Book Title: Samyag Darshan
Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Ramniklal Savla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006105/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana amUci taravacitana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana (amUlya tatvaciMtana) Namo arahaMtANaM Namo siddhANaM Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savva sAhUNaM tharAzi sAMthala (zArakAMTALa) tharAri saMgalaM, arahaMtA maMtrAla, siddhA kAMegalA, sAhu maMgalaM, kevali paNato ghamo mAlaM. tharAri lorAnA, arahaMtA lozUAnA, siddhA lozudLA, sAhU lotanA, kevali paNato ghamo lothurAnA. tharAri zaraNe padhvajjAmi, arahaMte zaraNaM vrajajAmi, siddhazaraNaM paAjAmi, sArdu zaraNe pacdhyAmi, kevali paraNato ghai zaraNaM paAjajAmi. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phakta aMgata svAdhyAya mATe vinaMtI mudraNa doSanA zabdArtha tathA vyAkaraNanI koI bhUlane grahaNana karatAM tenA bhAva pakaDI AtmahitamAM kema upayogI thAya tevuM lakSa mumukSuo Ape. saMkalana 2mAja sAvalA For Private Circulation Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA dareka jIva sukha Icche che ane duHkhathI Dare che. sukha jIvano svabhAva che. AtmA anaMta sukhano dhAma che. e sukha pragaTa karavA arihaMta bhagavaMtoe mokSamArga batAvyo che. mokSazAstramAM zrI umAsvAmI AcArya prathama ja sUtramAM kahyuM che: "savanajJAnavAtrAmAM mokSamA samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra e traNe maLIne mokSano mArga che arthAt mokSanI prAptino upAya che. niyamasAra gAthA 2 nI TIkAmAM lakhyuM che ke :nija paramAtmA tattvanA samyaka zraddhAna-jJAna-anuSThAnarUpa zuddha ratnatrayAtmaka mArga parama nirapekSa hovAthI mokSamArga che ane te zuddha ratnatrayanuM phaLa nija zuddhAtmAnI prApti che. ajJAnadazAmAM jIvo duHkha bhogavI rahyA che tenuM kAraNa e che ke teone potAnA svarUpanI bhramaNA che. Atmasiddhi zAstramAM zrImad rAjacaMdra prathama ja gAthAmAM lakhyuM che, je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta....' A svarUpa saMbaMdhI bhramaNAne 'mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che. mithyAdarzanano artha khoTI mAnyatA che. potAnA svarUpanI khoTI mAnyatA hoya tyAM potAnA svarUpanuM jJAna jIvane khoTuM ja hoya; khoTA jJAnane 'mithyAjJAna" kahevAmAM Ave che. jyAM svarUpanI khoTI mAnyatA ane khoTuM jJAna hoya tyAM cAritra paNa khoTuM ja hoya; A khoTA cAritrane 'mithyAcAritra' kahevAmAM Ave che. anAdithI jIvone 'mithyA darzana-jJAna-cAritra' cAlyA Ave che tethI jIvo anAdithI duHkha bhogavI rahyA che. potAnI A dazA jIva pote karato hovAthI pote tene TALI zake. e TALavAno upAya samyagdarzanajJAna-cAritra' 98 che, bIjo koI nathI. te uparathI siddha thAya che ke bIjA upAyo jIva satata karyA kare che te badhA khoTA che. jIva dharma karavA mAMge che paNa sAcA upAyanI khabara nahi hovAthI te khoTA upAyo karyA vinA rahe nahi, mATe jIva e A mahAna bhUla TALavA mATe prathama samyagdarzana' pragaTa karavuM joIe. te vinA dharmanI zarUAta kadI koI jIvane thAya ja nahi. dharmanuM mULa "samyagdarzana che. te prApta karavA mATe ghaNA badhA judA judA prayojanabhata viSayonuM jJAna atyaMta Avazyaka che. mokSazAstramAM samyagdarzananuM lakSaNa A pramANe batAvavAmAM AvyuM che. "tattvArtha zraddhAnam sa nam tattvanA svarUpa sahita jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. je jIva potAnA dravya-guNa-paryAyAtmaka nija AtmAne jANIne potAnA akhaMDa-abheda-zuddha caitanya dravya sAmAnyano aMtaramAM Azraya kare che teno mithyAtva moha nAza pAme che ane tene mokSasukhanA bIjarUpa samyagdarzana ne svAnubhUti pragaTa thAya che. mokSamArgamAM pravartatA pAtra jIvone yogya mArgadarzana maLI rahe e hetuthI A pratamAM judA judA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayonuM saMkalana karavAno namra prayatna karela che. badhA ja bhavya pAtra jIvo A viSayono dhIrajapUrvaka ane gaMbhIratAthI abhyAsa karI samyagdarzana ane paraMparAe mokSa pAme e ja vinamra bhAvanA ! pujya gurudevazrInA maMgala AzIrvAdaH samyagdarzana pAmaze.....pAmaze....pAmaze ja! zAstravAMcana, vicAra, zravaNa, manana karIne saMskAra daDha karatA mumukSu samyagdarzana pAmaze ja ! mIThAM madhurAM AvA zAstro che, ene vAMcavAne vakhata lya, ene vAMce, vicAre ane saMskAra to nAkhe! bhale A bhave samyagdarzana na thAya, paNa enA saMskAra nAMkhIne puNyabaMdha kare to paNa e svargamAM ke sArA manuSyapaNAmAM jAya. be-cAra-pAMca kalAka vAMcana-vicAra-maMthana kare ke rAgathI bhinna atmatattva zuM cIja che? ema rAgathI bhinna paDavAnA samyaka saMskAra nAkhe ane bhinna paDavAnA bhAvamAM puNya paNa sAthe che. tethI te jIva bhale A bhavamAM samyagdarzana na pAme to paNa e svargamAM ke sArA manuSyabhavamAM jaIne tyAM samyagdarzana pAmaze, pAmaze ja - ema ahIM vAta che, na pAme e vAta che ja nahi. ahIM to pAmaze ja - e eka vAta che. apratihatanI vAta che, kema ke dararoja be cAra kalAka AvI vAta sAMbhaLIne - vAMcIne eNe aMdara evA saMskAra nAkhyA che ke A rAga te huM nahi, paNa aMdara cidAnaMda bhagavAna te huM - ema saMskAra nAkhyA che; jema mATInuM navuM mATaluM hoya temAM pANInuM TIpuM paDe to cUsAI jAya paNa cUsAI javA chatAM vadhatAM vadhatAM upara Ave che, tema traNe kALe ane traNe lokamAM huM rAgathI bhinna chuM, puNya pariNAmane ne mAre kAMI saMbaMdha nathI evA jJAnanA AtmAmAM saMskAra pADe to paNa e AgaLa vadhIne kAM to svargamAM jaIne kAM to mahAvidehamAM paramAtmA bIrAje che tyAM manuSyapaNe janmIne potAnA AtmakalyANane - samyagdarzanane prApta karI leze ja! AvA mArganA jene aMdaramAM saMskAra besaze tene puNya paNa ghaNuM thaI jAya, evA jIvone kAM to sAruM manuSyapaNuM maLe ke jyAM - mahAvidehamAM - bhagavAnano yoga hoya ne kAM to svargamAM jAya ne pachI bhagavAna pAse jAya. mATe zAstravAMcana-vicAra-zravaNa-manana karavuM ne A saMskAra nAMkhavA. tuM sanI UMDI jijJAsA kara, jethI tAro prayatna barAbara cAlaze, tArI mati saraLa ne savaLI thaI AtmAmAM pariNamI jaze. sahunA saMskAra UMDA nAkhyA haze to chevaTe bIjI gatimAM paNa sat pragaTaze. mATe sanA UMDA saMskAra reDa. mahenata phogaTa nahi jAya. jIva ekalo Avyo, ekalo rahe che ane ekalo ja jAya che, te ekalo ja che, tene jagata sAthe zo saMbaMdha che? bhAI ! A zarIranA rajakaNa ahIM ja paDyA raheze ane A makAna-mahela paNa badhAM paDyA ja raheze. emAMnI koI cIja tArA svarUpamAM nathI, e badhI jIva svarUpathI bhinna che. tuM to jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA cho ne! prabhu! tuM temanA mohapAzamAMthI nIkaLI jA. have luMTAvAnuM rahevA de. tuM tArA ekatva vibhaktapaNAne (potAthI ekatva ane parathI vibhakta) pAmI ekalo nijAnaMdane bhogava. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo Iccho paramArtha to karo satya puruSArtha": svabhAvanI anubhUti karavI te potAnA hAthanI-puruSArthanI vAta che. mULa tattva zuddhAtmA che tene jo te zuddhAtmA jJAnasvarUpI jJAnathI vaNAyelo che, temAM adhUrU jJAna nathI. adhUrU darzana nathI, paNa te paripUrNa jJAna, darzana ne saMyamanI - cAritranI mUrti che. caitanya dravya mithyAtvane laIne viparIta pariNamyuM che, paNa svabhAve darzana-jJAna-saMyamanI mUrti che; te potAnuM AcaraNa choDIne vastutaH paramAM gayuM nathI, saMyamamaya teno svabhAva che. paryAyamAM UMdhuM thaI gayuM che to pA te che to jJAnamUrti, darzanamUrti, saMyamamUrti, jyAM vikalponI AkuLatA nathI, evI nirAkuLa AnaMdamUrti caitanya-jJAnanI mudrA, saMyamanI mudrA, AnaMdanI mudrA evI AzcaryakArI anupama mudrAvALuM caitanya-nAdikALathI bahAramAM aTavAI gayela che. jJAnIo kahe che "he bhAI! tuM pAcho vaLa, pAcho vaLa; tArA gharamAM jA, tArA gharamAM jA, tArA gharamAM ja badhI riddhi siddhi bharelI che. bahAramAM kyAM gote che? jyAM anaMta guNothI bharapura caitanya prabhuno darabAra che tyAM - tArA gharamAM jA ne!" te guNamUrti caitanyaprabhune je oLakhe che te dhanya che ! caitanya dravya para daSTi kare to badhI paryAyo(yathA saMbhava) zuddha pariName, AkhI dizA badalAI jAya, vibhAvanI dazA para tarapha che, dravyasvabhAva tarapha daSTi jatAM paryAyamAM AkhI dizA badalAya che. zuddhatArUpa pariNamana thAya che. je pazcimamAMthI pUrva tarapha mukha pherave tema dravya tarapha mukha pheravatAM paryAyane pITha devANI, daSTi gaI bhagavAna tarapha, nayana bhagavAnane nirakhavA lAgyA, hAtha te tarapha joDAvA mAMDyA, sAdhakanA pagalAM te tarapha bharAvA mAMDyAM. evA maMgalamaya bhagavAnanA darzanathI paryAyamAM maMgala prabhA prasarI, aMtaramAM evA jJAyakadevanA svIkAra karatAM paryAyamAM e jJAyakanA darzana thAya che. e ja samyagdarzana che, e ja svAnubhUtiAtmAnubhUti che. e ja satya puruSArthanuM pariNAma che ! samyakatvane namaskAra! he sarvotkRsukhanA hetubhUta samyagdarzana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra ho! A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta jIvo tArA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. tAra parama anugrahathI sva svarUpamAM ruci thaI, parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avyo. kRtakRtya thavAno mArga grahaNa thayo. he jina vItarAga ! tamane atyaMta bhaktithI namaskAra karuM chuM. tame A pAmara pratye anaMta anaMta upakAra karyA che. he kuMdAdi AcAryo! tamArA vacano paNa svarUpa anusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayA che. te mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana dharma zuM che? : AtmAno svabhAva trikALI che, temAM je eka samaya pUratI vikArI paryAya tenuM lakSa gauNa karIne akhaMDa - paripUrNa svabhAvanuM darzana karAvavuM te jaina dharma che. dharmanuM svarUpa zuM che? dharmanI vyAkhyA mukhya rIte cAra prakAre vistArathI kahela che. (1) vastu svabhAvarUpa dharma (2) samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa triratnI dharma (3) uttama kSamAdi daza lakSaNarUpa dharma. (4) ahiMsA paramo dharma. A badhAmAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI pradhAnatA che. e nizcaya ratnatrayI ja mokSamArga che. nizcayathI sAdhavAmAM Ave to dharmano eka ja prakAra che ane te dharmanI zarUAta zuddhAtmAnA anubhavarUpa samyagdarzanapUrvaka ja thAya che. samyagdarzana vinA badhI ja kriyAo zUnya che, ekaDAM vinAnA mIMDA che. dharmanI zarUAta ja tyAMthI thAya che. dharmano AdhAra konA upara che? : eka tarapha saMyoga che ane bIjI tarapha svabhAva, banne eka samaye che. tyAM vartamAna jJAnanI paryAnI dRSTi konA para che tenA para dharmano AdhAra che. saMyoga para daSTi che to adharma thAya che ane jo svabhAva para daSTi eka samayamAtra sthira rahe to samyagdarzana paryAyamAM pragaTa thAya che. svadravya(AtmA) svabhAva che ane badhA ja paradravyo saMyoga che. jaina dharma Atmadharma che. vastunA svabhAvane dharma kahe che. je vastuno svabhAva che te ja teno dharma che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, anaMta sukha vagere anaMta guNono piMDa je AtmA che. teo ja AtmAne dhAraNa kare che tethI te ja Atmadharma che. vastuno trikALI svabhAva to haMmezA vidyamAna che. ene zuM choDavo ? zuM prApta karavo? ene to jANavI che, samajavo che, mAnavo che, zraddhavo che, anubhavavo che. emAM ja lInatA, ramaNatA karavI te Atmadharma che. AtmAno svabhAva mULathI atmidharma che. enI sanmukha thaI, eno Azraya karI, ene jANI, enI zraddhA karI, emAM ja ramI javuM, jAmI javuM, samAI javuM e svabhAva paryAyarUpa dharma che. jene Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) muktino mArga triratnI dharma kahe che. samyagdarzana-samyajJAna-samyagvAritra e traNenI ekatArUpa dharma ja muktino mArga che. A ja eka kartavya che. te ja prApta karavo yogya dharma che. ramAtmAne sukha-zAMti prApta karAvavAvALA dharmanI ja jinezvaroe prarUpaNA karI che, te dharma Atmadharma che, ke je mokSamArga che, duHkha muktino upAya che. zuddhAtmAno anubhava te ja sAco mokSamArga che. anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rasakUpa / anubhava mAraga mokhako, anubhava mokha sarupa // vastu vicArata dhyAvate, mana pAvai vizrAma / - rasa vAta suraNa sapane, manumo yA nAma || dharma zuM che? 1. dareka jIva sukha Icche che, duHkhathI Dare che. sukha jIvano svabhAva che. anAdikALathI jIvane sukhanuM ane potAnA sAcA svarUpanuM bhAna na hovAthI, te sukha prAptinA khoTA upAya kare che ane pariNAme duHkha bhogave che. "je svarUpa samajyA vinA, pAmyo duHkha anaMta......! 2. sukhae koI vastu nathI ke je bahArathI prApta thAya ane tene bhogavI zakAya. sukha e mAtra anubhUtino viSaya che. potAnA svasaMvedana jJAna dvArA eno anubhava thaI zake che. 3. anubhava e eka dhyAnanI avasthA che, sthiti che. dhyAnanI sAdI vyAkhyA A mujaba che. "jJAna" eTale jANavuM ane AMtaro pADyA vagara satata potAne jANatAM rahevuM ene dhyAna" kahevAmAM Ave che. 4. dhyAnanA mukhya cAra prakAra che. 1) Arta dhyAna 2) raudra dhyAna 3) dharma dhyAna 4) zukla dhyAna. 5. have dhyAnamAM traNa vastu hoya che. 1) jenuM dhyAna karavAmAM Ave te dhyeya...! 2) je dhyAna kare te dhyAtA. 3) dhyAnanI prakriyA. dhyeya ane dhyAtA e banne AtmAnAM ja be paDakhAM che. (1) nitya - dhruva paDakhuM (2) anitya - samaye samaye badalAtuM paDakhuM. (1) nitya - dhruva - akhaMDa - abheda jJAyakasvabhAva te dhyeya che. (2) anitya - samaye samaye palaTAtI vartamAna jJAnanI paryAya dhyAtA che. 6. AvuM be paDakhAMvALuM AtmAnuM svarUpa samajavAnI jarUra che. dareka dravya utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che athavA to dravya-guNa-paryAyAtmaka che. darekanI vyAkhyA joIe. dravya : guNonA samuhane dravya kahevAmAM Ave che. guNa: dravyanA purA bhAgamAM hoya ane tenI dareka avasthAmAM hoya tene guNa kahevAmAM Ave che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAya : guNonI badalAtI avasthAne paryAya kahevAmAM Ave che. dravyanuM evuM svarUpa che ke te haMmezA potAnA guNone TakAvI(dhruva rAkhI), samaye samaye guNonI avasthA badalAya(utpAda-vyayarUpa) jene paryAya kahevAmAM Ave che. have AtmA paNa eka dravya che. anaMtaguNono samuha che. tenA mukhya guNa anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya ane anaMta sukha che. te guNonI avasthA samaye samaye palaTAyA kare che. AvuM AtmAnuM svarUpa samajavAthI dhyAnanI prakriyA samajAya che. je nitya paDakhuM - dhuva paDakhuM te dhyAnano viSaya dhyeya che ane vartamAna jJAnanI eka samayanI paryAya te dhyAtA che. have prazna e che ke vartamAna jJAnanI paryAya kone potAnI daSTino viSaya banAve che. 7. A lokamAM cha dravya che. 1) jIva 2) pudgala 3) dharmAstikAya 4) adharmAstikAya 5) AkAza 6) kALa nija bhagavAna AtmA svadravya che ane bIjA badhA paradravya che. 8. jyAre jJAnanI paryAya paranuM lakSa kare che tyAre ajJAna avasthAmAM niyamathI rAga-dveSanA pariNAma thAya che. jene ArtadhyAna athavA raudradhyAnanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. jenAthI jIva anAdikALathI paricita che ane jenA pariNAmamAM duHkhanI anubhUti thAya che. 9. have e ja jJAnanI paryAya jo potAnA svabhAva sanmukha thAya, tene dhyeya banAvI teno Azraya kare, tenI tarapha lIna thAya, ane temAM jo abhedarUpe eka samaya mATe pariNamI jAya to e sthitine dharma dhyAna kahevAmAM Ave che. e AtmAnA anubhavanI dazAmAM prathama sukhano anubhava thAya che. te ja AtmAnubhUtine samyagdarzana kahevAmAM Ave che. tyAMthI jIvanI dharmanI zarUAta thAya che. guNasthAnakathI vicArIe to jIva prathama guNasthAnakathI AgaLa vadhIne cothA guNasthAne Avyo ema kahevAmAM Ave che. tene ja samakita kahe che. 10. have e paryAyanI jema jema AtmAmAM ekAgratA vadhatI jAya che tema tema jIva AgaLanA guNasthAne caDe che. zrAvakanuM pAMcamuM guNasthAna ane muninuM chaThTha guNasthAnaka che. dharma dhyAna vakhatanA jJAnanA upayogane zuddhopayoga kahevAmAM Ave che. zuddhopayoganI tIvratA pramANe guNasthAnaka AgaLa vadhe che. e ja jJAnanI paryAya je nija svabhAvamAM akhaMDa be ghaDI sthira thaI jAya to jIvane kevaLajJAna - pUrNa dazA prApta thAya che. ane e dharmanI pUrNatAmAM anaMta-akSaya sukha hoya che. A rIte dharmanI sthitie zuddhopayogamAM cothAthI bAramAM guNasthAnanI avasthAmAM ja che. te sivAya bAkInA bhAvo zubha-azubha upayoga che je dharmanuM svarUpa nathI. 11. sAta tattvonuM svarUpa paNa AmAM samajAya che. jIva tattva jyAre ajIvanuM lakSa kare te adharma che. temAM Asava-baMdha thAya che. jyAre nija svabhAvanuM lakSa karatAM anubhava thAya che te saMvara che. zuddhinI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) vRddhine nirjarA kahevAmAM Ave che. sarva karmonA kSayane mokSa kahevAmAM Ave che. (pUrNa zuddhatA e - mokSa avasthA che) 12. AvI rIte samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che. A mokSamArga traNa kALa traNa lokamAM eka ja che. ane tenuM nirUpaNa nizcaya ane vyavahArathI ema be prakAre karavAmAM AvyuM che. A rIte ApaNA jJAna ane zraddhAmAM dharmanuM sAcuM svarUpa samajAvuM joIe. dharma saMbaMdhI paramAgama sAraH 1. nizcapadaSTithI dareka jIva paramAtmA svarUpa ja che. jinavara ane jIvamAM phera nathI. bhale ne ekendriyano jIva hoya. e badhuM to paryAyamAM che. vastusvarUpe to badhA paramAtmA ja che. paryAya uparathI jenI daSTi khasIne svarUpa upara daSTi thaI che e to potAne paNa paramAtmA svarUpa dekhe che ne dareka jIvane paNa parama tmA svarUpa dekhe che. samyagdaSTi badhA jIvone jinavara jANe che ane jinavarane jIva jANe che. ahAhA ! keTalI vizALa daSTi ! are, A vAta bese to kalyANa thaI jAya, paNa AvI kabUlAtane rokanArA mAnyatArUpI gaDhanA pAra na maLe! ahIM to kahe che ke bAra aMgano sAra e che ke jinavara samAna AtmAne daSTimAM levo kema ke AtmAnuM svarUpa paramAtmAsvarUpa ja che. 2. jene sukhI thavuM hoya tene kahe che ke zuddha caitanya vastu che te sarvAga jJAnathI bharelI che. tenI sanmukha thavuM te sukhI thavAno mArga che, te dharma che. sarvAga jJAnathI bharelI caitanya vastumAM rahetAM zuddhatA thAya che ane azuddhatA nAza thAya che tenuM nAma potAnuM hita eTale ke kalyANa che. 3. nizcaya mokSamArga che te nirvikalpa samAdhi che. tenAthI utpanna thayela atIndriya AnaMdano anubhava jenuM lakSaNa che evuM svasaMvedana jJAna te jJAna che. zAstra bhaNatara te jJAna nathI, paNa nirvikalpasvasaMvedana lakSaNa te jJAna che. sukhAnubhUtimAtra lakSaNa - svasaMvedana jJAnathI AtmA jaNAya tevo che, te sivAya jaNAya tevo nathI. nirvikArI vasaMvedana jJAnathI jaNAya tevo che paNa bhagavAnanI vANa thI jaNAya tevo nathI. bhagavAnanI bhaktithI jaNAya tevo nathI. AnaMdanI anubhUtinA svasaMvedana jJAnathI jaNAya evo huM chuM ane badhA AtmAo paNa enA svasaMvedana jJAnathI ene jaNAya evA che. 4. jene AtmA jaNAyo che evA dhyAtA puruSa, dharmI jIva ke jene svasaMvedana AnaMdanI anubhUti sahitanuM jJAna eka aMze pragaTyuM che te pragaTelI dazAnuM dhyAna, dhyAnI-jJAnI karato nathI. anubhavanI je paryAya che te ekadeza pragaTa paryAyarUpa che, chatAM dhyAtA puruSa, dhyeyanuM dhyAna karanAro puruSa, te pragaTa paryAyanuM dhyAna karato nathI. to pachI dharmI konuM dhyAna kare che ? dharmI jIvane samyagdarzananI paryAya pragaTe che chatAM pragaTelAnuM dhyAna karato nathI, to konuM dhyAna kare che? - ke eka samayanI paryAya pAchaLa birAjamAna je sakaLa nirAvaraNa-akhaMDa eka- pratyakSa pratibhAsamaya-avinazvara-zuddha-pAriNAmika bhAva lakSaNa nija paramAtmA dravyanuM dhyAna kare che. samadaSTinuM dhyeya zuM che? samyakdaSTi dharmIno Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya che? - ke trikALI AtmA te eno viSaya che ke je sakaLa-nirAvaraNa-eka akhaMDa vastu che. 5. daSTinuM pariNamana svabhAvamAM thayuM te thayuM, pachI ene saMbhAravuM che kyAM? e to rucinuM pariNamana thayuM te thayuM te sadAya rahyA ja kare che, niHzaMka che ema saMbhAravuM paDatuM nathI ane zubhAzubhama hoya ke AtmAnA anubhavamAM hoya to paNa samyatvanuM pariNamana to je che te ja che. A che zuddha pariNati! 6. he bhagavAna! Ape je caitanyano bhaMDAra kholI dIdho che tenI pAse koNa evo hoya ke jene cakravartIno vaibhava paNa taraNA jevo na lAge ? ahA ! aMtara avalokanamAM amRtarasa jhare che ane bahAranA avalokanamAM to jhera anubhavAya che. bhAI ! tArA mAhAtmanI zI vAta! jenuM smaraNa thatAM ja AnaMda Ave enA anubhavanA AnaMdanI zIvAta! aho! mArI tAkAta to keTalI? jemAM najaruMnAMkhatA nidhAna khulI jAya e te vastu kevI? rAgane rAkhavAno to mAro svabhAva nahi paNa alpajJatAne paNa huM rAkhI zake nahi. ema potAne pratIti AvatAM huM sarvajJa thaIza ne alpajJa nahi rahI zakuM ema bharoso AvI jAya che. 8. jema rAganI maMdatA te mokSamArga nathI. jema vyavahAra samyagdarzana te mokSamArga nathI ke mokSanuM kAraNa nathI, tema tenI sAthe raheluM parasattAvalaMbI jJAna paNa mokSamArganathI ke mokSanuM kAraNa nathI. svasattAne pakaDavAnI lAyakAtavALuM jJAna ja mokSanuM kAraNa che. jJAnAnubhUti-AtmAnubhUti-svAnubhUti e ja mokSanuM kAraNa che. 9. are bhAI! tuM rAgAdithI nirlepa svarUpa prabhu cho! kaSAya Ave tene jANavo te tArI prabhunA che. kaSAyane mArA mAnavA te tArI prabhutA nathI. tuM nirlepa vastu cho. tane kaSAyano lepa lAgyo ja nathI. AtmA to sadAya kaSAyothI nirlepa tarato ne tarato ja che. jema sphaTikamaNimAM paranuM pratibiMba paDe che tema kaSAya bhAvo-vibhAvo jJAnamAM jaNAya che te tArAmAM peThA nathI. tuM nirlepa cho. vratAdinA vikalpo Ave te saMyogI bhAva jJAyakathI bhinna che. jJAyakanI jAtanA nathI tethI te kajAta che, parajAta che, parazeya che, svajAta - svaya nathI. tuM jJAyaka svarUpa nirlepa prabhu cho. e prabhutAno aMtarathI vizvAsa karatAM paryAyamAM prabhutA pragaTe che. 10. jANanAra...jANanAra...jANanArate mAtra vartamAna puratuM sat nathI. jANanAratattva te potAnuM trikALI sapaNuM batAvI rahyuM che. jANanAranI prasiddhi te vartamAna puratI nathI paNa vartamAna che te trikALIne prasiddha karI rahyuM che. dharmano sAraH 1. siddhAMta lokamAM anaMta jIvo, anaMtAnaMta pula paramANuo, ekadhArA pravAharUpe, sarvapotapotAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM rahIne potapotAnA guNone arthAt astitvane TakAvIne niraMtara (satata) bIjA koInI paNa apekSA, madada, preraNA ke asara vagara (1) svataMtra (2) kramabaddha (3) upAdAnanI yogyatA pramANe pariNamI rahyA che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. anAdikALathI A vizva vyavasthA ane vastu vyavasthatA akhaMDa akhkhalita pravAharUpe vyavasthita ja cAlI rahI che ane cAlatI ja raheze. e saMpUrNa svayaM saMcAlita vyavasthA che eno koI hartA - kartA - dhartA nathI ane saMpUrNa svataMtra che. 3. A vyavasthAnA bhAgarUpe huM paNa eka jIva dravya, caitanya svabhAvI anaMta guNono (anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, anaMta sukha evA anaMta) dhAraka anAdikALathI satata mArA astittvane TakAvIne niraMtara pariNamI rahyo chuM ane mane paNa e ja vyavasthAno siddhAMta lAgu paDe che ke mAruM pariNamana paNa (1) svataMtra (2) kramabaddha (3) upAdAnanI yogyatA pramANe che. te samaye nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI.' 4. A mArA svataMtra pariNamanamAM bIjA koI paradravyanI dakhalagIrI karavAnI yogyatA nathI ane karI zake evI koI vyavasthA paNa nathI, kAraNa ke e badhA ja paradravyo potapotAnA dravya-kSetra-kALabhAvamAMthI bahAra nIkaLI potAnuM kArya choDI mAruM kArya karavA tatpara thAya ema to che nahi. ane A bAju huM paNa mArA dravya-kSetra-kALa-bhAvanI maryAdAmAMthI bahAra nIkaLI emanuM kAMI kArya karI zakuM evI mArI paNa yogyatA nathI ane evI koI vyavasthA nathI. 5. A che mAruM sAcuM svarUpa ane ene jema che tema, ane A che vizvanA bIjA padArthonuM svarUpa, ene paNa jema che tema jANavuM, enuM zraddhAna karavuM ane emAM ja ramaNatA karavI, sthiratA karavI e ja mAro svabhAva che, e ja mAro dharma che. vastuno svabhAva e ja eno dharma che. 6. AvI dara vizva vyavasthA hovA chatAM anaMtakALathI A jIva zuM kAma cAra gatimAM paribhramaNa karI duHkhI thaI rahyo che ? enI zuM mULamAM bhUla che? e bhUla mATe koNa javAbadAra che? e bhUla TALavAno sAco upAya zuM che? atyAra sudhI je upAya karyA enuM pariNAma kema AvatuM nathI? evA konA AzrayathI A bhUla TaLI zake? A badhA prazna che. 7. A vAta AtmasiddhinI prathama gAthAmAM batAvavAmAM AvI che. "je ravarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te padanAmuM, zrI sadguru bhagavaMta." amUlya tattva vicAramAM zrImadde kahyuM che :huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharuM? konA saMbaMdhe vaLagaNA che? rAkhuM ke e pariharuM? enA vicAra vivekapUrvaka, zAMta bhAve je kya; to sarva Atmika jJAnanA siddhAMta tattva anubhavyA." cha DhALAmAM A vAta AvI rIte karI che : "lAkha bAtakI bAta yahai, nizcaya ura lAo, tori sakala jaga-daMdakaMda, nita Atama dhyAo." "munavrata dhAra anaMtavAra grIvaka upAyo, pai nija AtamajJAna vinA, sukha leza na pAyo." 8. traNa lokano nAtha je siddha svarUpI bhagavAna AtmA enuM jJAna, zraddhAna thAya ane emAM jyAre kare e jJAyakavarUpa AnaMdaghana bhagavAna AtmAmAM caravuM, ramavuM, lIna thavuM, sthiratA karavI e anubhava e cAritra che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rasakUpa / anubhava mAraga mokhako; anubhava mokha sarupa // 9. jaina dharma e kAMI koIe bAMdhelo vADo nathI. e koI ekAMtika kriyAkAMDamAM ja samAI jato evo dharma nathI. jaina dharma to zrI tIrthaMkara paramAtmAe prarUpelo vastusvabhAva che. vasturavabhAvane yathArtha jANe te jaina che. 10. anAdikALathI aMnata dravyonuM bhramathI kartutva potAnA mAthe laIne kalpita bojAthI trAselA A AtmAne jyAre potAnA akartAarthAt jJAtA svabhAvanuM bhAna thAya che te samaye kabuddhinI AkuLatA dUra thaI anAkuLa AnaMdano tene anubhava thAya che. e anubhavane samyagdarzana kahevAmAM Ave che tyAMthI dharmanI zarUAta thAya che. 11. parivartanazIla saMsAramAM aparivartanazIla jJAyaka svabhAvanuM apUrva mAhAsya AvatAM bhavya jIvo eno Azraya karI, dravyadRSTi karI vItarAgI mArganA nirmalapaMthe vicaratA siddhapadane prApta thAya che. 12. anaMtaguNa saMpanna AtmA, tenA ekarUpa svarUpane dRSTimAM laI tene ekane ja dhyeya banAvI temAM ekAgratA karavI e ja pahelAmAM pahelo zAMti-sukhano sAco upAya che. e ja dharmano marma che. nava bolaH A ja vAta AgamamAM nava bolathI kahevAmAM AvI che. 1. AtmA che. (caitanya astitvano svIkAra) 2. AtmAnuM pariNamana che. (dravya-guNa-paryAyAtmaka svarUpa) 3. pariNamanamAM bhUla che. (jJAna-ajJAnarUpe, zraddhA-miThAmAnyata rUpe, cAritra rAga sahita che.) 4. bhUlamAM karma nimitta che. (ATha prakAranA dravyakarma, rAgAdinA pariNAmarUpa bhAva karma, bhUla jIva pote kare che, karma karAvatA nathI.) 5. pariNamanamAM bhUla che te kSaNika che. (paryAyanuM AyuSya eka samayanuM che.) 6. AtmAno trikALa svabhAva zuddha - (anaMta zaktiono piMDa jJAnAnaMda svarUpa AtmAmAM - paripUrNa che. koI bhUla nathI.) 7. te svabhAvanA AzrayathI bhUla TaLI (svabhAvano Azraya vartamAna paryAya kare che.) zake ema che. 8. te bhUla TaLavAmAM sAcA deva-guru-zAstra (yathArtha svarUpano upadeza AptapuruSo ja Ape che.) nimitta che. 9. te bhUla nija puruSArthathI TaLe che. pUrNa (tyAre sarva karmano saMyoga svayaM TaLI jAya che. paribhramaNa svabhAvanI prApti thAya che. anaMta akSaya samApta thAya che.) sukha prApta thAya che. A che mokSa dazA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) svataMtratAno DhaMDhero 1. siddhAMta 'bAhya padArtho - zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza tathA guNa ane dravya AtmAne svajJAnamAM (bAhya padArthone jANavAnA kAryamAM) joDAtA nathI ke, tuM mane sAMbhaLa, tuM mane jo, tuM mane suMgha, tuM mane cAkha, tuM mane sparza, tuM mane jANa' ane AtmA paNa lohacuMbaka-pASANathI kheMcAyelI soyanI jema potAnA sthAnathI vyuta thaIne temane(bAhya padArthone) jANavA jato nathI. 2. banne tarta svataMtrapaNe potapotAnA svabhAvathI ja pariName che. Ama AtmA para pratye udAsIna( saMbadha vinAno, taTastha) che, to paNa ajJAnI jIva spardhAdikane sArA-narasA mAnIne rAga-dveSI thAya che te tenuM ajJAna che. 3. dareka dravya svataMtra che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake tema che ja nahi, anya dravya anya dravyanA guNa upajAvI zakatuM nathI arthAt anya dravya jIvane rAgAdika upajAvI zakatuM nathI. anya dravya vaDe anya dravyanA guNa utpAda karavAnI ayogyatA che kema ke sarva dravyono svabhAvathI ja utpAda thAya che. 4. tArI rAga-dveSanI paryAya svabhAvanI yogyatAthI ja te kALe utpanna thAya che, temAM paradravya bIlakula kAraNa nathI. AvI vAta, bhAI! tArI UMdhI mAnyatAnuM AkhuM cakra pheravI nAMkha- jo tane kharekhara dharma karavo hoya to! jo tane sukhI thavuM hoya to! 5. karmane laIne vikAra thAya che ane zubhabhAvathI dharma thAya - ema be mahAzalya ene aMdara rahyA che. paraMtu parathI vikAra nahi ne zubha rAgathI dharma nahi - ema nirNaya karIne parathI ane rAgathI khasI zuddha caitanya cidAnaMdaghana prabhunI dRSTi kare tyAre samyagdarzana thAya che ane te prathama dharma che. are ! lokone dhama zuM cIja che ne kema thAya tenI khabara nathI. AvuM satya tattva samajavAnA TANAM AvyA che ne ene vakhata nathI. zuM thAya prabhu? parathI - karmathI vikAra thAya e to bhagavAna! tane bhrama thaI gayo che; e to mULamAM bhUla che bhAI! paradravya mATe pratyeka anya dravya pAMgaLuM che. paranuM kAMI kare evI enAmAM yogyatA nathI. A nizcayanI vAta che eTale satya che. traNa kALa traNa lokanA padArthonI satyArtha sthitinI A vAta che. ahIM bhagavAna pharamAve che ke paradravya - karma jIvane vikAra karAve che ane paradravyanI paryAyane jIva upajAve che ema zaMkA na kara, kema ke sarvadravyono svabhAvathI ja utpAdathAya che. vikAra thAya e paNa paryAyano svabhAva che. te te samayanI yogyatA che. 7. pratyeka dravya potAnA svabhAvathI ja te te kALe te te paryAyarUpe pariNamI jAya che. evI ja dravyanI yogyatA che, emAM paradravyanuM kAMI kartavya nathI; te te paryAya paradravyathI upaje ema trANa kALamAM banatuM nathI. jo parathI te te paryAya thAya to te dravya te samaye pote zuM karyuM? dravya che tenI te te kALe paryAya to hovI joIe ne? paryAya vinAnuM zuM dravya hoya che? nathI hotuM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) 8. are ! duniyA to ajJAnamAM paDI che. tene AgamanI khabara nathI. AgamanuM prayojana to A che ke - 'parathI koInuM kArya thAya ema kadIya banavuM saMbhavita nathI.' ahAhA ! pote eka jJAyakabhAva mAtra. caitanya jJAnAnaMda prabhu che, te ekanA AzrayathI ja samyagdarzana pragaTa thAya che, A Agama che. Ama puruSoe A pramANe divyadhvanimAM kahyuM che ane jJAnI guruoe teno marma samajAvyo che. A Agama che. 9. dareka dravyanI samaye samaye je je paryAya pragaTa thAya che te to janmakALa che, janmakSaNa che; arthAt te te samaye te sahaja ja potAthI thAya che koI anya nimittathI nahi. (jo nimittathI thAya to janmakSaNa siddha na thAya.) 10. zarIra bhinna che ane AtmA bhinna che. bhagavAna AtmA bhinna che ne karma bhinna che. nizcayathI zAyakaprabhu AtmA ane rAga bhinna che. koI koIne aDyA ja nathI. AvI vAta che. 11. bhAI ! AvuM yathArtha jJAna ane zraddhAna karyA vinA mithyA zraddhAnavaza jIva cAra gatimAM khaDe che. kharekhara to mithyA zraddhAnane kAraNe ene nigodanI gati ja che. jevI vastu che tevI na mAneanyathA mAne - te satyArtha vastune ALa Ape che. karmathI vikAra thAya ema mAnanAre karmane ALa ApyuM. zubha rAgathI dharma thAya ema mAnanAre bhagavAna caitanya svabhAva eka AtmAne A ApyuM. A ALa athavA mithyA zraddhAnanA kAraNe jIva nigodamAM cAlyo jAya che ane anaMta saMrAra duHkha bhogave che. 12. lasaNanI eka kaTakImAM asaMkhya audArika zarIra che, ane te eka zarIramAM anaMtaguNA nigodiyA jIva che. te eka jIvano zvAsa te anaMta jIvono zvAsa che. ahA ! tenA tejasa, kArmaNa zarIramAM anaMta rajakaNo che. ahIM kahe che - te eka rajakaNa bIjA rajakaNane aDatuM nathI, ane te rajakaNo AtmAne aDatAM nathI. vItarAganuM tattva bahu jhINuM che bhAI ! nigodanA jIvamAM akSaranA anaMtamAM bhAge jJAnanI paryAyano vikAsa che. jJAnanI hinAdhikadazA te, te samayanI tenI yogyatA che, bhAI ! e dazA jJAnAvaraNIya karmanA udayane lIdhe nathI. tyAM nimitta tarIke karmanI hAjarI che tenuM jJAna karAvavA AvA vyavahAra kathano Ave kharA, paNa tene satya - nizcayanA kathana mAnavA nahi. 13. eka dravyanI paryAya bIjA dravyathI utpanna thAya ema sarvajJa dekhatA nathI. bhagavAna kevaLIe kevaLajJAnamAM jagatanA sarva anaMtA tattvone svataMtra svasahAya joyA che, pratyeka dravya potAnI paryAyathI pote svataMtra ja pariName che. ahA ! dravyanA dravya-guNa to trikALa nitya svasahAya che, tenI eka samayanI paryAya paNa svasahAya che, svataMtra dravyanA svabhAvathI ja utpanna thAya che, bIjA dravyathI nahi. A mahA siddhAMta che. pUrvanA bhAgya hoya to kAne paDe evI A vAta che. ane Ane samajavA mATe mahA puruSArtha joIe ! ahA ! parano - rAgano - huM akartA chuM ema jyAM mAnyatA thaI tyAM huM zuddha eka jJAyakamAtra chuM ema dRSTi thAya che ane enuM nAma samyagdarzana che. - Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) 14. dareka rajakaNa ane dareka AtmA potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvathI bhinna che. dravya eTale trikALI vastu - anaMta guNavALo svabhAvano piMDa. kSetra kALa bhAva I A pramANe dareka dravya potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM che, ane paranA dravya-kSetra-kALabhAvamAM nathI. AvuM vastusvarUpa hovAthI eka dravyanuM kArya bIjA dravyathI thAya ema banatuM nathI. jo nimitta bhUta anya dravyanA svabhAvathI kArya upajatuM hoya to nimittabhUta anya dravyanA AkAre tenA pariNAma thavA joIe; paraMtu ema thatuM nathI. A siddhAMta che bhAI ! pratyeka padArtha potAnuM kArya karavA samartha chaM ane paranA kArya mATe tadna pAMgaLo che, akiMcitkara che. AvI dravyanI svataMtratAno DhaMDhero anaMta tIrthaMkaroe pITyo che. . eTale enA pradezo - asaMkhya pradezo eTale vartamAna kALa eTale trikALI zakti 15. ahA ! AtmA jJAnAnaMdanI lakSmIthI bharelo bhagavAna che. teno Azraya karavAthI eka samayamAM anaMta guNonI anaMta pUrNa paryAyo pragaTa thAya che. temAM kevaLajJAnanI paryAya pragaTa thAya che te potAthI thAya che. temAM saMghayaNa ane manuSyapaNuM nimitta ho, paNa enAthI kevaLajJAna thatuM nathI. kevaLajJAnanI paryAyo anaMtakALa sudhI pragaTyA kare chatAM dravya to trikALa evuM ne evuM anaMta guNa rasathI bhareluM che. ahA ! AvA nijarasathI - caitanyarasathI bharelA bhagavAna AtmAne oLakhI teno anubhava karavo enuM nAma samyagdarzana che - enuM nAma dharma che. ane te eka ja A bhavamAM karavA jevuM che. bAkI badhuM dhULadhANI ne vA-pANI che. bhAI ! jene A vAta aMtaramAM besI jAya tenuM parAdhInapaNuM nAza pAmI jAya che. nimittAdhIna dRSTi uDI jAya che ane svAdhInatAnA - svasanmukhatAno puruSArtha pragaTa thAya che; ane A manuSyabhavamAM A ja rtavya che. 16. AtmA jJAnasvarUpa che, pote jJAna ja che; te jJAna sivAya bIjuM zuM kare ? AtmA parabhAvano kartA che ema mAnavuM tathA kahevuM te vyavahArI jIvono moha (ajJAna) che. 17. AtmaciMtanapUrvaka lakhelA pAMca bola : 1) para, pAriNAmikabhAva chuM. 2) kArANa paramAtmA chuM. 3) kAraNa jIva chuM. AvA AtmAne je dekhe che te sarva jinazAsanane dekhe che. 4) zuddha upayogoDhuM 5) nirvikalpohuM. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) 18. siddha che te jANanAra dekhanAra che. tema tuM paNa jANanAra dekhanAra ja cho. adhUrA-pUrAno prazna ja nathI. jANanAra - dekhanArathI jarAka khasyo eTale kartRtvamAM ja gayo eTale siddhathI judo paDyo. eka kSaNa siddhathI judo paDyo te mithyASTi che te yathArtha vAta che. je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM? ane jenahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM? evo nizcaya karatAM ja kartutvabuddhi tUTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. trikALIne sarvajJa jANanAradekhanAra che ema huM paNa trikALIne jANavA dekhavAvALo chuM. evA trikALI jJAyaka svabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. 19. AbALa gopALa sau kharekhara jANanArane ja jANe che, paNa ene jANanAranuM jora dekhAtuM nathI tethI A rAga che, A pustaka che, A vANI che mATe jJAna thAya che ema enuM jora paramAM ja jAya che. enI zraddhAmAM potAnA sAmarthyano vizvAsa ja Avato nathI tethI jANanAro jaNAya che e besatuM nathI. are bhAI! tuM vicAra to kara tuM koNa cho? tuM jJAyaka svarUpa cho. tuM karanAra nahi- jANanAra cho - A zraddhAnuM nAma ja samyagdarzana che. 20. sarva jIvo sAdharmI che, koI virodhI nathI. sarva jIvo pUrNAnaMdane prApta thAva! koI javo apUrNana raho, koI jIvo alpajJa na raho, koI jIvo virodhI na raho, koI jIvo viparIta daSTivaMta na raho. badhA jIvo satyanA mArge AvI jAya ! ane sukhI thAya ! koI jIvamAM viSamatA na raho. badhI jIvo jevA svabhAvamAM pUrNAnaMdarUpa prabhu che tevI zraddhA karIne pUrNAnaMdarUpa prabhu thaI jAva! Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya sUcI ............. ................ 1. samyagdarzana - bhUmikA 2. samyagdarzana - abhyAsa.. 3. samyagdarzana - viSayonI rUparekhA..... 4. samyagdarzanano mahimA .. 5. samyagdarzanano artha 6. mithyAtva zuM che?...................... 7. samyagdarzana saMbaMdhI gurUdevanA pramANa vacano!.. 8. samyakatvanA bheda... 9. samyakatva prApti mATenI pAtratA... 10. samyapha sanmukha jIvanI aMtaradazA... 11. samyagdarzanano viSaya - jJAyaka bhagavAna AtmA. 12. samyagdarzananI prAptino kama..... 13. samatva prAptino upAya ane vidhI. ........... 14. Atmasiddhi zAstra 15. samatva ane samakitInA lakSaNo.. 16. samyajJAna 17. ravAnubhUtinI bhAvanA.... 18. svAnubhUti 19. samyagdarzana saMbaMdhI mArmika prazno .... 20. svarUpanuM anusaMdhAna. *. 193 : 225 : 237 ........ 388 412. 434 ........ ...... **** 465 483 517 pa79 * Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo...! jo...! jo...! jo tane atIndriya AnaMda ane aMtaranI sAcI zAMti joItI hoya to mArI sAme zuM jue che ? tArI sAme jo. tuM svayaM anaMta jJAna ane anaMta AnaMdano piMDa paramAtmA che. Aja divasa sudhI teMjJAnaane AnaMdanI khoja paramAM ja karI che, paranI zodhamAM eTalo vyasta rahyo che ke huM koNa chuM ? huM chuM ? jANavAno avasara ja prApta thayo nathI. mArI sAme AMkho phADI phADIne zuM joI rahyo che ? tArI sAme jA ! eka vAra jijJAsAthI potAnI tarapha jo !! jANavA lAyaka ekamAtra AtmA ja che, tAro potAno ja AtmA che. A AtmA zabdothI samajAvI zakAya evo nathI, ene vANIthI batAvI zakAya ema nathI. A zabdajALa ane vANI vilAsathI para che, A mAtra jANavAnI vastu che, anubhavagamya che. A anubhavagamya Atmavastu jJAnano piMDa ane AnaMdano kaMTha che. eTale samasta parapadArtho, enA bhAvo ane potAnA AtmAmAM utpanna thatAM vikArIavikArI bhAvothI paNa daSTi haTAvI eka vAra aMtaramAM DaoNkiyuM kara. aMtaramAM jaoN ! jo ! jo! Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzana - bhUmikA 1. bhUmikA : anAdikALathI A AtmAe potAnuM kharuM svarUpa jANyuM nahi, tethI sva-paranuM yathArtha zraddhAna thayuM nahi, svane pararUpe mAnyo ane parane svarUpe mAnyuM. tethI bAhya padArtho tarapha tIvra mamatvabuddhi thaI. zarIrAdi para dravyone potAnA mAnyA tathA temAM ahaMbuddhi ane mamatva karIne atyaMta AsaktipUrvaka A jIva pravarto. jIvanuM anAdikALanuM A agRhita mithyAtva che. A mithyAtva jIvane mULa nigodasthAnathI ja cAlyuM Ave che 1 ekendriyathI paMcendriya asaMjJI sudhI to jIvane potAnuM hita zuM che ane ahita zuM che teno vicAra karavAnI zakti ja prApta thaI nathI. paMcandriya saMjJI thayo, manuSya banyo, maMda kaSAya ane jJAnanA ughADa vaDe potAnuM hita-ahita zuM che teno vicAra karavA yogya zakti prApta thaI. ahIM paNa 'vastu sthitinuM svarUpa jema che tema na jANatAM, ene viparIta rIte mAnyuM' A gRhIta mithyAtva che. te agRhIta mithyAtvamAM bhaLIne tene dRDha karyuM. A kAraNe jIva anAdikALathI saMsAra cakramAM paribhramaNa karato rahyo. prANI mAtrane vikAsanA ane AtmazreyanA aMgono yoga maLavo atyaMta durlabha che. manuSyapaNuM prApta thavuM tenAthI paNa durlabha che. temAM paNa sadguruno yoga thavo tathA saddharmanuM zravaNa karI, ciMtana, manana karI, zuddhAtma tattvanuM svarUpa samajI tenuM yathArtha zraddhAna karavuM eTale samyagdarzana pragaTAvavuM ati ati durlabha che. bharatakSetra ane AryadezamAM manuSya tarIke janma pAmIne tIrthaMkara prabhunI vANIno yoga thavo ane te pachI paNa jo pracaMDa puruSArtha na kare to samyagdarzananI saMprApti atyaMta atyaMta durlabha che. tethI jo jIva A manuSya bhavamAM samyaktva pragaTAvavAno puruSArtha na kare to saMsAracakramAM paribhramaNa karyA kare ane manuSyapaNAnI kAMI sArthakatA thAya nahi. A ratnaciMtAmaNI jevo manuSya bhava phogaTa cAlyo jAya. mATe bhavya AtmAo AvA atyaMta kiMmatI manuSya bhavamAM samyaktva prApta karavAnI preraNA pAme e mATe 'samyagdarzananuM sAcuM svarUpa' samajavAnI atyaMta AvazyakatA che, anivAryatA che. gurugamya Atmatattvane, jevI rIte arihaMta prabhue emanA jJAnamAM ane anubhavamAM tenuM mULa svarUpa jANyuM che ane bhAkhyuM che, tene zuddha svarUpe oLakhavAmAM Ave; tevI ja pratIti varte ane tenI prAptinI eka mAtra bhAvanA karavAmAM Ave to ja samyagdarzana pragaTe. ja AtmasvarUpanI sAdhanA sva svarUpalakSe jo karavAmAM Ave to svarUpanI prApti thavI sahaja ane saraLa che. 'je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta.......!' A kathana bahu sAduM lAge che paNa emAM agAdha samudra tattvano bharelo che. anAdinA duHkhanuM mULa A Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtramAM che. badhA ja bhavya jIvo A svarUpanA samajaNanI sAdhanAmAM ugra puruSArtha upADI samyagdarzana pAme ane e apUrva sukhano anubhava karI paraMparAe anaMta akSaya sukhavALI mokSa dazA prApta kare e ja samajaNanuM prayojana che. 2. mAnava jIvananuM mahAna kartavya "samyagdarzana' saMsAramAM manuSyapaNuM durlabha che. manuSya bhava anaMtakALe maLe che. bahu puNya kerA puMjathI, zubha deha mAnavano maLyo, toye are ! bhavacakano, AMTo nahi eke TaLyo." manuSyapaNuM maLyA pachI samyagdarzana pragaTa thavuM te to tenAthI atyaMta durlabha che. A apUrva evuM samyagdarzana prApta na karavAthI jIva saMsAramAM rakhaDe che ane atyaMta duHkha bhogave che. have samyagdarzana e evI cIja che ke eka vAra paNa jIva tene pAme to jIvano avazya mokSa thAya e nizcita che. mATe manuSya bhava prApta karyA pachI anaMtagaNA durlabha evA samyagdarzananI prAptino prayatna karavo e ja mAnava jIvananuM A mahAna kartavya che. samyagdarzana vagara sAcuM jainatva hotuM nathI. dharmanI zarUAta ja samyagdarzanathI thAya che. ane A bhavamAM A kALamAM A kSetre bhale mokSa na thAya to paNa samyagdarzana koI paNa bhavya saMjJI paMcendriyane thaI zake che. e kArya azakya nathI. satsamAgame AtmasvabhAva samajavAno puruSArtha kare to te sahaja vastu che, saraLa che, AtmAnA potAnA gharanI to cIja che. mAtra eka samayanuM samyagdarzana jIvanA anaMta bhavono nAza karIne bhavasamudrathI pAra laI jAya che. jijJAsu jIvoe samyakatvanA divya mahimAne samajo ane satsamAgame e kalyANakArI samakatvane pAmIne A bhavasamudrane pAra pAmo! e ja A mAnava jIvananuM mahA kartavya che. aho! samyagdarzana! eka sekaMDa mAtranuM samyagdarzana anaMta janma-maraNano nAza karanAra che. mATe samyagdarzana e ja mAnava jIvananuM mahA kartavya che. 3. AtmasvarUpa : 1. Atmasiddhi zAstramAM zrImad rAjacaMdra zarUAta A rIte karI che. je svarUpa samajyA vinA pApo duHkha anaMta; samajavyuM te pada namuM zrI sadaguru bhagavaMta." to A AtmasvarUpa kevuM che je Aja divasa sudhI samajAyuM nathI. 2. jo ke vyavahAra nathI, paryAyArthika nayathI AtmA aneka avasthAvALo ane azuddha tathA rAga-dveSa sahita che. paraMtu paramArtha daSTithI, nizcaya nayathI, vyArthika nayathI AtmA nirvikAra, anaMta jJAnarUpI lakSaNathI lakSita, anaMta zuddha guNono piMDa, AnaMdakaMda, vijJAna ghana, trikALa eka zuddharUpe rahenAro tethI dhruva, nirmaLa, parama pavitra, eka jJAyakabhAva svarUpa, utpAda-vyaya-dhauvyamayI sattA svarUpa, darzana-jJAnamayI cetanA svarUpa, anaMta dharmonA vaibhavayukta guNa paryAyavALo, sva para prakAzaka, AkAzAdi cha dravyathI bhinna asAdhAraNa caitanyaguNa svarUpa, anya dravyo sAthe eka kSetramAM rahevA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 chatAM potAnA svarUpane nahi choDanAra ane azuddha naye pariName to paNa potAnA asaMkhyAt pradezamAM rahenAro tathA paramAM nahi janAro, pararUpe nahi thanAro Avo jIva nAmano padArtha che ane AvuM tenuM svarUpa che. 3. A rIte AtmAnA beu paDakhAM bahu ja samajavA jevA che. 'AtmA dravye nitya che, paryAye palaTAya' AtmA vastupaNe nitya che eTale potAnA anaMta guNone TakAvI e guNonI avasthA jene paryAya kahevAya che te samaye samaye palaTAya che. paryAya utpAda-vyaya svarUpa hovA chatAM dravya to dhruva ja che. (kAMI samudra palaTAto nathI, mAtra mojAM palaTAya che, daLa to dhruva ja che.) anaMta guNa-paryAyavALuM te dravya - mULa padArtha te traNe kALa rahenAra vastu che. AtmA dravyapaNe nitya che, paraMtu guNonI paryAya palaTAya che. 4. paramA thUka nayathI bhagavAna AtmAnuM AvuM zuddha svarUpa hovA chatAM anAdikALathI jIva anaMta janma maraNa karIne, A saMsAra viSe caturvidha gatio karIne bhramaNa karatAM anaMta duHkha bhogavato rahyo che. jIve jyAre manuSyapaNuM prApta karyuM, vikasIta mana maLyuM tyAre paNa jIve vicAra karyo nahi ke A duHkhanuM kAraNa zuM ? ane te maTADavAno upAya zuM ? Atmasiddhi zAstramAM kahyuM che H 6. "AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna.' jIve anAdikALathI potAnA svarUpa viSe bhramaNA'ja sevI che. have jo sadgurunA bodhano Azraya le, tenI AjJA pramANe varte, ane vicAra ane nididhyAsana vaDe bhramaNA dUra karavAno upAya kare, e bhramaNA dUra thaI zake ema che ane bhavabhramaNano aMta karanAra prathama pagathIyuM samyagdarzana pragaTAvI zake ane paraMparAe unnati karatAM mokSa prApta karI zake ema che. 5. anAdikALathI jIva sva gharane bhUlIne para gharamAM jaIne vasyo che. te ja anaMta duHkha ane saMsAranuM kAraNa che. arthAt nija svarUpane bhUlI gayo che. 'huM eka jJAna-AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM' e vAta bhUlI gayo che. te svarUpane yathArtha jANyuM nathI, enI sAcI zraddhA karI nathI ane temAM aMtarmukha thaIne samyagdarzana pragaTAvyuM nathI. svarUpane bhUlyo tethI para dravyomAM moha karI temane potAnA mAnyA che jema ke ' A deha te mArI vastu che.' para vastune potAnI mAnavI e mithyA mAnyatA che, e darzanamoha che. jo jIva potAnuM zuddha svarUpa samajIne potAthI ekatva ane parathI vibhakta svarUpanI yathArtha zraddhA karI, AtmabhAvanA sahita pariName to samyagdarzana pragaTAvI zake. svarUpa samajavA mATe yuganA yuga nathI joItA. 7. samyagdarzana pragaTAvavA mATe jIvanA paryAyamAM je rAga-dveSanI pariNita hoya che tene jIva satpuruSArtha vaDe upazamAve che, ane svabhAva sanmukha thatAM eka samaya mATe paryAyamAM vItarAgatA Ave che, AtmAnI anubhUti pratyakSa thAya che. arthAt AnaMdarasanuM, zAMtarasanuM vedana aMze thAya ane tenI sAthe ja samayAMtara vagara samyagdarzana prakAzI uThe che. A AnaMdarasa kevaLI bhagavAna je AnaMda Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 bhogavI rahyA che tenI ja jAtano che, paNa tenI mAtrAmAM phera che. kevaLI bhagavAna samaye samaye anaMta AnaMdanuM vedana kare che, tyAra chadmasthano A AnaMda tenA anaMtamAM bhAge che. paraMtu banne AnaMda atIndriya hovAthI bannenI jAta eka che. 8. A pramANe samyagdarzananI prApti thatAM te AtmA utkRSTa paMdara bhave avazya mokSa prApti karIne ja le che. sarva jJAnI puruSoe e vAta karI che ke he bhAI ! jo tuM sukhano abhilASI ho ane tAre sahaja atIndriya ane avinAzI evuM zAzvata sukha joItuM hoya to sarva prathama tAre e sAco nirNaya karavAno che ke (1) te sukha kyAM raheluM che ? ane (2) te sukhanI prApti kema thAya ? 9. atyAra sudhI jIve evo khoTo nirNaya karyo hato ke te sukha pAMca indriyonA viSayonA bhogavaTAmAM raheluM che; te sukha bAhya padArthomAMthI ja saMprApta thAya che ane te pramANe jIva te meLavavA pravarto hato. paraMtu nirNaya ayathArtha, juTho ane mithyAtvayukta hato. tethI jIva atyAra sudhI sukhane badale duHkha ja bhogavato rahyo; kAraNa ke jIvanI e mAnyatAmAM bhrAMti ja hatI. 4 10. indriyonA viSayo pudgala dravyanA paryAyo che, tenuM ja pariNamana che. pudgala dravyamAM rasa, raMga, gaMdha ane sparzAdi guNo che. paraMtu temAM sukha(AnaMda) guNa nathI. je dravyamAM je vastu na hoya te bIjAne kyAMthI Ape ? vaLI svataMtratAno mahAna siddhAMta che ke 'eka dravya bIjA dravyanuM kazuM ja kArya karI zake nahi, eka dravya anya koI paNa dravyane pariNamAvI zake nahi, potAnuM pariNamana anyane ApI zake nahi ane anyanuM pariNamana grahaNa karI zake ja nahi.' AvI cha ye dravyanI vastusthitinI svataMtra vyavasthA che. to pachI pudgalanA pariNamanathI AtmAne AnaMda zI rIte prApta thAya ? pudgala jaDa dravya che jyAre nija AtmA e caitanya dravya che. jaDa - - cetananuM pariNamana kevI rIte karI zake ? evI enI yogyatA nathI. paramAM potAnuM sukha mAnavuM e ja mahAna ajJAnatA ane mithyA mAnyatA che je duHkhanuM kAraNa che. 11. jJAnIo to ema kahe che ke sAcuM sukha svayaM tArA AtmAmAM - AtmasvarUpamAM ja che. AtmAmAM anaMta guNo vidyamAna che. ane temAM eka sukha ane eka AnaMda guNa paNa che. jIva potAnA svarUpanuM jJAna karI, tenI yathArtha zraddhA karI, teno Azraya kare, te svarUpane ja avalaMbe, temAM ja ekAkAra thaIne tenuM ja jJAna karyA kare to AnaMda guNano svabhAva paryAya pragaTe, te ja sAcuM ane atIndriya sukha che. te sukhanI pAchaLa duHkha nathI ane te sukhano aMta paNa nathI. te sukha pragaTa karavAno mArga upara kahyA anusAra nizcaya svarUpano Azraya kare ane samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa pariName te ja che. A ja sukha prAptino sAco upAya che. 12. jJAnI mahAtmAo kahe che ke he devAnupriya ! tuM devono vallabha banI zake che; paraMtu kyAre ? jyAre tuM mithyAtvano tyAga karI, samyaktva pragaTAvI, ratnatrayamAM pravartIza tyAre. A rIte tuM ta ro mokSamArga pragaTa kara. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 - 13. jyAre bAtmAe potAnuM svarUpa jANI lIdhuM ane tenI tevI ja pratIti karI, temAM ja ramaNatA ane lInatA karI, tyAre potAnuM svarUpa sarve padArthothI atyaMta bhinna anubhavathI lAgyuM pachI paradravyothI mane lAbha ke nukasAna thAya e mAnyatA chUTI jAya che. paradravyo pratyenI kartabuddhi tUTI jAya che. ane jo huM rAga-dveSarUpa pariNamIza to enA phaLa huM ekalo ja bhogavIza. ane jo nirvikalpa dazA pragaTAvI, vItarAgatA pragaTa karIne kevaLajJAna pragaTAvIza to phaLa svarUpa mokSanA anaMta sukha paNa huM ekalo ja bhogavIza evo tene daDha nizcaya hoya che. 14. zarIrarUpa jaDa pudgala ane parama jyoti svarUpa caitanya e banne dravyanA svabhAva judA che evuM jene supratitapaNe, samyaka pratItipUrvaka samajAI jAya che. tathA sva-paraprakAzaka athatuM potAne ane anyane jANanAra parama jyoti svarUpa eTale ke saMpUrNa jJAnamaya AtmA te ja potAnuM svarUpa che ane zarIrAdi jaDa padArtha zeya che arthAt mArA jJAnamAM jaNAvA yogya che. vaLI te zeya paNa svajoya nathI paraMtu paraNeya mAtra che. svajJaya to mAro nija bhagavAna AtmA ja che. Avo anubhavano prakAza jene ullasita thayo che tevA AtmAne zarIrAdi jaDa padArthathI udAsInatA thAya che, te pudgalanA pariNamanathI tene rAga-dveSa thatAM nathI, kAraNa ke te jANe che ke te pudgalanuM pariNamana tenI svataMtratAthI, kramabaddha ane te samayanI tenI paryAyanI yogyatAthI thAya che. temAM pheraphAra karavA koI paNa anya dravya sAmarthya dharAvatuM nathI. AvI daDha mAnyatAthI tyAMthI daSTi khasI jAya che ane te AtmAne svarUpamAM pravartavArUpa AtmavRtti thAya che. 15. jo AmA nizcayathI zarIrAdirUpa para dravyanA karmane kare to niyamathI temAM tanmaya arthAt padravyamaya thaI jAya. ane jo ema thAya to dravyano nAza thaI jAya, tenuM astitva ja na rahe, e moTo doSa AvI paDe. paraMtu A AtmA paradravya svarUpa karmano kartA kyAre thato nathI. eka dravyane bIjA dravyanuM kartA mAnavuM e mithyA mAnyatA che. AvI rIte vastu svataMtratAno siddhAMta barAbara samajI Atma svarUpanI samajaNathI samyagdarzana pragaTe che. 16. AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe bhedajJAna karavuM jarUrI che. A bhedajJAna karavA mATe sAte tattvonuM yathArtha jJAna karI e jIva tatva bIjA badhAthI sarvathA bhinna chuM ema nirNaya karI e tattvonA vikalpa choDI, Atmatattva para ja lakSa kendrita karI, te AtmasvarUpanI bhAvanA karavAthI temAM aMtarmukha thavAya che, svarUpamAM lInatA Ave che. svabhAvane jore te nirvikalpatA, vItarAgatA, svasaMvedanatA pragaTe che ane te sAthe ja samyagdarzana pragaTe che. 17. A vItarAga bhAva eka samaya mATe paryAyamAM hoya che te vakhate cAritranI zuddhi hoya che tene svarUpa AcaraNa kahe che. cAritranI aMze zuddhi thaye samyagdarzananI saMprApti thAya che. svasaMvedanamAM AtmAnA AnaMdANano svabhAva paryAya pragaTa thayo tene bhogavato AtmAne pratyakSa thAya che. tethI svasaMvedana, svAnubhUti ke upayogAtmaka anubhUtimAM je AnaMda pragaTyo e atIndriya che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 te 18. samyagdarzana pragaTa thayuM te paryAyanI pUrvenI paryAya zubha bhAvanI ja hoya che. te savikalpa dazAmAM paNa 'huM zuddha, buddha, zAyaka' evuM ciMtavana cAlI rahyuM hoya che te paNa rAga bhAva ja che. e mAruM svarUpa nathI. paraMtu aMdara bIrAjamAna bhagavAna AtmA enA svabhAvanA jore je bhAva dara kAma kare che, tyAM tIvra puruSArtha dvArA aMdara jatAM zuddha bhAvanI saMprApti thAya che. 19. jIvane ajJAnavaza dehamAM Atmabuddhi rahelI che tethI para vastumAM paNa mamatva raheluM che. deha viSe je viparyAsa buddhi che tenuM baLa ghaTavA yathAvat vastusvarUpa jANavAne viSe praveza thavA 'jIvane vairAgya ane upazama sAdhana kahyA che.'' gRha-kuTuMba parigrahAdibhAvane viSe je ahaMtA - mamatA che ane tenI prApti, aprApti prasaMgamAM je rAga-dveSa kaSAya che te ja viparyAsa buddhi che. ane ahaMtA, mamatA tathA kaSAya jevA vairAgya upazama udbhave che tevA maMda paDe che. anukrame nAza pAmavA yogya thAya che. gRha-kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te 'vairAgya' che. ane tenI prApti-aprApti nimitte utpanna thato je kaSAya kaleza tenuM maMda thavuM te 'upazama' che. A be guNa viparyAsa buddhine paryAyAMtara karI rAjbuddhi kare che. AvI satbuddhi jIvane samyaktva saMprApta karavAmAM mahAna upakArI thAya che. 20. mumukSu jIva AtmajJAnI sadguru pAsethI potAnuM AtmasvarUpa sAMbhaLI - samajIne tenuM jJAna karI le che ane mAruM svathI ekatva ane parathI vibhakta svarUpa jevuM che tenI yathArtha zraddhA kare che. pachI te svarUpanuM dhyAna ane bhAvanA karIne te zuddha svarUpa paryAyamAM pragaTAvavA udyamI bane che. jene satnI ruci che tene tattva pAmavAnI sAcI jijJAsA hoya ja. e rIte e jIva samyaktva pragaTa kare che. A samyagdarzana e dharmanuM mULa che. tyAMthI ja dharmanI zarUAta thAya che. mATe samyagdarzananA viSayano vistArathI abhyAsa karavo atyaMta jarUrI che. 4. bhejJAna : 1. sarva anya dravyothI bhinna, asaMga, abheda ekakSetrAvagAhapaNe ane vizeSa saMbaMdhathI rahelA zarIra ane aSTa karmothI paNa bhinna abaddha, aspaSTa, jJAna-darzana upayogalakSaNathI lakSita, caitanya camatkAra mAtra evA A parama zuddha AtmAne ciMtavavo, tenI ja bhAvanA karavI ane jJAnaudyoga je anya padArthomAM jato hato te upayogane tyAMthI sameTI laI kevaLa eka AtmadravyanuM jJAna karavAmAM tene lagAvavo, tenuM satata ciMtana karavuM, te rIte pariNati zuddha thatAM samyagdarzana prakAze che. 2. mAro A AtmA ajara, amara, avinAzI, zuddha, nirmaLa svabhAvI che. traNe kALa ekarUpa zuddha, / parama zuddha ja rahevAvALo che. ane sarve para dravyothI sarvathA bhinna che. evuM A bhagavAna AtmAnuM svarUpa jANIne, rAgarahita svabhAvanI zraddhA ane pratIti karavAthI paryAyamAM jerAga-dveSanI pariNati thatI hatI teno cheda thAya che. 3. bhedajJAnanI prakriyA vaDe nizcala zraddhA karIne potAnA AtmAnI anubhUti pAme che te puruSo darpaNanI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema pAtAmAM pratibiMbIta thayelA anaMta bhAvonA svabhAvathI niraMtara vikArarahita hoya che. jJAnamAM je zeya(potAnA jJAnamAM jaNAvA yogya padArtho)nA AkAra pratibhAse che temanAthI tevA puruSone vikAra prApta thatAM nathI. 4. koI AtmA potAthI ja AtmAnI anubhUtine pAme che tevA AtmAoe pUrve sadaguru pAsethI dezanAlabdhi saMprApta karI hoya che. teo rAga ane AtmAnA bhinna bhinna lakSaNo jANIne, rAganuM lakSa choDIne prajJAchINI vaDe arthAt jJAnanI pariNatirUpa chINI vaDe - rAga ane AtmA vacce je sAMdha che temAM prajJAchINI paTakAvIne AtmAne rAgathI judo jue che. jene AvuM bhedajJAna prakAze che te AmA AvI avicaLa sva AtmatattvanI anubhUtine pAme che. bhedajJAna ja AtmAnubhUtinuM sAdhana che. 5. bhagavAna AtmAnI anubhUti ane samyagdarzananuM mULa kAraNa bhedajJAna che. jJAnIoe anaMta karuNA karIne kahyuM che hebhavyo! tame pahelAM vikalpa dvArA lakSAmAM ane pratItamAM loke aMtarano anubhavabhedajJAnanA kAraNe thAya che. paradravyothI bhinna potAnA svarUpane jANI eno anubhava karavo emAM bhedajJAna ja kAraNabhUta thAya che. 6. he bhavya ! bIjA nakAmA kolAhala arthAta paramAM vasavAnuM eTale paramAM Asakti ane mArApaNAnI buddhi ane vikAro vagere kolAhala karavAthI tArA AtmAne zuM lAbha thavAno che? mAtra azubha karmabaMdhanano ja lAbha thaze ane tethI tuM durgati ane anaMta saMsAra tathA duHkhane pAmIza. mATe e kolAhalathI tuM virakta thA; ane eka caitanyamAtra vastune temAM lIna thaI dekha. tane tArA nija vaibhavanI prApti thayA vagara raheze nahi. 7. jo AtmA potAnA svarUpano abhyAsa kare, tene ciMtave, paryAya te svarUpamAM ekAkAra thAya to tenI prApti avazya thAya ja. para vastu hoya to tenI prApti na thAya. paraMtu potAnuM svarUpa to potAnI sanmukha ja che, kAMI dUra nathI, tethI tenI prApti thAya, avazya thAya ja. paraMtu jIva anAdikALathI mohane vaza thaI te svarUpane bhUlI rahyo che. jo te bhUla sudhAre, svarUpa sanmukha thAya, je upayoga anya dravya-guNa-paryAyamAM pravartato hato tyAMthI vALI laIne, mAtra svarUpanuM ja jJAna karavA lAge, temAM lInatA kare, anya kolAhalathI nivRtti kare to avazya svarUpanuM bIjA sarva padArthothI bhinna bhAna thaI, samyagdarzana pragaTa thaI zake che. mokSamArga khullo thAya che. 8. prayojanabhUta kArya ke pravRtti ene kahevAya ke je kAryathI mokSa prAptinuM prayojana siddha thAya. je saMsAramAM paribhramaNa karAve te niprayojanabhUta kArya che. bhedajJAna e prayojanabhUta kArya che. 9. je jJAna upayoga paradravyamAM pariNamato hato, tene have potAnA matijJAna ane zrutajJAnane maryAdAmAM lAve. ane potAnA jJAnasvarUpamAM lIna thaI - temAM DhaLI jaI tenuM ja jJAna karavA lAge to atyaMta vikalpa rahita thaIne, tatkALa nija rasathI pragaTa thatAM, Adi-madhya-aMtarahita anAkuLa kevaLa eka Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhAya vizvanI upara jANe ke tarato hoya tema eka akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta vijJAnaghana, paramAtmArUpa kAraNaparamAtmAne anubhave che. e anubhava kramazaH aMte kAryaparamAtmArUpe pariName che. 10. kAraNaparamAtmA ene kahevAya ke jemAM paramAtmA banavAnuM kAraNa paDeluM che. te zuddha dravya che ane pariNAmika bhAve che. traNe kALa te evuM ne evuM ja zuddha rahe che. evA zuddha dravyanuM Azraya je paryAya kare, tene ja avalaMbe, tyAre paryAyamAM kAryazuddhaparamAtmA pragaTe. kAryaparamAtmA ene kahevAya ke je paryAya kAraNa paramAtmArUpa zuddha dravyano Azraya karIne potAnAmAM kAryaparamAtmA pragaTAve. jo vastumAM kAraNa paDeluM hoya to te vastumAM kArya pragaTe, kAraNaparamAtmA te ApaNo badhAyano zuddhAtmA, zuddha dravya che. te paramapariNAmika bhAvarUpe rahela che. akhaMDa caitanyamAtra vastu che. AvI rIte bhedajJAnano abhyAsa karI - e samyagdarzananuM prayojanabhUta sAdhana samajIbhedajJAnano vAraMvAra abhyAsa ane prayoga karavAthI samyagdarzananI prApti thAya che. sauthI prathama tattvano nirNaya thavo joIe. "huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM, ane sarvathA sarvathI bhinna chuM". A nirNayanI samyaka zraddhA e ja samyagdarzana che. 5. dharmanuM mULa samyagdarzana te bAbata sAcI samaja: 1. mULamAM bhUla: vartamAnakALamAM dharma bAbata eka moTI gerasamajaNa cAlI rahI che. e vAta jarA samajIe. sAmAnyapaNe evo upadeza karavAmAM Ave che, "pahelAM cittazuddhi hoya, zubha rAga hoya ane kaSAyono maMda bhAva hoya to ja akaSAya svarUpa AtmAno anubhava thAya." athavA to jadI judI jAtanI puNyanI kriyAo batAvavAmAM Ave - jIvane puNya bhAvano mahimA batAvI temAM doravavAmAM Ave ane puNyarUpI vyavahAra karatAM karatAM nizcaya dharma pragaTa thaze. A upadeza yathArtha nathI. 2. have samajavAnI e jarUra che ke AvA zubhabhAva jIve anaMtavAra karyA chatAM tenI mukti kema na thaI ? zubhabhAvanA pariNAmathI evuM puNya baMdhAya- jIva navamI raiveyaka devagati anaMtavAra bhagavI Avyo chatAM saMsAra paribhramaNa cAlu rahyuM. 3. zrImad rAjacaMdra "yama,niyama saMjama Apa kIyo, nAmanA padamAM jaNAve che ke evuM badhuM to jIve - anaMtavAra karyuM to mukti kema na thaI ? "vaha sAdhana bAra anaMta kiyo, tadapi kachu hAtha haju na paryo" aba kyoMna bicAratA haimanasuM, kachu aura rahA una sAdhana seM?' to eno vicAra karIe samyagdarzana prApta karyA vagara badhA kriyAkAMDa ekaDAM vagaranA mIMDA jevA che. dharmanuM mULa samyagdarzana che. 4. "sa mUo dho'' dharmanuM mULa samyagdarzana. zubhabhAva te dharmanuM kAraNa che ema ajJAnIonI mithyA mAnyatA che. zubhabhAva to vikAra che. e baMdhanuM kAraNa che. e muktinuM kAraNa kema thaI zake ? e dharmanuM kAraNa kema thaI zake ? samyagdarzana pote dharma che ane te ja dharmanuM mULa kAraNa che. samyagdarzanathI ja dharmanI - jIvanamAM sukhanI zarUAta thAya che. zubhabhAva te dharmanuM kAraNa nathI, paNa samyaka Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajaNa te ja dharmanuM prathama pagathiyuM che. kevaLajJAna dazA te saMpUrNa dharma che. zraddhA dharma pragaTa thayA pachI ja cAretra dharma pragaTa thAya che tethI ja zraddhArUpI dharma - samyagdarzana e ja dharmanuM prathama pagathiyuM che. 5. he jIvo ! jo tame AtmakalyANa cAhatA ho te svataH zuddha ane samasta prakAre paripUrNa Atma svabhAvanI ruci ane vizvAsa karo, tenuM ja lakSa ane Azraya karo. e sivAya bIjAM je kAMI che te sarvanI ruci, lakSa ane Azraya choDo kema ke sukha svAdhIna svabhAvamAM che. paradravyo tamane sukha ke duHkha karavAmAM samartha nathI. tame tamArA svAdhIna svabhAvano Azraya choDIne potAnA doSathI ja parAzraya vaDe anAdithI potAnuM amaryAdita akalyANa karI rahyA cho. mATe have sarva paradravyonuM lakSa ane Azraya choDIne svadravyanuM jJAna-zraddhAna tathA sthiratA karo. svadravyamAM be paDakhAM che - eka to trikALI zuddha svataH paripUrNa nirapekSa svabhAva che ane bIjuM kSaNika vartamAna vartatI vikArI hAlata che. paryAya pote anitya che tethI tenA lakSe pUrNatAnI pratItirUpa samyagdarzana nahi pragaTe. paNa je trikALI svabhAva che te sadA zuddha, paripUrNa che ane vartamAne paNa te prakAzamAna che. tethI tenA Azraya - lakSe pUrNatAnI pratItarUpa samyagdarzana pragaTa thaze. e samyagdarzana pote kalyANa svarUpa che. ane te ja sarva kalyANanuM mULa che. jJAnIo samyagdarzanane kalyANanI mUrti ' kahe che. mATe he jIvo! tame sarva prathama samyagdarzana pragaTa karavAno abhyAsa karo. bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadeve paNa kahyuM che ke dharmanuM mULa samyagdarzana che. 6. yathArtha vastu svarUpa 1. traNa lokamAM je anaMta jIvo che te badhA sukha cAhe che ane duHkhathI Dare che; paNa potAnA sAcA svarUpanI samajaNa na hovAne lIdhe duHkha bhogave che. cAra gatinA saMyoga e duHkhanuM kAraNa nathI paNa be saMyogomAM je ekatva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva, zeyatva buddhi karI jIva svayaM emAM ISTaaniSTapaNuM mAnIne rAga-dveSAdi pariNAmo potAnI paryAyamAM kare che ane e duHkhanuM kAraNa che. bhagavaMtoe duHkhanA mukhya traNa kAraNo batAvyA che. (1) ajJAnatA (2) mithyAtva (3) asaMyama. nizcaya samyajJAna-darzana-cAritra e ja sukhanuM kAraNa che. 2. mithyAdarzana-mithyAjJAna-mithyAcAritrane vaza thaIne A jIva cAra gatimAM paribhramaNa karI anaMta duHkha bhogavI rahyo che. jyAM sudhI dehAdithI bhinna potAnA AtmAnI sAcI samajaNa ane pachI rAgAdino abhAva na kare tyAM sudhI sukha, zAMti, zAtA na anubhavAya. 3. Atmahita mATe prathama A cAranuM zraddhAna jarUrI che. (a sAcA deva-guru-zAstranI yathArtha samajaNa ane pratIti. (ba) jIvAdi sAta tattvanuM yathArtha zraddhAna. (ka) sva-paranA bhedanuM zraddhAna. (Da) nija zuddha AtmAnuM yathArtha zraddhAna. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 A cAra lakSaNonA avinAbhAva sahitanI samyaka zraddhA eTale nizcaya samyagdarzana pragaTAvyA vagara dharmanI ke sukhanI zarUAta thatI nathI. 4. kudeva-kuguru-kuzAstra-kudharmanI pujA-sevA-vinaya-zraddhA karavAnI je je pravRtti che te potAnA mithyAtvAdinA mahAna doSanI poSaNa karanArI hovAthI duHkhadAyaka che, anaMta saMsAraparibhramaNanuM kAraNa che. je jIva tenuM sevana kare che, tene kartavya samaje che te durlabha manuSyabhavano nAza kare che. 5. sAta tatvonI viparIta zraddhA karavI te mithyAdarzana che. zarIrAdi para padArtha ajIva che, pote jIva caitanya svarUpa che. para padArthonI kriyA huM karI zakuM, para mane lAbha-nukasAna karI zake, huM paranuM zubha karI zakuM evo je sata-asatno yathArtha viveka nathI e mithyAzraddhAna che je jIvanA duHkhanuM kAraNa che. 6. AtmAnuM paradravyothI bhinnapaNAnuM yathArtha zraddhAna te nizcaya samyagdarzana ane AtmAnuM paradravyothI bhinnapaNAnuM yathArtha jJAna te nizcaya samyajJAna ane paradravyonuM AlaMbana choDIne AtmasvarUpamAM lIna thavuM te nizcaya saccAritra che. 7. jevuM arihaMta bhagavaMtoe ane jJAnIoe AtmAnuM svarUpa jANI, anubhavI, batAvyuM che evuM ja nija bhagavAna AtmAnuM svarUpa jANI, mAnI, temAM ramaNatA karavI tene nija AtmAnuM yathArtha zraddhAna kahevAmAM Ave che. have agRhIta mithyAdarzana jIvane anAdikALathI che ane A bhavamAM je saMyogo prApta thayA temAM pAMca prakAranI ekatva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva, yatva buddhi karI teNe navuM gRhIta mithyAtva puSTa karyuM. mATe jIvo sArI rIte sAvadhAna thaIne gRhIta ane aMgRhIta banne prakAranA mithyAbhAvo choDavA yogya che. 9. AtmAnuM kalyANa sukha prApta karavAmAM che. AkuLatA(ciMtA-kaleza)nuM maTI javuM te sAcA sukhanI sthiti che. mokSa ja sukharUpa che. eTalA mATe dareka Atmahitecchue nizcaya samadarzana-jJAna cAritra e traNenI ekatArUpa mokSamArgamAM pravRtti karavI joIe. 10. te mATe niyamita satsaMga, svAdhyAya, tattvacarcA, yathArtha jinavANInuM zravaNa, satsamAgama, AtmavicAra karavA jarUrI che. 7. jIvanI anAdinI sAta bhUloH 1. "zarIra te huM chuM" ema jIva anAdithI mAnI rahyo che, tethI huM tene halAvI-calAvI zakuM, zarIranA kAryo huM karI zakuM, zarIra sAruM hoya to mane lAbha thAya e vagere prakAre te zarIrane potAnuM mAne che; A mahA bhrama che. A jIva tattvanI bhUla che eTale ke jIvane te ajIva mAne che. 2. zarIranI utpattithI jIvano janma ane zarIranA viyogathI jIvanuM maraNa te mAne che. temAM ajIvane jIva mAne che. A ajIva tattvanI bhUla che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 3. mithyAtva-rAgAdi pragaTa duHkha denArA che, chatAM tenuM sevana karavAmAM sukha mAne che. A Asava tattvanI bhUla che. 4. zubhane lAbhadAyaka ane azubhane nukasAnakAraka te mAne che, paNa tattva daSTie te banne nukasAnakAraka che mAnato nathI. A baMdha tattvanI bhUla che. ema 5. samyAna tathA te pUrvakano vairAgya jIvane sukharUpa che, chatAM te potAne kaSTa ApanAra ane na samajAya evA che - ema mAne che te saMvara tattvanI bhUla che. 6. zubhAzubha icchAone nahi rokatA, indriyonA viSayo pratye icchAo karyA kare che te nirjarA tattvanI bhUla che. 7. samyagdarzanapUrvaka ja pUrNa nirAkuLatA pragaTa thAya che, ane te ja kharuM sukha che - ema na mAnatA, bAhya vastuonI sagavaDothI sukha maLI zake ema jIva mAne che te mokSa tattvanI bhUla che. A bhUlonuM phaLa jIvane samaye samaye anaMta duHkhano bhogavaTo che; eTale ke cAra gatimAM paribhramaNa karI duHkha bhogave che. A gatiomAM sauthI halakAmAM halakI gati nigoda-ekendriyanI che, saMsAradazAmAM vadhAremAM vadhAre kALa jIva temAM kADhe che ane te aneka duHkhanuM kAraNa che. 8. mithyAtvanuM mahA pApa H jIvanI anAdinI bhUlonuM - e badhAnuM mULa kAraNa potAnA svarUpanI jIvane bhramaNA che. paranuM huM karI zakuM, para mAruM karI zake, parathI mane lAbha thAya, parathI mane nukasAna thAya evI mithyA mAnyatAnuM nitya aparimita mahApApa dareka kSaNe jIva sevyA kare che; te mahApApane zAstrIya bhASAmAM mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. tenA phaLa tarIke krodha, mAna, mAyA, lobha je parimita pApa che tene tIvra ke maMdapaNe seve che. jIvo krodhAdikane pApa gaNe che, paNa tenuM mULiyuM mithyAdarzanarUpa mahApApa che tene teo oLakhatA nathI, to pachI tene TALe kyAMthI ? have vastusvarUpa kaho ke jaina darzana kaho, te banne eka ja che. teno vidhi evo che ke pahelAM moTuM pApa choDAvI pachI nAnuM pApa choDAve che. mATe mahA pApa zuM ane nAnuM pApa zuM te prathama samajavAnI khAsa jarUra che. (1) jugAra (2) mAMsa bhakSaNa (3) madirApAna (4) vezyAgamana (5) zikAra (6) paranArIno saMga ane (7) corI - e sAta jagatamAM moTA vyasano gaNAya che, paNa e sAte vyasano karatAM mithyAtva te mahA pApa che, tethI te prathama choDAvavAno jaina dharmano upadeza che. mithyAtvanA yathArtha svarUpathI ajANa 'puNya' ne dharmamAM sahAyaka mAnI enA upadezanI mukhyatA karavAthI jIvo dharmane nAme mahA mithyAtvarUpI pApane avyakta rIte poSe che. A bhUla jIva TALI zake e mATe samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArgano krama barAbara samajI te pramANe dharma pragaTa karavo Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 joIe. zubhabhAvathI - puNyathI dharma thAya ane AtmAnuM hita thAya ema mAnavuM te mithyAtvarUpI mahA pApa che. prathama mithyAtva TaLavo joIe. 9. dharma pAmavAno samaya : jIvane dharma pAmavAno mukhya samaya manuSyapaNuM che; tethI jo jIva dharma samajavAnI zarUAta kare to te kAyamane mATe duHkha TALI zake. paraMtu manuSyabhavamAM paNa kAM to dharmano yathArtha vicAra karato nathI, agara to dharmanA nAme cAlatI aneka mithyA mAnyatAomAMthI koIne koI khoTI mAnyatAne grahaNa karI kudeva-kugurukuzAstramAM te phasAI jAya che; athavA to badhA dharmo eka che ema upalaka daSTie mAnI laIne badhAno samanvaya karavA lAge che ane potAnI e bhramaNAvALI buddhine vizALa buddhi mAnIne abhimAna seve che, kadI te jIva sudeva, suguru ane suzAstranuM bAhya svarUpa samaje to paNa potAnuM kharuM svarUpa samajavA jIva yathArtha prayAsa karato nathI, tethI te pharIne saMsAracakramAM rakhaDI potAno moTAmAM moTo kALa nigoda - ekendriyapaNAmAM kADhe che ane anaMta duHkha bhogave che. have jyAre badhI bAjuthI A avasara Avyo che, koI evA mahA puNyanA udayathI manuSyapaNuMbharatakSetra-AryabhUmi-guMdakuMda jevA prakhara AcAryonA paramAgama - akSaroakSara ane temano badhI bAjuethI spaSTa samajaNa ApanAra jJAnI guruono bheTo thavo e kAMI AzcaryakAraka nathI zuM ? ane have vadhArAmAM jIvane e dharma pAmavAnI sAcI ruci upaDI che ane e A yathArtha vastusvarUpa samajavA taiya 2 thayo che e kharekhara jIvananI mahA ghaTanA gaNAvI joIe. AcAryoe to tyAM sudhI kahyuM che ke AvI svarUpanI vAta je jIvo prasanna cittathI sAMbhaLe che te nikaTabhavI jIva che - te najIkanA bhAvimAM mokSa pAmanAra che. pharIthI, badhI bAjuethI, dharma pAmavAno kALa pAkyo che, avasara Avyo che to A svarUpa samajavAnI taka gumAvavA jevI nathI. 10 mumukSu jIvone bhalAmaNa : mumukSue satzAstrono sUkSma dRSTithI abhyAsa karavo; kema ke sazAstrano dharmabuddhi vaDe abhyAsa te myagdarzananuM kAraNa che; A uparAMta zAstrAbhyAsamAM nIcenI bAbato khAsa lakSamAM rAkhavI. 1. samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. 2. samyagdarzana pAmyA sivAya koI paNa jIvane sAcA vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhyAna vagere hoya nahi kema ke te kriyA prathama pAMcame guNasthAne zubhabhAvarUpe hoya che. 3. zubhabhAva jJAnI ane ajJAnI e bannene thAya che. paNa ajJAnI tenAthI dharma thaze ema mAne che ane jJAnIne buddhimAM te heya hovAthI tenAthI kadI dharma na thAya ema te mAne che. 4. A uparathI dharmIne zubhabhAva hoto ja nathI ema samajavuM nahi, paNa zubhabhAvane dharma ke tethI krame krame dharma thaze ema te mAnato nathI - kema ke anaMta vItarAgoe tene vikAra hovAthI baMdhanuM kAraNa kahyuM che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 5. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi; pariNamAvI zake nahi, preraNA karI zake nahi, lAbhanukasAna karI zake nahi, prabhAva pADI zake nahi, asara, madada ke upakAra karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi evI dareka dravya-guNa-paryAyanI saMpUrNa svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI pokArIne kahI che. 6. jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyaktva hoya; have samyaktva to sva-paranuM zraddhAna thatAM thAya che tathA te zraddhAna dravyAnuyogano abhyAsa karatAM thAya che; mATe pahelAM dravyAnuyoga anusAra zraddhAna karI samyagdaSTi thavuM. 7. pahele guNasthAne jijJAsu jIvone zAstrano abhyAsa, vAMcana-manana, jJAnI puruSono dharmopadeza sAMbhaLavA, niraMtara temanA samAgamamAM rahevuM, devadarzana, pUjA, bhakti, dAna vagere zubhabhAvo hoya che; paraMtu pahele guNasthAne sAcA vrata, tapa vagere hotA nathI. 8. upalaka dRSTie jonArane nIcenI be zaMkA thavAno saMbhava che H (1) AvA kathana sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI lokone ghaNuM nukasAna thavA saMbhava che. (2) hAla loko je kAMI vrata, paccakkhANa, pratikramaNa kriyA kare che te choDI deze. teno khulAso A prakAre che : 'satyathI koIpaNa jIvane nukasAna thAya ema kahevuM te bhUla bhareluM che arthAt asat kathanathI lokone lAbha thAya ema mAnavA barAbara thAya che. sat sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI jIvone kadI nukasAna thAya ja nahi ane vrata-paccakkhANa karanAroo jJAnI che ke ajJAnI che te jANavAnI jarUra che. jo teo ajJAnI hoya to tene sAcA vratAdi hotAM ja nathI tethI te choDavAno prazna ja nathI. jo vrata karanArA jJAnI haze. to chadmasthadazAmAM te vrata choDI azubhamAM jaze tema mAnavuM nyAya viruddha che. paraMtu ema bane ke te krame krame zubhabhAvane TALI zuddhatAne vadhAre. paNa te to lAbhanuM kAraNa che, nukasAnanuM kAraNa nathI. mATe satya kathanathI koIne nukasAna thAya nahi.' A kathananuM khAsa manana karavAnI jarUra che. A rIte samyagdarzana-bhUmikAnuM ahIM saMkSipta ullekha karyA bAda vistArathI viSayane samajavAno prayatna karIzuM. je jIva mokSanI prApti mATe A samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa ratnatrayane dhAraNa kare che ane karaze te mokSa pAme che ane pAmaze. have jo zAMtinI(AtmahitanI) icchA hoya to sarva prakAranA Agraha choDI AtmAnuM kartavya samajI dareka jIve mokSamArgamAM pravRtta thavuM joIe. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 samyagdarzana - abhyAsa 1. navesarathI zarUAta - cAlo ekaDo pharIthI ghUMTIe? 1. dharmanI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che. samyagdarzana arthAt svAnubhUti ja - AtmAnubhUtinuM - prathama pagathiyuM che. dharmano ekaDo che, zAzvata sukha meLavavAno eka mAtra upAya che. e sivAya game teTalAM vrata-tapa, pUjA-bhakti, dayA-dAna ke zAstrAbhyAsa kare te samyaka nAmane prApta thatAM nathI. e badhuM ekaDo zIkhatA bALakanA lIToDA barAbara che. 2. "khabara potA vinA, khoTa bhAMge nahi; nIra Ave nahi kuMbha kAze." "pote potAne jANayA vinA bAkI badhuM musAbhAInA vAne pANI jevuM." AtmatatvaciMtavyA vinA, sAdhanA sarva juThThI." 3. paNa pote koNa che? kevo ane kevaDo che? pote potAthI ja kema risAI gayo che? ane ene manAvIne kema meLavI zakAya? te vAta sarvajJa vItarAgI devo sivAya bIjuM koI saMpUrNa jANatuM nathI. vItarAga mArga vinA jIva bIjI koI rIte potAne meLavavA mathe to paNa te maLI zake tema nathI. 4. "huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM che svarUpa mAruM kharuM? konA saMbaMdhe vaLagaNA che, rAkhuM ke e pariharuM? enA vicAra vivekapUrvaka, zAMta bhAve jo kya; to sarva Atmika jJAnanA siddhAMta tattva anubhavyA." 5. sarvajJadevoe darzAvela jIvanuM svarUpa zuM che? te svarUpathI virUpa kema thayo che? ane kema karatAM pharI svarUpadazA sAdhe, te jANI, temAM ekAgra thAya, tenI pratIti Ave tyAre sAcI samajaNa thAya. jJAnathI pote jevo ane jevaDo jANyo tevo ane teTalo zraddhAmAM - pratItamAM - dazanamAM bhAse tyAre pote potAne pAmyo kahevAya. jJAna-darzana paryAyanI ekatA sAdhI dhuva dravyane bhaje - came - sparze, tenI sAthe tAdAtma anubhave te samakita che - samyagdarzana che - svAnubhUti che. 'rasa svAdata sukha upaje- enuM nAma anubhava. 6. "vastu vicArata dhyAvatai, mana pAvai vizrAma / rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nama // " "jJAna, dhyAna, vairAgyamaya, uttama jahAM vicAra; e bhAve zubha bhAvanA, te Utare bhava pAra." 7. vItarAga praNita zAstro ane svAnubhava dvArA samyagdarzananuM mAhAtma, tenuM svarUpa ane tene prApta karavAnI vidhi, pitA-putrane, guru - ziSyane, bhagavAna - bhaktane samajAve te karuNA rAAthe jJAnIoe koI divasa nahi sAMbhaLela viSayo jevA ke upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra, kamabaddha paryAya, dravyanI svataMtratA vagere viSayono abhyAsa samyagdarzanane samajavAnA vistAra artha ja che. 8. pUjya gurudeva zrI kAnajI svAmIe aneka zAstronA sArane samAvatuM nizcaya ane vyavahAra dharmanuM svarUpa eka vAkyamAM spaSTa karI mumukSuonA saMzayonuM nirAkaraNa karyuM che. "jeo vItarAga bhagavaMtoe prarUpela vyavahArane mAnatA nathI teo nizcayAbhAsI che, ane A vyavahArane dharma mAne te vyavahArAbhAsI che.'jyAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 sudhI nizcaya-vyavahAranuM sAcuM svarUpa na samajAya tyAM sudhI samyagdarzana pragaTa thavuM muzkela che. 9. paNa A jIva akoNo ane aLavItaro che. jJAnIo e jANe che. nahitara anAdinI rakhaDapaTTImAM e jJAna nA paricayamAM nathI Avyo ema to nathI. khudatIrthakara bhagavaMtonA samavasaraNamAM jaI bhakti-pUjA paNa karI Avyo che, chatAM hajI sudhI koro dhAkora rahI khoTA rUpiyAnI jema pAcho pharyo che. paratra ane parabhAvane choDI zakato nathI ane svadravya ane svabhAvane grahaNa karI zakato nathI. 10. anubhava prakAzamAM kahyuM che ke "prabhu tArI zuddhatAnI to zI vAta ! tArI zuddhatA to baDI, tArI azuddhatA ya baDI. kevaLI samIpe jaIne paNa te tArI UMdhAI choDI nahi." pUjya gurudeva kahetA "A jIva savaLo paDe to be ghaDImAM kevaLajJAna prApta karI siddha thaI jAya e udho paDe to be ghaDImAM sAtamI narake pahoMcI jAya." zrImadrAjacaMdra paNa A matalabanuM kahI gayA che, "prabhu! tuM sarvaguNa saMpanna da) paNa tArA apalakhaNano pAra nathI.' teozrI sutrAtmaka rIte A apalakhANa TALavAno IlAja batAve che: "roke jIva svacchaMdato pAme avazya mokSa." 11. samyagdananuM svarUpa, tenuM mAhAtma ane te prApta karavAnI rItane najara samakSa rAkhI jJAnIonI amRtavANInuM saMkalana karI gAgaramAM sAgara samAvavAno prayatna che. 12. have jyAre badhI ja rIte avasara Avyo che, je kAMI joIe te badhuM durlabha sahaja rIte maLI gayuM che, A bharatakSetramAM durlabha manuSya deha, pUrNa pAMca indriyo ane vikasIta mana, tola-mola karI zake tevI buddhi-zakti eTale ke mati-zrutajJAnano ughADa, jinendra bhagavAnano vItarAga mArga jevo cothA ArAmAM pravartato hato evo ane atyAre mahAvidehamAM sImaMdhara ane bIjA tIrthakaro dvArA jenI prarUpaNA karavAmAM Ave che, vadhArAmAM pUjya gurudevanI saraLa, sosarI utarI jAya tevI vANI - A badhuM maLyuM che tyAre cAlo, ApaNe mithyA Agraha ane svacchaMda choDI, guru AjJA pramANe rahI, pharI dharmano ekaDo ghUMTavA kaTIbaddha thaIe. 2. jinavara kahe che jJAna, tene sarva bhavyo sAMbhaLo! 1. sUtro, cauda pUrvanuM jJAna, munipaNuM, zrAvakapaNuM, hajAro jAtanA sadAcaraNo, tapazcaryA Adi je je sAdhana , je je mahenato, je je puruSArtha kahyA che te eka AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe, prApta karavA mATe kahyA che. te prayatna jo AtmAne oLakhavA mATe, zodhI kADhavA mATe, prApta karavA mATe, AtmAne arthe thAya to saphaLa che, nahi to niSphaLa che; jo ke tethI bAhya phaLa thAya; paNa cAra gatino cheda thAya nahi. 2. "AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guruAjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna." parama vaMdarUpI sadguru maLe ane jJAnInI sAcI oLakhANa thatAM, emanA upadezarUpI davA AtmAmAM pariNAma pAme, temanI AjJA pramANe sAdhanA thAya, tyAre e bhrAMti-bhramaNA mithyAtva nAmano roga jAya. paNa te davA aMtaramAM na utAre, to teno koI kALe roga jAya nahi. jIva kharekharuM sAdhana Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karato nathI. jema AkhA kuTuMbane oLakhavuM hoya to pahelAM eka jaNane oLakho to badhAnI oLakhANa thAya, tema pahelAM samyakatvanuM oLakhANa thAya tyAre AtmAnA badhA guNorUpI kuTuMbanuM oLakhANa thAya. samyakatva sarvotkRSTa sAdhana kahyuM che. bahAranI vRttio ghaTADI aMtara pariNAma kare, to samyatvano mArga Ave, cAlatAM cAlatAM gAma Ave, paNa vagara cAlya gAma sAmuM na Ave. jIvane yathArtha satpaSanI prApti ane pratIti thaI nathI. "upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra." 3. jIvane samajAya to samajavA pachIthI bahu sugama che; paNa samajavA sAru jIve Aja divasa sudhI kharekharo lakSa Apyo nathI. samyakatva prApta thavAne jIvane jyAre jaga banyA che tyAre tyAre barAbara dhyAna ApyuM nathI. Aje paNa e ja abhigama Ubho che. 4. vicAra vinA jJAna nahi. jJAna vinA supratIti eTale samyakatva nahi, samyakatva vinA cAritra na Ave ane cAritra na Ave tyAM sudhI kevaLajJAna na pAme, ane jyAM sudhI kevaLajJAna na pAme tyAM sudhI mokSa nathI; ema jovAmAM Ave che. 5. jIva pahelAM guNasthAnakamAMthI AgaLa jato nathI. AgaLa javA vicAra karato nathI. pahelAthI AgaLa zI rIte vadhI zakAya, tenA zuM upAya che, kevI rIte puruSArtha karavo teno vicAra paNa karato nathI, ane vAto karavA bese tyAre evI kare ke teramuM A kSetre ane A kALe prApta thatuM nathI. AvI AvI gahana vAto je potAnI zakti bahAranI che, te tenAthI zI rIte samajI zakAya ? arthAt potAne kSayopazama hoya te uparAMtanI vAto karavA bese te na ja samajI zakAya. 6. mithyAtva prakRtti khapAvyA vinA samyakatva Ave nahi. samyakatva prApta thAya tenI dazA adbhUta varte. e cothuM guNasthAnaka che. tyAMthI pAMcame, chaThe, sAtame, AThame jaI zreNI mAMDI be ghaDImAM mokSa thaI zake che. ApaNI pAse bharata cakravartIno dAkhalo che. eka samyakatva pAmavAthI kevuM adbhuta kArya bane che! AthI samyatvanI camatkRti athavA tenuM mAhAtma koI aMze samajI zakAya tema che. 7. samakitI eTale mithyAtva mukta; kevaLajJAnI eTale cAritrAvaraNathI saMpUrNapaNe mutta, ane siddha eTale dehAdithI saMpUrNapaNe mukta.. 8. mithyAtvanI graMthi che tenI sAta prakRtti che. mAna Ave eTale sAteya Ave, temAM anaMtAnubaMdhInI cAra prakRtti cakravartI samAna che. te koI rIte grathimAMthI nIkaLavA de nahi. mithyAtva rakhevALa che. AkhuM jagata tenI sevA cAkarI kare che. mithyAtvanuM sAmrAjya cAre tarapha phelAyeluM che. sAta prakRttino kSaya thAya tyAre samyakatva pragaTe. anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, mithyAtvamohanIya, mizramohanIya, samakita mohanIya e sAta kSaya thAya tyAre samyakatva pragaTe. sapuruSa maLe jIvane te batAve ke tuM je vicAra karyA vinA karye jAya che te kalyANa nathI, chatAM te karavA mATe durAgraha rAkhe te kaSAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. unmArgane mokSamArga mAne ane mokSamArgane unmArga mAne te "mithyAtva mohanIya'. unmArgathI mokSa thAya nahi mATe mArga bIjo koI hovo joIe evo je bhAva te "mizra mohanIya'. Atma A haze?' tevuM jJAna thAya te "samyakatva mohanIya'. AtmA A che' evo nizcaya bhAva te samyakatva. 9. "jJAna" eTale AtmAne yathAtathya jANavo te. 'darzana" eTale AtmAnI yathAtathya pratIti te. 'cAritra' eTale Atmasthira thAya te. 10. caudaguNasthAnaka che te AtmAnA aMze aMze guNa batAvyA che, ane chevaTe te kevA che te jaNAvyuM che. jema eka hIro che tene eka eka karatAM cauda pahela pADo to anukrame vizeSa vizeSa kAMti pragaTe ane caude pahala pADatA chevaTe hIrAnI saMpUrNa spaSTa kAMti pragaTe. A ja rIte saMpUrNa guNa pragaTavAthI AtmA saMpUrNapaNe pragaTe. 11. jJAna apekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda evo huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, bAvavuM. nirmaLa, atyaMta narmaLa, parama zuddha, caitanya ghana, pragaTa AtmasvarUpa che. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te "AtmA" che. je sarvane jANe che te AtmA che'. je sarva bhAvane prakAze che te Atma' che. upayogamaya "AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa "AtmA che. 12. "Atma che" AtmA atyaMta pragaTa che, kema ke svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che. anutpanna ane avinAzI hovAthI AtmA nitya che. bhrAMtipaNe parabhAvano kartA che. tenA phaLano 'bhoktA che'. bhAna thaye 'svabhAva pariNAmI che." Atmasiddhi zAstramAM kahyuM che : cetana jo nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva, varte nahi nija bhAnamAM, kartA karma prabhAva." sarvathA svabhAva pariNAma te "mokSa che', vaLI AgaLa kahyuM che : "chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma nahi bhoktA tuM tehano e ja dharmano marma. e ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSasvarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa." sadguru, satsaMga, sallAstra, savicAra ane saMyamAdi tenA 'sAdhana che. AtmAnA astittvathI mAMDI nirvANa sudhInA A cha pada sAcA che, atyaMta sAcA che. kema ke evuM ja pragaTa anubhavamAM Ave che. bhrAMtipaNe AtmA parabhAvano kartA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hovAthI te zubhAzubha karma AtmA bhogave che. mATe utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInA nyUnAdhika paryAya bhogavavArUpa kSetra avazya che. 13. nija svabhAvamAM kevaLa upayoge, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna' che. "kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna kahIe te kevaLajJAna." tathArUpa pratItipaNe pariName te "samyakatva che. niraMtara te pratIti varyA kare te "kSAyika samyakatva' kahIe chIe. kavacita Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 maMda, kavacita tIvra, kavacita visarjana, kavacita smaraNarUpa ema pratIti rahe tene 'kSayopazama samyaktva' kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyA nathI, tene tyAM sudhI 'upazama samyaktva' kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya che, tene 'sAsvAdana samyaktva' kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA yogamAM sattAgata alpa pudgalanuM vedavuM jyAM rahyuM che, tene 'vedaka samyaktva' kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anya bhAva saMbaMdhI ahaM-mamatvAdi, harSa, zoka krame karI kSaya thAya. manarUpa yogamAM tAratamya sahita je koI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che; ane je svarUpa sthiratA bhaje te 'svabhAva sthiti' pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upayoganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAya karmanA kSaye pragaTe che. kevaLa svabhAva pariNAmI jJAna te 'kevaLajJAna' che. 14. jJAna jIvanuM rUpI mATe te arUpI che, te jJAna viparItapaNe jANavAnuM kArya kare che tyAM sudhI tene 'ajJAna' kahevAya. AMTI paDavAthI gUMcavAyeluM sUtra ane AMTI nIkaLI javAthI vagara gUMcavAyeluM sUtra e banne sUtra ja che, chatAM AMTInI apekSAe gUMcavAyeluM sUtra ane vagara gUMcavAyeluM sUtra ema kahevAya che. tema mithyAjJAna te 'ajJAna' ane samyajJAna te 'jJAna' ema paribhASA karI che. paNa mithyAjJAna te jaDa ane samyajJAna te cetana ema nathI. mithyAjJAnathI saMsAra paribhramaNa thAya ane samyajJAnathI mokSa thAya. ''. jema atrethI pUrva dizA tarapha dasa gAu upara eka gAma che. tyAM javAne arthe nokaLelo mANasa dizAbhramathI pUrvane badale pazcima bAju jAya to te gAma na Ave paNa tethI teNe cAlavArUpa kriyA karI nathI ema kahI na zakAya. jema pUrvane badale pazcimane pUrva mAnela che, te bhrama tathArUpa hetusAmagrI maLye samajavAthI pUrva pUrva ane pazcima pazcima ja samajAya che, tyAre te bhrama TaLI rva tarapha cAlavA lAge che. tema deha ane AtmAne eka mAnela che, te sadguru upadezAdi sAmagrI maLye banne judA che ema yathArtha samajAya che, tyAre bhrama TaLI jaI AtmA pratye jJAnopayoga pariName che. bhrama nivRtta thavAthI deha ane AtmA bhinna bhAse che. ane jANavArUpa svabhAva viparItapaNAne bhajato hato te samyakSaNAne bhaje che. 15. anAdikALanA ajJAnane lIdhe jeTalo kALa gayo teTalo kALa mokSa thavA mATe joIe nahi, kAraNake puruSArthanuM baLa karmo karatA vadhu che. keTalAka jIvo be ghaDImAM kalyANa karI gayA che ! kumyagdaSTi jIva game tyAMthI AtmAne UMco lAve, arthAt samyaktva Avye jIvanI dRSTi pharI jAya. ghAsanI gaMjI bALavA eka cinagArI pUratI che. 16. upadezajJAna anAdithI cAlyuM Ave che. ekalA pustakathI jJAna thAya nahi. pustakathI jJAna thatuM hoya to pustakano mokSa thAya ! sadgurunI AjJA pramANe cAlavuM, emAM bhUlI javAya to pustaka avalaMbanabhUta che. caitanyapaNuM gokhe to caitanyapaNuM prApta na thAya, caitanyapaNuM anubhavagocara na thAya. sadgurunuM vacana zravaNa kare, manana kare, ne AtmAmAM pariNamAve to kalyANa tha ya. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 17. bIjI badhA prakAranI kalpanAo mUkI, pratyakSa sapuruSanI AjJAe vacana sAMbhaLavA; tenI sAcI zraddhA karavI, te AtmAmAM pariNamAvavA, to samakita thAya. zAstramAM kahela mahAvIra svAmInI AjJAthI varte evA jIvo hAle ochA hoya, kALa vikarALa che. loko avaLe mArge caDI gayA che ane tenuM manuSyapaNuM lUMTAI rahyuM che. eTale jIva mArgamAM kema Ave ? evA nAmadhArI guruone paNa mArgane khabara nathI. mithyAtvarUpI baroLanI gAMTha moTI che, mATe badho roga kyAMthI maTe? jenI graMthI dUdAI tene sahaja samAdhi thAya kema ke jenuM mithyAtva chedAyuM tenI mULa gAMTha chedAI; ane tyAMthI bIjA guNo pragaTe ja. bahu samajaNapUrvaka ane sAvadhAnIpUrvaka cAlavAno mArga che. 18. Aja sudhI astittva bhAsyuM nathI. astittva bhAsavAthI samyakatva prApta thAya che. astittva e samyakatvanuM aMga che. astitva jo eka vakhata paNa bhAse to te daSTinI mAphaka najarAya che ane najarAyAthI AtmA tyAMthI khasI zakato nathI. jo AgaLa vadhe to paNa paga pAchA paDe che, arthAt prakRtti jora ApatI nathI. eka vakhata samatva AvyA pachI te paDe to pAcho ThekANe Ave che. ema thavAnuM mULa kAraNa astittva bhAsyuM che te che. jo kadAca astittvanI vAta kahevAmAM AvatI hoya to paNa bolavAmAtra che. kAraNa ke kharekhara astittva bhAsyuM ja nathI. 19. zAstramAM Ave che ke "jJAna e ja AtmA' to pachI A badhA abhyAsanI zuM jarUra che? 'jJAna e ja AtmA' e ekAMta nizcayanayathI che. vyavahArathI to e jJAna AvarAyeluM che. teno ughADa karavAno che. e ughADa thavA bhaNavuM, gaNavuM, upadeza zravaNa ane zAstravacana AdisamadaSTie thavuM joIe. A zrutajJAna kahevAya che. saMpUrNa nirAvaraNa jJAna thayAM sudhI e zrutajJAnanA avalaMbananI jarUra che. "zrutajJAnanA avalaMbanathI, jJAna svabhAvI bhagavAna AtmAno nirNaya karavo." ema zAstramAM samyaka vano upAya batAvyo che. yathArtha tattvanirNaya e prathama vAta che. huM jJAna chuM, huM brahma chuM ema pokAryuM jJAna ke brahma thaI javAtuM nathI. te rUpa thavA sallAstrAdi sevavA joIe. 20. AtmAnA yathArtha lakSathI ja samyakatva thAya. samyakatvanA be prakAra che. 1) vyavahAra 2) nizcaya (paramArtha) sadagurunA vacanonuM sAMbhaLavuM, te vacanono vicAra karavo, tenI pratIti karavI, te 'vyavahAra samyaka va' kahevAya. have e badhA vikalpone choDI, AtmAnI oLakhANa karI teno anubhava karavo te 'pamArtha samyakatva' che. ane enuM ja mahattva che. 'AtmAnubhUti, svAnubhUti, AtmajJAna, samyagdarzana" e badhA ekArNavAcI zabdo che. e ja abhyAsa jIvanuM prayojana che. jinAgamanA abhyAsanI preraNA (paM. ToDaramala kRta gomaTasAra - TIkAnI prastAvanAmAMthI) juo ! zAstra abhyAsano mahimA, ke jenA hovAthI paraMparA Atma-anubhavadazAnI prApti thAya che, mokSamArgarUpa phaLa prApta thAya che. e to dUra raho, paraMtu tatkALa ATalA guNo pragaTa thAya che. 1) ke dhAdi kaSAyonI to maMdatA thAya che. 2) pAMca indriyonA viSayomAM pravRtti aTake che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 (3) ati caMcaLa mana paNa ekAgra thAya che. 4) hiMsA Adi pAMca pApa thatAM nathI. 5) alpajJAna hovA chatAM paNa traNa lokanA traNa kALa saMbaMdhI carAcara padArthonuM jANavuM thAya che. 6) heya-upAdeyanI oLakhANa thAya che 7) AtmajJAnanI sanmukhatA thAya che. 8) adhika-adhika jJAna thatAM AnaMda utpanna thAya che. AkuLatA-vyAkuLatA ochI thAya che. 9) lokamAM mahimA - yaza vizeSa thAya che. 10) sAtizaya puNyano baMdha thAya che. ityAdi guNo zAstra abhyAsa karavAthI tatkALa ja utpanna thAya che. mATe zAstra abhyAsa avazya karavo. zAstra abhyAsa karavAno avasara maLavo mahA durlabha che. ekendriyAdi asaMjJI paryata jIvone to mana nathI. nArakI vedanAthI piDita che. tiryaMca viveka rahita che. deva viSayAsakta che. manuSya paryAya maLavA chatAM uttama yoganI prApti thavI mahA durlabha che. he bhavyo! tamane tamArA hitane mATe preraNA karIe chIe ke je rIte bane e rIte jinAgamano abhyAsa karo, anya jIvone A zAstrano abhyAsa karAvo tathA je jIva zAstra abhyAsa kare tenI anumodanA karo. darzana prAbhRtaH prAraMbhamAM karIne namana jinavaravRSabha mahAvIrane; saMkSepathI huM yathAkrame bhAkhIza darzanamArgane. re! dharma darzanamUla upadezyo jinoe ziSyane; te dharma nija kArge sUNI darzanarahita na vaMdya che. dabhraSTa jIvo bhraSTa che, dabhraSTano nahi mokSa che; cAritrabraNa mukAya che, dabhraSTa nahi mukti lahe. samyakatvaratnavihIta jANe zAstra bahuvidhane bhale; paNa zUnya che ArAdhanAthI tethI tyAM ne tyAM bhame. samyakatva viNa jIvo bhale ta5 ugra suSu Acare; paNa lakSa koTi varSamAM ye bodhilAbha nahIM lahe. samyakatvadarzana-jJAna baLa-varSe aho! vadhatA rahe; te alpakALe kaleza-maLa-adha TALI varajJAnI bane. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 samyakatvanIra pravAha jenA hRdayamAM nitya vahe; tasa baddha karmo vAlukA-AvaraNa sama kSayane lahe. 7 dabhraSTa, zAne bhraSTa ne cAritramAM che bhraSTa je; te braNathI paNa bhraSTa che ne nAza anya taNo kare. ne dharmazIla saMyama-niyama-tapa-yoga-guNa dharanAra che; . tenA bhAkhI doSa, bhraSTa manuSya de bhraSTatvane. jyamAM muLa nAze vRkSanA parivAranI vRddhi nahIM; jinadarzanAtmaka mULa hoya viniTa to siddhi nahIM. jyama mULa dvArA skaMdha ne zAkhAdi bahuguNa thAya che; tyama mokSapathanuM mULa jinadarzana karyuM jinazAsanane. dabhraSTa je nija pAya pADe dRTinA dharanArane; te thAya mUMgA, khaMDabhASI, bodhidurlabha temane. vaLI jANIne paNa temane gArava-zarama-bhayathI name; teneya bodhi abhAva che, pApAnumodana hoIne. jyAM jJAnane saMyama triyoge, ubhayaparigraha tyAga che; je zuddha sthiti bhojana kare, darzana tadAzrita hoya che. 14 samyakatvathI sujJAna, jethI sarva bhAva jaNAya che; ne sI padArtho jANatAM azreya-zreya jaNAya che. azreya-zreya sujANa, choDI kuzIla dhAre zIlane te zIlaphaLathI hoya abhyadaya, pachI mukti lahe. jinavacanarUpa davA viSayasukharecikA, amRtamayI; che vyAdhi-maraNa-jarAdiharaNI, sarva duHkha vinAzinI. che eka jinanuM rUpa, bIjuM zrAvakottama-liMga che; trIjuM kahyuM AryAdinuM, cothuM na koI kahela che. paMcAstikAya, cha dravyane nava artha, tavo sAta che; zradhdha svarUpo temanA, jANo sudaSTi tehane. jIvAdinA zraddhAnane samatva bhAkhyuM che jine; vyavahArathI, paNa nizcaye AtmA ja nija samyakatva che. 20 e jinakathita darzana ratanane bhAvathI dhAro tame; guNa ratnatrayamAM sArane je prathama zivasopAna che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 thaI je zake karavuM ane nava thaI zake te zraddhavuM; samyaktva zraddhAvaMtane sarvajJa jinadeve kahyuM. daga, jJAna ne cAritra, tapa, vinaye sadAya sunika je; te jIva vaMdana yogya che, guNadhara taNA guNavAdI je. jyAM rUpa dekhI sAhajika, Adara nahIM matsara vaDe; saMyama taNo dhAraka bhale te hoya paNa kudaSTi che. je amaravaMdita zIlayuta munio taNuM rUpa joIne; mithyAbhimAna kare are ! te jIva daSTivihIna che.. vaMdo na aNasaMyata, bhale ho nagna paNa nahi vaMdya te; banne samAnapaNuM dhare, eke na saMyamavaMta che. nahi deha vaMdya, na vaMdya kula, nahi vaMdya jana jAti thakI; guNahIna kyama vaMdAya? te sAdhu nathI, zrAvaka nathI. samyakatvasaMyuta zuddhabhAve vaMdu chuM munirAjane; tasa brahmacarya, suzIlane, guNane tathA zivagamanane. cosaTha camara saMyukta ne cotrIsa atizaya yukta je; bahujIvahitaka satata, karmavinAzakAraNa-hetu che. saMyama thakI vA jJAna-darzana-caraNa-tapa che cAra je; e cAra kerA yogathI mukti kahI jinazAsane. re! jJAna narane sAra che, samyakatvanarane sAra che; samyaktvathI cAritrane cAritrathI mukti lahe. daga-jJAnathI samyakatvayukta cAritrathI ne tapa thakI; e cAranA yoge jIvI siddhi vare, zaMkA nathI. kalyANazreNI sAtha pAme jIva samakita zuddhane; sura-asura kerA lokamAM samyakatvaratna pujAya che. re! gotra uttamathI sahita manujatvena jIva pAmIne; saMprApta karI samyakatva, akSaya saukhya ne mukti lahe. 34 cotrIsa atizayayukta, aSTa sahastra lakSaNadharapaNe; jinacaMdra vihare jyAM lagI, te biMba sthAvara ukta che. 35 dvAdazA tape saMyukta nija karmo khapAvI vidhibaLe; vyatsargathI tanane tajI, pAmyA anuttama mokSane. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 jaina zAsanamAM bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadeve "haMsA mUto po' kahIne dharmano mahAna maMtra Apyo che. evA samyakatvanA mahimAthI bharapUra darzanaprAbhUtanI A gAthAo che. svAnubhUtipUrvaka thatuM samyagdarzana te mokSanuM dvAra che, tenA vaDe ja mokSano mArga ughaDe che. eno udyama e ja dareka mumukSunuM paheluM kAma che. eka phaNabharanA svAnubhavathI jJAnIne je karmo tUTe che, ajJAnIne lAkho upAyo karatAM paNa eTalA karmo tUTatA nathI. Ama satvano ane svAnubhavano koI aciMtya mahimA che. ema samajIne he jIva! tenI ArAdhanAmAM tatpara thA! Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sana sacaccAritra sabhAnI samyagdarzana (4). sAta tattva athavA navapadArthanI sAcI zraddhA sava, ra jAnI (pAMca poSavI sArImatI sapanuM cheda jJAna ApaNI gaNAzraddhA svanuM yathArtha zraddhAna AtmAnubhUti-svAnubhUti sAtatatva athavA nagapALa, jIva ajIva Asrava puNya pApA bA saMvara nirjarA mokSa. saMsArI rA saMsArI jIvanA bhAva pazamika lAyopathamika sAyika mAthi pAriNAmika Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArI Avaka mAraNA sthAna 1) gati 8) saMyama 2) indriya 9) darzana 3) kAya 10)haiyA joyoga poveda 9) kaSAya 11) dhyavyatva 12)samyakatva 13) saMjJitva jIvanA guNasthAnaka 7) jJAnA 14) AhAra 1) mithyAtva 2) sAsAdana 3) mizra 4) avirata samyagdaSTi poza hita 6) pramattavirata 7) apramatta viratA (munipaNuM). 8) apUrvakaraNa 9) ativRSTikaraNa 10) sAma sAmpAya 11) upazAnta moha 15)pINamola 13) sayogI kevaLI 14) ayogI kevaLI va. pudgala (karma) matravya 3) AkAza kALa jJAnAvaraNIya aMtarAya vedanIya darzanAvaraNIya (1 thI 4ghAti) gotra AyuSya (5thI 8aghAti) mohanIya nimanIya darzana mohanIyA cAritramohanIya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva ekAMtika prakRtti savipAka nirjarA avarati viparIta bahirAtmA pradeza avipAka nirjarA Aya THIS mithyAtva sAMzayika baMdha nirjarA + AtmA aMtarAtmA sthiti akAma nirjarA kAya ajJAnika paramAtmA + yAtra jainacika anubhAga sakAma nirjarA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 samyagdarzana - viSayonI rUparekhA sUtra 1. samyagdarzana, samyajJAna, samyagvAritranI ekatAthI mokSamArga bane che. anubhUtinA svAda mATe nIcenA viSayono abhyAsa Avazyaka che. 1. jaina darzananuM samyaka svarUpa. 2. vizva vavasthA (cha dravya). 3. vastu vyavasthA (dravya-guNa-paryAya). 4. kramabaddha paryAya. 5. upAdAna ane nimitta. 6. dravyanI svataMtratA. 7. nizcaya ane vyavahAra. 8. naya caka. 9. bhagavAna AtmA (jJAyaka bhAva). 10. pAtrata . 11. satparupanA pratyakSa yoganuM mahattva. 12. svarUpano yathArtha nirNaya. 13. bhedajJAna. 14. bAra bhAvanA. 15. dharmanA dasa lakSaNa. 1. sAta tattvonuM yathArtha svarUpa 1. tattva abhyAsano mahimA 1) duHkhanuM mULa kAraNa AtmabhrAMti che, mithyAtva che, viparIta mAnyatA che. AtmabhrAMti dUra thavI enuM ja nAma samyagdarzana. samyagdarzananuM pradhAna kAraNa tattva abhyAsa che, tattvArtha zraddhAna che. samyagdarzananI prAptino dhorI mArga tattvAbhAsa che. 2) tatvajJAnanuM mahattva samajAvatAM zrI kArtika svAmI kahe che : "jagatamAM tattvane koI viralA puruSa sAMbhaLe che, sAMbhaLIne paNa tattvane yathArtharUpa viralA ja jANe che, jANIne paNa tattvanI bhAvanA arthAta punaH punaH abhyAsa viralA ja kare che tathA tattvanI dhAraNA to viralAone ja hoya che. vaLI je puruSa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 gurujano dvArA kaheluM je tattvonuM svarUpa tene nizcalabhAvathI grahaNa kare che, anya bhAvanA choDI niraMtara tene ja bhAve che te puruSa tattvane jANe che.' 3) tattva abhyAsa mATe pU. gurudevazrI kahe che : "koIne phAMsIno orDara thayo hoya ane phAMsI ApavAnI rUmamAM laI jAya ane pachI kevo dhrujavA mAMDe ! tema saMsAranA duHkhathI jene trAsa thaI gayo hoya ene mATe A tattvanI vAta che.'' "" nava 4) AtmajJAnI zrImad rAjacaMdra tattva abhyAsanI agatyatA upara bhAra mUkatAM lakhyuM che H tattvanuM kALabhede je satpuruSo gurugamyatAthI zravaNa, manana, ane nididhyAsanapUrvaka jJAna kare che, te satpuruSo mahA puNyazALI temaja dhanyavAdane pAtra che. pratyeka sujJa puruSone mAro vinayabhAva bhUSita e ja bodha che ke nava tattvane svabuddhi anusAra yathArtha jANavA.' "" 5) paM. AzAdharajI 'sAgara dharmAmRta'mAM lakhe che H 'A bharatakSetramAM kaLikALa paMcamakALarUpI varSAkALamAM mithyAdaSTionA upadezarUpI vAdaLAothI sadupadezarUpI sarva dizAo DhaMkAI gaI che. temAM yathArtha tattvonA upadezaka AgiyAnI jema kyAMka kyAMka dekhAya che.'' 6) badhA ja paramAgamonuM avalokana karatAM e jaNAya che ke AcAryoe dharmopadeza mATe badhA tattvonA ja adhikAra lakhyA che. e ja tattva abhyAsanuM mahattva batAve che. 7) sAta tattvo jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa kahevA pAchaLanuM prayojana zuM hoI zake ? (1) jenI dazAne azuddhamAMthI zuddha karavI che tenuM nAma prathama dekhADavuM joIe tethI 'jIva' tattva prathama kahyuM. (2) pachI je taraphanA lakSe azuddhatA athavA vikAra thAya che tenuM nAma ApavuM jarUrI che tethI bIjuM 'ajIva' tattva kahyuM. (3) azuddhadazAnA kAraNa - kAryanuM jJAna karAvavA mATe 'Asava' ane 'baMdha' tattva kahyAM. (4) e kahyA pachI muktinuM kAraNa kahevuM joIe; ane muktinuM kAraNa te ja thaI zake ke je 'baMdha' ane tenA kAraNathI ulaTA prakAre hoya; tethI 'Asava'no nirodha thavo te 'saMvara' tattva kahyuM. azuddhatA vikAranA nIkaLI javAnA kAryane 'nirjarA' tattva kahyuM. (5) jIva atyaMta zuddha thaI jAya e dazA 'mokSa' tattva che. A tattvo samajavAnI atyaMta jarUra che. tene samajavAthI jIva mokSa upAyamAM lAgI zake che. 2. bodhi durlabhatva H 1) A jIva saMsAramAM anAdikALathI mAMDI anaMtakALa to nigodamAM rahe che. tyAMthI nIkaLI pRthvIkAyAdi paryAya dhAraNa kare che. e paryAyo pAmavI durlabha che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 2) tyAMthI nIkaLI trasapaNuM pAmavuM ghaNA kare paNa durlabha che. 3) tyAMthI nIkaLI paMcendriyapaNuM pAmavuM mahAkaSTathI paNa durlabha che. 4) paMcendriya kadI thAya to asaMjJi - manarahita thAya che tyAM sva-parano bheda jANato nathI. kadAcita manasahita saMjJi paNa thAya to tiryaMca thAya che. 5) ticamAMthI nIkaLI manuSyagati pAmavI durlabha che. 6) manuSya paNa thAya ane AryakhaMDamAM paNa upaje to tyAM ucca kuLa pAmavuM durlabha che. 7) vaLI tyAM paNa jo dhanavAnapaNuM pAme to paNa tyAM indriyonI paripUrNatA pAmavI ati durlabha che. 8) kadAcita indriyonI saMpUrNatA paNa pAme to tyAM roga sahita deha pAme paNa niroga hovuM durlabha che. 9) kadAcita niroga paNa thAya to tyAM dIrdhAyu na pAme, e pAmavuM durlabha che. 10) kadAcita dIrdhAyu paNa pAme tyAM zIla arthAt uttama prakRtti - bhadra svabhAva na pAme. kadAca te pAme te sAdhu puruSonI saMgati ati durlabha che. 11) kadAcita saMgati pAme to dharmano sat bodha(upadeza) sAMbhaLavo ati durlabha che. tattvanI samajaNa ati durlabha che. 12) ane sAcI samajaNa prApta karI sat zraddhAna thavuM ati durlabha che. samyagdarzana pAmavuM ati ati durlabha che. AvuM manuSyapaNuM pAmI je A nathI pAmato tenuM jIvana sArthaka nathI. 13) jIva saMsArI ane mukta evA be bhedavALA che. karmasahita jIvone saMsArI ane karmarahita jIvone mukta kahevAmAM Ave che. 14) A bhedo jIvonI vartamAna vartatI dazAthI che mATe te bhedo avasthA(paryAya) daSTie che. nizcaya (svarUpa arthAt dravya) daSTie badhA jIvo sarakhA che. 15) rAMsArI jIvo anaMtAnaMta che. mukta jIvo anaMta che, mukta zabda ema paNa sUcave che ke pUrve te jIvonI saMsArI avasthA hatI paNa teoe sAcI samajaNa karIne mukta avasthA pragaTa karI che. 16) jIvane saMsArIdazA hovAnuM kAraNa potAnA svarUpanI bhramaNA che; te bhramaNAne mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. e mithyAdarzanathI jIvane pAMca prakAranA parivartano thAya che, saMsAracakra cAle che. 13) jIva anAdithI mithyAdaSTi hoya che; potAnI pAtratA keLavI satsamAgama samyagdaSTi thAya che. jIvana para pratyenI ekatva buddhinA kAraNe mithyAdaSTipaNuM hoya che. jyAM sudhI jIvanuM lakSa para upara hoya che eTale ke parathI mane lAbha-nukasAna thAya che ema te mAne che tyAM sudhI tene paravaturUpa karma ane nokarma sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha thAya che ane pAMca parivartana - dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAvarUpa - saMsAramAM bhramaNa kare che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 18) saMsAranA bheda pADatAM bhAva paribhramaNa te nizcaya saMsAra che ane dravya, kSetra, kALa ane bhava paribhramaNa te nimittamAtra che arthAt vyavahAra saMsAra che, kema ke te paravastu che. nazcaya eTale kharekhara ane vyavahAra eTale kathanamAtra - upacAra, nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTatAM bhAva saMsAra TaLI jAya che ane tyArathI bIjA cAra nimitto dravya, kSetra, kALa ane bhavarUpa paribhramaNano svayaM abhAva thAya che. 19) jIvane trasamAM ekI sAthe rahevAno utkRSTa kALa mAtra be hajAra sAgara che. jIvane ghaNuM to ekendriya ane temAM paNa ghaNo vakhata nigodamAM ja rahevAnuM bane che; tyAMthI nIkaLI trasa zarIra pAmavuM te kAkatAliyanyAyava che. trasamAM paNa manuSyapaNuM pAmavAnuM to bhAgye ja bane che. saMsAramAM jIvane manuSya bhavomAM rahevAno kALa sarvathI thoDo che. nArakInA bhAvomAM rahevAno kALa tenAthI asaMkhyAta guNo che. devanA bhavamAM rahevAno kALa tenAthI asaMkhyAtaguNo che. tirthI bhavomAM (mukhyapaNe nigodamAM) rahevAno kALa tenAthI anaMtaguNo che. 20) Ama A manuSya bhavamAM ja AtmAnuM sAcuM svarUpa samajIne jIvone samyakatva prApta karI levuM joIe nahi to trasa kALa thoDA vakhatamAM pUro thaIne ekendriya - nigoda paryAya prApta thaze ane anaMta kALa temAM rahevAnuM thaze. sAre : A manuSyapaNu pAmavuM durlabha che evo nizcaya karI he bhavya jIvo ! A mithyAtva ane kaSAyane choDo. vastunuM jevuM svarUpa che enuM yathArtha svarUpa jANI tenuM sat zraddhAna karavA jevuM che. A manuSyapaNuM pAmI je indriya - viSayomAM rame che te divya amulya ratnane pAmI bhasmane mATe bALa che. tattvArtha zraddhAna sa nam" -tattva(vastu)nA svarUpasahita artha - jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. saMsAra samudrathI ratnatrayIrUpI jahAjane pAra karavA mATe samyagdarzana catura khevaTiyo(nAvika) che. je jIva samyagdarzana pragaTa kare che te anaMta sukhane pAme che, je jIvane samyagdarzana nathI te puNya kare to paNa anaMta duHkha bhogave che. mATe kharuM sukha prApta karavA jIvoe tattvanuM svarUpa yathArtha samajI samyagdarzana pragaTa karavuM. tattvanuM svarUpa samajyA vinA koI jIvane samyagdarzana thAya nahi. je jIvo tattvanuM svarUpa yathArthapaNe samaje tene samyagdarzana thAya ja. 3. svarUpanI sAcI samajaNa (sAta tattvonI yathArtha samajaNa) 1) huM koNa chuM? ane mAruM sAcuM svarUpa zuM che ? enI sAcI samajaNa jIve karI karI nathI. anAdithI potAnA sAcA svarUpane bhUlIne jIve potAne puNya-pAparUpa ane zarIrarUpa ja mAnyo che, A agRhIta mithyAtva che. agRhIta eTale koInA upadeza vagara anAdithI cAlI AvatI bhUla - tene naisargika mithyAdarzana paNa kahevAya che. jIvasvabhAvanI AvI anAdinI bhUla uparAMta kuguruonA upadeza vaDe vItarAga devAdithI viparIta evI khoTI mAnyatA grahaNa kare che te gRhIta Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva che. gRhIta mithyAtva to jIve koIka vAra TALyuM che paNa agRhIta mithyAtva teNe pUrve kadI TALyuM nathI. tyAgI thayo ne zubhabhAva karIne svarge gayo tyAre paNa te zubharAgamAM dharma mAnIne tenA ja anubhavamAM aTakI gayo, tenAthI judA cetanarUpa AtmAno anubhava na karyo tethI agRhIta mithyAtva TaLyuM nahi. jIva pote kevo che te jANyA vagara potAmAM Tharaze kevI rIte? ajIvane jANyA vagara tenAthI judo kevI rIte paDaze? duHkhanuM kAraNa zuM che tene jANyA vagara tene choDaze kevI rIte? ane pUrNa sukharUpa mokSa che tene jANyA vagara te taraphano prayatna kevI rIte karaze? A rIte sukha ane teno upAya, duHkha ane tenA kAraNonuM jJAna karavA mATe jinendra bhagavAne upadezela sAta tattvo jANavA jarUrI che. jo ajIvane jIva mAnI le to tyAMthI upayogane pAcho kema vALe? zubha ane azubha banne Aso hovA chatAM tene saMvara mAnI tye to tene choDe kyAMthI ? dehanI kriyA potAnI mAne to tenAthI (ajIvathI) bhinnatA kaI rIte anubhave? samyagdarzanapUrvakanI zuddhatA te khara saMvara che, tene badale dehanI kriyAne saMvara mAne ke rAgane saMvara mAne to tenAthI judo potAne kema anubhave? A rIte tattvanA jJAna vagara mithyAtva TaLe nahi. bhagavAna! tAruM svarUpa bhagavAne kevuM kahyuM che tenA bhAna vagara tArI bhUla bhAMgaze nahi, ne tAruM bhramaNa maTaze nahi. AtmAnA jJAna vagara zubhabhAva karIne svarge gayo tyAre paNa agRhIta mithyAtva bheguM laIne gayo, eTale tyAM paNa duHkhI ja thayo. AtmAnA bhAna vagara kyAMya sukhano svAda Ave nahi. sarvajJa bhagavAnanA mukhethI je sAta tattvonuM svarUpa AvyuM che tenA jJAnamAM AkhA vizvanA tattvonuM jJAna AvI jAya che. juo bhAI ! potAnA AtmAnA sAcA svarUpano nirNaya karavA mATe sarvajJa bhagavAne kahelA A tatvonuM zravaNa karavuM joIe. aMtaramAM teno vicAra-viveka ane oLakhANa karIne daDha nirNaya karavo joIe. sarvajJa vItarAga deva arihaMta paramAtmAe je dharma kahyo ane jIvanuM jevuM svarUpa kahyuM tenI oLakhANa vagara bIjI rIte dharma mAnI tye to dharma thAya nahi. mokSadazA rUpe pariNamelA AtmA te deva, saMvara-nirjarArUpa pariNamelA AtmA te guru - ema sAcA deva-gurunI oLakhANa paNa A tattvonA jJAnamAM AvI jAya che. jinamatamAM sarvajJa bhagavAne atIndriya jJAna vaDe sAta tattvo je pramANe kahyA che te pramANe barAbara oLakhIne zraddhA karavI te vyavahArathI samyagdarzana che. temAM bheda ane vikalpa che tethI tene vyavahAra kahyo; ane te ja vakhate nava tattvonA vikalpathI pAra thaIne jJAna-anubhUti vaDe zuddha AtmAne nirvikalpa pratItamAM levo te nizcaya samyagdarzana che. vyavahAra samyagdarzana te pote samyagdarzana nathI kAraNa ke te zraddhA guNanI paryAya nathI, te to vikalpa sahita jJAnanI dazA che, nizcaya samyagdarzana te zraddhAguNanI samyapha paryAya che, te vikalpa vagaranI che. zraddhAmAM vikalpa hoya nahi, zraddhA nirvikalpa che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa - A sAta tattvo prayojanabhUta che. eTale ke tenuM jJAna karavuM prayojanabhUta che. A tattvo jema che tema jANe to ja tenI sAcI zraddhA thAya ane bhUla maTe eTale duHkha maTe, duHkhathI chUTIne sukhI thavuM hoya teNe jIvAdi sAta tattvonuM svarUpa oLakhavuM. zuddha daSTithI temAM zuddha jIva ja upAdeya che, ajIva to bhinna che; Asrava ne baMdha duHkhanA kAraNo che; saMvara-nirjarA te sukhanA kAraNo che; ne mokSa pUrNa sukharUpa che. 1) sAta tattvomAM cetanarUpa jIva'. 2) cetana vagaranA pugala vagere pAMca dravyo ajIva'. 3) mithyAtva ane rAga-dveSanA bhAvo jenA nimittathI karmo Ave ane baMdhAya te Asrava ane baMdha. 4) samyagdarzanapUrvaka zuddha AtmAnuM bhAna thatAM ane temAM lInatA vaDe zuddhatA thatAM navA karmo Take ane jUnA khare te saMvara-nirjarA. (5) ane saMpUrNa sukharUpa tathA karmanA sarvathA abhAvarUpa mokSa che. AvA tattvone oLakhe tyAre mithyAtva TaLe che. tethI potAnA hita mATe sAta tattvonuM jJAna upayogI che; jarUranuM che. tattvane jANe nahi ane dharma karavA mAMge to thAya nahi, mATe te tattvone jANIne viparItatA TALavI joIe. 4. vyavahArathI ane nizcayathI sAta tattvonuM svarUpa tIrthanI - vyavahAra dharmanI pravRtti arthe abhUtArtha nayathI jIva-ajIva Adi nava tattvo kahevAmAM Ave che. 1) jIvaH eka samayanI jIvanI paryAya tene ahIM jIva kahe che. 2) ajIva : ajIvanuM je jJAna thAya che tene ahIM ajIva kahe che. 3) puNya dayA, dAna, vrata, tapa, pUjA, bhakti Adino bhAva te puNya bhAva che. 4) pApa : hiMsA, jUTha, corI, kuzIla, bhoga Adi bhAva, A raLavA-kamAvavAno mAva, dukAna calAvavAno bhAva te pApa bhAva che. 5) Asava : puNya ane pApa banne bhAva e Asrava che. A eTale maryAdAthI ane sUvavuM eTale AvavuM. maryAdAthI karmanuM AvavuM te Asrava che. AtmAmAM puNya-pApanA bhAva thAya te bhAva Asrava che ane enA saMbaMdhamAM navA dravya karma Ave te dravya Asava che. 6) saMvara: AtmA zuddha svarUpe pUrNa che. pUrNa zuddhanA Azraye zuddhino aMza pragaTe te bhAva saMvara che ane te samaye karmanuM AvavuM aTake e dravya saMvara che. 7) nirjarA saMvarapUrvaka azuddhatAnuM kharavuM, zuddhatAnuM vadhavuM e bhAva nirjarA che ane samaye dravya karmanuM kharavuM te dravya nirjarA che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 8) baMdhaH dayA, dAna Adi je vikalpa uThe temAM aTakavuM te bhAva baMdha che ane te samaye karmonuM baMdhAvuM thAya te dravya baMdha che. 9) mokSa : vastu-jJAyakasvarUpa abaMdha che. temAM pUrNa sthiratA thatAM pUrNa nirmaLadazA, pUrNa zuddhatA, pUrNa vItarAgatA pragaTa thavI enuM nAma mokSa che. jevuM pUrNAnaMda svarUpa che tevo pUrNa AnaMda pragaTa thaI javo te mokSa che. ane te samaye sarva karmonuM kharI javuM, kSaya thavo te dravya mokSa che. A rIte tArI ekarUpa cIja zuM che ane e cIjanI A dazAo zuM che e A tattvo dvArA batAvAmAM AvyuM che. navanA bhedane jatAM nava bheda che kharA. tIrthanI pravRtti arthe te bhedo vyavahArathI kahelA che, paNa e Azraya karavA lAyaka nathI. kAraNa ke nava tatvanA bhedanA jJAnamAM rokAvAthI rAganI utpattinI prasiddhi thAya che, anAtmAnI prasiddhi thAya che. paraMtu A nava bhedomAM bhUtArtha naya ekapaNuM pragaTa kare che, ekalA jJAyakabhAvane dekhADe che. A eka trikALI jJAyakabhAvanI sanmukha thaIne jAgavAthI ekapAguM prApta thAya che; AnaMdanI anubhUti dvArA AtmA prasiddha thAya che. ethI bhUtArtha nayathI nava tattva jANavAthI samyagdarzana ja che e niyama kahyo che. AtmA vastu dravyasvabhAvathI zuddha caitanyarUpa AnaMdaghana che. te eka ne nava na hoI zake. paNa jene e daSTimAM Avyo nathI, anubhavamAM Avyo nathI ane paryAyamAM vikAra che. paryAyamAM bIjAno saMga - saMbaMdha thavAthI tene nava UbhA thAya che. dravyamAM to koI evI zakti (guNa) nathI je vikAra kare. te guNa evo hoya to vikAra TaLe nahi. tyAre koI kahe che ke paryAyamAM vikAra thAya che ne? tenuM samAdhAna ema che ke paryAya buddhivALAne paryAyanI yogyatAthI thAya che, dravya buddhivALAne nahi. dravya buddhivALAne eno niSedha thaI gayo che, e to jJAtA thaI gayo che. bApu! jarA dhIrajathI samajavuM joIe; A to vItarAga paramezvarano alaukika mArga che, eno vyavahAra paNa alaukika ja hoya. ema vyavahAra nathI A nava tattvo bhUtArtha che paNa e Azraya karavA lAyaka nathI; kema ke tenA Azraye samati thatuM nathI. have kahe che - eka ne ja potAnI meLe eTale ke potAnI ekapaNAnI apekSAe puNya-pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSanI utpatti banatI nathI. nimitta-naimittikanI apekSA vinA eka ne nava sAbita thatA nathI. ekane paryAyamAM bIjAnuM nimitta che. enAthI A nava bhedo ubhA thAya che. te bannemAM eka jIva ane bIju ajIva che. have bAhya(dhULa) daSTithI joIe to jIva-pugalanA anAdi baMdha paryAyanI samIpa jaIne eTale ke paryAyadaSTi karIne A yogyatA ane A nimitta e be ne ekapaNe anubhava karatAM A nava tattvo sAcA che. paryAyabuddhithI jotAM bhUtArtha che, vyavahAra naye A nava tattvo che; vyavahAra nayeparyAyabuddhi karIne enI sanmukha joI ekapaNe anubhavatA nava tattvanA bheda yathArtha che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ane eka jIva dravyanA svabhAvanI samIpa jaIne eTale ke eka jJAyakamAtra dravyasvabhAvano Azraya karIne arthAt te ekane ekapaNe anubhava karatAM te nava tattvo abhUtArtha che. jIvanA ekAkAra svarUpamAM e nava tattvo nathI. ekarUpa, abheda jJAyakabhAva ekAkAra saccidAnaMda svabhAvamAM aneka prakAranA bhedo nathI. aho ! A to zabda zabda maMtra che. A dharma kema thAya enI vAta cAle che. vyavahAra nave nava che enuM tAtparya zuM? ke e navanuM lakSa choDIne eka svabhAvanuM lakSa karavuM. e navanA lakSe dharma na thAya, paNa rAga ane adharma thAya ane akhaMDa eka trikALI jJAyakanA Azraye arthAt te ekane ekapaNe anubhavatAM samyagdarzana thAya, dharma thAya. evI rIte aMtardaSTithI joIe to jJAyakabhAva jIva che ane jIvanA vikArano hetu ajIva che. vikAra eTale vizeSa kArya - jIvana paryAya. ahIM vikAra eTale doSa ema artha nathI, paNa vizeSa kArya samajavuM. vaLI puNya, pApa, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa - e jemanA lakSaNa che evA to kevaLa jIvanA vikAro che, jIvanI paryAyo che. ane puNya, pApa, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA, ane mokSa e vikArahetuo kevaLa ajIva che. AvA A nava tattvo jIva dravyanA svabhAvane choDIne, pote ane para jemanA kAraNo che - pote upAdAnakAraNa ane para nimittakAraNa che. evA eka dravyanA paryAyapaNe anubhava karavAmAM AvatAM bhUtArtha che. paryAyo paryAya apekSAe che, vyavahAra naya che. vyavahAra nayano viya paryAyo che e jANavA lAyaka che paNa Azraya karavA yogya nathI. jIva dravyano svabhAva sarvakALe asmalita che. paryAya che e to badalAto - palaTAto pravAha che. trikALI jJAyaka caitanya che. e to trikALa dhruva, dhruva akhkhalita jemAM vadhaghaTa nathI, ochuM - adhika nathI evo ekarUpa che. paryAya che e to bhinna bhinna yogyatAthI thAya che, svabhAva eka sadaza, nitya, dhruva rahe che. AvA ciTsAmAnya abheda ekarUpa svabhAvanI samIpa jaIne anubhava karavAmAM AvatAM te nava tattvo abhUtArtha che, jUThA che. vyavahAranaye navasAcA che, paNa svabhAvane anubhavanI daSTimAM nave asatyArtha che. Avo samyaka anekAMta mArga che. Ama A nava tattvomAM bhUtArtha nayathI eka jIva ja prakAzamAna che. nava tattvomAM sadRSTithIdravyadRSTithI jotAM jJAyaka-jJAyaka eka jIva ja prakAzamAna che. ema te ekapaNe te prakAzato zuddha nayapaNe anubhavAya che. e ekapaNAno anubhava thatAM AtmA trikALa "zuddha' Avo che ema Atmaprasiddhi thAya che. tyAre je A anubhUti thaI te AtmakhyAti che, ane A makhyAti te samyagdarzana che. nizcaya nayathI jAgelAM A nava padArtha samatva che, arthAt A nava padArtha jI -ajIvanA sayogathI thAya che. AmAM eka jIva karmarahita grahaNa karavA yogya che, AvuM zraddhAne te nizcaya samyakatva che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 5. upAdeya ane heya tattvo: pra.: upAdeya tattvo kayA che? u. : 1) akSaya anaMta sukha te upAdeya che, tenuM kAraNa mokSa che. 2) mokSanuM kAraNa saMvara ane nirjarA che. 3) vara nirjarAnuM kAraNa vizuddha jJAna-darzana svabhAvI nija AtmasvarUpamAM samyaka zraddhAna, jJAna tathA bAcaraNa lakSaNa svarUpa nizcaya ratnatraya che 4) te nizcaya ratnatraya zuM che te samajIne paradravyo temaja rAga uparathI potAnuM lakSa uThAvI laI nija AtmAnA trikALI svarUpa tarapha potAnuM lakSa vALavuM joIe, e pramANe karatAM nizcaya samyagdarzana pragaTe che 5) ane tenA jore saMvara-nirjarA tathA mokSa pragaTe che, mATe e traNa tattvo upAdeya che. pra. : heya tattvo kayA che? u. : 1) AkuLatAne utpanna karanArA evA nigoda - narakAdi gatinA duHkha temaja indriyo dvArA utpara thayela kalpita sukha te heya(choDavA yogya) che, tenuM kAraNa saMsAra che 2) te saMsAranuM kAraNa Asrava ane baMdha e be tattvo che. 3) puNya-pApa banne baMdha tattva che. 4) te Asrava ane baMdhanuM kAraNa - pUrve karelAM nizcaya temaja vyavahAra ratnatrayathI viparIta lakSaNanA dhAraka evAM - mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra e traNa che. 5) tevI Asrava ane baMdha e be tattvo heya che. A pramANe heya ane upAdeya tattvonA nirUpaNathI sAta tatva ane nava padArthonuM prayojana siddha thAya che. 6. sAta tattvonuM vizeSa svarUpa 1) jIva tatvaH te jIva prANothI jIve che. upayogamaya che, amUrtika che, kartA che, potAnA nAnA ke moTA zarIra pramANa rahevAvALo che. bhoktA che, saMsAramAM rahevAvALo che, siddha che ane (agninI jvALAnI peThe) svabhAvathI urdhvagamana karavAvALo che. (1) jIvane vyavahAra nayathI arthAt saMyogarUpe indriya, baLa, Ayu ane zvAsozvAsa e cAra jaDa prANI saMsAra dazAmAM hoya che. e cAra prANo pudgala dravyanI skaMdharUpa paryAyo che. pudagala dravya jIvathI sarva prakAre arthAt dravya, kSetre, kALa ane bhAve atyaMta bhinna che. jaDa prANI saMyogarUpa hovAthI anitya che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 A cAra jaDa prANone vistArathI dasa dravya prANa paNa kahe che. pAMca indriya, mana-vacana - kAya e traNa baLa, zvAsozvAsa ane AyuSya jIvane nizcaya nayathI arthAt kharekhara sadA cetanA prANa che. A cetanA prANane kAraNe jIva kharekhara anAdithI anaMtakALa sudhI jIve che. A cetanA prANa zAzvata hovAthI nitya che. (2) jIva caitanya dravya che. jJAna-darzana tenA guNo che, tenuM eka nAma "zaitanya' che. caitanyane anusarIne thatAM AtmAnA pariNAmane 'upayoga" kahevAmAM Ave che. caitanya vizeSa te jJAnaguNa ane caitanya sAmAnya te darzanaguNa che. 'upayoga darzana upayoga ane jJAna upayoga ema be prakAra che. darzana upayoganA cAra bheda che. cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaLadarzana. jJAna upayoganA ATha bheda che. matiajJAna, zrutaajJAna, avadhiajJAna, matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAna e rIte ATha prakArano jJAnopayoga che. pratyakSa ane parokSanA bhedathI jJAnopayoga be prakAre che. kumati (mati ajJAna), kuzruta (zruta ajJAna) badhA mithyASTione hoya che. sarva mithyAdaSTi devo, devIo tathA nArakI one kuavadhi (avadhi ajJAna, virbhAgajJAna) paNa hoya che. koI koI mithyAdaSTi manuSya - tiryaMcane paNa kuavadhi hoya che. samyapha mati-zruta e be jJAna sarve chadmastha samyagdaSTione hoya che. suavadhi jJAna koI koI chadmastha samyagdaSTione hoya che. mana:paryayajJAna koI koI bhAvaliMgI munane hoya che. tIrthaMkaradevane munidazAmAM tathA gaNadharadevane te jJAna niyamathI hoya che. kevaLajJAna kevaLI ane siddha bhagavaMto sarvene hoya che. mithyAdaSTionuM mati-zrutajJAna anya joyomAM lAge paNa prayojanabhUta jIvAdi tattvono yathArtha nirNaya karavAmAM na lAge e jJAnano doSa che; tethI tene mithyAjJAna kahyuM che. te jJAnane tattvajJAnanA abhAvathI 'ajJAna" kahyuM che, tathA potAnuM prayojana sAdhatuM nathI mATe tene kajJAna" kahyuM che. (3) jIva amUrtika che : nizcaya nayathI jIva dravyamAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparza hotAM nathI tethI te amUrtika che. dareka jIva kharekhara amUrtika (arUpI) che. paNa saMsAradazAmAM anAdithI mUrtika pugala karmo sAthe tene baMdha hovAthI, vyavahAra nathI jIvane karmabaMdhana hovAthI, te saMyoganuM jJAna karAvavA mATe mUrtika kahevAmAM Ave che, paNa tethI te kharekhara mUrtika thaI jato nathI. jIvane jo kharekhara mUrtika mAnavAmAM Ave to jIva-ajIvano bheda raheto nathI. pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparza e to pugala(ajIva)nA lakSaNa che. jIvanA lakSaNa ajIvamAM nathI, ajIvanA lakSaNa jIvamAM nathI. (4) kartA: kartutva-akartutva e sAmAnya guNo chaye dravyomAM che, tethI kartRtva guNane kAraNe dareka dravya potAnI avasthAno kartA che ane akartutva guNanA kAraNe paranI avasthAno kartA thaI zakato nathI. e kAraNe jIva potAnA paryAyo kare, paraMtu paranuM kAMI paNa kare evuM kadI banatuM nathI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caitanya svabhAvapaNAne lIdhe 1)kasthita (kartAmAM rahelI kriyAno) - jJami ane dazino jIva ja kartA che. tenA saMbaMdhamAM raheluM pudagala dravya tenuM kartA nathI. 2) caitanyanA palTArUpa saMkalpanI utpatti jIvamAM thatI hovAne lIdhe, sukhanI abhilASArUpa kriyAno, duHkhanI uddegarUpa kriyAno tathA potAthI cetavAmAM AvatAM zubha-azubha bhAvono racavArUpa kriyAno jIva ja kartA che, anya nahi. 3) zubhAzubha karmanA phaLabhUta iSTa-aniSTa viSaya - upabhoga kriyAno sukha-dukhasvarUpa svapariNAma kriyAnI mAphaka jIva ja kartA che. - Ama zuddha nayathI jIva potAnA trikALI zuddha svarUpanA Azraye zuddhabhAvono kartA che. nizcaya nayartha jIva potAnA doSathI rAgAdicetana bhAva karmono kartA che. zubhAzubha bhAvono (cetana karmono) jIva kartA che. (pugala karmano udaya te cetana bhAvono kartA nathI) ane vyavahAra naye jIvane pudgala karma - nokarma Adino kartA kahyo che. (5) bhokatAH bhokatRtva ane abhokatRtva e sAmAnya guNo che. bhokatRtva guNanA kAraNe dareka dravya potAnI avasthAno bhoktA che ane abhokatRtva guNanA kAraNe te parane kadI bhogavI zakato nathI. A kAraNe jIva potAnI paryAyane ja bhogave che paNa parane bhogave ema traNa kALamAM traNa lokamAM banatuM nathI. jIva harSa-viSAdarUpa arthAt sukha-duHkharUpa potAnA vikArI bhAvono (azuddhadazAmAM) bhoktA che. sAdhakadazAmAM jIva atIndriya sukhano aMze bhoktA che ane kevaLajJAna thatAM potAnA paripUrNa sukhanA bhoktA che. jIva pudgalakarmanA anubhAgano ke parapadArthono bhoktA nathI. padravyone jIva kharekhara bhogavI zakato nathI, paNa jIvano vibhAva te prasaMge nimittamAtra che eTaluM jJAna karAvavA mATe jIva zAtA-azAtA karmanA anubhAgarUpaphaLane bhogave che ema vyavahAranaye bhoktA kahevAya che. vaLI karmonA phaLapaNe anukULa-pratikULa(sukha-duHkharUpa) padArthono saMyoga thAya che tene bhogavavAno bhAva jIva kare che, eTaluM jIvanuM nimittamAtrapaNuM batAvavA mATe jIva sukha-duHkharUpa bAhya padArtho bhogave che ema vyavahAra naye kahevAmAM Ave che. tethI kharekhara jIva karmanA anubhAgane ke anukULa-pratikULa padArthone bhogave che ema samajavuM nahi. (6) navadeha parimANatvaH dareka dravyane pradezatva guNa hoya che kema ke te eka sAmAnya guNa che. je zaktinA kAraNe dravyano koIne koI AkAra avazya hoya tene pradezatva guNa kahe che. A guNane kAraNe jIvane hara samaya potAno AkAra hoya che. jIvanA pradezo lokapramANa asaMkhyAta teTalA ja rahe che paNa saMsAradazAmAM te pradezo potAnA kAraNe saMkoca-vistAra pAme che. jIvano AkAra saMsAradazAmAM eka sarakho raheto nathI. potAne saMyogarUpa je zarIra hoya che tenA AkAra mujaba jIvano potAno AkAra potAnA kAraNe hoya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [35 (7) saMsAratva jIvonI be avasthA che - siddha ane saMsArI. siddhajIvo(mukta avasthA) paripUrNa sukhI che. saMsArI jIvomAM je ajJAnI che te potAnI mithyA mAnyatAne kAraNe cAra gatiomAM paripUrNa duHkhI che. teo parapadArthomAM iSTa-aniSTa buddhi kare che. kharekhara koI padArtha iSTa-aniSTa nathI. te badhAya zeyamAtra che. kharekhara potAnI ajJAnadazA aniSTa ane jJAnadazA ISTa che, paNa ajJAnI tethI viparIta mAne che. teo anukULa bAhya padArthothI sukha ane pratikULa padArthothI duHkha mAne che ane tethI indriyasukha kharekhara duHkha hovA chatAM tene prApta karavA mathe che ane duHkhI thAya che. sAdhaka jIvo zuddhatAnA pramANamAM sukhI che. kevaLI bhagavAna paripUrNa sukhI che. saMsArI jIvonA be bheda che. eka sthAvara ane bIju trasa. sarve ekendriya jIvo sthAvara jIvo che, je pAMca prakAre che; pRthvIkAya, agnikAya, vAyukAya, jalakAya ane vanaspitikAya. be indriyathI paMcendriya sudhInA jIvo trasakAya che. zAstramAM kahelAM e kAyo, indriyo ke mana te pudgalanI paryAya che, jIva nathI paNa temanAmAM rahela je jJAna che te jIva che ema samajavuM. paMcendriya jIva manasahita ane manarahita hoya che ane bAkInA badhA manarahita jANavA. temAM ekendriya jIva bAdara ane sUkSma be prakAre che ane te badhA paryApta ane aparyApta hoya che. je dvArA aneka prakAranA jIvanA bheda jANI zakAya tene jIva samAsa kahe che. badhA saMsArI jIvono cauda jIva samAsamAM samAveza thAya che. jeje dharma vizeSathI jIvonuM anveSaNa (zodha) karavAmAM Ave te dharmavizeSane mArA kahevAmAM Ave che. tenA paNa cauda sthAno - bheda che. te A pramANe che : (1) gati (2) indriya (3) kAya (4) yoga (5) veda (6) kaSAya (7) jJAna (2) saMyama (9) darzana (10) lezyA (11) bhavyatva (12) samyakatva (13) saMjJitva (14) AhAratva. moha ane yoganA sadbhAvathI ke abhAvathI jIvanA zraddhA-cAritra-yoga aAdi guNonI tArasmatArUpa avasthA - vizeSone guNasthAna kahe che. tenA paNa cauda bhedo che. A cauda bhedo bhagavAna paramAtmAne zuddha nizcaya nayanA baLe nathI paraMtu azuddha naye che ema samajavuM. te cauda bheda A pramANe che. (1)mithyAtva (6) pramatta virata (11) upazAMta moha (2) sAsAdana (7) apramatta virata (12) kSINa moha (3) mizra (8) apUrvakaraNa (13) sayogI kevaLI (4) avirata samyagdaSTi (9) anivRttikaraNa (14) ayogI kevaLI (5) deza virata (10) sUkSma sAmparAya guNasthAnonA A nAma hovAnuM kAraNa mohanIya karma ane yoga che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8-9) siddhatva ane visasA Urdhvagamanatva: jJAnAvaraNAdi ATha karma rahita, samyakatvAdi ATha guNo sahita aMtima zarIrathI kaMIka nyUna traNa lokanA agrabhAge sthita, dhruva avinAzI utpAdavyayathI yukta jIva siddha che. 2) ajIva tatva: (1) je dravyamAM jANavA dekhavAnI zakti na hoya tene ajIva dravyo kahe che. ajIva dravyo pAMca che. 1) pudgala 2) dharma 3) adharma 4) AkAza ane 5) kALa temAM pudagala mUrtika che. bAkInA cAra amUrtika che. jemAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa e guNo hoya te mUrti arthAt rUpI che. pudgala dravyanA zabda vagere dasa paryAyo che. 1) zabda (6) khaMDa 2) baMdha (7) daSTine roke te aMdhakAra 3) indriyo dvArA agrAhya te sUkSma (8) chAyA - pratibiMba 4) indriyo dvArA grAhya te sthaLa (9) caMdrakAnta maNino prakAza te udyota ( 5) AkAra (10) sUrya ane sUryakAnta maNino prakAza te Apa 'pu' eTale bhegA thavuM - maLI javuM ane 'gala" eTale chUTA paDI javuM. sparza guNanI paryAyanI vicitratAne kAraNe maLI javuM ane chUTA paDavuM e pudgalamAM ja bane che. e kAraNe jyAre emAM sthULatA Ave che tyAre pugala dravya indriyono viSaya bane che. pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane dravyamana te varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA che tethI te pAMce pudgala dravya che. pagala paramANuonuM eka dazAmAMthI bIjI dazAmAM palaTavuM thayA kare che. jemAM mATInA paramANuomAMthI jaLa thAya che, jaLamAMthI pRthvI thAya che, pRthvI-kASTAdithI agni thAya che. Ama pRthvI Adi samasta pudgalanA ja vikAra che. bIjI rIte pudgalanA cha prakAra che. (1) sUkSma - sUkSma (3) sUkSma - sthULa (5) sthULa (2) sUkSma (4) sthULa - sUkSma (6) sthULa - sthULa paramANa indriya grAhya nathI to paNa indriya grAhya thavAnI temAM lAyakAta che. pudgala dravya aNu ane skaMdha ema be prakAre che. aNaH jeno bIjo vibhAga na thaI zake tene aNu kahe che. pudgala mULa dravya che. paramANu pote ja madhya ane pote ja aMta che kema ke te eka pradezI ane avibhAgI che. be, traNathI mAMDIne saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta paramANuonA piMDane skaMdha kahe che. skaMdha te pudgala dravyanI vizeSatA che. AvI vizeSatA bIjA koI dravyamAM nathI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 (2) dharma dravya eka, ajIva, bahupradezI che. te nitya, avasthita, arUpI ane halanacalana rahita che. tenA lokAkAza jeTalA asaMkhya pradeza che ane te AkhA lokAkAzamAM vyApaka che. te pote halanacalana karatAM jIva ane pudgalone gatimAM nimitta che. tene avagAhanamAM AkAza ane pariNamanamAM kALa nimitta che. (3) adharma dravyane upara kahelI badhI bAbato lAgu paDI zake che. vizeSatA eTalI ja ke dharma dravya jIva - pudgalane gatimAM nimitta che tyAre adharma jIva - pudgalone sthitimAM nimita che. (4) AkAza dravya eka, ajIva, anaMtapradeza che. nitya avasthita arUpI ane halanacalana rahita che. bIjA pAMce dravyone avagAhana ApavAmAM nimitta che. AkAzanA je bhAgamAM bIjA pAMca dravyo rahe che tene lokAkAza kahe che ane bIjAne alokAkAza kahevAmAM Ave che. (5) kALadravya dareka aNurUpa arUpI, astipaNe paNa kAya rahita nitya ane avasthita ajIva padArtha che. te badhA dravyonA pariNamanamAM nimitta che. kALadravyane avagAhanamAM AkAzadravya nimitta che. eka AkAza pradeza rahelAM anaMta dravyone pariNamanamAM eka kAlANa nimitta thAya che; te kAraNe upacArathI tene anaMta samaya kahevAmAM Ave che. bhUta - bhaviSyanI apekSAe anaMta che. kALanA eka paryAyane samaya kahe che. dravyomAM bhAvavartI ane kriyAvartI ema be prakAranI zaktio che; temAM bhAvava zakti badhA dravyomAM che ane tethI te zaktinuM pariNamana - utpAda-vyaya dareka dravyamAM dravyapaNuM TakIne thAya che. kriyAvartI zakti jIva ane pudgalamAM e be ja dravyomAM che. te banne eka kSetrathI bIjA kSetra jAya che; paNa temAM vizeSatA eTalI che ke jIva vikArI hoya tyAre ane siddha gatimAM jatI vakhate kriyAvAna bane che ane siddha gatimAM te sthirapaNe rahe che. pugalamAM mukhyapaNe halanacalanarUpa kriyA che, jyAre jIva dravyamAM saMsArI avasthAmAM koI vakhate halanacalanarUpa kriyA thAya che 3-4) Asrava - baMdha tattvaH mohakarmanA udayathI A jIvane je pariNAma thAya che te ja Asrava che. te pariNAma mithyAtvAdithI mAMDIne aneka prakAranA che. karmabaMdhanuM kAraNa Asrava che, te mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga ema pAMca prakAranA che. je pulavargaNA karmarUpe pariName tene dravyAsrava kahevAya che tathA jIva pradezo caMcaLa thAya che tene bhAvAsava kahevAya che. mohanA udaya sahita je Asrava che te ja kharekhara Asava che. manavacana-kAyArUpa yoga che. te ja Asava che. kAmaNa zarIramAM je karma baMdhAya che tene batAvavAvALA Asrava ane baMdha tattva che; karma vargaNAonuM baMdhanI sanmukha thavuM tene Asrava ane baMdhAI javuM tene baMdha kahe che. e banne kAma sAthe thAya che. baMdhanA cAra bheda che. prakRttibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha. yogothI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prakRtibaMdha ane pradezabaMdha thAya che, kaSAyothI sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha thAya che. AkhA lokamAM kArmaLa vargaNArUpa pugalo bharyA che. jyAre jIva kaSAya kare tyAre te kaSAyanuM nimitta pAmIne kArpaNa vargahA pote karmarUpe pariName che ane jIvanI sAthe saMbaMdha pAme che tene baMdha kahevAmAM Ave che. jIva ane pudgalanA ekakSetrAvagAharUpa saMbaMdhane baMdha kahyo che. baMdha thavAthI jIva ane karma eka vastu thaI jatI nathI. temaja te banne bhegA thaIne koI kArya karatAM nathI eTale jIva ane karma banne bhegA thaIne AtmAmAM vikAra karatAM nathI. jyAre jIva vikAra kare tyAre jUnA karmonA vipAkane 'udaya" kahevAmAM Ave che ane jo jIva vikArI avasthA na kare to tene mohakarmanI nirjarA" thaI ema kahevAmAM Ave che. paralakSa vagara jIvamAM vikAra thAya nahi, jIva jyAre paralakSe potAnI avasthAmAM vikAra bhAva kare tyAre te bhAva anusAra navA karmo baMdhAya che. ATalo jIva - pulano nimitta-naimittika saMbaMdha che. A baMdha che te trikALI dravyamAM nathI mAtra eka samayanI avasthA pUrato che. 5-6) saMvara - nirjarA tattva: Agnavone anukramapUrvaka rokavA te saMvara che. samyagdarzana, dezavrata, mahAvata, kaSAyajaya ane yogano abhAva e sarva saMvaranA nAma che. kAya-mana-vacana e traNa gupti, irSA, bhASA, eSaNA, AdAna nikSepaNa tathA pratiSThApanA e pa ca samiti, uttama kSamAdi dasa lakSaNa dharma, anitya AdibAra anuprekSA, bAvIsa parisahajaya tathA sAmAyikAdi utkRSTa pAMca prakAranA cAritra eTalA vizeSapaNe saMvaranA kAraNo che. Asavano virodhI saMvara che. zuddhopayoga e saMvara che. karma udaya AvIne kharI jAya te nirjarA che. A be prakAre che. (1) svakALa prApta (2) tapa vaDe thAya che. svakALa nirjarA cAra gatinA jIvone niraMtara thayA kare che. karma sthiti pUrI thatAM udaya pAmI rasa(DaLa) ApI kharI jAya tene to savipAka nirjarA kahIe chIe. je tapa vaDe karmo apUrNa sthitie parikva thaI kharI jAya tene avipAka nirjarA kahIe chIe ane te vratadhArIne thAya che. saMvara te dharma che. samyagdarzana pragaTa thayA pachI saMvaranI zarUAta thAya che. 7) mokSa tatva mokSa saMvara-nirjarApUrvaka thAya che. nirjarAnI pUrNatA thatAM jIva parama samAdhAnarUpa nirvANapadamAM bIrAje che; te dazAne mokSa kahevAya che. kevaLajJAna te bhAvamokSa che ane te bhAvamokSanA baLe dravyamokSa (siddha dazA) thAya che. jIva dravya eka pUrNa akhaMDa hovAthI tenuM jJAna sAmarthya saMpUrNa che. saMpUrNa vItarAga thatAM saMpUrNa sarvajJatA pragaTe che. kta jyAre saMpUrNa vItarAga thAya tyAre karma sAtheno nimitta-naimittika saMbaMdha evo hoya che ke mohakarma jIvanA pradeza saMyogarUpe rahe ja nahi. "mokSa kahyo nija zuddhatA" jIvanI saMpUrNa zuddhatA te mokSa che. jIvanI saMpUrNa vikArathI muktadazA te mokSa che. samasta karmono atyaMta nAza thAya te mokSa che. A rIte sAta tattvonuM svarUpa samajavA jevuM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 7. jIvanA bhAvo ane samyagdarzanaH jIvanA aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika, audayika ane pAriNAmika e pAMca bhAvo nija bhAva 27 che te jIva sivAya bIjA koImAM hotA nathI, mATe jIva tatvanA vicAra sAthe emano paNa vicAra karavo joIe. 1) aupathamika bhAva: AtmAnA puruSArthathI azuddhatAnuM pragaTana thavuM arthAt dabAI javuM te; AtmAnA A bhAvane upazama bhAva athavA aupathamika bhAva kahe che. AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmIne jaDa karmanuM pragaTarUpa phaLa jaDa karmamAM na AvavuM te karmano upazama che. 2)kSAyika bhAva AtmAnA puruSArthathI koI guNanI zuddha avasthA pragaTe te kSAyika bhAva che. AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmI karma AvaraNano nAza thavo te karmano kSaya che. 3) kSAyopathamika bhAva: AtmAnA puruSArthathI AMzika azuddhatAnuM pragaTa na thavuM ane koI guNonI zuddha avasthA pragaTe te AtmAno kSAyopathamika bhAva AtmAno paryAya che. AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmIne karmano svayaM aMze kSaya ane aMze upazama te karmano kSayopazama che. 4) audayika bhAvaH karmodayanA nimitte AtmAmAM je vikAra bhAva thAya te audayika bhAva che. 5) pAriNAmika bhAvaH "pAriNAmika eTale sahaja svabhAva'. utpAda-vyaya vagarano dhruva ekarUpa kAyama rahenAra bhAva te pAriNAmika bhAva che. pAriNAmika bhAva badhA jIvono sAmAnya hoya che. badhA bhAvo rahitano je bhAva te pAriNAmika bhAva che. jeno niraMtara sadbhAva rahe, sarva bheda jemAM garbhita che evo caitanyabhAva te ja jIvano pAriNAmika bhAva che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane mana:paryayajJAna e avasthAo kSAyopathamika bhAva che. kevaLajJAna avasthA kSAyika bhAva che. kevaLajJAna pragaTa thayA pahelAM jJAnanA ughADano jeTalo abhAva che te audayika bhAva che. jJAna, darzana ane vIrya guNanI avasthAmAM pathamika bhAva hoto ja nathI. mohano ja upazama thAya che. temAM prathama mithyAtva(darzanamoha)no upazama thatAM je samyakatva pragaTe che te zraddhA guNano aupathamika bhAva che. - jIvane "sata ane asatu'nI samajaNa rahitanI dazA che te 'unmata' jevuM che, potAnI AvI dazA anAdinI che. vaLI jIvane pudgala karma tathA zarIra sAthe pravAharUpe anAdithI saMbaMdha che, arthAt jIva pote te ne te ja che paNa karma ane zarIra jUnA jAya che ane navA Ave che, ema A saMyoga saMbaMdha anAdithI cAlyo Ave che. ajJAnadazAmAM A saMyoga saMbaMdhane jIva ekarUpe(tAdAtma saMbaMdhapaNe) mAne che. ane e rIte ajJAnapaNe jIva zarIrane potAnuM mAnato hovAthI, zarIra sAthe mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha hovA chatAM paNa tenI sAthe kartA-karma saMbaMdha mAne che. A kAraNe huM zarIranA kArya karI zakuM ema te mAnato Ave che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tattvano vicAra karatAM jIvane mAlUma paDe che ke huM jIva tattva chuM ane zarIra tathA jaDa karmo mArAthI taddana judAM 'ajIva tattva" che. huM te ajIvamAM nathI ane te ajIva mArAmAM nathI. tethI huM te ajIvanuM kAMI karI zakuM nahi, mArA ja bhAva huM karI zakuM. vidha vidha prakAre jijJAsu jIvo prathama rAgamizrita vicAra dvArA jIva-ajIva tattvonuM svarUpa jANIne, potAmAM je kAMI vikAra thAya che te potAnA ja doSane kAraNe che ema nakkI kare che. ATaluM jANatA avikArI bhAva zuM che teno paNa tene khyAla Ave che. prathama rAga mizrita vicAra dvArA A tattvonuM jJAna karIne pachI jyAre te bhedo taraphanuM lakSa TALIne jIva potAnA trikALI pArimika bhAvano - jJAyaka bhAvano yathArtha Azraya kare che tyAre tene zraddhA guNano aupathamika bhAva pragaTe che. zraddhA guNanA pathamika bhAvane 'aupathamika samyagdarzana' kahevAmAM Ave che. A samyagdarzana pragaTatA jIvane dharmanI zarUAta thAya che. A aupathamika bhAva arthAtu samyagdarzananuM evuM mAhAsya che ke jIva puruSArtha vaDe tene eka vakhata pragaTa kare te jIvane potAnI pUrNa pavitra dazA(kSAyika bhAva) pragaTa thayA vinA rahe ja nahi. prathama baupathamika bhAva pragaTatAM 'unmata' dazA TaLe che. arthAt jIvanI mithyAtva dazA TaLIne te samyapha mati-zrutajJAnarUpa thaI jAya che. A aupazamika bhAvate saMvara che. prathama samyagdarzana aupathamika bhAve 4 thatuM hovAthI aupathamika bhAvanuM mAhAtma che. jIve tattvAdikano nizcaya karavAno udyama karavo, tenAthI aupazamikAdi samyakatva svayaM thAya che. drava karmano upadamAdika te to pulanI zakti(paryAya) che. jIva teno hartA-kartA nathI. puruSArthapUrvaka udyama karavAnuM kAma jIvanuM che. jIva puruSArtha vaDe jyAre tattva nirNaya karavAmAM upayoga lagAvavAno abhyAsa rAkhe che tyAre tenI vizuddhatA vadhe che, karmono rasa svayaM hIna thAya che ane keTalAka kALe jyAre potAnA puruSArtha vaDe jIvamAM prathama aupathamika bhAve pratIti pragaTe che tyAre darzanamohano ApoApa upazama thAya che. jIvanuM kartavya tattvanA nirNayano abhyAsa che. jIva jyAre tatvanirNayamAM upayoga lagAve tyAre darzanamohano upazama svayaM thAya che, karmanA upazamamAM jIvanuM kAMI ja kartavya nathI. kathaMcita pariNAmI eTale zuM?: A jAtamAM jIva ane ajIva e dravyo che, ane temanA pariNamanathI Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa tattvo thAya che. have ahIM ziSya prazna kare che ke he gurudeva! jo jIva ane ajIva e banne dravya ekAMte (sarvathA) pariNAmI ja hoya to temanA saMyoga paryAyarUpa eka ja padArtha siddha thAya che ane jo te apariNAmI hoya to jIva ane ajIva evA be ja padArtho siddha thAya che. jo Ama che to Asava di tattvo kaI rIte siddha thAya che? thI guru tene uttaramAM kahe che ke jIva ane ajIva dravyo kathaMcita pariNAmI' hovAthI bAkInA pAMca tatvonuM kathana nyAyayukta siddha thAya che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 kathaMcita pariNAmIpaNuM eTale zuM?' jema sphaTikamaNi che te jo ke svabhAvathI nirmaLa che to paNa jAsUda puSpa vagerenI samIpe potAnI lAyakAtanA kAraNe paryAyAntara pariNati grahaNa kare che; paryAyamAM sphaTikamaNi jo ke upAdhinuM grahaNa kare che to paNa nizcayathI potAno je nirmaLa svabhAva che tene te choDato nathI. tema jIvano svabhAva paNa zuddha dravyArthika nayathI to sahaja zuddha cidAnaMda ekarUpa che, paraMtu anAdi karmabaMdharUpa paryAyane pote vaza thavAthI te rAgAdi paradravya upAdhi-paryAyane grahaNa kare che. paryAyamAM jIva jo ke para paryAyapaNe(paradravyanA lakSe thatAM azuddha paryAyapaNe) pariName che to paNa nizcaya nayathI zuddha svarUpane choDato nathI. pudgala dravyanuM paNa tema ja thAya che. A kAraNe jIva-ajIvanuM paraspara apekSA sahita pariNamana hovuM te ja kathaMcita pariNAmIpaNuM zabdano artha che. A rIte jIva tathA pugalanA saMyoganI pariNati(pariNAma)thI racAyelA bAkInA AgnavAdi pAMca tattvo siddha thAya che. jIvamAM AsavAdi pAMca tattvonA pariNamana vakhate mudragala karmarUpa nimittano sadbhAva ke abhAva hoya che, ane pulamAM AsavAdi pAMca tattvonA pariNamanamAM jIvanA bhAvarUpa nimittano sadbhAva ke abhAva hoya che. AthI ja sAta tattvone 'jIva ane pugalanA saMyoganI pariNatithI racAyelAM kahevAya che; paraMtu jIva ane pudgalanI bhegI pariNati thaIne pAMca tattva thAya che ema na samajavuM. vaLI kyA tattvo heya che ane kayA tattvo upAdeya che tenuM parijJAna thAya e prayojanathI AgnavAdi tattvonuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. akSaya anaMta sukha te upAdeya che, tenuM kAraNa mokSa che, mokSanuM kAraNa saMvara tathA nirjarA che; tenuM kAraNa vizuddha jJAna-darzana svabhAvI nija Atmatattva svarUpanA samyaka zraddhAna-jJAna tathA AcaraNa lakSaNa svarUpa nizcaya ratnatraya che, te nizcaya ratnatrayane sAdhavA mAganAra jIve vyavahAra ratnatraya zuM che te samajIne paradravyo temaja rAga uparathI potAnuM lakSa vALavuM joIe, ane e pramANe karatAM nizcaya samyagdarzana pragaTe che tenA jore saMvara, nirjarA ane mokSa pragaTe che, mATe e traNa tattva upAdeya che. AkuLatAne utpanna karanArA evA nigoda -narakAdi gatinA duHkha tema ja indriyo dvArA utpanna thayela kalpita sukha te heya(choDavA) lAyaka che; tenuM kAraNa saMsAra che, te saMsAranuM kArAga Asrava ane baMdha e be tattvo che: pagya ane pApa banne baMdha tattva che; te Asrava ane baMdhanA kAraNa, pUrve karela mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra e traNa che. tethI Asrava ane baMdha tatvo hoya che. e pramANe heya-upAdeya tattvonuM jJAna thavA mATe sAta tattvanuM jJAnIo nirUpaNa kare che. 9. tattva saMbaMdhI bhUloH jene eka tatvanI zraddhAmAM bhUla hoya tene badhA tattvonI zraddhAmAM bhUla hoya tema samajavuM. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 1) jIva tattva saMbaMdhI bhUla H jIva trikALa jJAtA svarUpa che te ajJAnavaza jANato nathI ane zarIra che te ja huM chuM, zarIranA kArya huM karI zakuM ema mAne che. zarIra svastha hoya to mane lAbha thAya, bAhya anukuLa saMyogothI huM sukhI ane bAhya pratikuLa saMyogothI huM duHkhI, huM nirdhana, huM dhanavAna, huM baLavAna, huM nirbaLa, huM manuSya, huM suMdara, huM kurUpa vagere mAne che. ajJAnI jIva A rIte parane svarUpa mAnI potAnA svatattvano (jIva tattvano) inkAra kare che. tethI te jIva tattva saMbaMdhI bhUla che. 2) ajIva tattva saMbaMdhI bhUla H mithyA abhiprAyavaza jIva evuM mAne che ke zarIra utpanna thavAthI mAro janma thayo, zarIrano nAza thavAthI huM marI jaIza. zarIra-dhanAdi jaDa padArthomAM parivartana thatAM potAnAmAM iSTa-aniSTa parivartana mAnavuM, zarIranI uSNa avasthA thatAM mane tAva Avyo, zarIra kapAI jatAM huM kapAI gayo - ityAdirUpa; ajIvanI avasthAne ajJAnI jIva potAnI avasthA mAne che. AmAM ajIvane svatattva(jIva tattva) svIkAratAM te ajIva tattvano asvIkAra kare che. A ajIva tattva saMbaMdhI bhUla che kAraNa ke ajIvane jIva mAne che. che jaina zAstrothI jIvanA trasa-sthAvarAdirUpa tathA guNasthAna-mArgaNAsthAnarUpa bhedo jANe che paraMtu adhyAtma zAstromAM bhedavajJAnanA kAraNabhUta vA vItarAgadazAnA kAraNabhUta jevuM nirUpaNa karyuM che tevuM jANato nathI. AtmAzrita jJAnAdimAM tathA zarIrAzrita upadeza-upavAsAdi kriyAmAM paryAyabuddhithI potApaNuM mAne che. paryAyamAM jIva-pudgalanA paraspara nimittathI aneka kriyAo che te sarvane be dravyonA meLApathI nIpajI mAne che paNa A jIvanI kriyA che tenuM pudgala nimitta che tathA A pudgalanI kriyA che tenuM jIva nimitta che - ema bhinna bhinna bhAva bhAsato nathI. bhAva bhAsyA vinA tene jIva-ajIvano sAco zraddhAnI kahI zakAto nathI. jIva-ajIva tattva saMbaMdhI A bhUlanA kAraNe tenI mithyA darzana ane mithyA cAritrarUpa ' pravRtti hoya che. hara koI prakAre potAne ne zarIrane te ekarUpa mAne che. zarIranA aMgarUpa sparzanAdi dravya indriyo che, ajJAnI jIva te sarvane ekarUpa mAnI ema mAne che ke 'hAtha vagere sparza vaDe me spardhuM, jIbha vaDe meM cAkhyuM, nAsikA vaDe meM sUMdhyuM, netra vaDe meM dekhyuM, kAna vaDe meM sAMbhaLyuM, dravyamana tathA jJAnane ekarUpa mAnI te ema mAne che ke meM mana vaDe jANyuM' ema aneka prakAre mAtra acetana jevo banI paryAyamAM ja ahaMbuddhi dhAre che. potAno svabhAva to jJAtA-dRSTA che. have pote kevaLa jANavAvALo - dekhavAvALo to raheto nathI paNa je je padArthone te dekhe-jANe che temAM iSTa-aniSTapaNuM mAne che ane rAgI-dveSI thAya che. koInA sadbhAvane tathA koInA abhAvane icche che paNa tema A jIvanuM karyuM thatuM nathI. kAraNa ke koI dravya koI anya dravyanuM kartA che ja nahi paNa sarva dravyo potapotAnA svabhAvarUpa pariName che, mAtra jIva kaSAya karI vyartha vyAkuLa thAya che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 koI vakhata zAstrAnusAra sAcI vAta paNa batAve paraMtu tyAM aMtaraMga nirdhArarUpa zraddhAna nathI, tethI jema kephI manuSya mAtAne mAtA paNa kahe to paNa te zANo nathI, tema Ane paNa samyagdarzana kahetA nathI. 3) Asava tattva saMbaMdhI bhUla : mithyAtva, rAga-dveSa, zubhAzubha bhAva Asrava che; te bhAva AtmAne pragaTarUpe duHkha devAvALA che, paraMtu mithyAdaSTi jIva temane hitarUpa mAnI niraMtara temanuM sevana kare che. A Asrava tattva saMbaMdhI bhUla che. AsavamAM je hiMsAdirUpa pApAsava tene heya jANe che tathA ahiMsAdirUpa puNyAsrava che tene upAdeya mAne che. kharekhara banne karmabaMdhanA ja kAraNa che. sarva jIvone jIvana-maraNa, sukha-duHkha potapotAnA karmanA nimittathI thAya che. jyAM anya jIva anya jIvanA e kAryano kartA thAya, e ja mithyA adhyavasAya baMdhanuM kAraNa che, tyAM anya jIvane jIvADavAno vA sukhI karavAno adhyavasAya thAya te to puNyabaMdhanuM kAraNa che. e pramANe satyAdika puNyabaMdhanuM kAraNa che tathA asatyAdika pApabaMdhanA kAraNa che. A sarva mithyA adhyavasAya te tyAjya che. mATe hiMsAdinI mAphaka ahiMsAdine paNa baMdhanA kAraNa jANI heyarUpa ja mAnavA. hiMsAmAM mAravAnI buddhi thAya paNa tenA Ayu pUrNa thayA vinA te mare nahi, mAtra dveSa pariNatithI pote ja pApa bAMdhe, ahiMsAmAM rakSA karavAnI buddhi thAya paNa Ayu avizeSa vinA te jIve nahi, mAtra prazasta rAga pariNatithI pote puNya bAMdhe che e pramANe tAttvika rIte banne heya che ane vItarAga thaI daSTA-jJAtArUpa pravarte tyAM nibaMdha che. evI dazA na thAya tyAM sudhI prazasta rAgarUpa pravarto paraMtu zraddhAna to evuM rAkho ke A paNa baMdhanuM kAraNa - che - heya che. anya devAdi sevanarUpa gRhIta mithyAtvane to jANe paNa anAdi agRhIta mithyAtva che tene na oLakhe. bAhya trasa-sthAvaranI hiMsAne vA indriya-mananA viSayomAM pravRttine avirata jANe paNa hiMsAmAM pramAda pariNati mULa che tathA viSaya sevanamAM abhilASA mULa che te avaloke nahi. bAhya krodhAdi karavo tene kaSAya jANe paNa abhiprAyamAM je rAga-dveSa rahe che tene oLakhe nahi. bAhya ceSTA thAya tene yoga jANe paNa zaktibhUta yogane na jANe. 4) baMdha tattva saMbaMdhI bhUla H jevI sonAnI beDI tevI ja loDhAnI beDI - banne baMdhakA2ka che tevI rIte puNya ane pApa banne jIvane baMdhanakartA che. tattva dRSTie puNya-pApa banne ahitakara ja che paNa mithyAdaSTi jIva evuM nahi mAnatA, puNyane sAruM hitakArI mAne che. ne * azubha bhAvothI narakAdirUpa pApabaMdha thAya tene to bUro jANe che ane zubhabhAvothI devAdirUpa puNyabaMdha thAya tene bhalo jANe; paNa e pramANe duHkha sAmagrImAM dveSa ane sakha sAmagrImAM rAga to badhA jIvone hoya che. tethI tene paNa rAga-dveSa karavAnuM zraddhAna thayuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vaLI zubhAzubhA bhAvo vaDe puNya-pApanA vizeSo to aghAti karmomAM thAya che, paNa aghAti karmo AtmaguNanA ghAtaka nathI. bIjuM zubhAzubha bhAvomAM ghAti karmono to niraMtara baMdha thAya che, te ja AtmaguNono ghAtaka che. mATe azuddha(zubhAzubha)bhAvo vaDe karmabaMdhana thAya che. temAM bhalo-bUro jANa vo te mithyA zraddhAna che. 5) saMvara tattva saMbaMdhI bhUla nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra jIvane hitakArI che kema ke te saMvaranirArUpa che. saMvara tattvamAM ahiMsAdirUpa zubhAsrava bhAvane saMvara mAne che paraMtu eka ja bhAvathI puNya baMdha paNa mAnIe tathA saMvara paNa mAnIe tema bane nahi. 6) nirjarA tattvasaMbaMdhI bhUla AtmAmAM ekAgra thaI zubha-azubha banne prakAranI icchA rokavAthI je nijAtmAnI zuddhinuM pratapana thavuM te tapa che, ane e samyapha tapathI nirjarA thAya che. paraMtu ajJAnI tene lezadAyaka mAne che ane AtmAnI jJAnAdi anaMta zaktione bhUlI pAMca indriyonA viSayomAM sukha mAnI temAM prIti kare che. jJAnIne tapa kALe pariNAmonI zuddhatAne nirjarA kahI che, mAtra bAhya tapathI nirjarA mAnavI te bhUla che. siddhAMtamAM gumi, samiti, dharma, anuprekSA, pariSaha tathA cAritra-te vaDe saMvara thAya tema kahyuM che paNa tenuM yathArtha zraddhAna hotuM nathI. mana, vacana, kAyAnI bAhya ceSTA maTADe, pApa ciMtavana na kara, mauna dhAre, gamanAdi na kare tene gupti mAne che. manamAM to bhakti AdirUpa prazasta rAgAdi vikalpo thAya che, have pravRttimAM to guNipaNuM bane nahi. vItarAgabhAva thatAM jyAM mana, vacana, kAyAnI ceSTA thAya nahi e ja sAcI gupti che. para jIvonI rakSA arthe yatnAcAra pravRtti tene samiti mAne che paNa hiMsAnA pariNAmathI pApa thAya che tathA rakSAnA pariNAmathI saMvara kahezo to puNyabaMdhanuM kAraNa zuM? munione kiMcita rAga thatAM gamanAdi kriyA thAya che tyAM te kriyAomAM ati AsaktatAnA abhAvathI pramAdarUpa pravRtti thatI nathI tathA bIjA jIvone duHkhI karI potAnuM prayojana sAdhatA nathI tethI svameya dayA paLAya che te sAcI samiti che. vaLI baMdhAdikanA bhayathI vA svarga-mokSanI icchAthI krodhAdi karato nathI paNa mahaMtapaNAnA lothI parastrI sevato nathI to tene tyAgI kahI zakAya nahi te ja pramANe A paNa krodhAdino tyAgI nathI. kharekhara padArtha ISTa-aniSTa bhAsatA krodhAdi thAya che. jyAre tattvajJAnanA abhyAsathI koI iSTa-aniSTa na bhAse tyAre svayameva ja krodhAdi upajatA nathI tyAre sAco dharma thAya che. vaLI anityAdi bhAvanAnA ciMtavanathI zarIrAdine bUrA jANI, hitakArI na jANI tenAthI udAba thavuM tenuM nAma te anuprekSA kahe che paNa e to jema koI mitra hato tyAre tenAthI rAga hato ane pAchaLathI tenA avaguNa joI te udAsIna thayo, tevI udAsInatA to breSarUpa che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 jyAM jevo potAno vA zarIrAdino svabhAva che tevo oLakhI bhrama choDI tene bhalA jANI rAga na karavo tathA bUrA jANI dveSa na karavo evI sAcI udAsInatA arthe anityAdi bhAvanAonuM ciMtavana karavuM e ja sAcI anuprekSA che. e ja pramANe duHkhanA kAraNo maLatAM duH khI na thAya ane sukhano kAraNo maLatAM sukhI na thAya paNa zeyarUpathI teno jANavAvALo ja rahe te ja sAco pariSahajaya che. te ja pramANe mahAvratAdi cAritra te vyavahAra cAritra che. kharekhara mahAvratApi AsavabhAvone cAritrapaNuM saMbhavatuM nathI paNa e mahAvratAdi thatAM ja vItarAga cAritra thAya che evo saMbaMdha jANI, e mahAvratAdimAM cAritrano upacAra karyo che. sarva kaSAya rahita je udAsIna bhAva tenuM nAma cAritra che. vaLI te anazanAdi tapathI nirjarA mAne che. paNa kevaLa bAhya tapathI to nirjarA thAya nahi. bAhya tapa to zuddhopayoga vadhAravA arthe karavAmAM Ave che. zuddhopayoga nirjarAnuM kAraNa che, tethI upacArathI tapane nirjarAnuM kAraNa kahyuM che-tapA nirnarAja / zAstramAM tapanI vyAkhyA phchA niiyastapaH / IcchAne rokavI tenuM nAma tapa che. zubha-azubha icchA maTatAM upayoga zuddha thAya che tyAM nirjarA thAya che. phaLa aMtaraMga pariNamananuM pAme che, pariNAma vinAnI zarIranI kriyA phaLadAtA nathI. aMtaraMga tapomAM paNa prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, tyAga ane dhyAnarUpa kriyAmAM bAhya pravartana che te to bAhya tapa jevuM jANavuM paNa evuM bAhya pravartana thatAM je aMtaraM pariNAmonI zuddhatA thAya che tenuM nAma aMtaraMga tapa che. e pramANe anazanAdi kriyAne tapasaMjJA upacArathI che ane tethI ja tene vyavahAra tapa kahyuM che. evA sAdhanathI je vItarAga bhAvarUpa vizuddhatA thAya te ja sAcuM tapa nirjarAnuM kAraNa che. nizcaya dharma to vItarAga bhAva che. anya aneka prakAranA bhedo bAhya sAdhananI apekSAe upacArathI kahyA che tene vyavahAra mAtra dharma saMjJA jANavI. A rahasyane je jANato nathI tene saMvaranirjarA tattvanuM sAcuM zraddhAna nathI. 7) mokSa tattva saMbaMdhI bhUla H AtmAnI paripUrNa zuddhadazAnuM pragaTa thavuM te mokSa che. temAM AkuLatAno abhAva che. pUrNa svAdhIna nirAkuLa sukha che; paraMtu ajJAnI evuM na mAnatAM, zarIra-mojazokhamAM ja sukha mAne che, te atIndriya mokSa sukhane mAnato nathI. vaLI te siddha sukha ane indrAdi sukhanI eka jAti jANe che. je dharma sAdhananuM phaLa svarga mAne che te ja dharma sAdhananuM phaLa te mAkSa mAne che. indrAdine je sukha che te to kaSAya bhAvothI AkuLatArUpa che tethI paramArthathI(tattva daSTie) te duHkhI ja che, tethI banne sukhanI jAti eka nathI. svarga sukhanuM kAraNa prazasta 2 ga che jyAre mokSasukhanuM kAraNa vItarAga bhAva che. Ama kAraNamAM bheda che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI siddha thavuM tene te mokSa mAne che. janma, jarA, maraNa, roga, kalezAdi duHkha dUra thAya che, anaMtajJAna vaDe lokAlokanuM jANavuM thAya che, trilaukya pUjyapaNuM prApta thAya che - ityAdirUpa teno mahimA jANe che paNa e pramANe duHkha dUra karavAnI, zeyone jANavAnI tathA pUjya thavAnI icchA to sarva jIvone che. jo enA ja arthe teNe mokSanI icchA karI to tene anya jIvonA zraddhAnathI vizeSatA zuM thaI? Ama mokSa zraddhAnamAM paNa bhUla rahI jAya che. A sAta tattvo saMbaMdhI bhUlanA kAraNe ajJAnI jIva anaMtakALathI saMsAramAM bhaTakI rahyo che. A sAta tattvonuM svarUpa che tevuM jIva zubhabhAvathI vicAre che tene zuddhanuM lakSa hoya to vyavahAra samakita che. vratAdinA zubhabhAva saMvara-nirjarAmAM gaNe to Asrava tattvanI zraddhAmAM bhUla Ave. vyavahAra zraddhAnamAM koI paDakhe bhUla na Ave tema sAta tattvamAMthI zuddha naya vaDe ekarUpa akhaMDa jJAyaka svabhAvI AtmAne tAravI levo(tenuM lakSa karavuM, teno anubhava karavo) te paramArtha zraddhA eTale nizcaya samyagdarzana che. 2. deva, guru ane dharmanuM svarUpa zuM che? : zrI arahaMta ane siddha parameSThI deva che ane bhAvaliMgI digaMbara muni - AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e guru che. 1. zrI arahaMtanuM svarUpa ghanaghAti karma rahita, kevaLajJAnAdi parama guNo sahita ane cotrIsa atizaya saMyukta AvA arahaMto hoya che. zrI arahaMtanA cAra AtyaMtara - anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtavIrya ane anaMtasukha ema guNo hoya che. emane 34 atizaya ane 8 pratihArya ema 42 bAhya guNo hoya che. 34 atizayamAM 10 janmathI, 10 kevaLajJAna upajatAM, 14 devakRta hoya che. daza janmathI atizaya : 1) maLa-mUtrano abhAva 6) adbhata rUpa 2) parasevAno abhAva 7) ati sugaMdhI zarIra 3) sapheda lohI 8) 108 uttama lakSaNa 4) samacaturastra saMsthAna 9) atula baLa 5) ja8Sabha nArA saMtanana 10) priya vacana. daza atizaya kevaLajJAna upajatA : 1) (pasargano abhAva 3) zarIranI chAyA paDe nahi 2) adayAno abhAva 4) cAra mukha dekhAya Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 5) sarva vidyAnuM svAmIpaNuM 8) AkAzagamana 6) AMkhano palakAro thAya nahi. 9) kavalAhArano abhAva 7) so yojana sudhI subhikSatA rahe 10) nakha-keza vadhe nahi. devakRta cauda atizayaH 1) sakala ardhamAgadhI bhASA 8) gaMdhodakavRSTi 2) sarva jIvomAM maitrI bhAva 9) paga taLe kamaLa racanA 3) sarva RtuonA phaLa-phUla maLe 10) sarva dhAnya upaje 4) darpaNa samAna bhUmi 11) daze dizA nirmaLa 5) kaMTaka rahita bhUmi 12) jaya jaya dhvani 6) maMda sugaMdha pavana 13) dharma cakra AgaLa cAle 7) sarva AnaMda 14) ATha maMgala dravya. ATha pratihArya: 1) azoka vRkSa 3) divya dhvani 5) siMhAsana 7) duMdubhi 2) puSpavRSTi 4) cAmara 6) bhAmaMDala 8) uparAuparI traNa chatra. 2. zrI siddhanuM svarUpa ATha karmanA baMdhane jemaNe naSTa karela che evA vyavahArathI ATha guNa ane nizcayathI anaMtaguNa sahita parama lokanA agre sthita ane nitya evA te siddho hoya che. ATha guNa A pramANe che. 1) samyakatva 3) anaMta jJAna 5) sUkSmatva 7) avagAhana 2) anaMta darzana 4) anaMta vIrya 6) agurulaghu 8) avyAbAdha. 3. zrI AcAryanuM svarUpa paMcAcArothI paripUrNa, paMcendriyarUpI hAthInA madanuM dalana karanAra, dhIra ane guNagaMbhIra - AvA AcAryo hoya che. temanA 36 guNo nIce pramANe hoya che. 1) uttama kSamAdi daza dharmo. 2) bAra prakAranA tA. 3) pAMca AcAra - darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, vIryAcAra. 4) cha Avazyaka - vaMdanA, stuti, sAmAyika, pratikramaNa pratyAkhyAna (svAdhyAya) ane kAyotsarga. 5) traNa gumi - mana gupti, vacana gupti ane kAya gupti. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. upAdhyAyanuM svarUpa ratnatraya thI saMyukta, jinakathita padArthonA zUravIra upadezaka ane niHkAkSabhAva sahita - AvA upAdhya ya hoya che. teo 11 aMga ane 14 pUrvane pote bhaNe che tathA pAse rahenAra bhavya jIvone bhaNAve che. tethI teone pacIsa guNo hovAnuM samajavuM. 5. zrI sAdhunuM svarUpa sarva prakAranA vyApArathI vimukta, caturvidha(cAra prakAranI) ArAdhanAmAM sadA rakta nirgatha ane nirmoha AvA sAdhuo hoya che. sAdhune 28mULa guNa hoya che. 1) pAMca mahAvrata - hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya ane parigrahanI viratirUpa pAMca prakAra 2) pAMca samiti - irSA, bhASA, eSaNA, AdAna nikSepaNa ane pratiSThApAna. 3) pAMca indriya nirodha - pAMca indriyonA viSayamAM iSTa-aniSTapaNuM na mAnavuM. 4) cha Avazyaka - vaMdanA, stuti, sAmAyika, pratikramaNa pratyAkhyAna (svAdhyAya) ane kAyotsarga. bIjA rAta guNa A pramANe hoya che. 1) ke loca 5) dAtaNa na karavuM 2) acalapaNuM(vastra rahita-digaMbarapaNuM) 6) UbhA UbhA bhojana karavuM 3) asnAnatA 7) eka vakhata ja AhAra. 4) bhUmizayana AcArya, upAdhyAya ane sarva sAdhuonuM svarUpa je nizcaya samyagdarzana sahita che, virAgI che, samasta parigrahanA tyAgI che, jemaNe zuddhopayogarUpa munidharma aMgIkAra karyo che ane je aMtaraMgamAM zuddhopayoga dvArA AtmAno anubhava kare che, para dravyomAM ahaM buddhi karatAM nathI; potAnA jJAnAdi svabhAvane ja potAno mAne che, parabhAvomAM mamatva karatA nathI, koine iSTa-aniSTa mAnI temAM rAga-dveSa karatA nathI. hiMsAdi azubha upayoganuM to jemaNe astitva ja miTAvI dIdhuM che, je aneka vAra sAtamA guNasthAnanA nirvikalpa AnaMdamAM lIna hoya che, jyAre chaThThA guNasthAnamAM teo Ave che tyAre temane 28mULaguNonuM akhaMDa pAlana karavA mATe zubha vikalpa Ave che - AvA ja jaina muni (guru) hoya che. temanI pAse dayAnuM upakaraNa pIMchI, zaucanuM upakaraNa kamaMDaLa ane jJAnanuM upakaraNa suzAstra hoya che. teo zAstra kathita 46 doSa( 32 aMtarAya ane 14 AhAra saMbaMdhI doSa)thI bacAvIne AhAra le che. te ja mokSamArganA sAdhaka - sAdhu che ane te guru kahevAya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 dharmanuM svarUpa: nija AtmAnI ahiMsAne dharma kahe che. sAcA zAstra(Agama)nuM svarUpa zuM che? 1) jemAM anekAMtarUpa sAcA jIvAdi tattvonuM nirUpaNa kareluM che tathA je sAco ratnAya - mokSamArga dekhADe che, te sAcA jaina zAstro che. 2) tIrthaMkara paramadevanI vANI je pUrvApara doSa rahita ane zuddha che tene Agama(zAstra)kahela che. 3) kharekhara Agama vinA padArthano nizcaya karI zakAto nathI; kAraNa ke Agama ja jene traNe kALa (utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa) traNa lakSaNo pravarte che evA sakaLa padArtha sAthenA yathArtha jJAna vaDe susthita aMtaraMgathI gaMbhIra che. arihaMta bhagavaMta aDhAra doSathI rahita cheH 1) sudhA 4) roga 7) janma 10) krodha 13) kheda 16 rati-arati 2) tRSA 5) parasevo 8) maraNa 11) ciMtA 14) mada 17 moha 3) jarA 6) nidrA 9) bhaya 12) vismaya 15) uddega 18) rAga sAta tattvonI yathArtha zraddhAmAM deva-guru-dharmanI zraddhA kevI rIte AvI jAya che? 1) mokSa tattva sarvajJa vItarAga svabhAva che. tenA dhAraka zrI arahaMta siddha che. te ja nirdoSa deva che; tethI jene mokSa tattvanI zraddhA che tene sAcA devanI zraddhA che. 2) saMvara-nirjarA nizcaya ratnatraya svabhAva che. tenA dhAraka bhAvaliMgI AcArya, upAdhyAya ane sAdhu che te ja nirgatha digaMbara guru che, tethI jene saMvara-nirjarAnI sAcI zraddhA che tene sAcA gurunI zraddhA che. 3) jIva tatvano svabhAva rAgAdi ghAtarahita zuddha caitanya-prANamaya che. tenA svabhAva sahita ahiMsA -dharma che; tethI jene zuddha jIvanI zraddhA che tene potAnA AtmAnI) ahiMsArUpa dharmanI zraddhA che. jaina dharma zuM che? jaina dharma to rAga-dveSa-ajJAnane jItanAra Atma svabhAva che. ajJAna ane aMze rAga-dveSano abhAva thatAM jainapaNAnI zarUAta nizcaya samyagdarzana thatAM (cothA guNasthAnakathI) thAya che. pachI jeTale jeTale aMze rAga-dveSano abhAva thAya eTale teTale aMze jainapaNuM vadhatuM jAya che ane kevaLajJAna thatAM pUrNa jainapaNuM pragaTe che. 3. sva-paranuM bhedajJAna : svacatuya eTale potAnA dravya-kSetra-kALa ane bhAva ane paracatuSTaya eTale potAthI bhinna evA parapadArthanA dravya-kSetra-kALa ane bhAva. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva - AtmAnA svacatuSTaya A pramANe che. 1) svadravya 2) svakSetra : 3) svakALa : 50 2) kSetra 3) kALa potAnA jJAnAdi guNo ane paryAyothI abhinna te svadravya. lokapramANa potAnA asaMkhya pradeza che te AtmAnuM svakSetra. je nitya svabhAvane choDyA vinA niraMtara kramabaddha potapotAnA avasare navA navA paryAyono utpAda thayA kare te ja nija pariNAmanuM nAma svakALa. dravyanA Azraye rahela trikALI zaktirUpa anaMta guNo che te svabhAva. 4) svabhAva pudgala paramANunA svacatuSTaya : 1) dravya potAnA sparza, rasa, gaMdha, varNa, astitvAdi anaMta guNothI tema ja tenA sarva paryAyorUpa akhaMDa vastu te pudgalanuM svadravya. pudgala paramANuno eka pradeza te tenuM svakSetra. nitya svabhAvane nahi choDIne niraMtara kramabaddha potapotAnA avasare navA navA paryAyono utpAda thayA kare che te pudgalanA nija pariNAmanuM nAma svakALa. 4) bhAva : pudgala dravyanA Azraye rahela je spardhAdi anaMtaguNo che te teno svabhAva. 4. svanuM zraddhAna : jIva nAno padArtha eka ja vakhate pariName paNa che ane jANe paNa che tethI te samaya che. sAta bolathI e samaya siddha karyo che. 1. utpAda-vyaya-dhruvayukta sattAthI sahita che. 2. darzana-jJAnasvarUpa pariNamana sahita che. 3. anaMta dharmomAM rahelA ekadharmIpaNAne lIdhe tene dravyapaNuM pragaTa che. 4. amavartI ane kramavartI evA guNa-paryAyo sahita che. 5. sva -parasvarUpane prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI tene samasta rUpane prakAzanAruM ekarUpapaNuM che. 6. asAdhAraNa caitanya guNanA sadbhAvane tathA paradravyonA vizeSa guNonA abhAvane lIdhe paradravyothI bhinna che. 7. anya dravyothI atyaMta ekakSetrAvagAha hovA chatAM potAnA bhinna kSetrapaNe raheto eka TaMkotkIrNa caitanyasvarUpa ja rahevAno svabhAva che. jyAre A jIva sarva padArthonA svabhAvane prakAzavAmAM samartha evA kevaLajJAnane utpanna karanArI bhedajJAna jyotino udaya thavAthI, sarva paradravyothI chUTI darzana-jJAnasvabhAvamAM nizcita pravRttirUpa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 Atmatattva sAthe ekatvarUpe lIna thaI pravRtti kare che tyAre darzana-jJAna-cAritramAM sthita thavAthI potAnA svarUpane ekatArUpe eka ja vakhate jANato tathA pariNamato evo te "svasamaya' ema jANavAmAM Ave che. jyAre te anAdi avidyArUpI je keLa tenA mULanI gAMTha jevo je moha tenA udaya anusAra pravRttinA AdhInapaNAthI, darzana-jJAnasvabhAvamAM nizcita pravRttirUpa AtmatvathI chUTI pAradravyanA nimittathI utpanna moha-rAga-dveSAdi bhAvomAM ekAtarUpe lIna thaI pravarte che tyAre pudagala karmanA kAmaNa skaMdharUpa pradezomAM sthita thavAthI paradravyane potAnI sAthe ekapaNe eka kALamAM jANato ane rAgAdirUpa pariNamato evo te parasamaya' ema jANavAmAM Ave che. zAkabhAva : 1. jene AtmAnuM prayojana hoya te vadhAre paDato kyAMya lapAto nathI. jene AtmAnuM prayojana hoya tene vizALabuddhi, saraLatA, madhyasthatA, jitendriyapaNuM badhuM hoya che. te potAnA AMtarika pariNAma samajI zake che. tethI vadhAre paDato kyAMya lapAto nathI. AtmAne choDIne kyAMya vizeSa rasa Avato nathI ane tene potAno AtmA ja sarvotkRSTa rahe che. te jIva badho vicAra karI A jJAnasvabhAva te ja huM chuM tema nirNaya kare che. mAruM sukha mArAmAM ja che. jene AtmAnI ruci thaI tene paNa puruSArtha to sAthe ja hoya. jeNe aMtaramAMthI nakkI karyuM ke AtmAnuM ja karavA jevuM che, teno nirNaya pharato nathI. 2. glAyakano mahimA Ave to tene arpaNa thaI javAya? dravyane barAbara oLakhe ke huM caitanya zAzvata anAdi anaMta jJAyaka chuM. Ama jJAyakanuM svarUpa oLakhIne jJAyakano mahimA Ave to tene arpaNa thaI javAya che. jinendradeva jagatamAM sarvotkRSTa che, guru AtmAnI sAdhanA karI rahyA che ane zAstra mArga batAve che. AvuM jANIne teno jema mahimA Ave che tema AtmAno mahimA Ave to temAM paNa arpaNa thaI javAya che. jJAyaka kevo che! te anaMta guNothI bharapura koI anupama AzcaryakArI tattva che. te anAdi anaMta che. game teTalA bhavo karyA to paNa jJAyaka AtmAnI aMdara eka aMza paNa vibhAva peTho nathI ke malinatA thaI nathI. Avo zAzvata jJAyaka AtmA koI adbhUta AzcaryakArI che. teno koI nAza karI zakatuM nathI ke tene koI utpanna karI zakatuM nathI. svAnubhUtimAM pakaDAya tevo AtmA jJAnathI -tenA lakSaNa dvArA oLakhI zakAya che. A rIte AtmA ja jagatamAM sarvotkRSTa che ema teno mahimA Ave to tene arpaNa thaI javAya che. 3. kSaNe kSaNe huM jJAyaka chuM, jJAyaka chuM ema puruSArthanI ugratA karavI: kSaNe kSaNe huM jJAyaka chuM, jJAyaka chuM ema puruSArthanI ugratA karavI. te eka vAra karavAthI na thAya, hAlatAM-cAlatAM, khAtA-pItA. besatAM-uThatAM ane sUtA-svapnamAM paNa huM jJAyaka chuM - evI bhedajJAnanI ugratA kare to thAya. jene thAya tene aMtarmuhartamAM thAya ane na thAya to vakhata lAge. teNe Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niraMtara evo abhyAsa karavo joIe ke huM jJAtA...jJAtA...jJAtA ja chuM. jJAtA ja aMdara potAnI pariNatimAM gUMthAI javo joIe. jema zarIra ane vikalpa sAthe ekamekaparuM thaI gayuM che tema vartamAnamAM AtmA ekameka ghUMTAI javo joIe tyAre prApta thAya. 4. nirvikalpa dazAnuM sAdhana - jJAyakaH mULa sa dhana to dravyasvabhAva che. puruSArtha aMtaramAMthI upaDe to te vAstavika sAdhana thAya che. potAnI pariNati jemAMthI uchaLe che te dravyasvabhAva mULa sAdhana che. je svAnubhUti kare tenI dravya upara daSTi hoya che ane tene bheda vikalpa vacce Ave che paNa temAM te rokAto nathI. rucivALA jIvone ghaNA prakAranA vikalpo Ave paNa temAM rokAya nahi; vAstavika sAdhana to dravyadRSTi je aMtaramAMthI pragaTe te ja che, paNa rucinI sAthe huM caitanya chuM, jJAna chuM evI jAtano abhyAsa AvyA vagara raheto nathI. nirvikalpa dazA pragaTe tyAre vikalpa hotA nathI. nirvikalpa dazAnuM sAdhana jJAyaka che, ke jenAthI potAnI pariNati nirvikalparUpa thAya che. 5. pahelAM nirapekSa dravyane oLakha! nirapeka dravyane oLakhavAnI sAthe sApekSa zuM che te temAM AvI ja jAya che. samAjamAM banne sAthe che. 6. sAdhanA mATe rokAvuM paDe to te dravya ja nathI. kudaratI dravya svataHsiddha che. bIjA sAdhana hoya to dravya UbhuM rahe ema na hoya, te anAdithI pote potAthIja zAzvata TakeluM che. tenI pariNatinA dareka kAryamAM pote svataMtra che. dravyanA Azraye samyagdarzana thAya, jJAnanI pariNati thAya ane lInatA vadhe e badhuM pariNamana pote svayaM karanAro che. potAnA pariNAmanI gati - puruSArthanI gati pote ja kare che. tenI pariNati thAya temAM sAdhano AvyA nahi ane sAdhanonI rAha jovI paDe to dravya ja kahevAya nahi. AvuM parAdhIna dravya hoI zake ja nahi. kudaratanI aMdara evuM dravya hoya ja nahi. sAdhana svayaM AvI UbhA rahe, potAne rAha jovI paDatI nathI. pote svayaM potAnI pariNatine karanAro che. - jJAnanuM AkhuM cakra potAthI ja cAlI rahyuM che. te karmane laIne thatuM nathI, athavA sAdhano maLyA nathI eTale thatuM nathI ema nathI paNa potAnI kacAzane kAraNe pote aTakyo che. pote puruSArtha kare te pote AgaLa jAya che. mATe tenA kArya mATe sAdhanonI jarUra paDatI nathI. sAdhana mATe rokAvuM paDe to te dravya ja nathI. evuM parAdhIna dravya hoI zake ja nahi. saMpUrNa vizva vyavasthA svayaM saMcAlita che. dareka dravya svataMtra che, svAdhIna che ane potAnuM kArya pUrNa karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. pratyeka dravya utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpa che. dravya svataMtra che. pratyeka guNa svataMtra che, guNanI pratyeka paryAya svataMtra che. badhuM ja nirapekSa che. 7. huM jJAka, huM caitanya ema zAyakanuM astitva(potAnuM astitva) tuM grahaNa kara to pote jevo che tevo pragaTa thAya. tAruM astitva tuM grahaNa kara to je svabhAva che te svabhAva pragaTarUpe pariNamI jaze. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 jIvananuM kharuM kartavya: jIvanamAM A mukhya karavA jevuM che, A samajaNathI ja jIvananI saphaLatA che. are ! jIvanamAM AvI apUrva samajaNa karavI rahI jAya che..., ema jene ciMtA paNa na thAya - samajavAnI darakAra paNa na jAge, to jIva samajaNano prayatna kyAMthI kare ? sAcI samajaNanI kiMmata bhAsavI joIe ke jIvanamAM satsamAgame sAcI samajaNa karavI e ja eka karavA jevuM kharuM kAma che. A samajaNa vagara 'jagatamAM bahAranA kAmo meM karyA" ema mAnIne maphatano paranA abhimAna kare che, te to sAMDhanI jema ukaraDA uthApe che, temAM AtmAnuM jarAya hita nathI. juo A jJAyakabhAva" te jIvanuM mAthuM che, te mukhya che tethI tene mAthuM kahyuM. A vAta mukhya prayojanabhUta hovAthI vAraMvAra ghUMTavA jevI che, aMtaramAM nirNaya karIne pariNAmAvavA jevI che. jJAyakanuM avalaMbana lIdhuM che, tyAM paryAye paryAye jJAnanI vizuddhatA vadhatI ja jAya che ane rAga ghaTato jAya che. jJAnamAM svasammukha thatAM nirmaLa sva-paraprakAzaka zakti ughaDIne te vakhate zraddhA, AnaMda vagere bIjA guNomAM nirmaLa pariNamana na thAya ema kadI banatuM nathI. aMtaramAM vaLIne jJAyakasvabhAvane pakaDyo tyAM nirmaLa paryAya upajI; vartamAna svabhAvanuM avalaMbana te ja tenuM kAraNa che, e sivAya pUrva-pachInuM koI kAraNa nathI temaja nimitta ke vyavahAranuM avalaMbana nathI. jJAnanA nirNaya vinA badhuM ya khoTuM. jJAyakasvarUpI talavArathI samakitIe saMsArane chedI nAMkhyo che. pra. to atyAra sudhInuM amAruM badhuM ya khoTuM? u. hA bhAI! badhuM ya khoTuM. aMtaramAM huM jJAna chuM" evuM lakSa ane pratIta na kare tyAM sudhI zAstranA bhaNatara ke tyAga vagere kAMI paNa sAcuM nathI, tenAthI saMsArano cheda thato nathI. AtmAno jJAyaka svabhAva, sarvajJatA ane padArthonI kamabaddha paryAya e badhAno nirNaya karIne jyAM jJayaka tarapha vaLyo, tyAM jJAyakabhAvarUpI evI talavAra hAthamAM lIdhI ke eka kSaNamAM saMsArane mULamAMthI chedI nAMkhe ! samyagdarzananA viSayarUpa jIva tatva kevuM che? jJAnI potAnA jJAyakasvabhAvanA avalaMbane kramabaddha jJAtAbhAvapaNe ja upaje che, paNa rAganA kartApaNe nathI upajato; "rAgano kartA jIva' te samyagdarzanano viSa nathI paNa jJAyakabhAvapaNe upajato jIva' te samyagdarzanano viSaya che. AvA jIva tattvanI pratIta karavI te samyagdarzana che. pratIta-lakSa-anubhava karavo te samyagdarzana che. AvA jJAyakabhAvapaNe upajatA jIva dravyane oLakhe to jIva tattvanI sAcI pratIta che. AvA jIva tattvanI pratIta vagara tatvArtha zraddhAnarUpa samyagdarzana ke mokSamArganI zarUAta thatI nathI. he jJAyaka cidAnaMda prabhu! svasammukha thaIne samaye samaye jJAtAbhAvapaNe upajavuM te tAruM svarUpa che; AvA tArA jJAyaka tattvane lakSamAM le! jJAna sAmarthyanA pratItanA jore jJAnI te vakhatanA rAgane paNa zeya banAvI de che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 lAyaka to zAka ja che H bhagavAna ! tuM koNa ? ne tArA pariNAma koNa ? jJAnI potAnA jJAyakabhAvanI kramabaddha paryAye upajato thako jIva ja che, ajIva nathI. jJAyakabhAva sivAya rAga te paNa kharekhara jIva nathI. jJAnI te rAga paNe upajato nathI. karma te jIva nathI, zarIra te jIva nathI, tethI jJAyakapaNe upajato jIva te karma, zarIra vagereno nimittakartA paNa nathI, jJAyaka to zAyaka ja che. tuM jIva ! jJAyaka ! ane jJAyakanA Azraye darzana-jJAna-cAritranI je nirmaLa paryAya upajI te tArA pariNAma ! AvA nirmaLa kramabaddha pariNAmapaNe upajavAno tAro svabhAva che; paNa vikArano kartA thaIne parane upajAve te parimitte pote upaje evo tAro svabhAva nathI. eka vAra tArI paryAyane aMtaramAM vALa, to jJAyakanA Azraye tArI kramabaddha paryAyamAM nirmaLa pariNamana thAya. ahIM svabhAva sAthe abheda thaIne je pariNAma upajyA tene ja jIva kahyo che. jJAyakabhAvanA avalaMbane je nirmaLa pariNAma upajyA te jIva sAthe abheda che tethI te jIva che, temAM rAganuM ke ajIvanuM avalaMbana nathI tethI te ajIva nathI. juo, A jIvanI prabhutA ! prabho ! tArI prabhutAmAM tuM cho, rAgamAM ke ajIvamAM tuM nathI. tArI prabhutA tArA jJAyakasvabhAvanA avalaMbanamAM che, tArA jJAyakabhAvanA pariNamanamAM tArI prabhutA che, rAganA pariNamanamAM tArI prabhutA nathI. akartApaNArUpa potAno je jJAyakabhAva che teno te kartA che paNa rAgano ke karmano te kartA nathI. jJAyaka sanmukha thA ! e ja jainamArga che. he bhAI ! eka vAra tuM svasanmukha thA, ne zAyaka svabha vane pratItamAM laIne zraddhA-jJAnane sAcA banAva to tane badhuM savaLuM bhAsaze, ne tArI UMdhI mAnyatA TaLI jaze. upayogane aMtaramAM vALIne 'huM jJAyaka chuM evuM jyAM sudhI vedana na thAya tyAM sudhI samyagdarzana thAya nahi ne UMdhI mAnyatA TaLe nahi. basa ! jJAnane aMtaramAM vALIne AtmAmAM ekAgra karyuM temAM Akho mArga samAi gayo, AkhuM jaina zAsana temAM AvI gayuM. are bhAI ! A samajaze tene ja samajAvanAranuM sAcuM bahumAna Avaze. nizcayathI potAnA jJAyakasvabhAvane jANyo tyAre kramabaddha paryAyanuM sAcuM jJAna thayuM. jJAyakasvabhAvanI sanmukha thaIne kramabaddha paryAyanI apUrva vAta je samajyo tene te vAta samajAvanAra vItarAgI deva-guru-zAstra pratye bhaktino bhAva AvyA vinA raheze nahi. 'huM jJAyaka chuM' evI jJAyakanI zraddhA karIne je kramabaddha paryAyane jANaze te potAnI bhUmikAnA rAgana paNa jANaze. kai bhUmikAmAM kevo rAga hoya ane kevA nimitto hoya teno paNa te viveka karaze. A to jAgato mAraga che, A kAMi AMdhaLo mAraga nathI. sAcuM samaje te svacchaMdI thAya ja nahi, sAcI samajaNanuM phaLa to vItarAgatA che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 jJAnabhAva te jIva tattva che. rAga te Asrava tattva che, ne bahAranI zarIrAdinI kriyA te ajIva tattva che. temAM koIne kAraNe koI nathI. Ama dareka tattvonuM bhinna bhinna svarUpa oLakhavuM joIe, to ja sAcI tattvArtha zraddhA thAya. kramabaddha paryAyanI UMDI vAta: ahIM to jJAyaka daSTinI sUkSma vAta che. jJAyakasvabhAvanI daSTimAM jJAnI nirmaLa paryAyanA ja kartApaNe pariName che. bIjA kArakothI nirapekSa thaIne, potapotAnA svabhAvanA ja cha e kArakothI zraddhAjJAna-AnaMda vagere anaMta guNo jJAyakanA avalaMbane nirmaLa kramabaddha paryAyapaNe jJAnIne pariNamI rahyA che; AnuM nAma apUrva dharma che, ne A ja muktino mArga che. jJAyakasvabhAvanA avalaMbana sivAya rAganA ke vyavahAranA avalaMbane mokSamArga mAne to te jIva AtmAnA jJAyaka svabhAvane, kevaLI bhagavAnane ke sAta tattvone jANato nathI; kaI rIte kramabaddha paryAya nirmaLa thAya che tene paNa jANato nathI tethI kharekhara kramabaddha paryAyane oLakhato nathI. aMtaranA jJAyakasvabhAvanI ne kramabaddha paryAyanI A vAta aMtaramAM UMDe UtaryA vinA samajAya tevI nathI.A to alaukika vAta bahAra AvI gaI che, je samajaze te nyAla thaI jaze ! saheje samudra ullasiyo, tyAM motI taNAyA jAya; bhAgyavAna kara vApare, tenI mUThI motIe bharAya. 'bhAgyavAnaeTale aMtaranA puruSArthavAna! aMtarasvabhAvIdaSTino prayatna kare tene mUThI motIe bharAya. eTale nirmaLa nirmaLa kramabaddha paryAyo thatI jAya. paNa je evo prayatna nathI karato tene mATe kahe che ke - 'bhAgyahIna kara vApare tenI zaMkhale mUThI bharAya" samajavAno prayatna karIne aMtaramAM to utare nahi ne ema ekalA zubhabhAvamAM rokAI rahe to tene "zaMkhale mUThI bharAya" eTale ke puNya baMdhAya pArasvabhAvanI prApti na thAya - dharmano lAbha na thAya. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 samyagdarzanano mahimA 1. prItikara munirAja parama anugrahapUrvaka vajajaMghanA AtmAne(RSabhadevanA AtmAne) samyagdarzana aMgIkAra karAvatAM kahe che ke he Arya! tuM hamaNAM ja samyagdarzanane grahaNa kara ! tAre mATe A samyakatvanA lAbhano kALa che." dezanAlabdhi vagere bahiraMga kAraNa ane karaNalabdhirUpa aMtaraMga kAraNa vaDe bhavya jIva darzanavizuddhi pAme che. sarvaze kahelAM jIvAdi sAta tatvonuM yathArtha zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. niHzaMkatA, vAtsalya vagere ATha aMgarUpI kiraNothI samyagdarzanarUpI ratna bahu ja zobhe che. he bhavya! A zreSTha jaina mArgane jANIne mArga saMbaMdhI zaMkAne choDA bhogonI AkAMkSA dUra kara, dharmanA phaLamAM bhogonI cAhanA na kara ! vastu dharma pratyenI glAni choDa. dehanI malinatA dekhIne dharma pratye aNagamo na kara! vivekadaSTi pragaTa kara; satya tattvane parIkSAthI oLakha! dharmAtmA saMbaMdhI doSanA sthAna chUpAvIne satyadharmanI vRddhi kara! mArgathI vicalita thatAM AtmAne upadezAdika vaDe dharmamAM sthira kara ! ratnatraya dharmamAM ane dharmAtmAomAM atizaya prItirUpa vAtsalya kara! jJAnanI utkRSTa bhAvanA vaDe jaina zAsananI prabhAvanA kara ! A pramANe ATha aMgothI suzobhita evA vizuddha samyakatvane tuM dhAraNa kara. he Arya ! A samyagdarzanane ja tuM dharmanuM sarvasva samaja. sarva sukhanuM kAraNa samyagdarzana che. A saMsAramAM te ja puruSa zreSTha che, te ja kRtArtha che ane te ja mumukSu che. jenA hRdayamAM nirdoSa samyagdarzana prakAze che. he bhavya ! tuM A samyagdarzanane siddhi prasAdanuM prathama sopAna jANa. mokSa mahelanuM paheluM pagathiyuM samyagdarzana ja che; te durgatine rokanAra che. te ja dharmanA vRkSanuM mULiyuM che. te ja svarga ane mokSano daravAjo che, ane te ja sArabhUta tattva che. he bhavya ! AvA samyagdarzanane tuM tArA AtmAmAM dhAraNa kara. Aje ja dhAraNa kara. ame tane samyakatva pamADavA mATe ja ahIM AvyA chIe. teno atyAre avasara che. aho! A samyagdarzana saMbaMdhamAM adhika zuM kahevuM? enI to eTalI ja prazaMsA basa che ke jIvane samyagdarzana prApta thatAM anaMtakALanA saMsArano aMta AvI jAya che, ane te jIva mokSa sukhane pAme che. samyagdarzana vagara anaMtakALa sudhI je rakhaDavAnuM che ane duHkha bhogavavAnuM che, te enI prApti thatAM jIvano vadhumAM vadhu paMdara bhave mokSa thAya che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 mATe he Arya ! lokamUDhatA, gurumUDhatA ane devamUDhatAno parityAga karIne tuM samyagdarzananI ujjavaLatAne dhAraNa kara. samyagdarzanarUpI talavAra dvArA saMsAranI velane tuM chedI nAMkha. tuM nikaTa bhavya cho ane bhaviSyakALamAM bharatakSetrano prathama tIrthaMkara thanAra cho. mithyAtva chedavAno A avasara Avyo che. he bhavya ! advaitadevanA vacana anusAra meM A samyagdarzananI dezanA karI che, te zreyanI prApti mATe tAre avazya grahaNa karavA yogya che. saMsAra samuddhathI pAra thavA mATe naukA samAna evA e samyagdarzanane ati zIghrapaNe grahaNa kara. A bodha sAMbhaLatA Arya va Mdhe aMtarmukha thaIne potAnA paramAtmA tattvane dekhyuM. rAgathI pAra zAMta rasamaya jJAna dhArAnuM vedana thayuM; kSaNabhara teno upayoga sarva vikalpothI rahita thaIne AtmAmAM ja thaMbhI gayo. paramAnaMdamaya AtmAnubhUti thaI. caitanyanA atIndriya AnaMdano anubhava thayo ! 2. samyagdarzananuM mAhAtmya H ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane parigrahatyAga e jo mithyAdarzana sahita hoya to guNa thavAne badale saMsAramAM dIrghakALa sudhI paribhramaNa karAvavAvALA doSone utpanna kare che. jema jhera sahitanA auSadhathI lAbha thato nathI tema mithyAtva sahita ahiMsAdithI jIvano saMsAra roga maTato nathI. mithyAtva hoya tyAM nizcayathI(kharekhara) to ahiMsAdi hotAM ja nathI. '"AtmabhrAMti sama roga nahi'' e pada khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka che. anAdikALathI jIvane mithyAtvadazA cAlI AvatI hovAthI jIvane samyagdarzana nathI; mATe pahelAM samyagdarzana prApta karavAno prayatna karavA AcArya bhagavAna vAraMvAra upadeza kare che. samyagdarzana vinA jJAna, cAritra ane tapamAM samyakpaNuM AvatuM nathI; samyagdarzana ja jJAna, cAritra, tapano AdhAra che. AMkhothI jema moDhAne zobhA - suMdaratA prApta thAya che tema samyagdarzanathI jJAnAdikamAM samyakpaNuM - zobhA-suMdaratA prApta thAya che. A saMbaMdhI ratnakareMDa zrAvakAcAramAM kahyuM che ke H 'samyagdarzana samAna A jIvane traga kALa traNa lokamAM bIjuM koI kalyANa nathI ane mithyAtva samAna traNa kALa traNa lokamAM bIjuM koI akalyANa nathI.' (zloka 34no artha) bhAvArtha : anaMtakALa vItI gayo; eka samaya vartamAna cAle che ane bhaviSyamAM anaMtakALa Avaze - e traNe kALamAM ane adholoka, madhyaloka tathA Urdhvaloka - e traNa lokamAM jIvane sarvotkRSTa upakAra karanAra samyaktva samAna bIjuM koI che nahi, thayuM nathI ane thaze nahi. traNa lokamAM rahelAM indra. ahamIndra, bhuvanendra, cakravartI, nArAyaNa, balabhadra ke tIrthaMkara vagere cetana ane maNi, maMtra, auSadha vagere jaDa dravya - e koI samyaktva samAna upakAra karanAra nathI; ane A jIvanuM sauthI mahAna ahita - buruM jevuM mithyAtva kare che evuM ahita - buruM karanAra koI cetana ke acetana dravya traNa kALa traNa lokamAM che nahi, thayuM nathI ane thaze nahi; tethI mithyAtvane choDavA mATe parama puruSArtha karo. samasta saMsAranA duHkhano nAza karanAra, AtmakalyANa pragaTa karanAra eka samyaktva che; mATe te pragaTa karavAno ja puruSArtha karo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrImad rAjacaMdra paNa kahyuM che ke : "taMtra, maMtra, auSadha nahiM, jethI pApa palAya; vItarAga vANI vinA, avaranA koI upAya." vaLI samyakatva e ja prathama kartavya che e saMbaMdhamAM zrI aSTapAhuDamAM nIce pramANe kahyuM che - zrAvake prathama zuM karavuM te kahe che - artha: prathama to zrAvake sunirmaLa eTale ke sArI rIte nirmaLa ane meruva niSkapa, acaLa ane caLa, malina tathA agADha dUSaNa rahita atyaMta nizcala evA samyakatvane grahaNa karIne tene (samyakatvanA viSayabhUta ekarUpa AtmAne) dhyAnamAM dhyAvavuM; zA mATe dhyAvavuM? duHkhanA kSaya arthe dhyAvavuM. bhAvArtha: zrAvake pahelAM to niraticAra, nizcala samyakatvane grahaNa karI tenuM dhyAna karavuM ke je samyakatvanI bhAvanAthI gRhasthane gRhakArya saMbaMdhI AkuLatA, kSobha, duHkha hoya te maTI jAya, kAryanA bagaDavA-sudharavAmAM vastunA svarUpano vicAra Ave tyAre duHkha maTI jAya. samyagdaSTine evo vicAra hoya che ke sarva jevuM vastunuM svarUpa jANyuM che tema niraMtara pariName che, ane tema thAya che. temAM iSTa-aniSTa mAMnI sukhI-duHkhI thavuM te niSphaLa che. AvA vicArathI duHkha maTe te pratyakSa anubhavagocara che, tethI samyakatvanuM dhyAna karavAnuM kahyuM che. mokSapAhuDa gAthA 87mAM samyakatvanA dhyAnano mahimA kahe che - artha : je jIva samyakatvane dhyAve che te jIva samyagdaSTi che; vaLI te samyakatvarUpa pariNamatAM duSTa je ATha karmo teno nAza thAya che. bhAvArtha samyakatvanuM dhyAna evuM che ke jo pahelAM samyakatva na thayuM hoya to paNa tenA svarUpane jANI tene dhyAve to samyagdaSTi thaI jAya che. vaLI samyakatva prApta thaye jIvanA pariNAma evA hoya che ke saMsAranA kAraNarUpa je duSTa ATha karmo teno kSaya thAya che, samyakatva thatAM ja karmanI guNa zreNI nirjarA thatI jAya che. anukrame muni thAya tyAre cAritra ane zukladhyAna tenA sahakArI hoya tyAre sarva karmono nAza thAya che. have A vAtane saMkSepamAM zrI kuMdakuMdAcArya kahe che ke : "ghaNuM kahevAthI zuM sAdhya che? je narapradhAna bhUtakALamAM siddha thayA tathA bhaviSyamAM thaze te samyakatvanuM mAhAtma jANo !" (mokSapAhuDagA. 88) | muktinuM pradhAna kAraNa A samyakatva ja che. ema na jANo ke gRhasthIono zuM dharma hoya ! A samyakatva dharma evo che ke je sarvadharmanA aMgane saphaLa kare che. je niraMtara samyakatvane pALe che te dhanya che. "lokamAM kaMI dAnAdika kare tene dhanya kahIe tathA vivAha, yajJAdi kare che tene kRtArtha kahIe, yuddhamAM pAcho na phare tene zUravIra kahIe, ghaNA zAstro bhaNe tene paMDIta kahIe" - e badhuM kathanamAtra che. mokSanuM kAraNa je samatva tene je malina na kare, niraticAra pALe te ja dhanya che, te ja kRtArtha che, te ja zUravIra che, te ja paMDita che, te ja manuSya che; e samyakatva vinA manuSya pazu samAna che. evuM samyakatvanuM mAhAtma zAstromAM kahyuM che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 3. samyagdarzanano mahimA batAvatAM vizeSa kathano: 1. sarva guNanI zobhA samyagdarzanathI che. jevI rIte nagaranI zobhA daravAjAthI che, mukhanI zobhA cakSuthI che ane vRkSanI sthiratA mULathI che tevI rIte jJAna, cAritra, tapa ane vIryanI zobhA samyagdarzanathI che. (bhagavatI ArAdhanA - gAthA 742) 2. traNa lokamAM samadarzananI zreSThatA eka tarapha samyagdarzanano lAbha thato hoya ane bIjI tarapha lokanA rAjyano lAbha thato hoya to tyAM traNa lokanA lAbha karatA paNa samyagdarzanano lAbha zreSTa che; kema ke traNa lokanuM rAjya pAmIne paNa alpa parimita kALamAM te chUTI jAya che ane samagdarzanano lAbha thatAM jo jIva akSaya mokSasukhane pAme che. (bhagavatI ArAdhanA - gAthA 749) 3. je prANI kaSAyanA A tApathI tapta che, indriya viSayarUpI rogathI mUchita che ane ISTa viyoga tathA aniSTa saMyogathI khedakhinna che - te badhA mATe samyakatva parama hitakArI auSadhI che. (sAra samuccaya - gAthA 38) 4. samakitI sarvatra sukhI samyagdarzana sahita jIvano narakavAsa paNa zreSTha che, paraMtu samyagdarzana rahita jIvano svargamAM vAsa paNa zobhato nathI. kema ke te AtmajJAna vagara svargamAM paNa te duHkhI che. jyAM AtmajJAna che tyAM ja sAcuM sukha che. (sAra samuccaya - gAthA 39) 5. samyakatvanI durlabhatA: kALa anAdi che, jIva paNa anAdi che ane bhavasamudra paNa anAdi che, paraMtu anAdikALathI bhava samudramAM rakhaDatAM A jIve be vastu kadI prApta karI nathI - 1) jinavara svAmI 2) samyakatva. (paramAtmA prakAza - adhyAya, gAthA 143) 6. sarvadharmanuM mULiyuM jJAna ane cAritranuM bIja samyagdarzana che, yama ane prazamabhAvanuM jIvana samyagdarzana ja che, ane tapa tathA svAdhyAyano AdhAra paNa samyagdarzana ja che ema AcAryoe kahyuM che. (jJAnArNava, adhyAya - gAthA 54) 7. jJAna-cAritranI zobhA samyakatvathI ja che - vizeSa jJAna ke cAritra na hoya chatAM jo ekaluM mAtra samyagdarzana ja hoya to paNa te prazaMsanIya che; paraMtu mithyAdarzanarUpI jherathI dUSita thayelA jJAna ke cAritra prazaMsanIya nathI. (jJAnArNava, adhyAya 1 - gAthA 55) samyakatva ane mithyAtvano prabhAva (pazu ane mAnavI jenuM citta mithyAtvathI vyApta che evo mithyAdaSTi jIva, manuSyapaNuM hovA chatAM paNa pazu samAna aviveka AcaraNa karato hovAthI pazu che ane samyakatva dvArA jenI caitanyasaMpatti vyakta thaI gaI che evo samyagdaSTi jIva, pazupaNuM hovA chatAM manuSya samAna vivekI AcaraNa karato hovAthI manuSya che. (sAgAradharmAmRta a. - 1 gAthA-4) 9. samyagdaSTinI saMsAra muktiH jeNe pUrve AyuSya bAMdhyuM na hoya evA avirata samyagdaSTi paNa vaimAnika deva athavA uttama manuSyamAM ja janme che, e sivAya bIje kayAMya janmatA nathI, tethI uttama devapaNuM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane uttama manuSyapaNuM e be ne choDIne bAkInA samasta saMsAranA kalezathI te mukta che. mATe saMsAranA duHkhothI bhayabhIta evA bhavya jIvoe samyagdarzananI ArAdhanAmAM sadAya tatpara rahevuM joIe. (sAgAra dharmAmRta a.1 - gAthA 13) 10. samyagdaSTi gRhastha paNa zreSTha che je samyagdaSTi gRhastha che te mokSamArgamAM rahelo che, paraMtu midaSTi muni mokSamArgI nathI, mATe mithyAdaSTi muni karatAM samyagdaSTi gRhastha zreSTha che. . (ratnAkaraMDa zrAvakAcAra - gAthA 33) 11. baMdha ane mokSanuM kAraNa: baMdhanA kAraNa saMkSetathI mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra che. tenAthI adhika je kAMI kahevAmAM Ave te A traNano ja vistAra che. zrI jinendradeve kahelo muktimArga samyagdarzana-samyajJAna-samyaphacAritra e traNa svarUpa che, tenAthI ja saMvara-nirjarArUpa kriyA thaI mokSa prApta thAya che. (tasvAnuzAsana gAthA 8,24) 12. samyakatvanA pratApathI pavitratA : zrI gaNadharadevoe samyagdarzana saMpanna caMDALane paNa deva samAna kahyo che. bhasmamAM chupAyela agninI cinagArInI jema te AtmA cAMDALa dehamAM rahelo hovA chatAM samyagdarzananA pratApathI te pavitra thaI gayo che tethI te deva che. (ratnAkaraMDa zrAvakAcAra gAthA 28) 13. savikalpa dazA vakhate ja huM dravya svabhAve nirvikalpa samaja parama tatva chuM ema jene paryAyamAM svIkAra Avyo tyAM te jIvane bhAvakarmanuM kartA-bhoktApaNuM chUTI gayuM ne teno mAtra jJAtA rahI gayo. e rIte bhAvakarmanuM kartA-bhoktApaNuM chUTI jatAM te jIvane dravyakarmano paNa nirodha thaI jAya che ne dracakarma aTakI jatAM saMsArano paNa nirodha thaI jAya che. eka akhaMDa jJAyakabhAvano svIkAra AvatAM saMsAra aTakI jAya che. (pU. gurudevazrI) 14. kamabaddha paryAyanI siddhimAM samyakatva cheH je samaye je paryAya thavAnI che te thavAnI ja che e nizcaya che - emAM ajJAnIne zaMkA thAya che ke ema mAnatA to niyata thaI gayuM ! are ! niyata eTale nizcaya che ane paryAyanA nizcayathI paryAya uparathI daSTi haTI gaI ane paranI kartabuddhi chUTI jAya che eTale jJAtA-daSTa thAya che - "huM jANanAra chuM, karanAra nathI' e jJAtApaNuM thavuM te kramabaddhanuM prayojana che. je svano jJAtA thayo e samyagdaSTi thaI gayo. (pU. gurudevazrI) 15. saMsArI jIvamAM sAMsArika guNo eTale ke vikArI paryAya hoya che ne siddhane sadA nirvikArI paryAya hoya che. vikAra ke avikAra avasthA-paryAyamAM astitva dharAve che. vartamAna vartatI pariNatImAM te te paryAyanI asti che kharI to paNa te vastusvabhAvamAM nathI. trikALI dhruva sAmAnya ekarUpa dravyamAM tenI asti che ja nahi. (pU. gurudevazrI) 16. jeNe duHkhano nAza karavo che teNe prathama zuM karavuM? - ke para taraphanA vikalpo choDI, rAgano prema toDI, matine aMdara joDavI. vAraMvAra buddhipUrvaka sva tarapha joDANa karavuM. pUrNa jJAnAnaMda bhagavAna Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAmAM pharI pharIne mati-zrutane joDavAM. tethI bhrAMtino nAza thaze, bhrAMtigata ajJAnadazAno nAza thaze, mithyAtvano nAza thaze ke je duHkhanuM mULa che. samyakatva thatAM sukhanI prApti thaze. (pU. gurudevazrI) 17. saMsAramAM jyAre jIva paryApti bAMdhe che tyAre eka sAthe bAMdhe che ane pachI te pUrNatAne krame krame pAme che. tema AtmAmAM mokSa dazA pragaTa karanAra prathama samyagdarzana pragaTe che tyAre eka sAthe badhA guNo aMze zuddha thAya che ane pachI pUrNatA krame krame thAya che. (pU. gurudevazrI) 18. mithyAdaSTi kadAcita zubha pariNAmathI zAtAvedanIyanA utkRSTa paMdara kroDAkoDI sAgaranI sthiti bAMdhe che; paraMtu trasanI be hajAra sAgarathI vadhu sthiti hotI nathI. tethI te pariNAma pharI jaIne, te sthiti toDIne, zubhamAMthI azubhamAM AvI, te mithyAdaSTi mithyAtvanA jorathI nigodamAM cAlyo jAya che; kema ke svabhAvanuM bhAna nathI. tethI zubha palaTIne azubhabhAva thAya che ane nigodamAM jAya che. samyagdaSTi zubha pariNAmathI utkRSTa sthiti bAMdhe to aMtaHkroDAkoDInI bAMdhe che. paNa vAsamAM rahevAno kALa eTalo nathI, tethI te toDIne zuddha pariNAmane prApta karIne mokSe jAya che. (pU. gurudevazrI) 19. samyagdarzananuM phaLa : cAritranI zuddhatA eka sAthe saMpUrNa pragaTI jatI nathI, paNa krame krame pragaTe che. jyAM sudhI apUrNa zuddhadazA rahe che tyAM sudhI sAdhanadazA kahevAya che. zuddhatA keTalI pragaTe ? ke pahelAM samyagdarzana-samyajJAna karIne je AtmasvabhAva pratItamAM Avyo che te svabhAvanA mahimA vaDe jeTalA jorathI te svadravyamAM ekAgratA kare teTalI zuddhatA pragaTe che. AthI zuddhatAnuM paheluM pagathIyuM zuddhAtmAnI pratIti arthAt samyagdarzana che. samyagdarzana pachI puruSArtha vaDe krame krame sthiratA vadhArIne aMte pUrNa sthiratA vaDe pUrNa zuddhatA pragaTa karIne mukta thaI jAya che ane siddhadazAmAM akSaya anaMta Atmasukhano anubhava karyA kare che. mithyAtva TALIne samyagdarzana karyuM tenuM ja A phaLa che. 20. taravAra myAnamAMthI kADhavAthI jema judI mAlUma paDe che tema dehathI AtmA spaSTa judo batAve che teNe AtmA anubhavyo kahevAya. dUdhane pANI bheLAM che tevI rIte AtmA ane deha rahela che. dUdha ane pANI kriyA karavAthI judA paDe tyAre judAM kahevAya. tevI rIte AtmA ane deha kiyAthI judA paDe tyAre judA kahevAya. dUdha dUdhanA ane pANI pANInA pariNAma pAme tyAM sudhI kriyA kahevI. jeNe AtmA jAgyo hoya - eTale samyagdarzana prApta karyuM hoya to pachI eka paryAyathI mAMDI AkhA svarUpa sudhInI bhrAMti thAya nahi. dharmanuM mULa samyagdarzana ja che. samyaka samajaNa te ja dharmanuM pagathiyuM che. kevaLajJAnadazA te saMpUrNa dharma che. zraddhArUpI dharma e ja dharmanuM paheluM pagathiyuM che. e rIte samyagdarzananuM mAhAtma jANo! 4. samyagdarzanano mahimA varNavatA zloko 1. je AtmA samyagdarzanathI bhraSTa thayelo che te AtmA bhraSTa ja che. samyagdarzanathI rahita AtmA kadI mokSa pAmI zakato nathI. 2. A janmato duHkhanuM kAraNa che; chatAM teno janma vakhANavA lAyaka che jeNe janma laIne AtmajJAna Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ane veratI prApta karyA che. hA, game tevA jJAna ane virati nahi, paraMtu samyagdarzanathI yukta evA jJAna ane viratI. 3. dAna, zIla, tapa, bhAvanA badhI ja zuddha dharmakriyAo paNa to ja mokSanA phaLa ApanArI banI zake che jo temane samyagdarzanano sahakAra hoya; anyathA nahi ja. 4. dharma kAryathI koI caDiyAtuM koI kArya nathI; prANI hiMsA jevuM koI akArya nathI; sneha-rAga jevuM koI baMdhana nathI. ane samyagdarzananA lAbha jevo bIjo koI lAbha nathI. 5. janma, jarA, mAMdagI ane mRtyunA duHkho keTalA badhAM kAtIla che te vAtanI jANa che; te vAtanI ciMtA paNa che; paraMtu kAza ! to ya viSayasukhothI A jIvane virAga pragaTato nathI ! keTalI tIvra mithyAtvanI gAMTha che. samyagdarzanathI ja A mithyAtvanI gAMTha tUTe ane graMthi bheda thaI zake ane A badhA duHkha TaLI zake. 6. samya darzana prApta thAya to ja sAcI cittazuddhi prApta thAya; anyathA te cittazuddhi ajJAnamUlaka hoI zake ane te Apattiono khaDakalo karanArI banI zake. 7. eka AtmA badhA kAmasukhone tyajI de; re ! nivRttinA mArge prayANa kare; eTaluM ja nahi paNa duHkhono sAmI chAtIe sakhata laData paNa Ape to ya - jo te samyagdarzana pAmyo na hoya - tene mokSa thaI zakato nathI. 8. AMkhomAM je sthAna kIkInuM che; puSpamAM je sthAna sugaMdhanuM che te ja sthAna sarva dharma pravRttiomAM samyadarzananuM che. 9. 'koi paNa jIvanI na hiMsA karavI joIe' e ja tattva che, e ja jinaAjJA che. e tattva para zraddhA e ja samyagdarzana che. 10. ahAhA ! adbhUta ! jenI prApti thavAthI anaMtakALanA anaMta duHkha TaLI ane anaMtakALa sudhI anaMta, akSaya sukhanI prApti thAya e samyagdarzana ko I alaukika cIja che, caitanya camatkAra che. Avo teno mahimA samajAvavo joIe. 11. mokSasukha paNa te ja dharma ApI zake je dharmanI sAthe samyagdarzana, kaSAyanI maMdatA, guNIjana pratye anurAga ane dharmakriyAmAM tanmayatA bhaLelAM hoya. 12. mithyAtva(samyagdarzanano virodhI) enA jevo koI mahAroga nathI(AtmabhrAMti sama roga nahi), enA jevo saMsAramAM rakhaDAvanAra koI zatru nathI, e ajJAnatA jevo koI aMdhakAra nathI, bIjo koI enA jevo mahApApa nathI. 13. are mArA haiye to jinanI AjJA ja che. A vAta samyagdaSTine ja hoya; paNa puNyahIna huM kevo chuM ke AcAramAM to UMdhu cAritra che ! A bolavAthI ya saryuM ! kevo bhayaMkara A visaMvAda ! Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 14. samyagdarzana vinA viratInI zakyatA nathI ane viratI vinA muktinI zakyatA nathI. 15. jinavANInA virATa sAgaramAM sauthI mahattvanI traNa vastuo che. (1) ahiMsA (2) syAdvAda (3) samyagdarzana. A badhAno sAra vItarAgatA ja che. 16. pravacana anusArI jIvana jIvavArUpa pravacanabhakti to mArAmAM nathI, paNa vyaktione vidhimArganuM kathana karavuM; vidhi pratye anurAga dAkhavavo, vidhinA rAgIo sAme vidhinuM sthApana karavuM ane avidhino niSedha karavo evI je pravacanabhakti arthAt samyagdarzana che te to mArAmAM che ja! 17. he zrAvaka! saMsAranA duHkhono kSaya karavA mATe parama zuddha samyakatvane dhAraNa karIne ane tene meru parvata samAna nipa rAkhIne tene ja dhyAnamAM dhyAvyA karo. 18. je jIva samyakatvane dhyAve che te ja samyagdaSTi che ane samyakatvarUpa pariNamanathI te jIva aSTa karmono kSaya kare che. 19. traNa kALamAM traNa lokamAM paNa prANIone samyakatva samAna bIjuM kAMI zreyarUpa nathI temaja - mithyAdarzana samAna bIjuM kAMI ahitarUpa nathI. 20. jeo siddha thaI gayA che, vartamAnamAM siddha thAya che ane bhaviSyamAM siddha thaze te badhAya nizcayathI Atmadarzana(samyagdarzana) vaDe ja siddha thAya che ema niHzaMkapaNe jANo! 21. je prANI kaSAyanA AtApathI tama che, indriya viSayarUpI rogathI mUchita che ane iTa viyoga tathA aniSTa saMyogathI kheda khinna che - te badhAne mATe samyakatva hitakArI auSadhI che. 22. jJAna ane cAritranuM bIja samyagdarzana che. yama ane prazamabhAvanuM jIvana samyagdarzana ja che ane tapa tathA svAdhyAyano AdhAra paNa samyagdarzana ja che. 23. A samyagdarzana mahAratna che, sarva lokamAM eka bhUSaNarUpa che, sarvalokamAM atyaMta zobhAyamAna che ane te ja mokSa parvata sukha devAmAM samartha che. 24. samyagdarzana e mokSano daravAjo che. sukhano prAraMbha tyAMthI thAya che. 25. samyakatva vagaranA jIvo puNya sahita hoya to paNa jJAnIo tene pApI kahe che; kAraNa ke puNya-pApa rahita svarUpanuM bhAna na hovAthI puNyanA phaLanI mIThAsamAM puNyano vyaya karIne, svarUpanA bhAna rahita hovAthI pApamAM javAnA che. 26. samyakatva sahita narakavAsa paNa bhalo che ane samatva rahitano devalokamAM nivAsa paNa zobhA pAmato nathI. 27. apAra evA saMsAra samudrathI ratnatrayIrUpa jahAjane pAra karavA mATe samyagdarzana thatura khevaTiyo (nAvika) che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 28. eka samyagdaSTi gRhastha hoya to tene mokSamArgI kahyo ane mithyAdaSTi munine saMsAramArgI kahyo. 29. samyagdaSTi vrata rahita hoya to paNa tenI durgati thatI nathI. te nArakI, pazu, napuMsaka, strI, nIcakuLa, vikalAga, alpa AyuSya ke daridrI tarIke janma leto nathI. 30. "vrata nahIM, paccakhANa nahIM, nahIM tyAga vastu koIno, mahApAtIrthaMkara thaze, zreNika ThANaMga joI lo." samyagdarzananuM mAhAtma batAvatAM ThANAMgasUtranI zAkha ApI kahe che ke zreNika mahArAjAne koI vrata, paccakhANa nahotuM chatAM teo ekAvatArI ane tIrthaMkara nAmakarmayukta thayA, kAraNa ke te to kSAyika samyakatvI hatAM. zrImada rAjacaMdra pote mahAvratadhArI nahotA chatAM ekAvatArI puruSa hatAM te paNa samyagdarzananI ja kRpA che. samyagdarzana sahita vrata ane mahAvrata hoya to guNasthAnaka AgaLa vadhe che, te sonAmAM sugaMdha kahevAya. pUrNa jIvananI zobhA ne sArthakatA samyagdarzana ja che. Avo samyagdarzanano mahimA lakSamAM levA jevo che. 5. samyagdarzana - jIvananuM suprabhAta ! anAdikAnA paribhramaNanA kAraNabhUta ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karavA samyagdarzana e suprabhAta che. prabhAta thatAM sUryanA prakAza vaDe jema dharA prakAzI UThe che ema samyagdarzana pragaTa thatAM caitanya samyajJAnaprajJArUpe prakAzI UThe che. te prakAzamAM jagatanA padArthonuM yathArtha vastusvarUpa samajAya che. anaMtakALanI mithyA bhramaNAo bhAMgI jAya che. ajavALuM thatAM jema aMdhakAra dUra thaI jAya che, adazya thaI jAya che tema samyajJAne karIne aMdhakAra dUra thaI jAya che. cittanI nirmaLatAne kAraNe te AtmAno guNarAzi pragaTato jAya che. te dvArA sakAma nirjarA karIne AtmA anukrame zuddha jIvanano svAmI bane che. samyakatva eTale yathArthatA -vastunuM svarUpa jevuM che tevuM jANavuM ane mAnavuM. mithyAtva eTale viparItatA -vastunuM svarUpa hoya tenAthI viparIta mAnavuM - adhika ke ochuM mAnavuM te viparItatA che. have samyakta e jIvananuM satya ane sattva che, te aMtarmukhatA che. mithyAtva e bahirmukhatA ane viparyAsapaNuM che. gurugame nirmaLabuddhi, zraddhA ane anubhavanI pratIti e samyatva che. nija mati kalpanAe. svacchaMdatAe mAneluM vastunuM svarUpa bhramaNArUpa mithyAtva che. samyagdaSTivaMta AtmA sva-paranA bhedano anubhava kare che. ane sacitta-AnaMdarUpa potAnA svarUpanA bhAnamAM varte che. bAhya saMyogo vagere tenA AtmAne aMtarAya karatAM nathI kAraNa ke temAMthI iSTaaniSTa buddhino abhAva thaI gayo che. kavacita viSama paristhiti Ave to paNa temAM AkuLatA-vyAkuLatA thatI nathI. A che samyakatvano mahimA! samyagdarzana thAya tyAranA anubhavanI dazA koIka alaukika ja hoya che. jyAre samyagdarzana thAya che, AtmAno anubhava thAya che, sukhanA pahelAM kaNakAno apUrva svAda Ave che tyAre jANe sUryanA kiraNono Aii paDe che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 prakAza thAya che. samatva pragaTavAnA samaye svAnubhavadazA hoya che temAM apUrva atIndriya AnaMdano prakAza thAya che, lAbha thAya che. te sahaja sukhano bodha thatAM - anubhava thatAM svasaMvedana thatAM ja indriyasukha ane AkhA saMsAranA badhA sukhadevagati sahitanA) tuccha lAge che. samyakatvI sadA sukhI, nirbhaya, nirbhara ane pUrNa zAMtimAM ja rahe che. tene sahaja sukha svAdhIna hovAthI jyAre icche tyAre aMtarmukha avalokatAM tenI prApti thAya che. tene have jagatanA viSayomAMthI ruci haTI jatAM, bIje kyAMya goThatuM nathI. bIjA koI sAdhanano Azraya jarUrI nathI. bIjI badhI sAMsArika AkarSaka - manane lobhAvanArI pravRttiomAM sukha ke duHkha lAgatuM nathI - samyakatvanuM baLa have tene patita thavA detuM nathI. te sadAya potAnAmAM ja magna ane AnaMdita rahe che. samyagdarzana pragaTAvavAnA kALe to nirvikalpa samAdhIrUpa svAnubhUti hoya ja. apUrva AnaMdanI sAthe te hoya che. te vakhatanA upayogane zuddhopayoga kahevAmAM Ave che. tyAra pachInA kALe paNa samakitIne anubhUti koIka koIka vAra lAMbA aMtaranA gALe thAya che to paNa zuddhAtma pratIta to sadaiva ja hoya tene zuddha pariNati kahevAmAM Ave che. samyagdaSTinI aMdara niyamathI AtmajJAna tathA vairAgyanI mahAna zakti utpanna thayA vagara rahetI nathI. A che samyagdarzanano abhUta mahimA ! samyagdarzana - bhramothI mukti ajJAnatA, mAyA, bhrAMti, mithyAdaSTi, paryAyadaSTi - badhA zabdono artha eka ja che. mAnava potAnI aMdara je khUTe che tenuM AropaNa karI te potAne tema mAnavA lAge che. rasImAM sApano bhrama jema bhayanuM kAraNa bane che, tevI ja rIte mAnava bhramone lIdhe potAnAthI dUra thaI jaI A duHkharUpa saMsArayAtrA karI rahyo che. A bhrama manuSya jIvanamAM kuTuMba, saMpradAya, rASTra badhAthI poSAto rahe che. A eka bhayaMkara roga che. A ajJAnanI adhaMkAramaya khINamAMthI samyagdaSTi vivekI vyakti ja mAnavane bahAra kADhI zake. enA upadezamAM Ave che ke tame tamArA yathArtha svarUpane juo! jANo ! oLakho! anubhavo! tuM koNa cho ? tAruM sAcuM svarUpa zuM che? tuM konAthI prabhAvita thaI rahyo che? tane koNa saMcAlita karI rahyuM che? tuM konAthI prazikSita thaI rahyo che? tane Aja sudhI je batAvavAmAM AvyuM che te kharekhara tuM che? A nAma, rUpa Adi tAro dharma ke svabhAva che? judA judA vizeSaNothI jene bolAvavAmAM Ave che te tuM che kharo? tuM daSTA che ke dazya che? zuM tuM te indriyo che? zuM tuM mana, buddhi, ahaMkAra che ke enAthI para che? sthULa ane sUkSma zarIrathI juduM tAruM kAMI astitva che kharuM? zuM zarIra ane tuM eka cho? ke tane evo AbhAsa thaI gayo che? moha, rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobharUpI kaSAya bhAva e tArA che? e badhA tArI aMdara zuM kAma udbhave che? AnA utpAdaka koNa che? zuM A cetanAno dharma che? svarUpa saMbaMdhI anAdithI cAlI AvelI bhramaNA e kAMI tArI cIja che kharI? A badhAM saMyogonI prApti zA kAraNe che? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA aneka praznono vivekapUrvaka zAMta bhAve vicAra karatAM, e bAbata vastusvarUpanA vyavasthita abhyAsathI zarUAta karatAM, tenuM ciMtana, manana karatAM, UMDANamAMthI samAdhAna prApta thatAM jIva yathArtha bhUmikA para Ave che. jijJAsu jIvane pAtratA thatAM svarUpa saMbaMdhI ruci utpanna thAya che ane ene svarUpano prakAza dekhAvA mAMDe che. jema jema samajaNa vadhatI jAya che, tema tema bhrAMti dUra thatI jAya che. mithyAtvanA gaDha tUTatA jAya che. e prakAzanI sAthe ja aMdhakAra vilIna thato jAya che. "upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra." boTi varSanuM svapna paNa, jAgRta thatAM samAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya." zrImad rAjacaMdrano A bodha keTalo mArmika che ! AmajJAna, samyak daSTi thatAM ja badhuM badalAI jAya che. badhA ja bhramo, mAnyatAo, pUrvagraho, ajJAnanA vAdaLA jevo jJAnaprakAza thAya che tevA vilIna thatAM vAra lAgatI nathI. samyagdarzanathI hitaahitanA vivekano abhyadaya thAya che. jIvane, AtmAne potAnuM yathArtha svarUpa samajAvavA mAMDe che. duHkhano bhrama TaLI jAya che. sukhanI anubhUti thavA lAge che. samyagdarzanathI ja A bhramonI mukti maLe che. AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra-dhyAna." bhramothI muktino eka ja upAya che - samyagdarzana! punita - samyagdarzana : 1. "A tmA che, parathI judo che, puNya-pApa rahita jJAtA che.' ATaluM mAtra jANavAthI samyagdaSTipaNuM thaI zakatuM nathI. jANapaNuM te to jJAnanA ughADanuM kArya che. huM AtmA chuM ane parathI judo chuM eTaluM mAtra mAnavuM yathArtha nathI. kema ke AtmAmAM mAtra astittvapaNuM ja nathI ane mAtra jJAnapaNuM ja nathI. paraMtu AtmAmAM jJAna, darzana, vIrya, zraddhA, sukha vagere anaMta guNo che. te anaMtAgaNo svarUpa A mAnA svAnubhava vaDe jyAM sudhI AtmasaMtoSa na thAya tyAM sudhI samyagdaSTipaNuM nathI. 2. "nava tattvonuM jJAna" enuM paNa prayojana to bhagavAna AtmAne judo tAravI svAnubhava ja che. vikalpa vaDe jJAnamAM je jANyuM teTalAM jANapaNAmAM ja saMtoSa mAnI potAne samyagdaSTi mAnavuM e mAnyatAmAM AkhA parama AtmasvabhAvano anAdara che. samyagdarzana abhUtapUrva cIja che. te mAtra vikalpa vaDe prApta thaI jAya evuM maphatIyuM nathI. pavitra svabhAvanI sAthe pUrepUro saMbaMdha dharAvanAruM samayagdarzana vikalpothI pele pAra sahaja svabhAvanA pratyakSapaNA vaDe prApta thAya che. jJAna-cAritratapa traNene ujjavaLa karanAra evI e samyaka zraddhA e pradhAna ArAdhanA che. samyakatvano koI akathya ane apUrvamahimA che. nizcaya samyagdarzana thayAM pahelAM saMtoSa mAnI levo ane te ArAdhanAne paDatI mUkI devI emAM potAnA AtmasvabhAvano ane kalyANamUrti zrI samyagdarzanano mahA aparAdha, avinaya ane abhakti che ke jenuM mahA duHkhadAyI phaLa varNavI zakAya ema nathI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 mATe he bhavya jIvo! A pavitra kalyANamUrti samyagdarzanane A anaMta anaMta duHkharUpa evA anAdi saMsAranI AtyaMtika nivRtti arthe tame bhaktipUrvaka aMgIkAra karo. samaye samaye tene ArAdho. samyagdarzananI prAptinA parama upAyamAM niraMtara jAgRta rahevuM e nikaTa bhavya AtmAnuM mahA kartavya 3. Atmavastu ekalI dravyarUpa nathI. dravya-guNa-paryAya e traNa svarUpa che. AtmA akhaMDa, abheda, zuddha che" ema to sAMbhaLIne mAne paraMtu paryAyane samaje ja nahi, azuddha ane zuddha paryAyano viveka kare nahi ene samyakatva hoI na zake. jyAre badhAya guNo aMze svabhAvarUpa kArya Ape tyAre ja jIvanuM samyagdarzanarUpI prayojana siddha thAya che. 4. jJAnaguNe vikalpa vaDe AtmAne jANavAnuM kArya karyuM paraMtu tyAre zraddhA guNa to mithyAtvarUpI kArya karI rahyo che, AnaMdaguNa to AkuLatAnuM vedana ApI rahyo che - A badhuM bhUlI jAya ane mAtra jJAnathI ja saMtoSa mAnI le to tema mAnanAra jIvane samyagdarzana na thAya. A to nirvikalpa anubhUtino viSaya che. 5. potAnI paryAyanI pAmaratAM jIvane jyAM sudhI na bhAse tyAM sudhI tenI dazA samatva sanmukha nathI. pariNatinuM sahajapaNe AnaMdamayapaNuM hovAne badale ekalI kRtrimatA ane bhaya-zaMkAomAM jhoka thatAM hoya, ekaeka kSaNekSaNanI pariNati vikAranA bhAvanIce jaTAyelI hoya chatAM paNa potAne samyagdaSTi mAnI levuM e to naryo daMbha che, ajJAnatA ane sva AtmAnI chetarapIMDI che. 6. ahA! kevaLI prabhunuM AtmapariNamana sahajapaNe kevaLajJAnamaya parama sukhadazApaNe ja pariNamI rahyuM che, e sahajapaNe pariNamatA kevaLajJAnanuM mULa kAraNa samyakatva che. 7. samyagdarzana eTale samyaphadazAnI pratItimAM Akho AtmA AvI jAya che. e samyagdarzanano mahimA apAra che.mATe badhA bhrama TALI ratnatrayI ArAdhanA - samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa ArAdhanAmAM niraMtara pravartavuM e parama pAvanakArI pravRtti che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 68 samyagdarzanano artha 1. vyAkhyA : zabdArtha : samyaktva eTale nirmaLa zraddhA, vizvAsa, AtmAnI pratIti, lakSa ane anubhava. samakita eTale sAcI mAnyatA, yathArtha zraddhA. 'darzana' zabdanI utpatti vA dhAtuthI thaI che. jeno zAbdika artha che 'dekhavuM' - 'jovuM'. pratyakSa jANavuM. samyagdarzanamAM 'darzana'no prayoga zraddhAnanA arthamAM che. sAmAnya avalokana ke 'dekhavuM' evAM arthamAM nathI. AlocanAtmaka vyAkhyA athavA tarkapUrNa nirIkSaNa 'darzana'no artha thAya che. AdhyAtmika darzana paNa artha thAya che. samyaktvano artha thAya che saccAI. potAnA astittvanI saccAIno anubhava enuM ja nAma samyagdarzana. AtmAnA ddha svabhAvanuM yathArtha zraddhAna te nizcaya samyagdarzana che. AtmA nAmanA nirmaLa tejano nirNaya karavo arthAt potAnA zuddha AtmasvarUpamAM ruci utpanna thavI arthAt te jaja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pramANe AtmA sAkSAta bhAse te ja pramANe teno anubhava thAya te samyagdarzana che. te ja AtmasvarUpanA yathArtha jJAnane samyajJAna kahevAmAM Ave che. te ja AtmasvarUpamAM lIna thaI javAne samyagyAritra kahevAmAM Ave che. samyaktva eTale je che te - yathArtha, ucita satya. AtmA sat che. tenI zraddhA e samakita che. e eka ja satya che. yathAyogya AtmAne jANavuM te samyajJAna che. yathAyogya AtmAnuM zraddhAna thavuM e samyagdarzana che. jeno bhAva e che ke saMpUrNa satyane AtmAnI sanmukha upasthita karavuM te. satyanA svabhAvano yathArtha nirNaya karI tenuM yathArtha zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. je guNanI nirmaLadazA pragaTa thavAthI potAnA zuddha AtmAno pratibhAsa, yathArtha pratIta thAya te 'samyagdarzana' che. 'samyak' pada viparIta abhiniveza(UMdhA abhiprAya)no niSedha karavA mATe che. samyaktvano virodhI zabda che mithyAtva. mithyAtva eTale viparIta athavA satyathI virodhI. 'je nathI te che' ema mAnavuM athavA 'je jema che te tema nathI' e mAnavuM e mithyAtva che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 yathAyogya AtmAne jANavuM e jJAna che. yathAyogya dekhavuM e darzana che. jJAna e cahyuM che. upayoga e darzana che. darzana e samakita che. upayoga e AtmA che. darzana : jagatanA koI paNa padArthanuM bhedarUpa rasa-gaMdha rahita nirAkAra pratibiMbita thavuM, tenuM astitva jaNAvuM, nirvikalpapaNe kAMI che ema ArasInA jhaLakArAnI peThe sAmA padArthano bhAsa thavo e 'darzana'. samyagdarzana eTale sAcA jJAnanI vedanapUrvaka jANakArI - anubhUti. satya zuM che te mAtra mana ane indriyathI jANavuM eTaluM ja puratuM nathI. satyane anubhavavuM joIe. A tIvra anubhUti eTale samyagdarzana. AtmasvabhAvanI anubhUti samyakatva che. AtmajJAna samyakatva che. jo ne sAyo maH kaMsa no sesA me bahirA bhAvA savve saMjoga lkkhnnaa||- "niyamasAra" bhAvArtha eka ja mAro AtmA zAzvata che. te jJAna, darzana lakSaNavALo che. bAkInA je bAhya bhAva che te mArA nathI, te sarve saMyogI bhAva che. AvI nirmaLa zraddhA thAya e ja samyagdarzana che. samyagdarzana e zraddhAguNanI nirmaLa paryAya che. AtmA zuddha caitanya, janma, jarA, maraNa rahita asaMga svarUpa che emAM sarva jJAna samAya che. tenI pratItimAM sarva samyagdarzana samAya che. AtmAnI asaMga svarUpe svabhAva dazA rahe te sampazcAritra, utkRSTa saMyama ane vItarAga dazA rahe che. jenA saMpUrNapaNAnuM phaLa sarva duHkhano kSaya che. e kevaLa niHsaMdeha che. pavitra puruSonI kRpAdaSTi rahe e ja samyagdarzana che. je jJAna karIne ajara, amara, TaMkotkIrNa AtmAne dravyArthika nayathI jANyo, tene zaMkAdi rahita zuddha, nirmaLa pratIti karI, zraddhA karI tene bhagavaMte darzana kahyuM che, jenuM bIjuM nAma samakita che. jyAM matabheda nathI, jyAM zaMkA, kaMkhA, viDigicchA, mUDha daSTi emAMnuM kAMI nathI. che tenuM kathana thaI zakatuM nathI, mana jenuM manana karI zakatuM nathI evo mAtra anubhava che. saMpUrNa nirvikalpadazA che, AtmAnubhava, svAnubhava che. anaMtakALathI je jJAna bhava hetu thatuM hatuM te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhava nivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzana che. tene punaH punaH namaskAra! che. samyagdarzana zuM che? : vyAkhyAH samyagdarzana te jIva dravyanA zraddhA guNano eka nirmaLa paryAya che. A jagatamAM cha drayo che, temAM eka cetana dravya(jIva) che ane pAMca acetana -jaDa dravyo(pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa) che. jIva dravya arthAt AtmavastumAM anaMtaguNo che, temAM eka guNa zraddhA(mAnyatA, vizvAsa, pratIti) che, te guNanI avasthA anAdithI UMdhI che tethI jIvane potAnA svarUpanI bhramaNA che, te avasthAne mithyAdarzana kahevAmAM Ave che; te zraddhA guNanI savaLI(zuddha) avasthA te samyagdarzana che. A rIte AtmAnA zraddhA guNano zuddha paryAya samyagdarzana che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 A nizcaya samyagdarzananI zraddhA guNa, jJAna guNa, cAritra guNa ane zraddhA, jJAna, cAritra e traNe guNonI abheda daSTie judI judI vyAkhyAo zAstramAM jaNAvela che te jANavAnI jarUra che. zraddhA guNanI mukhyatAe nizcaya samyagdarzananI vyAkhyAH 1. zraddhA guNanI je avasthA pragaTa thavAthI potAnA zuddha AtmAno pratibhAsa thAya te samyagdarzana che. 2. sarvajJa bhagavAnanI vANImAM jevuM pUrNa AtmAnuM svarUpa kahyuM che tevuM zraddhAna te nizcaya samyagdarzana che. (nizcaya samyagdarzana nimittane, adhUrA ke vikArI paryAyane, bhaMga-bhedane guNa bhedane svIkAratuM nartha - lakSamAM letuM nathI.) 3. svarUpanuM zraddhAna. 4. A-mazraddhAna. 5. sva:5nI yathArtha pratIti. 6. parathI bhinna potAnA AtmAnI zraddhA-ruci. 7. vizuddha jJAna-darzana svabhAva svarUpa nija paramAtmAnI ruci te samyagdarzana. 8. zui, jIvAstikAyanI rucirUpa nizcaya samatva. jJAna guNanI mukhyatAe nizcaya samyagdarzananI vyAkhyAH 1. viparIta abhiniveza rahita jIvAdi tatvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. 2. 'juvAdi zraddhAna samyakatva che eTale ke jIvAdi padArthonA yathArtha zraddhAna svarUpe AtmAnuM pariNamana te samyakatva che. 3. bhUtArtha jANelAM padArthothI zuddhAtmAnA judApaNAnuM samyaka avalokana. 4. nava tattvonA yathArtha zraddhAnane samyagdarzana karyuM che. 5. zui cetanA eka prakAranI che kema ke zudhano eka prakAra che. zuddha cetanAmAM zuddhatAnI upalbidhi thAya che tethI te zuddharUpa che ane te jJAnarUpa che tethI te jJAnacetanA che. badha samyadaSTione A jJAnacetanA pravAharUpathI athavA akhaMDa ekadhArArUpa rahe che. 6. zeya-jJAtRtvanI yathAvat pratIti jenuM lakSaNa che te samyagdarzana paryAya. 7. AtmAne AtmAthI jANato jIva te nizcaya samyagdaSTi che. 8. "ttA zraddhanam nam" tatva(vastu)nA svarUpa sahita artha - jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. tattvonI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. 'tatva eTale teno bhAva-svarUpa; "artha eTale draba-guNa-paryAya; 'tattvArtha zraddhAna" eTale svarUpa(bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 te samyagdarzana che. "tattva ane tenA artha'nuM zraddhAna hoya te ja kAryakArI che. 9. nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che. abhedadaSTimAM AtmA tejasamyagdarzana che. cAritra guNanI mukhyatAe nizcaya samyagdarzananI vyAkhyAH 1. jJAnacetanAmAM jJAna zabdathI jJAnamaya hovAnA kAraNe zuddhAtmAnuM grahaNa che ane te zuddhAtmA je dvArA anubhUta thAya tene jJAnacetanA kahe che. 2. teno khulAso e che ke - AtmAno jJAnaguNa samyakatvayukta thatAM AtmasvarUpanI je upalabdhi thAya che tene jJAnacetanA kahe che. 3. nizcayathI A jJAnacetanA samyagdaSTine ja hoya che. ahIM AtmAno je zuddhopayoga che anubhava che te cAritraguNano pavArya che. 4. AtmAnI zuddha upalabdhi samyagdarzananuM lakSaNa che. 5. darzananuM nizcaya svarUpa evuM che ke bhagavAna paramAtmA svabhAvanA atIndriya sukhanI ruci karavAvALA jIvamAM zuddha aMtaraMga Atmika tattvanA AnaMdane UpajavAnuM dhAma evA zuddha jIvAstikAyanuM(potAnA jIva svarUpanuM) parama zraddhAna, daDha pratIti ane sAco nizcaya e ja darzana che. (A vyAkhyA sukha guNanI mukhyatAthI che.) darzana, jJAna, cAritra e traNe guNonI abheda daSTie vyAkhyAH 1. akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta, vijJAnaghana, paramAtmA svarUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyapaNe dekhAya che(arthAt zraddhAya che) ane jaNAya che, tethI samayasAra ja samyagdarzana ane samyakajJAna che. nayonA pakSapAtane choDIne eka akhaMDano pratibhAsa anubhava karavo te ja samyagdarzana' ane 'samyajJAna' evAM nAma pAme che. samyagdarzana-samyajJAna kAMI anubhavathI judA nathI. 2. "varte nija svabhAvano anubhava lakSa pratIti, vRtti vahe nija bhAvamAM paramArthe samakita." potAnA svabhAvanI pratIti, jJAna ane anubhava varte ane potAnA bhAvamAM potAnI datti vahe te paramArtha samyakatva che. 3. samyagdarzananuM anekAnta svarUpa darzana-jJAna-cAritra saMbaMdhI anekAnta svarUpa samajavA lAyaka che. 1. samyagdarzana - tamAma samyagdaSTione eTale cothA guNasthAnakathI siddha sudhI badhAne eka sarakhuM che. eTale ke zuddhAtmAnI mAnyatA te badhAne eka sarakhI che - mAnyatAmAM kAMI pheraphAra nathI, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra. 2. samajJAna - tamAma samyagdaSTione samyapaNAnI apekSAe jJAna eka jAtanuM che, paNa jJAna koIne hIna koIne adhika hoya che. terame guNasthAnathI siddha sudhInuM jJAna saMpUrNa hovAthI sarva vastuone yugapatuM jANe che. nIcenA guNasthAnomAM(cArathI bAra sudhImAM) jJAna krame krame thAya che ane tyAM jo ke jJAna samyaka che to paNa ochuM-vadhatuM che, te avasthAmAM je jJAna ughADarUpa nathI te abhAvarUpa che; A rIte samyagdarzana ane samyajJAnamAM taphAvata che. 3. samagyAritra - tamAma samyagdaSTione je kAMI cAritra pragaTyuM hoya te samyaka che. ane dasamAM guNasthAna sudhI je pragaTyuM nathI te vibhAvarUpa che. teramA guNasthAne anujIvI yogaguNa kaMpanarUpa hovAthI vibhAvarUpa che, ane tyAM pratijIvI guNo bilakula pragaTa nathI. caudamA guNasthAne paNa upAdAnanI kacAza che tethI tyAM audayika bhAva che. 4. jyAM samyagdarzana che tyAM samajJAna ane svarUpAcaraNa cAritrano aMza abhedarUpa hoya che ane upara kahyA pramANe darzanaguNathI jJAnaguNanuM judApaNuM ane te banne guNathI cAritraguNanuM judApaNuM siddha thayuM, e rIte anekAnta svarUpa thayuM. 5. A bheda paryAyArthika nayathI che, dravya akhaMDa hovAthI dravyArthika naye badhA guNo abheda-akhaMDa che ema samajavuM. 4. samyagdarzananuM sata svarUpa 1. samyagdarzana pote AtmAnA zraddhAguNanI nirvikArI paryAya che. akhaMDa AtmAnA lakSe samyagdarzana pragaTe che. samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI, paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane rAmyagdarzana pragaTe che. huM baMdhAyelo chuM athavA huM baMdha rahita mukta chuM' evA vikalpothI athavA evI vicArazreNIne oLaMgI jaIne je AtmAno anubhava kare che te ja samyagdaSTi che ane te ja rAmayasAra athavA zuddha AtmA che. 2. bhedanA vikalpa Ave, guNa-guNInA bhedanA vikalpa hoya, chatAM tenAthI samyagdarzana nathI. bhedanA vikalpamAM aTakavuM te samyagdarzananuM svarUpa nathI. svarUpa to jJAtA-daSTA che teno anubhava te ja samyagdarzana che. 3. vikalpa rAkhIne nirvikalpa svarUpano anubhava thaI zake nahi. akhaMDa-AnaMda, abheda AtmAnuM lakSa nya dvArA thatuM nathI. svarUpanA anubhava karavA TANe badhA ja vikalpa chUTI jAya che. bhedanA lakSathI abheda AtmasvarUpano anubhava thato nathI. 4. samyagdarzana nirvikalpa sAmAnya guNa che, tene ekalA nizcaya akhaMDa svabhAva sAthe ja saMbaMdha che. akhaMDa dravya je bhaMga-bheda rahita che te ja samyagdarzanane mAnya che. samyagdarzana paryAyane svIkAratuM nathI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 5. samyagdarzana eka nirmaLa paryAya che, paNa 'huM eka nirmaLa paryAya chuM' ema samyagdarzana pote potAne jANatuM nathI. samyagdarzanano viSaya akhaMDa eka dravya ja che. paryAya te samyagdarzanano viSaya nathI. nizcaya samyagdarzana nimittane, adhUrA ke vikArI paryAyane, bhaMga-bhedano ke guNabhedane svIkAratuM nathIlakSamAM letuM nathI. 6. samyagdarzanano viSaya eka paripUrNa dravya ja che, te ja mokSanuM paramArtha kAraNa che. trikALI akhaMDa vastu che te ja mokSanuM nizcayakAraNa che. ekarUpa akhaMDa vastu ja samyagdarzanano viSaya che. 7. samyagdarzana to eka nizcaya(abheda svarUpa)ne ja svIkAre che ane samyagdarzananuM avinAbhAvI (sAthe ja rahetuM) samyajJAna nizcaya ane vyavahAra bannene barAbara jANIne viveka kare che. jo nizcayavyavahAra bannene na jANe to jJAna pramANa(samyak) thatuM nathI. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tethI te samyak che. ane daSTi vyavahAranuM lakSa choDIne nizcayane aMgIkAra kare che to te rAmyak che. 8. samyagdarzana e ja zAMtino upAya che. ja 9. saMsArano abhAva samyagdarzanathI ja thAya che. 10. svarUpa jAgRti te dharma che, bIjo koI dharma nathI. samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. 11. samyagdarzana te AtmAnA trikALI zraddhAguNanI nirmaLa paryAya che. eka samaya pUratI paryAya che. 12. zraddhA nAmano AtmAno guNa che ane samyagdarzana te zuddha paryAya che ane mithyAdarzana e azuddha paryAya che. 13. samyagdarzanane paryAya tarIke jANavuM ane zraddhAguNa to AtmA sAthe trikALa che ema vya-guNane trikALarUpa jANIne tenI pratIta karavI enuM nAma dravyadRSTi che ane e ja samyagdarzana che. 14. samyagdarzananI paryAya zraddhAguNamAMthI pragaTe che ane zraddhAguNa AtmA sAthe trikALa che -ema trikALa dravyanA lo samyagdarzanano puruSArtha pragaTe che. 15. zraddhAguNanI nirmaLa paryAya te samyagdarzana che. e vyAkhyA guNa ane paryAyano bheda samajavA mATe che. guNa trikALI zakti svarUpa hoya che ane paryAya dareka samaye samaye vyaktarUpe hoya che. guNathI kArya thatuM nathI, paryAyathI kArya thAya che. 16. samyagdarzana to navI pragaTatI paryAya che. eno jeNe nakAra karyo teNe kharekhara potAnI nirmaLa paryAya pragaTAvavAnA puruSArthano ja nakAra karyo che. 17. zAstromAM pAMca bhAvonuM varNana karatAM aupazamika, kSAyika ane kSAyopamika bhAvanA bhedamAM samyagdarzanane gaNAvyuM che. e aupazamikAdi bhAvo to paryAyarUpa che, to pachI samyagdarzana paNa paryAyarUpa ja che. 18. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che. emAM samyagdarzana paNa mokSamArgapa ja che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mokSamArga te paryAya che. tevI ja samyagdarzana paNa paryAya che. 19. guNa hoya te trikALa hoya ane paryAya hoya te navI pragaTe. guNa navo pragaTe nahi, paNa paryAya pragaTe. samyagadarzana to navuM pragaTe che, tethI te guNa nathI paNa paryAya che. paryAyanuM lakSaNa utpAda-vyaya che. guNanuM lakSaNa dhruva che. zraddhALuNa dhruva che. zraddhAguNanI nirmaLa paryAya e samyagdarzana che. 20. jo ke nizcaya naya ane samyagdarzana e banne judA judA guNonA paryAya che to paNa banneno viSaya eka che - arthAt te banneno viSaya eka akhaMDa, zuddha, buddha caitanya svarUpa AtmA che, tene bIjA zabdomAM 'trikALI jJAyaka svarUpa" kahevAmAM Ave che. samyagdarzana koI paradravya, deva-guru-zAstra, nimitta, paryAya, guNabheda ke bhaMga vagerene svIkAratuM nathI, kema ke teno viSaya trikALI jJAyaka svarUpa AtmA ja che. tenA Azraye samyagdarzana pragaTe che. 5. AtmA pote samyagdarzana svarUpa che? huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM" e nirNaya karyA pachI teno pragaTa anubhava kevI rIte karavo ? nirNaya anusAra zraddhAnuM AcaraNa te anubhava che. pragaTa anubhava karavA mATe para tarapha vaLatA bhAva je mati ane zrutajJAna temane sva tarapha ekAgra karavA, je jJAna paramAM vikalpa karIne aTake che te ja jJAnane tyAMthI khaseDIne svabhAvamAM vALavuM. mati ane zrutajJAnanA je bhAva che te to jJAnamAM ja rahe che, paraMtu pahelA je bhAvo para tarapha vaLatAM, have tene Atmasanmukha karatAM svabhAvanuM lakSa thAya che. AtmAnA svabhAvamAM ekAgra thavAnA A kramasara pagathiyAM che. puruSArtha vaDe ekalA jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA pachI je vikalponI vRttio uThe che te AkuLatA - AtmazAMtinI virodhanI che. mana saMbaMdhI aneka prakAranA vikalpo tene paNa maryAdAmAM lAvIne arthAt te vikalpone rokavAnA puruSArtha vaDe zrutajJAnane paNa Atmasanmukha karatAM zuddhAtmAno anubhava thAya che; A rIte mati ane zrutajJAnane Atmasanmukha karavA e ja samyagdarzana che. zrutajJAnane maryAdAmAM lAvIne, aMtasvabhAva sanmukha karIne, te jJAno dvArA eka jJAnasvabhAvane pakaDIne lakSamAM laIne), nirvikalpa thaIne, tatkALa nija rasathI ja pragaTa thatAM ja zuddhAtmAno anubhava karavo, te anubhava ja samyagdarzana ane samyajJAna che. A rIte anubhavamAM Avato zuddhAtmA kevo che? zuddhAtmA Adimadhya-aMta rahita trikALa ekarUpa che, temAM baMdha-mokSa nathI, te anAkuLatA svarUpa che, huM zuddha chuM ke azuddha chuM -evA vikalpathI thatI je AkuLatA tenAthI rahita che. lakSamAMthI puNya-pApano Azraya chUTIne ekalo AtmA ja anubhavarUpa che, kevaLa eka AtmAmAM puNya-pApanA koI bhAvo nathI. jANe ke AkhA vizva para tarato hoya eTale ke samasta vibhAvothI judo thaI gayo hoya tevo caitanya svabhAva chUTo akhaMDa pratibhAsamaya anubhavAya che. anaMta che eTale ke jenA svabhAvano kadI aMta nathI; puNya-pApa to aMtavALA che, jJAnasvarUpa anaMta ane vijJAnaghana che - ekalA jJAnano ja piMDa che. ekalA jJAnapiMDamAM rAga-dveSa jarA paNa nathI. rAgano ajJAnabhAve kartA hato paNa svabhAva bhAve rAgano kartA nathI. akhaMDa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 AtmasvabhAvano anubhava thatAM je je asthiratAnA vibhAvo hatA te badhAthI chUTIne jyAre A AtmA, vijJAnaghana eTale jemAM koI vikalpo praveza karI zake nahi, evA jJAnanA nibiDa piMDarUpa paramAtmA svarUpa AtmAne anubhave che tyAre te pote ja samyagdarzana svarUpa che. nizcaya ane vyavahAraH AmAM nizcaya-vyavahAra banne AvI jAya che. akhaMDa vijJAnaghana svarUpa jJAnasvabhAvI AtmAne nizcaya che ane pariNatine svabhAva sanmukha karavI te vyavahAra che. mati-zrutajJAnane sva tarapha vALavAnA puruSArtharUpI je paryAya che te vyavahAra che, ane akhaMDa AtmasvabhAva te nizcaya che. jyAre mati-zrutajJAnane sva tarapha vAvyAM ane AtmAno anubhava karyo te ja vakhate AtmA samyakapaNe dekhAya che - zraddhAya che. A samyagdarzana pragaTavA vakhatanI vAta che. samyagdarzana thatAM zu thAya? samyagdarzana thatAM svarasano apUrva AnaMda anubhavAya che. AtmAno sahaja AnaMdapragaTa thAya che. Atmika AnaMdano uchALo Ave che, aMtaramAM AtmazAMtinuM vedanA thAya che. AtmAnuM sukha aMtaramAM che te anubhavamAM Ave che; e apUrva sukhano rasto samyagdarzana ja che. huM bhagavAna AtmA caitanya svarUpa chuM -ema je nirvikalpa zAMtarasa anubhavAya che te ja zuddhAtmA athavA samyagdarzana tathA samyajJAna che. ahIM to samyagdarzana ane AtmA banne abheda lIdhAM che. AtmA pote samyagdarzana svarUpa che. 6. samakita viSe zAstramAM vividharUpe nirupaNa karela cheH samyatvanI vyAkhyA mukhyatve be prakAre che (1) nizcayathI (2) vyavahArathI. nizcaya (paramArtha)H AtmAnI sAcI oLakhANa thaI teno anubhava thAya e ja paramArtha samyakatva. AtmAnA zraddhA guNanI nirmaLa pariNatine ja samyagdarzana kahe che. vyavahAra : 1. pAMca astikAya, cha dravyo tathA jIva-pugalanA saMyogI pariNAmothI utpanna Asava, baMdha, puSya, pApa, saMvara, nirjarA ane mokSa e rIte nava padArthonA vikalparUpa vyavahAra samyakatva che. 2. jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvonI jema che tema yathArtha aTaLa zraddhA karavI te vyavahAra samyagdarzana che. 3. sadgurunA vacanonuM sAMbhaLavuM, te vacanono vicAra karavo, tenI pratIti karavI, sat deva, sat guru, sat zAstranI sAcI zraddhA karavI tene vyavahAra samakita kahevAmAM Ave che. 4. "huM jJAna-AnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' evuM sva-paranuM bhedajJAna karI tenI zraddhA karavI te paNa vyavahAra samyakatva che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. AtmAnI zraddhA karavI. 6. darzana mohanIyanI traNa prakRtti 1) samyakatva mohanIya 2) mizra mohanIya 3) mithyAtva mohanIya ane cAritra mohanIyanA anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha - e darzana saptaka eTale ke mohanIya karmanI sAta prakRttionA upazama, kSayopazama athavA kSayathI prApta zraddhAguNanI nirmaLa pariNati. pra. zuM vyavahAra samyagdarzana nizcaya samyagdarzananuM sAdhaka che? u.: prathama nizcaya samyagdarzana pragaTa thAya tyAre vikalpapUrvaka vyavahAra samyagdarzanano abhAva thAya che. tethI te vyavahAra samyagdarzana kharekhara nizcaya samyagdarzananuM sAdhaka nathI, to paNa tene bhUtanaigamanathI sAdhaka kahevAmAM Ave che, eTale ke pUrve je vyavahAra samyagdarzana hatuM te nizcaya samyagdarzana pragaTa thatI vakhate abhAvarUpa thAya che, tethI jyAre teno abhAva thAya che tyAre pUrvanI vikalpa sahitanI zraddhAne vyavahAra samyagdarzana kahevAmAM Ave che. A rIte vyavahAra samyagdarzana te nizcaya samyagdarzananuM kAraNa nathI, paNa teno abhAva te kAraNa che. vyavahArAbhAsa samyagdarzanane koI vAra vyavahAra samyagdarzana paNa kahevAmAM Ave che. dravyaliMgI munine AtmajJAna zunya AgamajJAna, tattvArtha zraddhAna ane saMyamabhAvanI ekatA paNa kAryakArI nathI. 'jene sva-paranuM yathArtha zraddhAna nathI paNa vItarAge kahelA deva, guru ane dharma e traNene mAne che tathA anya matamAM kahelAM devAditathI tattvadine mAne nahi - to evA kevaLa vyavahAra samyakatva vaDe te nizcaya samyakatvI nAma pAme nahi.' tene gRhIta mithyAtva TaLyuM che e apekSAe vyavahAra samyatva thayuM che ema kahevAya che, paNa tene agRhIta mithyAdarzana che mATe kharI rIte tene vyavahArAbhAsa samagdarzana che. | mithyAdaSTi jIvane deva-guru-zAstra(dharmAdinuM) zraddhAno AbhAsa mAtra hoya che, tenA zraddhAnamAMthI viparIta abhinivezano abhAva thayo nathI, vaLI tene vyavahAra samyakatva AbhAsamAtra che tethI tene java-guru-dharma, nava tattvAdinuM zraddhAna che te viparItAbhiniveza abhAva mATe kAraNa na thayuM; ane kArAga thayAM vinA temAM samyagdarzanano upacAra saMbhavato nathI; tethI tene vyavahAra samyagdarzana paNa saMbhavatuM nathI, tene vyavahAra samyakatva mAtra nAma nikSepathI kahevAmAM Ave che. sAcA deva-guru-zAstranuM zraddhAna vyavahAra samyagdarzana che : samatvanI prApti mATe deva-guru-zAstranuM yathArtha jJAna ane tenA svarUpanuM yathArtha zraddhAna hovA joIe. 1. deva: je vItarAga ane sarvajJa che te ja sAcA deva che. arihaMta ane siddha bhagavAna sAcA deva che. jemanA rAga-dveSAdi-mohAdi kSaya thaI gayA che te vItarAga che, alokAkAza sahita cha dravyonA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudAyarUpa samasta lokane je bhUta-vartamAna-bhaviSyanA samasta anaMtAnaMta paryAyo sahita yugapat jeo jANe che te sarvajJa che. je kharekhara ahaMtane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che te AtmAne paNa jANe che ane teno moha avazya nAza pAme che." arihaMta devanA pragaTa zuddha svarUpamAM ane svabhAva pariNatithI, nizcaya nathI, ApaNA AtmAmAM bhinnatA nathI. tethI arihaMtanA dravya-guNa-paryAyane jANe, tenI zuddhatA manathI vicAre, pachI potAnA dravya-guNa-paryAyane bhedapUrvaka jANe, vicAre, tyAra bAda bhedano vikalpa paNa choDI de, aMtaraMga svarUpamAM sthira thAya, nirvikalpadazA utpanna thAya eTale samyagdarzana pragaTe. 2. guru samyagdarzana-jJAna-cAritra dvArA jeo mahAna thayA che teo guru che. bAhyAMtara ane atyaMtara nirgatha AcArya, upAdhyAya ane sAdhu - bhAvaliMgI nagna digubara muni - jeo saMvara-nirjarAyukta banIne mokSa prAptinA puruSArthI banelA che. teo paradravyamAM ahaM buddhi karatA nathI ane potAnA jJAnAdi svabhAvane ja potAno mAne che. teo paradravyamAM iSTa-aniSTa buddhi karatA nathI. paMca parameSThImAM jenuM sthAna che teo sAcA guru che. cha-sAtame guNasthAne birAjatA muni bhagavaMto ja AtmajJAna pamADavAmAM nimittabhUta bane che. teo svarUpanA jJAtA che, zuddhopayoga vaDe potAnA AtmAne anubhavI rahyA che, svasvarUpane vede che evA nirgatha muni bhagavaMto sAcA guru che. cothe-pAMcame guNasthAne rahelAM AtmajJAnI puruSo paNa AtmAnuM svarUpa pamADavAmAM nimittarUpa hovAthI temane paNa upakArI guru gaNI zakAya, Atmasiddhi zAstramAM sadgurunA lakSaNa A pramANe batADavAmAM AvyA che. AtmajJAna, samadarzitA, vicare udaya prayoga; apUrva vANI, paramathuta, sadguru lakSaNa yoga." 1) AtmajJAna sahita che eTale samyagdaSTi che. 2) samadarzI eTale iSTa-aniSTa buddhirahita, mamatva rahita. 3) dravya-kSetra-kALa-bhAvanA pratibaMdha rahitapaNe udayAnusAra vicare che. 4) temanI vANI haMmezA jJAnamaya - apUrva ja hoya che. 5) zrutajJAnanA parama abhyAsI che. 3. zAstra : je mokSamArgano prakAza kare che te ja sanzAstra che. mokSamArga to eka vItarAgabhAva ja che. mATe je zAstromAM vItarAgabhAvonuM prayojana pragaTa karyuM hoya te ja sanzAstra che. sAkSAta kevaLI bhagavaMtonI divyadhvani sAMbhaLIne tathA temAMthI agamya artha paNa jANIne taddAnusAra cAra jJAnanA dhAraka zrI gaNadhara deva zAstronI gUMthaNI - racanA kare che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 pachI AcArya bhagavaMto e jJAnane potAnA nivaibhava vaDe anubhava pramANathI paramAgamonI racanA karI gayA che. evA sat zAstronuM avagAhana karI, temAM batAvela vastunuM yathArtha svarUpa jANI, tenI zraddhA karavAthI potAnA zuddha AtmAnuM svarUpa samajAya che. ane tenI bhAvanA vaDe samyagdarzananI saMprApti thAya che. AvI rIte kudeva-kuguru-kuzAstranI zraddhA choDIne sAcA deva-guru-zAstranI zraddhAne vyavahAra samyagdarzana kahevAmAM Avela che. 8. tatvArdha zraddhAnanuM sacanam (samyagdarzananuM lakSaNa) artha : tatva(vastu)nA svarUpa sahita artha - jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. TIkAH 1. tattvonI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. 'artha eTale dravya-guNa-paryAya; 'tattva' eTale teno bhAva - svarUpanuM svarUpa(bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna te samyagdarzana che. 2. samyagdarzana lakSya ane tattvArtha zraddhA tenuM lakSaNa che. 3. koI jIvane 'A jANapaNuM che, A zveta varNa che' ityAdi pratIti to hoya, paraMtu darzana-jJAna AtmAno svabhAva che ane huM AtmA chuM tathA pudgala mArAthI bhinna(judo) padArtha che, evuM zraddhAna na hoya to upara kahelA mAtra bhAva'nuM zraddhAna jarA paNa kAryakArI nathI. 'huM AtmA chuM' evuM zraddhAna karyuM, paNa AtmAnuM jevuM svarUpa che tevuM zraddhAna karyuM nahi, to "bhAva"nA zraddhAna vinA AtmAnuM zraddhAna kharuM nathI, mATe tattva ane tenA artha'nuM zraddhAna hoya te ja kAryakArI che. 4. jIvAdine jema tatva' kahevAmAM Ave che tema artha" paNa kahevAmAM Ave che; je tattva che te ja artha che. ane tenuM zraddhAna te samyagdarzana che. je padArtha jema avasthita che tema tenuM hovuM te 'tattva che. ane 'artha' kahetAM nizcaya karIe te artha che. tethI tattvasvarUpano je nizcaya te tattvArtha che. tattvArthanI zravA te samyagdarzana che. ' 5. viparIta abhiniveza(UMdhA abhiprAya) rahita jIvAdinuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. samyagdarzanamAM viparIta mAnyatA hotI nathI, ema batAvavA mATe 'darzana pahelAM 'samyaka pada vAparyuM che. jIva, ajIva, AsTava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvo che. 6. nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che, abheda daSTimAM AtmA te ja samyagdarzana che. 7. 'tatva' zabdano marma 'tattva' zabdano artha 'tapaNuM-tepaNuM thAya che. dareka vastune tattvane svarUpathI tatapaNuM che ane pararUpathI atANuM che. jIva vastu hovAthI tene potAnA svarUpathI tapaNuM che ane paranA svarUpathI atapaNuM che. jIva caitanya svarUpa hovAthI te jJAtA che ane anya sarva Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 vastuo zeya che, tethI jIva bIjA sarva padArthothI taddana bhinna che. jIva potAthI tata hovAthI tenuM jJAna tene potAthI thAya che; jIva parathI atat hovAthI tene parathI jJAna thaI zake nahi 'ghaDAnuM jJAna ghaDAne AdhAre thAya che' ema keTalAka jIvo mAne che paNa te bhUla che. jJAna jIvanuM svarUpa hovAthI te jJAna potAthI tat che ane parathI ata che. jIvane dareka samaye potAnI lAyakAta anusAra jJAnanI avasthA thAya che; paraNeya saMbaMdhI potAnuM jJAna thatI vakhate paraNeya hAjara hoya che, paNa te para vastuthI jIvane jJAna thAya che ema mAnanAre "jIvane tattva mAnyuM nathI. jo ghaDAthI ghaDa saMbaMdhI jJAna thatuM hoya to aNasamaju jIva hoya tenI pAse ghaDo hoya tyAre tene te ghaDAnuM jJAna thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI; mATe jJAna potAthI thAya che ema samajavuM. jIvane jo parathI jJAna thAya to jIva ane para eka tattva thaI jAya. paNa tema bane nahi. jIvAdi sAta tattvo je rUpe avasthita che, te tattvonI tevA ja svarUpe zraddhA karavI, anyathA zraddhAna karavI te samyagdarzana che. tattvArtha zraddhAnanI sAthe zuddhAtmAnuM zraddhAna paNa sAthe hoya ja che. tattvArtha zraddhAna sAthe zuddhAtmAnuM svarUpe jANIne bhUtArtha svabhAvanI sanmukha thaI zuddhAtmAnuM zraddhAna karyuM to ja sAta tattvone yathArtha svarUpa jANyA ema kahI zakAya. ekalA vyavahArathI sAta tattvone jANe paraMtu AtmAmAM pariNamana karI zuddhAtmAnA zraddhAnarUpa nizcaya samyakatva na pragaTAve to evA AtmAne kevaLa vyavahAra zraddhAthI samyagdaSTi kahevAya nahi. 9. sva-para bheda vijJAna ja samyagdarzana che : AtmA ane deha(rAga)no je bheda che tene te pramANe yathArtha jANavuM te bhedajJAna che. "sarvathA sarvathI bhinna eTale para dravyo ane para bhAvothI atyaMta bhinna evA trikALI dhruvane-svane jANI tenI nathArUpa zraddhA karavI, pratIta lAvavI te bhedavijJAna che. svarUpanA jJAna vaDe AtmAne sarve padArthonA dravya-guNa-paryAyothI ane anya sarva bhAvothI pRththaka ciMtavavo, bhAvavo te bheda vijJAna che. bhedavijJAnathI jJAyaka AtmA jJAyakapaNe prakAze che. e tmA, AtmA vaDe, AtmA mATe, AtmAmAM, AtmAnuM ja jJAna kare che, tyAre upayogAtmaka AtmAnubhUti pragaTe che. A badhuM bhedavijJAnathI bane che. svane svarUpe jANatAM e paNa jANavuM joIe ke AtmAmAM utpanna thatAM rAgAdi vibhAva bhAvo je Amrava-baMdharUpa che te paNa trikALI zuddha svarUpathI bhinna che. azuddha nizcaya nayathI e bhAvo vartamAna paryAyamAM utpanna thatAM hovA chatAM paNa te bhAvo AtmAnA zuddha svarUpamAM samAtA nathI, nimittanA lakSe utpanna thAya che ane pachI laya pAme che tethI AtmA sAthe temano avinAbhAvI saMbaMdha nathI. pra.jJAchINIthI jJAna ane rogano bheda karavo e bhedavijJAna che. tattvaciMtanamAM bhedajJAna ane AtmAnubhUti garbhita che. je je AtmAo mukta thayA che, siddha, buddha thayA che te sarve bhedavijJAnanI kaLAnI pravINatAthI ja thayA che ane jemaNe bhedajJAna karyuM nathI e saghaLA saMsAramAM ja rajhaLyA kare che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8O "jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNa kALa drayabhAva." jeno jA gavAno svabhAva nathI te jaDa, ane sadAya jJAna karavAnA svabhAvavALo AtmA, te banneno kevaLa bhinna svabhAva che. mATe he bhavya ! tuM tArA svarUpane oLakhIne bhedajJAnathI samyagdarzana prApta karavAnI bhAvanA niraMtara kara. 10 AtmazraddhAne ja samyagdarzana che : vyavahAra ane nizcaya nayanA banne paDakhAMthI AtmavastunuM yathArtha svarUpa jANI, tattvano yathArtha nirNaya karI, nikAya nayane avalaMbI eka mArI zuddha cetanA (jJAyaka sattA) ja upAdeya che ema baLavAna maulika nirNaya karI bhedajJAna dvArA nayAtikrAnta banI nirvikalpa upayogamAM potAnI svarUpa sattAnuM sva saMvedana, anubhava thatAM je zraddhAguNanI nirmaLa paryAya pragaTa thAya che te nizcaya samyagdarzana che. svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che ema jo jIva pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyagdarzanane prApta thAya, samyagdarzanane prApta thaI sva svabhAvarUpa mokSane pAme. lo mAM badhA ja dravyo eka akhaMDita dhArApravAha pramANe, potAnA dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM rahIne satata pariNamI rahyA che. e pariNamana (1) svataMtra (2) kramabaddha ane (3) potAnI upAdAnanI yogyatA pramANe thAya che ane temAM koI paNa paradravya dakhalagIrI karI zakatuM nathI evA vastusvabhAvanuM yathArtha jJAna thatAM ane te ema ja che evI pratIti yathArtha zraddhA thatAM nija AtmAnuM paNa e ja pramANe zraddhAna karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. akhaMDa trikALI caitanya dhruva Atmatattva che, te eka ja dRSTino viSaya che. teno Azraya karatAM, temAM lIna thatAM, enI sanmukha thatAM vartamAna jJAnanI paryAya emAM abhedarUpe pariNamI jAya che tyAre AtmAnubhUti thAya che - tene samyagdarzana kahe che. svabhAva sanmukha thavAthI ane temAM ekAgra thavAthI ekI sAthe anaMta guNonuM nirmaLa pariNamana zarU thAya che. AvA sva saMvedana vaDe AtmAno aciMtya vaibhava khulI jAya che. AtmAnuM zuddha zraddhAna ja samyakatva che. 11 AtmAnubhUti : samyakatvanI saMprApti mATe aMtara-tattvonmukhI sthiti thavI Avazyaka che. samyagdarzananI prApti mATe AtmAnubhUti anivArya zarata che. AtmAnubhUtine svAnubhUti paNa kahe che. potAnA AtmAnI anubhUti ja svAnubhUti che. vedanapUrvaka jANakArI anubhUti che. eka mAtra nija AtmAno anubhava karavo e ja sArabhUta che. eka samaya pUratA anubhavathI dharmanI zarUAta thAya che ane jo e upayoga beghaDI sudhI AtmAmAM sthira rahI jAya to kevaLajJAnanI dazA pragaTa thatAM, enI pUrNatAmAM dharmanI pUrNatA thAya che. arthAt anaMta AtmalInatAnI dazA ja dharmanI pUrNatA che. A mAnubhUti e ja Atmadharma che. aMtara-sanmukha vRtti vaDe Atma sAkSAtkAra avasthAnuM nAma ja Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 AtmAnubhUti che. vartamAna jJAnanI paryAyane paralakSyathI haTAvI - svatattvamAM lagAvI devuM ane eka samayanI sthiratA e ja AtmAnubhUti che. akhaMDa trikALI caitanya dhruva Atmatattva che, te eka ja daSTino viSaya che. teno Azraya karatAM AtmAnubhUti pragaTa thAya che ke jene dharma kahevAmAM Ave che. samyagdarzana svAzrayathI udbhavelA nirmaLa pariNAmo che. asaMkhyAta pradezI AtmA anaMta guNo yukta che. ekeka guNamAM anaMta sAmarthya bhareluM che. evA adbhUta vaibhavavALA AtmAno mahimA Ave, pramoda Ave, paricaya thAya, pritI thAya, tenI pravRtti thAya to tenI prApti thayA vagara na rahe. jyAre pariNati svAzraya tarapha jhUke, tenI tarapha lInatA thAya, trikALI dhruvanI sanmukhatAthI arthAt jJAnasvabhAvI AtmA sAthe saMdhi karatAM, Atma sanmukha thatAM e jJAnanI paryAya trikALI sAthe abheda rIte pariNamI jAya, tenA jevuM sAmarthya emAM utpanna thAya, AtmAno anubhava thaI jAya che. svabhAva sanmukha thavAthI, temAM ja ekAgra thavAthI eka sAthe anaMta guNonuM nirmaLa pariNamana zarU thAya che. AvA sva saMvedana vaDe AtmAno aciMtya vaibhava khulI jAya che. Atmavastu vikalpanA viSaya rahita sUkSma avyakatavya che. jJAyaka AtmA nirvikalpa dhyAnano viSaya che. nirvikalpatA e dhyAnanIanubhavanI dazA che. AvI AtmAnubhUti sAthe ja samyagdarzana prakAze che. vastu vicArata dhyAvatai, mana pAvai vishraam| rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nAma // Atma padArthano vicAra ane dhyAna karavAthI cittane je zAMti maLe che tathA Atmika rasano AsvAda karavAthI je AnaMda maLe che tene ja anubhava kahe che. __ anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rskuup| __anubhava mAraga mokhakau, anubhava mokha sarupa // anubhava ciMtAmaNi (manovAMchita padArtha ApanAra) ratna che, zAMti rasano kUvo che, mokSano mArga che ane mokSa svarUpa che. "upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtaramukha avalokatAM vilaya thatAM nahi vAra." mohanA vikalpathI, A saghaLo saMsAra bhramamAM Ubho thayo che; ane jevI daSTi aMdara gaI, nirvikalpatA AvI, saMsArano vilaya thatAM vAra lAgatI nathI. akartApaNuM ane jJAtApaNuM e jainadarzananuM hRdaya che. 'huM kartA nathI mAtra jJAtA daSTA chuM'. 'jANanAro jaNAya che, kharekhara para jaNAtuM nathI.' jANanAro jaNAya che, yathAyogya thAya che." AvuM bhAna ane zraddhAna thatAM AtmAnubhUti thAya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 12 Atmasiddhi zAstramAM samakitanuM svarUpa : Atmasiddhi zAstra gAthA 108 thI 111mAM jaNAve che : "kayAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhAve kheda aMtaradayA, te kahIe jijJAsa." -108. krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAya jenA pAtaLA paDyA che, A saMsAra duHkhathI jene eka ja icchA, chuTavAnI, che, saMsAranA bhogo pratye jene udAsInatA varte che, bhavano jene kheda che, temaja sarva prANIo pratye aMtarathI dayA varte che, te jIvane mokSamArgano jijJAsu arthAt mArga pAmavA mATe yogya kahIe chIe. te jijJAsu jIvane, thAya sadguru bodha; to pAme samakitane, varte aMtara zodha." -109 je jijJAsu jIvane sadgurunA bodhanA nimittathI, jo ruci thatAM ane aMtara avalokana karatAM AtmAnuM zraddhAna thAya che. mata darzana AgrahatajI, varte sadguru lakSa; lahe zuddha samakita che, jemAM bhedana pakSa." - 110 badhA jamata ane mAnyatAo, AgrahatajI je sadgurunI AjJA pramANe varte che, te zuddha samakitane pAme che. varte nija svabhAvano, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nijabhAvamAM, paramArthe samakita." - 111 AtmasvabhAvamAM ekAgra thatAM jyAM anubhava, lakSa ane pratIti varte che tathA potAnA bhAvamAM ja, svabhAvamAM ja vRtti vahe che, AtmAnubhUti thatAM paramArthathI tene ja samakita kahevAmAM Ave che. A rIte vyavahArathI ane nizcayathI samakitanI judI judI rIte traNa prakAre vyAkhyA karI che e samajavA jevI che. 1) Ama puruSanA vacananI pratItirUpa, AtmAnI apUrva rucirUpa, svachaMda - nirodhapaNe, Ama puruSanI bhaktirUpa e prathama prakAranuM samakita kahyuM che. 2) parama thathI spaSTa anubhavAze pratIti e samakitano bIjo prakAra che. A banne vyavahAra samakita che. 3) nirvikalpa paramArtha anubhava te samakitano trIjo prakAra che, A nizcaya samakita che. . paheluM samakita bIjA samakitanuM kAraNa che ane bIju samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakita vItarAga puruSe mAnya rAkhyA che. traNe samakita upAsavA yogya che, satkAra karavA yogya che, bhakti karavA yogya che. A traNe samakita pAmyAthI jIva vadhAremAM vadhAre paMdara bhave mokSa pAme. jaghanya te bhave paNa mokSa thAya. samakita pAmyA pachI vadhAremAM vadhAre ardhapudgala parAvartana saMsAra hoya. 1) "AmA' je padArthane tIrthakare jevo kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja . pariNAme AtmA sAkSAta bhAse tyAre tene paramArtha samyakatva che evo zrI tIrthaMkarano abhiprAya che. 2) evuM svarUpa jene bhAsyuM che tevA puruSano viSe niSkAma zraddhA che jene, tene bIjarUpa samyakatva che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 3) tevA puruSanI niSkAma bhakti AbAdhAe prApta thAya, evA guNo je jIvamAM hoya te jIva mArgAnusArI hoya ema jina kahe che. uparanI bAbatono vicAra karatAM AtmA sAkSAt bhAse eTale vedanamAM, anubhavamAM Ave te paramArthanizcaya samakita che. 13 jaina AgamomAM samakitanuM svarUpa kevaLI bhagavaMto dvArA jIvane AtmasvarUpa ane sukhanI prAptino upAya judI judI rIte samajAvavAmAM Avyo che. jaina AgamonA mukhya cAra prakAra che. 1) prathamAnuyoga 2) karaNAnuyoga 3) caraNAnuyoga 4) dravyAnuyoga. A anuyogomAM vibhinna daSTikoNathI samyagdarzananA svarUpanI carcA karela che. 1) prathamAnuyogamAM uttama puruSonA jIvanacaritranuM Alekhana che. emanA jIvanamAM dharmanI zarUAta kema ane kyAre thaI e mukhyatAthI emanA AgaLanA bhavono vistArapUrvaka varNana che. emAM deva-guruzAstranA nimittanI mukhyatA batAvI che ane temAM paNa sAcA upadezanuM mahattva batAvela che. jIvane samyakatva thavAmAM arihaMtanI divyadhvani ja mukhya nimitta che. pAMca labdhiomAM jIvane dezanA labdhi prApta thAya, sadguruno bodha suhAya enI mukhyatAthI vAta karela che. jIvane bodha drArA vastunuM yathArtha svarUpa" batADI enI Ama puruSo pratye sAcI zraddhA prathama karAvavAmAM Ave che caraNAnuyogamAM samakitanA lakSaNo batAvI samyakatvanuM svarUpa batAvavAmAM Ave che. ATha mada rahita hoya che. 1) jAtimada 3) kuLa mada 5) zAstrajJAna mada 7) baLa mada 2) aizvarya mada 4) rUpa mada 6) tapa mada 8) vijJAna mada sAta bhaya rahita hoya che. 1) A lokamAM AjIvIkAdino nAza 4) roga thatAM vedanAno bhaya 7) apayazano bhaya 2) paralokamAM kaI gati thaze 5) ArakSAno bhaya 3) mRtyuno bhaya 6) aguptatAno bhaya te uparAMta pAtratA ane samyaka sanmukha jIvanI dazAnuM varNana karI samyagdarzanamAM kema nimitta che e batAvavAmAM AvyuM che. samyagdaSTi ATha guNo sahita hoya che. ' 1) niHzaMkita aMga 3) nirvicikatsA aMga 5) upagUhana aMga 7) vAtsalya aMga 2) niHkAMkSIta aMga 4) amUDhadaSTi aMga 6) sthitikaraNa aMga 8) prabhAvanA aMga. AvI rIte pAtratAnI agatyatA batAvavAmAM Ave che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) karaNAnuyogamAM karmano siddhAMta samajAvavAmAM Ave che. mohanIya karma- ane emAM paNa darzana mohanIyanuM svarUpa batAvI samyagdarzananI vyAkhyA karelI che. mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samyakatva mohanIya e darzana mohanIyanI traNa prakRti temaja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra cAritra mohanIyanI prakRtti ema sAta prakRttionA upazama, kSayopazama ane kSayartha thavAvALI zraddhAguNanI svAbhAvika nirmaLa pariNatine samyagdarzana kahyuM che. 4) dravyAnuyogamAM mukhyatve dravya-guNa-paryAya, sAta tattvonuM yathArtha svarUpa, jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa e badhAnuM svarUpa batADI e sUtra ApavAmAM AvyuM che, 'tasvArtha zraddhAnam samyagdarzanam" ema tattvonI yathArtha zraddhAne samyagdarzana kahevAmAM AvyuM che. paramArtha samakitamAM - AtmAnubhUtimAM - dravyAnuyoganI mukhyatA che. dravyAnuyogamAM jevuM vastunuM svarUpa che evuM batAvI AtmAnuM zraddhAna karAvavAmAM Ave che. bhedajJAna karAvavAnI mukhyatAthI dravyAnuyogamAM upadeza che. 1. sAca deva-guru-zAstranuM yathArtha zraddhAna e caraNAnuyoga - prathamAnuyogano viSaya che. 2. sAta tattvonI yathArtha zraddhA te karaNAnuyogano viSaya che. 3-4 sva-paranuM bhedajJAna tathA AtmAnuM zraddhAna e dravyAnuyogano viSaya che. 14 mokSamArga - mokSa prAptino upAya : mokSamArganI zarUAta samyagdarzanathI thAya che. samyagdarzana thatAM jJAna ane cAritrapaNe samyaka banI jAya che. samyagdarzana-samyajJAna-samyagvAritranI ekatAne mokSamArga kahyo che. mokSa prApti mATe A traNa nI che. tasvArtha sUtramAM prathama sUtramAM A vAta kahela che. savanajJAnavAritrALa mokSamArkaH '' artha : samyagdarzana, samyajJAna ane samyagvAritra e traNe maLIne mokSano mArga bane che arthAt mokSanI prAptino upAya che. 1. samyapha : A zabda prazaMsAvAcaka che, te yathArthapaNuM sUcave che. viparIta Adi doSono abhAva te 'sabhya che. darzana-zraddhA : 'Ama ja che - anyathA nathI' evo pratIti bhAva. samajJAna: saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha jJAna te samyagajJAna. saMzaya : "A pramANe che ke A pramANe che. evuM je paraspara viruddhatApUrvaka be prakAranuM jJAna tene saMzaya kahe che. saviparyayaH vastu svarUpathI viruddhatApUrvaka "Ama ja che" evuM ekarUpa jJAna tenuM nAma viparyaya che. anadhyavasAya: "kaMika che evo nirdhAra rahita vicAra tenuM nAma anadhyavasAya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 saphacAritraH ahIM 'samyaka padaajJAnapUrvakanA AcaraNanI nivRtti mATe vAparyo che. samyagdarzanajJAnapUrvaka AtmAmAM sthiratA te samyaka cAritra che. A traNe anukrame AtmAnA zraddhA, jJAna ane cAritra e guNonA zuddha paryAyo che. A traNenuM ekatva te mokSamArga che. mokSamArga eTale potAnA AtmAnI zuddhatAno paMtha-rasto-mArga upAya; tene svarUpamArga athavA kalyANamArga paNa kahevAya che. samyajJAna-samyagdarzana-samazyAritranI vyAkhyAH ' samajJAnaH sarva anya dravyathI bhinna, ekakSetrAvagAhapaNe rahelA zarIrathI paNa bhinna, evA jJAnadarzana upayoga lakSaNa saMpanna, caitanya camatkAra mAtra evA AtmAnuM sadgurunA upadezathI jJAna karavuM, evA svathI ekatva ane parathI vibhakta AtmAne yathA svarUpe jANavo tenuM nAma jJAna che. samyagdarzana je jJAna karIne ajara, amara, TaMkotkIrNa AtmAne dravyArthika nayathI jANyo, tenI zaMkAdi rahita zuddha-nirmaLa pratIti karI, zraddhA karI tene bhagavaMte darzana kahyuM che. jenuM bIjuM nAma samakita che. samyak cAritra: e AtmAnI pratIti-zraddhA AvI ane tene vizvanA samasta padArthothI bhinna ane kAMI paNa saMga-sparza-saMparka vinAno asaMga jANyo, te pramANe evo bhinna asaMga sthira svabhAva Upaje arthAt AtmA AtmabhAvamAM sthira thAya tenuM nAma bAhyaliMgAdinI apekSA vinAnuM bhAva cAritra che, nizcaya cAritra che. - A traNe samyajJAna-darzana-cAritranI abhedatAne ja nizcaya mokSamArga kahe che. mokSamArga parama nirapekSa che. nija paramAtma tattvanA samyaka zraddhAna-jJAna-anuSThAnarUpa zuddha ratnAtrayAtmaka parama nirapekSa hovAthI mokSamArga che ane te zuddha ratnatrayanuM phaLa nija zuddhAtmAnI prApti che. 15 satadharma ane samyagdarzana : kevaLI bhagavaMto dvArA prarUpAyelo dharma te mULamAM to eka ja prakAre che. paNa vizeSa prakAre tene samajAvavA mATe AcArya bhagavaMtoe cAra prakAre samajAvyo che. 1. vastuno svabhAva te dharma. 2. uttama kSamA, mAdava, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcanya, brahmacaryarUpI daza lakSaNI dharma. 3. samyagdarzana-samyajJAna-samyagvAritrayukta abheda pariNAma - ratnatrayukta dharma, 4. ahiMsA paramo dharma. dharmathI mokSa prApta thAya che. mokSanA abhilASI jIvone samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa dharmano Azraya levo joIe. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 he va ! prathama tAre dharma karavo che ke nahi te nakkI kara. jo dharma karavo hoya to 'paranA Azraye mAro dharma nathI' evI zraddhA dvArA parAzraya upara abhiprAyamAM prathama kApa mUka. parathI je je potAmAM thatuM mAnyuM che te te mAnyatAne sAcA bhAna vaDe bALI nAkha. jema sAta(puNya-pApa sahita nava) tattvone jANIne temAMthI jIvano ja Azraya karavo bhUtArtha che, tema adhigamanA upAyo je pramANa, naya, nikSepa che tene jANI, temAMthI eka jIvano ja Azraya karavo bhUtArtha che ane te ja samyagdarzana che ema samajavuM. samyagdarzana te zraddhA guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI zuddha caitanyabhAva che. samyajJAna te jJAna guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI caitanyabhAva tathA vartamAna paryAya e banne che. samyakcAritra te cAritra guNano zuddha paryAya che, tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddhadazArUpa kAryane utpanna karavuM te che dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane paravastunA dravya-kSetra-kALabhAve te varatu nathI, tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake - ema jANavuM te kharI nIti che. jinendradeve kaheluM anekAnta svarUpa, pramANa ane nizcaya-vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je satpuruSo anekAnta sAthe susaMgata dRSTi vaDe anekAntamaya vastusthitine dekhe che teo syAdvAdanI zuddhine pAmIne-jANIne eTale ke dinezvaranA mArgane - nyAyane nahi ullaMghatA thakA jJAnasvarUpa thAya che. samasta sAcI vidyAnA mULarUpa potAnA bhagavAna AtmAnA svabhAvane prApta thavuM, AtmAnA svabhAvanI bhAvanAmAM joDAvuM ane AtmasvabhAvamAM sthiratA vadhAravI te samyak anekAnta dRSTi che. mithyA ekAMta daSTine vItarAga bhagavAna parigraha kahe che, ane te samyak anekAnta daSTi vaDe dUra thaI zake che. jijJAsu jIvoe jIvAdi dravyo tathA tattvone pichANavAM; tyAgavA yogya evAM mithyAtva-rAgAdi tathA grahaNa karavA yogya evA samyagdarzanAdikanuM svarUpa oLakhavuM, pramANa-nayo vaDe tattvajJAna prApta karavuM tathA nirdeza, svAmItva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna vaDe ane sat, saMkhyA, kSetra, sparzana, kALa, aMta, bhAva ane alpabahutva e ATha anuyoga dvArA temanA vizeSo jANavA. samyagdarzanAdi tathA tattva jANavAnA A upAya che. 56 samyagdarzananuM svarUpa : anaMtakALathI anaMta jIvo saMsAramAM rakhaDe che ane anaMtakALamAM anaMta jIvo samyagdarzana vaDe pUrNa svarUpanuM bhAna karIne mukti pAmyA che. jIvoe saMsArapakSa to anAdithI grahaNa karyo che; paraMtu siddhano pakSa kadI grahaNa karyo nathI. have siddhano pakSa karIne, potAnA siddha svarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAnA TANAM AvyA che ane teno prathama upAya eka mAtra samyagdarzana che. dharmanI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che. samyagdarzana arthAt svAnubhUti e ja dharmanuM paheluM pagathIyuM che, dharmano ekaDo che. zAzvata sukha prApta karavAno ekamAtra upAya che. e sivAya game teTalA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 vrata-tapa-pUjA-bhakti, dayA-dAna ke zAstrAbhyAsa kare te samyaka nAmane prApta thatAM nathI. pote koNa che? kevo che ne kevaDo che? pote potAthI ja kema rIsAI gayo che? ene manAvIne kema meLavI zakAya? te vAta sarvajJa vItarAgI devo sivAya bIjuM koI saMpUrNa jANatuM nathI. vItarAga mArga sivAya jIva bIjI koI rIte potAne meLavavA mathe to paNa te maLI zake tema nathI. sarvajJadevoe darzAvela jIvanuM svarUpa zuM che? te svarUpathI virUpa kema thayo che? ane kema karatAM svarUpa dazA sAdhe te jANI, temAM ekAgra thAya, tenI pratIti Ave tyAre sAcI samajaNa thAya. jJAnathI pote jevo ane jevaDo jANyo tevo ane teTalo zraddhAmAM pratItamAM-darzanamAM bhAse tyAre pote potAne pAmyo kahevAya. jJAna-darzananI paryAya ekatA sAdhI, dhruva dravyane bhaje cUme-sparze, tenI sAthe tAdAtya anubhave te samakita che - samyagdarzana che - svAnubhUti che. "rasa svAdata sukha upaje" enuM nAma anubhava. tArAthI vizeSa na thAya to paNa ochAmAM ochuM tuM samyagdarzana to avazya rAkhaje. AtmakalyANanuM mULa kAraNa samyagdarzana che. jIvane te lAMbo kALa saMsAramAM rahevA detuM nathI. jo enAthI tuM bhraSTa thaIza to koI rIte tAruM kalyANa thavAnuM nathI. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te pUrNa mokSamArga che. jo tArAthI cAritradazA pragaTana thaI zake to chevaTamAM chevaTa ATaluM - AtmasvabhAvanI yathArtha zraddhA to jarUra karaje. e zraddhA mAtrathI paNa avazya tAruM kalyANa thaze. koI ema mAne ke paryAyamAM rAga hoya tyAM sudhI rAga rahita svabhAvanI zraddhA kema thaI zake ? pahelAM rAga TaLI jAya pachI ja rAga rahita svabhAvanI zraddhA thAya. e rIte je jIva rAgane ja potAnuM svarUpa mAnIne samyaka zraddhA paNa karato nathI tene AcArya bhagavAna kahe che ke he jIva! tuM paryAya daSTithI rAgane tAruM svarUpa mAnI rahyo che paNa paryAyamAM rAga hovA chatAM tuM paryAya daSTi choDIne svabhAva dRSTithI jo to tane rAga rahita svarUpano anubhava thaze ja. je vakhate kSaNika paryAyamAM rAga che te ja vakhate rAga rahita trikALI svabhAva che, mATe paryAya daSTi choDIne tuM tArA rAga rahita svabhAvanI pratIti rAkhaje. e pratItinA jore paryAyamAMthI rAga alpakALe TaLI jaze. AtmArthInuM paheluM kartavya e che ke paryAyamAM rAga chUTI na zake to paNa mAruM svarUpa rAga rahita ja che evI zraddhA to avazya kare. tArAthI cAritra na thaI zake to paNa zraddhAmAM goTA vALIza nahi. tArA svabhAvane anyathA mAnIza nahi. pahelAM tuM koI paNa upAya - parama puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTa kara. jyAM sudhI samyagdarzananuM svarUpa na samajAya tyAM sudhI eno ja abhyAsa niraMtara karyA karavo. Atma svabhAvanI sAcI samajaNano prayatna karyA ja karavo. e ja saraLa ane sAco upAya che. svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che te jIvane kSaNe kSaNe mithyAtva bhAva maMda paDato jAya che. A caitanya camatkAra svarUpa bhagavAna AtmAnI vAta paNa je jIva prasanna cittathI sAMbhaLe che te jIva bhaviSyamAM thanArI muktinuM avazya bhAjana thAya che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna vagara game teTalo rAga ghaTADe ke tyAga kare paraMtu sAcI samajaNa vagara samyagdarzana thAya nahi. paraMtu vikAmAM ane jaDanI kriyAmAM kartutvano ahaMkAra karIne saMsAramArgamAM jIva durgatimAM dhasI paDaze. ajJa nIne anAdithI AtmA ane rAganA ekapaNAno vyAmoha che, bhrama che, gAMDapaNa che. A vyAmoha ja saMsAranuM mULa che. AtmA ane rAMganA judApaNAnuM samyajJAna te ja ekamAtra moha chedavAno upAya che. jJAnano upAya jJAna ja che. svabhAvanI rucipUrvaka svabhAvano abhyAsa karavo te ja svabhAvanuM jJAna pragaTavAno upAya che. tArAmAM puruSArtha karIne prajJAchINI vaDe bhedajJAna kara. "prajJA chINI paTakavI" eTale zuM? samajJAnane AtmAmAM ekAgra karavuM. A caitanyasvarUpa huM AtmA ane A para tarapha jatI lAgaNI te rAga - ema AtmA ane baMdhanI judApaNAnI sAMdha jANIne arthAt bannenA judA judA lakSaNa dvArA temane bhinna bhinna jANIne jJAnane caitanyasvabhAvI AtmAmAM ekAgra karatAM rAganuM lakSa chUTI jAya che - te ja prajJAchINI paTakavI" che. A samajyA vagara anya koI paNa upAya mukti mATeno nathI. caitanyanA jJAnamAM na samajAya evuM kAMI che ja nahi. na samajAya' e vAta jaDanA gharanI che. samajavuM e to AtmAno svabhAva che. "AtmAnI vAta na samajAya' ema kahenArane AtmAnI ruci ja nathI paNa jaDanI ruci che. muktino rasto eka samajJAna ja che ane saMsArano rasto paNa eka ajJAna ja che. mokSanuM mULa bhedajJAna ja che. rAga ane jJAna vacce abhedabuddhi(ekatva buddhi) che te mithyAjJAna che. jJAnIe prajJAchINI vaDe rAga ane jJAnane judA oLakhyA che te samyajJAna che. jJAna ja mokSano upAya che ane jJAna ja mokSa che. vikArI AtmAno bheda pADavo te ja vikAranA nAzano upAya che. rAganI kriyA mArA svabhAvamAM nathI ema svabhAva sAmarthyano samyajJAna vaDe svIkAra karyo tyAM vikArano jJAtA ja thaI gayo. AmAM svabhAvano anaMta puruSArtha che. zarIranI kriyA ane zubha rAgano ahaMkAra - vyavahAre kaho to puNya bhAva karyA che ane paramArthathI to teNe mithyAtva puSTa karIne pApa ja karyuM che. rAgamAtranuM avalaMbana choDIne svabhAvanA Azraye nirNaya ane anubhava karavo te ja samyagdaSTino dharma che. eka sekaMDa mAtranuM samyagdarzana anaMta janma-maraNano nAza karanAra che. samyagdarzana e ja mAnava jIvananuM mahA kartavya che. prabhu! tuM siddha cho, svataMtra cho, paripUrNa cho, vItarAga cho! paNa tane tArA svarUpanI khabara nathI. eno mahimA tane Avyo nathI. bhAI ! eka vAra badhAyanuM lakSa choDIne tArA sva gharamAM to jo ! zAMti to tArA sva gharamAM ja bharI che. tuM bhagavAna AtmA jJAnAnaMda svarUpa cho ! potAnuM AtmasvarUpa samajavuM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 sugama che. anAdithI svarUpanA ana-abhyAsane kAraNe te agharuM lAge che. paraMtu jo yathArtha ruci karIne samajavA mAMge to potAnuM svarUpa samajavuM saheluM che. he prabhu! tArA prabhutvanI ekavAra hA to pADa! 17 paramArtha mokSanuM kAraNa "jIvAdinuM zraddhAna samakita, jJAna temanuM jJAna che; rAgAdi-varjana caraNa che, A ja mukti paMtha che." -rAmayasAra 155 gAthArtha: jIvAdi padArthonuM zraddhAna samyakatva che, te jIvAdi padArthono adhigama jJAna che ane rAgAdino tyAga cAritra che, A ja mokSano mArga che. TIkAH mokSanuM kAraNa kharekhara samyagdarzana-jJAna-cAritra che. temAM samyagdarzana to jIvAdi padArthonA zraddhAna svabhAve jJAnanuM thayuM - pariNamavuM te che; jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM thayuM - pariNamavuM te jJAna che; rAgAdinA tyAgasvabhAve jJAnanuM thayuM - pariNamavuM te cAritra che. tethI e rIte ema phalIta thayuM ke samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNe ekaluM jJAnanuM bhavana (pariNamana) ja che, mATe jJAna ja paramArthanuM mokSa kAraNa che. bhAvArtha AtmAnuM asAdhAraNa svarUpa jJAna ja che. tethI, "samyagdarzana-jJAna-cAritra' e traNeya svarUpe jJAna ja pariName che. ema kahIne jJAnane ja mokSanuM kAraNa kahyuM che. jJAna che te abheda vivakSAmAM AtmA ja che. vizeSa pravacanaH vItarAga svabhAve AtmAnuM bhavana-pariNamana thAya te dharma che. jIvAdi padArthonA zraddhAna svabhAve AtmAnuM thayuM - pariNamavuM te samakita che. bhagavAna AtmA anaMta jJAna ane AnaMdano sAgara che. tenA zraddhAnapaNe je aMtaramAM tadrupa pariNamana thAya te samakita che. huM sadAya vItarAga svarUpa ja chuM' A je paryAyamAM rAga che e kAMI mArI cIja nathI, Avo je pratIti bhAva te samakita che. AvuM je nirmaLa jJAna te samyajJAna che ane zuddha svarUpanA Azraye je rAgano abhAva te vItarAgI cAritra che. zubhAzubha rAgathI rahita bhagavAna AtmA ekalo zuddha caitanya ghana svarUpa che. enuM potAnA zraddhAna svabhAve je nirmaLa vItarAgI pariNamana thAya te samyagdarzana che. samyagdarzana to zuddha caitanyasvarUpa AtmAnA aMtaraMga zraddhAnanA rAga rahita pariNamanarUpa che. sarvathA sarvathI judo pote jIva jJAyaka tattva che, e puNyapApa Adi sarvathI lakSa choDIne bhagavAna jJAyakanA zraddhAnapaNe thavuM - pariNamavuM te samyagdarzana che. je jJAyakanI anubhUtinA pariNAme thatAM atIndriya AnaMdano svAda Ave ane AtmAnA AnaMdanuM dhAma prabhu Avo ja che evo pratItino bhAva Upaje te samyagdarzana che. A dharmanuM paheluM pagathiyuM che. jIvAdinuM zraddhAna samakita ema je kahyuM tyAM A ekendriyAdi jIva che ane A ghaTapaTa ajIva che evI zraddhAnI vAta nathI. paraMtu jIva jJAyakabhAve vItarAga svabhAve che ane rAga svabhAve - karma svabhAve nathI evI svabhAva-vibhAvanI bhinnatAnA zraddhAnarUpa jevItarAgI pariNati thavIte samakina che. vItarAga Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpI AtmA svarUpanA zraddhAnarUpa vItarAga pariNatie pariName tene samyagdarzana karyuM che. bahu sUkSma vAta che bhAI! 'jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM pariNamavuM te jJAna che.' A zAstranuM jJAna che te jJAna ema nahi. e to paralakSI jJAna che. ahIM to AtmAnA jJAnanuM aMtaramAM svasaMvedanarUpe, svanA pratyakSa jJAnapaNe thavuM tene jJAna kahe che. A to sadA jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmA potAnA svarUpanA jJAnarUpe thaI pariName ene jJAna kahe che ane e vItarAgI paryAya che. jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM eTale AtmAnuM thayuM - pariNamavuM arthAt jJAnanI paryAyanuM eka jJAyakanA lakSe jJAnarUpe pariNamavuM ene samyajJAna kahe che. jJAnanI paryAyamAM jJAyaka AtmA jaNAya che. jJAnInuM lakSa -daSTi jJAyaka upara che tethI tenuM jJAna samyajJAna che. jJAnasvabhAvanA lakSe pariNamatuM jJAna te jJAna che. caitanyanuM caitanyasvabhAve thavuM - pariNamavuM ene jJAna kahyuM che. puSya ane pApa e beyane choDI aMtaramAM sthiratA kare enuM nAma cAritra che. vItarAga svarUpe jIva che ane evuM vItarAgabhAve pariNamavuM te dharma che, cAritra che. paMca mahAvratanA pariNAma, 28 mULa guNanA pAlanano vikalpa ityAdi che te rAga che. avrata te pApa che, vrata che te puNya che, bemAMthI ekeya dharma nathI. e beyanA tyAgasvabhAve jJAnanuM eTale AtmAnuM thayuM - pariNamavuM te dharma che. AtmA jJAnasvabhAve aMtaraekAgra thaI jyAM pariName che tyAM saheje rAgarUpe thato nathI; e rAganA abhAvarUpa pariNamana te samyaccAretra che. svarUpanA AcaraNarUpacAritrache te ja vItarAgI cAritra che. cAritratorAganA abhAvarUpa AtmAnuM AtmarUpa-vItarAgarUpa pariNamana che. jemAM atIndriya AnaMdanuM pracura vadana hoya evI rAganI tyAgarUpa AnaMdanI dazArUpe AtmAnuM thavuM e cAritra che. mokSanuM kAraNa AvuM samyagdarzana-jJAna-cAritra 18 mokSa kema nahi?: 1. AtmajJAnanI zraddhA nathI. (mithyAtva che.) 2. AtmAnubhUti vinA mokSamArga zarU thato nathI. 3. svabhAvanI (nija AtmadravyanI) rucI thaI nathI. 4. mokSamArgathI ajANa hovAthI AtmaprAptino krama khyAlamAM nathI. AtmavicAra - AtmAbhAvanA - AtmazraddhA karI nathI. 5. zubhAvano mahimA na hovAthI teno paricaya ane prIti na thaI hovAthI tenI upAsanA thatI nathI. 6. upayogane aMtarmukha karIne trikALI caitanyadravyamAM ekAgra karavo te ja samyagdarzananI prAptino eka ja upAya che e samajaNa nathI. 7. nija dravya para daSTi na hovAthI zAstrajJAna ajJAnarUpe pariNamyuM che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 8. bAhya kriyAkAMDamAM rAcatAM - tathA prakAranuM aMtarapariNamana hotuM nathI - rAga ane jJAnano aMtarabheda jaNAto nathI. 9. samyagdarzana thayAM pahelAM bAhya cAritrano aMgIkAra mokSamArga banato nathI. 10. prayojanabhUta tattvonuM yathArtha jJAna ane zraddhAna nathI. 11. bAhya saMyogomAM sukha nathI ke duHkha nathI temaja te sukha-duHkhanA kAraNa nathI evI pratIti thaI nathI. 12. indriyajJAna AtmAno anubhava karI zake nahi - kAraNa ke AtmajJAna e atIndriya jJAnano viSaya che e lakSamAM AvyuM nathI. 13. caitanya svabhAvanuM vedana te ja sAco, madhura ane parama zAMta rasa che e khyAla ja nathI. 14. svasaMvedana - pratyakSa evA jJAnathI mokSamArga bane che e khyAla ja nathI. 15. zubha pariNAma-vyavahAra dharma-puNya prakRttithI paNa AgaLa-AtmabhAvanAnA vikalpathI paNa AgaLapele pAra nirvikalpadazA -koI atIndriya Atmadharma che e jANakArI haju thaI nathI. 16. AtmAne baMdhanamAMthI chUTavAnuM kAraNa svayaM potAnA AtmAmAM ja paDeluM che, tevI zraddhA ane bhAna paNa thayuM nathI tethI dRSTi bAhya kriyAomAM ja che. 17. jene te oLakhe tenA mULa kAraNane na jANe ane kAraNa kAMI bIju ja mAne te kAraNa viparItatA che. 18. mULabhUta vastusvarUpane na oLakhe ane anyathA svarUpa mAne e svarUpa viparItatA che. 19. mAruM AtmasvarUpa zenAthI bhinna che ane zenAthI abhinna che ema yathArtha na jANatAM anyathA bhinnaabhinnapaNuM mAne te bhedAbheda viparItatA che. 20. ajJAna-cetanAnA jore-paranuM kartRtva, bhokatRtva, paranuM svAmItva ane aikya abhiprAyamAMthI chuTatuM nathI. AvA aneka kAraNomAMthI mukhya kAraNono vicAra karavAthI mokSa kema nahi ? e praznano yathArtha nirAkaraNa thAya che. 19 samyaktva zuM che ? 1. mULamAM 'samyak' zabda saMskRta bhASAno che. A zabda AtmAbhimukha evI diza. sucakapaNAno prakAzaka che. 2. samyaktvano jaina saMpradAyamAM rUDhi artha 'satya' ane 'uttama' che. 3. AtmA dravya che. anaMta jJAna-anaMta darzana-anaMta vIrya-anaMta sukha AtmAnA guNa che. 'samyaktva' zraddhA guNanI nirmaLa paryAya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 4. vanuM jevuM svarUpa hoya tevuM jANavuM te jJAna che. vastunuM jevuM svarUpa hoya tevuM mAnavuM te zraddhA che. samyagdarzana eTale yathArtha vastusvarUpanI samajaNa. 5. samyaktva eTale nirmaLa zraddhA, AtmAnI pratIti - lakSa - * anubhava. 6. samakita eTale sAcI mAnyatA - yathArtha ucita satya. 7. samyaktva zabdano artha che saccAI -potAnA astittvanI saccAIno anubhava enuM nAma samyagdarzana che. 8. jyAM matabheda nathI, jyAM zaMkA, kaMkhA, vitigicchA, mUDhadRSTi emAMnuM kAMI nathI-che chatAM kalama lakhI nathI zakatI, kathana karI zakAtuM nathI evo mAtra anubhava che. A saMpUrNa nirvikalpadazAnI vAta che. 9. samyaktva vastutaH bahu sUkSma che - bahu bhAga vacanane agocara che. 10. viparIta abhiniveza rahita tattvonA yathArtha zraddhAnane ja samyagdarzananuM lakSaNa kahyuM che. samyagdarzana e dharmanuM mULa che. 20 svarUpanI samajaNa : 1. svarUpanI samajaNane ja samyagdarzana kahevAmAM Ave che. 2. svarUpanuM svayaMnA jJAnamAM spaSTapaNe grahaNa thavuM te jJAnanI samyak spaSTatA che. 3. svarUpadaSTi svarUpane joIne svayaMnA mahimAne kAraNe svarUpamAM abheda thaI jAya te dRSTinuM samyaktva che. 4. vyavahArano vyavahAranA sthAnamAM niSedha na karavo te samyak che ane sAthe ja vyavahArano nizcayanA sthAnamAM niSedha karavo te samyaktva che. jeo vItarAga bhagavaMtoe prarUpela vyavahArane mAnatA nathI teo nizcayAbhAsI che ane A vyavahArane dharma mAne e vyavahArAbhAsI che. banne mithyAdaSTi che. 5. paradravya ane parabhAvamAM potApaNuM te mithyAtva che. paradravya ane parabhAvamAM parapaNAno bhAva te samyaktva che. 6. paradravya ane rAganuM ekatva ane kartRtva jo mithyA che to paradravya ane rAganuM jJAtApaNuM samyaktva che. 7. paradravyanI AdhArabuddhi mithyAtva che jyAre svadravyanI AdhArabuddhi samyaktva che. 8. paradravyamAM sukhabuddhi mithyAtva che to svadravyamAM sukhabuddhi te samyaktva che. 39. jANIne prayojana sAdhavuM te jJAnanuM samyaktva che. jANavA chatAM prayojana na sAdhavuM te jJAnanuM mithyAtva che. 10. AtmAnA sarva guNono svarUpAkAra pariNamato aMza te pariNamananuM samyaktva che. 21 samyagdarzananI TUMkI vyAkhyAo H 1. 'jyAM jyAM jJAna tyAM tyAM huM' evo dRDha bhAva samyaktva che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 2. anubhavarUpa jJAnamAM dRDha bhAvanAthI ahaMpaNuM thavAthI svarUpamAM abhedatA sadhAya che jene samyaktva kahevAya che. 3. je jJAna pramANa thayuM che te samyak che. samyagdarzanapUrvaka UghaDeluM jJAna potAnA prayojanane sAdhatuM hovAthI samyak che. 4. trikALI bhUtArtha svabhAvano Azraya ja samyagdarzana che. 5. 'sarva guNAMza te samyaktva' ema zrImad rAjacaMdre kahyuM che. 6. sukhanI prathama kaNikAno anubhava A samyagdarzana vakhate thAya che. 7. svarUpanA mahimAnI tAratmyatA vadhatAM -mahimA vadhatAM bhAvabhAsana thAya che ane svarUpAkAra nirvikalpa avasthA pragaTa thAya che te ja samyagdarzana che. 8. saMzaya, vimoha, vibhrama e traNa bhAva jemAM nathI te samyagdaSTi che. samyagdaSTino vecAra svarUpanI niHsaMdeha aMtaradaSTi vaDe mokSamArgane sAdhe che. 9. vastu viSAta dhyAvata, mana pA vizrAma / rasa svAta mula paNai, anumo yAau nAma / / 10. anumava ciMtAmani ratana, anumava hai rasapa / anumava mArA molo, anumava mola sarupa / / 11. svAnubhUti, AtmAnubhUti, sukhAnubhUti, AtmajJAna e badhA ekArthavAcaka che. 12. zuddha vastunI anubhUti nirvikalpa che, vikalpa enAthI bahAra che. 22 samyagdarzana (daSTino viSaya) : 1. nizcaya samyak svarUpanA anubhava sahita pratIti thavI te nizcaya samakita che. 2. samyagdarzanamAM rAgathI bhinna ane svabhAvathI abhinna evA ekatva-vibhakta AtmAnI dRSTi hoya che. 3. jJAyaka bhAvane jANavo, anubhavavo e ja samyagdarzana che. 4. samyagdarzananI rIta eka ja che; zuddha naya vaDe bodha karIne azuddhatAthI bhinna 'sahaja eka jJAyakabhAva' rUpe potAne anubhavavo. basa A ja eka rIta che. 5. samyagdarzana zuddha AtmAne dekhe che. 6. zuddha naya vaDe ja AtmA karmakalaMkathI judo zuddha anubhavAya che. 7. bhedajJAna zuddha naya vaDe ja thAya che. 8. paryAya pote rAgathI judI paDIne zuddha thaI tyAre ja teNe jANyuM ke 'huM' (AtmA) zuddha chuM. 9. dravya to zuddha ja che, paNa tenI upAsanA karIne zuddhane seve tyAre ja te AtmAne 'zuddha' kahyo. tyAMthI ja samayasAranI zarUAta thaI. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. 'zuddha dravya ema lakSamAM lenAra koNa? tenA tarapha DhaLelI zuddha paryAya, teNe ja zuddhapaNe potAno anubhava karyo. Avo anubhava te samyagdarzana che. 11. vikalpathI judo paDIne nirvikalpa eka vijJAnaghana svabhAvarUpe pote potAne anubhave tyAre samyagdarzana thAya che. 12. rAganI upAsanA kare te zuddha nathI; zuddha dravyanI upAsanA kare te ja zuddha che. 23 samyagdarzana saMbaMdhI vacanAmRta 1. eka sekaMDanuM samyagdarzana anaMta janma-maraNano nAza kare che. 2. samyagdarzana sahaja che, potAnA svabhAva sAthe teno saMbaMdha che. jevo bhAva svabhAvamAM che tevo paryAyamAM sahaja pragaTe te bhAve AtmAno anubhava thAya che. 3. je cheva samyagdarzana pragaTa kare tene nimitta tarIke jinavacana ja hoya che. (dazanA labdhi). 4. samyajJAna vaDe AtmasvabhAva oLakhAya che. AtmasvabhAva oLakhAtAM, svaviSayamAM ruci thAya che, ane indriyonA viSayo pratye vairAgya thAya che, temAM sukhabuddhi kadApI thatI nathI. 5. vacanAmRta vItarAganAM, parama zAMta rasamULa; auSadha je bhava roganA, kAyarane pratikULa. 6. jinavANI mAtA svataMtra AtmasvabhAvane batAvIne sva-paranuM bhedajJAna karAve che ane e rIte, viSayomAM sukhabuddhinuM virecana karAve che. 7. jIva di padArthonuM zraddhAne te vyavahArathI samyakatva che ane nizcayathI to potAnA AtmAnuM zraddhAne te samyaktva che. 8. potAnA AtmasvabhAvano anubhava tenI zraddhA, pratIti, ruci te nizcayathI samyagdarzana che. 9. A AtmAthI judI koI vastu nathI paNa AtmAnA ja zuddha pariNAma che tethI te AtmA ja che. 10. 'AmA A che' evo nizcayabhAva te samyakatva'. 24 nizcaya samyaktvanuM svarUpa (sAra) 1. dareka jIvane sukha joIe che. duHkhathI badhA Dare che. ane badhA ja jIva upAya paNa sukha prAptinA kare che. sukha e AtmAno svabhAva che ane akSaya, anaMta sukha upAdeya che. A svAbhAvika samajAya ema che. 2. sukhanuM kAraNa mokSa che. mokSa eTale duHkhamAMthI mukti. AtmA sahajarIte sthita thaI jAya tene mokSa ' kahe che. karmanI bhASAmAM sarva karmanA kSayane mokSa kahe che. 3. mokSanuM kAraNa saMvara-nirjarA che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 4. saMvara nirjarAnuM kAraNa vizuddha jJAna-darzana svabhAvI nija AtmasvarUpanA samyaka zraddhAna-jJAna AcaraNa lakSaNa svarUpa nizcaya ratnatraya che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA e ja mokSamArga che. 5. e mokSamArgamAM prathama samyagdarzana' Ave che. mithyAtvanA abhAvarUpa je zraddhAguNanI nirmaLa paryAya (pariNati) te ja prathama thavI joIe. svarUpanI sAcI samajaNa thavI joIe. 6. je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta' anaMtakALathI jIva duHkha pAmI rahyo che tenuM mULa kAraNa tene potAnA sAcA svarUpanI samajaNa nathI. pote koNa che te bhUlI gayA che. svarUpanI samajaNa eTale jJAna ane zraddhAnI A vAta che. 7. karmanI apekSAthI joIe to prathama darzana mohanIya'no nAza thAya che, pachIja cAritramohanIya'no krame krame nAza thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cokaDI, mithyAtvanA nArA sAthe prathama jAya che. krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAya che. mithyAtvane anusarIne je kaSAya baMdhAya che tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAmAM Ave che. 8. AtmA to anAdi-anaMta saccidAnaMdasvarUpa che. teno nirNaya karyA vinA jIva anaMtakALathI coryAsI lAkha yonimAM janma-maraNarUpa cAra gatimAM paribhramaNa vaDe mahA duHkha anubhave che. 9. mithyAtva che te ADoDAI che, vAstavika tattvathI viparIta zraddhA che. samyagdarzana eTale sAcI pratIti. dharmanI zarUAta samyagdarzanathI thAya che. 10. A AtmAne eTale A pratyakSa vidyamAna AtmAne je bhramathI rAgarUpe pariNamyo che tene anya dravyothI judo dekhavo - jANavo - zraddhavo e ja nizcayathI samyagdarzana kahevAmAM Ave che. AmAM traNa nyAya AvyA. 11. 1) svadravya 2) enAthI anerA (bhinna) dravyo che ane 3) vartamAna paryAyamAM rAgAdi kaSAyabhAva che. tyAM potAthI bhinna je anerA dravyo ane rAgAdibhAva che tenAthI pRththaka thaine bhinna paDIne eka nija Atmadravyano anubhava karavo e ja samyagdarzana che. 12. je trikALI jJAyakabhAva saccidAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA te ekane ja dekhavo - tenI samyaka pratIti karavI - anubhavavo e ja samyagdarzana che. 13. zuddha naya Atmavastune trikALa ekarUpa abheda jJAyakamAtra caitanyaghana svarUpa dekhADe che ane te samyagdarzanano viSaya che. temAM ekAgra thatAM samyagdarzana thAya che. 14. samyagdarzana pote AtmAnA zraddhA guNano nirvikArI paryAya che. akhaMDa(jJAyaka) AtmAnA lakSe samyagdarzana pragaTe che. samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI, paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane samyagdarzana pragaTe che. vikalpa rahita thaIne abhedano anubhava karavo e samyagdarzana che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. huM jJAna svarUpa AtmA chuM, baMdha rahita chuM" Avo vikalpa te zubha rAga che. te zubha rAganuM avalaMbana paNa samyagdarzanane nathI, zubha vikalpane atikramatA samyagdarzana thAya che. 16. "A mA karmathI baMdhAyelo che ke karmathI baMdhAyelo nathI' evA be prakAranA bhedamAM rokAvuM te to nayano pakSa che. nayanA pakSane oLaMgI eka jJAyakanA lakSe ja samyagdarzana pragaTe che. 17. huM abaMdha chuM, baMdha mAruM svarUpa nathI' evA bhaMganI vicAra zreNInA kAryamAM aTakavuM te ajJAna che, ane bhaMganA vicArane oLaMgIne abhaMga svarUpane sparzI levuM(anubhavI levuM) te ja pahelo Atmadharma - te ja samyagdarzana che. 18. huM parAzraya rahita, abaMdha zuddha chuM' evA nizcayanayanA paDakhAno vikalpa te rAga che. ane te rAgamAM rokAya rAgane samyagdarzana mAnI le) paNa rAgarahita svarUpane na anubhave tyAM sudhI anubhava thato nathI. samyagdarzana rAgarahita svabhAvanA avalaMbane pragaTe che. 19 jyAM sudhI aMtarmukha nirvikalpa pariNAma nathI thatAM tyAM sudhI vikalpamAM sAco AtmA viSayarUpa thato nathI. upayoga aMtaramAM vaLe tyAre ja AtmA yathArtha svarUpe viSayarUpa thAya che. vikalpamAM AkuLatA che - duHkha che, temAM nirvikalpa sukha anubhavAtuM nathI. vastumAtrane jJAnamAM anubhavatA vikalpa maTe che ane parama sukha thAya che. zuddha caitanya vastumAM tanmaya thatAM atIndriya sukhano svAda Ave che. zAMta nirvikalpa thaIne anubhava thAya che. 20 anAdithI AtmasvarUpano anubhava nathI, paricaya nathI; tethI AtmAnA anubhava karavA jatAM pahelA te saMbaMdhI vikalpa AvyA vagara rahetA nathI. svarUpa to vikalpothI pele pAra che. svarUpa to pakSAtikrAMta che. e ja samyagdarzanano viSaya che eTale ke tenA lakSe samyagdarzana pragaTe che. 21 je varatu che te potAthI paripUrNa svabhAve bharela che. AtmAno svabhAva paranI apekSA vinAno ekarUpa che. nirapekSa che. apekSAothI te svabhAvanuM lakSa thatuM nathI. nirvikalpa jJAtA-daSTa nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. 22 AtmAnI prabhutAno mahimA aMdara paripUrNa che. anAdithI para vastuono ja mahimA A jIvane Avyo che. anAdithI paranuM lakSa karyuM che paNa svabhAvanuM lakSa karyuM nathI. evA mahA mahimAvaMta caitanya bhagavAna AtmAno mahimA AvatAM teno lakSa thAya che. abheda jJAtA svabhAvanuM lakSa karavuM te ja samyagdarzana che. 23 samyagadarzana e zraddhA guNanI eka nirmaLa paryAya che. paNa huM eka nirmaLa paryAya chuM ema samyagdarzana pote potAne jANatuM nathI. samyagdarzanano viSaya eka pUrNa akhaMDa dravya ja che. paryAya te samyagdarzanano viSaya nathI. akhaMDa evA caitanya bhagavAna AtmAne dhyAvatA samyagdarzana pragaTe che. 24 samyagdarzananA viSayamAM dravya-guNa-paryAyanA bheda nathI. dravya-guNa-paryAyathI abheda vastu te ja Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzanane mAnya che. abheda vastunuM lakSa karatAM je nirmaLa paryAya pragaTyo te sAmAnya vastu sAthe abheda thaI pariNamI jAya che. paryAyamAM tevA prakAranuM sAmarthya utpanna thAya che. te ja rAmyagdarzananI paryAya che. jo vyavahAranuM lakSa kare to daSTi khoTI Thare che ane jo vyavahArane jANe nahi to jJAna khoTuM Thare. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre te samyaka che. ane daSTi vyavahAranuM lakSa choDIne nizcaya aMgIkAra kare to te samyapha thAya che. trikALI akhaMDa vastu te ja mokSanuM nizcaya kAraNa che. ekarUpa abheda vastu ja rAmyagdarzanano viSaya che. samyagdarzana e mokSanI prathama sIDI che. sAcA sukhanI zarUAta e anubhUtithI ja thAya che. 26 anubhavamAM caitanya vastuno sIdho svAda Ave che. tyAM koI kalpanA rahetI nathI, vikalpa rahetA nathI. jhINuM kaho ke saraLa kaho - vastusvarUpa AvuM ja che. 27 AtmAne paramAtmA thavAmAM potAthI bhinna bIjuM sAdhana nathI. pote potAmAM ja nirvikalpa lInatA vaDe potAnA dhyAnathI ja paramAtmA thaI jAya che. nija svarUpane dhyAvI bAvIne ja anaMta jIvo siddhapada pAmyA che. dharmadhyAnathI dharmanI zarUAta thAya che. dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI, dhIraja ane dhagazathI dhakhAvato e dharmano dhAraka dharmI dhanya che !" 28 AtmAno dravyasvabhAva trikALa mokSarUpa ja che, ne paryAyamAM mokSa navo pragaTe che; eTale dravya mokSa' trikALa che enA Azraye bhAva mokSa pragaTI jAya che. zaktinA dhyAna vaDe mukti thAya che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya eka thaI jAya che. jJAtA, jJAna ane zeya eka thaI jAya che. AtmA pote ja dhyeya ane zeya, potAmAM ja ekAgrarUpa jJAna ane dhyAna, pote ja jJAtA ane pote ja dhyAtA. AvI abhinna ArAdhanAnuM phaLa mokSa che. tenI zarUAta samyagdarzanathI thAya che. ra9 bhagavAne jevo AtmA joyo tevo AtmA aMtaramAM jovA A jIva jAya tyAre nirvikalpa avasthAmAM samarasa svarUpa atIndriya AnaMdanA vedana sahita AtmA dekhAya che. zAMta cittarUpa samabhAvamAM AtmA sAkSAta dekhAya che, anubhavAya che. e ja samyagdarzana che. 30 abheda svabhAvanuM lakSa kaho, jJAtA svarUpano anubhava kaho, sukha kaho, dharma kaho, samyagdarzana kaho, svAnubhUti kaho, AtmAnubhUti kaho te badhuM eka ja che, A ja che. AvuM nizcaya samyagdarzananuM svarUpa jANavuM jarUrI che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 6 mithyAtva zuM che? 1. bhUmikA : jagatanA jIvo anaMta prakAranA duHkho bhogavI rahyA che, te duHkhothI haMmezane mATe mukta thavA eTale ke avinAzI sukha meLavavA teo aharniza upAyo karI rahyA che, paNa teonA te upAyo khoTA hovAthI jIvone duHkha maTatuM nathI, eka ke bIjA prakAre duHkha cAlyA ja kare che. duHkhonI paraMparAthI jIvo zI rIte mukta thAya teno upAya ane tenuM vItarAgI vijJAna anaMta tIrthakaroe karuNA karI jIvone batAvyuM che. 'mULabhUta bhUla vinA duHkha hoya nahi ane te bhUla TaLatAM sukha thayA vagara rahe ja nahi evo abAdhita siddhAMta che." vastunuM sAcuM svarUpa samajyA vinA e bhUla TaLe nahi; tethI vastunuM sAcuM svarUpa prathama samajavAnI anivAryatA che. vastunA yathArtha svarUpa saMbaMdhI je khoTI mAnyatA te ja mULabhUta bhUla che ane te bhUlane mithyAtva kahevAmAM Ave che. vastunA sAcA svarUpa saMbaMdhI jIvane jo khoTI mAnyatA na hoya to jJAnamAM bhUla thAya ja nahi. jyAM mAnyatA sAcI hoya tyAM jJAna sAcuM ja hoya. sAcI mAnyatA ane sAcA jJAnapUrvaka je kAMI vartana thAya te yathArtha ja hoya; tethI sAcI mAnyatA ane sAcA jJAnapUrvaka thatAM sAcA vartana dvArA ja jIvo duHkhathI mukta thaI zake che evo siddhAMta che. jaina zAstromAM vItarAgI vijJAnanuM ja pratipAdana che. emAM anekAnta dvArA sAcA jIvAdi tattvonuM nirUpaNa che, tathA sAcA ratnatrayarUpa samyagdarzana - samyajJAna - samyagyAritranI ekatArUpa mokSamArga . batAvyo che. 2. svarUpa saMbaMdhanI bhUla e ja mithyAdarzana cheH "je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadguru bhagavaMta." 'pote koNa che?', potAnuM sAcuM svarUpa zuM che?" te saMbaMdhI jagatanA jIvonI mahAna bhUla cAlI Ave che. ghaNA jIvo zarIrane potAnuM svarUpa mAne che, tethI zarIranI saMbhALa rAkhavA teo satata prayatna aneka prakAre karyA kare che. zarIrane jIva potAnuM mAne che tethI zarIranI sagavaDa je cetana ke jaDa padArtho taraphathI maLe che ema te mAne te tarapha tene rAga thAya ja; ane je cetana ke jaDa padArtha taraphathI agavaDa maLe che ema te mAne te tarapha tene dveSa thAya ja. jIvanI A mAnyatAthI jIvane sadAya AkuLatA rahyA ja kare che. jIvanI A bhUlane zAstramAM mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che, jyAM mithyA mAnyatA hoya tyAM jJAna ane cAritra paNa mithyA hoya ja, tethI mithyAdarzanarUpa mahAna bhUlane mahA pApa paNa kahevAmAM Ave che. mithyAdarzana e mahAna bhUla che ane te sarva duHkhanuM mahA baLavAna mULiyuM che, evuM jIvone lakSamAM nathI. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanA anAdikALathI cAlI AvelA duHkhonA traNa kAraNa che. (1) mithyA darzana (2) mithyA jJAna (3) mithyA cAritra. have je jIvano anAdi puruSArtha che te sukha prApta karavAno. sukha prAptinA traNa kAraNo bhagavaMtoe batAvyA che. (1) samyagdarzana (2) samyajJAna (3) samyaka cAritra. jIvane jo sAcuM sukha joItuM hoya to sauthI prathama 'mithyA darzana' TALI 'samyagdarzana' pragaTa karavuM joIe. vastunA svarUpa saMbaMdhI khoTI mAnyatA TaLI - yathArtha samajaNa thAya to mithyAtva TaLI samyagdarzana pragaTa thAya. 3. mithyAtva zuM che? sAmAnya svarUpa 1. mithyAtva eTale viparIta mAnyatA ke viparyasa buddhi. 2. asane sata samajavuM; sat ne asat samajavuM, mAnavuM 3. dehamAM Atmabuddhi - deha te huM chuM evI mAnyatA. 4. AtmAmAM deha buddhi, rAgAdi paryAyamAM potApaNuM. 5. asat padArthomAM ke dehAdimAM sukha buddhi. 6. sat AtmAthI vimukhatA ke tenuM vismaraNa. 7. asat deva-guru-zAstramAM AsthA ke Adara. 8. sat deva-guru-dharmamAM anAsthA ke anAdara, 9 tattva saMbaMdhI ekAMta mAnyatA. 10. cha dravya ane sAta tattvone jema che tenA karatAM ochuM, adhika ke viparIta mAnavuM te mithyAtva. 11. izvarane jagatanA hartA-kartA mAnavuM te mithyAtva. 12. AtmA deha vyApaka che chatAM sarva vyApaka mAne ane Izvara amuka sthAne birAje che chatAM sarva vyApaka mAne ema adhika mAnavuM te mithyAtva. 13. pApa ane puNyane dharma mAnavo te mithyAtva. 14. AtmAnuM svarUpa - 'dravya-guNa-paryAyatmaka' jevI rIte tIrthakara bhagavaMto e jANyuM che, anubhavyuM che ane batAvyuM che tenAthI viparIta mAnavuM te mithyAtva. 15. AtmA caitanya svabhAvavALo che chatAM anya jaDa AlaMbanathI AtmAno dharma mAnavArUpa viparIta bhAva te mithyAtva. 16. samyagdarzananuM ulaTuM te mithyAtva. yathArtha vastunA svarUpanA zraddhAnano abhAva ane ayathArtha vastunA svarUpanuM zraddhAna te mithyAtva. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 4. mithyAtva e jIvanI UdhAI cheH mithyAtva eTale khoTApaNuM, phogaTapaNuM, juThApaNuM, UMdhApaNuM, viparItapaNuM Adi. mithyAtva zabdanA ghaNA artho che. mithyAtva eTale "jIva' - 'potA" saMbaMdhanI UMdhI samajaNarUpa bhUla. A bhUla moTAmAM moTI ane anaMtI che, kema ke jo A bhayaMkara bhUla na hoya to bhayaMkara duHkha paNa na hoya. mULa duHkha ajJAnapUrvakanI IcchAonuM ja che. IcchA kaho, duHkha kaho, adharma kaho, akaLAmaNa kaho ke mUMjhavaNa kaho badhAno artha eka ja che. te sarva mithyAtvanuM ja phaLa che. ajJAna dazAmAM IcchA vagarano jIvano eka samaya paNa jato nathI. niraMtara potAne bhUlIne IcchA thayA ja kare che, te ja duHkha che. mithyAtva e UMdhAI che. mithyAtvate jIvanA zraddhA guNanI vartamAna UMdhI avasthA che - paryAya che ane te TALI zakAya tema che. samyagdarzana e zraddhA guNanI nirmaLa paryAya che. huM koNa chuM? mAruM sAcuM svarUpa zuM che? A kSaNika zubhAzubha bhAva thAya che te zuM che? puNya-pApano vikAra zuM che? paravastu - dehAdimArA che ke nahi? ema sva-paranI yathArtha mAnyatA karanAra zraddhA guNanI UMdhI avasyA te mithyAtva che. jIve potAnI te avasthA ajJAnatAthI karI che ane potAnI hovAthI te TALI zakAya tema che. A potAnA svarUpa saMbaMdhI UMdhAI anAdikALathI cAlI Ave che. svarUpanI yathArtha samajaNathI e UMdhAI badalAvI zakAya che. A AtmA anaMta guNono bhaMDAra che emAM eka zraddhA nAmano mukhya guNa che - te paNa anAdi anaMta che. te guNanI UMdhAI - viparIta avasthA e mithyAtva che. A bhUla eka samayanI paryAya hovAthI, samajaNapUrvaka TALI zakAya ema che. mithyA darzananuM vizeSa svarUpa 1. jIvane anAdithI mithyAdarzanarUpa avasthA che. tamAma duHkhanuM mULa(saMsAranI jaDa) mithyAdarzana che. jevuM jIvane zraddhAna che tevuM padArtha svarUpa na hoya ane jevuM padArtha svarUpa che evuM e mAne nahi tene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. jIva potAne ane zarIrane ekarUpa mAne che; zarIra koI veLA dubaLuM thAya, koI veLA jADuM thAya, koI vAra naSTa thaI jAya, koIvAra navIna upaje tyAre A badhI kriyAo zarIrAdhIna thavA chatAM A jIve tene potAne AdhIna mAnI kheda-khinna thAya che. dAMta : jema koI eka jagyAe eka gAMDo beTho hato tyAM anya ThekANethI mANasa, ghoDA ane dhanAdika AvI utaryA; te sarvene A gAMDo potAnA mAnavA lAgyo, paNa e badhA potapotAno AdhIna hovAthI temAM koI Ave, koI jAya; koi aneka avasthArUpe pariName, ema sarvenI kiyA potapa tAne AdhIna hovA chatAM A gAMDo tene potAne AdhIna mAnI kheda-khinna thAya che. . siddhAMta tema A jIva jyAM zarIra dhAraNa kare tyAM koi anya ThekANethI putra, ghoDA, dhanAdika Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 - AvIne svayaM prApta thAya che; te sarvene A jIva potAnA jANe che, paNa e badhA to potapotAne AdhIna hovAthI koi Ave, koi jAya to koi aneka avasthArUpe pariName, te kriyA temane AdhIna che, A jIvane AdhIna nathI, to paNa tene potAne AdhIna mAnIne A jIva kheda-khinna thAya che. 2. A jIva pote jema che tema potAne mAnato nathI paNa jema nathI tema mAne che te mithyAdarzana che. pote amUrtika pradezono puMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka, anAdi nidhana vastusvarUpa che; tathA mUrtika pudgala dravyono piMDa, prasiddha jJAnAdi guNo rahita, navIna ja jeno saMyoga thayo che evA A zarIrAdi pudgala ke je potAthI para che - e bannenA saMyogarUpa manuSya,tiryaMcAdi aneka prakAranI avasthAo thAya che, temAM A mUDha jIva potApaNuM dhArI rahyo che, sva-parano bheda karI. zakato nathI; je paryAya pAmyo hoya tene ja potApaNe mAne che. e paryAyamAM (1) je jJAnAdi guNo che te potAnA guNo che, (2) je rAgAdika bhAvo thAya che te vikArI bhAvo che tathA (3) je varNAdi che te potAnA guNo nathI paNa zarIrAdi pudgalanA guNo che ane (4) zarIrAdimAM paNa varNAdinuM tathA paramANuonuM palaTavuM ghaNA judA judA prakAre thAya che; te sarve pudgalanI avasthA che; A badhAne A jIva potAnuM svarUpa mAne che; svabhAva ane parabhAvano viveka karato nathI; vaLI potAthI pratyakSa bhinna bhinna dhanAdi -kuTuMbAdino saMyoga thAya che teo potapotAne AdhIna pariName che; tathA A jIvane AdhIna thaI pariNamatA nathI; chatAM paNa temAM A jIva mamakAra kare che ke 'A badhA mArA che' paNa e koI paNa prakArathI tenA thatAM nathI, mAtra potAnI mAnyatAthI jIva tene potAnA mAne che * 3. manuSyAdi avasthAmAM koI veLA deva-guru-zAstra athavA dharmanuM je anyathA kalpita svarUpa hoya tenI to pratIta kare che paNa teonuM je yathArtha svarUpa che tenI pratIta karato nathI. 4. jagatanI dareka vastu arthAt dareka dravyo potapotAne AdhIna pariName che, paNa A jIva tema mAnato nathI ane pote tene pariNamAvI zake athavA koI vakhate aMze pariNamAvI zake ema mAne che. upara pramANe badhI mAnyatA mithyAdaSTinI che. potAnuM ane paradravyonuM jevuM svarUpa nathI tevuM mAnavuM tathA jevuM che tevuM na mAnavuM te viparIta abhiprAya hovAthI mithyAdarzana che. 6. pAMca buddhionuM mithyA svarUpa H jIva anAdikALathI aneka zarIra dhAraNa kare che, pUrvanuM choDI navIna dhAraNa kare che; tyAM eka to pote AtmA (jIva) tathA anaMta pudgala paramANumaya zarIra-e bannenA eka piMDa baMdhanarUpa e avasthA hoya che; temAM te sarvamAM 'A huM chuM' evI ahaM buddhi kare che tene 'ekatva buddhi' kahevAmAM Ave che. jIva to jJAna svarUpa che ane pudgala paramANuno svabhAva varNa-gaMdha-rasa-sparzAdi che, e sarvane potAnuM svarUpa mAnI 'A mArA che' evI mama buddhi kare che tene 'mamatva buddhi' kahevAya che. hAlavuM-cAlavuM ityAdi kriyA zarIra kare che tene 'huM karuM chuM' ema jIva mAne che. tevI ja rIte bIjA badhA dravyo svataMtrapaNe svAdhIna pariName che chatAM A jIva temano kartA ajJAnapaNe pote thAya che. 'huM karuM, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 hu karuM e ja ajJAnatA, zakaTano bhAra jema zvAna tANe' evA bhramathI A jagatanI badhI kriyAono kartA thAya che, mAna che ke 'huM karuM chuM' A 'kartRtva buddhi' kahevAya che. potAne ane zarIrane nimitta-naimittika ghaniSTha saMbaMdha hovAthI zarIrathI potAnI bhinnatA yathArthapaNe bhAsatI nathI. (AtmAnA sthAnanuM calana thatuM hoya tyAre zarIranuM sthAna paNa calanarUpa hoya ja - tethI ghaniSTha saMbaMdha kahyo che.) jIva koI padArthanA sadbhAva tatha koInA abhAvane icche che paNa teno sadbhAva ke abhAva A jIvano karyo thato nathI kAraNa ke koI dravya koI anya dravyanuM ke tenI paryAyanuM kartA che ja nahi, paNa sarva dravyo potapotAne svarUpe potAthI ja pariName che. chatAM jIva te badhAno potAne kartA mAne che, A 'kartRtva buddhi' che. anAdikALathI jIva je je dravyonA - padArthonA saMparkamAM Ave che - te ema mAne che ke huM temane bhogavuM chuM. have joIe to A AtmA pote to jJAnasvarUpa che, potAno svabhAva to jJAtA-daSTA che - chatAM pote kevaLa jANavAvALo hovA chatAM ema mAne che ke huM temano 'bhoktA' chuM. kharekhara to e padArthane bhogavato nathI paNa e pratyenA rAga-dveSane bhogave che. A tenI bhoktA buddhi che tene 'bhokatRtva buddhi' kahevAya che. jIva / je padArthone dekhe-jANe che temAM iSTa-aniSTapaNuM mAne che; e iSTa-aniSTapaNuM mAnavuM te mithyA che kAraNa ke koI paNa parapadArtha iSTa-aniSTarUpa nathI. padArthomAM jo iSTa-aniSTapaNuM hoya to je padArtha iSTarUpa hoya che te sarvene iSTarUpa ja hoya tathA je padArtha aniSTarUpa hoya te padArtha sarvene aniSTarUpa ja thAya, paNa ema to thatuM nathI; mAtra jIva pote ja kalpanA karIne tene iSTa-aniSTarUpa mAne che. e mAnyatA khUTI che, kalpita che. kharekhara vicArIe to jIva je ema prathama mAne che ke huM para padArthone jANuM chuM e ja enI mithyA mAnyatA che. para padArthone haMmezA indriyo ke mananA mAdhyamathI ja jANavAnuM thAya che. ane je padArthone indriyanA mAdhyamathI jANe te jJAnane ajJAna kahevAmAM Ave che. kharekhara A jJAnanI paryAya potAne ja jANe che - para padArthone jANatI nathI. paNa je A jIva mAne che ke huM parane jANuM chuM e enI 'jJeyatva buddhi' che. e mithyA buddhi che. ja A pramANe pAMca prakAranI buddhio (1) ekatva buddhi (2) mamatva buddhi (3) kartRtva buddhi (4) bhoktatva buddhi ane (5) jJeyatva buddhi - e pAMce buddhio e jIvanI bhramaNArUpa che ane A bhramaNA e ja mithyAdarzana che. A pAMca buddhiono nAza thatAM mithyAdarzana TaLe che ane samyagdarzana pragaTe che. A pAMce buddhiomAM eka sAmAnya vAta jaNAya che badhAmAM sUkSma rAga chUpAyelo che. e rAga mAro e mahA mithyAtva che 7. mithyAdarzananI TUMkI vyAkhyAo : 1. sva -12 ekatva darzana (ekatva buddhi). 2. manuSya ane tiryaMca pratye mamatva buddhithI karuNA thavI te (mamatva buddhi). 3. paranI kartRtva buddhi. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 4. paranI bhostRtva buddhi. 5. parane jANavAnI joyatva buddhi. 6. potAnA svarUpanI bhramaNA. 7. atattva zraddhAna. 8. avidyA. 9. paryAya buddhi. 10. bahir daSTi. 11. vastu svarUpa na hoya tema mAnavuM hoya tema na mAnavuM. 12. vyavahAra mUDhatA. 13. viparIta ruci. 14. parathI lAbha nukasAna thAya tevI mAnyatA. 15. zeya padArthomAM iSTa-aniSNa buddhi. 16. rAgathI-zubhabhAvathI AtmAne lAbha thAya evI buddhi. 17. viparIta abhiprAya. 18. jIvane ja na mAnavA. 19. para samaya. 20. paryAyamUDha. 21. para dravyonI vyavasthA karanAra tathA teno kartA-bhoktA-dAtA jIvane mAnavo. 22. zarIranI kriyA jIva karI zake evI mAnyatA. 23. trikALI AtmAne caitanyasvarUpa anAdi anaMta na mAnavo paNa eka sabhyanI vikAra jeTalo ja mAnavo. 24. nimittAdhIna daSTi. 25. parAzraye lAbha-hita thAya tevI mAnyatA. 26. zarIrAzrita kriyAthI lAbha thAya tevI mAnyatA. 27. sarvajJanI vANImAM jevuM AtmAnuM pUrNa svarUpa, yathArtha svarUpa kahyuM che tevA svarUpanI azraddhA. 28. zubhAzubha bhAvonuM svAmItva. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 29. vyavaha 2 naya kharekhara AdaraNIya hovAnI mAnyatA. 30. zubha vikalpathI AtmAnuM hita thAya evI mAnyatA. 31. zubha iSTa ane azubha aniSTa evI mAnyatA. 32. vyavaha ra ratnatraya karatAM karatAM nizcaya ratnatraya pragaTe tevI mAnyatA. darzana mohanIya zuM che ? : karmo anaMta prakAranA che. temAM mukhya ATha prakAra che. e AThamAM mukhya mohanIya che. enA be bheda che. (1) darzanamoha (2) cAritramoha. jIva anAdithI saMsAramAM karma baMdhanA kAraNe cAra gatimAM, coryAsI lAkha yonIomAM paribhramaNa karI anaMta duHkha bhogavI rahyo che. te paribhramaNanuM mULa mithyAtva bhAva ane ajJAna che. tenA nAzathI samyagdarzana ane samyagnAna pragaTa thAya che, paraMparAe jenAthI mokSa thAya che. te samyagdarzanano pratibaMdhaka bhAva te darzanamoha - mithyAtva che. jenA udayathI jIva sarvajJa praNIta mArgathI vimukha, tattvArtha zraddhAna karavAmAM nirautsuka, hitaahitano vicAra karavAmAM asamartha evo mithyAdaSTi thAya che, te mithyAtva darzana mohanIya che. jIvane samyaktva nAmano guNa hovA chatAM, je karma te samyaktva guNane sarvathA mUrchita karI nAkhe che, tene darzana mAhanIya karma kahevAmAM Ave che. A darzanamohanA bhAvamAM rahelI zaktine toDavArUpa pariNAmo kevA hoya che ? temaja te bhAvone vadhu puSTa karanArA pariNAmo kevA hoya che ? te AtmArthe samajavA yogya che. anA dethI akArapaNe-chatAM darzanamohavaza, jIva paramAM sukha mAnI rahyo che, tethI parasaMyoga pAchaLa jIvanI doDa rahI che - te tyAM sudhI ke potAno mAnelo dharma eTale ke puNya karma karIne te tenA phaLasvarUpa anukULa saMyogo prApta karIne sukhabuddhithI puNya kAryomAM pravarte che. puNya karIne ajJAnI puNyanI mIThAsa vede che. paNa te puNyanI mIThAsa tenA sukha svabhAvanuM khUna kare che. mithyAtva bhAvane kaSAyakhAnuM kahyuM che. mithyAtva 5 5 te sAta vyasanathI paNa anaMtagaNuM che, tenuM je poSaNa kare che teNe kaSAyakhAnA mAMDyA che jenuM phaLa anaMta saMsAra che. mithya tva anaMta saMsAranuM kAraNa hovAthI, tenI sAthe avinAbhAvIpaNe vartanAro anubaMdhI kaSAya paNa anaMtAnubaMdhI che. darzanamohane lIdhe jIva mokSamArgathI vimukha vartavAmAM vegavAna thAya che, teno puruSArtha viparItatAmAM baLavAna thAya che ane AtmasvabhAva pratye aruci rahe che. jIvano svabhAva to samyakSaNe pariNamavAno hovA chatAM darzanamohathI murchAIne jIva mithyAtva bhAve pariName che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 paribhramaNanA kAraNarUpa darzanamohano abhAva karavAnA viSayamAM ajJAta hovAne lIdhe jIva bAhya kriyAkAMDamAM ja rokAI jAya che. ogha saMjJAe karelA jJAnakriyA, zAstra adhyayana, bhakita, pUjA, pATha, tapazcaryA AdithI darzanamoha kyAM kevI rIte vRddhigata thAya che eno jIvane khyAla raheto nathI. teno rasa maMda thaI samyaka sanmukha kema thAya teno vicAra karavo yogya che. darzanamohane svabhAvano ghAtaka bhAva jANIne te saMbaMdhI aneka paDakhAMone lakSamAM rAkhI AtmArthI jIve dharma-pravRttimAM pravartavuM yogya che. anyathA saMsAra vRddhinuM kAraNa thavAnI saMbhAvanA che. darzanamohanI prabaLatAthI ja cAritramohanuM baLa rahe che. darzanamoha vyatIta thatAM cAritramoha TakI zakato nathI. tethI darzanamohano nAza karanAra evA samyagdarzanano mahimA jinAgamane viSe ThAma ThAma jovAmAM Ave che. A anAdinA saMsAramAM anaMta jIvo samyagdarzananA Azraya vinA anaMta anaMta duHkhane anubhave che. jyAM sudhI darzanamohano abhAva ke upazama na thAya tyAM sudhI samyagdarzana pragaTa thaI mokSano prAraMbha thato nathI. tene jANI teno abhAva karanArA puruSArthamAM avazya jAgRta rahevuM yogya che. darzana mohanIyanA traNa bhedaH (1) mithyAtva mohanIya (2) mizra mohanIya (3) samyakatva mohanIya 1) mithyAtva mohanIyaH je karmanA udayathI samyagdarzana guNanuM viparIta pariNamana thAya, mithyAdarzanarUpa thAya, je vaDe AtmA ke anAtmA (jIva-ajIvanuM) bhedajJAna utpanna thaI zake nahi te mithyAtva mohanIya karma che. 2) mizra mohanIyaH jenA udayathI samyagdarzana ane mithyAdarzananA mizra pariNAma thAya te karmane mizra mohanIya kahe che. 3) samyaktva mohanIya H je karmanA udayathI samyagdarzana rahe paNa koI doSa, maLa ke aticAra lAge tene samyakatva mohanIya kahe che. cAritra mohanIya karmamAM cAra anaMtAnubaMdhI kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha) che. tenA udayathI dIrghakALa sthAyI, kaThinatAthI maTe tevA kaSAya pariNAma thAya che anAdi mithyA daSTi jIva jene atyAra sudhI samyakatva thayuM nathI tenA samyagdarzana guNane darzana mohanIya karma ane cAritra mohanIyarUpa cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyoe DhAMkI rAkhyo che. jyAM sudhI te udayamAMthI khase nahi tyAM sudhI samyagdarzana guNa pragaTa thaI zakato nathI. upara jaNAvela traNa bhedamAMthI baMdha eka mithyAtva prakRttino ja thAya che. jIvano evo koI bhAva nathI ke jenuM nimitta pAmIne samyakatva mohanIya pravRtti ke mizra mohanIya prakRtti baMdhAya; jIvane prathama samyagdarzana pragaTa thavAnA kALamAM (upazama kALamAM) mithyAtva prakRttinA traNa TukaDA thaI jAya che, temAMthI eka mithyAtvarUpe rahe che, eka samyakatva ane eka mizrarUpe rahe che. cAritra mohanIyanA pacIsa bheda che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 9. mithyAtvanA bheda: pacIsa prakAranA mithyAtva : 1. abhigrahIta: mata, paMthanA kadAgraharUpa khoTo Agraha che. 2. anaabhigrahIta : koI matane grahyuM nathI te. 3. abhinivezaka : pote pakaDelo mata khoTo jANe chatAM mUke nahi. 4. anaabhinivezaka: samakita ane mithyAtva saMbaMdhI bilakula jANapaNuM nahi te. 5. sAMzayikaH vItarAga dharma saMbaMdhI zaMkA ANe te. 6. dharmane adharma zraddhe te mithyAtva. 7. adharmane dharma zraddha - hiMsAdika pravRttine dharma mAne che. 8. jinamArgane anya mArga zraddhe te mithyAtva. 9. anyamArgane jinamArga zraddhe te mithyAtva. 10. jIvane ajIva 8che te mithyAtva. 11. ajIvane jIva zraddhe te mithyAtva 12. sAdhune kusAdhu zraddhe te mithyAtva. 13. kusAdhune sAdhu zraddhe te mithyAtva. 14. muktine baMdhana zraddhe te mithyAtva. 15. baMdhanane mukti zraddhe te mithyAtva. 16. laukika mithyAtvA: viparIta sthApana karela dharma pramANe varte. 17. lokottara mithyAtva tIrthakara devonI bIjA pAkhaMDI mata pramANe mAnyatA kare. 18. kupravacana mithyAtva: pAkhaMDInA mata sAcA mAne che. 19. jinamArgathI ochuM prarUpe te mithyAtva. 20. jinamArgathI adhika prarUpe te mithyAtva. 21. jinamArgathI viparIta prarUpe te mithyAtva. 22. avinaya mithyAtva: deva, guru, dharmano avinaya. 23. akriyA mithyAtvaH saMyamAdi mATe je kriyA karavAnI che tene mAne nahi te. 24. ajJAna mithyAtvaH ajANapaNe zreya karI mAne che. 25. azAtanA mithyAtva: gurnAdikanI azAtanA kare te. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 10 mithyAtvanA be prakAra : 1. agRhita 2. gRhita. 1. agRhita mithyAtva agRhita mithyAtva anAdithI cAlyuM Ave che. jIva paradravyanuM kAMI karI zake ke zubha vikalpathI AtmAne lAbha thAya evI mAnyatA te anAdinuM agRhita mithyAtva che. te koInA zIkhavavAthI thayuM nathI mATe te agRhita che. 2. gRhita mithyAtvaH A bhavamAM janma thayA pachI paraupadezanA nimittathI je atattvazraddhA jIva grahaNa kare che te gRhita mithyAtva kahevAya che. jene gRhita mithyAtva hoya tene agRhita mithyAtva hoya ja. gRhita mithyAtvanA pAMca bheda che. : 1) ekAMta 2) saMzaya 3) vinaya 4) ajJAna 5) viparIta mithyAtva. 1) ekAMtaH padArthanuM svarUpa anekAMtamaya hovA chatAM tene sarvathA eka ja dharmavALuM mAne. jema ke jIvane sarvathA kSaNika athavA sarvathA nitya mAnavo te ekAMta mithyAtva che. 2) saMzaya : AtmA potAnA kAryano kartA thato haze ke paravastunA kAryano kartA thato haze? e prakAre saMzaya rahevo te saMzaya mithyAtva che. 3) viparIta mithyAtva: mithyAdaSTine sAcA sAdhu mAnavA, kevaLI svarUpane viparIta paNe mAnavuM te UMdhI ruci te viparIta mithyAtva che. 4) ajJAna mithyAtva: jyAM hita-ahitano kAMI paNa vivekana hoya, ke kAMI paNa parIkSA karyA vagara dharmanI zraddhA karavI te ajJAna mithyAtva che. 5) vinaya mithyAtvaH samasta devane tathA samasta dharma matane sarakhA mAnavA te vinaya mithyAtva che. 11 darzanamohanA lakSaNo: 1. anAtmIya padArthamAM Atmabuddhi (ajIvane jIva mAnavo). 2. rAgAdimAM kartA buddhi - sukha buddhi 3. zeya tattvomAM iSTa-aniSTa buddhi. 4. para sattAmAM - rAgamAM ekatva-mamatva buddhi. 5. paranI mukhyatA - svanI gauNatA. 6. vibhAvanI ruci - svabhAvanI aruci. 7. duHkhamAM sukhanI pratIti - paryAyamAM saMtuSTa buddhi. 8. loka saMjJA. 9. ogha saMjJA. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 10. kusaMganI ruci - satsaMganI aruci. 11. siddhAMtanI viruddha prarUpaNA. 12. jJAnano udhADa(kSayopazama)nI ruci. 13. mithyA Agraha. 14. ahitamAM hita buddhi. 15. hitarUpa prayojana pratye durlakSa. 16. asaraLatA. 17. doSano pakSapAta. 18. paryAyamAM ekatva - paryAya buddhi. 19. udayama cikAsa - rasayukta pariNAma. 20. bheda pradhAnatA vA bhedanI ruci. 21. matAgraha. 22. viparIta abhinivezapUrvaka tattvano svIkAra. 23. kalpita adhiSThAna, kalpita dhyeya, kalpita sAdhanano svIkAra. 24. svacchaMda. 25. vyavahArano pakSa. 26. kutuhala vRtti 27. kudevAdinI zraddhA. 28. vItarAga devAdino niSedha. 29. vighama na sapuruSanI vimukhatA - upekSA - avarNavAda. 30. guNavAna pratye mAtsarya. 31. adhyAtmano vyAmoha. 32. sudharmanI aruci. 12 paheluM guNasthAnaka mithyAtva: mithyAtva eTale satyathI tadna avaLI bAju. ajJAna ke avidyA sAthe rahevAnuM jesthAna te mithyAtva. prathama guNasthAnane 'mithyAtva" guNasthAnaka kahe che. A guNasthAnamAM mokSathI vimukha viparIta daSTi hoya che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 mithyA te AtmAno vibhAva bhAva che, sahaja svabhAva bhAva nathI. bAhya saMjogonA nimitte je anAdi dhruvaguNanuM svabhAvasvarUpamAM pariNamana na thatAM anyathA pariNamana thAya te vibhAva pariNamana che. AtmAno jJAnaguNa jyAre bAhya padArthanI asarane AkarSI svabhAva svarUpa guNamAM na pariName tyAre jJAnaguNanI vikRtti thayelI hoya che. e vikRtti - bhramaNA e ja mithyAtva nAmathI oLakhAya che. A prathama guNasthAna AtmAno vikAsa zarU thAya e pahelAMnI dazA che. temAM jIvana anizcita prakAranuM che. A guNasthAnamAM rahelAne vastunA svarUpa saMbaMdhI jarAya zraddhA nathI. A guNasthAnano jIva lagabhaga durgatino ja baMdha bAMdhe che A guNasthAnamAM rahelo jIva anaMtAnubaMdhI cokaDImAM phasAyelo che. A sthAnamAM rahelA mithyAdaSTi jIvanA mithyAtvanI Adi tathA aMta banne che. tenI jaghanya sthiti aMtamuhartanI ane utkRSTa ardhapudgala parAvartanakALa hoya che. jJAna ane ajJAna - zraddhA ane mithyAtvane paraspara virodha che. paraMtu mArgAnusArI prApta karI AgaLa vadhavAnA guNonI apekSAe tene guNasthAnaka kahyuM che. kema ke sadAya mithyAtva bhAvamAM tyAM raheto nathI. A bhAva palaTAya che mATe te guNasthAnaka che. bhavya jIvone mATe A prathama pagathiyArUpa che. samakita sanmukha jIvo mATe tene paheluM guNasthAnaka kahyuM che. mithyAdaSTi (guNasthAna - paheluM)ne pAMce baMdha hoya che. sarva prakAranA baMdhanuM kArAga mithyAtva che ane te ja sauthI pahelAM TaLe che. pAMca baMdhanA kAraNo A pramANe che. 1) mithyAtva 2) avirati 3) pramAda 4) kaSAya ane 5) yoga. - mithyAtvaTavyA vagara anya baMdhanA kAraNo (aviratI Adi) paNa TaLatA nathI, mATe sauthI pahelAM mithyAtva TALavuM joIe. baMdhanuM sarvotkRSTa kAraNa mithyAtva ja che. mithyAtva TALyA vinA aviratI Adi baMdhanA kAraNa TaLe ja nahi - e abAdhita siddhAMta che. mithyAtva e mahAna pApa eTalA mATe che ke mithyAtva hoya tyAM anya sarva pApono sabhAva che, mithyAtva samAna anya koI pApa nathI. jyAM sudhI mithyAtva - paheluM guNasthAnaka - che tyAM sudhI dharmanI zarUAta thatI ja nathI. AtmasvarUpanI oLakhANa vaDe mithyAtva TALatA tenI sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAyano temaja ekatAlIsa pravRttionA baMdhano abhAva thAya che, tathA bAkInI karmonA sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaranI rahI jAya che, ane jIva thoDA ja kALamAM mokSapadane pAme che, saMsAranuM mULa mithyAtva che ane mithyAtvano abhAva karyA sivAya anya aneka upAya karavA chatAM mokSa ke mokSamArga thato nathI. mATe sauthI pahelAM yathArtha upAyo vaDe sarva prakArathI udyama karI e mithyAtvano sarvathA nAza karavo yogya che. AtmA, tIrthakaroe jevo varNavyo che tevA jaNAya ane tenI yathArthe pratIti thAya, zraddhA thAya evo Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AtmAno anubhava thAya tene samyaktva kahevAya che ane jIva cothe guNasthAne Avyo ema kahevAya che. cothuM avirata samyagdaSTi guNasthAna che. 13 abhiprAyanI bhUla : 1. adhyAtmanA siddhAMtamAM deva-guru ane zAstra ane nija bhagavAna AtmA banne bhinna che. jene vyavahArathI dharma sAdhanarUpe kahevAmAM Ave che te nizcayathI bAdhakarUpa che. jIvane abhiprAyamAM A bAhya sAdhano (nimitto) satya sAdhanarUpe mAnavAmAM AvavAthI tenI adhikatA vartatI hovAne lIdhe te tyAM aTakI jAya che ane aMtarmukha thaI zakato nathI. A abhiprAyanI bhUla che. 2. dharmopadezanuM zravaNa, vAMcana, vicAra, manana, jJAnano kSayopazama e paNa badhA vyavahArathI dharma sAdhanarUpa kahevAmAM ane mAnavAmAM Ave che - paNa jo te AtmAnA Azraye karavAmAM na Ave to trika LI svabhAva pratye AvI zakAya nahi. tevA prakAranI paNa abhiprAyanI bhUla mithyA mAnyatArUpa che. 3. mumukSu jIvane nija svabhAvathI adhika anya mumukSu pratye tathA guNAtizayavAna satpuruSa pratye sahaja bahumAnano bhAva varte che, sphure che. tyAM guNa prAptino abhiprAya yogya hovA chatAM anya jIva pratye rAga karavAno abhiprAya ucita nathI, karavA yogya nathI. sahaja rAga thavo ane abhiprAyapUrvaka rAga thavo athavA karavo e zraddhAguNanI viparItatA che. 4. parapadArtha to zeyamAtra che temAM iSTa-aniSTapaNuM mAnavuM e anAdithI viparIta abhiprAya che. e abhiprAyanI bhUla che. 5. parapadArthamAM sukhabuddhino abhiprAya mumukSunI bhUmikAnI yogyatAne roke che, Avirata kare che, malina kare che. sukha e to anubhavanI vastu che ane te sivAya bIje kyAMya sukhanI kalpanA karavI e abhiprAyanI bhUla che. 6.'huM karmajanita paryAyavALo chuM' e abhiprAyamAM paNa mULa svarUpa bhAsatuM nathI. bhagavAna caitanya AtmA anaMta zaktiono bhaMDAra eka samayanI paryAya jeTalo nAno thoDo che. AvuM mAnanAra to vyavahArAbhAsI che. A abhiprAyanI moTI bhUla che. 7. vaLI jo potAne 'abaMdhaka - jJAyaka svarUpe' kalpanAmAM lye ane vartamAna paryAyano doSa khyAlamAM na Ave ane svacchaMdI banI jAya to tene nizcayAbhAsanI utpatti thAya che. e abhiprAyanI bhUla che. 8. jJAyaka tattvanI paralakSI dhAraNApUrvaka vikalpa ke vANImAM 'huM jJAyaka chuM, huM jJAyaka chuM' ema game teTaluM jora devAya to paNa te kRtrima puruSArtha hovAthI svarUpa zraddhAnI kAryasiddhi thatI nathI. 9. jyAM abhiprAyapUrvaka zAtAnA kAraNo priya lAge tyAM mumukSutAnI yogyatA haNAya che. ane svayaM pote ja nirAvalaMba - nirapekSapaNe anaMta avyAbAdha, aciMtya sukhasvarUpa che - tema tene bhAsatuM nathI. A abhiprAyanI viparItatA AtmazreyamAM avarodhaka che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 10. tattvajJAnano abhyAsa karanAra jIvane abhiprAyanI bhUla" rahe to tene vyavahArAbhAsIpaNuM athavA nizcayAbhAsIpaNuM athavA pramANano pakSa thaI jAya che. mAtra AtmahitanA abhiprAyathI tattvano abhyAsa thAya to AvI bhUla rahetI nathI. 11. mumukSu jIvane nirvikalpadazA - munidazA - mokSadazA'nI bhAvanA thAya che. paraMtu A dazA to dhruva svarUpanA Azraye sahaja thAya che. tevo yathArtha abhiprAya hoya to sahaja tevI paryAyanI yogyatA thaI jAya che. nahitara paryAyanI kartA buddhi sahita bhAvanA thAya che. temAM abhiprAyanI bhUla hovAthI te bhAvanA saphaLa thatI nathI. 12. koI paNa anya jIvane virAdhaka pariNAmonI jyAre jANatAM ke ajANatAM anumodanA thaI jAya che tyAre tattva saMbaMdhI Asrava zarU thaI jAya che. anumodanA aMgenA abhiprAyamAM kartutva buddhi rahelI che. 13. mithyAdaSTine paryAya ane saMyogamAM pheraphAra karavAno abhiprAya hovAthI kRtrima puruSArtha karato rahe che chatAM je thavAnuM haze te thaze ema dhAraNAmAtrathI kahe to te yathArtha prakAra nathI. 14. mumukSune "abhiprAyanA doSa' vizenI ajJAnatAne lIdhe paNa kAryapaddhatinI, vidhinI bhUla thAya che - A badhI abhiprAyanI bhUlo vicAravA jevI che 14 jIva - mithyAdarzana ane karmabaMdhana : 1. jIvane anAdithI mithyAdarzana svarUpa avasthA che. tamAma duHkhanuM mULa(saMsAranI jaDa) mithyAdarzana che. jevuM jIvane zraddhAna che tevuM padArthasvarUpa na hoya ane jevuM padArthasvarUpa hoya tevuM e na mAne tene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. 2. A jIva pote jema che tema potAne mAnato nathI paNa jema nathI tema mAne che te mithyAdarzana che. pote amUrtika pradezono puMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka, anAdi nidhana vastusvarUpa che tathA mUrtika pudgala dravyono piMDa - jevA ke dravyakarma, nokarma prasiddha jJAnAdi guNo rahita, navIna ja jeno saMyoga thayo che evA A pula ke je potAthI para che - tene potAnA mAne che - potAnuM svarUpa mAne che; svabhAva ane parabhAvano viveka nathI - potAnuM ane paradravyanuM svarUpa jevuM nathI tevuM mAnavuM tathA jevuM che tevuM na mAnavuM te viparIta abhiprAya hovAthI mithyAdarzana che. 3. AkhA lokamAM kArmaNavargaNArUpa pugalo bharyA che. jyAre jIva kaSAya kare tyAre te kaSAyanuM nimitta pAmIne kArmaNa vargaNA pote karmarUpe pariName che ane jIvanI sAthe saMbaMdha pAme che, tene baMdha kahevAmAM Ave che. ahIM jIva ane pudgalanA ekakSetrAvagAha saMbaMdhane baMdha kahyo che. 4. baMdhanA be prakAra che. bhAvabaMdha ane dravyabaMdha, jIvamAM je vikArI bhAva thAya che te bhAvabaMdha che ane jIvanA bhAvabaMdhanuM ane te bhAvabaMdhanuM nimitta pAmIne thatAM dravyakarmanA baMdhane drabaMdha kahevAmAM Ave che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 5. mithAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca baMdhanA kAraNo che. A sUtra che. 6. dharmamAM praveza karavA icchatA jIvo tathA upadezako jyAM sudhI A sUtrano marmana samaje tyAM sudhI eka mahAna bhUla kare che. te A pramANe che. 7. baMdhanA pAMca kAraNomAMthI sauthI pahelAM mithyAdarzana TaLe che ane pachI avirati vagere TaLe che, chatAM teo prathama mithyAdarzanane TALyA vagara aviratine TALavA mathe che ane te hetuthI temaNe mAnelA bALavrata vagere grahaNa kare che tathA bIjAne paNa teo upadeza Ape che; vaLI A bALavrata vagere grahaga karavAthI ane tenuM pAlana karavAthI mithyAdarzana TaLI jaze ema mAne che. te jIvonI A mAnyatA saMpUrNapaNe jUhI che. 8. baMdhanA kAraNonA nAma je kamathI ApyA che te ja kramathI te TaLe che, paraMtu paheluM kAraNa vidyamAna hoya ane tyAra pachInuM kAraNa TaLI jAya e rIte kramabhaMga thato nathI. temanA TaLavAno krama A pramANe che. 9. 1) methyAdarzana cothA guNasthAne TaLe che. 2) avirati pAMcamA-chaThThA guNasthAne TaLe che. 3) mAda sAtamAM guNasthAne TaLe che. 4) kaSAya bAramA guNasthAne TaLe che ane 5) yoga caudamAM guNasthAne TaLe che. 10. vastusthitino A niyama nahi samajavAthI ajJAnIo prathama bALavrata aMgIkAra kare che ane tene dharma mAne che; e rIte adharmane dharma mAnavAnA kAraNe teone mithyAdarzana ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM poSANa thAya che. mATe jijJAsuoe vastusthitino A niyama samajavAnI khAsa jarUra che. A niyama samajIne khoTA upAyo choDI prathama mithyAdarzana TALavA mATe samyagdarzana pragaTa karavAno puruSArtha karavo yogya che. vistArathI have karmano siddhAMta samajIe. 15 karmano siddhAMta : 1. cha dravyonA samUhane vizva kahe che. A cha dravyonA nAma A pramANe che. 1) jIva 2) pugala 3) dharmAstikAya 4) adharmAstikAya 5) AkAza ane 6) kALa. 2. jIva dravya : jemAM cetanA arthAt jJAna-darzanarUpa zakti hoya tene jIva dravya kahe che. jIva arthAt AtmA te sadA jJAtAsvarUpa, parathI bhinna ane trikALa TakanAro che. pudgala dravya : jemAM cetanA jANapaNuM nathI. jemAM rasa, raMga, gaMdha ane sparza e guNa hoya tene pudgala kahe che. pudgalano artha je pUre bhegA thAya ane chUTA paDe te pudgala. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 3. jIva dravya anaMta che ane te saMpUrNa lokAkAzamAM bharelA che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya ane anaMta sukha e anaMta guNomAM jIva dravyanA mukhya guNa che. rasa, raMga,gaMdha, sparza ajIva dravyanA mukhya guNa che. A dravyonA vizeSa guNa che. 4. je guNo badhA ja dravyomAM hoya tene sAmAnya guNa kahe che. sAmAnya guNa paNa anaMta che paNa mukhya cha che. (1) astittva (2) vastRttva (3) dravyanta (4) prameyatva (5) agurulaghuttva 6) pradeza7. 5. dravyanuM lakSaNa sat che. sat eTale astittva, 'che'paNuM(astittva) jene hoya te dravya che. dravya sat che teno artha e thayo ke te svapaNe che ane parapaNe nathI. ema anekAnta' siddhAMtathI e jaNAya che ke eka dravya pote potAnuM badhuM karI zake paNa bIjA dravyanuM kadI kAMI karI zake nahi. daka dravya sa" lakSaNavALuM che, tethI te svataHsiddha che. te svataMtra che, potAnA kArya mATe te koInI apekSA rAkhatuM nathI. jIva dravya ane pudgala dravya banne A rIte svataMtra dravya che. banne bhinna dravya che ane banne ekabIjAnuM kArya karavA asamartha che paNa potAnuM kArya svataMtrapaNe karI zake che. 6. sanuM lakSaNa zuM? je utpAdavyaya-dhrauvya sahita hoya te sat che. utpAdaH dravyamAM navIna paryAyanI utpattine utpAda kahe che. vyaya : pUrva paryAyanA nAzane vyaya kahe che. dhauvya : banne paryAyomAM(utpAda ane vyayamAM) dravyanuM sadazatArUpa kAyama rahevuM tene dhrauvya kahe che. dareka dravya utpAda-vyaya-dhrauvyathI yukta e traNethI yugapata(eka ja samaye) yukta mAnavAthI sat siddha thAya che. vastu svataH siddha che. te ja pramANe e svataH pariNamanazIla paNa che. jIva ane pudgala dravya A rIte svataMtra astittva dharAve che ane samaye samaye temanA guNonuM pariNamana thaI rahyuM che je paryAya kahevAya che. 7. sat utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa trayAtmaka che. e kathanamAM AdhyAtmika rahasya zuM raheluM che? dareka dravya eka samayamAM potAnA utpAda-vyaya-dhruvarUpa trisvabhAvane sparze che; te ja vakhate nimitto hovA chatAM dravya temane sparzatuM nathI. samyagdarzana thayuM tyAM, te samyagdarzananA utpAdane, mithyAtvanA vyayane ane zraddhApaNe potAnI dhruvatAne AtmA sparze che. paNa samyatvanA nimittabhUta evAM deva, guru ke zAstrane AtmA sparzato nathI. te to judA judA svabhAvavALA padArtho che. samyagdarzananI utpatti, mithyAtvano vyaya tathA zraddhApaNAnI saLaMgatArUpa dhruvatA - e traNeya AtmAmAM ja samAya che; paNa te sivAyanA bAhya nimitto che teo AtmAmAM samAtA nathI. samaye samaye utpAda, vyaya ane dhruvatArUpa potAno svabhAva che; te svabhAvane ja dareka dravya sparze che, eTale potAnA svabhAvapaNe ja varte che. paNa paradravyanA kAraNe koInA utpAda-vyaya-dhrauvyatA nathI. paradravya eTale pudgala paNa potAnA ja utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa svabhAvamAM anAdi-anaMta varte che. A sarvajJoe kaheluM bhedajJAna che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 8. AkhA lokamAM anaMta jIvo che te A rIte potAnA dravya-kSetra-kALa ane bhAvamAM - svacatuSTayamAM - rahI satata pariNamana karI rahyA che. e ja rIte anaMtAnaMta pudgala paramANuo paNa potAnA svacatuSTayamAM rahI satata pariNamana karI rahyA che. svacatuSTaya eTale potAnA dravya-kSetra-kALa ane bhAva. 9. AtmAnA svacatuSTaya samajAvo. svadravya : potAnA jJAnAdi guNo ane paryAyothI abhinna te svadravya. svakSetra H lokapramANa potAnA asaMkhya pradeza che te AtmAnuM svakSetra. svakALa : je nitya svabhAvane choDyA vinA niraMtara kramabaddha potapotAnA avasare navA navA paryAyono utpAda thayA kare te nija pariNAmanuM nAma svakALa. svabhAva H dravyanA Azraye rahela trikALI zaktirUpa anaMta guNo che te svabhAva. 10. pudgala paramANunA svacatuSTaya samajAvo. svadravya : potAnA sparza, rasa, gaMdha, varNa, astitvAdi anaMtaguNothI temaja tenA sarva paryAyorUpa akhaMDa vastu te pudgalanuM svadravya. svakSetra : pudgala paramANuno eka pradeza te tenuM svakSetra. svakALa : nitya svabhAvane nahi choDIne niraMtara kramabaddha potapotAnA avasare navA navA paryAyonA utpAda thayA kare che te pudgalanA nija pariNAmanuM nAma svakALa. svabhAva H pudgala dravyanA Azraye rahelA je sparzAdika anaMta guNo che te teno svabhAva. 11. A rIte AtmA ane pudgalanuM vastusvarUpa jema che tema samajavAthI siddha thAya che. AtmAnA pariNamanamAM pudgala kAMI karatuM nathI ane pudgala(karmo)nA pariNamanamAM AtmA kAMI karI zakato nathI. Avo svabhAva ane parabhAvono viveka jANI, samajI tenuM te rIte zraghnAna karavAthI ja samyagdarzana pragaTe che. AtmA ane karmane koI prakArano kartA-karma saMbaMdha nathI e prathama nakkI karavuM. A nizcaya che. 12. AtmA to amUrtika che, hAtha-paga vagarano che ane karmo to mUrtika che, to te karmone kaI rIte grahaNa kare ? anAdithI baMdha kema che ? kharekhara eka dravya bIjA dravyane grahaNa karI zakatuM nathI. AtmA ane paradravyo(karmo paNa) tadna judA che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. eka dravya, tenA koI guNa ke tenA koI paryAya bIjA dravyamAM, guNomAM ke tenA paryAyamAM praveza karI zakatAM nathI; mATe eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi evI vastusthitinI maryAdA che. vaLI dareka dravyamAM agurulaghutva guNa che kema ke te sAmAnya guNa che. te guNane lIdhe koI koInuM karI zake nahi. tethI AtmA paradravyanuM kAMI karI 2 ke nahi, dravyakarmo ke koI paNa paradravya jIvane kadI nukasAna karI zake nahi. A prathama nakkI thatAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 jagatanA parapadArthonA kartApaNAnuM je abhimAna AtmAne anAdithI cAlyuM Ave che te mAnyatAmAMthI, jJAnamAMthI TaLI jAya che. tethI ahIM je 'grahaNa karavAnuM kahyuM che te upacArathI kahyuM che, ema samajavuM. jIvane anAdithI karma pudgalo sAthe saMbaMdha che ane jIvanA vikAranuM nimitta pAmIne samaye samaye jUnA karmo sAthe navA karmo skaMdharUpe thAya che - eTalo saMbaMdha batAvavA mATe A upacAra karyo che; kharekhara jIva sAthe karmayugalo baMdhAtA nathI paNa jUnA karmapudgalo sAthe navA karma pulono baMdha thAya che; paraMtu jIvamAM vikAranI yogyatA che ane te vikAranuM nimitta pAmIne navA karmapudgalo baMdhAya che mATe upacArathI jIvane karmapudgalonuM grahaNa kahyuM che. kharekhara ema vastusvabhAva nathI. e vyavahAra nayanuM kathana che. 13. AtmasvarUpanI oLakhANa vaDe mithyAtvaTALatAM tenI sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAyano temajaekatAlIza prakRttionA baMdhano abhAva thAya che, tathA bAkInA karmonI sthiti aMtaH koDAkoDI sAgaranI rahI jAya che ane jIva thoDA ja kALamAM mokSapadane pAme che. saMsAranuM mULa mithyAtva che. mATe sauthI pahelAM yathArtha upAyo vaDe sarva prakArano udhama karI e mithyAtvano sarvathA nAza karavo joIe. 14. jIvane anAdithI doSIta avasthA che, anAdithI tenA guNonI paryAyamAM ajJAna, mithyAtva ane asaMyama rUpe pariNamana dekhAya che ane e ja jIvanuM saMsAra paribhramaNanuM ane duHkhanuM kAraNa che. A jIva jevuM potAnuM svarUpa che tevuM jANato nathI, mAnato nathI ane temAM sthira raheto nathI tene ja mithyAjJAna, mithyAdarzana ane mithyAcAritra kahevAmAM Ave che. have prazna e che ke A AtmA - enA guNo ane paryAya e badhuM arUpI, sUkSma che to e guNa-paryAyanI sthitino ma pa kema kADhavo? enI vartamAna sthitinuM mApa darzAvavA vyavahArathI e mApa kema zakya bane e mATe koI sthULa rUpI padArthanuM avalaMbana levAmAM AvyuM ane ghaniSTa nikaTatAthI bhagavaMtoe joyuM ke AtmAnI najIkamAM najIka ekakSetrAvagAhe pudgala paramANuo jJAnamAM jaNAyA. to emano mApa tarIke upayoga karI vyavahArathI karmanuM svarUpa samajAvyuM che. e mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha vastusthiti samajAvavA mATe kahevAmAM AvI che nahi ke kartA-karma saMbaMdha sthApavA mATe ! vastusthiti ema che ke jIva ane pudgala e be dravyo kSetrAMtara karavAnI zaktivALA hovAthI teo kriyAvartI zaktivALA che; ane chaye dravyo niraMtara pariNamanazIla hovAthI bhAvavartI zaktivALA che. to yogAnuyoga AkAzanA eka pradezamAM jyAM AtmA che tyAM pudgala paramANue, paNa kSetramaMtara karatA jovAmAM AvyA che ane A saMbaMdha - sAthe rahevAno - saMsAra avasthAmAM anAdithI che. jIva ane pudgala dravyo ja kriyAvartI zaktivALA gati karanArA ane gatipUrvaka sthira thanArA dravyo che, temane dharmAstikAya ane adharmAstikAya anukrame nimitta che. jIva ane pulamAM kriyAvartI zakti nAmano guNa nitya che. te zaktinA kAraNe te banne dravyo te samayanI yogyatAnusAra svata: gamana kare che athavA sthira rahe che. koI dravya(jIva yA pugala) ekabIjAne gamana athavA sthiratA karAvI zakatuM nathI. A vastusthitinI maryAdA che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 15. AkhA lokamAM kArmaNa vargaNArUpa pudgalo bharyA che. te kAryaNa vargaNA pote karmarUpe pariNamavAnI yogyatA dharAve che. temAM AgaLa jaNAvyA mujaba eka bhAvavartI zakti che tethI tenA guNonuM paNa satata paryAyarUpa pariNamana thaI rahyuM che je svataMtra che. dareka dravya, guNa ane paryAya svataMtra rIte pariNamI rahI che. bIjI bAju kriyAvartI zaktithI temanuM kSetrAMtara paNa thaI rahyuM che ane te paNa dareka pudgalanI te samayanI yogyatA pramANe thaI rahyuM che. have A bAju jIva potAnI svayaM doSita avasthAthI, avaLA puruSArthathI potAnA svabhAvamAM rahevAna badale bhramamAM -viparIta mAnyatAmAM- potAnA svacatuSTayamAMthI bahAra nIkaLI potAnI paryAyamAM te samaye vikArI bhAvo karato(zubha ke azubha) jovAmAM Ave che. te bhAvo paNa te samayanI paryAyanI svataMtra yogyatAnusAruM ja thAya che. jIva pote amUrtika pradezono puMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka, anAdinidhana vastusvarUpa che. chatAM paNa anAdithI mUrtika pudgalono piMDa jevA ke dravyakarma, nokarma, prasiddha jJAnAdi guNo rahita, navIna ja jeno eka pradeze saMyoga thayo che evA A pudgala ke je potAthI para che tene potAnA mAne che -potAnuM svarUpa mAne che, svabhAva ane parabhAvano viveka nathI. potAnuM ane paradravyanuM svarUpa jevuM nathI tevuM jANavuM ane mAnavuM tathA jevuM che tevuM na mAnavuM te viparIta abhiprAya hovAthI mithyAtvarUpe pariName che. uve e je jIvanA vikAranuM nimitta pAmIne kArmaNa vargaNA pote karmarUpe pariNamI jIvanI sAthe baMdha pAme che tene vyavahAranI bhASAmAM baMdha kahevAmAM Ave che. ahIM jIvanA ane pudgalanA ekakSetrAvagAha saMbaMdhane baMdha kahyo che. te baMdhanA kAraNo A pramANe che. 2) avirati 3) pramAda 4) kaSAya ane 5) yoga. 1) mithyAtva 16. mithyAtvAdike jeo baMdhanA kAraNo che teo jIva ane ajIva ema be prakAranA che. je mithyAtvAdi pariNAmo jIvamAM thAya che teo jIva che, tene bhAvabaMdha kahevAya che; ane je mithyAtvAdi pariNAmo pudgalamAM thAya che teo ajIva che, tene dravyabaMdha kahevAmAM Ave che. 17. baMdhanA kAraNo kahyA temAM aMtaraMga bhAvonI oLakhANa karavI joIe. (1) anya kudevAdinA sevanarUpa gRhIta mithyAtvane to mithyAtva tarIke jANe paNa anAdi agRhIta mithyAtva che tene na oLakhe. (2) bAhya trasa-sthAvaranI hiMsAne tathA indriya -mananA viSayomAM pravRtti thAya tene avirati jANe paNa hiMsAmAM pramAda pariNati te mULa che tathA viSayasevanamAM abhilASA mULa che tene avaloke nahi, to khoTI mAnyatA TaLe nahi. (3) bAhya krodha karavo tene kaSAya jANe paNa abhiprAyamAM je rAga-dveSa rahe che te ja mULa krodha che; jo tene na oLakhe to mithyA mAnyatA TaLe nahi. (4) bAhya ceSTA thAya tene yoga jANe paNa zaktibhUta(AtmapradezonA parispaMdanarUpa) yogane na jANe to mithyA mAnyatA TaLe nahi, mATe temanA aMtaraMga bhAvane oLakhIne te saMbaMdhI anyathA mAnyatA TALavI joIe Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 18. have baMdha thavAthI jIva ane karma eka vastu thaI jatI nathI, temaja te banne bhegA thaIne koI kArya karatAM nathI eTale jIva ane karma e banne bhegAM thaIne AtmAmAM vikAra karatA nathI, temaja jIva ane karma bhegAM thaIne pudgalakarmamAM vikAra karatA nathI. 19. karmono udaya jIvamAM vikAra karato nathI, jIva karmomAM vikAra karato nathI paNa banne svataMtrapaNe potapotAnA paryAyanA kartA che. jyAre jIva potAnI vikArI avasthA kare tyAre junA karmonA vipAkane 'udaya" kahevAmAM Ave che. ane jo vikArI avasthA na kare to tene mohakarmanI 'nirjarA thaI ema kahevAmAM Ave che. 20. paralakSa vagara jIvamAM vikAra thAya nahi, jIva jyAre paralakSe potAnI avasthAmAM vikAra bhAva kare te bhAva anusAra navA karmo baMdhAya che - ATalo jIva-pugalano nimitta-naimittika saMbaMdha che. 21. zAstromAM dravyakarmo jIvanA guNono ghAta kare che evuM kathana Ave che tethI te karmono udaya jIvanA guNono kharekhara ghAta kare che ema ghaNA mAne che ane teno tevo arthakare chepaNa te artha kharo nathI. kema ke te kathana vyavahAranayanuM che mAtra nimittanuM jJAna karAvanAruM kathana che. teno kharo artha ema thAya che. 22. jyAre jIva potAnA puruSArthanA doSa vaDe potAnA paryAyamAM vikAra kare che - arthAtu potAnA paryAyano ghAta kare che tyAre te ghAtamAM anukULa nimittarUpa je dravyakarma AtmapradezothI kharavA taiyAra thayuM che tene 'udaya" kahevAno upacAra che eTale ke te karma upara nimittano Aropa Ave che. ane jo jIva potAnA satya puruSArtha vaDe vikAra karato nathI - potAnA paryAyano ghAta karato nathI to vyakarmonA te ja samUhane 'nirjarA' nAma ApavAmAM Ave che. A rIte nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna karavA pUrato te vyavahAra kathanano artha thAya che. 23. A saMbaMdhane badale jo kartA-karmano saMbaMdha mAnavAmAM Ave to upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra ekarUpa thaI jAya che, athavA to eka bAju jIvadravya ane bIjI bAju anaMta pugala dravyo(karmo) te anaMta dravyoe maLI jIvamAM vikAra karyo ema teno artha thaI jAya che ke je banI zake nahi. 24. A nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA karmanA udaye jIvane asara karI - nukasAna karyuM - pariNamAvyo vagere prakArathI upacArathI kahevAya che. A barAbara samajavuM joIe. 25. jIva ane pudgalano je nimitta-naimittika saMbaMdha che te trikALI dravyamAM nathI mAtra eka samayanI avasthA pUrato che. jIvamAM kadI be samayano vikAra bhego thato nathI tethI teno karma sAtheno saMbaMdha paNa be samayano nathI. have nIcenA niyamo vicArIe. 26. anAdithI jIva kadI paNa zuddha thayo nathI paNa kaSAyasahita ja ane tethI jIva ane karmano saMbaMdha anAdithI che. 27. kaSAya bhAvavALo jIva kaSAya karmanA nimitte navo baMdha kare che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 28. kaSAya karmane mohakarma kahevAya che, ATha karmomAMthI eka mohanIya karma ja baMdhanuM nimitta thAya che. 29. jevo tIvra, madhyama ke maMda kaSAya bhAva jIva kare te mujaba ja karmomAM sthiti ane anubhAga baMdha thAya che. 30. karmanA nimitte jIva sakaSAya thAya che eTale ke jIvanI avasthAmAM vikArI thavA yogya lAyakAta hoya tene karmanuM nimitta hAjara hoya che ane je jIvane karmano saMbaMdha na hoya te jIvanI potAnI lAyakAta paNa rAkaSAyarUpa thavAnI hotI nathI. 31. e dhyAnamAM rAkhavuM ke sAme karma udaya hoya mATe jIvane kaSAya karavo ja paDe ema nathI; karma hAjara hovA chatAM jIva pote jo svalakSamAM TakIne kaSAyarUpe na pariName to te karmone baMdhanuM nimitta kahevAtuM nathI. potAnA svabhAvamAM rahevuM jIvanI svataMtratA che. 32. jIvane karma sAthe je saMbaMdha che te pravAhe anAdithI cAlyo Ave che, paNa te eka ja samaya pUrato che. dareka samaye potAnI yogyatAthI jIva navo navo vikAra kare che tethI te saMbaMdha cAlu rahe che. paNa jaDa karmo jIvane vikAra karAvatA nathI. jIva potAnI yogyatAthI vikAra kare to thAya ane na kare to na thAya. vikAranI yogyatA eka ja samaya pUratI hovAthI svabhAvanA lakSe te TaLI zake che. vikAra TaLatAM karma sAthenA saMbaMdha paNa TaLe che. 33. jIva tyAre potAnuM nija svarUpa pragaTa na kare - sAMsArika dazAne vadhAre tyAre mohanIya karma nimitta che. paNa karma jIvane kAMI paNa karI zake ema mAnavuM te tadna mithyA che. sAMsArika dazAno artha e che ke jIvamAM AkuLatA thAya - azAMti thAya - kSobha thAya. e azAMtimAM traNa vibhAgo paDe che. 1) azAMtirUpa vedananuM jJAna 2) te vedana tarapha jIva jhUke tyAre nimittakAraNa 3) azAMtirUpa vedana. have te vedananuM jJAna to jJAnaguNamAM garbhita thaI jAya che. te jJAnanA kAraNamAM jJAnAvaraNano kSayopazama nimitta che. te vedana tarapha jIva lAge tyAre vedanIya karma te kAryamAM nimitta che; ane vedanamAM mohanIya nimi che. azAMti, moha, AtmajJAna-parAnmukhatA tathA viSayAsakti e sarva kArya mohanA ja che. kAraNanA nAzathI kArya paNa naSTa thaI jAya che. tethI viSayAsakti ghaTADavA pahelAM ja AtmajJAna utpanna karavAno bhagavAna upadeza Ape che. 34. mohanA kAryane be prakAre vibhakta karI zakAya che. (1) daSTinI vimukhatA ane (2) cAritranI vimukhatA. bannemAM vimukhatA sAmAnya che. te banne sAmAnyapaNe 'moha'nAmathI oLakhAya che. tenA be vibhAga 'darzanamoha' ane 'cAritramoha' kahyA che. darzanamoha te aparimita moha che ane cAritramoha te parimita moha che. mithyAdarzana te saMsAranI jaDa che. mithyAdarzanamAM darzanamoha nimitta che. darzanamohano abhAva thatAM te ja vakhate cAritramohano Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 eka peTA vibhAga je anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha che teno eka sAthe abhAva thAya che ane tyAra pachI krame krame vItarAgatA vadhatAM cAritramohano krame krame abhAva thato jAya che. te kAraNe darzana kAraNa ane cAritra kArya ema paNa kahevAmAM Ave che. A rIte mithyAdarzana ane mohanIya karmanuM svarUpa samajavuM. 35. jIva ane ajIva dravyo kathaMcita pariNAmI' che eno artha e che ke : jema sphaTikamaNi jo ke te svabhAvathI nirmaLa che to paNa jAsuda puSpa vagerenI samIpe(potAnI lAyakAtanA kAraNe) paryAyAMtara pariNati grahaNa kare che, paryAyamAM sphaTikamaNi jo ke upAdhinuM grahaNa kare che, to paNa nizcayathI potAno je nirmaLa svabhAva che tene te choDato nathI; tema jIvano svabhAva paNa zuddha dravyArthika nayathI to sahaja zuddha cidAnaMda ekarUpa che, paraMtu anAdi karmabaMdharUpa paryAyane pote vaza thavAthI te rAgAdi paradravya upAdhi paryAyane grahaNa kare che. paryAyamAM jIva jo ke para paryAyapaNA paradravyanA lakSe thatAM azuddha paryAyapaNe) pariName che to paNa nizcaya nayathI zuddha svarUpane choDato nathI. pudgala dravyanuM paNa tema ja thAya che. Ama jIva-ajIvanuM paraspara apekSA sahita pariNamana hovuM te ja 'kathaMcita pariNAmIpaNuM' zabdano artha che. "kathaMcita pariNAmapaNuM' siddha thatAM jIva ane pugalanA saMyoganI pariNati(pariNAma)thI racAyelA bAkInA AsravAdi pAMca tattvo siddha thAya che. jIvamAM AsravAdi pAMca tattvonA pariNamana vakhate pudgala karmarUpa nimittano sadbhAva ke abhAva hoya che, ane pulamAM AsravAdi pAMca tattvonA pariNamanamAM jIvanA bhAvarUpa nimittano sadbhAva ke abhAva hoya che. AthI ja sAta tattvone 'jIva ane pudgalanA saMyoganI pariNatithI racAyelA' kahevAya che. paraMtu jIva ane pudgalanI bhegI pariNati thaIne bAkInA pAMca tattvo thAya che ema na samajavuM. anaMta akSaya sukha te upAdeya che, tenuM kAraNa mokSa che. mokSanuM kAraNa saMvara ane nirjarA che; tenuM kAraNa jJAna-darzanasvabhAvI nija AtmasvarUpamAM sabhyazraddhAna, jJAna tathA AcaraNa lakSaNa svarUpa nizcaya ratnatraya che. te samajIne paradravyo temaja rAga uparathI potAnuM lakSa uThAvI laI nija AtmAnA trikALI svarUpa tarapha potAnuM lakSa lAgavuM joIe. 36. mithyAdaSTi jIva sAta to saMbaMdhI kevI rIte bhUla kare che?: 1) jIva to trikALa jJAnasvarUpa che. tene jIva ajJAnavaza jANato nathI ane parane svasvarUpa mAnatA potAnA svatattva(jIva tatva)no inkAra kare che. tethI te jIva saMbaMdhI bhUla che. 2) mithyA abhiprAyavaza jIva evuM mAne che ke e ajIvanI avasthA potAnI che. A tenI ajIva tattva saMbaMdhI bhUla che, kAraNa ke te ajIvane jIva mAne che ane ajIva tattvano asvIkAra kare che. 3) mithyAtva, rAga ane dveSa zubhAzubha bhAva Asrava che; te bhAva AtmAne pragaTarUpe duHkha devAvALA che, paraMtu mithyAdaSTi jIva temane hitarUpa mAnI niraMtara temanuM sevana kare che. A tenI Asrava tattva saMbaMdhI bhUla che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 4)jevI sonAnI beDI tevI ja loDhAnI beDI - banne baMdhanakAraka che. tevI rIte puNya ane pApa banne jIvane baMdhanakartA che, paraMtu mithyAdaSTi jIva evuM na mAnatA puNyane sAruM, hitakArI mAne che. tattva dRSTie to puNya-pApa banne ahitakara ja che. ajJAnI e mAnato nathI. A baMdha tattva saMbaMdhI bhUla che. 5) nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra jIvane hitakArI che, paNa mithyAdaSTi jIva temane kaSTadAyaka mAne che. e tenI saMvara tattva saMbaMdhI bhUla che. 6)AtmAmAM ekAgra thaI zubha ane azubha banne prakAranI icchA rokavAthI je nijAtmAnI zuddhinuM pratapana thavuM te tapa che. ane te tapathI nirjarA thAya che, AvuM tapa sukhadAyaka che. paraMtu ajJAnI tene kalezadAyaka mAne che ane AtmAnI anAdi anaMta zaktione bhUlI jAya che. A nirjarA tattva saMbaMdhI bhUla che. bALa tapathI nirjarA mAnavI te paNa bhUla che. 7) AtmAnI paripUrNa zuddha dazAnuM pragaTa thavuM te mokSa che. temAM AkuLatAno abhAva che. pUrNa svAdhIna nirAkuLatA te sukha che. paraMtu ajJAnI atindriya mokSa sukhane mAnato nathI. A tenI mokSa tattva saMbaMdhI bhUla che. A pramANe sAta tattvo saMbaMdhI bhUlanA kAraNe ajJAnI anaMtakALathI saMsAramAM bhaTake . 37. nimitta-naimittika saMbaMdha ke kartA-karma saMbaMdha ? : 1) jIva ane pudgalamAM potapotAno vikAra thavAmAM paraspara nimitta-naimittika saMbaMdha che paNa kartA-karma saMbaMdha nathI eTale ke AvuM jyAM nimitta hoya tyAM AvuM kArya thatuM dekhavAmAM Ave che, paNa nimitta te kAryano utpAdaka nathI. kArya to svayaM potAnI vastumAM potAnI zaktinA baLathI ja thAya che, tyAM kArya thavAmAM nimitta tadna akiMcitkara che. 2) A mahAna siddhAMtano nirNaya karIne Astikaya karyA sivAya koIpaNa jIva satya dharmane raste vaLI zake ja nahi, kAraNa ke mithyA bhrAMti sevatAM vikAranuM TaLavuM azakya che. ke 3) anAdikALathI jIvanI pariNati azuddha thaI rahI che tyAM pudgalakarma nimitta che. pudgala vyApyavyApaka thaIne jIvane vikArI banAvatuM nathI. kAraNa ke koI dravya koI dravyamAM vyApya-vyApaka thatuM nathI. 4) vaLI jIva pudgalakarmanA nimitta vinA ja vikArarUpe pariNamato hoya to vikAra jIvano nija svabhA thaI jAya. mATe vikArarUpe to jIva pote ja pariName che, tyAM karmanuM nimitta kahyuM. tyAM karmane nimitta kahevAnuM prayojana e che ke jIvano vikArI bhAva anitya che ema TharyuM. vikAra svabhAva na Tharyo. javano je vikAra thAya che te parabhAva che, anitya che ane te jIvano svabhAva nathI. paNa jIvanI avasthAmAM vikAra thatI vakhate karmanA nimittano sadbhAva che. 5) vastu jyAM svataMtrapaNe potAnA ahetuka svabhAvathI ja pariName che tyAre nimitta paranA kAryane kare che ema kahevuM te vastunA mULa svabhAvano ja ghAta karavA jevuM che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 6) A kartA-karmanuM rahasya samajIne jIve paranuM parivartana karavAnI mAnyatA-ahaMtAno zuddha AtmAnA bhAnapUrvaka tyAga karavo joIe. te jIva saMsArathI bhalI rIte virakta thAya che, te saMsArathI udAsIna " thaI jAya che. 7) saMvarapUrvaka nirjarA thatAM thatAM jIvano vikAra bhAva sarvathA nAza thaI jAya che. tyAre mokSabhAva kahevAmAM Ave che. 38. bhAvaka-bhAvya saMbaMdha zuM che? eno saMkaradoSa kema TaLe?: jaDa karma phaLa devAnA sAmarthyathI pragaTa udayarUpa thAya che. phaLa devAnA sAmarthyathI eTale anubhAgathI. ahIM je karma sattAmAM paDyA che enI vAta nathI, paNa udayamAM AvyA che tenI vAta che. udayapaNe je karma pragaTa thAya che te bhAvaka che ane vikArI thavAne lAyaka je jIva che tene e karmano udaya nimitta kahevAya che. karma bhAva kone thAya che? ke je jIva karmane anusarIne vikAra - bhAvya kare che tene ja karmano udaya bhAvaka kahavAya che ane te bhAvane bhAvya kahevAya che. bhAvaka karmano udaya to jaDamAM Ave che, paraMtu tenA anusAre jyAM sudhI pravRtti che tyAM sudhI asthiratA thAya che tathA bhAvyarUpa vikAra thAya che. tethI bhAvya-bhAvaka banne eka sAthe thAya che. eno artha ema che ke banneno nimitta-naimittika saMbaMdha thAya che. jyAre karma sattAmAMthI phaLa devAnI zaktithI bhAvakapaNe pragaTa udayamAM Ave che tyAre AtmAnI potAnI asthiratAthI tene anusaravAnI pravRtti hovAthI bhAvakanA nimitte bhAvya evA vikAra bhAve pariName che. karmano udaya Ave tyAre jo tene anusare to te bhAvya thAya che. vikArI paryAya je nimittane anusarIne thAya che emAM bhAvya-bhAvaka saMkaradoSa che. je AtmA bhedajJAnanA baLa dvArA udaya taraphanA valaNavALA bhAvane na thavA thatAM, dUrathI udayane pAcho vALIne jJAyakabhAvane anusarIne sthiratA kare che tene bhAvya-bhAvaka karadoSa TaLe che. dUrathI pAcho vALIne eTale - bhedajJAnanA baLathI udayamAM joDAyo ja nahi arthAt udaya taraphanA valaNathI para taraphanuM valaNa chUTI gayuM tene dUrathI pAcho vALIne ema kahyuM che. svabhAva taraphanA valaNathI para taraphanuM valaNa chUTI gayuM tene dUrathI ja pAcho vALIne ema kahyuM che. bhedajJAnanA baLa dvArA arthAt jJAyakabhAva taraphanA vizeSa jhukAvathI 'parathI bhinna huM eka jJAyakabhAva chuM' ema aMtarasthiratAnI vRddhithI jene udaya taraphanI dazA ja utpanna na thaI tene bhAvya-bhAvaka saMkaradoSa dUra thayo ane teNe mohane jItyo che. keTalAka loko ema mAne che ke jevo karmano udaya Ave tevo bhAva jIvamAM thAya ja; tathA karma nimittapaNe Ave che tethI jIvane vikAra karavo ja paDe che; paraMtu ema nathI. jIva pote karmanA udayane anusare to bhAvya vikArI thAya. paraMtu bhedajJAnanA baLa vaDe karmathI dUra ja pAcho vaLIne udayane anusare nahi to bhAvya vikArI thAya nahi. udaya jaDa karmanI paryAya ane Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vikAra AtmAnI paryAya che. jaDanI paryAya ane AtmAnI paryAya vacce atyaMta abhAva che. tethI udaya Ave te pramANe vikAra thAya ke karavo paDe ema nathI. karma che, enuM astitva che. enuM bhAvazaktinA hisAbe pariNamana che tathA kriyAvartI zaktinA lIdhe trAMtara che e badhuM siddha karyuM. have 'udaya" eTale e phaLa devAnA sAmarthyarUpe pragaTa thayuM - eTale sattAmAMthI te pAkamAM" udayamAM AvyuM. kharekhara to tenI hAjarI ja tyAM che, jene nimitta kahevAmAM Ave che. A bAjA jIva che. te kaI dazAmAM che tenA para AdhAra che. ajJAnadazAmAM jo jIva tene anusarIne bhAvya- vikAra kare to udayane bhAvakapaNe pragaTa thayo ema kahevAya ane moha karanAra jIvane bhAvya kahevAya. bhavya AtmAne bhedajJAnanA baLa dvArA dUrathI pAcho vALavAthI udaya taraphanuM lakSa chUTI jAya che ane potAnA svabhAva tarapha lakSa jAya che. jIvane jJAnadazAmAM e jaNAya che ke huM jJAna-AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' Ane mohanuM jItavuM kahe che. je samaye udaya Avyo te samaye ja, sAthe ja rAga-dveSa kaSAyano abhAva hoya che, pachI nahi; kAraNa : udaya Avyo tyAre tene anusarIne pariNamana na thayuM ane tethI rAga utpanna thayo ja nahi. potAnA puruSArtha vaDe AtmAne udayathI bhinna karatAM pAcho vALatAM moha utpanna thayo ja nahi ane tethI bhAvaka-bhAvya saMkaradoSa dUra thaI gayo. nimittanuM anusaraNa chUTatAM tene anusare je potAno UMdho(avaLo) puruSArtha thato hato te have upAdAnane(nija svabhAvane) anusarIne savaLo puruSArtha thAya che - e ja satya puruSArtha che. - je sattAmAM karma che te phaLa devAnA sAmarthyathI udayamAM Ave che te samaye AtmAnI paryAyamAM tene anusarIne asthiratArUpa bhAvya thavAnI yogyatA paNa che. vikAra thavAnI paryAyamAM yogyatA che. karmanA udayanA kALe tene anusarIne je vikArI dazA thAya te doSa che. jeTale aMze parathI haTI sva tarapha Ave che, potAnA svabhAvamAM rahe che teTalA aMze bhAvaka-bhAvya saMkaradoSa dUra thAya che. jJAnasvabhAva vaDe anya dravyonA svabhAvothI thatAM sarva bhAvothI paramArthe bhinna evA potAnA AtmAne je anubhave che teNe mohane jItyo che. 39. mohanIya karma (vizeSa spaSTatA) : prathama to e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI ke jIvamAM thatAM vikAra bhAva pote potAnI puruSArthanI nabaLAIne lIdhe kare che tyAre karmanA udaya hAjarI rUpe nimitta che. paNa te karmanA rajakaNoe jIvane kAMI paNa karyuM ke asara karI ema mAnavuM te sarvathA mithyA che. tema ja jIva vikAra kare tyAre pudgala kAmaNa vargaNA svayaM karmarUpe pariName che evo nimitta-naimittika saMbaMdha che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 ghaNI vAra zAstromAM evA kathana Ave che ke jIvane vikArapaNe athavA karmane jIva pariNAme (bAMdhe), evA prakAranI nimittanI mukhyatAthI nimitta-naimittika saMbaMdha batAvanAruM vyavahAranuM kathana kahevAmAM Ave paNa te vAta vyavahAra hovAthI e vAta satya na mAnavI. nizcayathI to jaDane karma tarIke jIva pariNamAvI zake nahi ane karma jIvane vikArI karI zake nahi - e vAta samajavI. jyAre jIva potAnuM nija svarUpa svayaM pragaTa kare - sAMsArika dazAne vadhAre - tyAre mohanIya karma nimitta che, paNa jIvanuM kAMI buruM karI zake te mAnavuM te mithyAtva che. sAMsArika dazAno artha e che ke jIvamAM AkuLatA thAya, azAMti thAya, kSobha thAya, emAM traNa vibhAga paDe che. 1) azAMtirUpa vedananuM jJAna - te duHkharUpa vedananuM jJAna to jJAnaguNamAM garbhita thAya che te jJAnanA kAraNamAM jJAnAvaraNano kSayopazama nimitta che. 2) te vedana tarapha jhUke tyAre nimittakAraNa -te vedana tarapha jIva lAge tyAre vedanaya karma te kAryamAM nimitta che. 3) azAMtirUpa vedana(duHkhanuM vedana) - jIvane je duHkhanuM vedanA thAya che temAM mohanIya karma nimitta che. azAMta, moha - AtmAthI vimukhatA tathA viSayAsakti e sarva karma mohanA che. tethI sauthI pahelA AtmajJAna pragaTa karavAno bhagavAna upadeza Ape che. 40. mohanIya karmanA bheda prabheda samajavA jevA che. mohanA kAryane be prakAre vibhakta karI zakAya che. 1) dRSTinI vimukhatA - 'darzana moha' 2) cAritranI vimukhatA - 'cAritramoha' darzanamoha aparimita moha che ane cAritramoha parimita moha che. mithyAdarzana te saMsAranI jaDa che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja mithyAdarzanano abhAva thAya che. te ja vakhate cAritramohano eka peTA vibhAga je anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha che teno eka sAthe ja abhAva thAya che. ane tyAra pachI krame krame vItarAgatA vadhatAM pAMcame guNasthAne zrAvakanA bAra vrata letAM bIja apratyAkhyAnI krodha-mAna-mAyA-lobhanI cokaDIno abhAva thAya che. tathA chaThThA guNasthAne muninI sarvasaMga parityAga vrata letAM cAritramohano trIjI kaSAyanI cokaDIno abhAva thAya che ane sthiratA vadhatAM krame krame rAgano abhAva thato jAya che. mithyAtvanA nAzanI sAthe ja kaSAyano pUrNa nAza nathI thato; kAraNa ke mithyAtva ane kaSAya e banne judA judA guNanI paryAya che. eka zraddhA guNanI ane bIjI cAritra guNanI. - jyAre samyakatva thAya tyAre badhA ja guNa aMze pariName che paNa zraddhA guNa pUrNa pariNamI jAya che ane cAritramAM paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyanI prathama cokaDIno taddha abhAva thAya che. jJAna samyaka thAya che ane cAritra svarUpAcaraNa hoya che. jevo mithyAtvano nAza thayo ke mULa kAraNa na rahetAM cAritra mohanIyano TakAva paNa adhika Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 raheto nathI. alpa samayamAM cAritra mohanIya paNa naSTa pAmI jAya che. mithyAtva ja badhA doSomAM adhika baLavAna doSa che ane te ja dIrgha saMsAranI sthApanA kare che. tethI teno nAza karyo ke saMsArano kinAro AvI gayo. darzanamoha amaryAdita che, cAritra moha maryAdita che, paraMtu banne saMsAranA ja kAraNo che. 41. AsavanuM svarUpa : 1) A jIvamAM rAga, dveSa ane moha e Asavo potAnA pariNAmanA nimitte thAya che. eTale potAnA pariNAmanA Azraye thAya che tethI teo jaDa nathI. Asavo vAstavika caitanyanuM svarUpa to nathI, paNa teo jIvanI paryAyamAM civikArapaNe thAya che, mATe teo cibhAsa che. (caitanyano temAM bhAsa thAya che.) potAnA Azraye thAya che. potAnA pariNAmanA kAraNe) eTale teo karmanA udayane kAraNe thAya che ema nathI. rAga ane caitanyanI pariNati che mATe ciAbhAsa che. kharekhara to jIva vikAranA pariNAma kare to karmane nimitta kahevAmAM Ave che. 2) mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e pudgala pariNAmo jJAnAvaraNAdipudgalanA AsravaNanA (AvavAnA) nimitta hovAthI kharekhara AjhUvo che. 3) jUnA karmano je udaya che e navA karmane AvavAnuM nimitta che mATe tene Asrava kahe che. asaMjJA Asavo te jaDanA pariNAma - jaDanA bhAva che. te ajIva pudgala che. darzanamoha karma, cAritramoha karma, kaSAya tathA yogano je udaya Ave che te jaDanA pariNAma che. 4) jUnA(pUrvanA) jaDa karmono udaya navA karma je baMdhAya tenuM nimitta che paNa e kyAre ? jIva rAgadraSa-mohanA pariNAma kare tyAre. 5) jIvanA rAga-dveSa-mohanA pariNAma pote potAnA kAraNe utpanna kare che, koI karmanA kAraNe thAya che ema nahi. 6) te kALe mithyAtvAdijaDapudgalanA pariNAma je udayarUpa thAya che te karmanA potAnA kAraNe thAya che. 7) te mithyAtvAdi ajIva pudgalanA pariNAmane Asrava kema kahIe ? to kahe che navA karmanA AvAgamAM nimitta che mATe te navA karmanA AsavANamAM nimitta kyAre thAya to ke jUnA karmanA udaya kALe jIva rAga-dveSa-mohane utpanna kare to jUnA karma navA karmanA AsravaNamAM nimitta thAya che. 42. svataMtratAno DhaMDhero pra.: jIvane jevo jevo karmano udaya Ave tevuM thAya temAM pote zuM karI zake? u. : 1) bahAranA saMyoga maLavA ane na maLavA emAM puNya-pApa kAraNa che. 2) zubha upayogayukta AtmA puNyanA udaya kALe indriya sukha pAme che, paNa aMdaramAM je rAga-dveSa, saMkalpa-vikalpa thAya che te karmo nathI karAvatAM, karma temAM nimitta che. 3) jo karma rAga-dveSa karAve to pote parAdhIna thaI gayo. jo ema ja hoya to pachI upadeza kevI rIte apAya ke tuM rAga-dveSanA pariNAma na karI? Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 4) pote ja svataMtra rIte doSa kare che ane pote ja pAcho vaLe che. mATe svabhAvamAM rahevAno puruSArtha karavAmAM pote svataMtra che. potAnA pariNAma kema karavA te potAnA hAthanI vAta che, svarUpanI samajaNa para teno AdhAra che. jema rAga-dveSa karI zake che tema pote zAMti paNa rAkhI zake che. teNe jema karavuM hoya tema te karI zake che. 5) game tevA saMyogo Ave to paNa AkuLatA na karavI, bahu kheda na karavo. pote potAno jJAtA svabhAva oLakhavo, vibhAvathI chUTAM paDavuM, AtmAmAM javuM, te badhuM pote svataMtra karI zake che. A satya puruSArthanI vAta che. 6) jo jIva vikArI pariNAma puruSArtha dvArA TALI na zake to parAdhIna thaI jAya. rAga-dveSa jo karma karAve to have huM zuM karuM evI lAcArI AvI jAya, to sarva upadeza niSphaLa jAya. 7) karma jIvanA bhAvane karAvI zakatuM nathI -pote puruSArthanI nabaLAIne lIdhe- ajJAnatA, mithyAtva tathA asaMyamathI rAga-dveSamAM joDAya che. 8) joDAvuM ke na joDAvuM te potAnA hAthanI vAta che. mULa svabhAvane oLakhIne puruSArtha karavAmAM pote svataMtra che. 9) bhagavAnano divya dhvani kahe che te jIvo! tame svataMtra cho... svataMtra cho ! drayathI, guNathI, paryAyathI paNa svataMtra cho, parAdhInatAne yAda karazo nahi. 10) AvA paripUrNa akhaMDa-abheda jJAyaka svabhAvanA Azraye pAtra jIvo potAnA svabhAva tarapha vaLIne samyagdarzana pAmI jAya che - AtmAnI anubhUti karI le che. 43. vastusvarUpano mahA siddhAMtaH (sukhI thavAno upAya) bhagavAna sarvajJa deve joyelo varatusvabhAva kevo che, temAM kartA-karmapaNuM kaI rIte che, te svabhAvanA nirNayamAM kaI rIte mokSamArga Ave che evuM bhedajJAna karAvavAnA AzayathI vItarAga mArganA rahasyabhUta svataMtratAnI ghoSaNA karatAM kahevAmAM AvyuM che ke sarvajJadeve kahelAM A parama satya vItarAga vijJAnane je jIva samajaze tenuM apUrva kalyANa thaze. vastu pote potAnA pariNAmanI kartA che, ne bIjA sAthe tene kartA-karmapaNuM nathI e siddhAMta nIcenA cAra bolathI samajIe. 1) pariNAma eTale ke paryAya te ja karma che - kArya che. 2) te pariNAma potAnA AzrayabhUta pariNAmInA hoya che, anyanA nahi; kema ke pariNAma potapotAnA AzrayabhUta pariNAmI (dravyanA) Azraye hoya che; anyanA pariNAma anyanA Azraye hotA nathI. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 3) karma kartA vagara hotuM nathI, eTale ke pariNAma vastu vagara hotAM nathI. 4) vastunI sadA ekarUpa sthiti(kUTasthatA) hotI nathI, kema ke dareka vastu dravya-guNa-paryAya svarUpa che. A rIte A vizvamAM (lokamAM) cha ye dravyo, anaMta AtmAo(jIva), anaMtAanaMta pudgala paramANuo(ajIva), dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa badhA svayaM pote ja potAnA pariNAmarUpa karmanA kartA che. e vastusvarUpano vAstavika mahA siddhAMta che. jemanA jJAnamAM, zraddhAnamAM ane AcaraNamAM A siddhAMta yathArtha rIte Ave che te jIvo samyagdarzana pragaTa karI, paraMparAe mokSadA pragaTa karI anaMta sukhane prApta kare che. 44. jJAnInA jJAnamAM paranuM nimitta-kartApaNuM nathI : 1) he bhAI ! tAruM svarUpa kevuM che teno vicAra kara. to tane khyAla Avaze ke AmAM paranuM kartRtva koI rIte samAI zake tema nathI. are ! jyAM potAnA vikAranuM paNa kartRtva jemAM na samAya temAM paranA kartRtvanI to vAta ja kevI ? vastusvarUpanI svataMtratA ane panI bhinnatA samajyA vagara ekeya vAta sAcI samajAya nahi. 2) jJAnInI vAta : (1) caitanya svarUpa A AtmA para dravyono kartA koI rIte nathI. (2) jJAnIne jJAnabhAvamAM para sAthe nimitta kartApaNuM nathI. (3) jJAnabhAvamAM vikAra sahita potAnA zuddhabhAvanuM kartApaNuM che. ajJAnInI vAta : (1) ajJAnI paNa paradravyano kartA kyAreya paNa nathI. (2) azuddha evA yoga ane upayoga karmamAM nimitta che, tethI azuddha rAgAdi bhAvono kartA ajJAnI thAya che. (3) paraMtu nimitta-kartApaNuM ajJAnInA krodhAdi bhAvomAM che. 3) kartA-karmanuM svarUpa samajavA mATe vyApya-vyApakapaNAno mahAna siddhAMta che. tanmayapaNuM hoya tyAMja vyApya-vyApakapaNuM hoya, je vyApya-vyApakapaNuM hoya tyAM ja kartA-karmapaNuM hoya, kartA pote potAnA kAryamAM prasarIne te rUpe thAya che, tethI te teno kartA che. 4) a mAM karmanuM koI kArya AvyuM ja nahi. eTale karma AtmAne(jIvane) koI rIte duHkhI sukhI karatAM nathI e siddhAMta samajavo. karmano siddhAMta vastusvarUpa samajavA mATe ja mahatvano che. ja 45. karmanA siddhAMtano sAra H 1) A AtmAne karmabaMdhana anAdikALathI che, te baMdhana vaDe duHkhI thaI rahyo che. duHkha dUra karavAno ja niraMtara upAya paNa rahe che; paraMtu kharo upAya pAmyA vinA te duHkha dUra thatuM nathI tathA sahyuM paNa jatuM nathI ane tethI ja A jIva vyAkuLa thaI rahyo che. e pramANe jIvane samasta duHkhanuM mULa kAraNa karmabaMdhana che, tenA abhAvarUpa mokSa che ane e ja parama hita che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 2) karmabaMdhana hovAthI aneka prakAranA aupAdhika bhAvomAM jIvane paribhramaNapaNuM hoya che, paNa ekarUpatA rahetI nathI. mATe karmabaMdhana sahita avasthAnuM nAma saMsAra avasthA che. anaMtA jIva dravyo anAdithI ja saMsAra avasthAmAM karmabaMdhana sahita che. sarva karmano kSaya thava thI mokSa avasthA utpanna thAya che. 3) saMsAramAM eka jIva dravya ane anaMtA karmarUpa pudgala paramANu e banne anAdikALathI eka baMdhAnarUpa che. temAMthI koI paramANu judA paDe che tathA koI navA maLe che. e pramANe maLavuM-vikharAvuM thayA kare che. 4)jema mULathI ja jaLa ane dUdhano, suvarNa ane mATIno, tuSa ane kaNano tathA tela ane talano anAdisaMbaMdha jovAmAM Ave che, teno navIna meLApa thayo nathI, tema jIva ane karma saMbaMdha anAdithI jANavo. 5) have jIvadravya to dekhavA-jANavArUpa caitanyaguNanuM dhAraka che, indriyagamya na hovA yogya amUrtika che, tathA saMkoca-vistAra zakti sahita asaMkhyAta pradezI eka dravya che. tathA karmacetanA guNa rahita, jaDa, mUrtika ane anaMta pudgala paramANuono pUMja che, mATe te eka dravya nathI. e pramANe e jIva ane karmano anAdi saMbaMdha che to paNa jIvano koI pradeza kamarUpa thato nathI, tathA karmano koI paramANu jIvarUpa thato nathI paNa potapotAnA lakSaNo dharI banne judA judA rahe che 6) to pachI amUrtika AtmAthI mUrtika karmono baMdha kevI rIte thAya che? jema vyakta indriyagamya nathI evA sUkSma pudgalo tathA vyakta indriyagamya evA sthUla pudgalonuM baMdhAna hovuM mAnIe chIe tema indriyagama na hovA yogya mUrtika karmo e bannenuM paNa baMdhAna che ema mAnavuM. vaLI e baMdhAnamAM koI koIno kartA to che nahi, jyAM sudhI baMdhAna rahe tyAM sudhI e banneno sAtha rahe, paNa chUTA paDe nahi; tathA paraspara kArya-kAraNapaNe teonuM banyuM rahe eTaluM ja ahIM baMdha na jANavuM. have mUrtika-amUrtikanuM e pramANe baMdhAna thavAmAM(eka kSetrAvagAha) rahevAmAM koI virodha nathI. 7) karma anaMta prakAranA che, emAM mukhya ATha samajavA mATe che. (1) jJAnAvaraNIya (3) mohanIya (5) nAma (7) AyuSya (2) darzanAvaraNIya (4) aMtarAya (6) gotra (8) vedanI. 8) karma to jaDa che, jarAya baLavAna nathI e vaDe jIvanA svabhAvano ghAta thavo vA bAhya sAmragI maLavuM kema saMbhave ? jo karma pote kartA thaI udyamathI jIvanA svabhAvano ghAta kare, bAhya sAmagrI meLavI Ape tyAre to karmamAM caitanyapaNuM joIe tathA baLavAnapaNuM joIe, paNa ema to che nahi. sahaja ja nimitta-naimittika saMbaMdha che. jyAre te karmano udayakALa hoya tyAre AtmA svayaM potejasvabhAvarUpa pariNamana karato nathI - vibhAvarUpa pariNamana kare che tathA je anya dravyo che te te ja pramANe Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 saMbaMdharUpa thaI pariName che. karmano udayakALa e enuM svataMtra pariNamana che. ane A bAju AtmAnuM svabhAvarUpa ke vibhAvarUpa pariNamana e paNa svataMtra ja che. eka ja samaye thAya che - ghaNI nikaTatAmAM thAya che chatAM kartA-karma saMbaMdha nathI, mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha che ema jANavuM. dravyanI svataMtratA ane kramabaddha pariNamananA siddhAMta bhUlI na javA. 9) to pachI niraMtara karmano navIna baMdha kevI rIte thAya che ? jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAyanA nimittathI upajelA bhAvo navIna karmabaMdhanA kAraNarUpa nathI. jIvano jJAna-darzana-vIrya svabhAva che te jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, aMtarAyanA nimittathI jeTalo pragaTa nathI teTalAno to te kALamAM abhAva che ane karmonA kSayopazamathI jeTalo jJAna, darzana ane vIrya svabhAva pragaTa varte che te jIvanA svabhAvano ja aMza che, karmodayajanya aupAdhikabhAva nathI. have svabhAva vaDe navIna karmono baMdha thato nathI, kAraNa ke nija svabhAva jo baMdhanuM kAraNa thAya to baMdhathI chUTavuM kema thAya ? vaLI e karmanA udayathI jeTalAM jJAna, darzana ane vIrya abhAvarUpa che te vaDe paNa baMdha thato nathI, kAraNa ke jyAM pote ja abhAvarUpa che tyAM e abhAva anyanuM kAraNa kema thAya? mohanIya karmanA udayathI jIvane ayathArtha zraddhAnarUpa mithyAtvabhAva thAya che tathA kaSAyabhAva thAya che. e bhAvo jIvanA che, jIva ja teno kartA che paNa temanuM hovuM mohanIya karmanA nimittathI ja che. e jIvano nija svabhAva nathI paNa aupAdhikabhAva che tathA e bhAvo vaDe navIna baMdha thAya che. mohanA udayathI utpanna thatAM bhAvo baMdhanA kAraNarU; che. tevI ja rIte dhana-kuTuMbAdi AtmAthI bhinna che te baMdhanA kAraNa nathI, paNa AtmAnA mamatvAdirUpa mithyAtvAdi bhAva thAya che te ja baMdhananA kAraNarUpa jANavAM. 10) have karmabaMdhanamAM paNa pradeza, prakRtti, sthiti ane anubhAga evo baMdha bhAvonI taratamyatA pramANe thAya che. yoga vaDe pradeza vA prakRttibaMdha ane kaSAya vaDe sthiti ane anubhAga baMdhAya che. kaSAya vaDe karelo sthitibaMdha-anubhAga baMdha ja baLavAna che. eTalA mATe kaSAya ja baMdhanuM kAraNa jANavuM. jeone baMdha na karavuM hoya teo kaSAya na kare evo A karmano siddhAMta bodha Ape che. A siddhAMta jIvane samajAvavA vyavahArathI kahevAmAM Avyo che. 11) karmonI baMdha, udaya, sattArUpa avasthA kema thAya che ? H have saMsArI jIvane samaye samaye anaMta paramANu baMdhAya che. tyAM eka samayamAM bAMdhelA paramANuo AbAdhAkALa choDI potAnI sthitinA jeTalA samaya hoya te sarvamAM kramathI udayamAM Ave che. vaLI ghaNAM samayamAM bAMdhelA paramANu ke je eka samayamAM udaya AvavA yogya che te badhA ekaThA thaI udaya Ave che, te sarva paramANuono anubhAga maLatAM jeTalo anubhAga thAya teTaluM phaLa te kALamAM nIpaje che. vaLI aneka samayamAM bAMdhelA paramANu baMdha samayathI mAMDI udaya samaya sudhI karmarUpa astitvane dhArI jIvathI saMbaMdharUpa rahe che. e rIte karmono baMdha, udaya, sattArUpa avasthA jANavI. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 129 12) dravyakarma ane bhAvakarma saMbaMdhaH karma che te paramANurUpa anaMta pudgala dravyothI napajAveluM kArya che. tethI tenuM nAma dravyakarma che. tathA mohanA nimittathI mithyAtva jodhAdirUpI jIvanA pariNAma che te azuddhabhAvathI nipajAveluM kArya che, tethI te nAma bhAvakarma che. dravyakarmanA nimittathI bhAvakarma thAya che tathA bhAvakarmanA nimittathI dravyakarmano baMdha thAya che. pharI pAcho dravyakarmathI bhAvaka ane bhAvakarmathI dravyakarma - e ja pramANe paraspara kAraNa-kArya bhAva vaDe saMsAracakramAM paribhramA thAya che. vaLI nAmakarmanA udayathI zarIra thAya che te dravyakarmavat kiMcita sukha-duHkhanuM kAraNa che mATe zarIrane nokarma kahIe chIe. have A karmabaMdhana roganA nimittathI jIvanI jJAna-darzanAvaraNa, mithyAtvarUpa, aMtarAyarUpa temaja vedanIya karmojanya, Ayukarmojanya, nAmakarmodayajanya tathA gotrakarmodayajanya ema judI judI avasthAo thAya che ane mohanA udayathI AtmA sukhI-duHkhI thAya che. A rIte vyavahArathI karmanuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. have vastusvabhAvathI A vAta samajIe. (nizcayathI) 13) AtmA eka jIva dravya che. caitanya guNa sahita che ane sukha-duHkhano anubhava kare che. e svataMtradravya che ane dravya-guNa-paryAyAtmaka svabhAvathI haMmezA potAnA guNone TakAvI tenuM pariNamana thaI rahyuM che. ane e pariNamana paNa kramabaddha che, te samaye je paryAyanI upAdAnanI yogyatA hoya te pramANe thAya che. 14) A bAju karmanA pugala paramANu e ajIva dravya che, caitanya guNa rahita che, jaDa che. e paNa svataMtra dravya che ane eno paNa dravya-guNa-paryAyAtmaka svabhAva hovAthI enA mukhya guNo rasa, raMga, gaMdha, varNa ane sparzanI paryAyo kramabaddha te samayanI temanI yogyatA pramANe thaI rahI che. 15) have dravyanI svataMtratAno siddhAMta ema kahe che ke eka dravya bIjA dravyane aDatuM nathI. to pachI ajIva dravyarUpa karmo, jIvane kaI rIte sukha-duHkha ApI zake athavA to jIva dravya potAno jJAtA svabhAva choDIne kevI rIte karmone grahaNa kare ke choDe? vastuvyavasthAnI evI maryAdA che ke dareka dravya potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM ja rahIne potAnuM kArya kare che. mATe eka dravya bIjAM dravyanuM kAMI karI na zake e zraddhAna karavuM. 16) have koI paNa kArya thavA mATe pAMca samavAya bhegAM hoya tyAre ja thAya. (1) svabhAva (2) niyati (3) nimitta (4) kALalabdhi (5) puruSArtha. to jyAre kAMI paNa kArya thatuM hoya tyAM jemanI hAjarI hoya paNa je kriyAmAM kAMI karatuM na hoya tenA para nimittano Aropa Ave che e niyamathI AtmAnuM je kSetramAM kArya thaI rahyuM che tyAM karmanA pugala paramANuonI hAjarI che eTale temanA para nimittano Aropa Ave che paNa eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karatuM nathI. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 17) AtmA ane karmapudgala paramANu vacce eka evo nimitta-naimittika saMbaMdha che paNa kartA-karma saMbaMdha nathI. jo kartA-karma saMbaMdha sthApavAmAM Ave to beu dravyanA lopa(nAza)no prasaMga utpanna thAya. jema zarIra ane AtmA bhinna che tema karma ane AtmA paNa bhinna che ane e banne vacce koI kartA-karma saMbaMdha mAnavo e mithyAtva che. nimitta-naimittika saMbaMdha mAnavAmAM koI bAdhA nathI. 18) have Asava, baMdha, saMvara ane mokSanA be svarUpa che. jevI rIte dravyabaMdha, bhAvabaMdha.....badhe e pramANe lagADavuM. je karmanA pudgala paramANuo AtmAnA pradezo AgaLa Ave ane bIjA karma pudgala paramANu sAthe baMdhAya te dravyakarma che. ane ahIMyA je AtmAnI (jIvanI) paryAyamAM rAgAdika bhAvo thAya che tene bhAvakarma kahevAmAM Ave che. dravyakarma ane bhAvakarma banne svataMtra che. 19) have vastusthiti ema che ke dravyakarma ane AtmA banne svataMtra dravya potAnI kriyAvartI zaktithI gamana kare che ane sthira thAya che temAM dharmadravya ane adharmadravya nimitta che eTale AtmA jaDakane kheMcIne lAvatuM nathI temaja jaDa karmo kAMI AtmAne sukha-duHkha pahoMcADatA nathI. banne svataMtra rIte kSetrAMtara karI rahyA che ane amuka kALa sudhI emane ekakSetrAvagAha rahevAno kALa hoya che teTalo kALa sAthe rahe che eTale eka kSetre rahe che, paNa koI koIne kAMI karatuM nathI. saMsAra avasthAmAM kArpaNa zarIra AtmAnI sAthe rahe che emAM koI bAdhA nathI ane jyAre mokSa thAya che tyAre svayaM kArpaNa vargaNAo kharI jAya che. 20) AtmA ane dravyakarma banne potAnI bhAvazaktine lIdhe pariNamana karI rahyA che ane te paNa svataMtra, kramabaddha ane potapotAnI te samayanI yogyatA pramANe hoya che. eTale ekabIjAnA pariNamanamAM paNa koI ekabIjAne kAMI karI zake evI vastusthitinI maryAdA che. A saMpUrNa vizva vyavasthA ane vastu vyavasthAmAM pheraphAra karavAnI koInI zakti nathI. mATe jema che tema bannenuM svarUpa samajI samyagdaSTi thavuM. 21) have jIva je ajJAnatA, mithyAtva ane asaMyamane lIdhe potAnA bhAva bagADe che te ja duHkhanuM kAraNa che. paNa karma kAMI duHkhanuM kAraNa nathI. 22) vyavahArathI ema kahevAya ke karmabaMdhana e saMsAra duHkhanuM kAraNa che paNa nizcayathI jIvanI potAnI ajJAnatA, mithyA mAnyatA ane aviratI e ja duHkhanA kAraNa che. 23) A saMpUrNa jIvanA svarUpanI samajaNanI bhUla che. jo jIvane potAnA svarUpanuM yathArtha bhAna thAya ane karmanA svarUpanI paNa yathArtha samajaNa thAya to mithyAdarzana TaLI ane samyagdarzana pragaTe. 24) hakIkate jIva koI divasa potAno jJAtA svabhAva - potAno jANavAno svabhAva choDI bIjuM kArya karavA gayo nathI, jaI zake ema nathI - chatAM pote evo jJAtA che, pote ja anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA che e mAnato nathI e ja enA duHkhanuM, anaMta saMsAranuM kAraNa che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 sukhI thavAno eka ja upAya che, 'pote jJAna-AnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA che ane sarvathA sarvathI bhinna che" enuM yathArtha jJAna-zraddhAna-AcaraNa e ja nizcaya ratnatraya mokAmArga che. 46. svachaMdaH "svaccheda' eTale zuM ? "sva" eTale pote, Apa ane chaMda' eTale lata agara vyasana. 'svaccheda' eTale potAnI lata, potAnuM vyasana, potAnI Teva. Ama A zabdamAM abhAva, mAnabhAva rahyA che, te banne jIvanA kaTTara verI che. jIvanuM svacchaMdIpaNuMH nirdoSa sanduruSo ane jJAnIoe svAnubhavathI vastunuM svarUpa je prakAre darzAvyuM che, te te prakAre tema ja che ane ema na mAnatAM potAnI mati kalpanAe jema jaNAya tema mAnavuM te svacchaMda. svacchaMda eTale darzanamoha, mithyA abhiprAya, khoTI zraddhA, viparIta mAnyatA. jaDa ane cetana bhinna bhinna che; jaDa jaDabhAve ane cetana cetanabhAve pariName che; eka dravya anya dravyanI kriyA karI zakatuM nathI; chatAM jIva mAne che ke huM paradravyanI kriyA karI zakuM chuM, parane lAbha-nukasAna karI zakuM chuM.' A mAnyatA jJAnInI AjJAnI viruddha che ane tenuM nAma ja svacchaMda. Ama jJAnInI TaMkotkIrNa vacano para abhimAnathI paga daIne kacarIne cAlavAnI, vartavAnI jIvanI anAdikALanI lata, anaMtakALanuM vyasana che te svacchaMda. huM jANuM chuM, mane AvaDe che, huM A karI zakuM chuM, mane yathArtha bhAna che ane jJAna che ema mAnavuM te svachaMda. 'paranI prIti toDI svamAM joDavI te sukhano mArga che ema jJAnInA vacanamAM zraddhA na lAvatAM enAthI viruddha parathI sukha maLe che (para eTale parapadArtho, bIjI vyaktio ane jaDa deha) evI anAdikALanI mAnyatA, lata athavA mithyA abhiprAya te svacchaMda. deha te huM, dehana dharma te mArA, dehanI pravRtti te mArI e Adi mAnyatA arthAt tevA pariNAma te jIvano svachaMda. anAdikALathI jIve svacchaMda, mata, Agraha, mithyAbhAvanuM sevana karI kaSAya bhAvanuM poSaNa karyuM che. TUMkamAM jIvane svacchede cAre bAjuthI gherI lIdho che. pachI te padArtha saMbaMdhI, saMbaMdhathI joDAyela vyaktio saMbaMdhI, zarIra saMbaMdhI, deva-guru-zAstra saMbaMdhI, potAnA svarUpa saMbaMdhI mithyA abhiprAyanI bhUla anAdithI cAlI Ave che. jyAM mULamAM ja bhUla hoya tyAre aneka bhUlonI paraMparA cAlI AvavAnI ja. matAgraha, durAgraha, haThAgraha, vigraha, saMgraha, parigraha badhA ja svachaMdanA pariNAma che. A jIve to pUrva kALe AtmArtha jANyo nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNapaNe cAlyo Ave che. te potAnI mati kalpanAthI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya. AvuM to anaMtakALathI karato ja Avyo che. UlaTuM AtmArtha sAdhu chuM, dharma sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna utpanna thAya ane enA phaLanI apekSA rahI jAya ke jIvana mATe saMsArano mukhya hetu che, duHkhanuM mukhya kAraNa che. duHkhanA kAraNomAM jJAnIoe A traNa mukhya joyA che. (1) ajJAnatA (2) mithyAtva (3) asaMyama. vaLI jIva potAnI kalpanAthI mAnI le ke vrata, tapa, japa, pUjA, bhakti, yoga, dhyAna, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 samAdhithI kalyANa thAya-paNa jyAM sudhI daSTi dravya para paDI na hoya to badhuM niSphaLa che. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che ane te parama satsaMge karI samajAya che. paraMtu jJAnI puruSanI oLakhANa nahi thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa doSa jovAmAM Ave che. 1) huM jANuM chuM, huM samajuM chuM" evA prakAranuM mAna je jIvane rahyA kare che te "mAna". 2) parigrahAdika viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga". 3) loka bhayane lIdhe, apakirtInA bhayane lIdhe, apamAnanA bhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM tevo bhaya". A traNe kAraNo jIvane jJAnIthI ajANa rAkhe che. jJAnIne viSe potAnA samAna kalpanA rahyA kare che, potAnI kalpanA pramANe jJAnInA vicAranuM, zAstronuM tolana karavAmAM Ave che e mahAna doSa che. thoDuM paNa graMtha saMbaMdhI vAMcanAdi jJAna maLavAthI ghaNA prakAre te darzAvAnI jIvane icchA rahyA kare che e paNa doSa che. A badhA doSonuM upAdAnakAraNa evo te eka "svaccheda' nAmano mahA doSa che ane tenuM nimittakAraNa asatsaMga ja che. 47. svacchaMdano sadbhAva darzAvatA bhAvo saMbaMdhI vivaraNa: 1) zAstra saMgata ke nisaMgata jJAnanA kSayopazama saMbaMdhamAM huM samajuM chuM tevo bhAva rahyA karavo ane jijJAsAno abhAva rahevo. 2) puruSanA vacanamAM zaMkA temaja bhUla dekhavAnI vRtti thavI, arthAt zabdArtha ane gAthArthanI mukhyatA karI bhUla samajavI - bhAvArtha samajyA vagara. 3) sata puruSamAM zraddhAno abhAva, temaja abhaktinA pariNAma thavAM. 4) puruSano virodha - avarNavAda karavo. 5) caitanyane sparzIne AvatI puruSanI vANI pratyakSa zravaNa thavA chatAM ahobhAvano abhAva arthAt upekSAbhAva thavo, nirutsAhanA bhAva thavA. 6) sapuruSa pratye vinaya bhaktimAM nyUnatA, 'mane AvaDe che tevI hUMpha caDavI. 7) puruSanA cAritradoSanuM lakSa rahevuM, mukhyatA thavI. 8) sapuruSanI lokabhaya, samAjabhaya, apakirtIbhaya, apamAnabhayathI upekSA thavI -vimukhatA thavI. 9) sapuruSa karatAM kuTuMba - parigrahAdi pratye adhika rAga - vizeSa rAga rahevo. 10) potAnI kalpanA pramANe athavA potAnA samAna kalpanA karIne sanduruSanA vacanonuM tolana karavuM athavA tene laukika arthamAM ghaTADavA athavA atizayokti, bhAvAveza athavA ajAgRta upayoga vacanAlApa gaNavo. 11) pratyakSa satparuSano yoga hovA chatAM zAstra-svAdhyAyane vadhu mahatva ApI satsaMgane gauNa karavo. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 12) sanduruSanA upakArane chupAvavo athavA puruSanA upakArane oLavavo athavA potAnA aprasiddha gurune gopavIne nija mAnArthe prasiddha jJAnInuM nAma pragaTa karavuM. 13) saMpradAya athavA paraMparA calAvavA mATe tattvapracAra, prabhAvanA aMgenI pravRtti karavI ane te potAnI rIte karatAM puruSanI AjJAnI avagaNanA karavI. 14) graMtha saMbaMdhI vyAkhyA-lekhananI kuzaLatAthI potAnI mahattA darzAvavAnI icchA rahevI, AcAryo praNita ucca koTinA AdhyAtmika nyAya darzAvatAMthI viruddha potAnI mahattA darzAvavAno mukhya hetu rahevo. 15) sazAstrano avinaya thavo, zravaNanI upekSA thavI tethI zravaNamAM aniyamitatA thavI. sazravaNa vakhate ekAgratA ane upayogano abhAva. phakta vyavahAra mATe ja hAjarI ApavAno daMbha rAkhavo. 16) zAstranA viSaya - pratipAdanane choDIne viSayAMtaramAM pravartavArUpa paddhati te vakatAno zAstra pratyeno avinaya che. 17) sarvajJa vItarAganI pratimAmAM vikRti karavI athavA tenI sthApanAno virodha ke niSedha karavo. 18) bAra aMgano sAra - "vItarAgatA"- sapuruSanA eka vacanamAM anaMta Agama rahelA che tema chatAM temanA vacano samaMta karavA Agama - AdhArano Agraha rAkhavo. 19) parokSa jJAnIonI pratyakSa jJAnI sAthe tulanA karavI. 20) pratyakSa jJAnInI atizaya bhaktine nimitta pradhAnatA samajavI. 48. svaccheda saMbaMdhI sUtro: "pratyakSa sadaguru sama nahi, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, UgenA AtmavicAra." "pratyakSa sadaguru yogathI, svacchaMdate rokAya; anya upAya karyA thakI prAye bamaNo thAya." "svacchaMda, mata Agraha tajI, varte saddaguru lakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa." roke jIva svachaMdato pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nidorSa." "mAnAdi zatru mahAna, nija chedana marAya; jAtA sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya." je jIvane bhava bhramaNano bhaya raheto nathI te svacchaMdatAmAM varte che. AvA svacchedathI bacIne je jIva AtmArthe - svacchaMdanA pratipakSa bhAve varte che tene darzanamohano abhAva thaI, mokSa parvatanI siddhi maLe che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 samyagdarzana saMbaMdhI gurudevanA pramANa vacano 1. anaMtakALathI anaMta jIvo saMsAramAM rakhaDe che ane anaMtakALamAM anaMta jIvo samyagdarzana vaDe pUrNa svarUpanuM bhAna karIne mukti pAmyA che. jIvoe saMsArapakSa to anAdithI grahaNa karyo che; paraMtu siddhano pakSa kadI grahaNa karyo nathI. have siddhano pakSa karIne, potAnA siddha svarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAnA TANAM AvyA che ane teno upAya ekamAtra samyagdarzana ja che. 2. AcAryadava samyagdarzana upara khAsa bhAra mUkIne kahe che ke he bhAI ! tArAthI vizeSa na thAya to paNa ochAmAM ochuM tuM samyagdarzana to avazya rAkhaje. jo enAthI tuM bhraSTa thaIza to koI rIte tAruM kalyANa thavAnuM nathI. cAritra karatAM samyagdarzanamAM alpa puruSArtha che mATe tuM e samyagdarzana to avazya karaje. samyagdarzanano evo svabhAva che ke je jIva tene dhAraNa kare te jIva krame krame zuddhatA vadhArIne alpakALe muktadazA pragaTa kare che, jIvane te lAMbo kALa saMsAramAM rahevA detuM nathI. AtmakalyANanuM mULa kAraNa samyagdarzana che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne pUrNa mokSamArga che. he bhAI! tArAthI samyagdarzanapUrvaka rAga choDIne cAritradazA pragaTa thaI zake to to te uttama che, ane e ja karavA yogya che, paNa jo tArAthI cAritradazA pragaTa na thaI zake to chevaTamAM chevaTa AtmasvabhAvanI yathArtha zraddhA to jarUra karaje. e zraddhA mAtrathI paNa avazya tAruM kalyANa thaze. 3. koI ema mAne ke paryAyamAM rAga hoya tyAM sudhI rAga rahita svabhAvanI zraddhA kema thaI zake? pahelAM rAga TaLI jAya pachI rAga rahita svabhAvanI zraddhA thAya. e rIte je jIva rAgane ja potAnuM svarUpa mAnIne samyaka zraddhA paNa karato nathI tene AcArya bhagavAna kahe che ke he jIva! tuM paryAyadaSTithI rAgane tAruM svarUpa mAnI rahyo che paNa paryAyamAM rAga hovA chatAM tuM paryAyadaSTi choDIne svabhAvadaSTithI jo to tArA rAga rahita svarUpano tane anubhava thAya. je vakhate kSaNika paryAyamAM rAga che te vakhate ja rAga rahita trikALI svabhAva che; mATe paryAyadaSTi choDIne tArA rAga rahita svabhAvanI tuM pratIti rAkhaje. e pratItinA jore rAga alpa kALe TaLI jaze, paNa e pratIti vagara rAga kadI TaLavAno nathI. 4. AtmArthInuM paheluM kartavya e che ke paryAyamAM rAga na chUTI zake to paNa mAruM svarUpa rAga rahita ja che evI zraddhA to avazya kare. AcAryadeva kahe che ke tArAthI cAritra na thaI zake to paNa zraddhAmAM goTA vALIza nahi. tArA svabhAvane anyathA mAnIza nahi. 5. khAsa paMcamakALanA jIvo pratye AcArya bhagavAna kahe che ke A dagdha paMcamakALamAM tuM zakti rahita ho to paNa kevaLa zuddhAtma svarUpanuM zraddhAna to avazya karaje. A paMcamakALamAM sAkSAta mukti to nathI paNa bhavabhayano nAza karanAra evo potAno svabhAva che, tenI zraddhA karavI e nirmaLa buddhimAna jIvonuM kartavya che. tArA bhava rahita svabhAvanI zraddhAthI tuM alpakALamAM bhava rahita thaI jaIza. mATe he bhAI! pahelAM tuM koI paNa upAya - parama puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTa kara ! Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 6. samyagdarzana vagara AtmakalyANano bIjo koI upAya traNa kALa traNa lokamAM nathI; mATe jyAM sudhI samyagdarzananuM svarUpa na samajAya tyAM sudhI eno ja abhyAsa niraMtara karyA karavo, AtmabhAvanI sAcI samajaNano prayatna karyA karavo, e ja saraLa ane sAco upAya che. jo tane AtmasvabhAvanI sAcI ruci che ane samyagdarzanano mahimA jANIne tenI jhaMkhanA thaI che to tAro samajaNano prayatna nakAmo nahi jAya. svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che te jIvane kSaNe kSaNe mithyAtvabhAva maMda paDato jAya che. eka kSaNa paNa samajaNano prayatna niSphaLa jato nathI, paNa kSaNe kSaNe tenuM kArya thayA ja kare che. svabhAvanI hozathI je samajavA mAMge che te jIvane anaMtakALe nahi thayelI evI nirjarA zarU thAya che. zrI padmanaMdI AcAryadeve to kahyuM che ke A caitanyasvarUpa AtmAnI vAta paNa je jIve prasanna cittathI sAMbhaLI che te jIva bhaviSyamAM thanArI muktinuM avazya bhAjana thAya che. 7. AtmAno svabhAva samajavAno paMtha sIdho - saraLa che. sAco mArga jANIne dhIme dhIme calavA mAMDe to paNa mArga kapAya, paraMtu mArga jANyA vagara AMkhe pATA bAMdhIne ghAMcInA baLadanI jema game teTaluM cAle to paNa pharI pharIne hato tyAM ne tyAM ja ubho rahe. tema svabhAvano saraLa mArga che te jANyA vinA jJAnacakSuo baMdha karIne game te ADuM avaLuM karyA kare ane meM ghaNuM karyuM ema mAne, paNa jJAnIo kahe che ke bhAI ! teM kAMI nathI karyuM, tuM saMsAramAM ne saMsAramAM ja Ubho che, jarAya AgaLa vadhyo nathI. vikAra rahita tArA jJAna svarUpane teM jANyuM nathI eTale tAruM gADuM doDAvIne bahu to azubhamAMthI zubha karIne temAM tuM dharma mAnI le che, paraMtu e to pharI pharIne pAcho tyAM ne tyAM vikAramAM ja Ubho rahyo; vikAracakramAM AMTa mAryA paraMtu vikArathI chUTIne jJAnamAM Avyo nahi to te zuM karyuM ? 8. jJAna vagara game teTalo rAga ghaTADe ke tyAga kare paraMtu sAcI samajaNa vagara tene samyagdarzana to thaze nahi ane muktimArga tarapha to nahi jAya paraMtu vikAramAM ane jaDanI kriyAmAM kartRtvano ahaMkAra karIne saMsAramArgamAM dugartimAM dhasI paDaze. sAcA jJAna vagara koI paNa rIte AtmAnI mukta dazAno mArga hAtha Ave nahi. jemaNe AtmabhAna karyuM teo tyAga ke vrata karyA vagara paNa ekAvatArI thaI gayA. 9. AtmAnA svabhAvano mArga saraLa hovA chatAM kema nathI samajAto ? tenuM kAraNa e che ke ajJAnIne anAdithI AtmA ane rAganA ekapaNAno vyAmoha che, bhrama che, gAMDapaNa che. jene aMtaramAM rAga rahita svabhAvanI dRSTinuM jora che te AtmAnA anubhavanI sAcI pratItane lIdhe ekAda bhave mokSa ja. ane jene AtmAnI sAcI pratIta nathI evo ajJAnI cha cha mAsa tapa karIne marI jAya to ya AtmAnA bhAna vagara eka paNa bhava nahi ghaTe kema ke tene AtmA ane rAganA ekapaNAno vyAmoha che, te vyAmoha ja saMsAranuM mULa che. 10 ajJAnIno te vyAmoha koI rIte chedI zakAya ke nahi ? hA, prajJArUpI chINI vaDe te jarUra chedI zakAya che. jema aMdhakAra TALavAno upAya prakAza ja che tema ajJAna TALavAno upAya sabhyajJAna ja che. vyAmoha eTale ajJAna ane prajJAchINIno artha samyAna che. hajAro upavAsa karavA, lAkho rUpiyAnuM dAna Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 karavuM, anekavAra tIrthonI jAtrA karavI, dararoja pUjA-bhakti karavA e koI upAya AtmA saMbaMdhI ajJAna TALavAnA ma TenA nathI paNa AtmA ane rAganA judApaNAnuM samyajJAna te ja ekamAtravyAmohachedavAno upAya che. A ja upAyathI vyAmoha chedIne AtmA muktinA paMthe prayANa kare che ema jJAnIo jANe che. 11 prajJAchINI kevI rIte pragaTa thAya arthAt samyagdarzana kema pragaTe ? jJAna mATe kaMIka bIjA sAdhananI jarUra paDatI haze ne? to kahe che ke nA ! jJAnano upAya jJAna ja che. jJAnano abhyAsa te ja prajJAchINI pragaTavAnuM kAraNa che. bhakti, pUjA, vrata, upavAsa, tyAga vagereno zubha rAga te prajJAno upAya nathI. svabhAvanI cipUrvaka svabhAvano abhyAsa karavo te ja svabhAvanuM jJAna pragaTavAno upAya che. 12 koI paNa rIte - he bhAI ! tuM koI paNa rIte - mahA kaSTa athavA marIne paNa tattvono kautuhalI thA! tema ahIMpaNa kahe che ke koI paNa rIte, AkhA jagatanI darakAra choDI daIne paNa samyajJAnarUpI prajJAchINIne AtmA ane baMdha vacce paTakavI. koI paNa rIte kahetAM karma vagere naDe e vAta uDADI dIdhI. koI paNa rIte eTale tuM tArAmAM puruSArtha karIne prajJAchINI vaDe bhedajJAna kara. zarIranuM game tema thAya paNa AtmA ja prApta karavo che e ja eka kartavya che ema tIvra jhaMkhanA ane ruci karIne samyajJAna kara. jema vIjaLInA jhabakArAmAM soya parovavI hoya to temAM keTalI ekAgratA joIe ? vIjaLI thAya ke tarata ja soya parovI le, tyAM eka sekaMDa mAtrano pramAda na kare, tema caitanyamAM samyajJAnarUpI doro parovavA mATe caitanyanI ekAgratA ane jhaMkhanA joIe. aho! anaMtakALe A caitanya bhagavAnane oLakhavAnA TANAM maLyA che, kSaNa kSaNa lAkheNI jAya che, AtmabhAna vagara ugaravAno kayAMya Aro nathI. mATe atyAre ja koI paNa prakAre AtmabhAna karavuM che ema svabhAvanI ruci pragaTa karatAM vikArano mahimA TaLe che. A vikAra te mArA caitanyanI zobhA nathI paNa kalaMka che. mAruM caitanyatattva tenAthI bhinna asaMgI che. A pramANe niraMtara svabhAvanI ruci ane puruSArthanA abhyAsa vaDe prajJAchINI paTakavI. 13 'prajJAchINI pakavI" eTale zuM? eTale ke samyajJAnane AtmAmAM ekAgra karavuM. A caitanyasvarUpa huM AtmA ane A para tarapha jatI lAgaNI te rAga - ema AtmA ane baMdhanI judApaNAnI saMdhi jANIne arthAt bannenA judA judA lakSaNa dvArA temane bhinna bhinna jANIne jJAnane caitanyasvabhAvI AtmAmAM ekAgra karatA rAganuM lakSa chUTI jAya che - te ja prajJAchINInuM paTakavuM che. 14 prajJAchINI paDe che e saMbaMdhI ahIMkramathI vAta karI che, samajAvavA mATe kramathI kathana karyuM che paraMtu kharekhara aMtaramAM krama paDatA nathI, paNa eka sAthe ja vikalpa tUTIne jJAna svamAM ekAgra thAya che. je samaye jJAna svamAM ekAgra thayuM te ja samaye rAgathI juduM paDyuM. paraMtu pahelA jJAna svamAM DhaLyuM ane pachI rAga judo paDyo - ema krama paDatA nathI. 15 pra, A rAmajavuM agharuM lAge che, A sivAya bIjo koI mArga che? u.: are bhAI! bahAramAM to moTA pagAra ane ghaNI buddhi calAve che, tyAM badhuM ya samajAya che ane buddhi cAle che ane A potAnA AtmAnI vAta samajavAmAM buddhi na cAle e kema bane? potAne AtmAnI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 darakAra nathI ane samajavAnI ruci nathI tethI ja agharuM lAge che ane nathI samajAtuM. paraMtu bhAI ! A samajyA vagara anya koI paNa upAya mukti mATeno nathI. are bhAI! saMsAranA kAmamAM DahApaNa karIne rAgane poSe ane AtmAnI samajaNano prayatna karavAnI vAta Ave tyAM kahe che ke mane na samajAya; paNa na samajAya te konA gharanI vAta che ? tuM AtmA cho ke jaDa? jo AtmAne nahi samajAya to zuM jaDa samajaze? caitanyanA jJAnamAM na samajAya evuM kAMI che ja nahi. caitanyamAM badhu samajavAnI tAkAta che. na samajAya" e vAta jaDanA gharanI che. 'AtmAna samajAya ema kahenArane AtmAnI ruci ja nathI paNa jaDanI ruci che. muktino rasto eka samyajJAna ja che ane saMsArano rasto paNa eka ajJAna ja che. 16 jJAna cetanAra che eTale ke sadAya cetatuM-jAgatuM rahe che. je vRtti Ave tene jJAna vaDe pakaDIne phaDAka toDI nAMkhe che, ane paryAye paryAye jJAnanuM sAmarthya vadhatuM ja jAya che. eka paNa vRttine kadI paNa mokSamArga tarIke je svIkAra karatuM nathI evuM nirmaLa bhedajJAna vRttione toDatuM toDatuM, svarUpanI ekAgratA vadhAratuM vadhAratuM, mokSamArga pUrNa karIne mokSarUpe pariNamI jAya che. AvA pUrA jJAnasvabhAva sAmarthyanuM jora jene pratItamAM beThuM tene alpakALamAM mokSa ja che. mokSanuM mULa bhedavijJAna ja che. rAgane jANIne rAgathI juduM rahenAra jJAna mokSa pAme che, ane rAgane jANatAM rAgamAM aTakI janAruM jJAna baMdhAya che. jJAnIne prajJAchINInuM jora che ke A lAgaNIo to kSaNe kSaNe cAlI ja jAya che ane lAgaNI rahita mAruM jJAna vadhatuM jAya che. ajJAnIne ema thAya che ke are ! mArA jJAnamAM A lAgaNI thaI, ane lAgaNI sAthe mAruM jJAna paNa cAlyuM jAya che. ajJAnIne rAga ane jJAna vacce abheda buddhi(ekatvabuddhi) che te mithyAjJAna che, jJAnIe prajJAchINI vaDe rAga ane jJAnane judA oLakhyA che te samajJAna che. jJAna ja mokSano upAya che ane jJAna ja mokSa che. je samyajJAna sAdhaka dazApaNe hatuM te ja samyajJAna vadhIne sAdhya dazA rUpa thAya che. A rIte jJAna ja sAdhya-sAdhaka che. AtmAne potAnA mokSa mATe potAnA guNa sAthe saMbaMdha hoya ke paradravyo sAthe hoya ? AtmAne jJAna sAthe ja saMbaMdha che, paradravya sAthe AtmAnA mokSano saMbaMdha nathI. AtmA parathI to chUTo ja che, paNa ahIM to vikalpathI paNa chUTo che ema aMtaramAM bhedajJAna karAve che. vikArathI AtmAno bheda pADavo te ja vikAranA nAzano upAya che. rAganI kriyA mArA svabhAvamAM nathI ema svabhAva sAmarthyano samyajJAna vaDe svIkAra karyo tyAM vikArano jJAtA ja thaI gayo. jema parvatamAM vIjaLI paDatAM tirADa paDI jAya tema prajJArUpI chINI paDatAM svabhAva ane vikAra vacce tirADa pADIne jJAna svamAM vaLyuM. anAdinuM UMdhuM pariNamana hatuM te aTakIne have svabhAva taraphanuM pariNamana zarU thayuM. aho ! AmAM svabhAvano anaMta puruSArtha che. 17 rAga-dveSa vakhate ajJAnIne jJAna juduM nahi dekhAtuM hovAthI teNe AtmA ane baMdha vacce bheda jANyA vagara dravyaliMgI sAdhu thaIne navamI raiveyake jAya tevA cAritra pALyAM ane evA maMda kaSAya karyA ke bALI mUke to ya krodha na kare, cha cha mAsa AhAra na kare chatAM bhedajJAnanA abhAvane lIdhe te anaMta saMsAramAM ja rakhaDyo. teNe AtmAnuM kAMI ja karyuM nathI, mAtra baMdhabhAvano prakAra pheravyo che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 18 pra. : ATaluM badhuM karyuM to ya kAMI nahi ? u. : ATaluM badhu karyuM ema jene lAge che tene mithyAtvanuM jora che. zarIranI kriyA vagere bahAranI dRSTithI jonArane 'ATaluM badhuM karyuM' ema lAge che, paNa jJAnIo kahe che ke teNe kAMI ja apUrva karyuM nathI, mAtra baMdhabhAva ja karyA che, zarIranI kriyAno ane zubharAgano ahaMkAra karyo che. vyavahAre kaho to puNyabhAva karyA che ane paramArthathI to teNe pApa ja karyuM che. rAga ke vikalpathI AtmAne lAbha mAnavo te mahA mithyAtva che, tene bhagavAna pApa ja kahe che. eka prakArano baMdhabhAva choDIne bIjA prakArano baMdhabhAva karyo. paraMtu baMdha rahita jJAnamUrti AtmAne oLakhyo nahi, baMdhabhAvanI dRSTi choDIne abaMdha AtmasvabhAvane jyAM sudhI na oLakhe tyAM sudhI AtmadRSTie teNe kAMI karyuM nathI. kharekhara to baMdhabhAvano prakAra paNa pharyo nathI. kema ke sarva baMdhabhAvonuM mULa evuM mithyAtva TaLyuM nathI. 19 ajJAnI pote khAvA-pIvAno, vastrano, paisAno ityAdirAga choDI zakato nathI tethI bIjA koI ajJAnIne bahAramAM vastra, paisA vagereno tyAga dekhIne 'teNe ghaNuM karyuM ane te mArA karatAM uMco che' ema mAnI bese che; paraMtu te jIva paNa bahAramAM tyAgI hovA chatAM aMtaramAM ajJAnanuM mahApApa sevI rahyo che, tethI te paNa tenI ja jAtano che. aMtaranI oLakhANa vagara bahArathI mApa kADhe te sAcA na Ave. 20 upara jema tyAgI ajJAnInuM dRSTAMta kahyuM, tema tenAthI ulaTuM atyAgI jJAnI viSe samajavuM. jJAnI gRhastha dazAmAM hoya ane rAga paNa hoya chatAM tene aMtaramAM sarva paradravyo pratye udAsa bhAva varte che. rAganuM paNa svAmItva mAnatA nathI te dharmAtmA che. je jIva AvA dharmAtmAne aMtara oLakhANa vaDe oLakhe nahi ane bahArathI mApa kADhe te jIva AtmAne samajyo nathI. jeo aMtaramAM AtmAnI pavitra dazA samajatAM nathI teo ekalA jaDanA saMyoga uparathI mApa kADhe che. saMyoga uparathI to dharmI-adharmInuM mApa nathI. paraMtu rAganI maMdatA uparathI paNa dharmI-adharmInuM mApa nathI. dharmI-adharmInuM mApa to aMtara abhiprAya upara che. ja 21 koI jIva vhena darzananA ghaNAM zAstro bhaNIne-vAMcIne moTo paMDita thayo, ke koI jIva ghaNA vakhatathI tyAgI thayo ane emAM dharma mAnI lIdho, paNa jJAnIo kahe che ke tethI zuM ? emAM kyAM dharma che ? samyagdarzana vagara koI rIte dharma thato nathI. paranA avalaMbanamAM aTakIne dharma mAnavo e to mithyAdaSTinA kAma che. rAga mAtranuM avalaMbana choDIne svabhAvanA Azraye nirNaya ane anubhava karavo te ja samyagdaSTino dharma che ane tyAra pachI ja cAritra dazA hoya che. rAganuM avalaMbana toDIne, AtmasvabhAvano nirNaya ane anubhava na kare ane dAna, dayA, zIla, tapa vagere badhuMya kare to tethI zuM ? e to badho ya rAga che dharma nathI. 22 eka sekaMDa mAtranuM samyagdarzana anaMta janma-maraNano nAza karanAra che. eka mAtra samyagdarzana sivAya jIva anaMtakALamAM badhuM ya karI cUkyo che, paNa samyagdarzana eka kadI paNa eka sekaMDa mAtra paNa pragaTa karyuM nathI. jo eka sekaMDa mAtra paNa samyagdarzana pragaTa kare to tenI mukti thayA vinA rahe nahi. samyagdarzana e ja mAnava jIvananuM mahA kartavya che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 23 he jIva! he prabhu! tuM koNa cho teno kadI vicAra karyo che? kayuM tAruM raheThANa ane kayuM tAruM kArya tenI tane khabara che? prabhu! vicAra to kharo ke tuM kyAM cho ane A badhuM zuM che? tane kema zAMti nathI? 24 prabhu! tuM siddha cho, svataMtra cho, paripUrNa che, vItarAga cho. paNa tane tArA svarUpanI khabara nathI, tethI ja tane zAMti nathI. bhAI! kharekhara tuM ghara bhUlyo che - bhUlo paDyo che, pArakA gharane tuM tAruM raheThANa mAnI beTho, paNa bApu! ema azAMtino aMta nahi Ave ! 25 bhagavAna! zAMti to tArA sva gharamAM ja bharI che. bhAI! ekavAra badhAyanuM lakSa choDIne tArA sva gharamAM to jA! tuM prabhu che, siddha che. prabhu! tuM tArA sva gharane jo, paramAM na jo. paramAM lakSa karIne to tuM anAdithI bhramaNa karI rahyo che, have tArA aMtara svarUpa tarapha najara kara ! ekavAra to aMdara jo! aMdara parama AnaMdanA anaMtA khajAnA bharyA che, koI apUrva parama sahaja sukhano anubhava thaze. 26 potAnuM svarUpa samajavuM sugama che. anAdithI svarUpanA aNaabhyAsane kAraNe te agharuM lAge che. paraMtu jo yathArtha ruci karIne samajavA mAMge to potAnuM svarUpa samajavuM saheluM che. baMgalo karavo hoya to game tevo hoziyAra kArIgara hoya to paNa be ghaDImAM na thaI zake, paNa jo AtmasvarUpanI oLakhANa karavA mAMge to te be ghaDImAM paNa thaI zake che. ATha varSanuM bALaka maNikA na upADI zake paraMtu sAcI samajaNa dvArA AtmAnuM bhAna karI kevaLajJAna pAmI zake. AtmA paradravyamAM kAMI ja pheraphAra na karI zake paNa sva dravyamAM to puruSArtha dvArA samasta ajJAnano nAza karI samyajJAna pragaTAvI kevaLajJAna prApta karI zake che. svamAM pheraphAra karavA AtmA paripUrNa svataMtra che. AtmAmAM evo behada svAdhIna puruSArtha che ke jo te udho paDe to be ghaDImAM sAtamI narake jAya ane savaLo paDe to be ghaDImAM kevaLajJAna laI siddha thAya. 27 anaMtA jJAnIo kahe che ke tuM prabhu che. tArA prabhutvanI eka vAra to hA pADa! parama satya sAMbhaLavA chatAM samajAtuM nathI tenuM kAraNa, huM lAyaka nathI, mane na samajAya evI daSTi ja tene samajavAmAM nAlAyaka rAkhe che. jene sannA eka zabdano paNa aMtarathI pahele dhaDAke hakAra Avyo te bhaviSyamAM muktinuM kAraNa che. ekane sat sAMbhaLatAM ja aMtarathI uchaLIne hakAra Ave che ane bIjo huM lAyaka nathI - A mAre mATe nathI' evI mAnyatAnI ADa nAMkhIne sAMbhaLe che, tene te ADa ja samajavA detI nathI. AvI vAta to duniyA anAdithI karI ja rahI che, Aje navI nathI. aMtara vastunA bhAna vagara bahAramAM tyAgI thaIne anaMtavAra sUkAI gayo to paNa aMtarathI sanA hakAra vagara dharma samajyo nahi. eka vAra to prabhu hA pADa! huM bhagavAna AtmA chuM - jJAnAnaMda svarUpI chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM. 28 jJAnIo kahe che ke "sarva jIvo siddha sama che, tuM paNa siddha samAna cho, bhUla vartamAna eka namaya pUratI che Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ane tuM samajIza mATe kahIe chIe ema jJAnI kahe che, tyAre A jIva bahu lAyaka nathI, mane A na samajAya evI rIte jJAnIoe kahelA satno nakAra karIne sAMbhaLe che tethI ja tene samajAtuM nathI. bhUla ravabhAvamAM nathI, mAtra eka samaya pUratI paryAyamAM che. te bhUla bIje samaye rahetI nathI, jo pote bIje rAmaye navI kare to thAya che. pahelAM samayanI bhUla to bIjA samaye nAza pAmI jAya che. 29 eka vAra sata caraNe jhUkAI jA ! sAcA deva-gurunI arpaNatA vagara AtmAno uddhAra thAya nahi. paraMtu teno ja Azraya mAnI bese to paNa te parAzraye AtmAno uddhAra thAya nahi. A rIte paramArtha svarUpamAM to bhagavAna AtmA ekalo ja che. paraMtu te paramArtha svarUpane pahoMcI na zake tyAM, pahelAM deva-guru-zAstrane svarUpanA AMgaNAmAM padharAvavA te vyavahAra che. deva-guru-zAstranI bhakti, pUjA vagara ekalA nizcayanI mAtra vAto karanAra zuSkajJAnI che. 30 kharekhara, A tattvabodhi durlabha che. sAcI samajaNa mATe pahele ja dhaDAke satno hakAra Avavo joIe. mukhya gati be che. eka nigoda, bIjI siddha. sanI jo nA pADI to kadAcita ekAdabhava bIjo karIne paNa nigodamAM ja jAya. satunA virodhanuM phaLa nigoda ja che. eka vAra paNa satno aMtarathI yathArtha hakAra Avyo to tenI mukti ja che. hakAranuM phaLa siddha, nakAranuM phaLa nigoda. A je kahevAya che te trikALa parama satya che, traNa kALa traNa lokamAM sat joItuM hoya to jagatane A mAnce ja chUTako che. sat phare tema nathI, samajavA mATe tAre pharavuM paDaze. siddha thavA mATe siddha svarUpano hakAra lAvo. 31 je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM? ane je nahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM? evo nizcaya karatAM jakatRtva buddhi tUTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. trikALIne sarvajJa jANanAra-dekhanAra che ema huM paNa trikALIne jANavA-dekhavAvALo ja chuM. evA trikALI svabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. 32 praH eka dravya bIjA dravyane aDe nahi ane dareka dravyanI paryAya kamabaddha ja thAya e upara Apa bahu bhAra Apo cho to e samyagdarzananuM kAraNa che? u. hA, e to mULa cIja che. A be vAtano nirNaya thatAM daSTi dravya upara vaLe che. 33 eka samayanI paryAya sat che, svataMtra che, je kALe je paryAya thavAnI te paryAya potAnI SakArakanI kriyAthI svataMtra thavAnI, paNa eno nirNaya kaI rIte thAya? e nirNayanuM tAtparya zuM che? vItarAgatA tAtparya che. e vItarAgatA kyAre thAya? ke enuM lakSa ane daSTi paryAyanA kartApaNAnI buddhithI, paryAyanA pheraphAra karavAnI buddhithI khasIne trikALI dhruva jJAyaka upara jAya tyAre niHsaMdeha nirNaya thatAM pariNAmamAM aMze nirmaLatA ane vItarAgatA thAya. e sAcA nirNayanuM phaLa ane tAtparya che. AhAhA! vItarAganI vANI ! cAre korathI eka sat ja UbhuM thAya che. 34 A vastu prayogamAM lAvavA mATe puruSArtha kevI rIte karavo? prathama vicAramAM nirAvalaMbIpaNe cAlavuM joIe. koInA AdhAra vinA addharathI ja cAle ke huM Avo Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 chuM...! utpAda-vyaya-dhruva svarUpa chuM...! vagere. te vicAro cAlatAM cAlatAM evo rasa Ave ke bahAramAM AvavuM goThe nahi. haju che to vikalpa, paNa e ja lAge ke A huM.A huM..ema gholana cAlatAM cAlatAM lAge. pachI e vikalpa paNa chUTI jAya, pachI to sahaja thaI jAya. svAdhyAya vakhate paNa AvuM ja lakSa cAlyA karatuM hoya. A dravya, A guNa, A paryAya...! A vicAro cAlatAM cAlatAM AkhA jagatanA bIjA vikalpo chUTI gayA hoya che. zAstronA zabdo vinA haiyA ukela thaI javo joIe. upADa mULamAMthI Avavo joIe. bIjuM ochuM samajAtuM hoya tenuM kAMI nahi... anya sarva vikalpo chUTI jAya ane addharathI AtmA saMbaMdhI ja vicAra cAlyA kare ane vaLagyA ja rahe. AkhI sattAnuM jJAnamAM gholana cAle che. prayoga to eNe ja karavo paDe che...vizvAsa Avavo joIe. bIjI bIjI ciMtAo hoya to A kyAMthI cAle? abhyAsa vAraMvAra joIe. 35 bhAI! ekavAra harakha to lAva ke aho! mAro AtmA Avo paramAtmA svarUpa che. jJAnAnaMdanI zaktithI bharelo che, mArA AtmAnI tAkAta haNAI gaI nathI. "arere ! huM hINo thaI gayo, vikArI thaI gayo..have mAruM zuM thaze! ema Daranahi, muMjhAnahi, hatAza thAnahi...! ekavAra svabhAvano utsAhalAva..svabhAvano mahimA lAvIne tArI tAkAtane uchALa. svabhAvanA mahimAthI mithyAtva maLe che. svabhAvanA anubhavathI mithyAtva TaLe che. 36 kramabaddha paryAyathI kharekhara ene khyAlamAM AvyuM hoya te, eTale ke je karavApaNAnA duHkhathI thAkelA che te paranA karavApaNAthI khasIne AtmA tarapha Ave che. je kartApaNAnI buddhithI thAkelo che e paranA kartApaNAnA abhimAnathI thAkIne AtmA tarapha vaLe che tene samyagdarzana thAya che. saMsArathI kharekhara thAkelAne ja samyagdarzana thAya che. saMsArathI kharekhara je thAkI gayo che ene ema thAya che ke mAre kAMI joItuM nathI eTale huM kAMIka karuM ane enAthI mane bIjuM kAMI maLe evI spRhA nathI. kramabaddhanI daSTivALAne dareka dravyanI paryAya AtmAnA karyA vinA kramabaddha svayaM thAya che ema ene besI gayuM che. te jJAtA thaI jAya che. 37 kramabaddha paryAyano nirNaya karatAM daSTi dravya upara jAya che tyAre kramabaddha paryAyano sAco nirNaya thAya che. paryAyanA krama sAmuM jotAM kamabaddhano sAco nirNaya thaI zake nahi, jJAyaka tarapha DhaLe che, tyAre jJAyakano sAco nirNaya thAya che, e nirNayamAM anaMto puruSArtha Ave che. jJAna sAthe AnaMdano svAdaAve tyAre tene samyagdarzana thayuM che. sarvaze dekhyuM che tema thAya, paryAya kramabaddha thAya, enA nirNayanuM tAtparya jJAnasvabhAva upara daSTi karavI e che. AtmA kartA nathI paNa jJAtA ja che. 38 jema kUtarAMne kAnamAM kIDA paDe ne tenuM lakSa vAraMvAra tyAM ja jyA kare tema jene AtmA prApta karavo che tenuM lakSa vAraMvAra AtmAnI sanmukha thayA kare. AtmAnI dhUna cAlyA kare. bIjA dhUna to anaMtakALathI caDI gayela che to ekavAra AtmAnI dhUna to jagADa! ane cha mAsa to prayatna kara! vAraMvAra aMtarmukhano prayatna kara to jarUra tane AtmAnI prApti thaze. 39 vAraMvAra...A nirvikalpa AtmA...nirvikalpa AtmA...ema vAraMvAra sAMbhaLe che eno artha ja e ke I Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ene ruce che. aMdaramAM viparIta mAnyatA upara ghaNa paDe che saMskAranA, I nirvikalpa thaze ja, zAstramAM kahyuM che ne ! -ke samyagdarzananA dhyAnathI samyagdarzana thAya che. 40 jainadarzananA mULa siddhAMta 1. eka dravya bIjA dravyane aDatuM nathI, sparza karatuM nathI. 2. dareka vyanI paryAya kramabaddha ja thAya. 3. paradravyanI sAme jotA rAga ja thAya. 4. potAnA dravyamAM paNa dravya-guNa-paryAyanA bheda pADIne jotAM ke guNa-guNInA bheda pADIne jotAM rAga 84 thAya. A cAra bolano sAra : paMcama pAriNAmika bhAvano Azraya karavAthI ja dharma-vItarAgatA-samyagdarzana thAya. 41 AtmA anata jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, anaMta sukha, anaMta zAMti, anaMta prabhutA, anaMta svacchatA ema anaMta anaMta bhAva svarUpe anaMta zaktiothI saMpanna paramArtha vastu che. tenI sanmukha thaI teno Azraya karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. 42 vastusvabhAvanI daSTithI joIe to svabhAva trikALa zuddha che, dravya dravyarUpa ja che. enI vartamAna avasthA padravyanA nimitte azuddha thaI che paNa e gauNa che. AtmAmAM be prakAra : eka trikALI svabhAvabhAva ane eka vartamAna paryAyabhAva. tyAM trikALI svabhAva je jJAyakabhAva te kadIye pramatta - apramatta evA cauda guNasthAnamAM bhedarUpa thayo ja nathI, niraMtara jJAyakapaNe zuddha rahyo che. mATe vartamAna paryAyane gauNa karI evA zuddha jJAyakane daSTimAM levo te samyagdarzana ane jANavo te samajJAna che. A vItarAgamArganI mULa vAta che. dravyamAM to azuddhatA nathI paNa dravyadaSTimAM paNa azuddhatA nathI. 43 daSTino viSaya zuddha che ane dRSTi paNa zuddha che. daSTie trikALI zuddhanI pratIti karI. zuddhamAM "zuddha' jaNAyo. Avo vItarAgamArga sUkSma che bhAI! AtmA paramAtmA svarUpa zuddha che. enI dRSTithI joIe to vastu zuddha che, paNa ahIM to dravyadRSTi zuddha che ema kahyuM che, dravya zuddha che ema nathI kahyuM. eno artha e che ke daSTi jyAre "zuddha'nI thAya tyAre vastu zuddha che ema teNe jANyuM kahevAya. 44 bhagavAna AtmAnI samyagdarzananI paryAya svadravyanA Azraye utpanna thAya che, tene vyavahAranI apekSA nathI. nirapekSapaNe svanA Azraye thAya che. 45 nizcaya samyaka svarUpanA anubhava sahita pratIti thavI te nizcaya samakita che. samagdarzana to pratItirUpa che. enI sAthe deva guru-zAstranI zraddhAno je rAga Ave tene vyavahAra samakita kahevAmAM Ave che. paNa e che to rAga, cAritraguNanI paryAya che, kAMI samakitanI paryAya nathI. 46 samyagdarzanamAM AtmA jJAnanI apekSAe pratyakSa che. paranA Azraya vinA sIdho jJAnamAM jaNAya che. samyagdarzana to pratItirUpa che, paNa te kALe mati-zrutajJAnathI svane pakaDatAM pote pratyakSa thaI jAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 (vedananI apekSAe vAta che) paramArtha vastu ja AvI che, pote potAthI jaNAya tevI cIja che. 47 samyagdarzanamAM rAgathI bhinna ane svabhAvathI abhinna evA ekatva-vibhakta AtmAnI ja daSTi hoya che. tyAM paNa atIndriya suMdara AnaMdano svAda alpa Ave che, zrAvakane te vizeSa Ave che. enA karatAM munione to pracura svasaMvedana hoya che eTale pracura AnaMda hoya che. 48 ahAhA...! bhagavAna, tuM anAdi anaMta nityAnaMda svarUpa eka pUrNa jJAyakabhAva che ! jemAM paryAyano - bhedano abhAva che. tethI tuM zuddha che ema kahevAya che. eTale paradravya ane tenA bhAvo tathA karmanA udayAdinuM lakSa choDI jyAM daSTi trikALI jJAyakabhAva upara gaI ke pariNati zuddha thaI. e zuddha pariNAmamAM jJAyaka zuddha che ema jaNAyuM ene zuddha che ema kahe che, khAlI zuddha che, zuddha che ema kahevAmAtra nathI, A jJAyakabhAvane jANavo, anubhavavo e sarva siddhAMtano sAra che. 49 samyagdarzanano viSaya ke nirvikalpa dhyAnano viSaya je trikALI dhruva ekarUpa jJAyaka temAM samyagdarzanAdi zuddha paryAyonA bheda nathI. ekalA abheda jJAyakamAM azuddhatA to nathI paNa darzana-jJAna-cAritranI paryAyanA bheda paNa nathI. 50 samyagdarzana thatAM anubhava thAya enI mahora - chApa zuM? to kahe che AnaMdano svAda Ave te samyagdarzananI mahora - chApa che. parathI lakSa haTAvI daya, dAnamAM je vikalpa rAga che tyAMthI lakSa haTAvI, darzana-jJAna-cAritranA guNabhedanuM lakSa choDI jyAM abhedasvabhAvamAM lakSa jAya tyAM anubhava pragaTa thAya che, tenuM nAma samyagdarzana che. e samyagdarzana thatAM suMdara AnaMda sahita jJAna taraMgo uchaLe che tyAre AtmA" eno yathArtha artha suMdara rIte samajAya che. 51 ahAhA...! samyagdarzana koI apUrva vastu che. eka sekaMDa AvuM samyagdarzana thAya tyAM daSTi apekSAe mokSa thaI gayo. AtmA pote mokSasvarUpa - paramAtmAsvarUpa bIrAje che. enI daSTi ane anubhava thatAM paryAyamAM paramAtmA pada pragaTa thAya che. deva-guru-zAstrane mAne, nava tattvonA bheda jANe e kAMI paNa samyagdarzana nathI. te AtmAnI pratItirUpa che, sUkSma paryAya che. AnaMdanA svAda uparathI jJAnIne teno khyAla Ave che. paheluM samyagdarzana thAya, pachI svarUpamAM vizeSa ekAgra thaI sthira thAya te samyagvAritra che. samyagdarzana vinAnA vrata, tapa, cAritra badhA ekaDA vinAnA mIMDA che. e kriyAomAM rAga maMda hoya to puNya baMdhAya, paNa dharmana thAya. eka samyagdarzana vinA jIvane saMsAranA anaMta bhavaparibhramaNanI akathya vedanA bhogavavI paDI che. para A AtmA akhaMDa, ekarUpa, zuddha, sAmAnya, dhruva, anubhavagocara vastu che. tenI sanmukha thaI tene svasaMvedana jJAna dvArA je pratyakSa jANe -anubhave te samyagdaSTi jIva che. tene kevaLI bhagavAna ane RSIzvaro bhAvazruta kevaLI kahe che. 53 je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. trikALI pUrNa AnaMdasvarUpa je jJAyakabhAva, chato padArtha, zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. je jIva teno Azraya kare eTale ke tenI sanmukha thAya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 te nizcayathI samyagdaSTi che. karma - rAga, guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che te asatyArtha che, jUTho che kema ke karma, rAga ane guNabheda e trikALI vastumAM nathI. dhruva vastu je anAdi anaMta, asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha vastu jemAM saMyoga, rAga, paryAya ke guNabheda nathI evA abhedanI daSTi karavI, Azraya karavo e samyagdarzana che. 54 "zuddha, budha, caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma, anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa" bIjuM kahIe keTaluM kara vicAra to pAma zrImad rAjacaMdra kahyuM che. AtmA zuddha kahetAM pavitra che. je paryAye teno zuddha tarIke svIkAra karyo tenA mATe zuddha che. buddha eTale jJAnasvarUpa che, mAtra jANanAra che, karanAra nathI. caitanyaghana kahetAM asaMkhya pradeza che. sarvajJa sivAya bIje kyAMya AvI vAta nathI. svayaM jyoti eTale svayaMsiddha vastu che. koIe utpanna karI hoya ke koIthI nAza thAya(pAme) evI cIja nathI. te sukhadhAma che eTale AnaMdanuM - atIndriya AnaMdanuM dhAma che. Avo AtmA abheda ekarUpa bhUtAI vastu che. tene kara vicAra to pAma" eTale ke jJAnanI paryAyamAM svasaMvedana vaDe AvA jJAyakane lakSamAM lya, tenI pratIti kare to nirvikalpa anubhava thAya, tenI prApti thAya. potAnA anaMta guNomAM vyApeluM abheda, akhaMDa je dhuva tattva, enI daSTi karavI e nizcaya samyagdarzana che. 55 eka samayamAM abheda, akhaMDa, nirmaLAnaMda je Atmavastu che te bhUtArtha eTale chato-chato chato vidyamAna padArtha satya che. teno Azraya karavAthI samyagdarzana-samyajJAna ane vItarAgI zAMtinI prAptinA prayojananI siddhi thAya che tethI te mukhya che. ane saghaLo je vyavahAra che te asatyArtha che, tenA Azraye prayojananI siddhi thatI nathI tethI te gauNa che, lakSa karavA yogya ke Azraya karavA yogya nathI. 56 rAga ane AtmA bannenuM bhedavijJAna karI dhruva trikALI paramAnaMda svarUpe paramAtmAno puruSArtha vaDe Azraya karanAra bhUta rthadardIone te caitanyasUrya jJAyakabiMba Avirbhata thAya che, pragaTa thAya che ane tethI samyagdarzana, samyajJAna Adi zuddha paryAya utpanna thAya che. 57 pragaTa trikALI bhagavAnano je Azraya le tene nizcayathI samyagdarzana thAya che. jevuM aMdara pUrNa satya svarUpa paDyuM che, teno anubhava karIne pratIti kare tene nizcayathI samyagdarzana thAya che. A jaina dharma che. are ! lokoe navA navA vADA bAMdhI jaina dharmanuM mULa tattva AkhuM pIMkhI nAkhyuM che. 58 jeo zuddha nayano Azraya kare che teo ja samyaka avalokana karatAM hovAthI samyagdaSTi che, paNa bIjA samyagdaSTi nathI. zuddha nayano Azraya kare che eTale ke trikALI abheda ekarUpa jJAyakano jeo Azraya kare che teo ja vastunA svarUpane samyaka prakAre jue che, anubhave che ane tethI teo ja samyagdaSTi che. jeo azuddha nayano Azraya kare che teo samyagdaSTi nathI. jeo rAgano, bhedano, eka samayanI paryAyano Azraya kare che teo mithyAdaSTi ja che. 59 aho! huM to caitanyajyoti svarUpa jJAnAnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM. vikalpanA abhAvarUpa nirvikalpa mAruM caitanyarUpa che. lokAlokathI mAMDIne jeTalA vikalpa thAya che tene huM aDato ya nathI. A pramANe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 aMtaramAM lakSa karIne saMjJI paMcendriya jIvo samyagdarzana pAme che. naya pakSathI rahita thaIne je potAnA zuddha caitanyasvarUpane anubhave che te samayasAra che. ahAhA!! ekaluM jJAna...jJAna...jJAna! jANana svabhAvanuM daLa prabhu AtmA che tenI sanmukha thaIne tene anubhavatAM samasta vikalpono nAza thaI jAya che arthAt tyAre koI vikalpa upajatA ha8 nathI. Ane samayasAra athavA AtmA kahe che ane te ekane ja samyagdarzana-samyajJAna nAma maLe che. 60 zuddha caitanyamaya svabhAvamAM ahaMbuddhi na karatAM paramAM ahaMbuddhi karavI te mithyAtva che. zuddha caitanyamAM TakavAne badale paramAM Asakti bhAve TakavuM te avirati che. nirmaLa svabhAvamAM na rokAtAM malina upayogamAM rokAvuM te kaSAya che. nizcala niSkapa svabhAvamAM na rokAtAM kaMpanamAM rokAvuM te yoga che. A cAre ajJAnamaya bhAvo che. ahAhA....! samyagdarzana thayuM tyAM cAreya TaLI gayA. samakitane svabhAvadaSTi che ane svabhAvadaSTimAM cAre ya TaLI jAya che. vastumAM-dravyasvabhAvamAM ajJAna, mithyAtva, aviratI, kaSAya, yoga kAMI paNa nathI. tethI jene dravyadRSTi pragaTa thaI che evA samakitane daSTimAM paNa A cAreya nathI. 61 AtmA trikALI sat jJAyaka...jJAyaka jJAyaka, dhruva dhruva..dhruva akhaMDa ekarUpa vastu che ne bhUtArtha che, tenA Azraye samyagdarzana thAya che ane tenA ja Azraye janma-maraNa maTe che. mokSanA bhaNakArA vAge che. 62 AcAryadava kahe che ke ekavAra tuM daSTi pheravI nAMkha. eka samayanI paryAya upara ane bheda upara anAdinI daSTi che tene tyAMthI khaseDI laI akhaMDa ekarUpa trikALI dhruva caitanya sAmAnya para daSTi sthira kara. tethI tene samyagdarzana Adi dharma pragaTa thaze. tane bhavabhramaNanA duHkhathI mukti thaI anaMta sukhasvarUpa evo mokSa thaze. 63 bhagavAna pUrNAnaMda svarUpa jene dravya kahIe, jene jJAyaka kahIe, jene parama pAriNAmika svabhAvabhAva kahIe tene mukhya karI nizcaya kahI satya kahevAmAM Avela che. Ama zA mATe kahyuM? ke trikALI satyArtha vastunA Azraye ja samyagdarzana pragaTa thAya che. AvA bhUtArtha, abheda, ekarUpa dravyamAM daSTi jAya - daSTi prasare tyAre tene samyagdarzana thAya che. tyAMthI dharmanI zarUAta thAya che, sukhanI zarUAta thAya che. 64 A pratyakSa vidyamAna AtmAne anya dravyothI judo dekhavo, zraddhavo ene ja nizcayathI samyagdarzana kahIe chIe. potAthI bhinna je anerAM dravyo ane rAgAdi bhAva che tenAthI pRththaka thaIne, bhinna paDIne, eka ja nija Atmadravyano anubhava karavo e ja samyagdarzana che. trikALI jJAyakabhAva saccidAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA te ekane ja dekhavo-anubhavavo, tenI samyaka pratIti karavI e samyagdarzana che. 65 vyavahArathI nava tattvanI zraddhAno vikalpa ke deva-guru-zAstranI zraddhAno vikalpa hotAM nizcaya samyagdarzana hovAno niyama nathI. zuddha nayanI hade pahocatAM rAga ane bheda dekhAtA nathI, paNa nirvikalpa anubhava thAya che, ekalo jJAyaka caitanyamUrti pUrNAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA jaNAya che tethI niyamathI te nizcaya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 samyagdarzana che. nava tattvanI zraddhA, jJAyaka dravya ane tenI vartamAna paryAya sahita vastunI zraddhA e badhuM ya vyavahAra samakita che. ema vyavahAra naya samakitanA aneka bheda pADe che. zraddhAno bAhya vikalpa ane nirvikalpa zraddhA be judI judI cIja che. 66 nave tavaMmAM nimittanI apekSA Ave che te apekSA choDI daIne ekalo jJAyakabhAva je pUrNa jJAnaghana che enI daSTi karavI, eno svIkAra karavo, satkAra karavo enuM nAma samyagdarzana che. 67 AtmA to sarvajJa svabhAvI che. sarvajJa svabhAva eTale potAnA anaMta guNo, tenI anaMta paryAyo ane lokAlokane jANe evI enI zakti che. evI sarvajJa zakti jene pragaTa thaI che evA sarvajJa bhagavAne jevo pUrNa AtmA joyo tevA pUrNa AtmAnuM svarUpa temanA kAra divya dhvanimAM AvyuM, te AtmA kevo che? te pUrNa jJAnaghana che. evA pUrNa jJAnaghana AtmAnuM svarUpa che tenI daSTipUrvaka zraddhAna thatAM samyagdarzana thAya che. AvuM samyagdarzana jIve anAdithI anaMtakALamAM pragaTa karyuM nathI. ahIM pUrNa zabda sUcaka che. pUrNa eTale traNa kALa traNa lokanA dravya-guNa-paryAyo jANavAno eno svabhAva che evuM je zarIrAdithI bhinna, karmathI bhinna, rAgAdithI bhinna pUrNajJAnaghana enA zraddhAnanI vAta che. 68 ahAhA..! jene jANe anaMta janma-maraNano aMta AvI jAya, pUrNa anaMta akSaya atIndriya AnaMdanI prApti thAya eTale mukti thAya e kAraNa kevuM hoya? bApu! e sAdhAraNa na hoya. e to pUrNa svarUpa che jemAM na rAga che, na bheda che, na paryAyano praveza che. evI jhaLahaLa caitanya jyoti svarUpa abheda ekarUpa jJAyaka vastumAM dRSTi karavI te samyagdarzana che. te nizcaya che. 69 A nava tatvomAM bhUtArthanayathI eka jIva ja prakAzamAna che. nava tattvomAM sat dRSTithI - dravya daSTithI jotAM jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka eka ja jIva prakAzamAna che. ema te ekapaNe prakAzato zuddha nayapaNe anubhavAya che. e aMkapaNAno anubhava thatAM AtmA trikALa zuddha' Avo che ema Atmaprasiddhi thAya che. tyAre je A anubhUti thaI te AtmakhyAti ja che ane AtmakhyAti che samyagdana che. 70 jJAyaka dhuva caitanyaprakAzanI daSTi karatAM nimitta-naimittika bhAvano abhAva thaI jAya che. ekalA jJAyakane jotAM caitanyasvarUpa jerAganI rucimAM DhaMkAI gayuM hatuM te pragaTa thAya che. enuM nAma samyagdarzana che. nava tattvomAMthI ekalo jANaka...jANaka...jANaka evA dhruva svabhAvane bhinna tAravI anubhavavo e samyagdarzana che. A sivAya lAkho karoDo rUpiyA kharce ane maMdiro banAve, deva-guru-zAstrane bahArathI mAne ke nava tattvane bhedarUpa mAne e badhuM thothethothAM che, samyagdarzana nathI. 71 ekavAra prabhu! tuM rAga ane zarIranuM lakSa choDI aMtaramAM lakSa kara. tethI tane rAga ane zarIranuM sAcuM paDozIpaNuM thaze. kSaNavAramAM AtmA rAgathI judo paDI jaze, pharI eka thaze nahi. A anubhava te samyagdarzana che. 72. nirmaLa bheda abhyAsanI pravINatAthI prApta aMtaraMgamAM pragaTa te dravyasvabhAva te ati sUkSma ane caitanya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 svarUpa che. AvA aMtaraMgamAM pragaTa ati sUkSma caitanya svabhAvanA avalaMbananA baLa vaDe bendriyone judI pADavAmAM Ave che. A samyagdarzana pAmavAnI kaLA che. 73 nizcayathI bhagavAna pUrNa caitanyaghana, ekalA AnaMdanuM daLa, anAkuLa zAMtinuM rasakaMda je trikALa dhruvapaNe che te AtmA che. anAdi anaMta dhruva caitanyapaNe TakatA tattvane bhagavAna AtmA kahe che. enI daSTi karavI e samyagdarzana che. bhAI! enI dRSTi karavA mATe tAre nimitta parathI, rAga uparathI ane bhedanA bhAva uparathI daSTi uThAvI levI paDaze. aMdaramAM ekamAtra akhaMDa abheda ekarUpa caitanyamUrti cikkAra bhagavAna che enI daSTi karavI e samyagdarzana che. 74 indriyone baMdha karI, indriyonA je viSaya thAya che tenuM lakSa choDI daIne tathA mananA lakSa upajatA vikalponuM paNa lakSa choDI daIne aMdara caitanyasvabhAvI bhagavAna AtmAne caitanya lakSaNa vaDe anubhavavo te samyagdarzana pAmavAnI rIta che. AtmA caitanyabiMba che. caitanyanI je pragaTa jJAnadazA te enuM lakSaNa che. mATe prabhu! e lakSaNa dvArA aMdara jA ane jo to teno anubhava thaze. ahAhA..! jJAnanI paryAya aMtarmukha thaI svane jANe che tyAre aMdara to adbhuta anaMta guNano caitanya goLo jaNAya che. A anubhava te samyagdarzana che. 75 gajaba vAta che ! tArI balIhArI che. nAtha ! tuM vItarAga svabhAvathI bharelo prabhu cho. tane vItarAga pariNatinI utpatti mATe paranI - rAganI apekSA kema hoya ? tArI khANamAM ja paripUrNavItarAgatA bharI che. eno Azraya le, tethI tene samakita Adi vItarAgI paryAya pragaTa thaze. 76 jJAna, darzana, cAritra Adi badhA guNo dhruva che, paraMtu paryAyadaSTie guNo pariName ema kahevAya che dravyadaSTithI guNa guNamAM dhruva che ane paryAyadaSTithI guNa pariName che. A badhA paDakhAMne jANI yathArtha nirNaya vaDe paryAyabuddhi choDIne dravyabuddhi kare to kSaNamAM samyagdarzana pragaTa thAya che. paryAyabuddhi che te mithyASTi che, dravyadaSTi e samyagdaSTi che. 77 vastu trikALI zuddha caitanyasvabhAvamaya chatI mojUdagIvALI cIja mahAprabhu che. tene jevI che tevI jJAna ane zraddhAnamAM laIne anubhava karatAM mithyAtvano nAza thaI samyakatva upaje che. zraddhAnI paryAya jANatI nathI. jANe che to jJAnanI paryAya. zraddhAnI paryAya sva tarapha jhUkavAthI dravyanI zraddhA thAya che. ane tenuM ja nAma dharma che. zraddhAmAM A dravya che evuM jJAna nathI. zraddhAnI paryAya aMtarmukha vaLI tyAM "A AtmA te ja huM" ema bhagavAna AtmAnI pratIti thaI te samyagdarzana, dharmanuM paheluM pagathiyuM che. sAthe je anubhUti che temAM eno khyAla Ave che. atIndriya AnaMda e svAnubhUtino TreDamArka che. samyagdaSTi AnaMdanI dazAnuM vedana kare che. tene je rAga Ave tene te jANe che paNa daSTinA sAmarthyathI teno e kartA ane bhoktA thato nathI. aho ! samyagdarzana alaukika che. 78 samyagdarzana eTale dharmanuM prathama sopAna; tenI ahIM vAta cAle che. jJAnanI vartamAna paryAya jyAM para taraphanA jhukAvathI khasIne svasammukha thaI tyAM nijarasathI ja bhagavAna AtmA paryAyamAM prasiddha thAya che, anubhavAya che. tyAM je anubhavamAM Avyo, te AtmA kevo che? to kahe che Adi-madhya-aMta rahita, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 anAkula AnaMdanuM dhAma, kevaLa eka, jANe AkhAya vizvanA upara tarato hoya tevo vizvathI bhinna akhaMDa pratibhAsamaya vastu AtmA che. paryAyamAM vastu paripUrNa, akhaMDa pratibhAsamaya pratibhAsa thAya che. AkhI vastunA pUrNa sAmarthyanuM paryAyamAM jJAna thAya che. vikalpathI chUTIne aMtaramAM jAya che tene vartamAna jJAnanI dazAmAM trikALI ekarUpa akhaMDano pratibhAsa thAya che. 79 samyagdarzana zuM cIja che? to kahe che - bhAvabaMdha ane bhAvamokSanI paryAyanA bhedathI rahita je trikALI zuddha anaMta vijJAnaghana svarUpa nija paramAtmA dravya che teno nirvikalpa anubhava thavo te samyagdarzana che. bhAvabaMdha ane bhAvamokSa paryAya che ane vastu AtmA to enAthI rahita trikALI dravya che. dravyabaMdhanI to vAta ja zI ? jaDa karma to tanna bhinna che. jaDa karma to bAhya nimitta che. rAgamAM aTakavuM te bhAvabaMdha che ane rAgarahita thavuM te bhAvamokSa che. banne paryAya che ane vastu AtmA che te bhAvabaMdha ane bhAvamokSathI rahita sadAya abaMdha mukta svarUpa ja che. 80 janma maraNa rahita thavAno bhagavAna jinavaradevano mArga ekalo vItarAgarUpa che. samyagdarzana e AtmAnI zraddhAguNanI pratItirUpa vItarAgI paryAya che. AtmA zuddha cidAnaMdakaMda prabhu sadA vItarAga svabhAvI ja che. tenA zradAnarUpa je bhavana - pariNamana te samakita che. te vItarAgI paryAya che. 81 nimitta, rADA ane alpajJapaNuM e badhAnI upekSA ane pUrNa sarvajJa svabhAvI bhagavAna AtmAnI apekSA ane te pUrvaka zuddha AtmAno anubhava thavo te samyagdarzana che. samakitI jANe che ke huM zarIra, mana, vANI ke puNya-pApa ke alpajJa nathI, huM to caitanya rasakaMda paripUrNa sarvajJa svabhAvI bhagavAna chuM. bhagavAnane paryAyamAM sarvajJapaNuM pragaTa che te kyAMthI AvyuM ? aMdara AtmAmAM sarvajJapaNAno svabhAva paDyo che to bahirmukha valaNano tyAga karI aMtarmukha valaNa vaDe tenI pratItipUrvaka paripUrNa aMtara ekAgratA karavAthI te pragaTa thayuM che. 82 ahA ! jenI eka eka guNazakti paripUrNa che evA dravyasvabhAvanuM ane samaye samaye svataMtra rIte thatI paryAyonuM samyagdaSTine yathArtha jJAna hoya che. je rIte dravya-guNa-paryAya che te rIte enuM jJAna karIne dravyanI daSTi - pratIti karavAmAM Ave tyAre samyagdarzana thAya che. samaya samayanI paryAya pratyeka potAnA kALe pragaTa thAya che. evo nirNaya karanAranI daSTi dravyasvabhAvamAM jAya che ane e samyagdarzana che. 83 ahAhA...! potAno bhagavAna atIndriya AnaMdanA svabhAvathI sarvAga chalochala bharelo saccidAnaMda prabhu che. enI jene daSTi thaI, valaNa thayuM te samyagdaSTi che. ahA ! samyagdarzana thatAM tene jenI(zuddha caitanya tatvanI) kiMmata karavI hatI tenI kiMmata (daSTi) thaI gaI ane jenI(-rAganI) kiMmata nahotI tenI kiMmata(-rUci) gaI, pachI bhale thoDo asthiratAno rAga ho, enI kAMI kiMmata(visAta) nathI, A apekSAe samyagdaSTine rAga-dveSano abhAva che. ane Ama hovAthI pUrve baMdhAyelA jaDa karmo tene baMdhanuM kAraNa thatAM nathI. tethI samyagdaSTi jJAnIne baMdha thato nathI. 84. 'pUrNAnaMda svarUpa prabhu huM trikALa AtmA chuM' ema nija Atmadravya para daSTi kare che tyAre tene dravyadaSTi Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 pragaTa thAya che. dravyadRSTi pragaTatAM, svayaM jJAnI thayo thakI jIva sadA sahaja eka jJAnane anubhave che. dravyadaSTivaMtane jagata AkhuM tuccha bhAse che. ahA ! dravyadRSTi te samyagdaSTi. dravyadRSTivaMtane cakravartInI saMpatti ne indranA bhoga kAgaDAnI viSTA jevA tuccha bhAse che. 85 sva eTale koNa ? to kahe che ke eka potAno sahaja svAbhAvika bhAva, eka jJAyakabhAva, nityAnaMda svabhAva, dhruvabhAva, ekarUpa sAmAnya svabhAva te sva che ane te nizcaya nayano viSaya che, arthAt samyagdarzanano viSaya che. tethI jene samyagdarzana pragaTa karavuM hoya teNe trikALI eka jJAyakabhAvano Azraya levo joIe. 86 zuddha caitanyaprabhu AtmAnA Azraye samyagdarzana thAya che. emAM pAMce ya samavAya AvI jAya che. svabhAva, niyati, kALalabdhi, nimitta ane puruSArtha. 1) svabhAvano Azraya thayo. 2) niyati - thavA yogya samyagdarzananI paryAya ja thaI te bhavitavya . (3) kALalabdhi - kALalabdhi e samaye ja hoya che. 4) nimitta - karmanA upazama Adi paNa thaI gayA 5) puruSArtha - vartamAna paryAyano ekAgratAno puruSArtha thaI gayo. 87 sahaja zuddha nija paramAtmA dravyanuM aMtaHzraddhAna karavuM enuM nAma samyagdarzana che. zuM kIdhuM? bhagavAna AtmA aMdara sadA paramAtmA svarUpe bIrAje che, tenI sanmukha thaIne jevI ane jevaDI potAnI cIja che tevI ane tevaDI enI pratIti karavI enuM nAma samyagdarzana che. vartamAna jJAnanI paryAyamAM trikALI dravyane zeya banAvI "huM A chuM' evI pratIti karavI enuM nAma aMtaH zraddhAna che. ene AtmAnuM aMtaHzraddhAna kaho, rUci kaho ke samyagdarzana kaho badhI eka ja vAta che. 88 AtmA paradravyane jANe che e vyavahAra kathana che; AtmA potAne jANe che ema kahevAmAM paNa svasvAmI aMzarUpa vyavahAra che; jJAyaka jJAyaka ja che" e nizcaya che. ahAhA..! dRSTino viSaya caitanyamUrti prabhu jJAyaka jJAyaka ja che. A paramArtha che. pote potAne jANe evo bheda paNa jemAM nathI e jJAyaka prabhu jJAyaka ja che ane te samyagdarzanano viSaya che, arthAt eka jJAyakanA Azraye ja samyagdarzana pragaTa thAya che. 89 A jagatamAM anaMta AtmAo che; enAthI anaMtaguNA pudgala paramANuo che, tenAthI anaMtaguNA traNa kALanA samayo che, tenAthI anaMtaguNA AkAzanA pradezo che, tenAthI anaMtaguNA eka jIva dravyanA guNa che. Avo anaMta zaktivALo bhagavAna AtmA caitanya camatkAra vastu che. jemAM rAga nahi, bhaMga bheda nahi, alpajJatA nahi, evo caitanya camatkAra! AnaMda camatkAra, zAMti camatkAra, prabhutA camatkAra, vIrya camatkAra ema anaMta anaMta zaktionA camatkArasvarUpa bhagavAna AtmA che. Avo anaMtagaNa maMDita abhedaeka zuddha caitanyacamatkAra vastu AtmA daSTino viSaya che. tenA AzrayathI samyagdarzana pragaTa thAya che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 90 Atmavastu ekAMta zAMta che, sarvathA zAMta che, zAMta...zAMta...zAMta...zAMta svarUpa ja AtmA che. daSTino viSayabhUta AtmA akhaMDa, abheda, ekAMta zAMta che, jemAM vikalpano kolAhala ne karmanA udayano leza paNa nathI evo atyaMta zAMta bhAvamaya prabhu AtmA che. AvA AtmAne dRSTimAM levo tenuM nAma samyagdarzana che. Avo mAraga bhAI! AtmA jinasvarUpaja che. jina ane jinavaramAM kAMI ja phera nathI. AvA AtmAnI dRSTi karI sau paryAyamAM samyagdarzana pragaTa kare e ja bhAvanA! Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 samyakatvanA bheda jJAnAdikanI hInatA-adhikatA hovA chatAM paNa, tiryaMcAdinA (Dhora vagerenA) ane kevaLI tathA siddha bhagavAnanA samyagdarzanane samAna kahyuM che. teone AtmAnI pratIti eka ja prakAranI hoya che. paNa judI judI apekSAthI enA bheda samajAya che. badhA ja samyagdaSTionuM samyagdarzana samAna che. jema chadmastha (apUrNa) jIvane zrutajJAna anusAra pratIti hoya che tema kevaLI bhagavAna ane siddha bhagavAnane kevaLajJAna anusAra ja pratIti hoya che. badhAne tattvazraddhAna samAna ja hoya che. cothA guNasthAne zuddha AtmAnI zraddhA eka prakAranI hoya ane kevaLI thatAM judA prakAranI thAya ema bane nahi, jo bane to cothA guNasthAne je zraddhA che te kharI Thare nahi paNa mithyA Thare. paNa vastu svarUpa samajavA mATe zAstromAM judA judA bheda samajAvavAmAM AvyA che. samyatvanA be mukhya bheda che. (1) nizcaya (2) vyavahAra. nizcaya samyakatvaH viparIta abhiniveza rahita zraddhAnarUpa AtmAnA pariNAma te nizcaya ramyatva che; kAraNa ke e ja satyArtha samyakatvanuM svarUpa che ane satyArthInuM nAma ja nizcaya che. vyavahAra samyakatva: viparIta abhiniveza rahita zraddhAnane kAraNabhUta zraddhAna te vyavahAra ramyatva che, kAraNa ke ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karyo che. ane upacAranuM nAma ja vyavahAra che. have jene AtmAnubhavarUpa nizcaya samyagdarzana pragaTa thayuM che te samyagdaSTine niyamathI (1) sAcA deva-guru-zAstranI temaja (2) jIvAdi tattvonI yathArtha zraddhA hoya ja che. te zraddhAnane kAryamAM kAraNano upacAra karIne vyavahAra samyakatva kahyuM che. samyagdaSTi jIvone deva-guru-zAstra(dharmAdika)nuM sAcuM zraddhAna che, tenA ja nimittathI tenA zraddhAnamAM viparIta abhinivezano abhAva che. ahIM viparIta abhiniveza rahita zraddhAna te to nizcaya samyakatva che tathA deva-guru-zAstranuM zraddhAna tathA jIvAdi tattvone zraddhAna te vyavahAra samyakatva che. mithyAdaSTi jIvane deva-guru-zAstra(dharmAdika)nuM zraddhAnI AbhAsamAtra hoya che ane tenA zraddhAnamAM viparIta abhinivezano abhAva hoto nathI, mATe tene nizcaya samyakatvato che nahi tathA vyavahAra samyakta paNa AbhAsamAtra che; kAraNa ke tene deva-guru-zAstranuM zraddhAna che te viparIta abhinivezanA abhAvane sAkSAta kAraNa thayuM nahi ane kAraNa thayA vinA temAM upacAra paNa saMbhavato nathI. mATe sAkSAnA kAraNanI apekSAe tene vyavahAra samyatva paNa saMbhavatuM nathI. keTalAka zAstromAM deva-guru-dharmanA zraddhAnane athavA tattva zraddhAnane to vyavahAra samyakatva kahyuM che tathA sva-paranA zraddhAnane athavA kevaLa AtmazraddhAnane nizcaya samyakatva kahyuM che te kevI rIte? deva-guru-zAstranI zraddhAnamAM to pravRttinI mukhyatA che tathA tattvArtha zraddhAnamAM tene vicAranI mukhyatA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra che e banne koI jIvane to samyakatvanA kAraNe thAya che paNa teno sadbhAva to mizrAdaSTine paNa saMbhave che tethI tene vyavahAra samyakatva kahyA che. have sva-paranA zraddhAnamAM tathA AtmazraddhAnamAM to viparIta abhinivezarahitapaNAnI mukhyatA che ane A zraddhAna samyagdaSTine ja hoya che tethI tene nizcaya samyakatvaja kahyuM che. samyakatva zabdaprazaMsAvAcaka che, te yathArthapaNuM sUcave che. viparIta Adi doSono abhAva te samyakatva che. bhagavAna tIrthaMkaranA nigraMtha zrAvaka tathA zrAvikAone kAMI sarvene jIvAjIvanuM yathArtha jJAna saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha jJAna hatuM tethI tene samakita kahyuM che evo siddhAMtano abhiprAya nathI. temAMthI kaI jIvone tIrthakara sAcA puruSa che, sAcA mokSamArganA upadezaka che, jema ja kahe che tema ja mokSamArga che evI pratItithI, evI rucithI, zrI tIrthaMkaranA AzrayathI ane nizcayathI tene samakita kahyuM che. tathArUpa satpuruSanA yoga vinA e samakita AvavuM kaThaNa che. tevA puruSanA vacanarUpa zAstrothI koIka pUrve ArAdhaka hoya evA jIvane samakita thavuM saMbhave che athavA koI eka AcArya pratyakSapaNe te vacananA hetuthI koika jIvane samakita prApta karAve che. AvA daSTAMta prathamAnuyoganA zAstromAM Ave che. bhagavAna mahAvIranA AtmAne prathama vakhata nayasAranA bhavamAM jaMgalamAM munino upadeza grahaNa karIne samyagdarzana thayuM hatuM. te ja bhagavAna mahAvIranA AtmAne e zraddhAna vadhI jatAM pharIthI siMhanI(saMjJI paMcendriyanI paryAya)-tiryaMcanI paryAyamAM jaMgalamAM be muni bhagavaMto AkAzamArge gamana karI-pratyakSapaNe temanA vacananA hetuthI samakita prApta karAve che. pArzvanAtha bhagavAnanA AtmAne hAthInA bhavamAM AvA ja upadezanuM nimitta maLatAM samyagdarzana thAya che evI vAta zAstramAM che. AvI rIte nimittAdInI apekSAothI zAstromAM samyakatvanA judA judA bheda kahyAM che. mithyAtva anaMtAnubaMdhInA nimitte thatA viparIta abhiniveza rahita je zraddhA che te nizcaya samyakatva che. varta nijasvabhAvano, anubhava lakSa pratIta, vRtti vahe nijabhAvamAM, paramArthe samakita." potAnA svabhAvanI pratIti, jJAna ane anubhava varte ane potAnA bhAvamAM potAnI vRtti rahe te paramArtha samyakatva che, te nizcaya samyakatva che. 1. pAMca astikAya, cha dravyo tathA jIva-pudgalanA saMyogI pariNAmothI utpanna Asava, baMdha, puSya, pApa, saMvara, nirjarA ane mokSa e rIte nava padArthonA vikalparUpa te vyavahAra samyakatva che. 2 jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvonI jema che tema yathArtha aTaLa zraddhA karavI te vyavahAra samyagdarzana che. 3. sAcA deva-guru-zAstranI zraddhA e vyavahAra samyakatva che. prathama nizcaya samyagdarzana pragaTa thAya tyAre Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 vikalparUpa vyavahAra samyagdarzanano abhAva thAya che. tethI te (vyavahAra samyagdarzana) kharekhara nizcaya samyagdarzananuM sAdhaka nathI, to paNa tene bhUta naigamanayathI sAdhaka kahevAmAM Ave che, eTale ke pUrve je vyavahAra samyagdarzana hatuM te nizcaya samyagdarzana pragaTa thatI vakhate abhAvarUpa thAya che, tethI jyAre teno abhAva thAya che tyAre pUrvanI vikalpa sahitanI zraddhAne vyavahAra samyagdarzana kahevAmAM Ave che. A rIte vyavahAra samyagdarzana te nizcaya samyagdarzananuM kAraNa nathI, paNa teno abhAva te kAraNa che. ghaNe ThekANe jene gRhIta mithyAtva TaLyuM che e apekSAe vyavahAra samyakatva thayuM che ema kahevAya che. paNa tene agRhIta mithyAdarzana che mATe kharI rIte tene vyavahArAbhAsa samyagdarzana che. 1. utpattinI apekSAe samyagdarzananI be bheda cheH nizcaya samyagdarzana be prakAre upaje che. 1) svabhAvathI - nisargaja 2) paranA upadeza vagerethI - adhigamaja samyagdarzana 1. nisargaja : je paranA upadeza vinA ApoApa (pUrvanA saMskArathI) utpanna thAya tene nisargaja samyagdarzana kahe che. 2. adhigamaja : paranA upadezAdithI je samyagdarzana thAya tene adhigamaja samyagdarzana kahe che. 1. nisargaja : vartamAnamAM upadezAdi pratyakSa bAhya nimitta vinA pragaTa thAya che te nisargaja athavA svAbhAvika samyagdarzana kahevAya che. nisargajano artha evo thAya che ke sahaja-svAbhAvika-kudaratIje AtmAne samyagdarzana pragaTe che tene te samaye bAhya nimitta pratyakSapaNe na hovA chatAM paNa pUrvanA saMskArabaLe pragaTe che. pUrva bhave samyajJAnI AtmA pAsethI upadeza sAMbhaLela hoya che;tenA upadezelA tattvArthane dhAraNa karI dezanA labdhi prApta thayelI hoya temane vartamAnamAM samyagdarzana pragaTI zake che. te vinA koIne samyagdarzana thAya nahi; A uparathI ema na samajavuM ke te upadeza samyagdarzanane pragaTa kare che, jJAnIno upadeza to nimittamAtra che. samyagdarzana to jIva potAthI ja potAnAmAM pragaTa kare che. samyagdarzana pragaTe che te jIvanA potAnA ja vizuddha pariNAmo vaDe pragaTe che. pariNAmone nirmaLa karavAno puruSArtha AtmAno potAno ja hoya che. ajJAnIno upadeza sAMbhaLIne koI samyagdarzana pragaTa karI zake nahi. vaLI jo sadguruno upadeza samyagdarzana utpanna karato hoya to, je je jIvo te upadeza sAMbhaLe tene te te thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI, sadgurunA upadezathI samyagdarzana thayuM ema kahevuM te vyavahAra che - nimittanuM jJAna karAvavA mATe nuM kathana che. saddagurue to mokSamArga darzAvyo che. te mArga grahaNa karavo tathA tenI yathArtha zraddhA karI tenA para cAlavuM te to jIva potAne ja karavAnuM hoya che ane te kArya potAnA ja upAdAnathI ane potAnA ja dravyamAM, potAnA ja puruSArthathI thAya che. guvadikano upadeza to temAM nimittamAtra ja athavA nimittakAraNa hoya che. samyagdarzana svadravyanA AzrayathI ja pragaTe che. tethI jyAre samyagdarzana pragaTe AtmAne parano Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 koI Azraya hoto nathI. eTaluM ja nahi paranA Azrayano vikalpa paNa hoto nathI. 'huM zuddha chuM, buddha chuM' evo potAnA zuddha svarUpano vikalpa asta thaI jAya che ane nirvikalpa dazAmAM ja AtmAnuM te samaye pravartana hoya che. te samaye AtmA pariNAmone nija svarUpamAM tallIna karIne, ekAgra karIne svAnubhavanA rasAsvAdane pratyakSapaNe vede che. AtmA pote potAmAM ja vyApyavyApakapaNe pravarte che. 2. adhigamaja H koI jIva AtmAjJAnI puruSano upadeza sAMbhaLe tyAre turata samyagdarzana utpanna thAya che - bAhya nimittapUrvaka pragaTa thAya te adhigamaja athavA naimittika samyagdarzana kahevAya che. jema vaidaka saMbaMdhInuM jJAna meLavavuM hoya to vaidakanA jJAnI gurunI zikSA dvArA te prApta karI zakAya che, paNa vaidakanA ajJAnI dvArA prApta karI zakAya nahi; tema AtmajJAnI gurunA upadeza dvArA samyagdarzana prApta karI zakAya che, paNa AtmAnA ajJAnI evA gurunA upadeza dvArA samyagdarzana prApta karI zakAtuM nathI. mATe sAcA sukhanA umedavAra jIvoe upadezakanI pasaMdagI karavAmAM kALajI rAkhavAnI jarUra che. sadgurunA lakSaNa batAvatAM kahyuM che ke - "AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga; apUrva vANI paramazruta, sadguru lakSaNa yogya.'' sadgurunI oLakhANa karI, upadeza prApta karavo to samyagdarzana pragaTe. 2. svaparyAyanI lAyakAtanI apekSAe samyaktvanA bheda : nizcaya samyaktvanA svaparyAyanI lAyakAtanI apekSAe traNa bheda che. 2) kSAyopazamika 3) kSAyika. 1) aupazamika 1. aupamika athavA upazama samakita - samyagdarzana H te dazAmAM mithyAtva karmanA tathA anaMtAanubaMdhI kaSAyanA jaDa rajakaNo svayaM upazamarUpa hoya che, jema melA pANImAMthI mela nIce besI jAya che tema athavA jema agnine rAkhathI DhAMkyo hoya tema; AtmAnA puruSArtha vaDe jIva prathama samyagdarzana pragaTa kare che tyAre aupazamika samyagdarzana ja hoya che. mithyAtva mohanIya ane anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha e karmono anudaya eTale 'upazama' ane upazama dvArA thatuM samyaktva te aupazamika samyaktva kahevAya che. A samyaktva vakhate jIvane mithyAtva vagere karmo sattAmAM hovA chatAM rAkhoDImAM bhArelA agninI jema tene udaya hoto nathI. A samyaktva anAdi mithyAdaSTi jIvane chelluM yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa e traNa karaNalabdhinA dvArA thAya che. teno kALa aMtarmuhatano hoya che ane graMthibheda thayA pachI te pragaTe che. athavA upazama zreNImAM paNa jIvane te hoya che. jIvane karmasthiti dhaTADavAnA koI Azaya vinA paNa saMsAramAM kaSTa sahana karatAM keTalAka karmo Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 khape che tathA navA baMdhAyA kare che. Ane yathApravRttikaraNa kahe che. A yathApravRttikaraNa dvArA karma sthitinI hAnI vRddhi thatAM AyuSyakarma choDIne bAkInA sAte ya karmanI sthiti ghaTIne eka kroDAkoDI sAgaropamathI paNa nyUna bAkI rahe tyAre sarva saMsArI jIvone Akaro durbhedya rAga-dveSanA pariNAma jene graMthi kahe che teno udaya thAya che ane jIva te graMthi pAse Avyo kahevAya che. graMthideze AvelA laghu saMsArI jIvamAM bhAvI kalyANanI yogyatA pragaTI hoya tevo bhavya jIva apUrvakaraNa karIne AtmavIryanA baLe apUrva parAkrama phoravIne rAga-dveSanI graMthine ekAeka bhedI nAkhe che athavA ullaMghI jAya che. rAga-dveSanA pariNAmane karato nathI. ukta ghananibiDa graMthine bhedIne pharIthI temAM nahi phasAyA mATenI satata jAgRtivALA adhyavasAyayukta jIvane samyakatva vare che tene anivRttikaraNa kahe che. anivRttikaraNa e utarottara AtmavIryanI skUNAvALo AtmAno vizuddha adhyavasAya che. jIva temAM vartato tenA baLe aMtaHkaraNa kare che. anivRttikaraNamAM karela aMtaHkaraNa vidhAnathI samatvanA kALamAM je udaya AvelA yogya niSeka hatA teno ahIM abhAva karyo arthAt tenA paramANuone anya kALamAM udaya AvavA yogya niSakarUpa karyA; tathA anivRttikaraNamAM ja karelA upazama vidhAnathI je te kALamAM udaya AvavA yogya niSeka hatAM te udIraNArUpa thaIne A kALamAM udayamAM na AvI zake evA karyA. e pramANe jyAM sattA hoya paNa teno udaya na hoya tenuM nAma 'upazama" che. anAdimithyAdaSTine sarvaprathama aupathamika samyagdarzana prApta thAya che. eTaluM nizcita che ke saMjJI paMcendriya, paryAtmaka bhavya jIva jeno saMsAra paribhramaNa kALa ardha pudgalaparAvartana kALathI adhika bAkI nathI tene ja samyagdarzana prApta thAya che. karmasthitinA viSayamAM jenA bAMdhelA karmonI sthiti aMtaH kroDAkroDI sAgara pramANa hoya tene ja samyagdarzana prApta thAya che. jema taLIe kIcaDa jAmyo che ane upara nirmaLa jaLa che, tevuM 'upazama samakita' che. 2. zrAyopathamika samyakatva: mithyAtvanA udaya pAmelA daLikone bhogavIne kSaya karavo eTale sattAmAMthI nAza karavo ane udaya nahi pAmelA mithyAtvapuMja tathA mizrapuMjano upazama karavo ema kSayanI sAthe sAthe upazama te kSayopazama. kSayopazama dvArA utpanna thayeluM samakita te kSAyopathamika sabhyatva. ahIM upazama karavo eTale 'udayathI aTakAvavuM' temaja 'mithyA svabhAva dUra karavo' ema banne artho samajavA. ethI mithyAtvapuMja tathA mizrapuMja e bannenA udayane aTakAvavo ane utino miththA svabhAva dUra karI samakitapUMja banAvavo. anaMtAnubaMdhI kaSAya catuSka tathA mithyAtva, samyaka mithyAtvanA vartamAnakALamAM udaya AvavA yogya niSekono udaya thayA vinA ja tenI nirjarA thAya te kSaya tathA te ja niSakonI mAvikALamAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 udaya bAvavA yogya sattA hoya te upazama che ane samyakatva mohanIya prakRttino udaya varte che evI je dazA che tene vedaka ke kSayopazama samyakatva kahe che. samatva mohanIya prakRtti dezaghAtI che. teno udaya hovA chatAM paNa samyakatvano ghAta thato nathI. kiMcita malinatA kare paNa mULathI ghAta na kare enuM nAma dezaghAtI che. tethI caLa, malina, agADha doSo jemAM hoya che evuM je samaLa tattvArtha zraddhAna che te vedaka ke kSayopazama samakita che. kSayopazama samakitano jaghanyakALa aMtarmuhUrta ane utkRSTakALa sAdika 66 sAgaropama che. cothA guNasthAnathI sAtamA guNasthAna sudhI A samyakatva hoya che. kSayopazama samakita ugatA sUryanI peThe kAMIka maLasahita hoya che. kSAyika samyakatva saMsAranA nidAnabhUta mithyAtva mohanIyanA traNe ya puMja ane anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha e sarveno sattAmAMthI paNa kSaya thavAthI pragaTatuM samakita kSAyika samyakatva kahevAya che. A dazAmAM traNa prakAranA mithyAtva prakRttinA rajakaNo AtmapradezothI taddana khasI jAya che tethI mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhInI sAte ya prakRttino kSaya thayo kahevAya che. ane tethI atyaMta nirmaLa tatvArtha zraddhAna thAya te kSAyika samyakatva che. A samyakatva sAdi anaMta jANavuM. te pragaTyA pachI chUTe nahi. kSAyika samyakatva eTaluM daDha hoya che ke tarka tathA AgamanI viruddha zraddhAne bhraSTa karanAra vacano ke hetu A samakitane bhraSTa kare nahi. vaLI bhaya utpAdaka AkAra ke glAnikAraka padArtho joIne bhraSTa thAya nahi, kAraNa ke AtmAnA zraddhAguNano parama zuddha paryAya pragaTI gayo che. kSAyika samyakatva zuddha sphaTikamaNi samAna kevaLa nirmaLarUpa hoya che. mithyAtvamAMthI sIdhuM kSAyika samyakatva thatuM nathI. sarva prathama cothe guNasthAne upazama samyatva pragaTe che ane tyAra bAda upazamamAMthI kSayopazama thaI kSAyika samyakta thAya che. | darzana mohanIya karmanA kSaya thavAno prAraMbha kevaLI ke zrutakevaLInA nikaTamAM ja thAya che. teno AraMbha karanAra karmabhUmimAM janmelo manuSya ja hoya che. kadAcita pUrNa kSaya thayA pahelAM maraNa thaI jAya to kSapaNanI samApti cAra gatimAMthI koI paNa gatimAM thaI zake che. kSAyika samyakatva pragaTyA pahelAM jo AgaLanA bhavano AyuSyano baMdha na thayo hoya to te AtmA te ja bhavamAM sakaLa karmono aMta karIne avazya siddhapada saMprApta kare che. jo pUrve AyuSyabaMdha thayo hoya ane tyAra bAda kSAyika samakita thayuM hoya to traNa ke cAra bhavamAM avazya siddhapada saMprApta kare che. je bhavamAM kSAyika samyatva pragaTe te bhava sahita vadhumAM vadhu cAra bhava thAya. A zAyika samyakatva cothAthI caudamA guNasthAna sudhI hoya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 sAra: 1) aupazamika samyagdarzana H te dazAmAM mithyAtva karmanA tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA jaDa rajakaNo svayaM upazamarUpa hoya che, jema melA pANImAMthI mela nIce besI jAya che tema athavA jema agnine rAkhathI DhAMkyo hoya tema; AtmAnA puruSArtha vaDe jIva prathama samyagdarzana pragaTa kare che tyAre aupazamika samyagdarzana ja hoya che. 2) kSAyopazamika samyagdarzanaH te dazAmAM mithyAtva ane mizra mithyAtva karmanA rajakaNo AtmapradezothI chUTA paDatAM tenuM phaLa AvatuM nathI. ane samyak mohanIya karmanA rajakaNo udayarUpa hoya che. tathA anaMtAnubaMdhI kaSAya karmanA rajakaNo visaMyojanarUpe hoya che. 3) kSAyika samyagdarzana H te dazAmAM mithyAtva prakRttinA(traNa peTA vibhAgonA) rajakaNo AtmapradezothI tadna khasI jAya che. tethI mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhInI sAte prakRttino kSaya thayo kahevAya che. AvI rIte svaparyAyanI lAyakAtanA apekSAe samyagdarzananA A traNa bheda samajAvavAmAM AvyA che. 3. cAritra dazAnI apekSAe samyagdarzananA bheda : sarva samyagdaSTi jIvone AtmAnI-tattvanI pratIta eka sarakhI hoya che to paNa cAritra dazAnI apekSAe teonA be bheda paDe che. 1) vItarAga samyagdarzana 2) sarAga samyagdarzana. samyagdaSTi jIva jyAre potAnA AtmAmAM sthira hoya che tyAre tene nirvikalpa dazA hoya che; tyAre rAga sAthe buddhipUrvaka joDANa hotuM nathI; jIvanI A dazAne 'vItarAga samyagdarzana' kahevAmAM Ave che. jyAre samyagdaSTi jIva potAmAM sthira na rahI zake tyAre rAgamAM tenuM anitya joDANa thatuM hovAnA kAraNe te dazAne 'sarAga samyagdarzana' kahevAmAM Ave che. samyagdaSTine rAga sAthe joDANa hoya tyAre cAra prakAranA zubha bhAva hoya che. 1) prazama 2) saMvega 3) anukaMpA ane 4) Astikaya. prathama : krodha, mAna, mAyA ane lobha saMbaMdhI rAga-dveSAdinuM maMdapaNu. saMvega : saMsAra eTale vikArI bhAvono bhaya. anukaMpA H pote ane para ema sarva prANIo upara dayAno prAdurbhAva. Astikaya : jIvAdi tattvonuM jevuM astitva che tevuM Agama ane yukti vaDe mAnavuM te Astikaya. sarAga samyagdaSTine A cAra prakAranA rAgamAM joDANa hoya che, tethI A cAra bhAvone upacArathI samyagdarzananA lakSaNa kahevAmAM Ave che. nizcaya samyagdaSTinuM kharuM lakSaNa potAnA zuddhAtmAnI pratIti che. zubha rAgathI dharma thAya ke dharmamAM sahAya thAya ema samyagdaSTi jIva kadI mAnatA nathI. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 4. nirmaLatAnI apekSAe samyaktvanA cAra bheda : samyaktvanI nirmaLatAmAM nIce pramANe(pAMca bheda pADavAmAM Ave che. 2) nirmaLa 3) gADha 4) avagADha 1) samala agADha 5) parama avagADha. 1. samala agADha : vedaka samyaktva samala agADha che. 2. nirmaLa H aupazamika ane kSAyika samyaktva nirmaLa che. 3. gADha : kSAyika samyaktva gADha che. 4. avagADha : aMga ane aMga bAhya sahita jaina zAstronA avagAhana vaDe nIpajelI dRSTi te avagADha samyaktva che. zrutakevaLIne je tattvazraddhAna che tene avagADha samyaktva kahe che. 5. parama avagADha : paramAvadhi jJAnIne ane kevaLajJAnIne je tattvazraddhAna che tene paramAvagADha samyaktva kahe che. je chadmasthane zrutajJAna anusAra pratIti hoya che tema kevaLI ane siddha bhagavAnane kevaLajJAna anusAra 4 pratIti hoya che. samyagdarzana cothA guNasthAne pragaTatAM je AtmasvarUpa nirNIta karyuM hatuM te ja kevaLajJAna vaDe jANyuM eTale tyAM pratItamAM parama avagADhapaNuM thayuM, tethI ja tyAM parama avagADha samyaktva kahyuM che. AtmasvarUpanuM zraddhAna jevuM chadmasthane hoya tevuM ja kevaLI ane siddha bhagavAnane paNa hoya che. eTale ke mULabhUta jIvAdinA zraddhAna jevuM chadmasthane hoya tevuM ja kevaLIne paNa hoya che. 5. nimittAdinI apekSAe samyaktvanA bheda : samyagdarzananA bhedo nimittAdinI apekSAe daza prakAranA kahevAmAM AvyA che. temAM ATha bheda samyagdarzana pragaTa thayA pahelAM je nimitto hoya che te nimittonuM jJAna karAvavA mATe kahyA che, ane be bheda jJAnanA sahakArIpaNAnI apekSAe kahyA che. zrutakevaLIne je tattvazraddhAna che tene avagADha samyagdarzana kahevAmAM Ave che ane kevaLI bhagavAnane je tattvazraddhAna che tene parama avagADha samyagdarzana kahevAmAM Ave che; A rIte ATha meda nimittonI apekSAe ane be bheda jJAnanI apekSAe che. 'darzana'nI potAnI apekSAe te bhedo nathI. te daze prakAramAM samyagdarzananuM svarUpa eka ja prakAre hoya che - ema jANavuM. 1. nisarga ruci : jIva-ajIvAdi nava tattvono koInA upadeza vinA ja AtmAne darzana mohanIyano kSayo pazama thavAthI athavA jAtismaraNa jJAna thavAthI AtmAne yathArtha rIte jANyA pachI tenA para zraddhA thAya te nisarga ruci kahevAya che. nigraMthamArganA avalokanathI je tattvazraddhAna thayuM hoya te mArga samyaktva che. je puruSa jinezvaroe yathArtha anubhavelA bhAvone dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI potAnI meLe ja jAtismaraNa jJAnAdi nimittathI jANIne te ema ja che, bIjI rIte nathI evI aDaga zraddhA rAkhI zake te nisarga rucivALo samakita jANavo. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 2. upadeza ruciH tIrthakara, kevaLI, bhAvaliMgI saMto ke samyagdaSTi guruo vaDe kahevAyelA ane temanA upadeza dvArA sAMbhaLelA jIvAdi tattvomAM yathArthapaNAnI zraddhA rAkhI zake che te upadeza rucivALo samakita jANavo. 3. AjJA ruciH jenA rAga, dveSa, moha ane ajJAna nIkaLI gayA che evA jinezvaronI AjJAthI tattva upara rucipUrvaka zraddhA dharAve che te AjJA rucivALo samakita kahevAya che. 4. sUtra ruci sUtrono abhyAsa, manana, nididhyAsathI upajelA jIvAdi tattvonA jJAnathI te tattvo para zraddhA pragaTe te sUtra ruci samyatva che. 5. bIja ruci: jema pANImAM paDeluM telanuM TIpuM enI meLe phelAI jAya che ane jema eka bIja vAvavAthI aneka bIja utpanna thAya che tema eka padathI ke eka hetuthI ghaNAM pada, ghaNAM daSTAMta ane ghaNA hetue padArtha para zraddhA vadhe ane samakita pAme tevA puruSane bIjaruci samakita jANavo. jIvAdi koI eka tattvanI zraddhAthI tenA anusaMdhAnarUpe aneka tattvomAM ane tenA arthomAM utarottara zraddhAno vistAra thAya te bIjaruci samakita che. bIja je gaNitajJAnanuM kAraNa che evI zraddhArUpa pariNati jene - evA karaNAnuyoganA jJAnI bhavya tene bIja daSTi thAya che - tene bIja samatva jANavuM. 6. abhigama ruci: sarva AgamasUtronA artho viSe ruci te abhigama ruci kahevAya che eTale ke sakaLa AgamasUtronA arthonA jJAnanI arthajJAna dvArA thayelI zraddhAne abhigama ruci samyakatva kahe che. arthajJAnathI bodhamAM vizeSa zuddhi thAya che mATe sUtrajJAna karatAM arthajJAna mATe vizeSa udyama karavo joIe. 7. vistAra ruci: pratyakSa Adi sarva pramANo, nayo ane nikSepAdipUrvakanuM sarva dravyonuM ane sarva bhAvo eTale guNa-paryAyonuM je jJAna tenA dvArA pragaTa thayelI ati vizuddha zraddhA te vistAra ruci samyatva kahevAya che. 8. saMkSepa ruci: je jIva bauddha, sAMkhya Adi mithyAdarzanamAM sapaDAyo nathI ke temAM teno Agraha nathI temaja jaina darzana paNa yathArtha samajyo nathI, vizeSa bhaNelo nathI paNa tene vItarAga mArganI zuddha zraddhA che te AtmAnI mokSamAM ruci te saMkSepa ruci samyakatva che. padArthonA saMkSepa paNAthI jANavA vaDe je zraddhAna thayuM hoya te bhaNI saMkSepadaSTi che ane tene saMkSepa samyakatva jANavuM. 9. kriyA ruciH jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcArane AcaravAnI temaja vinaya-vaiyAvaccha Adi anuSThAna karavAnI ruci te kriyA ruci samyakatva che. 10. dharma ruciH mAtra vItarAganA dharma zabdane sAMbhaLIne je temAM prIti thAya ane tethI te dharma zabdathI Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 oLakhAtuM je yathArtha dharmatva tenA ruci, zraddhA pragaTe te dharma ruci samakva kahevAya che. ruci e prIti rAgarUpa che, tethI daseya prakAro sarAga samakitanA samajavA ane te vItarAga samyakatvathI bhinna che ema jANavuM. vItarAga samyakatvamAM rAga anugata sahakArI na hoya. dareka prakAranA samyagdarzanamAM AtmAnI mAnyatA eka ja prakAranI hoya che. A pramANe bahiraMga sa tvanA dasa prakAra kahyA. 6. samyakatvanA aMtaraMga bheda (lakSaNa): mithyAtvamoha karmano kSayopazama bhAva e ja samyakatvanuM aMtaraMga lakSaNa che. arthAt mithyAtvano parihAraenA judA jAdA 67 bheda che. 4 zraddhA 6 sthAna samyakatva prApta karavAnA sthAna. -- 3 liMga cihna 5 bhUSaNa 10 vinaya (namratA - dharmanuM mULa vinaya). 5 lakSaNa 3 zuddhi (nirAraMbhi-nirava kriyAthI pavitra thavuM) 6 jayaNA (yatnA) pa doSa 6 AgAra - apavAda 8 prabhAvanA 6 sthAna samyakatva prApta karavAnA sthAna. -- -67 ToTala bheda 4 sadaraNA (zraddhA) : 1) paramArtha saMstava : jIvAdi tattvanA bahumAnapUrvakano te te yathArtha bodha. 2) paramArtha jJAtR sevana tatvajJAtA AcArya bhagavaMtAdinI sevA. 3) vyAkhanna varjanaH jaina darzanathI bhraSTa saMsargano tyAga. 4) kudaSTi varjana: anya mata - AdinuM saMsarganuM varjana. 3 liMga: 5) suzruSA dharma zAstro vinayAdipUrvaka sAMbhaLavAnI icchA. 6) dharma rAga cAritra dharmano rAga. 7) vaiyAvacchano rAga : deva-gurunI vaiyAvacchano rAga. 10 vinaya : 8) arihaMta 10) jina pratimA (caitya) 12) dharma (kSamAdi dasa yati dharma) 9) siddha 11) zrata (dvAdazAMgI) 13)AcArya Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 14) upAdhyAya 16) pravacana 15) sAdhu 17) darzana samyakatva tathA samyakatvI AtmA. 3 zuddhi : 18) jina 19) jinamata 20) jinamatarUpa tattAdhAraka caturvidha saMgha 5 dUSaNa 21) zaMkA - saMdeha. 22) kAMkSA - icchA (anya dharmanI). 23) viDigicchA - vicikitsA - cittano viplava. 24) anya darzananI prazaMsA - mithyAdharmane mAnanAranI prazaMsA. 25) temano paricaya - mithyAdharmano paricaya. 8 prabhAvanA: 26) prAvacanI-nigraMtha pravacanano pracAra. 27) dharmakathaka -jaina dharmanI kathA karI jaina dharmano pracAra. 28) vAdI - zAstra vacananA viparIta artha thaI dharmanI avahelanA thAya to tenuM nirAkaraNa karavuM. ra9) naimittika - bhUta-bhaviSyAdi bhAvane jANanArA. 30) tapasvI - duSkara-kaThina tapasyAthI prabhAvanA karavI. 31) vidyAvAna - aneka vidyAnA dhAraka dharmanI prabhAvanA kare che. 32) siddha - duSkara vrata AcaraNathI dharmanI prabhAvanA. 33) kavi - dhArmika kAvyo banAvI - bhaktirUpe prabhAvanA. 5 bhUSaNa: 34) jaina zAsana kauzalya (nipuNatA). 35) prabhAvanA - zAsanano udyota thAya tema vartanAra. 36) tIrtha sevA - caturvidha saMghanI sevA. 37) sthiratA - dharmamAM asthira thayelAne sthira karavo. 38) bhakti - prabhu bhakti 5 lakSaNa: 39) zama - kaSAyono upazama. 40) saMvega - mokSanI abhilASA 41) nirveda - saMsAra pratye vairAgya. 43) AsthA - jinavacana-zraddhA-pratIti-AsthA. 42) anukaMpA - prANIo pratye dayAbhAva Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 6 jayANA : 44) vaMdana - vaMdanA. 47) saMlApa - temanI sAthe vAraMvAra bolavuM. 45) namana - stuti - guNagAna. 48) dAna - anukaMpA buddhithI dAna ApavuM. 46) AlApa - temane bolAvyA vagara bolavuM. 49) pradAna - punaHdAnane pradAna karavuM. 6 AgAra: 50) rAja abhiyoga - rAjA vagereno durAgraha. 51) gaNa abhiyoga - anya janasamuhano Agraha. para) bala abhiyoga - koI baLavAnano Agraha. 53) deva abhiyoga - koI deva-devIno baLAtkAra. 54) kAnnAra abhiyoga - AjIvikAnI bhAre muzkelI. 55) guru nigraha - mAtA-pitA-guru vagereno Agraha, 6 bhAvanA : 56) mULa - dharma vRkSanuM samatva mULa che. 57) dvAra - dharma tattvane jANavA bAraNuM che - samakitarUpI daravAjo. 58) pIThikA - dharmarUpI mahelano pAyo - samakitarUpI pAyo 59) AdhAra - dharmaratnane sAcavavA samakitarUpI peTI. 60) bhAjana - dharma rasa jhIlavA mATe samakitarUpI pAtra. 61) nidhi - dharmarUpI mAla sAcavavA koThI. 6 sthAna : 62) AtmA che. 64) AtmA kartA che. 66) mokSa che. 63) AtmA nitya che. 65) AtmA bhoktA che. 67) mokSano upAya che. A 7 bolamAM keTalAka jJAnarUpa, keTalAka zraddhArUpa ane keTalAka kriyArUpa che. mATe traNeya rUpe A badhA bola samyakatvane upakAraka che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 samyakatva prApti mATenI pAtratA 1. bhUmikA : samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa ja mokSamArga che. A svarUpanI samajaNa ane svarUpanI prApti mATe je jJAnadazA ane samyaphadazA bane e pUrve jIve ene yogya mumukSu dazA banAvavI paDe che. A kArya thatAM pahelAM jIvanI yogyatA-pAtratA atyaMta jarUrI che. "pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna; pAtra thavA sevA sadA, brahmacarya pratimAna." vyavahAranA dareka kSetre paNa amuka pada prApta karavA pAtratA joIe to AvA bhavano aMta lAve evA samyagdarzana mATe zuM evA prakAranI pAtratA na joIe ? "maMda viSayane saraLatA, saha AjJA suvicAra, karUNA komaLatA Adi guNa-prathama bhUmikA dhAra." "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhAve kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa" vizALa buddhi, saraLatA, madhyasthatA ane jitendriyapaNuM e cAra pAtratAnA uttama lakSaNa che. "dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujA." tyAga, virAga na cittamAM thAya ne tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nija bhAna." 2. have vistArathI paMdara guNanI vyAkhyA joIe. 1. kaSAyanI upazAMtatA krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya che. e prathama zAMta thavA joIe. uchALo ocho thavo joIe. e ocho karavA enA pratipakSIno vicAra thavo yogya che. krodha - pratipakSI kSamA, mAna - pratipakSI namratA, vinaya. mAyA - pratipakSI saraLatA, lobha - pratipakSI pavitratA, saMtoSa 2. mAtra mokSa abhilASaH have saMsAra saMbaMdhI badhI ja icchAono nirodha thaI gayo che ane mAtra eka muktinI ja icchA che. 3. bhave kheda : have vadhu bhava nathI karavA. bIjA vadhu janma-maraNa nathI karavA. A bhavamAM paNa sAMsArika pravRttio karavI paDe to teno kheda varte ane maryAdita karavA udyamI thAya. che. prANI dayA : jagatanA sarva jIvo pratye dayA, anukaMpA, jagatanA sarva jIvo pratye maitrI bhAva. badhA ja mArA jevA AtmAo che evI bhAvanA. badhA pratye samadaSTi. 5. vizALa buddhi : 1) satyanI svakRti mATe taiyArI. 2) haMmezA navuM satya jhIlavAnI zakti. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 3) mAruM e sAcuM nahi, sAcuM e mAruM. 4) ke I paNa jAtanA pUrvagraho, kadAgraho vagara khullu rAkheluM mana. 5) gaccha, mata, saMpradAyanI kalpanA, bhAvanAno tyAga. 6. madhyasthatA taTastha nIti, samabhAva, samatA, samadaSTi, jyAM sudhI pUrNa tattvanI prApti -anubhUti na thAya tyAM sudhI koI paNa jAtano Agraha rAkhyA vagara madhyasthabhAva, taTasthatA. eka ja vastune dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI judI judI rIte joI zakAya evuM vastunuM anekAMta svarUpa che te madhyastha bhAva che. saraLatA : 1) mAna, mAyA vagereno tyAga. vastunuM svarUpa jevuM che tevuM mAnavuM. 2) koi paNa jAtanI vakratA vagara vAstavikatAno svIkAra. 3) pote mAnI lIdhelI moTAino tyAga. 4) vinaya e saraLatA guNamAM prathama che.. 5) saraLatA e cittanI vizuddhi che - chaLakapaTa malinatA che. 8. jitendriyapaNuMH 1) pAMce ya indriyanA viSayo para vijaya, kAbu. 2) jIvanamAM prabhutva AtmAnuM - nahi ke indriyonuM 3) e mATe yogya yama, niyama, vrata, paccakhANa. 4) e mATe satya puruSArtha - niyamitatA dareka kSetre. 5) ravajAgRtipUrvaka jIvanano upakrama. 9. dayA dayA dharmanuM mULa che. paradayA ane svadayA - ahiMsA paramo dharma. sarva jIvone sukha joIe che mATe jo potAne sukha joItuM hoya to sarva jIvo pratye dayA. 10. zAMtiH AtmAnI dayA AvI, saMsArathI pAcho vaLyo to jJAnInI AjJAe vartAya teTalI zAMti vedAya. zAMti eTale badhA vibhAva pariNAmathI thAkavuM, nivRtta thavuM. zArIrika, mAnasika, Atmika zAMti. vibhAvathI mukAi - svabhAvamAM rahevuM te zAMti. 11. samatAH dayA, zAMti pachI dharmanA mArge samatA Ave. rAga-dveSanA pariNAma ochA thAya. nija svarUpamAM TharI rahevuM e ja samatA che. samatA e AtmAno sahaja svabhAva che. udayanA vicitra prasaMgoe jJAnapUrvaka potAnA svabhAvanA lakSe potAnA pariNAma na bagADavA e samatA che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 12. kSamA nimittonA udayathI AtmAmAM rAga-dveSanA pariNAma thAya, krodhAdi udaya Ave tane kSamAguNa dvArA samAve. kSamA e dharmanuM lakSaNa che. kSamA e vIranuM bhUSaNa che. 13. satya: A jagatamAM eka AtmA ja sat vastu che. huM AtmA chuM e satno svIkAra dravyadRSTino svIkAra ane paryAyadaSTino asvIkAra. AtmA sivAya mane bIjuM kAMi na khape e ja sat che evI daDha zraddhA. mAruM sukha mArA AtmA sivAya bIjA kyAMya nathI evI daDha zraddhA ane jJAna. 14. tyAga : AtmapariNAmathI jeTalo anya padArthano tAdAtma adhyAsa nivavo tene zrI jina tyAga kahe che. nizcayathI AtmA paravastune grahato nathI ane tyAgato paNa nathI chatAM je grahaNanI mithyA mAnyatA, bhramaNA utpanna thaI che te mithyA bhramaNAno tyAga. 15. vairAgyaH gRha-kuTuMbAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te vairAgya che. gRha-kuTuMba-strI-putrane potAnA mAnavA te saMsAra che ane nizcayathI ekapaNa pudgala paramANu mAruM nathI e dahatA ane e mArApaNA viSe rAgano tyAga e vairAgya che. rAga-dveSarahitapaNAnuM nAma vItarAgatA che. je sarva zAstrono sAra che. A vItarAga mArgamAM praveza karavA mATe AvI pAtratA prathama bhUmikAmAM batAvavAmAM AvI che. jyAM sudhI evI dazA jIva pAme nahi tyAM sudhI mokSamArganI prApti na thAya. 3. AvI pAtratAmAM sagurunA pratyakSa yoganuM mahatva: "dazA na evI jyAM sudhI, jIva lahe nahi jagya; mokSamArga pAme nahi, maTe na aMtara roga. Ave jyAM evI dazA, sadguru bodha suhAya; te bodha suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nija jJAna; je jJAne kSaya moha thaI, pAme padanirvANa." jyAM sudhI evI yogyatA jIva pAme nahi tyAM sudhI mokSamArganI prApti na thAya ane AtmabhrAMtirUpa anaMta duHkhano hetu evo aMtara roga na maTe. evI dazA jyAM Ave to sadguruno bodha pariNAma pAme ane te bodhanA pariNAmathI sukhadAyaka evI suvicAra dazA pragaTe che. suvicAraNAmAM AtmAno tattva vicAra mukhya che. jyAM suvicAra dazA pragaTe che tyAM AtmajJAna utpanna thAya che ane te jJAnathI mohano kSaya thatAM jIva nirvANa pada pAme che. "pratyakSa sadguru sama nahi, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA Uge na AtmavicAra. sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa; samajyA vaNa upakAra zo? samaye jinasvarUpa." pratyakSa sadgurunA samAgamamAM parokSa jinanA vacana karatAM moTo upakAra samAyo che, tema jena jANe tene AtmajJAna utpanna na thAya. pratyakSa sadgurunA upadeza vagara jinanuM svarUpa samajAya nahi ane te svarUpa samajyA vinA teno upakAra zo thAya? jo sadgurunA upadeze jinanuM svarUpa samaje to samajanAra jinadazAne pAme. Avo saguruno upakAra che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 4. AtmasvarUpane dhyAnahetu kevI bhUmikA hovI joIe? 1. vastusvarUpanuM yathArtha jJAna eTale ke Agama-adhyAtmano sumeLa(saMtulana) hoya evI samaja hoya arthAt vaicArika bhUmikAmAM asamAdhAna na hoya. 2. sahaja vairAgya arthAt rAgathI virakta eTale rAgamAM duHkhano anubhava hoya jethI nirasatA vartatI hoya. 3. bhedajJAnanA prayoganA kAraNe jene mana-indriyonI parAdhInatA na hoya eTale ke jenA mana-indriyo vazamAM hoya. 4. jenuM svabhAva tarapha DhaLavAnuM valaNa ane tene lIdhe sahaja prayatna thato hoya tathA bhaya, kautuhala, vismayAdi na hovAthI jenA upayoganI caMcaLatA ghaTI gaI hoya arthAt e caMcaLa cittavALo na hoya. 5. jene zIghratAthI potAnuM kArya(zreya) karavAnI vRtti ane utkaMThatA hoya jenA kAraNe tene pramAdana hoya. 6. pairyavAna hoya ane utAvaLathI athavA adhIrajathI kArya karavAne je utsuka na hoya. 7. eka mAtra muktino icchuka ane udyamI hoya arthAt jenuM lakSa pUrNatAnuM ja hoya. 8. svakSetramAM vyApya-vyApakabhAvathI astitvapaNAnuM jora(saMvega) hoya. 9. jene naja paramapadanI atyaMta atyaMta mahimA hoya. 10. A badhAmAM nija paramapada mukhya che. "paramapadanuM dhyAna ja paramapadanI prAptinuM kAraNa che." "pUrNatAne lakSe zarUAta te ja vAstavika zarUAta che." "samyagdarzananuM dhyAna ja samyagdarzananI prAptinuM kAraNa che." 5. mumukSutAnI zreNIo: 1. "mumukSutA" te che ke sarva prakAranI mohAsaktithI mUMjhAI eka mokSane viSe ja yatna karavo ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. 2. koI paNa sAdhaka jyAre evuM jIvana jIve ke aMtaraMgamAM mokSa sivAya tene bIjI koI icchA na hoya tyAre e sAdhaka kharekhara mumukSu kahevAya. matalaba ke abhiprAyamAM mokSanI prApti sivAya bIjuM kAMIna rahe tyAre jIvanamAM mumukSutA pragaTe che. 3. aMtaraMga pariNAmonI vizuddhi, sAcA deva-guru-dharmanI bhaktinI taratamyatA, mumukSatAjanaka sadgAronI saMkhyA ane pramANa, AtmajAgRtinuM sAtatya Adi aneka mApadaMDone anurUpa mumukSatAnA jo ke aneka bhedo che, paraMtu sAmAnyapaNe nIcenA traNa bhedo pADI zakAya. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 (1) jaghanya (2) madhyama (3) utkRSTa. 4. jaghanyaH 1) satsaMganA yogathI, sadgurunA atyaMta - atizaya prabhAvathI ke satzAstronA avalokanathI kAMika dharma pratye ruci upaje. 2) dharma kharekhara karavA yogya che evI sAmAnya mAnyatA thAya. jIvanamAM dharmanuM mahatva samajAya. 3) mokSanA puruSArthamAM thoDo thoDo paNa joDAya tyAre mumukSutAno prAraMbha thAya che. 5. madhyama : 1) uparokta dazAmAM jyAre vizeSa dRDhatA Ave ane vizeSa pravRtti thAya. 2) samajaNapUrvaka jyAre sadguNone viSe ruci upaje ane temanuM grahaNa thavA lAge. 3) sAmAnya muzkelIo AvavA chatAM paNa dharmanI ArAdhanAmAM ja lAgyo rahe. 4) parIkSA pradhAnI thaI sadguNa-durguNa, sadAcAra-durAcAra, sadguru-nAmaguru vagerenA bhedapUrvaka mokSanI ArAdhanAmAM AgaLa vadhe tyAre madhyama kakSAnI mumukSutA hoya che. 6. utkRSTa : 1) atyaMta daDhapaNe jyAre AstikyAdi (AtmA, dharma, puNya-pApa, punarbhava Adi viSayomAM jene zraddhA hoya tene Astika kahevAmAM Ave che.) bhAvomAM niSThA thavAthI mumukSutAnA aneka guNo prakarSatAthI pragaTI vRddhigata thatA jAya. 2) Akho divasa-rAta jyAre paramArtha...paramArthano ja aMtaramAM jApa rahe. 3) sUkSma bodhanI aMtaramAM vicAra karavAnI zakti jAgRta thavAthI satyArtha tattvonI pratIti spaSTapaNe thaI jAya. 4) tevI aneka guNothI bharapUra tIvra jijJAsudazAne utkRSTa mumukSudazA kahevAmAM Ave che. mumukSutAnA guNo saMkSiptamAM A pramANe che. 1. svacchaMda nirodha 5. sahanazIlatA 2. zraddhA 6. vizALa buddhi 3. saraLatA 7. vinaya 4. vairAgya 8. jitendriyapaNuM 12. mAdhyasthabhAva. 6. samyak bodha zravaNa thayA pachI mumukSue potAnAmAM zuM zuM avalokana karavuM joIe ? 9. maitrI 10. pramoda. 11. karuNA 1. sukha-zAtAmAM keTalI upekSAvRtti, prIti athavA rasa pravarte che ? athavA pahelAMnI apekSAe kAMIka pharaka dekhAya che ? arthAt AvA prasaMgomAM udAsInatA utpanna thAya che ? AvI apekSAvRtti ane rasanA kAraNone ane e kAraNanA kAraNone sUkSmatAthI tapAsavA joIe. 2. jyAre bIjA jIvanA doSa jANavAmAM Ave tyAre tenA pratye tiraskAravRtti sphurita thAya che ke nahi? Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 3. satpuruSanA caraNa-zaraNa hetu zodhakavRtti rahe che ke nahi ? ane tenI tIvratA keTalI ? 4. mArganI aprAptinA kAraNe becenI rahe che ke nahi ? 5. saMsArane kaI rIte juThTho(buro) mAnyo che ? saMsAra prasaMgomAM sArabhUtapaNuM keTaluM lAge che ? 6. potAnA doSa batAvavAvALA pratye nApasaMdagIno bhAva AvI jAya che ke e hitabuddhipUrvaka upakArI lAge che ? 7. bodha zravaNa pachI keTalo guNa(lAbha) thayo ? AtmajAgRti keTalI pravartI rahI che ? 8. je padArtho sAthe 'potApaNuM'(ekatva buddhi) thAya che tyAM 'mUDhatA thaI che' evuM lAge che ? AvI rIte aneka prakAre satata potAnA vartatA pariNAma sAkSIbhAve jovAnuM avalokana karavAthI bodha pariNamI rahyo che ema lAgaze. kSaNe kSaNe svajAgRtipUrvaka potAnA pariNAma tapAsyA vagara e badalAvI zakAya nahi. 7. pAtratA - vizeSa vAta : vizALabuddhi, saraLatA, madhyasthatA ane jitendriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janma-maraNa karI cUkelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te kamukta thavAnA jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM joDAya che. manuSyatva, Aryadeza, uttamakuLa, zArIrika saMpatti e apekSita sAdhana che ane aMtaraMga sAdhana mAtra mukta thavAnI sAcI jijJAsA e che. satpuruSanA caraNano icchuka, sadaiva sukSmabodhano abhilASI, guNa para prazasta bhAva rAkhanAra, upayogathI eka paLa paNa bharanAra, ekAMtavAsane vakhANanAra, tIrthAdi pravAsano ucharaMgI, AhAravihAra-nihArano niyamI, potAnI gurutAne dabAvanAra evo koI paNa puruSa mahAvIranA bodhane pAtra che. samyakdazAne pAtra che. jyAM sudhI mRSA ane parastrI tyAga karavAmAM Ave nahi tyAM sudhI sarva kriyA niSphaLa che. tyAM sudhI AtmAmAM chaLakapaTa ramato hovAthI dharma pariNamato nathI. dharma pAmavAnI A prathama bhUmikA che. mumukSutA utpanna thavAnuM kAraNa potAnA doSa jovAmAM apakSapAtatA che ane tene lIdhe svacchaMdano nAza thAya che. svacchaMda thoDI athavA ghaNI hAnI pAmyo che tyAM teTalI bodhabIja bhUmikA thAya che. svacchaMda tyAM prAye dabAyo che tyAM pachI mArga prAptine rokanArA traNa kAraNo mukhya karIne hoya che. 1) A lokanI alpa paNa zubhecchA. 2) parama vinayanI ochAI. 3) padArthano anirNaya. pAtratA mATe upadeza pradhAna vacano : 1. game te prakAre paNa udaya AvelA ane udaya AvavAnA kaSAyone samAvo. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 2. sarva prakAronI abhilASAnI nivRtti karyA karo. 3. ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAthI nivRtta thAo, e karatAM have ako. 4. tame paripUrNa sukhI cho ema mAno, ane bAkInA prANIonI anukaMpA karyA karo. 5. koI eka puruSa zodho ane tenA game tevA vacanamAM paNa zraddhA rAkho. A pAMceyano abhyAsa avazya yogyatAne Ape che; pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che, ema avazya mAno. game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanano kinAro AvavAno nathI. sapuruSanA eka eka vAkyamAM, ekaeka zabdamAM anaMta Agama rahyA che, e vAta kema haze ? nIcenA vAkyo pratyeka mumukSuone asaMkhya sapuruSanI saMmatithI maMgalarUpa mAnyA che, mokAnA sarvottama kAraNarUpa mAnyA che. 1) mAyika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTako thavo nathI; to jyArathI e vAkya zravaNa karyuM tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo yogya ja che ema samajavuM. 2) koI paNa prakAre puruSanI zodha karavI; zodha karIne tenA pratyenI tana, mana, vacana ane AtmAthI arpaNa buddhi karavI; tenI ja AjJAnuM sarva prakAre niHzaMkAthI ArAdhana karavuM, ane to ja sarva mAyika vAsanAno abhAva thaze ema samajavuM. 3) anAdikALanA paribhramaNamAM anaMtavAra zAstrazravaNa, anaMtavAra vidyAbhyAsa, anaMtavAra AcAryapaNuM prApta thayuM che mAtra sat maLyuM nathI, sat sAMbhaLyuM nathI, sat zraddhayuM nathI ane e sat maLe, sAMbhaLyuM ane e zraddhaye ja chUTavAnI vAtano AtmAthI bhaNakAra thaze. 4) mokSano mArga bahAra nathI paNa AtmAmAM che, mArgano pAmelo mArga pamADaze. 5) be akSaramAM mArga rahyo che ane anAdikALathI eTaluM badhuM karyA chatAM zA mATe prApta thayo nathI te vicAro. 6) game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che, te e ke jagatanI vismRti karavI ane satnA caraNamAM rahevuM, ane eka ja lakSa para pravRtti karavAthI jIvane potAnuM zuM karavuM yogya che ane zuM karavuM ayogya che te samajAya che, samajAtuM jAya che. 7) e sanuM lakSa AgaLa thayA vinA japa, tapa, dAna ke dhyAna koI paNa yathAyogya siddhi nathI. 8) game te prakAre paNa e lokalajjArUpa bhayanuM sthAnaka evuM je bhaviSya te vismaraNa karavA yogya che. tenI ciMtA" vaDe paramArthanuM vismaraNa hoya che. lajjA ane AjIvikA mithyA che, kuTuMbAdinuM mamatva rAkhazo to paNa je thavA yogya haze te thaze. mATe niHzaMkapaNe nirAbhimAnI thavuM yogya che. 9) samyaka prakAre jJAnIne viSe akhaMDa vizvAsa rAkhavAnuM phaLa nizcaye muktipaNuM che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 10)AtmAne bhinna bhinna prakAranI kalpanA vaDe vicAravAmAM lokasaMjJA, oghasaMjJA ane asatsaMga e kAraNo mukhyatve che. 11) e kAraNomAM udAsIna thayA vinA, ni:satva evI lokasaMbaMdhI japa-tapAdi kriyAmAM sAkSAt mokSa nathI, paraMparA mokSa nathI ema mAnyA vinA niHsatva evA asazAstra ane asaguru je AtmasvarUpane AvaraNanA mukhya kAraNo che temane sAkSAt AtmaghAtI jANyA vinA jIvana jIvanA svarUpano nizcaya thavo bahu durlabha che, atyaMta durlabha che. 12) anaMta vAra dehane arthe AtmA gAvyo che, je deha AtmAne arthe gALaze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarvadevArthanI kalpanA choDI dai ekamAtra AtmArthamAM ja teno upayoga karavo; evo mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. saMkSepamAM lakhAyelA jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArA A vAkyo mumukSu jIve potAnA AtmAne vize niraMtara pariNAmI karavA yogya che, je potAnA AtmaguNane vizeSa vicAravA zabdarUpe lakhyA che. Atmaunnatino krama paNa A pramANe che. 1. sarasaMga 3. guNajijJAsA 5. AtmavicAra 2. svAdhyAya 4. prabhu bhakti 6. AtmasAkSAtkAra. 9. sanI prApti mATe arpaNatA (pAtratA) 1. dharma pratye jene ruci hoya tene dharmAtmA pratye ruci hoya chejene dharmanI ruci nathI tene dharmI evA potAnA AtmAnI ruci nathI. 2. ekavAra tuM gurunA caraNe arjAI jA ! pachI guru ja tane tArAmAM samAI javAnI AjJA Apaze. ekavAra to tuM sane caraNe mUkAI jA! tenI hA e hA ane tenI nA enA! tArI sanI arpaNatA AvyA pachI saMta kahaze ke tuM paripUrNa cho; tane amArI jarUra nathI; tuM tArA sAme jo ! e ja AjJA che ane e ja dharma che. 3. deva-guru-dharmane tArI bhaktinI jarUra nathI, paraMtu jijJAsu jIvoe sAdhakadazAmAM azubha rAgathI bacavA sanuM bahumAna AvyA vagara rahetuM nathI. zrImad rAjacaMdra kahyuM che ke "jo ke jJAnI bhakti icchatA nathI to paNa tema karyA vinA mumukSu jIvane kalyANa thatuM nathIsannI jijJAsune sat nimittarUpa puruSanI bhaktino ullAsa AvyA vagara raheto nathI. 4. deva-guru-zAstrano rAga AtmasvabhAva pragaTa karavAno nathI. prathama te rAga Ave che. paNa "A rAga paNa mAruM svarUpa nathI' ema svabhAva daSTinA jore apUrva AtmajJAna pragaTe che. 5. jo ekavAra paNa AtmAnI yathArtha zraddhA kare(samyagdarzana pragaTa kare) to janma-maraNa TaLIne mokSa thayA vagara rahe nahi. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 10 pAtratA sArabhUta : 1. pUrvanA tathA prakAranA mahatta puNyayogathI sanduruSano yoga jIvane anaMtakALamAM durlabha hovA chatAM paNa anekavAra thayo che. to paNa te yoganuM mahatva nahi samajAtuM hovAne lIdhe temaja potAnI bodhabIja yogya bhUmikA ane pAtratA' nahi hovAne lIdhe te satsaMganuM niSphaLapaNuM gayuM che. tethI dharmakSetramAM(AtmakSetramAM) praveza karavA mATe nijaavalokanArtha pAtratA ane mumukSunI yathArtha bhUmikA bahu ja jarUrI che. 2. koI bAhya kriyAkAMDa ke zAstra bhaNatarathI jIva mArgane pAmI zakato nathI. ekamAtra pAtratAthI ja pAme che. tethI pAtratAnuM mahattva samajavuM yogya che. 3. tethI mumukSu jIve - vicAravAna jIve sarva prathama A ati mahattvanA viSaya aMge gaMbhIrapaNe vicAra manana-maMthana karIne enuM yathAtathya mulyAMkana karI sarva udhamathI potAmAM AvavuM yogya che; to ja mArga prApti sulabha thaze. mArga pAmavA mATe anya koI upAya nathI. 4. koI paNa jIva jyAre nijahita mATe tatpara thAya tyAM pAtratA zIdhra pragaTe che. te mATe amuka pUrvakrama niyata nathI. A mArganI suvidhA che. nijahitanI jeTalI garaja teTalI pAtratA vizeSa. A pAtratAnA mApanuM dhoraNa che. 5. anaMtakALathI svarUpano paricaya na hovAthI vibhAva sahaja thaI gayo che. tethI sudIrgha kALa sudhI satsaMgamAM rahI bodha bhUmikAnuM sevana thatAM vibhAvanI sAdhAraNatA TaLe ane svarUpanI(svabhAvanI) sAvadhAnI Ave. mumukSu jIve potAnuM yogyapaNuM thAya tenI vicAraNA karavI. "yogyatA" : 1) zabdArtha sAmarthya, zakti, lAyakAta, tAkAta, pAtratA. 2) yogyatA ja viSayanuM pratiniyAmaka kAraNa che. 3) kharekhara koI kArya thavAmAM ke na thavAmAM tenI yogyatA ja sAkSAt sAdhaka hoya che. 4) yogyatA eTale svAbhAvika zakti. 5) dravyanA pariNamanamAM tenI svabhAvagata yogyatA ja kAraNa che. 6. amuka vakhate amuka paryAya kema thaI? "evI ja te upAdAnanI yogyatA'. 7. A 'upAdAnanI yogyatA" te trikALI zaktirUpa nathI. paNa eka samayanI paryAyarU5 che. ekeka samayanI paryAyamAM potAnI svataMtra tAkAta che. tene 'upAdAnanI yogyatA kahevAmAM Ave che. 8. samaya samayanI paryAyanA svataMtra upAdAnanI lokone khabara nathI. eTale nimitta Ave to paryAya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 thAya ema bhramathI mAne che. temAM ekalI saMyogI paryAyadaSTi che. aho ! ekeka samayanI paryAyanuM svataMtra upAdAna! teno nirNaya karavAmAM Ave to vItarAgadaSTi thaI jAya che. vastusvarUpa ja A che. 9. upAdAnanI yogyatA kaho, svakALa kaho, paryAyanI tAkAta kaho, avasthAnI lAyakAta kaho, paryAya dharma kaho, kALalabdhi kaho, kramabaddha paryAya kaho, niyata kaho ke te prakArano puruSArtha kaho - e badhuM eka 04 che. 10. jyAM jyAM je je kArya thAya che tyAM tyAM te pramANenI upAdAnanI lAyakAtathI ja thAya che. samaya samayanuM upAdAna svAdhIna-svaMyasiddha che. upAdAnanI svAdhInatAno jeno nirNaya nathI tene samyagdarzana pAmavAnI yogyatA nathI. 11. samyagdarzanamAM "AtmAno abhedasvabhAvano Azraya evo eka ja prakAra che. bhedanA Azraye abheda AtmAno nirvikalpa anubhava thato nathI. jo bhedanA Azraye lAbha mAne to mithyAtva che. 12. "jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM teha, tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha." Ano sAmAnya artha e che ke vastusthiti jema che e yogya ja che ane jo eno sahaja svIkAra jJAnamAM thaI jAya ane jo yathArtha zraddhA thaI jAya to samyagdarzana thAya. 13. kAryanI utpatti pAMca samavAya maLavAthI thAya che. 1) svabhAva 2) niyatI (honahAra) 3) nimitta 4) kALalabdhi 5) puruSArtha. 1) svabhAvano artha evo che ke je vastumAM jevA kAryarUpa thavAnI yogyatA hoya che tevuM kArya thAya che. 2) niyatino artha evo che ke kAryarUpa thavAnI te yogyatA kramabaddha che. je kramamAM je thavAnuM che te ja thAya che. 3) nimittano artha e che ke yogyatA nimitta sApekSa kAryarUpa pragaTa thAya che. 4) kALalabdino artha e che ke eka kALe jyAre eka kArya thAya che tyAre vastumAM e kALe e prakAranI yogyatA paNa eka ja prakAranI jovA maLe che. 5) puruSArthano artha e che ke jyAre e kArya e pramANe thavAnuM che to te pramANe tevo puruSArtha upaDe ja che. puruSArthamAM bIjA cAra AvI jAya che. 14. sAdhAraNa niyama e che ke pratyeka kArya potAnA upAdAnanI yogyatA anusAra ja thAya che. upAdAna kAraNa traNa prakAranA che. 1) trikALI upAdAna 2) anaMtara pUrvekSaNavartI paryAya saMyukta dravya kSaNika upAdAna. 3) tatsamayanI paryAyanI yogyatArUpa kSaNika upAdAna. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 15. je kArya thayuM te ja samayanI paryAyanI yogyatArUpa kSaNika upAdAnakAraNa ane te paryAya e kArya. tatsamayanI paryAyanI yogyatArUpa kSaNika upAdAnakAraNa ja vAstavikamAM kAryanuM paramArtha kAraNa che. 16. dravyanuM svarUpa prati samaya utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka che. tethI pariNamanamAM upAdAnanI yogyatA ja mukhya che. paraMtu upAdAnanI yogyatAnA sadbhAvamAM paNa nimitta vinA kAryathatuM nathI. yogya nimittanA sadbhAvamAM ja dravyanuM pariNamana thAya che. chatAM nimittanA sadbhAvamAM paNa dravyanuM pariNamana to potAthI ja thAya che. kAraNa ke upAdAna potAnA pariNamanamAM svataMtra che, nimitta kAMI karatuM nathI. 17. tatsamayanI yogyatArUpa kSaNika upAdAna ja vAstavamAM samartha upAdAna che ane te ja kArya aMgenuM sAcuM niyAmaka kAraNa che. 18. padArthanuM jevuM pariNamana thavA yogya che tevI ja buddhi thaI jAya che, tevo ja adhyavyasAya thavA lAge che, tevuM ja nimitta te kALe maLI jAya che. A sahaja prakriyA che ane e samajavAthI AkuLatA vyAkuLatAno abhAva thaI samatA-zAMti-sukha prApta thAya che. 19. jIva ane pudgala e banne dravyo kriyAvartI zakti temaja bhAvavartI zakti dharAve che. bAkI cAra dravyo mAtra bhAvavartI zakti dharAve che. pradezonA halanacalanarUpa parispaMdanane kriyA kahevAya che. ane pratyeka vastumAM thatAM tenA pravAharUpa pariNamanane bhAva kahevAya che. pradeza calAtmaka yogyatAnuM nAma kiyA che ane pariNamanazIla yogyatAnuM nAma bhAva che. 20. nimitta-naimittika saMbaMdha bhinna bhinnadravyanI eka ja samayanI paryAyamAM hoya che. banne dravyo potapotAnI tatsamayanI yogyatAne kAraNe ja svataMtrarUpe svayaM pariNamita thAya che. 21. pratyeka kArya potAnA upAdAnanI yogyatA anusAra thAya che e niyama mujaba e nizcita thAya che ke jIvamAM potAnAmAM ja evI yogyatA che ke jenA kAraNe te baMdhAya che. tenI A yogyatA anAdikALathI che. Ane ja vaibhAvika zaktinuM vibhAvarUpa pariNamana kahevAmAM Ave che. ahIMyA A vibhAva pariNamanamAM kAraNabhUta (nimitta) sAmagrIne ja karma kahevAmAM Ave che, je pratisamaya baMdhAtA rahe che ane abAdhAkALa sudhI sattAmAM rahe che. pachI udayamAM AvI potAnuM kArya karI nivRtta thaI jAya che. 22. jIvamAM nimittabaddha azuddha thavAnI yogyatA anAdikALathI ja che. pudgalamAM paNa svabhAvathI ja evI yogyatA che ke jethI te jIvanI azuddhatAnuM nimitta pAmIne tenA pradezo sAthe baMdhAya che. mULamAM AvI yogyatAo ja ubhayabaMdhanuM kAraNa che ane eno kALa pAkatAM kramabaddha udayamAM Ave che. 23. pudgalamAM karmarUpa avasthAne jIva utpanna nathI karato. te to pudgalanuM pariNamana pugalanI potAnI tatsamayanI yogyatAthI ja thAya che. paraMtu yogAnuyoga jIvanI paNa tatsamayanI yogyatAthI tyAM hAjarI hovAthI jIvanA pariNama te vakhate nimittabhUta na hoya tema thatuM nathI. jIvanA pariNAma kharekhara baMdhanuM kAraNa nathI. banne dravyonuM pariNamana tatsamayanI yogyatAthI svataMtrapaNe thAya che. karmonA udayathI jIvanA pariNAma bagaDe evuM paNa nathI. bannenI nimittarUpa hAjarI tyAM hoya che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 174 kharekhara A banne vacce koI kartA-karma saMbaMdha nathI ema samajavuM. 24. kAya kAraNane anurUpa hoya che ane nimittakaraNa kAryane anukULa hoya che. tatsamayanI yogyatA e ja upAdAnakAraNa che. 25. jyAre anAdikAlIna mohanA nAza mATe udyamavaMta jIva potAnA trikALI dhruva upAdAnakAraNanA AzrayathI vartamAna paryAyamAM anaMtara pUrvekSaNavartI paryAyamAM mithyAtvAdi anutpanna dazAne prApta thaI tatsamayanI yogyatArUpa puruSArthathI samyakatvAdino utpAdakare che tyAre mohAdisvayaM potAnI yogyatAthI vyayane prApta thaI jAya che. 26. kArya-kAraNanI vyavasthAmAM ApaNe samyagdarzanarUpa dharmanI utpattino vicAra karIe to parAzraya buddhika choDIne svasammukhatAnA puruSArthathI (dravyadRSTithI) svayaMsvasamayanI yogyatAthI AtmAnubhUtisvAnubhUti athavA samyagdarzanAdirUpa pariNamana eka kArya che tathA te kAryanuM upAdAnakAraNa to jIva padArtha pote ja che. te vakhate aMtaraMga nimittakAraNa darzanamohAdi karmano upazamAdi tathA bAhya nimitta jJAnI guruno upadeza(dezanA labdhi) che. 27. samajavAnuM to e che ke potAnI yogyatAnusAra upalabdhi - anupalabdhi thAya che; kAraNa ke je zakti koI padArthamAM na hoya to te anya dvArA utpanna thaI zakatI nathI. jema retImAM tela nathI hotuM to temAMthI koI paNa vidhIthI tela kADhI zakAtuM nathI. niyama evo che ke upAdAna svayaM pariNamita thaIne te kAryanuM utpAdaka bane che kAraNa ke te pariNamanazIla che. 28. paryAya haMmezA dravyamAMthI utpanna thAya che ane dravyamAM samAya che. nathI te bahAra AvatI ke nathI te bahAra jatI. paraMtu paryAya jyAre parane lakSa banAvIne pragaTa thAya che to vikArI thaI jAya che ane sva(trikALI dhruva jJAyaka)ne lakSa banAvI nIkaLe che to zuddha kahevAya che. zuddha dravyanA AzrayathI zuddhano svIkAra karatAM te zuddha thAya che. ane je paryAya dravyane zuddha tarIke svIkAre che tene mATe dravya paNa zuddha che. 29. pratyeka samayanI paryAya tatsamayanI yogyatAnusAra kramabaddha pravAharUpe thayA ja kare che. emAM karavAnuM kyAM che? je thAya che temAM karavAnuM zuM hoya? mAtra jANavAnuM ke A thayA kare che. 30. tasvanirNaya dvArA nimitta-upAdAnanA yathArtha svarUpane samajavAthI paranA kartutvanI manaHsthiti badalI zakAya che. kAryanI utpatti upAdAnathI thAya che; nimittathI nahi. paraMtu nimitta vinA paNa nahi. je nimittane na mAne te ajJAnI che ane je nimittane kartA mAne te paNa mithyAdaSTi che. parano kartA nathI ethI mithyAtva gaLe che ane kharekhara parane jANato nathI ethI mithyAtva TaLe che. A samyagdarzananI vidhI che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 175 samyapha sanmukha jIvanI aMtaradazA 1. samyapha prApta karanAra AtmArthI kevo hoya ? jIvane yogAnuyoga athavA prayatnapUrvaka yathArtha satsaMgano yoga hoya che. temAMthI AtmaunnatinI pariNAma zreNI zarU thAya che. A pariNAma zreNInI vizeSatA e che ke te pariNAmonI pratyeka bhUmikAmAM darzanamoha adhika adhika maMda thaI jJAnamAM nirmaLatA vadhatI jAya che. Ano krama A pramANe che. 1. ciMtanA koI paNa sAdhaka jIva jyAre evuM jIvana jIve ke aMtaraMgamAM mokSa sivAya bIjI koI paNa icchA na hoya tyAre te sAdhaka kharekhara mumukSu kahevAya. matalaba ke abhiprAyamAM mokSanI prApti sivAya bIjuM kAMI paNa na rahe tyAre mumukSutA pragaTe che. have bhavabhramaNano nAza karavAnI ciMtanA zarU thAya che. ane te ciMtanA ugra thaIne vedanA ane guraNA utpanna kare che. A sthiti thavA pAchaLa vivekapUrvakanI vicAraNA rahelI che. sahaja ja paribhramaNathI mukta thavAnI jijJAsA vedanApUrvaka utpanna thAya che. udAsInatA samasta udayanA kAryomAM sahaja ja nirasapaNuM thaI jAya che. ane sahaja udAsInatAno kama A stare zarU thAya che. paMcendriyanA viSayomAM Asakti ane temAM rasanA pariNAma te ekadama phikkA paDI jAya che. pariNAme kaSAyo maMda paDatA jAya che - zAMta thatA jAya che. udAsInatAno artha che taTasthatA - saMbaMdha vagaranI sthiti. jagatanA bIjA dravyo sAthe mAre kharekhara koI jAtano kartA-karma saMbaMdha nathI. mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha hovAthI jJAta-zeya saMbaMdha paNa raheto nathI. huM ja jJAtA ane zeya paNa huM. huM mArA sivAya koIne jANato nathI. parane jANI zake e bhramaNA che. evA nirNayanA AdhAre jagata pratye sahaja udAsInatA - taTasthatA Ave che. 3. mAtra mokSa abhilASaH udAsInatAnA kAraNathI dehAdi saMyogo jALavavA ane vadhAravAnA kAryomAM sAvadhAnIthI chUTIne jIva mukta thavAnA nirNayamAM Ave che. ane paripUrNa zuddhadazA prApta karavAnuM beya bAMdhe che. "have mAre A jagatamAMthI kAMI paNa joItuM nathI, eka mAro AtmA ja joIe che'' evI daDha vRttithI ja aMtaHkaraNa vizuddha thAya che. eka mAtra mokSa abhilASa" hovAthI mAtra mokSane vize ja abhiprAyapUrvaka prayAsa cAle che. A bhUmikAmAM viparIta abhiprAyono palaTo sArI rIte thAya che. 4. saMvegapUrvaka laganIH have svarUpa prAptinI apUrvabhAvanA aMtaranA UMDANamAMthI jAge che. mAtra nija caitanyamAMthI ja caitanyanI bhAvanA utpanna thayelI hovAthI jIva saMvegapUrvaka potAnA dhyeya pratye pUrI laganIthI lAge che. "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi mana roga." 5. nija hitanI daSTiH pUrNatAnuM lakSa niraMtara rahetuM hovAne lIdhe nija hitanA prayojananI dRSTi ahIMthI prApta thAya che. A daSTi tIkSNapaNe ane sUkSmapaNe pravartatI thakI potAne ahitathI bacAve che. udaya kAryonI pravRtti karavI paDe temAM thAka lAge che ane tevo udaya jo laMbAya to trAsarUpa anubhavAya che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 udaya prasaMgomAM joDAvavAno rAga duHkharUpa lAgato hovAthI saMsAra baLa ghaTatuM ja jAya che. abhiprAyamAM svarUpanI prApti sivAya jagatanA badhA padArtho hIna lAge che. "AtmAthI sau hIna". nija svarUpano eTale badho mahimA, pramoda Ave che ke teno jema jema paricaya thato jAya che tema tema tenI prIti vadhatI jAya che ane tenI pravRtti sivAya bIjI mukhyatA rahetI nathI. jenI pravRtti thAya tenI prApti thAya ja che. mAruM sukha mArA AtmAmAM ja che e vAta nizcita thaI hovAthI paramAMthI sukha buddhi abhiprAyamAM nIkaLI jAya che. 6. sapuruSanI zodhaH nija hitanA daSTikoNane lIdhe eka atyaMta mahattvapUrNa aMtarasUjha utpanna thAya che. jene lIdhe AtmajJAnI puruSanA caraNakamaLanA sAnidhyamAM rahevAno abhiprAya thaI Ave che. satsaMganI mukhyatAne lIdhe te jIva vivekapUrvaka mAtra puruSane ja icche che, teno satata samAgama ja jhaMkhe che ane tenI zodha kare che. jo kharI mumukSatA pragaTI hoya to mumukSanA netro puruSane oLakhI le che evI eka adbhuta sahaja vyavasthatA che. jyAre evI yogyatA hoya to tathArUpa nimitta hAjara paNa thaI jAya che. ane enI jo oLakhANa paDI jAya to parama preme tene cAhe che. pUrNaAjJAkAritAmAM rahIne svacchaMda nirodhapaNe bhaktibhAve satsaMgane upAse che. temanA game tevA vacanomAM samyaka pratIti rahe che. A bhUmikAmAM darzanamoha atyaMta maMdapaNAne pAme che. puruSanA pratyakSa yoganuM mahattva anubhavathI samajAya che. tene anya vikalpa karIne mArga prApta karavAno avicArI abhiprAya thato nathI. puruSanuM zaraNa hovAthI svacchaMdatA ane kartutvabuddhino abhAva thaI jAya che. 7. yathArthatAH have samajaNanI yathArthatA utpanna thAya che. tethI puruSanA vacanonA marma ane zAstranA vItarAgatA bharelA vacano prayojana siddha thAya te prakAre samajAya che. adhyAtma tattvano rasa ane ruci vRddhigata thatAM jAya che. darzanamohano anubhAga ghaTatAM mumukSune yogya jJAnanI nirmaLatA prApta thAya che. "huM jJAna-AnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' e tattvanirNaya yathArtha rIte samajAtA dRDha thato jAya che. bhedajJAnano abhyAsa yathArthapaNe zarU thAya che. avalokanaH svarUpa prAptinI tIvra bhAvanA utpanna thaI hovAthI havenI bhUmikAmAM eka navI jAgRti AvI jAya che. jethI potAnA sarva pariNAmomAM - khAsa karIne potAnA doSa jovAmAM madhyasthatA, apakSapAtapaNuM hovAthI sUkSma avalokana eTale cAlatA pariNAmomAM anubhava dekhAya che. avalokananA abhyAsapUrvaka bhAvo jyAre anubhava paddhatie samajAya che tyAre te bhAvonuM UMDANa hAthamAM Ave che. udaya bhAvomAM Avato vibhAva rasa avalokana kALe pakaDavAthI te yathArthapaNe ekadama moLo paDe che. tattvajJAnano abhyAsa paNa aMtara avalokanapUrvaka cAle che. A rIte prayogapUrvaka nirNaya thAya che te yathArtha ja hoya che. 9. vairAgya sat svarUpanI UMDI jijJAsAne lIdhe potAnA prayojanabhUta viSayane to sUkSma upayogathI, UMDI rucithI ane UMDA maMthanapUrvaka pakaDato hoya che. vairAgya sAthe mumukSatAno vikAsa sahaja thAya Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 tevA pariNAmo sahaja ApoApa utpanna thAya che. ahIMthI bhedajJAnanI pUrvabhUmikA cAlu thAya che. vikalpamAtramAM duHkha lAge che. svakArya karavAnI zIgha vRtti hoya che. aMtara-bAhya nivRttinI cAhanApUrvaka svakArya karavAnI dhagaza rahyA kare che. pAtratAnA AnuSAMgika pariNAmomAM brahmacaryanI cAhanA rahe che. jJAnamAM madhyasthatA ane nirmAnatA keLavAtA jAya che. ekAMtapriyatA ane alpa paricayavRtti rahe che. rAga-rasa maMda thayo hovAthI AhAra-vihAra-nihAramAM niyamitatA rahe che. sAmAnya jagatanA jIvathI ane sAmAnya mumukSuthI vizeSa yogyatAvALo hovA chatAM potAnA guNone ane gurutAne gopave che. tathA prakAranA mAna ane pratiSThAthI(prasiddhithI) dUra rahevA cAhe che. tema thavAmAM kyAMya ADaMbara ane kRtrimatA na thAya tethI vicakSaNatA paNa rakhAya che. tattvamAM kyAMya pUrvApara virodhatA bhAsatI nathI, asamAdhAna thatuM nathI. niHzaMkatA AvI javAthI, AgAmI bhavomAM nIca gati saMbaMdhI potAne zaMkA paDatI nathI. AvI niHzaMkatAne jJAnIoe muktinA bhaNakArA gaNAvyA che. 2. samyapha sanmukha jIvanI dazAH samyapha sanmukha jIvanI tattva abhyAsa, svarUpa ciMtavana - maMthananI pariNati kevI hoya che? 1. "huM pUrNAnaMdano nAtha jJAyaka prabhu chuM" ema jJAyakanA lakSe abhyAsa thAya che. tene ciMtavanamAM paNa huM paripUrNa jJAyaka chuM ema jora rahe che. maMthanamAM paNa lakSa jJAyakanuM rahe che. A caitanyabhAva paripUrNa anaMta guNono bhaMDAra vastu che ema joramAM rahe che. e jIvane aMdara evI laganI lAge che ke huM jagatano sAkSI chuM, jJAyaka chuM. evA daDha saMskAra aMdaramAM pADe ke tene samyagdarzana thaye ja chUTako. 2. A vastu prayogamAM lAvavA mATe aMdara mULamAMthI puruSArthano upADa Avavo joIe ke "huM Avo mahAna padArtha" ema nirAvalaMbanapaNe koInA AdhAra vinA addharathI dhUna cAlatAM cAlatAM evo rasa Ave ke bahAramAM AvavuM goThe nahi. haju che to vikalpa paNa ema ja lAge ke A huM...A huM...ema gholananuM jora cAlatAM cAlatAM e vikalpothI chUTI aMdaramAM utarI jAya che. 3. ahIM prayoganI vAta cAle che, mAtra vicAra karavAnI vAta karI nathI. jo ke vicAradazA vinA jJAnadazA thatI nathI. tattvanI vicAraNAmAM paNa sthUla vicAraNA choDIne sUkSma vicAraNA cAle. te pachI jJAnadazA thavI saMbhave che. jJAna ane zraddhAnI sAthe vIrya guNanI paryAyamAM svakArya karavAnI uttejanA thatAM vicArano viSaya mAtra vicAranI maryAdAmAM na rahetAM prayogamAM Ave che, palaTAya che. mAtra vicAra eTale ke bahirlakSI jJAna ane rAganI pradhAnatAmAM rokAvuM, temAM kAMI puruSArthano upADa nathI. paraMtu je svarUpa jJAnanI pradhAnatAthI nizcayamAM AvyuM tenI mahAnatAnI mahimA aMtaraMgamAM eTalI hade vadhatA pariNAmamAM tenI asAdhAraNa asara thAya ke huM Avo mahAna chuM'. Ama svarUpanA apUrva mahimApUrvaka nijane anubhavavAno prayAsa thavo te prayoga che. 4. A prakAranA nija svarUpanA mahimAnA abhAvamAM jagatanA sarva padArthanI kiMmata UDI jAya che, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ane anAdinuM dInapaNuM che temAM mULamAMthI phera paDe che. vicAranI sAthe aghdharathI dhUna cAle che ke jemAM koI nimittanuM avalaMbana to nathI ja, paraMtu rAganI maMdatA ke pUrva paryAyanuM avalaMbana paNa nathI. A dhUnamAM eka 'jJAyaka svabhAva' mAtra viSaya che. 5. have evA prakAre ke tenuM dhyAna bIje rahetuM nathI, te potAnA ja viSayamAM tIvra jAgRtivALo ane anya sarvathI udAsInatAvALo bhAva che. kahevA(bolavA)mAtra nathI, paraMtu AvI kharI dhUna lAge to svarUpa pragaTa thayA vinA rahe nahi tevI khAtrI jJAnIoe ApI che. 6. vaLI AvA viziSTa pariNamanamAM je rasa Avyo tenuM svarUpa jotA jaNAya che ke tene bahAra AvavuM goThe nahi. rasa to jIvane rucinA viSayamAM Ave che. ane jyAM potAnA paramAtmA dravyanI ananya ruci thaI tyAM bahAra AvavuM kema game ? 7. AvA AtmArthI jIvane udayamAM AvI paDelAM prasaMgomAM je kAryo karavA paDe che te bojArUpa lAge che. AvI paDelI Aphata jevA lAge che. jo ke AtmAnI ruci thavA chatAM haju ahIM vikalpa che. paraMtu vikalpa para vajana nathI, tethI tenuM jora nathI. paraMtu sarva samaye svarUpanA lakSe ja sAdhanA thAya che. 'A huM...A huM...' ema aMdarathI - UMDANathI lAge che te prakAre svabhAva upara gholananuM jora che. gholanamAM skUla vikalpo rahetA nathI. vikalpo sUkSma thaI jAya che. nirvikalpa sthiti thatAM pahelAM AvI jAtanA vikalpanI sthitithI zarUAta thAya che e paNa sahaja che. vikalpanA rasano mahimA na Ave e sAvadhAnIpUrvakanI A sthiti che. 8. ahIM nijamAM nijabuddhi thatAM dravyasvabhAva potArUpe prathama lAge che. lAgavuM eTale bhAvabhAsana thavuM. lAgavuM eTale tenI asara thavI. ahIM mAtra sAmAnya lAgavuM nathI. paraMtu tenuM jora vadhatAM tapa svIkAra pariNamana thaI jAya che. temAM vikalpa chUTIne aMdara utarI jAya che. 9. A rIte nirvikalpa samyagdarzananI dazA utpanna thayA pahelAM tenA kAraNarUpa (vyavahArathI) svasanmukha mati, zrutajJAnanI dazA, ananya ruci ane puruSArthanuM joravALuM pariNamana thatAM samasta guNonA pariNamanane svadravyakAra bhAve pariNamAvI sarvaguNAMza te samyaktvane utpanna kare che ke je pariNAma anaMta bhavanuM chedaka che. AtmAnA badhA ja guNonuM pariNamana ekI sAthe bhUmikA anusAra thaI jAya che. jevuM dravya svabhAvamAM che, tevo vItarAga bhAva anaMta zaktirUpa aMdara paDelo che evo vItarAgabhAva eka samaya mATe paryAyamAM pragaTa thavA taiyAra thAya che. 10. parathI bhinna jJAyaka svabhAvano nirNaya karI, vAraMvAra bhedajJAnano abhyAsa karatAM karatAM mati-zrutanA vikalpo tUTI jAya che. upayoga UMDANamAM cAlyo jAya che. ane bhoyarAmAM bhagavAna darzana prApta thAya, tema UMDANamAM AtmabhagavAna darzana de che. Ama svAnubhavanI kaLA hAthamAM AvatAM, kaI rIte pUrNatA pamAya te badhI kaLA AvI jAya che. kevaLajJAna sAthe kelI zarU thAya che. samyagdarzana thayA pahelAM pUrva paryAyano Avo krama che. aMtaraMga pariNAmonI sthiti thayA vinA koIne kadI nizcaya samyagdarzananI utpatti bIjA prakAre thatI nathI. tema samajavA yogya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 3. vizeSa pAtratA : AtmArthI jIvane AtmArthitAne bAdhaka evA pariNAmonA prakAra na hoya evI keTalIka vAto lakSa levA yogya che. 1. asaraLatA, haThAgraha, jIda, pUrvAgraha ane matAgraha vagere prakAranA bhAvono abhAva, madhyastha vicAra - dhArAne lIdhe vyaktigata pUrvAgrahano abhAva. 2. jJAnanA kSayopazamanI vizeSatAne lIdhe potAne mAna maLe tevuM icche nahi. 3. paraMparA ane bAhya kriyAnA Agrahano abhAva. 4. zAstranA kathanane ane jJAnInA vacanonuM kalpita arthadhaTana na kare ke jethI vastusvarUpanuM anyathApaNuM thAya athavA paramArthathI dUra javAnuM thAya. 5. puruSathI vimukha thavAnuM koI paNa bhoge svIkAre nahi ane te mATe apakita, apamAna ane samAjane gauNa kare. 6. pramAdano abhAva hovAthI svakAryamAM ullAsIta vIryathI AgaLa vadhe. 7. zAstra adhyayana, tattva zravaNa, tattva carcA vageremAM evo prakAra na hoya ke jethI adhUro nizcaya thAya, vicAronI aparipakavatA rahe, zaMkAzIlatA rahe, tethI vikalpa vRddhi thAya athavA vibhrama utpanna thaI vicAromAM kutarka ane DAmADoLapaNuM rahe. 8. laukika abhiniveza eTale ke lokamAM je je vastu ane vAtanuM ke prasaMganuM mahattva gaNAya che tevI mAhAbhya buddhino abhAva. 9. pratyakSa sanduruSanA satsaMgane gauNa karI tenI sarakhAmaNImAM potAnA zAstra adhyayananI gaNatrI karavI athavA zAstrane UMcA guNasthAna sthita puruSanA vacano gaNI tenA upara vadhAre bhAva devo. Avo aprazasta zAstrIya abhiniveza tevA jIvane upaje ke je laukika prayojanavaza zAstravAMcana karato hoya. 10. nizcaya-abheda AtmasvarUpanI rucino abhAva. jene lIdhe jJAnamAM bheda-prabhedanI ruci rahyA kare ke jethI guNabheda, paryAyabheda, aneka prakAranA nyAyo, naya jJAna, karmanA baMdha, udaya ane sattAnA bheda prabhadonA jANapaNAmAM ruci ane rasa rahe - evA prakArano abhAva. 11. ati pariNAmIpaNAno abhAva. ati pariNAmIpaNAne lIdhe zAstranA bAhya jJAnamAM jJAna prApti manAI javI ane vikalpavALA samAdhAnathI maMda kaSAya thavAthI jJAnathI prApta lAbha manAI javo. temaja pariNamananA abhAvamAM paNa potAne koI mAnAdi Ape tenuM gamavApaNuM; teja jANavArUpa potAnA jJAnanuM pradarzana karavAnA bhAva. AvA prakAranA bhAvano abhAva. 12. bAhya pravRtti saMbaMdhI mithyA Agrahana hoya ke jethI asat abhimAna thAya athavA dehAtma buddhidaDha Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 thAya. tema ja laukika mAnArthe paNa vratAdi pAlana na kare. puNyanA phaLasvarUpe bAhya anukULatAnI abhilASAthI paNa vrata, tapa na kare. uparokta yogyatApUrvaka potAnA bhAvonuM avalokana thavAthI AtmabhAva ane anya bhAvono paricaya thavAthI tenI jAti oLakhAya che ane anya bhAvono niSedha AtmabhAvanA AdarapUrvaka zarU thAya che. pachI bhedajJAna, potAnA astittvanuM bhAvabhAsana thavAthI samyakatvanI prApti thAya che. A svAnubhUti te ja samyagdarzana che. tyAMthI mokSamArganI zarUAta thAya che. 4. pAMca labdhionuM svarUpa : tattvavicAra karanAra mumukSu AtmA, samyagdarzananI prAptino adhikArI bane che. temAM paNa zuddhAtma svarUpa vizeSa karIne abhipreta ane zeya che. tattvane bhAvasahita yathA svarUpe jANanArane samyagdarzananI prApti hoya che. have A samyagdarzana prakAze che, tenI pUrve AtmAne pAMca labdhio prApta thAya che. te A pramANe che. 1. kSayopazama labdhi - jJAnano ughADa. 2. vizuddhika labdhi - kaSAyanI maMdatA, mohanuM maMda thavuM. 3. dezanA labdhi - sAcAdeva-guru-zAstranuM nimitta, sAco vastunA svarUpa saMbaMdhI upadeza, sAta tattvonI yathArtha samajaNa. 4. prAyogya labdhi - suvicAraNA-yuktinuM avalaMbana, naya - pramANanuM jJAna, tattvano nirNaya, nija jJAnanuM aMze pragaTa thavuM. karaNa labdhi - rucimAM palaTo, upayogamAM palaTo, vIrya ruci anusAra skurAyamAna thAya, yathApravRtti karaNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa. pAMca labdhionI prApti samyaka sanmukha jIvane krame thAya che. have e labdhionuM svarUpa vistArathI joIe. 1. kSayopazama labdhi: je zakti vaDe AtmA potAnA hita-ahita, kalyANa-akalyANa tathA sukha duHkhanuM yathArtha jJAna karI zake tathA AtmajJAnI sadgurunA upadezane yathArthapaNe grahaNa karI zake tathA te upadezane jema che tema barAbara samajI zake evo je jJAna guNano nirmaLa kSayopazama paryAyamAM pragaTa thayo te ja A kSayopazama labdhi che. jethI tatvono vicAra thaI zake evo AtmAno kSayopazama bhAva pedA thavo te upAdAnakAraNa hoya ane temAM karmanI yogya sthiti pedA thavI arthAt tathA prakArano karmono kSayopazama thavo te nimitta hoya, te e rIte ke karmonA melarUpa azubha jJAnAvaraNAdi samUhano anubhAga(rasa) je kALamAM samaye samaye anaMtaguNA kramathI ghaTato jaIne udayane prApta thAya che, eTale ke udayakALane prApta sarva ghAtI spardhakonA niSekonA udayano abhAva te kSaya tathA bhAvikALamAM udaya AvavA yogya Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 karmonuM sattArUpa rahevuM te upazama, evI dezaghAtI spardhakonA udaya sahita karmonI avasthA thavI tenuM nAma kSayopazama che. tenI prApti je kALamAM thAya te 'kSayopazama labdhi' che. samyaktva pragaTAvavAnI AkAMkSAyukta tIvra mumukSu AtmA potAnA kSayopazama jJAnane pAMca indriyonA viSayo jevA ke sparza, rasa, gaMdha, rUpa, zabdAdi viSayomAM Asakta thaI temAM bhamAvatAM nathI, paraMtu AtmAnA kalyANamArgamAM prere che ane temAM ja potAnA AtmAnuM hita ane kalyANa che evI dRDha pratIti temane pravartatI hoya che. evA mumukSu AtmA udaya AvelA azubha karmono doSa kADhatA nathI, udaya sAthe temAM joDAIne temAM aikya karatAM nathI. teo to dRDhapaNe ema ja mAne che ke A udayamAM AveluM dravyakarma to mArA potAnA karelA azubha bhAvakarmanuM nimitta pAmIne, pudgala dravyanI te samayanI tathA prakAranI yogyatAthI ane svataMtra rIte baMdhAyuM che. tene 'abAdhAkALa' pUrNa thatAM atyAre udayamAM AvyuM che. tethI doSa to mArA potAnA ajJAna avasthAmAM pUrvanA bhAvakarmano, mArI potAnI ja azubha pravRttino, khoTA adhyavasAyano ja che, tethI tene abaMdha pariNAme dhairyathI vedI laI tenAthI nivRtta thaI jAuM. vaLI evA AtmalakSI mumukSune puNya karmano udaya hoya to paNa te saMsAranA sukhane ja sukha mAnatA nathI, kAraNa ke mohajanya sukha te sAcuM sukha ja nathI, sukhanI khoTI kalpanA che, sukhAbhAsa che, jIvano mamatvabhAva che. jJAnanA viparIta kSayopazamathI mithyAtva dazAmAM saMsAranI icchAvALA jIvane temAM sukhAbhAsa lAge che. jo saMsAramAM sukha hoya to pachI mokSano upAya ane temAM tIvra puruSArtha zA mATe karavo ? te to nirarthaka banI jAya. paraMtu ema to che nahi. mumukSu AtmA to potAnA jJAnanA nirmaLa kSayopazamathI AkuLatA rahita ane vAstavika arthAt AtmAnA AnaMdaguNathI utpanna thayelAM nirmaLa paryAyane sAcuM sukha mAne che ane tene mATe udyama kare che. AvI jenI nirmaLa kSayopazama labdhi che tenA pariNAma vizuddha thAya che. 2. vizuddhi labdhi H kSayopazama labdhithI utpanna thayelA jIvanA zubha pariNAmanI prApti te vizuddhi labdhi che. te samaye potAnA pariNAmomAM evA prakAranI vizuddhi thAya che. rojiMdA jIvanamAM banatA udayanA prasaMgoe sAmAnya kahI zakAya evo samatAbhAva jovAmAM Ave che. kaSAyo zAMta paDavA lAge che. icchAonuM pramANa ghaNuM ghaTI jAya che. have mAtra mokSa abhilASa ja che, mukti sivAya kAMI khapatuM nathI evI tIvra jhaMkhanA rahe che. bhava karavA paDe teno kheda varte che ane jagatanA sarva jIvo pratye dhyAno bhAva thAya che. vartamAna paryAyamAM je doSo che teno parihAra karavAnI zarUAta thAya che. paryAyamAM je zubhAzubha bhAvo thAya che te pariNAmonI vizuddha dhArA thavI Avazyaka hovAthI te thavAno puruSArtha thAya che. sAmAnya jIvana zAMta ane nirmaLa thavA lAge che. rAga-dveSanA pariNAmonA nimittathI saheje dUra rahevAya che. pAMce indriyonA viSaya-vyApAra maMda -zithila thatAM jAya che. divase divase abhyAsathI jIvanamAM pariNAmo vizuddha thatAM jAya che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 A vizuddha labdhimAM upAdAnakAraNa saMkaleza pariNAmonI hAni ane vizuddhatAnI vRddhi arthAtu maMda kaSAyarUpa bhAva hoya che. ane tathA prakAre karmanI sthiti thavI arthAt mohakarmano maMda udaya thavo te nimitta che. tethI tattvavicArano udyamI thAya che. zubha pariNAma te zAtA vedanIya vagere zubha pravRttionA baMdhanuM kAraNa che te zubha pariNAmanI prApti thavI te vizuddhi labdhi che. 3. dezanA labdhiH jIvanI dazA jyAre uparokta pramANe thAya che tyAre tene sadguruno bodha suhAya che. bhavya mumukSu AtmA saMsArathI bhayabhIta banI AtmakalyANanI bhAvanAthI prerIta thaI potAnA kalyANano mArga svayaM na jANato hovAthI sadguru samakSa upasthita thaI tenuM zaraNuM svIkAre che. tyAre sadguru AtmakalyANano mArga dezanA dvArA batAve che. "he bhavya ! AgamamAM darzAvela cha dravya, sAta tattvAdi, karmonuM yathArtha svarUpa ane tArA bhagavAna AtmAnuM yathArtha svarUpa samajavuM e prathama kartavya che. vizva vyavasthA, vastu vyavasthA, dravyanI svataMtratA, kramabaddha paryAya, upAdAna-nimitta, nizcayavyavahAra e badhAnA yathArtha jJAnanI saMprApti vinA kevaLa bAhya kriyA, vratAdi vagerethI anAdikALanuM grahaNa karela mithyAtva TaLatuM nathI. jJAna sahita kriyAthI ja mokSa thAya che. e bAhya kriyAo, vrata, tapazcarAga vagere AtmajJAna vagara ekaDAM vagaranA mIMDA jevA che. sarva prathama tyAga zeno karavAno che? je vastue jIvane anAdikALathI saMsAra paribhramaNa karAvyuM che te darzanamoha' ane 'anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha kaSAyono sarva prathama tyAga Avazyaka che. mithyAtvanuM svarUpa samajI e kema gaLe ane TaLe, zraddhA guNanI nirmaLa paryAyanuM kema pragaTapaNuM thAya - A badhuM tane sadgurunA bodhathI samajAze ane tethI prathama tArI abhiprAyanI bhUla TaLavI ghaTe. kriyAnI bhUla pachI krame krame jaze. gacchamatanI je kalpanA che te rAga-dveSanA pariNAma UbhA kare che mATe A savyavahAra paNa nathI." 'puNyathI dharma thAya e mAnyatA judI che. e baMdhanuM kAraNa che. vyavahAra karatAM karatAM nizcaya pragaTa thAya e bhrama che." AvI dezanA jyAre sAMbhaLe ane lakSamAM le, tenA lIdhe suvicAraNAnI phuraNA thAya ane nija jJAna pragaTe, je jJAnathI mohano kSaya thaI nirvANapadanI prApti thAya tene "dezanA labdhi' kahe che. pratyakSa satparuSa evI dizanA labdhi'nuM nimitta che. upadezIta cha dravyo, nava padArtho, vastunuM svarUpa AdinI dhAraNAnI prApti thavI te upAdAnakAraNa che ane tathA prakAre karmanI sthiti thavI tema ja tevA upadezanA nimitta AcAryAdino lAbha thavo te nimittakAraNa che. dezanAnuM pariNamana te dezanA labdhi che. 4. prAyogya labdhiH dezanA labdhi prApta thayA pachI gurunI AjJA pramANe anusaraNa thAya che. vastu svarUpanuM yathArtha jJAna thavAthI jIva aMtarmukha banI jagata pratye udAsIna thaI jAya che. enA pariNAmo Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 eTalA badhA vizuddha thaI jAya che ke pUrvabaddha karmonI sthiti svayaM ghaTIne aMtaHkroDAkoDa sAgaropama pramANa ja rahI jAya che. navA baMdhAtA karmonI sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaropamathI aMdara saMkhyAta bhAgamAM mAtra baMdhAya che. A nimitta-naimittika yogathI bane che. jIvanA vizuddha pariNAma nimitta che ane pugala vargaNAno navo alpa karmabaMdha thavo naimittika che. AvA AtmAnA pariNAmo thavA e prAyogya labdhi che. A cAra labdhi badhA ja jIvone thAya che. A sAdhAraNa labdhi che. 5. karaNa labdhi: pAMcamI karaNa labdhi, maMda kaSAyarUpa vizuddhapaNAnA dhAraka ane samyapha sanmukha thayela evA saMjJI paMcendriya bhavya jIvane ja hoya che. have bhedajJAnanA prayoga zarU thAya che. karaNa labdhimAM 'karaNa"no artha AtmAnA pariNAma evo thAya che. e pariNAma e ghaNA sUkSma bhAvo che. A karaNa labdhinA traNa tabakkA che. (1) adhaHkaraNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa. 1) adhaHkaraNa athavA yathApravRttikaraNa temAM cAra Avazyaka thAya che. (1) samaye samaye anaMtaguNanI vizuddhatA thAya. (2) navIna karmabaMdhanI sthiti eka eka aMtarmuhUrtathI ghaTatI jAya. (3) samaye samaye prazasta prakRttiono anubhAga anaMtagaNo vadhe. (4) samaye samaye aprazasta prakRttiono anubhAga baMdha ghaTIne anaMtamAM bhAge thAya. 2) apUrvakaraNa temAM nimna prakAra Avazyaka che. (1) sattAbhUta pUrvakarmanI sthitine ekeka aMtarmuhUrtathI ghaTADe evI sthitikAMDakaghAta thAya. (2) tenAthI alpa ekeka aMtarmuhUrtathI pUrvakarmanA anubhAgane ghaTADe evo anubhAgakAMDaka ghAta thAya. (3) kramathI asaMkhyAtaguNA pramANa sahita karma nirjarA yogya kare tevI guNazreNI nirjarA thAya. apUrvakaraNano artha AvA pariNAma pUrve jIve kyAreya karela nathI. 3) anivRttikaraNaH nivRtti eTale pheraphAra, anivRtti eTale pheraphArano abhAva. anivRttino bIjo artha ema che ke apratihatA puruSArtha - have kyAMya pAchA haThavAnuM nathI. anivRttikaraNa e AtmA mATe vizrAMti sthaLa che. anivRttikaraNa kALa pachI udaya AvavA yogya mithyAtva mohanIya karmanA nipakono udaya thayo nahi hovAthI te samayamAM upazama samyakatvanI saMprApti yogya jIvone thaI jAya che. AtmAnA bhAvonuM anumAna avazya thaI jAya che. AtmA niyamathI samyagdarzana pragaTAvI le che. 5. Atmasanmukha jIvanI samyakatva sAdhanA: 1. AvA duSama kALamAM koI virala jIva jene jJAnI guruonA pratApe AdhyAtmika sukhanI bhAvanA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jAgI che, jene samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa satya mokSamArga pragaTa karavo che evA Atmasanmukha jIvanI vicAradhArA ane raheNI karaNI anokhI hoya che. 2. samyaktvanI pUrvabhUmikAmAM prathama to potAnA aparimita, behada jJAnasvabhAvano mahimA lakSamAM lye che; tene te svabhAva tarapha DhaLatAM vicAro ane ciMtavana hoya che. moTe bhAge vikalpano rasa tUTIne caitano rasa ghUMTAya eTale tenI pariNati svabhAva tarapha ullasatI jAya evA ja pariNAma hoya. aMtaranI koI adbhUta ugra dhArA svabhAva tarapha UpaDe che, caitanyano rasa ghUMTAtA vizuddhatAnA ati sUkSma pariNAmonI dhArA vahe che. svabhAvano mahimA puSTa thatAM svarUpanA ciMtavanamAM vadhune vadhu magna thato jAya che. jJAnanI mahattA AvavAthI te jJAna vikalpathI AdhuM khasIne, rAgathI atyaMta chUTuM paDIne svabhAva tarapha aMdara DhaLe che. e jJAnamAM jIvane potAnA sAcA svarUpanI mahattA samajAvAthI pote koNa che tenuM sAcuM bhAna thAya che. te ema jANe che ke - ''zuddhAtma hai merA nAma, mAtra jAnanA merA kAma; muktipurI hai merA dhAma, milatA jahAM pUrNa vizrAma.'' ''huM eka zuddha sadA arUpI jJAna-darzanamaya khare; kaMi anya te mAruM jarI paramANu mAtra nathI are !'' 3. huM eka zuddha jJAyakabhAva chuM. rAgAdibhAvothI atyaMta judI mArI cetanA che. rAgAdibhAvo jJAnAnaMdathI judA che. ema te jIva vikalpa ane jJAnanI jAtane tadna judI samaje che. rAga e pote duHkharUpa che tethI temAM ekatA buddhi karavI te duHkhanuM mULa che, AkuLatA che. jyAre jJAnamaya svabhAva nirAkuLa ja che, anaMta sukhano dhAma che evI ciMtavana dhArA cAle che. "zuddha, buddha caitanyaghana, svayaM jyoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM kara vicAra to pAma.'' ' huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ? zuM che svarUpa mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe A vaLagaNAM che ? rAkhuM ke e pariharuM ? enA vicAra vivekapUrvaka, zAMta bhAve jo karyA; to sarva Atmika jJAnanA siddhAMta tattva anubhavyA.' 99 anAdikALathI ajJAna ane mithyA mAnyatAne vaza huM A jagatanA paradravyone mArA mAnyAM hatAM paNa tethI kAMI mArA thaI nathI gayA. temanuM svataMtra pariNamana mane AdhIna kema hoya ? have evo jIvane dRDha nizcaya thAya che ke 'huM to jJAna-darzanamaya eka zuddha dravya chuM, ane mAruM kArya pUrNa karavA saMpUrNa sAmarthyavAna chuM.' tethI sauthI pahelAM AtmasvarUpane samajIne mohane zithila karavAnA puruSArtharUpe ekAMtano Azraya laI zAMta citte AtmasvarUpanuM ciMtavana kare che. aMdara enA ja vicAronI ghaTamALA cAle che. jJAnathI AtmAnuM vedana karavAnI vidhi-bhedajJAna karavAnI paddhati - svAnubhUti karavAnI A ja rIta che. 4. puNyamaya zubha bhAvo ane pApamaya azubha bhAvothI jIvane svargAdika ke narakAdikanI prApti thAya che.tenAthI mukti thatI nathI. tethI jIva have zubhAzubha rahita jJAnasvabhAvano nirNaya kare che. jJAnI paryAya rAgathI bhinna thaI potAnA svabhAvane akhaMDa svarUpe lakSamAM lye che tyAre ja AtmasvarUpano Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 sAco nirNaya thAya che. huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM" AvA nirNayapUrvaka jJAnano jhukAva zuddhAtmA tarapha vaLe che. siddhapadanI ArAdhanA AtmAnI aMdara ja zarU thAya che. anubhavanI prakriyA e bahu ja nirALI vastusthiti che. 5. AtmA pote jJAna-darzana-sukha svabhAvI mahAna padArtha che. temAM koI kaleza nathI. ahA! nirAlaMbI vastu svabhAva! ene sAdhanAra saMtonI dazA aMtaramAM AvI nirAvalaMbI ja hoya che. he jIva! tAre paramezvara thavuM hoya to paramezvaranI zodha aMtaramAM ja kara ! paramezvarapaNuM je AtmAmAM che te ja paryAyamAM pragaTa thAya che. 'sahaja AtmasvarUpa parama guru' A rIte svabhAva sammukha jIva aMtara zodhamAM varte che. 6. jIvAdi padArthonA svarUpanI yathArtha zraddhA karanAruM samyagdarzana te dharmanuM mULa che. temAM jagatanA badhA sukha samAI jAya che. A saMsAramAM te ja puruSa zreSTha, kRtArtha, paMDita che ke jenA hRdayamAM nirdoSa samyagdarzana prakAze che. mokSa mahelanuM prathama pagathiyuM samyagdarzana che. te ja durgatinA kSArane rokanAra majabUta kamADa che, te ja dharmanA jhADanuM sthira mULiyuM che. mithyAtvanI - saMsAranI moTI velane te mULamAMthI UkheDI nAMkhe che. Avo samyagdarzanano mahimA Atmasanmukha jIva jANe che tethI tene mATe te atyaMta puruSArtha kare che. samyagdarzana thatAM anaMta saMsArano aMta AvI jAya che. 7. dhama jIva caitanya svAdanA baLe samasta parabhAvone judA jANe che; rAgano ane jJAnano svAda atyaMta spaSTa judo jaNAya che. AnaMda paryAya sahitanA dravyamAM vyApelo AtmA te huM ja chuM ema dharmI jIva anubhave che. badhA vikalpo te anubhUtithI dUra rahI jAya che. Atmasanmukha jIva caitanya svAdanA anubhavamAM rAgane bheLavato nathI, te AtmAne svarasamAM ja rAkhavA mAMge che ane paryAya paNa tevI thaIne pariNamI rahe che. dravya ane paryAya banne svataMtra! sarva pradeze caitanya prakAzano nidhAna chuM ema te anubhave che! 8. AtmabhAvanA bhAvatAM jIva AvA caitanya svabhAvane svIkAratAM zraddhA-jJAna te haMmezA rAgAdi parabhAvothI judA ne judA ja rahe che. ane te aMdaranA AnaMda ane anaMta guNanI nirmaLa pariNati sAthe ekarase pariName che. anaMta guNanA svAdathI ekarasa bharelo caitanya rasa dharmIne svAdamAMzraddhAmAM-pratItimAM-anubhavamAM Ave che. AvI AtmabhAvanA rAga-dveSathI chUTavA mATe apUrva auSadha che. "Atama bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re!" 9. duHkhathI chUTavA ane sukha pAmavA AtmasvabhAvanI ArAdhanA e mumukSu jIvanuM dhyeya che. te dhyeyanI saphaLatA mATe ArAdhaka -dharmAtmAno satsamAgama karIne te potAnI AtmArthItAne puSTa kare che. ArAdhaka jIvono satsamAgama prApta thavo bahu durlabha che. chatAM mumukSune enI yogyatA pramANe evA jJAnIno samAgama thAya ja che. jJAnInA jJAna bhAvonI oLakhANa thatAM te AtmArthI jIvanA pariNAma AtmasvabhAva tarapha jhUke che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ''AtmabrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna.' 10. AtmArthI jIvane durlabha satsamAgamanI prAptino ane AtmAnI puSTi karavAno, zAMtinA vedanano A sonerI avasara che. tene have eka ja prayojanabhUta kArya lAge che - basa A eka ja ! "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi mana roga.'' badhA ja udayomAMthI rasa choDIne samaye samaye svane yAda karIne - svarUpane sAMbharIne rAgathI judA caitanyabhAvanuM aMtara vedana karavuM. jema jema UMDe utaratA, mAro AtmA je AnaMdano mahAsAgara che temAM DUbakI mArIne tenA eka TIpAMno svAda letAM caitanya AnaMdano koI apUrva svAda vedAya che, to AkhA AnaMdanA dariyAnI zI vAta ! koI dhagadhagatA tApamAMthI zItaLa pANInA sarovaramAM DUbakI mAre ane tene ThaMDaka anubhavAya tema A saMsAramAM anAdithI ajJAna, mithyAtva ane kaSAyanA tApamAM baLato ajJAnI jIva caitanyanuM bhAna karIne zAMta svabhAvamAM DUbakI mAre che tyAM tene apUrva AnaMda - sukha - zAMti anubhavAya che. anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rasakUpa / anubhava mAraga mokhakau, anubhava mokha sarupa // vastu vicArata dhyAvataiM, mana pAvai vizrAma / rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nAma // 11. dharmI jIva game tevA anukULa ke pratikULa saMyogo vacce paNa potAnA caitanya tattvanI zAMtine cUkatA nathI. saMyoga ane rAga-dveSa vacce dharmAtmAnuM jJAna te jJAna ja rahe che. dharmI jIvane caitanyanA AnaMdanI evI khumArI hoya che ke duniyA kema rAjI thaze ane duniyA mArA viSe zuM dhAraze ane zuM bolaze te jovA rokAtA nathI. lokalAjane choDIne e to potAnI caitanyanI sAdhanAmAM mazagula che. teo aMdarathI nirbhaya che, have bahAranA saMyogonI zaMkA nathI. 12. jema AkAzanI vacce addhara amRtano kUvo hoya tema mAruM caitanya gagana nIrAvalaMbI AnaMdanA amRtathI bhareluM che, te AnaMdanA svAda levAmAM vacce rAgAdinA AlaMbananI jarUra rahetI nathI. potAnA kArya mATe bIjAnI madada mAMgavI ke bIjAnA madadanI apekSA rAkhavI, bIjAnuM avalaMbana mAMgavuM te to kAyaranuM kAma che. mokSanA sAdhako zUravIra hoya che. svAvalaMbane ja teo mokSamArga para cAlavAno puruSArtha kare che. anubhava vastu ja evI che ke bIjAnI hAjarI paNa tyAM bAdhaka che. potAnA svayaM ekAgratAnA puruSArthathI anubhava pamAya che. 13. jene AtmAnI laganI lAgI che evA jIvane AtmAnI anubhUti sivAya bIjA koI parabhAvomAM ke saMyogomAM kyAMya cena paDatuM nathI. tene potAnA caitanyanI ja dhUna lAgelI hoya che. udayanA vicitra prasaMgo vakhate paNa e potAnA svabhAvane choDato nathI. ene eka AtmahitanI vAta ja mukhya che. tene jJAna ane vikalpanI bhinnatA bhAsatI hovAthI temAM vikalpano eka aMza paNa mArA jJAnanuM kArya nathI e zraddhA kAyama che. AvA nirNayanA jore rAgathI chUTo paDIne jJAna svabhAvano anubhava kare che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 14. AvA Atmasanmukha jIvanI raheNI-karaNI judI jAtanI hoya che. tene mAtra AtmAnI dhUna lAge che. 'dhruva dhAmanA dhyeyanI dhakhatI dhUNI dhIrajathI ane dhagazathI dhakhAvanAra e dharmano dhAraka dharmI dhanya che.'' 15. hAla vartamAnakALamAM AvA Atmasanmukha jIvo je satya puruSArtha karI rahyA che te jarUra Atma anubhava karaze ja. AvA Atmasanmukha jIvo bIjA jijJAsu jIvone atyAre paNa AtmAno apAra mahimA samajAvIne sAco muktino mArga batAve che ane je jIvo e pramANe puruSArtha karaze teo paNa najIkanA bhAvimAM Atmaanubhava karaze ja. AvA parama utkRSTa vItarAga mArgane parama bahumAnathI svIkArajo, Adarajo ane tenuM zaraNuM lezo. A ja eka parama hitakara che. 'sahaja AtmasvarUpa parama guru'. paMcaparameSThInuM ja AlaMbana traNa lokamAM traNa kALamAM zreSTha che. jinavANI ja sAcI mAtA che. samyaktva pAmavAno A sonerI avasara rakhe cUkI jatAM ! 6. samyaktva sanmukha mithyAdaSTinuM nirUpaNa H (sAra) saMsAranuM mULa mithyAtva che. potAnA pariNAma sudhAravAno upAya karavo yogya che. mATe sarva prakAranA mithyAtva bhAva choDI samyagdaSTi thavuM yogya che. eka mithyAtva ane tenI sAthe anaMtAnubaMdhIno abhAva thatAM ekatAlIsa karma prakRttiono baMdha to maTI ja jAya che, tathA sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaranI rahI jAya che ane anubhAga paNa thoDo ja rahI jAya che. mATe hara koI upAya vaDe paNa sarva prakArathI e mithyAtvano nAza karavo yogya che. Y karma vagere parane lIdhe jIvanA pariNAmo bagaDatA-sudharatA nathI paNa potAnA udyamathI ja pariNAma bagaDe-sudhare che; tethI evo upadeza che ke potAnA pariNAma sudhAravAno udyama karavo yogya che. mATe sarva prakAranA mithyAtva bhAva choDI svabhAva sanmukha thaIne samyagdaSTi thavuM yogya che. samyagdarzana ja parama hitano upAya che. samyagdarzana thatAM alpakALamAM jIva avazya mokSa pada pAme che. samyagdarzananI sanmukha thayelA jIvanI pAtratA kevI hoya ? 1. kaSAyanI upazAMtatA H prathama to kaSAya maMda thayA che. badhA ja krodha, mAna, mAyA ane lobhanA pariNAma zAMta thayA che. AtmAnuM hita karavAnI jijJAsA thaI che tyAM maMda kaSAya thaI gayo. tIvra kaSAyanA bhAvamAM DUbelA jIvane to AtmAnA hitano vicAra ja Ugato nathI. 2. jJAnano kSayopazama : maMda kaSAyathI jJAnAvaraNIyAdino evo kSayopazama thAya che ke tattvano vicAra ane nirNaya karavA jeTalI jJAnanI zakti pragaTI che; juo tattva nirNaya karavA jeTalI buddhi to che. paNa jene AtmAnI darakAra nathI te jIva tattvanirNayamAM potAnI buddhi joDato nathI ane bahAranA viSaya-kaSAyamAM ja buddhi lagAve che. jJAnano kSayopazama eTale jJAnano ughADa. mati-zrutajJAnano UghADa. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 3. mohanI maMdatAH je jIva samyakatva sanmukha che te jIvane mohanI maMdatA thaI che tethI te tattva vicAramAM udyamI thayo che. darzanamohanI maMdatA thaI che temaja cAritramohamAM paNa kaSAyonI maMdatA thaI che. potAnA bhAvamAM mithyAtvAdino rasa ghaNo maMda thaI gayo che ane tattvanA nirNaya tarapha jhukAva thayo che. saMsAranA kAryonI lolupatA ghaTADIne AtmAno vicAra karavAmAM udyamI thayo che. jenA hRdayamAMthI saMsArano rasa uDI gayo che ane je AtmAnA vicArano udyama kare che ke "are mAre to mArA AtmAnuM sudhAravAnuM che. duniyA to emane ema cAlyA karaze, duniyAnI darakAra choDIne mAre to mAruM hita karavuM che. AvA jIvanI vAta che. sAcA deva-guru-zAstranI zraddhA te jIvane bAhya nimitta tarIke sAcA deva-guru-zAstrAdi maLyA che, tene kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA chUTI gaI che. te sarvajJa vItarAga devane ja mAne che. paMcaparameSThI - arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu - jinadharma, jinavANI, jina caityAlaya ane jina biMba(jina pratimA) e nava deva tarIke pUjya che. nagna digaMbara saMta bhAvaliMgI muni e ja sAcA guru che. temaja temanI gerahAjarImAM koI pratyakSa AtmajJAnI puruSa nimitta tarIke maLe te paNa upakArI jJAnaguru che. pAtra jIvane haMmezA samyagdarzana pragaTe tyAre nimitta tarIke jJAnIno ja upadeza hoya che. sahaja AtmasvarUpa, sarvazadeva parama guru." 5. dezanA labdhiH vaLI te jIvane vastunA svarUpa saMbaMdhI sat upadezano lAbha maLyo che. AvA nimittano saMyoga maLavo te to pUrvanA puNyanuM phaLa che ane have sat tattvano nirNaya karavAno udyama te potAno vartamAna puruSArtha ja che. nimitta paNa yathAyogya hoya to kArya te pramANe thAya. nimitta tarIke sat upadeza maLavo joIe. yathArtha sukha zuM che? tenA prApti karAvanAra yathArtha mokSamArga zuM che? cha dravyo, nava tattvonuM svarUpa zuM che? A lokamAM traNa kALa pUjya evA sAcA deva-guru-zAstra kevA hoya? dravyanI svataMtratA, kamabaddha paryAya, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra, samyagdarzanAdi hitakArI bhAvo tathA mithyAtvAdi ahitakArI bhAvo e badhAno yathArtha upadeza e jIvane maLyo che. A thaI dezanA labdhi . . 6. tatvanirNayanA udyamano vicAra : jJAnI pAsethI yathArtha tattvano upadeza maLyA pachI pote sAvadhAna thaIne teno vicAra kare che; ane upadeza grahaNa thatAM bahumAna thAya che ke : "aho ! A vAtanI to mane khabara ja na hatI. AvI vAta meM kadI sAMbhaLI ja nathI, A to mArA hitanI ja vAta che.' | juo A jijJAsu jIvanI lAyakAta ! jene potAnA AtmAnuM hita karavuM hoya te jagatanuM jovA rokAya nahi. te ema nathI kaheto ke mane badhuM AvaDe che. tene sAcuM svarUpa samajavAnI jijJAsA thaI che. te AtmanirNayano udyama karavo taiyAra thayo che. "A zarIra ane para padArtho to jaDaacetana che, te mArAthI sarvathA bhinna che. huM to jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM. ahIM mane Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 hitanA sarva nimitto maLyA che. mATe have huM tattva samajIne mArA AtmAno uddhAra karuM" - Ama vicArIne tatvanirNayano udyama kare che. 7. tatvajJAnano abhyAsa kare tyAM uddeza, nirdeza eTale ke tattvonA nAma jANe tathA lakSyane lakSaNa vaDe oLakhavAnuM che ane jenuM je lakSaNa hoya te jANe tathA parIkSA pradhAnI thaIne potAnI vicAraNAthI pote jAte nirNaya kare. A abhyAsa che. je upadeza sAMbhaLyo che tene grahaNa kare, teno nirdhAra kare ane pachI aMtaramAM teno pote nirNaya kare che. niraMtara A abhyAsa cAlu ja rAkhe. satsaMga ane svAdhyAya e enA jIvanano abhyAsakrama banI jAya. 8. tatvanI yathArtha pratIti upadeza sAMbhaLIne, tattvono abhyAsa karIne pote jAte udyama karIne tattvano nirNaya kare che. "A kaI rIte che?' ema pote tenA bhAvane oLakhIne jAte nirNaya na kare to sAcI pratIti thatI nathI. ekAMtamAM vivekapUrvaka vicAra karI teno nirNaya kare ne aMtaramAM tene pariNAvavAno prayatna kare. ahIM cAra vAta Ave che. 1) yathArtha upadeza sAMbhaLavo. 2) tene yAda rAkhavo. 3) tenA upara vicAra karavo. 4) teno nirNaya karavo. tattvono nirNaya karavAnI zakti potAmAM hovI joIe. jAte kAMI paNa vicAra karIne tatvanirNayamAM potAnI zakti na lagAve to tene yathArtha pratItino lAbha thAya nahi. tattA zraddhAnam sIddhanam tattvArtha zraddhAna samyagdarzananuM lakSaNa che. te kaI rIte ghaTe che? ema pote nirNaya kare. sAte tattvonI parIkSA karIne oLakhe. jJAnIe kahyuM te jJAnI pAse rahyuM. pote nirNaya karI yathArtha zraddhAna na kare to potAne tattvono yathArtha lAbha thAya nahi. mATe nAma ane lakSaNa oLakhIne nirNaya karavo joIe. nava tatvone, mokSamArgane vagerene oLakhIne pote ekalo vicAra kare ekAMtamAM vicAra karavAnuM kahyuM temAM vicAranI ekAgratA batAve che. aMdara vicAra cAlatAM cAlatAM e vikalpa toDIne nirvikalpa sthiti saheje AvI jatAM jIva samyagdarzana pAmI jAya che. yukti, naya, pramANa, anumAna, pratyakSa AdithI upadezamAM Avela tattvo ema ja che, anyathA nathI, teno nirNaya kare. 10. dravyanI svataMtratAno vicAra dareka dravya svataMtra che. eka dravya bIjA dravayanA AdhAre rahetuM nathI. ekamAM bIjAthI kiMcita lAbha-nukasAna nathI ema dravyanI svataMtratAno upadeza Ave tyAM pANa pote barAbara vicArIne nirNaya kare. vaLI eka tattva viSe paraspara virodhI be dalIla Ave tyAM kaI yukti prabaLa che ane kaI yukti nirbaLa che teno vicAra kare. tyAM prabaLa yukti bhAse tene satya mAne ane nirbaLa yukti bhAse tene choDI de. oma vicArIne tattvono yathArtha nirNaya thAya che. chevaTe to Akhare AtattvanirNaya para ja pahoMcavAnuM che - "huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.' Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 11. samyagdarzananuM lakSaNa nirvikalpa pratIti badhA ja tattvonA nAma ane lakSaNa jANavAthI lakSya nakkI thAya che. jIva tattvanuM lakSaNa jJAnasvabhAva, ajIva tattvanuM lakSaNa jaDatva, samyagdarzananuM lakSaNa nirvikalpa pratIti, samyajJAnanuM lakSaNa sva-para prakAzakapaNuM, samyagyAritranuM lakSaNa vItarAgatA e pramANe badhA tattvonA nAma ane lakSaNa jANe. Asrava AtmAnI vikArI paryAya che. vikAra jIvano te samayano svakALa che. karmane kAraNa vikAra thayo nathI. paryAyamAM vikAra thavAnI yogyatA che tene badale vikAra thayo te karmane lIdhe thayo ema mAne te mithyAtva che. e pramANe je mithyAtva bhAva thayo e jIvanI paryAya che, te jaDa moha karmane lIdhe nathI thayo. A pramANe tattvonA bhAva bhAsIne evI zraddhA kare ke indraDagAvavA Ave to ya na phare. badhA tattvono yathArtha nirNaya karavAno udyama karyA ja kare. A caitanya vastu apUrva mahimAvALI vastu che, te aMtarmukha jJAnathI ja pakaDAya che. te caitanyane pakaDavAno udyama kare ! 12. svAnubhUti pragaTa karavA mATe preraNA pote vicArI tattvano barAbara nirNaya kare. tattvanA nirNayamAM bhUla hoya to anubhava thAya nahi. ruci thaI ane aMtaramAM abhyAsa kare to alpakALamAM teno anubhava thayA vinA rahe nahi. tethI zrI sadguru evI preraNA Ape che jo jIva aMtaramAM tasvanirNaya ane anubhavano udyama kare to samyagdarzana pragaTe. samyakatva 'sahaja' che. svabhAvanI prApti sulabha che. 13. zubha rAgathI saMsAra parimita thato nathI. parajIvanI dayA pALavAthI ke vrata-tapa Adi dayA-dAnanA zubharAgathI saMsAra parimita thavAnuM mAne ke manAve te banne mithyAtvanuM svarUpa che. kalpita tattva che, te jaina mArga nathI. samyaka sanmukha jIva A vAta barAbara samaje che. A kSetramAM cothA ArAmAM jyAre tIrthakara bhagavaMta vicaratA hatA tyAre je mULa AmnAya cAlatI hatI ane atyAre paNa mahAvideha kSetramAM jyAM sImaMdhara Adi tIrthaMkara bIrAjamAna che tyAM je sanAtana satya vItarAga mArga cAlI rahyo che e ja sAco mokSamArga che. mokSamArga traNa lokamAM ne trANa kALamAM eka ja hoya. jevo bhAva sarvajJa bhagavAne kahyo che tevo ja potAne bhAsavo joIe. pote ja nirNaya karI bhAvabhAsana thavuM joIe. 14. bhAvabhAsanapUrvaka ja pratIti te ja sAcI pratIti che !: bhAvabhAsana e mukhya vastu che. jJAnamAM vAta bese, tenI zraddhA paNa thAya paraMtu bhAvabhAsana sAthe pratIta thAya e jayathArtha pratIti che. bhAvabhAsana para khAsa vajana che. bhAvanuM - dravya-guNa-paryAyanuM bhAsana thavuM joIe. ema ja aMdarathI lAgavuM joIe. bhAva bhAsyA vinA zraddhA nirmaLa thAya nahi. zraddhAguNanI e nirmaLa paryAyanuM ja nAma samyagdarzana che. 15. parIkSA karIne heya, zeya, upAdeya tattvone oLakhavA mithyAtvAdi Asrava ane baMdha bhAvo te heya tattvo che, choDavA jevA che. AtmAnI saMvara, nirjarA, mokSarUpa nirmaLa paryAya thAya te upAdeya che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 jIva-ajIva tattvo jJeya che. A to thaI vyavahAranI vAta. nava tattvomAM heya, zeya, upAdeya tattvo nakkI karavA joIe. have nizcayathI to eka zuddhAtmA ja upAdeya che, te ja jJAtA che ane te ja zeya che. te ja dhyAtA che ane te ja dhyAnanuM dhyeya che. AvuM samyak sanmukha jIvane zraddhAna hoya che. 16. prayojanabhUta heya-zeya-upAdeya tattvonI parIkSA karI barAbara nizcayathI nirNaya karavo. nizcaya vastunuM yathArtha svarUpa batAve che. prayojanabhUta tattvanuM jevuM svarUpa che tevuM oLakhyA vagara yathArtha zraddhAna che thAya nahi. 'jinendradeve je sUkSma tattva kahyuM che te badhuM ya bhalA prakArathI huM iSTa karuM chuM' e pramANe e samyak sanmukha jIva zraddhAvAna thAya che. jinavara ane potAnI parIkSA e bannenI samAnatA thAya tyAre jANavuM ke satya parIkSA thaI che. jevo vItarAgabhAva dravyasvabhAvamAM che tevo ja bhAva paryAyamAM pragaTa thAya tyAre samyagdarzana pragaTe che. 17. avazya jANavA yogya tattvo : jIvAdi dravyo vA tattvone barAbara jANavAM. mithyAtva ane samyagdarzanAdinuM yathArtha svarUpa jANavuM. upAdAna-nimitta, nimitta-naimittika, sAmAnya-vizeSa, nizcaya-vyavahAra badhAM ja paDakhAMthI jema sarvajJa bhagavAne kahyuM che tema jANavuM joIe. ane jyAM sudhI tattvArtha zraddhAna aMtaraMga pratIti na thAya tyAM sudhI e samyak sanmukha jIva abhyAsamAM satata pravRtta ja rahe che. aMtaraMga prItithI ullAsapUrvaka A kArya karatAM karatAM sahaja samyagdarzana prApta thAya che. C 18. ahaM buddhinI sthApanA H utsAhapUrvaka udyama karatAM karatAM kevaLa potAnA AtmA vize ja 'A huM chuM - A jANanAra je jaNAya che te huM ja chuM' evI ahaMbuddhi thAya tyAre samyagdaSTi thAya che. caitanya svarUpa AtmAmAM ahaMbuddhi anubhavapUrvaka thAya tyAre ja samyagdarzana thAya che. aMtaramAM anubhUtipUrvaka vedana thaI gayuM che ke 'huM to jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA ja chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' AnuM nAma samyagdarzana che. 19. samyaktvano adhikArI : tattva vicAra thatAM evo samyak sanmukha jIva samyaktvano adhikArI thAya che. samyagdarzanamAM tattva vicAranI ja mukhyatA che. '"jJAna, dhyAna, vairAgya, uttama jahAM vicAra, te utare bhavapAra''. suvicAraNA - tenAthI nija jJAna pragaTe che. jJAna eTale jANavuM - 'huM A ja chuM' satata jANatAM ja rahevuM te dhyAna... 'huM sarvathA sarvathI bhinna chuM' e vairAgya... AvI prakriyA jyAM zarU thAya e samyak sanmukha jIva vikalpamAMthI nirvikalpa anubhavamAM sarI jAya che. 20. caitanyanI nirvikalpa anubhUti te ja samyagdarzana che H svarUpa sanmukha thaIne - sva svarUpamAM eka samaya mATe ekAgra thatAM nirvikalpa anubhUti thAya - AnaMdanuM vedana thAya tyAre ja yathArtha samyagdarzana thayuM kahevAya. A rIte samyak sanmukha jIvanI pAtratAnuM kramabaddha nirUpaNa abhyAsa arthe karavAmAM Avela che. dareka AtmArthI jIve potAnA pariNAmonI A krama sAthe tulanA karavAthI vizeSa upayogI thaze. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 7. AtmasvarUpanA dhyAna arthenI bhUmikA (sAra) 1. vastusvarUpanuM yathArtha jJAna eTale ke Agama-adhyAtmano sumeLa(saMtulana) hoya tevI samajaNa. 2. sahaja vairAgya arthAt rAgathI viraktapaNuM eTale rAgamAM duHkhano anubhava hoya tethI nirasapaNuM vartatuM hoya. 3. bhedajJAnanA prayogane lIdhe mana - indriyonI parAdhInatA na hoya. 4. jene svarUpa pratye DhaLavAnuM valaNa - sahaja puruSArtha. 5. bhaya ane kutUhala-vismayAdi na hovAthI jenA upayoganI caMcaLatA ghaTI gaI hoya. 6. jene zIgha(tvarAthI) nija kArya karavAnI vRtti ane dhagaza hoya tethI jene pramAdana hoya. 7. dhairyavAna ane gaMbhIra hoya. 8. ekamAtra muktino icchuka ane udyamI hoya ane pUrNatAne lakSe jenI zarUAta hoya. 9. nija paramapadano jene mahimA hoya(AtmAthI sau hIna). AtmAno pramoda, parIcaya, prIti, pravRtti ane prApti e vidhIthI kramabaddha jANakAra hoya. 10. evI jenI bhUmikA che te mahAbhAgya svarUpamAM sthira thavA dhyAna karavAne samartha che. "parama padanuM dhyAna parama padanI prAptinuM kAraNa che." Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 11 samyagdarzanano viSaya - jJAyaka-bhagavAna AtmA 1. AtmAnuM jJAna svarUpa : AtmA jJAnaM svayaM jJAnaM, jJAnAdanyat karoti kima / parabhAvasya kartAtmA mohoGayaM vyavahAriNAm // 63 // artha AtmA jJAnasvarUpa che, pote jJAna ja che; te jJAna sivAya bIjuM zuM kare? AtmA parabhAvano kartA che ema mAnavuM (tathA kahevuM che te vyavahArI jIvono moha - ajJAna che. evamayaM karmakRtairbhAvairasamAhito'pi yukta iva / pratibhAti bAlizAnAM pratibhAsaH sa khalu bhavabIjama // 74 // artha e rIte A AtmAkarmakRta(rAgAdi ane zarIrAdi) bhAvothI asaMyukta hovA chatAM paNa ajJAnIone saMyukta jevo bhAse che; te pratibhAsa kharekhara saMsAranuM bIja che. eko me sAsadoappA nnaanndNsnnlkkhnno| sesA me bahirA bhAvA sabve sNjoglkkhnnaa|| huM suzAzvata eka darzana-jJAna lakSaNa jIva chuM; bAkI badhA saMyoga lakSaNa bhAva mujathI bAhya che. AvuM zuddhAtmAnuM svarUpa AgamamAM batAvyuM che te vicAraNIya che. 2. "samaya" eTale zuM? "pramANajJAnano viSaya': jIva carita-darzana-jJAna sthita svasamaya nizcaya jANavo; sthita karma pulanA pradeze parasamaya jIva jANavo." -'samayasAra' gAthArthaH he bhavya! je jIva darzana-jJAna-cAritramAM sthita thaI rahyo che tene nizcayathI svasamaya jANa ane je jIva pudgala karmanA pradezomAM sthita thayela che tene parasamaya jANa. vizeSArtha: 'samaya' zabdano artha A pramANe che. "sama" to upasarga che, teno artha 'ekapaNuMevo che ane "mA to dhAtu che eno gamana artha paNa che ane jJAna artha paNa che; tethI eka sAthe ja jANavuM tathA pariNamana karavuM e be kriyAo jeekatvapUrvaka kare che te samaya che. A jIvanAmano padArtha ekatvapUrvaka eka ja vakhate pariName paNa che ane jANe paNa che tethI te samaya che. dareka padArthanuM svarUpa ja samaya che, arthAt dareka padArtha potAnA guNa-paryAyone prApta thaI pariNamana kare che tethI tene 'samaya' kahevAmAM Ave che. 'samaya' zabdano bIjo artha e che ke ekI sAthe jANavuM ane pariNamana karavuM evI be kriyAo jemAM hoya tene samaya kahe che. A rIte badhA AtmAo samaya che. have 'svasamaya' ane 'parAmaya zuM che? - jIva eTale bhagavAna AtmA je darzana-jJAna-cAritramAM sthita thaI rahyo che ene svasamaya kahevAmAM Ave che. je jIva jJAnamAM jaNAya che, zraddhAmAM nirNita thAya che, sthiratAmAM Ave che tene nizcayathI svasamaya jANa. je AtmA potAnA svarUpe pariName che ene svasamaya kahyo che. je jIva rAgamAM sthita che, e pudgala karmanA pradezomAM sthita che te bhagavAna AtmA zraddhA-jJAna-cAritramAM sthita nathI te parasamaya jANa. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jIva nAmanI vastune padArtha kahela che. A to dravya-guNa-paryAya svarUpa Akho jIva padArtha te kevo che te sAta bolathI siddha kare che. 1. jIva padArtha utpAda-vyaya-dhrauvyamayI sattAsvarUpa che. utpAda-vyaya-dhruvanI ekatArUpa anubhUtine sattA kahela che. anubhUtino artha sattA thAya che. anAdithI jIva sattAsvarUpa padArtha che. 2. darzana-jJAnamayI cetanA svarUpa che. darzana-jJAna svarUpa pariNamana sahita che. 3. anaMta dharmomAM rahelAM ekadhamapaNAne lIdhe tene dravyapaNuM pragaTa che. anaMta dharmasvarUpa dravya che, dravya hovAthI vastu che. 4. guNa-paryAyavALo che. akramavartI guNo ane kramavartI paryAyo sahita che. 5. sva-para svarUpane prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI tene samasta rUpane prakAzanAruM ekarUpapaNuM che. sva-para prakAzana jJAna anekAkArarUpa eka che. jJAnamAM anaMtane jANe, lokAlokane jANe chatAM jJAnanI paryAya ekarUpa che. 6. asAdhAraNa caitanyaguNanA sadbhAvane lIdhe tathA paradravyonA vizeSa guNonA abhAvane lIdhe para dravyathI bhinna che. 7. anya dravyothI atyaMta ekakSetrAvagAha hovA chatAM potAnA bhinna kSetrapaNe raheto eka TaMkotkIrNa caitanyasvarUpa ja rahevAno svabhAva che. anya dravyo sAthe eka kSetramAM rahevA chatAM potAnA svarUpane choDato nathI. bhale azuddharUpe pariName to paNa potAmAM ja rahe che, paramAM jato nathI - pararUpe thato nathI. Avo jIva nAmano padArtha samaya che. 3. "svasamaya ane 'parasamaya': svasamaya: je zuddha caitanyaprANathI trikALa jIve te zuddha jIva che. kSayopazama bhAvarUpa azuddha bhAvaprANa ane paradravyarUpa indriyAdi prANone daSTimAMthI choDI, trikALa zuddha jIvanI daSTi - ruci, enuM ja jJAna ane emAM ja ekapaNe ramaNatA karavI e samyagdarzana-jJAna-cAritra che. e AtmAno sadbhuta vyavahAra prANa che. e svasamaya che. ene dharmarUpa pariNamana kahe che. AtmA AtmApaNe pariNamyo, svabhAvapaNe pariNamyo te svasamaya che. A svasamaya e pariNamanarUpa che, sata vyavahAra che. darzana-jJAna svabhAva e trikALa upayoga che. upayoga te AtmA che ne ? Avo trikALa upayogarUpa je svabhAva enI hayAtIrUpa je zuddha Atmatattva tenI ruci, jJAna ane ramaNatA e samyapha ratnatrayarUpa dharma che. te vaDe jIva dharmAtmA che, dharmI che, A svasamaya che. A aMtara AtmA che. parasamaya : parasvabhAvarUpa-moha-rAga-dveSarUpa thaIne rahe te parasamaya che. arthAt potAnA zuddha trikALI svarUpathI ata thaIne puNya-pApa vA rAga-dveSane ekapaNe eka kALe jANato ane pariNamato je AtmA te Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 anAtmA, adharmI tathA parasamaya che ema jANavAmAM Ave che. A bahirAtmA che. ekapaNe svarUpapaNe pariName te svasamaya ane anyapaNe - rAgAdipaNe pariName te parasamaya che. eka jIvane A pramANe dvividhapaNuM che te azobhArUpa che. 4. samyagdarzanano viSaya "trikALI dhruva AtmA - jJAyaka" (dravyasvabhAva): AtmAnA be paDakhAM che. eka dhovya - dhruva svabhAva ane bIjo utpAda-vyayarUpa palaTato paryAya svabhAva. - have samyagdarzanano viSaya e trikALI dhruvadravya che. ekalo AtmA AnaMdano nAtha prabhu, je trikALI dravya che te traNe kALa suMdara che, bhale ekendriyamAM - nigodamAM hoya to paNa suMdara che. A bhagavAna AtmA anaMta zaktionuM saMgrahAlaya, anaMta guNonuM godAma, anaMta AnaMdano kaMda, anaMta mahimAvaMta atindriya mahApadArtha che. prabhu! tArA gharanI zI vAta kahevI ! tArAmAM anaMta zaktio bharI paDI che. ane eka eka zakti anaMta sAmarthyavAna che. eka eka zakti anaMta guNomAM vyApaka che, eka eka zaktimAM bIjI anaMta zaktionuM rUpa che. anaMta zaktio eka sAthe rahe che. Atmadravya anaMta guNaparyAyono piMDa che. dravya zuddha che, guNa paNa zuddha che. tene jJAnAmAtra paNa kahevAmAM Ave che. AtmA jJAnamAtra che eTale ke zarIra, mana, vANI ane puNya-pAparUpa nathI. eka samayanI paryAyamAtra paNa nathI. te jJAna-darzana-akAryakAraNa, bhAva-abhAva Adi anaMta zaktimaya che. bhagavAna AtmA! tuM rAgAdithI nirlepa svarUpa prabhu cho! kaSAya tArA svabhAvamAM nathI. kaSAyane tArA mAnavA te tArI prabhutA nathI. vratAdinA vikalpo Ave te saMyogIbhAva jJAyakathI bhinna che. tuM jJAyaka svarUpa nirlepa prabhu cho ! AtmA to badhAya parabhAvothI tarato ne tarato ja che. anAdi anaMta amUrta atIndriya svabhAvavALo zuddha sahaja- parama pariNAmaki bhAva jeno svabhAva che - evo kAraNa paramAtmA te kharekhara "AtmA" che. 5. "jJAyaka bhAva": 1. huM nirapekSa chuM, kRtakRtya chuM, mArI potAnI zaktiothI pUrNa chuM, huM nirAvalaMbI mAtra jJAyaka, svayaMmAM paripUrNa chuM. 2. mAre para sAthe koI saMbaMdha nathI, huM svayaM prabhu AtmA siddha jevo chuM. mane koI bAdhA ApI zake ema nathI. huM niHzaMka ane nirbhaya chuM, huM sadA parama AnaMdamaya chuM. 3. huM pote nija lakSathI ja sukhI chuM, have bIjI koI abhilASA nathI. mane mArAmAM zraddhA che ane huM mArAmAM ja lIna rahuM chuM. 4. huM amUrtika, caitanyamUrti mAtra chuM, maMgalamayI anaMta guNono dhAma chuM. mArA mATe mAro ja sAtha che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 huM sat-citta-AnaMda svarUpa saccidAnaMda abhirAma chuM. 5. avyakta vANIthI ke koI ciMtana - vicArothI huM lakSamAM AvuM ema nathI. huM svAnubhavathI ja pratyakSa sahaja bhAsyamAna chuM - eka zuddha bhAvarUpa ja chuM. 6. huM svAdhIna chuM, zAzvata chuM, mukta ja chuM, huM akartA chuM, anaMta vaibhavavAna chuM. pratyakSa aMtaramAM jaNAvuM evo huM svayaM bhagavAna chuM. 7. zraddhA svayaM samyaka thAya che, jJAyakanuM zraddhAna thAya che, jJAnamAM mAtra jJAna ja bhAse, e rIte jJAna samyaka thAya che. 8. jJAyaka para daSTi jatAM badhA ja vibhAva - rAgAdi TaLI jatAM AcaraNa paNa sama thAya che, te sukhakArI che. AkhuM jIvana jJAnamaya hovAthI have muktidhAra paNa khulI gayA che. 9. je kAMI jJAnamAM jhaLake che te joya nathI paNa jJAna ja che. ane joyakRta jarA paNa malinatA e mArA jJAnamAM nathI - e svaccha sujJAna che. 10. mAro svabhAva badhA ja parabhAvothI zunya che. dhyeya paNa jJAnamaya ja che. jJAnamAM mAtra jJAyaka che ane jJAnamaya jJAyaka ja mAruM zeya che. 11. mAruM jJAna ja sahaja sAdhana che ane jJAna ja sAdhya che. mArI ArAdhanA jJAnamaya ja che ane ArAdhya paNa jJAna ja che. 12. mAruM svarUpa dhruva jJAnamaya ja che ane pariNamana paNa jJAnamaya ja che. huM anAdi nidhana jJAnamaya ja mukta svabhAva chuM. 13. A jagamAM jJAna ja sArarUpa che, bAkI badhuM niHsAra che. jJAnathI vyuta pariNamananuM nAma ja saMsAra che. 14. jJAnamaya potAnA bhAvane - jJAyakabhAvane bhUlavo e ja aparAdha che. jJAnanuM ja sarvatra sanmAna che. siddha thavAno upAya paNa A jJAna ja che. 15. ajJAnathI ja karmano baMdha che. samyakajJAnathI ja mukti che. jJAna sAdhanA e duHkha nAzanI yukti 16. A jJAnano je virAdhaka che te saMsAra paribhramaNamAM DUbe che ane jJAnano Azraya karanAra bhavasamudra pAra karI jAya che. 17. AvI rIte jJAnano ja mahimA jANIne, nija jJAnano svIkAra kara, jJAnathI atirikata badhA parabhAvono parihAra kara. 18. nija jJAnathI - jJAnamaya bhAvathI ja parama AnaMdita raho ane e jJAnamAM tanmaya thaI, jaldIthI siddhapada prApta karo. sAra: huM jJAnAnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 6. ''jJAyaka'' evo zuddhAtmA koNa che ? : "nathI apramatta ke pramatta nathI je eka jJAyaka bhAva che; e rIte 'zuddha' kathAya, ne je jJAta te to te ja che.'' gAthArtha : je 'jJAyakabhAva' che te apramata paNa nathI ane pramata paNa nathI, e rIte ene zuddha kahe che; vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo te to te ja che, bIjo koI nathI. TIkA : je pote potAthI ja siddha hovAthI(koIthI utpanna thayo nahi hovAthI) anAdi sattArUpa che, kadI vinAza pAmato nahi hovAthI anaMta che, nitya udyotarUpa hovAthI kSaNika nathI ane spaSTa prakAzamAna jyoti che evo je jJAyaka eka 'bhAva' che, te saMsAranI avasthAmAM anAdi baMdhaparyAyanI nirUpaNAthI (apekSAthI) kSIra-nIranI jema karmapudgalo sAthe ekarUpa hovA chatAM, dravyanA svabhAvanI apekSAthI jovAmAM Ave to duraMta kaSAyacakranA udayanI(-kaSAya samUhanA apAra udayonI) vicitratAnA vaze pravartatA je puNya-pApane utpanna karanAra samasta anekarUpa zubha-azubha bhAvo temanA svabhAve pariNamato nathI (jJAyaka bhAvathI jaDa bhAvarUpa thato nathI) tethI pramatta paNa nathI ane apramatta paNa nathI; te ja samasta anya dravyonA abhAvothI bhinnapaNe upAsavAmAM Avato 'zuddha' kahevAya che. vaLI dAhyanA(baLavA yogya padArthanA) AkAre thavAthI agnine dahana kahevAya che to paNa dAhyakRta azuddhatA tene nathI, tevI rIte jJeyAkAra thavAthI te 'bhAva'ne jJAyakapaNuM prasiddha che to paNa jJeyakRta azuddhatA tene nathI; kAraNa ke jJeyAkAra avasthAmAM jJAyakapaNe je jaNAyo te svarUpa prakAzananI (svarUpane jANavAnI) avasthAmAM paNa dIvAnI jema, kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI jJAyaka ja che - pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne jANyo mATe pote ja karma. (jema dIpaka ghaTapaTAdine prakAzita karavAnI avasthAmAM ya dIpaka che ane potAne potAnI jyotirUpa zikhAne prakAzavAnI avasthAmAM paNa dIpaka ja che, anya kAMI nathI; tema jJAyakanuM samajavuM.) bhAvArtha : azuddhapaNuM paradravyanA saMyogathI Ave che. tyAM mULa dravya to anya dravyarUpa thatuM ja nathI, mAtra paradravyanA nimittathI avasthA malina thaI jAya che. dravyadRSTithI to dravya je che te ja che ane paryAyadaSTithI (avasthAthI) jovAmAM Ave to malina ja dekhAya che. e rIte AtmAno svabhAva jJAyapaNuM mAtra che, ane tenI avasthA pudgala karmanA nimittathI rAgAdirUpa malina che te paryAya che. paryAyanI dRSTithI jovAmAM Ave to te milana ja dekhAya che ane dravyadRSTithI jovAmAM Ave to jJAyakapaNuM to jJAyakapaNuM ja che, kAMI jaDapaNuM thayuM nathI. ahIM dravyadRSTine pradhAna karI kahyuM che. je pramatta-apramattanA bheda che . to paradravyanA saMyogajanita paryAya che. e azuddhatA dravyadRSTimAM gauNa che, vyavahAra che, abhUtArtha che, asatyArtha che, upacAra che. dravyadRSTi zuddha che, abheda che, nizcaya che, bhUtArtha che, satyArtha che, paramArtha che. mATe AtmA jJAyaka ja che; temAM bheda nathI. te pramatta-apramatta nathI. 'jJAyaka' evuM nAma paNa tene zeyane jANavAthI ApavAmAM Ave che; kAraNa ke jJeyanuM pratibiMba jyAre jhaLake che tyAre jJAnamAM tevuM ja anubhavAya che. to paNa zeyakRta azuddhatA tene nathI kAraNa ke jevuM jJeya jJAnamAM pratibhAsita thayuM tevo jJAyakano ja anubhava Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 karatAM jJAyaka ja che. "A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI' evo potAno potAne abhedarUpe anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja ane jene jANyuM te karma paNa pote ja che. evo eka jJAyakapaNA mAtra pote zuddha che. A zuddha nayano viSaya che. anya parasaMyogajanita bhedo che te badhA bherUpa azuddha dravyArthika nayano viSaya che. azuddha dravyArthika naya paNa zuddha dravyanI dRSTimAM paryAyArthika naya ja che. tethI vyavahAra naya ja che ema Azaya jANavo. ahIM ema paNa jANavuM ke jinamatanuM kathana syAdvAdarUpa che tethI azuddha nayane sarvathA asatyArtha na mAnavo; kAraNa ke syAdvAda pramANe zuddhatA ane azuddhatA banne vastunA dharma che ane vastudharma che te vastunuM satva che; azuddhatA paradravyanA saMyogathI thAya che e ja phera che. azuddha nayane ahIM heya kahyo che kAraNa ke azuddha nayano viSaya saMsAra che ane saMsAramAM AtmA kaleza bhogave che; jyAre pote paradravyathI bhinna thAya tyAre saMsAra mATe ane tyAre kaleza maTe. e rIte duHkha maTADavAne zuddha nayano upadeza pradhAna che. azuddha nayane asatyArtha kahevAthI ema na samajavuM ke AkAzanA phulanI jema te vastudharma sarvathA ja nathI. ema sarvathA ekAMta samajavAthI mithyAtva Ave che; mATe syAdvAdanuM zaraNa laI zuddha nayanuM AlaMbana karavuM joIe. svarUpanI prApti thayA pachI zuddha nayanuM paNa AlaMbana rahetuM nathI. je vastusvarUpa che te che - e pramANadaSTi che. enuM phaLa vItarAgatA che. A pramANe nizcaya karavA yogya che. gAthArtha vizeSa: A je jJAyakabhAva che te pramatta paNa nathI, apramatta paNa nathI. pahelAM guNasthAnathI chaThThA guNasthAnane pramatta kahe che. sAtamAM guNasthAnathI caudamAM guNasthAna sudhIne apramatta kahe che. jJAyakabhAva ke je aMdara vastu pUrNAnaMdano nAtha prabhu zuddha AtmA che te vikalpanA vikArathI tadna judo che ane potAnA paripUrNa svabhAvathI ekatva athavA abheda che. jJAyakabhAva ke je ekarUpa vastu che te zubhAzubha bhAvarUpe thaInathI tethI pramatta-apramatta evA guNasthAnanA bhedo jJAyakabhAvamAM nathI. eTale ke caitanyanI ekarUparasa - jANaka svabhAvanI ekarUparasa - bIjArUpe, e zubhAzubha bhAvapaNe thayo nathI. paraMtu e jJAyakarUpe, ekarUparase rahyo che. anAdi anaMta ane ekarUpa evo je jJAnamayarasa, caitanyadhAmamayane caitanyarasakaMdamaya prabhu AtmA che te koI di' zubhAzubhapANe thayela nathI. tethI pramatta-apramatta evA guNasthAnanA bheda temAM nathI. te daSTino viSaya che. tema ja te jJAyakane ahIMyA bhUtArtha chatto padArtha kahyo che. ahA ! jJAyakabhAvamaya vastu ekarUpa ne nityAnaMda che. tathA te jJAyakabhAva.... jJAyakabhAva....jJAyakabhAva.... ema dhruva pravAharUpa che, caitanyapuranA dhruva pravAharUpa che. A pUra dhruva dhruva Urdhva Urdhva cAle che. have kahe che e rIte ene zuddha kahe che. jJAyakabhAvamaya AtmA che to trikALa zuddha, paNa kone ? je anya dravyanA bhAvanuM lakSa choDIne svadravyanI paryAyamAM tenuM sevana kare che tyAre tene zuddha kahevAya che. eno artha e thayo ke anya dravyonA bhAvothI lakSa chUTyuM eTale svadravyanA tarapha upAsanA thaI. eTale vikAranuM lakSa paNa temAM sAthe chUTI gayuM. mULa rakama che e pavitra ane zuddharUpa jJAyaka che. arthAt che e to che. paNa e che te kone khyAlamAM Ave ? "che te kone pratItamAM Ave? che enuM jJAna kone thAya? ke je anya dravya ane anya dravyanA bhAvanuM lakSa choDe. arthAt anya dravyanA bhAvamAM je astitvapaNAnuM jora che tene Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 choDe. ane anya dravyanA bhAvamAM lakSa chUTyuM eTalI tenI paryAya aMtaramAM caitanyamaya jJAyakabhAva tarapha gaI ane te paryAye tenuM sevana karyuM. je vartamAna jJAna ne zraddhAnI paryAya che te paryAye paranuM lakSa choDIne svacaitanyanA jJAyakabhAvanuM jyAM lakSa karyuM tyAM te paryAyamAM zuddhatAnuM sevana thayuM eTale ke zuddhatAmAM ekAgratA thaI. ane ekAgratA thaI tyAre temAM jaNAyuM ke A zuddha che. vastu to zuddha che ja. paNa tene bhinnapaNe upAsavAmAM AvatAM zuddha kahevAya che. jene paryAyamAM zuddhapaNuM jaNANuM che, zuddha dazAmAM A zuddha che ema jene jaNANuM che tene zuddha kahevAya che. vastu che to jinasvarUpa eTale ke te che to zuddha. are ! tene zuddha kaho, jinasvarUpa kaho, jJAyaka kaho, dhruva kaho, abheda kaho ke sAmAnya kaho eka ja vAta che. to AvI cIja hovA chatAM tenI samIpamAM e dravya paDyuM hovA chatAM ajJAnInuM para upara lakSa che, tethI tenI tene khabara paDatI nathI. ahA ! eka samayanI paryAyanI samIpamAM prabhu paDyo ja che. paNa ajJAnInI dRSTi tyAM nathI. anAdinI tenI dRSTi dhyA, ra dAna, vrata, kAma, krodhanA pariNAma ane kAM tene jANanArI eka samayanI paryAya upara che. basa ! tyAM AgaLa ja e Ubho che. tethI te mithyAdaSTi che, satya dRSTithI viruddha dRSTivALo che. have kahe che ke 'vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo te to te ja che.' eTale jANanAro jaNAyo che te jANavAnI paryAya potAnI che. jANanAra je vastu jaNANI che te paryAya potAnI che. arthAt te paryAya st potAnuM kArya che ne AtmA teno kartA che. ahA ! 'jANanAro' evo dhvani che ne ? eTale te jANanAro che tethI jANe ke te parane jANe che. (ema tene thAya che.) kema ke jANanAro kahyo che ne ! pra. : paNa jANanAra che mATe parane jANe che ne ? u. : nA ! paraMtu e to para saMbaMdhInuM jJAna potAthI potAmAM sva-para prakAzaka thAya che. te paryAya jJAyakanI che. ahA ! te jJAyakapaNe rahelo che tethI jJAyakanI jANanAra paryAya te tenuM kArya che, paNa jaNAvavA yogya vastu che enuM e jANavAnuM kArya nathI. ane e jaNAvavA yogya vastu che, jANanAranuM (jJAyakanuM)kArya nathI. ahA ! ahIMyA 'jJAta - jJAyakapaNe jaNAyo' ema kIdhuM che ne ! tathA 'jaNAyo te to te ja che' ema paNa kahyuM che ne ! tethI te (jJAyaka) jANanAro che mATe, temAM bIjo jaNANo che ema nathI. pra. : paraMtu te jANanAra che ne ? mATe te jANanAra che tethI temAM bIjo paNa jaNAyo che ne ? u. H nA, kema ke jaNAya che te pote ja che. athavA potAnI paryAya ja jaNANI che, jANanAranI paryAya jaNANI che. ahA ! rAgAdinuM jJAna ho to ho paraMtu ahIM rAga saMbaMdhInuM je jJAna che te jJAna to potAthI pragaTeluM che. arthAt te rAga che mATe ahIM sva-para prakAzaka jJAnanI paryAya pragaTI che ema nathI. ahA ! ahIMyA jaNAyo te pote ja che ema kahe che. eTale ke jJAnanI paryAyamAM je jaNAyo che te jANanAro ja che, paraMtu 'jANanAro' evo avAja Ave che eTale jANe ke te bIjAne jANe che ane te (jANavuM e) enuM (bIjAnuM) kArya che ema tene thAya che. paNa ema nathI. kema ke bIjAne jANavAne kALe paNa potAnI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 paryAya potAthI jANI che. ane te paryAya potAthI thaI che. eTale ke jANavAnI potAnI paryAya potAthI thaI che ane te jANe che. pra.: bIjo koI nathI' ema kahyuM che to bIjo eTale koNa? u. bIjo eTale ke te rAga nathI, rAganuM jJAna nathI. paNa e jJAnanuM jJAna che. e rAga che to rAganuM jJAna ahIM thayuM che ema nathI. paNa e to rAga saMbaMdhInuM potAnuM jJAna potAne thayuM che tene te jANe che. AvI vAta che! pra.: jJAyaka paNa AtmA ane zeya paNa AtmA? u. jJAyaka ne zeya tarIke ahIM to paryAya levI che. atyAre to tenI paryAya levI che. kema ke jaNAyo che te paryAya potAnI che. ane tene te jANe che paraMtu parane te jANe che ema nathI. tathA vaLI je jJAyakapaNe jaNAyo' ema AvyuM che ne ? to te paryAya che. ahA !ahIMyA te ja che, bIjuM koI nathI' ema che ne? "bIjo koI nathI' eTale ke te paranuM rAganuM jJAna nathI. arthAta jANanAra jANe che mATe jANanAre parane jANyuM che ke parane jANanAruM jJAna che ema nathI. TIkA vizeSa: jJAyaka kevo che? 1. je pote potAthI ja siddha hovAthI anAdisattArUpa che. jJAyakabhAva dhruva pote potAthI ja hovApaNe che. vaLI koI divasa vinAza pAmato nathI mATe anaMta che. vastu anAdisvarUpa che - je che te che. che...eTale bhUtakALamAM hatI, vartamAnamAM che ane bhaviSyamAM paNa raheze, basa che e che ja. 2. "nitya udhotarUpa hovAthI kSaNika nathI." eTale vartamAnamAM che evo ne evo trikALa che. Ama rAgathI bhinna ane svabhAvathI abhinna evI zuddha vastu - cIja vartamAna pragaTarUpa hovAthI 'kSaNika nathI paraMtu e to dhruva che. 3. "ane spaSTa prakAzamAna jyoti che." spaSTa che. spaSTa pragaTa, pratyakSa e to pratyakSa prakAzamAna che. vartamAnamAM pratyakSa jaNAya evI jyoti che. paranI apekSA rAkhyA vinA pote potAne jJAnamAM spaSTa pratyakSa jaNAya evI caitanya jyoti pote che. 4. te caitanya jyoti cetana cetana..ema pratyakSa spaSTa prakAzamAna jyoti che. to "evo je jJAyaka, eka bhAva che." jJAyaka eka bhAva che kahetAM eka svarUpa che. upazama bhAva, kSAyika bhAva Adi paryAya bhAvo to aneka che. A to trikALa ekarUpa, sadaza-daza sAmAnya jJAyaka te pote eka bhAva che. 5. have jJAyakabhAva to anAdi anaMta nitya che. temaja te vartamAnamAM eTale ke paryAyamAM spaSTa prakAzamAna jyotirUpa cIja che, paNa tenI avasthAmAM anAdinI bhUla che tenI have vAta kare che. 6. saMsAranI avasthAmAM anAdibaMdha paryAyanI apekSAthI joIe to karmayugalo sAthe dUdha ane pANInI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 jema ekakSetrAvagAha saMbaMdha che. kharekhara dUdha dUdhapaNe che ane pANI pANIpaNe che. eTale ke pANI ne dUdha bhinna bhinna che. tevI rIte dUdha samAna AtmA bhinna che ane pANI samAna karmapudagalo bhinna che. jJAyaka jJAyakapaNe ane karmapudgalo pudgalapaNe che. paNa banne vacce eka samayanI paryAya pUrato nimitta-naimittika saMbaMdha che. 7. chatAM paNa dravyanA svabhAvanI apekSAe jovAmAM Ave to bhinna che eTale ke anAdi baMdha paryAyanA saMbaMdhathI jovAmAM Ave to AtmA ne karma eka dekhAya che. paraMtu vastunA svabhAvathI jovAmAM Ave to bhinna che. kaSAyacakranA udayanI vicitratAne vaze pravartatA je puNya-pApane utpanna karanAra samasta anekarUpa zubhAzubha bhAvo temanA svabhAve pariNamato nathI, kema ke zubhAzubha bhAvamAM jJAyakapaNuM nathI. zubhAzubha bhAvarUpe dravyasvabhAva kadI thayo ja nathI. kema ke e to jJAyakasvarUpa che. zubhAzubha bhAva to rAgAdirUpa acetana che, ajIva che. jIva jJAyaka te zubhAzubharUpe ke je ajIva jaDa che te rUpe kema thAya? caitanya svarUpa je jJAyaka che te to caitanyanA prakAzano pUMja che. 8. bhAI! tArI dhruva vastu anAdi anaMta evI ne evI paDI che, ekarUpa che. zubha-azubha bhAvo to anekarUpa che. paMca mahAvratanA pariNAma, dayA-dAnanA pariNAma, viSaya-kaSAyano pariNAma ityAdi aneka zubhAzubha bhAvonA svarUpe jJAyaka zuddha dravya kadI thatuM nathI. 9. ahA! caitanyasvarUpa - jJAyakasvarUpa vastu ke je ekalA jJAnarase, AnaMdarase, zAMtarase, vItarAgarasa svarUpe ja birAjamAna thAya che te rAgarUpe kema thAya? eTale ke je jinasvarUpe - vItarAga svarUpe birAjamAna jJAyaka bhAvamaya AtmA rAgarUpe kema thAya? 10. tyAre rAgarUpe koNa thAya che? paryAyamAM rAga thAya che paNa vastumAM rAga nathI. zItaLa zItaLa... zItaLa evA caitanya prakAzano puMja caMdra che. to pachI te azItaLa evA je vikAra ane AkuLatA che te rUpe.kema thAya? e vastu zuM che? e to jinacaMdra svarUpa prabhu bhagavAna AtmA che. caitanyanA rasathI bharelo prabhu che. mATe te vastusvabhAva- jJAyakabhAva pramatta-apramatta nathI. 11. Avo jJAyaka eka bhAva te samyagdarzananuM dhyeya ane viSaya che. AtmA, zarIra, mana, vANI ane jaDa karmapaNe to thato nathI, paNa puNya ane pApane utpanna karanAra zubhAzubha bhAvapaNe paNa thato nathI evI jJAyakajyoti che. AvI zuddha sattAno aMtaramAM svIkAra thavo e alaukika vAta che. 12. A huM eka jJAyaka zuddha chuM ema aMtarsanmukha thaI jeNe jJAyakane jANyo - anubhavyo tene muktinA kaheNa maLI gayAM evA A chaThThIno lekha che. 13. audayika Adi cAra bhAvo trikALI svarUpamAM nathI. zubhAzubha bhAva je audayika bhAva che te rUpe jJAyaka pariNamato nathI kema ke te acetana che e vAta to ThIka, paNa kSayopazama, kSAyikabhAva to jJAyakane prasiddha karanArI jJAnanI paryAyo che, chatAM te bhAva vastumAM nathI. AvI sUkSma vAta che. trikALI dravyane jANanArI jJAnanI paryAya te jJAyakamAM nathI. A cAra bhAvo paryAya svarUpa che ane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 tethI temanA Azraye AtmA jaNAya tevo nathI. Avo zuddha AtmA jadaSTino-najarano-samyagdarzanano viSaya che. 14. te jJAyaka samasta anya dravyonA bhAvothI bhinnapaNe upAsavAmAM Avato "zuddha" kahevAya che. jJAyakabhAvamaya AtmA che to trikALa zuddha paNa je anya dravyanA bhAvanuM lakSa choDIne svadravyanI paryAyamAM tenuM sevana kare che tyAre tene zuddha kahevAya che. caitanyadeva jJAyaka tene sarva parabhAvathI bhinnapaNe sevatAM-upAsatAM te 'zuddha' che ema kahyuM che. eTale nimittanuM lakSa choDI jJAyaka upara lakSa karyuM tyAre eNe jJAyakanI upAsanA karI, tyAre ene jJAnanI paryAyamAM jJAyaka jaNAyo. ene te 'zuddha' che ema kahevAmAM Ave che. jJAyakano paryAyamAM svIkAra karatAM e "zuddha' che ema jANavAmAM Ave che ane tene samyagdarzana arthAt dharmanuM paheluM pagathIyuM kahevAmAM Ave che. 15. 'jJAta te to te ja che' - zeyAkAra thavAthI te "bhAva" ne jJAyakapaNuM prasiddha che. jevo rAga hoya, puNya pApanA bhAva hoya tene te svarUpe je jJAna jANe, zarIra, mana, vANI, rAga Adi jJAnamAM jaNAya te kALe jJAna zeyAkAre pariName che, chatAM zeyanA kAraNe jJAna zeyAkAra thAya che evI parAdhInatA nathI. jANanAra zeyAkAronA jJAnapaNe pariName tethI tene jJAyakapaNuM prasiddha che, to paNa zeya padArthonA kAraNe jJAna pariNamyuM che ema nathI. zeyakRta azuddhatA tene nathI. paranA kAraNe jJAna zeyAkArarUpa thAya che ema nathI. paraMtu potAnI pariNamana yogyatAthI potAno jJAna-AkAra potAthI thayo che. rAgAdi zeyAkAranI avasthAmAM jJAyakapaNe je jaNAyo te svarUpa prakAzananI avasthAmAM paNa jJAyaka ja che. jJAyakabhAvanA lakSe je jJAnanuM pariNamana thayuM temAM svanuM jJAna thayuM ane je zeya che, tenuM jJAna thayuM, te potAne kAraNe thayuM che. je zeyAkAra avasthAmAM jJAyakapaNe jaNAyo te potAnA svarUpane jANavAnI avasthAmAM paNa kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI, jJAyaka ja che. pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne ja jANyo mATe pote ja karma. zeyane jANyuM ja nathI, paNa zeyAkAra thayela potAnA jJAnane jANyuM che. jJAyaka jJAnarUpe pariName che, te zeyAkAre pariName che ema che ja nahi. A jJAyakarUpI dIvo dayA, dAna, vrata, bhakti, pUjA ityAdi pariNAma je zeya che tene jANavAnA kALe paNa jJAnarUpe rahIne ja jANe che. anya zeyarUpa thato nathI. zeyonuM jJAna te jJAnanI avasthA che, zeyanI nathI. jJAnanI paryAya zeyanA jANapaNe thaI mATe tene zeyakRta azuddhatA nathI. paranA jANavAnA kALe paNa svanuM pariNamana - jJAnanuM pariNamana potAthI thayuM che, paranA kAraNe nahi. jJAna zeyanA AkAre pariName che te jJAnanI pArthayanI potAnI lAyakAtathI pariName che, joya che mATe pariName che ema nathI. bhAvArtha vizeSa: 1. AtmAmAM azuddhapaNuM paradravyanA saMyogathI Ave che. tyAM mULa dravya te anya dravyarUpa thatuM ja nathI, mAtra paradravyanA nimittathI avasthA malina thaI jAya che. mULa dravya je jJAyakabhAva che te rAgAdirUpa paryAya Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 malina thaI jatuM nathI. e to nirmaLAnaMda, cidAnaMda bhagavAna jevo che tevo trikALa jJAnasvarUpe ja rahe che. 2. dravyadRSTithI jovAmAM Ave to jJAyakapaNuM to jJAyakapaNuM ja che, kAMI jaDapaNuM thayuM nathI. paryAyidaSTithI juo to te malina ja dekhAya che. 3. paryAya je pramatta-apramattanA bheda che te to paradravyonA saMyogajanita paryAya che. paranimittanA bhAva ane abhAvanI apekSA Ave che eTale pramatta-apramatta badhI paryAyone saMyogajanita kahIne e jJAyakabhAva svabhAva bhAvamAM nathI ema kahyuM che.' 4. caudeya guNasthAnonI paryAyo azuddha nayano viSaya che. ahIM dravyadRSTimAM caudeya guNasthAnone azuddha kahI gauNa karI vyavahAra, abhUtArtha, asatyArtha, upacAra che ema kahela che. dravyadRSTimAM te gauNa che, lakSamAM levA yogya nathI. trikALI dravyamAM e avasthAo nathI tethI asatyArtha, abhUtArtha kahela che. dravyamAM to azuddhatA che ja nahi. paryAyamAM che te dravyadRSTimAM gauNa thaI jAya che. vastusvabhAvanI daSTithI joIe to svabhAva trikALa zuddha che, dravya dravyarUpa ja che. enI vartamAna avasthA paradravyanA nimitte azuddha thaI che, paNa e gauNa che. AtmAmAM be prakAra che : eka trikALI svabhAva ane eka vartamAna paryAyabhAva. tyAM trikALI svabhAva je jJAyakabhAva te kadIya pramatta-apramatta bhedarUpe thayo ja nathI. niraMtara jJAyakapaNe zuddha ja rahyo che. 6. daSTino viSaya zuddha che ane dRSTi paNa zuddha che. daSTie trikALI zuddhanI pratIti karI. zuddhamAM zuddha' jaNAyo. daSTi jyAre zuddhanI thAya tyAre vastu zuddha che ema teNe jANyuM kahevAya. dravyadaSTi zuddha che, abheda che, nizcaya che, bhUtArtha che, satyArtha che, paramArtha che. 7. "jJAyaka evuM nAma paNa tene zeyane jANavAthI ApavAmAM Ave che. kAraNa ke zeyanuM pratibiMba jyAre jhaLake che tyAre jJAnamAM tevuM ja anubhavAya che. rAgAdi, vikArAdi jevA zeya che tevuM ja ahIM jJAnamAM jaNAya che. to paNa zeyakRta azuddhatA tene nathI. rAga che mATe ahIM tenuM jJAna thayuM ema tene azuddhatA nathI. jJAnanI paryAya pote ja e rIte jANavArUpa pariNamI che. 8. "A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI'. zeya padArthanuM jJAna thayuM tyAM jANanAro te huM ja chuM, zeya te huM nathI. evo potAne potAno abhedarUpa anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja che ane jene jANyuM te karma paNa pote ja che. jJAnanI paryAya trikALI dravyane jANyuM tyAre zeyane paNa bheguM jANyuM. e zeyane nahi potAnI paryAyane pote jANI che. jANanakriyAno kartA paNa pote ane jANanakarma paNa pote. Avo eka jJAyakapaNAmAtra pote zuddha che. e zuddha' jaNAyo paryAyamAM. e rIte ene zuddha kahevAmAM Ave che. 9. have jyAre pote paradravyathI bhinna thAya tyAre saMsAra mATe ane tyAre kaleza maTe. e rIte duHkha maTADavA zuddha nayano upadeza pradhAna che. , Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 10. paradravya ane azuddhatAnuM lakSa choDI, bhagavAna AtmA je AnaMdano nAtha trikALa dhruva jJAyaka prabhu che teno Azraya letAM saMsAra kahetAM vikAra maTe ane tyAre kaleza maTI sukha thAya. paryAyadaSTi choDI jyAM dravyanI daSTi karI tyAM paryAyamAM sukha pragaTa thAya che. 11. samyagdarzana pAmyA pachI zuddha nayano Azraya pAmI vizeSa vizeSa aMtaramAM lIna thatAM cAritra pragaTe che tyAM vizeSa vizeSa sukha thAya che. zuddha nayano Azraya saMpUrNa thatAM vItarAgatA, kevaLajJAna ane anaMta sukha pragaTa thAya che. sukhI thavAno A eka ja mArga che. 12. mATe syAdvAdanuM zaraNa laI zuddha nayanuM AlaMbana karavuM joIe. paryAyamAM azuddhatA che tenuM yathArtha jJAna karI tenuM lakSa choDavuM, ane ekamAtra dhruva jJAyakane satyArtha svIkArI teno Azraya karavo. tethI ratnatraya dharma pragaTa thAya che. 7. parama pAriNAmika bhAva: A saMsAramAM sarva jIvo anAdikALathI indriyonA viSayonA samuho, je paradravya ane paraNeya che, tenA mohamAM paDelAM che, temAM moha karmanA udayanuM nimitta avazya hoya che. paradravyanA nimitta vinA AtmAmAM parabhAva thato nathI, kAraNa ke AtmA pote ja potAnuM nimitta banIne svayaM vikArarUpe pariName evo AtmAno svabhAva nathI. paradravyanA nimitte AtmAnI vartamAna paryAyamAM potAnA kAraNe ja eTale svataMtratAthI potAnA ja SaTTArakothI paraMtu nimittanA sAnidhyamAM vibhAva pariNati thAya che, rAga-dveSa-mohAdi upaje che. A samasta vibhAvabhAvo svasvarUpano aparAdha che. 2. A svasvarUpathI atyaMta bhinna evA parazeya che, temAM A jIve ahabuddhi, mamatva, kabuddhi, bhoktAbuddhi, yatvabuddhi kema karI? prIti-aprIti kema karI? temane sukhanuM sthAna kema mAnyuM? 3. teno uttara e che ke AtmAno bhedajJAnarUpa prakAza tirobhUta(apragaTa) thaI rahelo che. potAnuM svarUpa zuM che tenI jANakArI jIvane thaI nathI. je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta'. 4. caitanya camatkAra svarUpa nija AtmatatvamAM pratIti karI nathI, tenuM lakSa ane anubhava karyo nathI. te svarUpa potAthI apragaTa rahyuM. 5. nizcayathI AtmA paradravyo sAthe ekatva, mamatva, kartRtva, bhokartutva ke zeyatva karI zake evI vastunI maryAdA nathI. mAtra bhramamAM ja A badhuM karyuM che. ajJAnadazAmAM rAgAdirUpa vikalpo ja mAtra kare che. evI jANakArImAM mAtra duHkhano ja anubhava thAya che. 6. jinezvara dehanI vANI A bhrama maTADavAno eka ja upAya che. AtmA pote potAne oLakhe nahi, anubhava kare nahi to potAnuM duHkha kema TaLe ? AtmajJAna athavA samyagdarzana e ja sukhI thavAno sAco upAya che. 7. jagatanA sarva padArthomAM ane tattvomAM sArabhUta tattva ane padArtha te sarvotkRSTa caitanya camatkArarUpa Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 Atmatattva che. AtmA jJAna-AnaMda svarUpI zuddha caitanyamUrti jJAyaka bhagavAna che evo nirNaya AtmAnA viSe thatAM tenI jANakArI, zraddhA ane anubhava thaI jAya che. badhA ja zAstro ane Agamano sAra paNa e ja che ke dhuva caitanya svarUpa tarapha daSTi karo, lakSa karo, anubhava karo. 8. Atmavastune yathArtha samajavA mATe AtmAnA pAMca prakAranA bhAvo samajavA Avazyaka che. 1) audayika bhAva 3) kSAyopathamika bhAva 5) parama pariNAmika bhAva. 2) aupathamika bhAva 4) kSAyika bhAva 9. 1) audayika bhAva: karmanA udayanA nimittathI AtmAmAM je vikArI bhAva thAya tene audayika bhAva kahevAmAM Ave che. 2-3-4) aupathamika, #Ayopathamika ane kSAyika bhAvaH jyAre jIva rAgamizrita vicAra dvArA tattvonuM yathArtha jJAna karIne pachI bhedo taraphanuM lakSa TALI daI potAnA trikALa pAriNAmika bhAvano - jJAyaka bhAvano yathArtha Azraya karI nija aMtaratatvamAM ekAgra thAya che tyAre sarva prathama zraddhAguNano nirmaLa aupathamika bhAva pragaTe che. pachI krame krame kSAyopathamika ane kSAyika bhAva pragaTe che. A badhAmAM karmonuM nimittapaNuM avazya hoya che. 5) parama pariNAmika bhAva AtmAno trikALI dhruva, ekarUpa sahaja bhAva te pAriNAmika bhAva che. karmanA udaya, upazama, kSayopazama ke kSayathI sarvathA nirapekSa, parama zuddha, trikALI dhruva, sahaja svabhAvavALo AtmadravyamAtrarUpa je bhAva che te pAriNAmika parama bhAva che. zuddha caitanya bhAva te pAriNAmika bhAva che. A trikALa ekarUpa nirapekSa pAriNAmika parama bhAvanA AzrayathI ja saMsArI jIvone zuddha paryAya pragaTa thAya che. pratyeka jIvamAM A parama pariNAmika bhAva sadAya vidyamAna hoya ja che. 6) trikALI dhruva ekarUpa svabhAva te pAriNAmika parama bhAva che. A pariNAmika parama bhAvanI apekSAe ja sarva jIvone siddha samAna kahyA che. eTale ke zuddhadaSTithI dravyadRSTithI badhA ja AtmA siddha samAna che. paryAya apekSAe badhA ja AtmA bhinna bhinna che. 7) A pariNAmika parama bhAvamAM cAra gatimAMthI koI gatino bhAMgo Avato nathI. temAM pAMca indriyanA bhedarUpa koI indriya hotI nathI. cha kAyamAMthI koI paNa kArya pAriNAmika parama bhAvamAM samAveza pAmatI nathI. mana-vacana-kAyAnA traNa yogamAMthI koI yoga temAM nathI. strIveda Adi traNa vedamAMthI koI veda A bhAvamAM nathI. kaSAya-nokaSAyano koI bhAMgo A parama bhAvamAM nathI. dravyakarma-bhAvakarma-nokarma badhAthI rahita che. mati-zrutajJAnAdinA bhedo ke sAmAyikAdinA cAritranA bhedo AmAM nathI. e pramANe AhAra, parigraha, bhaya, maithuna Adi koI saMjJA A parama pAriNAmika bhAvamAM samAviSTa nathI. tauparAMta cauda guNasthAnano koI paNa bhAMgo pAriNAmika paramabhAvamAM samAviSTa thato nathI. AvuM pAriNAmika bhAvanuM svarUpa jANavuM. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 8) pAriNAmika bhAva traNa prakArano kahyo che. (1) jIvatva. (2) bhavyatva. (3) abhavyatva. (1) jIvatva: jIvatte anAdisiddha AtmadravyamAM astitvathI ja che. jema AtmadravyanuM astitva anAdi siddha che ane tenI utpatti koI paNa saMyogathI thatI nathI, te pramANe jIvatva paNa anAdi siddha che ane jIva dravyamAM traNe kALane viSe dhruvapAse rahelo che. jema jIvano kadI nAza thato nathI, jIva dravyanI pratyeka avasthAmAM A jIvatvabhAva sadaiva vyApI rahyo che mATe tene parama bhAva kahyo che. zuddha caitanya svarUpa che te ja jIvatva che. jIva zuddha nayathI to zuddha caitanyaprANathI ja jIve che, kAraNa ke te zuddha caitanya anAdi-anaMta, ahetuka ane sva-paraprakAzaka svabhAvI che. A jIvatva avinAzI ane zuddha dravyAzrita che. mATe A caitanyarUpa jIvatva ja zuddha pAriNAmika paramabhAva kahevAya che. zuddha caitanyabhAvarUpa jIvana trikALa che ane zuddha jIvatvazakti lakSaNa je pariNAmika paramabhAva che te ja paramArthe pAriNAmika paramabhAva kahevAya che. A bhAva saMsArI jIvo tathA siddha badhAmAM ekarUpa rahelo che. mATe A pAriNAmika bhAvathI sarva jIvo samAna che. dasa prANarUpa jIvatva che te vyavahArathI che ane paryAyamAM che, paraMtu trikALI dhruva AtmadravyamAM nathI. have kSAyopathamika bhAvendriya - prANa vagere je bhAvaprANI che te paNa atIndriya zuddha caiitanyaprANathI pratipakSabhUta che, viparIta che. te khaMDakhaMDa jJAnarUpa bhAvendriyAdi prANa pAriNAmika paramabhAvamAM AvatA nathI. (2-3) bhavyatva ane abhavyataH A dhruva bhAvo nathI, tethI te banne zuddha pAriNAmika paramabhAva nathI paraMtu azuddha pAriNAmika bhAva kahevAya che. siddha bhagavaMtone to sAkSAt mokSadazA saMprApta che ane have "mokSanI yogyatArUpa" bhavyatvano vyavahAra temane mATe niprayojana banI gayo che. siddha bhagavaMtomAM bhavyatva ke abhavyatva evo koI bhAva hoto nathI. tethI bhavyatva ane abhavyatvane vyavahAramAM lIdhA ane temane azuddha kahyA che. bhavyatva ane abhavyatvamAM karmanI koIpaNa avasthAnI arthAt udaya-upazama-kSayopazamakSAyikAdinI apekSA nathI mATe te pAriNAmika paramabhAva kahyo che. siddhamAM teno abhAva thaI gayo hovAthI te bhavyatva, abhavyatva siddha bhagavaMtomAM hoto nathI. saMsArI temaja siddha sarva jIvomAM je ekarUpa, trikALI dhruva avinAzI evo paramabhAva hoya te zuMlka pAriNAmika paramabhAva kahevAya che. 8. huM bhagavAna AtmA chuM: 1. zuddha 2.paripUrNa 3. eka 4. jJAna svabhAvI 5. zeya 6. caitanyamUrti 7. pramAtA 8. jJAnavAna 9. sAdhya Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 11. dhyeya 14. kriyAvAna 17. trikALI 20. apariNAmI tatva 23. akhaMDa 26. cAritravAna 29. sAdhana 32. sukhadhAma 35. nirbhara 38. sahajAnaMdI 41. avedI 44. vijJAnaghana 10. anaMta guNAtmaka 13, zraddheya 16. saccidAnaMda 19. sAdhaka 22. astittvamayI 25. arUpI 28. anaMta dharmAtmaka 31. nirmAna 34. kSamAvAna 37. nilobha 40. nirAkabala svabhAvI 43. azarIrI 46. svAnubhavI 49. dhyAtA para. sarvajJa 55. nirAgI 58. jyotimaya 61. nirlepI 64. siddha svabhAvI 67 prazAMta 70. vijJAnamaya 73. sva-para prakAzaka 76. akartA 79. abaMdha svabhAvI 82. pavitra 85. sva sanmukhI tattva 88. sarvadarzI svabhAvI 47. amara 50. anaMta zaktizALI 53. brahmA 56. asaMyogI 59. akarmI 62. aviruddha svabhAvI 65. acchedI 68. sarvavyApI 71. lakSya 74. ahetuka 77. zuddhopayogI 80. abhoktA 83. sat svabhAvI 86. AnaMdanAtha 89. kSamAsAgara 12. parama pariNAmika bhAva 15. pramANa 18. zraddhAvAna 21. dhyAna 24. anaMtajJAnI 27. nirmala 30. vinayavAna 33. niSNodhI 36. atIndriya svabhAvI 39. akaSAyI 42. AnaMdakaMda 45. ajara 48. cidyane svAmI 51. akAraka 54. sarvadarzI 57. caitanya 60. pariNamanazIla 63. amiTa 66. avinAbhAvI 69. abheda 72. vItarAga varUpa 75. jJAnAmRta 78. railokya prakAzaka 81. jJAnadhArI 84. zuciya 87. sarvajJa svabhAvI 90. jJAnanidhipanna Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 91. AtmArAma 92. guNasthAnAtIta 93. nirapekSa 94. railokya zikhAmaNI 95. jJAnaka 96. advitIya cakSu 97. kalyANakArI 98. nayAtIta 99. svacatuSTayI 10. anaMtanidhi saMpanna 101. rucivaMta 102. kRtakRtya 103. jJAtA-daSTa 104. vairAgyavaMta 105. svayaM jyoti 106. svAnubhava svabhAvI 107. buddha 108. avinAzI. 9. arasa Adi saMkSipta bolo artha sahita jIva cetanaguNa zabda rasarUpa gaMdha vyakti vihIna che; nirkiTa nahi saMsthAna jIvanuM grahaNa liMga thakI nahIM.'- samayasAra gAthA 49. he bhavya ! tuM jIvane rasa rahita, gaMdha rahita avyakta arthAt indriyone gocara nathI evo cetanA jeno guNa che evo zabdarahita koI cinhathI jenuM grahaNa nathI evo jeno koI AkAra kahevAto nathI evo jANa. arasa AdinA cha bola, anirdiSTa saMsthAnanA cAra bolathI ane avyaktanA cha bolathI AtmAnuM svarUpa jANavuM. AtmA arasa che tenA cha bolaH 1. vizvamAM cha dravyo che. temAM jIva dravya pAMca dravyathI bhinna che. pAMca dravyomAM eka pudagalamAM ja ekatva karIne (udho) paDyo che. zarIra, mana, vANI, indriyo ityAdi huM chuM ema viparIta mAnI beTho che. tene AtmA je trikALa cidAnaMdarasamaya vastu che temAM pugalano rasaguNa vidyamAna nathI tethI arasa che. ema kahI bhedajJAna karAvyuM che. 2. pudgala dravyonA guNothI paNa bhinna hovAthI pote paNa rasaguNa nathI mATe arasa che. 3. paramArthe pagaladravyanuM svAmIpaNuM tene nahi hovAthI te dravyandriyanA avalaMbana vaDe paNarasa cAkhato nathI. A jaDa indriyono svAmI AtmA nathI tethI dravyandriyonA avalaMbana vaDe te rasa cAkhato nathI mATe arasa che. 4. potAnA ravabhAvanI daSTithI jovAmAM Ave to lAyopakSamika bhAvano paNa tene abhAva hovAthI te bhAvendriyanA avalaMbana vaDe paNa rasa cAkhato nathI. bhAvendriyono ja paramArthe AtmAmAM abhAva che mATe arasa che. 5. sakaLa vijyonA vizeSomAM sAdhAraNa evA eka ja saMvedana pariNAmarUpa teno svabhAva hovAthI kevaLa rasadanA pariNAmane pAmIne rasa cAkhato nathI mATe arasa che. AtmA akhaMDa jJAyaka bhAvarUpa vastu che te pAMceya indriyonA viSayane akhaMDapaNe jANanAro che. eka ja indriya viSayanuM vedana arthAt jAgavuM evo AtmasvabhAva nathI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 6. sakaLa jJeya jJAyaka tAdAtmyano niSedha hovAthI rasanA jJAnarUpe pariNamatAM chatAM paNa pote rasarUpe pariNamato nathI mATe arasa che. zeyane jANavA chatAM jJAyaka zeyarUpe thato nathI. A rasa che te jJeya che ane AtmA tene jANanAro jJAyaka che. rasarUpa jJeyane jANavA chatAM AtmAnuM jJAna jJeyapaNe eTale ke rasarUpa thatuM nathI. anirdiSTa saMsthAnanA cAra bola H 1. pudgala dravya vaDe racAyeluM je zarIra tenA AkArathI jIvane saMsthAnavALo kahI zakAto nathI mATe jIva anirdiSTa saMsthAna che. A zarIrano je AkAra che, e AtmAno AkAra nathI. AtmAmAM pudgalathI racAyelA jaDa dehanA AkArano abhAva che. AtmA jaDanA AkAravALo nahi hovAthI jIva pote anirdiSTa saMsthAna che. 2. potAnA niyata svabhAvathI aniyata saMsthAnavALA anaMta zarIromAM rahe che mATe anirdiSTa saMsthAna che. bhagavAna AtmA je asaMkhyAta pradezI che e teno niyata svabhAva che. A bhinna bhinna zarIranA AkAro ekendriyathI paMcendriya zarIranA je AkAro che te aniyata che. AvA aniyata AkAravALA anaMta zarIramAM te rahe che tethI te niyata saMsthAnavALo kahI zakAto nathI. 3. saMsthAna nAmakarmano vipAka pudgalomAM ja kahevAmAM Ave che tethI tenA nimittathI paNa AkAra nathI. saMsthAna nAmakarmanuM phaLa pudgala zarIramAM Ave che AtmAmAM nahi tethI tenA nimitte thato AkAra AtmAne nathI. AtmAne potAno asaMkhyAta pradezarUpa AkAra to che, paNa jaDano AkAra AtmAne nathI. 4. judA judA saMsthAnarUpe pariNamelo samasta vastuonA svarUpa sAthe jenI svAbhAvika saMvedana zakti saMbaMdhita che evo hovA chatAM paNa jene samasta lokanA milApathI rahita nirmaLa anubhUti thaI rahI che evo hovAthI pote atyaMtapaNe saMsthAna vinAno che. mATe anirdiSTa saMsthAna che. jagatanI cIjo zarIra, makAna, baMgalA vagere aneka AkAre rahelI che tenuM jJAna AtmAmAM thavA chatAM e aneka AkArapaNe jJAna thatuM nathI. svanuM jJAna ane aneka AkArarUpe pariNamelI aneka cIjonuM jJAna enI nirmaLa anubhUti AtmAmAM thaI rahI che. avyaktanA cha bola : 1. cha dravyanA svarUpa loka je jJeya che ane vyakta che tenAthI jIva anya che mATe avyakta che. jagatamAM cha dravya che te jJeya che. anaMta AtmAo, anaMtAnaMta paramANuo, asaMkhya kAlANuo, eka dharmAstikAya, eka adharmAstikAya ane eka AkAza ema cha dravyo anAdi anaMta bhagavAne joyA che. A cha dravyomAM deva-guru-zAstra ityAdi AvI gayuM. A cha dravyothI to AtmA bhinna che, paNa e cha dravyone jANanArI paryAyathI paNa trikALI AtmA bhinna che. cha dravyone jANanArI paryAya ema jANe che ke cha dravyathI mArI cIja bhinna che. cha dravyo vyakta ane jJeya che. tenAthI bhinna bhagavAna AtmA jJAyaka ane avyakta che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 2. kaSAyono samUha je bhAvakabhAva vyakta che tenAthI jIva anya che mATe avyakta che. bhAvakabhAva eTale zuM? karma je vikAra thavAmAM nimitta che tene bhAvaka kahe che ane vikArane bhAvakabhAva kahe che. vikAra e bhagavAna AtmAno bhAva nathI. ajJAna daSTimAM jIva bhAvaka ane vikAra eno bhAva bane che ane svabhAvadaSTi thatAM karma je nimitta te bhAvaka che ane vikAra teno bhAva che. Avo bhAvakabhAva te vyakta che, bAhya che, zeya che ane tenAthI bhagavAna AtmA anya che mATe avyakta che. 3. citta sAmAnyamAM caitanyanI sarva vyaktio nimagna che mATe AtmA avyakta che. je paryAya bhaviSya vyakta thavAnI che ane je vyakta thaI gaI te badhI paryAyo caitanya sAmAnyamAM aMtarlIna che. vartamAna paryAya caitanyamAM nimagna nathI. vartamAna paryAya paNa temAM nimagna hoya to jANavAnuM kArya koNa kare? vartamAna paryAya sivAyanI bhUta-bhaviSyanI saghaLI paryAyo caitanyamAM aMtarlIna che. mATe tuM AtmAne avyakta jANa. jANanArI vartamAna paryAya to citta sAmAnyanI bahAra rahI. e vyakta paryAyamAM A jJAyaka vastu avyakta che. 4. kSaNika vyaktamAtra nathI mATe AtmA avyakta che. eka samayanI paryAya je vyakta pragaTa che te kSaNika che. jyAre AtmA zuddha caitanya sAmAnya trikALa che tethI kSaNika vyaktamAtra eTale pragaTa paryAya jeTalo AtmA nathI mATe avyakta che. AtmA enAthI anya avyakta che. 5. vyaktapaNe tathA avyaktapaNuM bheLAM mizritapaNe tene pratibhAsavA chatAM paNa te vyaktapaNAne sparzato nathI mATe avyakta che. eka samayanI paryAyamAM paryAya ane dravya banne sAthe pratibhAse che chatAM bhagavAna dravyasvabhAva paryAyane aDato nathI, sparzato nathI, eTale dravya paryAyamAM vyApatuM nathI. avyakta vyaktamAM Avato nathI, vyApato nathI eTale ke paryAya paryAyarUpe rahe che ane dravya dravyarUpe rahe che. pote potAthIja bAhya atyaMtara spaSTa anubhavAI rahyo hovA chatAM paNa vyaktapaNA prati udAsInapaNe pradyotamAna che mATe avyakta che. pote potAthI ja bAhya eTale paryAya, atyaMtara eTale dravya - ema dravya ane paryAya bannene pratyakSapaNe anubhave che. (vedananI apekSAe pratyakSa). Ama dravya-paryAyapaNe pote potAthI ja pratyakSa jaNAI rahyo hovA chatAM vyaktapaNA prati udAsInapaNe pradyotamAna che arthAt paryAyanA vedana pratye udAsIna che. vedananI paryAya dravya bhaNI najara kare che. dravya tarapha ja vaLe che paNa paryAyamAM aTakatI nathI. 10 aliMga grahaNanA vIsa bola : che cetanA guNa gaMdha rU5 rasa zabda vyakitana jIvane, vaLI liMga grahaNa ane saMsthAna bhAMkhyuMna tehane" -pravacanasAra gAthA 172 jIvamAM rasa nathI, gaMdha nathI, sparza guNanI vyaktatA nathI, te cetana guNavALo che. AtmA zabda bolato nathI temaja zabdanuM kAraNa nathI. liMgathI grAhya thaI zake tevo nathI ane paranA AkAra vinAno che ema tuM jANa. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 AcArya bhagavAna Adeza kare che tuM tArA AtmAne evo jANa. A vAta vIsa bolathI saMkSipta artha sahita samajAvavAmAM AvI che. 1. AtmA indriya vaDe jANato nathI ema tuM jANa! A AtmA saccidAnaMdasvarUpa che. te indriyothI jANato nathI ema tuM jANa. AmAmAM indriyono abhAva che. je padArthamAM jeno abhAva hoya tenAthI te kAma kare ema banI zake nahi. mATe AtmA atIndriya svabhAvavALo che ema tuM jANa. 2. AtmA indriya pratyakSano viSaya nathI ema tuM jANa! AtmA evo che ke indriyo vaDe jaNAto nathI. indriyo temAM che ja nahi. je vasa, jenAmAM na hoya tenAthI te jaNAya evuM kadI bane nahi. AtmAmAM indriyo ja nathI mATe te indriya pratyakSano viSaya nathI. te to pote potAthI ja jaNAya tevo che ema tuM jANa. 3. AtmA indriya pratyakSapUrvaka anumAnano viSaya nathI ema tuM jANa! zarIra hAla-cAle che. vANI bolAya che mATe che ema indriya pratyakSapUrvaka anumAna karI zakAya evo AtmA nathI. jema dhumADAthI agninuM anumAna thAya che tema indriyagamya koI paNa cihnathI AtmA jaNAto nathI paNa svasaMvedana jJAnathI jaNAya evo che tema tuM jANa. 4. kevaLa anumAnathI ja jaNAya tevo AtmA nathI tema tuM jANa! bIjA jIvo kevaLa anumAna kare ne AtmA jaNAya evo AtmA nathI. bIjAo kevaLa anumAna jJAnathI nakkI kare che ke A AtmA AvI che to te AtmAnuM jJAna sAcuM nathI. rAga rahita jJAnAnaMda zuddha caitanya chuM tenA bhAna dvArA svasaMvedana jJAna dvArA AtmA jaNAya che. AtmA kevaLa anumAna karanAro ja nathI ema tuM jANa! AtmA mAtra anumAna karanAro hoya to anumAna rahita pratyakSa kevaLajJAna pragaTa karavAno avasara raheto nathI. jevI rIte puNya-pApanA bhAvane ja mAtra karanAro ne tene ja sarvasva mAnavAvALo je te AtmA kahevAto nathI ema ekaluM anumAna jJAna karanArane AtmA ja kahetA nathI. 6. AtmA pratyakSa jJAtA che ema tuM jANa! AtmA koI bAhya cihna tathA anumAna vagere liMga dvArA jaNAya tevo nathI. paNa svabhAva vaDe ja jaNAya evo che ema kahetAM ja te parokSa anumAna mAtrathI jaNAya evo nathI. 7. upayogane zeya padArthanuM avalaMbana nathI ema tuM jANa! upayoga caitanyanuM edhANa athavA cihna che. upayoga AtmAne avalaMbe che. AtmA dravya zeya che. guNa joya che ne paryAya paNa joya che. upayoga paNa zeya che.upayogano svabhAva jANavA dekhavAno che. te paraNeyone avalaMbato nathI kAraNa ke paraNeyomAM upayoga nathI. je jenAmAM na hoya tenuM avalaMbana te kevI rIte bhe ? Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 8. AtmA upayogane bahArathI lAvato nathI ema tuM jANa! anAdithI mithyAdaSTino upayoga para tarapha hato, te have pote kAMI satsamAgama kare, vANI sAMbhaLe vagere zubha bhAva kare to upayoga sudhare kharo ke nahi? nA! upayoga kyAMya bahArathI lavAto nathI. te kramasara aMtaramAMthI pragaTe che. bahAranA koI kAraNamAMthI pragaTato nathI mATe akAraNIya che. 9. tAro jJAnaupayoga koI harI zakato nathI ema tuM jANa! svasammukha rahIne je kAma kare te upayoga che. jJAna AtmAnuM che mATe tene bIjI cIja haraNa karI zake tema banI zake nahi. bIjI cIjano AtmAmAM abhAva che. mATe jJAna harI zakAtuM nathI. evA upayoga lakSaNavALo tAro AtmA che ema tuM jANa! 10. tArA jJAnaupayogamAM koI malinatA nathI ema tuM jANa! je upayoga svasammukha vaLe ne AtmAmAM ekAkAra thAya tene upayoga kahe che. jeno upayoga che te to jJAna-darzana-cAritra vagere anaMtaguNono piMDa che. jJAna AtmAnuM che chatAM te jJAna jo puNyapApanuM kAma kare to tene jJAna kahetAM ja nathI ema tuM jANa. jJAnaupayoga tArI tarapha vaLe ne tArI cIja kahevAya paNa puNya-pApa tarapha vaLe te tArI cIja kahevAya nahi. sva tarapha vaLavuM e dharmanuM kAma che ne para tarapha vaLavuM e adharmanuM kAma che. sUryane malinatA nathI tema zuddhopayogamAM malinatA nathI. 11. jJAnaupayoga karmane grahato nathI! upayoga potAno che te parane kema grahaNa kare ? athavA parane grahaNa karavAmAM nimitta paNa kema thAya? na ja thAya. para tarapha valaNa karI karma thavAmAM je nimitta thAya te svano upayoga ja nathI, paNa je zraddhA, tAna sthiratAnuM kAma kare te upayoga che. upayogalakSaNa dvArA AtmA oLakhAya che. svasammukha dazA cheDI malina pariNAmarUpa adharma utpanna karI karmane grahavAmAM nimitta thAya tene AtmAno upayoga kahetAM nathI. je upayoga AtmAmAM ekAkAra thaI samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpI dharma utpanna kare che tene AtmAno upayoga kahyo che. 12. AtmA viSayono bhoktA nathI paNa svano bhoktA che ema svajoyane tuM jANa! AtmA caitanya jJAtA-daSTa svabhAvI che. temAM zAMti ne AnaMdano sadbhAva che. indriyo, zarIra, pugala vagere padArtho jaDa che. temAM sparza, rasa, gaMdha, varNa rahelAM che. te AtmAthI para che. para padArthono AtmAmAM abhAva che ne parapadArthomAM AtmAno abhAva che. tethI te AtmA parapadArthone bhogavato nathI. je vastuno jemAM abhAva hoya tene te kevI rIte bhogave ? AtmAne indriyo ja nathI, kAraNa ke indriyo jaDa che tethI tenA vaDe AtmA viSayone bhogave che te khoTI vAta che. 13. AtmA jaDa prANothI jIvato nathI ema svakSeyane tuM jANa! pAMca indriyo, traNa baLa, zvAsozvAsa ane Ayu e dasa prANa che. paNa tenAthI jIva jIvato nathI. kAraNa ke te dase prANo jaDa che ane AtmA caitanya prANavALo che. jaDa prANano AtmAmAM abhAva che tethI AtmA te jaDa prANathI jIvato nathI. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 14. AtmA jaDa indriyonA AkArane grahaNa karato nathI ema svajJeyane jANa! A zarIranI indriyonA je AkAra dekhAya che tene jIve grahyA nathI. puruSAdi AkAra e badhI pudgalanI avasthA che. te AkArano AtmAmAM abhAva che. je vastuno jema abhAva hoya te abhAvavALI vastune grahe ema banI zake nahi. mATe AtmA indriyone grahato nathI. 15. AtmA lokavyAptivALo nathI ema svajJeyane tuM jANa ! dareka AtmA jema saMsAramAM zarIra dITha bhinna bhinna rahe che tema mukta thayA pachI paNa bhinna bhinna rahe che. te lokamAM vyApato nathI, potAnA asaMkhya pradezane choDIne lokamAM vyApavuM te teno svabhAva nathI. AtmA zuddha thayA pachI potAnA zarIra pramANathI kiMcita nyUna potAnA AkAre nizcayathI potAnA asaMkhya pradezomAM rahe che ne UrdhvagamananA svabhAvane kAraNe vyavahArathI lokanA agrabhAge birAje che. 16. AtmA dravya ke bhAve srI, puruSa ke napusaMka nathI ema tuM jANa ! jene liMgonuM eTale ke strI, puruSa ane napusaMka vedonuM grahaNa nathI te aliMgagrahaNa che. A rIte AtmA dravye tema ja bhAve srI, puruSa ane napusaMka nathI evA arthanI prApti thAya che. 17. AtmA bAhya dharma cihnone grahato nathI ema svajJeyane tuM jANa ! AtmA zuddha cidAnaMda svarUpa che evuM bhAna thayA pachI svabhAvamAM vizeSa sthiratA thavI te aMtaramuni dazA che ane aMtara nigraMtha dazA pragaTe che tyAre bAhyamAM vastra Adi hotAM nathI arthAt zarIra nigna digaMbara dazA hoya che. tathA morapIMcha ane kamaMDaLa hoya che. paNa te bAhya nimitta morapIMcha Adi tathA zarIranI nagna dazA vagereno AtmAmAM abhAva che. tene AtmA grahaNa karato nathI, kAraNa ke te jaDa padArtho che. te tenA kAraNe hoya che, tene levA mukavAnI kriyA AtmA karato nathI, karI zakato nathI. 18. tAro abheda AtmA guNabhedane sparzato nathI ema svajJeyane tuM jANa ! AtmA vastu che. te tArA anaMta guNano piDa che. te ekalA jJAnaguNavALo nathI. abheda AtmA guNanA bhedane sparze evo nathI. 19. tAro nitya AtmA anitya nirmaLa paryAyane paNa sparzato nathI ema svajJeyane tuM jANa ! AtmA jJAtA-dRSTA zuddha svabhAvI che. tenA zraddhA-jJAna karIne je nirmaLa paryAya pragaTe che te paryAyane paNa AtmA sparzato nathI, AliMgana karato nathI. paraMtu AtmA nitya zuddha dravya che. Avo tAro zeya svabhAva che. zuddhasvabhAvI dravya te nitya che, ne nirmaLa paryAya te eka samayanI anitya che. nitya evuM zuddha dravya anitya evA samyajJAnanI athavA kevaLajJAnanI paryAyane nizcayathI aDe to dravya nitya rahetuM nathI arthAt dravya kSaNika thavAno prasaMga Ave che, dravyanA nAzano prasaMga Ave che paNa ema banatuM nathI. dravyasvabhAva paryAyasvabhAvathI bhinna che ema tuM jANa ! Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 20. zuddha payAyanI anubhUti te ja AtmA che ema svayane tuM jANa! lIMga eTale ke pratyabhijJAnanuM kAraNa evuM je grahaNa eTale ke athavabodha sAmAnya che jene nathI te aliMgahaNa che. A rIte AtmA dravyathI nahi AliMgita evo zuddha paryAya che evA arthanI prApti thAya che. AtmA trikALI jJAna guNa sAmAnyathI nahi sparzayalo zuddha paryAya che. avikArI jJAnanI paryAya trikALI guNanA AdhAre pragaTatI nathI. nizcayathI tene sAmAnyano paNa AdhAra nathI ema ahIM sAbita karavuM che. sAra: prabhu! tuM sarvane jANanAra dekhanAra svarUpe pUro cho ne! paNa tArA pUrNa svarUpane nahi jANatA ekalA zeyane jANavA-dekhavA rokAI gayo te tAre aparAdha che. puNya-pApanA bhAva karavA ane jANavA-dekhavAnA svabhAvane bhUlI gayo te tAro aparAdha che. puNya-pApa e ja - eTaluM ja mAruM zeya che ema mAnIne tene ja jANavAmAM rokAI gayo ne potAnA pUraNa jANavAnA svabhAvane bhUlI gayo e tAro aparAdha che. karmanA kAraNe nArA pUraNa svabhAvane jANato nathI ema nathI, paNa e tAro potAno ja aparAdha che. je svarUpa samajyA vinA pAduHkha anaMta' - to tAruM jevuM svarUpa che e jANa! sukhI thavAno A eka ja mArga che - upAya che. 11 huM eka jJAyakamAva chuM: 1. aho ! paitanyanA vaibhavanI zI vAta ! te sarvavyApI vibhu che. tenuM kSetra bhale madhyama-maryAdita, paNa tenA bhAvanI tAkAta aciMtya amaryAda che. potAnA anaMta guNa paryAyano je apAra vaibhava pragaTyo te sarvamAM vyApaka thaIne pariName evI AtmAnI vibhutA che. Avo 'vibhu saumAM vaselo che. tenuM lakSa karatAM samyagdarzana pragaTe che, potAnA vibhuno potAmAM sAkSAtkAra thAya che. atIndriya AnaMdaghana AtmA potAnI prakAza zaktine lIdhe anaMta guNanI zuddhinA sadbhAvarUpe ne rAgAdinA abhAvarUpe svasaMvedanamAM spaSTa prakAze che. svasaMvadenamAM cothA guNasthAne paNa AvuM pratyakSapaNuM che. enA vagara sAcI pratIta thAya nahi. dravya para daSTi karatAM - lakSa karatAM AvuM svasaMvedana pragaTe che te anubhava samyagdarzana kahevAya che. 3. A AtmA anaMta guNanA vaibhavathI bharelo caitanya bhagavAna che. are jIva! eka vAra tArAcaitanyabaLane sva tarapha uddhasAvIne tArA AvA svabhAvanI hA to pADa, tenuM lakSa to kara ! puruSArthanI tIkhI dhArAe ravabhAvano apUrva ullAsa lAvIne yathArtha nirNaya karatAM tenuM svasaMvedana thayA vagara rahe nahi; Atmaanubhava thAya ja. 4. he bhAI ! A zarIra to dhULanuM DhIMgaluM che; AtmAnuM sukha temAM kyAMya nathI; tenA uparathI daSTi, mamatA haTAvIne dehathI judA potAnA caitanya svabhAvamAM parama premathI ekAgra thatAM temAMthI atIndriya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 zAMtinuM jharaNuM Ave che. mumukSu jIva je zAMti levA mAMge che te koI saMjogamAMthI nathI AvatI paNa potAnA svabhAvamAMthI ja Ave che. svabhAvanA sAmarthyano mahimA AvatAM - caitanyasvarUpa ke je anaMta sukhathI bhareluM che tenI pratIta thatAM ane bIjI bAju saMyogonI kSaNabhaMguratA jANIneduHkhanuM kAraNa jANIne - tyAMthI daSTi haTAvI je potAnA svabhAvamAM aMtarmukha thAya che, ekAgra thAya che te AtmA zAMtinA jharaNAnuM pAna karIne tRpta tRpta thaI jAya che. 5. AtmArthI jIva Atmahita mATe haMmezA svAdhyAya - ciMtana jarUra kare. jJAyaka evo huM jagatathI chUTo chuM. jagatanI sAthe mAre koI saMbaMdha nathI. jagatanA koI kAmano bojo mArA upara nathI. huM to asaMga caitanya tattva chuM - mAtra jANanAra chuM, karanAra nathI. A pramANe nivRtta thaIne roja ghaDI beghaDI paNa potAnA AvA sAmarthyathI bharapura jJAyaka bhagavAna AtmAnuM ciMtana-manana karavuM joIe. satpuruSoe darzAvelA AtmAnA svarUpanuM jema che tema vAraMvAra aMtaramAM ciMtana-manana karavuM te AtmAnubhUtino upAya che. 6. caitanyasvabhAvano mahimA ghUMTatA ghUMTatA mumukSunA nirNayamAM ema Ave che ke aho ! mArI A vastu ja svayaM paripUrNa jJAnAnaMda svarUpa che; ane AvA jJAyakanA nirNayanA baLe aMtarmukha thaIne svasaMvedana vaDe te pote potAno pratyakSa jJAtA thaI jAya che. AnuM nAma samyagdarzana che. A ja zuddhAtmAnI anubhUti che. potAmAM paramAtmAno sAkSAtkAra karIne te jIva pUrNatAne paMthe caDyo te vIra thaIne vIra mArge cAlyo te mahAvIra thAya che. 7. jIvano svabhAva potAnI meLe sarvajJa thavAno che. jJAna ane sukha svabhAvI Atmatattva dehathI bhinna che. tenAmAM deha, indriyo ke rAga vagara potAnA svabhAvathI ja sarvane jANavA-dekhavAnI tAkAta che. jyAM jJAna-darzananI pUrNatA hoya tyAM AnaMdanI paNa pUrNatA hoya ja. jeNe AtmAnuM hita karavuM hoya teNe potAnA AvA iSTa svabhAvane oLakhavo. 8. aho ! AtmA svayaM potAnA svabhAvathI sarvajJa thAya che. potAnA svAdhIna rvajJa svabhAvanI pratIta karavI te paramAtmA thavAno upAya che. jene bhavanA duHkhano bhaya lAgyo hoya eTale bhavanA duHkhathI chUTavuM hoya ne AtmAnI pUrNAnaMdamaya paramAtmA dazA pragaTa karavI hoya te sarvajJa samAna potAnA svabhAvanI pratIti karo, temAM ekAgratA karo, teno anubhava karo ! A ja AtmAnuM kArya ane sAdhya che. 9. aMtaramAM potAnA jJAna-AnaMda svabhAvanA anubhava mATe dhUna jAgI tyAM AtmAnA aciMtya mahimAnuM ciMtana saMsAranA sarva kalezane bhUlAvI de che. 10. caitanya svabhAvanA aciMtya mahimAnuM ciMtana karIne cittanI nizcalatA vaDe ja jJAna svabhAva sadhAya che; cittanI nizcalatA vagara svAnubhava thAya nahi. 11. aho ! zAMta-prazAMta caitanya tattva ! keTaluM suMdara ! keTaluM gaMbhIra ! keTaluM mahAna ! jenI nikaTatAmAM paNa zAMtinA vArA che tenI aMdaranI zAMtinI to zI vAta ! e zAMtinI parama zItaLatAmAM saMsArano koI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 atApa AvI zakato nathI. are jIva ! eka vAra aMdara Ava to kharo ! e AtmasvAda cAkhatAM tuM tRpta tRpta thaI jaIza. 12. pote ja potAnA samyaktvAdinuM kAraNa thAya evo AtmAno kAraNa svabhAva(karaNa zakti) che. paryAyamAM kAraNa na Ave teNe kAryano svIkAra karyo ja nathI. kAraNanI sanmukha thaIne svIkAra karatAM ja kAraNa jevuM kArya pragaTe che. te kAraNa dvArA ja kAryano svIkAra thayo che. Ama kAraNa-kAryanI saMdhi chuM. huM kAraNa paramAtmA chuM. 13. AtmA upayoga svarUpa che, te krodhAdi parabhAvothI tadna judo che. bhagavAna AtmA AnaMda svarUpa che. krodhAdi bhAvo duHkharUpa che. AvA bhagavAna AtmAnI aruci e ja krodhAdi bhAva che. Ama upayoga ane krodha bannenI atyaMta bhinnatA jANIne, e bhAvothI lakSa haTAvIne je caitanya bhagavAna AtmA- upoyaga svarUpa AtmA -tenI sanmukha thaI, zuddhAtmAmAM ekAgra thaI tene jeNe anubhava karyo, tenI sukhAnubhUti thaI teNe samasta jina zAsanane jANI lIdhuM. mokSanA upAyarUpa AvuM bhedajJAna abhinaMdanIya che. 14. are ! jenAmAM kevaLajJAna levAnI tAkAta che, jenAmAM akhaMDa pratApathI zobhatI prabhutva zakti che, te AtmA ema kahe che ke rAgathI AtmAnI bhinnatAnuM bhedajJAna karavAnuM kaThaNa che-e vAta tene kema zobhe ? prabho ! caitanyanI zUravIratAnA eka TaMkAre bhedajJAna ane samyagdarzana karI le evI tArI tAkAta che, tArI tAkAtane saMbhALa ! A vAta atyAre nahi samaje to kyAre samajIza ? dharmAtmAnA jJAnamAM paramAtmA bIrAje che ane jyAM paramAtmA bIrAjatA hoya tyAM rAgano koI aMza rahI zake nahi. 15. jJAnasvarUpa AtmAnI anubhUti karavI te jaina zAsananuM pharamAna che. A anubhUtino mahimA ghaNo gaMbhIra che. AtmA pote jJAnanI anubhUti svarUpa che. te jJAnanI anubhUtimAM rAganI anubhUti nathI. AvuM bhedajJAna thatAM ja apUrva svAnubhUti pragaTe che. 16. jaina zAsananI A mahAna khUbI che ke koI paNa jIva tattvano sAco nirNaya karatAM AtmasanmukhatA thAya che ane te thatAM paryAyamAM vItarAgatA pragaTa thAya che. AtmasanmukhatA ane vItarAgatA e ja sarva jaina zAstronuM tAtparya che. e ja jaina dharma che, e ja sarvajJadevano iSTa upadeza che. bhagavAnano mArga anubhavano mArga che. jaina zAsana AtmAnI anubhUtimAM samAya che. tenI zarUAta vItarAgatAnA vedana vaDe thAya che, rAga vaDe tenI zarUAta thatI nathI. caitanyanA AnaMdanI anubhUti vikalpamAM nathI AvatI ne, te anubhUtimAM vikalpano praveza thato nathI. dharmAtmAnA anubhavamAM AnaMdano bagIco anaMta guNanI sugaMdha sahita khIlyo che. pote sukha svarUpa, AnaMdathI bharelo che evuM bhAna karatAM AnaMdanA svAdanuM vedana thAya che. AvI rIte 'huM eka jJAyaka bhAva chuM' evA zAyakanuM svarUpa jANavuM - je samyagdarzanano viSaya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 12 dhyeyapUrva zeya H 1. dRSTinA viSayabhUta bhagavAna jJAyakadeva baMdha temaja mokSanA pariNAmo temaja kAraNathI sarvadA ane sarvathA rahita niSkriya zuddha parama pAriNAmIka svabhAvI che. zraddhAnuM zraddheya upAdeyabhUta kAraNasamayasAra spaSTa che. 2. jene viSaya banAvIne dRSTi zuddhatAne prApta thaI zake tenuM yathAtathya temaja koI paDakhe zaMkA na rahe tevI niHzaMka pratIti thaI zake tevuM svarUpa upAdeyapaNe jJAnanI jANakArImAM AvavA chatAM prayoge caDelA jIvone anubhava kema thato nathI ? atIndriya AnaMdano svAda AvIne svasaMcetanarUpa pariNamana zarU thavuM joIe te kema thatuM nathI ? dRSTinA viSaya saMbaMdhInuM jANapaNuM badhA paDakhethI yathArtha thavA chatAM upAdeyabhUta dhyeyanuM dhyAna kema pragaTa thatuM nathI ? 3. yathArtha jJeyanI svIkRti vinA jJAnanI paryAya trikALIne abhedarUpe jyAM sudhI jJeya banAvIne pariNamI na jAya tyAM sudhI dhyeyano yathArtha khyAla AvavA chatAM sAdhyanI siddhi thaI zakatI nathI. 4. anAdithI jIvo jJeyamAM bhUlyA che tethI daSTino viSaya hAthamAM AvavA chatAM atIndriya AnaMdano rasa vedanamAM Avato nathI. 5. mArA jJAnanuM jJeya mArI cetanA sarvasva evo huM ja chuM ane mArA sivAyanA anya koI bhAvane ke padArthane jJeya mAnavuM e anAdinI bhramaNA che. 6. mAre to dravyArthika ane paryAyArthika evA be ja cakSuo che ne.. ! trIju parArthika - parane jonAruM koI cakSu ja nathI. to pachI koI paNa parapadArtha mAruM jJeya bane tevuM mArA jJAnanuM svarUpa ja nathI ne ! 7. vaLI mArA jJAnanI paryAyanuM zeya mAtra eka samayanI paryAya bane teTalo paNa huM nathI. 8. huM to mArI jJAnaparyAyamAM mArA anaMta sAmayukta Akho jJAyakabhAvarUpa zeya banuM evuM ja mAruM jJAnatattva che ane evuM ja mAruM jJeya tattva che. 9. mArI jJAnaparyAya sva-paraprakAzaka svabhAvI eka akhaMDa dharmI hovAthI sva-parano pratibhAsa thayA ja kare che ane rahyA ja kare che. paraMtu mArA jJAnanA paralakSa abhAvAt dharmane kAraNe lakSapUrvaka sadA sarvadA huM mane ja jANuM evo ja mAro jJAnadharma che. 10. tethI jANanAro jaNAya che ane para kharekhara jaNAtuM nathI evo je mahAmaMtra che te spaSTa che. 11. upAdeyabhUta dhyeyasvarUpa bhagavAna kAraNaparamAtmAne ekane ja jyAre abhedabhAve jAgatI jJAnaparyAya tanmayatApUrvaka kSaNika tAdAtmya sAdhatI pariNamI jAya che tyAre zAtA-jJAna-zeyanI ekatA sadhAI jAya che ane anubhava pragaTa thatAM jJAnanI paryAya atIndriya AnaMdanA vedanapUrvaka pariNamI jAya che ane dhyeyapUrvaka zeya thayuM ema kahevAya che. 12. A prakAranI vastusthitinI apUrva siddhi thAya ane anubhava na thavAnuM sUkSma bAdhaka kAraNa eTale Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 yathArtha seyanI yathArthatAnI pratIti na hovI evI ADa nIkaLI jAya eTalA mATe nija jJAyakanA lakSe A viSayano svAdhyAya karavo atyaMta anivArya che. 13 svaNeya bhagavAna AtmAne jANa!: 1. sva-pagane jANavAnI yogyatA paryAyanI potAnI che tethI tene jANe tyAre zeya temAM jaNAyA ema nikaTapaNAne lIdhe kahevAmAM Ave che. jJAnanI eka samayanI paryAya anaMtA dravyone jANe che ne paryAyamAM anaMtA dravyo jaNAvA lAyaka che ema kahevuM te paNa vyavahAra che. kharekhara to jJAnanI eka samayanI paryAya svajoyane bhagavAna AtmAne jANe tyAM anaMta parazeyo temAM jaNAya evIte paryAyanI zakti che. 2. AtmAnuM jJAna sva-paraprakAzaka hovAthI tenA anubhavanA kALamAM paNa te jJAnasvarUpa, jJAnane prakAze che ane akhaMDane paNa prakAze che. tethI tene nizcayathI sva-paraprakAzaka kahevAya che. 3. eka AtmAne jANatAM sarva jANI zakAya che, kema ke AtmAno sarvane jANavAno svabhAva che. AtmAno sva-paprakAzaka svabhAva hovAthI svane jANatA para jaNAI Ave che. 4. AtmAnI nirmaLa zaktinA bhAvamAM sva ane anaMta padArtho, jema jaLanI svacchatAmAM aneka tArAo jaLanI svacchatAne jotAM dekhAya che tema dekhAya che. 5. sva svabhAva sanmukhanuM jJAna te samyakajJAna che, ekalA parasanukhanuM jJAna te ajJAna che. kAraNa ke sva svabhAvanI saMpUrNatAnA bhAna vinA eka samayanI paryAyanI apUrNatAmAM pUrNatA mAnI che. tethI pUrNa svabhAvane lakSamAM laI pUrNa sAdhyane sAdhavuM. 6. darzana = dekhavuM - avalokana - pratibhAsa - anubhava. jJAna = jANavuM - svasaMvedana - nirvikalpavedana - anubhava. cAritra = lInatA - jhukAva - sthiratA - anubhava. anubhava te anaMta guNonI paryAya che. tAruM sva-paraprakAzapaNuM tane prakAze che A jhINI paDe evI vAta che. paNa mAraga to A che. prabhu ekavAra sAMbhaLa! tuM eka caitanya cho ne! tAro svabhAva jANavA dekhavAno che ne ! to e svane ja jANe ke parane paNa jANe? sva-para bannene jANe evo tAro svabhAva che to e paryAyamAM potAnA sva-paraprakAzaka svabhAvane prakAze che. tAruM sva-paraprakAzakapaNuM tane potAne prakAze che. rAgAdi zeyane AtmA jANe che ema kahyuM hatuM ke rAgAdi jANavAmAM Ave che. paNa kharekhara to e potAnA jJAnane ja prakAze che. potAnI sva-paraprakAzaka zakti che tene ja pote vistAre che, prakAze che. rAgAdi zeyane vistArato nathI - prakAzato nathI. para saMbaMdhI potAnA jJAnane prakAze che. jJAnasvarUpI AtmAnuM jJAna zeyamAM tanmaya thatuM nathI. kSeya saMbaMdhI potAnA jJAnamAM tanmaya che, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 zeyamAM tanmaya nathI. tethI jJAnamAM potAno sva-paraprakAzaka svabhAva ja vistare che, temAM parano vistAra nathI. 8. vizvAsa lAva: svapaNe anubhavAtuM jJAna te AtmA che. AvA jJAnanA svasaMvedananI kaLA te mokSanI kaLA che. jyAM sudhI tuM saMyogamAM, nimittamAM, vyavahAramAM, puNya-pApamAM, karmomAM, rAgamAM kyAMya paNa prabhutA sthApIza - moTapa mAnIza tyAM sudhI AtmA hAthamAM nahi Ave. mATe aMtaramAM tArI prabhutAno svIkAra kara! paramezvara chuM ema nakakI kara! vizvAsa lAva! aMtarathI svabhAvanuM sAmarthya AvavuM joIe. 9. vastusvabhAva AtmA vastu pote vItarAga samAdhi svarUpa ja che. akaSAya svarUpa ja che. tene akaSAya daSTi dvArA avalokavo. jJAnAnaMdarUpI vajanI kAtaLI evA Atmatattvane samyagdarzana-jJAnacAritranI nirvikalpa samAdhimAM anubhavavo te ja eka kartavya che. temAM je nirvikalpa zAMti vedAya che tenuM ja nAma dharma che. vastu to samAdhino piMDalo che. ekalo nirdoSa vItarAga samAdhino piMDa te ja AtmA che. tene aMtardaSTi, jJAna ane zAMti samAdhi dvArA avalokavo te ja dharma che. eka samayano vikRtabhAva che, enAthI rahita AkhI cIja paDI che. vikRtabhAvamAM vastu nathI evo yathArtha nirNaya karyo eTale basa e chUTI gayo. vikRtabhAvathI bheda pADavo; basa e ja karavAnuM che. bIju badhuM to juduM ja che. 10. dravya zakti anAdi anaMta che, tene pheravavI nathI. te dravyamAM je je paryAyo thavAno dharma che te paryAyone pheravavI nathI. zubhAzubha vikalpane pheravavA nathI, nimittane pheravavA nathI, saMyogone pheravavA nathI. juo, AmAM kyAMya pheravavAnuM nathI. badhuM jema che tema che, tene nakkI karIne pote aMtarasvabhAva sanmukha thaIne vItarAgI jJAtAbhAve rahI gayo tyAM potAnI paryAya mokSamArga ane mokSarUpe pariNamI jAya che. AvI dharmanI rIta che. badhuM jema che tema nakkI karatAM potAnI saMyogI dRSTi chUTIne svabhAva daSTi thaI jAya che, eTale AtmAmAM mokSamArga zarU thaI jAya che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga zarU thaI jAya che. 14 dharma zuM che? jJAyaka zuM che? : 1. aneka prakAranA zeyonA AkAro sAthe mizrarUpapaNAthI upajela sAmAnyanA tirobhAva ane vizeSanA AvirbhAvathI anubhavamAM AvatuM je vizeSa bhAvarUpa, bhedarUpa, anekAkArarUpa) jJAna te ajJAnI zeyalubdha jIvone svAdamAM Ave che paNa anya zeyAkAranA saMyogarahitapaNAthI upajela sAmAnya AvirbhAva ane vizeSanA tirobhAvathI anubhavamAM AvatuM je ekAkAra abhedarUpa jJa na te svAdamAM AvatuM nathI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 2. strI, dIkarA, dIkarI, bhagavAna, bhagavAnanI vANI, puSya, pApa, rAga ityAdi aneka prakAranA joyo che. A zeyonA AkAro sAthe mizrarUpapaNAthI utpanna sAmAnyano tirobhAva eTale ekalA jJAnanA anubhavanuM DhaMkAI javuM tathA vizeSonA AvirbhAva eTale zeyanA saMbaMdhathI jJAnanuM pragaTa thavuM - A vaDe rAga Adi dvArA je zeyamizrita jJAnano anubhava thAya te ajJAna che, temAM AtmAno svAda Avato nathI. 3. rAga dvArA jJAnano zeyAkAra vizeSa e kharekhara to sAmAnya jJAnanI avasthA che, paNa bhramathI mAne che ke rAganI avasthAne laIne jJAna thayuM. A mAnyatA to mithyAtva che ane duHkhanuM vedana che 4. puNya ane pApanA vikalpa je zeya che e upara jenI dRSTi che, emAM jene Asakti che ane je zeya dvArA jJAnano svAda Ave che e duHkhano, AkuLatAno svAda che. A zeyalubdha jIvone dayA, dAna Adi puNya ane krodha, mAna Adi pApanA vikalpo je paraNeya che, AtmAthI bhinna che e dvArA rAganI paryAya ane jJAnanI paryAyano mizrita anubhava thatAM je svAda Ave che e duHkhanA svAda che, viparIta che, jherano svAda che kema ke emAM AtmAnA sAmAnya jJAnano anubhava DhaMkAI gayo che. 5. rAga dvArA jJAnanuM vedana e dharma nathI. jJAnanuM jJAna dvArA ekaluM vedana e dharma che. zeyAkAra jJAnano anubhava kare to mithyAtva sahita duHkhanuM vedana che. vikalpa dvArA jJAnano anubhava thavo e adharma che. 6. AtmA to vItarAga svabhAvano paTAro che, vItarAga svarUpa ja che. enA taraphanA jhukAvathI ekalA jJAnano je anubhava Ave te AtmAno atIndriya jJAna ane AnaMdano svAda che. te dharma che. 7. "vaLI paramArthathI vicArIe to to, je jJAna vizeSanA AvirbhAvathI anubhavamAM Ave che te ja jJAna sAmAnyanA AvirbhAvathI anubhavamAM Ave che" jJAyaka upara jenI daSTi che e to jANe che ke A jJAnanuM vizeSa jJAna sAmAnyamAMthI Ave che. jJAyaka upara daSTi paDatAM jJAnanI paryAyanuM vadana Ave che. (rAganuM nahi, rAgathI nahi) rAga dvArA jJAnano anubhava kharekhara to sAmAnyanuM vizeSa che, chatAM ajJAnI mAne che ke e rAganuM vizeSa che. e daSTino phera che. 8. samayasAra gAthA 17, 18mAM Ave che ke AbALa gopALa sarvane rAga, zarIra, vANI je kALe dekhAya che te kALe kharekhara jJAnanI paryAya jANavAmAM Ave che, paNa evuM na mAnatAM mane A jANavAmAM AvyuM, rAga jANavAmAM Avyo e mAnyatA viparIta che. evI rIte jJAnaparyAya che to sAmAnyanuM vizeSa, paNa zeya dvArA jJAna thatAM (zeyAkAra jJAna thatAM) ajJAnIne bhrama thaI jAya che ke A zeyanuM vizeSa che, zeyanuM jJAna che. kharekhara je jJAnaparyAya che te sAmAnya jJAnanuM ja jJAna vizeSa che paraNeyanuM jJAna nathI, paraNeyathI paNa nathI. jJAna dvArA jJAnanuM vadana e ja samyaka puruSArtha che, yathArtha che. 9. Avo anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA AbALa gopALa saune sadAkALa pote anubhavamAM Avato hovA chatAM paNa anAdi baMdhanA vize para(dravyo) sAthe ekapaNAnA nizcayathI mUDha je ajJAnI tene A anubhUti te ja huM chuM evuM AtmajJAna udaya thatuM nathI ane tenA abhAvane lIdhe nahi jANelAnuM Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 221 zraddhAna gadheDAnA ziMgaDAnA samAna zraddhAna samAna hovAthI, zraddhAna paNa udaya thatuM nathI. tyAre samasta anya bhAvonA bhedavaDe AtmAmAM niHzaMka TharavAnA asamarthapaNAne lIdhe AtmAnuM AcaraNa udaya nahi thavAthI AtmAne sAdhatuM nathI. 10. jyAre AvI anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA AbALa gopALa saune sadAkALa pote ja anubhavamAM Avato hovA chatAM jJAyakabhAvane ahIManubhUti svarUpa bhagavAna AtmA kahyo che. AbALa gopALa saune jANa nakriyA dvArA saune jANanAra ja jaNAya che. ajJAnIne paNa samaye samaye jJAnanI paryAyamAM potAnA jJAnamaya AtmA ja mukhyapaNe jaNAI rahyo che. jANapaNuM nija AtmAnuM che chatAM e che te huM chuM ema ajJAnIne thatuM nathI. ajJAnI paranI rucinI ADe jJAnamAM potAno jJAyakabhAva jANato hovA chatAM teno tirobhAva kare che ane jJAnamAM kharekhara je jaNAtA nathI evA rAga Adi paraNeyone AvirbhAva kare che. 11. saune jANana, jANana, jANanabhAva ja jANavAmAM Ave che. zarIrane, rAgane jANatA paNa jANanAra ja jaNAya che. paNa anubhUti svarUpa AtmA huM chuM, A jANanArate huM chuM ema ajJAnIne na thatAM baMdhane vaza paDyo che. AtmAne vaza thavuM joIe ene badale karmane vaza thayo che. 12. jJAyakabhAva kAyama jJAyakapaNe ja rahyo che. chatAM ajJAnI bIjI rIte huM A rAga chuM, puNya chuM evo anyathA adhyavasAya kare che. 13. alubdha jJAnIone eTale jemane indriyonA samasta viSayo ke je paraNeyo che emanI Asakti - rUci chUTI gaI che evA jJAnIone potAnA sivAya anya samasta paradravya ane parabhAvanuM lakSa choDI daIne eka jJAyakamAtra cidhdhana svarUpano anubhava karatAM, sarvataH eka vijJAnadhanapaNAne lIdhe te jJAnarUpe svAdamAM Ave che. ekaluM jJAna, sIdhuM jJAnanA svAdamAM Ave che. e AnaMdanuM vedana che, e jaina zAsana che, enuM nAma samyagdarzana ane jJAnanI anubhUti che. 14. eka trikALI jJAyakabhAva je sarvatra jJAnaghana che te ekano ja anubhava karatAM ekalA (nirbheLa) jJAnano svAda Ave che. A jaina darzana che. indriyonA viSayomAM rAga dvArA je jJAnano anubhava (myAkAra jJAna) te AtmAno svAda - anubhava nathI, e jaina zAsana nathI. 15. AtmAmAM bhedanA lakSe je rAga utpanna thAya te rAganuM jJAna thAya che ema mAnavuM e ajJAna che, mithyAdarzana che. eka jJAna dvArA jJAnanuM vedana ja samyaka che, yathArtha che. 16. rAgathI bhinna bhagavAna jJAyakasvarUpa AtmAmAM jhukAva thatAM je sIdhuM jJAna dvArA jJAna anubhavamAM Ave che te AtmAno svAda che, te jina zAsana che, AtmAnubhUti che. jJAnIne paraNeyo ane zubhAzubha bhAvathI bhinna eka nija jJAyakamAtranA jJAnano jJAnamAtra svAda Ave che. ene nizcaya samyagdarzana ane samyajJAna kahe che. AtmA jJAnasvarUpa che mATe jJAnano svAda che e AtmAno ja svAda che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 trikALI zuddha jJAyakamAtrano vartamAnamAM bhAvakRta jJAnarUpa anubhava e jaina zAsana che kema ke bhAvakRtajJAna e vItarAgI jJAna che, vItarAgI paryAya che. A jaina dharma che. jJAyaka: AtmA jJAyaka svarUpa paranA jANavA kALe ajIvane jANe, rAgane jANe, dveSane jANe, zarIrane jANe. tyAM jANapaNe je pariName che te pote pariName che, jJAnasvarUpe kAyama rahIne pariName che. parapaNe, ajIvapaNe, rAgapaNe, dveSapaNe, zarIrapaNe thaIne jANato nathI. jJAna parapaNe thaIne pariName che ema nathI, jJAna jJAnapaNe rahIne parane jANe che. parane jANatAM para zeyAkAre jJAna thayuM ema kahevAya paNa te jJAnapaNuM choDIne zeyAkAra thaI gayuM che ema nathI. bhagavAna AtmA je pUrNa caitanyajyoti tenuM jJAna zeya padArthonA AkAre hovA chatAM jJAnaguNapaNe ja rahe che, paraNeyapaNe thatuM nathI. e pramANe yathArtha jANI pUrNa caitanyasvarUpa AtmAnuM zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. trikALI jJAyakabhAvane jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka sAmAnyane zuddha nayathI jANavo e samyagdarzana che. jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka eka jJAyakasAmAnya ekapaNe ja rahe che. aneka avasthAomAM vyApta te caitanya sAmAnya ekamAtra caitanyapaNe ja rahe che. e nirmaLAnaMda bhagavAna AtmAnI prasiddhi karavI hoya to enA ekapaNAnI - sAmAnya svabhAvanI daSTi karavI joIe. tyAre ja tenI sAcI pratIti ane sAkSAtkAra thAya che. tene samyagdarzana kahe che. 15 baMdha - mokSathI rahita paramArtha jIvanuM svarUpa 1. dhruva bhagavAna, utpAda-vyayanI paryAyane karato nathI; jinavaradeve jIvanI vyAkhyA gajaba karI che. utpAda-vyaya vinAno, baMdha-mokSanI paryAya ane baMdha-mokSanA kAraNa vinAno te jIva che. 2. zuddha nizcaya nayathI nityAnaMda dhruva bhagavAna AtmA che te janmato nathI arthAt utpAdanI paryAyamAM Avato nathI, marato nathI arthAta vyayamAM Avato nathI. ekendriyanI paryAya ho ke siddhanI paryAya ho dhruva bhagavAna to sadAya trikALI jJAnanaMdanI mUrti svarUpa ja rahyo che. 3. eka samayamAM caitanyasvabhAva dhruva dhAtune dhArI rAkhyo che evI trikALI vastu te jIva che. evo trikALI dhruva paramAtmA pote mokSamArgane karato nathI, mokSane karato nathI, baMdhane karato nathI, baMdhamArgane karato nathI, paryAyanA utpAdana karato nathI, paryAyanA vyayane karato nathI tene traNa lokanA nAtha jIva kahe che. 4. samyagdarzana-jJAna-cAritranI paryAyane jIva karato nathI, paryAyane paryAya kare che. paryAya paryAyanI SaTakArakanI tAkAtathI pariName che, dravya paryAyane karatuM nathI. ajJAnI rAganI ekatAmAM bhIDAI gayo che. tenI paryAya bhIMsamAM AvI gaI che, dravya to dravyapaNe sadAya rahyuM che; te rAganI bhIDamAM paNa bhIMsAtuM nathI ne rAganI bhIDanI bhIMsamAMthI chUTIne mokSanI paryAyamAM paNa dravya AvatuM nathI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 5. paranI apekSAe paryAya vinAnuM dravya nathI, paraMtu svanI apekSAe paryAya vinAnuM dravya che. paryAya ane dravya be bhinna sattA che. kharekhara to paryAyane dravya sparzatuM nathI, vyakta ane avyaktane sparzatuM nathI. AvI bhagavAnane lakSamAM lenArI paryAya paNa vastumAM AvatI nathI. 6. jinavaradeva ene jIva kahe che ke je utpAda-vyayanI dazAmAM Avato nathI, baMdha-mokSamAM Avato nathI, baMdha-mokSane karato nathI. mokSanI paryAya je vastumAM nathI evI vastu daSTimAM levA chatAM daSTimAM vastu AvatI nathI. vastu jevaDI ane jevI che tenI zraddhA paryAyamAM Ave che paNa vastu paryAyamAM AvatI nathI. 7. evo jIva - trikALI dhruva te samyagdarzanano viSaya che, paryAya samyagdarzanano viSaya nathI. samyagdarzana paryAya che paNa teno viSaya dhruva che. samagdarzananI paryAyamAM trikALI dhruvanI zraddhA Ave paNa trikALI dhruva na Ave. pratItimAM pUrNAnaMdanA nAthanI zraddhA Ave paNa te paryAyamAM pUrNAnaMdano nAtha pote na Ave. 8. dhruva potAnI paryAyamAM AvatuM nathI ane paryAyane karatuM nathI. ajJAnI potAnA dravyane bhUlIne rAgane kare che paNa te paradravyano kartA nathI. nirmaLa paryAya dvArA jene AtmAnuM bhAna thayuM che te rAgano paNa kartA nathI. zuddha nizcaya nayathI bhagavAna AtmA utpAdane karato nathI, vyayane karato nathI, baMdhane karato nathI, mokSane karato nathI. 9. vAstavika tatvanI dRSTithI vicAravAmAM Ave - jovAmAM Ave arthAt anAdi anaMta vastusvabhAvathI paripUrNa trikALI dhruvanI daSTithI jovAmAM Ave to paripUrNa dhruva vastu paryAyane karatI ja nathI. 10. samyagdaSTi ema jANe che ke dravya samyagdarzananI paryAyano kartA nathI, samyagdarzananI paryAya rAgano kartA nathI ane rAga paradravyanI paryAyano kartA nathI. 11. samyagdarzananI paryAyamAM AkhuM dravya AvatuM nathI paNa AkhA dravyanI pratIti Ave che. bhagavAna AtmA paradravyano to kartA nathI, rAgano kartA nathI, paNa nirmaLa pariNatino paNa karyA nathI. akartA che. zuddha nizcaya nayathI bhagavAna AtmA baMdha-mokSathI rahita che. 12. anAdithI bhagavAna AtmA zuddha svarUpa che ke je zuddha paryAyane paNa karato nathI. evA zuddha AtmAnI anubhUtinA abhAvathI - nija caitanya pUrNAnaMda svarUpanI anubhUtinA abhAvathI jIva paryAyamAM zubha-azubha upayoge pariNamIne gatiomAM upaje che, nAza pAme che, karmabaMdha kare che. 13. bhagavAna AtmA atIndriya AnaMdano piMDa che, trikALI jANavA-dekhavAnI zaktivALo che. evA bhagavAna AtmAnI sanmukhatAnA abhAvathI jIva zubhAzubha bhAvo karIne, zubhAzubha karma bAMdhIne paribhramaNa kare che tethI te zubhopayoga mokSanuM kAraNa kema hoI zake ? na ja hoI zake. 14. zuddhAtmAnI anubhUtinA sadbhAvamAM zuddhopayogathI mokSane kare che ane zuddhAtmAnI anubhUtinA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 abhAvamAM zubhAzubha upayogathI baMdhane kare che, to paNa zuddha parama pAriNAmika bhAva baMdha-mokSane karato nathI, zubhAzubha bhAvane karato nathI ne anubhUtine paNa karato nathI. parama bhAvanI dRSTithI anubhUtino tathA zubhAzubha bhAvano akartA che. 15. utpAda-vyaya vinAnuM dhruva, mokSanI paryAyane karatuM nathI. nizcayathI dhruva che te utpAda-vyayano hetu nathI, utpAda che te vyaya ke dhruvano hetu nathI tathA vyaya che te utpAda ke dhruvano hetu nathI, baMdhano ne mokSano banne bhAvono kartA dhruva nathI, kevaLajJAnanI paryAyano kartA paNa dhruva vastu nathI. 16. vastu abaMdha svarUpa che, tene dRSTimAM levo te mahAna puruSArtha che. nirvikalpa zuddha pariNati dvArA vastu dRSTimAM Ave che. paryAyamAM baMdha-mokSa che paNa dravyamAM baMdha-mokSa che ja nahi. vastusvabhAvamAM baMdha kema hoya ? to vastuno abhAva thaI jAya. jJAyakabhAvamAM baMdha-mokSa kyAMthI Ave ? nirmaLa pariNati paNa dravyanI nathI. 17. dravyanuM svarUpa batAvavA, tenI dRSTi karAvavA ane paryAya daSTi choDAvavA AcArya kahe che ke paryAyane dravya karatuM nathI. 18. jIva ane mokSa vacce koI saMbaMdha che ke nahi ? hA, abhAva saMbaMdha che ! dravya ane paryAyane pragaTa bhAvAdi cAra prakAranA abhAvanI jAtano abhAva nathI paNa dravya ane paryAya vacce AdhyAtmika abhAva che. jIvamAM paryAya nathI ane paryAyamAM jIva nathI evo saMbaMdha che. bhagavAna trikALI jJAyakasvarUpa sadeza vastu che, sAmAnya svarUpa che temAM vizeSano abhAva che. sAmAnyamAM vizeSano abhAva hovAthI sAmAnya te vizeSane karatuM nathI. vyaktamAM vyakta ane avyaktanuM ekI sAthe jJAna thavA chatAM avyakta vyaktane sparzatuM nathI. paryAyanA AliMgana vinA dravya zuddha che. nirmaLa paryAya vinAnA dravyane zuddha kahe che. 19. mokSa ane mokSamArga Azraya karavA lAyaka nathI, paryAya rahita vastu Azraya karavA lAyaka che. vastu dhruva che ke jemAM baMdha-mokSanI paryAya nathI tene jinavara paramArtha AtmA kahe che. jJAnanI paryAya ane zraddhAnI paryAyamAM dravyanuM jJAna ane dravyanI pratIti Ave che paNa dravya AvatuM nathI. 20. dravyanI sanmukha paryAya thAya tyAre dravyano Azraya paryAya lIdho tema kahevAya. tAtparya e che ke paryAya vinAno bhagavAna AtmA te upAdeya che. siddha samAna eTale ke trikALI zuddha evo nija AtmA upAdeya che tyAre tene AtmA upAdeya thayo che. zuddhAtmAnI sanmukhanI anubhUtirUpa pariNamana thAya tene AtmA upAdeya thayo che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 225 samyagdarzananI prAptino krama 1. Atmontino krama : samyagdarzana-jJAna-cAritranI beMkatAne mokSamArga kahyo che. to sauthI prathama samyagdarzana ane samyajJAna kema thAya teno ja upadeza ApavAmAM Ave che. samyagdarzana thavA mATe koI niyata krama nathI. paraMtu abhyAsanI dRSTithI 'Atmontino krama' A pramANe che. 1. satsaMga : jyAM jJAnI puruSo ane AtmAnA kalyANa arthe jinavacanonuM pravacana thatuM hoya evA supAtra jIvo sAthe saMga karavo. 2. svAdhyAya H pachI pote potAnA AtmAnA hitArthe svAdhyAya karavo. Agamano ane sat zAstrono abhyAsa karavo. 3. guNa jijJAsA : AtmA anaMta guNono piMDa - bhaMDAra che e guNo zaktirUpe che te guNonuM paryAyamAM pragaTatA kema thAya tenI jijJAsA thavI joIe. 4. prabhu bhakti : vyavahArathI pAMca parameSThI je pUjya che tenA pratye bhaktibhAva thavo joIe. nizcayathI potAnA AtmAnI ruci thavI joIe. 5. AtmavicAra : AtmAnuM jevuM svarUpa che - jevuM svarUpa bhagavaMto ane jJAnIoe batAvyuM che - teno vicAra eTale ciMtana-manana karavuM. 6. AtmasAkSAtkAra : AtmAnI sanmukha thaI, enI pratIti karI, enuM lakSa karI AtmAno anubhava karavo - pratyakSa AtmA sAkSAtkAra thAya e ja kharuM kArya che. 2. samyagdarzana mATe abhyAsano krama : zAstromAM A pramANeno krama abhyAsa mATe batAvyo che. 1. prathama to AjJAdi vaDe vA koI parIkSA vaDe kudevAdinI mAnyatA choDI arahaMta devAdikanuM zraddhAna karavuM. temAM sAcA deva, sAcA guru ane sAcA zAstra badhuM AvI jAya che. enuM zraddhAna thatAM gRhIta mithyAtvano to abhAva thAya che. kudevAdikanuM nimitta dUra thAya che ane arihaMta devAdikanuM nimitta maLe che. mATe prathama devAdikanuM yathArtha zraddhAna karavuM. 2. pachI jinamatamAM kahelAM jIvAdi tattvono vicAra karavo. tenA nAma - lakSaNAdi zIkhavA kAraNa ke enA abhyAsathI tattva zraddhAnanI prApti thAya che. jyAM tattva zraddhAna kahyuM che tyAM to A prayojana che ke jo e tattvono oLakhe to vastunA yathArtha svarUpanuM vA hita-ahitanuM zraddhAna karI mokSamArgamAM pravarte. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 3. pachI sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse tevA vicAro karyA karavA, kAraNa ke e abhyAsathI bhedajJAna thAya che. sva-paranA bhinna zraddhAnanuM prayojana to eTaluM ja che ke potAne potArUpa jANavo. 4. tyAra pachI eka svamAM svapaNuM mAnavA arthe svarUpano vicAra karyA karavo kAraNa ke e abhyAsathI svAnubhUtinI - AtmAnubhUtinI - samyagdarzananI prApti thAya che. e pramANe anukramathI tene aMgIkAra karI pachI temAMthI ja koI veLA devAdinA vicAramAM, koI veLA tattva vicAramAM, koI veLA sva-paranA vicAramAM tathA koI veLA AtmavicAramAM upayogane lagAvavAM. samyagdarzana pragaTa thAya tyAre A cAre lakSaNo sAthe hoya che. 3. pAMca labdhio dvArA kramanI samajaNa : tattva vicAra karanAra mumukSu AtmA samyagdarzana prAptino adhikArI bane che. samyagdarzana prakAze tenI pUrve jIvane pAMca labdhio prApta thAya che; te labdhiono krama A pramANe che. 1. kSayopazama labdhi 3. dezanA labdhi 5. karaNa labdhi. 2. vizuddhi labdhi 4. prAyogya labdhi 1. kSayopazama labdhi H jethI tattvano vicAra thaI zake evo AtmAno kSayopazama bhAva pedA thavo e upAdAnakAraNa hoya ane temAM karmanI yogya sthiti pedA thavI arthAt tathA prakAranA karmono kSayopazama thavo te nimitta hoya - evI prApti je kALamAM thAya evI sthitine 'kSayopazama labdhi' kahevAmAM Ave che. 2. vizuddhi labdhiH kSayopazama labdhithI utpanna thayelAM jIvanA zubha pariNAmanI prApti te vizuddhi labdhi che. temAM upAdAnakAraNa saMkaleza pariNAmonI hAnI ane vizuddhatAnI vRddhi arthAt maMda kaSAyarUpa bhAva hoya che. moha karmano maMda udaya thavo te nimittakAraNa hoya che. 3. dezanA labdhi : upadezIta nava padArtho, cha dravyo, AtmasvarUpAdinI dhAraNAnI prApti thavI te upAdAnakAraNa hoya che ane temanA upadezaka AcAryAdino - temanI dezanAno lAbha thavo te nimittakAraNa che. 4. prAyogya labdhi : vizuddhinI vRddhi - satpuruSamAM zraddhA-pratIti ane karmanI sthiti aMtaHkroDAkroDI sAgaropama thaI jAya. AvA je AtmAnA pariNAmo thavAnI yogyatA prApta thAya te prAyogya labdhi che. 5. karaNa labdhi H jene pUrve cAra labdhi thaI hoya ane jene aMrtamuhUrtamAM samakita thavAnuM hoya tevA saMjJI paMcendriya koI paNa jIvane A pAMcamI karaNa labdhi prApta thAya che. tenA traNa bhAga hoya che. (1) adhaHkaraNa athavA yathApravRttikaraNa (2) apUrvakaraNa A labdhi prApta thatAM upazama samyaktva prApta thAya che. (3) anivRttikaraNa. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. AtmasvarUpa ne dhyAnahetu bhUmikAno krama : AmAM A pramANe krama paDe che. 1) pAtratA 2) mumukSutA 3) jijJAsA 4) AtmArthI 227 5) svabhAva sanmukha mithyAdaSTi 6) anubhavArthI. 1. vastusvarUpanuM yathArtha jJAna eTale Agama - adhyAtmano sumeLa(saMtulana) hoya evI prathama samaja hoya arthAt vaicArika bhUmikAmAM asamAdhAna na hoya. 2. sahaja vairAgya eTale rAgathI virakta. rAgamAM duHkhano anubhava thAya eTale jethI nirasatA vartatI hoya. 3. mana-indriyonI parAdhInatA na hoya. 4. svabhAva tarapha DhaLavAnuM valaNa-upayoganI caMcaLatA ghaTI arthAt acaMcaLa cittavALo thaI gayo hoya. 5. zIghratAthI potAnuM kArya(zreya) karavAnI vRtti utpanna thatAM have e kAryamAM pramAda na hoya. 6. dhairyavAna hoya ane adhIraja athavA utAvaLathI kArya karavAne je utsuka na hoya, sahaja svabhAvano khyAla hoya. 7. eka mAtra muktino icchuka - jenuM lakSa pUrNatAnuM hoya. 8. svakSetramAM vyApya-vyApakabhAvathI astitvapaNAnuM jora(saMvega) hoya. 9. jene nija parama padanI atyaMta atyaMta mahimA hoya. 10. A vAta pAMca '5'mAM Ave che - svabhAvano pramoda (mahimA), paricaya, prIti, pravRtti ane prApti. 'paramapadanuM dhyAna ja paramapadanI prAptinuM kAraNa che.' pUrNatAnA lakSe zarUAta e ja vAstavika zarUAta che. 5. svabhAvanI prApti mATe kramabaddha upadeza pradhAna vacano H (zama) ( saMvega) (nirveda) 4. tame paripUrNa sukhI cho ema mAno; ane bAkInA prANIonI anukaMpA karyA karo. (anukaMpA) (sarva AtmAmAM samadaSTi do. dravya svabhAvathI badhA AtmA ekarUpa che. sarva jIva che siddha sama...) 1. game te prakAre paNa udaya AvelA ane udaya AvavAnA kaSAyone zamAvo. (kaSAyanI upazAMtatA.....) 2. sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA karo. (mAtra mokSa abhilASa.) 3. ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAthI nivRtta thAo. e karatAM have aTako. (jene bhavano bhaya lAgyo hoya.....) Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 5. koI paNa eka satpuruSane zodho ane tenA game tevA vacanamAM paNa zraddhA rAkho. (AsthA) A pAMce abhyAsa kramasara yogyatAne Ape che. pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che. ema avazya mAno. game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanano kinAro AvavAno nathI. 6. tattvanA yathArtha nirNayano krama H 1. anaMta anaMta kALamAM mukhyapaNuM maLavuM moMghu che. manuSyapaNAmAM paNa vItarAga prabhue kahelI satya dharmanI vAta sAMbhaLavA koIka vAra ja maLe che. A thayuM 'satya dharmanuM zravaNa'. 2. AvI vAta sAMbhaLyA pachI buddhimAM tenuM grahaNa thavuM durlabha che. 'A zuM kahevA mAMge che' ema jJAnamAM pakaDAvuM te durlabha che. mATe zravaNa pachI 'satya dharmanuM grahaNa.' 3. grahaNa thayA pachI tenI dhAraNA thavI durlabha che. zravaNa karI, tene grahaNa karI pachI vicAre ke meM Aje zravaNa karyuM ? keTaluM yAda rahyuM ? keTaluM grahaNa thayuM ? navuM zuM samajyo ? ema aMtaramAM prayatna karIne samaje to AtmAnI ruci jAge ne tattva samajAya. tene vAraMvAra vicArI svabhAvamAM dhArI rAkhe te thaI dhAraNA. 4. zravaNa - grahaNa - dhAraNA karIne pachI ekAMtamAM pote potAnA aMtaramAM vicAre, aMtaramAM maMthana karIne satyano nirNaya kare e durlabha che. aMtaramAM yathArtha nirNaya karIne rucine pariNamAvavAnI A vAta che. A ati durlabha che. 5. yathArtha nirNaya karIne - tene rucimAM pariNamAvIne - tenuM bhedajJAna karIne - tenuM satya zraddhAna karI samyagdarzana prApta karavuM te mahAna durlabha apUrva che. A rIte nava tattvano yathArtha nirNaya karavo joIe. ''huM jJAna AnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.'' e nirNayanI zraddhAthI samyagdarzana pragaTe che. 7. samyaktva prApta karanAra AtmArthIno krama H jIvane yogAnuyoga athavA prayatnapUrvaka yathArtha satsaMgano yoga hoya che. temAMthI AtmaunnatinI pariNAma zreNI zarU thAya che. A pariNAma zreNInI vizeSatAe che ke pariNAmonI pratyeka bhUmikAmAM darzanamoha adhika adhika maMda thaI jJAnamAM nirmaLatA vadhatI jAya che. Ano krama A pramANe che. 1. ciMtanA bhavabhramaNanA nAza karavAnI ciMtanA zarU thAya che ane te ciMtanA ugra thaIne vedanA ane jharaNA utpanna kare che. sahaja ja paribhramaNathI mukta thavAnI jijJAsA vedanApUrvaka utpanna thAya che. 2. udAsInatA H samasta udayanA kAryomAM sahaja ja nirasapaNuM thaI jAya che. sahaja udAsInatAno krama A stare zarU thAya che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 mAtra mokSa abhilASa "have mAre A jagatamAMthI kAMI paNa joItuM nathI - eka mAro AtmA ja joIe cheevI daDha vRttithI ja aMtaHkaraNanI zuddhi thAya che. 4. saMvegapUrvakalaganI have svarUpa prAptinI apUrvabhAvanA aMtaranA UMDANamAMthI jAge che. jIva saMvegapUrvaka potAnA dhyeya pratye pUrI laganathI lAge che. 5. nija hitanI dRSTiH pUrNatAnuM lakSa niraMtara rahetuM hovAthI nija hitanA prayojananI daSTi ahIMthI prApta thAya che. 6. puruSanI zodhaH nija hitanA daSTikoNathI eka atyaMta mahatvapUrNa aMtarasUjha utpanna thAya che. jene lIdhe AtmajJAnI puruSanA caraNakamaLanA sAnidhyamAM rahevAno abhiprAya thaI Ave che. 7. yathArthatAH have samajaNanI yathArthatA utpanna thAya che. 8. avalokanaH have eka navI jAgRti utpanna thAya che. jethI potAnA sarva pariNAmomAM apakSapAtapaNe - avalokana zarU thAya che. 9. vairAgya have vairAgyano sahaja puruSArtha zarU thAya che. jJAnamAM nirmaLatA ane madhyasthatA keLavAtI jAya che. 8. svAnubhUtinI vidhino krama (samyagdarzana pragaTa karavA mATe prathama zuM karavuM?) 1. prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAva, nija AtmAno nirNaya karavo. 2. dareka jIva sukha icche che, to pUrNa sukha koNe pragaTa karyuM che tevA puruSa koNa che, tenI oLakhANa karavI. 3. te pUrNa puruSe sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te jANavuM. te sarvajJa puruSe kahelI vANI te Agama che, mATe prathama AgamamAM AtmAnA sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te gurugane barAbara jANavuM 4. jJAnasvarUpa AtmAno yathArtha nirNaya karavAmAM sAcA deva-guru-zAstrano nirNaya karavAnuM vagere badhuM AvI jAya che. 5. AgamanuM avalaMbana karI jJAnasvabhAva AtmAno nirNaya karavo. 6. nirNaya te pAtratA che. A che svarUpanI sAcI samajaNa. A che jJAna dazAnuM prathama pagathIyuM. 7. Avo nirNaya karavAnI jyAM ruci thaI tyAM aMtaramAM kaSAyano rasa maMda paDI jAya che. A che upazama dazA. 8. have Atmaanubhava mATe rucino puruSArtha upaDavo joIe. ekAgratAno prathama abhyAsa karavo paDe. upayogane sImIta karavAno mahAvaro karavo joIe. 9. have zarIrAdi ane rAgAdithI alaga AtmAno anubhava karavA bhedajJAnano abhyAsa karavo. A rIte nava pagathiyAnA kramamAM svAnubhUtinI vidhino krama batAvavAmAM Avyo che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 9. AtmajJAna prApta karavAnI kamasara bhalAmaNaH sanzAstrono dharmabuddhi vaDe abhyAsa karavo. A uparAMta nIcenA krama para lakSa rAkhavuM. 1. samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. 2. samyagdarzana pragaTa karyA sivAya koI paNa jIvane sAcA vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhyAna vagere kriyAo hoya nahi. kema ke te kriyAo prathama pAMcamA guNasthAne zubhabhAvarUpe hoya che. 3. zubhabhAva jJAnI ane ajJAnI bannene thAya che. paNa ajJAnI jIva ema mAne che ke tenAthI dharma thaze. paNa jJAnIone heyabuddhie hovAthI tenAthI dharma thaze ema teo kadI mAnatA nathI. 4. A uparathI zubhabhAva karavAnI nA pADavAmAM Ave che ema samajavuM nahi; paNa te zubhabhAvane dharma mAnavo nahi; kAraNa ke te vikAra hovAthI anaMta vItarAgadevoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. 5. jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakatva hoya pachI vrata hoya. have samyakatva to sva paranuM zraddhAna thatAM thAya che, mATe yathArtha zraddhAna karI samyagdaSTi thavuM. 6. pahelAM guNasthAne jijJAsu jIvone jJAnI puruSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sat zAstrono abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana,pUjA, bhakti, dAna vagere zubhabhAvo hoya che. paraMtu pahelAM guNasthAne sAcA vrata, tapa vagere hotAM nathI. 7. guNasthAnano krama jema che tema jALavI rAkhavo. 10 sAdhanAno kamaH 1. svarUpanI ruci (aMtarmukha valaNanI ruci) 2. svarUpanI yathArtha samajaNa (sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna ane temAM sAcA deva-guru-zAstra nimitta) 3. svarUpano yathArtha nirNaya. "huM jJAna AnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM'. bhedajJAna ane vItarAga vijJAnano abhyAsa. 4. svarUpanI yathArtha zraddhA-pratIti-lakSa-anubhava. vAraMvAra ekAgratAno abhyAsa. 5. svarUpa sanmukha thaIne nirvikalpa anubhUti thAya. AnaMdanuM vedanA thAya tyAre ja yathArtha samyagdarzana thayuM kahevAya. 6. jene jenI ruci hoya tenI vAraMvAra bhAvanA bhAve. A bhAvanA anusAra bhavana thAya che. jevI bhAvanA tevuM bhavana. anitya Adi bAra bhAvanAonuM niyamita ciMtavana - anuprekSA. 7. jyAM sudhI Atmaanubhava na thAya tyAM sudhI satsamAgame vAraMvAra prItipUrvaka tenuM zravaNa-manana ciMtavana ane bhAvanA karyA ja karavI. e bhAvanAthI bhavano nAza thAya che. "AtmabhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re!' Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 8. huM zAyaka...zAyaka..zAyaka ema aMdaramAM raTaNa rAkhyA karavuM. 9. jJAyaka sanmukha DhaLavuM, jJAyakamAM ekAgratA karavI. 10. pUrNAnaMdanA nAtha prabhunI pratItimAM - zraddhAmAM eno anubhava thAya che. 11 nigodathI mokSa sudhIno AtmAno vikAsa kamaH 1. vizvano pratyeka jIva potAnA vikAsane jhaMkhe che. paraMtu jyAM sudhI tenI daSTimAM (1) vikAsanuM sAcuM svarUpa Ave nahi temaja (2) bhUtakALamAM potAno AtmA kevA kevA parivartano anubhavI cUkyo che teno itihAsa ane (3) bhAvimAM vikAsanI Agekuca mATenA kartavyanuM bhAna thAya nahi tyAM sudhI vikAsane raTato paNa ajJAnanA aMdhArAmAM athaDAyA kare che. tenI A athaDAmaNa TALavA tene vastunuM svarUpa samajavuM paDaze. 2. anAdikALathI jIva A vizvamAM paribhramaNa karI rahyo che. jIva pote kadApI navo utpanna thato nathI. teno nAza paNa thato nathI. paraMtu jyArathI te vizvamAM che tyArathI mAMDIne tenA anAdi kAlIna nivAsa sthAnane nigoda kahevAmAM Ave che. 3. nigoda e eka sUkSma ekendriya vanaspatikAyano eka evo vibhAga che ke jemAM anaMta jIvonuM ekamAtra sAdhAraNa ati laghu zarIra hoya che. e evuM laghu hoya che ke te anaMta bhegAM thAya tyAre eka sUkSma raja jevuM bane. jyAM sudhI jIva A sUkSma nigodamAMthI ekavAra paNa bahAra nIkaLIne bAdara nigoda vagere jIva sthAnomAM Avato nathI, bAdara nigoda - pRthvIkAyika vagere vyavahAra pAmato nathI, tyAM sudhI te avyavahAra rAzinA jIvarUpe oLakhAya che. 4. pratyeka jIva anaMta pudgala parAvartanakALa sudhI A vyavahAra rAzImAM nivAsa karI cUkyo che ane haju paNa evA anaMtAnaMta jIvo che ke jeo temAMthI bahAra AvyA ja nathI. ane bhaviSyamAM paNa temAMthI anaMta bhAganA jIvo ja bahAra Avaze. bAkInA tyAM ne tyAM ja rahevAnA che. 5. sUkSma nigoda sivAyanA bAkInA badhA jIva sthAno temaja te jIva sthAnomAM jaIne pharI pAchA sUkSma nigodamAM AvelA jIvone paNa vyavahAra rAzInA jIva tarIke oLakhavAmAM Ave che. A vyavahAra rAzIthI paNa pravAhathI anAdi kALathI astitvamAM che. 6. paraMtu pratyeka jIvane AzrayIne tenI zarUAta anAdi kAlIna sUkSmanigoda avasthAno ekavAra tyAga kare tyArathI thAya che. manuSya bhavamAM eka jIva potAnA puruSArtha vaDe AtmAnI pUrNa avasthAno sAkSAtkAra kare eTale ke potAnA sarva karmano kSaya karIne mukta bane tyAre koI eka jIva avyavahAra rAzIno tyAga karIne vyavahAra rAzImAM Ave che. siddha gati paNa pravAhathI anAdi hovA chatAM pratyeka siddha jIvone AzrayIne Adiyukta che. 7. have niyama evo che ke paMdara karmabhUminA badhA ja kSetro jyAM vasAhita manuSyo che e badhAmAMthI dara Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 cha mahine ane ATha samayamAM 608 jIva siddha gati prApta kare che ane te pramANe avyavahArarAzImAMthI 608 jIvo vyavahAra rAzImAM Ave che. 8. avyavahAra rAzImAMthI vyavahAra rAzImAM AvavAnA jIvano ApaNA jevo koI puruSArtha hoto nathI. paraMtu te jIvanI bhavitavyatA ja temAM baLavAna kAraNa che, chatAM eka jIvanA mokSagamanane temAM nimitta mAnI zakAya che ane te samayane kALalabdhi kahevAmAM Ave che. 9. A avyavahAra rAzImAMthI pahelI vAra nIkaLato jIva yathAsaMbhava bAra ekendriyamAM, vikalendriyamAM ane tiryaMca paMcendriyamAM game tyAM utpanna thaI zake che. deva, naraka ke manuSyamAM utpanna thatAM nathI. ane A bhavamAM AvyA pachI yathAsaMbhava saMsAranI cAre gatiomAM tenA paribhramaNano AraMbha thAya che. 10. have ahIMthI zarUAta karI mokSa thAya tyAM sudhI pratyeka jIvane be hajAra sAgaropamano vadhAremAM vadhAre kALa maLe che ane temAM jo e tenuM kArya pUrNa na thAya to pAcho nigodamAM AvI jAya che. 11. vyavahAra rAzImAM jIva bAdaranigoda, pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya, pratyeka vanaspatikAyamAM, be indriyamAM zaMkha, koDA, aLasiyA vagegamAM, triIndriyamAM kIDI-maMkoDA vagere, caherendriyamAM mAkhI-macchara vagere, tiryaMca paMcendriya gAya, ghoDo, sarpa, siMha, pazu-paMkhI vagere, manuSyamAM Arya-anArya vagere, devalokamAM temaja narakanA utpatti sthAnomAM A rIte yathA saMbhava 84 lAkha yonisthAnomAM tenuM paribhramaNa cAlu rahe che 12. avyavahAra rAzImAMthI bahAra AvyA pachI jIva jyAre vikAsa abhimukha thAya e nizcata hotuM nathI, kAraNa ke koIka jIva ati alpakALamAM paNa AdhyAtmika vikAsa abhimukha banI vikAsanI carama sImAne prApta karI chellA manuSyabhavamAMthI siddhagatimAM jAya che. A bAbatamAM pradhAnapaNe tene jIvano 'tathA bhavyatva' nAmano svabhAva vizeSa temaja tenI bhavitavyatA' ja mukhya bhAga bhajave che. 13. mokSe javAne yogya koI paNa jIva bhavya kahevAya che. paNa ghaNAM jIva evA che ke jeo mokSe javAne yogya hovA chatAM kyAreya paNa avyavahAra rAzImAMthI bahAra ja nIkaLatA nathI. temane jatibhavyanA nAme oLakhavAmAM Ave che. ane ghaNAM evA paNa jIvo che ke jeo vyavahAra rAzImAM AvyA chatAM paNa temanAmAM mokSe javAnI lAyakAta - yogyatA ja na hovAthI kyAreya paNa muktimAM jaze nahi, arthAta anAdi anaMta saMsAramAM rakhaDyA ja karaze. tevA jIvone abhavya kahevAya che. have abhavyo ane caramAvartamAM praveza thAya nahi tyAM sudhI bhavya jIva paNa anaMtakALa sudhI saMsAra paribhramaNa kya ja kare che. 14. A paribhramaNa kALamAM jIvane saMsAranA sukha pratye ati gADha rAga ane duHkha pratye atizaya dveSa bhAva hovAthI ghaNuM karIne azubha pravRttiomAM ja racyo pacyo rahe che. tethI azubha yoniomAM vAraMvAra gamanAgamana kare che. kyAre zubha pravRtti thaI jAya che tyAre devaloka vagerenA sukhano paNa te svAda laI Ave che. e sukhamAM ya rAgabuddhi pApanI eTale tyAMthI AgaLa bhavomAM bhaTakavAnuM cAluM. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 15. jyAre koI bhavyAtmAo caramAvartamAM praveza thAya che tyAre avidhisara te vikAsane abhimukha bane che. pApa pravRttionI tIvratA ati alpa mAtrAmAM dhIme dhIme ghaTavA mAMDe che. pahelAnI jema mohanIya karmanI utkRSTathI 70 koDA koDI sAgaropamanI sthitino baMdha ke je tIvra saMkalezathI thAya che, te have vAraMvAra thato nathI. krame karIne evI avasthAmAM pahoMce che jyAre be thI vadhu vAra mohanIyanI utkRSTa sthitino baMdha bhAvi kALamAM nahi kare. e ja rIte koI sakRta eka vAra baMdhaka avasthAmAM ane koI jIva takta apunabaMdhaka avasthAmAM AvI jAya che. A avasthAmAM paNa saMsAranA jIvanuM paribhramaNa pUrvanI jema cAlu hoya che. 16. jyAre kharekhara vikAsa abhimukha bane che tyAre prathama nyAya nIti vagere 35 mArgAnusArI guNonuM svayaMbhU preraNAthI ke koInA upadezathI anukaraNa kare che. have mAnasika valaNa dhIme dhIme adhyAtma tarapha DhaLatuM jAya che. bhUtapUrva gADha mithyAtvanI dazA TaLI jAya che. have ardhapula parAvartanakALathI vadhu saMsAranuM paribhramaNa bAkI na rahyuM hovAne kAraNe zubha pravRttio ane anuSkAnonA AcaraNamAM pote hoMzathI joDAya che. - have samyakatvanI prAptinI prakriyAmAM joDAya che ane aupazamika samyagdarzana nAmanA mahAna sadgaNane prApta kare che ane pachI e jIva jyAre cothA guNasthAnathI caudamA guNasthAnaka sudhI puruSArthathI AgaLa vadhato vadhato siddha dazAne-mokSane prApta thAya che. A che AtmAno kamika vikAsa kama. temAM agatyatA che samyakatvanI prApti. 12 cauda guNasthAnaka : saMsAramAM anAdi kALathI bhaTakato AtmA alpajJa maTIne sarvajJa bane evA prakArano sarvAgI vikAsa thAya te mATe jJAnI bhagavaMtoe 14 guNasthAnakanI prakriyA darzAvI che. 1. mithyAtva 6. pramatta virati 11. upazAMta moha 2. sAsAdana 7. apramatta virati 12. kSINa moha 3. mizra 8. apUrvakaraNa vA nivRttikaraNa 13. sayogI kevaLI 4. avirata samyagdaSTi 9. anivRttikaraNa 14. ayogI kevaLI. 5. deza virati 10. sUkSma sAmparAya " vikAsakramane oLakhavA mATe A guNasthAno batAvyA che. 13 samyakatvanI prApti yAne graMthibhedanI prakriyA: 1. anAdi kALathI saMsAramAM paribhramaNa karI rahelAM jIvane jyAre phakta eka pudgala parAvartanakALathI vadhu saMsAra bhramaNa bAkI rahetuM nathI tyAre te chellA pudgala parAvartanamAM yAne caramAvartamAM praveza pAmelo gaNAya che, ane tyAM kamasara vikAsa abhimukha thato jAya che, jemAM samyagdarzanane pamADanAra graMthibhedanI prakriyAnuM prakaraNa mukhya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 2. dayA-udAratA-kSamA vagere guNono dhIme dhIme abhyAsa karato jIva potAnA karmonI sthiti ghaNI TUMkAvI nAMkhe che. AtmAnA adhyavasAyo vizuddha thatAM jAya che. ane jyAre graMthibhedanI najIka AvI pahoMce che tyAre koI paNa karmanI sthiti pahelAMnI jeTalI atizaya dIrgha rahetI nathI. paraMtu TuMkAIne eka kroDAkoDI sAgaropamanI aMdara thaI jAya che, jyAre tenA adhyavasAyonI vizuddhi vadhune vadhu tIvra banatI jAya che.' A samaye sanmArgamAM aMtarAyarUpa rAgadveSanI nibiDa graMthine bhedI nAkhavA mATe pracaMDa zubha puruSArtha karI adhyavasAyane atyaMta vizuddha banAvavAnI jarUra paDe che. jIvane graMthisthAna najIka laI AvanAra adhyavasAyane yathApravRttakaraNa kahevAmAM Ave che. karaNa eTale adhyavasAya, yathApravRtta eTale ApoApa ja jIvanA vizeSa puruSArtha vinA pravartamAna, AvA yathApravRttakaraNa arthAta graMthidezanI mulAkAta jIvane anaMtavAra thavAno saMbhava che. paraMtu je jIva graMthibheda karanAra che, tene enI uparanA apUrvakarANa nAmanA adhyavasAyarUpa sopAna upara ArohaNa karavAnuM hoya che. A adhyavasAyanA nAma pramANe temAM praveza karanAra jIvano adhyavasAya apUrvaja hoya che. ethI pAMca apUrva vastumAMthI eka guNasaMkramaNa sivAya bAkInA cAra apUrva arthAt apUrva sthitibaMdha-sthitighAta-guNazreNI nAmanI saiddhAntika prakriyAo A karaNamAM apUrNapaNe pUrve na thaI hoya te rIte pravarte che. ahIMyA vizuddhi anaMtagaNI hoya che. A karaNamAM rahIne jIva potAnA vizuddha adhyavasAya dvArA saMsAranA sukha ane duHkha pratyenA atizaya rAga-dveSanI karkaza gUDha durbheda gAMTha bhedI nAMkhe che atha tene saMsAranA sukha pratye udAsInatA ane duHkha pratye sahiSyavRtti AvI jAya che. ardhapudagala parAvartanakALathI vadhu saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM na hoya tevA jIvo ja graMthibheda karavAne samartha thAya che. 4. apUrvakaraNano kALamAtra aMtarmuhurtano hoya che. graMthibheda karyA bAda jIvane anivRttiwNa nAmano adhyavasAya pravarte che. A adhyavasAya eka sAthe graMthibheda karanAra jIvone eka ja sarakho hoya che. graMthibheda karyA pachI aMtarmuhurtamAM ja jIvane avazya samyagdarzananI upalabdhi thAya che. paNa te prApta karavA mATe anivRttikaraNamAM vartamAna jIva cheDe antarakaraNa karavAnI viziSTa prakriyA kare che. 5. mithyAtva mohanIya karmanI graMthibheda karyA pachInI je sthiti che temAM pahelAM aMtarmuhurta jeTalo samaya choDI daIne pachInA bIjA aMtarmuhurta jeTalA samayonI sthitimAM rahelAM mithyAtva mohanIya karmanA pudgalone A anivRttikaraNa nAmanA adhyavasAya dvArA upara nIce khaseDI daI aMtarmuhurta jeTaluM mithyAtvanA dalika vinAnuM polANa banAve che. A polANane antarakaraNa kahe che. A antaHkaraNanA prayatnathI mithyAtva mohanIya karmanI sthiti be vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. antarakaraNanA prathama samayanI nIcenI sthiti ane antarakaraNanA chellA samayanI uparanI sthiti.. 6. antarakarArano kALa upazama samyakatvanA anubhava dvArA pUro thavA Ave tyAre jaghanyathI eka samaya Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 ane vadhumAM vadhu cha AvalikA jeTalo kALa bAkI rahyo hoya tyAre kamanasIbe koI jIvane 'kalpanAna hoya ane akALe dhADa paDe te rIte anaMtAnubaMdhI kaSAyarUpI coro ekadama jAgRta thaI jAya che, arthAt udayamAM Ave che, tyAre vadhumAM vadhu te cha AvalikAnA samayamAM sAsAdana nAmanA samyakatvano anubhava kare che. tene bIjA guNasthAnakanA nAme oLakhavAmAM Ave che. ane tyAra pachI te avazya pahelAM guNasthAne ja utarI paDe che. 7. saddabhAgye je jIvane AvA anaMtAnubaMdhIno udaya thato nathI te upazama samyakatvanA anubhavakALamAM mithyAtvanI uparanI sthitimAM rahelAM karmalikomAMthI keTalAkane potAnA zubha adhyavasAyathI barAbara dhoIne svaccha banAvI de che. to keTalAkane ardha svaccha banAve che. paraMtu bAkInA tevAne tevA malina rahe che. A rIte uparanI sthitinA mithyAtvanA pudgalone traNa vibhAgamAM vahecI nAMkhavAnI prakriyAne "tripuMjakarANa" kahe che. upazama samyakatvanA kALamAM ja sattAmAM rahelAM uparanI sthitinA mithyAtva daliko traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. ati svaccha sthiti samyakatva mohanIya nAme, ardha svaccha sthiti mizra mohanIya nAme ane trIjI azuddha sthiti pahelAnI jema ja mithyAtva mohanIya nAme oLakhAya che. samyakatvano kALa pUro thayA pachI traNamAMthI game te sthiti bhavitavyatAvaza udayamAM Ave che. 8. aMtarakaraNa karavA mATe graMthibheda ryA pachI AtmA tarata ja bhAvi aMtarakaraNanA samayomAM rahelAM mithyAtva mohanIya karmanA daDiyAne upADI upADIne uparanI ane nIcenI rahelI sthitionA dalika puMjomAM bheLavI de che. aMtarmuharta jeTalAM ati alpakALamAM A rIte daliTarahita aMtaranuM nirmANa thAya che. ene aMtarakaraNa kahe che. e karavAnuM anivRttikaraNanA zeSakALamAM hoya che. te kALe bIjI sthitimAM raheluM mithyAtva mohanIya karma sarvathA anudita - zAMta thaI gayeluM hovAthI, mithyAtva mohanIya karma sarvathA upazAMta hoIne upazama samyakatvanI prApti thAya che. te samaye jIvane je apUrva AnaMda thAya che tenuM varNana karavAne hajAro jIbha paNa asamartha che. 9. jo mithyAtva udayamAM Ave to te sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAya avazya udayamAM Ave che. tyAre te vakhate jIvanI pahelAM guNasthAnakamAM pIchehaTha thAya che. mokSe na jAya tyAM sudhI Avo jIva asaMkhyavAra pharI pharI samyakatva pAmI gumAve tevI zakyatA rahe che. 10. je jIvane mizra mohanIya udayamAM Ave che te jIvanuM tyAre trIjuM guNasthAnaka gaNavAmAM Ave che. A guNasthAnakano ati alpakALa puro thayA pachI samyakatva ke mithyAtvamAMthI game te udayamAM AvavAnI zakyatA che. upazama samyakatvano kALa pUro thayA pachI koI jIvane samyakatva mohanIya karmano udaya thAya che. tethI tene kSAyopathamika samyakatva prApta thAya che. pachI vadhumAM vadhu 66 sAgaropama kALa sudhI satata TakI rahe che, ane ochAmAM ochuM aMtarmuhurta TakI rahe che. tyAra pachI punaH mithyAtva udayamAM Ave che ke kSAyika samyakatva prApta thAya che. - Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 eka bhavamAM paNa AvI rIte anekavAra samyakatvanI prApti ane vinAza thaI zake che. paraMtu ekavAra samyakatva prApta thaI gayA pachI ardha pudgalaparAvartanathI vadhu kALa te jIva saMsAramAM raheto nathI. tethI moDAmAM moDuM dezonA ardha pudgalaparAvartanakALanA AMtarA pachI pharI samyakatva prApta karIne kSapaka zreNI mAMDI jIva mokSe jAya che. A rIte samyakatvanI prApti athavA graMthibhedanI prakriyA A rIte samajAvavAmAM AvI che je abhyAsa karavA jevI che. 14 samyakatvano krama: samatva e mokSanuM bIja che, mokSano upAya samyagdarzana-jJAna-cAritra che. samyakatva hoya to ja jJAnacAritra mokSa phalaka bane che. sadbhUta padArthanI zraddhArUpa - tattvarucirUpa zubha pariNAma che. je zubha pariNAma samakita prazama Adi pAMca lakSaNathI jANI zakAya che. 1. prazama anaMtAnubaMdhI kaSAyano anudaya, tIvra viSaya tRSNA krodhAdi AvezanI zAMti. kaSAyanI upazAMtatA...! 2. saMvega : mAtra mokSanI abhilASa, devatAi - zahenazAhI sukha paNa duHkharUpa samajI mokSa mATe eka - tAlAvelI, sudeva-suguru-suzAstra (sudharma) pratye tIvra anurAga. 3. nirvedaH narakAvAsanI jema saMsAra eka kedarUpa lAge - tenA pratye aNagamo - bhave kheda....! 4. anukaMpA : zakyatAnusAra parajIvo pratye dayA - temanA duHkha joI karUNA upaje. dravyathI duHkhI pratye bhUkha-tarasa-roga vagerethI rAhata ApavI - bhAvathI dharmavimukhajIvone sadharmano mULa mArga batAvavo - ciMdhave. badhA jIva dharma pAmI sukha pragaTa kare evI bhAvanA. 5. AstikyaH AtmA che, cha dravya che, duHkhanI avasthA che, karma che, sarvajJa ane sarvajJanI sattA che, badhA jIvono sarvajJa svabhAva che. jinezvaroe je rIte tattvonuM sAcuM svarUpa batAvyuM che te pratye avicaLa - daDha zraddhA te AsthA. AvI daDha zraddhA mATe vyavahArathI samakitanA 67 bola kahyA che. 4 - zraddhA 5 - dUSaNatyAga 6 - yatanA 3 - liMga 8 - prabhAvaka 6 - AgAra 10 - vinaya 5 - bhUSaNa 6 - bhAvanA 3 - zuddhi 5 - lakSaNa 6 - sthAna ToTala 67. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 samyakatva prAptino upAya ane vidhi A upAya ane vidhine judAjudA vIsa muddAo dvArA batAvavI che. 1. jIvanI anAdinI tattva saMbaMdhI bhUlonI samajaNa. 2. svarUpanI sAcI samajaNa. 3. svarUpa prAptinI saraLa vidhi. 4. jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArA vAkyo. 5. samakita kema thAya? 6. huM koNa chuM? "svane oLakho'. 7. samyagdarzana pragaTa karavAno upAya. (vastusvarUpanI samajaNa) 8. samyagdarzana pragaTa karavAno upAya (tasvanirNaya'. 9. svAnubhUtinI vidhi (saMkSepa). 10. samyagdarzana zuM ane tene konuM avalaMbana? 11. samyakatva mATe sarasa majhAnI vAta (samayasAra) 12. jijJAsue dharma kevI rIte karavo? 13. svarUpa prApta karavAnI yathArtha kArya paddhati - bhedajJAna. 14. dravyadaSTi te ja samyagdaSTi che. 15. tattva nirNaya ane bhedajJAna. 16. zuddha naya ja bhUtArtha che. 17. mokSano upAya - bhagavatI prajJA. 18. samyagdarzana mATe arihaMta devane oLakho. 19. sAdhyanI siddhi. 20. agAdha zAMtithI bharelo jJAnIno mArga. bahu ja dhIraja ane zAMtipUrvaka A badhAno abhyAsa karavo jarUrI che. viSayane saraLa ane spaSTa banAvavA mATe ghaNI badhI rIte samajAvAya che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 1. jIvanI anAdinI tattva saMbaMdhI bhUlonI samajaNaH 1. "zarIra te huM chuM' ema jIva anAdithI mAnI rahyo che, tethI huM tene halAvI calAvI zakuM, zarIranA kAryo huM karI zakuM, zarIra sAruM hoya to mane lAbha thAya e vagere prakAre te zarIrane potAnuM mAne che; A moTo bhrama che. A jIva tattvanI bhUla che. eTale ke huM AtmA chuM ema te mAnato nathI ane jIvane te ajIva mAne che. 2. zarIranI utpattithI jIvano janma ane zarIranA viyogathI jIvanuM maraNa te mAne che. temAM ajIvane jIva mAne che. A ajIva tattvanI bhUla che. AtmA ane deha bhinna che ema te mAnato nathI. AtmA caitanya svarUpa che jyAre deha jaDa che. 3. mithyAtva, kaSAya, pramAda, yoga, rAgAdi pragaTa duHkha denArA che chatAM tenuM sevana karavAmAM sukha mAne che. A Asrava tattvanI bhUla che. 4. zubhane lAbhadAyaka ane azubhane nukasAnakAraka te mAne che, paNa tattvadaSTie puNya ane pApa banne nukasAnakAraka che ema te mAnato nathI. A baMdha tattvanI bhUla che. 5. samyajJAna tathA te pUrvakano vairAgya jIvane sukharUpa che, chatAM te potAne kaSTa ApanAra ane na samajAya evAM che - ema mAne che te saMvara tattvanI bhUla che. 6. zubhAzubha icchAone nahi rokatAM, indriyonA viSayo pratye icchA karyA kare che te nirjarA tattvanI bhUla che. 7. samyagdarzanapUrvaka ja pUrNa nirAkuLatA pragaTa thAya che ane te ja kharuM sukha che - ema na mAnatA, bAhya sAmagrIthI sukha maLI zake che ema jIva mAne che te mokSa tatvanI bhUla che. A bhUlonuM mULa kAraNa mithyAdarzana che. viparIta mAnyatA che. e bhUlone TALavI e ja samyagdarzana che. potAnuM sAcuM svarUpa na samajavAnI A bhUla che ane tenuM phaLa anaMta saMsAra che. A bhUlonuM phaLa jIvane samaye samaye anaMta duHkhano bhogavaTo che, eTale ke cAra gatiomAM - manuSya-deva-tiryaMca ane nAraka tarIke janmI-marI duHkha bhogave che. A gatiomAM sauthI duHkhadAyaka gati nigoda - ekendriyanI che. saMsAra dazAmAM vadhAremAM vadhAre kALa jIva temAM kADhe che. te avasthA TALI krame manuSyapaNuM prApta karavuM to ati ati dIrdhakALe bane che ane temAM paNa satya dharma pAmavAno mukhya samaya manuSyapaNuM ja che. jo jIva svarUpanI sAcI samajaNa prApta kare to kAyamane mATe A duHkha TaLI zake. paraMtu manuSya bhava prApta karyA pachI paNa kAM to dharmano yathArtha vicAra karato nathI, athavA to dharmane nAme cAlatI aneka mithyA mAnyatAomAMthI koI ne koI mithyA mAnyatAne grahaNa kare che. kudeva-kuguru ane kuzAstramAM zraddhA rAkhI te phasAI jAya che. athavA to badhA dharmo eka samAna che ema upalaka daSTie mAnI laIne badhAno samanvaya karavA lAge che ane potAnI e bhramaNAvALI buddhine, vizALa buddhi Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 mAnIne abhimAnane seve che; kadI te jIva sudeva, suguru ane suzAstranuM bAhya svarUpa samaje to paNa potAnuM kharuM svarUpa samajavA jIva yathArtha prayAsa karato nathI, tethI te pharIne saMsAracakramAM rakhaDI potAno ' moTAmAM moTo kALa nigoda - ekendriyapaNAmAM kADhe che. upara kahyuM te badhAnuM mULa kAraNa potAnA svarUpanI jIvane bhramaNA che. paranuM huM karI zakuM, para mAruM kArya karI zake, parathI mane lAbha nukasAna thAya evI mithyA mAnyatAonuM aparimita mahApApa dareka kSaNe jIva sevA kare che te mahA pApane 'mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che. tenA phaLarUpe krodha, mAna, mAyA, lobha je parimita pApa che tene tIvra ke maMdapaNe seve che. vastusvarUpa kaho ke jaina darzana kaho te banne eka ja che. tenI vidhi evI che ke pahelAM moTuM pApa choDAvI pachI nAnuM pApa choDAve che. mithyAtva e moTuM pApa che ane sAta vyasano - (1) jugAra (2) mAMsa bhakSaNa (3) madirApAna (4) vezyAgamana (5) zikAra (6) paravArIno saMga (7) corI - e nAnuM pApa che. A sthitimAM mahApApa mithyAtva' TALavAno upadeza prayojanabhUta che. 'puNya'ne dharmamAM sahAyaka mAnI tenA upadezanI mukhyatA karI dharmane nAme mahA mithyAtvarUpI pApane poSavuM nahi. "puNyathI dharma - AtmAnuM hita na thAya' - e vikArI bhAva hovAthI baMdhanuM kAraNa che enAthI mukti na thAya. te sivAya gaccha-matanI je kalpanA che - sAMpradAyika je bhAvanA che te rAga-dveSane poSanArI che - tenAthI vItarAga dharmanI prApti na thAya. mATe evI bhAvanA ke AgrahathI nivRtta thavuM. paramAM potAnA sukhanI kalpanA e moTuM mithyAtva che. pote anaMta sukhano bhaMDAra che, ane potAnuM sukha potAnA AtmAmAMthI pragaTa thAya che e sAcI samajaNa che. saMyogI padArthomAM ekva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva ane zeyatva buddhi karI jIva anAdithI duHkha bhogavI rahyo che. have A koI kriyAnI bhUla nathI. A abhiprAyanI bhUla che. jIvanI mAnyatA, abhiprAya khoTo che. A mAnyatAnI bhUla prathama sudhArI samyagdarzana prApta karavuM joIe. potAnI A svarUpa saMbaMdhI bhUla yathArtha samajaNathI - yathArtha jJAnInA bodhathI TaLI zake che. mATe potAnuM svarUpa samajI prathama A bhUla TALI samyagdarzana pragaTa karavAno upadeza che. 2. svarUpanI sAcI samajaNa (samyagdarzana mATe prathama upAya) 1. pratyeka jIva sukha icche che ane teno pratyeka prayatna paNa sukha prApti mATe ja thAya che, paraMtu duHkha sivAya tene kAMI paNa prApta thatuM nathI, kAraNa ke te upAya sAcA nathI. 2. je sukhanI kalpanAnI pAchaLa duHkha Ave che te vAstavika sukha nathI. pazcAta duHkha te sukha nahi. 3. sukhanuM vAstavika svarUpa samajyA vinA mAtra sukhanI icchAno koI artha nathI. 4. moTe bhAge sAmAnya mAnavI bhoga-sAmagrIne ja sukhanI sAmagrI mAnI rahyo che ane tenI prApti Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ane bhogavaTAne koI moTo puruSArtha ke sukha samajI rahyo che. enA aMtaramanamAM e mAnIne beTho che ke bhogamaya jIvana ja sukhamaya jIvana che. 5. gaMbhIratAthI Ano vicAra karavAmAM Ave to jovA maLaze ke badhI jAtanI samRddhi, padavI hovA chatAM e mAnavI AkuLa-vyAkuLa, azAMta, bhayAkuLa ane ciMtAtura jovA maLe che. to pachI vAstavika sukha zuM che ane kyAM che? 6. ghaNA loko dalIla kare che ke sukha-duHkhe to mananI eka kalpanA che, e sukha bhoga sAmagrImAM nathI paNa kalpanAmAM che. 7. jo sukhane kalpanA mAnavAmAM Ave to eno artha to e thayo ke sukha kAlpanika che, vAstavika nathI. to pachI zuM ema mAnavuM joIe ke sukhanI vAstavika sattA ja nathI ? A vAta to koIne paNa svIkArya ja nathI. to pachI prazna thAya che ke sAcuM sukha kyAM che? 8. ghaNA loko icchAonI pUrtine sukha mAne che. ane icchAonI pUrti na thAya tene duHkha mAne che. have zAMtithI vicAro ke icchAonI pUrti saMbhava che kharI? jIvo anaMta che ane dareka jIvanI jo anaMta icchAo pUrNa karavI hoya to anaMtAnaMta bhoga sAmagrI joIe ane kharekhara e sAmagrI to sImita jaNAya che. to pachI icchAonI pUrti bhogasAmagrI vaDe saMbhava nathI. te sivAya eka icchAnI pUrti thatAM tatkALa bIjI navI icchA utpanna thayA vagara rahetI nathI. A to pravAharUpe cAlu ja rahe che. Ano artha e thAya che ke icchApUrtimAM paNa sAcuM sukha nathI. kharekhara sAcuM sukha to icchAonA abhAvamAM che. . 9. je vastu jyAM hoya tyAMthI ja maLI zake che. je vastu jyAM hoya ja nahi, jenI sattAmAM jyAM - saMbhAvanA na hoya te tyAMthI kema prApta thAya? 10. jema jJAna AtmAno eka guNa che, eTale jJAnanI prApti cetana AtmAmAM ja saMbhave che, jaDamAM nahi. te pramANe ja 'sukha' paNa AtmAno eka guNa che, jaDano guNa nathI. eTale sukhanI prApti AtmAmAMthI ja thaze, zarIrAdi jaDa padArthomAMthI thAya nahi. 11. je prakAre A AtmA svayaM potAne na jANIne ajJAnarUpa (mithyAjJAna) pariNamita thaI rahyo che, te ja prakAre A jIva svayaM sukha je potAno guNa che te bhUlIne, te sukha meLavavA parapadArtho tarapha prayatnazIla che e ja enA duHkhanuM mULa kAraNa che. 12. jIvanI pIDA ane duHkhanA traNa kAraNo che. (1) mithyAtva (2) ajJAnatA (3) asaMyama. enA peTAmAM Ave che rAga-dveSa, cAra kaSAya - krodha, mAna, mAyA, lobha ane moha. 13. 'jesvarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta' - Atmasiddhi zAstranI zarUAta A padathI thAya che. A jIvanA duHkhanuM mULa kAraNa tene potAnA sAcA svarUpanI samajaNa nathI. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 14. sAcuM sukha prApta karavA A jIve paronmukhI daSTi choDIne potAnA AtmA - svayaMne jANavo paDaze; kAraNa ke potAnuM sukha potAmAMthI meLavavuM paDaze - e potAno guNa che. 15. sAcuM sukha prApta karavAno upAya potAnA AtmAne - potAnA svarUpane jovuM ane jANavuM ane te svarUpamAM sthira thaI javuM te che. samyajJAna, samyagdarzana, samyapcAritranI ekatAne vAstavika sukha pragaTa karavAno mokSamArga kahyo che. 16. sAcuM sukha to AtmA dvArA anubhavanI vastu che, te kahevAnI dekhADavAnI vastu nathI. sukha e anubhavano viSaya che. samasta parapadArthothI dRSTi haTAvI aMtarmukha thaI ApaNA potAnA jJAnAnaMda svabhAvI AtmAmAM tanmaya thaI A sukhanI anubhUti thaI zake che. AtmAnuM jevuM svarUpa che e jJAna ane zraddhAmAM AvavuM joIe. A AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana anaMta vIrya anaMta sukha, anaMta AnaMdano kaMda che. AnaMdamaya che, sukhamaya che eTale ke AtmAnubhUti(svAnubhUti) ja sukhAnubhUti che. AtmAnubhUti-samyagdarzana e ja sukha prApta karavAno sAco upAya che. 17. UMDANathI vicAra karavAmAM Ave to e pratIta thAya che ke AtmAne sukha kyAMthI paNa prApta karavuM paDatuM nathI. te pote ja sukhathI banelo che, sukhamaya che, sukha ja che. je pote svayaM sukhamaya-sukhasvarUpa hoya tene sukha meLavavuM zuM ? mAtra e jANI enI zraddhA karI eno anubhava karavAno che - e ja samyagdarzana che - AtmAnI nirvikalpa anubhUti. 18. sukha zuM che ? sukha kyAM che ? sukha prAptino upAya zuM ? A badhA praznono eka ja javAba che 'AtmAnubhUti'. 19. AtmAnubhUti prApta karavAno prathama upacAra 'tattva vicAra' che. svarUpanI samajaNa - huM koNa chuM ? potAnA sat svarUpanI anubhUti. 20. pachInI bhUmikAmAM tadnusAra yogya puruSArtha - e ja upAya che. sauthI prathama 'ajJAnatAmAM' je vAto che te samajavI paDaze. 1) prathama maulika bhUla e che ke anaMta guNavALA caitanyatattvane potAno nathI mAnato paNa jaDa zarIrane ane parapadArthone potAnuM astitva mAnI lIdhuM che. 2) jIvanI bIjI ajJAnatA e mithyA mAnyatA para AdhArita che ke 'sukha-duHkha''para'mAMthI Ave che ane 'para'dravyanuM anaicchika pariNamana mane kaSAya karAve che. 3) jIvanI trIjI ajJAnatA paramAM iSTa-aniSTanI kalpanA karI artha vagaranA rAga-dveSanA pariNAma UbhA karavA te che. 4) jIvanI cothI ajJAnatA enI kartRtva buddhi che. te potAnA jJAnasvarUpane oLakhato nathI ane paranA kartAnI mithyA mAnyatA che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 5) pAMcamI ajJAnatA izvarane jagatanA hartA-kartA mAnavAnI che. tene paramAtmAnuM svarUpa vItarAgI che e jANapaNuM nathI. A jagatanuM kArya svayaMsaMcAlita che ane paramAtmA enA jJAtA che. 6) chaThThI ajJAnatA sAcA vItarAgI deva-guru-zAstra saMbaMdhI che. anaMta tIrthakaroe samyagdarzanajJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahyo che, jyAre ajJAnIoe vrata, tapa, japa, pUjA-bhakti, dayA-dAnane(zubha pariNAmone) mokSa mAnI lIdhuM che. sAcA deva-guru-zAstra vItarAgI che enA sat svarUpane e jANato nathI. 7) sAtamI ajJAnatA tattva saMbaMdhI' che. jyAM tattvajJAna sAcuM nathI tyAM anaMtAnubaMdhI kaSAya thAya che. nimittane kartA mAnavuM e anaMtAnubaMdhI kaSAyano janma che. potAnA sat svarUpanuM - sAta tattvonuM yathArtha svarUpa kevuM che tenI zraddhA nathI. upAdAna-nimitta, dravyanI svataMtratA, kramabaddha paryAya, nizcaya-vyavahAra e badhA tattvono abhyAsa ane samajaNa na hovAthI yathArtha zraddhA thatI nathI ke jethI samyagdarzana ane AtmAnubhUti ane sAcA sukhanI prApti thatI nathI. jIvanuM AvuM saubhAgya kyAre jAge? kevA satya puruSArthathI ene AtmAnubhUti thAya? Ano saraLa mArga A pramANe che: 1) jo koI AtmAnubhavI sadguru sulabha hoya to tenA upadezathI saMpUrNa satya vastu - tattvane badhA bAjuethI jANI levo. 2) jo evA guru prApta na hoya to svayaM e guruoe batAvela adhyAtma graMthono khUba ja cIvaTapUrvaka abhyAsa karI AtmAnI bAbatamAM jeTalI jANakArI thAya teTalI meLavavA abhyAsa karavo. 3) eva sanmArge cAlI rahelA jijJAsu jemano vadhu abhyAsa hoya temanI sAthe satsaMga karI judA judA viSayono abhyAsa karavo. 4) have svAnubhUtinI je vidhi-vidhAna sadagurue batAvyA che te barAbara jANI ane aMdara jyAM te bhagavAna AtmA che e caitanyane jovAno prayatna karavo. 5) te devAdhideva' bhItara bIrAjamAna che, kyAMya bahAra nathI. tene aMdara ja juo, zodho to tenI prApti avazya thaze ja kAraNa ke te tyAM bIrAjamAna che. 6) AtmAnI bAbata jANavAnuM zAstrathI ke zAstranA jANakAra dvArA thaI zake che - paraMtu AtmAne jANavAnuM kAma svAnubhUti dvArA ja thAya che. 7) samyagdarzanano saMbaMdha AtmAne jANavA sAthe che. AtmA viSe jANavuM ane AtmAne jANavo emAM bahu ja moTo maulika bheda che. 8) jIvane anAdikALathI dravyakarmano ane dravyakarmanA udayanA kAraNe rAga-dveSa-kaSAya Adi bhAvakarma tathA zarIrAdinokarmano tathA zarIra saMbaMdhI anya cetana tathA acetana padArthono saMyoga jovA maLe che Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 - A badhI karmadhArA che - emAM cetanAnuM potAnuM kAMI paNa nathI. 9) cetana tatva anaMta jJAna-darzana-vIrya-sukha Adi anaMta guNono piMDa che. jJAnaguNa emAM mukhya che, ane te sva-para prakAzaka che. caitanya mAtra jJAtA daSTA che ane tenuM kAma mAtra jANavA-dekhavAnuM che. pratyeka samaye pratyeka AtmAmAM A jJAnadhArA cAlI rahI che. 10) anAdithI jIva karmadhArAmAM arthAt zubhAzubhAdi vibhAvomAM ane zarIramAM potApaNuM mAnato thako paNa jJAnarUpa caitanya kyAreya rAga-dveSarUpa athavA zarIrarUpa nathI thato, te to haMmezA caitanya ja banI rahyo che. 11) ahiMyA banne dhArA cAlu che. (1) jJAnadhArA (2) karmadhArA. jovAvALo e caitanya svayaM che. ene svayaM ja pasaMdagI karavAnI che huM mane jJAnasvarUpe jouM chuM ke karma svarUpa athavA enA phaLa svarUpa. potAne pararUpa jovo saMsAra che ane potAne jJAnarUpa-mAtra jANanarUpa jovo -jANavo mokSarUpa che. jora jovA-jANavA para lagAvavAnuM che. 12) pote tatvano sAco nirNaya karI, 'huM jJAnAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM ema ja jANavuM, ema ja mAnavuM ane emAM ja sthira rahevuM te svAnubhUtino mArga che. svAnubhUti che, samyagdarzana che. A rIte dareka udaya prasaMge saMpUrNa jAgRtipUrvaka potAnA svarUpanuM ciMtana thatAM mithA mAnyatAono gaDha tUTato jAya che, paramAM je etva, mamatva, kartRtva, bhokatRtva, zeyatva chUTatuM jAya che ane AtmA svamAM Avato jAya che, vijJAnaghana thato jAya che. parathI khasavuM vyavahAra che, svamAM vasavuM nizcayathI dharma che. AvI rIte svarUpanI samajaNathI - sasvarUpanI yathArtha zraddhA karavAthI samyagdarzananI prApti thAya che. 3. svarUpa prAptinI saraLa vidhi (svarUpanuM ciMtavana svarUpanA lakSa) : huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM. phakta guNono bhaMDAra eTale guNI eka ja svAmI, bIjo koI nahi. parivAramAM phakta guNa ja. phakta eka ja daSTi - zuddhAtmA - jJAyakabhAva enAthI moTuM jagatamAM koI nathI. "AtmAthI sau hIna". A AtmA anaMta zakti -anaMta guNono bhaMDAra che teno dRSTimAM svIkAra. dhana-daulata, kuTuMba, zarIra, deva-guru-zAstra vyavahAra ratnatraya, nizcaya ratnatraya, kevaLajJAna badhuM ya heya - badhuM bAda karatAM sarva avasthAothI nyAro eka zuddhAtmA teno ja mahimA - tenuM ja ciMtavana - tenuM ja dhyAna. dareka samaye zuddhAtmAnuM ja ciMtavana. A vAta zaktionA SaTakArakathI samajavI. naM. SaTakAra kArya anubhUti 1. kartA koNe karyuM? AtmAe anubhava karyo. konA para karyuM? AtmAno anubhava karyo. 2. karma Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 3. karaNa konAthI karyuM? AtmA dvArA anubhava karyo. 4. saMpradAna konA mATe karyuM? AtmA mATe anubhava karyo. 5. apAdAna konAmAMthI karyuM? AtmAmAMthI anubhava karyo. 6. adhikarAga konA AdhArathI? AtmAnA AdhArathI potAnA AtmAne jANyo. badhe ja AtmA, eka zuddhAtmA ja. AnA parathI "sat AtmAnI svataMtratA-svAdhInatA-svAvalaMbItA samajavI. AvuM AtmAnuM svarUpa samajavuM. ArAdhya deva - AtmA - zuddhAtmA ja - daSTino viSaya jJAyaka. ArAdhaka - nirvikalpa bhAvasvarUpa - atIndriya jJAna. ArAdhanA - tenuM ja dhyAna-daSTi-lakSa-ekAgratA-tallInatA, magnatA - satata tenuM ja smaraNa - tenuM ja ciMtavana - tenI ja anubhUti. A ja AtmAnubhUtinI - samyagdarzananI saraLa paddhati che. 4. jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArA vAkyo (preraNAtmaka): 1. sahaja svarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga mokSa kahe che. 2. sahaja svarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahaja svarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI, je thayuM te ja sahaja svarUpe sthiti che. 3. saMganA yoge A jIva sahaja sthitine bhUlyo che; saMganI nivRttie sahaja svarUpanuM aparokSa bhAna pragaTe che. 4. e ja mATe sarva tIrthaMkarAdi jJAnIoe asaMgapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che ke jenA aMge sarva Atma sAdhana rahyAM che. 5. sarva jinAgamamAM kahelA vacano eka mAtra asaMgapaNAmAM ja samAya che; kema ke te thavAne arthe ja te sarva vacano kahyAM che. eka paramANuthI mAMDIcauda rAjalokanI ane meSonmeSathI mAMDI zailezI avasthA parvatanI sarva kriyA varNavI che, te e ja asaMgatA samajAvavAne arthe varNavI che. 6. sarva bhAvathI asaMgapaNuM thavuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nizcayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che, ema vicArI zrI tIrthaMkare satsaMgane teno AdhAra kahyo che, ke je satsaMganA yoge sahaja svarUpabhUta evuM asaMgapaNuM jIvane utpanna thAya che. 7. te satsaMga paNa jIvane ghaNI vAra prApta thayAM chatAM phaLavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kema ke te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANyo nathI; parama snehe upAsyo nathI; ane prApta paNa aprApta phaLavAna thavA yogya saMjJAe visarjana karyo che ema kahyuM che. A ame kahyuM te Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahaja samAdhi paryata prApta thavA evA satsaMgane huM atyaMta atyaMta bhaktie namaskAra karuM chuM. 8. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI nirvANano mukhya hetu evo satsaMga ja sarva arpaNapaNe upAsavo yogya che ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che evo amAro sAkSAtkAra che. 9. te satsaMga prApta thaye jo A jIvane kalyANa prApta na thAya to avazya A jIvano ja vAMka che; kema ke te satsaMganA apUrva, alabhya, atyaMta durlabha evA yogamAM paNa teNe te satsaMganA yogane bAdha karanAra evAM mAThAM kAraNono tyAga na karyo. 10. mithyAgraha, svacchaMdapaNuM, pramAda ane indriya viSayathI upekSA na karI hoya to ja satsaMga phaLavAna thAya nahi, athavA satsaMgamAM ekaniSThA, apUrva bhakti ANI na hoya to phaLavAna thAya nahi. jo eka evI apUrva bhaktithI satsaMganI upAsanA karI hoya to alpakALamAM mithyAgrahAdinAza pAme ane anukrame sarva doSathI jIva mukta thAya. 11. satsaMganI oLakhANa thavI jIvane durlabha che, koI mahad puNyayoge te oLakhANa thaye nizcaya karI A ja satsaMga, A satpaSa che evo sAkSIbhAva utpanna thayo hoya te jIve to avazya karI pravRttine saMkocavI, potAnA doSa kSaNe kSaNe, kAryuM kAryo ane prasaMge prasaMge tIkSNa upayoga karI jovA, joIne te parIkSaNa karavA ane te satsaMgane arthe dehatyAga karavAno yoga hoya to te svIkAravo, paNa tethI koI padArthane viSe vizeSa bhakti sneha thavA devo yogya nathI. tema pramAde rasagArava Adi doSe te satsaMga prApta thaye puruSArtha dharma maMda rahe che ane satsaMga phaLavAna thato nathI ema jANI puruSArtha vIrya gopavavuM ghaTe nahi. 12. satsaMganuM eTale puruSanuM oLakhANa thaye paNa te yoga niraMtara raheto na hoya to satsaMgathI prApta thayo che evo je upadeza ne pratyakSa satparuSa tulya jANI vicAravo tathA ArAdho ke je ArAdhanAthI jIvane apUrva evuM samyakatva utpanna thAya che. 13. jIve mukhyamAM mukhya ane avazyamAM avazya evo nizcaya rAkhavo ke je kaMI mAre karavuM che te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che, ane te ja arthe A traNa yoganI udayabaLe pravRtti thatI hoya to thavA detAM, paNa chevaTe te triyogathI rahita evI sthiti karavAne arthe te pravRttine saMkocatA kSaya thAya e ja upAya kartavya che. te upAya mithyAgrahano tyAga, svacchaMdapaNAno tyAga, pramAda ane indriya viSayano tyAga e mukhya che. te satsaMganA yogamAM avazya ArAdhana karyA ja rahevA ane satsaMganA parokSapaNAmAM to avazya avazya ArAdhana karyA ja karavAnuM kema ke satsaMga prasaMgamAM to jIvanuM kAMIka nyUnapaNuM hoya to te nivAraNa thavAnuM sAdhana satsaMga che. paNa satsaMganA parokSapaNAmAM to eka potAnuM AtmabaLa ja sAdhana che. jo te AtmabaLa satsaMgathI prApta thayelA evA bodhane anusare nahi, tene Acare nahi, AcaravAmAM thatAM pramAdane choDe nahi to koI divase paNa jIvanuM kalyANa thAya nahi. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 saMkSepamAM lakhAyelA jJAnInA mArganA Azrayane upadezanArA A vAkyo mumukSu jIve potAnA AtmAnA viSe niraMtara pariNAmI karavA yogya che; je potAnA AtmaguNane vizeSa vicAravA zarUpe lakhyA che..... ''samayamAtranA anAvakAzapaNe, Akho loka AtmaavasthA pratye ho, AtmasvarUpa pratye ho, AtmasamAdhi pratye ho, anya avasthA pratye na ho, anya Adhi pratye na ho, je jJAnathI sva Atmastha pariNAma hoya te jJAna pratye rucipaNe hoya, evo jeno karuNAzIla sahaja svabhAva che, te saMpradAna sanAtana satpuruSano che. -zrImadAjacaMdra. 5. samakita kema thAya ? (upAyanI saraLa rIta) : 1. bIjI badhA prakAranI kalpanAo mUkI, pratyakSa satpuruSanI AjJAe vacana sAMbhaLavAM; tenI sAcI zraddhA karavI, te AtmAmAM pariNamAvavAM to samakita thAya. 2. satpuruSanA vacana pramANe, tenI AjJA pramANe varte tene samakita aMze thayuM. 3. jIvanA paribhramaNanuM kAraNa zuM che ? jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bodha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI pAmyo che te jIvane samyagdarzana thAya che. 4. dIrghakALa sudhI yathArtha bodhano paricaya thavAthI bodhabIjanI prApti hoya che, ane e bodhabIja te prAye nizcaya samyaktva hoya che. 5. sarva kalezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahi; ane asatsaMga tathA asatsaMga prasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI; emAM kiMcita mAtra saMzaya nathI. 6. AraMbha parigrahanuM alpatva karavAthI asatsaMga prasaMganuM baLa ghaTe che; satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza prApta thAya che. AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che ane AtmajJAnathI nija svabhAvarUpa sarva kaleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che, e vAta kevaLa satya che. 7. anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra tathA mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samyaktva mohanIya e traNa - ema sAta prakRtti jyAM sudhI upazama, kSayopazama ke kSaya thatI nathI tyAM sudhI samyagdaSTi thavuM saMbhavatuM nathI. e sAta prakRtti jema jema maMdatAne pAme tema tema samyaktvano udaya thAya che. te prakRttionI graMthi chedavI parama durlabha che. jenI te graMthi chedAI tene AtmA hastagata thavo sulabha che. tattvajJAnIoe e ja graMthine bhedavAno pharI pharIne bodha karyo che. je AtmA apramAdapaNe te bhedavA bhaNI dRSTi Apaze te AtmA Atmatattvane pAmaze e niHsaMdeha che. jyAM sudhI dehAtma buddhi TaLe nahi tyAM sudhI samyaktva thAya nahi. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 8. sarva duHkhathI mukta thavAno sarvotkRSTa upAya AtmajJAna che. te jJAnI puruSanA vacana sAcA che, atyaMta. sAcA che. jyAM sudhI tathArUpa AtmajJAna na thAya tyAM sudhI AtyaMtika baMdhanathI nivRtti na hoya emAM saMzaya nathI. te AtmajJAna thatAM sudhI jIve mUrtimAna AtmajJAnasvarUpa evA rAghuruno niraMtara Azraya avazya karavA yogya che, emAM saMzaya nathI. te Azrayano viyoga hoya tyAre Azraya bhAvanA niraMtara kartavya che. 9. satparuSanA pratyakSa joganuM ane pratyakSa ciMtananuM phaLa mokSa hoya che, kAraNa ke mUrtimAna mokSa te sapuruSa che. samyakatva pAmyA che evA puruSano nizcaya thayuM ane potAnI yogyatAnA kAraNe jIva samyakatva pAme che. 10. pUrve thaI gayelA anaMta jJAnIo jo ke mahA jJAnI thaI gayA che, paNa tethI kAMI jIvano doSa jAya nahi, eTale ke atyAre jIvamAM mAna hoya te pUrve thaI gayelA jJAnI kahevA Ave nahi, paraMtu hAla je pratyakSa jJAnI bIrAjamAna hoya te ja doSane jaNAvI - kaDhAvI zake. jema dUranA kSIra samudrathI atrenA tRSAturanI tRSA chIpe nahi paNa eka mIThA pANIno kaLazo atre hoya to tethI tRSA chIpe. 11. jIva potAnI kalpanAthI kahyuM ke dhyAnathI kalyANa thAya ke samAdhithI ke AvA AvA prakArathI, paNa tethI jIvanuM kaMI kalyANa thAya nahi. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che, mATe tevA vikalpa karavA mUkI devA. 12. ekaniSThAe jJAnInI AjJA ArAdhatAM tattvajJAna prApta thAya che. 13. bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnI puruSanA caraNAviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyaka pratIti AvyA vinA svarUpanI prApti thatI nathI, ane te AvyathI avazya te mumukSu jenAM caraNAviMda teNe sevyA che, tenI dazAne pAme che. 14. anaMta kALathI potAne potAnA svarUpa viSenI ja bhrAMti rahI gaI che A eka avA, abhUta vicAraNAnuM sthaLa che. 15. niraMtara udAsInatAno krama sevavo; puruSanI bhakti pratye lIna thavuM; puruSonA cAritronuM smaraNa karavuM, satparuSonA lakSaNanuM ciMtana karavuM, puruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; tenA mana, vacana, kAyAnA pratyeka ceSTAnA adbhata rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM sarva sammata karavuM. 16. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya parama rahasya che. e saghaLAnuM kAraNa koi vidyamAna puruSanI prApti ane te pratye avicaLa zraddhA e che. 17. upayoga lakSaNe sanAtana skurita evA AtmAne dehathI, tejasa ane kArpaNa zarIrathI paNa bhinna avalokananI daSTi sAdhya karavI. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 18. te caitanyAtmaka svabhAva AtmA niraMtara vedaka svabhAvavALo hovAthI abaMdha dazAne prApta na thAya tyAM sudhI za tA-azAtArUpa anubhava vedayA vinA rahevAno nathI ema nizcaya karI - 1) je zubhAzubha pariNAmadhArAnI pariNati vaDe te zAtA-azAtAne saMbaMdha kare che te dhArA pratye udAsIna thai..... 2) dehAdithI bhinna ane svarUpa maryAdAmAM rahelA te AtmAmAM je cala svabhAvarUpa pariNAma dhArA che teno AtyaMtika viyoga karavAno mArga grahaNa karI..... 3) parama zuddha caitanya svabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA karmayogathI sakalaMka pariNAma darzAve che tethI upazama thai...... 4) jema upazamIta thavAya, te ja lakSa, te ja bhAvanA, te ja ciMtavananA ane te ja sahaja pariNAmarUpa svabhAva karavA yogya che. mahAtmAonI vAraMvAra e ja zikSA che. 19. te sanmArgane gaveSatA, pratIta karavA icchatA, tene saMprApta karavA icchatA evA AtmArthIjanane parama vItarAga svarUpa deva, svarUpanaiSThika nigraMtha guru, parama dayAmULa dharma vyavahAra ane parama zAMtarasa rahasya vAkyamaya sallAstra, sanmArganI saMpUrNatA thatAM sudhI parama bhakti vaDe upAsavA yogya che; je AtmAnA kalyANanA parama kAraNa che. 20. dehathI bhinna sva-paraprakAzaka, parama jyoti svarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja raho, to anaMta apAra AnaMda anubhavazo. 21. 'A' prabhu ! aMdara mahAna vastu paDI che (vidyamAna che) emAM e bAju aMtaramAM lIna thA! enI sanmukha thA! eno Azraya le ! e bhagavAna, pUrNAnaMdanA nAthanuM zaraNa le ! uttamamAM uttama koI padArtha hoya to e sAmAnya cIja nijAtmA che; te uttama padArtha sarvotkRSTa che ane tIrthaMkara paramAtmAthI paNa tAro AtmA sarvotkRSTa, uttama che ene tuM jANa! 22. AtmajJAna je yathArtha bodhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI, e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne kame karIne ghaNA jIvone thAya che ane teno mukhya mArga te bodha svarUpa evA jJAnI puruSono Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che. 23. sarva vikalpano, tarkano tyAga karIne, manano, vacanano, kAyAno, indriyono, AhArano, nidrAno jaya karIne, nirvikalpapaNe aMtarmukhavRtti karI AtmadhyAna karavuM. mAtra anAbAdha anubhava svarUpamAM lInatA thavA devI, bIjI ciMtavanA na karavI. te thatAM ja teno anubhava thaze. 24. ekAMta AtmavRtti, ekAMta AtmA, kevaLa eka AtmA, kevaLa eka AtmA ja, kevaLa mAtra AtmA, kevaLa mAtra AtmA ja, AtmA ja, zuddhAtmA ja, sahaja AtmA ja, nirvikalpa, zabdAtIta, sahaja svarUpa AtmA ja. basa eka ja lInatA. svabhAva sanmukha anubhava karavAnI, samakita prApta karavAnI A ja rIta che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 25. "Atama bhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re!" niraMtara AtmabhAvanA bhAvavI. AtmajJAna prApta thaze ja. svanI oLakhANathI samyagdarzana pragaTe che. 6. huM koNa chuM? - svane oLakho: 1. mumukSunuM sarva prathama kartavya: mULabhUta pAtratA, yogyatA joIe. sarva prathama nIti, vairAgya, upazama AdimAM pravartavuM ghaTe. je mumukSu jIva gRhastha vyavahAramAM vartatA hoya teNe to akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joIe. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAya saMpanna rahevuM tenuM ja nAma nIti che. tyAre ja kharA svarUpamAM vairAgya pragaTe ane vRttionuM, kaSAyonuM upazama thAya. 2. "huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mAruM kharuM? konA saMbaMdhe vaLagaNA che? rAkhuM ke e pariharuM? enA vicAra vivekapUrvaka, zAMta bhAve jo karyA; to sarva Atmika jJAnanA siddhAMta tattva anubhavyA." 3. A praznono vicAra karI jo yathArtha svarUpa samajAI jAya ane tenI pratIti-zraddhA thAya to samyagdarzana pragaTe. 4. huM koNa chuM? huM eka AtmA caitanya padArtha chuM. anaMta jJAna-anaMta darzana-anaMta vIrya-anaMta sukha evI anaMta zaktio-guNono bhaMDAra chuM. huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM" AvuM mAruM zuddha svarUpa che. 5. kyAMthI thayo? mArI utpattinuM kAraNa kyAM che? kayA saMjogothI huM utpanna thayo chuM? huM atyAre vidyamAna chuM eno artha pahelAM kyAMka hato ane bhaviSyamAM kyAMka hoiza. mArI utpatti koi bAhya saMyogothI nathI thaI. huM nitya chuM, anAdi kALathI mAruM astitva che ane anaMta kALa sudhI huM mAruM astitva dharAvIza. huM nitya chuM...chuM ne chuM...! mArA astitva mATe mane koI bIjA dravyanI madada ke apekSAnI jarUra nathI. 6. zuM che svarUpa mAruM kharuM? huM caitanya bhagavAna AtmA, ajara, amara, avinAzI chuM. jJAna mAro mukhya guNa che ane jANavuM mAruM kArya che. huM koI para padArthono hartA-kartA nathI, huM cetanA svarUpa chuM. 7. konA saMbaMdhe vaLagaNa? A je pudgala paramANuono deha - jaDa deha temaja anya sAmagrI je saMyogarUpe joDAyelI dekhAya che tenAthI huM saMpUrNa bhinna chuM. eka paNa pudgala paramANu mArA caitanyasvarUpamAM nathI. A je kAmaNa zarIra - karmo che te paNa mAruM svarUpa nathI, te jaDa che, mArAthI bhinna che. mane lAbha-nukasAnanuM kAraNa nathI. 8. rAkhuM ke pariharuM? rAkhavAno ke pariharavAno prazna ja nathI. teo mArA che ja nahi pachI rAkhavAno kyAM prazna che. badhA potapotAnI yogyatAthI eka kSetre AvI gayA che ane eno kALa pUro thatAM potAnI yogyatA pramANe svataMtra rIte chUTA paDI jaze. huM koine dUra karI zakuM evI mArI yogyatA nathI. huM to mAtra jANanAra chuM. dareka dravyanuM pariNamana svataMtra che, kramabaddha che, upAdAnanI yogyatA pramANe che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 9. AvA 'huM koNa chuM ?' praznanA yathArtha uttara maLavAthI ane eno vicAra vivekapUrvaka ane zAMta bhAvathI eTale kaSAyonA pariNamana maMda hoya tyAre karavAthI ane te svarUpanuM ciMtavana ane dhyAna karavAthI te svarUpano anubhava thAya che. te anubhUtine samyagdarzana pragaTa thayuM ema kahevAya che. 10. satsaMga, svAdhyAya, guNajijJAsA, prabhubhakti, AtmavicAra ane AtmasAkSAtkAra e ja Atmaunnattino krama che. A samyagdarzana prApta karavAno saraLamAM saraLa upAya che. vastusvarUpa jevuM che tevuM jANI tenuM yathArtha zraddhAna karavuM. 7. samyagdarzana pragaTa karavAno upAya (vastusvarUpa anusAra) : 1. AtmA ane paradravyo tadna judA che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. eka dravya, tenA koI guNa ke tenI kAI paryAya bIjA dravyamAM, tenA guNamAM ke tenA paryAyamAM praveza karI zakatA nathI; mATe eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi evI vastusthitinI maryAdA che. vaLI dareka dravyamAM agurulaghutva guNa che kema ke te sAmAnya guNa che. te guNane lIdhe koI koInuM karI zake nahi. tethI AtmA paradravyanuM kAMI karI zake nahi, zarIrane halAvI-calAvI zake nahi. dravya karmo ke koI paNa paradravya jIvane kadI nukasAna karI zake nahi, A prathama nakkI karavuM. A rIte dravyanI svataMtratAno siddhAMta nakkI thayo. 2. kramabaddha paryAyano siddhAMta barAbara lakSamAM levo. je dravyanuM, je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI sarvaze potAnA jJAnamAM jevuM joyuM che, te dravyanuM, te kSetre, te kALe, te bhAve, te ja nimittathI, te ja pramANe pariNamana thAya temAM narendra, devendra ke jinendra kAMI karI zake nahi. A thayo kramabaddha paryAyano siddhAMta. r 3. A badhI paryAyo potAnI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe potAnA SaTakArakathI ja utpanna thAya che. te vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI e dhyAnamAM rAkhavuM. A thayo upAdAna-nimittano siddhAMta. 4. AmAM pAMceya samavAya AvI jAya che. (1) svabhAva (2) niyati (3) nimitta (4) kALalabdhi ane (5) puruSArtha. koI paNa kArya thatI vakhate A pAMce ya samavAya hoya ja che. 5. A pramANe nakkI karavAthI jagatanA parapadArthonA kartApaNAnuM je abhimAna AtmAne anAdithI cAlyuM Ave che te mAnyatAmAMthI (abhiprAyamAMthI) ane jJAnamAMthI TaLI jAya che. 6. to sauthI pahelAM to svadravya-paradravyanI bhinnatA nakkI karavI, pachI zuM karavuM te have kahevAya che. 7. svadravya ane paradravyanI bhinnatA nakkI karI, paradravyo uparanuM lakSa choDI svadravyanA vicAramAM AvavuM, tyAM AtmAnA be paDakhAM che je jANavA. AtmAnuM eka paDakhuM dareka samaye trikALI akhaMDa paripUrNa caitanya svabhAvarUpapaNuM dravya-guNe-paryAye che, AtmAnuM A paDakhuM nizcaya nayano viSaya che. A paDakhAMne nakkI karanAra jJAnanuM paDakhuM te 'nizcaya naya' che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 8. bIjuM paDakhuM - vartamAna paryAyamAM doSa che - vikAra che, te nakkI karavuM. A paDakhuM vyavahAra nayano viSaya che. 9. Ama be naya dvArA AtmAnA banne paDakhAMne nakkI karyA pachI vikArI paryAya uparanuM valaNa - lakSa choDIne potAnA caitanyasvarUpa tarapha vaLavuM. jJAyakano vicAra karI temAM ekAgratAno abhyAsa karavo. 10. vartamAna jJAnanI paryAya je atyAra sudhI para tarapha vaLIne rAga-dveSa karI vikArI thatI hatI tene svasanmukha vALavI. 11. jema jema e vartamAna jJAnanI paryAya jJAyaka tarapha DhaLatI jAya -lIna thatI jAya temAM chevaTe abheda rIte jJAyakamAM ekarUpa thaI jAya eTale potAnuM sarvasva arpaNa karI jJAyakano svIkAra karI lye to enI aMdara jJAyaka jevuM sAmarthya utpanna thAya che. jevI vItarAgatA svabhAvamAM che tevI eka samaya mATe paryAyamAM vItarAgatA utpanna thAya che. A rIte jJAyakanA Azraye samyagdarzana pragaTa thAya che. 12. samyagdarzana koI paradravya, deva-guru-zAstra, nimitta, paryAya, guNabheda ke bhaMga vagerene svIkAratuM nathI, kema ke teno viSaya eka trikALI, jJAyakasvarUpa, akhaMDa, zuddha, buddha, caitanyasvarUpa AtmA che ene 'jJAyaka' kahevAmAM Ave che. 8. samyagdarzana pragaTa karavAno upAya 'tattva nirNaya'' : 1. mokSArthI jIvane mokSa prApta karavAno upAya 'samyagdarzana-jJAna-cAritra' ratnatrayI ja kahyo che. mokSamArga pragaTa karavAno upAya eka 'tattva nirNaya svarUpa abhyAsa' ja che. puruSArthathI tattva nirNayamAM upayoga lagAvavAthI svayameva ja mohano abhAva thavAthI samyaktvAdipa mokSa upAyano puruSArtha bane che, eTalA mATe mukhyatAthI 'tattvanirNayamAM' upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ane upadeza paNa A puruSArtha karavAne arthe thAya che. 2. tattva nirNaya karavAnI ruci mATe jijJAsA ane pAtratA jarUrI che. jene vartamAna paryAyamAM duHkha arthAt AkuLatA-rAga-dveSanI anubhUti thaI rahI che te ja AtmAne A asaMtoSanI dazA miTAvI enA sthAna para sukha pragaTa karavAnI jijJAsA utpanna thAya che. e ja vyakti mArga zodhavA puruSArtha kare che. 3. tattvanirNayarUpa dharma to bALa-vRddha, rogI-nirogI, dhanavAna-nirdhana sarva avasthAomAM prApta thavA yogya che. tethI je jIva potAnA hitano icchuka che teNe sarvathI pahelAM A tattvanirNayarUpa kArya karavuM yogya che. 4. bhAgyodayathI jeo manuSya paryAya pAmyA che temaNe to sarva dharmanuM mULa kAraNa samyagdarzana ane tenuM mULa kAraNa 'tattva nirNaya' ane tenuM paNa mULa kAraNa satsamAgama ane zAstra abhyAsa te avazya karavA yogya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 5 satsamAgame AgamanuM sevana, yuktinuM avalaMbana, paraMparA guruono upadeza ane svAnubhava dvArA tatvano nirNaya karavo yogya che. jinavacana to apAra che. mATe je mokSamArganI prayojanabhUta rakama che te to nirNayapUrvaka avazya jANavA yogya che. 6. AgamamAM je paddhati batAvavAmAM AvI che e paddhatino sArI rIte samajaNapUrvaka aMgIkAra karI e ' ja paddhatithI adhyayana karavAthI yathArtha mArganI prApti thAya che. 7. vartamAna kALamAM ghaNA badhA mato hovAne lIdhe zAstronI samajaNamAM pUrvApara ghaNI badhI virodhatA jaNAya che. e dUra karavA mATe zAstronA artha karavAnI AgamamAM je paddhati batAvavAmAM AvI che te ja paddhatithI Agamano adhyayana karavo joIe. zAstrono adhyayana karavAno udezya-tAtparya ekamAtra vItarAgatA che. je koI zAstra athavA mata rAga-dveSanI utpatti ane vRddhine poSaNa karato hoya to A vAta yathArtha nathI. 8. Atmahita mATe prathamamAM prathama sarvajJano nirNaya karavo. he jIvo! tamAre jo potAnuM bhaluM karavuM che to sarva AtmahitanuM mULa kAraNa je 'AmapuruSa" teno sAco svarUpa nirNaya karI jJAnamAM lAvo". je AtmajJa te sarvajJa. 9. sarva jIvone sukha priya che. mATe je potAnuM kalyANa icche che temaNe sarva sukhanuM mULa kAraNa je Ata - ahaMta sarvajJa paramAtmA temano yuktipUrvaka sArI rIte sarvathI prathama nirNaya karI Azraya levo yogya che. sauthI prathama sarvajJanI sattAno svIkAra karI, temAM zraddhA lAvI tenuM zaraNuM svIkAro. 10. sAcA zrutajJAnanA avalaMbana vinA ane zrutajJAnathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA vinA AtmaanubhavamAM Ave nahi. prathama AjJAdi vaDe vA parikSA vaDe kudevAdinI mAnyatA choDI arihaMta devAdinuM svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. jIvanuM mukhya kartavya AgamajJAna ja che, e thatAM tattvonuM zraddhAna thAya che. sarva kAryanI pahelAM daDhatA sahita svAtma bodha karavo joIe ke huM chuM ja'. jyAM sudhI potAnI sattAno nirNaya na thAya tyAM sudhI badhuM nirarthaka che. 11. sauthI pahelAM AtmAno nirNaya karIne pachI anubhava karavAnuM kahyuM che. pahelAMmAM pahelAM huM nizcaya svarUpa chuM, bIju kAMIrAgAdimAruM svarUpa nathI' evo nirNaya karavo. athavA huM jJAnAnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM' ema nizcaya karavo. 12. evo nirNaya jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI sAcA zrutajJAnane oLakhIne teno paricaya karavo. satkRtanA paricayathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo. 13 AtmAnA nirNaya pachI tenA pragaTa anubhava mATe zuM karavuM? nirNaya anusAra jJAnanuM AcaraNa te anubhava che. pragaTa anubhavamAM zAMtinuM vedana lAvavA mATe eTale AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe para padArthonI prasiddhinA kAraNo choDI devA joIe. parapadArthanI prasiddhinA kAraNo je indriyo ane mana dvArA para lakSe pravartatuM jJAna tene sva tarapha vALavuM. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 14. mati-zrutajJAnane te jJAnasvabhAva tarapha vALavAno prayatna karavo, nirvikalpa thavAno puruSArtha karavo. A ja samyaktvano mArga che. 15. deva-guru-zAstra vagere parapadArtho taraphanuM lakSa tathA mananA avalaMbane pravartatI buddhi arthAt matijJAna tene saMkocIne, maryAdAmAM lAvIne potAnA tarapha vALavuM te aMtaraanubhavano paMtha che ane te ja sahaja zItaLa svarUpa anAkuLa svabhAvanI chAyAmAM pesavAnuM pagathiyuM che. 16. mati ane zrutajJAnano je bhAva che te to jJAnamAM ja rahe che. paraMtu pahelAM te para tarapha vaLatAM, have tene Atmasanmukha karatAM svabhAvanuM lakSa thAya che. AtmAnA svabhAvamAM ekAgra thavAnA A kramasara pagathiyAM che. 17. AmAM to vAraMvAra jJAnamAM ekAgratAno abhyAsa ja karavAno che. bahAramAM kAMI karavAnuM na AvyuM; paNa jJAnamAM ja samajaNa ane ekAgratAno prayAsa karavAnuM AvyuM. 18. mAtra eka jJAnasvabhAvane ja pakaDIne(lakSamAM laine)nirvikalpa thaine tatkALa nija rasathI ja pragaTa thatAM zuddhAtmAno anubhava karavo. jJAnamAM abhyAsa karatAM karatAM jyAM ekAgra thayo tyAM ja te vakhate samyagdarzana ane samyajJAnarUpe A AtmA pragaTa thAya che. A ja janma maraNa TALavAno upAya che. 19. samasta vibhAva bhAvonuM lakSa choDIne jyAre A AtmA vijJAnaghana paramAtmA svarUpa samayasArane anubhave che tyAre te pote ja samyagdarzana svarUpa che. ja 20. ekalo jANaka svabhAva che. temAM bIju kAMi karavAno svabhAva nathI. ane jANavAmAM paNa sva sivAya kAMi jaNAtuM nathI. jyAre evA jJAnasvabhAvanI pratIta-lakSa thAya tyAre teno anubhava thAya che. nirvikalpa anubhava thayA pahelAM Avo nizcaya karavo joIe. 21. A sivAya bIjI mAne tene vyavahAre paNa AtmAno nizcaya nathI. anaMta upavAsa kare to ya AtmAnuM jJAna na thAya, bahAramAM doDAdoDI kare tenAthI paNa jJAna na thAya, gurunI ane arihaMtanI bhakti, sevA-pUjA karyA ja kare to paNa Atmaanubhava na thAya, paNa jJAnasvabhAvanI pakkaDathI ja jJAna thAya. 22. AtmA tarapha lakSa ane zraddhA karyA vagara samyagdarzana-samyajJAna kyAMthI thAya ? AtmAno anubhava te kArya che. AtmAno nirNaya te upAdAnakAraNa che ane zrutanuM avalaMbana te nimitta che. eTale je nirNaya kare tene phaLarUpe anubhava thAya-kArya thAya. AvI upAdAna-nimittanI saMdhi che ane AvuM kAraNa-kAryanuM svarUpa che. 23. pahelAM deva-guru-zAstronA nimittothI aneka prakAre zrutajJAna jANe ane te badhAmAMthI eka AtmAne tArave, pachI tenuM lakSa karI pragaTa anubhava karavA mATe, mati-zrutajJAnanA bahAra vaLatA paryAyone svasanmukha karato tatkALa nirvikalpa nijasvabhAvarasa AnaMdano anubhava thAya che. paramAtmA svarUpanuM darzana je vakhate kare che te vakhate AtmA pote samyagdarzanarUpa pragaTa thAya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ja 24. AtmAnI pratIti jene thai gaI che tene pAchaLathI vikalpa Ave tyAre paNa je Atmadarzana thaI gayuM che tenuM to bhAna che, eTale te AtmAnubhava pachI vikalpa uThe tethI samyagdarzana cAlI jatuM nathI. koI veza ke vADAmAM samyagdarzana nathI paNa svarUpa e ja samyagdarzana ane samyajJAna che. 25. samyagdarzanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karyA pachI paNa zubha bhAva Ave kharA, paraMtu Atmahita to jJAnasvabhAvano nizcaya karavAthI ja thAya che. jema jema jJAnasvabhAvanI daDhatA vadhatI jAya tema tema zubha bhAva paNa DhaLatA jAya che. bahAranA lakSe je vedana thAya te badhuM duHkharUpa che, aMdaramAM zAMtarasanI * mUrti AtmA che tenA lakSe je vedana thAya te ja sukha che. samyagdarzana to AtmAno guNa che, guNa to guNIthI judo na hoya. eka akhaMDa pratibhAsamaya AtmAno anubhava te ja samyagdarzana che. ja - zuddhAtmAnuM vedana kaho, jJAna kaho, zraddhA kaho, cAritra kaho, anubhava kaho ke sAkSAtkAra kaho je kaho te A eka AtmA ja che. je kAMI che te A AtmA ja che, tene ja judA judA . nAmathI kahevAya che. kevaLapada, siddhapada ke sAdhupada e badhA eka AtmAmAM ja samAya che. A pramANe AtmasvarUpanI samajaNa e ja samyagdarzana che ane e samyagdarzana sarva dharmanuM mULa che, samyagdarzana ja AtmAno dharma che. 9. svAnubhUtinI vidhi (saMkSepa) : samyagdarzana pragaTa karavA mATe, AtmAno anubhava karavA mATe prathama zuM karavuM ? 1. prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvI nija AtmAno nirNaya karavo. 2. dareka jIva sukhane icche che, to pUrNa sukha koNe pragaTa karyuM che, tevA puruSa koNa che, tenI oLakhANa karavI. 3. te pUrNa puruSe sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te jANavuM. te sarvajJa puruSe kahelI vANI te Agama che. mATe prathama AgamamAM AtmAnA sukhanuM svarUpa zuM kahyuM che te gurugame barAbara jANavuM. 4. jJAnasvarUpa AtmAno yathArtha nirNaya karavAmAM sAcA deva-guru-zAstrano nirNaya karavAnuM vagere badhuM AvI jAya che. 5. AgamanuM avalaMbana karI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo. 'huM jJAnAnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM, sarvathA sarvathI bhinna chuM.' 6. nirNaya te pAtratA che. A che svarUpanI sAcI samajaNa. A che jJAnadazAnuM prathama pagathiyuM. 7. Avo nirNaya karavAnI jyAM ruci thaI tyAM aMtaramAM kaSAyano rasa maMda paDI jAya. kaSAya upazAMta thayA vinA A nirNayamAM pahoMcI zakAya nahi. 'kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa, bhave kheda, prANI dayA' A che upazama dazA. 8. have AtmAnubhava mATe rucino puruSArtha upaDavo joIe. ekAgratAno prathama abhyAsa karavo paDe. upayogane sImIta karavAno mahAvaro thavo joIe. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 9. have zarIrAdi, karmAdi ane rAgAdithI bhinna zuddhAtmAno anubhava karavA bhedajJAnano abhyAsa karavo. 10. bhedajJAnanI vidhimAM A pramANe krama paDe che. 1) pahelAM sudaSTi vaDe parapadArthone AtmAthI judA karavA. 2) pachI samajaNa vaDe zarIrane AtmAthI judu karavuM. 3) pachI tejasa - kAmaNa zarIrane AtmAthI judA jANavA. 4) have aMdaramAM ATha karmajanita rAgAdi upAdhibhAvone paNa dravyasvabhAvathI judA gaNavA. 5) chevaTe bhedajJAnanA vikalpanA vilAsane paNa judo gaNavo. 6) A badhAnI aMdara sUkSma caitanya prabhu akhaMDarUpa birAje che. svasammukha thai aMtaramAM daSTi karavI. 7) tene mati-zrutajJAnanA pramANa vaDe aMtaramAM dhAraNa karIne, teno ja vicAra karIne, temAM ja magna thavuM. magna thatAM thatAM temAM ja lIna thavuM. 8) e lInatAmAM have eka ja vAta bAkI rahe, huM jJAyaka..huM jJAyaka...huM jJAyaka evI laganI lAge. 9) bhagavAna AtmA anaMta anaMta guNasaMpanna jJAnAnaMdasvarUpa che, eno mahimA lAvIne svasammukha rahevuM. 10) jo upayoga eka samaya mATe paNa svabhAvamAM sthira thai jAya to AtmAnA anubhavano rasa Ave, Ave ne Ave ja! anubhava kema pragaTe?: 1) zuddha caitanya vastumAM tanmaya thatAM atIndriya sukhano svAda Ave che. 2) zuddhatAnA ke azuddhatAnA vikalpo karyA kare ke huM Avo chuM - huM Avo chuM tyAM sudhI vikalpanA kartRtvamAM rokAyelA jIvane caitanyanA sukhano to anubhava thato nathI. 3) zAMta nirvikalpa thaine anubhava thAya che. anubhavanI sthiti e nirvikalpatA che. 4) aMtarmukha nirvikalpa pariNAma nathI thatAM tyAM sudhI vikalpamAM sAco AtmA viSayarUpa thato nathI. 5) upayoga aMtaramAM vaLe tyAre ja AtmA yathArtha svarUpe viSayarUpa thAya che. 6) vikalpatAmAM AkuLatA che, duHkha che - temAM nirvikalpa sukha anubhavAtuM nathI. 7) vastu mAtrane jJAnamAM anubhavatA vikalpa maTe che ane parama sukha thAya che. 8) anubhavamAM caitanya vastuno sIdho svAda Ave che. tyAM koI kalpanA rahetI nathI. vikalpa rahetAM nathI. jhINuM kaho ke saraLa kaho - vastusvarUpa AvuM ja che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 9) bhagavAne jevo AtmA joyo tevo AtmA aMtaramAM jovA A jIva jAya tyAre guNabhedanA vikalpo tene rahetA nathI. 10) samasta svarUpa atIndriya AnaMdanA vedana sahita AtmA dekhAya che. vikalpo viSamabhAva che. viSamabhAvamAM AtmA dekhAto nathI. zAMta cittarUpa samabhAvamAM - nirvikalpabhAvamAM AtmA sAkSAt dekhAya che, anubhavAya che. 10 samyagdarzana zuM ane tene konuM avalaMbana? : 1. samyagdarzana pote AtmAnA zraddhA guNano nirvikArI paryAya che. akhaMDa AtmAnA lakSe samyagdarzana pragaTe che; samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI, paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane samyagdarzana pragaTe che. 2. A samagdarzana ja AtmAnA sarva sukhanuM kAraNa che. huM jJAnasvarUpa AtmA chuM, baMdha rahita chuM" Avo vikalpa karavo te paNa zubha rAga che. te zubha rAganuM avalaMbana paNa samyagdarzanane nathI; te zubha vikalpane atikramatA samyagdarzana thAya che. 3. samyagdarzana pote rAga ane vikalpa rahita nirmaLa guNa che, tene koI vikAranuM avalaMbana nathI paNa AkhA AtmAnuM avalaMbana che - AkhA AtmAne svIkAre che. 4. ekavAra vikalpa rahita thaIne akhaMDa jJAyakasvabhAvane lakSamAM lIdho tyAM samyajJAna thayuM. akhaMDa svabhAvanuM lakSa e ja svarUpanI zuddhi mATe kAryakArI che. akhaMDa satya svarUpane jANyA vinA, zraddhA karyA vinA huM jJAnasvarUpa AtmA chuM, abaddhaspaSTa chuM e vagere vikalpo paNa AtmAnI zuddhi mATe kAryakArI nathI. 5. ekavAra akhaMDa jJAyakasvabhAvanuM lakSa karyuM pachI jevRtti uThe te vRttio asthiratAnuM kArya kare paraMtu te svarUpane rokavA samartha nathI; kema ke zraddhAmAM to vRtti vikalpa rahita svarUpa che; tethI vRtti uThe te zraddhAne pheravI zake nahi. jo vikalpamAM aTakI jAya to te mithyAdaSTi che. vikalpa rahita thaIne abhedano anubhava karavo te ja samyagdarzana che. 6. samayasAramAM kahyuM che :"che karma jIvamAM baddha vA aNabaddhaenayapakSa che; paNa pakSathI atikrAMta bhAkho te samayano sAra che." - gAthA 142 AtmA karmathI baMdhAyelo che ke AtmA karmathI baMdhAyelo nathI' evA be prakAranA bhedanA vicAramAM te to nayano pakSa che; huM AtmA chuM, parathI judo chuM' evo vikalpa te paNa rAga che, e rAganI vRttine - nayanA pakSane oLaMge to samyagdarzana pragaTe. "huM baMdhAyelo chuM athavA huM baMdha rahita mukta chuM" evI vicAra zreNIne oLaMgI jaIne je AtmAno anubhava kare che te ja samyagdaSTi che ane te ja zuddhAtmA che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 7. huM abaMdha chuM, baMdha mAruM svarUpa nathI' evA bhaMganI vicArazreNInA kAryamAM aTakavuM to ajJAna che, ane te bhaMganA vicArane oLaMgIne abhaMga svarUpane sparzI levuM anubhavI levuM) te ja pahelo Atmadharma eTale samyagdarzana che. 8. huM parAzraya rahita, abaMdha chuM, zuddha chuM.' evA nizcaya nayanA paDakhAno vikalpa te rAga che. ane te rAgamAM rokAya (rAgane ja samyagdarzana mAnI tye paNa rAga rahita svarUpane na anubhave) to te mithyAdaSTi che. 9. bhedanA vikalpa Ave kharA chatAM tenAthI samyagdarzana nathI. anAdithI AtmasvarUpano anubhava nathI; tathA AtmAno anubhava karavA jatAM pahelAM te saMbaMdhI vikalpa AvyA vinA rahetAM nathI. anAdithI AtmAnA svarUpano anubhava nathI tethI vRttionuM utthAna thAya che ke - huM AtmAnA karmanA saMbaMdhavALo chuM ke karmanA saMbaMdha vagarano chuM." Ama be nayonA be vikalpo uThe che; paraMtu - 'karmanA saMbaMdhavALo ke karmanA saMbaMdha vagarano eTale ke baddha chuM ke abaddha chuM' evA be prakAranA bhedano paNa eka svarUpamAM kyAM avakAza che? 10. svarUpa to naya pakSanI apekSAothI pAra che. eka prakAranA svarUpamAM be prakAranI apekSAo nathI. huM zubhAzubha bhAvathI rahita chuM evA vicAramAM aTakavuM te paNa pakSa che. tenAthI pAga pele pAra svarUpa che. svarUpa te pakSAtikrAMta che, e ja samyagdarzanano viSaya che. eTale ke tenA lakSe samyagdarzana pragaTa thAya che, te sivAya bIjo samyagdarzanano upAya nathI. 11. samyagdarzananuM svarUpa zuM? dehanI koI kriyAthI to samyagdarzana nathI, jaDa karmothI nathI, azubha rAga ke zubha rAga thAya tenA lakSe paNa samyagdarzana nathI ane huM puNya-pAponA pariNAmothI rahita jJAyaka svarUpa chuM evo je vicAra te paNa svarUpano anubhava karAvavA samartha nathI. 12. huM jJAyaka chuM evA vicAramAM aTakyo te bhedanA vicAramAM aTakyo che, paraMtu svarUpa to jJAtA-daSTA che teno anubhava te ja samyagdarzana che. bhedanA vicAramAM aTakavuM te samyagdarzananuM svarUpa nathI. 13. je vastu che te potAthI paripUrNa svabhAve bharela che. AtmAno svabhAva paranI apekSA vinAno ekarUpa che. karmanA saMbaMdhavALo chuM ke karmanA saMbaMdha vagarano chuM evI apekSAothI te svabhAvanuM lakSa thatuM nathI; jo ke AtmasvabhAva to abaMdha ja che paraMtu huM abaMdha chuMevA vikalpane paNa choDIne nirvikalpa jJAtA-daSTa nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. 14. AtmAnI prabhutAno mahimA aMdara paripUrNa che, anAdithI tenI samaka pratIti vagara teno anubhava nathI, anAdithI paralakSa karyuM che paNa svabhAvanuM lakSa karyuM nathI. zarIrAdimAM to AtmAnuM sukha nathI, zubha rAgamAM paNa AtmAnuM sukha nathI, ane 'zubharAgarahita mAruM svarUpa che" evA bhedanA vicAramAM paNa AtmAnuM sukha nathI. mATe te bhedanA vicAramAM aTakavuM te paNa ajJAnInuM kArya che. mATe te naya pakSanA bhedanuM lakSa mUkI daIne abheda jJAtA svabhAvanuM lakSa karavuM te ja samyagdarzana che ane temAM ja Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 sukha che. abhedasvabhAvanuM lakSa kaho, jJAtAsvarUpano anubhava kaho, sukha kaho, dharma kaho ke samyagdarzana kaho te A ja che. 15. vikalpa rAkhIne svarUpano anubhava thaI zake nahi. akhaMDAnaMda abheda AtmAnuM lakSa naya dvArA thatuM nathI. koI mahelamAM javA mATe moTara game tevI doDAve paNa te mahelanA bAraNA sudhI AvI zake, moTara sahita mahelamAM pesI zakAya nahi. game tyAM sudhI AgaLa laI jAya paNa chevaTe to moTaramAMthI UtarIne jAte aMdara javuM paDe. 16. tevI rIte naya pakSanA vikalporUpI oTara game teTalI doDAve, 'huM jJAyaka chuM, abheda chuM, zuddha chuM'evA vikalpa kare to paNa te vikalpa. svarUpanA AMgaNA sudhI laI jAya. paraMtu svarUpanA anubhava vakhate to te badhA vikalpa choDI ja devA paDe. vikalpa rAkhIne svarUpano anubhava thaI zake nahi. 17. naya pakSonuM jJAna te svarUpanA AMgaNe AvavA mATe jarUranuM che. '"huM svAdhIna jJAnasvarUpI AtmA chuM, karmo jaDa che, jaDa karmo mArA svarUpane rokI zake nahi, huM vikAra karuM to karmone nimitta kahevAya, paNa karmo mane vikAra karAve nahi kema ke banne dravyo judA che, te koI ekabIjAnuM karI zake nahi. huM jaDanuM kAMI na karuM, jaDa mAruM kAMI na kare, rAga-dveSa thAya che te karma karAvatuM nathI. tema ja paravastumAM thatAM nathI paNa mArI avasthAmAM ja thAya che, te rAga-dveSa mAro svabhAva nathI, nizcayathI mAro svabhAva rAgarahita jJAnasvarUpa che'' A pramANe badhA paDakhAMnuM (nayonuM) jJAna pahelAM karavuM joIe, paraMtu ATaluM kare tyAM sudhI paNa bhedanuM lakSa che. bhedanA lakSathI abheda AtmasvarUpano anubhava thato nathI, chatAM pahelAM te bheda jANavA joIe. eTaluM jANe tyAre te svarUpanA AMgaNA sudhI Avyo che. pachI jyAre abhedanuM lakSa kare tyAre bhedanuM lakSa chUTI jAya ane svarUpano anubhava thAya eTale ke apUrva samyagdarzana pragaTe. 18. samyagdarzana nirvikalpa sAmAnya zraddhAguNano zuddha paryAya che, tene ekalAM nizcaya-akhaMDa svabhAva sAthe saMbaMdha che, akhaMDa dravya je bhaMga-bheda rahita che te ja samyagdarzanane mAnya che; samyagdarzana paryAyane svIkAratuM nathI. 19. samyagdarzana sAthe rahetuM je samyajJAna che teno saMbaMdha nizcaya-vyavahAra banne sAthe che eTale ke nizcayaakhaMDa svabhAvane tathA vyavahAramAM paryAyanA je bhaMga-bheda paDe che te badhAne samyajJAna jANI le che. 20. samyagdarzana eka nirmaLa paryAya che, paNa 'huM eka nirmaLa paryAya chuM' ema samyagdarzana pote potAne jANatuM nathI. samyagdarzanano akhaMDa viSaya eka dravya ja che. paryAya te samyagdarzanano viSaya nathI. 21. samyagdarzanano viSaya to akhaMDa dravya ja che. samyagdarzananA viSayamAM dravya-guNa-paryAyanA bheda nathI, dravya-guNa-paryAyathI abheda vastu te ja samyagdarzanane mAnya che. 22. abheda vastunuM lakSa karatAM je nirmaLa paryAya pragaTyo te sAmAnya vastu sAthe abheda thaI jAya che. eTala ke e paryAyamAM sAmAnya jeTaluM sAmarthya utpanna thAya che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 23. samyajJAna (a) samyagdarzananA viSayabhUta paripUrNa vastune (ba) samyagdarzanarUpa UghaDelA paryAyane (ka) avasthAnI UNapane e traNene jema che tema jANe che. 24. A rIte samyagdarzana to eka nizcayane ja (abheda svarUpane ja)svIkAre che. ane samyajJAna nizcaya ane vyavahAra bannene jANIne viveka kare che. 25. jo nizcaya-vyavahAra bannene na jANe to jJAna pramANa (samyaka) thatuM nathI. jo vyavahAranuM lakSa kare to diSTi khoTI Thare che ane jo vyavahArane jANe ja nahi to jJAna khoTuM kare che. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre te samyaka che ane dRSTi vyavahAranuM lakSa choDIne nizcayane aMgIkAra kare to te samyaka che. AvuM svarUpa jANavuM te samyaka che. 11 samyakatva mATe sarasa majAnI vAta (samayasAra) samyakatva tema ja jJAnanI je ekane saMjJA maLe, nayapakSa sakala rahita bhAkhyo te "samayano sAra che." - samayasAra 144 gAthArtha sarvanaya pakSothI rahita kahevAmAM Avyo te samayasAra che. Ane ja kevaLa samyagdarzana ane samyajJAna evI saMjJA maLe che. TIkAH prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAva AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe, parapadArthanI prasiddhinA kAraNo je indriya dvArA ane mana dvArA pravartatI buddhio te badhIne maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAna tattvane (matijJAnanA svarUpane) Atmasanmukha karyuM che evo tathA nAnA prakAranA naya pakSonA avalaMbanathI thatAM aneka vikalpo vaDe AkuLatA utpanna karanArI zrutajJAnanI buddhione maryAdAmAM lAvIne, tatkALa nija rasathI pragaTa thatAM Adi-madhyaaMta rahita anAkuLa, kevaLa eka, AkhA vizvanA upara jANe ke tarato hoya tema akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta vijJAnaghana, paramAtmA svarUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyapaNe dekhAya che (arthAt zraddhAya che) ane jaNAya che. tethI samayasAra ja samyagdarzana ane samajJAna che. bhAvArtha AtmAne pahelAM Agama jJAnathI jJAnasvarUpa nizcaya karIne pachI indriyabuddhirUpa matijJAnane jJAnamAtramAM ja meLavI daIne tathA zrutajJAnarUpI nayonA vikalpone maTADI zrutajJAnane paNa nirvikalpa karIne, eka akhaMDa pratibhAsano anubhava karavo te ja samyagdarzana' ane 'samyajJAna' evAM nAma pAme che. samyagdarzana ane samyajJAna kAMI anubhavathI judA nathI. je jJAna paramAM vikalpa karIne aTake che te ja jJAnane tyAMthI khaseDIne ravabhAvamAM vALavuM. pahelAM je bhAvo para tarapha vaLatAM, tene Atmasanmukha karatAM svabhAvanuM lakSa thAya che. ekAgratAno A krama che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vizeSArtha : 1) samyagdarzana karavA mATe prathama 'huM jJAnasvabhAva chuM' evo nirNaya zrutajJAnanA avalaMbanathI karavo. A nirNaya karanAra jo ke hajI savikalpa dazAmAM che, paraMtu tenuM vikalpa para jora nathI, jJAnasvabhAva upara jora che. AtmAnA nizcayanA baLe nirvikalpa thaIne sAkSAt anubhava kare tyAre AtmAnI pragaTa prasiddhi thAya. 2) AvA samaye matijJAna parathI pAchuM vaLIne Atmasanmukha thayuM. zrutajJAna -pahelAM je nayapakSonA vikalpothI AkuLatA thatI tenAthI juduM paDIne te zrutajJAna paNa Atmasanmukha thayuM, ema karavAthI nirvikalpa anubhUti thaI. parama AnaMda sahita samyagdarzana thayuM, bhagavAna AtmA prasiddha thayo; tene dharma thayo ane te ja mokSanA paMthe cAlyo. 3) AtmA kevo che ? AtmA jJAnasvabhAva ja che. "jJAnasvabhAva'mAM rAgAdi na Ave, 'jJAnasvabhAva'mAM indriya ke mananuM avalaMbanana Ave, eTale jyAM huM jJAnasvabhAva" ema AtmAno nirNaya karyo tyAM zrutanuM valaNa indriyo tathA rAgathI pAchuM vaLIne jJAnasvabhAva tarapha jhUkyuM, A rIte jJAnasvabhAva tarapha jhUkatA je pratyakSa sAkSAta nirvikalpa anubhava thayo te ja samyagdarzana che, te ja bhagavAna AtmAnI prasiddhi che. jJAnanuM jJAnarUpe pariNamana thAya che. te ja samayano sAra' che. 4) jJAnanI prApti sarvajJa svabhAvI AtmAmAMthI ja thAya che. jJAnanI prAti vikalpamAMthI thatI nathI. aMdara zaktimAM je paDyuM che te ja bahAra Ave che. bahArathI nathI AvatuM. aMdaranI nirmaLa jJAnazaktimAM abheda thatAM paryAya samyagdarzana ane samyajJAnarUpe pariNamI jAya che. 5) jevo svabhAvano nirNaya karyo te svabhAva tarapha tenuM jJAna vaLe che. nirNaya sAthe je vikalpa che te vikalpamAM na aTakatAM, vikalpathI bhinna jJAnane aMtarmukha karIne Atmasanmukha karavuM. te ja anubhavano upAya che. te ja AtmAnI prasiddhinI rIta che. te ja samyagdarzana pragaTa karavAnI rIta che - upAya che. 6) samyakatvanA prayatnanI zarUAta apUrva che. pUrNatAne lakSe te zarUAta che. "jJAna-AnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA' teno nirNaya eTale pUrNatAnuM lakSa; A pUrNatAnI lakSe zarUAta te ja vAstavika zarUAta che. 7) svabhAvanA nirNaya vakhate jJAnanuM avalaMbana che. jJAna pote jJAnarUpa thAya, jJAna jJAnane veda eTale ke Atmasanmukha thAya. jJAna pote jJAnarUpa thaIne AtmAno anubhava kare. A samyagdarzana ane samyajJAna pragaTa karavAnI rIta che. 8) he jIva! prajJA vaDe mokSapaMthe Ava ! prajJA eTale zuddhAtmA sanmukha mUkelI bhagavatI cetanA. bhagavatI prajJA dvArA bhedajJAna karavAnuM che. rAgAdi bhAvone AtmAthI bhinna jANavA che. rAgathI bhinna je cetanA (je AtmAnuM svalakSaNa che) tenA vaDe ja baMdhanathI bhinna AtmA anubhavamAM Ave che. A rIte cetanArUpa bhagavatI prajJA ja mokSanuM kAraNa che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 (9) jIvanuM potAnA zuddha svarUpe pariNamavuM, ne evuM pariNamana thatAM karmano ane rAgano saMbaMdha chUTI jAya tenuM nAma mokSa che. zuddha pariNamana eTale zuddha svarUpano anubhava. je jJAna vaDe Avo anubhava thAya te jJAna mokSanuM sAdhana che. zuddha jIva potAnA svarUpamAM rahyo te dazAnuM nAma mokSa che. mokSa kahyo nija zuddhatA"mokSa te pUrNa zuddha pariNamana che. (10) tINa prajJAchINI eTale tIkhI jJAnacetanA, ugra jJAnacetanA. tene nipuNa jIvo eTale bhedajJAnamAM atyaMta pravINa jIvo, sAvadhAna thaIne AtmA (jJAna) ane rAga (baMdhanI) vaccenA sUkSma bhedamAM evI rIte paTakAve che ke zIdhrapaNe banne atyaMta judA anubhavamAM Ave che. jJAnacetanA aMtarmukha thaIne potAnA AtmAne rAga rahita zuddha anubhave che. aMtarmukha thayeluM svasaMvedana jJAna AtmAne zuddhatArUpa pariNamAve che. vItarAga pariNatirUpe pariNameluM svasaMvedana jJAna te mokSanuM kAraNa che. zuddha pariNamana te mokSa che. (11) 'huM to eka zuddha cinmAtrabhAva ja chuM, anya koI bhAvo mArA nathI' evuM zuddhAtmAnuM sevana eTale ke anubhava te ja siddhAMtanuM sevana che. siddhAMte AtmAno paramArtha svabhAva dekhADyo che, te svabhAvanuM sevana te svasammukha paryAya che, e ja dharmAtmAnuM AcaraNa che, emAM ja parama atIndriya sukhanuM vadana che. (12) bhagavatI cetanA kaho ke prajJAchINI kaho, tenA vaDe baMdhanathI judo zuddhAtmA anubhavAya che. zuddhAtmA caitanyamAtra vastu che. temAM rAga-dveSa-mohAdiazuddha bhAvo ekameka nathI, paNa banne vacce sAMdho che, lakSaNabheda che. eka kSetre hovA chatAM banne eka svabhAve nathI. bannenA svabhAva vacce moTo AMtaro che. te AMtaro lakSamAM laIne prajJAchINI evI paDe ke azuddhatAne ekabAju karIne, zuddha cetanA vastumAM pote ekAgra thAya che. AnuM nAma bhedajJAna. A bhedajJAnathI samyagdarzana pragaTe che. (13) jeTalA kSetramAM cetanavastu che, teTalA ja kSetramAM rAgAdi baMdha bhAvo che, chatAM banne vacce bhAvabhedarUpI moTI tirADa che. A rAgano svAda AkuLatArUpa-duHkharUpa che, ne jJAnano svAda to zAMta-sukharUpa che. ema viveka dvArA bannenA svAdanI bhinnatA jaNAya che. tIkhI prajJA dvArA te bannene bhinna jANIne te prajJA zuddha svarUpamAM pesIne tene anubhavamAM bhe che, ne rAgAdine judA karI nAkhe che. (14) prajJA aMtaranA caitanya svabhAvamAM pravezI jAya che; atyaMta sAvadhAnI vaDe-upayoganI jAgRti vaDe aMdaranI sUkSma sAMdhane bhedIne eka bAju jJAnasvarUpa AtmA ane bIjI bAju ajJAnarUpa evA baMdha bhAvo temane sarvathA judA karI nAMkhe che. baMdha bhAvanA koI aMzane jJAnamAM rahevA detI nathI, ne jJAnanA koI aMzane baMdha bhAvamAM bheLavatI nathI. AvI bhagavatI jJAnacetanA te samyagdarzananuM ane paraMparAe mokSanuM sAdhana che. (15) sAmAnya jIvone A anubhava kaThaNa che, ghaNo sUkSma che evuM bhAse che. to paNa nipuNa jIvo aMtaranI sUkSma jJAnacetanA vaDe svabhAva ane vibhAva vacceno bheda jANIne tenI bhinnatAno anubhava kare che. jyAre jJAna tenA svabhAvamAM ekAgra thAya che tyAre banne spaSTa bhinna judA anubhavamAM Ave che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 (16) aMtaramAM jJAna ane rAga vaccenI sAMdha pakaDavA mATe upayogamAM ghaNI sUkSmatA joIe. indriyo ane mana bannethI chUTIne atIndriya upayoga vaDe rAgathI judo AtmA anubhavAya che. AmAM aMtarmukha upayogano ghaNo prayatna che. (17) aMdaramAM jIvanI paryAya sAthe eka pradeze rahelAM je rAgAdi bhAvo, tenAthI bhinna zuddha jIvano anubhava kaThaNa che paNa azakya nathI, thaI zake tevuM che. anaMtA jIvo evo anubhava karIne mokSa pAmyA che. (18) AtmAno anubhava karavAmAM pravINa che te jIvo nipuNa che, mokSane sAdhavAnI kaLA temane AvaDe che. AvA bhedajJAna nipuNa jIvo prajJAchINI vaDe baMdhathI bhinna zuddhAtmAne sAdhe che. AvuM bhedajJAna jIvane AnaMda upajAve che. bhedajJAna thatAM veta ja AnaMdasvarUpa zuddhAtmA anubhavamAM Ave che ne baMdha bhAvo zuddha svarUpathI bahAra judA rahI jAya che. samyagdarzana pragaTa thaI jAya che. (19) anAdithI AtmAnA akhaMDa rasane samyagdarzana vaDe jANyo nathI eTale paramAM ane vikalpamAM jIva rasa mAnI rahyo che; paNa huM akhaMDa ekarUpa svabhAva chuM temAM ja mAro rasa che; paramAM kyAMya mAro rasa nathI - ema svabhAvadaSTinA jore ekavAra badhAne nirasa banAvI de ! zubha vikalpa uThe te paNa mArI zAMtinuM sAdhana nathI, mArI zAMti mArA svarUpamAM che. AvI apUrva zAMtino anubhava pragaTa thaze. teno upAya samyagdarzana ja che. (28) AvA samyaktva pragaTa karavAnI A sarasa majAnI vAta A samayasAra zAstramAM karI che. badhA eno abhyAsa karI e samyagdarzana pragaTa kare ! 12 jijJAsue dharma kevI rIte karavo ? (samyagdarzana kevI rIte pragaTa karavuM ?) : 1. je jIva jijJAsu thaI svabhAva samajavA mAMge che te sukha levA ane duHkha TALavA mAMge che. sukha potAno svabhAva che ane vartamAnamAM je duHkha che te kSaNika che tethI te TaLI zake che. AtmAe potAnA bhAvamAM puruSArtha karI vikAra rahita svarUpano nirNaya karavo joIe. vartamAna vikAra hovA chatAM vikAra rahita svabhAvanI zraddhA karI zakAya che eTale A vikAra ane duHkha mAruM svarUpa nathI ema nakkI thaI zake che. 2. pAtra jIvanuM lakSaNa H svarUpano nirNaya karavA mATe bIju kAMI dAna, pUjA, bhakti ke vrata-tapAdi karavAnuM kahyuM nathI, paNa jJAnakriyA batAvI che. zrutajJAnathI AtmAno nirNaya karavAnuM ja kahyuM che. pAtratAmAM kudeva, kuguru ane kuzAstra taraphano Adara ane te taraphanuM valaNa to khasI javuM joIe tathA viSayAdi paravastumAM sukhabuddhi TaLI javI joIe, A badhA taraphathI ruci TaLIne potAnI tarapha ruci vaLavI joIe. A badhuM jo svabhAvanA lakSe thayela hoya to te jIvane pAtratA thaI kahevAya. 3. samyagdarzananA upAya mATe jJAnIoe batAvelI kriyA H ''prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhine mATe, parapadArthanI prasiddhinA kAraNo Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je indriyo dvArA ane mana dvArA pravartatI buddhio temane maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAna - tattvane Atmasanmukha karyuM che evo tathA nAnA prakAranA pakSonA AlaMbanathI thatAM aneka vikalpo vaDe AkuLatA utpanna karanArI zrutajJAnanI buddhione paNa maryAdAmAM lAvI zrutajJAna tattvane paNa Atmasanmukha karato, atyaMta vikalpa rahita thaIne, tatkALa paramAtmArUpa AtmAne jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyapaNe dekhAya che (arthAt zraddhAya che) ane jaNAya che, te ja samyagdarzana ane jJAna che. 4. zrutajJAna kone kahevuM? sarvajJa bhagavAne kaheluM asti-nAsti dvArA vastusvarUpane siddha kare che. anekAnta svarUpa vastune 'svapaNe che ane parapaNe nathI"-ema je vastune svataMtra siddha kare che te zrutajJAna che. eka vastumAM che ane nathI' evI paraspara viruddha be zaktio judI judI apekSAthI prakAzIne vastunuM parathI bhinna svarUpa je batAve che te zrutajJAna che; AtmA sarva padravyothI judI vastu che ema prathama zrutajJAnathI nakkI karavuM joIe. 5. zrutajJAnanuM vAstavika lakSaNa - anekAntaH eka vastu potApaNe che ane te vastu anaMta paradravyothI chUTI che Ama asti-nAsirUpa paraspara viruddha be zaktione prakAzIne vastusvarUpane je batAve che te anekAnta che ane te zrutajJAnanuM lakSaNa che. 6. bhagavAna paNa bIjAnuM karI zakyA nahi. bhagavAne potAnuM kArya pUrepUruM karyuM paNa bIjAnuM bhagavAne kAMI karyuM nahi, kema ke eka tatva potApaNe che ane parapaNe nathI tethI te koI bIjAnuM kAMI karI zake nahi. dareka dravya judA judA svataMtra che, koI koInuM kAMI karI zake nahi - Ama jANavuM te ja bhagavAnanA zAstranI oLakhANa che; te zrutajJAna che. prabhAvanAnuM sAcuM svarUpa : koI jIva paradravyanI prabhAvanA karI zakato nathI, paraMtu jaina dharma eTale ke AtmAno vItarAga svabhAva tenI prabhAvanA dharmI jIvo kare che. AtmAne jANyA vagara AtmAnA svabhAvanI vRddhirUpa prabhAvanA kevI rIte kare ? prabhAvanA karavAno vikalpa uThe te paga paranA kAraNe nathI; bIjA mATe kAMI paNa potAmAM thAya ema kahevuM te jaina zAsananI maryAdAmAM nathI. jaina zAsana to vastune svataMtra, svAdhIna, paripUrNa sthApe che. 8. ahiMsAnuM bhagavAne kaheluM svarUpaH bhagavAne bIjA jIvonI dayA sthApI e vAta khoTI che. parajIvanI kiyA jIva karI ja zakato nathI to pachI tene bacAvavAnuM bhagavAna kema kahe? bhagavAne to AtmAnA svabhAvane oLakhIne kaSAya bhAvathI potAnA AtmAne bacAvavo te karavAnuM kahyuM che; te kharI dayA che. potAnA AtmAno nirNaya karyA vagara jIva zuM karaze? bhagavAnanA zrutajJAnamAM to ema kahyuM che ke tuM tArAthI paripUrNa vastu cho, dareka tattva potAthI ja svataMtra che, koI tattvane bIjA tattvano Azraya nathI." A pramANe vastunA svarUpane chUTuM rAkhavuM te ahiMsA che ane ekabIjAnuM karI zake ema vastune parAdhIna mAnavI te hiMsA che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 9. AnaMda pragaTAvavAnI bhAvanAvALo zuM kare ? : jagatanA jIvone sukha joIe che, sukha kaho ke dharma kaho. dharma karavo che eTale AtmazAMti joIe che, sAruM karavuM che. sAruM kyAM karavuM che ? AtmAnI avasthAmAM duHkhano nAza karIne vItarAgI AnaMda pragaTa karavo che. AnaMda evo joIe ke svAdhIna hoya - jenA mATe paranuM avalaMbana na hoya. Avo AnaMda pragaTAvavAnI jene yathArtha bhAvanA hoya te jijJAsu kahevAya. jijJAsu prathama e jue ke evo pUrNAnaMda kone pragaTyo che. jene paripUrNa ane e svAdhIna AnaMda pragaTyo hoya te ja saMpUrNa sukhI che, tevA sarvajJa che. A rIte jijJAsu potAnA jJAnamAM sarvajJano nirNaya kare che. paradravya pratyenI sukhabuddhi ane ruci TALI te pAtratA ane svabhAvanI ruci ane oLakhANa thavI te pAtratAnuM phaLa che. 10. zrutajJAnanuM avalaMbana e ja pahelI kriyA H potAnA jJAnamAM ruci ane puruSArthathI AlkalyANa thAya che. sarvajJanuM svarUpa jANIne temanA kahelA zrutajJAnanA avalaMbanathI potAnA AtmAno nirNaya karavo joIe, e ja prathama kartavya che. jyAre jIva pote potAnA puruSArthathI samaje che tyAre sAme nimitta tarIke sat deva-guru-zAstra.ja hoya che. AtmAnA nirNayamAM sat nimitto ja hoya che. kudevAdine mAne tene AtmanirNaya hoya ja nahi. A dharmanI kaLA samajyA vagara mokSa thAya nahi, sukha pragaTe nahi. 11. dharma kayAM che ane kema thAya ?H dharma to potAno svabhAva che. bAhya kriyAkAMDamAM kyAMya AtmAno dharma nathI. dharma parAdhIna nathI, koInA avalaMbane dharma thato nathI, dharma koIno Apyo apAto nathI; paNa potAnI oLakhANathI ja dharma thAya che. je AtmAo pUrNAnaMda dazA pAmyA che - temanI e dazAmAM jJAna paNa pUrNa ja che; jo jJAna pUrNa na hoya to rAga-dveSa rahe ane rAga-dveSa rahe to duHkha rahe, jyAM duHkha hoya tyAM pUrNAnaMda na hoI zake. jene pUrNAnaMda pragaTyo che evA sarvajJa bhagavAna che ane teo zuM kahe che teno jijJAsue nirNaya karavo joIe. 'prathama zrutajJAnanA avalaMbana vaDe AtmAno nirNaya karavo joIe.' e nakkI karavA nivRtti joIe. 12. sukhano upAya - jJAna ane satsamAgama H sukha joItuM hoya to tuM pahelAM sukha kyAM che ane te kema pragaTe teno nirNaya kara. jene dharma karavo hoya te dharmIne oLakhI teo zuM kahe che teno nirNaya karavA mATe satsamAgama kare. satyamAgame jene zrutajJAnanuM avalaMbana thayuM ke 'aho ! paripUrNa Atmavastu, A ja utkRSTa mahimAvaMta che, AvuM parama svarUpa me anaMta kALamAM sAMbhaLyuM paNa nathI'- Ama thatAM tene svarUpanI ruci jAge ane satsamAgamano raMga lAge. AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLatA jijJAsu jIvone mahimA Ave ja ! svarUpanI jhaMkhanA lAge, rasa Ave, mahimA jAge ane e mahimAne yathArthapaNe ghUMTatA svarUpano nirNaya kare. A rIte jene dharma karIne sukhI thavuM hoya teNe prathama zrutajJAnanuM avalaMbana laIne AtmAno nirNaya karavo. ja zrutajJAnanA avalaMbana vaDe jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavA je taiyAra thayo che tene alpa kALamAM AtmabhAna thaze. je anaMta kALanA saMsArano aMta lAvavA mATe pUrNa svabhAvanA lakSe Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 zarUAta karavA nIkaLyo che evAnI ahIM vAta che. A to apratihata mArga che. 'pUrNatAnA lakSe zarUAta e ja vAstavika zarUAta che'. pUrNatAnA lakSe pUrNatA ja thAya. 13. je taraphanI ruci te taraphanuM gholanaH je bhavya jIvone AtmAnI ruci thaI te vAraMvAra rucipUrvaka dareka vakhate, khAtA-pItA, cAlatA, sUtA, besatA, bolatA, vicAratAM-niraMtara zratanuM ja avalaMbana, svabhAvanA lakSe kare che, temAM koI kALa ke kSetranI maryAdA karatA nathI. jene sAcA tatvanI ruci thaI che te bIjA sarva kAryonI prItine gauNa ja kare che. niraMtara AtmAnI dhagaza ane jhaMkhanA hoya. ahIM to badhA paDakhAM jANIne eka jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavAno che. 14. zrutajJAnanA avalaMbananuM phaLa - AtmaanubhavaH "huM AtmA to jJAyaka chuM, puNya -pApanI vRttio mAruM zeya che, te mArA jJAnathI judI che. Ama pahelAM vikalpa dvArA deva-guru-zAstranA avalaMbane yathArtha nirNaya karavo. huM jJAna svabhAvI bhagavAna AtmA chuM, sarvathA sarvathI bhinna chuM. puNya-pApa mAruM svarUpa nathI, mArA zuddha svabhAva sivAya deva-zAstra-gurunuM paNa avalaMbana paramArthe nahi, huM to svAdhIna jJAnasvabhAvI chuM. AvI jeNe nirNaya dvArA hA pADI tenuM pariNamana badhethI khasIne jJAyakasvabhAva tarapha DhaLyuM tethI te alpa kALamAM rAgarahita svabhAvano nirNaya karIne ane tenI sthiratA karIne vItarAga thaI pUrNa thaI jaze, pUrNanI ja vAta che. zarUAta ane pUrNatA vacce AMtaro pADyo ja nathI. pUrNanI hA pADIne Avyo te pUrNa thaze ja! anubhava pragaTa karaze ja! 15. huM jJAnasvabhAvI jANanAra ja chuM, zeyamAM kyAMya rAga-dveSa karI aTake evo mAro jJAnasvabhAva nathI; para game te ho, huM to mAtra jANanAra ja chuM, mAro jANanAra svabhAva paranuM kAMI karanAra nathI; huM - jema jJAnasvabhAvI chuM tema jagatanA badhA AtmAo jJAnasvabhAvI che. prathama zratanuM avalaMbana batAvyuM temAM pAtratA thaI che eTale ke zrutanA avalaMbanathI AtmAno avyakta nirNaya thayo che, tyAra pachI pragaTa anubhava kema thAya te have kahevAmAM Ave che - samyagdarzana pahelAM. 16. samyagdarzana pahelAM zrutajJAnanA avalaMbananA jore AtmAnA jJAnasvabhAvane avyaktapaNe lakSamAM lIdho che, pachI paranA lakSathI ane vikalpathI khasIne svanuM lakSa pragaTa anubhava paNa karavuM. 17. anubhava mATenI vidhiH nirNaya anusAra zraddhAnuM AcaraNa te anubhava che. AtmAnA AnaMdano pragaTa bhogavaTo karavA (vedana karavA-anubhava karavA) mATe, para padArthanI prasiddhinA kAraNo je indriya ane mana dvArA paralakSe pravartatuM jJAna, tene sva tarapha vALavuM. deva-zAstra-guru vagere parapadArtha taraphanuM lakSa tathA mananA avalaMbanane pravartatI buddhi arthAt matijJAna tene saMkocIne - maryAdAmAM lAvIne potAnA tarapha vALavuM te aMtara anubhavano paMtha che, sahaja zItaLa svarUpa anAkuLa svabhAvanI chAyAmAM pesavAnuM pagathiyuM che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 18. jJAnanI kriyA : mati ane zrutajJAnane sva tarapha ekAgra karavA, je jJAna paramAM vikalpa karIne aTake che te ja jJAnane tyAMthI khaseDIne svabhAvamAM vALavuM. mati ane zrutajJAnanA je bhAva che te to jJAnamAM ja rahe che, paraMtu pahelAM te bhAvo para tarapha vaLatA, have tene Atmasanmukha karatAM svabhAvanuM lakSa thAya che. AtmAnA svabhAvamAM ekAgra thavAno A puruSArtha che. 19. jJAnamAM bhava nathI : jeNe mananA avalaMbane pravartatA jJAnane manathI choDAvI sva tarapha vALyuM che arthAt mitajJAna para tarapha vaLatuM tene maryAdAmAM laIne Atmasanmukha karyuM che tenA jJAnamAM anaMta saMsArano nAstibhAva ane jJAnasvabhAvano astibhAva che. AvI samajaNa ane AvuM jJAna karavuM temAM anaMta puruSArtha che. svabhAvamAM bhava nathI. tethI jene svabhAva taraphano puruSArtha Ugyo tene bhavanI zaMkA rahetI nathI. jyAM bhavanI zaMkA che tyAM sAcuM jJAna nathI ane jyAM sAcuM jJAna che tyAM bhavanI zaMkA nathI. A rIte 'jJAna' ane 'bhava'nI ekabIjAmAM nAsti che. nirvikalpa anubhUti H 20. nayapakSonA avalaMbanathI thatAM mana saMbaMdhI aneka prakAranA vikalpo tene paNa maryAdAmAM lAvIne arthAt te vikalpone rokavAnA puruSArtha vaDe zrutajJAnane paNa Atmasanmukha karatAM zuddhAtmAno anubhava thAya che; A rIte mati ane zrutajJAnane Atmasanmukha karavA te ja samyagdarzana che. parAvalaMbane pravartatA matijJAna ane zrutajJAnane maryAdAmAM lAvIne - aMtastvabhAva sanmukha karIne, te jJAno dvArA eka jJAnasvabhAvane pakaDIne (lakSamAM laIne), nirvikalpa thaIne, tatkALa nijarasathI pragaTa thatAM zuddhAtmAno anubhava karavo, te anubhava ja samyagdarzana ane samyajJAna che. 21. samyagdarzana thatAM zuM thAya ? : samyagdarzana thatAM svarasano apUrva AnaMda anubhavAya che. AtmAno sahaja AnaMda pragaTa thAya che, Atmika AnaMdano uchALo Ave che, aMtaramAM AtmazAMtinuM vedana thAya che, AtmAnuM sukha aMtaramAM che te anubhavamAM Ave che; e apUrva sukhano rasto samyagdarzana ja che.'huM bhagavAna AtmA caitanyasvarUpa chuM' ema je nirvikalpa zAMtarasa anubhavAya che te ja zuddhAtmA arthAt samyagdarzana tathA samyajJAna che. ahIM to samyagdarzana ane AtmA banne abheda lIdhA che. AtmA pote samyagdarzana svarUpa che. 22. A rIte anubhavamAM Avato zuddhAtmA kevo che ? : zuddhAtmA Adi-madhya-aMta rahita trikALa ekarUpa che, temAM baMdha-mokSa nathI, te anAkuLatA svarUpa che. 'huM zuddha chuM ke azuddha chuM' evA vikalpathI thatI je AkuLatA tenAthI rahita che. lakSamAMthI puNya-pApano Azraya chUTIne ekalo AtmA ja anubhavarUpa che, kevaLa eka AtmAmAM puNya-pApanA koI bhAvo nathI. jANe ke AkhA ya vizva para tarato hoya eTale ke samasta vibhAvothI judo thaI gayo hoya tevo caitanyasvabhAva chUTo akhaMDa pratibhAsamaya anubhavAya che. AtmAno svabhAva puNya-pApathI upara tarato che. tarato eTale ke temAM bhaLI jato nathI, te rUpa thato nathI, paraMtu tenAthI chUTo ne chUTo rahe che. anaMta che eTale ke jenA svabhAvano kadI Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMta nathI; puNya-pApa to aMtavALA che. jJAnasvarUpa anaMta che ane vijJAnaghana che. ekalA jJAnano ja piMDa che. ekalA jJAnapiMDamAM rAga-dveSa jarA paNa nathI. rAgano ajJAnabhAve kartA hato paNa svabhAvabhAve rAgano kartA nathI. akhaMDa AtmasvabhAvano anubhava thatAM je je asthiratAnA vibhAvo hatA te badhAthI chUTIne jyAre A AtmA, vijJAnaghana eTale jemAM koI vikalpo praveza karI zake nahi evA jJAnanA nibiDa piMDarUpa paramAtmasvarUpa AtmAne anubhave che tyAre te pote ja samyagdarzana svarUpa che. 23. nizcaya ane vyavahAra: AmAM nizcaya-vyavahAra banne AvI jAya che. akhaMDa vijJAnaghana svarUpa jJAnasvabhAvI AtmA te nizcaya che ane pariNatine svabhAva sanmukha karavI te vyavahAra che. matizrutajJAnane sva tarapha vALavAnA puruSArtharUpI je paryAya te vyavahAra che, ane akhaMDa AtmasvabhAva te nizcaya che. jyAre mati-zrutajJAnane sva tarapha vALyA ane AtmAno anubhava karyo te ja vakhate AtmA samyakapaNe dekhAya che - zraddhAya che jaNAya che. A samyagdarzana pragaTyA vakhatanI vAta karI che. 24. upAdAna-nimitta ane kAraNa-kAryaH (1) sAcA zrutajJAnanA avalaMbana vinA ane (2) zrutajJAnathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA vinA AtmA anubhavamAM Ave nahi. AmAM AtmAno anubhava karavo te kArya che, AtmAno nirNaya te upAdAnakAraNa che ane zrutajJAnanuM avalaMbana te nimitta che. zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvano je nirNaya karyo tenuM phaLa te nirNaya anusAra AcaraNa arthAt anubhava karavo te che. AtmAno nirNaya te kAraNa ane AtmAno anubhava te kArya - e rIte ahIM lIdhuM che, eTale nirNaya kare tene anubhava thAya ja ema vAta karI che. 25. samagdarzana e ja zAMtino upAya che anAdithI AtmAnA akhaMDa rasane samyagdarzana vaDe jANyo nathI eTale paramAM ane vikalpamAM jIva rasa mAnI rahyo che, paNa huM akhaMDa ekarUpa svabhAva chuM temAM ja mAro rasa che, paramAM kayAMya mAro rasa nathI. ema svabhAvadaSTinA jore eka vAra badhAne nirasa banAvI de! zubha vikalpa uThe te paNa mArI zAMtinuM sAdhana nathI, mArI zAMti mArA svarUpamAM che, Ama svarUpanArasanA anubhavamAM samasta saMsArane nirasa banAvI de! tane sahajAnaMda rUpanA amRtarasanI apUrva zAMtino anubhava pragaTa thaze. teno upAya samyagdarzana ja che. anaMta kALathI anaMta jIvo saMsAramAM rakhaDe che ane anaMta kALamAM anaMta jIvo samyagdarzana vaDe saMpUrNa svarUpanuM bhAna karIne mukti pAmyA che. jIvoe saMsArapakSa to anAdithI grahaNa karyo che paraMtu siddhano pakSa kadI grahaNa karyo nathI. have siddhano pakSa grahaNa karIne potAnA siddha svarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAno avasara Avyo che ane teno upAya ekama - samyagdarzana che. sAra: sukhano rasto sAcI samajaNaH jo AtmAnI sAcI ruci thAya to samajaNano rasto lIdhA vagara rahe nahi; satya joItuM hoya to A ja rasto che. samajatAM bhale vAra lAge, paraMtu mArga to sAcI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 samaNano levo joIe ne ! sAcI samajaNano mArga lye to satya samajyA vagara rahe ja nahi. jo AvA manuSya dehamAM ane satsamAgamanA yoge paNa satya na samaje to pharI AvA satyanA TANAM maLatA nathI. huM koNa chuM ? tenI jene khabara nathI ane ahIM ja svarUpa cUkIne jAya che te jyAM jaze tyAM zuM karaze? zAMti kyAMthI lAvaze ? AtmAnA bhAna vagara kadAca zubha bhAva karyA hoya to paNa te zubhanuM phaLa jaDamAM jAya che, AtmAmAM puNyanuM phaLa AvatuM nathI. AtmAnI darakAra karI nathI ane ahIMthI ja je mUDha thaI gayo che teNe kadAca zubha bhAva karyA to rajakaNo baMdhANA ane te rajakaNonA phaLamAM paNa rajakaNono saMyoga maLavAno, rajakaNono saMyoga maLe temAM AtmAne zuM ? AtmAnI zAMti to AtmAmAM che, paraMtu tenI to darakAra karI nathI. ajJAnI jaDanuM lakSa karIne jaDa jevo thaI gayo che, maratAM ja potAne bhUlIne saMyogadRSTithI mare che. vastuno svabhAva yathArthapaNe samyagdarzanapUrvakanA jJAnathI na samaje to jIvane svarUpano kiMcita lAbha nathI; samyagdarzana-jJAna vaDe svarUpanI oLakhANa ane nirNaya karIne je Tharyo tene ja 'zuddha AtmA' evuM nAma maLe che, ane zuddha AtmA e ja samyagdarzana tathA samyajJAna che. 'huM zuddha chuM' evo vikalpa chUTIne ekalo Atmaanubhava rahI jAya te ja samyagdarzana ane samyajJAna che ane te ja satya dharma che. 13 svarUpa prApta karavAnI yathArtha kArya paddhati - bhedajJAna : 1. svarUpa sAdhavA mATenA udyamavaMta jIvanuM prayogAtmaka pariNamana che ke je upAyarUpa che. bhedajJAna e kaLA che. deha ane AtmAno eTale ke rAga ane jJAnano bheda pADavo - bheda che ema jANavuM te bhedajJAna : jJAnIne te samajAya che. 2. jema tejAbathI sonu ane kathIra judA paDe che - jema katakaphaLathI pANI ane mela judA paDe che tema bhedajJAnanA prayogathI rAga ane AtmA judA jaNAya che. 3. jo ke eka mAtra AtmahitanA lakSe dravyazruta dvArA eTale ke AtmAnubhavI puruSonI vANInuM zravaNamanana, vAMcana-ciMtana, satpuruSanA caraNamAM rahI svarUpa prAptinI bhAvanA, laganI sahita karavAmAM Ave tyAM prathama vicAra-manana-ciMtavanapUrvaka zrutanI dhAraNAno prasaMga che. to paNa sAthe sAthe dhAraNArUpa samajaNane udaya prasaMgamAM lAgu karatAM ja rahevI joIe; nahi to mAtra dhAraNAthI saMtuSTa thaIne tyAM ja aTakI javAnuM anivArya thaI jaze. A rIte samajaNa pachI pariNamananI dizAmAM eka pagaluM AgaLa vadhavAnI A rIta che. 4. prathama je pAtra jIvane aMtarathI janma-maraNanA cakramAMthI chUTavA mATe tIvra bhAva - uchALo Ave che athavA je ekamAtra Atmahita arthe ja ullAsita vIryavAna thaIne te ja lakSe pravarte che tevo jIva potAnI dazAmAM pravartamAna avaguNono nAza karavAnA daSTikoNane mukhya rAkhIne satkrutanuM avagAhana kare che, tyAM prathama kArya vicAra-mananaparvaka zarU thAya che. AtmAnA yathArtha svarUpanI jANakArI mATe Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 vistArapUrvaka abhyAsa Agama dvArA prApta karavA prayatna kare che. temAM potAnA pUrva gRhIta abhiprAya ane mAnyatAthI viruddha prakAronuM ghaNuM maMthana cAle ane te maMthanane aMte satya samaMta thAya - padArthano yathArtha nirNaya thaI jAya - te jJAnadazAnuM prathama caraNa che. 5. have je jANakArI thaI che te saMdarbhamAM vicAratAM potAnA pariNAmonuM avalokana thavuM-prayogamAM mUkIne tene samaMta karavAnI - svAnubhUti karavAnI paddhati e dhyAnanA prayoga vaDe siddha thaI zake e jJAnadazAnuM bIjuM caraNa che. A atyaMta jarUrI che. 6. avalokana thayA vinA pariNAmamAM utpanna rasane jIva pote samajI zakato nathI. tattvajJAnano abhyAsa mAtra dhAraNArUpe paralakSI thaI jAya che. paralakSI dhAraNA kAryakArI nathI. kharekhara to svalakSI AtmalakSI tattvano abhyAsa hovo ghaTe che. 7. 1) svalakSI jJAna ja pratItine utpanna karI zake che. 2) svalakSI jJAna ja guNane-svabhAvane sAdhI zake che. 3) svalakSI jJAna ja anubhavamAM AvatA bhAvanA UMDANamAM jAya che tethI svabhAva vibhAva jAtinI parakha AvavAnI kSamatA utpanna thAya che. 4) svalakSI jJAna sAthe pratIti bhaLe che jene lIdhe svarUpa sthiratAnuM sAmarthya utpanna thAya che. 5) svalakSI jJAnamAM utpanna thayelo AtmasvarUpano nirNaya svarUpanI ananya ruci, aMtaramukhI puruSArthanuM jora ane apUrva caitanyarasa utpanna kare che. 8. jIvanA pariNAmanA vijJAna anusAra pariNAmanI zakita temAM rahelAM rasamAM maujuda che. tethI vibhAva rasa tUTIne svabhAvarasa utpanna thAya te jIvanuM kartavya che. vibhAvarasa - zubha ane azubha banne samAnapaNe AtmAne pratibaMdhaka che-tevuM avalokana vagara koI bIjI rIte samajamAM (anubhavamAM) AvI zake nahi. vaijJAnika paristhiti evI che ke prathama ruci palaTayA vinA upayoga na palaTe, ruci anusAra vIrya skurAyamAna thAya che. 9. nijahitanI tIvra bhAvanAne lIdhe mumukSu jIva jyAre avalokana paddhatimAM Ave che tyAre potAnA ja cAlatAM pariNAmono je anubhava, tene samajavAno abhyAsa cAle che. 10. vAMravAranA avalokananA dIrghakAlIna abhyAsathI avaguNa TALavAnA lakSavALA jIvane aneka prakAranA vibhAva bhAvomAM AkuLatAno anubhava thAya che - tema anubhava paddhatithI samaje che. 11. vibhAva bhAvomAM nija hita nathI chatAM vyakta malinatAne samaje che tethI te te bhAvonI aruci janme che ane tyAMthI khasavAnI sahaja vRtti udbhave che. Ama vibhAva rasa maMda paDe che. 12. sAmAnyataH saMsArI jIvo anukULatA-pratikULatAnI mukhyatAmAM saMyogone vaLagIne pravartatA rahe che, paraMtu AtmArthI jIva te prakArathI aTakI jaIne udayamAM iSTa-aniSTapaNAthI nivartavAnA puruSArthamAM Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 lAgelo rahe che. nijahitanI apUrva laganI lAgelI hovAthI avazya Atmahita sAdhaze ja ! 13. avalokana karanAra jJAna svayaMnuM avalokana paNa kare che. tyAM prathama jJAnanI vyAptinA anubhavane vAraMvAra udayanA prasaMgomAM tapAse che, te tapAsaNIrUpa abhyAsanI phalazruti e prakAre Ave che ke mAruM jJAna koI paNa saMyogI padArthomAM vyApatuM nathI; mAtra svane jANavAnI maryAdAmAM rahe che. te vikalpa paNa vikalpa anusAra kArya bhaje evA zarIrAdinA paryAyomAM vyApato nathI. A rIte kAryakAraNamAM sva-paranI bhinnatA avalokanathI samajAtA jIvano udaya kArya karavAno rasa tUTe che ane tevA pariNAmamAM parapadArtho pratyenuM jora ghaTI jAya che. jyAM koI paNa kArya karavAmAM rasane jora na hoya tyAM tat saMbaMdhIta durAgraha ane tIvra kaSAya rasa kema hoya ? A rIte durAgraha ane kaSAya rasa tUTato jAya che - svabhAva dareka prasaMge vijJAnaghana thato jAya che. 14. sarva doSathI rahita thavAnI bhAvanAmAM, pUrNa zuddhi prApta karavAno abhiprAya rahelo che. tethI pUrNa zuddhatAnuM lakSa - dhyeya dRDha mokSa icchAmAM pariNamita thAya che. svarUpa prAptinI AvI bhAvanAmAM AtmasvarUpanI bhAvanA garbhita che. tethI mumukSu jIvane potAnuM mULa svarUpa oLakhavAnI koI apUrva jijJAsA utpanna thAya che. 15. AvI jijJAsAno aMta jyAM sudhI 'svarUpa nirNaya'mAM na Ave tyAM sudhI atRpta jijJAsA mumukSu jIvane sarva udaya prasaMgamAM ane pAMce ya indriyonA viSaya-vyApAramAM nirasa karI de che. eTaluM ja nahi paNa e sthitinI tIvratAmAM pasAra thatAM UMgha paNa uDI jAya che. arthAt rAta-divasa teno AtmA svarUpa zodhamAM lAgelo rahe che. 16. nirmoha svarUpanI khojanI tIvratAne kAraNe darzanamohano anubhAga yathArthapaNe sArA pramANamAM ghaTe che. tethI jJAnamAM anAdithI rahelAM ajJAna - aMdhakArasama paTalanI gADhatA ochI thAya che. arthAt A bhUmikAmAM jJAnasvarUpa nizcaya arthe nirmaLa thAya che. AvA mumukSu jIvane adhyAtma zAstranA bhAvo yathArthapaNe bhAse che ane adhyAtmarasa tevA nimittomAM vRddhigata paNa thAya che. 17. darzanamohano anubhAga ghaTavAno ati sugama ane saraLa upAya satsaMganA (pratyakSa jJAnI puruSanA) yoganI Azraya bhAvanAmAM varte che. darzanamohanA vijJAna anusAra A siddhAMta che ke ''darzanamoha maMda thayA vinA, vastusvarUpanuM bhAvabhAsana thAya nahi ane darzanamohano abhAva thayA vinA AtmA anubhavamAM Ave tema nathI'' Atmaanubhava thavA mATeno A anivArya krama che. to A rIte mumukSu jIva darzanamoha maMda thavA sudhInI ane vastusvarUpano yathArtha nirNaya karavAnI sthitie pahoMcyo che. '"huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.'' A che tattvano yathArtha nirNaya. 18. uparokta pAtratAmAM Avelo mokSArthI jIva aMtara saMzodhanamAM UMDo utare che tyAre svayaMnA 'jJAnalakSaNathI' jJAnasvabhAvI AtmAno yathArtha nirNaya vidhipUrvaka kare che. A vidhinuM prasiddha nAma 'bhedajJAna' che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 19. prathama buddhipUrvaka upara uparathI bhedajJAnano prayAsa cAlu thAya che. prayAsa eTale pote mAtra jANanAro - jJAyaka che ema jJAyakano jJAyakapaNe abhyAsa kare, eTale udayamAM jyAre jyAre harSa-zokanA bhAvonA tIvra rasa prasaMge potAne tapAse (jJAna-jJAnane tapAse) to spaSTa mAlUma paDe che ke mArA jJAnamAM kharekhara kAMI vadhaghaTa thaI nathI. arthAt harSa thavAthI mane kAMI maLyuM nathI tema zoka prasaMge mArAmAMthI kAMI gayuM nathI. 20. A kAMI vikalpa karavAmAtranathI paraMtu cAlatA pariNamanamAM potAnA anubhavane tapAsIne jaNAvela bhinnatA che. A prakArano vAraMvAra bhinnatApaNAno abhyAsa thatAM potAne khyAla Ave che ke mithyA buddhigata adhyAsathI je parapravezabhAva'paNe anubhava thaI rahyo che tenuM juThApaNuM samajAya. 21. "parapravezabhAva" te viparIta prayogarUpa pariNamana che, evuM avalokanathI samajAya tyAre te bhUla TALavAnI sUjha khyAlamAM Ave che. A parapravezabhAva" ja jIvanA svasaMvedanane rokanAro bhAva che. A prakAre bhedajJAnanA prayoga abhyAsathI mAlUma paDe che ke kharekhara koI para zeya mArA jJAna para asara pahoMcADI zakatuM nathI. meM anaMta kALathI parapadArthano anubhava karyo hovAnuM mAnyuM che te asatya che. anaMta kALathI rAgAdi bhAvonI asara taLe anekavidha vikArIbhAvapaNe -- vikArI pariNAma vacce rahevA chatAM paNa mAruM jJAnasvarUpa sadAya nirlepa ja raheluM che. 22. jo mokSArthI jIva khAsa prakAranI pAtratAmAM vartato hoya ane sva hitamAM utsAhI vIryathI vartatA kAryo karyo, prasaMge prasaMge upayogamAM jJAnanI vyApakatAne avalokato hoya to pote "jJAnamAtrapaNe bhinna bhAsyamAna thAya che. A rIte 'jJAnamAtra' abhyAsa vRddhigata thavAthI 'jJAnamAtra'mAM jJAna vedananuM bhAsavuM thAya che. ataH jJAnavedanathI pote pratyakSa, atyaMta pratyakSa sahaja svarUpe che evuM potAnA mULa svarUpanuM bhAvabhAsana svasammukhatA sahaja puruSArthane utpanna kare che. je vRddhigata thatAM koI apUrva parAkramathI parokSapaNAno vilaya karI atIndriya pratyakSa sthirabhAva dhAraNa karaze. A prakAre 'bhedajJAna" te vibhAvanA niSedhapUrvaka pragaTa svabhAvano Adara-satkAra che. paramArthanI tIvra bhAvanAmAM vartatA jIvane A prakAranuM bhedajJAna prayAsarUpe sahaja thavA yogya che. 23. bhedajJAnanA prayogathI anAdithI je rAgamAM huMpaNuM - rAgamAM astitvapaNuM grahaNa thaI rahyuM che tene namAM huMpaNA dvArA jJAnane mukhya karavAthI rAgAdi bhAvomAM abheda buddhithI vartatuM kartApaNuM nAza pAme che. A svarUpa astitva grahaNa karavAnI prakriyA che. 24. jJAnamAM mAtra jJAnane svarUpe avalokavAno daSTikoNa sAdhya karIne vAraMvAra prayatna karatAM jJAnanI svabhAvajAtinI parakha Ave che ane sAthe sAthe vibhAvanImalinatA ane AkuLatA parakhAI Ave che. 25. pragaTa jJAnamAM svabhAva aMzano vikAsa hovAthI svabhAvanI anaMta zakti-sAmarthya, zAzvatapaNuM Adino nirNaya thaI zake che. jene rAganA nAnAmAM nAnA kaNamAM duHkha, malinatA ane acetanapaNAno nirNaya, anubhavanA avalokanathI thAya che tene jJAnalakSaNathI svabhAva svarUpe rahelAM anaMta sukha Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 sAmarthyano paNa nizcaya thAya che. avalokanamAM cetanA...cetanA...cetanAnA sAtatya dvArA potAnuM cetanAguNamayapaNuM paradravyathI ane rAgathI potAne bhinna pADavAnuM (bhedajJAna) ekamAtra sAdhana che, bIjuM koI sAdhana nathI. 26. jJAnamAM rahelAM jJAnavedanathI lakSarUpa AtmAnI prasiddhi thAya che. A lakSya-lakSaNanI saMdhi che. jevo AtmA kevaLajJAnamAM jaNAya che tevo ja AtmA lakSamAM AvatA anaMta mahimAvaMta padArtha sAkSAta sii svarUpa pote che tema lAgatAM teno koI apUrva mahimA utpanna thAya che. te mahimA Atmarasa dvArA pariNati utpanna kare che. vAraMvAra potAnA jJAna-darzana dvAramAM svarUpa zaktine dekhatAM, anaMta sukhano bhaMDAra pratibhAsatA nirvikalpa svarUpano rasa ghUMTAIne ghaTTa thato jAya che. A sthitimAM svabhAvanI ananya ruci - apUrva bhAvo pragaTa thAya che ane ruci anuyAyI vIrya-puruSArtha vaDe anaMta pratyakSa tejanuM pUra, jJAnamAM rahelI parokSatAne vilIna karI sahaja pratyakSapaNe vartavA lAge che. 27. AtmA to svarUpe karIne pratyakSa ja che. paraMtu paryAya aMtarmukha thAya to "AtmA pratyakSa che' tema jaNAya che. bahirmukha jJAnanI paryAyavALAne AtmA pratyakSa lAgato nathI, bhAsato nathI; paraMtu AtmA pratyakSa ja che. tenI sanmukha DhaLIne dekhe to pote pratyakSa che tema bhAse che. paraMtu sanmukha kema DhaLavuM te samasyAnuM samAdhAna A bAra muddAmAM che. 1) upayogamAM eTale ke cAlatI jJAnanI paryAyamAM jANarUpa vastune arthAt svane jANe. 2) jJAnanA AdhAre - nirvikalpa jJAnavedananA AdhAre thayelo nirNaya svarUpalakSa utpanna kare che. 3) A nirNaya aMzataH rAgathI mukta thaIne jJAnathI jJAnasvabhAvano jJAnanI adhikAImAM thayela bhAvabhAsana che ke jemAM bhavI-abhavAnI zaMkA rahetI nathI. 4) jJAna svayaM vedaka svabhAvI che. tethI pravartamAna jJAnanI paryAyamAM te ja paryAya svayaMnA vedanano anubhava kare tyAre svasammukha thaIne vedavAnuM bane che. A prakAre svasammukha thavAnI rIta che. 5) aMtaraMgamAM rahelA jJAnavedanane vedatAM jJAnanI dizA aMtarmukha thAya che. ane aMtarmukha pariNamana svabhAva pratibhAse che. dazAnI dizA palaTavI te apUrva che. 6) AvA svarUpa nirNaya kALe ja eka akhaMDa abheda vastunA dravya-guNa-paryAya Adi bheda yathArtha rIte samajAya che. bheda samajavAmAM AvavA chatAM paNa bhedano daSTikoNa gauNa thaImukhyapaNe abhedatA sAdhavAnI prakriyA cAle che. 7) vAstavika paristhiti e che ke vedane vartamAna aMzanuM hovA chatAM avalaMbana aMzI(svabhAva)nuM! vartamAna aMzarUpa vartato bheda trikALI jJAnasvabhAvamAM huM paNAnA bhAve' abhedatA sAdhI svarUpa anubhava kare che. 8) pragaTa jJAna vedana dvArA svabhAvanA pratyakSapaNAnuM, pratItinA baLathI vAraMvAra ugrapaNuM thatAM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 (abhedabhAve huM Avoja chuM')svasaMvedanano AvirbhAva thAya che. jemAM zraddhA ane jJAnanI maitrI che. 9) jJAnano pratyakSa rasa bhAvamAM vedavo te anubhava che. 10) potAne ja prabhu sthA5 ! potAnA paramezvarapadanuM dUra avalokana na kara. 11) je nijAtmatatvanI oLakhANa thAya che te zaktirUpe hovA chatAM aMtarmukhapA dravyamAM vyApyavyApakabhAve pariNamavAno teno svabhAva che. te daSTikoNathI svabhAvane jotAM-bhAvatAM zaktinuM vyakta pariNamana thavA lAge che. dravyAnusArI zuddha pariNamana utpanna thavAnuM A vijJAna che. 12) prasiddha lakSaNathI prasAdhyamAna svabhAvanI - parama tattvanI mahAnatA ja evI che ke samasta jagata gauNa thaI jAya. jagatanuM gauNapaNuM karavA mATe kRtrima vikalpa athavA koI anya ceSTA karavI paDe nahi. prathama zuddhopayogano janma ukta bhedajJAnanA prayAsanuM phaLa che ane tyAre ja sarvaguNAMza evuM samyakatva pragaTa thAya che. ahIMthI ja sAkSAta mokSamArgano prAraMbha thAya che. A samyavidhine yathArtha jANIne aMgIkAra karavA yogya che. vizeSa jJAnamAM keTalI vAta Ave? 1) bhedajJAna 2) samyajJAna 3) AtmajJAna 4) brahmajJAna 5) abhedajJAna. 1) bhedajJAnamAM be prakAra che. 1) zeyAkAra jJAna 2) jJAnAkAra jJAna. zeyAkAra jJAna : mati-zrutajJAna - bahAranI prasiddhi - parathI bhinna karAve che. jJAnAkAra jJAna : aMdaranI prasiddhi-parabhAvathI rAgathI bhinna karAve che. paryAyathI paNa bhinna karAve che. bhedajJAna karavA mATe agIyAra vAta samajavI paDaze. (1) jJAnamAM sUkSmatA - sthULatA na cAle (2) jJAnamAM tINatA - bArIka prajJAchINI lagAvavI paDe. (3) jJAnamAM vicakSaNatA - nipuNa - catura (4) jJAnamAM vilakSaNatA - viziSTa prakAranA lakSaNa-upayoga - zuddhopayoga. (5) jJAnamAM gaMbhIratA - UMDANa - aMdara javuM paDe. (6) jJAnamAM jAgRtatA - atyaMta jAgRtatA. (7) jJAnamAM sarasatA - rasavALuM - vairAgyathI bhIMjAyeluM. (8) jJAnamAM skurtidAyaka - skurtijanaka, tAjagI pedA karanAra (9) jJAnamAM kendrita - eka ja ThekANe kendrita. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 (10) jJAnamAM zIghagAmI - tvarAthI kAma karavAvALo. (11) jJAnamAM sAhasikatA - baLavAna, pracaMDa puruSArthavALo bhedajJa narUpI aMdara javAno mArga banAve che. anubhava karatI vakhate rasa ja mANavAno che. 2) samajJAnamAM pAMca vAta Ave? (1) atIndriya (2) anAkuLa (3) akhaMDa (4) amaryAdita (5) sva-paraprakAzaka. 3) AtmajJAnamAM cAra vAta Ave? (1) AtmAnuM ja jJAna - AtmA ja bhAse - AtmasaMcetana (2) nirmaLa paryAya - upAdeya -AtmapratibhAsana (3) AtmA - parama upAdeya - Atma(sva)saMvedana (4) dhruva paramAtmA ja upAdeya - AtmasaMjIvana 4) brahmajJAna - divyadaSTi pragaTe. 5) bhedajJAna - abhedabheda AtmAnubhUti - pAMca vAta Ave. (1) dravya-guNa-paryAya abheda. (2) guNa-guNI eka thaI gayA. (3) dhyeya-dhyAna-dhyAtA eka thaI gayA. (4) badhAne sAthe ja vedana - upayoga ekAkAra - ekarasa. (5) upayogamAM AtmA ane tenI anubhUti. eka ja samayamAM saMvara-nirjarA, jJAna akhaMDa, AtmA akhaMDa. AtmA nAmano padArtha atyaMta sUkSma che. kevI rIte? 1) razULa zarIrathI bhinna che. bAhya zarIra ane avayavo dekhAya che. 2) tejasa zarIra - sthULathI sUkSma che. jenAthI zarIranI kAMti che. 3) kAmaNa zarIra - tejasathI sUkSma che - kAmaNa vargaNA. 4) cidvikAra - badhA ja vikArI bhAva - kAmaNathI paNa sUkSma. 5) pApa ane puNya bhAva - tenAthI paNa sUkSma 6) indriya jJAna - indriyonA mAdhyama vaDe jANapaNuM - tenAthI paNa sUkSma. 7) mAnasika jJAna - rUpI ane arUpI - manana-vicAra - manovargaNA tenAthI paNa sUkSma. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 8. Agama jJAna - para avalaMbana - tenAthI paNa sUkSma. 9. mithyAdarzana- chUpAyelo cora - abhiprAyanI bhUla. 10. zeyAkAra jJAna - Seya saMbaMdhInuM sUkSma jJAna. 11. jJAnAkAranuM jJAna - AtmAnuM lakSaNa che. tenAthI ja AtmA pakaDI zakAya che. AvI rIte bhedajJAnano vistArathI abhyAsa karI samyagdarzana pragaTa karavA bhedajJAna prayogapaddhati vaDe AtmAnI pratIti - lakSa ane anubhava karavo. jJAnanA abhyAsathI bhedajJAna thAya che ane bhedajJAnanA abhyAsathI kevaLajJAna thAya che. 14 dravyadRSTi te ja samyagdaSTi che : 1. bhUmikA 1) A jIva anAdithI ajJAnane lIdhe paradravyane potAnuM karavA mathe che, zarIrAdine potAnuM karIne rAkhavA mAMge che, paraMtu pAradravyanuM pariNamana jIvane AdhIna nathI. anAdithI jIvanA ajJAnabhAvanA mahenatanA phaLamAM eka paramANu paNa jIvano thayo nathI. 2) anAdithI dehadaSTipUrvaka zarIrane - rAgane potAnuM mAnyuM che. koI divasa trikALI bhagavAna AtmA potAnA dravya tarapha daSTi karI nathI. 3) jIva jo potAnA svarUpanI sAcI samajaNa karavA mAMge to te yathArtha puruSArtha dvArA alpa kALamAM samajI zake che. sAcI samajaNa sahaja sulabha che. sAcI samajaNa karavAnI rucinA ja abhAve jIva anAdithI potAnuM svarUpa samajyo nathI. mATe dravyadRSTi dvArA svarUpa samajavAnI ruci-jJAna-pratItizraddhA-anubhava karo. dravyadRSTithI samyagdarzana pragaTa thAya ja! 4) dravyadRSTimAM bhava nathI, dravyadaSTimAM trikALa mukti ja che. 5) dravyadRSTi bhavane bagaDavA detI nathI. 6) dravyadRSTi ekalA AtmAne ja svIkAre che. 7) mokSa paNa dravyadaSTine AdhIna che. samyagdarzananI prApti vinA janmAdi duHkhanI AtyaMtika nivRtti banavA yogya nathI. 8) jJAna paNa daSTine AdhIna che. je jIvane dravyadRSTi nathI te jIvanuM jJAna paNa sAcuM nathI. anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyAMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra !" 9) UMdhI daSTithI UMdhAInuM pApa anaMtagaNuM che. 10) dravyadRSTi e ja kartavya che. dravyadaSTi kaho ke AtmasvarUpanI oLakhANa kaho, samyagdaSTi, Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 paramArthadaSTi, vastudaSTi, yathArthadaSTi, bhUtArthadaSTi e badhA ekAryavAcaka zabdo che. 11) guNa-paryAyano piMDa te dravya che. Atmadravya potAnA svabhAvathI TakeluM che, paNa rAgane lIdhe TakeluM nathI. AtmAnA svarUpamAM rAga nathI tema ja rAga vaDe AtmAnA svarUpanI prApti nathI. 12) trikALI dravyasvarUpane svIkAryA vagara samyagdarzana thAya nahi kema ke paryAya to eka samaya pUratI ja che, bIjA samaye tenI nAsti thaI jAya che. tethI paryAyanA lakSe ekAgratA ke samyagdarzana thaI zakatuM nathI. 13) paryAyamAM ekatva buddhi choDIne dravya svabhAvamAM ekatva buddhi karavI. ekatva buddhi eTale A ja huM evI mAnyatA. 14) paryAyanA lakSe A ja huM ema paryAya jeTalo ja potAne na mAnatA trikALI dravyanA laze 'A ja huM ema dravya svabhAvanI pratIta karavI te samyagdarzana che. 15) eka avasthAmAMthI bIjI avasthA AvatI nathI, paNa dravyamAMthI ja Ave che. arthAt eka paryAya pote bIjI paryAyarUpe pariNamati nathI paNa kamabaddha eka pachI eka paryAyarUpe ja dravyanuM pariNamana thAya che. tethI paryAyadaSTi choDIne dravyadRSTi karavAthI ja zuddhatA pragaTe che. 16) paryAya khaMDakhaMDarUpa che, te sadAya ekasarakhI rahetI nathI ane dravya akhaMDarUpa che ne sadAya ekasarakhuM rahe che. mATe dravyadRSTithI zuddhatA pragaTe che. 17) paryAya kSaNika che, dravya trikALa che. trikALInA lakSe ja ekAgratA thaI zake che ane dharma pragaTe che. 18) paryAya kramavata svabhAvanI hovAthI eka samaye eka ja hoya che ane dravya to ajamavartI svabhAvavALuM anaMta guNa-paryAyono abheda piMDa che, te dareka samaye pUrepuruM che. tethI pUrNatAnA lakSe ja samyagdarzana-vItarAgatA pragaTe che. 19) mATe dravya ane paryAyanuM yathArtha jJAna karIne, trikALI svabhAva tarapha ruci karIne tyAM ja ekatA karavI yogya che. A ja dharmano-samyagdarzanano upAya che. 20) paryAyabuddhi te mithyAdaSTi che ane svabhAvadaSTi - dravyadaSTi e ja samyagdaSTi che ane e ja prayojanabhUta che. 2. zuddha svabhAvano Adara karavAthI samyagdarzana thAya che? 1) AtmAno svabhAva e jazuddhabhAva che, te ja AdaraNIya che. aMtarmukha thaIne e zuddhasvabhAvane mAnavo te samyagdarzana che. 2) AtmAno zuddha svabhAva parathI judo ne vikArathI rahita zI rIte che e jANIne tenI ruci karavI, zraddhA karavI te samyagdarzana che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 3) je jIva potAnA zuddhabhAvane vikArathI ane parathI judo jANIne upAdeya mAne che te dharmAtmA samyagdaSTi che. 4) vikAra jeTalo ja AtmAne mAnavo te ajJAna che; ne vikalpathI bhinna zuddha AtmasvarUpane jANavuM te samyajJAna che. 5) samyagdarzana aMtara svabhAvanA avalaMbane pragaTe che ane jinasUtra paNa te svabhAvanuM avalaMbana karavAnuM batAve che. samyagdarzananuM bAhya nimitta jinasUtra che. 6) jinasUtrone yathArtha jANanArA evA samyagdaSTi jIvo ja bIjA jIvone samatva pariNamananA aMtaraMga hetu che. 7) aMtaraMga zuddhAtmA kAraNa tatva evo mAro ja AtmA upAdeya che - evI nirvikalpa zraddhA te nizcaya samyakatva che. samyakatvanuM kharuM (paramArtha) aMtaraMgakAraNa to potAno zuddha kAraNaparamAtmA ja 8) abheda AtmasvabhAvanA Azraye ja vItarAgI dharma pragaTe che. 9) dharmanI zarUAtathI pUrNatA sudhI potAnA zuddha Atmadravya sivAya bIjA koInuM avalaMbana nathI. jyAM sudhI nimitta, rAga, bheda ke paryAya uphara daSTi rahe tyAM sudhI AtmAnuM samyagdarzana thatuM nathI. 10) AtmAnI ArAdhanA, AtmAnI prasannatA, AtmAnI kRpA, AtmAnI bhakti, AtmAnI siddhi te zuddha ratnatraya vaDe ja thAya che. trikALI zaktithI paripUrNa dravya te kAraNaparamAtmA - je paryAya pragaTe te kAryaparamAtmA che. dhruva AtmA ja mokSanuM nizcaya kAraNa che. 3. kartA-karmanI pravRttino abhAva kema thAya?? jJAnathI kartA-karmanI pravRttino abhAva thAya che. jJAnanA mahimAnuM kAvya "A lokamAM huM caitanyasvarUpa AtmA to eka kartA chuM, ane A krodhAdi bhAvo mArA karma che" evI ajJAnIonI kartA-karmanI pravRtti che tene badhI taraphathI zamAvatI (maTADatI) jJAnajyoti skurAyamAna thAya che. kevI che te jJAnajyoti? je parama udAtta che arthAt koIne AdhIna nathI, je atyaMta dhIra che arthAt koI prakAre AkuLatArUpa nathI ane paranI sahAya vinA judAM judAM dravyone prakAzavAno jeno svabhAva hovAthI je samasta lokAlokane sAkSAta kare chepratyakSa jANe che. Avo jJAnasvarUpa AtmA che te paradravya tathA para bhAvonA kartApaNArUpa ajJAnane dUra karIne, pote pragaTa prakAzamAna thAya che. have, jyAM sudhI A jIva AsavanA ane AtmAnA vizeSane (taphAvatane) jANe nahi tyAM sudhI te ajJAnI rahyo thako AsravomAM pote lIna thato, karmono baMdha kare che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 AtmA ane Asava tANa jyAM bheda jIva jANe nahi, krodhAdimAM sthita tyAM lagI ajJAnI evA jIvanI." "jIva vartatA krodhAdimAM saMcaya karamano thAya che, sahu sarvadarzI e rIte baMdhana kahe che jIvane." gAthArtha jIva jyAM sudhI AtmA ane Asrava e bannenA taphAvata ane bhedane jANato nathI tyAM sudhI te ajJAnI rahyo thako krodhAdika AsavomAM pravarte che; krodhAdimAM vartatA tene karmasaMcaya thAya che. kharekhara e rIte jIvano karmono baMdha sarvajJadevoe kahyo che. jIvanA vikArI bhAvane nimittamAtra kahIne karma pote potAthI ja pariNamatuM tyAM ekaThuM thAya che. A rIte jIva ane pugalano paraspara avagAha jenuM lakSaNa che evA saMbaMdharUpa baMdha siddha thAya che. ahIM traNa prakAranA saMbaMdha vicAravA jevA che. (1) jJAna ane AtmAno tAdAtma saMbaMdha (2) rAga ane AtmAno saMyogasiddha saMbaMdha (3) karma ane AtmAno paraspara avagAhasiddha saMbaMdha. -have (1) vastuno svabhAva jJAna ane vastu dhruva AtmA e be no tAdAtma saMbaMdha che ane temAM abheda bhAve pariNamavuM te dharma che. (2) rAga ane AtmAno saMyogasiddha saMbaMdha che chatAM be ne eka mAnIne pariNamavuM te ajJAna che. (3) karma ane AtmAno eka kSetrAvagAha saMbaMdha che. eTale ke karma ane AtmA paraspara eka kSetramAM vyApIne saMnikaTa rahe evA saMbaMdharUpa baMdha che. jIvanA pariNAmanuM nimitta pAmIne karmanA pugalo ekakSetre avagAhIne rahe che to paNa bhAvathI tadna judA che. eka kSetre rahe che tene paraspara evagAha jenuM lakSaNa che evA saMbaMdharUpa baMdha kahevAya che. - kartA-karmanI pravRttinuM nimitta ajJAna che. ane ajJAnanuM nimitta pUrvanA jUnA karmano baMdha che. ajJAna kAMI AtmAno mULa svabhAva nathI. ajJAna paryAya svayaM (azuddha) upAdAna che. ane tenuM nimitta pUrvano karmabaMdha che. karma che te kAMI ajJAna karAvI de che ema nathI, paraMtu pote jyAM lagI rAga-dveSa ajJAna karyA kare che tyAM lagI karma nimitta thAya che. nija caitanya svabhAvanA lakSe jene ajJAna TaLI jAya che tene kartA-karmanI pravRtti maTe che ane karmanA baMdha paNa TaLI jAya che. A rIte kartA-karmanI pravRttino abhAva thAya che. have pUche che ke A kartA-karmanI pravRttino abhAva kyAre thAya che? teno uttara kahe che : "A jIva jyAre AsavonuM tema ja nija AtmA taNuM, jANe vizeSAMtara, tadA baMdhana nahIM tene thatuM." Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 gAthArtha : jyAre A jIva AtmA ane AsravonA taphAvata ane bhedane jANe tyAre tene baMdha thato nathI. vizeSaH anAdithI ajJAnathI utpanna thayelI kartA-karmanI pravRtti che. te bhedajJAna thatAM jIva enAthI nivRtta thAya che. jJAnamAM krodhAdi nathI ane krodhAdimAM jJAna nathI evo banneno svabhAvabheda ane vastubheda jANIne jyAM aMtardaSTi sahita bhedajJAna thayuM tyAM ajJAnathI utpanna thayelI kartA-karmanI pravRttithI jIva nivRtta thAya che. bhedajJAnano mahimA juo! je koI siddha thayA che te bhedavijJAnathI siddha thayA che ane je koI baMdhAyA che te bhedavijJAnanA abhAvathI baMdhAyA che. jIvane ajJAna anAdinuM che. te vaDe kartA-karmanI pravRtti che. bhedavijJAna thatAM te kartA-karmathI nivRtta thAya che. ane tenI nivRtti thatAM ajJAnanA nimitte thato paugalika dravyakarmano baMdha paNa nivRtta thAya che. ema thatAM jJAnamAtrathI ja baMdhano nirodha siddha thAya che. krodha ane AtmAnu bhedajJAna thAya tyAre temanA ekapaNArUpa ajJAna maTI jAya che ane navuM karma paNa baMdhAtuM nathI. A pramANe jJAnamAtrathI ja baMdhano nirodha siddha thAya che. ahIM jJAna eTale ekaluM (bahAranuM) jANapaNuM ema nahi, paNa rAgathI bhinna paDI svabhAvanI pratIti, svabhAvanuM jJAna ane emAM ja ramaNatA evI je jJAnanI kriyA tenAthI ja baMdhano nirodha siddha thAya che. eTale ke navuM karma baMdhAtuM nathI. have pUche che ke jJAnamAtrathI ja baMdhano nirodha kaI rIte che? teno uttara kahe che : "azucipaNuM, viparItatA e AgnavonA jANIne, vaLI jANIne duHkha kAraNo, ethI nivartana jIva kare." gAthArtha AsavonuM azucipaNuM ane viparIta paNuM tathA teo duHkhanA kAraNa che ema jANIne jIva temanAthI nivRtti kare che. bhAvArtha: 1) Asavo azuci che, AtmA pavitra che. 2) Asavo viparIta che - jaDa che, AtmA caitanya jJAtA che. 3) Asavo duHkharUpa che, AtmA sukharUpa che. e rIte lakSaNabhedathI bannene bhinna jANIne AsravothI AtmA nivRtta thAya che ane tene karmano baMdha thato nathI. 1) bhagavAna AtmA to sadAya ati nirmaLa caitanyamAtra svabhAvapaNe jJAyaka hovAthI atyaMta zuci ja che. (pavitra ja che, ujjavaLa ja che.) 2) bhagavAna AtmA to potAne sadAya vijJAnaghana svabhAvapaNuM hovAthI, pote ja cetaka che (jJAtA. che)-potAne ane parane jANe che. mATe caitanyathI ananya svabhAvavALo ja che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 3) bhagavAna AtmA to sadAya nirAkuLatA-svabhAvane lIdhe koInuM kArya temaja koInuM kAraNa nahi hovAthI, duHkhanuM akAraNa ja che, arthAt duHkhanuM kAraNa nathI. A pramANe taphAvata dekhIne jyAre A AtmA, AtmA ane Asavono bheda jANe che te ja vakhate krodhAdi AsravothI nivRtta thAya che. evA jJAnamAtrathI ja, ajJAnathI thato je paudgalika karmanA baMdha teno nirodha thAya che. have pUche che ke kaI vidhithI (rItathI)A AtmA AsravothI nivarte che ?tenA uttararUpa gAthA kahe che :"chuM eka, zuddha, mamatvahIna huM, jJAnadarzana pUrNa chuM, emAM rahI sthita, lIna emAM, zIghra A sau kSaya karuM .'' gAthArtha : jJAnI vicAre che ke nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, mamatA rahita chuM, jJAnadarzanathI pUrNa chuM; te svabhAvamAM raheto, temAM (te caitanya anubhavamAM) lIna thato huM A krodhAdika sarva Asravone kSaya pamADuM chuM. vizeSArtha : vartamAna dazA alpajJa hovA chatAM svabhAvathI huM paripUrNa chuM. paramANu jema padArtha che tema huM paNa pAramArthika vastuvizeSa chuM; eTale ke sarvathI bhinna vastu chuM. A pramANe prathama vikalpathI nirNaya kare che enI A vAta che. parama rtha svarUpa AtmAno nirNaya karavA vikalpa dvArA huM Avo chuM ema nirNaya kare che 1) huM akhaMDa jJAnajyoti svarUpa vijJAnadhana svabhAvapaNAne lIdhe eka chuM. E 2) SaTakArakanA pariNamanathI rahita zuddha chuM. 3) rAgapaNe sadAya nahi pariNamanAro nirmama chuM. 4) jJAnadarzanathI paripUrNa vastuvizeSa chuM. mithyA bhrAMtinuM A moTuM tophAna che tene zamAvavAnI-maTADavAnI A vAta cAle che. huM jJAnadarzanathI paripUrNa chuM ema prathama nakkI kara. sAmAnya ane vizeSa vaDe paripUrNapaNuM hovAthI huM AkAzAdi dravyanI jema paramArthika vastuvizeSa chuM. prathama Avo nirNaya thAya che. have kahe che - A vikalpane toDIne anubhava kema thAya ? tethI have huM samasta paradravya pravRttithI nivRtti vaDe A ja AtmasvabhAvamAM nizcaLa raheto thako, samasta paradravyanA nimittathI vizeSarUpa cetanamAM thatAM je caMcaLa kallolo temanA nirodha vaDe Ane ja (A caitanya svarUpane ja) anubhavato thako, potAnA ajJAna vaDe AtmAmAM utpanna thatAM je A krodhAdika bhAvo te sarvane kSaya karuM chuM. rAgAdi vikAro paradravyanI pravRtti che ane te nimittanA Azraye utpanna thAya che. prathama kahyuM vikArI bhAvono svAmI pudgala che kema ke tenA lakSe thAya che. have kahyuM ke te paradravyanI pravRtti che. te Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. 281 potAnA aparAdhathI paradravyanA nimitte thAya che. te paradravyanA nimittathI vizeSarUpa cetanamAM thatAM je caMcaLa kallolo temanA nirodha vaDe A caitanyasvarUpane ja anubhavuM chuM. paradravyanuM lakSa choDI svarUpa bhaNI DhaLatAM ja nija caitanya svarUpane anubhavato huM je A krodhAdi bhAvo te sarvane kSaya karuM chuM. jJAnadarzana svarUpa paripUrNa eka zuddha vastu je AtmA teno anubhava karatAM AsavothI huM nivarta chuM. pahelAM paramArtharUpa vastusvarUpa kahyuM ke huM eka ja chuM, zuddha chuM, rAganA svAmIpaNe sadAya nahi pariNamato nirmama chuM, jJAnadarzana pUrNa chuM, paramArtha vizeSavastu chuM. have paryAyamAM je rAga(vikAra) thAya che te sarvanA nirodha vaDe caitanyasvarUpane anubhavato te Asavono kSaya karuM chuM. mithyAtvane choDavAnI A rIta che. juo A che tatvanirNayano ane bhedajJAnano mahimA ! A rIte ja AsavothI nivRtta thavAnI vidhi che ane samyagdarzana prApta thAya che. zAyakamAtra zuddhAtmA ane kramabaddha paryAya jema che tema jANa ! 1) bhagavAna AtmAno jJAyakasvabhAva che, te jJAtA-dRSTApaNAnuM ja kArya kare che. kyAMya pheraphAra kare tevo teno svabhAva nathI, ne rAgane paNa pheravavAno teno svabhAva nathI, rAgano paNa te jJAyaka che. jIva ane ajIva badhA padArthonI traNe kALanI paryAyo(avasthA) kramabaddha thAya che, AtmA teno jJAyaka che. Avo AtmA te samyagdarzanano viSaya che. 2) dareka paryAyano svakALa niyamita che, ne badhAya dravyo kramabaddha paryAye pariName che. tyAM dharmI jANe che ke huM to jJAyaka chuM. 4 3) sarvajJa bhagavAne traNa kALa traNa lokanI paryAyo jANI che. sarvajJa bhagavAna jJAyaka pramANa che, temano jJAnasvabhAva pUrNa khIlI gayo che ane mAro AtmA paNa evo ja jJAnasvabhAvI che. sarvajJa padArthonA kAraka nathI, mAtra jJAyaka che. dareka padArtha pote ja potAnA cha kArakarUpe thaIne pariName che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, adhikaraNa. 4) dravyamAM je samaye je paryAya niyamita che te kramabaddha paryAyane te samaye te dravya prApta kare che - pahoMcI vaLe che. 5) jene jJAnanI zraddhA nathI, kevaLInI pratIta nathI, aMtaramAM vairAgya nathI, kaSAyanI maMdatA paNa nathI, svacchaMdatA chUTI nathI evA svacchaMdI jIvane -tene- kramabaddha paryAyanI vAta samajAya ema nathI. jo tArA jJAyaka svabhAvano nirNaya na kara to tuM kramabaddha paryAyane samajyo ja nathI. 6) (1) jIva ane ajIva paryAyo kramabaddha che e jANyuM koNe ? sarvajJadeve. (2) ''sarvajJadeve Ama jANyuM'' ema sarvajJatAno nirNaya koNe karyo ? potAnI jJAna paryAye. (3) vartamAna paryAya alpajJa hovA chatAM teNe sarvajJatAno nirNaya konI sAme joIne karyo ? jJAnasvabhAvanI sAme joIne karyo. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 A rIte je jIva potAnA jJAnasvabhAvanA nirNayano puruSArtha kare che tene ja kramabaddha paryAyano nirNaya thAya che. 7) kramabaddha paryAyano nirNaya karavo eTale tArA jJAnasvabhAvano nirNaya karavo, te to svacchaMdanA nAzanuM ne nirbhayatA thavAnuM kAraNa che. 8) jJAyakapaNuM' te AtmAno parama svabhAva che. jema che ane jema thAya che teno te jANanAra che. pheraphAra karanAra nathI. akartA che. 9) kamabaddha paryAyanI pratIta te to vItarAgatAnuM kAraNa che. te to vastunuM svarUpa che, vastuno svabhAva 10) paryAyano kama pheravavAnI buddhi che te paryAyabuddhi che. AtmA jJAyaka che enI pratIta karavAnI A vAta che. 11) AvI satya vAta satsamAgama yathArthapaNe sAMbhaLavA maLavI to durlabha che. aMtaramAM tenI sAcI dhAraNA kyAMthI hoya? ane dhAraNA vinA tenI yathArtha ruci ane pariNamana to kyAMthI thAya? 12) aho ! A kramabaddha paryAyanI vAta jenI pratItamAM Ave tene jJAnasvabhAvanI daSTi thaIne mithyAtvano ne anaMtAnubaMdhI kaSAyano nAza thaI jAya; tene svacchaMdatA na thAya paNa svataMtratA thAya. 13) kramabaddha paryAyano nirNaya karatAM kabuddhinuM khoTuM abhimAna UDI jAya che ne jJAyakapaNAno sAco puruSArtha thAya che. jJAnasvabhAvanA puruSArtha vaDe kramabaddha paryAyano nirNaya karIne paryAya svasammukha thaI tyAM eka samayamAM te paryAyamAM pAMce ya samavAya AvI jAya che. (1) svabhAva (2) niyati (3) nimitta (4) kALalabdhi ane (5) puruSArtha. 14) je samaye jema thavAnuM sarvazadeve joyuM che te samaye tema ja thavAnuM tene pheravavA koI samartha nathI - je evuM zraddhAna kare che te zuddha samyagdaSTi che ne temAM je zaMkA kare che te pragaTa mithyASTi che. 15) aho ! AtmAno jJAnasvabhAva, jemAM bhava nathI, teno jeNe nirNaya karyo te kramabaddha paryAyano jJAtA thayo, tene bhedajJAna thayuM, teNe kevaLIne kharekhara mAnyA. prabhu! AvuM ja vastusvarUpa che ne AvA ja tAro jJAnasvabhAva che. ekavAra Agraha choDIne, tArI pAtratA lAvIne A vAta to sAMbhaLa! 16) jene jJAnasvabhAvanI ruci ane daSTi thaI gaI che te to pachI asthiratAnA alpa rAgano paNa jJAta ja che. ane "rAga thavAno hato te thayo' ema kahIne je rAganI ruci choDato nathI te to svachaMdI-mithyAdaSTi che. A kramabaddhanuM svarUpa samaje enI to daSTi palaTI jAya. 17) "AvuM nimitta Ave to Ama thAya, ne nimitta na Ave to na thAya." Ama jene nimittAdhIna daSTi che tene kramabaddha paryAyanI kharI pratIta nathI. kramabaddha paryAyamAM je samaye je nimitta che te paNa nizcita ja che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 18) kramabaddha paryAyanI vAta barAbara samaje to temAM nizcaya-vyavahAranA ane upAdana-nimitta vagere badhAyanA khulAsA AvI jAya che; vastunI paryAya kramabaddha che ne huM teno jJAyaka e samajatAM badhA samAdhAna thaI jAya che. A jJAyakabhAvamAM ja tArI prabhutA che. tAro prabhu tArA jJAyaka maMdiramAM birAjamAna che tenI sanmukha thA, ne tenI pratIta kara. 19) badhA ja dravyo kamabaddhapaNe svataMtra pariNamI ja rahyA che, huM temane zuM pheravuM? to jJAyaka chuM - Avo nirNaya kare tene samyagdarzana thaI jAya. AtmAno jJAna svabhAva anAdi anaMta jANavAnuM ja kArya kare che. 20) jJAyaka sanmukha daSTinA apUrva puruSArtha vagara kharekhara kramabaddha paryAyano nirNaya thato nathI ne tene nirmaLa kramabaddha paryAya thatI nathI. jJAyaka sAme najara rAkhIne ja A kramabaddhano nirNaya thAya che. 21) jenI pratItamAM kevaLajJAna beThuM ane vastusvarUpa samajAyuM tenA aMtaramAM gRhIta mithyAtva rahe ja nahi, kudharmane ke kugurune mAne evo kama tene hoya ja nahi. savaLA puruSArthamAM nirmaLa kramabaddha paryAya thAya che. 22) je dravya je guNothI upaje eTale je paryAyapaNe pariName tenI sAthe te tanmaya che. aho ! dravya pote te paryAya sAthe tanmaya thaIne pariNamyuM che, tyAM bIjo zuM kare? AtmA to pAriNAmika svabhAvarUpa jJAyaka che. jJAyakabhAvapaNe rahevuM teno svabhAva che. AvA svabhAvano nirNaya karyo tyAM svabhAva taraphanA puruSArthathI zuddha paryAya thatI jAya che. 23) A kramabaddha paryAya te kAMI koInA gharanI kalpanA nathI, paraMtu te to vastunA gharanI vAta che, vastunuM svarUpa ja evuM che. koI na mAne tethI kAMI vastunuM svarUpa pharI jAya tema nathI. 24) jJAnIne kramabaddha paryAyanA nirNayamAM svabhAvanI dRSTithI prayatna cAlu ja che, te jJAnanI adhikatArUpe ja pariName che, eTale ke bhUtArthanA Azraye ja pariName che. temAM utAvaLa paNa nathI ne pramAda paNa nathI. bhUtArtha svabhAvano Azraya karIne varte che, temAM teno puruSArtha cAlu ja che. eka sAthe pAMca samavAya temAM AvI jAya che. 25) eka ja samayamAM utpAda-vyaya-dhruva hovA chatAM te traNenuM bhinna bhinna lakSaNa che, nAza eTale vyaya, te naSTa thatAM bhAvane Azrita che, utpAda upajatA bhAvane Azrita che ane dhrauvya TakatA bhAvane Azrita che. e rIte samaye samaye utpAda-vyaya-dhrauvya kahIne temAM paNa kramabaddha paryAyanI ja sAMkaLa goThavI che. 26) eka tarapha AkhuM sanuM cosaluM jagatamAM paDyuM che ne A tarapha tene jANanAro jJAyakabhAva (jJAna svabhAva) che. mahAsattA sata, avAMtara sattA sata, jaDa-cetana dareka dravya trikALa satu, tenI eka eka samayanI paryAya paNa kramabaddha pravAhamAM tenA svakALe sat, e badhAne jANanArI jJAnaparyAya Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 paNa tu - Ama badhuM kamabaddha ane vyavasthita sat che. teno nirNaya karyo tyAM potAne jJAtApaNuM ja rahyuM na kartApaNAnI mithyA buddhi maTI. 27) jJAnasvabhAvanA nirNayamAM pAMce ya samavAya AvI jAya che. (1) je zuddhatA pragaTI che te svabhAvamAMthI ja pragaTI che - te 'svabhAva". (2) te samaye je nirmaLa paryAya pragaTavAnI hatI te ja pragaTI che - te niyati', (3) te vakhate nimittarUpa karmanA upazamAdi svayaM varte che - te nimitta". (4) je nirmaLa dazA pragaTI te ja te vakhatano svakALa che - te kALa'. (5) svabhAva taraphano samyaka puruSArtha - te thayo puruSArtha'. upara pramANe svabhAva sanmukha puruSArthamAM pAMceya samavAya eka sAthe AvI jAya che. 28) karmanI upazama-udIraNA, saMkramaNa vagere avasthAonuM zAstramAM varNana Ave che te badhI avarathA paNa kramabaddha che. badhe ja ThekANe eka ja abAdhita niyama che ke padArthonI avasthA kramabaddha che ne AtmA jJAyaka che, pheraphAra karanAra nathI. ra9) "jIva badhuM choDIne cAlyo gayo' ema loko kahe che, paNa tyAM kaMI jIvapaNuM teNe thoDuM choDyuM che? jIva jIvapaNe rahIne bIje gayo che ne! jema jIvapaNe sat rahyo che tema jIvanI ekeka samayanI paryAya te te samayanuM sat che, te palaTIne bIjA samayanI paryAyapaNe thaI jatI nathI. 30) huM jJAna chuM-jJAyaka chuM ema na mAnatA paramAM pheraphAra karavAnuM mAne che te buddhi ja mithyA che. bhAI! AtmA jJAna che-e vAtanA nirNaya vinA tAruM badhuM ja bhaNatara UMdhuM che, tArA tarka ane nyAya paNa UMdhA che. 31) badhA jIvonI paryAya kramabaddha che to huM kone pheravuM? badhAya ajIvanI paryAya paNa kramabaddha che to huM kone pheravuM? huM to jJAyaka chuM, jJAyakapaNuM ja mAro svabhAva che. huM jJAtA ja chuM, koIno pheravanAra nathI koInuM duHkha maTADI dauM ke sukha karI dauMe vAta mArAmAM nathI - Ama potAnA jJAyaka AtmAno nirNaya karavo te samyagdarzana che. 32) atyAra sudhI ghUMTeluM badhuM pheravavuM paDe che. paNa te badhuM pheravIne kramabaddha paryAya je rIte kahevAya che teno nirNaya karyA vagara koI rIte zraddhA-jJAna sAcA thAya tema nathI. 33) AtmA jJAnasvabhAvI vastu che, jJAna teno parama svabhAva che, ne jJAna sAthe zraddhA, cAritra, AnaMda, vIrya vagere anaMta guNo rahelA che. dravya pariNamatAM te badhA guNonuM kramasara pariNamana thAya AtmA jJAyaka che eTalo teno svabhAva sva-parane jANavAno che; parane kare ke rAga vaDe paranuM Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 kAraNa thAya evo teno svabhAva nathI, temaja para tenuM kAMI kare ke pote paranuM kAraNa banAve evo paNa svabhAva nathI. A rIte akArya-kAraNa svabhAva che. 34) kramabaddhamAM moTo prazna che ke "to pachI puruSArtha kyAM rahyo ?' A nirNaya karyo tyAM ekaluM jJAtApaNuM ja rahyuM, eTale paramAM pheraphAra karavAnI buddhithI khasIne puruSArthanuM jora svabhAva tarapha vaLI gayuM. A rIte jJAna sAthe vIryaguNa (puruSArtha)paNa bhego ja che. jJAnanI kramabaddha paryAya sAthe svabhAva taraphano puruSArtha paNa bhego ja varte che. kramabaddhanA siddhAMtamAM puruSArtha kAMI judo nathI rahI jato. kramabaddha paryAyano nirNaya karIne jJAna sva tarapha vaLyuM tyAM tenI sAthe vIrya, sukha, zraddhA, cAritra, astitva vagere anaMta guNo eka ja samaye pariName che, mATe AmAM puruSArtha paNa bhego ja che. paryAya kramabaddha hovA chatAM zuddha svabhAvanA puruSArtha vinA zuddha paryAya kadI thatI nathI. jJAna svabhAvanI pratItano apUrva puruSArtha kare tene ja samyagdarzanAdi nirmaLa paryAya kramabaddha thAya che. jeno puruSArtha jJAyaka tarapha vaLyo tene ja kramabaddhanI zraddhA thaI. aho! huM jJAyaka chuM, jJAna ja mAro parama svabhAva che, evA nirNayano aMtaramAM prayatna kare tene ema nakkI thaI jAya ke vastuno Avo svabhAva che ne sarvajJadeve kevaLajJAnathI Ama ja jANyuM che. je jIve potAnA jJAnamAM Avo nirNaya karyo tene sarvajJathI viruddha kahenArA (eTale ke nimittane lIdhe kAMI pheraphAra thAya ke rAgathI dharma thAya evuM manAvanAra) kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA chUTI gaI che, jJAnasvabhAva taraphano teno puruSArtha vaLyo che ane tene ja sarvajJadevanI tathA kramabaddha paryAyanI yathArtha zraddhA thai che. paryAya kramabaddha hovA chatAM, puruSArthavALAne ja samyagdarzanAdi nirmaLa paryAya thAya che. juo, AmAM AtmAnA jJAyaka svabhAvanA puruSArthanI vAta che. kramabaddha paryAya'no evo artha nathI ke jIva game tevA kudharmane mAnato hoya chatAM tene samyagdarzana thaI jAya ! athavA game tevA tIvra viSaya kaSAyomAM vartato hoya ke ekendriyAdi paryAyamAM vartato hoya chatAM tene paNa kramabaddhapaNe te paryAyamAM samyagdarzanAdi thaI jAya - ema kadI banatuM nathI. paryAya kramabaddha hovA chatAM zuddha svabhAvanA puruSArtha vinA zuddha paryAya kadI thatI nathI. jJAnasvabhAvanI pratItano apUrva puruSArtha kare tene jarAmyagdarzanAdinI nirmaLa paryAya kramabaddha thAya che, ane je tevo puruSArtha nathI karato tene kramabaddha malina paryAya thAya che. puruSArtha vagara ja amane samyagdarzanAdi nirmaLa dazA thaI jaze ema koI mAne to te kramabaddha paryAyanuM rahasya samajyo ja nathI. je jIva kudeva, kuguru, kudharmane mAne che, svacchaMdapaNe tIvra kaSAyomAM varte che evA jIvane kramabaddha paryAyanI zraddhA thaI ja nathI. bhAI ! tArA jJAnasvabhAvanA puruSArtha vagara te kramabaddha paryAyane kyAMthI jANI? samyagdarzananI lAyakAtavALA jIvane tenI sAthe jJAnano vikAsa, svabhAvano puruSArtha vagere paNa yogya ja hoya che. puruSArtha vaDe jeNe jJAnasvabhAvanI pratIta karI tene samyagdarzana thayuM, eTale parano temaja rAgAdino te akartA thayo, ane teNe ja kramabaddha paryAyane kharekhara jANI che. hajI to kudeva ane sudevano nirNaya karavAnI paNa jenA jJAnamAM tAkAta nathI te Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 jIvamAM jJAyaka svabhAvano ne anaMtaguNonI kamabaddha paryAyano nirNaya karavAnI tAkAta to kyAMthI hoya ? ne yathArtha nirNaya vagara kamabaddha paryAyamAM zuddhatA thAya ema banatuM nathI. AtmA jJAnasvabhAva che teno nirNaya karavo. AtmA jJAnasvabhAva che ane padArthonI paryAyano kramabaddha svabhAva che eno je nirNaya karato nathI, ne 'AvuM nimitta joIe ne Avo vyavahAra joIe" ema vyavahAranI rucimAM rokAI jAya che tene jarA paNa hita thatuM nathI. aho ! huM jJAyaka chuM - e mULa vAta jenI pratItamAM AvI tene kramabaddha paryAya beThA vagara rahe nahi, ane jyAM A vAta beThI tyAM badhA khulAsA thaI jAya che. jJAyaka svabhAvanI daSTino puruSArtha thatAM kramabaddha paryAyamAM zuddhatAno krama cAluM thaI jAya che. svabhAvathI badhA ja AtmA akartA ja che, paraMtu paryAyamAM akartApaNuM thaI jAya tenA A vAta che. jJAyaka svabhAvanI daSTi pragaTa karyA vinA, kramabaddha paryAyanI otha laIne bacAva karavA mAMge te moTo svachaMdI che. A kramabaddha paryAyanI otha laIne svacchede ema koI bacAva kare "amane krodha paNa thavAno hato te kramabaddha thaI gayo, temAM ame zuM karIe?" to tene kahe che ke are mUDha jIva! AtmAnuM jJAyakapaNuM hajI tane beThuM nathI to tuM kramabaddha paryAyanI vAta kyAMthI lAvyo? jJAyaka svabhAvanI nirNayathI ja kramabaddha paryAyano yathArtha nirNaya thAya che. tArI daSTi jJAyaka upara che ke krodha upara? jo jJAyaka upara daSTi hoya to jJAyakamAM vaLI krodha thavAnuM kyAMthI AvyuM ? tArA jJAyakabhAvano nirNaya karIne te pahelAM jJAtA thA, pachI tane kramabaddha paryAyanI khabara paDaze. jJAyaka svabhAva tarapha vaLIne tene jJAnanuM zeya banAvavuM - tenI AmAM mukhyatA che, rAgane joya karavAnI mukhyatA nathI. jJAyaka svabhAvano nirNaya karyo tyAM jJAnanI ja adhikatA rahe che, krodhAdinI adhikatA thatI ja nathI, eTale jJAtAne anaMtAnubaMdhI krodhAdi to thatAM ja nathI ane tene ja kramabaddha paryAya yathArthapaNe beThI che. kramabaddha paryAyamAM jJAyakabhAvanuM pariNamana na bhAsatA, krodhanuM pariNamana bhAse che e ja tenI UMdhAI che. cAritra dazA to kramabaddha paryAyamAM jyAre AvavAnI haze tyAre AvI jaze' ema kahIne samakIti kadI svacchaMdI ke pramAdI na thAya; dravyadRSTinA joramAM tene puruSArtha cAlu ja che. kharekhara dravya daSTivALAne ja kramabaddha paryAya yathArtha samajAya che. krama phare nahi chatAM puruSArthanI dhArA tUTe nahi, e vAta jJAyaka svabhAvanI daSTi vinA banI zakatI nathI. 35) jJAnane aMtaramAM vALIne jJAnasvabhAvano jeNe nirNaya karyo te (1) kramabaddha paryAyano jJAtA thayo. (2) tenA jJAnamAM sarvajJanI siddhi AvI. (3) tene bhedajJAna ane samyagdarzana thayuM. (4) tene mokSamArgano puruSArtha zarU thayo. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 (5) tene akartApaNuM thayuM. (6) taNe samasta jaina zAsanane jANyuM. (7) teNe deva-guru-zAstrane kharekhara oLakhyA. (8) tene nizcaya-vyavahAra banne eka sAthe AvyA. (9) tenI paryAyamAM pAMceya samavAya AvI gayA. (10) yogyatA ja niyAmaka kAraNa che tene nirNaya thayo eTale iSTa upadeza paNa tenAmAM AvI gayo. pote potAnA jJAyaka svabhAva sanmukhanA puruSArtha vaDe nirmaLa paryAyapaNe upajyo tyAM kevaLI bhagavAne kramabaddha paryAyamAM je nirmaLa paryAya thavAnuM joyuM hatuM te ja paryAya AvIne UbhI rahI. A rIte jJAyaka svabhAvano puruSArtha karanArane paryAyamAM mithyAtva TaLIne samyagdarzananA apUrva saMskAra paDyA vagara rahe nahi, ane kramabaddha paryAyano krama paNa tUTe nahi - Avo meLa jJAyaka svabhAvanI dRSTi vagara samajAze nahi. kamabaddha paryAyano nirNaya paNa jJAyaka svabhAvanI daSTi vaDe ja thAya che, tethI temAM jaina zAsana AvI jAya che. jJAyakabhAvano kramabaddha pravAha!! jJAnIne potAnA jJAyaka svabhAvamAM ekatA vaDe samyagdarzanathI zarU karIne TheTha kevaLajJAna sudhI ekalA jJAyakabhAvanI kramabaddha dhArA cAlI jAya che. 36) kramabaddha paryAyanA nirNayamAM sAtatattvonI zraddhA jIva ane ajIva bannenI avasthA, te te kALa kramabaddha svataMtra thAya che, temane eka bIjA sAthe kArya-kArakapaNuM nathI. jIvano jJAyaka svabhAva che, te jJAyakane jANavAnI mukhyatApUrvaka kramabaddha paryAyano jANanAra che - AvI pratItamAM sAte tattvonI zraddhA paNa AvI jAya che. eTale tavArya zraddhAnam sa nam AmAM AvI jAya che. (1-2) jIva ane ajIva mArA jJAnAdi anaMta guNonA kramabaddha jJAtA-daSTa pariNAmapaNe huM UpajuM ne temAM huM tanmaya chuM. AvI svasammukha pratItamAM jIva tatvanI pratIti AvI gaI; jJAtA-daSTapaNe Upajato thato huM jIva chuM, ajIva nathI, e rIte ajIvathI bhinnapaNuM - karmanA abhAva vagerenuM jJAnapaNuM AvI gayuM, eTale ajIva tattvanI pratIta thaI gaI. (3-4-5-6) Asava-baMdha-saMvara-nirjarA jJAyaka svabhAvanI dRSTithI zraddhA-jJAna nirmaLa thayA che, cAritramAM paNa aMze zuddhatA pragaTI che, tema ja hajI sAdhaka dazA hovAthI amuka rAgAdi paNa thAya che. tyAM zraddhA-jJAna-cAritranuM jeTaluM nirmaLa pariNamana che teTalA saMvara-nirjarA che. tathA jeTalA rAgAdi thAya che teTalA aMze Asava-baMdha che. te sAdhakane te zuddhatA ane azuddhatA bannenuM jJAna varte che, tethI tene Asava-baMdha-saMvara-nirjarA tattvonI pratIta paNa AvI gaI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 (7) mokSa: parano akartA thaIne jJAyaka svabhAvamAM ekAgra thatAM kramabaddha paryAyamAM aMze zuddhatA pragaTI che, ne have A ja krame jJAyaka bhAvamAM pUrNa ekAgra thatAM pUrNa jJAtA-daSTApaNuM (kevaLajJAna) pragaTI jaze ne mokSa dazA thaI jaze - evI zraddhA hovAthI mokSa tattvanI pratIta paNa temAM AvI gaI. A rIte jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne kramabaddha paryAyanI pratIta karatAM temAM tavArya zraddhAnam sa nam AvI jAya che. 37) jJAyaka svabhAvI jIvarAgano paNa akartA che. AtmA jJAyaka che; anAdithI tenA jJAyakabhAvano sva-paraprakAzaka pravAha che, jJAna to sva-parane jANavAnuM ja kAma kare che; paNa AvA jJAyakabhAvanI pratIta na karatAM ajJAnI jIva rAganA kartApaNe pariName che eTale ke mithyAtvapaNe Upaje che. AtmA to sva-paraprakAzaka jJAyaka svabhAvI che, teno jJAyakabhAva UpajIne rAgane utpanna kare, ke mithyAtvAdi karmone baMdhAvAmAM nimitta thAya ema nathI; tema ja te karmone nimitta banAvIne tenA Azaye pote vikArapaNe Upaje evo paNa teno svabhAva nathI; paNa jJAyakanA avalaMbane kramabaddha jJAyakabhAvapaNe evo AtmAno svabhAva che. pote nimittapaNe thaIne bIjAne nahi UpajAvato, temaja bIjAnA nimitte pote nahi upajato evo jJAyaka svabhAva te jIva che. sva sanmukha rahIne pote sva-paraprakAzaka jJAnapaNe kramabaddha Upajato thako rAgane paNa zeya banAve che. ajJAnI rAgane zeya na banAvatAM, te rAganI sAthe ja jJAnanI ekatA mAnIne mithyAdaSTi thAya che, ne jJAnI to jJAna svabhAvamAM ja jJAnanI ekatA rAkhIne, rAgane pRththakapaNe zeya banAve che, eTale jJAnI to jJAyaka ja che, kAgano paNa te kartA nathI. 38) kaI dRSTithI kamabaddha paryAyano nirNaya thAya? : kramabaddhanA varNanamAM jJAyakanI ja mukhyatA che, rAgAdinI mukhyatA nathI. jIva potAnI kramabaddha paryAyapaNe Upaje che, temAM jJAna, zraddhA vagere guNonuM pariNamana bheguM ja che. te pariNamanapaNe koNa Upaje che? ke jIva Upaje che. te jIva kevo che? ke jJAyaka svabhAvI, Avo nirNaya karanAra potAnA jJAyaka svabhAvanA avalaMbane jJAnabhAve ja eTale ke zraddhA, jJAna, AnaMdavagerenI kamabaddha paryAyapaNe 'kAga' nathI Upajato paNa jJAyaka svabhAvI jIva Upaje che. mATe jJAyaka svabhAva upara jenI daSTi che tene ja kramabaddha paryAyano sAco nirNaya che, ne tenI kramabaddha paryAyo nirmaLa thatI jAya che. 39) Atmahitane mATe bhedajJAnanI sIdhI sAdI vAta: juo, A to sIdhI sAdI vAta che ke dareka dravya pote ja potAnI kramabaddha paryAyapaNe pariName che, to bIjo temAM zuM kare ? bhagavAna AtmA jJAyaka che, te kramabaddha potAnA jJAyakabhAvapaNe Upajato thako jJAyakabhAvanI ja racanA kare che, rAgapaNe Upaja ke rAgane race evuM jIva tattvanuM kharuM svarUpa nathI, te to Asava ane baMdha tattvamAM jAya che. aMtaramAM rAga ane jIvanuM paNa bhedajJAna karavAnI A vAta che. nimitta kAMI kare ema mAnanArane to hajI bahAranuM bhedajJAna paNa nathI -parathI bhinnatAnuM paNa jJAna nathI, to pachI 'jJAyakabhAva te rAganA kartAnathI' evuM aMtaranuM (jJAna ane rAga vaccenuM) bhedajJAna to tene kyAMthI hoya? paNa jene Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dharma karavo hoya -AtmAnuM kAMI paNa hita karavuM hoya teNe bIju badhuM eka kora mukIne A samajavuM paDaze. bhAI ! tArA caitanyano prakAza svabhAva che, te navI navI kramabaddha paryAye Upajato thako, jJAyaka svabhAvanA bhAnapUrvaka rAgAdine ke nimittone paNa jJAtApaNe jANe ja che, jJAtApaNe Upaje che paNa rAganA kartApaNe Upajato nathI. 40) nimitta akiMcitkara hovA chatAM samAM sat ja nimitta hoya. nimitta akiMcikara hovA chatAM, samyajJAna pAmanArane nimitta kevuM hoya te jANavuM joIe. AtmAnuM apUrva jJAna pAmanAra jIvane sAme nimitta tarIke paNa jJAnI ja hoya. tyAM, samyajJAnarUpe pariNamelo sAmA jJAnIno AtmA te "aMtaraMga nimitta che ane te jJAnIno Upadeza te bAhya nimitta che. e rIte samyajJAna ApavAmAM jJAnI ja nimitta hoya che, ajJAnI nimitta na hoya, tema ja ekalI jaDa vANI paNa nimitta na hoya. samAM kevuM nimitta hoya tenA oLakhe to ajJAnI-mUDha che, ne nimitta kAMI ApI de ema mAne to paNa mUDha -mithyASTi che. vastunuM svarUpa to AvuM che, temAM bIjuM kAMI thAya tema nathI. 41) kamabaddha paryAyano sAco nirNaya kyAre thAya?: kramabaddha paryAyamAM amAre mithyAtva AvavAnuM haze to?' ema zaMkA karanArane kramabaddha paryAyano kharo nirNaya thayo ja nathI. sAMbhaLa re sAMbhaLa are mUDha! teMkamabaddha paryAya konI sAme joIne mAnI? tArA jJAyaka dravya sAme joIne mAnI ke paranI sAme joIne ? jJAyaka dravyanI sanmukha thaIne kramabaddhanI pratIta karI tene to mithyAtva hoya ja nahi. ane jo ekalA paranI sAme joIne tuM kramabaddhanI vAta karato hoya to tAro kramabaddhano nirNaya ja khoTo che. tArI kramabaddha paryAyapaNe koNa Upaje che? -jIva, jIva kevo? -ke jJAyaka svabhAvI; to AvA jIvA tatvane telakSamAM lIdhuM che? jo AvA jJAyaka svabhAvI jIva tattvane jANIne kramabaddha paryAya mAne to to jJAtApaNAnI ja kramabaddha paryAya thAya, ne mithyAtva thAya ja nahi, mithyAtvapAge Upaje evo jJAyakano svabhAva nathI. 42) jo nimitta kAMI karatuM na hoya to tenI upayogItA zuM che? bhAI ! AtmAmAM paranI upayogItA che jakyAM? upayogItA to upayoga svabhAvarUpa AtmAnI ja che, nimittanI upayogItA nimittamAM che, paNa AtmAmAM tenI upayogitA nathI. 'AtmAmAM nimittanI upayogitA nathI' ema mAnavAthI kAMI jagatamAMthI nimittanA astitvano lopa thaI jato nathI, te jJAnanuM zeya che. jagatamAM zeyapaNe to traNa kALa traNa loka che; tethI kAMI AtmAmAM tenI upayogitA thaI gaI? ajJAnIo ema kahe che ke "nimittanI upayogitA mAno eTale ke nimitta kAMI karI de ema mAno, to nimittane mAnyuM kahevAya." paNa bhAI! nimittane nimittamAM ja rAkha; AtmAmAM nimittanI upayogitA nathIema mAnavAmAM ja nimittanuM nimittapaNuM rahe che. paNa nimitta upayogI thaIne AtmAmAM kAMI karI de ema mAnatA nimitta nimittapaNe nathI rahetuM, paNa upAdAna-nimittanI ekatA thaI jAya che; eTale ke mithyAtva thaI jAya che. nimittanuM astitva jema che tema jANavuM joIe. paNa jene zuddha upAdAnarUpa jJAyaka svabhAvanI daSTi nathI ne ekalA nimittane jANavA jAya che tene nimittanuM yathArtha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 jJAna thatuM nathI, kema ke sva-para prakAzaka samyajJAna ja tene khIlyuM nathI. 43) puruSArtha UDe nahi... ne.....kama paNa tUTe nahi. potAnI kramabaddha paryAyamAM jJAtApaNAnuM kArya karato jIva bIjAnuM paNa kArya kare ema banatuM nathI, A rIte jJAyaka jIva akartA che. jaDa ke cetana jJAnI ke ajJAnI badhAya potapotAnI kamabaddha paryAyapaNe Upaje che. jJAyaka svabhAvanA Azraye puruSArtha thAya chatAM paryAyano krama tUTe nahi, jJAyaka svabhAvanA Azraye samyagdarzana thAya chatAM paryAyano krama tUTe nahi, jJAyaka svabhAvanA Azraye cAritradazA thAya chatAM paryAyano kama tUTe nahi, jJAyaka svabhAvanA Azraye AnaMda pragaTe chatAM paryAyano krama tUTe nahi, jJAyaka svabhAvanA Azraye kevaLajJAna thAya chatAM paryAyano krama tUTe nahi. A che vastusthiti! puruSArtha UDe nahi ne krama paNa tUTe nahi. jJAyaka svabhAvanA Azraye samyagdarzana-jJAna-cAritra vagereno puruSArtha thAya che ane tevI nirmaLa dazAo thatI jAya che, chatAM paryAyanuM kramabaddhapaNuM tUTatuM nathI. " 44) eka vagarabadhuMya khoTuM huM jJAtA ja chuM ne padArtho kramabaddha pariNamanArA che ema jenathI mAnato, te kevaLI bhagavAnane nathI mAnato, AtmAnA jJAna svabhAvane paNa nathI mAnato, paMca parameSThI bhagavaMtone ke zAstrane paNa te nathI mAnato, jIva-ajIvanI svataMtratA ke sAta tattvone paNa te nathI jANato, mokSamArganA puruSArthane paNa te nathI jANato. dravya-guNa-paryAyanuM, upAdAna-nimittanuM, nizcaya-vyavahAranuM yathArtha svarUpa paNa te nathI jANato. jJAna svabhAvano nirNaya jeNe na karyo tenuM kAMI paNa sAcuM nathI. jJAna svabhAvano nirNaya kare temAM badhA paDakhAno nirNaya AvI jAya che. 45) eka tarapha ekalo jJAyaka svabhAva ane bIjA tarapha kramabaddha paryAya. eno yathArtha nirNaya karavAmAM badhuM AvI jAya che, te mULa vastu dharma che, te kevaLI bhagavAnanuM peTa che, saMtonuM hArda che, zAstrono marma che, vizvanuM darzana che ane mokSamArganuM kartavya kema thAya tenI A rIta che. A to sarvajJanA hRdayanuM hArda che, jene A vAta beThI tenA hRdayamAM sarvajJa beThA, te alpajJa hovA chatAM huM sarvajJa jevo jJAtA ja chuM' evo tene nirNaya thayo. 46) "kamabaddha'no nirNaya ane tenuM phaLa jenI buddhi jJAyakabhAvamAM ekAgra thaI che ane rAgamAM ke parano pheraphAra karavAnI mAnyatAmAM jenI buddhi aTakI nathI tene ja kramabaddha paryAyano yathArtha nirNaya thayo che ane te nirNayanI sAthe tene puruSArtha vagere pAMce ya samavAya AvI jAya che. sva sanmukha thaIne te nirNaya karatAM ja samyagdarzanAdi nirmaLa paryAyano kamabaddha pravAha zarU thaI jAya che. e ja tenuM phaLa che. jJAyaka svabhAvanI daSTi kaho, kramabaddha paryAyano nirNaya kaho ke mokSamArgano puruSArtha kaho, traNe eka sAthe ja che; temAMthI eka hoya ane bIjA be na hoya ema bane nahi. 47) vastunuM pariNamana vyavasthita-kramabaddha-niyamabaddha ja che. ane vyavasthita ja pariNamana dareka vastumAM che, to AtmA temAM koI pheraphAra karI de e vAta rahetI nathI, jJAyakapaNuM ja rahe che. mATe tuM tArA jJAyakapaNAno nirNaya kara, ne parane pheravavAnI buddhi choDa evo upadeza che. parane avyavasthita mAnatA tAruM jJAna ja avyavasthita thaI jAya che, eTale ke tane tArA jJAnanI ja pratIta rahetI nathI. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 ane jJAnanI pratIta kare tene parane pheravavAnI buddhi rahetI nathI. 48) kramabaddha pariNamatA dravyonuM akArya-kAraNapaNe dareka AtmA ane dareka pudgala potapotAnA kamabaddha pariNAmapaNe Upaje che; e rIte UpajatA thakA, te dravyo potAnA pariNAmo sAthe tadrupa che, paNa anya sAthe tene kArya-kAraNapaNuM nathI. mATe jIva kartA thaIne ajIvanuM kArya kare ema banatuM nathI, tethI jIva akartA che. dareka dravya potAnI te te samayanI kramabaddha paryAya sAthe ananya che, jo bIjo AvIne tenI paryAyamAM hAtha nAMkhe to to tene paranI sAthe ananyapaNuM thaI jAya. eTale bhedajJAna na rahetAM be dravyanI ekatA buddhi thaI jAya. bhAI! kramabaddha paryAyapaNe dravya pote Upaje che, to bIjo temAM zuM karaze? AvI samajaNa te bhedajJAnanuM kAraNa che. vastusvabhAva ja Avo che, temAM bIju thAya tema nathI; bIjI rIte mAne to mithyAjJAna thAya che. 49) A badhuM samajIne zuM karavuM che? aMdara jJAyakamAM TharavuM. e sivAya bIjuM zuM karavuM che? zuM paranuM kAMI karI devuM che? A jJAyaka svarUpa samajatAM pote jJAyaka sanmukha thaIne jJAtA pAse ja rahyo, ne rAganA kartApaNe na thayo, e ja A samajaNanuM phaLa che. "huM jJAyaka chuM' ema samajyo tyAM jJAyaka zuM kare ? jJAyaka to jJAtA-daSTApaNAnuM ja kArya kare. bhAI! jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne temAM ekAgra thatAM samyagdarzanathI mAMDIne kevaLajJAna sudhInI kamabaddha paryAya khIlatI jAya che. A ja badhA upadezano nicoDa che. 50) jJAyakamAtra zuddha AtmA! tenI pratIta kara ane kramabaddha paryAyane jema che tema jANa! kramabaddha paryAya sArabhUta 1) kramabaddha paryAyano siddhAMta ! gajaba vAta che! kramabaddha paryAyanA siddhAMtathI mULa to akartApaNuM siddha karavuM che. AtmA paradravyano kartA nathI ja, rAgano paNa kartA nahi ane paryAyano paNa kartA nahi. paryAya paryAyanA janmakSaNe SaTakArakathI svataMtra je thavAnI te ja thAya che. paNa e kamabaddhano nirNaya paryAyanA lakSe thato nathI. kramabaddhano nirNaya karavA jAya tyAM zuddha caitanya lAyakadhAtu upara daSTi jAya che, tyAre jANanAra je paryAya pragaTa thAya che te kramabaddha paryAyane jANe che. kramabaddhano nirNaya svabhAva sanmukhanA anaMta puruSArthapUrvaka thAya che, kramabaddha paryAyanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che. e vItarAgatA vItarAga svabhAva upara daSTi jAya che tyAre paryAyamAM pragaTe che. 2) kamabaddhanA nirNayamAM dravya svabhAvano anaMto puruSArtha che. kramabaddhano sAco nirNaya karavA jAya tyAM daSTi dravyasvabhAva upara jAya che, ane tyAre ja kramabaddhano yathArtha nirNaya thAya che. kamabaddha paryAyanA Azrame kramabaddhano nirNaya thAya nahi. akartA svabhAvanI daSTi karavAthI kramabaddhano yathArtha nirNaya thAya che. A nirNayamAM anaMto puruSArtha che. 3) paryAyanA kama sAmuM jotA kramabaddhano sAco nirNaya thaI zake nahi, jJAyaka tarapha DhaLe che tyAre jJAyakano sAco nirNaya thAya che, e nirNayamAM anaMto puruSArtha Ave che. jJAna sAthe AnaMdano svAda Ave tyAre tene samyagdarzana thayuM che. AtmA kartA nathI paNa jJAtA che. potAnI kamasara thatI paryAyano Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 pA jANanAra che e nirNayamAM anaMto puruSArtha che. 4) kramabaddha khyAlamAM AvatAM je kartApaNAnI buddhithI thAkelo che e paranA kartApaNAnA abhimAnathI thAkIne AtmA tarapha vaLe che tene samyagdarzana thAya che. saMsArathI kharekhara thAkelAne ja samagdarzana thAya che. ene ema thAya che ke mAre kAMI joItuM nathI eTale huM kAMIka karuM ane enAthI mane bIju kAMI maLe evI spRhA nathI. kramabaddhanI daSTivALAne dareka dravyanI paryAya svayaM kramabaddha thAya che ema ene besI gayuM che. 5) je kALe je pariNAma thAya teno jANanAra raheH nirmaLa pariNAma ho ke malina pariNAma ho tenA svakALe ja te thAya che, te pariNAmano te svakALa che. kharekhara je kAMI thAya che teno tuM jANanAra cho, Ama kema thAya che e prazna ja nathI. je kALe je pariNAma thAya teno jANanAra rahe. ahA prabhu! tArI gaMbhIratAno pAra nathI, dravyasvabhAva-guNasvabhAva-paryAyasvabhAva mahA gaMbhIra svabhAva che. A jJAtA-daSTAmAM anaMto puruSArtha che. je thAya tenI mAtra jANanAra..! 6) izvara jagatano kartA che e vAta to jUThI che ja ane eka dravya bIjA dravyanuM karI zake e paNa juduM che ane te dravya tenI potAnI paryAyane ke je tenA janmakSaNe -svakALe kramabaddha thavAnI che tene ADI avaLI ke AghI pAchI karI zake tema nathI. je samaye je paryAya kramabaddha thavAnI che tene anya nimittanI apekSA to nathI ja paNa enA dravyanI paNa apekSA nathI. AvI vastusthiti che. 7) ekAMta puruSArthabuddhi rahe te paNa mithyAtva che. ekalo puruthArtha karuM....puruSArtha karuM.....puruSArtha karuM evI ekAMta puruSArthanI buddhi rahe te paNa mithyAtva che. pAMca samavAyanuM bheguM AvavuM joIe. te pAMca samavAya sAthe Ave tyAre te sahajarUpa puruSArthathI samyagdarzana pAme. 8) nuM jANanAra ja cho. zreNIbaddha paryAya che eTale tuM jANanAra ja cho. jANanAra...pUraNa jANanAra eTale vikAra ke apUrNatA zuM! ekarUpa paripUrNa ja cho...paripUrNa paramAtmA ja cho ! evI zraddhA kara ! 9) jJAnamAM kharekhara to rAga jaNAya che. tyAM ajJAnI mAnI bese che ke meM rAga karyo; e rAganA kartutvanI mAnyatA ja mithyAdarzana che. 10) potAnI paryAyamAM thavAvALo rAga ane thavAvALI zuddha paryAyanA kartutvano vikalpa e svabhAvamAM che ja nahi. akartApaNuM AvavuM e ja mokSamArgano puruSArtha che. aho ! A AtmA sarvajJa svabhAvI ja che. jANavuM....jANavuM...jANavuM....ja jenA aMtarataLamAM bharyuM che e jANanAro tuM che ema jANa ! 11) jIva rAga-dveSanI paryAyane na pheravI zake, paNa zraddhAnI paryAyane pheravI zake ne ? badhI paryAyane pheravI zake; na pheravI zakAya ema nakkI karavA jAya tyAM daSTi svabhAva upara jAya che, tyAM paryAyanI dizA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 ja AkhI pharI jAya che. jJAnasvabhAva chuM ema nirNaya karyo tyAM badhuM jema che tema che, pheravavuM ane na pheravavuM zuM ? jema che tema che. niyatano nizcaya karavA jAya tyAM ja svabhAvano puruSArtha sAthe ja che ane 1 rAga paNa maMda paDI gayo che. jJAnasvabhAvamAM chuM ema nakkI thaI gayuM pachI badhuM jema che tema che. grahavA yogya badhuM grahAI gayuM ne choDavA yogya badhuM chUTI gayuM. jJAtAno puruSArtha cAlu ja che. rAga ghaTato jAya che eTale pUrNa vItarAgatA thaI jaze. 12) karavA-pharavAnuM che ja kyAM ? karuM karuMnI dRSTi choDavAnI che. rAgane karavAnuM to che ja nahi paNa AtmAmAM anaMta guNa che tenuM pariNamana paNa samaye samaye thaI rahyuM che tene paNa kare zuM ? phakta tenA uparathI dRSTi choDIne aMdaramAM javAnuM che. 13) je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM ? ane je nahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM ? evo nizcaya karatAM ja kartRtvabuddhi tUTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. evA trikALI svabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. 14) karavAnI buddhi chUTI jAya e kramabaddhanuM prayojana che. paramAM to kAMI karI ja zakato nathI, potAmAM paNa je rAga thavAno che te thAya che ene karavo zuM ? rAgamAMthI paNa kartRtva buddhi chUTI gaI, bheda ane paryAya uparathI paNa daSTi chUTI gaI tyAre kramabaddhanI pratIti thaI. kramabaddhanI pratItimAM to jJAtA-dRSTA thaI gayo. AtmA ekalo jJAnasvarUpa che. 15) sarvajJa bhagavAna paNa potAnI kramasara je paryAya thavAnI che tenA kartA nathI, jANanAra che. jema mALAmAM maNakA je sthAne che te sthAne ja che, AgaLa-pAchaLa thaI jAya to mALA ekarUpa akhaMDa nathI rahetI. je samaye je paryAya thavAnI che tene kALalabdhi kahevAmAM Ave che. bhAI ! sarvajJanI jema tuM paNa jJAyaka ja cho ema nirNaya lAva ! 16) vikalpano bhAva paNa kramasara thAya che, paNa jyAM tenA kALakrame nIkaLe che tyAM meM karyo ema tene bhrama paDI jAya che. AkuLatAmaya zubhAzubha bhAvathI bhinna tAro nirAkuLa jJAyaka svabhAva che. tene anubhavavAno prabaLa puruSArtha kara. eka dravya bIjA dravyane sparze nahi, padArthanI dareka samayanI paryAya kramabaddha thAya - e vAta samajavAmAM mahA puruSArtha che. prabhu ! A eka ja karavA jevuM che. 17) zraddhA evI hoya ke rAgane ghaTADe, jJAna evuM hoya ke rAgane ghaTADe, cAritra evuM hoya ke rAgane ghaTADe. zAstranuM tAtparya vItarAgatA che. kramabaddhanI zraddhA paNa ene kahevAya ke je rAgane ghaTADe. kramabaddhanI zraddhAmAM akartApaNuM Ave che. je thAya tene kare zuM ? je thAya tene jANe che. jANanAra rahetAM, jJAtA rahetAM rAga TaLato jAya che ne vItarAgatA vadhatI jAya che. 18) siddhAMta to ema kahe che ke cha e dravyanI paryAyano janmakSaNa hoya che. je samaye paryAya thavAno kALa che te ja samaye paryAya thAya che. e paryAya paradravyathI na thAya, nimittathI na thAya, potAnA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 dravyathI paNa na thAya, paNa paryAyanI yogyatArUpa janmakSaNe svakALathI paryAya thAya che ema bhagavAnano pokAra che ne anaMta dravyono Avo ja svabhAva che. 19) jagatanI je cIja je kALe jema pariNamavAnI che te tema ja pariNamaze, teno to jIva kartA nathI, paraMtu je paryAya thAya - nirmaLa paryAya thAya teno paNa kartA nathI, te paNa kramabaddha thAya che. caitanyane jANatuM je jJAna pragaTa thAya che te paNa kramabaddha thAya che, teno kartA paNa dhruva tatva nathI. pote jJAnasvarUpa che evI daSTi thatAM te kALe bAhyamAM jagatanA je pariNAma thAya che tema te jANe che ane te jANavAnI paryAya paNa kramabaddha thAya che tema samyajJAnI jANe che. 20) sva ke para koI dravyane, koI guNane ke koI paryAyane pheravavAnI buddhi jyAM na rahI tyAM jJAna jJAnamAM ja TharI gayuM. ekalo vItarAgI jJAtAbhAva ja rahI gayo. tene alpakALamAM mukti thAya ja! basa ! jJAnamAM jJAtA-dApaNuM rahevuM te ja svarUpa che, te ja badhAno sAra che. jJAtAbhAvane cUkIne kyAMya pheraphAra karavAnI buddhi te miththAbuddhi che. 6. zrI samayasArajInI 47 zakti 1) jIvatva zakti Atmadravyane kAraNabhUta evA caitanyamAtra bhAvanuM dhAraNa jenuM lakSaNa arthAt svarUpa che evI jIvatva zakti. 2) citi zaktiH ajaDatva svarUpa citi zakti. cetanatva jenuM svarUpa che evI sthiti zakti, 3) dezi zakti anAkAra upayogamayI dezi zakti. jemAM zeyarUpa AkAra arthAt vizeSa nathI evA darzanopayogamayI dazi zakti. 4) jJAna zakti sAkAra upayogamayI jJAna zakti. je zeya padArthonA vizeSa rUpa AkAromAM upayukta thAya che evI jJAnopayogamayI jJAna zakti. 5) sukha zakti anAkuLatA jenuM lakSaNa arthAt svarUpa che evI sukha zakti. 6) vIrya zakti AtmasvarUpanI racanAnA sAmarUpa vIrya zakti. 7) prabhutvazaktiH jeno pratApa akhaMDita che arthAt koIthI khaMDita karI zakAto nathI evA svAtaMtryathI zobhAyamAnapaNuM jenuM lakSaNa che evI prabhutva zakti. 8) vibhutva zakti sarva bhAvomAM vyApaka evA eka bhAvarUpa vibhutva zakti. (jema ke jJAnarUpI eka bhAva sarva bhAvomAM vyApe che.) 9) sarvadarzitva zakti samasta vizvanA sAmAnya bhAvane dekhavArUpe (arthAt sarva padArthonA samUharUpa lokAlokane sattAmAtra grahavArUpe) pariNamatA evA AtmadarzanamayI sarvadarzitva zakti. 10) sarvajJatva zaktiH samasta vizvanA vizeSa bhAvone jANavArUpe pariNamatA evA AtmajJAnamayI sarvajJatva zakti. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 11) svacchatva zakti : amUrtika AtmapradezomAM prakAzamAna lokAlokanA AkArothI mecaka evo upayoga jenuM lakSaNa che evI svacchatva zakti. 12) prakAza zakti : svayaM prakAzamAna vizada (spaSTa) evA svasaMvedanamayI (svAnubhavamayI) prakAza zakti. 13) asaMkucita vikAsatva zaktiH kSetra ane kALathI amaryAdIta evA cidvilAsa svarUpa (-caitanyanA vilAsa svarUpa) 14) akAryakAraNatva zakti H je anyathI karAtuM nathI ane anyane karatuM nathI evA eka dravyasvarUpa akAryakAraNatva zakti. 15) pariNamya pariNAmakatva zakti H para jemanA kAraNa che evA jJeyAkArone grahaNa karavAnA ane pote jemanuM kAraNa che evA jJAnAkArone grahaNa karAvavAnA svabhAvarUpa pariNamyapariNAmakatva zakti. 16) tyAgopAdAna zUnyatva / zakti H je ghaTatuM-vadhatuM nathI evA svarUpamAM niyatatvarUpa (nizcayapaNe jemanuM tema rahevArUpa) tyAgopAdAna zUnyatva zakti. 17) agurulaghutva zakti H SasthAnapatita vRddhi-hAnirUpe pariNamato svarUpa-pratiSThatvanA kAraNarUpa (vastune svarUpamAM rahevAnA kAraNarUpa) evA je khAsa guNa te svarUpa agurulaghutva zakti. 18) utpAda-vyaya-vatva zaktiH kramavRttirUpa ane akramavRttirUpa vartana jenuM lakSaNa che evI utpAda vyaya dhruvatva zakti. 19) pariNAma zakti H dravyanA svabhAvabhUta dhrauvya-vyaya-utpAdathI AliMgita sadaza ane visadaza jenuM rUpa che evA eka astitvamAtramayI pariNAma zakti. 20) amUrtatva zakti H karmabaMdhanA abhAvathI vyakta karavAmAM AvatAM, sahaja spa MdizUnya evA Atmapradezo svarUpa amUrtatva zakti. 21) akartRtva zakti H samasta karmathI karavAmAM AvatAM, jJAtRtvamAtrathI judA je pariNAmo te pariNAmonA karaNanA uparama svarUpa akartRtva zakti. 22) abhokatRtva zakti H samasta karmathI karavAmAM AvatAM jJAtRtvamAtrathI judA pariNAmonA anubhavanA (bhogavaTAnA) uparama svarUpa abhokatRtva zakti. 23)niSkriyatva zaktiH samasta karmanA uparamathI pravartatI AtmapradezonI nizcaMdatA svarUpa (akaMpatA svarUpa) niSkriyatva zakti. 24) niyatapradezatva zakti H je anAdi saMsArathI mAMDIne saMkoca vistArathI lakSita che ane je carama Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zarIranA pariNAmathI kAMIka UNA pariNAme avasthita thAya che evuM lokAkAzanA mApa jeTalA mApavALuM AtmaavayavapaNuM jenuM lakSaNa che te. 25) svadharmavyApakatva zakti sarva zarIromAM ekasvarUpAtmaka evI svadharmavyApakatva zakti potAnA ja dharmamAM vyApavArUpa zakti. 2) sAdhAraNa-asAdhAraNa-sAdhAraNAsAdhAraNa dharmatva zakti sva-paranA samAna, asamAna ane samAnAsamAna evA traNa prakAranA bhAvonA dhAraNarUpa sAdhAraNa-asAdhAraNa-sAdhAraNAsAdhAraNa dharmatva zakti. 27) anaMta dharmatva zakti vilakSaNa anaMta svabhAvothI bhAvita evo eka bhAva jenuM lakSaNa che evI anaMta dharmatva zakti. 2) viruddha dharmata zakti tarUpamayapaNuM ane atarUpamayapaNuM jenuM lakSaNa che evI viruddha dharmatva zakti . 299) tattva zakti tarUpa bhavanarUpa evI tatva zakti 38.) atatva zakti atadrupa evI atatva zakti. 31) ekatva zakti aneka paryAyomAM vyApaka evA ekadravyamayapaNArUpa ekatva zakti. mAtramayI, thavA mAtramayI) bhAva zakti. 32) anekatva zakti eka dravyathI vyApya (vyApavA yogya) je aneka paryAyo te-mayapaNA anekatva zakti . 33) bhAva zakti vidyamAna-avasthAvALApaNArUpa bhAva zakti. (amuka avasthA jemAM vidyamAna hoya evApaNArUpa bhAva zakti.) 34) abhAva zakti zUnya avasthApaNArUpa abhAva zakti. (amuka avasthA jenAmAM avidyamAna hoya evApaNArUpa abhAva zakti.) 35) bhAvaabhAva zakti bhavatA (-vartatA, thatA, parimaNatA) paryAyanA vyayarUpa bhAvAbhAva zakti. 36) abhAvabhAva zakti nahi bhavatA (nahi vartatA) paryAyanA udayarUpa abhAvabhAva zakti. 37) bhAvabhAva zakti bhavatA (vartatA) paryAyanA bhavanarUpa (vartavArUpa, pariNamavArUpa) bhAva abhAva zakti. 38) abhAvaabhAva zakti nahi bhavatA (nahi vartatA) paryAyanA abhavanarUpa (nahi vartavArUpa) abhAvAbhAva zakti. 39) bhAva zaktiH (kartA, karma Adi) kArako anusAra je kriyA tenAthI rahita bhavanamAtramayI Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra97. (hovA mAtramayI, thavA mAtramayI) bhAva zakti. 40) kriyA zakti kArako anusAra thavApaNArUpa(pariNamavApaNArUpa) je bhAvate-mayI kriyA zakti. 41) karma zakti prApta karato evo je siddharUpa bhAva te-mathI karma zakti. 42) karsTa zakti thavApaNArUpa ane siddharUpa bhAvanA bhAvakapaNAmayI karNa zakti. 43) karaNa zakti bhavatA (vartatA-thatA) bhAvanA bhavananA (thavAnA) sAdhakatamapaNAmayI (utkRSTa sAdhakapaNAmayI, ugra sAdhanapaNAmayI) karaNa zakti. ja) saMpradAna zakti potAthI devAmAM Avato je bhAva tenA upeyapaNAmayI (tene meLavavAnA yogyapaNAmaya, tene levAnA pAtrapaNAmaya) saMpradAna zakti. 45) apAdAna zaktiH utpAda-vyayathI AliMgita bhAvano apAya (-hAni, nAza) thavAthI hAni nahi pAmatA evA dhruvapaNAmayI apAdAna zakti. 46) adhikaraNa zakita: bhAvyamAna (arthAt bhAvavAmAM AvatA) bhAvanA AdhArapaNAmayI adhikaraNa zakti. 47) saMbaMdha zaktiH svabhavamAtra sva svAmItvamathI saMbaMdha zakti. AvI zaktiono abhyAsa karatAM AtmAno mahimAne paricaya thatAM vartamAna paryAya e tarapha jhUkatAM samyagdarzana thAya che. 15 tattva nirNaya ane bhedazAnaH 1. karmakamaLa vinAnI cIja nirmaLAnaMda prabhu, trikALa dhruva, zuddha jIva badhAmAM sArabhUta che. A sArabhUta cIjane zuddhanaya batAve che. AkhA samayasArano sAra trikALa zuddha caitanyaghana prabhu ene jJAnIjano paryAyamAM grahe che. tene grahavo e ja AkhA samayano sAra che. 2. siddhane jJAna che, sukha che; paNa siddha samAna svarUpa potAnuM che tene jANatAM potAne jJAna ane sukha thAya. jhINI vAta che, bhAI ! siddha paNa AtmAnI apekSAe paravastu che. ahA ! paravastune jANatA jJAna ane sukha kema hoI zake? aMtara AtmA zuddha vastu che, tene jANatAM sAcuM jJAna ane sAcuM sukha thAya. Ama vAta che. je trikALa zuddha jIva che tene jANatAM paryAyamAM sAcuM jJAna ane sAcuM sukha thAya -AnaMdano anubhava thAya. 3. svanA Azraye thAya te samyajJAna che. paryAya paranI ho ke svanI ho, paryAyanuM lakSa thatAM paNa vikalpa uThe che. anaMta guNonI paryAya aMdaramAM jyAre dravya tarapha DhaLe che tyAre tene jJAna ane sukha thAya che. bhAI ! sarvajJa jinendradevano mArga eTale zuddha jIvana mArga koI alaukika che. 4. je trikALI zuddha caitanyaghana dhruvasvabhAva bhagavAna kevaLIe joyo ane jANyo tene lakSamAM letAM - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 9pAdeya karatAM paryAyamAM jJAna samyaka thAya ane sAthe AnaMda pragaTa thAya. ene zuddha AtmA jANyo ane mAnyo kahevAya. 5. sAra kADhavAno e ja ke potAno zuddha AtmA eka ja upAdeya che. paryAyamAM rAga hovA chatAM bhagavAna AtmA to pUrNAnaMdano nAtha che. paryAya taraphanA valaNane lakSane choDIne eka samayanI paryAyathI paNa adhika ane rAganI paryAyathI paNa adhika (bhinna) evA Atma-bhagavAnano Azraya karavo e ene namaskAra che! paradravyane namaskAra karavA e to vikalpa che - rAga che, e kAMI dharma nathI. bhagavAna AtmAne paryAyanA bheda sahita jANavo te upAdhi che, azuddhatA che, malinatA che; te vyavahAra nayano viSaya che, ane AtmAne paryAyathI bhinna eka zuddhAtma svarUpe jANavo e zuddha che, nizcaya che, nirupAdhi che. zuddha pote trikALa dhruva che tene paryAyamAM svIkAre tyAre sAcuM jJAna thayuM ane sAcuM sukha thAya, tyAre tene samyagdarzana, samyajJAna ane zAMti thAya. 7. potAno bhagavAna zuddha caitanya vastu eno paryAyamAM Adara karyo tyAre paryAyamAM je anubhUti thaI te paryAye siddha karyuM ke svAnubhUtinI paryAyamAM te prakAze che. dravya dravyathI prakAzatuM nathI, dravya guNathI prakAzatuM nathI kAraNa ke banne dhruva che. te svAnabhUtinI paryAya dvArA prakAze che. Avo mArga che, bhAI ! 8. ahA! A badhA jaina kuLamAM janmayA temane paNa khabara nathI ke jene zuM kahevAya? jene koI saMpradAyanathI. guNa svarUpa je zuddha caitanyaghana tene je paryAyamAM upAdeya karI anubhave teNe rAga ane ajJAnane jItyA, tene jaina kahevAya che. 9. caitanyasvarUpa bhagavAna AtmA potAnI anubhavarUpa kriyAthI - svane anusarIne thatI pariNatithI - zuddha caitanyanI nirmaLa anubhUtithI jaNAya evo che. rAgathI prakAze evo AtmA nathI. tene rAganI ke nimittanI apekSA che ja nahi. ahIManubhUtirUpa kriyA te vyavahAra che, temAM nizcaya dhruva AtmA jaNAya che. anubhUti te anitya paryAya, nityane jANe che. nitya nityane zuM jANe? paryAyane dravya je Lya che te paryAyamAM jaNAya che. 10. nizcaya samasvarUpanA anubhava sahita pratIti thavI te nizcaya samakita che. enI sAthe deva-zAstra gurunI zraddhAno je rAga Ave tene vyavahAra samakita kahevAmAM Ave che. paNa e che to rAga; kAMI samakitanI paryAya nathI. vyavahAra samakita hoya to nizcaya samakita thAya ema nathI. vyavahAra samakita e samakita ja nathI, e to rAganI paryAya che. 11. bhagavAna AtmAnI samyagdarzananI paryAya svadravyanA Azraye utpanna thAya che, tene vyavahAranI apekSA nathI. nirapekSapaNe svanA Azraye thAya che. samyagdarzananI paryAyane, vastu je upAdeya che eno Azraya che ema kahevuM e to enA tarapha paryAya DhaLI che e apekSAe kahevAmAM Ave che. samyagdarzananI paryAyanA SaTakArakanA pariNamanamAM paranI to apekSA nathI, paNa dravya-guNanI paNa apekSA nathI. eka samayanI paryAya svataMtra potAnA SaTakArakathI kartA-karma AdithI thAya che. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 12. anAdithI sat vastu AvI ja che. bhagavAna! mAnavuM kaThaNa paDe paNa mAnavuM paDaze. vastunI sthiti ja AvI che. dravya ahetuka, guNa ahetuka, paryAya ahetuka, paryAya je sat svabhAva che te svataMtra ane nirapekSa che. apekSAthI kathana karavAmAM Ave che ke paryAyane dravya upAdeya che. phakta paryAya dravya bAju DhaLI eTale Azraya lIdho, abheda thaI ema kahevAmAM Ave che. AvuM svataMtra svarUpa che, bhagavAna ! ene ochuM, adhika ke viparIta karavA jaze to mithyAtvanuM zalya thaze. 13. anubhUtinI paryAyamAM trikALI AtmA jaNAya che. anitya evI anubhUtinI paryAya nityane jANe che. jANanAra jJAnanI paryAya che, paNa jANe che dravyane. anubhUtinI paryAyane Azraya dravyano che. (anubhUtinI paryAyanuM valaNa dravya tarapha che.) paryAyane paryAyano Azraya nathI. kArya paryAyamAM thAya che, paNa te kAryamAM kAraNa trikALI vastu che. kAryamAM kAraNanuM jJAna thAya che. bhAI ! A to badhA maMtro che. 14. kharekhara dhruva to akriya che. dhruvane paryAya jANe che. paryAya dravyano Azraya le che. eTale ke paryAya dravyane jANe che tethI pote potAne jANe che - svAnubhUtithI prakAze che. 15. AtmAmAM anaMta zaktio che, temAM mukhya 47 batAvI che. tyAM AtmAmAM eka prakAza" nAmanI zakti kahI che. te vaDe te svasaMvedana pratyakSa thaI zake che, pote potAthI pratyakSa vedAya evo che. svarUpa pratyakSa ja vastu che tethI ja te paryAyamAM pratyakSa thAya che. 16. jJAna jJAnathI ja jANe che ane jJAna jJAnathI ja jaNAya che. kharekhara to jJAnanI paryAya tarapha DhaLI eTale jJAna pratyakSa thayuM. pratyakSa svAnubhUtinI dazA pragaTa thaI gaI. te svAnubhUtinI dazAmAM je jJAna thayuM te jJAna jJAnane (jJAyakane) jANe, sAthe anyane paNa jANe. dravyamAM sva-parane jANavAnI zakti che, te jANavAnuM kArya to pragaTa paryAyamAM ja thAya che. 17. caitanya jeno svabhAva che evI svabhAvavAna bhAvasvarUpa vastu - AtmA te svAnubhUtithI jaNAya che. AtmA prApta karavAnuM sAdhana eTale ke anubhUti te eka ja upAya -sAdhana che. sukhanI mAtra anubhUti ja thaI zake che. 18. ahAhA..! AtmAnI jJAna paryAyanI eka samayamAM jANavAnI tAkAta keTalI ! potAnA badhA bhAva ane paranA badhA bhAvane ekasamayamAM jANe tevI tenI yogyatA che. Ane mokSa tatva athavA kevaLajJAna tattva kahIe. e paryAyanuM sAmarthya paNa abhUta che, to pachI dravyanA sAmarthanuM to zuM kahevuM? AvI mahAna sarvajJa sattA che. 19. arere ! anAdithI janma-maraNa karIne bhAI tuM duHkhI che. saMsAramAM garIba thaIne bhaTakato - rAMko thaIne rakhaDe che. potAnI bAdazAhI zaktinI khabara nathI. pote bAdazAha ? hA bhAI ! bhagavAna pUrNAnaMdano nAtha bAdazAha che. te bAdazAhano je svIkAra kare tene svataMtra atIndriya sukhasvarUpa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 paryAya pragaTe che. paryAyamAM eno Adara, vicAra, jJAna kare to pAme evI A AtmAnI vAta che. "zuddha, buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM, kara vicAra to pAma.'' 20. sarvajJa paramezvara paryAye 'cidAnaMda' che, ema bhagavAna AtmA zaktie 'cidAnaMda' che. cidAnaMda svabhAva che to cidAnaMda paryAya pragaTa thAya che. bhagavAna AtmA paNa pUjanIya - 'advaita' che. pUjanAra paryAya che, pUjavA yogya bhagavAna AtmA che. 21. 'huM zuddha cinmAtra mUrti chuM' ne ? ahAhA...! AcArya deva kahe che - AtmAno je 'jJa' svabhAva - tenI mane dRSTi ane Azraya che, tethI paryAyamAM je vizuddhi - nirmaLatA che te vadhIne parama vizuddhi thaze ema nizcaya thayo che. ahAhA...! zuM apratihata daSTi ! zuM caitanyanA anubhavanI balihArI !! ane zuM caitanyanA pUrNa svabhAvanA sAmarthyanI camatkArI ramata !!! 22. prabhu ! tuM sAMbhaLa. tuM sarvajJa svarUpI cho ke nahi ? nAtha ! tuM koNa cho ane kevaDo cho ? tuM jevo cho tevo khyAlamAM AvI jAya to kramabaddha, akartApaNuM ane jJAtApaNuM siddha thaI jAya. AmAM niyatavAda che, paNa pAMceya samavAya ekI sAthe che. svabhAva, puruSArtha, bhavitavya, kALalabdhi ane nimitta. 23. samakitI vastu tarIke potAne prabhu mAne che, paNa paryAyamAM potAne tRNa tulya pAmara mAne che. kyAM kevaLajJAnanI dazA ane kyAM mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA abhAvapUrvakanI cAritra dazA ? dravya tarIke huM pUrNa prabhu chuM, e mAruM lakSya che. paryAyamAM pAmaratA che, tRNatulya chuM, chatAM aMtara svabhAva sanmukha thavAmAM ja prayatnanI dazA che. e zuddha svabhAvanI ekAgratAnA baLe sarva kaSAyano nAza thaI mane parama vizuddhi thaze e nizcita che. paryAyamAM azuddhatA che e mArAthI mArAmAM vyApta che. temAM moha karma nimitta che. karmano thoDo baMdha paNa thAya che. chatAM dRSTinuM jora to dhruva upara che, ane paryAyamAM zuddhatA ane azuddhatA banne aMzonuM jJAna yathArtha varte che. 24. zuddha dravyanuM jene prayojana che eTale je jJAnamAM, zuddha pUrNa dravya svabhAva-jJAyaka-vItarAgasvabhAvadhruva ekarUpa svabhAvanuM ja prayojana che evA dravyArthikanayanI dRSTie huM 'zuddha cinmAtra mUrti chuM.' badhA samyagdaSTi potAne dravyadRSTie zuddha cinmAtra mUrti mAne che. 25. anAdino je ajJAna bhAva teno dravyanA Azraye nAza karI samyagdarzana ane samyajJAna pragaTa karyuM tyAM sAdhaka bhAvanI zarUAta thaI tyAMthI mAMgaLika ane dharmanI zarUAta thAya che. 26. anaMta siddhone bhAva ane dravya stutithI namaskAra eTale zuM ? aMdara bhAvathI eTale jJAyakanI sanmukha dhaIne - emAM ekAkAra thaIne stuti kare che; tathA dravyathI eTale vikalpathI stuti kare che. aMdaramAM potAnA zuddha caitanya taraphanuM pariNamana thayuM e bhAva namaskAra che ane siddha bhagavAna AvA che evo temanA svarUpano vicAra vikalpa UThavo e dravyanamaskAra che. 27. citmAtra AtmA ke je dravyArthika nayano - nizcaya nayano ane samyagdarzanano viSaya che te to eka svarUpe ja che, traNarUpe nahi. traNarUpe pariNamana che ema kahevuM e asatyArtha nayathI kahevAmAM Ave Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 che. samyagdarzana thatAM dravyanA badhA nirmaLa pariNAma dravya tarapha DhaLe che, ekalI zraddhAnI paryAya ja DhaLe che ema nahi. phakta malina pariNAma bahAra rahI jAya che. 28. siddhonA svarUpanuM saMsArI bhavya jIvo ciMtavana karIne, te samAna potAnuM svarUpa bAvIne - eTale ke 'siddha samAna sadA pada mero" ema potAnuM svarUpa je caitanyaghana, AnaMdakaMda enuM dhyAna karIne pUrNatAnI prApti kare che. 29. badhA saMsArI jIvo (nizcayanayanA baLe) siddha samAna ja che, aSTaguNathI puSTa che. A svabhAvanI vAta che. dravya potAnuM siddha svarUpa che ene dhyAvIne, potAnA trikALI svarUpanuM dhyAna karIne tenA jevo thaI jAya che. ahA! nirmaLa paryAyamAM dhyAna konuM che? dravyanuM, ke je svarUpe pUrNa, AnaMdasvarUpa, ekarUpa che, ene paryAya viSaya banAvIne dhyAna kare che. paryAya dravya tarapha vaLI e dravyanuM dhyAna che. siddhanuM dhyAna - eTale jevo pote siddha samAna svabhAvathI che - tenuM dhyAna karatAM siddha samAna thaI jAya che. 30. dhruva che eTale pakaDavA lAyaka, Azraya karavA lAyaka, anukaraNa karavA lAyaka, anurasaNa karavA lAyaka - je dhruva che te. zuddha AtmAnuM svarUpa te dhyeya-abhidheya che. daSTimAM levA yogya zuddha AbhA dhruva che. te samyagdarzanano viSaya che. samyagdarzananI paryAyano A viSaya che. 31. dhruva dravya je beya tene jJAnanI paryAya jANe che, zraddhAnI paryAya dhruvane dhyeya banAvIne zraddhe che, paryAya je bheda ane vyavahAra che te abhedane jANe che. A to anAdi sanAtana satya che. eya to dhyeya che, paNa jyAre paryAya dhyeyane jANe che, tene dhyeya banAve che, tyAre dhyeya kharekhara thayuM kahevAya. abhidheya eTale zuM? ke zuddha AtmA. paNa kone ? je jANe ene ! 32. zuddha AtmAnI prApti thavI e prayojana che. eTale je zuddha, dhruva AtmA che teno paryAyamAM anubhava thAya e prayojana che. vastu pote je che -jIvatI jyota. tene jJAnamAM kabUlavI e prayojana che. jevo AtmA che evo kabUlyo, tyAre jIvanI jyotane jIvatI rAkhI -ke Avo huM zuddha, dhruva caitanyajyoti chuM. AtmAnA svarUpane A sivAya bIjI rIte mAne eNe zuddha AtmAnuM (mAnyatAmAM) mRtyu karyuM che. tethI vastunuM svarUpa jevuM che tevuM yathArtha mAnavuM ane anubhavavuM e vAstavika prayojana che. 33. darzana kahetAM samyagdarzananI vAta che. zuddha, abheda caitanya pUrNAnaMdasvarUpa bhagavAnanI ruci te samyagdarzana, tenuM jJAna te jJAna ane temAM ramaNatA - sthiratA te cAritra. te darzana-jJAna-cAritramAM sthita thavAthI yugapa svane ekatvapaNe jANato ane pariNamato - te svasamaya jANa! 34. sarva para dravyothI bhinna paDI darzana-jJAnasvabhAvamAM niyatavRtti eTale trikALa je Atmatattva tenI sAthe ekatvapaNe vartavApaNuM che te bhedajJAna che. AvuM bhedajJAna samyagdarzananI utpattinuM kAraNa che. 35. darzana-jJAnasvabhAva e trikALa upayoga che. upayoga te AtmA che ne? Avo trikALa upayogarUpa je svabhAva enI hayAtIrUpa je Atmatattva tenI ruci, jJAna ane ramaNatA e samyaka ratnatrayarUpa Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 dharma che. te vaDe jIva dharmAtmA che, dharmI che, A svasamaya che. 36. "A jagatamAM vastu che te (potAnA) svabhAvamAtra ja che, ane sva'nuM bhavana te svabhAva che; mATe nizcayathI jJAnanuM thayuM - pariNamavuM te AtmA che ane krodhAdinuM thavuM - pariNamavuM te krodhAdi che." juo vastu to trikALa dhruva che, paraMtu paranA kartApaNAthI - vibhAvathI juduM batAvI je vastu svabhAvarUpa pariNamana tene ahIM AtmA kahyo che. 37. ahA! pote jJAnano samudra che. samajavuM, samajavuM e enA jJAnano svabhAva che. dareka dravya svayaMsiddha pote potAmAM pariNamI rahyuM che. parane ane ene kAMI saMbaMdha nathI. 38. AtmA jJAnAnaMda svarUpa samaya che. tene karmanA nimittanA saMbaMdhanI apekSA AvatAM pariNamanamAM vikAra utpanna thAya che - e ja visaMvAda che ane duHkha utpanna karanAra che, anaMta saMsAranuM mULa che. 39. A AtmAne rAga sAthe ekatvathatAM, AtmAnuM ekapaNuM ke sukhapaNuM utpanna thatuM nathI, paNa duHkhapaNuM utpanna thAya che. tethI te zobhA pAmatuM nathI. mATe vAstavikapaNe vicAravAmAM Ave to ekapaNuM ja suMdara che, ekamAM ekatra thavuM e ja suMdara che. dhuvasvarUpa bhagavAna AtmA - emAM paryAyane vALatAM AnaMdanI dazA utpanna thAya che te AtmAnI zobhA che. ethI ulaTuM rAgamAM ekatva thavuM te AtmAnI azobhA ane duHkharUpa dazA che. 40. dhruvasvarUpa nityAnaMda prabhu je bhagavAna AtmA temAM ekatva thavuM e durlabha che. AtmA ekalo samajaNano piMDa che. na samajAya evI lAyakAtavALo nathI. AmAM buddhinuM kAma jhAjhuM nathI, paraMtu yathArtha rucinuM kAma che. 41. aMdara AnaMdano nAtha pote chalochala sukhathI bharelo che tenI sAme najara koI divasa karI nahi. AnaMdanA nidhAna prabhu paramAtmAnI sAme najara na karatAM icchA ane icchAnuM bhogavavuM ema kAmabhoganI kathA anaMta vAra sAMbhaLI, paricayamAM lIdhI ane anubhavamAM paNa lIdhI. A kathA saune sulabha che. 42. rAga ane paranuM lakSa choDI svadravyanA dhyeya ane lakSe je bhedajJAna thAya e bhedajJAnathI AtmAnuM ekapaNuM dekhavAmAM Ave che. jema prakAzamAM ja cIja spaSTa dekhAya tema bhedajJAna-prakAzamAM ja Atmavastu spaSTapaNe bhinna dekhAya che. nirmaLa bhedajJAna prakAza vaDe AtmAnuM ekapaNuM spaSTa dekhavuM e muddAnI vAta che, bhAI! bAkI dayA pALo, dAna karo, bhakti karo, vrata karo ItyAdi badhA thothAM che. 43. AtmA caitanyarUpa AnaMdaghana che. AtmA zarIra, mana, vANIthI bhinna che, paNa paryAyamAM dayA, dAna, bhakti AdinA vikalpa UThe che enAthI paNa bhinna che ane potAnA svabhAvathI abhinna che. evA AtmAmAM aMtarnimagna thatAM je anubhava pragaTa thAya te samyagdarzanAdi dharma che. 44. trikALI jJAyakasvarUpa je dhuva tenA avalaMbanathI zuddhopayogarUpa dharma paryAyamAM pragaTa thAya che. 45. azuddha naya bhale bAramA guNasthAna sudhI ho, pUrNa zuddhatA bhale hajI na ho, paNa jyAM pUrNAnaMda Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 zuddhane dhyeya banAvI paryAya pragaTI tyAM zuddhopayogarUpa dharma hoya che. 46. zuddha upayoga je trikALa che - tene sAdhana karatAM paryAyamAM zuddhopayogarUpa dharma pragaTa thAya che. zuddhanuM AlaMbana, zuddhanuM dhyeya ane zuddhanuM sAdhakapaNuM hovAthI zuddhopayogarUpa vItarAgI paryAya pragaTa thAya che - arthAt tyAM hoya che. samyagdarzana-jJAna-cAritra e vItarAgI paryAya che ane e ja dharma che. vItarAgI paryAyanuM nAma jaina dharma che. 47. "zuddha caitanyaghana AtmAne daSTimAM laI tene dhyeya ane sAdhana banAvatAM zuddhopayogarUpa dharma thAya che. paryAyamAM nirAkuLa zAMti ane AnaMda je pragaTe che te AtmAno vaibhava che. 48. ahA! AtmA anAkuLa AnaMda rasathI bharelo che. temAM ekAgra thatAM suMdara AnaMdano svAda Ave che. jema DuMgaramAMthI pANI jhare tema AtmAmAM ekAgra thatAM atIndriya AnaMda jhare che. AbALa-gopALa sarvamAM aMdara pUrNAnaMdano nAtha bhagavAna AtmA bIrAje che. tenI daSTi karatAM paryAyamAM AnaMda jhare che. tenuM nAma dharma che. 49. dharma e to AtmaanubhavanI cIja che, bhAI! koI jIva prabhAvanAmAM karoDo rUpiyA kharce, lAkhonA maMdira baMdhAve mATe tene dharma thaI jAya ema nathI. te kALe rAga maMda kare to zubhabhAva thatAM puNyabaMdha thAya, paNa dharma na thAya. maMdira banAvavAnI kriyA to paramANuthI bane che, te AtmA kadI karI zakato nathI. hA, AtmA A karI zake ke puNya-pApathI bhinna paDI aMtara anubhava vaDe anAkuLa zAMti ane AnaMda utpanna karI zake ane e ja nizcaya dharma che. vyavahAra karatAM karatAM nizcaya thaze e vAta paNa juThI che. rAgathI bhinna paDI caitanyamUrti AnaMdasvarUpamAM ArUDha thavuM mahA durlabha che. 50. ahA!vastu AtmA je atIndriya AnaMdano nAtha che teno vicAra karI dhyAvatAM mana aneka vikalponA kolAhalathI vizrAma pAme, zAMta thaI jAya ane tyAre atIndriya AnaMdanA rasano svAda Ave tene Atma-anubhava kahe che, te samyagdarzana che, dharma che. AvA anubhavathI vastuno nizcaya karavAnI pradhAnatA che. dharmano paMtha - anubhavano paMtha jagatathI kAMIka judo che. 51. bhagavAna AtmA saghaLI apramatta ane pramatta evI paryAyonA bhedathI rahita zuddha naya svarUpa eka jJAyakabhAva che. aho ! je daSTino viSaya che arthAt samyagdarzanano viSaya che te A jJAyakabhAva apramatta nathI ane pramatta paNa nathI; e rIte ene zuddha kahevAya che. para. ahAhA...! bhagavAna, tuM anAdi anaMta nityAnaMda svarUpa eka pUrNa jJAyakabhAva che. jemAM paryAyano - bhedano abhAva che. tethI tuM zuddha cho ema kahevAya che. eTale paradravya ane tenA bhAvo tathA karmanA udayAdinuM lakSa choDI jyAM daSTi trikALI jJAyakabhAva upara gaI ke pariNati zuddha thaI. e zuddha pariNamanamAM jJAyaka zuddha che ema jaNAyuM ene zuddha che ema kahe che, khAlI zuddha che, zuddha che ema kahevAmAtra nathI. A jJAyakabhAvane jANavo, anubhavavo e sarva siddhAMtano sAra che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 53. are ! bhagavAna, teM tArI jAtane jANI nahi! bhagavAna AtmA nitya dhruva, trikALa ekarUpa, parama pAriNAmikabhAvarUpa jJAyakarUpa che, zuddha che, pavitra che, pragaTa che. paNa kone? ke paranuM lakSa choDI jeNe aMtarasanmukha thaI eka A jJAyakabhAvanI sevA-upAsanA karI tene paryAyamAM samyagdarzana-jJAna tathA cAritrano aMza pragaTa thayo. tyAre tene jJAyakabhAva parama zuddha che ema jaNAyuM. tene jJAyaka zuddha che ema kahevAmAM Ave che. jJAyakabhAvanI daSTi thatAM je zuddhatA pragaTI ene e zuddhatAmAM svanuM ane paranuM jJAna pariNamanarUpa thayuM. e jJAna paranuM, nimittanuM ke zeyanuM kArya che ema nathI. potAnI jJAnanI paryAya je pariNamI teno kartA pote che ane je paryAya pariNamI te enuM potAnuM kArya che. 54. Adi - aMta rahita dhruva jJAyakabhAva anAdi anaMta sattArUpa che. A paryAya vinAnA dhruvanI vAta che hoM! paryAya to vinAzaka che. kevaLajJAnanI kSAyika paryAya hoya to paNa te eka samayanI paryAya che tethI vina zaka che. A to trikALI jJAyakabhAva je caitanyaprakAzanA nUranA pUrathI bharelo bhagavAna AtmA che te anAdi anaMta avinAzI cIja che. 55. are ! A to aMtaranI nijagharanI vAta lokoe sAMbhaLavAnI darakAra karI nathI. aMdaramAM jJAyaka je caitanyanA nUranuM pUra bharyuM che te kadIya zubhAzubha bhAvarUpa thatuM nathI ane tethI kahe che ke AtmA pramatta nathI ane apramatta paNa nathI. Avo jJAyaka eka bhAva te samyagdarzananuM dhyeya ane viSaya che. AtmA zarIra, mana, vANI ane jaDakarmapaNe to thato nathI paNa puNya ane pApane utpanna karanAra zubhaazubha bhAvapaNe paNa thato nathI evI jJAyakajyoti che. AvI zuddha sattAno aMtaramAM svIkAra thavo e alaukika vAta che. A huM eka jJAyaka zuddha chuM ema aMtara sanmukha thaI jeNe jJAyakane jANyo anubhavyo tene muktinA kaheNa maLI gayA. 56. aupazamikAdi e cAra bhAvo paryAyasvarUpa che ane tethI temanA Azraye AtmA jaNAya tevo nathI. dhruva, nityAnaMdasvarUpa AtmA potAnA Azraye ja jaNAya evo che. Avo trikALa zuddha AtmA ja daSTino-najarano viSaya che. te samyagdaSTine gamya che, gocara che. anubhavagamya che, anubhavagocara che. 57. A to vastunA svarUpanI vAta che. jaina zAsana e to vastunuM svarUpa che. jaina eTale aMdara je A dhruva jJAyakabhAva bIrAje che je kadIya rAgarUpa-jaDarUpa-malinatArUpa thato nathI evA jJAyakanI sanmukha thaIne ene jJAna ane daSTimAM le tene jaina kahe che. jaina koI vADo ke veza nathI, e to vastusvarUpa che. dharmanA bahAne bahAramAM ho-hA kare, puNyanI kriyAo kare, ratha-varaghoDA kADhe, paNa e badhA to rAga che, ane rAga te AtmA nathI tathA AtmA kadIya rAgarUpa nathI. jJAyakamAM rAgano abhAva che ane rAgamAM jJAyakano abhAva che. Ama hovA chatAM ajJAnIo kahe che ke zubha bhAva karatAM karatAM dharma thAya e moTI acarajanI vAta che. rAga karatAM karatAM vItarAgatA kema thAya? ema kadIya bane nahi. tethI AtmA je eka jJAyakabhAva che te pramatta-apramattanA bhedarUpa nathI ema nyAya kahyo. 58. ahA! nitya je dhruva svabhAva che, tyAM aMdara lakSa jatAM zuddhatA utpanna thAya tyAre eNe dravyanI sevA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 karI ane tene jJAyaka "zuddha che ema jaNAyuM. aMdara lakSa gayA vinA zuddha che ema kahe paNa teno kAMI artha nathI. 59. paranA kAraNe jJAna zeyAkArarUpa thAya che ema nathI, paraMtu potAnI pariNamana yogyatAthI potAno jJAnAkAra potAthI thayo che. AvuM vastunuM yathArtha svarUpa samaje nahi ane sAmAyika kare, pauSadha kare, pratikramaNa kare, upavAsAdi kare paNa tethI zuM? ahIM to kahe che ke jJAyaka, je zeyo para che teno jANanAra che, paraNeyo jevA hoya te AkAre jJAnanuM pariNamana thAya che; to paranI apekSAthI jJAnanuM pariNamana azuddha thayuM ke nahi ? to kahe che ke nA, kema ke rAgAdi zeyAkAranI avasthAmAM jJAyakapaNe je jaNAyo te svarUpa prakAzananI avasthAmAM paNa jJAyaka ja che. jema dAhyakRta azuddhatA agnine nathI tema zeyakRta azuddhatA jJAnane nathI. jJAyakabhAvanA lakSe je jJAnanuM pariNamana thayuM temAM svanuM jJAna thayuM ane je zeya che, tenuM jJAna thayuM, te potAne kAraNe thayuM che. je zeyAkAra avasthAmAM jJAyakapaNe jaNAyo te potAnA svarUpane jANavAnI avasthAmAM paNa dIvAnI jema, kartA-karmanuM ananyapaNuM hovAthI, jJAyaka ja che. pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne ja jANyo mATe pote karma. zeyane jANyuM ja nathI, paNa zeyAkAra thayelAM potAnA jJAnane jANyuM che. ahAhA...! vastu to satu, sahaja ane saraLa che. 60. bhagavAnane jANavAnA kALe paNa bhagavAna jaNAyA che ema nathI paNa kharekhara tatsaMbaMdhI potAnuM jJAna jaNAyuM che. AtmA jANanAra che te jANe che, te parane jANe che ke nahi? to kahe che ke parane jANavAne kALe paNa svanuM pariNamana - jJAnanuM pariNamana potAthI thayuM che, paranA kAraNe nahi. jJAna zeyanA AkAre pariName che te jJAnanI paryAyanI potAnI lAyakAtathI pariName che, zeya che mATe pariName che ema nathI. 61. mULa dravya je jJAyakabhAva che te paradravyathI ke karmanA udayathI malina thaI jatuM nathI. e to nirmaLAnaMda, cidAnaMda bhagavAna jevo che tevo trikALa jJAyaka svarUpe rahe che. dravyadRSTithI to dravya je che te ja che, ane paryAyadaSTithI jovAmAM Ave to malina ja dekhAya che. e rIte AtmAno svabhAva jJAyakapaNuM mAtra che, ane tenI avasthA pudgala karmanA nimittathI rAgAdirUpa malina che. paryAyadaSTithI juo to te malina dekhAya che ane dravyadRSTithI jovAmAM Ave to jJAyakapaNuM te jJAyakapaNuM ja che, kAMI jaDapaNuM thayuM nathI. 62. nimittanA sadbhAvavALI pramatta dazA ane nimittanA abhAvavALI apramatta dazA e banne saMyogajanita che ane tethI nityAnaMda, dhruva, prabhu jJAyakamAM e paryAya - bhedo nathI. bhAI! A samajyA vinA janmamaraNanA pherA maTe tema nathI. ahAhA...! daSTino viSaya je jJAyakabiMba temAM koI paryAyo che ja nahi. 63. AtmAmAM be prakAra. eka trikALI svabhAvabhAva ane eka vartamAna paryAyabhAva. tyAM trikALI svabhAva Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 je jJAyakabhAva te kadIya pramatta-apramatta evA cauda guNasthAnanA bhedarUpa thayo ja nathI, niraMtara jJAyakapaNe zuddha rahyo che. mATe vartamAna paryAyane gauNa karI evA zuddha jJAyakane dRSTimAM levo te samyagdarzana ane jANavo te samyajJAna che. A vItarAganI mULa vAta che. tuM jJAyaka mahAprabhu cho temAM da" ekAgra karavI e bhakti che ane e mokSamArga che. 64. ahAhA.....! sukhanidhAna prabhu AtmA duHkharUpa kema pariName ? duHkhapaNe to paryAya pariNamI che. paranA lakSe paryAya vikArI thAya che. e paryAya azuddha che ane paranA lakSe vikArI thaI gaI che. guNamAM vikAra thaI jAya evo bhAva nathI, guNa kadIya vikArI thayo nathI. traNa lokanA nAtha jinendradevanuM A kathana che. jainadarzana sivAya bIje kyAMya AvI vAta nathI. 65. dRSTino viSaya zuddha che ane dravyadRSTi zuddha che. eTale vastusvabhAvathI jotAM dravya zuddha che ane enI dRSTi karatAM je dravyadRSTi pragaTa thaI te pote paNa zuddha che ane zuddha dravya enuM dhyeya che. daSTie trikALI zuddhanI pratIti karI. zuddhamAM 'zuddha' jaNAyo. Avo vItarAgamArga sUkSma che bhAI ! AtmA paramAtmA svarUpa zuddha che. enI dRSTithI joIe to vastu zuddha che. paNa ahIM to dravyadRSTi zuddha che ema kahyuM che, dravya zuddha che ema nathI kahyuM. eno artha dRSTi jyAre 'zuddha'nI thAya tyAre vastu zuddha che ema teNe jANyuM kahevAya. r 66. dravyadRSTi zuddha che, abheda che, nizcaya che, bhUtArtha che, satyArtha che, paramArtha che. 67. ' A huM jANanAro chuM te huM ja chuM, anya koI nathI.' zeya padArthanuM jJAna thayuM tyAM jANanAro te huM chuM, zeya te huM nathI. evo potAne potAno abhedarUpa anubhava thayo tyAre e jANavArUpa kriyAno kartA pote ja che ane jene jANyuM te karma paNa pote ja che. jJAnanI paryAye trikALI dravyane jANyuM tyAre zeyane paNa bheguM jANyuM. e zeyane nahi potAnI paryAyane pote jANI che. jANanakriyAno kartA paNa pote ane jANanakarma paNa pote. Avo eka jJAyakapaNAmAtra pote zuddha che. e 'zuddha' jaNAyo paryAyamAM. e rIte ene zuddha kahevAmAM Ave che. jaNAyA vinA zuddha kone kahevuM ? 68. ahIM AtmA je dhruva vastu tene satyArtha, bhUtArtha ane paramArtha kahI che ane azuddha nayano viSaya je rAgAdi ene asatyArtha, abhUtArtha ane upacAra kahyA. dravyanA svabhAvanuM prayojana siddha karavA Ama kahyuM che. dhruvane dhyeya banAvIne teno Azraya letAM samyagdarzanAdi pragaTa thAya che. mATe dravyanI mukhyatAmAM paryAyane gauNa karI tenuM lakSa choDAvavA tene asatyArtha kahyA che. 69. vastu je trikALI dhruva dravyasvabhAva che tenA Azraye dharmanI prApti thAya che. paryAyano Azraya karavA jAya tyAM vikalpa UThe che, rAga utpanna thAya che. tethI tene asatyArtha kahI trikALI dhruva zAyakanuM avalaMbana levA kahyuM che. paNa ema na mAnavuM ke paryAyamAM zuddhatA-azuddhatA kAMI cIja ja nathI. kAraNake syAdvAda pramANe zuddhatA-azuddhatA banne vastunA dharma che, ane vastu dharma che te vastunuM satva che. azuddhatA e paNa AtmAnI paryAyanuM satva che. sarvathA asatya che, jUThuM che ema nathI. mArga Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 sUkSma ane gaMbhIra che. bhAI ! ene apekSAthI na samaje to goTA UThe evuM che. vikArI avasthAne paNa jIve dhArI rAkhI che. azuddhatA che ja nahi ema kahe to paryAya UDI jAya che, ane azuddhatAno Azraya levA jAya to dharma thato nathI. mATe paryAyamAM azuddhatA che te satyArtha che paNa te Azraya yogya nathI tethI asatyArtha che ema apekSA yathArtha samajavI. 70. azuddhatA paradravyanA saMyogathI thAya che e ja phera che. vikArI bhAva karmanA saMyogathI thAya che. te svabhAva nathI e apekSAthI saMyogathI thAya ema kahyuM, paNa e bhAva potAmAM potAthI thAya che. vikArI bhAva che to jIvanuM paryAya satva ane te potAnA SaTkArakathI svataMtrapaNe paryAyamAM thAya che. vikArano kartA vikArI paryAya, vikAra te potAnuM karma, vikAra pote sAdhana, pote saMpradAna, pote apAdAna ane pote AdhAra. ema vikAra eka samayanI paryAyamAM potAnA SaTkArakothI utpanna thAya che. paranA saMyogathI vikAra thAya che ema kahevuM e to nimittanI pradhAnatAthI kathana che, kharekhara parane laIne vikAra thato nathI. 71. azuddha nayane ahIM heya kahyo che, kAraNa ke azuddha nayano viSaya saMsAra che ane saMkAramAM AtmA kaleza bhogave che. azuddha nayano viSaya je saMsAra tene jIva anAdithI potAno mAnI cAra gatimAM rakhaDe che ane saMsAramAM kaleza-duHkha bhogave che. 72. mATe syAdvAdanuM zaraNa laI zuddha nayanuM AlaMbana karavuM joIe. paryAyamAM azuddhatA che tenuM yathArtha jJAna karI tenuM lakSa choDavuM, ane ekamAtra dhruva jJAyakane satyArtha svIkArI teno Azraya karava. tethI nizcaya ratnatraya pragaTa thAya che. 73. AtmA je trikALI dhruva jJAyakasvarUpa che te ekAMta satya che. te koI apekSAe asatya na thAya. satyaasatyanI apekSA paryAyamAM lAgu paDe. paryAya potAnI hovApaNAnI apekSAe satya che. ane trikALI dhruvanI dRSTi karatAM gauNa - asatya che. sarva guNasthAno azuddha nayano viSaya che tethI gauNa che, asatyArtha che. kema ke teno Azraya le to saMsAra Ubho thAya ane trikALI zuddha dravyano Azraya le to duHkha maTI jAya ane mokSa thAya. 74. zuddha nayathI AtmA jJAyaka ja che. eTale AtmA je eka caitanya - caitanya sAmAnya ekarUpa abheda dhruvasvarUpa che te jJAyaka ja che. dravya ane paryAya e banne vastumAM hovA chatAM A ekarUpa jJAyakabhAvamAM paryAyo nathI. malina vikArI paryAyo to nathI paNa saMvara-nirjarA ane mokSanI zuddha paryAyo paNa nathI. Avo ekarUpa abheda je jJAyakabhAva e ja dhyeyarUpa che. ahIM azuddhanuM lakSa choDAvyuM teno artha e che ke je nirmaLa paryAya che te to dravyano ja Azraya le che. azuddhatA che te paryAyamAM che, dravyaguNamAM nathI. tethI azuddhatAne gauNa karI, nirmaLAnaMda, dhruva jJAyakanuM lakSa karatAM samyagdarzanAdi pragaTa thAya che ane te dharma che. 75. A tattva samajIne koI dravyano-dhruvano Azraya le to jarUra siddhapada pAme evI aphara A vAta che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zuddha paryAya trikALI dravyano Azraya le che te mArga che. paryAya dhruvanuM dhyAna kare che. dhyAtA puruSa ema bhAve che ke je sakaLa nirAvaraNa akhaMDa eka pratyakSa pratibhAsamaya avinazvara zuddha pAriNAmika paramabhAva lakSaNa nija paramAtmA dravya te huM chuM paryAya ema jANe che - anubhave che ke trikALI dravya te huM chuM. mATe ekalo je jJAyakadhruva bhagavAna che te eka ja daSTino viSaya Azraya karavA yogya che, nirmaLa paryAya paNa Azraya karavA yogya nathI ema nizcaya karavo. 76. paramArthathI jovAmAM Ave to anaMta paryAyone eka dravya pI gayuM hovAthI je eka che evuM kAMIka - maLI gayelA AsvAdavALuM abheda, ekasvabhAvI (tattva) -anubhavanArane darzana paNa nathI, jJAna paNa nathI, cAritra paNa nathI, eka zuddha jJAyaka ja che. 77. ahIM koI kahe ke paryAya paNa dravyanA ja bheda che, avastu to nathI; to tene vyavahAra kema kahI zakAya? e to kharuM che paNa ahIM dravyadaSTithI abhedane pradhAna karI upadeza che. abheda daSTimAM bhedane gauNa kahevAthI ja abheda sArI rIte mAlUma paDI zake che. tethI bhedane gauNa karI tene vyavahAra kahyo che. ahIM evo abhiprAya che ke bhedadaSTimAM nirvikalpa dazA thatI nathI ane sarAgIne vikalpa rahyA kare che, mATe jyAM sudhI rAgAdika maTe nahi tyAM sudhI bhedane gauNa karI abhedarUpa nirvikalpa anubhava karAvavAmAM Avyo che. vItarAga thayA bAda bhedabhedarUpa vastuno jJAtA thaI jAya che tyAMnayanuM AlaMbana rahetuM nathI. 78. A darzana, jJAna, cAritra ema traNa bhAva jJAnIne nathI. zuM kahevA mAMge che? ke trikALI jJAyakamAM A darzana, A jJAna, A cAritra evA bheda nathI. jJAyaka to akhaMDa, abhedarUpa che. evA jJAyakamAM traNa bheda pADe tyAM vikalpa UThe che, rAga thAya che. trikALI jJAyaka paramAtmAmAM nirmaLa paryAyane paNa bhegI gaNe to vyavahAra thaI jAya che; azuddha naya thaI jAya che. AcArya bhagavAne je apekSAe je vAta karI hoya te barAbara samajavI joIe. temAM kAMI paNa AghuM pAchuM karavA jAya to viparIta thaI jaze. jJAnIne cAritra, darzana, jJAna ema traNa bhAva vyavahArathI kahevAmAM Ave che eTale ke e asatyArtha kahevAmAM Ave che. 7. jJAnI to zuddha eka jJAyaka ja che. ahAhA.....! vastu-AtmA zuddha jJAyaka ja che, abheda che. abhedamAM darzana, jJAna, cAritra ema guNo che ema kahevuM te vyavahAra che. guNo che kharA, paNa guNabheda nathI. abheda daSTithI jonArane bheda dekhAto ja nathI. 80. ahAhA..! ekalo abheda, abheda che. abhedamAM bheda upajAvatAM A jJAna che, darzana che, cAritra che ema bheda upajAvatAM paryAyamAM rAga utpanna thAya che, samyagdarzanAdi thatAM nathI. 81. samyagdarzanano viSaya ke nirvikalpa dhyAnano viSaya je trikALI dhruva ekarUpa jJAyaka temAM samyagdarzanAdi zuddha paryAyonA bheda nathI. ahAhA....! ekalA abheda jJAyakamAM azuddhatA to nathI paNa darzana, jJAna, cAritranI paryAyanA bhedano paNa avakAza nathI. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 82. samyagdarzana e nirvikalpa dazA che te kema pragaTa thAya tenI adbhUta vAta che. AtmA zuddha jJAyaka che. tenI sAthe jJAna, darzana, cAritranI zuddha paryAyanA bheda paNa akhaMDa jJAyaka daSTithI bahAra rahI jAya che. abheda dRSTimAM paryAyabheda najaramAM Avato nathI. 83. bhagavAna AtmA je akhaMDa ekarUpa jJAyaka che tene jANavA - anubhavavAnI vighA anaMta kALamAM ekavAra paNa prApta karI nathI. ekavAra paNa jJAyakamAM DokiyuM kare to bhavobhavanA duHkha maTI jAya che. 84. paramArthathI eTale vastudaSTithI jovAmAM Ave to anaMta paryAyone eka dravya pI gayuM hovAthI ekarUpa che. vaLI te anaMta guNonA svAdo ekameka maLI gayelA abheda che. ahA ! azuddhatAnuM lakSa choDI, bhedanuM lakSa choDI ekalA jJAyaka upara dRSTi paDatAM abheda eka maLI gayelAM AsvAdavALuM ekasvabhAvI tattva anubhavamAM Ave che. 85. jene AtmakalyANa karavuM hoya, sukhI thavuM hoya, janma-maraNathI chUTavuM hoya teNe zuM karavuM ? to kahe che ke je eka jJAyakabhAva abheda vastu che tene anubhavamAM levo. 86. eka zuddha jJAyaka ja che, ekalo abheda che. ahAhA....! ekalo caitanya jJAyakabhAva, abheda svabhAva, ekabhAva, sAmAnya svabhAva, nitya svabhAva, dhruva svabhAva, sadaza ekarUpa svabhAva e ja eka samyagdarzanano viSaya che. A to sarvajJa vItarAga paramezvare kaheluM alaukika vItarAga darzana che. 87. jyAM sudhI rAgAdika maTe nahi tyAM sudhI bhedane gauNa karI abhedarUpa nirvikalpa anubhava karAvavAmAM Avyo che. jema guNImAM guNa che, ne guNabhedane gauNa kahyo tema koI kahe ke dravyamAM paryAya che ane tene gauNa karI to te barAbara nathI. paryAyamAM paryAyane gauNa karI che. paryAya to dravyathI bhinna che. paryAya dravyamAM nathI. paryAya bhinna rahIne dravyane viSaya kare che, dravyamAM paryAya nathI. vastumAM guNa che paNa tenuM lakSa choDAvavA guNabhedane gauNa karIne abheda nirvikalpa anubhava karAvavAmAM Ave che. tema vastumAM paryAya che ema koI kahe to barAbara nathI. paryAya to paryAyamAM che. paryAyane gauNa karI eTale ke dravyamAM paryAya che, paNa gauNa karI ema koI kahe to ema nathI. bhAI ! A cokhavaTa barAbara samajavI joIe. 88. sarvajJadevanuM pharamAna che ke tArI dayA tuM pALa. eTale ke jevaDo tuM che, jevo tuM che, tevaDA ane tevo tuM tane mAna. tyAre te yA pALI kahevAya. 89. nirmaLa paryAya bahirtattva che, te aMtaHtattva nathI. tene gauNa karI dravyasvabhAvano Azraya letAM nirvikalpa anubhava thAya te dharma che. zuddha paryAya dravyanuM lakSa kare che. azuddhanuM lakSa choDI paryAya trikALI dravyanI dRSTi kare che. 90. paryAya A bAju je abheda che te tarapha DhaLI te apekSAe e abheda kahevAya. bAkI paryAya to dravyathI bhinna rahe che. paryAya to bhinna rahI abhedanI dRSTi kare che - abheda jevI sAmarthyavAna thaI jAya che tethI abheda kahevAya che. dravyamAM paryAya bheLavI de to vyavahAra thaI jAya, bheda daSTi thaI jAya. paryAya to Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 paryAyamAM rahe che mATe apekSA samajavI joIe. 91. loko zuddha nayane jANatA nathI kAraNa ke zuddha nayano viSaya abheda ekarUpa vastu che; teo azuddha nayane ja jANe che kema ke teno viSaya bhedarUpa aneka prakAra che; tethI teo vyavahAra dvArA ja paramArthane samajI zake che. A kAraNe vyavahAra nayane paramArthano kahenAra jANI teno upadeza karavAmAM Ave che. ahIM ema na samajavuM ke vyavahAranuM AlaMbana karAve che paNa ahIM to vyavahAranuM AlaMbana choDAvI che paramArtha pahoMcADe che ema samajavuM. 92. AtmA cidghana vastu che. emAM zarIra, mana, vANI, karma to che janahi, paNa karmanA saMge je zubhaazubha bhAvo thAya e malinatA, azuddhatA paNa enA svarUpamAM nathI. e to ThIka paNa jJAnadhana AtmAmAM jJAna, darzana, cAritra, AnaMda, prabhutA, svacchatA anaMta zaktio che, chatAM A zaktionA bheda-abheda AtmAmAM nathI. guNa ane guNI paramArthe abheda che, bherUpe nathI. bhedRSTimAM nirvikalpa samyagdarzana thatuM nathI. 93. samyajJAnarUpI mahArathane calAvanAra sArathI samAna AcArya vyavahAra -paramArtha mArgamAM sthita che. nizcaya vastu AtmA svarUpathI je che te paramArtha che ane tene bheda karIne samajAvavI te vyavahAra che. 94. vastu AtmA che to aMdaramAM anaMta guNane prApta abheda, paraMtu enA mukhya dharmone lakSa karI 'darzanajJAna- cAritrane haMmezA prApta hoya te AtmA' ema bheda karIne ziSyane samajAve che. bheda AdaraNIya nathI, AdaraNIya to eka paramArtha vastu abheda AtmA ja che. bheda pADIne AcArya paramArtha samajAve che. 95. tyAre tarata ja ziSyane paramArtha vastu AtmA upara daSTi jatAM atIndriya AnaMda pragaTa thAya che. enA hRdayamAM suMdara bodha taraMgo uchaLe che. AtmA jJAnAnaMdano dariyo che. temAM dRSTi thatAM aMtaramAM AnaMda sahita jJAnataraMgo uchaLe che. juo, dharma rokaDiyo che. jyAM samyagdarzana thAya ke tarata ja atIndriya AnaMdano svAda Ave che. tyAre te 'AtmA' zabdano artha barAbara samajI jAya che. rAgane prApta thAya te a tmA ke zarIrane prApta thAya te AtmA ema che nahi. 96. guNanA bheda vastumAM nathI. chatAM paramArthane samajAvavA mATe bheda pADIne kahyuM ke -'dekhe te AtmA, jANe te AtmA, aMtaramAM sthira thAya te AtmA.' Ama sAMbhaLatA ja pAtra jIvane ekarUpa vastu je abheda caitanya tenAM para daSTi jatAM samyagdarzana thAya che. sAthe atIndriya AnaMdano svAda Ave che. anAdino puNya-pApanA vikArI bhAvano AkuLatArUpa svAda hato, te have samyagdarzana thatAM atIndriya AnaMdanuM vedana thAya che. karma cetanAno svAda maTI, jJAnacetanAno nirAkuLa sukhano svAda Ave che. 97. ahAhA....! samyagdarzana koI apUrva vastu che. eka sekaMDa AvuM samyagdarzana thAya tyAM daSTi apekSAe mokSa thaI gayo. AtmA pote mokSa svarUpa paramAtmasvarUpa bIrAje che. enI daSTi ane anubhava thatAM paryAyamAM paramAtmapada pragaTa thAya che. deva-guru-zAstrane mAne, nava tattvanA bheda jANe e kAMI samyagdarzana Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 nathI. samyagdarzana to AtmAnI pratItirUpa che, sUkSma paryAya che. AnaMdanA svAda uparathI jJAnIne teno khyAla Ave che. 98. samyagdarzana thatAM anubhava thAya tenI mahora -chApazuM? te kahe che AnaMdano svAdaAve te samyagdarzananI mahora -chApa che. parathI lakSa haTAvI, dayA, dAnanA je vikalpa rAga che tyAMthI lakSa haTAvI, darzanaguNa-cAritranA guNabhedanuM lakSa choDI jyAM abheda svabhAvamAM lakSa jAya tyAM anubhava pragaTa thAya che, tenuM nAma samyagdarzana che. 99, bhAI ! A IndriyonA viSayonA sukha e to jheranA svAda che. abheda trikALI jJAyakano svIkAra ane satkAra thayo ke turata ja aMtaramAM AnaMdanA svAda sahita bodha taraMgo UchaLe che. AnuM nAma dharma 100 vyavahAra naya paramArthano pratipAdaka hovAthI sthApana karavA yogya che, paNa vyavahAra naya anusaravA yogya nathI. anurakSaNa karavA yogya to ekamAtra trikALI dhruva jJAyaka ja che. 101 dharmanuM mULa samyagdarzana che. loko zuddha nayane jANatA nathI. zuddha naya eTale trikALI jJAyakane jANanAra samyajJAnano aMza. abheda ekarUpa trikALI dhruva caitanya vastu chato padArtha, zAzvata padArtha je AtmA ne zuddha nayano viSaya che. arthAt A AtmA je anaMta anaMta behada zakitaono piMDa abheda ekarUpa vastu che tenuM je lakSa kare - jJAna kare tene zuddha naya kahe che. zuddha naya ane teno viSaya je trikALa, ekarUpa, dhruva AtmA tene jANyo nahi tethI samyagdarzanAdi dharma thayo nahi, samyagdarzana vinA jIvane saMsAramAM anaMta bhavaparibhramaNanI akathya vedanA bhogavavI paDI che. 102 vyavahAranayane paramArthano kahenAra jANI teno upadeza karavAmAM Ave che. vyavahAra dvArA bhedanuM kathana e nizcaya vastune jANavA mATe che. 'A jANe dekhe te AtmA' ema bheda dvArA paramArtha vastu abhedano anubhava karAvavAnuM ja prayojana che. 103 bheda pADIne abheda samajAvyuM che. paNa bhedanuM AlaMbana na levuM. 'A jJAna te Atma' ema bheda pADIne abhedanI daSTi karAvI che. tyAM guNa-guNInA bhedarUpa vyavahArano Azraya na karavo. 104 AtmAmAM paravastu nathI, dayA, dAnano rAga nathI, paNa jJAna, darzana, cAritra evA anaMta guNo temAM abhedapaNe che. tyAM paramArtha vastu samajAvavA mATe bheda pADIne upadeza che. abhedamAM bheda karavA te vyavahAra naya che. mATe te Azraya karavA yogya nathI. bheda choDIne dravyasvabhAva eka trikALI dhruvano Azraya karavo e samyagdarzana che. 105 abhedane batAvavA vyavahAra kahyo, paNa vyavahAra Azraya levA mATe nathI. ahIM to vyavahAranuM AlaMbana choDAvI paramArthano Azraya karAvyo che. trikALI dhruva vastunuM AlaMbana karAvavA mATe bhedathI upadeza che. tethI bhedanuM lakSa choDI akhaMDa AnaMdakaMda abheda caitanya sAmAnya vastu je AtmA che, teno ekano ja Azraya karavo te dharma che, ema jANI abhedarUpa nirvikalpa anubhava karavo, paNa bhedamAM aTakavuM nahi. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 106 je bhAvazruta jJAnathI abhedarUpa jJAyakamAtra zuddha AtmAne anubhave che te zrutakevaLI che e to paramArtha (nizcaya kathana) che. vaLI je sarva zAstrajJAnane jANe che teNe paNa jJAnane jANavAthI AtmAne jANyo kAraNa ke jJAna che te AtmA ja che; tethI jJAna-jJAnIno bheda kahenAro je vyavahAra teNe paNa paramArtha ja kahyo, anya kAMI na kahyuM. vaLI paramArthano viSaya kathaMcita vacanagocara paNa nathI, tethI vyavahAra naya ja AtmAne pragaTapaNe kahe che ema jANavuM. 107 aMtaranA bhAvazrutajJAna dvArA potAnA AtmAne pratyakSa vede tene lokano jANanAra RSIzvaro zrutakevaLI kahe che. 108 bhAI ! ekavAra tuM sAMbhaLa. bhAvazrutajJAna eTale jemAM rAganI ke nimittanI apekSA nathI evuM je svana vedanAnuM arUpI nirvikalpa jJAna tenA dvArA akhaMDa ekarUpa kevaLa zuddhAtmAne anubhave - jANe tene bhAvazrutakevaLI kahevAmAM Ave che. 109 ahAhA....! A AtmA akhaMDa, ekarUpa, zuddha, sAmAnya, dhruva anubhavagocara vastu che. tenI sanmukha thaI tene svasaMvedana jJAna dvArA je pratyakSa jANe - anubhave te samyagdaSTi jIva che. tene kevaLI bhagavAna ane RSIzvaro bhAvazrutakevaLI kahe che. A muddAnI rakamanI vAta che. aMdara AkhuM zAyakanuM daLa je anaMta anaMta behada jJAna, AnaMda ityAdi anaMta guNothI bhareluM abheda che tenI sanmukha potAnI jJAnaparyAyane karIne ja anubhavagamya nija svarUpane jANe - anubhave che te bhAvazrutakevaLI che. 110 jJAnanI paryAyamAM parazeyo bhale jaNAya, paNa e jJAnaparyAyano saMbaMdha konI sAthe che ? e zeyanuM jJAna che ke jJAtAnuM ? to kahe che ke sarva zrutane jANanAruM jJAna jJAtAnuM che, AtmAnuM che. te jJAnanI paryAyane AtmA sAthe tAdAtmya che te jJAna AtmAne batAve che - tethI bhedarUpa vyavahAra che. vyavahAra paramArthano pratipAdaka che tethI sarva zrutajJAnane jANe te vyavahAra zrutakevaLI che. 111 ''je zrutathI kevaLa zuddhAtmAne jANe che te zrutakevaLI che'' evA paramArthanuM pratipAdana karavuM azakya che. anaMta zaktino piMDa jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA akhaMDa ekarUpa paramArtha vastu che. te anubhavagamya che. tenuM kathana karavuM zI rIte ? tene bhAvazruta jJAnathI pakaDI e paNa paramArtha che, satya che. e to nizcaya samyagdarzana-samyajJAna che. paraMtu e paramArtha anubhavanuM kathana karavuM kevI rIte ? evA paramArthanuM kathana karavuM azakya che tethI '"je sarva zrutajJAnane jANe che te zrutakevaLI che'' evo bhedarUpa vyavahAra karavAmAM Ave che ane te vyavahAra paramArthano pratipAdaka che mATe potAne dRDhapaNe sthApita kare che. 112 Ama paramArthane kahenAro vyavahAra che kharo paNa vyavahAra anusaravA yogya nathI. trikALI zAyaka ekanuM ja anusaraNa karavuM te paramArtha che. 113 vyavahAranuM lakSa choDI daI trikALI akhaMDanI dRSTi karavI te paramArtha che, satya che. sarva zrutajJAnane Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 jANe te zrutakevaLI che evo vyavahAra paramArthanA pratipAdakapaNAne lIdhe daDhapaNe sthApita che. e che. paLa janavANAnA vyavahAranA kadiza paNa zuddha nAnI hastAvalane (sahAyaka) ANA bahu karyo che, paNa enuM phaLa saMsAra ja che. zuddha nayano pakSa to kadI Avyo nathI ane eno upadeza paNa virala che, kyAMka kayAMka che. tethI upakArI zrIgurue zuddha nayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANIne eno upadeza pradhAnatA(mukhyatA)thI dIdho che ke-"zuddhanaya bhUtArtha che, satyArtha che; eno Azraya karavAthI samyagdaSTi thaI zakAya che; ene jANyA vinA jyAM sudhI vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA jJAna-zraddhArUpa nizcaya samyakta thaI zakatuM nathI ema Azaya jANavo. 117 je jIva bhUtAIno Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. trikALI pUrNa AnaMdasvarUpa je jJAyakabhAva, chato padArtha, zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. karma, rAga, guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che. dhruva vastu je anAdi anaMta asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha vastu. jemAM saMyoga, rAga, paryAya ke guNabheda nathI - evA abhedanI daSTi karavI - Azraya karavo e samyagdarzana che. 118 A to prathama darajjAno dharma che. anaMta guNono abheda piMDa eka dhruva AtmAno Azraya laI enI pratIti kare te samyagdarzana che. 119 dravyanI prApti thAya che te paryAyamAM thAya che. anAdithI paryAya rAganI prAptimAM paDI che e mithyAtva che. tyAM je jJAnanI paryAya aMtara vaLIne aMdara jJAyakanI sanmukha thAya, sat pUrNAnaMdanI tarapha DhaLe te AtmAnI prApti che, te samyagdarzana che. 120 akhaMDa eka abheda sAmAnya dhruva je vastu, vartamAna paryAyane bAda karatAM ja rahe te abheda vastu te bhUtArtha che, satyArtha che. te ja daSTino viSaya che. enI sanmukha DhaLavAthI jIva samyagdaSTi thAya che. jJAyakanA Azraye je vItarAga dazA pragaTa kare tene bhagavAna ahiMsA kahe che. 117 je jIva bhUtAIno Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. trikALI pUrNa AnaMdasvarUpa je jJAyakabhAva, chato padArtha, zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. karma, rAga, guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che. dhruva vastu je anAdi anaMta asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha vastu. jemAM saMyoga, rAga, paryAya ke guNabheda nathI - evA abhedanI dRSTi karavI - Azraya karavo e samyagdarzana che. 118 A to prathama darajjAno dharma che. anaMta guNono abheda piMDa eka dhruva AtmAno Azraya laI enI pratIti kare te samyagdarzana che. 119 dravyanI prApti thAya che te paryAyamAM thAya che. anAdithI paryAya rAganI prAptimAM paDI che e mithyAtva che. tyAM je jJAnanI paryAya aMtara vaLIne aMdara jJAyakanI sanmukha thAya, sat pUrNAnaMdanI tarapha DhaLe te AtmAnI prApti che, te samyagdarzana che. 120 akhaMDa eka abheda sAmAnya dhruva je vastu, vartamAna paryAyane bAda karatAM ja rahe te abheda vastu te bhUtArtha che, satyArtha che. te ja daSTino viSaya che. enI sanmukha DhaLavAthI jIva samyagdaSTi thAya che. jJAyakanA Azraye je vItarAga dazA pragaTa kare tene bhagavAna ahiMsA kahe che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 121 dharmanuM svarUpa bahu sUkSma che. dhruva trikALI sat sAmAnya jJAyaka vastu te paramArtha che. teno anAdara karIne vartamAna paryAyano ke rAgano Adara karavo e ja jIvanI hiMsA che. teno aMtaramAM svIkAra karavo tenuM nAma ahiMsA che, dayA che, dharma che. vastu dhruva, abheda, sAmAnya jJAyaka svarUpa che teno Azraya karI, aMtaramAM svIkAra karI, samyagdarzanAdi dharma pragaTa karavo joIe. 122 AtmA anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta zAMti, anaMta prabhutA, anaMta svacchatA ema anaMta anaMta bhAva svarUpe anaMta zaktiothI saMpanna paramArtha vastu che. tenI sanmukha thaI teno Azraya karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. 123"kara vicAra to pAma" eTale ke jJAnanI paryAyamAM svasaMvedana vaDe AvA zAyakane lakSamAM le to tenI prApti thAya. potAnA anaMta guNomAM vyApeluM abheda, akhaMDa, je dhruva tattva, enI daSTi karavI e nizcaya samyagdarzana che. A sivAya bahAranA kriyAkAMDamAM, rAgamAM dharma mAnI pravarte te mithyAdaSTi che. "zuddha, buddha, cetanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIju kahIe keTaluM, kara vicAra to pAma." 124 eka samayamAM abheda, akhaMDa, nirmaLAnaMda je Atmavastu che te bhUtArtha eTale chato chato chato vidyamAna padArtha satya che. teno Azraya karavAthI samyagdarzana, samyajJAna ane vItarAgI zAMtinI prAptinA prayojananI siddhi thAya che, tethI te mukhya che. ane saghaLo je vyavahAra che tenA Azraye prayojananI siddhi thatI nathI tethI te gauNa che. 125 "jina so hI he AtmA, anya so hI he karma, yahe vacanase samaja le, jina pravacanakA marma." jinasvarUpa AtmA che, eTale AtmA vItarAga svabhAva che, te bhUtArtha che tethI mukhya che. bAkI badhuM karma eTale rAgAdi che te vyavahAra che. abhUtArtha che tethI gauNa che, asatyArtha che. ahIM mukhyatAnuM prayojana siddha karavA vyavahArane gauNa karIne te nathI ema kahevAmAM AvyuM che. 126 vastunI daSTi ane eno viSaya je zuddha vastu - e zuM che te jANyA vinA samyagdarzana na thAya. samyagdarzana-jJAna-cAritra ema zuddhapaNe paryAyamAM pariName te paryAya paNa azuddha nayano viSaya che. e azuddha naya vyavahAra mAM jAya che. e Azraya karavA yogya nathI. 127 AcArye pragaTa trikALI bhagavAnano je Azraya le tene nizcayathI samyagdarzana thAya che tema kahyuM che. ahA ! jevuM aMdara pUrNa satya svarUpa paDyuM che, teno anubhava karIne pratIti kare tene nizcayathI samyagdarzana thAya che. A jaina dharma che. 128 je zubhAzubha rAga thAya te huM evA mithyAtva ane rAga-dveSanA anubhavanI ADamAM Akho nirmaLAnaMda jJAyakabhAva DhaMkAI gayo che, najaramAM Avato nathI. dayA, dAna tathA kAma-krodhAdi malina vRttionA anubhavamAM ekarUpa jJAyaka daSTimAM Avato nathI, jaNAto nathI. bAkI to saccidAnaMda svarUpa, jJAyakabhAva to je che te che, pragaTa ja che. rAgAdinA anubhavamAM jJAyaka najaramAM Avato nathI tethI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 DhaMkAI gayo che ema kahevAya che. ane jJAyakanA AzramamAM teno anubhava thAya che tyAre te pragaTa thayo ema kahevAya che. 129 AtmA ane rAgAdinuM bhedajJAna thavAthI jJAnI rAgathI bhinna paDI potAnA puruSArtha dvArA akhaMDa ekarUpa nirmaLa jJAyakabhAvano Azraya karI jemAM eka glAyakabhAva prakAzamAna che evA zuddha AtmAne anubhave che. 130bhUtArthadardIo eka jJAyakabhAvano Azraya laI, eka jJAyakabhAva jemAM prakAzamAna che evA zuddhAtmAne anubhave che ane te dharma che. anubhava te paryAya che, ane caitanyadaLa, anaMta guNonuM abheda daLa, je jJAyaka AtmA enuM dhyeya che. AvA jJAyakano anubhava potAnA puruSArtha dvArA thAya che. "jo Iccho paramArtha to karo satya puruSArtha A tattvano nirNaya ane bhedajJAna e ja satya puruSArtha che. 131 karmathI, rAgathI tathA paryAyathI paNa bhinna evo potAno jJAnAnaMdamUrti bhagavAna AtmA che ema jemane daSTi thaI che temaNe vyavahAra naya anusaravA yogya nathI. rAganuM, bhedanuM ke paryAyanuM yathAsthita jJAna bhale ho paNa teno anubhava ke Azraya karavA yogya nathI 13ra bhagavAna jinezvaradeve kevaLajJAnathI AtmA jevo pratyakSa joyo tevo kahyo che. jenA matamAM sarvajJano svIkAra nathI temAM satyArtha vastu hoI zake nahi. sarvazano svIkAra vinA AtmA sarvajJa svabhAva che evI daSTi hotI nathI. vastutaH AtmA sarvajJa svabhAva che to paryAyamAM sarvajJatA pragaTa thAya che. 133 jIvane anAdikALathI paryAyabuddhi cAlI Ave che. aMdaramAM AnaMdano nAtha trikALI bhagavAna pote bIrAje che tene daSTimAM kadIya lIdho nathI. ane bhedarUpa vyavahArano pakSa, puNyano pakSa, rAgano pakSa, paryAyano pakSa tathA vartamAna mati-zrutajJAnanI paryAyano paNa pakSa prANIone anAdi kALathI che. AvI rIte paraspara vyavahAranA pakSarUpa upadeza karIne mithyAtva puSTa karI rahyA che. 134 ahAhA...! eka vAra tuM daSTi pheravI nAkha. eka samayanI paryAya upara ane bheda upara anAdinI daSTi che. tene tyAMthI khaseDI laI akhaMDa ekarUpa trikALI dhruva caitanya sAmAnya para daSTi sthira kara. tethI tane samyagdarzanAdi dharma pragaTa thaze. AtmA trikALI sat jJAyaka..jJAyaka jJAyaka, dhruva dhruva dhruva akhaMDa ekarUpa vastu che te bhUtArtha che, tenA Azraye samyagdarzana thAya che. 135 zuddha nayane jANyA vinA jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA zraddhAnarUpa nizcaya samyagdarzana pragaTa thatuM nathI. trikALIzuddha Atmatatvane oLakhI temAM magna thavuM e ja mukhya kartavya che. 136 vyavahAra nayanA upadezathI ema na samajavuM ke AtmA paradravyanI kriyA karI zake che. paNa ema samajavuM ke vyavahArodaSTi zubha bhAvone AtmA vyavahAra karI zake che. vaLI te upadezathI ema paNa na samajavuM ke AtmA zubha bhAvo karavAthI zuddhatAne pAme che, paraMtu ema samajavuM ke sAdhaka dazAmAM bhUmikA anusAra zubha bhAvo AvyA vinA rahetAM nathI. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [316 137 vyavahAra naya paNa prayojanavAna che tenI vyAkhyA A eka ja che ke jANelo prayojanavAna che, Adarelo nahi. kathana zailI game te Ave paNa artha to A ja che ke trikALI nizcaya Adarelo prayojanavAna che ane A rAga je vyavahAra che te jANelo prayojanavAna che. 138 prati samaya sAdhakane zuddhatA vadhe che, azuddhatA ghaTe che. je je samayanI, jeTalI zuddhatA-azuddhatA che tene jema che te te samaye jANavI te prayojanavAna che. 139 vastu je akhaMDa eka jJAyakabhAva che te paripUrNa che, kRtakRtya che. ene karavAnuM kAMI che nahi. paNa enI daSTi karanAra sAdhakane jyAM sudhI paryAyamAM kRtakRtya pUrNa dazA pragaTa na thAya tyAM sudhI sthiratA karavAnI che, ane asthiratA choDavAnI che. A ene karavAnuM che. mATe tene vyavahAra jANelo prayojanavAna che - ema kahevA mAMge che. 140 mokSamArganI paryAyane tIrtha kahyuM che ane vastu je che tene tattva kahyuM che. trikALI dhruva caitanyaghana vastu te nizcaya che. te vastune na mAno to tattvano nAza thaI jaze ane tattvanA abhAvamAM tattvane Azraye utpanna thatuM je mokSamArgarUpa tIrtha e paNa raheze nahi. Ama nizcaya vastune na mAnatAM tattvano ane tIrthano banneno nAza thaI jaze. mATe vastusvarUpa jevuM che tevuM yathArtha mAnavuM. 141 jemAM samyagdarzanAdi vItarAgatAnuM prayojana pragaTa hoya te yathArtha upadeza che. zAstranuM tAtparya vItarAgatA che. munio vAraMvAra vItarAga bhAvano upadeza Ape che. eTale ke nimitta, rAga ane paryAyathI lakSa pheravI trikALI jJAyakabhAvanuM lakSa karo jethI samyagdarzanAdi vItarAgatArUpa dharma thAya. Avo upadeza te yathArtha upadeza che, kema ke vItarAga bhAva ekamAtra svadravyanA ja Azraye thAya che. 142 upadeza saMbhaLAvanAra guru paNa vItarAgI sapuruSa ja hovA joIe. jyAM tyAM mAthA phoDeto mithyAtvanI ja puSTi thAya che. upadeza ane upadezaka banne vItarAgatAnA poSaka hovAM joIe. vItarAganA vacano evA hoya che ke ekadama AtmAno Azraya karAvI parano Azraya choDAve che. 143 bhUtArthanA Azraye eTale trikALI dhruva nija jJAyakabhAvanA Azraye samyagdarzanAdi dharma thAya che, sAMbhaLavAthI nahi, nimittathI nahi. arere! kSaNe kSaNe nimittanA ane rAganA premamAM A anAkuLa svabhAvI AtmAno AnaMda lUMTAI jAya che! 144 bhagavAna AtmA AnaMdanuM daLa che. amApa AnaMda, amApa darzana, amApa svacchatA ema anaMta zaktio bharelI che. pote pUrNa izvara che. Avo bhagavAna pUrNa AnaMda svarUpa che. emAM jA ne ! emAM pravezI UMDo utarI jA ne! samyagdarzana pAmatA pahelAM Avo eno vyavahAra bhAva) hoya che. nizcaya pragaTe tene e vyavahAra kahevAya che, anyathA nahi. trikALI dhruva dravyanA Azraye dharma pragaTa thAya che evA jinavacana te sAMbhaLe che. sAMbhaLavAthI samakita thAya ema nahi, paNa samakita sanmukha jIvane AvA ja jinavacananA upadezanuM nimitta hoya che. 145 divyadhvanie je zuddha jIva vastune upAdeya kahI che temAM sAvadhAnapaNe ruci-zraddhA-pratIti kare - Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 pratyakSa anubhava kare tene jinavacanamAM ramavuM kahe che. jinavacanamAM prayojanavaza nizcayane mukhya karI ane vyavahArane gauNa karI zuddha jIva vastu upAdeya kahI che te ekamAM ekAgra thavuM ene ramavuM ema kahyuM che. 146 jinavacanone kahenArA zrI jinagunI bhakti, jinabiMbanA darzana ityAdi vyavahAramArgamAM pravRtta thavuM prayojanavAna che. Avo bhAva samakita thayA pahelAM Ave che paNa bhakti kare tethI samakita thAya ema nathI. bhaktine jANanAra jJAnano je sUkSma aMza che tenA Azraye paNa samakita na thAya. prabhu! A to bhavanA aMta Ave enI vAta cAle che. jinavacana, jinaguru pratye je lakSa thAya che e to rAga che, e kAMI samakita nathI. chatAM samakita thatAM pahelAM Avo ja vyavahAra hoya che. 147 nizcaya samyakatva to ekamAtra akhaMDa eka jJAyakabhAvanuM avalaMbana thatAM ja thAya che. vyavahAra mArgamAM pravRta thavuM e prayojanavAna che ema kahyuM tyAM te zubha bhAvonI pravRttithI samyagdarzanano lAbha thAya che ema Azaya nathI paNa samyagdarzana thatAM pahelAM AvA zubha bhAvo hoya che. 148 AvA vyavahArano upadeza aMgIkAra karavo prayojanavAna che. paNa vyavahAranA upadezamAM ema na samajavuM ke AtmA paradravyanI kriyA karI zake che. vaLI ema paNa na samajavuM ke zubha bhAva karavAthI AtmA zuddhatAne pAme che. paraMtu ema samajavuM ke sAdhakanI avasthAmAM bhUmikAnusAra AvA zubha bhAvo AvyA vinA rahetAM nathI. 149 nizcayano viSaya dravya che ane vyavahArano viSaya paryAya che. jIvane rAganuM ane vikAranuM vadana to anAdithI che ane te vaDe e duHkhI che. have e duHkhathI choDAvavA vikArI rAganI paryAyane gauNa karI eTale tenA parathI lakSa haTAvI laI bhagavAna AtmA saccidAnaMda, eka, akhaMDa je jJAyakabhAva temAM daSTi karI, teno pratyakSa anubhava karavo. A ja sukhano mArga che. 150 AtmAne samyagdarzana thAya e prayojana che. A prayojana sAdhavA mATe zuddha dravyArthika nayane eTale zuddha trikALI jJAyakabhAvane mukhya karIne nizcaya kahe che. paryAyArthika nayane gauNa karIne vyavahAra kahe che. have vyavahAra uparathI daSTi haTAvI laI, je zuddha jIvavastu-trikALI jJAyakabhAva temAM daSTi ekAgra kare che te zuddha AtmAne yathArtha pAme che. vastu jevI che tevI maryAdA jANanArI daSTi ja samyaka che. 151 zuddha nayathI eka jJAyakamAtra AtmA dekhADavAmAM Avyo. tene sarva anerAM dravyo ane dravyonA bhAvothI nyAro dekhavo, zraddhavo te niyamathI samyagdarzana che. zarIra, mana, vANI tathA karma ane tenA nimittathI thatAM je paryAyagata rAgAdi bhAvo te sarvathI bhinna akhaMDa eka jJAyakamAtranI zraddhA pratIti karavI nizcaya samyagdarzana che. 15ra kevo che zuddha nayano viSayabhUta te AtmA? pUrNa jJAnaghana che. jJAnano piMDa che, jemAM zarIra, mana, vacana, karmano to praveza nathI, paNa paryAyamAM je dayA, dAna Adi vikalpa-rAga UThe teno paNa praveza nathI. zuddha nayanI hade pahoMcatA AtmA lokAlokane jANavAnI zaktivALo sarvajJa svabhAvI jaNAya che. AvA AtmAnuM zraddhAna karavuM te samagdarzana che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 153 zraddhAno bAhya vikalpa ane nirvikalpa zraddhA be judI judI cIja che. vastunuM jevuM svarUpa che tema jJAnana dorI javuM te nyAya che. 154 naya che te zrutapramANano aMza che, tethI zuddha naya paNa zrutapramANano ja aMza thayo. zrutapramANa eTale? je jJAnanI paryAya dravya-guNa-paryAya badhAne jANe te zrutajJAna pramANa kahevAya. e pramANano eka bhAga zuddha naya che. te trikALI zuddha AtmAne jue che. teno bIjo bhAga vyavahAra naya che. te vartamAna paryAya, rAgAdine jANe che. je dhruva, nityAnaMda jJAyakabhAva tene jonAra zrutajJAnanA aMzane zuddha naya kahe che. zuddha nayanI daSTi vaDe je trikALI dhruva caitanya pUrNane dekhe che, zraddhe che tene sAcuM samyagdarzana che. 155 jyAM sudhI kevaLa vyavahAranayanA viSayabhUta jIvAdi bhedarUpa tattvonuM ja zraddhAna rahe tyAM sudhI nizcaya samyagdarzana nathI. tethI e nava tattvonI parIpATIne choDI, nayanA bhedo tathA paryAyanA bhedonuM lakSa choDI zuddha nayanA viSayabhUta eka akhaMDa jJAyaka AtmA ja amane prApta thAo. vyavahArI jIva Agamane pramANa karI, vANI sat che ene lakSamAM laI, vANInuM je vAcya trikALI dhruva jJAyakabhAva tenuM zraddhAna kare e nizcaya samyagdarzana che. e sukhanI prathama kaNikA che. 156 AtmA kevo che ? te pUrNa jJAnaghana che. pUrNa eTale traNa kALa traNa lokanA dravya-guNa-paryAyo jANavAno eno svabhAva che. evuM je zarIrAdithI bhinna pUrNa jJAnaghana AtmAnuM svarUpa che tenI daSTipUrvaka zraddhAna thatAM samyagdarzana thAya che. 157 bhagavAna AtmAnuM koI adbhuta svarUpa che. tenuM pUrNa jJAna, pUrNa AnaMda, pUrNa aizvarya, pUrNa svacchatA, pUrNa prakAza aneka pUrNa zaktiothI bhareluM camatkArika paripUrNa svarUpa che. sarvajJA bhagavAnanI vANImAM AtmAnuM AvuM paripUrNa caitanyaghana svarUpa kahyuM che. enuM yathArtha zraddhAna thavAthI ja samyagdarzana thAya che, tyAre ja dharmanA paMthanI oLakhANa thAya che. 158 bhAI! A AtmA kyAM ane kevaDo che e teM joyo nathI. e to potAmAM paripUrNa vastu che. vastunuM kada moTuM hoya to zakti vadhAre ema nathI. bhagavAna AtmA vyavahAre zarIra pramANa hovA chatAM potAnA jJAna, darzana Adi sAmarthyathI paripUrNa che. aneka avasthAomAM vyApta te caitanyasAmAnya ekamAtra caitanyapaNe ja rahe che. e nirmaLAnaMda bhagavAna AtmAnI prasiddhi karavI hoya to enA ekapaNAnI - sAmAnya svabhAvanI daSTi karavI joIe. tyAre ja tenI sAcI pratIti ane sAkSAtkAra thAya che, tene samyagdarzana kahe che. 159 nava tattvamAM prApta thayelo AtmA anekarUpa dekhAya che, jo tenuM bhinna svarUpa vicAravAmAM Ave to te potAnI caitanya camatkAramAtra jyotine choDato nathI. bhagavAna AtmA je pUrNa caitanya jyoti tenuM jJAna ya padArthonA AkAre hovA chatAM jJAnaguNapaNe ja rahe che, parayapaNe thatuM nathI. e pramANe yathArtha jANI pUrNa caitanya svarUpa AtmAnuM zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 160 trikALI jJAyakabhAvane jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka sAmAnyane zuddha nayathI jANavo e samyagdarzana che. bhUtArtha nayathI jANela jIva, ajIva, vaLI puNya-pApa tathA Asrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - e nava tattva samyakatva che. 161 A nava tatvomAM zuddha nayathI joIe to jIva ja eka caitanya camatkAramAtra pragaTa thaI rahyo che, te sivAya judAM judAM nava tattvo kAMI dekhAtA nathI. jyAM sudhI A rIte jIva tattvanuM jANapaNuM jIvane nathI tyAM sudhI te vyavahAra daSTi che, judAM judAM nava tattvone mAne che. jIva-pudgalanA baMdha paryAyarUpa daSTithI A padArtho judAM judAM dekhAya che; paNa jyAre zuddha nayathI jIva-pudgalanuM nijasvarUpa juduM juduM jovAmAM Ave tyAre e puNya-pApa Adi sAta tattvo kAMI vastu nathI; nimitta-naimittika bhAvathI thayA hatAM te nimitta-naimittika bhAva jyAre maTI gayo tyAra jIva-pudgala judAM judAM hovAthI bIjI koI vastu(padArtha) siddha thaI zakatI nathI. vastu to dravya che ne dravyano nijabhAva dravyanI sAthe ja rahe che tathA nimitta-naimittika bhAvano to abhAva ja thAya che, mATe zuddhanayathI jIvane jANavAthI ja samyagdarzananI prApti thaI zake che. jyAM sudhI judAM judAM nava padArtho jANe, zuddha nayathI AtmAne jANe nahi tyAM sudhI paryAya buddhi che. ' 162 have, jema nava tattvomAM eka jIvane ja jANavo bhUtArtha kahyo tema ekapaNe prakAzamAna AtmAnA adhigamanA upAyo pramANa, naya, nikSepa che. teo paNa nizcayathI abhUtArtha che, temAM paNa AtmA eka ja bhUtArtha che kAraNa ke zeya ane vacananA bhedothI pramANAdi anekAbhedarUpa thAya che. 163 pramANa be prakAre che - parokSa ane pratyakSa. indriya-mana vagere meLavelA parapadArtho ane aNa meLavelA prakAza, upadeza vagere parapadArtho dvArA pravarte te parokSa che. ane kevaLa AtmAthI ja pratinizcitapaNe pravarte te pratyakSa che. temAM mati-zrata e be jJAna parokSa che. avadhi ane mana:paryaya e be vikalpa pratyakSa che ane kevaLajJAna sakaLa pratyakSa che. te banne pramAtA, pramANa, prameyanA bhedane anubhavatAM to bhUtArtha che, satyArtha che; ane jemAM sarva bhedo gauNa thaI gayA che evA eka jIvanA svabhAvano anubhava karatAM teo abhUtArtha che, asatyArtha che. 164 naya be prakAre che - dravyArthika ane paryAyArthika. tyAM dravya-paryAyasvarUpa vastumAM dravyano mukhyapaNe anubhava karAve te dravyArthika naya che ane paryAyano mukhyapaNe anubhava karAve te paryAyArthika naya che. te banne nayo dravya ane paryAyano paryAyathI (bhedathI, kramathI) anubhava karatAM to bhUtArtha che, satyArtha che; ane dravya tathA paryAya e bannethI nahiAliMgana karAyelA evA zuddha vastumAtrajIvanA (caitanyamAtra) svabhAvano anubhava karatAM abhUtArtha che, asatyArtha che. 165 nikSepa cAra prakAre che - nAma, sthApanA, dravya ane bhAva. e cAre nikSepono potapotAnA lakSaNa bhedathI (vilakSaNarUpe, judA judA rUpe) anubhava karavAmAM AvatAM bhUtArtha che, satyArtha che; ane bhinna lakSaNathI rahita eka potAnA caitanya lakSaNarUpa jIva svabhAvano anubhava karatAM e cAreya - Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 abhUta rtha che, asatyArtha che. A rIte A pramANa-naya-nikSepomAM bhUtArthapaNe eka jIva ja prakAzamAna che. 166 zuddha nya AtmAnA svabhAvane pragaTa karato udayarUpa thAya che. te AtmasvabhAvane paradravya, paradravyanA bhAvo tathA paradravyanA nimittathI thatAM potAnA vibhAvo - evA parabhAvothI bhinna pragaTa kare che. 167 bhUtArtha nayathI jANela eTale ke chatI - vidyamAna je vastu trikALa che tene jANanArA nayathI jANela jIva, ajIva Adi e nava tattva samyaktva che. eTale e nava tattvamAMthI eka trikALIne judo tAravIne e jANanAra...jANanAra...jANanAramAtra ekane ja dRSTimAM levo enuM nAma samyagdarzana che. ene AtmA che tevo barAbara mAnyo, jANyo ane anubhavyo kahevAya. 168 A nava tattvomAM nimittanI apekSA Ave che. te apekSA choDI daIne ekalo jJAyaka, jJAyakabhAva je pUrNa jJAnadhana che enI dRSTi karavI, eno svIkAra karavo, satkAra karavo enuM nAma samyagdarzana che. A sivAya deva-zAsra-gurune mAnavA ke nava tattvane bhedathI mAnavA kAMI samyagdarzana nathI. A samyak anekAnta che. 169 A jIvAdi nava tattvo bhUtArtha nayathI jANye samyagdarzana ja che e niyama che. je nava tattvo che temAM traNa lokano nAtha bhagavAna AtmA caitanya hIralo bIrAjamAna che. enA anaMta guNa svayaM paripUrNa che tathA vastumAM abheda ekarUpa paDelAM che. AvI anaMtaguNamayI abheda ekarUpa vastu je caitanya dhanasvarUpa AtmA tene bhUtArtha naya vaDe jANavI te niyamathI samyagdarzana che. 170 ahAhA....! jene jANye anaMta janma-maraNano aMta AvI jAya, pUrNa anaMta atindriya AnaMdanI prApti thAya eTale mukti thAya e kAraNa kevuM hoya ? bApu ! ( e sAdhAraNa na hoya) e to pUrNa svarUpa jemAM na rAga che, na bheda che, na paryAyano praveza che. evI jhaLahaLa caitanyajyoti svarUpa abheda ekarUpa jJAyaka vastumAM daSTi karavI te samyagdarzana che, te nizcaya che. A to mudnI mULa rakamanI vAta che. 171 ahIM pUrNa jJAnaghana zabda vAparIne AcArye eka guNa pUrNa che ane evA anaMta guNano ekarUpa pUrNa jJAnaghana prabhu AtmA che ema darzAvyuM che. ene jJAnamAM laIne-vartamAna jJAnanI paryAyamAM zeya banAvIne pratIti karavI e samyagdarzana che. e dharmanuM mULa che. 172 ahAhA...! jIvAdinava tattvo bhUtArtha nayathI jANye samyagdarzana ja che e niyama kahyo. vastusthitino A niyama che. have tenuM kAraNa samajAvatAM kahe che -tIrthanI- vyavahAra dharmanI pravRtti arthe abhUtArtha nayathI jIva-ajIva Adi nava tattvo kahevAmAM Ave che. AmAM tArI cIja ekarUpa zuM ane e cIjanI A dazAo zuM e batAvavAmAM AvI che. A nava tattvanI je bhedarUpa dazAo temanAmAM ekapaNuM pragaTa karanAra bhUtArtha nayathI ekapaNuM prApta karIne zuddha nayapaNe sthApAyelA AtmAnI anubhUti-ke jenuM lakSaNa AtmakhyAti che-tenI prApti hoya che. navanA bhedane jotAM nava bheda che kharA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 321 paNa e Azraya karavA lAyaka nathI. kema ke nava tattvanA bhedanA jJAnamAM rokAvAthI rAganI utpattinI prasiddhi thAya che. trikALI jJAyakabhAvanI sanmukha thaIne jANavAthI ekapaNuM prApta thAya che. AnaMdanI anubhUti dvArA AtmA prasiddha thAya che. 173 cAhe ekendriyamAM ho ke paMcendriyanI paryAyamAM bhagavAna AtmA je dravyasvabhAva che e to ekalo zuddha trikALa che. ane e jJAyaka ja upAdeya che. e dravya trikALa zuddha hovA chatAM enI paryAyamAM puNya, pApa, Asava, baMdha evA be bhAga kema thAya che ? vastu eka ane nava bheda je heya che te UbhA kema thAya che ? Atmavastu dravyasvabhAvathI zuddha caitanyarUpa AnaMdadhana che. te eka ne nava na hoI zake. paNa jene e dRSTimAM Avyo nathI, anubhavamAM Avyo nathI ene paryAyamAM vikAra che. paryAyamAM bIjAno saMga-saMbaMdha thavAthI tene nava UbhA thAya che. dravyamAM to koI evI zakti(guNa) nathI ke je vikAra kare. jo guNa evo hoya to vikAra TaLe nahi. paryAyabuddhivALAne paryAyanI yogyatAthI thAya che, dravyabuddhivALAne nahi. dravyabuddhivALAne eno niSedha thaI gayo che, e to jJAtA thaI gayo che. vyavahAra nayathI e nava tattvo bhUtArtha che paNa e Azraya karavA lAyaka nathI; kema ke tenA Azraye samakita thatuM nathI. 174 ane eka jIva dravyanA svabhAvanI samIpa jaIne eTale ke eka jJAyakamAtra dravyasvabhAvano Azraya laIne arthAt te ekane ekapaNe anubhava karatAM te nava tattvo abhUtArtha che, jIvanA ekAkAra svarUpamAM e nava tattvo nathI. ekarUpa abheda jJAyakabhAva, ekAkAra saccidAnaMda svabhAvamAM aneka prakAranA bhedo nathI. A dharma kema thAya enI vAta cAle che. A vyavahAra naye nava che enuM tAtparya zuM ? ke e navanuM lakSa choDIne eka svabhAvanuM lakSa karavuM e tAtparya che. e navanA lakSe dharma na thAya, paNa rAga ane adharma thAya. ane akhaMDa eka trikALI jJAyakanA Azraye arthAt te ekane ekapaNe anubhavatAM samyagdarzana thAya, dharma thAya. bhagavAna AtmA, ekalo caitanya je paryAyanI ADama., nava tattvanI ADamAM dUra hato te eka jJAyakabhAvanI samIpa jaIne te ekane ekapaNe anubhavatAM temAM nava bhedo jaNAtA nathI, tethI te nava abhUtArtha che. bhUtArtha nayathI jotAM eka jIva ja prakAzamAna che. - 175 evI rIte aMtardiSTathI joIe to - jJAyakabhAva jIva che ane jIvanA vikArano taMtu ajIva che. vikAra eTale vizeSa kArya - jIvanI paryAya. A nava tattvo eTale jIvanA vikAro jenA ajIva hetuo che. che e nava tattvo, jIva dravyanA svabhAvane choDIne, pote ane para jenA kAraNa che - pote upAdAnakAraNa ane para nimittakAraNa che - evA eka dravyanA paryAyopaNe anubhava karavAmAM AvatAM bhUtArtha che. paryAyo paryAya apekSAe che, vyavahAra naya che. vyavahAra nayano viSaya paryAyo che e jANavA lAyaka che paNa Azraya karavA yogya nathI. jIva dravyano svabhAva sarvakALe askhalita che. paryAya che e to badalAto -palaTato pravAha che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 trikALI jJAyaka caitanya che e to trikALa dhruva...dhruva....dhruva askhalita jemAM vadhaghaTa nathI, ochuM adhika nathI evo ekarUpa che. nava tattvomAM sadRSTithI - dravyadRSTithI jotAM jJAyaka...jJAyaka...jJAyaka eka jIva ja prakAzamAna che. ema te ekapaNe prakAzato zuddha nayapaNe anubhavAya che. te ekapaNAno anubhava thatAM AtmA trikALa'zuddha' Avo che ema Atmaprasiddhi thAya che. tyAre je A anubhUti thaI te AtmakhyAti ja che ane te samyagdarzana ja che. 176 navane jonArI bhedaSTi e to anAdinI mithyAdaSTi che. paryAyanI bhedanI rucimAM to AkhuM dravya DhaMkAI gayuM che. have bheda parathI najara haTAvI, eka trikALI jJAyakabhAvane jotAM jIva-pudgalanA saMbaMdhe je bhedavALI paryAya hatI e rahetI nathI, kema ke jJAyaka dhruva caitanya prakAzanI daSTi karatAM nimitta-naimittika bhAvano abhAva thaI jAya che. ekalAM zAyakane jotAM caitanyasvarUpa je rAganI rucima DhaMkAI gayuM hatuM te pragaTa thAya che. enuM nAma samyagdarzana che. navamAMthI ekalo jANaka, jANaka, jANaka evA dhruva svabhAvane bhinna tAravI anubhavavo e samyagdarzana che. A samyak ekAMta che. samyak ekAMta aMtaramAM DhaLe che tyAre ene anekAntanuM sAcuM jJAna thAya che. 'anekAnta paNa samyak ekAMta evA nijapadanI prApti sivAya anya hetue upakArI nathI.' 177 bhagavAna AtmA nitya, dhruva, Adi-aMta vinAnI parama pAriNAmikabhAvarUpa, akhaMDa abheda vastu che, trikALa zuddha che. ene vartamAna hAlatathI jovAmAM Ave to paryAya che. paryAya kaho, hAlata kaho, dazA kaho, aMza kaho, avasthA kaho badhuM ekArtha che. paraMtu zuddha caitanyaghana zAzvata eka jJAyakabhAvanI dRSTi thatAM paryAyano bheda gauNa thaI jAya che. dravyane viSaya to paryAya kare che paNa temAM paryAyabheda gauNa thaI jAya che. vartamAna paryAya trikALImAM dRSTi karI ke tyAM abheda ekarUpa AtmAno anubhava thAya che. e samyagdarzana che. 178 jJAnamAM prathama evo nirNaya kare ke huM to anaMta guNano piMDa caitanyamAtra vastu chuM. A nirNaya karanArI to paryAya che paNa e paryAya ema jANe che huM to trikALI dhruva chuM. paryAya ema jANe ke huM A chuM. bhagavAna AtmAnI daSTi karI siddhapadanI sAdhanA pragaTa karavI joIe. 179 paradravya je zarIra, mana, vacana, karma Adi paradravyanA bhAva eTale karmanA udayAdi tathA paradravyanA nimittathI thatAM potAnA vibhAva bhAvo, je vikArAdi - te sarva parabhAvothI bhinna AtmAne zuddha naya pragaTa kare che. 180 jemAM samasta saMkalpa-vikalpanA samUho vilaya thaI gayA che, zuddha naya evA AtmAne pragaTa kare che. dravyakarma-jaDa, bhAvakarma-vikAra, nokarma-zarIrAdi pudgala dravyomAM mArApaNAnI kalpanA karavI te saMkalpa che. e mithyAtva che. ane jJeyonA bhedathI jJAnamAM bheda mAlUma paDavo tene vikalpa kahe che. anekane jANavArUpa paryAya to thaI che potAthI ane kharekhara jJAna ekarUpa rahIne potAne jANe che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 ekapaNAmAM anaMtapaNuM-khaMDapaNuM thaI jAya che ema nathI, chatAM zeyanA bhedathI jJAnamAM khaMDa-bheda mAlUma paDavo te vikalpa che. AvA saMkalpa-vikalpathI bhagavAna AtmA bhinna che. samyagdarzana thatAM arthAt pUrNa svarUpano anubhava thatAM saMkalpa-vikalpa nAza pAmI jAya che. AvA AtmasvabhAvane pragaTa karato zuddha naya udaya pAme che. A che samyagdarzana ! 181 nizcayathI A jJAyakabhAva svarUpa AtmA abalvaspaSTa che. abaddha kahetAM rAga ane karmanA baMdhathI rahita che tathA aspRSTa kahetAM je visasA paramANuo (karma baMdhAvAne yogya paramANuo je eka kSetrAvagAhI che) tenA spRzathI rahita che. vaLI te ananya che. anerI anerI je nara-nArakAdi paryAyo tethI rahita che. vaLI te niyata che. jJAna ane bIjA anaMta guNonI paryAyomAM hIna adhikapaNuM thAya che te aniyata che, enAthI rahita bhagavAna AtmA niyata che. jJAna, darzana, AnaMda Adi guNonA je vizeSo-bhedo e dravya sAmAnyamAM nathI tethI avizeSa che. tathA karmanA nimittathI je vikArI zubhAzubha bhAvo paryAyamAM utpanna thAya che enAthI bhagavAna AtmA asaMyukta che, saMbaMdha rahita che. evA trikALI vastu tarapha nirmaLa jJAnanI paryAya jhUke che tyAre teno anubhava thAya che. ene zuddhopayoga kahe che. uparokta abaddhasRSTAdi je pAMca bhAvo sahita je ekarUpa zuddha vastu te zuddhanA anubhavane tuM zuddha naya jANa! 182 AtmAnI anubhUti te zuddha naya che. sAmAnya, eka dhruva caitanya svarUpane anusarIne zAMti ane AnaMdano je anubhava thayo e zuddha naya che. eka trikALInuM lakSa karatAM paryAyamAM je dravya trikALI jaNAyuM te zuddha naya che. ane e anubhUti e AtmA ja che. 183 dravyasvabhAvanI dRSTithI joIe to AtmA pudgalathI kiMcitamAtra sparzAyelo nathI. avasthA daSTi choDIne AtmAnA eka trikALI svabhAvanuM lakSa karatAM, paryAyanI rucimAM svabhAvathI dUra hato te svabhAvanI samIpa thayo. e svabhAvanI samIpa thaIne anubhava karatAM baddha - spaSTapaNuM juduM che. AmAM dharma zuM Avyo ? to avasthA choDIne trikALI svabhAvanI dRSTi karI temAM ekAgra thatAM bhUtArthano anubhava thAya che ane te samyagdarzana che, dharma che. A dharma che bhAI ! bAkI dayA pALo, vrata karo, upavAsa karo ityAdi dhULeya nathI. e to badho rAga che. 184 vastunuM jJAna nyUnatA, adhikatA ane viparItatA rahita yathArtha hoya te satya che, te samyajJAna che ane te samyagdarzana sahita hoya che. khAlI zAstranuM bhaNatara te samyajJAna nathI. bhagavAna AtmA pUrNa, pUrNasvarUpe aMdaramAM che. atyAre ja che, hamaNAM ahIM aMdara paDyo che. je zaktirUpe che te vyaktarUpe pragaTa thAya che. evA trikALI svabhAva upara lakSa detAM vartamAna avasthA gauNa thaI jAya che. 185 dhruva, nizcala nityAnaMda svabhAva bhagavAna AtmAnI samIpa jaIne - eTale paryAyagata hIna Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 adhikapaNAnuM lakSa choDIne ane dhruva jJAyakabhAva ekanuM lakSa karIne-anubhava karatAM, aniyatapaNuM juThuM che, hIna-adhikapaNuM kAMI nathI; mAtra dhruva... dhruva vastuno anubhava che. e samyagdarzana che, dharma che 186 jJAnaparyAya jyAM sudhI para ane rAga tarapha jhUke che tyAM sudhI dravyanuM jJAna thatuM nathI, tyAM sudhI paranuM ane rAganuM jJAna che. paraMtu te taraphano jhukAva choDIne dravya sanmukha thaI tenA Azraye paryAya utpanna thAya che, temAM AkhA dravyanuM - pUrNa dravyanuM jJAna thaI jAya che. AtmA jevo pUrNa che tevuM paryAyamAM tenuM jJAna thavuM te parijJAna paripUrNa AtmAnuM jJAna che. ene AtmajJAna ane samyajJAna kahevAmAM Ave che. ekalA zAstranuM, rAganuM, paryAyanuM, guNabhedanuM jJAna te jJAna ja nathI, e to ajJAna che. paripUrganI pratIti e samyagdarzana che. ane paripUrNamAM sthiratA e samyaccAritra che. 187 AtmAno je sahaja, AnaMda, bodharUpa svabhAva aMdara paDelo che evA svabhAvanI samIpa jaIne anubhava karatAM eTale vartamAna vikArI dazAne gauNa karI eka jJAyaka svabhAvano Azraya karatAM AnaMdano anubhava thAya che. 188 aMtaramAM bhagavAna AtmA zaktie mokSa svarUpe bIrAje che. evA nija svabhAvano Azraya karatAM jeTalI vItarAgatA - nirmaLa dazA utpanna thAya che e mokSa paMtha che. aMtara svabhAvanA AzramamAM je apramata bhAva utpanna thAya che te zivamArga - muktimArga che. nirgatha munine paryAyamAM je mahAvratano zubha rAga Ave che te jaga-paMtha che. kAyaranA to kALajA kaMpI UThe evI A vAta che. 189 bhagavAna trilokInAtha divya dhvani dvArA indro ane gaNadharonI vacamAM ema kahetAM hatAM ke bhagavAna AtmA pote ekAMta bodharUpa, sahaja, anAkuLa, AnaMda svarUpa, vItarAga svabhAvI che. evA AtmAno Azraya letAM je nirvikalpa vItarAgI paryAya utpanna thAya, te zivapaMtha che, ane paranA lakSe jeTalo rAga thAya te pramAda che, anubhavamAM zithilatA che. eTalo zivapaMtha dUra che. 190paryAyanayathI AtmAne je karmano saMbaMdha, rAga, anekatA tathA guNabheda che te satya che, avastu nathI; paraMtu tenA lakSe samyagdarzanAdinI prayojananI siddhi thatI nathI. samyagdarzananA prayojananI siddhi to ekamAtra abheda, akhaMDa, ekarUpa trikALI jJAyakanuM lakSa karI Azraya karavAthI thAya che. tethI ja prayojananI - samyagdarzanAdinI siddhi hetu, trikALIne mukhya kahI, nizcaya kahI, satyArtha kahI tenuM AlaMbana karAvyuM che. tathA paryAyane gauNa karI, vyavahAra kahI asatyArtha kahI tenuM lakSa choDAvyuM che. trikALI zuddha AtmA ja samyagdarzanano viSaya ane dhyeya che. Ama chatAM paryAya che ja nahi ema mAnIne dravyano Azraya karavA jAya to te banato nathI, kema ke dravyano Azraya to paryAya kare che. mATe paryAya nathI ema mAnatAM Azraya karAvavAvALuM koI rahetuM nathI. ane to pachI jeno Azraya karavo che e dravyavastu paNa daSTimAM Avato nathI. bhedonI apekSAe bhedo satya che. chatAM e bhedonuM lakSa karavAthI rAga utpanna thAya che. e badhI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 paryAyadaSTi che. paryAyadaSTi jyAM sudhI che tyAM sudhI pUrNa AtmAno anubhava thato nathI. mATe paryAya parathI daSTi uThAvI laI pUrNAnaMdanI sattAnuM eka akhaMDa abheda vastunuM avalaMbana laI atIndriya AnaMda pragaTa karavo e ja prayojana che. A samyagdarzananI rIta che. 191 pratyeka AtmAno dravyasvabhAvato trikALa Avo ja ekarUpa che. je bhagavAna thayA te AvA AtmAno pUrNa Azraya karI pUrNa nirmaLa paryAya pragaTa karIne thayA. zuddhopayoga vaDe jinasvarUpa bhagavAna AtmAmAM ramaNatA karavI, ene jANavo - anubhavavo ene bhagavAne jaina zAsana kahyuM che. A jaina zAsana paryAyamAM che, dravyamAM nahi. A pUrNa jinasvarUpa AtmAne grahaNa karanAra zuddhopayoga e ja jaina zAsana che, paramezvarano mArga che. 192 bAra aMgarUpI vItarAganI vANIno A ja sAra che ke zuddhAtmAno anubhava kara. dravyakRta vAcaka che, aMdara bhAvazrutajJAna tenuM vAcya che. dravyazruta abaddhaskRSTa AtmAnA svarUpane nirUpe che, bhAvakRta abaddhaspaSTa AtmAno anubhava kare che.. 193 vItarAgI zuddhAtmAne anusarIne je anubhava thAya e anubhUti mokSamArga che. sarvajJa svabhAvano anubhava je zuddhopayoga e jaina zAsana che, jaima dharma che. jaina dharma koI saMpradAya nathI, e to vastunuM svarUpa che. 194 jaina zAsana e to zuddhopayogamaya vItarAga pariNati che. samyagdarzana Adi ratnatraya pariNati e zuddhopayogamaya vItarAgI pariNati che. e jaina dharma che, jaina zAsana che. AtmapadArthanuM vedana anubhava - pariNati e jaina zAsana - jaina mata che. 195 bhAvaghutamAM je trikALI vastu jaNAI te vItarAga svarUpa che, ane enI anubhUti pragaTa thaI e paNa vItarAga pariNati che. bhagavAna AtmA trikALa mukta svarUpa ja che, eno paryAyamAM anubhava thayo te bhAvakRtajJAna che, zuddhopayoga che. e AtmAnI jAta hovAthI AtmA ja che. anubhUtimAM pUrA AtmAno namUno Avyo mATe te AtmA ja che. tethI dravyanI anubhUti kaho ke jJAnanI anubhUti kaho eka ja cIja che. sarvajJa svabhAvI jJa svabhAvI AtmA ekalo jJAnasvabhAvI che ane enI anubhUti jJAnasvarUpa ja che. 196 AtmAno svAda to anAkuLa AnaMdamaya ja che. vastu vicArata dhyAvatai, mana pAvai vizrAma / rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nAma // vastu je jJAyaka svarUpa che tene jJAnamAM laI aMtaramAM dhyAna kare che tene mananA vikalpo - rAga vizrAma na pAme che, haTI jAya che. mana zAMta thaI jAya che. tyAre atIndriya AnaMdanA rasano svAda Ave che. pariNAma aMtarnimagna thatAM anAkuLa sukhano svAda Ave che tene anubhava arthAt jainazAsana kahe che. 197 pAMca dravyandriyo, bhAvendriyo ane indriyanA viSayabhUta padArtho traNene jItIne eTale ke temanA Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 taraphano jhukAva - rucine choDIne enAthI adhika arthAt bhinna potAnA jJAnasvabhAvane atIndriya bhagavAnane anubhave che te jaina zAsana che. potAnA svalleyamAM lIna che evI A anubhUti zuddhopayogarUpa pariNati te jaina zAsana che. 198 rAga dvArA jJAnanuM vedana e dharma nathI. jJAnanuM jJAna dvArA vedana e dharma che. zeyakAra jJAnano anubhava kare te mithyAtva sahita duHkhanuM vedana che. ekalA jJAnano je anubhava Ave te AtmAno - atIndriya jJAna ane AnaMdano svAda che, te dharma che. 199, rAgathI bhinna bhagavAna jJAyakasvarUpa AtmAmAM jhukAva thatAM je sIdhuM jJAna dvArA anubhavamAM Ave che te AtmAno svAda che, te jina zAsana che, AtmAnubhUti che. 20. bhagavAna AtmA trikALa, akhaMDa, jJAnarUpa ane anAkuLa AnaMdasvarUpa che. vaLI te avinAzIpaNe aMtaraMgamAM ane bahAramAM pragaTa dedIpyamAna che. aMtaraMga zaktimAM jJAnanA caitanyanuM teja paripUrNa bhareluM che ane temAM ekAgra thatAM paryAyamAM paNa jJAna te ja pragaTa thAya che. sahaja te svabhAvathI thayuM che. AtmAnA jJAnasvarUpane koIe upajAvyuM, racyuM ke banAvyuM che ema nathI, sahaja ja che. ane haMmezA eno udaya vilAsarUpa che. jJAnaprakAza sadAya udayarUpa rahe che. trikALI cIja ekarUpa pratibhA samAna che. tenA Azraye paryAyamAM anekatAno nAza thaI ekarUpano anubhava thAya che. A jaina zAsana che. 16 zuddha naya ja bhUtArtha che : samyagdarzanAratnatraya ane jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayathI thAya che. 1. pramANa sAcA jJAnane - nirdoSa jJAnane arthAt samajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA paravastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa vastunA sarva dezane (badhAM paDakhAMne) grahaNa kare che, jANe che. 2. naya pramANa dvArA nakkI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare tene naya kahevAmAM Ave che. pramANa dvArA nakkI thayela anaMta dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM naya anaMta che, tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che. ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zruta pramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. zrutajJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. je naya che te pramANa sAkSeparUpa hoya che. 3. yuktiH pramANa ane naya te yuktino viSaya che. sanzAstranuM jJAna te AgamajJAna che. AgamamAM jaNAvela tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya nahi. 4. nayana mukhya be prakAra che. (1) nizcaya naya (2) vyavahAra naya. nizcaya naya svadravya -paradravyane athavA tenA bhAvone athavA kArya-kAraNAdine yathAvat nirupaNa kare che, tathA koIne koImAM meLavato nathI. vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahe che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 vyavahAra naya svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa - kAryAdine koInA koImAM meLavI nirupaNa kare che. vyavahAra naya eTale ke vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa paravastu sAthano saMbaMdha batAvavA mATe kathana hoya - jyAM vyavahArathI kathana hoya tyAM kharekhara tema nathI paNa nimittAdi batAvavA upacArathI te kathana che' ema samajavuM. nizcaya nayanA zraddhAnathI samyakatva thAya che mATe tenuM zraddhAna karavuM. vyavahAra jyanA zraddhAnathI mithyAtva puSTa thAya che mATe teno tyAga karavo. 5. jJAna banne nayonuM karavuM paNa temAM paramArthe AdaraNIya nizcaya naya che ema zraddhA karavI. zAstramAM banne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che te kaI rIte ? banne nayonA kathanano artha karavo te banne jyonuM grahaNa che. bannene AdaravA lAyaka gaNavA te bhrama che. satyArthIne ja AdaravA lAyaka gaNavuM. banne nayonA kathanane satyArtha jANavuM arthAt "A pramANe che tathA A pramANe paNa che ema mAnavuM te bhrama che. mATe nizcaya kathanane satyArtha jANavuM ane vyavahAra kathanane satyArtha na jANavuM, paNa nimittAdi batAvanAruM kathana che ema samajavuM. 6. nizcayAbhAsInuM svarUpa je jIva AtmAnA trikALI svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAne vikAra che tema na svIkAre te nizcayAbhAsI che. tene zuSka jJAnI paNa kahevAmAM Ave che. 7. vyavahArabhAsInuM svarUpa jIvane zubha bhAvathI dharma thAya ema svIkAre paNa jIvanA trikALI zuddha svabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave te vyavahArAbhAsI che. tene kiyADa paNa kahevAmAM Ave che. zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne che to vyavahArAbhAsathI paNa ghaNe dUra 8. samyagdaSTinA nayoH samasta sAcI vidyAnA mULarUpa potAnA bhagavAna AtmAnA svabhAvane prApta thavuM. AtmAnA svabhAvanI bhAvanAmAM joDAvuM ane AtmasvabhAvamAM sthiratA vadha ravI te samyaka anekAnta daSTi che. samyagdaSTi jIva potAnA ekarUpa - dhruva svabhAvarUpa AtmAno Azraya kare che te teno nizcaya sunaya che ane acalita caitanyavilAsarUpa AtmavyavahAra (zuddha paryAya) je pragaTa thAya che te teno vyavahAra suya che. 9. bIjI rIte nayanA prakAraH bIjI rIte naya 'rAgavALA" tathA "rAga vagaranA" ema be prakAranA che. temAM Agamano prathama abhyAsa karatAM nayonuM je jJAna thAya che te rAga sahita naya che; tyAM te rAga hovA chatAM rAgathI dharma nathI ema jIva mAne to te nayanuM jJAna sAcuM che, paNa rAgathI dharma thAya ema mAne to te jJAna nayAbhAsa che. banne nayonuM sAcuM jJAna karyA pachI potAnI paryAya uparanuM lakSa choDI potAnA trikALI zuddha caitanya svabhAva tarapha jIva lakSa kare tyAre samyagdarzanAdi zuddha bhAva pragaTe che. tethI te naya rAga rahita naya che; tene zuddha nayano Azraya athavA zuddha nayanuM avalaMbana paNa kahevAmAM Ave che; te dazAne nayAtikrAMta paNa kahevAmAM Ave che, tene ja samyagdarzana ane samyajJAna kahevAmAM Ave che ane AtmAno anubhava' tene ja kahevAmAM Ave che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 10. vyavahAra nayanA kathananuM prayojana zuM che ? : mokSamArga be nathI eTale ke nizcayarUpa ane vyavahArarUpa ema be prakArano nathI, chatAM be prakAre mAnavo te bhUla che. mokSamArga be nathI paraMtu mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che te nizcaya mokSamArga che tathA je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che tene upacArathI mokSamArga kahevAmAM Ave che. zAstromAM ghaNAMya vyavahAra nayanA kathana Avaze kema ke temAM jijJAsuone samajAvavA mATe bhedo ane nimittonA varNana dvArA kathana karavAmAM Ave che e lakSamAM rAkhavuM. vyavahAra nayanA kathano bhedamAM rokavA mATe nathI paNa bheda dvArA abheda AtmAne samajAve che. jo AtmAnuM abhedapaNuM jIva na samaje ane mAtra bhedane ja jANe to tene rAga TaLe nahi ane dharma thAya nahi; mATe AtmAnuM abhedapaNuM jANavAnI jarUra che. jo bheda pADIne kahevAmAM na Ave to jIvo vastusvarUpa samajI zake nahi. mATe bhedo dvArA vastusvarUpa samajAvavAmAM Ave che ane abhedanuM lakSa na kare to anubhava thAya nahi. A rIte vyavahAra nayanA kathananuM prayojana samajavuM 11. vItarAgI vijJAnanuM pratipAdana H jaina zAstromAM anekAntathI sAcA jIvAdi tattvonuM nirupaNa che tathA sAcA ratnatrayarUpa mokSamArga batAvyo che; mATe jo jIva tenI oLakhANa kare to mithyAdaSTi rahe nahi. temAM vItarAga bhAva poSavAnuM ja prayojana che paNa rAga bhAva (puNya-pApa bhAva) poSavAnuM prayojana nathI. mATe jeo rAgathI-puNyathI (zubha bhAvathI) dharma thAya ema mAne che teo jaina zAstronA marmane jANatA nathI. 12. samyagdarzana te zraddhA guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI zuddha caitanyabhAva che. samyajJAna te jJAna guNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI caitanya bhAva tathA vartamAna paryAya banne che. samyak cAritra te cAritra guNano zuddha paryAya che, tenuM kArya samyagdarzanajJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddha dazArUpa kAryane utpanna karavuM te che. samyagdarzanajJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga che. dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane paravastunA dravya, kSetra, kALa ane bhAve te vastu nathI. tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake e jANavuM ema kharI nIti che. jinendradeve kaheluM anekAnta svarUpa, pramANa ane nizcaya-vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je satpuruSo anekAnta sAthe susaMgata daSTi vaDe anekAntamaya vastusthitine dekhe che teo syAdvAdanI zuddhine pAmIne-jANIne eTale ke jinezvaranA mArgane-nyAyane nahi ullaMghatA thakA jJAnasvarUpa thAya che. sAra H jeo vItarAga bhagavaMtoe prarUpela vyavahArane mAnatA nathI te nizcayAbhAsI che ane A vyavahArane dharma mAne teo vyavahArAbhAsI che. mATe nizcaya-vyavahAranuM svarUpa jema che tema yathArtha samajavuM. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 13. "nizcaya naya -zuddha naya bhUtArtha che" e saMbaMdhI gAthA sUtraH "vyavahAra naya abhUtArtha darzita, zuddha naya bhUtArtha che; bhUtArthane Azrita jIva sudaSTi nizcaya hoya che." -samayasAra gAthA 11. gAthArtha vyavahAra naya abhUtArtha che ane zuddha naya bhUtArtha che ema RSIzvaroe darzAvyuM che, je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. vizeSa vyavahAra naya abhUtArtha eTale asatya che, jUTho che ane nizcaya naya bhUtArtha eTale satya sAco che. je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. trikALI pUrNa AnaMda svarUpa je jJAyakabhAva, chato padArtha, zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. je jIva teno Azraya kare eTale ke tenI sanmukha thAya te nizcayathI samyagdaSTi che. karma, rAga, guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che. te asatyArtha che, jUTho che kema ke e karma, rAga, guNa-guNInA bheda e trikALI vastumAM nathI. dhruva vastu je anAdi anaMta, asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha vastu jemAM saMyoga, rAga, paryAya ke guNa-guNInA bheda nathI - evA abhedanI daSTi karavI, Azraya karavo te samyagdarzana che. aMdara AtmA trikALI ekarUpa abheda jJAyaka che teno daSTimAM jyAM sudhI svIkAra Ave nahi tyAM sudhI samyagdarzana nathI. - anaMta guNono abheda piMDa eka dhuva AtmAno Azraya laI enI pratIti kara te samyagdarzana che. te jaina dharma che. e vastunuM svarUpa che. AtmAne tenI sanmukha thaIne jANavo tenuM nAma samyagdarzana che. sarvajJa bhagavAne je pratyakSa joyo, jANyo, anubhavyo ane divyadhvanimAM kahyo e trikALI sat caitanya svarUpa parama brahma svarUpa AnaMdakaMdaAtmA bhUtArtha che. teno Azraya karatAM je nirvikalpa anubhava thAya te dharmanuM paheluM pagathiyuM, te samyagdarzana che. 14. samyagdarzana saMbaMdhI thoDuM vizeSa: 1) vartamAna paryAya svataMtrapaNe kartA thaIne rAganuM lakSa choDI aMtaramAM svabhAva sanmukha thaIne jJAyaka pUrNAnaMda tarapha vaLe, DhaLe tene Azraya kahe che. dravyanI prApti thAya che te paryAyamAM thAya che. anAdithI paryAya rAganI prAptimAM paDI che e mithyAtva che. tyAM je jJAnanI paryAya aMtara vaLIne aMdara jJAyakanI sanmukha thAya, sat pUrNAnaMdanI tarapha DhaLe te AtmAnI prApti che, te samyagdarzana che. paranuM lakSa choDI vartamAna paryAya trikALI bhUtArtha sat nija jJAyakanA Azraye je vItarAga dazA pragaTa kare tene bhagavAna ahiMsA kahe che. 2) AtmAno parama svabhAva sat che. te sane lakSamAM laI teno pakSa karI, tenA abhyAsamAM dakSa thaI, tene svAnubhavathI pratyakSa karavAthI samyagdarzana pragaTe che. 3) vyavahAranA aneka prakAro che kema ke temAM sahaja eka jJAyakabhAva tirobhUta che ne karma ane rAga sAthe bheLaseLavALA aneka bhAvo anubhavAya che. jyAre nizracayano prakAra eka ja che, temAM sahaja Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 eka jJAyakabhAvapaNe ja AtmA anubhavAya che. evA sahaja eka jJAyakabhAvane zuddha naya vaDe jeo dekhe che teo samyagdaSTi che. teo ja AtmAne sAcA dekhanAra - jANanAra che. 4) AtmAno sahaja eka jJAyakabhAva ane mohAdi azuddha bhAvo sarvathA ekameka nathI paNa judA svabhAvavALA che. paNa zuddha nayarUpI parama nirmaLa auSadhI vaDe AtmAne ane mohAdi azuddha bhAvone bhinna karIne, zuddha AtmAno anubhava thaI zake che. 5) AtmAno sahaja eka jJAyakabhAva to sadAya vidyamAna che. te chatAM ekAMta rAgane (vyavahArane) anubhavanAra ajJAnInI dRSTimAM te DhaMkAI gayo che. tene azuddhatA ja dekhAya che. 6) zudhdha naya pote bhUtArtha AtmasvabhAvamAM abheda thaIne tene anubhave che, tethI tene bhUtArtha kahyo che. Avo anubhava te samyagdarzana che, temAM AtmAno AnaMda jhare che. AmAM bhUtArtha AtmAnuM jJAna ane samyagdarzana banne ekasAthe che. vyavahAra naya azuddha AtmAne dekhe che tethI te abhUtArtha che, asatya rtha che. AtmAne jevo che tevo dekhavA mATe to atIndriya dRSTirUpa zuddha naya ja joIe. 7) AtmAnuM jIvana to samyagdarzana che. rAgamAM ke vibhAvamAM kAMI AtmAnuM jIvana nathI. tAruM sAcuM jIvana ne saMto batADe che. pahelAM to cetanathI anya parabhAvo te badhAne zuddha naya vaDe tArAthI judA kara, sarva parabhAvathI rahita eka zuddhAtmAne dekha ! zuddhAtmA para daSTi rAkhIne je nirmaLa jJAna AnaMda dhAmamAM pavitra jIvana che te AtmAnuM sAcuM jIvana che. 8) jyAM tuM cho tyAM rAga ane zarIra nathI - jyAM zarIra ane rAga che tyAM tuM nathI. tuM tArA caitanya dhAmamAM cho - Avo satyano pakSa karavAno che. 9) huM pote jJAnasvabhAva chuM evo nirNaya thatAM jJAna che te rAgane jANe che paNa pote rAgarUpa thatuM nathI. jJAnanI tAkAtamAM rAga jaNAI jAya che. 10) aMtaramAM upayogane joDIne zuddhAtmAne je anubhave che tene to te kALe zuddhAtmAno ja anubhava thAya che. te vakhate vyavahAranuM lakSa nathI. vyavahArakALe vyavahAranuM jJAna hoya che; te vakhate vyavahAranuM jJAna prayojanavAna che. paNa zuddhAtmAnI anubhUtinA nirvikalpa AnaMda TANe to vyavahAranuM koI prayojana nathI. temAM to abhedano ja sAkSAta anubhava che. 15. vyavahAra-nizcaya mokSamArganuM svarUpa : 'he Atmana ! A vyavahAra mArga ciMtA-kaleza-kaSAya ane zokathI jaTila (mUMjhavaNa bharelo) che. dehAdi dvArA sAdhya hovAthI parAdhIna che. karmone lAvavAnuM kAraNa che. atyaMta vikaTamaya tema ja AzAthI vyApta che ane vyAmoha karavAvALo che. paraMtu zuddha nizcaya nayarUpa mArgamAM evI koI vipatti nathI. tethI tuM vyavahAra nayano tyAga karI zuddha nizcaya naya mArganuM avalaMbana kara. kema ke A lokanI to zuM vAta, paralokamAM paNa te sukha devAvALo che ane samasta doSothI rahita nirdoSa che. mATe evA bhayaMkara vyavahAra mArgane choDI sarvottama nizcaya mokSamArgamAM gamana karavuM Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 joIe. prANIone bhedarUpa vyavahArano pakSa to anAdi kALathI ja che ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kahe che. jinavANImAM to vyavahAra nayano upadeza zuddha nayano hastAvalana (sahAyaka) jANI bahu karyo che, paraMtu tenuM phaLa saMsAra ja che. zuddha nayano pakSa to Avyo ja nathI ane teno upadeza paNa virala che. zAstromAM koI koI ThekANe ja che. tethI upakArI zrIgurue zuddha nayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANI teno upadeza pradhAnatAthI Apyo che : zuddha naya bhUtArtha che, satyArtha che; eno Azraya karavAthI (jIva) samyagdaSTi thaI zake che; ene jANyA vagara jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnuM jJAna-zraddhAnarUpa nizcaya samyagdarzana thaI zakatuM nathI." nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara viruddha che - ethI vyavahAra dharma karatAM nizcaya dharma pragaTa thAya - to te mAnyatA ThIka nathI. bannene upAdeya mAnavA te bhrama che. 16. samyagdarzana pragaTa thayuM na hoya tyAM sudhI jIve zuM karavuM? dekhe parama je bhAva tene zuddha naya jJAtavya che; aparabhAve sthitane vyavahArano upadeza che." -samayarAra gAthA 12. have e vyavahAra naya koI koIne koI vakhate prayojanavAna che. sarvathA niSedha karavA yogya nathI tethI teno upadeza che. gAthArtha: je zuddha naya sudhI pahoMcI zraddhAvAna thayA tathA pUrNa jJAna-cAritravAna thaI gayA temane to zuddha (AtmA)no upadeza (AjJA) karanAra zuddha naya jANavA yogya che; vaLI je jIvo aparamabhAve arthAt zraddhA tathA jJAna-cAritranA pUrNa bhAvane nathI pahoMcI zakyA, sAdhaka avasthAmAM ja sthita che teo vyavahAra dvArA upadeza karavA yogya che. bhAvArtha jIva nAmano padArtha che. te pugalanA saMyogathI azuddha anekarUpa thaI rahyo che. tenA, sarva paradravyothI bhinna eka jJAyakapaNAmAtranuM jJAna, zraddhAna tathA AcaraNarUpa prApti e traNe jemane thaI gayA temane to pudgala saMyogajanita anekarUpapaNAne kahenAro azuddha naya kAMI prayojanavAna (koI matalabano) nathI; paNa jyAM sudhI zuddha bhAvanI prApti thaI nathI tyAM sudhI jeTaluM azuddha nayanuM kathana che teTaluM yathApadavI prayojanavALuM che. jyAM sudhI yathArtha jJAna-zraddhAnanI prAptirUpa samyagdarzananI prApti na thaI hoya tyAM sudhI to jemanAthI yathArtha upadeza maLe che evAM jinavacanonuM sAMbhaLavuM, dhAraNa karavuM, zrI jinagurunI bhakti, jinabiMbanA darzana ityAdi vyavahAramArgamAM pravRtta thavuM prayojanavAna che. jemane zraddhAna-jJAna to thayA che paNa sAkSAta prApti thaI nathI temane pUrva kathita kArya, pAradravyanuM AlaMbana choDavArUpa aNuvrata, mahAvratanuM grahaNa, samiti, gati, paMca parameSThInA dhyAnarUpa pravartana, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 e pramANe pravartanArAonI saMgati karavI ane vizeSa jANavA mATe zAstrono abhyAsa karavo ityAdi vyavahAramArgamAM pote pravartavuM ane bIjAne pravartAvavuM evo vyavahAra nayano upadeza aMgIkAra karavo prayojanavAna che. vyavahAra nayane kathaMcita asatyArtha kahevAmAM Avyo che, paNa jo koI tene sarvathA asatyArtha jANI choDI de to zubhopayogarUpa vyavahAra choDe ane zuddhopayoganI prApti to thaI nathI, tethI UlaTo azubhopayogamAM ja AvI, bhraSTa thaI, game tema svecchArUpa pravarte to narakAdi gati tathA paraMparA nigodane prApta thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare. mATe tyAM sudhI vyavahAra paNa prayojanavAna che. vyavahAra nayanA upadezathI ema na samajavuM ke AtmA paradravyanI kriyA karI zake che, paNa ema samajavuM ke vyavahAropadaSTi zubha bhAvone AtmA vyavahAra karI zake che. vaLI te upadezathI ema paNa na samajavuM ke zubha bhAvo karavAthI AtmA zuddhatAne pAme che, paraMtu ema samajavuM ke sAdhaka dazAmAM bhUmikA anusAra zubha bhAvo AvyA vinA rahetAM nathI. potapotAnA samayamAM banne kAryakArI che. jenAthI tarAya te tIrtha che evo vyavahAra dharma che. pAra thavuM te vyavahAra dharmanuM phaLa che. ' he bhavya jIvo! jo tame jinamatane pravartAvavA cAhatA ho to nizcaya ane vyavahAra - e banne nayone choDo, kAraNa ke vyavahAra naya vinA to tIrtha - vyavahAra mArgano nAza thaI jaze ane nizcaya naya vinA tattva (vastu)no nAza thaI jaze. "vyavahAra naya paNa prayojanavAna che" tenI vyAkhyA A eka ja che ke jANelo prayojanavAna che, Adarelo nahi. kathanazailI game te Ave paNa artha to A ja che ke trikALI nizcaya Adarelo prayojana vAna che ane A rAga je vyavahAra che te jANelo prayojanavAna che. 17. nizcaya ane vyavahAra : 1) nizcaya ane vyavahAra kyAMya bahAramAM, jaDanI kriyAmAM ke rAgamAM nathI paraMtu sAcA jJAnamAM nizcaya ane vyavahAra banne samAya che. 2) potAnA zuddhAtmAne jANIne sva tarapha DhaLatuM jJAna te nizcaya che ane rAga-vikAra vagerene baMdha bhAva tarIke jANanAruM temaja paravastune judApaNe jANanAruM jJAna te vyavahAra che. 3) jyAM svabhAvanA jJAnarUpa nizcaya hoya tyAM paranA jJAnarUpa vyavahAra hoya ja che. nizcaya-vyavahAra banne sAthe ja hoya che. 4) svabhAvane jANanArA jJAna sAthe vikalpa nathI mATe te jJAnane nizcaya sAdhana kahevAya che. ane parane tema ja puNya-pApane jANanArA jJAna sAthe vikalpa che tethI te jJAnane vyavahAra sAdhana kahevAya che, paraMtu jJAna to bannemAM sAcuM ja che. 5) jyAM rAga-vikalpane vyavahAra sAdhana kahyuM hoya tyAM evo Azaya samajavo ke te rAga-vikalpanuM jJAna karavuM te vyavahAra sAdhana che ane rAga-vikalpa pote to baMdha samAna che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 6) mArA svabhAvamAM UNI dazA ke vikAra nathI' ema paripUrNa svabhAvane je jJAna lakSamAM le che, te jJAna nizcaya che. ane paripUrNa svabhAvanuM bhAna hovA chatAM paryAyamAM apUrNatA ane vikAra che tene lakSamAM lya, te jJAna vyavahAra che. 7) nizcaya ane vyavahAra bannenuM jJAna bheguM karavuM te pramANa che. nizcaya ane vyavahAranuM jJAna bheguM karavuM eno artha evo che ke : nizcaya svabhAva che te ja mAruM svarUpa che ane apUrNatArUpa vyavahAra che kharo paNa te mAruM svarUpa nathI - ema jANavuM te pramANa che. 8) svane jANavuM te nizcaya ane parane (temaja paralakSe thatAM bhAvone) jANavuM te vyavahAra, temAMthI nizcayajJAnamAM je jaNAyuM te huM ane vyavahArajJAnamAM je jaNAyuM te huM nahi, ema samajavuM te pramANa che. 9) nizcaya svabhAva te ja upAdeya che. zuddhopayoga ja upAdeya che. zubha vikalpa vagere nimitta tarIke vacce hoya kharA paraMtu te sAcuM sAdhana nathI paNa baMdhana che, mATe heya che. Ama jANanAra jJAna pramANa che. paraMtu nizcaya ane vyavahAra bannenA viSayane samAnapaNe mAne to te jJAna pramANa nathI, paNa mithyA che. 10) nizcayajJAna ekalA svabhAvane ja lakSamAM letuM hovAthI svalakSe vikalpa thato nathI ane tethI baMdhana paNa thatuM nathI, mATe nizcaya upAdeya che. vyavahArajJAnanuM lakSa para upara che ane para uparanA lakSathI rAga thAya che tethI para uparanuM lakSa karanAra jJAna heya che. paralakSe vikalpa AvyA vagara raheto nathI ane vikalpathI baMdhana ja thAya che. mATe vyavahAra choDavo yogya ja che. 11) nizcayajJAna zuddha caitanyanuM ja grahaNa karIne samasta azuddha bhAvone choDe che tethI ja muktinuM nizcaya sAdhana che. ane vyavahArajJAnanuM lakSa para upara hovA chatAM te jJAna sAcuM hovAthI tene vyavahAra sAdhana kahevAya che. 12) svabhAva tarapha ekAgra thatuM jJAna te ja paramArthe mokSanuM kAraNa che. je jJAne judA svarUpane jANavAnuM kArya karyuM te ja jJAna judA svarUpamAM sthiratAnuM kArya kare che. A rIte nizcayasAdhana ane vyavahArasAdhana banne jJAnamAM ja samAya che. paraMtu nizcayasAdhana AtmAmAM ane vyavahAra sAdhana paramAM ema nathI. jJAnathI ja mokSa thAya che. jJAnano puruSArtha karavo te ja jijJAsuonuM kartavya che. 18. sAdhaka dazAmAM vyavahAranuM yathArtha jJAna jJAyaka svabhAva upara daSTi rAkhIne sAdhaka jIva vyavahArane paNa jema che tema jANe che. kramabaddha paryAyanA yathArtha jJAnamAM vyavahAranuM paNa jJAna AvI jAya che. vyavahAra naya badho ya abhUtArtha hovAthI avidyamAna, asatya, abhUta arthane pragaTa kare che. vyavahAranaya avidyamAna arthane pragaTa kare che. je vastunA svarUpamAM nathI tene vyavahAra naya pragaTa kare che mATe te abhUtArtha che. abheda vastumAM bheda nathI chatAM evA avidyamAna arthane vyavahAra naya pragaTa Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 kare che. bIjI rIte kahIe to dravya abheda akhaMDa vastu che temAM bheda ke rAga nathI. tene vyavahAra naya pragaTa karato hovAthI tene abhUtArtha kahyo che. abhUta arthane pragaTa kare che evo vyavahAra naya cAra prakAre che : 1) vyakta rAga H jJAnamAM jaNAya tevo buddhipUrvakano rAga te asadbhuta upacarita vyavahAra nayano viSaya. AtmAnI paryAyamAM je rAga che te mULa sat svarUpamAM nathI tethI asadbhUta che. bheda pADyo tethI vyavahAra che. ane jJAnamAM sthULapaNe jaNAya che tethI upacarita che. A rIte rAgane AtmAno kahevo e upacarita asadbhUta vyavahAra nayano viSaya che. 2) avyakta rAga : jJAnamAM na jaNAya evo abuddhipUrvakano rAga je sUkSma rAgano aMza vartamAna jJAnamAM jaNAto nathI, pakaDAto nathI te anupacarita asadbhUta vyavahAra nayano viSaya che. 3) upacarita sadbhUta vyavahAra nayaH AtmA akhaMDa jJAnasvarUpa che. temAM AtmAnuM jJAna rAgane jANe, parane jANe ema kahetAM te jJAna potAnuM hovAthI sadbhuta, trikALamAM bheda pADyo mATe vyavahAra ane jJAna potAnuM hovA chatAM parane jANe che ema kahevuM te upacAra che. A rIte 'rAganuM jJAna' ema kahevuM (arthAt jJAna rAgane jANe che ema kahevuM)te upacarita sadbhUta vyavahAra naya che. rAgane jANanAruM jJAna te vastumAM nathI. 4) anupacarita sadbhUta vyavahAra naya : 'jJAna te AtmA' ema bheda pADIne kathana karavuM te anupacarita sadbhUta vyavahAra naya che. 'jJAna te AtmA' ema kahetAM bheda pADyo te vyavahAra paNa te bheda AtmAne batAve che mATe te anupacarita sadbhUta vyavahAra naya che. bhagavAna AtmA abheda ekarUpa vastu che. te bhUtArtha che. vyavahAra nayanA uparokta cAreya prakAra trikALI jJAyakamAM nahi hovAthI asatyArtha che, juThA che. vaLI dhruva AtmA ane vartamAna paryAya bannene sAthe laIe to paNa vyavahAra naya - azuddha nayano viSaya thaI jAya che. tethI te paNa abhUtArtha - asatyArtha che. ekAkAra jJAyaka svabhAvanI dRSTithI jyAM nizcaya samyagdarzana ane samyajJAna pragaTyAM, te rAgAdithI bhinnatA jANI, tyAM sAdhaka dazAmAM upara mujaba je je vyavahAra hoya che tene jJAnI potAnA zeyanuM banAve che. jo ke daSTi to jJAyaka svabhAva upara ja paDI che, paNa 'paryAyamAM vyavahAra che ja nahi, rAga che ja nahi' ema nathI mAnatA, tema ja te vyavahArane paramArthamAM paNa khatavatAM nathI, eTale ke te vyavahAranA avalaMbanathI lAbha mAnatAM nathI, tene jJAnamAM zeyapaNe jema che tema jANe che. ahIM jJAyaka sanmukha jJAnanA kramamAM rahIne rAganA kramane paNa jema che tema jANe ja che, paraMtu jJAyakanI adhikatAmAM te rAgano paNa akartA ja che; AvA zAyaka svabhAvanI dRSTi te dharmano mULa pAyo che. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 19. bhagavAna AtmA amRtasAgarathI bharelo che. te abheda ekarUpa pUrNAnaMda vastu bhUtArtha che. tene vyavahAra naya anya rIte pragaTa kare che. paryAyamAM je rAgAdi che te AtmAnA che, rAgane jANe te AtmA che ane A 'jJAna te AtmA' ema aneka prakAre abhUta arthane pragaTa kare che. A cAreya prakArano vyavahAra abhUtArtha hovAthI eTale ke teno viSaya satya nahi hovAthI arthAt teno viSaya asatya hovAthI je nathI tevA avidyamAna arthane pragaTa karato hovAthI jUThTho kahI, tenuM lakSa karavAnuM choDAvyuM che. tethI vyavahAra che ema jANavA mATe che, paNa AdaravA yogya nathI, Azraya karavA lAyaka nathI. ema samayamAM abheda, akhaMDa, nirmaLAnaMda je Atmavastu che te bhUtArtha eTale chato chato vidyamAna padArtha satya che. teno Azraya karavAthI samyagdarzana-samyajJAna ane vItarAgI zAMtinI prAptinA prayojananI siddhi thAya che tethI te mukhya che. ane saghaLo je vyavahAra che te asatyArtha che. tenA Azraye prayojananI siddhi thatI nathI tathI te gauNa che, lakSa karavA yogya ke Azraya karavA yogya nathI. 'jina sohI hai AtmA, anya sohI hai karma; yaha vacana se samaja le, jina pravacanakA marma.' 99 jina pravacana eTale bhagavAna jinezvara devanI divya dhvanino marma kahetAM sAra eTalo che ke - jina svarUpa AtmA che, eTale AtmA vItarAga svabhAva che, te bhUtArtha che - tethI mukhya che. bAkI badhuM karma eTale rAgAdi che, te vyavahAra che, abhUtArtha che tethI gauNa che, asatyArtha che. ahIM mukhyanuM prayojana siddha karavA vyavahArane gauNa karIne te nathI ema kahevAmAM AvyuM che. 20. 'kevaLI bhagavAna parane to vyavahArathI jANe che, ne vyavahAra to abhUtArtha che' ema zAstramAM Ave che - tenuM zuM samAdhAna che ? kevaLIne sva-paraprakAzaka puruM jJAna sAmarthya khIlI gayuM che, te jJAna kAMI abhUtArtha nathI. zuM jJAnanuM paraprakAzaka sAmarthya che te kAMI abhUtArtha che ? -nahi. jema samayasAranI sAtamI gAthAmAM darzana-jJAna-cAritranA guNabhedane paNa abhUtArtha kahyo, to zuM AtmAmAM te guNo che ja nahi ? che to kharA. tema kevaLI bhagavAna parane jANe tene vyavahAra kahyo, to zuM paranuM jANapaNuM nathI ? parane to jANe to che ja. kevaLI parane jANatAM ja nathI ema nathI. kevaLIne parano Azraya nathI - paramAM tanmaya thaIne jANatAM nathI - paranI sanmukha thaIne nathI jANatA - mATe paraprakAzapaNAne vyavahAra kahyo che. paraprakAzapaNuM jJAnanuM je sAmarthya che te kAMI vyavahArathI nathI, te to nizcayathI potAnuM svarUpa che. bhagavAnanA kevaLajJAnamAM traNa kALanA padArthonI nodha che. parane jANatAM kevaLIne kAMI para tarapha upayoga nathI mUkavo paDato; paNa potAnuM jJAnasAmarthya ja evuM sva-paraprakAzaka khIlI gayuM che ke sva-para badhuM eka sAthe-vikalpa vagara-jJAnamAM jaNAya che. parane jANavuM te kAMI vikalpa nathI. kevaLI bhagavAnane jJAnanuM sAmarthya ja evuM pariNamI rahyuM che ke rAganA vikalpa vagara ja sva-para badhuM pratyakSa jaNAya che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 aho ! AtmAno jJAnasvabhAva che, te svabhAvamAMthI je kevaLajJAna khIlyuM che tenuM aciMtya sAmarthya che. te kevaLajJAna aspaSTa jANe nahi, vikalpathI jANe nahi, para sanmukha thaIne jANe nahi, chatAM jANyA vinAnuM kAMI rahe nahi. AvuM kevaLajJAna che ! AvA kevaLajJAnane yathArthapaNe oLakhe to AtmAnA jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne samyagdarzana thayA vinA rahe nahi. vyavahAra ane nizcaya banne eka sAthe 'sAdhakane hoya che, paNa tyAM vyavahAranA kAraNe nizcaya mAne ke vyavahAra sAdhana karatAM karatAM tenAthI nizcaya pragaTI jaze - ema mAne to te paNa mithyAdaSTi che, tene Asrava ane saMvara tatvanI khabara nathI. vyavahAra ratnatrayano je zubha rAga che te to Asava che, ne nizcaya samyagdarzanajJAna-cAritrarUpa je mokSamArga che te to saMvara-nirjarA che; Asrava ane saMvara banne bhinna bhinna tattvo che, bannenA kAraNa bhinna che. sAdhaka dazAmAM jJAnIne zraddhA-jJAna-cAritra vagere anaMta guNonI paryAyo svabhAvanA avalaMbane nirmaLa thatI jAya che. jo ke hajI cAritra guNanI paryAyamAM amuka rAgAdinuM paNa thAya che. paraMtu jJAnIne temAM ekatA nathI tethI rAgAdinuM tene kharekhara kartApaNuM nathI. cAritranI paryAyamAM je rAgAdi che tene te Asava-baMdhanuM kAraNa jANe che ne svabhAvanA avalaMbane je zuddhatA thaI che tene saMvaranirjarA jANe che; e rIte Asrava ane saMvarane bhinna bhinna jANe che. jJAnIne cAritra guNanI eka paryAyamAM saMvara-nirjarA, Asava-baMdha e cAre prakAra eka sAthe varte che, tene samayabhedanathI, eka ja paryAya eka sAthe cAra prakAre varte che, chatAM temAM Asava te saMvara nathI, saMvara te Asrava nathI. vaLI tenA kartA-karma vagere cha e kArako svataMtra che. banne eka sAthe che chatAM bannenA kAraNa judA. jo AmravanA kAraNane saMvara mAne to te mithyAdaSTi che. tattvArtha zraddhAnamAM ja tene bhUla che, te mithyAdaSTi che. jJAyaka svabhAvanA avalaMbana sivAya rAga ke vyavahAranA avalaMbane mokSamArga mAne to te jIva AtmAnA jJAyaka svabhAvane jANato nathI, sAta tattvone te jANato nathI te mithyAdaSTi che. 17 mokSano upAya - bhagavatI prajJA : 1. bhagavatI prajJA 1) bhagavatI prajJA bhagavatI prajJA vaDe ja AtmAnA svabhAvane ane baMdha bhAvane judA jANIne cheravAmAM AvatAM mokSa thAya che. 2) cetaka - caityapaNuM AtmA jANanAra cetaka che ane baMdha bhAva tenA jJAnamAM jaNAya che tethI cetya che. bhedajJAna vaDe bannenuM bhinnapaNuM spaSTa jaNAya che. jJAna to AtmAno svabhAva che ne baMdha bhAva bahAra jatI vikArI lAgaNI che. 3) prajJA ane samyajJAna : jo prajJA vaDe baMdha ane jJAnane judA jANe to jJAnanI ekAgratA vaDe baMdhanano cheda kare. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 4) prajJAchINI samayasAranI stutimAM Ave che te prajJA chINI jJAna ne udayanI saMdhi sahu chedavA" jJAna eTale AtmAno svabhAva ane udaya eTale baMdha bhAva. svabhAva ane baMdha bhAvanI saMdhine chedavA mATe AtmAnI prajJAchINI te ja sAdhana che. 5) prajJA ja mokSanuM sAdhana che: trikALI jJAtA svabhAva ane vartamAna vikAra vacce sUkSma aMtaH saMdhi jANIne A saMdhine toDavAno ja upadeza che. he bhavya! eka prajJA chINI ja mokSanuM sAdhana che. anya koI bhAvo mokSanuM sAdhana nathI. 6) bhedavijJAnano mahimA : je koI siddha thayA che te bhedavijJAnathI ja siddha thayA che, je koI baMdhAyA che te tenA abhAvathI ja baMdhAyA che. 7) jJAnanuM kArya sAdhaka dazAmAM rAga thAya chatAM jJAna tenAthI juduM che. rAga vakhate rAgane rAga tarIke jANI lIdho tyAM te jANanAruM jJAna rAgathI juduM ja rahyuM che. daSTinuM jora svabhAva tarapha vaLatAM jJAna saMpUrNa khIlI jAya che ane rAga sarvathA tUTI jAya che. A ja muktino upAya che. 8) jJAnanuM sAmarthya: "huM to jJAyakabhAva chuM ema jJAyakabhAvanI daSTinA jore vRttine toDIne jJAna potAnA svabhAvamAM lIna thAya che ane jIva mukti pAme che.. 9) prajJArUpI tINa chINI pravINa puruSe sAvadhAnIpUrvaka paTakavAthI AtmA ane baMdhane sarva taraphathI bhinna bhinna karatI paDe che. jJAna svamAM ekAgra thatAM rAgano vikalpa tUTI jAya che. A rIte mokSano upAya bhagavatI prajJA ja che. kriyAnuM sthApana ane utthApanaH pra. adhyAtmane jANanArA jJAnIo kriyAne uthApe che e vAta sAcI che? u.? nA. jJAnIo ja kriyAnuM sAcuM sthApana kare che. jJAnIo ja (1) zuddha jIvane (2) rAgAdi vikArane ane (3) zarIrAdi jaDane yathArtha svarUpe jANe che. tethI teo ja - 1) sAcI samajaNa - jJAna, samyaka zraddhA vagere jIvanI zuddha kriyA tarIke; 2) ajJAna, puNya-pApAdine jIvanI vikAra kriyA tarIke; 3) zarIranA halana-calanAdine jaDanI kriyApaNe barAbara sthApe che. A traNa prakAranI kriyAmAM - 1) sAcI samajaNa - jJAna, zraddhA vagerenI kriyA te dharmakriyA che. 2) ajJAna puNya-pApAdi vikArI kriyA te adharmakriyA che. 3) zarIrAdi jaDanI kriyA te paravastunI kriyA che; paravastunI kriyA sAthe jIvanA dharma-adharmane saMbaMdha nathI - Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ma kriyAnuM yathArtha svarUpa samajavuM te ja kriyAnuM sthApana che. jeo kriyAnuM ja svarUpa samaje nahi ane jaDanI kriyAne jIvanI mAne, jaDanI kriyA AtmA kare athavA jaDanI kriyAthI AtmAne lAbha-nukasAna thAya ema mAne, agara adharmanI kriyAne dharmanI mAne teo kriyAnuM utthApana kare che. jJAnIone vastuonA yathArtha svarUpanI khabara nathI tethI kaI vastunI kevI kriyA hoya te teo jANatA nathI. 1) 'sAcI samajaNarUpa kriyAthI dharmanI zarUAta thAya che paNa puNyanI kriyAthI dharma thato nathI' ema samajavuM temAM dharmanI kriyAnuM dharmakriyA tarIke sthApana che ane adharmanI kriyAnuM adharmakriyA tarIke sthApana che tethI te yathArtha che. 2) 'puNyanI kriyAthI dharma thAya' ema mAnavuM temAM sAcI samajaNarUpa dharmakriyAnuM utthApana che ane adharmakriyAnuM dharmakriyA tarIke sthApana che, tethI te mithyA che. 3) jIvane potAnI bhAva kriyAthI lAbha-nukasAna thAya ane zarIranI kriyAthI lAbha-nukasAna na thAya' ema samajavuM temAM jIvanI kriyAnuM jIvanI kriyApaNe sthApana che ane jaDanI kriyAnuM jaDa kriyApaNa sthApana che - te yathArtha che. 4) 'jIvane potAnI bhAva kriyAthI lAbha-nukasAna thAya ane zarIranI kriyAthI paNa lAbha-nukasAna thAya' ema mAnavuM temAM ajIvanI kriyAnuM jIvapaNe sthApana che tethI te mithyA che. 5) 'zarIranI kriyA jIva karI zake' ema mAnavuM temAM jaDa kriyAnuM utthApana che ane jIvanI kriyAnuM jaDapaNe sthApana che, tethI te mithyA che. 6) 'zarIranI kriyA svataMtrapaNe ja thAya che, jIva teno kartA nathI;' ema samajavuM temAM jaDanI kriyAnuM jaDapaNe sthApana che ane jIvanI kriyAnuM jIvapaNe sthApana che, te yathArtha che. 'kriyA' eTale paryAyano pheraphAra, paryAyanuM badalavuM. kriyAnuM svarUpa jANavA mATe vastunuM svarUpa jANavuM joIe. 7) vratadhArI saMta munine vratano je zubha vikalpa uThe che te AtmAnI dharmakriyA nathI paNa vikAranI kriyA che. AtmadravyamAMthI ja mokSaparyAya Ave che. tethI AtmAnI kriyAthI ja - samyagdarzana-jJAnacAritrathI ja - - mokSa thAya che, paraMtu vikAranI kriyA ke zarIranI kriyA mokSanuM kAraNa nathI. 'AtmAmAMthI mukti thAya ane vratAdinA zubha vikArabhAvathI paNa mukti thAya' ema mAnavuM temAM vikArI kriyA ane avikArI dharmakriyAne ekapaNe mAnI, tethI te ekAMta mAnyatA che, mithyA mAnyatA che. 'kriyA eka karatAM jugala, yauna jinAgama mAMhi; athavA karanI aurakI, aura kare yauM nAhi." Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 3. sAmAnya ane vizeSa: vastu sAmAnya-vizeSarUpa che. vastunA banne aMzasvataH che, svAdhIna che, parAdhIna nathI. jAdhavalAmAM je kevaLajJAnanA rahasya bharyA che ane tenI je mukhya be vizeSatA che tenI spaSTatA jAhera thAya che. 1) potAnA jJAnanI vizeSarUpa avasthA parAvalaMbana vagara svAdhInapaNe che. 2) te svAdhIna aMzamAM AkhuM kevaLajJAna pratyakSa Ave che. A AtmA jJAnasvabhAvI che. tenuM jJAna atyAre paNa indriyanA avalaMbanathI jANe che ke indriya vagara ? jo vartamAna jJAna indriyathI jANe to sAmAnya jJAnasvabhAvanA vartamAna vizeSano abhAva thAya. jo jJAna indriyathI jANatuM hoya to te vakhate sAmAnya jJAna che tenuM vizeSa zuM? AtmAnuM jJAna IndriyathI jANatuM nathI, paNa sAmAnya jJAnanI vizeSa avasthAthI jANe che. jo vartamAnamAM vizeSa jJAnathI jIvana jANato hoya ane indriyathI jANato hoya to vizeSa jJAne zuM kArya karyuM? AtmA indriyathI jANavAnuM kArya karato ja nathI. AtmA potAthI ja jANavAnuM kArya kare che. nIcalI dazAmAM paNa jaDa indriya ane jJAna bhegAM thaIne jANavAnuM kArya karatAM nathI, paNa sAmAnya jJAna je AtmAno trikALa svabhAva che tenuM ja vizeSarUpa jJAna vartamAna jANavAnuM kArya kare che. pra. jo jJAnanuM vizeSa ja jANavAnuM kArya kare che to indriya vagara kema jANavAnuM kArya thatuM nathI ? u. jJAnanI tevA prakAranI vizeSatAnI lAyakAta na hoya tyAre jJAna ane indriya na hoya. ane jyAre indriya hoya tyAre paNa jJAna jANavAnuM kArya to potAthI ja kare che, kema ke jJAna paranA avalaMbana vagaranuM che. nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna karavuM joIe. indriya hAjara che paNa jJAna svataMtrapaNe potAnI avasthAthI jANe che. jo jJAna indriyathI jANe che ema mAnavAmAM Ave to jJAnano vizeSa svabhAva kAma nathI karato ema thAya ane tethI vizeSa vagara sAmAnyano abhAva ja thAya. mATe jJAna indriyathI jANatuM nathI. adhuruM jJAna potAthI jANavAnuM kArya kare che tyAre anukULa indriyo hAjara hoya che, paNa te indriyanA avalaMbanathI jJAna jANatuM nathI. Ama samajavuM te ja nimitta-naimittika saMbaMdhanuM yathArtha jJAna che. paNa jJAna indriyathI jANe che ema samaje to jJAna khoTuM che, kema ke tevI samajaNamAM nimitta ane upAdAna eka thaI jAya che. AcAryadeva ziSyane pUche che ke jo jIve indriyathI jJAna karyuM to sAmAnya jJAne zuM kArya karyuM? teno te vakhate abhAva thayo? ziSya uttaramAM kahyuM ke bhale vizeSa jJAna na hoya, to paNa sAmAnya jJAna to trikALa raheze, ane jANavAnuM kAma indriyathI thaze. Ama thavAthI jJAnano nAza nahi thAya, abhAva nahi thAya. AcAryadevano uttara:- vizeSa vinAnuM sAmAnya to sasalAnA zIMga samAna (abhAvarUpa) che. vizeSa jJAna vagara sAmAnya jJAna na hoI zake. mATe vizeSa jJAna vagaranuM sAmAnya jJAna mAnavAthI sAmAnya Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jJAnano nAza thAya che, abhAva thAya che. mATe vizeSa jJAnathI ja jANavAnuM kArya thAya che ema mAnavAmAM Ave to ja sAmAnya jJAnanI asti rahe che. jJAnasvabhAva rAga ane nimittanA avalaMbana rahita che tathA vizeSa jJAna sAmAnya jJAnamAMthI ja Ave che ema jANIne tenI zraddhA, jJAna ane sthiratA karavA te ja dharma che. jo jJAna indriyathI jANe to jJAnanuM vartamAna kArya kyAM gayuM? indriyanI hAjarI vakhate jo jJAna indriyanA kAraNe jANatuM hoya to te vakhate sAmAnya jJAna vizeSa-paryAya vagaranuM thayuM. paNa vizeSa vagara to sAmAnya hoya ja nahi. jyAM sAmAnya hoya tyAM tenuM vizeSa hoya che. have te vizeSa jJAna sAmAnya jJAnathI ja thAya che ke nimittathI thAya che?vizeSa jJAna nimittane laIne thatuM nathI paNa sAmAnya jJAnasvabhAvathI thAya che. vizeSa jJAnanuM kAraNa sAmAnya jJAna che, nimitte tenuM kAraNa nathI. kema ke jo te kArya aMze ke pUrNapaNe nimittanuM hoya to, jJAna nimittarUpa je paradravya che te paradravyarUpa thaI jAya. AtmAno jJAnasvabhAva kAyama che te sAmAnya che ane vartamAna kAryarUpa je jJAna thAya che te tenuM vizeSa che. sAmAnya jJAnanuM vizeSa kaho ke kAyamanA jJAnasvabhAvanuM pariNamana kaho ke jJAnanI vartamAna dazA (hAlata-paryAya) kaho te eka ja che. AtmAno svabhAva jJAna che. te jJAna ekaluM jANavAnuM ja kArya kare che. zabdane ke rUpane ke game tene jAgatAM jJAna ekarUpa ja rahe che, jJAnamAM kAMI phera paDato nathI. AtmAno jJAna svabhAva potAthI che, koInA nimittathI nathI. AtmAno trikALI jJAnasvabhAva che te potAthI ja vizeSarUpa kArya kare che. AtmA indriyathI jANato ja nathI, potAnA jJAnanI vizeSa avasthAthI ja jANe che. sAmAnya jJAna pote pariNamIne vizeSarUpa thAya che ane te vizeSa jJAna jANavAnuM kArya kare che. jJAna paranA avalaMbanathI jANe ema mAnavuM te adharma che. jJAna svAvalaMbanathI jANe evA zraddhA, jJAna ane sthirata thavA te dharma che. ahIM parAvalaMbana rahita jJAnanI svAdhInatA batAvI che. mArA jJAnanuM pariNamanarUpa vartana thAya che ane te vartanarUpa vizeSa vyApAra (upayoga) mArAthI thAya che, temAM koI paranimittanI arthAtu paradravyanI jarUra nathI. eTale ke jJAna svAdhInatAthI khasIne kadI parAvalaMbanamAM jatuM nathI, tethI te jJAna pote samAdhAna ane sukha svarUpa che. svAdhIna jJAnasvabhAvane lIdhe ja nigodathI laIne siddha sudhInA badhA jIvone jJAna thAya che, paNa jema thaI rahyuM che tema ajJAnI mAnato nathI, tethI ja tenI mAnyatAmAM virodha Ave che. sarva jIvono sAmAnya jJAnasvabhAva che, tethI jJAnanuM vizeSa kArya potAnA sAmAnya jJAnasvabhAvanA avalaMbane ja thAya che. eTale ke rAga ke para nimittanA avalaMbana vagara ja jJAna kArya kare che. tethI jJAna rAga ke saMyoga rahita che. jJAna indriyathI jANatuM nathI. jo jJAna indriyathI jANe to te kArya vagaranuM rahe arthAt vizeSa Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 vagaranuM rahe ane to pachI vartamAna vizeSajJAna vagara sAmAnyajJAna jANe kone ? vizeSajJAna na hoya to sAmAnyajJAna ja kyAM raha? mana pavibhAjIrAvaDAkhaiDa che. vizeSa lakhI "sAmAnyajJAna che" ema teno nirNaya koNa karaze? nirNaya to vizeSajJAna kare che. vartamAna vizeSajJAna (paryAya) dvArA parAvalaMbana rahita sAmAnyajJAna svabhAva jema che tema jANavo temAM ja dharma samAI jAya che. rAga thAya tene jANe, parane jANe, indriyane jANe paNa te koIne potAnuM na mAne evo jJAnano svabhAva che. vikArane ke parane potAnuM na mAne tene duHkha ja na hoya. mArA jJAna ne koI parAvalaMbana nathI ema svAdhIna jJAnasvabhAvanA zraddhA, jJAna ane sthiratA kare to tene svabhAvamAM zaMkA ke duHkha ja na hoya. kema ke jJAnasvabhAva pote sukharUpa che. nigodathI mAMDIne sarva jIvomAM koI paNa jIva indriyathI jANato nathI. nigodano jIva ke jene sauthI ochuM jJAna che te paNa sparza indriyathI jANato nathI, paraMtu potAnA sAmAnyajJAnanA pariNamanathI thatAM vizeSajJAna vaDe jANe che. chatAM paNa ajJAnI ema mAne che ke indriyathI mane jJAna thayuM. jyAre jIvane sAmAnya jJAnasvabhAvanA avalaMbane (sAmAnya taraphanI ekAgratAthI) vizeSajJAna thAya che tyAre te samyaka matijJAna rUpa thAya che te matijJAnarUpa aMzamAM. parAvalaMbana vagara, nirAvalaMbI jJAnasvabhAvanI pUrNatAnI pratyakSatA AvI jAya che. AtmAno jJAnasvabhAva koI saMyoganA kAraNe nathI. AvA svAdhIna jJAnasvabhAvane na jANe to dharma thAya nahi. dharma kyAMya bahAramAM nathI, paNa potAno jJAnAnaMda svabhAva ja dharmasvarUpa che. AmAM to badhAya zAstronuM rahasya AvI gayuM. koI koInuM kAMI na karI zake e vAta paNa AmAM AvI jagaI. jaDa indriya AtmAnA jJAnanI avasthAne kare nahi ane AtmAnuM jJAna paranuM na kare. AvI rIte jJAnasvabhAvanI svataMtratA AvI. badhA samyaka matijJAnIonuM jJAna nimittanA avalaMbana vagara sAmAnya svabhAvanA avalaMbanathI kArya kare che. te kAraNe jJAnIne sarva nimittonA abhAvamAM saMpUrNapaNe paranI sahAya vinA sAmAnya svabhAvanA avalaMbane vizeSarUpa je pUrNa pratyakSa kevaLajJAna che teno nirNaya vartamAna matijJAnanA aMza dvArA thaI zake che. jo pUrNa asahAya evo jJAnasvabhAva matijJAnanA nirNayamAM na Ave to, vartamAna vizeSa aMzarUpa jJAna (matijJAna) paranA avalaMbana vagaranuM pratyakSarUpa che teno nirNaya paNa na thAya. sAmAnya svabhAvanA Azraye je vizeSarUpa matijJAna pragaTyuM te matijJAnamAM kevaLajJAna pratyakSa che. aMza je pragaTyo che te aMzInA AdhAra vagara hoya nahi, tethI aMzInA nirNaya vagara aMzano nirNaya thAya nahi. sAmAnya svabhAvanI pratIta karatuM vartamAna nirmaLa svAvalaMbI jJAna pragaTyuM te sAdhaka che. ane te pUrNa sAdhyarUpa kevaLajJAnane pratyakSa jANatuM pragaTa thAya che. te sAdhakajJAna svAdhIna paNe potAnA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 kAraNe aMtaranA sAmAnyajJAnanI zaktinA lakSe vizeSa-vizeSarUpa pariNamatAM sAdhya kevaLajJAnapaNe pragaTa thAya che. temAM koI bahAranuM avalaMbana nathI. paNa sAmAnya jJAnasvabhAvanuM ja avalaMbana che. A jANavuM te dharma che. AtmAno dharma AtmA pAse ja che. azubha bhAvathI bacavA zubha bhAva thAya tenuM jJAna jANI le che, paNa tenuM avalaMbana letuM nathI. eTale sarva nimitta vagaranA pUrNa svAdhIna kevaLajJAnano nirNaya karatuM ane tene pratItimAM letuM svAzrita matijJAna sAmAnya svabhAvanA avalaMbane pragaTa thAya che. A rIte jJAnanuM kArya parAvalaMbana vaDe thatuM nathI paNa svAdhIna svabhAvane avalaMbIne thAya che. Ama jJAnanI svataMtratA batAvI. 4. jJAnanI jema zraddhAnI svataMtratAH AtmAmAM zraddhA guNa trikALa che. te sAmAnya zraddhA guNanuM vizeSa samyagdarzana che. zraddhA guNanuM vartamAna jo deva-guru-zAstra vagere paranA Azraye pariName to te vakhate zraddhA guNe zuM kArya karyuM? sAmAne zraddhA guNarUpa che tenuM vizeSa sAmAnyanA avalaMbane ja thAya che. samyagdarzanarUpa vizeSa zraddhA paranA avalaMbane pragaTatI nathI. paNa sAmAnya zraddhAnA avalaMbane ja tenuM pragaTavuM thAya che. samyagdarzana zraddhA guNanI vizeSarUpa dazA che. zraddhA guNa che ane samyagdarzana paryAya che. tethI zraddhA guNanA avalaMbane samyagdarzanarUpa vizeSa dazA pragaTa thAya che. jo deva-guru-zAstra vagere paranA avalaMbane zraddhAnuM vizeSarUpa kArya thatuM hoya to sAmAnya zraddhAnuM te vakhate vizeSa zuM? vizeSa vagara to koI vakhate sAmAnya hoya nahi. AtmAnI zraddhA thaI e vartamAna avasthArUpa kArya trikALI zraddhA nAmanA guNanuM che. vizeSa zraddhA vagara sAmAnya zraddhA ja na hoI zake. 5. AnaMdaguNanI svAdhInatAH jJAna ane zraddhA guNa pramANe AnaMda guNanuM paNa tema ja che. AtmAno vartamAna AnaMda jo paisA vagere paranA kAraNe thAya to te vakhate AnaMda guNe pote vartamAna vizeSarUpa kArya zuM karyuM? parathI jo AnaMda pragaTe to AnaMda guNanuM te vakhate vizeSarUpa kArya kyAM gayuM? ajJAnIe paramAM AnaMda mAnyo che te vakhate paNa teno AnaMda guNa svAdhInapaNe kArya kare che. ajJAnIne AnaMda guNanuM vartamAna kArya UMdhuM che eTale AnaMda guNanuM vizeSa tene duHkharUpe pariName che. AnaMda parathI pragaTato nathI, paNa saMyoga ane nimitta vagaranA AnaMda guNa nAmanA sAmAnyanA avalaMbane vartamAnamAM pragaTe che. A samajatAM tenA lakSanuM jora para upara na jatAM sAmAnya AnaMda svabhAva upara jAya che. ane e sAmAnyanA avalaMbane vizeSarUpa AnaMda dazA pragaTe che. sAmAnya AnaMda svabhAvanA avalaMbane pragaTelo te AnaMdano aMza pUrNa AnaMdanI pratIti leto ja pragaTe che. jo AnaMdanA aMzamAM pUrNanI pratIti na hoya to aMza Avyo kyAMthI? 6. cAritra, vIrya vagere sarva guNonI svAdhInatA A ja pramANe cAritra, vIrya vagere badhA guNonuM vizeSarUpa kArya sAmAnyanA avalaMbane ja thAya che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 AtmAno puruSArtha jo nimittanA avalaMbane kArya karato hoya to aMtaranA sAmAnya puruSArtha svabhAve te vakhate zuM karyuM ? zuM sAmAnya svabhAva vizeSa vagarano rahyo ? vizeSa vagaranuM sAmAnya hoya ema to bane nahi. dareka guNanuM vartamAna (vizeSa avasthArUpa kArya) sAmAnya svabhAvanA Azraye pragaTa thAya che. karma puruSArtha roke che e vAta ja khoTI hovAthI UDI gaI. koI paNa guNanuM kArya jo nimittanA ke rAganA avalaMbane thatuM hoya to sAmAnya svabhAvanuM te vakhate vizeSarUpa kArya rahe nahi. ane jo vizeSarUpa kArya na rahe to guNarUpa sAmAnya ja sAbita thato nathI. badhA guNo kAyama che. tenuM kArya koI nimitta ke rAganA avalaMbane thatuM nathI, paNa potAthI ja sAmAnyanA avalaMbane ja thAya che. A svAdhIna svarUpa jene beThuM tene pUrNanI pratIti leto guNano ja aMza pragaTe ja che ane jene pUrNanI pratIti letuM jJAna UgyuM tenI alpakALamAM mukti hoya ja. je sAmAnyanA jore eka aMza pragaTe che te ja sAmAnyanA jore pUrNa dazA pragaTe che. vikalpanA kAraNe sAmAnyanI vizeSarUpa avasthA na thAya. jo vikalpanA kAraNe vizeSa thatuM hoya to vikalpano abhAva thatAM vizeSano paNa abhAva thaI jAya. vartamAna vizeSa sAmAnyathI ja pragaTe che, vikalpathI pragaTatuM nathI. A samajavuM te ja dharma che. dareka dravyanI svAdhInatAnI A cokhkhI vAta che. 'be ne be cAra' jevI sIdhA saraLa vAta che. A samaje nahi ane tene badale nimittathI thAya ane eka dravya bIjA dravyanuM karI de ema parAzrayapaNuM mAne to tenuM badhuM ja khoTuM che, tenI mULamAM bhUla che. pahelAM ja 'be ne be traNa' ema bhUla thaI gaI hoya to tyAra pachI badhI bhUla ja Ave, tema mULa vastu svabhAvanI mAnyatAmAM jenI bhUla che tenuM badhuM ja khoTuM che. 7. svAdhInapaNe pragaTelo aMza pUrNane pratyakSa kare che paradravyo jagatamAM bhale ho, parinamitta bhale ho, jagatamAM sarva vastuonuM astittva che, paNa te koI vastu mArI vizeSa avasthA karavA samartha nathI. mArA AtmAnA sAmAnya svabhAvane avalaMbIne mArI vizeSa dazA thAya che. te svAdhIna che ane e svAdhInapaNe pragaTatuM vizeSa ja pUrNa vizeSarUpa kevaLajJAnanuM kAraNa che. je vizeSa pragaTe che te pUrNane pratyakSa karatuM pragaTe che. 8. svAdhInatAnI pratItimAM kevaLajJAna : AcArya bhagavAna AtmAno svAdhIna pUrNa svabhAva batAve che. tuM AtmA cho, tAro jJAnasvabhAva che. te jJAnasvabhAvanI vizeSarUpa avasthA tArA potAnA sAmAnya svabhAvanA avalaMbane thAya che. sAmAnya svabhAvanA avalaMbane vizeSarUpa matijJAna je pragaTyuM te pUrNa kevaLajJAna sAthe abheda svabhAvavALuM che. nimittanA ane rAganA avalaMbana vagaranuM tathA sAmAnyanA avalaMbanavALuM jJAna svAdhIna svabhAvavALuM che. te jJAna matijJAna ane kevaLajJAna vaccenA bhedane gaNatuM nathI. jene A vAta besI tene kevaLajJAna pAmavAmAM vacce vighna hoya ja nahi. A tIrthaMkara kevaLajJAnInI vANI kevaLajJAnanA bhaNakArA letI AvI che. AcAryadevone kevaLajJAnanA ja bhaNakArA thaI rahyA che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 vacce bhava che tethI kevaLajJAna thavAmAM bhaMga paDaze. e vAta ja ahIM gauNa karI che. ahIM to sAmAnya svabhAvanA jore je aMza pragaTyo che te aMza sAthe kevaLajJAna abheda ja che, ema kevaLajJAnanI vAta karela che. tuM paNa kevaLajJAna levAnI taiyArIvALo ja cho, tArA svabhAvanA bharose hA to pADa ! potAnA svabhAvanI pratIti vagara pUrNa pratyakSano bharoso jAge nahi. AtmAno jJAnasvabhAva svAdhIna che. koI paNa samaye vizeSa vagaranuM sAmAnya jJAna na hoya. je samaye vizeSamAM thoDuM jJAna hatuM te samaye paNa potAthI hatuM, ane jyAre vizeSamAM pUrNa thayuM tyAre paNa potAthI ja thayuM che, temAM koI paranuM kAraNa nathI. Ama jJAnasvabhAvanI svAdhInatA jIva jANe to te paramAM na jotAM potAmAM ja lakSa karIne pUrNano puruSArtha kare. sAmAnya koI paNa samaye vizeSa vagaranuM hoya ja nahi, dareka samaye sAmAnyanuM vizeSarUpa kArya to hoya ja. game teTaluM nAnuM kArya hoya to paNa te sAmAnyanA pariNamanathI thAya che. nigoda dazAthI laIne kevaLajJAna sudhInI AtmAnI sarva pariNati potAthI ja thAya che, ema svataMtratAno khyAla potAnI pratItimAM AvI gayo tyAM parAvalaMbana TaLI gayuM. mArI pariNati mArAthI kArya karI rahI che evI pratItimAM vikalpa ane nimittanA avalaMbananA bhUkkA UDI gayA. AtmAnA anaMta guNa svAdhInapaNe kArya kare che. kartA, bhoktA, grAhakatA, svAmItva evA evA anaMta guNonI vartamAna pariNati nimitta ane vikalpanA Azraya vagara potAthI pragaTe che. Ama je mAne che te jIvane sAmAnyanA avalaMbane pragaTelo aMza pUrNatAne pratyakSa karato hovAthI arthAt aMza sAthe abheda karato hovAthI, aMza ane pUrNatA vacceno bheda kADhI nAkhato hovAthI yathArtha ane apratihata che. A vAtanI nA pADanAra koNa che ? je nA pADe che te tenI potAnI nA pADe che. A vAtanI nA pADanAra koI che ja nahi. nirgaMtha saMta-munio evA apratihata bhAve UpaDyA che ke jethI jJAnanI dhArAmAM bhaMga paDyA vagara atUTapaNe kevaLajJAnarUpa thaI javAnA ja. mArA mati-zrutajJAnanA aMzo svataMtra thAya che. tene koI paranuM avalaMbana nathI. Ama pratIti thatAM koI nimittanuM ke paranuM lakSa na rahyuM. sAmAnya svabhAva tarapha ja lakSa rahyuM. have e sAmAnya svabhAvanA jore jIve pUrNatAno puruSArtha karavAno rahyo. pahelAM parane kAraNe jJAna thAya che ema mAnyuM hatuM tyAre te jJAna paralakSamAM aTakI jatuM hatuM, paNa have svAdhIna svabhAvathI ja jJAna thAya che ema pratIta thatAM jJAnane kyAMya aTakavApaNuM na rahyuM. mArA jJAnane paranuM ke nimittanuM avalaMbana che ja nahi, eTale kevaLajJAna vartamAna pratyakSa ja che - ema sAmAnya svabhAvanA Azraye je jJAna pariName che te jJAnadhArAne toDanAra koI che ja nahi, eTale ke svAzraye je jJAna pragaTe che te kevaLajJAnano pokAra letuM ja pragaTe che, alpa kALamAM te jJAna kevaLajJAna levAnuM ja che. jJAnanA avalaMbane jJAna kArya kare che - AvI pratItimAM AkhuM kevaLajJAna samAya che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 pahelAM avasthAmAM jJAna ochuM hatuM ane pachI vANI sAMbhaLI tyAre jJAna vadhyuM. te jJAna vANI sAMbhaLavAthI vadhyuM che ema nathI, paNa jJAnanI avasthA vadhI tyAM sAmAnya svabhAvI jJAna ja potAnA puruSArthathI kaSAya ghaTADI vizeSarUpI thayuM che, eTale potAnA kAraNe jJAna vadhyuM che. AvI pratIti thatAM svataMtra jJAnasvabhAvanA jore pUrNa jJAnano puruSArtha ja karavAno rahyo. jJAnIone svataMtra jJAnasvabhAvanI pratItinA jore vartamAna UNI dazAmAM paNa kevaLajJAna pratyakSa che. kevaLajJAna pratItimAM AvI gayuM che. ajJAnIne svataMtra jJAnasvabhAvanI pratIti nahi hovAthI pUrNa avasthA kevI hoya tenuM jJAna thatuM nathI ane pUrNa zaktinI pratIti AvatI nathI. tene aneka prakAranA nimitto badalAtA rahe che ane nimittanuM tene avalaMbana che eTale nimittanuM lakSa tene rahyA kare che. pANa svataMtra jJAnanA pratyakSapaNAnI zraddhA besatI nathI. "mAruM vartamAna jJAna mArAthI thAya che, mArI zakti pUrNa che ane e pUrNa zaktinA Azraye puruSArthathI pUrNa jJAna pragaTe che" ema jJAnIne pratIti che. je jJAnanA aMze jJAnasvabhAvanI pratIti karI te jJAna kevaLajJAnane pratyakSa karatuM ja pragaTe che te vacalA bhedane (matijJAna ane kevaLajJAna vaccenA bhedane) uDADI detuM, pUrNa sAthe abhedapaNuM karatuM pragaTe che. vacamAM ekeya bhava ja nathI. paNa avatAra ja kone che? vartamAna kevaLajJAna pratyakSa che evA joramAM vacce ekAda bhava che teno AcArya nakAra karyo che. AcAryadave atUTapaNe kevaLajJAnanI ja vAta karI che. A vAta jene bese tene bhava hoya ja nahi. 18 samyagdarzana mATe arihaMta devane oLakho: "je jANato ahaMtane, guNa-dravyane paryAyapaNe; te jIva jANato Atmane, tasu mohalaya khare." -pravacanasAra gAthA 80. anvayArthaH je ahaMtane dravyapaNe, guNapaNe ne paryAyapaNe jANe che te potAnA AtmAne jANe che ane teno moha avazya laya pAme che. bhAvArtha : ahaMta bhagavAna ane potAno AtmA nizcayathI samAna che. vaLI ahaMta bhagavAna moha, rAga-dveSa rahita hovAne lIdhe temanuM svarUpa atyaMta spaSTa che. tethI jo jIva dravya-guNa-paryAyapaNe te ahaMta bhagavAnanA svarUpane mana vaDe prathama samajI le to 'A je AtmA, AtmA evo ekarUpa (kathaMcita sadaza) trikALI pravAha te dravya che, tenuM je ekarUpa rahetuM caitanyarUpa vizeSaNa te guNa che ane pravAhamAM je kSaNavartI atireko te paryAyo che.' ema potAno AtmA paNa dravya-guNa-paryAyapaNe tene mana vaDe khyAlamAM Ave che. e rIte trikALIka nija AtmAne mana vaDe khyAlamAM laIne pachI jema motIo ane dhoLAzane hAramAM ja aMtargata karIne kevaLa hArane jANavAmAM Ave che tema Atma paryAyone ane caitanya guNane AtmAmAM ja aMtargarbhita karIne kevaLa AtmAne jANatAM pariNAmIpariNAma-pariNatinA bhedano vikalpa nAza pAmato jato hovAthI jIva niSkriya cinmAtra bhAvane pAme che ane tethI moha (darzanamoha) nirAzraya thayo thako vinAza pAme che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 vizeSArtha : 1) A rAga - dveSAdi bhAva saMsAranI utpattinuM kAraNa eka mArI mithyA mAnyatA ja che. 2) A ja kAraNathI mArA je nathI evA jJeya tattvone mArA mAnIne emane prApta karavAnI athavA haTAvavAnI A doDa anAdithI karato Avyo chuM. 3) jJAnano svabhAva sva-paraprakAzaka che. e svabhAvathI potAne jANato thako parane jANato utpanna thAya che. 4) arihaMtanA dravya-guNa-paryAyane jANI, potAnA AtmasvarUpane jANI enA phaLa svarUpa darzana mohano nAza thAya che - samyagdarzana pragaTe che. 2. arihaMta banavAnI vidhi : 1) pUrNa rUpathI samajIne 2) nirNayamAM lAvIne 3) zraddhAmAM dRDhatAthI besADIne 4) badhI bAjuthI potAnI pariNatine sameTIne 5) ekamAtra A mArga para ja pUrNa puruSArtha sAthe ArUDha thavuM. 6) A ekamAtra AtmajJAna prApta karavA ane saMsArano abhAva karI bhagavAna banavAno upAya che. arihaMta eTale zuddha AtmA. jemAM deha nathI, rAga nathI, jemAM apUrNatA nathI evA zuddha caitanya svarUpa AtmA te arihaMta che. tene oLakhatAM dehathI bhinna, rAgathI bhinna paripUrNa zuddha AtmA jarUra oLakhAya che, eTale samyagdarzana thAya che. je koI jIva arihaMta bhagavAnanA dravya-guNa-paryAyane barAbara jANe che te jIva kharekhara potAnA AtmAne jANe che ne teno mithyAtva, bhrama cokkasa nAza pAme che ane zuddha samyaktva pragaTe che. anAdinA adharmano nAza karavAno ane apUrva dharma pragaTAvavAno A upAya che. Thare jIva arihaMta bhagavAnanuM svarUpa oLakhe che te jIva svabhAvane AMgaNe Avyo che. je jIva asiMhata bhagavAna jevA potAnA AtmAne oLakhe che, tene bhedajJAna thaI jAya che, eTale te rAgAdine potAnuM kharuM svarUpa mAnato nathI, temaja zarIrAdinI kriyAne potAnI mAnato nathI; rAga rahita caitanyabhAve tenuM aMtarapariNamana thaI jAya che. jeNe arihaMta bhagavAna jevA potAnA AtmAne mana vaDe jANI lIdho te jIva svabhAvane AMgaNe Avyo che, paraMtu AMgaNe AvyA pachI have aMdara utarIne svabhAvano anubhava karavAmAM anaMto apUrva puruSArtha che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 3. arihaMta ane nija AtmAnI sarakhAmaNI nIce pramANe che H 1) dravya-guNa-paryAya bannemAM che. bannemAM nizcayathI aMtara nathI. 2) arihaMtano AtmA zuddha ja che. dravyadRSTithI jovAmAM Ave to dravya ane guNa bannenA sarakhA ja che. zuddha ja che. have je pharaka che te paryAyamAM che. paNa svabhAvanI dRSTithI jotAM te banne sarakhI ja che. je paryAya zuddha AtmAne zuddha jue che te zuddha ja che. 3) bannenuM jJAna paNa sarakhuM ja che. banne AtmA jANe che. jANavAnI taratamyatA vadhaghaTa che paNa banne jANe che. kSayopazama jJAna paNa pUrNa AtmAne jANe che. 4) bannemAM vItarAgatA che kAraNa ke jJAyaka bhagavAna AtmAmAM rAgano praveza nathI. arihaMtanA AtmAmAM paNa rAgano praveza nathI - te to vItarAgI ja che. 5) banne potAnA svacatuSTayamAM ja lIna che. evI vastu vyavasthA ane vizva vyavasthA ja che. potAnI maryAdA toDI koI bahAra nIkaLatuM nathI. parasanmukha thaIne parane jANavAno AtmAnA jJAnano svabhAva ja nathI. jJAna AtmAmAM rahIne potAnI kaLAthI parane jANe che. 6) arihaMta bhagavAnanA dravya-guNa-paryAyane jANIne jIva tyAM ja aTakato nathI. paNa potAnA AtmA tarapha vaLe che. dravya-guNa-paryAya che. paripUrNa mAruM svarUpa che. rAga-dveSa mAruM svarUpa nathI ema nakkI karIne, pachI paryAyanuM lakSa choDIne ane guNabhedanuM paNa lakSa choDIne cinmAtra AtmAne lakSamAM le che. A rIte mAtra ekalAM citmAtra AtmAno anubhava karatAM samyagdarzana thAya che ane moha TaLI jAya che. darzanamohano nAza thAya che. 4. bhagavAna arihaMtanA AtmAnuM svarUpa : 1) sarva prathama to arihaMtanA svarUpane bahu sArI rIte samajavA puruSArtha lagAvavo joIe. e pAkuM thaI gayA pachI ApaNAM svarUpanI oLakhANa sugamatAthI thaI zake che. 2) AtmAne oLakhavAnuM lakSaNa jJAna che. bhagavAna arihaMtanA AtmAmAM tenI pUrNatA che. te sarvajJa che. 3) bhagavAna arihaMta pUrNa vItarAgI che, rAga-dveSAdi bhAvono temanA AtmAmAM pUrNa abhAva che. bhagavAna aDhAra doSa rahita che. 1. sudhA 2. tRSA 3. sveda 7. maraNa 13. ciMtA 8. nidrA 9. zoka 14. mada 15. arita 4) arihaMta bhagavAnanA cAra anaMta catuSTaya 1. anaMta jJAna che. 2. anaMta darzana 4. janma 10. bhaya 16. rAga 5. roga 11. vismaya 17. dveSa 3. anaMta vIrya 6. jarA 12. kheda 18. moha. 4. anaMta sukha. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 5) zAstra mAM emanA guNonuM varNana judI judI rIte karavAmAM AvyuM che. cha DhALAmAM paM. daulatarAme maMgaLAcaraNamAM kahyuM che - "tIna bhuvanameM sAra, vItarAga vijJAnatA, zivasvarUpa zivakAra namatuM sahArIke' - rAga-dveSa rahita kevaLajJAna traNa lokamAM uttama vastu, AnaMda svarUpa ane mokSanI prApti karAvanAra che. te vItarAga svarUpane huM mana, vacana, kAyAnA traNa yogathI namaskAra karuM chuM. 6) mokSamArga prakAzakamAM kahyuM che - "maMgalamaya maMgalakaraNa vItarAga vijJAna, namo tAhi jAte bhaye, arihaMtAdi mahAna" 7) "sakala zeya jJAyaka tadapi, nijAnaMda rasalIna; so jinendra jayavaMta nita, arirarahasa vihIna." arihaMta prabhu lokAlokane jANatAM chatAM potAnA nijAnaMda svabhAvamAM lIna che. jJAnI svane mukhya karIne jANe che. 5. svaNeya saMtoSa karavA yogya kema ane kevI rIte? 1) jagatanA dravya mAtranI svAbhAvika sthiti evI che ke pratyeka dravya potapotAnA svakSetramAM rahIne ja enI paryAya svadravyamAM ja tanmaya thaIne pravartana kare. AtmA paNa eka dravya che to enuM paNa e pramANe che. 2) have bIjA ajIva dravyo ene cetana AtmAmAM eTalo ja pharaka che, e badhA dravyo to satata svAbhAvika pariNamana karI ja rahyA che. emAM koI viparItatA thatI nathI, kAraNa ke teo svanA ane paranA astitvane jANatA nathI. paraMtu Atmadravya ja evo che ke je sva-parano jJAyaka hovAthI potAnA jANavAmAM bhUla karI zake che. 3) AtmAno upayoga jyAre svamAM jaIne vizrAma pAme che tyAre AtmAmAM aMdara rahevAvALA anaMta guNono rasa svAda karavAthI evo tRpta thaI jAya che ke sva tattvane choDIne bahAra tarapha sanmukha ja thato nathI, A dazAnuM nAma ja arihaMta dazA che. 4) anAdi kALathI A AtmA ajJAna dazAmAM jagatanA aneka zeyomAM potAnA upayogano parivartana karato thako, temAM tanmaya thaI rAga-dveSanI utpatti karyA vagara raheto nathI. enuM phaLa ja anaMta saMsAra ane duHkha che. 5) ApaNe paNa arihaMta bhagavAnanA svarUpane dravya-guNa-paryAyathI jANI temanA jevo jJAnano viSaya mAtra svaphleya tattvane svanA rUpamAM jANI laIe-tanmayatApUrvaka svAbhAvika pariNamana karatAM ApaNI paNa arihaMta dazA pragaTI zake. 6) bhagavAna AtmA potAnA amUrtika, caitanya jJAyaka ane sukhanI vedanA karavAvALo anaMta guNono dhAraka hovAthI enI parAkASTAne ja dhAraNa karavAvALo che. AvuM pUrNa sAmarthya ane AtmasvabhAva batAvavAne mATe arihaMtano ja AtmA Adarza samAna pratyakSa che. jJAnanI pUrNatA, saMpUrNa rAga Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dveSano abhAva, zAMta-saumya mudrA tenI mUrti arihaMta bhagavAna che. A mATe e AtmAno yathArtha nirNaya karI - potAnA AtmAno Avo nirNaya, zraddhA karI te ja rIte sthira thavAthI arihaMtapada prApta thAya che. AtmAne jANavAnI paddhati: 1) ApaNe bhagavAna arihaMtanA AtmAne dravya-guNa-paryAyanA mAdhyamathI samajI enA jevA ja ApaNA AtmAne samajIe. 2) bhagavAna arihaMtanA AtmadravyamAM jeTalI paNa zaktio hatI e badhI pUrNa vikAsarUpa thaIne, e dravya svayaM e rUpa prakAzita thaI rahyo che. 3) arihaMtanA AtmAnA sAmarthyane zraddhAmAM lAvIne ApaNAM AtmadravyanA sAmarthyano vicAra karIzuM to ApaNo AtmA paNa enA jevo ja sAmarthyavAna vaibhavazALI che, e zraddhA pAkI thaze. 4) AvI zraddhA jAgRta thatAM ja ApaNo upayoga je para lakSa para che te choDIne 4 lakSa karaze to emAM ekAgra thatAM ja ApaNAM bhagavAna AtmAnA darzana thayA vagara raheze nahi. 5) jevI ApaNI daSTi ApaNA AtmAne pUrNa zaktimAna, sarvajJa svabhAvI, vItarAga svabhAvI, AnaMda svabhAvI, anaMta sukhasvabhAvI Adi anaMta guNa svabhAvI jovaAmAM palaTAze to anaMta guNa svabhAvI arihaMta jevo ApaNo AtmA jJAna-zraddhAnamAM evo ja pratyakSa anubhavamAM AvI jaze. A ja samyagdarzana che. A ja Atmaanubhava karavAnI vidhi che. 6) jagatano pratyeka satno svabhAva utpAda-vyaya-dhauvyAtmaka che. eTale mArA AtmAmAM be pakSa che. (1) sthira (2) palaTAto. jyAre sthAyI bhAvane ApaNA jJAnano viSaya banAvIzuM tyAre e pakSa mukhya thaze ane asthAyI pakSa gauNa thaI jaze. 7) have jyAre jJAnanI paryAya e dhuvAMzane potAno viSaya banAvI potAnA e jJAyakane arihaMta jevo ja mAnaze e jJAnanI paryAya je pariNAmI che e apariNAmI banI pariNamI jaze. eTale ema kaheze ke huM to jJAyaka ja chuM. te samaye Atmadarzana thaI jaze. A ja AtmAne jANavAnI zraddhavAnI-emAM lIna thavAnI-ene prApta karavAnI alaukika paddhati che. 19. sAdhyanI siddhi : 1. 'A AtmAnA zuddha svabhAvanI sAkSAta prApti athavA sarvathA mokSa te sAdhya che', sAdhya che, dhyeya nahi. dhyeya to trikALI ekarUpa jJAyakabhAva che. ahIM pragaTa karavAnI apekSAe kevaLajJAnanI, mokSaparyAyane sAdhya kahI. sAkSAta prApti eTale AtmAnI upalabdhi. jevA svabhAve AtmA che tevA (paripUrNa) svabhAvanI paryAyamAM prApti te Atmopalabdhi che, e mokSa che, sAdhya che. 2. sAdhya nAmanI mokSanI paryAyane sAdhavI, tenI siddhi to darzana-jJAna-cAritrathI ja che. vastu svarUpa Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 je che tenI sevanA karatAM e traNa paryAya utpanna thAya che. ene bhedathI samajAvyuM ke traNanI sevA karavI, enAthI siddhi che, bIjI rIte siddhi nathI. ane eno saravALo to e ja che ke ekAkAra AtmAnI sevA karavI. 3. darzana eTale trikALI zuddha svabhAvanuM avalokana. emAM zraddhA ane dekhavuM banne bhAva AvyA. jJAna eTale zuddha svabhAvanuM pratyakSa jANapaNuM. emAM svasaMvedana jJAnanI vAta che. sva kahetAM potAthI, sam nAma pratyakSa vedana. svasaMvedana eTale potAthI potAne pratyakSa vedavuM. enuM ja nAma samyajJAna che. bhagavAna AtmA zuddha eka svabhAvI che tenuM paryAyamAM svasaMvedana enuM nAma samyajJAna che. cAritra eTale je vastu akhaMDa abheda che tene dekhavI, jANavI ane emAM ja vizrAma levo. zuddha svabhAvamAM, dhruva dhAmamAM sthiratA, vizrAma-vizrAma-vizrAma te cAritra che. temanAthI ja sAdhyanI siddhi thAya che. 4. A ja mokSamArga che. trikALI bhagavAna ekarUpa svabhAvanA daSTi, jJAna ane ramaNatA te eka ja mokSamArga che. mokSamArga be nathI, mokSamArganuM nirUpaNa be prakAre che. AtmA jJAyaka svabhAva ekarUpa vastunI sevana karavAthI je nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTa thAya che tene satya-bhUtArtha mokSamArga kahyo che. trikALI AtmAnI sevA karatAM paryAyamAM traNa prakAra paDe tene vyavahAra kahe che. je trikaLI bhagavAna AtmAnI zraddhA-jJAna-cAritranI vItarAgI paryAya ene AtmavyavahAra kahIe ane rAgAdino vyavahAra e manuSya vyavahAra che. dayA, dAna, vrata ane bhaktino vikalpa e manuSyano mAnasika vyavahAra che, enAthI saMsAra thaze. je bhUtAI vastu che enA AzrayathI samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa paryAya pariName ene bhUtArtha mokSamArga kahe che. te satyArtha mokSamArga paNa paryAya che mATe vyavahAra che. te vAta vizeSa samajAve che - 1) jyAre AtmAne anubhavamAM AvatAM je aneka paryAyarUpa bhedabhAvo temanI sAthe mizritapaNuM hovA chatAM paNa sarva prakAre bhedajJAnamAM pravINatAthI 'A anubhUti che te ja huM chuM evA AtmajJAnathI prApta thatuM, A AtmA jevo jANyo tevo ja che evI pratIti jenuM lakSaNa che evuM, zraddhAno udaya thAya che. tyAre samasta anya bhAvono bheda thavAthI niHzaMka karavAne samartha thavAne lIdhe AtmAnuM AcaraNa udaya thatuM AtmAne sAdhe che. Ama sAdhya AtmAnI siddhinI e rIte utpatti che. 2) paraMtu jyAre Avo anubhUti svarUpa AtmA AbALa gopALa saune sadAkALa pote ja anubhavamAM Avato hovA chatAM paNa anAdi baMdhanA vize para (kAvyo) sAthe ekapaNAnA nizcayathI mUDha je ajJAnI tene A anubhUti te ja huM chuM' evuM AtmajJAnathI udaya thatuM nathI ane tenA abhAvane lIdhe, nahi jANelAnuM zraddhAna gadheDAnA ziMgaDA samAna hovAthI, zraddhAna paNa udaya thatuM nathI tyAre samasta anya bhAvonA bhedavaDe AtmAmAM niHzaMka karavAnA asamarthapaNAne lIdhe AtmAnuM AcaraNa 15. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 udaya nahi thavAthI AtmAne sAdhatuM nathI. Ama sAdhya AtmAnI siddhinI anyathA anutpatti che. 3) sAdhya AtmAnI siddhi darzana-jJAna-cAritrathI ja che. bIjI rIte nathI. kAraNa ke pahelAM to AtmAne jANe ke A jANanAro anubhavamAM Ave che te huM chuM. tyAra bAda tenI pratItirUpa zraddhAna thAya; vinA jAye zraddhAna konuM? pachI samasta anya bhAvothI bheda karIne potAmAM sthira thAya. e pramANe siddhi che. paNa jo jANe janahi, to zraddhAna paNa na thaI zake; to sthiratA zAmAM kare? tethI bIjI rIte siddhi nathI evo nizcaya che. 4) AcArya kahe che 'anaMta caitanya jenuM cihna che evI A Atmajyotine ame niraMtara anubhavIe chIe kAraNa ke tenA anubhava vinA anya rIte sAdhya AtmAnI siddhi nathI. kevI che te Atmajyoti? jeNe koI prakAre traNapaNuM aMgIkAra karyuM che to paNa ekapaNAthI Tyuta thaI nathI ane je nirmaLapaNe udaya pAmI rahI che. vizeSa mArgadarzana : 1) jyAre Avo anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA AbALa-gopALa saune sadAkALa pote ja anubhavamAM Avato hovA chatAM' juo zuM kahe che? AbALa gopALa saune eTale nAnAthI moTA dareka jIvone jANavAmAM to sadAkALa (niraMtara) anubhUti svarUpa jJAyaka nija AtmA ja Ave che. (anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA trikALInuM vizeSaNa che, jJAyakabhAvane ahIM anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA kahyo che.) AbALa gopALa saune jANanakriyA dvArA anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA jaNAI ja rahyo che. jANanakriyA dvArA saune jANanAra ja jaNAya che. ajJAnIne paNa samaye samaye jJAnanI paryAyamAM potAno jJAnamaya AtmA ja mukhyapaNe jaNAI rahyo che. jANapaNuM nija AtmAnuM che chatAM e che te huM chuM ema ajJAnIne thatuM nathI. ajJAnI paranI rucinI ADe jJAnamAM potAno jJAyakabhAva jaNAto hovA chatAM eno tirobhAva kare che, ane jJAnamAM kharekhara je jaNAtA nathI evA rAgAdi parazeyono AvirbhAva kare che. 2) ahAhA ! Ama sadAkALa saune pote ja eTale ke AtmA ja jANavAmAM Ave che (ajJAnIo kahe che ke AtmA kyAM jaNAya che? ane ahIM jJAnIo ema kahe che ke dareka AtmAone potAno AtmA ja jaNAya che paNa ajJAnI eno svIkAra karato nathI.) puNya-pApa Adi je vikalpa che te acetana ane para che tethI mukhyapaNe jJAnanI paryAyamAM te jaNAtA nathI paraMtu jANanAra ja jaNAya che. 3) Ama saune pote ja anubhavamAM Avato hovA chatAM anAdi baMdhanA vaze -eTale anAdi baMdhanA kAraNe ema nahi paraMtu anAdi baMdhane pote vaza thAya che tethI; A jANanAra...jANanAra...jANanAra te huM chuM ema na mAnatA rAga huM chuM ema mAne che. anAdi baMdhanA vaze eTale karmane laIne ema nahi; A eka siddhAMta che ke karma che mATe vikAra thAya che ema nathI. AtmA anAdi baMdha che ene vaza thAya che mATe vikAra thAya che. eTale ke saune jANanAgana...jANana bhAva ja jANavAmAM Ave che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 zarIrane, rAgane jANatA paNa jANanAra ja jaNAya che. paNa anubhUti svarUpa AtmA huM chuM; A jANanAra te huM chuM, ema ajJAnIne na thatAM baMdhane vaza paDyo che. AtmAne vaza thavuM joIe ene badale karmane vaza thayo che. ''karma bicArA kauna ? bhUla merI adhikAI ' "" 4) have AtmA ane rAga vacce saMdhi (sAMdha) che e vAta samajAve che. e baMdhanA vaze para sAthe ekapaNA nizcayathI ''jANanAra......jANanAra....jaNAya che'' ema na jANatAM jANanAranI paryAya vartamAna karmabaMdhane vaza thaI (svataMtrapaNe vaza thaI) para sAthe rAga ane puNyanA vikalpo sAthe ekapaNAno adhyAsa -nirNaya kare che. huM rAga ja chuM ema mAne che chatAM ekapaNe thato nathI. rAga ane atmA vacce saMdhi (sAMdha-taDa) che. rAgano vikalpa ane jJAnaparyAya e be vacce saMdhi che. e be eka thayA nathI. paNa bannenA ekapaNAnA nizcayathI mUDha ajJAnI tene je rAgano vikalpa UThe che ene vaza thaIne te huM chuM ema para padArtha je rAgAdi tene potAnA mAne che, paraMtu rAgathI bhinna anubhavarUpa potAnI cIja judI e enuM bhAna nahi hovAthI A jANanAra jaNAya che te huM chuM ema mAnato nathI. 5) jJAyakabhAva kAyama jJAyakapaNe ja rahyo che chatAM ajJAnI bIjI rIte huM rAga chuM, puNya chuM evo anyathA adhyavasAya kare che. 6) bhagavAna AtmA jJAyakajyoti dhruva vastu che. e to jANana svabhAve, parama pAriNAmikabhAve, svabhAva bhAvarUpe ja trikALa che. rAga sAthe dravya ekapaNe thayuM nathI. paNa jANanAra temAM jaNAya che te jJAnaparyAya laMbAIne aMdara jatI nathI. jANanAra sadA pote jaNAI rahyo che evI jJAnanI paryAya thaI rahI hovA chatAM A aMdara jANanAra te huM chuM arthAt A jJAnanI paryAya jaNAya che te huM chuM ema aMdaramAM na jatAM karmane-rAgane vaza paDyo thako bahAramAM je rAga jaNAya che te huM chuM ema mAne che. 7) A jANAnA....jANanAra....jANanAra A je jANanakriyA dvArA jaNAya che te huM ema aMtaramAM na jatAM, jANavAmAM Ave che je rAga tene vaza thaI rAga te huM ema ajJAnIe mAnyuM tethI A anubhUtimAM jaNAya che te jJAyaka huM evuM AtmajJAna udaya pAmatuM nathI. 8) bhAI ! bahArathI ema kalpI le dayA pALo, vrata karo ane A karo, te karo, paNa bhAI ! koNa rAgano kartA thAya ? kartApaNAnI buddhi e to mithyAtva che, jJAnasvabhAvI caitanyasUrya bhagavAna acetana evA rAgane kema kare ? jo jJAyaka svarUpa caitanyasUrya acetana evA zubhAzubhabhAvapaNe thAya to cetana acetana thaI jAya. paNa ema kadIye banatuM nathI. je kAMI thAya che te badhI bhramaNA che. bhramaNA e khoTI mAnyatA mithyAtva che. AtmajJAna udaya thatuM nathI tethI tenuM zraddhAna paNa udaya thatuM nathI eTale AtmAnuM AcaraNa udaya nahi thavAthI AtmAne sAdhatuM nathI. 9) A rIte vastunuM svarUpa jema che ema jANavAthI - zraddhavAthI samyagdarzana-AtmAnubhUti thAya che. A ja samyagdarzana pragaTa karavAnI rIta che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 vizeSa khulAso (sUkSma vAta) 1) trikALI jJAna guNa eno jema sva-paraprakAzaka ravabhAva che tema tenI jJAnanI vartamAna paryAyano paNa sva-paraprakAzaka svabhAva che. tethI te paryAyamAM sarva jIvone sadA kALa jJAyaka jaNAto hovA chatAM rAgane vaza thayelo prANI tene joI zakato nathI. enI najara paryAya upara ane rAga upara che, eTale A jJAyakane jANuM chuM te khoI bese che. anAdi baMdhane-rAgane vaze paDyo rAgane jove che paNa mane jJAnanI paryAyamAM A jJAyaka dekhAya che ema joto nathI. bhalene tuM nA pADa, huM (mane, jJAyakane) nathI jANato, chatAM prabhu! tArI paryAyamAM tuM atyAre jaNAya che hoM! 2) AtmAmAM anaMta guNo bhale ho, paraMtu jANavuM e eno mukhya guNa che. ame chIe ema anaMta guNo jANatA nathI; jJAna che te potAne ne parane jANe che. jJAnanI paryAya potAne jANe ane parane jANe evo ja eno sva-paraprakAzaka svabhAva pragaTa che. tethI te jJAna paryAyamAM sada saune bhagavAna Atmadeva prakAze che, paraMtu tenI daSTi-buddhi eka samayanI paryAya ane rAga upara hovAthI bhagavAna (jJAyaka AtmA) jaNAya che ema mAnato nathI. A jANavAmAM Ave che ene jAgato nathI ane parane jANuM chuM evI miththAbuddhi thaI gaI che. arthAt ekalo paraprakAzaka chuM evI buddhi thaI gaI che je mithyA che. 3) "zabdAdi padArtho dUra ho ke samIpa ho, AtmA temane potAnA svarUpathI ja jANe che." svarUpathI ja jANe che ema kahevAno Azaya e che ke - jene nija caitanya svarUpa jJAtA-daSTa prabhunuM aMtaramAM bhAna thayuM che te parapadArthone jANavAmAM rokAto nathI, potAne jANatAM sahaja teno sva-paraprakAzaka svabhAva pragaTa thAya che." 4) ahAhA ! jJAna eka jeno svabhAva che te jJAyaka prabhu AtmA. zeya padArtho - deva-guru-zAstra ho ke strI-putra parivAra ho ke anya ho! te zeyane jANavA mAtrathI vikriyA-rAga thAya che ema nathI. to kema che? paraMtu ajJAnI prANI bAhya cIjone ISTa-aniSTa, anukULa-pratikULa mAne che tethI tene rAga-dveSa thAya che. bAhya padArtho tene rAga-dveSa kare che -karAve che ema nathI. A ThIka che ane A aThIka che ema paraNeyomAM ThIka-aThIkanI kalpanA ajJAnI kare che tethI tene rAga-dveSa thAya che. te padravyo tene vikriyA upajAvatA nathI vA te zeyone jANavAthI rAgAdi thAya che ema paNa nathI. 5) AtmAmAM jJAna-darzana-cAritra guNa che. temAM cAritra ane zraddhA guNa malina pariName che; paNa jJAna guNa che te trikALI jJAnapaNe varte che, rAgapaNe vartato nathI. tethI jJAna jJAyaka svabhAvathI svaparane jANe che. ajJAnIne paNa jJAna atirUpe che, rAgane potApaNe mAnavAthI tenuM jJAna nAsirUpe thayeluM dekhAya che. daSTAzakti, jJAnaguNamAM ane vIryaguNamAM viparItatA nathI paNa ghaTADo thAya che. ajJAna dazAmAM paNa jJAnano ughADa to hoya ja che. te ughADane sva tarapha vALe to samyagdarzana pragaTa thaI zake che. ane te vaDe trikALI nizcala svabhAvane jIva jANe che. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zraddhA ane cAritra guNanuM kArya karatAM jJAna guNanuM kArya juduM che. te jANavAnuM kArya kare che. jo ke badhA guNa pUrNa nirmaLa eka sAthe thAya che to paNa te jJAnaguNa nirmaLapaNuM prathama jaNAve che. samyagdarzana, samyajJAna thayuM temAM jJAyakapaNe jaNAyo te pUrve jJAyaka ja hato, vartamAnamAM jJAyaka ja che ane bhaviSyamAM jJAyakapaNe ja raheze. sadAya jANanAro hovAthI cAritra guNamAM je avasthA rahI jAya che tene jJAna jANI le che paNa te gauNa che. A rIte jJAnaguNanuM svarUpa yathArtha samajavAthI mAnyatAnI bhUla nIkaLI jatAM samyagdarzana pragaTe che. 20 agAdha zAMtithI bharelo jJAnIno mArga : 1. jJAnInuM sAcuM jIvana: 1) bhedajJAna ane vItarAgatA karavA te jJAnInuM sAcuM jIvana che. bhedajJAnanI sAthe caitanya zAMtinI koI agAdha anubhUti thAya che. 2) aho! AtmA zAMtinA baraphanI vacce beTho tyAM caitanyanA AnaMdanI anubhUtinI zI vAta! 3) he jJAnI! tArI vAta duniyAne na bese to tuM mUMjhAIza nahi. duniyAne bhale na bese, paMca parameSThI bhagavaMto to tArI sAthe che. aho ! aMtarano atIndriya mArga! ene duniyA sAthe meLa kyAMthI khAya? 4) AtmAnA agAdha zAMtithI bharelA A mArgamAM paMca parameSThI bhagavaMto mArA sAthIdAra che. paMca parameSTInA prasAdathI Avo mArga jagatamAM jyavaMta varte che. 5) anubhava karavAno saraLamAM saraLa rasto A ja che. vikalpathI jJAnane juduoLakhavAno abhyAsa karavAnA. jJAnanI mahAnatA e che ke jJAna anaMta caitanya bhAvothI bhareluM che, ne rAga -vikalpo caiitanyathI zUnya che. ema bhedajJAna karatAM anubhava thAya che. 6) rAga pote duHkha che, tethI temAM ekatva buddhi te duHkha ja che. duHkhanA bhAvamAM jene ekatva bhAse (potApaNuM bhAse) te duHkhathI kema chUTe? rAgathI bhinna jJAna AnaMdasvabhAvI AtmA pote sukharUpa che, temAM ekatva pariNati paNa sukha che. 7) AtmA pote kartA thaIne potAnI samatvAdi pariNatine kare che evo teno kartA svabhAva che. anubhavamAM vikalpa vagara tenI nirmaLa paryAya thaI jAya che. AtmA pote pariNamIne nirmaLa paryAyarUpa thaI jAya che. 8) vikalpathI khasIne pariNati aMtaramAM kema vaLatI nathI ? aMtaramAM caitanyano kharo mahimA Avato nathI ne rAgano mahimA chUTato nathI. 9) jyAM jJAna ataMramAM vaLyuM tyAM bIjA anaMta guNo paNa potapotAnA nirmaLa bhAvapaNe khIlI UThe che. ane anaMta guNanA vItarAgI caitanya rasano aciMtya svAda Ave che. AnuM nAma samyagdarzana..! Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 2. jJAnathI jJAnanuM bhedajJAna (vizeSa ciMtavana): "ko dravya bIjA dravyane utpAdanahi guNano kare, tethI badhA dravya nija svabhAvathI upaje re." - samayasAra gAthA 372. gAthArtha anya dravyathI anya dravyane guNanI utpatti karI zakAtI nathI, tethI e siddhAMta che ke sarva dravyo potapotAnA svabhAvathI upaje che. TIkAH vaLI jIvane paradravya rAgAdika upajAve che ema zaMkA na karavI; kAraNa ke anya dravya vaDe anya dravyanA guNano utpAda karAvavAnI ayogyatA che, kema ke sarva dravyono svabhAvathI ja utpAda thAya che. A vAta daSTAMtathI samajAvavAmAM Ave che. mATI kuMbhabhAve (ghaDA bhAve) upajatI thakI zuM kuMbhAranA svabhAvathI upaje che ke mATInA svabhAvathI upaje che? jo kuMbhAranA svabhAvathI upajatI hoya to jemAM ghaDo karavAnA ahaMkArathI bharelo puruSa rahelo che ane jeno hAtha (ghaDo karavAno) vyApAra kare che evuM je puruSanuM zarIra enA AkAre ghaDo thavo joIe. paraMtu ema to thatuM nathI, kAraNa ke anya dravyanA svabhAve koI dravyanA pariNAmano utpAdajovAmAM Avato nathI. jo Ama che to pachI mATI kuMbhAranA svabhAvathI upajatI nathI paraMtu mATInA svabhAvathI upaje che. kAraNa ke (dravyanA) potAnA svabhAve dravyanA pariNAmano utpAda jovAmAM Ave che. Ama hovAthI, mATI potAnA svabhAvane nahi ullaMghatI hovAne lIdhe, kuMbhAra ghaDAno utpAdaka che ja nahi; mATI ja kuMbhAranA svabhAvane nahi sparzatI thakI, potAnA ja svabhAvathI kuMbhabhAve upaje che. evI rIte badhAya dravyo sva pariNAma paryAya (arthAt potAnA pariNAma-bhAvarUpe) UpajatAM thakA, nimittabhUta anya dravyonA svabhAvathI upaje che ke potAnA svabhAvathI upaje che ? jo nimittabhUta anya dravyonA svabhAvathI upajatAM hoya to nimittabhUta anya dravyona, AkAre temanA pariNAma thavA joIe. paraMtu ema to thatuM nathI, kAraNa ke anya dravyanA svabhAve koI dravyanA pariNAmano utpAda jovAmAM Avato nathI. jo Ama che to sarva dravyo nimittabhUta anya dravyonA svabhAvathI UpajatAM ja nathI, paraMtu potAnA svabhAvathI ja Upaje che kAraNa ke (dravyanA) potAnA svabhAve dravyanA pariNAmano utpAdajovAmAM Ave che. Ama hovAthI, sarvadravyo potAnA svabhAvane nahi ullaMghatA hovAne lIdhe, nimittabhUta anya dravyo potAnA (arthAt sarva dravyonA) pariNAmanA utpAdaka che ja nahi, sarva dravyo ja, nimittabhUta anya dravyonA svabhAvane nahi sparzatA thakA potAnA svabhAvathI potAnA pariNAma bhAve Upaje che. mATe AcArya kahe che jIvane rAgAdikanuM utpAdaka ane paradravyane dekhatA (mAnatA-samajatA) nathI ke jenA para kopa karIe. bhAvArtha AtmAne rAgAdika Upaje che te potAnA ja azuddha pariNAma che. nizcayanayathI vicAravAmAM Ave to anya dravya rAgAdikanuM upajAvanAra nathI,anya dravya temanuM nimittamAtra che; kAraNa ke anya dravyane anya dravya-guNa-paryAya upajAvatuM nathI e niyama che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 teo ema mAne che evo ekAMta kare che ke 'padravya ja mane rAgAdika upajAve che teo naya vibhAgane samajyA nathI, mithyAdaSTi che. e rAgAdika jIvanA satvamAM Upaje che, paradravya to nimitta mAtra che ema mAnavuM te samyajJAna che. mATe AcArya mahArAja kahe che ke ame rAga-dveSanI utpattimAM anya dravya para zA mATe kopa karIe ? rAga-dveSanuM UpajavuM te potAno ja aparAdha che. sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdAdirUpe pariNamatAM pudgalo AtmAne kAMI kahetAM nathI ke tuM amane jANa" ane AtmA paNa potAnA sthAnathI chUTIne temane jANavA jato nathI. banne taddana svataMtrapaNe potapotAnA svabhAvathI ja pariName che. Ama AtmA para pratye udAsIna (-saMbaMdha vinAno, taTastha) che, to paNa ajJAnI jIva sparzAdikane sArA-narasA mAnIne rAgI-kevI thAya che te tenuM ajJAna che. AvA arthanI gAthAo kahe che. 3. gAthA 373 thI 3820 1) "re pugalo bahuvidha niMdA-stuti vacanarUpa pariName; tene suNI, "mujane kahyuM' gaNI, rola-toSa jIvo kare." gAthA 373 gAthArtha : bahu prakAranA niMdAnA ane stutinA vacanorUpe pugalo pariName che; temane sAMbhaLIne ajJAnI jIva 'mane kahyuM ema mAnIne roSa tathA toSa kare che. (arthAt gusse thAya che tathA khuzI thAya che.) 2) "pudgala darava zabdava pariNata, tehano guNa anya che; to nava kahyuM kaMI paNa tane, he abudha! roSa tuM kyAM kare? gAthA 374 gAthArtha pudgala dravya zabdapaNe pariNamyuM che, teno guNa jo tArAthI anya che, to te ajJAnI jIva! tane kAMI paNa kahyuM nathI; tuM ajJAnI thayo thako roSa zA mATe kare che? 3) "zubha ke azubha je zabdate, "tuM suNa mane'natane kahe; ne jIva paNa grahavA na jAye, karNa gocara zabdane.' gAthA 375. gAthArtha: azubha athavA zubha zabda tane ema nathI kaheto ke tuM mane sAMbhaLa" ane AtmA paNa (potAnA sthAnethI chUTIne) zrotendriyanA viSayamAM AvelA zabdane grahavA jato nathI. 4) "zubha ke azubha rUpa te tuM jo mane'natane kahe; ne jIva paNa grahavAna jAye cakSugocara rUpane." gAthA 376. gAthArtha : azubha athavA zubha rUpa tane ema nathI kahetuM ke tuM mane jo ane AtmA paNa potAnA sthAnethI chUTIne) cakSu indriyanA viSayamAM AvelA (arthAt cakSu gocara thayelA) rUpane grahavA jato nathI., Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 5) "zubha ke azubha je gaMdha te, "tuM sUMgha mujane nava kahe; ne jIva paNa grahavA na jAye ghANagocara gaMdhane." gAthA 377 gAthArtha azubha athavA zubha gaMdha tane ema nathI kahetI ke tuM mane sUMgha" ane AtmA pANa dhrANendriyanA viSayamAM AvelI gaMdhane (potAnA sthAnethI cUta thaIne) grahavA jato nathI. 6) "zubha ke azubha rasa jeha te; "tuM cAkha mujane nava kahe; ne jIva paNa grahavAna jAye rasanagocara rasa are!" gAthA 378. gAthArthaH azubha athavA zubha rasa tane ema nathI kaheto ke tuM mane cAkha' ane AtmA paNa rasanA indriyanA viSayamAM AvelA rasane potAnA sthAnethI chUTIne) grahavA jato nathI. 7) "zubha ke azubha je sparza te; "tuM sparza mujane nava kahe; ne jIva paNa grahavA na jAye kAyagocara sparzane.' gAthA 379. gAthArtha azubha athavA zubha sparza tane ema nathI kaheto ke tuM mane sparza ane AtmA paNa (potAnA sthAnethI chUTIne) kAyAnA (sparzendriyanA) viSayamAM AvelA sparzane grahavA jato nathI. 8) "zubha ke azubha guNa te; "tuM jANa mujane nava kahe; ne jIva paNa grahavA na jAye buddhi gocara guNane' gAthA 380. gAthArtha : azubha athavA zubha guNa tane ema nathI kaheto ke tuM mane jANa" ane AtmA paNa (potAnA sthAnethI chUTIne) buddhinA viSayamAM AvelA guNane grahavA jato nathI. "zubha ke azubha dravya te; "tuM jANa mujane nava kahe; ne jIva paNa grahavA na jAye, buddhigocara dravyane.' gAthA 381 gAthArthaH azubha athavA zubha dravya tane ema nathI kahetuM ke tuM mane jANa" ane AtmA paNa potAnA sthAnethI chUTIne) buddhinA viSayamAM AvelA dravyane grahavA jato nathI. 10) "A jANI paNa mUDha jIva pAme nahi upazama are! ziva buddhine pAmela nahi e para grahaNa karavA cahe." gAthA 382. gAthArtha H AvuM jANIne paNa mUDha jIva upazamane pAmato nathI; ane ziva buddhine (kalyANakArI buddhine, samyajJAnane) nahi pAmelo pote parane grahavAnuM mana kare che. bhAvArtha zabdAdika jaDa pudgala dravyanA guNo che. teo AtmAne kAMI kahetA nathI ke "tuM amane grahaNa kara' (arthAt tuM amane jANa) ane AtmA paNa potAnA sthAnathI cuta thaIne temane grahavA (jANavA) temanA pratye jato nathI. jema zabdAdika samIpa na hoya tyAre AtmA potAnA svarUpathI ja jANe che, tema zabdAdika Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 OU samIpa hoya tyAre paNa AtmA potAnA svarUpathI ja jANe che. Ama potAnA svarUpathI ja jANatA evA AtmAne potapotAnA svabhAvathI ja pariNamatAM zabdAdika kiMcitamAtra paNa vikAra karatAM nathI. jema potAnA svarUpathI ja prakAzatA evA dIvAne ghaTapaTAdi padArtho vikAra karatAM nathI tema Avo vastusvabhAva che to paNa jIva zabdane sAMbhaLI, rUpane dekhI, gaMdhane sUMdhI, rasane AsvAdI, sparzane sparzI, guNa-dravyane jANI, temane sArA-narasA mAnI rAga-dveSa kare che, te ajJAna ja che. 4. sArabhUta kathano 1) AtmA akartA che te jaina darzananI parAkASTA che. 2) mokSanI paryAyane paNa paradravya kahyuM te bhedajJAnanI parAkASTA che. 3) paryAyano kartA paryAya che, te paryAyanA kartA-karmanI parAkASTA che. 4) AhA ! jJAna to jJAnane prasiddha kare ja che. paraMtu zeya paNa jJAnane ja jAhera kare che. A satnI parAkASTA che. 5) jJAna, zeya, jJAtA evA nAma bheda che. paNa vastumAM bheda nathI. A svataMtratAnI paripUrNatAnI parAkASTA che. 6) utpAda sat, vyaya sat, dhruva sat - vastunA satpaNAnI parAkASTA che. 7) prathamamAM prathama AtmAne jANavo te adhyAtmanI parAkASTA che. 8) 'huM parane jANuM chuM' te adhyavasAna hovAthI, bhAvabaMdhanI parAkASTA che. 9) sarvane jJAnanI svacchatAmAM jJAyaka paramAtmA jaNAya che te jJAnasvabhAvanI parAkASTA che. 10) AbALa-gopALa badhAne jANanAro jaNAya che. te jJAyakabhAvanI saraLatAnI - udAratAnI parAkASTA che. 11) agIyAra aMgano pAThI thayo ! bheda-prabhedane jANatAM, potAne ema thAya che have 'jJAna' ghaNuM vadhyuM ! ane bIjA ajJAnI prANIone ema bhAse che ke 'A' puruSanuM jJAna have parAkASTAe pahoMcyuM che. jJAna to pragaTa thayuM ja nathI bhAI ene !! 12) parAkASTA dvArA, parAkASTA sudhI pahoMcI javuM te mAtra prayojananI parAkASTA che. 5. jJeya-jJAyakanA saMkaradoSanA parihAranI parAkASTA saMbaMdhI H 1) 'AtmA kadI parane jANavA gayo ja nathI' A jJAnanA mULa svabhAvanI vAta che. AbALa-gopALa sahune AtmAne jANatuM ja jJAna pragaTa thAya che. te svane jANavAnuM koI samaye choDatuM ja nathI. anAdithI AtmAno svabhAva jJAna ane jJAnano svabhAva AtmAne jANavuM te che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa9 A kArya svAbhAvika che kema ke AtmA ane jJAna avyatireka che, tat svarUpe che. A vAta lakSanA svabhAvathI che. ahIMyA pratibhAsa gauNa che. jJAna zeyanuM lakSa kyAre kare, potAne jANavAthI vyuta thAya to ? jJAna zeyanuM lakSa kadI karatuM ja nathI; ane potAne jANavAthI kadI cuta thayuM ja nathI. 2) bhAvendriyo kharekhara to joya che. ane zeyane jJAna mAnavuM te jJAna saMbaMdhI bhUla che. cha dravyo joya che. tene lakSa karIne jANanAra kharekhara zeya che ane tene ja zeya mAnavuM te zeya saMbaMdhI bhUla che. are ! jene jJAna mAne che te to AtmAthI sarvathA bhinna joya nIkaLyuM. indriyajJAna ane jJAna bannenA nAma nikSepamAM, bannenI rAzimAM jJAna che, paNa eka zeya che ane bIjuM jJAna che. indriyajJAnamAM cetanA vyApatI nathI, temAM jJAnano aMza nathI, tethI te jJAna nathI paNa zeya che. joya... zeyarUpa rahe che, zeya jJAnarUpa thatuM nathI. jJAna.....jJAnarUpa rahe che, jJAna zeyarUpa thatuM nathI. 3) jIvanuM vizeSa cetanA che. bhAvendriya jIvanuM vizeSa nathI. jIvanA vizeSamAM mAtra jIva ja jaNAya che. te jIvane ja prasiddha kare che. ane bhAvendriya ajIvanuM vizeSa hovAthI te ajIvane prasiddha kare che. 4) bhedajJAna kyAM karavuM ane kevI rIte karavuM? jJAyaka svarUpa jevuM che. tenuM lakSaNa upayoga badhAne pragaTa thAya che. ane temAM sva-paranI jJapti thAya che. (pratibhAsa thAya che.) te jJAna svaccha che paNa samyaka nathI ane mithyA paNa nathI. have A zeyAkAra jJAnanA viSayabhede bheda paDI jAya che. jo svane viSaya kare to samyakajJAna, parane viSaya kare to mithyAjJAna. paraMtu sva-para pratibhAsavALI paryAya pramANajJAnarUpa hovAthI temAM asti-nAsti anekAnta prajJA vaDe; vidhi-niSedha karI, nizcaya kADhavuM joIe. pratibhAsa be no ane lakSa ekanuM. parapadArthono pratibhAsa dekhIne, tenuM lakSa karI lya che, tethI ajJAna utpanna thAya che. have potAnI yogyatA ane gurUgame tene khyAla Ave che ke mane 'jANanAro jaNAya che; ane kharekhara para jaNAtuM nathI" AmAM prayojananI siddhi thAya che. jJAna parathI nathI thatuM emAM paranuM lakSa chUTI jAya che. ane jJAna jJAyakathI paNa thatuM nathI temAM jJAyakanuM lakSa thaI jAya che. 5) jaina darzanamAM jANavuM' zabdano artha traNa rIte thAya che. (1) pratibhAsane paNa jANavuM kahevAya che. (2) lakSa mATe paNa jANavuM kahevAya. (3) lakSanuM phaLa jJAnatva, tenA mATe paNa jANavuM zabda vaparAya che. Ama traNe dharmo mATe jANavuM zabdano prayoga thAya che. eka samayanI eka ja jJAna paryAyamAM A traNe dharmo yugapad rahelAM che. AkhA jagatane jANavuM' je jJAnatvano svabhAva che tenI ja khabara che. jJAnano lakSarUpa Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 svabhAva temaja pratibhAsarUpasvabhAva apracalita che. AgaLa jaNAvela daza gAthAomAM je jANavuM' zabda che te lakSanA hetue vaparAyela che. 'jIva paNa jANavA na jAye". 6) 'lakSa' e jainadarzanano prANa che. lakSa samyaka thayA vinA jANavuM" kadI samyaka thatuM nathI. lakSamAM sarva vivikSAno abhAva che. lakSa jJAnano upAdeya svabhAva che. lakSa kaho ke jJAnano svaprakAzaka svabhAva kaho, banne ekArtha che. lakSanA svabhAvanI upAdeyatA vinA kadI prayojananI siddhi thatI nathI. A jJAnanA lakSavALA dharmamAM samyaka ekAMta ja che. lakSanI prApti paNa asti-nAsti anekAntathI ja thAya che. 7) lakSanuM phaLa jJAnatva: AmAM prayojanapUrvaka padArthanI siddhi thAya che. nayapUrvaka samyaphapramANajJAnanI siddhi thAya che. A samyakajJAnanA svabhAvamAM "anekAnta'nI mukhyatA rahelI che. AkhuM vaNeya pramANajJAnamAM prameya thAya che. dhyeyapUrvaka joya thAya che. abhedanA bhedane nathI jANato evo lakSano svabhAva cAlu che tyAre AnaMdane paNa jANI le che. kema ke eka vastu che, eka sattA che, eka padArtha che. AmAM pradezabheda nathI. krama vinA, lakSa vinA, bheda vinA, vikalpa vinA eka samayamAM dravya-guNa-paryAyane abheda jANI le che. 'utpAda-vyaya-dhrauvyayukta sata' padArthane jANI le che. AnaMdane jANavA mATe jJAne AnaMdanI sanmukha na thavuM paDe. A jJAnano koI divya ane adbhuta svabhAva che. dravyanuM lakSa kadI chUTe nahi, paryAyanuM lakSa kadI thAya nahi ane paryAya jaNAyA vinA rahe nahi. "dekhyA vinA dekhI levuM" te samyajJAnano koI adbhuta svabhAva che. Ama svaprakAzakapUrvaka te ja samaye nirvikalpa dhyAnamAM nizcaya sva-paraprakAzaka pragaTa thAya che. 8) kevaLajJAnanuM paramArtha svarUpa AtmasiddhimAM zrImajI lakhe che - kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna, kahIe kevaLajJAna te deha chatAM nirvANa." kevaLI bhagavAna asaMbhUta naye lokAlokane jANe che tevuM kathana Ave che. tenuM rahasya e che ke kevaLajJAnamAM lokAlokano pratibhAsa dekhIne kAryamAM kAraNano upacAra karIne kevaLI bhagavAna lokAlokane jANe che tema kahevAya che. kevaLIbhagavAna jANe che kevaLajJAnane ane kahevAya ke lokAlokane jANe che, to te vyavahAra Avyo kevI rIte? pratibhAsa dekhIne vyavahAra Avyo che. (1) jo pratibhAsa na thayo hota to kevaLI lokAlokane jANe che tevo vyavahAra na Avata. (2) kevaLI bhagavAna lokAlokanuM lakSa karIne jANatA hoya to kevaLajJAna na hota. (3) lokAloka kevaLajJAnamAM tanmaya thaI gayuM hoya to paNa kevaLajJAna na hoya. 9) sva-paraprakAzakanI spaSTatA : ajJAnI to eka ja prakAre sva-paraprakAzakane mAne che, paraMtu lakSa karIne jANavuM tevuM sva-paraprakAzaka jJAnane ja mAne che. jJAnI dharmAtmA to kahe che ame to traNa prakAranA sva-paraprakAzakane mAnIe chIe. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 1. sva-para prakAzaka ....... khAlI pramANarUpa vyavahAra.......pratibhAsanI mukhyatAthI 2. sva-para prakAzaka ........ nizcaya.. .......upAdeyanI mukhyatAthI 3. sva-para prakAzaka ....... nizcaya...............................jANavAnI mukhyatAthI 4. sva-para prakAzaka ....... nizcayapUrvakanA vyavahArarUpa che.......jANavAnI mukhyatAthI. 10) sAdhakanI savikalpa dazA sAdhaka kahe che koNa jANe che parane? bhAvendriya, buddhi jANe che parane. mArI zuddha pariNati mArAthI abheda hovAthI te paNa parane jANatI nathI. eka jJAnanI paryAyanA be bhAga paDI gayA che. jJAnadhArA ane karmadhArA arthAt yadhArA. bannenuM pariNamana svataMtra che. mAtra kathana paddhati sApekSa che. paNa pariNamana nirapekSa che. Ama jJAnano eka samayamAM trimukhI svabhAva che. 1) lakSamAM aMtarmukhatA 2) jJAnatva arthAt jemAM jANavuM temAM aMtarmukhatA ane 3) pratibhAsanA svabhAvamAM paNa aMtarmukhatA rahelI che. jJAnanA eka paNa avibhAga praticchedamAM bahirmukhatA nathI. Ama eka jJAnanI paryAyamAM triveNI saMgama che. "jANanAro jaNAya che, kharekhara para jaNAtuM nathI." AmAM paNa kharekhara para jaNAtuM nathI temAM pratibhAsane sthApyo ane lakSane mULamAMthI uthApyuM che. Ama saMpUrNa jainadarzananuM rahasya che. jJAna parane lakSa karIne jANe nahi, jJAna paramAM jaNAya nahi chatAM jaNAyA vinA rahe paNa nahi. saMpUrNa prakriyA: sArabhUta:1. mokSano upAya (puruSArthanI mukhyatA) 1) mokSano upAya thavAmAM pAMca bAbato ekI sAthe hoya che, eTale ke jIva jyAre potAnA jJAyaka svabhAva sanmukha thaI puruSArtha kare tyAre A pAMca bAbato - (1) svabhAva (2) puruSArtha (3) kALalabdhi (4) bhavitavya (5) nimitta (karmanI upazamAdi avasthA) dharma karanArane ekI sAthe hoya che. tethI tene pAMca samavAya (meLApa, ekaThApaNuM) kahe che. 2) A pAMcane sarvAgI mAnavA te zivamArga che ane koI ekane ja mAnavuM te pakSapAta hovAthI miththAmArga che. 3) AmAM kALalabdhi te koI vastu nathI paNa je kALamAM kArya bane te ja kALalabdhi che. chaye dravyomAM te dareka samaye hoya che. badhAya padArtho kALAdi labdhi sahita aneka prakAranI zakti sahita che, tema ja svayaM pariNamana kare che, tene tema pariNamana karatAM rokavA koI samartha nathI. 4) kALalabdhi pAkaze tyAre ja dharma thaze e mAnyatA barAbara nathI. e mithyA mAnyatA che, kema ke tema mAnanAra jIve potAno jJAyaka svabhAva, puruSArtha Adi pAMca samavAyane ekI sAthe mAnyA nahi paraMtu eka kALane ja mAnyo. tethI te mAnyatAvALA ekAMta kALavAdI gRhIta mithyAdaSTi kahyA che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 5) bhavitavya athavA niyati eTale je bananAra che te ja bananAra che. bananAra che te pharanAra nathI. jagatamAM badhuM bhavitavya (niyati) AdhIna che, tethI dharma thavAno haze tyAre thaze e mAnyatA barAbara nathI. kema ke te mAnanAra jIve potAnA jJAyaka svabhAva, puruSArtha Adi pAMca samavAyane ekI sAthe mAnyA nahi paraMtu ekalA bhavitavyane ja mAnyuM, tethI te mAnyatAvALAne zAstramAM ekAMta niyativAdI gRhIta mithyAdaSTi kahyA che. 6) dareka kArya jyAre thAya tyAre tyAM je vastu hAjara hoya tenA upara nimittano Aropa upacArathI karavAmAM Ave che, paNa nimitta kharekhara kAMI karatuM nathI. dareka vakhate dravyakarmanI koIne koI avasthA nimitta che. paNa karmakAMI jIvane karatuM nathI. jyAM sudhI darzanamoha mArgana Ape tyAM sudhI samyagdarzana na thAya e mAnyatA barAbara nathI. e mAnyatA mithyA che. kema ke te jIve puruSArtha vaDe jJAyaka svabhAvI AtmAnI sanmukha thaIne ekI sAthe pAMca samavAya mAnyA nathI; te to mAtra karmanI upazamAdi avasthAne ja mAne che. tethI tevA viparIta mAnyatAvALA jIvane ekAMta karmavAdI gRhIta mithyAdRSTi kahyo che. 7) tyAre mokSanA upAya mATe zuM karavuM? jinezvaranA upadeza anusAra puruSArthapUrvaka yathArtha upAya karavo. kema ke je jIva puruSArthapUrvaka mokSano upAya kare che tene to sarva kAraNo maLe che ane avazya mokSanI prApti thAya che. vartamAna jJAnanI paryAya paranuM lakSa choDI jJAyaka svabhAva sanmukha thAya, e tarapha DhaLe, eno Azraya le, emAM abhedarUpa pariNamI jAya ene samyaka puruSArtha kahe che. - jyAre jIva (vartamAna jJAnanI paryAya) potAnA jJAyaka svabhAva sanmukha thaI puruSArtha karepariName tyAre kALalabdhi, bhavitavya, upadezAdi kAraNo meLavavA paDatAM nathI; paNa je jIva puruSArthapUrvaka mokSano upAya kare che tene to sarva kAraNo maLe che ane je upAya karato nathI tene to koI paNa kAraNo maLatAM nathI ane tethI dharmanI prApti paNa thatI nathI - evo nizcaya karavo. vizeSa ema che ke jIvane kALalabdhi, bhavitavya, karmanA upadamAdi meLavavAnA hotA nathI, paNa jyAre jIva svabhAva sanmukha puruSArtha kare che tyAre te kAraNo avazya AvI maLe che. vaLI karmanA upazamAdi to pudgalanA paryAya che, teno kartA-hartA AtmA nathI paNa AtmA jyAre yathArtha puruSArtha kare che tyAre karmanA upazamAdi svayaM thaI jAya che. te to pudgalanI zakti che, teno kartA-hartA AtmA nathI. jIvanuM kartavya to tattvanirNayano abhyAsa ja che. te kare tyAre darzanamohano upazama svayaM thAya che, paNa karmanI avasthA jIvanuM kAMI kartavya nathI. 8) have prazna e thAya che ke jo puruSArthathI ja dharma thAya che to dravyaliMgI munie mokSanA arthe gRhasthapaNuM choDIne ghaNo puruSArtha to karyo; chatAM tene kAryanI siddhi kema na thaI? teno uttara e che ke teNe UMdho puruSArtha karyo che. samyaka puruSArtha karyo nathI. anyathA puruSArtha Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 karI mokSanuM phaLa icche paNa tethI kevI rIte phaLa siddhi thAya? na ja thAya. vaLI tapazcaraNAdi vyavahAra sAdhanamAM anurAgI thaI pravartavAnuM phaLa to zAstramAM zubha baMdha kahyo che, ane dravyaliMgI muni vyavahAra sAdhanathI dharma thaze ema mAnI temAM anurAgI thAya che ane tenAthI mokSa icche che, te kevI rIte bane? vyavahAra sAdhana karatAM karatAM nizcaya dharma thAya ema mAnavuM che to eka bhrama che. 9) hajAro zAstrono abhyAsa kare, vratAdipALe to paNa dravyaliMgI mithyAdaSTine svaparanA svarUpano yathArtha nirNaya kema thato nathI? uttaraH (1) te jIvatenA jJAnamAMthI kAraNa viparItatA, svarUpaviparItatA ane bhedabhedaviparItatAne TALato nathI; tethI tene sva-paranA svarUpano sAco nirNaya thato nathI. (2) tattvajJAnano tene abhAva hovAthI tenA zAstrajJAnane ajJAna kahe che. (3) potAnuM prayojana sAdhatuM nathI tene ja kujJAna kahe che. (4) prayojanabhUta jIvAditattvono yathArtha nirNaya karavAmAM te jJAna lAgatuM nathI e ja jJAnamAM doSa thayo. tethI te ja jJAnane mithyAjJAna kahyuM che. 10) kAraNa viparItatA jene te jANe che tenA mULa kAraNane to na oLakhe ane anyathA kAraNa mAne te kAraNa viparItatA che. svarUpa viparItatA jene te jANe che tenA mULa vastusvarUpane tona oLakhe ane anyathA svarUpamAne te svarUpa viparItatA che. bhedabheda viparItatA jene te jANe che tene "e enAthI bhinna che tathA e AnAthI abhinna che" ema yathArtha na oLakhatAM anyathA bhinna-abhinnapaNuM mAne te bhedabheda viparItatA che. 11) nimitta ane upAdAna banne bhegAM maLIne kArya kare che ema jANe tenA jJAnamAM zo doSa che? 'u. : (1) mULa (kharuM) kAraNa to upAdAna che, tene teNe oLakhuM nahi ane nimitta-upAdAna bannene mULa kAraNapaNe jANyA tethI tene kAraNa viparItatA thaI. (2) upAdAna potAnuM kArya kare tyAre ucita nimitta svayaM upasthita hoya che, tethI nimittane upacAramAtra kAraNa kahevAmAM Ave che - evA svarUpane teNe na oLakhyuM eTale upAdAna-nimittanA mULabhUta vastu svarUpane na oLakhyuM tethI tene svarUpa viparItatA thaI. (3) dareka dravya haMmezA potAnuM kArya karI zake che ane paranuM kArya karI zake nahi - evI bhinnatA na mAnatA upAdAna ane nimitta banne maLIne kArya kare ema mAnyuM, tethI bannenI abhivratAne lIdhe tene bhedabheda viparItatA thaI. A rIte enA jJAnamAM traNe viparItatA hovAne lIdhe te jJAnane mithyAjJAna kahyuM che. ane jyAre e doSa TaLe tyAre ja tene samyakajJAna nAma maLe che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 12) dravyaliMgI mithyAdaSTi muninI dharma sAdhanAmAM anyathA paNa zuM che? vyaliMgI muni, viSayasukhAdinA phaLa narakAdi che, zarIra azucimaya che, vinAzika che, poSaNa karavA yogya nathI. tathA kuTuMbAdika svArthanA sagA che - ityAdi paradravyonA doSa vicArI teno to tyAga kare che; tathA vratAdinuM phaLa svarga - mokSa che, tapazcaraNAdi pavitra phaLa ApanArA che, e vaDe zarIra zoSaNa karavA yogya che tathA deva-guru-zAstra hitakArI che ityAdi paradravyono guNa vicArI tene ja aMgIkAra kare che. ityAdi prakArathI koI paradravyone bUrA jANI aniSTa zraddhAna kare che tathA koI paradravyone bhalA jANI iSTarUpa zraddhAna kare che. have paradravyomAM iSTa - aniSTarUpa zraddhAna karavuM e mithyAtva che. vaLI e ja dravyathI tene udAsInatA paNa dveSabuddhirUpa hoya che kAraNa ke koIne bUrA jANavA tenuM nAma ja dveSa che. 13) vyaliMgI muni vagerene bhrama thAya che tenuM kAraNa koI karma ja haze ne? tyAM puruSArtha zo kare ? nA! tyAM karmano doSa nathI. sAcA upadezathI nirNaya karatAM bhrama dUra thAya che. paNa sAco puruSArtha karato nathI ke jethI bhrama dUra thAya. jo tatvanirNaya karavAno puruSArtha kare to bhramanuM nimittakAraNa je moha karma teno paNa upazama thAya ane bhrama dUra thAya. kAraNa ke tattvanirNaya karatAM pariNAmonI vizuddhatA thAya che ane mohana sthiti - anubhAga paNa ghaTe che. sAcA nirNayamAM to svarUpano ja nirNaya karavAno che. "huM jJAnAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.' 14) samyagdarzana pragaTa na thavAmAM nimittakAraNa darzanamoha che ane cAritra pragaTa na thavAmAM nimittakAraNa cAritramoha che - teno abhAva thayA vinA jIva dharma kevI rIte karI zake? mATe dharmana thavAmAM jaDa karmono doSa che ne? nA; potAnA UMdhA puruSArthano ja doSa che. jo savaLA puruSArthapUrvaka tattvanirNaya karavAmAM upayoga lagAve to svayameva mohano abhAva thAya che ane mohanA upAyano puruSArtha bane che; tethI prathama ja tattvano nirNaya karavAmAM upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ane upadeza paNa e ja puruSArtha arthe ApavAmAM Ave che, ane e puruSArthathI mokSanA upAyanA puruSArthanI siddhi ApoApa thAya che. tasvanirNaya karavAmAM karmano kAMI paNa doSa nathI paNa jIvano ja doSa che. je jIva karmano doSa kADhe che te potAno doSa hovA chatAM karma upara doSa nAkhe che e anIti che. zrI sarvajJa bhagavAnanI AjJA mAne tene evI anIti hoI zake nahi. jaina dharma karavo rucato nathI te ja AvuM jUThuM bole che. jene mokSasukhanI sAcI abhilASA che te AvI jUThI yukti batAve nahi. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 jIvanuM kartavya to tattvajJAnano abhyAsa ja che ane tenAthI ja darzanamohano upazama svayaM thAya che. darzanamohanA upazamAdimAM jIvanuM kartavya kAMI nathI. vaLI tyAra pachI jema jema jIva svasanmukhatA vaDe vItarAgatA vadhAre che tema tema tene cAritramohano abhAva thAya che, ane tema thatAM te jIvane nagna digaMbara dazA, 28 mULa guNa ane bhAvaliMgI munipaNuM pragaTa thAya che. te dazAmAM paNa jIva potAnA jJAyaka svabhAvamAM ramaNatApUrvaka puruSArtha vaDe dharma pariNatine vadhAre che, tyAM pariNAma sarvathA zuddha thatAM kevaLajJAna ane mokSa dazArUpa siddhapadane pAme che. 15) pra. : jene jANavAthI mokSamArganI pravRtti thAya tevuM avazya jANavA yogya prayojanabhUta zuM zuM che? u. : sarva prathama - (1) heya-upAdeya tattvonI parIkSA karavI. (2) jIvAdi dravyo vA sAta tattvo tathA sudeva-suguru-sudharmane oLakhavA. (3) tyAgavA yogya mithyAtva-rAgAdika tathA grahaNa karavA yogya samyagdarzana-jJAnAdikanuM svarUpa oLakhavuM. (4) nimitta-naimittika Adine jema che tema oLakhavA. -ityAdi jene jANavAthI mokSamArgamAM pravRtti thAya tene avazya jANavA. kema ke te prayojanabhUta che. pra. H prayojanabhUta tattvone jIva yathArtha jANe-mAne to tene zuM lAbha thAya ? u. H jo tene yathArtha jANe-zraddhe to tene sAco sudhAra thAya che arthAt tethI tene samyagdarzana pragaTa thAya che. pra.: jinadevanA sarva upadezanuM tAtparya zuM che ? u. : mokSane hitarUpa jANI, eka mokSano upAya karavo e ja sarva upadezanuM tAtparya che. se praH heya zuM che ? u. : jIva dravyanI azuddha avasthA duHkharUpa hovAthI tyAgavA yogya-heya che; tathA parinimatta, vikAra ane vyavahArano Azraya heya che. : jJeya zuM che u. : sva-para arthAt tattvo sahita jIvAdi cha ye dravyonuM svarUpa. pra. H upAdeya zuM che ? u. H ekAkAra dhruva jJAyaka svabhAvarUpa nija AtmA ja upAdeya che. nizcaya-vyavahAra bannene upAdeya mAnavA te paNa bhrama che. pra.: 16) samyaktva kone kahe che ? (1) je guNanI nirmaLazA pragaTa thavAthI potAnA zuddhAtmAno pratibhAsa thAya. akhaMDa jJAyaka svabhAvanI pratIti thAya. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 (2) sAcA deva-guru-dharmamAM daDha pratIti thAya. (3) jIvAdi sAta tattvonI yathArtha pratIti thAya. (4) sva-paranuM zraddhAna thAya. (5) AtmazraddhAna thAya - tene samyakatva kahe che. A lakSaNothI avinAbhAva sahita je zraddhA thAya te nizcaya samyagdarzana che. te paryAyano dhAraka samyakatva (zraddhA) guNa che. samyagdarzana ane mizradarzana tenA paryAyo che. rAmyagdarzanamAM 'samyaka' zabdazuM sUcave che? viparIta abhiniveza (abhiprAya)nA nirAkaraNa arthe samyaka pada vAparyuM che, kAraNa ke samyaka evo zabda prazaMsAvAcaka che. tethI zraddhAnamAM viparIta abhinivezano abhAva thatAM ja prazaMsA saMbhave che. chava-ajIva Adi sAta tattvArtha che enuM zraddhAna arthAt "Ama ja che, anyathA nathI' evo pratItibhAva te tattvArthazraddhAna che tathA viparIta abhiniveza arthAt anyathA abhiprAya rahita zraddhA te samyagdarzana che. viparIta abhiniveza rahita jIva-ajIvAdi tatvArthonuM zraddhAna sadAkALa karavA yogya che. e zraddhAna AtmAnuM ja svarUpa che. cothA guNasthAnathI te pragaTa thAya che. A badhAthI ema samajavuM ke mokSane hitarUpa jANI, eka mokSano ja upAya karavo e ja sarva upadezanuM tAtparya che. 17) tattvano nirNayaH (1) jIvane anAdithI potAnA svarUpanI bhramaNA che, mATe prathama AtmajJAnI puruSa pAsethI AtmAnuM svarUpa sAMbhaLIne, yukti dvArA AtmA jJAnasvabhAvI che evo nirNaya karavo...pachI... (2) parapadArthanI prasiddhinA kAraNo je indriyo dvArA tathA mana dvArA pravartatI buddhi tene maryAdAmAM lAvI eTale ke parapadArtha taraphathI potAnuM lakSa kheMcI AtmA pote jyAre svasammukha lakSa kare che tyAre prathama sAmAnya sthULapaNe AtmA saMbaMdhI jJAna thayuM; te AtmAno arthAvagraha (moto) thayo. (3) pachI vicAranA nirNaya tarapha vaLyo te IhA (bacine) (4) nirNaya thayo te avAya ( 1 ) arthAt ihAthI jANelA AtmAmAM A te ja che, anya nathI evA majabUta jJAnane avAya kahe che. (5) AtmA saMbaMdhI kALAMtaramAM saMzaya tathA vismaraNa na thAya tene dhAraNA ( R io%) kahe che. tyAM sudhI to parokSa evA matijJAnamAM dhAraNA sudhIno chello bheda thayo. pachI A AtmA anaMta jJAnAnaMda zAMtisvarUpe che tema matimAMthI laMbAtuM tArkika jJAna te zrutajJAna che. aMdara svalakSamAM manaindriya nimitta nathI. jIva tenAthI aMze judo paDe tyAre svataMtra tattvanuM jJAna karI temAM TharI zake che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 avagraha ke ihA thAya paraMtu jo te lakSa cAlu na rahe to AtmAno nirNaya na thAya eTale ke avAyajJAna na thAya, mATe avAyanI khAsa jarUra che. A jJAna thatI vakhate vikalpa, rAga, mana ke paravastu tarapha lakSa hotuM ja nathI, paNa svasammukha lakSa hoya che. samyagdaSTine potAnuM (AtmAnuM) jJAna thatI vakhate A cAre prakAranuM jJAna thAya che. 18) samadarzana mATe abhyAsano kamaH (1) prathama to AjJAdi vaDe vA koI parIkSA vaDe kuvAdinI mAnyatA choDI, arihaMta devAdikanuM zraddhAna karavuM; kAraNa ke enuM zraddhAna thatAM gRhIta mithyAtvano abhAva thAya che, kudevAdikanuM nimitta dUra thAya che ane ahaMta devAdikanuM nimitta maLe che. mATe prathama devAdikanuM zraddhAna karavuM. sAcA deva-guru-zAstranuM zraddhAna karavuM. (2) pachI jinamatamAM kahelAM jIvAditattvono vicAra karavo, tenA nAma-lakSaNAdizIkhavA, kAraNa ke enA abhyAsathI tattva zraddhAnanI prApti thAya che. tevArtha zAna sa nam (3) pachI sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse evA vicAro karavA, kAraNa ke te abhyAsathI bhedavijJAna thAya che. (4) tyAra pachI eka svamAM svapaNuM mAnavA arthe svarUpano vicAra karavo. kAraNa ke e abhyAsathI AtmAnubhavanI prApti thAya che. (5) e pramANe anukramathI tene aMgIkAra karI pachI temAMthI ja koI veLA devAdinA vicAramAM, koI veLA tattvavicAramAM, koI veLA sva-paranA vicAramAM tathA koI veLA AtmavicAramAM upayogane lagAvavo. e pramANe abhyAsathI samyagdarzananI prApti thaI zake che. tuM sthApa nija ne mokSapaMthe, bA anubhava tehane, temAM ja nitya vihAra kara, nahi vihara paradravyo viSe." lAkha bAtakI bAta yahe, nizcaya ura lAvo; toDI sakala jaga-daMDa-phaMda, nija Atma dhyAvo." 19) eka ja - (1) eka ja zeya che - jJAna svarUpI AtmA. te ekanuM ja jJAna karavuM. (2) eka ja zraddheya che - abheda zuddha AtmA. te ekanI ja zraddhA karavI. (3) eka ja dhyeya che - dhruva dhAma AtmA. te ekanuM ja dhyAna dharavuM. (4) eka ja lakSya che - AnaMda svabhAvI AtmA. te ekanuM ja lakSa karavuM. (5) eka ja dazya che - sahajAnaMdI AtmA. te ekanuM ja darzana karavuM. (6) eka ja sAdhya che - akhaMDa avinAzI AtmA. te ekanI ja sAdhanA karavI. (3) eka ja ArAdhya che - nija kAraNa paramAtmA. te ekanI ja ArAdhanA karavI. (8) eka ja ekAgratA karavA yogya che - jJAnasAgara AtmA. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 (9) eka ja AdaravA yogya che - caitanyazIla AtmA. (10) eka ja ramaNatA karavA yogya che - akaSAyI AtmA. (11) eka ja lInatA karavA yogya che - sukhakaMda AtmA. (12) eka ja uttama che - sakala nirAvaraNa AtmA. (13) eka ja maMgala che - pavitratAnI mUrti AtmA. (14) eka ja zaraNa che - prabhutva zaktine dharanAra AtmA. (15) eka ja ruci karavA yogya che - vijJAnaghana AtmA. (16) eka ja abhyAsa karavA yogya che - kAraNa samayasAra AtmA (17) eka ja anubhava karavA yogya che - jJAnakuMja vibhu AtmA. (18) eka ja pratIti karavA yogya che - nirmaLAnaMda bhagavAna AtmA. (19) eka ja manana karavA yogya che - guNanuM godAma AtmA. (20) eka ja ciMtavana karavA yogya che - zaktinuM saMgrahAlaya AtmA. (21) eka ja prIti karavA yogya che - anupama zAMti svarUpa AtmA. (22) eka ja vaMdana karavA yogya che - devAdhi deva nija AtmA. (23) eka ja pakSa karavA yogya che - nayAtikrAMta prabhu AtmA. (24) eka ja prApta karavA yogya che - anaMta sukhano nidhAna bhagavAna AtmA! 20) dharmanuM svarUpaH (1)svarUpanI samajaNa te dharma. (2) AtmAnuM ArAdhana te dharma. (3) jJAyakanuM jJAna te dharma. (4) zraddheya tattvanI zraddhA te dharma. (5) svabhAvamAM samAvavuM te dharma. (6) dhyeyanuM dhyAna te dharma. (7) pUrNatAnI pratIti te dharma. (8) che tevA thavuM te dharma. (9) amRtasAgarano anubhava te dharma. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 (10) bhramaNAne bhAMgavI te dharma. (11) caitanyamAM caravuM te dharma. (12) jAgato jIva jAge te dharma, (13) dhruvane dhAravo te dharma. (14) AtmasvarUpanI bhAvanA te dharma. (15) daSTA svabhAvanuM darzana te dharma. (16) jJAtA svabhAvanuM darzana te dharma. (17) kevaLajJAnano kaTako (samyagdarzana) te dharma. (18) svarUpanuM zaraNa te dharma. (19) sat svarUpanI sAdhanA te dharma. (20) bhagavAna AtmAnI bhakti te dharma. (21) svabhAvanI sevA te dharma (22) svarUpanuM zaraNa te dharma. (23) paramAtmAne pAmavo te dharma. (24) aMtarAtmAnI ArAdhanA te dharma. 2. vyavahAranI pakaDa ane mithyAtva: pra. sAcA deva-guru-zAstranI oLakhANa, nava tattvanuM jJAna, brahmacaryanuM pAlana, pUjA, vrata, tapa, bhakti vagere karavA chatAM jIvane mithyAtva kema rahI jAya che? u. : "A vartamAna pariNAma ja huM chuM ane tenAthI ja mane lAbha che ema jIva vartamAna upara ja lakSane TakAvIne tyAM aTakI gayo paraMtu trikALI ekarUpa nirapekSa svabhAva tarapha na vaLyo tethI ja mithyAtva rahI gayuM che. vartamAna vartatI paryAyanA AdhAre samyagdarzana pragaTa thatuM nathI. | nizcaya-akhaMDa-abheda svabhAva tarapha DhaLatAM vacce je vikalpAdirUpa vyavahAra Ave tene mATe kheda joIe. ene badale tenI je hoMza kare che tene svabhAvano Adara TaLI jAya che eTale te mithyAtvI ja rahe che. vyavahAranI rucivALo jIva bhagavAnanA divyadhvanino upadeza sAMbhaLIne temAMthI paNa vyavahAranI rucine poSe che. vyavahAra vacce Ave che to kharo ne!' ema vyavahAranI UMDI sUkSma mIThAsa micyodaSTine rahe che. nizcaya ane vyavahAra banneno Azraya karavA jevuM mAne to te ekAMta che. jyAM sudhI mAnyatAmAM ane rucinA vIryamAM nirapekSa svabhAvana ruce tyAM sudhI ekAMta mithyAtva che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 dareka jIvane vartamAna avasthAmAM vIryanuM kArya to thayA ja kare che paNa te vIryane sthApavuM che kyAM tenuM bhAna nahi hovAthI jIvane vyavahArano pakSa chUTato nathI. "eka jJAyakabhAva chuM, vartamAna avasthA jeTalo nathI paNa adhika (parathI vibhakta ane svathI avibhakta) trikALa sAmarthyano piMDa chuM" Ama potAnA nizcaya svabhAvanI rucinA joramAM vIryane sthApavuM joIe. ekAgra karavuM joIe to samyagdarzana pragaTe. jo nizcaya svabhAva taraphanA joramAM ane rucimAM vIryane na joDe to te vIrya vyavahAranA pakSamAM joDAya che eTale tene vyavahArano sUkSma pakSa chUTato nathI. samyagdarzana thatAM vyavahAranuM jJAna to rahe che paraMtu daSTi tenA uparathI uThIne svabhAva tarapha ekAgra thAya che. jJAna to samyajJAnarUpa anekAnta ja rahe che. paraMtu jJAna jyAre sarvathA vyavahAra tarapha DhaLe che tyAre tyAM nizcaya nayano Azraya jarA paNa nahi hovAthI te vyavahAranA pakSavALuM jJAna miththArUpa ekAMta che. svabhAvanI vAta te vartamAna vikalpanA rAga karatAM judI paDe che. svabhAvanI rucipUrvaka svabhAvanI vAta je jIva sAMbhaLe che te rAgathI aMze te vakhate judo paDIne sAMbhaLe che. svabhAvanI vAta sAMbhaLatA te tarapha mahimA lAvIne 'aho ! A to mAruM ja svarUpa batAvI rahyA che.' ema svabhAva tarapha vIryano ullAsa Avavo joIe. paNa jo A kAma ApaNAthI na thAya" ema mAne to te vartamAna pUratA rAganI pakkaDamAM aTakI gayo che; paNa rAgathI judo paDyo nathI. are bhAI ! tArAthI rAganuM kArya thAya ane rAgathI chUTA paDIne rAga rahita jJAnanuM kAma ke je tAro svabhAva ja che te tArAthI na thAya..!! ema jo teM mAnyuM to trikALI svabhAvanI ADa mArI hovAthI (aruci karI hovAthI) tane sUkSmapaNe rAganI mIThAsa che, vyavahAranI pakkaDa che eTale ja samyagdarzana thatuM nathI. 3. sukhanuM svarUpa 1) dareka prANI sukha zodhe che tethI tene vartamAna sukha nathI. sukha to potAnuM svarUpa che. 2) jo sukhanI sattA hovApaNuM) na kabUle to sukhanI zodha thaI zake nahi; je na hoya temAM kArya karavA koI prayatna karatuM nathI. 3) sukhano prayAsa kare che tethI kyAMka sukhanuM astitva mAne che. sukhanuM astitva na hoya to zodhe nahi ane sukha pragaTa hoya to paNa gote nahi. 4) sukha kyAMka mAnyuM ane teno upAya che e paNa kabUle che. paNa e sukha zuM che? kyAM che? ane teno upAya zuM che? tenI sAcI samaja vagara sukhanA nAme duHkhanA upAya anAdithI jIva karI rahyo che. 5) jagatanA badhA jIvo sukha cAhe che ane te sukha TaLe nahi evuM kAyamI cAle che ane satata te Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 prApta karavA prayatna paNa kare che. paraMtu upAya sAcA na hovAthI phaLarUpe duHkhane ja prApta thAya che. 6) have koI jIvo ema mAne che ke 'mAre sukha joIe che.' have pote svayaM zAzvata sukharUpa svAdhIna che tenI jene khabara nathI te to 'sukha joIe che' evI mAnyatAthI - asaMtoSathI bahAramAM sukha zodhe che ane te sukhanA sAdhana - upAya paNa parAzrayathI mAne che. tethI tenI daSTi parasaMyoga upara ja rahe che. e parAdhIna daSTivALo svAdhIna sukhano aMza paNa pAmI zakato nathI. 7) kharekhara to jIvane potAnA svarUpa saMbaMdhI ja bhramaNA che tethI te anaMta kALathI duHkha bhogavI rahyo che. 8) to sukha zuM che ? 'sukha' AtmAno svabhAva che, teno sahaja guNa che. te mAtra anubhUtino viSaya che. te koI bahAranI cIja nathI. dareka AtmA pote teno sahaja anubhava karI zake. 9) te anubhUtino upAya zuM che ? (1) prathama pote potAne AtmasvarUpe jJAnamAM ane zraddhAmAM svIkAre, potAnuM svarUpa oLakhe. OU (2) jyAre jIva pote ja potAne zAzvata sukharUpe oLakhe ane potAnA sukha svarUpI AtmAnI zraddhA, tenuM jJAna ane temAM ramaNatA vaDe te svayaM pote sukharUpe thaI jAya evo potAno svabhAva che ema AtmabhAna (AtmajJAna) kare tyAre svAdhIna dRSTinA baLe sukhano anubhava pragaTa kare. 10) 'mAre sukharUpa thavuM che' emAM ema AvyuM ke : potAthI ja pote sukharUpa che. koI parapadArthanI sukha mATe jarUra nathI. sukharUpa thanAro pote ekalo; temAM puNya joIe, para joIe, bIjAnI madada joIe... e badhuM hoya to pote sukharUpa thAya evuM kAMI na AvyuM, paNa pote jevA svarUpe che tevA svarUpane samajIne Thare to sahaja AnaMdarUpa pragaTa dazA thAya eTale ke pote sukharUpa pariName. AtmA nitya sukharUpa che, AtmA jJAnAnaMda mUrti che enA bhAnarUpa sahaja jJAna avasthAno svabhAva ja nitya svataMtrapaNe jJAna-AnaMdarUpe svayaM thavAno che. je svabhAva che te ja avasthArUpe thAya che. mATe 'mAre sukha joIe che' ane 'sukharUpa thavuM che' e be mAnyatAmAM bahu phera che e vAta dhyAnamAM levI. 11) 'huM ekalo mArathI pUrNa chuM, anaMta guNano zAzvata svAdhIna bhaMDAra chuM, mAre sukha mATe koI bIjAnI jarUra nathI, deva-zAsra-guru taraphanA zubha vikalpanI paNa jarUra nathI' ema prathama svAdhIna svabhAvane oLakhIne hA to pADa ! 12) hajI to satyano svIkAra karavAnI, sAcI oLakhANa karavAnI A vAta che. potAnA gharanI A vAta che. 13) pote to 'jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA che.' tema 'badhA ja AtmA svataMtra bhagavAna che, kSaNika vikAra jeTalA nathI, paNa pote je svabhAve che tenAthI bIjArUpe kadI thanAra nathI' ema jo Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 svabhAvane nakkI kare, to pote ja dharmarUpe (mULasvarUpe) che, te ja avasthArUpe potAne thayuM che. temAM koI para nimittanI ke rAganI avasthArUpe thavAnI jarUra nathI. eTale ke dharma svAdhIna che. 14) have ahIMyA sukhano ane dharmano saMbaMdha Avyo. mAre sukharUpe thavuM che - mAre dharmarUpe thavuM che. dharmarUpe thavAno mAro svabhAva che. 15) puNya-pApanA vikArI bhAvane ThIka mAnavA ane temAM sukha mAnavuM te UMdhI mAnyatA ja mahApAparUpa adharma ane duHkha che. dharma joIe che ema jeNe mAnyuM che, tenI daSTi saMyoga upara che eTale ke bahArathI dharma karI lauM, paranI dayA karuM, rakSA karuM, koInA AzIrvAda meLavuM to kalyANa thAya. ghaNA puNya karuM to sukha thAya. ema paravastu vaDe dharma (sukha) mAne che ane tethI te jIva para saMbaMdha rahita sukha svarUpe thaI zakato nathI, pariNamato nathI, anubhava karato nathI. sukha mATe kAMI icchavAnuM rahetuM nathI. 16) dharmarUpe mAre thavuM che. koI para cIja mArA dharmane karanAra nathI, paNa huM ja dharmarUpe mArA vaDe thanAra chuM. mAre ekalAe dharmarUpe thavuM che. dharmathI juduM paDavuM nathI. samyaka zraddhA-jJAna-cAritranI avasthArUpe thanAra huM ekalo ja chuM, te mATe mAre para sAdhananI jarUra nathI temaja koInI rAha jovI paDe tevuM mAruM svarUpa nathI. huM svAdhIna chuM. mArA dharmathI huM kadI khAlI nathI." A pramANe potAnI oLakhANa te ja dharma che, te ja sukhano anubhava che. 17) vikArarUpe thavAmAM saMyoganI rUci che, temAM duHkha che. ane dharmarUpe eTale ke sukharUpe thavAmAM asaMyogI avikArI svabhAvanI ruci che. 18) "mAre dharmarUpe thavuM che temAM e paNa AvyuM ke huM vartamAna pragaTa dharmarUpa thayo nathI. zaktirUpe dharma svarUpa pUrNa che. AtmAmAM behada tAkAta, anaMta - akSaya sukharUpa dharma bharyo che, te svabhAvane oLakhIne temAM ekAgra thatAM dharmarUpa paryAya pragaTe che arthAt AtmA pote dharmarUpa thAya che. 19) parAzraya rahita potAnA svAdhIna svabhAvanI pahelAM pratIta kare to jevo svabhAva che te rUpe thavA mATe potAnA svabhAvamAM jovAnuM rahyuM. kAMI zubhAzubhabhAva thAya tyAM ema jANe ke te bhAva mArA puruSArthanI vartamAna nabaLAithI bAhya lakSa vaDe thAya che, paraMtu mArA dharmarUpe te bhAva thato nathI. dharmarUpe thavA mATe AtmAne paranI jarUra paDatI nathI. 20) AtmA dharma kare eTale ke AtmA svayaM dharmarUpa thAya svarUpane oLakhI nirUpAdhika dharmarUpa thAya ke koI bIjo ? koI deva-guru-zAstra tArA dharmarUpe thanAra nathI. 21) prathama zraddhAmAM paripUrNa sukhasvarUpane svAdhInapaNe nakkI kare ane paramAM sukhabuddhirUpa mithyA mAnyatAno sarvathA tyAga kare to te pote zraddhAmAM dharmarUpa thAya eTale pUrNatAnA lakSe aMze nirmaLatArUpa je svabhAva pragaTa karyo che te rUpe pote thayo. have jeTalI adhUrI avasthA rahI tene svarUpa sthiratAnA jora palaTIne pUrNa nirmaLatArUpe-sukharUpe ja thavAnuM potAnuM rahyuM. paNa potAnA sukha mATe koI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 zarIra, mana, vANI vagere pararUpe ke zubhAzubha bhAvarUpe thavAnuM rahyuM nahi. puNya-pApa banne vikAra hovAthI tenuM phaLa bAhya saMyogamAM jAya che ane sAcI zraddhA-jJAna te svabhAva hovAthI tenuM phaLa svamAM Ave che. 22) "nitya jJAna ane sukharUpe thanAro huM ja chuM evI jene svanI zraddhA che, te potAnA sukha mATe para sAmagrI icchato nathI. je dharmI che tenI svAzrita daSTi hovAthI tene koI paradravyo pratye abhiprAyathI rAga nathI, eTale te rAga rahita svabhAvapaNe ja thanAra che. ane ajJAnInI parAzrita daSTi hovAthI te abhiprAyathI sarva pratye rAga-dveSa kare che. 23) rAgano rAga dharmIne nathI. jJAnIo aMzamAtra rAga koI paNa pratyeno karavA jevo mAnatA nathI. asthiratAnI nabaLAIthI rAga Ave paNa te karavA jevo mAnatA nathI. jJAnI rAgathI lapAto nathI. tene rAganI bhAvanA ke hoMza thatI nathI. 24) huM ekalo pUrNa sukha svarUpa chuM. mAre koInI jarUra nathI. huM ja mArAthI mahimAvaMta chuM. kSaNika vikArathI mAro mahimA nathI."A vAtane jIve prItithI dhAraNa karI, tenuM manana karI, aMtaramAM mahimA lAvI niHsaMdeha nirNaya karavo joIe. A ja dharma karavAno sukhI thavAno sAco upAya che. 25) dareka padArtha potAnA svarUpe che ane paranA svarUpe traNa kALamAM nathI - e mULa satya che. dareka AtmA parathI trikALa judA che. mATe para vaDe koIne koI rIte lAbha-nukasAna thaI zake nahi. badhA AtmA potAnA svarUpathI bhagavAna jJAnAnaMdapUrNa sAmarthyavAna che. kSaNika vikAra pUratA nathI. vikArarUpe thanAra nathI. vartamAnamAM mokSasvarUpa che. te svabhAvananI zraddhA-jJAna karI ane tenA arAgI sthiratArUpa thanAra huM svayaM chuM evI zraddhA karIne AtmAmAM paramAnaMdadazAnI prasiddhi karavAno DhaMDhero pITAya che. eka tarapha paripUrNa sva" ane bIjI tarapha sarva "para" ema be bhAga pADI vahecaNI karIne bhedajJAna karavAnuM che. rAga-vikArarahita ekaluM svarUpa, temAM sukha che. evA nirNaya vagara sukha pragaTe nahi. AtmAmAM sukha che te sukha svAdhIna che, paranA AdhAra vagaranuM che, te pragaTI zake che. A vAta bahu sUkSma che. AtmasvarUpanI vAta apUrva che, samajavA jevI che. rucipUrvaka zravaNa, manana, ciMtana karI satya vAtano potAnA jJAnamAM nirNaya karI, sAcI samajaNa vaDe potAnA hitaahitano viveka kare ane satyanuM bahumAna ane mahimA lAvI vicAre tene to apUrva kalyANa svarUpa samyagdarzana-AtmajJAna thAya ane nirjarArUpa dharma thAya. bAkI UMdhI daSTirUpa mahA ajJAnamAM caitanya svarUpanI anaMtI hiMsA karanAra mahApApa che. anaMta saMsAra rakhaDAvanAra che. vastusvarUpano yathArtha nirNaya ane bhedajJAna e be ja mukhya cAvIo che, sukhanI samajaNa mATe ane sukhanA anubhava mATe. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 4. dravyadRSTi: 1) dareka dravya svataMtra che. dareke dareka dravya judAM che. eka dravyane bIjA dravya sAthe kharekhara kAMI saMbaMdha nathI." Ama je yathArthapaNe jANe tene dravyadaSTi thAya ane dravyadRSTi thatAM samyagdarzana thAya. jene samyagdarzana thAya teno mokSa thayA vagara rahe nahi. tethI sauthI pahelAM vastunuM svarUpa jANavuM jarUrI che. 2) dareka dravya judAM che, eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zakatuM nathI.' Ama mAnatA AtmA sarva para dravyathI bhinna che tema ja dareke dareka pudgala paramANu judI che, be paramANu bhegA-ekarUpa thaIne kadI kArya karatAM nathI, paNa dareka paramANu svataMtra judo ja che ema vastusvabhAvanuM jJAna thAya. 3) jIvane vikArabhAva thavAmAM nimitta vikArI paramANuo (skaMdha) che. dravya apekSAe jotAM te dareka paramANu chUTA ja che. be paramANu bhegA thayA ja nathI ane eka chUTo paramANu kadI vikAranuM nimitta thaI zakato nathI. 4) eTale ke dareka dravya bhinna che evI svabhAva dRSTithI koI dravya anya dravyanA vikAranuM nimitta paNa nathI. A rIte dravyadaSTithI koI dravyamAM vikAra che ja nahi, jIva dravyamAM paNa dravyadRSTithI vikAra nathI. 5) paryAyadaSTithI jIvane avasthAmAM rAga-dveSa thAya che ane temAM karma nimittarUpa thAya che. paraMtu paryAyane gauNa karI jyAre dravyadRSTithI jovAmAM Ave, tyAre karma koI vastu ja na rahI. kema ke te to skaMdha che ane tenA dareka paramANu juduM juduM kArya kare che. tethI jIvane vikAranuM nimitta koI dravya na rahyuM. arthAt svathI tarapha letAM jIva dravyamAM vikAra ja na rahyo. 6) A rIte dareka dravya bhinna che evI daSTi eTale ke dravyadaSTi thatAM rAga-dveSanI utpattinuM kAraNa ja rahyuM nahi, eTale dravyadRSTimAM vItarAgabhAvanI ja utpatti rahI. 7) avasthA daSTithI - paryAyadRSTithI athavA be dravyonA saMyogI kAryanI dRSTimAM rAga-dveSAdi bhAvo thAya che. 8) 'karma anaMta pudgalono saMyoga che, te saMyoga upara ke saMyogI bhAva upara lakSa karyuM tyAre rAga-dveSa thAya che. 9) jo asaMyoga eTale ke dareka paramANu bhinna bhinna che evI dRSTi kare bIjA zabdomAM kahIe to kharekhara potAnA asaMyogI AtmasvabhAvanI daSTi kare to rAga-dveSa thAya nahi. 10) dravyadaSTinA jore kaho ke svabhAvadaSTinA jore kaho, tenAthI ja mokSa thAya, sukhanI prApti thAya. mATe sukha prApta karavAnI bhAvanAvALA jIve dravyadRSTino abhyAsa karavo te parama kartavya che. 11) dhyAnathI mukti thAya che, paraMtu te dhyAna dhyeyanA avalaMbana vinA pragaTatuM nathI. dravyadRSTino viSaya trikALI jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA teno abhyAsa karavo joIe. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 12) pote sarvajJa svabhAvI hovA chatAM je potAne alpajJa mAne che te AtmAne ALa Ape che ane tethI tenA phaLamAM te evI jagyAe janma leze ke jyAM bIjA jIvo paNa 'A jIva che ema nahi mAne 13) aDola-sthira-akaMpa svabhAvane lakSe paryAya paNa akaMpa thaI jAya che. dravyadaSTinA jore mukti thAya che. 14) AtmA zaktinuM saMgrahAlaya, guNanuM godAma ane svabhAvano sAgara che tenI dRSTi karatAM, Azraya karatAM paryAya tenAthI abheda thaI jAya che, evA ja sAmarthyavALI thaI jAya che. 15) "vyaTi jinezvara, paryAyaTi vinezvara prathama A satyane zodhIne zraddhA sudhAravI. AnuM nAma samyagdarzana che. 5. zuddha naya: zuddha naya AtmasvabhAvane kevo pragaTa kare che? 1) paradravya 2) paradravyanA bhAvo 3) paradravyanA nimittathI thatAM potAnA vibhAvo - evA parabhAvothI bhinna pragaTa kare che. 1) paradravya je zarIra, mana, vacana, karma Adi (nokarma) 2) paradravyanA bhAva eTale karmanA udayAdi (dravyakarma) 3) paradravyanA nimittathI thatAM potAnA vikAra bhAvo - zubhAzubha bhAvo - rAgadi-krodhAdi vagere (bhAvakarma) te sarva parabhAvothI bhinna AtmAne zuddha naya pragaTa kare che. zuddha naya AtmasvabhAva samastapaNe pUrNa che ema pragaTa kare che. jJAnathI pUrNa, darzanathI pUrNa, AnaMdathI pUrNa, zAMtithI pUrNa, svacchatAthI pUrNa, prabhutAthI pUrNa, kartAthI pUrNa ityAdi samasta anaMta zaktiothI AtmasvabhAva paripUrNa che. A lokamAM (saMkhyAe) anaMta jIva che, enAthI anaMtaguNA paramANu che, enAthI anaMta guNA traNa kALanA samayo che, enAthI anaMta guNA AkAzanA pradezo che, enAthI anaMta guNA eka jIvamAM guNa che. A badhA guNa pUrNa che. ane AvA anaMta guNazaktiothI paripUrNa Atmadravya che. zuddha naya AvA pUrNa zaktiothI maMDita je samasta lokAlokane jANavAnA sAmarthyavALo AtmasvabhAva che tene pragaTa kare che. zuddha naya, koI AdithI mAMDIne je koIthI utpanna karavAmAM Avyo nathI ane kyAreya koIthI jeno vinAza nathI evA pariNAmikabhAvane pragaTa kare che. pAriNAmika eTale jemAM nimittanA sadbhAva ke abhAvanI apekSA nathI evo sahaja svabhAva. ekalo pAriNAmika svabhAva bhAvasa, jJAna rasa, AnaMdarasa, zAMta rasa, vItarAga rasa evA anaMta rasanuM je anAdi-anaMta ekarUpa tene pragaTa kare che. AtmasvabhAvane eka eTale sarva bhedabhAvothI rahita ekAkAra pragaTa kare che. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 jemAM samasta saMkalpa-vikalpanA samUho vilaya thaI gayA che evo pragaTa kare che. dravyakarma - jaDa, bhAvakarma - vikAra, nokarma - zarIrAdi pudgala dravyomAM mArApaNAnI kalpanA karavI tene saMkalpa kahe che, e mithyAtva che. ane zeyonA bhedathI jJAnamAM bheda mAlUma paDavo tene vikalpa kahe che. AvA saMkalpa-vikalpathI bhagavAna AtmA bhinna che. samyagdarzana thatAM arthAt pUrNa svarUpano anubhava thatAM saMkalpa-vikalpa nAza pAmI jAya che. AvA AtmasvabhAvane pragaTa karato zuddha naya udaya pAme che. e zuddha nayane gAthA sUtrathI kahe che : abaddhaspaSTa, ananya ne je niyata dekhe Atmane, avizeSa, ANasaMyukta, tene zuddha naya tuM jANaje." gAthArtha je naya AtmAne baMdha rahita ne paranA sparza rahita anyapaNA rahita, caLAcaLatA rahita, vizeSa rahita, anyanA saMyoga rahita evA pAMcabhAvarUpa dekhe che tene, he ziSya ! tuM zuddha naya jANa. nizcayathI abaddha-aspaSTa, ananya, niyata, avizeSa ane asaMyukta - evA AtmAnI je anubhUti te zuddha naya che, ane e anubhUti AtmA ja che; e rIte AtmA eka ja prakAzamAna che. (zuddha nA kaho yA AtmAnI anubhUti kaho yA AtmA kaho - eka ja che, judAM nathI). AvA AtmAnI anubhUti kema thaI zake ? ba-skUTava AdibhAvo abhUtArtha hovAthI e anubhUti thaI zake che. zuddha naya bhUtArtha che. A vastunuM svarUpa che. A pramANe zuddha nayanA viSayabhUta bhagavAna AtmAne ukta pAMca vizeSaNo - 1) abaddhasapRSTa 2) avizeSa 3) ananya 4) niyata ane 5) asaMyukta - bIjA badhAthI bhinna batAvyo che. (1) abaddhaskRSTa parathI bhinna - dravyakarmathI bhinna karmathI baMdhAyo ja nathI - jaDapudgala paramANuno ene sparza thayo nathI. (2) avizeSa abheda vastu che, guNabhedathI bhinna che. (3) ananya nokarmathI bhinna, nara-nArakAdi paryAyothI bhinna che. (4) niyata : SaguNa hAnI-vRddhirUpa svabhAva che - paryAyothI pAra, aupathamika, kSAyopathamika, kSAyikabhAvothI bhinna che. (5) asaMyukta bhAvakarmathI - audayika bhAvothI - rAgAdi vikArIbhAvothI bhinna che. paryAyadaSTithI AtmA pAMca prakArathI anekarUpa dekhAya che. (1) anAdi kALathI karmapudgalanA saMbaMdhathI baMdhAyelo dekhAya che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 (2) darzana, jJAna, cAritra Adi aneka guNothI vizeSarUpa dekhAya che. (3) karmanA nimittathI thatAM nara-nArakAdi paryAyonA (anya anya) bhinna bhinna svarUpe dekhAya che. (4) zaktinA avibhAga praticcheda aMza vadhe che - ghaTe paNa che e paNa vastuno ravabhAva che tethI nitya - niyata ekarUpa dekhAto nathI. (5) karmanA nimittathI thatAM moha-rAga-dveSa Adi pariNAmo sahita te sukhaduHkharUpa dekhAya che. A pAMca prakAra azuddha dravyArthikarUpa vyavahAra nayano viSaya che. - have eka sAdhAraNa jJAyakamAtra AtmAno bhAva laI tene zuddha nayanI dRSTithI sarva paradravyothI bhinna, vizeSa rahita, sarva paryAyomAM ekAkAra, hAnI vRddhi rahita, naimittika bhAvothI rahita jovAmAM Ave to sarva pAMca bhAvothI je aneka prakArapaNuM che te abhUtArtha che, asatyArtha che. mAtra dravya dRSTi ja bhUtArtha che, satyArtha che. sAra AtmA je trikALI vastu che e jinasvarUpa ja che. jinavaramAM ne AtmAmAM kAMI phera nathI. pratyeka AtmAno dravyasvabhAva to trikALa Avo ja ekarUpa che. je bhagavAna thayA che te AvA AtmAno pUrNa Azraya karI pUrNa nirmaLa paryAya pragaTa karIne thayA. zuddhopayoga vaDe jinasvarUpa bhagavAna AtmAmAM ramaNatA karavI, ene jANavo, anubhavavo ene bhagavAne jainazAsana kahyuM che. e jaina dharma che. A pUrNa jinasvarUpa AtmAne grahaNa karanAra zuddhopayoga e ja jaina zAsana che, paramezvarano mArga che. jaina dharma koI saMpradAya ke vADo nathI e to vastunuM svarUpa che. A jaina zAsana paryAyamAM che, dravyamAM nahi. puruSArtha 1) AtmA sAmAnya-vizeSarUpa vastu che. tenuM anAdi anaMta jJAnasvarUpa che te sAmAnya che ane te jJAnamAMthI samaye samaye je paryAya thAya che te vizeSa che. 2) AtmA pote sAmAnyarUpe kAyama rahIne vizeSapaNe pariName che. 3) jo te vizeSarUpa paryAya svarUpanI ruci kare to samaye samaye temAM zuddhatA thAya che. 4) ane jo te vizeSarUpa paryAya rAga, dehAdite huM" evI UMdhI ruci kare to temAM azuddhatA thAya 5) A rIte svarUpanI ruci kare to kramabaddha zuddha paryAya pragaTe che, ane jo vikAra - paranI ruci kare to kramabaddha azuddha paryAya pragaTe che. 6) caitanyanA kramabaddha paryAyamAM phera paDato nathI, paNa kramabaddha paryAyano niyama evo che ke je Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 taraphanI ruci kare te taraphanI kramabaddha dazA thAya. 7) jene kramabaddha paryAyanI zraddhA thAya tene dravyanI ruci thAya ane jene dravyanI ruci thAya tene kramabaddha paryAya zuddha ja thAya. 8) eTale sarvajJa bhagavAne jANyA pramANe paryAya kramabaddha ja thAya che, temAM phera paDato nathI eTaluM nakkI karavAmAM to dravya taraphano anaMta puruSArtha AvI jAya che. 9) paryAyano krama pheravavo nathI, paNa ruci sva tarapha karavAnI che. 10) AvA nirNayamAM samyagdarzana AvI gayuM. AmAM kaI rIte puruSArtha che? (1) paranI avasthA tenA krama pramANe thayA ja kare che, huM tene karato nathI. ema nakkI karyuM eTale badhA padravyAnuM kartutvanuM abhimAna TaLI gayuM. (2) dhI mAnyatAthI paranI avasthAmAM ThIka-aThIkapaNuM mAnIne je anaMtAnubaMdhI rAga-dveSa karato hato te TaLI gayo. 7. samyagdarzanano apUrva puruSArtha: 1) dravyamAM samaye samaye je vizeSarUpa avasthA thAya che te sAmAnyamAMthI ja Ave che. sAmAnyamAMthI vizeSa pragaTe che e siddhAMtamAM to kevaLajJAna bhareluM che. 2) jaina sivAya A sAmAnya-vizeSanI vAta bIje kyAMya nathI, ane samyagdaSTi sivAya bIjA tene yathArthapaNe samajI zakatA nathI. 3) sAmAnyamAMthI vizeSa thAya che - ATalo siddhAMta nakkI karatAM pariNamana sva tarapha DhaLI jAya che. mAro paryAya parathI thato nathI, nimittathI thato nathI, vikalpathI thato nathI ane paryAyamAMthI paNa thato nathI. 4) ama badhAthI lakSa choDIne je jIva ekalAM dravyamAM DhaLe che te jIvane ema pratIti thAya che ke sAmAnyamAMthI ja vizeSa thAya che. ajJAnIne AvI svAdhInatAnI pratIti hotI nathI. 5) bhagavAne jema joyuM hoya tema ja thAya ema nakkI karanAranuM vIrya paramAMthI khasIne svamAM thaMbhI jAya che. 6) jJAnIe svamAM TakIne sarvajJanA jJAna sAmarthano ane badhA dravyono nirNaya karyo che. te rniNayarUpa paryAya kyAMya paramAMthI Avyo nathI, vikalpamAMthI paNa Avyo nathI, paraMtu dravyamAMthI te nirNayanI tAkAta pragaTI che. eTale nirNaya karanAre dravyane pratItimAM laIne nirNaya karyo che. 7) koI dravya anya dravyanuM kaMI karI zake che ema je mAne che teNe (1) potAnA AtmAne (2) sarvajJanA jJAnane (3) nyAyane ke (4) dravya-paryAyane kharekhara mAnyA nathI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 8) kramabaddha paryAyanuM mULa to dravya ja che. mAro paryAya mArA dravyamAMthI Ave che ema dravya tarapha DhaLatAM, dravyanA jore tene pUrNatA thaI javAnI che. 9) AmAM to anaMta kALe kadI nahi karela evo samyagdarzanano apUrva puruSArtha che. 10) puruSArtha vinAno jIvano ekeya paryAya thato nathI. 8. svabhAvano puruSArtha: 1) chaye dravyo pariNamana svabhAvI che. ane teo potAnI meLe kramabaddha paryAyapAse pariName che. cha ye dravyo paranI sahAya vagara svayaM pariName che. A zraddhA karavAmAM ja anaMta puruSArtha che. 2) puruSArtha vagarano jIvano ekeya paryAya thato nathI, mAtra puruSArthanuM valaNa sva tarapha karavAne badale para tarapha kare che te ja ajJAna che. 3) jo svabhAvanI ruci kare to svabhAva taraphanA puruSArtha vaDe paryAyanuM pariNamana ravabhAva tarapha vaLe, eTale paryAya krame krame zuddha ja thAya. 4) samyagdaSTi dharmAtmA potAnA samyajJAnathI ema jANe che ke dareka vastu kramabaddha pariName che. AvI samyaka bhAvanAthI tenuM jJAna laMbAIne svabhAvamAM ekAgra thAya che ane jJAtAzakti paryAya paryAye nirmaLa thatI jAya che tathA vikAra paryAya krame krame TaLato jAya che.. 5) AvA svabhAvamAM ja niHzaMka che te samyagdaSTi che. 6) ahA! A samyagdaSTi jIvanI bhAvanA to juo! svabhAvathI zarU karyuM che ane svabhAvamAM ja lAvIne pUruM kare che. svAzraye AtmAmAM sAdhaka dazA zarU karI che ane svAzraye AtmAmAM ja pUrNatA paNa kare che. AtmAno mArga AtmAmAMthI nIkaLIne AtmAmAM ja samAya che. 7) vastusvarUpa jANatAM ja anaMta saMsAra TaLI jAya che. 8) caitanyano kramabaddha zuddha paryAya prayatna vinA thato nathI. mokSamArganI zarUAtathI pUrNatA sudhI badheya samyaka puruSArtha ane jJAnanuM ja kArya che. 9) mAtra je vakhate vastunI je avasthA thAya che tenuM je jJAna kare che te jJAtA thaI gayo ane jJAtApaNe rahIne alpakALamAM kevaLajJAna pAmI mukti pAmaze. A che kramabaddha paryAyanI zraddhAnuM phaLa! 10) svabhAvano puruSArtha che tyAM niyamathI mokSa che, eTale puruSArthamAM ja niyata AvI jAya che. jyAM puruSArtha nathI tyAM mokSaparyAyanuM niyata paNa nathI. 9. pAMca samavAyamAM puruSArthanI mukhyatA: pra. bhagavAne to mokSamArganA pAMca samavAya kahyA che, ane tame eka puruSArtha puruSArtha ja kaho cho, to pachI bIjA samavAya kaI rIte Ave che? Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 u. : jyAM jIva sAco puruSArtha kare che tyAM svayaM bIjA cAre samavAya hoya ja che. pAMca samavAyanuM svarUpa nIce mujaba samajavuM. (1) puruSArtha : hu paranuM kAMI karato nathI, huM to jJAyaka chuM. mAro paryAya mArA dravyamAMthI Ave che. Ama svabhAvadaSTi karIne paranI dRSTi toDI te puruSArtha. (2) svabhAva : 1H svabhAvadaSTino puruSArtha karatAM je nirmaLa dazA pragaTI, te dazA svabhAvamAM hatI te ja pragaTI che. eTale je zuddhatA pragaTI te svabhAva. (3) niyati : svabhAvadaSTinA puruSArtha vaDe svabhAvamAMthI je kramabaddha paryAya te samaye pragaTavAno hato te ja zuddha paryAya pragaTyo te niyata. svabhAvanI dRSTinA jore svabhAvamAMthI je paryAya pragaTavAnI yogyata hatI te ja pragaTyo che. basa ! svabhAvamAMthI je samaye je dazA pragaTI te dazA ja tenuM niyata che. puruSArtha karanAra jIvane svabhAvamAM je niyata che te ja pragaTe che paNa bahArathI kAMI AvatuM nathI. (4) kALalabdhi H svabhAvadaSTinA puruSArtha vakhate je dazA pragaTI te ja te vakhatano svakALa che. pahelAM para tarapha DhaLato hato tene badale svamAM DhaLyo te ja svakALa che. (5) nimitta : svabhAvadaSTinA puruSArthathI jyAre A cAra samavAya pragaTyA tyAre nimittarUpe karmo temanI potAnI lAyakAtathI svayaM khasI gayA te nimitta che. sva taraphanuM puruSArtha thatAM pAMce samavAya potAnA paryAyamAM samAI jAya che. puruSArthanI preraNA H sAra H bhagavAna kahe che are prabhu ! tArA AtmAnI jAta ane amArA AtmAnI jAtamAM kAMI phera nathI. te tAruM svarUpa pragaTa karyuM nathI, eTalo ja phera che. mATe have paramAtmA jevA ja tArA AtmAnI nibhrAMtabhrAMti rahita niHzaMkapaNe bhAvanA kara ! zakti e badhA AtmA bhagavAna che. tuM tArI caitanya sattAno svIkAra kara ! Y jANavuM....jANavuM....jANavuM. A jANavAnI jJAnazaktinI behadatA, aciMtyatA, amApatA che te huM ja chuM. jJAna sAthe rahelo AnaMda e paNa huM ja chuM. atIndriya, behada ane pUrNa AnaMda mAruM ja svarUpa che. AvA jJAna-AnaMda svarUpa AtmAnI daSTi karatAM - satya svarUpano svIkAra karatAM paryAyamAM je satya dazA pragaTa thAya che te ja kharekhara AtmAno nija dharma che. O karavA-pharavAnuM che ja kyAM ? karuM karuMnI dRSTi ja choDavAnI che. rAgane karavAnuM to che ja nahi paNa AtmAmAM anaMtA guNa che tenuM pariNamana paNa samaye samaye thaI ja rahyuM che tene paNa kare zuM ? phakta tenA uparathI daSTi choDIne (bhedajJAna karIne) aMdaramAM javAnuM che. potAnI paryAya paNa svakALe thAya che tene kare zuM ? kharekhara to e jJAtA-dRSTA ja che. te koI paNa rIte tIvra puruSArtha karIne dhArAvAhI jJAnathI zuddha AtmAne nizcaLapaNe anubhavyA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 kare to A AtmA, jeno AtmAnaMda pragaTa thato jAya che evA AtmAne parapariNatinA nirodhathI zuddha ja prApta kare che. 10. kramabaddha paryAya ane samyaka puruSArtha: 1) "je kALe je avasthA thavAnI sarvajJa bhagavAne joI te kALe te ja avasthA thAya, bIjI na thAya" AmAM ekAMtavAda ke niyatavAda nathI paraMtu AmAM ja sAco anekAMtavAda ane sarvajJatAnI bhAvanA temaja jJAnano anaMto puruSArtha Ave che. 2) kamabaddhano niyama evo che ke je taraphanI ruci kare te taraphanI kamabaddha dazA thAya che. jene kramabaddha paryAyanI zraddhA thAya tene dravyanI ruci thAya ane jene dravyanI ruci thAya tenI kamabaddha paryAya zuddha ja thAya. 3) "sarvajJa bhagavAne jANyA pramANe kramabaddha paryAya thAya ja che, temAM phera paDato ja nathI" eTaluM nakkI karavAmAM to dravya taraphano anaMta puruSArtha AvI jAya che. paryAyano kama pheravAto nathI, paNa ruci sva tarapha karavAnI che. 4) ekalA AtmA taraphano puruSArtha kare tyAre ja kramabaddha paryAyanI zraddhA thAya che. jeNe potAnA AtmAmAM kramabaddha paryAyano nirNaya karyo keH "aho ! jaDa ane caitanya badhAnI avasthA kramabaddha svayaM thayA kare che, huM paramAM zuM karuM? huM to mAtra jema thAya tema jANuM evuM mAruM svarUpa che. AvA nirNayamAM paranI avasthA ThIka-aThIka mAnavAnuM na rahyuM paNa jJAtApaNuM rahyuM eTale UMdhI mAnyatA ane anaMtAnubaMdhI kaSAya nAza thayA. anaMta paradravyanA kartRtvapaNAnI mahA mithyAtva bhAva TaLIne potAnA jJAtAsvabhAvanI anaMtI daDhatA thaI Avo sva taraphano anaMta puruSArtha kramabaddha paryAyanI zraddhAmAM thayo che. 5) paranI avasthA tenA krama pramANe thayA ja kare che, huM paranuM karato nathI ema nakakI karyuM eTale badhA padravyanuM abhimAna TaLI gayuM. 6) UMdhI mAnyatAthI paranI avasthAmAM ThIka-aThIkapaNuM mAnIne je anaMtAnubaMdhI rAga-dveSa karato hato te TaLI gayo. 7) A rIte kramabaddha paryAyinI zraddhA karatAM para dravyanA lakSathI khasIne pote potAnA rAga-dveSa rahita jJAtAsvabhAvamAM Avyo eTale ke potAnA hita mATe paramAM jovAnuM aTakI gayuM ane jJAna potA tarapha vaLyuM; have potAnA dravyamAM paNa eka pachI eka avasthA kramabaddha thAya che; huM to traNe kALanI kramabaddha avasthAonA piMDarUpa dravya chuM, vastu to jJAtA ja che, eka avasthA jeTalI vastu nathI; avasthAmAM rAga-dveSa thAya te paravastunA kAraNe nathI paNa vartamAna avasthAnI nabaLAI che, te nabaLAI upara paNa jovAnuM na rahyuM, paNa puruSArthathI paripUrNa jJAtAsvarUpamAM ja jovAnuM rahyuM, te svarUpanA lakSe puruSArthanI nabaLAI alpa kALamAM tUTI javAnI che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 8) sAmA dravyonI eka pachI eka je avasthA thAya che tenA kartA svayaM te te dravyo che, paNa huM teno kartA nathI ane mArI avasthA koI para karatuM nathI, koI nimittanA kAraNe rAga-dveSa thatAM nathI. ane A rIte nimitta ane rAga-dveSane jANanAra ekalI jJAnanI avasthA rahI; te avasthA jJAtAsvarUpane jANe, rAgane jANe ane badhA parane jANe; mAtra jANavAnuM ja jJAnanuM svarUpa che. rAga thAya te jJAnanuM zeya che paNa rAga te jJAnanuM svarUpa nathI - AvI zraddhAmAM jJAnano anaMto puruSArtha samAya che. 9) AtmAnI avasthA kramabaddha thAya che. jyAre AtmAnI je avasthA thAya tyAre te avasthAne anukULa nimittarUpa paravastu svayaM hAjara ja hoya che. AtmAnI kramabaddha paryAyanI je lAyakAta hoya tene anusAra nimitta na Ave to te paryAya aTakI jAya ema banatuM nathI. nimitta na hoya to ? e prazna ja ajJAna bharelo che. upAdAna svarUpanI daSTivALAne te prazna na UThe; vastumAM potAnA kramathI jyAre avasthA thAya tyAre nimitta hoya ja che, evo niyama che. jyAM upAdAna pote taiyAra thayuM tyAM nimitta svayaM (hAjara) hoya ja. nimitta na hoya ema na bane ane nimittathI upAdAnamAM kArya thAya ema paNa na bane. 10) je kALe je vastunI avasthA sarvajJadevanA jJAnamAM jaNANI che te ja pramANe kramabaddha avasthA thavAnI, bhagavAna tIrthaMkaradeva paNa tene pheravavA samartha nathI. juo ! AmAM samyagdaSTinI bhAvanAnI niHzaMkatAnuM jora keTaluM che ! 'bhagavAna paNa pheravavA samartha nathI' ema kahevAmAM kharekhara potAnA jJAnanI niHzaMkatA che. sarvazadeva mAtra jANe paNa kAMI pheravavA samartha nathI, to pachI huM to zuM karuM ? huM paNa mAtra jANanAra ja chuM. Ama potAnA jJAnanI pUrNatAnI bhAvanAnuM jora che. 11) 'jema sarvajJa bhagavAne joyuM tema ja thAya, temAM jarAya pheraphAra na ja thAya' AvI dRDha pratIti tenuM nAma niyatavAda nathI paNa A to samyagdaSTi dharmAtmAno puruSArthavAda che. samyagdarzana sivAya A vAta nahi bese ! AmAM to ekalo svAdhIna tattvadaSTino puruSArtha bharelo che. 'vastunuM pariNamana sarvajJanA jJAna pramANe kramabaddha thAya che' ema nakkI karyuM tyAM badhA paradravyothI jIva udAsa thaI gayo ane tethI svadravyamAM ja tene jovAnuM rahyuM ane temAM ja samyak puruSArtha AvI gayo. A puruSArthamAM mokSanA pAMce samavAya samAI jAya che. 12) 'huM te jJAtA svarUpa chuM. parapadArthonI kriyA svataMtra thAya che teno kartA huM nathI paNa jANanAra ja chuM' AvI yathArtha zraddhA te ja kevaLajJAna pragaTAvavAno eka ja apUrva ane aphara upAya che. 13) jema vastumAM thAya che tema kevaLI jANe che ane jema kevaLIe jANyuM che tema vastumAM thAya che. A rIte jJeya ane jJAyakano paraspara meLa che. zeya-jJAyaka meLa na mAne ane kartA-karmano jarA paNa meLa mAne to jIva mithyAdaSTi che. 14) samyagdarzana ane kevaLajJAna dazA AtmAnA puruSArtha vagara thAya ema je mAne te mithyAdaSTi che. 15) jo sarvajJano nirNaya hoya to puruSArtha ane bhavanI zaMkA na hoya; sAco nirNaya Ave ane puruSArtha na Ave tema bane ja nahi. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 16) 'sarvajJa bhagavAne potAnA kevaLajJAnamAM jema joyuM hoya tema ja thAya' evI yathArtha zraddhAmAM to potAnA bhava rahitapaNAno nirNaya samAI jAya che eTale ke mokSano puruSArtha temAM AvI jAya che. yathArtha nirNayanuM jora mokSa pamADe che. 17) 'bhagavAne jema joyuM tema ja thAya' ema nakkI karanAranuM vIrya paramAMthI khasIne svamAM sthaMbhI gayuM che. jJAne svamAM TakIne sarvajJanA jJAnasAmarthyano ane badhA dravyono nirNaya kayAM che, te nirNayarUpa paryAya kyAMya paramAMthI AvI nathI, vikalpamAMthI paNa AvI nathI paraMtu dravyamAMthI te nirNayanI tAkAta pragaTI che eTale dravya karanAre dravyane pratItamAM laIne nirNaya karyo che. Avo nirNaya karanAra jIva sarvajJano sAco bhakta che. tenuM valaNa potAnA sarvajJa svabhAva tarapha DhaLyuM che ane kyAMya aTakyA vagara te alpa kALamAM saMpUrNa sarvajJa thaze. 18) je samaye svalakSanA puruSArtha vaDe AtmAnI samyagdarzana paryAya pragaTe te khate sAcA devazAstra-guru nimittarUpa hoya ja che. upAdAnakAraNa taiyAra thAya tyAre nimittakAraNa svayaM AvI maLe che. paraMtu koI koInA kartA nathI. banne svataMtrapaNe potapotAnA kAryanA kartA che. 19) aho ! vastunI keTalI svataMtratA ! samasta vastuomAM kramavartIpaNuM cAlI ja rahyuM che, eka pachI eka paryAya kaho ke kramabaddha paryAya kaho je paryAya thavAnI te paryAya thayA ja kare che. jJAnI jIva jJAtApaNe jANyA ja kare che ane ajJAnI jIva kartApaNAnuM mithyA abhimAna kare che. je paranA abhimAna kare che tenI paryAya kramabaddha hINI pariName che ane je jJAtA rahe che tenI jJAnaparyAya kramabaddha khIlIne kevaLajJAna thAya che. 20) caitanyanI zuddha kramabaddha paryAya prayatna vinA thatI nathI. mokSamArganI zarUAtathI mokSanI pUrNatA sudhI badhe ya samyak puruSArtha ane jJAnanuM ja kArya che. kramabaddha paryAyanI zraddhAnuM phaLa jJAtApaNe rahIne alpa kALamAM kevaLajJAna pAmI mukti pAmaze. 11. svAdhIna tattvadaSTino puruSArtha : 1) sarvajJa bhagavAne jema joyuM hoya tema ja thAya, temAM jarAya pheraphAra na ja thAya, AvI dRDha pratItinuM nAma niyaMtavAda nathI, paNa A to samyagdaSTi dharmAtmAno puruSArthavAda che. 2) samyagdarzana sivAya A vAta nahi bese ! paramAM jovAnuM nathI paNa svamAM jovAnuM che. 3) jenI dRSTi ekalA parapadArtha upara ja che tene bhramathI ema lAgaze ke A to niyatavAda che. paNa jo sva taraphathI jue to AmAM ekalo svAdhIna tattvadaSTino puruSArtha bharelo che. 4) vastunuM pariNamana sarvajJanA jJAna pramANe kramabaddha thAya che ema nakkI karyuM tyAM badhA paradravyothI jIva udAsa thaI gayo ane tethI svadravyamAM ja tene jovAnuM rahyuM ane temAM ja samyak puruSArtha AvI gayo. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 5) A puruSArthamAM mokSanA pAMce samavAya samAI jAya che. sarvadeve joyeluM vastusvarUpa kadIya pharavAnuM nathI. sarvajJadeve joyuM hoya tema ja thAya. A vAtamAM zaMkA kare te mithyAdaSTi che. nimitta ane saMyogamAM huM pheraphAra karI zakuM chuM ema je mAne che te sarvajJanA jJAnamAM zaMkA kare che ane tethI te pragaTapaNe mithyASTi, ajJAnI, mUDha che. 6) ekapaNa paramANune pheravavA jIva samartha nathI. basa ! Ama jANIne paranuM kartutva chUTIne jJAna svabhAvanI pratIti thAya che. A mAnavAmAM anaMtu vIrya sva tarapha kArya kare che. paranuM kartutva aMtarathI mAnato hoya, paramAM sukhabuddhi hoya ane kahe che je thavAnuM haze te thaze, to e zuSkatA che. evI A vAta nartha; jIva jyAre anaMta paradravyothI chUTo paDIne ekalo svabhAvamAM saMtoSa mAne che tyAre A vAta yathArthapaNe bese che. AnI kabUlAtamAM to badhAya parapadArthothI khasIne jJAna jJAnamAM ja rokAya che ane eTale ekalo vItarAgabhAvano puruSArtha pragaTe che. 7) jema vastumAM che tema kevaLIe jANyuM che ane jema kevaLIe jANyuM che tema vastumAM thAya che. A rIte zeya ane jJAyakane arasaparasa meLa che. Avo zeya-jJAyakano meLa na mAne ane kartA-karmano jarApaNa meLa mAne to te jIva mithyAdaSTi che. 8) huM koInI avasthAnA kramane pheravavA samarthanathI tathA mArI avasthA paNa mArA dravyasvabhAvamAMthI kramabaddha pragaTe che. tethI huM mArA dravyasvabhAvamAM ekAgra rahIne badhAno jANanAra ja rahuM chuM. AvI svabhAva STi (dravyadRSTi)mAM anaMta puruSArtha Ave che. 9) kevaLajJAnane kabUlavAmAM anaMta puruSArthanI asti Ave che, chatAM A vAtane kabUlato nathI te tuM mAtra vAto ja kare che, paNa tene sarvajJano nirNaya thayo nathI. jo sarvajJano nirNaya thayo hoya to puruSArthanI ane bhavanI zaMkA hoya ja nahi. sAco nirNaya thAya ane puruSArtha na thAya tema bane ja nahi . 10) jeNe bhavarahita kevaLajJAnane pratItimAM lIdhuM che teNe rAgamAM TakIne pratIti karI nathI, paNa rAgathI chuTo paDIne potAnA jJAnasvabhAvamAM TakIne bhavarahita kevaLajJAnanI pratIti karI che. je jJAne jJAnamAM TakIne bhavarahita kevaLajJAnanI pratIti karI che te jJAna pote bhavarahita che ane tethI te jJAnamAM bhavanI zaMkA thatI nathI. kevaLajJAnanI pratIti thatAM anaMta bhavanI zaMkA TaLI gaI ane ekAda bhave mokSa thaze e jJAna niHzaMka thayuM. A jJAnamAM anaMta puruSArtha rahelo che. 11) badhAthI lakSa choDIne je jIva ekalA paradravyamAM DhaLe che te jIvane ema pratIti thAya che ke sAmAnyamAMthI ja vizeSa thAya che. mAro paryAya parathI thato nathI, nimittathI thato nathI, vikalpathI thato nathI ane paryAyamAMthI paNa thato nathI. AvI pratItinA baLe pariNamana svatarapha DhaLI jAya che. jJAnIne AvI svAdhInatAthI pratIti hoya che. jJAnIe svamAM TakIne sarvajJanA jJAna sAmarthyano ane potAnA pArvajJa svabhAvano nirNaya karyo che. AmAM anaMto puruSArtha AvI jAya che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 12) badhuM kramabaddha thAya che evA nirNayamAM ja jIvano anaMta puruSArtha samANo che, paramAM pheraphAra karavo te kAMI AtmAnA puruSArthanuM kArya nathI. bhagavAna jagatanuM badhuM mAtra jANe ja che, paraMtu teo paNa kAMI pheravI na zake. tethI zuM bhagavAnano puruSArtha parimita (hadavALo) thaI gayo ? nahi, nahi. bhagavAnano anaMta-aparimita puruSArtha potAnA jJAnamAM samANo che. bhagavAnano puruSArtha svamAM che, paramAM nahi. puruSArtha jIva dravyano paryAya che. tethI tenuM kArya jIvanA paryAyamAM ja Ave, paNa jIvanA puruSArthanuM kArya paramAM na Ave. samyagdarzana ane kevaLajJAna dazA AtmAnA puruSArtha vagara thAya ema je mAne che te mithyAdaSTi che. jJAnI to kSaNe kSaNe svabhAvanI pUrNatAnA puruSArthanI bhAvanA kare che. 'sarvajJa bhagavAne potAnA kevaLajJAnamAM jema joyuM hoya tema ja thAya. ApaNe temAM kAMI puruSArtha na karI zakIe tethI temAM puruSArtha raheto nathI' Ama je mAne che te ajJAnI che. he bhAI ! tuM konA jJAnathI vAta kare che ? tArA jJAnathI ke bIjAnA jJAnathI ? jo tuM tArA jJAnathI ja vAta kare che to pachI je jJAne sarvajJano ane badhA dravyanI avasthAno nirNaya karI lIdho hoya te jJAnamAM svadravyano nirNaya na hoya ema bane ja kema ? svadravyano nirNaya karanAra jJAnamAM anaMta puruSArtha che. 13) je samaye svalakSanA puruSArtha vaDe AtmAne samyagdarzana pragaTe che te vakhate sAcA deva-guru-zAstra nimittarUpe hoya ja che. 14) vastumAMthI kramabaddha paryAya Ave che. tene bIjuM koI karatuM nathI chatAM te vakhate nimitta hAjara hoya cha kharuM paNa nimitta dvArA kAMI paNa kArya thatuM nathI. AvuM upAdAna-nimittanI zraddhAmAM anaMta puruSArtha che. 15) vastunuM satya svarUpa jema che tema samajavAthI paryAyamAM sukhadazA pragaTe che. samyagdarzana pragaTe che. 12. jaina darzanano sAra : 1) koI paNa jIvanuM prayojana to pUrNa sukhanI prApti ja che ane e sAdhya - mokSa (siddhadazA) prApta thatAM ja thAya che. 2) e dazA prApta thatAM pahelAM kevaLajJAna-sarvajJatA pragaTa thAya che. 3) kevaLajJAna nitha munidazAmAM ja prApta thAya che. 4) e munizA yathArtha AtmajJAna sahita ja hoya che. 5) kharekhara A manuSyabhavamAM A sukhanI anubhUti karavA jevI che. je AtmajJAna thatAM pragaTa thAya che. tene samyagdarzana paNa kahevAmAM Ave che. A zraddhA guNanI nirmaLa pariNati che. 6) samyagdarzana thavA mATe potAnA dravyasvabhAvano Azraya levo anivArya che. jyAre vartamAna jJAnanI Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 paryAya dravya tarapha DhaLe che, temAM abherUpe pariNamI jAya che tyAra e svAnubhUtinI dazA AnaMdanA svAda sAthe pragaTa thAya che. te samayanI avasthAne dharmadhyAna paNa kahevAmAM Ave che. A sukhano prathama kaNako che. tyAMthI dharmanI zarUAta thAya che. 7) vastunA svarUpanI samajaNa vagara AtmajJAna zakya nathI. ane mULa vastu to A trikALI jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA ja che ane e eka ja jANavA jevo che. kharekhara bIju kAMI jANavA ane mAnavA jevuM nathI. 8) saMpUrNa zakti A vartamAna jJAnanI paryAya dravyasvabhAva tarapha kema DhaLe emAM ja lagADavA sivAya A bhavamAM bIju kAMI paNa karavAnuM prayojana nathI. nahi to A ratnaciMtAmaNI jevo durlabha manuSyabhava niSphaLa jaze. 9) A mATenI sauthI saraLavidhI pAMca 'pa'mAM batAvI che. jJAnasvarUpa bhagavAna trikALI AtmAno (1) pramoda (2) paricaya (3) prIti (4) pravRtti ane (5) prApti - basa Aja eka karavA jevuM che. vastusvarUpa jANI tenI pratIti karI temAM eka samaya mATe ekAgra thavAnuM che. basa A eka ja mArga che. 10) AnA sivAya bIjuM kAMI paNa karavA jevuM che ema mAnavuM e viparIta mAnyatA che, ene mithyAtva kahevAmAM Ave che. e sauthI moTuM pApa che ane saMsAra paribhramaNa ane duHkhanuM kAraNa che. koI paNa rIte A mithyA mAnyatA kADhavA jevI che. 11) jJAnAnaMda svarUpa trikALI bhagavAna AtmA jevo che, jevaDo che, jema arihaMta prabhue batAvyo che tene ja jANa, mAna ane temAM ja ekAgra thaI teno ja anubhava kara. basa ! AnA sivAya A bhavanuM bIjuM koI prayojana nathI . 12) TUMkamAM kahIe to 'svarUpanI samajaNa karavA jevI che'. 13) te svarUpanI samajaNa mATe pAtratA (yogyatA) prathama jarUrI che ane jJAnI gurunA mArgadarzana heThaLa satsaMga ane svAdhyAya karavA anivArya che. 14) tenI phaLazruti pramANe sauthI prathama tattvano yathArtha nirNaya thAya che. '"huM jJAna-AnaMda svarUpI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.' 15) have bhedajJAnanI vidhi batAvavAmAM AvI che. jJAnanI paryAya paranuM lakSa choDI, rAgAdinuM svAmIpaNuM choDI potAnA eka, zuddha, nirmama, jJAna-darzanapUrNa trikALI bhagavAna AtmAno Azraya laI tyAM ekAgra thatAM nirvikalpa AtmAnubhUti - atIndriya sukhanI avasthA pragaTa thAya che. basa ! sauthI pahelAMmAM paheluM A ja pragaTa karavAnuM che. A saraLa, sulabha ane sahaja che. 16) A badhuM prayojanabhUta kArya thatuM hoya tyAre paryAya svabhAvamAM 'zubha bhAva' ane bahAramAM tenA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 saMbaMdhI ghaNI badhI kriyAo vyavahAramAM jovAmAM Ave to paNa teno niSedha karavAmAM Avyo che. nizcayathI to eka trikALa bhagavAna AtmA ja jANavA jevo che. 17) prathama bhUmikAmAM sAdhana - avalaMbana tarIke sAcA deva-guru-zAstra ja hoya che. arihaMta ane siddha ja sAcA deva che. temanuM yathArtha svarUpa jANI temanI zraddhA karavA jevI che. 18) bhAvaliMgI nagna digaMbara muni -AtmajJAna sahita e ja mokSamArganI prayojananI siddhi mATe sAcA mArgadarzaka che. temanI zraddhA karavA jevI che. 19) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa dharma ja sAco dharma che ane vItarAgatAnI prarUpaNA kare e ja zAstro sAcA paramAgama che. te sivAya bIjuM koI paNa avalaMbana kAryakArI nathI. nizcayathI potAnA AtmAnuM avalaMbana levA jevuM che. "sahaja AtmasvarUpa sarvazadeva parama guru" 20) mokSarUpI prayojananI siddhi thaze tyAre pAMca samavAya sAthe ja hoya che. (1) svabhAva (2) niyati (3) nimitta (4) kALalabdhi (5) puruSArtha. mokSamArganA prayojanamAM samyaka puruSArthanI ja mukhyatA che. "jo Iccho paramArtha to karo satya puruSArtha." bIjuM badhuM kArya eTale cha dravyo svayaM saMcAlita anAdi nidhana vizva vyavasthA ane vastu vyavasthA pramANe svataMtra, kramabaddha ane upAdAnanI yogyatA pramANe vyavasthita niraMtara pariNamI ja rahyA che. tyAM bIjuM zuM karavAnuM hoya? kAMI ja nahi. jANavuM e tAro svabhAva che. basa ! A chellI bhalI bhalAmaNa - jJAtA thaI tArA sahaja nija svabhAvamAM pAcho AvI jA ! he jIva! have tane AnA sivAya bIjuM kAMI karavAnuM nathI evuM jJAna ane zraddhA kara. A ja pUrNa dharmano sAra saMkSiptamAM vItarAga prabhue kahyo che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 Atmasiddhi zAstra 14 prastAvanA : zrI Atmasiddha zAstranA kartA zrImad rAjacaMdrajI che, teoe naDiyAda mukAme saM. 1952mAM te racyuM hatuM. prAthamika vidaghArthIone tattva samajavA mATe A zAstra ghaNuM ja upayogI che. jIva anAdithI potAnuM svarUpa nahi jANato hovAthI samaye samaye te anaMta duHkha bhogave che. te duHkha TALIne anaMta sukha kema prApta thAya te A zAstramAM batAvyuM che. A zAstranA keTalAka agatyanA viSayo ahIM TUMkamAM batAvIe chIe. 1. AtmAnuM svarUpa : AtmAnuM svarUpa samajyA vinA duHLa TaLe nahi, tethI te samajavA mATe AtmAnuM svarUpa jaNAvyuM che. AtmA kevo che? (1) sat (2) caitanyamaya (3) sarvAbhAsa rahita (4) mokSa svarUpa (5) anaMta darzanajJAna (6) avyAbAdha svarUpa(7) zuddha (8) buddha (9) caitanyaghana (10) svayajyoti (11) sukhadhAma (12) zuddha rItanArUpa (13) ajara-amara (14) avinAzI (15) dehAtIta svarUpa (16) siddha sama (17) parathI bhinna (18) dravya nitya, paryAye palaTAya. (19) nija bhAvano kartA, bhokatA. Ama je yathArtha samaje te siddha thAya. 2. jIve zuM choDavuM ane zuM grahaNa karavuM? : vastunI maryAdA evI che ke eka dravya, tenA guNa ke teno koI paryAya bIjA koI dravya, guNa ke paryAyamAM praveza pAmI zake nahi. A acalita vastusthitinI maryAdAne toDavI azakya che. tethI jIvane paradravyanuM grahaNa ke tyAga kadI che ja nahi, zuddhatAnuM grahaNa ane vikArano tyAga jIvathI thaI zake che, tethI A zAstramAM tema karavAnuM nIce pramANe jaNAvyuM che. 1. potAno pakSa tyAgIne zrI sadguru AtmasvarUpano je upadeza Ape tenI sAcI samajaNa grahaNa karavI. 2. jIve svacchaMda rokavo - tyAgavo. 3. svacchaMda, mata, Agrahano tyAga karavo ane zrI sadgurunA lakSe vartavuM. 4. matArthI jIva bALavrata grahaNa karIne abhimAna kare che paNa paramArthane grahaNa karatAM nathI; mATe AtmA jIve ajJAnano tyAga karI paramArthanuM grahaNa karavuM. 5. ajJAna, rAga-dveSathI nivRtta thavuM te ja mokSanA paMthanuM grahaNa che. 6. mata ane darzana taNo Agraha ane vikalpa choDavo ane ahIM kahelAM mArgane grahaNa karavo. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 7. mata, darzananA Agrahano tyAga ane zrI sadgurunA lakSe vartavAnuM phaLa zuddha samyaktva che. 8. je samyaktvane vardhamAna kare che tene mithyAbhAsa TaLe che ane tene cAritra pragaTe che, tenuM phaLa vItarAgapavAsa che. 9. anAdinA vibhAvano tyAga samyajJAnanA grahaNathI thAya che. 10. je ajJAnane dUra kare (tyAga kare) te nijapada nijamAMthI pAme. 11. AtmAnA cha padane vistArathI vicAratA saMzayano tyAga thAya che. 12. pra. : jo eka dravya bIjA dravyane grahaNa karI zakatuM nathI to gAthA 82mAM 'jIva jaDadhUpa (jaDakarma) grahaNa kare' ema kema kahyuM ? u. H jIvanA bhAvakarma ane jaDakarmane kartA-karma saMbaMdha nathI paNa mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha che, eTaluM batAvI bhAvakarma na karavA (potAnA pariNAma na bagADavA, rAga-dveSa, mohanA pariNAma na karavA) ema samajAvavA mATe te gAthA mUkI che; jIva jaDadhUpanuM grahaNa kare ema tyAM upacArathI kahyuM che, te paramArtha kathana nathI, vyavahAranuM kathana che. jIva ane jaDakarma ekakSetrAvagAha saMbaMdhe rahe eTaluM jaNAvavA te upacAra karavAmAM Avyo che. 3. satya puruSArtha : bhavasthiti, kALalabdhi AdinA bahAnA kADhavAthI AtmArtha chedAya che mATe te bahAnA choDI daI satya puruSArtha karavo. vartamAna jJAnanI paryAyane jJAyaka tarapha vALavI, temAM lIna karI, temAM abheda rIte pariNamI jAya te ja satya puruSArtha che. potAno svAnubhava-Atmaanubhava karavo . ja satya puruSArtha che. 4. vyavahAra (zubha rAga) karatAM karatAM nizcaya thAya nahi H vyavahAra karatAM karatAM nizcaya pragaTaze ema keTalAka ajJAnI mAne che paNa te mAnyatA khoTI che ema batAvavA mATe gAthA 132mAM kahyuM che ke AtmAno nizcaya ane vyavahAra banne sAthe hoya che. gaccha-matanI kalpanA te sarvyavahAra nathI. 5. bhakti ane puNya H A AkhA zAstramAM kyAMya 'bhakti' zabda vaparAyo nathI; bhakti be prakAranI che. 1) nizcaya bhakti 2) vyavahAra bhakti. A banne bhakti samyagdaSTine hoya che. AtmAnuM tathA sandeva, sadguru ane satzAstranuM sAcuM svarUpa barAbara na samaje tene sAcI bhakti hoya nahi ema batAvavA 'samajyA vaNa upakAra zo ?'' e padathI jaNAvyuM che. ajJAnIne bhakti-AbhAsa (bALabhakti) hoya che. vyavahAra bhakti te puNya -zubha bhAva che, zubha rAga che. zubha rAga dharma nathI paNa teno cheda ane zuddhatA te dharma che ema gAthA 90 mAM jaNAvyuM che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zarIranI koI paNa kriyA, zubha bhAvarUpa bhakti AditathA dayA, dAna, vrata, tapa, japanA bhAva temaja zAstra svAdhyAya, zravaNa, tattvano vicAra Adi badhA ja zubha bhAva che. te vikalpa che, vikArI bhAva che. tenAthI AtmAnI prApti na thAya. 6. vinayaH vinaya be prakAranA che. (1) vItarAgI vinaya (2) samyagdaSTino sarAgI vinaya. gAthA 19mAM pahelAM prakArano vinaya batAvyo che. A vinayamAM vaMdya-vaMdakabhAva hoto nathI. bIjA prakArano vinaya cothAthI chaThThA guNasthAna sudhI hoya che, tyAra pachI hoto nathI; kema ke sAtamA guNasthAne ke uparanI dazAmAM vaMdya-vaMdaka bhAva hoto nathI. ajJAnIne eka prakArano sAco vinaya hoto nathI paNa vinAyAbhAsa (bALavinaya) hoI zake che. 7. svAdhyAya karanArAone bhalAmaNa je je viSaya A zAstramAM AvyA che teno bhAva barAbara samajIne svAdhyAya karavo. jo tema karavAmAM na Ave ane mAtra zabdo ja bolI javAmAM Ave to AtmAne dharmano lAbha maLI zakato nathI - e khAsa lakSamAM rAkhI sAcA dharmano lAbha thAya tevI rIte A zAstrano kALajIpUrvaka abhyAsa karavo. to AtmAnI siddhi thavA mATe A nimitta che. 8. samajavA nIce pramANe ATha bhAga karavAmAM AvyA che. 1. prastAvanA 1 thI 8 2. sadgurunuM mAhAtma 9 thI 22 3. matArthInA lakSaNa 23 thI 32 4. AtmArthInA lakSaNa 33 thI 42 5 cha padanI zaMkA - samAdhAna 43 thI 108 6. samyakatvanI prApti 109 thI 118 7. ziSya bodhabIjanI prApti 119 thI 127 8. upasaMhAra 128 thI 142. Atmasiddhi zAstra (gAthA 1 thI 142) : gAthA 1: je svarUpa samajyA vinA, pAmyo duHkha anaMta samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta. bhAvArtha je potAnA AtmAno svabhAva che te samajyA vagara meM pAra vinAnuM duHkha bhogavyuM te AtmAnI jeNe samajaNa jeNe ApI evA AtmalakSmIvaMta jJAnI guru bhagavAnane huM namaskAra karuM chuM. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 391 gAthA 2 vartamAna A kALamAM, mokSamArga bahu lopa; vicAravA AtmArthIne, bhAkhyo atra agokha. bhAvArtha: A cAlu kALamAM AtmAnI pavitratAno mArga ghaNo DhaMkAI gayo che tethI AtmAnA khapI jIvane vicAra karavA ahIM pragaTa kahyo che. gAthA 3 koI kriyA jaDathaI rahyA, zuSkajJAnamAM koI mAne mAraga mokSano, karuNA upaje joI. bhAvArtha keTalAka jIvo zarIranI ane puNyanI kriyAmAM ja jaDa jevA thaI rahyA che, ane keTalAka korI (lukhI) jJAnanI vAtone vaLagI rahyA che, ane tene pavitra thavAno mArga mAne che, te joIne jJAnIne dayA Ave che. gAthA 4: bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtarbhedana kAMI; jJAnamArga niSedhatA, teha kiyADa AhiM. bhAvArtha jeo zarIranI ane puNyanI kriyAmAM ja rAjI thAya che ane jJAna ane vikAra vacceno taphAvata jANatA nathI ane AtmajJAnanA mArgano jorathI nakAra kare che tevA jIvone zAstramAM 'kriyA-jaDa' kahyA che. gAthA 5 baMdha-mokSa che kalpanA, bhAkhe vANImAMhi; varte mohAvezamAM, zuSkajJAnI te AMhI. bhAvArtha: baMdhana ane mukti svabhAvamAM nathI ema mAtra vacanomAM kahyA kare che; paNa svarUpanI aNasamajaNamAM varte che, tene "zuSkajJAnI (lukhA jJAnI) zAstramAM kahyA che. gAthA 6: vairAgyAdi saphaLa to, jo saha AtamajJAna; tema ja AtmajJAnanI, prApti taNAM nidAna. bhAvArtha: rAgano ghaTADo ane tyAga vagere jo AtmAnI sAcI oLakhANa sAthe hoya to ja sAcA phaLa ApanAra che temaja AtmAnA sAcA jJAnane samajavAnA hetu mATe hoya to dharmanuM phaLa ApanAra che. gAthA 74 tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene zAna; aTake tyAga virAgamAM, to bhUle nija bhAna. bhAvArtha tyAga ane rAgano ghaTADo jenA manamAM (vicAramAM) na hoya tene AtmAnuM bhAna na thAya. ane jo tyAga ane rAganA ghaTADAmAM jIva rokAI jAya to potAnuM bhAna (svarUpa) bhUlI jAya. gAthA 8: jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmArthI jana eha. bhAvArtha AtmajJAna, tyAga ane vairAgya vagere je je ThekANe jevI rIte jJAnIoe kahyuM che tevI rIte temane samaje ane te te ThekANe temane yogyatA pramANe Acare e jIva AtmAno khapI che. gAthA seve sadguru caraNane, tyAgI daI nijapakSa; pAme te paramArthane, nijapadano lelakSa. bhAvArtha potAnI khoTI pakkaDane choDI daI je jIva AtmAjJAnI gurue prarUpelA nyAyane samaje te Atma kalyANane pAme ane potAnA AtmasvarUpanuM jJAna meLave. (anubhava kare). gAthA 10H AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga; apUrva vANI parama zruta, sadguru lakSaNa yogya. bhAvArtha AtmadharmanuM sAcuM jJAna, parathI lAbha-nukasAnana mAnavAnI samatA, vicaravA AdinI zarIranI Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 kriyA udaya pramANe thAya che arthAt jIva te karI zakato nathI ema jANe che. jenI vANI pUrve, kadI nahi sAMbhaLelA evA nyAyothI bharelI che, jene UMcuM zrutajJAna prayojanabhUta jJAna) che; te sadagurunA yogya lakSaNa che. gAthA 11H pratyakSa sadguru sama nahIM, parokSa jina upakAra; evo lakSa thayA vinA, uge na AtmavicAra. bhAvArtha : sAkSAta sarunA upakAra jevo hAjara nahi tevA jina bhagavAnano upakAra nathI evuM lakSa thayA vinA potAnA svarUpano vicAra utpanna thato nathI. gAthA 12 sadgurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa samajyA vANa upakAra zo? samajya jina svarUpa. bhAvArthaH jinezvara bhagavAnanuM sAcuM svarUpa AtmajJAnI gurunA upadeza vinA samajAtuM nathI ane samajyA vagara lAbha zo ? eTale ke lAbha thato nathI. jo jIva samaje to pote ja ajJAna, rAga-dveSane jItanAra jinasvarUpane pragaTa kare che. AtmajJAna pragaTa kare che, tyAre upakArano upacAra Ave che. gAthA 13 AtmAdi astittvanA, eha nirUpaka zAstra, pratyakSasadguru yoga nahi, tyAM AdhAra supAtra. bhAvArtha : jIva, ajIva Adi nava tattvonuM jevuM svarUpa che tevuM kahenArA je zAstro che te hAjarAhajUra sadguruno meLApa na hoya tyAre lAyaka jIvane AdhArarUpa che. gAthA 14 athavA saddagurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja. bhAvArtha athavA to je sadguru bhagavAne UMDA vicAravA mATe AjJA karI hoya te te zAstro, potAno jUno Agraha choDIne haMmezA AtmAnA arthe vicAravA. svarUpa samajavA svAdhyAya karavo. gAthA 15 roke jIva svacchaMdato, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa. bhAvArtha : jo jIva potAnI UMdhI mAnyatA TALe to potAnI pUrNa pavitratA pragaTa kare. e rIte anaMta jIvoe pUrNa pavitratA pragaTa karI che evuM doSa vinAnA ajJAna ane rAga-dveSa TALanArA jina bhagavAne kahyuM che, vItarAga prabhue kahyuM che. gAthA 16: pratyakSa sadguruyogathI, svacchaMdate rokAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNo thAya. bhAvArtha : sAkSAt sadgurunA upadezane grahaNa karavAthI te potAnI UMdhI mAnyatA(mithyAtva) TaLe che, bIjA upAya, ilAja, sAdhanA karavAthI ghaNuM karIne e UdhI mAnyatA bamaNI thAya che. ajJAnInA upadezathI mithyAtva vadhe che. gAthA 17 svacchaMdamata, Agraha tajI, varte sadguru lakSa; samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa. bhAvArtha potAnI UdhI mAnyatA, potAnuM UMdhuM jJAna ane tenI pakakaDa choDI daIne sadgurue samajAvelA AtmajJAnane anusare tene sIdhuM kAraNa gaNIne samyakatva (sAcI mAnyatA) jJAnIoe kahyuM che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 gAthA 18: mAnAdika zatru mahA, nija chedana marAya; jAtAM sadguru zaraNamAM, alpa prayAse jAya. bhAvArtha paranuM huM karI zakuM evuM abhimAna, potAnA svarUpanI aruci vagere jIvanA moTA zatru che, te potAnI UMdhI mAnyatA vaDe nAza thatAM nathI paNa jJAnI puruSe samajAvelA jJAnanA zaraNamAM jatAM sahaja puruSArthathI TaLe che. gAthA 19H je saddaguru upadezathI, pAmo kevaLajJAna; guru rahyA chaghastha paNa, vinaya kare bhagavAna. bhAvArtha: je sadgurunA upadezathI pUrNajJAna pAmyo ane guru apUrNa jJAnamAM rahyA to paNa kevaLajJAnI bhagavAna vItarAgI vinaya kare che, arthAt pUrve e temanA guru hatAM ane temanAthI pote dharma pAmyA che ema teo jANe che. gAthA 20H evo mArga vinaya taNo, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgano, samaje koI subhAgya. bhAvArtha: Avo mArga sAcA jJAnano (jANavAna) che ema zrI vItarAge kahyuM che. e mArganuM mULa kAraNa je je sAco puruSArtha kare che te te samaje che. gAthA 21H asadguru e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; mahA mohinI karmathI buDe bhavajaLa mAMhi. bhAvArtha: khoTA guru, ziSyAdi pAse bhagavAne kahelA jJAnamArgano jo kAMI paNa geralAbha le arthAt potAmAM sadgurupaNuM jo sthApe, to AkarA mithyAtvarUpI potAnA kAryathI saMsAranA bhavarUpI dariyAmAM DUbI jAya arthAt anaMta kALanuM nigodapaNuM pAme. gAthA 22 hoya mumukSu jIvate, samaje eha vicArahoya matArthI jIva te, avaLo le nirdhAra. bhAvArtha: je jIva muktino sAco kAmI che te A vicAra barAbara samaje che ane je jIva potAnI UMdhAIne pakaDI rAkhanAro che te UMdho nirNaya kare che. gAthA 23 hoya matAthI tehane, thAya na AtamalakSa; tehamatArthI lakSaNo, ahIM kahyA nirpaNa. bhAvArtha : je matArthI (jene potAnA matano Agraha che) tene AtmajJAna thatuM nathI te UdhI pakaDavALA jIvone oLakhavAnA cihno ahiyA koIno pakSa kheA (rAga-dveSa kya) vagara kahevAmAM Ave che. gAthA 24: bAhya tyAga paNa jJAna nahi, te mane guru satya; athavA nijakuLa dharmanA, te gurumAM ja mamatva. bhAvArtha: jene bahAranA saMyogono tyAga che paNa AtmAnuM sAcuM jJAna nathI, tevAne te sAcA guru mAne che athavA potAnA bApa-dAdAe mAnelA dharmanA gurumAM ja teo mArApaNuM kare che, temane ja sAcA mAne che. gAthA 25: je jinadeha pramANane, samavasaraNAdi siddhi; varNana samaje jinanuM, rokI rahe nija buddhi. bhAvArthaH je jinezvara bhagavAnanA zarIranA mApa vagerene ane dharmasabhA vagere puNyanA ThAThane vItarAgadevanuM svarUpa samaje che te potAnA jJAnane temAM rokI rAkhe che, arthAt vItarAganA sAcA svarUpane samajavA potAnI buddhine laI jatAM nathI. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 gAthA 26H pratyakSa sadguru yogamAM, varte dRSTi vimUkha, asadgurune daDha kare, nijamAnArthe mukhya. bhAvArtha sAkSAta sadgurunA meLApa vakhate potAnI dRSTi temanAthI taddhavirodhavALI rAkhe che ane mukhyapaNe potAnI moTAI vadhAravA mATe ajJAnI gurune jorathI sthApana kare che. gAthA 27H devAdi gati bhaMgamAM, je samaye zrutajJAna; mAne nijamata veSano, Agraha mukti nidAna. bhAvArtha deva, manuSya, nArakI, tiryaMcanI gatinA bhedo jANavA tene je zrutajJAna arthAt prayojanabhUta jJAna samaje che, tathA potAnA vADAnA vezanI khoTI paDane mokSanuM kAraNa mAne che. gAthA 28H lahyuM svarUpa na vRttinuM, cahyuM vrata abhimAna; grahe nahIM paramArthane, levA laukika mAna. bhAvArtha: potAnI vartamAnadazAnuM bhAna nathI (huM jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA chuM) ane lokamAM moTA thavA mATe huM vratadhArI chuM' evuM abhimAna dhAraNa kare che, te AtmAnA sAcA svarUpane grahaNa karato nathI. teno anubhava karato nathI. gAthA 29: athavA nizcaya naya grahe, mAtra zabdanI mAMya; lope sadvyavahArane, sAdhana rahita thAya. bhAvArtha athavA huM trikALI zuddha chuM evuM phakta zabdomAM kathana karyA kare che ane sAcA puruSArthane uthApe che arthAt samajaNapUrvaka rAga-dveSa ghaTADato nathI; te sAdhana vagarano thAya che. gAthA 30H jJAnadazA pAme nahIM, sAdhanadazA nakAMI; pAme teno saMga je, te bUDe bhavamAMhi. bhAvArtha tevA jIvo sAcI samajaNa pAmatA nathI, tema ja sAcI samajaNanA upAya kAMI karatAM nathI; ane teno je jIva saMga pAme che teo banne anaMta saMsAra vadhAre che. gAthA 31 e paNa jIva matArthamAM, nijamAnAdikAja; pAme nahIM paramArthane, ana adhikArImAM ja, bhAvArtha vaLI te jIvo UdhA jJAnamAM potAnA mAna vagere mATe aTakyA che. jethI teo AtmAnA sAcA svarUpane pAmatA nathI; teo dharma mATe apAtra che, adhikArI nathI, lAyaka nathI. gAthA 32 nahi kaSAya upazAMtatA, nahi aMtara vairAgya, saraLapaNuM na madhyasthatA, e matArthI durbhAgya. bhAvArtha : jemanA krodha, mAna, mAyA, lobha zAMta thayA nathI (jeo mithyAtva ane rAga-dveSa ThAratA nathI), jenA aMtaramAM udAsInatA nathI, saraLapaNuM ane pakSapAta rahitapaNuM nathI - e badhA lakSaNo AgrahInI mAThI dazA sUcave che. gAthA 33 lakSaNa kahyA matArthInA, matArtha jAvA kAja; have kahuM AtmArthInA, Atma artha sukhasAja. bhAvArthaH UMdhA jJAnanI pakaDa choDavA mATe matAthIpaNuM oLakhavAnI nizAnIo kahI che. have sukha svarUpa AtmAnA lAbha mATe AtmArthInA lakSaNa kahevAmAM Ave che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 gAthA 34: AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru kalpanA, AtmArthI nahi joya. bhAvArtha : jyAM AtmAnuM sAcuM bhAna hoya (anubhava hoya) tyAM ja sAcI munidazA hoya ane te ja sAcA guru hoI zake. bIjA bApa-dAdAnA kuLamAM manAtA guru kalpita ja che, tevAne AtmAnA khapI jIva sAcA guru mAnatA nathI. gAthA 35 pratyakSa sadguru prAptino, gaNe parama upakAra; traNe yoga ekatvathI, varte AjJAdhAra. bhAvArtha sAkSAt AtmajJAnI guru maLyAno te moTAmAM moTo upakAra mAne che, ane te vicAra, vANI ane ceSTAnA bhAvo temanA tarapha ja vALIne sadgurue ApelA sAcA jJAnane AdhAre varte che. gAthA 36H eka hoya traNa kALamAM, paramArathano paMtha; prere te paramArthane, te vyavahAra samata. bhAvArtha bhUta, vartamAna ane bhaviSyamAM AtmAnA sAcA jJAnano (muktino) mArga eka ja hoya che, tevA AtmAnA zuddha svabhAvanI prApti thAya te puruSArtharUpa vyavahArane sArI peThe jANI levo joIe arthAt te puruSArthane vyavahAra mAnavo joIe. gAthA 37 ema vicArI aMtare, zodhe sadguruyoga; kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahi manaroga. bhAvArtha A pramANe aMtaramAM vicAra karI sadgurunA meLApane zodhe arthAt bhAvanA kare ane eka AtmAnI zuddhatA meLavavAnuM kArya te kare che; manamAM tene bIjI koI icchA hotI nathI. gAthA 38 kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhAve kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. bhAvArtha je jIvo mithyAtva ane tenI sAthenA rAga-dveSane ThAre che ane jene phakta pavitratAnI ruci che, jemane bhavano kheda hoya che arthAt jeo bhava TALavA mathe che ane potAnA tathA para jIva pratye jemane karuNA hoya che tevA jIvomAM AtmAnA kalyANano vAsa hoya che. gAthA 39H dazAna evI jyAM sudhI, jIva lahe nahi jogya, mokSamArga pAme nahIM, maTe na aMtara roga. bhAvArtha jyAM sudhI AvI dazA AtmA na pAme ane pAtratA vaDe pragaTa kare nahi tyAM sudhI samyagdarzanajJAna-cAritra arthAt AtmAnI pavitratAno mArga pAmato nathI tethI tenA AtmAmAMthI ajJAnarUpa vikAra maTato nathI. gAthA 40H Ave jyAM evI dazA, sadgurubodha suhAya; te bodha suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. bhAvArtha: jyAre pAtratAnI dazA jIva pragaTa kare che tyAre AtmajJAnI guruno bodha zobhA pAme che arthAt pariName che ane te bodha dvArA je sAcI vicAra dazA pragaTe che te sukha denArI che. gAthA 41 jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna; je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa. bhAvArtha : jyAre te sAcI vicAra dazA pragaTe che tyAre potAnuM jJAna (samyaka mati ane zrutajJAna) pragaTa thAya Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 che, ane te jJAna vaDe mohano nAza thaI zAzvata sukhanI dazA jIva pAme che. gAthA 42 : upaje te suvicAraNA, mokSamArga samajAya; guru ziSya saMvAdathI, bhAkhuM yatpada AMhI. bhAvArtha : tevI sAcI vicAradazA jIvo pragaTa kare ane pUrNa pavitratAno upAya samajavAmAM Ave te mATe guru ane ziSyanA praznottararUpe ahIM cha pada kahevAmAM Ave che. gAthA 43: 'AtmA che', 'te nitya che', 'che kartA nija karma'; 'che bhoktA' vaLI 'mokSa che', 'mokSa upAya sudharma.' bhAvArtha : (1) AtmAnuM hovApaNuM che. (2) te kAyamI che (3) te potAnA bhAvano kartA che (4) potAnA bhAvano bhoktA che (5) vaLI pUrNa pavitratA prApta karI zakAya che (6) te pavitratAno upAya trikALa sAco dharma che. gAthA 44 : SaT sthAnaka saMkSepamAM, SaT darzana paNa teha; samajAvA paramArthane kahyAM jJAnIe eha. bhAvArtha : jagatamAM cAlatI bIjI dhArmika mAnyatAnA cha bhedo che. temane bhegA laIe to te paNa cha sthAnakapaNe thAya che. arthAt cha mAMthI ekeka darzana thoDA thoDA sthAnaka mAtrane mAne che; sudharma cha e padone mAne che. e cha pado ahIM jJAnIoe kahyA mujaba AtmAnA trikALI svabhAvane samajAvavA TUMkamAM kahyAM che. zaMkA-ziSya uvAca H gAthA 45 : nathI dRSTimAM Avato, nathI jaNAtuM rUpa; bIjo paNa anubhava nahIM, tethI na jIva svarUpa. bhAvArtha : AMkhe dekhAto nathI, teno raMga kAMI jaNAto nathI ane jIvano bIjI indriyothI anubhava paNa thato nathI; mATe jIva koI vastu nathI ema lAge che. gAthA 46 : athavA deha ja AtamA, athavA indriya prANa; mithyA judo mAnavo, nahIM juduM edhANa. bhAvArtha : athavA zarIra ja jIva che athavA indriyo ane zvAsozvAsa jIva che mATe jIva judo mAnavo te khoTuM che kAraNa ke tenI judI nizAnI lAgatI nathI. gAthA 47 : vaLI jo AtmA hoya to jaNAya te nahi kema ? jaNAya jo te hoya to, ghaTa paTa Adi jema. bhAvArtha : vaLI jo AtmA hoya to te kema jaNAto nathI ? jo te hoya to ghaDo, vastra vagere padArtho jaNAya che tema jaNAvo joIe. gAthA 48 : mATe che nahi AtamA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkA taNo, samajAvo sadupAya. bhAvArtha : mATe AtmA nathI, tethI mokSano upAya phogaTa che evI aMtaranI zaMkAnuM sAcuM samAdhAna Apa samajAvo. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 samAdhAna-sadguru uvAca: gAthA 49: bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. bhAvArthaH jIva ane deha eka che evI avaLI mAnyatAthI arthAt jIva dehanuM kArya karI zake evI khoTI mAnyatAthI AtmA ane deha ekarUpa bhAse che paNa teo banne judA che eTale ekabIjAnuM kAMI karI zakatA nathI ema ughADI nizAnIo vaDe bhAna thAya che. gAthA 50H bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, jema asine mAna. bhAvArtha jIva ane deha eka che evA anAdikALanA ajJAnathI eTale ke jIva dehanuM kAma karI zake che evI UMdhI mAnyatAthI AtmA ane deha ekarUpa bhAse che paNa teo banne judA che eTale ke ekabIjAnuM kAMI karI zakatA nathI, jema taravAra ane myAna judA che tema, arthAt taravAranuM kAma myAna karI zake nahi ane mAnanuM kAma taravAra karI zake nahi tema. gAthA 51H je daTA che dajhino, je jANe che rUpa; abAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. bhAvArtha : je AMkhano jANanAra che ane je raMgano jANanAra che tathA koInA rokyA vagara jema che tema jJAnano je jANanAra rahe che te ja jIvanuM svarUpa che arthAt jIva koInI madada vagara svataMtrapaNe potAne ane parane jema che tema jANe che. gAthA para che indriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna; pAMca indriyanA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. bhAvArtha: dareka indriyane potapotAne lAyaka padArthonuM jJAna thAya che paNa pAMce ya indriya dvArA jaNAtA padArthonuM ekalA AtmAne ja jJAna thAya che. indriya jaDa che tethI te jJAna karatI nathI paNa jJAnamAM nimitta che tethI indriyane jJAna thAya che ema upacArathI kahyuM che. gAthA 53 deha na jANe tehane, jANe na IMdri prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. bhAvArtha zarIra te padArthone jANatuM nathI. indriyo ane prANa (zvAsozvAsa) paNa tene jANatA nathI. AtmAnI jyAM sudhI hAjarI hoya tyAM sudhI zarIra, indriyo ane zvAsozvAsa potapotAthI pravarte che ema jANavuM. gAthA 54 sarva avasthAne viSe, nyAro sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e edhANa sadAya. bhAvArtha : badhI dazAomAM AtmA sadAya judo jaNAya che ane spaSTa-pratyakSa jJAna-darzanapaNuM te tenuM trikALa cita che. gAthA 55 ghaTa, paTa Adi jANa tuM, tethI tene mAna; jANanAra te mAna nahi, kahiye kevuM jJAna? bhAvArtha : he ziSya ! tuM ghaDA, vastra vagerene jANe che tethI te che ema huM mAne che, paNa tenA jANanArane tuM mAnato nathI; e tArA jJAnane kevuM kahevuM? Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - 398 gAthA 56 : parama buddhi kRya dehamAM, sthULa dehamati alpa; deha hoya jo AtamA, ghaTe na Ama vikalpa. bhAvArtha: koI dubaLA zarIravALA jIvane ghaNI buddhi hoya che ane jADA zarIravALA jIvane thoDI buddhi paNa jovAmAM Ave che, jo zarIra te ja AtmA hoya to Avo virodha hoya nahi. gAthA 57H jaDa cetanano bhinna che, kevaLa pragaTa svabhAva; ekapaNuM pAme nahIM, traNe kALa drayabhAva. bhAvArtha jaDa ane cetanano svabhAva saMpUrNa rIte spaSTa judo che, arthAt banne judA hovAthI bhaDake cetana ekabIjAnuM kAMI karI zake nahi; teo ekamekapaNuM pAmatA nathI. ane trikALa bepaNuM TakAvI rAkhe che. gAthA 58 AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote Apa; zaMkAno karanAra te, acaraja eha amApa. bhAvArtha : potAnA hovApaNAnI zaMkA AtmA pote jAte-potAthI kare che; evI zaMkAno karanAra te ja AtmA che evuM pote jANato nathI e pAra vagaranuM Azcarya che. zaMkAH gAthA 59 AtmAnA astitvanA, Ape kahyA prakAra; saMbhava teno thAya che, aMtara karyo vicAra. bhAvArtha AtmAnA hovApaNAnA ApazrIe kAraNo samajAvyA teno AtmA sAthe vicAra karatAM AtmAnuM hovApaNuM jaNAya che. gAthA 60H bIjI zaMkA thAya tyAM, AtmA nahIM avinAza; dehayogathI Upaje, dehaviyoge nAza. bhAvArtha: have mane AtmAmAM bIjI zaMkA thAya che ke AtmA nAza vinAno nathI ane te dehanA rajakaNa bhegAM thavAthI Upaje che ane dehano nAzathI teno nAza thAya che. gAthA 61 athavA vastu kSaNika che, kSaNe kSaNe palaTAya; e anubhavathI paNa nahIM, AtmA nitya jaNAya. bhAvArtha athavA sarva padArtho dareka kSaNe badalAya che tethI kSaNamAtraTakanArA che evA anubhavathI jotAM mane AtmA paNa kAyama TakanAro jaNAto nathI. samAdhAna : gAthA 62 deha mAtra saMyoga che, vaLI jaDa rUpI da5; cetananA utpatti laya, konA anubhava vazya? bhAvArtha zarIra mAtra paramANuno jaththo che. vaLI te jJAna vagaranuM, rUpa vagerevALuM dekhI zakAya evuM che. to pachI cetana UpasyuM ane teno nAza thayo te konA jJAnanA AdhAre jANyuM? gAthA 63 jenA anubhava vazya e, utpanna layanuM jJAna; ne tethI judA vinA, thAyana keme bhAna. bhAvArtha: jenA jJAnanA AdhAre e UpajavAnuM ane nAzanuM jANapaNuM thAya che, te utpatti ane nAzathI judA padArtha vagara koI paNa rIte tevuM bhAna thAya nahi. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 gAthA 64: je saMyogo dekhie, te te anubhava dazya; Upaje nahi saMyogathI, AtmA nitya pratyakSa. bhAvArthaH je je saMyogo dekhavAmAM Ave che te te jJAnamAM jaNAya che paNa AtmA saMyogathI Upajato nathI, tethI AtmA trikALI che ane pote potAthI ja sIdho jaNAya tevo che. gAthA 65 jaDathI cetana Upaje, cetanathI jaDa thAya, evo anubhava koIne, kyAre kadI na thAya. bhAvArtha nahi jANanAra padArthothI jANapaNuM thAya ane jANapaNAthI jaDa padArtha utpanna thAya evo koIne kyAre ane kadI anubhava thato nathI. gAthA 66 koI saMyogothI nahIM, jenI utpatti thAya; nAza na teno koImAM, tethI nitya sadAya. bhAvArtha: koI paNa saMyogomAM je padArthanuM UpajavuM thatuM nathI, teno nAza koImAM thato nathI, tethI AtmA trikALa nitya che. gAthA 67 kodhAditaratamyatA, sarpAdikanI mAMya; purvajanma saMskAra te, jIva niyatA tyAMya. bhAvArthaH sarpa vagere prANIomAM gussA vagerenuM ochApaNuM vadhArepaNuM jovAmAM Ave che te AgalA bhavanA saMskAra che ane te vaDe jIvanuM trikALapaNuM-anAdi anaMtapaNuM siddha thAya che. gAthA 68 AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bALadivaya trayanuM jJAna ekane thAya. bhAvArtha AtmA vastupaNe kAyama TakanAro che, enA guNone haMmezA sAthe rAkhI TakI rahyo che ane avasthAe palaTAya-badalAya che, arthAt tenA guNonI avasthA samaye samaye badalAya che. bALa, yuvAna ane vRddha e traNe uMmaranuM jANapaNuM tenA te ja jIvane thAya che. gAthA 69H athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAro te kSaNika nahi, kara anubhava nirdhAra. bhAvArtha athavA kSaNikapaNAnuM jJAna thAya che ema jANIne je bolanAro che, te bolavAnA bhAva karanAro jIva nAza pAme tevo nathI ema anubhava karI AtmAnA trikALapaNAno nirNaya kara. gAthA 70H kyAre koI vastuno kevaLa hoyananAza, cetana pAme nAza to temAM bhaLe tapAsa. bhAvArtha: koI vastuno sarvathA koI paNa vakhate nAza thato nathI mATe jo caitanyasvarUpa jIva nAza pAme to te zemAM ekarUpa thaI jAya teno vicAra karI nirNaya kara. arthAt AtmA koImAM bhaLI jato nathI ke kadI teno sarvathA nAza thato nathI paNa TakIne avasthA badale che ema nakkI kara. zaMkA: gAthA 71: kartA jIvana karmano, karma ja kartA karma athavA sahaja svabhAva kAM, karma jIvano dharma. bhAvArtha jIva vikArI bhAva karato nathI to paNa jaDakarma ja karmane (vikArI bhAva ane jaDakarmane) kare che. athavA karma anAyAse potAthI thayA kare che athavA karma te jIvano dharma che. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 gAthA 72 AtmA sadA asaMga ne kare prakRtti baMdha; athavA Izvara preraNA, tethI jIva abaMdha. bhAvArtha AtmA haMmezA nirALo che ane jaDa karma jIvane bAMdhe che, athavA izvara karma karavAnI preraNA kare che tethI jIva baMdhAto nathI. gAthA 73 mATe mokSa upAyano, koIna hetu jaNAya; karmapaNuM kartApaNuM, kAMnahi kAMnahi jAya. bhAvArthaH Ama hovAthI mukta thavAnA upAyanuM koI kAraNa jaNAtuM nathI, vikArI bhAvanuM kartApaNuM jIvane nathI ane hoya to te jAya tevuM nathI. samAdhAna: gAthA 74: hoya na cetanA preraNA, koNa grahe to karma, jaDa svabhAva nahi preraNA, juo vicArI marma. bhAvArtha: cetana (jIva) manana na kare to tenI sAthe jaDakarma eka kSetre bhegAM thAya? jaDano svabhAva manana (vikArI bhAva) karavAno nathI ema jIvano dharma ane jaDano dharma vicArI jozo to khabara paDaze. gAthA 75: jo cetana karatuM nathI, nathI thatAM to karma; tethI sahaja svabhAva nahi, tema ja nahi jIva dharma. bhAvArtha: jIva jo vikArI bhAva karato nathI to rajakaNo (kArpaNa vargaNA) karmarUpa thatAM nathI, tethI karma anAyAse thatAM nathI, tema ja vikArI bhAva te jIvano svabhAva nathI. gAthA 76 kevaLa hota asaMga jo, bhAsata tane kema? asaMga che paramArthathI, paNa nija bhAne tema. bhAvArtha : jo sarvathA para taraphanuM lakSa karyA vagara AtmA raheto hota to tane tevo jaNAta kema nahi? eTale ke jaNAta ja. vasudaSTi e jIva asaMga ja che, paNa jo te potAnuM bhAna kara to asaMga rahe.. gAthA 77 kartA izvara koI nahi, Izvara zuddha svabhAva; athavA preraka te gaye, Izvara doSa prabhAva. bhAvArtha: koI izvara jagatano athavA karmono kartA nathI, jIvano zuddha svabhAva te ja Izvara che athavA tene karmano karAvanAra gaNIe to izvara mahAna doSano kartA thAya. gAthA 78 cetana jo nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva, varte nahi nija bhAnamAM, kartA karma prabhAva. bhAvArtha: jo jIva potAnA bhAnamAM raheto potAnA zuddhasvabhAvano kartA thAya ane potAnA zuddha svabhAvamAM na varte to vizeSa prakAre bhAvakarmano kartA thAya athavA jaDakarmanuM nimitta thayo kahevAya. zaMkA: gAthA 79H jIva karma kartA kaho, paNa bhoktA nahi soya; zuM samaje jaDa karma ke, phaLa pariNAmI hoya. bhAvArtha jIvane karmano kartA kaho to bhale paNa te bhogavanAro thAya nahi, jaDakarmane zI khabara paDe ke te phaLa ApanAruM thAya ? Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 gAthA 80H phaLadAtA izvara gaNye, bhoktApaNuM sadhAya; ema kahyu izvarataNuM, izvarapaNuM ja jAya. bhAvArtha : phaLa ApanAra izvarane gaNIe bhoktApaNuM sAbita thAya, paNa ema kahevAthI to izvaranuM izvarapaNuM ja jAya che. izvara to vItarAgI che te kema rAgI-dveSI thAya ? gAthA 81 : izvara siddha thayA vinA, jagata niyama nahi hoya; pachI zubhAzubha karmanA, bhogyasthAna nahi koya bhAvArtha : izvara sAbita na thAya to jagatano niyama kAMI raheto nathI ane pachI puNya-pAparUpa karmane bhogavavAnA sthAna koI TharatAM nathI. samAdhAna : gAthA 82 : bhAva karma nija kalpanA, mATe cetanarUpa; jIvavIryanI sphUraNA grahaNa kare jaDa dhUpa. bhAvArtha : bhAvakarma (vikArI bhAva) potAnI bhrAMtithI thAya che, mATe te cetanarUpa che; jIvanA vIryanuM te tarapha valaNa thatAM jaDakarma ane jIva ekakSetre bhegAM thAya che. (ekakSetrAvagAharUpa thAya che. ) gAthA 83 : jhera sudhA samaje nahI, jIva khAya phaLa thAya; ema zubhAzubha karmanuM, bhoktApaNuM jaNAya. bhAvArtha : jhera ane amRtane khabara nathI to paNa jIvane teno saMbaMdha thatAM jIvanA pariNAmamAM te nimitta thAya che, e ja rIte puNya-pAparUpa karmanuM jIvane bhoktApaNuM jaNAya che. veda. gAthA 84 : eka rAMka ne eka nRpa, e AdI je bheda; kAraNa vinA na kArya te, te ja zubhAzubha na bhAvArtha eka garIba ane eka rAjA e vagere je bahAranA bheda che te kAraNa vinA bhedarUpa kArya na hoI zake; te ja zubhAzubha puNya ane pApanuM phaLa che ema jANavuM. gAthA 85 : phaLadAtA izvara taNI, emAM nathI jarUra; karma svabhAve pariName, thAya bhogathI dUra. bhAvArtha : phaLa ApavA mATe izvaranI emAM kAMI jarUra nathI, zubha ane azubha karma potAnA svabhAvathI pariName che ane bahAranA saMyogo, vikAro vagerenuM nimitta thaIne dUra thaI jAya che. gAthA 86 : te te bhogya vizeSanA, sthAnaka dravya svabhAva; gahana vAta che ziSya A, kahI saMkSepe sAva. bhAvArtha : te te bhogavavA lAyaka judA judA prakAranA sthAna (nimitta) thavAno jaDa ane cetana padArthono potapotAnA bhAva che. he ziSya ! A vAta ghaNI UMDI che, to paNa tadna TuMkAmAM ahI~ kahI che. zaMkA : gAthA 87 : kartA bhokatA jIva ho, paNa teno nahi mokSa; vItyo kALa anaMta paNa, vartamAna che doSa. bhAvArtha : jIva kartA ane bhoktA che e kharuM, paNa teno mokSa hoya tema lAgatuM nathI kema ke pAra vinAno vakhata gayo to paNa tenAmAM vikAra haju cAlu che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 gAthA 88 : zubha kare phaLa bhogave, devAdI gati mAMya; azubha kare narkAdi phaLa, karma rahita na kyAMya. bhAvArtha : puNya kare to deva vagere gatiomAM phaLa bhogave che, ane pApa kare to naraka vagere gatiomAM phaLa bhogave che paNa karma vinAno koI paNa kALe ane sthaLe thato nathI. samAdhAnaH gAthA 89 : je zubhAzubha karmapada, jANyA saphaLa pramANa; tema nivRtti saphaLatA, mATe mokSa sujANa. bhAvArtha : je zubha ane azubha karmapada saMsAranuM phaLa ApanArA che evuM sAcuM jJAna meM jANyuM tema puNyapApathI pAcha pharatAM mokSarUpI sAcA phaLanI prApti thAya che, e rIta tuM sArI peThe jANa. gAthA 90 : vItyo kALa anaMta te, karma zubhAzubha bhAva; teha zubhAzubha chedatAM, upaje mokSa svabhAva. bhAvArtha : puNya-pAparUpI bhAvakarma karatAM, te anaMta kALa cAlyo gayo, te puNya-pApa bhAvathI dharma thAya evI mAnyatA TALatAM pavitratAno svabhAva pragaTe che. gAthA 91 : dehAdika saMyogano, AtyaMtika viyoga; siddha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhoga. bhAvArtha : e rIte siddha svarUpa mukti ke je zAzvata (kAyama TakanArI) potAnI avasthA che te jIva pragaTa kare che ane potAnuM saMpUrNa anaMta sukha bhogave che. tyAM deha vagere saMyogo pUrepUrA chUTI jAya che. gAthA 92 : hoya kadApI mokSapada, nahi avirodha upAya; karmo kALa anaMtanA, zAthI chedyA jAya ? bhAvArtha : kadI mokSa avasthA thatI hoya to paNa teno virodha vagarano upAya jaNAto nathI, vaLI karmo anaMta kALathI che te kevI rIte TALI zakAya ? gAthA 93 : athavA mata darzana ghaNAM, kahe upAya aneka; temAM mata sAco kayo, bane na eha viveka. bhAvArtha : athavA jagatamAM abhiprAyo ane dhArmika mAnyatAo aneka prakAranI che ane teo judI judI jAtanA sAdhana kahe che. temAM kayo abhiprAya sAco che teno nirNaya huM karI zakato nathI. gAthA 94 : kayI jAtimAM mokSa che, kayAM vezamAM mokSa; eno nizcaya nA bane, ghaNA bheda e doSa. bhAvArtha : kaI jAtimAM mokSa thAya ane kayA veSamAM mokSa thAya eno nirNaya mArAthI thaI zakato nathI kema ke emAM ghaNAM bhedo che e moTI muzkelI che. gAthA 95 H tethI ema jaNAya che, maLe na mokSa upAya; jIvAdi jANyo taNo, zo upakAra ja thAya ? bhAvArtha : tethI mane ema lAge che ke mokSano upAya maLe tevo nathI, ane tethI jIva vagere meM jANyA teno zo lAbha kharekhara thAya ? Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 gAthA 96H pAMce uttarathI thayuM, samAdhAna sarvAga; samaju mokSa upAya to, udaya udaya sadbhAgya. bhAvArtha: prathama pAMca praznonA tamArA uttarathI (javAbathI) ane samAdhAna pUrepUruM thayuM paNa mokSano mArga huM samajuM to kAyamI zuddha avasthA jarUra pragaTe. mokSanI prApti thAya. to kRpA karIne mane mokSano upAya batAvo. samAdhAnaH gAthA 97H pAMce uttaranI thaI, AtmA viSe pratIta; thAze mokSopAyanI, sahaja pratIta e rIta. bhAvArthaH pAMce samAdhAnanI tArA AtmAmAM jema zraddhA thaI e rIte mokSamArganI zraddhA tArA potAthI ja sahelAIthI thaze. gAthA 98 karma bhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa, aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAnaprakAza. bhAvArtha paranuM huM karI zakuM evo bhAva e ajJAna che ane potAnA svarUpamAM rahevuM te mokSabhAva che. ajJAna aMdhArA jevuM che te sAcA jJAnanA prakAzathI TaLI jAya che. gAthA 99H je je kAraNa baMdhanA, teha baMdhano paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhava aMta. bhAvArtha je je kAraNa baMdhanA che eTale ke zubhAzubha bhAva e saMsArano mArga che ane tevA bhAvone chedanArI dazA te mokSano mArga che ane te bhavano nAza kare che. gAthA 100H rAga, dveSa, ajJAna eka mukhya karmanI graMthathAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha. bhAvArtha ajJAna -paranuM huM karI zakuM evI bhramaNArUpa khoTuM jJAna, rAga -paravastuthI lAbha thAya evI mAnyatApUrvakanI prIti, dveSa -paravastuthI nukasAna thAya evI mAnyatApUrvakanI aprIti te bhAvakarmanI mULa gAMTha che. je vaDe tenAthI pAchA pharavAnuM thAya te ja pavitratAno mArga che. gAthA 101 AtmA sa caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, jethI kevaLa pAmIe, mokSa paMtha te rIta. bhAvArtha AtmA trikALI caitanyasvarUpa badhA prakAranA vikArI bhAvo ane deha vagere saMyogo vagarano che. A trikALI svarUpanA lakSe zuddha AtmA pragaTe che. mokSanA upAyanI A ja rIta che. gAthA 102: karma anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mohanIya, haNAya te kahuM pATha. bhAvArtha jaDakarma anaMta prakAranA che. temAM jJAnAvaraNAdi mukhe ATha che. te AThamAM mukhya moha che. te kevI rIte TaLe teno pATha kahuM chuM. gAthA 103: karma mohanIya bheda be, darzana-cAritranAma; haNe bodha vItarAgatA, acUka upAya Ama. bhAvArtha A mohanIya karmanA be bheda che. tenA nAma darzanamoha arthAt mithyAtva ane cAritramoha che. samyaka bodha mizradarzanane TALe che ane vItarAgatA e cAritramohane TALe che. A rIte niyamarUpa che, eTale aphara che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 gAthA 104 : karma baMdha krodhAdithI, haNe kSamAdika teha; pratyakSa anubhava sarvane, emAM zo saMdeha ? bhAvArtha : krodha, mAna, mAyA, lobha vagerenA nimitte karmabaMdha thAya che; kSamA, samatA vagere krodhAdine TALe che, Ano pratyakSa anubhava badhAyane che emAM koIne saMdeha paDe tevuM nathI. gAthA 105 : choDI matadarzana taNo, Agraha tema vikalpa; kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa. bhAvArtha : abhiprAya ane mAnyatAnI khoTI pakaDa temaja tevuM vartana choDIne A kahelo mArga je sAdhaze te thoDA bhavamAM mokSa pAmaze, eTale ke tene bhavakaTI thaI gaI che. gAthA 106 : SaT padanA SaT prazna te, pUchyAM karI vicAra; te padanI sarvAMgatA, mokSamArga nirdhAra. bhAvArtha : cha padanA cha prazno teM vicAra karIne pUchyAM che te cha padanuM badhA paDakhAMnuM (anekAnta) jJAna te mokSamArga che ema nakkI kara. gAthA 107 : jAti veSano bheda nahi, kahyo mArga jo hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na koya. bhAvArtha : A je kahyo te mArga jo hoya to jAti ane veSano vItarAgamArgamAM bheda nathI. zuddha mArga pragaTa kare te jIva mukti meLave, emAM koI paNa phera nathI. gAthA 108 : kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda aMtara yA, te kahIye jijJAsa. bhAvArtha : kaSAya pAtaLA pADyA che ane mAtra pavitratAnuM jene valaNa che, jene bhavano kheda varte che ane AtmasvarUpanI dayA che te jIva jijJAsu eTale mokSamArga pAmavAne lAyaka che ema jJAnIo kahe che. gAthA 109 : te jijJAsu jIvane, thAya sadguru bodha; to pAme samakitane, varte aMtara zodha. bhAvArtha : tevA jijJAsu jIvane AtmajJAnI guru dvArA AtmAno upadeza maLe che, e rIte jijJAsu jIva potAnA sAcA svarUpanI oLakhANane pAme che ane potAnA AtmAnI zuddhi aMtaramAM zodhe che. gAthA 110 : mata darzana Agraha tajI, varte sadguru lakSa; lahe zuddha samakita te, jemAM bheda na pakSa. bhAvArtha : khoTI mAnyatA ane khoTA jJAnanI pakaDa choDIne AtmajJAnI gurunA lakSe kaheluM tattva samaje te jIva zuddha samakitane, nizcaya samakitane pAme che. temAM koI bheda ke pakSa nathI arthAt e pramANe je kare te badhAne samakita thAya ja che. gAthA 111 : varte nija svabhAvano, anubhava lakSa pratIta, vRtti vahe nijabhAvamAM, paramArthe samakita. bhAvArtha : potAnA svabhAvanI sAcI pratIta, sAcuM jJAna, sthiratA (nirvikalpatA) varte ane potAnA bhAvamAM vartamAna avasthA svarUpa tarapha vaLe te kharuM nizcaya samakita che. gAthA 112 : vardhamAna samakita thaI, TALe mithyAbhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAgapada vAsa. bhAvArtha : te samakita jema jema vadhatuM jAya tema tema cAritranA doSane te TALe che tethI cAritranuM pragaTavuM thAya Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 che. arthAt svabhAvamAM sthiratA vadhe che ane krame krame vadhIne vItarAga dazAne te jIva prApta kare che. kevaLajJAnanI prApti thAya che. gAthA 113 : kevaLa nija svabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa. bhAvArtha : saMpUrNa rAga-dveSa vagaranuM potAnA AtmasvabhAvanuM nAza na pAme tevuM je jJAna pragaTe te jJAnane saMpUrNa pavitra jJAna kahevAmAM Ave che; zarIra hovA chatAM utkRSTa jIvanamukta dazA ahIM anubhavAya che. gAthA 114 : koTi varSanuM svapna paNa, jAgrata thatAM zamAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya. bhAvArtha : karoDo varSanuM svapna paNa tevI lAMbI UMdhamAMthI jAgatA jIvane zamI jAya che tema anAdino mithyAbhAva, AtmajJAna thatAM TaLe che, dUra thAya che. gAthA 115 : : chUTe dehAdhyAsa to, nahi kartA tuM karma; nahi bhoktA tuM tehano, e ja dharmano marma. bhAvArtha H zarIra mAruM che evI bhramaNA athavA zarIranuM huM kAMI karI zakuM evI bhramaNA jIva jJAnabhAve choDe to tuM bhAvakarmano kartA nathI ane tuM te bhAvakarmano bhogavanAro paNa nathI. arthAt tuM teno jJAtA-daSTA cho e ja dharmanuM rahasya che. gAthA 116 : te ja dharmathI mokSa che, tuM cho mokSa svarUpa; anaMta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. bhAvArtha : e ja sAcI mAnyatArUpa tathA sthiratArUpa dharmathI pUrNa pavitratA pragaTe che, tuM traNe kALe zuddha AtmasvarUpa cho, vaLI tuM anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta sukha svarUpa tathA koIthI tane bAdhA na thAya evuM tAruM svarUpa, svabhAva che. gAthA 117 : zuddha, buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahIe keTaluM, kara vicAra to pAma. bhAvArtha : tuM zuddha cho; arthAt rAgAdika ane dehAdika sarva parabhAvothI judo cho, tuM bodha svarUpa cho, caitanyano nibiDa piMDa cho, tuM pote ja jJAnajyoti cho arthAt tArA zuddha jJAna vaDe vikArano nAza karanAro cho ane tuM sukhano bhaMDAra cho; vadhAre keTaluM kahevuM ? tuM pote A AtmasvarUpano vicAra kara to tArI zuddhatA prApta karIza. gAthA 118 : nizcaya sarva jJAnIno, AvI atra samAya; dharI maunatA ema kahI, sahaja samAdhI mAMya. bhAvArtha : sarva jJAnIono nirNaya AmAM AvI eTale zamAI jAya che, ema kahIne sadguru potAnA sahaja svabhAvamAM sthira thayA ane sahaja maunatAne prApta thayA arthAt vANI baMdha thaI. ziSya bodhabIja prApti H gAthA 119 : sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nijapada nijamAMthI lahyuM, dUra thayuM ajJAna. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 bhAvArtha AtmajJAnI guruno upadeza sAMbhaLI svasvarUpa vicAratAM pUrve kadI nahi thayeluM AtmajJAna pragaTya ane potAnI jJAnadazA potAnA AtmAmAMthI pote pragaTa karI ane ajJAnadazA TALI. gAthA 120 bhAsuM nijasvarUpa che, zuddha cetanArUpa; ajara amara avinAzIne, dehAtIta svarUpa. bhAvArtha AtmAnuM svarUpa te trikALa zuddha caitanyasvarUpa, jarA (ghaDapaNa) na pahoMce tevuM, mare nahi tevuM, nAza na thAya tevuM ane dehathI taddana juduM che ema jJAnamAM svarUpa bhAsyuM, zraddhA thaI, anubhava thayo. Atmajyoti pragaTa thaI, AtmajJAna thayuM. gAthA 121: kartA bhoktA karmano, vibhAva varte jyAMya; vRtti vahI nija bhAvamAM, thayo akartA tyAMya. bhAvArtha : mithyAtva jyAM varte che tyAM vikArI bhAvono jIva kartA-bhoktA che. AtmasvabhAvamAM paryAya vaLI tyAre jIva vikArI bhAvono akartA thAya che, kartA-bhoktA thato nathI. gAthA 122 athavA nijapariNAma je, zuddha cetanArUpa; kartA-bhoktA tehano, nirvikalpa svarUpa. bhAvArtha: bIjI rIte kahetAM AtmAnuM jevuM zuddha trikALI cetanA svarUpa che tevI ja potAnI zuddha avasthA paryAyamAM pragaTa thaI pAmyo ane tenA te svabhAvano kartA-bhoktA thayo ane vikalpa vinAnuM potAnuM svarUpa prApta karyuM. gAthA 123H mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. bhAvArtha potAnI pUrNa pavitratAne mokSa kahevAmAM Ave che, te zuddhatA je rIte pamAya te teno upAya che ane te vItarAgI badho mArga TuMkamAM sadgurue ahIM samajAvyo che. gAthA 124: aho! aho! zrI sadaguru, karuNA sidhu apAra; A pAmara para prabhu karyo aho! aho! upakAra. bhAvArtha aho! aho! AtmalakSIyukta Apa vItarAgI karuNAnA apAra samudra cho ! Apa prabhue A pAmara jIva upara mahA AzcaryakAraka upakAra karyo che. gAthA 125: zuM prabhu caraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apiyo, vatuM caraNAdhIna. bhAvArtha huM ApanA caraNa AgaLa zuM dharuM? (Apa parama niSkAma cho), jagatanA sarva padArtho AtmAnI apekSAe hIna che. ane tevo zuddha AtmA to Apa saguru prabhue samajAvyo, mATe have ApanA caraNa arthAt Ape samajAvela AtmasvarUpane AdhIna vatuM, svabhAvamAM ja rahuM. gAthA 126 : A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna; dAsa, dAsa huM dAsa chuM Apa prabhune dAna. bhAvArtha: A deha vagere Apa sadguru prabhunI AjJA mujaba AjathI varto evI mArI bhAvanA che, arthAt dahe ke paravastunuM huM kAMI karI zakuM nahi evI je Ape AjJA samajAvI che te mAnI te pramANe varte. tevA jJAnI puruSono huM namra dAsa, dAsa, dAsa chuM, arthAt traNa vakhata 'dAsa' kahyuM che e samyagdarzana-jJAnacAritranI ekatAnI bhAvanA sUcave che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 gAthA 127 : SaT sthAnaka samajAvIne, bhinna batAvyo Apa; mayAna thakI taravAravata, e upakAra amApa. bhAvArtha : Ape cha pada samajAvIne myAnathI taravAranI mAphaka AtmA tadna judo che arthAt koI koInuM kAMI karI zake nahi ema batAvyuM e Apano pAra vagarano upakAra che. gAthA 128 : darzana SaTe zamAya che, A SaT sthAnaka mAhi; vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMi. bhAvArtha : cha padamAM jagatamAM cAlatA ekAntika cha e darzanamAM rahelI bhUla samajAI jAya che, ane A cha padano badhA paDakhAMthI eTale anekAnta dRSTithI vicAra karatAM AtmAnA svarUpanI kAMI paNa zaMkA rahetI nathI. saMpUrNa zraddhA pragaTa thAya che. upasaMhAra H gAthA 129 : AtmabrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna. bhAvArtha : AtmAnI abhAna dazA (bhramaNA) jevo koI roga nathI, ane AtmajJAnI guru te roga maTADavAne mATe sAcA jANakAra vaidya che. sadgurue samajAvela AtmasvarUpanuM jJAna jevuM bIjuM koI pathya nathI, ane te roganI davA AtmasvarUpanA vicAra ane dhyAna che. gAthA 130 : jo iccho paramArtha to, karo satya puruSArtha; bhavasthiti AdI nAma laI, chedo nahi AtmArtha. bhAvArtha : jo AtmAnA zuddha svarUpanI bhAvanA hoya to AtmAnA trikALI svarUpa tarapha puruSArthane vALo. bhava pUrA thavAnA haze te dI thaze vagere khoTAM bahAnA kADhI AtmAnA lAbhane chedo nahi. gAthA 131 : nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavA noya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavA soya. bhAvArtha : AtmAnuM trikALI svarUpa batAvanArI vANI sAMbhaLIne sAco puruSArtha choDavo nahi paNa te trikALI AtmasvarUpa lakSamAM rAkhI eTale barAbara samajI zuddhatA pragaTa karavA puruSArtha karavo. gAthA 132 : naya nizcaya ekAMtathI, AmAM nathI kahela; ekAMte vyavahAra nahi, banne sAthe rahela. bhAvArtha : ekaluM trikALI svarUpa batAvanAruM jJAnanuM paDakhuM AmAM kahyuM nathI, temaja ekaluM vartamAna paryAya batAvanA jJAnanuM paDakhuM kahyuM nathI, paNa nizcaya ane vyavahAra banne sAthe rahela che. AtmAno trikALI svarUpa e eno nizcaya che ane tenA guNonuM pariNamana e teno vyavahAra che ane banne eka ja AtmAmAM sAthe rahela che. gAthA 133 : gaccha matanI je kalpanA, te nahi sarvyavahAra; bhAna nahIM nija rUpanuM, te nizcaya nahi sAra. bhAvArtha : gaccha ane matanI je UMdhI pakaDa te sAco vyavahAra nathI, ane potAnA AtmasvarUpanuM bhAna na hovuM te kharekhara asAra che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 gAthA 134 AgaLa jJAnI thaI gayA, vartamAnamAM hoya; thAze kALa bhaviSyamAM, mArga bhedanahIM koya. bhAvArtha bhUtakALamAM jJAnI thaI gayA che, vartamAnamAM je che ane bhaviSyakALamAM je thaze teo mokSano upAya eka ja batAve che. traNe kALa mokSamArga eka ja che, temAM koI matabheda nathI. gAthA 135 sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadguru AjJA jina dazA, nimitta kAraNa mAMya. bhAvArtha: badhA jIva trikALa zuddha caitanya svarUpa che, ema je samaje, jJAnanI paryAya eno evI rIte svIkAra kare, te siddhapaNuM pragaTa kare. temAM AtmajJAnI puruSe samajAvela AtmasvarUpano bodha ane sadgurunI vItarAgI dazA (nimitta) hAjararUpa kAraNa hoya che. gAthA 136: upAdAnanuM nAma laI, e je taje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe bhrAMtimAM sthita. bhAvArtha AtmAnI potAnI sahaja zaktine samajyA vinA, tenuM bahAnuM kADhI je e satsamAgamane choDe te siddhapaNAne pAme nahi. ane UdhI pakaDamAM TakyA kare. jyAre jJAnanI paryAya trikALI svabhAvano Azraya karI temAM sthira thaI AtmAno anubhava kare tyAre nimitta tarIke sadguruno bodha hoya che. gAthA 137mukhathI jJAna the ane, aMtara chuTyonA moha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIno droha. bhAvArtha moDhethI jJAnanI vAto kare paNa aMtarathI moha (paranuM huM karI zakuM e Adi bhramaNA) jene TaLI nathI te pAmara prANI phakta potAnA AtmAno droha kare che. potAnA AtmAne chetare che. gAthA 138: dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya hoya mumukSu ghaTa viSeeha sadAya sujAgya. bhAvArthaH svarUpanI dayA, zAMti, samatA, svarUpanI ruci (arucino abhAva), potAnA trikALI svarUpanuM lakSa, vibhAva bhAvane choDavo, rAgane TALavo e mumukSunA AtmAmAM haMmezA sArI rIte jAgRta hoya che. gAthA 138: moha bhAva kSaya hoya jyAM athavA hoya prazAMta; te kahIe jJAnI dazA, bAkI kahIe bhrAMta. bhAvArtha svarUpanI asAvadhAnIno jyAM nAza hoya che athavA je asAvadhAnI TharI gaI che te sAcA dharmonI dazA che, bAkI badhI bhramaNA che. AtmasvarUpa saMbaMdhI bhrAMti prazAMta thaI che (darzanamoha) ane teno kSaya thayo (cAritramoha) che te jJAnInI dazA che, bAkI bhramaNA che. gAthA 140 sakaLa jagata te eThavata, athavA svapna samAna; te kahIe jJAnI dazA, bAkI vAcA jJAna. bhAvArtha tamAma paravastu eThA jevI arthAt AtmAe lakSa nahi devA jevI athavA svapna jevI jANIne tenAthI nirmama, mamatA rahita rahe che te jJAnI puruSonI dazA hoya che. evI dazA na hoya to bolavA mAtra jJAna che arthAt ajJAnI che. gAthA 141H sthAnaka pAMca vicArIne, chaThe varte jeha; pAme sthAnaka pAMcamuM, emAM nahi saMdeha. bhAvArtha: pahelAM AtmAnA pAMca padono vicAra karIne, mokSano upAya je jIva dhAraNa kare te pAMcamuM pada arthAt mokSa prApta kare temAM kaMI saMdeha nathI. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 gAthA 142 deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. bhAvArtha zarIrano saMyoga hovA chatAM jeNe AtmasvarUpa samajI AtmAnI zarIrathI para arthAt zarIra mAruM nathI, huM zarIranuM kAMI karI zakuM nahi evI avasthA jeNe pragaTa karI che te jJAnI puruSanA caraNamAM agaNita vaMdana ho ! sAra: 1. Upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra. 2. parama puruSa prabhu sadguru, parama jJAna sukhadhAma; jeNe AkhuM bhAna nija, tene sadA praNAma. 3. "sahaja AtmasvarUpa parama guru" AtmAnA cha pada (samyagdarzananA mukhya nivAsa sthAna) ananya zaraNanA ApanAra evA zrI sadagurune atyaMta bhaktithI namaskAra! zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyA che te cha padane samyagdarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyA che. prathama padaH AtmA cheH jema ghaTapaTAdi padArtho che tema AtmA paNa che. amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTAdi hovAnuM pramANa che; tema sva-paraprakAzaka evI caitanyasattAno pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. bI padaH AtmA nitya cheH ghaTapaTAdi padArtho amuka kALavata che. AtmA trikALavArtA che. ghaTapaTAdi saMyoge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che, kema ke tenI utpatti mATe koI paNa saMyogo anubhava yogya thatAM nathI, mATe anutpanna che. asaMyogI hovAthI avinAzI che, kema ke jenI koI saMyogathI utpatti na hoya teno koIne viSe laya paNa hoya nahi.. trIjuM pada AtmA kartA che. sarva padArtho arthakriyA saMpanna che. kAMIne kAMI pariNAma kriyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che. kriyA saMpanna che mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che; paramArthathI svabhAva pariNatie nija svarUpano karyA che, anupacarita (anubhavamAM AvavA yogya, vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adino kartA che. cothuM pada AtmA bhoktA che je je kaMI kriyA che te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa, sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa, agni sparzathI te agni sparzanuM phaLa, himane sparza karavAthI hima sparzanuM phaLa jema thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA yogya ja che, ane te thAya che. te kriyAno AtmA kartA hovAthI bhoktA che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 pAMcamuM pada : mokSapada cheH je anupacarita vyavahArathI jIvane karmanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhoktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che; kema ke pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya, paNa tenA anAbhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI, tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che, kSINa thaI zake che. te te baMdha bhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSa pada che. chaThuM pada ne mokSano upAya che. jo kadI karmabaMdha thayA kare ema ja hoya, to tenI nivRtti koI kALe saMbhave nahi; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALA evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhaktAdi sAdhana pratyakSa che, je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi mokSapadanA upAya che. - zrI jJAnI puruSoe samyagdarzananA mukhya nivAsabhUta kahyAM evA A cha pada atre saMkSepamAM jaNAvyA che. samIpa muktigAmI jIvane sahaja vicAratA te sapramANa thavA yogya che, parama nizcayarUpa jaNAvA yogya che, teno sarva vibhAge vistAra thaI tenA AtmAmAM viveka thavA yogya che. A cha pada atyaMta saMdeha rahita che, ema parama puruSe nirUpaNa karyuM che. e cha padano viveka jIvane sva svarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdisvapna dazAne lIdhe utpanna thayelo evo jIvano ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che. te svandazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema jIva jo pariNAma kare, to sahaja mAtramAM te jAgrata thaI samyagdarzanane prApta thAya, samyagdarzanane prApta thaI svasvabhAva mokSane pAme. koI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka, saMyoga utpanna na thAya, te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtararahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAva paryAyamAM mAtra potAne adhyAsathI aikyatA thaI che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che, ema spaSTa - pratyakSa - atyaMta pratyakSa - aparokSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthonA saMyoganA viSe tene iSTa-aniSTapaNuM prApta thatuM nathI. janma, jarA, maraNa rogAdi bAdhA rahita saMpUrNa mAhAtmanuM ThekANuM evuM jinasvarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che. je je puruSone e cha pada sapramANa evAM paramapuruSanA vacane AtmAno nizcaya thayo che te te puruSo sarvasvarUpane pAmyA che; Adhi, vyAdhi, upAdhi sarvasaMgathI rahita thayA che, thAya che ane bhaviSyakALamAM tema ja thaze. je puruSoe janma, jarA, maraNano nAza karavAvALo, sahaja svarUpamAM sahaja avasthAna thavAno upadeza kahyo che, te puruSone atyaMta bhaktithI namaskAra che! tenI niSkAraNa karuNAne nitya pratye niraMtara stavavamAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che, evA sarva puruSo, tenA caraNAviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho! Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 je cha padathI siddha thayuM che evuM AtmasvarUpa che jenA vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarva kALa jIva saMpUrNa AnaMdane prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA puruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che kema ke jenA pratyupakAra na thaI zake evo paramAtmA bhAva te jANe kaMI paNa icchayA vinA mAtra niSkAraNa karUNAzIlatAthI Apyo, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A mAro ziSya che athavA bhaktino karyA che, mATe mAro che, ema kadI joyuM nathI, evA je puruSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra ho! je satparuSoe sadgurunI bhakti nirupaNa karI che te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je bhaktine prApta thavAthI sadgurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa daSTigocara thaI anya svacchaMda maTe ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che te bhaktine ane te sapuruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho! jo kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArayoge zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANuM che, zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che; te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA yoge sahaja mAtramAM jIva pAmavA yogya thayo te puruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra ho! Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 1. samyagdarzananuM lakSaNa : 412 samyaktva ane samakitInA lakSaNo ''tattvArtha zraddhAnam sabhya varzanam '' artha : tattva (vastu)nA svarUpa sahita artha - jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te samyagdarzana che. TIkA : 1. tattvonI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che.'artha' eTale dravya-guNa-paryAya. 'tattva' eTale teno bhAva - svarUpa; svarUpa (bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna te samyagdarzana che. 2. A sUtramAM samyagdarzanane oLakhavAnuM lakSaNa ApyuM che. samyagdarzana lakSya ane tattvArtha zraddhA tenuM lakSaNa che. 3. koI jIvane 'A jANapaNuM che, A zveta varNa che'ityAdi pratIti to hoya, paraMtu darzana-jJAna AtmAno svabhAva che ane huM AtmA chuM tathA pudgala mArAthI bhinna(judo) padArtha che, evuM zraddhAna na hoya to upara kahelA mAtra 'bhAva'nuM zraddhAna jarA paNa kAryakArI nathI. 'huM AtmA chuM' evuM zraddhAna karyuM paNa AtmAnuM jevuM svarUpa che tevuM zraddhAna karyuM nahi, to 'bhAva'nA zraddhAna vinA AtmAnuM zraddhAna kharuM nathI; mATe 'tattva' ane tenA 'artha'nuM zraddhAna hoya te ja kAryakArI che. 4. bIjo artha : jIvAdine jema 'tattva' kahevAmAM Ave che tema 'artha' paNa kahevAmAM Ave che; je tattva che te ja artha che ane tenuM zraddhAna te samyagdarzana che. je padArtha jema avasthita che tema tenuM hovuM te tattva che ane arthate kahetAM nizcaya karIe te artha che. tethI tattvasvarUpano je nizcaya te tattvArtha che. tattvArthanI zraddhA te samyagdarzana che. 5. viparIta abhiniveza (UMdhA abhiprAya) rahita jIvAdinuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. samyagdarzanamAM viparIta mAnyatA hotI nathI ema batAvavA mATe 'darzana' pahelAM 'samyak' pada vAparyuM che. jIva-ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvo che. 6. nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che. abhedadaSTimAM AtmA te ja samyagdarzana che. 7 'tattva' zabdano marma : 'tattva' zabdano artha ta5NuM - tepaNuM thAya che. dareka vastune svarUpathI tapaNuM ane pararUpathI atapaNuM che. jIva vastu hovAthI tene potAnA svarUpathI tatpaNuM che ane paranA svarUpathI atapaNuM che. jIva caitanya svarUpa hovAthI te jJAtA che e anya sarva vastuo zeya che, tethI jIva bIjA sarva padArthothI bhinna che. jIva potAthI tat hovAthI tenuM jJAna tene potAthI thAya che; jIva parathI atat hovAthI tene parathI jJAna thaI zake nahi. 'dhaDAnuM jJAna ghaDAnA AdhAre thAya che' Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 ema keTalAka jIvo mAne che te paNa bhUla che. jJAna jIvanuM svarUpa hovAthI te jJAna potAthI tat che ane parathI atat che. jIvane dareka samaye potAnI lAyakAta anusAra jJAnanI avasthA thAya che; paraNeya saMbaMdhI potAnuM jJAna thatI vakhate paraNeya hAjara hoya che, paNa te paravastuthI jIvane jJAna thAya che ema mAnanAre jIvane tattvamAnyuM nathI. jo ghaDAthI ghaDA saMbaMdhI jJAna thatuM hoya to aNasamaju jIva hoya tenI pAse ghaDo hoya tyAre tene te ghaDAnuM jJAna thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI, mATe jJAna potAthI thAya che ema samajavuM. jIvane jo parathI jJAna thAya to jIva ane para eka tattva thaI jAya. paNa ema bane nahi. 2. cAra lakSaNo - zraddhAna samyaktvanuM kAraNa 1) deva-guru-dharmanuM zraddhAna 3) sva-paranuM zraddhAna 2) jIvAdi padArthonuM zraddhAna 4) AtmazraddhAna - e badhA lakSaNone samyakatvanuM lakSaNa kahyuM che. A cAra lakSaNo kahyAM temAM sAcI daSTipUrvaka koI eka lakSaNa grahaNa karatAM cAre lakSaNonuM grahaNa thAya che to paNa mukhya prayojana juduM juduM vicArI anya anya prakArathI e lakSaNo kahyA che. 1. jyAM deva-guru-dharmanA zraddhAnarUpa lakSaNa kahyuM che tyAM bAhya sAdhananI pradhAnatA karI che, kAraNa ke arahaMta devAdikanuM zraddhAna sAcAtattvArtha zraddhAnanuM kAraNa che tathA kudevAdikanuM zraddhAna kalpita atatvArtha zraddhAnanuM kAraNa che, e bAhya kAraNanI pradhAnatAthI kudevAdikanuM zraddhAne choDAvI sudevAdikanuM zraddhAna karAvavA arthe deva-guru-dharmanA zraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. 2. jyAM tattvArtha zraddhAnuM lakSaNa kahyuM che tyAM to A prayojana che ke jo e tattvone oLakhe to vastunA yathArtha svarUpanuM vA hita-ahitanuM zraddhAna karI mokSamArgamAM pravarte. 3. jyAM sva-para bhinnatA zraddhAnarUpa lakSaNa kahyuM che tyAM je vaDe tattvArtha zraddhAnanuM prayojana siddha thAya te zraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. kAraNa ke jIva-ajIvanA zraddhAnanuM prayojana to sva-parane bhinna zraddhAna karavA e che ane AsravAdikanA zraddhAnanuM prayojana rAgAdika choDavA e che eTale svaparanI bhinnatAnuM zraddhAna thatAM paradravyomAM rAgAdika na karavAnuM zraddhAna thAya che. e pramANe tattvArtha zraddhAnanuM prayojana sva-paranA bhinna zraddhAnathI siddha thavuM jANI e lakSaNa kahyuM che. 4. jyAM AtmazraddhAnuM lakSaNa kahyuM che tyAM sva-paranA bhinna zraddhAnanuM prayojana to eTaluM ja che ke potAne potArUpa jANavo. potAne potArUpa jANatAM parano paNa vilpa kAryakArI nathI evA mULabhUta prayojananI pradhAnatA jANI AtmazraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. e judAM jAda cAra lakSaNo kahyAM temAM A jIva kyA lakSaNane aMgIkAra kare? jyAM puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTatAM viparItAbhinivezano abhAva thAya che tyAM to e cAre Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 lakSaNo eka sAthe hoya che. tathA vicAra apekSAe mukhyapaNe tattvArthone vicAre che, kAM to sva-paranuM bhedavijJAna kare che, kAM to AtmasvarUpane ja saMbhALe che agara kAM to devAdikanA svarUpane vicAre che. e pramANe jJAnamAM to nAnA prakAranA vicAra thAya paraMtu zraddhAnamAM sarvatra paraspara sApekSapaNuM hoya che. jema tattvavicAra kare che to bhedavijJAnAdikanA abhiprAya sahita kare che, e ja pramANe anya ThekANe paNa paraspara sApekSapaNuM che, mATe samyagdaSTinA zraddhAnamAM to cAre lakSaNono aMgIkAra che, paNa jene viparItAbhiniveza hoya che tene e lakSaNo AbhAsamAtra hoya che, sAcAM hotA nathI. te jinamatanA jIvAditattvone mAne che, anyanA mAnato nathI tathA tenA nAma-bhedAdine zIkhe che, e pramANe tene tatvArtha zraddhAna hoya che paraMtu tenA yathArtha bhAvanuM zraddhAna thatuM nathI. vaLI e sva-paranA bhinnapaNAnI vAto kare che tathA vastrAdimAM parabuddhi ciMtavana kare che, paraMtu jevI paryAyamAM ahaMbuddhi che tathA vastrAdimAM parabuddhi che, tevI AtmAmAM ahaMbuddhi ane zarIramAM parabuddhi tene thatI nathI. te AtmAne jinavacanAnusAra ciMtave che paraMtu pratItipaNe Apane AparUpa zraddhAna karato nathI; tathA arahaMtAda vinA anya kudevAdikane te mAnato nathI, paraMtu tenA svarUpane yathArtha oLakhI zraddhAna karato nathI. e pramANe e lakSaNAbhAso mithyAdaSTine hoya che, temAM koI hoya koI na hoya, paraMtu tene ahIM bhinnapaNuM paNa saMbhavatuM nathI. bIju e lakSaNAbhAsomAM eTaluM vizeSa che ke pahelAM to devAdikanuM zraddhAna thAya, pachI tattvono vicAra thAya, pachI sva-paranuM ciMtavana kare ane pachI kevaLa AtmAne ciMtave, e anukramathI jo sAdhana kare to paraMparA sAcA mokSamArgane pAmI jIva siddhapadane paNa pAme, tathA e anukramanuM ullaMghana kare tene devAdikanI mAnyatAnuM paNa kAMI ThekANuM rahetuM nathI. mATe je jIva potAnuM bhaluM karavA icche che teNe to jyAM sudhI sAcA samyagdarzananI prApti na thAya tyAM sudhI ene paNa anukramathI aMgIkAra karavA. A rIte samyakatvanA lakSaNa to aneka prakAranA kahyA che paNa temAM ahIM tattvArtha zraddhAna lakSaNane ja mukhya kahyuM che. enuM mukhya kAraNa tucchabuddhivAnane anya lakSaNomAM tenuM prayojana pragaTa bhAsatuM nathI vA bhrama Upaje che tathA A tattvArtha zraddhAna lakSaNamAM prayojana pragaTa bhAse che tathA kAMI paNa bhrama Upajato nathI, tethI e lakSaNane mukhya karyuM che. tatvArthano vicAra to viparItAbhiniveza dUra karavAmAM zIgha kAraNarUpa thAya che paNa anya lakSaNo zIdhra kAraNarUpa thatA nathI vA viparItAbhinivezamAM paNa kAraNa thaI jAya che, tethI ahIM sarva prakArathI prasiddha jANI viparItAbhiniveza rahita jIvAdi tattvArthonuM zraddhAna ja samyakatvanuM lakSaNa che evo nirdeza karyo. evuM lakSaNa je AtmAnA svabhAvamAM hoya te ja samyagdaSTi jANavo. 3. sarAga samyagdaSTinA prazamAdi bhAvoH samyagdaSTine rAga sAthe joDANa hoya tyAre nIce prakAranA zubha bhAva hoya che; 1) prazama 2) saMvega 3) nirveda 4) anukaMpA 5) Astikya. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 1. prathama H krodha-mAna-mAyA-lobha saMbaMdhI rAga-dveSAdikanuM maMdapaNuM. 2. saMvega : saMsAra eTale vikArI bhAvano bhaya. 3. nirveda : saMsAra pratyenA vairAgyane nirveda kahe che. 4. anukaMpA : pote ane para ema sarva prANIo para dayAno prAdurbhAva. 5. Astikya : jIvAdi tatvonuM jevuM astitva che tevuM Agama ane yukti vaDe mAnavuM te Asiya. 1. prathama krodha, mAna, mAyA ane lobharUpI anaMtAnubaMdhI kaSAyonA anudayane maMda thavAne athavA baMdhanA kAraNonuM zamana thavAne zama kahevAmAM Ave che. zama, prazama, upazama A traNe zabdo samAna arthavALA che. viSaya kaSAyo zamI jAya tene paNa zama kahevAmAM Ave che. AtmAmAM kaSAyo maMda paDavAthI ke kaSAyo vageremAM kaDavA phaLarUpo duHkho jovA jANavAthI svAbhAvika rIte zama upaje che. jema jema kaSAyo zAMta thAya tema tema tenuM sthAna kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSa le che. rAga dveSanuM sthAna nirmaLa prema ane madhyasthatA le che. 2. saMvegaH jagatanA AkarSaka padArthone tuccha mAnI kevaLa eka mokSanI abhilASAne saMvega kahyo che. samyagdaSTi AtmA rAjAnA, cakravartInA ke indronA paNa viSayAdi sukhone duHkha mizrita ane bhAvimAM paNa duHkhadenAra samajI temane choDavA yogya ja mAne che. mAtra eka mokSa sukhane ja sAcuM sukha mAne ane tenI ja abhilASA kare. ene saMsAranA anukULa-pratikULa prasaMgoe prIti aprIti udbhavatI nathI. eka AtmArthane ja sAdhe che. 3. nirvedaH nirveda eTale saMsAra uparathI viraktapaNuM. A jIve saMsAramAM ghaNuM paribhramaNa karyuM che. te have samApta thAo evI bhAvanA samyaphadRSTi AtmA saMsAramAM mamatva vinAno ane saMsAranA duHkhothI kaMTALelo hoya. te deha, parivAra pratye paNa udAsIna hoya che. AtmasvarUpamAM ja rahevAno teno nirNaya hoya che. 4. anukaMpA : anukaMpA eTale dayA -dravyadayA ane bhAvadayA, paradayA ane svadayA. niSpakSapAtapaNe duHkhIonA duHkhone TALavAnI icchA e anukaMpA che. dareka AtmAne potAnA AtmA samAna jANavAthI anukaMpAno guNa vikase che. 5. Astikya zrI jinezvarabhAvita dharma, dharmazAstro, siddhAMta, tatva para daDha zraddhA, pratIti rAkhe te Astikya che. sarvathA rAga-dveSa varjita sarvajJa sarvadarzI jinezvara bhagavAne je je amRtamaya vacano kahyA che te sarvathA satya che evI acaLa zraddhA atyaMta AdarathI sevavI tenuM nAma AsthA. samyagdaSTi niHzaMka hoya che tethI nirbhaya hoya che. te sivAya niMdA, gRhA ane bhaktinA lakSaNo paNa samyagdaSTimAM jovA maLe che. niMdA potAnA doSonI apakSapAtapaNe niMdA. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 gRha : potAnA mukhethI potAnI prazaMsA karatA nathI. potAnA guNone chupAve che. dharma karavAmAM ahaMkAra karatA nathI. bhakti: zAstra abhyAsa kare cheguNavAna dharmAtmAono yathAyogya vinaya kare che. A badhA bhAvone upacArathI samyagdarzananA lakSaNo kahevAmAM AvyA che. A nizcaya(kharAM) lakSaNa nathI. tenuM kharuM lakSaNa to zuddhAtmAnI pratIti che. svarUpanI nirvikalpa pratIti e nizcaya lakSaNa che. 4. samyagdarzananA ATha aMga : jema manuSya zarIranA hAtha, paga Adi aMga che tema samyakatvanA paNa ATha aMga zAstramAM kahyA che. 1) niHzaMkita 2) niHkAMkSitva 3) nirvicikitsatva 4) amUDhadaSTi 5) upabRhaNa 6) sthitikaraNa 7) prabhAvanA 8) vAtsalya. 1. niHzaMkatvaH bhayano abhAva thavo athavA tatvomAM saMzayano abhAva thavo te niHzaMkatva che. samakitI jIvane parapadArthono bhaya hoto nathI. potAnI sthiratAnI nabaLAithI bhaya thAya te vAta judI che. potAnA astitvamAM zaMkA hotI nathI. koI paNa prakAranI bhaviSyanI zaMkA nathI hotI. 2. niHkAMtvi: paradravyamAM rAgarUpa vAMchAno abhAva te niHkAMkSitva che. badhI icchAono abhAva thaI gayo hoya che. svane cUkIne puNyanI paNa icchA thatI nathI. puNya pariNAma e paradravya hoya che ema niHzaMka hovAthI tenI icchA hotI nathI. icchA ja duHkhanuM mULa che e vAtanI pratIti thaI gaI che.. ane jagatanA dravyo ApaNI IcchA pramANe nathI pariNamatA e paNa zraddhAmAM AvI gayuM che. 3. nirvicikitsatvaH paradravyomAM dveSarUpa glAnino abhAva te nirvicikitsatva che. samakitI koIne zatru mitra mAnato nathI. samakitI mAne che paradravyathI mane koI lAbha nathI mane koI nukasAna nathI tethI tene paradravya pratye rAga-dveSa thatAM nathI. koI paNa na gamatuM pariNAma joIne tene koI paNa jAtanI jugutsA ke glAni thatI nathI. sadAya potAnA jJAnAnaMdasvarUpanuM bhAna ne zraddhA hovAthI koInA paNa pariNAma joIne tenA pariNAma bagaDatAM nathI. rAgAdi mAro svabhAva nathI - nimittathI mane kAMI lAbha nathI e badhuM A aMgamAM Ave che. 4 amUDha daTivaH tattvomAM ane devAdikamAM anyathA pratItirUpa mohano abhAva te amUDha daSTitva che. jIvAdi sAta tattvomAM ane deva-guru-zAstranA svarUpamAM samyakatvI bhUla karato nathI. 5. upabRhAgaH potAnA AtmAnA svabhAvamAM vItarAgI dharma vadhAravA athavA bIjAne dharmamAM nimitta thavuM te upabRhaNa che. tathA e ja aMganuM nAma upagRhana paNa kahIe chIe. dharmAtmAnA doSa DhAMkavA evo upagUhanano artha samajavo. jenAthI dharmanI hAni na thAya ane bIjA jIvonI dharma pratye zraddhA na Dage e vAta lakSamAM rAkhI dharmAtmAnA doSa DhAMkavAnI vAta che. 6. sthitikaraNaH potAnA svabhAvamAM vA jinadharmamAM potAne vA paranuM sthApana karavo te sthitikaraNa Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 aMga che. potAnA jJAnanaMda svabhAvamAM sthiratA karavI te sthitikaraNa aMga che. bIjA jIvone evA prasaMgoe dharmamAM sthiratA karavAmAM nimitta thAya che te paNa sthitikaraNa aMga che. 7. prabhAvanA potAnA svarUpanuM vA jinadharmanuM mAhAtma pragaTa karavuM ane jIvone sadharmanI vAta upadezavI e prabhAvanA aMga che. 8. vAtsalya potAnA svarUpamAM, jinadharmamAM vA dharmAtmAmAM ati prItibhAva te vAtsalya che. zuddha cidAnaMdaAtmAno prema hoya tene vibhAvano tathA nimittano prema na hoya. dharmane vikalpa UThe to jinadharmamAM athavA dharmAtmA jIvomAM pratibhAva thAya. A rIte samyatvanA A ATha aMga jANavA. nizcayanayathI samakitInA ATha aMgaH 1) niHzaMkatvaH te potAnA AtmAmAM niHzaMka ane nirbhaya thaIne rahe che te niHzaMkita aMga che. 2) nikAMkSitva aMga: te atIndriya AnaMdamAM magna rahe che e niHkAMkSitva aMga che. 3) nirvicikitsatva: AtmasvarUpanI magnatAmAM sAmyabhAvanuM avalaMbana kare che te nirvicikitsatva aMga che. 4) amUDha daTivaH AtmasvarUpamAM mUDhatArahita che. yathArtha Atmabodha sahita che, te amUDhadaSTi aMga 5) upagUhana aMgaH Atmika svabhAvanI sthiratAmAM lIna che. parabhAvane grahaNa karatAM nathI te upagUhana aMga che. 6) sthitikaraNaH AtmAmAM potAnA ja SaTakArakathI AtmA dvArA sthira che te sthitikaraNa aMga che. 7) prabhAvanA Atmika prabhAvanA vikAsamAM kALajI rAkhe che te prabhAvanA aMga che. 8) vAtsalya : Atma AnaMdamAM bhramaranI jema Asakta che te vAtsalya aMga che. A pramANe samyakatvanA ATha aMga ke ATha guNa jANavA. A aMgo vinA samyagdarzana nirmaLa sakaLa kAryakArI thatuM nathI. mithyAdaSTine paNa vyavahArarUpa niHzaMkita Adi aMgo hoya che paraMtu jevA nizcayathI sApekSatA sahita samyagdaSTine hoya che tevAM hotAM nathI. 5. samyakatvI 25 doSa rahita hoya che? samyakatvamAM 25 maLa hoya che te A pramANe che. 1) zaMkAdi ATha doSa 2) ATha mada 3) traNa mUDhatA 4) cha anAyatana 1) zaMkAdi ATha doSaH (1) zaMkA (2) kAMkSA (3) vicikitsA (4) mUDhadaSTi (5) doSadaSTi (6) asthiratA (7) aprabhAvanA (8) avAtsalya. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) ATha ma H (1) jAti mada 418 (2) kuLa mada (6) baLa mada (2) guru mUDhatA (5) tapa mada 3) traNa mUDhatA H (1) devamUDhatA 4) cha anAyatana H tattvazraddhA rahitane (1) kudeva-kugurune vaMdana. (4) pradAna 6. samakitI sAta bhayathI rahita hoya che (2) namana (5) AlApa (3) aizvarya mada (7) zAstrajJAna mada (3) zAstradharma mUDhatA. (4) rUpa mada (8) vijJAna mada. (3) dAna (6) saMlApa. samyagdaSTi HizaMka hoya che tethI nirbhaya hoya che. te nIce pramANe sAta bhayathI rahita hoya che. 1) A loka bhaya 3) vedanA bhaya 5) agupti bhaya 7) Akasmika bhaya 4) arakSA bhaya 6) maraNa bhaya 2) paraloka bhaya 1. A lokano bhaya H ane A deha saMbaMdhI koI paNa jAtano bhaya samyagdaSTine hoto nathI. A lokamAM prApta saMyogo - bhoga-upabhoganI sAmragI, saMbaMdhe baMdhAyelA vyaktio 2. paralokano bhaya H samyagdarzana thayA pachI nIca gatinA baMdhanI zakyatA nahi hovAthI paralokamAM mAruM zuM thaze e maya have samakitIne hoto nathI. 3. vedanA bhaya H zarIra saMbaMdhI zAtA-azAtAno udaya AvyA chatAM tenuM lakSa tyAM nahi hovAthI - zraddhAmAM deha rahita avasthA hovAthI tene vedanA saMbaMdhI bhaya hoto nathI. 4. ArakSA bhaya H jJAnI jANe che ke A AtmA ajara, amara, avinAzI che to pachI have tenI rakSAno bhaya tene hoto nathI. 5. anupti bhaya H kAMI paNa gopavavAno bhaya - saMtADavAno bhaya samyadaSTine hoto nathI. sarvajJanA jJAna bahAra koI vastu nathI to zuM saMtADavuM ? evI zraddhAthI e bhaya hoto nathI. 6. maraNa bhaya : AtmA ane dehanuM svarUpa bhinna bhinna bhAsatuM hovAthI ane ekakSetre te banne maLyA che evI zraddhA hovAthI maraNano bhaya hoto nathI. 7. Akasmika bhaya H kAMI aNadhAryuM banaze ema samakitIne zaMkA nathI hotI kema ke tene pratIti thaI gaI che ke badhuM kramaniyata che. pachI Akasmikano prazna ja kyAM che ? akasmAtano bhaya tene hoto nathI. 7. samakitIno tatva saMbaMdhI yathArtha nirNaya : jyAre samyagdarzana prakAze che tyAre anAdi kALanuM mithyAjJAna je bhava heturUpa thatuM hatuM te samyajJAnarUpe pariNamI bhavanivRttirUpa banI jAya che. samakitInuM A samyajJAna aneka svabhAvavALA tattvo athavA padArthono yathArtha nirNaya karanAruM hoya che. samyaktvI samyak prakAre vastune oLakhIne sAco ja nirNaya kare Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 che. hajAro-lAkho kAraNo maLe to paNa samyatvI AtmAne kadI paNa azraddhA thAya nahi. temane tattva saMbaMdhI saMzaya, viparyaya ane vimoha e bhAvo hoya nahi. A traNe bhAvo A pramANe che. 1. saMzaya: viruddha be prakAranuM jJAna hoya tene saMzaya kahe che. jema ke rAtre koIne joIne saMzaya thayo ke A padArtha mANasa paNa pratibhAse che ane vyaMtara jevo paNa pratibhAse che. tenI dRSTimAM teno nirdhAra thato nathI, te saMzaya doSa che. saMzayavALA mANasane chIpa lAvIne pUchayuM ke A zuM vastu che? chIpa che ke rUpuM? tyAre saMzaya daSTivALo hovAthI te mANasa koI paNa jAtano nirNaya karI zakyo nahi. A rUpuM haze ke chIpa haze? ema vimAsaNamAM paDI gayo, A chIpa paNa pratibhAse che ane rUpuM paNa pratibhAse che. tenI daSTimAM nirdhAra na thayo. e ja rIte svarUpanA ane tattvanA nirNayamAM jene bhUla pravarte che te AtmA saMzayavALo che. tene evA prakArano saMzaya hoya che ke A AtmA che ke zarIra che? AtmA ane zarIra eka ja haze? ke zarIrathI AtmA judo haze? A rIte tene svarUpano nirNaya hoto nathI, tethI saMzaya doSavALo che. jyAre samakitIne potAnA svarUpa saMbaMdhI ane jaDanA svarUpa saMbaMdhI Avo saMzaya hoto nathI. te potAnA yathArtha svarUpanI zraddhA kare che. 2. vimoha: A vimohavALA puruSane chIpa lAvIne batAvavAmAM Ave ane pUchavAmAM Ave ke kaho A zuM che? chIpa che ke rUpuM che? te mANasa uttara Ape che ke juo bhAI ! A kAMIka vastu to che paNa zuM che te huM jANato nathI. rUpuM kone kahevAya ane chIpa kone kahevAya tenI mane kAMI sujha-samaja nathI. athavA to kAMI uttara na ApatAM te cUpa ja rahe che. A daSTAMta pramANe vimohavALo manuSya e jANato nathI ke svabhAva zuM che? parabhAva zuM che? tattvano yathArtha nirNaya nathI. nizcaya mokSamArga zuM ane vyavahAra mokSamArga zuM tenI kAMI samaja ke sUjha nathI. Ama koI paNa prakAranI spaSTa samaja "vimohavALA'ne hotI nathI. 3. vizvama vibhramavALAne viparItarUpe eka taraphanuM jJAna hoya che. te mANasa vastune anyathA jANe che. vibhramavALAne chIpa batAvIne pUchavAmAM Ave ke A chIpa che ke rUpuM che? to te uttara Apaze ke emAM pUchavA jevuM zuM che? temAM zaMkA karavA jevuM kazuM ja nathI. huM pratyakSa pramANathI kahI zakuM chuM ke A rUDuM che, rUpA sivAya kazuM ja nathI. tame zuM Ane chIpa mAno cho ya to tamArI mAnyatA jUThI che. A to rUpe sarvathA prakAre rUpuM ja che. A pramANe anyathA prakAre eka prakAranuM mithyAjJAna hoya te vibhrama ja che. te pramANe vibhramavALo jIva mithyAjJAnathI evo nirNaya kare che ke AtmA ane zarIra eka che. emAM kAMI zaMkA karavA jevuM nathI. AtmA zarIranuM kArya-halanacalana karAvI zake che. e rIte potAnA svarUpa saMbaMdhI tene bhrama thaI gayo che te vibhrama che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 have je samyagdaSTi AtmA che te A saMzaya, vimoha ane vibhrama doSothI sarvathA rahita hoya che. te potAnA AtmAnuM svarUpa yathArtha jANe che ane mAne che. samyaka nirNayamAM tene kazAya prakArano saMdeha hoto nathI. AvA che samakitInA lakSaNa. 8. samyagdaSTi jIva: 1. jemanA hRdayamAM nija-parano viveka pragaTa thayo che, jemanuM citta caMdana samAna zItala che arthAt kaSAyono AtApa nathI. ane nija-para viveka thavAthI je mokSamArgamAM AnaMda anubhave che, je saMsAramAM arahaMtadevanA laghunaMdana che, thoDAka samayamAM arahaMtapada prApta karanAra che. 2. jemane potAnA AtmAnuM sAcuM jJAna che. mokSa padArtha para sAco prema che, je hadayanA sAcA che ane satya vacana bole che tathA jinavaranA vacano para jemane aTala vizvAsa che, koInI sAme jemane virodha nathI, zarIranI jemane ahaMbuddhi nathI, je AtmasvarUpanA zodhaka che, aNuvratI ke mahAvratI nathI. jemane sadaiva potAnA ja AtmAmAM AtmahitanI siddhi, AtmazaktinI riddhi ane AtmaguNonI vRddhi pragaTa dekhAya che, je aMtaraMga lakSmIthI saMpanna che. je jinarAjanA sevaka che, saMsArathI udAsIna rahe che, je Atmika sukhathI sadA AnaMdarUpa rahe che e lakSaNonA dhAraka samyagdaSTi hoya che. 3. jenA AtmAmAM gaNadhara jevo sva-parano viveka pragaTa thayo che, AtmaanubhavathI sAcA svAdhIna sukhane ja sukha mAne che, potAnA jJAnAdi guNonI avicaLa zraddhA kare che. potAnA samyagdarzanAdi svabhAvane potAnAmAM ja dhAraNa kare che. je jema kIcaDathI pANInuM pRththakaraNa katakaphaLathI thAya che tema anAdithI maLelA jIva ane ajIva temaja jJAna ane rAganuM prajJAchINIthI pRththakaraNa kare che. je AtmabaLa vadhAravAmAM puruSArtha kare che ane jJAnano prakAza kare che te ja samyagdaSTi najIkanA bhaviSyamAM saMsAra samudrathI pAra utare che. siddhadazA - parama anaMta sukhadazA prApta kare che. 9. pAMca labdhionuM svarUpaH (vizeSa) 1. kSayopazama labdhi : jJAnano ughADa. 2. vizuddhi labdhi: kaSAyanI maMdatA, mohana maMda thavuM. 3. dezanA labi: sAcA deva-guru-zAstranuM nimitta - sAco upadeza - sAta tattvanI yathArtha samajaNa. 4. prayogya labdhi suvicAraNA - yuktinuM avalaMbana - tattvano nirNaya - naya-pramANanuM jJAna - nija jJAnanI pragaTatA 5. karaNa labdhi rucimAM palaTo -upayogano palaTo - vIrya ruci anusAra skurAyamAna thAya. 1. kSayopazama labdhi sAcA deva-guru-zAstranI oLakhANa - jIvAdi sAta tattvonI oLakhANa - svarUpanI oLakhANano puruSArtha - AtmasvarUpa samajavAnI tIvra ruci - hita-ahitano viveka jAgRta thAya - karmano siddhAMta spaSTa samajAya - jIvanA pariNAma uttarottara nirmaLa thatAM jAya. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 2. vizuddhi labdhi : pariNAmonI vizuddhatA - kaSAyanI upazAMtatA - pAMca indriyonA viSaya vyApAra maMda - mAtra mokSa abhilASa - bhavano kheda - prANI dayA - samatA bhAvano udaya. : 3. dezanA labdhi dezanAnuM zravaNa - dezanAnuM grahaNa - dezanAnuM yAda rahevuM -dhAraNA - vicAraNA - carcA - svAdhyAya - bahirmukhI bhedajJAna - bahirmukhI nirNaya - yathArthatA - bahirmukhI zraddhA -spaSTatA - niHzaMkatA -bahirmukhI mahimA - bahirmukhI dhyAna - dhyAna - jJAnanI gaherAImAM dhyAna - bahirmukhI zAMti (zArIrika -mAnasika) - asaMkhya puruSArtha. jinavANImAM cha vAta Ave che H 1) sarvajJa vItarAga dvArA kathIta eTale sarvamAnya. 2) anumAna - pramANa ba dhIta che. 3) anya darzanano nirIkSaNa karavAvALI 4) vAdI-prativAdI nathI - koI vijaya prApta nathI karavo. 5) syAddAdanI zailImAM anekAntanI prarUpaNA. 6) badhA jIvomAM hitakArI che - upakArI che. jinamArgamAM dasa prakAranI dhajA pharake che H 1) dravya-guNa-paryAya 2) utpAda-vyaya-dhrauvya. 3) vItarAgadeva-nigraMtha muni - syAdvAda vANI. 4) AgamajJAna - tattvArthazraddhAna - saMyamabhAva. 5) nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra. 6) ahiMsA - anekAntavAda - aparigraha. 7) pramANa-naya-nikSepa 8) heya-zeya-upAdeya. 9) kArya-kAraNa-phaLa. 10) svataMtratA - svAlaMbana - sarvotkRSTatA 4. prayogya labdhiH tattvano yathArtha nirNaya. AmAM nava vAta Ave che. 1) aMtarmukha ciMtana 2) aMtarmukha maMthana 3) aMtarmukha nirNaya 4) aMtarmukha rasamaya dholana 5) aMtarmukha bhedajJAna 6) aMtarmukha vizvAsa 7) aMtarmukha mahimA 8) aMtarmukha dhyAna 9) aMtarmukha zAMti (Atmika zAMti Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 A samaye traNa lAIna nIkaLe che. 1) kaSAyanI maMdatA 2) jJAnanI 3) Atmasanmukha thavAnI - bhItara javAno prayoga :manane saMga chUTato jAya che - asaMga banavAno abhyAsa savikalpa avasthAmAM paNa AnaMda-harSa Ave che. AtmabhAvanA - dhyAnamAM jJAnanuM vedana - rAga gauNa - jJAna mukhya - abhedajJAnanA prayoga. 5. karaNa labdhiH daSTi jyAre Atmasanmukha thAya tyAre jJAna paNa tyAM jAya che - tyAre traNa avasthA thAya 1) jaghanya - 25 TakA puruSArtha - eTalI ekAgratA. 2) madhyama - 50 TakA puruSArtha - bannenI zakti samAna 3) pratihata - 51 TakA puruSArtha - tAkAta jyAre vadhAre thAya che. pratihata puruSArtha - 51 thI 68 TakA sudhI. AnaMda-ullAsa-praphullatA-puruSArthamAM caDhAva-utAra AvyA kare che aprahita puruSArtha - 69 thI 99 TakA sudhI. samyaka sanmukha - sarAga svasaMvedana anaMtAnubaMdhI cokaDIno jyAre anaMtamo anubhAga rasa rahe che. AtmAnA yuddhamAM samaya lAge-kALalabdhi para AdhAra che. dareka jIvanI yogyatA alaga alaga che. aMtarmuhutathI cha mahinA abhyAsa karavAthI kArya thAya. svasaMvedana - potAthI potAne vedavuM. jJAnamAM dravyasvabhAva ane paryAyasvabhAva banne hoya che zraddhAmAM phakta eka ja dhruva padArtha - dravyadRSTi cAritramAM rAga ane jJAnane chedavA paDaze. A karaNalabdhirUpa bhAva jyAre thAya che tyAre AtmA niyamathI samyagdarzana pragaTAvI le che. karaNalabdhimAM karaNa bhAvone karaNalabdhi kahe che. samyagdarzana prApta karAvavAvALA karaNabhAvonI prAptina karaNalabdhi kahe che. enA traNa bheda che. (1) yathApravRttikaraNa - adhaHkaraNa (2) apUrva karaNa (3) anivRttikaraNa. (1) je karaNa pariNAma e pahelAM prApta na thayA hoya te adhaHkaraNa. (2) jemAM pariNAma pratyeka samaye apUrva navA navA pariNAma te apUrvakaraNa. (3) jemAM eka samayamAM eka ja pariNAma thAya te anivRttikaraNa. kArya siddhimAM dRSTi - jJAna-cAritra ane vIrya sAthe kAma kare che. AtmA akAraNa paramAtmA che. kArya-kAraNa eka ja dravyamAM hoya to kAma thAya. kAraNa - zuddhAtmAnuM lakSya-zraddhAna-jJAna-dhyAna daSTi kArya - svAnubhUti Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 zuddhAtmA koInuM kAraNa-kArya nathI.. zuddhAtmAnI daSTi kAraNa che. sukhanuM kAraNa che. je kAraNa kAryarUpe pariName te ja kAraNa che. A rIte pAMca labdhionA lakSaNa jANavA. 10 samyagdarzananA lakSaNa (sAra) : samyagdarzananA pAMca lakSaNa che. 1. paramArtha - deva-guru-zAstranI pratIti. 2. tattvArtha zraddhAna. 3. sva-paranuM zraddhAna. 4. AtmAnuM zraddhAna. 5. samyaktva, mithyAtva ane samyak mithyAtva (mizra) e traNa prakRtti ane anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra prakRtti ema sAta prakRttionA udayanA abhAvathI upazana, kSayopazama ane kSayathI prApta zraddhAguNanI nirmaLa pariNati. AmAM pAMcamuM lakSaNa sAdhya che ane bAkInA cAra enA sAdhana che. samyagdarzanamAM sAta vAta Ave che H 1) viSaya - dhruva AtmA eka ja 2) svAmI - pramANano AtmA eka ja. 3) kAraNa - zuddhAtmA eka ja. 4) kArya - zuddhAtmAnI daSTi - pratIti. 5) rUpa - AtmarUpa 6) phaLa - Atmika sukha, zAMti, vedana. 7) lakSaNa - svasaMvedana-svAnubhUti-AtmAnubhUti. samyagdarzanamAM dhyeya dhruva paramAtmA che. 1) zraddhAno zraddheya - dhruva paramAtmA 2) jJAnano viSaya dhruva paramAtmA dhruva paramAtmA 3) cAritrano vIrya - 4) upAdeya dhruva paramAtmA 5) dhyAnano dhyeya dhruva paramAtmA - Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vartamAna jJAnanI paryAyamati-zrutajJAnarUpa che - pANI jema dUdhamAM maLeluM che. bhedajJAnarUpI zastra ja vikArarUpI duzmanane mA che - mithyAtvane mAre che. atIndriya jJAna ja kAryakArI che. atIndriya jJAna - AtmAmAM rahe che - AtmAmAMthI ja utpanna thAya che - AtmAnA AzrayathI ja thAya che - AtmAmAM jaI samAI jAya che. upayoga bahu caMcaLa che. enA mATe vAraMvAra AtmatattvanuM ghUMTaNa-sthiratA-tanmayatA-zaktinuM jora lagAvavuM paDe. aMdaramAM javuM - bahAra na dekhAya. sUkSma banavuM - sthULatAthI na pakaDAya. sama banavuM - kAMI paNa viSamatA hoya to na pakaDAya. nikaTa rahevuM - dUra nahi javuM - AtmAnI sanmukha ja rahevuM. upayoga aMdara rahe e ja prayojanabhUta che. 11 sArabhUta : viparIta abhiniveza rahita jIvAdi tattvonuM zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. jIvAdi sAta tattvo che. je pramANe bhagavAne svataMtra kahyA che te pramANe oLakhIne 'A tatva Ama ja che, bIjI rIte nathI' ema pratIti karavI te samyagdarzananuM lakSaNa che. viparIta abhiniveza eTale UMdho abhiprAya, tenAthI rahita evuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzana che. samyagdAnamAM 'samyaka' zabdano artha viparIta mAnyatA rahita che ane darzana te pratIti che. samyaka zabda te prazaMsAvAcaka che. viparItatA rahita yathArtha zraddhAna karavuM te ja prazaMsAvAcaka che. tattvArtha zraddhAnamAM tattva ane artha evA be zabda kahyAM che. ta" zabda che te 'ya' zabdanI apekSA sahita che. tethI jenuM prakaraNa hoya tene 'ta' kahIe chIe ane jeno je bhAva arthAt svarUpa che tene tattva jANa; tathA jANavAmAM AvatAM evA je dravya vA guNa paryAya che tenuM nAma artha che. vaLI tattva kahetAM potAnuM svarUpa e vaDe sahita padArthonuM zraddhAna te samyagdarzana che. sAte tattvo te artha che ane temano potAno je bhAva te tattva che. AvA tattvArthanuM zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. tattvonA bhAvanuM bhAsana thayA vinA sAcI pratIti thAya nahi. vastu zuM che ane tenuM svarUpanuM che te jANIne zraddhA kare to yathArtha pratIti thAya. mATe kahyuM ke viparIta mAnyatA rahita tatvArtha zraddhAna te rAmyagdarzananuM lakSaNa che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 'AtmA' ema kahe paNa 'AtmA' vastu kevI che tenuM svarUpa na jANe to tattvanI zraddhA thAya nahi ane 'jJAnasvarUpa' ema kahe paNa jJAnasvarUpa AtmAnuM che ema na jANe to vastunA bhAna vagara tattvanI sAcI zraddhA thAya nahi. mATe vastu ane tenA bhAvane oLakhavAthI tattvArtha zraddhAna thAya che. huM jJAna-darzanarUpa svabhAvano dharanAra AtmA chuM ane varNAdi svabhAvano dhAraka pudgala che te mArAthI bhinna che Ama oLakhyA vagara sva-paranuM bhedajJAna thAya nahi. satya tattvArtha zraddhAna ja AtmAne hitakArI che, te ja AtmAne kalyANakArI che. mokSanA upAyanuM mULa te ja che. vastu ane vastuno svabhAva jANIne yathArtha tattvArtha zraddhAna karavuM te samyagdarzana che. jagatamAM anaMta jIva che, anaMtAnaMta ajIva padArtho che. te dareka svataMtra 'artha' che. ane te dareka padArtha potapotAnA bhAva sahita che te tenuM tattva che. badhA tattvano pRththaka pRththaka svarUpe jema che tema mAne to ja sAcI zraghdhA thAya. vastu ane te vastunuM svarUpa abheda che tathA bIjI vastu ane tenuM svarUpa AnAthI juduM che. eka tattvathI bIjA tattvanuM kAma thAya ema mAnanArane tattvArthanI zraddhA nathI. dareka padArtha potapotAnA bhinna bhinna bhAvo sahita che. jIva padArtha che, tenI zakita te tenuM tattva che. ajIva padArtha che, tenI zakti te tenuM tattva che. ajIvane mAne paNa hAlavA-cAlavAnI zaktine na mAne, jIvane lIdhe te hAlI cAlI zake ema mAne to teNe ajIva padArthane mAnyo ja nathI. kema ke tenI zaktinA jJAna vagara padArthanI zraddhA thAya ja nahi. vastu te artha ane tenI svAbhAvika zakti te tattva. e rIte padArthane ane tenA bhAvane oLakhIne zraddhA karavI te tattvArtha zraddhAna che, ane AvuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzana che. ahIM samyagdarzananuM lakSaNa batAve che. samyagdarzana lakSya che ane je vaDe oLakhAya te lakSaNa che. tattvArtha zraddhAna te samyagdarzana che. ekaluM tattva kahe to jeno bhAva che tenI zraddhA vinA kAryakArI na thAya. ekalo artha eTale dravya-guNa-paryAyane kahe to tenA bhAva vinA kAryakArI na thAya. mATe svabhAva sahita padArthanuM zraddhAna kAryakArI che. ahIM mokSamArganuM svarUpa jANI mokSanuM prayojana che. jIva ane ajIva mULa tattva che. Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e pAMca tattvo jIvanI tathA pudgalanI paryAyo che. vikAra Asrava te jIvano bhAva che. karmanuM AvavuM te jaDano bhAva che. puNya-pApa Asrava che, temAM aTakavuM te baMdha che. vikArano aMza na thavo ane aMtaramAM zuddhadazA thavI te saMvara che. zuddhinI vRddhi thavI te nirjarA che. AtmAnI pUrNa zuddhazA thavI te mokSa che. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 AvI rIte sAte tattvonuM yathArtha svarUpa jANe - yathArtha tattvArtha zraddhAna thAya to samyagdarzana thAya. mokSano upAya samyagdarzana-jJAna-cAritra che. mATe mokSanI zraddhA karavI te prayojanabhUta che. jIva-ajIvane jema che tema mAnavA. Asravane heya mAnavo - baMdhane ahitarUpa mAnavo. saMvarano oLakhI tene aMgIkAra karavA jevo mAnavo ane nirjarA adhUrI zuddhadazA che mATe parama hitanuM kAraNa che ema mAnavuM. mokSa te pUrNa zuddhinI vRddhi che te parama hita che ema mAnavuM. AvuM sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna samyagdarzananuM lakSaNa che. 12 samyagdarzananA pAMca aticAra * 1. zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, anyadRSTinI prazaMsA ane anyadRSTinuM saMstava e pAMca samagdarzananA atiyAro che. 2. je jIvanuM samyagdarzana nirdoSa hoya te vrata barAbara pALI zake che. tethI ahIM prathama samyagdarzananA atiyAro jaNAvyA che ke jethI te aticAra TALI zakAya. 3. aupamika samyaktva ane kSAyika samyaktva to nirmaLa hoya che, temAM aticAra hotA nathI. kSayopazamika samyaktva caLa, maLa ane agADha e doSa sahita hoya che eTale temAM aticAra lAge che. 4. samya dRSTine ATha guNa (-aMga, lakSaNa arthAt AcAra) hoya che, tenA nAma - 1) niHzaMkA 2) niHkAMkSA 3) nirvicikitsA 4) amUDhadiSTa 8) prabhAvanA 5) (pagrahana 6) sthitikaraNa 7) vAtsalya 5. samya darzananA pAMca aticAra kahyA temAMthI pahelAM traNa to niHzaMkA, niHkAMkSA ane nirvicikitsA - pahelAM traNa guNomAM AvatA doSo che. ane bAkInA be doSo jevA ke anyadRSTinI prazaMsA ane anyadRSTinuM saMstava - A aticArono samAveza chellA pAMca guNonA doSamAM thAya che. 6. A aticAro cothAthI sAtamA guNasthAnavALA kSAyopazamika samyagdaSTine hoya che eTale ke kSAyo-zamika samyagdarzanavALA muni, zrAvaka ke samyagdaSTi e traNene A aticAra hoI zake che. A aticAramAM samyaktva mohanIyano udaya nimitta che. aMze bhaMga thAya (arthAt doSa lAge) tene aticAra kahe che, tenA pariNAme samyagdarzana nirmULa thatuM nathI, mAtra malina thAya che. 7. zuddhAtma svabhAvanI pratItirUpa nizcaya samyagdarzananA sadbhAvamAM samyagdarzana saMbaMdhI vyavahAra doSo hovA chatAM tyAM mithyAtva prakRttionuM baMdhana thatuM nathI. vaLI bIjA guNasthAne paNa samyagdarzana saMbaMdhI vyavahAra doSo hovA chatAM tyAM paNa mithyAtva prakRttinuM baMdhana nathI. 8. samyagdarzana e dharmarUpa vRkSanI jaDa che, mokSa mahelanuM paheluM pagathiyuM che; tenA vinA jJAna ane cAritra samyakSaNAne pAmatA nathI. mATe lAyaka jIvone mATe e ucita che ke je prakAre bane te rIte Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 arthAt game tema karIne AtmAnA vAstavika svarUpane samajIne samyagdarzanarUpI ratnathI potAnA AtmAne bhUSita kare ane te samyagdarzanane aticAra rahita banAve. 9. dharmarUpI kamaLanI madhyamAM samyagdarzanarUpI kaLI zobhAyamAna che, nizcaya vrata, zIla vagere te kaLInA pAMdaDAM che. mATe gRhasthoe ane munioe te samyagdarzanarUpI kaLImAM aticAra AvavA na devo. 10. have pAMca aticAranuM svarUpa kahIe chIe. - 1) zaMkA potAnA AtmAne jJAtA-draSTA, akhaMDa, avinAzI ane pudgalathI bhinna jANIne paNa Aloka, paraloka, maraNa, vedanA, arakSA, agupti ane akasmAta e sAta bhayane prApta thavuM athavA to ahaMta sarvajJa vItarAgadeve kahelAM tattvanA svarUpamAM saMdeha thavo te zaMkA nAmano aticAra che. 2) kAMkSA: A loka ke paraloka saMbaMdhI bhogomAM tathA mithyASTionA jJAna ke AcaraNAdimAM vAMchA thaI AvavI te vAMchA aticAra che. A rAga che. 3) vicikitsAH ratnatraya vaDe pavitra paNa bAhyamAM malina zarIra evA dharmAtmA. munione dekhIne temanA pratye athavA dharmAtmAnA guNo pratye ke duHkhI-dAridrI jIvone dekhIne temanA pratye glAni thaI AvavI te vicikitsA aticAra che. A doSa che. 4) anyadaSTi prazaMsA AtmasvarUpanA ajANa jIvonA jJAna, tapa, zIla, cAritra, dAna vagerene potAmAM pragaTa karavAno manamAM vicAra thavo agara to tene sArA jANavA te anya iprazaMsA aticAra che. (anyadaSTi eTale mithyAdaSTi) 5) anyadaSTi saMstavaH AtmasvarUpanA ajANa jIvonA jJAna, tapa, zIla, cAritra, dAnAdikanA phaLane sAruM jANIne vacana dvArA tenI stuti thaI javI te anyadaSTi saMstava aticAra che. 11. A badhA doSo chatAM samyagdaSTi jIva tene doSa tarIke gaNe che ane te doSono tene kheda che, mATe te aticAra che. paNa je jIva te doSone doSa tarIke na jANe ane upAdeya gaNe tene no te anAcAra che eTale ke te to mithyAdaSTi ja che. 12. AtmAnuM svarUpa samajavA mATe zaMkA karIne je prazna karavAmAM Ave te zaMkA nathI paNa AzaMkA che; aticAromAM je zaMkA doSa kahyo che temAM teno samAveza thato nathI. prazaMsA ane saMstavamAM eTalo bheda che ke prazaMsA mana dvArA thAya che ane saMstava vacana dvArA thAya che. 13 jJAnIne oLakhavAnuM cihna : bhedajJAna mATe jene aMtaramAM jijJAsA jAgI che ane bhedajJAna mATeno je abhyAsa kare che evo ziSya pUche che ke prabho! AtmA jJAnasvarUpa athavA jJAnI thayo ema kaI rIte oLakhAya? tenuM lakSaNa kaho. tenA uttararUpa gAthA kahe che : Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 "pariNAma karma taNuM ane nokarmanuM pariNAma je; te nava kare che, mAtra jANe, te ja AtmA jJAnI che." gAthArtha je bAtmA A karmanA pariNAmane temaja normanA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI vizeSArtha: je AtmA jJAnI thayo te potAne eka jJAyaka svabhAvI ja jANato thako jJAnabhAve ja pariName che, ne vikAnA ke karmanA kartApaNe te pariNamato nathI. A jJAnInuM lakSaNa che. ahIM jJAnapariNAmane ja jJAnInuM cihna kahyuM. cihna to jJAnamAM hoya, kAMI zarIramAM ke rAgamAM jJAnInuM cida na hoya. zarIranI amuka ceSTA vaDe ke rAga vaDe jJAnI oLakhAtA nathI, jJAnI to tenAthI bhinna che. je jIva jJAnane ane rAgane ekameka nathI karato paNa judA ja jANe che, judAM jANato thako rAgAdino kartA nathI thato paNa jJAtA ja rahe che ne jJAnapariNAmano ja kartA thaIne pariName che, tene tuM jJAnI jANa. vyApya -vyApakanA siddhAMta upara ahIM jJAnInI oLakhANa karAvI che. jJAnapariNAmanI sAthe jene vyApya-vyApakapaNuM che te jJAnI che; vikAra sAthe jene vyApya-vyApakapaNuM che te ajJAnI che. vyApyavyApakapaNuM eka svarUpamAM ja hoya, bhinna svarUpamAM na hoya; eTale jene jenI sAthe ekatA hoya tene tenI sAthe ja vyApya-vyApakapaNuM hoya ane tenI ja sAthe kartA-karmapaNuM hoya. jJAnI jJAna sAthe ja ekatA karIne temAM ja vyApato thako teno kartA thAya che, eTale jJAnarUpa kAryathI jJAnI oLakhAya che. Avo jJAnI vikAra sAthe ekatA karato nathI, temAM te vyApato nathI ne teno te kartA thato nathI. A rIte jJAnane vikAra sAthe ekatA nathI. jJAnInuM AvuM lakSaNa je jIva oLakhe tene bhedajJAna thAya, tene vikAranuM kartutva UDI jAya ane jJAnamAM ja ekatArUpe pariNamato thako te jJAnI thAya. bhedajJAna vagara jJAnInI sAcI oLakhANa thatI nathI. - jema ghaDAne ane mATIne ekatA che, paraMtu ghaDAne ane kuMbhArane ekatA nathI, tema jJAnapariNAmane ane AtmAne ekatA che paraMtu jJAnapariNAmane ane rAgane ekatA nathI, eTale jJAnapariNAma vaDe ja jJAnIno AtmA oLakhAya che; jJAnapariNAmane rAgathI bhinna oLakhatAM potAmAM paNa jJAna ane rAganI bhinnatAnuM vadana thaIne, jJAnapariNAma sAthe abheda evo potAno AtmA oLakhAya che. jJAnIne oLakhAvAnuM prayojana to potAnA AtmAnI oLakhANa karavI te ja che. jeNe bhedajJAna karI lIdhuM che evA jIvonI oLakhANa vaDe A jIva potAmAM paNa evuM bhedajJAna karavA mAMge che. sAmA jJAnInA AtmAmAM jJAna ane rAgane judA oLakhe te jIva potAmAM paNa jJAna ane rAgane judA oLakhe, eTale tene jarUra bhedajJAna thAya. bhedajJAna thatAM A jIva sakaLa vikAranA kartutva rahita thaIne jJAyakapaNe zobhe che. vikAranA kartRtvamAM to jIvanI zobhA haNAya che, ne bhedajJAna vaDe te kartutvachUTatAM AnaMdamaya jJAnapariNAmathI te jIva zobhI UThe che. AvI jJAnapariNAma te ja jJAnIne oLakhavAnI nizAnI che. A rItathI jeNe jJAnIne oLakhyA teNe ja jJAnInI kharI nITatA karI, jevo jJAnIno bhAva che tevo ja bhAva teNe potAmAM pragaTa karyo eTale bhAva apekSAe tene jJAnI sAthe ekatA thaI. bAkI kSetrathI Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 bhale najIka rahe paNa jo jJAnapariNAmathI jJAnIne na oLakhe, ne potAmAM jJAnapariNAma pragaTana kare, to te kharekhara 'jJAnI'nI najIka nathI raheto, jJAnInA bhAvathI te ghaNo ja dUra che. jyAre jIva bhedajJAna kare che tyAre te AsravothI pAcho vaLe che eTale ke baMdhabhAvartha chUTIne mokSamArga tarapha vaLato jAya che. duHkhamaya evA Asavo ane sukharUpa evo jJAnasvabhAva e banne bhinna che, evuM bhedajJAna karanAra jIva te kSaNe ja jJAnasvabhAva sAthe ekatA karIne AsavothI chUTo paDe che - AvA jJAnapariNAmanuM nAma bhedajJAna che. tenA vaDe ja jJAnI oLakhAya che. te jJAnI dharmAtmA jANe che ke huM parathI bhinna eka chuM, vikAra rahita zuddha chuM, ne jJAna-darzanathI paripUrNa chuM. jJAnathI bhinna je koI bhAvo che te huM nathI. A rIte te bhedajJAnathI dharmAtmA asAra ane azaraNa evA saMsArathI pAcho vaLIne parama sArabhUta ane zaraNarUpa potAnA svabhAva tarapha vaLe che; eTale svabhAva tarapha vaLelAM jJAnapariNAmane ja te kare che, jJAnapariNAma sivAya bIjA koI bhAvano kartA te thato nathI, tene to potAthI bhinna jANIne te teno jJAtA ja rahe che. jJAnI potAnA jJAnamaya pariNAmane ja kare che; jJAnamaya pariNAmanuM ja kartApaNuM te jJAnInuM lakSaNa che. te jJAnInI nizAnI che. rAgAdinA akartApaNArUpa je jJAnapariNAma te ja jJAnInI dharmadhajAnuM cihna che, te cihna vaDe jJAnI rAjA oLakhAya che. ane e rIte jJAnapariNAma vaDe jJAnIne oLakhanAra jIva pote te kALe jJAnasvarUpa thaIne, kartRtva rahita thayelo zobhe che. jyArathI bhedajJAna thayuM tyArathI jagatano sAkSI purANa puruSa prakAzamAna thayo. bhedajJAna thatAM ja caitanya bhagavAna AtmA potAnA jJAnapariNAmathI jhaLahaLI UThyo, AnaMdathI zobhI UThyo. A rIte samyagdaSTi jIvanuM cihna batAvyuM. jJAnInI oLakhANanI rIta AcAryada abUta batAvI 14 jJAnInI oLakhANa je jJAnI che te jIva jJAnasvabhAvI potAnA AtmAne rAgAdithI bhinna jANato thako potAnA nirmaLa jJAnapariNAmane ja kare che, e sivAya anya koI parabhAvone jJAnanA kAryapaNe jarApaNa karato nathI, teno te jANanAra ja rahe che. A jJAnInuM cihna che. pudgala karmane jANatA evA jIvane pudgala sAthe kartA-karmabhAva che ke nathI ? tenA uttararUpe kahe che :"vidha vidha pudagala karmane jJAnI jarUra jANe bhale; paradravya paryAyana praName, nava grahe, nava Upaje." -76 gAthArtha jJAnI aneka prakAranA pugalakarmane jANato hovA chatAM nizcayathI paradravyanA payaM yamAM pariNamato nathI, tene grahaNa karato nathI ane te rUpe Upajato nathI. jIva pudgala karmane jANe che to paNa tene pudgala sAthe kartA-karmapaNuM nathI. potAnA pariNAmane jANatA evA jIvane pugala sAthe kartA-karma bhAva che ke nathI? teno uttara kahe che? Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ''vidha vidha nija pariNAmane jJAnI jarUra jANe bhale; paradravya paryAye na praName, nava grahe, nava Upaje.''-77 gAthArtha : jJAnI aneka prakAranA potAnA pariNAmane jANato hovA chatAM nizcayathI paradravyanA paryAyamAM pariNamato nathI, tene grahaNa karato nathI ane te rUpe Upajato nathI. jIva potAnA pariNAmane jANavA chatAM pudgala sAthe kartA-karmapaNuM nathI. pudgala karmanA phaLane jANavA chatAM evA jIvane pudgala sAthe kartA-karmabhAva che ke nahi ? teno uttara kahe che 'pudgala karamanuM phaLa anaMtu jJAnI jIva jANe bhale; paradravyaparyAye na praName, nava grahe, nava Upaje.' gAthArtha : jJAnI pudgalakarmanuM phaLa ke je anaMta che tene jANato hovA chatAM paramArthe paradravyanA paryAyarUpa pariNamato nathI, tene grahaNa karato nathI ane te rUpe Upajato nathI. 26 - vizeSArtha : jJAnI rAgAdine jANato hovA chatAM te temAM aMtarvyApaka thato nathI, rAgane te potAnA jJAnathI bAhyasthita jANe che, eTale rAgAdinI zarUAtamAM, madhyamAM ke aMtamAM te jarApaNa vyApato nathI, temAM jarA paNa tanmaya thato nathI, tene jJAnasvarUpamAM grahaNa karato nathI, temAM ekatArUpe pariNamato nathI. te rAga rUpe ujjato nathI; te rAgane jANatI vakhate rAgathI bhedajJAnapaNe ja pariName che, jJAnasvarUpane ja svapaNe grahaNa karIne temAM ekatArUpe pariName che, rAgathI judA jJAnapaNe ja Upaje che. nirmaLa paryAyanI anubhUtine AtmA sAthe abhedatA hovAthI te anubhUtine nizcayathI AtmA ja kahyo; ane rAgAdi bhAvone te anubhUtithI bhinnatA hovAthI te rAgAdine nizcayathI pudgalanA ja kahyA. Ama bhedajJAnanI anubhUtimAM jJAnIne sva-paranI spaSTa vaheMcaNI thaI jAya che. samyagdarzana-jJAna-AnaMdarUpa je nirmaLabhAvo che te ja AtmAnA pariNAma che, ne te nirmaLabhAvonA Adi-madhya-aMtamAM sarvatra AtmA pote ja aMtarthApaka che, mATe jJAnIne potAnA nirmaLa pariNAmo sAthe ja kartA-karmapaNuM che, rAgAdi sAthe kartA-karmapaNuM nathI. nirmaLa pariNAmarUpe pariNamatA jJAnIne vikAra sAthe jarA paNa kartAkarmapaNu nathI. dharmI rAgane jANe ne nirmaLa pariNAmane ya jANe, paNa temAM eTalo phera che ke rAgane jANatAM tenI sAthe kartA-karmapaNuM nathI, ane nirmaLa pariNAmane jANatAM tenI sAthe kartA-karmapaNu che; eTale ke rAgane to parajJeyapaNe jANatA thakA teno akartA rahe che ne nirmaLa pariNAmane svajJeyapaNe jANatA thakA tenI sAthe kartA-karmapaNa pravarte che. rAgane jyAM zuddha svajJeyathI bhinna jANyo tyAM rAga taraphanuM puruSArthanuM jora tUTI gayuM, ne svajJeya sanmukha puruSArtha vaLyo - juo A jJAnIne oLakhavAnI rIta kahevAya che. jagatanA bhayathI nItinipuNa puruSo potAnA dharmamArgane choDatA nathI. jyAM bhedajJAna thayuM tyAM jJAnIne AkhA jagatanI upekSA thaI. jagatanuM koI tattva mArI nirmaLa pariNatinuM kAraNa nathI, mArI nirmaLa pariNatinuM kAraNa mAro AtmA ja che. mArA AtmA sivAya jagatanA tattvo mArAthI bAhya che, teno mArA aMtaramAM praveza nathI, to bahAra rahIne mArAmAM teo zuM kare ? dravya-guNane nirmaLa paryAyanA piMDarUpa zuddhAtmA te ja mAruM aMtaraMga tattva che. Ama je anubhave che te ja jJAnI che, te ja dharmI che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 jema jJAnI jIvarAgAdipariNAmane ke paradravyanA pariNAmane karato nathI, tema pula paNa upadravyanA pariNAmane karatuM nathI; paradravyanA pariNAma eTale jIvanA nirmaLa pariNAma, te pudgalanI apekSAe paradravya che, tene pudgala karatuM nathI. jIva potAno svabhAva pariNAmarUpa pariName che, ane te pariNAmamAM te pote ja vyApe che. harSa, zoka, rAga, dveSarUpa vibhAva te jIvanA svabhAvanuM kArya nathI, tethI paramArthamAM tene pudgalanA svabhAvarUpa kArya kahyuM che. jJAnI potAnI ane paranI pariNatine bhinna bhinna jANatA thakA jJAnabhAve ja pravarte che. ane pudgala dravya potAnI ke paranI pariNatine jarA paNa jANatuM nathI, rAgAdi bhAvo paNa svane ke parane jANatA nathI tethI te paNa jJAnathI bhinna ja che. A rIte spaSTa bhinnapaNuM hovAthI jJAnane ane parane jarA paNa kartA-karmapaNuM nathI, jyAM AvI bhedajJAna jyoti jAgI tyAM ajJAnajanita kartA-karmapaNAne te cAre taraphathI atyaMta naSTa karI nAMkhe che. jyAM sudhI bhedajJAna jyoti pragaTI nathI tyAM sudhI ja bhramane lIdhe jIvapudgalane kartA-karmapaNuM bhAse che, ne jJAna tathA rAga vacce paNa kartA-karmapaNuM ajJAnI bhramathI ja bhAse che. jJAnabhAvamAM te kartA-karma pravRttino atyaMta abhAva che, jJAnasvabhAvI bhagavAna potAnA jJAnamaya kAryathI zobhe che. AnuM nAma dharma che ane A ja mokSano mArga che. 15 dharmAtmAnuM svarUpa - saMcetana: je anAdithI atyaMta apratibaddha hato, ne virakta jJAnI guru vaDe niraMtara parama anugrahapUrvaka zuddha AtmAnuM svarUpa samajAvavAmAM Avato parama udyama vaDe samajIne je jJAnI thayo te ziSya potAnA AtmAno kevo anubhava kare che tenuM varNana samayasAra gAthA 38 che. huM eka zuddha sadA arUpI jJAnadarzanamaya khare; kaMI ane te mAruM jarI paramANu mAtra nathI are." gAthArtha darzana-zAna-cAritrarUpa pariNamelo AtmA ema jANe che ke nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, darzana-jJAnamaya chuM, sadA arUpI chuM; kAMI paNa anya padravya paramANu mAtra paNa mAruM nathI e nizcaya che. bhAvArtha AtmA anAdi kALathI mohanA udayathI ajJAnI hato, te zrIguruonA upadezathI ane potAnI kALalabdhithI jJAnI thayo ane potAnA svarUpane paramArthathI jANyuM ke huM eka chuM, zuddha chuM, arUpI chuM, jJAna-darzanamaya chuM. AvuM jANavAthI mohano samULa nAza thayo, bhAvaka bhAva ne zeya bhAvathI bhedajJAna thayuM; potAnI svarUpa saMpadA anubhavamAM AvI; have pharI moha kema utpanna thAya ? na thAya. vizeSArthaH sarva prakAranA udyamathI aMtamaMthana karIne nirNaya karyo, mAro udyama thatAM kALalabdhi paNa bhegI ja AvI gaI, karmo paNa khasI gayA, sarva prakAranA udyamathI sAvadhAna thaIne huM mAruM svarUpa samajyo. e pramANe jJAnasvarUpa paramezvara AtmAne jANIne, tenI zraddhA karIne tathA tenuM AcaraNa karIne huM samyaka prakAre eka AtmArAma thayo. AtmAnA anubhavathI tRpta AtmArAma thayo. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpe pariNamelo huM mArA AtmAne Avo anubhavuM chuM. eka AtmA ja Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 mAro Arama che, mArA AnaMdanuM dhAma che. AtmAnA zraddhA-jJAna-AcaraNa karIne huM samyaka prakAre AtmArAma thayo chuM. huM mArA anubhavathI pratyakSa jaNAuMevo caitanyamAtrajyoti AtmA chuM. rAgathI indriyothI mAruM svasaMvedana thatuM nathI. caitanyamAtra svasaMvedanathI ja huM pratyakSa thAuM chuM. mArA mati-zrutajJAnane aMtaramAM ekAgra karIne huM mAruM svasaMvedana pratyakSa karuM chuM. aMtarmukha anubhavathI je pratyakSa thayo te jahuM . svasaMvedanamAM caitanyamArA AtmA pratyakSa thayo te ja huM chuM. "huM eka chuM': cinmAtra AkAzane lIdhe huM samasta kramarUpa tathA akramarUpa pravartatA vyavahArika bhAvothI bhedarUpa thato nathI, mATe huM eka chuM. jJAnanI ja akhaMDamUrti huM eka chuM. mArA anubhavamAM to jJAyaka ekAkAra ravabhAva ja Ave che mATe huM eka chuM. mArA AtmAne huM ekapaNe ja anubhavuM chuM, khaMDakhaMDa bhedarUpa nathI anubhavato. mArA AtmAne jJAyakasvarUpe ja dekhuM chuM. "huM zuddha chuM': nara-nArakAdi jIvanA vizeSo, temaja ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA ane mokSara varUpa je vyavahAra nava tattvo che temanAthI atyaMta judo TaMkotkIrNa eka jJAyaka svabhAvarUpa bhAva chuM, tethI huM zuddha chuM. nava tattvonA vikalpothI huM pAra chuM, paryAyamAM huM zuddha jJAyaka svabhAva svarUpe pariNamyo chuM, mATe huM zuddha chuM. zuddha jJAyaka bhAvamAtra mArA AtmAne huM zuddhapaNe anubhavuM chuM. nava tattvonA 2 gamizrita vikalpathI huM atyaMta judo thaI gayo chuM, nirvikalpa thaIne aMtaramAM AnaMda svarUpa AtmAne ekane ja huM anubhavuM chuM mATe huM zuddha chuM. mArA vedanamAM zuddha AtmA ja che. "hurzana-jJAnamaya chuM' : huM caitanyamAtra hovAthI sAmAnya-vizeSa upayogAtmakapaNAne ullaMghato nathI tethI darzana-jJAnamaya chuM. huM mArA AtmAne darzana-jJAnaupayogarUpa ja anubhavuM chuM. huM sadAya arUpI chuM' sparza-rasa-gaMdha-varNa jenuM nimitta che evA jJAnarUpe pariNamyo hovA chatAM paNa te sparzArirUpI padArthorUpe huM pariNamyo nathI mATe huM sadA arUpI chuM. rUpI padArthone jANavA chatAM huM rUpI sAthe tanmaya thato nathI, huM to jJAna sAthe ja tanmaya chuM, mATe huM arUpI chuM. rUpI padArtho mArApaNe mane nathI anubhavAtA, mATe huM arUpI chuM. Ama sarvathI judA, eka, zuddha, jJAna-darzanamaya, sadA arUpI AtmAne huM anubhavuM chuM. ane AvA mArA svarUpane anubhavato huM pratApavaMta vartu chuM. svasaMvedana pratyakSa AtmAnA anubhavathI pratApavaMta vartatA evA mane, mArAthI bAhya vartatA samasta padArthomAM koI paNa paradravya paramANumAtra paNa mArApaNe bhAsatuM nathI. mArAthI bahAra jIva ane ajIva, siddha ane sAdhaka evA anaMta paradravyo potapotAnI svarUpa saMpadA sahita varte che to paNa svasaMvedanathI pratApavaMta vartatA evA mane te koI paradravya jarAya mArApaNe bhAsatuM nathI; mAruM zuddha tattva paripUrNa che te ja mane mArApaNe anubhavAya che. mArI pUrNatAmAM paradravyono eka rajakaNa mAtra mane mArApaNe bhAsato nathI ke je mArI sAthe (bhAvakapaNe ke zeyapaNe) eka thaIne moha utpanna kare. mArA AtmAmAMthI mohano Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 nAza thayo che ne apUrva samyajJAna prakAza khIlI gayo che ema huM mArA svasaMvedanathI niHzaMkapaNe jANuM chuM. mArA AtmAmAM zAMta rasa ullasI rahyo che. anaMta bhava hovAnI zaMkA nirmULa thaI gaI che ne caitanyanA AnaMdanA anubhava sahita mahAna prakAza pragaTI gayo che. mAruM zuddha svarUpa jevuM samajyo tevuM ja sarvajJa paramAtmAe ane zrIgurue mane kahyuM hatuM; A rIte deva-gurU-zAstroe zuM svarUpa samajAvyuM teno paNa yathArtha nirNaya thayo. AmAM te pavitra AtmA gurunA upakArane bhUlato nathI. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 samyajJAna vyAkhyA : saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha jJAna te samajJAna. saMzaya: 'A pramANe che ke A pramANe che evuM je paraspara viruddhatApUrvaka be prakArarUpa (viruddha be taraphanuM) jJAna tene rAMzaya kahe che; jema ke AtmA potAnA kArya karI zakato haze ke jaDanA kArya karI zakato haze? evuM jANavuM te saMzaya che. viparyayaH vastusvarUpathI viruddhatApUrvaka "Ama ja che, anyathA nathI evuM ekarUpa jJAna tenuM nAma viparyaya che; jema ke zarIrane AtmA jANavo te viparyaya che. anavasAyaH "kaMIka che' evo nirdhAri rahita vicAra tenuM nAma anadhyavasAya che. jema ke huM koIka chuM' ema jANavuM te anadhyavasAya che. A traNa bhAvathI rahita jJAnanuM nAma samajJAna che. have A jJAnamAM be zabda che. samyaka + jJAna. samyaka' A zabda prazaMsAvAcaka che. te yathArthapaNuM sUcave che. viparIta Adi doSano abhAva te "samyaka che. "jJAna" eTale mAtra jANavuM - padArthanA svarUpane yathArtha jANavuM tenuM nAma samyajJAna che. prazAMta anekAntAtmaka arthAt aneka svabhAvavALA tattvo athavA padArthomAM nirNaya karavA yogya che ane te samyajJAna saMzaya, viparyaya ane vimoha (anadhyavasAya) rahita AtmAnuM nija svarUpa che. 2. nizcaya ratnatrayamAM samyajJAna : 1. sadarzana, samyajJAna ane samyakyAritrae traNe maLIne mokSano mArga che arthAt mokSa prAptino upAya che. 2. have ajJAna dazAmAM jIvo duHkha bhogavI rahyA che tenuM kAraNa e che ke teonA potAnA svarUpanI bhramaNA che. A bhramaNAne mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che. mithyAdarzanano artha khoTI mAnyatA 3. potAnA svarUpanI khoTI mAnyatA hoya tyAM potAnA svarUpanuM jJAna jIvane khoTuM ja hoya, te khoTA jJAnane 'mithyAjJAna" kahevAmAM Ave che. 4. jyAM svarUpanI khoTI mAnyatA ane khoTuM jJAna hoya tyAM cAritra paNa khoTuM ja hoya; A khoTA cAritrane mithyAcAritra" kahevAmAM Ave che. anAdithI jIvone 'mithyAdarzana-mithyAjJAna-mithyAcAritra" cAlyA Ave che. tethI jIvo anAdithI duHkha bhogavI rahyA che. 10 mA Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 6. potAnI A dazA jIva pote karato hovAthI tene TALI zake che. e TALavAno upAya samyagdarzana samyajJAna-samyakjhAritra' ja che. 7. jIva dharma karavA mAMge che paNa tene sAcA upAyanI khabara nahi hovAthI te khoTA upAyo karyA vinA rahe nahi; mATe jIvoe A mahAna bhUla TALavA mATe prathama samyagdarzana pragaTa karavuM joIe. 8. samyajJAna samyagdarzanapUrvaka ja hoya che. samyajJAnane kArya ane samyagdarzanane kAraNa kahe che. samyakatva pachI tarata ja jJAnanI ArAdhanA thAya che. 9. matijJAna padArthane to jANatuM ja hatuM, paraMtu samaskRtva vinA jyAM sudhI mithyAdarzana - viparIta mAnyatA che tyAM sudhI e jJAnane paNa 'mithyAjJAna" ja kahevAmAM Ave che. jevuM mithyAdarzanamAMthI samyagdarzana pragaTa thayuM te ja samaye je jJAna samyapha vinA kumati ane kuzruta ke kuavadhi tarIke oLakhAtuM hatuM te vakhate "samyajJAna' nAma pAme che ane mati, zruta ke avadhijJAna kahevAmAM Ave che. 10. jJAna to hatuM paNa samyakatvapaNuM samyakatvathI thayuM. mATe samyakatva to kAraNarUpa che, samyajJAna kAryarUpa che. mATe samyakatva pachI ja jJAnanI ArAdhanA yogya che kAraNa ke kAraNathI kArya thAya che. 11. kharekhara samyagdarzana ane samyajJAna banne eka samaye utpanna thavAM chatAM paNa dIvo ane prakAzanI jema kAraNa ane kAryanI vidhi sArI rIte ghaTIta thAya che. jema dIvo ane prakAza eka ja samaye pragaTa thAya che to paNa dIvo prakAzanuM kAraNa che, prakAza kArya che, kema ke dIvAthI prakAza thAya che. tevI rIte samyagdarzana samyajJAnanuM kAraNa che. samyakatvathI ja samyajJAna nAma pAme che. 12. samyajJAna e AtmAnA jJAnaguNano zuddha paryAya che. AtmAthI te koI judI cIja nathI, samyajJAnanuM svarUpa nIce pramANe che: jJAnuM punaH svArthavyavasAyatmiviluM ! - tattvArthasAra. artha sva = potAnuM svarUpa, artha = viSaya, vyavasAya = yathArtha nizcaya. je jJAnamAM etraNa zarato pUrI paDatI hoya te samajJAna che. arthAt jo jJAnamAM viSaya pratibodha sAthe sAthe potAnuM svarUpa pratibhAsita thAya ane te paNa yathArtha hoya to te jJAna samajJAna che. 3. pramANa ane naya : samyagdarzana-jJAna -cAritrarUpa ratnatraya ane jIvAdi tattvonuM jJAna pramANa ane nayathI thAya che. 1. pramANa sAcA jJAnane - nirdoSa jJAnane arthAt samajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA paravastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa vastunA sarva dezane (badhA paDakhAne) grahaNa kare che, jANe che. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 2. naya pramANa dvArA nakkI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare tene naya kahe che. pramANa dvArA nakakI thayela anaMta dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM dharma anaMta che tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che, ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zrutapramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. zrutajJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. je naya che te pramANa sAkSeparUpa che. 3. yukita pramANa ane naya e yuktino viSaya che. satzAstranuM jJAna te AgamajJAna che. AgamamAM jaNAvelAM tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya nahi, mATe yukti dvArA nirNaya karavo. jemaNe samyaktvano Azraya lIdho che tevA AtmAnA hitakArI puruSoe sarvadA jinAgamanI paraMparA ane yukti arthAt pramANa-nayanA anuyoga vaDe vicArIne prayatnapUrvaka samyajJAnanuM sArI rIte sevana karavuM yogya che. je padArthanuM svarUpa jinAgamanI paraMparA sAthe maLatuM Ave tene pramANa naya vaDe potAnA upayogamAM barAbara goThavI, yathArtha jANe tenuM nAma samyajJAna sevavuM. 4. samyajJAtanA bheda : 1) mati 2) zruta 3) adhi 4) mana:paryaya 5) kevaLajJAna - e pAMca bheda che. jJAnaguNa eka che ane tenA paryAyanA A pAMca prakAra che. A pAMcamAMthI eka samaye eka ja jJAnano prakAra upayogarUpa hoya che. 1. matijJAna H pAMca indriyo ane mana dvArA (potAnI zakti anusAra) je jJAna thAya te matijJAna che. 2. zrutajJAna : matijJAna dvArA jANavAmAM AvelAM padArthane vizeSarUpathI jANavo te zrutajJAna che. 3. avadhijJAna H je indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. : 4. manaH paryayajJAna je indriya ke mananA nimitta vinA ja anya puruSanA manamAM sthita rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te manaHparyayajJAna che. 5. kevaLajJAna : je sarva dravyo ane tenA sarva paryAyone yugapatta(eka sAthe) pratyakSa jANe che te kevaLajJAna che. te sivAya jJAnopayoganA bIjA paNa traNa bheda kahyA che. 1) kumita 2) kuzruta 3) kuadhi. kumati, kuzruta ane kuavadhi mithyAjJAnanA prakAra che. kumati ane kuzruta badhA mithyAdaSTione hoya che. sarva mithyAdaSTi devo tathA nArakIone kuavadhi paNa hoya che. koI koI mithyAdaSTi manuSya Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 - tiryaMcane paNa kuavadhi hoya che. samyaphamati - zruta te be jJAna sarva chadmastha samayagdaSTione hoya che. mana paryayajJAna koI koI bhAvaliMgI munione hoya che. tIrthaMkaradevane munidazAmAM tathA gaNadharadevane te jJAna niyamathI hoya che. kevaLajJAna kevaLI ane siddha bhagavaMto sarvane hoya che. mithyAjJAna-ajJAna-kujJAna: miAdaSTionuM mati - zrutajJAna anya joyomAM lAge paNa prayojanabhUta jIvAdi tattvono yathArtha nirNaya karavAmAM na lAge e jJAnano ja doSa che; tethI tene mithyAjJAna kahyuM che; te jJAnane tattvajJAnanA abhAvathI "ajJAna" kahyuM che, tathA potAnuM prayojana sAdhatuM nathI mATe tene kujJAna kahyuM che. have AgaLa kahyA te pAMca jJAna ja pramANa (sAcA jJAna) che. tenA have be bheda paDe che. (1) pratyakSa (2) parokSa. 1) pratyakSaH prati + akSa - ahIM 'akSa'no artha AtmA che. AtmA prati jeno niyama hoya eTale para nimitta-indriyo, mana, Aloka, upadeza vagere rahita AtmAne Azraye je Upaje, jemAM bIjuM kAMI nimitta na hoya evuM jJAna te pratyakSa jJAna kahevAya che. 2) parokSa je jJAna potAnA viSayane spaSTa na jANe tene parokSa pramANa kahe che. matijJAna, zrutajJAnathI je jANavuM thAya te badhuM parokSa nAma pAme che. e jJAna parokSa che tethI saMzayavALA ke bhalavALA che ema mAnavuM nahi, e to tadna sAcA ja che. e jJAnanA upayoga vakhate indriya ane nimitta che tethI para apekSAe tene parokSa kahyA che. sva apekSAe pAMca prakAranA jJAna pratyakSa che. je jIvone "samyajJAna thayuM hoya te potAnA samyaka mati ane samyaka zrutajJAna vaDe potAne samyakatva thavAno nirNaya karI zake che, ane te jJAna pramANa arthAt sAcuM jJAna che. - AnaMda (saMtoSa), upekSA (rAga-dveSa rahitapaNuM) ane ajJAnano nAza e rAmyajJAnanuM phaLa che. jJAna potAthI ja thAya che parapadArthathI thatuM nathI. samyagdarzana ane samyajJAna avinAbhAvI che - mATe samyajJAna thavAno nirNaya karI zake che. 5. matijJAnanA kramanA bhedoH avagraha, ihA, avAya, dhAraNA ema cAra bhedo che. tenuM svarUpa uttarottara taratam vadhAre ne vadhAre zuddha hoya che. 1. avagrahaH cetanAmAM je thoDo vizeSAkAra bhAsavA lAge che te pahelAM thanAruM jJAna tene avagraha' kahe che. viSaya ane viSayI (viSaya karanAra)nuM yogya sthAnamAM AvyA pachI AdyagrahaNa te avagraha che. sva ane para banneno (je vakhate je viSaya hoya teno) pahelAM avagraha thAya che. (Photo) 2. IhA avagraha dvArA jANavAmAM AvelAM padArthane vizeSarUpe jANavAnI ceSTAne 'ihA' kahe che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ihAjJAna saMdeharUpa nathI, kema ke ihAtmaka vicArabuddhithI saMdehano vinAza thaI jAya che. saMdehathI upara ane avAyathI nIce tathA aMtarALamAM pravRtta thatI vicAra buddhinuM nAma ihA che. (Sonception) 3. avAya : vizeSa cihna dekhavAthI teno nizcaya thaI jAya te avAya che. IhA jJAnathI jANelAM padArtha viSayaka saMdehanuM dUra thaI javuM te 'avAya' (nirNaya) che. (Judgement) 4. dhAraNA : avAyathI nirNaya karelAM padArthane kALAMtare na bhUlavo te dhAraNA che. (Retention) 'dhAraNA' upayogarUpa jJAnanuM nAma paNa che ane saMskAranuM paNa nAma che. dhAraNAne pratyakSa jJAnamAM gaNI che ane tenI utpatti paNa avAyanI pachI ja thAya che; tenuM svarUpa avAyanI apekSAe adhi dRDharUpa che, tethI tene upayogarUpa jJAnamAM garbhita karavuM joIe. dhAraNAnI sudaDhatAne kAraNe eka evo saMskAra utpanna thAya che ke je thaI javAthI pUrvanA anubhavanuM smaraNa thaI zake che. AtmAnA avagraha - ihA - avAya - dhAraNA H jIvane anAdithI potAnA svarUpanI bhramaNA che, mATe prathama AtmajJAnI puruSa pAsethI AtmAnuM svarUpa sAMbhaLIne, yukti dvArA AtmA jJAnasvabhAvI che evo nirNaya karavo pachI -para padArthanI prasiddhinA kAraNo je indriya dvArA tathA mana dhArA pravartatI buddhi tene maryAdAmAM lAvIna eTale para padArtho taraphathI potAnuM lakSa kheMcI AtmA pote jyAre svasanmukha lakSa kare che tyAre, prathama sAmAnya sthULapaNe AtmA saMbaMdhI jJAna thayuM; te AtmAno arthaavagraha thayo. pachI vicAranA nirNaya tarapha vaLyo te ihA; nirNaya thayo te avAya arthAt ihAthI jANelAM AtmAmAM A te ja che, anya nathI evA majabUta jJAnane avAya kahe che. AtmA saMbaMdhI kALAMtaramAM saMzaya tathA vismaraNa na thAya tene dhAraNA kahe che. tyAM sudhI to parokSa evA matijJAnamAM dhAraNA sudhIno chello bheda thayo. pachI A AtmA anaMta jJAnAnaMda zAMti svarUpe che tema matimAMthI laMbAtu tArkika jJAna te zrutajJAna che. aMdaramAM svalakSamAM mana-indriya nimitta nathI. jIva tenAthI aMze judo paDe che tyAre svataMtra tattvanuM jJAna karI temAM TharI zake che. avagraha ke ihA thAya paraMtu jo te lakSa cAlu na rahe to AtmAno nirNaya na thAya eTale ke avAyajJAna na thAya, mATe avAyanI khAsa jarUra che. A jJAna thatI vakhate vikalpa, rAga, mana ke paravastu tarapha lakSa hotuM ja nathI, paNa svasanmukha lakSa hoya che. samyagdaSTine potAnuM(AtmAnuM) jJAna thatI vakhate A cAre prakAranuM jJAna thAya che. dhAraNA e smRti che; je AtmAne samyajJAna apratihata bhAve thayuM hoya tene AtmAnuM jJAna dhAraNArUpa rahyA ja kare che. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 6. matijJAnanA bIjA nAmo mati, smRti, saMjJA, ciMtA, abhinibodha ityAdI anya padArtha nathI arthAt te matijJAnanA nAmAMtara che. 1. mati mana agara indriyothI vartamAnakALavartI padArthane avagrahAdirUpa sAkSAta jANavo te mati che. 2. smRti: pahelAM jANelA, sAMbhaLelA ke anubhava karelA padArthanuM vartamAnamAM smaraNa Ave te smRti 3. saMjJA tenuM bIjuM nAma pratyAbhijJAna che. vartamAnamAM koI padArthane jotAM A padArtha e ja che ke jene pahelAM joyo hato' e rIte smaraNa ane joDarUpa jJAnane saMjJA kahe che. 4. citaH ciMtavana jJAna arthAt koI cihnane dekhIne ahIM te cihnavALo jarUra hovo joIe evo vicAra te ciMtA che. A jJAnane Uha, UhA, tarka athavA vyAtijJAna paNa kahe che. 5. abhinibodha svArthanumAna-anumAna e tenA bIjA nAma che. sanmukha cihnAdi dekhI te cihnavALA padArthano nirNaya karavo te abhinibodha che. 6. svasaMvedanaH sukhAdi aMtaraMga viSayonuM jJAna te svasaMvedana che. 7. buddhiH bodhanamAtrapaNuM te buddhi che, buddhi, pratibhA, prajJA e matijJAnanI tAratamyatA (hIna adhikapaNuM) sUcaka jJAnanA bhedo che. 8. anumAna be prakAranA che. eka matijJAnano bheda che, bIjo zrutajJAnano bheda che. sAdhana dekhatAM potAthI sAdhyanuM jJAna thavuM te matijJAna che. bIjAnA hetu ane tarkanA vAkya sAMbhaLIne je anumAna thAya te mRtaanumAna che. 9. jeNe AtmAnA svarUpanuM yathArtha jJAna karyuM na hoya te AtmAnuM smaraNa karI zake nahi, kema ke smRti to pUrve anubhavelAM padArthanI ja hoya che tethI ajJAnIne prabhusmaraNa (AtmAnuM smaraNa) hotuM ja nathI, paraMtu rAga mAro evI pakaDanuM smaraNa hoya che kema ke tene teno anubhava che. tenuM jJAna mithyA hovAthI tene dharmanuM smaraNa thatuM nathI. 7. zrutajJAna : 1. zrutajJAna matijJAnapUrvaka hoya che. arthAt matijJAna pachI thAya che; matijJAnarthI grahaNa karavAmAM AvelA padArthathI, tenAthI judA padArthane grahaNa karanAruM jJAna zrutajJAna che. 2. zratano artha "sAMbhaLelo viSaya" athavA "zabda" evo thAya che. jo ke zrutajJAna mAtajJAna pachI thaI zake che. to paNa varNavavA lAyaka tathA zikSA yogya sarva viSayo temAM Ave che, ane te sAMbhaLIne jANI zakAya che. e rIte "zrutajJAna" zrutano (zabdano) saMbaMdha mukhyatAthI che; te kAraNe zrutajJAnane zAstrajJAna (bhAva zAstrajJAna) paNa kahevAmAM Ave che. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. samajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLavA uparathI pAtra jIvone AtmAnuM yathArtha jJAna thaI zake che te apekSAe tene zrutajJAna kahevAmAM Ave che. 4. rUDhinA baLathI paNa matipUrvaka thatAM A vizeSa jJAnane "zrutajJAna" kahevAmAM Ave che. 5. zrutajJAnanA daSTAMto : 1) sadaguruno upadeza sAMbhaLI, AtmAnuM yathArtha jJAna thavuM - temAM upadeza sAMbhaLavo te matijJAna che, pachI vicAra karI AtmAnuM jJAna pragaTa karavuM te zrutajJAna che. 2) dhumADAthI agninuM grahaNa karavuM - temAM dhUmADo AMkhe dekhI jJAna thavuM te matijJAna che ane dhUmADA uparathI agninuM anumAna karavuM te zrutajJAna che. 3) eka mANasa "vahANa" evo zabda sAMbhaLe che, te matijJAna che. pUrve vahANanA guNo sAMbhaLyA athavA vAMcyA hatA te saMbaMdhI (vahANa' zabda sAMbhaLI) je vicAro utpanna kare che te vicAro zrutajJAna che. 6. matijJAna dvArA jANelAM viSayanuM avalaMbana laI je uttara tarkaNA (bIjA viSaya saMbaMdhI vicAro) jIva kare che te zrutajJAna che. 7. zrutajJAnate jJAnaguNano paryAya che, te thavAmAM matijJAna nimitta mAtra che. zrutajJAna pahelAM jJAnaguNano matijJAna rUpa paryAya hoya che. matijJAnathI zrutajJAna adhika vizeSa hoya che. 8. zrutajJAna ekavAra thayA pachI vicAra laMbAya tyAre bIjuM zrutajJAna matijJAna vacce AvyA vinA paNa utpara thAya che. 9. zrutajJAnamAM tAratamyatAnI apekSAe bheda paDe che; ane temAM nimittamAM paNa bheda paDe che. bhAvakRta ane vyazruta evA be bheda che. bhAvakRtane bhAvAgama paNa kahI zakAya che. emAM dravyaAgama nimitta hoya che. 10 samyaka ane mithyA evA be bheda nahi letAM, sAmAnya mati-zrutajJAnano vicAra karIe to dareka chadmastha jIvane mati ane zrutajJAna hoya che. sparza vaDe koI vastunuM jANavuM thayuM te matijJAna che; ane tenA saMbaMdhe "A hitakArI nathI' ityAdi jJAna thavuM te zrutajJAna che, te anakSarAtmaka zrutajJAna che. ekandriyAdika asaMjJI jIvone akSarAtmaka zrutajJAna ja hoya che. saMjJI paMcendriya jIvone akSarAtmaka ane anakSarAtmaka banne prakAranuM zrutajJAna hoya che. 11. mati ane zrutajJAna - kSAyopathamika jJAna(UghADa)nI yogyatAne anusarIne jJAna thAya che; jJAna thavAnuM eka kAraNa che. jJAnanA te ughADane anusarIne A jJAna thAya che, vastune anusarIne thatuM nathI, tethI vastu jJAna thavAmAM nimittakAraNa nathI ema samajavuM. 12. jo mati ane zruta banne mAtra parokSa ja hota to sukha-duHkhAdinuM je saMvedana (jJAna) thAya che te paNa parokSa hota, paNa te saMvedana pratyakSa che, ema dareka jANe che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 8. mati ane zrutajJAna vacceno bhedaH 1. mati ane zrutajJAnane eka mAnavA barAbara nathI. matijJAna ane zrutajJAna banne indriyo ane manathI utpanna thAya che e hetu asiddha che. 2. jIbha ane kAnane zrutajJAnanI utpattinA kAraNa mAnavA te bhUla che. vaktAnI jIbhato zabdanuM uccAraNa karavAmAM kAraNa che, zrutajJAnanI utpattimAM kAraNa nathI. zrotAnA kAna paNa jIvane thatAM matijJAnanI utpattimAM kAraNa che, zrutajJAnanI utpattimAM kAraNa nathI. 3. tethI zrutajJAnanI utpattimAM be indriyone kAraNa batAvavI, mati ane zrutajJAna banne indriyo ane manathI utpanna thAya che ema kahIne bannenI ekatA mAnavI mithyA che. te be indriyo zrutajJAnamAM | nimitta nathI. 4. e rIte mati ane zrutajJAnanI utpattinA kAraNamAM bheda che. matijJAna indriyo ane mananA kAraNe utpanna thAya che, ane je padArthano indriyo tathA mana dvArA matijJAnathI nirNaya thaI gayo hoya te padArthanuM mana dvArA je vizeSatAthI jJAna thAya che te zrutajJAna che; mATe banne jJAna ka nathI paNa judAM judAM che. 5. indriya ane mana dvArA "A ghaDo che' ema nizcaya karyo te matijJAna che; tyAra pachI e ghaDAthI judA, aneka sthaLo ane aneka kALamAM rahevAvALA athavA bhinna raMgonA samAna jAtinA bIjA ghaDAnuM jJAna karavuM te zrutajJAna che. eka padArthane jANyA bAda samAna jAtinA bIjA prakArane jANavA te zrutajJAnano viSaya che. 6. Indriya ane mana dvArA je ghaDAno nizcaya karyo tyAra pachI tenA bhedonuM jJAna karavuM te zrutajJAna che; indriya ane mana dvArA nizcaya karI tenA bheda-prabhedane jANanAruM jJAna te zrutajJAna che. 7. "A jIva che ke "A ajIva che' evo nizcaya karyA pachI je jJAnathI saMkhyAdi dvArA tenuM svarUpa jANavAmAM Ave che te zrutajJAna che; kema ke te vizeSa svarUpanuM jJAna indriya dvArA thaI zakatuM nathI, tethI te matijJAnano viSaya nathI paNa zrutajJAnano viSaya che. jIva-ajIva jANyA pachI tenA sat saMkhyAdi vizeSonuM jJAna mAtra mananA nimittathI thAya che. matijJAnamAM eka padArtha sivAya bIjA padArthanuM ke te ja padArthonA vizeSonuM jJAna thatuM nathI; mATe matijJAna ane zrutajJAna judA judA che. 8. avagraha pachI ihAjJAnamAM te ja padArthanuM vizeSa jJAna che ane ihA pachI avAyamAM te ja padArthanuM vizeSa jJAna che, paNa temAM (ihA ke avAyamAM) te ja padArthanA bheda-prabhedanuM jJAna nathI, mATe te matijJAna che-zrutajJAna nathI. (avagraha, ihA, avAya e matijJAnanA bhedo che. 9. jIvane samyagdarzana thatAM ja samyapha mati ane samyaka zrutajJAna thAya che. samyagdarzana kAraNa che ane samyajJAna kArya che ema samajavuM. A samyaka mati ane samyaka kRtajJAnanA je meda ApyA che te Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 jJAnanI vizeSa nirmaLatA thavA mATe ApyA che, paNa te bhedamAM aTakI, rAgamAM rokAI rahevA mATe ApyA nathI, mATe te bhedonuM svarUpa jANI jIve potAnA trikALI akhaMDa abheda caitanya svabhAva tarapha vaLI nirvikalpa thaI AtmAno anubhava karavAno upadeza che. aMgapraviSTa e bAra bhedanA nAma che. aMgabAhya zrutamAM cauda prakIrNaka hoya che. A bAra aMga ane cauda pUrvanI racanA, je divase tIrthakara bhagavAnano divyadhvani chUTe che tyAre mAvatarUpa paryAyathI pariNata gaNadhara bhagavAna eka ja muhUrtamAM kramathI kare che. A badhA zAstro nimitta mAtra che; bhAvakRtamAM tene anusarIne tAratamyatA hoya che ema samajavuM. upayoga ane labdhi: 1. eka jIvane eka sAthe ekathI zarU karIne cAra jJAna sudhI hoI zake che; vaLI eka ja jJAna eka vakhate upayogarUpa hoya che. kevaLajJAna pragaTyuM tyArathI te kAyama mATe Take che; bIjA jJAnono upayoga vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta hoya che, tethI vadhAre hoto nathI, pachI jJAnanA viSayano upayoga badale ja che kevaLI sivAya badhA saMsArI jIvone ochAmAM ochA be eTale mati ane zrutajJAna hoya ja 2. kSayopathamika jJAna kramavartI che, eka kALamAM eka ja pravarte che; paNa ahIM je cAra jJAna ekI sAthe kahyAM che te cArano ughADa ekI vakhate hovAthI cAra jJAnanI jANanarUpa labdhi eka kALamAM hoya ema kahevuM che, upayoga to eka kALe eka svarUpe ja hoya che. 3. AtmA kharekhara paramArtha che ane te jJAna che; AtmA pote ja padArtha che; tethI jJAna paNa eka ja pada che. je A jJAna nAmanuM eka pada che te A paramArtha svarUpa sAkSAt mokSa upAya che. jJAnanA je bhedo kahyA che te A eka padane abhinaMde che. 4. jJAnanA hInAdhikarUpa bhedo, tenA sAmAnya jJAnasvabhAvane bhedatA nathI paNa abhinaMde che. mATe jemAM samasta bhedono abhAva che evA AtmasvabhAvabhUta jJAnanuM ja ekanuM avalaMbana karavuM - eTale ke jJAnasvarUpa AtmAnuM ja avalaMbana karavuM. jJAnasvarUpa AtmAnA avalaMbanathI ja nIce mujaba prApti thAya che. 5. 1) nijapadanI prApti thAya che. 2) bhAMtino nAza thAya che. 3) mAtmAno lAbha thAya che. 4) anAtmAno parivAra siddha thAya che. 5) bhAvakarma jorAvara thaI zakatuM nathI. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6) rAga-dveSa-moha utpanna thatAM nathI. 7) pharI karma AsravatuM nathI. 8) pharI karma baMdhAtuM nathI. 9) pUrve baMdhAyeluM karma bhogavAyuM thayuM nirjarI jAya che. 10) samasta karmono abhAva thavAthI sAkSAta mokSa thAya che. AvuM jJAnasvarUpa AtmAnA AlaMbananuM mAhAtma che. 10 mati, bhuta ane avadhijJAnamAM mithyApaNuM : 1. mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna viparyaya paNa hoya che. 2. A traNa jJAna mithyAjJAna paNa hoya che, te mithyAjJAnane kumatijJAna, kuzrutajJAna ane kuavadhi (vibhaMga) jJAna kahe che. 3. anAdi mithyAdaSTine kumati ane kuzruta hoya che ane deva ane nArakInA bhAvamAM kuavadhi paNa hoya che. jyAM mithyAdarzana hoya che tyAM mithyAjJAna ane mithyAcAritra avinAbhAvIpaNe hoya che. 4. have eka prazna thAya che samyagdaSTi jemanetrAdika indriyothI rUpAdine sumatithI jANe che tema mithyASTi paNa kumatijJAnathI tene jANe che tathA jema samyagdaSTi zrutajJAnathI tene jANe che ane kathana kare che, tema mithyAdaSTi paNa kuzrutajJAnathI jANe che ane kathana kare che to mithyAdaSTinA jJAnane mithyAjJAna zA mATe kaho cho? 5. uttara potAnI icchA dhArA jema jema (whims) grahaNa karavAne kAraNe vidyamAna ane avidyamAna padArthonuM bhedarUpa jJAna (yathArtha viveka) na hovAne kAraNe pAgala puruSonA jJAnanI mAphaka mithyAdaSTinuM jJAna viparIta arthAt mithyAjJAna hoya ja che. 6. sukhanA sAcA abhilASIe te mithyAdarzana paheluM TALavuM joIe. e svarUpa A rIte samajAvavAmAM AvyuM che. 7. mithyAdaSTi jIva sa ane asat vacceno bheda (viveka) jANato nathI; tethI siddha thayuM ke dareka bhavya jIve prathama sat zuM ane asat zuM tenuM yathArtha jJAna prApta karI mithyAjJAna TALavuM joIe. 8. jyAM sat ane asatu bhedanuM ajJAna hoya tyAM aNasamajaNapUrvaka potAne ThIka paDe tema gAMDA puruSanI mAphaka (madirA pIdhelAM mANasanI mAphaka) khoTI kalpanAo jIva karyA ja kare che; tethI ema samajAvyuM ke sukhanA sAcA abhilASI jIvoe sAcI samajaNa karI khoTI kalpanAono nAza karavo joIe. 9. have je viparyaya-viparItatA te traNa prakAre che. 1) kAraNa viparItatA 2) svarUpa viparItatA ane 3) bhedabheda viparItatA. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 10. 1) kAraNa viparItatA H mULa kAraNane na oLakhe ane anyathA kAraNa mAne te kAraNa viparItatA. 2) svarUpa viparItatA : jene jANe che tenA mULabhUta svarUpane na oLakhe ane anyathA svarUpane mAne che. 3) bhedAbheda viparItatA : jene te jANe che tene 'e AnAthI bhinna che' ane 'e AnAthI abhinna che' ema yathArtha na oLakhatAM anyathA bhinna-abhinnapaNuM mAne te bhedAbheda viparItatA che. na 11. e traNa viparItatA TALavAno upAya H sAcA dharmanI to evI paripATI che ke pahelAM jIva samyaktva pragaTa kare pachI vratarUpa zubhabhAva hoya. have samyaktva to sva ane paranuM zraddhAna thatAM thAya che; tathA te zraghdhAna dravyAnuyoga (adhyAtmazAstro)no abhyAsa karavAthI thAya che, mATe pahelAM jIve dravyAnuyoga anusAra zraddhA karI samyagdaSTi thavuM ane tyAra pachI pote caraNAnuyoga anusAra sAcA vratAdika dhAraNa karI vratI thavuM. A pramANe mukhyapaNe to nIcalI dazAmAM ja dravyAnuyoga kAryakArI che. 11 yathArtha abhyAsane pariNAme viparItatA TaLatAM nIce pramANe yathArthapaNe mAne che H 1. eka dravya, tenA guNa ke paryAya bIjA dravya, tenA guNa ke paryAyamAM kAMI paNa karI zakatA nathI. dareka dravya potapotAnA kAraNe potAno paryAya dhAraNa kare che. vikArI avasthA vakhate paradravya nimittarUpa eTale ke hAjara hoya kharuM paNa te koI bIjA dravyamAM vikriyA(kAMI paNa) karI zakatuM nathI. dareka dravyamAM agurulaghutva nAmano sAmAnya guNa che tethI te dravya bIjArUpa thatuM nathI, eka guNa bIjArUpa thato nathI ane eka paryAya bIjArUpa thato nathI. eka dravyanA guNa ke paryAya te te dravyathI chUTA paDI zakatA ke nathI; have te pramANe potAnA kSetrathI chUTA paDe nahi ane paradravyamAM jAya nahi to pachI tene zuM karI zake ? kAMI ja na karI zake. eka dravya, guNa ke paryAya bIjA dravyanA paryAyamAM kAraNa thAya nahi, tema te bIjAnuM kArya thAya nahi evI akAraNakAryatva zakti dareka dravyamAM rahelI che; A rIte kAraNa viparItatA TaLe che. 2. dareka dravya svataMtra che. jIvadravya cetanA guNasvarUpa che; pudgala dravya sparza, rasa, gaMdha ane varNasvarUpa che. jIva pote, 'huM paranuM karI zakuM, para mAruM karI zake ane zubha vikalpathI lAbha thAya' evI UMdhI pakaDa kare tyAM sudhI teno ajJAnarUpa paryAya thAya che. jIva yathArtha samaje eTale ke sat samaje tyAre sAcI mAnyatApUrvaka tene sAcuM jJAna thAya che, tenA pariNAme krame krame zuddhatA vadhI saMpUrNa vItarAgatA pragaTe che. bIjAM cAra dravyo (dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa) arUpI che. tene kadI azughdha avasthA hotI nathI. A pramANe samajatAM svarUpa viparItatA TaLe che. 3. paradravyo, jaDakarma ane zarIrathI jIva traNe kALe bhinna che; eka kSetrAvagAha saMbaMdhe rahe tyAre paNa jIva sAthe eka thaI zakatA nathI. eka dravyanA dravya-kSetra-kALa-bhAva bIjA dravyamAM nAstirUpe che, kema ke bIjA dravyathI te dravya cAre prakAre bhinna che. dareka dravya pote potAnA guNathI abhinna che, kema ke tenAthI kadI te dravya juduM thaI zakatuM nathI; A pramANe samajatAM bhedAbheda viparItatA TaLe che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 sat = trikALa TakanAra, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, nizcaya, zuddha; e badhA eArthavAcaka zabdo che. jIvano jJAyakabhAva trikALI akhaMDa che; tethI te sat, satyArtha, paramArtha, bhUtAI, nizcaya ane zuddha che. A dRSTine dravyadRSTi, vastudRSTi, zivadRSTi, tattvadaSTi, kalyANakArI dRSTi paNa kahevAmAM Ave che. asat = kSaNika, abhUtArtha, aparamArtha, vyavahAra, bheda, paryAya, bhaMga, avidhamAna; jIvamAM thato vikAra bhAva asat che kema ke te kSaNika che ane TALyo TaLI zakAya che. jIva anAdithI A asat vikArI bhAva upara dRSTi rAkhI rahyo che tethI tene paryAyabuddhi, vyavahAravimUDha, ajJAnI, mithyAdaSTi, mohI ane mUDha paNa kahevAmAM Ave che. ajJAnI A asat kSaNika bhAvane potAno mAnI rahyo che, eTale ke te asatne sat mAnI rahyo che; mATe A bheda jANI je asahne gauNa karI sat svarUpa upara vajana rAkhI potAnA jJAyaka bhAva tarapha vaLe che te mithyAjJAna TALI samyajJAna pragaTa kare che; tenuM unmatapaNuM TaLe che. viparyaya paNa be prakAranA che. 1) sahaja 2) AhArya. 1) sahaja : je potAthI - potAnI bhUlathI viparItatA utpanna thAya che 2) AhArya : paranA upadezathI grahela viparItatA - A zrotrendriya dvArA thatAM kumatijJAnapUrvaka grahaNa karela kuzrutajJAna che. 12 jJAnane ajJAna kahevAnuM kAraNa ? : zaMkA H dayAdharmanA jANavAvALA jIvone bhale AtmAnI oLakhANa na hoya to paNa dayAdharmanI zraddhA hoya che, to pachI tenA jJAnane ajJAna (mithyAjJAna) kema manAya ? samAdhAna H dayAdharmanA jJAtAomAM paNa Ama, Agama ane padArtha (nava tattva)nI yathArtha zraddhAthI rahita je jIvo che temane dayAdharma AdimAM yathArtha zraddhA hovAno virodha che; tethI temanuM jJAna ajJAna ja che. jJAnanuM kArya je hovuM joIe te na hoya tyAM jJAnane ajJAna gaNavAno lokamAM paNa prasiddha che, putranuM kArya nahi karanAra evA putrane paNa lokamAM kuputra kahevAno vyavahAra jovAmAM Ave che. zaMkA H jJAnanuM kArya zuM che ? na samAdhAna : : jANelA padArthanI zraddhA karavI te jJAnanuM kArya che. e prakAranuM jJAnanuM kArya mithyAdaSTi jIvamAM thatuM nathI tethI tenA jJAnane ajJAna kahyuM che. bIjI rIte vicArIe to 'jJAna' je AtmAne jANe che te ja jJAnane 'AtmajJAna' kahevAmAM Ave che. jJAnanuM kAma parane jANavAnuM che ja nahi; kAraNa ke chadmastha avasthAmAM jo parane jANavA jaze to niyamathI rAga-dveSanA pariNAma thAya che ane te jIvane duHkha ane duHkhanA kAraNarUpa che. jyAre AtmAne jANatAM, zraddhatA tenAmAM je sukha guNa paDyo che temAMthI sukhanI prApti thAya che. prayojananI siddhi mATe paNa 'jJAna' AtmAno jANe e ja jIvane mATe hitakArI che. anaMta siddha Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 bhagavato je anaMta akSayasukha bhogavI rahyA che te potAne - potAnA AtmAne jANe che, parane jANatA sukha bhogavatA nathI. 13 viparyaya zabda viSe vizeSa khulAso viparyayamAM saMzaya ane adhyavasAya samAi jAya che. 1. keTalAkane dharma ke adharma e kAMI haze ke nahi tevo saMzaya che. 2. keTalAkane sarvajJanA astitva-nAstitvano saMzaya hoya che. 3. keTalAkane paralokanA astitva-nAstitvano saMzaya hoya che. 4. keTalAkane anadhyavasAya(anirNaya) hoya che; teo kahe che ke hetuvAdarUpa tarkazAstra che tethI tenAthI kAMi nirNaya thaI zakato nathI, ane Agamo che te bhinna bhinna rIte vastunA svarUpane kahe che, koIne kAMI kahe che ane koIne kAMI kahe che; tethI paraspara vAta maLatI nathI. 5. keTalAkane evo anadhyavasAya(anirNaya) hoya che ke koI jJAtA sarvajJa athavA muni ke jJAnI pratyakSa dekhAtA nathI ke jemanA vacana ame pramANa karI zakIe, vaLI dharmanuM svarUpa ghaNuM sUkSma che tethI kema nirNaya thAya ? mATe moTA je mArge jAya te mArge ApaNe javuM. 6. koI vItarAgadharmane laukika vAdo sAthe samanvaya kare che; zubhabhAvonA varNananuM samAnapaNe keTalAka aMze dakhI gatamAM cAlatI badhI dhArmika mAnyatAo eka che ema mAne che. (te viparyaya che.) 7. koi maMda kaSAyathI dharma (zuddhatA) thAya ema mAne che. (te paNa viparyaya che). 8. A jagata koI eka izvare pedA karyuM che, e teno niyAmaka che ema IzvaranuM svarUpa viparyaya samaje che. ema saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya aneka prakAre mithyAjJAnamAM hoya che, mATe sat ane asano yathArtha bheda samajI, svacchede karavAmAM AvatI kalpanAo ane unmattapaNuM TALavAnuM kahevAmAM Ave che. mithyAtvane unmattapaNuM kahyuM che kAraNa ke mithyAtvathI anaMta pApa baMdhAya che teno jagatane khyAla nathI. mATe A mithyAjJAna" ane "samyajJAnanuM svarUpa yathArtha samajavuM joIe. 14 bhAvendriyonuM svarUpa labdhi ane upayogane bhAvendriya kahevAmAM Ave che. 1. labdhiH labdhino artha prApti athavA lAbha thAya che. AtmAnA caitanyaguNano kSayopazamahetuka ughADa te labdhi che. upayoga: upayogano artha caitanya vyApAra thAya che. AtmAnA caitanyaguNano je kSayopazamahetuka ughADa che tenA vyApArane upayoga kahe che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. AtmA zeya padArthanI sanmukha thaIne potAnA caitanya vyApArane te tarapha joDe te upayoga che. upayoga caitanyanuM pariNamana che; te koI anya zeya padArtha tarapha lAgI rahyo hoya to, A-mAnI sAMbhaLavAnI zakti hoya to paNa sAMbhaLe nahi. labdhi ane upayoga banne maLIne jJAnanI siddhi thAya che. 3. praznaH upayoga to labdhirUpa bhAvendriyanuM phaLa (athavA kAryo che, tene bhAvendriya zA mATe kahI ? uttara : kAryamAM kAraNano upacAra karIne upayogane (upacArathI) bhAvendriya kahevAmAM Ave che. ghaTa AkAre pariNamela jJAnane ghaTa kahevAmAM Ave che, e nyAye lokamAM kAryane pAga kAraNa mAnavAmAM Ave che. AtmAnuM liMga indriya (bhAvendriya) che; AtmA te sva-artha che, temAM upayoga mukhya che ane te jIvanuM lakSaNa che, tethI upayogane bhAva-IndriyapaNuM kahI zakAya che. 4. upayoga ane labdhi e bannene bhAvendriya e mATe ke che ke teo dravyaparyAya thI guNaparyAya che. kSayopazamahetuka labdhi paNa eka paryAya yA dharma che ane upayoga paNa eka dharma che, kema ke te AtmAno pariNAma che. te upayoga darzana ane jJAna evA be prakArano che. 5. dharma, svabhAva, bhAva, guNaparyAya, guNa e zabdo ekAWvAcaka che. 6. prayojanabhUta jIvAdi tattvone zraddhAna karavA yogya jJAnanI kSayopazamalabdhi to sarva saMjJI paMcendriya jIvone hoya che; paNa je jIva paranuM lakSa DhALI sva (AtmA) tarapha upayogane vALe che tene AtmAnuM jJAna (samyajJAna) thAya che, ane je jIva para tarapha ja upayogane vALyA kare che tene mithyAjJAna thAya che ane tethI tenuM avinAzI kalyANa thatuM nathI. 7. jIvane chamastha dazAmAM jJAnano ughADa arthAt kSayopazamahetuka labdhi ghaNI hoya to paNa te badhA ughADano upayoga eka sAthe karI zakato nathI, kema ke teno upayoga rAgamizrita che tethI rAgamAM rokAI jAya che, te kAraNe jJAnano ughADa (labdhi) ghaNo hoya to paNa vyApAra (upayoga) to alpa hoya che. jJAnaguNa to dareka jIvane paripUrNa che; vikArI dazAmAM jJAnaguNanI paryAya ughaDatI nathI, eTaluM ja nahi paNa paryAyamAM jeTalo ughADa hoya teTalo paNa vyApAra eka sAthe karI zakato nathI. AtmAnuM lakSa para tarapha hoya tyAM sudhI tenI AvI dazA hoya che. mATe jIve sva ane paranuM yathArtha bhedavijJAna karavuM joIe, bhedavijJAna thatAM te potAno puruSArtha sva tarapha ja vALyA kare che, ane tethI krame krame rAga TALIne bAramA guNasthAne sarvathA rAga TaLI jatAM vItarAgatA thAya che. tyAra pachI thoDA ja vakhatamAM puruSArtha vadhatAM jJAnaguNa jeTalo paripUrNa che teTalo ja paripUrNa teno paryAya ughaDe che; jJAnaparyAya pUrNa ughaDI gayA pachI jJAnanA vyApArane eka bAjuthI bIjI tarapha vALavAnuM rahetuM nathI; mATe dareka mumukSu jIvoe yathArtha bhedajJAna prApta karavuM joIe ke jenuM phaLa kevaLajJAna che. 8. jANavAnuM kAma bhAvendriyathI thAya che. upayogarUpa bhAvendriyathI jJAna thAya che e barAbara samajavuM. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 15 anekAnta svarUpa (ratnatraya saMbaMdhI) : darzana-jJAna-cAritra saMbaMdhI anekAnta svarUpa samajavA jevuM che. 1. samyagdarzana H tamAma samyagdaSTione eTale cothA guNasthAnakathI siddha sudhI badhAne eka sarakhuM che. eTale zuddhAtmAnI zraddhA te badhAne eka sarakhI che. zraddhAmAM kAMI phera nathI. 2. sabhyajJAna H tamAma samyagdaSTione samyakSaNAnI apekSAe jJAna eka jAtanuM che, paNa jJAna koIne hIna, koIne adhika hoya che. teramA guNasthAnathI siddha sudhInuM jJAna saMpUrNa hovAthI sarva vastuone yugapat jANe che. nIcenA guNasthAnakomAM (cArathI bAra) jJAna krame krame thAya che. tyAM jo ke jJAna samyak che to paNa ochuM vadhatuM che. te avasthAmAM je jJAna ughADarUpa nathI te abhAvarUpa che; A rIte samyagdarzana ane samyajJAnamAM taphAvata che. 3. samyakcAritra H tamAma samyagdaSTione je kAMI cAritra pragaTyuM hoya te samyak che. ane dasamA guNasthAna sudhI je pragaTyuM nathI te vibhAvarUpa che. 4. jyAM samyagdarzana che tyAM samyajJAna ane svarUpAcaraNa cAritrano aMza abhedarUpa hoya che. upara kahyA pramANe darzanaguNathI jJAnaguNanuM judApaNuM ane te banne guNathI cAritraguNanuM judApaNuM siddha thAya che. e rIte anekAnta svarUpa jANavuM. 5. A meda paryAyArthika nayathI che. dravya akhaMDa-abheda hovAthI dravyArthika naye badhA guNo akhaMDaabheda che ema samajavuM. 16 AtmajJAna : 'AtmajJAna ja jJAna che, bAkI badhuM ajJAna; vizvazAMtinuM mULa che, vItarAga vijJAna.'' AtmajJAna saMbaMdhI A cAra muddA vicAravA jevA che. 1. sarva lezathI ane sarva duHkhathI mukta thavAno upAya eka AtmajJAna che. 2. vicAra vinA AtmajJAna thAya nahi. asatsaMga tathA asatsaMga prasaMgathI jIvanuM vicArabaLa pravartatuM nathI, emAM kiMcitamAtra saMzaya nathI. 3. AraMbha-samAraMbhanuM alpatva karavAthI asatsaMga prasaMganuM baLa ghaTe che - satsaMganA AzrayathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. 4. asatsaMganuM baLa ghaTavAthI AtmavicAra thavAno avakAza pragaTa thAya che - AtmavicAra thavAthI AtmajJAna thAya che. ane AtmajJAnathI nijasvabhAvarUpa sarva kaleza ane sarva duHkhathI rahita evo mokSa thAya che. ''tyAga vairAgya na cittamAM, thAya na tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM to bhUle nija bhAna.'' Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 17 AtmajJAna - sArabhUta : 1. sarva karatAM AtmajJAna zreSTha che. jema upayoganI zuddhatA tema AtmajJAna pamAya che. e mATe nirvikAre dRSTinI agatyatA che. 2. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe. 3. sadgurunuM vacana zravaNa kare, manana kare, ne AtmAmAM pariNamAve to kalyANa thAya. 4. sarvaduHkhathI mukta thavAno sarvotkRSTa upAya AtmajJAna kahyo che, te jJAnI puruSanA vacana sAcA che, atyaMta sAcA che. jyAM sudhI jIvane tathArUpa AtmajJAna na thAya tyAM sudhI AtyaMtika baMdhananI nivRtti na hoya temAM saMzaya nathI. 5. te AtmajJAna thatAM sudhI jIve mUrtimAna AtmajJAna svarUpa evA sadguruno niraMtara Azraya avazya karavA yogya che, emAM saMzaya nathI. 6. te Azrayano viyoga hoya tyAre Azraya bhAvanA niraMtara kartavya che. 7. samyakatva pAmyA che evA puruSano nizcaya thaye ane yogyatAne kAraNe jIva satva pAme che. 8. jIvanuM kalyANa thavuM to jJAnI puruSanA lakSamAM hoya che ane te parama satsaMge karI samajI zakAya che. ekaniSThAe jJAnInI AjJA ArAdhatAM tattvajJAna prApta thAya che. 9. bhAva apratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnI puruSanA caraNAviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyaka pratIti AvyA vinA sasvarUpanI prApti thatI nathI. 10. A mArga sarva jJAnIoe sevyo che, seve che ane sevaze. AtmajJAna karavAno A saraLa upAya che. 11. sarva zAstrono bodhalakSa jevA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANI chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mArgane ArAdhavo. ' 12. he AyuSyamAno ! A jIve sarva karyuM che. eka A vinA te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke sapuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza meM sAMbhaLyo nathI athavA rUDe prakAre karI te uThAvyA nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che. 13. anaMta kALathI potAne potA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avA, adbhUta vicAraNAnuM sthaLa che. jyAM matinI gati nathI; tyAM vacananI gati kyAMthI hoya? 14. niraMtara udAsInatAno krama sevavo, sapuruSanI bhakti pratye lIna thavuM; sapuruSonA caritranuM smaraNa karavuM; hRdayathI avalokana karavuM, tenA mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnA adbhata rahasyo pharI pharI nididhyAsana karavAM; teoe samata kareluM sarva samaMta karavuM. 15. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya parama rahasya che. e ja sarva zAstrano, sarvasaMtanA hRdayano, izvaranA gharano marma pAmavAno mahAmArga che. ane e badhAnuM - saghaLAnuM kAraNa koI vidyamAna puruSanI prApti ane te pratye acaLa zraddhA e che. 16. upayoga lakSaNe sanAtana skurita evA AtmAne dehathI tejaza ane kAmaNa zarIrathI paNa bhinna avalokavAnI dRSTi sAdhya karavI. 17. parama zuddha caitanyabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA karmayogathI sakalaMka pariNAma darzAve che tethI upazamAM thaI, zubhAzubha pariNAma dhArA pratye udAsIna thaI, jema upazamita thavAya, te upayogamAM ane te svarUpamAM sthira thavAya, acala thavAya te ja lakSa, te ja bhAvanA, te ja ciMtavanA ane te ja sahaja pariNAmarUpa svabhAva karavA yogya che. mahAtmAonI vAraMvAra e ja zikSA che. 18. dehathI bhinna sva-paraprakAzaka parama jyoti svarUpa evo A AtmA temAM nimagna thAo. 19, he Aryajano! aMtarmukha thaI, sthira thaI te AtmAmAM ja raho to apAra AnaMda anubhavazo! 20. bhavanA baMdhanano abhAva to sAcA svarUpanI pratIta karIne temAM sthiratA kare to ja thAya ane te ja samyagdarzana ane samyajJAna che. te sivAya bIju kAMI samyagdarzana ane samyajJAna nathI. AtmA e ja sacagdarzana ane samyajJAna che. 18 avadhi, mana:paryaya ane kevaLajJAnanuM svarUpa : 1. avadhijJAnanuM svarUpa: 1) vyAkhyAH je indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. 2) avadhijJAnanA be bheda che. (1) bhavapratyaya ane (2) guNapratyaya. 'bhavapratyaya' zabda bAhya nimittanI apekSAe kahela che, aMtaraMga nimitta to dareka prakAranA avadhijJAnamAM avadhijJAnAvaraNIya karmono kSayopazama hoya che. 3) deva ane nArakI paryAya dhAraNa karatAM jIvane avadhijJAna utpanna thAya che te bhavapratyaya kahevAya che. jema pakSIomAM janma thavo te ja AkAzamAM gamananuM nimitta che, nahi ke zikSA, japa, tapa Adika; temaja nArakI ane devanA paryAyamAM utpattimAtrathI avadhijJAna prApta thAya che. 4) bhavapratyaya avadhijJAna deva, nArakI ane tIrthakarone (chapastha dazAmAM) hoya che, te niyamathI dezAvadhi hoya che; te samasta pradezathI utpanna thAya che. 5) 'guNapratyaya" koI khAsa paryAyinI apekSA na rAkhatAM, jIvanA puruSArtha vaDe je avadhijJAna utpanna thAya che te guNapratyaya athavA kSayopazamanimittaka kahevAya che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 6) kSayopazamanimittaka avadhijJAna anugAmI, ananugAmI, vardhamAna, hIyamAna, avasthita ane anavasthita evA che bhedavALuM che, te manuSya ane tiryaMcane thAya che. 7) guNapratyaya suavadhijJAna samyagdaSTi jIvone ja thaI zake che, paraMtu badhA samyagdaSTi jIvone te hotuM nathI. 8) avadhijJAna rUpI pudgala tathA te pugalanA saMbaMdhavALA saMsArI jIva(na, vikArI bhAva)ne pratyakSa jANe che. 2. mana:paryayajJAnanuM svarUpa 1) vyAkhyA je indriya ke mananA nimitta vinA ja anya puruSanA manamAM sthita rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te mana:paryayajJAna che. 2) mana:paryayajJAna Rjumati ane vipulamati evA be prakAranuM che. 3) A jJAna thavAmAM mana apekSAmAtra (nimittamAtra) kAraNa che, utpattinuM te kAraNa nathI. A jJAnanI utpatti AtmAnI zuddhithI thAya che. A jJAna dvArA sva tathA para bannenA manamAM sthita rUpI padArtho jANI zakAya che. bIjAnA manamAM sthita padArthane paNa mana" kahevAmAM Ave che. tenA paryAyo (vizeSo)ne mana:paryaya kahe che, tene je jANe te mana:paryayajJAna che. 4) jumatiH manamAM ciMtavana karela padArthone jANe che, aciMtita padArthane nahiane te paNa saralarUpathI ciMtita padArthane jANe che. 5) vipulamati ciMtita ane nahi ciMtita padArthane tathA vaciMtita ane avaka ciMtita padArthane paNa jANe che. 6) mana:paryayajJAna viziSTa saMyamadhArIne ja thAya che. 7) vipula no artha vistIrNa - vizALa - gaMbhIra thAya che. vipulamati jJAnamAM Rju ane vaka (eTale saraLa ane ADA) sarva prakAranA rUpI padArthonuM jJAna thAya che. 8) potAnA tathA paranA jIvita, maraNa, sukha, duHkha, lAbha, alAbhanuM paNa jJAna thAya che. vyakta mana ke avyakta manathI ciMtavana karelA ke nahi ciMtavelA ke AgaLa jaI tenuM ciMtavana karaze evA sarva prakAranA padArthone vipulamati mana:paryayajJAnI jANe che. AMTIghUMTIvALI manamAM sthita vastuonuM AMTIghUMTI sahita pratyakSa jJAna. A rIte mana:paryayajJAnanuM svarUpa jANavuM. 3. kevaLajJAnanuM svarUpa 1) kevaLajJAnano viSaya-saMbaMdha sarva dravyo ane tenA sarva paryAyo che. arthAt kevaLa jJAna eka sAthe sarva padArthone ane tenA sarva paryAyone jANe che. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 2) kevaLajJAna = asahAya jJAna; eTale ke indriya, mana ke AlokanI apekSA rahita A jJAna che. trikALa gocara anaMta paryAyone prApta anaMta vastuone te jANe che, asaMkucita (saMkoca vagaranuM) che, ane pratipakSI rahita che, kevaLajJAna amaryAdita che. 3) kevaLajJAna nirapekSa hovAthI bAhya padArthonI apekSA vinA eTale ke naSTa ane anutpanna padArthone jANe temAM koI virodha nathI. kevaLajJAnane viparyayajJAnapaNAno paNa prasaMga nathI, kema ke yathArtha svarUpathI te padArthone jANe che. 4) sarva dravya ane te dravyanA trikALavartI anaMtAnaMta paryAyone akramathI eka kALe kevaLajJAna jANe che; te jJAna sahaja (icchA vinA) jANe che. kevaLajJAnamAM evI zakti che ke anaMtAnaMta lokaalAka hoya to paNa tene jANavAne kevaLajJAna samartha che. 5) eka sAthe sarvathA jANavAnuM eka eka jIvamAM sAmarthya che. 6) huM parane jANuM to moTo' ema nahi, paNa mAruM behada sAmarthya anaMtajJAna - aizvaryapaNe hovAthI huM pUrNa jJAnaghana svAdhIna AtmA chuM - ema pUrNa sAdhyane dareka jIve nakkI karavuM joIe; ema nakkI karI svathI ekatva ane parathI vibhakta (bhinna) potAnA ekAkAra svarUpa tarapha jIve vaLavuM joIe, potAnA ekAkAra svarUpa tarapha vaLatAM samyagdarzana-samyajJAna pragaTI krame krame jIva AgaLa vadhe che ane tenI pUrNa jJAnadazA alpa kALamAM pragaTe che. kevaLajJAnanuM svarUpa (vizeSa) : 1) te kevaLajJAna sakaLa che, saMpUrNa che ane asapatna che. akhaMDa hovAthI te sakaLa che. 2) sakaLa dravya, guNa ane paryAyonA bhedanuM jJAna anyathA na banI zakavAthI jemanuM astitva nizcita che evA jJAnanA avayavonuM nAma kaLA che; A kaLAo sAthe te avasthita rahe che tethI sakaLa che. 3) saMpUrNa : 'sama'no artha samyak che. samyak eTale paraspara parihAra lakSaNavALo virodha hovA chatAM paNa sahAna avasthAna lakSaNavALo virodha na hovAthI kAraNa ke te anaMta darzana, anaMta vIrya, virati ane kSAyika samyaktva Adi anaMta guNothI pUrNa che; tethI tene saMpUrNa kahevAmAM Ave che. 4) asapatna H sapatnano artha zatru che. kevaLajJAnanA zatru karma che. te ene rahyA nathI eTale kevaLajJAna asapatna che. teNe potAnA pratipakSI ghAtIcatuSkano mULamAMthI nAza karI nAkhyo che, e kathananuM tAtparya che. A kevaLajJAna svayaM ja utpanna thAya che. 5) svayaM utpanna thayela jJAna ane darzanathI yukta bhagavAna devaloka ane asuraloka sahita manuSyalokanI Agati, gati, cayana, upapAda, baMdha, mokSa, Rddhi, sthiti, yuti, anubhAga, tarka, kaLa, mana, mAnasika, bhukta, kRta, pratisevita, Adikarma, arahakarma, sarva loka, sarva jIvo ane sarva bhAvone samyak prakAre yugapada jANe che, dekhe che. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 jJAna dharmanA mAhAtmanuM nAma bhaga che; te jemane hoya te bhagavAna kahevAya che. utpanna thayelA jJAna dvArA dekhavAno jeno svabhAva che tene utpanna jJAnadarzI kahe che. svayaM utpana thayela jJAna-darzana svabhAvavALA bhagavAna sarva lokane jANe che. 6) kSAyika jJAna vAstavamAM eka samayamAM ja sarvataH (sarva AtmapradezothI) vartamAnamAM vartatA tathA bhUta-bhaviSyakALamAM vartatA te sarva padArthone jANe che jemAM pRththakapaNe vartatA svalakSaNarUpa lakSmIthI Alokita aneka prakArone kAraNe vicitratA pragaTa thaI che ane jemanAmAM paraspara virodhathI utpanna thavAvALI asamAna jAtiyatAne kAraNe viSamatA pragaTa thaI che, tene jANe che. jeno phelAva anivAra che, evuM prakAzamAna hovAthI kSAyika jJAna avazyameva, sarvadA, sarvatra, sarvathA, sarvane (dravya-kSetrakALa-bhAvarUpe) jANe che. 7) eka jJAyaka bhAvane samasta zeyone jANavAno svabhAva hovAthI krame krame pravartatA, anaMta, bhUtavartamAna-bhAvI vicitra paryAya samUhavALA agAdha svabhAvavALA ane gaMbhIra rAmasta dravyamAtrane jANe ke te dravyo jJAyakamAM kotarAI gayA hoya, citarAI gayA hoya, daTAI gayA hoya, khoDAI gayA hoya, DUbI gayA hoya, samAI gayA hoya, pratibiMbita thayA hoya evI rIte eka kSaNamAM ja je zuddhAtmA pratyakSa kare che. 8) kevaLI bhagavAnane jJAna-ajJAna hotuM nathI, arthAt temane koI viSayamAM jJAna ane koI viSayamAM ajJAna varte che ema hotuM nathI, paNa sarvatra jJAna ja varte che. 9) "kevaLI bhagavAna trikALAvacchinna loka-alokasaMbaMdhI saMpUrNa guNa-paryAyothI samanvita anaMta dravyone jANe che." evuM koI jJeya hoI zakatuM nathI ke je kevaLI bhagavAnanA jJAnano viSaya na hoya, jJAnano dharma to zeyane jANavAno che ane zeyano dharma jJAnano viSaya thavAno. emAM viSaya-viSayIbhAva saMbaMdha che. jyAre matijJAna ane zrutajJAna dvArA paNa A jIva vartamAna sivAya bhUta tathA bhaviSya kALanI vAtonuM parijJAna kare che, tyAre kevaLI bhagavAna dvArA atIta, anAgata, vartamAna sarva padArthonuM grahaNa (jJAna) karavuM yuktiyukta ja che, jo kramapUrvaka kevaLI bhagavAna anaMtAnaMta padArthone jANata to sarva padArthono sAkSAtkAra na thaI zakata. anaMta kALa vyatIta thavA chatAM paNa padArthonI anaMta gaNanA anaMta ja raheta. AtmAnI asAdhAraNa nirmaLatA thavAne lIdhe eka samayamAM ja sarva padArthonuM grahaNa (jJAna) thAya che. 10) kALa dravyanA nimitte tathA agurulaghutvaguNanA kAraNe samasta vastuomAM kSaNe kSaNe pariNamanaparivartana thAya che. je kAle bhaviSyakALa hato te Aje vartamAna banIne AgaLa atItanuM rUpa dhAraNa kare che. A rIte parivartananuM cakra sadA cAlavAne kAraNe zeyanA pariNamana anusAra jJAnamAM paNa pariNamana thAya che. jagatanA jeTalA padArtho che, teTalI ja kevaLajJAnanI zakti ke maryAdA nathI. kevaLajJAna anaMta che. jo loka anaMtagaNo paNa hota, to ya kevaLajJAna samudramAM te biMdunI jema Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 samAI jAta ! anaMta kevaLajJAna dvArA anaMta jIva tathA anaMta AkAzAdinuM grahaNa thavA chatAM paNa te padArtho sAnta thatAM nathI. anaMtajJAna anaMta padArtha athavA padArthone anaMtarUpe batAve che, te prakAre zeya ane jJAnanI anaMtatA abAdhita rahe che. 11) je vastumAM satpaNuM, vastupaNuM, prameyapaNuM, pradezapaNuM, cetanapaNuM, acetanapaNuM, mUrtikapaNuM, amUrtikapaNuM ityAdi dharma to guNa che ane te guNonuM traNe kALe samaya samayavartI pariNamana thavuM te paryAya che, te anaMta che. tathA ekapaNuM, anekapaNuM, nityapaNuM, anityapaNuM, bhedapaNuM, abhedapaNuM, zuddhapaNuM, azuddhapaNuM Adi aneka dharma che te sAmAnyarUpe to vacanagocara che ane vizeSarUpe vacananA aviSaya che. evA te anaMta che te jJAnagamya che. (arthAta kevaLajJAnano viSaya che.) 10) sarvajJa vyavahArathI parane jANe che teno artha: "A AtmA vyavahAra nathI kevaLajJAna dvArA lokAlokane jANe che ane zarIramAM rahevA chatAM paNa nizcaya nayathI potAnA AtmasvarUpane jANe che. e kAraNe jJAnanI apekSAe to vyavahAra nayathI sarvagata che, pradezonI apekSAe nahi. jevI rIte rUpavAna padArthone netra dekhe che, paraMtu tenAthI tanmaya thatAM nathI. ahIM koI prazna kare che ke jo vyavahAra nayathI lokAlokane jANe che ane nizcaya nayathI nahi to sarvajJapaNuM vyavahAra nathI thayuM nizcaya nayathI na thayuM? tenuM samAdhAna kahe che - jevI rIte potAnA AtmAne tanmaya thaIne jANe che, tevI ja rIte pAradravyane tanmayapaNe jANato nathI, bhinna svarUpe jAge che, te kAraNe vyavahAra nathI kahyuM, kAMI parijJAnanA abhAvathI kahyuM nathI. (jJAnathI jANapaNuM to nija ane paranuM samAna che). jevI rIte nijane tanmaya thaIne nizcayathI jANe che, tevI ja rIte jo parane paNa tanmaya thaIne jANe to paranA sukha, duHkha, rAga, dveSanuM jJAna thatAM sukhI, duHkhI, rAkhI, dezI thAya e moTuM dUSaNa prApta thAya." 13) jIva svaya che temaja pote jJAnasvarUpa che. dravya-guNa-paryAya zeya che, ane teno trikALI jAgavAno svabhAvate guNa che; tathA jJAnano vartamAna paryAya te svajoyane jANe che. svarzayane jANavAmAM jo sva-paranuM bhedavijJAna hoya to ja te jJAnano sAco paryAya che. 14) adhyAtma kathanImAM mukhyane nizcaya kahyo che ane gauNane vyavahAra kahyo che. temAM abhedadharmane to mukhya karIne tene nizcayano viSaya kahyo ane bhedanayane gauNa karIne tene vyavahAra kahyo che. tethI yathArtha svarUpe jANavuM. 19 samyagdaSTi ane mithyAdaSTinuM jJAna : 1. mukhya-gauNanA bhedane samyagdaSTi jANe che; mithyAdaSTi anekAnta vastune jANato nathI ane sarvathA eka dharma para dRSTi paDe tyAre te eka dharmane ja sarvathA vastu mAnIne vastunA anya dharmone to sarvathA gauNa karIne asatyArtha mAne athavA to anya dharmono sarvathA abhAva ja mAne che. ema mAnavAthI mithyAtva daDha thAya che. jyAM sudhI jIva yathArtha vastusvarUpa jANavAno puruSArtha karato nathI tyAM sudhI Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 yathArtha zraddhA thatI nathI. A anekAnta vastune pramANa-naya vaDe sAta bhaMgathI sAdhavI te samyakatvanuM kArya che, tethI tene paNa samyakatva ja kahIe chIe ema jANavuM. jinamatanI kathanI aneka prakAre che te anekAntarUpe samajavI. A saptabhaMgImAM asti ane nAsti e be prathama bhedo khAsa lakSamAM levA jevA che; te be bhedo ema batAve che ke jIva potAmAM savaLA ke avaLA bhAva karI zake paNa paranuM kAMI karI zake nahi, tema ja paradravyarUpa anya jIvo ke jaDakarma vagere sau potapotAmAM kArya karI zake paNa te koI jIvanuM bhaluM, buruM kAMI karI zake nahi; mATe paravastuo uparathI lakSa uThAvI laIne potAnA trikALI abheda zuddha caitanyasvarUpa upara daSTi ApavI. tene Azraye nizcaya samyagdarzana pragaTe che. tenuM phaLa ajJAnano nAza thaIne upAdeyanI buddhi ane vItarAgatAnI prApti che. 3. dareka vastu aneka dharmasvarUpa che, te sarvane anekAnta svarUpa jANIne je zraddhA kare ane te pramANe ja lokane viSe vyavahAra pravartAve te samyagdaSTi che. 4. anekAnta zuM batAve che ? 1) anekAnta vastune parathI asaMga batAve che. asaMgaNAnI svataMtra zraddhA te asaMgapaNAnI khIlavaTano upAya che; parathI judApaNuM te vastuno svabhAva che. 2) anekAnta vastune 'svapaNe che ane parapaNe nathI' ema batAve che. paraMpaNe AtmA nathI tethI paravastunuM kAMI paNa karavA AtmA samartha nathI ane paravastu na hoya tethI AtmA duHkhI paNa nathI. tuM tArApaNe cho" to parapaNe nathI ane paravastu anukULa hoya ke pratikULa hoya tene pheravavA tuM samartha nathI. basa! ATaluM nakkI kara to zraddhA, jJAna ane zAMti tArI pAse ja che. 3) anekAnta vastune svapaNe sahu batAve che. sane sAmagrInI jarUra nathI, saMyoganI jarUra nathI, paNa satane satnA nirNayanI jarUra che ke 'satpaNe chuM, parapaNe nathI.' 4) anekAnta vastune eka-aneka svarUpa batAve che. 'eka' kahetAM ja "aneka'nI apekSA AvI jAya che. tuM tArAmAM eka cho ane tArAmAM ja aneka che. tArA guNa-paryAyathI aneka cho. vastuthI eka cho. 5) anekAnta vastune nitya-anitya svarUpa batAve che. pote ja nitya che ane pote ja paryAya anitya che, temAM je taraphanI ruci te taraphano palaTo (pariNAma) thAya. nitya vastunI ruci kare to nitya TakanArI evI vItarAgatA thAya ane anitya evA paryAyanI ruci thAya to kSaNika evA rAgaleSa thAya. 6) anekAnta dareka vastunI svataMtratA jAhera kare che. vastu parathI nathI ane svathI che temAM sva apekSAe dareka vastu paripUrNa ja che e AvI jAya che. vastune paranI jarUra nathI, potAthI ja pote svAdhIna-paripUrNa che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 7) anekAnta ekeka vastumAM asti-nAsti Adi be viruddha zaktio batAve che. eka vastumAM vastupaNAnI nipajAvanArI be viruddha zaktio thaIne ja tattvanI pUrNatA che. evI be viruddha zakitaonuM hovuM te vastuno svabhAva che. 5. mumukSunuM kartavya : atyAre A paMcamakALamAM A kathanIne samajanAra sabhyajJAnI gurunuM nimitta sulabha nathI, paNa jyAM maLI zake tyAM temanI pAsethI mumukSue A svarUpa samajavuM; ane jyAM na maLI zake tyAM zAstra samajavAno niraMtara udyama rAkhIne A samajavuM. AnA Azraye samyagdarzananI prApti thAya che. mATe A yathArtha samajavuM. sat zAstranuM zravaNa karavuM, paThana karavuM, ciMtana karavuM, bhAvanA karavI, dhAravuM, hetu-yukti vaDe naya vivakSA samajavI. upAdAna-nimittanuM svarUpa samajavuM ane vastunA anekAnta svarUpano nizcaya karavo. te samyagdarzana prAptinuM mukhya kAraNa che tethI mumukSu jIvoe teno upAya niraMtara karavA yogya che. 6. sabhyajJAna saMbaMdhI prayojanabhUta : 1) cha dravya svarUpa A loka che. 2) A cha dravyomAM samaye samaye pariNamana thAya che, tene paryAya (hAlata, avasthA) kahevAya che. 3) dharma, adharma, AkAza ane kALa e cAra dravyonA paryAya to sadAya zuddha ja che; bAkInA jIva ane pudgala e be dravyomAM zuddha paryAya hoya che athavA azuddha paryAya paNa hoi zake che. 4) jIva ane pudgala e be dravyomAMthI paNa pudgala dravyamAM jJAna nathI, tenAmAM jANapaNuM nathI ane tethI tenAmAM jJAnanI UMdhAIrUpa bhUla nathI; mATe pudgalane sukha ke duHkha hotAM nathI. sAcA jJAna vaDe sukha ane UMdhA jJAna vaDe duHkha thAya che, paraMtu pudgala dravyamAM jJAnaguNa ja nathI, tethI tene sukha-duHkha nathI; tenAmAM sukha guNa ja nathI. Ama hovAthI pudgala dravyane to azuddha dazA ho ke zuddha dazA ho, banne samAna che; zarIra pudgala dravyanI avasthA che mATe zarIramAM sukha-duHkha thatAM nathI. zarIra nirogI ho ke rogI ho, te sAthe sukha-duHkhano saMbaMdha nathI. 5 have bAkI rahyo jANanAro jIva. A eka jIva dravya ja jJAnasAmarthyavAna che. jIvamAM jJAnaguNa che ane jJAnanuM phaLa sukha che. tethI jIvamAM sukha guNa che. jo sAcuM jJAna kare to sukha hoya, paraMtu jIva potAnA jJAnasvabhAvane oLakhato nathI ane jJAnathI judI anya vastuonA sukhanI kalpanA kare che. A tenA jJAnanI bhUla che. tene lIdhe duHkha che. ajJAna e jIvano azuddha paryAya che, te duHkha hovAthI te dazA TALIne sAcA jJAna vaDe zuddha dazA prApta karI zakAya che. mATe jJAna samyak kema thAya e ja samajAvavAmAM Ave che. 20 samyagdaSTi jIva : icche che je jogI jana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atmapada, saMyogI jina svarUpa. Atma svabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadathI darzAviyo, teha svarUpa prakAra. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. jinapada nijapada ekatA, bhedabhAva nahi kAMI; lakSa thavA tehano, kahyA zAstra sukhadAi. jina pravacana durgamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadguru, sugama ane sukhakhANa. upAsanA jinacaraNanI, atizaya bhakti sahita; munijana saMgati rati ati, saMyama yoga dharita. guNapramoda atizaya rahe, rahe aMtarmukha yoga; prAmi zrI sadguru vaDe, jinadarzana anuyoga. pravacana samudra biMdumAM, UlaTI Ave ema; pUrva cauda labdhinuM, udAharaNa paNa tema. viSaya vikAra sahita je, rahyA matinA yoga; pariNAmanI viSamatA, tene yoga ayoga. maMda viSaya ane saraLatA, saha AjJA vicAra; karuNA komaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata iSTa nahi AtmathI, madhya pAtra, mahAbhAgya. nahi tRSaNA jIvyA taNI, maraNa yoga nahi kSobha; mahA pAtrane mArganA, parama yoga jitalobha. Avyo bahu samadezamAM, chAyA jAya samAI; Ave tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatA nahi vAra. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya;hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya. mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta; te kahIe jJAnI dazA, bAkI kahIe brAMta. sakaLa jaga te eThavaMta, athavA svapna samAna; te kahIe jJAnI dazA, bAkI vAcA jJAna. varta nija svabhAvano anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nijabhAvamAM paramArtha samakita. athavA nija pariNAma je, zuddha cetanA rUpa; kartA bhoktA tehano, nirvikalpa svarUpa. deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana agaNita. parama puruSa prabhu sadguru, paramajJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma. samyajJAna : jJAna AtmAno guNa che. jANavuM enI paryAya arthAt kArya che. samyagdarzana sahita jJAnane samajJAna ane mithyAdarzana sahita jJAnane mithyAjJAna kahe che. jJAnanA samyapaNA ane mithyApaNAno nirNaya laukika viSayonI sAmAnya nirNayonI saccAI para AdhArita nahotAM samyagdarzana ane mithyAdarzananI upasthitatAnA AdhAra para che. samyagdarzananI paribhASAoH 1. je je prakAra jIvAdi padArtha avasthita che te te prakAre emane jANavA te samyajJAna che. 2. je jJAna vastunA svarUpano nyUnatArahita-adhikatArahita-viparItatArahita jevuM che tevuM saMdeharahita jANe che ene samyajJAna kahe che. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 3. AtmasvarUpanuM jANavuM e samyajJAna che. 4. AtmA ane anAtmAnuM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita je jJAna che te samyajJAna che. samajJAna - samyagdarzananI pratijJA che ke - "mane grahaNa karavAthI, grahaNa karavAvALAnI icchA na hoya to paNa mAre ene pharajIyAta mokSa laI javo paDe che. tethI mane grahaNa karatAM jo e vicAra kare ke mokSa javAnI icchA badalI daizuM to paNa enuM kAMi cAlaze nahi - mane grahaNa karyA pachI mAre ene mokSa pahoMcADavo paDaze. kadAcati te mane choDI daIne mArAthI viruddha AcaraNa kare athavA pramAdathI prabaLa mohane dhAraNa kare to paNa ardha pudgala parAvartananI aMdara mare ene mokSa pahoMcADI devo joIe, evI mArI pratijJA che." sarvajJa svabhAva: AtmAnI anaMta zaktiomAMthI 'sarvajJatva ane sarvadarzitva evI be zaktionA pUrNa zuddha paryAya thatAM AtmA sarvajJa ane sarvadarzI thAya che, temAM sarvajJa svabhAva vaDe jagatanA sarva dravyo, tenA anaMta guNo, anAdi anaMta paryAyo, apekSita dharmo ane tenA avibhAga pratiSThado - e badhAne yugapa eka samaye jANe che ane te jJAnamAM kAMI paNa ajANyuM rahetuM nathI, tethI siddha thAya che ke dareka dravyanA paryAya kramabaddha thAya che, koI paNa paryAya ADA-avaLA thatAM nathI. prathamAnuyoga zAstromAM zrI tIrthakara bhagavAnoe tathA zrI kevaLI bhagavAnoe ghaNA jIvonA bhUtabhAvI paryAyo spaSTapaNe jaNAvela che tathA avadhijJAnI munioe paNa ghaNA jIvonA bhUta-bhAvI bhavonI vAto kahI che. tethI dareka dravyanA paryAyo kramabaddha hoya che ema mAnavAmAM Ave nahi to te zAstro khoTAM paDe. koI kahe che ke bhagavAna apekSita dharmane na jANe, bhaviSyanA paryAya pragaTa thayA nathI mATe te sAmAnyapaNe jANe paNa vizeSapaNe jANI zake nahi; vaLI koI kahe che ke jo bhagavAna bhUta-bhAvI spaSTa jANatA hoya to mAro pahelo paryAya ne chello paryAya kyo? to kahI do. e pramANe aneka juThI mAnyatAo cAlI rahI che, vaLI bhagavAne badhuM jANI lIdhuM hoya to jIvoe koI puruSArtha karavo raheto nathI tevI UMdhI mAnyatAo paNa keTalAka dharAve che. paraMtu je jIva svasammukha thaI potAnA svarUpano jJAtA thAya tene kramabaddha paryAyano yathArtha nirNaya thaI zake; ane tevo nirNaya yathArtha puruSArtha vinA thato nathI e vAta temane lakSamAM AvatI nathI. tethI AtmAno mULa jJAtA svabhAva temanA jANavAmAM nahi Avato hovAthI gamo arihaMtANaM' padano paNa satya artha jANI zakatA nathI ane AtmasvabhAvanA ajJAta rahe che. vastuno svabhAva evo che ke temAM kramabaddha paryAya thAya ja, tathA kevaLajJAnI paNa vastusvabhAvanA paripUrNa jJAtA che. temanA jJAnamAM badhuM jANavAmAM Avela hovAthI dareka dravyanI kramabaddha paryAya thAya che ema mAnyA vagara kevaLajJAnanuM svarUpa yathArthapaNe jANavAmAM AvatuM nathI, mATe dareka dravyanA paryAya kramabaddha thAya che tema jijJAsue nakkI karavuM joIe. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 vastunI paryAyamAM je samaye je kArya thavAnuM che te ja niyamathI thAya che ane sarvajJanA jJAnamAM te ja pramANe jaNAyuM che; Ama je nathI mAnato ane nimittane lIdhe temAM pheraphAra thavAnuM mAne che tene vastunA svarUpanI ke sarvajJatAnI pratIta nathI. 'sarvajJatA" kahetAM ja badhA padArthonuM traNe kALanuM pariNamana siddha thaI jAya che. jo padArthamAM traNe kALanA paryAyo cokkasa kramabaddha na thatAM hoya, ne ADA-avaLA thatAM hoya to sarvajJatA ja siddha na thaI zake, mATe sarvajJatA kabUla karanAre e badhuM kabUla karavuM ja paDaze. A kramabaddhano yathArtha nirNaya thatAM daSTi parathI haTI sarvajJa svabhAva upara paDe che ane AtmAno anubhava thaI jAya che. sarvajJatAno mahimA 1. mokSamArganA mULa upadezakazrI sarvajJadeva che; tethI jene dharmakaravo hoya teNe sarvajJane oLakhavA joIe. 2. nizcayathI jevo sarvajJa bhagavAnano svabhAva che tevo ja A AtmAno svabhAva che; tethI sarvazane oLakhatAM potAno AtmA oLakhAya che; je jIva sarvajJane na oLakhe te potAnA AtmAne paNa oLakhato nathI. 3. samasta padArthone jANavAnA sAmartharUpa sarvajJatva zakti AtmAmAM trikALa che, paNa paramAM kAMI pheraphAra kare evI zakti AtmAmAM kadI nathI. 4. aho! samasta padArthone jANavAnI tAkAta AtmAmAM sadAya paDI che, tenI pratIta karanAra jIva dhama 5. te dharmI jIva jANe che ke huM mArI jJAnakriyAno svAmI chuM paNa paranI kriyAno svAmI huM nathI. 6. AtmAmAM sarvajJazakti che, te zaktino vikAsa thatAM potAmAM sarvazapaNuM pragaTe che; paNa AtmAnI zaktino vikAsa te paranuM kAMI karI de ema banatuM nathI. 7. sAdhakane paryAyamAM sarvajJatA pragaTI na hovA chatAM te potAnI sarvajJazaktinI pratIta kare che. 8. te pratIta paryAyanI sAme joIne karI nathI paNa svabhAva sAme joIne karI che. vartamAna paryAya to pote ja alpajJa che. te alpajJatAne Azraye sarvajJatAnI pratIta kema thAya? 9. alpajJa paryAya vaDe sarvajJatAnI pratIta thAya, paNa alpajJatAnA Azraye sarvajJatAnI pratIta na thAya; trikALI svabhAvanA Azraye ja sarvajJatAnI pratIta thAya che. 10. pratIta karanAra to paryAya che, paNa tene Azraya dravyano che. 11. dravyanA Azraye sarvajJatAnI pratIta karanAra jIvane sarvajJatArUpe pariNamana thayA vagara rahe nahi. 12. alpajJa paryAya vakhate paNa potamAM sarvajJatva zakti hovAno jeNe nirNaya karyo tenI rucinuM jora Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 alpajJa paryAya uparathI khasIne akhaMDa svabhAvamAM vaLI gayuM che, eTale te jIva 'sarvajJa bhagavAnano naMdana' thayo che. 13. haju potAne sarvajJapaNuM pragaTyA pahelAM paNa 'mAro AtmA traNe kALe sarvajJatApaNe pariNamavAnI tAkAnavALo che" ema jeNe svasammukha thaIne nakkI karyuM te jIva alpajJatAne, rAgane ke parane potAnuM svarUpa na mAne, potAnA pUrNa jJAnasvarUpa upara ja tenI daSTi hoya. 14. je AtmA potAnI pUrNa jJAnazaktinI pratIta kare te ja kharo jaina ane sarvazadevano bhakta che. 15. AtmA parane lya-mUke, ke temAM pheraphAra kare ema je mAne che te jIva AtmAnI zaktine, sarvazadevane ke jainazAsanane mAnato nathI. te kharekhara jaina nathI. 16. jue bhAI! AtmAno svabhAva "sarvajJa che. sarvajJazakti badhA AtmAmAM bharI che. "sarvajJa eTale badhAne jANanAra. badhAne jANe evo moTo mahimAvaMta potano svabhAva che, tene anyapaNe vikArI svarUpa mAnI levo te AtmAnI moTI hiMsA che. AtmA moTo bhagavAna che, tenI moTAInA A gANAM gavAya che. 17. bhAI re! tuM sarvajJa eTale jANanAra cho paNa paramAM pheraphAra karanAra tuM nathI. jyAM dareke dareka vastu judI che tAM judI cIjanuM tuM zuM kare ? tuM svataMtra ane te paNa svataMtra. aho ! AvI svataMtratAnI pratItamAM ekalI vItarAgatA che. 18. "anekAnta" eTale mArA jJAnatattvapaNe chuM ne parapaNe nathI ema nakkI karatAM ja jIva svatatvamAM rahI gayo ne anaMta paratattvothI udAsInatA thaI gaI. A rIte anekAntamAM vItarAgatA AvI jAya 19. jJAnatattvanI pratIta vagara para pratyethI sAcI udAsInatA thAya nahi. 20. sva-paranA bhedajJAna vagara vItarAgatA thAya nahi. jJAna tattvane cUkIne huM paranuM karuM ema mAnavuM te ekAMta che, temAM mithyAtva ane rAga-dveSa bharelA che, te ja saMsAra bhramaNanuM mULa che. 21. huM jJAnapaNe chuM ane parapaNe nathI' evA anekAntamAM bhedajJAna ane vItarAgatA che, te ja mokSamArga che ane te parama amRta che. 22. jagatamAM sva ane para badhA tattvo nija nija svarUpe sat che, AtmAno svabhAva tene jANavAno che, chatAM huM parane pheravuM' evA UMdhA abhiprAyamAM sanuM khUna thAya che tethI te UMdhA abhiprAyane mahAna hiMsA kahevAmAM AvI che ane te ja mahAna pApa che. 23. aho ! huM to jJAna chuM, AkhuM jagata emane ema potapotAnA svarUpamAM birAjI rahyuM che ne huM mArA jJAnatatvamAM birAju chuM; to pachI kyAM rAga ane kyAM dveSa? rAga-dveSa kyAMya che ja nahi. huM to badhAne jANanAra sarvajJatAno piMDa chuM. mArA jJAnatatvamAM rAga-dveSa che ja nahi - Ama dharmI jANe che. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 24. he jIva! jJAnI tane tAro Atmavaibhava dekhADe che. potAnA jJAnamAM ja sthira rahIne eka samayamAM traNa kALa traNa loko jANe evo jJAnavaibhava tArAmAM bharyo che. jo tArI sarvajJazaktino vizvAsa kara to kyAMya pheraphAra karavAnI buddhi rahe nahi. 25. AtmAmAM sarvajJazakti che te AtmajJAnamayI che. AtmA paranI sanmukha thaIne pAne nathI jANato paNa Atmasanmukha rahIne AtmAne jANatAM lokAloka jaNAI jAya che. mATe sarvajJatvazakita AtmajJAnamaya che. jeNe AtmAne jANyo teNe sarva jANyuM. 26. he jIva! tArA jJAnamAtra AtmAnA pariNamanamAM anaMta dharmo eka sAthe uchaLI rahyA che, temAM ja - DokiyuM karIne tArA dharmane zodha, kyAMya bahAramAM tArA dharmane na zodha. tArI aMtarazaktinA avalaMbane ja sarvajJapaNuM pragaTa thaze. 27. jeNe potAmAM sarvajJatA pragaTa karavAnI tAkAta mAnI te jIva dehAdinI kriyAno jJAtA rahyo; paranI kriyAne pheravavAnI vAta to dUra rahI paNa potAnA paryAyane AghApAchA pheravavAnI paNa buddhi tene hotI nathI. jJAna kyAMya pheraphAra karatuM nathI, mAtra jANe che. jeNe AvA jJAnanI pratIta karI tene svasammukha daSTine lIdhe paryAye paryAye zuddhatA vadhatI jAya che ne rAga chUTato jAya che. A rIte jJAnasvabhAvanI daSTi te muktinuM kAraNa che. 28. 'sarvajJatA" kahetAM dUranA ke najIkanA padArthone jANavAmAM bhedana rahyA; padArtha dUra ho ke najIka ho tene lIdhe jJAna karavAmAM kAMI phera paDato nathI. dUranA padArthane najIka karavA ke najIkanA padArthane dUra karavA te jJAnanuM kArya nathI, paNa najIkanA padArthanI jema ja dUranA padArthane paNa spaSTa jANavAnuM jJAnanuM kArya che. 'sarvajJatA kahetAM badhAne jANavAnuM AvyuM paNa temAM kyAMya A ThIka ane A aThIka evI buddhi ke rAga-dveSa karavAnuM na AvyuM. ra9. kevaLI bhagavAnane samughAta thavA pahelAM tene jANavArUpa pariNamana thaI gayuM che, siddhadazA thayA. pahelAM tenuM jJAna thai gayuM che, bhaviSyanA anaMta anaMta sukhaparyAyonuM vedanA thayA pahelAM sarvajJatvazakti tene jANavArUpa pariNamI gaI che. A rIte jJAna traNe kALanA paryAyone jANI levAnA sAmarthyavALuM che, paNa temAM koI paryAyanA kramane Agho pAcho karIne bhaviSyamAM thanAra paryAyane vartamAnamAM lAve ema banI zakatuM nathI. 30. zrI AcAryadava sarvajJatvazaktine oLakhAve che ke he jIva! tArA jJAnanuM kArya to mAtra "jANavuM' te ja che. rAga-dveSa karavAnuM to tAruM svarUpa nathI ane adhuruM jANavArUpe pariNamavuM evuM paNa tArA jJAnanuM mULa svarUpa nathI, sarvane jANavArUpe pariName evuM tArA jJAnanuM pUrNa sAmarthya che - AvI tArI jJAnazaktine oLakha to samyaka zraddhA-jJAna thaIne apUrva AnaMdano anubhava thAya 31. mArA AtmAmAM sarvajJatvazakti che ema jeNe svIkAryuM teNe potAnA svabhAvamAM rAga-dveSano abhAva Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 paNa svIkAryo, kema ke jyAM sarvajJatA hoya tyAM rAga-dveSa hotAM nathI ane jyAM rAga-dveSa hoya tyAM savajJatA hotI nathI. tethI sarvajJa svabhAvane svIkAranAra kadI rAga-dveSathI lAbha mAnI zake nahi, ane rAga-dveSathI lAbha mAnanAra sarvajJa svabhAvane svIkArI zake nahi. 32. jJAnI kahe che ke taNakhalAnA be kaTakA karavAnI zakti paNa ame dharAvatA nathI - eno Azaya ema che ke ame to jJAyaka chIe, eka paramANumAtrane paNa pheravavAnuM kartutva ane mAnatA nathI. taNakhalAnA be TakA thAya tene karavAnI amArI ke koI AtmAnI tAkAta nathI paNa jANavAnI tAkAta che ane te pAna eTaluM ja jANavAnI tAkAta nathI paNa paripUrNa jANavAnI tAkAta che. 33. je jIva potAnA jJAnanI pUrNa jANavAnI zaktine mAne tathA teno ja Adara ane mahimA kare te jIva apUrI dazAne ke rAgane potAnuM svarUpa na mAne tathA teno Adara ane mahimA na kare, eTale tene jJAnanA ughADano ahaMkAra kyAMthI thAya ? jyAM pUrNa svabhAvano Adara che tyAM alpa jJAnano ahaMkAra hoto nathI. 34. jJAnasvabhAvI AtmA saMyoga vinAno tema ja paramAM aTakavAnA bhAva vinAno che. koI bIjA vaDe tenuM mAna ke apamAna nathI. AtmAno jJAnasvabhAva pote potAthI ja paripUrNa ane sukhathI bharapUra 35. sarvajJatA eTale ekaluM jJAna, purepuruM jJAna ! evA jJAnathI bharelA AtmAnI pratIta karavI te dharmano mULa pAyo che. 36. ma rAmAM ja sarvajJapaNe pariNamavAnI zakti che. tenAthI ja mAruM jJAna pariName che - ema na mAnatAM za stra vagere nimittane lIdhe mAruM jJAna pariName che ema jeNe mAnuM teNe saMyogathI lAbha mAnyo, eTale tene saMyogamAM sukhabuddhi che; kema ke je jenAthI lAbha mAne tene temAM sukhabuddhi hoya ja. caitanyabiMba svatattva sivAya bIjAthI lAbha mAnavo te mithyA buddhi che. 37. 'mAro AtmA ja sarvajJatA ane parama sukhathI bharelo che evI jene pratIta nathI te jIva bhoga hetu dharmane eTale ke puSpane ja zraddha che; caitanyanA nirviSaya sukhano tene anubhava nathI eTale UMDANamAM teno bhogano ja hetu paDyo che. 38. sarvajJatvapaNe pariNamavAnI AtmAnI ja zakti che teno Azraya karavAne badale, nimittanA Azraye jJAna khIle, ema je mAne che tene pAMca indriyonA viSayomAM sukhabuddhi TaLI nathI. nimitta ane viSayo banne eka che. nimittanA AzrayathI lAbha mAnanAra ke viSayomAM sukha mAnanAra e bannenI eka javAta che; teo AtmasvabhAvano Azraya karIne na pariNamatAM saMyogano Azraya karIne ja pariNamI rahyA che. bhale zubha bhAva ho to paNa temane viSayonI ruci TaLI nathI ne svabhAvanA atIndriya mukhanI ruci thaI nathI; teoe potAnA AtmAne nahi paNa viSayo ja dhyeyarUpa banAvyA che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 39. potAnA zuddha caitanya svabhAva sivAyanA badhAya padArtho para viSayo che, temanA AzrayathI je lAbha mAne tene para viSayonI prIti che. je potAnA svabhAvanI pratIta kare tene koI para viSayomAM sukhabuddhi rahetI nathI. 40. aho ! mArA AtmAmAM sarvajJatAnuM sAmarthya che ema jeNe pratIta karI teNe te pratIta potAnI zakti sAme joIne karI che ke para sAme joIne karI che ? AtmAnI zaktinI pratIta AtmAne dhyeya banAvIne thAya ke parane dhyeya banAvIne thAya ? koI nimitta, rAga ke adhUrI paryAyanA lakSe pUrNa zaktinI pratIta thatI nathI paNa akhaMDa svabhAvanA lakSe ja pUrNatAnI pratIta thAya che. se 41. arihaMta bhagavAna jevI AtmAnI sarvajJazakti potAmAM bharI che. jo arihaMta bhagavAna sAme ja joyA kare ne potAnA AtmA tarapha vaLIne nija zaktine na saMbhALe to mohano kSaya thAya nahi. jevA zuddha arihaMta bhagavAna che tevo ja huM chuM ema jo potAnA AtmA tarapha vaLIne jAge to samyagdarzana pragaTIne mohano kSaya thAya che, tethI paramArthe arihaMta bhagavAna A AtmAnA dhyeya nathI, arihaMta jevA sAmarthyavALo potAno AtmA ja potAnuM dhyeya che. arihaMta bhagavAnanI zakti tenAmAM che. temanI pAsethI kAMI A AtmAnI zakti AvatI nathI, temanA lakSe to rAga thAya che. 42. prabho ! tArI caitanyasattAnA asaMkhya pradezI khetaramAM aciMtya nidhAna bharyA che, nArI sarvajJazakti tArA nidhAnamAM ja paDI che, tenI pratIta karIne sthiratA dvArA te khode to tArA nidha namAMthI sarvajJatA pragaTe. AvI elaukika koI A vidhinuM vidhAna che. 43. jema pUrNatAne pAmelA jJAnamAM nimittanuM avalaMbana nathI, tema nIcalI dazAmAM paNa jJAna nimittane lIdhe thatuM nathI, eTale kharekhara pUrNatAnI pratIta karanAro sAdhaka jJAnane parAvalaMbane mAnato nathI, paNa svabhAvanA avalaMbane mAnIne sva tarapha vALe che. 44. sarvajJa zaktivALA potAnA AtmA sAme juo to sarvajJatA maLe tema che, para sAme joye AtmAnuM kAMI vaLe tema nathI. anaMta kALa para sAme joyA kare to tyAMthI sarvajJatA maLavAnI nathI, ne nija bhagavAna sAme joIne sthira thatAM kSaNamAtramAM sarvajJatA pragaTI jAya tevuM che. 45. sarvajJatA pragaTyA pahelAM sAdhakadazAmAM ja AtmAnI pUrNa zaktinI pratIta hoya che. pUrNa zaktinI pratIta karIne teno Azraya levAthI ja sAdhaka dazA thaIne pUrNa dazA pragaTe che. 46. 'aho ! mAruM sarvajJapada pragaTAvavAnI tAkAta mArA vartamAnamAM bharI ja che.' Ama svabhAva sAmarthyanI zraddhA karatAM ja te apUrva zraddhA jIvane bahAramAM uchALA mArato aTakAvI de che ne tenA pariNamanane aMtarmukha karI de che. svabhAva sanmukha thayA vinA sarvajJa zaktinI pratIta thAya nahi 47. aMtarmukha thaIne sarvajJa zaktinI pratIta karatAM temAM mokSanI kriyA-dharmanI kriyA AvI jAya che. je jIva svabhAva sanmukha thaIne tenI pratIta karato nathI ane nimittanI sanmukhatAthI lAbha mAne che te jIvane viSayomAMthI sukhabuddhi TaLI nathI ne svabhAva buddhi thaI nathI. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 48. vabhAvanI buddhivALo dharmI jIva ema jANe che ke mAthuM kApanAra kasAi ke divyavANI saMbhaLAvanAra vItarAgadeva e banne mArA jJAnanA jJeyo che te jJeyone kAraNe mane kAMI lAbha ke nukasAna nathI tema ja te zeyone kAraNe huM tene jANato nathI. rAga-dveSa vagara samasta jJeyone jANI levAnI sarvajJa zakti ArAmAM che. kadAca asthiratAno vikalpa AvI jAya to paNa dharmIne AvI zraddhA khasatI ja nathI. 49. potAnA je pUrNasvabhAvane pratItamAM lIdho che tenA ja avalaMbananA baLe alpa kALamAM dharmIne pUrNa rArvajJatA khIlI jAya che. 50. jaya ho te sarvajJatAno ane sarvajJatAnA sAdhaka saMtono ! Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 svAnubhUtinI bhAvanA 1. AtmAnI dhUna: mAro AtmA ja jJAna ane AnaMda svarUpa che evo nirNaya karavAnI jene dhUna lAgI tenA prayatnano jhukAva svasammukha vaLyA kare che; rAga tarapha teno jhukAva raheto nathI; rAgathI pAchI khasIne pariNati aMtaramAM vaLe che. 2. AtmabhAvanA : nija AtmAne jANyA vinA bahu duHkhane pAmyo are ! siddhasukhane jhaTa pAmavA jina bhAvanA bhAvuM have. saMto kahe che dhyAna jenuM parama jJAyakabhAva huM, kadI maraNane pAmuM nahi, huM amara AtamarAma chuM. 3. AtmAnuM vedanaH caitanya sanmukhatAthI dharmIne jyAM parama atIndriya AnaMdanuM vedana thayuM tyAM potAnA vedanathI khabara paDI ke mArA AnaMdanA vedanamAM rAganuM AlaMbana na hatuM, ke koI parano Azraya na hato, mArA AtmAno ja Azraya hato. jJAnI pAsethI zravaNathI ne vicArathI pahelAM je jANyuM hatuM te have potAnA vaMdanathI jANuM - A ja samyagdarzana ! 4. AtmAnuM ciMtana : AtmAnA aciMtya mahimAnuM ciMtana, saMsAranA sarva kalezone bhUlAvI de che. AnaMda svabhAvathI bharelA AtmAne yAda karatAM, AnaMdanI UrmI jAge che ne duHkha dUra bhAge che. 5. AtmA sukhasvarUpaH jyAM duHkha kadI na pravezI zakatuM, tyAM nivAsa ja rAkhIe; sukha svarUpa nija Atmane basa, jJAtA thaIne jhAMkhIe. he jIva ! tArA Atmahitane mATe tuM jhaDapathI sAvadhAna thA ! 6. meM jJAnAnaMda mArI hUM (AtmabhAvanA): maiM hU~ apanemeM svayaM pUrNa , parakI mujameM kucha gaMdha nahIM / meM garasa, garupI, marU, para se kucha mI saMvA nahIM ! maiM raMga-rAgase bhinna, bheda se bhI maiM bhinna nirAlA huuN| maiM hU~ akhaMDa caitanyapiMDa, nija rasameM ramane vAlA huuN|| maiM hI merA kartA-dhartA, mujhameM parakA kucha kAma nhiiN| maiM mujameM rahanevAlA hU~, parameM merA vizrAma nahIM // meM zuddha, yuddha, viruddha, , paraMpariti se gAmavI hUM AtmAnubhUti se prApta tattva, maiM jJAnAnaMda svabhAvI huuN|| Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 7. huM to jJAtA daTA chuM (AtmabhAvanA) anaMta dravyo jagamAM vasatA, huM to jJAtA daSTA chuM. nija svarUpamAM sadAya raheto, huM to AtamarAma chuM. para rUpe to kadI na thAto, huM to jJAtA dRSTA chuM. svayaM pariNAmI nija bhAve, huM to AtamarAma chuM. nava pariNAvato huM kone, huM to jJAtA daSTA chuM. sva-para tattvano jJAyaka evo, huM to AtamarAma chuM. pariNatine nijamAM DhALI, huM to jJAtA daSTA chuM. aniSTa - ITa saMyoga viyoge, huM to AtamarAma chuM. dehAdikathI bhinna sadAye, huM to jJAtA daSTA chuM. rAgAdika parabhAvo judA, huM to AtamarAma chuM. jJAyakabhAvanI zraddhA karato, huM to jJAtA daSTA chuM. parama suMdara nijarUpa dekhato, huM to AtamarAma chuM. AnaMda rasamAM tanmaya raheto, huM to jJAtA daSTA chuM. nija anaMtaguNamAM vasanAro, huM to AtamarAma chuM. guNa-guNImAM bheda na dekhuM, huM to jJAtA daSTa chuM. zeya - jJAna-jJAtArUpa eka ja, huM to AtamarAma chuM. siddha svarUpI AtamarAmI, huM to jJAtA daSTA chuM. madhura cetanA rasano svAdI, huM to AtamarAma chuM. nija upayogane sadAya jIvaMta, huM to jJAtAdaSTa chuM. parama pAriNAmika svarUpI, huM to AtamarAma chuM. 8. niraMtara bhAvavA jevI bhAvanA : huM jANanAra chuM ema jANanAra tattvanuM lakSa rAkhavuM. dehate huM nathI, dehamAronathI, huM to dehathI bhinna jANanAra chuM. jANanAramAM mUMjhavaNa nathI. zarIramAM vyAdhi che paNa jJAnamAM vyAdhi nathI. mArAmAM vyAdhinathI, huM to vyAdhino jANanAra chuM. zarIramAM bhIMsa paDe paNa jJAnamAM bhIMsa paDatI nathI. jJAna to dhIra-zAMta jANanAra che - Ama AtmAnuM lakSa rAkhavuM. huM deha sAthe ekameka thaIne kadI rahyo nathI, huM to mArA jJAna sAthe ja ekameka chuM. kadI paNa mArA jJAnathI chUTIne chuMdeha svarUpa thayo nathI. dehamAM rahyo chatAM dehathI judo ja chuM. dehano viyoga thavA chatAM mArA jJAna tattvano kadI nAza thato nathI. rogAdi zarIramAM thAya, paraMtu zarIra huM nathI, huM to atIndriya jJAna chuM, mArA jJAnamAM rogAdino praveza nathI. aho ! e jJAna tattva kevuM? ke game tevA vyAdhi vagere prasaMge paNa jenA lakSe zAMti rahe - jenA lakSe sarva prakAranI mUMjhavaNa TaLI jAya. aho ! AvuM jJAnamaya AnaMda tatva!! te huM ja chuM. AvuM lakSa rAkhe tene mRtyu vakhate mUMjhavaNa thatI nathI; te vakhate ya tene caitanyanI jAgRti rahe che. AvI AtmabhAvanA jIvanamAM niraMtara bhAvavA jevI che. "Atama bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re!" Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 9. maMtra svarUpe vacano (AtmasvarU5) 1. huM dehAdi svarUpa nathI ane deha, strI, putrAdi koI paNa mArA nathI. zuddha caitanya svarUpa avinAzI huM AtmA chuM. 2. sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevaLa zuddha caitanya svarUpa, paramotkRSTa, aciMtya, sukhasvarUpa, mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chuM. 3. huM mAtra nirvikalpa zuddha, zuddha prakRSTa, zuddha paramazAMta caitanya chuM. 4. huM mAtra nirvikalpa chuM. 5. huM nija svarUpamaya upayoga karuM chuM, tanmaya thAuM chuM. 6. huM asaMga zuddha caitanya chuM, vacanAtIta, nirvikalpa ekAMta zuddha anubhava svarUpa chuM. 7. huM parama zuddha, akhaMDa cidhAtu chuM. 8. huM kevaLa zuddha caitanya svarUpa sahaja nija anubhava svarUpa chuM. 9. huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. 10. ajanma, ajara, amara zAzvata chuM. 11. asaMkhya pradezAtmaka nija avagAhana pramANa chuM. 12. svaparyAya pariNAmI samayAtmaka chuM. 13. zuddha caitanya svarUpa mAtra nirvikalpa daSTA chuM. 14. huM saccidAnaMda paramAtmA chuM. 15. zuddha, buddha, caitanyaghana, svayajyoti sukhadhAma. 16. anaMta darzana-jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa. 17. sahajAnaMdI zuddha svarUpI avinAzI huM AtmasvarUpa. 18. huM parama pariNAmikabhAva chuM. 10 vizeSa ciMtavana (AtmasvarUpa). 1. jene samyagdarzana pragaTa karavAnI cAhanA jAgI hoya tevo jIva caitanyane pakaDavA mATe ekAMtamAM aMtamaMthana kare che ke aho! caitanya vastuno mahimA koI apUrva che; enI nirvikalpa pratItine koI rAganuM ke nimittanuM avalaMbana nathI; zubha bhAvo anaMta vAra karyA chatAM caitanya vastu lakSamAM na AvI, to te rAgathI para caitanya vastu koI aMtaranI apUrva cIja che. tenI pratIta paNa apUrva aMtarmukha prayatnathI thAya che. Ama caitanya vastune pakaDavAno aMtarmukha ughama te samyagdarzanane upAya che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 2. Atmadeva suMdara che, suMdara ne vaLI sukhI che; mitro mAnI lejo sarve, kevaLInI vAta che. A kevaLInA kaheNa che, mIThI amRta vaheNa; svIkArI tuM Aja leje, to mukti tArI kAla che. 3. 'AtmA' trikALI jenuM svarUpa che, tevuM anubhavamAM levuM, tenuM nAma AtmabhAvanA che. e mokSano mArga che ane janma-maraNanA aMtano A upAya che. 4. badhAya jIva bhagavaMta svarUpa che, badhAya jIva paramAtmA svarUpe che. AvA AtmAne anubhavavo enuM nAna samyagdarzana ne samyajJAna che. ane emAM TharavuM, sthiratA karavI enuM nAma samyakcAritra che. 11 AtmabhAvanA (sarvAMga) : huM eka chuM, abheda chuM, asaMga chuM, nirvikalpa chuM, caitanyamAtra, ekAMta zuddha nirmamata chuM. huM sahaja zuddha jJAna ane AnaMda jeno svabhAva che evo paripUrNa chuM. huM udAsIna chuM, jJAtA-daSTA chuM. huM svaparyAya pariNAmI samayAtmaka chuM. huM nija niraMjana zuddhAtmAnA sabhyazraddhAna-jJAna-anuSThAnathI utpanna thatAM vItarAga-sahajAnaMda sukhanI anubhUtimAtra chuM. huM svasaMvedana jJAna vaDe svasaMvedya chuM, jANavA yogya chuM, prApta thavA yogya chuM. huM abaddha-spaSTa, ananya, niyata, avizeSa ane asaMyukta chuM. huM janma-jarA-maraNa rahita chuM. huM dehAdi rahita chuM. huM parabhAvathI mukta chuM, svabhAvamAM rahelo chuM. huM anubhavasvarUpa, zuddha caitanyamAtra, parama samAdhimaya, parama zAMtarasamaya ane nija upayogamaya chuM. huM rAga-dveSa-moha, krodha-mAna-mAyA-lobha, pAMca indriyonA viSaya vyApAra, mana-vacana-kAyano vyApAra, bhAvakarma-dravyakarma-nokarma, khyAti-pUjA-lAbhanI temaja bhogonI AkAMkSArUpa nidAna-mAyAmithyAtva e traNa zalyo ityAdi sarva vibhAva pariNAmothI zUnya chuM. traNe kALe zuddha nizcaya nayathI huM Avo chuM. niraMtara mAvavA yogya A AtmAbhAvanA che. 12 AtmabhAvanA (bhAvArtha sahita) : huM saha zuddha jJAnAnaMdarUpa eka svabhAva chuM, nirvikalpa chuM, udAsIna chuM, nija niraMjana zuddhAtmAnA samyak zraddhAna-jJAna-anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAgI sahajAnaMdarUpa sukhAnubhUtimAtra lakSaNa dvArA svasaMvedana jJAna vaDe saMvedya, gamya, prApya, bharitAvastha chuM. rAga-dveSa-moha, krodha-mAna-mAyA-lobha, paMcendriya viSaya vyApAra, mana-vacana-kAyAnA vyApAra, bhAvakama-dravyakarma-nokarma, khyAti-pUjA-lAbha, dRSTa-zruta-anubhata, bhoga AkAMkSArUpa nidAna-mAyAmithyA traNa zalya Adi sarva vibhAva pariNAma rahita chuM, zUnya chuM. zuddha nizcaya naye huM Avo chuM. tathA traNe loka ane traNe kALe badhAya jIvo AvA che. ema manavacana-kAyAthI ane kRta-kArita-anumodanAthI niraMtara bhAvanA kartavya che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 bhAvArtha : 'huM chuM' 'daM' eTale huM chuM - astitvano svIkAra. 'sahaja' - trikALa - svAbhAvika - kRtrima nathI. 'jJAnarUpa' - haMmezA jJAnasvarUpa ja chuM - parama pAriNAmika bhAvarUpa chuM, kyAreya ajJa nI thayo nathI. 'zuddha' - pavitra -kyAreya paNa azuddha - malina thayo nathI. 'AnaMdapa'- AnaMda haMmezA jJAna sAthe hoya ja. banne avinAbhAvI che - jyAM jJAna che tyAM AnaMda che. 'eka svabhAva chuM' - 'eka' svabhAva ke jemAM bheda nahi, rAga to nahi paNa paryAyano bheda paNa nahi. : have cAreya anuyogamAM sArarUpe to vItarAgatA ja che. ane A vItarAgatA je dravyasvabhAvamAM che te paryAyamAM tyAre ja pragaTe jyAre paryAya e dravyasvabhAvano svIkAra kare. 'sahaja jJAnAnaMda huM chuM' evI dRSTi kare to pragaTe ! eno artha e Avyo ke 'svano Azraya karavo'. ahIM to A cIja zuM che ? eno saravALo A che H je paryAya zudrano zuddha tarIke svIkAra kare, tenA mATe te zuddha che ane tenA AzrayathI paraMparAe paryAya zuddha thAya che. jenI paryAya buddhi chUTIne, trikALI zuddha jJAna, sahaja zuddha jJAna, svAbhAvika zuddhapavitra jJAna ane AnaMda te huM chuM. AmAM koI vyavahArano kartA chuM ke rAgavALo chuM ke paryAyavALo chuM ema paNa ahIMyA lIdhuM nathI. ahAhA..... ! dharmI bhAvanA 'A' kare ! zrImadde kahyuM che ne ''Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re ! '' paNa A 'bhAvanA'nI vAta karI che. je vartamAna jJAnanI paryAya - dravyasvabhAva jJAyaka bhagavAna AtmAno Azraya kare- emAM lIna thAyaDhaLe ane ene jo samarpita thaI emAM eka samaya mATe abheda rIte pariNamI jAya to samyagdarzana thAya. AnuM nAma 'AtmabhAvanA'' ane e paryAya jo be ghaDI tyAM sthira thaI jAya to kevaLajJAna pUrNapadanI prApti thAya. AnuM ja nAma AtmabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna....! se A kharekhara to dhyAnanI eka sahaja avasthA che. dhyAtA, dhyeya ane dhyAna eka ja abheda thaI jAya che. jJAnI paryAya dhyAtA che, jJAyaka bhagavAna AtmA dhyeya che ane saMpUrNa prakriyA dhyAnanI che. huM eka svabhAvI chuM. jemAM 'paripUrNa guNa' ane 'paripUrNa svabhAva' evo paNa bheda nahi. anekapaNuM ke evA (guNa-guNInA) bheda nahi. evI e to paripUrNa guNathI bharelI abheda cIja che. evA sva(bhAva)nI bhAvanA bhAvavI. A vAta koI bhASA ke vikalpanI nathI. 'Avo huM chuM' evo vikalpa ya nahi, vastunuM svarUpa 'A' che. bhAvanA eTale vikalpa ke ciMtavana nahi. bhAvanA eTale evA (sva)bhAvamAM eka.gra thavuM. AvA bhAvamAM 'huM A chuM' ekAgratA thaI, pachI evI sva-bhAvAkAre to paryAya thaI. 'svAbhAvika'- kRtrima nahi, karAyelo nahi, nAza thAya nahi, eka samayanI paryAya puratuM nahi. 'svAbhAvika' te paNa 'zuddha'. svAbhAvika cIja che e zuddha ja hoya. e vartamAna paryAyamAM je azuddhatA Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 che te te vyavahAra nayano viSaya che. A vyavahAra heya che. A(svabhAva) sivAya badhuM ya heya che. A - (svabhAva) te upAdeya che. svAbhAvika zuddha jJAna ane AnaMdaevI eka svabhAvI vastu (huM chuM) tenI paryAyamAM je vItarAgatA Ave che te vItarAgatA" akhaMDa-abheda-eka svabhAvanA lakSe Ave che. e samyagdarzana paNa vItarAgatA che. emAM 'sarAga' ane 'vItarAga" evA je bhedapADyA te to cAritradoSanI apekSAe che. bAkI samakita to sarAga-vItarAga che ja nahi. e samakita to nirvikalpa sahaja jJAnAnaMda zuddha huM eka svabhAvI chuM evI aMtaramAM vartamAna jJAnanI paryAyamAM A pUrNa svabhAva Seya thaIne -jJAna thaIne- pratIta karavI te che. pratIti-lakSa-anubhava. svabhAvamAM eka samaya mATe ekAgratAthI anubhava thAya che. bhagavAna AtmA nirvikalpa-vikalpathI rahita eTale bhedathI rahita che. evI 'nirvikalpa-abheda vastu huM chuM." evI daSTi thavI - aMtaramAM pariNamavuM ene ahIM samyagdarzana ane AtmAnI bhAvanA kahevAmAM Ave che. huM abheda chuM. paryAyano bheda paNa te svarUpa ekatAmAM mArAmAM nathI evo huM chuM. AtmA' je nirvikalpa ane eka svabhAvI che, enA uparathI dharmInI aMtarmukha daSTi eka samaya mAtra paNa khasatI nathI. nirvikalpa huM chuM e astithI vAta karI. huM udAsIna chuM - uda + AsIna = udAsIna. mArI beThaka to dhruva upara che. kahe che : huM paryAyathI udAsa chuM. mArI beThaka paryAyamAM nathI. aMdara pUrNAnaMdano nAtha prabhu che tyAM mArI beThaka che. mAruM astitva teTaluM te che. bAkI huM to paryAyathI paNa udAsIna chuM. cha dravya svarUpa loka che-zeya che-vyakta che. te vyakta pratye udAsIna chuM. mAruM Asana dhruvamAM che. parathI to huM chuM paNa paryAyathI paNa huM udAsa chuM. anaMta duHkha mithyAtvane (khoTI mAnyatAne) laIne che. mithyAtva jevuM pApa nathI. mithyAtva jevo Asrava nathI. mithyAtva jevo koI adharmanathI. mithyAtvane toDavAnI A vAta che. A bhAvanA mithyAtvanA bhukkA karavA mATe che. huM nija niraMjana zuddhAtmA chuM mAruM je aMjana vinAnuM, mela vinAnuM (svarUpa) zuddha AtmA chuM. mArA nAthane AvaraNa nathI. jema kaMcanane kATa lAgato nathI, agnine udhaI lAgatI nathI. zuddha svarUpamAM azuddhatA na hoya. zuddha svarUpamAM UNapa na hoya. vastune - bhagavAna AtmAnA svabhAvane - koI aMjana mela che ja nahi. evo vastuno je svabhAva - te aMjana vinAno, mela vinAno, UNapa vinAno, AvaraNa vinAno che. ' 'zuddha AtmAnA samyaka zraddhAnarUpa', evA zuddhAtmAnI samyaka zraddhA. (nija) niraMjana zuddha AtmA, enuM samyaka zraddhAna, enI sAcI zraddhA. jevuM AtmasvarUpa che tevI zraddhA. jevo trikALI udAsIna ane zuddha caitanyaghana AtmA che tevo, tenuM zraddhAna. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 ahAhA.....! AmAM deva-guru-zAstranI zraddhA ke cha dravyanI zraddhA ke paryAyanI zraddhA - evI to koI vAta lIdhI nathI. paranI zraddhA Adi e vAta nahi letAM, A vAta samajavI. nija niraMjana nirAkAra, zuddha bhagavAna AtmA - tenI zraddhAne zraddhAna kahIe. nija niraMjana zuddha AtmAnuM jJAna, tenuM nAma jJAna. zAstra bhaNavuM e jJAna ne kAMI jJAna nathI. 'nija niraMjana" e paNa potAnuM, bhagavAnanuM jJAna e ya nahi, tIrthakara ane enuM jJAna e paNa nahi, e to paradravya che. e samyajJAna vinAnuM agIyAra aMganuM jJAna Adi ke navapUrvanI labdhi Adi hoya to paNa vyartha che. bAra aMganA jJAnamAM paNa anubhUtinuM kathana karyuM che. bAra aMgamAM paNa 'sAra' AtmAno anubhava che. dhyAnAra dhyAtA zuM dhyAve, konuM (dhyAna) kare ? sarvathA nirAvaraNa akhaMDa jJAna, tenuM dhyAna kare. vartamAna dhyAna karanAra paryAyanuM dhyAna na kare. kema ke vartamAna paryAya che te khaMDakhaMDa che ane A jJAna te akhaMDa che. pratyeka samaye daSTi to dhruva upara ane anubhava beuno hovA chatAM mAruM daSTinuM dhyeya to ekaluM sAmAnya upara ja che. paryAya ane dravya bannenuM jJAna hovA chatAM daSTinuM jora dhruva upara che. jo dhruvathI daSTi khase, to e vastu (dhruva) daSTimAM rahI zake nahi. dharmInI daSTinA dhyeyanI dhruvatAmAM eka paLa ke eka samaya paNa kadI AMtaro paDato nathI. AhAhA....! zarIra-vANI-mana-paisA-lakSmI kyAMya rahI gayA. paNa eka samayanI paryAya - bhAvanA karanAro bhAva arthAt "bhAvanA che paryAya, paNa e paryAya te huM nahi, huM to 'A' (dhruva) chuM ! AhAhA....! to eka akhaMDa jJAyakabhAva chuM paryAya (mArI) bhAvanA kare che. paNa e paryApa ema kahe che ke : huM to 'A' (akhaMDa-jJAyakabhAva)chuM. khaMDa khaMDa jJAna nathI. samyagdarzana-jJAna-cAritranI che to paryAya; paNa e paryAya ema mAne che ke : huM to 'A' akhaMDa chuM. paryAya ema jANe che ke : huM to 'A' chuM. AhAhA....! "AtmA' je nirvikalpa ane ekasvabhAvI che, enA uparathI dharmInI aMtarmukha daSTi eka samayamAtra paNa khasatI nathI. 'dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvatI te dharmano dhAraka dharmI dhanya che." dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvatI - e che to paryAya; paNa e paryAya ema kahe che ke huM 'A' dhruva chuM ! ahAhA ! ke'dI AvA vacano sAMbhaLe? arere ! bAkI to badhI jiMdagI nirarthaka che. A tera bola bahu agatyanA che. paryAyamAM dravya AvatuM nathI, dravyanuM jJAna Ave che. paryAyamAM cha dravya AvatAM nathI paNa cha dravyanuM jJAna Ave che. nirNaya to paryAya kare che ne! paryAyamAM paryAya AvI gaI. paryAya potAne jAge che ane parane paNa jANe che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ahIM kahe che ke e nija niraMjana zuddha AtmAnuM samyaka (AcaraNa) e anuSThAna che. anuSThAna eTale cAritra. paNa AcaraNa karyuM ?nija niraMjana zuddhAtmAnuM samyaka AcaraNa - tene cAritra kahIe chIe. dharaNAnuyoga pramANe je vratAdinA vikalpa, tene ahIM anuSThAna gaNyAM ja nathI. nija niraMjana zuddha AtmAnA samyaka zraddhAna-jJAna-anuSThAnarUpa nizcaya ratnatrayAtmaka" A traNene nizcaya ratnatraya zabda kahyo che. che 'nizcaya ratnatrayAtmaka nirvikalpa samAdhi' nirvikalpa samAdhi arthAt zAMti utpanna thavI. zuddha AtmAnI samyaka zraddhA, samyajJAna ane samyaka AcaraNa enAthI nirvikalpa samAdhI, rAga vinAnI zAMti e samAdhi utpanna thaI. ratnatrayanuM pariNamana e samAdhi che. e samAdhi Adhi-vyAdhi-upAdhithI rahita che. roga, saMkalpa-vikalpa ane saMyoga nathI e samAdhi. vIje"nirvikalpa samAdhithI utpanna vItarAga sahajAnaMda sukhAnubhUtimAtra" AhAhA...! nizcaya ratnatraya AvuM hoya! ema kahe che. tenAthI utpanna thatuM vItarAga sahajAnaMda sukhajemAM rAgarahita, svAbhAvika AnaMdarUpa sukha, eno anubhava, A nizcaya ratnatrayanuM svarUpa che. e traNeya vItarAgI paryAya che. ane sahajAnaMdarUpa (sukhAnubhUti) paNa paryAya che. svAbhAvika AnaMda-sukhanI anubhUti mAtra jenuM lakSaNa che evA lakSaNa dvArA svasaMvedana jJAna vaDe' - a = potAnA, AnaMda = AnaMdanavedana vaDe, vItarAgI sahajAnaMdanA sukhanuM vedana vaDe "svasaMvedya" potAthI vedavA yogya - "ga" chuM. evI nirvikalpa samAdhithI (huM nija niraMjana zuddha AtmA) gamya chuM. AhAhA...! "svasaMvedya che, potAthI vedavA yogya temaja jaNAvA yogya che. eTale koI nimittathI-guruthIdevathI ke zAstrathI te jaNAvA yogya nathI. potAnA svasaMvedanathI te gamya che. nirvikalpa, udAsa, trikALI zuddha, caitanya ratna - enI ekAgratA, enuM svasaMvedana, enuM vedana - anubhava! pote potAthI pratyakSa thaI zake che. pote jevo che tevo dekhanArane dekhe! dekhanAra" tene na dekhe ane parane jANIne tyAM (paramAM) Ubho (rokAI) rahyo che, e vastunuM svarUpa nathI. potAnuM jJAna ane AnaMdarUpa trikALI svabhAva - e sva potAthI anubhavavA lAyaka ane tenAthI (anubhavathI) te gama vastu che. AvI vAta che. A 'svasaMvedana" vaDe AtmAne jANavAno yathArtha prayatna- anubhava koI dI karyo nahi. e vinA paribhramaNano aMta na Ave. e AtmA svasaMvedya che ane prApta thavA yogya che. e zuddha caitanya AnaMdakaMda dravyasvabhAva, je paripUrNa AnaMda, jJAna ane zAMtithI bharelo te bhagavAna, svasaMvedanathI gamya che, prApta thavA yogya che. panA AzrayathI traNa kALamAM te (AtmA) pAmI zakAya evo nathI. e to svaAzraye pote vartamAna Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 jJAnanI paryAyane aMtaramAM vALatAM, je sva - potAnuM vadana thAya, tenAthI 'A AtmA che' ema jaNAya. ane tenAthI AtmA prApta thAya, eTale paryAyamAM AtmAnI prApti thAya. anAdithI paryAyamAM je paryAyanI ane rAganI prApti che, te paryAya AtmA'mAM aMtarmukha thaIne svasaMvedana kare to je (bAtma) vastu che te prApta thAya. AhAhA...! AvI vAta ane vastusthiti che. bharitAvastha' - huM to mULa evo zaktio ane svabhAvathI bharelI dazAvALa - avastha eTale zaktivALo chuM. AhAhA....! bharitAvastha eTale paripUrNa svarUpa. 'paripUrNa svarUpa huM chuM rAga nathI, nimitta nathI, apUrNatA paNa mArAmAM nathI. 'mArA'mAM rAganI viparItatA to nathI paNa apUrNatAye nathI - evo huM paripUrNa chuM. A thaI mArA zuddha svabhAvanI astithI vAta. AvA zuddha svabhAvanuM jJAna zraddhA ane emAM sthiratA thatAM enI paryAyamAM prApti thAya che. AvI AtmabhAvanA bhAvavAnI vAta che. A AtmabhAvanA vyavahArathI prathama to vikalparUpa ja hoya che - paNa jema jema svabhAva vijJAnaghana thato jAya che tema tema sahaja evI eka apUrva dhyAnanI sthiti banatI jAya che ane e jJAnanI paryAya dravyasvabhAvamAM abheda rIte pariNamatI jAya che eTale e paryAyamAM dravyasvabhAvanuM je sAmarthya che te AvatuM jAya che ane anubhavanA kALe, nirvikalpa sthiti utpanna thatAM apUrva AnaMdano rasa vedAya che. have nAstithI joIe. mArA dravya svabhAvamAM zuM zuM nathI ? paradravyanA taraphanA valaNanI dazArUpa - anukULatA pratye gamavApaNuM e rAga, pratikULatA pratye aNagamo) e gheSa - moha' para taraphanA valaNavALI dazA - sAvadhAnI e badhAthI huM rahita chuM. 'SanI vyAkhyA krodha-mAna" ane rAganI vyAkhyA "mAyA-lobha e cAre ya kaSAyanI je cokaDI che enAthI huM rahita chuM. indriyathI bhagavAnane jovA ane bhagavAnanI vANI sAMbhaLavI - e pAMca indriyanA viSaya vyApArathI paNa huM rahita chuM. mana-vacana-kAyAnA vyApArathI e bhagavAna AtmA pAra che - e badho jaDano viSaya ane bhagavAna AtmA caitanya che. te vANIthI, dehathI, mananA bhAvathI paNa maLe evo nathI. aMtaramana ane bhAvanA 'prabhu" to enAthI paNa rahita chuM. aMdara bhinna che. evA prabhunI bhAvanA enuM nAma "AtmabhAvanA" kahevAya che. - bhAvakarma - puNya, pApa, dayA, dAna, vrata, bhakti e badhA bhAvakarma. bhAvakarma eTale vikalpanI vRtti - vikArI pariNAma - badhA ja zubhAzubha bhAva - enAthI prabhu AtmA bhinna che. dravya karma - jaDakarma je jJAnAvaraNIya Adi ema ATha prakAranA che tenAthI prabhu aMdara bhinna che. vastu che, asti che, hAjara che, hayAti dharAve che evuM je Atmatattva - nokarma eTale zarIra-mana-vANI Adi badhAthI bhinna che. 'khyAti-pUjA-lAbha"mArI prasiddhi thAo, mArI pUjA thAo, khyAti-pUjAnA lAbhanI AkAMkSAthI "prabhu rahita che. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 - da" je bhogo dekhavAmAM Ave che; 'zruta' je bhogo sAMbhaLelA che ane "anubhUta" je bhogo bhogavelA che, tenI AkAMkSAthI prabhu rahita che. have traNa zalyanI vAta che. nidAna, mAyA ane mithyA. koI paNa kArya tenA phaLanI icchAthI karavuM te nidAna. mAyA eTale kapaTa-kuTilatA, vastunuM svarUpa hoya tenAthI juduM batADavuM ane mithyA eTale UDe UDe kAMI paNa rAgathI lAbha thAya, vyavahArathI nizcaya AtmA pamAya, e viparIta mAnyatArUpI mithyA zalya. evA traNa zalyathI 'prabhu" rahita che. eTale koI paNa sUkSma vRttinuM nidAna', UMDI UMDI saraLatAthI viparIta mAyA" ane UMDe UMDe 'mithyAtva" viparIta mAnyatAno sUkSma bhAva, jenA asaMkhya prakAra che, evA traNa zalyathI prabhu rahita che. sarva vibhAva" pariNAma emAM kyAM kAMI bAkI rAkhyuM? vibhAva arthAt vikArI bhAva. puNya, pApa, dayA, dAna, vrata, tapa, japa, bhaktinA pariNAma e badhA vibhAva bhAva kahyAM che. e 'svabhAva' nathI. 'evA sarva vibhAva pariNAma rahita zUnya chuM. 'abhAva batAvavAno che ne! sarva vibhAva pariNAma rahita zUnya chuM. zubha-azubhanA je vikalpa che te paNa vibhAva che. bhAI ! prabhu'mAM vibhAva nathI. e to adhyAsathI vibhAvane potAno mAnyo che. paNa vastumAM e nathI. vibhAva bhAvane saMyogIbhAva kIdho che. A to samyaka ekAMta che. zrImad rAjacaMdra paNa kahyuM che, "A anekAMtika mArga paNa samyaka ekAMta evA nijapadanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI." loko anekAntanA nAme ema kahe che ke svabhAvathI lAbha thAya ane vibhAvathI paNa lAbha thAya to anekAnta kahevAya. temaja potAnA upAdAnathI paNa kAma thAya ane nimittathI paNa aMdara AtmAmAM kAma thAya ene anekAnta kahe che. nizcayathI paNa kAma thAya ane vyavahArathI paNa kAma thAya e anekAnta che. bhAI ! e anekAnta nathI. e to ekAMtika mithyAtvabhAva che. e vibhAvabhAva che. ahIM to vibhAva nAmano aMza paNa jenA svabhAvamAM nathI evo A "bhagavAna AtmA" pote potAnA aMtaranA AnaMda ane jJAnanI nirmaLa paryAya dvArA prApta thaI zake che. tyAM A rIte maLI zake ema kahe che. trALa lokamAM traNe kALe zuddha nizcaya nave-paryAyadaSTie-vyavahAra naye nahi, Avo che. paryAyamAM bhale vedana alpa-ghaNuM-vizeSa-game te prakAre hoya chatAMya jIva che e to traNe lokamAM trikALa AvA zuddha svarUpe che. traNe lokamAM badhAMya jIva to AvA paripUrNa prabhu" ja che. zuddha nizcaya nayathI huM Avo chuM ane badhA AvAM che. AvI bhAvanA te AtamabhAvanA - te ja samyajJAna ane samyagdarzana che. mana, vacana ane kAyAnA yogathI tamaja karavuM, karAvavuM ane anumodanAthI niraMtara A bhAvanA bhAvavI e jIvanuM kartavya che. 'AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re! Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 13 caitanyanA zAMtinA svAdanI bhAvanA he AtmacAhaka sAdharmI ! zAstra zravaNa, AtmavicAra, jinaguNa mahimA - evA sarva prasaMgomAM zuM tamane tamArA ekalA mAtra rAganI ja utpatti dekhAya che ? -ke te vakhate rAga uparAMta bIjA koI sArA bhAvanI utpatti tamane tamArAmAM dekhAya che ? te vakhate ja vidyamAna jJAnAdi (rAga vagaranA)bhAvonI utpatti tamArAmAM tamane dekhAya che ke nahi ? te jJAnanI utpattine dekhazo to ja tamArA zAstra-zravaNa vagere badhAM kAryo saphaLa thaze, ne to ja tamane temAM sAco utsAha Avaze. jo jJAnane nahi dekho to, jJAna vagaranA te badhA tamane acetana jevA nIrasa lAgaze, ne tamane kyAMya kharo utsAha nahi Ave; athavA to rAganA rasamAM ja rokAI jazo. mATe dareka kArya vakhate ekalA rAganI utpattine ja na dekho, jJAnAdinI utpattine paNa dareka vakhate sAthe ne sAthe dekho ! e rIte samyakSaNe dekhatAM jarUra tamane bhedajJAna thaze, jJAnanI anubhUti thaze ne caitanyanI zAMtino svAda Avaze ! badhA ja e caitanyanA zAMtino svAda pAme e ja bhAvanA ! 14 samyaktvapipAsu jIvane saMbodhana ! ! zAMtinagarImAM vasavA cAhatA he mumukSu ! tAruM jIvana kevuM hoya te vicAryuM che ? kema ke atyAre tAruM jIvana je cAlI rahyuM che temAM tane kharekhara saMtoSa che ? kharekhara vicArI jo ! are ! tuM eka jaina cho ! eTale sarvajJa jinadevano, bhAvaliMgI saMtono (guruono) ane jinavANIno upAsaka cho; tethI tArA jIvanamAM paNa temanA jevo vItarAgI rasa Avavo joIe. vItarAga rasanA svAda vagara tane cena kyAMthI paDe ? have jAgRta thaIne tArI jIvanadizAne tuM palaTAvI nAMkha ! ajJAnamaya jIvana to sAva rasa vagaranuM nIrasa che. bhale duniyAnI game teTalI vibhUtI maLe; caitanyanuM jJAnamaya jIvana te ja sarasa-suMdara che, bhale te mATe bahAramAM duniyAnI game tevI pratikULatA sahana karavI paDe. duniyAmAMthI tArI zAMti kyAM AvavAnI che ? tArI zAMti to tArA caitanyamAM ja bharelI che. to pachI zA mATe tArA potAmAM ja ekalo ekalo rahIne tArI zAMtino rasa nathI leto ? jaina dharmanA pratApe Avo zAMtasvabhAvI AtmA tane lakSagata paNa thayo che. tane bIjuM zuM joIe che ? basa, have to tenA anubhavanA prayogamAM ja badhuM ja jIvana lagADI devAnuM che; ane ema karavAthI tane A jIvanamAM ja AtmAno svAnubhava thaze. svAnubhUti vagara sarva kriyA niSphaLa che ! sukhanI zarUAta tyAMthI ja thAya che. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 15 svAnubhavanI bhAvanA: he AtmajijJAsu ! Atmaanubhava mATenA prayogo jANavAnI tamArI utkaMThA te eka evo bhAva che ke jemAM AgaLa vadhatAM adbhuta caitanyatattvanI anubhUti cokkasa thAya che. temAM jarUrIAta eTalI ke AtmAne jANavAnI je bhAvanA jAgI temAM pUrI tAkAta lagAvIne AgaLa ne AgaLa vadhye ja javuM. badhI ja paristhitimAM ene ja mukhya rAkhavuM, eTale e ja potAnuM jIvana che ema samajavuM. 2. have je Atmavastune jevI che - anubhavamAM levI che te vastu evI adbhuta suMdara che ke citta tenI najIka AvatAM ja AkhuM jagata jANe manamAMthI dUra haTI jAya che ne saMsAranA badhA bhAvono thAka utaravA mAMDe che. eTale ke citta zAMta thaIne potAnA AtmAnA ciMtanamAM ekAgra thavA tatpara thAya che. ahIMthI dhyAna mATenA eTale ke samyagdarzanarUpa AtmaanubhavI mATenA prayoganI zarUAta thavA mAMDe 3. A prayogono prAraMbha thatAM ja, mumukSu jIvane eka mahAna phAyado e thayo ke tenuM citta bIje badhethI haTIne atyaMta rasapUrvaka potAnA caitanya bhaMDAramAMthI ja zAMtinuM vedana levA prayatanazIla thayuM. zraddhA ane jJAnanI badhI ja tAkAtane temAM ja rokI. anaMta tAkAtavALo AtmA pote jAgIne potAne sAdhavA taiyAra thayo. dhyAtA banIne pote potAne ja dhyeyarUpa karavA mAMDyo. A prayoganI jeTalI ugratA eTalo vikalpono abhAva. nirvikalpa dazA UbhI karavAnI A 88 sAcI rIta che. 4. basa, have jIvane emAM ja upayoga lagAvIne ciMtana karavAnuM game che...emAM ja majhA Ave che. bahAranI sAmragImAM ke rAgAdi bhAvomAM kadI je jAtanI zAMtino svAda Avyo na hato, evo koI navIna zAMtino svAda caitanya ciMtanamAM tene AvavA lAgyo. kyAMthI Avyo A madhura svAda? aMdaramAM potAmAMthI ja te svAda AvI rahyo che. jyAMthI A vAda AvI rahyo che tyAM bharelI agAdha zAMti tarapha te mumukSu have UMDo ne UMDo Utarato jAya che. tene zAMtinuM vadana camatkArika rIte vadhatuM jAya che ne vikalpo badhA zAMta thaI jAya che. 5. he AtmapipAsu! A eka adbhuta kaLA che. A kaLA phakta mumukSune ja AvaDe che. badhAnuM A kAma nathI. jenA phaLamAM kalpanAtIta AnaMda thAya che. juo! atyAre thoDIka vAra AvI AtmabhAvanA karI temAM paNa jagatanA badhA sukha-duHkho bhUlAIne, tamArA cittamAM zAMtinA kevA bhaNakArA AvavA lAgyA ! AnA uparathI jAta anubhava vaDe tuM vizvAsa kara ke je zAMtine huM anubhavavA mAMguM chuM te bIje Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 kyAMya nathI paNa mArAmAM ja che, ne huM pote ja zAMti svarUpa chuM. huM pote ja AnaMda svarUpa chuM, huM pote ja jJAnasvarUpa chuM,huM pote ja sukha svarUpa chuM. basa, Avo ja AtmA te ja dhyAnano viSaya. 'jene huM dhyAvavA cAhuM chuM te huM ja chuM.' A bhAvanAno dRDha abhyAsa karavo. 16 anubhava prakAza : 1. AtmAne zuddha svarUpe anubhavamAM levo te mumukSu jIvanuM kartavya che. 2. azuddha AtmAnA ciMtanathI duHkha paripATI UbhI thaI che. 3. jIva potAnA sahaja zuddha svarUpanI saMbhALa kare to eka kSaNamAM sarva duHkhano na za thAya, AnaMdamaya paramapadane pAme. ne zAzvata 4. pariNAma potAne bhUlI paramAM ekatva mAnI rahyA che, te gulAMTa khAIne svasvarUpamAM ekatva (potApaNuM) kare to AtmA mukti sukha pAme. 5. prajJAchINI vaDe rAgane judo karIne tArA cetana aMzane potAno jANa, to tAro bhagavAna AtmA tArAthI gupta raheze nahi. caitanya bhagavAna cetanAthI judo jIvI zakato nathI. jyAM cetanA che tyAMja caitanya bhagavAna che. bannene judAI nathI. (jyAM cetanA che tyAM sarva guNa che.) 6. he bhavya ! tuM A vAta kahevAmAtra na grahato, paNa cittane cetanAmAM lIna karI, svAnubhavano sukha vilAsa karaje. 7. jJAnaprakAzanA kiraNo jyAMthI nIkaLe che te caitanyasUrya tuM cho. tenI bhAvanAmAM magna rahevuM. dravyaguNa-paryAya traNeyane caitanyarUpI anubhavIne ekarasa karavA - ekarasa ja che, temAM bheda-vikalpa na karavA. A anubhavamAM anaMtaguNano sarva rasa Ave che. paMca parameSThI jevo ja huM chuM - ema samajIne tuM tArA AtmAno anubhava kara. 8. svane jANanAruM je jJAna che te jJAna to nija vAnagI che. te nija vAnagI cAkhI cAkhIne ghaNA saMto ajara-amara thayA che. 9. jJAnapariNati svarUpa je AtmA che te AnaMda rasa sahita che, e ja rIte sarva guNonA rasano svAda temAM che; te koI atyaMta madhura svAda che. 10. jJAnamAM potAnI Atmavastuno mahAna rasa bhAsavo e ja anubhavanI rIta che. 11. jJAnapariNati te AtmadravyanI pariNati che. juduM kAMI nathI. pariNati dvArA dravyano ja anubhava thAya che. 12. tenuM nAma ja 'AtmaprakAza' te ja 'svabhAva rasa'. tenuM ja nAma 'anubhava prakAza'. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 17 anubhava svarUpa AtmAnI svabhAva zaktioH 1. anubhava svarUpa jJAnacetanA, indriyo sAthe saMbaMdha vagaranI hovAthI parama sUkSma che, sUkSma hovA chata sattArUpa che ane svasaMvedanagamya che. 2. badha parabhAvothI bhinna alipta rahevArUpa ane potAnA anaMta svabhAvone eka sAthe dhAraNa karavArUpa mahAna vIrya-sAmarthya te cetanAmAM che. 3. AtmAnA badhA svadharmono teNe potAmAM dhAraNa karyA hovAthI pote ja varUpa che. 4. anaMta svaguNamAM vyApIne zobhatI tenI svAdhIna prabhutA koI aciMtya che. 5. e anubhavarUpa pariNamato AtmA pote ja potAnA kAraNa-kAryarUpa che. bIjuM koI kArya have teNe karavAnuM nathI. AtmA kRtakRtyapaNe nizcita zobhe che. 6. AmA pote svAdhInapaNe eka bhAvano abhAva' karIne bIjA bhAvarUpa thAya che. AvuM pariNamana hovA chatAM pahelAM jevo bhAvarUpa hato tevA bhAvarUpapaNe rahyA kare che. AvI trividha Atmazakti che. (utpAda-vyaya-dhruvatA) 7. saMpradAnazakti vaDe AtmA potAnI pariNatine potAnA svarUpamAM ja samarpaNa kare che. 8. adhikaraNa svabhAvane lIdhe AtmA potAnA krama-akramarUpa samasta guNa-paryAya bhAvono AdhAra eka sAthe thAya che. eka sAthe ghaNA guNa-paryAyone dhAraNa karavA chatAM eka akhaMDa rahe che. 9. vaLI, anekapaNuM paNa AtmAno svabhAva che, tethI aneka guNa-paryAyarUpa te pote ja che. 10. Ama jJAnI anaMta vizeSaNo sahita pUrNa vastuno potAmAM anubhava kare che. anaMta bhAvasaMpanna gaMbhIratA to svAnubhavamAM che. temAM apAra tRpti che, mahAna zAMti che. 11. jJAnamAM potAnI Atmavastuno mahAna rasa bhAvo e ja anubhavanI rIta che. mAro Atmarasa atyaMta mITho che. 12. svamaMya vastu pote potAnA svabhAvamAM suMdara che, zobhe che, zuddha che. AvA bhedajJAnamAM svatattvanI suMdaratAno anubhava thAya che. te ja samyagdarzana che - te ja mArga che. 18 nija vaibhavanA avalokanathI paramezvara thavAnI bhAvanA: 1. svapadane oLakhI temAM rahevuM te muzkela nathI, sugama che; potAnuM ja svarUpa hovAthI te sahaja che. zarIrAdi parapada acetana jaDa, te rUpe huM chuM - ema parapadarUpe potAne mAnI mAnIne anaMta kALathI thAkyo, chatAM te parasparUpe thayo nahi, cetanarUpa ja rahyo. mATe parapada muzkela che, koI rIte potAnuM thatuM nathI. 2. parabhAvo huM nathI, paNa temAM sarvatra je cetanabhAva vasI rahyo che te mAruM nijasvarUpa che. cetanabhAva Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAdi anaMta ekarasamaya che. bIjA kaluSa rasane emAM na bheLavo to cetanarasa ekalo atyaMta madhura vItarAga svAdavALo che. A zuddha cetanA thaI. cetanAnuM cetanapaNuM oLakhato rAgAdi parabhAvothI nijabhAvanuM bhedajJAna thAya che. te jJAtA-daSTA jIva anubhavamAM Ave che. 3. aho! e anubhavanI zI vAta ! atIndriya AnaMdarUpa eno prakAza che. jJAnacetanA zuddha thatAM have huM jAgyo...mohabhAva bhAgyo. huM mArA svarUpa hAthI upara ArUDha thayo. anubhavamAM AvuM vedana che paNa vikalpa nathI, bheda nathI, vicAra nathI. AtmapariNamana ja tevuM varte che. 4. tyAM te pariNamato AtmA pote ja sAdhya-sAdhaka abheda che. anubhUtimAM dravya- guNa-paryAya traNeya svabhAvajAtirUpa thavAthI ekapaNe anubhavAya che. svabhAva saMgathIne raMgathI samyakatva, zuddhopayoga, jJAna, AnaMda vagere badhA svabhAvabhAvo khIlI jAya che. thoDIka zuddhatA, pUrNa zuddhatAne prasiddha kare che; thoDoka paNa caitanyarasa pUrNa caitanyasvabhAvane prasiddha kare che. svabhAvano eka aMza paNa pUrNa svabhAvane prasiddha kare che, kema ke te aMza-aMzIthI abheda che. nAnakaDuM jJAna te kAMI rAgano aMza nathI, te pUrNa jJAnano aMza che, pUrNa jJAna te ja rUpe pariNamyuM che. 5. jevI pariNati thaI tevo Akho svabhAva jAgyo. anAdithI parasamaya thato hato te have svasamayarUpa pariNamavA lAgyo. zuddha tattvano nizcaya tenI sanmukha thayelA zuddhopayoga vaDe thAya che. te upayoga kevaLajJAnanI jAtano che. ahA ! kevaLajJAnano te nAno bhAI che, laghunaMdana che. AvA nija vaibhavanA avalokanathI AtmAno anubhava thAya che -paramezvara thavAnI A bhAvanA che. 19 sAtizaya upayoga AtmAne sAdhe che: 1. sAmAnya rIte jIvatraNa prakAranA zubhopayogamAM hoya che. kriyArUpa, deva-guru-zAstra saMbaMdhI bhaktirUpa, zAstranA abhyAsathI tattvanA vicAra ane guNa-guNInA bhedarUpa bhedajJAnanA abhyAsarUpa. have A traNe prakAranA zubha vikalpanA rasamAM ja rokAI rahe, upayogane vikalpathI adhika na kare, vikalpathI juduM caitanya svarUpa lakSagata na kare to evA jIvanA zubhopayogama, koI sAtizayatA nathI. A zubhopayogamAM upayoga baLavAna nathI. upayoga rAgamAM dabAI rahyo che. temAM ekAkAra vartI rahyo che. tethI anubhavanuM kArya thatuM nathI. 2. upayogamAM sAtizayapaNuM AvyA vagara potAnA svabhAvane sAdhI zake nahi. e dhyAna rAkhavuM ke 'zubha upayogamAM temAMthI sAdhakapaNe upayogamAM che "zubha'mAM nahi. zubha rAga ane upayoga banne bhinna bhinna kArya kare che. temAM upayoga jyAre rAga karatAM baLavAna hoya tene sAtizaya kahIe chIe. 3. zubhopayoga vakhate jo upayoga svarUpa AtmA "lakSagata" vartato hoya eTale ke upayoganI adhikatA ne zubha rAgathI bhinnatANuM lakSa vartatuM hoya to te zubhopayoga sAtizaya che. samyakatvarAthe te saMbaMdhavALo che. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 4. A sAtizaya upayoganuM baLa evuM che ke rAgathI pote judo paDIne, tenAthI Agho UDe UMDe jaIne potAnA samyaka svabhAvane pakaDI leze, te zubha rAgamAM aTakI nahi rahe. 5. Avo baLavAna sAtizaya upayoga AtmAne sAdhe che. samyakatva karAve che. Atmaanubhava karAve che. AvA svAnubhavanI A bhAvanA che. 20"anubhava mAraga mokSakA.... anubhava mokSa svarUpa": 1. AtmAno parama preme karIne apAra aciMtya mahimA jANatAM upayoga Atmasanmukha thayo tyAre svAnubhava thayo. temAM nirvikalpatA che. AvI dazAmAM samyakatva upanyuM. apUrva mahA AnaMda thayo. sarva guNano mITho rasa A anubhavamAM samAI jAya che. nirvikalpa svAnubhavarasanI dhArA vadhatAM mokSa pragaTe che. 2. he bhavya ! tuM eka vAta sAMbhaLa! tuM have svAnubhava karI le. svAnubhava te svasamaya che, te ja jIvanuM jIvana che. anubhavamAM ja zAMti che. temAM ja tRmi che. te ja mokSamArga che 3. svAnubhava jevuM sanmAna bIjAM kAMI nathI. e svAdhInapaNe karAtuM satkArya che. te atyaMta suMdara che. 4. vAha re vAha! tuM jo to kharo, vicAra to kharo ke je svAnubhavanI carcAmAM tane AvI majA Ave che te svAnubhavano sAkSAta AnaMda kevo majAno haze !! Avo svAnubhava zIgha kara. ane svAnubhava karIne e anubhavano udyama rAkhyA kara. 5. mati-zrutajJAnanI svasammukha dhArA vadhatAM svasaMvedanarasa vadhato jAya che, A rIte svAnubhava te anaMtasukhanuM mULa che. 6. svAnubhUtimAM siddha paramAtmA ane AtmA vacce koI ja taphAvata dekhAto nathI. 7. svAnubhavathI UcuM pada jagatamAM koI nathI, enA jevuM uttama kArya bIjuM koI nathI. svAnubhavano mahimA anaMta che. svAnubhavano AnaMda siddha bhagavAna jevo che. paramezvaranA anaMta guNanI je vizeSatA che te badhI vizeSatA anubhavamAM siddha thaI jAya che. bAvA svAnubhavanI bhAvanA niraMtara bhAvavI joIe. sAra adhyAtma dhArA : badhI bAjuthI nizcita thaIne kolAhala rahita nirvidana sthaLamAM zAMtithI besIne, daDha nizcaya karo ke nijAtmAne bhUlIne huM duHkhI chuM ane tenI oLakhANa-anubhava karIne huM mAruM sukha pragaTa karI zakuM chuM. thoDAka biMduo para dravyadRSTithI gaMbhIratApUrvaka aMtarmukhI ciMtana karavA jevuM che, bhAvanA karavA jevI che. 1. huM jJAyaka samasta zeyothI atyaMta bhinna ane aprabhAvI zAzvata dravya chuM. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 2. saMyoga ane saMyogIbhAva banneno mArAmAM trikALa abhAva che. 3. rAgAdi bhAvono kartA asthiratA che, huM nathI, huM to mAtra jJAtA chuM. 4. mAruM sarvasva mArAmAM che, bahAra nathI. 5. mAruM karyatva mArAmAM che, bahAra nathI. 6. mAruM kartRtva mArAmAM che, anyamAM nathI. 7. huM to trikALa abhUta, anupama, anaMta prabhutAthI saMpanna chuM. 8. huM mAtra caitanya chuM, jaDanathI. 9. parathI mAruM ekatva thayuM nathI, che paNa nahi ane thaze paNa nahi. 10. saMsArathI mukta thavuM zuM? anAdithI mukta ja chuM. 11. saMpUrNa jagatanuM pariNamana svataMtra che, pachI mAruM kartavya zuM? 12. jaDa zarIranuM prApta thavuM e mAro janma nathI ane chUTI javuM e mAruM mRtyu nathI. 13. utpAda-vyaya ja mAruM janma-maraNa che, te paNa mAtra paryAyanuM, mAruM nahi. huM to dhruva tattva chuM. 14. huM to ajara, amara, jJAnAnaMda svabhAvI chuM. 15. arihaMta ane siddhonI jema hamaNAM paNa huM to sukhasvabhAvI chuM..., "zaraNA_ 16. paryAyane jo sukha pragaTa karavuM hoya to mAruM zaraNa le, anyathA paranA zasAthI duHkhI ja che. 17. naraka, nigodamAM mane koI nukasAna nathI, svargamAM koI lAbha nathI. 18. huM to evI camatkArI vastu chuM jenuM kyAreya paNa kAMI bagaDatuM nathI. 19. huM zAzvata anaMta sukhathI paripUrNa bharelo paramAtmA chuM. 20. mAro svabhAva jJAna che, tathA jJAnano svabhAva mane ja jANavo che. 21. kharekhara to huM mane ja sadAkALa jANavAmAM, anubhavamAM AvI rahyo chuM. 22. indriyajJAna vAstavamAM jJAna nathI, joya che. 23. IndriyajJAna karmakRta che, huM akRtrima chuM. 24. IndriyajJAna parAdhIna che, huM svAdhIna chuM. 25. indriyajJAna duHkharUpa che, huM sukharUpa chuM. 26. IndriyajJAna vinAzI che, huM avinAzI chuM. 27. indriyajJAna mAruM svarUpa nathI, kAraNa ke huM to atIndriya chuM. 28. jagatamAM mArA mATe mArAthI adbhUta camatkArI nidhi bIjI koI nathI. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 29. huM bhagavAnanuM zaraNa zA mATe lauM ? tyAM zuM maLaze ? huM svayaM paripUrNa chuM. 30. huM mArA zaraNamAM ja rahuM emAM ja mAruM bhaluM che. 31. mane duHkhI thavAno mAtra bhrama che, huM duHkhI thayo nathI ane thaI zakato nathI. 32. vizvanI badhI ja zaktio maLIne mAruM bhaluM ke buruM karI zakatI nathI. 33. mAruM koI pUjya nathI, huM ja mane pUjya chuM. 34. arihaMta, siddha pUjya che to huM parama pUjya chuM. 35. huM anaMta guNamayI, abheda, ekarUpa caitanyapiMDa chuM. 36. jagatamAM mAruM koI nathI, huM koIno nathI, mAtra huM ja mAro chuM. 37. pratyeka dravyanI paryAya tenA svakALe svataMtra thAya che, to pachI huM koInuM zuM karuM ? kartRtvano bojo pheMkI devAmAM ja nirbharatA (nirAkuLatA) che. 38. kAMI paNa jANavAnI, karavAnI utsukatA AkuLatAnI janetA che. 39. huM jJAyaka chuM, huM jJAyaka chuM, huM jJAyaka chuM e dhArA sahaja cAlavI joIe. 40. samakitanI te muktinI paryAya potAnA yogya samaye svayaM pragaTa thaze. 41. huM ja dhyAtA, dhyeya.... huM ja dhyAna chuM, huM ja jJAtA, zeya... 42. huM nizcaya nayathI zuddha nathI, pratyakSa svabhAvathI ja zuddha chuM. 43. huM trikALa sat arthAt svataMtra ane avinAzI chuM. 44. svAnubhUti ja dharma che. bahirmukhatA to adharma che, Asrava che. 45. huM zuddha chuM, buddha chuM, niraMjana chuM - A vicAravuM zuM ? emAM jAmI javuM joIe. 46. game tevA pariNAma hoya to ya zuM ? huM to apariNAmI chuM. 47. AtmajJAna ja jJAna che, anya jJAna ajJAna che. ..huM ja jJAna chuM. 48. saMyoga, saMyogamAM che, huM mArAmAM chuM. banne vacce vajra jevI divAla che. 49. badhA ja dravya sat, badhA ja guNa sat, badhI ja paryAya sat. to pachI mAre koInuM zuM karavuM ? 50. huM paramAtmA hato, paramAtmA chuM ane paramAtmA ja rahIza.....! Oi upara jaNAvela bhAvanAthI, ciMtavanathI aMtarmukhI ciMtana dhArAmAM svarUpanI mahimAnuM baLa dina pratidina vadhatuM jaze. tenA phaLasvarUpe kALAMtare zIghra ja svAnubhUtinI dazA pragaTaze. pAmaratAno aMta paryAyamAM thaI paramAtmA banI jaIza. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 - svAnubhUti 1. mAMgalika : samayasAra TIkA - kaLaza 1. namaH samayasArAya svAnubhUtyA ckaaste| citasvabhAvAya bhAvAya sarvabhAvAntaracchide // zlokArtha : nama: samayaRA 'samaya' arthAt jIva nAmano padArtha temAM sAra je dravyakarma, bhAvakarma, nokarma rahita zuddhAtmA tene mArA namaskAra ho. te kevo che? mAvAya zuddha sattAsvarUpa vastu che. vaLI te kevo che? vitarUmAvI jeno svabhAva cetanAguNa che. vaLI te kevo che? svAnumUlyA jAte potAnI ja anubhavarUpa (svAnubhUti) kriyAthI prakAze che, arthAt pote ja potAthI jANe che, pragaTa kare che. vaLI te kevo che? sarvamAvAnta chidde potAthI anya sarva jIvAjIva carAcara padArthone sarva kSetra-kALa saMbaMdhI, sarva vizeSaNo sahita (guNa-paryAyo sahita) eka ja samaye jANanAro che. vizeSArtha ahIM iSTadevane namaskAra karyA che. potAno trikALI dhruva AtmA caitanyamurti te pote ja iSTadeva che. tene namaH eTale tene namuM chuM, temAM DhaLuM chuM, teno satkAra karuM chuM, tenuM zaraNuM svIkAruM chuM. dhruva AtmAnI sanmukha thaIne namana karatI paryAya che. vastu dhruva che. samaya zabdathI sAmAnyapaNe jIvAdi sakaLa padArtho jANavA. temAM sAra kahetAM upAdeya cIja te pote che. sAra eTale upAdeya. trikALI zuddhAtmA upAdeya che. A potAnI vAta che. trikALI upAdeya che? kone? to kahe che ke paryAyane. (paryAyamAM dhruva AtmA eka ja upAdeya che.) paryAyamAM teno svIkAra karyo e ja tene namaskAra che. - sAra eTale hitakArI ane saMsAra ahitakArI. tyAM hitakArI sukha jANavuM ane ahitakArI duHkha jANavuM; kAraNa ke ajIva padArtha - pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa ane saMsArI. jIvane jJAna paNa nathI, sukha paNa nathI. ane tenuM svarUpa jANanAra jIvane paNa jJAna ane sukha nathI. parane jANe tene jJAna-sukha kyAMthI hoya?te jJAna AtmasAdhaka jJAna kyAM che? parane jANatAM - emAM saMsArI jIvane jANatAM, ema kahetAM siddhane jANatAM ema paNa gauNapaNe AvI jAya che. (nizcayathI jIva potAne jANe tyAre teNe siddhane jANyA ema vyavahAre kahevAya, je AtmajJa e sarvajJa.) siddhane jJAna che, sukha che; paNa siddha samAna potAnuM svarUpa che tene jANatAM potAne jJAna ane Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 sukha thAya. paravastune jANatAM jJAna ane sukha kema hoI zake? aMtara AtmA zuddha vastu che, tene jANatAM sAcuM jJAna ane sAcuM sukha thAya che. Ama vAta che. je trikALa zuddha jIva che, tene jANatAM paryAyamAM jJAna ane sukha thAya. AnaMdano anubhava thAya. AnuM nAma che "svAnubhUti'. parane, nimittane ke rAgane jANatAM kAMi sukha thAya nahi, paraMtu duHkha ja thAya. parane jANatAM sAcuM jJAna ane sukha thAya nahi. svanA Azraye thAya te "samyajJAna" che. paryAya paranI ho ke svanI hoya, paryAyanuM lakSa thatAM paNa vikalpa UThe che. anaMta guNonI paryAya aMdaramAM jyAre dravya tarapha DhaLe che tyAre tene jJAna ane sukha thAya che. je trikaLI zuddha caitanyaghana dhruvasvabhAva bhagavAna AtmA, kevaLIoe jevo joyo ane jANyo - evA bhagavAna AtmAne lakSamAM letAM-upAdeya karatAM, paryAyamAM jJAna sama thAya ane AnaMda pragaTa thAya. ene zuddha AtmA jANyo ane mAnyo kahevAya. A ja anubhavanI - sukhanI prakriyA che. sukha e anubhava svarUpa che. sukhAnubhUti e ja svAnubhUti che. potAno bhagavAna AtmA zuddha caitanyaghana dravyasvabhAva te ja upAdeya che. paryAya jyAre enI pratIta karI lo kare che tyAre anubhava thAya che. nizcayathI svAnubhUtinI paryAya, saMvara-nirjarAnI paryAya ane mokSanI paryAya paNa paryAya hovAthI heya che. phakta dhruva AtmA ja upAdeya che. paryAyamAM rAga hovA chatAM bhagavAna AtmA (dravya svabhAva) te pUrNAnaMdano nAtha che. e anaMta sukhano dhAma che. paryAya taraphanA valaNane - lakSane choDIne eka samayanI paryAya ane rAganI paryAyathI bhinna evA bhagavAna AtmAno Azraya karavo - ene upAdeya karavo - e ene namaskAra che. | para)bhagavAnane namaskAra karavA e to vikalpa che, rAga che e kAMI dharma nathI. AtmAnubhUti' e dharma che, sukha che. AtmAne paryAyathI bhinna eka zuddha AtmasvarUpe jANavo e zuddha che, nizcaya che, nirupAdhI che. saMsArI jIva zuddha jIvanuM (para-ahaMtAdinuM) lakSa kare che mATe samyajJAna che ema nathI. pote trikALI dhruvazuddha che tene paryAyamAM svIkAre tyAre sAcuM jJAna ane sAcuM sukha thAya, tyAre tene samyagdarzana-samyajJAnazAMti thAya. 'svAnubhUti' e ja sukha - zAMtinI sthiti che. samyagdarzana, samyajJAna ane samaggAritra e traNenI ekatAthI mokSamArga bane che. traNa kALa ane traNa lokamAM mokSamArga eka ja che. e mokSamArganI prarUpaNA nizcayathI ane vyavahArathI ema be prakAre karavAmAM AvI che. potAno bhagavAna zuddha caitanya vastu - eno paryAyamAM Adara karyo, tyAre paryAyamAM je anubhUti thaI te paryAyei siddha karyuM ke svAnubhUtinI paryAyamAM te prakAze che. dravya, dravyathI prakAzatuM nathI, dravya guNathI prakAzatuM nathI kAraNa ke banne dhruva che. te svAnubhUtinI paryAya dvArA prakAze che, pragaTa thAya che, prasiddha thAya Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 Avo mArga che vItarAgano. tAre laganI lagADavI hoya to dravya sAthe lagADa. A sivAya bIje kyAMya sukha ke zAMti che nahi. paisAmAM, bairI-chokarAmAM, moTA hajIrA, rAgamAM vageremAM kyAMya sukha nathI. to koI ema kahe ke sukhanA nimitta to che ne ? zAnA nimitta? e to badhA duHkhanA nimitta che. ahA ! A badhA mahA puNyanA udayathI jaina kuLamAM janmayA ane koi ne koi prakAre dharmanA nAme judI judI vidhio aMgIkAra paNa kare che paNa temane khabara nathI ke jaina zuM kahevAya ? jaina koI saMpradAya ke vADo nathI. koI gaccha ke mata nathI. anaMta guNasvarUpa, je zuddha caitanyaghana bhagavAna AtmA tene paryAyamAM upAdeya karI anubhave - svAnubhUti kare teNe rAgane ane ajJAnane jItyA, tene jaina kahevAya che. nizcayathI A svarUpa che. dharmanI zarUAta A anubhUtinI prathama kSaNathI thAya che. have je anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA kevo che te cAra bolathI saMkSepamAM samajAve che. 1. "bhAvAya': kahetAM zuddha sattArUpa vastu che, koI kalpanA nathI. dravya che, vastu che. anaMta guNonA samuhane dravya kahe che. je anaMta guNo vasyA che, te zuddha che. A rIte tenuM zuddhapaNuM ghaTe che. 2. 'cittasvabhAvAya': pote zuddhAtmA, teno svabhAva caitanyamaya - cetanA guNasvarUpa - jJAnacetanA darzanacetanA jANavuM - dekhavuM evA guNasvarUpa bhagavAna AtmA che. anaMta zaktiono piMDa che. anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, anaMta sukha e mukhya guNo che evA anaMta guNono piMDa che. zuddhAtmA jaDa svarUpa nathI. e to caitanyano akhaMDapiMDa che. 'zuddha, buddha, caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma...' evuM jenuM svarUpa che. 3. "svAnubhUlyA cakAsata': caitanyasvarUpa bhagavAna AtmA potAnI anubhavarUpa kriyAthI - svane anusarIne thatI pariNatithI - zuddha caitanyanI nirmaLa anubhUtithI jaNAya che. rAgathI prakAze evo AtmA nathI. tene rAganI ke nimittanI apekSA che ja nahi. ahIM anubhUtirUpa kriyA te vyavahAra che, temAM nizcaya dhruva AtmA jaNAya che. anubhUti te anitya paryAya, nityane jANe che. nitya nityane zuM jANe ? nitya akriya hovAthI temAM kriyArUpa jANavuM kema thAya? paryAyane, dravya je dhyeya che te paryAyamAM jaNAya che. anubhUtinI paryAyamAM trikALI AtmA jaNAya che. jANanAra jJAnanI paryAya che paNa jANe che dravyane. anubhUtinI paryAyane Azraya dravyano che. anubhUtinI paryAyanuM valaNa dravya tarapha che. paryAyane paryAyano Azraya nathI. kArya paryAyamAM thAya che. AnaMdano anubhava paryAyamAM thAya che, paNa te kAryamAM kAraNa trikALI dhruva vastu che. kAryamAM kAraNanuM jJAna thAya che ane te jJAnanI sAthe AnaMda avinAbhAvI hoya ja che. AtmAmAM eka prakAza' nAmanI zakti kahI che. te vaDe te svasaMvedana pratyakSa thaI zake che, pote potAthI pratyakSa vedAya evo che. pote svAnubhava pratyakSa che. samyagdarzanamAM AtmA jJAnanI apekSAe pratyakSa che. samyagdarzana to pratItirUpa che paNa te kALe mati-zrutajJAnathI svane pakaDatAM pote pratyakSa thaI jAya che. (vedananI apekSAe vAta che) paramArtha vastu ja AvI che. pote potAthI jaNAya evI Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 cIja che. potAno potAthI anubhava thAya che. te svAnubhUti' che. have A traNa zabdomAM 'bhAvAya' eTale sattAsvarUpa padArtha-vastu-dravya; ane 'citta svabhAvAya" kahetAM guNa eTale jJAna-darzana jeno svabhAva che te ane 'svAnubhUlyA cakAsata ane anubhUtithI prakAze che te. anubhUti te paryAya. ema dravya-guNa-paryAya ema traNe siddha thayA. A rIte AtmAnuM svarUpa dravya-guNa-paryAyAtmaka che ema siddha thayuM. ane "svAnubhUti' e traNenI ekatAthI thAya che. 4. "sarva bhAvAntaracchida : have mokSasvarUpa astinI vAta kare che. pUrNatAnI vAta kare che. potAnA bhAvathI anerAM sarva jIva-ajIva (carAcara) gati karanAra ane gatistha (sthira rahenAra), sarva padArthone sarva kSetra, sarva kALa ane sarva vizeSothI sahita eka ja samayamAM jANanAro che. A paryAyanA pUrNa sAmarthyanI vAta che. potAnA bhAvane svAnubhUtithI jANe, paNa bhAvAntara kahetAM bIjAnA bhAvone paNa saMpUrNa jANanAra che. potAthI anerAM bhAvone eTale ekeka dravyanA anaMta guNo ane ekeka guNanI anaMta paryAyo sahita eka ja samaye jANanAra che. Ama A AtmA pUrNa jJAnadazAmAM sarvajJa svabhAva che. arere ! anAdithI janma-maraNa karIne bhAI tuM duHkhI che. saMsAramAM garIba thaIne bhaTakato-rAMko thaIne khaDe che. potAnI bAdazAhI zaktinI tane khabara nathI ! pote bAdazAha ! hA bhAI! bhagavAna pUrNAnaMdano nAtha bAdazAha che. te bAdazAhano te svarUpe je svIkAra kare - tene svataMtra atIndriya sukharUpa paryAya pragaTe che. te 'svAnubhUti che. jenone to sarvajJa vItarAga zuddha AtmA ja ISTa che. pachI bhalene te ISTadevane paramAtmA kaho, parama jyoti kaho, paramezvara, parabrahma, ziva, niraMjana, niSkalaMka, akSaya, avyava, zuddha, buddha, avinAzI, anupama, acchedya, abhedya, parama puruSa, nirAbAdha, siddha, zuddhAtmA, cidAnaMda, sarvajJa, vItarAga, ahaMta, jina, Ama, bhagavAna, samayasAra ityAdihajAronAmothI kaho, te sarvanAmo kathaMcita satyArtha che. AvuM che bhagavAna AtmAnuM, vastunuM, jainadarzananuM svarUpa! AtmAnubhUti : vyAkhyA samyakatvanI saMprApti mATe aMtastattvonmukhI sthiti thavI Avazyaka che. samyagdarzananI prApti mATe AtmanubhUti e anivArya zarata che. AtmAnubhUtine svAnubhUti paNa kahe che. potAnA AtmAnI anubhUti ja svAnubhUti che. vedanapUrvaka jANakArI anubhUti che. tenA sAthe AnaMdarasa tenuM lakSaNa che. eka mAtra nija zuddhAtmAno anubhava karavo e ja sAra che. AtmAnubhUti sarva dharmano sAra che. enAthI dharmano prAraMbha thAya che ane dharmanI pUrNatA AtmAnI pUrNa dazA pragaTa thavI enI pUrNatAmAM ja rahelI che. arthAt anaMta AtmalInatAnI dazA ja dharmanI pUrNatA che. AtmAnubhUti ja Atmadharma che. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 antaro--khavRtti vaDe AtmasAkSAtkAra avasthAnuM nAma ja AtmAnubhUti che. vartamAna pragaTajJAnanI paryAyane parathI haTAvI svatatvamAM lagAvI devuM e ja AtmasAkSAtkAranI avasthA che akhaMDa trikALI caitanyadhruva Atmatattva che, te eka ja daSTino viSaya che. teno Azraya karatAM, temAM lInatA thatAM, temAM sthiratA thatAM AtmAnubhUti pragaTa thAya che ke jene dharma kahevAmAM Ave che. Atmadharma kahevAmAM Ave che. samyagdarzana svAzrayathI ja udabhaveluM zraddhAguNanuM nirmaLa pariNamana che. asaMkhyAta pradezI AtmA anaMta guNoyukta che. ane eka eka guNamAM anaMta sAmarthya bhareluM che. evA adbhuta vaibhavavALA - mahimAvaMta AtmAno mahimA Ave tyAre pariNati svAzraya tarapha jhUke, lIna thAya trikALI dhruvanI sanmukhatAthI arthAt jJAnasvabhAvI AtmA sAthe saMdhi karatAM, Atmasanmukha thatAM jJAnano paryAya eka akhaMDa abheda caitanya nijadravyamAM ja jJAnane ekAgra kare che. svabhAva sanmukha thavAthI ane temAM ekAgratA karavAthI eka sAthe anaMta guNonuM pariNamana zarU thAya che. AvA svasaMvedanapUrvaka AtmAno aciMtya vaibhava khUlI jAya che. Atmavastu vikalpanA vijya rahita sUkSma avyaktavya che. jJAyaka AtmA nirvikalpa dhyAnano viSaya che. nirvikalpatA e dhyAna che. dhyAnanI sAdI paribhASA A pramANe che : jJAna eTale jANavuM ane satata jANatAM rahevuM tenuM nAma dhyAna che. jainadarzanamAM A be zabdo jJAna ane dhyAna AgaLa AtmA zabda joDAyelo ja che. ane dharma zabdanI sAthe paNa e ja vastu che. tethI jyAM jJAna, dhyAna, dharmanI vAta Ave tyAM AtmajJAna, AtmadhyAna ane Atmadharma samajI levuM. A AtmadhyAnano viSaya "akhaMDa eka Atmavastu che. Avo avyakta jJAnAnaMdamUrti bhagavAna AtmA samyagdarzanano viSaya che. ane temAM ekAgra thatAM svAnubhUti sAthe samyagdarzana pragaTa thAya che "AmAM sadA rativaMta bana, AmAM sadA saMtuSTa rahe; AmAM ja tuM tRta bana, uttama sukha tethI upaje tane." A samyakatvanI athavA svAnubhUtinI bahu ja sarasa vAta che. je lakSagata karavAthI janma-maraNanuM cakramaTI jAya evI A alaukika vAta che. A svAnubhava kaLA ja saMsAra samudrathI taravAnI-pAra utaravAnI kaLA che. svAnubhavanA baLathI jIvane kevaLajJAnanI evI mahAvidyA pragaTa thAya che jemAM jagatanI badhI ja vidyAonuM jJAna AvI jAya che. 3. svAnubhUtinuM lakSaNa ane mahimA : vastu vicArata dhyAvateM, mana pAvai vizrAma / rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nAma // Atma padArthano vicAra ane dhyAna karavAthI mana ArAma pAme che eTale badhA ja vikalpo samApta thAya che ane cittane je zAMti maLe che tathA Atmika rasano AsvAda karavAthI je AnaMda maLe che tene ja anubhava kahe che. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 anubhava ciMtAmani ratana, anubhava hai rasakUpa |anubhv mAraga mokhako, anubhava mokha sarupa // anubhava ciMtAmaNi (manovAMchita padArtha ApanAra) ratna samAna che, anubhava zAMtirasano kUvo che, anubhava mokSano mArga che, anubhava e ja mokSanuM svarUpa che. anubhavanA rasane jagatanA jJAnIo : rasAyaNa kahe che. anubhavano abhyAsa eka tIrthabhUmi che, anubhavano AnaMda kAmadhenu ane citrAvalI samAna che eno svAda paMcAmRtanA bhojana jevo che ane paramapadamAM prema joDe che, enA jevo bIjo koI dharma nathI. saMsAramAM paMcAmRta, rasAyaNa, kAmadhenu, citrAvalI Adi sukhadAyaka padArtha prasiddha che tethI emanA daSTAMta ApyA che, paraMtu anubhava e badhAthI nirALo ane anupama che. eno mahimA alaukika che. 4. svAnubhUti thaI nathI tenuM kAraNa zuM? 1. AtmAno nirNaya yathArthapaNe thayo nathI. AtmAne jANavAnI vidhi bahu sUkSma che. 2. AtmAnI yathArtha zraddhA thAya to svAnubhUti thAya. AtmAnI bhItara javAnI vidhi bahu sUkSma che. e vidhanI yogya khabara nathI. 3. e prApta karavA je ruci upaDavI joIe - e mATe je mana lAgavuM joIe evo prabaLa ane satya - puruSArtha thayo nathI. 4. dhruva dravyano vizvAsa nathI Avyo - ene daSTino viSaya nathI banAvyo. paryAyathI ja kAma thaze ema bhUlathI mAnI lIdhuM che. paryAyane ja sarvasva mAnI enI ja puruSArtha thaI rahyo che. paryAya para ja daSTi che. paramAM potAnA sukhanI mAnyatA, saMyogone sudhAravAno anAdi kALano mithyA prayAsa, saMyogo para sukha-duHkhanA AdhArano bhrama, dehathI AtmA bhinna che e zraddhA AvatI nathI. 5. lAMbA kALa sudhI amuka vastuonuM yaMtravat punarAvartana karyA karavAthI eTale zaMkA thAya che ke hajI pariNAma kema AvyuM nahi? AnA lIdhe dhIraja tUTI jAya, himata chUTI jAya - vizvAsa lAMbo samaya Takato nathI. UdhA puruSArthanuM A pariNAma che. 6. A kArya karatAM karatAM, A manuSya bhavanuM alpa AyuSya pUrNa thaI jAya eTale kArya thAya nahi. pharIthI zarUAta karavI paDe. 7. kaLa tarapha jAya evI dravyadaSTi banAvI nathI. dravyane dRSTino viSaya banAvyo nathI. parathI daSTi haTe ane sva tarapha jAya to kAma thAya e vAta samajamAM AvI nathI. AvA badhA kAraNo para vizeSa vicAra karavo. 5. svAnubhUtinI prayogAtmaka vidhi : 1. prathama AtmAne (svarUpanI sthiti) samajavA saMpUrNa yojanA karavI paDe. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 2. AtmAnuM svarUpa evuM che ke "AtmA' kahevAthI na samajAya. judI judI apekSAe-naya-nikSepa pramANathI samajavuM paDe. AtmAno yathArtha jJAna gurugame prApta karavo paDe. ciMtana-manana-UMDANapUrvaka vicAra ane chevaTe yathArtha nirNaya thavo joIe. 4. A saMpUrNa vAta prathama Agama pramANathI jANI zakAya. 'A' eTale arihaMta deva AptapuruSa, "ga" eTale guru - AcArya. "ma" eTale pratyakSa saguru eno marma samajAve. A rIte badhA padArthono abhyAsa eTale Agama. 5. have adhyAtmanA kSetramAM AvIe....! adhyAtma : zuddha AtmAnI sanmukha thaI teno abhyAsa karavo. jJAna, zrA, vIrya, cAritra badhAM ja AvI jAya. parama adhyAtma : AtmAnI anubhUti-svAnubhUti-samyagdarzana. sarvotkRSTa adhyAtma : AtmasAkSAtkAra-kevaLajJAna-mukti. siddha avasthA-anaMta akSaya sukhanI prApti. 6. A anubhUtino krama pAMca pa'thI samajIe. 1) pramoda 2) paricaya 3) prIti 4) pravRtti 5) prApti. svarUpanA anubhavanI prAptino A sarva mAnya krama che. 7. 1) jJAnaH sva ane paranuM jJAna - nizcaya ane vyavahAra. 2) zraddhA zuddha AtmA ja pUrNa che, pavitra che. samyaka ekAMta-nirvikalpa nizcaya ane e jadhyeya. 3) cAritra AtmAmAM joDAvuM, ramaNatA, sthiratA. 4) vIrya AtmAmAM jora lagAvavuM. sva-parano vivekaH 1) meM (huM) zuddhAtmA - samyagdarzanano viSaya. 2) mere (mArA) anaMta guNa - anaMta jJAna, darzana, vIrya, sukha. 3) merI (mArI) : nirmaLa paryAya - vItarAgatA. A thaI ApaNI potAnI milakata (svabhAva) 4) mA (amArI) : vikArI bhAva - rAgAdi bhAva - indriya jJAna - puNya bhAva. A thayo vibhAva. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 5) tuma (tame) kuTuMba parivAra - paMca parameSThI. 6) te (te) zeya padArtho. 7) vada (te badhA) je daSTimAna nathI te badhA padArtha. a thaI badhI paDozInI milakata, A rIte sva-parano viveka karavAthI bhedajJAna thAya che. 9. have ekadeza upayogane zuddha karI jANana dazA vaDe jANo. 1 ekamAM svAmI eka ja - zuddhAtmA - jJAyakabhAva - anaMta zaktiono puMja. 2 ekatvapUrvaka abheda nayanI AMkha banAvo. 3) ekadhArA akhaMDIta dhyAna. 4) eka najare TIkI TIkIne - kALa khaMDIta na thavo joIe. 5) ekAgratA prabaLa puruSArtha - pariNati - paryAya ekarUpa thaI jAya. 6) ekamekaH upayoga eka thaI jAya - nirvikalpa avasthA. 7) ekarUpa ekarUpatA - dravya-guNa-paryAya eka thaI jAya. 8) ekAkAra jJAna-jANana-vedana ekAkAra thaI jAya - akhaMDa thaI jAya. 9) ekarasa AnaMda - AnaMda rasa - phakta AnaMda rasanI ja anubhUti - svAda Ave. AvI sahaja svAnubhUtinI sUkSma vidhi che. 10. AmAM zuM thayuM? 1) judA judA guNone eka karyA. 2) bhAva - bhAvavAnane eka karyA. 3) dravya-guNa abheda thaI gayA. 4) guNa-guNI eka thaI gayA - akhaMDa-pUrNa-aMzI. 1) dravya-guNa-paryAya traNa pakSa hovA chatAM ekapaNe dekhAya - magna. 6) dhyAtA dhyeyano dhyAna karato karato dhyAna dhyAtAmAM bhaLI jAya. 7) zrutajJAna zuddhAtmA bhaNI jAya. 4) jJAnapiMDa banI gayo - badhuM akhaMDa thaI jAya. 9) badhuM ja upAsanArUpa banI gayuM - eka rasa thaI gayuM. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 11. dhyAna eTale zuM? 1) aMdara javuM. 2) zodhavuM. 3) oLakhANa - paricaya karavo. 4) emAM samAI javuM. 5) prApta karavuM 6) temAM ja magna rahevuM. 7) jotAM ja rahevuM - dajhA bhAva 8) jANatAM ja rahevuM - jJAtAbhAva 9) anubhava-zAMtinuM-AnaMda rasanuM vedana. je je upayoga UThe che te huM chuM evo nizcaya bhAvanAmAM kare to te tare ne tare ja ! "jJAna" vaDe svayaMnI pUrNa sAmarthyanI pratyakSatAnuM avalokana thatAM temAM huM chuM" ema nija padanuM Astikya thatAM te-rUpa" puruSArtha dvArA anupama padanI lInatA thatAM svAnubhUti thAya che. vidhinuM A saMkSipta svarUpa che. 12. A nivRtti pradhAna dharma che - eka samayanI nivRtti thatAM - saMpUrNa nivRtti thAya che. A samajavA nIcenI dasa vAto samajavI paDaze. 1) manathI nivRtti: 1) sAMsArika pravRtti 2) sAmAjIka pravRtti 3) kriyAkAMDarUpa dhArmika pravRtti - A badhAthI nivRtti. 2) nirbhara koI paNa jAtano bojo nahi 3) nizcitaH koI paNa jAtanI zArIrika, mAnasika, bhAvanAtmaka (lAgaNI) ciMtA nahi. 4) nizcalaH game tevI paristhitimAM calAyamAna na thAya. 5) nirmohaH have koI paNa padArtha-vyakti-dehamAM mohana rahe. bhedajJAna - sva ane paranuM. 6) nirvikAra : have koI vikAra nahi - saMpUrNa mAnasika zAMti - saMpUrNa aMtarlInatA. 7) nirvikalpa koI paNa saMkalpa-vikalpa na rahe. AtmA sivAya bIjo koI vicAra na rahe. 8) nirmaLa : nirmaLa zraddhA - svAnubhUti. 9) nircatha: sarva graMthiothI mukta - kevaLajJAna. 10) nirvANa saMpUrNa mukti - siddhadazA. saMpUrNa sukhanI sthiti. A saMpUrNa vidhino kama che - A prayoga paddhatithI vidhAna che. vizeSa abhyAsa karatAM ane prayoga karatAM enI sUkSmatA samajAtI jaze. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 6. svAnubhUta thayelo AtmA potAno kevo anubhava kare che ? sa paradravyothI tathA temanAthI utpanna thayelA bhAvothI jyAre bhAvaka bhAva ane jJeya bhAvothI bhedajJAna thatAM, bheda jANyo, sarva anya bhAvothI jyAre bhinnatA thaI, tyAre A upayoga che te pote ja potAnA eka AtmAne ja dhArato, jemano paramArtha pragaTa thayo che evAM darzana-jJAna-cAritrathI jeNe pariNati karI che evo potAnA AtmArUpI bAgamAM ja pravRtti kare che, ramaNa kare che, anya jagyAe jato nathI. A sva nubhUtinI dazA che. A rIte darzana-jJAna-cAritra svarUpa pariNata thayelA A AtmAne svarUpanuM saMcetana kevuM hoya che - te kevo anubhava kare che ? ''huM eka, zuddha, sadA arUpI, jJAna-darzanamaya khare; kaMI anya te mAruM jarI paramANumAtra nathI are.'' gAthArtha : darzana-jJAna-cAritrarUpa pariNamelo AtmA ema jANe che ke nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, darzana-jJAnamaya chuM, sadA arUpI chuM; kAMI paNa anya paradravya paramANumAtra mAruM nathI e nizcaya che. TIkA : je, anAdi moharUpa ajJAnathI unmatapaNAne lIdhe atyaMta apratibuddha hato ane virakta guruthI niraMtara samajAvavAmAM AvatAM je koI prakAre (mahA bhAgyathI) samajI, sAvadhAna thaI, jema koI mUThImAM rAkheluM suvarNa bhUlI gayo hoya te pharI yAda karIne te suvarNane dekhe te nyAye, potAnA paramezvara (sarva sAmarthya dhAranAra) AtmAne bhUlI gayo hato tene jANIne, tenuM zraddhAna karIne tathA tenuM AcaraNa karIne (temAM tanmaya thaIne) je samyak prakAre eka AtmArAma thayo, te huM evo anubhava karuM chuM ke huM caitanyamAtra jyotirUpa AtmA chuM ke je mArA anubhavathI pratyakSa jaNAya che; cinmAtra AkArane lIdhe huM samasta kramarUpa tathA akramarUpa pravartatA vyavahArika bhAvothI bhedarUpa thato nathI mATe huM eka chuM; nara, nAraka Adi jIvanA vizeSo, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSasvarUpa je vyavahArika nava tattvo temanAthI TaMkotkIrNa eka jJAyaka svabhAvarUpa bhAva vaDe, atyaMta judo chuM mATe huM zuddha chuM; cinmAtra hovAthI sAmAnya vizeSa upayogAtmakapaNAne ullaMghato nathI mATe huM darzanajJAnamaya chuM; sparza, rasa, gaMdha, varNa jenuM nimitta che evA saMvedanarUpe pariNamyo hovA chatAM paNa sparzAdarUpe pote pariNamyo nathI mATe paramarthe huM sadA arUpI chuM. Ama sarvathI judA huM eka svarUpane anubhavato A huM pratApavaMta rahyo. ema pratApavaMta vartatA evA mane, jo ke (mArI) bahAra aneka prakAranI svarUpanI saMpadA vaDe samasta paradravyo skurAyamAna che to paNa koI paNa paradravya paramANumAtra paNa mArApaNe bhAsatuM nathI ke je mane bhAvakapaNe ke jJeyapaNe mArI sAthe eka thaIne pharI moha utpanna kare; kAraNa ke nijarasathI ja mohane mULathI UkhADIne pharI aMkura na upaje evo nAza karIne, mahAna jJAnaprakAza mane pragaTa thayo che. bhAvArtha : AtmA anAdikALathI mohanA udayathI ajJAnI hato, te zrI guruonA upadezathI ane potAnI kALalabdhithI jJAnI thayo ane potAnA svarUpane paramArthathI jANyuM ke huM eka chuM, zuddha chuM, arUpI chuM, Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana-jJAnamaya chuM. AvuM jANavAthI mohano samULa nAza thayo, bhAvaka bhAva ane zeya bhAvathI bhedajJAna thayuM, potAnI svarUpa saMpadA anubhavamAM AvI, have pharI moha kema utpanna thAya? na thAya. A rIte svAnubhUti pragaTa karelo AtmA anubhavamAM potAne kevo jANe che e batAvyuM che. vizeSArtha: zrI gurunI dezanAmAM AtmAnuM svarUpa A rIte samajAvavAmAM AvyuM : "bhagavAna ! tuM caitanya svarUpa che, tArAmAM anaMta guNo bharyA che. ahAhA ! prabhu tuM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda, anaMta zAMti, anaMta svacchatA, anaMta prabhutA evA evA pUrNa svabhAvanI anaMta zaktionuM saMgrahAlayasthAna che.' A sAMbhaLanAra ziSyane evI svabhAvanI dhUna caDI ke tene coTa lAgI ane te mahA puruSArthathI teNe svasaMvedana pragaTa karI lIdhuM. AtmA atIndriya AnaMda, atIndriya zAMti ane anaMta izvarazaktino samudAya che evuM samyagdarzanamAM tene bhAna thayuM. AvuM samajIne - bhAna karIne ziSya sAvadhAna thayo, svarUpa prati sAvadhAna thayo. anaMta kALamAM je nahotuM karyuM ane je karavA yogya hatuM te samyagdarzana-svAnubhUti teNe karI. huM to jJAyaka svarUpa cetanya svabhAvanA bhAvathI bharelo caitanya - tejanA nUranuM pUra chuM ema sAvadhAna thaI teNe jANyuM ke "aho ! huM to atIndriya AnaMda ane zAMtino sAgara chuM. AnaMda, jJAna ane vItarAgatAnA rasathI chalochala bharelo paramezvara chuM.' AtmA zaktie vItarAgamUrti che tethI tenI paryAyamAM vItarAgatA pragaTe che, pravahe che. ahAhA! bhagavAna AtmAnI sattA-hovApaNuM paramezvarapaNAnA svabhAvathI bhareluM che. anaMta sAmarthyamaMDita eka eka zakti ema anaMta zakti, guNasvabhAvathI bharelo paramezvara pote che. te sarva sAmarthyano dharanAra anaMta baLathI bharelo bhagavAna che. AtmAmAM prabhutAnA guNa che. tenA nimitte anaMta guNomAM prabhutAnuM rUpa che. eka guNamAM anaMta guNonuM rUpa che. Avo AtmAno mahimA AvatAM tene jANIne, tenuM zraddhAna karIne ane tenuM AcaraNa karIne samyaka prakAre te eka AtmArAma thayo. te have potAne kevo anubhave che te kahe che. huM evo anubhava karuM chuM ke huM caitanyamAtra jyotirUpa AtmA chuM ke je mArA ja anubhavathI pratyakSa jaNAya che.' huM AtmA chuM. te mArA potAnA anubhavathI ja pratyakSa jaNAya che. vajana ahIM che ke mArA anubhavathI eTale AnaMdanA vedanathI huM mArA AtmAne jANuM chuM. parathI, vikalpathI, nimittathI ke rAgathI nahi paNa mArA ja anubhavathI huM AtmAne pratyakSa jANuM chuM. ___ vastu vicArata dhyAvatai, mana pAvai vizrAma / rasa svAdata sukha Upajai, anubhau yAkau nAma // jemAM AtmAnA AnaMdanA rasano svAde Ave tevA vedanathI huM mArA AtmAne pratyakSa jANuM chuM. ahIM cinmAtrajyoti huMAtmA chuM ema kahIne jIvano svabhAva jJAnamAtra che ema kahyuM. jJAnamAtra kahetAM emAM bIjA anaMta guNo che teno niSedha karavo nathI, paraMtu rAgAdi vikArano niSedha karavo che. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 ahAhA! cinmAtrajyoti svarUpa chuM evo samyagdaSTine samyagdarzananA kALamAM (svAnubhUtinA kALamAM) anubhava thAya che. have cAra bolathI vyAkhyA kare che - 1. "huM eka chuM': cinmAtra AkArane lIdhe huM samasta kramarUpa tathA akrama pravartatA vyAvahArika bhAvothI bhedarUpa thato nathI mATe huM eka chuM. naraka gati, mokSa gati ityAdi gatio krame thAya che. eka pachI eka thAya che. evI ja rIte guNasthAna paNa eka samaye eka ja hoya che. tethI te kramarUpa bhAva kahyo che. ane paryAyamAM kaSAya, vezyA, jJAnano ughADa vagere eka sAthe hoya che - mAgaNA sthAna eka sAthe hoya che. tethI ene akramarUpa kahyA che. rAgAdi bhAva, vezyAno bhAva ane jJAnanI eka samayanI paryAno bhAva ityAdi eka sAthe hoya che temane akramarUpa lIdhA che. A saghaLA krama-akramarUpa pravartatA vyAvahArika bhAvothI bhedarUpa thato nathI mATe huM eka chuM. A vyAvahArika bhAvothI bhinna mArI cIja che. kema ke huM to abheda, akhaMDa, AnaMdakaMda prabhu eka cinmAtra vastu chuM. vItarAga devaguru-zAstranI zraddhAno je vikalpa te vikalpathI ke huM cinmAtra chuM" evA vikalpathI bhedarUpa nahi thato evo abheda ekarUpa huM chuM. vastu AtmA trikALa nirvikalpa che. vastu AtmA to bhedarahita abheda che ema jANe tyAre AtmA jANyo kahevAya. AnuM nAma samyagdarzana che. huM zuddha chuM: nara, nAraka AdijIvanA vizeSo, ajIva, puSya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa svarUpa je vyAvahArika nava tattvo temanAthI TUMkotkIrNa eka jJAyaka svabhAvarUpa bhAva vaDe, anaMta judo chuM mATe huM zuddha chuM. anAdithI jIva puNyabhAva, pApabhAva ane baMdhabhAvamAM rokAyelo che. anAdithI ene mokSa kyAM che? paNa saMvara, nirjarA, mokSano vikalpa che. ane have jyAre bhAna thayuM tyAre aMtara ekAgratA sahita je saMvara, nirjarA ane mokSanI paryAya pragaTe te paryAya jevaDo huM nathI. A vyAvahAraki nava tatvothI huM judo chuM, bhinna chuM. paryAya badhI nAzavAna che ane huM avinAzI chuM. mArA hovApaNAmAM - astitvapaNAmAM e paryAyanA bhedo che nahi. e bhedomAM huM Avato nathI ane mArAmAM e bhedo samAtA nathI. huM to eka akhaMDa caitanyano piMDa chuM, jJAnano piMDa chuM, AnaMdano kaMda ane puruSArthano piM chuM. ane vyAvahArika je nava tattvo temanAthI judo, atyaMta judo chuM, mATe zuddha chuM. bhinnatAnA traNa prakAra che. 1) eka dravya bIjA dravyathI atyaMta bhinna che e eka vAta. 2) puNya-pApanA vikArI bhAvo che enAthI bhagavAna AtmA bhinna che e bIjI vAta. 3) je nirmaLa paryAya che enAthI paNa bhagavAna AtmA bhinna che e trIjI vAta. AvI rIte eka caitanya svabhAvapaNAne lIdhe badhA bhAvothI huM bhinna chuM - tethI huM zuddha chuM. 3. "huM darzana jJAnamaya chuM.': cinmAtra hovAthI sAmAnya vizeSa upayogAtmakapaNAne ullaMghato nathI mATe huM darzana-jJAnamaya chuM. ahIMcaitanyasAmAnya te darzana che ane caitanyavizeSate jJAna che. caitanyasvabhAvI Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 bhagavAna AtmA sAmAnya-vizeSa upayogapaNAne oLaMgato nahi hovAthI huM jJAna-darzanamaya chuM. trikALI vastupaNe Avo chuM. 4. "arUpIchuM' sparza, rasa, gaMdha, varNajenuM nimitta che evA saMvedanarUpe pariNamyo chatAM paNa sparzArirUpe pariNamyo nathI mATe paramArthe huM sadAya arUpI chuM. juo, sparza, rasa, AdinuM jJAna je thAya che te mArA potAthI thAya che, nimittathI nahi ane spardhAdi nimittanI hayAtI che to mArAmAM jJAna thAya che ema nathI, tatsaMbaMdhI jJAnarUpe pariNamavAnI yogyatA mArAmAM sahaja svabhAvathI ja che. mAruM jJAna ane spardhAdi bhinna bhinna rahe che tethI huM parAmArthe sadAya arUpI chuM. samasta dravyo, anaMta pudgala rajakaNo, anaMta AtmAo ane rAgAdi bhAvo mane mArApaNe bhAsatA nathI. paradravya paramANumAtra paNa eTale pulano eka rajakaNa ke rAgano eka aMza paNa mAro che ema mane bhAsatuM nathI. jJAnI ema kahe che ke dayA, dAna, vratAdino je vikalpa UThe che ke vyavahAra ratnatrayano je vikalpa che te mane mArApaNe bhAsato nathI. ahAhA ! Ane AtmA jANyo kahevAya ane A dharma che. * koI paNa paradravya paramANumAtra paNa mArApaNe bhasatuM nathI to pachI bhAvakapaNe ke zeyapaNe mArI sAthe eka thaIne te pharI moha kema utpanna kare? ahAhA ! daSTinuM jora ! zuM vairAgya ane udAsInatA! mane have paradravya mAruM che evo moha utpanna thAya ema che ja nahi. have mithyAtva utpanna thaze ja nahi. AnuM nAma AtmA jAgyo kahevAya ane A dharma che. ahAhA! samyagdarzana - svAnubhUti zuM cIja che enI lokone khabara nathI! 7. samyagdarzana thAya tyAre kevo anubhava thAya?: je samaye AtmAno anubhava thAya che tyAre jANe sUryanA kiraNono prakAza thAya che. samyakatvanA pragaTavAnA samaye svAnubhava dazA hoya che, temAM atIndriya AnaMdano lAbha thAya che. te sahaja sukhano bodha thatAManubhava thatAM ja indriya sukha ane AkhA saMsAranA badhA sukho tuccha lAge che. samyakatvI sadA sukhI ane AnaMdI rahe che. tene sahaja sukha svAdhIna hovAthI jyAre cAhe tyAre maLI jAya che. tene bIje kyAMya goThatuM nathI. sAMsArika pratikULatA ke anukULatA tenA AtmAne samyakatvathI patita karatI nathI. samyagdarzana pragaTavAne kALe to nirvikalpa svAnubhUti hoya ja tyAre zuddhopapayoga hoya ja. paNa tyAra pachInA kALe samakitIne anubhUti koIka vAra hoya ane koIka vAra na paNa hoya paNa tene zuddhAtmA Atma pratIti to sadeva hoya ja eTale ke zuddha pariNati tene niraMtara hoya ja. tene vAraMvAra yAdana karAvavuM paDe ke te zuddha AtmA che, jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA che' te sahaja che. samyagdaSTinI aMdara niyamathI AtmajJAna tathA sahajavairAgyanI zakti utpanna thAya che. samyagdarzana pragaTa thatAM caitanya samyajJAna prajJArUpe prakAzI UThe che. te prakAzamAM jagatanA padArthonuM yathArtha vastusvarUpa samajAya che. cittanI nirmaLatAne kAraNe te AtmAno guNarAzi pragaTato jAya che. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 samyagdaSTivaMta AtmAsva-paranA bhedano anubhava kare che ane sat-citta-AnaMdarUpa potAnA svarUpanA bhAnamAM varte che. tene niraMtara AtmajAgRti varte che. AvI samyagdaSTinI koI alaukika - jenuM varNana na thaI zake evI svAnubhUti vakhate dazA hoya che. 8. svAnubhavanA cihnarUpa jJAnacetanA : 1. jJAnacetanA to aMtaramAM potAnA AtmAne cetanArI che. AtmAnA anubhavano ukela pAmI jAya evI jJAnacetanA che. jJAnacetanAnuM kArya aMtaranI anubhUtimAM che. jJAnane aMtaramAM vALIne jeNe dAgathI bhinna svarUpane anubhavamAM laI lIdhuM che te jIvane apUrvajJAnacetanA aMtaramAM khIlI gaI che. 2. jJAnacetanA eTale zuddhAtmAne anubhavanArI cetanA, te cetanA mokSamArga che. jJAnacetanA to aMtarmukha thaIne AtmAnA sAkSAtkAranuM kAma kare che. jJAnAnaMda svabhAvanI sanmukha thatAM jJAnacetanA pragaTe che. 3. te jJAnacetanAmAM AtmA nijAnaMdane anubhavato thako atyaMta zuddhapaNe prakAze che. jJAnI AvI jJAnacetanA vaDe kevaLajJAnane bolAve che. AmAM jJAnInA hRdayanuM rahasya bharyuM che. 4. jJAnacetanA te dharmAtmAnuM cihna che. tenA vaDe dharmI jIva potAne niraMtara zuddha svarUpe anubhave che. jJAnacetanA potAnA svabhAvane sparzanArI che. AtmAne svasaMvedana pratyakSa karI levo te jJAnacetanAnuM phaLa che. jJAnacetanA to aMtaramAM potAnA AnaMdasvarUpa AtmAne cete che. 5. jJAnacetanA to samyagdaSTino dharma che. jJAnacetanA Atmika rasathI bharapUra che, atIndriya AnaMdathI bharapUra che. 6. dharmIe aMtaramAM dhyeya karIne potAnA paripUrNa AtmAne jANyo, tyAM AkhA jagatane paNa jANI tye evuM jJAnanuM sAmarthya pratItamAM AvyuM. jIva akhaMDa jJAnasvabhAvI che. Akho sarvajJa svabhAva dharmIe potAmAM dekhyo tyAM te jagatano jJAtA thayo. 7. AnaMdamaya jJAnacetanAne pariNamatA jJAnI caitanyanA prazamarasane pIe che. are ! manuSyapaNuM pAmIne A jJAnacetanA pragaTa karavAno avasara che. e avasara cUkIza mA! 9. zuddha svarUpanA anubhavanI preraNA 1. he bhAI ! tuM koI paNa rIte mahAkaSTa bhogavIne paNa athavA marIne paNa eTale mRtyu jevA kaSTone bhogavIne paNa tuM tArA AtmAno kautuhalI thA, AtmAno anubhava kara! 2. saMyogathI prApta ane Atmapradezo sAthe ekakSetrAvagAharUpa raheluM A zarIra te tAruM svarUpa nathI, te tArAthI atyaMta bhinna che. tuM be ghaDI teno paDozI thaI tArA AtmavilAsano anubhava kara ! tethI zarIrAdi parapudgala sAthenA ekatvano tAro moha zIdhra choDI daIza athavA tuM samyagdaSTi saMprApta karIza. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 . 3. zrImadde kahyuM che ke "anaMtakALamAM kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM to puruSa (jemAM sadgurutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI, nahi to nizcaya che ke mokSa hatheLImAM che." 4. ahIM satpAtratA thaInathI teno paNa e ja artha che ke mumukSu banIne, kaSTa bhogavIne paNa Atmatattvano kautuhalI thayo nathI nahi to nizcaya che ke AtmAnubhUti, samyagdarzana ane mokSa hatheLImAM che arthAt tArI sanmukha ja che. tuM tArA svabhAvathI jeTalo dUra che eTalo mokSa dUra che. te mokSasvarUpa ja cho, mATe tuM tattvano, AtmAno, svabhAvano kautuhalI thA ! 5. jIva dizAmUDha rahevA icche che tyAM upAya pravartI zake nahi. pharI pharI ThokI ThokIne kahyuM che ke eka A jIva samaye to sahaja mokSa che, nahi to anaMta upAya paNa nathI.' jo jIva Atmahita samajIne AtmajJAna pragaTAvavAnA puruSArthamAM pravarte to samyakatva prApta thatAM mokSa paNa sahaja thAya che. phakta eka samaya svabhAvamAM lInatA karatAM svarUpano anubhava thAya che. be ghaDI lInatA karatAM saMpUrNa AtmA sAkSAtkAra thAya che. 10 svAnubhUtinI preraNAH he bhavya! tuM ATaluM to karaje ! 1. AcArya deva samyagdarzana upara bhAra daIne kahe che ke he bhAI! tArAthI vizeSa na thAya to paNa ochAmAM ochuM tuM samyagdarzana to avazya rAkhaje. jo enAthI tuM bhraSTa thaIza to koI rIte tAruM kalyANa thavAnuM nathI. cAritra karatAM samyagdarzanamAM alpa puruSArtha che mATe tuM samyagdarzanane avazya karaje ! 2. samyagdarzanano evo svabhAva che ke je jIva tene dhAraNa kare te jIva krame krame zuddhatA vadhArIne alpakALe muktadazA pragaTa kare che. AtmakalyANanuM mULa kAraNa samyagdarzana che. 3. paryAyamAM rAga thAya chatAM ema pratIta rAkhaje ke rAga mAro svabhAva nathI ane e rAga vaDe mane dharma nathI. Ama rAgarahita svabhAvanI zraddhApUrvaka jo rAgarahita cAritradazA thaI zake to te pragaTa karI svarUpamAM TharI jaje, paNa jo tema na thaI zake ane rAga rahI jAya to te rAgane mokSano hetu na mAnIza. rAgathI bhinna tArA caitanya svabhAvanI zraddhA rAkhaje ! 4. AcArya bhagavAna kahe che ke he jIva! tuM paryAyadaSTithI rAgane tAruM svarUpa mAnI rahyo che, paNa paryAyamAM rAga hovA chatAM tuM paryAyadaSTi choDIne svabhAvadaSTithI jo, to tArA rAgarahita svarUpano tane anubhava thAya! je vakhate kSaNika paryAyamAM rAga che te vakhate ja rAgarahita trikALI svabhAva che, mATe paryAyadaSTi choDIne tArA rAgarahita svabhAvanI tuM pratIti rAkhaje. e pratItinA jore rAga alpakALe TaLI jaze, paNa pratIti vagara rAga kadI TaLavAno nathI. 5. 'pahelAM rAga TaLI jAya to huM rAgarahita svabhAvanI zraddhA karuM ema nahi, paNa AcAryadava kahe che ke pahelAM tuM rAgarahita svabhAvanI zraddhA kare to te svabhAvanI ekAgratA vaDe rAga TaLe. A ja sAcI rIta ane upAya che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 6. 'rAga TaLe to huM zraddhA karuM eTale paryAya sudhare to huM dravyane mAnuM' evI jenI mAnyatA che te jIva paryAyadaSTi che - paryAyamUDha che. tene svabhAvadaSTi nathI - dravyadaSTi nathI; ane mokSamArganA kramane te jANato nathI. samyaka zraddhA pahelAM samyagyAritra icche che. 7. vyadaSTinA jore paryAyamAM nirmaLatA pragaTe che. mAro svabhAva rAgarahita che evA vItarAgI abhiprAyapUrvaka (svabhAvanA lakSe arthAt dravyadRSTithI) je pariNamana thayuM temAM kSaNe kSaNe rAga tUTato jAya che; ane rAgano alpakALe nAza thAya che. e samyagdarzanano mahimA che. 8. AtmArthInuM paheluM kartavya e che ke paryAyamAM rAga na chUTI zake to paNa mAruM svarUpa rAgarahita ja che' evI zraddhA to avazya kare ! tArAmAM cAritra na thaI zake to zraddhAmAM goTA vALIza nahi. tArA ravabhAvane anyathA mAnIza nahi. 9. huM jIva! tuM tArA svabhAvano svIkAra kara ! jevo svabhAva che tevo mAna to kharo ! jeNe pUrA vibhAvane svIkArIne samyagdarzana jALavI rAkhyuM che te jIva alpakALe svabhAvanA jore ja sthiratA pragaTa karIne mukta thaze ja ! 10. khAsa paMcamakALanA jIvo pratye AcArya bhagavAna kahe che A dagdha paMcamakALamAM tuM zakti rahita ho to paNa kevaLa zuddhAtmA svarUpanuM zraddhAna to avazya karaje. A paMcamakALamAM A kSetramAMthI sAkSAt mukti nathI paNa bhavabhayano nAza karanAra evo potAno svabhAva che, tenI zraddhA karavI e nirmaLa buddhimAna jIvonuM kartavya che. tArA bhava rahita svabhAvanI zraddhAthI tuM alpakALamAM bhava rahita thaI Iza. mATe he bhAI! pahelAM tuM koI paNa upAya - parama puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTa kara ! ravAnubhUti e ja prathama upAya che. - saraLa che,sahaja che. 11. samyagdarzana vagara AtmakalyANano bIjo koI upAya traNa kALa traNa lokamAM nathI, mATe jyAM sudhI samyagdarzananuM svarUpa na samajAya tyAM sudhI eno ja abhyAsa niraMtara karyA karavo. AtmasvabhAvanI sAcI samajaNano ja prayatna karyA karavo, e ja saraLa ane sAco upAya che. 12. jo tane AtmasvabhAvanI sAcI ruci che ane samyagdarzanano mahimA jANIne tenI jhaMkhanA thaI che to tArI samajaNano prayatna nakAmo nahi jAya. svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che te jIvane kSaNe kSaNe mithyAtva bhAva maMda paDato jAya che. eka kSaNa paNa samajaNano prayatna niSphaLa jato nathI, paNa kSaNe kSaNe tenuM kArya thayA ja kare che. svabhAvanI hoMzathI je samajavA mAMge che te jIvane anaMtakALe nahi thayelI evI nirjarA zarU thAya che. 13. AvI caitanyasvarUpa bhagavAna AtmAnI vAta paNa je jIva prasanna citte sAMbhaLI che te jIvanITabhavI che. te jIva najIkanA bhaviSyamAM muktine lAyaka che. 14. bAtmA svayaM upayogasvarUpa che. tene paranuM avalaMbana nathI, aMtaranI ekAgratA vaDe je upayoga Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 kAma kare te ja AtmAnuM svalakSaNa che. AvA atIndriya AnaMdano dhaNI tuM bhagavAna AtmA cho. AvA AtmasvabhAvanA saMskAra aMdaramAM daDha karavA jevA che. aMtaramAM svabhAvanA gholananA saMskAra vAraMvAra atyaMta daDha karatAM svasaMvedana pratyakSa jaNAya che, eTale nizcaya ratnatraya samyagdarzana-jJAna cAritra thAya che. te ja dharmanI sAcI kamANI che. 15. he bhAI ! jaDathI bhinna tAruM caitanyatattva AcAryadeve tane batAvyuM te jANIne have tuM prasanna thA! sAvadhAna thA ! jAgRta thA! ane caitanyasvarUpa tArA AtmAne ja svadravya tarIke anubhava! AtmAnubhUti sArarUpa keTalAka praznoH pra. 1: Atmaanubhava karavA mATe pahelAM zuM karavuM? u. 1: pahelAM e nakkI karavuM ke huM bhagavAna AtmA - zarIrAdi paradravyothI bhinna chuM ane tenuM kAMI ja karI zakato nathI. paryAyamAM je vikAra thAya che te parasaMyogo ke karma karAvatAM nathI paNa mArA potAnA ja aparAdhathI thAya che. ema nakkI karyA pachI vikAra te mAruM svarUpa nathI, huM to zuddha caitanyamUrti jJAyaka bhagavAna AtmA chuM - eka tattvano yathArtha nirNaya karIne jJAnAnaMdasvarUpa AtmAnI sanmukha thavAno aMdara prayatna karavo. pra. 2: pahelAM vratAdino abhyAsa to karavo ne? u. 2 : pahelAMmAM pahelAM rAgathI bhinna paDavAno abhyAsa karavo. rAga ane jJAnanA bhedajJAnanA abhyAsa vinA vratAdino abhyAsa kare e to mithyAtvano abhyAsa kare che. pra. 3: AtmA pAmavA mATe Akho divasa zuM karavuM? u. 3H Akho divasa satsamAgama sallAstrano abhyAsa karavo. vicAra-manana-ciMtana karIne tattvano nirNaya karavo. huM jJAna-AnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM, sarvathA sarvathI bhinna chuM e che tattvano yathArtha nirNaya. zarIrAdi-dravyakarma-bhAvakarma ane nokarma-rAgAdithI bhedajJAna karavAno abhyAsa karavo. rAgAdithI bhinnatAno abhyAsa karatAM karatAM sahaja svabhAva sanmukha jIva thAya che ema karatAM karatAM AtmAno anubhava thAya che. varte nija svabhAvano anubhava lakSa pratIta, vRtti vahe nija bhAvamAM paramArthe samakita. potAnA svabhAvanI pratIti, jJAna ane anubhava varte ane potAnA bhAvamAM potAnI vRtti vahe te paramArtha samyakatva che. pra. 4 abhyAsa eTale zuM karavuM? u. 4 : zAstra vAMcana, zravaNa, satsamAgama karavo joIe. satsaMga, svAdhyAya, guNajijJAsA, prabhubhakti, AtmavicAra ane AtmasAkSAtkAra e ja Atmaunnatino krama che. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paS pra. 5 : e badho abhyAsa to vikalparUpa zubha bhAva che to pachI anubhava mATe to akiMcitkara che ne? u. 5: bhale anubhava ane samyagdarzana eka jJAyaka bhagavAna AtmAnA lakSe ja thAya che e vAta to sa cI ja, to paNa svAdhyAya, zravaNa, satsamAgama Adino vikalpa Ave ja, temAM paralakSI jJAna nirmaLa thAya che. zAstramAM aneka ThekANe evo upadeza che ke gurugame Agamano abhyAsa karavo, svanA lase Agamano abhyAsa karavo. jene AtmA joIto hoya tene AtmA batAvanAra evA sAcA devaguru-zAstranA samAgamano vikalpa Ave ja. A AtmAnubhUti jemaNe karI che evA anubhavIoe jevo AtmAne jANyo che, anubhavyo che ane batAvyo che - enA svarUpanI samajaNa to pahelAM meLavavI ja paDaze. AtmAno yathArtha nirNaya karavA mATe paNa A svarUpanI samajaNa to karavI ja paDaze. Atmaprasiddhi zAstranI pahelI gAthAmAM zrImadde kahyuM che : "je svarUpa samajyA vinA pAmo duHkha anaMta; samajAvyuM te padanamuM, zrI sadguru bhagavaMta." tatvArthasUtramAM anubhava pahelAM AbhyAsano krama A pramANe che. 9) sAcA deva-gurU-zAstrananuM yathArtha zraddhAna. 6) sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna. 3) sva-paranuM bhedajJAna. 4) svanuM yathArtha zraddhAna. pra. 6 : aMtardaSTi karavAno upAya zuM? 3. 6 : aMtardaSTi karavAno upAya svasammukha thaIne aMtaramAM daSTi karavI e ja che. sIdho aMtarmukha thaIne vastune pakaDe e upAya che. pra. 7H guru vANIthI Atmavastuno svIkAra karIe chIe chatAM anubhava thavAmAM zuM bAkI rahI jAya che? u. 7H guru vANIthI ke zAstrathI svIkAra e to vikalpathI svIkAra karavo te kharo svIkAra nathI. potAnA bhAvathI - potAnA jJAnathI - potAnA AtmAthI svIkAra thavo joIe. AcAryoe ema kahyuM che ke ame je kahIe chIe te tuM tArA svAnubhavathI pramANa karaje. potAnA aMtarathI sAco nirNaya kare tene anubhava thAya ja. pra. 8: AtmAnI kevI laganI lAge to anubhava thAya? u. 8 : jJAyaka..jJAyaka...zAyakanI laganI lAgavI joIe. jJAyakanI dhUna lAge to cha mAsamAM kArya thaI jAya ane utkRSTa laganI lAge to aMtarmuhUrtamAM (be ghaDImAM) thaI jAya. dhruva dhAmanA dhyeyanA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvavI te dharmano dhAraka dharmI dhanya che.' tuM satnI UMDI jijJAsA kara jethI tAro prayatna barAbara cAlaze, tArI mati saraLa thaI AtmAmAM pariNamI jaze. saTnA saMskAra UMDA nAkhyA haze to chevaTe bIjI gatimAM paNa sat pragaTaze. mATe sannA UMDA saMskAra reDa. mahenata phogaTa nahi jAya. pra. 9 : AtmAnA saMskArone dRDha karavA zuM karavuM ? u. 9 : vastusvarUpano dRDha nirNaya karavo. 'huM zuddha chuM, eka chuM, arUpI chuM, jJAnadarzananaya chuM, huM eka jJAyakabhAva chuM.' eno cAre paDakhethI vAraMvAra nirNaya pAko karIne dRDha karavo. pra. 10 : sAMbhaLIne saMskAra daDha karavA te AgaLa vadhavAnuM kAraNa che ? u. 10 : hA, aMdaramAM saMskAra dRDha nAkhe to AgaLa vadhe che. pra. 11 : sattA saMskAra nAkhavAthI zuM lAbha thAya ? u. 11 : jema korI mATalImAM pANInA TIpAM paDatAM TIpAM cUsAI jAya che; upara dekhAtA nathI chatAM mATalImAM pANInA TIpAMnI bhinAsa aMdara rahI che. tethI vadhu TIpAM paDatAM mATalI bhInI thaI jAya che ne pANI mATalI upara dekhAya che. tema je jIve satnI UMDI jijJAsA karIne sannA UMDA saMskAra nAkhyA haze te jIvane kadAca vartamAnamAM puruSArthanI kacAsa rahI jAya ne kArya na thAya to paNa sattA UMDA nAkhelA saMskAra bIjI gatimAM pragaTa thaze. mATe sannA UMDA saMskAra reDa ! pra. 12H zravaNamAM prema hoya to mithyAtva maMda paDe ? u. 12 : mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI anaMtavAra maMda paDyA paNa e samyagdarzananuM kAra ga nathI. mULa darzana zuddhi upara jora hovuM joIe. zraddhA nirmaLa thavI joIe. pra. 13 : eka paryAya bIjI paryAyane aDatI to nathI to pUrvanA saMskAra bIjI paryAyamAM kAma kema kare? u. 13 : eka paryAya bIjI paryAyane aDatI nathI evI dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA che e vAta to ema ag che. paNa vartamAna paryAyamAM joradAra saMskAra nAkhyA haze to enuM jora bIjI paryAyamAM pragaTe evI ja te utpAda paryAyanI svataMtra yogyatA hoya che, utpAda paryAyanA sAmarthyathI smaraNamAM Ave che . mATe saMskAra dRDha karavA - niyamita zAstra svAdhyAya karavo. pra. 14 : AtmajJAna mATe ghaNAM zAstrono abhyAsa karavo paDe e karatAM kaI sahelo rasto batAvo ne? u. 14 : AtmajJAna karavA mATe ghaNA zAstro bhaNavAnI kyAM vAta che ? tArI paryAya je duHkhanA kAraNo tarapha vaLe che, tene sukhanA kAraNabhUta dravyasvabhAva sanmukha vALa eTalI ja vAta che. pote bhagavAna AtmA, anaMta anaMta guNa saMpanna jJAnAnaMda svarUpa che eno mahimA lAvIna svasanmukha thA ! ATalI ja vAta che. tArI vartamAna jJAnaparyAyane dravya sanmukha vALavI. A TUMku ne Taca che. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 pra. 15 nava tattvano vicAra to pUrve anaMtavAra karyo che, to paNa lAbha kema na thayo? 9. 15 : bhAI ! pUrve je nava tattvanA vicAra karyA tenA karatAM A kAMIka judI rItanI vAta che. pUrve nava tattvanA vicAra karyA te abheda svarUpanA lakSa vagara karyA che, ne ahIM to abheda ravarUpanA lakSa sahitanI vAta che. pUrve ekalA mananA sthULa viSayathI nava tattvanA vicArarUpa AMgaNA rAdhI to AtmA anaMtavAra Avyo che, paNa tyAMthI AgaLa vikalpa toDI dhruva caitanyamAM ekapaNAnI zraddhA karavAnI apUrva samajaNa zuM che te na samajyo tethI bhavabhramaNa UbhuM rahyuM che. pra. 16 roja sAMbhaLIe chIe, have aMdara javAno kAMIka TUMko rasto batAvo. ame ghaNI mahenata karIe chIe chatAM AtmA pakaDAto kema nathI ? che. 16: AtmA ekalo jJAnasvarUpa cihvana che, abheda che, akhaMDa che, enI daSTi karavI. bheda upara lakSa karatAM rAgIne rAga thAya che tethI bhedanuM lakSa choDIne abhedanI daSTi karavI e TUMko sAra che. ghaNI mahenata chatAM AtmA pakaDAto nathI enuM kAraNa e che ke jJAnamAM enuM jeTaluM jora joIe e jora AvatuM nathI. je lakSa paramAM che - eTalA prakArathI ene spRhA -AzA chUTavI joIe te chUTatI nathI tethI kArya AvatuM nathI. AtmA pakaDAto nathI. ruci anuyAyI vIrya - je tarapha ruci hoya - jenI jarUrIyAta lAge te tarapha ja puruSArtha vaLe che. pra. 17H ghaNA vakhatathI tattvano abhyAsa karavA chatAM AtmA prApta kema thato nathI? u. 17: AtmA atIndriya AnaMdano nAtha prabhu che, enA atIndriya AnaMdanI tAlAvelI jAge, AtmA sivAya bIje kyAMya mIThAsa lAge nahi, bIje kyAMya rasa paDe nahi, jagatanA padArthono rasa phikko lAge, saMsAranA rAgano rasa uDI jAya. aho ! jenA ATalA ATalA vakhANa thAya che e AtmA anaMtAanaMta guNono puMja prabhu che koNa? ema Azcarya thAya, enI laganI lAge, enI dhUna caDe ene AtmA maLe ja, na maLe ema bane ja nahi. jeTaluM kAraNa Ape eTaluM kArya Ave. kAraNa ApyA vinA kArya AvatuM nathI. kAraNanI kacAzane lIdhe kArya AvatuM nathI. AtmAnA AnaMda svarUpanI aMdarathI kharekharI laganI lAge, tAlAvelI lAge, svapnamAM paNa enuM e ja rahe tene AtmA prApta thAya che. pra. 18 : AtmAnuM svarUpa jJAnamAM AvavA chatAM vIrya bahAramAM kema aTakatuM haze? u. 18 : je vizvAsa Avavo joIe te Avato nathI, tethI aTake che. jANapaNuM to agiAra aMga ane nava pUrvanuM thaI jAya paNa te jANapaNAnuM - kSayopazama jJAnanuM ahIM kAma nathI. paNa je bharoso bharoso joIe te Avato nathI. bharose bhagavAna thaI jAya paNa e bharoso - zraddhA AvatI nathI. tethI bhaTakyA bhaTaka kare che. "anubhUti svarUpa bhagavAna AtmA AbALa-gopALa sarvane pratikSaNa anubhavamAM pratibhAsa thAya che paNa te anubhUti te huM chuM' ema mAnato nathI. pratIti - lakSa ane anubhava e ja anubhUtino krama che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 pra. 19H temAM rucinI khAmI che ke bhAvabhAsanamAM bhUla che? u. 19 : mULa to rucinI ja khAmI che. ruci anuyAyI vIrya." pra. 20H ame tattvanirNaya karavAno udyama karIe to chIe, paNa tyAM vacce pratikULatA AvI paDe to ? u. 20 : jene tattvanirNaya karavo che tene tattvanirNayamAM pratikULatA kAMI che ja nahi. prathama to bahAranA saMyogo AtmAmAM AvatA ja nathI. saMyoga to AtmAthI judA ja che, mATe pratikULa saMyoga kharekhara AtmAmAM che ja nahi. saMvara adhikAramAM Ave che ne - 'upayogamAM upayoga che" AtmA jJAna-darzanamAM che ane jJAna-darzana AtmAmAM che. dravyakarma, bhAvakarma ke nokarma AtmAmAM nathI ane AtmA temAM nathI. vaLI bAhya saMyoga to sAtamI narakamAM anaMto pratikULa che, chatAM paNa anAdino mithyAdaSTi jIva tatvanirNaya karIne samyagdarzana pAmI jAya che. mATe pratikULatA AtmAne naDatI nathI. jene AtmAnI jijJAsA jAgI che, sAcA deva-guru nimittapaNe maLyA che tene tattvanirNayanI anukULatA ja che. ane aMtaramAM potAno AtmA anukULa ja che. jene aMtaramAM AtmAnI ruci thaI tene badhuM anukULa ja che. koI pratikULatA naDatI ja nathI. mATe AvI zaMkA karavI e bahAnuM ja che ! pra. 21H je jIva svarUpano yathArtha nizcaya nathI karato tene zuM thAya che? u. 21 : je jIva vastusvarUpano nizcaya nathI karato tenuM citta vastusvarUpa kaI rIte haze" evA saMdehathI sadAya DAmADoLa asthira rahyA kare che. vaLI sva-paranA bhinna bhinna svarUpanA tene nizcaya nahi hovAthI paradravyanuM karavAnI icchAthI tenuM citta sadAya AkuLa rahyA kare che, temaja paradravyanI bhogavavAnI buddhithI temAM rAga-dveSa karIne tenuM citta sadAye kaluSita rahyA kare che. A rIte vastu svarUpanA nizcaya vagara jIvanuM citta sadAya DAmADoLa ane kaluSita vartatuM hovAthI, tene svadravyamAM sthiratA thaI zakatI nathI. jenuM citta DAmADoLa ane kaluSitapaNe paradravyamAM ja bhamatuM hoya tene svadravyamAM pravRttirUpe cAritra kyAMthI thAya? na ja thAya. mATe jene padArthanA svarUpano nizcaya nathI tene cAritra hotuM nathI. pra. 22 : vastunA svarUpano nizcaya kayA prakAre karavo ? u. 22 : vastunA svarUpano nizcaya A prakAre karavo ke A jagatamAM huM svabhAvathI jJAyaka ja chuM; ane mArAthI bhinna A jagatanA jaDa-cetana samasta padArtho te mArA zeyo ja che. vizvanA padArtho sAthe mAtra zeya-jJAyaka saMbaMdhathI vizeSa kAMI paNa saMbaMdha mAre nathI. koI paNa padArtha mAro nathI, ne huM koInA kAryano kartA nathI. dareka padArtha potAnA sAmarthyathI utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpe pariNAma rahyo che. tenI sAthe mAre kAMI ja saMbaMdha nathI je jIva Avo nirNaya kare te ja para sAtheno saMbaMdha toDIne nija svarUpamAM upayogane joDe, eTale ja tene carAgarUpa cAritra thAya. A rIte cAritra mATe Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 pahelAM vastusvarUpano nirNaya karavo joIe. pra. 23 vartamAna karmabaMdhana che, hIna dazA che, rAgAdi bhAvo varte che, to zuddha AtmAnI anubhUti kema thaI zake ? u. 23H rAgAdi bhAvo vartamAna vartatA hovA chatAM te badhA bhAvo kSaNika che, vinAzaka che, abhUtArtha che, jUThA che. tethI tenuM lakSa choDIne trikALI dhruva zuddhAtmAnuM lakSa karatAM AtmAnI anubhUti thaI zake che. rAgAdi bhAvo eka samayanI sthiratAvALAne bhagavAna AtmA kAyama TakanAra abaddha-aspaSTa svarUpa che. tethI eka samayanI kSaNika paryAyanuM lakSa choDI trikALI zuddhAtmAnuM lakSa karatAM - daSTi karatAM AtmAnubhUti thaI zake che. hIna dazA che eTale phakta mati-zrutajJAnano ughADa alpa che paNa teTalA ughADamAM jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmAno nirNaya ane anubhUti thaI zake che. karmabaMdhana sattAmAM hoya to koI bAdhArUpa nathI - udayamAM Ave tyAre to jAgRtinI jarUra che. karmonI sattAthI AtmAnI sattA bhinna che. mATe karmo kAMI rAgAdi bhAvo ke vikArI bhAvonA kartA nathI. pra. 24 nyAyathI ane tarkathI A vAta bese che paNa aMdara javAnI hiMmata kema nathI AvatI? u. 24: ene pahoMcavA joIe eTalo puruSArtha nathI eTale bahArane bahAra bhaTakyA kare che. aMdara javAnI ruci nathI tethI upayoga aMdara jato nathI. vartamAna jJAnanI paryAya jeTalI laMbAIne jJAyakane pakaDavI joIe eTalI laMbAtI nathI. pra. 25 : daSTinuM jora kyAM devAthI anubhava thAya? u. 25 : jJAyaka niSkriya taLa upara daSTinuM jora devAthI thAya. paryAya upara zuM kAma jora do cho? A mArI kSayopazama paryAya vadhI, A mArI paryAya thaI ema paryAya upara jora zuM kAma do cho? paryAyanA palaTatAM aMzamAM trikALI vastu thoDI AvI jAya che ? trikALI dhruva daLa je nityAnaMda prabhu che tenA para jora de ne ! jJAnAnaMda sAgaranA taraMgo uchaLe tenA upara jora na de. taraMgone na jotAM AnaMda sAgaranA daLa para jora dene! anAdithI kSaNika paryAya upara jora de che te choDI dene trikALI dhruva nitya jJAyakadaLa upara jora de ane daSTine tyAM ekAgra kara - sthira kara to samyagdarzananI nirmaLa paryAya pragaTaze. pra. 26 : dhAraNA jJAnathI AgaLa vadhAtuM nathI to konA baLe AgaLa vadhAya? u. 26 : dravyanA baLe AgaLa vadhAya che. jJAyakabhAva, caitanyabhAva, dravyabhAva enA tarapha pahelAM jora javuM joIe. pra. 27: caitanya svarUpa AtmAne ja grahaNa karavA mATe kahyuM. paraMtu huM caitanyasvarUpa AtmA chuM evuM lakSa karavA jatAM bhedano vikalpa to AvyA vinA raheto nathI. to pachI vikalpa rahita AtmAne grahaNa kevI rIte kare ? Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0pa u. 27 : prathama bhUmikAmAM guNa-guNInA bheda AdinA vikalpo Ave che avazya, paraMtu AtmAnA caitanya lakSaNa vaDe vikalpone bhinna jANIne abheda caitanyanI tarapha DhaLavuM thAya che. bheda bhale vacce Ave, paraMtu mArA caitanyamAM te bhedanathI. huM caitanya avasthAno kartA, caitanyamAMthI ja mArI avasthA karuM, caitanya dvArA karuM, ityAdi SakArakanA bheda Ave bhale, paraMtu yathArthapaNe chIye kArakomAM caitanya vastu eka ja che, te caitanyamAM koI bheda nathI. A rIte caitanyasvabhAvanI mukhyatA karIne, bhedane gauNa karIne, svarUpa sanmukha thaIne, temAM ja ekAgratA karavAthI caitanyanuM grahaNa thAya che. te ja AtmAnI anubhUti che, te ja samyagdarzana che, te ja mokSano upAya che. pra. 28 : svabhAva sanmukha thavA huM zuddha chuM, jJAyaka chuM Adi ciMtavana karatAM karatAM evo apUrva AnaMda Ave che te AnaMda atIndriya che ke kaSAyanI maMdatAno che te kema khyAlamAM Ave ? u. 28: ciMtavanamAM kaSAyanI maMdatA ghaNI thatAM tene AnaMda mAnI tye te bhrama che, kharo atIndriya AnaMda nathI. atIndriya AnaMdano svAda AvatAM rAga ne jJAnanI bhinnatA pratItamAM Ave che. e atIndriya AnaMdanuM zuM kahevuM? alaukika apUrva che. kharekharI rucivALA jIvane kaSAyonI maMdatAmAM atIndriya AnaMdano bhrama thato nathI.atIndriya AnaMdano svAda AvyA vinA te jaMpato nathI. pra. 29: vikalpathI nirvikalpa thavAmAM sUkSma vikalpa roke che tenuM zuM karavuM? u. 29 : nirvikalpa thavAmAM vikalpa rokato nathI paNa aMdara DhaLavA yogya puruSArtha (paDato nathI. vikalpane toDavo nathI paDato paNa svarUpamAM DhaLavAno puruSArtha ugra thatAM vikalpa sahaja tUTI jAya che. pra. 30H samyapha sanmukha jIva tattvanA vicAramAM rAga potAno jANe che ke pudgalano jANe che? u. 30: samyaka sanmukha jIva tatvano vicAramAM rAga te potAno aparAdha che tema jANe che ane aMdara utaravA mATe rAga te mAruM svarUpa nathI, rAga te huM nathI tema jANIne tenuM lakSa choDI aMdaramAM utaravAno prayatna kare che. pra. 31 : anubhava dravyano che ke paryAyano? u. 31 ; "anubhava"mAM ekaluM dravya ke ekalI paryAya nathI paNa svasammukha vaLIne paryAya sAthe tarUpa thaI che ne dravya-paryAya vacce bheda nathI rahyo - AvI je bannenI abheda anubhUti te anubhava che. dravya-paryAya vacce bheda rahe tyAM sudhI nirvikalpa anubhava thAya nahi. paryAyamAM dravya jeTaluM sAmarthya utpanna thAya che teno artha abheda thaI che. pra. 32 : trikALI dravyanA AzrayathI nirvikalpa AnaMdanI anubhUti thAya ne te ja samaye huM A AnaMdane anubhavuM chuM evo khyAla Ave ? u. 32 : nirvikalpa anubhUti kALe AnaMdanuM vedana che paNa vikalpa nathI. vikalpamAM Ave che tyAre khyAlamAM Ave ke AnaMdano anubhava thayo che paNa AnaMdanA anubhava kALe AnaMda anubhavuM chuM tevo bheda nathI, vedana che. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 pra. 33 kerIno svAda AtmAne Ave che tema AtmAnA anubhavano svAda kevo hoya ? u. 33 kerI to jaDa che, jaDa kerIno svAda AtmAne Avato nathI. kerInA mIThA rasanuM jJAna thAya che ane kerI ThIka che evI mamatAnA rAgano duHkharUpa svAdaAtmAne Ave che. AtmAnA anubhavano je atIndriya AnaMda Ave che te AnaMda vacana agocara che, mAtra anubhavagamya che. pra. 34: A AtmAnuM svarUpa khyAlamAM AvavA chatAM pragaTa kema nahi thatuM hoya ? u. 34 : ene yogya puruSArtha joIe. aMdaramAM apAra zakti paDI che tenuM mAhAsya AvavuM joIe. vastu to pragaTa che, apragaTa to paryAyanI apekSAe kahevAya che. Ama vastu pragaTa ja che, tene ADe kAMda DhAMkaNuM nathI. prathama vastunuM mAhAtma AvavuM joIe. bhAna thAya to mAhAtma Ave ema nahi, keTalAka ema laI lya che; paNa pahelAM mAhAtma Ave, to mAhatma AvatAM AvatAM bhAna thAya. pratIta thatAM, lakSa tyAM jAya ne anubhava thAya. pra. 35 : AtmAnA judA judA guNo khyAlamAM Ave che paNa abheda AtmA kema khyAlamAM nathI Avato ? u. 25 : pote khyAlamAM leto nathI eTale Avato nathI. abhedane lakSamAM levo e to chellAmAM chellI sthiti che. nirvikalpa thAya tyAre abheda AtmA khyAlamAM Ave che. pra. 36 : e khyAlamAM levo kaThaNa paDe che? u. 26 : dhIre dhIre prayatna karavo, mUMjhAvA jevuM nathI. anubhavamAM AvI zake evo che, kharekhara AvI ja rahyo che. mATe dhIre dhIre prayAsa karavo, mUMjhAvuM nahi, thaI zake evuM che. AvA kALe AvI UMcI vAta sAMbhaLavA maLe che e kAMI ochuM che? pra. 7 : svAnubhUti kema karavI ? u. 7 : rAganI vRtti para tarapha jAya che tenuM lakSa choDIne svasammukha vaLe to anubhUti thAya. pra. 68 : viSaya kaSAyanI satata viTaMbaNAmAMthI chUTavAnuM sAdhana zuM? u. 38 : viSaya kaSAyano prema choDavo - ruci choDavI. prapaMca e pAMca indriyonA viSayane rAjI karavAno che. potAnA AtmasvarUpane ja jJAnano viSaya karIne tene jANavAne badale para vastune jANavA - devAnI icchA kare che, enuM nAma viSaya che. potAnA zAMta caitanya svarUpane na anubhavyuM eTale para lakSe chodha, mAna, mAyA, lobha thatAM para vastune prApta karavAnI icchA thAya che te kaSAya che. rAgathI - icchAothI caitanyanuM bhedajJAna karavuM te viSaya kaSAyanI satata viTaMbaNAthI chUTavAnuM sAdhana che. pra. 39 : paricaya kono rAkhavo joIe? ane karavuM zuM? u.39 : sat svarUpa evA AtmAno paricaya rAkhaje. jevo jeno paricaya evI ja enI pariNati Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 thaze. rAganA rasIlA jagatanA jIvono paricaya karIza to tArI pariNati paDI jaze. jene zarIra Adino prema che, jene puNyano prema che, evA laukikajanono paricaya karIza to tAro pariNati paDI jaze. loko mAna-sanmAna Ape tenA paricayathI tane nukasAna thaze, tuM marI jaIza. strI, putrAdi ke vyApAra AdinA paricayathI tane nukasAna thaze. tuM AnaMdano nAtha prabhu cho ! tArA nivAsamAM-tArA paricayamAM rahe to tane AnaMda ne sukha thaze. jema jaMgalamAM siMha nirbhaya thaIne vire che tene bIjA prANIono bhaya hoto nathI, tema tuM paNa nirbhaya thaIne tArA svadezamAM vicara ! svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare jIvane kSA| kSaNe mithyAtva maMda paDato jAya che. eka kSaNa paNa samajaNano prayatna niSphaLa jato nathI. ajJAnI jIva vratAdimAM dharma mAnIne je zubhAzubha kare che tenA karatAM sat samajavAne lakSe je zubha bhAva thAya che te UMcI jAtano che. vratAdimAM dharma mAnIne je zubha bhAva kare che te jIvane to abhiprAyamAM mithyAtva poSAtuM jAya che. ane sat samajavAne lakSe to kSaNe kSaNe mithyAtva tUTatuM jAya che. ane jene sat samajamAM AvI jAya tenI to vAta ja zuM ? pra. 40 : anAdinA ajJAnI jIvane anubhUti pahelAM to ekalo vikalpa ja hoya ne ? u. 40 : nA; ekalo vikalpa nathI. svabhAva tarapha DhaLI rahelAM jIvane vikalpa hovA chatAM te ja vakhate AtmasvabhAvanA mahimAnuM lakSa paNa kAma kare che, ne te lakSanA jore ja java AtmA tarapha AgaLa vadhe che; kAMI vikalpanA jore AgaLa nathI vadhAtuM. jyAM rAga taraphanuM jora tUTavA mAMDyuM ne svabhAva taraphanuM jora vadhavA mAMDyuM - tyAM saviklpa dazA hovA chatAM ekalo rAga ja kAma nathI karato paNa rAgano avalaMbana vagarano, svabhAva taraphanA joravALo eka bhAva paNa tyAM kAma kare che; ane tenA jore AgaLa vadhato vadhato, puruSArthano koI apUrva kaDAko karIne nirvikalpa AnaMdanA vedana sahita AtmAno anubhava thaI jAya che - samyagdarzana pragaTa thaI jAya che. AvI alaukika anubhUtinI vAta che. svAnubhati dazA saMbaMdhI prazno pra. 1 : svAnubhUtinuM aMtaraMga svarUpa kevuM hoya ? u. 1 : te aMtaraMga svarUpa vANImAM (puruM) AvatuM nathI. vikalpa chUTIne aMtarama AnaMdanuM vedana Ave te pahelAM pote ja anubhavI zake che. anaMta guNathI bharelo AtmA che temAM teno upayoga svAnubhUti thatAM lIna thaI jAya che ane vikalpa chUTI jAya che. vikalpanI AkuLatA chUTIne upayoga svarUpamAM jAmI jAya evI svAnubhUti vacanamAM amuka prakAre Ave che, bAkI to je vede te jANI zake che. te dazA thatAM AkhI dizA badalAi jAya che. je bahAranI - vibhAvanI dizA hatI te palaTAine svabhAvanI dizAmAM, vikalpa chUTIne nirvikalpa evI - koI judI duniyAmAM cAlyo jAya che ane svabhAvamAM tallIna-ekadama lIna thaI jAya che. svAnubhUtimAM jevo svabhAva che tevI jAtanI pariNati Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 thaI jAya che. te anubhUti vedanamAM Ave che tethI jANI zakAya che, vedI zakAya che paNa kahI zakAya nathI. AnaMdathI - jJAnathI bharelo caitanya camatkArI deva pote bIrAje che tenI svAnubhUti thAya che. jevo siddha bhagavAnano AnaMda che teno aMza svAnubhUtimAM Ave che. te vakhate anupama guNano bhaMDAra, anupama AnaMdathI bharelo AtmA anupama AnaMdanuM vedana kare che. vibhAva dazAmAM AnaMda nathI kema ke temAM jJAna AkuLatAvALuM che. jyAre svAnubhUtimAM nirAkuLa svarUpa AtmA anupama AnaMdathI bharelo evA potAnA AtmAnuM vedana kare che. pra. 2 svAnubhUtinA kALe zuM AtmAnA dareka pradezamAM AnaMdanuM vedanA thAya che? u. 2 : hA, te kALe bhedanuM lakSya chUTIne AtmAnA dareka pradeze AnaMda pragaTe che. te AnaMda siddha bhagavAnane pUrNa pragaTa thayo che; samyagdaSTine aMze vedAya che; chatAM jAta siddha bhagavAna jevI ja che. te AnaMda guNa AtmAnA asaMkhya pradezomAM vyApelo che. tenI anubhUti thatAM vikalpa chUTI jAya che ane jagatathI nyAro koI anupama AnaMda thAya che. tene jagatanI koI upamA lAgu paDatI nathI. te AnaMdano indranI padavInA, cakravartInI padavInA ke bIjA koI AnaMdanI sAthe meLa khAto nathI. te bahAranA AnaMdato laukika rAgavALA che, jyAre A vItarAgI AnaMda to judo ja che, teno koInI sAthe meLa nathI. te AnaMda vacanAtIta che. jJAyakano mahimA Ave, temAM sarvasvatA lAge, tenI rUci, zraddhA thAya to jIva te tarapha vaLe che, te vinA vaLI zakato nathI. bahAramAM ja je sarvasva mAnI lya che tene AtmAnI prApti (samyagdarzanasvAnubhUti) thatI nathI. azubhathI bacavA zubha bhAva vacce Ave tenAthI puNya baMdhAya. paNa AtmA te bannethI nyAro che tevI zraddhA thavI joIe; ane zraddhA thAya to te tarapha vaLe. AtmAne oLakhyA vagara bhavano abhAva thato nathI. pra. 3H AtmAno svabhAva to sva-paraprakAzaka che. to samyagdaSTi jIvane svAnubhUtinA samaye para jaNAya che ke kema? (6. 3: svAnubhUtinA samaye bahAra upayoga nathI eTale para-paraNeyo jaNAtA nathI. potAno (upayoga aMdara che ane temAM anaMta guNonI paryAyo jaNAya che, mATe sva-paraprakAzakapaNe tyAM paNa (UbhuM rahe che, teno nAza thato nathI. samyagdarzana - svAnubhUtinI paryAya pragaTe che te kALe pote AnaMdaguNane vede che, potAnA anaMta guNa vedanamAM Ave che. mATe pote potAne jANe che ane pote bIjA guNa-paryAyone paNa jANe che, ane tethI sva-paraprakAzakapaNuM che. svAnubhUtinA samaye svane eTale ke jJAna pote potAne jANe che ane para eTale bahAranA zeyane nathI jANatuM; paNa pote aMtaramAM jJAna-ya-jJAtA svarUpa evA potAne abhedapaNe jANe che, potAnI anaMta paryAyone jANe che te anubhavanA kALe paraprakAzakapaNuM che. te anaMta paryAyanA nAma nathI AvaDatAM paNa potAne Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 anaMta paryAyanuM vadana thAya che tene jANe che. caitanya camatkAra svarUpa AtmA che, tenI aneka jAtanI paryAyane te jANe che te anubhavanA kALe paraprakAzakapaNuM che. ane upayoga bahAramAM hoya tyAre te bahAranuM jANe che te paNa temAM ekatva thato nathI. (anubhava kALe) pote potAno jJAyaka rahe che, jJAtAnI dhArA cAle che ane upayoga bahAra hoya tyAre tenAthI judo rahIne parane jANe che. eTale ke pote potAne jANe che ane bIjAne paNa jANe che. upayoga bahAra hoya tyAre huM jJAyaka AtmA chuM evI zuddha pariNati cAlu ja che. A rIte savikalpa dazAmAM paNa sva-paraprakAzakapaNuM che ane aMtaramAM pote potAne jANe che ane potAnA anaMta guNa-paryAyone jANe che te nirvikalpa dazAnA kALanuM sva-paraprakAzakapaNuM che. aneka jAtanI paryAyo tene svAnubhUtimAM pariName che tene jANe che tathA potAne abhedapaNe jANe che. A rIte badhuM jANe che te nizcaya sva-paraprakAzakapaNuM che. parane jANe che te vyavahAra eTale ke parane nathI jANato evo teno artha nathI. vyavahAra eTale ke bIjAne jANato nathI ane bIjAne jANe te kahevAmAtra che evuM nathI. parane jANe che, paNa te bIjuM bahAranuM zeya thayuM eTale vyavahAra kahevAya che.. pra.4 AtmA svarUpa AnaMdamAM ramI rahyo hato, AnaMda taraMgomAM DolI rahyo hato temAM zuM kahevuM che? atIndriya AnaMdamAM zuM saMvedana thatuM haze? u. 4: AtmA to eka adbhuta vastu che, tenA dravya-guNa-paryAya koI judA che. anaMta kALathI AkuLatA hatI te AkuLatA chUTIne AtmAno svabhAva nirAkuLa che te nirvikalpa dazAmAM pragaTa thAya che. AtmA svayaM AnaMdasvabhAve ja che. eTale ke AtmAmAM AnaMda Adi anaMtaguNo che ane temAM AtmA pariNamana karato hoya che. arthAt AtmAmAM aneka jAtanI kriyAo utpanna thAya che - taraMgo uThatA hoya che, ane temAM te ramaNatA karato hoya che. Avo AtmAno svabhAva che. AtmAmAM AnaMda Adi anaMta guNa che, ane tenI paryAyonA pariNamanamAM taraMga uThatA hoya che, ane temAM te ramaNatA karato hoya che. bAkI vANImAM keTaluM Ave? vANImAM tene mATe koI upamA che nahi, siddha bhagavAnane pUrNa AnaMda che ane A eka samayanI svAnubhUtimAM teno aMza che, paNa te ja jAta che. AtmA pote astitvarUpa che, avastunathI. tathA te astitva jAgRta svarUpa che. eTale jyAM AkuLatAthI chUTyo tyAM AtmAmAM je svabhAva che te pragaTa thAya che. ane tethI AnaMda taraMgamAM ramI rahyo hato ema kahyuM che. te vAkyanI aMdara UMDANa che. kahevA mATe zabdo dvArA kahevAya ke khelI rahyo hato, ramI rahyo hato, DolI rahyo hato, paNa te badhAnA arthamAM UMDANa che. tenA svabhAvamAM abhUtatA che. zabdathI ema kahevAya ke taraMgamAM Dolato hato, jhUlato hato. bAkI tenA bhAvamAM UMDANa raheluM che, te kAMI daSTAMtathI khyAlamAM na Ave. bAkI vastu to koI judI che. e to svAnubhUtimAM vede tene khyAlamAM Ave, arthAt sva nubhUtimAM je svabhAva che tenuM vadana thAya che. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 AtmAmAM AnaMdaguNa che tene vikalpa, rAganI ke bAhya padArthanI arthAt devalokanA ne cakravartInA koI sukhonI apekSA nathI. AtmA svayaM AnaMda svarUpa ja che. tethI te AnaMda paNa nirapekSa - koInI apekSA vagarano che. vibhAvothI chUTelo ne jagatathI nyAro-upara tarato-AtmA adbhUta AnaMda taraMgamAM DolAyamAna thaI rahyo che, khelI rahyo che, ramI rahyo che. nikSepono samUha kyAM cAlyo jAya che tenI khabara paDatI nathI, nayonI lakSmI udaya pAmatI nathI ane pramANa asta thaI jAya che tyAre AtmA aMdarathI koI judo pragaTa thAya che. caitanya svarUpa lIlA karato aMdarathI pragaTa thAya che. koI kahe amane zAMti thaI gaI, te A vAta nathI. A to juduM che, A AnaMda taraMgo judA che. AnaMda aMtaramAMthI svayaM Ave che. A to vikalpathI badhI rIte chUTIne AnaMda pragaTe che ane te judI jAtano pragaTe che. pra. 5 : paryAyamAM anubhava paryAyano thAya che ne ? u 5 : anubhava bhale paryAyamAM thAya paNa AtmAmAM anaMta guNo che te guNo tene khyAlamAM Ave che. dravyane choDIne paryAya aghdhara rahetI nathI, paryAya dravyanI ja che. vedana bhale paryAyanuM thAya, paNa dravya temAM jaNAya che. dravyamAM jJAna-darzana-cAritra Adi anaMtaguNo che ne paryAya tene jANe che. dravya koI vastu ja nathI ke sAva zUnya che evuM nathI. temAM guNo bharelA che. jema pudgala sparza, rasa, gaMdha, vargarUpe pariName te badhI tenI paryAya che. kerI khaTAzarUpe pariName, mIThAsarUpe pariName te badhI pudgalanI paryAyo che. paNa tevA guNa konA che ? kerInA - pudgalanA che. tema AtmA jJAna-darzanaAnaMdarUpe pariName te badhI tenI paryAya che. paNa pariNamanAra koNa che ? pote caitanya vastu. caitanya vastunI te paryAyo che ane te caitanyanI paryAya che eTale te paryAya pote dravyane jANI zake che, dravyanA guNone khyAlamAM laI zake che ke guNo AvA che. vedana bhale paryAyanuM thAya paNa te jANe che dravyane. tathA dravyanI potAnI paryAya che, bIjAnI nathI. paryAya kAMI aghdhara laTakatI nathI. caitanyanI paryAya jJAna-darzana-cAritrarUpe pariName te potAnI paryAya dravyathI judI nathI. paryAyano svabhAva e rIte judo che ke paryAya kSaNika che ne dravya zAzvata che. chatAM paNa paryAya dravyanI che, AtmAnA AdhAre pariName che, nirAdhAra nathI. jo dravyanA AdhAre paryAya pariNamita na hoya to dravya ane paryAyanA be kaTakA thaI jAya. paryAya to kSaNika che, te cAlI jAya che ane AtmA zAzvata che. temAMthI bIjI bIjI paryAya AvyA ja kare che. jJAnanI jJAnarUpe, zraddhAnI zraddhArUpe...ema navI navI paryAya caitanyamAMthI AvyA ja kare che. je apekSAe dravya-paryAyanA bhedanI vAta Ave che, te apekSAe bheda che. paNa dravya-guNaparyAyane sarvathA bheda nathI. temane lakSaNa bheda che, saMkhyA bheda che - evI rIte bheda che. dravyadRSTinI apekSAe judA kahevAya paNa temane sarvathA judA na samajavA. vastunA kaTakA na samajavA. jema che tema samajavuM. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 pra. 6: svAnubhUtimAM nALiyeramAM jema goLo alaga che tema, zarIra ekadama juduM paDyuM che ema khyAlamAM Ave? u. 6H pote judo ja paDI jAya che. ekadama nirALo thaI jAya che. caitanyatattva ekalo nirALo thaI pote potAnI anubhUti kare che, pote potAnA anaMta guNanuM vedana kare che, caitanyagoLo chUTo paDIne, caitanyapaNe pote potAne anubhave che. A anubhavamAM je vibhAvanuM vedana che te chUTI jAya che, ane caitanyanuM vedanA aMtaramAMthI pragaTa thAya che. ekadama evo nirALo thaI jAya che, zarIrano khyAla raheto nathI. bahAra upayoga Ave tyAre A zarIra juduManehuM jJAyaka judo temajudApaNAnI-nirALApaNAnI pariNati varte che. aMtaramAM gayo to zarIra kyAM che e khyAla raheto nathI, vikalpa taraphano upayoga paNa chUTI jAya che ne ekaluM caitanyanuM vedanA rahe che, ekalI AnaMdanI dhArA rahe che. tenI sAthe anaMta guNanI paryAya pragaTa thAya che. pra. 7H savikalpa ane nirvikalpa dazAmAM zo phera che? u.7: nirvikalpa dazAmAM AnaMdanuM vedana juduM ja hoya che. nirvilpa svAnubhUtino koI judo ja prakAra che. savikalpa dazAmAM rAganI AkuLatAnuM vedanA ane zAMti sAthe vedAI rahyA che. ane nirvikalpamAM ekalo AnaMda ja vedAI rahyo che, jemAM AkuLatA ekadama abuddhipUrvaka che teno potAne khyAla paNa nathI Avato. ekalI nirAkuLatA, ekalo AnaMdadAya che. savikalpa dazA rAga mizrita che. nirvikalpa dazAmAM ekalo AnaMda che, ema phera che. jJAnI savikalpa dazAmAMthI nirvikalpa dazAmAM kyAMno kyAM cAlyo gayo ! judA dezamAM cAlyo gayo. AtmAmAM DUbI gayo, svAnubhUtimAM aMdara lIna thaI gayo. e dazA! ane savikalpa dazA je AkuLatA sAthe rahelI che, temAM phera che. uparanI bhUmikAvALAne savikalpamAM bhale zAMti vadhAre hoya paNa AkuLatA ane nirAkuLatA banne mizrita che. te mizrita vedanA ane ekaluM nirvikalpa vedana temAM phera che. pra. 8: svAnubhUtimAM upayoga che te pramANa svarUpa che naya svarUpa che? u. 8: svAnubhUtimAM upayoga pramANa svarUpa che ane te sahajarUpe che. daSTi pote ema ne ema che ane jJAna pramANarUpe che. e badhuM nirvikalparUpe che. tyAM vikalpavALA naya-pramANa kAMI lAgu paDatA nathI. svAnubhUtinA kALamAM naya pakSa kyAMya cAlyA jAya che, nayanI lakSmI kyAM cAlI gaI te dekhAtI nathI, pramANa asta thaI gayuM ne nikSepono samUha kyAM cAlyo gayo te kAMI khabara paDatI nathI. badhA rAgavALA nayanA pakSapAto chUTI jAya che ane sahaja pariNati ke je jIvanuM svarUpa che te emane ema rahI jAya che. te kALe upayoga dravya-paryAya badhAyane jANe che. upayoga pramANarUpa ane zudhanayarUpe pariNati che. pra.9: nirvikalpa dazAnA kALamAM jJAna dravya-guNa-paryAya traNene jANe to paNa temAM rAga utpanna thato nathI? Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 - u. 9H sAdhaka traNenA bheda nathI pADato, nirvikalpa dazAmAM bheda pADavAM besato nathI. te to tene sahaja jANe che. paryAyanuM vedana ne dravyano svabhAva sahaja eka sAthe tene aMtaramAM jaNAya che. te vikalpathI bheda pADavA besato nathI, upayoga eka sAthe bheda pADyA vinA badhuM jANI lya che. buddhipUrvaka bheda pADato nathI ke A guNa che ane A paryAya che. te to sahaja jaNAya che. dravya-guNaparyAyanA bheda pADato nathI, tenA vedanamAM sahaja AvI jAya che. pra. 10H AbALa-gopALa badhAne bhagavAna AtmA jaNAI rahyo che eTale zuM? anubhavAI rahyo che - anubhavamAM Ave che teno zuM Azaya che? u. 10H AcAryadeva kahe che ke jJAna-lakSaNa tArAthI oLakhAya tevuM che. anubhavAI rahyo che eTale ke te rUpe tuM cho, tArA svabhAve tuM pariNamI rahyo che. anubhavamAM Ave che eTale ke vedanarUpe, svAnubhUtirUpe anubhavamAM Ave che ema nahi, paraMtu pariNamanamAM tuM jJAna-lakSaNathI pariNamI rahyo che, tenAthI oLakhAya tevo tuM cho. tuM pote ja cho, to huM tane kema jANato nathI ? tuM jJAna svabhAve cho, jJAna svabhAve tuM ja thaI rahyo cho. tuM pote anubhavarUpe rahyo cho. paNa te anubhava eTale AnaMdanA vedananI anubhUti nahi, paraMtu tuM tArA astitvarUpe cho, tene oLakhI le. tuM ja cho, tuM jaDanathI thaI gayo paNa aMdara vikalpamAM evo aTavAI gayo che ke tene tenAthI chUTA paDavuM muzkelI paDe che. eka eka zeyamAM - khaMDakhaMDamAM aTavAI gayo che tethI akhaMDane gotavAnI muzkelI paDe che. jANanAro tuM cho, niHzaMkapaNe badhAne jANe che. che. 11 : bhAva bhArAna eTale zuM? 9. 11 : jJAyaka evo je bhAva che enuM bhAna thavuM joIe ke A ja jJAyaka che bIjo nahi. je vikalpo badhA Ave che te huM nahi, paNa A je jJAyaka che te ja huM chuM. evI jAtano aMdarathI caitanyanA svabhAvano bhAsa Avavo joIe. mAtra A bahAranuM jANapaNuM te huM nahi, paraMtu je svayaM zAyaka che te huM ema teno bhAsa Avavo joIe. A jJAyaka pote potAthI che, jJAyaka vastu svayaMsiddha che - ema jJAyakano bhAva ene bhAsanamAM Avavo joIe. abhyAsa karatAM karatAM AgaLa javAya che. jJAyakanuM jora vadhatAM vadhatAM AkuLatA ochI thAya ne jJAtAmAM ekAgratA vadhatAM vadhatAM vikalpa tUTI ene nirvikalpa dazA, svAnubhUti thAya che ane siddhadazAnA sukhano aMza anubhavamAM Ave che. pote rAgathI chUTo paDe to ja aMdaramAM Ave che. pra. 12H je jJAna sAthe AnaMda na Ave te jJAna nathI, ajJAna che. teno vizeSa khulAso karavA kRpA karazo? che. 12H jJAna sAthe AnaMda nathI te yathArtha jJAna ja nathI. jene samyagdarzana thAya, svAnubhUti thAya tene jJAna sAthe AnaMda Ave ja. jo AnaMda Ave to jJAna samyakarUpe pariNamyuM ja nathI, ekaluM lUkhuM jJAna ja che. jJAna sAthe jo AnaMdanI pariNati pragaTa thaI nathI to jJAna nathI, ajJAna che ane Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 te chUTuM paDyuM nathI. bhedajJAna thaIne aMdara svAnubhUti thAya to te jJAnanI sAthe AnaMda AvyA vagara raheto nathI. jema jema AgnavathI nivRtta thato jAya tema tema jJAnanI dazA vadhatI jAya che. ane jema jema jJAnadazA vadhe tema tema AsravothI nivRta thato jAya che. svAnubhUti pragaTa thaIne jJAnadazA pragaTe tenI sAthe AnaMda hovo ja joIe. jo AnaMdanathI to jJAnadazA yathArtha nathI. pra. 13H puruSArtha karavA mATe jora konA upara ApavuM? u. 13H huM jJAyaka chuM, dhruva chuM evuM jora hoya ane paryAyamAM adhUrAza che tenuM jJAna hoya - e banne rIte puruSArtha upaDe che. dravyasvabhAve AtmA zuddha che evuM jora hovA chatAM dravyamAM zukyA che ane paryAyamAM azuddhatA che e bannenuM jJAna pramANamAM sAthe rahe che. pariNati bhale dravya para daSTi deto paNa jJAna sAthe rahe che. jo ekaluM dravya upara jora jAya ane paryAya kAMI che ja nahi ema mAne to dravya uparanuM jora khoTuM thAya che. dravya upara jora rAkhe ane paryAyamAM rAga ke kAMI nathI ema jANe to dravyanuM jora khoTuM thAya che. banne - daSTi ane jJAna sAthe rahe che. ane to ja tenI daSTi pAma samyaka che. samyajJAna sAthe na hoya to dravyadRSTi paNa samyapha nathI. dravyadRSTinI mukhyatApUrvaka pramANajJAna sAthe ja rahe che. pra. 14: anekAntanI zailI evI che ke banne pAsAthI svarUpa tarapha javAnI preraNA maLe? u. 14: hA, anekAntanuM svarUpa ja evuM che. dravyadaSTie zuddha chuM ema daSTimAM ekAMta AvyuM tyAre dravya-paryAya paNa sAthe rahe che. eTale ke samyaka ekAMtanI sAthe anekAnta raheluM che ane te ekAMta sAcuM thAya che. pra. 15: 'jIvanane Atmamaya banAvI devuM joIe" e kaI rIte? u. 15H hA, jIvana Atmamaya ja banAvI devuM joIe. A jIvana badhuM rAgamaya-vika5maya che tene badale Atmamaya banAvI devuM joIe. basa, huM AtmA chuM, A zarIra te huM nathI, huM caitanyamUrti chuM, caitanyanuM svarUpa te ja huM chuM. ema jIvana Atmamaya banI javuM joIe. Dagale pagale, prasaMge prasaMge, paryAye paryAye AtmA ja yAda Ave evuM Atmamaya ja jIvana banAvavuM. A badhuM paradrava te koI mAruM nathI, mAro AtmA judo che; huM caitanyamaya chuM; paranA Azraye vicAra Ave te badhA vicAra nirarthaka che. kAMI sArabhUta nathI; huM to eka AtmA chuM ema pahelAM bhAvanA kare, prayatna kare. kema ke ekadama sahaja thavuM muzkela paDe. paNa Atmamaya jIvana jo thaI jAya to badhuM chUTI jAya, paranI ekatva buddhi tUTI jAya. aMtaradaSTi kare ke huM AtmA chuM, A badhuM bahAra dekhAya che te huM nathI. huM to aMtaramAM koI juduM caitanya dravya chuM. pote bahAranI kalpanAthI mAnI lIdhuM che ke A zarIra te huM, ghara-kuTuMba Adi badhuM te huM ema pote mAnyuM che, paNa A badhuM kAMI huM nathI, huM to caitanya AtmA chuM. ema AtmAmaya jIvana banAvI devuM. anaMtakALamAM ghaNuM karyuM, tyAga-vairAgya AdibadhuM ya karyuM, paNa yathArtha karavA yogya karyuM nathI. huM Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514. to AtmA chuM. A vibhAva mAruM svarUpa nathI. ema potAnuM astitva grahaNa karIne je vairAgya Ave te barAbara che. huM to AtmA chuM evuM sahajapaNe karavAno prayatna karavo. pahelAM sahaja hotuM nathI, paNa sahaja karavAno prayatna kare. A udayabhAva che te huM nathI, huM to pAriNAmika bhAve rahenAro caitanya svarUpa AtmA chuM. te pAriNAmika bhAvamAruM svarUpa che, A udayabhAvate mAruM svarUpanathI ema Atmamaya jIvana banAvavuM. to A sarva rIte ttatvano yathArtha nirNaya karI huM jJAnAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA chuM ane pachI bhedajJAna karI sarva vibhAva bhAvothI-rAgathI huM bhinna chuM jIvana Atmamaya banI jAya che - davAnubhUti pragaTa thaI jAya che.. svAnubhUtiH samyagdarzana prApti mATe AtmAnubhUti e anivArya zarata che. AtmAnubhUti vinA saghaLA prayatno vRthA che. svAnubhUtithI ja bIjuM badhuM sanAtha che. AtmAnubhUtine svAnubhUti paNa kahe che kAraNa ke anubhUti potAnA AtmAnI ja hoya che, bIjA AtmAnI nahi. svAnubhava, anubhava Adi nAmothI ene abhihita karavAmAM Ave che. anubhauke rasakauM rasAyana kahata jaga, ___ anubhau abhyAsa yahu tIrathakI Thaura hai| anubhaukI jo rasA kahAvai soi porasA su, anubhau adhorasAsauM UradhakI daura hai| anubhaukI keli yahai kAmadhenu citrAveli, anubhauko svAda paMca amRtakau kaura hai| anubhau karama torai paramasauM prIti jorai, ' ___ anubhau samAna na dharamakoU aura hai|| nija tattvopalabdhi (AtmAnubhUti) vinA samyagdarzananI upalabdhi nathI ane samyakatvanI upalabdhi vinA nirvANa (mokSa) thato nathI. bIju kahevAthI ane durvikalpothI zo lAbha? eka mAtra paramArtha svarUpa A AtmAno ja anubhava karo; kAraNa ke nijarasanA phelAvathI paripUrNa jJAnasvarUpI zuddhAtmAthI UMcuM vizvamAM bIju kAMI nathI. eka mAtra nija zuddhAtmAno ja anubhava karavo e ja sAra che. ___eka dekhIye jAniye, ramI rahiye ika kaura; samala, vimala na vicAriye, yahai siddhi nahi aura // samyagdarzana prApta thatAMnI sAthe ja jJAnI AtmAne amuka labdhio sahaja pragaTa thAya che. pariNAmasvarUpa enA jIvanamAM sAmAnya mAnavInI apekSAe aneka vizeSatAo pragaTa thaI jAya che. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 asIma niHzaMkatA, bhogo prati anAsakti, sarva padArthonI vikArI-avikArI dazAomAM samatAbhAva, vastusvarUpanI sUkSma pakaDa, bIjAnA doSo prati upekSAbhAva, AtmazuddhinI vadhatI dazA, zraddhAnamAM dRDhatA, pariNAmomAM sthiratA, guNa-guNavAno pratye prema, upadezAdi vaDe vastutattvanI prabhAvanA vagere. anubhUtino zloka H samyadaSTi potAne kema jANe che ? '"A lokamAM huM potAthI ja potAnA eka AtmasvarUpane anubhavuM chuM ke je svarUpa sarvataH potAnA nijarasarUpa caitanyanA pariNamanathI pUrNa bharelA bhAvavALuM che; mATe A moha mAro kAMI paNa lAgato vaLagato nathI arthAt ene ane mAre kAMI paNa nAto nathI. huM to zuddha caitanyanA samUharUpa tejaHpuMjano nidhi chuM. vizeSArtha : dharmAtmA jJAnIne vicakSaNa puruSa kahevAya che. duniyAnA DAhyA to kharekhara pAgala che. ahIM samyagdaSTi - vicakSaNa puruSa ema kahe che arthAt ema vicAre che ke - 'huM to sadA eka chuM. rAganA saMbaMdhavALo huM nathI. huM to jJAyakanI pariNati je nirmaLa pratyakSa AsvAdarUpa che tenA svabhAvathI ekarUpa che chuM. mArA ekasvarUpamAM bagaDe ema bIjA bhAva-rAganA bhAvano bagADa nathI. huM to nija caitanyarasathI bharapUra bharelo mArA potAnA Azraye chuM. eTale ke mArI paryAyano dora caitanyanA trikALI dhruva svarUpa upara lAgyo che. paryAyanI dhArA dravyathI tanmayapaNe che tethI kahyuM ke sadAya huM eka chuM, mArA jJAnarasathI bharapUra, mArA Azraye ja chuM. rAgano Azraya mane nathI. ahAhA ! huM atIndriya AnaMdarasa ane jJAnarasathI anAdithI bharapUra bharelo chuM. e jJAna-darzana svabhAvanI mane ruci thaI eTale ke svabhAvano rasa pragaTa thayo tethI rAganA rasanI je ruci hatI te nIkaLI gaI. rasa eTale tadAkAra - ekAkAra thavuM, eH jJAyakamAM ekAkAra lIna thavuM ane bIje ekAkAra na thavuM te jJAna-darzanano rasa che. ane te ja che samyagdarzana - AtmAnI anubhUti che. 'A lokamAM huM potAthI ja potAnA eka AtmasvarUpane anubhavuM chuM. mAruM jJAyaka svarUpa che tene huM vedanamAM lauM chuM. eka jJAyakane anubhavuM chuM, veduM chuM. mArA vedanamAM rAganuM vedana nathI.' AvI vAta samajavAmAM paNa kaThaNa paDe to prayoga to kyAre kare ? vItarAga jinezvara devano A mArga apUrva che. dharmI kahe che ke huM te svarUpane anubhavuM chuM je sarvataH nijarasarUpa caitanyanA pariNamanathI pUrNa bharelA bhAvavALuM che. pariNamana eTale nirmaLa svabhAvavALuM. A trikALI dravyanI vAta che. zuddha caitanya-AnaMdano sAgara bhagavAna AtmA che. jIvatva, citi, dazi, jJAna, sukha, vIrya, prabhutva ityAdi anaMta anaMta zaktionuM anaMta anaMta sAmarthya te AtmA che. je anaMta zaktio che te eka eka zaktinuM paNa anaMta sAmarthya che. AvA anaMta zaktinA sAmarthyavALuM mAruM tattva che. AvA svarUpane huM pratyakSa AnaMdanA AsvAdarUpa anubhavuM chuM. huM zuddha caitanyanA samUharUpa teja puMjana. nidhi chuM ema pariNati vede che, jANe che. A pariNati te dharma che. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 dharmI jIva ema jANe che ke huM zuddha cighana arthAt zuddha jJAnasamUhanuM nidhAna, zuddha AnaMdaghananuM nidhAna, zuddha vIryadhananuM nidhAna, zuddha kartAzaktinuM nidhAna, zuddha karmazaktinuM pUrNa nidhAna - bhaMDAra chuM. karmanA cAra prakAra cheH 1. koIpaNa jaDanI avasthA thAya te karma che. A zarIrAdinI avasthA che te tenA kartAnuM karma che. jaDa paramANu kartA che. tenuM e kArya che, eTale karma che, paryAya che. je jaDa dravyakarma che te paNa jaDakartAnuM pariNamana - karma che. 2. puNya-pApano vikAra, mithyAtvano bhAva te bhAvakarma - vikArI karma che. rAga-dveSa-mohanA pariNAma e vikArI karma che. 3. nirmaLa pariNati te paNa karma che. AtmAnA AnaMdanA vedananI kriyA - zuddhatAno anubhava te paNa nirmaLa pariNamanarUpa karma che. 4. trikALa rahenAra zakti-sAmarthya aMdara paDyuM che te paNa karma che. kArya thavAnuM sAmarthya che te karmazakti che. kArya thavAnuM sAmarthya potAnAmAM hovAthI tenA kArya mATe nimitta ke paranI apekSA nathI. kAryarUpa thavAnI karmazakti vastumAM traNe kALa paDI che. Avo cighana paripUrNa zaktiothI bharelo bhaMDAra te huM chuM ema jenA anubhavamAM Ave che te anubhava eka nirvikArI karma - kArya che ane tene mokSamArga kahe che. - karmaarthAtkArya - paryAya. AtmAmAM karmanAmano trikALa guNa che. tethI kArya-paryAya te karmaguNamAMthI Ave che. e karma guNanuM rUpa bIjA anaMta guNomAM che. eka guNamAM bIjo guNa nathI paNa eka guNamAM bIjA guNanuM rUpa che. eka guNamAM bIjA guNanA rUpanuM sAmarthya che. kartA guNa che te jJAnaguNathI bhinna che. paNa jJAnaguNamAM kartAguNanuM rUpa che. tevI rIte karmaguNanuM paNa rUpa che. Avo zuddha caitanyaghanano nidhi huM chuM ema jJAnI anubhave che. ahAhA!tenA svabhAvanA sAmarthyanI zuM zakti che!rAgarUpe thavuM e kAMI zakti ke guNa nathI. vastu to zuddha cighana eTale zuddha AnaMdaghana, zuddha jJAnaghana, zuddha vIryadhana ema anaMtA guNanuM ghana - samUha che. vIryano vega jyAM aMtaramAM vaLe che tyAM jJAnI ema anubhave che ke huM to pUrNa svarUpa nidhi chuM. huM zarIra nathI, rAga nathI, puNya-pApa nathI ane alpajJa paNa nathI, tema ja eka guNarUpa paNa nathI; huM to anaMta guNanuM eka nidhAna-khANa chuM. Avo svarUpano mahimA che. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 samyagdarzana saMbaMdhI mArmika prazno 1. bhagavAna AtmAno mahimA, Azraya, ekAgratA vagere. 2. vartamAnamAM bhUla zuM che? 3. have karavuM zuM? upAya zuM che? 4. tattvanirNaya ane bhedajJAna. 5. samyagdarzananI vidhino krama. 6. pAtratA ane nizcaya-vyavahAra. 7. svAnubhUti pUrvenI sthiti. 8. mokSamArga saMbaMdhI agatyanA prazno. 9. kramabaddha paryAya ane samyagdarzana. 10. upAdAna-nimitta ane samyagdarzana. 11. karmanA siddhAMta saMbaMdhI prazno. 12. sAmAnya prazno. 1. bhagavAna AtmAno mahimA, Azraya, ekAgratA vagere : pra. 1: dharmano marma zuM che? u.1: AtmA potAnA svabhAva sAmarthyathI pUrNa che ane parathI atyaMta judo che ema sva-paranI bhinnatAne jANIne svadravyanA anubhavathI AtmA zuddhatAne pAme te dharma che. pra. 2H dharma-adharmano AdhAra konA para che? u. 2H eka tarapha saMyoga ane bIjI tarapha svabhAva, banne eka samaye che. tyAM daSTi konA upara paDI che tenA upara dharma-adharmano AdhAra che. saMyoga para daSTi che to adharma ane svabhAva para daSTi che to dharma. pra. 3H zAstrAdi abhyAsa karavA chatAM tenAthI samyagdarzana thatuM nathI to samyagdarzana mATe zuM karavuM? u. 3H kharekhara eka AtmAnI jarucipUrvaka prathamamAM prathama AtmAne jANavo. svarUpanI samajaNa ane zraddhA e ja samyagdarzanano upAya che. AtmAno yathArtha nirNaya thavo joIe. trikALI dhruva jJAyaka svabhAva che tevajadaMDa che, teno Azraya levAthI mithyAtva-Asava bhAva tUTe che. svasammukha thatAM ja sAco nirvikalpa nirNaya thAya che. pahelAmAM paheluM kartavya rAgathI bhinna paDIne jJAyakabhAvanI daSTi karavI e che pra. 4: Ape batAvela AtmAnuM mAhAtma AvavA chatAM kArya kema AvatuM nathI? kharekhara mAhAtma lAvavA zuM karavuM? Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 u.4: aMdarathI je apUrva mAhAtma AvavuM joIe te AvatuM nathI. bhale dhAraNAmAM mAhAtma AvatuM hoya paraMtu aMdarathI je ullasita thaIne je mahimA - mAhAtma AvavuM joIe te vagara kArya thatuM nathI. ka AtmAnI kharekharI aMdarathI ruci jAge ane bhavano thAka lAge to AtmAnuM aMdarathI mAhAtma AvyA vinA rahe ja nahi. jene kharekhara AtmA joIe che tene AtmA maLe ja. chuTavAno kAmI baMdhAto nathI.' rAga te huM nahi, jJAyaka te ja huM ema jJAyakanI daDhatAno vAraMvAra abhyAsa karavo. AtmAnI yathArtha ruci ane lakSa hoya tene samyagdarzana thAya ne thAya ja. vIryamAM hINapa na AvavI joIe. viryamAM utsAha ane niHzaMkatA AvavI joIe. kArya thaze ja ema enA nirNayamAM AvavuM joIe. pra. 5. ghaNAM vakhatathI tattvano abhyAsa karavA chatAM AtmA prApta kema thato nathI? u. 5: AtmA AnaMdano nAtha prabhu che, enA atIndriya AnaMdanI tAlAvelI jAge, AtmA sivAya bIje kyAMya mIThAsa lAge nahi, bIje kyAMya rasa paDe nahi, jagatanA padArthono rasa phIkko lAge, saMsAranA rAgano rasa uDI jAya. aho ! jenA ATalA ATalA vakhANa thAya che e AtmA anaMtAnaMta guNono ja prabhu che koNa? ema Azcarya thAya, enI laganI lAge, enI dhUna caDe ene AtmA maLe ja, na maLe ema bane ja nahi. jeTaluM kAraNa Ape eTaluM kArya Ave. kAraNa ApyA vinA kArya AvatuM nathI. kAraNanI kacAzane laIne kArya AvatuM nathI. AtmAnA AnaMda svarUpanI aMdarathI kharekharI laganI lAge, tAlAvelI lAge, svapnamAM paNa enuM e ja rahe, tene AtmA prApta thAya che. pra. 6 : dhAraNA jJAnathI AgaLa vadhAtuM nathI to konA baLe AgaLa vadhAya che? u. 6 vyanA baLe AgaLa vadhAya che. jJAyakabhAva, caitanyabhAva, dravyabhAva enA tarapha pahelAM jora javuM joIe. pra. 7H mithyAtvano nAza svasammukha thavAthI ja thAya che ke koI bIjo upAya paNa che? u. 7: vanA AzrayathI ja mithyAtvano nAza thAya che, te ja ekamAtra upAya che. svalakSe zAstrAbhyAsa karavo tenAthI sva jJAna utpanna thatAM mohano kSaya thAya che. pra. 8H samyagdarzananI utpattinuM kAraNa zuM che? u. 8 : samyagdarzananI paryAya pragaTa thaI che te rAganI maMdatA hatI mATe pragaTa thaI che ema to nathI ja, paNa sUkSmatAthI joIe to dravya-guNane laIne samyagdarzana thayuM che tema paNa nathI. samyagdarzananI paryAyanuM lakSa ane dhyeyane AlaMbana dravya che to paNa te paryAya potAnA SaskArakathI svataMtra pariNamI che. je samayanI je paryAya thavAnI che tene nimittAdinuM to AlaMbananathI paNa dravyane laIne thAya che tema paNa nathI. ahAhA..! aMtaranI vAto kAcA pArA jevI bahu gaMbhIra che, pacAvI zake to mokSa thAya che. pra.9 dRSTine sthira karavA mATe sAmI vastu sthira joIe, paNa daSTi to palaTatI rahe che te kevI rIte sthira thAya ? Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 u. 9H sAmI vastu sthira (dhuva) hoya to tenA upara najara nAMkhatA najara sthira thAya che. bhale najara (daSTinI paryAya) sthira na rahI zake, to paNa dhruva upara najara ekAgratA kare che tethI vastu AkhI najaramAM AvI jAya che. AkhuM Atmadravya najaramAM jaNAI jAya che. mULa vAta e che ke aMdaramAM je AzcaryakArI Atmavastu che e vastusvabhAvano ene aMdarathI mahimA nathI Avato, dravyaliMgI sAdhu thayo chatAM aMdarathI mahimA Avato nathI, paryAya pAchaLa Akho dhruva mahAprabhu paDyo che eno mahimA Ave, AzcaryabhAse to kArya thAya ja, anaMta anaMta AnaMdanuM dhAma che te ene vizvAsamAM AvavuM joIe, vizvAse vahANa cAle che ne dariyo tarI jAya che tema aMdaramAM AtmAnI prabhutAno vizvAsa Ave to kArya thAya ja. . pra. 10H bAra aMgano sAra zuM che? u. 10H anaMtA kevaLI, munirAja ane saMto ema kahe che ke svadravyano Azraya karo ane paradravyano Azraya choDo, svabhAvamAM lIna thAo ane parabhAvathI virakta thAo. tethI vItarAgatA pragaTa thaze. A ja bAra aMgano sAra che. pra. 11 : zuM ekaluM cAritra ja dhyAna che ke samyagdarzana-samyajJAna paNa dhyAnanA prakAra che? u. 11 zuddha AtmasvabhAvanI zraddhA karavI te paNa paramAtma svabhAvanuM ja dhyAna che. samyagdarzana paNa svarUpanI ja ekAgratA che, ane samyajJAna te paNa dhyAna ja che ane samyagyAritra paNa dhyAna che. e traNe svAzrayanI ekAgratArUpadhyAnanA ja prakAra che. ane parAzrayanI ekAgratA te mithyAzraddhA-mithyAjJAnamithyAcAritra che. paramAtmA svabhAvanA dhyAnathI ja samyagdarzana pragaTa thAya che. samyajJAna paNa caitanyanI ekAgratArUpa dhyAnathI ja thAya che, ne samakyAritra paNa te dhyAnathI ja thAya che. paraMtu koI vikalpanI pravRttithI ke jaDanI kriyAthI samyagdarzana-jJAna-cAritra thatAM nathI. rAganI ekAgratA choDIne svarUpanI ekAgratA karavI teja samyagdarzana-jJAna-cAritra che. ekalA jJAnasvabhAvamAM ekAgratA karatAM ja rAgAdinI ciMtA tUTI jAya che te ja ekAgra ciMtA nirodharUpa dhyAna che, ne te ja mokSamArga che. dharma dhyAnathI ja dharmanI zarUAta thAya che. pra. 12 : piMDastha, padastha, rUpasthane rUpAtIta ema dharma dhyAnanA je cAra prakAra che temAM keTalA savikalpa che ane keTalA nirvikalpa che? u. 12H paramArthe to cAra prakAranA dharmadhyAna nirvikalpa che; kema ke jyAre vikalpa chUTIne upayoga svamAM thaMbhe tyAre ja kharuM dharmadhyAna kahevAya. pahelAM piMDastha eTale dehamAM rahelo zuddha AtmA, padastha eTale zabdanA vArUpa zuddha AtmA, rUpastha eTale arihaMta sarvajJadeva tathA rUpAtIta eTale dehAtIta siddha paramAtmA e cAra prakAranA svarUpanuM aneka prakAre ciMtana bIjA vikalpamAMthI chUTIne manane ekAgra karavAne TANe Ave, tene vyavahAre dharmadhyAna kahevAya paNa pachI tenA vikalpo chUTIne nija svarUpamAM upayoga jAme tyAre kharuM dharmadhyAna kahevAya. A rIte cAra prakAranA savikalpa ciMtanane vyavahAre dharmadhyAna kahyuM, Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 paramArtha dharmadhyAna nirvikalpa che. paramArtha dharmadhyAna vItarAga che, ne te ja mokSanuM sAdhaka che. pra. 13 : mokSanuM kAraNa samabhAva che e samabhAva karIe to mokSa thAya ne? u. 13 : samabhAva eTale vItarAgatA. e vItarAgatA dravyane pakaDe tyAre thAya. dravyanA Azraya vinA vItarAgatA na thAya. samabhAvanuM kAraNa vItarAgI svabhAvI bhagavAna AtmA che. teno Azraya karavo ane parano Azraya choDavo. A TUMkAmAM TUMkuM che. jJAna ane zraddhA vagara trikALIno Azraya karaze kema? pra. 14H samyagdarzanano viSaya zuM che? u. 14: bhUtArtha ekarUpa sAmAnya dhruva bhagavAna AtmA te samyagdarzanano viSaya che. bhedarUpa nava tattvomAM sAmAnyarUpe raheluM eTale ke dhRvarUpe raheluM te jIvanuM zuddha bhUtArtha svarUpa che. 'zuddha jIva' te samyagdarzanano viSaya che. pra. 15: trikALI dhruva dravyadaSTimAM Avyo evuM kyAre kahevAya? u. 15 : caitanya trikALI dhruva bhagavAna Atmadravya jene dRSTimAM Avyo tene paryAyamAM AnaMdanuM vedana Ave che. e trikALI dhruva bhagavAna upara daSTi paDe ane vedanamAM AnaMdano anubhava thAya tyAre tenI daSTi dravyanI thaI kahevAya che. jo AnaMdanuM vedana na Ave to daSTi dhruva upara gaI ja nathI. jenI daSTi dravya upara jAya tene anAdinuM rAganuM vadana hatuM te TaLIne AnaMdanuM vedana paryAyamAM Ave tyAre tenI daSTimAM dravya AvyuM che. paNa vedanamAM dravya AvatuM nathI. tethI paryAya dravyane sparza karatI nathI. prabhunI paryAyamAM prabhuno svIkAra thayo e paryAyamAM prabhunuM jJAna Ave che, paNa paryAyamAM prabhunuMdravyanuM vedana AvatuM nathI, eTale paryAya sAmAnya dravyane sparzatI nathI ema kahyuM che. ' samyagdarzanAdi nirmaLa paryAya ane AtmA abheda che. rAgane ane AtmAne svabhAva bheda che. A samyagdarzana ane zuddhAtmA abheda che, pariNati svabhAvamAM abheda thaIne pariNamI che, AtmA pote abhedapaNe te pariNatirUpe pariNamyo che, temAM bheda nathI. jJAnanA aMzane aMtaramAM vALIne jeNe trikALI dravyanI sAthe abhedatA karI che tene zuddha naya hoya che. ane AvI abheda daSTi karI tyAre zuddha nayanuM avalaMbana lIdhuM ema kahevAya che. pariNati aMtarmukha thaIne dravyamAM abheda thaIne je anubhava thayo tenuM nAma zuddha nayanuM avalaMbana che. temAM dravya-paryAyanA bhedanuM avalaMbana nathI. daSTinA viSayamAM ekaluM dhruva dravya ja Ave che, paryAya to dravyano viSaya kare che paNa paryAya dhruva dravyamAM bhegI AvatI nathI kema ke te viSaya karanAra che. viSaya ane viSayI be judA che. zAstranuM tAtparya vItarAgatA che. paranuM lakSa choDI, paryAyanuM lakSa choDI, trikALI dhruvanuM lakSa kare tyAre vItarAgatA pragaTe che. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para1 2. vartamAnamAM bhUla zuM che? pra. 1: AtmAnuM svarUpa jJAnamAM AvavA chatAM vIrya bahAramAM kema aTakatuM haze? u. 1H je vizvAsa Avavo joIe te Avato nathI tethI aTake che. jANapaNuM to agIyAra aMganuM thaI jAya paNa bharoso Avavo joIe te Avato nathI. bharose bhagavAna thaI jAya paNa e bharoso Avato nathI tethI bhaTakyA-bhaTaka kare che. pra. 2H temAM rucinI khAmI che ke bhAvabhAsanamAM bhUla che? u.2 mULa to rucinI khAmI che. pra. 3H vikalpa vaDe nirvikalpa dazAnI prApti kema thatI nathI? u.3H vikalpa vaDe nirvikalpacaitanyanA anubhava tarapha javAze ema je mAne che te vikalpane ane nirvikalpa tattvane bannene eka mAne che, tene vikalpano ja anubhava raheze paNa vikalpathI pAra evA nirvikalpa caitanyano anubhava tene nahi thAya. vikalpane sAdhana mAne te vikalpanuM avalaMbana choDIne Agho jAya nahi, eTale vikalpathI pAra evuM caitanyatattva tenA anubhavamAM Ave nahi. bhAI! caitanyatattva ane vikalpa e bannenI jAta ja judI che; caitanyamAMthI vikalpanI utpatti nathI ane vikalpano praveza caitanyamAM thato nathI. Ama atyaMta bhinnatAne UMDethI vicArIne tuM caitanyanI ja bhAvanAmAM tatpara rahe. caitanyamAM jema jema nItA thatI jAya che tema tema vikalpo zamatA jAya che. caitanyamAM lIna thatAM vikalpa alopa thaI jAya che. A rIte caitanyamAM vikalpa nathI, evA bhinna caitanyane tuM tIvra laganIthI tuM ciMtava. pra. 4: Apa sahu samajavAno apAra mahimA batAvo cho. tethI zuM lAbha? ame to vratAdikaravAmAM lAbha mAnIe chIe. u.4H svabhAvanI rucipUrvaka je jIva sat samajavAno abhyAsa kare che te jIvane kSaNe kSaNe mitra maMda paDato jAya che. eka kSaNa paNa samajaNano prayatna niSphaLa jato nathI. ajJAnI jIva vratAdimAM dharma mAnIne je zubha bhAva kare tenA karatAM sat samajavAnA lo je zubha bhAva thAya che te UMcI jAtano che. vratAdimAM dharma mAnIne je zubha bhAva kare che te jIvane to abhiprAyamAM mitva poSAtuM jAya che, ane sat samajavAnA lakSe to kSaNe kSaNe mithyAtva tUTatuM jAya che. ane jene sat samajamAM AvI jAya tenI to vAta ja zuM? pra. 5H samyagdarzana thatuM nathI e puruSArthanI nabaLAI samajavI? u.5 : viparItatAne laIne samyagdarzana aTake che ane puruSArthanI nabaLAIne laIne cAritra aTake che. ene badale samyaka nahi thavAmAM puruSArthanI nabaLAI mAnavI e to DuMgara jevaDA mahAdoSane rAI samAna alpa banAve che. te DuMgara jevaDA viparIta mAnyatAnA doSane chedI zake nahi. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 pra. 6 jinavare kahelAM vyavahAra cAritrane sAvadhAnIpUrvaka pALavAthI samyagdarzana thavAnuM kAraNa to thAya ne? u. 6 : jarI ye na thAya. samyagdarzana thavAnuM kAraNa to potAno trikALI AtmA ja che. bhagavAne kahelAM vyavahAracAritrane sAvadhAnIpUrvaka ane paripUrNa pALe to paNa tenAthI samyagdarzana thatuM nathI. A to vIrAno mArga che - zUrAno mArga che, kAyaranuM kAma nathI. zubha rAgane dharma ke dharmanuM kAraNa mAnanAra kAyara che, mithyAtvI che. pra. 7H jenA pratApe janma-maraNa TaLe ne mukti maLe evuM apUrva samyagdarzana pAMcamAM ArAmAM jaldI thaI jAya? u. 7H pAMcamAM ArAmAM kSaNamAM samyagdarzana thAya. pAMcamo Aro AtmAne naDato nathI. pAMcamA ArAthI AtmA pAra che. samyagdarzana pragaTa karavuM te vIronA kAma che, kAyaranuM kAma nathI. pAMcamA ArAmAM na thaI zake, hamaNAM na thaI zake ema mAnanArA kAyaranuM kAma nathI. pachI karIza,kAle karIza -evA vAyadA karanAranuM kAma nathI. hamaNAM karIza, Aje je karIza - evA vIronuM A kAma che. AtmA AnaMda svarUpa che, tenI sAme jove tene kALa - Aro zuM naDe? zuM kare? pra. 8: eka AtmAnI ja sanmukha thavAnuM che to enA mATe ATalAM badhA zAstronI racanA AcAryadeve kema karI ? u. 8H enI bhUlo eTalI badhI che e batAvavA mATe ATalAM badhAM zAstronI racanA thaI che, karI nathI, pudgalathI thaI che. pra. 8H paranA lakSathI AtmAmAM javAtuM nathI paNa zAstra vAMcavAthI to AtmAmAM javAya ne? u. 8: zAstra vAMcavAnA vikalpathI paNa AtmAmAM javAtuM nathI. pra. 10H to zAstra vAMcavA nahi ne? u. 10 : AtmAnA lakSe zAstrano abhyAsa karavo tema pravacanasAramAM kahyuM che ane samayasAranI pahelI gAthAmAM AcAryadeve kahyuM che ke tArI paryAyamAM siddhonI sthApanA karIne sAMbhaLa! eno artha e che ke tuM siddha svarUpa cho evI zraddhA - pratIti karIne sAMbhaLa, siddha svarUpamAM daSTi joDI che eTale sAMbhaLatA ane vAMcatA paNa e svarUpamAM ekAgratAnI vRddhi thaze. pra. 11 zuM indriyajJAna AtmajJAnanuM kAraNa nathI? u. 11 : agiyAra aMga ne nava pUrvanI labdhi thAya e jJAna paNa khaMDa khaMDa jJAna che, AtmAnuM jJAna nathI. AtmA atIndriya jJAnamaya che, indriya jJAna te AtmA nahi. AMkhathI hajAro zAstro vAMcyA ke kAnathI sAMbhaLyA te indriyajJAna che, AtmajJAna nathI. AtmA atIndriya jJAnathI jANanAro che, indriyajJAnathI jANe te AtmA nahi. AtmAne jANatA je AnaMdano svAda Ave che te svAda indriyajJAnathI Avato nathI tethI indriyajJAna te AtmA nahi. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa23 pra. 12 : bhagavAnanI vANIthI AtmA jaNAto nathI to pachI Apa ja batAvo ke te AtmA kema jANavAmAM Ave ? u. 12 : bhagavAnanI vANI e zruta ke zAstra che. zAstra paudgalika che tethI te jJAna nathI, upAdhi che ane e zratathI thatuM jJAna paNa upAdhi che. kema ke te zrutanA lakSavALuM jJAna paralakSI jJAna che. paralakSI jJAna svane jANI zakatuM nathI. mATe tene paNa zrutanI jema upAdhi kahe che. jema sUtra-zAstra te jJAna nathI, vadhArAnI cIja che, upAdhi che tema e zrutathI thayela jJAna paNa vadhArAnI cIja che. paralakSI jJAnane paNa zrutanI jema upAdhi kahe che. svajJAnarUpa jJaprikriyAthI AtmA jaNAya che, bhagavAnanI vANIthI AtmA jaNAto nathI. pra. 13: agiyAra aMga ne nava pUrvanA jJAnavALo paMca mahAvratonuM pAlana kare chatAM AtmAnuM jJAna karavAmAM tene zuM bAkI rahI gayuM? u. 13H agiyAra aMganuM jJAna ne paMca mahAvratanuM pAlana karavA chatAM ene bhagavAna AtmAnuM akhaMDa jJAna karavuM bAkI rahI gayuM. khaMDa khaMDa jJAna paravaza hovAthI duHkhanuM kAraNa hatuM. akhaMDa AtmAnuM jJAna karyA vinA agiyAra aMganuM jJAna nAza pAmatA kALakrame nigodamAM paNa te jIva cAlyo jAya che. akhaMDa AtmAnuM jJAna karavuM te ja mULa vastu che. pra. 14: A dharmamAM kAMI tyAga karavAnI ke grahaNa karavAnI vAta to na AvI? u. 14: AmAM ja yathArtha grahaNa-tyAganI vAta AvI jAya che. grahaNa ke tyAga koI bahAranI vastuno thaI zakato nathI paNa aMtaramAM ja thAya che. lIlotarI vagere choDavAnI vAta na AvI kema ke e vastuo to AtmAthI chUTI ja che. huM bIjI vastuonuM grahaNa karI zakuM ke temane choDI zakuM evI mAnyatA to adharma che. bhale lIlotarIna khAto hoya tevI mAnyatAvALo jIva adharmI ja che. vaLI koI bhagavAnanA nAmano japa karavAnI vAta na AvI, kema ke jApanA zabdo to jaDa che, ane te taraphano zubha rAga te vikAra che-maMda kaSAya che, te dharma nathI. mATe huM paravastune grahI ke choDI zakuM evI UMdhI mAnyatAno tyAga karavAnuM AvyuM, rAgathI mane dharma thAya evI UMdhI mAnyatAno tyAga karavAnuM AvyuM, ane jaDathI tathA vikArathI judo aMtaramAM potAno svabhAva pUro jJAyakamUrti che tenI sAcI zraddhA-jJAna ane sthiratAne grahaNa karavAnuM AvyuM. zraddhAmAM pUrNa svabhAvanuM grahaNa ane adhUrAzano tyAga te dharma che. pra. 15 zuM dravyaliMga mokSanuM kAraNa nathI? u. 15 : zAstrajJAna te dravyaliMga che, nava tattvanI bhedavALI zraddhA te dravyaliMga che ane chakAya jIvanuM cAritra te paNa dravyaliMga che, zarIranuM nagnapaNuM te paNa dravyaliMga che, zAstranA vikalpo, paMca mahAvratA AdinA vikalpo e badhuM dravyaliMga che. e dravyaliMgamAM saMto na rokANA ane bhAvaliMgarUpa darzana-jJAnacAritranuM sevana karatAM thakA mokSamArga ane mokSane pAmyA. jo dravyaliMga mokSanuM kAraNa hota to tene choDIne aMdara AtmAnA Azraye kema jAta? je zraddhA-jJAnane caitanya prabhuno Azraya nathI te zraddhA-jJAna dravyaliMga che, zarIra Azrita che, paradravya che, svadravya nathI. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 ' ' pra. 16 : baMdhanuM kAraNa paradravya ane mokSanuM kAraNa svadravya che ne ? u. 16 baMdhanuM kAraNa paradravya nathI, paradravya to sadAya hoya che. jo te baMdhanuM kAraNa hoya to baMdha rahita kyAreya na thaI zake. paradravya pratyenuM svAmItva te baMdhanuM kAraNa che ane svadravya paNa anAdithI che ja chatAM mokSa thayo nahi. tethI svadravyamAM svAmItva te mokSanuM kAraNa che. svadravyamAM svAmIpaNuM thatAM paradravya hovA chatAM paNa baMdha thato nathI. mATe svadravyamAM svAmIpaNuM te mokSanuM kAraNa che ane pAradravyamAM svAmIpaNuM te baMdhanuM kAraNa che. pra. 17 : zuM jIva duHkhamAM sukha mAnatA haze? u. 17 hA, mUDha che ne! eTale duHkhamAM sukha mAne che. eNe vAstavika sukhano namUno kayAM joyo che? eTale ke nI sAthe sarakhAve? duHkhane ja sukha mAnI rahyo che. pra. 18 : amArI kALalabdhi pAkI nathI eTale samyagdarzana thatuM nathI ne? u. 18: nA, nA, ema nathI, paNa tamAro puruSArtha viparIta che eTale samyagdarzana thatuM nathI. kALalabdhinI bhASA sAMbhaLIne dhArI lya ne bole ema na cAle. bhagavAne dekhyuM haze tyAre thaze ema dhArI levAthI na cAle. bhagavAne dIThuM enI pratIta che? bhagavAne dIThuM enuM yathArtha jJAna kare, yathArtha nirNaya kare enI daSTi to dravya svabhAva upara hoya ane tenI kALalabdhi pAkI ja hoya che. paranA karyA karavAmAM to UMdho puruSArtha karo cho ane tArA AtmakAryamAM kALalabdhinA bahAnA kADhI puruSArtha karato nathI to samyagdarzana kyAMthI thAya? pra. 19 kaSAyane pAtaLo kare to aMtarmukha thavAya ne? u. 19 bilakula khoTI vAta che. saMsArane pAtaLo kare to saMsAra rahita thavAya? jherane pAtaLuM kare to amRta thAya? puNya-pApa banne baMdhanA kAraNa che, jherarUpa che. amRtathI viruddha bhAva che temAM be mAMthI ekane ThIka ane bIjAne aThIka mAnavo, zubha ane azubhamAM bhedamAnavo-taphAvata mAnavo, zubha-azubhamAM be mAM kAMIka phera che ema mAnaze to ghora saMsAramAM rakhaDaze ema kuMkuMda AcArya kahe che. bhagavAna AtmA AtmasvarUpa che, tenI sanmukha thavAnuM sAdhana e pote ja che. kaSAyanI maMdatA bilakula sAdhana nathI. kaSAyanI maMdatAnA zukla legyAnA bhAve karIne dravyaliMgI navamI raiveyaka gayo chatAM mithyAtva chUTyuM nahi. pra. 20H ghaNA loko pUche che ke manuSyanI pharaja zuM, mAnava dharma zuM? u. 20H are bhAI! sauthI pahelAM to huM manuSya chuM evI mAnyatA e ja moTo bhrama che. manuSyapaNuM to saMyogI paryAya che. jIva-pudgalanA saMyogarUpa asamAnajAtIya paryAya che, te AtmAnuM svarUpa nathI. manuSya paryAya te huM nathI, huM to jJAnasvarUpa AtmA chuM - ema samajavuM te pahelI pharaja che ne te pahelo dharma che. manuSyabhava pAmIne karavA jevuM hoya to e ja che. A sivAya huM manuSya ja chuM ema mAnIne je kAMI kriyAkalApa karavAmAM Ave te badhIya vyavahAramUDha ajJAnI jIvono vyavahAra che. pra. 21 : paisA-vaibhavamAM AkarSaNa zakti bahu lAge che? Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 7. 21 : paisA-vaibhavamAM AkarSaNa kAMI ja nathI, e jIvanA mohanI mUrkhAI che, pAgalapaNuM che, paramAM moha karIne potAno bhava bagADIne coryAzInA bhramaNamAM cAlyo jAya che. pra. 22 : anaMtakALa gayo paNa na samajyA, to have zI rIte samajAya ? 3. 22 : anaMtakALathI AtmAne samajyo nathI eTale zuM AtmAne na samajAya ? zuM samajavAnI tAkAta cAlI gaI che ? jema pANI agninA nimitte so varSa sudhI UnuM thavA chatAM, zuM teno zItaLa svabhAva TaLI gayo che ? cUlA upara paDeluM UnuM pANI UlaTuM thatAM te ja agnino nAza karavAnI tAkAtavALuM che. tema anaMtakALathI UMdhI rucinA kAraNe AtmAne samajyo nathI. paNa have jo rucimAM gulAMTa mAre to kSaNamAM samajAya tevuM che. pra. 23 : bAhya vastu baMdhanuM kAraNa nathI to bAhya vastunA saMgano niSedha zA mATe karavAmAM Ave che ? u. 23 : adhyavasAyanA niSedha arthe bAhya vastuno niSedha karavAmAM Ave che. bAhya vastu baMdhanuM kAraNa nathI, baMdhanuM kAraNa to jIvanA ja pariNAma che, paNa bAhya vastunA Azraye adhyavasAna thAya che tethI adhyavasAna choDAvavA arthe tenA AzrayabhUta bAhya vastuno niSedha karavAmAM Ave che. bAhya vastunA Azraya vinA adhyavasAna thatAM nathI tethI adhyavasAnanA tyAganA arthe bAhya vastunA saMgano niSedha karavAmAM Ave che, bAhya vastunuM lakSa choDAvavAmAM Ave che. pra. 24 : pahelAM azubha rAga TALe ne zubha rAga kare to pachI zuddha bhAva thAya tevo to krama che ne ? u. 24 H evo krama ja nathI ! pahelAM samyagdarzana pragaTa kare che pachI ekadama zubha rAga TALI zakato nathI tethI pahelAM azubha rAga TALIne zubha rAga Ave che, e sAdhakanA kramanI vAta che. pra. 25 : to ajJAnIe zuM karavuM ? 3. 25 H ajJAnIe pahelAM vastusvarUpanuM sAcuM jJAna karIne AtmAnuM bhAna karavuM e samyagdarzana pAmavAno sAco upAya che. zubha rAganA kriyAkAMDa karavA te sAco upAya nathI. taMtra, maMtra, vrata, tapa, japa e kAMI dharmanA upAya nathI. jJAna ane zraddhA e be guNa prathama samajaNa mATe jarUrI che. 3. have karavuM zuM ? upAya zuM che ? pra. 1 : samyagdarzana prApta karavAnI saraLa vidhi zuM che ? u. 1 : parano kartA AtmA nathI, rAgano paNa kartA nathI, rAgathI bhinna huM jJAyakamUrti chuM, mAtra jANanAra chuM evI aMtaramAM pratIti karavI. pra. 2 H keTalo abhyAsa kare to samyagdarzana pAmI zakAya ? u. 2 : agIyAra aMga ane nava pUrvanuM jJAna thaI jAya te badhuM paralakSI jJAna che. A badhuM jJAna thavuM te samyagdarzananuM kAraNa nathI. jJAnano ughADa -kSayopazama jJAna e maMda kaSAyanuM kArya che, AtmAnI rucinuM kArya nathI. jene AtmAnI kharekharI ruci thAya tene jJAna alpa hoya to paNa rucinA baLe samyagdarzana thAya che. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 pra. 3H ajJAnIe zuM karavuM? vidhine amalamAM kema mUkavI? u.3: pahelAM vastusthitinuM sAcuM jJAna karIne AtmAnuM bhAna karavuM. zubha rAganA kriyAkAMDa karavA te sAcA upAya nathI. jJAnasvabhAvano anubhava karIne tenI pratIti te samyagdarzana che. vidhi yathArtha samajAya to pariNati gulAMTa mAryA vagara rahe nahi. vikalpanI jAta ane svabhAvanI jAta bannene bhinna jANatAMveta pariNati vikalpamAMthI chUTI paDIne svabhAva sAthe tanmaya thAya che. vidhi jANe pachI ene zIkhavavuM na paDe ke tuM Ama kara. je vidhi jANI te vidhithI jJAna aMtaramAM DhaLe che. samyakatvanI vidhine jANanAruM jJAna pote kAMI rAgamAM tanmaya nathI, svabhAvamAM tanmaya che ane evuM jJAna ja sAcI vidhine jANe che. tattvano prathama yathArtha nirNaya kRtajJAnanA avalaMbanathI karavAno che ane pachI bhedajJAna karI nija bhagavAna AtmAnuM zraddhAna karI anubhava karavAno che. A ja vidhi che. pra. 4: vyavahAra karatAM karatAM nizcaya samyagdarzana thAya ke nahi? u. 4: koI kALe na thAya. samyagdarzana thavAnuM kAraNa to potAnA trikALI svabhAvanI ruci ja che. prathama rAga na chUTe, rAganI ruci choDI svabhAvanI ruci kare tyAre samyagdarzana thAya che. samyagdarzanamAM rAganI bhinnatA thAya che. rAga chUTato nathI paNa rAgane duHkharUpa jANIne tenI ruci chUTe che. zuddha Atmavastu ke jemAM rAga ke mithyAtva che ja nahi, te zuddha vastumAM pariNAma tanmaya thatAM mithyAtva TaLe che. vastumAM vikalpa nathI ane vikalpamAM vastu nathI. ema bannenI bhinnatA jANIne pariNati vikalpamAMthI chUTI paDIne jyAre svabhAvamAM Ave tyA mithyAtva TaLI jAya che. eTale ke "upayoga' ane 'rAgAdinuM bhedajJAna te samyakatvano mArga che. cidAnaMda svabhAvano anaMta mahimA bhAsIne teno anaMto rasa Avavo joIe. trikALI dhruva nija bhagavAna AtmA para najara ekAgratA kare che tethI AkhuM Atmadravya najaramAM Ave che. mULa vAta e che ke aMdaramAM je AzcaryakArI Atmavastu che e vastusvabhAvano ene aMdarathI mahimA nathI Avato, dravyaliMgI sAdhu thayo chatAM aMdarathI mahimA nathI Avato, paryAyanI pAchaLa Akho dhruva mahA prabhu paDyo che eno mahimA Avato nathI, mahimA Ave to kArya thAya ja. anaMta anaMta AnaMdanuM dhAma che te ene vizvAsamAM (zraddhAmAM) AvavuM joIe. vizvAse vahANa cAle che. jeNe jIvatI jyota evA caitanyano anAdara karIne rAgane potAno mAnyo che, rAga te huM chuM ema mAnyuM che, teNe potAnA AtmAno ja ghAta karyo. AtmAno anAdara karanAra, tiraskAra karanAra, avivekI mizrAdaSTi che. rAga karatAM karatAM vItarAga kema thAya? vyavahAra karatAM karatAM koI kALe nizcaya na thAya. anubhavano mArga alaukika che. pra. 5 AtmAnA pariNamana mATe prathama zuM karavuM? u.5 pahelAM to satsamAgame AvA vastunA svarUpanuM (satyanuM) zravaNa karavuM joIe. jyAM satyanuM zravaNa Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 nathI tyAM grahaNa nathI, grahaNa nathI tyAM dhAraNA nathI, dhAraNA nathI tyAM ruci nathI ane ruci nathI tyAM pariNamana thatuM nathI. A rIte zravaNa, grahaNa, dhAraNA ane ruci pachI aMtaramAM tenuM pariNamana kema thAya tenI A vAta che. pra. 6 : samyagdarzanane aMtaraMga bhAvathI dhAraNa kara eTale zuM ? u. 6 : aMtara svabhAvanA Azraye pariNati pragaTa karavI te aMtaraMga bhAva che. evI pariNati aMze pragaTa karavI te samyagdarzana che. nava tattvanI zraddhAdi rAga bhAva che, te bahiraMga bhAva che, aMtaraMga bhAva nathI. AtmasvabhAva zuddha caitanyamaya che, tenA aMtaranA aMgamAMthI pariNati pragaTa kara. nava tattva, deva-guruzAstra ke A jaDa zarIranA vikalpomAMthI samyagdarzana pragaTavAnuM nathI. te badhAnuM lakSa choDIne tArA caitanyarUpI aMgamAMthI samyagdarzana kADha. je puNya-pApanA pariNAma thAya te tAruM caitanya aMga nathI paNa bAhya aMga che, kArmaNa aMga che. caitanyane mUkIne karmanA saMbaMdhe je bhAva utpanna thAya te bahiraMga bhAva che. te aMtaraMga bhAva nathI. temAMthI samyagdarzananI utpatti thatI nathI. 'aMtaraMga bhAva' kahIne AcAryadeve badhA parabhAvono niSedha karyo che. zarIrAdi kriyA, vrata, tapa, pUjA, bhakti, paDimA vagereno zubha rAga che te bahiraMga bhAva che, vikAra che. tenAthI AtmAnuM kalyANa thatuM nathI. mATe te jaDanI kriyAmAM ane bahiraMga bhAvomAM ekatvabuddhi choDIne (parabhAvomAM Atmabuddhi choDIne) ekalA AtmasvabhAvano Azraya karavo te aMtaraMga bhAva che; ane tevA bhAvathI ja samyagdarzana pragaTa thAya che, te ja AtmAnuM kalyANa che. pra. 7 : vastunA svarUpano nizcaya kyA prakAre karavo ? OU u. 7 : vastunA svarUpano nizcaya A pramANe karavo ke A jagatamAM huM svabhAvathI ja jJAyaka chuM; ane mArAthI bhinna A jagatanA jaDa-cetana samasta padArtho te mArA zeyo ja che. vizvanA padArtho sAthe mAtra zeya-jJAyaka saMbaMdhathI vizeSa kaMI paNa saMbaMdha mAre nathI. koI paNa padArtha mAro nathI, ne huM koInA kAryano kartA nathI. dareka padArtha potAnA svabhAva sAmarthyathI ja utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpe pariNamI rahyo che. tenI sAthe mAre kAMI ja saMbaMdha nathI. je jIva Avo nirNaya kare te ja para sAtheno saMbaMdha toDIne nija svarUpamAM upayogane joDe, eTale tene ja svarUpamAM caraNarUpa cAritra thAya. A rIte cAritra mATe pahelAM vastusvarUpano nirNaya karavo joIe. pra. 8 : nyAyathI ane tarkathI to A vAta bese che paNa aMdara javAnI kema hiMmata cAlatI nathI ? u. 8 : ene pahoMcavA eTalo puruSArtha nathI, eTale bahArane bahAra bhaTakyA kare che. aMdara javAnI ruci nathI tethI upayoga aMdara jato nathI. pra. 9 : vartamAna karmabaMdhana che, hIna dazA che, rAgAdi bhAvo varte che, to zuddha AtmAnI anubhUti kema thaI zake ? Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 u. 8: rAgAdi bhAvo vartamAnamAM vartatA hovA chatAM te badhA bhAvo kSaNika che, vinAzaka che, abhUtArtha che, jUThA che. tenuM lakSa choDIne trikALI dhruva zuddhAtmAnuM lakSa karatAM AtmAnI anubhUti thaI zake che. rAgAdi bhAvo eka samayanI sthitivALA che ne bhagavAna AtmA kAyama TakanAra abaddha-spaSTa svarUpa che. tethI eka samayanI kSaNika paryAyanuM lakSa choDI trikALI zuddhAtmAnuM lakSa karatAM AtmAnubhUti thaI zake che. paryAyamAM rAga hovA chatAM te paryAya pUrNa jJAnAnaMda svabhAvanuM lakSa karI anubhava karI zake che. pra. 10H AtmA parokSa che to kema jaNAya? u. 10H AtmA pratyakSa ja che. paryAya aMtarmukha thAya to AtmA pratyakSa che tema jaNAya che. bahirmukha paryAyavALAne AtmA pratyakSa lAgato nathI - pratyakSa dekhAto nathI, paNa AtmA pratyakSa ja che, enI sanmukha DhaLIne dekhe to jaNAya che. pra. 11H vartamAna paryAyamAM to adhUruM jJAna che, to te adhUrA jJAnamAM pUrA jJAnasvabhAvanI khabara zI rIte paDe? u. 11 : jema AMkha doDha tasunI hovA chatAM AkhA zarIrane jANI lya che, tema paryAyamAM jJAnano vikAsa alpa hovA chatAM paNa jo te jJAna svasammukha thAya to pUrNa jJAnasvarUpI AtmAne svasaMvedanathI jANe che. kevaLajJAna thayA pahelAM adhUrA jJAnamAM paNa svasaMvedana pratyakSathI pUrNa jJAnasvarUpI AtmAno niHsaMdeha nirNaya thAya che. jema jJAna bahAramAM sthULa padArthone jANavAmAM aTakI rahyuM che, tema jJAnane jo aMtarmukha karo to te jJAna AtmAne jANe che, jema sAkaranI nAnI TakI uparathI AkhI sAkaranA svAdano nirNaya thaI jAya che. tema jJAnanI alpa paryAyane aMtarmukha karatAM temAM pUrNa jJAnasvabhAvano nirNaya thaI jAya che. koI ema kahe ke "adhUruM jJAna pUrA jJAnane na jANI zake, puruM jJAna thAya tyAre ja pUrA AtmAne jANe" to tenI vAta judI che. jo adhUruM jJAna pUrA AtmAne na jANI zake to samyajJAna kadI thAya ja nahi. adhUruM jJAna paNa svasammukha thaIne AkhA AtmasvabhAvane jANe che tathA pratIta kare che; AvuM jJAna ane pratIta kare tyAre ja samyajJAna ane samyagdarzana thAya che. pra. 12: paralakSI jJAnathI AtmA jaNAya nahine anAdimithyAdaSTine svalakSI jJAna nathI to sAdhana zuM? u. 12H rAgathI bhinna paDavuM te sAdhana che, prajJAchINIne sAdhana kaho ke anubhUti sAdhana kaho, te eka ja sAdhana che. pra. 13H rAga ne AtmAnI sUkSma saMdhi dekhAtI nathI, bIjA vicAro AvyA kare che to prajJAchINI kema mAravI? u. 13H pote UMdho puruSArtha kare che tethI bIjA vicAro AvyA kare che. puruSArtha karIne upayogane svabhAva sanmukha sUkSma kare to AtmA ane baMdhanI saMdhi dekhAya ane judA pADI zake che. pra. 14: upayogane keTalo UMDo laI javAthI AtmAnA darzana thAya che - AtmA pamAya che? Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para9 u. 14: upayoga paramAM bahAramAM jAya che tene aMdara svamAM laI javAno che. upayogane svamAM laI javo tene UMDo laI javo kahyo che. UMDo eTale Agho - dUra laI javAno nathI paNa aMdaramAM - svamAM laI javAno che. upayoga svamAM vaLatAM - DhaLatAM AtmAnA darzana thAya che. pra. 15: keTalo abhyAsa kare to samyagdarzana pAmI zakAya ? u. 15 : agIyAra aMgano ughADa thaI jAya eTalI rAganI maMdatA abhavIne (abhavya jIvane) thAya che. agIyAra aMganuM jJAna bhaNyA vinA kSayopazama udhaDI jAya che. virbhAgajJAna paNa thaI jAya che, ne sAta samudrane pratyakSa dekhe che chatAM A badhuM jJAna thavuM te samyagdarzananuM kAraNa nathI. pra. 16 : agIyAra aMgavALAne paNa samyagdarzana thatuM nathI to AtmAnI ruci vinA ATaluM badhuM jJAna thAya? u. 16: jJAnano ughADa thavo te maMda kaSAyanuM kArya che, AtmAnI rucinuM kArya nathI. jene AtmAnI kharekharI ruci thAya tene jJAna alpa hoya to paNa rucinA baLe samyagdarzana thAya che. samyagdarzana mATe ughADa jJAnanI jarUra nathI paNa AtmAnI rucinI jarUra che. pra. 17H zAstrAbhyAsa Adi karavA chatAM tenAthI samyagdarzana thatuM nathI to samyagdarzana mATe zuM karavuM? u. 17. kharekhara eka AtmAnI ja rucipUrvaka prathamamAM prathama AtmAne jANavo te ja samyagdarzanano upAya che. AtmAno sAco nirNaya karanArane pahelAM sAta tattvono savikalpa nirNaya Ave che. zAstrAbhyAsa hoya che, zAstrAbhyAsa ThIka che tema paNa vikalpamAM hoya che paNa tenAthI kharo nirNaya thato nathI. vikalpa sahita che tyAM sudhI parasankhatA che. parasamukhatAthI sAco nirNaya thato nathI. svasammukha thatAM ja sAco nirvikalpa nirNaya thAya che. savikalpa dvArA nirvikalpathavAnuM Ave che chatAM savikalpatA te nirvikalpa thavAnuM kharuM kAraNa nathI chatAM pahelAM Ave che tethI savikalpa dvArA ema kahevAya che. pra. 18: AtmAno anubhava na thAya tyAM sudhI to zubha vyavahAra karavo ne? u. 18 : anubhava na thAya to anubhava karavAno abhyAsa karavo. tatvanirNaya ane bhedajJAna karavAno abhyAsa karavo. chokaro sAtamA dhoraNamAM pAsa na thAya to pAsa thavAno abhyAsa kare paNa vepAra karavAthI kAMI pAsa thAya? pra. 19 : ahiMsAne parama dharma kahyo che, teno zuM artha? u. 19 : rAgathI lAbha mAnavo e to caitanyaprabhuno anAdara che. ahiMsAne dharma kahyo che te ahiMsA eTale rAgAdinI utpatti na thavI, te vItarAgI ahiMsA dharma che. paranI dayAno bhAva te rAga che, e rAgathI svanI hiMsA thAya che. pra. 20H prabhu! huM saMsAra rogathI pIDAto dardI chuM, e rogane maTADanAra Apa DaoNkTara pAse Avyo chuM. to mAre zuM karavuM? Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 u. 20H koI dardI ja nathI. huM dardI chuM evI mAnyatA choDI devI. huM nirogI paramAtmA svarUpa ja chuM ema zraddhA karavI. A karavAnuM che. 4. tasvanirNaya - bhedazAnanI vidhi zuM che? pra. 1: vikAra thAya che te cAritra guNanI paryAyanI ja lAyakAta che, to pachI jyAM sudhI cAritra guNanI paryAyamAM vikAra thavAnI lAyakAta hoya tyAM sudhI vikAra thayA ja kare, ema thatAM vikArane TALavAne jIvane AdhIna rahyuM nahi? u.1 ekeka samayanI svataMtra lAyakAta che evo nirNaya kyA jJAnamAM karyo? trikALI svabhAva tarapha DhaLyA vagara jJAnamAM ekeka samayanI paryAyanI svataMtratAno nirNaya thaI zake nahi. ane jyAM jJAna trikALI svabhAvamAM DhaLyuM tyAM svabhAvanI pratItinA jore paryAyamAMthI rAga-dveSa thavAnI lAyakAta kSaNe kSaNe ghaTatI ja jAya che. jeNe svabhAvano nirNaya karyo tenI paryAyamAM lAMbo kALa rAga-dveSa rahe evI lAyakAta hoya ja nahi, evuM ja samyaka nirNayanuM jora che. pra. 2. zuM AtmA ane rAganuM bhedajJAna karavuM azakya che? u. 2 : AtmA ane rAganI saMdhi ati sUkSma che, ghaNI ja durlabha che. durlabha che to paNa azakya nathI. jJAna upayogane ati sUkSma karatAM - jhINo karatAM lakSamAM AvI zake che. paMca mahAvratanA pariNAmo te zukla legyAnA kaSAyanI maMdatAnA pariNAmo te ati sUkSma ke durlabha nathI paNa AtmA ati sUkSma che. tethI upayogane ati sUkSma karavAthI AtmA jANavAmAM Ave che. pra. 3H samyakatvanuM AtmabhUta lakSaNa zuM? u. 3: sva-paranuM yathArtha bhedajJAna sadAya samyakatvanI sAthe ja hoya che. ane e banne paryAyo eka ja svadravyanA Azraye che; mATe bhedavijJAna te samyakatvanuM AtmabhUta lakSaNa che. guNabhedanI apekSAe samyakatvanuM lakSaNa nirvikalpa pratIti te AtmabhUta lakSaNane samyakatvanuM lakSaNa bhedavijJAna te anAtmabhUta lakSaNa ema paNa kahevAya. nirvikalpa anubhUti samyakatvanI sAthe sadAya nathI hotI. tethI tene samyakatvanuM lakSaNa kahetAM nathI. samyakatva pragaTatI vakhate nirvikalpa anubhUti jarUra hoya che tethI tene "samyakatva pragaTavAnuM lakSaNa" kahI zakAya. anubhUti te samyakatvanA sadbhAvane prasiddha jarUra kare che, paNa anubhUti na hoya tyAre samakitIne samyagdarzana hoya che. mATe anubhUtine samyakatvanuM lakSaNa kahI zakAtuM nathI. lakSaNa evuM hovuM joIe ke lakSya sAthe saMdeva hoya, ane jyAM lakSaNa na hoya tyAM lakSya paNa na hoya. pra. 4: samyagdarzananuM svabhAvabhUta lakSaNa zuM? u. 4 anubhUtine lakSaNa kahyuM che paNa kharekhara to te jJAnanI paryAya che, kharuM lakSaNa to pratIti ja che. ekalA AtmAnI pratIti te zraddhAnanuM lakSaNa che. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 pra. 5: zuM nava tattvano vicAra pAMca indriyono viSaya che? nava tatvanA vicArakane konuM avalaMbana che? u. 5 nava tatvano vicAra pAMca indriyono viSaya nathI, pAMca indriyonA avalaMbane nava tatvano nirNaya thato nathI; eTale vicAra karanAra jIva pAMca indriyonA viSayathI to pAcho pharI gayo che. hajI mananuM avalaMbana che, paNa te jIva mananA avalaMbanamAM aTakavA nathI mAMgato, te to mananuM avalaMbana paNa choDIne abhedaAtmAno anubhava karavA mAMge che. svalakSathI rAgano nakAra ane svabhAvano Adara karanAro je bhAva che te nimitta ane rAganI apekSA vinAno bhAva che, temAM bhedanA avalaMbananI ruci choDIne abheda svabhAvano anubhava karavAnI rucinuM je jora che te nizcaya samyagdarzananuM kAraNa che. pra. 6 : AtmajJAna thavAthI e vratAdirAga che ema bhAse che paNa pahelAM to jaldI AtmajJAna thatuM nathI ne ? u. 6H jaldIno artha eno abhyAsa karavo joIe, rAga zuM che? AtmA zuM che? huM kAyamI TakanAra cIja kevI chuM? vagere abhyAsa karI jJAna karI rAgathI bhinna AtmAno anubhava karavo e pahelI vastu che. AtmAne jANyA vinAnA enA kriyAkAMDa badhA raNamAM poka mUkavA samAna che. AtmA aMdara AnaMda svarUpa bhagavAna caitanyatejano puMja prabhu che. tenuM jJAna na hoya, aMtaradazAnuM vedana na hoya tyAM sudhI enA kriyAkAMDa badhA jUThA che. samyagdarzana prApta karavuM durlabha che. pahelAM samyagdarzana prApta karavAno prayatna hovo joIe. pra. 7H dharma prApta karavAne mAre pahelAM zuM nirNaya karavo? u. 7H trikALI dravyanA Azraye ja dharma thAya che ema pahelAM nirNaya karavo joIe, bhale haju pahoMcI zake nahi paNa enA saMskAra nAMkhavA joIe jethI para taraphanA valaNavALA bhAvane anumode nahi. pahelAM zraddhA-jJAna samyaka thAya che, pachI ja cAritra thAya. chatAM loko bAhya kriyAkAMDamAM caDI gayA eTale ene AkaruM lAge che. koI AtmAno anAdara nathI paNa e bhAva ene nukasAnakartA che. AtmA svabhAve to prabhu che, kSaNamAM palaTI jaze, eka kSaNanI bhUla che ne eka kSaNamAM TALI zake che. pra. 8: jIvanuM mULa prayojana zuM che ane tenA keTalA prakAra che? u. 8: jIvanuM mULa prayojana vItarAgabhAva che; vItarAga bhAvanA be prakAra che. (1) daSTimAM vItarAgatA ane (2) cAritramAM vItarAgatA. pahelAM daSTimAM vItarAgatA thAya che. te kyAre thAya?mArAcaitanyasvabhAvamAM rAga nathI. paNa te rAga sAthenI ekatA to mithyAtvanuM kAraNa che te samyagdarzananuM vItarAgI daSTinuM kAraNa nathI. paNa te rAga sAthenI ekatA to mithyAtvanuM kAraNa che, ane te rAgano Azraya choDIne svabhAvanI ekatA karavI te samyakatvanuM kAraNa che. e pramANe jANIne abheda svabhAvanI mukhyatA karatAM vItarAgI daSTi pragaTe che ane tyAM rAgano niSedha svayaM varte che. vyavahArano Azraya mAnavo te mithyAtva che, ne svabhAvanA Azraye vyavahAranA Azrayano lopa karavo te samyagdarzana che. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 pra. 9 : ajJAnI, jijJAsu jIva svabhAva ane vibhAvanuM bhedajJAna karavA prayatna kare che. paNa svabhAvane joyo nathI to tenAthI vibhAvane bhinna kevI rIte karI zake ? u. 9 : jo jijJAsu jIve pahelAM svabhAvane joyo hoya to tene bhedajJAna karavAnuM kyAM rahyuM ? jijJAsu jIve pahelAM anumAnathI nakkI karavAnuM che ke A para taraphanA valaNano bhAva che te vibhAva che. ane aMdara valaNa karavuM te svabhAva che. para taraphanA valaNanA bhAvamAM AkuLatA ne duHkha che ane aMtara valaNanA bhAvamAM zAMti che ema pahelAM svabhAvane anumAnathI nakkI kare che. pra. 10 : AtmA ane rAga judA che teno spaSTa khyAla anubhava pahelAM AvI zake ? u. 10 : dhAraNArUpe sAdhAraNa khyAla AvI zake. anumAnathI pahelAM nakkI karavo. kharo khyAla to anubhava kare tyAre Ave che. 5. samyagdarzananI vidhino krama ? : pra. 1 : A tattvanuM svarUpa anumAnajJAnathI khyAlamAM Ave che paNa anubhavathI khyAlamAM nathI AvatuM. : u. 1 H prayojanabhUta nava tattvonAsvarUpa pahelAM anumAna jJAnathI khyAlamAM Ave pachI anubhava thAya che. pahelAM zukana thAya pachI tenuM phaLa Ave che ne ! tema pahelAM anumAnajJAnathI khyAlamAM lyo pachI anubhava thAya. pra. 2 H eka jagyAe kahe ke AtmAnA lakSe Agamano abhyAsa kara ethI tAru kalyANa thaze, ne bIje kahe ke zAstra uparano rAga paNa choDI de. ema kema ? u. 2 H para taraphanuM lakSa baMdhanuM kAraNa hovAthI zAstra taraphano rAga paNa choDAvyo che. ane jyAM Agamano abhyAsa karavA kahyuM che tyAM AgamanA abhyAsamAM AtmAnuM lakSa che tethI vyavahArathI Agama abhyAsane kalyANanuM kAraNa kahyuM che. pra. 3 : abheda svarUpa AtmAnI anubhUti thaI gayA pachI vratAdi karavAthI zuM lAbha che ? u. 3 : zuddhAtmAno anubhava thayA pachI pAMcame chaThTha guNasthAne te te prakArano zubha rAga AvyA vinA raheto nathI. te zubha rAga baMdhanuM kAraNa ne heya che tema jJAnI jANe che. zuddhatAnI vRddhi anusAra kaSAya ghaTato jato hovAthI vratAdino zubha rAga AvyA vinA rahe ja nahi - evo ja svabhAva che. pra. 4 : vrata-tapa badhA vikalpa ja che to pachI karavA ke nahi ? u. 4 H karavA na karavAnI vAta ja nathI. samyagdarzana pachI pAMcame guNasthAne tevA vikalpo Ave che te zubha rAga che, dharma nathI ema jJAnI jANe che. mithyAdaSTine tevA vikalpo Ave che, tene zubha rAgathI puNya baMdhAya che paNa te rAgathI lAbha mAne che, rAgane potAnuM svarUpa mAne che tethI mithyAtva paNa sAthe baMdhAya che. zubha choDIne azubhamAM javAnI vAta nathI paNa zubha rAgane potAnuM svarUpa nathI tema jANI zuddhatA pragaTa karavAnI vAta che. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 pra. 5 tyAga te jaina dharma che ke nathI? 11.5 : samyagdarzanapUrvakano jeTale aMze vItarAga bhAva pragaTe teTale aMze kaSAyono tyAga thAya che tene dharma kahevAya che. samyagdarzanAdi atirUpa dharma che ane tyAM mithyAtva ane kayAyano tyAga te nAstirUpa dharma che paNa samyagdarzana vinAnA tyAgathI dharma nathI; jo maMda kaSAya hoya to puNya thAya. pra. 6 : sthiratA(cAritra)ne najIkano upAya kema kahyo che? u. 6: kAraNa ke samyagdarzana-jJAna paNa mokSano upAya che, paraMtu samagdarzana jJAnapUrvaka sthiratA mokSano sAkSAt upAya che. A kAraNathI sthiratAne mokSano najIkano upAya kahyo. samyagdarzana-jJAna pachI paNa svarUpamAM sthiratA (cAritra) vagara mokSa prApta nathI thato. pra. 7H mArganI yathArtha vidhino kama zuM che? u. 7H AtmA aciMtya sAmarthyavALo che, temAM anaMta guNasvabhAva che, tenI ruci thayA vinA upayoga paramAMthI palaTIne svamAM AvI zakato nathI. pApa bhAvonI rucimAM paDyA che tenI to zuM vAta ! paNa puNyanI rucivALA bAhya tyAga kare, tapa kare, dravyaliMga dhAraNa kare to paNa zubhanI ruci che tyAM sudhI upayoga para taraphathI palTIne svamAM AvI zakato nathI. mATe pahelAM paranI ruci palaTAvavAthI upayoga para taraphathI palaTIne svamAM AvI zake che. mArganI yathArtha vidhino A krama che. 1) prathama AtmAno mahimA Avavo joIe.- pAna ! 2) tenI ruci thavI joIe. 3) upayogano palTo. 4) upayoganI ekAgratA. 5) svAnubhUti. - A ja vidhino krama che. pra. 8: pahelAM azubha rAga TALe ne zubha rAga kare to pachI zuddhabhAva thAya tevo to krama che ne ? u. 8H e kama ja nathI. pahelAM samyagdarzana pragaTa karavuM joIe. zubha rAgathI samyagdarzana thAya nahi. zubha rAga vikArI bhAva che ane zuddhabhAva nirvikArI bhAva che. banne viruddha bhAva che. vikalpa karatAM karatAM nirvikalpa sthiti thatI nathI. bhagavAna AtmAno Azraya karI temAM ekAgratA karatAM samyagdarzana pragaTe che. have samyagdarzana pragaTa thayA pachI ekadama zubha rAga TALI zakAto nathI tethI pahelAM azubha rAgane TALIne zubha rAgamAM Ave che, e sAdhakanA kamanI vAta che. pra.9 : "rAga-dveSa to dharma nahi adharma che ema Apa kaho cho mATe jyAM rAga-dveSa hoya tyAM dharmano aMza paNa na hovo joIe? u.9: nIcalI dazAmAM samajJAnanI sAthe alpa rAga-dveSa paNa hoya che paNa jJAnI jANe che ke te adharma Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534. che, jeTaluM rAga rahita svasaMvedana thayuM teTalo ja dharma che. koI ema kahe ke "rAga-dveSa to adharma che mATe jyAM rAga-dveSa hoya tyAM dharmano aMza paNa na hoya" - to ema nathI. rAga-dveSa pote dharma nathI e vAta sAcI paNa alpa rAga-dveSa hovA chatAM samyaka zraddhA-jJAnarUpa dharma hoI zake che. rAgane dharma mAne to te zraddhA-jJAna paNa mithyA ja che. paraMtu rAga rahita jJAnasvabhAvane jANIne tenI zraddhA thaI hoya ne rAga sarvathA TaLyo na hoya to tethI kAMI zraddhA-jJAna mithyA thaI jatAM nathI. tema ja tyAM rAga-dveSa adharma che mATe samyaka zraddhAjJAnamAM khAmI che ema paNa nathI. rAga-dveSa hovA chatAM jJAyaka zraddhA paNa hoya che. kema ke zraddhA-jJAnacAritra vagere anaMta guNo che te sarvathA abheda nathI-pUrNanI zraddhA thayA pachI pUrNa dazA pragaTa thatAM vAra lAge che. paraMtu pUrNatA pragaTa thavAno svabhAva che te pratItamAM Avyo eTale alpakALe pUrNatA pragaTa thayA vinA raheze nahi. pra. 10H samyagdaSTi mokSa mATe prayatna kare ke muktinI paryAyane AvavuM hoya to Ave ? u. 10H samyagdaSTi mokSa mATe prayatna kare che, puruSArtha kare che ane muktinI paryAyane AvavuM hoya to Ave eTale ke enI daSTi dravya upara che eTale muktinI paryAya AvavAnI ja che. jevI rIte jIva samyagdarzana mATe satya puruSArtha kare che ane daSTi dravya upara ekAgra thatAM samyagdarzana prApta thAya che. vidhi e ja che. pra. 11 : zAstramAM vyavahArane paNa prazaMsA yogya kahela che ne? u.11 : nizcaya zuddhAtmAnI bhAvanAvALA sAdhaka jIvane jyAM sudhI pUrNa vItarAgatA pragaTI na hoya tyAM sudhI nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritranI sAthe je vyavahAra samyagdarzana-jJAna-cAritra eTale ke sAcA deva-guru-zAstranI zraddhA, nava tattvanuM jJAna ane paMca mahAvratanuM AcaraNa che tene nizcayanuM sahakArI gaNIne prazaMsA yogya kahyuM che. vyavahAre mokSamArga kahyo che, to paNa paramArthe to baMdha mArga ja che. tethI nizcaya zuddhAtmAnI bhAvanA kALe te vyavahAra prazaMsA yogya nathI. sAdhaka jIvane pUrNa vItarAgatA thaI nathI tyAM sudhI eTale prathama avasthAmAM vyavahAra zraddhA-jJAna-AcaraNane prazaMsA yogya kahyuM che to paNa zuddhAtmAnI bhAvanA kALe prazaMsA yogya nathI. pra. 12 dravya anusArI caraNa ane caraNa anusArI dravya eTale zuM? u. 12 : chaThe guNasthAne je zuddhatA hoya te dravyanA ja Azraye hoya che. Azrayano artha ema nathI ke rAganA Azraye dharma thAya. zuddhatA jeTalA pramANamAM hoya teTalA pramANamAM rAganI maMdatA hoya che ane rAganI maMdatA jeTalI hoya teTalA pramANamAM zuddhatA zuddhatAne kAraNe hoya che. tene dravya anusArI caraNa ane carANa anusArI dravya tema pravacanasAramAM kahyuM che. 6. pAtratA ane nizcaya-vyavahAra : pra. 1H samyagdarzana pragaTa karavA mATe pAtratA kevA prakAranI joIe? u. 1 : paryAya sIdhI dravyane pakaDe te samyagdarzananI pAtratA che. bAkI vyavahAra pAtratA to ghaNA prakAre kahevAya. mULa pAtratA to daSTi dravyane pakaDI svAnubhava kare te pAtratA che. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 pra. 2 samyagdarzana thavAvALAnA vyavahAra yogyatA kevI hoya? u. 2H nimittathI ke rAgathI samyagdarzana thAya nahi, paryAya - bhedanA Azraye samyagdarzana thAya nahi, A bAju aMdaramAM DhaLavAthI ja samyagdarzana thAya ane bIjI koI rIte na thAya. evA prakAranI daDha zraddhA-jJAna e samyagdarzana thavAvALAnI yogyatA che. pra. 3: kramabaddhanI zraddhA thavI e nizcaya samyagdarzananuM kAraNa che? u.3H "je samaye je paryAya thavAnI che te thavAnI ja che e nizcaya che emAM ajJAnIne zaMkA thAya che ke ema mAnatA to niyata thaI gayuM ! are!niyata eTale nizcaya che ane paryAyanA nizcayathI paryAyanIne paranI kabuddhi chUTI jAya che, eTale jJAtA-daSTa thAya che ane jJAtApaNuM thavuM te kramabaddhanuM prayojana che. paryAya daSTi haTIne dravyadRSTi thaI e ja samyagdarzananuM kAraNa che. pra. 4: jene duHkhano nAza karavo che teNe prathama zuM karavuM? u.4: jene kharekhara duHkhano nAza karavo che teNe duHkhanA kAraNarUpa mithyAtvano nAza karavo paDe. mithyAtva eTale khoTI mAnyatA toDavA mATe para taraphanA vikalpo choDI, rAgano prema toDI, matine aMdara joDavI. vAraMvAra buddhipUrvaka sva tarapha joDANa karavuM. pUrNa jJAnAnaMda bhagavAna AtmAmAM pharI pharIne mati-zratane joDavA. tethI bhrAMtino nAza thaze, bhrAMtigata ajJAna dazAno nAza thaze, mithyAtvano nAza thaze ke je duHkhanuM mULa che. pra. 5. pAtratA mATe zuM bhalAmaNa che? u. 5 zrImad rAjacaMdra kahe che ke mumukSuone AjIvikA puratuM maLatuM hoya to vizeSa pravRtti na karavI; A to roTalA maLatA hoya to ya mAthe poTalA bAMdhe! arere ! javuM che kyAM? jIvana thoDuM ane A zuM karo cho bhAI! Avo manuSya bhava maLyo che ne AvA sat samajavAnA TANAM che to cAra-cha-ATha kalAka vAMcanazravaNa-manana-satsamAgama karIne tArA AtmAnuM kAMI hita karIne mAnava bhava saphaLa kara. pra. 6 tattvanA saMskAra UMDA kema paDe? u.: AkhA siddhAMtano sArAmAM sAra to bahirmukhatA choDI aMtarmukha javuM te che. zrImadrAjacaMdra kahyuM che ne! "upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra." jJAnInA eka vacanamAM anaMtI gaMbhIratA paDI che. ahobhAgyazALI haze tene A tatvano rasa Avaze ane tatvanA saMskAra UMDA Utaraze pra. 7 : mokSamArga to be prakAranA che ne? u. 7H mokSamArga eka ja che paNa tenuM nirUpaNa be prakArathI che. eka vyavahAra ane bIjo nizcaya. nizcaya to sAkSAt mokSamArga che, vyavahAra paraMparA che. athavA savikalpa-nirvikalpa bhedathI nizcaya mokSamArga paNa be prakArathI che. huM anaMta jJAnasvarUpa chuM, zuddha chuM, eka chuM, akhaMDa chuM, dhruva chuM evuM ciMtavana che te Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 536 savikalpa nizcaya mokSamArga che te sAdhaka che ane savikalpa chUTIne nirvikalpa Atmaanubhava te nizcaya mokSamArga che te sAdhya che. 'rahasyapUrNa ciThThI'mAM Ave che ke pahelAM huM zuddha chuM Adi ciMtavanathI AtmAmAM ahaMpaNuM dhAre che ane pachIte vikalpa chUTIne nirvikalpa thAya che. A rIte savikalpa ciMtavanane savikalpa nizcaya mokSamArgane sAdhaka kahyo ane nirvikalpa dhyAnane nirvikalpa nizcaya mokSamArga ne sAdhya kahyo che. jema deva-guru-zAstranI rAgamizrita zraddhAne vyavahAra samyakatva kahyuM che te samyakatva nathI. che to rAga paNa samakitano Aropa karIne vyavahAra samyagdarzana kahyuM che, tema nizcaya mokSamArgano Aropa karIne savikalpa mokSamArga kahyo che. svanA Azrayano vikalpa che tethI tene sAdhaka kahyo che. vikalpa che te baMdhanuM kAraNa che to paNa nizcayano Aropa mUkIne sAdhaka kahevAmAM Ave che. huM zuddha chuM AdinA nizcayanA savilpa ciMtavanane nizcaya nayano pakSa kahyo che ne! tema Aropa karIne kahevAya che. pra. 8 : nizcaya naya ane vyavahAra nayano virodha che ke maitrI che? u. 8 : nizcayanaya ane vyavahAra nayane che to virodha paNa sAthe rahe che te apekSAe maitrI paNa kahevAya. samyagdarzana ane mithyAdarzanane sAthe rahevAmAM virodha che tema nizcaya-vyavahArane virodha nathI, sAthe rahe che tethI maitrI kahevAya. pra.9: jinavANImAM kahelAM vyavahAranuM phaLa jo saMsAra che to jinavANImAM kahyo zuM kAma? u.9: nizcaya darzana-jJAna-cAritranI sAthe apUrNa dazAnA kAraNe rAganI maMdatAmAM kevA kevA prakArano maMda rAga hoya, cothA-pAMcamA-chaThThA guNasthAnonI bhUmikAmAM kevo maMda rAga hoya, pUjA-bhakti, aNuvrata, mahAvrata Adi hoya teno vyavahAra batAvavA jinavANImAM kahyuM che, paNa e rAganI maMdatAnA vyavahAranuM phaLa to baMdhana ne saMsAra che. pra. 10H zuM vyavahAra naya sarvathA niSedha karavA yogya che? u. 10H vyavahAranaya sarvathA niSedha karavA yogya nathI. sAdhaka jIvane je rAgarUpa vyavahAra che te jANelo prayojanavAna che, Adarelo prayojanavAna nathI. pra. 11 : nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa zuM che? u. 11H samyagdarzana, samyajJAna ane samaggAritra be prakAranA nathI paNa temanuM kathana be prakAre che. jyAM sAcA samagdarzana-jJAna-cAritranuM nirUpaNa karyuM che te nizcaya samyagdarzana, samyajJAna ane samyagvAritra che. tathA je samyagdarzana to nathI paNa samyagdarzananuM nimitta che athavA sahacArI che tene upacArathI samyagdarzana, samyajJAna ane saccAritra kahevAya che, paNa vyavahAra samyagdarzana-jJAnacAritrane sAcuM samyagdarzana-jJAna-cAritra mAnI le to zraddhA khoTI che; kAraNa ke nizcaya ane vyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che. arthAt sAcuM nirUpaNa te nizcaya ane upacAra nirUpaNa te vyavahAra che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 nirUpaNanI apekSAe samyagdarzana-jJAna-cAritranA be prakAra kahyA che paNa eka nizcaya samyagdarzana che tathA eka vyavahAra samyagdarzana che - ema be samyagdarzana mAnavA te mithyA che. jJAna ane cAritra saMbaMdhI paNa ema ja mAnavuM. mATe nizcaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene satyArtha mAnI tenuM zraddhAna aMgIkAra karavuM tathA vyavahAra vaDe nirUpaNa karyuM hoya tene asatyArtha mAnI zraddhAna choDavuM. banne nayone grahaNa karavAnuM paNa jinamArgamAM kahyuM che tenuM kAraNa che. koI ThekANe to nizcaya nayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene to "satyArtha ema ja che" ema jANavuM tathA koI ThekANe vyavahAra nayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che" ema jANavuM. ane e pramANe jANavAnuM nAma banne nayonuM grahaNa che. paNa banne nayonA vyAkhyAnane samAna satyArtha jANI "A pramANe paNa che ane A pramANe paNa che' evA bhramarUpa pravartavAthI to banne nayo grahaNa karavA kahyA nathI. tevI ja rIte mokSamArganuM paNa nizcaya-vyavahAra svarUpa A rIte samajavuM. pra. 12 : ajJAnI nizcaya tathA vyavahArane kema samaje che? u. 12H jJAtA to mokSamArga sAdhI jANe, paNa mUDha mokSamArga sAdhI jANe nahi. zA mATe? mUDha jIva Agama paddhatine vyavahAra kahe che ane adhyAtma paddhatine nizcaya kahe che, tethI te Agama aMgane ekAMtapaNe sAdhI mokSamArga darzAve che, adhyAtma aMgane vyavahArathI paNa jANato nathI. e mUDha daSTi jIvano svabhAva che. Agama aMga bAhya kriyArUpa je batAve che tenuM svarUpa AdaravuM tene sugama che, te bAhya kriyA karato thako mUDha jIva potAne mokSamArgano adhikArI mAne che; paNa aMtargarbhita adhyAtmarUpa prakriyA je aMtardaSTigrAhya che te kriyAne mUDha jANe nahi, aMtardaSTinA abhAvathI aMtakriyA daSTigocara Ave nahi, tethI mithyAdRSTi jIva mokSamArga sAdhavA asamartha che. * "naya' te zrutajJAnano aMza che, samyagdaSTine zrutajJAna hoya che, (mizrAdaSTine kuzrutajJAna hoya che) tethI 'naya" paNa samyagdaSTine ja hoya che. zuddha AtmAno anubhava te sAco mokSamArga che, tethI tene nizcaya kahyo che. vrata-tapAdi kAMI mokSamArga nathI paNa nimittAdinI apekSAe upacArathI tene vyavahAra kahyA che. vyavahArane upacAramAtramAnI te dvArA vastuno barAbara (paramArtha) nirNaya karavo paNa jo nizcayanI mAphaka vyavahArane paNa satyabhUta mAnI 'vastu Ama ja che' evuM zraddhAna kare to te akAryakArI che. nizcaya bhUtArtha che - satyArtha che. vyavahAra abhUtArtha che - asatyArtha che. - vyavahArAvalaMbI jIva ema mAne che ke "yathAyogya vratAdi kriyA karavI yogya che; paraMtu mamatva nakaravuM'. have jeno pote kartA thAya temAM mamatva kevI rIte na kare? jo pote kartA nathI to 'mAre karavI yogya che evo bhAva kevI rIte karyo ? A rIte ajJAnInA nizcaya ane vyavahAra banne jUThA che. A vAta yathArtha samajavI. pra. 13H nizcaya-vyavahAra saMbaMdhI samyagdarzana pragaTa karavAmAM mahatvanA muddA kyA dhyAna rAkhavA jevA che? u. 13H nIce jaNAvela thoDIka agatyanI vAto vicAravA jevI che. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 1) rAga, paryAya ane guNabheda te vyavahAra nayano viSaya che. te trikALI vastumAM nathI, tethI bhedarUpa vyavahArane abhUtArtha kahyo che, nizcaya nayanA viSayabhUta trikALI dhruva vastu eka ja bhUtArtha hovAthI teno Azraya karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. 2) sAdhakane to AtmAno anubhava thaI gayo che ane zuddha pariNati niraMtara varte che eTale sukha sAthe kiMcita duHkha paNa che. pUrNa zraddhA sAthe rAga paNa che. banne dhArA eka vadhatI bIjI ghaTatI sAthe varte che. banne sAthe che, tethI zuM ekane kAraNe bIjuM che? zuM duHkha che mATe sukha che? nA. basa! banne sAthe hovA chatAM vyavahAra che mATe nizcaya che ema nathI. vyavahAranA - rAganA Azraye baMdhana che - duHkha che. nizcayanA Azraye sukha che - mukti che ema banne bhinna bhinna svarUpe varte che. 3) kharekhara to trikALI dravya ja nizcaya che. paraMtu kaI apekSAe vastune batAvavI che e pramANe juduM kahevAmAM Ave che. karmane vyavahAra kahevo hoya tyAre rAgane nizcaya kahevAya, kAraNa ke potAnI paryAyamAM thAya che. rAgane vyavahAra kahevo hoya tyAre nirmaLa paryAyane tenAthI bhinna batAvI tene nizcaya kahevAya. anubhUtinI paryAya te vyavahAra che chatAM dravya tarapha DhaLI che tethI tene nizcaya kahIne anubhUtine ja AtmA kahyo che. ema apekSAthI nizcayanayanA ghaNA prakAra paDe che. dareka vakhate ekane mukhya karI bIjAne gauNa karI tenuM pratipAdana karavAmAM Ave che. nizcayane mukhya karI teno Azraya karavA kahyuM che, vyavahArane gauNa karI teno niSedha karyo che. AvuM nizcaya-vyavahAranuM svarUpa barAbara samajavuM joIe. 4) zuddha nizcaya nayanA baLathI vyavahAra nayane heya kahyo che. te heyarUpa vyavahAra nayanA viSayamAM udayAdi cAra bhAvo AvI jAya che. cauda guNasthAno paNa AvI jAya che. are ! saMsAra ane mokSa e badhI paryAyo hovAthI trikALI zuddha vastumAM teno abhAva hovAthI tene vyavahAra jIva gaNIne heya kahyA che. nimittane, rAgane para svabhAva gaNI heya kahyA che, paNa ahIM to daSTinA viSayamAM abhedanuM jJAna karAvavA nirmaLa paryAyane paNa parasvabhAva kahI, paradravya kahI heya kahI che. nirmaLa paryAya para lakSa jatAM vikalpa UThe che tethI tenuM lakSa choDAvavAnA hetuthI tene parasvabhAva ane paradravya kahIne heya kahI che. AvuM nizcaya ane vyavahAranuM sUkSma svarUpa jANavuM. 5) je vyavahAra jinendra bhagavAne joyo che ane temaNe kahyo che tevA vyavahAranuM pAlana karavA chatAM je jIva AtmAno-nizcayano Azraya leto nathI tene nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpI mokSamArga pragaTa thato nathI. bIjAe kahelAM vyavahAranI to vAta nathI, sarvajJa bhagavAne kahelA vyavahArano paNa nizcayamAM niSedha thAya che. 6) vyavahArano niSedha karavAthI jIva azubhamAM cAlyo jaze e bIka ke zaMkA rAkhavAnI jarUra nathI. je zubha rAgarUpa vyavahAramAM Avyo che te azubhane choDIne to Avyo che, have tene svano-nizcayano Azraya karAvavA - anubhUti karAvavA nizcaya dharma prApta karAvavA mATe vyavahArano niSedha karAve che tyAM azubhamAM javAnI vAta ja kyAM che? Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 539 deva-zAstra-gurunI bhakti, pUjA, zAstra svAdhyAya, zAstranuM-agiyAra aMganuM jJAna, nava tattvanI bhedarUpa zraddhA, vrata-tapAdiAcaraNa pUrve anaMta vAra karyA che! arere! kheda che ke je sarvathA eka jJAnasvarUpa che evA paramAtmA tattvano jIve kyAreya nizcayathI Azraya lIdho nathI. te levA mATe vyavahArano niSedha karAve che. 7) deva-guru-zAstranA darzana-pUjA-bhakti evo vyavahAra - zubha rAga bhUmikA anusAra badhA jIvone Ave - bhale te vyavahAra che to heya, paNa te bhAva Ave che, AvyA vinA raheto nathI. te jANelo prayojanavAna che, Adarelo nahi. tene yathAvat jANe nahi to mizrAdaSTi che ane te vyavahArathI dharma thAya ema mAne to te paNa mithyAdaSTi che. 8) sarvathA bhinnanuM jora AvyA pachI kathaMcita bhinna-abhinnanuM sAcuM jJAna thaze. 9) sarvaze vyavahAra kahyo che paNa temaNe ema kahyuM che ke e vyavahArano tuM niSedha karaje. 10) nizcayAbhAsanA bhayanA kAraNe nizcayanA svarUpa sudhI pahoMcI zakAtuM nathI. 11) samakita thaze to nizcayanuM yathArtha svarUpa samajyA vinA thavAnuM nathI. 12) zAstranA bahAnAnIce paNa vyavahAranA pakSanI puSTi kare che te zAstrIya abhiniveza che (Agraha che) 13) agIyAra aMganA pAThInI A bhUla thaI gaI. "paryAyathI huM sahita chuM - to paryAyano huM svAmI thaI gayo.' 14) zraddhAnA viSayanA jora vinA, kathaMcita rahitanuM game teTaluM jora kare, vikalpa na tUTe kema ke "kathaMcita sahita chuM e vAta DIpojhITa paDI che. 15) nizcayanA viSayane choDIne vyavahAra nayathI vyavahArane jANavuM ajJAna che. 16) jo jJAnamAM jJAyaka jaNAto nathI to te nizcaya naya ja nathI. 17) jJAnanA pakSavALAne paryAyamAM AtmA gauNa che ema bhAse che e bhUla che. paryAyano AtmAmAM (daSTinA viSayamAM) abhAva che. 118) vizeSamAM raheluM sAmAnya - chatAM sAmAnya jaNAtAM vizeSa jaNAtuM nathI. AhAhA.......! AtmAne sAdhavAnI apUrva kaLA AcAryoe batAvI che. 19) vartuLa TukuM karo. potAnA dravyamAM AvI jAo. ane e paNa jANavAmAM AvI jAo. 20) pariNAmathI sahita mAne che, e kartA mAne che, jJAtA thaI zakato nathI. jhINI vAta che. bhinna jANe che mATe kartA nathI. 21) pariNAma te kartA che - e vyavahAranI vAta gauNa che. ahIM nizcayanI parAkASTAnI vAta kahe che, jANanAro jaNAya che, thavA yogya thAya che." Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 22) saMvara-nirjarA-mokSamAM AtmA nimitta thAya che e vyavahAra nayanI vAta che. nimitta nathI thato e nizcaya nayanI vAta che. 23) parane jANuM chuM e vyavahAra che. eTaluM rAkhIza to paNa upayoga aMdara nahi Ave. paNa huM jANato ja nathI tyAre nizcayamAM Ave. 24) upara jaNAya che' e to vyavahAra paNa nathI, bhrAMti che. jJAna ane zeyamAM bheda pADe te paNa bhrAMti che, kAraNa ke bhedanA lakSathI abheda pakaDAto nathI-anubhava thato nathI. 25) pariNAmane AtmA kahevo te vyavahAra che. trikALIne AtmA kahevo te nizcaya che. 26) adhyavasAna to choDavAno che paNa parane jANavAno vyavahAra paNa choDavA jevo che. 27) jJAnanI paryAyano nizcaya - jJAna te AtmA che. jJAna AtmAne jANe che te vyavahAra che. 28) AkhuM samayasAra pahelethI chellI gAthA vyavahAra nayanA niSedha mATe che, nAza mATe che, vyavahAranI siddhi mATe nathI. ra9) dravyanA nizcayanA jore paryAyano nizcaya thAya. 30) mULa vAtamAM apekSA lagAve te mane khaTake che. 31) parane jANavAnA niSedhathI AtmA jaNAya che. 32) jene savikalpa dazAmAM paNa vyavahArano niSedha Avaze teno alpakALamAM mokSa thaze. 33) nizcayAbhAsanA bhaya ane pramANanA lobhanA kAraNe sAco mArga dekhAto nathI. 34) paryAya sarvathA bhinna che evuM jora dIdhA vinA paryAyadaSTi chUTaze nahi. 35) ahIM "sarvathA'nI ja vAta che, kathaMcitanI vAta nathI. daSTinA viSayamAM to Ama ja che. 36) vyavahAra naya sahunA sthAne che. 37) "vyavahAranaya abhUtArtha darzita, zuddha naya bhUtArtha che! bhUtArthane Azrita jIva sudaSTi nizcaya hoya che." 38) jene A gAthAnuM bhAvabhAsana thaze tene samyagdarzana avazya thaze. 39) adhyAtma zuddha dravyane nizcaya kahe che ane zuddha pariNatine vyavahAra kahe che. AgamamAM zuddha pariNatine nizcaya kahyo che ane tenI sAthe vartatA zubha pariNAmane vyavahAra kahe che. 40) mukhya che te ja nizcaya che ane gauNa te vyavahAra che. vyavahAranA khoLAmAM besIne nizcayanI vAta na thAya. A rIte samyagdarzananA viSayamAM nizcaya-vyavahAranuM yathArtha svarUpa jANavuM anivArya che. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 541 7. samyagdarzananI pahelAMnI sthiti ane svAnubhUtiH pra. 1H samyagdarzana thavA pahelAM kevA prakAranA vicAro cAlatAM hoya ke jeno abhAva thaIne samyagdarzana thAya? u. 1H kevA prakAranA vicAro cAlatAM hoya teno koI niyama nathI. tatvanA koI paNa prakAranA vicAro cAlatA hoya teno abhAva thaIne samyagdarzana thAya che. pra. 2 : Atmaanubhava thatAM pahelAM chello vikalpa kevo hoya? u. 2: chellA vikalpano koI niyama nathI. rAgathI bhinnatApUrvaka zuddhAtmAnI sanmukhatAno prayatna karatAM caitanyanI prApti thAya che. jyAM trikALI jJAyaka prabhu tarapha pariNati DhaLI rahI hoya, jJAyakadhArAnI ugratA ne tINatA hoya tyAM chello kayo vikalpa hoya teno koI niyama nathI. paryAyane aMdara UMDANamAM dhruva pAtALamAM laI jAya tyAM bhagavAna AtmAnI prAptirUpa samyagdarzana thAya che. pra. 3H jene samyagdarzana thavAnuM ja che evA jIvanI pUrvabhUmikA kevI hoya? u. 3 e jIvane jevuM vastusvarUpa che tevo savikalpa nirNaya hoya che paNa savikalpathI nirvikalpatA thAya ja ema nathI. jene thAya tene pUrvanA savikalpa nirNayamAM upacAra Ave che. pra. 4: svAnubhava manajanita che ke atIndriya che? u.4H svAnubhavamAM kharekhara mana ke indriyanuM avalaMbana nathI. tethI te atIndriya che; paNa svAnubhavamAM mati-zrutajJAna che ne mati-zrutajJAna mananA ke indriyanA avalaMbana vagara hoto nathI te apekSAe svAnubhavamAM mananuM avalaMbana paNa gayuM che. kharekhara mananuM avalaMbana tuyuM teTalo svAnubhava che; svAnubhavamAM jJAna atIndriya che. pra. 5H nirvikalpa anubhUtimAM manano saMbaMdha chUTI gayo che. e vAta keTalA TakA sAcI? u.pa so e so TakA sAcI, tyAM nirvikalparUpa je pariNamana che temAM to mananuM avalaMbana jarA paNa nathI, temAM to manano saMbaMdha tanachUTI gayo che, paNa te vakhate abuddhipUrvaka je rAga pariNamana bAkI che temAM manano saMbaMdha che. pra. 6H anubhava dravyano che ke paryAyano? u. 6: "anubhava"mAM ekaluM dravya ke ekalI paryAya nathI, paNa svasammukha vaLIne paryAya dravya sAthe tadrupa thaI gaI che, ne dravya-paryAya vacce bheda nathI rahyo, AvI je bannenI abheda anubhUti te anubhava che. dravyaparyAya vacce bheda rahe tyAM sudhI nirvikalpa anubhava thAya nahi. pra. 7H trikALI dravyanA AzrayathI nirvikalpa AnaMdanI anubhUti thAya ne te ja samaye huM A AnaMdane anubhavuM chuM evo khyAla Ave? Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 u.7: nirvikalpa anubhUti kALe AnaMdanuM vedana che paNa vikalpa nathI. vikalpamAM Ave che tyAre khyAlamAM Ave ke AnaMdano anubhava thayo che paNa AnaMdanA anubhava kALe AnaMdane anubhavuM chuM tevo bheda nathI, vedana che. pra. 8: kerIno svAda AtmAne Ave che tema AtmAnA anubhavano svAda kevo hoya ? u.8: kerI to jaDa che, jaDa kerIno svAda AtmAne Avato nathI. kerInA mIThA rasanuM jJAna thAya che ane kerI ThIka che evI mamatAnA rAgano duHkharUpa svAdaAtmAne Ave che. AtmAnA anubhavano je atIndriya AnaMda Ave che te AnaMda vacanagocara che, anubhava gama che. pra. 9 : anubhUtimAM ne jJAnamAM phera zuM che? u.9: jJAnamAM to Akho AtmA jaNAya che ane anubhUtimAM to paryAyanuM javedana Ave che dravyanuM vedana thatuM nathI. pra. 10H zAstra dvArA manathI AtmA jAgyo hoya temAM AtmA jaNAyo che ke nahi? u. 10H e to zabdajJAna thayuM, AtmA jaNAyo nathI. AtmA to AtmAthI jaNAya che. zuddha upAdAnathI thayelA jJAnamAM sAthe AnaMda Ave paNa azuddha upAdAnathI thayelAM jJAnamAM sAthe AnaMda Ave nahi ane AnaMda AvyA vinA AtmA kharekhara jANavAmAM Avato nathI. 8. mokSamArga saMbaMdhI agatyanA prazno: pra. 1 : 1) kALalabdhi 2) bhavitavya 3) karmanA upazamAdi (nimitta) 4) puruSArthapUrvaka udyama - AmAMthI kyA kAraNa vaDe mokSano upAya bane che? u. 1 : mokSano upAya thavAmAM pAMca bAbato ekI sAthe hoya che, eTale ke jIva jyAre potAnA jJAyaka svabhAva sanmukha thaI puruSArtha kare tyAre kALalabdhi, bhavitavya (niyati) ane karmanI upazamAdi avasthA e pAMca bAbato dharma karanArane ekI sAthe hoya che. tethI tene pAMca samavAya (meLApa, ekaThApaNuM) kahe che. A pAMcane sarvAgI mAnavA te zivamArga che ane koI ekane ja mAnavuM te pakSapAta hovAthI mithyAmArga che. pra. 2 : kALalabdhi zuM che ane kayA dravyamAM hoya che? u. 2H te koI vastu nathI paNa je kALamAM kArya bane tejakALalabdhi che. te chaye dravyamAM dareka samaye hoya che. badhAM ja dravyo potapotAnA pariNAmarUpa dravya, kSetra, kALa sAmagrIne pAmIne pote ja bhAvarUpe pariName che. tene koI aTakAvI zakatuM nathI. 1) ahIM kALAdi labdhimAM kALalabdino artha svakALanI prApti thAya che. 2) dravya svabhAva sanmukha thayelo vartamAna puruSArtha te kSaNika upAdAna che. 3) (para) kALalabdhi te nimitta che ane jo svakALa-labdhi gaNavAmAM Ave to te kSaNika upAdAna che. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 4) bhavitavya athavA niyati te te samayanI yogyatA che, te paNa kSaNika upAdAna che. 5) karma te dravyakarmanI avasthA nimitta che ane jo karmanA Azraye na pariNamavArUpa jIvano bhAva levAmAM Ave to te kSaNika upAdAna che. je dravya svayaM kAryarUpe pariName tene upAdAnakAraNa kahe che. yogyatA ja viSayanuM pratiniyAmaka kAraNa che. eka samayanA paryAyanI yogyatA te upAdAnakAraNa che. pra. 3H kALalabdhi pAkaze tyAre ja dharma thaze e mAnyatA barAbara che? u. 3 e mAnyatA mithyA che, kema ke te mAnanAra jIve potAno jJAyaka svabhAva, puruSArtha Adi pAMca samavAyane ekI sAthe mAnyA nahi paraMtu eka kALane ja mAnyo tethI te mAnyatAvALAne ekAMta kALAdi gRhIta mithyAdaSTi kahyA che. pra. 4: jagatamAM badhuM bhavitavya (niyati) AdhIna che, tethI dharma thavAno haze tyAre thaze e mAnyatA barAbara che? u.4H nA; kema ke te mAnanAra jIve potAno jJAyaka svabhAva, puruSArtha Adi pAMca samavAyane ekI sAthe mAnyA nahi paraMtu ekalA bhavitavyane ja mAnyuM, tethI te mAnyatAvALAne ekAMta niyativAdI gRhIta mithyAdaSTi kahyA che. pra. 5H pAMca samavAyamAM dravya-guNa-paryAya koNa koNa che? u. 5 sAmAnya jJAyaka svabhAva te dravya ane bAkInA cAra paryAya che. pra. 6: jyAM sudhI darzanamoha karma mArga na Ape tyAM sudhI samyagdarzana na thAya e mAnyatA barAbara che? u. 6 nA; e mAnyatA mithyA che, kema ke te jIve puruSArtha vaDe jJAyaka svabhAvI AtmAnI sanmukha thaIne ekI sAthe pAMca samavAya mAnyA nathI; te mAtra karmanI upazamAdi avasthAne ja mAne che. tethI tevA viparIta mAnyatAvALA jIvane ekAMta karmavAdI (devavAdI) gRhIta mithyAdaSTi kahyo che. pra. 7H tyAre mokSanA upAya mATe zuM karavuM? u. 7H jinezvara devanA upadeza anusAra puruSArthapUrvaka yathArtha upAya karavo. kema ke je jIva puruSArthapUrvaka mokSano upAya kare che tene to sarva kAraNo maLe che ane avazya mokSanI prApti thAya che. kALalabdhi, bhavitavya ane upadezAdi kAraNo meLavavA paDatAM nathI; paNa je jIva puruSArthapUrvaka mokSano upAya kare che tene to sarva kAraNo maLe che ane je upAya nathI karato tene to koI paNa kAraNo maLatAM nathI ane tethI dharmanI prApti paNa thatI nathI evo nizcaya karavo. vizeSa ema che ke jIvane kALalabdhi, bhavitavya, karmanA upazamAdi meLavavAnA hotA nathI, paNa jyAre jIva svabhAva sanmukha puruSArtha kare che tyAre te kAraNo maLI Ave che. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vaLI karmanA upazamAdito pudgalanA paryAya che, teno kartA-hartA AtmA nathI, paNa AtmA jyAre puruSArtha kare che tyAre karmanA upazamAdisvayaM thaI jAya che. karmanA upadamAdi che te to pudgalanI zakti che, teno kartA-hartA AtmA nathI. jIvanuM kartavya to tatvanirNayano abhyAsa ja che. te kare tyAre darzanamohano upazama svayaM thAya che, paNa karmanI avasthAmAM jIvanuM kAMI kartavya nathI. pra. 8H jo puruSArthathI ja dharma thAya che to dravyaliMgI munine mokSane arthe gRhasthapaNuM choDI ghaNo puruSArtha to karyo, chatAM tene kAryasiddhi kema na thaI? u. 8H teNe UMdho puruSArtha karyo che. anyathA puruSArtha karI mokSanuM phaLa icche che paNa tethI kevI rIte phaLa siddhi thAya? na ja thAya. vaLI tapazcaraNAdivyavahAra sAdhanamAM anurAgI thaI pravartavAnuM phaLa to zAstramAM zubha baMdha kahyo che, ane dravyaliMgI muni vyavahAra sAdhanathI dharma thaze ema mAnI temAM anurAgI thAya che ane tenAthI mokSa icche che, te kevI rIte bane? vyavahAra sAdhana karatAM karatAM nizcaya dharma thAya ema mAnavuM che to eka bhrama che. rAga karatAM karatAM vItarAgatA kema pragaTe? paryAyamAM vItarAgatA pragaTa karavA zuddhopayoga ja upAya che. ane te anubhUtinI avasthA ja dharmadhyAna che. AkuLatA rahita- rAga dveSa rahita avasthA dharma che. pra.94 hajAro zAstrono abhyAsa kare ,vratAdipALe, to paNa dravyaliMgI mithyAdaSTine sva-paranA svarUpano yathArtha nirNaya kema thato nathI? u. 9: 1) te jIva tenA jJAnamAMthI kAraNa viparItatA, svarUpa viparItatA ane bhedabheda viparItatAne TALato nathI, tethI tene sva-paranA svarUpano sAco nirNaya thato nathI. 2) tattvajJAnano tene abhAva hovAthI tenA zAstrajJAnane abhAna kahe che. 3) potAnuM prayojana sAdhatuM nathI mATe tene ja kajJAna kahe che. 4) prayojanabhUta jIvAditattvono yathArtha nirNaya karavAmAM te jJAna lAgatuM nathI e ja jJAnano doSa thayo. tethI te ja jJAnane mithyAjJAna kahyuM che. kAraNa viparItatAH jene te jANe che tenA mULa kAraNane na oLakhe ane anyathA kAraNa mAne te kAraNa viparItatA che. svarUpa viparItatA jene te jANe che tenA mULa svarUpane tona oLakhe ane anyathA svarUpa mAne te svarUpa viparItatA che. bhedabheda viparItatA: jene te jANe che tene "e AnAthI bhinna che tathA e AnAthI abhinna che" ema yathArtha na oLakhatAM anyathA bhinna-abhinnapaNuM mAne te bhedabheda vIparItatA che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 pra. 10H nimitta ane upAdAna banne bhegAM maLIne kArya kare che ema jANe tenA jJAnamAM zo doSa che? u. 10H 1) mULa (kharuM) kAraNa to upAdAna che, tene teNe oLakhuM nahi ane nimitta-upAdAna bannene mULakAraNapaNe jANyA tethI tene kAraNa viparItatA thaI. 2) upAdAna potAnuM kArya kare tyAre ucita nimitta svayaM upasthita hoya che, tethI nimittane upacAramAtra kAraNa kahevAmAM Ave che - evA svarUpane teNe na oLakhyuM eTale upAdAna-nimittanA mULabhUta vastusvarUpane na oLakhyuM tethI tene svarUpa viparItatA thaI. (3) dareka dravya haMmezA potAnuM kArya karI zake che ane paranuM kArya karI zake nahi evI bhinnatA na mAnatAM upAdAna ane nimitta banne maLIne kArya kare ema mAnyuM, tethI bannenI abhivratAne lIdhe tene bhedabheda viparItatA thaI. A rIte traNa viparItatAno doSa lAgu paDe che. pra. 11 : dravyaliMgI mithyAdaSTi muninI dharma sAdhanAmAM anyathApaNuM zuM che? u. 11: dravyaliMgI muni (1) viSayAdi-sukhAdinA phaLa narakAdi che (2) zarIra azucimaya che (3) zarIra vinAzIka che, poSaNa karavA yogya nathI. (4) kuTuMbAdika svArthanA sagAM che - ityAdi paradravyonA doSa vicArIne teno to tyAga kare che; tathA vratAdinuM phaLa svarga-mokSa che, tapazacaraNAdi pavitra phaLanA ApanArA che, e rIte zarIra zoSaNa karavA yogya che tathA deva-guru-zAstrAdi hitakArI che - ityAdi paradravyono guNa vicArI tene ja agIkAra kare che. ityAdi prakArathI koI paradravyone burA jANI aniSTarUpa zraddhAna kare che tathA koI paradravyone bhalA jANI iSTarUpa zraddhAna kare che. have paradravyomAM ISTa-aniSTarUpa zraddhAna karavuM e mithyAtva che. vaLI e ja zraddhAnathI tene udAsInatA paNa dveSabuddhirUpa hoya che kAraNa ke koIne burA jANavAM tenuM ja nAma Sa che. pra. 12 dravyaliMgI muni vagerene bhrama thAya che tenuM kAraNa koI karma ja haze ne ? tyAM puruSArtha zo kare? u. 12H nA, tyAM karmano doSa nathI. sAcA upadezathI nirNaya karatAM bhrama dUra thAya che. paNa sAco puruSArtha karato nathI ke jethI bhrama dUra thAya. jo nirNaya karavAno puruSArtha kare to bhramanuM nimittakAraNa je mohakarma teno paNa upazama thAya ane bhrama dUra thAya. kAraNa ke tattva nirNaya karatAM pariNAmonI vizuddhatA thAya che ane mohanA sthiti - anubhAga paNa ghaTe che. pra. 13H samyagdarzana pragaTana thavAmAM nimittakAraNa darzanamoha che ane cAritra pragaTana thavAmAM nimittakAraNa cAritra moha che - teno abhAva thayA vinA jIva dharma kema karI zake? mATe dharma na thavAmAM jaDa karmano doSa che ne? u.13: nA, potAnA UdhA puruSArthano ja doSa che. jo savaLA puruSArthapUrvaka tattvanirNaya karavAmAM upayoga lagAve to svayameya mohano abhAva thAya che ane mohanA upAyano puruSArtha bane che; tethI prathama ja Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 tattvano nirNaya karavAmAM upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ane upadeza paNa ejapuruSArthaartheApavAmAM Ave che ane e puruSArthathI mokSanA upAyanA puruSArthanI siddhi ApoApa thAya che. tatvanirNaya karavAmAM karmano kAMI paNa doSa nathI paNa jIvano ja doSa che. je jIva karmano doSa kADhe che te potAno doSa hovA chatAM karma upara doSanAMkhe che- e anIti che. zrI sarvajJa bhagavAnanI AjJA mAne tene evI anIti hoI zake nahi. jene dharma karavo rucato nathI te ja AvuM jUThuM bole che. jene mokSa sukhanI sAcI abhilASA che te AvI jUThI yukti batAve nahi. jIvanuM kartavya to tavajJAna abhyAsa ja che ane tenAthI ja darzanamohano upazama svayaM thAya che. darzanamohanA upazamAdimAM jIvanuM kartavya kAMI nathI. vaLI tyAra pachI jema jema jIva svasammukhatA vaDe vItarAgatA vadhAre che tema tema tene cAritramohano abhAva thAya che. ane tema thatAM te jIvane nagna-digaMbara dazA, aThThAvIza mULaguNa ane bhAvaliMgI munipaNuM pragaTa thAya che. te dizAmAM paNa jIva potAnA jJAyaka svabhAvamAM ramaNatArUpa puruSArtha vaDe dharma pariNatine vadhAre che, tyAM pariNAma sarvathA zuddha thatAM kevaLajJAna ane mokSadazArUpa siddhapada pAme che. pra. 14: jene jANavAthI mokSamArganI pravRtti thAya tevuM avazya jANavA yogya prayojanabhUta zuM che? u. 14: sarva prathama - 1) heya-upAdeya tattvonI parIkSA karavI. 2) jIvAdi dravyo vA sAta tattvo tathA sudeva-guru-dharmane oLakhavA ane yathArtha zraddhAna karavuM. 3) tyAgavA yogya mithyAtva-rAgAdika tathA grahaNa karavA yogya samyagdarzana-jJAnAdikanuM svarUpa oLakhavuM. 4) nimitta-naimittika, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra ane kramabaddha paryAya Adine jema che tema oLakhavAM. 5) karmano siddhAMta yathArtha samajavo - ItyAdi jene jANavAthI mokSamArgamAM pravRtti thAya tene avazya jANavA kema ke te prayojanabhUta cheH pra. 15 : deva-guru-dharma tathA sat zAstra ane tattvAdino nirdhAra na karIe to na cAle? u. 15: teno nirdhAra karyA vinA koI jIvane koI rIte mokSamArga thAya nahi evo niyama che. pra. 16H mokSamArga upAya nirapekSa che? u. 16 : hA, parama nirapekSa che. "nija paramAtma tatvanA samyaka zraddhAna-jJAna-AcaraNa(anuSThAna)rUpa zuddha ratnatrayAtmaka mArga parama nirapekSa hovAthI mokSano upAya che." pra. 17: parama nirapekSa' kahevAthI ekAMta nathI thaI jato? u. 17: nA, mokSamArga parama nirapekSa che, e to samyaka ekAMta che. pra. 18H to mokSamArgane samyaka anekAnta kevI rIte lAgu paDe? Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 u. 18 mokSamArga svathI parama sApekSa che ne parathI parama nirapekSa che tema jANavuM te samyaka anekAnta che. pra. 19H jIvane dharma samajavA mATeno krama zo che? u. 19 : 1) prathama to parIkSA vaDe kudeva, kuguru ane kudharmanI mAnyatA choDI arahaMta devAdikanuM zraddhAna karavuM, kAraNa ke enuM zraddhAna karatAM gRhIta mithyAtvano abhAva thAya che. 2) pachI jinamatamAM kahelAM jIvAdi tattvono vicAra karavo, tenA nAma-lakSaNAdi zIkhavA, kAraNa ke tenA abhyAsathI tattvazraddhAnanI prApti thAya che. 3) pachI sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse tevA vicAro karyA karavA, kAraNa ke e abhyAsathI bhedavijJAna thAya che. 4) tyAra pachI eka svamAM svapaNuM mAnavA arthe svarUpano vicAra karyA karavo, kAraNa ke AtmAnubhavanI prApti thAya che. e pramANe anukramathI tene aMgIkAra karI pachI temAMthI ja koI veLA devAdinA vicAramAM, koI veLA tattva vicAramAM, koI veLA sva-paranA vicAramAM tathA koI veLA AtmavicAramAM upayogane lagAvavo. e pramANe abhyAsathI darzanamoha maMda thato jAya che, ane jIva puruSArtha cAlu rAkhe to e ja anukramathI tene samyagdarzananI prApti thAya che. pra. 20H e krama na svIkAre to zuM thAya? u. 20H e kramanuM ullaMghana kare evA jIvane devAdikanI mAnyatAnuM paNa kAMI ThekANuM rahetuM nathI. potAne te jJAnI mAne paNa e badhI caturAInI vAto che, mATe jyAM sudhI jIvane sAcA(nizcaya) samyagdarzananI prApti na thAya tyAM sudhI upara kahyA pramANe kArya karavuM joIe. pra. 21 : sAta tattvonI yathArtha zraddhAmAM deva-guru-dharmanI zraddhA kevI rIte AvI jAya che? u. 21H 1) mokSa tatva sarvajJa vItarAgI svabhAva che, tenA dhAraka zrI arahaMta-siddha che te ja nirdoSa deva che, mATe jene mokSa tattvanI zraddhA che tene sAcA devanI zraddhA che. 2) saMvara - nirjarA nizcaya ratnatraya svabhAva che, tenA dhAraka bhAvaliMgI AcArya, upAdhyAya, sAdhu che. te ja nirgatha - digaMbara muni guru che, mATe jene saMvara - nirjarAnA svarUpanI sAcI zraddhA che tene sAcA gurunI zraddhA che. 3) jIva tattvano svabhAva rAgAdi ghAta rahita zuddha caitanya prANamaya, te svabhAva sahita ahiMsA dharma che, mATe jene zuddha jIva tattvanI zraddhA che tene (nija AtmAnA) ahisA - dharmanI zraddhA che. pra. 22: samyakta kone kahe che? u. 22: 1) je guNanI nirmaLa dazA pragaTa thavAthI potAnA zuddhAtmAno pratibhAsa thAya. akhaMDa jJAyaka svabhAvanI pratIti thAya. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 2) sAcA deva-guru-dharmamAM dRDha pratIti thAya. 3) jIvAdi sAta tattvonI yathArtha pratIti thAya. 4) sva-paranuM yathArtha zraddhAna thAya. 5) AtmazraddhAna thAya, tene samyaktva kahe che. A lakSaNothI avinAbhAva sahita je zraddhA thAya che te nizcaya samyagdarzana che. te paryAyano dhAraka samyaktva(zraddhA) guNa che, samyagdarzana ane mithyAdarzana enA paryAyo che. pra. 23 : dharmI jIva dharma pravRttimAM AgaLa kema vadhe che ? u. 23 : ekAkAra nija jJAyaka svabhAvamAM vizeSa vizeSa ramaNatA karatAM zuddhinI vRddhi thAya che. e rIte dharma pariNatinI vRtti anusAra zuddhatA vadhatI jAya che. pariNAma vizeSa zuddha thatAM kevaLajJAna ane vItarAgatA pragaTe che. pra. 24 : 'sarvajJatA' ane 'kramabaddha paryAya' no nirNaya H zuM saMbaMdha che ? u. 24 : jo sarvajJatA ApaNuM lakSya che, prAptavya che, Adarza che; tene prApta karavA mATe ja badho prayatna che to pachI tenA sAcA svarUpanA parijJAna vinA tene prApta karavAno mArga kevI rIte thaI zake ? jaina darzanano mULAdhAra sarvajJatA ja che. sarvajJatAno nirNaya avazya karavo joIe. sarvajJatAnA nirNayamAM kramabaddha paryAyano nirNaya samAyelo che. sarvajJatA ane kramabaddha paryAyano nirNaya jJAyaka svabhAvanI sanmukha thaIne ja thAya che. 'sarvajJatA' ane 'kramabaddha paryAya' eka rIte paraspara anubaddha che. ekano nirNaya (sAcI samajaNa) bIjAnA nirNaya sAthe joDAyela che. banneno nirNaya sarvajJa svabhAvI nija AtmAnI sanmukha thaIne thAya che. sarvajJatAnI zraddhA vinA deva-guru-zAstranI sAcI zraddhA paNa saMbhavatI nathI, kema ke sAcA devanuM to svarUpa ja sarvajJatA ane vItarAgatA che. zAstranuM mULa paNa sarvajJanI vANI che. guru paNa sarvajJa kathita mArgAnugAmI che. traNa mUDhatA ane ATha mada rahita tathA ATha aMgo sahita sAcA deva-guru-zAstranuM zraddhAna ja samyagdarzana che. H jenI mati avyavasthita che tene jagata avyavasthita lAge che. A avyavasthita mativALA loko jagatane vyavasthita karavAnA vikalpomAM ja gUMcavAyA che. jyAM badhuM ja pUrepuruM vyavasthita che - kAMI pheraphAra karavAnI jagyA nathI tyAM vyavasthApaka banavAnI dhUnamAM vyAkuLa thaI rahyA che. ane jyAM potAnI matimAM avyavasthA che tyAM temanuM dhyAna nathI. jyAM sudhI pote potAnI matine, vastusvarUpane anukULa vyavasthita che nahi kare tyAM sudhI AkuLatA javAnI nathI. 'sarvajJatA' ane 'kramabaddha paryAya'nI zraddhA pratIti vinA mati vyavasthita thaI ja zakatI nathI. svayaM saMcAlita vyavasthA ja pUrNa nyAya saMgata hoya che ane te samajavI e ja satya puruSArtha che. kramabaddhanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che ane vItarAgatA paryAyamAM tyAre ja pragaTa thAya che jyAre vItarAga svabhAva upara daSTi jAya che. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 pra. 25 : 'sarvajJatA'no ane kramabaddhano nirNaya karavAmAM pAMce samavAya sAthe hoya che te kevI rIte ? u. 25 : 1) je samakitInI paryAya thaI te nija svabhAvamAM ekAgratA vaDe thaI emAM 'svabhAva' AvI gayo. 2) je samakitanI paryAya thaI te thavAnI hatI te svakALe thaI te 'niyati' che. bhavitavyatAno 'bhAva' AvI gayo je thavA yogya hatuM te thayuM. 3) je samakitanI paryAya 'kramabaddha' potAnA kALe je thavAnI hatI te thaI te 'kALalabdhi' AvI gaI. 4) samakitanI paryAyanA kALe svayaM karmanA upazamAdi thayA te 'nimitta' paNa AvI gayuM. 5) je samakitanI paryAya pragaTa thaI te svabhAva sanmukhatAnA puruSArtha vaDe ja thaI te 'puruSArtha' che. Ama samakita thavA kALe pAMce samavAya eka sAthe rahelA che. mokSamArganI prAptino kALa hoya tyAre H 1. cidAnaMda ghanasvabhAva upara dRSTi jAya te svabhAva thayo. 2. A je (nirmaLa) bhAva thayo te kALe thayo te thavAno hato te ja thayo te bhavitavya. 3. te ja kALe A (nirmaLa) paryAya thavAnuM jJAna thayuM te kALalabdhi thaI. 4. tyAre pratikULa nimittano abhAva thayo te nimitta thayuM. 5. cidAnaMda dhanasvabhAvanI dRSTi thaI te svabhAva taraphano puruSArtha thayo. pAMca samavAya H kAryotpattinA pAMca kAraNonA samavAyane samyak ghoSita karatAM AcArya lakhe che H svabhAva, niyati, nimitta, kALalabdhi ane puruSArtha A pAMca kAraNomAMthI koI ekathI kAryotpatti mAnavI te ekAMta che, mithyAtva che ane enA samavAyathI kAryotpatti mAnavI te anekAnta che, samyaktva che. pra. 26 : A pAMca samavAyanI kabulAtamAM jIvane kyAM takalIpha che ? u. 26 : 1) 'svabhAva' bAbatamAM jIvone bahu zaMkA nathI - e spaSTa che. 2) phakta 'niyati' vAdane mAnavo te svacchaMdI che. je jIva sarvajJane mAnato nathI, jJAnasvabhAvano nirNaya karato nathI, jeNe aMtaronmukha thaIne samAdhAna karyuM nathI, viparIta bhAvonA uchALA ochA paNa karyA nathI ane 'thavAnuM haze te thaze' ema kahIne mAtra svacchaMdI thAya che te mithyAtvanuM poSaNa kare che. paraMtu jJAnasvabhAvanA nirNayapUrvaka jo kramabaddha paryAyane samaje to jJAyaka svabhAvanA puruSArtha dvArA mithyAtva ane svacchaMda chUTI jAya. 3) nimitta H have jyAre kArya thavAnuM che tyAre tenI yogyatA anusAra nimittanI (sAcA deva-guru-zAstranI) hAjarI hoya ja che. kramabaddha paryAyanA nirNayamAM sarvajJatA ane sAcA deva-guru-zAstrano nirNaya AvI ja jAya che. Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa0 4) kALalabdhiH have jIvane ahIMyA vadhAremAM vadhAre muzIbata che. jaldIthI - utAvaLathI kArya thavAmAM jIva puruSArtha samaje che. paNa bhAI ! utAvaLe AMbA na pAke! A utAvaLamAM ja badhI bhUlo ane akasmAta thAya che - mokSamArgamAM paNa ema ja bhUla thAya che. 5) puruSArtha satya puruSArtha barAbara samajavo paDaze. sarvajJanA nirNayathI, kramabaddha paryAyanA nirNayathI mati vyavasthita thaI jAya che, kartutvano ahaMkAra gaLI jAya che. sahaja jJAtA-daSTano puruSArtha jAgRta thAya che. sarvajJatA, parasanmukha vRttithI samajavAmAM AvanAra vastu nathI. sarvajJatAnI paryAyanI sanmukha thayelI daSTithI paNa sarvajJatA samajI zakAtI nathI. sarvajJa svabhAvI AtmAnA Azraye sarvajJatA samajavAmAM Ave che. sarvajJatAnuM sAcuM svarUpa samajavA mATe AtmonmukhI puruSArtha apekSita che. kamabaddha samajavAno paNa eka mAtra A ja upAya che. 9. kamabaddha paryAya - samyagdarzana saMbaMdhI prazno: pra. 1H kramabaddhano siddhAMta zuM siddha kare che? u. 1 : kamabaddhathI alaukika dravyanI siddhi thAya che. kramabaddha paryAyano siddhAMta e to sarva AgamanA maMthanano sAra chekamabaddha paryAya e parama satya che. je kALe je thavAnuM che te ja thaze. tene indra, narendra ke jinendra paNa pheravavA samartha nathI. kamabaddha akartApaNuM siddha kare che. AnA saMskAra pADyA haze te svargamAM jaze ne tyAMthI samakita pAmaze. pra. 2H jIva rAga-dveSanI paryAyane na pheravI zake paNa zraddhAnI paryAyane pheravI zake ema che ne? u.2: badhI paryAyane pheravI zake; na pheravI zake ema nakkI karavA jAya tyAM daSTi svabhAva upara jAya che tyAM paryAyanI dizA ja AkhI pharI jAya che. jJAnasvabhAva chuM ema nirNaya karyo tyAM badhuM jema che tema che, pheravavuM ane na pheravavuM zuM? jema che tema che. niyatano nizcaya karavA jAya tyAM ja svabhAvano puruSArtha sAthe ja che ane rAga paNa maMda paDI gayo che. jJAnasvabhAva chuM ema nakkI thaI gayuM pachI badhuM jema che tema che. grahavA yogya badhuM grahAI gayuM ne choDavA yogya badhuM chUTI gayuM. jJAtAno puruSArtha cAlu ja che. rAga ghaTato jAya che eTale pUrNa vItarAgatA thaI jaze. pra. 3 jJAyaka svabhAvanA nirNayathI zuM thAya? u.3H je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM? ane jenahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM? evo nizcaya karatAM jakartutvabuddhi tUTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. trikALIne sarvajJa jANanAra-dekhanAra che ema huM paNa jANavA-dekhavAvALo ja chuM. evA trikALI jJAyaka svabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. pra. 4: kramabaddhanI vAta vicAratAM zuM thAya che? u. 4: are bhAI ! tuM vicAra to kara ke tuM koNa cho? tuM jJAnasvarUpa cho. je thAya tene jANa! tuM karanAra nahi, jANanAra cho. kramabaddhanI vAta vicAre to badhA jhagaDA maTI jAya. pote paradravyano kartA to nathI, Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 akartA svarUpa che. jJAtA svabhAva tarapha DhaLI javuM temAM ja akartApaNAno mahAna puruSArtha che. kharekhara to paryAyane dravya tarapha vALavI A eka ja vastu che, e kharekhara jaina darzana che. ahAhA ! jaina darzana AkaruM bahu ! paNa apUrva che ane tenuM phaLa mahAna che. siddha gati enuM phaLa che. parano kartA to nathI, rAgano kartA to nathI paNa nirmaLa paryAyano kartA nahi. kema ke paryAya SaTkArakathI svataMtra pariName che. enAmAM bhAva nAmanI eka zakti che tenA kAraNe paryAya thAya ja che, karuM to thAya ema nathI. ahAhA ! bhAi ! mArga Akaro che, aciMtya che, agamya che, agamyane gamya karAve evo apUrva mArga che. paryAya kramasara thAya che, dravya-guNa paNa eno kartA nahi - ema kahIne ekalI sarvajJatA siddha karI che. akartApaNuM eTale jJAtApaNuM siddha karyuM che. pra. 5 : kramabaddha paryAyanA nirNayanuM tAtparya zuM che ? u. 5 H kramabaddha paryAyanA siddhAMtathI mULa to akartApaNuM siddha karavuM che. jainadarzana akartAvAda che. AtmA akartA che. paryAya paryAyanA janmakSaNe SaTkArakathI ja svataMtra je thavAnI che te ja thAya che, paNa e kramabaddhano nirNaya paryAyanA lakSe thato nathI. kramabaddhano nirNaya karavA jAya tyAM zuddha caitanya jJAyakadhAtu upara daSTi jAya che, tyAre jANanAra je paryAya pragaTa thAya che te kramabaddha paryAyane jANe che. kramabaddha paryAyano nirNaya svabhAva sanmukhanA anaMtA puruSArthapUrvaka thAya che. kramabaddha paryAyanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che. e vItarAgatA vItarAga svabhAva para daSTi jAtAM paryAyamAM pragaTe che. samyagdarzana pragaTa thAya che. pra. 6 : kramabaddha mAnavAthI zuM puruSArtha UDI jato nathI ? u. 6 : kramabaddhamAM puruSArtha UDI jAya evo ajJAnIne Dara lAge che, paNa kharekhara to kramabaddha mAne tenI dRSTi dravya upara jAya che, emAM ja puruSArtha che. kramabaddha mAnatA pheraphAranI dRSTi chUTI jAya ne sAmAnya dravya para dRSTi jAya e ja puruSArtha che. kramabaddha nakkI karavA jAya tyAM huM paranuM karI dauM, vyavahArathI nizcayathI thAya e badhuM UDI jAya ne aMdara TharI javAno rasto thAya. samyagdarzana prApta karavAnI A ja vidhi che. pra. 7 : to pachI karavuM zuM ? samyagdarzana pragaTa karavA kaMIka to karavuM paDe ne ? u. 7 : karavA - pharavAnuM che kyAM ? karuM karuMnI dRSTi ja choDavAnI che. rAgane karavAnuM to che ja nahi paNa AtmAmAM anaMtA guNa che tenuM pariNamana paNa samaye samaye thaI rahyuM che tene paNa kare zuM ? phakta tenI uparathI STi choDIne aMdaramAM javAnuM che. zreNIbaddha paryAya che eTale tuM jANanAra ja che. jANanAra... pUrNa jANanAra eTale vikAra ke apUrNatA zuM ! ekarUpa paripUrNa ja chuM, paripUrNa paramAtmA ja chuM. pra. 8 : AtmA paramAM to kAMI pheraphAra na karI zake e to ThIka paNa potAnI paryAyomAM pheraphAra karavAmAM paNa teno kAbu nahi ? u. 8 : are bhAI ! jyAM dravyane nakkI karyuM tyAM vartamAna paryAya pote dravyamAM vaLI ja gaI. pachI tAre kone pheravavuM che ? mArI paryAya mArA dravyamAMthI Ave che ema nakkI karatAM ja paryAya dravyamAM aMtarmukha thaI gaI, te paryAya have krame krame nirmaLa ja thayA kare che ane zAMti vadhatI jAya che. A rIte paryAya pote jyAM dravyamAM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara aMtarmagna thaI gaI tyAM tene pheravavAnuM kyAM rahyuM ? te paryAya pote dravyanA kAbumAM AvI ja gayelI che. paryAya Avaze kyAMthI ? - dravyamAMthI, mATe jyAM AkhA dravyane kAbumAM laI lIdhuM (zraddhA-jJAnamAM svIkArI lIdhuM) tyAM paryAyo kAbumAM AvI ja gaI, eTale ke dravyanA Azraye paryAyo samyak nirmaLa ja thavA mAMDI. jyAM svabhAva nakkI karyo tyAM ja mithyAjJAna TaLIne samyajJAna thayuM, mithyAzraddhA palaTIne samyagdarzana thayuM - e pramANe nirmaLa paryAyo thavA mAMDI te paNa vastuno dharma che. vastuno svabhAva pharyo nathI ne paryAyono kramanI dhArA tUTI nathI. dravyanA AvA svabhAvano svIkAra karatAM paryAyanI nirmaLa dhArA zarU thaI gaI ne jJAnAdino anaMto puruSArtha temAM bhego ja AvI gayo. OU sva ke para koI dravyane, koI guNane ke koI paryAyane pheravavAnI buddhi jyAM na rahI tyAM jJAna jJAnamAM ja TharI gayuM, ekalo vItarAgI jJAtA bhAva ja rahI gayo, tene alpakALamAM mukti thAya ja basa ! jJAnamAM jJAtA-dRSTApaNuM rahevuM te ja svarUpa che, te ja badhAno sAra che. aMtaranI A vAta jene khyAlamAM na Ave tene kyAMka paramAM ke paryAyamAM pheraphAra karavAnuM mana thAya che; jJAtA bhAvane cUkIne kyAMya paNa pheraphAra karavAnI buddhi te mithyAbuddhi che. pra. 9 : kramabaddha paryAyathI kharekhara samyagdarzana kema thAya che ? u. 9 : kramabaddha paryAyathI kharekhara ene khyAlamAM AvyuM hoya te eTale ke je karavApaNAnA duHkhathI thAkelAM che te paranA karavApaNAthI khasIne AtmA tarapha Ave che. je kartApaNAnI buddhithI thAkelo che e paranA kartApaNAnA abhimAnathI thAkIne AtmA tarapha vaLe che tene samyagdarzana thAya che. saMsArathI kharekhara thAkelAne ja samyagdarzana thAya che. je samaye je paryAya thavAnI che te ja thAya che - tIrthaMkarane paNa je paryAya thavAnI te ja thAya che, tene AdhI pAchI karI zake nahi. saMsArathI kharekhara je thAkI gayo che ene ema thAya che ke mAre kAMI joItuM nathI. eTale huM kAMika karuM ane enAthI mane bIjuM kAMika maLe evI spRhAM nathI. kramabaddhanI dRSTivALAne dareka dravyanI paryAya AtmAnA kartavya vinA kramabaddha svayaM thAya che ema ene besI gayuM che. pra. 10 : kramabaddha paryAya yathArtha samajamAM kyAre Ave che ? u. 10H jJAyaka svabhAva lakSamAM Ave tyAre kramabaddha paryAya yathArtha samajamAM AvI zake che. je jIva pAtra thaIne potAnA Atmahita mATe samajavA mAMge che tene A vAta yathArtha samajamAM AvI rahe che. jene jJAyakanI zraddhA nathI, sarvajJanI pratIta nathI, aMdaramAM vairAgya nathI ane kaSAyanI maMdatA paNa nathI evA jIva to jJAyaka svabhAvanA nirNayano puruSArtha choDIne kramabaddhanA nAme svacchaMdatAnuM poSaNa kare che, evA svacchaMdI jIvanI ahIM vAta nathI. je jIva kramabaddha paryAyane yathArtharUpathI samaje che tene svacchaMdatA thaI zake ja nahi. kramabaddhane yathArtha samaje te jIva jJAyaka thaI jAya che, tene kartRtvanA uchALA zamI jAya che ne paradravyano ane rAgano akartA thai jJAyakamAM ekAgra thato jAya che. pra. 11 : jainadarzanano mULa siddhAMta zuM che ? u. 11 : 1) eka dravya bIjA dravyane aDatuM nathI, sparza karatuM nathI. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 553 2) dareka dravyanI paryAya kramabaddha ja thAya. 3) paradravyanI sAme jotAM rAga ja thAya. 4) potAnA dravyamAM paNa dravya-guNa-paryAyanA bheda pADIne jotAM ke guNa-guNInA bheda pADIne jotAM rAga ja thAya, vItarAgatA na thAya. 5) paMcama parama pAriNAmikabhAvano Azraya karavAthI ja dharma - vItarAgatA thAya. A vAta bhagavAnanA gharanI ane bhagavAna thavAnI che. vItarAga sarvajJanA gharanI A vAta divyadhvanImAM AvelI che. eka dravya bIjA dravyane aDatuM nathI ke sparzatuM nathI ane dareka dravyanI paryAya kramabaddha ja thAya che A mahA siddhAMta che. dravyanI svataMtratAno A pokAra che. pra. 12 : kramabaddhamAM kema bhUla thAya che ? u. 12 : eka kahe che ke kramabaddha paryAya hoya to to niyata thaI jAya che, bIjo kahe ke kramabaddhamAM amAre rAga AvavAno hato te Avyo. te banne bhUlyA che. mithyAdaSTi che. mithyAtvane ulTuM puSTa karIne nigodano mArga banne e lIdho che. jene kramabaddha yathArtha beThuM che tenI dRSTi paryAya uparathI khasIne AnaMdamaya AtmA upara che, tene kramabaddhamAM rAga Ave che teno jANanAra rahe che. jJAna-AnaMda svabhAvanI dRSTipUrvaka je rAga Ave che te rAga duHkharUpa lAge che, teNe kramabaddhane yathArtha mAnyuM che. AnaMdanI sAthe duHkhane meLave che, mIMDhave che ke are ! A rAga duHkharUpa che - ema kramabaddha mAnanAro AnaMdanI dRSTipUrvaka rAgane duHkharUpa jANe che, rAganI mIThAsa UDI gaI che. jene rAgamAM mIThAsa paDI che ane pahelAM ajJAnamAM rAgane TALavAnI ciMtA hatI te paNa kramabaddha kramabaddha karIne maTI gaI che tene to mithyAtvanI puSTi vadhI che. mithyAtvane tIvra karyo che. rAga mAro nathI ema kahe ane AnaMda svarUpanI dRSTi nathI to teNe to mithyAtvane vadhAryuM che. bhAI ! A to kAcA pArA jevuM vItarAganuM sUkSma rahasya che. aMtarathI pacAve to vItarAganI puSTi thAya ane tenuM rahasya na samaje to mithyAtvane puSTa kare. pra. 13 : A badhI paryAyo kramabaddha goThavAi kema ? u. 13 : te te dravyanI te te kALanI paryAya yogyatA anusAra ja thAya che, te teno svakALa che tyAre thAya che. te thavA kALe bAhya cIjane nimittapaNAno Aropa Ave che. jo eka dravya bIjA dravyanI paryAyane kare to bIjuM dravya kyAM rahyuM ? anaMta dravyo astirUpa che te darekane bhinna bhinna astirUpe mAne tyAre zraddhA-jJAna sAcA thaze, samyagdarzana thaze. pra. 14 : dhruva dravyanI daSTi karatAM samyagdarzana thAya - te kevI rIte karAve che ? . u. 14 : 1) AtmA paradravyane karI ke bhogavI zakato nathI ema jANIne paradravyanuM kartA-bhoktApaNuM choDIne svasanmukha thavAnuM che. 2) vikArano kartA karma nathI ema kahIne karma taraphanI parAdhIna daSTi choDAvavI che jethI dravyadRSTi thAya. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 3) vikArano kartA jIva nathI paNa karma che, karma vyApaka thaIne vikArane kare che - tema kahIne eka samayanA upAdhi bhAvathI bhedajJAna karAvIne dravya para daSTi karAvavI che. 4) vikAra te samayanI yogyatAthI thavAno hato te ja thayo che - tema kahIne eka samayanA vikAranuM lakSa choDAvI dRSTine dravya tarapha dorI che. 5) vikAra paNa kramabaddhamAM hato te thayo che temAM te kramabaddha paryAyanA svakALanuM sat pariNamana batAvI vikAranuM akartApaNuM batAvIne jJAtA tarapha daSTi karAvavI che. 6) nirmaLa pariNAma paNa kamabaddha che - ema batAvI zuddha paryAyanA eka aMza uparathI paNa lakSa choDAvI trikALI dhruva para lakSa karAvyuM che. 7) paryAyano kartA paradravya nathI - tema kahIne paradravyathI daSTine choDAvI svadravyamAM vALI che. 8) paryAyano kartA svadravya paNa nathI. paryAya paryAyanA SaTkarakathI svataMtra thAya che - ema paryAyanI svataMtratA batAvIne paryAya uparanuM lakSa choDAvI daSTine dravya sanmukha karAvavI che. 9) vikAra ke nirmaLa paryAyano kartA dhruva dravya nathI paNa paryAya ja paryAyano kartA che. baMdha-mokSa pariNAmane dhruva dravya karatuM nathI - ema batAvIne paryAyanI sanmukhatA choDAvI dhruvanI sanmukhatA karAvavI che. ' are bhAI! tuM jJAtA-daSTA padArtha cho. evA jJAtA-daSTAsvabhAvanI daSTi kara, cAre bAjuthI upayogane saMkelIne eka AtmAmAM ja jA. AtmAno anubhava jarUra thaze. pra. 15H samyagdarzana thatAM badhuM vyavasthita che? u. 15: amastu paNa badhuM vyavasthita che, paNa samyagdarzana thatAM enA nirNayamAM AvI jAya che ke badhuM vyavasthita che. dravyamAM utpAda-vyaya-dhruva nAmanI zakti che, tenA kAraNe paryAya utpanna thaze, thAya che tene karavuM che kyAM? ane jJAnaguNanI paryAya paNa kamabaddhamAM je jAtano rAgAdithaze tene te prakAre jANatI te ja prakAre kamabaddhamAM Avaze. te paryAya che teno paNa kartA dravya nathI. paryAya te samaye thaze ja, paryAya te samaye Avaze ja, teno jJAnI kartA nathI, paryAya je kALe thavAnI che te thAya che. te paryAyano kartA paryAya che. je pariName che te kirtA che, dravya kAMI pariNamatuM nathI mATe kartA nathI. bhAvazaktinA kAraNe dareka guNanI paryAya bhavanarUpa thaze ja, paryAya hoya ja che, hoya che tene karavuM che kyAM? kharekhara to dravya upara daSTi gaI - dravyano svIkAra thayo eTale basa! paryAya prApta thaI ane te paNa teno prApta thavAno kALa hato. te paryAyano svakALa hato, teno paNa kartA nathI kema ke bhAvazaktinA kAraNe bhavana to che, to che ene karavuM zuM? ahAhA! dravyanI sanmukha daSTi thaI pachI je thavAnuM che te thAya che, tene jANe che, e jANavAnuM kAma svataMtra thAya che. Ane jANavuM evuM paNa nathI, bhAvazakti che te paryAya vinA hoya nahi. guNIne pakaDyo Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papapa che teNe je bhavana - paryAya hoya che tene karavuM che kyAM?navuM navuM thAya che te thavAnuM che te ja thAya che, tene karavuM che kyAM? thAya che - hoya che tene jANe che, e jANavAnI paryAya paNa te kALe thavAnI che te thAya che, kema ke dareka guNanI vartamAna paryAya bhAvazaktinA kAraNe te kALe thAya ja che. thAya che tene karavuM zuM? vastunuM svarUpa ema ja che. pra. 16 : zAstranuM tAtparya zuM che? u. 16H zraddhA evI hoya ke rAgane ghaTADe, jJAna evuM hoya ke rAgane ghaTADe, cAritra evuM hoya ke rAgane ghaTADe. zAstranuM tAtparya vItarAgatA che. kramabaddhanI zraddhA paNa ene kahevAya ke je rAgane ghaTADe. kramabaddhanI zraddhAmAM akartApaNuM Ave che. je thAya tene kare zuM? je thAya tene jANe che. jANanAra rahetAM, jJAtA rahetAM, rAga TaLato jAya che ne vItarAgatA vadhatI jAya che. vItarAgatA vadhavI te ja zAstranuM tAtparya che. pra. 17H jIvano paryAya svakALe ja thAya che to temAM puruSArtha kyAM rahyo? u. 17H jIvano paryAya svakALe svataMtra pariName che ane e kramabaddha ja che. evo nirNaya kare te akartA thAya ane akartA thayo te ja puruSArtha che. akartApaNuM jJAtA-daSTA svabhAvanA Azraye thAya che temAM anaMta puruSArtha Ave che. kramabaddhano nirNaya svabhAva sanmukhanA anaMta puruSArthapUrvaka ja thAya che. - rAgano ane saMyogano aMdara niSedha thAya che te zraddhA-jJAnano paryAya che ke nahi? kalAka, be kalAka, cAra klAka AnI A vAta ragaDAya che, ghuMTAya che, vAMcanamAM, zravaNamAM, vicAramAM A ja vAta AvyA kare, covIsa kalAka A dehanA kAma te mArA nahi, rAganA kAma te mArA nahi ema ghuMTAyA kare che, e zraddhAjJAnamAM kAMI AMtaro ja nathI paDyo? e zuM jJAnanI kriyA nathI? paNa bAhya kriyAkAMDanA AgrahavALAne aMtaranA zraddhA-jJAnanuM kAMI mAhAtma ja dekhAtuM nathI. are bhAI! A zraddhA-jJAnanuM kArya aMdaramAM samyapha thatuM jAya che te keme karIne phaTAka vikalpa tUTIne nirvikalpa svAnubhavarUpe thaI jaze - samyagdarzana pragaTa thaI jaze. pra. 18: rAgane karI ke haTAvI zakAya? u. 18H karavAnI buddhi chUTI jAya e kramabaddha che. kamabaddhamAM kartutvabuddhi chUTI jAya che. paramAM to kAMI karI zakato nathI ane potAmAM paNa je thavAnuM che te thAya che eTale potAmAM paNa rAga thavAno che te thAya che ene karavo zuM? rAgamAMthI paNa kartutva buddhi chUTI gaI, bheda ane paryAya uparathI paNa daSTi chUTI gaI tyAre kamabaddhanI pratIti thaI. kamabaddhanI pratItimAM to jJAtA-daSTa thaI gayo. nirmaLa paryAya karuM evI buddhi paNa chUTI jAya che. kartutvabuddhi paNa chUTI jAya che ane ekaluM jJAna rahI jAya che. jene rAga karavo che, rAgane aTakAvavo che tene e kramabaddhanI vAta beThI ja nathI. rAgane karavo ane rAgane choDavo e paNa AtmAmAM nathI. AtmA ekalo jJAnasvarUpa che. pra. 19 : vikalpathI nirvikalpa kema thavAya? Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 u. 19H paranI paryAya to je thavAvALI che te thAya ja che, tene huM zuM karuM? ane mArAmAM je rAga Ave che tene huM zuM lAvuM? ane mArAmAM je zuddha paryAya AvavAnI tene karuM - lAvuM evA vikalpa paNa zuM? potAnI paryAyamAM thavAvALo rAga ane thavAvALI zuddha paryAyano kartutvano vikalpa e svabhAvamAM che ja nahi. akartApaNuM AvavuM e ja mokSamArgano puruSArtha che. nirvikalpa thavAnI A ja vidhi che. pra. 20H kevuM kamabaddhanuM svarUpa mAnavAthI mukti thAya? u. 20H traNa koLa traNa lokanI je paryAyo che te badhI zeya tarIke kevaLajJAnanI paryAyamAM apaI jAya che. jeTalA joyo che tenI bhUta-vartamAna-bhAvinI badhI paryAyo eka samayamAM jJAnamAM akaMpapaNe apaI jAya che - jaNAI jAya che. gayA kALanI ane bhaviSyanI ne vartamAnanI badhI paryAyo jANe sthira hoya ema akaMpapaNe jJAnane zeyapaNe arpe che - zeyapaNe varte che. AvuM kramabaddha svarUpa che tene je mAnato nathI te vastunI sthitine mAnato nathI te kevaLajJAnane ja mAnato nathI. AvuM kramabaddhanuM svarUpa yathArtha samajavAthI samyagdarzana pragaTa thAya che. 10 upAdAna-nimitta ane samagdarzananI mahattvanA prazno: pra. 1H samyagdarzanamAM upAdAna-nimitta'nI jANakArI keTalI upayogI? u. 1 muktinA mArgamAM je mahatvapUrNa viSayonuM samyaka parijJAna atyaMta Avazyaka che, emAM upAdAnanimitta paNa eka evo mahatvapUrNa viSaya che jenA samyaka jJAna vagara parAvalaMbana daSTi ane vRtti samApta nahi thAya, svAvalaMbanano, dravyanI svataMtratAno bhAva jAgRta nahi thAya, muktimArgano samyaka puruSArtha paNa skurAyamAna nahi thAya. upAdAna-nimittanuM svarUpa A pramANe che. 1) jagatano pratyeka padArtha pariNamanazIla che. A pariNamanane paryAya athavA kArya kahe che. 2) kArya kAraNapUrvaka ja thAya che ane kAryanI utpAdaka sAmagrIne kAraNa kahevAmAM Ave che. A kAryanI utpAdaka sAmagrI upAdAna ane nimittanA rUpamAM hoya che. ane kAraNa paNa be prakAranA che. (1) upAdAnakAraNa (2) nimittakAraNa. 3) je svayaMrUpe pariName che tene upAdAnakAraNa kahe che ane je svayaM kAryarUpe na pariName paraMtu kAryanI utpattimAM jenA para anukULatAno Aropa AvI zake tene nimittakAraNa kahe che. 4) je padArthamAM kArya niSpanna thAya che tene upAdAnakAraNa ane je kArya niSpanna thAya che tene upAdeya kahevAmAM Ave che. tathA nimittakAraNanI apekSAthI thana karavAthI teja kArya (upAdeya)ne naimittika paNa kahevAmAM Ave che. 5) A vAtane samyagdarzanarUpa kAryamAM lagADIe to A pramANe kahevuM paDaze. Atmadravya athavA tenuM zraddhA guNa upAdAna che ane samyagdarzana upAdeya che. evI ja rIte mithyAtva karmano abhAva athavA sadguruno upadeza nimitta che ane samyagdarzana naimittika che. A rIte zraddhA guNa ane samyagdarzanamAM upAdAna Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 557 upAdeya saMbaMdha che. mithyAtva karmano abhAva athavA sadguruno upadeza ane samyagdarzanano nimitta-naimittika saMbaMdha che. pra. 2 H ahIMyA eka prazna saMbhave che ke jema samyagdarzanarUpa kAryanA udAharaNamAM ema batAvavAmAM AvyuM ke 'dravya athavA guNa' upAdAnakAraNa che, to vivakSita kArya niraMtara utpanna ja thatuM rahevuM joIe kAraNa ke jyAM kAraNa upasthita che to kArya hovuM joIe. Ama kema ? u. 2 : 1) AnA javAbamAM e kahevAmAM Ave che ke upAdAnakAraNa to dravya ane guNa hovAthI sadAkALa upasthita hoya ja che paNa nimittakAraNa na maLavAthI kArya na thayuM. jyAre nimittakAraNa maLe tyAre kArya saMpanna thaI jAya. evuM mAnavAthI nimittakAraNa ja niyAmaka kAraNa Tharaze; kAraNa ke enA hovA athavA na hovA para kAryanuM thavuM ke na thavuM nirbhara che. paNa e saMbhava nathI. 2) A ApattithI bacavA jo ema kahevAmAM Ave kAryanI utpattimAM to banne kAraNonI upasthiti anivArya che, to ApaNe kahezuM bhale beu kAraNonI upasthiti anivArya ho, paraMtu niyAmaka kAraNa to nimitta ja rahyuM; kAraNa ke enA hovA para kArya thAya che ane na hovA para kArya thatuM nathI. 3) kAryanuM niyAmaka kAraNa jANavA upAdAna-nimittanA bheda-prabheda jANavA paDaze. upAdAna be prakAranuM hoya che. (1) trikALI (2) kSaNika. nimitta paNa be prakAranA hoya che. (1) udAsIna (2) preraka athavA (1) aMtaraMga (2) bahiraMga. (1) trikALI upAdAna H je dravya athavA guNa svayaM kAryarUpe pariName e dravya athavA guNane e kAryanuM trikALI upAdAna kahe che. (2) kSaNika upAdAna : 1) dravya ane guNamAM je paryAyano pravAhakrama anAdi anaMta cAlyA kare che e pravAhakramamAM anaMtarapUrvakSaNavartI paryAya kSaNika upAdAna che ane anaMtara uttarakSaNavartI paryAya kArya che. 2) te ja samayanI paryAyanI te ja samaya hovArUpa yogyatA kSaNika upAdAnakAraNa che ane paryAya kArya che. kSaNika upAdAnakAraNane samartha upAdAnakAraNa paNa kahe che. trikALI upAdAnakAraNa to sadAya vidyamAna rahe che, paNa tene ja samartha kAraNa mAnavAmAM Ave to vivakSita kAryanI sadA utpatti thatI rahevAno prasaMga Avaze. anaMtarapUrvakSaNavartI paryAyano vyaya temaja e samaye e paryAyanI utpanna thavAnI yogyatA ja samartha upAdAnakAraNa che; jenA vagara kAryanI utpatti thatI nathI ane jenA hovAthI niyamathI kAryanI utpatti thAya che. samartha upAdAna eka ja hoya che ane tenAthI utpanna thavAvALuM kArya te ja hoya che ke jenuM te samartha upAdAna che. have tyAM e kAryanuM je kAMI paNa nimitta hoya che temAM upAdAnanI kriyA karavAnI Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 zakti nathI hotI. mAtra e upAdAna anusAra thavAnA kAryanuM sUcaka hovAthI enuM nimitta kahevAmAM Ave che. A AdhAra para nimittanA anusAra kArya thAya che ane vyavahAra (upacAra) karavAmAM Ave che. mATe kArya thavA mATe kSaNika upAdAnakAraNa ja niyAmaka kAraNa che ane nimitta to koI kAraNa ja nathI. nimittane kAraNe mAnavuM e mithyA mAnyatA che. pra. 3H ahiMyA eka prazna Ubho thAya che ke jyAre kSaNika upAdAna ja samartha kAraNa che to trikALI upAdAnanuM zuM mahattva che ? u.3H vAta to e che ke upAdAna to nija sahaja zaktine kahe che. paraMtu zakti be prakAranI che (1) dravya zakti (2) paryAya zakti. A banne zaktionuM nAma upAdAna che. paryAyazaktiyukta dravyazakti ja kAryakArI hoya che, paryAyazakti anitya-nityazaktinA AdhAra para kAryanI utpatti mAnavAthI kAryanI nityatAno prasaMga Ave che, eTale paryAyazaktine ja kAryanuM niyAmaka kAraNa svIkAra karavAmAM AvyuM che. dravyazakti e batAve che ke kArya e dravyamAM ja thaze anya dravyamAM nahi; ane paryAyazakti e batAve che vivakSita kArya vivakSita samayamAM ja thaze. eTale banne zaktionuM mahattva che. paraMtu kALanuM niyAmaka paryAyazakti ja che. kALanuM bIjuM nAma ja paryAya che. A paryAyazakti anaMtarapUrvakSaNavartI paryAyanA vyayarUpa ane tatsamayanI yogyatArUpa hoya che." have eka vAta e paNa che je prakAre trikALI upAdAna haMmezA upasthita rahe che, te prakAre sAmAnyataH nimitta paNa haMmezA upasthita ja rahe che. kAraNa ke je prakAre pratyeka dravya svayaMnA kArya mATe upAdAna che, e ja pramANe pratyeka dravya paranA kArya mATe nimitta paNa to che ja. kArya thatI vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. nimittanI hAjarI avazya che ja. nimittonA anusAra kArya thatuM nathI. kAryanI anusAra nimitta kahevAmAM Ave che. e pramANe paradravyano doSa gaNavo e mithyAtva che. na to nimitta upAdAnamAM baLathI kAMI kare che ane na to upAdAna koI paNa nimittane baLathI lAve che ane meLave che. beuno sahaja pariNamana che. beuno sahaja saMbaMdha che. A saMbaMdhane nimitta-naimittika saMbaMdha kahevAmAM Ave che. pra. 4: A upAdAna-nimittanI samajaNano sAra zuM che? u.4: Ano sAra A pramANe che. 1) pratyeka dravya svayaM ja potAnI anaMta zaktirUpa saMpadAthI paripUrNa che, eTale svayaM ja che' kArakarUpa thaIne potAnuM kArya karavA samartha che. tene koI paNa bAhya sAmagrI sahAyatA karI zakatI nathI eTale samyagdarzana ane kevaLajJAna prApta karavAnA icchuka AtmAne bAhya sAmagrInI apekSA rAkhIne parataMtra thavuM nirarthaka che. dareka dravya svataMtra che, svAdhIna che ane potAnuM kArya pUrNa karavA pote saMpUrNa sAmarthyavAna che e zraddhA daDha thavI joIe. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 559 2) svabhAva bhAvomAM to paranuM kartutva che nahi, vibhAva bhAvomAM paNa paranA kartutvano niSedha karavAmAM Avyo che. jIvanI audAyikAdi bhAvarUpathI pariNamana thavAnI kriyAmAM vAstavamAM jIva svaye ja cha'kArakarUpathI varte che eTalA mATe bIjA kArakonI apekSA nathI. kharekhara to koI dravyanA kArako koI anya dravyanA kArakonI apekSA nathI hotI. 3) bhagavAna AtmA potAnI samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa nirmaLa paryAyo athavA rAgAdikarUpa vikArI paryAyonA rUpamAM potapotAnI svasamayanI yogyatA anusAra svayaM ja pariNamita thAya che, enA para nimittano koI hastakSepa che ja nahi. 4) hA, e avazya che ke jyAre AtmA samyagdarzanAdinirmaLa paryAyo athavA rAgAdikarUpa vikArI paryAyonA rUpamAM potAnI svabhAvagata athavA paryAyagata yogyatAnusAra pariNamita thAya che, tyAre tene anukULa nimitta paNa hoya che. e mATe e kathana satya nathI ke nimitta vinA kArya thatuM nathI. paNa A kathana nimittanI anivArya upasthiti mAtrane ja batAve che, enAthI vadhAre kAMInahi. nimitta haMmezA parapadArtharUpa ja hoya che. 5) pratyeka dravyamAM enA potapotAnA svabhAvAdithI kAraNasvarUpa evI vyavasthA hovI joIe jenA kAraNe pratyeka samayanuM utpAda-vyaya svayaM thAya che. AnAthI e spaSTa thAya che ke pratisamayanA pratyeka kAryanuM nizcaya upAdAna sunizcita che. 6) pratyeka dravya svabhAvathI ja pariNamanazIla che. jyAre nitya rahIne pariNamana thavuM pratyeka dravyano svabhAva che to pachI e pariNamanamAM paradravyanI apekSA kema hoya? na ja hoya. kAraNa ke svabhAva nirapekSa che. 7) samyagdarzana prAptimAM darzanamohakarmano kSaya, upazama ane kSayopazama aMtaraMga nimitta ane dezanAlabdhi (guruno upadeza) bahiraMga nimitta che. paNa nimitta samyagdarzananuM kAraNa nathI. pra. 5H sukhI thavAno ekamAtra upAya AtmAne jANo, mAno ane temAM ja ramI jAo, jAmI jAo - AmAM nimitta-upAdAna samajavAnI zuM jarUra che? u. 5 AtmAne jANavA mATe nimitta-upAdAnanuM svarUpa jANavuM jarUrI che. nimitta-upAdAnanuM sAcuM svarUpa na samajavAthI AtmakalyANarUpa kArya karavA mATe A AtmA parapadArthonA saMyogonI AkAMkSAne lIdhe para tarapha ja joI rahyo che. potAnI (sva) tarapha joto nathI. eTale e samajavuM atyaMta jarUrI che ke ApaNA AtmAnA kalyANanuM kArya to svayaMnA AzrayathI, svanI pAtratA(yogyatA)thI svayaMmAM ja saMpanna thAya che, parapadArtha to emAM mAtra nimitta ja hoya che. - jyAre dravyasvabhAvamAM paryAyagata pAtratAno paripAka thAya che to nimitta paNa sahaja upasthita thAya che. eTale nimittA parathI daSTi haTAvI trikALI upAdAna ke je nija trikALI dhruva paramAtmA che, enA para daSTi kendra karavAthI Atmaanubhava thAya che. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 A kArya paNa paryAyagata yogyatAnA sadbhAvamAM sahaja bhAvathI saMpanna thAya che; enA mATe AkuLIta thavAthI koI kArya thatuM nathI. pratyeka kArya svasamayamAM svayaMnI yogyatArUpa upAdAnakAraNathI ja saMpanna thAya che ane jyAre kArya thAya che to tene anukULa nimitta paNa hoya che, ene zodhavA javA paDatA nathI. A pramANe nimitta-upAdAnanI saMdhinuM samyajJAna thavAthI daSTi parapadArtho parathI haTIne dravyasvabhAva para dRSTi karatAM AtmAnubhUti thAya che. A samyagdarzana pragaTa thavAmAM haMmezA gurunI dezanA preraka nimitta che ane te nimitta mATe AkuLa thavAnI jarUra nathI kAraNa ke kArya thavAnuM hoya to tyAre nimitta hAjara ja hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. pra. 6 : to pachI je AtmakalyANanA kAryamAM nimitta che evA satpuruSa, guru, satsaMga zodhavAnI jarUra nathI ? u. 6 : satpuruSa ane satsamAgamanI vAta barAbara che paraMtu badhuM ja enAthI kAMI thaI javAnuM nathI. satpuruSa, guru, satyamAgama, dezanA nimittamAtra che. jyAM sudhI ApaNI aMdara taiyArI thaI nathI, upAdAnagata yogyatA pAkI nathI, daSTi svabhAva samakSa gaI nathI, tyAM sudhI AtmakalyANano mArga pragaTa thavAno nathI. jIvanabhara satsamAgama ane gurunI sevA karI paNa AtmalAbhanI prApti na thaI enuM ekamAtra kAraNa e che ke emanI dRSTi emanA para ja rahI, svabhAva sanmukha na thaI. potAnA AtmAno, potAnA sarvajJa svabhAvano mahimA na Avyo, potAnA AtmAno Azraya na karyo. jenuM jeTaluM mahattva che e avazya svIkAravuM joIe paNa e paNa dhyAna rAkhavAnI jarUra che ke je pramANe satsamAgama ane satpuruSano asvIkAra karavAmAM hAnI che tenAthI vadhu hAnI enI AvazyatAthI adhika mahattva ApavAmAM che. vAstavika sat to ApaNo trikALI dhruva bhagavAna AtmA ja che, tenA samAgamamAM ja satno lAbha thavAno che. enI saMgati ja vAstavika satsaMgati che. ApaNI zraddhAno zraddheya (dRSTino viSaya), jJAnano zeya, dhyAnano dhyeya to trikALI sat nija bhagavAna AtmA ja banavo joIe. 'sahaja AtmasvarUpa parama guru.' nizcaya satsaMga to trikALI dhruva bhagavAna AtmAnA jJAna, zraddhAna ane dhyAnanuM nAma che. AtmAnuM svarUpa batAvanAra, AtmaanubhavanI preraNA ApanAra, AtmAnubhavI puruSono samAgama, emanI pAsethI trikALI bhagavAna AtmAnuM svarUpa sAMbhaLavAthI ene vyavahArathI satsaMga kahe che jyAre nizcayathI to svayaM trikALI bhagavAna AtmA ja upAdeya che. muktinA mArga para cAlavAnI kriyA svAdhIna kriyA che, eTale te upAdAnanA AzrayathI ja saMpanna thAya che, nimittanA AzrayathI nahi. sAcA deva-guru-zAstra A kAryamAM nimittamAtra che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karatuM nathI. anubhUti svayaM pote ja potAnA kArakothI karavAnI che. bhagavAna AtmAne dhyeya banAvavAvALI dhyAnaparyAya, ene zeya banAvavAvALI jJAna paryAya, emAM ahaMpaNu sthapita karavAvALI zraddhAnaparyAya-kSaNika upAdAna che ane trikALI upAdAna to pratyeka vyaktinuM svayaMnuM trikALI nija Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 561 bhagavAna AtmA ja che. tyAre yogya nimitta avazya hoya ja che. mokSamArganI prathama sIDIje samyagdarzanarUpa kArya che, tenuM upAdAna to bhagavAna AtmA athavA zraddhALuNa ja che ane nimitta tarIke puruSano trikALI dhruva bhagavAna AtmAno svarUpa batAvanAra upadeza che, dezanAlabdhi che. dezanAlabdhine bahiraMga nimittanA rUpamAM svIkAra karavAmAM Avyo che. kAraNa ke aMtaraMga nimitta to darzanamohano kSaya, kSayopazama ke upazama ja che. vastutaH vAta ema che ke upAdAna-nimittano eka sumeLa che. jyAre upAdAnanI taiyArI hoya che arthAt paryAyanI yogyatA pAkI gaI che tyAre puruSano samAgama paNa sahaja prApta thAya che, sapuruSanI khoja paNa sahaja prApta thAya che, kAMi paNa kRtrima nathI hotuM - badhuM sahaja che. saMpUrNa prakriyA sahaja che. trikALI sannI rucimAM puruSanI khojanI prakriyA sahaja saMpanna thAya che, vyagratAthI kAMI nathI thatuM. Atmahitano mArga to sahaja ja che. puruSanI zodha paNa sahaja ane trikALa dhruvanA pratItilakSa-anubhUti paNa sahaja, badhuM sahaja ja sahaja hoya che. Aja divasa sudhI eka prasaMga evo nathI banyo ke jIvanI yogyatA pAkI gaI hoya ane puruSa na maLatAM rakhaDI gayo hoya. pra. 7H A sahaja prakriyAno krama zuM che? u.7 : jyAre saMsAra sAgarano kinAro najIka AvI gayo hoya tyAre - 1) sahaja AtmAnI ruci jAgRta thaI jAya che. 2) Atmaruci, bhagavAna AtmA ane AtmajJa sapuruSanI zodha tarapha puruSArthane prerIta kare che - evI jijJAsA sahaja prApta hoya che. 3) sapuruSanA samAgamathI Atmarucine abhUtapUrva baLa prApta thAya che. 4) have je pramANe AtmAnuM svarUpa jANyuM che, pratyeka dravyanI svataMtratA jANI che, kramabaddha pariNamana jAyuM che, upAdAnanI yogyatA ane nimittanuM svarUpa jANuM che, nizcaya-vyavahAranuM yathArtha svarUpa jANI, sAta tattvonuM viparIta abhinivezarahita yathArtha zraddhAna thayuM che, sva-parano vivekapUrvaka bhedajJAna thayuM che - e jIva adhyayana, manana, ciMtananI prakriyA parathI vimukha thaI svasammukha thaI jAya che. 5) rucinI tIvratA ane puruSArthanI prabaLatA sahaja ja daSTine svabhAva sanmukha kare che. 6) jJAna ane dhyAnanI paryAya paNa Atmasanmukha thAya che. 7) A nimitta-upAdAnano sahaja sumeLa dezanAlabdhithI karaNalabdhinI tarapha DhaLato thako samyagdarzana paryAya prApta karavAnI sazakta bhUmikA taiyAra karI de che. A badhuM sahaja, tanAva vagara, sahaja bhAvathI ja cAle che kAraNa ke muktino mArga zAMtino mArga che, tanAvano, vyagratAno nahi. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 nimitta para che, enA para daSTi rAkhavAthI daSTi parAdhIna thAya che. trikALI upAdAnarUpa nija bhagavAna AtmA "sva" che enA para daSTi rAkhavAthI svAdhIna thavAya che. parAdhInatA e duHkha che, svAdhInatAmAM sukha che. jyAre badhA guNonI pariNati Atmasanmukha thAya che, te samaye trikALI bhagavAna AtmA ja dhyAnano dhyeya hoya che ane badhA guNonI pariNatimAM nirmaLatA pragaTe che. ane akhaMDa piMDa saMpUrNa AtmA ja samyagdaSTi thAya che. AvI alaukika vidhinI A vAta che. pra. 8H nimitta-upAdAnanI samajaNathI AdhyAtmika sukha-zAMti ja prApta thAya che ke laukika daSTithI paNa kAMi lAbha che? phakta samaya ane zakti bagADavAnA che? u. 8H are bhAI! AdhyAtmika sukha-zAMti sivAya laukika lAbha paNa bahu ja che. laukika zAMti paNa prApta thAya che, paraMtu e samaja ke AdhyAtmika sukha-zAMti ja sAcI sukha-zAMti che; laukika sukha-zAMti to mAthA uparathI bojo khabhA upara utArI nAkhavA samAna che. A sAcI zAMti che ja nahi! AmAM samaya ane zakti bagADavAno prazna ja kyAM che? AdhyAtmika loka kAMI alaga nathI hotA, temanA gAma kAMI alaga nathI vaselA. je lokone sAcuM sukha joIe che, potAnA AtmAne jANavo - oLakhavo che, te A dizAmAM prayatnazIla che, sakriya che, sajjana che ne badhA ja AdhyAtmika ja che. tame ane ame sAdhAraNa nathI, badhA ja AtmArthI chIe. svayaM bhagavAna chIe - bhUlelA bhagavAna chIe - ApaNe bhUlI gayA chIe ke ApaNe bhagavAna chIe. svabhAvathI to badhA ja siddha samAna bhagavAna chIe. paryAyamAM alpakALamAM - becAra bhavamAM ja bhagavAna banavAnA chIe. hIna bhAvanA rAkhIne - ApaNe sAdhAraNa mANaso chIe, laukikamANaso chIe, saMsAramAM beThA chIe, javAbadArIo che e prakAranI vAtothI nija bhagavAna AtmAnuM apamAna zuM karavA kare che? tuM to traNa lokano nAtha bhagavAna AtmA! anaMta zaktiono saMgrahAlaya, anaMta guNono godAma, jJAnano ghanapiMDa, AnaMdano rasakaMda che. AvI hIna vAto tane zobhatI nathI. tuM paryAyamAM potApaNuM choDI - svabhAvamAM Ave, tyAre ja tArIdInatA samApta thaze. upAdAna para baLa lagAva -nimitta sAmena jo. upAdAna-nimittanI samajaNa paDavAthI ane svamAM upayoga lagAvavAthI samaya ane zakti veDaphAtA nathI paNa sanA mArge cho. anukULa saMyoga e laukika lAbha che. svayaMnI upAdAnanI yogyatA pramANe e prApta thAya che. jo A vAta samajAze to parAdhInatA dUra thaze, sadbhAva ane satkarma karavAnI preraNA maLaze, badho ja lAbha che. pra. 9H cha kArakanuM svarUpa zuM che? samyagdarzana sAthe ene zuM saMbaMdha che? u. 9 : "AtmasvabhAvane pAmelo, sarvajJa ane sarva (traNa) lokanA adhipatiothI pUjita svayameva thako hovAthI 'svayaMbhU che'. nizcayathI paranI sAthe AtmAne kArakapaNAno saMbaMdha nathI jethI zuddhAtma svabhAvanI prAptine mATe bAhya sAmagrI zodhavAnI vyagratAthI jIvo nakAmA parataMtra thAya che. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 563 kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, adhikaraNa e cha kArako che. kartA : je svataMtrapaNe (svAdhInapaNe) kArya kare te kartA. karma : kartA jene pahoMce - prApta kare te karma. karaNa H sAdhakatam arthAt utkRSTa sAdhana te karaNa. saMpradAna : karma jene devAmAM Ave athavA jene mATe karavAmAM Ave te. apAdAna H jenAthI karma karavAmAM Ave evI dhruva vastu te apAdAna. adhikaraNa : jemAM arthAt jenA AdhAre karma karavAmAM Ave te adhikaraNa. nizcayathI cha ye kArako eka ja dravyamAM che. paramArthe eka dravya bIjA dravyane sahAya nahi karI zakatuM hovAthI ane dravya pote ja(kartA), potAne(karma), potAnAthI(karaNa), potAnA mATe( saMpradAna), potAnAmAMthI (apAdAna), potAnAmAM(adhikaraNa)karatuM hovAthI A nizcaya cha kArako ja parama satya che. zuddhopayogamAM lIna AtmA pote ja cha kAraka thaIne samyagdarzana - kevaLajJAna prApta kare che. 1) kartA : AtmA pote anaMta zaktizALI jJAyaka svabhAva vaDe svataMtra hovAthI pote ja kartA che. 2) karma H pote anaMta zaktivALA kevaLajJAnane prApta karato hovAthI kevaLajJAna karma che athavA kevaLajJAnathI pote abhinna hovAthI AtmA pote ja karma che. 3) karaNa H potAnA anaMta zaktivALA pariNamana svabhAvarUpa utkRSTa sAdhana vaDe kevaLajJAna karato hovAthI AtmA pote ja karaNa che. 4) saMpradAna : potAne ja kevaLajJAna deto hovAthI AtmA pote ja saMpradAna che. 4. 5) apAdAna : potAnAmAMthI mati-zrutAdi apUrNa jJAna dUra karIne kevaLajJAna karato hovAthI ane pote ja sahaja jJAna svabhAva vaDe dhruva raheto hovAthI pote ja apAdAna che. 6. adhikaraNaH potAnAmAM ja arthAt potAnA ja AdhAre kevaLajJAna karato hovAthI pote ja adhikaraNa che. A rIte pote ja svayaM cha kArakarUpa thato hovAthI 'svayaMbhU' kahevAya che. potAnI meLe pote pragaTa thAya te 'svayaMbhU' kahevAya che. sarva dravyanA pratyeka paryAyamAM A cha kArako eka sAthe varte che, tethI AtmA ane pudgala zuddhadazAmAM ke azuddha dazAmAM svayaM cha ye kArakarUpa pariNamana kare che ane bIjA kArakonI (arthAt nimitta kAraNonI) apekSA rAkhatA nathI. A cha ye kAraka te dravyamAM rahelA sAmAnya ane anujIvI guNo che. dareka samaye tenA cha paryAyo navA navA thayA kare che. AvuM nizcaya vastusvarUpa samajavuM. nizcayathI koI dravyane anya dravya sAthe kArakapaNAno saMbaMdha che ja nahi. A cha nizcaya kArako parama satya che. se Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 kharekhara koI bIjAnuM bhaluM buruM karI zake, karma jIvane saMsAramAM rakhaDAve vagere mAnavuM te ajJAnatA che. AtmA ane pudgalanI (dahanI) bannenI kriyA AtmA ja kare che ema mAnanArA mithyAdaSTi che. AtmA jJAnasvarUpa che, pote jJAna ja che, te jJAna sivAya bIjuM zuM kare? AtmA para jIvano kartA che ema mAnavuM tathA kahevuM e vyavahArI jIvono moha (ajJAna) che. pra. 10H jIva vikAra svataMtrapaNe kare che ke kema? u. 10H 1) pUrve baMdhAyelA dravyakarmonuM nimitta pAmI jIva potAnI azuddha caitanyazakti dvArA rAgAdi bhAvono (vikArono) kartA bane che, tyAre (te ja samaye) pudgala dravya rAgAdi bhAvonuM nimitta pAmIne potAnI zaktithI (potAnA upAdAnakAraNathI) aSTa karmarUpa bhAvane prApta kare che. 2) baMdhaprakaraNavazAt azuddha nizcaya nayathI, jIvanArAgAdivibhAva pariNAmane paNa (jIvano) svabhAva kahevAmAM Avyo che. 3) jo kenizcayathI potAnA nijarasathI ja sarvavastuonuM, potAnA svabhAvabhUta evA svarUpa pariNamanamAM samarthapaNuM che, to paNa(AtmAne) anAdithI anya vastubhUta moha sAthe saMyuktapaNuM hovAthI, AtmAnA upayogano mithyAdarzana, ajJAna ane avirati ema traNa prakArano pariNAma vikAra che. 4) AtmAne rAgAdika Upaje che te potAnA ja azuddha pariNAma che. nizcaya nayathI vicAravAmAM Ave to anya dravya rAgAdikanuM UpajAvanAra nathI; anya dravya temanuM nimittamAtra che; kAraNa ke anya dravyane anya dravya-guNa-paryAya UpajAvatuM nathI e niyama che. jeo ema mAne che ke paradravya ja mane rAgAdika UpajAve che, teo naya vibhAgane samajatA nathI, mithyAdaSTi che. e rAgAdika jIvanA sattvamAM Upaje che, paradravya to nimittamAtra che - e mAnavuM te samyajJAna che. 5) paramArthathI AtmA potAnA pariNAma svarUpa evA te bhAvakarmano ja kartA che. paramArthathI pugala potAnA pariNAmasvarUpa evA te dravyakarmanuM ja kartA che, paraMtu AtmAnA karmasvarUpa bhAvakarmanuM nahi. 6) jyAM sudhI svarUpanuM bhedajJAna na hoya tyAM sudhI to tene rAgAdikano - potAnA cetanarUpa bhAvakarmono kartA mAno, ane bhedajJAna thayA pachI zuddha vijJAnaghana samasta kartApaNAnA bhAvathI rahita, eka jJAtA ja mAno. Ama eka ja AtmAmAM kartApaNAno tathA akartApaNuM - e banne bhAvo vivakSAvaza siddha thAya che. Avo sAdvAda mata jainono che. AvuM (svAdvAda) mAnavAthI puruSane saMsAra-mokSa AdinI siddhi thAya che; sarvathA ekAMta mAnavAthI sarva nizcaya vyavahArano lopa thAya che. 7) jIva A vikAro potAnA doSathI kare che tethI te svakRta che; paNa te svabhAvadaSTinA puruSArtha vaDe potAmAMthI TALI zakAya che. azuddha nizcaya nayathI te svakRta che ane TALI zakAya che. mATe nizcaya nayathI te parakRta che, paNa te parakRtAdi thaI jatAM nathI, mAtra potAmAMthI te TALI zakAya che eTaluM ja te darzAve che. 8) vikArate Atmadravyano trikALI svabhAvanathI, paNa kSaNika yogyatArUpa paryAyasvabhAva che, te udayabhAva hovAthI paryAya apekSAe jIvanuM svatattva che. Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 565 jaDa karmanI sAthe jIvane anAdino saMbaMdha che ane jIva tene vaza thAya che, tethI vikAra thAya che, paNa karmanA kAraNe vikAra bhAva thato nathI. 9) rAga pariNAma ja AtmAnuM kArya che, te ja puNya-pAparUpa dveSa che, rAga pariNAmano ja AtmA kartA che, tene ja grahanAra ane choDanAra che. A zuddha dravyanA nirUpaNasvarUpa nizcaya naya che. 10) jIva pote ja potAnA doSathI karma anusAra pariName che, tethI tene potAnA svabhAvanI upalabdhi nathI. karma jIvanA svabhAvano parabhAva kare che ema kahevuM te to upacAra kathana che, paramArtha ema nathI. pra. 11 : nimitta bhale kAMI na kare, paNa nimitta vinA upAdAnamAM kArya thatuM nathI ne? u. 11 : 1) nimitta vinA kArya thatuM nathI' e vyavahAranayanuM kathana che. eno artha e che ke tema nathI'; paNa nimittanuM jJAna karAvavA mATe tema kahevAmAM Ave che; kAraNa ke dareka samayanA utpAda(kArya) vakhate ucita bahiraMga sAdhanonI (nimittonI) saMnidhi (hAjarI - nikaTatA) hoya ja che. 2) ahIMAzaya eTalo ja che ke jyAM kArya thAya tyAM ucita nimitta hoya ja che, na hoya ema banatuM nathI. 3) jagatamAM dareka dravyamAM pariNamana samaye samaye thaI ja rahyuM che ane kAryane anukULa nimitta paNa sadAya dareka samaye hoya che, to pachI nimittane lIdhe kArya thayuM, nimitta na hoya to kArya na thAya" vagere dalIlone avakAza kyAM rahyo? kAryanI utpatti ane tene ucita nimittanI upasthiti vacce sUkSma daSTie samayabheda che ja nahi. 4) nimittanuM astitva naimittika kAryane jAhera kare che, nahi ke te kAryanI parAdhInatA sUcave che. 5) upAdAnamAM kArya thAya tyAre ja ucita bahiraMga sAdhana nimitta' nAma pAme che, te sivAya te nimitta kahevAtuM nathI. 6) nimitta para hovAthI te upAdAnamAM bhaLIne ke dUra rahIne tene madada, asara, preraNA, AdhAra ke prabhAva ApI zake nahi, kAraNa ke teno upAdAnamAM atyaMta abhAva che. 7) pratyeka samaye dareka dravya trisvabhAva sparzI (eTale ke utpAdaka, vyaya ane dhrauvya e traNa svabhAvayukta) hoya che ane kAryanA utpAda samaye bahiraMga sAdhano (nimitta)nI hAjarI hoya che ja. 8) nimitta vinA upAdAna baLahIna che ane nimittanI sahAya vinA kArya thatuM nathI - evA be prazno upasthita karI paM. banArasIdAsajIe potAnA racelA dohAmAM - e mAnyatA kharI nathI evo khulAso karatAM kahyuM che ke - (1) jyAM upAdAna nizcaya hoya che tyAM nimitta vyavahAra hoya ja che. (2) jyAM upAdAna nijaguNa hoya tyAM nimitta para hoya ja che. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 (3) jyAM juo tyAM upAdAnanuM ja baLa che, nimittano dAva kadI paNa nathI. (4) jyAM dareka vastu asahAya (svataMtrapaNe) sadhe che (pariName che), tyAM nimitta koNa che ? pra. 12 : nimitta upAdAnane kAMI karI zakatuM nathI, to zarIramAM soya pesI javAthI jIvane duHkha kema thAya che? 7. 12 : 1) jIva sadAya arUpI hovAthI tene soyano sparza thaI zake nahi. eka AkAzakSetre soyano saMyoga thayo te duHkhanuM kAraNa nathI, paNa ajJAnI jIvane zarIranI avasthA sAthe ekatva-mamatva buddhi hoya che, tethI tene je duHkha thAya che te soya zarIramAM pesI javAne kAraNe nahi paNa te prasaMge pratikULatAnI khoTI kalpanAthI (mithyA mAnyatAthI) thAya che. 2) jJAnIne nIcalI dazAmAM je alpa rAga che te zarIra sAthe ekatvabuddhino rAga nathI; potAnI kSaNika nabaLAIne kAraNe, tene jeTalo rAga che teTaluM duHkha thAya che. jJAnI alpa duHkharUpa vikArano ja jJAtA che, paNa teno svAmI nathI. ajJAnI para sAthe ekatvabuddhi karI vikArano svAmI banI duHkhI thAya che. samyagdarzanAdikathI bhrama dUra thAya to sAmagrIthI duHkha-sukha na bhAsatAM potAnA pariNAmathI ja sukha-duHkha bhAse. pra. 13 : nimitta-upAdAnanA praznomAM zo siddhAMta rahelo che ? u. 13 : 1) (1) koI ekalA dhruva upAdAnakAraNane mAne paNa kSaNika upAdAna tathA nimittakAraNone na mAne. (2) koI dhruva upAdAnakAraNane tathA nimittakAraNane mAne paNa kSaNika upAdAnakAraNane na mAne. (3) koI kSaNika upAdAnakAraNane mAne paNa dhruva upAdAna tathA nimittakAraNone na mAne. (4) koI nimittakAraNane na mAne -to temanI A cAre ya prakAranI mAnyatAo mithyA che. 2) upAdAnanuM kArya upAdAnathI ja thAya che. nimittakAraNa kAryakALe ja hoya che, paNa te nimittakAraNanI rAha jovI paDe ke tene meLavavA paDe ema koI mAne to te mAnyatA mithyA che. 3) nimitta para che, tethI te meLavI zakAtuM nathI. chatAM koI bAhya sAmagrIrUpa nimittakAraNo zodhavAnA nirarthaka kAryamAM rokAya to tene AkuLatA thayA vinA rahe nahi. 4) nimitta sAtheno saMbaMdha eka samaya pUrato hoya che ema sUkSma dRSTivAna jANe che. chadmasthano jJAnopayoga asaMkhyAta samayano che, mATe nimitta meLavavAnI zodha nirarthaka che. 5) nimitta potAnuM upAdAna che ane svaupAdAna tarIke potAnuM kArya potAmAM kare che. jo te para upAdAnanuM kArya aMze paNa kare arthAt para upAdAnane kharekhara asara kare, tene Tako Ape, tenA para prabhAva pADe, tene lAbha-nukasAna kare, madada kare, baLa Ape vagere, to nimitte be kAryo karyA - eka potAnuM ane bIju para upAdAnanuM ema Thare; ema mAnanAra iikrayAvAdI hovAthI te arihaMtanA matano nathI. te mithyAdaSTi che. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa67 6) gatimAnAdi nimittone (vyavahAra naya) nimittakartA-hetukartA kahevAmAM Ave che. bIjA nimittothI teno prakAra judo batAvavA mATe tema kahevAmAM Ave che. paNa te nimitta upAdAnanuM kAMI paNa kAma kharekhara kare che evuM jJAna karAvavA mATe nathI. sarva prakAranA nimitto upAdAna pratye dharmAstikAyavat udAsIna kAraNo che. 7) jIva-pudgala gati kare tyAre dharmAstikAyanI upasthiti na hoya ema bane nahi; tema jyAre kSaNika upAdAna kArya mATe taiyAra hoya tyAre anukULa nimitta upasthita na hoya ema bane nahi. 8) nimittakAraNa upAdAnakAraNa pratye nizcaye (kharekhara) akiMcitkara (kAMI nahi karanAruM) che tethI ja tene nimittamAtra, balAdhAnamAtra, sahAyamAtra, ahesuvatuM evA zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. 9) nimitta ema jAhera kare che ke upAdAnanuM kAMI kArya meM karyuM nathI; mArAmAM tenuM kArya karavAnI zakti nathI; paNa te kArya upAdAne ekalAe karyuM che. 10) nimitta-vyavahAra ane paradravya che kharA; paNa te Azraya karavA yogya nathI tethI te heya che. 11) jeTalA kAryo che teTalA nimittonA svabhAvabheda che, paNa ekeya svabhAvabheda evo nathI ke je paranuMupAdAnanuM kAMI kArya kharekhara kare. 12) koI vakhate upAdAnakAraNa nimittamAM atizaya dharI de che ane koI vakhata nimittakAraNa upAdAnamAM balAtkArathI nAnA camatkAra ghusADI de che - evI mAnyatA juThI che. te be dravyonI ekatA buddhi batAve che. nimittakAraNa mATe pAMcamI vibhakti vAparavAmAM Ave che tethI te AropitakAraNa maTI nizcaya kAraNa thaI jatuM nathI. nimittakAraNa thavA mATe parizrama, tIvrayAtanAke ghora tapasyA karavI paDe che - e mAnyatA jUThI 13) kAryanI utpatti vakhate upAdAna ane nimitta banne avikala kAraNa hoya che; evI vastusvabhAvanI sthiti che. 14) pRthvI, jala, teja ane vAyu - e nimittothI caitanya utpanna thAya che - ema mAnanArane zrI AcArya kahe che ke upAdAna vinA koI kArya upajatuM nathI. 15) cha ye dravyomAM anAdi-anaMta pratyeka samaye kArya thayA ja kare che; koI paNa samaya koIpaNa dravyamAM kArya vinAno hoto nathI, ane te pratyeka kArya vakhate upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa banne sunizcitapaNe hoya che. na hoya tema kadI banatuM nathI 16) upAdAnakAraNa hoya ane game tevuM nimittakAraNa hoya - ema mAne te paNa miththAmati che, kema ke upAdAnane anukULa ja ucita nimittakAraNa hoya che. 17) nimittakAraNa Ave to ja upAdAnamAM kArya thAya evI mAnyatA paNa jUThI che, kema ke dareka kSaNika upAdAnakAraNa vakhate nimittakAraNa hoya ja che. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 18) upAdAna-nimitta banne eka sAthe potapotAnA kAraNe hoya ja che. 19) kharekhara nizcaya kAraNa (upAdAnakAraNa) te ja kharuM kAraNa che. paraMtu tenuM kathana be prakAre che. jevI rIte mokSamArga to be nathI paNa tenuM nirupaNa be prakArathI thAya che. jyAM sAcA mArgane mokSamArga nirupaNa karyo che te nizcaya mokSamArga che tathA jyAM je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta vA sahacArI che tene upacArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che, kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che; arthAt sAcuM nirupaNa te nizcaya tathA upacAra nirupaNa te vyavahAra mATe nirupaNanI apekSAe be prakAre mokSamArga jANavo; paNa eka nizcaya mokSamArga ane eka vyavahAra mokSamArga che ema be mokSamArga mAnavA mithyA che. vaLI te nizcaya-vyavahAra bannene upAdeya mAne che te bhrama che, kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara virodhatA sahita che. pra. 14: jIvane bIjA dravyo upakAra kare che evA kathanano zo artha che? u. 14: paradravyo jIvane upakAra kare che te vyavahAra kathana che, arthAtuM kharekhara upakAra karatAM nathI, paNa svasaMvedana lakSaNathI viruddha vibhAva pariNatimAM rata thayelA jIvane te ja nizcayathI duHkhanA kAraNa (nimittakAraNa) che. pra. 15: saMjJI paMcendriyapaNuM, manuSyapaNuM, karmano maMda udaya, samajJAnIno upadeza vagere nimitta vinA kharekhara mokSamArga pragaTa thAya che? u. 15: 1) hA; kAraNa ke dareka dravyanA dravya, kSetra, kALa ane bhAva potApaNe che ane parapaNe nathI, mATe eka dravyane bIjA dravyanI jarUra paDatI ja nathI. jyAM nizcayakAraNa-upAdAnakAraNa hoya che tyAM vyavahArakAraNa-nimittakAraNa hoya che ja. 2) jIva nija zuddha jJAtA-daSTA svabhAvanI ruci ane temAM lInatArUpa puruSArthanA kare tyAM sudhI koI padArtha para nimittapaNAno Aropa Avato nathI. jIva jyAre potAmAM dharma-avasthA pragaTa kare tyAre tene ucita (anukULa) bAhya padArtha upara nimittapaNAno Aropa Ave che. 3) nizcaya naye to nimitta vinA upAdAnamAM svathI ja kArya thAya che, paNa te kALe kevA nimitto hoya che tenuM jJAna karAvavA mATe nimitta vinA kArya thatuM nathI evuM vyavahAra nayanuM kathana che. 4) jinamArgamAM koI ThekANe to nizcaya nayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che. tene to satyArtha 'ema ja che ema jANavuM. tathA koI ThekANe vyavahAra nayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che ema jANavuM. 5) AvA nimitta to jIvane pUrve anaMta vAra maLyA che, paNa potAnA kSaNika upAdAnakAraNa vinA te mokSamArga pAmI zakyo nathI. A rIte vastunuM svarUpa jema che tema barAbara samajavuM Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 karmanA siddhAMta saMbaMdhI prazno : 569 pra. 1 : AtmAno ane karmano zo saMbaMdha che ? u. 1 : saMsAra avasthAmAM anAdithI AtmAno ane karma sAtheno ekakSetrAvagAha rahevAno saMbaMdha che. vyavahArathI ema kahevAmAM Ave che ke AtmAne karmabaMdhana che. jevI rIte khANamAMthI nIkaLatuM sonuM mATI sAthe hoya che, te ja rIte anAdithI AtmA ane karmano Avo eka sahaja saMbaMdhe che. pra. 2 H karmanuM svarUpa zuM che ane te keTalA prakAranA che ? u. 2 : A cha dravya svarUpa lokamAM 1) jIva 2) pudgala be dravya che. Akho loka AvA pudgala paramANuothI bharelo che. emAMthI je pudgala paramANuonI karmarUpe pariNamavAnI yogyatA hoya tene 'karma' kahevAmAM Ave che. eTale 'karma' e jaDa pudgala che. karma anaMta prakAranA che. temAM samajavA mATe mukhya ATha prakAra batAvavAmAM AvyA che, jJAnAvaraNIya Adi. have zAstramAM bIjA traNa zabdo Ave che. 1) bhAvakarma. 2) dravyakarma ane 3) nokarma. 1) bhAvakarma : AtmAnI paryAyamAM je bhAvarUpa pariNamana thAya tene bhAvakarma kahe che. 2) dravyakarma : jJAnAvaraNIya Adi je ATha prakAranA karmo che te karmanA samuhane dravyakarma kahe che. 3) nokarma : zarIranA je pudgala paramANuo che tene nokarma kahe che. je dravyakarma che tene kArmaNa zarIra paNa kahevAmAM Ave che. pra. 3 : A karmanA svarUpane tattvamAM kaI rIte samajAvavAmAM AvyuM che ? u. 3 : tattva sAta che. 1) jIva 2) ajIva 3) Asava 4) baMdha 5) saMvara 6) nirjarA ane 7) mokSa. 1) jIva : jIva arthAt AtmA. te sadA jJAtAsvarUpa, parathI bhinna ane trikALa sthAyI (TakanAro) che. 2) ajIva : jemAM cetanA - jANapaNuM nathI tevA dravyo pAMca che. temAM dharma, adharma, AkAza ane kALa e cAra arUpI che ane pudgala rUpI - sparza, rasa, gaMdha ane varNa sahita che. 3) Asava : vikArI zubhAzubha bhAvarUpa je arUpI avasthA jIvanI paryAyamAM thAya che te bhAvAsava che ane te samaye navIna karma yogya rajakaNonuM svayaM (svataH) AvavuM (AtmA sAthe eka kSetre AvavuM) te dravyAsava che. (temAM jIvano azuddha paryAya nimittamAtra che.) puNya ane pApa banne Asava ane baMdhanA peTA bheda che. 4) baMdha : AtmAnuM ajJAna, rAga-dveSa, puNya-pAparUpa vikAramAM rokAI javuM (aTakI javuM) te bhAvabaMdha che ane te samaye karmayogya pudgalonuM svayaM svataH jIvanI sAthe ekakSetrAvagAha rUpe baMdhAvuM te dravyabaMdha che. (temAM jIvano azuddha bhAva nimittamAtra che.) kharekhara pudgala paramANuono, bIjA pudgala paramANu sAthe baMdha thAya che. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa70 5) saMvaraH puNya-pAparUpa azuddha bhAvane (Amravane) AtmAnA zuddhabhAva dvArA rokavA te bhAvasaMvara che ane tadAnusAra karmonuM AvavuM svayaM svataH aTakavuM te dravyasaMvara che. 6) nirjarAH akhaMDAnaMda zuddha AtmasvabhAvanA baLe AMzika zuddhinI vRddhi ane azuddha (zubhAzubha icchArUpa) avasthAnI hAni karavI te bhAvanirbhara che; ane tenuM nimitta pAmIne jaDa karmanuM svayaM svataH aMze kharI javuM te dravya nirjarA che. 7) moza azuddha avasthAno sarvathA-saMpUrNa nAza thaI AtmAnA pUrNa zuddha paryAyanuM pragaTa thavuM te bhAvamokSa che ane te samaye potAnI yogyatAthI dravyakarmono AtmapradezothI atyaMta abhAva thayo te dravyamokSa che. sAta tattvomAM pahelAM be tattvo, jIva ane ajIva, e dravyo che. ane bIjA pAMca tattvo temanA (jIva ane ajIvanA) saMyogI ane viyogI paryAyo vizeSa avasthAo) che. Asrava, baMdha saMyogI paryAyo che, saMvara, nirjarA mokSa viyogI paryAya che. pra. 4: zAstromAM dravyakarmo jIvanA guNono ghAta kare che e zuM che? u. 4: AtmA ane pAradravyo (dravyakarma) taddana judA che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. eka dravya, tenA guNa ke tenA koI paryAya bIjA dravyamAM, tenA guNamAM ke tenA paryAyamAM pravezI zakatA nathI, mATe eka dravya, bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi evI vastusthitinI maryAdA che. vaLI dareka dravyamAM agurulaghutva guNa che kema ke te sAmAnya guNa che. te guNane lIdhe koI koInuM kAMI karI zake nahi. tethI AtmA paradravyanuM kAMI karI zake nahi, zarIrane halAvI-calAvI zake nahi, dravyakarmo ke koI paNa paradravya jIvane kadI nukasAna karI zake nahi, A prathama nakkI karavuM. zAstromAM dravyakarmo jIvanA guNano ghAta kare che evuM kathana Ave che tethI te karmono udaya jIvanA guNono ghAta kare che ema ghaNA mAne che ane teno teno artha kare che; paNa te artha kharo nathI. kema ke te kathana vyavahAra nayanuM che-mAtra nimittanuM jJAna karAvanAruM kathana che. teno kharo artha evo thAya che ke jyAre jIva potAnA puruSArthanA doSa vaDe potAnA paryAyamAM vikAra kare che arthAt potAnA paryAyano ghAta kare che tyAre te ghAtamAM anukULa nimittarUpa je dravyakarma AtmapradezothI kharavA taiyAra thayuM che tene udaya kahevAno upacAra che eTale ke te karma para nimittano Aropa Ave che. ane jo jIva pote potAnA satya puruSArtha vaDe vikAra karato nathI - potAnA paryAyano ghAta karato nathI to dravyakarmonA te ja samUhane nirjarA' nAma ApavAmAM Ave che. A rIte nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna karAvavA pUrato te vyavahAra kathanano artha thAya che. bIjA zabdo pramANe artha karavAmAM Ave to te saMbaMdhane kartA-karma saMbaMdha mAnavA taiyAra thAya che; arthAt upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra ekarUpa thaI jAya che. athavA eka bAju jIva dravya ane bIjI bAju anaMta pudgala dravyo (karmo)- te anaMta dravyoe maLI jIvamAM vikAra karyo ema teno artha thaI jAya che ke je banI zake nahi. A nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA karmanA udaye jIvane asara karI ema upacArathI kahevAya che. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 571 pra. paH jIvanA vikArI pariNAma ane pudgalanA vikArI pariNAma(karma)ne paraspara kartA-karmapaNuM che? u.5 nA; kAraNa ke jIva karmanA guNone karatuM nathI, tema ja karma jIvanA guNone karatuM nathI, paraMtu paraspara nimittathI bannenA pariNAma jANo. A kAraNe AtmA potAnA ja bhAvathI kartA che. paraMtu pudgala karmathI karavAmAM AvelA sarva bhAvono kartA nathI. pra. 6 zuM karmanA udaya pramANe jIva vikAra kare che? u. 6 : nA, jo jIva mohanA udayamAM joDAya to baMdha thAya. dravyamohano udaya hovA chatAM jo jIva zuddhAtma bhAvanAnA baLa vaDe bhAvamoharUpe na pariName to baMdha thato nathI. jo jIvane karmanA udayamatrathI baMdha thato hoyato saMsArIne sarvadA karmanA udayanI vidyamAnatAthI sarvadA baMdha ja thAya, kadI mokSa jana thAya; mATe ema samajavuM ke karmano udaya baMdhanuM kAraNa nathI paNa jIvanuM bhAvamoharUpe pariNamana thavuM te baMdhanuM kAraNa che. pra. 7H to baMdhanuM kAraNa zuM samajavuM? u. 7H "audayika bhAvamAM sarva audayika bhAvo baMdhanuM kAraNa che ema na samajavuM, paNa mAtra mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yoga e cAra bhAva baMdhanuM kAraNa che ema samajavuM. pra. 8: AtmA zAno kartA che? u.8 AtmA potAnA pariNAmano ja -zubha, azubha ke zuddha bhAvono ja- kartA che, paNa jJAnAvaraNAdi dravyakarma ane zarIrAdinokarmano kadI paNa kartA che ja nahi; AtmA jJAnasvarUpa che, pote jJAna ja che; te jJAna sivAya(jANavA sivAya) bIju kare zuM? AtmA parabhAvano kartA che ema mAnavuM (tathA kahevuM) te vyavahArI jIvano moha(ajJAna) che. dravyadRSTithI koI dravya anya koI dravyanuM kartA nathI; paramArthe dravya potAnA ja pariNAmanuM kartA che, anyanA pariNAmanuM dravya kartA nathI. pra. 9H jIva vikAra svataMtrapaNe kare che ke kema? u. 9H hA; kAraNa ke pUrve baMdhAyelA dravyakarmonuM nimitta pAmIne(upAdAnathI thatuM A kArya vikArI che, svabhAva bhAva nathI; paNa avastu bhAva che ema batAvavA tathA nimittanuM jJAna karAvavA mATe nimitta pAmIne' e zabda vAparavAmAM Ave che.) jIva potAnI azuddha caitanya zakti dvArA rAgAdi bhAvono (vikArono) kartA bane che tyAre te ja samaye) pudgala dravya, rAgAdi bhAvonuM nimitta pAmIne potAnI zaktithI potAnA upAdAnakAraNathI) aSTakamrUpa bhAvane prApta kare che. jo ke nizcayathI potAnA nija rasathI ja sarva vastuonuM, potAnA svabhAvabhUta evA svarUpa pariNamanamAM samarthapaNuM che, to paNa (AtmAne)anAdithI anya vastubhUta mohasAthe saMyuktapaNuM hovAthI AtmAnA upayogano mithyAdarzana, ajJAna ane avirati ema traNa prakAranI pariNAma vikAra che. vikAra te AtmA - dravyano trikALI svabhAva nathI, paNa kSaNika yogyatArUpa paryAya svabhAva che; te udayabhAva hovAthI paryAya apekSAe jIvanuM svatattva che. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa72 jaDa karma sAthe jIvane anAdino saMbaMdha che ane jIva tene vaza thAya che, tethI vikAra thAya che, paNa karmanA kAraNe vikArabhAva thato nathI. pra. 10H vikAra bhAva ahetuka che ke sahetuka che? u. 10H nizcayathI vikAra bhAva ahetuka che, kema ke dareka dravya potAnuM pariNamana svataMtra kare che, paNa vikArI paryAya vakhate nimittano Azraya hoya che tethI vyavahAra naye sahetuka che. AtmA svataMtrapaNe vikAra karato hovAthI te potAno hetu che tethI te apekSAe sahetuka che ane para teno kharo hetu nathI tethI te apekSAe ahetuka che. pra. 11H vastunuM pratyeka pariNamana potAnI yogyatAnusAra ja hoya che e vAta barAbara ? u. 11H hA, vAstavamAM koI paNa kArya thavAmAM ke bagaDavAmAM tenI yogyatA ja sAkSAt sAdhaka thAya che. ahIM evI zaMkA thAya che ke e rIte bAhya nimittonuM nirAkaraNa ja thaI jaze. teno javAba e che ke anya je guru, zatru vagere che te prakRti kAryanA utpAdanamAM ke vidhvaMsamAM phakta nimittamAtra che. tyAM yogyatA ja sAkSAt sAdhakapaNuM che. te vastumAM rahelI pariNamanarUpa je yogyatA te aMtaraMga nimitta (upAdAnakAraNa) che ane te pariNAmano nizcayakALa bAhya nimitta che. koI paNa sthaLe (sarvatra) aMtaraMga kAraNathI ja kAryanI utpatti thAya che evo nizcaya karavo joIe. pra. 12 AtmA potAnI yogyatAthI ja rAga (vikAra) kare che, ema mAnavAthI to te vikAra AtmAno svabhAva thaI jaze, mATe rAgAdika vikArane karmakRta mAnavA joIe. e barAbara che? u. 12 : vikAra te Atmadravyano trikALI svabhAva nathI, paNa kSaNika yogyatArUpa paryAyasvabhAva che. paryAyamAM te prakArano vikAra thavAnI yogyatA che mATe paryAyamAM eka samaya mATe te kSaNika vikAra thAya che. - vartamAna paryAyamAM svane cUkIne paradravyanuM avalaMbana karavAmAM Ave to paryAyamAM navo navo vikAra thAya che; paNa jo svasammukhatA karavAmAM Ave to TaLI zake che. jIva rAga-dveSarUpavikAra, paryAyamAM pote kare che, mATe azuddha nizcayanayathI te jIvano che. svabhAvamAM vikAra nathI. svabhAvamAM lIna thatAM te vikAra TaLI jAya che. - vikArI paryAya potAnI che mATe nizcaya kahyo, paNa vikAra potAno kAyamI nathI, mATe te azuddha che. tethI azuddha nizcaya nayathI te jIvakRta vikAra che ema kahyuM. pra. 13: koI vAra jIvanI upara jaDakarmanuM jora vadhI jAya che ane koI vAra jaDakarma upara jIvanuM jora vadhI jAya che - e barAbara che? u. 13: nA, e mAnyatA yathArtha nathI kAraNa ke jIva ane jaDa karma e be padArtho trikALa bhinna bhinna che, Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 573 temano paraspara atyaMta abhAva che; tethI koI koInA upara jora calAvatuM nathI. jIva jyAre viparIta puruSArtha kare tyAre te potAnuM viparIta valaNa karma tarapha joDAvAnuM kare che; te apekSAe karmanuM jora AropathI kahevAya che; ane jyAre jIva potAnA jJAyaka svabhAvamAM sAvadhAna thaI savaLo puruSArtha kare che tyAre te potAnuM baLa potAnAmAM vadhArato thaI, karma taraphanuM valaNa kramazaH choDato jAya che, tethI jIva baLavAna thayo ema kahevAya che. dareka dravyanuM jora ane zakti tenA svadravyamAM che. karmanI zakti jIvamAM jaI zake nahi, tethI karmo jIvane kadI paNa AdhIna karI zake nahi. nimittanA baLathI ke preraNAthI kArya thAya e vAta barAbara nathI. jema koI paNa kArya anyane AdhIna nathI, tema ja te kArya anyanI buddhi athavA prayatnane paNa AdhIna nathI; kAraNa ke kArya to potAnI pariNamana zaktithI thAya che. tAttvavika dRSTie joIe to pratyeka kArya potapotAnI yogyatAthI ja thAya che, kema ke anvaya ane vyatireka paNa temAM tenI sAthe hoya che; mATe nimittane koI paNa hAlatamAM preraka kAraNa mAnavuM ucita nathI. pra. 14 : vyApya-vyApaka bhAva eTale zuM ane tenA vinA kartA-karmanI sthiti hoI zake ? u. 14 : je sarva avasthAomAM vyApe te vyApaka che ane koI eka avasthAvizeSa te (te vyApakanuM) vyApya che. Ama hovAthI dravya to vyApaka che ane paryAya vyApya che, dravya-paryAya abhedarUpa ja che. Ama hoIne dravya paryAyamAM vyApe che ane paryAya dravya vaDe vyApya thaI jAya che. AvuM vyApya-vyApakapaNuM tattvarUpamAM ja(arthAt abhinna sattAvALA padArthamAM ja)hoya. atasvarUpamAM (arthAt jemanI sattA-sattva bhinna bhinna che evA padArthomAM) na ja hoya. jyAM vyApya-vyApaka bhAva hoya tyAM ja kartA-karmabhAva hoya. vyApya-vyApakabhAva vinA phartA-karmabhAva na hoya. AvuM je jANe te pudgalane ane AtmAne kartA-karmabhAva nathI ema jANe che. Ama jANatAM te jJAnI thAya che ane jJAtA-dRSTA jagatano sAkSIbhUta thAya che. e vyApya-vyApaka bhAva ke kartA-karma bhAva eka ja padArthamAM lAgu paDe che; bhinna bhinna padArthomAM lAgu paDato nathI. kharekhara koI bIjAnuM bhalu-buruM karI zake, karma jIvane saMsAramAM rakhaDAve vagere mAnavuM te ajJAnatA che. nimitta vinA kArya thAya nahi, nimittane pAmIne kArya thAya e kathano vyavahAra nayanA kathano che mATe asatyArtha che, abhUtArtha che. tene nizcaya nayanuM kathana mAnavuM te paNa ajJAnatA che. pudgala karmane ane jIvane vyApya-vyApaka bhAvanA abhAvane lIdhe kartA-karmapaNAnI asiddhi hovAthI, jIva ja pote ja aMtarvyApaka thaIne saMsAra athavA niHsaMsAra evA potAne karato thako potAne eka ja karato pratibhAso paraMtu anyane karato na pratibhAse. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAmAnya prazno : pra. 1: ATalA badhA zastro che temAM samyagdarzana mATe vizeSa nimittabhUta kayuM zAstra che ? u. 1: pote jyAre svabhAvane jovAmAM ugra puruSArtha kare tyAre te vakhate je zAstra nimitta hoya tene nimitta kahevAya. dravyAnuyoga hoya, karaNAnuyoga hoya, caraNAnuyoganuM zAstra hoya te paNa nimitta kahevAya. prathamAnuyogane paNa bodha samAdhinuM nimitte kahyuM che. pra. 2 H jinabiMbathI nisbata ane nikAcita karma nAza thAya che ane samyagdarzana pAme che tema dhavalamAM Ave che to paradravyanA lakSe samyagdarzana thAya che? u.2 : dhavalamAM pATha Ave che eno artha e che ke jinabiMba svarUpa nija aMtara AtmA akriya caitanyabiMba che tenA upara lakSa ane daSTi jAya che tyAre samyagdarzana pragaTa thAya che, ane niddhata ane nikAcita karma TaLe che tyAre jinabiMbanA darzanathI samyagdarzana thayuM ne karma TaLyA ema upacArathI kathana Ave che. kema ke pahelA jinabiMba upara lakSa hatuM tethI tenA upara upacArano Aropa karAya che. samyagdarzana svalakSe ja thAya paranA lakSe traNa kALamAM na thAya evI vastusthiti che. pra. 3samyagdaSTine azubhamAM AyuSya baMdhAya? u. 3: samagdaSTine cothe pAMcame vepAra-viSaya Adino azubha rAga paNa hoya che chatAM samyagdarzananuM evuM mAhAtma che ke tene azubha bhAva vakhate AyuSya baMdhAya nahi. zubha bhAvamAM ja AyuSya baMdhAya che. samyagdarzanano evo prabhAva che ke tene bhava vadhe to nahi paNa halako bhAva paNa hoya nahi, svarga Adino uco bhAva ja hoya. pra. 4: zuddhAtmAnI rucirUpa samyagdarzanane nizcaya samyagdarzana karyuM che te nizcaya samyagdarzanane sarAga samyakatva ane vItarAga samyakatva evA be bhedarUpa kema kahevAmAM Ave che? u. 4: nizcaya samyagdarzananI sAthe vartatA rAgane batAvavA mATe nizcaya samyakatvane sarAga samyakatva kahevAmAM Ave che. tyAM samyagdarzanano to nizcaya che paNa sAthe vartato zubha rAgano vyavahAra che teno saMbaMdha batAvavA sarAga samyagdarzana kahevAmAM Ave che. gRhasthAzramamAM rahelAM tIrthaMkara, bharata, sagaracaki, rAma, pAMDava Adine samyagdarzana to nizcaya hatuM chatAM tenI sAthe vartatA zubha rAgono saMbaMdha batAvavA temane sarAga samyagdaSTi kahevAmAM Ave che. ahIM vItarAgatAnuM vajana devuM che tethI nizcaya samyakatva hovA chatAM sarAga samyakatva kahyuM che ane tene vItarAga samyakatvanuM paraMparA sAdhaka kahyuM che. zuddhAtmAnI rucirUpa nizcaya samyagdarzanamAM sarAga vItarAgatAnA bhedanathI. che to vItarAga samyagdarzana paNa jyAM sthiratAnI mukhyatAnuM kathana cAlatuM hoya tyAM samyakatvI sAthe vartatA rAgano saMbaMdha gaNIne tene vyavahAra samyakatva kahyuM che, ane rAga rahita saMyamavALAne vItarAga samyakatva kahyuM che. jevo vItarAga svabhAva che tevuM paryAyamAM vItarAgI pariNamana thayuM che tethI tene vItarAgI samyagdarzana kahevAmAM Ave che. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 575 pra. 5H upazama samyakatvathaIne chUTI jAya ne mithyAtvamAM AvI jAya tene khyAlamAM Ave ke mane samyakatva thayuM hatuM? u. 5? hA, samyakatva chUTI jAya pachI thoDo vakhata khyAlamAM rahe. pachI lAMbo vakhata thAya to bhUlI jAya. pra. 6H upayoga para vaDe haNAto nathI - eno artha zuM? u.: pravacanasAra gAthA 17ramAM aliMgagrahaNanA 9mAM bolamAM upayoga para vaDe haNAto nathI ema vAta AvI. temAM para vaDe to upayoganuM haraNa arthAt nAza thato nathI, paNa munine cAritradazA hoya ne pachI te svargamAM jAya che tyAM cAritradazA nAza pAme che to paNa svanA lakSe je upayoga thayo che te nAza pAmato nathI, haNAto nathI. svanA lakSe upayoga thayo che te to apratihata thayo che. nAza pAmato nathI. pra. 7: dharma zuM che? arthAt sAkSAt mokSamArga zuM che? ' u. 7H "jaritaM haju po athatuM cAritra te kharekhara dharma che, te ja sAkSAta mokSamArga che. svabhAvamAM ekAgratA-sthiratAne cAritra kahevAmAM Ave che. pra. 8: munirAja to paMca mahAvrata pALe che, tene AgnavabhAva kema kahyo che? te to cAritra che ne? u. 8H dhavalAmAM Ave che ke munio paMca mahAvratane bhogave che. paMca mahAvratane kare che ke pALe che tema nahi, paNa bhogave che. jema jagatanA jIvo azubha rAgane bhogave che tema munio zubha rAgane bhogave che. samayasAra Adi adhyAtma zAstromAM to ema Ave paNa vyavahAranA graMtha dhavalAmAM paNa munio paMca mahAvratanA zubha rAgane bhogave che ema kahyuM che. zubha rAgane kare ke pALe tema nahi. kAmaLA-gAlicA AdimAM chApelo siMha koIne mArI zakato nathI, kahevA mAtra siMha che, tema aMtarjalpa-bAhya kriyArUpacAritrache te kahevAmAtracAritra che, sAcuM cAritranathI, kAraNa ke te AtmadravyanA svabhAvarUpa nathI; pudgala dravyanA svabhAvarUpa hovAthI karmanA udayanuM kAraNa che. bhale azubhathI bacavA zubha hoya che paraMtu te baMdhanuM ja kAraNa che, mokSanuM kAraNa nathI. pra.9H sAmAyika keTalA prakAranI che? temAMthI cothe guNasthAne kaI kaI che? u.9: cAra prakAranI sAmAyika che. 1) jJAna sAmAyika 2) darzana sAmAyika 3) dezaviratI sAmAyika 4) sarvaviratI sAmAyika. potAnA pUrNa jJAnasvabhAvano Adarane vikArano Adara nahi te jJAnadarzanarUpa sAmAyika che. pahelAM mithyAtvane lIdhe ema mAnato ke puNya sArA ane pApa kharAba, amuka mane lAbha kare ane amuka mane nukasAna kare; tethI zraddhA ane jJAnamAM viSamabhAva hato. have koI para mane lAbha-nukasAna karanAra nathI, ne puNya-pApa banne mAruM svarUpa nathI. evI svabhAvanA Azraye samyaka zraddhA thatAM jJAnadarzanamAM samabhAva pragaTyo. dayAbhAva ho ke hiMsAbhAva ho, te mAruM svarUpa nathI, trikALa caitanyabhAva te huM chuM - ema svabhAvanI zraddhA ane jJAna karavA te zraddhA-jJAnarUpa sAmAyika che. AraMbha-parigrahamAM rahelA samyagdaSTine Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 paNa te sAmAyika hoya che. e sAmAyika be ghaDInI ja nathI hotI paNa sadAya varte che. tyAra pachI svabhAvanI lInatArUpa bhAva pragaTe ne rAgAdi TaLe tyAre dezaviratIrUpa sAmAyika hoya che. ane ghaNI svabhAvalInatA pragaTa thatAM sarvasaMga parityAganI munidazA pragaTe che te sarvavirati sAmAyika mAMge che. pra. 10H zraddhAnano doSa ane cAritranA doSamAM zuM phera che? u. 10H zraddhAnano doSa ane cAritranA doSamAM bahu moTo phera che. samyagdaSTi be bhAI laDAI kare, jIvonI hiMsA thAya chatAMe zarIranI kriyAnonerAgano kartAnathI, jJAtA che. ane mithyAdaSTi dravyaliMgI ekendriyanA jIvane paNa haNe nahi chatAM te kAyA ane kaSAyamAM ekatAbuddhivALo hovAthI kartA che, cha kAyano ghAtaka che. AhAhA! cAritranA doSanI alpatA keTalI ke bhAI laDe chatAM te bhave mokSe jAya ane zraddhAnanA doSanI moTapa eTalI ke viparIta pariNAmanA phaLa naraka nigoda che. mULa Atmadarzana vinA game teTalI sAdhupaNAnI kriyA kare paNa badhuM phogaTa che. cha mAsanA upavAsa kare, tyAga kare paNa AtmajJAna vinA te badhuM zUnya che, raNamAM poka samAna che. bhAI ! prabhuno mAraga taddana nirALo aMtarano che ene samajavA bahu prayatna mAMge che. pra. 11: samyagdarzana thayuM ke jJAnI jIvane turata ja munipada kema thatuM nathI? u. 11: AtmArthI haThana kare ke mAre jhaTajhaTa mAruM kAma karavuM che. svabhAvamAM haTha kAma na Ave. mArga sahaja che, haThathI, utAvaLathI, adhIrajathI mArga hAthamAM Avato nathI. sahaja mArgane pahoMcavA dhIraja ane viveka joIe. | RSabhadeva bhagavAna jevAne 83 lAkha pUrva sudhI cAritradazI na hatI ane bharata cakri jevAne paNa 77 lAkha pUrva rAjyapada ne 6 lAkha pUrva cakripada hatA. e jANatA hatA ke aMdara svarUpamAM DubakIrUpa ekAgratAno cAritrano puruSArtha nathI tethI haTha karatAM na hatA. keTalAkane ema lAge (thAya)ke samyagdarzana thayuM paNa cAritra tye nahi to zuM kAmanuM? paNa bhAI ! aMdara svabhAvamAM haTha kAma na Ave, sahaja puruSArthathI aMdara javAya che. A vAta samajavA jevI che. ' pra. 12 : rAjA-mahArAjA ane jyorja jevAne paNa eka ja rANI ane dharmI samyagdaSTine 96 hajAra rANIo chatAM tene baMdhana nathI? u. 12 : bhAI ! bahAranA padArtho jhAjhA hoya te vadhu baMdhanuM kAraNa ne thoDA hoya te ochA baMdhanuM kAraNa ema nathI. koIne jADuM moTuM zarIra ghaNA paramANu hoya tene ghaNuM baMdhana che ane pAtaLuM zarIra hoya tene ochuM baMdhana che ema nathI. paradravyo jhAjhA-thoDAM hovA te baMdha-abaMdhanuM kAraNa nathI. paraMtu paradravyomAM ekatvabuddhi-svAmItvabuddhi hovI te ja eka baMdhanuM kAraNa che. saMyoga jhAjhA-thoDAM hovA te baMdhanuM kAraNa nathI. samyagdaSTine 96 hajAra rANI, nava nidhAna, caudaratno Adivaibhavo hovA chatAM dharmI tene potAnA Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 577 mAnato na hovAthI te paradravyo dhamane baMdhanuM kAraNa thatAM nathI ane eka rANIvALo rAjA hoya ke rANIo tyAgIne dravyaliMgI muni thayo hoya paNa paradravyomAM svAmIpaNuM mAnanArane mithyAtvanA pApano mahAna baMdha thAya che. aMdaramAM rAgamAM ekatvabuddhi paDI che te ja baMdhanuM kAraNa che. saMyoga vadhAre ochA Ave to te tenA kAraNe Ave che AtmA teno kartA nathI. pUrva puNyanA kAraNe saMyogo ghaNA Ave paNa te baMdhanuM kAraNa nathI. paradravyono saMyoga ghaNo hovA chatAM tenAthI baMdha nathI, tema kahIne paradravyathI baMdha thavAnI zaMkA choDAvI che, paNa svacchaMdI thavA mATe kahyuM nathI. ahIM to daSTi ane daSTinA viSayanI vizeSatA batAvI che. ghaNo saMyoga hoya tethI nukasAna che ane saMyoga chUTI gayo mATe dharmano lAbha thAya che ema nathI. pra. 13: dharmI sAdhaka jIva rAgano vedaka che ke jJAtA che? u. 13 sAdhaka jIvanuM jJAna rAgamAM jAya che te duHkhane vede che, jJAna jJAnamAM rahe che te sukhane vede che. pra. 14jJAnIne duHkha jaNAya che ke vedAya che? u. 14: jJAnIne duHkha jaNAya che ane vedAya paNa che. jema AnaMdanuM vedana che tema jeTaluM duHkha che eTaluM duHkhanuM vedana paNa che. pra. 15H samyagdaSTine traNa kaSAya vidyamAna che tene svargamAM du kha vizeSa che ke narakamAM duHkha vizeSa che? u. 15: kharekhara to svarga-narakanA saMyoganuM duHkha nathI paNa potAnA pariNAma kaSAyamAM joDAya che tenuM duHkha che. naraka vadhu duHkhanuM kAraNa che ema nathI paNa pratikULatAmAM tIvra joDANa thAya che tenuM vizeSa duHkha che. jeTaluM paramAM lakSa jAya eTaluM duHkha che. te duHkhanA pariNAma saMyogane laIne thayA nathI paNa potAthI ja thayA che. pra. 16H tattvArtha zraddhAnane samyaka kahyuM che cAritrane kahyuM nathI? u. 16 : cAritranI paryAya pAMcamA-chaThThA guNasthAnethI mukha paNa gaNAya che, cothAvALAne svarUpa AcaraNa pragaTa thayuM che. pra. 17 : cothA guNasthAne anubhava hoya ke ekalI zravA hoya? u. 17H cothA guNasthAne AnaMdanA anubhava sahita zraddhAna hoya che. pra. 18H tatva carcA-svAdhyAyamAM rahenAra sarvArthasiddhinA devo karatA pAMcamAM guNasthAnavALA pazune zAMti vizeSa hoya ? u. 18: pAMcamA guNasthAnavALA pazune be kaSAyano abhAva hovAthI cothAvALA devo karatAM zAMti vizeSa hoya che. cothAvALA deva zubhamAM hoya chatAM zAMti hoya che ane pAMcamAvALA pazu ke manuSya azubhamAM hoya chatAM tene zAMti vizeSa che. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 pra. 19 : AtmA zAno kartA che ? u. 19 : AtmA potAnA pariNAmano ja - zubha, azubha ke zuddhabhAvono ja kartA che. pra. 20 : svacatuSTaya eTale zuM ? u. 20 : svacatuSTaya eTale potAnA dravya, kSetra, kALa ane bhAva. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vibhAga 1 : 1. aMdarathI satno hakAra : 579 svarUpanuM anusaMdhAna 1. parama satya sAMbhaLavA chatAM samajAtuM nathI tenuM kAraNa 'huM lAyaka nathI, mane na samajAya' evI daSTija tene samajavAmAM nAlAyaka rAkhe che. jene satnA eka zabdano paNa aMtarathI pahele dhaDAke hakAra Avyo te bhaviSyamAM muktinuM kAraNa che. 2. aMtaravastunA bhAna vagara bahAramAM tyAgI thaIne anaMtavAra sUkAI gayo to paNa aMtarathI sattA hakAra vagara dharma samajyo nahi. Y 3. jyAre jJAnIo kahe che 'sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; svabhAvathI to tuM siddha jevo pUrNa ja cho. bhUla to vartamAna eka samaya pUratI ja che ane te dravyasvabhAvanA Azraye TaLI zake che. tuM samajIza mATe kahIe chIe.' jJAnIoe kahelA satno nakAra karIne sAMbhaLe che tethI ja tene samajAtuM nathI. 4. bhUla svabhAvamAM nathI. mAtra eka samaya pUratI paryAyamAM che. te bhUla bIje samaye rahetI nathI, jo pote bIjA samaye navI kare to thAya che. pahelA samayanI bhUla to bIjA samaye nAza pAmI jAya che. 5. 'eka dravyanI paryAya bIjuM dravya utpanna karI zake nahi.' evuM jaina dharmanuM trikALa kathana che, te nahi mAnatA 'mArAthI paranI avasthA thAya che' ema mAne che te ajJAna che. 6. vikAra parathI nathI ke paramAM nathI paNa potAnI eka samayanI mAnyatAmAM che. bIje samaye vikAra navo kare to thAya che. paravastunA tyAgano to prazna ja nathI. rAgano tyAga to nAstithI che, asti svarUpanA bhAna vinA rAganI nAsti karaze koNa ? AtmAmAM 'para' kAMi garI gayA nathI to tyAga kono ? maphatanuM khoTuM mAnI rAkhyuM che te mAnyatA ja choDavAnI che. 7. samayasAranI pahelI gAthAmAM 'huM ane tuM siddha chIe' ema AcAryadeve sthApyuM che. jo te sAMbhaLatA pahele dhaDAke 'hA' AvI to te lAyaka che, enI alpakALamAM mukti che ane jo emAM vacce nakAra Avyo te te jIve samajavAnI ADa nAkhI che. potAnA ja svabhAvano virodha karyo che. 8. sAcI samajaNa mATe pahele dhaDAke satno hakAra Avavo joIe. 9. satnA virodhanuM phaLa nigoda che, je anaMta duHkhamaya che, ane eka vAra paNa satano aMdarathI (aMtarathI) hakAra Avyo to tenI mukti ja che. 10. sat phare tema nathI. sata samajavA mATe tAre pharavuM paDaze. siddha thavA mATe siddhasvarUpano hakAra lAvo. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa80 2. prabhu! tArI prabhutA ! 1. he jIva! he prabhu! tuM koNa che teno kadI vicAra karyo che? kayuM tAruM raheThANa ane kayuM tAruM kArya tenI tane khabara che? prabhu! vicAra to kharo ke tuM kyAM che ane A badhuM zuM che? 2. zuddhAtma mAruM nAma....! jANavuM mAruM kAma...! muktipurI mAruM dhAma......! 3. A traNa vAtono vicAra kara....! 1) svabhAvanuM sAmartha 2) saMyogonI kSaNabhaMguratA 3) vibhAvanI viparItatA. 4. prabhu! tuM siddha che, svataMtra che, paripUrNa che, vItarAga che. paNa tane tArA svabhAvanI khabara nathI tethI tane zAMti nathI. bhAI! kharekhara tuM ghara bhUlyo che - bhUlo paDyo che, pArakA gharane tAruM raheThANa mAnI beTho; paNa bApu! ema azAMtinA aMta nahi Ave. 5. bhagavAna zAMti to tArA svagharamAM ja bharI che. bhAI! eka vAra A badhAya saMyogonuM lakSa choDIne, tArI vartamAna eka samayanI paryAyanuM paNa lakSa choDIne, tArA svagharamAM to jo! tuM prabhu cho! tuM siddha cho! prabhu! tuM tArA svagharane jo, paramAM na jo. paramAM lakSa karI karIne tuM rAga-dveSanA pariNAma thakI tuM anAdithI cAra gati ne corAzI lAkha yonimAM bhramaNa karI rahyo che. have tArA aMtarasvarUpa tarapha najarato kara! ekavAra to aMdara jo! aMdara parama AnaMdanA anaMta khajAnA bharyA che, tene saMbhALa to kharo ! eka vAra aMdara DokiyuM kara to tane tArA svabhAvanA koI apUrva parama sahaja sukhano anubhava thaze. 6. anaMta jJAnIo kahe che ke tuM prabhu che. prabhu! tArA prabhutvanI eka vAra to hA pADa! 7. he bhavya ! tuM tattvano kautuhalI thaI AtmAno anubhava kara. he bhAI! tuM koI paNa rIte mahA kaSTa athavA marIne paNa tattvano kautuhalI thaI A zarIrAdi mUrta dravyano ane rAgAdi vikArI bhAvono eka muhUrta (be ghaDI) paDozI thaI AtmAno anubhava kara. jethI potAnA AtmAne vilAsarUpa, sarva padravyothI judo dekhI A zarIrAdi mUrtika pudgala dravya sAthe ekapaNAnA mohane tuM tarata ja choDaze. 8. satsamAgame AtmAnI pichANa karI AtmAnubhava kara. eka samaya paNa anubhavanI dazA mithyAtvano nAza karI samyagdarzana pragaTa karavuM to sugama ja che. 9. AtmAnubhavanuM evuM mAhAtya che ke game tevA upasarga ane pariSaha Ave paNa Dage nahi ne jo be ghaDI svarUpamAM lIna thAya to pUrNa kevaLajJAna pragaTa kare !' 10. jIvanamukta dazA athavA mokSadazA prApta thatAM anaMta akSaya sukha bhogavavAnuM sAmarthya pragaTa thAya che ane A ja eka karavA jevuM che. A manuSya bhava saphaLa karavA prabhu ! tArI prabhutAno svIkAra kara! Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 581 3. jAgI re jAgI, svAnubhUti muja AtmAmAM (bhAvanA) : 1. "aho mAruM tatva maLyuM muja aMtare, huM ja svayaM chuM, nijanaMdapadadhAma jo. svayaM sukhI ne tRtapaNe huM vartato, dIse nahIM ko avara muja ArAma jo... jAgIre jagI svAnubhUti muja AtmAmAM." 2. "aho mAruM tatva mujane maLyuM. A tatva prApta thatAM atIndriya AnaMdanA vAjA vAgyA. ahIM ! Avo AnaMda je pUrve kadI anubhUtimAM nahi Avelo evo AnaMda svarUpe mAro potAno AtmA ja pariNamanarUpa thaI gayo. 3. huM pote ja mArA nijAnaMda padanuM dhAma chuM ema - pote potAne svayaM anubhavavA lAgyo. 4. huM pote svayaM sukhI, sukha eTale ja huM ja. AtmAthI koI juduM sukha nathI. Ama svayaM pote potAne sukhI dekhI-anubhavIne potAmAM tRta thayo ke aho ! je kAMI chuM te huM mArAmAM ja chuM, je kAMI joIe, jemane Ijha, sukha-zAMti e badhuM huM ja chuM eTale parama tRmi thaI 5. koI asaMtoSa na rahyo ke have mAre kAMI prApta karavAnuM bAkI rahyuM; mAruM ATaluM majAnuM caitanyatattva e ja eka potAno ArAma, e ja AnaMdathI khIlelo bagIco, e ja anaMta suNonA rItanyabhAvothI bhareluM vizrAmanuM sthAna. potAmAM ja pote sthira thaIne rahI gayo ke vAha ! bA mAruM ghara ! A mAruM rahevAnuM sthAna ! 6. game tyAM houM- jagatanA bAhya kSetramAM, paNa mAruM rahevAnuM sthAna to mAro caitanya bAtmA ja che; emAM ja huM sadAkALa rahIza. enAthI bahAra jagatamAM kyAMya bIjA koI kSetra, koI sthAna, koI bhAva - e mArA AtmA mATe ArAmanuM sthAna che nahi- ema svayaM pote potAmAM ArAma lauM evuM mAruM svatanta koI parama adbhuta, anubhUtimAM prApta thayuM. 7. je sarvajJa bhagavAnanA vItarAgI zAsanamAM enA pratApe AtmaprApta thaI tene trikALa vaMdana! 8. aho ! aho! zrI sadaguru! karuNA sidhu apAra; A pAmara para prabhu karyo aho ! aho upakAra! zuM prabhu caraNa kane dharuM, AtmAthI sau hIna; te to prabhue Apio, vatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varte prabhu AdhIna; dAsa, dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna. deha chatAM jenI dazA varte dehAtIta, te jJAnInA caraNamAM ho vaMdana agaNita. 4. svAnubhava : 1. ahA ! A caitanyaprabhunI sAthe mArI mitratA dRDha thatAM have mArA jIvanamAM vairAgya ane jJAnano abhyAsa ghaNo ja vadhato jAya che. 2. have vizvAsapUrvaka huM khAna-pAna, haravuM-pharavuM vagere sarva prakAranA rAgano rasa toDato jAuM chuM. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 3. pratikULatAne krodha vagara - AkuLatA vagara sahana karuM chuM. 4. vIra thaIne mArI samasta zaktine huM AtmAnI sAdhanAmAM lagAvI dauM chuM. duniyAnI koI paNa paristhiti have mArI sAdhanAne aTakAvI zake nahi, kema ke mArA caitanya prabhu pote ja pragaTa thaIne zuddha AnaMda pariNatirUpa thavA cAhe che. 5. atyAra sudhI prabhu UMdhatA hatA, have jAgyA che. evA jAgyA che ke moha-corane bhagADIne potAnA samatvAdi sarva nidhAnane saMbhALI rahyA che. 6. mane e nidhAna dekhADIne ApI rahyA che ke le! caitanyanA A badhA ya nidhAna tArA ja che, AnaMdathI tuM tene bhogava! 7. aho ! mArA nija nidhAna pAmIne mane je mahAna AnaMda thAya che tenI zI vAta! 8. enI vAta karavA mATe ke eno harSa karavA mATe ya e nija nidhAnamAMthI bahAra nIkaLavuM mane pAlavatuM nathI. 9. basa! have aMdara ne aMdara rahIne ja huM mArA nija nidhAnane bhogavIza. 5. Atma kirtanaH hU~ svataMtra nizcala niSkAma, jJAtA dRSTA AtamarAma // meM vaha hU~ jo hai bhagavAna, jo maiM hU~ vaha hai bhagavAna / aMtara yahI uparI jAna, ve virAga yaha rAga vitAna // mama svarupa hai siddha samAna, amita zakti sukha nidhAna / jiMtu mArA vara hovA jJAna, nA milAnI nipaTa mAna rA sukha duHkha dAtA koI na Ana, moha, rAga hI duHkhakI khaan| nijako nija, parako para jAna, phira duHkhakA nahIM leza nidAna // // 3 // nina, ziva, rasa, rakSA, rAma, viSNu, zuddha, hAra ni nAmA rAga tyAga pahU~cU nija dhAma, AkulatAkA phira kyA kAma // // 4 // hotA svayaM jagata pariNAma, maiM jagakA karatA kyA kaam| dUra haTo parakRta pariNAma, "sahajAnaMda" rahU~ abhirAma // 6. namaskArarUpa vacanoH 1. je tIrthaMkaradeve svarUpastha AtmapaNe thaI vyaktapaNe je prakAre AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIrthakarane bIjI sarva prakAranI apekSAe tyAga karI namaskAra karIe chIe! III Io Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 583 2. pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karavAthI te vicAranA phaLamAM satpuruSane viSe jenA vacanathI bhakti utpanna thaI che te tIrthakaranA vacanane namaskAra karIe chIe. 3. ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nizcala zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA mArgabodhane namaskAra karIe chIe. 4. bhinna bhinna prakAre te jIvano vicAra thavAne arthe, te jIva prApta thavA arthe yogAdika aneka sAdhanono baLavAna parizrama karyo chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jeno uddeza che, te tIrthakaranA uddeza vacanane namaskAra karIe chIe. 5. anaMta avyAbAdha sukhamaya paramapadatenI prAptine arthe bhagavAna sarvaze nirUpaNa karelo "mokSa siddhAMta te bhagavAnane parama bhaktithI namaskAra! 6. je dehadhArI sarvaajJAna ane sarva kaSAya rahita thayA che, te dehadhArI mahAtmAne trikALa parama bhaktithI namaskAra ho! namaskAra ho!te mahAtmA varte che te dehane, te bhUmine, te gharane, te mArgane, AsanAdi sarvane namaskAra ho! namaskAra ho! 7. deha chatAM jenI dazA, vate dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. 8. parama puruSa prabhu saru, parama zAna sukhadhAma; jeNe AkhuM bhAna nija, tene sadA praNAma ! vibhAga 2 : upasaMhAraH vastuvijJAna - sAra: 1. vastuno svabhAva dharma che, te samyakatvapUrvaka ja thAya che. 2. jaina darzana vastunA svabhAvanuM yathArtha pratipAdana kare che. 3. vastu sthiti evI che ke jarAya viparyAsanI vidyamAnatAmAM samatvanI prApti nitAMta asaMbhava che. viparyAsanA asaMkhya prakAra che jene be bhAgamAM samAhita karI zakAya. 1) samajaNa saMbaMdhIta 2) anubhava saMbaMdhIta. samajaNa saMbaMdhIta viparyAsa yathArtha samajaNathI ane anubhava viparyAsa anubhavathI dUra thAya che. mATe sarva prathama AtmArthI mumukSune potAnI sarva zakti badhA ja prakAranA viparyAsone TALavAmAM lagAvavI zreyakara che. 4. A mATe nIcenA viSayonuM vijJAna vItarAga prabhue je pramANe batAvyuM che e samajavuM jarUrI che. 5. viSayo: 1) vizva vyavasthA 2) vastu vyavasthA Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 3) sarvajJatA ane sarvajJa svabhAva 4) dravyanI svataMtratA 5) kamabaddha paryAya. 6) upAdAna-nimittanI svataMtratA 7) nizcaya ane vyavahAra. 8) karmano siddhAMta 9) nizcaya mokSamArga. 10) pAMca samavAya 1) vizva vyavasthAH (1) vizva eTale anAdi anaMta svayaMsiddha sat evI anaMtAnaMta vastuono samudAya. (2) chadravyasamUhaA vizva che. jene loka paNa kahe che. jIva, pudgala, dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAza ane kALa A cha dravya che. temAM jIva dravya cetana che bAkI badhA ajIva che. (3) temAMnI pratyeka vastu anutpanna ane avinAzI che. (4) pratyeka vastumAM anaMta zaktio athavA guNo che, je trikALika nitya che. (5) pratyeka vastu prati kSaNa potAnA dravya, kSetra, kALa ane bhAvamAM rahe che. potAmAM potAnuM kArya karatA hovA chatAM arthAt navIna dazAo - avasthAo - paryAyo dharatI hovA chatAM te paryAyo evI maryAdAmAM rahIne thAya che ke vastu potAnI jAtane choDatI nathI arthAta tenI zaktiomAMthI eka paNa ghaTatI - vadhatI nathI. (6) jinendranA jJAnadarpaNamAM jhaLakatAM A sarva dravyo temAM anaMta jIva dravyo, anaMtAnaMta pudgala dravyo, eka dharma dravya, eka adharma dravya, eka AkAza dravya ane asaMkhya kALa dravyo svayaM paripUrNa che, svAdhIna che, anya dravyothI taddana svataMtra che, ane potapotAnuM kArya karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. teo eka bIjA sAthe paramArthe kadI maLatA nathI, bhinna ja rahe che. (7) A lokamAM sarvatra je kAMI jeTalA padArtho che e badhA nizcayathI ekatva nizcayane prApta hovAthI suMdaratA pAme che. koI paNa dravya paranA pariNamanamAM kAMI karatuM nathI ane kAMI karavAnI apekSA paNa rAkhatuM nathI. A eka sahajarIte anAdi anaMta sarvajJanA jJAnamAM jANavAmAM AvelI svayaM saMcAlita vizva vyavasthA bahu ja vyavasthita ane atyaMta suMdara che. 2) vastu vyavasthAH (1) A vizvanI pratyeka vastu eTale dravya pratyeka samaya svataMtratAthI potapotAnA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 585 guNa-paryAyomAM pariNamana karatI ja rahe che. paranA guNa-paryAyomAM pariNamana karavAnuM azakya hovAthI koI dravya paramAM kAMI paNa karatuM nathI. (2) dareka dravyanuM lakSaNa sat (astitva) che. che'paNuM jene hoya te dravya che. dravya sat che, mATe potAthI svapaNe che ane parapaNe nathI. svataHsiddha che ane svataMtra che. (3) je utpAda-vyaya-dhrauvyayukta che athavA dareka dravyanuM svarUpa dravya-guNa-paryAyAtmaka che. 1) dravyaH guNonA samUhane dravya kahe che. 2) guNa dravyanA pUrA bhAgamAM rahe ane tenI sarva hAlatomAM rahe tene guNa kahe che. 3) paryAyaH guNonI badalAtI avasthAne paryAya kahe che. 4) chaye dravyonA dravya-guNa-paryAya jANavAthI sva-paranuM bhedajJAna ane parapadArthanI kartutvabuddhino abhAva thAya che. 5) dareka dravya potAnA guNone TakAvI pratisamaya pariNamana karI rahyuM che, te guNonI paryAyo kramabaddhapotAnI te samayanI yogyatA pramANe thaI rahI che. AvuM vastusvarUpa che. 6) dareka dravyamAM astitva, vastRtva, dravyatva, prameyatva, agurulaghutva ane pradezatva evA sAmAnya guNa che. 7) jIva dravyamAM caitanya (darzana-jJAna), zraddhA (samyakatva), vIrya, sukha, kriyAvatI zakti, bhAvavatI zakti vagere vizeSa guNa che. pudgala dravyamAM sparza, rasa, gaMdha, varNa, kriyAvatI zakti, vaibhAvika zakti vagere vizeSa guNa che. dharmAstikAyadravyamAM gati hetutva, adharmAstikAyadravyamAM sthiti hetutva, AkAza dravyamAM avagAhana hetutva ane kALa dravyamAM pariNamana hetutva vizeSa guNa che. AvI rIte vastunI paNa eka vyavasthita suMdara svataMtra vyavasthA sarvajJanA jJAnamAM jAgAI che. 3) sarvajJatA ane sarvajJa svabhAvaH (1) mokSamArganA mULa upadezaka zrI sarvajJadeva che; tethI jene dharma karavo hoya teNe sarvazane oLakhavA joIe, tenuM zraddhAna karavuM joIe. dharmanI zarUAta zraddhAnathI thAya che. (2) sarvajJa eTale sarvanA jJAtA-jANanAra. lokanA ekeekadravyanAdravya-guNa-paryAya, bhUta-vartamAnabhaviSya sarvane yugapa jANanAra. (3) nizcayathI jevo sarvajJa svabhAva che tevo ja A AtmAno sarvajJa svabhAva che. sarvajJane oLakhatAM potAno AtmA oLakhAya che. (4) samasta padArthone jANavAnA sAmarthyarUpa sarvajJatvazakti AtmAmAM trikALa che. te paryAyamAM pragaTa thatAM sarvajJa thavAya che. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 (5) AtmAmAM jesarvajJazakti trikALa zaktirUpa paDI che, te zaktino vikAsa thatAM potAmAM sarvajJapaNuM pragaTa evo sarvajJano upadeza che. (6) vartamAnamAM sAdhakane paryAyamAM sarvajJatA pragaTI na hovA chatAM te potAnI sarvajJazaktinI pratIta kare che, te pratIta paryAyanI sAme joIne karI nathI paNa svabhAva sAme joIne karI che. trikALI svabhAvanA Azraye ja sarvajJatA pratIta thAya che. (7) alpajJa paryAya vakhate paNa potAmAM sarvajJazakti hovAno jeNe nirNaya karyo tenI rucinuM jora alpajJa paryAya uparathI khasIne akhaMDa svabhAvamAM vaLI gayuM che, eTale te jIva "sarvajJa bhagavAnano naMdana" thayo che. (8) pratIta karanAra to paryAya che, paNa tene Azraya dravyano che. (9) jeNe svasammukha thaInakkI karyuM ke huM sarvajJa svabhAvI chuM, te jIva alpajJatAne, rAgane ke parane potAnuM svarUpa na mAne; potAnA pUrNa jJAnasvarUpa upara ja tenI daSTi hoya. (10) AvI jJAnasvabhAvanI daSTimAM vItarAgatA ja che ane te muktinuM kAraNa che. jeNe AtmAne jANyo teNe sarva jANyuM. je AtmajJa te sarvajJa aMtarazaktinA avalaMbane ja sarvazatA pragaTe che. 4) dravyanI svataMtratA (1) vizvamAM dareka dravya svataMtra che, svAdhIna che, potAnuM kArya pUrNa karavA saMpUrNa sAmarthyavAna che. (2) dareka dravya svayaM paripUrNa che, anya dravyothI tadna bhinna che, svataMtra che. (3) dareka dravyamAM anaMta guNo che, temAM pratyeka guNa svataMtra che ane ekeka guNanI anaMta paryAyo che, te paryAya svataMtra che. A rIte dravya svataMtra, guNa svataMtra ane pratyeka paryAya paNa svataMtra. AvI svataMtratAno DhaMDhero arihaMta bhagavaMtoe pokAryo che. (4) AvI svataMtratAne lIdhe eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI na zake evo siddhAMta nIkaLe che. eka jIva bIjA jIvane sukhI-duHkhI na karI zake evI tAravaNI nIkaLe che. sukha-duHkhano anubhava svataMtra che. (5) A siddhAMtanA svIkArathI jIvanI anAdikALanI paradravyone pheravavAnI mithyA mAnyatAno abhAva thAya che, kartutvabuddhino bojo haLavo thAya che. jIva nirbhara ane nirbhaya thaI jAya che, niHzaMka thaI jAya che. (6) dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che, eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, preraNA karI zake nahi, asara, madada ke upakAra karI zake nahi, lAbha-nukasAna karI zake nahi, mArI -jIvADI Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 587 zake nahi, sukha-duHkha ApI zake nahi evI darekadravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI pokArIne kahI che. (7) jagatanA cha dravyo eka ja kSetre rahelA hovA chatAM koI dravya bIjA dravyanA svabhAvane sparzatuM nathI. potAnA utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa svabhAvamAM ja dareka dravya varte che, eTale potAnA svabhAvane ja sparze che. jaDa ane cetana padArtho potAnI kriyAvatI zaktithI svataMtrapaNe gamana kare che ane bhAvavatI zaktithI svataMtra rIte pariNamana kare che ane te pariNamana paNa svataMtra rIte kamabaddha thAya che, eTale pheraphAra karavAno koI prazna nathI. 5) kamabaddha paryAyaH (1) je dravyanuM, je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI sarvajJa prabhue emanA jJAnamAM je pramANe jANyuM che te dravyanuM, te kSetre, te kALe, te bhAve, te ja nimittathI, te ja pramANe pariNamana thAya, temAM narendra, devendrake jinendra koI paNa kAMI karI zake nahi. (2) A siddhAMtano Azaya e che ke A pariNamanazIla jagatanI pariNamana vyavasthA kama niyamita che. jagatamAM je kAMI pariNamana niraMtara thaI rahyuM che te sarvaema nizcita kamamAM vyavasthitarUpe thaI rahyuM che. saMpUrNa vyavasthA vyavasthita che. (3) pratyeka dravyanI pariNamana vyavasthA mAtra vyavasthita ja nahi, svAdhIna paNa che; anya dravyane AdhIna nathI. saMpUrNa kramabaddha che. (4)A nirNayamAM ekAMtavAdaathavA niyatavAdanathI, paraMtu sarvajJanI pratItipUrvakasAvyuM anekAMtavAda ane jJAnasvabhAvanI bhAvanA tathA jJAnano anaMta puruSArtha samAyelo che. (5) nizcayathI je samastadravyone ane temanI sarva paryAyonI zraddhA kare che te samyagdaSTi che ane temAM zaMkA kare che te mithyAdaSTi che. (6) kamabaddha paryAyano mukhya hetu jIvanI kartutvabuddhi kaDhAvI nAkhI jJAtApaNuM sthApIta karavAno che. (7) A jIvane samyagdarzana pragaTa karavA be ja kArya karavAnA che. 1) kramabaddha paryAyanI sAcI samajaNa ane zraddhA. 2) trikALI jJAyaka bhagavAna AtmA ane tenA svarUpanI samajaNa, zraddhA ane temAM ekAgratA. AnI aMdara sarvajJatAnI, paramAtmAnI, nija AtmAnI nirmaLa zraddhA AvI jAya che ane e ja samyagdarzana che. 6) upAdAna - nimittanI svataMtratAH (1) koI paNa kArya kAraNapUrvaka ja thAya che. kAryanI utpAdaka sAmagrIne ja kAraNa kahevAmAM Ave che. e kAryanI utpAdaka sAmagrI upAdAna ane nimittanA rUpamAM ja hoya che. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 (2) je svayaM kAryarUpamAM pariNamita thAya tene upAdAnakAraNa kahe che ane je svayaM kAryarUpamAM pariNamita na thAya, paraMtu kAryanI utpattimAM anukULa thavAno Aropa jenAmAM AvI zake tene nimittakAraNa kahe che. (3) upAdAna eTale vastunI sahaja zakti. kArya thavA mATenI padArthanI te vakhatanI yogyatAne (lAyakAtane) upAdAna kahe che. kArya thatI vakhate saMyogI parapadArthone nimitta kahevAya che. nimitta eTale anukULa saMyogI bIjI cIja. (4) upAdAna-nimittanuM yathArtha jJAna te sva-paranA bhedajJAnanuM kAraNa che. upAdAna svadravya che ane nimitta paradravya che. banne svataMtra che, ema jANIne parathI upekSita thaIne svabhAva Azrita pariNamavuM te dharma che. (5) kArya thavAnI yogyatA trikALarUpa nathI, paNa vartamAnarUpa che. kSaNika upAdAna ja kArya thavAnuM niyAmaka kAraNa che. (6) jIva kAM to nimittathI kArya thAya ema mAnIne puruSArthahIna thAya che ane kAM to nimittano ane svaparyAyano viveka cUkIne svacchaMdI thAya che. A banne UMdhA bhAva che. A UMdho bhAva ja jIvane upAdAnanI svataMtratA samajavA deto nathI. (7) dareka kArya vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMi karatuM nathI. AvI upAdAnanimittanI svataMtratA che, saMdhi paNa che. 7) nizcaya ane vyavahAra: (1) nizcaya eTale ke vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahevuM. vyavahAra eTale 'vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe kathana hoya'. (2) nizcaya eTale yathArtha - eka ja dravyanA bhAvane te ja svarUpe nirupaNa karavo te nizcayanaya che. vyavahAra eTale upacAra, vyavahAra satya svarUpane nirupato nathI paNa koI apekSAe upacArathI anyathA nirupe che. (3) nizcaya satyabhUta mAnI 'vastu Ama ja che' evuM zraddhAna karavuM. vyavahAra nayanA vyAkhyAnane asatyArtha mAnI tenuM zraddhAna choDavuM. (4) jeo sarvaze kahelA vyavahArane mAnatA nathI e paNa mithAdaSTi che ane jeo vyavahArathI dharma thaze ema mAne che te paNa bhUlyA che - mithyAdaSTi che. (5) nizcaya ane vyavahAra banne eka ja dravyamAM sAthe hoya che. nizcaya-vyavahAranI saMdhi samajavA jevI che. nizcaya ane vyavahAra nayane che to virodha paNa sAthe rahe che te apekSAe maitrI paNa kahevAya (6) "vyavahAranaya abhUtArthadarzita, zuddhanaya bhUtArthare! bhUtArthane Azrita jIva sudaTinizcaya hoya che." Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 589 bhUtArtha - satyArtha - nizcayano Azraya karanAra nizcayathI samyagdaSTi hoya che. (7) adhyAtmamAM zuddha dravyane nizcaya kahe che ane zuddha pariNatine vyavahAra kahe che. AgamamAM zuddha pariNatine nizcaya kahe che ane tenI sAthe vartatA zubha pariNAmane vyavahAra kahe che. A rIte nizcayavyavahAranuM yathArtha svarUpa samajavAthI samyagdarzana pragaTe che. 8) karmano siddhAMta : (1) karmanuM pratyeka paramANu paNa dravya che. e dravya potAnI traNa kALanI paryAyarUpathI svataMtra pariNamana kare che. (2) jevI rIte jIva dravyamAM enA guNonI paryAyo kamabaddha thAya che e rIte jaDa karmanI paNa potapotAnI kamabaddha paryAyo thAya che. (3) karmanA paramANuomAM baMdha, udaya, udIraNA, upazama, apakarSaNa, utkarSaNa, saMkramaNa, sattA, niddhata, nikAcIta e dazA avasthAo (karaNa) che te paNa paramANunI kamabaddha dazA che. (4) AtmAnA zubha ke azubha pariNAmonA kAraNathI karmanA paramANuonI dazA badalI nathI gaI, paraMtu e paramANuomAM e samaye e dazA thavAnI yogyatA hatI. eTale e dazA thaI che. banne dravya bhinna bhinna che, bannenuM pariNamana svataMtra che. koI ekabIjA para AdhAra rAkhatuM nathI. (5) badhA ja karma siddhAMtanA zAstro AtmAnA pariNAmo ja batAve che. karmanuM jeTaluM zAstromAM varNana che enuM AtmAnA pariNAmanI sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA upacArathI karmanA bheda karIne samajAvavAmAM AvyuM che. jaDa karma sAthe AtmAnuM kartA-karma saMbaMdha nathI. (6) karmonA je dasa prakAra batAvyA che te AtmAnA pariNAmonA prakAra batAvavA mATe ja che. AtmAno puruSArtha AvAsa prakArathI thaI zake che, A batAvavA karmomAM bheda karIne ja batAvyA che. (7) jIva ajJAnadazAmAM puruSArthanI nabaLAIne lIdhe vibhAvamAM jAya to karmonuM AsavANa ane baMdha thAya che, jo puruSArthapUrvaka svabhAvadazAmAM rahe to saMvara ane nirjarA thAya che ane tIvra puruSArthapUrvaka svabhAvamAM niraMtara rahe to sarva karmono kSaya thaImokSa thAya che. jIvanA vizeSa puruSArthanuM jJAna karAvavA upacArathI AvuM kahevAya che. khAsa vAta AtmA ane jaDa karmone kartA-karma saMbaMdha nathI, nimittinaimittika saMbaMdha che e dhyAna rAkhavuM. (9) nizcaya mokSamArga H (1) samyagdarzana, samyajJAna ane samAritra e traNe maLIne mokSano mArga che arthAta mokSanI prAptino upAya che. (2) samyagdarzana - eTale samyaka zraddhAH "Ama ja che anyathA nathI' evo pratItibhAva. saojJAna - eTale saMzaya, viparyaya ane adhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha (jJAna. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 samyak cAritra - eTale samyagdarzana - jJAnapUrvaka AtmAmAM sthiratA te samyakcAritra che. A traNe anukrame AtmAnA zraddhA, jJAna ane cAritra e guNonA zuddha paryAyo (hAlato) che. (3) AtmA potAnA svabhAva sAmarthyathI pUrNa che ane parathI atyaMta judo che ema sva-paranI bhinnatA jANIne svadravyanA anubhavathI AtmA paryAyamAM pUrNa zuddhatAne pAme te nizcaya mokSamArga che. (4) mokSamArga kharekhara eka ja che. paNa enuM nirUpaNa be prakArathI che. eka nizcaya ane bIjo vyavahAra. nizcaya to sAkSAt mokSamArga che. vyavahAra paraMparA - upacArathI kahevAmAM Avyo che. (5) nirvikalpa Atmaanubhava te nizcaya mokSamArga che, te sAdhya che. tathA jyAM je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che vA sahacArI che tene upacArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che. (6) mokSamArga to eka vItarAgabhAva che. koI paNa prakAre rAga-dveSa mohabhAvano niSedha karI vItarAgabhAvanuM prayojana pragaTa karyuM hoya te ja satya mokSamArga che. (7) jaina matamAM A mokSamArga sAdhavAno upadeza cAra anuyoga dvArA Apyo che. 1) prathamAnuyoga 2) karaNAnuyoga 3) caraNAnuyoga ane 4) dravyAnuyoga. cAre ya anuyogonuM tAtparya 'vItarAgatA' ja che. 18) pAMca samavAya : (1) koI paNa kArya thavA mATe pAMca samavAya anivArya che. 2) svabhAva 3) niyati 4) kALalabdhi 5) nimitta. (2) 1) puruSArtha. e pAMca samavAyanuM svarUpa jANavuM jarUrI che. (3) 1) puruSArtha : 'huM parano svAmI, karavAvALo nathI, huM to mAtra mane jANanAra jJAyaka chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM.' AvI svabhAvadRSTi karI nija svabhAvamAM rahevuM e 'puruSArtha' che. 2) svabhAva : svabhAvadaSTino puruSArtha karatAM karatAM je nirmaLa paryAya pragaTa thAya che te je svabhAvamAM hatI te ja pragaTa thaI arthAt je zuddhatA pragaTa thAya che te ja 'svabhAva' che. 3) niyati : svabhAvadaSTinA puruSArthathI svabhAvamAMthI je kramabaddha paryAya te samaye pragaTa thavAnI hatI te ja zuddha paryAya te samaye pragaTa thaI te ja 'niyati' che. 4) kALalabdhi H svabhAvaSTinA puruSArthanA samaye je dazA pragaTa thaI te ja vastuno svakALa che. pahelAM para tarapha DhaLato hato; enI jagyAo svonmukha thayo te ja 'kALalabdhi' che. 5) nimitta H svabhAvadaSTithI prathama cAra samavAya pragaTa thAya tyAre potAnI yogyatAthI je padArtha tyAM hAjara hoya tene 'nimitta' kahevAmAM Ave che. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa91 - A pramANe AtmAmAM pAMca samavAyanuM pariNamana thaI rahyuM che. arthAt svasammukha puruSArthamAM pAMca samavAya potAnI paryAyamAM samAviSTa thaI jAya che. (6) vastu svapaNe che ema astithI kahevAmAM Ave che ane parapaNe nathI emanAstithI kahevAmAM Ave che e anekAMta che. (7) anekAntane raju karatI vANIne syAdvAda kahevAmAM Ave che. saMpUrNa jinAgamamAM A rIte prarUpaNA karavAmAM AvI che. 6. dharma e paribhASA nathI, prayoga che. tethI AtmAe dharma jIvanamAM utAravo joIe. saMpUrNa jIvana dharmamaya banavuM joIe teno kama A pramANe prayogamAM mUkI zakAya. 1) jIvanI bhUlanuM nidAna - bhUla TALavAno upAya. 2) pAtratA. 3) pratyakSa sapuruSanA yoganuM mahatva. 4) jIve karavuM zuM? satsaMga ane svAdhyAya. 5) tattvano abhyAsa - sAta tattvonuM yathArtha zraddhAna. 6) svarUpano yathArtha nirNaya. 7) bhedajJAna. 8) muktinI niHsaMdeha pratidhvani. 9) ekatva, kartRtva ane jJAtRtvanI samajaNa. 10) svAnubhUti. 1) jIvanI bhUla- bhUla TALavAno upAyaH (1) "je svarUpa samajayA vinA pApo dukha anaMta'. (2) anAdithI A jIve potAnuM svarUpa jANyuM nathI, mAnyuM nathI ane temAM ramaNatA karI nathI. A ja tenI svarUpa saMbaMdhI bhUla che. (3) AtmabrAMti samaroga nahi jIvane potAnA svarUpa saMbaMdhI anAdithI bhramaNA cAlI AvI rahI che. (4) jIva pote bhUlI gayo che ke pote bhagavAna svarUpa zuddha AtmA che. A tenI moTAmAM moTI bhUla che. (5) potAnA svarUpanI bhramaNAthI jIva ema mAne che ke "paranuM huM karI zakuM, para mAruM karI zake, parathI Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane lAbha thAya, parathI mane nukasAna thAya'-evI mithyA mAnyatAnuM nitya aparimita mahApApa dareka kSaNe jIva sevyA kare che, tenA phaLa tarIke krodha, mAna, mAyA, lobha je parimita pApa che tene tIvra ke maMdapaNe seve che. (6) sAta tattvo saMbaMdhI jIva anAdithI viparIta mAnI rahyo che. (7) dharma pAmavAno mukhya kALa manuSyapaNuM che; paraMtu manuSyabhavamAM paNa kAMto dharmano yathArtha vicAra karato nathI, agara to dharmane nAme cAlatI aneka mithyA mAnyatAomAMthI koIne koI khoTI mAnyatAne grahaNa kare che. ane kudeva, kuguru tathA kuzAstramAM te phasAI jAya che. (8) "badhA dharmo ekasarakhA che' ema upalaka daSTie mAnI laIne badhAno samanvaya karavA lAge che ane potAnI e bhramaNA buddhine vizALa buddhi mAnIne abhimAna seve che. (9) kadI te sudeva, suguru ane suzAstranuM bAhya svarUpa samaje to paNa potAnuM kharuM svarUpa samajavA jIva yathArtha puruSArtha karato nathI. (10) A badhI bhUla TALavAno eka ja upAya che "svarUpanI samajaNa". vItarAga prabhue dazarvilo vItarAgamArga samajavAnI jarUra che. 2) pAtratAH (1) samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArgamAM dAkhala thatAM pahelAM amuka jAtanI pAtratA joIe, yogyatA joIe. (2) jeNe AtmAnI vArtA prItipUrvaka prasanna citte sAMbhaLI che e nizcayarUpathI bhavya che ane bhAvi nirvANanuM pAtra che. (3) pAtratAmAM nIcenA paMdara guNo prathama bhUmikAmAM batAvelA che. 1) kaSAyanI upazAMtatA 6) saraLatA. 11) samatA 2) mAtra mokSa abhilASa 7) madhyasthatA. 12) kSamA 3) bhave kheda 8) jitendriyapaNuM. 13) satya 13) satya 4) prANI dayA. 9) dayA 14) tyAga 5) vizALa buddhi. 10) zAMti. 15) vairAgya. (4) maMdaviSayane saraLatA saha AjJA suvicAra, karUNA komaLatA AdiguNa - prathama bhUmikA dhAra. (5) mumukSatA e che ke sarva prakAranI mohAsaktithI mUMjhAI eka mokSa' viSe jayatna karavo ane 'tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartavuM. (6) arihaMta bhagavaMtonA kuLamAM janmelA jIvone to janmathI sAta vyasanonI bAdhA hoya che. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa93 1) jugAra 3) madirApAna 5) zikAra 7) cArI 2) mAMsa bhakSaNa 4) vezyAgamana 6) paranArIno saMga A sAta moTA vyasano che. (7) te sivAya dharmanI pravRttimAM dAkhala thayela jIvone rAtri bhojana ane kaMdamULa Adi abhakSya khorAkanI manAI bhagavaMtoe karI che. (8) mahAvIranA bodhane pAtra koNa? 1) sanduruSano caraNano icchuka - 2) sadaiva sUkSmabodhano abhilASI 3) brahmacaryamAM prIti rAkhanAra (4) AhAra-vihAra-nihArano niyamI 5) ekAMtavAsane vakhANanAra 6) potAnI gurutAne dabAvanAra 7) guNa para prazasta bhAva rAkhanAra pAtra jIva che. 3) pratyakSa sanduruSano yoganuM mahatva: (1) A jIvanA mukti nathI thaI enuM kAraNa zuM? kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM to puruSano yoga thayo nathI. (2) anaMtakALano A ajANyo, agamya mArga che. tethI tenI sAcI sUjha mATe pratyakSa sanduruSanI atyaMta AvazyakatA che. (3) zAstromAM kahelI AzAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che. mokSa thavA mATe jJAnInI pratyakSa" AjJA ArAdhavI joIe. (4) sapuruSano yoga thayA pachI AtmajJAna kAMI durlabha nathI. tathApi puruSane viSe, tenA vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe prIti-bhakti thAya nahi tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI. (5) anaMtakALa nija-chaMda(kalpanAe)cAlI parizrama kare, to pote potAthI jJAna pAme nahi, paNa pratyakSa jJAnInI AjJAno ArAdhaka sahaja mAtramAM jJAna pAme, mahAtmAono A anubhava che. (6) dezanAlabdhino A anAdi siddhAMta che ke jJAnanI prApti jJAnInA nimitte thAya che, ajJAnInA nimitta nahi. sAkSAtkAra prApta pratyakSa satparuSano samAgama ane suyogya pAtratA thaye jasat samajAya Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 (7) jo ke vartamAna hINA kALamAM puruSano yoga maLavo atyaMta durlabha che to paNa pUrvanA mahA pagyane lIdhe tevo yoga saMprApta thAya to tenI na thaI zake teTalI kiMmata che. (8) jJAna prAptinA be nimitta che. eka zAstra ane bIjA puruSa. tulanAtmaka daSTikoNathI vicAratA sapuruSane prAdhAnya ApavA yogya che kAraNa ke zAstro paNa puruSanA yoge samajavA sugama paDe che. A rIte pratyakSa sanduruSanA yoganuM mahattva mokSamArgamAM samajavA jevuM che. 4) jIve karavuM zuM? "satsaMga ane svAdhyAya': (1) vartamAnakALamAM jIvane pratyakSa sanduruSanI gerahAjarImAM satsaMga e eka svarUpa samajaNano prabaLa sAdhana che. (2) vyavahArathI satsaMga eTale sarakhA beyavALA mumukSuo ekatra thaI svarUpanI samajaNano abhyAsa kare, zAstronuM vAMcana karI vastusvarUpanA vicArano vinimaya kare, Apa-le kare te che. (3) nizcayathI pratyakSa anubhava mATe potAno (nija AtmAno) mahimA lAvI tenI sanmukha thaI tenA Azraye je saMga thAya tene satsaMga kahevAmAM Ave che. nija AtmA ja eka sat che. (4) satsaMga che to eka AlaMbana, paNa jyAM sudhI samajaNanI yathArtha avasthA utpanna thAya tyAM sudhI e prayojanabhUta che ane mumukSune upakArI che. (5) asatsaMgane TALavA mATe satsaMga bahu ja upayogI che. jIva asatsaMgathI eTalo badho paricita che ke tenuM baLa ghaTe nahi, paraMtu satsaMganA prabhAvathI asatsaMganuM baLa ghaTe che. (6) A satsaMgamAM sAcA deva-guru-zAstrano yathArtha mahimA AvI ja jAya che. mumukSu jIvane paravastuothI adhika anya mumukSu pratye tathA guNAtizayavAna puruSa, zrI guru ane sadeva pratye sahaja bahumAnano bhAva varte che, phure che ane teno niraMtara samAgama icche che. (7) "vItarAgatA"nuM sa nirUpaNa karatAM zAstrono svAdhyAya e pratyakSa satpaSanI gerahAjarImAM atyaMta Avazyaka che. vyavahArathI zAstra svAdhyAya ane nizcayathI nija bhagavAna AtmAno svaadhyAya eTale abhyAsa ane aMte anubhava e ja karavA yogya che. AtmAnubhUtithI ja vItarAgatA kame kame prApta thAya che. A rIte satsaMga ane svAdhyAyanuM mahattva samajavA jevuM che. 5) tattano abhyAsa - sAta tatvanuM yathArtha jJAnaH (1) tattvanI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. artha eTale dravya-guNa-paryAya; "tatva eTale teno bhAva-svarUpanuM svarUpa (bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna te samyagdarzana che. (2) viparIta abhiniveza (UMdhA abhiprAya) rahita jIvAdinuM tattvArtha zraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 595 (3) jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvonA nAma che (4) nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che. abheda daSTimAM AtmA te ja samyagdarzana che. (5) tattva' zabdano artha tapaNuM - tepaNuM thAya che. dareka vastune - tattvane svarUpathI tapaNuM che ane pararUpathI atapaNuM che. jIva vastu hovAthI tene potAnA svarUpathI tapaNuM che ane paranA svarUpathI atapaNuM che. (6) jIva caitanya svarUpa hovAthI te jJAtA che ane anya sarva vastuo zeya che tethI jIva bIjA sarva padArthothI bhinna che. (7) jIva potAthI tat hovAthI tenuM jJAna tene potAthI thAya che; jIva parathI ata hovAthI tene parathI jJAna thaI zake nahi. (8) jJAna jIvanuM svarUpa hovAthI te jJAna potAthI tat che ane parathI atat che. jIvane dareka samaye potAnI lAyakAta anusAra jJAnanI avasthA thAya che; paraNeya saMbaMdhI potAnuM jJAna thatI vakhate paraNeya hAjara hoya che, paNa te paravastuthI jIvane jJAna thAya che ema mAnanAre jIvane tattva" mAnyuM nathI. (9) mATe kharuM sukha prApta karavA jIvoe tattvanuM svarUpa yathArtha samajI samyagdarzana pragaTa karavuM. tattvanuM svarUpa yathArthapaNe samaje tene samyagdarzana thAya che. 6) svarUpane yathArtha nirNayaH (1) mokSArthI jIvane mokSa prApta karavAno upAya samyagdarzana-jJAnacAritra ratnatrayI ja kahyo che. samyagdarzana-jJAna mATe mAtra eka tattvanirNaya svarUpa abhyAsa' ja mukhya che. (2) huM jJAna-AnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM A che yathArtha tattvanirNaya. (3) puruSArthathI tasvanirNayamAM upayoga lagAvavAthI svayamaya ja mohano abhAva thavAthI samyakatvAdirUpa mokSa upAyano puruSArtha bane che, eTalA mATe mukhyatAthI tasvanirNayamAM upayoga lagAvavAno puruSArtha karavo ane upadeza paNa A puruSArthane arthe thAya che. (4) tattvanirNaya karavAnI ruci mATe jijJAsA ane pAtratA jarUrI che. (5) AgamamAM je paddhati batADavAmAM AvI che e paddhatino sArI rIte samajaNapUrvaka aMgIkAra karI e ja paddhatithI adhyayana karavAthI yathArtha mokSamArganI prApti thAya che. (6) zAstrono adhyayana karavAno uddeza-tAtparya eka mAtra "vItarAgatA" che. tattvano yathArtha nirNaya e vItarAgabhAva" che. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 (7) vItarAgatA arthAt nirAkularUpa sukhanI anubhUti pragaTa thavI" A AtmAnI potAnI ja paryAya che. ane e dazA svabhAvanA lakSe ja thAya che. A nirNaya e ja svabhAvanuM lakSa che. (8) "vastuno svabhAva ja eno dharma che." svarUpano yathArtha nirNaya e ja eno dharma che. e nirNayanI pratIti, lakSa, anubhava e ja samyagdarzana che. ane e ja sukhano upAya che. (9) duHkhanI utpattinA kAraNo 1) ajJAnatA 2) mithyAtva ane 3) asaMyama che - enA chedaka kAraNo e ja sukhano upAya che. samyajJAna, samyagdarzana ane samyagyAritrarUpI ratnatrayanI ekatA e ja nizcaya mokSamArga che. 7) bhedazAnaH (1) huM sarvathA sarvathI bhinna chuM e nirNaya e ja bhedajJAnanI kaLA che. vastunuM svarUpa ja badhAthI bhinna che enuM pratyeka kSaNa jJAna thavuM, zraddhA thavI e bhedajJAna che. (2) "jIva - AtmA" nokarma, dravyakarma ane bhAvakarmathI bhinna che. A abhyAsapUrvaka bhedajJAna prathama karavuM Avazyaka che. (3) AtmA upayoga svarUpa che, rAgAdi parabhAvothI te bhinna che. ema upayogane ane rAgAdine sarva prakAre atyaMta judA jANIne rAgathI bhinnapaNe ane upayogamAM ekatApaNe jJAna pariName te bhedavijJAna che. (4) svasammukha thatI potAnI ja nirmaLa paryAyathI paNa A jJAnasvarUpa bhagavAna AtmA bhinna che. A AtmA potAnA svabhAva sAmarthyathI pUrNa ane parathI atyaMta judo che ema sva-paranI bhinnatAne jANIne svadravyamAM ekAgra thatAM svadravyanA anubhavathI AtmA pUrNa dazAne prApta thAya che e dharmano marma che. (5) avicchatradhArAthI bhedajJAna tyAM sudhI bhAvavuM ke jyAM sudhI jJAna jJAnamAM ja TharI jAya. pahelAM parathI bhinna zuddhAtmAnI bhAvanA karatAM karatAM jJAna jJAnamAM ja sthira thatAM rAgAdithI bhinna thaIne samyajJAna thAya che. (6) A bhedajJAnanI bhAvanA te rAgarUpa nathI paNa zuddha anubhavarUpa che. (7) "sarva padravyo sAthe vyatireka vaDe ane jJAna-dazanAdi jIva svabhAva sAthe Avyatireka (abhinnatA) vaDe paramArtharUpa zuddha jJAna eka avasthita dekhavuM arthAta pratyakSa svasaMvedanathI anubhavavuM" A ja bhedajJAna che. 8) mukitanI niHsaMdeha pratidhvani : (1) cha ye dravya pariNAma svabhAvI che. pratyeka potapotAnI kramabaddha paryAyamAM bIjAnI sahAyatA vagara pariNamita thAya che. A zraddhA karavAmAM ja akartRtvano anaMta puruSArtha che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 597 (2) A vAtanI samajamAM AtmAnA mokSano upAya nihita che. aho ! A samyagdaSTi jIvanI bhAvanA to juo ! A svabhAvanA AzrayathI ja sAdhakadazAno prAraMbha kare che ane svabhAvamAM ja lAvIne pUrNa kare che. AtmAno mArga AtmAmAMthI ja nIkaLI AtmAmAM ja samAviSTa thaI jAya che. (3) he jIva ! tArI vastumAM bhagavAna jeTalI paripUrNa zakti che. paramezvaratA ApaNI vastumAM ja pragaTa che. jo AvA avasara para yathArtha vastune dRSTimAM na le, to vastusvarUpane jANyA vagara janmamaraNano aMta nathI thaI zakato. (4) vastumAM saMsAra nathI, vastunI yathArtha pratIti thavAthI mokSaparyAyanI taiyArInI pratidhvani thavA lAge che. (5) bhagavAna ! A tArA svabhAvanI vAta che, eka vAra hA to kahe ! tArA svabhAvanI svIkRtimAMthI svabhAvadazAnI asti Avaze. svabhAva sAmarthyano inkAra na kara ! sarva prakArathI avasara AvI gayo che, potAnA dravyamAM daSTi karIne jo. je dravyamAMthI Adi-anaMta mokSadazA pragaTa thAya che, evA dravyanA pratItinA baLathI mokSamArga prAraMbha thaI jAya che. (6) parAdhIna dRSTi choDI, nija dravyamAM daSTi rAkhavAthI rAganI utpatti nathI hotI, akartA thaIne svayaM jJAtA-dRSTA thaI jAya che. nijanA jJAtA-dRSTAnA baLathI asthiratAne toDI saMpUrNa sthira thaI alpakALamAM mukti prApta karI le che. AmAM anaMta puruSArtha AvI jAya che. prAraMbhathI pUrNatA sudhI sarvatra samyak puruSArtha ne jJAnano ja prabhAva che. 9) ekatva, kartRtva ane zAtRtva H (1) dareka dravya svataMtra che ane potAnA dravya-kSetra-kALa ane bhAvamAMthI bahAra nIkaLyA vagara potAnuM kArya niraMtara karI ja rahyA che ane eka dravya bIjA dravyane sparzatuM nathI e siddhAMtathI para sAthenuM ekatva tUTe che ane je mamatvanI bhAvanA che e paNa tUTe che. (2) je kALamAM je vastunI je avasthA sarvajJadevanA jJAnamAM jJAta thaI te pramANe kramabaddha avasthA thaze. bhagavAna tIrthaMkara paNa te badalavA samartha nathI, mAtra te paNa tenA jJAtA ja che. A prakAre temane potAnA jJAnanI pUrNatAnI bhAvanAnuM baLa che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi e siddhAMtathI paranI kartRtvabuddhi chUTI jAya che ane potAnI jJAtRtvabuddhinI zraddhA dRDha thaI jAya che. (3) para sAthenI ekatvabuddhi ane kartRtva-bhokatRtvabuddhi tUTI jatAM have te jJAtA-daSTA thaI gayo. (4) huM jJAtA chuM, mAtra jANanAra chuM, kartA nathI e nirNayamAM jIvano anaMta puruSArtha samAviSTa che. (5) jJAnI pratikSaNa jJAtA thaI svabhAvanI pUrNatAnA puruSArthanI bhAvanA kare che, svayaM sanmukha dRSTithI jJAna bhAvarUpa pariNamana karavA lAge che. (6) 'sarvajJa bhagavAne potAnA kevaLajJAnamAM jevuM joyuM che tevuM ja thAya che' evI sarvajJanI yathArtha Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 zraddhAmAM ApaNI bhavarahitatAno nirNaya samAviSTa thaI jAya che. emAM mokSano puruSArtha AvI jAya che. sarvajJanA yathArtha nirNayanA baLathI mokSamArga prAraMbha thaI jAya che. (7) je jJAne jJAnamAM sthira thaIne bhavarahita kevaLajJAnanI pratIti karI che te jJAna svayaM bhavarahita che, eTalA mATe e jJAnamAM bhavAnI zaMkA nathI. A jJAnamAM anaMta puruSArtha nihita che. 10) svAnubhUtiH (1) vastu vivAta dhyAve, mana | triAmAM rasa svAdata sukha upajai, anubhau yAkau nAma // ahA! vastu AtmA je atIndriya AnaMdano nAtha che teno vicAra karI dhyAvatAM mana aneka vikalponA kolAhalathI vizrAma pAme, zAMta thaI jAya ane tyAre atIndriya AnaMdanA rasano svAda Ave tene Atmaanubhava kahe che. e ja svAnubhUti, sukhAnubhUti ke samyagdarzana che. (2) manumA ciMtAmani ratana, gaguma hai rajUSA _____ anubhava mAraga mokhako, anubhava mokha sarupa // anubhava e ciMtAmaNI ratna samAna che, manavAMchita sukha prApta thAya che. anubhavamAM caitanya rasano sIdho svAda Ave che. tyAM koI kalpanA ke vikalpa rahetA nathI e nirvikalpa sthiti che. samarasa svarUpa atIndriya AnaMdanAvedana sahita AtmA jaNAya -anubhavAya te svAnubhUti che. eka samayanA anubhavathI mokSamArganI zarUAta thAya che ane be ghaDI satata dhArA tUTyA vagaranA nirvikalpa anubhavamAM mokSadazA prApta thAya che. A anubhUti e ja mokSa che, mokSa svarUpa che. (3) AtmAne paramAtmA thavAmAM potAthI bhinna bIjuM sAdhana nathI. pote potAmAM ja nirvikalpa lInatA vaDe potAnA dhyAnathI ja paramAtmA thaI jAya che. nija svarUpane dhyAvI dhyAvIne ja anaMta jIvo siddha thayA che. (4) AtmAno dravyasvabhAva trikALa mokSarUpa ja che, paryAyamAM mokSa navo pragaTe che. dravyamokSa' je trikALa che tenA Azraye bhAvamokSa paryAyamAM pragaTI jAya che. zaktinA dhyAna vaDe mukti thAya che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya eka thaI jAya che. AtmA pote ja dhyeya, potAmAM ekAgrarUpa dhyAna ane jJAnanI paryAya dhyAtA. AvI abhinna ArAdhanAnuM phaLa mokSa che. (5) dhruva dhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaza ane dhIrajathI dhakhAvavI te dharmano dhAraka dharmI dhanya che. vibhAga 3: samyagdarzana sArabhUta : 1. bhavabhramaNanA mULane chedanAruM e mokSasukha ApanAruM nizcaya samyagdarzana kema pragaTe ?, AtmAmAM zarIrAdi paravastuo to nathI; ne avasthAmAM eka samaya pUrato vikAra - saMsAra che te paNa Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 599 AtmAnA svabhAvamAM nathI. AkhI caitanya vastune eka samayanA vikAravALI mAnavI te adharma che. AtmAno svabhAva to eka samayamAM badhuM jANe tevA sAmarthyavALo che. AtmA anaMta guNothI paripUrNa che temAM vartamAna jJAnanI avasthAne aMtaramAM vALIne kAyamI svabhAva sAthe ekarUpa karavI ane pUrNa caitanyadravyane zraddhAmAM svIkAravuM tenuM nAma dharmanI zarUAta che. nimittathI, vikArathI ke parAzrayathI jeo dharma mAne - manAve evA kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA to samyaktvanA jijJAsue pahele dhaDAke ja choDI devI joIe. ane vartamAna jJAnanI adhUrI dazAnA Azraye kalyANa thAya e mAnyatA paNa choDI devI joIe. anaMta guNothI paripUrNa AtmA che, tenI zraddhA karavI te ja paramArtha samyagdarzana che. temaja potAnI paryAyamAM sAcA deva-gurunI prazaMsA vagereno je zubha bhAva thAya te zubha rAgamAM paNa saMtoSa na mAnI levo, te rAgane dharmanuM kAraNa na mAnavuM; ane jJAnanA parAzrita ughADanI prazaMsA ke ahaMkAra paNa choDavo. vartamAna paryAyane abheda paripUrNa svabhAvanI sanmukha karIne tenI pratIti kare te ja nizcaya samyagdarzana che. sarvajJadeve jevo AtmA kahyo che tevo oLakhIne, aMtaramAM ruci vALIne dravyasvabhAvamAM paryAyanI abhedatA thAya tyAre AtmAne jJAtA-dRSTA mAnyo kahevAya. aMtaramAM paryAya vaLIne tenuM vedana - svasaMvedana - anubhavana thavuM joIe. tArA hita mATe tArA aMtarmukha svabhAvamAM jo ! tArA pUrNa svarUpane dRSTimAM le bhAI ! AkhA caitanyano svIkAra karanAra jIva samyagdaSTi che. 2. nava tattvanA bhedanI zraddhA choDIne, akhaMDa caitanyasvabhAvanA Azraye rAga rahita svabhAvanI zraddhA karavI te paramArtha samyaktva che. akhaMDa caitanyasvabhAvanI Azraye nava tattvanuM rAga rahita jJAna thaI jAya che. "bhUtArthathI jANela jIva, ajIva vaLI puNya, pApa ne Asava, saMvara, nirjarA baMdha, mokSa te samyaktva che.'' ahIM nava tattvone bhUtArtha nayathI jANavA tene samyaktva kahyuM che. bhUtArtha kahetAM nava tattvanA bhedanuM lakSa choDIne aMtara caitanyasvabhAva tarapha vaLavAnuM AvyuM. bhUtArtha ekarUpa svabhAva tarapha vaLIne nava tattvonuM rAga rahita jJAna karI lIdhuM eTale ke nava tattvomAMthI ekarUpa abheda AtmAne tAravIne zraddhA karI te kharekhara samyaktva che. nava tattvone nava tattva tarIke judA mAnavA te rAga sahita zraddhAne vyavahAra samyaktva kahevAya che; ne nava tattvanA vikalpathI pAra thaIne abheda caitanyatattvanI aMtaradaSTi kare te paramArtha zraddhA che. 3. are ! huM koNa chuM ? ne mAruM svarUpa zuM che ? kayA kAraNe mane A saMsAra bhramaNa che ne kayA kAraNo vaDe te bhramaNa maTe ? AvI yathArtha vicAra dazA paNa jIvane jAgI nathI. evI vicAra dazA jAge, nirNaya Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 kare ne pachI AtmasvabhAva tarapha vaLIne pratIta kare tyAre samyagdarzana pragaTe ne bhavabhramaNa TaLe. jene samyaktvanI ne AtmahitanI kharI pipAsA jAgI che evA jIvane saMsAra saMbaMdhI viSaya kaSAyono tIvra rasa to pahele dhaDAke ja chUTI gayo che, te uparAMta samyaktva mATenA prayatnamAM aMtaranA vyavahAra tarIke tene sarvajJanA kahelAM nava tattvanI vicAraNA hoya che. nava tattvo che te paryAyadaSTithI che, nava tattvomAM anekatA che, te anekatAnA Azraye eka svabhAvanI pratIta thatI nathI; tema ja paryAyaSTimAM anekatA che tene jANyA vagara paNa ekarUpa svabhAvanI vastu dRSTi thAya nahi. eka abheda AtmasvabhAvanA zraddhA-jJAna karatAM temAM nava tattvonuM rAga rahita samyajJAna AvI jAya che. 4. bhUtArtha svabhAvanA Azraye samyagdarzana H AtmahitanA pipAsune AtmAnuM kharuM svarUpa zodhavA mATe nava tattvone barAbara jANavA joIe, temAM potAnA hita-ahitanA kAraNonuM pRththakaraNa karIne, jenA Azraye potAnuM hita pragaTe che evA zuddhAtma svabhAva tarapha aMtaramAM jhukavuM - te samyagdarzananI akrura rIta che. nava tattvanI oLakhANa karavI te jaina darzananI zraddhAno vyavahAra che. nava tattvanI oLakhANa na thAya tyAM sudhI ekarUpa AtmAnI zraddhA thAya nahi, ane jo nava tattvanI pRthaka pRthaka zraddhAnA rAganI rucimAM aTake to paNa AtmAnI zraddhA -samyagdarzana- thAya nahi. nava tattvane kyAre jANyA kahevAya ? 1) jIvane jIva jANe, temAM bIjAne bheLave nahi, jIva zarIranI kriyA kare ema na mAne. 2) ajIvane ajIva jANe, zarIrAdi ajIva che. jIvane lIdhe te ajIvanI hayAtI na mAne; ne te ajIvanI kriyAne jIvanI na mAne. 3) puNyane puNya tarIke jANe, puNyathI dharma thAya ema na mAne tema ja jaDanI kriyAthI puNya na mAne. 4) pApane pAparUpa jANe, ne pApa bAhya kriyAthI thAya che ema na mAne. na 5) puNya ane pApa e banne Asrava che; Asavane AsavarUpa jANe, ene saMvaranuM kAraNa na mAne, tema ja pApa aThIka ane puNya ThIka evo bheda paramArthe na mAne. 6) vaLI saMvara tattvane saMvararUpa jANe; saMvara te dharma che, puNyathI ke zarIranI kriyAthI te saMvara thato nathI paNa AtmasvabhAvanI zraddhA-jJAna, sthiratAthI ja saMvara thAya che. 7) nirjarA eTale zuddhatAnI vRddhi ne azuddhatAno nAza. tene nirjarA samaje; te nirjarA bAhya kriyAkAMDathI na thAya paNa AtmAmAM ekAgratAthI thAya. 8) baMdha tattvane baMdha tattva tarIke jANe, vikAramAM AtmAnI paryAya aTake te bhAvabaMdhana che, 'kharekhara Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 601 karmo AtmAne bAMdhe che ne karyo AtmAne rakhaDAve che ema na mAne paNa jIva potAnA vikArabhAvathI baMdhAyo che ne tethI te rakhaDe che ema samaje. 9) AtmAnI takta nirmaLa dazA te mokSa tattva che ema jANe. A pramANe jAge tyAre nava tattvone jANyA kahevAya. A nava tattvo che te abhUtArtha nayano viSaya che. avasthAdaSTimAM nava bhedo che; tenI pratIti karavI te vyavahAra zraddhA che, tenAthI dharmanI utpatti nathI. e nava tattvonI oLakhANamAM, sAcA deva-guru-zAstra koNa tathA khoTA koNa tenI oLakhANa paNa AvI jAya che. nava tattvane jANyA pachI paramArtha samyagdarzana kema thAya ? te nava tattvomAM ekapaNuM pragaTa karanAra bhUtAI nayathI zuddha nayapaNe sthApAyelA AtmAnI anubhUti ke jenuM lakSaNa AtmakhyAti che tenI prApti thAya che. A paramArtha samyagdarzananI rIta che. vyavahAra zraddhAmAM nava tatvanI prasiddhi che paNa paramArtha zraddhAmAM to ekalA bhagavAna AtmAnI ja prasiddhi che. navA tattvonA vikalpathI pAra thaIne ekarUpa jJAyakamUrtino anubhava kare taNe bhUtArtha nayathI nava tattvo jANyA kahevAya ane te ja niyamathI samyagdarzana che. AvuM samyagdarzana pragaTa karyA vagara koI rIte jIvanA bhavabhramaNano aMta Ave nahi. zuddha ekarUpa AtmAne lakSamAM levAthI ja samyagdarzana che. samyagdarzanano viSaya kharekhara abhedarUpa jJAyaka bhagavAna AtmA ja che. akhaMDa caitanya vastuno Azraya karatAM bhUtAI nayathI ekapaNa prApta thAya che. jemAM nimittanI apekSA nathI ane bhedano vikalpa nathI evA zuddha trikALI svabhAva tarapha vaLIne anubhava karatAM caitanyanuM ekapaNuM prApta thAya che ane te anubhavamAM bhagavAna AtmAnI prasiddhi thAya che, te samyagdarzana che. tyAMthI apUrva AtmadharmanI zarUAta thAya che. A samajavA mATe satsamAgame abhyAsa karavo joIe. saMsAranI tIvra lolupatA ghaTADIne satsamAgama karatAM AtmasvabhAvanuM zravaNa-manana ane ruci karyA vagara aMtaramAM vaLe zI rIte ? 5. jIva ane ajIvanI samaya samayanI svataMtratA kabUla karIne sAta tattvone jANe tene to vyavahAra samyagdarzana thayuM; ane vikalpa rahita thaIne aMtaramAM abheda caitanyatatvano anubhava ane pratIta kare tyAre paramArtha samyagdarzana thAya che, te ja AtmArthI jIvanuM paheluM kartavya che. e sivAya jagatanA koI bAhya kartavyane AtmArthI jIva potAnuM kartavya mAnato nathI. tIvra vairAgya sahita Atmaruci te samyakatvanuM kAraNa che. bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadava kahe che ke he bhavya AtmAo!AtmAnA abhedasvarUpano anubhava karatAM pahelAM vacce nava tattvanI bhedarUpa pratIti AvyA vinA rahetI nathI, paNa te nava tattvanA bhedarUpa vicAranA Azraye aTakavAthI samyaka AtmA anubhavamAM Avato nathI, paNa te bhedano Azraya choDIne-rAgamizrita vicArano abhAva karIne, abhedasvabhAva sanmukha thaIne zuddha AtmAno nirvikalpa anubhava ane pratIta karatAM samyaka zraddhA thAya che te AtmAnA kalyANano upAya che. te mokSamArganuM paheluM pagathiyuM che. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 avasthAmAM jIvanI yogyatA ane ajIvanuM nimittapaNuM - evo nimitta-naimittika saMbaMdha jo na hoya to sAta tattva ja siddha thatAM nathI. jIva ane ajIvanI avasthAmAM nimitta-naimittika saMbaMdha che e dRSTithI jotAM nava tattvonA bheda vidyamAna che. ane jo ekalA caitanyamUrti akhaMDa jIva tattvane lakSamAM lye to, dravyadRSTimAM nimitta-naimittika saMbaMdha paNa nahi hovAthI, nava tattvanA bheda paDatA nathI; mATe zuddha caitanya svabhAvanI dRSTithI jotAM nava tattvo abhUtArtha che ne eka cetanya parama tattva ja prakAzamAna che. jo ke vartamAna nirmaLa paryAya che kharI paNa te abhedamAM bhaLI jAya che, arthAt dravya ane paryAyanA bhedano vikalpa te jIvane nathI. Avo anubhava te ja samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra che. te ja mokSano mArga che. 6. jJAyaka svabhAvI zudhdha jIvano anubhava te ja nava tattvanA jJAnanuM prayojana che ane te ja samyagdarzana che. je jIva nivRtti laIne jijJAsubhAve sattamAgame yathArtha vAtanuM zravaNa paNa na kare te jIva aMtaramAM dhAraNA karIne tattvano nirNaya kyAMthI kare ? ane tattvanirNaya vinA niHsaMdeha thaIne AtmavIrya aMtara anubhavamAM kyAMthI vaLe ? mATe mumukSue jijJAsu bhAve satsamAgame vairAgyapariNatipUrvaka tattvanirNaya karIne anubhavano prayatna karavo joIe. - AtmasvabhAvanA nirNayamAM sarvajJano nirNaya, ne sarvajJanA nirNayamAM AtmasvabhAvano nirNaya - emAM vacce vikAra kyAMya na Avyo. AvA nirNayanA jore niHzaMka thaIne aMtara anubhava karatAM bhagavAna AtmA prasiddha thAya che, samyagdarzana thAya che, ne mokSanA daravAjA khulI jAya che. ane chelle bhedajJAnanA prayogo : AtmA ane baMdhanA - jJAna ane rAganA niyata svalakSaNonI sUkSma aMtaraMga saMdhimAM prajJAchINIne sAvadhAna thaIne paTakavAthI temane chedI zakAya che. e rIte baMdhathI-rAgathI judo AtmA anubhavI zakAya che. prajJA eTale vizeSa jJAna, tIkSNa jJAna, tIkhuM-ugra-sUkSma jJAna. tenA vaDe AtmA ane baMdha bannenA bhinna bhinna lakSaNo jANIne temane judA pADI zakAya che. jJAnamAM bhinna zeyapaNe rAgAdika jaNAya che te to jJAnanuM cetakapaNuM jAhera kare che, te kAMI jJAnane rAgapaNe jAhera nathI karatuM. jJAna ema jANe che ke A je jANanAra che te huM chuM. rAga ane jJAnane judA jANatA apUrva bhedajJAna thaIne AvuM rAgathI juduM pariNamatuM jJAna te ja mokSanuM sAdhana che. 'sAco mArga le ..... to phaLa Ave !' jAgo.....jAgo.....caitanya prabhu ! jhaTa jAgo ! vAraMvAra AvA hitanI zikhAmaNa denArA durlabha che. avasara pAmyA cho to teno lAbha laI lyo. AvuM manuSya jIvanA pAmyA cho, Avo jaina upadeza maLyo che, AvI AtmahitanI bhAvanA jAgI che ne bhedajJAnanA tattva vicAra karo cho to have svAnubhUti karatAM zI vAra ? badhA sAdhana taiyAra che, have vAra Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 603 na lagADo. nimitta tarIke jJAnI guruno apUrva upadeza maLyo che. Aje ja svAnubhUtithI AtmAne prakAzita karo. he bhavya ! tane nakAmo kolAhala karavAthI zuM lAbha che ? enAthI tuM virAma pAma. eka caitanyamAtra vastune pote nizcala thaI aMtaramAM dekha. Avo, ame kahIe chIe te rIte, cha mahinA AtmAne dekhavAno abhyAsa kara-ema karavAthI tArA potAnA hradaya sarovaramAM dehAdithI bhinna tArA zuddhAtmAnI upalabdhianubhUti tane thaze ja. mATe he bhavya AtmArthI ! tuM bhaya, choDa. atyAra sudhI je kAMI karyuM te niSphaLa gayuM teno Agraha choDI de; ne jJAnInA mArgadarzana anusAra prasannatAthI, sAcA bhAvathI niHzaMkapaNe ane duniyAthI nirbhayapaNe tuM AtmAnI anubhUtinA prayatnamAM tArA jJAnane joDa, jarUra mahAna AnaMda sahita tane AtmAnubhUti thaze ne samyagdarzana vaDe tArA kalyANanA koDa pUrA thaze ! Page #626 -------------------------------------------------------------------------- _