnIne AliMgana kare che. te A caMdrakiraNane prabhAva che. A brAMtimAna alaMkAra che. 24vinoda pUrvaka AnaMdanI vAte te kanakavatInI sAthe karatAM, jAgatA kumAre pharI AvelA te vidyAdharane je. 1. 250. kumAre tiraskArapUrvaka tene kahyuM ke bevAra mane nidrAmAM rAkhI te chetarI gaye. he pApI! tuM ubhuM rahe, bela have tuM kayAM jaIza? 251. sArI rIte bhaya pAmelA tenA hAthamAMthI zasa paDI gayuM zasa rahita te vidyAdharane jeI kumAre paNa pitAnuM zasa tyajI dIdhuM. 2para tenA mastakanA AgaLanA vALa kheMcI, pakaDI, rAjakumAra che. rehata pratApI! hamaNa zuM tArU bala vigere gire mUkayuM che? 253. to mArAthI rakSAyele tuM ahithI hamaNAM jA? kapaTathI baLa vAparavuM ucita nathI. mAruM tINa zasa chatAM zasa rahita tArIpara ghA karyo nahi. - 254. bhayathI pIDAtA te vidyAdharane kanakavatIe kahyuM, he jaDa! tuM ajJAnI che, jethI anucita kArya karavA prerAya che. tyAre vidyAdhara bolyA. mane svAmi viyegathI baLelI garbhavatI vidhAdhara patnIe vAraMvAra preraNa karI che. - 255. guNavarmA be. AvuM pharI karIza nahi. tenuM vacana svIkAra karI namrabanelA te vidhAdharane udAracittavALA buddhizALI kumAre choDI mUkyA, Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 256. te daMpatIne tApasa kaSie najIkamAM rahelI nagarI pAse mUkyA. samIpamAM rahelA suMdara vRkSane jovAnI IcchAthI te banne jaNa udyAnamAM gayA. 257, muni ane zrAvakanI parSadAmAM rahelA zrI guNaratnasUri jeo vidyamAna guNanA dariyA che evA te AcAryane banne jaNAe joyA. 258. dharmopadezane ApatA evA te muninA caraNa kamalone pramANa karIne bhramararUpI yugala jevA kumAra ane tenI patnIe dharmopadezarUpI parAganI AsaktithI atyaMta prItine dhAraNa karI. 259 dezanA pUrI thayA pachI guNavarmA kumAra bolyo he priye! tArAvaDe saMsAranI anityatAne jaNAvanArI A satyavANa barAbara saMbhaLAya che? 260. he patni A cAritravaMta mahAdharmano upadeza ApanAra uttama guru pAse duHkha vyAsa viSenI sevAne choDI he devI hamaNAM dIkSA laIe. 261. tyAre patnI bolI. he svAmI! sthAnane yogya vicAra ApavaDe kahevA te gya che paraMtu haju mahAunmAdanA kAraNabhuta ApaNuM yauvanapaNuM che. 262. he prANapriya! te viSayAdibhoga ApaNu vaDe atyaMta rIte bhagavAyA nathI te temAMthI nivRtti kevI rIte ApaNe laI zakIe! 263. te mahAna jJAnI gurane pUchIne jema ucita lAge tema ApaNe karIe evI strInI vAta sAMbhaLI guNavarmAe strIne spaSTa A pramANe kahyuM. ra64. yauvanapaNuM unmatta che te saMyamano ghAta karanAra che te tAruM kahevuM ThIka nathI he suMdarI yauvanapaNamAM paNa ghaNuM ja jitendriya dekhAya che. - ra6pa. vRddhAvasthAmAM paNa Indriyone paravaza thayelA jIvo potAnA kulane kalaMkita banAve che mATe yauvana paNuM ja unmAdanuM kAraNa nathI. asaMtuSTa Indriye ja unmAdanuM kAraNa che. ra66. mahAna puruSethI saMtoSa karAya che paNa hIna AtmAo saMteSa pAmI zakatA nathI. juo saMtoSa rUpI rasAyaNane pIne moTA mANaso tapazcaryA kare che. 267. he priye kaI jJAnI gurune pUchIe ema je te kahyuM te paNa ThIka nathI dharmamAM aMtarAya nAmanu karma hoya che. 268. A pramANe dIkSA saMbaMdhI kAMIka aMtarAya che ema jANI zIlathI pitAnI rakSA karatI strIne bahAra udyAnamAM mUkI te nagaramAM gayo. 26. teNe jugAra ramI kAMIka dhana meLavI rasoI karanAra pAse vIzImAM jaI vaDA, roTalA Adi banAvarAvyAM. ra70. te rAMdhelA annane pavitra paDIyAmAM rAkhI laIne udyAnamAM rahelI kamalanA jevI netravALI strIne jadithI jamADIne pite jamavA lAgyo. 271 jamyA bAda vRkSa nIce beThele te guNavarmA zUnya hRdayavALI pitAnI strIne joIne caMcala cittavALo manamAM vicAra karavA lAge, Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 ra72. A duHkhI strI pitAnA bhAIonuM smaraNa kare che ke bIjA koInuM ! ema vicArI gajarAjanI je parAkramI te rAjaputra ubhe thaye 273. tyAM rahela rAjakumAre DarelI haraNI jevA caMcala nevAlI cAre dizAmAM jetI pRthvI upara manuSya yugala citaratI. 27jANe maratI nA hoya tevI ghaNAM lAMbA zvAsozvAsa choDatI gAla upara hAtha rAkhelI ane huM kAra karatI tene joI - 275. AvI avasthA tenI joI rAjaputre manamAM vicAryuM ke kapaTavALI avasthAthI oLakhAI jatI zuM A kAmadevonA bANothI pIDAyelI nathI lAgatI ? - ra76. A hariNAkSI mAro viyAga kSaNavAra paNa sahana karavA mATe samartha nathI jyAre ghaNe neha hoya che tyAre zeDo viga paNa ghaNuM duHkha Ape che - 277. mane Avate joIne A Akula manavALI je thaze te vaDavAnala sarakhe mAro vihu ene satAve che ema huM mAnIza, je mane Avate. jeIne e je AkAra chupAvaze te bIjA purUSamAM A premavALI che e nakakI ja che. ra78. AvuM vicArI guNavarmA tenI sAme AvavA lAge te strIe paNa tene joI potAne AkAra chupAvI dIdhuM. teNe pUchyuM he devI zuM tamArA bhAInuM smaraNa thayuM hatuM ? kAraNa ke hamaNu udvega cittavAluM tamAruM zarIra dekhAya che. 279. daMbha keLavavApUrvaka rAjaputrane teNe Adara pUrvaka kahyuM ke he deva! ApanA jevA svAmI chatAM mane bhAIonuM zuM kAma che! AvuM teNInuM vacana sAMbhaLI kumAre vicAryuM ke A gaLAmAMthI bele che paNa hRdayathI belatI nathI. 28. atyaMta prema rUpI samudra jalamAM lIna banelA amAre bannene adhika prema hovAthI khoTuM bolavuM ucita nathI ema vicArI tenI pAsethI ubhe thaI cAre bAju vanane jete chate koI purUSa vaDe belAvA. 281. he kumAra! A vanamAM guNacaMdra kumAra pharavA mATe Avyo hato te ahiM che? teNe uttara Apyo he bhAI te sArI buddhithI pUchyuM. te kahe te kumAra siMha koNa che? 282. teNe kahyuM ke A nagaramAM meru sarakhA balavALo IzAnacaMdra rAjA thaye pitAnI kAntithI caMdrane paNa jItate tejasvI buddhimAna guNacaMdra nAme tene putra che 283. kAMI kAma mATe mane ahiMthI ekalI A sthAne alpa parivAra sAthe te A hato paNa kriIDArasamAM Atura evA kumArInuM sthAna kyAMya jovAyuM nathI. 284. tyAre pUchAyele guNavama kumAra kapaTa sahita be. ISTavastu meLavI tApa rahita banI te potAnA mahelamAM gayA. pharI paNa te purUSe pUchyuM kAmadevanI jevI manahara rUpavALI te strI tenI sAthe malI gaI zuM ? 285.kumAra bole, kevala malI eTaluM nahIM, anupama premavALI te nArI guNacaMdra sAthe gaI. te sAMbhaLIne te purUSa bolyA tenI sAthe gaI te ghaNuM sAruM thayuM jene bhAgyodaya . thAya teja tenI sAthe jAya. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pira . ra86. kharekhara je prathama dekhatAM ja atulya prema utpanna thAya te vacanathI paNa na kahI zakAya e hoya che temAM janmAMtaranuM kAraNa saMbhave che ja. strI purUSanA premane adhika balavAna banAve che. ra87. A pramANe kahIne te purUSa gaye chate guNavarmA kumAra cittamAM vicAravA lAge ke keTalIka strIonA premane jANavA mATe manuSyo samartha thatA nathI. brahmAe kAminIonA caMcala manane zuM vIjaLIthI banAvelA hoya che? vA saMdhyAnA rAgathI? vA megha dhanuSyathI banAvelA hoya che? 288 ene siddha karanAra ke maMtra nathI, tevuM kaI auSadha nathI. te kaI yaMtra nathI. temaja traNe lekamAM kaI taMtra nathI. vAyuthI uDatI mahelanA upara rahelI dhajanA cheDA jevuM strIonuM caMcala mana keIthI pakaDI rakhAtuM nathI. ra89 je (kanakavatI) nA premabaMdhanathI sadagurUne saMgama meM choDe. are te paNa AvI viveka rahita thaI kevI bhAgyanI ramata che. chatAM tenA mAmAnuM nagara atyaMta najIka che. ema saMbhaLAya che te pahelAM te nagarImAM Ane mUkI huM pitAno janma saphala karuM. ra0 A pramANe vicArI te ja nagaramAM te strI sAthe dvArapAla vaDe jaNAvI tenA mAmAnA gharamAM praveza karyo. te mAne AnaMda dekhADate te bhANI ane jamAIne mahotsava pUrvaka lAvI mahela ane vaccethI sanmAna karyuM. 291 eka divasa rAtrimAM te sutI evI kanakavatI strIne choDI, uttama gurU pAse jaI dIkSA laIne zuddha cAritranuM pAlana karI aMte aNasaNa AdarI kAla karI devalekamAM utpanna thayo. - ra9ra te devalokathI vI. pavitra kula zIlavALe pharI manuSya janma meLavI, dIkSA laI tapazcaryA karI kevalajJAna prApta karI aMte mokSane pAmaze. ra7 A bAju nidrArahita thayelI kanakavatIe patine joya nahi. tethI vapaNue vilApa karavA lAgI. tene mAme tene rotI sAMbhaLI utAvaLe Avele bolya. ra94 he putrI! tuM roIza nahi. te jamAI kaI kAma vAste gayo haze. tene deva paNa aniSTa karavA samartha nathI. A pRthvI para pitAnA aMgata mANaso mokalI zodhIne tene huM bolAvIza. tuM sukhIthA-ane dharmadhyAna kara. tAre jarA paNa duHkhI thavuM nahi. ra95 A pramANe kahI potAnA aMgata mANaso mokalI cAre bAju cauTAmAM nagaramAM badhe zodha calAvI. paraMtu kayAMya paNa guNavarmAkumArane je nahIM tethI lokee AvIne rAjAne jaNAvyuM. teNe kIdhuM ke bhANe AgaLa keIe A vAta kahevI nahi. ra96 te strI paNa vicAra karavA lAgI ke mArI vartaNuMka jANate hevAthI nicce manamAM daDha vairAgya dhAraNa karI prathama paNa uttama gurUnI vANI vaDe saMsAramAM rAga rahita hato. ne hamaNuM mArU kharAba AcaraNa jevAthI vairAgI banyA haze. - 297 teNe nice vidvAna muni pAse dIkSA grahaNa karI haze. hamaNAM khoTA vicArathI saryuM. huM mArA svArtha siddha karUM ema vicArI mAmA rAjAne chetarI duSTa vicAravAlI te kSaNe kAMti vaDe caMdra jevA guNacaMdranI pAse jaI tene pati banAvyuM. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 13 ra98 tenA upara rAgI banelA pitAnA patine joI bIjI patnIo ghaNI duHkhI thaI ekAntamAM bhegI thaI eka bIjAne spaSTa rUpamAM kahevA lAgI. 29 jAjvalyamAna moTA agnikuMDamAM praveza kare sAre, vaLI moTA magaramacchothI bharelA uchALA mAratA samudramAM paDavuM sArUM, krodhI banelA AzIviSa sarpanA mukhamAM hAtha nAkha sAre, paraMtu kyanA apamAnathI duHkhIArI strIonuM jIvana sArUM nathI. 300 jyAM sudhI A jIvatI che tyAM sudhI svAmisaMganuM sukha ApaNane maLaze nahIM svAmi vinAnuM saudarya tathA A jIvana nakAmuM che. te tene keI upAye zakyae jhera apAvyuM ane raudradhyAnathI te marI gaI. 301 pUrve karelAM pApothI te cethI nArakImAM utpanna thaI tyAMthI nIkaLI A dukhathI bharelA saMsAramAM bhamaze. viSaya bhegavALA jIvone sarva jagyAe duHkha maLe che. ema jANuM he kuracaMdra rAjA! te viSayane svAdhIna banAvI kalyANanuM sevana kara. - 302 A lekano artha pUrva pramANe che. A 16 sarga panyAsa zrI priyaMkara vijayajI gaNi varSe bAlajIvone sugamatAthI samajAya tethI gujarAtI bhASAmAM artha rUpe lakhyuM che. * sarga 17 1. cAre gatinA mahAna duHkhene zamAvavAmAM amRtanI vAvaDI jevI zItala vANI bhagavAne zAMtinAthanI dezanA tamArA kalyANa mATe thAva. 2. jJAnarUpI sUryane DhAMkavAmAM navA meghajevA krodha, mAna, mAyA, lebha vagere cAre kaSAye durgatinA mitro che. 3. je kaSA sAthe saMbaMdha rAkhe te tapa niyamathI saryuM. ne tenI sAthe saMbaMdhana rAkho to paNa tapa niyamathI sayuM.. 4. je ajJAnI ja kaSAyone seve che. te A lekamAM ane paralokamAM agnizarmA brAhmaNanI jema duHkhI thAya che. te vAta kahe che. - pa. A bhAratakSetramAM kAzIdezane zobhAvanAra ghaNuM dhAnyanI utpatti thatI hovAthI manahara zrI puMDravardhana nAmanuM gAma che. 6. tyAM yajJa karavAmAM tatpara yajJadatta nAmane brAhmaNa che. caMdranA jevA mukhavALI samA nAmanI tenI strI hatI. ( 7. te bannene putra agnizamAM kalAomAM kuzala hatuM. tenA pitAe vijaLInA jevA gauravarNavALI satyA nAmanI strI sAthe tene paraNajo. 8. yajJadattanA ghare kuMDa jevA UdhavALI caMdrA nAmanI gAya hatI. tenuM dUdha te dararoja dehate hate. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 9. eka divasa dehatI vakhate stanamAM pIDApAmatI gAye pite pATu mAravA vaDe tene vagADayuM.. 10. hAthamAM rahelI dUdhanI bharelI deNI paDI ane bhAMgI gaI. lAtanA mArathI adhama te brAhmaNa krodhI banyo. 11. lAkaDI upADI te gAyane sakhata mAravA lAgyA. te gAya prahAranI pIDAthI duHkhI thaI dharaNI upara DhaLI paDI. 12. zuM thayuM. ema bhramita banelI tenI strI AvIne tene belI. vizeSa jJAna nahi hovAthI ke tene pazu kahe che. 13. he svAmI te ajJAnI pazumAtrane mAravAthI zuM? jANakAra tame dUdha mAtranI prApti karAvanAra te gAyane zA mATe haNI? 14. A pramANe bolatI garbhavatI strI upara roSathI lAlaceLa banelA teNe lAkaDI mAravAthI teNe marI gaI. 15. tene durazApa detAM mAtA pitAne teNe mAryA. krodha karatA tevA mANase cAMDAla karatAM vizeSa nathI; 16. AvuM kharAba sAMbhaLI gAmanA loko jaldI AvyA ane tevAM karma karanAra brAhmaNane dhikkAravAM lAgyAM. 17. brAhANa, strI, gabha tathA gAyanI hatyA jeNe karI tevA karma karanArAnuM mukha jovA lAyaka nathI, tenAthI bolavAmAM pApa che. 18. A pramANe paraspara belatA lekane te ja pramANe daMDa laI krodhathI kaMpate te mAravA deDa. 19. tene sipAIoe pakaDI jelamAM nAkhe. tyAM vividha duHkha sahana karate AyuSya pUruM karI maraNa pAmyo. 20. marIne sAtamI narakamAM nAraka thaye. atizaya pIDA sahana karI AyuSyapUrNa thaye moTA samudramAM matsya thI 21. marIne pAMcamI narake gaye, tyAMthI nIkaLI gaMgAdrahamAM mAchale thaye ane mAchImAroe mAryo.. 22. marIne pakSI thayA. jALamAM pakaDAyelA tene pAradhie nAza karyo. te akAma nirjana rAthI duHkha bhogavavA lAgyo. 23. pharI tyAMthI kujArAvata nagaramAM brAhmaNa thaze. viSayethI kaMTALI vairAgyathI tApasa bane. 24. ajJAnapUrvaka kaSTakArI tapa karatA AyuSya pUrNa karI, marI, vyaMtara deva thaye. 25-26. tyAMthI cyavI dhanadhAnyathI zreSTha evA mahAnaMda nagaramAM zrI sema rAjA ane naMdAmAtAnI kukSimAM utpanna thayele mAnarAja nAmane putra thaye. dhAvamAtAthI ghaNuM kahyAM chatAM koIne mAthuM namAvata nathI. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 27. bAlya avasthAthI uddhata hevAthI koI kalA zIkhe nahi. zukra grahanI zobhAne pheDanAra sUryanI jema te bIjAne pIDA karanAre thaye. 28. avicArI jaDa jevo te yuvAvasthAmAM devane na nahi, tema gurUne paNa na nahi. ra9. zrI somarAjAe yuvAnImAM badhA guNovALI kanyA sAthe tene paraNuM. 30eka divasa zayana gharamAM mAnarAja patine kanyAe kahyuM, he svAmI! kAMIka praznotarI kathA kahe. 31. A strI kAMIka jANakAra svabhAvathI ghaNuM abhimAna rAkhe che ane kharAba vicAravALI mArI mazkarI uDAve che kare tevI strI vaDe zuM kAma che ke je abhimAna kare che. je rasoI khArI hoya tenuM zuM kAma? 33. Ama vicArI teNe buddhizALI strIne paNa tyAga karyo, te AMkhathI paNa sAme jotuM nathI te bolavAnI te vAta ja zI ? - 34. A rIsAye che ema mAnI teNIe eka divasa kahyuM. he svAmI? meM tamAre kAMI aparAdha karyo nathI. - 35. te he svAmI? dAsI evI mArI para Ave krodha kema kare che? svAmI prasanna heya te strInuM mana paNa prasanna rahe che. - 36 e pamANe manAvyA chatAM te tene koI be nahi tyAre tenA pagamAM mAthuM namAvIne manAvyo. 37 paMDitAIthI abhimAnI hepapiNI? mArI AMkha AgaLathI khasa, A pramANe agya bolI, teNIne gharathI bahAra kADhI mUkI. . * 38. bhUtavaDe parAbhava pAmelA jevI tenI patnI mahelanI bahAra rahelI vAvaDI pAse jaIne Ama bolI. 39, he deve ? he devIo? mArI A vANI tame sAMbhaLo. huM aparAdhane nahi jANatA chatAM mAro pati mArA para raSita banyo che. - 40. ne gaLe pakaDIne gharathI bahAra kADhI mUkI te tenA vinA huM jIvI zakuM tema nathI mATe maruM chuM. 41. paralokamAM tamArI maherathI A svAmI mane malajo ema kahI pANImAM jhaMpApAta karyo ne tarata ja maraNa pAmI 42. tenI pAchaLa AvI guptapaNe jhADa pAchaLa saMtAI rahelA tenA pati mAnarAje A sAMbhaLIne paNa abhimAnathI tenuM rakSaNa karyuM nahIM. 43. eka divasa somarAjA sabhAmAM beTho hato tyAre koIka prasaMge siMha nAmane sAmaMta pite AvI vANI bolyo. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. he rAjA? bIjA moTA moTA rAjAe ghaNA che. te chatAM prarAjanA kaI lekettara guNa che. 4 kapa rAjAnA siMhAsana pAse beThele mAnI rAjaputra krodha karIne bolyo ke zaTha! tuM mArI AgaLa tenI prazaMsA kema kare che? - 49. sarala sAmaMta aMjali joDIne bolyA, he deva tame kema krodha kare che? sAdhu purUSanI prazaMsA karavAmAM dvaSa karo nakakAme che. 47 krodha karatA rAjakumArane subuddhi maMtrIe kahyuM, svAbhAvika prazaMsA karatAM te kumAra tuM kodhI bane. 48 tenuM kaheluM sAMbhaLI pharI te atyaMta krodhita thayA. talavAra kADhIne maMtrIne mAravA mATe doDayA. 49 kodhathI baLI gayelA viveka vALe A putra maMtrIne mAre nahIM e mATe temane rAjA vacce ubhe rahyo. 50. A kraramAM krUra kamI che ke je pakSa kare che. tethI mAre rAjAne haNa joIe. ema vicArI mAnI rAjAe pitA somane ha. pa1. tevuM joIne dhikakAratA rAjAone mAravA jatAM teoe balathI tenI talavAra kheMcI lIdhI ane tene bAMgyo. para. mAnI e te jIbha ne dAMtathI karaDIne maraNa pAme. ghaNA duHkhane dhAraNa karate chaThThI narake nAraka tha. 53. tyAMthI nIkaLI aMjanI parvata upara tenA nAma jevA zyAma raMgavALa mATe bhaMDA thayA. 54. jaMgalamAM pharatAM nAgaramothanA gurachA ane kadaMbavRkSanI chAlanuM bhakSaNa karate yuvAnImAM bhuMDaNe sAthe krIDA karate pharate hate. 55. narasiMha jevA parAkramavALe siMhadhvaja nAmane rAjA zikAra karavA mATe te parvatamAM AvyuM. 59. bhuDa abhimAnathI tenI sanmukha cAlyA. baMdI lekee rAjAne kahyuM ke araNyamAM moTo zUravIra jevo bhuMDa cAlyA jAya che. 57. te rAjAe ekaja bANa vaDe tene ha. te marI teja ThekANe parvata jevo hAthIpaNe utpanna thayo. 58. te hAthI yauvanapaNamAM hAthaNIo sAthe IcchA pramANe kIDA karatAM vRddhAvasthAne pAme. 59. eka vakhata bhayaMkara unALAnA tApathI pIDAtA tarasyo te kaI khAbociyAmAM pANI pIvA gayo. 60. kIcaDa kAdavamAM khuMcatAM nIkaLavA asamartha banele madhyastha bhAvathI - sAtame divase maraNa pAmyA. thayA. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. 22. marIne bharatakSetramAM suMdarazAlI nAmanA gAmamAM naMdana zeTha ane sunadAnI kukhamAM utpanna thaye. 62. te putra mAyAdeva tarIke prasiddha thaye. samudranI khArAzanI jema tenAmAM paNa mAyA eja dUSaNarUpa banI. 63. devaprasAda vaNika ane devamatI mAtAnI putrI naMdinIne yuvApaNAmAM pitAe paraNajo. 64. pitA maraNa pAme chate haMmezA dukAne besatAM bAla Adi badhA lokone tela mApamAM chetaravA lAge, 65. tene sarala e somadevanAme vaNika mitra hatA. eka divasa teNe tene ekAntamAM kahyuM 66. he mitra! jIvane akasmAta Apatti Ave tyAre pitAnA kSema kuzala mATe teNe dravya dATI rAkhavuM joIe. - 67. nIti zAstramAM kahyuM che, "Apatti mATe dhananuM rakSaNa karavuM sAcuM jaNAya che. je zAstra pramANe cAlanAra mahAna puruSa thAya che. 68. gvaja che. ema kahI te bannee gAmanA sImADe jaI, cAre bAju joI pita pitAnuM dhana dATayuM. - 69. eka divasa naMdana putre rAtrimAM eklA jaIne bane nidhi kADhIne pote pitAnA ghera laI Avyo. - 70 71 keTaleka kAla gaye chate same tene kahyuM, he mitra? ApaNuM dhana dATeluM che. te keIe kADhyuM che ke temaja che? . he mitra? jaIne jevAthI bhAgyanI parIkSA thaze. puNya ane dhanamAM mahAna keNa che te bheda jaNAze. ' 72. mitranuM vacana mAnIne caMdra jevA mukhavALo sema, saralatAthI tenI sAthe te jagyA para gaye. 73. khAlI te sthAna joI mAyAdeva kheda karate chate jaldI maranAranI jema dharaNI para ALoTavA lAgyA. 74. sannipAtanI jema atuccha mUcha pAme. bhAgya vaDe huM chetarAyo chuM. ne bIje kaI mArata nA hoya tema bumo pADavA lAge. - 75. jANe putra marI gayo hoya tema chAtI phUTavA lAge. kAMIka cetanatA pAmI mUrkha te vilApa karavA lAdhyo. 76. re bhAgyadeva? pUrva bhavamAM meM tAre ze aparAdha karyo hate je mAruM dATeluM thana bIjA vaDe chInavI levarAvyuM. 77. je mArA hitane mATe gharanI bahAra dAyuM te abhAge cerAI gayuM te kenI AgaLa jaIne phariyAda karUM. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78. A pramANe kapaTathI kubuddhimitra vilApakarI emadevamitranI paraNAthI ghera AvyA. 9. janmathI mAMDI jagatane chetarate, dhanane cheDI, AtmAne chetarI, marIne skaMda nAmanA dhobInA ghera gadheDIpaNe utpanna thaye. 80 tyAM paNa bhAra upADavAthI thoDuM AyuSa bhegavI, maraNa pAmI, alpada ApatI kutarInA baccA kutarI paNe janma lIdhe. 81. haDakavA thaI. marI, zIyALa thaI tyAMthI marI, ratnaprabhA narakamAM nArakapaNe utpanna thayo. pitAnuM AyuSya pUrNa karI, 82. narakamAMthI nIkaLI girivardhana nagaramAM vAyAtrA pitA ane anuddharI mAtAne putra thayA. 83. samudra jema jalanI khANa che tema dhanane atibhI ne mahAdevI, lebhAnaMda nAme prasiddha thaye. 84. vahANamAM besI zuM suvarNadvIpa jAuM? ke ratna utpanna karanAra rohaNAcala jAuM? 85. kaI maMtra lAvIne guphAmAM praveza karUM? kaI dhAtuvAdInI sevA karI dhana ekaThuM karuM? 86. yuvA avasthAmAM jeNe dhana meLavyuM nahi. te mUrkha vRddha thayA chatAM kaI rIte dhananuM sukha meLavaze. 87. manuSya pAse dhana chatAM deva paNa guNa rUpa banI jAya che tethI navuM dhana meLavavA huM prayatna karIza. 88. AvuM hadayamAM vicArI mAtApitAne jaNAvyuM putra premathI temaNe hitakArI vacana kahyuM. 89. geMDAnA jaMga jevo amAro tuM ekane eka putra che tethI he putra! tAro viraha sahavA ame samartha nathI. 90. ahIM rahIne vepAra karI dhana meLava ane amane mukha batAvI, AnaMda ApI amane rAjI rAkha. 9. A pramANe rekyA chatAM kahA vinA te gaye. sAgara kAMThe rahelA gaMbhIrapura nagaramAM pahoMce. 92. nagaramAM pharate te vahANavaTInA ghera gayo. tyAM vahANane taiyAra karato joI AnaMdita thayo. 93. vepAra karavA jatA guNasAgara zeThana ne kara banIne zeThanI sAthe te paNa gayo. 94. paricaya vinAnA puruSo paNa je vizvAsa kare che te sajajana puruSe zuM vakhANavA lAyaka nathI? 9. a La pavanathI vahANa vegapUrvaka nahI pahecyuM. pahelAM sAMbhaLyuM hatuM ke tyAM adhika lAbha thaze ema mAnIne zeTha khuza thayo. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 96. te guNasAgaranI bheTa mAtra joI rAjA khuzI thaye. ane te vepArInuM adhuM dANa mApha karyuM. 97. bajAra bhAva jANI, lAvele mAla vecI nAkhyo ane bIje mAla kharIda karIne guNasAgara zeThe vahANa potAnA nagara tarapha haMkAyuM. - 98. cArAdi AvA mUlyavALAM ratna jeze te mane duHkha thaze. kAraNa ke, leka pAye bIjAnA dhanane Irache che. 99 bIjAnuM dhana ane strI je chate jeo IcchA karatA nathI tevA vitarAgI purUSe jagatamAM durlabha nathI zuM ? 100. ema vicArI keTalAka kiMmatI rato vahANavaTiyA leka na jANe tema guptarIte saMtADI dIdhAM. - 101. taTastha rahelA lebhAnaMdane mUlyavAna ratnene saMtADAtAM joIne tene cAravAnI IchA thaI 102. mAlika sAvadhAna hoya te levAmAM asamartha chatAM tene mAravAnI IcchA karI. kAraNa ke tethI zuM zuM karato nathI ? * 103. chidrone jotAM teNe bIje divase zarIranI ciMtAmAM vyAkula te guNasAgarane dariyAmAM nAkhI dIdhe. 104. vahANa ddara gaye chate kaI eka nekara jAge. zeThane nahi jevAthI vajathI haNAyelA jevo thaI gaye. 105. tyAre teNe cetanA pAmI bIjAne jaNAvI sukAnIne kahyuM ke he bhAI thaDI vAra vahANane bhAva.' 106. zA mATe? teNe kahyuM ke svAmi dekhAtA nathI. te bolyA, mala visarjana karavA svAmI gayA che. 107. teTalAmAM vahANa se jana gayAM. kAyacitA mATe gayelA svAmI atyAre jevAmAM AvatA nathI. 108 tamArA AgrahathI te chatAM huM tapAsa karUM. A pramANe kahI buddhimAna nAvike vahANa aTakAvyAM. - 109. teNe cAre bAju nAvaDIo nAkhIne mAlikane je. chatAM tenI kyAMya vAta sarakhI malI nahi. 110. zekAkula thayelA temanI preraNAthI vahANa AgaLa cAlyuM ane nagaramAM tenA mAlikane vahANa soMpyuM. 111. te lebhAna da ne karane, vahANavaTIe ucita dhana ApIne rajA ApI, cerelA ratna laI te pitAnI nagarI tarapha cAle. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 113. mAre suMdara veza jaI cere ratna laI leze ane talavArathI mArI nAkhaze. ema mAnI te rane phATelI tuTelI godaDImAM sIvI lIdhA. ane bhikSuka veSamAM svasthabanI gaMbhIrapurathI nIkaLe. 114. tenA javAnA mArgamAM corenI patni hatI. jhADa upara raheluM paMkhI te coronI AgaLa Ama bolyuM. 115. he re! karoDanuM dravya AvI rahyuM che te laI le, jethI kyAre paNa tame daridra raheze nahIM. 116. Ama sAMbhaLI khuza thayelA coroe cAre bAju tapAsa karI paraMtu teTaluM dravya AvatuM joyuM nahIM 117. kanyAthI vIMTAyela lebhAnaMdIne najIka joyA chatAM ceree cheDI dIdhuM chatAM te pakSI pharI belyuM. 118. tame jotAM chatAM kroDa dravya gayuM Ama sAMbhaLI mukhya core tene pharI bolAvine je. 119 lAkho jue ne? koDa lIonI AdhArabhUta mArI geDI che bIjuM kAMI nathI, ema kahyuM tyAre cheDI mUkyo. 120. pipaTanI jema spaSTa vANImAM pUrvabhavanA zatrunI jema pharI te pakSI belyo. 121. A pakSInI vANI karI cheTI hetI nathI. ema mAnIne te kanyAne laI mare. lAnI jema cheDI mUkayo. 1rara. tema karyA chatAM te pakSI cupa thaIne rahyo, kathAne khelI ratnane cerIe laI lIdhAM. 123. dhana vinA hadayamAM ciMtA karate lebhAnaMda pA che te ja nagaramAM AvyuM kAraNa ke tevuM dhana bIje malatuM nathI. 124. A bAju samudramAM nAkhI dIdhelA sAgarazeThane bhAMgelA vahANanuM eka pATiyuM mahyuM. 125. samudramAM vAyuthI prerita mojAomAM Amatema pharate sAtame divase pitAnA nagaramAM Avyo. 126. nagaramAM tene jovA mAtrathI khuzI thayelA lokoe vadhAmaNApUrvaka ghaNuM dhana khacIne mahotsava karAvyo. 127. anukrame lebhAnaMda pharate daivayoge te ja gharamAM Avyo. tenI vAta jANavAthI sagAMoe roSa karyo. 128. doraDAthI bAMdhI rAjAnI AgaLa teo laI gayA. tenA moTA kAryathI krodhI thayelA rAjAe tenA vadhane hukama karyo. 129 sahana thaI na zake tevI ghaNI pIDAthI pIDAte azubha dhyAnathI marI cethI narake gaye. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130. narakamAM utkRSTa AyuSavALe vividha vedanA bhagavate krodhAdi cAre kaSAnA melathI mahAna duHkhanuM kAraNa tha. 131. he kucaMdra! jene cheDe nathI evA A saMsAramAM lebha nAmane trIje pramAda bhamAvaze. mATe tevA pramAdane cheDe. 132. he karUcaMdra rAjA! nidrArUpI cothe pramAda che tene cheDe. jenAthI Aleka ane paralekamAM sukha maLatuM nathI, 133. nidrALu jIva dhana tathA buddhinA nAzathI A lekamAM ane paralokamAM bhAnudattanI jema duHkha pAme che. 134. tenI kathA kahe che. siddhArtha nagaramAM zatruMjaya rAjA thaye. te cakravAka pakSInI jema lekanA zakane dUra karanAre thayo.. 135. te rAjAne vanamAlA nAmanI rANI hatI. te buddhivALI kalAvAna gaurI nAmathI paNa prasiddha hatI. . 136. te je nagaramAM bhAnudatta grahastha daridrI rahetuM hatuM. prAye lakSmI ane sarasvatI ne sahavAsa puNyazALIne tyAM hoya che. 137. dhana vinA keI keInuM sanmAna karatuM nathI. tevuM vicArI te dhana meLavavA nIkaLe. 138. kAmI je A bhAnudatta eka dezathI bIje deza pharate samudra kinAre AvI, ratnanI zodha mATe pharavA lAge. 139. pUjA karyA vinA ISTasiddhi malatI nathI. ema mAnI samudranI pUjA karavA lAge. 140. puSavaDe tathApavaDe samudrane pUche pitAnA cittanI jema kAMThe UMDe khADe che. 141. samudranuM pANI pAchuM vaLatAM bhAnudatta khADA pAse gayo. keDIo joI adhika kheda karavA lAgyA. 142. lakSamInuM kAraNa prayatna che. ema jANatA teNe vizeSa prayatna karI UMDe khADe banAvyuM. - 143. A pramANe Atma anubhava vaDe ja pUjA karatAM, samudranA adhiSThAyaka varuNadeve khADAmAM eka maNi nAkhe. 144. bharatI gaye chate te bhAnudatta ujavala ratna joI harSita thayele varunA che? bAMdhI tyAMthI cAlyo. 145. pitAnA nagara tarapha jatA mArgamAM rahelA lIlA vRkSa nIce thAkele beTho, 146. gAMDA hAthInA bhayathI ahIM AvelA keTalAka puruSemAMthI keI eke kahyuM ke A uMghI rahyo che. - 147. he musAphara! uTha, ubhe thA, nahi te marI jaIza. mULa khIlethI chUTelo hAthI a ra AvI rahyo che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 148. vAraMvAra jagADyA chatAM jyAre te nA uTho tyAre lobhI A pramANe vicAra karavA lAgyA. 149. A sutele musAphara mArgathI pASANanI jema kha nahi, tethI tenI pAsenuM dhana huM nice jaldI laI lauM. 150. Ama vicArI vastranA cheDe bAMdhela maNizodhIne lIdhe ane harSita thayele jaldI utAvaLe pagale cAlyo. 151. lekenI pAchaLa doDanAra hAthI jyAre nA Avyo tyAre maMda buddhivALo bhAnudatta kSaNamAM jA. 15ra pitAnuM AhavAnuM vastra maNirahita joIne mUchakhAIne paDaye vAyuthI cetanatA pAmele pitAne niMdavA lAge. 153. teja nagaramAM praveza karI, puruSArtha karI nokarI karatAM eka hajAra sonAmahera meLavI. 154, meLavelA dhanathI sonuM kharIdI laI pitAnI nagarI tarapha jatAM kaI gAma bahAra sUte. keI cere tenuM dhana cerI lIdhuM. 155. vizeSa vairAgI thaye. te saddagurU pAse dIkSA laI agIAra aMga bharyo. 156. pachI gurumahArAjAe gacchane uparI banAvyuM. te rasavALA padArthonuM bhakSaNa karavA lAge 157. jema strImAM Asakta puruSane kSaya regAdi thAya tema tene rasavALA bhojanathI nidrArUpI pramAda jA. 158. A ja pratikamaNa samaye paNa jAgatuM nathI. nidrALu jIva tatvavaDe hita vagere jANI zakto nathI. 159. ziSyoe tene te joI azuddha AhAranI jema cheDI dIdhe. viSavAsita kamalane koNa buddhimAna suMghe? 160. te mUDhabuddhivALe AcArya pramAdavaDe bhaNeluM bhUlI gaye. tenuM samyaphadazanaratna rAjAnI jema hArI gaye. 161. ekale bhamate leke vaDe mazkarI karAte te marI, sAdhAraNa vanaspati kAyamAM pramAdathI utpanna thaye. 162. marmabhASI vANI tathA viSamizrita bhajana je he rAjana! A the nidrA nAmane pramAda tAre cheDe joIe 163. viziSTa lAbhane IcchanArA paMDitoe strI kathA, bhajana kathA, deza kathA tathA rAjakathA. karavI emAM doSa che ema mAnIne cArene tyAga kare joIe. 164. strIonI kathA karavAthI manamAM rAga baMdhAya che. kAjalanI sAthe kAma karatAM zuM DAgha lAgatuM nathI? Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165. bhajananI kathA karatAM bhajananA svAdanI IcchA thAya che paNa tRpti thatI nathI. ne tenA vinA pazutA prApta thAya che. 19. ne te dezanA lokenI kathA temanA virodhIpaNAne utpanna kare che jethI potAnA dezanI niMdAne keNu sahana kare? - 167 kRSNa karatAM zreSTha he kuracaMdra rAjA? prakSapAtathI karelI rAjAonI kathA paNa anartha karanArI thAya che. ane vaLI mAdhavarAjAnI jema duHkhI thavAya che. 168. ardha bhAratamAM, dakSiNa dezamAM, jANe lakSmInA vAsarUpa kharekhara zrIpura nAme nagara hatuM. 169. te nagaranuM rakSaNa karavAmAM samartha, pRthvIrUpI strInA lalATamAM tilaka je, lakanuM rakSaNa karavAmAM samartha bhuvanapAla nAme rAjA hate. 170. tene ugatI evI prItirUpI velInA vanane meghajevI rUpasaMpattivALI bhavana suMdarI nAme rANI hatI. - 171. teja nagaramAM sajajanone AnaMda ApanAra naMda zeTha ane naMdA zeThANa banene deSanA ghara jevo mAdhava nAme putra thaye. 172. eka divasa sabhAmAM beThelA nagaralake paraspara premathI strIkathAo karavA lAgyA. 173. he sa! kahe, kayAM ane kayA dezanI strIo sArI che. A pramANe pUchyA chatAM kei bolyuM nahIM 174. tevAmAM hasatA mukhe sabhAmAM rahele mAdhava be sAcuM ja che, mane keralI strI game che.. 175 aho? kerala dezanI strIonA guNasamUhathI pUrita mArA hRdayamAM anya dezanI strIo mATe jagyA nathI. 16. zivanA trIjA netranA agnithI baLI gayeluM kAma keraladezanI strIonI daSTi vaDe jIvate che ema huM jANuM chuM.' " 177. je juvAna kAmakrIDAnA sukhane IcchatA hoya temaNe kerala dezanI strIone paraNavI joIe. 178. Ama tenuM bolavuM sAMbhaLI tenI paDakhe rahele kumAra caMdrazekhara kSaNamAM vicAra karavA lAgyo " 179. zuM Ane mArI strIne vega prApta thaye? nahIMtara tevI keraladezIya strInI A kema prazaMsA kare ? - 180. A gAmamAM mArI sI vinA keI keralI nathI. te A duSTanuM zuM talavArathI mastaka uDAvI dauM 181. koI divasa huM mArI nAkhIza ema vicArI caMdrazekhara rAjaputra ubhuM thayuM ane enI pAchaLa mAdhava uThayA. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 182. mAdhavanI pAse jaIne caMdrazekharanI patnInI dAsIe pUchayuM. he mahAbhAga? mAro mAlika ahiM che zuM ? - 183. pahelAM hatuM, atyAre che ke nahi tenI mane khabara nathI. A pramANe kahyuM. chatAM dAsI pAchI vaLI mahelamAM gaI 184. dUra rahelA kumAre paNa dAsInI sAthe bolatA mAdhavane joI pahelA vicAra sAce mAnyo. - 185. kumAre tIkSNa charI laI doDI, mAdhavane haNe. prAye vivekarahita che zuM karatA nathI? 186. te ghAtathI beheza thaIne ALoTavA lAge. tevA vIrathI karelA ghA zuM dukha nathI ApatA? Ape che. ' 187. mAdhavane pitA mAdhavane khATalAmAM nAkhI ghera laI gayA. vaidyane bolAvI. ghA rujhavIne sAre karyo. jeyuM? sIkathA anarthanuM mUla che. 188. kathA anarthanuM kAraNa jANI he kurucaMdra rAjA! kaMjUsanI sevAnI jema tuM tene cheDI de. 189 eka divasa mAdhave gharanI vAta karatAM svAdiSTa bhojananI banelI vAte karavA mAMDI. 10. te rasoImAM zAka dALa vagere meM banAvyAM che. temAM modaka bahu svAdiSTa banyA je traNa bhuvanamAM amUla 191. AmAM nagara zeTha mANeka vageree bhAta zAka AdinuM bhojana lIdhuM. jamyA bAda ghaNI pIDA utpanna thaI 12. te pIDA baMdha karavA zreSThavaidyone teDAvyA, teoe pUchayuM ke jeNe rasoI banAvI tene bolAve. 1lla. te nidAnanA anumAnathI cikitsA karIe. te vacana sAMbhaLI zeThe pitAnA mANasane bolAvavA mokalyA, 14. te rasoIne prakAra jANavA mATe mAdhavanI khabara kADhI, belA, chatAM paNa te tyAM AvavAne icchatuM nathI. 1lpa te nagarazeThanA mANase lAkaDIo mArIne tene zeThanI pAselaI gayA, ne tene pUchayuM ke rasoImAM rAte te zuM rAkhyuM hatuM. * 19. tenA bhojanathI mArA zarIramAM pIDA thAya che. aMjali joDI mAdhave kahyuM ke agya kAMI pakAvyuM nathI. 17. gusse thayelA zeThe tene kahyuM. he du? tuM tAre gunha chupAve che. mArI pIDAnuM kAraNa tuM ja che. 198. zeThanA hukamathI nekarothI pIDA pAmatA mAdhavane joI mAdhavanA mAtApitAe zeThanA pagamAM paDI, mAphI mAgIne cheDAvyuM. tulya che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199. AvI bhojananI kathA svabhAvathI anarthanuM mUla che mATe vivekI janethI vezyAnI jema te choDavA lAyaka che. 200. bIje divase vAcAla mAdhave pote loke AgaLa dezakathA karavA mAMDI. 201. badhA dezamAM magadha deza uttama che. sakala grahomAM jema sUrya zreSTha che tema 202. je dezamAM kamalane dhAraNa karatI paTarANI jevI jala bharelI vAvaDIo kamalone dhAraNa kare che. 203. te dezamAM lakarmayukta rAjabhavana jevuM- A sarovara kamalethI zobhe che. tarasane dUra karavA rAjabhuvanamAM dUdha pAna kare tema lake vAvaDIonAM jalapAna kare che. 204. je magadha dezamAM puNya kamAvavA leke dareka mArga para para bAMdhe che. jemAM musApharo pANI pIne hRdayamAM rahela tRSAne dUra kare che. 205. jayAM vikasvara vividha puSpovALA. vRkSethI haMmezA bAga zebhe che. pupa paNa gaMdha lethI AvatA bhramara samUha vaDe zobhe che. bhramare paNa karNapriya jhaMkAre vaDe zebhe che. - 206. je dezamAM vAvyA vagara ugatA durvAghAsanI jema, mahAna purUSane khAvA lAyaka upajatA dhAnya vaDe sukhI janatA kharAba svapnanI jema dukALanuM nAma nizAna jANatI nathI. 207. je rAjya roja yAtrALu pAsethI AtmazraddhAvALA puNyazAlIoe ApeluM tIrtha dravyane jANatA baMne lokanA bhaya nahi jANate khAya che te deza saurASTra buddhimAnene niMdanIya che. 208. jyAM zatruMjaya, giranAra, somanAtha pATaNa Adi tIrtho rahelAM che tyAM bhakti karI puNya meLavatA nathI. paNa yAtrALune caravRttithI pIDA kare che, te sAcuM che. - 209. A pramANe mAdhave kaheluM sAMbhaLI pitAnA dezanI niMdA karavAthI krodhI banelA surASTranA leka vaDe rAjAnA keTavAla pAse kahI te baMne paDakhe soTIo vaDe marAvAtAne pitAe mukAvyA ne davAthI sAre banAvyA. 210. he rAjana! anarthakArI dezakathAne dUrathI choDI de, kAraNa ke mazAna upara te kalaza caDhAvI duHkha sarjanArI che jenI prazaMsA karavAthI nirmalacaMdra jevI sarvane sukhakArI bane che. hasatAM paNa karelI niMdA duHkhane vistAra Ape che. ( 211. zrIpura nagaranA rAjAne siMhadatta nAmanA sAmaMte kahyuM. he deva nirbhaya, lu caMDasena rAjA balavAna senAyukta banI tArA dezane nAza kare che, ne killAmAM raheto hovAthI pakaDI zakAtuM nathI. 212 rAjA te sAMbhaLI sarva senA sahita dezanA sImADe gaye. te balavAna caMDasena reSa sahita sAme AvyA. baMdi pAThako vaDe stuti karAyelI baMne senA laDI. parAbhava pAmele caMDasena DI senA sahita nAzI gaye. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213. keTalAka balavAna haidhAo sAthe yazabhaMgI caMDasena cena pakSInA bhayathI durgA pakSI mALAmAM bharAI jAya temakilAmAM saMtAI gayA. killAnuM rakSaNa karatAM chatAM balavAna caMDasenane bAMdhIne pAcho vaLe tyAre pitAnuM nagara zUnya joIne rAjAe kAIne pUchayuM. 214. te be he rAjana! kayAMyathI AvI bhayanI khabare sAMbhaLI ke baLavAna te caMDasena zrIpura rAjAne jItaze tethI he leke bhAgI jAva. AvuM sAMbhaLI sarve leke nAzI gayA. tethI tAruM A nagara zUnya thayuM. 215. mUla vAtanI zodha karatA mAdhavanuM A kAma che. tema jANI tenI jIbha kApavAthI te marI durgatimAM gaye. A pramANe rAjAonI kathA paNa durjananI maitrI jevI tathA nadInA kAMThe rahelI chAyA jevI che. mATe he bhavya prayatnapUrvaka te rAjakathA cheDI de. 210. he rAjana! A pAMce pramAda cheDavA pUrvaka cittanI zuddhavRttithI kSamAdi dazavidha dharma pAlana karate muni bane che ane samyakatva mUla bAra aNuvrata pAlana karatA zrAvaka... bane che. sarva kalyANane hastagata karate AtmA mokSapadane meLave che. - 217. A lekane artha sarga 14mAM lakhAI gayA che te sva. pa. pU. A. bha. zrI vijaya dazana sUrIzvaranA ziSyaratna paMnyAsa priyaMkara vijayajI gaNivaye lakhyuM che. sujJa puruSoe truTi lAge te zuddha karIne vAMcavuM bhaNavuM. e ja abhyarthanA. sarga 18 mo 1 zubha dhyAnamAM rahelA, viSathI viramelA, ghAti karmothI rahita thayelA sAdhuo jene zuddha jJAnathI jANe che te zrI zAMtinAthaprabhu vaktA ane zrotAonA kalyANane kare 2. sakala parijana sahita zAMtijinanI dezanA sAMbhaLI, jANe amRta kuMDamAM snAna karI kucaMdra rAjAe zAMtinAtha bhagavAnane namIne vinaMti karI. 3. atinirmalajJAnI he prabhu! kyA karmathI meM A vizAla rAjya meLavyuM. tema bheMTaNAmAM pAMca saMkhyAthI adhika kaI vastu maLatI nathI. tenuM kAraNa zuM? te jaNAvo. 4. te bheTa vastuo strIo vagerene roja ApuM chuM. mane bhogavavAnI IcchA chatAM huM bhegavI zakto nathI. bIjAne ApuM ane huM bhegavuM nahi. tenuM kAraNa paNa kRpA karIne kahe. 5. zAMtijinezvara bolyA. he rAjana! supAtra dAna vaDe tamArA sahita pAMca purUSathI meLaveluM A sukRta che. A puNya kyAM ane kaI rIte meLavyuM te tame sAMbhaLo. 6. A dakSiNa bhAratamAM devanagarIsarakhuM kezala dezane zobhAvanAra, lakSmInA mahela jevuM moTuM zrIpura nAmanuM prasiddha nagara hatuM. 7. A uttama zrIpura nagaramAM vaNika kulamAM janmelA anupama prItivALA cAra mitro rahetA hatA, teonA nAmo A pramANe che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. temAM prazaMsA karavA yogya, dhanADhaya sudhI nAme pahele, bIje dhanapati nAme hatuM, trIje udAra vicAra vALo dhanada ne chelle nAma pramANe guNavALe dhanezvara hate. 9. 10. A saMsAramAM badhI jAtanA sukhanI IcchAvALA purUSae ghaNuM dravya kamAvyA sivAya, kaI divasa mananI IcchAo siddha thatI nathI. 11. te cAra mitre kathA vagere karatAM ghaNuM divasamAM eka moTI aTavI pAra utaryA. ghaNuM bhAtuM lAvyAM chatAM bIjA divase savAranA nAstA jeTaluM ja na rahyuM nahi. 12. tyAre te cAre mitroe kAusagga dhyAne rahelA, lekethI namaskAra karAtA, paraspara vireAdhI iMdriyone jItanAra keI tapasvI munine joyA, 13. samatA svarUpa A munivarane kAMIka ApIne pitAne janma sArthaka karIe. ema kSaNavAra vicArI te manasvIcAre bhAravAhaka (droNa) purUSane hitavacana kahyuM. 14 he droNa! tuM A sAdhu purUSane hamaNAM zeSa baceluM DuM bhAtu paNa Apa, te mATenA vacanathI udAra manathI saMtoSI droNe tenuM kahyuM mAnyuM 15 te cAre karatAM adhika bhAvathI teja kSaNe te te munine vaherAvI gayA bhavanA pApa nAza thaye chate aMtarAya rahita meTA bhegane ApanAruM zubha karma upArjana karyuM. 16. te sudhana vagere cArejaNA ratnadvIpamAM jaI uce vepAra karI, Icchita dhana meLavI, te badhA pitAnA zrI pura nagare pAchA AvyA, 17. jema kevalajJAna aMtamuhurtamAM mokSapada Ape che tema, te pAMce jaNAe supAtra dAnanA prabhAvathI meTe AnaMda meLavyuM. 18 teomAM bIjo ne cothe banne kAMIka mAyAvI hatA, pahele ane trIje e be jIva saraLa hatA, temAM droNa vizuddhabhAvanAyukta nirmalabuddhivALo hate. 19. temAM pahele droNa marIne hastinApuranA rAjAne putra tuM thaye he karUcaMdra! supAtra dAnanuM phala traNe lekanA manuSyane Azcaryacakti karanAruM kema nA thAya? 20 tuM jyAre garbhamAM AvyuM tyAre mAtAe svapnamAM mukhamAM praveza karate caMdra je. tethI pitAe janma mahotsava karI tAruM nAma kuracaMdra sthApyuM. 21 kAMpilyapura nAmanA uttama nagaramAM vaNika putra sudhana marIne dhanADhaya zeThanA ghera putrapaNe nAme vasaMtadevapaNe prasiddha thayA. 22. dhanada pitAnuM AyuSya pUrNa karI, kRtikA nagarImAM, karelI pratijJA pAlana karavAmAM zreSTha zrI kAmapAla nAme thaye. - ra3 mAyAvI te be vaNIka putrI marIne anukame abhimAnI madirA nAme thaI ane bIjI sarala svabhAvI kezarA thaI 24. temAM pahelI madirA saMkhapurImAM ane bIjI kezarA yaMtI nagarImAM utpanna thaI e cAre bAlyAvasthA vItAvI vanapaNane pAmyA. - 25. keI divasa sudhanane jIva vasaMtadeva dhana meLavavA pitAne pUchI jyatIpurImAM 'ge tyAM sArI rIte vepAra karatAM dhana meLavyuM, Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pitAnI zobhAthI naMdanavanane jItanAra evA ratinaMdana udyAnamAM AThamanA divase caMdra utsava jevA mATe, nirbhayapaNe svecchAthI vasaMtadeva pharavA gayo ra7. tyAM AvelI kezarAne joI kSaNavAramAM rAgI thayo. sukha ApatA vasaMta devane joI teNI paNa rAgavALI thaI. prANIone prIti thavI te pUrva bhavanuM kAraNa che. anyathA tema bane nahi, 28. pAse rahelA, ane pratikAraka, vaNika putra priyaMkarane pUchyuM ke A suMdara AkRti vALI kanyA kenI che! nAma zuM che! 29. teNe kahyuM ke he vasaMta deva! jayaMti devanI bahena paMcanaMdi zeThanI putrI A kezarA tuM jANa. 30. A sAMbhaLI vasaMtadeva pitAnA cittamAM vicAravA lAge A devAMganA sarakhI dIpatI kanyAne mAre kaI rIte meLavavI! 31. dhanADhaya chatAM paradezI hovAthI mANuM karyA chatAM, enA mAtA pitA tathA . bhAI vaDe A kanyA apAze nahIM. kAraNake A prema te niMdApAtra bane che. 32. tenA bhAI jayaMti sAthe atyaMta prema rAkhatAM nice mArA para te premavALI thaze. jethI mana malyA sivAya badhuM nakAmuM che. 33. A vAta hRdayathI vicArI, jayaMtidevanI sAthe, mitratA karavA mATe, tene ghera AvavA javAne prasaMga rAkhyA. 34. vasaMta trAtamAM jema kalpavRkSane puSpa Ave, patro Ave, tema A vasaMta devamAM maitrI paNa phalavALI thaI. 35. sajajana vasaMtane AmaMtraNa karI jayaMtideva pitAnA ghera lAvyAmoTA Azaya vALA, ghaNI ucitatAne sevanArA keI ThekANe zuM bhUla kare che? 36. tyAM puSpothI kAmadevanI pUjA karavAmAM lIna banelI kezarAne joI, vasaMta saMtoSa pAme, kAraNa ke strIne jevAthI je harSa thAya che te bIjAthI nahi. ' 37. jayaMtidevanA hAthathI puSpamAlA grahaNa karatAM vasaMta deva tarapha rAgathI kezarAe joyuM. zakuna tarIke kalyANa rUpI darzana bannene AnaMdakArI thaye. 38. dhAtrI putrI priyaMkarA nAmanI dAsIe te banenA bhAva jANyA, buddhimAne zuM na jANI zake ? teonI buddhi bIjAnA bhAvane jANanArI hoya che. 39. sarala jayaMtie vasaMtane Adara pUrvaka zreSThabhakitathI jamADI pote kapUra pAna bIDuM, caMdana tathA uttama vastrothI satkAra karyo. 40. madhura vANIthI priyaMkarA dAsIe te kezarAne kahyuM, he sakhi! tuM paNa vasaMtadevane gya satkAra kara. pitAnA bhAInI jema tAre paNa satkAra kare jaIe. 41. darzananI utkaMThA, lajjA, mada, pradanA prasaMga vaDe vyAkula cittavAlI te kezarAe vizvAsI dAsI priyaMkarAne kahyuM. he sakhi! tuMja ene ucita satkAra kara. 42. tyArabAda priyaMkarAe pitAnA AMgaNAmAM ugelA priyaMguvRkSanI navI maMjarI cUMTIne, kaMkalanA phale laI A vasaMtanI pAse AvI ane Adara pUrvaka bolI, Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. A mArI sakhI tane vasaMtadevane tuM mAre svAmI che mATe jAte hAthathI harSathI phule ane phale cUMTI lajajALuM te mArA hAthe bheTa Ape che. 44. A vasaMtadeve kezarA patnIe mekalelA hovAthI vANIthI avarNanIya harSane pAmatAM, priyaMkarAnA hasta kamalathI puSpa ane kola phale laI lIdhA. 45. te AnaMdita thayele, tene pitAnI viMTI ApIne kahyuM te A puSpAdi melyA te sAruM karyuM. pharI teNIne kaheje ke he manasvinI! mAre anukula tuM haMmezA kara. 46. A priyaMkarA jaIne prasanna thayelI teNe kaheluM jaNAvyuM vasanadevathI prazaMsA pAmelI kezarA meghanI garjanA sAMbhaLI mayurI jema te paNa AnaMdita banI. 47. te kezarAe eka divasa rAtrinA trIjA paheramAM pite mahAbalavAna ane hRdayamAM rahenAra evA vasaMtadeva sAthe mahotsava sahita paraNI. evuM svapnAmAM joyuM. 48. vasaMtadeve paNa te paMcanaMdi zeThanI putrI uttama guNavALI kezarA sAthe paro . tethI bIje mahAna AnaMda thayo. evuM svapna joyuM. 49 prabhAtamAM AveluM svapna, jANe be nidhi malyAnI jema teNe priyaMkarAnI AgaLa kahyuM. kAraNake te priyaMkarA kezarAnA mananI jANakAra che. mATe tenAthI citta maMdiranI jANa kArane gupta rAkhavuM emAM kAMI caturAI nathI. 50. he manasvinI ! A badhuM prApta thaze. tAre pharI ahiM saMzaya kare nahIM, A pramANe pAse ubhele kaI purehita bolyA. 51. he sakhi, A svapnathI tathA purohitanA vacana rUpI zAstra vANIthI janazruti vaDe ja dI tAre saMbaMdha vasaMtadevanI sAthe thaze. ema priyaMkarAe kezarAne kahyuM. para. pramoda bharelA manavALI priyaMkarAe vasaMtane te svapna kahyuM. pitAnA svapna sarakhuM hovAthI vasaMtadeve sAcuM mAnyuM. 53. ISTa bhASiNI priyaMkarAe pharI tene kahyuM, kezarA kanyAe je vAta mAnI tethI pitAnuM lagna saMzaya rahita thaze ema tuM jANa - 54. vasaMta cheH he priyaMkarA sAMbhaLa! je bhAgyathI kezarAnuM darzana thayuM teja bhAgyathI mAro saMbaMdha thaze. svIkAreluM kArya nIca mANasa paNa nAza karato nathI. 55. A vasaMtadeve, jayaMtinI bena kezarAnI bIjI muti rUpa rahelI priyaMkarAne pitAne vicAra jaNAvI tene satkAra karI mokalI ApI. 56. kezarA kanyAnI AgaLa priyaMkarAe prItivardhaka vasaMtadevane saMdezo jema jema kahyuM tema tema kezarA prema rUpI samudramAM DubavA lAgI. 57. paraspara saMdezA mokalavAmAM utsukatAvALA, priyaMkarAnI AvavAnI rAha jotA, vadhatA anurAgavALA te bannenA keTalAka divase yuganI jema pasAra thayA. 58. eka divasa zrI. paMcanaMdi zeThanA ghera thatAM vAInA nAda nagaranA strI janene utsavamAM gAvA mATe bolAvAtA pitAnA ghera rahelA vasaMta deve sAMbhaLyA. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 59zrI kAnya kumbha dezanA sudatta zeThanA putra varadatta mATe paMcanaMdi zeThe kezarAnA sagapaNa mATe IcchA karI. mATe vAjIMtra vAge che ema keIe kahyuM. 60. tene mukhathI samAcAra jANI muchita thayele moTA vAyuthI jema vRkSa paDe tema paDI gayo tyAre kezarAthI mokalAvAyelI priyaMkarAe kahela vacanothI zAMti meLavI. 61. kezarAe tene kahyuM che "pitAnA manamAM rahelA che svAmInAtha! mArA pitAe mAro vivAha anyajananI sAthe karyo che evuM sAMbhaLI tuM kheda na kara. 62. mArA vicArane nahiM jANatA mAtApitAne keNa aTakAve ? meM mArI IcchAthI jene pati mAnya teja mAre svAmI bIje nahiM. ema jANe. 63. he svAmI ? jo kamaLanI sUryane, rAtri caMdramAne, gaurI mahAdevane, lakSmI viSNune cheDI rahe te huM tane choDI bIjAne paraNuM. nahi te nahiM. 64. uttama hRdayavALA he Aryaputra? mArU vacana tArA hRdaya kamalamAM rahevuM joIe. he svAmInAtha? bhaviSya kALamAM mArI pratijJA sAcI kema na thAya? 65. kadAcita bhAgya viparIta thaIne tamArI sAthe vivAha na karI Ape te agnimAM paDIne maraNa pAmIza." 66. prazasya, sadguNI, vasaMtadeva priyaMkarAnI vANI sAMbhaLI bolyA, satyavANInI jema je svapna joyuM, te nirarthaka jatuM nathI. 67. he priyaMkarA? A mArI pratijJA hamaNAM tuM sAMbhaLa. je kezarAne huM na paraNuM te maraNane zaraNa thaIza. 68. tenI vANI sAMbhaLI priyakaMrA kezarA pAse AvI. amRta sarakhI tenI vANIthI sAMtvana ApI te kezarAne sukhI bana vI. 6te baMnene soga kaI rIte na thaze tyAre prAtaHkAlamAM kezarAne paraNavAne varagheDA sahita varadatta vagere AvyA. 70. te sAMbhaLI vasaMta pitAnA gharathI ekale nIkaLI kaI UdyAnamAM jaIne virahathI pIDAte, AkulacittavALo ciMtA karavA lAgyo. 71. A agya vivAha thaye chate nizcaye kezarA maraNa pAmaze. kAraNa ke strIonA mana kaMIka apriya vastu prApta thaye chate prANene nAza kare che. 72. eTalAmAM kezarA prema avasthA pAmIne mare nahi teTalAmAM tenI pahelAM marIne dekhADuM ke mArI sarakho bIjo koI premI nahi thAya. 73. buddhimAna vasaMtadeva zekathI pIDAtA pitAnA manamAM vicArI azoka vRkSanI ucca zAkhAe pitAne khesa bAMdhI pitAnI meLe gaLe phAMse nAkhe. 74. tene jaldI maravA mATe karela udyama joI te jhADImAMthI kaI zreSTha purUSa nIkaLI che, je tamArI sarakhA purUSone AtmaghAta na karavuM joIe. mATe tevuM sAhasa na kare. 75. pitAnA hAthathI tIkSaNa charI laI gaLAphAMse tarata kApI nAkhI be, he bheLAjana! A yogya nathI, AtmaghAtathI bIjuM kaI pApa nathI. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 76. vasaMtadeve paNa purUSane Ama kahyuM. mArI suMdara AkRtithI tuM suharSa dhAraNa kare che. je pAkelA IdavArUNa phala joIne mIThAza vinA koI AnaMda pAmate nathI. 77. strIne viyoga dUra karavA mATe maraNa sAdhatA mArA kaMTha pAzane kApI te haThathI antarAya kema karyo? 78. kayI strIne viraha kevI rIte thaze? ema puchyuM tyAre vasaMte kahyuM. teNe jevuM varNana hatuM tevuM kahI cheDI zAMti pAme. 798 suMdara buddhivALe tenuM AvuM duHkha sAMbhaLI te puruSa madhura vANIthI be tuM atyaMta duHkhI che chatAM tAre jIvanane tyAga karavo yogya nathI. 80. he bhadra? ISTa vastunI siddhi karavAnA ghaNA upAya nathI zuM? tethI zuM nakAmo mare che. A Apatti bhaviSyamAM durgati Apaze. 81. meM paNa AvI dazA pAmI kaI rIte mAruM jIvana meM bacAvyuM. pitAnA Icchitane meLavavA jIvate mANasa lAbhane pAme che. 82. huM kRtikA nagaramAM rahenAra nagarazeTha chuM. zrI kAmapAla nAme chuM. pitAnA zarIranI suMdara zebhA vaDe paNa kAmapAla chuM kAma pAlathI kArya karavAmAM huM majadura nathI. 83. badhAe dhananuM bhAna kare che paraMtu manuSyanuM nahi. ema vicArI eka divasa - juvAna evo huM artha meLavavA bIjA deza javA mATe gherathI nIkaLyA. 84. jema haMsa eka sarovarathI bIjA saravare jAya tema eka dezathI bIjA dezamAM jatAM, cAre bAju manuSyathI bharelA, zaMkhanI jevA ujajavala evA zaMkhapura nAmanA nagaramAM gaye. 85. te zaMkhapuramAM udyAnanI zobhAne dhAraNa karanAra zaMkhapAla nAmane yakSa hate. tenI je purUSe hRdayathI pUjA kare tene te kalpavRkSanI jema Icchita Ape che. . 86. eka divasa te UdyAnamAM yakSanA mahotsavamAM badhA nagaravAsI loko sAthe huM gayA. tyAM AmravRkSanI madhyamAM rahelI eka kanyAne meM je I. ( 87. zivapatinuM nAma zUlI sAMbhaLI kodhathI judI rahelI pArvatInI jevI A strIne joI kAmadevatAnAM pAMca bANa vaDe mAruM mana haNAyuM (kAmI banyA). - 88. sakhiyothI te mAruM nAma sAMbhaLI svAmInA bhAvane dekhADatI AnaMdayuktA teNe sakhInA hAthe kapura sahita pAna bIDAne apAvyuM. 89. tene potAnA hAthe grahaNa karatAM manamAM A vicAra Avyo ke mAre paNa kAMI ApavuM joIe. nahiM te kaMjusapaNuM mAruM prasiddha thaze. 90. leDhAnI sAMkaLe teDI pharate, jANe sAkSAta yamanA vAhanane bhrama dekhAData mada jharate keI hAthI khIlAne ukheDI te udyAnamAM AvyuM. - 91. mahAvatarahita svachaMdacArI hAthIne AmrakuMjamAM dekhI Ane sakala parivAra nAzI gayo. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 2. tema hAthI AvatAM bhayavALI banI gaI. rAhanI AgaLa jema caMdrakalA lIna thAya. 3. nirbhaya te hAthI jema sUMDhathI kamalane kheMce che. tema kanyAne kheMce che teTalAmAM jADI lAkaDI tenApUchaDAnA mUlanA bhAgamAM meM mArI. 94. te reSayukta hAthI kanyAne cheDI balanA abhimAnathI mArI tarapha vaLe. hAthIne chetarI-kanyAne laI bIje gaye. 5. pitAnI kAMtithI traNe lekanI strIone jItanArI tene ekAntamAM mukI. paraMtu ekAntamAM rahevAmAM asamartha tenuM hRdaya mArI sAthe cAlI AvyuM. 6. hAthI gayA pachI te kanyAne parivAra tyAM AvyuM te sArI buddhivALI madirA prANanuM rakSaNa karanAra mArI vAraMvAra harSathI prazaMsA karavA lAgI. 97. maMdagAminI te madirA sakhIo sahita pharI te AMbA nIce AvI. tyAM hAthInA sUMDhathI choDAtA ghaNA jalabiMduo pavana prerita thaIne AvyA. 98. tyAra pachI tenI sakhIo sahita bhaya bharelI cAre dizAmAM jatI rahI. te karyo ThekANe gaI tenI cAre bAju sArI rIte meM zedha karI. 99 bane AMkhanA tApane zamAvanArI kapUrakhaMDa jevI gera varNavALI te madirA mArA vaDe jevAI nahi. he mitra? kaThINa hRdaya vALe huM kAmapAla jIvuM chuM. te malaze evI beTI AzAvaDe aTakayuM che maraNa jenuM e huM ati niSphara thaIne jIvuM chuM. 100. tyArathI mAMDI pRthvImAM pharate, madirAnA rUpamAM unmatta banele huM suMdara upAya rahita ahiM Avyo chuM te he mitra, mArI jema tuM dhIraja dhAraNa kara. 101. he mitra strIne meLApa karavAmAM hamaNAM kAMI sukhapUrvaka upAya rahele che dukhI chatAM tane hitadAyaka kahuM chuM, tuM phegaTa na mara? - 102. kAle vivAha thaze, te ekalI ratisahita kAmadevanI pUjA karaze. A vidhi ghaNI sArI che. AthI Ane lepa na thAya. - 103. tenI pahelAM ja kaI dekhe nahi tema, saMdhyAkAle sAvadhAna thaI siddhine ApanAra kalpavRkSa jevA kAmanA madiramAM parAkramazAlI ApaNe bane chupI rIte rahIe. 104. he mitra? te maMdiramAM kezarAnA praveza vakhate kezarAnA vezane paherI huM tenA gharamAM rahI tena kulane cenacALathI moha pamADIza, 105. huM kezarAnA gharanA mArgamAM jatAM chatAM he mitra gRdhra jema mAMsanA TukaDAne upADe tema, teNIne upADIne nagara madhyamAM lAvIne tuM Icachita karaje.. 106. AvI amRta sarakhI vANIthI sIMcAyele te vasaMta zAMta thaIne mitrane be. he mitra AmAM mAruM kalyANa thaze ane tuM ugra duHkhamAM AvI paDIza ema mane lAge che. 107. najIkamAM rahelI kaI brAhmaNI strI DezInI chIka sAMbhaLIne vasaMtane kAmapAle kahyuM. he mitra! A chIMka zubha hovAthI mane thoDuM paNa duHkha thaze nahi. 108. paraMtu tArA hitamAM raMgAyela hovAthI mAropaNa nakakI udaya thaze. zuM zAstramAM sAMbhaLyuM nathI? papakArI manuSyane sukha ne yaza bane male che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 109 te samaye koI vRddha paMDita brAhmaNa koInA AgaLa Ama kahetuM hatuM ke tamAruM bannenuM kArya siddha thaze. emAM kAMI saMzaya kare nahIM. 110 kAmapAlanI vAta sAMbhaLI pitAnA vacce zakuna gAMTha bAMdhI vasatadeva mitra sAthe harSita thaIne ghera AvyA. 111. snAnAdi vidhi karI sAyaMkAle kAmadevanA maMdiramAM gayA ne kAmadevanI mUrti pAchaLa be jaNa saMtAIne beThA. 112. maMgala vAjiMtro vAgatA sAMbhaLI, pRthvI paranI urvazI jevI zobhA vALI kezarA AvI rahI che. ema manamAM bannee nizcaya karyo. 113. priya patine saMgama karanAra maMtrano jApa karatI anaMgamaMdiranA dvAramAM te kanyAe praveza karyo. 114. uMcA vimAnamAMthI devI utare tema pAlakhIthI utarI kAmadevanI pUjA karavA mATe, te tejasvI kanyAe priyaMkarAnA hAthathI puSpa lIdhA, 115 sakhi rahita ekalI kAmadevanA maMdiramAM gaI. saMzaya rahita thaIne kezarAe pitAnA hAthe maMdiranA dvAra baMdha karI dIdhAM. e kalpa che. 116. kAmadevane uddezI bhUmi para naivedya puSpa vaDe adhya ApIne pRthvI para namI. virahathI pIDAtI kezarA aMjali joDI stuti kare che. 117. Idrone paNa AjJA karanAra atyaMta balavAna, asura IndrothI pUjita, lakSmInA manorUpI kamalane khIlavAmAM sUrya sarakhA, he kAmadeva tame jyavaMtA vate. 118. sahelAIthI puSpAdi pAMca bANa vaDe jagatane jItanAra he deva! AvuM parAkama tamArAmAM ja che bIje nathI, evA tame dekhAva che. 119, prazaMsanIya adbhuta parAkrama vIrya che jenuM evAhe ataMgadeva! brahmA viSNu maheza e tripuTa paNa tAruM zAsana tyAgavA samartha nathI. enAthI bIjA kyA pratApanuM varNanaM karUM. 120. pitAnA svarUpane putrI kharekhara jANe che. emAM koI saMzaya nathI. mArA mananA jANakAra he kAmadeva! aniSTapati sAthe mane meLa na karAva.' 121. badhAonI IrachAo tuM pUrNa kare che. AvI jenI traNelekamAM prasiddhi che. evA tame mAre pati nathI ApatA temAM mAruM bhAgya ja niMdA lAyaka che zuM? - 122. he kAmadeva, je A janmamAM mAro pati vasaMtadeva nahi male te bIjA janmamAM Aja svAmI mane Apaje. bIjAne huM IcchatI nathI. 123. Ama belI zIvra teraNe Talle) pAze bAMdhI gaLAmAM bAMdhavA mATe IcchA karI. teTalAmAM tenI AgaLa vasaMtadeva pragaTa thayo. 124. he priye, tuM sAhasa na kara. Ama kahI te pAzane vasaMte kholI nAkhe, mAre pati ekadama ahiM kayAMthI AvyA te Azcarya anubhavavA lAgI. - 125 sajajana vasaMte kahyuM, he strI ! jIvate huM tAre svAmI chuM. A jenA mATe te - sAhasa karyuM te tenAthI bIjuM zuM duSkara che. 10 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 12. A mitranA vicArathI pahelAM praveza karIne kAmanI AturatAthI tane haraNa karavAnI IcchAthI ahiM raheluM chuM. mArI sAthe tamAre saMpUrNa veSa AbhUSaNa Adi mArA mitrane ApI de. jethI tAro veza paherI tArA pitAne ghera jaIne rahe. 127. he kamalAMgI, tAro veSa paherI tArA ghera gaye chate rAtamAM bane jaNa ahIMthI nIkaLI, IcchA pramANe kaI nagaramAM jaIzu. A sAMbhaLI kAmapAlane pitAne veSa Ape ane kAmadevanI murti pAchaLa kezarA sAthe khuzI thaIne vasaMta rahyo. 128. sugaMdhI puSpa vaDe kAmadevanI pUjA karI oDhaNImAM mukha chUpAvIne suMdara gati vALe kezarAnA vastra AbhUSaNa dhAraNa karanAra te suMdara kAmapAla jaldI dvAra ughADI bahAra AvI sakhIe hAtha apAyele manuSyothI upADAtI pAlakhImAM beThe. 129 pAlakhI upADanAra puruSa vaDe laI javAtI pAlakhI paMcanaMdi zeThanA ghera AvI. jaldI priyaMkarA sakhIthI pAlakhIthI utArI senAnA Asana para beThI. he kezarA? svAminA mATe kAmadevane maMtra yAda karatI besa. kemake jIne maMtrathI icchita artha siddha thAya che. 13tenA kahyA bAda te cAlI gaI. kAma egya karI maMtra smaraNa kahyuM. tyAM paNa tenI strI madirA kezarAnA mAmAnI putrI utsavamAM lAvelI zaMkhapurathI jadI ahiM AvI. 131 madirA tenI AgaLa besIne unhA unDA zvAsozvAsa letI te bolI he kezarA? bhAgyAdhIna kAryamAM tuM kheda kema kare che! he priya sakhI! puNyavAna kulavAna tAro pati che. pitAnA nagaramAM gayelI sukha saMpatti ApanAra mArI sakhIo vaDe sAMbhaLyuM che. 132. he sakhI, tane AzvAsana ApavAne mATe kahuM chuM ke priyanA viyogathI ghaNuM dukha meM bhagavyuM. he sakhI jyAre vidhi vakatA seve che tyAre aka maMgala kare che. ane anukula hoya che tyAre Icchita Ape che. 133. he sakhI, varNavavA gya tuM dhanyA che. pitAnA patinI sAthe. bAlavA cAlavAthI, jevAthI atyaMta sukha meLavyuM ane mAruM ati duHkhathI bhareluM vRttAMta sAMbhaLa. eka divasa zrI zaMkha yakSanA utsavamAM sakhio sAthe huM gaI hatI. 134. tyAM ekAntamAM azoka vRkSanAM pAMdaDAM cuMTatAM te vRkSanA mUlamAM AkRtithI kAmadeva jevA yuvAna puruSane meM joye, he sakhI? rAgavALA manathI meM tene tAMbula mokalAvyuM, tethI te dayAnidhie medonmatta hAthIthI mAruM rakSaNa karyuM. 135. te manmatta hAthIthI bhaya pAmelI vAraMvAra te purUSane jotI huM sakhIo sAthe cAlI gaI, paNa pachI te yuvAna purUSane kayAMya na jevAthI khaMbhamAM bAMdhelI hAthINa jevI vaLI gADha pAMjarAmAM purAyelI duHkhI menA jevI ghaNuM duHkhathI huM jIvuM chuM. 136. he priyasakhi kezarA? svapna zivAya tene huM kyAMya dekhAtI nathI, bhAgya prasanna thaze tyAre ja te dekhAze. duHkha haLavuM karavA he kezarA! tArI AgaLa A meM kahyuM. jevI rIte duHkhI duHkhane oLakhe che tevI rIte sukhI duHkhane oLakhate nathI. 137. he sakhi! tethI kheda cheDa, manane prasanna karanAra jaine dhAraNa kara. pUjAyelI A vidhi tane sukha Apaze. maMtrAdi anuSThAna karelAM kadi nakAmAM jatAM nathI. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 138. te kAmapAle sADI dUra khaseDI pragaTa thaI tene kahyuM he raMgabharelI madirA? jene tuM haMmezAM Irache che te pahelAM joyele tAro svAmI huM chuM. 139, he vahAlI ! hamaNAM lagna muharta najIka che. je dvArathI jaldI nIkaLI javAya te dvAra batAva, teNe pAchaLane vanamAM javAne raste tene dekhAze ane teja raste kAmAtura te kAmapAla madirAnI sAthe gaye. 140. A hastinApuramAM prathamathI Avela vasaMtadevane malI strI sahita kAmapAla ghaNe khuza thaye. he kurucaMda? pUrvajanmanA premathI A banne upahAra tarIke pAMca vastu Ape che. tArI AgaLa beThelA e cArane tuM oLakha. 141. he rAjA atyaMta najIka rahelA vasaMta Adi cAra sAthe Aja tame atyAre bhogavavAne samartha cho. puNya karavAmAM hetuvinA sahAya karanAra A cArane satkAra karyA vinA te ATalA kAlasudhI kaMI paNa bhogavyuM nahi. 142. A pramANe dezanA sAMbhaLI te pAMca jaNAne pUrvabhavanuM jJAna thayuM. sthira premamAM nimittabhUta pUrvajanmanI mitratA batAvanAra kalyANakArI prabhu zAMtinAthane namaskAra karI sukhane Icchate kurucaMdra rAjA paNa pUrva premathI cAreyane bhAInI jema Icchate pitAne ghera laI gaye ' 143. Ane artha pUrvanI jema jANave, A aDhAramA sagane artha A ma. zrI vijyadanasUrIzvaranA ziSyaratna paMnyAsa priyaMkara vijyajI gaNiva lakhe che. sarga 19 1. jeo pRthvI para vicaratAM ane dezanA detAM cAre tarapha savAsa yojanA mAri duSkALa tathA rogo zAMta thAya che evA zAMtinAtha prabhu tamArA atyaMta kalyANa mATe thAva. 2. tatvavRtti vaDe nimala ane samatA yukta prabhu nagarajana jevA grAmINa jananA cittamAM ApatA hatA. 3. kAma krodhAdi kaSAya rUpI agnivaDe saMtapta thayelA vizvarUpI bagIcAne dezanArUpI jalataraMgavaDe pUrNapaNe siMcatA, svacchajalavALA vAdaLa jevA Azrava nirodha cAritra vALA prabhu vicaryA. 4. jagatamAM vyApelA mahAkArane vANIrUpI kiraNo vaDe nAza karIne bhavyajIva rUpI kamalene vikAza karatA, kekapakSI jevA lekenA mithyAjJAnajanita duHkhane bhedatA sUrya jevA prabhu vicaryA. 5. mastaka upara AkAzamAM geLa traNanimala chatraratnanA bahAne pUrvathI ArAdhelI " jJAna darzana cAritra rUpa Atmika ratnatrayIne dhAraNa karatA, kRtajJatAne pragaTa karatA prabhu vizvamAM vicaryA. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 6. ucchakhala tathA vadhatA vayavALA evA pracaMDa mohathI jJAnahIna hovAthI trAsa pAmelA ziSyavargone samyakatvanI prApti mATe "tame Dare nahi mArI pAse Avo tamane samyaktvanI prApti thaze." A vicArathI jANe urdhva dhvajAo pharake che. 7. pitAnI prAcIna zobhAvaDe ati pragaTa kAti che jenI evA suvarNa kamalane caraNa kamalenI nIce rAkhatA, sarvotkRSTa nispRhapaNAne jaNAvatA me kSane meLavavAmAM ektAna banelA, 8. vaLI eka hajAra ArA dhAraNa karatA, zobhatA, dedIpyamAna vizvanA mahAnA kArane nAza karatA dharmacaka vaDe sUryane jItatA vicaryA. - 9. IndrANIoe harSathI nAkhelI dhANI jevI kAntivALA, jabUdvIpanA caMdranI snAne jItanAra evA be cAmara vaDe viMjhAtA prabhu vicaryA. 10. sArA rAgavALA, gAMdharvo vaDe gavAtAM, zuddha zraddhAvALA cAraNethI stuti karatA, AkAzamAM rahelA khecara ane khecarI vaDe aMguliovaDe dekhADAyelA prabhu. 11. pApa vyApAranA sarvathI ane dezathI tyAgane dekhADatA, AkAza mArgamAM deva dubhinA nAda pUrvaka sarva ThekANe dharma sthApana karatA prabhu. 12, kukathI baLelA bhavyajIvarUpI kSetramAM sajJAnarUpI haLavaDe kheDIne svaccha bhAvanA rUpI jalavaDe siMcIne samyakatva rUpI bIjane vAvatA jJAnaguru vicaryA. 13. sAme AvatA pakSio jamaNI pradakSiNA detA ane tenA manamAM namratA upajAvatA, kAMTA jevA mithyASTiene nIcA namAvatA prabhu 14. samyaktvayukta zrAvakasamUha jevA rastAmAM ugelA vRkSone nIcA namAvatA, ari haMta prabhu pratihArya yukta saurASTra dezamAM vicaryA 3 thI 14. 15. saurASTra dezamAM unALAmAM cAlatA reMTanA avAjane jAtrALu sAMbhaLI prathama zrama dUra kare che pachI ThaMDuM jala pIne khuza thAya che. 16. bIjanA caMdrane dekhI samudramAM bharatI utpanna thAya che. ema joIne putramAM asAdhAraNa prema karatAM tyAMnA leke zIkhyA. 17. samIpamAM rahelA samudranI sevAthI leke gaMbhIratAthI lakSmIvALA banyA. kAraNa ke sevelA mahApurUSathI zuM prApta thatuM nathI? 18. jalayaMtra svAminA upadezathI ucita satkAra karavAmAM kuzaLa tyAMnA loko AvelA musApharone kuzala prazna pUche che. 19. sajajana purUSe dudhapIne, mAdhavI tathA khajuronAM phale khAIne tathA nAgara velanA pAna khAIne mastaka DolAvatA devanI stuti kare che. 20. je dezamAM nALiyera jevaDA, madhuratAmAM sAkaranA khaMDa jevA tathA rAjAone khAvAlAyaka Amraphalane joI kene Azcarya nA thAya. ! 21. je dezamAM devAdhideva rASabhadeva, somanAtha pATaNamAM rahela caMdraprabhasvAmI ane giranAramAM neminAtha svAmInI jAtrA karatAM loko potAnA janmane saphala mAne che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 22. zuM A dezamAM ratnonI tathA vastronI khANa che! je nA hoya te suMdara vastro ane ratna kyAMthI maLe ! ema yAtriko vicAre che. 23. suMdara vastro, deva yogya bhojana, sUryanA rathamAM rahelA ghaDA jevA ghaDAo tathA lakSmInA rUpa jevI strIone joI paMDitae ene punyanuM ja phala kahyuM che. ra4. je dezamAM mAra zabda kAmadevamAM tathA dArA zabda strIomAM tathA kAla zabda kALA varNamAM vApare che. bIjo artha kaI jANatuM nathI. 25. puNyarUpI kamalene vikasAvavAmAM sUrya jevA, uttama suvarNanI kAyAvALA vItarAga prabhu zrI zAMtinAtha svAmI zatruMjaya parvata para caDyA. 26. je parvata upara tela vinA auSadhio rAtrimAM prakAza karatI hatI te sImADAnA lokone Azcarya pamADatI dIvALI parvanI yAda Ape che. ra7. vAdaLonI paMkti AkAzamAM AlaMbana vinA pavana vaDe gati karIne Ave che. ane pavana rahita zikhara upara rahe che. tema ja A pradezamAM mithyAjJAnanA nAzathI zIvra mokSa meLave che. - 28. lAlavaNuM vALI gereyaka dhAtu batAvIne je parvata jAtrIone upadeza Ape che. ke ahIM ghaNuM bhavya rAga-moha cheDIne AtmaniSTha banI mekSe gayA che. 29. A parvata upara jharaNAthI uThelA jala kaNiyAne zaradacaMdranI cAMdanIthI banelA mitI nA hoya ema mAnIne bheLI khecarIo hAthathI grahaNa karatI pitAnA pati vaDe kAI I 30. sarva lakSmInA nivAsa rUpa, kevalajJAnathI zobhatA, devendro vaDe sevAtA, pitAnI IcchAthI zAMtinAtha prabhu jyAre zatruMjya parvata para AvyA tyAre IndrAdithI yukta janma kalyANakanA AzrayabhUta meruparvatane A parvata hasyo. 31. dee pUrva pramANe azokavRkSAdi yukta racela samavasaraNamAM besIne prabhue amRtasarakhI dezanAthI samasta chane abhayadAnane upadeza ApyA. '' 32. dezanA pUrNa thayA bAda, prabhune hAtha joDI Indra kahyuM ke he svAmI ! mArA para anugraha karI mArI AgaLa A zatruMjaya tIrthanuM mAhAsya Apa jaNAvo. - 33. tyAre zAMtinAtha prabhue A parvatanuM mAhAsya kahevA mAMDayuM. he zaka! aSTApada parvata karatAM paNa zreSTha ane prathama tIrtha tarI - 34. he Idra ! rUSabhadeva bhagavaMte meharUpI hAthIone nAza karavAmAM siMha jevA puMDarIka munine uddezIne A siddhakSetra che. ema upaderyuM hatuM. 35. paMDite A parvatanAM traNa nAmo kahe che. temAM prathama "zatruMjaya nAma che. kAraNake saMsAra samudramAM bhamaNanuM kAraNa krodha che. te krodha rUpI zatrune nAza karate hevAthI A parvata zatrujya nAmathI prakhyAta che. 36. kevalI arihaMtee kahyuM che ke pApanA nAzakAraka tathA AtmAne vimala banAvate hovAthI AnuM bIjuM nAma vimalAcala che. ahiM puMDarIka gaNadhara mekSe gayA hatA tethI A parvatanuM nAma puMDarIka giri che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 36. bhavya jIvonA tApane nAza karavAmAM kamala sarakhA, tathA puMDarIka munine anusaratA kara muni ahIM siddha thayA. tethI A parvatanuM nAma siddhakSetra che. 38. prathama tIrthaMkaranA mukhakamalathI A parvatane adbhuta prabhAva sAMbhaLI, bharata cakravatIe ahiM AvI uttama ratnanA daherAsaramAM pitA putranI (zrI rUSabhadevasvAmI tathA puMDarIka gaNadharanI) mUrti padharAvI. 3bolyA ke mArI pahelAM paMdara tIrthaMkare A giri upara AvyA hatA ane have pachI zrI neminAthane choDIne sAta tIrthakaro A parvata upara Avaze ane A girinI sparzana karaze. 40. A parvatanA ucca prabhAvane huM kahuM chuM. zrI rASabhadeva bhagavAnanA putrapautro badhAe A parvata upara caDhIne lekamAM uttama sthAna siddhazilAne meLavyuM che. 41. saMsAra samudramAM DUbatA lokone tAravA mATe keDa bAdhI raheluM, durjaya, abhimAnI meharAjAnA krodhAdi sainyane potAnI zaktithI rokavA A tIrtha samartha che. 42. sAce sAcI prabhunI vANI sAMbhaLI Indra zAMti jInezvarane bhakti pUrvaka namyo, pachI svAdhIna bhAvALA, devAdhideva devajIMdAmAM vizrAMti levA padhAryA. 43. rAtrie manuSyo gaye chate zrI rUSabhadevanI mUrti AgaLa surendra apsarAomAM zreSTha evI raMbhA sahita saMgIta zarU karyuM 44. cAre prakAre prasiddha tatAdi vAjIMtro vAgatAM chatAM gAnAra, vagADanAra ane jenAranA bhAva zuddhithI cAre gatinAM duHkha nAza thayAM 45 bhAdaravA mAsanI meghagarjanAne jItanArA, cAra prakAranA vAjiMtranAM tathA gAyake nA zabdo sAMbhaLI, tyAM rahelA zabda, rUpa, rasa gaMdha sparza e pAMce pratyakSa viSaye ISya AvavAthI cAlyA gayA. 46. jyAM pratimA rUpe sAkSAta rUSabhadeva kaSTA che, jyAM saMgIta ratnane AraMbha karanAra zaka che, jyAM devImAM varNanIya nartakI raMbhA che te saMgIta zuM lakattara na thAya? thAya ja. 47. tIrthakara zrI AdinAthanI AgaLa suMdara nAca karatI raMbhA, hAtha ane paga dekhADatI zobhatI hatI. kAraNake, prabhu sAmudrika zAstranA pAraMgata che. 48. koI devI mArA vaMzanI khyAti nahi thAya, ema cittamAM dhArI IdranI AgaLa vAMsaLI nAmanuM vAjitra vagADavA lAgI 49. dara vAjiMtranA zabdo pramANe paganA ThekAthI A puMDarIka giri kaMpAyamAna thaze. ema manamAM vicArI dhIre dhIre raMbhA lIlA pUrvaka nRtya kare che. 50. pitAnA stana karatAM A vINAnuM tuMbaDuM meTuM che ke sarakhuM che. te jANavA kaI tuMbaDAne hadaya AgaLa thApI vINA vagADavA lAgI. 51. zakanI AjJAthI bhAvanA bhAvatA keTalAka devoe gIta gAyA. te gIta sAMbhaLI varganA amRta karatAM adhika mAnavA lAgyA. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para. pitAnI bhaktine saMgIta dvArA netA che aneka abhinayavALuM uttama raMbhAnuM nRtya jotAM pitAnA sahastra netrane tathA aizvaryane saphala mAnyAM 53. tyAM ekAgra citta pUrvaka nRtyane jotAM niraMtara dee potAnA ninimeSapaNAnI prazaMsA karI jethI pUrvabhavamAM mAre viddha na hatuM ema mAnyuM. 54. raMbhAne nAca joI harSita thaIne dAnazIMDa I kAMI ApyuM nahiM. kAraNake bhAvathI nAca karavAnuM phala devAdhideva ja ApavA samartha che bIjuM kaI nahi. 55. tIrthaMkaranI AgaLa sauthI zreSTha gAMdharvo gAtA chatAM raMbhAnA nRtyamAM datacitta banelA deve jANe maMtrathI taMbhita thayelA nA hoya athavA dhyAnastha kiMvA citrita na hoya evA vicAre kone AvyA nahI ! 56. raMbhA nAcavA taiyAra thaI tyAre devAe prathama mRdaMga vagADe eTalA mATe lekamAM nutyamAM, utsavamAM zarUmAM mRdaMga vagADavAnI pravRtti che. - 57. svarganA bhegamAM Asakta banIne ahiM nahIM AvelA devane bolAvavA mATe dee bherI vagADI. - 58. tyAM I sthira cakSu rAkhIne te vividha prakAranuM nRtya joyuM ane tene jovAne sUrya pUrvAcala parvata upara caDhaye, - 59 Idra prAtaH kAlamAM AdIzvarane vaMdana karI vicaratA salamA zAMtijinane namaskAra karI, deva sahita pitAnA saudharma vimAnamAM prApta thaye. 60. kAmadevane jItanArA, AjJAmAM pradhAna, bhagavAna zAMti jinanA utkRSTa bAsaTha hajAra sAdhuo thayA 61. ugracAritra pAlana karanArI zAMti jinanI sAdhvIonI utkRSTa saMkhyA ekasaTha hajAra chasenI thaI. - 62. jJAnamAM pradhAna cauda pUrvIe AThaso thayA ane avadhijJAnIonI utkRSTa saMkhyA traNa hajAra munionI hatI. cothuM manaparyAya jJAna tenAthI sahita cAra hajAra utkRSTa bhagavAnanI parSadA hatI. 63. zAMti janane utkRSTa cAra hajAra ane upara traNa kevalajJAnI hatA. samakita dhArI ane vaikriya labdhivALA cha hajAra munionI utkRSTI saMkhyA thaI. " 64. zAMtinAtha bhagavAne devene paNa vAdamAM jItanAra behajAra ane cAra vAdionI utkRSTI saMpadA thaI. jaina dharmanA jJAtA zrAvakanI utkRSTa saMpadA belAkha ane nevu. hajAranI thaI 65. zAMtijinanI traNa lAkha ane trANuDajAra zrAvikAnI utkRSTI saMkhyA thaI 1 lAkhavarSanA AyuSyavALA bhagavAna A pRthvIne caraNa kamalethI pAvana karatAM vicaryA. - 66. zAMtijinezvara sAdhupaNAmAM paccIsa hajAravarSa vicarI bhavyajIvonA pApane nAza karatA, dharma dezanA ApatA, pitAne nirvANa kAla jANuM navaso uttama sAdhuo sAthe sameta Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikhara nAmanA parvata upara caDhI aNasaNa AdarIne rahyA zokAtura cittathI najIkanA rAjAo tyAM AvyA, - 67. je jagatamAM trIza atizaya vALA che tevA, kevalI, tIrthaMkaranAM AyuSya paNa sthira hotAM nathI te ApaNuM AyuSya kayAMthI sthira thAya! IdranA sihAsane kaMpavA lAgyA avadhijJAnathI jANI, deve sahita iMdra jaladI sameta zikhara parvata upara Avyo. 68. je prabhunI karaDe dee animeSapaNe sevA karI ane manuSyae prabhunI sevA animeSabhAve karI, svabhAvikabhedabhAvarahita sevAtA prabhu animeSapaNAne prApta thayA (nirvANa pAmyA.) 69. eka mAsanuM aNusaNa purUM thatAM, jeTha mAsanI vada terasanA divase, bharaNa nakSatramAM caMdrane yoga prApta thaye chate nityAnaMdamaya zrI zAMtijinevara mokSa sukhane pAmyA. 70. zAMtinAtha prabhue bAdara kAya gavaDe bAdaravA)oga, tathA bAMdaramane yoga rokyo ne sUkSma kAyAgavaDe. bAdara kAyA vegane rokI jaladI sUphamavacanaga ane sUma manegane roko. pachI trIjA sUkSmakriyA nAmanA dhyAnathI sUkSma kAyAgane rodha, tarataja cothA naSTakriyA dhyAnathI apratipAti zukala dhyAnamAM vartavA lAgyA. 71. pAMca husvAkSara (34) bolavA mAtramAM aghAtI, zeSacAra karmonI prakRtine kSayakarI, caudame guNaThANe agI banyA. sAthe pakRtithI sarala svabhAvI, kSINamehavALA munio paNa anaMta catuSkane varyA ane prabhu siddhazilAmAM gayA. leparahita tuMbaDInI jema lokenA agrabhAge eka samayamAM jaIne rahyA. arthAta sarvakama rahita mokSe gayA, 72. A saMsAramAM manuSyabhavamAM jIvane tuccha, kSaNa bhaMgura, vinAzakArI, udAramanathI je kAMI sukha ApyuM te mATe anaMtasukha, zAzvatane avinAzI rUpa prabhu zAMtinAtha anaMta sukhane pAmyA, teja samaye narakamAM rahelA nArako paNa sukhI thayA, 73. mahAnaMda (mokSa) nAmanA nagaramAM zAMti jInezvara gaye chate, Idra zekAkula banya, ane bolyo ke he tIrthezvara! duHkharUpI magaramacothI bharelA A saMsAra samudramAM paDatA jenuM tamArA vinA bIja keNa rakSaNa karaze? . 74. A jagatamAM keIka putravinAnA, keI rAjasanmAna vinAnA, keI asAdhyavyAdhivALA, tema dAridrayarUpI dAvAnalenI nAnI moTI seMkaDo javAlAothI baLatA, vaLI jyAM saMtoSa rUpIjalanI kuvA rahita, vaLI kAmanI tRSNarUpI lAlacothI saLagatA A saMsAra araNyane meghanI sarakhA, ApanA vinA, keNa bujhavI zakaze? 76. caMdra vinA rAta, dIvA vinA ghara, kamalavinA taLAva sUryavinA divasa, nItivinAnerAjA, viveka vinAnuM dAna jema zobhatuM nathI. tema ApanA vinA he prabhu! A leka zebhata nathI, 77. A pramANe prabhunI stutirUpa vilApa karatA ane pitAnA AtmAmAM samatA dhAraNa karatA IMdra zokAkula devane upadezI zAMta banAvyA, Abhigika de vaDe naMdana vanamAMthI divyakASTa maMgAvI pUrva dizAmAM goLAkAra citA racAvI. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78. IphavAku vaMzamAM utpanna thayelA munionA deha mATe IMdranA hukamathI devoe dakSiNa dizAmAM cAra khuNa vALI citA banAvI tathA anya vaMzamAM janmelA mekSa pAmelA munio mATe bIjA devoe pazcima dizAmAM teja pramANe citA banAvI. svAminA hukamathI sevake zuM zuM nathI karatA? 79 prabhunA zarIrane kSIra samudranA nirmala jalavaDe snAna karAvI, caMdanathI vilepana karI, caMdrakiraNanA jevA ujavala devadUSya vastro paherAvI puSpothI pUjA karI. tevI ja rIte dee bIjA munionA dehanI pUjA Adi karI jaldI zibikAmAM padharAvyA, " 80. bedapUrvaka iMdra zibikAne pitAnA mastake upADI cA, bIjA hajAre de bIjI be zibikAne upADIne cAlyA ( 81. IMdrANI tathA raMbhA vagere devIo uMcAsvarathI gAtI ane rAsaDA letI cAlavA lAgI. prabhunI AgaLa saMgIta karatA gAMdharva de cAlyA. keIke deva divya varanI vRSTi karavA lAgyA. hajAre devanI paMkti prabhujIne vaMdanA karatI namavA lAgI, vaLI kaIka deve kezarIyA raMga chAMTavAnA bahAne manathI prabhunI bhakti karatA nIkaLyA, - 82. prabhunI AgaLa kaI ka deve kRznAgurU dhUpa karatA hatA, keTalAka deve sugaMdhi puSponI mALAo varSAvatA hatA. keTalAka de saMpUrNa deSa dUra karavA mATe caDhelA nimalya puSpane teDatA chatA cAlyA. - 83. prabhunA aMtima darzana hevAthI jenAra mATe pagale pagale ubhA rahetA, de tathA idro traNa zibikAo upADI citAnI najIka AvyA. 84 i khedapUrvaka pUrva dizAmAM goLAkAra banAvelI moTI ciMtAmAM prabhunA dehane mukyA bIjA dee be cerasa citAmAM banne jAtanA muni dehane mukyA. 85 vahinakumAra dee citAmAM agni nAkhyo. vAyukumAra dee vAyu nAkhI, citAne agnijavAlA vaDe pragaTa karI. bIjA deve kaEradhUpa vigere temAM nAkhavA lAgyA, traNe citAmAMthI uDelI dhUmanI paMkti jANe prabhunA viraha kAlamAM traNabhuvanamAM zoka ApanArI thaI 86. vAyunA saMbaMdhathI uce baLate agni traNe citAmAMthavI ke lajJAnanA traNa prakAra nA batAvatuM hoya, tema zobhe che. ' 88. agnithI baLI carabI meda vigere rahita zaddha asthi thaye chate meghakumAra dee samudranA jalanI varSA karI citAThArI dIdhI pachI I prabhunI uparanI jamaNI dADhA grahaNa karI. camare doSara karanArI nIcenI DAbI dADhA lIdhI. bIjA IMdroe dAMta vigere lIdhA rAjAoe bhasma lIdhI ane manuSyoe dhUli lIdhI jinanI citAnA sthAne idroe ratna sUpa banAvyA. 8. zAMtijinezvaranAM kumAra avasthAmAM paccIza hajAra varSa vItyAM. rAjya, cakavati padavI temaja dIkSAmAM kula eka lAkha varSanuM AyuSya vItAvyuM te dharmanAtha svAminA nirvAzuthI palyopama ochuM evA traNasAgaropama kAla gaye chate zrI zAMtijinezvaranuM nirvANu thayuM. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 90. susama nAmanA cothA ArAmAM ratnastupa para suMdara prazasti I droe lakhI ne idro parivAra rahita naMdIzvaradvIpamAM jaI ATha divasane utsava karI zeka rahita, AnaMda pUrNa cittavALA banI pitAnA vimAne vaDe pita pitAnA sthAne gayA.' - 91. prabhunA cakAyudha nAmanA gaNadhara tIvratApa vaDe duSkarmone haNI kevalajJAna pAmI lAMbA kALa sudhI A pRthvItala para vicarI, bhavya jIne pratibaMdha karI, koTizilA tIrthamAM mokSe gayA. 2. jeo cakravatinI svAdhIne lakSamI. bhagavI ane tene tyAga karI moha rAjAne haNI nAMkhI, kevalajJAnanI sahacAriNI mukti zrImatIne varyA tevA zAMtijinezvara haMmezAM tamAruM kalyANa karo. 93 artha pUrvanI jema jANI le. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti 1. atyaMta premathI judA judA IMdrothI sevAne lAkho yojana vistAravALe, uMce, meru parvatanA jevo ane te aMtakAlamAM sthira rahele, siddha thavAnI IcchAvALe A cAlu bRhad gaccha cirakAlaparyata jayavaMte rahe. - 2. je bhavyajIva rUpI kamalone vikasAvanAra, zvetAMbaramAM ziromaNi, sarva dizAmAM ajJAnarUpI aMdhakArane nAza karanAra ane garachamAM sUrya jevA prakAzatA zrI municaMdra sUri thayA. jemaNe jIvonI sAthe mitrabhAva rAkhatA samyakajJAnane ApyuM. 3. udhyAmala parvatane zobhAvavAmAM sUrya sarakhA, pholela kumudacaMdra digaMbara matanuM khaMDana karI prakhyAta kIrtivALA, vaLI tAparUpI Apada dUra karavAthI harSita banelA sajajane vaDe niraMtara sevA, pATaparaMparAe AcArya mahArAja zrI devasUri lAMbA kALa sudhI jyavaMta varto. . 4. temanI pATe addabhuta buddhivALA, samatArasanA samudra; jenA caraNa kamalamAM lakSamIbirAje che, jenI sAthe prItipUrvaka sarasvatI rahe che evA bhakta le ke vaDe vaMdAtA bhadrezvara sUri thayA. 5. temanI pATe gacchamAM pradhAna zrI IndusUri thayA. samyakajJAna paMthane batAvanAra, abhimAnI mImAMsaka, tathA nAstike evA mithyAtva rUpI hAthIo tenuM mAna utAravAmAM siMha sarakhA jemane sAMbhaLI ajJAnavaza mithyAtva mArganuM AlaMbana lIdhuM. 6. temanI pATe jenI buddhi bRhaspatine paNa Azcarya pamADanArI hatI tathA puNya pApanuM anumAna karanArI buddhi. cArvAkane tiraskAra karatI hatI. karma tathA jIvanarUpI - daitavAdane siddha karI advaitavAda-vedAMtane upahAsa karatI hatI evA AcArya zrI mAnabhadrasUrithayA. 7. temanI paraMparAmAM rAjAomAM zreSTha ahamadazAha bAdazAhe jenI jJAna buddhithI camatkAra pAmI abajo suvarNamudrAo arpaNa karatA chatAM A tapasvione yogya nathI ema kahI tyajIne cAritra padane sthApana karyuM evA guNabhadra sUri thayA. 8. keTalAka vyAkaraNamAM paMDita hoya che. keTalAka chandazAstromAM, keI nATakamAM, kaI nyAyazAstramAM, keI sAhityamAM kaI zreSTabuddhi jaNAvanAra alaMkAra zAstromAM nipuNa hoya che. paNa A guNabhadraAcAyanI buddhi sarvazAstromAM kuzala hatI. . temanA ziSya munibhadrasUri thayA, te kevA hatA, syAdvAdanA jANakAra, zrI peja bAdazAhanI sabhAmAM pratiSThA meLavanAra hatA vaLI A navA zAMtinAtha caritranI racanA karIne aneka aneka janmanAM mahApApane temaNe nAza karyo. 10. pUjyapAda zrI munideva sUrie banAvela zAMti tIrthakaranuM adbhuta kAvya joIne meM A kAvya karyuM. temAM koI usmarUpaNu thaI hoya te sajajana purUSoe te grahaNa na karavI joIe. kAMI ochuM hoya te adhika banAvIne samajavuM joIe. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. zrI harSapurIya gaccharUpI samudrane ullAsa pamADanAra caMdra sarakhA, vANIrUpI AbhUSaNathI zobhatA rAjazekhara gurU ke je saujanyane utpana karanArA, che temaNe duSkarmonA mane teDanAra A zrI zAMticaritranI zuddhi karI che chatAM paNa paMDita jene e mArI para anupama prasAda karIne zuddhi karavI. 12. je arihaMtanA caraNa kamalane sevata, haMmezAM uttama gurunI bhaktirUpI agAdha saravaLamAM kIDA karavAthI nirmala pAMkhavALe haMsa je banIne jalane dUdhanA bhedane jANa haMsa sarakhe dharmane adharmanA bhedane jANakAra che evo purUSa zrI zAMtijinezvaranuM kAvya bhaNavAmAM harSa meLave che. 13. je paMDita kAlidAse racelA kAvyomAM, zrI bhAravIe tathA mAgha paMDite banAvelA mahAkAvyamAM de dekhADe che. vaLI harSa paMDite racelA naiSadha mahAkAvyamAM paNa deSa , darzAve che. tevA paMDito paNa zAMtinAtha mahAkAvyamAM je guNe che tenuM ja varNana kare che. - 14. mithyAtva yukta, banelA uparokta pAMca kAvya che. je pahelAM te bhaNanAra mATe niraMtara vyutpatti Ape che tema AcAryo kahe che ke, he samakitavaMta che tenI mAphaka A zAMtinAtha mahAkAvya, je sahelAIthI thAya te kayuM vAMchita tene maLyuM nathI ! arthAta badhuM ja maLyuM che. 15. he pradadhArI paMDite anuSya pramANe batrIza varNonI racanAthI mApatAM A zAMtinAtha mahAkAvyamAM bAsaThasone beMtera plekathI paNa vadhu pramANa thAya che. 16. rAgadveSanuM advitIya kAraNa je meha tene nAza karI kevalajJAna vaDe traNalekanA bhAvane jANanAra tIrthakare karele dhama, kathana karele dharma A jagatamAM jyAM sudhI varte che tyAM sudhI A zAMtinAtha caritra vidvAna dvArA hamezAM bhaNatuM rahe " 17. vikrama saMvata 1410 nI sAlamAM jeTha mAsamAM sudi trIjanA divase zrI zAMti nAtha caritranI racanA pUrNa thaI. zubha bhUyAta paramapUjya AcArya mahArAja zrI vijya darzana sUrijIe banAvela TIkAnA AdhAre gujarAtI bhASAmAM anuvAda temanA ziSya panyAsa priyaMkara vijyajI gaNIe lakhyo che. te supaDipurUSoe bhASAmAM kaI doSa truTi heya te sudhArIne vAMco eja abhyarthanA vi. saM. 2021 nA bhA. va. 9 ne zanivAre lakhe che. saga 19 me puro thayo ane tenI prazasti purI thaI Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VA