Book Title: Uttaradhyayanani Part 03 And 04 Author(s): Bhavvijay Gani, Harshvijay Publisher: Vinay Bhakti Sundar Charan Granthmala Catalog link: https://jainqq.org/explore/600344/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara va - * zrIvinaya-bhakti-sundara-caraNamAmAlAyAH trayodazacaturva puSpam . WINE zrI vinaya III XX saukunemde mimdinareobis mig'ma OM aiM namaH zrI zAntinAthAya namaH prazAntapIyUSapAthodhi-tapAgacchAlaGkArazrImadvijayabhadrasUrIzvarebhyo namaH tapAgacchIya-mahAmahopAdhyAya zrImadbhAvavijayagaNiviracitayA vRtyA samalaMkRtAni pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasanTandhAni / zrIuttarAdhyayanAni , (tRtIyaturyabhAgau sampUrNAtmako) saM0-saccAritracUDAmaNi-tapomUrti-jainAcAryazrImadvijayabhadrasUrIzvaraziyApAsapravarazrImatsundaravijayagaNivarya ziSya-prakharavakta-paMnyAsazrIcaraNavijayagaNivaraziSyA-harSavijayo muniH ra prakAzaka:-zrIvinaya-bhaktisundaracaraNagranthamAlA taraphathI zA kakalacaMda raMgajI beNapa nivAsI / pratInAM paJcazatI . mUlyaM ru010 sAdhusAdhvIne / . vIrasaMvata 2485 Sahetsaid idaM pusa zrIbIkAnere gopAla prinTIMga prese zrIjItamalAtmajena bhaMvaralAla purohitena mudritam / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana aMge __ Asavana saMpUrNa prakAzana zrI jaina bhAskarodaya mudraNAlaya jAmanagaramAM kaMTrAkTarathI chApavA Apela ane kAgalapeTe paisA paNa Apela chatAM 17 adhya0 chApI adhya0 18 nA pAMca pharamA chApI baMdha karI dIdhu temane vAraMvAra lakhavA chatAM kAI uttara na malavAthI chevaTe nAIlAje chApela phorama rada karI bIkAneramA pU0 harSavijayajI mA0 nA comAsAmAM zrI gopAla presa mA zrImAn jhavaralAlajI bAMThiyA hastaka chapAvIne zrI vinaya-bhakti-sundara-caraNa graMthamAlA potAnA 13-14 puSpa tarIke Aja paNA lAMbATAIme janatA samakSa dhareche A sUtranu saMzodhana pUjya mahArAja zrI harSavijayajI munirAje kayuche ane kAlajI pUrvaka saMzodhana karavA chatAM je azuddhi rahi gaI tenu zuddhi patraka sAtha mAM dIdhucha semunatra sudhArIne pAMcavA vinaMtiche, A sUtramA pUjya muni mahArAja + zrI harSavijayajI mahArAjanA upadezathI je gahastho madada karIche te sadA dhanyavAda ne pAtrache ane te badala pUjya mahArAja zrI - no tathA madadakaranAra mahAzayono AbhAra mAnIe chIe / zrImAn agaracaMdajI nAhaTAne prastAvanA lakhI ApavAnI udAratA dAkhavI ko tadartha temanA AbhArI chIe / madada karanAra gRhasthonI nAmAvalI 352) zrI kozIlAva zrI prosavAla saMgha taraphathI jJAna khAtAnA .. 51) zrImAn lakSmIcaMdajI phatecaMdajI kocara bIkAnera ... 400) zrImAn jIvarAjajI nathamalajI rAmapurIyA bIkAnera 51) zrImAna manalacaMdajI zivacaMdajI bhAvaka bIkAnera lI prakAzaka Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 1 // prastAvanA // 1 // -prastAvanA - prastuta uttarAdhyayana sUtra prAcIna jaina AgamoM meM se eka hai / isakI aMtima gAthA ke anusAra bhagavAna mahAvIra svAmI ne ina 36 adhyayanoM vAle-uttarAdhyayana sUtra ko prakaTa karane ke anantara nirvANa pada ko prApta kiyA ii pAukare buddha, nAyae pari-nivvue / chatIsaM uttarajhAe, bhavasiddhiya saMmae // (gA0 266) kalpasUtrameM bhagavAna mahAvIra ke nirvANaprasaGgakA ullekha karate hue kahA gayA hai ki bhagavAna mahAvIrasvAmI 72 varSa kI Ayu ko | pUrNa kara pAvApurI ke hastipAla rAjA kI rAjasabhA meM SaSThabhakta tapa karake prAtaHkAla ke samaya payAsanameM baiThe hue kalyANaphalake dene vAle 55 aura pApaphalake dene vAle 55 adhyayanoM tathA 36 apRSTa vyAkaraNoM-uttarAdhyayana rUpa 36 adhyayanoM kA kathana karake pradhAna nAma || ke adhyayana kA ciMtana karate hue nirvANapadako prApta ho gye| / ina donoM ullekhoM se spaSTa hai ki uttarAdhyayana sUtra bhagavAna mahAvIra kI aMtima vANI hai isalie isa sUtra kA mahatva sarvAdhika nA hai| isa vANI meM AtmoddhAra kI pUrNa kSamatA hai| _isa satra ke nAma para vicAra karate haiM to isameM uttara aura adhyayana do zabda sammilita pAte haiN| inameM se 'uttara' zabda ke do | artha haiM, aura donoM hI isa sUtra ke lie pUrNataH sArthaka haiN| prathama artha hai zreSTa, prazasta, pradhAna, aura dUsarA artha hai pazcAd-bhAvI arthAt anta kA pIche kaa| inameM se dasarA artha to uparokta uttarAdhyayana kI aMtima gAthA aura kalpasUtra ke ullekha se spaSTa hai hI ki bhagavAna mahAvIra ne ise aMtima samaya meM kahA thA arthAta unake diyA huA sabase pIche kA upadeza isameM hai| aura prathama artha bhI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WY prastAvanA uttarAdhyayanasUtre // 2 // // 2 // EveEvereeeeeeeeeeeeee isalie sArthaka hai ki samasta AgamoM meM sarva janopayogI sarala ora prabodhaka hRdayasparzI upadezoM kA saMgraha rUpa yaha sUtra hai| isameM kucha sundara kathAeM haiN| kucha adhyayanoM meM saiddhAMtika vivecana hai aura kucha meM marmasparzI upadeza haiN| 'adhyayana' zabda kA artha niyuktikAra ne kiyA hai- "kevala Atma cintana-AtmasvAdhyAya arthAt AtmA meM tadAkAra vRtti kA sampAdana karanA hI adhyayana hai|" kharI AdhyAtmikatA kA sampAdana karanA hI vAstavika adhyayana hai| ataH uttarAdhyayana zabda kA artha hai "zreSTa AdhyAtmika svAdhyAya" vidvAnoMne ise viziSTa zramaNakAvya kI saMjJA dI hai| isa sUtra meM 36 adhyayana haiN| samavAyAMga sUtra ke 36veM sthAna meM bhI ina 36 adhyayanoM ke nAma die hue haiN| adhyayanoM ke nAma | isa prakAra haiM (1) vinaya zruta, (2) paripaha, (3) caturaMgIya, (4) asaMskRta, (5) akAmamaraNIya, (6) kSullaka nigraMthIya, (7) eleka, (8) kApilika, (6) namipravrajyA, (10) drumapatraka, (11) bahuzruta pUjya, (12) harikezIya, (13) cittasaMbhUtIya, (14) iSukArIya, (15) sa-bhikkhU, (16) brahmacarya-samAdhi sthAna, (17) pApa zramaNIya, (18) saMyatIya, (16) mRgAputrIya, (20) mahAnigraMthIya, (21) samudrapAlIya, (22) rathanemIya, (23) kezIgautamIya, (24) samitiyAM, (25) yajJIya, (26) samAcArI, (27) khaMlukIya, (28) mokSamArga gati, (26) samyakatva parAkrama, (30) tapomArga, (31) caraNavidhi, (32) pramAdasthAna, (33) karmaprakRti, (34) lezyA, (35) aNagAra (mArga), (36) jIvAjIva vibhakti / inameM se adhyayana 24, 26, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 36 ina 8 meM to siddhAntika carcA hai| aura adhyayana hai, 12, 13, 14, 18, 19, 20, 21, 22, 23 aura 25 ina 11 meM kathA prasaGga haiN| avazeSa upadeza pradhAna haiN| kathAeM bhI RRRRRRRRRRRRmaramasalaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA uttarAdhyayanasUtre // 3 // seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeveey bahuta prabodhaka haiM aura upadeza AtmA ko jAgrata evaM jhaMkRta karane vAle haiN| ___uttarAdhyayana sUtra mukhyataH prAkRta-padyabaddha hai / kevala 26, 2, 16 adhyayana ke prArambha kA bhAga aura chaThe adhyayana kI aMtima thor3I paMktiyAM gadya meM haiN| padya kula 1643 haiN| isa sUtra kI bhASA ke saMbaMdha meM DA0 hArmana yAkobI Adi pAzcAtya bhASA zAstriyoM kA mata hai ki "bhASA zAstra kI dRSTi se dekhane para uttarAdhyana sUtra kI bhASA ati prAcIna DhaMga kI hai aura jainAgamoM meM jina sUtroM meM, sabase prAcIna bhASA surakSita haiM unameM se yaha sUtra bhI eka hai| unake matAnusAra sabase prAcIna bhASA AcArAMga kI hai, usake bAda sUtrakRtAMga aura tIsarA sthAna uttarAdhyayana sUtra kA hai / ataH bhASA kI dRSTi se bhI isakI prAcInatA nirvivAda hai| isa sUtra kA mahatva taba aura bhI bar3ha jAtA hai jabaki isakI kaI gAthAeM bauddha graMtha 'dhammapada' meM jyoM kI tyoM yA sAmAnya aMtara ke sAtha mila jAtI hai / sUtra nipAta aura aMgutara nikAya se bhI isakA kucha bhASA aura viSaya sAmya hai| isI prakAra suprasiddha mahAbhArata meM bhI, isa graMtha kI kaI gAthAoM kA bhASA aura viSaya sAmya pAyA jAnA ullekhanIya hai| yahI nahIM isameM AI huI kucha kathAeM bhI bauddha jAtakoM aura brAhmaNa graMthoM meM pAI jAtI haiN| jaise cittasambhUta jAtaka meM uttarAdhyayana sUtra ke 13veM adhyayana kA viSaya saMgrahIta huA hai| nami rAjA kA saMvAda bhI sUttanipAta kI pratyeka buddha kathA kI yAda dilAtA hai| kapila muni kI kathA brAhmaNa granthoM se bhI kucha milatI haiM / isI prakAra 14veM aura 22veM adhyayana kI kathAeM bhI samajhIe / 1 dekheM-sthAnakavAsI AcArya prAtmArAmajI ke uttarAdhyayana sUtra kI prastAvanA 2 dekheM-upendrarAya mAMDesarA kA "mahAbhArata aura uttarAdhyayana sUtra" (eka tulanAtmaka abhyAsa-svAdhyAya sAthe) nAmaka grantha / mAnasazasa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 4 // prastAvanA // 4 // kucha kathA prasaGga jaina dRSTi se bar3e mahatvapUrNa haiM / jinameM 23veM adhyayana kA kezI gautama saMvAda vAstava meM hI eka aitihAsika mahatvapUrNa prasaGga hai| jisameM bhagavAna mahAvIra aura pArzvanAtha ke AcAra bheda sambandhI kucha antara aura unakI vAstavika ekatA kI carcA || hai| isI prakAra 22veM rathanemi adhyayana meM 22veM tIrthakara ariSTanemi aura zrI kRSNa kA ullekha mahatvapUrNa hai / rAjImati ke sthanemi ko kahe hue prabodha vAkya eka satI sAdhvI ke mahAn udgAra haiN| prathama adhyayana meM vinIta aura avinIta ke lakSaNa, vinaya kA mahatva hai / dUsare meM pariSaha ke samaya zAMta aura sahiSNu rahane kA, tIsare meM manuSyatva, dharmazravaNa, zraddhA aura saMyama meM puruSArtha karanA-ina cAra bAtoM kI durlabhatA, cothe meM jIvana kI caJcalatA, duSTa karmoM ke dukhada pariNAma aura svacchaMdatA ko rokane kA upadeza hai| pAMcaveM meM bhogoM kI Asakti kA duSpariNAma, akAya aura sakAya maraNa aura chaThe meM dhana parivAra kA zaraNa bhUta na honA, maitrI bhAva, parigraha tyAga aura saMyamAcAra kA vivaraNa hai / sAtaveM meM nIca gati jAne vAle jIvoM ke lakSaNa, lezamAtra bhUlakA dukhada pariNAma aura mAnava jIvana ke kartavya kA varNana haiN| Atma prabodhaka dasavAM adhyayana bahuta hI mahatva kA hai| usameM gautama svAmI ko saMbodhana karate hue "samaya mAtra bhI pramAda na karane kA" jo upadeza diyA hai vaha pratyeka vyakti ke lie mahAn lAbha prada hai| gyArahaveM meM jJAnI aura ajJAnI ke lakSaNa, 15veM meM Adarza bhikSu kA svarUpa, 16 meM brahmacarya, pAlana ke lie dasa samAdhi | sthAna, 17veM pApa zramaNa aura sUkSma doSoM kA vivecana, cobIsaveM meM aSTa pravacana mAtA kA varNana hai| paccIsaveM meM vAstavika yajJa kA svarUpa varNana hai| 26 veM meM bhikSu kI dinacaryA / 28 veM meM mokSa mArga ke sAdhana, 26 veM meM sAmAnya bhUmikA se mokSa taka kI bhUmikAoM kA aura 73 guNoM kA varNana / 30 veM meM tapa kA mahAtmya, usake prakAra aura prabhAva kA varNana hai / isI prakAra 31 3 meM eka se lekara tetIsa CERVEEEE VEETEEVEEEEEEEE Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 5 // ' taka kI vastuoM kA varNana, 32 veM meM pramAda sthAnoM aura asaMyama ke duSpariNAmoM, 33 veM meM ATha karmoM ke bheda prameda, 34 meM meM 6. lezyAoM, 35 veM meM aNagAra kA svarUpa aura 36 meM meM sampUrNa loka ke padArthoM kA - jIva aura ajIva kA sundara vivaraNa hai| isa akAra yaha sUtra sAdhakIya jIvana ke lie bahuta hI mahatvapUrNa sUcanAeM aura preraNAeM dene vAlA hai| pratyeka mumukSu ko isakA punaH punaH adhyayanakara Atma jAgRti aura nirmalatA karanI cAhiye / avazeSa adhyayanoM kI kathAe~ bhI bar3I prabodhaka haiN| prAcIna kAla se hI yaha sUtra bahuta hI AdaraNIya rahA hai| 4 mUla sUtra meM isakA mahatvapUrNa sthAna hai| isa para TIkAeM bhI sabase adhika milatI hai| isakI kucha pratiyAM sacitra bhI milatI haiN| jJAta TIkAoM kA saMkSipta vivaraNa isa prakAra hai: (1) niyukti, kartA bhadrabAhu, prAkRta gAthAeM 607, prakAzita / (2) cUrNi, jiraMNadAsa gaNimahattara, graMthAgraMtha 5450 prakAzita / (3) ziSyahitA TIkA, zAMtyAcArya -- vAdivetAla, grantha 16000 prakAzita / ( 4 ) subodhA TIkA, nemicaMdamUri, saMvat 1126, grantha 14000 prakAzita / (5) avacUri, jJAnasAgarasUri, samvat 1941, (6) vRtti, viniyahaMsa, aMcalagaccha, samvat 1567-81, (7) TIkA, kIrtivallabha gaNI, sambat 1552 aMcalagaccha / (8) vRtti, kharatara, kamalasaMyama, saMvat 1554, jaisalamera prakAzita / (6) laghu vRtti, kha. taporatnavAcaka saM0 1550, (10) TIkA dIpikA, mANakyazekharasUri aMcalagaccha, aprApta, (11) TIkA ajitadevari, pallIvAla maccha, saM0 1626, (12) cUrNi, guNazekhara, (13) dIpikA kharatara, lakSmIvallabha, 18 vIM zatAbdI, prakAzita, (14) vRtti bhAvavijayagaNI, saM0 1686, grantha 16255, prakAzita, (15) TIkA, harSanandanagaNI kharatara gaccha, saM0 1711, bIkAnera ke bar3e ( upAzraya) bhaMDAra meM hai, (16) TIkA makaraMda, dharmamandira, saM0 1750, lIMbar3I bhaMDAra meM prati hai / (17) TIkA, SCOPE raha prastAvanA // 5 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA utcarAdhyayanasUtre // 6 // ANGEORGEOEGEGREENEONEONETION udayasagAra, aMcalagaccha, saM0 1546, grantha 8500, (18) dIpikA, saM0 1637 racita grantha 10707, (16) dIpikA harSakula, (20) TIkA, amaradevamUri, caMdragaccha, sambhava hai naM. 4 vAlI hI ho / (21) vRtti, zAMtibhadrAcArya, graMthAgraMtha 18265, (22) vRttidIpikA, granthAgrantha, 11000, (23) vRtti kartA ajJAta granthAgrantha 16070, (24) dIpikA, saM0 1643 likhita, (25) TIkA, municaMdrasUri, granthAgrantha 14000, (26) avacUri jJAnazIlagaNI, granthAgrantha 3600, (27) vRhadavRtti sambhava hai naM0 3 hI ho / (28) akSarArtha lavaleza, saM0 1621 likhita, (26) avacUri, saM0 1461 racita, (30) avacUriyAM aneka, 16 vI 17 vIM zatAbdi likhita, (31) TabbA, megharAjavAcaka pAyacaMdagaccha, (32) bAlAvabodha, samaracaMdra, pAyacaMdagaccha, (33) bAlAvabodha, kamalalAma kharataragaccha, saM0 1674-68 ke bIca, (34) bAlAvabodha saM0 1741 mAnavijaya, (35) bAlAvabodha, anya aneka haiM, sthAnakavAsI muniyoM ne bhI banAye haiN| (36) TabbA, AdicaMdra yA rAjacaMdra, hamAre saMgraha meM hai, (37) vRtti, kharatara matikIrti ziSya racita, apUrNaprati abhI hamAre saMgraha meM hai, (38) uttarAdhyayana kathA, padmasAgaragaNi saM0 1657 pIpAr3a meM racita, (36) uttarAdhyayana kathA, punyanandanagaNI tapAgaccha, (40) uttarAdhyayana kathA saMgraha, munisundara ziSya (shubhshiil)| (41) uttarAdhyayana gIta, mahimAsiMha samvat 1675 / (42) svAdhyAya, brahmaRSi saM0 1596 granthAgrantha 700 / (43) uttarAdhyayana chattIsI, pArzvacaMdrasUri / (44) uttarAdhyayana chattIsa, udayavijaya, 18 vIM zatAbdI, prakAzita / (45) uttarAdhyayana gIta chattIsa, kharatara rAjazIla, graMtha 416, 16 vIM zatAbdI, (46) uttarAdhyayana gIta chattIsa, rAjalAbha, kharataragaccha 18 vIM zatAbdI apUrNa / (47) se (50) sthAnakavAsI, terahapaMthI saMpradAya ke kaI Tabbe padyAnuvAda jItamalajI kA sthAnakavAsI AcArya AtmArAmajI kI AtmajJAna prakAzikA TIkA, ghAsIlAlajI kI TIkA Adi | SVEGVESVEEVELEVAvelevee Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre prastAvanA // 7 // NEOYEGreecVEGEGYEEYEGeeeeeeeeee aura bhI kucha phuTakara sAhitya khoja karane para milegaa| isa sUtra ke aneka saMskaraNa aneka sthAnoM se nikala cuke haiM / mUla aura TIkAoM ke gujarAtI va hindI meM anuvAda kaI prakAzita hue haiN| aMgrejI meM DA. hArmana yAkobI ne anuvAda kiyA aura romana akSaroM meM zrImUlamUtra prakAzita ho cukA hai| | isa graMtha meM bhAvavijayagaNI racita TIkA prakAzita ho rahI hai| unhoMne rohiNIpura meM saMvata 1686 meM isakI racanA kI hai| inake gurubhrAtA vijayaharSagaNi ne isakI racanA meM sahAyatA kI thii| ye tapAgacchIya vijayadAnamari ke ziSya vimalaharSa zi0 upAdhyAya munivimala ke ziSya the / prastuta TIkA meM unhoMne kathAeM padyabaddha racI hai| ye bahuta acche vidvAn the| inhone saM0 1676 meM patriMzajjalpavicAra aura saM0 1708 vIjApura meM campakamAlA kathA kI racanA kI hai| isase inakA sAhitya sRjana kA kAla 30 varSe kA siddha hotA hai| inhoMne anya vidvAnoM ke racita kaI graMthoM kA saMzodhana bhI kiyA hai| jaise saM0 1677 meM jayavijayakRta kalpasUtra dIpikA aura | saM0 1666 vinayavijayakRta subodhikA TIkA tathA unhIM ke saM0 1708 meM racita lokaprakAza nAmaka bRhata graMtha kA saMzodhana kiyA hai| | isase ApakI vidvatA kA sahaja hI anumAna lagAyA jA sakatA hai| prastuta TIkA kA prakAzana saM0 1674 meM AtmAnda sabhA, bhAvanagara dvArA do bhAgoM meM huA thaa| vaha aprApta hone se muni zrI harSavijayajI ne yaha saMskaraNa bar3e parizrama se saMzodhana karake prakAzita karavAyA hai| muni zrI kA yaha prayatna pratyeka svAdhyAya premI aura | vyAkhyAnadAtA muniyoM ke lie lAbhaprada hogaa| isI taraha ve aura anya graMthoM ke sampAdana aura prakAzana meM prayatnazIla rahakara jaina sAhitya kI acchI sevA karate raheMge isa zubha AzA ke sAtha yaha prastAvanA pUrNa kI jA rahI hai| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanapatre // 8 // vAstava meM prastuta graMtha ratna kI prastAvanA likhane kA adhikArI meM kucha bhI nahIM huuN| AgamajJa vidvAn hI isake adhikArI hai| prastAvanA | maiMne apanI asamarthatA bhI muni zrI se nivedita kI para prastuta bhAga bIkAnera meM chapA hai aura muni zrI ko ise zIghra hI prakAzita karavA // 8 // vihAra karanA hai isalie bAhara ke anya kisI vidvAn se prastAvanA maMgAkara prakAzita karane kA samaya na dekhakara mujhe hI likha dene kA ki unhoMne bhAdeza diyA, jo mere lie zirodhArya karanA kartavya ho gayA / punaH isa prasaMga se prastuta sUtra ke prakAzita kaI saMskaraNoM ko punaH dekha jAne kA mujhe suyoga milA isake lie meM muni zrI kA AbhArI huuN| prastuta sUtra meM bahuta marmasparzI upadeza aura subhASita gAthAoM kA anupama saMgraha hai| unameM se kucha sunI huI gAyIMoM ko artha // sahita prastAvanA meM dene kA vicAra thA para prastAvanA adhika vistRta na ho jAya, isa bhaya se usa loma kA saMvaraNa karanA par3A hai| isI prakAra bhAvavijaya gaNi kI TIkA meM jo bahuta sI rocaka aura preraNAdAyaka kathAeM haiM unakI aura bhI pAThakoM kA dhyAna dilAnA zrAva zyaka thA para graMtha chapA huA taiyAra thA ataH prastAvanA ke lie prakAzana meM vilamba karanA ucita nahIM samajhA gyaa| AzA hai ki bhagavAna mahAvIra kI isa udAtta vANI ke svAdhyAya meM hama saba adhikAdhika prayatnazIla hoNge| -agaracanda nAhaTA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e uttarAdhyayanasUtram adhya018 -NENEFeeeeeeeeeeeeeeeeer zrIuttarAdhyayanasUtraM bhAga 3 // atha aSTAdazamadhyayanam // ukta saptadazamadhyayanamathASTAdazaM saMyatIyAkhyamArabhyate, asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane pApasthAnavarjanamukta, tacca bhogaddhityAgena saJjayanRpavadvidheyamiti sambandhasyAsyedamAdisUtrammulam-kaMpille nayare rAyA, udinnnnblvaahnne| nAmeNaM saMjae nAma, migavvaM uvaniggae // 1 // vyAkhyA--'kAmpIlye' kAmpIlyanAmni nagare rAjA udIrNam-udayaprAptaM balaM-caturaGga vAhanaM ca-zibikAdirUpaM yasya sa tathA, sa ca nAmnA saJjayo 'nAme'ti prAkAzye, tataH saJjaya iti prasiddho 'mRgavyAM' mRgayAM pratIti zeSaH, 'upanirgato' niryAtaH purAditi gamyate, iti sUtrArthaH // 1 // sa ca kathaM nirgataH ? kiM cakAretyAha-- mUlam-hayANIe gayANIe rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savvao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao, kaMpillujANakesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // vyAkhyA sarvatra suLyatyayAt hayAnIkena gajAnIkena rathAnIkena tathaiva ca padAtInAM samUhaH pAdAtaM tadanIkena ca mahatA sarvataH parivAritaH mRgAn 'kSiptvA' prerya 'hayagato' azvArUDhaH kAmpIlyasya sambandhini kesaranAmniudyAne 'bhItAn' trastAn 'zrAntAn' itastataH preraNena khinnAn 'mitAn' parimitAn 'tatra' teSu mRgeSu madhye "vahei"ti hanti 'rasamUcchitaH' tanmAMsAsvAdalubdha iti sUtra| yArthaH // 2-3 // tadA ca yadabhUttadAha Veeeeeeeeeeeeeeeeee Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanamUtram // 2 // -yo-thorayA ya mUlam -- aha kesaraMmi ujjANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyANa saMjutte, dhammajbhANaM kriyAyai // 4 aphovamaMDavaMsi, jhAyai jhavitrAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se narAhive // 5 // 'atha' anantaraM kesarodyAne anagArastapodhanaH svAdhyAyadhyAnasaMyukto yathAvasaraM tadAsevanAt zrata eva dharmadhyAnaM dhyAyati // aphova iti-vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapatha - nAgakanyAdisambandhI aphovamaNDapastasmin dhyAyati dharmadhyAnamiti zeSaH, punarasyAbhidhAnamatizayadyotakaM, "vitra" tti kSapitA zrazravAH hiMsAdayo yena sa tathA 'tasya' muneH zrAgatAn mRgAn 'pAtha' samIpaM "vahe" hinti narAdhipa iti sUtrAdvayArthaH // 4-5 // mUlam - ha sago rAyA, khippamAgamma so tahiM / hae mie upAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // vyAkhyA-'atha' anantaramazvagato rAjA cipramAgamya sa ' tasmin maNDape hatAn "mie u" tti mRgAneva na punamu nimityarthaH, dRSTA nagaraM tatra pazyati iti sUtrArthaH || 6 || tato'sau kiM cakAra 1 ityAha mUlam - harAyA tattha saMbhaMto, aNagAro mAha / mae u maMdapurANeNaM, rasagiddhe Na gharaguraNA // 7 // saMvisajjaittA, aNagArassa so nivo| viNaNaM vaMdae pAe, bhagavaM ettha me khame // 8 // aha moNeNa so bhayavaM, aNagAro bhANamasti / rAyANaM na paDimaMtei, to rAyA bhayaduo // 6 // adhya0 18 // 2 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 3 // saMjaya ahamassIti, bhayavaM vAharAhi me / kuddhe tepaNa aNagAre, dahijja narakoDiyo // 10 // vyAkhyA - atha rAjA 'tatra' munidarzane jAte sati 'sambhrAnto' bhIto yathA'nagAro 'manAk' stokenaiva 'Ahato' na mAritaH tadAsannamRgahananAditi bhAvaH, mayA 'tuH' pUrtI, mandapuNyena rasagRddhena "gharaguNa "tti 'ghAtukena' hananazIlena // azva 'visRjya' vimucya anagArasya sa nRpaH binayena vandate pAdau vakti ca yathA bhagavan ! 'atra' mRgavadhe 'me' mamAparAdhamiti zeSaH, kSamasva // atha maunena sa bhagavAn anagAro dhyAnamAzritaH rAjAnaM 'na pratimantrayati' na prativakti yathA grahaM kSamiSye na veti, 'tato' heto rAjA 'bhayadruto' bhayatrasto'bhUt yathA na jJAyate kimayaM kruddhaH kariSyatIti / / proce ca yathA - saJjayanAmA rAjAhamasmi na tu nIca iti bhAvaH iti etasmAddhetorhe bhagavan ! 'vyAhara' sambhASaya "me" iti mAM kimevaM bhavAn bhayadruta ityAha- kruddhastejasA'nagAro dahennarakoTIrAstAM zataM sahasra' cetyato bhayadruto'hamiti sUtracatuSkArthaH // 7-10 // itthaM tenokte munirAha mUlam - bho patthivA tubbhaM, abhayadA yA bhavAhi a / aNicce jIvalogaMmi, kiM hiMsAe pasajjasi ? 11 jayA savyaM pariccaja, gaMtavvamavasassa te ! anicce jIvalogaMmi, kiM rajjami pasajjasi ? // 12 // jIvi caiva rUvaM ca, vijjusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasI rAya, peccatthaM nAvabujjhate // 13 // dArAzi sujhA ceva, mittAya tahA baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvvayaM ti // 14 // NNNNNN adhya0 18 // 3 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yana mUtram || 8 || niharaMti mayaM puttA, picaraM paramadukkha / piro'vi tahA putte, baMdhU rAyaM tavaM care // 15 // teja davve, dAre parirakkhie / kolaMtanne narA rAya, haTTatuTThA alaMki // 16 // vijaM kayaM kammaM, suhaM vA jai vA'suhaM / kammukhA teNa saMjutto, gacchai u paraM bhavaM // 17 // vyAkhyA - abhayaM pArthiva ! tava na tu ko'pi tvAM dahatIti bhAvaH, itthaM samAzvAsyopadizati 'abhayadAtA ca' prANinAM prANatrANakartA "bhavAhiya" tti bhava, yathA tava mRtyubhayaM tathA'nyeSAmapIti bhAvaH, anitye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajjasi ? narakaheturiyaM kattu nociteti bhAvaH / kiJca - yadA 'sarva' kozAntaH purAdi parityajya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH, 'avazasya' asvatantrasya 'te' tava tato'nitye jIvaloke kiM rAjye prasajjasi ? // anityatAmeva bhAvayati - jIvitaM caiva rUpaM ca vidyutsampAto - vidyuccaJcalaM vidyutsampAtacaJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca tvaM muhyasi he rAjan ! 'pretyArthaM ' paralokakAryaM nAvabudhyase // tathA dArAzca sutAcaiva mitrANi ca tathA bAndhavAH jIvantaM 'anujIvanti' tadarjitavittAdyupabhogena mRtaM nAnuvrajantyapi cazabdasyA'pyarthatvAt kathaM punaH sahAyAH syurityataH kRtadhneSu teSu nAsthA kAryeti bhAvaH || "niharaMti" nissArayanti mRtaM putrAH pitaraM paramaduHkhitA api pitaro'pi tathA putrAn "baMdhU" ti bandhavazca bandhUniti zeSaH, tato rAjaMstapa: 'careH' AsevethAH || 'tato' nissAraNAnantaraM 'tena' pitrAdinA'rjite dravye sati dAreSu ca parirakSiteSu krIDanti tenaiva vittena tairdAraizceti gamyaM, anye narA rAjan ! 'hRSTatuSTA alaMkRtAH tatra hRSTAH - bahiH pulakAdimantaH tuSTAHAntarapremabhAjaH, alaMkRtAH-vibhUSitAH yataH IdRzI bhavasthitistato rAjaMstapazcareriti sambandhaH || mRtasya kA vArttA ? ityAha- tenA adhya018 11811 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 uttarAdhya A yanasUtram PARA 'pi yatkRtaM karma zubhaM vA yadivA azubhaM karmaNA tena 'uttaratuzabdasyaivakArArthasyeha yogAttenaiva' na tu dhanAdinA saMyukto gacchati, 'param' anyaM bhavaM, yata evaM zumAzubhayorevAnuyAyitvaM tataH zubhahetu tapa eva careriti sUtrasaptakArthaH // 11-17 // tatazcamulam-soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMveganivveaM, samAvaNNo narAhivo 18 saMjo caDhauM raja' nikkhaMto jiNasAsaNe / gahabhAlissa bhagavo, aNagArassa aMtie // 16 // ciccA raha pavvaie, khattie paribhAsaI / jahA te dIsai rUvaM, pasanna te tahA maNo // 20 // kiM nAme ? kiMgotte ?, kassaTTAe va mAhaNe ? / kahaM paDiarasI buddha ? kahaM viNIetti vuccasI ? // 21 // mA vyAkhyA-spaSTaM, navaraM "mahaya"tti mahat 'saMveganirveda' tatra saMvego-mokSA'bhilASaH nirvedaH-saMsArodvegaH // saJjayastyaktvA rAjyaM niSkrAntaH' prabajito jinazAsane na tvanyatra, giibhaalebhgvto'ngaarsyaa'ntike|| sa caivaM pravrajyAdhigatazrutaH sAmAcArIrato'pratibaddhatayA viharana kazcitsannivezamagAttatra ca yadabhUttadAha-tyaktvA 'rASTra' dezaM pravajitaH 'kSatriyaH' kSatriyajAtiranirdiSTanAmA kopi muniH paribhASate saJjayarAjarSimiti zeSaH, sa hi pUrvabhave vaimAniko'bhUttatazcyutazca kSatriyakule rAjA jAtastatra ca kuto'pi nimitAjjAtajAtismRtistata evaM viraktaH pravrajya viharan saJjayamuni prekSya tatparIkSArthamidamAcakhyau,yathA te dRzyate rUpaM 'prasanna' nirvikAraM 'te' tava tathA mano'pi prasannaM vartate iti zeSaH, antaH kAluSye hi sati bhinevN prasannatA syAditi bhAvaH // kiJca-ki nAmA ? kiM gotraH ? "karasahAeva"tti kasmai vA arthAya 'mAhanaH pravajitaH ? 'kathaM kena prakAreNa 'praticarasi' sevase 'buddhAn' AcAryAdin ? ADAVE Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram CODeeeeeeeeeeeeeeeeev | kathaM vinIta ityucyase ? iti sUtracatuSkArthaH // 18-21 // saJjayamunirAha| mUlam -saMjayo nAma nAmeNaM, tahA gotteNa goamo / gaddabhAlI mamAyariyA, vijjAcaraNapAragA // 22 // adhya018 . . vyAkhyA-saJjayo nAma nAmnA, tathA gotreNa gautamo'hamiti zeSaH, zeSapraznatrayottaramAha-gaIbhAlayo. mamA''cAryAH, in 'vidyAcaraNapAragA. zrutacAritramaragAminaH ayaM bhAvaH- gardabhAlinAmAcArjIvadhAtAnnivartito'haM tanivRttau ca taiH muktirUpaM phalaM darzitaM tatastadartha mAhano'smi, yathA tadupadezaM gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAcca vinIto'hamiti sUtrArthaH // 22 // tatastadguNAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAhamUlam -kiriaM akiriaM viNayaM, aNNANaM ca mahAmuNI / / eehiM cauhi ThANehiM meaNNe kiM pabhAsati 123 ... vyAkhyA-'kriyA asti jIva ityAdirUpA, napuMsakatvaM prAkRtatvAt,, evamagne'pi, 'akriyA' tadviparItA, 'vinayo' namaskArAdiH, 'ajJAnaM tavA'navagamaH, 'ca' samuccaye, he mahAmune ! 'etaiH kriyAdibhizcatubhiH sthAnaH "merANeti meyaM-jJeyaM jIvAdivastu jAnanti iti meyajJAH, kriyAdibhiH svasvAbhiprAyakalpitaiH vastutattvaparicchedina ityarthaH / 'kimiti : kutsitaM "pabhAsata"tti prabhASante vicArAkSamatvAt taduktInAM / tathAhi-ye tAvat kriyAvAdinaH te astikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api vibhuravibhuH kartA akartA mUrto'mUrto'sAvityAdyekAntavAdamabhyupagatAH, kutsitabhASaNaJcaitana, yuktivAdhitatvAt / iha hi vibhutvaM vyApitvaM, taccAtmanona ghaTate, deha eva talliGgabhUtacaitanyopalabdheH, na ca vAcyaM AtmAno avyApitve tadguNayodharmAdharmayorapi adhyApitvaM, tathA ca dvIpAnta CELESECEVEEVeeve EVA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N uttarAdhya adhya018 // 7 // yanasUtram // 7 // VeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeYC ragatadevadattAdRSTAkRSTamaNimuktAdInAmihAgamanaM na syAditi, bhinna dezarathasyApyayarakAntAdelohAdyAkarSaNazattidarzanAt zarIracyApinorapi dharmA'dharmayo(rasthasyA'pi vastuna AkarSaNamupapadyata eveti na vibhutvamAtmano yujyate / tathA'vibhurapyaGa guSTaparvamAtrAyadhiSThAno yairiSyate teSAmapi zeSAvayaveSu caitanyAbhAvAcchastrAdinA chedane vedanAnubhavAbhAvaH syAnna caivaM dRzyate, evaM kartRtvAdyakAntavAdo'pi svadhiyA'pAsanIyaH / akriyAvAdinastu astikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, tadapyasaGgattaraM, ahaM sukhItyAdipratyayAnAmanyathAnupapatyA mAnasapratyakSAdipramANagamyatvAt tasya / vinayavAdinastu suranRpamunigajavAjigomRgakarabhamahiSakukkuralagalazRgAlakAkamakarAdinamaskArakaraNAdeva karmakSayamabhyupagatAH, duSTaJcaitad, lokasamayavedeSu guNAdhikasyaiva vinayAhatayA pratItatvAta, tadanyavinayasya cAzubhaphalatvAt / ajJAnavAdinazca jJAnasya mokSaM pratyanupayogitvAt kevalaM kaSTameva kArya, na hi kaSTavineSTasiddhiriti pratipannAH, idamapyayuktameva, jJAnamantareNa heyopAdeyanivRttipravRttyabhAvAta, jJAnaM vinA ca bhUyopi karmAnuSThAnaM pazoriva vyarthameva syAditi sarve'pyamI kutsitameva prabhASante iti sthitamiti sUtrArthaH // 23 // na caitatsvAbhiprAyeNaivocyate ityAhamUlam - ii pAukare buddhe, nAyae parinivvuDe / vijjAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // vyAkhyA-'iti' ete kriyAvAdyAdayaH kutsitaM prabhAsante ityevaM rUpaM "pAukare"tti 'prAdurakArSIt ' prakaTitavAn 'buddho' jJAtatattyo | jJAta eva 'jJAtaka' kSatriyaH, sa cAtra prastAvAd mahAvIraH, 'parinivRtaH kaSAyAnala vidhyApanAcchItIbhUtaH vidyAcaraNAbhyAM kSAyikajJAnacAritrAbhyAM sampanno yaH sa tathA, ata eva 'satyaH' satyavAk 'satyaparAkramaH satyavIryaH iti sUtrArthaH // 24 // teSAM phalamAha EGVESEVEGVANG VEGVES Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 8 // mUlam -- paDaMti narae ghore, narA pAvakAriNo / divvaM ca gaI gacchati, carittA dhammamAri // 25 // 'vyAkhyA - patanti narake 'ghore' raudre ye narA upalakSaNatvAdanye ca jIvAH, pApamiha prastAvAdasatprarUpaNArUpaM karttuM zIlaM yeSAM te pApakAriNaH, 'divyAM' devasanbandhinIM sarvagatipradhAnAM vA siddhirUpAM gatiM gacchanti 'caritvA' Asevya 'dharmam' iha satprarUpaNArUpaM 'Aryam' tato'satprarUpaNAM hitvA satprarUpaNApareNaiva bhavatA bhavitavyamiti bhAvaH, iti sUtrArthaH // 25 // atha kathamamI pApakAriNaH 9 ityAhamUlam - mAyAbui ameyaM tu, musAbhAsA niratthiyA / saMjamamANo vi ahaM, vasAmi irizrAmi // 26 // uttamam vyAkhyA - mAyayA - zAThyena "buiyaM" ti uktaM mAyoktaM 'etad' anantaroktaM kriyAdivAdibhiruktaM, 'tuH ' evakArArthaH sa ca mAyoktamevetyatra yojyaH, ata eva teSAM mRSA bhASA 'nirarthikA' samyagabhidheyazUnyA, tataH " saMjamamANo vi "tti apirevakArArthaH, tataH 'saMyacchanneva' uparamanneva taduktizravaNAdeH 'ahami' tyAtmanirdezo vizeSeNa taM sthirIkattu 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, "iriAmizrati 'Ire ca' gacchAmi ca gocarAdAviti sUtrArthaH ||26|| kutastvaM taduktAkarNanAduparamasi ? ityAha mUlam savve te viiyA majha, micchAdiTThI aNAriyA / vijjamANe pare loe, sammaM jANAmi appayaM // 27 // vyAkhyA-sarve 'te' kriyAdivAdino viditA mama yathA'mI midhyAdRSTayaH tata eva 'anAryAH' pazuhiMsAdyanArya karmapravRttAH kathamIdRzAH 'te' tatra viditAH ? ityAha-vidyamAne 'paraloke ' anyajanmani sampan jAnAmyAtmAnaM bhavAntarAdAgataM, tataH paralokAtmanoH samyagvedanAd 10 divyAM vA sarvagatipradhAnAM siddhi0 iti harSapratau / adhya018 // 8 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 6 // mama te tAdRzA viditAH, tato'haM taduktAkarNanAdeH saMyacchAmi iti sUtrArthaH / / 27 / / kathamAtmAnamanyabhavAdAgataM vetsi ? ityAhamUlam - mAsi mahApANe, juimaM varisasavame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisasavamA // 28 // se 'cue vaMbhaloAo, mANustaM bhavamAga / apaNo a paresiM ca, AuM jANe jahA tahA // 26 // vyAkhyA--"zrahamAsi"tti ahamabhUvaM 'mahAprANe' brahmalokavimAne dyutimAn varSazatajIvinA upamA yasyA'sau varSazatopamaH, madhyapadalopI samAsaH, ayamatha-yatheha samprati varSazatajIvI pUrNAyuruvyate tathA'hamapi tatra purNAyurabhUvam / tathAhi yA sA pAlikhi pAli:jIvitajaladhAraNAdbhavasthitiH sA cottaratra mahAzabdopAdAnAdiha palyopamapramANA, 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt / dini bhavA divyA varSazataiH-kezakhaNDoddhArahetubhirupamA arthAt palyaviSayA yasyAM sA varSazatopamA, tatra me mahApAlI dazakarUpA divyA bhavasthitirAsIdityupaskAraH, tatazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhAvaH / / " se " iti atha sthitipAlanAnantaraM cyuto brahmalokAd mAnuSyaM bhavamAgata itthamAtmano jAtismaraNAtmakamatizayamuktvA'tizayAntaramAha - zrAtmanazca pare va AyurjAnAmi 'yathA' yena prakAreNa syAt ' tathA ' tenaiva prakAreNa na tvanyatheti bhAva iti sUtradvayArthaH // 28- 26 // itthaM prasaGgAdamapi stravRttAntamAcakhyopadeSTumAha mUlam - nANA ruiM ca chaMdaM ca, parivajjijja saMjae / aTThA je a savvatthA, ii vijjAma saMcare // 30 // vyAkhyA--'nAnA' anekadhA 'ruciM ca' prakramAt kriyAvAdyAdimataviSAM vAJcha 'chandazva' svamatikalpitamAzayam / ihApi nAneti sambandhAdanekatridhaM parivarjayet saMyataH / tathA 'anarthAH' niHprayojanAH ye ca vyApArA iti gamyaM, "savvatthA" atrA''kArasyAlAkSaNikatvAt adhya018 // 6 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 10 // 'sarvatra' kSetrAdau tAnapi parivarjayediti sambandha ityevaMrUpAM 'triyAM' samyagjJAnarUpAM 'anu' lakSIkRtya 'saJcare: ' samyak saMyamAdhvani yAyAH iti sUtrArthaH // 30 // tathA mUlam - paDika mAmi pariNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uTTie ahorAyaM, ii vijjA tavaM care // 31 // vyAkhyA- 'pratikramAmi' pratinivatteM "pasigANaM" ti 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyo'Gga uSThapraznAdibhyaH, tathA pare-gRhasthAH teSAM mantrAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyo, 'vA' samuccaye, 'punaH' vizeSaNe, atisAvadyatvaM teSAM vizinaSTi, sopaskAratvAtsUtrasya yazcaivaM saMyamaM prati utthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthito' dharmampratyudyataH, kazcideva hi mahAtmA evaMvidhaH syAdityAzcayaM, 'ahorAtra' aharnizaM 'iti' etadanantarokta' "bijja" ti 'vidvAn' jAnan "tavaM" ti gamyatvAdavadhAraNasya tapa eva na tu praznAdi 'care:' AsevethA iti sUtrArthaH ||31|| atha saJjayayatinA kathamAyurvetsIti pRSTo'sAvAha mUlam - jaM ca me pucchasI kAle, sammaM suddhe ceasA / tAI pAukare buddha, taM nANaM jiNasAsaNe // 32 // ghyAkhyA--yacca 'me' iti mAM pRcchasi 'kAle' kAlaviSayaM samyak zuddhena cetasopalakSitaH, "tAI" ti sUtratvAt tat 'prAduSkRtavAn' prakaTitavAn 'buddha:' sarvajJo'ta eva tajjJAnaM jinazAsane sAvadhAraNatvAdvAkyasya jinazAsane eva na tvanyatra sugatAdizAsane'to jinazAsane eva yatnaH kAryo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jJAsyasi iti bhAva:, iti sUtrArthaH // 32 // punarupadeSTamAhamUlam - kiri ca roe dhIro, akiriaM parivajie / diTThie diTTisaMpanne, dhammaM suduccaraM // 33 // adhya018 // 10 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 11 // AMAR vyAkhyA--'kriyAM ca' asti jIva ityAdirUpAM sadanuSThAnAtmikA vA rocayet 'dhIraH' akSobhyaH, tathA 'prakriyAM' nAstyAtmA uttarAdhyA ityAdikAM parivarjayet, tatazca 'dRSTayA' samyagdarzanarUpayA upalakSitA yA dRSTiH-buddhiHsA ceha prakramAt samyagjJAnAtmikA tayA sampano para yanasUtram AME dRSTisampannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san dharma 'cara' sevarakha 'suduzcaraM' atyantakaSTAnuSTheyamiti natrArthaH // 33 // punaH kSatriyamunirekha // 11 // saJjayamuni mahApuruSadRSTAntaiH sthirIkattu mAha mUlam-eaM puNNapayaM soccA, asthadhammovasohiaM / bharaho vi bhArahaM vAsa, ciccA kAmAI pavvae // 34 // _ vyAkhyA- 'etat' pUrvoktaM puNyahetutvAt puNyaM padyate-gamyate'rtho'neneti padaM puNyaM ca tat padaM ca 'puNyapadaM' kriyAvAdAdilakSaNanAnArucivarjanAdijJApakaM zabdasandarbha zrutvA arthaH-arthyamAnatayA svargA'pavargAdiH, dharmaH tadupAyabhUtaH zrutadharmAdistAbhyAmupazobhitaM arthadharmopazobhitaM, 'bharataH prathamacakrI, apizabda uttarApekSayA samuccaye, bhArataM varSa' kSetraM tyaktvA "kAmAI" ti casya gamyatvAt , kAmAMzca "paccae" tti prAvAjIt tatkathAMzastvevam 'tathAhi . atraiva bharate zakrA-jayA zrIdena nirmitA / astyayodhyA purI svarga-pratisparddhisamRddhikA // 1 // prathamaH 'prathitaH pRthvyAM, putraH zrIvRSabhaprabhoH / sArvabhaumo'bhavattatra, bharato bharatezvaraH // 2 // caturdazAnAM ratnAnAM, vibhurnavanidhiprabhuH / dvAtriMzatA sahasrabhUIA bhujAM sevitapatkajaH // 3 // lakSazcaturazItyA'zva-rathebhAnAM samAzritaH / / grAmANAM ca padAtInAM, koTipaeNavateH ptiH||4|| lokA 1 harSaprato nAsti / 2 khyaatH| 3 sevitrnnkmlH| ANNEAEGNEVENLEVEGVEENEE VEEvereeve Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 12 // Core triMzatsahasra - dezAnAM dhRtazAsanaH / saMtpattana sahasrANAM dvicaturviMzatervibhuH // 5 // dvAsaptateH zreSThapura - sahasrANAmadhIzvaraH / sahasronaM droNamukha- lakSaM ca parirakSayan // 6 // guhyakAnAM SoDazabhiH sahasraH sevito'nizam // SaTkhaNDaM bharatakSetra - makhaNDAjJaH prapAlayan || 7 || catuSaSTisahasrAntaH-purastrIbhiH sahAnbraham // krIDan pUrvoktapuNyadru-puSpAbhaM saukhyamAzrayan // 8 // RSabhasvAmi nirvANA, pade 'STApadaparvate // caitye svakAri bhaktyA, jinabimbAni pUjayan // 6 // sAdharmikANAM vAtsalyaM kurvannAzritavatsalaH / pUrvalakSANi SaT kSoNIharyatvAt // 10 // [ aSTabhiH kulakam ] anyadA prAtarabhyakto- dvarttitasnapitAGgakaH / / AdarzasadanaM so'gA-sarvAlaGkArabhUSitaH // 11 // tatrA''tmadarze mahati, pazyaMvakrI nijaM vipuH // aSTAGgulIyakAmekAM, dadarza svakarAGga ulIm // 12 // zrazobhamAnAM tAM prekSya, prekSAvAn kSmAdhavAgraNIH // sakalAnapyalaGkArA- nekaikamudatArayat // 13 // tata 'ujjhitapAthojaM, padmAkaramivA''tmanaH // vilokya vapurazrIkamiti dadhyau dharAdhavaH // 14 // aho ! Agantukaireva -dravyairaGga' virAjate / svAbhAvikaM tu saundarya, kimapyasya na dRzyate // 15 // svarUpA sAravAM vakti, yasya saMskArasAratA || mohAdeva tadapyaGga' janA jAnanti maJjulam // 16 // manojJamapyannapAna - puSpagandhAMzukAdikam // vinazyatyasya saGgana, brahmacaryamitra striyAH / / 17 / / tadaho nirvivekatvaM viduSAmapi bAlavat / / ye dehasyedRzasyApi kRte pApAni kurvate ! // 18 // tanmokSadAyi mAnuSyaM zarIrArthena pApmanA // dyUteneva sadratnaM yuktaM nAzayituM na me // 16 // dhyAyannityAdi samprAptaH, saMvegamadhikAdhikam / / ArUDhaH kSapakazreNIM, nizreNIM zivasadmanaH // 20 // ghanaghAtidayaM kRtvA, bhAvacAritramAzritaH / ajJAnatimirAdityaM, kevalajJAnamApa saH // 21 // [ yugmam ] kRtvA locaM zakradattaM munivezaM dadhanataH / nirjagAma gRhAccakri - sAdhurbhAnurivAmbu1 yajJAnAm / 2 bhUmIndraH / 3tyaktakamalam / 4 sIDI iti bhA0 / adhya018 // 12 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 13 // adhya018 // 13 // FELEVAVAVAVATEATEATGRASAV dAt // 22 // tamupAttavrataM vIkSya, kSAmasaMsAravAsanAH // bhUpA daza sahasrANi, dIkSAmAdadire mudA // 23 // tataH zakrAdayo devA-staM natvA svAzrayaM yyuH| bhuvi vyahArSIdbhagavA-napi bhavyAn prabodhayan // 24 // saptasaptatilakSANi, pUrvANAM bhrtprbhoH|kaumaare maNDalitve tu, sahasra 'zaradAmabhUt // 25 // 'cakritve'STa(ca)sahasronAH, pUrvalakSA rasonmitAH // pUrvANAM lakSamekaM tu, kevalItve vrate'pi ca // 26 // sarvAyuSA caturazItimitAni pUrva-lakSANi samyagatigamya mahendranamyaH / / karmakSayeNa bharatezvarasAdhurAjo, bheje mahodayaramAmuditoditazrIH // 27 // iti bharatacakrikathAlezaH // 34 // mUlam-sagarovi sAgaraMta, bharahavAsaM narAhiyo / issariaM kevalaM hiccA, dayAe parinivvue // 35 // ___ vyAkhyA-'sagaro'pi' dvitIyacakrI 'sAgarAntaM' pUrvAdidiktraye samudraparyantaM, uttarasyAM tu himavadantaM bharatavarSa narAdhipaH, aizvaryaJca 2 'kevalaM' paripUrNa hitvA 'dayayA' saMyamena parinivRto muktaH / tadvRttalezo yathA, tathAhi ayodhyAyAM purikSmApo, jitazatrurabhUjjayI / yuvarAjo'nujastasya, sumitrvijyaahvyH||1||tyomhissyau vijayA-yazomatyA babhUvatuH / zakrezAnAbhyAM svakalpa-sAre devyAlivArpite ! // 2 // tayozcaturdazasvapna-yUcitau sadguNAJcitau // sutAvabhUtAmajita-sagarau jinacakriNau // 3 // jitazatrusumitrAbhyA-mekadA svIkRte vrate // nRpo'bhUdajitasvAmI, yuvarATa sagaraH punH||4|| nyasyAnyadA'nuja rAjye, praavaajiidjitprbhuH|| tato babhUva sagara-cakravartI mahAbhujaH // 5 // kramAtSaSTisahasrANi, tanayAstasya jajJire // teSu jyeSTho| 'bhavajjanhuH, so'nyadA'prINayannRpam // 6 // tataH pitrA vare datte, so'vaadiittvtprsaadtH|| didRkSe'haM mahIM bhrAtR-yukto daNDAdiratnA 1 varSANAm / 2 ekavarSasahanona-pUrvalakSANi SaT tathA / ArSabhiticakrAma, cakravartitvamudain / / iti prathamaparve weeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyata yanasUtram // 14 // adhya018 // 14 // saBPRERNADEReere // rAjA'nujJAto'tha janhuH sasainyaH prasthitastataH // vihitAzcaryasandarbhA, 'ratnagarbhA vilokyn||8|| caturyojanavistAraM, yojanASTakamunnatam // prApto'STApadamAroha-tsaha sarvaiH sahodaraiH // 6 // [yugmam ] krozadvayapRthu kroza-trayoccaM yojanAyatam // catumukhaM ratnamaya, tatra caityaM dadarza saH ||10||RssbhaavhtaamaaH', svasvamAnAdizobhitAH stUpAMzca bharatAdInAM, zataM tatra nanAma saH // 11 // suSamA tasya zailasya caityasya ca vilokayan // pItAmRta ivAtyartha, jaharSa sagarAGgajaH // 12 // kenedaM kAritaM caitya-mityamAtyaM ca pRSTavAn ? // so'pyUce bharatAkhyena, cakriNA pUrvajena vaH // 13 // athAkhyatsevakAn janhu-rIdRzaM bharate'param // pazyatAdriM yathA'smAbhiH, kAryate caityamIdRzam // 14 // te'pi gatvA''gatAH procurnAstya'nyotrA'drirIdRzaH // tato jagAda janhusta-drakSAmasyaiva kurmahe // 15 // kAlAnubhAvato lubdhA, "bhAvino a bhAvino janAH / / upadroSyanti tehyatra, tadrakSAsya mahAphalA // 16 // ityuklA daNDaratnena, janhustaM parito girim / / sahasrayojanodvedhAM, vidadhe parikhAM kSaNAt // 17 // tadA ca daNDaratnena, tena dArayatA mahIm // krIDAgehAni nAgAni, mRtpAtrANIva pusphuTuH // 18 // taM prekSyo|| padravaM kSubdhA, bhujaGgA jvalanaprabham / upetya svaprabhusaudha-bhaGgacyatikaraM jaguH ||16||so'pi jJAtvA'vadheH kruddho'bhyetyoce sgraanggjaan|| bhuvaM bhavadbhirmindAna-bhoH ! kimetatkRtaM jaDaiH // 20 // upadrutA hi yuSmAbhi-nAgAstadgehabhedanaiH / te ca kruddhA haniSyanti, yuSmAn siMhA iva "dvipAn // 21 // tannU svavadhAyaiva, prayatno bhavatAmayam / / pataGgAnAM dIpapAta-kRte pakSabalaM yathA // 22 // janhurjagau tIrtharakSA-kRte'smAbhiradaH kRtam / / tanmantumenaM bhogIndra !, kSamasvAjJAnasambhavam / / 23 / / AgaH soDhamidaM naivaM, punaH kAryamiti bruvan / / ahIndrogAttato janhu-riti dadhyau sahAnujaiH // 24 // parikhA'sau vinA vAri, pAMzubhiH pUrayiSyate / / tadenAM pUrayAmo'tha, puNyairmandAkinIjalaiH" 1 pRthvIm / 2 muurtyH| 3 prmshobhaam| 4 bhaviSyanti / 5 gajAna / 6 nAgendra / 7 gnggaajlaiH| nSdpddptdspdsldstdsgdkdppdbtdbt#B Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AL25 // tatrArthe sodarAH sarve, jyAyAMsamanumenire // yAdRzaM bhavitavyaM syA-tsahAyAH khalu tAdRzAH! // 26 // tataH sa daNDenA''uttarAdhya- kRSya, tatra cikSepa jAnhavIm / / upAdryanta bhUyo'pi, bhogigehAstadambhasA // 27 // nAgaloka punarvIkSya, zubhitaM jvalanaprabhaH // adhya018 yanasUtram 1. kopAvezAdrabhUvAzu, prajvalajjvalanaprabhaH // 28 // so'tha dRSTiviSAn praipI-tadvadhAya mahoragAn / / taizca nirgatya te dRSTA, dRSTibhirviSavRSTibhiH // // 15 // / / 27 / / tataste, bhasmatAM bhejuH, sarve'pi sagarAtmajAH // taM cotpAtaM prekSya 'cakri-cakra cakranda tadbhazam // 30 // tataH sainyAniti proce, | sacivaH zocitairalam / / nAvazyambhAvinaM bhAva-matikrAmati ko'pi hi ! // 31 // tIrthasevAtIrtharakSA-karaNopakriyAdibhiH // kRtapuNyArjanAH || zocyA, na cAmI svAmisUnavaH // 32 // tadvimucya zucaM sarvaiH, kSipraM prasthiyatAmitaH / / sthAne sopadrave sthAtu, dhIdhanAnAM hinocitam AL // 33 // iti mantrigirA tyaktA-krandAste calitAstataH / / ityayodhyAmugAgatya, sAmantAdyA vyacintayan // 34 // dagdhAH svAmisutAH sarve 'pyAgatA vayamakSatAH || lajjAkaramidaM rAjJo-'gre kathaM kathayiSyate ? / / 3 / / pravizAmastato banhi - mananyagatikA vayam / / tAniti dhyAyatoEL sbhyetya, vipraH kopItyabhASata // 36 // karmaNA zubhamanyadvA, nAGginAM kiM bhave bhaveta ? / / tadvyAkulA bhavata mA, vakSyAmyetadahaM prabhoH // 37 // E, ityuditvA dvijaH kaJci-danAthaM zuvamudvahan / gatvA rAjakuladvAre, vyalApIduccakaiHmuhuH // 38 // tat zrutvA cakriNA''hUya, pRSTaH kiM rodipIti saH 1 // proce mamaika evAsau, manuSTo mahAhinA ||36||praapto nizceSTatAM deva !, tadenaM jIvayA'dhunA / / jAGa gulIkamathAdikSa-taMtra kaNi bhUdhavaH // 40 // jJAtabhUpApatyamRtyu-rityUce so'pi ko'pi hi // mRto na syAdyatra tasmA-bhasmA''nayata mandirAt // 41 // yathA'haM jIvayAMAIL. myena-miti tenodito nRpaH / tadbhasmAmArgayadbhUtyaiH, puyAM sarveSu vezmasu // 42 // te'pyAgatyAvadanAtha !, sakalA vIkSitA purI // paraM purA 1 jyeSTham / 2 gaGgAma / 3 jalena / 4 cakridalam / AAAAAAAPIROYEDIAAAAAD Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / adhya018 uttarAdhyayanasUtram // 16 // EVEGGEVELE EGEA kA yatra mRto, na kazcinnAsti tadna ham // 43 // rAjA'pyUcesmAkamapi, bhUyAMsaH pUrvajAH mRtAH // sarvasAdhAraNa mRtyau, tatki kovida ! khidyase ? | // 44 // kiM zocasi ? mRtaM putraM, kiJcidAtmahitaM kuru // siMheneva mRgo yAva-mRtyunA tvaM na gRhyase ! // 4 // bhUdevo'thAvadaddeva, jAnAmyetadahaM param // adyauva jAyate putra-mantarA me kulkssyH||46|| tadbalAkrAntavikrAnta-dInAnAthaikanAtha ! he| kathaJcijjIvayitvA'muM', putrabhikSAM pradehi me // 47 // bhUyo'bhyadhAnmantratantra-zastrAdInAmagocare // adRSTavidviSi vidhI, kaH parAkramate ? kRtin ! // 48 // tanmuJca zokaM zoko hi, vipadi kriyate jaDai: Ayastu kArya tatrApi, dharmakamaiva zarmakRt // 46 // vipraH proce prabho ! paSTi-sahasrANi sutaastv|| samameva vipannAsta-cchokaM tvamapi mA kRthAH ! // 50 // AH ! kimetaditi kSamApa-stato yAvadacintayat // sAmantamukhyAste pUrva-saGketAtAbadAyayuH // 51 // yathAvRtte'tha taiH prokte, vajrAhata iva kSaNAt // mUchito nyapatadbhUmau sArvabhaumaH sa viSTarAt // 52 // kathaJcillabdhasaGgrastu, / vyalApIditi bhUpatiH / / hA ! putrA mAM vimucyaikaM, yUyaM sarve'pi kiM gatAH ? // 53 // are durdaiva ! tAn sarvA-napi saMharataH zizUn // na te kRpANAya-kraracittasya kApyabhUt // 54 // sutAnapi mRtAn zrutvA, zatadhA yanna bhidyase // tattvAM hRdaya ! manye'haM, niSThurebhyo'pi niSThuram // 5 // atRptAn sarvasaukhyAnAM, paralokapathaM zritAn / / yatsutAnnAnvagacchaM ta-prema kRtrimameva meM // 56 // vilapantamiti proccaiH, sa vipraH smAha cakriNam // mAM niSidhyA'dhunaiva tvaM, svAmin ! rodiSi kiM svayam ? // 55 // viyogaH prevasAM nAtha !, na syAtkasyA'tiduHsahaH // sahate kintu taM dhIro, vaDavAnimivArNavaH // 58 // zikSAdAnaM pareSAM hi, teSAmeva virAjate // AtmAnamapi ye kAle, zikSayanti vickssnnaaH|||| iti tadvacanairmantri-vAkyaizca vividhaizcirAt ||aalmby dhIratAM cakrI, cakre kAlocitakriyAm // 6 // tadA cASTApadAsanna-grAmebhyo'bhyetya mAnavAH / / rAjJe vyajijJapannevaM, mukula kRtapANayaH // 61 // zrotastrisrotaso devA-''ninye yadbhavatAM sutaiH // prapUrya EVEeveeeve EVAATA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 17 // uttarAdhya-H-11 parikhAM grAmAna, plAvayattanivAryatAm // 62 // rAjJAdiSTastataH ziSTaH, puSaputro bhgiirthH|| tatra gatvA'STamaM kRtvA-''rAdhayajjvalanaprabham // 63 // pradacadarzanaM taM ce-tyUce yuSmatprasAdataH // gaGgAM nItvAmbudhau lokAn, karomi nirupadravAn // 64 // vArayiSyAmi bhujagA-nahaM bharata vAsinaH / tatkuruvA'bhayo'bhISTa-mityuktvA'gAttato'hirAT // 65 // nAgapUjA, tataH kRtvA, daNDaratnena janhujaH // nItvA 'suparvasayanasUtram / ML.ritaM, pUrvAdhAbudatArayat / / 66 // bhagIratho bhogipUjA,tatrApi vidhivat vyadhAt // gaGgAsAgarasaGgAkhyaM, tattIrtha paprathe tataH / / 67 // maGgApi janhunA''nIte tyuktA lokena jAnhavI bhagIrathena nItAbdhA-viti bhAgIrathI tathA // 68 / / atho bhagIratho'yodhyAM, gatastuSTena cakriNA // sotsavaM, nidadhe rAjye, mUrtyantaramivAtmanaH // 66 // svayaM tu vratamAdRtya, sannidhAvajitaprabhoH / / sudustapaM tapastepe, sagarassatyasaGgaraH // 70 // kramAca kevalajJAnaM, dhvastAjJAnamavApya saH / / dvAsaptatiM pUrvalakSAH, samApyAyuH zivaM yayau / / 71 // sarve samAyuSo janhu-mukhyAH kiM jajJire ? prabho ! // jJAnI bhagIratheneti, pRSTo'nyedya rado'vadat / / 72 // saMghaH purA jinAnantu, sammetAdi brajanmahAn // samprApya gahanaprAntaM, prAntagrAme kvacidyayau // 73 // anAryastadgataH paSTi-sahasrapramiterjanaiH / / ekena kumbhakAreNa, vAryamANairapi sphuTam 74|| sa saMgho muSito lubdhaiH, kathaJcidagamat purH|| taistu tatpratyayaM sarvaiH, pApakarma nikAcitam ||7||[yugmm anyadA ko'pi tatratyonyatra caurya vyadhAt pure // purArakSAstato grAma-mIyustaM tatpadAnugAH // 76 // grAmadvArANi cAvRtyA- 'jvAlayan parito'nalam sa kulAlastu tatrAnhiH, grAmamanyaM gato'bhavat // 77 // taM vinA te tataH sarve, paluSTA duSTA vipedire // mAtricAhakajIvatve-nASTavyAM copapedire // 7 // KH piNDIbhUya sthitAste'tha, tatrAyAMtasya hstinH|| pAdena marditA mRtyA, ciraM bhramaH kuyoniSu // 79 // puNyaM ca prAgbhave kizci-tkRtvA te 1 gaGgAm / 2 styprvijH| SAMBreprerit AAAAAAEXAPARAMAY Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 18 // saMghadasyavaH / / jajJire cakriNaH SaSTi- sahasrANi sutA ime || 80 // prAgbhavaiH durbhavaistasya, bahubhuktasya, karmaNaH / zeSAMzena mRtA ete, samameva mahIpate ! // 81 // kulAlo'pyanyadA mRtvA so'bhUt kvApi pure dhanI // tatrApi sukRtaM kRtvA, vipadya kvApyabhUnnRpaH // 82 // bhUyo'pi so'nyadA dIkSAM, lAtvA mRtvA suro'bhavat / tatazcyutazca tvaM janhu-jAto jAto'si bhUpate ! // 83 // bhagIrathakSoNidhavo'tha vAcaM, vAcaMyamasyeti nizamya samyak // suzrAddhadharmaM pratipadya hRdya, sadyo'navadyaH svapurIM jagAma // 84 // iti zrI sagaracakravarttikathA lezaH // 35 // mUlam - caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mahiDDIo / pavvajjamanbhuvago, maghavaM nAma mahAyaso // 36 // vyAkhyA--sugamaM, tatkathAlezastvevaM tathAhi abhUdihaiva bharate mahImaNDalasatpure // vAsupUjyaprabhostIrthe, nAmnA narapatinRpaH // 1 // svaprajAvat prajAH samyak, pAlayitvA ciraM sa rAT // santyajya rAjyamanyedya - virakto vratamAdade // 2 // apramattaviraM dIkSAM, pAlayitvA vipadya ca // ahamindraH sa gIrvANo, madhyagraiveyake'bhavat // 3 // itazcAtraiva bharate, zrAvastyAM puri bhUpatiH // zriyA samudravijayI, samudravijayo'bhavat // 4 // tasya bhAryA'bhavadbhadrA, bhadrAkArajitAmarI // so'tha devo'nyadA cyutvA tasyAH kukSAvavAtarat // 5 // caturdazamahAsvapnAMstadA ca prekSya sA mudA / rAjJe jagAda cakrI te, suto bhAvIti so'pyavak ||6|| kramAcca suSuve putraM, rAjJI pUrveva bhAskaram // mahotsavairnRpastasya, maghavetya'bhidhAM vyadhAt // 7 // samprAptaH so'tha tAruNyaM, dattarAjyo mahIbhujAH / utpannacakraH SaTkhaNDa, sAdhayAmAsa bhAratam ||8|| bhuktvA ciraM cakriramAM viraktaH, prAnte parivrajya sa cakravarttI / / paJcAndalakSImativAhya sarvA ''yuSa suro'bhUtridive tRtIye ||6|| iti zrImaghavacakrikathA ||36|| veeeevere adhya01= // 18 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // adhya018 // 16 // DEO SUSNERSNEYGEEVAVEE-E-VEEY mUlam-saNaMkumAro maNussido, cakkavaTTI mahiDDhIo / puttaM rajje ThavittA NaM, sovi rAyA tavaM care // 37 // vyAkhyA spaSTaM-taccaritaM caivaM, tathAhi astIha kAJcanapuraM samRddhaM kAJcanadibhiH / tatrAsIdvivamayazA. vikramAkrAntabhUpaH // 1 // tasya paJca zatAnyAsana, rADyo vizvamanoharAH tatra cAbhUta pure nAga--dattAhaH 'sArthapo dhanI // 2 // rUpalAvaNyasaubhAgya-nirjitAmarasundarI // viSNuzrIriti tasyAsItkAntA viSNorivAbdhijA // 3 // tAM cAnyadA nRpo'pazya-manasaH pazyatoharAm // dadhyau ghemA ghinA janma, rAjyaM caitanmamA'phalam ! // 4 // cikSepa kSitipaH kSipra-mantarantaHpuraM ca tAm // prANino hi priyaH prAyo-'nyAyo'pathyamivA'paToH // // vinA'pi vipriyaM tyaktvA, priyaM kvAsi gatA priye ! // vilapamiti sArthezo, bbhraamonmttvtttH!||6|| zuddhAntanArIsahitA, lajjA lokApavAdajAM // vimucya reme bhUpastu, nityaM viSNuzriyA samam // 7 // jAtAsUyAstato rAiyo-kArayan kArmaNaM tathA / mRgAkSI kSIyamANA sA, vyapadyata yathA svayam // 8 // tatastasyA viyogena, dussahena davAgnivat / / nAgadatta ivonmattaH, pRthvInAtho'bhavadbhazam / / 6 // nAgnau kSeptumadAttasyAH, zavaM sa snehamohitaH / / Uce ca matpriyA maunaM, dhatte praNayakopataH // 1 // sacivAH kiJcidAlocya, vaJcayitvA ca pArthivam // vipine' kSepayaMstasyA, dhenoriva zavaM tataH // 11 // tAJcApazyannazrunIra-dhArAbhiH sa dhraadhrH|| dharAM dhArAdhara iva, siJcannATIditastataH // 12 // kAnte ! kAntastvadekAnta-svAnto virahavihvalaH // hAsyAnopekSaNArhaH syAditi cAkrandaduccakaiH // 13 // itthaM tyaktAnapAnasya, gate rAjJo dinatraye / / amAtyA mriyatAM mAya-miti taM kAnane'nayan // 14 // tatra ca prasaratapUtI-klinna kramikulAkulam / / gadhravikSiptavadoja vAyasAkRSTalo 1 sArthavAhaH / 2 lakSmI / 3 aparAdham / 4 antaHpuranArIsahitAm / 5 premakodhataH / 6 vane / 7 raajaa| 5 mahIM megha iva / / pUtI durgndhiH|| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 20 // canam // 15 // AkRSTAntraM zRgAlIbhirAvRttaM makSikAgaNaiH / viSNuzriyo vapurvIkSyA -'dhyAsIditi mahIpatiH || 16 | [ yugmam ] ho sAre saMsAre, sAraM kiJcinna dRzyate // mayA tvasau sAramiti - dhyAtA mUDhena dhik ciram ||17|| kulazIlayazolajjA - styaktA yasyAH kRte tvayA / / re jIva ! matta ! pazyAdya, tasyA jAtedRzI dazA ! || 18 || priyeti yAM pRthakkatu -mabhuvaM na prabhuH kSaNam || vIkSya tAmapi zItAmitra me vepate vapuH / / 16 / / tato dharmakriyAnIraiH, pApapaGkapariplutam / / AtmAnaM vimalIkattu, sAmprataM mama sAmpratam / / 20 / / vinazyeti viraktAtmA, suvratAcArya sannidhau / rAjyaM raja ivotsRjya, pravrajyAmAdade nRpaH / / 21 / / tapobhiH vividhaiH sAkaM, karmabhiH zoSayan vapuH / / ciraM vihRtya vyApanna-stRtIyaM svarjagAma saH // 22 // tatazcyuto ratnapure, jinadharmA'bhidho'bhavat // zreSThiputraH zrAddhadharmaM, zuddhaM bAlyAdapi zritaH / / 23 / / itazca kAntAvirahA-nAgadatto'tiduHkhitaH // mRtvArttadhyAnato bhrAmaM bhrAmaM tiryakSu bhUrizaH // 24 // agnizarmAhayo triprA, pure siMhapure'bhavat // puNyAzayA tridaNDitvaM, svIcakAra sa caikadA ||25|| [ yugmam ] dvimAsAdi tapaH kurvan so'gAdratnapure'nyadA / / tridaNDibhaktastatrAbhU-bhUpatirnaravAhanaH / / 26 / / tena rAjJA tapasvIti, bhoktu nIto nije gRhe // so'pazyajjina varma taM; daivAttatrAgataM tadA / / 27 / / tataH prAgbhavavaireNa, kopATopAruNekSaNaH // naravAhanabhUmIza - mityUce sa tridaNDikaH // 28 // asyADhyasya nyasya pRSTe, pAtramatyUSNapAyasam / / cedvibho ! bhojayasi mAM tadA bhuje bhavadgRhe // 26 // sthAlamanyasya vinyasya, pRSThe tvAM bhojayAmyaham // nRpeNetyudito ruSTo duSTo bhUyo'vadadvratI // 30 // pRSThe'syaiva nyasya pAtraM, bhuJje gacchAmi vA'nyataH // tadbhaktaH sa tato bhUpaH, pratyapadyata tadvacaH // 31 // nRpAdezAttataH pRSThe, tena datte sa tApasaH / atyuSNapAyasaM sthAlaM, nyasya bhoktuM pracakrame / / 32 / / zrAddho'pi sthAlatApaM taM, so'dhisehe vizuddhadhIH / / svasyaiva karmaNo'yaM hi, vipAka iti cintayan || 33 || bhukte bhidau zreSThaSThA-tsamaM tvagmAMsazoNitaiH / / adhya018 // 20 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 21 // adhya018 // 21 // CEEAAVEEV Veevee ever janaiH sthAlaM tadutkhAtaM, tataH zreSThI gRhaM yayau // 34 // satkRtya kSamayitvA'tha, svajanAn pUrjanAMstathA // jinadharmo gurUpAnte, pravrajya jina2 dharmavit // 3 / / purAnnirgatya vihitA-'nazano'dizirasthitaH // pakSaM pacaM kRtotsargaH, kramAdasthAccaturdizam // 36 // [yugmam ] gatrakAkAdi- | bhirbhakSya-mANapRSTho'pi tatra saH / / sahamAno vyathAmugrAM, smaran paJcanamaskriyAH // 37 // vipadya prathamasvarge, babhUva tridshaadhipH|aansski AII phalaM hayetata, jinadharmavidhAyinAma // 38 // [yugmam ] tApaso'pi mRtastenA-''bhiyogyena kukarmaNA / airAvaNAhayo hastI, jajJe tasyaiva vAhanam // 36 // tatazcyutvA bhave bhrAntvA, kRtvA bAlatapaH kvacit / / yakSo'sitAkSanAmAbhU-jjIvastasya tridaNDinaH // 40 // itazcAtraiva bharate, viSaye kurujaGgale / asti svastipadaM zrIma-nagaraM hastinApuram // 41 // jaitraseno'zvasenAhva-statrAbhUtabhAjI varaH // sahadevIti tasyAsI-devI devIva bhUgatA // 42 / / tasyAH kukSau jinadharma-jIvaH svrgaatpricyutH|| caturdaza mahAsvapnAna darzana samavAtarat // 43 // pUrNe kAle'tha sA'sUta, sutaM lakSaNalakSitam / / jagajjanamanohAri, rUpaM lakSmIriva smaram // 44 // sanatkumAra | ityAkhyA, cakre tasyotsavainRpaH // so'tha krameNa vavRdhe, kalpadruma ivodgataH // 45 // zrImAn mahendrasiMhAkhyaH, kAlindIsUrayoH sutH|| | sapAMzakrIDitastasya, vayasyaH zasyadhIrabhUt / / 46 // samaM tena vayasyena, kalAcAryasya sannidhau // sanatkumAraH sakalAH, kalA jagrAha lIlayA // 47 // amanvayantranizzeSa-kAminIjanakArmaNam // lAvaNyapuNyaM tAruNyaM, kumAraH prApa sa kramAt // 48 // udyAnaM makarandAkhya vasantasamaye'nyadA / / samaM mahendrasiMhena, krIDAyai bhUpabhUryayau // 46 // nAnAkrIDAbhirakrIDa-satrA' mitreNa tatra saH / tadA ca rAjJo'zva pati-ryAn' vAhAnaDhaukayat // 50 // hayaM jaladhikallolA-iyaM bhUpabhuvo'pyadhAt / / kumAro'pi tamAroha-tadgatiM draSTumutsukaH // 11 // 1 prvtshikhrsthitH| 2 deshe| 3 raajhii| 4 mitrH| 5 sAdham / 6 azvAn / kpydppdpdpppdpdppdpdpyqth Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- yanasUtram // 22 // 'kazAM corikSapya taM yAvat , prerayAmAsa bhUpabhUH / so'zvastAbaddadhAvoccaiyujetumanA iva // 52 // yathA yathAkRSadbalgA', rakSitutaM nRpaanggjH| sabakraziciMto bAho, vahayAvatayA tathA ||53||raajnyaa samacamArANAM sAdinAM dhAvatAmapi / madhyAtkumAraM halAyA, kSaNAtso'gAdadRzyatAm 354aa tato'tryasenAbhUpsako, zAtkAdhyApahataM sutam / pratyAnetu sasamyogAmyAvadvAjipadAnugaH 155 // taandbhrirjHpunyj-digmuuddhiikRtsainyyaa| | bhagmAni pAdacinhAni, tasya vAhastha vAtyayA // 56 // nirupAve tato'tyartha, vyAkule sakale pale / mahendrasiMho bhUmIndra siMhamitthaM vyajikSapat // 57 / deva ! devAdidaM sarva-majaniSTAsamaJjasam / tathApi mitramanviSyA-''neSyAmi na cirAdaham / / prabhoHprabhUtasainyasya, kAntAre duSkarA zramiH / sukarA sA khagasyeva, svalpatantrasya me punaH hAtattiSTatu prabhuryAmi, svAmin ! suhRdamanvaham / senetyuktiiplissttiiviiNprishrjlaavilH|60 dhIro mahendrasiMhasta, mitasAraparicchadaH / krIDAvanI yamasyaivA-raNyAnIM praviveza tAm |61prauddhpaadrupdntaiH, I prkssrnmdnijhraiH| karIndrazca girIndrazca, kvApi durgamatAM gatAma / 62 / kyApi prArabdhasamara-sairimotkhAtapAdapAm / saGkINA keshriivyaaghrvyaalbhlluukskraiH5163| 'bhAnubhAnugaNAbhedya-niphukhanikaraH kvacita / "antaHpurapurandhrIva-dasUryampazyajambukAm ||64vcitknntthiirvrvtrsynmRgkulaakulaam / kvApi dAvAgnisantApa-murIbhUtabhUtalAma |6shkvcicchrbhsNrmm-smbhraantodbhraantkunyjraam / zAkhArUDherajagaraH, vavApi kuJjIkRtadrumAm / 66 / tasyATavIM tAmaTato, bhISaNebhyo'pi bhIpaNAma / zanaiH zanairagAtsarvaH, khedakhavaH paricchadaH / 67 / [ paDibhaH | kulakam ] tata ekopi kujeSu, kandarAsu ca bhUbhatAm / bhilleza iva so'bhrAmya-nmitraM draSTu dhanuddharaH 68 / "nidAghavarSAzItatUna , kSudhA 1 azvAdestADanokazA / 2'lagAma' iti bhaa| rAjAnam / 4 svalpaparivArasya / 5 vyAlaH sarpaH bhallUkaH rIcha' iti bhaa0| 6 sUryakiraNasamUhAbhedya / 7 antaHpurarAjJIvat / = kaNThoravaH siNhH| zarabhaH assttaapdH| 10 prIbha / AYee Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 23 // adhya018 // 23 // Var everGVEGEVENVERVEENEVE tRSNAzramAMzca sa / mitrakatAno nAjJAsI-yogIva dhyAnatatparaH / 66 / tasyaivaM bhrAmyato'TavyAM, vyatIte vatsare'nyadA / karNAtithitvamagamatsarasaH sArasadhvaniH 70 ghrANaM' cAprINayadvAyuH, kamalAmodameduraH / tataH padmasarasaH kiJci-dihAstIti viveda sH|71| so'tha padmAkaramabhi-vrajan vIravrajAgraNIH / sadgItamizramazrauSI-dveNuvINAkalakvaNam / 72 / tataH pramudItaH prAjJa-purogassa puro gataH / dadarza darzanasudhA-anaM mitraM vadhUvRtam / 73 / kiM manovibhramaH kiM vA, sakhA'sau me sukhAkaraH / so'tha dhyAyaniti tade-tyazroSIdvandino vcH|74| kuruvaMzAvataMsazrI- azvasenanRpAtmaja ! / sanatkumAra ! saubhAgya-jitamAra ! ciraM jaya 75 / nizamyeti pramodAzra-pRSTimeghAyitekSaNaH / gatvA sa dRkpathaM sakhyupatat pAdapadmayoH 76 / abhyutthAya kumAro'pi, doAmAdAya sAdaram / tamAliliGga sarvAGga', 'harSAtraiH | snapayanniva 77 / athAcintyamithaHsaGgA-tau bhRzaM jAtavismayau / harSodaJcadromaharSA-vAsInAvasanadvaye / 78 / vIkSitau khecaragaNaiH, smayamAnaiH svismyaiH| kSaNaM bASpAmbupUrNAkSI, parasparamapazyatAm / 76 / [ yugmam ] khecarInikare tyakta-gItAditumule ttH| kumAraH svadRzoratha, pramRjya tamadovadat / / tvamatrAgAH kimekAkI, kathaM vA mAmihA'vidaH ? / 'antarA mAmiyantaM cA-'gamayaH samayaM katham 1 / / pitroH kA vidyate "hRdya !, madviyogavazAdazA / pitRbhyAM prahito hanta, tvamihApi kimekakaH 1 / 2 / teneti pRSTaH snigdheSu, praSTho gadgadayAgirA / mahendrasiMhaH sakalaM, prAcyaM vRttAntamabravIt / 83 // tataH snehaM ca dhairya ca, sakaerNastasya varNayan / kumAro'kArayat snAna-bhojanAdi vadhU| jnaiH|4| mahendro'tha kumArendra-mityuvAca kRtAJjaliH / AramyAzvApahArAtsvAM, vAtAM behi prasadya me ! / 8 // tenetyuktaH kumAro'ntariti dayau vizuddhadhIH / svanAmeva svayaM vaktumayuktA svakathA satAm ! / 86 / svatulyasya vayasyasya, vAcyA cAvazyamasya saa| 1 nAzikAm / 2 harSAbhubhiH / 3 Rte / 4 mitr!| RAPAARADAR Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 24 // kathayAmi tadanyena, kenApyenAM savistarAm i87| dhyAtveti kAntAM bakula-matyAhAmiti so'vadat / priye'smai matkathAM tathyAM vada vijJAya vidyayA | 8 | zubhAzaye ! zaye'haM tu nidrAghUrNitalocanaH 1 ityuditvA ratigRhaM pravizyAzeta bhUpabhUH [et tato mahendrasiMha sA-vadattava suhRtadA / ninye hayena hRtvA''zu, kAntAramatimIpaNam / 60 / dvitoye'pi dine tatra prajan vAjI javena saH / tasthau madhyandine kRSTnA, rasanAM kSuttRSAturaH // 61 // tataH standhakramAcchvAsA - pUrNakaNThAt zramAkulAt / tasmAduttIryAryaputraH, paryANamudatArayat 1821 - ghUrNitvA'zvastato-'paptat, prANaizca mumuce drutam / tRSAkulaH sakhA te tu, 'tadATItparito'mbhase / 63 / taccApa kvApi na tataH, tRSAkrAntaH zramAturaH / davadagdhA 1 tApa-tapto'sau vyAkulIbhavat // 64 // vIkSya saptacchadaM dUre, gatvA tasya tale drutam / niviSTo'yaM caNAtkSoNau, papAtaH bhramitekSagyaH // 15 // puNyena prerito yakSa- stadAsaptacchadAlayaH / sarvAGgeSu siSecAmuLe, zItalairvimalairjalaiH / 66 / prAptasaJjJastatastoyaM, pItvAsau yacaDhaukitam / kastvaM kuto jalaM caita-dAnItamiti pRSTavAn ? | 67 sovAdIdasmi yakSo'hamihatyastvatkRte kRtin / / "sarasaH sarasaM- nIra - mAnayaM mAnasAdidam 68 | suhattavAce tApo'yaM, mAnase maJjanaM vinA / na me'pagantA viraha - iveSTaprAptimantarA / 66 / tavAbhISTaM karomIti, procyAmuH yacarAT tataH / kRtvA pANipuTe'naipI - mAnasaM svacchamAnasaH / 100 / tatrA'su' vihitasnAna-mapanItaparizramam / yatro'sitAkSaH prAgjanma - vipakSaH cipramaikSata / 101 / krodhAdhmAtaH so'tha vADhaM vikurvan guhyatra vaH / AryaputrAya cikSepa, vRkSamutkSipya tatkSaNam / 102 / tamAyAntaM nihatyAyaM pANinA'pAtayattarum / yakSastamomayaM vizvaM, tatazvake rajotrajaiH / 103 / bhImATTahAsAn dhUmAbha- bhUghanAn vikRtAkRtIn / pizAcAMzca jvalajjvAlAkarAlavadanAn vyadhAt / 104 / tairapyabhItaM tvanmitraM, nAgapAzairbabandha saH / tAnsadyo'troTayadayaM, jIrNarajjuriva dvipaH / 105 / tato yacaH karA 1 valgAm / 2 tatrATIt harSaprotau / 3 jakSAya / 4 sarovarAt / adhya018 // 24 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram 12 ghAta-ghora retamatADayat / asau tu taM nyahanmuSTayA, vajraNeva giri hriH|106 / Aryaputramatho loha-mudreNa jaghAna saH viramanti hi nAkRtyA-tkathaJcidapi durjnaaH|| 107 / unmUlitena sahasA, mahatA candanadraNA / taM varddhiSNu nihatyoyA, sakhA te'pAtayattataH kA adhya018 108girimutkSipya yavothA-'cipadasyopari drutam / kSaNaM nizvetano jajJe, bAdhitastena te suhat / 106 / labdhasaJjastu taM zaila-mavadhU // 25 // yotthito drutam / Aryaputro niyuddhena yoddhamAGkhAsta guhyakam / 110 / tato'sau bAdudaNDena, hatvA taM khaNDazo vyadhAt / amaratvAttadA // a mRtyu-mAsasAda na guhyakaH / 111 / tato rasitvA virasa-masitAkSaH palAyata / puro hi hastimallasya, mahiSaH syAtkipaciram / 112 / | vIkSituM 'samarAzcarya-mAgatAH surakhecarAH / maulau tvatsuhRdaH puSpa-vRSTiM tuSTA vitenire / / 113 / aparAyace puro gacchaM-stato'sau nandane | vane / dadarzASTau kanIH zaka-mahipIriva sundarAH / 114 / kaTAvadakSanayana-dadRze tAbhirapyayam / athopetyAryaputrastA-stadbhAvaM jJAtumityavak 111 nayanA''nandanA yUyaM, kRtinaH kasya nandanAH / hetunA kena yuSmAbhirdhanametadalaMkRtam 1 / 116 / tAH procurbhAnuvegastha, khecaravA sya sutA vayam / itazca nAtidUresti, tatpurI priyasaGgamA / 117 / tAmalaGa kutya vizrAmye-tyuktastAbhiH sakhA taba / darzitAdhvA tadAdiSTana kiGkareNa jagAma tAm / 118 / upAparArNavaM bhAnu-stadAnIyata sandhyayA / upatAtaM mudAnAyI, sauvidaistAbhirapyasau / 113 / abhyutthAnAdikaM. will kRtvo-citaM sopyenamityavak / udbaha tvaM mahAbhAga !, mamASTau nandanA imAH / 12 / etAsAM sa priyo bhAvI, yo'sitAkSaM vijeSyate / ityarciAlimuninA, proce tatprArthyase mayA / 1211 tenetyuktastava suita , pariNinye tadaiva tAH / tAbhiH sahAsvapIdvAsA-vAse cA''baddhaka kuunnH|122| tadotkSipyAsitAkSo'mu, nidrANaM gahanekSipat / tatra prekSya vinidraH svaM, dadhyau kimidamityayam / 123 / Aryaputrastato' 1 raNakautukam / 2 saubidalaiH paNDitAbhirvA / sentotobutsushintoputopurentomato Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram / / 26 / / NEENEEVEEVCEVEVNEVEROVEVE TavyA - mekAkI pUrvavadbhraman / saptabhUmIkamadrAcIt, prAsAdamadhibhUdharama / 124 / bhAyeyamapi kasyApi bhAvinItyeSa bhAvayan / tatsamIpe gato - saauSI - kasyAzcidruditaM striyAH / 125 / tatastatra pravizyAya - mAruDhaH saptamIM bhuvam / divyAM kanIM dadazaikAM vadantImiti gadgadam / 126 / jagattrayajanotkRSTa !, kurutraMzanabhorave ! / sanatkumAra ! bharttA tvaM bhUyAjjanmAntare'pi me / 127 / tadAkarNya mamAsau kA, bhavatIti vicantayan / purobhUyAryaputrastAM, nyagmukhImevamabravIt / 128 / kA tvaM sanatkumAreNa sambandhastava kaH punaH 1 muhuH smarantI taM caivaM kena duHkhena rodiSi ? | 12 | pRSTAneneti sA'muSmai, pradAyAsanamuttamam / susmitA vismitA proce, sudhAmadhurayA girA / 130 / surASTrarAjaH sAketa - purezasya sutAsmyaham / sunandAhrA candrayazo - devIkukSisamudbhavA / 131 / kalayitvA kalAH sarvA, vayo madhyamamadhyagAm / dhavo'syAH ko'nurUpaH syAditi dadhyau tadA nRpaH 1 / 132 / zranAyya bhUparUpANi tato me'darzayanmuhuH / nAramatteSu me dRSTiH, kiMzukeSu zukI yathA / 133 / dUtAnItapaTanyastaM, pitrA darzitamanyadA / rUpaM sanatkumArasya, vIkSya vyAmuhamuccakaiH / 134 / hiyAnuktopi tAtena, rAgobudhyata tatra pracchanno'pi prakAzaH syAtRechannAbhivatsa hi / 135 / tataH sanatkumArAya pitRbhyAM kalpitAsmyaham / bharttA tadicchAmAtreNa sa me na tu vivAhataH / 136 / [ itazca ] khecaraH ko'pi hRtvA mA - mihAnaiSItsvakuTTimAt / vidyAkRte'tra gehe mAM, muktvA ca kvApyagAtkudhIH / 137 / smAraM smAraM kumAraM taM tato rodimi sundara ! bAlAnAmabalAnAM ca duHkhitAnAM hyado balam | 138 | zrAkhyatsakhA te mA rodI-yasmai dattAsi sosmyaham / sAnandAkhyatsunandAtha, daivaM jAgartti deva me / 136 / tayorAla patoreva - mAgAttatra krudhA jvalan / nandano'zanivegasya, vajravegaH sa khecaraH / 140 / tvanmitraM ca samutpATayo - dakSipadviyati' drutam / rudatI sudatI bhUmau mUcchitA sA'patattataH / 141 / muSTi 1 gagane / adhya018 // 26 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avya.15 // 27 // uttarAdhyayanasUtram // 27 // sasasasasaAAAAAAAAAA ghAtena duSTaM taM, tato vyApAdya tatkSaNam / akSatAGgastAmupetyA-zvAsayAmAsa te sakhA / 142 / vArtA procyAtmanaH sarvA-muduvAha ca tAM mudaa| zramuSya mukhyapatnI sA, bhAvinI bhAvicakriNaH / 143 / svasAtha vajravegasya, nAmnA sandhyAvalI knii| tadA tatrAyayau bhrAtR-vadhaM vIkSyaH cukopa ca / 144 / bhAvI bhartA bhrAtRhantA, taketi jJAnino giram / smRtvA zAntA patIyantI, sA''ryaputramupAsarat / 14 / ayaM tAmapyupAra prA yasta, sunandAnujJayA kRtI / svayamAyAnti pAtraM hi, striyo'rnnvmivaapgaaH|146| atrAntare khecarau dvA-vupetyAmu praNamya ca / / prAbhatI-1 yA kRtya kavacaM, 'syandanaM caivmuuctuH||147|| svaputramaraNodantaM, jJAtvA vidyaadhraadhipH||aayaatyshnivegotr, sainyerAcchAdayannamaH // 14 // | tata AvAM harizcandra-candravegau tavAntike / prahitau candrabegena bhAnuvegena cAtmaz2au / / 146 // ArohArathAbhaM' ta-tatpreSitamama kA stham / / kavacaM cAmumAmuJca, vajrasannAhasaMnibham // 150 // canvega-bhAnuvegI, sodarau zvasurau tava // mahAcamUvRtau svAmin , viddhi sevArthamAgatau // 151 // tayorevaM pravadato-statra tAvapyupeyatuH // khevarendrau candravega--bhAnuvegau mahAbalau // 152 // tadA sandhyAvalI vidyA-masmai prajJaptikAM dadau // tato'yamapi sannA, 'rathamArohadAjaye // 153 // tato'mu candravegAdyAH, khecarAH parivabire // tadA cAzanivegasya, tatrA'gAtprabalaM balam // 154 // tena sArddha candravega-bhAnuvegI balAnvitau // yodhu pravRttau tvanmitraM, niSidhyApi raNodyatam ||15shaa yodhaM yodhaM magnayozca, sainyayorubhayozcirAt / / AryaputrAzanivegI, yuyudhAte.mahaujasau ||156||tyoshc kurvatoyuddhaM, jayazrIsaGgamotkayoH // AzugairAzu tirayA-Jcakrire 'bhAnubhAnavaH / / 157 / / sumocAzanivego'tha, nAgAstramavibhISaNam // tacca gAruDazastreNa, nyagrahIdbhavataH sakhA // 158 // AgneyaM vAruNenaivaM, vAyavyaM pAvatena ca // vairizastraM nijagrAha, pratizastreNa te suhat // 156 // tataH 1 ratham / 2 rvirthsdRshm| 3 raNAya / 4 baannaiH| 5 sUryakiraNAH / AAAAA AveVeeve TEVAGE Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 28 // kAmukamAdAya, 'nArAcaM muJcato dviSaH || zraddhendunA'sau ciccheda, maurvI saha jayAzayA // 160 // atha kRpArAmAkRSya, dhAvatastasya te sakhA / / bAhorarddhaM mahAbAhu-mRNAlacchedamacchinat // 161 // tathApi dhAvato hantu N tasya prajvalataH krudhA || vidyAdattena cakreNa, cakre'sau mastakaM pRthak ! // 163 // sandhyAvalI sunandAbhyAM, sAnandAbhyAM yutastataH // baitADhyAdrau jagAmAsau, candravegAdibhiH samam // 164 // tatra cAmuSya sambhUya, sakalaiH khecaraizvaraiH // vidyAdharamahArAjyAbhiSeko nirmame mudA // 165 // athainaM zAzvate caitye, vihitASTAhikotsavam / / khecarendrazcandravega, ityUce matpitA'nyadA / / 166 // mamArcirmAlimuninA, proktaM yatturyacakrabhRt / bhAvI sanatkumArAkhyaH patiH putrIzatasya te / / 167 / / sa cAyAsyati mAsena, mAnase'tra sarovare // tatrAsitAkSayakSaM ca parAjetA mahAbhujaH // 168 // tato bakulama - tyAdi - sutAzatamidaM mama / / pariNIya prabho ! kSipraM prArthanAM me kRtArthaya // 166 // vijJapta iti matpitrA, vayasyaste mahAzayaH || madAdikAH zataM kanyAH, pariNinye mahAmahaiH // 170 // tato vividhalIlAbhiH krIDan vidyAdharIvRtaH // ninAyAsau sukhaM kAlaM, khecarendraniSevitaH // 171 // adya tu krIDayAtrAgA - devAcca milito bhavAn / anukUle hi deve sthA-dvinopAyamapIhitam // 172 // evaM bakulamatyokte, gRhAnirgatya bhUpabhUH || mitreNa saha vaitADhya, jagAma saparicchadaH // 173 // prApyAvasaramanyedya - mahendrastaM vyajijJapat / pitarau tvadviyogAta, prabho ! bhUri viSIdataH // 174 // kadA kumAraM drakSyAmo dhyAyantAvityaharnizam // svadarzanena pitarau, pramodayitumarhasi // 175 // zrutveti so'pi sotkaNThaH, sakalatrasvamitrayuk / vimAnairvividhaivyagni, darzayan zatazo ravIn // 176 // divyaveSaivyamayAyi - dvipavAhAdivAhanaiH // sasainyaiH khecarAdhI - vRtaH zakra ivAmaraiH / / 177 / / varyatyaghanirghoSa, rodasI parIpUrayan / jagAma sampadAM dhAma, puraM zrIhastinApuram 1 zaram / 2 jayAm / 3 raviH / adhya018 // 28 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 26 // adhya018 // 26 // GELEVER EVE EVEeveeee // 178 // [ tribhirvizeSakam ] tatra svadarzanenAzu, pitarau nAgarAMzca saH // prAmamudazcakravAkI, panAni ca yathAryamA' // 179 // pazyanputrasya tAM lakSmI-mazvasenanarezvaraH // vismayaM ca pramodaM ca, pApa vAcAmagocaram // 180 // tuSTena rAjJA pRSTo'tha, kumArasyAtmanazca tam // vRttAntamakhilaM proce, mahendro vismayAvaham // 181 // tato'zvasenabhUpAlaH, putra rAjye nyavIvizat / sudhIrmahendrasiMhaM ca, tatsenAdhipatiM vyadhAt // 182 // svayaM tu zrIdharmanAtha-tIrthe sthavirasannidhau / / virakto vratamAdAya, nijaM janmAkRtArthayat // 183 // atho sana kumArasya, rAjyaM pAlayato'nyadA // cakrAdIni mahAratnA-nyajAyanta caturdaza // 184 // tato varSasahasraNa, sAdhayitvA sa bhAratam / / nidhAnAni navAsAdya, punarAgAnijaM puram // 185 // pravizantaM pure taM cA-vadhinA vIkSya vAsavaH / / mattulyo'sau prAgbhave'bhU-diti sneha dadau bhRzam // 186 // zrIdaM cetyAdizaccakrI, turyo'sAvasti me suhRt // rAjyAbhiSekaM tadgatvA, kuruSvA'muSya dhInidhe ! // 187 // ityuktvA cAmare cchatraM, hAraM mauliM ca kuNDale // siMhAsanaM pAdapIThaM, devadRSye ca pAduke // 188 // dAtu sanatkumArAya, dhanadasya haridadau // | rambhAtilottamAdIMzca gantuM tena sahAdizat / / 186 // [ yugmam ] tatastadanvito gatvA, 'kubero hastinApure // saudharmAdhipaterAjJAM, cakriNe tAM nyavedayat // 160 // tena cAnumataH 'zrIdo, vicakre yojanAyatam // mANikyapIThaM tasyoddha, maNDapaM ca maNImayam // 11 // maNipIThaM ca tanmadhye, kRtvA siMhAsanAJcitam // AnAyayadvaizravaNaH , kSIrodAdudakaM suraiH||12|| tataH sagauravaM zrIda-zcakriNaM tatra mnnddpe|| siMhAsane nivezyendra-ahitaM prAbhUtaM dadau // 163 // cakre cakritvAbhiSekaM, tairjalaiH so'tha cakriNaH // maGgalAtodyanirghoSa, tadoccaizcakrire surAH // 164 // tadA maGgalagItAni, jaguni rNgaaynaaH||rmbhaatilottmaadyaashc, nATakaM vyadhuruttamam // 16 // pUjayitvAtha taM vastra-bhUSAmAlya 1 rviH| 2-3-4 dhanadaH / EVEVEREVEEVELEVE EVEVEVEY Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 30 // vilepanaiH / / zrIdaH prAvivizadgandha - hastinA hastinApure // 166 // ratnAdiSvRSTayA kRtvA ca tatpuraM svapurIsamam / visRSTazcakriNA svarga, yayau yakSapatidrutam // 167 // cakre'tha pArthivaistasyA-bhiSeko jhadazAbdikaH / kRpAluH so'tha bhUpAlo, nyAyenApAlayatprajAH // 168 // bhogAMcAvAmavAmAkSI - sambhogAmogamaJjulAn // bhuJjAno'gamayadbhUmAn, vAsarAniva vatsarAn // 166 // anyadA divi devendraH, sudharmAsadasi sthitaH / nATakaM nATayannAsI- dramyaM saudAminAbhidham // 200 // tadA tatrezAnakalpA- dAyayau saGgamAbhidhaH // suparvA rUpatejobhyAM, nirjarAnirjayan parAn || 201 // tasmin gate surAH zakra -mapRcchanniti vismitAH / kuto'sya tejo rUpaM ca sarvagIrvANagarvahRt // 202 // indraH proce'munA''cAmla - vardhamAnAbhidhaM tapaH / kRtaM pUrvabhave tejo, rUpaM cAsya tadIdRzam // 203 // evaMvidho'nyo'pi kimasti bhuvanatraye // iti pRSTaH punardeva - devarAjo'bravIdidam // 204 // sanatkumAranAmAsti, nRhastI hastInApure // tasya rUpaM ca tejazva, surebhyo'pyatiricyate // 205 // azraddadhAnau tacchaka - vacanaM tridazAvubhau // vijayo vaijayantazca viprarUpamupAzritau // 206 // Agatya cakriprAsAda-dvAre tasthaturutsukau // babhUva sArvabhaumastu, tadA prArabdhamajjanaH // 207 // [ yugmam ] prAvIvizadvizAmIzo, dvAsthenoktau tadApi tau / vaidezikAn darzanotkAn, vilambayati no sudhIH // 208 // tatastau vIkSya tadrupa-madhikaM zakravarNitAt / prAptau vacotigaM citraM, ziro'dhUnayatAM ciram // 206 // dadhyatuzcetyaho ! asya, tejaH prAjyaM veriva / payodhijalavanmAnA-tigaM lAvaNyamapyaho ! | 210 / sthApyate dRSTirasyAMge, yatra yatra tatastataH / kIliteva nimagneva, kRcchrAdeva nivarttate / / 211 / rUpaM tadasya zakreNa, mithyA na khalu varNitam / zradya yayApyabhUvAvAM, kRtArthAvasya darzanAt / 212 | zubhavantau bhavantau bhoH !, kuto hetorihAgatau ? / athetyuktau nRdevena, bhUdevAvevamUcatuH / 213 / rUpamapratirUpaM te, varNyamAnaM jagajjanaiH / nizamyAvAmihAyAtau taddarzanakutUhalAt / 214 / yAdRzaM ca tavAvAbhyAM zrutaM rUpaM janAnanAt / dRzyate savizeSaM bhU-vizeSaka ! adhya018 // 30 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 31 // adhya018 // 31 // VEGEVCEV Veereereve tatopyadaH / 21 / Uce rUpamadAdbhapo, yuvAbhyAM bho dvijottamau ! / kiM me majjanasajjasya, rUpametannirUpitam 1 / 216 / tatkRtvA majjanaM sAra-ratnAlaGkArabhAsuraH / zobhayAmi sabhA yAvat , kSaNaM tAvat pratIkSyatAm / 217 / rUpaM tadA ca me samyaka, prekSaNIyaM manoramam / ityuktau devabhUdevI, rAjJA tsthturnytH|218| snAtvA bhUpastato bhUri-bhUSAbhUSitabhUghanaH' / sabhAM vibhUSya tau vipro, rUpaM draSTuM', samAdizat / 216 / | athekSamANau tau vIkSya, bhUparUpamanIdRzam / viSaNNau dadhyaturaho ! nRNAM rUpAdi caJcalam / 220 / nRpaH proce purA prekSya, mAM yuvAM mudi tAvapi / viSAdazyAmalAsyau drAk, saJjAtau sAmprataM kutaH ? / 221 // tAvUcatuH surAvAvAM, divi devendravarNitam / azraddadhAnau tvadrUpaM, parI| kSitumihAgatau / 222 / rUpaM taba purA prekSya, zreSThamindroditAdapi / hRSTAvapi viSIdAbo-'dhunA'nyAdRgU nirIkSya tat ! / 223 // etAvatA'pi | kAleno-dbhUtAH kAye tavA''mayAH / rAkSasairiva tairgrastA, rUpalAvaNyakAntayaH / / 224 / ityuditvA tayoranta-hitayoH svavapurnRpaH / pazyannapazyadvicchAya, rajazcchannamivAruNam / 225 // dadhyau caivamaho ! dehe, kA nAmAsthA manISiNAm ? / vividhAH vyAdhayo vyAdhA', ivaiNaM" bAdhayanti yam / 226 / bhItA ivAmayebhyo ye, naSTA rUpAdayo guNAH / bhIrubhatyairivovIzaH, kathaM mAdhati taiH sudhIH1 / 227 / saroSA iva ye yAnti, sevyamAnA api kSaNAt / bhogeSu teSu ko nAma, pratibandhaH sumedhasAm 1 / 228 / yato guNAH praNazyanti, vairAgyavinayAdayaH / parigrahe graha ivA-''grahaH kastatra dhImatAm ? / 226 / tanmamatvaM zarIrAde-dya zvo vA vinAzinaH / vihAya zAzvatasukha-pradAyi vratamAdade / 230 / dhyAtveti nandanaM nyasya, rAjye prAjyamatinRpaH / vinayandharamarINA-mantike vratamagrahIt / 231 / tataH sarvANi ratnAni, sarvA rADyo nRpAH same / nikhilA nidhayo yakSAH, sainyA prakRtayastathA // 232 / gADhAnurAgAttatpRSThe, paemAsI yAvadabhraman / prabho! vinA 1 bllkaarshobhitshriirH| 2 viparitam ityrthH| 3 shikaarinnH| 4 mRgsmuuhmityrthH| 5 prajAH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. yanamama yanasUtram // 32 // parAdhaM naH kiM jahAsIti vaadinH|233| [yugmam ] siMhAvalokitenA'pi, nApazyatsaMyatastu tAn / tato natvonasacca taM, yapuste svasvamAspadam / 234 / munistu SaSThatapasaH, pAraNe gocaraM gtH| cInakAla majAtaka-yuktaM samprApya muktavAn / 23 / bhUyo bhUyo'pipaSThAmte, pAraNaM | so'tanottathA / tato vavRdhire tasya, rogA nIrAdiSAMkurAH / 236 / kaNDUH kupizoH pIDe, kAsa-vAsa-krA'rapIH / iti saptAmayAn sehai, IMEIIMa // sasa varSazatAni sH|237tsyaivN sahamAnasya, sarvAnapi parIpahAn / prarvatastapastItraM, 'vAravAlAmakurvataH / 23 / malAmarzazakRnmUtrasarvoSadhyaH kaphauSadhiH / sanminnazroto'bhidhA the tyabhUvan sapta labdhayaH / 23 / / [yugmam ] tathApyaGgapratIkAra-makurvantaM tamanyadA / puruhuutH| puraH svAhA-bhujAmevamavarNayat / 240 / aho ! sanatkumArosau, dhairyaadhritbhuuvrH| tyaktvA pakrizriyaM bhAra-mivAya tapyate tapaH ! 1241 / romAnalAbdamAlAsu, labdhAsvapi hi labdhiSu / cikitsati yatiH kAya-nispRho nAyamAmayAn !242azraddadhAnau tadvAkya, tAveva tridazau tataH / amirUpabhiSagrapau, munirUpamupeyatuH / 243 // taM cetyavocatAM sAdho, yadi tvamanumanyase / dharmavaidyau cikitsAva-stadA vAM te gdaanmudaa'|244| bhUyo bhUyaH purobhUya, tAbhyAmityudito vratI / upAca vAcA citasthaM, tatvAmRtamighodgiram / 24 / cikitsathI | yuvAM karma-rogAn kiM vA vapurNadAn ? / tAvucatuzcikitsAva, AvAM kAyAmayAnmune ! / 246 / tato liptvAMgulI pAmA-zINAM niSThIvanena | All saH / svarNavarNasavarNAbhAM, vyadhAdevamuvAca ca / 247 / AtaGkAntaM nayAmyetA-dRzAMstu svayamapyaham / cikitsA kriyate karma-rAjAM kAryate tadA / / 248 / hantu karmAmayAn zaktA, yUyameveti vAdinau / vismitau tau tatazcakrimuni natvaivamUcatuH / 246 / labdhalabdhirapi vyAdhi-- vyathA dhIrastitikSate / sanatkumArarAjarSi-riti tvAM harirastavIt / 25. / tataste rUpavIkSArtha, yathAvAmAgatI purA / sathA satvaparIkSArtha 1 sukhavArtAm / 2 indraH / 3 devAnAm / 4 rogAgni vidhyApane meghamAlAsu / 5-6 rogAn / 7 'thUkavaDe' iti maa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 33 // adhya018 // 33 // I madhunApi samAgatau / 251 / dRSTaM ca tadapi spaSTaM, surAcala ivAcalam / ityuktvA taM ca natvA tau, tirodhattAM sudhAzanau / 252 / kaumAre maNDalItve ca, lakSAddhaM zaradAmabhUt / lavaM ca tasya cakritye, zrAmaNye'pi tadeva hi / 253 / varSalabatrayImAna-mavivAyAdhurityayam / cakArAnaza prAnte, sammetAcala mUrddhani / 254 / AyuHkSayeNA'tha sanatkumAraH, sanatkumAravidice suro'bhUt / tatazcyutavAvamavApya deha-mantyaM videhe zivagehametA 255 iti sanatkunAracakrikathA / 37 / / mUlam caittA mArahaM vAsaM, cakkavaTI mahiDDIo / saMtI saMtIkaro loe, patte gaimaNusaraM // 38 // vyAkhyA vyaktaM, kathAsampradAyastvihAyam , tathAhiatraiva bharatakSetre, pure ratnapurAbhidhe / bhUpaHzrISeNa naamaabhuu-smgrgunnsevdhiH|1| priye abhUtAM tasyAbhi-nanditAzikhinandita / smarasyeva ratiprItI, paramaprItibhAjanam / / tatrAbhinanditAkukSi-prabhavau tasya bhUpramoH / induSeNavinduSeNAbhUtAM sanayAvubhau // 3 // sUraivimalapoghAhvAt , zrAddhadharmasa pArthivaH / prApa loka ivAlokaM, 'kokabandhostamopahAt / 4 / tatra cAbhUdupAdhyAyaH,satyakirnAma satyadhIH / jambUkAhA priyA tasya, satyabhAmA ca nandanA / / [itazca magadheSvacalagrAme, vedavedAGgapAragaH / nAmnA dharaNijaTo'bhU-dviSo 'dharaNivizrataH |16 // tasyAbhUtAM yazobhadrA-mivabhAryAsamudbhavau / kulInau dvau sutau nandi-bhUtizrIbhRtisaJjJako / sa ca viprazciraM reme, dAsyA kapilayA samaM / tatkukSijaH tatastasya, suto'bhUtkaphliAbhidhaH / / sa dAseraH sutau kulyau, pituH pAThayato'ntikAt / karNazrutvA zrutIH sarvA-stUSNIkopyagrahItsudhIH / / grAmAsato'tha nirgatyo-pavItayamudvahan / dvijottamo'smIti vadana, paryaTana pRthivItale 10 purai ratnapure so'gAta, 1 sUryAt / 2 pRthivIkhyAtaH / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 34 // adhya018 // 34 // VEZAVE GELEVEGEVEEVEEVELESS satyakidvijasannidhau / kastvamAgAH kutazceti, tatpRSTazcaivamabravIt / 11 / [yugmam ] putro'haM dharaNijaTa-dvijasya kapilAbhidhaH / ihAgAmacalagrAmAt , kSoNIvIkSaNakautukI / 12 / satyaki pRcchatAM so'tha, chAtrANAM nikhilAnapi / ciccheda vedaviSayA-nantarApi hi saMzayAn / 13 / tuSTo'tha satyakizchAtra-pAThane taM nyayojayat / svaputrI satyabhAmA ca, mudA tenodavAhayat / 14 / kapilo'pi sukhaM satyabhAmayA'nvahamanvabhUt / lokapradattadraviNaiH, samRddhazvAcirAdabhUt / 1 // nATyaM vIkSyA'nyadA tasmi-nivRtte prAvRSo nizi / 'sAraM dhArAdharo dhArA-sAraM moktuM pracakrame / 16 / tadA ghanAndhakAratvA-dvijanatvAtpathazca saH / kSipvAMzukAni kakSAntanagnIbhUyA'gamadgRham / 17 / dvAre ca paridhAyAntargataM taM satyakisutA / klinnavastro'yamityanya-vastrapANirupAgamat / 18 / nAdrIbhUtAni me vRSTA-vapi vAsAMsi vidyayA / alaM tadaparairvastra-rityUce kapilastu tAm / 16 / tasyAGga kvinnamaklinnA-nyaMzukAnyatha vIkSya sA / dadhyau yo vidyayA ro-strANyaGga kathaM na saH 1 / 20 / tannUnamAgAnagnoya-makulInazca vidyate / bhavennaitAdRzI buddhiH, kulInAnAM hi jAtucit ! // 21 // vedAnapi papAThAyaM, karNazrutyaiva dhIbalAt / dhyAyantIti tato manda-snehA tasmin babhUva sA / 22 / anyadA dharaNijaTo, daivAtprApto'tiduHsthatAm / zrImantaM kapilaM zrutvA, tatrAgAddhanalipsayA / 23 / cakAra kapilastasya, bhaktiM snAnAzanAdinA / aparopyatithiH pUjyaH, kovidaH kiM punaH pitA ! / 24 / tayoH pitAputrayozca, vIkSyAcAre'ntaraM mahat / jAtAzaGkA bhRzaM bhAmetyuvAca zvazuraM rahaH / 25 / dvijanmahatyAzapathaM, datvA pRcchAmi vaH prbho!| putro'yaM vaH zuddhapakSadvayo'nyo veti kathyatAm / 26 / tato'sau zapathaccheda-bhIruH sUnRtamabravIt / kapilena visRSTazca, jagAma grAmamAtmanaH / 27 / satyAtha gatvA zrISeNa-nRpamevaM vyajijJapat / bha bhRdakulIno me, deva ! daivaniyogataH / 28 / tasmAnmocaya mAM tena, muktA hi 1 jalam / 2 meghH| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 3 // prabajAmyaham // tataH kapilamAhUya, provAceti mahIpatiH // 26 // dharmakarmodyatAM muJca, viraktAM brAhmaNImimAm // kimasyAM hi viraktAyAM, uttarAdhya bhAvi bhogasukhaM taba ! // 30 // sovAdIdeva naivainAM, nijA svakSyAmi kAminIm // na kSamo'smi kSaNamapi, vinAmuSyA hi jIvitum // 31 // yanasUtram | bhAmA proce yadyasau mAM, na jahAti tadA priye // vyAjahAra tato rAjA, mudhA mA mriyatAmiyam // 32 // kintu tiSThatvasau kaJci, kAlaM // 35 // kapila ! madgRhe // evamastviti sopyUye, to balAnnetumakSamaH // 33 // satyA satvAzayA rAjJA, paTTarAjyostato'pitA // tasthau svacchama nAstatrA-carantI duzvaraM tapaH // 34 // anyadA'nantamatikA, vIkSya vezyAM manoharAm // induSeNa-binduSeNA-vabhUtAmanurAgINau // 35 // tAM ca kAmayamAnau tau, suramiM vRSabhAviva // sodarAvapi sAmarSoM, yudhyete sma parasparam ! // 36 // tadvIkSitu niroddhacA-prabhUH zrISeNabhUvibhuH // vipede pabamAghAya, viSamizraM trapAturaH // 37 // vyapadya tI tathaivAbhinanditAzikhinandite / zizrAya kapilAr3ItA, satyabhAmA'pi tatpatham ! // 38 // catvAro'pi vipadyava-matIvasaralAzayAH // yugmino jajJire jambUdvIpottarakuruSvamI // 39 // puMstrIrUpaM yugmamekaM, tatra bhUpAbhinandite // abhUttadanyattu zikhi-nanditAkapilapriye // 40 // kozatrayocchyAsta ca, palyatritayajIvitAH turyenA'hani kRtAhArA, vyatIyuH samayaM sukham // 41 // itazca yudhyamAnau tauM, zrISaNanRpanandanau / ko'pi vidyAdharomyetya, vimAnastho'bravI diti // 42 // ajJAnAjjAmimapyenA, bho ! yuvA bhoktumudyatau // mA yudhyethAM mudhA vAkyaM, hitecchoH zrUyatAM mama // 43 // dvIpetravAsti Paa vijayo, videhe puSkalAvatI // tadvaitADhyottara zreNyA-mAdityAbhapuraM varam // 44 // nRpaH sukuNDalI tatrA-jitasenA ca tatpriyA / ahamasmi tayoH sUnu mato maNikuNDalI // 45 // anyadAhaM gato vyomnA, nagarI puNDarIkiNIm // bhUribhaktyA'mitayazoPA nAmAnamanamaM jinam // 46 // khecaro'haM kuto'bhUva-mityapRcchaM ca taM prabhun / / sarvo'pi tataH proce sudhAmadhurayA girI // 47 // puSkara Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram adhya018 // 36 // VEEEEEEEEEEEEEEEE dvIpapazcA, zItodApAcyarodhasi // vijaye salilAvatyAM, vItazokAsti pUrvarA // 48 // cakrI ratnadhvajastatra, rUpamInadhvajo'bhavat / / tasyAbhUtAM priye hema-mAlinIkanakazriyo // 46 // tatrAdyA suSuve putrI, padmAM nAmAparA punH|| putrIdvitayaM kanaka-latApadmalatAbhidhama // 50 // padmA panAdvitIyezrI-dvitIye'pi vayasyaho / jagrAhAjitasenAryA-sannidhau durddharaM bratam // 51 // cakre caturthakaM nAma, sA sAdhvI dustapaM tapaH // vezyArtha yudhyamAnau cA-'nyadA'pazyannRpAGgajau // 52 // dadhyau caivamaho ! asyAH, saubhAgyaM bhuvanAdbhutam // yadathametau yudhyete, kumArau mArasundarau // 53 // mahimnA'muSya tapasa-stanmamApyanyajanmani // bhUyAtsaubhAgyamIdRkSaM, nidAnamiti sA vyadhAt // 54 // prAnte cAnazanaM kRtvA, saudharma cAbhavatsurI / vimAtA yA punastasyAH, kanakazrIrabhRttadA // 55 // sA tu mRtvA bhavaM bhrAntvA, kRtvA janmanyanantare / dAnAdi puNyaM tvamabhUH, khecaro maNikuNDalI // 56 // kramAdvipadya kanaka-latApamalate tu te // bhavaM bhrAntvA prAgbhave ca, vidhAya vividhaM zubham // 57 // dvIpasyAsyaiva bharate, pure ratnapurAhaye ||indussennbindussennii, jAtau zrISeNarATsutau // 5 // [ yugmama ] padmAjIvo divazvyutvA, tatraiva gaNikA'bhavat / induSeNabinduSeNI, yudhyete tatkRte'dhunA ! // 56 // zrutveti prAgbhavAn so'haM. yuvA yuddhAniSedhitum // ihAgAM tadvibudhyethAM mA yudhyethAM svasuH kRte||60|| mAtAhaM yuvayoH pUrva-bhave vezyA tvasau svasA // taddhi mohaM vihAyAzu, zrayethA zuddhikadvatam // 61 // tatastau sAdhusAdhvAvAM, bodhitAviti vaadinau|| sahasra bhRminAthAnAM, caturbhiH parivAritau // 62 // gururdharmarUceH pAveM, dIkSAmAdAya dhiidhnau|| taptvA ciraM tapo ghoramagAtAM paramaM padam // 63 // [ yugmam ] atha zrISaNajIvAdyA-zcatvArastepi yugminH|| AyuH prapUrya saudharma-svargamIyuH sukhAspadam // 64 // itazcAtraiva bharate-'bhavaduvaitAtyabhUdhare // zrIrathanUpuracakravAlAhapuramuttamam // 65 // tatrArkakIrti mAsIt , khecarendro mahAbalaH // jyotirmAlA ca tasyA'bhU-drAjhIndoriva rohiNI // 66 // EVATE VEE VEEVEE VEE VEEVEE VEEVEGVE Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yanasUtrama // 37 // svasA svayamprabhA tasyA-'bhavattAM cAdimo hariH // tripRSTaH potanAdhIzaH, pariNinye'calAnujaH // 67 // zrISeNanRpajIvo'tha, prathamasvargatazcyutaH / / muktA zuktAviva jyotirmAlAkukSAvavAtarat // 68 // svapne tadA ca sAdityaM dadarzAmitatejasam / / kramAcca suSuve putraM, pavitraM puNyalakSaNaiH // 66 // svapnAnusAratastasyA - 'mitatejA iti sphuTam // nAmadheyaM vyadhAdrAjA, taruNAruNatejasaH // 70 // bhAmAjIvazcyutaH svargA-darkakIrttimahIpateH / sutArAhA sutA jyoti-rmAlAgarbhodbhavAbhavat // 71 // cyutvAbhinanditAjIva - stripRSThasya harebhUt // svayamprabhAkkukSijanmA, sutaH zrIvijayAyaH // 72 // zikhinanditAjIvastu, cyutvA jyotiHprabhAbhighA / / svayamprabhAkRkSibhavA, tripRSThasya sutA'bhavat // 73 // kapilaH sa tu saMsAre, bhrAntvA vidyAdharAdhipaH // puryA camaracaJcAyA - majanyazanighoSarAd // 74 // sutArAmarkakIrtiH zrI- vijayenodavAhayat / jyotiHprabhAM tripRSTho'pi, sAnando'mitatejasA / / 75 / / athAnyadAbhinandanajagannandanasaJjJayoH / / cAraNavratinoH zrutvA, sudhAbhAM dharmadezanAm // 76 // arkakIrttiH nije rAjye, nidhAyAmitatejasam // mukteH saralamadhvAnaM, pravrajyAmAdade mudA ||77|| [ yugmam ] tato vidyAdharAdhIza- maulilAlitazAsanaH / rAjyaM tatpAlayAmAsA-'mitatejA mahAbhujaH // 78 // itazca maraNe viSNo - striSTaSThasya viraktadhIH // nyasya zrIvijayaM rAjye, prAtrAjIdacalo balaH // 76 // athAnyadA sutArAzrIvijayau draSTumutsukaH // jagAma potanapure 'mitatejA mahIpatiH // 80 // uttambhitadhvajaM tacca, puramAnandameduram // vizeSAcca nRpakulaM, vIkSya hRSTa N visiSmiye // 81 // vyomottIrNaM taM ca vIkSyo- dasthAt zrIvijayomudA // mitho jAmipatI tau ca gADhamAliGgattAM mithaH // 82 // tataH siMhAsanAsInaM, nRpaM siMhAsanasthitaH // papracchAmitatejAstaM, kinimitto'yamutsavaH // 83 // tataH zrIvijayovAdI - dito'tIteSTame dine // ko'pi naimittiko'JAgAta, pratihAraniveditaH // 84 // kimarthamAgAstvamiti, mayA pRSTazca so'bravIt // nimittaM vaktumAgAM ta- tsAvadhAnaH zRNu KAYVEREVE adhya018 // 37 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya018 // 38 // // 38 // pramo! // 85 // saptame'ni dinAdasmA-jAte madhyandine mahAn // patiSyati taDiddaNDaH, potanAdhIzamUrddhani // 86 // tatkarNakaTukaM zrutvA, kuphtio'mAtyapuGgavaH // tadA patiSyati kimu, tvayIti tamavIcata // 87 // daivajJo'thAvadanmaya, yathAdRSTArthavAdine // pratIpazakunAyeva, ghIsakhAdhIza ! mA kupaH // 88 // tatrAhina mayi tu svarNaratnavRSTiH patiSyati // vadantamiti daivajJa-mityapRcchamahaM tataH // 86 // nimitta"mIg daivajJa-'dhItaM na hi kutastvayA ? // sovAdIdacalasvAmI, pravrajyAmAdade yadA // 10 // tadA pravrajatA pitrA, sahAI prAva shishuH|| mahAnimittASTAGga, tatradaM zikSitaM myaa||41|| puraM ca padminISaNDa, yauvane viharanagAm / / hiraNyalomikAhA me, tatra cAsti pitRSvasA // 2 // tayA svaputrI dattAsI-bAlyAcandrayazA mama / / ahaM tu prAvajamiti, paryaNaiSaM na tAM tadA // 13 // tAM ca vIkSyA'dhunA prApta yauvanAM vyAmuhaM muhuH // tatsodaragirA tyakta-vrataH paryaNayaM ca tAm / / 14 // nimittena tataH svArtha, mahArthamamuca te // vijJAyAhamihAgAM ta-athocitamatho kuru / / 65 // tenetyukte bravIdeko, mantrI nAbdhau patetaDit / / tatra tiSThatu saptAhaM, nAvArUDho vibhustataH / / 66 // UcenyaH kena tatrApi, patantI sA nirotsyate 1 // saptAhaM vasatu svAmI, tadvaitADhyaguhAntare // 17 // tRtIyo nyagadanAya-mupAyaH pratibhAti me // avazyambhAvI bhAvo hi, yatratatrApi jAyate ! // 8 // tattapaH kriyatAM sarvaiH, sarvopadravavArakam / / tapasAkSIyate karma, nikAcita mapidrutam / / 66 / / turyaH proce potanovI-paterupari kathyate // gaNakena taDitpAte, na tu shriivijyprbhoH||10|| kriyatAmaparaH ko'pi, saptAhamiha tannRpaH / / patiSyati taDittasmin , svAmI sthAsyati cAkSataH // 1.1 // pratipede mudA deva-jJenA'mAtyaizca tadvacaH // aho ! sAdhu matijJAnaM, bhavatAmiti vAdibhiH / / 102 // tato'hamatravaM trAtu, svaprANAnaparaM naram // na ghAtayiSye svaprANAH, sarveSAmapi hi priyAH / / 103 / Ucire sacivAH svAmin !, vicAro'sau vimucyatAm / zrIvaizravaNayakSasya, mUrtI rAjye'bhi Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 36 // uttarAdhyayanasUtram // 36 // mIDitamudyAnaM, mudA yAkArA-so'nurAga eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee SicyatAm / 104 / upadravo divyazaktyA, na cedbhAvI tadA zubham / mAvI cejjIvahiMsAyAH, pApaM nAtha ! na bhAvi te / 105 / idaM hi yuktamityuktvA, tato'haM jinasamani / gatvAsthAM pauSadhaM kRtvA, damasaMstArakaM shritH|106| rAjye'bhiSiktaM yakSaM cA-'bhajanmAmiva naagraaH| saptame cAhina madhyAnhe, garjannudanamad dhanaH / 107 / uddaNDo'tha taDiddaNDaH, pracaNDo vaDavAgnivat / yakSamUttau sanirghAtaH, papAta jaladAttataH 108 / tadA ca tuSTA daivajJe, ratnAni vavRSuH prajAH / caityAcca nirgataM rAjye'bhyaSiJcanmAM punarmudA / 106 / mayApi padminISaNDa, datvA pattanamuttamam / vyasarji gaNako bhUri, tena ghu pakRtaM mama ! 110 / mUrti ca dhanadasyAha, divyA nvyaamkaarym| mahaM kurvanti paurAzca, vighno me zAnta ityamum / 111 / tadAkarNya pramudito, divyairaMzukabhUSaNaiH / jAmi sutArAmabhyA -'mitatejA yayau gRham / 112 / || athAnyadA zrIvijayaH, samaM devyA sutArayA / yayau krIDitumudyAna, madA jyotirvanAbhidham / 113 / tadA ca kapilajIvaH, khecaro 'zanighoSarAT / sutArAM prAgbhavavadhU', tatrAdrAkSIdivi vajan / 114 / tasyAM prAgabhavasaMskArA-so'nurAgaM dadhau bhazam / tA jihISu mRgaM haima, tadane vidyayA vyadhAt / 115 / sutArA kAntamityUce, taM ca vIkSyAtimaJjulam / AnIya mRgamenaM me, dehi krIDAkRte prabho ! 116 / tato grahItu taM dhAvan, yAvaramagAnnRpaH / tAvadekAkinI devIM, jahArA'zanighoSarAT / 117 / nRpaM hantuM prayuktA ca, tena vidyA pratAraNI / proccakaiH puccakAreti, sutArArUpadhAriNI / 118 / daSTAM kukkuTasarpaNa, priya ! trAyasva mAM drutam / tadAkArya nRpo yAvatatrAgAgADhamAkulaH / 116 / tAvattAM patitAM pRthvyAM, vipannAM vIkSya pArthivaH / mUJchito nyapatadbhUmA-vanukurvanniva priyAm / 120 / sikto'tha candanarasaiH, prAptasaJjJo dharAdhipaH / vyalApIditi hA kAnte !, kiM te jAtedRzI dazA ? // 12 // hiraNyahariNenAdya, mUDho'haM vaJcito'smi haa!| mayyAsanne hi zeSAhi-pi tvAM daMSTumaprabhuH / 122 / tvAM binA na kSaNamapi, jano'sau jIvitu kSamaH / kadApi kiM jIvati hi, mInaH | dehi krIDAkRta prA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 40 // pAnIyamantarA ? / 123 / taduHkhaM tvadviyogottha- masAsa hirayaM janaH / antayatvanugamya tvAM, satvaraM jIvitezvari / / 125 / ityudIrya mahInAthaH, samaM dayitayA tayA / vimohamohito'dhyAsta, niyuktai racitAM citAm // 125 // vanhau jvalitumArabdhe, tatrAg2AtAM ca khecarau / tayozcaiko mantritenA-'siJcannIreNa tAM citAm / 126 / tataH pratAraNI kRtvA - TTahAsAn drAk palAyata / tadvIkSya dadhyau rAT keyaM, kva me kAntA kva cA'nalaH / 127| dhyAyanniti nRpo'prAkSItkimetaditi tau narau / tatau rAjAnamAnamya, tAvapyevamavocatAm / 128 / AvAM hi amitatejaso nantumarhataH / niryAtau drAgihAyAtau, vANImazRNuvedRzIm / 126 / hA sodarAmitatejo !, hA zrIvijaya matpriya ! / imAM sutArAmetasmAdvimocayata khecarAt / 130 / giraM tAmanudhAvaddbhyAM dRSTAvAbhyAM tava priyA / upAttAzanighoSeNa, sutArA'smatprabhoH svasA / 131 / tAM vimocayitu N duSTa !, tiSTha tiSTheti vAdinau / yoddhumutkau samaM tena, sutArA''vAmado'vadat / 132 / yuvAM jyotirvanaM yAtaM, tatra zrIvijaprabhum / pratAraNyA vipratArya, mAryamANaM ca rakSatam / 133 / tato'tra drutametAbhyAmAvAbhyAM mantritairjalaiH / citAgniH zamito duSTA, nAzitA ca pratAraNI / 134 | hRtAM sutArAM jJAtvA'tha viSaNNaM taM narezvaram / gADhAgraheNa vaitADhya, ninyatustau nabhavarau / 135 / taM cAbhyudasthAtsahasA -amitatejAH sasambhramaH / pratipattiM ca kRtvoccaiH papracchAgamakAraNam / 136 / tataH zrIvijayenoktau tau vidyAdharakuJjarau / tasmai sarvaM sutArAyA, haraNodantamUcatuH | 137 / krudho'thAmitatejAstaM, proce hRtvA tava priyAm / majjAmi ca kiyannAmA - 'zanighoSaH sa jIvitA / 138 / uktveti zastrAvaraNIM, bandhanIM mocanIM tathA / vidyAmamitatejAH -zrIvijayAya dadau mudA / 136 / vRtaM sainyAnvitaiH svIya-sutAnAM paJcabhiH zataiH / praiSIt zrIvijayaM sadyaH, sutArAnayanAya saH / 140 / tato vidyAdharAnIkai - zchAdayan 'dyAM 1 AkAzam / adhya018 118. 11 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 41 // adhya018 // 41 // EeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeY ghanairikha / puryA camaracaJcAyAM, kSipraM zrIvijayo yayau / 141 / svayaM tvazanighoSaM taM, bhUrividyAvidaM vidan / sahasrarazminA sAkaM, svputrennaarkkiirtisuuH| 142 / mahAjvAlA mahAvidyA, paravidyAbalApahAm / mahAsacaH sAdhayitu, jagAma himavadagirima / / 143 / [ yugmam ] sahasrarazminA rakSya-mANo mAsopavAsakRt / vidyAM sAdhayituM, tatrA-'mitatejAH pracakrame / 144 / itazcA zanighoSAya, dUtaM zrIvijayo nRpaH / prAhiNotso'pi gatvA taM, provAceti pragalbhavAk / 145 / pratAraNyA vipratArya, zrIzrIvijayapArthivam / haran sutArAM kiM vIraM-manyastvaM na hi lajjitaH / 146 / yadvA pauruSahInAnAM, chalameva balaM bhavet / / kintu dhvAntamivArke zrI-vijaye tatkathaM sphuret ? / 147 / sutArAM dehi tattasmai, tUrNa praNatipUrvakam / tvatprANaiH saha tAM netA, netA' zrIvijayo'nyathA! KK | 148 / zazaMsAzanighoSo'tha, sAdhu dhRSTo'si dUta re ! / yadi zrIvijayotrAgA-nmandadhIstarhi tena kim ? / 146 / zauryAMzoKI Spi na me tena, varAkeNa sahiSyate ! / bhAnuprakAzalezo'pi, sahyate kauzikena kim ? / 150 / yathA''yAtastathA yAtu, tadasAviha tu sthitaH / sutArAM lapsyate naiva, lapsyate tu vigopanAm / 151 / iti tadvacanaM dUto, gatvA rAjJe vyajijJapat / so'tha krudho bhRzaM yuddhasajjaH senAmasajjayat / 152 / vijJAyAzanighoSo'pi, tasya sainyaM raNodyatam / 'sAnIkAna'zvaghoSAdIna, prajighAyA''jaye 'GgajAn / / 153 / pUrNe'tha raNaturyANAM, nirghossairbhito'mbre| tayoH pravRte ghoraM, "mahAnIkamanIkayoH / 154 / tadA ca samaraM draSTuM, devAnAM divi tasthuSAm / vIrAH ke'pi vyadhurvighnaM, kurvanto maNDapaM zaraiH / / 15 / kuntaprotAn ripUna keciduidhuvaTakAniva / kepyadrINAmivebhAnAM, dantAn daNDairakhaNDa yat / 156 / mudgaraimRduH kepi, ghaTAniva bhaTA sthAn / pariSaizca parAn keci-ccukSuduzcaNakAniva / 157 / kRSmANDA 1 svAmI / 2 ghUkena / 3 sasainyAn / 4 raNe / 5 yuddham / 6 khe| PRESEARRESSESsasa Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 42 // eeeeeeeeeeeeee niva kecitta, dviSaH khaDga yaMdArayan / kepyamindan dviSanmaulIn, gadAmiAlikeravat / 158 / kepyutkhAtebhadantena, prajahuniSThitAyudhAH / // 1 yoddhAraH kepyayudhyanta, niyuddhana mahaujasaH / 156 / zastramantrAstramAyAbhiH, sadaivaM yudhymaanyoH| kicino mAsa eko, vyatyagAtsai- adhya018 nyayostayoMH / 160 / bhaTaiH shriivijysyaathaa-'bhjyntaa'shnighossjaaH| tato DuDhauke yuddhAyA-zanighoSanRpaH svayam / 161 / // 42 // ikSanteva' so'bhAGa kSIta, sutAnamitatejasaH / tataH zrIvijayo rAjA, "janyAyA'Dhaukata svayam / 162 / sAzcarya-citI deva-sto mitho ghAtabazcinau / ubhAvapi mahAvIyauM, cakratuH samaraM ciram / 163 / atha zrIvijayazcitvA-'sinA zatru dvidhA vyadhAt / jAtAvazanighoSI dau, te tatkhaNDe ubhe tataH / 164 / catvAro'zanayo'bhRvaM-stayozca chinnayoH punH| bhUyo'pi teSu bhinneSu, tenASTAzanayo'bhavan / 165 / pratiprahAramiti tai-rddhamAnamuhumuhuH / kiGkarttavyavimUDho'bhU-dhAvat zrIvijayo nRpaH / 166 / tAvattatrAmitasejAH, siddhavidyaH samAyayau / karIva siMhaM taM vIkSyA-'zanighoSaH palAyata / 167 / taM cAnetu' mahAjvAlA-mAdidezArkakIrtisUH / tatastamanva- MEI dhAviSTa, sA vidyA vizvajitvarI / 168 / tasyA nazyan kApyapazyan, zaraNyaM bhRzamAkulaH / vivezAzanighoSo'pi, bharatArddhana dakSiNe / 166 / tatra bhramaMzca sImAdrI, tatkAlotpannakevalam / baladevarSimacalaM, sodrAkSIdamaraivRtam / 170 / tameva zaraNIcakra-zanighoSo 'pi satvaram / nyavarttata tato moghA, mahAjvAlA vihAya tam / 171 / gatvA ca vArtA tAM sarvA-muvAcAmitatejase / tataH sa mumude vADhaM, nRpaH zrIvijayastathA / 172 / tataH sutArAmAnetu, preSya mArIcikhecaram / sasenyau tau vimAnasthau, drAka sImAdrI sameyatuH / 173 / tatra prANamatAM bhaktyA-calakevalinaM ca tau| puryA camaracaJcAyAM, mArIcikhecaro'pyagAt / 174 / ahaM sutArAmAnetu',prahito' 1 vRssbhH| yuddhAya / EVENEVE Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram // 43 // adhya018 // 43 // rAsasa mitatejasA // AgAmiheti ca smAhA-'zanighoSasya mAtaram // 175 // tataH sutArAmAdAya, sImAdrI so yayau drutam // arthayAmAsa tAM ca zrI-vijayAmitatejasoH 176 tadA ca kSamayAmAsA-zanighoSo'pi tau mudA // atha teSAM purazcakre deshnaamclprbhuH||177|| dezanAnte ca rAmarSi-mityUce'zanighoSarAT // na mayA duSTabhAvena, sutArA'pahatA prabho ! // 178 // kintu pratAraNIvidyA, sAdhayitvAM gRhaM vrajan jyotirvane'pazyamimA-mupazrIvijayaM sthitAm // 176 // hetoH kuto'pyabhUdasyAM, mama prema vaco'tigam // | bihAyainAM puro gantu, tato'haM nA'bhavaM prabhuH // 18 // pArzva sthite zrIvijaye, nainAM hattu mahaM kSame // pratAryeti pratAraNyA, nRpamenAmapAharam // 18 // amUmapApAM cAmuJca-mAturaM mAturantike // asyai cAnucitaM kiJci-davocaM vacasApi na // 182 // tabrU hi bhagavanasyAM, kiM mama premakAraNam // zrISeNAdInAM tatastAM, kathAmuktvetyavag muniH // 183 // zrISeNasatyabhAmAbhi-nanditAzikhinanditAH vipadya yugmino'bhUvaM-stato mRtvA'bhavan suraaH||184 // cyutvA tato'pi zrISeNo-'mitatejA abhUdasau // jyotiHprabhAhvA bhAryAsya, jajJe sA zikhinanditA // 18 // jIvo'bhinanditAyAstu so'yaM zrIvijayo'bhavat / tasya patnI, sutAreyaM, bhAmAjIvastvajAyata // 186 // kapilastu tato mRtvA, bhrAntvA tiryakSu bhUrizaH // tApasasya suto dharma-rato'bhUddharmilAbhidhaH // 187 // sa ca bAlatapastIvra kurvanArabhya bAlyataH // khe yAntamanyadA'pazyat khecaraM paramardhikam // 188 // amuSmAttapaso bhAvi bhave bhUyAsamIdRzaH // nidAnamiti so'kApI--mRtvA ca tvamabhUstataH // 186 // tataH prAgbhavasambandhAt, sneho'syAM bhavato'bhavat // zatazo'pi bhavAn yAti, saMskAraH snehavairayoH // 160 // zrutveti vismiteSvantaH, sakaleSvarkakIrtisUH // bhavyo'smi yadi vA nAsmI-tyapRcchattaM muniprabhum // 161 // sAdhurUce bhavAdasmA-bhAvI tvaM navame bhave // kSetrena paJcamazcakrI, dharmacakrI ca ssoddshH||12|| tasmin bhave zrIvijayo Vegeveeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 44 // uttarAdhya-12 jyeSThaputrI maNI ca te // bhAvItyAkArya tau zrAddha-dharma svIcakratupau // 16 // avetyUce'zani sAdhu vinAsanmAnadezakam / / pAnya vanasUtrama ivAraNye, bhave suciramabhramam // 14 // diSTayA tvamadha dRSTo'si, siddhipUrmArgadarzakaH / tatprasava prabho ! tayA, sAdhudharmapradehi me // 19 // ||44||nnkaaanusaato'c muninA-zanighoSo nyadhAtsudhIH ||svputrmshvghossaakhy-mutsngge'mittejsH||16||asmilpittvyaa sAdho, varSita vyaMkhaputravat ||tmityuktvaanyclsvaami-smiipe sopahIvratam ||17prnnmyaath balarSi shriivijyaamittejsau|| zranye'pi capramuditAH, sthAnaM nijaM nivaM yayuH ||16||shraaddhdhrm pAlayantI, dyotayantau ca zAsanam // kAla khecarabattyezI, tau prAjyamatiminyatuH // 16 // athAnyadA-zrIkjiyo'mitatejAzca sjtau||gtau merumavandetA-manazvarajinezvarAn // 20 // tatra cAnamata svapazilAsthau caarnniimunii| dhyAnasthau vipulamati-mahAmatyAhayau mudaa||201shaatyoshc dezanAM sarvabhASAnityattvazaMsinIm asvAtau kiyadAyunauM, zeSamastItvapRcchatAm / // 202 // tAvAkhyatAM zeSamAyuH, SaDvizatirahAni vAm / / tatastau dharmakRtyoskI, sva svadhAmasameyatuH // 20 // aSThAhikotsavaM kRtvA, tatra cAhatadhezmasu ||daanNdtvaa ca dInAdeH, putrau vinyasya raajyyoH||204|| pravajya caabhinnvn-jgnnndnsnidhii||tau pAdapopagamanA-nazanaM kA cakratusudA // 20 // [yugmam ] svato mahaddhikaM tAtaM, tadA zrIvijayo'smarat / / bhUyAsaM pitRtulyo'haM, nidAnamiti cAkarot // 206 // vipadyAmitatejA:zrIvijayaca bbhuuvtH||giirvaannii prANatasvarga, viMzatyarNavajIvitI // 207 // itava jambudvIpaprAga-videhAvanimaNDane // vijaye ramaNIyA, zubhAkhyA'bhUta purI zubhA // 208 // tatrA''sIdguNaratnAkhyo, rAjA stimitasAgaraH // vasundharAnuvarAha palyau tasya ca bandhure // 20 // pracyusya prANaptasvargA-zrIvo'thAmitatejasaH kukSau vasundharAdevyAH, putratvenodapadhata // 21 // vadane 1 zAzvata jinAn / 2 viNshtisaagropmaayusskau| 3 manohare / PROSAROKeeeeeeee Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 45 // ACCEYEY vizato danti-vRSendukamalAkarAn / sukhasuptA tadApazya-tsvapne sA kamalAnanA // 211 // tayA svapnaphalaM pRSTazcaivaM smAha mahIpatiH // svapnairebhiH zubhe ! bhAvI, baladevastavAGgajaH / / 212 / / tadAkarNya pramuditA, rAjJI garbhaM babhAra sA / kramAccAjIjanatputraM, zvetavarNa sulakSaNam // 213 // cakre'parAjita iti, tasya nAmotsavairnRpaH // mitampaca iva dravyaM taM cAlAlayadanvaham // 214 // jIvaH zrIvijayasyA'pi, cyutvA prANatakalpataH / udare'nuddharAdevyAH samavAtaradanyadA / / 215 / siMhalakSmImAnukrambhA - bhodhiratnozcayAnalAn / mukhe pravizataH svapne - drAkSIdrAjJI tadA ca sA / / 216 // svapnArthamatha bhUnAthaH, pRSTo muditayA tayA // sAnandamavadatputro, viSNurbhAvI tavAS! || 217 / / kAle sutaM sApi, zyAmavarNaM manoharam / / tasyotsavaiH nRpo nAmA - 'nantavIrya iti vyadhAt // 218 // bhrAtarau varSamAnau tau ramamANau mitho'nizam / / kalAkalApaM sakalaM gurorjagRhatudrutam // 216 // vasanteneva mAkandau, yauvanena vibhUSitau // bhRGgIrivAGganAdRSTI-stAvamohayatAM bhRzam // 220 // bhrUSo'nyadA vAhakelyAM gataH stimitasAgaraH / svayamprabhA'bhidhaM sAdhu-sudhAnasthamavandata / / 221 / / dezanAM ca tataH zrutvA, pratibuddhaH sa buddhimAn / rAjye nyasyAnantavIrya, prAvAjIttasya sannidhau // 222 // sa rucarito'pyante, kizvidIcAM vyarAdhayam / / kAlaM kRtvA ca camarA - 'bhigho'bhUdasurAdhipaH // 223 // sAgrajo'nantavIryo'pi varyavirAjitaH / AkhaNDala ivAkhaNDa - zAsanoM bubhuje bhuvam // 224 // khecareNAnyadaikena, samaM sakhyamabhUttayoH // sa ca datvA tayorvidyAH, sa tApamIyivAn / / 225 / / kirAtIvarcarI samjhe, cAbhUtAM ceSTike tayoH // harantyau jagatazcittaM gItanATyAdikauzalAt / / 226 / / puro'nyadA sodasyo - rAsthAnasthitayostayoH // prArabdhe nATake tAbhyAM tatropeyAya nAradaH // 227 // saGgitAdiptacittAnyAM tAmyAM cAkRtagauravaH / antaH sa kupito'tyanta-mamAnAtyaparvatam // 228 // damitAriH pratiharistatra vidyAdharAdhipaH // drAga adhya0 18 // 45 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (DE adhya018 // 46 // uttarAdhya-abhyutthAya taM siMha--viSTareNa nyamantrayat / / 226 // dattAziSaM niviSTaM ca, damitAristamityavaka // tvayA hi bhramatA svaira, brahi dRSTaM ki-2 yanasUtram madbhutam // 230 // tataH pramudito'vAdI-nArado'dya va bhUpate ! / / zubhApuryAM gato'nanta-vIryasyorvIpateH puraH // 23 // kirA tIvarbarIsajha-ceTikArabdhanATakam // ahamadbhutamadrAkSaM, durApaM yusadAmapi ! // 232 // [yugmam ] tadvinA rAjyamapyetat , phalgu bhojyamivAghRtam // uktveti gaganenAgA-nAradarSiH kalipriyaH // 233 // dUto'thAnantavIryAya, prahito damitAriNA // gatvA zubhApurI natvA, sAgraja tamado'vadat // 234 // vijayAddhetra yatsAraM, damitArestadarhati // cetyau natyAvime rAjya-sAre tasmai pradehi tat ! // 23 // uvAcAnantavIryo'tha, yAtu dUtA'dhunA bhavAn / / tvaritaM preSayiSyAmi, kizcidAlocya ceTike // 236 // tataH prayAte date to, bhrAtarAviti dadhyatuH / ayaM hi vidyAzaktyaiva, bhUpo'smAsu prabhUyate // 237 // tatsAdhayAmo vidyAstA, yAstena suhRdaarpitaaH|| avihastau rahasto dvau, yAvadvyamazatAmiti / / 238 // prajJaptyAdyAstAvadetya, vidyAdevyo'vadannadaH // yAH sAdhayitumiSTA vA--mAyAtAstAH svayaM vayam // 23 // prAgabhave sAdhitatvAddhi, nA'dhunA sAdhaneSyate // yuvAM tadanujAnIta-masmAn saMkramitu tanau // 240 // tAbhyAM cAnumatAH sarvA, vivizustAstadaGgayoH // tAsAM vayA~ sapayAM ca, muditau tau vitenatuH // 24 // itazca prahito duto, bhUyo'pi damitAriNA // kSipramAgatya tAveva| mavadadvadatAM varaH / / 242 // dAsyau dAsyAva ityuktvA, yuvAbhyAM prahite na yat / / yuvayostadasubhyo'pi, te priye iti dRzyate ! // 243 // atha cedvAM priyAH prANAH, tatte preSayataM drutam // amarSaNaH sa hi prANA-nanyathA vAM hariSyati ! // 244 // tatastAvRcatuH svAmI, sa hi toSyo dhanairdhanaiH // AbhyAM cet priyate tarhi, te lAtvA tvaM prage brjeH|| 45 // tAbhyAmityudito dUta-staddatte nyavasadgRhe // nyayuJjAtAM rAjyabhAraM, sudhiyau dhIsakheSu tau // 46 // prAtazca vidyA ceTI-bhUtau datamupeyatuH / sAgrajo'nantavIryo nau, praiSIdityUcatuzca tam sarAsarAsara EVEGEVGGGGGLEEVE Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya panasUtram 1180 11 // 247 // tata AdAya te dUto, vaitADhya mudito yayau // damitArezvopanIya, provAceti kRtAJjaliH // 248 // prabho ! 'parAjitAnantavIryo tvadvazavattinau / ime te ceTike majha-madattAM prAbhRtAya te // 246 // te naTayau nATakaM katu, damitArirathAdizat // apUrva - darzanotko hi, vilambaM nAvalambate || 250 / / tataste cakraturnATyaM, pUrvaraGgAdipUrvakam / / rasAzeSavizeSADhyauM, vizvavizvaikakArmaNam / / 251 / / prekSaNIyaM' prekSaNIyaM', prekSya tat kSmAdhavaH sudhIH // bhUrbhuvaHsvatrayIsAraM, mene tacceTikAdvayam // 252 // atha nATyaM zikSatu, svaputra kanakazriyam // damitAristayorvizva-jaitrarUpazriyaM dadau // 253 // anantavIryaM gAyantyau, rUpAdye radbhutaM guNaiH // tAmazikSayatAM nATyaM, te mAyAceTike tataH // 254 // yuvAbhyAM gIyate bhUyaH, koyamityatha kanyayA / pRSTe tayAtratrIdevaM, mAyAceTayaparAjitaH // 255 // zubhApurIprabhU rUpa-hRtadarpakadarpakaH / / parAparAjito bhrAtA - 'parAjitavibhorlaghuH || 256 // gIyate jagatIgeyo 'nanta vIryAyo hyayam // yuvA yuvatyA sa yayA, na dRSTaH tajjanirmudhA ! || 257 // [ yugmam ] tannizamyollasadroma - harSA 'hallekhamAzritA // kathaM drakSyAmi taM kAnta-miti sA'cintayacciram / / 258 / / iGgitajJastato'vAdI - tAmevamaparAjitaH / taM vizvasubhagottaMsaM kiM mRgAci ! didRkSase 1 / / 256 / / kanaka zrIrathAcakhyau kva nu me tasya darzanam // prANinAM mandabhAgyAnAM durApo hi dUyusanmaNIH // 260 // Uce'parAjito muzca, zucaM nalinalocane ! // vidyayA bhrAtRyuktaM taM tvatkRte'hamihAnaye / / 261 / / harSagadgadagIrevaM, kanakazrIrathAvadat / kalAvati ! kuruSvAzu, vacaH saphalamAtmanaH // 262 // svaM svaM rUpaM tataH prAdu- vakratustau jitAmaram / Uce'parAjitastAM cA-nantavIryo hyasau zubhe ! // 263 // maduktamasya rUpAdi, dRzA saMvAdaya svayam // sApi prekSAvatI prekSA - mAsa taM nirnimeSadRk 1 dRSTu N yogyam / 2 nATakam | 3 utsAham tarka vA / / adhya018 // 47 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRIL NEPAL adhya018 // 48 // vanasUtram uttarAdhya- - // 264 // damitArisutA kAma, kAmena, damitA tataH / / apAkRtya trapAM mAna-apamAnyeti taM jagau // 26 // adyayAvad yuvAno'nye, bahavo vIcitAH parama // tvAM vinA nAramat kvApi, manorama / mamo mamaH // 266 // tatprasIda drutaM pANI, gRhANAnugahANa mAM, na.hi // // 4 // jAtu janaM raktamupekSante bhavAdRzAH // 267 // prabhASe'nantavIryo'tha, yacaM tarhi sundari ! // ehi yAvaH zubhApUryA, tatastaM sA punarjagI HET // 268 // eSyAmyahaM kAnta ! kintu, kanithaM pitA mamaH // pratyUce to harismi-bhaiSIstvaM kAtare ! tataH // 26 // tatastAbhyAM sahA- ruhya vimAnaM sAcalanmudA // provAcAvantavIryo'tha, vAkyamityubakaistadA // 270 / / harAmyamantavIryo'haM, damitAristAmimAm // zUramanyastato yaH syA-tsa svaujo darzayatvaho! // 271 / / tamizamya nRpaH preSI-TAMstaM hantumuTAn // ralAni cakravarjANi, prAdurAsaMstadA tayoH // 272 // daminAribhaTAMstAMcA-marSamAn zastravarSiNaH // sadyo'nAzayatAM sIri-zA iNau, tau mahArathau // 273 // damiH / lAristato cAlI-sainyairAcchAdayatrabhaH / / anabhraM vidyu dudhotaM, kurvannuttejitAyudhaiH / // 274 // tamAyAntaM vIkSya bhItA-mAzvAsya kana- // -kazriyam / / aMvaliSTa baliSTho drAg , yo viSNupalAnvitaH // 275 // tatsainyadviguNaM. sainyaM, vidyayA vidhe ca saH // yodadhu pravavRte taca mitAribhaTaH samam // 276 / / nijasainyena tatsainyA-nabhAn vIkSya kezavaH // pAJcajanyaM janyanAsya-nAndInAdamavAdayat / / KI // 277 // tato bhIteSu mapTeSu, khecareSbakhileSvapi / damitAri sahAnanta-dhIryeNa yuyudhe ciram / / 278 // darjayaM taM ca vijJAyA PIE smaracakra' sa pArthivaH / / pANau tasya tadapyAgA-tejasA'nya ivAruNaH / / 276 / / mumocAnantavIryAya, taccakra dimitArarAT / so'pi I tumnapAtena bhUlito' myapatalkSaNam // 280 // utthitastu kSaNAcakraM, tadevAdAya kezavaH / damitAraM pratyamuJca-tatsaGgAtso'pi jIvitam / all 281 // tadA ca bho / viprayaM, calavAyaM nipheyatAm / / badanta iti tanmaulau, puSpavRSTiM vyadhuH surAH / / 282 // tato nataiH kheMcare Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 46 // to viSNuH sahAgrajaH / gacchan svapUyAM kanaka- giriM parvatamaicata / 283 / ihAdrau santi caityAni tAni natvA vraja prabho ! / ta deti khecarairukta-svaccaityAni nanAma saH / 284 / tatra kIrtidharaM sAdhuH, tadaivotpannakevalam / vIkSya natvA ca so'zrauSI-dezanAM sapari chadaH / 285 / bandhUnAM virahastAta - pAtazcAbhUtkuto mama ? / atheti pRSTaH kanaka- zriyA munirado'vadat / 286 / dhAtakIkhaNDabharate, zaGkhaprAme'bhavadvazA / zrIvattAhnA'tIva duHsthA, paraukaH kRtyajItrikA / 287 / zrIparvate gatA satya- yazasaM munimanyadA / vIkSyAvandata sA dattA - ziSaM taM cainamabravIt / 288 / zrahamatyantaduHsthAsmi, tatkiJcittAdRzaM vada / atrAmutra ca yenAhaM bhavAmi sukhinI * vibho ! / 286 | sAdhustasyai tato dharma' - cakravAlaM tapo'vadat / prAreme tattapaH sApi taM praNamya gRhaM gatA / 260 / tanmahimnA zubhaM bhojyaM prApa pAraNakeSu sA / svagehabhittidezAcca, patitAtkAJcanAdikam / 261 / udyApanaM tapaHprAnte, sA vidhAyottamaM tataH / mAsopavAsine'nAdi, dadau suvratasAdhave / 262 / kRtAhArAttataH sAdhoH, zrAddhadharmaM ca sAdade / dadhyau cAnyedya rityasmAddharmAdbhAvi phalaM na vA. 1 / 263 / vicikItsAmanAlocya, vipannA sA'nyadA tataH / damitArimatsutasya tanayA tvamabhUH zubhe / / 264 / tasyAste vicikItsAyAH phalametadupasthitam / svalpo'pi khalu dharmasya, kalaGko bhUriduHkhadaH / 265 / zrutveti jAtavairAgyA, kanakazrIjaMgI harim / mahAbhAgAnujAnIhi bhavAdbhItAM vratAya mAm / 266 / tataH sa vismitaH smAha, zubhAmehi zubhAzaye / svayamprabhajinoyAnte pratrajestatra cotsavaiH / 267 ityuktvA tAM sahAdAya, sabalaH sabalAnujaH / muniM praNamya taM bhaktyA, jagAma nagarI nijAm / 68 prathamaM padaM 1 tata ekAntaropavAsAH 60 iti / prakAradvayena 1] ahama ra ekAntaraM caturtha 37 prAnte ma 1 ivi dharma cakravAlaM tpH| dharmavAtaMtra prathamaprakAreM dina 82 / dvitIya prakAre 123 // zubha nagarIma adhya018 11 82 11 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 uttarAdhyapanasUtram // 50 // Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeex tatra pUrva pratihari-prahitaiH khecarezvaraiH / bhrAtuSputraM yuddhathamAnaM, vIkSyA'dhAvada balo balI | 268 sIraM bhramayatastasmA-bhItAH sadyo dizodizam / damitAribhaTA nezu-ruDAdiva bhoginaH / 300 / gahaM gato cakritve-'thA'bhyaSizci harinu paiH / svayamprabhaprabhustatrA-'nyadA ca | samavAsarat / 301 / taM ca zrutvA''gataM gatvA, damitArisutAyutaH / sAgrajaH prANamadviSNu-stato'zrauSIca dezanAm / 302 / tato harimanujJApya, kanakazrImahotsavaiH / jinAntike pravaghrAja, kramAnmuktimavApa ca / 303 / sIrizAGga dharau tau ca, puSpadantAvivAparau / ciraM | rAjyamabhujAtA, samyaktvodyotazAlinau / 304 / pUrvalakSANi catura-zItimAyuratho hriH| prapUrya karmavivazaH, prathamAM pRthivIM yayau // 30 // | dvicatvAriMzatsahasra-varSAyuSkasya tasya ca / dussahA jajJire tatra, vedanAzchedanAdibhiH / 306 / svakarmaNAM phalamiti, kSamamANasya tasya taaH| tatratya prAgabhavapitA-'zamayaJcamarAdhipaH / 307 / rAjye nivezya tanayaM, balo'pi bhraatRshoktH| bhUmIbhujAM SoDazabhiH, sahasraH parivAritaH / 308 / parivrajyAM jayaghara-gaNAdhIzAntike'zrayat / tapazca tIvra taptvA''yuH-prAnte'bhUdvAsavo'cyute / 306 / [yugmam ] jIvo'thAnantavIryasya nirayAnirgatastataH / vaitADhya bharatasyAsya, pure gaganavallabhe / 310 khecarAdhipatermegha-vAhanasyAGgajo'bhavat / meghanAdAbhidhaH prApta yauvano rAjyamApya ca / 311 / sAdhayAmAsa vaitAbya-zreNyau dve api sa kramAt / vibhajya ca dadau dezA-nazeSAnaGgajanmanAm / 312 / nantu zAzvatacaityAni, gataM taM nandane'nyadA / tatrAyAto'cyutAdhIzaH, prekSya prAbubudhanmudA / 313 / nAmnA maragurustatra, cAraNapistadA''yayau / prAbAjIt khecarAdhIza-stato'sau tasya sannidhau / 314 / sa vrataM pAlayastIvra, sahamAnaH pariSahAn / vipadyAnazanenAnte-'cyutasAmAniko'bhavat / 315 / itazca jambudvIpe'sti, prAgavidehavibhUSaNe / bijaye maGgalAvatyAM nagarI ratnasazvayA // 316 // tatra kSemaGkarAho-'bhUdvizvakSemakaro nRpaH // ratnamAleti tasyAsI-mahiSI guNamAlinI / / 317 // dvAviMsatisamu BIGIONALARIAGNEeeeveAAAAAAAA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 51 // bhadrAyuH, prapUrya pracyuto'cyutAt // jIvo'parAjitasyAtha, tasyAH kukSAvavAtarat / / 318 // tadA ca sukhasuptA sA, mahAsvapnAMzcaturdaza // ucarAdhya - vajraM paJcadazaM prekSya, prabuddhA bhUbhuje'bhyadhAt // 316 / / so'pi smAha suto bhAvI, cakravartI taba priye ! tannizamya dadhau garbha, rAjJI mudita- yanasUtram mAnasA // 320 / / kramAcca suSuve putraM, jagattrayamanoharam // svapnAnusArAttaM bhUpo, vyadhAdvajrAyudhA'bhidham / / 321 // sa kramAdyauvanaM prAptaH, priyamitraM manobhuvaH' / lakSmIvatI nRpasutA-muduvAha mahAmahaiH // 322 // jIvo'thAnantavIryasyA-'cyutasvargAtparicyutaH / / kukSau lakSmIvatIdevyAH, samavAtaradanyadA / / 323 / / samaye'jIjanatputraM, sA'pi lakSaNalakSitam // sahasrAyudha ityAkhyA, cakre tasyotsavaiH pitA // 324 // so'pi kumAvarddhamAnaH, svIkRtya sakalAH kalAH // prapede yauvanaM lIlA-vanaM mdnbhuubhRtH|| 325 // sutayukte'nyadA kSema-kararAje sabhAM zrite / / vajrAyudhasya samyaktva-mIzAnendro'tyavarNayat // 326 / / azraddadhAnastaccitra-cUlo mithyAmatiH surH|| vivAdaM kattu mAgAttAM, sabhAM nAstikatAM zritaH / / 327 // puNyapApapretyabhAvA-smAdi nAstIti vAdinam // vajrAyudho'vadhijJAnI, nijagAdeti taM mudA // 328 / / deva ! tvamevAvadhinA, pazya prAgbhavamAtmanaH / / dharmakarma ca tatratyaM, sampado'syA nibandhanam // 326 // puNye prAcyabhave caivaM, siddhe jIvo'pi vidyate // abhAvaH puNyapApAde-statkathaM kathyate tvayA ? // 330 / / ukto vajrAyudheneti, citracUlasuro'bravIta // durbodho'pi tvayA sAdhu, subuddhe bodhito'smyaham // 331 // prasIda bodhiratnaM drAga, dehi mithyAmatemama ||n hIya'yA'pi vihitaM, darzanaM viphalaM satAm // 332 // vajrAyudhastatastasmai, samyak samyaktvamAdizat // niHspRhAya dadau divyA, bhUSAstasmai suro'pi saH // 333 / / sabhAmIzAnanAthasya, gatvA caivamuvAca sH|| vajrAyudhasya samyaktvaM, sthAnezlAghi tvayA prabho! 1 kaamdevsy| GVEGVES VEGVEGVE Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 52 // uttarAdhya- AA 334 // atha lokAntikairdevai-ruktaH kSemaGkaraH prbhuH|| arthibhyo vArSikaM dAnaM, dadau rAjyaM ca sUnave // 332 // vajrAyudhena devaizva, yanasUtram kRtaniSkramaNotsavaH / / pravrajya kevalajJAnaM, krameNa prApa sa prabhuH // 336 // zrutvA taddezanAM bajrAyudhasya gRhamIyupaH / / utpattiM ckrrtn|| 52 // syA-'bhyadhAdAyudharakSakaH // 337 // anyAnyapi hi ratnAni, tadA tsyoppedire|| tataH sa cakre cakrasya, cakrI pUjAM mahIyasIm // 338) kA cakraratnAnugaH so'tha, vijayaM maGgalAvatIm // sAdhayAmAsa SaTkhaNDa-makhaNDAjJaH zazAsa ca // 336 // kSemaGkarajinastatra, samavAsaradaKol nyadA // cakriNe'rhantamAyAta-mUcuzca vanapAlakAH // 340 // sArddhadvAdazadInAra-koTIstebhyo vitIrya saH // gatvA natvA ca sarvajJa-mazrI pIddharmadezanAm // 341 // tato vairAgyamAsAdya, sadyaH samagatoM nRpH|| nije nyavIvizadrAjye, sahasrAyudhamAdarAt // 342 // caturmi nijarAjJInAM, sahasraH bhUbhujAM tathA / / saptabhizcAtmajazataiH, sahito mahito janaiH // 343 // kSemaGkaraprabhoH pArthe, gatvA sa vratamAdade // 2H tapyamAnastapastIvaM vijahAra ca bhUtale // 344 // [yugmam ] sahasrAyudharAjo'pi, rAjye nyasyAnyadA sutam / / gaNAdhIzasya pihitAzravakA syAnte'grahIvratam // 34 // sa kramAt zrutapAriNo, viharan pRthivItale / samagastAnyadA vajrA-yudharAjarSiNA samam // 346 // tatazca kA to pitAputrau, svAdhyAyadhyAnatatparau // suciraM rucirasvAntau, samameva vijahatuH // 347 // adhiruhyA'nyadA zaila-mISatprAgabhArasajJaall kam / / pAdapopagamaM nAmA-'nazanaM tau vitenatuH / / 348 // pUrNe ca jIvite paJca-viMzatyarNavajIvitau / / graiveyake tRtIye tA-vabhUtAM bhAsurau surau / / 346 // itazca jambUdvIpe prAga-videheSu maharddhikA / / vijaye puSkalAvatyA-masti pU: puNDarIkiNI // 350 // prtiipbhuuptejognishmnaikghnaaghnH||raajaa ghnrthstsyaa-mbhuuddbhutvikrmH||351|| gaGgAgauryAvivezasya, tasyAbhUtAmume priye / / tatrAdimA prItimatI, dvitIyA tu manoramA // 352 / / jIvo vajrAyudhasyAtha, cyutvA aveykaatttH|| devyAH prItimatInAmnyAH, kukSau samavatI ACGLASAVELERE VEVERETTAA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 53 // vAn // 353 pravizantaM tadA vaktre, garjantaM vidya dazcitam // varSantamamRtAsAraM, svapne meghaM dadarza sA // 354 // prAtaH svapnArthamujhezauttarAdhya stayA pRSTo'bravIdidam // sutaste bhavitA megha, iva sntaaphRdbhuvH|| 355 // sahasrAyudhajIvo'pi, tato graiveyakAccyutaH / / devyA manoyanasUtram ramAhvAyA, udare samavAvarat // 356 / / sApi svapne rathaM ramyaM, prekSya patye nyavedayat / / so'pyuvAca priye ! bhAvI, sutastava mahArathaH // 53 // // 357 // pUrNetha samaye tAmyAM, prasUtAvadbhutau sutau // indropendrAviva krIDA-vazopAtabhavAntarau / / 358 // putraM tatrAdimaM bhUmA-bAmnA megharathaM jagau // paraM punaha DharathaM, rAjJIsvapnAnusArataH // 356 / / bhUSayantau tau narendra-kulaM merumivonnatam // bAlI kramAdavarddhatA, bAlakalpadrumAviva // 360 // ratnena kAJcanamiva, vasanteneva kAnanam / / dvitIyavayasA rUpa-mabhUSyata tayoH kramAt // 361 // itazca niha tazatroH, sumandirapuraprabhoH tisro'bhuvan sutA, vizvatrayazriya ivAhatAH! // 362 / / tAsvAdyA priyamitrAhA, dvitIyA tu manoramA / Kll tRtIyA sumatirnAma, jagattrayamanoramA // 363 // tatra megharathAyAdA-nandane dve sa pArthivaH / / ekA punaha Dharatha-kumArAya laghIyasIm // 364 // kAmtAbhiH saha tAbhistI, devIbhirica nAkinau / / bhuJjAnau viSayAn kAlaM, bhRyAMsamatininyataH // 365 // bodhitaH zrIgha- | naratho-'nyadA lokAntikAmaraiH / / dadau vArSikadAnaM sa-dvAtaiH nunna ivAmbudaH // 366 // rAjye ca yauvarAjye ca, tato vinyasya tI sutau // | pravrajya kevalaM prApya, so'rhan bhavyAnabodhayat / / 367 // namrovarvIzaziraHsrasta-mAlyapUjitapatkajaH // anvazAnmedinIM megha-ratho dyA maghavAniva / / 368 // tasyA'nyadA pauSadhinaH, pauSadhaukasi tasthuSaH // etya pArApataH ko'pi, papAtAGka bhayAkulaH // 366 // zaraNaM | mArgayan so'tha, zakunto' martyabhASayA // mA bhaiSIriti rAjJokta-stadaGka sthitavAn sukham // 37 // mama bhakSamidaM deva !, vimuJcetyu 1 upendro viSNuH / 2 pkssii|| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ecarAdhya adhya018 // 54 // panapatram // 54 // cakairvadana // tamanvagAdatha zyeno, garutmAniva bhoginam // 371 // nRpo'thetyabravIdenaM, zyena ! dAsye na te zritam ||praannaante'pi hi rakSanti, kSatriyAH zaraNAgatam // 372 // anyacca yujyate naiva, bhavato'pi vivekinaH / / apahatya paraprANA-nevaM svaprANapoSaNam // 373 // 19 svajIvitaM yatheSTaM te, tathAnyasyApi tatpriyam // tadrakSasi yathAtmAnaM, tathAnyamapi rakSa bhoH| // 374 // bhuktenApyamunA bhAvi, sauhitya' kSaNameva te // sarvasyApyAyuSo nAzo, bhavitA'sya tu pakSiNaH // 375 / / AhAreNApareNApi, cudvyathA kSIyate kSaNAt // prANihiMsotthanaraka-vyathA tu na cirAdapi // 376 // tadvimuJca prANihisA, dharmamAzraya sanmate ! atrAmutra ca yena tvaM, labhase sukhamuttamam // 377 // | tato narezvaraM zyenaH, proce manujabhASayA // matto bhItaH kapoto'yaM, prabho ! tvAM zaraNaM zritaH // 378 // cutpIDApIDito'haM tu, behi kaM zaraNaM zraye ? // tadenaM rakSasi yathA, tathA tvaM rakSa mAmapi ! // 376 // dharmAdharmavicAro'pi, sati svAsthye'GginAM bhavet / / bubhukSito hi / kiM pApaM, na karotIti na zrutam ? // 380 // na cAnyairapi bhaujyai, tuSTirbhavati bhUpate ! // sadyo hataprANipalA-svAdanaikarato hyaham / // 381 // kSudhayA mriyamANasya, tadenaM deva ! dehi me // sarveSvapi mahAtmAno, bhavanti hi kRpAlavaH // 382 // rAjA'tha zyenamityUce, kapotapramitaM tava // dade svamAMsamutkRtya, mA mriyethA mudhA kSudhA // 383 / / omityukte tena pArA-pataM nRptirektH|| tulAyAM nyAsthadutkRtyo-skRtya svaamissmnytH||38|| cikSepa svapalaM bhRpaH, chedaM chedaM yathA yathA // kapotapoto vavRdhe, vIvadhena' tathA tathA // 38 // tatastulAmilApAlo'-'dhyAsta zastamatiH svayam / tadA ca maMtrimukhyAstaM, sagadgadamado'vadat // 386 // rakSaNIyA'munAMgena, mahIza ! nikhilA mahI // pakSiNo rakSaNAyAsya, tadvibho ! kiM jahAsi ? hA ! // 387 // kiJceyAn vIvadho naivA-eDaje sambhavati kvacit // | 1 tRptiH / 2 bhAreNa / 3 raajaa| G GEGEVEEVEEVEEAVAZALA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA uparAdhya- kityasa ko'pi mApAvI, bhAlI dekhemanAra ! // 38 // iti teSu vadatvena, divyAlakaramAsuraH // prAdurbhUyA'marI bhUpa-mityuSAca panamantram taajniH|| 38 // dharmAcAlayitu megha- nezAH surA api // iti te stutimiishaan-shknnoktaamsaashiH|| 16 // adhi-|| // 55 // dhyAya samau vairAd yudhyamAnApiyo khabam // zakasaM tvatparIcArya-sahametanmahIpate / // 36 // [yummam ] tanmahAsattva ! dhanyastvaM, yakhAtI prAthinaM param // priyAnapi jilA-stumAyApi na manyase / / 362 // ityuktvA taM nRpaM sajjaM, vidhAya svaryayau surH| maMtryAdayo'piyA tadvIkSya, vismayaM dadhurukkaiH // 31 // devaH ko'sau purA visa, prinnoHrmetyoH1|| atheti pRSTastai po-'vadhijJAnI jagAvidama // 394 // rAmo'parAjilAho'haM, prAmabhave pAzcame'bhavam // asau dRharamonanta-vIryAkhyo'bhUcadA hriH|| 15 // prativiSNurdamitAri-stadA'vAsyAM ito'bhavat // bhave bhrAntvA sa devo'sau, babhUvAmAnakaTataH // 366 // [anyacca] jambUdvIpasyairavate, pazibhISaNDasattane sAmaradattabhyasutA-vabhUtAM bananamvanI // 367 // vANijyAya gatau tau ca, pure naagpure'nydaa| gadhAviva kravyapiyaDaralamelamapazyatAm // 368 // sodarAbapyabudhyetAM, tasya ralasya lipsayA // ekadravyAbhilASI hi, parama vairakAraNama 368 || nadItIre yudhyamAnau, tabade patitI va tau // mRtvAbhUtAM mahATavyAM, zyenapArApatAvimau // 40 // tena prAgbhavavairaNa, yudhya bAnAvihAmyam / / adhiSThAya sagIvAsyA bhanekasmAkaM parIkSam // 40 // tatvopIzavacaH zrutvA, pakSiNAvapi sau kSaNAta // jAtismaraNamAmAsAya, svavAcalyUcA pam // 40 // navannRbanmamApyAvA, vdaalomenjhritau|| yathA dharmamAdizyA-'nugahaNAtvanA bhavAn ||4.shaa kaviAyAvadhijJAsA-mAjhAnazanamIstimaH / / apaya to viSAvATa, bAdI bhavanapI surau||404|| kRtAdharma meghara, pratimAsthitamanyadA / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. eve adhya018 yanasUtram EVEGEVEEVEE VEE Veevee ELEVERDE tubhyaM namo'stviti vada-bIzAnendro'namanmudA // 405 // tvayA'pi vizvavandhana, ko'sau svaaminnmskRtH|| mahiSIbhistadA cavaM, pRSTaH sa harirityavak // 406 // nagayAM puNDarIkiNyAM, zrImegharathapArthivam // pratimAsthaM bhAvijinaM, vIkSya bhaktyAhamAnamam // 407 // dhyAnasthitaM mahAsattva-ma, merumiva sthiram // zaktAvAlayituM naiva, sendrA api surAsurAH // 408 // tanmahiSyau surUpAti-rUpe tAM tasya varNanAm / / asahiSNU tadA tatrA-''gAtAM tatvobhahetave // 40 // // kAmapAdapakulyAbhAH, kAminIste vicakratuH / / anukUlopasagAMstA, iti pArebhire ttH||410 // kaTAkSavizikhaH kAci-dakSA lakSIcakAra tam // kA'pi bhravibhramAna subhra--vidadhe pidadhe trapAm // 411 / / pInastanI stanau zAta-kumbhakumbhAvivonnatau // kApi prAkAzayatkeza-pAzodvandhanakaitavAt / / 412 // trivalIlalitaM madhyaM, sumadhyA kApya| darzayat / / kApi vApisanAbhiM ca, nAbhiM prAkaTayanmuhuH // 413 / asminnakhapade kAJcI-dAma mAM bahu bAdhate // mAyayeti mhaarohaa-rohN| kApi sphuTaM vyadhAt / / 414 // hale ! 'linA kiM daSTAha-miheti vyapadezataH / / utkSipya kApi saMvyAna-mUrvomU lamadIdRzat // 41 // zRGgArazAkhipuSpAbhaM, kAcidasmerayat smitam / / kAcijjagau ca gItAni, vikArAMkuravAridAn // 416 / / kathAmakathayata kApi, priyayogavi| yogayoH / / svAnubhUtA ratakrIDA, varNinI kApyavarNayat // 417 / dehi priyaM vacaH saumyadRSTayA vIkSastra naH prabho ! / / kaNThe nidhehi ca bhujau, tamityUcuzca kAzcana / / 418 // kSobhAyeti kRtAstAbhiH, kuceSTA nikhilAM nizAm / / pratyutAdIpayat dhyAnaM, tasyA''pa iva vADavam // 416 // merau vAtyA ivorvIze, moghAstA vikRtAH striyaH / / tataH saMhatya te devyau, natvA taM divmiiytuH||420|| nizAvRttena tenAtha, pRthvInAtho viraktadhIH / / pratimAM pArayitvAgA-svadhAmA pratimakSamaH / / 421 // tatrAtha samavAsApI-jjino ghanaratho'nyadA / / taM cAyAtaM nizamyAgA-sAnujo vandituM nRpaH // 422 // vairAgyamAtaraM zrutvA, dezanAM sa gRhaM gataH / / rAjyametadgrahANeti, rAjA'varajamabravIt // 423 // NUMANBINDNEVZEYVESNA NEVEN Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 57 // ucarAdhyapanamUtram // 57 // // 427 / so'tha kRtvA sarvArtha-siddhe jajJe sudhAzA paladdhibhiH / / puraM purandara GECEFeEcceeeeeeeeee tvAmanupravrajiSyAmi, kRtaM rAjyena tanmama / tenepukto'tha pRthvIzo, rAjye'sthApayadAtmajam / / 424 / / sAkaM dRDharathenAtha, sutAnAM saptabhiH zataiH // rAjJAM catuHsaharuyA ca, gatvA tIrthakarAntikam // 425 / / svIcakAra parivrajyAM, zrImegharathapArthivaH // adhItyaikAdazAGgAni, viz2ahAra ca bhUtale / / 426 // [ yugmam ] viMzatyA sthAnakairaha-siddhasevAdibhiH shubhaiH|| tIrthakunnAma satkarma, sorjayAmAsa sArjavaH | // 427 / / so'tha kRtvA sAdhusiMhaH, siMhanikrIDitaM tapaH / pUrvalakSaM yAvadugraM, pAlayitvA ca saMyamam // 428 // AruhyAmbaratilake, girAvanazanaM zritaH / / AyuHkSayeNa sarvArtha-siddhe jajJe sudhAzanaH / / 426 // tadvAndhavo'pi samaye, kiyatyapi gate sati / / prAyaM prapadya | tatraiva, vimAne'jani nirjaraH / / 430 / / athAstyatraiva bharate bharitaM vipularddhibhiH / puraM purandarapuro-pamaM zrIhastinApuram // 431 // vizvaseno mahAsena-senAjitvarasainikaH / / tatrAsIdbhumisutrAmA -'lakAyAmiva yakSarAT // 432 / / svAhA svAhApriyasyaivA-'cirA tasya mahiSyabhUt / / rUpanirjitapaulomI", zIlAlaGkArazAlinI // 433 // jIvo megharathasyA'tha, vyutvaa-srvaarthsiddhtH|| AgAt zrIacirAdevyAH , kukSau haMsa ivAmbuje / / 434 / / caturdaza mahAsvapnAn , sukhasuptA tadA ca sA / / mukhe pravizato'pazya-prazasyAkAradhAriNaH / / 435 // tayA'tha pRthivInAthaH, pRSTaH svapnArthamityavak // "sArvo vA 'sArvabhaumo vA, bhAvI tava sutaH priye ! // 436 // prAgajAtaM "zAntikAzAntaM, mArirogAdikaM tadA // prabhuprabhAvAdazivaM, zazAma kurumaNDale // 437 / / garbhakAle'tha sampUrNe, nizithasamaye sukham // suSuve sA sutaM rAjJI, svarNavarNa mRgadhvajam / / 438 // trailokye'pi mahodyoto, nArakANAM sukhaM tathA // kSaNaM tadAbhUnnityaM hi, jinakalyANakeSvadaH // 436 // jJAtvA'thAsanakampena, jinajanmA''gatA drutam / paTapaJcAzadikkumAryaH, sUtikarmANi cakrire / / 440 / / 1 anazanam / 2 indrH| 3 agneH| 4 indraanno| 5 arhan sarvajJaH tIrthakara iti yAvat / 6 cakrI / 7 zAntikena zAntikareNApi pUrNAdividhAnena azAntamityarthaH / SEASINGARNARAARADIOX Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 5 // ASH ucarAdhya- athaasvaasthairssdttaa-'vdhijnyaanopyogtH|| jJAtvA'Ijjanma zakozami, vaagaatspricchdH||441|| navA jinaM jinAmbAM ca, jJApa- yanasUtram yitvA'bhidhAM nijAm // dacyA'vasthApinI devyAH, pramo rUpAntaraM nyayAt // 442 // paJcarUpANi kRtvA'ya, tenaikena jinezvaram // // 58ill dvAbhyAM ca cAmare tAbhyA-mekena chatramuhun // 443 // ekena ca puro vaja-mutkSipan maghavA zyAt // jagAma merupaulisthA-'tipA NDukambalAM zilAm // 444 // [ghugmam ] akanyastajinastatrA-jyAsta siMhAsanaM hariH // anye'pi vAsavAH sarve, taveyuvalitAsanAH // 445 // tatastIrthodakaistIrtha-karaM prAgacyutAdhipaH // abhyaSizcattadanu ca, kramAdanye'pi vAsavAH // 46 // atheshaanprmorhe| jinaM vinyasya vajrabhRt / / prabhozcaturyu pArveSu, vicakre caturo vRSAn // 447 // vadviSAkhodgatainI:rai, snapayAmAsa sa praham // gandhamAlyavibhUSAbhiH, pUjayitvA'stavIca tam // 448 // athAdAyajinaM zakro-cirAdevyantikezucat // drAgavasvApinImaha-tAMtirUpaM jahAra ca // 446 // vinodAya vimorUrva, nyasya zrIdAmagaNDakam // ucchIrSake nyadhAdajI, caumakuNDalayAmale // 450 // jine jinajananyAM ca, yo durvyAsyati durmatiH // tanmauliH sAdhA bhAvI, Akasmeva mArI ! // 451 // ityudhopya surairindraH, svarNaratnAdivarSaNam // kA zrIdena kArayitvA ca, dvIpe nandIlabare yasau // 42 // rAm] taba zAzvatarItyeSu, zakro'nye'pi ca vAsavAH // aSTAhikotsava kRtvA, sthAna nijaMnijaM yayuH // 443 vardhApito'tha dAsImi-bhUpatiH puvajanmanA // tAbhyo dacA bhUri dAnaM, prAjyaM cakra mahotsavama // 44 // garbhasthe'smin sute zAnti-zivAnAmabhUti // iti vitipatiH zAnti-riti tasyAmiyAM vyadhAt // 455 // nihita Kaa hariNAMgaNTe, pipan pIyUSamantraham // atirUpakenAnI-paha'ya jgtptiH||456|| pazyatorAlikatoSa, maulAbAjighratozca tam // pitroH sukhamabhanA-mAmayokhi nikhulam // 457 // nizamya manmanAlApAM-stasyeSTAn cha sadAmapi // pitarau pItapIyUSA-vivAtyarthama Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IP uttarAdhyayanasUtram // 59 // adhya018 // 56 // TAGG jyatAm // 458 // bhUpahAgaNaM svAmI, kramacaMkramaNaiH kramAt // alaJcakAra caTulaiH, klpgurivjsmH| 456 // zizubhRtaiH sama deva-calacUlAJcalo' vibhuH| pazulIlA nyavAdamyA, zaizave zobhate chdH||460|| kramAcasvavapuryogA--dyauvanaM bhuussynvibhuH|| catvAriMzaddhanustugo, vizvaM nizcamamodayat / / 461 // piborAjJetyupAyaMsta, jino sajAGgajAstataH // yazomatyAdikA dhanyaM manyAstAdRgdhavAmitaH // 462 // yAtepvabdasahasraSu, janmataH paJcaviMzatau / rAjA rAjye nyasya zAnti, nijaM kAryamasAdhayat // 63 // jino'pi bhuje bhomAna, purandhrIbhiH socamAn // karmabhogaphalaM kheva-mevApati nikAcitam // 464 // jIvo dRDharathasyAtha, sarvArthAdanyadA cyutaH / / AmAdhazomatIkucI, svapne cakraM pradarzayan // 465 pRSTastayAdhya svapnArtha, jagAdeti jagatpatiHcava devI suto bhAvI, jaGgamaM vizvamaNDanam // 466 // pUrNe ca samaye putraM, suSuve sA sulakSaNam / / svAmisvapnAnusArAtaM, cakre cakrAyudhAbhidham // 467 // kA krameNa barddhamAno'tha, sopi yauvanamAsadata // bahIrmapatipatrIzca, paryazaiSIt svyNvraaH||468 / / nRpatve'pi sahasraSu, zaradAM paJcaviMzatau // KAgateSu zAbazAlAyAM, cakra prAdurabhUt prabhoH // 466 // cakrapUjAM kArayitvA, tatastadanugo vibhuH // lIlayA sAdhayAmAsa, pakhaNDamapi bhAratam / / 470 // triMzatA sahasra bhU-bhujAM sektipatkajaH // kRtArizAntiH zrIzAnti-hastinApuramAyayau // 471 // tato devanR devezva, svAmino dvAdazAbdikaH / cakre cakritvAbhiveko, modayan jagatIjanam // 472 // athAntaHpurakAntAva-cakravartizriyaM prabhuH // bhukhAno vyatyagAdabdasahasrAnpaJcaviMzatim // 473 // tIrtha avasyetyukto, bokAntikasuraratha // niniMdAnaM dadau dAna-mAbdikaM jagadIzvaraH // 474 // rAjye bakAyuSaM nyasya, sarvArthI ziSikAM zritaH surAsuranarAdhIza-kRtaniSkramaNotsavaH // 17 // gannA 1calo'sthirara cUlAyA mastakamadhyazikhAyA bacanaH prAntabhAgo yasya sa tathA / / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 60 // Eeeey LEECEVEVERVEEVEEVEEPEE sahasrAmravaNe, yApyayAnAdavAtarat // samaM rAjJAM sahasraNa, prAvAjIca jinezvaraH // 476 // [ yugmam ] leme manaHparyayAha, turyajJAnaM // dhya018 prabhustadA // bijahAra ca bhUpIThe-'pratibaddhaH samIravat // 477 // varSAnte ca punaH prAptaH, sahasrAmravaNaM vibhuH // zuklaghyAnaM shritH||2||6|| prApa, kevalajJAnamujjlam // 458 // tata Asanakampena, tatrA''yAtAH surAsurAH / / cakraH samavasaraNaM, prAkAratrayamaJjulam // 476 // // pUrvadvAreNa tatrAtha, pravizya bhuvanaprabhuH // dharmamAkhyAtumAreme, pUrvasiMhAsanasthitaH // 480 // tadA ca vyantaraiH svAmi-pratimAkhidizaM kRtAH // prabhuprabhAvAttadanu-rUparUpatvamAsadana // 481 // udyAnapAlakAH sadya-stato gatvA nyavedayan / / svAminaH kevalotpatti, cakrAyudhamahIbhuje / 482 // tatastebhyaH prItidAnaM, datvA sotyarthamutsukaH / / gatvA natvA jinaM stutvA-'zroSIddharma smaahitH|| 483 // dezanAnte jina natvA, provAceti mahIpatiH / / diSTayA dRSTo'si nAtha ! tvaM, kAruNyAmRtasAgaraH // 484 // asmAcchalAnviSo bhIta-bhItaM mAM bhavarAkSasAt / / dIkSArakSApradAnenA-'nugahANa drutaM vibho ! // 485 / / svAminA'numataH so'tha, rAjyaM nyasyAGgaje nije // paMcatriMzannRpayutaH, praavaajiijjinsnnidhau||486 // tAMzca SaTtriMzataM zAnti-nAtho gaNadharAn vyadhAta // tripadyA anusAreNa, dvAdazAGgIvidhAyinaH / / 487 // narA nAryazca bahavo-pare'pi prAvrajastadA // zrAddhAH kepyabhavaMzceti, tIrtha tIrthaGkaro'karot // 488 // dhvaMsayan durmatadhvAntaM, bhavyAbjAni prabodhayan / / vyomni bhAsvAniva svAmI, bijahAra ciraM bhuvi // 486 // zramaNAnAM sahasrANi, dvApaSTirabhavan vibhoH / ekaSaSTiH sahasrANi, sAdhvInAM SaT zatAni ca // 460 // lakSadvayaM ca nvti-shsraaddhymupaaskaaH|| lakSatrayaM trinavati-sahasrAramupAsikAH // 461 // saMgho guNodadhiriti, prabhojajJe cturvidhH|| dharma prabhAvayannuccai-caturbhedaM caturdizam // 462 // dIkSAdinAt prabhRtyabda-sahasrAnpaMcaviMzatim // 1 samavAyAGgAbhiprAyeNa zrIzAntinAthasya navatirgadharA dRzyante, SaTtriMzaccAvazyakAdibahupanthAbhiprAyeNa, tatra tattvaM kevalino vidantIti dhyeyam / NOVEEVEVE EVEEVALE / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 61 // Ceveeeeeeeee-NEGNEAYEEYEGeeveeYEEYE vihatya bhuvi saMmeta-parvataM bhagavAnagAt / / 463 // tatra cAnazanaM sArddha, sAdhUnAM navabhiH zataiH // prabhuH prapadya mAsena, siddhisodhamabhUSayat // 464 // kaumAre maNDalItve ca, cakritve saMyame'pi ca // lakSaturyAza ityabda-lakSAyurabhavadvibhoH // 465 // zAntatrilokavRji| nasya jinasya zAnte-cakre vimuktimahimAtha surAsurezaiH // cakrAyudho'pi bhagavAn vRtakevalazrI-bhaije'nyadA priyatamAM zubhasiddhilakSmIm ||3|| | // 466 // iti zAntinAtha-caritalezaH // 38 // " mUlam-ikkhAgarAyavasabho, kunthU nAma narAhivo / vikkhAyakittI bhayavaM, patto gaimaNuttaraM // 36 // . 4 . vyAkhyA spaSTaM, kathAlezastvevam - atraiva jambUdvIpe prAga-videheSu purA'bhavat / Avartavijaye khani-puryA siMhAvaho nRpaH // 1 // so'nyadA vratamAdatta, saMvarAcAryasannidhau / jinasevAdibhiH sthAnaH, tIrthakRtkarma cArjayat // 2 // ciraM pavitraM cAritraM, prapAlyAnazanaM shritH|| AyuHkSayeNa sarvArtha-sidhe so'bhUtsudhAzanaH // 3 // itazcAtraiva bharate, pure zrIhastinApure // bhUpo babhUva sUrAtaH,, zrIsaMjJA tasya ca priyA // 4 // siMhAvahasya jIvo'tha, cyutvA srvaarthsiddhtH|| kukSau caturdazasvapnA-''vedito'vAtarat zriyaH // 5 // kramAca sA'sUta sutaM, chAgAMka kAzcanacchavim // dikkumAryoM vyadhustasya, sUtikarma tadA''gatAH // 6 // janmAbhiSeka merau ca, tasyendrAH cakrire'khilAH // tuSTo'nvatiSThadbhapo'pi, putrajanmamahAmahaH // 7 // garbhasthe'smin kunthubhAvaM, bhejire nikhilA dviSaH // svapne ca jananI kusthaM, ratnastUpaM dadarza yat // 8 // tatkunthuriti tasyAkhyA-mutsavairnimame nRpaH // vizvottaraguNAdhAraH, kramAtsa vavRdhe vibhuH||6|| yauvane rAjakanyA rAT , samaM tenodavAyat // A tasmai vitIrya rAjyaM cA-'nyadA paryavrajasvayam ||10||shriikunthusvaaminHpraajyN, rAjyaM pAlayatastataH / / cakramAyudhazAlAyA-manyeyurudapadyata btbtgbyshytmesmetubbebbuAbdbdbdpydp Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 6 // adhya.18 // 2 // T 11 // tatazcakrAnugaH sarva, vijigye bharataM prabhuH // cakrizriyaM ca khIsla-mivopacubhuje ciram // 12 // atha lokAntikairdevaiH, svaya- mbuddhaH sa bodhitaH // rAjyaM putrAya dAnaM ca, dadau vArSikamarthinAm // 13 // tatonarendrarindaizca, kRtnisskrmkhotsvH|| Aruhya zivikAM svAmI, sahasrAmavaNaM gataH // 14 // mahIpatisahasraNA, saha vratamupAdade / manaHparyayasaMjJaM ca, turyajJAnaM tadA''sakt // 15 // [yugmam ] vicAruNDapacIvA-amatto viharan bhuvi / / AgAt SoDazabhivarSe, sahasrAmravaNaM punaH // 16 // tatra ca svAminAvApte, kevale hAyokhilAH // Agatya cakraH samak-saraNaM zaraNaM zriyAm // 17 // pazcatriMzaddhanustajaH, paJcatriMzadguNAAyA // girA dideza tatrezo, dharma, siMhAsane sthitaH // 18 // taM nizamya prabhoH pArthe, prAjan bahavo janAH // teSu cAsthApayatpaJca-triMzataM 'gaNino jinaH // 16 // paSTiHsahasrA vatinA, sAdhvInAM te sapaTzatAH / / ekonAzItyA sahasra-yuktaM lakSamupAsakAH // 20 // ekAzItisahasrAgaM, lakSatrayamupAsikAH // evaM caturvidhassaMghaH prabhAviharato'bhavat // 21 // [ yugmama ] kaumArarAjyacakritva-cAritreSu samAMzakam / / jIvitaM paJcanavati-sahasrAbdAnyabhUvibhoH // 22 // samaM sahasraNa munIzvarANAM, saMmetazailenazanaM prapatraH // mAsena soddhan zivamAsasAda, surezvaraistanmahimA ca cakre // 23 // iti zrIkunthunAthakathA / / 36 / / mUlama-sAgaraMtaM caittA NaM, bharaha nrvriisro| arovi arayaMpatto, patto gaimaNuttaraM // 40 // vyAkhyA vyaktaM navaraM "atyaMphtoti" ramasaH karmaso'bhAvo'rabastatprAH , prAmo gatipanucarAm / tadvattalezastvevamjambUdvIpaprAgvidehe, vatsAhavijaye'bhavata / niHsImavikramaH sImA-pUryA dhanapatinRpaH // 1 // saMvarAhamuneH pArve, prAghajat 1 triMzadgaNadharAn jinaH // iti '' saMjJaka pustake caturthapAdaH / / AGeeeeeee Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 63 // Acer sonyadA mudA / / sthAnairarhadbhaktimukhyai- rAjrjjayajjinanAma ca // 2 // ciraM tapsvA tapastIvraM prapAlya vratamuttamam // prAyaM prapadya sa suro, jajJe graiveyke'ntime||3|| itazca `bharate'traiva, zrIhastinApure'bhavat / / rAjA sudarzano loka darzanAnandidarzanaH ||4|| devIsaMjJA'bhavaddevI, tasya devIva sundarA // jIvo dhanapatezcyutvA tasyAH kukSAvavAtarat // 5 // caturddaza mahAsvapnAM - stadA rAjJI dadarza sA / jJAnatrayadharastasyA, garbho'pi vazdhai sukham // 6 // kramAcca nandanaM nandyAvarttIkaM kAJcanadyutim // amRta sA mahAdevI, 'mahAsenamivAdrijA ||7|| sUtikarmANi tasyAtha, dikkumAryo vitenire // cakre janmA'bhiSekacA - 'khilairindraiH surAcale ||8|| svapne ratnArakaM mAtA - 'pazyadityasya pArthivaH // ara ityabhidhAM cakre, kRtvA janma mahotsavam // 6 // kramAcca kalayan vRddhi, triMzaccApoccabhUghanaH // pitrAjJayA'GgajA rAjJAM paryaNaiSItsa yauvane // 10 // zranyedyuH piturAdezAt, dadhau rAjyadhuraM jinaH / jAtacakrAdiratnazcA - 'khilaM bharatamanvazAt // 11 // cakrizriyaM cA'nAsakto 'bhukta yogIva bhojanam / / lokrAMtikairbodhitazcA - 'nyadA'dAdAnamAbdikam // 12 // rAjyaM niyojya putre ca, zitrikAsaMsthitovibhuH // yayau sahasrAmravaNaM, surAsuranaraivRtaH ||13|| saha rAjasahasreNa, prAvrAjIttatra tIrthakRt // tadA manaH paryayAha / turyajJAnamavApa ca / / 14 / / ibhArAtirivAbhItaH, pRthivyAM viharan vibhuH|| bhUyo'pyAgAtsahasrAmravarNaM saMvatsaraikhibhiH ||15|| tadA cAbhyudite bhattu : kevalajJAnabhAskare / 'same sametya samavasaraNaM vAsavA vyadhuH // 16 // vANyA yojanagAminyA, sarvabhASAnuyAtayA / pUrvasiMhAsane tatrA - ''sitvA dharmaM jagau jinaH // 17 // taM cAkarNya jinAbhyarNe, naike paryavrajan janAH // trayastriMzadgaNadharAH, 'svAminA teSu cakrire // 18 // zramaNAnAM prabhoH paMcA- zatsahasrANi jajJire // zramaNInAM punaH SaSTi - sahasrANi mahAtmanAm || 16 || lakSaM caturazItyA ca sahasra : yuktamAstikAH / / dvAsaptatisahasrAgraM, lakSatraya 1 kArttikeyam / 2 siMhaH / 3 sarve / 4 trayastriMzadgaNadharAn teSu cAsthApayat prabhuH // iti 'gha' pustake // adhya0 18 // 63 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ urAdhya. yanamUtram / / 64 // adhya018 // 64 // VEEVE Eveveeeeve CECEVE Evere mupaasikaaH| 20 / anugrahItu bhavino, bhUmau viharato'rhataH / saMghazcaturvidha iti, jajJe [dho jajJe, iti ] guNamaNInidhiH / 21 / samabhAgaM kumAratvA-dike sthAnacatuSTaye / AyuzcaturazItyabda-sahasrANi prabhorabhUt / 22 / nirvANakAlaM jJAtvA'tha, gatvA sammetaparvate / saha sAdhusahoNA-'nazanaM vidadhe'dhipaH / 23 / ekena mAsena sa sArvasArva-bhaumo mahAnandapadaM tato'gAt / nirvANakAle ca sametya tasya, savitene mahimA surezaiH / 24 / iti zrIaranAthakathA / 40 / mUlam-caittA bhArahaM vAsaM, cakavaTTI mahiDDIao / caittA uttame bhoe, mahApaumo tavaM care // 41 // vyAkhyA-sugamaM / taccaritaM tvevam atraiva bharatakSetre, zrIhastinApure'bhavat / ikSvAkuvaMzakAsAra-padma padmottaraM nRpaH / / tasya jvAlAbhidhA rAjJI, babhUva prmaahtaa| tasyAzcaikaH suto viSNuH, siMhasvapnena sUcitaH / 2 / padmAsanamahApadma-nAmAnyazca suto'jani / tasyAzcaturdazasvapna-sUcito nicito guNaiH / 3 / kalAkalApaM sakalaM, kalAcAryAdadhItya tau| dvitIyamadvitIyazrIvayasyaM praapturvyH|4| tatra padma jigISutvA-dhauvarAjye nyadhAtpitA / vipreSu prAjJavAjaitraH, kSatriyeSu hi zasyate |sh itazcojjayinIpuryA, zrIvAsInmahIpatiH / mantri tu tasya namuci-vitaNDApaNDito'bhavat 6 / tasyAM nagaryAmanyedyu-viharan samavAsarat / munisuvratanAthasya, ziSyaH suvratasUrirAT / 7 / taM nantu vrajato vIkSya, paurAna saudhoparisthitaH / amI janAH kva yAntIti, namuciM pRSTavAnnRpaH / 8 / devAyopavane kepi, zramaNAH santyupAgatAH / tAnnantu yAnti tadbhaktA, | ityUce sacivastataH / / / tatra yAmo vayamapI--tyukte rAjJA'tha so'bravIt / yadya tarhi tatrezaiH, stheyaM madhyasthavRttibhiH / 10 / pAkhaNDino'khilAnvAde, svAmin ! jeSyAmi tAnaham / omityuktvA tato rAjA, samaMtrI tadvanaM yayau / 11 / dharma cedvittha taba te-tyUce ca namuci AAPPEACEPeeeeeCARENAGEDAE Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 uttarAdhyapanasUtram AVEGVEGETEVEGEVEEVE Evere munIn / kSudro'yamiti vijJAya, te tu tUSNIkatAM dadhuH / 12 / tataH sa zAsanaM jaina, nindannuddizya sadgurUn / gaurayaM kimu vettIti, vyabavItsacivabruvaH / 13 / mukhaM kaNDUyate te cet , tatkiMcidrU mahe vayam / atheti gurubhiH prokte, tAnekaH kSullako jagau / 14 / anena saha dhRSTena, vaktu' yuktaM na vaH svayam // vijeSye bahamevAmu, svapadaM tadvadatvayam // 15 // kruddhaH so'thAvadadveda-bAhyAH zaucavivarjitAH // deze vAsayitu nAhI, yUyaM pakSo'yamastu me // 16 // pratyUce kSullako vArikumbhazcullI pramArjanI // kaNDaNI pepaNItyuktAH, paJca 'zUnAH zrati baho! // 17 // ye hi zUnA bhajantyetA, vedabAhyAH ta eva hi / / tadvarjitAnAmasmAkaM, tatkathaM vedabAhyatA ? // 18 // azaucaM tu rataM tasya, | sevakazcAzucirmataH // suratAdviratAstasmA-tkasmAdazucayo vayam // 16 // niruttarIkRta iti, kSullakena sa dhIsakhaH // vairaM mahadvahan sAdhuSvagAdgehaM nRpAnvitaH // 20 // nizAyAM ca munIn hantu, krodhAndhaH sa vane gataH // dhAvanihantumastambhi, devyA nirgranthabhaktayA // 21 // prAtazca taM tathA prekSya, vismitA nAgarA narAH // nRpazca dharma mUribhyo, nizamyopazamaM yayuH // 22 // nindyamAno janaiH sabai-vilakSo namucistataH // devyA mukto yayau lajjA-vihasto hastinApuram // 23 // so'tha tatra mahApadma-yuvarAjena saGgataH // tadamAtyapadaM prApa, pApo'pi pAcyapuNyataH! // 24 // itazcAsItprAntavAsI, durgamaM durgamAzritaH // nRpaH siMhabalaH siMhaH, iva prabalavikramaH // 25 // sa ca pradAyAvaskandaM, padmadeze muhumuhuH // svadurga prAvizattaM ca, grahItu ko'pi nAzakat // 26 // dhattu siMhabalaM jAnA-syupAyaM kaMcidityatha / pRSTo rupTena padamena, vebIti namucijagau // 27 // tato mudA mahApadme-nAdiSTaH sa gato drutam // bhaktvA durga siMhabalaM, balAdvaddhavA samAyayau // 28 // tato varaM vRNISveti, proktaH padamena saMmadAt // Uce namucirAdAsye, kAle varamamuM vibho ||26||ttprpdy ciraM padmo, 1 prANivadhasthAnAni / "paJca zUnA gRhasthasya, cUllI peSaNyupaskAraH / kaNDanI codakumbhazca, badhyate yAstu vAhayan // " [manuH] 2 kAmam // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhya018 // 66 // uttarAdhya- yauvarAjyamapAlayata // jvAlAdevyA'tha tanmAtrA-kAri jainaratho'nyadA // 30 // mithyAdRSTistatsapatnI, lakSmIbra barathaM, tadA // yanasUtram vidhApyoce nRpaM brahma-sthaH prAgbhramyatAM pure // 31 // tato jvAlA'lapadbhapaM, na cejjainaratho'grataH // pure bhramiSyati tadA, kariSye'nazanaM. MO dhra vam // 32 // dvayorapi syandanayoAtrAM rAjA'ruNatataH // mAturduHkhena tenAtha, pamo'bhUdbhazamAturaH ! // 33 // dadhyau ceti // spRhA mAtuH, mAdRze'pi sute sati // vyalIyata manasyeva, kadaryazrIrivAvanau ! // 34 // suputratvAbhimAnaM hi, kathaMkAraM karotu saH // zakto'pi yaH pUrayati, na mAtuH sanmanorathAn ! // 35 // kRtaH pitrApi manmAtu-vizeSaH ko'pi na ho ! // tanmAnino na me mAnaM, vinehA'vasthitiH zubhA ! // 36 // dhyAtveti supte loke saH, nirgatya svapurAnnizi // bhraman svairamaraNyAnta-stApasAzramamAsadat // 37 // vallabhAmyAgataistatra, tApasaiH kRtasatkRtiH // sukhaM pravavRte sthAtu, mahApadmaH svasadmavat // 38 // itazcAjani campAyAM, bhuujaanirjnmejyH|| sa ca kAlena rAjJA''jauM, parAbhUtaH palAyata ! // 39 // tataH pure bhajyamAne, nezurlokA dizodizam // antaHpuramahelAzcA-'ntarA trAtAramAturAH! // 40 // tadA campApateH patnI, naSTA nAgavatI drutam // svaputryA madanAvalyA, samamAgAttamAzramam // 41 // tadA ca padmamadanA-valyoranyonyadarzanAt // kSaNAdAvirabhUdrAgo, 'mandAkSaM mandatAM nayan ! // 42 // tadvijJAya jagau nAga-vatIti madanAvalIm // puruSe yatratatrApi, sute ! kimanurajyase? // 43 // bhAvinI cakriNo mukhya-patnI tvamiti bhASitam // jJAnino vismRtaM kiM te ?, yadbhavasyevamutsukA ! // 44 // mitho raktAvimau kASTI, viplavaM meti cintayan / / sthAnaM yatheSTaM yAhIti, padama kulapati gau // 45 // tadAkarNya tataH padamo, niryayau vimanA manAk // abhISTAnAM viyogo hi, | 1 lajjAm / 2 upadravam / / EMARA VEGEE Veeree - Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 // 67 // uttarAdhya-HEL mahatAmapi durshH||46|| nUnameSA mamaiva strI, bhAvinI bhAvicakriNaH // tatsAdhayitvA bharata, pariNepyAmyamUkadA ? // 47 // yanastram vidhApyAtacaityaizca, maNDitAmakhilAmilAm // pUrayiSye kadA mAtU, rathayAtrAmanoratham // 48 // itthaM manoratharathA-dhIruDho bhuupbhuusttH|| // 67 // zrIsindhunandanapuro-pavanaM prApa paryaTan // 46 // [ trimirvizeSakam ] // tatra codyAnikAyAta-krIDabhAgarayoSitAm // nizamya tumulaM hastI, mahAsenamahIzitaH // 50 // stambhamunmUlya miNThau ca, vyApAdya vyAlatAM gataH ||.anu tA nAgarIrAgA-drAgAkula iva kSaNAt // 512 [yummam ] tato'tibhItA nazitu-manIzAstAH striyo'khilAH // pUcariti yo hyatra, vIro'smAnpAtu pAtu saH ! // 52 // tAzca pUtkurvatIH prekSya, padmo vyAlaM tatarja tam // avaliSTa tataH so'pi, tamprati pratighAkulaH ||5shaa tamAyAntaM skhalayitu, paTaM padmo'ntarAtipata // maryo'yamiti tatrApi, krodhAndhaH prAharatkarI ! // 54 // kolAhalaistadA cograiH, pauraloko'khilo'milat // mahAsenamahIzazca, samaM sAmantamaMtribhiH // 55 // kruddhAtkAlAdiva jyAlA-dasmAdapasarAzu bhoH / // mahApadamaM mahAsena, ityudAhustadA'vadat // 56 // padmaH smAha mahArAja !, pazya svacchamanA kSaNam // mattaM mataGgajamamU, vazIkurve vaizAmiva ! // 57 // ityuktvA tADito muSTathA, tena sa nyagamukho gjH|| yAvanmuktvA paTIvedhaM, taM grahItuM samutthitaH // 58 // tAvatsa viyudutkSipta-karaNenAruroha tam // ciraM cAkhedayatpANi-pAdAMguSTayacoMkazaiH // 8 // taM ca vyAlaM kalabhavat , krIDayantaM samIkSya tam / / vismayaM bhejire paurA, nRpatizca vaco'tigam / // 60 // datvA hastipakAyAtha, hastinaM taM vazIkRtam / bhUdharAdiva 'pArindraH, padamastasmAdavAtarat // 6 // dhAmnA, sthAmnAcataM zreSTa-kulabhUriti bhuuptiH|| nizcikAya | nijaM dhAma, ninAya ca sagauravam // 62 // tasmai kRtopacArAya, dadau kanyAzataM nRpaH // puNyairagaNyairjAmAtA, prApyate khalu tAdRzaH ! // 6 // ..siNhH| coveeeeeeeee EYETRVEENAHEEREGYCHYTAYERY Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eveee uttarAdhya yanasUtram adhya018 // 6 // // 6 // sarakAra krIDaMstAbhiH samaM nAyaM, vyasmaranmadanAvalIm / / bhRGgo lavaMgIbhoge'pi, kiM vismarati pacinIm // 64 // khecaryA vegavatyA sa, nizi supto'nyadA hRtaH // prabuddho baddhamuSTistAM, kiM re ! mAM harasItyavak 1 // 6 // sApyUce zUra ! haraNa-kAraNaM zRNu mA kupaH ! // vaitAtya- parvate sUro-dayaM nAmAsti satpuram // 66 // tatra cendradhanuHsaMjJo, vidyate khacarezvaraH / zrIkAntA tadvadhUH putrI, jayacandrA tayoH ka zubhA // 67 // puruSadveSiNI sAbhU-daprApya pravaraM varam // duHkhAkAro hi dakSANAM, strINAM hInaH patibhRzam // 68 // paTeSu bharatasthAnAM, rUpANyAlikhya bhUbhujAm // adarzayamahaM tasyai, na kimapyarucatparam // 66 // paTe mayA'nyadA rUpaM, tavAlikhya pradarzitam // tasyA-16 zcittamayaskAnta-maNirlAhamivAkRSat ! // 70 // cedayaM dayito na syAt , tadAhamanalaM zraye / / iti pratyazRNotsA'tha, matvA tvAM khalu durlabham ! // 71 / / tasyAstasyAM pratijJAyAM, jJApitAyAM mayA rayAt // tvAmAnetuM tatpitRbhyAM, hRSTAbhyAM prahitAsmyaham / / 72 / / tamAnaye na cettarhi, vanhAvahanAya yAmyaham ||taamaashvaasyituknyaa-mityuktvehaagmN ttH||73|| tAM panInI modayitu, naye tvAM ca prabhAkaram / / tasyA mama ca jIvAtu-stvamevAsi prasIda tat ! // 74 // sA'tha taM tadanujJAtA, ninye sUrodayaM puram / / vibhAte bhAskaramiva, taM cendradhanurAcrcayat / / 7 / / vidadhe yena dhAtrA'sau, tasya syAmanRNA kathama 1 // dhyAyantImityupAyaMsta, jayacandrAM tatazca sH||76|| tasyAzca mAtulasutI, gaGgAdharamahIdharI / / vidyAdharau mahAvidyau, tadvivAhAbhilASiNI // 77 // padamena pariNItAM tAM, nizamya samarodyatau / / surodayapure sarvA-'bhisAreNa samIyatuH // 7 // [ yugmama ] purAnnirgatya padUmo'pi, vidyAdharacamUvRtaH // tatsainyena samaM yoddha, prAvarttata mahAbhujaH // 76 // rathI sAdI niSAdI vA, padAtirvA na ko'pi hi // padUmasya yudhyamAnasya, puraH sthAtumabhUtprabhuH // 8 // naiRtenAnilenAbdamiva pamena srvtH|| svasainyaM vIkSya vikSiptaM, khecarau tau prnneshtH||1|| tata utpannacakrAdi-ratno jvAlAGgajo balI // SaTkhaNDaM bharatakSetra, cereveereevee VEVE EVEVEYECAY Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IME eve ( D IMLAE uttarAdhyayanasUtram // 66 // adhya018 G // 66 // / sAsara sAdhayAmAsa lIlayA // 2 // strIratnavAM sa prApa, sakalAM cakrisampadam // vinA tu madanAvalyA, mene tAmapi nIrasAm // 3 // tataH sa krIDayA'nyedhu-rgatastaM tApasAzramam // saccakre tApasaizcAru-phalapuSpAdidAyibhiH // 84 // janamejayarAjo'pi, bhramaMstatrAgatastadA / dadau tasmai nijAM putrI. mudito madanAvalIm / / 85 // tatazcakriramA pUrNA, kalayan svapuraM gataH // bhUnyastamauliH pitarau, hRSTo dRSTau nanAma sH||86|| AkarNya karNapIyUSaM, sUnovRttAntamamRtam // lakSmI ca tAdRzIM vIkSya, pitarAvatyahaSyatAm / / 8 / / tadA ca suvratAcAryAH, ziSyAH zrIsuvratArhataH // viharantaH pure tatra, sametya samavAsaran / / 88 // tAMzca zrutvA nRpo gatvA, nanAma spricchdH|| dezanAM cAzRNonmoha-himApoharaviprabhAm // 86 // vratAya yAvadAyAmi, rAjye vinyasya nandanam / / tAvatpUjyairiha stheya-mathetyUce nRpo gurUn // 10 // vilambanIyaM nArthe'smi-niti prokto'tha sUribhiH // praviveza vizAmIza-stAnpraNamya nijaM puram / / 11 / / AkArya maMtrIsAmaMta-mukhyaM parijanaM nijam / / putraM ca viSNunAmAnaM, padmottaranRpo'vadat // 12 // zrutvA zrIsuvratAcAryA saMsArAsAratAmaham / / manye svaM vaMcitaM kAla-miyantaM vratamantarA ! / / 63 // adya va tadupAdAsye, vrataM shriisuvrtaantike| rAjye tu nidadhe viSNu-kumAraM sphAravikramam // 64 // viSNurjagau vimo ! bhogaiH, kiM kimpAkaphalopamaiH ? modhIkartumacaM dIkSA-mAdAsyehaM tvayA saha ! // 15 // rAjyamAdatsva vatseda-mityAhUyAtha sAgraham / / padamaM padmottaro'vAdI-tataH so'pyevamabravIt / / 66 // prabhaviSNuH prabho ! viSNu-rasau rAjye'bhiSicyatAm / / zrayiSye yuvarAjatva-masya zasyamahaM punaH ! / / 17 / / bhUpaH proceyamukto'pi, rAjyaM nAditsate kRtin ! Aditsate tu pravrajyAM, mayA saha mahAzayaH ! // 38 // kRtamaunaM tataH padma, rAjye nyasyotsavainRpaH / / suvratAcAryapAdAnte, pAmrAjIdviSNunA samam | // 66 // padmacakrI tataH sarvaiH, pUjyamAnaM janaiH pure // rathamabhramayajjainaM, jananyA janayanmudam // 100 // cakre svavaMzavajjaina-zAsana AAYAANAAYeeeeeeeeeeeene Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 70 / / syonnatiM ca saH // bhejire bahavo bhavyA-stataH zAsanamArhatam // 101 // uccaizca tyAni jainAni, grAmAkarapurAdiSu // koTizaH kArayAmAsa, sa cakrI paramArhataH / / 102 // kevalaM prApya kaivalyaM prApa padamoMttaro'nyadA / lebhe viSNukumArastu, labdhIkA mahAtapAH ! // 103 // svarNazaila ivoz2a go, vyomagAmI suparNavat // bahurUpaH sura iva, kandarpa iva rUpavAn // 104 // ityAdyanekAvasthAvAn, bhavitu * prababhUva saH // nanvabhUllabdhibhomo hi, vinA hetu na yoginAm // 105 // te'nyudyaH suvratAcAryA, bhUrisaMyatasaMyutAH // zrIhastinApure tasthu-varSAtikramahetave / / 106 / / jJAtvA tAnnamuciH prAcya - vairazuddhividhitsayA / / dehi me taM varaM svAmi-niti padmaM vyajijJapat // 107 // yathAkAmaM vRNuSveti, rAjJA prokto'bravIcca saH // yajJaM yakSyAmi tadrAjyaM yatprAntAvadhi dehi me // 108 // satyasandhastato rAjye, nidhAya namuciM drutam / zuddhAntarAtmA 'zuddhAnta - madhyamadhyAsta cakrabhRt // 106 // tataH purAdvahirgatvA namuciryajJapATake // mAyayA dIkSito jajJe, 'bakoTa iva kUTadhIH 1 // 110 // rAjye'bhiSiktaM taM varddhA-payituM nikhilAH prajAH // liGginazcAkhilA jainanivaH samAyayuH // 111 // sarvepyAguliGginoM mAM, na punaH zvetabhikSavaH / pravadanniti mAtsaryA - tacchidraM sa puro'karot // 112 // kArya suvratAcAryA nAryo vyAharaca saH // rAjA yaH syAdyadA so'bhigamyate liGgibhistadA / / 113 / / tapovanAni hi kSmAparakSyANIti tapasvinaH // bhUpAlamupatiSThante, lokasthitiriyaM khalu // 114 // stabdhA yUyaM tu maryAdA vikalA mama nindakAH // tanme rAjye na yuSmAbhiH, stheyaM gantavyamanyataH // 115 // sthAtA yastviha vo madhye, dhruvaM vadhyaH sa me zaThaH // saMvAsayati vaH ko hi, lokarAjavirodhinaH / / 116 / / sUrirUce na naH kalpa iti nopAgatA vayam // tavAbhiSeke na puna - nindAmaH kaJcidapyaho ! // 117 // 1 antaHpuramadhye / / 2 bakaH // adhya018 110611 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 7 // adhya018 // 72 // Qeeeeeeeeeeeeeeee-MANA-NEareer kudhIH kuddho'bhyadhAtso'tha, paryAptaM bahubhASitaiH // saptAhopari dRSTAn vo, ghAtayiSyAmi cauravat ! // 118 // tataH svasthAnamAgatya, munInAhUya suuryH||ath kiM kAryamityUcusteSvekaH sAdhurityakk // 11 // sudustapaM tapastepe, SaSTiM varSazatAni yH||s hi viSNukumArarSi-merI samprati vartate // 120 // padamAgrajaH sa iti ta-girA'sau zAntimeSyati // yAtu ko'pi tamAnetu, tadvidyAlabdhimAnmuniH // 121 // Uce'thAnyo yatiyomnA, gantuM tatrAsmyahaM kSamaH // na tvA''gantuM tato vrata, yadi kArya mayAsti vaH // 122 // viSNurekha samAnetA, tvAmityukta 'tha sUribhiH // utpatya nabhasA viSNu-mupAgAtsa muniH kSaNAt // 123 // taM cAyAntaM vIkSya dadhyA-viti vissnnumhaamuniH|| saMghakArya mahannUna-masti kiJcidupasthitam // 124 // ihAgacchedasau sAdhu-varSAsu kathamanyathA ? ||dhyaayntmiti taM sAdhu-rupetya praNanAma || saH ||12||tenaagmnhetau ca, prokte viSNumuni-drutam // taM gRhitvA gajapure, gatvA ca prANamadna rUn // 126 // agAcca namuceH | pArve, bahubhimunibhiH samam // vinA namucimurtIzA-dibhiH sarvairanAmi saH 127 // tato dharmopadezAdi-pUrvamityavadatsa tam / / varSA-14 kAlaM yAvadatra, vasantu munayaH pure // 128 / / svatopyete hi tiSThanti, naikatra samakaM bhu|| varSAsu tu bhuvo bhUri-jantutvAdviharanti na // 126 / / mahatyasminpure bhikSA-vRttibhiH pracurairapi / / asmAdRkSaH saMvasadbhiH, kSatiH kA ? nAma te kRtin ! // 130 // purA hi munayo bhUpaiH, praNatA bharatAdibhiH / / kuruSe na tathA tvaM ce-nirvAsayasi tAn kutaH 1 ||13||shrutveti namuciH Rddho-'vAdItkiM punruktibhiH||nigrhiipyaami vo nUnaM, paJcAhopari vIkSitAn ! // 132 // viSNujagopurodhAne vasantvete mhrssyH| tataH RdhA'bhyadhAnmaMtrI, vAkyaiH krkrkshaiH||133|| AstAmudyAnaM puraM vA, mama rAjye'pi sarvathA / pAkhaNDipAzaiH pApAzai-nastheyaM zvetabhikSubhiH ||134aatnme muJcata rAjyaM drAga, yadi vaH 'prANitaM 1 jIvanaM / GEVEVEVEVEEVEVEVEVEEGAVCEVEE Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 72 // adhya018 // 72 // priyam // sTo viSNarathoce'Di pra-trayasthAnaM tu dehi nH!||13|| athAkhyannamucidattaM, mayA vatripadIpadam ||kintu tasmAdahiyoM vaH, sthAtA sa drAga haniSyate // 136 // prAvarttata tataH kopA-viSTo viSNuH pravarSitum ||maulikunnddlmaalaaddhyH, pavicApakRpANabhRt // 137 // sphArAnvimuJcanphatkArAn, kalpAntapavanopamAn / / kAzyapI' kampayanpAda-dardarairnikhilAmapi // 138 / / ullAlayanpayorAzIn, zailazRGgANi pAtayan / / dhAtrIphalaughavajyoti-zcakramapyapasArayan // 136 // kSobhayanvividhai rUpai-devadAnavamAnavAn / / vardhamAno'mAnazaktiH, so'bhUnmerusamaH kramAt // 14 // [tribhirvizeSakam ] prapAtya namuciM pRthvyAM, puurvaaprsmudryoH|| pAdau vinyastavAn viSNu-ralambhUSNurjagajjaye / / 141 // trilokikSobhamAlokya, zakreNa prahitAstadA ||iti karNAntike tasyA-'psarasaH sarasaM jaguH / / 142 / / krodho dharmadrumajvAlA-jihvaH svaparadAhakaH // svArthanAzaM vidhattetra, datte'mutra ca durgatim // 143 // tacchAntarasapIyUSaM, nirapAyaM nipiiytaam||itthN jaguH purastasya, nanRtuzca prasattaye // 144 // mahApadmo'pi tatrAgAt, zaGkAtaGkAkulastadA // ilAtalamilanmauli-staM ca natvaivamabravIt // 14 // zrIsaMghAzAtanAM maMtri-pAzenAnena nirmitAm // na jJApito'smi kenApI-tyajJAsipama na hi // 146 // kRtasvAnyopatApasya, pApasyA'muSya mantunA / / prANasandehamArUDhaM, bAyasva bhuvanatrayam // 147 // ityanyepi nRpA devA-surAH saMghastathA'khilaH // taM muni vividhairvAkyaiH, sAntvayAmAsuruccakaiH // 148 // maulispRSTakramAMstAMca, vIkSya viSNuLacintayat / / saMgho'sau bhagavAn bhItA-vAmI padmasurAdayaH / / 146 // kopApahArahetomA, sAntvayanti muhamuhuH // mAnyaH saMgho'nukampyAzca, padmadevAdayo'pi me // 150 // [ yugmam ] dhyAtveti vRddhiM saMhatya, pUrvAvastho'janiSTa saH // tatastrivikrama iti, khyAtiM ca prApa sarvagAm / / 151 / / mumoca namuciM viSNu-muniH saMghoparodhataH // taM dhIsakhAdhamaM padma-cakrI tu niravAsayat / / 152 // saMgha 1pRthviiN| 2 ilA pRthviiN| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamUtram // 73 // adhya018 // 73 // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee kArya vidhAyeti, zAnto vissnnumhaamuniH|| AlocitapratikrAntastIvra taptvA tapazciram // 153 // utpannakevalaH prApa, mahAnandapadaM kramAt / / cakripAM ca padmo'pi, bubhuje rucirAM ciram // 154 // [ yugmam ] santyajya rAjyamanyeyuH, parivrajyA'ntike guroH||s dazAvdasahasrANi, tIvra vratamapAlayat // 15 // triMzadvarSasahasrAyu-zvApAnvizatimunnataH / / mahAmahA mahApadma-mahArAjo babhUva sH||156|| tIstapobhirdhanaghAtidhAtaM, nirmAya nirmAyacaritracAruH // sa kevalajJAnamavApya vApI, zreyaHsudhAyAH zrayatisma siddhim // 157 / / iti zrImahApadmacakrikathA / / 41 // mulam-egachattaM pasAhittA, mahiM mANanisUraNo / hariseNo maNuriMsado, pato gaimaNutaraM // 42 // ___ byAkhyAM--ekaM chatraM rAjacihnamastyasyAmityekachatrA tAM, avidyamAnAparanRpAmityarthaH / 'mahIM' pRthvI 'prasAdhya' vazIkRtyeti smbndhH| "mANanimaraNotti" dRptArAtidarpadalanaH, hariSeNo manuSyendraH prApto gatimanuttarAm / tadvattalezastvayama atraiva bharatakSetre, pure kAmpI-lyanAmani // mahAharirabhUmA-nmerAhvAnA ca tatpriyA // 1 // hariSeNastayorvizvA-nandano nandano'bhavat / / cturdshmhaasvpnsuucito'svpnjinmhaaH||2|| kalAkalApamApanno, vardhamAnaH zazIva sH||caappNcdshottunggH, puNyaM tAruNyamAsadat ||3||raajyN prAjyaM pituH prApya, tasya pAlayataH sataH / / ratnAnyutpedire'nyedyu-cakrAdIni caturdaza // 4 // tataH sa sAdhayAmAsa, paTakhaMDamapi // | bhAratam // jAtacakritvAbhiSeko, bhogAMzca bubhuje ciram ||shaa bhavavAsAdvirakto'tha, lghukrmtyaa'nydaa||so'dhyaasiiditysau sampata , prAkapuNyaiH saGgatAsti me // 6||punnyaarjnaaybhuuyo'pi, prayatnaM vidadhe tataH // binAjanAM hi kSapite, mUle syAduHsthatA bhRzam ! // 7 // dhyAtveti tanayaM nyasya, rAjye sa vratAmAdade / karmakakSamadhAkSIca, sattapojAtavedasA / / 8 // samAsahasrANi dazAtivAhya, sarvAyuSA zrIhari Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 74 // zreNacakrI // ghAtikSayAjJAnamanantamApya, bheje mahAnandamaniMdhakIrtim / / 6 / / iti zrIhariSeNacakrikathA // 42 // adhya018 All - mUlam-annio rAyasahassehiM, supariccAi damaM cre| jayanAmo jiMNakkhAya, patogaimaNutaraM // 43 // kA // 74 // vyAkhyA-'anvito' yukto rAjasahasraH, suSTu-zobhanaprakAreNa rAjyAdi tyajatItyevaMzIlaH suparityAgI, dameM jinAkhyAtamiti kI sambandhaH, "careti" acArIt / jayanAmA ekAdazacakrI / caritvA ca darma prApto gatimanuttarAm / tatkathAMzastvayama__atraiva bharate sampad-he rAjagRhe pure // yazaH sudhAsamudro'bhU-samudravijayo nRpH||1|| puNyalAvaNyatAruNyA, zIlAlaGkAra zAlinI / vapraH zAliguNAlInAM, vamA tasya priyA'bhavat // 2 // dviH saptabhimahAsvapnaiH, suucito'bhuutsutstyoH|| jayAyo jayantasya, | jayan rUpaM vapuHzriyA // 3 // kalindikAsudhAH pItvA, krmaadyauvnmaashritH||s dvAdazadhanustuGgaH, pitryAM rAjyadhurAM dadhau ||4||jaatckraadirtnshc, jitapaTkhaNDabhArataH // bubhuje ramaNIratna-miva cakriramAM ciram // 5 // sa cAnyadA bhavodvignaH, saMvignasyAntike guroH // rAjye nidhAya | tanayaM, sanayaM prAvrajatsvayam // 6 // sarvAyuSA trInatigamya samyak, samAsahastrAn jayacakravartI // tapo'nilaiH karmaSanAnapAsya, prApyottama jJAnamavApa muktim // 7 // iti zrIjayacakrikathA // 43 // mUlam-dasaNNaraja muiaM, caittA NaM muNI care / dasaNNabhaddo nikkhato, sakkhaM sakkeNa coio // 44 // vyAkhyA-dazANoM dezastadrAjyaM 'muditaM ' pramodavat tyaktvA 'Na' vAkyAlaGkAre, munizcaret acArIt apratibaddhatayA vyhaarssiidityrthH| dazArNabhadro niSkrAntaH, sAkSAcchakreNa codito'dhikasampadarzanena dharma prati prerita iti / tatkrathA tvevam__ zrImaddazArNaviSaye, dazArNapurapattane // dazArNabhadro bhadrANA-mAkaro'bhUnmahIpatiH // 1 // sa rAjahaMsaH zuddhAtmA, cittAbjeSvavasa INGVEGVEGVEGVEGVerveer Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 75 // tsatAm // uvAsa tasya citte tu, dharma eva jinoditaH // 2 // jajJire tasya zuddhAnte, rAjhyaH 'pazcazatAni tAH // yatprApticintayA manye, na FILMus nidrAnti sma nirjarAH! // 3 // vATTerIva tasyAsI-kSamAvyAptikSamAcamUH // lalaMghe na tu maryAdA, sa gambhIro'mburAzivat // 4 // [itazca] // 7 // varATaviSaye dhAnya-pure dhAnyabharaibhRte / / mahattaraH zriyA ko'pi, mahattarasutto'bhavat ||shaa kAntA tu tasya kulaTA, gRhanAthe bhigte|| sAnyAsikena kenApi, sama svacchandamAramat // 6 // pure tatrA'nyadA''yAtaH, prArabdhe nATake naTaiH / / rAmAveSaM dadhadramyaM, nanako naTo yuvA // 7 // dambhaikavijJA vijJAya, kathaMcittaM ca pUruSam // tatrArajyata sA'tyaMtaM, 'dharSiNI dharmadharSiNI // 8 // pratibandho hi bandhakyA, vAtyAyA iva na kvacit / / yo yuvA dRDhadehazca, tasyAH syAtsa tu vallabhaH ! // 6 // tataH sA puMzcalI channaM, naTapeTakanAyakam // ityuvAca va hiyaM hitvA, kAmAndhAnAM hi kA trapA ? // 1 // enameSa dadhadveSa, ramate cenmayA samam / / tadA dadAmi vaH sAraM, vastraM kiMcinmanoramama // 11 // naTAdhIzo'pi tadvAkyaM, muditaH pratyapadyata / te hi prAyaH kuzIlAH syuH, kiM punaH strIbhirarthitAH ! // 12 // saMpratyAyAtyayaM kintu, taba vezma kva vidyate ? // ityuktA'tha naTezena, sA svasaudhamadarzayat // 13 // gahaM gatvA naTakRte, pAyasaM ca papAca sA // strIveSaH so'pi | tatrAgA-naTezapreSito naTaH // 14 // AsitasyA'zitu tasya, puraH sA puzcalI mudA // sthAlamasthApayadyAvat , prAjyakhaNDAjyapAyasam // 15 // tAvatsAMnyAsiko'bhyetya, dvAramudghATayetyavak / / zanaistaM naTamityUce, tataH sA pAMzulA''kulA // 16 // asmistilApavarake, gatvA tvaM tiSTha koNake // tayetyuktaH so'pi tatra, pravizya drAg nyalIyata // 17 // tayA'thodghATite dvAre, sa rjskontraa''gtH|| kimidaM pAyasApUrNa, sthAlamastItyuvAca tAm / / 18 / / sudhitAsmIti bhokSye'ha-mityukte mAyayA tayA // so'vAdIdayi ! tiSTha tva-mahaM bhokSye bubhukSitaH // 16 // 1 saptazatAni-iti tu 'gha' sjnykpustke| 2 astii| 3 asatyAH / ALEVESBEESVEEVESEVESVES Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya0 18 // 76 // yanasUtram // 76 // 1 ityuditvA balAdyAvajjAro bhoktumupAvizat // dvAraM prakAzayetyUce tAvadetya gRhAdhipaH // 20 // kva yAmIti tataH pRSTA, jAreNa 'kulaTA'bravIt // tilApavarake gatvA, tiSThAsminnAtidUrataH // 21 // koNe'sya tiSThati vyAlaH, kAlaH kAla ivAparaH / tvayA tatra na gantavyaM, tato jIvitamicchatA // 22 // omityuktvA tataH so'pi, tatrApavarake'vizat // bhUyastamisramizratvA-tamistrAbhe divA'pi hi // 23 // dvAramudghATayAmAsa, tatastvaritamitvarI' // viveza vezmani tato, gRhezaH saralAzayaH // 24 // kSareyI kimiyaM sthAle, kSiptAstItyabravIca tAm // uvAca :puMzcalI bhuktiM, kurve'hamazanAyitA // 2 // so'vadanmama gantavyaM, kArye tadbhokSyate mayA // sA proce'dyASTamI tasmA-dasnAto bhokSyase katham ? // 26 // so'zaMsatsnAta evAha, snAtAyAM tvayi vallabhe / sA'lapanna hyasau dharmo-'smAkaM taditi mA kRthAH // 27 // vayaM hi zaivAsteSAM ca, na 'psAnaM snAnamantarA // tayetyukto'pi sa vyaktaM, balAdbhoktu pracakrame // 28 // itazcAhaM kSudhAkSAmaH, kiM tiSThAmIti cintayan / / naTaH karAbhyAM saMghRSya, phUcakAra tilAnmuhuH / / 26 / / sAMnyAsIkastato'dhyAsI-dasau phutkurute phaNI / / tadgRheze'zanAsakte, nazyAmyahamalakSitaH // 30 // iti dhyAtvA'pavarakA-nirgatya drAga nanAza saH // samayo'yamiti dhyAyaM-stato'nezannaTo'pi sH||31|| mahattarasutaH prekSya, niryAntI tau narastriyau // kAvetAvityapRcchattA, svacchaH svacchandacAriNIm // 32 / / tata utpannadhIH proce, kulaTA kuTilAzayA // asnAto mA tvamaznIyA, ityuktaM prAgmayA hi te // 33 // asmadAvasathe'jasa-sevayA vAsitau mayA // imAvumAharau naSTA-vasmAdasnAnabhojanAt ! // 34 // tadAkaye mayA duSTu, kRtamityanutApavAn // pratyAyAtaH kathamimA-vityUce tAM gRhAdhipaH // 3 // gacchatyasau videze ce-drame svairamahaM tadA // dhyAyantIti tato'voca-svairiNI pativairiNI // 36 // sodhamenaiva sanyAya-marjitaiH pracuraidhanaiH // cedayasi caNDIzo, pratyAyAtastadA hi 1-2-3 astii|| 4 bhoktu EVEEVEE VEETEG VEGEEVE NE Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram adhya018 | // 77 // // 77 // PEEEEEEEEEEEEEEEEEEE tau // 37 // tatprapadya dazArNeSu, mahattarasuto yayau // cheko'pi vaMcyate dharma-chadmanA kiM punaH paraH 1 // 38 // kSetre kasyApi tatrAsau, kurvankAryamupArjayat / / daza gadyANakAnsvarNa, taccAlpamiti nA'tuSat / / 36 // tathApi sa prati gRhaM, nivRttaH svapriyAM smaran / madhyAnhe kvApi kAntAre, vizazrAma tarostale // 40 // itazcApahRto vakra-zikSitAzvena paryaTan / / dazArNabhadrabhUpAla--statrAgacchattRSAturaH / / 41 // AtithyAhoM mahAtmAya-mityantazcintayaMstataH // mahattarAGgajastasmai, payaH peyamaDhaukayat / / 42 // nRpo'pi pItvA tannIra-mutparyANaM hayaM | vyadhAt // kSaNaM vizramya ko'si tva-miti cApRcchadadhvagam // 43 // svavRttAnte'tha tenokte, rAjA dadhyau kushaagrdhiiH|| priyAsya nUnamasatI, | tattayA vazcito'styayam // 44 // paraM dhArmikatAmasya, vIkSya citrIyate manaH / / cikIrSati svadevArcA-'masadvittamupAya' yaH // 45 // vidopi sadapi dravyaM, vyayante vyasanAdibhiH // mugdhopyasau tu dharmAya, klizyate'jayituM dhanam // 46 / / taddhArmikasya puMso'sya, kurve kA pratyupakriyAm / / tasyeti dhyAyataH sainya-mAgAdazvapadAnugam / / 47 // tato nRpaH sahAdAya, naraM tamupakAriNam // yayau nijaM puraM taM ca, saccakra bhojanAdinA // 48 // tadA cAyuktapuruSai-riti vyajJapi bhUpatiH // purodhAne'dya samava-sRto'sti caramo jinH||46|| tatkaerNAmRtamAkaNyodazcadromAJcakaJcukaH // nRpo'namajjinaM mauli-spRSTabhUstyaktaviSTaraH ||50||dtvaa dAnaM jIvikAI-mahadAgamavAdinAm // bhUbhRnmaNI sahRdayagrAmaNIrityacintayat // 51 // tAgavivekavikalo-'pyaso vaideziko nrH|| pupUjayiSati svIya-devAMzcetsarvasampadA // 52 // tadA samagrasAmagrI-matAmasmAdRzAM vizAm // vivekinAM vizeSeNa, karta mahA'rhaNA'rhataH // 53 // dhyAtvetyAdizadurvIzo, dvipAdyadhikRtAnkRtI // kAryA vizeSAtsAmagrI, prAtarnantu jagadga rum // 54 // vibhAte vanditu sAvaM, saamntaamaatynaagraaH|| zreSThAM kurvantu sAmagrI-miti cAyo 1 avidyamAnam // serveservesesesereedeseeeees Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ All uttarAdhya- yanasUtram // 7 // danamAlAbhiH, sado- adhya0 18 tabdamivAkANDe, dhUpadhUmainirantaraiH hetubhiH ketukoTibhiH LEVELEVVEVEEVEETSEE yat pure||55|| tRnngomybhsmaadi-smmaarjnpvitritm|| saMsiktaM candanAmbhobhiH, puSpaprakaracitritam // 56 // hudha vandanamAlAmiH, saddo- adhya0 18 lAbhirika zriyAm // dhRtAnaGkAnekacandra'--miva kumbhaizca rAjataiH / / 17 / / uditAbdamivAkANDe, dhuupdhuumainirntraiH|| dhRtacakradhanurlakSa-miva mANi-kA // 7 // kytornnaiH||58|| amitaH zobhitaM zreyo-hetubhiH ketukottibhiH| vimAnavadrAjamAna-razcitaM cArumazcakaiH // 56 // prArabdhasvasvakartavyaM, jallamallanaTAdibhiH // svapuraM svarivA'dhyakSaM, mApo'dhyakSairacIkarat // 60 // [paJcamiH kulakam ] prAtazca vidhinA snAtvA, candanAliptabhUdhanaH / / adRSye devadRSye dve, dadhadbhAsurabhUSaNaH // 61 // prAtapatreNa pUrNendu-pavitreNa virAjitaH / / caturbhizcAmarairvIjya-mAno DiNDirapANDuraiH // 62 // kenApyavandi na yathA, vande jinamahaM tathA ||dhyaaynniti mudA'dhyAsta, mahArAjo mahAgajam / / 63 // [tribhirvizeSakam ] ArUDhasindhurA bhUSA-bandhurAzca sahasrazaH // sAmantAH parivatra staM, zakra sAmAnikA iva // 64 // pAdAbhyAM prerito rAja-kuJjareNA'tha kuJjaraH // zanaiH pravRte gantuM, bhUmibhaGgamayAdiva ! // 65 // sahasrazastadA'nye'pi, vAraNA vairivAraNAH // calAcalopamAzcelu-maNimaNnamaNDitAH // 66 / / sahodarAH 'saptasaptisaptInAM tatra 'saptayaH // lakSazaH pupuSurlakSmI, bhUribhUrivibhUSaNAH // 67 // Ayuktaharayo hAri-zriyastatra sahasrazaH // rathA didyutire tigma-dya tisyandanasodarAH // 68 // nAnAvidhAyudhabhRtaH, pattayo'pavipattayaH / / zizriyuH suSamA vIrakoTIrAstatra koTizaH // 66 // adhyAsitAni rAjInAM paJcazatyA pRthak pRthak / / rejire "yApyayAnAni, sadevIkavimAnavat // 70 / / prakvaNatkiGkiNIkvANa-mukharIkatadigmukhAH / / abhraMlihA dhvajA rejuH, paJcavarNAH sahasrazaH // 71 // Atodya lakSazo bhambhA-bheriprabhRtibhistadA // yugapadvAditaijJe, zabdAdvaitamayaM jagat / / 72 / / mudA maGgalavAkyAni, peThumaGgalapAThakAH / / zravaHsudhAzravAgIti-gAyan gAyanAstadA / / 73 / / vAravadhvo'psaraH1 anaMkA aGkarahitAH kalakarahitA ityarthaH / 2 sUryAzvAnAm / 3 azvAH / 4 saptazatyA iti tu 'gha' saMjJakapustake / 5 zibikA pAlakhI-iti bhASA / EVA EVEVEREEEEEEE Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAya kalpA, gAyantyo bhagavadguNAn // nRtyaM cakrastadA hRdya, puro rAjJaH pade pade // 74 // itthaM maharddhigirbhavya-jIvAnAM modayanmanaH // adhya018 yanamA siJcan sadbhavipIyUSaiH, sukRtavANijanmanaH // 75 // kalpadruma ivAtyartha, dadAno dAnamarthinAm // AtmAnaM mAnayanmAnA-padamutkRSTa // 76 // // 79 // | sampadAm / / 76 // paricchadena paurava, mahattarasutena ca sama samavasaraNa-samIpaM prApayArthivaH / / 77 nirvirokam ] uttI| thi gajAdrAja-kudAni vimucya saH / / jina dakSiNIkRtya, satetro vidhinA'namat // 78 // jimAdhIza janAyo igadrayA mirA / / 'stotramahAthaiH stutvA ca, yathAsthAnamupAvizat / / 76 sadA cAvadhinA jJAtvA, zajJastArAmAzyam / / badakviAthyo hamiti naho sajJAna / All 'sya bhUyasI ! / / 80 // paramaMtrAbhimAnastu, kattu nAmuSya yujyate // bhavetribhuvanenApi, bhaktiH pUrNA hi nAItAm ! / / 1 / / KdhyAtveti hattu tanmAnaM, sampadutkarSasambhavam / / pratibodhayituM taM ca, samAdiSTo viDojasA // 2 // catuHSaDisahavANi dvisanesavaNAmaraH / / / Pal sitatvocatvavijita-kailAsAn vyakaronmudA // 3 // [yugmam ] pratyekaM dvAdazayutAM, teSu paJcazAtI mukhAn / / mukhaM mukhaM prati radA-naSTA|| vaSTau ca nimame / / 84 // pratidantaM puSkariNI-raSTAvaSTau manoramAH / tAsu pratyekamaSTASTa, panAn lacacchadrAn vyadhAt / / 85 // dalepura | teSu pratyekaM, dvAtriMzadvaddhanATakam // pratyabjakarNikaM cakre, prAsAdaM ca caturmukham // 86 // pazyannRtyAni tAnyucca mahiSIbhiyuto'STabhiH / adhyAsta tazci prAsAdA-sarvAnapi suparvarAT / / 87 / / "evaMca-" muha paNasaya bAruttara [512] intA cause sahassa chAkhAumA [4066]| al battIsa sahasa saMgasaya, aMDasaTThI [32768 haoNti pukkhariNI // 88|| paumA dulakkha yAsAThi, sahasa cocAla samizrA [262144 / All jANa / pAsA iMdA tatulla, amgamahisI tayaTThaguNA [2067152 ] // 86 // dusahassa chasaya isavIsa koDi ammAla sakkha kamala 1janAn / / 2cinhAni / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram ||co| adhya018 // 8 // AVEVE EVEVEEVEEveeVEVEVER dalA [ 26214400000] // naTTA puNa dalatullA, egega gayassa ii saMkhA // 10 // tairgajaizchAdayan vyoma, shrdverivaamlaiH // AgAtpurandaraH kSipra-mupasAbapurandaram // 11 // jinaM pradakSiNIcakre, hastimallasthito hariH / / vavande ca svakIyAGga-rucinyazcitabhAskaraH ! ||12||'kssonniikssidviikssy tallakSmI, dakSadhIrityacintayat // mayA tucchatayA'kAri, sampado mudhaiva hi ! // 63 // iyaM kA nAma me sampadasyA''sAM sampadAM puraH // khadyotapotodyoto hi, kiyAn pradyotanA tAm ? // 14 // tannUnaM tucchayApi syA-bIcAnAM sampadA mdH|| prApya paGkilamapyambho, bhRzaM naInti dadurAH ! // 15 // iyaM ca zrIranenApi, lebhe dhrmprbhaavtH|| vinA dharma hi sA cetsyA-tsarveSAM syAttadA na kim ? / 16 // hitvA viSAdaM taddharma, zrayehamapi nirmalama // itthaM kRte hi mAno'pi, kRtArthoM me bhaviSyati ! ||17||dhyaatveti prAJjalibhUmI-jAnirjinamado'vadat / / bhavodvignaM vibho ! dIkSA-dAnenAnugRhANa mAm // 68 / / ityuktvA kRtalocaM taM, pRthvInAthaM vratArthinam / / svayaM prAvAjayadvIra--vibhurvizvaikavatsalaH // 16 // tamanu prAvajatsayo, mahattarasuto'pi saH / / saGgaH satpuruSANAM hi, sarvakalyANakAmadhuk! // 100 // tataH praNamya rAjarSi-mityuvAca "divsptiH|| dhanyastvaM yena sapadi, saMtyaktA sampadIdRzI ! // 101 // prAjyamutsRjya sAmrAjya-murarIkurvatA vratam // satyasandha svasandhA'pi, nUnaM satyApitA tvayA // 10 // jinArcA hi dravyapUjA, bhAvapUjA tu saMyamaH / / dravyapUjAkRto bhAva-pUjAkRccAdhiko mataH // 103 // tattvayA jita evAha, bhAvastavavidhAyinA // anyA hi bhUyasI zaktirasti me na punavra te || // 104 // stutveti taM rAjamuni biDaujA, jinaM praNamya tridivaM jagAma // rAjarSirapyugratapA vidhAya, karmakSayaM muktipurImiyAya // 105 // iti zrIdazArNabhadrarAjarSikathA // 44 // 1-2 rAjA-11 3 indrH| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 uttarAdhyayanasUtram // 1 // // 81 // VEGECEVEZEVAVAVALGTE | mUlam- namI namehi appANaM, sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI, sAmaraNe pajjavaDio // 45 // ___ karakaMDu kaliMgesu, paMcAlesu a dummuho| namirAyA videhesu, gaMdhAresu a naggaI // 46 // ee nariMdavasahA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThaveUNaM, sAmaNNe pajjuvaThiyA // 47 // vyAkhyA-ete narendravRSabhA 'niSkrAntAH' pravrajitA jinazAsane na tvanyatra, niSkramya ca zrAmaNye 'paryupasthitAH' prodyatA abhuvaniti zeSaH, eteSAM kathAstu prAguktA iti na punarihocyante // 4 // 46 // 47 // mUlam-sovIrarAyavasaho, caittANa muNI cre| uddAyaNo pavvaio, patto gaimaNuttaraM // 48 // vyAkhyA-sauvIreSu rAjavRSabhastatkAlInanRpapradhAnatvAt sauvIrarAjavRSabhaH, tyaktvA rAjyamiti zeSaH, munizcaret acArIt- municaryayeti zeSaH, 'uddAyaNoti' udAyananAmA pravrajitaH san caritvA ca prApto gatimanuttarAm , tatkathA tvevam atraiva bharatakSetre, sindhusauvIranIvRti // sAnvarthanAmaka bIta-bhayAbhidhamabhUtpuram // 1 // tatrodAyananAmA''sI-tsukRtodayakannRpaH // rAjitaH sahajaiH zaurya-dhairyodAryAdibhiguNaiH // 2 // vItabhayAdipurANAM, triSaSTayagraM zatatrayam // sindhusauvIramukhyAMzca, dezAnSoDaza pAlayan // 3 // sevito dazamivIra-mahAsenAdibhina paiH|| sa bhUpAlo'tyagAtkAlaM, zriyA zakra ivApAraH // 4 // [yugmam] tasya prabhAvatI rAjJI, jajJe ceTakarATsutA / / bibhratI mAnase jaina, dharma patimivA'nizam // 5 // tatkukSijo yauvarAjya, prAptastasya mahIpateH // nandano'bhIcinAmA'sI-kezI ca bhaginIsutaH // 6 // ---..... ...... .... . BANIANEL Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EHar nupamin madhya018 // 8 // uttarAdhya- Itazca puryoM campAyI, svarNakArI mahAdhanaH // kumAranandImAmA'bhU-jalanAlolamAnasaH ! // 7 // dadarza kanyakAM yAM yAM, yatra yanasatram yatra manoharAm // niSkapaJcazatI dattvA, tI tI parIiNanAya sH||8|| itthaM yavazatAni strI-TUDho'pi nAzapat // siidhnpurk||2||kaa bhojyeSu, prAyo'tRptA hi jntvH| // 4 // etA milantu mA'nyena, kenApIti vicintya taH // ekastambhahe nyasya, bujhne cA divAnizam // 10 // itazca paJcazailAkhya-dvIpe vAridhimadhyaMge ||bbhuuv vyantarI vidyu-mAlinAmA mahardikaH // 11 // saca hAsApahAsAmyA, svadevIbhyAM yuto'nyadA ||dhrujn zakrAjJayA nandI-vare prAcyoSTa camani // 12 // zatacintAture vasya, kAnte te iti dadhyatuH // pralobhayAmaH strIlolaM, kazcidyo nau patirbhavet // 13 // iti tAbhyAM gramantImyA, campAyAM sa suvarNakRt // dadRze'dhigRhaM tAbhi-lalanAbhiH samaM lalan // 14 // tato yogyo'yamasmAkaM, nUnamityavadhArya te // sasthAdarzayAM divyaM, svarUpaM vizvakArmaNam / / 15 / / mohitasso'tha te devyau, ke yuvAmiti pRSTavAn ? // sabilAsaM vilAsinyau, sataste 'ityavocatAm // 16 // AvAM hAsAmahAsAha, | 'devyau viddhi maharddhike / caitrI vAJchasi tatpazca-zailAkhyaM dviipmaapteH|| 17 // uktveti vidya llekhAva-dAk tirohitayostayoH / / dizaM / tAmeva sa prekSA-mAMsa zUnyamanAzviram ||18||dthyau ca yoSitAmAsAM, paJcazatyA'pi kiM mama // vizvaM zUnyamivAbhAti, zAviva binA hi te ! // 16 // tadrUpaM vIkSya ratnAbha-mAsu kAcamaNISviva // ko nAma ramate tasmAttadartha prayate drutam / / 20 ||dhyaatveti gatvA bhUpAla| kule datvA dhanaM dhanam / / DiNDimaM vAdayannuccaiH, pUryAmevamaghoSayat / / // 21 // kumAranandinaM paJca-zaile nayati yo drutam // tasmai nAvikavaryAya, dravyakoTi dadAti saH // 22 // tatprapadya mudA ko'pi, jarI jIvitaniHspRhaH / / vidhApya potaM pAtheya-pAthomukhyairapUrayat kA // 23 // nijAnAmaGgajAnAM ca, vittakoTi vitIrya tAm / / kumAranandinA sAka mArohabahanaM sa bat // 24 // dinaiH kiyanisvasmiMzca, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 83 // pote dUraM gate'mbudhau // puraH pazyasi kiM kiJcidityUce nandinaM jarI // 25 // zyAmaM kimapi pazyAmItyukte tena jagau jaran / / vaTo'yaM dRzyate vAddhiM-taTasthAdrinitambajaH / / 26 // yAsyatyavazyamasyAdho, yAnapAtramidaM ca naH / / tatastUrNaM tvamutplutyA - mUDho'sminvilagestarau // 27 // vasanti 'vasatAvasmin, girau bhAraNDapakSiNaH / / te ca prAtaH paJcazailaM vrajanti 'cuNihetave ||28|| hayaH syunayasteSAM tatastvaM madhyame krame // paTena svaM nibadhnIyAH, tasya suptasya kasyacit // 26 // tatastvAM paJcazailAkhya- dvIpe neSyanti te khagAH // zakSyAmyahaM tu 'pravayA, grahItu N na hi taM vaTam / / 30 / / vaTAtpuro mahAvarte, potastveSa patiSyati / / tatraiva ca mayA sArddhaM, vinAzamupayAsyati ! // 31 // atha tvamapi cedvyagro, nyagrodhaM na grahISyasi // tadA tUrNaM tamAvartta, gate pote mariSyasi ! || 32 // evaM vRddhe vadatyeva, vaTAdho vahanaM yayau / / vilagnaH so'pi tatra drAk, paMcazailamagAttataH / / 33 / / taM cAyAtaM bhoktumutkaM te devyAvityavocatAm // anena bhUghanena tvaM, na nau bhogAya kalpase ! ||34|| karNo'pi labhate bhUSAH, soDhacchedanavedanaH soDhadAhAdikaSTaM ca, svarNamapyaznute maNIn ! ||35|| tadgatvA svagRhaM datvA, dInAdInAM nijaM dhanam / / kRtvA vanhipravezAdi - kaSTaM tvamapi satvaram // 36 // dvIpasyAsya zriyAmAsA - mAvayozca patirbhava / bhUrilAbhAya dakSairhi, kiJcitkaSTamapISyate ! ||37|| [ yugmam ] atha tatra kathaM yAmItyukte raktena tena te / campApuryAM ninyatustaM, "kalAdaM vikalaM smarAt 1 // 38 // kathamAgAH kiJca citraM 1, tatretyukto'tha nAgaraiH // hA ! kva hAsAmahAse te, ityeva smAha so'sakRt // 36 // iGginImRtyunA ma - mudyataM taM jaDaM tataH // vyAjahAreti tanmitraM, zrAvako nAgilAhvayaH // 40 // bho ! mitrA'mAtradhIpAtra ! naitatkApuruSocitam / / yujyate bhavataH kattu, siMhasyeva tRNAzanam // 41 // kiJcAtitucchabhogArthaM, durlabhaM mAnuSaM bhavam / / mA hArSIrdya sadAM ratna - miva kAcakRte kRtin ! // 42 // atha yadyapi te vAJchA, bhogeSveva tathApi hi / dharmamevAcarAbhISTha -dAyinaM 1 rAtrau / 2 caritum / 3 vRddhaH / 4 zarIreNa / 5 svarNakAram / adhya0 18 // 83 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 84 // VATAVARAVOVARS surazAkhivat ||43|| mitropadezamapyenaM, mohonmatto'vamatya saH / zrapAdAdAzirodeha - mAcchAdya dvAgagomayaiH // 44 // ciraM dAruvadadhibhyAM pradattenAgninA jvalan / / devyostayoH smaranmRtvA, vidyunmAlitvamAsadat // 45 // [yugmam ] tametramiGginImRtyA, mRtaM vIkSya viraktadhIH / / ho ! vimUDhA bhogArtha klizyanta iti cintayan // 46 // pravrajya nAgilazrAddho, vipadya'bhUtsuro'cyute / / dadarza'vadhinA taM ca vayasyai pUrvajanmanaH / / 47 / / [ yugmam ] upasthite'nyadA nandIzvarayAtrAmahotsave / / nazyato'pi gale vidya unmAlinaH paTaho'patat // 48 // asmatkAntena vAdyo'sau, tha vaM tatkiM palAyase 1 / / iti hAsAmahAsAbhyAM proce sa vyantarastadA // 46 // tatastaM vAdayan zakra-puro nandIzvare gataH // tatragatena so'darzi, tena zrAddhasudhAbhujA / / 50 / / tatastaM nikaSA zrAddha-suraH so'gAdyathA yathA / / tattejo'sahamAnoSir, palAyata tathA tathA // 51 // svatejaH so'tha saMhRtya, mAM jAnAsIti taM jagau / surAn zakrAdikAnko hi, na jAnAtIti sopyavak ? // 52 // tataH prAgbhavarUpaM straM, pradazyetyavadatsa tam // so'haM nAgilanAmAsmi, pUrvajanmasuhRttava // 53 // mRtaM kumRtyunA prekSya tadA tvAM bhogakAmyayA / / viraktaH prAbrajamahaM, tataH prApamimAM ramAm ||24|| niSiddho'pi mayA bAla mRtyunA tvaM mRto'si yat / prApaH kaSTa na tainApi, tadaivaM devadurgatim / / 55 / / atha dharmaM jinaproktaM, tadA cedakariSyathAH / madvattadA tvamapyevaM svarlakSmImavariSyathAH // 56 // prabuddhaH sa tatosvAdI - kiM gatasyAnuzocanaiH 1 atha kiJcittadAkhyAhi, yenA'mutra zubhaM labhe / / 57 / / Uce zrAddha suro vIra - jinasya pratimA~ kuru sulabhaM vodharatnaM syA yathA tava bhavAntare // 58 // dauHsthyadurgatiduHkhAdi, nA'rhadarcAkRtAM bhavet / / dharmazca jAyate svargApavargasukhadAyakaH ! / / 56 / / tataH kSatriyakuNDAkhya--grAme gatvA sa nirjaraH // sAlaGkAraM nirvikAraM, sArAkAraM guNAkaram / / 60 / / gArhasthye'pi kRtotsagaM, bhAvasAdhutvasAdhanAt // zrIvardhamAnatIrthezaM dadarza praNanAma ca ! / / 61 / / [ yugmam ] drAg mahAhimavatyadrau, tato gatvA sa daivataH // adhya0 18 // 84 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 8 // MAIN Geteeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee gozIrSacandanaM vizvA-nandanAmodamAdade // 62 / / pratirUpaM prabhostatra, yathAdRSTaM vidhAya saH / / satkASThasampuTe hAraM, samudgaka iva nyadhAt adhya018 // 63 / / SaNmAsI yAvadutpAtA-dadhau bhraamyditsttH|| so'tha bohitthamaikSiSTa, vyagrasAMyAtrikavajam // 64 // tato hutvA tadutpAtaM, VI // 8 // pratyakSIbhUya sa svayam // sAMyAtrikebhyo datvA ta-dArusampuTamityavak // 65 / / iha devAdhidevasya, mUrtiya'stAsti cAndanI // tadAdAya tadAhvAnaM, bhedanIyamidaM mudA // 66 / / yuSmAbhirityudIryAdo, deyaM vItabhayaprabhoH // kArya pAemAsikotpAta-hattu : kAryamiyanmama // 6 // tanmudA pratipanneSu, teSu devastirodadhe // pArAvArasya' pAraM ca, vaNijaste'pi lebhire // 68 / / puraM vItabhayaM prAptAste'tha tatkASThasampuTham ||raajnystaassbhktsyo-daaynsyopninyire / / 66 / / tAM ca gIrvANavANI te, vijJA rAjJe vyajijJapan / / zrutvA tadbahavo vipra- sarajaskAdayo'milan // 70 // teSvekezvAdiSurveda-vAdI vizvavidhAyakaH // devAdhidevo brahmA, tadbhedyametattadAyA / / 71 // ityuktvA''khyAya tasyAkhyA, tatra muktaH zito'pi taiH // kRtIva vismRte zAstre, kuThAraH kuNThatAM yayau // 72 / / anye jagurjagaddhatte, yugAnte yo nijodreN| | hanti daityAMzca vivArIn, sa hi viSNuH surottamaH // 73 // ityAdAya tadAhvAnaM, parazurvAhito'pi taiH / / jagAma moghatAmodhe, zaivalinyA' ivA'nalaH / / 74 / / procuH pare tu yasyAMzI, vidhiviSNU sa eva hi // vAmadevo devadevo, vidhiyonirayonijaH // 75 // abhidhAmabhidhAyeti, tasya taiH pazuNA hatam / / tannAbhidyata pArIndra-puccheneva girestaTam / / 76 / / tatasteSu vihasteSu', vimRzatsu bhRzaM mithaH / / tadAkAyayau tatra, mahAdevI prabhAvatI // 77 // vidhAya vidhivatpUjAM, tasya kASThapuTasya saa|| ujjagAra sudhodgAro-pamA ramyAmimAM giram // 78 // gatarAgadveSamohaH, prAtihAyu to'STabhiH // devAdhidevaH sarvajJo, deyAnme darzanaM jinaH / / 76 // ityudIrya tayA spRSTa-mAtrama 1 samudrasya // 2 yogI // 3 zaivalinyA oghe nadyAH pravAhe / 4 mahezaH / / 5 vyAkuleSu / / Seeeeeeeeeeee YA AVV-VEGVA - Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avec uttarAdhyayanasUtram // 86 // adhya018 // 86 // GEVEGELEVENGECEYE pyAzu pazunA // tadAru vyakasadbhAnu-bhAnunA nalinaM yathA ! // 10 // amlAnamAlyA sarvAGga-subhagA sakalA ttH|| mUrtirAvirabhUdvIra- vibhorlakSmIrivArNavAt // 81 // tAM prekSya vacanAtItAM, mudaM prAptA prabhAvatI // abhyarcya bhaktyA santuSTA, tuSTAva sarasaH stavaiH / / 82 // jajJe prabhAvanA jaina-zAzanasya tato bhRzam // AnukUlyaM dadhau kiJci-nRpo'pi jinazAsane // 83 // antarantaHpuraM caityaM, vidhApyAtha dharAdhavaH // tatra nyavIvizatsArva-pratimAM tAM mahAmahaiH // 84 // trisandhyaM pUjayAmAsa, vidhivattAM prbhaavtii|| tasyAM ca nRtyaM kurvatyAM, nRpo vINAmavAdayat // 85 // nRtyantyAzca zirastasyA, na dadarza nRpo'nyadA // tatastasya vihastasya, hastataH kmbikaa'ptt||86|| kiM mayA duSTu nRttaM ? ya-dvINAvAdanamatyajaH / / sakopamiti rAjyA'tha, pRSTo maunaM dadhau nRpaH // 87 // tayA'tha sAgrahaM pRSTaH, sadbhAva bhUdhavo'bravIt / / tanizamya mahAsattvA, mahAdevItyuvAca sA / / 88 // sevitazrAddhadharmAyA-zciraM me na hi mRtyubhIH ! // tannimittAdito'lpAyu:sUcakAtkima khidyase 1 // 6 // tayA'tha snAtayA dehi, vaasaaNsiityuditaa'nydaa|| Aninye tAni raktAni, kAcicceTI sasambhramA // 10 // jinaM pUjayitu caityaM, pravizantyA mamA'dhunA // dadAsi dAsi ! vAsAMsi. kiM raktAnIti vAdinI / / 11 / / jAtakopA tato rAjJI, dapaNena jaghAna tAm // tena marmaNi lagnena, sA bhujiSyA vyapadyata // 12||[yugmm ] sAnutApA tato rAjJI, dadhyau dhik kiM kRtaM mayA // khaMDitaM hi vrataM ghAtA-dasyA dAsyA nirAgasaH ! // 63 // vidhAyAnazanaM tasmAdenadenaH kSipAmyaham / / vratabhaMge hi jAte kiM, jIvitena vivekinAm ? // 64 // vimRzyeti svamAkUtaM, rAjJI rAjJe vyajijJapata // nRpaH smAhAnumaMsye'haM, nedaM tvadvazajIvitaH / / 65 || | devyUce dunimittena, tenAlpAyuSkatAM mama // jAnAsi tvaM tadapi kiM, svAmin ! svArtha nihaMsi me ? // 6 // rAjA jagAda devatvaM, prAptA | tvaM dharmamAhatam // cedbodhayasi samyagmA-manumanye tadA hyadaH ! // 17 // tatpratizrutya sA bhakta, pratyAkhyAya divaM yayau / / ArAddhazrAddha PEECHE-NEG-NEeeeeeeeeeeeeeee Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 87 // dharmANAM phalaM prAsaGgikaM hyadaH ! // 68 // kubjA dAsI devadattA, tAM jinAca tato'bhajat // svapnAdinA nRdevaM taM devIdevo'pyabubudhat // 66 // jahau tApasabhaktatvaM, na tathA'pi sa pArthivaH / dRSTirAgo hi durmoco, nIlIrAga ivAGginAm // 100 // tatastApasarUpeNopetya rAjJe sa nirjaraH / dadAvanyedya ramRta - phalAni saphalodyamaH // 101 // santIdRzAni bhagavan ! phalAni kveti bhUpatiH 1 // jAtAnadastadAsvAdA - taM papraccha tapodhanam // 102 // so'vAdInnagarAnnAti - dUrasthe'smAkamAzrame / / durlabhAni vizAM santi, phalAnImAni bhUvibho ! // 103 // tato'mUni manohatyA - ''svAdayAmIti cintayan / visrabdho'gAdvizAmIzaH, samaM tena tamAzramam / / 104 / / taM mAyAtApasAstatra, hantumArebhire'pare || are ! kastvamihAyAsI - rityUcAnA sudhA krudhA / / 105 / / tato duSTA amI nArhAH, saMstavasyeti bhAvayan // nihantumanudhAvadbhya-stebhyo nazyan bhayAkulaH / / 106 / / sa nRpaH zaraNIcakre, vIkSya kvApi vane sunIn // trAyadhvamebhyaH pApebhyaH pUjyA ! mAmItyudIrayan / / 107 / / [ yugmam ] mA bhaiSIratha bhUpa ! tva-mityUcurmunayo'pi tam / / te tApasA nyavarttanta hINA iva tato drutam // 108 // atha vItabhayaM vIta-bhayanArthaM kSamAdhanAH / vAkyaiH 'paijUSapIyUSai- jainaM dharmamupAdizan // 106 // pratibuddhastato rAjA, zrAddhadharmamupAdade / / prage'bdagajjivanmogho, nopAyaH khalu nAkinAm ! // 110 // prAdubhUyA'tha taM dharme, sthirIkRtya sa nirjaraH // svarja - |gAma tato bhUmA - nA''sthAnasthaM samaikSata / 111 / / evaM zrAvakatAM prAptaH, sa mahIdhavapuGgavaH // accabhirvividhAbhistA - mArcAmAda // 112 // itazca vratamAditsu - rgAndhAraH zrAvakaH kRtI // avandata mudA sarvAH, "sArvakalyANakAvanIH // 113 // vaitADhya zAzvatI - rarcAH, so'tha zrAddho vivandiSuH / zrArarAdhopavAsasthaH, samyakzAzanadevatAm // 114 // tuSTA devI tatastasmai, tAni vimbAnyadarzayat // 1 karNAmRtaiH // 2 jinakalyANaka bhUmiH // adhya018 // 87 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya018 // 8 // yanasUtram // 8 // dadau ca sakalAbhISTa-vidhAyi guTikAzatam // 11 // tato nivRttaH sa zrAddhaH, zrutvA dattA sudhAbhujA / tAmacarcA cAndanIM nantu-mAgAdvItabhayaM puram // 116 // tatra taM zrAvakaM jAta-mAnya daivaniyogataH / / svatAtamiva sadbhaktyA, kubjA praticacAra sA // 117 // tataH kramAdgataH svAsthya, sa kRtajJaziromaNiH // tasyai tA gulikAH sarvA, datvA dIkSAmupAdade // 118 // bhUyAsamanayA svarNa-varNA'haM sundraakRtiH|| dhyAtveti gulikAmekA, 'bhujiSyA bubhuje'tha saa||11|| 'AyasIva kuzI siddha-savedhena sA drutam // babhUva tatprabhAveNa, cArucAmIkaracchaviH // 120 // suvarNaguliketyAhAM, prAptA sA vyamRzattataH // bhoktAramantarA phalgu, rUpaM me vanapuSpavat // 121 // na cAhaM kAmaye, jAtu, tAtakalpamamuM nRpam / tatpradyoto'stu me bharcA, nRpaH sa hi maharddhikaH // 122 / / evaM vicintya sA ceTI, guTImekAmabhakSayat / / tatsvarUpaM tato gatvA, pradyotAya jagau surI / / 123 // tAmAnetuM tato dUtaM, preSItpradyotabhUdhayaH / / suvarNagulikA taM ca, vyAjahAreti mAninI // 124 // mAmAhvAtumihAyAtu, sa rAT pazyAmi taM yathA / / adRSTapUrvamabhyeti, kAminaM na hi kAminI ! / / 125 // iti tadvacanaM dUto, gatvA rAjJe vyajijJapat // so'pyAruhyAnalagiri, tatra rAtrAvupAgamat // 126 // taM ca prekSyAnuraktA sA, proce cetpratimAmimAm // sahAdatse tadA''yAmi, tvayA saha mahIpate ! // 127 / / iha vinyAsayogyA'nyA, nAsti pratikRtistataH ||taamaanyaami tvacceto, mAnayAmi manasvini ! // 128|| ityudIrya tato'vantI-mavantIzo'gamadrutam // tAdRzImaparAM vIra-pratimAM ca vyadhApayat // 126 / / [yugmam ] tA ca samyak pratiSThApya, kapilena maharSiNA // gandhadvipena tenA''gA-dbhUyo vItabhaye nizi // 130 // dantinaM taM bahimu ktvA, tAma_mudvahanmudA / / apAkRtya bhiyaM tatrA-'vizatkA kAminAM hi bhIH ? // 131 // tatra tAM pratimAM nyasya, devadattArcayA samam // tAM 1 daasii| 2 lohamayI iva / 3 nikRSTa asAramityarthaH / 4 pratimayA / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 86 // adhya018 l // 86 // VEGEVEEVEEVEEVESEVE TE VERVEI dAsI devadattAhAM, hatvA sa svapurImagAt / / 3 / / tadgandhebhaH saviNmatraM, tadA vItabhaye'mucat / / tadndhena ca tatratyA, gajAH sarve madaM jahuH | // 133 / / gandhaH sa ca yato'bhyAgA-tAM dizaM te muhumuhuH|| uttabdhazuNDA vyAtAsyAH, stabdhakarNAvyalokayan / / 134 // ajAniva gajAMstAMzca, vIkSya viitmdaanprge| atimAtra mahAmAtrAH, sambhrAntasvAntatAM ddhuH||13|| vimadAste dvipAH sarve 'vantimArgadizaM vibho ! / muharvilokayantIti, te'tha rAjJe vyajijJapan // 136 // bhUsutrAmA tatastatra, nyayuktAyuktapuruSAn / / te'pi gatvebhapAdAdi, viikssyaagtyaivmuucire||137|| ihA''rUDho'nalagiri, pradyoto nUnamA-yayau // zrayate na hi gandhema-staM vinA'nyasya kasyacit ||138jaangg lIzravaNAnnAgA, iva nAgA sme'pymii| tadgandhAnmadamatyAkSu-makSu kSoNIdivaspate / // 136 / / " tatazca"-sa rAjA''gAtkuto'treti ?, dhyAyinaM tAyinaM bhuvaH // suvarNagulikA nAstI-tyUcivAnko'pi knycukii||140||bhuupstto'vdnnuun-mupety sa nRpaH svayam // tAM ceTImaharattarhi, kiM tayA gatayA'pi me ! // 141 // kintu pazyata sA sArva-pratimA vidyate na vA ? |sA hi mohAhidaSTasya, jIvAturmama vartate ! // 142 // gatvA''gatastataH ko'pi, sA'rcA'stIti nRpaM jgau|| pazyanti sthUlamatayaH, sthAnAzUnyatvameva hi ! // 143 / / pUjAkAle'tha bhUpAlaH, svayaM caityAlayaM gtH| vIkSyArcA mlAnapuSpAM tAM, viSaNNo dhyAtavAniti ! // 144 // hRtA me pratimA tasyAH, pratirUpamidaM khalu / mlAnatvaM lebhire tasyAM, puSpANi na hi karhicit ! // 145 // pradyotAya tato dRtaM, prajidhAya sa bhRdhavaH / / so'pi kramAgato'vantI-mavantIpatimityavaka / / 146 // svavIryavanhividhvastavairivargaNavajaH // zrIudAyanabhUpastvAM, manmukhena vdtydH||147|| dasyuvatpratimAdAsyau, haran hrINo na kiM bhavAn ? / / yadvA dAsIrateyukta-mevAdazceSTitaM tava ! / / 148 // tatra dAsyA'nayA kArya, kAryAkAryavido na me / / svamUrteH kuzalaM kAMkSa-mUrti tu preSaye tam All | 146 / / tadaccoM dehi tAM no ce-dihA''yAtamavehi tam // kalpAntodbhrAntapAthodhi-kalpAnalpabalAnvitam // 150 // tanizamyAvada EEVEE VEEXEEEEEEEEEEEEEEEEVES Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. yanasUtram // 30 // adhya018 // 8 // VEGEVEEVGEGEVEEVEEVERA caNDapradyotazcaNDatAM gataH / / sAdhu dUta ! 'viyAto'si, madagre'pItthamAttha yat ! // 151 // arcAcetyau ratnabhUte, harataH kA trapA mama // kArya yathA tathA ratna-mAtmasAditi na zrutam // 152 // na dAsye pratimA cemAM, na hi dAtumihAnayam // 'pratimAzeSatAM gantA, jipakSaH pratimAM sa tu ! // 153 // tanmA''yAsIdvRthAyAsI', jetA mAM nAgato'pi sH|| dantAbalo baliSTho'pi, nAcalaM calayatyaho! // 154 // vAkyaM tasyeti duto'pi, gatvA rAjJe nyavedayat // tannizamya nRpopyuccai-'ryAtrAnakamavIvadat // 155 // sasainyairbaddhamukuTai-dazabhiH saha raajbhiH|| pratyavanti pratasthe'tha, jyeSThamAsi sa pArthivaH // 156 // sainyabhuvaM taddhatai, rajobhizcaH dizo'khilAH / / chAdayanmarudezovImambuduHsthAM kramAdagAt // 157 // tasyAM vinA jalaM tRSNA-kulaM tasyA'khilaM balam ||aasnnmRtyuvdbhuu-nssttvaag mIlitekSaNam // 158 // tataH prabhAvatIdeva-mudAyananRpo'smarat // AgAtsuro'pi tatkAlaM, kAlakSepo na tAdRzAm // 156 // puSkalaiH puSkarAvartapuSkaropamapuSkaraiH // pUrNAni vidadhe trINi, puSkarANi sa nirjaraH // 160 // zItalaM salilaM teSu, pItvA svasthamabhUdbalam // vinA'nnaM jIvyate jAtu, na punarjIvanaM vinA // 161 // suro'tha bhUpamApRchatha, jagAma nijadhAma sH|| kramAdujjayinIpuryAmudAyananRpo'pyagAt // 162 // dRtenAcIkathaccaivaM, kRpAluAlavAdhipam // kiM mAritaijanairjanyaM, bhavatvanyonyamAvayoH ! // 163 // rathI sAdI niSAdI vA, padAtirvA yathA bhavAn // yuyutsate tathA vaktu, yathA''gacchAmyahaM tathA // 164 // rathinorAvayorastu, yuddhamityatha so'bravIt // tacca dUtamukhAjjJAtvA-''ru rohodAyano ratham // 165 // rathinA na mayA jayyo, rAjAyamiti cintayan // sajjitenAnalagiri-dvipenAgAdavantirAT // 166 // taM ca | vIkSya dvipArUDha-mudAyananRpo'bravIt // sandhAbhraSTo'si re pApa !, na hi mokSastathApi te ! // 167 // ityudIrya nRpo dhImA-maNDalyA 1 nirljjH| 2 maraNatAM gmissytiityrthH| 3 vRthaapryaasii| 4 gajaH / 5 yAtrApaTaham / ndpdpdpdpdkdkdkdsdqkdqzk Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... uttarAdhya- SH yanasUtram // 1 // 'bhramayadhamnA tatpRSTe bhramayAmAsa, pradyoto'pi nijaM manam // 168 / / sa ca gandhadvipo bhrAmbalyaM yaM pAvasudakSiyat // tasaM vivyAva adhya018 | nizitaiH shraitibhyeshvrH||166|| vihaste hastini-tatA, patite'vantibhUSavam / / dvipAtnapAtya baddhvA ca, javAhovAyano balI // 17 // 2 // 31 // tasyAlike dAsI-patirityakSarana pH|| nidhAya divyAmaccA taa-maanetumgmnmudaa||171 // praNabyAbhyarcya tA yAvandAdAtumukacakrame / / tAvamAcaladarcA sA, divyAgIriti cAbhavat / / 172 // pazupRSTyA sthalaM bhASi, sthAne vItabhayasya yat // tanA''yAsyAmyahaM tatra, rAjan ! mA khiyathAstataH // 173 // nyavaktAzuH taccha vA, svadezaM prati bhUpatiH / / prApartatA'ntarA varSA, tatprayAsAnsarAyakRt // 174 // skandhAvAra purAkAraM, tatastatra nydhaannRpH|| dhUlivAnvidhApyAsthu-stakSAyai nRpA daza // 175 // tatra ca nyaksannaike, vANi-|| jyAya vnnigjnaa||| iti tacchiviraM lokai-rUce dazapuraM puram / / 176 // pradyotaM cAtmavadbha po-cintayanojanAdinA // prApte payukaNAparva-eyupakAsaM cakAra ca // 177 // kimadya bhokSyase rAja-miti sUdo nRpAjJayA // tadA prayotamanAkSI-tataH so'pItyacintayat // 17 // nUnaM kliAdidAnAmmA-mabAsau mArayiSyati // novedakRtapUrvo'yaM, prasno'dha krivate katham // 176 // yAveti sUkmI tyUce, pRcchasIdaM kuto'dya mAm ? // sarasA rasaktyA''gA-nnityaM hi samaye svayam / / 180 // sUdo'vAdIdadyapA-bdikaM ttspricchdH|| upoSito'sti naH svAmI, pRcchAmi tadidaM taka // 181 // avantIzo'vadatsAdhu, parveda jJApita tvayA / natmamApyuSAso'dya, pitarI zrAvako hi me ! // 182 // tatprayotavacaH suudo-'pyaakhydviitbhyprmoH|| rAjA'pyuvAca zrAddho'sau, yADazo vedhi- tAdRzam // 183 / / mAyAzrAddhe'pi kintvasmin , baddhe paryuSaNA mama // na zuddhayatIti pradyota-muvAyananRpo'mucat // 14 // kSamAsthAmnoH VallamastaM cADa-kSamayatsa kSamAdhavaH / paTTavandhaM ca bhAlAI, tasthAnAdayituM dadau // 185 / / tadAdipavandhophi, zrIcinhaM bhUbhujAma areasERTAYEE PARAMAN Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 12 // adhya018 // 12 // sveeree EEVEEVEE VEE VEETEEVEEL bhRt / / maulimeva hi te maulau, purA tu dadhire'khilAH // 186 // tasmai dezaM ca taM satya-sandhaH sindhuprabhurdadau / atItAsu ca varSAsu, puraM| | vItabhayaM yayau // 187 // vaNijaste tu tatraiva, skandhAvArAspade'vasan // puraM dazapurAvaM ta-taireva ca tato'bhavat // 188 // anyadodA- yananRpaH, pauSadhaukasi pauSadhI // dharmajAgarikAM jAgra-drajanyAmityacintayat // 186 // dhanyAste nagarapAmA-karadroNamukhAdayaH // pavitrayati yAn zrImAn , vardhamAno jgdguruH!||160|| zrutvA vIravIbhovANI, zrAddhadharma zrayanti ye ||diikssaamaaddte ye ca, dhanyAste'pi nRpAdayaH ! // 11 // taccetpunAti pAdAbhyAM, puraM vItabhayaM vibhuH / tadA tadantike dIkSA-mAdAya syAmahaM kRtI ! // 162 // tacca tacintita jJAtvA, campAtaH prasthitaH prabhuH // etya vItabhayodyAne, samavAsaradanyadA // 163 // zrutvA'tha nAthamAyAta--mudAyananRpo mudA // gatvA natvA dezanAM ca, nizamyeti vyajijJapat / / 164 // rAjyamaGgajasAtkRtvA, vratArtha yuSmadantike // yAvadAyAmyahaM tAva-pAvanIyamidaM vanam // 16 // pratibandhaM mA kRthAstva-mityuktaH svAminA ttH|| udAyano jinaM natvA, gRhaM gatvetyacintayat // 166 // sutAyAbhIcaye rAjyaM, yadi dAsyAmi sAmpratam / tadA'sau mUcchitastatra, bhramiSyati bhave ciram ! // 17 // ApAtasundaraM rAjyaM, vipAke cAtidAruNam // tadidaM na hi putrAya, dAsye viSaphalopamam ! ||198||dhyaatveti rAjye vinyasya, jAmeyaM kezinaM nRpaH // jinopAnte pravavrAja, kezirAjakRtotsavaH // 166 / tapobhirupavAsAdyai-rmAsAntaratiduSkaraiH / zoSayankarma kArya ca, rAjarSivijahAra saH // 200 // anyadA tadvapuSyanta-prAntAhArairabhUdrajA / / bhiSajo bheSajaM tasyA, rujo'bhidadhire dadhi // 201 // udAyanamunipraSTho, goSTheSu vyaharattataH // dadhibhikSA hi nirdoSA, teSveva sulabhA bhavet // 202 // pure vItabhaye'nyedyarudAyanamaniryayau / kezibhUpastadAmAtyai-rityUce'hetuvairibhiH // 201 // pariSahairjito nUnaM, mAtulastava bhUpate ! // rAjyalipsurihAyAsI-tato mA tasya vizvasIH ! // 204 // kezyUce rAjyanAtho'sau, rAjyaM gahaNAtu ceivelesleevee VeeVEVLEEVELEGE, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 63 // . kiM mama 1 // dhaneze gRhNati dravyaM vaNikputrasya kiM rupA 1 // 205 // zrabhyadhudhasakhA dharmaH, kSatriyANAM na khalvayam // pra rAjyaM rAjanyairjanakAdapi // 206 // pratidadyA na tadrAjyaM pratyadAnna hi ko'pi tat // tairityuktastataH kezI, kiM kAryamiti pRSTavAn ? // 207 // duSTAste procuretasmai, viSaM dApaya kenacit / / vyudgrA hitastaistadapi pratipede sa mandadhIH ! // 208 // tataH kayAcidAbhIryA, sa bhUpaH saviSaM dadhi // tasmai dApitavAMstasmA dviSaM cApAharatsurI || 206 // viSamizradhiprApti - stava tanmA grahIstataH / ityUce ca muniM devI, tataH so'pi tadatyajat ! // 210 // vinA dadhi vyAdhivRddhau, bhUyaH sAdhustadAdade // tadviSaM ca surI prAgva-jjahAra vyAjahAra ca / / 211 // tRtIyavAramapyevaM, devatA'pAharadviSam / tadbhaktirAgavivazA - 'bhramattatpRSThataca sA ! || 212 // anyadA ca pramattAyAM, devyAM saviSameva saH / / bubhuje dadhi bhAvyaM hi bhavatyeva yathAtathA ! || 214 // triMzaddinAnyanazanaM, pAlayitvA samAhitaH / kevalajJAnamAsAdya, sa rAjarSiH zivaM yayau / / 215 / / tasminmuktiM gate tatrA - ''gatA sA devatA punaH / jJAtvA tathA muneranta--mantaH kopaM dadhau bhRzam ! // 216 // sA'tha vItabhaye pAMzu-vRSTiM ruSTA vyadhAttathA // yathA jajJe purasthAne, sthalaM vipulamuccakaiH ! // 217 // zayyAtaraM munestasya, kumbhakAraM nirAgasam // sAsurI sinapalyAM prAg, ninye hRtvA tataH purAt // 218 // tasya nAmnA kumbhakAra - kRtamityAhvayaM puram / tatra sA vidadhe kiM vA, divyazakterna gocaraH ? // 216 // itazca kezinaM rAjye, yadA nyAsthadudAyanaH // tadA tattanayo'bhIci - riti dUno vyacintayat // 220 // prabhAvatIkukSibhave, sanaye bhaktimatyapi // sute mayi sati kSmApo, rAjyaM yatkezine dadau // 229 // na hi cakre vivekA'haM pitA tanme vivekyapi / / bhAgineyo hi nA''neyo, dhAmnItyuktaM jaDairapi / / / 222 / / hitvA'GgajaM nijaM rAjye, jAmeyaM nyasyataH pituH // vArakaH ko'pi kiM nAsI- durnimittamabhUnna kim ? // 223 // prabhuH pitA me yadi vA, yathAkAmaM pravarttatAm // na tUdAyanasunorme, yujyate adhya0 18. // 63 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 4 // RamaARERANCEmine kezinam // 224- / / iti duHkhAbhibhUto'sau nigatya svAsasam // campAyayaM kuupik-maalvsuputraasaamm||22|| madhya018 miti vipulAM lakSmI, bAmadAbamanandanaH / / sukhaM vAsthANikana, bhUnA kRragaura // 226 vAddharmaca suciraM yathAvalApA-ineer lapattA vyakkAraM taM smaraMstAle, vairaM tattu jahA~ na sH| // 226 // pAlmAndAni bhUyAsita zrAima sa bhUpaH // pilamanAlakamAna anazana-pAcikaM nyadhAt ||228||-mRtvaa tato'bhUdasurezvabhIci, panyopamAyuvivo mahadina tatazcyutastveva mahAvide, kRtvA bhavaM prApspati siddhisaudham // 226 // iti zrIudAyanarAjarSikathA // 48 // ... mulam-taheva kAsIrAyA, semosaccaparakkame / kAmabhome pariccaja, pahaNe kammamahAvaNa // 46 // .. ___vyAkhpA-'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'kAzirAnaH kAzimaNDalAdhipatiH zreyasi prazaspatare satye saMyame parAkramaH sAmarthya yasyAsaH | zreyAsatyaparAkramaH, kAmabhogAn parityajya "pahaNeti prahatavAn , kamaiva mahApanamivAtigahamatayA karmamahAvamam // 46 // mUlam saheva vijayo rAyA, ANaDhAkitti pavvae / rajjatu guNasamiddha, payahina mahAyaso // 50 // . yA vyAkhyA-tathaiva vijayo rAjA, AnaSTA sAmastyenApagatA akIrtirazlAghA yasya saH AnaSTAkIrtiH, prAkRtatvAsilopha "pavyaeti" MEE prAbAjIta, rAjyaM guNaiH samRddhaM sampanna guNasamRddha, prAcya 'tu' zabdasyApizabdArthasya bhitrakramasyeha yogAmuNasamRddhamapi 'prahAya tyakttA mahAyasA / iha ca laghucau kAzirAjo naMdanAhvaH saptamabaladevo, vijayazca dvitIyabaladeva iti vyAkhyAtamasti, tata etau tAvanyau vA yathAgamaM vAcyau, nirkhayAbhAvAcAtra nAmayoH kathA likhiteti // 50 // mUlam -taheSuNaM tavaM kiccA, avvakkhitteNa ceasA / mahabbalo rAyarisI, AdAya sirasA sirI // 51 // HAMARAHAPATRANEERALERASTRY manpatibangali Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtrama adhya018 // 65 // AVEVE Oevere AVEVATE AVEV vyAkhyA-tathaiva ugraM tapaH kRtvA adhyAkSiptena cetasA mahAbalo rAjarSirAdAya gahItvA ziraseva zirasA ziraHpradAneneva jIvitanira-4 pekSamityarthaH, 'zriyaM bhAvabhiyaM saMyamarUpAM tRtIyabhave parinivRta iti zeSaH / tatkathA tvevam ava bharatakSetre, namare hastinApure ||blo mAmAJtulaklo, vasudhAkhaNDalo'bhavat ||1||diiprmaavtii tasya, jI rAjJI prabhAvatI / / anyadA tu sukhaM susA, siMha svapne dadarza sA // 2 / / tayA muditayA pRSTaH, svapnArthamatha pArthivaH ||proce bhAvI tava suto 'smatkulAmbhoSicandramAH // 3 // tanizamya mudaM prAptA, dadhau garbha prabhAvatI // kAle ca suSuvai putraM, pavitraM punnylkssnnaiH||4||praajyN janmotsavaM kRtlA, zizostasvAmiyAM vyadhAt // mahAvala iti kSamApaH, pramodAdvaitamAzritaH // 5 // lAlyamAno'tha thAtrImi-varddhamAnaH krameNa sH|| kalAkalApamApanaH, puNyaM tAruNyamAsadat // 6 // aSTau rAjAGgajAH zreSThA, dizAM zriya ivA''hatAH // ekenAhanA pitRbhyAM sa, paryaNAyi mahAmahaH // 7 // vadhUvarANAM teSAM ca, yautakaM taddadau nRpaH // vaMzyAdAsaptamAtkAma, dAbhoktuM ca yadbhavet // 8 // tAmiH sadaguNakAntAbhiH, kAntAbhiH samamaSTabhiH // kAmabhogAnyathAkAma, so'bhuktaH satataM tataH // 4 // sAdhupaJcazatIyuktaH, vaMzyaH zrIvimalA-hataH / AcAryoM dharmaghoSAkhyaH, pure tatrA'nyadA''yayau // // 10 // taM ca zrutvA''gataM tuSTa-manAH zrImAnmahAbalaH // gatvA | praNamya zuzrAva, dharma karmamalodakam // 11 // tato'trAptaH sa vairAgyaM, mandabhAgyaiH sudurlabham // zrIdharmaghoSasUrIndra, praNamyeti vyajijJapat // 12 // dharmo'sau rocate mAM, jIvAturiva rogiNe // tatpRSTvA pitarau yAva-dAyAmi vratahetave / / 13 / / tAvatpUjyairiha stheya, mayi bAle kRpAlubhiH // sarirUce yuktameta pratibandhaM tu mA kRthAH ! // 14 // [yugmam ] so'tha gatvA gRhaM natvA, pitarAktyivocata / dharmaghoSagurodharma, zrutvA'vApamahaM mudam // 15 // tatpUjyAnunayA dIkSA-mAditse'haM tadantike // samprApyApi pravahaNaM, magnistiSThati PRAPTAARAA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 66 // harsat || 16 // mUcchitA nyapatatpRthvyAM tacca zrutvA prabhAvatI // kathaMcillabdhasaMjJA tu rudatIti jagAda tam / / 17 / / vizleSaM ma soDhuM putra ! prANapriyasya te / tadyAvatsmo vayaM tAva - tiSTha pazcAtparitrajeH // 18 // kumAraH smAha saMyogAH sarve'mI svapnasanni - bhAH / / nRNAmAyuzca vAtAsta--kuzAgrajalacaJcalam ! // 16 // tanna jAnAmi kaH pUrva, pazcAdvA pretya yAsyati / / tadadyaivAnujAnIta, pravrajyAgrahaNAya mAm / / 20 / / devyUce tava kAyo'yaM, ramyo'bhinavayauvanaH // bhuktvA tadaGga ! saukhyAni gRhNIyA vArddhake vratam // 21 // kumAraH smAha rogADhyaM -'zucipUrNe malAvile || kArAgAra ivA'sAre, kAye'smin kiM sukhaM nRNAm 1 // 22 // kiJca satyaGgasAmarthye, vrataM yuktaM na vArddhake // vArddhake hyakSamatanoH, syAdvinA'pi mano vratam ! || 23 || prabhAvatyabhyadhAdAbhiH samagraguNadhAmabhiH // bhogAnsahASTabhiH strIbhi--bhuMkSva kiM sAmprataM vratam 1 // 24 // mahAbalo'bravItkleza - sAdhyairbAlizasevitaiH / duHkhAnubandhibhirbhogaiH, kiM me viSaphalopamaiH 1 / / 25 / / kiJca mokSapradaM martya-janmabhogakRte kRtI / / varATikAkRte ratna-mitra ko hArayatyaho ! / / 26 / / ambA'vAdIdidaM jAta !, dravya* jAtaM kramAgatam || svairaM vilasa puNyadroH phalaM yetadupasthitam ! // 27 // zrabhyadhAdbhUpabhUrmAta - gotricorAgnirAjasAt // kSaNAdbhavi yadvittaM, pralobhayati tena kim 1 // 28 // kiJca pretya sahA''yAti, yo dharmo'nantazarmadaH // dhanaM tadviparItaM ta-samatAmanuvIta kim ? // 26 // rAjJI jagau vanhizikhA - pAnavadduSkaraM vratam / / kumAra ! sukumArastvaM kathaGkAraM kariSyasi 9 / / 30 / / uvAca nRpabhUH smitvA, mAtaH ! kimidamucyate ? / / narANAM kAtarANI hi vrataM bhavati duSkaram 1 // 31 // pAlayanti pratijJAM svAM, vIrAH prANavyaye'pi ye / paralokArthinAM teSAM na hi tadduSkaraM param ! // 32 // vihAya mohaM tatpUjyA vratAya visRjantu mAm // paro'pi preyate dharma-cikIH kiM punarAtmajaH 1 // 33 // taM tattvavijJaM vairAgyA-prakampayitumakSamau // vratArthamanvamanyetAM kathaMcitpitarau tataH adhya0 18 // 66 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya018 | // 17 // II // 34 // so'tha mUrdAbhiSiktenA-'bhiSiktastIrthavAribhiH // jyotsnAsadharmabhilipta--gAtraH zrIcandanadravaiH // 35 // adRSye devadRSye dve, uttarAdhya- 'hayalAlopame dadhat / / pApAdAdAzironyastai, raajnmaannikymnnddnaiH||36|| vismerapuNDarIkAbha-puNDarIkeNa raajitH|| vellakallolalolAnyAM, yanasUtram | cAmarAmyAM ca vIjitaH / / 37 / / sahasreNa nRNAM vAhyA-mArUDhaH zibikA zubhAm / / caturaGgabalADhya nA-'nuyAto balabhUbhujA // 38 // // 7 // merIprabhRtitUryANAM, nAdaigarjAnukAribhiH / / akANDatANDavArambhaM, janayankelikekinAm // 36 // hitvA ramAmimAM dIkSA-mAdatte yauvane'pi yH|| so'yaM kRtArtha ityuccaiH, stuuymaano'khilejneH||40|| dadAno dAnamarthibhya-zcintAmaNirivehitam // prApa pAvitamAcAryaiH, purAnirgatya tadvanam // 41 // [saptabhiH kulakam ] yApyayAnAdathottIrNa, puraskRtya mahAbalam / / gatvAntike gurostasya, pitarAvityavocatAm // 42 // priyaH putro'yamasmAkaM, virakto yuSmadantike // dIkSAM gRhNAti tacchiSya-bhikSAM vo dadmahe vayam ! // 43 // omityukte'tha gurubhi-rezAnI dizamAzritaH // sarvAnmumocAlaGkArA-nvikArAniva bhUpabhUH // 44 // chinnamuktAvalimuktA-kalpAnyazruNi munyctii| gaNatI tAnalaGkArAM-stadetyUce prabhAvatI // 45 // jAta ! tvaM jAtucinmAbhU-dharmakRtye pramadvaraH // ArAdhayeguruvacaH, sanmaMtramiva sarvadA ! // 46 // atha natvA gurUn rAjJi, rAjJIyukte tato gate // locaM cakAra bhUpAla-nandanaH paJcamuSTikam // 47 // dharmaghoSagurUn bhaktyA, natvA ceti vyajijJapat // dIkSAnAvaM datta pUjyA, majjato me bhavANave ! // 48 // tatastairdIkSitastIvra, sa vratI pAlayanvatam // caturdazA'pi pUrvANi, papATha prAjyadhIbalaH / / 46 // tapyamAnastapo'tyugraM, dvAdazAbdI vihRtya sH|| maasikaanshnenaabhuu-svloke pazcame suraH // 50 // tatra cAyaM pUrayitvA, sAgarANi dazA''yuSA // nyUtvA'bhUdvANijagrAme, zreSThizreSThaH sudarzanaH // 51 // samyagdarzanapUtAtmA, dyotayan jinazAsanam // sahayalAlAmRdU dhat / iti 'gha' saMjJakapustake / hayalAnA bhshvphenH| 2 zvetacchatreNa / 3.. svayaM kezAnudakhanat, kumAraH pnycmussttibhiH| kA iti 'gha' pustake paatthH| RELEVVELVEVEGVEVIEVEVELEVATE PALEEEEEEEEEY VDI E stiyanda . natin -50Mitants twit N EYARasiation , Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THANI uttarAdhya- yanasUtram // 68 ciraM sudarzanastatra, zrAddhadharmamapAlayat // 52 // tatra prAme'nyadA svAmI, zrIvIraH samavAsarat // kekIbAbdaM tamAyAta, zrutvA' zreSThI jaharSa kI adhya018 sH||53|| tato natvA jinaM zrutvA, dharmasa zreSTipuGgavaH // virakto vratamAdatta, dttvitvrjo'thissu||54|| tatrApi sa zreSThimuniH sadaGgapUrvANi pUrvANyakhilAnyadhItya // karmacayAsAditakevalarddhi-bhaije mhaamndmudaarkiirtiH||55|| iti mhaablrssikthaa||"ayN paJcamAGgabhaNito mahAbala ihoto, yadi cAnyaH ko'pi pratIto bhavati tadA sa evAtra vAcyaH" iti saptadazasUtrArthaH // 51 // itthaM mahApuruSadRSTAntarjJAnapUrvakakriyAphalamupadaya~ sAmpratamupadeSTumAhamulam-kahaM dhIre aheUhiM, ummattovva mahiM care / ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakkamA // 52 // vyAkhyA-kathaM kena prakAreNa dhIro'hetubhiH kriyAvAdyAdikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagahIta iva tattvApalapanenAlajAlabhASitayA 'mahIM bhuvaM 'cared' bhramennaiva credityrthH|| kuta ityAha-yata ete pUrvoktA bharatAdayo vizeSa mithyAdarzanebhyo jinazAsanasya viziSTatAm 'mAdAya' gRhItvA sUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti shessH|| tatastvayA'pi vizeSajJena dhIreNa ca satA atraiva nizcitaM ceto vidheya- | miti // 52 // kiJcamulama-accaMtaniANakhamA, saccA me bhAsiA vaI / atarisu taraMtege, tarissati aNAgayA // 53 // vyAkhyA-atyantaM-atizayena nidAne-karmamalazodhane kSamA-samarthA atyantanidAnakSamA, satyA 'me' mayA bhASitA "vaiti" vAk, jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA / anayA cAGgIkRtayA 'atAe: tIrNavantaH taranti 'eka' aparesampratyapi tatkAlApekSayA kSetrAntarApekSayA 1jJAtvA-iti" pustake // NEVEGEVEEVEEVEE VEE VEEVE Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panasUtram uttarAdhya- vA itthamabhidhAnaM / tariSyantanAgatA bhAvino bhavyA bhavArNavamiti zeSaH // 53 // yatazcaivamataH adhya018 mUlam-kahaM dhIre aheUhiM, attANaM pariAvase / savvasaMgaviNimukke, siddha havai nIraeti bemi // 54 // // 6 // vyAkhyA-kathaM dhIro'hetubhiH kriyAdivAdikalpitakuyuktibhirAtmAnaM svaM paryAvAsayet ? kathamAtmAnaM ahetvAvAsaM kuryAnnaiva kuryAdi tyarthaH / athAtmani kuhetUnAmavAsane kiM phalamityAha sarve saGgA dravyato dravyasvajanAdayo bhAvatastu mithyAtvarUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstairvinimukto virahitaH sarvasaGgavinimuktaH san siddho bhavati 'nIrajA' niSkarmA / tadanenA'hetutyAgasya samyagjJAnahetutvAt siddhatvaM phalamuktamiti sUtratrayArthaH // 54 // itthamanuzAsya vijaha kSatriyayatiH, saMjayopi ciraM vihRtya prAptakevalaH siddha iti bravImIti prAgvat // ||ath ekonaviMzamadhyayanam // ||ahm // uktamaSTAdazamadhyayanaM, athakonaviMzaM mRgAputrIyamAramyate / asya cAyaM sambandhaH, ihAnantarAdhyayane bhogarddhityAga uktaH, ka | sa cApratikarmatayA prazasyataraH syAditIhA'pratikarmatocyate, iti sambandhasyAsyedamAdi sUtram mUlam-suggIve nayare ramme, kANaNujjANasohie / rAyA balabhaddatti, mizrA tassaggamAhisI // 1 // ___ vyAkhyA-'sugrIve' sugrIvAha, kAnanAni-vRhadvatAzrayANi vanAni udyAnAni-krIDAvanAni taiH zobhite / rAjA balabhadra iti nAmnA, mRgA nAmnI tasya 'agramahiSI' pradhAnapanI // 1 // Ma mUlam-tesI putte balasirI, mizrAputtetti vissue / ammApiUNa daie, juvarAyA damIsare // 2 // sAsila Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- vyAkhyA-tayoH putro klazrIriti mAtApitRkRtanAmnA, mRgAputra iti ca loke vizrutaH, ambApitroH 'dayito' vaillabhaH, yuvarAjo, adhya0 16 yanasUtram daminAmupazamavatAmIzvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitadvizeSaNam // 2 // | // 10 // ||10||kaa mUlam--naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha isthihiM / devo dogudago ceva, niccaM muMiMamANaso // 3 // vyAkhyA-'nandane' lakSaNopetatayA samRddhijanake 'sa' mRgAputraH 'tuH pUraNe prAsAde, krIDati saha strIbhiH / ka iva ? dogundako deva | iva, caH pUttauM / dogundakAzca trAyastriMzAstathA ca vRddhAH-"trAyastriMzA devA nityaM bhogaparAyaNA dogundakA iti bhaNyanta iti" tathA nityaM / / muditamAnasaH // 3 // mUlam-maNirayaNakuTTimatale, pAsAyAloaNe tthio| Aloei nayarassa, caukkatigacaccare // 4 // vyAkhyA-sa cA'nyadA maNayaH-candrakAntAyAH, ratnAni-karketanAdIni. tairupalakSitaM kuddhimatalaM yatra tattathA tasmin, 'prAsAdAlokane' prAsAdagavAkSe sthitaH, Alokate nagarasya catuSkatrikacatvarANIti sUtracatuSkArthaH // 4 // tato yadabhUttadAha- . mulam-aha tattha aicchaMtaM, pAsaI samaNasaMjayaM / takaniamasaMjamadharaM, sIlaDDU guNAgaraM // 5 // vyAkhyA-athAnantaraM 'tatra' teSu trikAdiSu atikrAmantaM pazyati zramaNasaMyataM,zramaNaH zAsyAdirapi syAditi saMyatagrahavaM, tapazcAnazanAdi niyamAzca-dravyAghabhigrahAH saMyamazca pratItaH tAn dhArayatIti toniyamasaMyamavarastam / ata eva zIlamaSTAdazasahasrarUpaM tenADhyaM zIlADhya, tata eva guNAnAM jJAnAdInAmAkara iva guNAkarastam // 5 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DYREVE uttarAdhyapanasUtram // 1.1 // RVABAVEGVEGYVeSvervee mUlam-taM dehai miAyutte, diMDIe aNimisAe u / kahiM mannerisa svaM, diTThapuvaM mae purA // 6 // kAmadhya018 .. vyAkhyA-'ta' muni "dehaitti" paspati mRgamaputro dRSTyA "azimisAe utti" animiSayaiva, kva 'manye' jAne IdRzaM rUpaM 'dRSTapUrva para // 11 // pUrvamapi aklokitaM mayA 'purA' pUrvajanmani // 6 // mUlam -sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANami sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppaeNaM // 7 // vyAkhyA-"ajmanasANamitti" adhyavasAne pariNAma zobhane kSAyopazamikabhAvavartini, 'moha' kvedaM mayA dRSTamiti cintAtmakaM gatasya sataH, zeSa vyaktamevamagre'pi jJeyam // 7 // || mUlam-jAIsaraNe samuppaNNe, miAputte mahiDie / sarai porANi aM jAI, sAmaeNaM ca purAkaDaM // 8 // vyAkhyA-"porANiaMti" paurANikI prAkatanIM 'jAti' janmeti sUtracatuSkArthaH, // 8 // tato'sau yaccakre tadAhamUlam-visaesu arajjaMto, rajjato saMjamaMmi a| ammApiaraM uvAgamma, imaM vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA-viSayeSvarajyan' rAgamakurvan , rajyan saMyame, caH punararthe, ambApitarau upAgamyedaM vacanamabravIt / / 6 / / yadabravIttadarzayatimulam-suANi me paMca mahavvayANi, naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / nivieNakAmomhi mahagaNavAo, aNujANaha pavvaislAmi ammo ! // 10 // vyAkhyA-zrutAni prAgbhave iti zeSaH, 'me' mayA paMca mahAvratAni tathA narakeSu duHkhaM tiryagyoniSu ca, upalakSaNatvAddevamanuSyayozca DISIS-mAla Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya uttarAdhyayanasUtram // 102 // / // 102 // SCIEPAPEveeeeeeeeeeeeeeeGY I yadaHkhaM tadapi zrutaM / tataH kimityAha-nirvieNakAmo' nivRttAbhilASo'smi ahaM, kuto ? mahArNava iva 'mahArNavaH saMsArastasmAt , yatazcaivamato'nujAnIta mAM 'pravrajiSyAmi' sakaladuHkhApanodAya vrataM grahISyAmi, "ammoti" mAturAmaMtraNam // 10 // atha kadAcitpitarau bhogainimaMtrayata iti taniSedhArthamAhamUlam-ammatAya ! mae bhogA, bhuttA visphlovmaa| pacchA kaDuavivAgA, aNubaMdhaduhAvahA ! // 11 // vyAkhyA-"visaphalovamatti" viSamiti viSavRkSastatphalopamAH tadupamatvaM bhAvayati-'pazcAt ' paribhogAnantaraM kaTukavipAkAH, 'anubandhaduHkhAvahA' nirantaraduHkhadAyinaH // 11 // kizcamUlam-imaM sarIraM aNiccaM, asui asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNa, dukkhakesANa bhAyaNaM ! // 12 // / vyAkhyA-"asuitti" azuci svabhAvAdevApAvanaM, azucibhyAM zukrazoNitAbhyAM sambhavamutpannaM azucisaMbhavaM, azAzvata AvAsaH prakramAjjIvasyAvasthAnaM yasmiMstattathA, "iNaMti" idaM, duHkhahetavaH klezA duHkhaklezA jvarAdayorogAsteSAMbhAjanam // 12 // yatazcaivamataHmUlam-asAsae sarIraMmi, raI novalabhAmahaM / pacchA purA ya caiavve, pheNabubbuasannibhe! // 13 // vyAkhyA azAzvate zarIre ratiM nopalame'haM pazcAdbhuktabhogAvasthAyAM, purA vA abhuktabhogatAyAM tyktvye| anena ca kasyAmapyavasthAyAM mRtyoranAgamo nAsti iti sUcitaM, ata eva phenabubudasanime // 13 // mUlam-mANusatte asAraMmi, vAhirogANa aale| jarAmaraNapatyammi, khaNaM pi na ramAmahaM ! // 14 // NeeeeeeeeeeeeeeeeeGAGe NEVE Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya016 // // 10 // yanamatram GELEGVOGNE // 10 // vyAkhyA-vAhItyAdi-vyAdhayo'gAdhabAdhAhetavaH kuSThAdyAH, rogA jvarAdayasteSAmAlaye, jarAmaraNagraste // 14 // mUlam-jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi a|aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtuNo! // 15 // vyAkhyA-aho ! iti saMbodhane, "dukkho hutti" duHkha eva duHkhahetureva saMsAro yatra klizyante janmAdiduHkhairjantavaH ! // 1 // mUlam-khittaM vatthu hiraNNaM ca, puttadAraM ca baMdhave / caittA Na imaM dehaM, gaMtavvamavasassa me ! // 16 // vyAkhyA-'vatthuti' vAstu gahATTAdi // 16 // mUlam-jahA kiMpAgaphalANaM, pariNAmo na sundaro / evaM bhuttANa bhogANaM, pariNAmo na sundaro ! // 17 // ___vyAkhyA-[ spaSTA ] evaM bhogAdInAmasAratAmuktvA dRSTAntadvayena svAzayaM prakAzayannAha // 17 // mUlam-addhANaM jo mahaMtaM tu, apAhijjo pavajjaI / gacchaMto so duhI hoi, chuhAtagahAhiM pIDie // 18 // * vyAkhyA-"apAhijjoti" 'apAtheyaH zambalarahitaH 'prapadyate' svIkaroti // 18 // mUlam-evaM dhamma akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMto so duhI hoi, vAhirogehiM pIDie // 16 // ____ vyAkhyA-[spaSTA ] uktavyatirekamAha // 16 // mUlam-addhANaM jo mahaMtaM tu, sapAhijjo pavajjai / gacchaMto so suhI hoi, chuhAtahAvivajjio // 20 // evaM dhamma pi kAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMto so suhI hoi, appakamme aveaNe // 21 // EGEVEEGEA FFEKTEVEEVZELAVEVA Neeeeeee Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 104 // vyakhyA- [ sugame navaraM ] "zravyakammeti" anyadApakarmA, "aveleti" zralpAsAtavedanaH / / 20 / / 21 / / mUlam -- jahA gehe palitaMmi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDAI nINeha, asAraM vA // 22 // vyAkhyA- 'sArabhANDAni' mahAmUlyavastrAdIni " nINeitti" niSkAzayati "avaujjhaitti" apohati tyajati // 22 // mUlam evaM loe palittaMmi, jarAe maraNesa ya / appANAM tAraislAmi, tumehiM zraNumannizrI // 23 // vyAkhyA- " palitamitti" pradIpta iva pradIpte vyAkulIkRte AtmAnaM sArabhANDatumyaM tArayiSyAmi, asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAva iti sUtrapadakArthaH // 23 // evaM tenokte yatpitarAvUcatustadviMzatyA strairdarzayatimUlam - taM biMtammApiro, sAmaraNaM putta duccaraM / guraNAraNaM tu sahassAI, dhAreavvAiM bhikkhuNo // 24 // vyAkhyA - tamiti mRgAputraM, guNAnAM zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM tuH puraNe / / 24 // mUlam ----samayA savvabhUesu, santumitesu vA jage / pANAIvAyaviraI, jAvajjIvAI dukkaraM // 25 // vyAkhyA-'samatA' rAgadveSatyAgena tulyatA, sarvabhUteSu zatrumitreSu vA 'jagati' loke'nena sAmAyikamuktaM / tathA prANAtipAtaviratiryAvajjIvaM duSkarametaditi zeSaH / / 25 / / mulam -niccakAlappamatteNaM, musAvAyavivajjaNaM / bhAsizravvaM hi saccaM, niccAutteNa dukkaraM // 26 // vyAkhyA-- nityakAlApramattena, 'nityAyuktena' sadopayuktena, yaccAntrayavyatirekAbhyAmekasyaivArthasyAbhidhAnaM tatsyaSTArthatvAdaduSTameveti // 26 // adhya016 // 104 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 10 // VEGEVEEVCEVAveve vendevee VVE mUMgam-daMtasohaNamAissa, adiNhAssa vivajjaNaM / akhavajjesaNiujassa, girAhaNA avi dukkara // 27 // vyAkhyA-"daMtasohaNamAissatti" makAro'lAkSaNikaH, apezca gamyatvAdantazodhanAderapi AstAmanyasya, kiJca dattasyA'pi anavadyai- HERE adhya014 paNIyasyaiva "mimahaNatti" grahaNam // 27 // mUlam-viraI abaMbhaverassa, kAmamogarasaNmurA / uggaM mahavvayaM baMbha, dhAreavvaM sudukkaraM // 28 // ____ vyAkhyA-"kAmabhogarasammuNatti" kAmabhogarasajJena tvayeti zeSaH, tadanabhijJasya hi kadAcidviSayecchA na syAdapItyevamuktam // 28 // mUlam-dhaNapanapesavaggesu, pariggahavivajjANA / savvAraMbhaparicAo, nimmamattaM sudukkaraM // 26 // ___ vyAkhyA-dhanadhAnyapreSyavargeSu parigrahaH svIkArastadvivarjanaM, sarve ye ArammA dravyopArjanArtha vyApArAstatparityAgaH // 26 // | mUlam-cauThivahevi AhAre, rAIbhoaNavajjaNA / saMnihisaMcao ceva vajeavvo sudukkara // 30 // ___ vyAkhyA-saMnidhidhu tAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM, sa cAsau saJcayazca saMnidhisaJcayaH // 30 // evaM vrataSaTkaduSkaratoktA, atha | | parISahaduSkaratocyatemUlam-chuhA taNhA ya sI ugaha, daMsamasagaveSaNA / akkosA duvakha sijjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // tAlaNA tajjaNA ceva, vhbNdhpriishaa| dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // vyAkhyA--'tADanA' karAdyairhananaM 'tarjanA' aGga libhramaNAdirUpA, vadho lakuTAdiprahAraH bandho-mayUrabandhAdistAveva parISahI vadhabandhaparI - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamUtram // 106 // adhya0 16 | // 106 // EleEVEE VEGVEGVEVERAGE paho, "dukkhaMti" duHkhazabdo'sau pratyekaM yojyaH kSudhAduHkhamityAdi "jAyaNA yatti' cakAro'nuktaparISahasamuccayArthaH // 31 // 32 // prA jA DamA vittI, kesaloo a dAruNo / dukkha baMbhavvayaM ghoreuM amahappaNA // vyAkhyA-kapotA:-pakSivizeSAsteSAmiyaM kApotI yA iyaM vRttiH, yathA hi te nityaM zaMkitAH kaNAdigrahaNe pravarttante, evaM munirapyeSaNAdoSebhyaH zaGkamAna eva bhikSAdau pravartate / yacceha brahmacaryasya punadurdharatvoktistadasyAtiduSkaratAjJaptyai / "amahappaNatti" amahAtmanA satA // 33 // upasaMhAramAhamUlam-suhoio tuma puttA !, sukumAlo a sumjjio| nahusi pahu tumaM puttA !, saamnnnnmnnupaaliaa||34|| vyAkhyA 'sukhocitaH sukhayogyaH sukumAraH, sumajjitaH suSTu-abhyaMganAdipUrva majjitaH-snapitaH, sakalAlaGkAropalakSaNametat / iha ca sumajjitatvaM sukumAratve hetuH, dvayaJca tat sukhocitatve, tato "nahusitti" naivAsi 'prabhuH samarthaH, zrAmaNyamanupAlayitum // 34 // asamarthatAmeva dRSTAntaiH samarthayannAha| mUlam-jAvajjIvamavissAmo, guNANaM tu mahabbharo! garuo lohamAruvva, jo putto ! hoi duvvaho // 35 // vyAkhyA-'avizrAmo' nirantaraH 'guNAnAM' muniguNAnAM, 'tuH' pUraNe, mahAbharo guruko lohamAra iva, yaH putra ! bhavati durvahaH, sa | voDhabhya iti zeSaH // 35 // mUlam-AgAse gaMgasomaovva, paDisoovva duttaro / bAhAhi sAgaro ceva, tariavvo guNodahI // 36 // AVEVE VEEVEE VE FEEEEEEE Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " - DIRE . - uttarAdhyayanasUtram madhya016 - // 107 // // 107 // - A A vyAkhyA-bAkAgajAzrotobastara iti yojyate, lokarUDyA cedaat| tathA pravibhotovatakoThA yathA pradIpabananAha: zeSanadyAdau dusvaraH, bAhubhyAM "sAgaro cevatti" sAgaravacca dustaro yaH, sa taritavyo guNAH jJAnAdyAsta evoddhigunnoddhiH||36|| mUlam-vAluvAkavale ceca, nisssAe u. saMname / asidhAsagamaNaM ceva, dukkaraM cariuM.tavo // 37 // vyAkhyA-"vAlumAkavale vevatti" ka pUrakhe, ityaupamye, evamucaranAmapi / tato ghAlukAkAla iva 'nizasvayoM nIrasa vipa ddhAnAM vairasyahetutvAt // 37 // mulam-ahivegaMtadiTThIe, carite putta ! duccare / javA lohamayA ceva, cAveavvA sudukkaraM ! // 38 // | vyAkhyA-ahiriva eko'nto nizcayo yasyAH sA tathA, sA cAsau dRSTizcaikAntadRSTistayA, ahipate dRzA'nyatra tubuddhayopalacitaM cAritraM, heputra ! dusskrN| ayaM bhAvaH-yathA nAgonanyAkSitayA dRzyopalakSitaM syAttathA'nanyavyAkSiptayA. buddhayopalacitaM cAritraM duSkaraM, // indriyamanasA durjayatvAditi / yavA lohamayA iva carvayitavyAH, lohamayayavacarvaNavaddaSkaraM cAritramiti bhAvaH // 38 // mUlam-jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / taha dukkaraM kareuM je, tArUNaNe samaNavaNaM // 36 // * vyAkhyA-"aggisihatti" subvyatyayAdamizikhA dIptAM pAtu bhavati suduSkaraM nRbhiriti zeSaH, 'je' iti pUttauM, sarvatra // 36 / / mUlam-jahA duHkhaM bhareuM je, hoi vAyassa kusthalo / tahA dukkaraM kareuM je, kIveNaM samaNattaNaM // 40 // vyAkhyA kotthala iha vastrAdimyo grAhaH, carmamayo hi sukhenaiva priyate iti, 'klIvena' niHsattvena // 40 // PAN Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram adhya013 // 10 // // 10 // EEVEEVES VEEVAPAAVEVEELGERE mUlam-jahA tulAe toleDaM, dukkara maMdaro girii| tahA nihuanIsaMkaM, dukkara samaNattaNaM // 41 // ___ vyAkhyA-"nihuanIsaMkaMti" nibhRtaM-nizcalaM nizzaGka-zarIranirapekSaM yathA syAttathA // 41 // mUlam-jahA bhuAhiM tariuM, dukkaraM rayaNAyaro / tahA aNuvasaMteNaM, dukkaraM damasAyaro // 42 // vyAkhyA-"aNuvasaMteNaMti" anupazAntenotkaTakaSAyeNa 'damasAgara' upazamasamudraH, iha kevalasyopazamasya prAdhAnyAtsamudropamA, pUrva tu guNodadhirityanena sakalaguNAnAmiti na paunaruktyam // 42 // yatazcaivaM tataH mUlam-bhuja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI to jAyA , pacchA dhamma carissasi // 43 // ____ vyAkhyA-'paMcalakkhaNaetti" 'paJcalakSaNakAn' paJcasvarUpAn , pazcAdvArddhaka "carissasitti" careriti viMzatisUtrArthaH / / 43 // iti pitRbhyAmukte mRgAputro yadUce tadekatriMzatA sUtrairAhamUlam-so biMtammApiaro ! evameaM jahAphuDaM / iha loe nippivAsassa, natthi kaci vidukkaraM // 44 // vyAkhyA-'sa' mRgAputro bate, he ambApitarau ! evamiti yathoktaM bhavadbhyAM tathaiva, etat pravrajyAduSkaratvaM, yathA sphuTaM satyatAmanatikrAntaM satyamityarthaH / tathApi ihaloke 'niSpipAsasya' niHspRhasya nAsti kiJcidatikaSTamapyanuSThAnaM, apiH sambhAvane, duSkaram // 44 // niHspRhatAhetumAhamUlam-sArIramANasA ceva, veaNAo aNaMtaso / mae soDhAo bhImAo, asaiM dukkhabhayANi a||45|| NEEEVEEEEEEEEEVEVEEVEGVEGVEE Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 10 // CEEEEVEE EVEEVEeveeverer vyAkhyA-zArIramAnasyazcaiva pUraNe, vedanA anantazo mayA soDhA 'bhImA' raudrAH 'asakRt' vAraM vAraM duHkhAni duHkhotpAdakAni / adhya016 bhayAni rAjaviDvarAdijanitAni duHkhabhayAni, caH samuccaye // 45 // mUlam-jarAmaraNakaMtAre, cAurate bhayAgare / mae soDhANi bhImANi, jammANi maraNANi a||46|| | // 106 // vyAkhyA-jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAramiva jarAmaraNakAntAraM tasmin , 'caturante' devAdigaticatuSkAvayave bhayAkare bhave iti zeSaH // 46 // zArIramAnasyo vedanA yatra prauDhAH soDhAstadAhamUlam--jahA ihaM agaNI ugaho, etto'NaMtaguNA tahiM / naraesu veaNA uNhA, assAyA veiA mae // 47 // vyAkhyA--yathA iha manuSyaloke'gniruSNa ito'smAdagneranantaguNAH "tahiM" teSu narakeSu yeSvahamutpanna iti bhAvaH, tatra ca bAdarAgnerabhAvAt pRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti jJeyaM / tAzca vedanA uSNAnubhavAtmakatvena 'asAtA' duHkharUpAH // 47 // mUlam-jahA ihaM imaM sIaM, etto'NaMtaguNA tahiM / naraesu veaNA sIA, assAyA veiA mae // 48 // __vyAkhyA-yathedamanubhUyamAnaM mAghamAsAdisambhavamiha zItam // 48 // mUlam -kaMdato kaMdukubhIsu, uDUpAo ahosiro / huAsiNe jalaMtammi, pakkapuvvo aNaMtaso // 4 // _ vyAkhyA- kraMdana 'kaMduku'bhIsu' lohAdimayISu pAkabhAjanavizeSarUpAsu hutAzane devamAyAkRte // 16 // mUlam-mahAdavaggisaMkAse, marummi vairavapAlu / kalaMbavAluAe a, daDapuvvo aNaMtaso // 50 // PERS DIVERSE BELEEVELESS Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ucarAdhya- vyAkhyA - mahAdavAniko, anAmyasya tAhagAhakArasyAmAyAdevAlA promA, anyathA vityAgnesvaMtatuyA ekA tatroSNaH pRthi-madhya016 yanastram / vyanubhAk iti / "mamiti tascyAcavyapadezasambhAimboSaNArthavAca mahau' malAlukAnikalakalo, "vaharavAluetti" bajravAlu- 110 // // 110 // ME kAnadIpuline, 'kadambavAlukAyA kadambavAlukAnadIpuline ca // 50 // PL mUlam-rasaMto kaMdubhIsu, uDDhe baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM, chinnapuvo aNaMtaso // 51 // - vyAkhyA-rasannAkaMdana kaMdukuMbhISu kSiptaH, 'Urdhva' vRkSazAkhAdau 'baddho' mAdhyamito'nakSIditi niyNtritH| krakacaM karapatravizeSa eva // 51 // mUlam aitikkhakaMTayAiNNe, tuge sibalipAyave / khevisaM pAsabaddha NaM, kaDDhokaDDhAhiM dukkara // 52 // vyAkhyA-'kheviaMti" khinnaM khedo'nubhUtaH mayeti gampate, "kaDDhokaDDhAhiti" AkarSaNAprakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH 'duSkaraM ? duHsahamidamiti zeSaH // 52 // kA mUlam-mahAjaMtesu ucchUvA, ArasaMto subheravaM / pIliommi sakammehi, pAvakammo aNaMtaso // 53 // ali vyAkhyA- "ucchUvatti" ikSava iva, ArasanmAnaMdana // 53 // IFI mUlam-kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehiM savalehi a| pADio phAlio chinno, vipphurato aNegaso // 54 // vyAkhyA-kUjanAnaMdan , 'kolazunakaiH' zUkarazcAnarUpadharaiH zyAmaiH zavalaizca paramAdhArmikavizeSaiH pAtito bhuvi, pATito jIrNavastravat , chino vRkSayat , visphuramitastatazcalan / // 54 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M mUlam-asIhi ayasIvaNNAhiM, bhallIhiM pttttisehiy| chinno bhinno vibhinno a, uvavaraNo pAvakammuNA // 55 // l uttarAdhya adhya016 ___ vyAkhyA-'asibhiH' kRpANaiH "ayasivaNNAhiti" atasIkusumavaNaiH kRSNarityarthaH, bhallIbhiH paTTizaizca AyudhavizeSaH 'chinno' yanasUtram // 11 // // 111 // dvidhAkRto, 'bhinno' vidArito, 'vibhannaH' sUkSmakhaNDIkRtaH avatIrNaH pApakarmaNA hetunA narake iti zeSaH // 5 // mUlam-avaso loharahe jutto, jalaMte smilaajue| coio tottajottehiM, rojjho vA jaha pADio // 56 // vyAkhyA 'loharathe' lohamaye zakaTe 'yukto' yojito 'jvalati' dIpyamAne kadAcittato dAhabhiyA nazyedapItyAha-samilAyute' yugakIlikAyoktrAdiyukte "coiprotti" preritaH 'totrayoktraiH' prAjanakabandhanavizeSaH, "rojhovatti" rojjhaH pazuvizeSaH vA samuccaye bhinnakramaca, yathetyaupamye, tato rojhavatpAtitazca lakuTAdipiTTaneneti zeSaH // 56 // | mUlam-huAsaNe jalaMtami, ciAsu mahiso viva / daDDho pakko a avaso, pAvakammehiM pAvitrao // 57 // | vyAkhyA-hutAzane jvalati kvetyAha-citAsu paramAdhArmikaracitAsu mahiSa iva 'dagdho' bhasmasAtkRtaH 'pakyo' bhaDitrIkRtaH, pApakarmabhiH | | "pAvizrotti " 'prApto' vyAptaH, prApito vA narakam // 57 // mUlam-balA saMDAsatuDehi, lohatuDehiM pakkhihiM / vilutto vilavaMto'haM, DhaMkagiddhe hiM'NaMtaso // 58 // ___ vyAkhyA--'balAt' haThAt sandaMzAkArANi tuNDAni yeSAM te sandazatuNDAstaiH, tathA lohatuNDaiH pakSibhirDaGkagRriti yogaH, ete ca vaikriyA eva, tatra tirazvAmabhAvAt / 'vilupto' vividhaM chinno vilapannahamiti // 5 // EEEEEEEEEEEEEEEEVE eV LEVEGVEZEVEEELEVEGELEVER Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- mUlam - tagahA kilaMto dhAvato, patto vearaNiM naI / jale pAhaMti ciMtaMto, khuradhArAhiM vivAio // 56 // adhya016 yanasUtram | vyAkhyA-"vivAinoti" vyApAditaH // 56 // SH // 112 // // 112 // 12 // mUlama-upahAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asiphtehiM paDatehi, chinnapuvo aNegaso // 30 // vyAkhyA-uSNena-vajravAlukAditApenAbhitaptaH samprApto'sayaH khaGgAstadvabhedakAni patrANi yatra tadasipatram // 60 // mUlam-muMggarehiM musaMDhIhi, sUlehiM musalehi a| gayAsaM bhaggagattehi, pattaM dukkhamaNaMtaso // 61 // ___ vyAkhyA-mudgarAdibhiH zastravizeSaiH gatA-naSThA AzA-paritrANaviSayA yasmiMstadgatAzaM yathAsyAdevaM "bhaggagattehitti" bhagnagAtreNa sattA mayeti zeSaH // 61 // mUlam-khurehiM tikkhadhArAhiM, churiAhiM kappaNIhi a| kappIo phAlio chinno, ukkitto a aNegaso 62 ___ vyAkhyA-atra kalpitaH 'kalpanIbhiH' kartarIbhirvastravatkhaNDitaH 'pATitaH" Urdhva dvidhAkRtaH 'chinnaH' tiryak khaNDitazca kSurikAmiH, Kill 'utkRttazca tvaga'panayanena surairiti yogaH // 62 // mUlam paseiMhiM kUDajAlehi, mitro vA avaso ahaM / vAhio baddharuddho a, bahuso ceva vivAio // 63 // vyAkhyA--'vAhizrotti" vaJcitaH baddho-bandhanai ruddhI-bahiHpracAranivAraNena, "vivAioti" vinAzitaH // 63 // kA mUlam -galehiM magarajAlehi, maccho vA avaso ahaM / ullio phAliyo gahiyo, mArio aannNtso||6|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 113 // vyAkhyA--galaiDizermakarairmakararUpaiH paramAdhArmikairjAlaizca taskRtairanayordvandvaH, "ulliyoti " ullikhito galaiH pASTito makaraigRhItazca || adhya016 jAlaiAritazca sarvairapi // 64 // // 113 // mUlam-disaehiM jAlehiM, lippAhi sauNo viva / gahiro laggo a baddho a, mArio a aNaMtaso 65 vyAkhyA vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH-zyenAdayastairjAlaistathAvidhavandhanaiH, "lippAhiti" lepairvajralepAyaiH 'zakuna iba' pakSIva gRhIto vidaMzakailaMgnazca lepadravyaiH zliSTaH, baddho AlAritazca sarvairapi // 65 // . | mUlam-kuhADaparasumAIhiM, vaThThaihiM dumo viva / kuDio phAlio chinno, tacchio a aNaMtaso // 66 // ___ vyAkhyA-atra 'kuTTitaH' sUkSmakhaNDIkRtaH 'takSitazca tvagapamayamena // 66 // mUlam-caveDamuSTimAIhi, kumArehiM ayaM piva / tADio kuTio bhinno, cuNio a aNaMtaso // 6 // vyAkhyA-capeTAmuSTayAdibhiH 'kumAraiH' ayaskAraiH 'zraya iva' lohamiva panAdibhiriti zeSaH, 'tADitaH' pAhataH, kuTTitaH iha | chinno 'bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNItaH sUkSmIkRtaH / / 67 // malama-tasAI saMbalohAI. saraprANi sIsagANi apADo kalakalaMtAI, ArasaMto subherava // 6 // vyAkhyA-taptatAmrAdIni vaikriyANi pRthivyanumAghabhUtAni vA, "kalakalaMtAIti" atikvAthataH kalakalazabdaM kurvanti // 6 // | mUlama-tuhaM piAI masAI, khaMDAI sollagANi a / khAinomi samaMsAI, aggivasaNyAiM rogaso // 66 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 114 // eee // 114 // PADE LEVEELAEZALECELA vyAkhyA-tava priyANi mAMsAni ! 'khaNDAni' khaNDarUpANi 'sollakAni' bhaDitrIkRtAnIti smarayitvA khAditosmi, 'svamAMsAni' maccharIrAdevotkRtya DhaukitAni agnivarNAnyuSNatayA // 6 // mUlam-tuhaM pitrA surA sIha, mero a mahaNi a / pajiomi jalaMtIo, vasAo ruhirANi a||7|| ___ vyAkhyA-surAdayo madyavizeSA ihApi smarayitveti zeSaH, "pajjipromitti" pAyito'smi // 7 // mUlam-niccaM bhIeNa tattheNaM, duhieNaM vahieNa ya / paramA duhasaMbaddhA, veaNNA veiA mae // 71 // vyAkhyA bhItenotpannabhayena, bastenodvignena 'duHkhitena' jAtavividhaduHkhajAtena, 'vyathitena' kampamAnasarvAGgana // 71 // mUlam-tivvacaMDa ppagADhAo, ghorAo aidussahA / mahAbhayAo bhImAo, naraesuveiA mae // 72 // vyAkhyA-tIbA anubhAgato'ta eva caNDA utkaTAH, pragADhA gurusthitikAstata eva 'ghorA' raudrA atidussahAH, tata eva mahAbhayAH 'bhImAH' zrUyamANA api bhayapradAH, ekAthikAni vA etAni, iha ca vedanA iti prkrmH|| 72 // kIdRzaM punastAsAM tIvrAdirUpatvamityAhamUlam-jArisA mANuse loe, taayaa| dIsaMti vepaNA / etto aNaMtaguNi, naraesudukkhaveaNA 73 __ vyAkhyA-[ sugamA ] // 73 // na ca naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtAH, kintu sarvagatiSvapi ityetadevAhamUlam-savvabhavesu asAyA-vepaNA veiA mae / nimesaMtaramittaMpi, jaM sAyA nasthi veaNA // 74 // vyAkhyA-sarvabhaveSvasAtavedamA veditA mayA, nimeSasyAntaraM vyavadhAnaM yAvatAkAlenAsau bhRtvA punarbhavati tanmAtramapi kAlaM, 'yatsAtA' VEEREEEEEEEE Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAadhya016 Paa // 11 // uttarAdhyayanasUtram // 11 // GIRDzasasasasasa sukharUpA nAsti vedanA, vaiSayikasukhasyApIpdhanekaduHkhAnubiddhatvena vipAkakaTutvena cA'sukharUpatvAt / sarvasya cAsya prakaraNasyAyamAzayo yena mayaivaM duHkhAnyanubhUtAni sohaM tattvataH kathaM sukhocitaH sukumAro vA ? yena cedRzyo narakAdivyathAH soDhAstasya kathaM dIkSA duSkaretyato'sau mayA grAhya vetyekatriMzatsUtrArthaH // 74 // tatretthamuktvA sthite mUlam-taM biMta'mApiaro, chadeNaM putta ! pavvayA / navaraM puNa sAmagaNe, dukkhaM nippaDikammayA // 7 // ___vyAkhyA-"chaMdeNaMti" chandasA'bhiprAyeNa yathArucItyarthaH putra ! pravraja, 'navaraM' kevalaM, punarvizeSaNe, 'duHkhaM duHkhahetuniHpratikarmatA rogAdyatpattI pratikArAkaraNamiti sUtrArthaH / / 75 // itthaM pitRbhyAmukte mugAputraH smAhamUlam-so vita'mmApiaro !, evameaM jahA phuDaM / parikammaM ko kuNai, aragaNe miapakkhiNaM ? // 76 // vyAkhyA-sa vrate he ambApitarau ! evametanniHpratikarmatAyA yadaHkharUpatvamuktaM yathA 'sphuTaM satyaM, paraM paribhAvyatAmidaM, 'parikarma cikitsAM kaH karotyaraNye magapakSiNAM ? te'pi ca jIvanti vicaranti ca, tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH // 76 // tatazcamUlam-egabhUo aragaNe vA, jahA u caraI migo / evaM dhammaM carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 7 // vyAkhyA-'ekabhUtaH ekatvamprAptaH "arapaNevatti" araNyeSTavyAM, vA pUraNe, "jahA utti" yathaiva carati magaH, evaM dharma cariSyAmi saMyamena tapasA ca hetubhUtena // 77 // mUlama-jayA miassa Aryako mahAragaNami jAyaI / acchataM rukkhamUlami, koNaM tAhe tigicchaI ? 78 VELEEVEVEVGVEGVEGEVEE EVENTO AAN Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 116 // vyAkhyAnaM tiSThantaM vRcamUkhe "komaMti" ka evaM ''vAhendi" tadA 'cikitsati' zrIpAdyupadezena nItena karoti ? na kazcidvityarthaH / anyatra hi kadAcitko'pi dRSTvA cikitsedapIti mahAraNye ityuktam // 78 // mUlamko vA se sahaM dei, ko kA se pucchaI suhaM / ko vA se bhattapANaM vA, harisa pazAmaya 176 vyAkhyA--"bhacapANaMti" bhaktaM tRNAdi, pAnaM jalAdi, AhRtya praNAmayedayet ? / / 76 // kathaM tarhi tasya nirvAhaH 1 ityAhamUlam - jayA ya se suhI hoi, tathA gacchai gozraraM / bhakttapANassa zraTTAe, vallarANi sarANi // 80 // yadA ca sa sukhI bhavati svata eva rogAbhAvAt, tadA gacchati goriva caraNaM - bhramaNaM gocarastaM, 'vallarANi' gahanAni sarAMsi ca ||80|| mUlama khAicA pANicaM pAuM, vallarehi sarehi a / mimacAricaM castiA gaM gacchaI micAriyaM // 81 // vyAkhyA:- khAditvA nijabhakSyamiti zeSaH, pAnIyaM pItvA, vallareSu sarassu ca mRgANAM caryA itazca itazca utplavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA tAM caritvA''senyaH gacchati, mRgANAM caryA ceSTA svAtaMtryopavezanAdikA yasyAM sA mRgacaryA mRgAzrayabhUstAm // 81 // itthaM dRSTAntasuklA gAdhAiyenopasaMhAramAha mUlama evaM samuTThite bhikkhU, evameva zrarogago / migacAritryaM carittA gaM, uDDU pakkamaI disiM // 82 // vyAkhyA-- evaM mRgavatsamutthitaH saMyamAnuSTAnampratyudyatastathAvidhAtaGkotpattAvapi na cikitsAbhimukha iti bhAvaH evameva mRgavadevAnekagI sir vRtale naikasminnevAste, kintu kadAcit kvacidevaM munirapyaniyatasthAnatayA sa caivaM mRgacaryAM niSpratikarmatvAdirUpAM 'caritvA' Cererere adhya0 16 // 116 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 117 // ''seA apamatAzeSakAMza UrdhvaM 'prakrAmati' gacchati dizaM sarvoparisthAnastho bhavatIti bhAvaH // 82 // mRgacaryAmeva spaSTayatimUlam jahA mie ega agacArI aogavAse dhuvago are / evaM muNI goari paviTThe, no hIlae novi a khiMsaijjA // 83 // vyAkhyA--yathA mRga 'eko''dvitIyo 'anekacArI' aniyatacArI, naikatraiva vAso'vasthAnamasyetyanekavAso dhruvagocarazca, sadA gocaralabdhamevAhArayatIti / evaM mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo municaryA praviSTo no hIlayedavajAnIyAtkadanAdIti gamyaM nApi ca "khisaejjatti" nindedAhArAprAptau svaM paraM ceti sUtrASTakArthaH // 83 // evaM mRgacaryAsvarUyaM nirupya yattenoktaM yaca pitRbhyAM yaccArya cakre tadAhamulam -- mimacAricaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiIhiM'gurAraNAo, jahAi uvahiM to 84 vyAkhyA--mRgayeva caryA mRgacaryA tA niHpratikarmatAdikAM cariSyAmIti kumAreNokte pitRbhyAmabhANi, evaM he putra 1- bhaktI yathA rucitaM tathA, sukhaM te bhavatviti zeSaH / itthaM tAbhyAmanujJAto 'jahAti' tyajati 'upadhi' parigrahaM tataH / / 84 // uktameva artha savistaramAhamUlam - micArayaM carissAmi sabbadukkhavimokkhaNIM / tulbhehiM samaguraNAzro, gaccha putta ! jahAsuhaM 85 vyAkhyA- "gaccha puttatti // gaccha putra ! mRgacaryayeti prakrama, yathAsukhaM sukhasyAnatikrameNeti pitrorvacaH // 85 // mUlana evaM saH AmAphitra, aNumAtA bahuvihaM / mamattaM chidaI tAhe, mahAnAgukA kaMcuH // 86 // vyAkhyA evaM samAtApitarau anumAnyAmujJApya mamatvaM bimati, "tAheti" tadA mahAnAga iva kaJcukaM yathA'sau ciraprasTattayA'ti adhya016 // 117 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanastram // 118 // // 11 // PAAAAAAAAAAENA | jaraThamapi kaJcukamapanayati yathA'yamapyanAdibhavAbhyastamapi mamatvamiti // 86 // anenAntaropadhityAga ukto, bahirupadhityAgamAha- ||adhy016 | mUlam-iDDhI vittaM ca mitte a, putta dAraM ca nAyo / reNuaMva paDe laggaM, niddha NittA Na niggao // 8 // ___ vyA0-'RddhiM' karituragAdisampadaM "nAyoti" 'jJAtIn ' svajanAn "nizruNittatti" 'nirdU ya' tyaktvA 'nirgato' gRhAniphrAntaH pravrajita iti sUtracatuSkArthaH / / 87 // tato'sau kIdRk jAtaH, kizca tasya phalamabhUdityAhamUlama-paMcamahavvayajutto, paMcahiM samio tiguttigutto a| sabhitarabAhirae, tavovahANaMmi ujjutto // 8 // "paMcahiti" paMcabhiH samitibhiriti zeSaH, "sabhitaretyAdi" sAbhyantare bAhya tapasi upadhAne ca zrutopacArarUpe 'udyuktaH' udyamavAn / | mUlam-nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cattagAravo / samo a savvabhUesu, tasesu thAvaresu a||86|| lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, samo mANAvamANo // 6 // gAravesu kasAesu daMDasallabhaesu a / niatto hAsasogAo, aniANo abaMdhaNo // 1 // vyA0-gauravAdIni padAni suvyatyayAt paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, nivRtta iti sarvatra yojyaM, 'abandhano' rAgAdibandhanarahitaH // 86 // 6 // 31 // | mUlam-aNissio ihaM loe, paraloe annissio| vAsIcaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 2 // vyA0-anizrita iha loke paraloke ca, neha lokArtha paralokArtha vA tapo'nuSTAyIti bhAvaH / "vAsIcaMdaNakappo atti" sUcakatvA EVEVELSEVIEVE EVLEESVEEVEEVE DAND Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yanasUtram // 116 // sUtrasya vAsIcandanavyApArakapuruSayoH kalpastulyo yaH sa tathA tatra vAsI sUtradhArasya dArutakSaNopakaraNaM / 'azane' zrAhAre 'anazane ca' tadabhAve, kalpa ityatrApi yojyam // 62 // mUlam - appasatthehiM dArehiM, savvao pihI Asavo ajjhaSpajjhANajogehiM, pasatthadamasAsaNo // 63 // vyA0 - aprazastebhyo dvArebhyaH karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH 'sarvataH ' sarvebhyo nivRtta iti gamyate, ata eva 'pihitAzravo' ruddhakarmAgamaH / kairayamIdRzo'bhUdityAha - "ajjhappetyAdi " adhyAtma Atmani ye dhyAnayogAH zubhadhyAnavyApArAstaiH prazasto damaH - upazamaH zAzanaM ca jinAgamAtmakaM yasya sa tatheti // 63 // mUlam - evaM nANeNa caraNeNaM, daMsaNeNa taveraNa ya / bhAvasAhi a suddhAhiM, sammaM bhAvintu ayaM // 64 // "bhAvaNAhiMtti " bhAvanAbhitra taviSayAbhiranityatAdibhirvA, zuddhAbhirniniMdAnAbhiH samyag 'bhAvayitvA' tanmayatAM nItvA zrAtmAnam // mUlam - bahuANi u vAsAkhi, sAmaNNamaNupAliyA / mAsieNa u bhateNaM, siddhiM patto aNuttaraM // 65 // vyA0--" mAsieNa utti" mAsikena, tuH pUtauM, "bhattegaMti " bhImo bhImasena itinyAyAdbhaktena bhaktapratyAkhyAnena mAsikAnazanenetyarthaH / iti sUtraSTakArthaH // 65 // athopasaMhArapUrvamupadizamAha - mUlam - evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA pavicakkhaNA / vimiti bhogesu, miyAputte jahAmisI // 66 // vyA0 - "jahAmisItti " yathA RSirmakAro'lAkSaNikaH // 66 // punaH prakArAntareNopadezamAha- adhya016 // 116 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram : 1120 // mUlam - mahApabhAvassa mahAjasassa, mitrAiputtassa nisamma bhAsi / tavappahANaM cari ca uttamaM gaippahANaM ca tilo vissu // 67 // vyA0 - " bhAsiaMti" bhASitaM saMsArasya asAratvaduHkhapracuratvAvedakaM, "gaippahANaM catti" pradhAnagatiM ca siddhirUpAM trilokavizrutAm mUlam - vidukkhavivaguNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahabhayAvahaM / suhAva dhammadhuraM guttaraM, dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaMti bemi // 68 // vyA0 - dhanaM duHkhavivarddhanaM vijJAya 'mamatvabandhaM ca ' svajanAdimamatvapAzaM ca mahAbhayAvahaM vijJAya, tata eva aihikAmuSmikabhayAvApteH / sukhAvahAM dharmadhurAM anuttarAM dhArayata / nirvANaguNA anantajJAnadarzanAdyAstadAvahAM 'mahaMti' amitamAhAtmyatayA mahatImiti sUtratrayArthaH // 68 // iti bravImIti prAgvat // * baMdI iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNibhujiSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau ekonaviMzamadhyayanaM sampUrNam // 16 // Det Bettiere Fix WreetBrettcerts Brett. * madhyayane "devaloga cuccosanto, mANasaM bhagamAgao / sanninANasamunne, jAI sarai purANayaM" ityaSTamasUtraM kacidRzyate // adhya016 // 120 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamUtram Vevericeve // atha viMzatitamamadhyayanam // adhya020 // 12 // // 121 // ||ahm // uktamekonaviMzamadhyayanamatha mahAnirgranthIyAkhyaM viMzatitamaM prastUyate, asya cAyamabhisambandho'nantarAdhyayane niHpratikarma| toktA, sA cAnAthatvabhAvanenaiva pAlayituM zakyetyanAthatvamevAnenA'nekavidhamucyate / ityanenasambandhenAyAtasyAsyedamAdisUtram mUlam-siddhANa namokiccA, saMjayANaM ca bhAvo / atthadhammagaiM tacca, aNusiTuiM suNeha me // 1 // ___ vyA0-'siddhebhyaH' tIrthakarAdisiddhebhyo namaskRtya, 'saMyatebhyazca' AcAryopAdhyAyasAdhubhyo 'bhAvato' bhaktyA / aohitArthibhiH prArthyaH sa cAsau dharmazcArthyadharmastasya gatijJAnaM yasyAH sA arthyadharmagatistAM "taccaMti" 'tathyA' aviparItArthA 'anuziSTiM' zikSA zRNuta, 'me' mayA kathyamAnAmiti zeSaH / sthaviravacanametaditi sUtrArthaH // 1 // atha dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanadvArA zikSAmAhamUlam-pabhuarayaNo rAyA, seNio magahAhivo vihArajattaM nijAo, maMDikucchisi ceie // 2 // ____ vyA0-prabhUtAni ratnAni vaiDUryAdIni sAragajAzvAdirUpANi vA yasya sa tathA "vihArajataMti" 'vihArayAtrayA' krIDArthamazvavAhanikAdirUpayA 'niryAto' nirgato nagarAdgatazca maNDitakukSinAmni 'caitye' udyAne // 2 // tadudyAnaM kIdRzamityAha mUlam-nANAdumalayAieNaM, naannaapkkhinisevi| nANAkusumasaMchannaM, ujANaM naMdaNovamaM // 3 // M tattha so pAsaI sAhu, saMjayaM susamAhi / nisannaM rukkhamUlaMmi, sukumAla suhoia|| 4 // Veeve - VEEVEE VEEVEE VEE VereeVeeverere veve Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 122 // vyAkhyA - sAdhuH sarvo'pi ziSTa ucyate, tataH saMyatamityuktaM / so'pi vahiHsaMyamavAcinvAdirapi syAditi susamAhitamityuktam mUlam - tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo taMmi saMjaya aJcataM paramo Asi, aulo rUkm i // 5 // vyA0 - "accataM paramotti" atizayapradhAnaH 'atulo ''timahAn, rUpakSiyo vismayo rUpavismayaH // 5 // tameva darzayatimUlam - aho vo aho ruvaM, aho ajassa somayA / aho khaMtI aho muttI, aho bhoro asaMgadhA ! 6. aho ! Arye varNo gauratvAdiH, 'rUpam' AkAraH 'Aryasya', muneH saumyatA candrasyeva draSTurAnandadAyitA, 'asaGgatA' niHspRhatA ||6|| mUlam -- tassa pAe u vaMdittA, kAUraNa ya payAhiNaM / nAidUramaNAsanne, paMjalI paDipucchai // 7 // vyA0 - atra pAdavandanAnantaraM pradakSiNAbhidhAnaM pUjyAnAmAloka eva praNAmaH kAryaH iti khyApanArthaM, "bAidUramaNAsanveti " nAtidUraM na cAsanne pradeze sthita iti zeSaH // 7 // mUlam -- taruNo'si ajjo pavvaio, bhogakAlaMmi saMjayA / ubaDio'si sAmaraNe, emaTTha sugAmitA 8 vyAkhyA - taruNo'sicarya ! ata eva bhogakAle pratrajita ityucyase, upasthitazva sarvAdareNa kRtodyamathAsi zrAmaNye, etamarthaM nimittaM yenArthena tvamasyAmapyavasthAyAM pravrajitaH zRNomi " tAiti " tAvat pUrvaM pazcAttu yaccaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAvaH / iti sUtrakA vayavArthaH, zeSaM tu sugamatvAt na vyAkhyAtamevamagre'pi jJeyam // 8 // itthaM rAjJokte munirAha mUlam -- aNA homi mahArAya !, nAho majjha na vijjai / aNukaMpagaM suhiM vAtri, kaMcI nAbhisamemahaM // 6 // adhya020 // 122 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 123 // uttarAdhyayanasUtram // 123 // // vyA0-anAtho'smyahaM mahArAja ! kimiti ? yato 'nAtho' yogakSemakArI mama na vidyate / tathA 'anukampakaM anukaMpAkaraM "suhiti" sahadaM vA kaMcid 'nAmisamemi' nAmisaGgacchAmi na prApnomi, ahaM ityanenArthena tAruNye'pi pravajita iti bhAvaH // 6 // evaM muninoktemUlam-to so pahasio rAyA, seNio magahAhiyo / evaM te iDimaMtassa, kahaM nAho na vijai ? // 10 // vyA0-evaM dRzyamAnaprakAreNa 'Rddhimato' vismApakavarNAdisampattimataH kathaM nAtho na vidyate ? vartamAnanirdezaH sarvatra tatkAlApekSayA jJeyaH // 10 // yadi cAnAyateva vratAGgIkArahetustarhimUlam-homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhujAhi saMjayA ! / mittanAiparikhuDo, mANussaM khu sudullahaM // 11 // vyA0-bhavAmi nAtho bhadaMtAnAM, mayi ca nAthe sati mitrANi jJAtayo bhogAzca sulabhA eghetyAzayenAha-bhoge ityAdIti // 11 // munirAha mUlama-appaNAvi aNNAho'si, seNiA ! magahAhivA ! / - appaNA aNAho saMto, kahaM me nAho bhavissasi ? // 12 // vyA0-[sugamaiva ] // 12 // evaM muninoktemalam-evaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto suvimhio| vayaNaM assuapuvva, sAhuNA vimhayannio // 13 // "cyA0-ihaivamacaraghaTanA, sa narendraH zreNiko "vimhayanniotti" pUrvamapi rUpAdiviSayavismayAnvitaH san , evamuktanityA vacanamazratapUrva sAdhunA uktaH susambhrAntaH suvismitazca bhUtvA provAceti zeSaH // 13 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 124 // // 124 // NEFREEVEEVEEEEELEVERECELEVE | mUlam-AsA hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhujAmi mANuse bhoe, ANAissariaM ca me 14 zAadhya020 ___ vyA0-"ANAissarianti" AjJA-askhalitazAsanarUpA aizvarya-samRddhiH prabhutvaM vA // 14 // mUlam-erise saMpayaggaMmi, savvakAmasamappie / kahaM aNAho bhavai, mA hu bhaMte musaM vae ! // 15 // vyA0-IdRze 'sampadane' sampatprakarSe "savvakAmasamappietti" ApatvAt 'samarpitasarvakAme' sampUritasakalAbhIpsite sati kathamanAtho bhavati, puruSavyatyayAdbhavAmi ? / ayaM bhAvaH-na nAtho anAthaH, sa cAkiMcana eva syAna punaH sarvAGgINasampannAthohamiti / 'mA hutti' huryasmAdarthe, yata evaM tato mA bhadaMta ! mRSAvAdIriti sUtrasaptakArthaH // 15 // munirAhamUlam-Na tumaM jANe aNNAhassa, atthaM potthaM ca patthivA ! / jahA aNAho havai, saNAho va narAhivA ! 16 ___ vyA0-na tvaM jAnISe 'anAthasya' anAthazabdasyArthamabhidheyaM, protthA vA prakarSaNotthA utthAnaM mUlotpatti, kenAzayena mayA'yamukta ityevaMrUpAM / ata eva yathA anAtho bhavati sanAtho vA tathA na jAnasIti sambandhaH // 16 // | mUlama--suNehi me mahArAya !, avvakkhitteNa ceasA / jahA aNAho bhavati, jahA me apavattiaM // 17 // ___vyA0-zRNu me kathayata iti zeSaH, kiM tadityAha-yathA 'anAtho' anAthazabdavAcyaH puruSo bhavati,yathA 'me atti' mayA ca | 'pravartitaM' parUpitaM anAthatvamiti prakramaH, anenotthAnamuktam // 17 // mUlam-kosaMbI nAma nayarI, purANapurabheaNI / tattha AsI piA majjha, pabhUadhaNasaMcao // 18 // Neeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 125 / / vyA0 - purANapurANi bhinatti svaguNairasamAnatvAtsvato bhedena vyavasthApayatIti purANapura bhedinI // 18 // mUlam -- paDhame vaye mahArAya !, aulA me acchiveNA / ahotthA viulo dAho, savvagattesu patthivA ! 16 vyA0 - prathame vayasIha yauvane atulA me akSivedanA 'ahotyatti' bhUt // 16 // mUlam -- satthaM jahA paramatikkhaM, sriirvivrNtre| vIlijja arI kuddho, eva me acchiNA // 20 // vyA0 - 'zarIretyAdi' zarIravivarANi karNadhAraNAdIni teSAmantaraM madhyaM zarIravivarAntaraM tasmin pIDayet samantAdavagAhayet // 20 // mUlam - ticaM me aMtaricchaM ca, uttimaMgaM ca pIDaI / iMdAsaNIsamA ghorA, veNA paramadAruNA // 21 // vyA0 - 'trikaM' kaTipradezaM me, aMtarAmadhye icchAM cAbhimatavastvabhilASaM na kevalaM bahitrikAdyeveti bhAvaH, 'pIDayati' bAdhate vedaneti | sambandhaH, indrAzanirindravajraM tatsamAtidAhotpAdakatvAditi bhAvaH / 'ghorA' 'nyeSAmapi bhayajanikA paramadAruNA'tIvaduHkhotpAdikA / / 21 / / mUlam - uTTiyA me AyariyA, vijjAmaMtatigicchagA / abIyA satthakusalA, maMtamUlavisArayA // 22 // vyA.--'upasthitAH' pratikArampratyudyatA 'AcAryAH' prANAcAryAH vaidyA ityarthaH, vidyAmaMtrAbhyAM cikitsakA vyAdhipratikArakarttAro vidyAmaMtra cikitsakAH, "abIatti" 'advitIyA' ananyasamAnAH // 22 // mUlam -- te me tigicchaM kuvvaMti cAuppAryaM jahAhi / na ya dukkhA vimoaMti, esA majjha aNAhayA 23 vyA0---" cAuppAyaMti" ''catuSpAdAM' bhiSagbheSajAturapraticArakAtmakabhAgacatuSkarUpAM, "jahAhiaMti " yathAhitaM hitAnatikrameNa yathA adhya020 // 125 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya dhanasUtram // 126 // rece khyAtAM vA yathoktam // 23 // mUlam -- picA me savvasAraMpi, dijAhi mama kAraNA / na ya dukkhA vimopai, esA majma zrAhayA 24 vyA0 - pitA me 'sarvasAramapi ' sarvapradhAnavasturUpaM " dijjAhitti " dadyAt // 24 // mUlam - mAyAvi me mahArAya ! puttasogaduhadvizrA / na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAyA // 25 // vyA0--" putasomaduhaTTiatti " putrazokaduHkhArttA // 25 // mUlam - bhAyaro me mahArAya !, sagA jiTTakaNiTTagA / na ya dukkhA vimoti, esA mama zraNAvA // 26 // vyA0 - " sagatti " lokarUDhitaH saudaryAH, svakA vA svakIyAH // 26 // mUlam - bhaioi meM mahArAya !, sagA jiTTakaNiTThagA / na ya dukkhA vimocaMti, esA majjha alAhA 27 bhAriyA me mahArAya !, aNuratA aNuvvayA / a' supurANehiM nayaNehiM, uraM me parisiMcai // 28 // vyA0 - " aNuvayatti " 'anuvratA' pativratA // 27 // 28 // mUlam - annaM pAraNaM ca rahANaM ca, gaMdhamallavilevaNaM / mae gAyamaNAyaM vA, sA bAlA novabhujai // 26 // khaNaM'pi me mahArAya !, pAsaovi na phiTai / na ya dukkhA vimoei, esA majjha agAhayA 30 vyA0 - " pAsaoviti" pArzva tatha, "na phiTTaisi " nApayAti // 26 // 30 // adhya0 20 | // 126 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 128 // aaaaa // 35 // kuto dIkSAdAnAdanu tvaM nAtho jAto na pUrvamityAha mUlam - appA naI vearaNI, appA meM kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM varNaM // 36 // vyA0 - Atmeti vAkyasya sAvadhAraNatvAdAtmaiva nadI vaitaraNI, 'narakasambandhinI / zrAtmana evoddhatasya taddhetutvAt / ata evAtmaiva me, kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI kUTazAlmalI, tathA Atmaiva kAmadughA dhenuriva dhenuH, iyaM ca rUDhita uktA, etadaupamyaM ca tasya svargApavargAdisamIhitAvAptihetutvAt / zrAtmaiva me nandanaM vanaM, etadaupamyaM cAsyaiva cittAlhAdahetutvAt // 36 // mUlam - appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhAga ya / appA mittamamittaM ca, dappaTTi supaTThi // 37 // vyA0 - Atmaiva karttA duHkhAnAM sukhAnAM ceti yogaH, 'vikaritA' ca vikSepaka Atmaiva teSAM ata evAtmaiva mitramamitraztha, kIdRzaH san 1 'duHprasthito' durAcAraH, 'suprasthitaH ' sadanuSThAnaH / duHprasthito hyAtmA samagraduHkhaheturiti vaitaraNyAdirUpaH, suprasthitazca sakalasukhaheturiti kAmadhenvAdikalpaH / tathA ca pravrajyAyAmeva suprasthitatvAt svasyAnyeSAM ca yogakSemakaraNakSamatvAt mama nAthatvamiti sUtradvayArthaH // 37 // punaranyathA'nAthatvamAha - mUlam-imA hu annAvi aNAhayA nivA !, tamegacitto nihu sugAhi / nirRTadhammaM lahiAraNa vI jahA, sIdaMti ege bahu kAyarA narA // 38 // vyA0 - ' imatti' iyaM, huH pUta, 'anyA' aparA 'api:' samuccaye, anAthatA, yadabhAvAdahaM nAtho jAta iti bhAvaH / 'vitti' adhya020 // 128 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya020 // 128 // uttarAdhya- // 35 // kuto dIkSAdAnAdanu tvaM nAtho jAto na pUrvamityAhayanasUtram | mUlam-appA naI vearaNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU , appA me naMdaNaM vaNaM // 36 // // 128 // - vyA0-Atmeti vAkyasya sAvadhAraNatvAdAtmaiva nadI vaitaraNI, narakasambandhinI / Atmana evoddhatasya taddhetutvAt / ata evAtmaiva me, kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI kUTazAlmalI, tathA Atmaiva kAmadudhA dhenuriva dhenuH, iyaM ca rUDhita uktA, etadaupamyaM ca tasya svaa pivargAdisamIhitAvAptihetutvAt / Atmaiva me nandanaM vanaM, etadaupamyaM cAsyaiva cittAlhAdahetutvAt // 36 // mUlam-appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, dappaTia supaTThio // 37 // | KI vyA0-Atmaiva kartA duHkhAnAM sukhAnAM ceti yogaH, 'vikaritA' ca vikSepaka Atmaiva teSAM, ata evAtmaiva mitramamitrazca, kIdRzaH san ? || 'duHprasthito' durAcAraH, 'suprasthitaH' sadanuSThAnaH / duHsthito hyAtmA samagraduHkhaheturiti vaitaraNyAdirUpaH, suprasthitazca sakalasukhaheturiti dhenvaadiklpH| tathA ca pravrajyAyAmeva suprasthitatvAt svasyAnyeSAM ca yogakSemakaraNakSamatvAt mama nAthatvamiti sUtradvayArthaH // 37 // punaranyathA'nAthatvamAha - mUlam-imA hu annAvi aNAhayA nivA !, tamegacitto nihuo suNAhi / niaMThadhamma lahiANa vI jahA, sIdaMti ege bahu kAyarA narA // 38 // vyA0-'imatti' iyaM, huH pUttauM, 'anyA' aparA 'apiH' samuccaye, anAthatA, yadabhAvAdahaM nAtho jAta iti bhAvaH / 'Nivatti' eeVeeve EVERGREEVEEVEELEVEN Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 126 // henRpa ! tAmanAthatAmeka citto 'nibhRto' sthiraH zRNu / kA punarasau ? ityAha- ' nirgranthadharmaM ' sAdhvAcAraM labdhvA'pi, yathetyupadarzane, 'sIdanti' tadanuSThAnaM prati zithalIbhavanti / 'eke' kecana 'bahu' prakAmaM yathAsyAttathA 'kAtarA' nissattvA 'narA' manuSyAH / yadvA bahuta iSanniHsattvAH, sarvathA niHsattvAnAM hi nirgranthamArgAGgIkAra eva mUlato'pi na syAdityevamukta' / sIdantazca te nAtmAnamanyAMzca racitu N kSamA itIyaM sIdanalakSaNA'parA'nAthateti bhAvaH // 38 // tAmeva darzayati mUlam - jo pavvaittA Na mahavvayAI, sammaM ca no phAsayaI pamAyA / aNiggahappA yarasesu giddha, na mUla chiMdai baMdhaNaM se // 36 // vyA--yaH pravrajya mahAvratAni samyag na spRzati, na sevate, pramAdAt / 'anigRhItAtmA ' avazIkRtAtmA bandhanaM rAgadveSAtmakam // 36 // mUlam - uttayA jassa ya natthi kAI, iriyAI bhAsAi tahasaNAe / AyANanikkheva dugaMcharAe, na vIrajAyaM aNujAi maggaM // 40 // vyA--'AyuktatA ' sAvadhAnatA yasya nAsti kAcidatisvalpApi / 'zrayANetyAdi ' luptavibhaktidarzanAdAdAnanikSepayorupakaraNagrahaNanyAsayoH, tathA jugupsanAyAM pariSThApanAyAM / ihoccArAdInAM saMyamAnupayogitayA jugupsanIyatvenaiva pariSThApanAt pariSThApanaiva jugupsanoktA / sa munirvIrairyAto gato vIrayAtastaM nAnuyAti 'mArga' samyakdarzanAdikaM muktipatham // 40 // tathA ca mUlam - ciraMpi se mu'DaruI bhavittA, adhiravvae tavaniamehiM bhaTThe / adhya0 20 // 126 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya020 // 130 // uttarAdhya cirapi appANa kilesaittA, na poie hoI hu saMparAe // 41 // yanastram vyA0--ciramapi muNDa evaM muNDana eva sakalAnuSThAnavimukhatayA ruciryasyAsau muNDarucirbhUtvA, 'asthiravrataH' cnyclvrtstponiym||130|| bhyo bhraSTaH, ciramapyAtmAnaM 'klezayitvA' locAdinA bAdhayitvA, na pArago bhavati, hurvAkyAlaMkAre, "saMparAeci" sampasayasya saMsArasya // 41 // mUlam-polleva muTThI jaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vaa| rADhAmaNI veruliappagAse, amahagghae hoi hu jANaesu // 42 // vyA0-paulleva' supiraiva na manAgapi niviDA muSTiyathA muSTiriva sa dravyamuniH asAraH, asAratvaM ca dvayorapi sadarthazUnyatvAt / ayaMtritaH kUTakArSApaNa iva, yathAhyasau kUTatvAna kenApi niyaMtryate, tathaiSo'pi niguNatvAdupekSyata eveti bhAvaH / kuta evamityAha-yato PRILrADhAmaNIH' kAcamaNiH 'vaiDUryaprakAzo' vaiDUryamaNikalpo'pi 'amahAkaH / amahAmalyo bhavati, hurakdhAraNe "jANaesuti" 'jJeSu' Paa dakSeSu, mugdhajanavipratArakatvAttasya // 42 // mUlam-kusIlaliMgaM iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya vhaittA / asaMjae saMjayalappamANe, viNighAyamAgacchai se cirapi // 43 // vyA-kuzIlaliGga' pArzva sthAdiveSaM iha' janmani dhArAyitvA 'RSidhvaje' sAdhucinhaM rajoharaNAdi " jIvipatti" 'jIvikAyai' hayitvA idameva pradhAnamiti khyApanenopavaya, ata evAsaMyataH san "saMjayalappamANetti" saMyatamAtmAnaM lapan-bhASamANaH, SEBNEGRALARNBENARNES Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 131 // ' vinighAtaM ' vividhAmivAtarUpamAgacchati sa ciramapyAstAM svampakAlaM narakAdazapiti mAkaH // 43 // ihaiva hetumAha mUlam - visaM pivattA jaha kAlakUDa, hAi satthaM jahaH kumahI eseva dhammo visovavaraNo, haNAi veSyAla ivAvivaraNo // 44 // - vyA0 - viSaM "pivittatti" ArSatvAt pItaM, yathA kAlakUTaM " haNAiti" hanti zastraM ca yathA kugRhIsaM kutsitaprakAreNa gRhItaM " esevatti " eSa evaM viSAdivat 'dharmaH ' sAdhudhammoM ' viSayopapannAH zabdAdiviSayalAmpAko hanti durgatipAtahetutvena dravyamunimitigamyaM / vetAla ivAvipanno maMtrAdibhiraniyaMtritaH sAdhakamiti gamyam // 44 // mUlama - jo lakkhaNaM suviNa pauMjamAge, nimitakocha saMpaNAce / kuheDa vijjAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM tammiH kAle 145 // vyA0--- yo lakSaNaM svapnaM ca prayujAno vyApArayan, nimittaM bhaumAdi kautukaM cApatyAdyarthaM snAnAdi tayoH saMpragADhaH prasakto yaH sa tthaa| kukavidyA-malikAryakArimaMtrataMtrajJAnAtmikAstA eva karmabandhahetutvAdAzravadvArANi tairjIvitu N zIlamasyeti kuheTakavidyAbhavadvArajIvI / ' na gacchati' na prApnoti zaraNaM, tasmin phalopabhogopalakSite 'kAle! sasave // 45 // anumevArthaM vizeSAdAha - mUlama-tatameNeSa use asIse sapA tuhI vipaparihAsuvejJa: / saMdhAvai naragatirikkhajoNI, moga virAhitu sAhurabe // 46 adhya0 20 // 131 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 132 // Cerere 40 vyA0--" tamaMtameNeva utti" atimithyAtropahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva, tuH pUta, sa dravyamuniH azIlaH sadA duHkhI virAdhanAjanitaduHkhAnugato "vipariAsuveitti" viparyAsaM tattveSu vaiparItyamupaiti, tatazca 'sandhAvati' satataM gacchati narakatiryagyonIH, 'maunaM' cAritraM virAdhyAsAdhurUpastattvato'yatisvabhAvaH san / anena virAdhanAyA anubandhavat phalamuktam // 46 // kathaM maunaM virAdhayati, kathaM vA narakatiryaggatIH sandhAvatItyAha mUlam -- udde sikIgaDaM niAgaM, na mucaI kiMci asaNijjaM / sari faar savvabhakkhI bhavittA, imro cutro gacchai kaTTu pAva // 47 // vyA0--" nicagaMti" nityapiNDaM, "aggIvivatti" agniriva sarvamaprAsukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApaM, ito bhavAccyuto gacchati, kugatimiti zeSaH // 47 // kuta etadevamityAha mUlam - na taM arI kaMThachittA karoti, jaM se kare appaNiyA durappA | se nAhi maccumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAviNo // 48 // vyA0 - 'na' naiva tamiti prakramAdanarthaM, ariH kaNThacchettA karoti, yaM 'se' tasya karotyAtmIyA 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA / na cemAmAcarannapi janturatyantamUDhatayA vetti paraM sa durAtmatAsevI jJAsyati durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH / pazcAdanutApena hA ! duSTa, mayAnuSThiteyamityevaMrUpeNa, dayayA - saMyamena vihInaH san / yatazcaivamanarthahetuH pazcAttApahetuzca durAtmatA, tata Adita evAsau tyA adhya0 20 // 132 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 133 // adhya020 // 13 // NEVGVEVGYZACEVEREReveren jyetyarthaH / / 48 // yastu prAnte'pi mohena durAtmatAM tathAtvena na jAnAti tasya kiM syAdityAha mUlam-nirahiA naggaruI u tassa, je uttimajheM vivajjAsamei / imevi se natthi parevi loe, duhaovi se jhijjhai tattha loe // 46 // vyA0--nirarthikA 'tu' zabdasyaivakArArthasyeha sambandhAnnirarthikaiva niSphalaiva nAgnye-zrAmaNye rucistasya yaH 'uttimati' subbyatyayAdapezca gamyatvAduttamArthe'pi prAntasamayArAdhanArUpe, AstAM pUrva, 'viparyAsaM ' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAjJAnarUpaM 'eti' gacchati, yastu mohamapohya durAtmatAM tathAtvena jAnAti, tasya tu svanindAdinA syAdapi kiJcatkalamiti bhAvaH / tatazca " imevitti" ayamapi pratyakSo loka iti yogaH, 'se' tasya nAsti / na kevalamayameva, kintu paro'pi bhavAntararUpaH / tatrehalokAbhAvaH kAyaklezahetulocAdisevanAt , para lokAbhAvazca kugatigamanAt / evaM ca "duhamovitti" dvidhApi aihikapAratikArthAbhAvena sa jantuH "jhijjhaiti" aihikapAratrikArthasampattikA matojanAn vIkSya, dhigmAmubhayabhraSTamiti cintayA kSIyate / tatretyubhayalokAbhAve sati, 'loke' jagati // 46 // tato'sau yathAnutApamApadyate tathA darzayati mUlam-emevahAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhittu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANugiddhA, niraTThasoA paritAvamei // 50 // - vyA0-evamevoktarUpeNaiva mahAvratAsparzanAdinA prakAreNa yathAchandAH-svarucikalpitAcArAH, kuzIlAzca-kutsitazIlAstadrUpAstatsvabhAvAH, EVEELGESTAVEVATEVERAGA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya- yanastram // 13 // mArga virAdhya jinottamAnAM / 'kurarIva' pakSikhIva bhoMgarasAmugavA nira zopI yaskA sAtha nirarthako parikSAkA lAgi prAko ti / yathA sA''miSagaddhA mukhAttapizitapezikA parapakSimyo vipatmAsauM zopani ktatA kopi viyatmazikAra iti, evamayamapi bhogarasagRddha aihikAmuSmikApApAsau / takhosya svAnayavANAvamatvAdanAbasvamevelimAva iti sUtratrayodazamArtha // 50 // idaM ca zrutvA yatkAyaM tadAha mUlam-soccANa mehAvi subhAsi ima, aNusAsaNaM naanngunnovveaN|| ___maggaM kusIlANa jahAva saka, mahAniaMDANaH kae paheNaM // 51 // vyA0 zrutvA he medhAvin ! suSTa bhASitaM idamanantaroktaM 'anuzAsavaM zikSaNaM-jJAnena-guNena-caprastAvAdviratirUlekhopaya bAlaka yopapetaM, mArga- kuzIlAnAM hitvA sarva, mahAnirgranthAnAM 'vaetti' vrajestvaM 'pahegati pathAH // 51 // tataH kiM phalamilyAha--- mUlam-carittamAyAraguNannie tao, anuttara sNjnmaalinaa| niyasave saMkhaviANa kamma, uvei ThANaM viulurAmadhuvaM // 520 / vyAkhyA-" carittamAyaratti" makAro'lAkSaNikaH. cAritrAcArazcAritrAsevanaM, guNa iha jJAnarUpastAmyAmayitayAriNacAraguNavitaH / tato mahAnirgravyamArgagamanAt 'anuttaraM' pradhAnaM saMyama' yathAkhyAnacAritrarUpaM pAlapilA nirAzrakAra. 'saMkSayya kSayaM nItvA karma upaiti sthAnaM, vipulaM ca tadanantAnAmapi tatrAvasthitaruttamaM ca pradhAnatyAdipulocama, 'gha' nityaM muktimityarthaH / / 52 // upasaMhAramAha mUlam-egmatevi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaisaNe mahAyase / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 13 // adhya020 // 13 // NeeeeeeeeeeeeeeAA mahAniyaMThijjamiNaM mahAsuaM, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // vyAkhyA evaM uktanItyA sa muniH kathayatIti saMbaMdhaH, sa kIdRzaH ? ityAha-ugraH karmazatraM prati, dAntazca indriyanoindriyadamanAta , | ugradAntaH / apiH pUtoM, mahAtapodhanaH mahAmunimahApratijJo dRDhavrata ata eva mahAyazAH, mahAnirgranthebhyo hitaM mahAnirgranthIyaM idaM pUrvokta mahAzrataM, sa kathayati mahatA vistareNeti sUtratrayArthaH / / 53 / / tatazcamUlam-tuTTho a seNio rAyA, iNamudAhu kayaMjalI / aNAhattaM jahAbhUyaM, suThu me uvadasi // 54 // vyA0--tuSTazceti caH punararthe bhinnakramaca, tataH zreNikaH punaridamudAhRtavAn , yathAbhUtaM satyam // 54 // __ mUlam-tubhaM suladdhaM khu maNussajammaM, lAbhA suladdhA ya tume mhesii| tubbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, jaM bhe ThiA mamgi jiNuttamANaM // 55 // vyAkhyA--'suladdhaM' khutti' sulabdhameva, lAbhA varNAdiprAptirUpAH 'jaM bhetti' yadyasmAt 'bhe' bhavantaH // 55 // mUlam-taM'si NAho aNAhANaM, savvabhUANa saMjayA ! / khAmemi te mahAbhAga ! icchAmu aNusAsiuM 56 vyAkhyA-iha pUrvArddhanopavRhaNAM kRtvA uttarArddhana kSamaNAmupasampannatAM cAha-tatra "tetti" tvAM "aNusAsiuMti" 'anuzAsayituM' zikSayituM tvayAtmAnamiti gamyam // 56 // punaH camaNAmeva vizeSeNAha|| mUlama--pucchiUNa mae turbha, jhANavigyo u jo kamao / nimaMtimA ya bhogehi, taM savvaM mariseha me 57 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HINDI adhya020 uttarAdhyavyAkhyA-"pucchiUNatti" kathaM tvaM yauvane pravrajitaH ? ityAdi ghRSTvA yo yuSmAkaM mayA dhyAnavinaH kRtaH, nimaMtritazca yadyayaMkA mAnavaca padhUpa yanasUtram bhomaistatsarva marSayata kSamadhvaM mameti sUtracatuSkArthaH // 57 // adhyayanArthopasaMhAramAha // 136 // // 136 // mUlam-evaM thuNittANa sa rAyasIho-'NagArasIhaM paramAi bhttie| samoroho saparipraNo sabaMdhavo, dhammAsuratto vimaleNa ceasA // 58 // vyAkhyA-"sorohotti" 'sAkrodhaH' sAntaHpuraH "vimaleNatti" vigatamithyAtvamalena cetasoSalakSitaH // 58 // Hel mUlam- UsasiaromakUvo, kAuNa ya payAhiNaM / abhivaMdittA sirasA, atijAto narAhivo // 56 // vyAkhyA-"atijAtotti" 'atiyAtaH' svasthAnaM gataH // 56 // mUlam-iarovi guNasamiddho, tigRttigutto tidaMDaviro a| ___vihaga iva vippamukko, viharai vasuhaM viyamohotti bemi // 6 // vyAkhyA-'itaro' muniH so'pi vihaga iva 'vipramuktaH' pratibandharahitaH vigatamohaH kramAtsamutpannakevalajJAnatveneti sUtratrayArthaH // 6 // iti avImIti prAgvat / / 60 // FERRETEREVERERE Coveeeeeeeeeeeeeeeeeeveev Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya // atha ekaviMzamadhyayanam // yanasUtram adhya021 // 137 // // 137 // ||AUMvyaakhyaatN viMzatitamamadhyayanaM, athaikavizaM samudrapAlIyAkhyamArabhyate / asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane'nAthatvamukta, tacca paribhAvyavi viktacaryayA caritavyaM / sA ca samudrapAladRSTAntenAnenocyate, iti sambandhasyAsyedamAdi sUtrammUlama-caMpAe pAlie nAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIse so u mahappaNo // 1 // vyAkhyA-mahAvIrasya bhagavataH ziSyaH 'so utti' sa punaH, tacchiSyatA cAsya tatpratibodhitatvAt // 1 // mUlam-nimgathe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharaMte, pihuMDaM nagaramAgae // 2 // | vyAkhyA grnthe| nigranthasambandhini pravacane sa pAlito "vikovieti, vizeSeNa kovido vikovidaH, 'potena' pravahaNena 'vyabaharan ' vyApAraM kurvan , 'pihuMDaM' pihuMDasaMjJam // 2 // mUlam-pihuMDe kvaharaMtassa, vANio dei dhUaraM / taM sasattaM paigijjha, sadezamaha patthio // 3 // ___ vyAkhyA-"pANio dei dhUaraMti" tadguNAkRSTacetAH ko'pi vaNig dadAti 'duhitaraM' putrI, 'sasavAM' sagA pratigRhmAdAya ! svadezamatha prasthitaH // 3 // mUlam-aha pAliassa gharaNI, samuddami pasavaI / aha dArae tahiM jAe, samuddapAlitti nAmae // 4 // GEEEEEEEEveeveeeeeeeee / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aeo uttarAdhya adhya021 // 138 // G ___ vyAkhyA-"tahiti" tatra samudre // 4 // yanasUtram kA mUlam-khemeNa Agae caMpaM, sAvae vANie gharaM / saMvaDDae ghare tassa, dArae se suhoie // 5 // // 138 // bAvattari kalAo a, sikkhie nIikovie jovaNeNa ya saMpanne, surUve piadasaNe // 6 // .. tassa rUvavaI bhajjaM, piA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA // 7 // vyAkhyA-"rUviNiMti" rUpiNIsaMjJAM, prAsAde krIDati, tayA saheti zeSaH // 5 // 6 // 7 // mUlam-aha annayA kayAi, pAsAyaloaNe Thio / vajjhamaMDaNasobhAga, vajha pAsa vajjhagaM // 8 // vyAkhyA-athAnyadA kadAcit 'prAsAdAlokane' gavAkSe sthitaH san samudrapAlo vadhyamaNDanAni-raktacandanakaravIrAdIni taiH zobhA yasya sa vadhyamaNDanazobhAkastaM 'vadhyaM' vadhArha kaJcana tAdRzAkAryakAriNaM pazyati, vadhye vadhyabhUmau gacchatIti vadhyagastaM, ihopacArAdadhyazabdena vadhyabhUruktA // 8 // mUlam-taM pAsiUNa saMvegaM, samuddapAlo iNamabvavI / aho asuhANa kammANaM, nijANaM pAvagaM imaM // 6 // vyAkhyA-taM dRSTvA 'saMvegaM' saMvegakAraNaM samudrapAla idaM vakSyamANamabravIt , aho ! azubhAnAM karmaNAM 'niryANaM' avasAnaM vipAka ityarthaH, 'pApakaM' azubham 'idaM' pratyakSaM, yadayaM varAko vadhArthamitthaM nIyate // // mUlam-saMbuddho so tahiM bhavayaM, paramaM saMvegamAgao / Apuccha'mApiaro, pavvae aNagArinaM // 10 // eeeeeeeeeeeeeeeee DNNNNENPEEVEEVENBNBEENDE Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya021 // 13 // uttarAdhyayanasUtrama // 136 // - vyAkhyA evaM dhyAyana sambuddhA samudrapAlaH "tarhi " tatra prAsAdAlokane, ApRcchaya mAtApitarau "pavaeti" 'prAmAjit prati-- | de'nagAritAmiti sUtradazakAkpavArthaH, zeSa vyakta, evamagrepi // 10 // pravrajya ca yathAyaM AtmAnamanuzAsitavAn yathAvA prAvarttata tathAha mUlam-jahutti saMgaM ca mahAkisaM, mahaMtamohaM kasiNaM bhyaavh| pariAyadhamma ca'bhiroyaijjA, vayANi sIlANi parIsahe a|| 11 // vyAkhyA-'hitvA' tyakkhA 'saGga' svajanAdisambandhaM caH pUttauM 'mahAklezaM' mahAduHkhaM 'mahAnmohaH' stryAdiviSayo'jJAnarUpo vA mA yasmAta sa mahAmohastaM, 'kRtsnaM sarva kRSNaM vA kRSNalezyAhetutvAt , ata eva vivekinAM bhayAvaha, paryAyo-vataparyAyassatra dharmo mahAyatAdiH paryAyadharmastaM, caH pUtauM, abhirocayegavAna he Atman ! iti prakramaH / paryAyadharmameva vizeSAdAha-vratAni' mahAvatAni 'zIlAni' uttara|| gaNarUpANi 'parIpahAniti' parISahasahanAni cAbhirocayediti yogaH // 11 // tadanu yatkArya tadAha mulam-ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tatto ya baMbha apariggahaM c| paDibajjiA paMca mahAvvayAI, carijja dhamma jiNadesi viU // 12 // ___ vyAkhyA-ahiMsAM satyamastainyakaM ca tatazca 'brahma' brahmacarya aparigrahaM ca pratipadyaivaM paJca mahAvratAni carepAsevesa na tu svIkAramAtrecaiva tiSThe dityarthaH / 'dharma' zrutacAritrarUpaM jinadezitaM 'viUtti' vidvAn bhavAn he Atman ! // 12 // mUlam-savvehiM bhUpahiM dayAyukaMpI, khaMtikkhame sNjyvNbhyaarii| - / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 14 // PAN eeeVEVEEEEEEEPELE sAvajjajogaM parivajjayaMto, carejja bhikkhU susamAhi iMdie // 13 // zAadhya021 sarveSu bhUteSu dayayA-hitopadezarUpayA rakSaNarUpayA ca anukampanazIlo dayAnukampI, kSAntyA na tvazaktyA kSamate durvacanAdIti kSAntikSamaH, M // 140 // saMyataH-samyag yataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatabrahmacArI, pUrva vratapratipatyAgatepi brahmacArIti punaH kathanaM brahmacaryasya durddharatvajJaptyai // 13 // mUlam-kAleNa kAlaM viharijja raTTe, balAbalaM jANiva appaNo a| sIho va sadde Na na saMtasijjA, vayajoga succA Na asabbhamAhu // 14 // vyAkhyA-'kAlena' pAdonapauruSyAdinA 'kAlamiti' kAlocitaM pratyuprekSaNAdi kRtyaM, kurvaniti zeSaH / viharet 'rASTra' maNDale upalakSaNatvAdgrAmAdau ca / 'balAbalaM' sahiSNutvAsahiSNutvarUpaM jJAtvA''tmano yathA yathA saMyamayogahAnirna syAttathA tatheti bhAvaH / anyacca siMha iva zabdena prakramAdbhayotpAdakena 'na saMtrasyeta' naiva sattvAcaleta he Atman ! bhavAniti sarvatra gamyate / tathA vaco yogamAdazubhaM zrutvA nA'sabhyaM 'Ahutti' ApatvAvyAt // 14 // tarhi kiM kuryAdityAha mUlam---uvehamANo u parivvaejjA, piamappinaM savva titikkhejjaa| ___ na savva savvattha'bhiroaijjA, na yAtri pUaM garahaM ca saMjae // 15 // vyAkhyA-'upekSamANaH' kuvacanavaktAramavagaNayan parivrajet , tathA priyamapriyaM sarva titikSeta' saheta, na sarva vastu 'sarvatra' sarvasthAne'bhirocayet , yathAdRSTAbhilASuko mAbhUditi bhAvaH / na cApi pUjA, 'gahAM ca' paranindA, abhirocaye diti yogaH // 15 // nanu bhikSo AGREEEEEEEEEEEEEE Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 141 // adhya021 // 14 // rapi kimanyathAbhAvaH sambhavati ? yadevamAtmAnuzAsyate ityAha mUlam-aNega chaMdA miha mANavehi, je bhAvao saMpakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divvA maNussA aduvA tiricchA // 16 // vyAkhyA aneke 'chandA' abhiprAyA bhavantIti gamyaM, "mihatti" makAro'lAkSaNikaH, iha jagati mAnaveSu / yAnanekachandAn bhAvatazcittavRtyA 'samprakaroti' bhRzaM vidhatte, 'bhikhutti' apergamyatvAdbhikSurapi karmavaMzagaH, tata evetthamAtmAnuzAsyate iti bhAvaH / kiJca bhayena-bhayajanakatvena bhairavAH-bhISaNA bhayabhairavAH tatretiH vratapratipatto 'udyanti' udayaM yAnti 'bhImAH' raudrAH, asya ca punaH kathanamatiraudratvakhyApakaM, divyA mAnuSyakA athavA tairacA upasargAH iti zeSaH // 16 // tathA mUlam-parIsahA duvisahA aNege, sIdaMti jatthA bahukAyarA nraa| se tattha patte na vahija bhikkhU ,saMgAmasIse iva nAgarAyA // 17 // vyAkhyA-parISahA 'durviSahAH' dussahAH aneke udyantIti yogaH, 'sIdanti' saMyamaM prati zithilIbhavanti "jatthA" iti yatra yeSUpasargeSu parISaheSu ca satsu bahu-bhRzaM kAtarAH narAH, 'se' ityatha 'tatra' teSu prApto 'na vyatheta' na sattvAccaledbhavAn bhikSuH san saMgrAmazIrSa iva naagraajH|| 17 // mUlam-sItosiNA daMsamasAya phAsA, AyakA vivihA phusaMti dehaM / AGE ROVEEEEEEEEE Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 142 // madhya021 // 142 // ANNEL akukkulo tatthAhiyAsapamA svAI khevejjA purekddaaii|| 18 // vyAkhyA-zItoSNadaMzamazakAH, ca-zabda uttaratra yokSyate, sparzAstRNasparzAdayaH, AtaGkAzca vividhAH 'spRzanti' upatApayanti dehaM bhakta iti gamyaM / "akukkuotti" kutsitaM kUjati kujo na tathA akuchajastatra zItAdisparzanevisaheta, anena cAnantarasUtrokta evArthaH spaSTatArthamanvayenoktaH / Izazca san 'rajAMsi jIpamAlinyahetutayAra karmANi "khevejjatti" kSipet purAkRtAni // 18 // mUlam-pahAya rANaM ca taheva dosa, mohaM ca bhikkhU sayayaM vizvakhaNo / meva vAraNa akaMpamANo, parIsahe Ayagutte sahejjA // 16 // "merubba" ityAdi-meruvAtameva parIpahAdinA'kampamAnaH "Ayaguttetti " guptAtmA, anena sUtreNa parIpahasahanopAya uktaH // 16 // kiJca mUlama-aNuNNae nAvaNae mahesI, nayAvi pUrva garIhaM ca sNje| se ujjubhAvaM paDivaja saMjaye, nivvANamaggaM virae uvei // 20 // vyAkhyA-anunnato nAvanato maharSiH, na cApi pUjAM gahAM ca pratIti zeSaH, "saMjaetti" sajetsaGga kuryAt / tatrAnunataH pUjAM prati, | anavanatazca gahA~ prati, 'se' iti sa evamAtmAnuzAsakaH, RjubhAva pratipadya saMyato nirvANamArga samyag jJAnAdikaM ritaH sannupaiti prApnoti / tatkAlApekSayA vartamAnanirdezaH // 20 // tataH sa kIdRzaH san kiM karoti ? ityAha mUlam-arairaisahe. pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya021 n yanasUtram VEGVEGEE paramaTThapaehiM ciTuI, chinnasoe amame akiMcaNe // 21 // uttarAdhya___ vyAkhyA-aratiratI saMyamAsaMyamaviSaye sahate tAbhyAM na bAdhate ityaratiratisahaH, prahINaH saMstavaH pUrvapazcAtparicayarUpo yasya saH tathA, K 5143 // virata Atmahita iti spaSTaM, pradhAnaH saMyamo muktihetutvAtsa yasyAstyasau pradhAnavAn , paramArtho-mokSastasya padAni samyakdarzanAdIni teSu tiSThati, 'chinnazokaH' 'amamaH' 'akiJcanaH' imAni trINi padAni mitho hetutayA vyAkhyeyAni // 21 // mUlam-vivittalayaNANi bhaija tAI, nirUvalevAiM asNthddaaii| isIhiM ciNNAI mahAyasehi, kAyeNa phAsejja parIsahAI // 22 // vyAkhyA-'viviktalayanAni' stryAdirahitopAzrayAn "bhaijjatti" bhajati bAyI, viviktatvAdeva 'nirupalepAni bhAvato'bhiSvaGgarahitAni dravyatastadartha nopaliptAni, 'asaMskRtAni' bIjAdibhiravyAptAni ata eva RSibhiH 'cIrNAni' sevitAni mahAyazobhiH, tathA kAyena "phAsejjatti" spRzati sahate parISahAn // 22 // tataH sa kIdRzo'bhUdityAha mUlam--sa nANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsai sUrie vaMtalikkhe // 23 // . vyAkhyA-sa samudrapAlaSirjJAna-zrutajJAnaM tena jJAnamavabodhaH prakramAkriyAkalApasya tenopagato yukto jJAnajJAnopagato maharSiH, anuttaraM IN caritvA 'dharmasaMcayaM' kSAtyAdidharmasaMcayaM "aNuttarenANadharetti" ekArasyAlAkSaNikatvAt anuttarajJAnaM kevalAhvataddharo yazasvI 'avabhA VEE EVEGVEEVEE VEEVE Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- adhya021 // 144 // yanasUtram // 144|| sute' jagati prakAzate sUrya igantariveH iti trayodayAvArthaH // 23||saaNtaarpuurv vastra pharA-- mUlama-duvihaM khaveUNa ya pugaNapAnaM, mile smvobiymukke| - tarisA samuddauM mahAbhavohaM, samuhamAlo apuNAvapatti bremi // 24 // vyAkhyA-'dvividhaM ghAvibhavopakhAhimedena dvimedaM 'puNyapApaM zubhAzubhaprakRtirUpamAskarSa liptyA, 'niraGgataH' prastAvAsaMyama prati nizcalaH zailezyavasthA prApta ityarthaH, sarvato bAhyAdAbhyantarAccAbhisvabhAheborvipramukaH, tIrkhA samudramiva 'mahAbhavogha' devAdijanmasantAnaM, samudrapAlo'punarAgamA gatiM muktiM gata iti sUtrArthaH // 24 // iti bravImIti prArabat // 21 // Fertiserderivertsextleravertertserifertextsixitserisexivervisoeraseise te iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNibhujiSyopAdhyAya . zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau ekaviMzamadhyayanaM sampUrNam // 21 // Servic e skuraharsociasaraisaxihirvecitierialikiraits Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 14 // ||ath chAviMgamadhyapanam // adhya0 22 // 11 // ||AUM|| uktamekaviMzamadhyayanamatha sthanemIyAkhyaM dvAviMzamArabhyate; aspa cAyaM sambandho'nantarAdhyayane viviktacaryoktA, sA cazRtimA || sukareti kathazcidutpannavizrotasikenApi rathaneminadhRtirAdheyetyevaM sambandhasyAsyedamAdau sUtrammUlam-sorIapurammi nayare zrAsi rAyA mahaDie / vA~devitti nAmeNaM, rAyalakkhaNasaMjue // 1 // .. tassa bhanjA duve Asi, rohiNI devaI tahA / tAsiM doNahaSi do puttA, iTThA rAmakesavA // 2 // . IN soriapurammi nagare, Asi rAyA,mahiDie / samuddavijae nAma, rAyalakakhaNasaMjue // 3 // tassa bhajjA sivA nAma, tIse putte mahAyase / bhayavaM ariSTunemiti, loganAhe damIsare // 4 // vyAkhyA-rAjalakSaNAni cakrasvastikAMkuzAdIni zauryodAryAdIni nA, taiH saMyuto rAjalakSaNasaMyuktaH // 1 // "duve Asitti abhUtAM "ta iha ca pUrvotkhannatvena zrInemivivAhAdApayopisvena ca rAmakezanayoH pUrvamabhidhAnam // 2 // iha punaH zauryapurAbhidhAnaM samudravijayavasudevayorekatrAvasthitidarmAnArtham // 3||"dmiibaareti daminAyIbase damIzvasa, kImAra evaM mAravijayAditi sUtracatuSkArthaH / zeSaM pratItameksapre'pi jJeyam // 4 // anna prasaGgAmA zrImatIzvaravaritaM viziSyate, tathA himaSa bharatakSetre, pukhacalapure'bhavat // nissImavikramadhanA, zrIyo nRpaH // 1 // sadharmamArilI taska, dhAriNIzi A RDA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 146 // kA'bhavat / / tayozcAbhUtsutazca ta - svapnAkhyAto dhanAbhidhaH // 2 // kalAkalApamAsAdya sa prApto yauvanaM kramAt // rUpeNApratirUpeNa, vijigye nirjarAnapi // 3 // siMhasya rAjJaH kusuma - purAdhIzasya nandanAm // rUpAdharIkRtaratiM, ratidAM darzanAdapi // 4 // paTTAlikhitatadrUpaM, vIkSyAtyantAnurAgiNIm // dhanaH kanIM dhanavatI - mupayeme'nyadA mudA // 5 // [ yugmam ] zriyA viSNuriva premNA, ramamANastayA samam // grISmamadhyandinenyedyurvanoddezaM jagAma saH / / 6 / / tatra caikaM tRSA zuSya-drasanAdharatAlukam || dharmazramAtirekeNa mUrchitaM patitaM citau // 7 // tapaHkRzAGgamakRzaM, guNaiH zAntarasodadhim // muniM dadRzaturmArga - zraSTa' dhanavatIdhanau // 8 // [ yugmam ] tatastau dampatI sAdhu, tamupetya sasambhramau // zItalairupacArairdrAg, vyadhattAM prAptacetanam // 6 // taM ca svAsthyaM gataM natvA, dhano vinayavAmanaH / / bhadantAnAmavasthAsau, kuto'bhUditi pRSTavAn 1 // 10 // vAcaMyamo'pyuvAcaivaM, municandrAbhidho hyaham || gurugacchena saMyukto, vihatu macalaM purA // 11 // sArthAbhraSTo'nyadATavyAM, mohAdbhrAmyannitastataH / zrAntaH kSudhAtRSAkrAnto 'trAyAto mUrchayA'patam // 12 // cetanAM ca punaH prApa- supacArairbhavatkRtaiH // dharmalAbho'stu vastena, dharmasAhAyyadAyinAm // 13 // kizcArcAmantarA caitya--mivArhaddharmamantarA // zlAghyaM na syAnnRjanmeti, prayatyaM tatra dhIdhanaiH // 14 // ityudIrya tayoryogaM, samyaktvANuvratAdikam // zrAddhadharmaM jina proktaM municandramunirjagau // 15 // tatastau pratyapadyetAM gRhIdharmaM tadantike / / pratyalambhayatAM taJca gRhe nItvA'zanAdinA // 16 // tAbhyAM ca dharmazikSAyai, rakSitaH sa mahAmuniH // tatra sthitvA kiyatkAlaM, vyahArSIttadanujJayA // 17 // tau tu jAyApati zuddhaM, zrAddhadharmaM tataH param / paryapAlayatAM sneha - mivAnyonyamakhaNDitam / / 18 / / pradattamanyadA pitrA, dhano rAjyamapAlayat // vasundhara munistatrAnyadA ca samavAsarat // 16 // taM ca jJAtvAgataM gatvA, dhanavatyA samaM dhanaH / / praNamya bhavapAthodhi-vAvaM zuzrAva dezanAm // 20 // viraktaH sa tato rAjye, nyasya putraM priyAnvitaH // adhya022 // 146 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA adhya0 22 // 147 // uttarAdhyayanasUtram // 147 // 6SP pravrajyAmAdade tasmA-dguroH prAjyamahotsavaiH // 21 // so'tha gItArthatAM prAptaH, prApyAcAryapadaM kramAt // vyahArSIddharmadAnenA-'nugahaNan bhavino bahUn // 22 // vyadhattAnazanaM prAnte, dhano dhanavatIyutaH // vipadya tau ca saudharma-'bhUtAM zakrasamau surau // 23 // "itazca" bharate'traiva vaitAkhyo-ttarazreNiziromaNau / sUratejaHpUre sUra-nAmA khecaracakrayabhRt // 24 // tasya vidyunmatI vidyu-meghasyevAjani priyA / dhanajIvazcyutaH svargA-tasyAH kukSAvavAtarat // 25 // pUrNe'tha samaye'sUta, sutaM sA puNyalakSaNam // pitA tasyotsavaizvitra-gatirityabhidhAM vyadhAt // 26 // varddhamAnaH kramAnnyAsI-kRtA iva guroH kalAH // sa gRhItvA'khilAH prApa, yauvanaM rUpapAvanam // 27 // atha tatraiva vaitAThya-pAcyazreNisthite'bhavat / / bhUmAnanaGgasiMhAkhyo, nagare zivamandire // 28 // 'zaziprabhAprabhaguNA, tasya rAjJI zaziprabhA // divo dhanavatIjIva--zcyutvA tatkukSimAgamat // 26 // kramAccAjIjanatputrI, puNyarUpAM zaziprabhA // pitA ratnavatItyAkhyA, tasyAzcakre mahotsavaiH // 30 // krameNa varddhamAnA sA, svIkRtya sakalAH kalAH // prapede yauvanaM varya-cAturyAmRtasAgaram // 31 // kaH syAdasyAH patiriti, pRSTaH pitrA'nyadA mudA // jJAnI ko'pi jagau yaste, hartA divyamasiM karAt // 32 // yasyoddhaM nityacaitye ca, puSpavRSTirbhaviSyati // kanIratnamidaM martyaratnaM sa pariNeSyati // 33 // [ yugmam ] AcchettA khagaratnaM yo, mamApi sa mahAbalaH // jAmAtA bhavitetyantamu mude bhUpatistataH // 34 // athAtra bharate cakra-pure sugrIvabhUbhujaH // rAjJau yazasvinIbhadre, abhUtAmati vallabhe // 3 // tatrAdyAyAH suto jajJe, jainadharmarato guNI // sumitro mitravatsajjaH, sajjanAbjapramodane // 36 // padmAvazchadmanAM samA-'parasyAstu suto'bhavat // vaimAtreyamamIbheju-ritIva guNavarjakaH // 37 // satyasminmama putrasya, rAjyaM svapne'pi durlabham // iti bhadrA sumitrasyA-'nya 1 caMdrakAntisadRk / 2 shaashvccaitye| 3 ravivat / 4 amI guNAH / KEEEEEEEEEEEEEEVEVEYEG SNARRORS Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Se uttarAdhya yanasUtram // 14 // veeeeeeeeeeeteve dAdAdviSamaM viSam // 38 // viSeNa mRcchite tena, sumitre bhRshmaakulH|| sugrIvastasya maMtrATu-rupacArAnacIkarata // 36 // tairabhRttasya adhya0215 na svAsthyaM, tataH paurAnvito nRpaH // smAraM sutaguNAM-cakranda bhRzamunyanAH // 40 // naMSTvA bhadrAtvagollokai-viSadeyamitIritA // channaMna // 148 // tiSThetpApAnAM, pApaM lazunagandhavat ! // 41 // daivAttatrAgatazcitra-gatiyomnA vrajastadA // vilapannRpapauraM ta-dadarza puramAturam // 42 // jJAtvA ca viSavAttA tA-muttIrya nabhaso drutam // maMtrAbhimaMtritAmbhomiH, sumitramabhiSiktavAn // 43 // tatastaM prAptacaitanyaM, kimetaditivA- 10 dinam // nRpo'vAdIdvimAtA te, bhadrA'dAdulvaNaM viSam ! / / 44 // ayaM cAzamayadvatsa !, bAndhavo hetumantarA // tannizamya sumitro'pi, tamityUce kRtAJjaliH // 45 // svanAmavaMzAkhyAnena, bhrAtaH ! kaNauM punIhi me // zrutaM nAmAdi puNyAya, tvAdRzAM hya pakAriNAm / / 46 // mitraM citragate mA-dikaM tasmai tato'bravIt // tadAkarNya pramuditaH, sumitrastamado'vadat // 47 // viSeNa viSadAtrA ca, bahUpakRtamadya me // anabhrAmRtavRSTayAbha, no cettvadarzanaM kutaH ! // 48 // jIvitadAtuH pAtuzca, bAlamRtyUtthadurgateH // kiM te pratyupakuha, ghanasyeva jagajjanaH ! // 46 // sumitraM mitratA prAptaM, vadantamiti saMmadAt // papraccha svacchadhIgantu, svapuraM sUranandanaH // 50 // Uce sumitro biharan , suyazAH kevalI sakhe ! // ihA''gantA'dya vA zvo vA, taM natvA ganturhasi ! // 51 // tenetyuktaH sa tatrAsthA-tau codyAne'nyadA gto|| taM munIndraM vRtaM devaiH, svarNAjasthamapazyatAm / / 52 / / tayomuditayoH samyak , tamAnamya niviSTayoH // zrutvA sugrIvabhUpo'pi, tatropetya nanAma tam // 53 // teSAmupAdizaddharma, kevalI jagatAM hitaH // taM cAkaye mudA citra-gatirityavadanmunim // 54 // mitrasyAsya prasAdena, zrutvA vo dezanAmimAm / / zrAddhadharma prapadye'haM, prabho ! samyaktvapUrvakam / / 55 // ityudIryollasadvIryo, dharmakArye sa khecaraH // Adade dezaviratiM , virataH pApakarmaNaH // 56 // athetyapRcchatsugrIva-staM munindraM kRtAJjaliH / / viSaM datvA'sya matsUnoH, sAnaM EEVEGVEGEVEEVEE EVEVE EVEALE Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya021 // 14 // pTavA kvA'gamadvibho ! // 57 // munirjagau gatA'raNye, sA caureha tabhUSaNA / pallIzAyApitA so'pi, tAmadAdvaNijAM dhanaiH // 5 // uttarAdhya | tato'pi naSTA sA'TavyAM, dagdhA dAvAgninA mRtA / / prathamaM narakaM prApa, pApAnAM kva nu sadgatiH! // 56 // tatastu nirgatA prApyA-'ntyayanasUtram |jajAyAtvamanyadA // hatA sapalyA kalahe, tRtIyAM gAminI bhuvam // 60 // tatastUddhRtya sA tIya-gatau duHkhAni lapsyate // tadAkarNya // 14 // viraktAtmA, provAceti gurUnnRpaH / / 61 // yatkRtedastayA cakre, so'sthAdatraiva tatsutaH / / jagAma narakaM sA tu, tatsaMsAraM dhigIdRzam // 12 // ityudIrya sumitrAya, dattvA rAjyaM sa paarthivH|| tasya kevalinaH pArthe, dIkSAM jagrAha sAgraham // 63 // samitro'pi samitro'gA-pure | padmAya cArpayata // grAmAnkatyapi sa tveko, nirgatya kvaapygaatkudhiiH|| 64 // sumitramanyadApRcchaya, svapuraM sUrasaryayo / dharmakArya ca | no mitra-miva sa vyasmaratkvacit // 65 // atha ratnavatIbhrAtA, kamalo'naGgasiMhasUH // sumitrabhaginI jahU ,kaliGgAdhipateH priyAm // 66 // taccha tvA vyAkulaM jJAtvA, sumitraM khecarAnanAt // Uce citragatirjAmi-mAneSye'nviSya satvaram // 67 // vidyayA | tAM hRtAM jJAtvA, kamalena balAnvitaH // yayau citragatistUNaM, nagare zivamandire // 68 // kamalena samaM tatra, vyagrahInnyagrahIca tam / / tacca jJAtvA'naGgasiMhaH, krudhA'dhAvata siMhavat ! / / 66 / / tatastayorabhUyuddhaM, dAruNebhyo'pi dAruNam // citraM ca durjayaM jJAtvA'naGgastaM khaDgamasmarat / / 70 // jvAlAmAlAkulaM deva-dattaM zatrumadApaham // tatkhaDgaratnaM tatpANA-vApapAta tatodrutam // 71 // anaGgo'tha jagau mUrkha !, kiM mumUrSasi yAhi re ! / / no cedeko'pi paJcatvaM, gantA tvamasinA'munA // 72 // Uce citragatirloha-khaNDenAnena yo madaH / sa te svabalahInatva-meva sUcayati sphuTam ! // 73 / / ityuktvA vidyayA cakre, tamaskAyopamaM tamaH // pANisthamapi nApazya-koIASpi talluptalocanaH // 74 // tamasiM tamasi vyApte, sadya Acchidya tatkarAt // sumitrajAmi cAdAya, yayau citragatistataH // 7 // geeeeeeeeeeeee avecvV GVEEVES VERVEEVEEVE Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 15 // // 10 // AAAAAAPASTARATHI kSaNAca timire kSINe, nRsiMho'naGgasiMharAT // pazyannApazyatkRpANaM, pANau taM ca ripuM puraH // 76 // kSaNaM vyaSIdatsmRtvA ta-jjJAnivAkyaM tutoSa ca // jJeyaH zAzvatacaitye'sau, dhyAyazceti gRhaM yayau // 77 // sumitrAyAkhaNDazIlAM, jAmi citragatirdadau // bhaginIhara- Notpanna-duHkhAtsa tu viraktavAn // 78 // rAjye nyasya tataH putraM, samIpe suyazomuneH // sumitraH prAbajaccitra-gatistu svapure'vrajat // 76 / / navapUrvI kizcidUnA-madhityAnujJayA guroH // viharannekadaikAkI, sumitro magadheSvagAt / / 80 // tatra grAmAvahiH kvApi, kAyotsargeNa taM sthitam / bhrmNsttraagto'pshy-tpdmaahvstdvimaatRjH||1|| AkarNa vANamAkRSya, muni hRdi jaghAna saH // munistu tasmai | nAkupya-diti cAntaracintayat ! // 2 // doSo mamaiva yannAha-masmai rAjyamadAM tadA // tadeSa kSamayAmyena-manyAMzcAsumato'khilAn // 3 // dhyAyannitisumitrarSi-vihitAnazanaH sudhIH // vipadya vAsavasamo, brahmaloke suro'bhavat // 84 // padmastu nizi tatraivA-'hidaSTo'gAtta- | mastamAm ! // sumitraM ca mRtaM jJAtvA, vyaSIdatsUrasUbhRzam // 85 // yAtrAmahotsave siddhA-yatane so'nyadA yayau // pare'pi mimilustatra, bhUyAMsaH khecarAdhipAH // 86 // ratnavatyA samaM tatrA-'naGgasiMho'pyupAgamat // tatra citragatibhaktyA, jinAnabhyarcya tuSTa ve // 87 // mitraM draSTuM sumitro'pi, surastatrAgatastadA // citrAM citragatemUni, puSpavRSTiM vyadhAnmudA // 88 // vivedAnaGgasiMho'pi, tameva duhituH patim // pratyakSIbhRya devo'pi, kiM mA vetsItyuvAca tam // 86 // devo maharddhistvamiti, prokta sUrabhuvA suraH / pratyabhijJAkRte pUrva-bhavarUpamadarzayat // 10 // tato mudA citragati-rityuce parirabhya tam // mahAbhAga ! mayA dharmo, lebhe'sau tvatprasAdataH // 11 // devo'vAdIdiyaM lakSmI-stadA me jIvitArpaNAt // tvayA'dAyi na cettatra, mRtyau devagatiH kva me ? / / 62 / / upakAramiti prAcyaM, vadantI vikSya tau mithaH // sUracakrIprabhRtayaH, sarve'modanta khecarAH / / 63 // citro netrAvanA ratna-vatyAzcitte'vizattadA // tatspardhayeva kA EEVEGVEVEYcererererererere Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram adhya022 // 15 // mo'pi, tatraiva vidadhe padam // 64 // lajjAMzukamapAkRtya, sArtha kAmagrahAkulA // bhAvamAvidhakAra svaM, ceSTitairvividhairdutam // 65 // ta ka uttarAdhya ca kAmAturAM vIkSyA-'naGgasiMho vyacintayat // mamAsimiva jahva 'sau, mano'pyasyA mahAmanAH! // 16 // dade tadenAmatraiva, kAlakSepeNa | kiM mudhA ? // dharmasthAne'thavA kAryamidaM nArhati dhImatAm ! // 37||dhyaatveti svagRhaM so'gA-dvisRjyAtha suhRtsuram / / pitrA samaM citr5151|| || gati-rapi svasadanaM yayau // 8 // anaMgo'tha sutAM dAtu, preSInmaMtriNamAtmanaH // so'pi gatvA praNamyaiva-mabravItsUracakriNam // 66 // ayaM citragatI ratna-vatI ceyaM guNAMdhikau // svarNaratne iva svAmin !, mitho yogAdvirAjatAm // 100 // prapadya tanmudA sUrastAM su tenodavAhayat / / so'pi bheje yathAkAlaM, dharmasaukhye tayA samam // 101 // rAjyaM citragatedatvA-'nyadA sUramahIpatiH // AdAya saKAdrordIkSAM, kramAtprApa paraM padam // 102 // tatazcitragatizcitra-kArividyAvalorjitaH // ciraM khecaracakritva-manvabhUcaNDazAsanaH // 1.3 // / svasAmantasutau rAjya-kRte yuvA mRtiM gatau // vikSyA'nyadA citragatiH, prApa vairAgyamuttamam / / 104 // tato nidhAya tanayaM, rAjye | citragatinRpaH // paryabAjIdamacarA-cAryapArzve priyaayutH||105|| ciraM vihRtya prAnte cA-'nazanena vipadya sH|| ratnavatyA | samaM turyakalpe devatvamAsadat / / 106 // athAparavideheSu, vijaye padmasaMjJake // pure siMhapure nAmnA, hariNandI nRpo'bhavat I // 107 // tasya sAnvarthanAmAsIdrAjJI tu priyadarzanA / cyutvA citragaterjIva-statkukSAvavatIrNavAn / / 108 // kAle cAmRta sA. putra, | ratnamAkarabhUrikha / / tasyA'parAjita iti, nAmadheyaM vyadhAnnRpaH / / 106 / / krameNa kalayan vRddhi-mAdAya sakalAH kalAH // sa pApa puna | NyaM tAruNyaM, pUrNatvamiva candramAH / / 110 // sapAMzukrIDitastasya, vayasyaH sacivAGgajaH // jajJe vimalabodhAkhyo, dvitIyamiva tanmanaH / / 111 / / kumArAMvanyadA vAji-hRtau tau prApaturvanam / tadA''parAjito mitraM, maMtriputramado'vadat / / 112 // diSTayA'zvAbhyAM hRtA VetaleeveeYEGE-EuVEeeeeeeeve Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya022 uttarAdhyayanasUtram // 152 // // 152 // NEEDEEEEEEEEEEV vAvAM, pitrAjJAvazayona ceta // kathaM syAdAvayo ramyaM, dezAntaravilokanam ! // 113 / / pitRbhyAmAvayoH sehe, virahaH sAmprataM tataH ||n yAsyAvo gahaM kintu, drakSyAvaH kautukaM bhuvaH ! // 114 // evamastviti taM yAva-pratyUce sacivAtmajaH // pAhi pAhItigistAva-tatrAgA- ko'pi pUruSaH // 115 // mA bhaiSIriti taM bhItaM, kumAro yAvadabravIt // kRpANapANayastAva-dAgustatrodbhaTA bhaTAH // 116 // muSitAsmatpurama,, haniSyAmo vayaM dhra vam // re pAnthau ! tadyubA yAta-miti te procire ca to // 117 // zakro'pi mAM zritaM hantuM na zaktaH ke punaH pare ? // ityukte'tha kumAreNA-'dhAvaste hantumuccakaiH / / 118 // AkRSTAsiH kumArastAnmRgAn siMha iva nyahan / tato naMSTavA tadacaste. svavibhoH kozalezitaH // 116 / / sainyaM praipInnapo'jaiSI-kumArastadapi drutam // kRpITayoneH sphurataH, puraH ko hi tRNotkaraH 1 // 120 / AgAttataH svayaM bhUpa-zcaturaGgacamUvRtaH / / datvAtha suhRdo dasyu', sajjo'bhUdbhapabhUyudhe // 121 / / utplutya dattada-12 ntAMghiH, kaJcidAruhya dantinam / / hatvA dhoraNamArebhe, sa raNaM vAraNaM gataH! / / 122 / / rAjJe'mAtyo'tha kopyUce, dRSTapUvyu palakSya tam // tataH sainyAnnapo janyA-niSIdhyeti jagAda tam / / 123 / vatsa ! putrosi sakhyumeM, hariNandikSamAbhujaH / / vikrameNAmunA vIra !, na pitA hopitastvayA ! / / 124 // diSTyA'tithistvamAyAsI-diSTyA dRSTo'si ziSTa he ! / / uktveti taM napaH svebha-mAropya pariSasvaje | // 125 // maMtriputrAnvitaM taM ca, nItvA nijagahaM napaH / / mudA vyavAhayatputryA, svayA kanakamAlayA // 126 // tatra sthitvA dinAnkA| zci-nmitrayukto'parAjitaH / / vighno mA bhUtprayANasye-tyanuktvA niragAnizi // 127 / / gacchaMzca vipine hA ! hA !, nivvIrovIti rodanam / / AkarNya karuNaM vIra-staM zabdamanu so'gamat / / 128 / / agre caikAM jvalajjvAlA-jihvopAnte sthitAM striyam / / naraM caika samAkRSTa karavAlaM dadarza saH // 126 // yo'tra vIraH sa mAmasmA-spAtu vidyAdharAdhamAt / / iti bhUyastadAkrandat , zyenAttA vartikeva sA CAVEEEEEEEEEEEEEE Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 153 // ! / / 130 / / athetyUce kumArasta-mare ! sajjo bhavAjaye | abalAyAM balamadaH, kiM durmada karoSi re ! / / 131 // sArthaH pretyagatau bhIro-rasyAstvaM bhavitAsi re ! bruvanniti tataH so'pi, DuDhauke yoddhamuddhataH / / 132 / / khaDgAkhaDgi ciraM kRtvA, tau mitho ghAtavazvinau || doyuddhena nyayudhyetAM, kampayantau drumAnapi / / 133 / / nAgapAzairvabandhAtha, taM punnAgaM sa khecaraH // tAMzca so'troTayattUrNaM, jIrNarajjUriva dvipaH / / 134 / / vidyAdharo'tha vidyAstra :, prajahArAparAjitam / / tAni na prAbhavanpuNya-- balADhya tatra kiMcana ! / / 135 athodite khau mUrdhni, kumAreNAsinA hataH / papAta mUcchitaH pRthvyAM, sadyo vidyAdharAgraNIH / / 136 / / svasthIkRtya punaryoddha kumAreNoditastataH // uvAca khecaraH sAdhu, mAmajaiSIrmahAbhuja ! / / 137 / / vidyete mitra ! vastrAnta - granthau me maNimUlike / / ghRSTvA'mbunA maNedehi, prahAre mama mUlikAm / / 138 / / kumAro'pi tathA cakre, khecaro'pyabhavatpaTuH // pRSTo'parAjiteneti, svavRttAntaM jagAda ca // 136 // asAva tasenasya, sutA vidyAdharaprabhoH / / ratnamAlAbhidhA zAliguNaratnAlimAlinI / / 140 // raktA'parAjite bhAvi bharttari jJAninodite / / abhyarthitA mayA'nyedyu- vivAhAyaivamabravIt / / 141 / / [ yugmam ] bharttA'parAjito me syA - dahenmAM dahano'thavA ! / / tadAkaya'kupaM sura - kAntaH zrISeNasUraham // 142 // vidyA bahvIH kRte'muSyA duHsAdhA apyasAdhayam / enAM ca bahudhA'yAcaM na tviyaM mAmamAnayat // 143 // athAsyAH pUryatAM vanhi - dAhAtsandhetidhIH krudhA || enAmihAnayaM hRtvA, hatvA'gnau kSeptumudyataH ! // 144 // asyA mama ca puNyaughairAkuSTena tvayA punaH // matto'sau rakSitA'haM ca, strIhatyAbhAvidurgateH // 145 // paraM paropakArin ! tvaM ko'sIti brUhi sanmate ! / / tenetyukte 'vadadbha pa-bhUvo nAmAdi maMtrisUH // 146 // tadAkarNya tadA ratna- mAlA'ntamu mude'dhikam // kAmaM 'kAmaSaktA 1 paropakArI 'gha' pustake // 2 kAmavANanAm // adhya022 // 153 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya022 // 154 // nA, gocaratvamiyAya ca // 147 // gaveSayantau tAM tatrA-'gAtAM tatpitarau tadA // yathAvRttamathAvAdI-tpRcchanto mantrimUstayoH // 148 // yanasUtrama kA tatastau muditau bhUpa-suve'dattAM nijAGgajAm / / abhayaM sUrakAntAyA-'rpayatAM tadrAi punaH // 146 // te maNImulike veSAntaradA // 15 // EII guTikAstathA // kumAre niHspRhe sUra-kAnto maMtribhuve dadau // 150 // gate mayi nijaM sthAna-mAneyA'sau svanandanA // IPL ityuktvA'mRtasenAya, bhUpabhUH purato'calat // 151 // taM kumAraM smarantaste, svasthAnaM khecarA yayuH // kumAro'pi puro gacchanna TravyAM tRSito'bhavat // 152 // nivezya taM ca cUtodho-'mAtyabhUrambhase gataH-pratyAyAtastadAdAya, tatra mitraM na dRSTavAn / / 153 / / so'tha zokAkulo mitra-manveSTuM sarvato bhraman // mUcchito nyapatalabdha-saMjJastu vyalapabhRzam // 154 // kathaJcidvairyamAdhAya, taM draSTuM pryttnpunH|| prApto nandipurodyAne, so'tiSThayAvadunmanAH // 155 // tAvadAgatya taM vidyA-dharI dvAvevamacatuH // 1 // kA vidyAdharendro bhuvana-bhAnunAmAsti vizrutaH // 156 // tasya ca staH kamalinI-kumudinyAbubhe sute // bhartA tayozca / / # kathito, jJAninA bhavataH sakhA // 157 // svAminAtha tamAnetu, prahitau tatra kAnane // AvAM yuvAmapazyAva, tvaM cAgAH pAthase tadA all 158 // hRtvA''vAM tava mitraM cA-'nayAva svAmino'ntike / / taM cAbhyutthAya bhuvana-bhAnurAsayadAsane // 156 / / udvoDhuM | svasute so'tha, prokto bhuvanabhAnunA // dadhau tUSNIkatAmeva, khadviyogavyathAkulaH // 160 // tvAmAnetuM tataH proktau, prabhuNA''vAmi hAgatau // diSTayA'pazyAva pazyantI, naSTasvamiva sarvataH ! // 161 / / mahAbhAga ! tadehi tvaM, sadyo'smatsvAmino'ntike / / vidhAya kIDayA A saudhaM, bhUmiSThe tasthuSo vane // 162 // tadAkarNya samaM tAbhyAM, tuSTo'gAsava mNtribhuuH|| kumAro'pi kumAyauM te. paryaNaiSIttato | // 163 // tatasto nirgatI prAgva-gatau zrImandire pure / sUrakAntArpitamaNI-pUrNecchau tasthatuH sukham // 164 // pure tatrAnyadA SENANNONDAVCEV VENNE Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya022 // 15 // uttarAdhyayanasUtram // 15 // AAAAAAAAAAAAY | karNya, proccaiH kalakalAravam / / kimetaditi sambhrAnto-'pRcchanmitraM nRpAGgajaH / / 165 // so'pItyUce janAjjJAtvA, suprabhotrAsti bhUprabhuH // sa ca pravizya kenApi, zastryAdhyAti chalAnviSA / / 166 ||raajnyosy rAjyayogyazca, sutAdina hi vidyate // tenAtivyAkulailoka-stumulo'sau vidhIyate ? // 167 // tacchu tvArAtinAghAti, kenApyayamiti bruvan // vyaSIdad bhUpabhUH santo, hyanyaduHkhena duHkhinaH // 168 // athopAyairapyajAte, svAsthye bhUpasya dhIsakhAn // Uce gANikyamANikya-miti kAmalatA rahaH // // 166 // | vaidezikaH pumAnko'pi, samitrotrAsti sadguNaH / / sampadyamAnasarvArthaH, sadopAyaM vinApi hi ! / / 170 // tatpAveM bheSajaM kizci-dbhAvi zrutveti tadgiram / / upabhUpaM kumAraM taM, maMtriNo ninyurAdarAt / / 171 // kRpAluH so'pi sakhyuste, gRhItvA maNimUlike / / maNInIreNa ghRSTvA ta-tprahAre mUlikAM nyadhAt // 172 // tataH sajjatanU rAjA, rAjAGgajamidaM jagau // kUto'kAraNabandhustva-matrAgAH ? sakRtairmama ! // 173 // tanmitreNAtha tavRtte, prokta bhUyo'bhyadhAnnRpaH / / manmitrasya suto'si tvaM, diSTayA svagahamAgamaH / / 174 // ityuktvA svasunAM rambhA-bhidhAM tasmai dadau nRpaH / tatra sthitvA ciraM prAgva-samitro nirjagAma saH // 175 // so'tha kuNDapurodhAne, gataH svaerNAmbujasthitam / / vIkSya kevalinaM bhaktyA, natvA zuzrAva dezanAm / / 176 / / bhagavannasmi bhavyoha-mabhavyo veti zaMsa me // athAparAjiteneti, pRSTaH provAca kevalI // 177 // bhavyo'si jaMbUdvIpasya, bharate paMcame bhave // bhAvI dvAviMzo jinastvaM, sakhA'sau tu gaNI tava // 178 // tadAkarNya saharSoM tau, bhejatustaM muni ciram // munau tu vihRte grAmA-diSu caityAni nematuH // 176 // itazca zrIjanAnande,janAnaMdakare pure // jitazatrurabhUrbhUpaH, tasya rAjJI tu dhAriNI // 180 // divo ratnavatIjIvazcyutvA tatkukSio mAyayau // kAle cAmRta sA prIti-matIsaMjJAM sutAM zubhAm // 181 // krameNa varddhamAnA sA, svIkRtya sakalAH kalAH // AsasAda jaga VEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 156 // ANELEYALEEVESLEY jjaitraM, vaidagdhyamiva yauvanam // 12 // tasyAH puro'tivijJAyA, jajJe prAjJo'pi bAlizaH // tato'rajyata sA kA'pi, puruSe na manAgapi adhya021 // 183 // tAM ca kaste dhavo'bhISTaH ?, ityapRcchannapo'nyadA // sA jagau mAM jayati yo, vAde bhartA mamAstu sH!|| 184 // tatpra-4 // 156 / / padya nRpo'nyedyaH, svayaMvaraNamaNDapam / / cArumazcAJcitaM citra-kAricitramacIkarat // 185 // tatra putraviyogAta, hariNandinRpaM vinA / / samaM kumAraireyusta-dRtAhUtA nRpAH same // 186 // adhimaJca niSaNNeSu, teSu daivAtparibhraman // samitraH 'sabudho mitra, ivAgAdaparAjitaH // 187 // mA dRSTapUrvI nau jJAsI-diti tau guTikAvazAt / / rUpaM nirmAya sAmAnya-magAtAM tatra maNDape // 188 // dadhAnA cAru nepadhyaM, sakhIdAsIjanAvRtA // atha tatrAyayau prIti-matI lakSmIrivAparA // 186 // aMgulyA darzayantI tA-nRpAnnRpasutAMstathA // tadeti mAlatIsaMjJA, tadvayasyA jagAda tAm / / 160 // khecarA bhUcarAzcAmI, varItutvAmihAyayuH // tadeSAM vIkSya dakSANAM, dAkSyaM vRNu samIhitam // 161 / / tayetyuktA nRpe yatra, yatra prAyukta sA dRzau / tayokta iva kAmopi, tatra tatrAzugAnnijAn // 162 // svareNa madhureNAtha, pUrvaparta cakAra sA // vAgdevI kimasau sAkSA-diti dadhyau janastadA ? // 163 // tasyAH prativaco dAtu, prabhuSNaH ko'pi nAbhavat // vilakSAH || 'kintu sarve'pi, bhuvameva vyalokayan // 164 // rUpeNaiva mano'smAkaM, jahArAsau vinA tu tat / / kva zaktiruttaraM dAtu-miti cAhumuhumithaH // 165 // jitazatrustato dadhyau, sarve'mI saGgatA nRpAH / / yogyo na caiSu matputryAH, ko'pi tatka bhaviSyati ? // 166 // dhyAyantamiti taM proce, bhAvajJaH ko'pi dhIsakhaH / vipAdena kRtaM nAtha !, bahuratnA hi bhUriyam // 17 // rAjA rAjAGgajo'nyo vA, vAde yo nijayedimAm / sa eva bhartA syAdasyA, itIhodghoSyatAM vibho ! // 198 // omityuktvA nRpo'pyuccai-stattathaivodaghoSayat // zrA 1 budhena yuktaH sUrya iva / / 2 bhAzugAn bANAn // GEEEEEEEEEVEEveeeevee FANOR Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya banasUtram kA adhya0 22 // 157 / / // 157 // EVESVEIDEELLEEEEEE gAdapaprItimati, taccAkA'parAjitaH // 16 // durveSamapi taM prekSya, pUrvapremNA jaharSa sA // nAnandayati kiM bhAnu-bhracchanno'pi padminIm ? // 200 // pUrvavatpUrvapakSaM ca, cakre prItimatI kanI // tAM cAparAjito'jaipI-dvAde kvApyaparAjitaH // 201 // svayaMvarasrajaM sAtha, tatkaNThe kSipramakSipat / / tataH sarve nRpAH kruddhA, yuddhAyAsajjayanbhaTAn ! // 202 // ko'sau varAko vAkazUro-'smAsu satsUhedimAma ? // vadanta iti sAmarSa, ghoramArebhire raNam / / 203 / / hattvA kaMcitkumArastu, gajasthaM tadgajasthitaH // yuyudhe rathinaM hattvA, kSaNAca syandanasthitaH // 204 // evaM sAdI rathI patti-niSAdI ca muhurbhavan // yudhyamAno'mAnazaktiH, so'bhAkSInmaMca vidviSaH ! // 205 // zAstraiH striyA jitAH zastra-stvaneneti trpaaturaaH||bhuuyH sambhUya janyAya, rAjanyAste DuDhaukire ! // 206 // rAjJaH somaprabhasyebha- mArurohAtha bhUpabhUH / / pratyabhijJAtavAMstaM ca, sa bhUpastilakAdinA // 207 // jAmeyAmeyavIrya ! tvAM, disthA'vedamiti bravan / somaH somamivodanyA-nmudA taM pariSasvaje ! // 208 // tatsvarUpe'tha tenokta, nRpAH sarve jahuyudham // kumAro'pi nijaM rUpa-mAvicakre manoramama // 20 // sarvorvIvallabhairvarNya-mAnarUpaparAkramaH // prItaH prItimatI so'tha, pariNinye zubhe'hani // 21 // vyasRjajjitazatrastA-nRpAn satkRtya kRtyavit / / prItimatyA ramantrItyA, tasthau tvaapraajitH|| 211 // hariNandimahIbhatta-dutastatrAgato'nyadA / / pitroH kuzalamastIti, taM cAliMgya sa pRSTavAn / / 212 // dUto'vAdIttayorasti, kuzalaM dehadhAraNAt // tava pravAsadivasAmatadvAnti dRzastayoH // 213 // tvadvRttAntamimaM zrutvA, pitRbhyAM prahito'smyaham / / tannijaM darzanaM datvA, tAvadyApi pramodaya // 21 // tadAkotsukaH pitro-drshnaayaapraajitH|| ApRcchaya zvazuraM prIti-matyA saha tato'calat // 215 // tena pUrvamuDhA yA-stA AdAya svanandanAH // nRpAH same samAjagmu-statsamIpaM tadA mudA // 216 // khecaraicaraivApi, sa sainyaarthivaivtH|| bhAryAbhiH zobhitaH GreecreereeVeeveereveeVeerav sve Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya022 // 15 // uttarAdhya KI SaDbhiH, so'gAsihapuraM kramAta // 217 // hariNandI tamAyAntaM, zrutvAbhyAgAtpramodabhAk // taM cAnamantamAliMgya, cumbanmaulau muha IT muhuH // 218 // namantaM taM ca mAtApi, paannibhyaamspRshnmuhuH|| snuSAzca prItimatyAcA, nemuH zvazurayoH kramAn // 216 / ukta // 15 // vimalabodhena, zrutvA tadvRttamAditaH // pitarau prApatuharSa, tatsaMgotthamudo'dhikam // 220 // visasarja kumAro'tha, bhUpAnbhUcarakhecarAn / / taM ca nyasyAnyadA rAjye, rAjA pravrajya siddhavAn / / 221 / / tuGga rahad haibhUmi, bhUSayanbhUSaNairiva / / tato'parAjitorvIza-zciraM rAjyamapAlayat // 222 // sa rAjA'nyedyarudyAne, gato mRA jitasmaram / / vRtaM mitrarvadhUbhizca, mahebhyaM kazcidaikSata // 223 // gItAsakta dadAnaM ca, dAnamatyarthamarthinAm // taM vIkSya mApatiH ko'sA-viti papraccha sevakAn ? / / 224 / / asau samudrapAlasya, sArthezasya sutaH prabho ! // anaMgadevo nAmneti, procire te'pi bhUbhuje // 225 / / vANijA api yasyaiva-mudArAH paramarddhayaH / / so'haM dhanya iti dhyAyaM-stato'gAdbhadhavo gRham // 226 dvitIye ca dine vIkSya, zabaM yAntaM janaivatam / / rAjJA ko'sau mRta iti, pRSTA bhRtyA idaM jaguH // 227 // krIDannadarzi yaH kAma-mudyAne hyastane dine // sa evAnaMgadevo'sau, drAg vizUcikayA mRtaH! // 228 // aho ! azAzvataM vizva', vizve'smin sAndhyarAgavat / / dhyAyaniti tato'dhyAsta, vairAgyaM paramaM nRpaH / / 226 / / itazca yaH kuNDapure, purA dRSTaH sa kevalI / / tatrAgAdanyadA dIkSAyogyaM jJAnena taM vidan / / 230 // dharma zrutvA tato nyasya, rAjyaM putre'parAjitaH // tatpArve prAvajatprIti-matIvimalabodhayuk / / 231 / / tapo vrataM ca suciraM, tInaM kRtvA trayopi te // vipadyaikAdaze kalpe--'bhuvannindrasamAH surAH // 232 // itazcAtraiva bharate, pure zrIhastinApure // zrISeNAho'bhavadbhapaH, zrImatI tasya ca priyA / / 233 // svapne zaMkhojjvalaM pUrNacandraM mAtuH pradarzayan / / jIvo'parAjitasyAgA-tasyAH kukSau divazcyutaH / / 234 // sA sutaM samaye'sUta, pUrNendumiva pUrNimA / / AAAAAAAAADAN ASEVGEGEVEEVEVE EVEVEVEVEVEY Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya022 // 15 // tasyotsavaiH zaGkha iti, nAmadheyaM vyadhAtpitA // 235 // dhAtrIbhilAgyamAno'tha, vRddhimAsAdayan kramAt // guroH kalAH sa jagrAha, vAuttarAdhya ADherapa ivAmbudaH // 236 / / svargAdvimalabodho'pi, cyutvA zrISeNamaMtriNaH // nAmnA guNanidheH putro, jajJe nAmnA matiprabhaH // 237 // yanasUtram 5156 // so'bhUcchaGghakumArasya, sapAMzukrIDitaH sakhA // madhusmarAviva vanaM, yauvanaM tau sahA''pnutAm // 38 // athA'nyadA jAnapadAH, nRpametyaikA vamUcire / / deva ! tvaddezasImAdrA-vati durgo'stidurgamaH / / 236 // nAmnA samaraketuzca, pallIzastatra vartate // so'smAn luNTati tasmA tvaM, rakSa rakSa kSitIza naH / / 240 / / tannizamya svayaM tatra, gantumutko mahIzitA / / iti zaGkakumAraNa, natvA vyajJapi sAgraham / / 241 / / l zizunAge pakSirAja, ivodyogaH svayaM prabhoH / na yuktastatra pallIze, tanmAmAdiza tajjaye / / 242 / / nRpAjJayA sasainye'tha, zaMkhe pallImupA gate // durga vihAya pallIzaH, prAvizat kvApi gahare // 243 // sudhIH zaMkho'pi sAmantaM, durge kaMcidavIvizat // svayaM punarnilIyAsthAyA nikuJja kvApi sainyayuk / / 244 // chalaccheko'tha pallIzo, yAvarga rurodha tam // prabalaiH svaralaistAva-tkumArastamaveSTayat // 245 // durgapraviSTasAmanta-kumArakaTakairatha // sthitairubhayato'dhAni, bhillezo madhyago bhRzam // 246 // kAMdizIkastataH kaNThe, kuThAramavalambya | sH|| kumAraM zaraNIcakra, prAJjalizcaivamabravIt // 247 / / mAyAjAlasya saMhartA, tvameva mama dhInidhe ! // tava dAso'smi sarvasvaM, mamAdatsva All prasIda ca // 248 / / tenopAttaM kumAro'tha, datvA tatsvAminAM dhanam // pallInAthaM sahAdAya, nyavarttata puraM prati // 246 / / mArge nivezya Koll ziviraM, sthito rAtrau sa bhUpabhUH // zrutvA ruditamAttAsi-yayau zabdAnusArataH // 250 / / kiMcidgatazca vIkSyArddha-vRddhAM strI rudatIM puraH // kiM rodiSIti so'pRcchattataH sApyevamabravIt // 251 astyaMgadeze caMpAyAM. jitAriH pRthivIpatiH / / tasya kIrtimatIrAiyAM, HI jajJe putrI yazomatI // 252 // kalAkalApakuzalA, sA vibhUSitayauvanA // sAnurUpamapazyantI, varaM na kvApyarajyata / / 253 // zaMkha | eeveeeeeeeeeeeeee Cerere EN Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 160 // || zrISeNaputraM sA'nyadA zrukhA guNAkaram / / patirme zazaMkha eveti atAoSIyazomatI / / 254 // tataH (sthAve'nuraktaM dha-mityuccaisa muda nRpaH / / ayAcatA'nyadA tAM ca, maNizekharakhecaraH / / 255 // jitArirjagau naiSA, zaGkAdanyaM vuvUSate // tato'kanIyaH kAmAsau, "kanI te dIyate katham ? / / 256 / / so'nyadA tAM tavo'hArSI saha pAca sthayA mayA / asAdhyaH jugraha vA''grahaH prAyo hi rAgiNAm / / 257 // mAM tu taddhAtrikrAmatra, hitvA tAmanayatkvacit / tato rodimi vIrAhaM, bhaviSyati kathaM hi sA 1 / / 258 // yairyaM svIkuru taM jitvA-''neSye tAM kanyakAmaham / ityuktvA gahane Amyana, prAtaH so'gAdvirau kvacit // 256 // zaGkha eva viSoTA meM, jhUTha !! 36 1 // iti khecaramAkhyAMtIM, so'pazyacatra tAM kanIm || 260 || lAbhyAmadarzi zaMkho'pi smitvA smAhAtha khecaraH || mumUrSuH so'yamatrAgA-yaM vRvUrSasi re jar3e ! || 261 || amuM tvadAzayA sAkaM hatvA nepye yamaukasi // tvAM ca prasadyodudhAzu, mudA saha nijaukasi // 262 // tadAkarNya tamUcetha, zaMkhopyuttiSTha pApa re ! | paranArIriraMsAM te, harAmi zirasA samam // 263 // khAkhi tato'kASTAM, ciraM tau ghAtevaJcinau // jJAtvAtha durjayaM zaMkhaM, vidyAstraiH khecaro nyahan || 264 // tAni na prAbhavaMstatra, puNyADhye vADave'mbuvat / / kumAro'thA''cchinaccApaM, yuddhazrAntAnnabhazvarAt / / 265 / / tadvANenaiva zaMkhena khecaraH prahatotha saH / mumUrccha tatkRtaiH zIto- pacAraizvAbhavatpaTuH // 266 // bhUyo yuddhAya zaMkheno-tsAhitazca vamabravIt / kenApyanijito doSman !, sAdhvahaM nirjitastvayA ! / / 267 / / vIryakrIto'smi dAsaste, maMtumenaM kSamasva me // zaMkho pyuvAca tvadbhaktyA - tuSTo'smi brUhi kAmitam / / 268 / / so'vAdInitya caityAnAM, natyai me'nugrahAya ca / / ehi puNyADhya ! baitADhya, zaMkho'pi tadmanyata / / 266 // guNaiH samatrairutkRSTaM taM ca prekSya yazomatI // bharttA mayA vRtaH zreSTha, ityantam mude bhRzam // 270 // hAjagmuH khecarAtha, maNizekharasevakAH / teSu dvau zreSya senAM svAM, zaMkhaH adhya0 22 // 160 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aaee Mail preSInije pure // 271 // mAnAyya khecaraistana, prAradRSTAM dhAtrikAM tu tAm // dhAtrIkanIkhecarayug, vaitATava bhUmabhUryayau / / 272 // tatra ucarAdhya | zAzvatacaityasthA-praNamyA''narca so'haMtaH // svapure taM ca nItvoccai-rAnace maNizekharaH / / 273 // parepi khecarAstatra, prItA vairi- adhya022 yanastram jayAdinA // pattIbhUya kumArAya, dadurnijanijAH sutAH // 274 // yazomatImuduya va, pariNeSyAmi vaH sutAH / / zakustAnityavaka sA // // // 16 // // 16 // hi, tasya progbhavagehinI // 275 // svasvaputrIrathAdAya, yazomatyA sahAnyadA / / maNIzekharamukhyAstaM, campA ninyanabhazcarAH // 276 // svaputryA khecarendrazca, saha zrISeNanandanam / / jJAtvA''yAntaM mudA'bhyesya, jitAriH svapure'nayat // 277 // yazomatI khecarIzca tatra zaka upAyata // zrIvAsupUjyacetyAnAM, bhaktyA yAtrAM ca nimame // 278 // visRjya khecarAMstatra. sthitvAkAMzcihinAMzca sH|| patnIbhiH saha sarvAbhi-hastinApuramIyivAn // 276 // zaMkhaM rAjye-'nyadA nyasyA-''dade zrISeNarADa vratama // tataH so'pAlayadAjyaM. vajIva prAjyavaibhavaH / / 280 / / tatra zrISaNarAjapiranyadA praaptkevlH| biharabAgamattaM ca, gatyA zaDanapo'namata zrutvA ca dezanAM moha-paGkaplAvanavAhinIm / / muktikalpalatAbIjaM, vaisagyaM prApa zaMkharAT // 282 // rAjyaM pradAya putrAyaH-satpAce prAva jaca sH|| matiprabheNAmAtyena, yazomatyA ca saMyutaH // 283 // kramAcca zrutapArINaH, kurvANo dustapaM tapaH / sthAnara datiyA rAjayajjinanAma saH // 284 // yazomatImaMtrimuni-yuktaH zaMkhamunIzvaraH // prAnte prAyaM prapavAgA-dvimAnamaparAjitam // 25 // hatazcAtraiva bharate. pure zauryapure'bhavat / / jyeSThanAtA. dazAhoNa, samudravijayo nRpaH / / 286 // zivAbhidhA'bhakttasya. rAzI vizva zivakarA // cyutvA'parAjitAcchaMkha-jIvasvakRSimAgamat // 287 // sukhasumA tadA devI, mahAsvapmAMdhatudeza // vIkSyAdhika riTarana nemi / A cAyatmahIbhuje // 288 // pRSTAstadartha rAjJA'tha, tajjJAH prAvaridaM jaguH // cakrI. vA. dharmacakrI vA, yusmAkaM bhavitA suktaH // 2 paNe Geeeeeeeeee Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya022 // 162 // yanasUtram // 162 // ZELETE kAle'tha sA'vata, rAjJI vizvottama sutam // dikkumAryo'bhyetya tasya, sUtikarmANi cakrire // 26 // tasyendrA nikhilAzcaku-marausnAtramahotsavam // pArthivo'pi mudA-cakre, pure janmamahotsavam // 261 // svapne dRSTo riSTanemi-trAsmingarbhamAgate // iti tasyAriSTa nemi-riti nAmA'karonnRpaH / / 262 // vAsavAdiSTadhAtrIbhi-lAlyamAno jgtptiH|| samaM jaganmudA vRddhiM, dadhadaSTAbdiko'bhavat kaa||263 / / athAnyadA yazomatyA, jIvazcyutvA'parAjitAt // ugrasenadharAdhIza-dhAriNyostanayA'bhavat // 264 nArAjImatIti saMjJA sA, prAptA vRddhimanukramAt // kalAkalApamAsAdya, puNyaM tAruNyamAsadat // 265 // itazca mathurApUryA, vasudevAGgajanmanA / viSNunA nihate kase, jarAsandhasutApatau // 266 // kruddhAgItA jarAsandhAtsaGgatya yadavo'khilAH // pazcimAmbhonidhestIra, jagmurdaivajJazAsanAt // 267 // [yugmam ] tatra zrIdo'cyutArAddho, nabayojanavistRtAm // dvAdazayojanAyAmAM, nimame dvArakApurIm / / 268 / / jAtyasvarNamayIM tAM ca, laGkAzaGkAvidhAyinIm // rAmakRSNadazArhAdyA, yadavo'dhyavasansame // 266 // jarAsandhaM pratihariM, hatvA rAmAcyutI kramAt // bharatAddha sAdhayitA-'bhujAtAM rAjyamuttamam // // 300 // bhagavAnneminAtho'pi, tatra krIDan yathAsukham // prApto'pi puNyatAruNyaM, tasthau bhogaparAGa mukhaH ! / / 301 // tasya ca prabhoH rUpAdisvarUpaM prarUpayitumAha sUtrakAraHmUlam so riTuneminAmo u, lakkhaNassarasaMjuo / aTThasahassa lakkhaNadharo, goamo kAlagacchavI // 5 // vajarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhasodaro / tassa rAimaI karaNaM, bhajjaM jAei kesavo // 6 // aha sA rAyavarakarANA / susIlA cArupehiNI // savvalakkhaNasaMpannA, vijjusoAmaNippahA // 7 // Veeveeeeeeeeeeve BNNENENDAALENENERNE Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 163 // SEN jayadhya022 vyAkhyA-atra 'lakkhaNassarasaMjuzrotti' svaralakSaNANi mAdhUryagAmbhIryAdIni taiH saMyuto yaH sa tathA / 'aSTasahasralakSaNadharaH, // 163 // aSTottarasahasrasaMkhyazubhasUcakarekhAtmakacakrAdidhArI / 'gautamo' gautamagotraH''kAlakacchaviH' kRSNatvak // 5 // "jhasodaro" jhaSomatsyastadAkAramudaraM yasya saH tathA, tasyAriSTaneme yA~, kattu mitizeSaH, rAjImatI kanyAM / yAcate kezavastatpitaramiti prakramaH // 6 // sA ca kIdRzI ! ityAha- athetyupanyAse rAja ugrasenasya varakanyA rAjavarakanyA, suzIlA, cArukSiNI, nA'dhodRSTitvAdidoSaduSTA 'vijjusogrAmaNippahatti' vizeSeNa dyotate vidyatsA cAsau saudAminI ca vidyutsaudAminI tatprabhA tadvarNeti sUtratrayArtha ||7||raajiimtiiyaacnN caivam - athAnyadA vibhuH krIDan , zastrazAlA hareyayau / / zAGga Jca dhanurAditsu-rArakSeNaivamIcyata / / 302 // vinA viSNumidaM cApaM, nAnyo'dhijyayituM kSamaH / / girIzamantarA ko vA, nAgendraM hAratAM nayet / / 303 / / tatkumAra ! vimuzcAsya, cApasya grahaNAgraham // anArambho hi kAryasya, zreyAnArabhya varjanAt / / 304 // tadAkarNya prabhuH smitvA, drutamAdAya taddhanuH / / vetravannamayannuccai-lIlayA'dhijyamAtanot // 305 // tenendracApakalpena, zobhito neminIradaH // TaGkAradhvanirganAbhi-vizvaM vizvamapUrayat / / 306 // tyakvAtha cApamAdAya, cakraM bhAcakrabhAsuram / / aMgulyA'bhramayaddhama-cakrI cAkrikacakravat // 307 // janAIno'pi yAM gahaNA-nAyAsaM labhate bhRzam / / hitvA cakraM gadAM tAma-pyuddadhau yaSTivadvibhuH / // 308 / / tAM ca muktvA pAzcajanyaH, svAminA yojito mukhe / / smarenIlAra| vindastha-rAjahaMsazriyaM dadhau // 30 ||dhmaate ca svAminA tasmin , vizva badhiratAM dadhau | cakaMpire'calAH sarve-'calApyAsIcalAcalA // 310 // cunubhurvArddhayo vIrA, apyuyA~ mUcchayA'patan / kimanyattasya zabdena, vitresustridazA api ! // 311 // VEGVEGVEGEVEGVEGVEGVEVerererere Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // adhya022 // 164 // AVEGVESEVVELVESEVEGVEGVEGVEGV Gve 'tubhitaratacaneH siMha-nAdAdgaja ivA'cyutaH // iti dadhyAvayaM kambu-dhAtaH kena mahaujasA ? // 312 // sAmAnyabhUspRzAM kSobhaH, zaMkhe dhmAte mayApyabhUt // dhvAnenAnena tu kSobho, mamApyuccaiH prajAyate // 313 // tadbajI cakravartI vA, viSNurvAnyaH kimA| gataH 1 / / tatki kAryamado rAjyaM, rakSaNIyaM kathaM mayA / / 314 / / dhyAyannityAyudhArakSa-retyodantaM yathAsthitam / / vijJapto viSNurityUce, zaGkAtakAkulo balam // 315 // itthaM vizvatrayasyApi, kSobho yatkrIDayApyabhUt // sa nemirAvayo rAjyaM, gRhNankena niSetsyate ? // 316 // vabhASe sIrabhRdbhAta-rmA zaMkiSThA vRthA'nyathA // asyAsmadbhAturuktaM hi, svarUpaM prAga jinairidam / / 317 / / dvAviMzo'riSThanempahana , yaduvaMzAbdhicandramAH // abhuktarAjyalakSmIkaH, pravrajyAM pratipatsyate ! // 318 // kizcAryamAnopi sadA, samudravijayAdibhiH // yuvA'pi no kanImekA-mapyudvahati yaH sudhIH ! // 316 // AdadIta sa kiM rAjya-midaM nemimahAzayaH 1 // tenetyukto'pi nAzaMkAM, haristatyAja tAM hRdH||320 // udyAne ca gataM nemi-manyadeti jagAda saH // niyuddhaM kurvahe bhrAta-rAvAM zaurya parIkSitum // 321 // Uce neminiyuddhaM nau, na yuktaM prAkRtocitam // mitho balaparIkSA tu, bAhuyuddhena bhAvinI ! // 322 // tatprapadya nirja bAhuM, hariH parighasodaram ||praasaarydvaasveshm, bharatArddhajayazriyaH // 323 // taddomadena satrA taM, namayitvA'janAlavat / / svadordaNDaM vibhuvajradaNDoddaNDamadIrghayat // 324 // taM ca nyaJcayitu sarva, svasAmarthya samarthayan / / vilanaH kezavaH shaakhaa-vilnshishuvdvbhau|| 325||raajymaa disate yo hi, sa sAmarSe satIdRze / neyaciraM vilambeta, dadhyAviti tadA hariH! / / 326 // rAjyApahAracintAmi-syapahAya gRhaM gataH // samudravijayenaiva-manyadA'bhANi mAdhavaH // 327 / / svastrastrImiH samaM vIkSya, kumArAn krIDato'khilAn // nemiM cAnyAdRzaM 1 kSubdho dhvAnAcAtaH siMha--iti 'gha' pustake prathamapadaH / / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 165 // dRSTvA bhRzaM khidyAmahe vayam // 328 // kanyodvAhaM tadasmai tvaM vatsopAyena kenacit // vaidyo'rocakine bhojyaM bheSajeneva rocaya ! // 326 // tatprapadya mukundo'pi divyAstrANi manobhuvaH || kArye tatrAdizadbhAmA - rukmiNyAdyA nijAGganAH ! / / 330 // tadA kAminaH kAmaM, varttayankAmazAsane / / vikArakAritAM kAra - skarANAmapi zikSayan || 331 || madhumattairmadhukarai - madhurAravapUrvakam // bhujyamAnotphullapuSpa- stabakavratativrajaH // 332 // pikAnAM paJcamodgIti - zikSaNaikakalAguruH || malayAnilakallola - loladvirahimAnasaH // 333 // utsAhitAnaGgavIro, jagajanavinirjaye // madhUtsavaH pravavRte, vizvotsavanibandhanam // 334 // [ caturbhiH kalApakam ] tadA kRSNoparodhenA'varodhe tasya paargH|| RtUcitAbhiH krIDAbhi - cikrIDA'kAmavikriyaH // 335 // vyatIte'tha vasantata, grISmatuH samavAtarat // rAjJaH prAjJa ivAmAtyo, bhAnostejo'bhivarddhayan // 336 // tatrApi bhagavAnsatrA, sAvarodhena viSNunA // krIDAgirau raivatake, vijahAra tadAgrahAt // 337 // jalakrIDAdikAH krIDA-statra kRSNoparodhataH // cakAra vizvAlaGkAro nirvikAro jagadguruH // 338 // rAmA rAmAnujasyAtha, prApyAvasaramanyadA / / saprazrayaM sapraNayaM, sahAsaM ceti taM jaguH ||336|| devarAdo devarAja - jitvaraM rUpamAtmanaH / vapuzcedaM sadArogya-saubhAgyAdiguNAzcitam // 340 // zacyA api smaronmAda - karametacca yauvanam || anurUpavadhUyogA saphalIkuru dhInidhe ! || 341 / / [yugmam ] 'vinA hi bhogAn viphalaM, rUpAdyamavakezivat // vinA nAriM ca ke bhogAH 1, bhogaratnaM hi sundarI ! // 342 // bhavedvinAGganAM nAGga-zuzruSA majjanAdinA // astrIkasya manobhISTaM niHsvasyeva ka bhojanam 1 || 343 // ratnAnIva vinA khAniM nandanAH strIkasyAtithirbhito - rivArthamapi nAznute ! / / 344 / / yAminyapi kathaM yAti, yUno yuvatimantarA 1 // vinAGganAm 1 // 1 bhogAn vinA hi viphalaM iti "gha" pustake prathamapAdaH // adhya0 22 // 165 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- cakravAkI vinA pazya, cakrasyAbdAyate nizA! // 345 // vinA yogyavadhUyoga, sakalopi na zobhate // pazya zyAmAviyuktasya, kAntiH / zAadhya0 yanasUtram kA nAma zItagoH // 346 // pANau kRtya tataH kAJci-kanyAM guNagaNAmbudhe! // zrIdAzArha ! dazArdAdi-yadUnAM pUrayehitama M // 166 // ||166||naa // 347 // 'AjanmasvairiNA SaNDhe-neva dhUrbhavatA vadhUH / / nirvoDhuM duzzakA zaMke, nodvAhaM kuruSe tataH ! // 348 // tadapyayukta nirvoDhA, taampysmaanivaacyutH|| zeSasyAzeSabhUdhartta-nahi bhArAya vallarI ! // 346 // nirvANAprAptibhityApi, mA bhUrbhogaparAMmukhaH / bhuktabhogA api jinAH-siddhA hi vRSabhAdayaH / // 350 // dadyAH prativaco mA vA, dhASTAnmUkasya te param / / nAsmatto bhavitA mokSo, vivAhAGgIAD kRti vinA ! // 351 // iti tAbhiH prAca'mAna-mupetyAhantamAdarAt / / prArthayanta tamevArtha rAmakRSNAdayo'pi, hi ! // 352 // bandhu bhirbandhurairvAkyaiH, sa nirbandhamitIritaH / / jino'numene vIvAhaM, bhAvi bhAvaM vibhAvayan ! / / 353 / / tamudantaM tato gatvA, vaikuNTho'kuNTha- 7 sammadaH / / samudravijayAyAkhya-mudamunmudrayan parAm // 354 // yogyAmasya kumArasya, kanyAM vRNu mahAmate ! / / itthaM samadravijayaH // proce tAyadhvajaM tataH // 355 / / kanI tadAhA~ dAzArhaH, srvto'nvessyNsttH||cintaacaanto'nydaa satya-bhAmayaivamabhASyata // 356 // rAjIvanayanA rAjI-matI sdgunnraajinii|| nemerAsti jAmirme, jayantIjayinI zriyA ! // 357 // priye ! sAdhu mamAhA -zcintAmiti vadaMstataH // ugrasenanarendrasya, vezmopendraH svayaM yayau // 358 // hRSTaH prekSya haSIkeza-mabhyutthAya sa pArthivaH // datvAsanamapavyAja, vyAjahAra kRtAJjaliH / / 356 // kimiyAnayamAyAsaH, kRto'dya svAminA svayam // nAhUtaH kimahaM preSya-preSaNena svakiGkaraH ? // 360 // idaM gRhamiyaM lakSmI--ridaM vapuriyaM sutA // sarvaM viddhi svasAnnAtha !, yenArthastanivedyatAm / / 361 / / Uce mukundaH kundAbha1 zaNDhena dhUriyAjanma -svairiNA bhavatA vadhUH iti "gha" pustake // 2 kmlnynaa| 3 indraputrIjavanazIlA / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram 4167 // radAbhAbhAsurAdharaH / / madbhrAturdehi memestvaM rAjan ! rAjImatImimAm / / 262 / / itthaM hariNA yAcitAyAM rAjImatyAM dhanyaMmanyaH pramodabharamedura ugrasenanRpo yadUce tadAha sUtrakRt mUlam - ahAha jAo tIse, vAsudevaM mahiDDi / ihAgacchau kumAro, jAse kannaM dalAmahaM // 8 // savvosahihiM rAhavitrya, kayako amaMgalo / divvajualaparihio, bhUsarohiM vibhUsi // 6 // mattaM ca gaMdhahatthi, vAsudevassa jigaM / ArUDho sohaI ahi, sire cUDAmaNI jahA // 10 // zraha UsieNa chatteNa, cAmarAhi sohiyo / dasAracakkeNa ya so, savvatra parivAro // 11 // caturaMgiNI sekhAe, raie jahakkamaM / tuDiprANaM sanninAeNaM, divveNaM gayaNaMphuse // 12 // eArasIe iDDI, juttI uttamAe y| niyagAo bhavaraNAo, nijjAo bahnipuMgavo // 13 // vyAkhyA--atha yAJzcAnantaramAha janakaH 'tasyA' rAjImatyAH "jAsetti" suvyatyayAdyena tasmai kanyAM dadAmi vivAhavidhinA upaDhaukayAmyaham / / 8 / / itthaM tenokte kRte ca dvayorapi kulayorvarddhApane, Asanne ca kroSTukyAdiSTe vivAhalagne yadabhUttadAha - sarvoSadhayojayAvijayarddhivRddhipramukhAstAbhiH "snapito'bhiziktaH, kRtakautukamaGgala ityatra lalATamuzalasparzanAdIni kautukAni, maGgalAni ca dadhyakSatAdIni / divvetyAdi-parihitaM divyaM yugalamiti devadUSyayugalaM yena sa tathA, sUtre vyatyayaH prAkRtavAt // 6 // vAsudevasya sambadhinaM jyeSTha kamatizayapraza paTTahastinamityarthaH, ArUDhaH zobhate'dhikaM zirasi yathA cUDAmaNiH / / 10 / ' ucchritena' upari dhRtena, dasAretyA adhya022 // 167 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyayanasUtram // 168 // di- dazArhA:- samudravijayAdayo vasudevAntA daza bhrAtarasteSAM cakreNa samUhena // 11 // " raiAetti" ' racayitayA' nyastayA yathAkramaM tUryANAM 'sanninAdena' gADhadhvaninA 'divyena' pradhAnena 'gaganaspRzA' nabhogaNavyApinA upalakSitaH || 12 || etAdRzyA pUrvoktayA 'RddhayA' vibhUtyA, 'dyutyA ca' dIptyA uttamayA upalakSitaH san nijakAdbhavanAd 'niryAto' niSkrAnto vRSNayo'ndhakavRSNisantAnIyA yadavasteSu puGgavaHpradhAno bhagavAnariSTanemirgatazca jagajjanamanoharairmahAmahairmaNDapAsanna pradezamiti sUtraSaTkArthaH || 13 || tadA ca vIkSyAyAntaM gavAkSasthA, nemiM rAjImatI kanI || vaco'gocaramApannA - ''nandamevamacintayat / / 263 / / kimAzvino'sau sUryo vA, smaro vA maghavA'thavA / / martyamUttiM zritaH puNya-prAgbhAro'sau mamaiva vA 1 // 364 // bharttA me vidadhe yena, vedhasA'sau sumedhasA // kAM pratyupakriyAM tasmai, kariSye'haM mahAtmane 1 || 365 || kAhaM kiM jAyate ko'sau, kAlastiSThAmyahaM kva vA ? // ityajJAsInna sA ne mi-darza - notthamudA tadA ! || 366 // atrAntare sphurattasyA, maMtu dakSiNamIkSaNam / taccodvignamanAH sadyaH, sA sakhInAM nyavedayat / / 367 / / UcuH sakhyo hataM pApaM, mA khidyasva mahAzaye ! || iyatIM bhuvamAyAto, na hi nemilisyate ! // 368 // rAjImatI jagau jAne, svabhAgyapratyayAdaham / / ihAgato'pi gantAya - muddoDhA na tu mAM prabhuH ! || 366 || atrAntare ca yadabhUttatsUtrakRdeva darzayatimUlam -- aha so tattha nijjato, dissa pANe bhayahu e / vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddha sudukkhi // 14 // jIvItaM tu saMpatte, maMsaTTA bhakkhivvae / pAsittA se mahAparaNe, sAhi paDipucchai kassa aTThA ime pANA, ee savve suhesiNo / vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddha a acchahiM // // 15 // 16 // VENEENEEVEENEREYE adhya022 // 168 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // reve vegvesveses essesVEEVES VEGVEGV aha sArahI to bhaNai, ee bhaddA u pANiNo / tumbhaMvivAhakajjami, muMjAveuM bahuM jaNaM // 17 // pradhya022 soUNa tassa so vayaNaM, bahupANaviNAsaNaM / ciMtei se mahAparaNe, sANukkose jiehi u // 18 // // 16 // jadi majjha kAraNA ee, hammati subahU jiA / na me etu nissesaM, paraloe bhavissai // 16 // || so kuMDalANa jualaM, suttagaM ca mahAyaso / AharaNANi a savvANi, sArahissa paNAmae // 20 // vyAkhyA--'atha' anantaraM 'so' ariSTanemiH 'tatra' maNDapAsanne pradeze 'niryan / adhikaM gacchan "dissatti" dRSTvA, 'prA- || NAn' prANino mRgAdIn , 'bhayagRtAn' bhayatrastAna , vATaiTikaiH, paJjaraizca 'sabiruddhAn' gADhaniyaMtritAn , ata eva suduHkhitAn // 14 // 'jIvitAntaM ' maraNAvasaraM samprAptAn , 'mAMsArtha' mAMsopacayanimittaM bhakSayitavyAnavivekibhiriti zeSaH, 'pAsittatti' uktavizeSaNaviziSTAn hRdi nidhAya bhagavAn , mahatI prajJA jJAnatrayAtmikA yasya sa tathA, sArathiM hastinaH pravartakaM hastipakamityarthaH, pratipRcchati // 15 // kasyArthAddhetorime 'prANAH' prANina ete sarve, ime ityanenaiva gate ete iti punaH kathanamatisambhramakhyApakaM "sanniruddhe atti" sanniruddhAzvaH pUraNe "acchahiMti" tiSThanti // 16 // evaM bhagavatokta-"bhadAutti"'bhadrA eva' kalyANA eva, na tu zRgAlAdikutsitAH / tava vivAhakAyeM gauravAdI bhojayituM bahuM janaM ruddhAH santIti zeSaH // 17 // itthaM sArathinokta yatprabhuzcakre tadAha-bahupANetyAdi-bahUnAM All prANAnAM prANinAM-vinAzanaM vAcyaM yasya tadbahuprANavinAzanaM, 'sa' prabhuH 'sAnukrozaH' sakaruNaH, 'jiehi utti' jIveSu, 'tu:' pUttauM HI // 18 // yadi mama kAraNAta-hetoH "hammatitti" haniSyante subahavo jIvAH, na me etajjIvahananaM 'niHzreyasaM ' kalyANaM paraloke bhavi Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 17 // adhya0 // 17 // verdede pyati ! bhavAntareSu paralokabhIrutvasya bhRzAbhyAsAdevamabhidhAnaM, anyathA caramadehatvAdatizayajJAnivAcca bhagavataH kathamiyaM cintA syAt ? // 16 / / tatazca jJAtajinAzayena sArathinA mociteSu teSu paritoSAdyatprabhuzcakre tadAha-"suttagaM catti" kaTIsUtraM, AbharaNAni ca sarvANi zeSANi "paNAmaeti" arpayatIti sUtrasaptakArthaH // 20 // tato yadabhRttaducyate avaliSTa tataH svAmI, sadyo vakra iva grahaH / / karuNArasapAthodhi-vizvajantuhitAvahaH ! // 370 // zivAsamudravijayau, puro bhUya tadA prabhum // ityUcaturajasrAzru-dhArAmeghAyitekSaNau ! // 371 // kiM vatsAsmatpramodadru-munmUlayasi mUlataH // kiM khedayasi kRSNAdIna, svIkRtatyAgato yadUn // 372 / / bhavatkRte svayaM gatvA, vRtapUrvI tadaGgajAm / / athograsenasya kathaM, haridarzayitA mukham ? / / 373 / / kathaM vA bhAvinI jIva-mRtA rAjImatI kanI? // bhattahInA hi nAbhAti, strI vinendumiva kSapA ? // 374 // kRtvodvAhaM tadasmAkaM, darzaya svavadhUmukham // prathamaprArthanAmenA, saphalIkuru vatsa ! naH // 375 / / babhANa bhagavAnpUjyAH !, zlathayantvenamAgraham // pravaya'te | hite'rthe hi, svAbhISTo nA'pare punaH // 376 // yatpANipIDanepyevaM, bhavati prANipIDanam / acirAdyAsu cAsaktaH, prANI prApnoti durmatim! // 377 // tAsAM strINAM saGgamena, muktikAmasya me kRtam // // katI hi yatate pretya-hite nA''pAtasundare ! // 378 / / [yugmam ] vadantamiti taM sAvaM, sarve kmpitbissttraaH| tIrtha pravartayetyUcu-retya lokAntikAmarAH // 376 // samudravijayAdIMca, te devA | evamUcire // zubhavanto bhavantaH kiM, viSIdanti mudaH pade ? // 380 // ayaM hi bhagavAn dIkSA-mAdAyotpanna kevalaH // ciraM modayitA | vizva-trayaM tIrtha pravarttayan ! // 381 // muditeSu tadAkarNya, samudravijayAdiSu // gRhaM gatvA''bdikaM dAnaM, dAtuM svAmI pracakrame | // 382 / / itazca valitaM vIkSya, nemi zokamarAturA // rAjImatI citau vajrA-hatevAcetanA'patat // 383 // vayasyAH vihitaiH zIto veeeeeeeeeeee MeeeveeYEETARINEEDS Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 22 // 17 // uttarAdhyayanasUtram // 17 // sA pacAraizcAptacetanA // dukhodgAropamAMzcake, vilApAniti duHzravAn ! // 384 // doSaM vinApi raktAM mAM, tyaktvA nAtha ! kuto'gamaH 1 // tvAdRzAM hi vizAM bhakta-janopekSA na yujyate ! // 385 // santyajanti mahAnto hi, sadoSamapi nAzritam // jahAtyaGkamRgaM nendu-nacAbdhirvaDavAnalam ! // 386 // satyapyevaM yadi tyAjyAM, mAmajJAsIrjagatprabho ! // tadA kimartha svIkRtya, vivAhaM mAM vyaDambayaH? // 387 // yadvA mamaivAsau doSo-rajyaM yattvayi durlabhe // kAkyA eva hi doSo'yaM, yadrajyati sitacchade ! // 388 // rUpaM kalA kuzalatA, lAvaNyaM yauvanaM kulam // tvayA svIkRtya muktAyAH, sarva me viphalaM vibho!|| 386 // niryAntIvA'savo vakSaH, sphuTatIva mmocckaiH|| jvalatIva vapuH kAnta !, tvadviyogavyathAbharaiH ! // 360 // pazuSvAsIH kRpAlustvaM, yathA mayi tathA bhava / / tvAdRzA hi mahAtmAnaH, paMkti| bhedaM na kurvate // 361 // dRzA girA ca mAM raktAM, vibho ! sambhAvayaikazaH // ko hi vetti vinA''svAda, madhuraM kaTu vA phalam ? // 362 // yadvA siddhivadhUtkasya, tava sApi pulomajA // mano harati no tarhi, kvAhaM mAnuSakITikA ? // // 363 // ityuccairvilapantIM to, kanI sNkhyo'vdnndH|| mA rodaH sakhi ! yAtveSa, nIraso niSThurAgraNIH // 364 // bhUyAMso'nyepi vidyante, hRdyA yadukumArakAH // svAnurUpaM varaM teSu, ghRNuyAstvaM manoharam // 365 // tataH kau~ pidhAyaiva-mUce rAjImatI satI / / kimetadace yuSmAbhi-mamApi prAkRtocitam // 366 // nizA bhajati cedbhAnu, bRhadbhAnu ca zItatA / / tathA'pi nemi muktvAhaM, kAmaye nA'paraM naram ! // 367 // nemeH pANivivAhe cenmatpANau na bhaviSyati / tadA bhAvI vratAdAna-kSaNe me mUrdhni tasya saH // 368 // Azayo'yaM tavotkRSTo, jagato'pi mahAzaye ! // ityUcAnAstaMtaHproccaiH, svasakhIH sA satItyavak // 36 // // svapne'dyairAvaNArUDho, dRSTaH ko'pi pumAnmayA // madvezmopetya sa kSipraM, nivRtyAdhyAsta mandaram // 400 // sudhAphalAni catvAri, tatrasthazca dadadvizAm / // sa mayA yAcito mahya-mapi tAni dadau drutam // 401 // ALEVEEVELEVENE Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya A RMER dhya022 // 172 // % - - sakhyo'pyAkhyanmA viSIdaH, kSINA vighnAstavAnaghe ! // ApAtakuTuko'pyeSa, svapno hyAyati sundaraH // 402 // dhyAyantI sA tato naimi, yanastram / tasthau gehe kathaMcana // prabhurapyanyadA ujhe, vratamAdAtumudyataH // 403 // atha yathA prabhuH prAbAjIttathA sUtrakUdeva drshvti||172|| mUlama--maNapariNAmo a kamao, devA ya jahoi samoiNNA / saviDDIi saparisA, nikkhamANaM tassa kAuM je // 21 // .. devamaNussaparivuDo, sIArayaNa to samArUDho / nikkhamizra bArAo, revayayaMmi dvizro bhayavaM // 22 // ujjANaM saMpatto, oiNNo uttimAo sIAoM / sAhassIi parikhuDo, abhinikkhamaI u cittAhiM // 23 // aha so sugaMdhagaMdhie, turiaM mauakucie / sayameva lucaI kese, paMcamuTThIhiM samAhio // 24 // vAsudevo yaNa bhaNai, luttakesaM jiiMdina / icchiAmaraNorahaM turia', pAvesU taM damIsarA ! // 25 // nANeNaM daMsaNe ca, caritteNa taveNa ya / khaMtIe muttIe, vaDamANo bhavAhi a|| 26 // evaM te rAmakesavA, dasArA ya bahujamA / ariSTanemi vaMdittA, aigayA bAragAuriM // 27 // soUNa rAyavarakannA, pavvajja sA jiNassa u / nIhAsA ya nirAlaMdA, soge usamucchayA // 28 // rAImaI viciMtei, dhiratthu ! mama jIvina / jAhaM teNa pariccattA, seba pavvaiDaM mama // 26 // - -- - SESAMARANAMAAMADAMRAGANAG - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyayanasUtram // 173 // 998 vyAkhyA - manaH pariNAmazca kRto niSkramaNampratIti zeSaH, devAzca catunikAyA yathocitaM samavatIrNAH sarvvaddharyA yuktA iti zeSaH, 'saparSado' nijanijaparicchada parivRtAH, niSkramaNamiti prastAvAnniSkramaNotsavaM tasyAriSTanemeH kattu m 'je' pUtauM // 21 // " sIArakhaMti" zivikArarUnaM surakRtamuttarakurusaMjJaM, niSkramya 'dvArakAto' dvArakApuryAH, raivatake sthito bhagavAn // 22 // tatrApi girau ' udyAnaM ' sahasrAmravaNasaMjJaM samprAptastatra cAvatIrNaH, "sIAoti" zivikAtaH " sAhassIe ci" puruSANAmitizeSaH parivRtaH / atha varSazatatrayaM gArhasthye sthitvA niSkrAmati / tuH pUrvau, "cittAhiMti" citrAnacatre, asya prabhoH paJcasvapi kalyANakeSu tasyaiva bhAvAt // 23 // kathamityAha - ' sugandhagandhikAn ' svabhAvata eva surabhigandhIn tvaritaM 'mRdukakuJcitAn' komalakuTilAn svayameva luJcati kezAn paJcamuSTibhiH 'samAhitaH' sarvasAvadyayomatyAgena, samAdhimAn // 24 // evamupAttadIce manaHparyAyajJAnaM prApte ca jine vAsudevazcazabdAt balabhadrasamudravijayAdayazca "saMti" 'enaM' nemijinaM bhaNati luptakezaM jitendriyaM ipsitamanorathaM mahodayAvAptirUpaM prApnuhi tvaM 'he damIzvara' jitendriyaziromaNe | // 25 // " vaMditatti" banditvA stutvA natvA ca 'atigatA': praviSTAH // 26 // 27 // vadA ca truTitatatsaGgamAzA rAjImatI kIzI babhUvetyAha-- "nAsatti " 'nirhAsA' hAsyarahitA nirAnandA ca zokena 'samavastRtA' AcchAditA // 28 // "jAti" yadyahaM tenA'riSTaneminA parityaktA tarhi 'zreyo ''tiprazasyaM prabrajitu mama yathAnyajanmanyapi nedRzaM duHkhaM syAt, yathA ca satyaH patyanuyApinyo bhavantIti vAkyaM satyASitaM bhavatIti sUtranavakArthaH // 26 // - ramaH prabho, rakto rAjImatIM kanIm // phalapuSpavibhUSAdi dAnairnityamupAcarat / 404 / / ayaM hi sodarasnehA - sarvametadadAti me // dhyAyantItyAdade'zeSaM dattaM tenograsenajA // 405 // sa tu tadgrahaNAdeva, svAnuraktAM viveda tAm // kAMca kAmalivatkAmI, adhya0 22 // 173 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 174 // hyanyathAbhAvamIkSate / // 406 // tAM cetyuvAca so'nyedyu- rmA viSIdaH sulocane ! || nirAgo ne miratyAkSI - yadi tvAM tahiM tena kim ? // 407 // mAM prapadyasva bharttAraM, kRtArthaya nijaM vayaH // tvAM hi kAmaM kAmayehaM, mAlatImitra SaTpadaH ||408 || sA proce yadyapi tyaktA, neminAhaM tathApi hi / / ziSyA tasya bhaviSyAmi, tatkiM prArthanayA'nayA 1 ||406 // tayetyuktaH sa tUSNIka - stasthau na tu juhau spRhAm // kAmuko hi niSiddho'pi, necchAM zuna iva tyajet ! // 410 // rathanemirathAneyu - satIM rAjImatIM rahaH // ityuvAca punarvAca madanadrumakulyayA ||411 // raktA nemI virakte'pi, zuSke kASTha ivAlinI // mRgAti ! dakSApyAtmAnaM, santApayasi kiM mudhA 1 ||412 || hantA'haM taba dAsaH syA--mAjanma svIkaroSi cet // bhogAn bhuMkSva binA tAn hi, vido janmA'phalaM viduH // 413 // tadAkarNya papau kSIraM, tasya pazyata eva sA / / sthAle puraHsthe madana - phalAghrANena cAvamat // 414 // payaH pivedamityUce, rathanemiM ca sA satI / / so'bravItkimahaM zvAsmi ?, yadudvAntaM pivAmyadaH ! || 415 || smitvA rAjImatI smAha, jAnAti kimidaM bhavAn ? || so'vadacchizurayetadvetti no vedyahaM kutaH 1 / 416 / / Uce rAjImatI tarhi, mAM vAntAmapi neminA // bhoktumicchankuto mUDha 1, kukkuratvaM prapadyase 1 / / 417 / / tato vimuktatatkAmo, rathanemiragAdgRham // satI sApi sukhaM tasthau, tapyamAnottamaM tapaH / / 418 / / itazra nemizchajhastha-zrutuSpaJcAzataM dinAn / / grAmAdiSu vihRtyAgAdbhayoM raivatakAcalam // 416 / / tatrASTamatapAH svAmI, dhyAnasthaH prApa kevalam // indrAH sarve samaM devai - statrAguH kampitAsanAH || 420 || nirmite taizca samavasaraNe zaraNe zriyAm // upavizya caturmUrtiH, prAreme dezanAM prabhuH / / 421 / / jJAnotpattiM prabhorjJAtvoM dyAnapAlAdvalAcyutau // rAjImatI dazArhAyA yadavo'nyepi bhUspRzaH // 422 // tatra gatvA jinaM natvA, yathAsthAnaM nivizya ca / zuzruvurdezanAM ramyA - mulAnandavArddhayaH || 423 // [ yugmam ] zrutvA tAM dezanAM buddhA, rAjA adhya0 22 // 174 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram 5175 // adhya022 // 17 // eveeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee no'nye ca mAnavAH / nAryazca prAvajan prAjyAH, kecitti zrAddhatAM dadhuH // 425 // gaNino varadattAdhA-steSu cASTAdazA'bhavan / dvAdazAGgIkRtaH sadya-tripadyA svAmidattayA // 425 / / rathanemirapi svAmi-pArzve prAvajadanyadA // rAjImatI ca sumatiH, kanyAmirbahubhiH samam // 426 etacca sUtrakAro'pi darzayatimUlam-aha sA bhamarasannibhe, kuccaphaNagapasAhie / sayameva lucaI kese, dhiimaMtA vavassiA // 30 // vAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jii diaM / saMsArasAyaraM ghoraM, tara karaNe ! lahuM lahuM // 31 // | sA pavvaiA saMtI, pavvAvesI tahiM bahu / sayaNaM pariaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuA // 32 // vyAkhyA-'sA' rAjImatI bhramarasannibhAn , kUrcI-mUDhakezonmocako vaMzamayaH, phaNaka:-kaGkatakastAbhyAM prasAdhitAn-saMskRtAn 'dhRtimatI' svasthacittA 'vyavasitA' kRtodyamA dharmampratIti zeSaH // 30 // tatazca-"lahuM lahuMti" 'laghu laghu' zIghra zIghram , sambhrame dvivacanam // 31 // tataH-"pavvAbesitti" pravrAjayAmAseti sUtratrayArthaH // 32 // taduttaravaktavyatAmAhamUlam-giriM ca revayaM jaMtI, vAseNollA u aMtarA / vAsaMte aMdhayArammi, aMto layaNassa sA ThiA 33 cIvarAI visAraMtI, jahAjAyatti pAsiA / rahanemI bhaggacitto, pacchA diTTho a tIIvi // 34 // bhImA ya sA tahiM daThTha, egaMte saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgophaM, vevamANI nisIai // 35 // aha sovi rAyaputto, samuddavijayaMgao / bhIaM paveiyaM daTaTu, imaM vakkamudAhare // 36 // RADGAGAADARA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya022 // 176 // panasUtram // 176 // VEEVEEVE EVEEVEEVEEVA rahanemI ahaM bhadde, suruve cArubhAsiNi / mama bhayAhi sutaNU , na te pIlA bhavissai // 37 // ehi tA bhujimo bhoe, mANussaM khu sudullahaM / bhuttabhogI to pacchA, jiNamaggaM carissimo 38 byAkhyA-giraM ca raivataM yAntI, svAminaM nantumiti zeSaH / varSeNa vRSTayA 'ullatti' ArdrA klinnAmbarA, 'antarA''rddhamArge "vAsaMtetti" varSati meghe iti gamyaM, 'andhakAre' prakAzarahite, 'layanasya' giriguhAyA antarmadhye, 'sA' rAjImatI sthitA // 33 // tatra ca-cIvarANi 'bisArayantI vistArayantI sA 'yathAjAtA' anAvRtAGgatayA janmAvasthopamA jajJe iti ityevaMrUpAM tAM "pAsitti" dRSTvA rathanemirbhagnacittaH saMyamampratyabhRt / sa hi tAmapratirUparUpAM nirUpyAbhirUparUpo'pi smaraparavazo'jani ! pazcAddaSTazca 'tayA' rAjImatyA, apiH punararthaH, prathamapraviSTairhi nAndhakAre kizcid dRzyate, anyathA hi vRSTisambhramAdanyAnyAzrayAn gatAsu zeSasaMyatAsu tatreyamekAkinI pravizedapi neti bhAvaH // 34 // 'bhItA ca sA' mA'sau me prasahya zIlabhaGga kArSIditi trastA, tatraikAnte saMyataM takaM dRSTvA bAhubhyAM kRtvA 'saMgophaM' stanopari markaTabandhaM vepamAnA zIlabhaGgabhayAdeva niSIdati / tatpariSvaGgAdiparihArAyeti / / 35 // mamamityAdi-mAM bhajasva sutano ! na te pIDA bhaviSyati, pIDAzaGkayA hi tvaM kampase ! na ca pIDAheturviSayasevA ! kintu sukhahetureveyamiti bhAvaH // 36 // 37 // 'ehi' zrAgaccha "tA iti" tasmAt / / 38 // tato rAjImatI kiM cakAretyAhamUlama-da?Na rahanemi taM, bhaggujoaparAiaM / rAImaI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM / / 36 // bhaha sA rAyavarakannA, suTTiA niamavvae / jAiM kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vae // 4 // EYEDYEEGeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 177 // ReeeeeeeeeeeONDONEeeeGY jaisi rUveNa vesamaNo, lalieNaM nalakUbaro / tahAvi te na icchAmi, jaisi sakkhaM puraMdaro 41 dhIratthu te jaso kAmI, jo taM jiiviakaarnnaa| vaMtaM icchasi AveDaM, seaM te maraNaM bhave ! // 42 // kAadhya022 ahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si adhagavarihaNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara 43 F // 177 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArio / vAyAviddha vva haDo, adviappA bhavissasi 44. govAlo bhaMDavAlo vA, jahA taddavvaNissaro / evaM aNissaro taM pi, sAmaNNassa bhavissasi 45 vyAkhyA-"bhaggujjoya" ityAdi-bhagnodyogo'pagatotsAhaH prastAvAsaMyame, sa cAsau parAjitazca strIparIpaheNa bhagnodyogaparAjitastaM / 'asambhrAntA' nA'yaM balAdakArya kartetyAzayAdatrastA | AtmAnaM 'samavArIt' AcchAdayaccIvarairiti zeSaH // 33 // "niamavvaetti" niyama-indriyaniyamane vrate-dIkSAyAM "vaeti" avAdIt // 40 // "lalieNaMti" 'lalitena' savilAsaceSTitena 'nalakUbaro' devavizeSaH "te iti" tvAM "jaisitti" yadyasi sAkSAtpurandaraH / / 41 // anyacca-dhigastu 'te' tava yazo mahA kulasambhavodbhavaM he kAmin !, yadvA dhigastu te iti tvAM he 'ayazaskAmin ! akIya'bhilApin !, yastvaM jIvitakAraNAdasaMyamajIvitArtha vAntamapi vratAdAnena bhogasukhamicchasyApAtumupabhokta! ityataH 'zreyaH' kalyANaM te maraNaM bhavet ! na tu vAntApAnaM, tasyAtiduSTatvAduktaM hi-"vijJAya vastu nindyaM, tyaktvA gahaNanti kiM kvacitpuruSAH 1 / vAntaM punarapi bhukta, na hi sarva sArameyopi" iti // 42 // ahaM 'caH' pUttauM, bhojarAjasya ' ugrasenasya, tvaM cAsi andhakavRSNeH kule jAta iti zeSaH / ato mA kule "gaMdhaNatti" gandhanAnAM 'homoti' bha Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 178 // viSyAvastacceSTitakAritayeti bhAvaH / gandhanA hi vAntamapi viSaM maMtrAkRSTA jvaladanalapAtabhIrutvena punarApivanti, na tvagandhanAH / tarhi kiM kAryamityAha - saMyamaM nibhRtaH sthiraH 'cara sevasva // 43 // yadi tvaM kariSyasi bhAvaM prakramAdbhogecchArUpaM, yA yA drakSyasi nAryastAsu tAsviti gamyate / tataH kimityAha - 'vAtAviddho vAyuprerito 'haTho' vanaspativizeSaH sa iva 'asthitAtmA' asthirAzayo bhaviSyasi / ho mUlatayA yato yato vAto vAti tatastato namatItyasthiro bhavati, tathA caJcalacittatayA striyaM striyaM prati spRhAM kurvastvamapIti // 44 // ' gopAlo' yaH parasya gAH pAlayati, 'bhaNDapAlo vA yaH parasya bhANDAni bhATakAdinA pAlayati sa yathA taddravyasya gavAdeH 'anizvaro' prabhuH, evamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi ! bhogAbhilASitayA tatphalasyAbhAvAditi sUtraSoDazakArthaH // 45 // evaM tayokta rathanemiH kiM cakAretyAha mUlam -- tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi subhAsi / akuseNa jahAnAgo, dhamme saMparivAi // 46 // mAgutto vayagutto, kAyagutto jiidi / sAmaraNaM niccalaM phAse, jAvajjIvaM daDhavva // 47 // vyAkhyA - aMkuseNetyAdi - aMkuzena yathA nAgo hastI mArge itizeSaH, 'dharme' cAritradharme ' saMpratipAtitaH sthitaH tadvacasaiveti gamyate / atracAyaM vRddhavAdaH " nU purapaNDitAkhyAne ruSTena rAjJA devImiThavAraNA mAraNArthaM girizRGgamAropitAH, tatra nRpAdiSTamiSThanunnena dantinA pAtArthaM kramAttrayaH kramA AkAze kRtAH, tataH kimayaM cintAmaNiriva durApo dvipacUDAmaNimudhA mAryata ityArya lokaivijJaptena rAjJA hastirakSaNAyokto hastipako rAjJyA AtmanazcAbhayamabhyarthya taM gajaM zanaiH zanaiH zailazikharAdudatArayaditi " yathA cAyaM tAvatIM bhuvaM prApto'pi dvipo'Gka uzavazAtpathi saMsthitaH, evamayamapyutpannavi zrotasiko rAjImatIvAkyenAhitapravRtti nivarttakatayAGka zadezyena dharme sthitaH // 46 // adhya022 // 178 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 176 // "phAsetti" sprAkSIditi sUtradvayArthaH // 47 // dvayorapyuttaravaktavyatAmAha - mUlam - uggaM tavaM carittA gaM, jAyA duriyavi kevalI / savvaM kammaM khavittA NaM, siddhiM pattA aNuttaraM 48 "doriNavitti " dvAvapi rathanemirAjImatyau / anayozca catvAri varSazatAni gArhasthye, varSamekaM chAsthye, paJca varSazatAni kevali - tve, ekAdhikanavavarSazatAni sarvAyurabhUditi sUtrArthaH // 48 // zrathAdhyayanArthamupasaMharannupadezamAha - mUlam - evaM kariMti saMbuddhA, paMDiyA pavitrakkhaNA / viNibhaTTati bhogesu, jahA se purisuttamutti bemi 46 vyAkhyA -- evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, vinivarttante kathaJcidvizrotasikotpattAvapi vizeSeNa tannirodhalakSaNena nivarttante bhogebhyo yathA sa puruSottamo rathanemiriti sUtrArthaH // 46 // iti bravImIti prAgvat // itazca // 11 bhagavAnneminAtho'pi, viharannavanItale / padmAniva sahasrAMzu - vyasattvAnabubudhat // 427 // dazacApocchrayaH zaMkha - lakSmAmbhodaprabhaH prabhuH // dizo dazA''dizan dharmaM, dazabhedamapAtrayat // 428 aSTAdazasahasrANi sAdhUnAM 'sAdhukarmaNAm // catvAriMzatsahasrANi, sAdhvInAM tu mahAtmanAm / / 426 // ekonasaptatisahasrAgraM latamupAsakAH // lakSatrayaM ca SaTtriMzatsahasrADhyamupAsikAH // 430 // catuHpaMcAzaddinonAM, saptavarSazatIM vibhoH // AkevalAdviharataH, saMgho'bhUditi saMbhavaH // 431 // [ tribhirvizeSakam ] paryante cojjayantAdrI, prapede'nazanaM prabhuH / / SaTtridazAdhikaiH sArddhaM sAdhUnAM paJcabhiH zataiH // 432 // taiH sAdhubhizra saha varSasahasramAna -mAyuH prapUrya jinabhAnurariSTanemiH / / mAsena nivR tisukhAni tataH prapede cakre tadA ca mahimA sakalaiH surezaiH / / 433 / / iti zrIariSTanemi jinacaritam // 1 sAdhudharmaNAm / iti 'gha' pustake // 2 sattamaH / iti 'gha' pustake SECYCLEEVE VEE adhya0 22 // 176 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya // atha triyoviMzamadhyayanam // adhya023 // 18 // yanasUtram // 18 // ||AUM|| uktaM dvAviMzaM, atha kezigautamIyaM trayoviMzamArabhyate / asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane hi kathaJcidutkmavizrotasikenApi rathanemivaddharmedhRtiH kAryetyuktaM, atra tu pareSAmapi manoviplavaH kezigautamavadapaneya ityucyate / itisambandhasyAsyedamAdisUtraMmUlama-jiNe pAsitti nAmeNaM, arahA logapUie / saMbuddhappA ya savvaeNU, dhammatitthayare jiNe // 1 // vyAkhyA-'jino' rAgadveSAdijetA pArzva iti nAmnAbhUditi zeSaH 'arhan' vizvatrayavihitapUjArhaH, ata eva lokapUjitaH, sambuddhaH stattvAvabodhavAnAtmA yasya sa tathA / sa ca chabastho'pi syAdityAha sarvajJastathA dharma eva bhavAbdhitaraNahetutvAttIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlo dharmatIrthakaro 'jinaH sakalakarmajetA, muktyavasthApekSametaditi sUtrArthaH // 1 // atra prasaGgAgataM zrIpArzvacaritaM lezato likhyate, tathA hi atraiva bharate vAsA-vasathe sakalazriyAma // garbhagehopamaM jajJe, pattanaM potanAbhidham // 1 // nItivallIghanastatra, guNAlaMkRtabhU| ghanaH // jinadharmAravindAli-ravindo'bhavannRpaH / / 2 / / labdhazAstrAbdhirodhAsta-purodhA jinadharmavit // vizvabhUtirabhUtasya, bhAryA cAnuddharAbhidhA // 3 // sutau tayozca kamaTha-marubhUtI babhUvatuH / / varuNAvasundharAha tayozcAbhavatAM priye // 4 // vizvabhUti-MAI |zmabhAra-mAropya sutayostayoH / / prapadya prAyamanyedya-vipadya tridivaM yayau // 5 // bhAryApyanuddharA tasya, tadviyogajvarAturA ||shossyitvaa nA vapuH zoka-tapobhyAM mRtyumAsadat ! // 6 // cakratuH sodarau tau ca, svapitrorordhvadehikam / / purohitapadaM tvApa, kamaThaH sa hi pUrvajaH ACEEVEE VEEVEVEVEGE VE sAsarA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 18 // adhya023 // 18 // NEGVEVEEEEVEEVEEVEGEEVEEVEEVAvec // 7 // vratAya spRhayannanta-viSayebhyaH parAGa mukhaH // babhUva marubhUtistu,, dharmakarmarato bhRzam // 8 // ramaNIyAkRti tasya, ramaNIM navayauvanAm // dRSTvA vasundharAM kSobha, babhAja kamaTho'nyadA // 6 // tataH sa tAM prakRtyA'pi, parastrIlampaTo vittH|| aalaapytpriyaalaaNpai--mnmthdmdohdaiH||10|| tAM cetyUce smrvyaadhi-luptljjaavilocnH|| bhogAn vinA mudhA mugdhe !, vayaH kiM gamayasyadaH? // 11 // niHsattvaH sevate na tvAM, yadi mUDho mamAnujaH // tatkiM tena mayA sAkaM, ramasva tvaM manorame ! // 12 // tenaivamuditA svAMke, sAdaraM vinivezitA // bhogecchuH pUrvamapyuccaiH, prapede tadvasundharA! // 13 // tato vivekaM maryAdA, trapAM cAvagaNayya tau // sevete sma raho nityaM, pazukalpau pazukriyAm ! // 14 // kathaJcittacca vijJAya, varuNA kamaThAGganA // asUyAvivazA sarva-muvAca marubhUtaye // 1 // asambhAvyamado'prekSya, svayaM pratyeti kaH sudhIH // dhyAyaniti tato'gaccha-nmarubhUtirupAgrajam // 16 // yAmi grAmAntaraM bhrAta-rityudIrya bahiryayau // kRtvA veSAntaraM cAbhU-jjanmakArpaTikopamaH // 17 // naktaM copetya kamaTha-mityUce bhASayA'nyayA // zItatrANakSama dehi. sthAnaM dUrAdhvagAya me // 18 // ajJAtaparamArthastaM, kamaTho'pyevamabravIt / / bhoH kArpaTika ! tiSTha tva-mihagarbhagRhAntike // 16 // marubhUtistatastatra, suSvApAlIkanidrayA // kAmaM kAmAndhayodraSTu-kAmo duzceSTitaM tayoH // 20 // marubhUtigato'stIti, nizzaMkaM ramamANayoH // vasundharAkamaThayo-stamanyAyaM dadarza ca // 21 // akSamo'pi sa taddaSTu, bhIrulokApavAdataH // cakAra na pratIkAraM, niragAcca tato drutam // 22 // gatvA covAca tatsarva-maravindamahAbhuje // kSamApo'pyAdikSadArakSAM-stannirvAsayituM purAt // 23 // te'pi gardabhamAropya, rasadvirasaDiNDimam / / zarAvajIrNapatraddhA-mAlAmAlitakandharam / / 24 // uccairudghoSitAkArya, rakSAmUtravilepanam // kamaTha bhramayitvAnta-nagaraM niravAsayat ! // 25 // [yugmam ] evaM viDambito jAta-vairAgyo vipinaM gtH|| kamaThastApasIbhUyA-reme bAla eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 12 // tapo bhRzam // 26 // marubhatistato jAta-pazcAttApo vyacintayat // dhigmAM rAjJe gRhacchidraM, procyAgrajaviDambakam / // 27 // gRha-zAmadhya023 duzcaritaM jAtu, prakAzyaM naiva kasyacit // iti nItivaco'pyadya, vyasmA hi ruSAkulaH ! // 28 // kSamayAmi tadadyApi, mantumenaM 9 // 182 // nijAgrajam // dhyAtveti tadvanaM gatvA, so'patattasya pAdayoH // 26 // kamaTho durdhiyAmeka-maTho duSkarmakarmaThaH // viDanbanAM tAM tanmUlAM, mRtyorapyadhikA smaran // 30 // mUrdhni praNamato bhrAtu-stadotkSipyA'kSipacchilAm // duSTasya sAntvanaM nUnaM, zAntasyAgneH pradIpanam ! // 31 // [ yugmam ] tatprahAracaNNamauli-mRtvA''rtadhyAnayogataH / / marubhUtirabhUdvindhyA -cale yUthAdhipo dvipaH // 32 // itazca zaradi krIDan , samaM strIbhiga hopari // aravindanRpo'pazya-kSaNAllabdhodayaM dhanam // 33 // zakacApAzcitaM taM ca, gajantaM hRdyavidyutam // aho ramyoyamityuccai-varNayAmAsa bhuudhvH| // 34 // meghaH sa tu kSaNAdvayomni, vyAnaze tailavajjale // kSaNAccA'puNyavAJchAva-dvAtoddhRto vyalIyata ! // 35 // tato dadhyau nRpo dRSTa-naSTo'sau jalado yathA // tathA vizve'pi vizve'mI, bhAvAstatteSu kA ratiH ? // 36 // dhyAyannityAdi tatkAla-mavadhijJAnamApa saH // rAjye nyasyAGgajaM pArthe, sadgurozcAdade vratam // 37 // kramAcca zrutapAriNo, viharanso'nyadA'calat / / samaM sAgaradattebhya-sArthenASThApadamprati // 38 // taM natvA sArthapo'pRcchat , kva vo gamyaM ? prabho ! iti // mantavyaM tIrthayAtrArtha, mameti yatirapyavak // 30 // sArthezaH punarapyUce, dharmaH ko bhavatAmiti ? // tataH savistaraM tasmai, jaina dharma munijego // 40 // tazcAkaNrya sakaraNoM drAka, zrAddhatvaM pratyapAdi sH|| sukSetre bIjabaddathe, khupadezo mahAphalaH ! // 41 // so'tha sArtho'Ta- TI vIM prApa, marubhUtigajAzritAm / / tasyAM ca sarasastIre, bhojanAvasare'vasat / / 42 / / tadA ca marubhUtIbho, vRto bhUrikareNubhiH / / tatrAgatya taTAke'mbho-'mbhodo'mbhodhAvivApivat // 43 // kariNIbhiH samaM tatra, krIDitvA pAlimAzrayat // dizaH pazyannapazyacca, taM VEGEGEVEEEEEEEEEE Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram 5183 // sAthaM tatra saMsthitam // 44 // tadvadhAya ca so'dhAvat , dhA'ntaka ivAparaH // taM cAyAntaM vIkSya sarve, praNezuH sArthikA drutam // 45 // | taM cAvabudhya bodhArha-mavadheH sa tu sanmuniH // kAyotsargeNa tasthau ta-nmArge'cala ivAcalaH // 46 // dhAvankumbhI' tu tamabhi, RdhA vA anya022 adhya023 tatyAca mAgataH // taM pazyanmApa zAntatvaM, sthiraH tasthau ca tatpuraH // 47 // utsarga pArayitvA'tha, tasyopakRtaye vratI // ityUce bhoH sma // 183 // rasitaM, marubhutibhavaM na kim ? // 48 // mAM cAravindabhupAlaM, na kiM jAnAsi ? sanmate ! // prAgbhave cAhataM zrAddha-dharma kiM vyasmaraH ! kRtin ! // 46 / iti tadvacasA jAti-smaraNaM prApya sa 'dvipaH / / udazcitakaro bhUmi-nyastamUrdhAnamanmunim // 50 // tenokta sAdhunA zrAddha-dharma ca pratipadya saH // natvA muni guNAsthAnaM, svasthAne svasthadhIryayau // 51 / / dRSTvA tadaddhataM pUrva-naSTAste sArthi kA api // upetya taM yatiM natvA, zrAddhadharma apedire // 52 // sArthezo'pi tato'tyantaM, jinadharme dRDho'bhavat / / aSTApade'hato natvA, muni|| rapyanyato'gamat / / 53 // so'pi stamberamazrAddha-zvaranmunivadIryayA / / SaSThAdikaM tapaH kurvan , zuSkapatrAdipAraNaH / / 54 // 'bhAnubhAnu-patra bhiruttapta. palbalAdijalaM piban // tasthau zubhAzayastyakta--vazAkeliraso'nizam ! // 55 // [ yugmam ] itazca kamaTho'zAnta-kopo hatvApi sodaram / / vindhyATavyAmabhUnmRtvA -'tyutkaTaH kukkuToragaH / / 56 // sa bhramannekadA'pa| zya-marubhUtimataGgajam / pravizantaM sarasyambhaH-pAtuM tapanatApitam / / 57 / / so 'nekapastadA paGke-'majjadevaniyogataH // kukkuTAhiH sa taM sayo, dadaMzoDDIya mastake // 58 / / jJAtvA'ntaM tadviSAvezA-dvidhAyA'nazanaM dvipaH // vedanAM sahamAnastAM, smaran paJcanamaskriyaH // 5 // saptadazasAgarAyu-vipadya tridazo'bhavat // sahasrAre sahasrAMzu-sahasrAMzujayI rucA // 60 // [ yugmam ] mRtvA kukku 1-2-6 gajaH / 3 gajazrAvakaH / 4 rvikirnnH| 5 arkatApitam / ANTARA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyaTanAgo'pi, so'nyadA paJcamAvanau / babhUva nArakaH saptadazasAgarajIvitaH // 61 // adhya023 yinastram kA "itazca" jaMbudvIpe prAgvidehe, sukacchavijaye'bhavat / / vaitAtyAdrI purI nAmnA, tilakA vijitAlakA / / 62 // nAmnA | // 18 // // 184 // vidyudgatistatrA-'bhavatkhecarabhUdharaH // rAjJI tu tasya kanaka-tilakA kanakacchaviH / / 63 / / so'tha jIvaH 'sAmayone-raSTamasvargatazcyu taH / / jajJe kiraNavegAha-stayoH sUnurmahAbalaH 64 // kramAdvRddhiM gato vidyAH, kalAzcAbhyasya so'khilAH // vaidagdhyaikakalAcArya, vayo madhyamamadhyagAt / / 65 / / rAjye sa cAnyadA nyastaH, pitrA svIkurvatA vratam // nyAyenApAlalloka, lokapAla ivaaprH|| 66 // guro - mnA suraguro-nyadAkaye dezanAm / / prAbAjIjjAtasaMvegA-vegaH kiraNavegarAT // 67 / gItArthaH svIkRta kAki-vihArAbhigrahaH kramAt / / nabhogatyA muniH so'gA-puSkaradvIpamanyadA // 68 // tatra tasthau ca kanaka-girinAmno'ntike gireH // kAyotsargeNa sa muni-2 vidadhadvividhaM tpH|| 66 / / ___itazyoddhRtya narakA-jjIvaH kukkuTabhoginaH / / gahare tasya zailasya, bhujago'bhUnmahAviSaH // 70 // sa cAdi nikaSA bhrAmyan | dhyAnasthaM vIkSya taM munim // kruddhaH prAgbhavavareNa, sarveSvaMgeSu daSTavAn / / 71 // tataH kiraNavegarSi-vihitAnazanaH sudhIH // sarpo'sau me suhRtkarma-kSayakArIti bhAvayan // 72 // mRtvA jaMbudramAvarne, vimaane'cyutklpge|| dvAviMzatyarNavAyuSko-'bhUdvibhAbhAsuraH suraH // 73 // bhogI sa tu bhraman zaila-mUle dagdho davAgninA / bhUyo'bhUnArako jyeSTha-sthitikaH paJcamAvanau // 74 // itazca jaMbudvIpetra, pratyagvidehamaNDane / sugandhivijaye ramyA, zuzubhe pU: zubhaGkarA // 75 // varyavIryo'bhavattatra, bjviiryaa1-gjsy| VEGVETETEVEEVEEVEVEVEEV&EVAY Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya023 // 18 // 'bhidhonRpH| tasyAsInmahiSI lakSmI-vatI lakSmIrivAparA // 76 // jIvaH kiraNavegarSe-ranyeyuH pracyuto'cyutAt // bajranAbhAuttarAdhya hayo 'vaji-jaitro'bhUttanayastayoH // 77 // barddhamAnaH kramAdbaja-nAbho'dhItyAkhilAH kalAH // naipuNyamiva puNyAtmA, puNyaM tAruNyayanasUtram . mAsadat / / 78 / / tasmai datvA'nyadA rAjyaM, vajravIryo'grahIdvatam / / vajranAbhastato rAjya-manvazAdugrazAsanaH // 79 // viraktaH so||18|| 'nyadA rAjye, nyasya cakrAyudhaM sutam // kSemaGkarAhato'bhyarthe, dakSo dIkSAmupAdade // 8 // tapyamAnastapastIvra, sahamAnaH parISahAnyA sa sAdhurAsadalabdhI-rAkAzagamanAdikAH // 81 / / guroranujJayakAkI, viharan so'nyadA muniH // sukacchavijaye'gaccha-samatpatya vihAyasA // 2 // viharaMstatra so'nyedya-bhImakAntAramadhyagam // jvalanAdi yayAvastA-calaM ca 'taraNistadA // 3 // tatastasya gireH kvApi, kandare sa mahAmuniH / / sattvazAlI nisargeNa, kAyotsargeNa tasthivAn / / 84 // prAtazca 'dhumaNijyoti-dhotitaM dharaNIta-- lam // jIvarakSAkRte pazyan , vihatta supacakrame / / 85 // uddhRtyoragajIvo'pi, narakAtparyaTana bhave // girestasyAntike milo'bhavanAmnA kuraGgakaH // 86 // pApaH pAparddhivihatA-jIvo jiivkssyodytH|| mRgayAyai vrajanpUrva, so'pazyattaM muni tadA // 87 // asAvamaGgalamiti, kruddhaH prAgvairato'tha sH|| AkarNAkRSTamuktena, pRSaktena nyahanmunim // 88 // vadanamohadbhaya iti, prahArAtoM vratI tu sH| upavizya bhU. vi tyakta-bhaktaprANavapuHspRhaH // 86 // kSamayitvA'khilAn jantUn , zubhadhyAnI vipadya ca // madhyapraiveyake devo, lalitAlAbhidho'bhavata Fl || 60 ||[yugmm ] mRtamekAhAreNa, tamudIkSya kurnggkH|| mahAbalo'hamasmIti, mumude durmado bhRzam ! // 11 // kAlAntare ca kAlena, sA mIzaH kavalIkRtaH // AvAse rauravAha'bhU-bArakaH saptamAvanau / / 62 / / 1 indrajetA / 2-3 suuryH| VGAVEVEGVEeveerevee VEVELAVA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // adhya023 // 186 // EVEEVEE VEEVEE VEEVEE VEGVEVEEVE itazca jambudvIpeja, prAgvidehavibhUSaNam // purANapuramityAsI-paramarddhibharaM puram // 13 // bhUpo'bhUttatra kuliza-bAhunAmA mhaablH|| sudarzanAbhidhA tasya, kAntAsItkAntadarzanA // 14 // vajranAbhasya jIvo'tha, cyutvA graiveykaatttH|| caturdazamahAsvapnasUcito'bhUtsutastayoH // 65 // suvarNabAhurityAhvAM, vyadhAttasyotsavai paH / so'thakrameNa vadhe, jagannetrasudhAJjanam ||66||dhaatribhivi dhAtrIzai-statsaubhAgyavazIkRtaiH // aGkAdakaM nIyamAnaH, sa vyatIyAya zaizavam // 17 // sugamAH prAgbhavAbhyAsA-dAdAya sakalAH kalAH // yauvanaM prApa lalanA-netrAlinalinIvanam // 68 // rAjye nidhAya taM rAjA, pravatrAjAnyadA sudhIH // sadayaM svarNabAhuthA-'bhukta bAlAmiva kSamAm // 6 // so'tha vAhayituM vAhAn , vAhakelI gato'nyadA // anAyi hRtvA'raNyAnIM, vakrazikSitavAjinA / / 100 // tatra caikaM saro vIkSya, tRSito'sthAtsvayaM hyH|| tatra taM snapayitvA'tha, pArthivo'pAyayatyayaH // 101 / / svayaM snAtvA payaH pItvA, tIre vizramya ca kSaNam // tataH puro vrajan rAjA-'pazyadekaM tapovanam // 102 // tatra pravizato rAjJo-'sphuradakSiNamIkSaNam // zreyaH zreyo'tha me bhAvI santabhUpo'pyacintayat / / 103 // puro vrajaMzca so'pazya-ttatraikAM munikanyakAm / / siJcantIM zAkhinaH sakhyA-'nugatAM gaja-14 jiddatim ||104||maantrstho nidhyAyaM-stAmadhyAyattato nRpaH // sarvAyAsAdimAM nUnaM, vijJAnI vidadhe vidhiH // 10 // vikArANA mupAdhyAyo, na dhyAyo'psarasAmapi // kvA'yaM rUpaguNomuSyAH, kvedaM karmatarocitam ! // 106 // nRdeve cintayatyevaM, tacchavAsAmodamohi| taH // Asye tasyAH papAtAbja-bhrameNa bhramaro bhraman ! 107 / / bhRGgAnmAM rakSa rakSAsmA-dityUce sA sakhIM tadA // vinA suvarNabAI | tvAM, ko'nyaH pAtIti sApyavak // 108 // suvarNabAhI pAti kSamA-mupadravati ko'tra vaH // ityuccairuccaranprAdu-rAsIdrAjA tayostadA / 106 // taM cAkasmAdvIkSya jAta-kSome te tasthatuH kSaNam / / dhRtadhairyAtha taM tasyAH, sakhyA''cakhyAvidaM sudhIH / / 110 // vajrabAha AAAAAAAAEPEECENERAPPENERA F Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 23 // 187 // uparAdhyayanasUtram // 187 // sa KI sute vaji-jaitratejasi pArthive // nezvaro'pIzvaraH kattuM, tApasAnAmupadravam // 111 // mugdhAsau tu kajabhrAntyA, SaTpadAddazato mukham // vitrastA rakSa rakSeti, vyAjahAra sakhI mama ! // 112 // tvaM punaH kAmajidrUpaH, ko'sIti behi sanmate ! // tayetyukto'vadadbhapaH, svayaM | svaM vaktumakSamaH // 113 // suvarNabAhubhUjAne-mAM jAnIhi vazaMvadam // AzramopadravaM hantu-miha tvAgAM tadAjJayA // 114 // kiJca pRcchAmyahaM bhadre !, kuto'sau kamalekSaNA // rUpasyAnanurUpeNa, klizyate'nena karmaNA ? // 115 // sA'vAdItkhecarendrasya, sutA ratnapuraprabhoH // ratnAvalIkukSiratna-miyaM padmAbhidhA kanI // 116 // tAto vipede jAtAyA-mamuSyAM tatsutAstataH // mitho'yudhyanta rAjyArtha, tato'bhUdviDvaro mahAn ! // 117 // ratnAvalI vimAM bAlA-mAdAyAgAdihAzrame // nijabhrAtuH kulapate-lavAhasya mandiram // 11 // vavRdhe'sau tato'traiva, lAlyamAnA tpodhnH|| kAmakAraskarAMkura-jIvanaM cApa yauvanam // // 116 / / ata evarSikanyAnAM, karmAdaH kriyate'nayA ||-yaashH kila saMvAsaH, syAdabhyAso'pi taadRshH||120|| sAdhureko'nyadA jJAnA-lokabhAnurihAyayau // padmAyAH kaH patirbhAvI-tyapRcchattaM ca gAlavaH // 121 // Uce sAdhurihAyata-zcakrabhRdvAjinA hRtH|| suvarNabAhurbhAvyasyAH, vivoDhA vaz2abAhujaH // 122 // tato dadhyau mudA mApo, hayenopakRtaM mama // hRtvAhaM yadihAninye, saGgamo'syAH nacetkka me ? // 123 // ityUce ca nRpo brahi, bhadre kulapatiH ka saH // taM draSTumahamutko'smi, rathAGga iva bhAskaram // 124 // sA proce so'dya calita-manuyAto'sti taM munim / / kiMcidgatvA taM ca natvA, samAgantA'dhunAzramam // 125 // tadA tatrAyayau rAjJaH, sainyamazvapadAnugam // suvarNabAhurevAya-miti te ddhttsttH|| 126 // kulapatyAgamakAlaM, zaGkamAnA'tha tatsakhI // padmA samA'nayadbhapa-darzanAsaktadarzanAm // 127 // vArtA 1 smrthH| ARARANASI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 188 // suvarNabAhostAM, gAlavasyaiyuSo gRham // ratnAvalyAzca sAnandA - nandAkhyA tatsakhI jagau // 128 // tato ratnAvalIpadmA-nandAbhiH saha gAlavaH / yayAvupanRpaM dRSTaH so'pi taM bahvamAnayat // 126 // athoce gAlavo rAjan ! padmAM me jAmijAmimAm // pANau gRhANa proktA hi, bhAryA'sau jJAninA tava // 130 // tacchra utvA dRSTasusvapna-ivoccaimudito nRpaH / gAndharveNa vivAhena, tAmupAyaMsta rAgiNIm // 131 // vaimAtraiyo'tha padmAyAstadA padmottarAhvayaH / vimAnaizchAdayan vyoma, tatrAgAtkhecarezvaraH // 132 // ratnAvalyA jJApitastaM, nRpaM natvaivamabravIt // devAyAto'smi sevAyai, jJAtvodantamamu N tava // 133 // prabho ! punIhi tvaM svIya pAdapadmasamAgamAt / / vaitADhya parvate ratna - puraM nAma puraM mama // 134 // tatprapadyApRcchaya ratnA - valIM kulapatiM tathA / / bhUmAn vimAnamAroha - ttasyAzu saparicchadaH // 135 // natvA mAtulamambAM ca, sasnehaM tadanujJayA || padmApyazrujalaklinna - bhUtalA patimanvagAt // 136 // tataH padmottaraH padmA-saMyutaM taM dharAdhavam // sadyo vaitADhya zikhari - zekhare svapure'nayat // 137 // datvA ca ratnaprAsAdaM divyaM snAnAzanAdinA // sa khecaro'nucarava-tsvarNabAhumupAcarat // 138 // svarNabAhurmahAbAhu-statrasthaH prAjyapuNyataH / zreNidvitayasAmrAjya-mAsasAda durAsadam // 136 // vidyAdharakanIstatra, bhUyasIruduvAha ca / padmAdyAbhiH samaM tAbhiH svapure'gAcca so'nyadA / / 140 / / jAtacakrAdiratnazca, SaTkhaNDaM kSitimaNDalam || suvarNabAhubhUpAlaH sAdhayitvAnvazAcciram // 141 // prAsAdopari so'nyedyuH krIDannantaH purIvRtaH // savismayo'mbare'pazya- gamAgamaparAnsurAn / / 142 // tato jJAtvA jagannAtha tIrthanAthasamAgamam // gatvA natvA jinaM mohA pahAM zuzrAva dezanAm / / 143 / / so'tha cakrI yayau dhAma, natvA taM dharmacakriNam / / prabodhya bhavyAnsArvo'pi, vijahAra tato'nyataH // 144 // smaran jinAntike dRSTAnsurAMzcakrI sa cAnyadA / dRSTA mayedRzAH pUrva-mapi kvApIti bhAvayan // 145 // jAtismaraNamAsAdya, dadarza prAgbhavAni - adhya023 // 188 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // adhya023 // 186 // ve veeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee jAn // vairAgyaM cAbhavadvIjaM, mahAnandamahIruhaH // 146 // [ yugmam ] dIkSAM jighRtaH kSamApo'tha, nyadhAdrAjyaM nijeGgaje // jagannAthajinastatra, punarapyAgamattadA // 147 // suvarNabAhuH prAbrAjI-tatastasyAhato'ntike // sa ca krameNa gItArtha-stapastepe sudustapam // 148 // jinasevAdibhiH sthAnaH, tIrthakRtkarma cArjayat // vijahAra ca bhUpIThe-'prativaddhaH samIravat // 146 // sa cAnyadAkSIravaNATavyAM kSIramahAgirI // bhAnorabhimukhastasthau, kAyotsargeNa zuddhadhIH // 150 / / kuraGgako'pi narako-vRttastatraiva bhUdhare // siMhojaniSTa daivAcca, tatrAgacchatparibhraman // 151 // munIndraM vIkSya taM krodhA-dhmAtaH prAgbhavavairataH // dadhAva pAvakAkAra-sphArAdo rAkSasopamaH // 152 // tamApatantaM vIkSyAzu, vyadhAdanazanaM zamI // utkAlo harirapyuccaiH, prAharattasya bhUghane // 153 / / tato mRtvA muniH svarga, dazame tridazo'bhavat // mahAprabhavimAnAnta-vizatyarNabajIvitaH // 154 // siMhaH so'pi mRtastUrya-narake nArako'bhavat // dazArNavAyuvividha-vedanAvedanAkulaH // 155 // udvRtto'tha tato bhrAmya-stiyaMgyoniSu bhUrizaH // jIvaH siMhasya sa kvApi, grAme jajJe dvijAGgajaH // 156 / / jAtasya tasya tAtAdyA, nijAH sarve vipedire // vadantastaM kaThaM lokAH, kRpyaa'jiivyNsttH||157 // bAlyamulaMdhya tAruNyaM, prAptaH so'tyantadurgataH // niMdyamAno janaiH prApa, kRchAgojanamapyaho ! / / 158 // tyAgabhogakRtArthArthAn , vIkSya so'nyedhurIzvarAn // iti dadhyau tapaH prAjyaM, taptamebhiH purA khalu ! // 156 / / bIjaM vinA kRSiriva, na hi zrIH syAttapo vinA // tapasyahaM yatiSye ta-dvANijya iva vANijaH / / 160 / / vimRzyeti kaTho jAta-saMvegastApaso'bhavat / / paJcAgnyAdi tapaH kaSTaM, kurvan kandAdibhojanaH // 161 // | itazcAtraiva bharate-'bhavadvArANasI purI / nityasakhyeva jAhavyA, sevitA sanidhisthayA // 162 / / reje'bhirAmamudyAnaM, parito yAM purI param // alakAvibhramAccaitra-thaM kimu samAgatam ! // 163 // yasyAM sAlo vizAloru-mANikyakapizIrSakaH // dikazrINAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya // 10 // yanasUtram // 16 // sAsa-sasAra nityamAdarzA-nirupAyAnadarzayat // 164 // yatra caityeSu sauvarNAH, kalasAH kalasAnuSu // pUjayanti karairbhAnu-mamyAgatamivAgatam // 165 // yatra ramyANi hANi, rejire dhanazAlinAm // puNyAbhyudayalamyAni, vimAnAnIva nAkinAm // 166 // svargiNA bhojanAyA'pi, sudhA milati yAcitA // citraM yatra sudhAliptAH, prAyaH sarvagRhA api ! // 167 // agaNyapaNyasambhAra-saGkaTApi visaGkaTA // kutrikApaNarAjIva, reje yatrApaNAvalI // 168 // pratyakSAM vIkSya yallakSmI, dakSA vizvAtizAyinIm // azaGkantAzmAmbuzeSau, rohaNAdripayonidhI // 166 // azvasenAbhidho viSvak-senasannibhavikramaH // tatrAbhUtpArthivaH pRthvI--vAstavya iva vAsavaH // 170 // guNairavAmA vAmAhvA, zIlAdiguNazAlinI // tasyAsIdvallabhA rAjJaH, svaprANebhyo'pi vallabhA // 171 // suvarNabAhujIvo'tha, cyutvA praanntklptH|| kukSAvavAtaradvAmA-devyA jJAnatrayAnvitaH // 172 // tadA sA samukhI kumbhi-pramukhAn vizato mukhe // caturdaza mahAsvapnAn , dadarza zayitA sukham // 173 // zakro nRzakraH tajjJAzca, teSAmarthamamuM jaguH // svapnarebhiH suto bhAvI, tava devi ! jagatpatiH // 174 // tataH pramuditA vAmA-devI garbha dadhau sukham // kAle ca suSuve putraM, nIladyutimahidhvajam // 175 // vijJAya viSTarAsthairyA-prabhorjanmAgatAstadA // SaTpaJcAzadikkumAryaH, sUtikarmANi cakrire // 176 // jJAtvA janmAvadhestasya, zakAdyA vAsavA api // janmAbhiSekakalyANaM, sumarau vidhivadvyadhuH // 177 // pItAmRta ivAnandA-dazvasenanRpo'pi hi // kArAmokSAdikaM cakre, sUnorjanmahotsavam // 178 // garbhasthe'sminkRSNarAvA-bapi mAtA svapArzvataH // dadarza sarpa sarpantaM, drutaM bhattu ruvAca ca // 176 // prabhAvo'yaM hi garbhasye-tyUce bhUpo'pi tAM tadA // tacca smRtvA nRpaH sUnoH, pArzva ityabhidhAM vyadhAt // 180 // lAlyamAno'tha dhAtrIbhi-rAdiSTAbhiviMDojasA // zizubhUtaiH | 1 sarpalAMchanam / 2 indreNa / DIGIARRRRRRRRIADERSE Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram adhya023 // 11 // 5161 // Neeeeeeeeeeeeeeee all samaM devaiH, krIDan krIDAgahaM zriyaH // 181 // sudhAM zakreNa vihitA--maMguSThe nityamApiban // vavRdhe sa jagannAtho, jagatpAtho'dhicandramAH // 182 // [ yugmam ] kramAcca yauvanaM prAptaH, kAminIjanakArmaNam / / navahastapramANAGgaH, prabhuH prAmamudajjagat // 183 // anyedhurazva| senovI-nAthamAsthAnasaMsthitam // dvAHsthenAveditaH ko'pi, pumAnnatvaivamabravIt // 184 // svAminihAsti bharate, kuzasthalapuraM puraM // rAjA prasenija-tatra, vidyate hRdyakIrtibhUH // 185 // tasya prabhAvatosaMjJA, sutAsti navayauvanA // jagatAM sAramucitya, raciteva 'vira cinA // 186 // yAti dAsyaM tadAsyasya, zazI tannetrayomRgaH // kekI tatkezapAzasya, tadvAkyasya sudhArasaH ! // 187 // Adarzo darzanIyatvaM, nAznute tatkapolayoH // dhurAM tadadharasyApi, na dhatte hemakandalaH! // 188 // kuNTho vaikuNThakambustatkaNThasaundaryazikSaNe // svarNakumbho'pi no dakSa-stadvakSojaramAgrahe ! 186 // nAlamAliMgituM padma-nAlaM taddolatAzriyam // na tatpANicchavilavaM, labhante pallavA api ! // 10 // tanmadhyalIlAmadhyetu, bAlizaH 'kulizo'pi hi ||n tannAbhisanAbhitva-mAvataH zikSita kSamaH // 161 // tadA| rohatulArohe, na zaktA saikatasthalI // rambhAstambho'znute stambhaM, tadUrusuSamArjane ! // 162 // naiNijaMghApi tajjaMghA-zrI saMghAtanasodhamA / nAravindAni vindanti, padmA tatpAdapadmayoH ! // 163 // kalAM nAzcati tatkAya-kAnteH kAJcana kAJcanam / / tallAvaNyaguNaM vIkSyA'psarasaH sarasA na hi ! // 164 // tAM vIkSya tAdRzIM yogya-jAmAtRprAptaye pitA // bahUnanveSayAmAsa, kumArAnApa taM punaH // 165 // sA sakhIbhiH sahAnyedya-todyAnaM prabhAvatI // gItaM sphItaM kinnarIbhi-rgIyamAnamado'zRNot // 166 // suto'zvasenabhUnetuH, zrIpArtho jayatAciram // rUpalAvaNyatejobhi-nirjayanirjarAnapi ! // 167 // tadAkAbhavatpAzrve, sAnurAgA 1 vedhamA / 2 vjrH| bdptptdtdbdpSdkddpddptdpddkdpn Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya023 | // 12 // uttarAdhya- prbhaavtii|| krIDAM vrIDAM ca saMtyajya, tadgItamazRNonmuhaH // 19 // tato'nuraktA sA pAzrve, vayasyAbhiralakSyata // rAgo rAgiSu na yanasUtram || channastiSThatyambhasi tailavat // 16 // ciraM sA'pazdutpazyA, kinnarISu gatAsu kham // sakhIbhizca gRhaM nItA, kvApi nAdhigatA sukham // 12 // III // 20 // smarApasmAravivazA, na hi kiJcidviveda sA // dadhyau ca pAzvamevAntaH, parabrahma va yoginI // 201 // jJAtvA pArve'nuraktAM tAM, pitarau tatsakhImukhAt / / mumudAte bhRzaM sthAne, rakteyamiti vAdinau // 202 // ityUcatuzca preSyainA-madhipAca svayaMvarAm // drutamAnandayiSyAvo, nandanAM virahArditAm // 203 // tannizamya carainaika-dezAdhIzo mahAbalaH // ityUce'ntaHsabhaM rAjA, yavano yavanopamaH // 204 // kathaM pArthAya hitvA mAM, sutAM dAtA prasenajit // prasahyApi grahISye tAM, svayaM dAsyati cena me // 205 // ityudI| ryAzu pavana-javano yavano nRpaH // etyAruNatpuraM viSvaga, balaiH prAjyaiH kuzasthalam // 206 / pravezanirgamau tatrA-bhRtAM kasyApi no || tadA // 'rolambasyeva rajanImukhamudritanIraje // 207 // puruSottamanAmAI, prahito bhUbhUjA tataH // vArtA vaktumimAM rAtrau, nirgatyAtrAgarma prabho ! // 208 // paraMtapAtaH paraMtu, yatkartavyaM kuruSva tat // zaraNaM te prapanno'sti, tatrastho'pi prasenajit // 206 / / tannizamyAzvasenorbI-kAntaH kopAruNekSaNaH // bhambhAmavIvadadyAtrAM, cikIrSuryavanaM prati // 210 // taM bhambhAdhvanimAkaye, kimediti cintayan // pituH pArzva magAtpAzvo, natvA caivamavocata / / 211 // tarasvI kataro devAsurANAM cA'parAdhyati ? // svayaM zrItAtapAdAnAM, yadarthoyamupakramaH // 212 // azvasenanRpoMgulyA, darzayannAgataM naram // kuzasthalapatiM trAtu, yavanaM jeyamabravIt // 213 // pAzvaHproce tRNe parzo-riva tasminnukITake / surAsurajitAM tAta-pAdAnAM nodyamo'rhati ! / / 214 // tadAdizata mAM pUjyAH, saudhaM bhUSayata svayam // 1 bhramarasya / 2 kmle| EVEEVE EVENTEVEEPEE CEVEEVEEVEVEEEEEEEEEEVE Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PG uttarAdhyabanasUtram // 16 // adhya023 // 163 // NESEVEGVES VEGVEEVEeveeeee mA matto'pi bhAvi mattasya, tasya dApasarpaNam ! / / 215 // tato rAjA balaM sUno-vidan vizvatrayA'dhikam // pratyapadyata tadvAkyaM, sasainyaM vyasRjacca tam / / 216 // Adya eva prayANe'tha, mAtaliH shkrsaarthiH|| etya natvA jagannAthaM, rathottINoM vyajijJapat // 217 // prabho ! vijJAya zakrastvAM, krIDayApi raNodyatam // bhaktyA rathamamuM praiSI-prasaya tamalaMkuru // 218 // nAnAzastrADhyamaspRSTa-bhUpRSTaM taM rathaM ttH|| Aruhya tejasAM dhAma, vyomnAgAdbhAnuvadvibhuH // 216 // anvAyAntyA bhUmigAyAH, senAyAH kRpayA prabhuH / / prayANelaghukegacchan , kramAtprApa kuzasthalam // 220 / / tatrodyAne surakRte, prAsAde tasthuSA sukham / / svAminA prahito dUto, gatvA yavanamityavak / / 221 / / rAjan ! zrIpArzvanAthastvAM, madAsyenAdizatyadaH // zaraNIkRtatAto'yaM, rodhAnmocyaH prasenajit // 222 / / ahaM hi tAtamAyAntaM, niSidhyAnena hetunA // ihAyAto'smi tadyAhi, svasthAnaM cetsukhaspRhA ! / / 223 / / athoce yaghanaH kruddhaH kiM re ! dUtAbravIridam ? / / azvasenazca pAzrvazca, kiyanmAnaM mamAgrataH ! // 224 / / tatpAzca eva svaM dhAma, yAtu pAtu vapurnijam // jIvanmukto'si dUtatvA-gaccha svamapi re ! drutam // 225 // punarapyavaddataH, kRpAlurmama nAyakaH / / kuzasthalAdhipamiva, tvAmapi trAtumIhate ! // 226 / / ata eva sa mAM praiSI-tvAM buvodhayiSurjaDa ! // tadbudhyasvA'vabudhyasvA-'jayyaM taM vajriNAmapi ! // 227 // hariNo hariNA dhvAntaM, bhAsvatA zalabho'gninA // pipIlikAbdhinA nAga-stAyeNa pavinA giriH / / 228 // kuJjareNoraNazcava, yathA yoddhamanIzvaraH // tathA tvamapi pAveMNa, tattadAjJAM pratIccha bhoH ! // 226 // [ yugmam ] avantamiti taM dRtaM, vibruvanto jighAMsavaH // yAvaduttasthire sainyA-stAvanmaMtrItyuvAca tAn / / 230 // are ! pAzrvaprabhodata, mUDhA yUyaM jighAMsavaH // anarthAndhau kSipata ki, kaNThe dhRtvA nijaprabhum / // 231 // yasyAjJAM maulivanmaulI, dadhate vAsavA api // taddatasyAbhihanana-mAstAM hIlApi duHkhadA! // 232 // nivA AVEC DEAALGFAZETEVEFAVE Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 164 // yeti bhaTAnmaMtrI, sAmnA taM dUtamityavak // saumyAmiSAM mantumetaM, kSamethAH mA travIH prabhoH // 233 // nantu zrIpAva pAdAbjAnU, sameSyAmo'dhunA vayam / / iti prabodhya taM dUtaM, sacivo visasarja saH // 234 // hitecchuH svaprabhuM caivamUce devA'vimRzya kim // durudarkamidaM siMha- saTAkarSaNavatkRtam 1 || 235 // yasyendrAH pattayaH sarve, tena kastava saGgaraH 1 / / tadadyApi nyasya kaNThe, kuThAraM pArzvamAzraya // 236 // kSamayasva svAparAdhaM tacchAsanamurIkuru // atrAmutra ca cetsaukhyaiH, kAryaM kAryaM tadA hyadaH || 237 || sAdhvahaM bodhito maMtri - nityAkhyAdyanavastataH / / sataMtro'gAdupasvAmi, grIvAnyastaparazvadhaH || 238 || vetriNA veditazcAntaH - samaM gatvA'namatprabhum // tanmocitakuThArazra, bhUyo natvaivamabravIt // 236 // sarvasahosi tannAtha !, mantumenaM kSamasva me // abhayaM dehi bhItasya prasIdAdatsva me ramAm ! / / 240 / / Uce zrIpAzrvanAtho'pi, saMtu zreyAMsi te kRtin ! | bhuMkSva rAjyaM nijaM mAsma - bhaiSI maivaM kRthAH punaH ! / / 241 / / tatheti pratipannaM taM, jinendro bahvamAnayat / / kuzasthalapurasyAbhU-drodhamuktistadA kSaNAt / / 242 // athAjJayA prabhorgatvA, purAntaH puruSottamaH // prasenajinnRpAyoce, tAM vAttAM prItacetase // 243 // tataH prabhAvatoM kanyA - mupAdAyopadAmiva // gatvA prasenajinnatvA, jinamevaM vyajijJapat / / 244 // yathA svayamihAgatyA - nvagrahIma jagatpate ! / / pariNIya tathA putrI - mimAmanugRhANa me // 245 // cirakAlInarAgAsau, tvayi nAnyaM samIhate / tannisargakRpAlo'syAM vizeSAtsakRpo bhava / / 246 / / svAmyUce'haM nRpa / trAtu, tvAmAgAM piturAjJayA // natUdroDhuM tava sutAM tadalaM vArttayA'nayA / / 247 // dadhyau prasenajinnAyaM, mAnayiSyati madgirA // azvasenoparodhAttamAnayiSyAmyado munA || 248 // teneti dhyAyatA sArka, sakhyaM nirmApya susthiram // satkRtya bahudhA svAmI, vyasRjadyavanaM nRpam // 246 // / visRjyamAnaH prabhuNA, kuzasthalapatiH punaH // ityUce zrIazvasenaM nantumeSyAmyahaM vibho ! || 250 / / tatamityu adhya023 // 164 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 23. / // 16 // uparAdhyayanasUtram // 16 // ktavatA, zrIpAzrvasvAminA samam / vArANasI nRpaH so'gAtsahAdAya prabhAvatIm ||251shaataatN natvA nijaM saudhaM, gate pArve prsenjit| prabhAvatyA samaM gatvA'zvasenanRpamAnamat / / 252 // taM cAzvaseno'bhyutthAya, samAliMgya ca nirbharam / / kuzalaM te svayaM ceha, kimAgA iti pRSTavAn ? // 25 // so'vAdIdyasya pAtA tvaM, na tasyA'kuzalaM kvacit / / iha tyAgAM mahArAja!, tvAM prArthayitumAtmanA / / 254 // nAmnA prabhAvatI me'sau, sutA zrIpAzvahetave / gRhyatAM deva ! yAcA me, mA bhUnmoghA vayi prabhau ||25shaa rAjA jagau kumAro'sau, virakto'sti sadA bhavAt // tathApyudvAhayiSyAmi, balAttaM tava tuSTaye // 256 // ityuditvA samaM tena, gatvA pArdhAntikaM nRpaH // ityUce vatsa ! rAjJo'sya, sutA'sau pariNIyatAm // 257 // bAlyAdapi virakto'si, bhavavAsAttathApi hi // mAnyametanmama vaco, dAkSiNyAmbhonidhe! tvayA // 258 // ityazvasenorvIzena, pAzrvaH sAgrahamIritaH // bhoktubhogaphalaM karma, pariNinye prabhAvatIm // 256 // krIDAgirisaridvApi-banAdiSu tayA samam // ramamANo vibhunitya-maticakrAma vAsarAn // 260 // gavAkSastho'nyadA svAmI, purIM pazyandadarza sH|| bahiryAto bahUnpuppa-paTalIpANikAn janAn // 261 // ityapRcchaca pArzva sthAn , pAzvaH ko'dya maho mahAn ? // puryA niryAti yadasau, javanaH sakalo janaH // 262 // tataH ko'pi jagau svAmin !, notsavaH ko'pi vidyate // bahiH kinvAgato'stIha, kaThAhvastApasAgraNIH // 263 / / tadarcanAya loko'yaM, yAtItyAkarNya tadvirama / / draSTuM tatkautukaM svAmI, ttraagaatspricchdH!|| 264 // paJcAgnisAdhakaM taM ca, pshynnvdhinaadhipH|| vanhikuNDakSiptakApTe, dahyamAnAhimaikSata // 265 // tatprekSya prabhurudvela-kRpAmbhodhirado'vadat // aho tapasyato-'pyasyA- | jJAnaM yanna dayAguNaH ! // 266 / / vinA catarmukhamiva, dharmaH kIdRkkRpAM vinA ? // kAyaklezo'pi viphalo, niSkRpasya pazoriva ! dAkaNyaM kaTho'zaMsa-drAjaputra ! bhavAdRzAH / / dakSAH syurgajazikSAdau, dharme tu munayo vayam / // 26 // tato'gnikuNDA IAAAAAAAAAAAAAAG Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya023 // 16 // uttarAdhya- // niSkAsya, tatkApTaM sevkaivibhuH|| yatnenAmedayattasmA-niragAcorago guruH // 266 // dvijihvaH so'pi hi jvaalaa-jihvjvaalaarjivihvlH|| yanasUtram kA prabhudarzanapIyUSaM, prApyAntaH pipriye bhRzam ! // 270 // paralokAdhvapAnthasya, tasyAheH svanaraiHprabhuH // pratyAkhyAnanamaskArA-dikaM shmb___||166|| | lamArpayat ! / / 251 // sarpaH so'pi pratIyeSa, tatsamagraM samAhitaH // kRpArasAyA dRSTyA, prekSyamANo'rhatA svayam // 272 // vipadya | so'tha nAgo'bhU-bhAgendro dhrnnaabhidhH|| jinanidhyAnasudhyAna-namaskAraprabhAvataH ! // 273 // aho / asya kumArasya, vijJAnamiti vAdibhiH // stUyamAno janaiH svAmI, nijaM dhAmAgamattaH // 274 // tadvIkSyAkarNya cAtyantaM, vilakSo'ntaH zaThaH ktthH|| bAlaM tapo'tanodvAda, sanmArgAptiH kva tAdRzAm ! // 275 // mRtvA ca meghamAlIti, nAmA bhavanavAsiSu // so'bhUnmeSakumAreSu, devo | mithyAtvamohitaH // 276 // ___athAnyadA vasantatau, krIDodyAnaM gato jinaH / / prAsAdabhittau citrasthaM, nemivRttAntamaikSata // 277 // dadhyau ca dhanyo'hannemi-yaH kumAro'grahIvratam // hitvA rAjImatI gADhA-nurAgAmapi kanyakAm // 278 // tannissaGgohamapi hi, bhavAmItimatirvibhuH // tIrtha pravatayetyuce-'bhyetya lokAntikaiH suraiH / / 276 // tato datvAbdikaM dAnaM, dhanairdhanadapUritaiH // pitroranujJA jagrAha, vratAya paramezvaraH // 28 // narendrarazvasenAdyai-rindraH zakrAdikastataH / / dIkSAbhiSekaH zrIpAzrva-pramozcakre mahAmahaiH // 281 / / athArUDhaH surairUDhAM, vizAlAM zivikAM vibhuH / / devadundubhinirghoSApUrNadyAvAkSamAntaraH // 282 // zreyasAM vizramapadaM, gatvA''zramapadaM vanam // yApyayAnAdavAtArI-mama| tvAdiva tanmanaH / / 283 // [yugmam ] vihAya tatra bhUSAdi, mUrdhni locaM vidhAya ca // vAmaskandhe devadRSyaM, dadhannyastaM viDojasA // 284 // triMzadvarSavayAH svAmI, saha nRNAM zataitribhiH // kRtASTamatapAH sarva-viratiM pratyapadyata // 285 // [yugmam ] leme manaHparyayA VEReeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 167 // hva, turyajJAnaM jinastadA / bhuvi bhAruNDapakSIvA - 'pramatto vijahAra ca / / 286 // vAsavA zrapi zakrAdyAH kRtasvAmivratotsavAH / / gavA nandIzvare kRtvA'zahikAM svAzrayaM yayuH // 287 // anyadA nagarAbhyarNadezasthaM tApasAzramam // vibhurjagAma viharan, mArttaNDavAstaparvatam / / 288 / / tato'vaTataTasthasya, vaTasya nikaTe nizi / tasthau pratimayA svAmI, nAsAgranyastalocanaH // 286 // itazca so'suro megha-mAlinAmA'vadhernijam // jJAtvA prAgbhavavRttAntaM smRtvA tadvairakAraNam // 260 // krodhena prajvalannanta - viyogIva manobhuvA / / pArzvanAthamupadrotu N taM pradezamupAyayau // 261 // [ yugmam ] vicakre cAMkuzAkAra - nakharAnnakharAyudhAn' / / ghorarUpadharAnpucchAcchoTakampitabhUdharAn / / 262 || Apte tairbhItimaprApte, bhISaNebhyo'pi bhISaNAn // vidadhe so'suraH zaila - prAyakAyAnmataGga| jAnU / / 263 / / tairapyacakite nAthe, sphAraphUtkArakAriNaH // yamadordaNDavaccaNDA - naikAnnetraviSAnahIn // 264 // utkaTaiH kaNTakaiH svAsthya-brazcakAn' vRzcikAMstathA // bhallUkazUkarAdIMzva, zvApadAnApadAM vidhIn // 265 // jvAlAmAlAkarAlAsyA--muNDamAlADhyakandharAn / pretAn vizvAnabhipretA-kArAMzca vicakAra saH // 266 // [ tribhirvizeSakam ] prabhordhyAnaM calayitu N, te'pi na prabhavo'bhavan // vajra mettumivorddaza-kITikAmatkuNAdayaH ! // 267 // tataH kruddho'dhikaM garjA - vidyudyAptadigantarAm // meghamAlI meghamAlAM, vicakre vyomni bhISaNAm ! // 268 // nIrairenaM plAvayitvA, hanmyahaM pUrvavidviSam / / dhyAyanniti sasaMrambhaH prAreme so'tha varSitum // 266 // dhArAbhimuSTimuzala-yUpAkArAbhiruccakaiH / / varSaM varSaM vyadhAdekA- vAmiva vasundharAm // 300 // abhUdAkaNThamudakaM tadA pAzrvaprabhoH caNAt // tadA tadAsyaM tatrAbhA--padmaM padmahade yathA // 309 // nAsApArzva pArzva bhatuH payo yAvadupAyayau / / cacAla viSTarastAva - dUdharaNasyo - " 1 sihAn // 2 chedakAn // adhya023 // 167 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanastram // 16 // DGIHD ragaprabhoH // 302 // so'tha jJAtvA'vadheH svAmI-vRttAntaM mahiSIvRtaH // tatrAgatya drutaM bhaktiM, vyaktikurvannanAma tam // 303 // unnAlaMadhya0 23 nalinaM nyasya, svAminaH kramayoradhaH // bhogAbhogena bhogIndraH, pRSTapArthAdikaM pyadhAt // 304 // tanmaulau tu vyadhAcchatraM, phaNIndraH saptabhiH // 18 // phaNaiH / / dhyAnalInamanAH svAmI, tatra tasthau sukhaM tataH // 305 // nAgarAjamahiSyo'pi, nRtyaM cakruH prabhoH purH|| veNuvINAmRdaMgAdidhanivyAptadigantaram // 306 // bhaktikAriNi bhogIndra, dveSadhAriNi cAsure // nirvizeSamanAstasthau, svAmI tu samatAnidhiH! // 307 // tathA'pi vIkSya varSanta-mamarSeNa kaThAsuram // jAtakopo nAganAthaH, sAkSepamidamabhyadhAt // 308 / / svopadravAya kimidamAreme duSTa re ! tvayA ? // dayAlorapi dAso'haM, sahiSye na hyataH param ! / / 306 // jvalanmahoragaH pApA-niSeddha svAminA'munA // tadA'daryata cettarhi, vipriyaM tava kiM kRtam // 310 // niSkAraNajaganmitra-menaM ghUka ivAruNam // hetorvinA dviSannadya, na bhaviSyasi pApa re ! // 311 / / tadAkarNya vaco meghamAlI dRSTimadho nyadhAt / / phaNIndrasevitaM pAca mapazyacca tathAsthitam / / 312 // dadhyau ca cakitaH zaktiriyatyevAkhilA mama // sA tu zaile zazasyeva, niSphalAbhUdiha prabhau // 313 // kiM cArya bhagavAnmuSTyA, peSTuM vannamapi kssmH|| kSamayA kSamate sarva, bhogIndrAdIstathApi me // 314 ||n cAnyaccharaNaM vizve, mama vizve zavairiNaH // tadenameva zaraNIkaromi karuNAkaram // 315 / / dhyAtveti megha saMhRtya, so'suraH sArvamAzrayat / / madAgo'daH kSamasveti, procyAgAcca svamAspadam // 316 // nAgendro'pi jinaM jJAtvA'nupasarga praNamya ca / / nijaM sthAnaM yayau prAtarjino'pi vyaharattataH / / 317 / / chamasthatvena caturazItimahanAM vihatya ca // tadAzramapadodyAnaM, punarapyAyayau prabhuH // 318 // dhyAnasthasyodabhUttatra, paJcamajJAnamarhataH // indrAyopetya samavasaraNaM cakrire'khilAH // 31 // pUrvasiMhAsane tatrAsIne zrIpAzrvapArage // trINi tatpratirUpANi, tridizaM vyantarA vyadhuH / / 320 // pdpbdpkq'pdpdbddktdppp Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram 5166 // adhya023 // 16 // ve evenemeerdere veerevee Veeve CEV Fll yathAsthAnaM niSaNNeSu, surAsuranarevatha / / girA yojanagAminyA, pArebhe dezanAM prabhuH // 321 // jJAtvA jJAnodayaM pAzrvaprabhodyAnapAla kAt // tadarzanotsukamanAH, pramodabharameduraH // 322 // zrIazvasenabhUpo'pi, vAmAdevyA smnvitH|| gatvA kRtastutinati-Ima zuzrAva zuddhadhIH // 323 // [ yugmam ] narA nAryazca tAM zrutvA, dezanAM jagadIzituH / / buddhAH paryavrajankepi, kepi zrAddhatvamAzrayan // 324 // AryadattAdayasteSu, dazA'bhUvan gaNAdhipAH // dvAdazAGgIkRtaH sadyaH, svAmidattapadatrayAt // 325 // rAjye nyasyAzvaseno'pi, hastisenAbhidhaM sutam / vAmAdevyA prabhAvatyA, cAnvitaH prAbajattadA // 326 // padmAvatIpAzrvayakSavarovyAdharaNAdhipaH // sarvadA| dhiSThitapArzvaH, zrIpArtho vyaharattataH // 327 // sahasrAH SoDazarSINAM, samagraguNazAlinAm // aSTAtriMzatsahasrANi, sAdhvInAM tu mahAtmanAm / / 328 // zrAvakANAM lakSamakaM, catuSSaSTisahasrayuk // zrAvikANAM ca trilakSI, sahasrAH saptaviMzatiH // 326 // dinaizcaturazItyonAmArhantye varSasaptatim / / vibhoviharataH saMgho'bhavadevaM caturvidhaH // 330 // prAnte cAnazanaM gatvA, sammetAdrI vyadhAdvibhuH // trayastriMzanmuniyutaH, kAryotsargeNa saMsthitaH // 331 // AyurvarSazataM prapAlya bhagavAMstaiH saMyataiH suyuto, mAsenApa tataH zivaM kRtabhavopagrAhikamakSayaH // zakrAdyaizca surAsurezvaravaraiH zrIpAzrvavizvezituzcakre'bhyetya mahodayAptimahimA mAhAtmyavArAMnidheH / / 332 // iti zrIpAzrvanAthakathA / itthaM prasaGgataH zrIpAzrvanAthacaritamabhidhAya prastutaM vyAkhyAyatemUlam-tassa logappaIvassa, Asi sIse mahAyase / kesI kumArasamaNe, vijjAcaraNapArage // 2 // ohinANasue buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, sAvatthiM nagarimAgae // 3 // 1 sadAdhiSThitapa zrI-pArkopi vyaharattataH / / iti 'gha' pustake // AVEVEGVEGVELVOEVEE VEEVOEVEEVE VEZ VEGVE Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 20 // adhya023 // 20 // tidubhaM nAma ujjANaM, tammI nayaramaMDale / phAsue sijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 4 // vyAkhyA-'kesitti' kezinAmA, kumArazcAsAvapariNItatayA zramaNazca tapasvitayA kumArazramaNaH, vidyAcaraNayonicaritrayoH pAragaH, zrIpArzvanAthaziSyatA cAsya tatsantAnIyatayA jJeyA, sAkSAttacchiSyasya hi zrIvIratIrthapravRttikAlaM yAvadavasthAnAnupapatteH // 2 // "ohinANasuetti" avadhijJAnazrutAbhyAM zrutasya ca matisahacaritatvAnmatijJAnena ca 'buddho' jJAtatattvaH ziSyasaMdhena samAkulaH parivRtaH 'ziSyasaMghasamAkulaH, grAmAnugrAmaM 'rIyamANo' viharan // 3 // "tammitti" tasyAH zrAvastyAH , 'nagaramaNDale' puraparisare'bhUditi zeSaH, 'prAsuke' svAbhAvikAgantukasattvarahite, zayyA vasatiH tasyAM saMstArakaH zilAphalakAdistasmin , tatra tindukodyAne 'vAsam ' avasthAnam 'upagataH prAptaH iti sUtratrayArthaH, zeSaM spaSTamevamagre'pi jJeyam // 4 // atrAntare yadabhUttadAhamUlama-aha teNeva kAleNaM, dhammatitthayare jiNe / bhayavaM vaddhamANutti, savvalogammi vissue // 5 // tassa logappaIvassa. Asi sIse mahAyase / bhayavaM gozrame nAma. vijjaacrnnpaarge||m bArasaMgaviU buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANagAmaM rIaMte, sevi sAvasthimAgae // 7 // koTagaM nAma ujjANaM, tammI nayaramaMDale / phAsue sijjasaMthAre, tatthavAsamuvAgae // 8 // vyAkhyA-atha vaktavyAntaropanyAse, 'teneva kAleNaMti' tasminneva kAle, barddhamAna iti nAmnA'bhUditi zeSaH, 'vizruto' vikhyAtaH 1'ziSyasaghasamAkulaH' nAtyayaM pAThaH "gha" sazakapustake / / TOGGVEGVESEVEGEZA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 5 // gautamo gotreNa, nAmnA tu indrabhUtiH // 6||kossttkN nAmodyAnamiti sUtracatuSkArthaH // 8 // tataH kiM babhUvetyAhauttarAdhya adhya023 Mall mUlam-kesI kumArasamaNe, goame a mahAyase / ubho tattha vihariMsu, allINA susamAhiA // 6 // panasUtram // 201 // // 201 // vyAkhyA - "ubhoti" ubhAvapi tatra tayorudyAnayorvyahASTA, 'AlInau' manovAkkAyaguptIrAzrito, 'susamAhitau' saSThusamAdhimantau malama-ubho sissasaMghANaM. saMjayANa tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA, guNavaMtANa tADaNaM // 10 // ___vyA-ubhayoyoH 'ziSyasaMghAnAM' vineyavRndAnAM, tatra zrAvastyAM, cintA vakSyamANA, "tAiNaMti" trAyiNAm / cintAsvarUpamAha 1. mUlam keriso vA imodhammo, imo dhammo va keriso / AyAradhammappaNihI, imA vA sA va kerisI ?11 / / vyAkhyA kIdRzaH' kiMsvarUpo 'vA' vikalpe 'imotti' ayamasmatsambandhI dharmo mahAvratarUpaH 1 ayaM dRzyamAnagaNadharaziSyasambandhI 'dhammo vatti' dharmo vA kIdRzaH 1 AcAro veSadhAraNAdiko bAhyakriyAkalApaH sa eva dharmahetutvAddharmastatpraNidhirvyavasthA AcAradharmapraNidhiH 'imA vatti' prAkRtatvAdayaM vA asmatsambandhI 'sA vatti' sa vA dvitIyamunisatkaH kIdRzaH ? ayaM bhAvaH asmAkameSAM ca sarvajJapraNIta eva dharmastatkiM tasya tatsAdhanAnAM ca bhedaH tadetadboddhamicchAmo vayamiti // 11 // uktAmeva cintA vyaktIkurvanAhamUlam-cAujjAmo a jo dhammo, jo imo paMcasikkhao / desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI 12 ____ vyAkhyA-"cAujjAmo atti" caturyAmo' mahAvratacatuSkAtmako yo dharmo dezitaH pArveneti sambandhaH, 'jo imotti' cakArasya prazleSAt yazcAyaM paJcazikSA:-prANAtipAtaviramaNAdhupadezarUpAH saJjAtA yatrA'sau paJcazikSitaH barddhamAnena dezita iti yogaH 'mahAmuNitti' NEVE VEGVELVEVAVZGLAVE V KRGEaeeeeeeeeeeere-Yesed Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 202 // mahAmuninA, idaM cobhayorapi vizeSaNaM, anayozca dharmayoviMzeSe kiM nu kAraNamityuttareNa yogaH / anena dharmaviSayaH saMzayo vyaktIkRtaH // 12 // athAcArapraNidhiviSayaM saMzayaM spaSTayati mUlam - acelago a jo dhammo, jo imo saMtaruttaro / egakajjapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM ? // 13 // vyAkhyA--acelakazca yo dhamrmo varddhamAnena dezita itIhApi yojyaM, yazcAyaM sAntarANi - zrIvIrasvAmiziSyApekSayA mAnavarNavizeSitAni uttarANi ca-mahAmUlyatayA pradhAnAni prakramAdvastrANi yatrA'sau sAntarotaro dharmaH zrIpArzvanAthena dezita itIhApi vAcyaM, ekaM kAryaM muktirUpaM phalaM tadarthaM prapannau pravRttau ekakAryaprapannau tayoH prakramAt pArzvavadUrdhamAnayorvizeSe proktarUpe kimiti saMzaye 'nu' ii vitarke kAraNaM heturiti sUtrapaJcakArthaH || 13 || evaM vineyacintotpattau kezigautamau yadakASTa tadAha mUlam -- aha tattha sIsA, viraNAya pavikki / samAgame kayamaI, ubho kesigomA // 14 // gomo parUvaNU, sIsasaMghasamAule / jiTTha kulamavikkhaMto, tiMdu vaNamAga // 15 // kesIkumArasamaNe, gomaM dissamAgayaM / paDirUvaM paDivattiM, sammaM saMpaDivajjai // 16 // palAla phAsUtraM tatthe, paMcamaM kusataNANi ca / gomasta khisijjAe, khiSpaM saMpaNAmae // 17 // vyAkhyA - atha te iti tau tatra zrAvastyAM ziSyANAM vijJAya ' pravitarkitaM cintitaM, 'samAgame' mIlake kRtamatI abhUtAmiti zeSaH // 14 // tatazva - gautamaH pratirUpaM pratirUpavinayaM yathocita - pratipattirUpaM jAnAtIti pratirUpajJo, 'jeTThati' prAgbhAvitvena jyeSThaM kulaM - zrIpA adhya023 // 202 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 23 // 203 // utarAdhyayanasUtram // 203 // AAAAAAAAAAAAAAAP) takokosutokon zvanAthasantAnaM 'apekSamANo' gaNayan // 15 // "paDirUvaMti" 'pratirUpAM' ucitAM pratipattimabhyAgatakartavyarUpAM, samyak 'saMpratipadya| te' karotIti bhAvaH // 16 // pratipattimevAha-palAlaM prAsukaM, tatra tindukodyAne, "paJcamaMti" vacanavyatyayAt paJcamAni kuzatRNAni | ca, paJcamatvaM caiSAM palAlabhedacatuSkApekSayA / yaduktaM 'taNapaNagaM puNa bhaNigraM, jiNehiM kammagaMThimahaNehiM / / 'sAlI vIhI kohavarAlaya raNe "taNAIca" / gautamasya 'niSadyAya' upavezanArtha kSipraM 'saMpraNAmayati' samarpayatIti sUtracatuSkArthaH tau copaviSTau yathA pratibhAtastathAha mUlam-kesIkumArasamaNe, goame a mahAyase / ubho nisannA sohaMti, caMdasUrasamappahA // 18 // vyAkhyA-[ spaSTam ] tatsaGgame ca yadabhUttadAhamUlam-samAgayA bahU tattha, pAsaMDA kougAmizrA / gihatthANamaNegAo, sAhassIo samAgayA // 16 // devadANavagaMdhavvA, jakkha-rakkhasa-kinnarA / adissANa ya bhUANaM, Asi tattha samAgamo // 20 // vyA0-"pAsaMDatti" pApaNDaM-vrataM tadyogAt 'pApaNDAH' zeSavatinaH kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAt , 'sAhassIyo' sahasrAH // 16 // devadAnavagandhA yakSarAkSasakinnarAH, samAgatA iti yogaH, ete ca dRzyarUpAH, adRzyAnAM ca 'bhUtAnAM' kelIkilavyaMtarANAM tatrAsIt 'samAgamo' mIlaka iti sUtradvayArthaH // 20 // saMprati tayorjalpamAhamUlam-pucchAmi te mahAbhAga !, kesI goamamabbavI / to kesI buvaMtaM tu goamo iNamabbavI // 21 // puccha bhaMte ! jahicchaM te, kesI goamamabbavI / tao kesI aNueNAe, goamaM iNamabbavI 22 VEEVEE VEEVEEVEE VEEEEEEEEEEEVEEVEG Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 204 // II adhya023 |204 // vyAkhyA-te iti tvAM, mahAbhAgAtizayAcintyazakta ! // 21 // 'jahicchaMti' yathecchaM yadavabhAsate ityarthaH, 'te' iti tvaM ' kesI | goamaMti' subavyatyayAt kezinaM gautamaH iti sUtradvayArthaH // 22 // tato'sau yadgautama papraccha tadAhamalam-cAujjAmo a jo dhammo, jo imo paMcasivikhayo / desiyo vaddhamANeNaM. pAseNa ya mahAmaNI 23 ___egakajjappavanANaM, visese kiM nu kAraNaM / dhamme duvihe mehAvI !, kahaM vippacco na te ? 24 / / vyAkhyA-'caturyAmo' hiMsAnRtasteyaparigrahoparamAtmakavatacatuSkarUpaH, 'pazcazikSitaH sa eva maithunaviratirUpapaJcamamahAvratAnvitaH // 23 // "dhammetti" itthaM 'dharma' sAdhudharme dvividhe he medhAvin ! kathaM 'vipratyayaH' avizvAso na 'te' tava ? tulye hi sarvajJatve kiM kRto'yaM matabhedaH ? iti // 24 // evaM tenoktemUlam-tao kesi buvaMtaM tu, goamo iNamabbavI / paNNA samivakhae dhamma-tattaM tattaviNicchayaM // 25 // purimA ujjujaDA u, vakajaDA ya pacchimA / majjhimA ujjupaNNA u, teNa dhamme duhA kae 26 purimANaM duvvisojho u carimANaM duraNupAlo / kappo majjhimagANaM tu, suvisojho supAlo vyAkhyA-'buvaMtaM tuti' bavantamevA'nenAdarAtizayamAha, 'prajJA' buddhiH 'samIkSyate' pazyati, kiM tadityAha"dhammatattaMti" bidoope 'dharmatattvaM' dharmaparamArtha, tattvAnAM-jIvAdInAM vinizcayo yasmAttattathA, ayaM bhAvaH-na vAkyazravaNamAtrAdevArthanirNayaH syAtkintu prajJAvazAdeva // 25 // tatazca-"purimatti' pUrve prathamajinamunayaH Rjavazca prAJjalatayA jaDAzca duSprajJApyatayA RjujaDAH, 'tu' iti ysmaaddhetoH| YEGYeaveeveuNEGNEGNENEUNEEYEEYeaYEVAR Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 20 // LEEVEeeVeeveeree EEVEEVEEVEEVEVE vakrAzca vakraprakRtitvAjjaDAzca nijAnekakuvikalpaiH vivakSitArthavagamAkSamatvAdvakrajaDAH, caH samuccaye, 'pazcimAH' pshcimjinytyH| 'ma adhya023 | dhyamAstu' madhyamAhatAM sAdhvaH, Rjavazca te prajJAzca subodhatvena RjuprajJAH / tena hetunA dharmo dvidhA kRtaH / ekakAryaprapannatve'pi iti pra-IIR kamaH // 26 // yadi nAma pUrvAdimunInAmIzatvaM, tathApi kathametadvaividhyamityAha-pUrveSAM duHkhena vizodhyo-nirmalatAM neta zakyo daviMzodhyaH, kalpa iti yojyate, te hi RjujaDatvena guruNAnuziSyamANA api na tadvAkyaM samyagavaboddhaM prabhavantIti 'tuH' puuttauN| caramANAM daHkhenAnupAlyate iti duranupAlaH sa eva duranupAlakaH kalpaH sAdhvAcAraH / te hi kathaMcijjAnanto'pi bakrajaDatvena na yathAvadanaSpAtamIzate / madhyamakAnAM tu suvizodhyaH supAlakaH kalpa itIhApi yojyaM, te hi RjuprajJatvena sukhenaiva yathAvajjAnanti pAlayanti ca zataste caturyAmoktAvapi paJcamamapi yAmaM jJAtu pAlayituM ca kSamAH / yadukta "no apariggahiAe, itthIe jeNa hoi paribhogo / tA tamviraIe citra, prabaMbhaviraitti padaNANaM // 1 // " iti tadapekSayA zrIpAzva svAminA caturyAmo dharma uktaH / pUrvapazcimAstu nedazA iti zrIpabhazrIvIrasvAmibhyAM paJcavrataH / tadevaM vicitraprajJavineyAnugrahAya dharmasya vaividhyaM, na tu tAttvikaM / AdyajinakathanaM ceha prasaMgAditi satrapaMca| kArthaH // 27 // tataH kezI AhamUlam-sAhu goama ! paNNA te, chieNo me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu goamA / acelago ajo dhammo, jo imo saMtaruttaro / desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAyasA // 26 // egakajjappavannANaM, visese kiM nu kAraNaM / liMge duvihe mehAvI, kahaM vippaccao na te ? // 30 // GEGEVEEVEE VEEVEGTEEVEE VOG VEL VELVET Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram ! // 206 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeNEEEEEEver kesimevaM buvaMtaM tu, goamaM iNamabbI / viNNANeNa samAgamma, dhammasAhaNamicchinaM // 31 // adhya023 // 206 // paccayatthaM ca logassa, nANAvihavigappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca, loe liMgappaoaNaM // 32 // aha bhave paiNNA u, mokkhasabbhUasAhaNo / nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ceva nicchae // 33 // vyA0-sAdhu gautama ! prajJA te chinno me saMzayaH, 'imotti' ayaM tvayeti zeSaH / ziSyApetaM caivamabhidhAnaM, anyathA tu na tasya jJAnatrayAnvitasyedRzasaMzayasambhavaH // 28 // 'mahAyasatti' mahAyazasA // 26 // "liMge duvihetti" liGga dvividhe'celakatayA vividhavakhadhAritayA ca dvibhede, zeSaM tu vyAkhyeyaM prAgvyAkhyAtamiti // 30 // tatazca-'viraNANeNatti' viziSTaM jJAnaM vijJAnaM tacca kevalameva tena || 'samAgamya' yadyasyocitaM tattathaiva viditvA, 'dharmasAdhanaM' dharmopakaraNaM varSAkalpAdikaM, 'icchiaMti' iSTamanumataM zrIpArzva zrIvirArhadbhayAmiti || | prakramaH / pUrvacaramANAM hi raktavastrAdyanujJAte RjuvakrajaDatvena vastraraJjanAdAvapi pravRttiH syAditi na teSAM tadanumataM, zrIpArzva ziSyAstu na tatheti teSAM raktAdikamapyanujJAtamiti bhAvaH // 31 // kiJca-'pratyayArtha ca' amI tina iti pratItinimittaM ca lokasya, 'nAnAvi| dhavikalpanaM' prakramAnAnAprakAropakaraNaparikalpanaM / nAnAvidhaM hi rajoharaNAdyupakaraNaM pratiniyataM yatiSveva sambhavatIti kathaM tallokasya pratyaye / hetune syAt ? anyathA tu yatheSTaM veSamAdAya pUjAdyarthamanyepi kecidvayaM vatina ityabhidadhIran tatazca muniSvapi na lokasya pratyayaH syAditi / tathA 'jattatthaMti yAtrA-saMyamanirvAhastadartha, vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTayAdau saMyamabAdhaiva syAt / 'gahaNatthaMti' grahaNaM-svasya jJAnaM tadartha ca, kathaMcicittaviplavotpattAvapi munirahamasmIti jJAnArtha ca, loke liGgasya-veSasya prayojanam / / 32 // athetyupanyAse 'bhave paiNNA utti' Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanastram // 207 // veeVEVEGVEGVEGVEGVEGVEGVEGEVEVO - tuzabdaspaivakAsarthasya bhinnakramatvAivedeva-syAdeva pratijJAbhyupagamaH, prakramAt pAcavIsyorekaiveti zeSaH / kA pratijJetyAha 'mokkhasambhUyasAha adhya023 Noti mokSasya sadbhUtAni-tAttvikAni sAdhanAni-kAraNAni mokSasa tasAdhanAni, liGgavyatyayo vibhaktivyatyayo vacanavyatyayazceha sarva // 207|| trApi prAkRtatvAt / kAnItyAha--jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM caiva, ko'rthaH 1 jJAnAdyeva muktisAdhanaM na tu liMga, 'nizcaye nizcayanaye vicAyeM, na tu vyvhaare| zrUyate hi bharatAdInAM liMgaM vimAphikezalotpattiH, iti tattvato liGgasyAkiMcitkaratvAnna tadamedo. viduSAM vibhaA tyayaheturiti sUtraSaTkArthaH // 33 // mUlam -sAhu gozrama ! paNNA te, chiNNo me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu gotramA aNegANa sahassANaM, majjhe ciTThasi gotramA ! / te a te abhigacchaMti, kahaM te nijjiA tumera ege jie jiA paJca, paJca jie jiA dasa / dasahA u jiNittA , savvasattU jiNAmahaM 36 / - sacU a ii ke vutte, kesI goamamabbavI / tao kesI buvaMtaM tu, goamo iNammanbavI 37 emappA ajie sattU, kasAyA iMdiANi ma / te jiNIttu jahANAya, viharAmi ahaM muNI 38 / vyA0 bhAgyamavara) mahAyatamedaviSaya liGgamedagocaraM paziSyANAM saMzayamapAsya teSAmeva vyutpattaye jAnanapi anyadapi vastutI Vall pRccham keshiidmaah| 34 amekAnAM sahastrANAM prakramAdvairisampandhinA madhye tiSThasi he gautama ! teca zatravaH 'te' tvAM abhilakSyIK kRtyA macchanti cAvanti, arthAjjeta, kathaM te dviSo nirjitAstvayA // 35 // mautamaH prAha-ekasmintrakramAdripau jite jitAH patra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya023 // 20 // yanasUtram // 20 // NEVIEVEeveeVeevee Eeveeeeveeve PENCE 2 tathA 'paMcajiatti' sUtratvAt paJcasu jiteSu jitA daza, 'dazadhA tu' dazaprakArAn punajitvA sarvazatrunanekasaMkhyAsahasrAn jayAmyaham // 36 / / tatazca-'sattU a iitti' caH pUraNe, itirbhinnakramo jAtAvekavacanaM, tataH zatruH ka ukta iti kezI gautamamabravIt // 37 // eka AtmA-jIvazcittaM vA tadamedopacArAdajito'nekAnAvAptihetutvAt zatraH, tathA kaSAyA ajitAH zatrava iti vacanavyatyayena yojyate, ete cAtmayuktAH pUrvoktAH pazca bhavanti, tathA indriyANi cAjitAni zatravaH, ete ca sarve pUrvoddiSTA daza jAtAH, tajjaye ca nokaSAyAdyAH sarve'pi ripavo jitA eva / athopasaMhAravyAjena tajjaye phalamAha-tAnuktarUpAn zatrun jitvA 'yathAnyAyaM' yathoktanItyA viharAmyahaM tanmadhye'pi tiSTantrapratibaddhavihAritayeti zeSaH, mune ! iti kezyAmaMtraNamiti sUtrapaMcakArthaH // 38 // evaM gautamenokta kezI pAha| mUlam - sAhu goama ! paNNA te, chinno me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu gotramA ! dIsaMti bahavo loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahUbhUo, kahaM taM viharasI ? muNI ! // 40 // | te pAse savvaso chittA, nihaMtUNa uvAyao / mukkapAso lahUbhUo, viharAmi ahaM muNI ! // 41 // pAsA ya iti ke vuttA, kesI goamamabbavI / to kesI buvaMtaM tu, goamo iNamabbavI // 42 // rAgadosAdao tivvA, nehapAsA bhayaMkarA / te chiditta jahANAya, viharAmi jahakkama // 43 // . vyAkhyA-'lahUbhUzrotti' laghurvAyuH sa iva bhRto jAto laghUbhRtaH, sarvatrApratibaddhatvAt / / 36 // 40 // gautamaH prAha-savvasotti' sUtratvAt sarvAn chittvA, 'nihatya' punarbandhAbhAvena vinAzya, katham 'upAyataH' sadbhUtabhAvanAbhyAsarUpAt // 41 // 'pAzAzca' EEGELEVEVEGEVEEVELEVATE Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 206 // pAzazabdavAcyAH ke ' ttatti uktAH 1 // 42 // rAgadveSAdayaH, AdizabdAnmohAdiparigrahaH, 'tIvrA' gADhAH tathA "nehatti" snehA:putrAdisambandhAste pAzA iva pAravazyahetutayA pAzA ityuktAH / atigADhatvAcca rAgAntargatve'pi snehAnAM pRthakkathanaM / bhayaMGkarAH anarthakAritvAt / yathAkramaM kramo yativihita AcArastadanatikrameNeti sUtrapaJcakArthaH // 43 // gomA ! tohi mUlam -- sAhu goama ! paNNA te, chinno me saMsao imo / annovi saMsa majjha, taM me kaha su saMbhU, layA ciTThai gomA ! / phalei visabhakkhINaM, sA u uddhariA kaheM ? // 45 taM layaM savvalo chattA, uddharittu samUli / viharAmi jahAnAyaM, mukkomi visabhakkhaNaM // 46 // yA ya iti kA vuttA, kesI gozramabbavI / kesImevaM buvaMtaM tu, gomo iNamabbavI // 47 // bhavatarAhA layA vuttA, bhImA bhImaphalodayA / tamuddhintu jahAnAyaM, viharAmi mahAmukhI ! // 48 // vyAkhyA - 'antahRdayaM ' manomadhye 'sambhUtA' utpannA latA tiSThatyAste, he gautama ! phalati 'visabhakkhINaMti' ArSatvAdviSavadbhakSyante iti viSabhakSyANi paryantadAruNatayA viSopamAni phalAni / 'sA tu sA punaH ' udghRtA' unmUlitA kathaM 1 tvayeti zeSaH // 44 // // 45 // gautamaH prAha - tAM latAM 'sabhvasoti' sarvAM chittvA 'uddhRtyo' unmUlya 'samUlikAM' rAgadveSAdimUlayutAM, mukto'smi " visabhakkhaNaMti" 'viSabhakSaNAt ' viSaphalAhAropamAt kliSTakarmaNaH / / 46 / / bhave tRSNA - lobho bhavatRSNA, 'bhImA' bhayadA svarUpataH, bhImo duHkhahetutvena phalAnAM arthAt kliSTakarmaNAmudayo - vipAko yasyAH sA tatheti sUtrapaJcakArthaH // 48 // adhya02 // 206 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujarANaH mUlamsAhu gozrama ! paNa te cinno me saMsaMbo imoM / arANovi saMso maMjha, taM me kahasu goamA adhya023 ynraam| saMpajaliA ghorA, aggI ciTThai gomA / je DahaMti sarIrasthA, kahaM vijjhAvitrA tume ? 50 // 21 // // 21 // mahAmehapsUoM, gijjha vAri jalottama / siMcAmi sayayaM te u, sittA no a.dahati me // 51 // amgI bha ii. ke butte, kesI mobhamabbavI / tamo kesI buvaMtaM tu, gomamo isamavbavI // 2 // kasAyA aggiNo vuttA, sumasIlato jalaM / subhadhArAbhihayA saMtA, bhinnA hu na Dahani me 53 / / __vyAkhyA-samantAtprakarSeNa jvalitAH samprajvalitAH, ata eva ghorAH amgitti' agnayaH 'cihaitti' tiSThanti, ye dahantIva dI nti paritApakAritvAccharIrasthA na bahirvattinaH / kathaM te vidhyApitAstvayA ? // 50 // gautama pAha-mahAmeghaprasUtAt zrotasa iti gmyne| 'gijjhatti' gahItvA 'vAri.' jalaM, 'jalottama' zeSajalapradhAnaM, 'siJcAmi' vidhyApayAmi satataM 'te utti' tAnagnIn , siktAstu te / 'no atti' naiva dahanti mAm // 51 // agnipraznazvAyaM mahAmeghanadipraznopalakSaNam // 52 // kaSAyA agnayaH paritApakatayA zoSakatayA / All coktA jinaiH / zrutaM ca upacArAt kaSAyopazamahetavaH zratAntargatA upadezAH, zIlaM camahAvratarUpaM, tapazca pratItaM, zrutazIlatapaH iti samAhA h'jalaM vAri / asya copalaSaNatvAnmahAmegho jagadAnandakatayA tIrthakaraH / zrotastu tata utpannaH AgamaH / uktamevArthamupasaMharabAha subatti' zrutasya upalakSaNatvAt zIlatapasozca dhArA iva dhArAstatparibhAvanAdirUpAstAmirabhihatAH zrutadhArAbhihatAH santaH -prakramAduktarUpA / kA agnayo 'minnA' vidAritA dhArAbhighAtena laSamAtrIkRtAH, 'hu' vRttauM, na dahanti mAmiti sUtrapaJcakArthaH // 53 // NEVEGVG Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yana sUtram // 211 // mUlam - sAhu goma ! paNNA te, chinno me saMsayo imo / annovi saMsagro majjha, taM me kahasu gomA 54 ayaM sAhasio bhImo, duTThasso paridhAvai / jaMsi gomamArUDho, kahaM teA na hIrasi ? // 55 // pahAvaMtaM nigirahAmi, suarassIsamAhitaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajjai // 56 // . Ase a iti ke vutte, kesI goamamabbavI / kesImevaM buvaMtaM tu, gomo iraNamabvavI // 57 // gaNo sAhasio bhImo, duTThasso paridhAvai / taM sammaM nigirahAmi, dhamma sikkhAi kaMthagaM // 58 // vyAkhyA-- zrayaM pratyakSaH, sahasA avimRzya pravarttata iti sAhasiko bhImo duSTAzvaH paridhAvati, 'jaMsitti' yasmin he gautama! tvaM ArUDhaH, kathaM tena 'na hriyase' nonmArgaM nIyase 1 // 54 // 55 // gautamaH prAha - ' pradhAvantaM ' unmArgAbhimukhaM gacchantaM nigRhNAmi 'zrutarazmisammahitaM' AgamarajjunibaddhaM, tato na me duSTAzvo gacchatyunmArga, mArgaM ca pratipadyate // 56 // dhammetyAdi - ' dharmazikSAyai' dharmAbhyAsanimittaM 'kanthakamiva' jAtyAzvamiva nigRhNAmi, duSTAzvo'pi nigrahaNayogyaH kanthakakalpa eveti bhAva iti sUtrapaJcakArthaH ||57||58|| mUlam sAhu - gozrama ! paNNA chinno me saMsao imo / annoSi saMsao majjha taM me kahasu gomA ! kuppahA bahabo loe, jehiM nAsaMti jaMtuNo / addhA kaha vaha eto, taM na nassasi gotramA 1 60 je maggeNa gacchati, je a umamgapaTTiyA / te savve viicyA majjha, to na nassAmahaM mukhI' ! 61 adhya0 23 // 211 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 212 // SAMADANAPANAPAMARTH magge a iti ke vutte, kesI goamamabbavI / tao kesI buvaMtaM tu goama iNamabbI // 62 // adhya023 kuppAvayaNapAsaMDI, savve ummaggapaTThiA / sammaggaM tu jiNakkhAya, esa magge hi uttame // 6 // // 212 // vyAkhyA-'kupathA' unmArgA bahavo loke yaiH kupathaiH 'nazyanti' sanmArgAdmazyanti jantavaH, tatazcAdhvani prastAvAtsanmArge 'kahati' kathaM vartamAnastvaM 'na nazyati' ? na satpathAccyavase ? he gautama ! // 60 // gautamaH prAha-ye ca mArgeNa gacchanti ye conmArgaprasthitAH te sarve viditA mama, na cAmI mArgonmArgajJAnaM vinA jJAyante / tato mArgonmArgajJAnAna nazyAmyahaM mune! // 61 ||'mmge atti' mArgazcazabdAdunmArgAzca // 62 / / 'kupravacanapApaNDinaH' kapilAdidarzanadarzaninaH sarve unmArgaprasthitAH, anena kupravacanAni 11 kupathA ityuktaM / 'sanmArga tu' satpathaM punarjAnIyAditi zeSaH, jinAkhyAtaM dharmamiti gamyaM, kuta ityAha-eSa mAgrgo 'hi' yasmAduttamo'nyamArgebhyaH prakRSTa iti sUtrapaJcakArthaH // 63 // | mUlam--sAhu goama ! paNNA te chinno me saMsao imo / aNNovi saMsao majjha, taM me kahasu gotramA ! mahAudagavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / saraNaM gaI paiTThA ya dIvaM kaM mannasI muNI ! // 65 // asthi ego mahAdIvo, vArimajhe mahAlo / mahAudagavegassa, gati tattha na vijjaI // 66 // dIve a ii ke vutte, kesI goamamabbavI / kesImevaM buvaMtaM tu, goamo iNamabbavI // 6 // FedEverEvereeVEVE Veereer Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram adhya023 // 213 / / // 213 // GENEGNEGNEUNeeeeeeeeeeeee jarAmaraNavegeyAM, vujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paiTThA ya, gaI saraNamuttamaM // 6 // - vyAkhyA-"vujjhamANANatti" 'vAhyamAnAnAM' nIyamAnAnAM prANinAM 'zaraNaM' tanivAraNakSama ata eva gamyamAnatvAdgati tata eva pratiSThAM ca sthirAvasthAnahetu dvIpaM kaM manyase ? mune // 64 // 65 // gautamaH prAha-'mahAlanotti' uccastvena vistIrNatvena ca mahAn mahodakavegasya gatirgamanaM tatra na vidyate // 66 // dvIpapraznazcAyamudakavegapraznopalakSaNam // 67 // jarAmaraNe eva vego-yaH prakramAdudakasya tena, 'dharmaH' zrutadharmAdiH, sa hi bhavodadhisthito'pi muktihetutvena na jarAmaraNavegasya gamya iti sUtrapaJcakArthaH // 68 // . mUlam-sAha goama ! paNNA te, chiNNo me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu goamaa| aNNavaMsi mahohaMsi, nAvA viparidhAvai / jasi goamamArUDho, kahaM pAraM gamissasi ? 70 jA u assAviNI nAvA, na sA pArassa gAmiNI / jA nirassAviNI nAvA, sA u pArassa gAmiNI kI nAvA a iti kA vuttA, kesI goamamabbavI / kesImevaM buvaMtaM tu, goamo iNamavbavI // 72 // sarIramAhu nAvatti, jIvo vuccati nAvio / saMsAro aNNavo vutto, je taraMti mahesiNo // 73 // vyAkhyA-'arNave' samudre 'mahoghe mahApravAhe nauH 'viparidhAvati' vizeSeNa samantAdgacchati, 'jaMsitti' yasyAM nAvi he gautama ! tvAmArUDhaH, tataH kathaM tvaM, 'pAraM' paratIraM gamiSyasi ? // 70 // gautamaH prAha-jA utti' tuH pUttoM, yA 'AzrAviNI' jalasaMgrAhiNI nauH, na sA 'pArasya' samudraparyantasya gAminI / yA punaH 'nirAzrAviNI' jalAgamarahitA nauH, sA tu pArasya gAminI / tato'haM SEVEZEELEEEEEEE Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 214 // sazasasa nirAzrASiNI nAghamArUDhaH pAragAmI bhaviSyAmi iti bhAvaH // 71 // mAvasvasNatvAttaritA tArya ca pRSTamevAtastathaivottaramAha // 72 // za- adhya0 23 rIramAhunauMriti, tasyaiva niruddhAzravadvArasya ratnatrayArAdhanahetutvena bhavAnvitArakatvAt / jIvaH procyate nAvikaH, sa eva bhavAbdhiM taratIti / 214 // saMsAro'rNava uktastattvatastasyaiva pArAvAravadapArasya tAryatvAditi sUtrapaJcakArthaH / / 73 // mUlam-sAhugoama ! paNNA te, chinno me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu goamA! aMdhayAre tame ghore, ciTThati pANiNo bahu / ko karissati ujjoaM, savvaloammi pANiNaM? 75 uggo vimalo bhANU , savvaloappahaMkaro / so karissati ujjoaM, savvaloaMmi pANiNaM 76. bhANU a ii ke vutte, kesI goamabbavIM / kesImevaM buvaMtaM tu goamo iNamabbavI // 7 // ... uggao khINasaMsAro, savaNNa jiNabhakkharo / so karissai ujjoaM, savvaloaMmi pANiNaM 78 I vyAkhyA-andhamiva janaM karotIti andhakAraM tasmin tamasi pratIte // 74 // 75 // gautamaH prAha-'savvaloa' ityAdi-'sa lokamabhaGkaraH' sarvalokaprakAzakaraH // 76 // 'jiNabhakbharotti' jinabhAskaraH, 'ujjotti' udyotaM mohatamoharaNena sarvavastuprakAzana- | miti sUtrapaJcakArthaH // 77 // 7 // mUlama-sAhu goama ! paNNA te, chinno me saMsao imo / annovi saMsao majha, taM me kahasu goamA! 1 sArIramANase dukkhe, kjhamANANa pANiNaM / khemaM sivamaNabAha, ThANaM kiM mannasI ? muNI ! 80 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 21 // adhya023 21 // Veedee-YOYEOYEEYEEYEEveeveeYeaYEeeeee asthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggaMmi durAruhaM / jattha natthi jarAmaccU , vAhiNo veaNA tahA // 1 // ThANe a ii ke vutte, kesI goamamabbavI / kesImevaM buvaMtaM tu, goamo iNamabbavI // 2 // nivvANaMti abAhaMti, siddhilogaggameva ya / khemaM sivamaNAbAhaM, jaM caraMti mahesiNo // 8 // taM ThANaM sAsayaMvAsaM, loaggaMmi durAruhaM / jaM saMpattA na soaMti, bhavohaMtakarA muNI // 8 // vyAkhyA zArIramAnasaiduHkhaiH 'bAdhyamAnAnAM' pIDyamAnAnAM prANinAM, kSemaM vyAdhivirahAt, 'zivaM' sarvopadravAbhAvAt , 'anAbAdhaM' svAbhAvikabAdhyApagamAt , sthAnamAzrayaM ki 'manyase' avabudhyase ? he mune! / / 76 // 80 // gautamaH prAha-"durAruhaMti" duHkhenAruhyate iti durArohaM / 'vedanAH' zArIramAnasaduHkhAnubhavarUpAH / tatazca vyAdhyabhAvena kSematvaM, jarAmaraNAbhAvena zivatvaM, vedanAbhAvena cAnAbAdhatvaM, tasyeti / / 81 // 'nivvANaMti' itizabdaH svarUpaparAmarzako yatrApi nAsti tatrApyadhyAhAryaH / tato nirvANamiti, abAdhamiti, siddhiriti, lokAgramiti yaducyate iti zeSaH / evaH' pUtau 'ca' samuccaye, kSemaM zivamanAbAdhamiti prAgvat yac 'caranti' gacchanti maharSayaH // 2 // 83 // tatsthAnamuktamiti gamyaM, kIdRzamityAha-"sAsaryavAsaMti" bindoope 'zAzvatAvAsaM' nityAvasthitikaM / prasaGgAsanmahAtmyamAha-jamityAdi-yatsamprAptA na zocanti, bhavaudho-nArakAdibhavapravAhastasyAMtakarA bhavaudhAntakarA munaya itisUtraSaTakArthaH // 4 // mulam-sAhu goama ! paNNA te, chinno me saMsao imo / namo te saMsayAtIta, savvasuttamahodadhI ! 85 evaM tu saMsae chinne, kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA, goamaM tu mahAyasaM // 86 // ppppppptdkSdkydpddktdd Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 216 // adhya023 // 216 // BERSEELE FEESEE LEEPER paJcamahavvayadhamma, paDivajjai bhAvo / purimassa pacchimaMmi, magge tattha suhAvahe // 8 // vyAkhyA-ihottarArdhena upahaNAga stutimAha // 85 // punastadvaktavyatAmAha-evamanenaiva krameNa saMzaye chinne iti jAtAveka- M vacanam // 86 // "purimassatti" pUrvasya prakramAjjinasyAbhimate 'pazcime' pazcimajinasambandhini 'mArge' tIrthe, tatra prastute 'zubhAvahe' kalyANakAriNi paJcamahAvratadharma pratipadyate iti sambandhaH iti sUtratrayArthaH // 87 // athAdhyayanArthopasaMhAravyAjena mahApuruSasaGgamaphalamAhamUlam kesigoamao NiccaM, tammi Asi samAgame / suasIlasamukkariso, mahatthatthaviNicchao 8 tosiA parisA savvA, sammaggaM samuTThiyA / saMthuA te pasIaMtu, bhayavaM kesIgoamatti bemi E ME al vyAkhyA- 'kezigautamata' iti kezigautamAvAzritya nityaM tatra puryAmavasthAnaM yAvat , tasmin 'samAgame' mIlake 'zrutazIlasamutka SoM jJAnacaraNaprakarSaH, tathA mahArthA-muktisAdhakatvena mahAprayojanA ye arthAH-zikSAvratAdayasteSAM vinizcayo-nirNayo mahAvinizcayaH, AsIttacchiSyApekSayeti gamyate // 88 // tathA-toSitA parSatsarvA 'sanmArga' muktipathamanuSThAtumiti gamyate, 'samupasthitA' udyatA / anena parSadaH phalamAha / itthaM tacaritavarNanadvArA tayoH stutimuktvA praNidhAnamAha-saMstutau tau prasIdatAM bhagavantau kezigautamAviti sUtradvayArthaH // 86 // iti bravImIti pUrvavat / / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 217 // AGeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee // atha caturvizamadhyayanam // kA adhya024 // ahaM / ukta bayoviMzamadhyayanamatha pravacanamAtRsaMjJaM caturvizamArabhyate / asya cAyaM sambadhaH, pUrvAdhyayane pareSAM manoviplutiH ke- // 217 // zigautamavadapaneyetyukta, tadapanayanaM ca bhASAsamityAtmakena vAgyogena syAdbhASAsamitizca pravacanamA NAmantargateti tatsvarUpamihocyate ityevaM sambandhasyAsyedamAdisUtram // mUlam-aTappavayaNamAyAo, samiI guttI taheva y| paMceva ya samIIo, to guttio AhiA // 1 // IriA bhAsesaNAdANe, uccAre samiI ia / maNaguttI, vayaguttI, kAyagutti a aTThamA // 2 // eAo aTTha samiIo, samAseNa viAhiA / duvAlasaMgaM jiNakkhAya, mAyaM jattha u pavayaNaM 3 / / vyAkhyA-"samiitti" samitayaH, "guttitti" guptayaH, "pAhiatti" 'AkhyAtAH' kathitAH ||1||taa eva nAmata AhaIraNaM-gamanaM IryA, bhASaNaM bhASA, eSaNamannAdigaveSaNameSaNA, AdAnaM pAtrAdegrahaNaM, nikSepopalakSaNametat , uccAre uccArAdipariSThApanAyAM ca 'samitiH' samyakpravRttiridaM ca pratyekaM yojyaM, / "iatti" itiH samAptI, etAvatya eva samitaya ityarthaH / tathA manaso guptiH zubha pravRttiH azubhe nigraho manoguptiH, evamagre'pi // 2 // nigamanamAha-etA aSTa samitayaH, samiti samyag jinavacanAnusAritayA itaya AtmanazceSTAH samitaya ityanvarthena guptInAmapi smitishbdvaacytvmstiityevmupnyaasH| yatta bhedenopAdAnaM tatsamitInAM pravRtirUpatvena guptInAM tu pravRttinivRttirUpatvena kathazcibheda iti khyApanArtham dvAdazAGga jinAkhyAtaM " mAyaMti" uttaratuzabdasyaivakArArthasyeha yogA VEEEEEEEEEEEEEEEEE Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAcya adhya024 / / 218 // yanasUtram // 218 // verererererererererere nmAtameva 'yatra' yAsu pravacanaM / tathA hi-sarvA apyetAzcAritrarUpAzcAritraM ca jJAnadarzanAvinAbhAvi, na caitattrayAtiriktamanyadarthato dvAdazAnamastItyetAsu pravacanaM mAtamityucyate / iti sUtratrayArthaH, zeSaM sugamatvAnna vyAkhyAtamevamagre'pi jJeyam // 3 // tatryAsamiti svarUpamAhamUlama-AlaMbaNeNa kAleNa, maggeNa jayaNAi a / caukAraNapariddhasu, saMjaye iriaM rie // 4 // tattha AlaMbaNaM nANaM, daMsaNaM caraNaM tahA / kAle adivase vRtte, magge upphvjie||5|| davvao khetto ceva, kAlo bhAvao tahA / jayaNA caumvihA vRttA, taM me kittayo suNa 6 davvao cakkhusA pehe, jugamittaM tu khettao / kAlao jAva rIejjA, uvautte a bhAvao // 7 // iMdiatthe vivajittA, sajjhAyaM ceva paMcahA / tammuttI tappurakkAre, saMjae iriaM rie // 8 // vyAkhyA-Alambanena kAlena mArgeNa yatanayA ca, ebhizcatubhiH kAraNaiH parizuddhAM saMyata 'IyAM gatiM 'rIyeta' kuryAt // 4 // | AlambanAdInyeva vyAkhyAti-'tatra' teSvAlambanAdiSu madhye yadAlambya gamanamanujJAyate tadAlaMbanaM jJAnAdi / tatra 'jJAna' sUtrArthobhaya-| rUpa AgamaH, 'darzana' samyaktvaM, 'caraNaM' cAritraM / tathAzabdo dvitryAdisaMyogabhaGgakasUcakastataH pratyekaM jJAnAdInyAzritya dvikAdisaMyogena vA gamanamanujJAtaM, jJAnAdyAlambanaM vinA tu tannAnujJAtam / kAlazca prastAvAdIryAviSayo divasa ukto jinaiH, rAtrau hi caturviSayatAbhAvAtpuSTAlambanaM vinA gamanaM nAnujJAtam / mArga iha sAmAnyena panthAH, sa cotpathenonmArgeNa varjita utpathavarjita ukta iti yogaH, 12 utpathe hi brajata AtmavirAdhanAdayo doSAH // 5 // atha yatanAmAha-"taM meti" tAM yatanAM 'me' mama kItaMyataH zRNu he ziSya ! // 6 // PARTICKeeeeEXAAREETra Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvarAdhyayanasUtram // 21 // AMARARIA dravyato dravyamAzrityeyaM yatanA, yazcakSaSA prekSeta jIvAdidravyaM yugamAnaM ca prastAvAtkSetraM prekSeta iti yoga iyaM kSetrato yatanA / kAlato yatanAmadhya. 21 yAvantaM kAlaM rIyeta--gacchettAvatkAlamAneti zeSaH / 'upayuktazca' sAvadhAno yadrIyeta iyaM bhAvato yatanA // 7 // upayuktatAmeva spaSTapati-Elman indriyArthAn zabdAdIn vivarya 'svAdhyAyaM caiva paJcadhA vAcanAdipaJcabhedaM vivarya tasyApi gatyupayogaghAtitvAt , tasyAmIryAyAmeva mUrtiHtanurAvyApriyamANA yasyAsau tanmUrtiH, tAmeva puraskaroti upayuktatayA prAdhAnyenAGgIkuruta iti tatpuraskAraH / anena kAyamanasostadekAamukta', saMyata IyAM rIyeteti suutrpnyckaarthH|| 8 // bhASAsamitimAhamUlam-kohe mANe amAyAe, lobhe a uvauttayA / hAse bhayamoharie, vikahAsu taheva ya // 6 // ___ eAI aTTha ThANAI, parivajittu saMjaye ! asAvaja mizra kAle, bhAsaM bhAsijapaNNavaM // 10 // vyA0-krodhe mAne mAyAyAM lome ca 'upayuktatA' ekAgratA, hAsye bhayamaukhaye vikathAsu tathaiva copayuktatA // 3 // krodhAdhupayuktatAyAM hi prAyaH zubhA bhASA na sambhavatIti etAnyanantaroktAni krodhAdinyaSTasthAnAni parivartya saMyataH, 'asAvadyAM' nirdoSAM, 'mitA' parimitA, 'kAle' prastAve, iti sUtradvayArthaH // 10 // eSaNAsamitimAha gavesaNAe gahaNe a, paribhogesaNA ya jA / AhArovahisejjAe, ee tigiNa visohae // 11 // uggamuppAyaNaM paDhame, bIe sohijja esaNaM / paribhogaMmi caukkaM, visohijja jayaM jaI // 12 // ___ vyA0-'gaveSaNAyAm' anveSaNAyAM 'grahaNe' svIkAre ubhayatra eSaNeti sambadhyate, tato gaveSaNAyAmeSaNA, grahaNe ca eSaNA, pari Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram 220 // adhya024 // 220 // bhogaiSaNA ca yA, "AhArovahisejjAetti" vacanavyatyayAdAhAropadhizayyAsu "eetti" liGgavyatyayAdetAstisra eSaNA 'vizodhayed'nidoM SAH kuryAt // 11 // kathaM vizodhayedityAha-"uggamuppAyaNaMti" udgamotpAdanAdoSAn "paDhametti" prathamAyAM gaveSaNAyAM zodhayaditi yogaH / tatrodgamadoSA AdhAkarmAdayaH SoDaza, utpAdanAdoSA api dhAtryAdayastAvanta eveti / "bIetti" dvitIyAyAM grahaNaiSaNAyAM zodhayeta, "esaNaMti" eSaNAdoSAn zaGkitAdin daza,"paribhogaMmiti" paribhogavaNAyAM catuSkaM 'saMyojanA-pramANAM-'gAradhUma- kAraNarUpaM, aGgAradhUmayormohanIyAntargatatvenaikatayA vivakSitatvAt , vizodhayet "jayaMti" yatamAno yatiH / punaH kriyAbhidhAnamatizayasUcakamiti sUtradvayArthaH // 12 // AdAnanikSepasamitimAhamUlam-ohovahovaggahi, bhaMDaga duvihaM muNI / giNhato nikkhivaMto a, pauMjijja imaM vihiM // 13 // cakkhusA paDilehittA, pamajijja jayaM jaI / Aie nikkhivejja vA, duhaovi samie sayA 14 vyA0-ohovahovaggahiaMti' ihopadhizabdo madhyanirdiSTo DamarukamaNinyAyenobhayatrApi sambadhyate, tata oghopadhi aupagrahikopadhiM ca, 'bhANDakam ' upakaraNaM yathAkramaM rajohaNAdi daNDakAdi ca 'dvividhaM' uktabhedato vibhedaM, muniH gahaNanikSipaMzca prayuJjIta imaM / vakSyamANaM vidhim // 13 // tamevAha-cakSaSA 'pratyupekSya' avalokya pramAjayet rajoharaNAdinA yatamAno yatiH, tadanu AdadIta nikSipedvA "duhanovitti" dvAvapi prakramAdaudhikaupagrahikopadhI, 'samita' upayuktaH sadeti sUtradvayArthaH // 14 // pariSThApanAsamitimAhamUlam-uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANaM jallinaM / AhAraM uvahiM dehaM, anna vAvi tahAvihaM 15 GENEVENEE VEEVEE Veeveeeeeeee Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 221 // coveror aNAvAyamasaMloe, zrANAvAe ceva hoi saMloe / AvAyamasaMloe, AvAe ceva saMloe 16 aNAvAyamasaMloe 1 parassa'NuvaghAi 2 / same 3 abhusire 4 Avi, acirakAlakayaMmizra / 5 vicchiNaNe 6 dUramogADhe, 7 nAsanne 8 bilavajjie 6 / tasapANabIarahie 10 uccArAINi vosire 18 vyA0 - ' uccAraM ' purISaM 'prazravaNaM' mUtraM 'khelaM ' mukhazleSmANaM 'siMghANaM' nAsikAzleSmANaM "jalliaMti" "jallaM' malaM AhAraghupadhiM dehaM anyadvA kAraNagRhItaM gomayAdi, apiH pUrvau, tathAvidhaM pariSThApanArhaM sthaNDile vyutsRjedityuttareNa yogaH // 15 // sthaDilaM ca dazavizeSaNapadaviziSTamiti tadgatAkhilabhaGgopalakSaNArthamAdyavizeSaNapadasthazabdadvayasya bhaGgakaracanAmAha-na vidyate ApAtaH - svaparobhaya'pakSasamIpAgamanarUpo yatra tadApAtaM sthaNDilamiti gamyaM, " asaMloetti" nAsti saMloko - dUrasyApi svapakSAderAloko yatra tattathetyeko bhaGgaH // 1 // zranApAtaM caiva bhavati saMlokaM, yatrApAto nAsti saMlokazcAstIti dvitIyo bhaGgaH // 2 // zrApAtamasaMlokaM, yatrApAto'sti na tu saMloka iti tRtIyaH // 3 // ApAtaM caiva saMlokaM yatrobhayamapi syAditi turyaH // 4 // ihApAtaM saMlokaM ceti sthaNDilavizeSaNaM matvarthIye aci siddham // 16 // dazavizeSaNapadajJApanArthamuccArAdi yAdRze sthaNDile vyutsRjettadAha - anApAte asaMloke, kasyetyAha" parasya ' svaparapakSAdeH // 1 // tathA 'anupaghAtake' saMyamAtmapravacanopaghAtarahite || 2 || 'same ' nimnobhavatvahIne || 3 || 'azuSire' tRNaparNAdyanAkIrNe // 4 // ' acirakAlakRte' dAhAdinA svalpakAlakRte, cirakRte hi punaH saMmUrcchantyeva pRthivyAdayaH // 5 // " vicchiSNe ti" ' vistIrNe' jaghanyato'pi hastamAtre // 6 // ' dUramavagADhe' jaghanyato'pyadhastAccaturaMgulamacicIbhUte // 7 // 'nAsanne' grAmArAmA - adhya024 // 221 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 222 // 2 // IMmAja PEDIAAAADAARRENT derdarasthe ||8||'bilvjjite ' mUSakAdibilarahite // 6 // saprANA-dIndriyAdyAH bIjAni-zAlyAdIni sakalaikendriyopalakSaNameta rahite trasaprANavIjarahite // 10 // eSAM ca padAnAmekadikatrikAdisaMyogaizcaturvizaM sahasra [1024] bhaGgAH syuH / tatrAntyo dazapadinaSpano bhaGgako mukhyavRtyA zuddha itIdRze sthaNDile uccArAdIni 'vyutsRjet ' pariSThApayet / punaruccArAdi kathanaM vismaraNazIlAnugrahArthamiti sUtracatuSkArthaH // 17 // 18 // athoktArthopasaMhArapUrva vakSyamANArthasambandhArthamAhamUlam-eArao paJca samiIo, samAseNa viAhiA / itto ya to guttI, vocchAmi aNupuThvaso 16 "vihiati" vyAkhyAtAH " itto ati" itazca " tazrotti" tisraH "aNupuvvasoti" AnupUryeti sUtrArthaH // 16 // tatrAdyAmAhamUlam saccA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ye / cautthI asaccamosA a, maNaguttI cauvihA 20 saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhami taheva ya / maNaM pavattamANaM tu, niattija jayaM jaI 21 saccA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA u, vayagutto cauvvIhA 22 saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhaMmi taheva ya / vayaM pavattamANaM tu, niatijja jayaM jaI 23 ThANe nisIaNe ceva, taheva ya tuahaNe / ullaMghaNapallaMghaNa, iMdiANaM ca jujaNe 24 saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhaMmi taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu, niatijJa jayaM jaI 25 vyA0-satpadArthacintanarUpo manoyogaH satyaH, tadvISayA manogu.marapyupacArAt satyA / evamanyA api // 20 // asyA eva svarUpaM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 223 // kaH nirUpayannupadeSTumAha -- saMrambhaH saGkalpaH, sa ca mAnasastathA'haM dhyAsyAmi yathA'sau mariSyatItyevaMvidhaH / samArambhaH - parapIDAkaroccATanAdinimittaM dhyAnaM, anayoH samAhArastasmin / Arambhe paramAraNakSamAzubhadhyAnarUpe, caH samuccaye, 'tathaiva' tenaivAgamoktaprakAreNa manaH pravarttamAnaM, turvizeSaNe, nivarttayet yatamAno yatiH / vizeSazcAyaM - zubhasaGkalpeSu manaH pravarttayediti // 21 // vAgguptimAha-satyA yathAsthitA - rthapratipAdikA, asatyA tadviparItA, satyAmRSA govRSabhasaMghe gAva aivaitA ityAdikA, asatyAmRSA svAdhyAyaM vidhehItyAdikA // 22 // vAci - saMrambhaH-paravyApAdanakSamamaMtrAdiparArtanAsaGkalpavacako dhvanirevopacArAtsaGkalpazabdavAcyaH san samArambhaH - parapIDAkaramaMtrAdiparAvarttanaM, ArambhaH - paramAraNakAraNamaMtrAdijapanamiti // 23 // kAyaguptimAha - ' sthAne' urdhvasthAne, 'niSIdane' upavezane, caiva pUrvau, tathaiva ca ' tvagvarttane' zayane, 'ullaMghane' tAdRza hetorgata dirutkramaNe 'pralaMghane' sAtatyena gamane ubhayatra sUtratvAdvibhaktilopaH, indriyANAM ca "jujaNetti" yojane zabdAdiSu vyApAraNe, sarvatrApi varttamAna iti zeSaH / / 24 / / saMrambho'bhighAtAya dRSTimuTyAdisaMsthAnameva saGkalpasUcakapacArAtsaGkalpazabdavAcyaM sat samArambhaH - paritApakaro muSTyAdyabhighAtaH, ArambhaH - prANitradhAtmakasteSu pravarttamAnaM kAryaM nivarttayediti sUtraSaTkArthaH || 25 || atha samitiguptyomitho vizeSamAha - mUlam - Ao paJca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI nittaNe vuttA, asubhatthesu savvaso // 26 // vyAkhyA - etAH paJca samitayazcaraNaM cAritraM sacceSTetyarthaH tasya pravartane prAcya cazabdasya evArthasyeha yogAtpravarttana eva uktA iti yogaH, sacceSTAsu pravRttAveva samitayo vyApriyanta iti bhAvaH / "guttitti" guptayo nivarttanepyuktAH, "asubhatthesutti" azubhamanoyogAdibhyaH " savvasotti" sarvebhyaH apizabdAcaraNapravarttanepIti sUtrArtha // 26 // adhyayanArthamupasaMharannetadAcaraNe phalamAha - adhya024 // 223 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya- mUlama-ebhAno pavayaNamAyAo, je samma prAyare muNI / se khIppaM savvasaMsArA, vippamubai paMDieti bemi gyAlyA-"mAyareti" "prAcaret ' seveteti nArthaH // 27 // iti pravImIti prAgvat // adhya024 // 224 // yanasatram // 224 // SEKOLAAAAAAEGERE Faiseraveriveriverteraturesxesertferialeksxaserazaertisertising se iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya-1 zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau caturvizamadhyayanaM sampUrNam // 24 // WorgopASHAPEPRECIPARAGANAParegamaATAPGAMEPRACORAN VEEVEEEEEEEEEEEEE Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya025 // 22 // uttarAbhyayanasatram // atha paJcaviMzamadhyayanam // // 22 // // ahaM // uktaM caturvizamadhyayanamatha yajJIyAkhyaM paJcaviMzamArabhyate / asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane pravacanamAtara uktAstAzca brahmaguNasthitasyaiva tattvato bhavantIti jayaghoSavijayaghoSacaritavarNanadvArA brahmaguNA ihocyante, iti sambandhasyAsya prastAvanArtha jayaghoSakathAlezo likhyate / tathA hi vArANasyAmabhRtAM dvau, dvijau yugmajasodarau / kAzyapau jayaghoSAkhya-vijayaghoSasaMjJakau // 1 // jayaghoSo'nyadA snAta. MAII gato gaGgAM vyalokata // sarpamekaM mukhopAtta-raTanmaNDUkabhakSakam // 2 // gRhItvA sa bhujaGgo'pi, kSaNAtkurarapakSiNA // utkSipyAdhiSiti / citaH, pAreme bhakSitu drutam // 3 // tena sandaMzadezIya-voTiproTitavigraham // bhakSyamANo'pyahi kaM, raTantaM taM jaghAsa saH // 4 // ca prekSya mithogrAsaM, jayaghoSo vyacintayat // aho ! bhavasya kApyeSA, sthitirasthitasusthatA // 5 // yo hi yasmai prabhavati, 'asate taM va sa mInavat // na tu gopAyati svIyazakti ko'pi nadInavat // 6 // kRtAntastu mahAzakti-riti sa asate'khilam // tadasAreca saMsAre, kA nAmAsthA manISiNAm 1 // 7 // kiceha dharma evaikaH, sarvopadranAzakaH // zrayAmi tattamevAhaM, kAmitArthasuradramam // // iti cetasi sampradhArya gaGgA-paratIraM sa gato dadarza sAdhUna // jinadharmamavetya tadvirA ca, vratamAdAya tato bhuvi vyahArSIt // 6 // iti ttkthaaleshH|| taccheSaM tu sUtrasiddhamiti samprati sUtraM vyAkhyAyate, taccedam 1-sa taM prasati maunavat / iti "dha" pustake // riti sarva pramatyaho / iti "gha" pustke| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 226 // adhya025 // 226 // EEEEEEEE P mUlam-mAhaNakulasaMbhUo, Asi vippo mahAyaso / jAyAI jamajaesi, jayaghosetti nAmao // 1 // - iMdiaggAmaniggAhI, maggagAmI mahAmuNI / gAmANugAmaM rIaMto, patto vANArasI purIM // 2 // vANArasIe bahiA, ujjANaMmi maNorame / phAsue sijjasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 3 // vyAkhyA-brAhmaNakulasambhRto'pi jananIjAteranyathAtve brAhmaNo na syAdata Aha-vipra iti, "jAyAitti" yAyajIti maharyazaM karotIti yAyAjI, kvetyAha-yamAH--paJca mahAvratAni tAnyeva bhAvapUjArUpatvAdyajJo yamayajJastasmin ||1||indriygraamnigraahii, ata eva 'mArgagAmI' muktipathayAyI // 2 // "bahiatti" bahibhAge, iti sUtratrayAvayavArthaH, zeSaM vyaktamevamagre'pi jJeyam // 3 // tadA ca tasyAM puri yadvarttate yacca yatiH kurute tadAhamUlam-aha teNeva kAleNaM, purIe tattha mAhaNe / nAmeNa vijayaghose, jagaNaM jayai veavI // 4 // praTa me nattha aNagAre. mAsakkhamaNapAraNe / vijayaghosassa jagaNaMmi, bhikkhamaTrA uvaTrie // 5 // jyAkhyA-teNeva kAleNaMti' tasminneva kAle // 4 // 'bhikkhamaThThatti' mo'lAkSaNikastato bhikSArthamiti sUtradvayArthaH ||shaa tatra ca yadasau yAjakazcakre tadAhamUlam--samuvaTThiaM tahiM saMtaM, jAyago paDisehae / na hu dAhAmu te bhikkhaM, bhikkhU jAyAhi annao // 6 // je a veaviU vippA, jagaNaTThA ya je diA / joisaMgaviU je a, je a dhammANa pAragA // 7 // ReceeGADAANAGERra Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhyayanasUtram // 227 // je samutthA samuddhatu, paraM appANameva ya / tesiM annamiNaM deyaM, bho bhikkhU savvakAminaM // 8 // abhidhya025 vyAkhyA-'samupasthitaM' bhikSArthamAgataM santaM taM saMyataM "tahiM " tatra 'yAjako' yajvA'jAtapratyabhijJo vijayaghoSa evaM pratiSedhati, | "na hutti" naiva dAsyAmi 'te' tubhyaM bhikSA he bhikSo ! "jAyAhitti" yAcasva 'anyato' anyasmAt // 6 // kuta ityAha-ye ca | // 227 // vedavido viprA jAtito 'yajJArthAzva' yajJaprayojanA ye tatraiva vyApriyante, 'dvijAH' saMskArApekSayA dvitIyajanmAnaH / jyotiSaM ca jyotiHzAstra, aGgAni ca zikSAdIni vidanti ye te jyotiSAGgavidaH / 'ihAGgatve'pi jyotiSaH pRthak grahaNaM prAdhAnyakhyApakaM / ye ca 'dharmANAM' dharmazAstrANAM pAragAH / azeSavidyAsthAnopalakSaNamidam // 7 // ye samarthAH samuddhattuM bhavAbdheriti gamyaM, "savyakAmiaMti" sarvANi kAmyAnyabhilaSaNIyavastUni yatra takAmyaM, SaTrasopetamityarthaH // 8 // evaM tenokto muniH kIdRg jAtaH, kiJca cakAretyAhamUlam-so tattha evaM paDisiddho, jAyageNa mhaamunnii| navi ruTTho navi tuTTho, uttimaTThagavesao // 6 // | nannaLaM pANaheuM vA, navi nivvAhaNAya vA / tesiM vimokkhaNaTThAe, imaM vayaNamabbavI 10 navi jANasi veamuha, navi jaNNANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM jaM ca, jaM ca dhammANa vA muhaM 11 je samatthA samuddhatu, paraM appANameva ya / na te tumaM viANAsi, aha jANAsi to bhaNa 12 / vyAkhyA- 'sa' jayaghoSayatiH 'tatra' yajJapATake evaM pratiSiddho yAjakena vijayaghoSeNa nApi ruSTo nApi tuSTaH, kintu samatayaiva sthitaH / kimityAha-yata uttamArtho mokSastadbhaveSako mokssaarthiityrthH-||1||n naiva annArtha pAnahetuvA, nApi 'nirvAhaNAya vA vastrA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 228 // adhya025 // 22 // dinA yApanArtha vA Atmana iti gamyaM / kimartha taha-tyAha-teSAM yAcikAnAM vimokSaNArtha idaM vacanamabravIt // 10 // kiM tadityAha nApi naiva jAnAsi vedAnAM mukhamiva mukhaM vedamukhaM, yadvedeSu pradhAnaM / 'nApi' naiva yajJAnAM yan 'mukham ' upaayH| nakSatrANAM 'mukhaM' kA pradhAnaM yaca, yacca dharmANAM vA mukhamupAyaH / anena tasya vedayajJajyotirddhAnabhijJatvamuktam // 11 // atha pAtrAvijJatvamAha-spaSTametat / // 12 // evaM muninoktaH sa kiM cakAretyAhamUlam-tassakkhevapamukkhaM ca, acayaMto tahiM dio| sapariso paMjalI houM, pucchaI taM mahAmuNiM // 13 // veANaM ca muhaM brUhi, bUhi jaNNANa jaM muhaM / nakkhatANa muhaM brUhi, brUhi dhammANa jaM muhaM 14 je samatthA samuddhatu, paraM appANameva ya / eyaM me saMsayaM savvaM, sAhU kahasu pucchio // 15 // vyA0-'tasya' yateH 'AkSepasya' praznasya 'pramotaH' prativacanaM, caH pUraNe, dAtumiti zeSaH "acayaMtotti" azaknuvan 'tasmin' yajJe dvijaH saparSatsabhAnvitaH prAJjalibhUtvA pRcchati taM mahAmunim // 13 // kimityAha-[saSTe navaram ] "saMsayaMti" saMzayaviSayaM vedamukhAdIti sUtradazakArthaH // 14 // 15 // munirAhamUlam-agnihottamuhA veA, jagaNaTThI veasAM muhaM / nakkhatANa muhaM caMdo, dhammANa kAsavo muhaM // 16 // jahA caMda gahAIA, ciTThati paMjalIuDA / vaMdamANA namasaMtA, uttamaM maNahAriNo // 17 // bhajANagA jagaNavAI, vijAmAhaNasaMpayA / gUDhA sajjhAyatavasA, bhAsachannA iva'ggiNo 18 COVEveeveeveeveeveeveeveeeeeeeees Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 226 // RE vyA0 - agnihotraM - agnikArikA, sA ceha "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanAhutiH // dharmadhyAnAgninA kAryA, dIkSitenAnikArikA // 1 // " ityAdirUpA gRhyate, tadeva mukhaM pradhAnaM yeSAM te agnihotramukhA vedAH || vedAnAM hi daghna iva navanItamAraNyakaM pradhAnaM, tatra ca " satyaM tapazca santoSaH, kSamA cAritramArjavam // zraddhA dhRtirahiMsA ca saMvarazca tathAparaH / / 17 / / " iti dazaprakAra eva dharmaH proce / tadanusAri coktarUpamevAgnihotramiti / tathA yajJo bhAtrayajJa: saMyamarUpastadarthI 'vedasAM yAgAnAM 'mukham ' upAyaH, yajJA hi satyeva yajJArthini pravarttante / nakSatrANAM 'mukhaM' pradhAnaM candraH / dharmANAM 'kAzyapo' yugAdidevo 'mukham ' upAyastasyaiva prathamatastatprarUpakatvAt // 16 // kAzyapasyaiva mahAtmyaprakAzanena dharmamukhatvaM samarthayitumAha-yathA candraM grahAdikAH " paMjaliuDatti" kRtaprAJjalayaH 'vandamAnAH ' stuvanto 'namasyanto' namaskurvantaH 'uttamaM ' pradhAnaM yathA syAt tathA 'manohAriNo' ativinItatayA cittAkSepakAriNastiSThantIti sambandhaH, tathaiva vRSabhamapi bhagavantaM devendramukhyA ityupaskAraH // 17 // anena praznacatuSkocaramukta, paJcamapraznamadhikRtyAha - " ajANagatti " ajJAH ke te 1 yajJaSAdino ye tava pAtratvenAbhimatAH, kAsAmajJA ityAha - " vijjAmAhaNasaMpayatti " vidyAbrAhmaNasampadAM tatra vidyA - AraNyakabrahmANDapurANAdidharmazAstrarUpAstA eva brAhmaNasampado vidyAbrAhmaNasampadAH / tAtvikatrAhmaNAnAM hi niSkiJcanatayA vidyA eva sampadaH syuH tadvijJatve ca kathamamI bRhadAraNyakAdiprokta' dazavidhadharmaM vidanto'pi yajJameva kuryuriti 1 tathA 'gUDhA' bahiH saMvaravantaH kena hetunA 1 'svAdhyAyatapasA vedAdhyayanopavAsAdinA / ata eva " bhAsachannA ivaggiyotti " bhasmacchannA agnaya iva / yathA hi te bahirupazamabhAja ivAbhAnti, antaH punarjAjvalyamAnA eva / evametepyantaH kaSAyavattayA jvalitA eva syurevaM ca bhavadabhimatatrAhmaNAnAM svaparoddharaNakSamatvaM durApAstamevetyarthaH // 18 // kastarhi bhavanmate brAhmaNo yampAtramityAha - adhya025 // 226 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 230 // mUlam - jo loe baMbhaNo vuttoM, aggI vA mahio jahA / sayA kusalasaMdiTTha, saM vayaM bUma mAhaNaM // 16 // jo na sajjai AgaMtu, pavvayaMto na soi / ramae ajjavayarAMmi taM vayaM bUma mAhaNaM // 20 // jAyarUvaM jahAmaTTha, niddha' tamalapAvagaM / rAgaddosabhayAiyaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 21 // tase pANe vicANittA, saMgaheNa ya thAvare / jo na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM buma mAhaNaM // 22 // kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / mukhaM na vayaI jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM 23 cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bahuM / na girahai adattaM jo, taM vayaM bUma mAhaNaM // 24 // divyamANusatericchaM, jo na sevai mehuNaM / maraNasA kAya vakkeNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 25 // jahA paumaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alittaM kAmehi, taM vayaM bUma mAhaNaM // 28 // lo muhAjIvI, aNagAraM akiMcaNaM / asaMsattaM gihatthesu taM vayaM bUma mAhaNaM // 27 // jahittA pUvvasaMjogaM, nAtisaMge a baMdhave / jo na sajjai eesu, taM vayaM bUma mAhaNaM // 28 // vyA0 - yo loke brAhmaNa uktaH kuzalairiti gamyate, "aggI vA mahio jahati " vA pUraNe, yathetibhinnakramastato yathAgniryacadonityAbhisambandhAt tathA mahitaH -pUjitaH san sadA kuzalaiH- tattvajJaiH sandiSTaM-- kathitaM kuzalasandiSTaM taM vayaM brUmo brAhmaNam // 16 // ita 1 adhya0 25 // 230 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram 231 // adhya025 // 23 // VEEVEVINGVEGVESVEGVEREVA uttarasUtraiH kuzalasandiSTabrAhmaNasvarUpamAha-yo 'na sajati' nAbhiSvaGga karoti 'AgantuM prAptuM svajanAdisthAnamiti gamyate, Agatya ca pravrajan tata eva sthAnantaraM gacchanna zocati, yathAraM kathamenaM vinA sthAsyAmIti ! ata eva ramate 'Aryavacane' tIrthakuddhacasi // 20 // 'jAtarUpaM svarNa yathA AmRSTaM-tejaHprakarSArtha manaHzilAdinA parAmRSTaM, anenA'sya bAhyo guNa uktaH / "niddhatamalapAvagaMti" prAkRtatvAta pAvakena-agninA nirmAtaM-dagdhaM malaM-kiTTa yasya tatpAvakanitimalaM, anena cAntarastato jAtarUpavadbAhyAntaraguNAnvitaH / ata eva rAgadveSabhayAtItazca yastaM vayaM bamo brAhmaNam // 21 // trasaprANino vijJAya 'saMgraheNa' saMkSepeNa cazabdAdvistareNa ca tathA sthAvarAn yo na hinasti trividhena yogeneti gamyate // 22 // 'cittavad dvipadAdi, 'acittaM' suvarNAdi // 23 // 24 / / yathA padma jale jAtaM nopalipyate vAriNA, evaM panavadaliptaH kAmaistajjAto'pi yastaM vayaM bamobrAhmaNam // 25 // 26 / / itthaM mUlaguNaistamuktvA uttaraguNaistamAha'alolupaM' AhArAdAvalampaTaM "mudhAjIvitti" 'mudhAjIvinaM' ajJAtoJchavRtti, na tu meSajamantrAdyupadezakatAjIvikaM / 'asaMsaktam' asambaddhaM gRhasthaiH pUrvasaMstutapazcAtsaMstutaiH / / 27 / / 'hitvA' tyaktvA 'pUrvasaMyoga' mAtrAdisambandhaM 'jJAtisaGgAn' svasrAdisambandhAna , casya bhinnakramatvAdbAndhavAMca yo 'na sajati' na bhUyo rajyate eteSu // 28 // atha vedAdhyayanaM yajanaM ca trAyakamiti bayogAdeva brAhmaNo na tu tvadukta ityAzaMkyAhamUlam-pasubaMdhA savvaveA, jaTuM ca pAvakammuNA / na taM tAyAta dussIla, kammANi balavaMtiha // 26 // navi muDieNa samaNo, na OMkAreNa baMbhaNo / na muNI ragaNavAseNaM, kusacIreNa na tAvaso // 30 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icarAdhyapanasatram // 232 // VESEVGEGEGEE samayAe samaNo hoi, baMbhacareNa baMbho / nANeNa ya muNI hoi, tave hoi tavaso // 31 // // * adhya025 kammuNA baMbhaNo hoi, kammusA hoi khattio / kammuNA vaiso hoi, suddo havai kammuNA // 32 // // 232 // ee pAukare buddha, jehiM, hoi siNAyo / savvasaMgaviNimukkaM, taM vaya vUma mAhaNaM // 33 // evaM guNasamAuttA, je bhavaMti diuttamA / te samatthA u uddhatu, paraM appANameva ya // 34 // vyA0-pazUnAM bandho-vinAzAya niyamanaM yahetubhiste pazubandhA 'sarvavedA' RgvedAdayaH, 'jaLaM catti' iSTaM yajanaM, caH samuccaye, 'pApakarmaNA' pApahetupazuvadhAdyanuSThAnena na 'taM' yaSTAraM trAyante 'duzzIlaM' durAcAraM bhavAditi gamyate, yataH karmANi 'balavanti' durgatinayanaM prati samarthAni 'iha' vedAdhyayane yajane ca jAyante, pazuvadhAdipravartakatayA tayoH karmabalavarddhakatvAditi bhaavH| tato nAnayoryogAt kA brAhmaNaH syAtkintu pUrvoktaguNayukta eveti tattvam // 26 // anyacca 'na' naiva, apiH pUttauM, muNDitena 'zramaNo' nirgrantho bhavatIti zeSaH / na "OMkAreNatti" OM bhUrbhuvaHsvari'tyAdinA brAhmaNaH, na muniraraNyavAsena, kuzo-darbhavizeSastanmayaM cIraM kuzacIraM vankalopalakSaNamidaM tena na tApasaH // 30 // tahi kathamete bhavantItyAha-tathA // 31 // 'karmaNA' kriyayA brAhmaNo bhavati, yaduktaM-"kSamA dAnaM damo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtiSaNA / jJAnaM vijJAnamAstikya-metabAhmaNalakSaNam // 1 // " tathA karmaNA kSatatANalavaNena bhavati kSatriyaH, vaizyaH karmaNA kRSipAzupAlyAdinA bhavati, zUdrobhavati karmaNA zocanahetupraiSAdisampAdanarUpeNa / karmanAnAtvAbhAve hi brAhmaNAdivyapadezA 1" bhUmuvaH svastat saviturvareNyaM bhargo devasya dhImahi dhiyo yo naH pracodayAt // SVECVAGGEVeerectvegveAee Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanamatram // 233 // adhya025 // 23 // GALLEVENGEVEEVERERA nAmabhAva eveti / brAhmaNAvasare ca yaccheSAbhidhAnaM tadvyAptidarzanArtham // 32 // kimidaM svabuddhayauvocyata ityAha-tAnanantaroktAn ahiMsAdIn arthAn 'prAdurakASIta' prakaTitavAn 'buddhaH sarvajJo yairbhavati 'snAtakaH' kevalI, tatazca pratyAsannamuktitayA sarvakarmavinimuktamiva sarvakarmavinimuktataM snAtakaM vayaM bramo brAhmaNam // 33 // evaM guNairahiMsAdyaiH samAyuktA ye bhavanti dvijottamAH te samarthAH, 'tuH' pUraNe / ityekonaviMzati sUtrArthaH // 34 // ityudIryAvasthito muniH, tatazcamUlam-evaM tu saMsaye chinne, vijayaghose a mAhaNe / samudAya to taM tu, jayaghosaM mahAmuNiM // 35 // tuDhe a vijayaghose, iNamudAhu kayaJjalI / mAhaNattaM jahAbhUaM, suTu me uvadaMsi // 36 // tubbhe jaiA jaNNA, tubbhe veaviU viU / joisaMgaviU tubbhe, tubbhe dhammANa pAragA 37 tubbhe samatthA uddhattu, paraM appANa medha ya / tamaNuggahaM karehama, bhikkheNaM bhikkhauttamA // 38 // vyA0-evamuktanItyA, turvAkyAntaropanyAse, saMzaye chinne sati vijayaghoSazcaH pUraNe brAhmaNaH, "samudAyatti" 'samAdAya' samyak gRhItvA mamAsau sodaro bhavati ityupalakSyetyarthaH, 'tataH' saMzayacchedAnantaraM taM, 'tu:' pUraNe, jayaghoSamahAmunim // 35 // kiM cakAretyAha-"iNamudAhutti" idamudAhRtavAnuvAcetyarthaH, "jahAbhUaMti" 'yathAbhUtaM yathAsthitam // 36||"jiatti" yaSTAraH yUyaM vedavido 'he vidaH' he yathAsthitatatvajJAH / / 37 ||'tmnnugghNti' tattasmAt anugrahaM kurutAsmAkaM "bhikkheNaMti" 'bhaikSyeNa' mikSAgrahaNena he bhivRkSama ! iti sUtracatuSkArthaH // 38 // evaM dvijenoktaM munirAha TELEG LAVEVEGEEVES VEGVEGVERSE Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya025 uttarAdhyavanasUtram // 234 // // 234 // VAVO LEVEGELSEVGRAECAVA mUlam-na karja maja bhikkhaNaM, khippaM nikkhamasU diyaa| mA bhamihisi bhayAvatte, ghore saMsArasAgare 36 __uvaleo hoi bhogesu, abhogI novalippai / bhogI bhamai saMsAre, abhogI vippamuccai // 4 // ullo sukko a do chUDhA, golayA mhiaamyaa| dovi AvaDiA kuDe, jo ullo so'ttha laggai 41 evaM laggati dummehA, je narA kAmalAlasA / virattA u na laggati, jahA sukke u golae // 42 // vyAkhyA-na kArya mama bhaikSyeNa kintu kSipraM 'niSkrAma' pravraja he dvija ! mA bhramIH bhayAni-ihalokamayAdIni AvArtA iva AvArtA yasmin sa tathA tasmin ghore saMsArasAgare // 36 // " upalepaH karmopacayarUpo bhavati bhogeSu bhujyamAneSviti zeSaH, abhogI nopali pyate karmaNeti zeSaH, tatazca bhogItyAdi spaSTam // 40 // bhoginAmupalepamanyeSAM ca tadabhAvaM dRSTAntadvAreNAha-ArdraH zuSkazca dvau kSiptau kA golako mRttikAmayau, dvAvapi 'Apatitau' prAptau 'kuDya' bhittau, yaH AH so "atyatti" anayormadhye 'lagati' zliSyati / / 41 // | dArTAntikayojanAmAha-" laggati" zliSyanti saMsAra iti zeSaH, iti sUtracatuSkArthaH // 42 // evamukto yatsa cakre tadAha mUlam-evaM so vijayaghoso, jayaghosassa aMtie / aNagArassa nikkhaMto, dhamma soccA aNuttaraM // 43 // ___ vyAkhyA-atra evamanena prakAreNa dharma zrutveti yojyam // 43 // athAdhyanArthamupasaMharannanayorniSkramaNaphalamAha| mUlama-khavittA pUvvakammAI, saMjameNa taveNa ya / jayaghorAvijayaghosA, siddhiM pattA aNuttaraMti bemi 44 vyAkhyA-saSTam / / 44 // ONNONSENEGAL NA NAND Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhyayanaram // 23 // adhya026 | // 23 // // atha SaDviMzamadhyayanam // // ahaM / ukta paJcaviMzamadhyayanaM atha sAmAcArIsaMjhaM par3ivazamArabhyate asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane brahmaguNA uktAH te ca | yaterekha syuH, tena cAcazyaM sAmAcArI samAcaraNIyA, sA cAsminnucyata ityevaM sambandhasyAsyedamAdisUtram- . mUlam - sAmAyArI pavakkhAmi, savvadukkhavimokkhaNiM / jaM carittA Na niggaMthA, tiSaNA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA-'sAmAcArI' sAdhujanakarttavyarUpAM "jaM carittA Natti yAM 'caritvA' Asevya "tiSaNati" tIerNAH, upalakSaNatvAttaranti tariSyanti ceti sUtrAvayavArthaH, zeSaM spaSTamevamagre'pi jJeyam // 1 // yathApratijJAtamAhamUlam-paDhamA AvassiA nAma 1, biiA ya nisIhiA 2 / ApucchaNA yA taimA 3, cautthI paDi pucchaNA 4 // 2 // paMcamA chaMdaNa nAmaM 5, icchAkaro a chaTThao 6 sattamo micchakAro u 7, tahakkAro a8 aTThamo // 3 // abbhUTThANaM navamaM 6, dasamA uvasaMpayA 10 / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAyArI pveiaa||4|| vyAkhyA-vratAdArabhya vinA kAraNaM guroravagrahe na stheyamAzAtanAzakAtaH, kintu tato nirgantavyaM, na cAvazyakI vinA nirgamanamiti prathamA''vazyakI // 1 // nirgatya cAvasthAnasthAne naiSedhikI gamanAdiniSedharUpA kAryeti tadanu naiSedhikI // 2 // tatra ca tiSThatA bhikSATanAdikAryotpattI gurUnApucchathaiva pravattitavyamiti tadantaramA''pracchanA // 3 // tasyAM ca kRtAyAM guruniyukta nA'pi pravRttikAle punaH praSTavyA Neeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeey Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram 1236 // adhya026 // 236 // EPEAREAAAAAAAAAAERICA eva guravaH iti tatpRSThataH pratipracchanA // 4 // kRtvA ca bhikSATanaM nAtmammariNA bhAyaM, kintu zeSamunInAM nimantraNArUpA chandanA kAryeti tadanu chandanA // 5 // tatrApi icchAkAra eva prayoktavya iti tadanu sH||6|| itthaM kriyamANe'pi kathazcidaticArasambhave mithyAduSkRtaM kAryamiti tadanu mithyAkAram / / 7 // mahati cAparAdhe gurorAlocite guruvacanaM tatheti svIkAryamiti tatpRSTatastathAkAraH // // tatheti svIkRtya ca sarvakRtyeSUdyamaH kArya iti tadanu abhyutthAnam // 6 // udyamavatA ca jJAnAdyartha gaNAntare'pi gatvopasampagrAhye ti tadanu upasampadutati suutrtryaarthH||4|| enAmeva viSayavibhAgenopadarzayitumAhamUlam-gamaNe AvassiaM kujA, ThANe kujA NisIhi / ApucchaNA sayaM karaNe, parakaraNe paDipucchaNA chaMdaNA davyajAeNaM, icchAkAro a sAraNe / micchAkAroa niMdAe, tahakkAro paDissue // 6 // abbhuTThANaM gurupUA. acchaNe upasaMpayA / evaM dupaMcasaMjuttA, sAmayArI pavei // 7 // vyAkhyA-'gamane' tathAvidhahetunA bahinissaraNe, AvazyakeSu-avazyaka-vyavyApAreSu bhavA AvazyakI tAM kuryAt / 'sthAne' upAzrayAdau pravizanniti zeSaH, kuryAnnaipedhikI-gamanAdiniSedharUpAM / 'ApracchanA' idamahaM kuryA na vetyAdirUpAM, svayamAtmanaH karaNaM-kasyApi kAryasya nivartanaM svayaM karaNaM tasminkAryeti zeSaH / tathA 'parakaraNe' anyakAryavidhAne pratipracchanA, guruniyukto'pi hi punaH pravRttikAle pRcchatyeva guruM / iha ca svakRtyaparakRtyayorupalakSaNatvAtsAmAnyena svaparastrambandhiSu sarvakAryeSvapi prathamato gurUNAM pracchanamApRcchA, guruniyu||kta nApi pravRttikAle bhUyastatpracchanaM pratipRccheti jJeyaM Aha ca niyuktikRt-"ApucchaNA u kajje puvaniutteNa hoi paDipucchatti" // 2 // VEVEGVEGVESEVEGVE VEEVEEVEE VEET Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 237 // adhya025 // 237 // Lux1ult reruzintoretoL 'chandanA' zeSamuninimantraNA 'dravyajAtena' dravyavizeSeNa pUrvagRhIteneti gamyate, ukta ca "puvagahieNa chNdnntti"| icchayA-svAmiprAyeNa na tu balAtkAreNa karaNaM-tattatkAryanivarttanamicchAkAraH, 'sAraNe' AtmanaH parasya vA kRtyaM prati pravartane / tatrAtmasAraNe yathA 'i. cchAkAreNa yuSmaccikIrSitamidaM kArya karomIti', anyasAraNe ca yathA 'mama pAtralepAdikAryamicchAkAreNa kuruteti' / mithyAkaraNaM-mithyA idamiti pratipattimithyAkAraH, sa cAtmano 'nindAyAM' vitathAcaraNe dhigidaM mithyA mayA kRtamityAdirUpAyAM / 'tathAkAra' idamitthamevetyabhyupagamaH, 'pratizrute' pratizravaNe gurau vAcanAdikaM prayacchatyevamevedamityaGgIkArarUpe // 6 // abhItyAbhimukhyenotthAnaM 'abhyutthAnaM' udhamaH "gurupUatti" ApatvAdgurupUjAyAM gauravArhANAmAcAryaglAnAdInAM yathocitAhArAdisampAdanarUpAyAM / iha ca sAmAnyAbhidhAnepi abhyutthAnaM nimantraNArUpameva grAhya, ata eva niyuktikRtA asya sthAne nimantraNaivoktA "chandaNA ya nimantaNati" / tathA "acchaNetti" avasthAne prakramAdaparAcAryAdeH samIpe, upasampadiyantaM kAlaM yuSmatpArthe mayA vasitavyamityevaMrUpA, kAryeti sarvatrApi zeSaH / evamuktanItyA "dupaMcasaMjuttatti" 'dvipaJcakasaMyuktA dazasaMkhyAyutA sAmAcArI 'praveditA' kathiteti sUtratrayArtha // 7 // evaM dazavidhAM saamaacaariimudiiyoghsaamaacaariimaahmuulm-pubvillmi caubhAge, Aiccami samuTTie / bhaMDagaM paDilehitA, vaMditA ya to guru|| // pucchijjA paMjalIuDo, ki kAyavvaM mae iha / iccha nioiuM bhaMte, veAvacce va sajjhAe // 6 // vemAvacce niutteNaNaM, kAyavvaM agilAyo / sajjhAe vA niutteNAM, savvadukkhavimokkhaNe // 10 // teveeveeleeveereeverveeveeveere Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yamastram ||238 || vyAkhyA - purvasmiMzcaturbhAge nabhasa iti zeSaH, Adile 'samutthite' samuGgate prApta ityarthaH / atra hi kiJcidUro'pi caturbhAgacaturbhAga uktastato'yamarthaH / buddhayA nabhacaturddhA vibhajyate, tatra purvadiksambaddhakiJcidUnanabhacaturbhAge yadA''dityaH sameti tadA, pAdonapaurupyAmityarthaH / bhANDameva ' bhANDakaM' patagrahAdyupakaraNaM pratilikhya vanditvA ca tataH pratilekhanAnantaraM guruM zrAcAryAdikam // 8 // "pucchejjatti " pRcchet 'prAJjalipuTo' bhAlasthalayojitakarasampuTaH kiM karttavyaM mayA ? 'iha' asmin samaya iti gamyate etadeva vyanakti, " icchaMti " icchAmi '"nioiuMti" antarbhU taNigarthatvAd ' niyojayitu'' pravarttayitu' yuSmAbhirAtmAnamiti zeSaH, he bhadanta ! ' vaiyAvRtye ' glAnAdisambandhini 'svAdhyAye vA' vAcanAdau // 6 // evaM pRSTvA yatkAryaM tadAha - vaiyAvRttye niyuktena karttavyaM prakramAdvaiyAvRttyaM, "agilAyazroti" 'aglAnyaiva' zarIrazramamavicintyaiva / svAdhyAye vA niyukta ena sarvaduHkhavimokSaNe svAdhyAyopyaglAnyaiva kArya iti gamyamiti sUtrazrayArthaH / / 10 / / evaM sakalaughasamAcArI mUlatvAtpratilekhanAyAstatkAlaM sadA vidheyatvAdgurupAratantryaM cAbhidhAyautsargikaM dinakRtyamAhamUlam -- divasassa cauro bhAe, kujA bhikkhU vikkhaNo / to uttaraguNe kujjA, dibhAgeca paDhamaM porisi sabhAyaM bii bhANaM priyai / taiAe gocarakAlaM, puNo cautthie sajjhAyaM AsADhe mAse dupayA, pose mAse cauppayA / cittAsopasu mAsesu, tipayA havai porisI // 13 // aMgulaM sattara teAM, pakkheAM tu duaMgulaM / vaDDae hAyae Avi, mAseAM cauraMgulaM // 14 // " vyAkhyA - "tabhatti" tatazruturbhAgakaraNAnantaraM uttaraguNAn svAdhyAyAdIn kuryAt // 11 // kathamityAha -- prathama pauruSa 'svA adhya0 26 // 238 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 236 // dhyAyaM' vAcanAdikaM kuryAditi zeSaH, dvitIyAyAM dhyAnaM 'dhyAyet' dhAtunAmanekArthatvAt kuryAt, dhyAnaM cehArthapauruSItvAdasyA arthaviSaye eva mAnasAdivyApAraNamucyate / tRtIyAyAM bhikSAcaryAmupalakSaNatvAdbhojanavahirgamanAdi / catuthyAM punaH svAdhyAyaM, ihApi pratilekhanAdikamupalakSaNAddbhAhyamiti // 12 // yadukta N prathamAM pauruSImityAdi, tajjJAnArthamAha - " duppayatti " yadA puruSAderUrdhvasthitasya dakSiNakarNanivezitataraNimaNDalasya ASADhapUrNimAdine jAnucchAyA dvipadA syAttadA pauruSI, evaM sarvatrApIti // 13 // idaM ca pauruSImAnamASADhAdi pUrNimAsu jJeyaM, tadanu tu vRddhihAnI evam - aMgulaM 'saptarAtreNeti' dinAvinAbhAvitvAdrAtrINAM saptAhorAtreNa varddhate dakSiNAyane, hIyate uttarAyaNe / iha ca saptarAtreNetyatra sArddheneti zeSo draSTavyaH, pakSeNAMguladvayavRddheruktatvAt // anyacca keSucinmAseSu dinacaturddazakenA'pi pakSaH sambhavati, tatra ca saptarAtreNApyaMgulavRddhihAnyA na doSaH || 14 || keSu punarmAseSu caturdazabhirdinaiH pakSa ityAha mUlam -- sADhabahulapavakhe, bhaddavae kattie a pose a / phagguNa - vaisAhesu a, nAyavvA zramaratA 15 jeTThAmUle AsADha - sAvaNe, chahiM aMgulehiM paDilehA / aTThahiM bIatimmi, taie dasa aTThahiM catthe vyA0 - " zramatti " ' avamA' nyUnA ekeneti zeSaH, 'rattatti' upalakSaNatvAdahorAtrAH / evaM ca ekaikadinApahAre dinacaturddaza ke- naiva kRSNapakSa eteSu mAseSviti bhAvaH / / 15 / / evaM pauruSIjJAnopAyamabhidhAya pUrvamuktAyAH pAdonapauruSyA jJAnopAyamAha - " jyeSThAmUle " ...jyeSThe ASADha zrAvaNe ca SaDbhiraMgulaiH pratyahaM pUrvokta pauriSImAne prakSiptairiti gamyaM, pratilekhA - pAtrapratilekhanAkAlaH / aSTabhiraMgulaidvitIyatribhAdrapadAzvinakArttikarUpe / tathA tRtIye trike mArgazIrSapauSamAgharUpe, "dasatti" dazabhiraMgulaiH / aSTabhizcaturthe trike, phAlguna caitra vaizAkharUpe / iti SaTkArthaH // 16 // itthaM dinakRtyamuktvA rAtrau yadvidheyaM tadAha MOBAEROS adhya026 // 236 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya026 // 24 // uttarAdhya- IF mUlam-ratipi cauro bhAe, bhikkhU kujjA vibhakkhaNo / to uttaraguNe kujjA, rAIbhAgesu causuvi 17 panasUtram paDhamaM porisi sajjhAyaM, biDa jhANaM jhiAyaDa / tahaAe nihamokkhaM tu, cautthIe bhujjovi sajjhAyaM 18 // 24 // jaM nei-jayA rattiM, nakkhattaM tammi nahacaubbhAe / saMpatte viramijjA, sajjhAya posakAlaMmi 16 tammeva ya nakkhatte, gayaNa caubbhAgasAvasesaMmi verattiaMpi kAlaM, paDilehittA muNI kujjA // 20 // vyA0-"ratipitti" rAtrimapi na kevalaM dinamityapizabdArthaH // 17 // "biiaMti" dvitIyAyAM dhyAnaM dharmadhyAnaM, sRtIyAyAM nidrAyAH pUrvaruddhAyA mokSo-mutkalanaM nidrAmokSaH taM kuryAta , vRSabhApekSaM caitat , sAmastyena tu prathamacaramayAmajAgaraNameva / tathA cAgarma "savve'vi paDhamajAme, doSiNa u vasahANa AimA jAmA / taiyo hoi guruNaM, cautthazro hoi savvesiM " iti // 18 // atha rAtribhAgakA catuSkajJAnopAyamupadarzayan samastayatikRtyamAha-yan 'nayati' prApayati samAptimiti gamyate, yadA 'rAtri' kSapAM nakSatraM, yasmin dine yasminnakSatre'stamite rAtriparyanto bhvtiitibhaavH| tacca nakSatraM ravinakSatrAta prAyazcaturdazaM bhavatIti vRddhAH / tasminakSatre nabhazcaturbhAge samprApte KEII 'viramet ' nivata, "sajjhAyatti" svAdhyAyAta 'pradoSakAle' rAtrimukha prArabdhAditi zeSaH // 16 // tasminneva nakSatre prakramAtprApte "ga yaNatti" gaMgane, kIdRze? caturbhAgena gantavyena sAvaze caturbhAgasAvazeSa tasmin , 'vairAtrika' tRtIyaM, apizabdAnijanijasamaye prAdoSiAE kAdikaM ca kAlaM, "paDilehittatti" 'pratyupekSya' pratijAgarya muniH kuryAt , karoteH sarvadhAtvarthavyAptatvAd gahaNIyAt / iha ca prathamAdiSu nabhazratubhAgeSu samprApte rAtrisamApake nakSatre rAtreH prathamAdyAH praharA iti sAmarthyAduktaM bhavatIti sUtracatuSkArthaH // 20 // itthaM sAmAnyena VEGVEEVAHETEVE EVEGVEGVAPE CEVEEVIGEVEEVONOVGVEGVEGVEGA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya026 // 24 // Vall dinanizAkRtyamupadarya punarvizeSAttadeva darzayannAdau dinakRtyaM sArddhasaptadazasUtrairAhauttarAdhya Hel mUlama-pubbillaMmi caubhAge, paDilehitANa bhaMDagaM / guru vaMdittu sajjhAyaM, kujjA dukkhavimokkhaNaM 21 yanasUtram // 24 // porisIe caubbhAge, vaMdittANa to guru / apaDikkamittA kAlassa, bhAyaNaM paDilehae // 22 // KI vyA0-pUrvasmizcaturbhAge prathamapauruSIlakSaNe prakramAdinasya svAdhyAyaM kuryAditiyogaH, kiM kRtvetyAha-pratyupekSya 'bhANDaka' varSAkalpA dikamupadhi sUryodayasamaye iti zeSaH // 21 // pauruSyAzcaturbhAge avaziSyamANa iti zeSaH, tataH pAdonapauruSyAmityarthaH / apratikramya kAlasya, caturthapauruSyAmapi svAdhyAyasya vidhAsyamAnatvAt kAlapratikramaNaM casvAdhyAyasamAptau syAdityapratikramyetyuktam ||prtilekhnaavidhimaahmuulm-muhpottinN paDilehittA paDilehijja grocchagaM / gocchagalaiaMguliyo, vatthAI paDilehae // 23 // uDDU thiraM aturiaM, puvvaM tA vatthameva paDilehe / to viiyaM papphoDe, taiyaM ca puNo pamajjijA 24 aNaJcAviaM avaliyaM, aNNAyubaMdhiM amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA, pANIpANivisohaNa 25 / vyA0--mukhavastrikA pratilikhya pratilekhayet "gocchagaM" pAtrakoparivarti upakaraNaM, tatazca 'gocchagalaiaMgulimotti' prAkRtatvAda| gulibhiAto gRhIto gocchako yena soGga lilAtagocchakaH, 'vastrANi paTalakarUpANi 'pratilekhayet' prastAvAtpramAjayedityarthaH / / 23 / / Fll itthaM tathAsthitAnyeva paTalAni gocchakena pramRjya punaryatkuryAttadAha-'urca' kAyato bastratazca, tatra kAyata utkuTuko vakhatastu tiryaprasA ritavastraH / sthiraM dRDhagrahaNena, 'atvaritaM' adrutaM yathAbhavatyevaM pUrva prathamaM 'tA iti' tAvad 'vastra' paTalakarUpaM jAtAvekavacanaM / atra ca PGAVE AVEVAATEVA AVEVAVEGV Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya dhanasUtram // 242 // paTalakaprakramepi yadvastramiti sAmAnyazabdAbhidhAnaM tadvarSAkalpAdipratilekhanAyAmapyayameva vidhiriti khyApanArthaM 'evazabdo' bhinnakrama stataH pratyupekSetaiva, ArataH paratazca nirIkSetaiva, na tu prasphoTayet / tatra ca yadi jantUn pazyati tato yatanayA'nyatra saMkramayati / "to iti" tataH pratyupekSaNAnantaraM dvitIyamidaM kuryAt, kimityAha - yat zuddhaM sat prasphoTayet / tRtIyaM ca punaridaM kuryAt, 'pramRjyAt' pratyupekSya prasphoThya ca hastagatAn prANinaH pramRjyAdityarthaH // 24 // kathaM punaH prasphoTayet pramRjyAdvetyAha- ' zranarttitaM ' vastra N vapurvA yathA narttitaM na bhavati / 'avalitaM' yathA''tmano vastrasya ca valitaM moTanaM na syAt / 'ananubandhi' anubandhena nairantaryarUpeNa yuktamanubandhi, na tathA ananubandhi, ko'rtho ? lakSyamANavibhAgaM yathA bhavati tathA / " amosalitti" sUtratvAdamarzavat tiryagUrdhvamadho vA kuDyAdiparAmarzayuktaM yathA na syAttathA / kimityAha-" chappurimatti" paT pUrvAH, pUrva kriyamANatayA tiryakkRtavastraprasphoTanAtmakAH kriyAvizeSA yeSAM te SaT pUrvAH / nava khoTakAH prasphoTanarUpAH karttavyA iti zeSaH / pANau haste prANinAM kundhyAdInAM vizodhanaM prANivizodhanaM, pAThAntare ca prANipramArjanaM prasphoTanatrikatrikottarakAlaM trikatrikasaMkhyaM karttavyam // 25 // pratilekhanAdoSatyAgArthamAha mUlam -- ArabhaDA sammaddA, vajjevvA ya mosalI taiA / papphoDaNA cautthI, vikkhittA ve chaTThA pasiDhila- palaMba-lolA, egAmosA garUvadhuNA / kuNai pamANi pamAyaM, saMkie gaNagovagaM kujjA vyAkhyA - " zrArabhaDA " viparitakaraNaM, tvaritamanyAnyavastragrahaNarUpA vA / yadukta:- "vitahakaraNamArabhaDA, turiaM vA zrannamannagahati" saMmarddanaM saMmardA, rUDhitvAt strIliGgatA, saMmardA nAma vastrAntakoNasaMvalanaM', upadhervA upari upavezanaM varjayitavyeti sarvatra yojyaM / 1 vastrAntako yAnAM paraspara melanamiti dIpikAyAm // adhya026 // 242 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyapanasUtram // 243 // AAPARRRRR prAmadhya026 // 243 // caH pUttauM, "mosalitti" tiryagalamayo vA ghaTTanA, tRtIyA / 'prasphoTanA' prakarSeNa reNuguNThitasyeva vastrasya phoTanA caturthI / vikSepaNaM vikSiptA paJcamI, strItvaM prAgvata , sA ca pratyupekSitavastrasyApratyupekSite prakSepaNaM, pratyupekSyamANo vA vastrAzcalaM yadhvaM kSipati / vedikA SaSThI, sA ca paJcavidhA / yadAhuH-"veiA paMcavihA paNattA, taMjahA-uDDhaveibA 1 ahoveibA 2 tiriaveimA 3 duhano veiyA 4 ego yA veimA 5 / tattha 'uDDhaveiyA' upari jANugANaM hatthe kAUNa paDilehei 1 / 'ahoveiyA' aho jANugANaM hatthe kAUNa paDilehei 2 / 'tiriaveiyA' saMDAsayANaM majjhe hatthe neUNa paDilehei 3 / 'ubho veiyA' bAhANaM aMtare dovi jANugA kAUNa paDilehei 4 / 'ego veimA' ega jANugaM bAhANamantare kAUNa paDileheitti 5 / " *evamete SaDadoSAH tyAjyAH // 26 // tathA-'prazithilaM' nAma doSo yadadRDhamatiryagAyataM vA vastraM gadyate, pralambo-yadvipamagrahaNena pratyupekSyamANavastrakoNAnAM lambanaM / lolo-yadbhUmau kare vA pratyupekSyamANavastrasya lolanamamISAM dvandvaH / ekAmarzanamekAmarzA, strItvaM prAgvat , madhye gRhItvA grahaNadezaM yAvadubhayato vastrasya yadekakAlamAka paNa / anekarUpA saMkhyAtrayAtikrameNa yugapadanekavastragrahaNena vA yA dhRnanA-vastrakampanA sA'nekarUpadhUnanA / tathA karoti 'pramANe praspho|| TanAdisaMkhyArUpe 'pramAdam ' anavadhAnaM / yacca 'zaGkite' pramAdAtpramANaM prati zaGkotpattau gaNanA karAMgulirekhAsparzanAdinA ekadvitrisaMkhyArUpAmupagacchatIti gaNanopagaM yathA bhavatyevaM prakramAtprasphoTanAdi kuryAtso'pi doSaH / sarvatra pUrvasUtrAdanuvarNaM vajanakriyA yojyA / evaM ___vedikAyAH paMcabhedAH / UrdhvavedikA 1 adhovedikA 2 tiraMgavedikA 3 ubhayaverikA 4 ekavedikA 5 / UrdhvavedikA sA yasyAM ubhayoanviopari hastayo rakSaNam 1 / adhovedikA sA jAnyoradhaH pracura hastayo rakSaNam 2 / tiryagavedikA sA yasyAM tiryag hastau kRtvA pratilekhanam 3 / ubhayavedikA sA yasyAM ubhAbhyAM jAnubhyAM bAjhe ubhayoIstayo rakSaNam 4 / ekavedikA sA yasyAM eka jAnu hastamadhye apara jAnu bAjhe rakSyate / iti dIpikAyAm // NeedeuveseoveeeeeeeeeeeeeeeeY RRRRBARSsakara Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- adhya026 // 244 // yanasUtram // 244 // AAGRAAAAAAAA cAnantaroktadoSairyuktA sadoSA pratilekhanA tairviyuktA tu nirdoSatyarthAduktam // 27 // sAmprataM tvenAmeva bhaGgakadarzanadvAreNa sAkSAtsadoSAM ni- doSAM ca kiJcidvizeSato vaktumAha| mUlam-aNUNAirittapaDilehA, avivaccAsA taheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi 28 vyAkhyA-UnA cAsAvatiriktA ca UnAtiriktA, na tathA anUnAtiriktA / iha ca nyUnatAdhikye prasphoTanA pramArjane, velAM cAzritya vaktavye / "avivaccAsatti" 'avyatyAsA' puruSopadhiviparyAsarahitA', kAyeMti zeSaH / atra tribhirvizeSaNapaderaSTau bhaGgAH sUcitAsteSu ca kaH zuddhaH ko vA'zuddhaH ? ityAha-'prathamaM padaM' AdyabhaGgakarUpamihaivopadarzitaM prazastaM, zeSANi tu saptA'prazastAni* // 28 // nidoSAmapyenAM kurvatA yattyAjyaM tatkAkvopadeSTumAhamUlam-paDilehaNaM kuNaMto, miho kahaM kuNai jaNavaya kahaM vA / dei va paccavakhANaM, vAei sayaM paDicchai vA puDhavi ukkAe, teu vAU vaNassai tasANaM / paDilehaNApamatto, charahapi virAho hoi // 30 // 'puDhavI-AUkkAe, teU-bAU-vaNassaitasANaM / paDilehaNA Autto, chaNhapi ArAho hoi // 31 // vyA0-pratilekhanAM kurvan mithaH kathAM karoti, janapadakathAM vA, stryAdikathopalakSaNametat , dadAti vA pratyAkhyAnamanyasmai, vAcayati 1 gurvAda ratnAdhikasya copadhiM yathAkramaM na pratilekhayati, prAtaH sAyaM ca rajoharaNAdikamupadhi vA yathoktasthAne na pratilekhayati, ityevaM puruSavyatyaya upadhivyatyayazca / sthApanA-555-155-515-115-551-151-SII-III evamaSTa bhaMgA // 3 eSA gAthA 'gha' saMjJakapustake na zyate / / EYECE-ENEeeeeeeeeeeeerent Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 245 // paraM, svayaM pratIcchati vA AlApAdikaM gRhNAti ya iti zeSaH // 26 // sa kimityAha - "paDilaheNApamattotti " mithaH kathAdinA pratilekhanAyAM pramatto'navadhAnaH, SaNNAmapi virAdhako bhavati / kathamiti ceducyate-pramatto hi kumbhakArazAlAdau sthito jalabhRtaghaTAdikamapi praloThayet, tatastajjalena mRdagnibIjakunthvAdayaH plAvyante, yatra cAgnistatrAvazyaM vAyuriti paNNAmapi virAdhanA / tadevaM pratilekhanAkAle hiMsAhetutvAnmithaH kathAdIni tyAjyAni iti bhAvaH // 30 // [ pratilekhanAyAM prayuktaH sAvadhAno'pramAdI sAdhuH pRthvIvyAdInAM paraNAmapi kAyAnAM ArAdhako bhavati / / 31 / / ] itthaM prathamapauruSIkRtyamukta, dvitIyapauruSIkRtyaM tu 'bIiaM bhANaM zriyai' ityanenoktameva, ubhayaM cedamavazyaM karttavyaM / atha tRtIyapauruSIkRtyamapi kimevamavazyaM kAryamuta kAraNa evotpanne ? ityAzaGkApohArthamAhamUlam - iAe porisIe, bhattapANaM gavesae / chaNhamannayarAgaMmi, kAraNammi samuTThie // 32 // - vevacce, iriTThAe a sNjmtttthaae| taha pANavattitrAe, chaTTha puNa dhammaciMtAe // 33 // vyA.--spaSTaM navaramautsargikamevedaM tRtIyapauruSIbhaktapAnagaveSaNaM, anyathA hi sthavirakalpikAnAM yathAkAlameva bhaktAdigaveSaNaM / yadAhu: - " sai kAle care bhikkhu, kujjA purisakAri // zralAbhutti na soijjA, tabutti ahiyAsa 1 ci " / charahamityAdi - paNNAmanyatarasmin kAraNe samupasthite, na tu kAraNaM vineti bhAvaH // 32 // kAraNaSaTkamevAha - " veNatti " vedanAzabdasyopalakSaNatvAt kSutpipAsAvedanAcchedanArthaM 1 / " vezravaccetti " tudhAdibAdhito vaiyAvRttyaM kattu kSamo na syAditi vaiyAvRttyAya 2 / tathA IryAsamitiH saivArthastasmai, caH samuccaye, kSuttRSAkulasya hi caturbhyAmapazyato'sau duSkareti 3 / tathA 'saMyamArthAya ' saMyamapAlanaM ca yathA syAditi, AhArAdikamantarA hi kaccha mahAkacchAdInAmiva saMyamo duranupAlaH syAditi 4 / tathA ' prANapratyayaM ' prANatrANahetave, avidhinA hyAtmano'pi adhya026 // 245 / / Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 246 // madhya. 26 // 246 // eeVee VG VG Vergreen prANoprakrame hiMsA syAt 5 / SaSThaM punaridaM kAraNaM yaduta 'dharmacintAyai' dharmadhyAnanimittaM, kSuSAdhAmasya hi durvyAnopagatasya kva dharmaci- | teti tadartha bhaktapAnaM gaveSayediti sarvatrAnuvartyate // 33 // atha yaiH kAraNairbhaktAdigrahaNaM na kuryAttAni nirdeSTumAhayA mUlam-niggaMtho dhiimaMto, niggaMthI vi na karijja chahiM ceva / ThANehiM tu imehi, aNatikkamaNA ya se hoI // 34 // Ayake uvasagge, titikkhayA baMbhaceraguttIpsu / pANidayA tavaheDaM, sarIravoccheaNaTThAe vyAkhyA-nirgrantho 'dhRtimAn ' dharmacaraNaM prati sthairyavAn , 'nirgranthI' sAdhvI sApi, na kuryAdbhaktAdigaveSaNamiti prakramaH / Sabhirekha sthAnaH, 'tu:' punararthe ebhirvakSyamANaiH, kutaH ? ityAha-"aNaikkamaNAyatti" 'anatikramaNaM' saMyamayogAnAmanullaMghana, cazabdo | yasmAdarthe, tato yasmAt 'se' tasya nirgranthAderbhavati, anyathA hi tadatikramasambhavaH // 34 // sthAnakaSaTakamAha-AtaMke' jvarAdau 1 / 'upasarge' divyAdau, vratamokSAya svajanAdikRte vA 2 / ubhayatra tannivAraNArthamiti gampate / tathA titikSA-sahanaM tayA, kvetyAha-brahmacaryaguptiSu viSaye, tA hi manoviplavotpattau nAnyathA sor3ha zakyA iti 3 / tathA "pANidayAtavaheuMti" prANidayAhetovarSAdau apkAyAdijIvarakSAyai 4 / tapazcaturthAdi taddhetozca 5 / zarIravyavacchedArtha, ucitakAle'nazanaM kurvan 6 / bhaktapAnagaveSaNaM na kuryAditi yojyam // 35 // bhaktAdigaveSayaMzca kena vidhinA kiyatkSetra paryaTedityAha| mUlam-avasesaM bhaMDagaM gijjhA, cakkhusA paDilehae / paramaddhajoSaNAo, vihAraM viharae muNI // 36 // vyAkhyA-apagatazeSamapazeSaM samagramityarthaH, bhANDakamupakaraNaM gRhItvA cakSuSA pratyupekSyeti zeSaH, tataH pratilekhayet / taccAdAya paramu Eeeeeeeeeeeeee AN Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 247 // tkRSTaM arddhayojanAdarddhayojanamAzritya parato hi mArgAtItamazanAdi syAt, viharatyasminpradeze iti vihAraH - kSetraM, taM viharenmuniH // 36 // itthaM vihRtyopAzrayaM cAgatya gurvAlocanAdipUrvaM bhojanAdi kRtvA yatkuryAttadAha mUlam - cautthIe porisIe, nikkhavittAraNa bhAyaNaM / sajjhAyaM ca tatra kujjA, savvabhAvavibhAvarNaM // 37 // porisIeca ubhAe, vaMdittAraNa to guru / paDikkamittA kAlassa, sijjaM tu paDilehae // 38 // pAsavaraNuccArabhUmiM ca, paDile hijja jayaM jaI / kAussaggaM tatra kujjA, savvadukkhavimokkhaNaM 36 vyAkhyA - caturthyAM paurubhyAM 'nikSipya ' pratyupekSaNApUrvaM badhvA 'bhAjanaM ' pAtraM, upalakSaNatvAdupadhiM ca pratilikhya, svAdhyAyaM tataH kuryAt, sarvabhAvA - jIvAdayasteSAM vibhAvanaM - prakAzakam / / 37 / / pauruSyAH prakramAccaturthyAzcaturbhAge zeSe iti zeSaH, "sijjaMti" 'zayyAM ' vasatim ||38|| "pAsavaNuccArabhUmiM catti" prazravaNabhUmimuccArabhUmiM ca pratyekaM dvAdazasthaNDilAtmikAM ca zabdAtkAla bhUmiM ca sthariDalatrayarUpAM pratilekhayet, 'yatam ' ArambhAduparataM yathA syAttathA yatiriti sArddhasaptadazatrUtrArthaH / itthaM vizeSAddinakRtyamuktvA rAtrikRtyaM sArddhatrayodazamUtrairAha / kAussaggamityAdi - " tayoti " tataH prazravaNAdibhUmiprati lekhanAnantaram // 36 // kAyotsarge sthitazca yatkuryAttadAha-- mUlam - desi ca aIAra, ciMtijja aNupuvvaso / nANe a daMsaNe ceva, caritaMmi taheva ya // 40 // pAri kAussaggo, vaMdittANa to guru N / desi tu AIAraM, Aloijja jahakkamaM // 41 // pakkimitta nissallo, vaMdittAraNa to guru / kAussaggaM to kujjA, savvadukkha vimokkhaNaM // 42 // adhya026 // 247 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasatram // 24 // adhya026 // 24 // EeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeereCG pAriya kAussaggo, vaMdittANaM tao guru / thuimaMgalaM ca kAuM, kAlaM saMpaDilehae // 43 // paDhamaM porisi sajjhAya, vii jhANaM jhiAyai / taiAe niddamokkhaM tu, sajjhAyaM tu cautthIe 44 // vyAkhyA-"desiaMti" sUtratvAdevasikaM, aticAraM cintayed 'AnupUrvyA' krameNa prAtaH pratikramaNe prathamamukhavatrikApratyupekSaNAdArabhyAmakAyotsarga yAvadityarthaH / kiM viSayamaticAraM cintayedityAha-jJAne cetyAdi / 40 // pAritakApotsagoM vanditvA dvAdazAva-vanda-|| nena, 'tata' ityaticAracintanAnantaraM guruM / daivasikaM, 'tuH' pUttauM, aticAram 'Alocayet' prakAzayet yathAkramam // 41 / / 'pratikramya aparAdhasthAnebhyo nivartya 'niHzalyo' mAyAzalyAdirahitaH "vaMdittANatti" sUcakatvAtsUtrasya bandanakapUrva kSamayitvA vanditvA ca guruvandanena tato guru', 'kAyotsarga' cAritradarzanajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayarUpaM, jAtAvekavacanam // 42 // "thuimaMgalaMti" 'stutima galaM' siddhastavarUpaM stutitrayarUpaM ca kRtvA 'kAlaM' prAdoSikaM sampratyupekSate, ko'rthaH ? pratijAgatti / upalakSaNatvAdgahaNAti ca // 43 / / | idaM vyAkhyAtameva punaH kathanaM tvasya punaH punarupadeSTavyameva gurubhirna prayAso mantavya iti khyApanArtham // 43 / / kathaM punaH caturthapauruSyAM | | svAdhyAyaM kuryAdityAha| mUlam--porisIe cautthIe, kAlaM tu paDilehiA / sajjhAyaM tu to kujjA, abohito asaMjae 45 porisIe caubbhAe, vaMdittANa tao guru / paDikkamittA kAlassa, kAlaM tu paDilehae // 46 // Agae kAyavussagge, savvadukkhavimokkhaNe / kAussaggaM to kujjA, savvadukkhavimokkhaNaM 47 Neeeeee-YEU-NEEYEGYEENovee-ee-eavee Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasatram // 24 // NEVEEVEE VEE VEEVEE VEGVEGEVEG VEE rAi ca aIAraM, ciMtija aNupuvvaso / nANammi daMsaNammi, carittammi tami ya // 48 // adhya026 pArizra kAussaggo, vaMdittANa to guru / rAiaM tu aIAraM, Aloejja jahakkama // 4 // // 24 // paDikkamittu nissallo, vaMdittANa to guru / kAussaggaM to kujjA, savvadukkhavimokkhaNaM 50 // kiM tavaM paDivajjAmi, evaM tattha viciMtae / kAussaggaM tu pArittA, vaMdaI u to guru // 51 // pAriza kAussaggo, vaMdittANa to guru / tavaM saMpaDivajjittA, karijja siddhANa saMthavaM // 52 // " vyA0-"kAlaMti" vairAtrikaM kAlaM 'tuH' pUraNe 'pratyupekSya' pratijAgarya gRhItvA ca svAdhyAyaM tataH kuryAd 'abodhayan' anutthApa- Mel yan asaMyatAn // 45 // pauruSyAH prakramAccaturthyAzcaturbhAge'vaziSyamANe iti zeSaH, vanditvA tato guru pratikramya 'kAlasya vaivikamya 'kAlaM' prAbhAtikaM 'tuH' pUttauM, "paDilehaetti" pratyupekSeta gahaNIyAcca / iha ca sAkSAtpratyupekSaNasyaiva punaH punaH kathanaM bahataraviSayatvAt / madhyamakramApekSaM ceha kAlatrayagrahaNamuktaM, anyathA hya tsargata utkarSeNa catvAro jaghanyena trayaH kAlAH, apavAdatazcotkarSeNa do jananyena tveko'pyanujJAta eveti / kAlagrahaNavidhizcehAvazyakavRtteravaseyaH // 46 // 'Agate' prApte 'kaayvyutsrge| kAyavyatsargara zeSaM spaSTama / yacceha kAyotsargasya sarvaduHkhavimokSaNa iti vizeSaNaM punaH punarucyate tadasyAtyantanirjarAhetutvakhyApanArtham / yadaktaM-kA ssagge jaha suThThiassa, bhajjati aNgmNgaaii| ia bhiMdaMti muNivarA, ahavihaM kammasaMghAyaM // 1 // " tatheha kAyotsargagrahaNena cAritradarzaA najJAnazuddhaye kAyotsargatrayaM gRhyate, tatra ca tRtIye rAtriko'ticArazcintyate // 47 // tathA cAha-rAtrau bhavaM rAtrikaM, 'caH' pUraNe, ati Peeeevesvesenere GESTER Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya madhya026 // 25 // yanasUtram // 250|| REYAYeeeeeeeeeeeeeeeeeeee cAraM cintayet "aNupuvasotta" 'AnupUrvyA' krameNa jJAne darzane cAritre tapasi cazabdAvIrye ca, zeSakAyotsargeSu tu caturvizatistavacintanaM pratitameveti noktam / / 48 // tatazca-"vaMdittANatti" bandanakapUrva camayitvA tato vanditveti draSTavyam // 46 // 50 // kAyotsargasthaH kiM kuryAdityAha-kiM rUpaM tapo namaskArasahitAdi pratipadye'hamevaM tatrotsameM vicintayet / vIro hi bhagavAn SaNmAsAnirazano vihRtavAn takimahamapi nirazanaH zakto'smyetAvantaM kAlaM sthAtumuta neti ? evaM paJcamAsAdyapi yAvannamaskArasahitaM tAvatparibhAvayet // 51 // pUrvasatrottarArdoktamarthamanuvadan sAmAcArIzeSamAha-navamityAdi-tapo yathAzakti cintitaM sampratipadya kuryAt siddhAnAM saMstavaM stutitrayarUpaM, tadanu ca yatra caityAni santi tatra tadvandamaM vidheyamiti sArddhatrayodazasUtrArthaH / / 52 // athAdhyayanArthopasaMhAramAhamUlama-esA sAmAyArI, samAseNa vihAiA / jaM carittA bahU jIvA, tINNA saMsArasAgaraMti bemi 53 vyA0-"vizrAhiatti" 'vyAkhyAtA' kathitA yAM 'caritvA' ''sevyeti sUtrArthaH // iti bravImIti prAgvat // 53 / / AAAAAAheeeeeeee Busardrurtalsexsisaix axeferesturassic * iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya3 zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau paDivazamadhyayanaM sampUrNam // 26 // FA-AHARApngprapPAHARAHATARRIAAIGApparaspiry Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 25 // adhya027 25 // EEEEEVE Vereeeveereveevee ||ath saptaviMzamadhyayanam // ||ahN / / uktaM SaDviMzamadhyayanaM, samprati khalukIyAkhyaM saptaviMzamArabhyate / asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane sAmAcArI proktA, al sA cAzaThatayaiva pAlayituM zakyA, sApi tadvipakSabhUtazaThatAtyAgenaiva syAditIha dRSTAnta dvArA zaThatAsvarUpaM nirUpyate / itisambandhasyAsyeda mAdi sUtram // mUlam-there gaNahare gagge, muNI Asi visArae / AieNe gaNibhAvaMmi, samAhiM paDisaMdhae // 1 // vyAkhyA-dharme asthirAn sthirIkarotIti sthaviraH, gaNaM-guNasamUhaM dhArayatIti gaNadharo 'goM' garganAmA, muNati-pratijAnIte sarva- || CIL sAvadhaviratimiti muniH, AsIdabhUta , 'vizAradaH' sarvazAstreSu kuzalaH, 'AkIrNa' AcAryaguNaiAtaH, 'gaNibhAve' prAcAryatve sthita i. ti zeSaH / sa 'samAdhi' cittasamAdhAnarUpa 'pratisandhatte' kuzinyaikhoTitamapi saMghaTayatyAtmana iti gamyamiti sUtrArthaH // 1 // sa ca sa| mAdhi sandadhat yat paribhAvayati tadAhamUlam-vahaNe vahamANassa, kaMtAraM aivattai / joe vahamANassa, saMsAraM aivattai // 2 // khaluke jo u joei, vihammANo kilissai / asamAhiM ca vedeti, totto se ya bhajjai // 3 // egaM Dasai pucchaMmi, egaM viMdhai'bhikkhaNaM / ego bhaMjai samilaM, ego uppahapaTTio // 4 // ego paDai pAseNaM, nivesai nivajjai / ukkudai upphiDai, saDhe bAlagavI vae // 5 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyayanastram // 22 // adhya027 // 252 // MADARARIAARAARAAAAAAAPARAN mAI muddhe Na paDai, kuddhe gacchai paDipahaM / mayalakkheNa ciTThAi, vegeNa ya pahAvai // 6 // chiNNAle chieNaI salliM, duite bhaMjaI jugaM / sevi a sussuaAittA, ujjahittA palAyai // 7 // vyAkhyA- vahane' zakaTAdau "vahamANassatti" antarbhAvitaNigarthatayA vAhayamAnasya puruSasya uttaratra khalukagrahaNAdiha vinItagavAdimiti gamyate, kAntAramativartate sukhAtivartyatayA svayamevAtikrAmatIti / dRSTAntopanayamAha-yoge' saMyamavyApAre 'vAhayamAnasya' pravarsayataH AcAryAdeH suziSyAniti gamyate, 'saMsAro'tivartate' svayamevAtikrAmati / tadvinItatvadarzanAdAtmano vizeSataH samAdhisambhavAditi bhAvaH // 2 // evamAtmanaH samAdhisandhAnAya vinItasvarUpaM paribhAvya sa evA'vinItasvarUpaM yathA paribhAvayati tathAha-'khaluGkAn' galivRSabhAn yaH, turvizeSaNe, yojayati vahane iti prakramaH, sa kimityAha-"vihammANotti" 'vidhyamAnaH' tADayan klizyate, ata e. vAsamAdhi vedayati 'totrakaH' prAjanakaH 'se' tasya khaluGkayojayiturbhajyate // 3 / / tatazcAtiruSTaH san sa yatkaroti tadAha- eka 'dazati' dazanairbhakSayati pucche, ekaM vidhyatyArayA tudati 'abhikSaNa' punaH punaH, tataste kiM kurvantItyAha-eko bhanakti samilA' yugarandhrakIlikA, eka utpathaprasthito bhavatIti zeSaH // 4 // ekaH patati 'pAna' gAtrakavibhAgena, 'nivizati' upavizati, "nivajjaitti" zete, 'utkUdaiti' urva gacchati, "upphiDaitti" maNDUkavat plavate, zaTho 'bAlagavIm ' avRddhAM dhenu "vaetti" 'vrajet ' tadabhimukhaM dhAvet , eka iti sarvatra gamyate // 5 // anyastu mAyI 'mUrnA' mastakena patati niHsattvamiva svaM darzayan , kruddhaH san gacchati 'pratipathaM' pazcAlita ityarthaH, 'mUtalakSaNa' mRtavyAjena tiSThati, kathaJcitsajjitastu vegena pradhAvati, yathA dvitIyo gaurgantu na zaknoti tathA yAti ityarthaH / / 6 / / 4 'chinAlaH' tathAvidhaduSTajAtiH kazcicchinatti "salliti" rajju, durdAnto bhanakti yugaM, so'pi ca yugaM bhaktvA "sussumAittati" HEACaretendeeeeeeeeeeeNeere Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya027 // 25 // ucarAdhya- sUtkArAn kRtvA " ujjahittatti" preya svAminamiti zeSaH, 'palAyate' anyato dhAvatIti sUtraSaTkArthaH // 7 // itthaM dRSTAntaM paribhAvya | yanasUtram dAAntikaM yathA'sau paribhAvayati tthaah||253|| mUlam-khalukA jArisA jojjA, dussIsA'vi hu tArisA / joiA dhammajANammi, bhajjati dhiidubvalA 8 vyAkhyA-khalukA yAdRzA yojyA duHziSyA api tAdRzA eva, hurevakArArtho'tra yojyaH / kuta ityAha-yato yojitA dharmayAne bhijya||nte'na samyaka pravarttante, "dhiidubbalatti" ApatvAd 'durbaladhRtayaH' kRzasthairyA dharmAnuSThAne iti gamyam ||8||dhRtidaurblymev spaSTayitumAhamUlam iDDIgAravie ege, ege'ttha rasagArave / sAyAgAravie ege, ege sucirakohaNe // 6 // bhikkhAlasIe ege, ege omANabhIrue thaddhe / egaM ca aNusAsammi, heUhiM kAraNehi a||10|| sovi aMtarabhAsillo, dosameva pakuvvai / AyariANaM taM vayaNaM, paDikUlei abhikkhaNaM // 11 // na sA mamaM viANAi, navi sA majjha dAhii / niggayA hohiI manne, sAhU anno'ttha vaccau 12 pesiA paliuMcaMti, te pariyati smNto| rAyaviTuiM va mannaMtA, kariMti bhiuDiM muhe // 13 // vAiA saMgahiA ceva, bhattapANeNa posiA / jAyapakkhA jahA haMsA, pakkamati disodisaM 14 vyAkhyA-RdhyA gauravaM RddhimantaH zrAddhA me vazyAH sampadyate ca cintitamupakaraNAdi ityAdyAtmabahumAnarUpaM RddhigauravaM tadasyA 9AAPAANAARADARPAAAAAAAPAANA Ye-ve-ve-Neeveeeeeeeeeeeeeee Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya027 // 254 // panasatram // 254 // veeeeeeeeeeeeeeeeeeeee stIti Rddhigauravika eko nAsmanniyoge pravarttate / ekoneti kuziSyAdhikAre, raseSu madhurAdiSu gauravaM yasya sa rasagauravo glAnAdyAhAradAnatapasorna pravartate / sAtagauravika ekaH, sukhapratibaddho nA'pratibaddhavihArAdau pravartate / ekaH sucirakrodhano dIrgharoSatayaiva kRtyeSu na prava rtate // 6 // 'bhikSAlasiko' bhivAlasyavAneko na gocarAgraM gacchati, eko'pamAnabhIrurbhivAM bhramannapi na yasya tasyaiva gRhe praveSTumIhate, || 'stabdho' 'haGkAravAnna nijakugrahAnnamayituM zakya eka iti zeSaH, ekaM ca duHziSyaM "aNusAsammitti" anuzAsmi ahaM hetubhiH kAraNai coktarUpaiH // 10 // so'pyanuziSyamANaH kuziSyaH "aMtarabhAsilloti" 'antarabhASAvAn ' guruvAkyAntarAla eva svAbhimatabhASako 'doAll pameva" aparAdhameva prakaroti na tvanuziSyamANo'pi tadvicchedamiti bhAvaH / AcAryANAM satAmasmAkaM 'tadvacanaM' zivAvacanaM 'pratikUlaya ti' viparItaM karoti kuyuktibhirabhIkSNam // 11 // kathamityAha-nasA mAM vijAnAti, ayaM bhAvaH-amukasyAH zrAvikApA gahAt glAnAdyathaM pathyAdyAnIyatAmiti kadAcidasmAbhirukto'pyasau zAkhya nottaramAha-na sA mAM pratyabhijAnAti, nApi sA madya dAsyati pathyAdIti | zeSaH, yadi vA nirgatA gRhAtsA bhaviSyatIti manye, iti vakti / athavA sAdhuranyo'trAsmin kArye vrajatu, kimahamevaikaH sAdhurasmItyAdi brUte / // 12 // anyacca-preSitAH kvacitkArye "paliuMciMtitti" tatkArya kuto na kRtamiti pRSTAH santo'pahanavate, kadA vayamuktAH ? gatA || vA tatra vayaM na tvasau dRSTeti / te kuziyAH "pariyaMti" paryaTanti 'samantataH' sarvAsu dinu na tvasmatpAce tiSTanti mA kadAcideSAM ki| zcitkRtyaM karttavyaM bhaviSyatIti / kathaJcitkata pravartitAstu rAjaveSTimiva manyamAnAH kurvanti bhrakuTi mukhe / sakalavapurvikAropalakSaNametat // 13 // aparaJca-"vAcitAH" sUtraM pAThitAH, upalakSaNatvAcadarthaM ca grAhitAH / 'saMgahItAH parigahe kRtAH, cazabdAddIkSitAH svayamiti gamyate, 'eveti' pUraNe |bhktpaanen possitaaH| tathApi jAtapakSAH yathA haMsAstathaiva prakrAmanti 'dizodirza' dizi dizi yadRcchAvihAriNo bhava VEGVEGVEEVEEVEEVALAJAVEETELAVE Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 25 // BEGEGEVEEVEE EVEVEEVESVETE ntItyarthaH / prAgekaprakrame'pi yadiha bahUnAmabhidhAnaM tadIdRzAM bahutvakhyApanArthamiti sUtraSaTkArthaH // 14 // itthaM kuziSyasvarUpaM vicintya tairevAsamAdhi khedaM ca prApito yadasau cakre tadAha adhya027 mUlam-aha sArahI viciMtei, khalu kehiM smaago| kiM majjha duTThasIsehi, appA me avasIai // 15 // |||| // 25 // ____ vyAkhyA-'atheti' pUrvoktacintAnantaraM sArathiriva sArathirddhamayAnasyeti prakramaH, gargAcAryo vicintayati, 'khalukai" ,kuziSyaiH 'samAgataH saMyuktaH kiM ? na kiJcidityarthaH, mama prayojanaM sidhyatIti zeSaH, duSTaziSyaiH prakramAtpreritaiH kevalamAtmA 'me' mamA'vasIdati, etatpreraNAvyagratayA svakAryahAnestato varametattyAgata udyatavihAreNa vihRtamiti bhAvaH // 15 // atha tatpreraNAntarAle svakAryamapi kiM na kriyate ? ityAhamUlam-jArisA mama sIsA u, tArisA galigaddahA / galigadahe caittANaM, daDhaM pagiNhaI takaM // 16 // vyA0-yAdRzAH mama ziSyAH 'tuH pUraNe tAdRzA galigardabhA yadi parAbhaveyuriti gamyate, na tvanyaH kopyeSAmaupamyaM labhate iti bhAkA, gii| bhagrahaNamatikutsAkhyApakaM, te hi svarUpato'pyatipreraNayaiva pravarttante, tatastatpreraNayaiva kAlo'tikrAmati, na tu tadantarAlasambhava iti bhAvaH / / yatazcaivamato galigaIbhAn galigardabhasannibhAn durizaSyAna tyaktvA 'dRDhaM' bADhaM pragRhNAti gargAcAryastapo'nazanAdIti // 16 // etadevAhamUla-miu maddavasaMpanne, gambhIre susamAhie / viharai mahiM mahappA, sIla eNa appaNatti bemi 17 // vyA0--'mRduH' bahivRttyA vinayavAn , 'mAIvasampanno manasApi tAdRza eva, 'gambhIro' 'labdhamadhyaH, 'susamAhitaH supdusamAdhimAn , viharati mahIM mahAtmA zIlaM-cAritraM bhUtaH prAptaH zIlabhUtastenAtmanA upalakhito yatazcaivaM khaluGkatA''tmano gurUNAM ca ihai- 1 vAsamAdhiheturatastAM vihAyAzaThataiva sevanIyetyadhyayanatavArthaH // iti bravImIti prAgvat // 17 // eveer Geveeeeevee VEGVEGVEY Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 256 // adhya028 // 256 // ||ath prastAviMzamadhyayanam // ||ahN // uktaM saptaviMzamadhyayanamatha mokSamArgagatyAkhyamaSTAviMzamArabhyate / asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane zaThatAtyAgenAzaThatA | svIkAryetyukta', azaThena ca suprApaiva mokSamArgagatiriti tadabhidhAyakamidaM prastUyate, iti sambandhasyAsyedamAdi satram // mUlam -mokkhamaggagaI taccaM, suNeha jinnbhaasiaN| caukAraNasaMjuttaM, nANadaMsaNalakkhaNaM // 1 // vyAkhyA-mokSaH-sakalakarmakSayaH tasya mArgoM-jJAnAdirUpo mokSamArgastena gatiH-siddhigamanarUpA mokSamArgagatistAM kathyamAnAmiti gamyaM, 'tathyAM' satyAM zRNuta jinabhASitAm / catvAri kAraNAni vakSyamANAni jJAnAdIni taiH saMyuktA catuSkAraNasaMyuktA tAM / nanu amUni catvAri kAraNAni karmakSayalakSaNasya mokSasyaiva, gatestu tadanantarabhAvitvAt kathaM catuSkAraNavatItvamasyAH ? ucyate-nyavahArataH kAraNakAraNasyApi kAraNatvabhidhAnAt / tathA jJAnadarzane-vizeSasAmAnyopayogarUpe lakSaNe yasyAH sA tathA tAmiti sUtrArthaH // 1 // yaduktaM mokSamArgagatiM zRNuteti, tatra mokSamArga tAvadAha mUlam-NANaM ca desaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / esa maggutti paeNatto, jiNehiM varadasihi // 2 // II vyA0-'jJAna' jJAnAvaraNIyakarmakSayakSayopazamAvirbhUtaM samyaka jJAnaM matyAdibhedaM, 'darzana' darzanamohanIyakSayakSayopazamopazamasamutthamahaMdukta jIvAditattvarucirUpaM kSAyikAdibhedaM, 'cAritraM' cAritramohakSayAdisambhavaM sAmAyikAdibhedaM sadasatkriyApravRttinivRttirupaM, 'tapo' bAhyAbhya|| ntarabhedabhinna jinoktameva / sarvatra cakArastatheti caH samuccaye, samuccayazca ha samuditAnAmeSAM muktimArgatvakhyApakaH / eSa mArga iti pranato SPAAAAA eveeeeeeeeeeeeeeeeee Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 257|| adhya028 // 257 // | jinavaradarzibhiH / atra ca cAritrAntargatatve'pi tapaso bhedenopAdAnaM asyaiva karmavapaNaM prati paramakAraNatvasUcakamiti sUtrArthaH // 2 // athAsyaivAnuvAdadvAreNa phalaM darzayitumAhamUlam-nANaM ca daMsaNa ceva, carittaM ca tavo tahA / eaM maggamaNupattA, jIvA gacchaMti soggaiM // 3 // vyAkhyA-"eaMti" etamanantarokta mArga 'anuprAptA' AzritA jIvA gacchanti 'sugati' muktirUpAmiti suutraarthH||3|| jJAnAdInyeva krameNAbhidhAtumAhamUlam-tattha paMcavihaM nANaM, suna aabhinnibohi| ohiNANaM ca tai, maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyA0-'tatra' teSu jJAnAdiSu madhye 'paJcavidhaM' paJcaprakAraM jJAnaM, ke te paJcaprakArAH ? ityAha-'zrutaM' zrutajJAnaM, 'AbhinibodhikaM' matijJAnaM, avadhijJAnaM tRtIyaM, "maNanANaMti" manaHparyAyajJAnaM, 'ca:' samuccaye bhinnakramastataH kevalaM ceti / Aha-nandyAdau matijJAnAnantaraM zratamuktaM tadihAdau kutaH zrutopAdAnaM ? ucyate / zeSajJAnAnAmapi svarUpajJAnaM prAyaH zratAdhInamiti tasya prAdhAnyakhyApanArtha pUrva tadupAdAnamiti sUtrArthaH // 4 // atha jJAnasya viSayamAhamUlam-ena paMcavihaM nANaM, davvANa ya guNANa y| pajjAvANaM ca savvesi, nANaM nANIhiM desi // 5 // ___ vyA0-etatpaJcavidhaM jJAnaM dravyANAM ca jIvAdInAM, guNAnAM ca sahabhAvinAM rUpAdinAM, paryavANAM ca kramabhAvinAM navatvapurANatvAdInAM dravyaguNAvasthAvizeSarUpANAM sarveSAM kevalajJAnApekSayA ceha sarvazabdopAdAnaM. zeSajJAnAnAM pratiniyataparyAyagrAhitvAt / "nANaMti" jJAyate'neneti 'jJAnaM' avabodhakaM jJAnibhirarthAtkevalibhiH 'dezitaM' kathitam // 5 // anena dravyAdikaM jJAnasya viSaya ityuktaM tatra dravyAdiH eeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- kiM lakSaNamityAha madhya028 yanasUtram kA mUlam-guNANamAsao davvaM, egadavvassimA guNA / lakkhaNaM pajjAvANaM tu, ubho assiA bhave // 6 // ||2|| // 28 // 258 vyAkhyA-guNAnAmAzrayo dravyaM, anena rUpAdaya eva vastu na tadvyatiriktamanyadastIti sugatamatamapAstaM / tathA ekasmin dravye AdhA- kA kA rabhRte AzritAH-sthitA ekadravyAzritA guNAH, etena tu ye dravyamevecchanti na tadvyatiriktAn rupAdIMstanmatamavamataM / lakSaNaM paryavANAM tu punaH ubhayoyoH prakramAdrvyaguNayorAzritAH " bhavetti " bhaveyuH // 6 // guNAnAmAzrayo dravyamityukta tatra dravyaM katibhedamityAha- l mUlam-'dhammo 'ahammo 'AgAsaM, 'kAlo poggala-jaMtavo / esa logutti paNNatto, jiNehiM varadaMsihi / vyA-'dharmo' dharmAstikAyaH, 'adharmo 'dharmAstikAyaH, 'AkAzam' AkAzAstikAyaH, 'kAlo' addhA samayAdyAtmakaH, pudgalajantavaH iti pudgalAstikAyo jIvAstikAyazca, etAni dravyANi jJeyAnItyadhyAhAraH / atra prasaGgAllokasvarupamapyAha-eSo' anantaroktadravya samUho loka iti prajJapto jinairvaradarzibhiH // 7 // dharmAdInyeva dravyANi bhedata Aha2 mUlam-dhammo ahammo AgasaM, davvaM ikkikkmaahi| aNaMtANi adavyANi, kAlo puggalajaMtavo // 8 // vyA0-dharmaH adharma AkAzaM dravyamekaikamAkhyAtaM jinairiti zeSaH, anantAni ca punadravyANi kAlaH pudgalajantavazca / kAlasya cAna- | ntyamatItAnAgatApekSayeti // 8 // dravyANAM lakSaNAnyAhamUlam gailakkhaNo u dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM savvavvANaM, nahaM ogAhalakkhaNaM hai| NAVEVENTEEVEEVAGE FEVEY Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya027 // 25 // .. vyA0-gatirdezAntaraprAptiH sA lakSaNamasyeti gatilakSaNaH, 'tuH pUttauM, 'dharmo' dhrmaastikaayH| adharmo'dharmAstikAyaH sthAnaMuttarAdhya HAsthitistallakSaNaH / ayaM bhAvaH-svata eva gamanaM prati pravRttAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhakArI dharmAstikAyaH, sthitipariNatAnAM tu teSAM yanasUtram sthitikriyopakArI adharmAskiAya iti / 'bhAjanam ' AdhAraH, sarvavyANAM 'nabhaH' AkAzaM, avagAho-avakAzastallakSaNaM / jiivaadiinaam||25|| vagADhuM pravRttAnAM avakAzadamAkAzamiti bhAvaH // 4 // mUlam-vattaNAlakkhaNo kAlo, jIvo uvogalakkhaNo / nANeNaM daMsaNeNaM ca, suheNa ya duheNa ya 10 ___vyA0-vartante bhavanti bhAvAstena tena rUpeNa tAnprati prayojakatvaM vartanA, sA lakSaNamasyeti vartanAlakSaNaH kAlo drumAdipuSpo - dAdinayatyahetuH / 'jIvo' janturupayogo-matijJAnAdilakSaNamasyetyupayogalakSaNaH, ata eva 'jJAnena' vizeSagrAhiNA 'darzanena ca' sAmAnyaviSayeNa sukhena duHkhena ca lakSyata iti gamyate // 10 // atha ziSyANAM dRDhatarasaMskArArthamuktaM lakSaNamanUya lakSaNAntaramAhamUlam-nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / vIriaM uvaogo a, eaM jIvassa lakkhaNaM // 11 // ___ vyAkhyA-"vIriaMti" 'vIrya' sAmarthya, 'upayogo' avahitattvaM, etat jIvasya lakSaNaM / anena hi jIvo'nanyasAdhAraNatayA lakSyate // 11 // atha pudgalalakSaNamAhamUlam-sadda dhayAra ujjoo, pahA chAyA''tavei vA / varaNa-rasa-gaMdha-phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM 12 vyA0-zabdo-dhvaniH, andhakAro-dhvAntaM, ubhayatra supo lup / 'udyoto' ratnAdiprakAzaH, 'prabhA' candrAdiruciH, chAyA-zaityaguN NA , AtapastapanabimbajoSNaprakAzarUpaH, 'iti' zabda Adyarthastatazca sambandhamedAdInAM parigrahaH, vA samuccaye / tathA varNa:-kRSNAdiH, rasa EVEEVEE VS VERLEVeveeve VEGVEGTEREY PEVE TE LEE EEEVELEVATELEV Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yanasUtram // 260 // stiktAdiH, gandhaH--surabhiprabhRtiH, sparzaH - zItAdireSAM dvandvaH / ' pudgalAnAM' skandhAdInAM tu punarlakSaNaM, ebhireva teSAM lakSyatvAditi // 12 // dravyalakSaNamuktvA paryAyalakSaNamAha mUlam -- egattaM ca puhattaM ca, saMkhA saMThAraNameva ya / saMjogA ya vibhAgA ya, pajjavANaM tu lakkhaNaM // 13 // vyA0 - 'ekatvaM' bhinneSvapi paramANvAdiSu yadekoyaM ghaTAdiriti pratItihetuH, 'pRthaktvaM ca ' zrayamasmAtpRthagiti pratyayanimittaM, 'saMkhyA' yata eko dvau traya ityAdikA pratItirjAyate, 'saMsthAnaM' parimaNDalo'yamityAdi buddhinibandhanaM, 'evaH' pUta 'caH' samuccaye saMyogA ayamaMgulyoH saMyoga ityAdivyapadezahetavaH, vibhAgAzvAyamito vibhakta itimatihetavaH, ubhayatra vyaktyapekSayA bahuvacanaM, upalakSaNatvAnavapurANatvAdIni ca paryavANAM 'tuH ' pUrvau, lakSaNaM / guNAnAM tu rUpAdInAmatipratItatvAllakSaNaM noktamiti sUtranavakArthaH // 13 // itthaM svarUpato viSayatazca jJAnamabhidhAya darzanamAha mUlam - jIvA'jIvA ya baMdho a, puraNaM pAvAsavo tahA / saMvaro nijjarA mokkho, saMtee tahiyA nava 14 - vyA0 - jIvAH pratItAH, 'ajIvA' dharmAstikAyAdayaH, 'bandhazca' jIvakarmaNoH saMzleSaH, 'puNyaM' zubhaprakRtirUpaM sAtAdi, 'pApam' azubhaprakutirUpaM mithyAtvAdi, 'yAzravaH' karmopAdAnahetuhiMsAdiH, puNyAdInAM dvandvaH / tatheti samuccaye, 'saMgharo' mahAvratAdibhirAzravaniro'dhaH, 'nirjarA' vipAkAttapaso vA karmaparizATaH, 'mokSaH ' sakalakarmakSayalakSaNaH, santyete tathyA natra bhAvA iti zeSaH // 14 // yadyamI tathyAstataH kimityAha - adhya028 // 260 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 26 // PARBARICRADIATRISRANADA mUlam-tahiANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa, saMmattaM ti vizrAhi // 15 // adhya028 vyA. tathyAnAM tu 'bhAvAnAM' jIvAdInAM 'sadbhAve' sadbhAvaviSayamavitathasattAbhidhAyakamityarthaH, 'upadezanaM' gurvAdInAmupadezaM // 26 // 'bhAvena' antaHkaraNena 'zraddadhataH / tatheti pratipadyamAnasya jantoH 'samyaktvaM' samyaktvamohanIyakSayAdisamutthAtmapariNAmarUpaM 'taditi' jIvAdibhAvazraddhAnaM 'vyAkhyAtaM' vizeSeNAkhyAtaM, jinairiti gamyata iti sUtrArthaH // 15 // evaM samyaktvasvarUpamuktvA tadbhedAnAha"nissaggu vaesaruI, ANArui suta-'bIaruimeva / 'abhigama vitthArarui, 'kiriyA saMkheva dhammaruI 16 ... vyA 'nissagguvaesaruitti' rucizabdaH pratyekaM yojyate, tato nisargaH-svabhAvastena rucistattvAbhilASo'syeti nisargaruciH 1 / upadezo-gurvAdikathanaM tena ruciryasyetyupadezaruciH 2 / AjJA-sarvajJavacanAtmikA tayA ruciryasya sa tathA 3 / 'suttabIaruimevatti' ihApi rucizabdasya pratyekaM yogAtsUtreNAgamena ruciryasya sa sUtraruciH 4 / bIjamiva bIjaM-yadekamapyanekArthaprabodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH 5 / anayoH samAhAraH eveti samuccaye / abhigamo-vijJAna, vistaro-vyAsastAbhyAM pratyekaM rucizabdo yojyate tato'bhigamarucivistArarucizceti 6-7 tathA kriyA-anuSThAnaM, saMkSepaH-saMgraho dharmaH zrutadharmAdisteSu ruciryasyeti pratyekaM rucizabdayogAkriyAruciH saMkSeparucirdharmarucizca-8-6-10 vijJeya iti zeSaH / yacceha samyaktvasya jIvAnanyatvenAbhidhAnaM tadguNaguNinoH kathaJcidabheda iti khyApanArthamiti sUtrasaMkSepArthaH // 16 // vyAsArtha tu svata evAha sUtrakRtamUlam-bhUattheNAhiMgayA, jIvA'jIvA ya puNNa-pAvaM ca / sahasaMmuiA AsavasaMvare aroei u nipsaggo vyA.- bhUattheNatti" bhAvapradhAnatvAnirdezasya bhUtArthatvena--sadbhUtA ete arthA ityevaMrUpeNa nirNayenAdhigatAH-paricchinnA yeneti / / Neeeeeeeeeeeeeeeee-YEG-NEeeeee Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya028 // 262 // uttarAdhya- gamyate, jIvA ajIvAzca puNyapApaM ca, kathamadhigatA ityAha-"sahasaMmuiatti" sopaskAratvAt sUtratvAcca sahAtmanA yA saGgatA matiH sA sayanasUtram hasaMmatistayA, korthaH ? paropadezanirapekSayA jAtismaraNAdirUpayA buddhyA 'AsavasaMvare atti' AzravasaMvarau cazabdo'nuktabandhAdisamuccaye, // 262 // tato bandhAdayazca yenAdhigatA itiyogaH / yazca "roei utti" rocate eva zraddadhAtyeva anyasmAdazrutvApi jAtismaraNAdinAdhigatAn jI vAdIniti gamyate, "nisaggoti" sa nisargaruci yaH // 17 // amumevArtha spaSTataramAhaRe! mUlam-jo jiNadiThe bhAve, cauvihe saddahai sayameva / emeva nannahatti a, nissaggaruitti nAyabvo 18 ___vyAkhyA-yo jinadRSTAn bhAvAn caturvidhAn dravyakSetrakAlabhAvabhedairnAmAdibhedairvA zraddadhAti svayameva paropadezaM vinA, kathaM zraddadhAtItyAha-evamevaitadyathA jinaidRSTaM jIvAdi nAnyatheti bhAvaH, caH samuccaye, sa nisargaruciriti jJeyaH // 18 // upadezarucimAhamUlama-ee ceva u bhAve, ubaiThe jo pareNa saddahaI / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesaruitti nAyavyo 16 vyAkhyA-etAzcaivAnantaroktAn bhAvAn jIvAdIn 'tuH' pUraNe upadiSTAn yaH 'pareNa' anyena zraddadhAti, kIdRzena pareNetyAha-'chaasthena' anutpannakevalajJAnena 'jinena vA' saJjAtakevalena, sa upadezaruciriti jJAtavyaH // 16 / / atha AjJArucimAhamUlam-rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / aNAe roto, so khalu ANAI nAma 20 vyAkhyA-rAgo dvepo 'mohaH' zeSamohanIyaM ajJAnaM ca casya gamyatvAt yasyApagataM bhavati, sarvathA cAsya rAgadveSAdyapagamAsambhAvAddezata iti gamyate, etadapagamAcca "ANAeti" AjJayaiva AcAryAdisambandhinyA rocamAnaH kvApi kugrahAbhAvAjjIvAdi tatheti pratipadyamAno NeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeYPEveey VEGEEveeeeeeeeeeeeeeeeeeeeex Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasatram // 263 // COVAVAGLAVA VEEVARALAARS mASatuSAdivat sa khalu nizcitamAjJArucirnAmetyabhyupagantavyaH // 20 // sUtrarucimAha adhya028 mUlam-jo suttamahijjato, suraNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttaruitti nAyavvo 21 // 263 // ___ vyA0- yaH sUtram 'adhIyAnaH' paThan zrutenAdhIyamAnena avagAhate ' prApnoti 'tuH' pUrtI samyaktvaM, 'aMgena' AcArAdInA 'bAyana' cAnaGgapraviSTenottarAdhyayanAdinA sa govindavAcakavat sUtraruciriti jJAtavyaH / / 21 // bIjarucimAhamUlam-egeNa aNegA, payAiM jo pasaraI u sammattaM / udae va tillabiMdU, so bIarutti naayvvo||22|| vyAkhyA-ekena prakramAtpadena jIvAdinA "aNegAI payAI ti" vibhaktivyatyayAdanekeSu padeSu ajIvAdiSu yaH prasarati "saMmattaMti" samyaktvazabdena tadabhinnasya samyaktvavato jIvasya grahaNAt , udaka iva tailabinduH, yathodakaikadezagato'pi tailabinduH samagramudakamAkrAmati tathaikadezotpanaruciryo jIvastathAvidhakSayopazamAdazeSatattveSu rucimAn bhavati. sa evaMvidho bIjaruciriti jJAtavyaH // 22 // abhigamarucimAha| mUlam--so hoI abhigamaruI, suanANaM jeNa attho diLaM / ekkArasabhaMgAI, paINNagaM diTThivAo a23|| vyAkhyA-sa bhavatyabhigamaruciH zrutajJAnaM yenArthato dRSTamupalabdhaM, kiM tat zrutajJAnamityAha-ekAdazAGgAni, prakIrNakamiti jAtAvekavacanaM tataH prakIrNakAnyuttarAdhyayanAdIni, 'dRSTivAdo' dvAdazamaGga, ca zabdAdupAMgAni ca upapAtikAdIni // 23 // vistArarucimAha- | mUlama-davvANaM savvabhAvA, savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM nayavihihi a, vitthAraruitti nAyavvo ____ vyA0-'dravyANAM' dharmAstikAyAdinAM sarvabhAvA' ekatvapRthaktvAdayo'zeSaparyAyAH sarvapramANaiH' pratyakSAdibhiryasyopalabdhAH, pratya POVZETEVEEGAVEGVEGVGVeves Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 264 // Ceeeeeeeeeeeeeeeeeeee cAdInAM madhye yatra yasya vyApArastenaiva pramANena jJAtA bhavanti, "savvAhiti" sarvairnayavidhibhina~gamAdinayamedaiH, 'ca' samuccaye, sa vistAra- adhya028 rucitivyaH // 24 // kriyArucimAha // 264 // mUlam-dasaNanANacaritte, tavaviNae sccsmiiguttiisu| jo kiriA bhAvarUI, so khalu kiriyAI nAma 25|| vyAkhyA-darzanajJAnacaritre tapovinaye satyAzca tAH samitiguptayazca satyasamitiguptayastAsu yaH kriyAbhAvaruciH, ayaM bhAvaH-darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirasti sa khalu kriyArucirnAmetyabhyupagantavyaH // 25 // saMkSeparucimAhamUlam-aNabhiggahiakudiTThi, saMkhevaruitti hoi nAyavvo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio asesesu vyAkhyA-anabhigRhItA-anaGgIkRtA kudRSTiH saugatAdimatarUpA yena sa tathA saMkSeparuciriti bhavati jJAtavyaH, 'avizArado' 'kuzalaH 'pravacane' jinamate, 'anabhigRhItaH / anabhijJaH 'zeSeSu' kapilAdipraNItapravacaneSu, ayaM bhAvo ya uktavizeSaNaviziSTaH saMkSepeNaiva cilAtiputra iva padatrayeNa tattvaM zraddadhAti sa saMkSeparuciH // 26 // dharmarUcimAhamUlam-jo asthikAyadhamma, suadhammaM khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiaM, so dhammaruitti nAyavyo ! vyAkhyA-yo'stikAyAnAM-dharmAdInAM dharmo-gatyupaSTambhAdirastikAyadharmastaM, 'zrutadharmam' AgamarUpaM, 'caritradharma ca' sAmAyikAdiha bhedaM zraddadhAti jinAbhihitaM / dharmeSu-paryAyeSu dharme vA-zrutadharmAdau rucirasyeti kRtvA, sa dharmaruciriti jJAtavyaH / ziSyavyutpAdanArtha caivamupAKII vibhedataH samyaktvabhedAbhidhAnaM, anyathA hi nisargopadezAdhigamAdiSu kvacitkeSAzcidantarbhAve na hyetAvanto bhedAH sambhavantIti bhAvanIya AVEVEGVESEVEGVEGVEGA Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyayanasUtram // 265 // CEVEVEY mityekAdazanArthaH // 27 // kaiH punarliMgaiH samyaktvamastIti zraddheyamityAha mUlam -- paramatthasaMthavo vA, sudiTThaparamatthasevaNA vAvi / vAvaraNakudaMsaNavajjaNA ya sammattasaddahaNA // 28 // vyA0 - paramA:- tAttvikAste ca te arthAzva-jIvAdayaH paramArthAsteSu saMstavastatsvarUpasya punaH punazcintanAkRtaH paricayaH paramArthasaMstavaH, 'vA' zabdaH samuccaye, suSTu dRSTA:- upalabdhAH paramArthA yaiste sudRSTaparamArthA AcAryAdayastatsevanaM, cakAro 'nuktasaMgrahe, tato yathAzakti tadvaiyAvRttyAdikaraNaM ca, apiH samuccaye, " vAvaNNakudaMsaNatti " darzanazabdaH pratyekaM sambadhyate, tato vyApannaM vinaSTaM darzanaM yeSAM te vyApanadarzanA ninhavAdayaH, tathA kutsitaM darzanaM yeSAM te kudarzanAH zAkyAdayaH, teSAM varjanaM vyApannakudarzanavarjanaM / sarvatra sUtratvAtstrItvaM, caH samuccaye, samyaktvaM zraddhIyate'neneti samyaktvazraddhAnamidaM, ebhirliMgaiH samyaktvaM zraddhIyate iti bhAva iti sUtrArthaH // 28 // itthaM samyaktvaliMgAnyabhidhAya tasyaiva mahAtmyamupadarzayannAha - mUlam -- natthi caritaM sammatta - vihUNaM daMsaNe u bhaivvaM / sammattacarittAi, jugavaM puvvaM va sammattaM 26 nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA na honti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho, natthi prabhukssa nivvANaM // 30 // vyAkhyA-nAsti upalakSaNatvAbhAsInna bhaviSyati ca cAritraM samyaktvavihInaM, ayaM bhAvo na yAvatsamyaktvaprAptirna tAvadbhAvacAritramiti, | 'darzane tu' samyaktve punaH sati 'bhaktavyaM' bhavati vA na vA, prakramAccAritraM / kimityevamata Aha-samyaktvacaritre yugapatsamutpadyete iti / adhya028 // 265 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya028 // 266 // ucarAdhya- zeSaH, pUrva vA cAritrotpatteH samyaktvamutpadyate / tato yadA yugapadutpAdastadA. tayoH sahabhAvo, yadA tu pUrva samyaktvaM tadA tatra cAritraM bhApanastram jyam // 26 // anyacca-na 'zradarzaninaH' samyaktvarahitasya 'jJAna' samyag jJAnaM, 'jJAnena vinA' jJAnarahitA na bhavanti crnngu||266||kaa NAH, tatra caraNaM-vratAdi, guNAH-piNDavizuddhayAdayaH, 'aguNinaH' anansaroktaguNarahitasya nAsti 'mokSo' nikhilakarmakSayAtmakaH, nAsti amuktasya karmaNeti gamyate 'nirvANaM' muktipadAvAptiH / tadatra pUrvasUtreNa muktyanantarahetorapi caraNasya samyaktvabhAva eva bhavanaM tanmahAtmyamuktamanena tu sUtreNa samyaktvAbhAve uttarottaraguNavyatirekadarzaneneti sUtradvayArthaH // 30 // asya cASTavidhAcArayuktasyaivottarottaragaNAvAptihetutvamiti tAn darzayitumAha| mUlam-nissaMkiya nikkaMkhiya, nivvitigicchA amuuddhditttthii| ubavUha-thirIkaraNe, vacchalla-pabhAvaNe adR31|| ___vyAkhyA-zaGkanaM-zaGkitaM dezasarvazaGkArUpaM, tadabhAvo niHzaGkitaM / tathA kAMkSaNaM-kAMkSitaM anyAnyadarzanAbhilASAtmakaM, tadabhAvo niHkAMkSitaM / 'vicikitsA' phalaM prati sandehaH, yadvA vido-vijJAste ca sAdhava eva teSAM jugupsA-nindA, tadabhAvo 'nirvicikitsaM' 'nirvi jugupsaM' vA, ApatvAcca sUtre evaM pAThaH / amUDhA-RddhimatkutIrthikadarzane'pi nindyamasmadarzanamiti mohahInA sA cAso dRSTizca buddhirUSA FII amUDhadRSTiH, sA ca / ayaM caturvidho'pyAntara AcAra ukto bAhyamAha-upabahA-darzanAdiguNavatAM prazaMsayA tattadguNaparivarddhana, sthirIkara NaM-svIkRtadharmAnuSThAnaM prati sIdatAM sthairyApAdanaM, tayordvandve upaba hAsthirIkaraNe / vAtsalyaM-dhArmikajanasyocitapratipattikaraNaM, prabhAvanA-svatIrthonnaticeSTAsu pravartanaM, anayordvandve vAtsalyaprabhAvane / "aThatti" aSTAmI darzanAcArA bhavantIti zeSaH iti sUtrArthaH // 31 // itthaM jJAnadarzanarUpaM muktimArgamuktvA cAritrarUpaM tamAha weee OVEVO AVEVAAVEEVOEGY RECEVEZETEAAAVAAGAVE Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara uttarAdhya- yanasUtram // 267 // NLENECEVVEVEGEVEeeve ever mUlam-sAmAiatyA, paDhama, cheovaTThAtraNaM bhave bii| parihAravisuddhIna, suhuma saha saMparAyaM ca // 32 // adhya028 akasApamahAkhAmaM, chaumatthassa jiNassa vA / evaM cayarittakara, cAritaM hoi Ahi // 33 // 267 // | vyA0-samorAgadveSarahitaH, sa cehaprakramAcittapariNAmastatrA''yo-gamanaM samAyaH, sa eva 'sAmAyika' sarvasAkyayogalyAgaH, 'sth'| pUraNe, 'prathamam' AdyaM / idaM ca dvidhA, 'itvaraM' 'yAvatkathikaM' ca / tatretvaraM bharatairAvatayoH prathamacaramajinatIrthayorupasthApanAM yAvat , tatra |hi chedopasthApanIyabhAvena tadvyApadezAbhAvAt / yAvatkathikaM ca tayoreva kSetrayormadhyamAItIrtheSu videheSu ca, tatra chapasthApanAyA abhAvena | sAmAyikampapadeza eva yAvajjIvaM syAt / tathA chedaH-sAticArasya sAdhorniraticArasya vA ziSyasya tIrthAntarasambandhino vA tIrthAntaraM - tipadyamAnasya pUrvaparyAyavyavacchedaH, tadhuktA upasthApanA-mahAbratAropaNA yatra tacchedopasthApanaM bhavet dvitIyam / yathA pariharaNa-parihAro vi ziSTatapoGgIkAreNa gacchasya tyAgastena vizuddhirasminniti parihAravizuddhikaM / tatsvarUpaM cedaM-nava munayo gaNAnitya jinAmyaNe parihAravikA zuddhika pratipannapUrvasya jinasya vA pArthe idaM pratipadyante / teSveko gururbhavati, catvArastapaH kurvanti, catvArastu tadvaiyAvRtyaM / tapazca teSAM grI- 2 makAle jaghanyamadhyamotkRSTaM caturthaSaSTASTamarUpaM, zItakAle tu SaSTASTamadazamarUpaM, varSAkAle cASTamadazamadvAdazalakSaNaM bhavati / teca pAraNakeSu guruyovRtyakarAzca nityamAcAmlaM kurvanti / paramAsAtikrame tu tapaskarA vaiyAvRttyaM, vaiyAvRttyakarAzca tapaH pratipadyante / teSAmapi SaNmAsAtyaye | tanmadhyAdeko gurutve, gurUstapaH, anye tu sapta vaiyAvRttyaM svIkurvanti / atIte tu sAvarSe te punaH tadeva tapo jinakalpaM vA gacchaM vA'bhyupaga| cchanti, teSAM yaccAritraM tatparihAravizuddhikamiti / idaM ca bharatairAvatayoreva prathamAntimatIrthakattIrthe sthAnAnyatreti / "muhurma taha saMparAyaM ca| ti" tathetyAnantarye chandomaGganirAsArtha padamadhye'pi nyastaH, sUkSmaH kaTIkaraNAtsamparAyo lobhAkhyaH kaSAyo yasmistat sUkSmasamparAyaM, Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 26 // eee GeeSVAVA Teleeeeeeeee idaM ca kSapakazreNyupazamazreNyorlobhANuvedanasamaye syAt // 32 ||'akssaay' anuditakArya kSapitopazamitakaSAyAvasthAbhAvi 'yathAkhyAta' adhya028 jinoktasvarUpamanatikrAntaM, 'chamasthasya ' upazAntakSINamohAkhyaguNasthAnadvayavartino, 'jinasya vA' kevalinaH sayogyayogiguNasthAnadvaya sthAyino bhavatIti zeSaH / "eaMti" etadanantaroktaM sAmAyikAdipaJcamedaM cayasya rAzeH prakramAkarmaNAM riktaM vireko'bhAva ityarthaH, ta // 26 // karotIti cayariktakaraM cAritraM bhavatyAkhyAtaM jinAdibhiriti gamyate iti sUtradvayArthaH // 33 / / samprati taporUpaM caturtha kAraNamAhamUlam-tavo a duviho vutto, bAhirabhitaro tahA / bAhiro chaviho vutto, evamabhitaro tavo // 34 // ___ vyA0-asyAkSarArthaH spaSTo bhAvArthastu tapodhyayane vakSyate // 34 / / athaiSAM muktimArgatve kasya kataro vyApAra ityAhamUlama-nANeNa jANaI bhAve, daMsaNeNa ya saddahe / caritteNa na girAhAi, taveNa parisujjhai // 35 // vyA0-jJAnena zrutAdinA jAnAti bhAvAn jIvAdIn , darzanena ca tAneva zraddhatte, cAritreNa AzravadvAranirodharUpeNa na gRhNAti nAdatte karmeti gamyate, tapasA parizudhyati pUrvopacitakarmaNaH kSapaNAt zuddho bhavati iti sUtrArthaH // 35 // anena mArgasya phalaM mokSa uktaH, samprati mokSaphalabhUtAM gatimAhamUlam - khabittA puvakammAiM saMjameNa taveNa ya / savvadukkhAhINaTThA, pakkamati mahesiNotti bemi // 36 // 2 vyA0-sanadukkhaphINaThatti' sarvaiH duHkhaiH prahINaH sarvaduHkhapahINo-mokSastamarthayanti ye te sarvaduHkhapahINArthAH, yadvA prakSINAni sarvaduHkhAni arthAzva kAryANi yeSAM te tathA 'prakrAmanti' gacchanti muktimiti zeSaH "mahesiNoti" maharSaya iti sUtrArthaH / / 36 // iti bravImIti prAgvat // BeeG CCTeeeeeeeeeeeeeeeee Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . uttarAdhya yanasUtram madhya026 // atha ekonatriMzamadhyayanam // bhAga 4 // ahaM // vyAkhyAtamaSTAviMzamadhyanaM, atha samyaktvaparAkramAkhyamekonatriMzamAramyate / asya cArya sambandho'nantarAdhyayane mokSamArgagatirukkA sA ca vItarAgatvapUviketi yathA tadbhavati tathA'nenAbhidhIyate / iti sambandhasyAsodamAditramHAI mUlam-sumaM me Aursa ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM, iha khalu sammattaparakame nAmajjhayaNe samaNeNaM bhaga vayA mahAvIreNa kAsaveNaM paveie / jaM sammaM saddahittA pattiAittA roaittA phAsittA pAlaittA tIraittA kiTTaittA sohaittA ArAhaittA ANAe aNupAlaittA bahave jIvA sijhati bujjhati muccati parinivvAyaMti savvaduHkkhANamaMtaM kareMti // 1 // vyAkhyA-zrataM 'me' mayA AyuSmanniti ziSyAmaMtraNaM, etacca sudharmasvAmI jambUsvAminamAha, tena jagattrayapratItena bhagavatA prakramAt zrImahAvIreNa 'eyamiti' vakSyamANaprakAreNAkhyAtaM, tamevaM prakAramAha-ihAsmin pravacane khalu nizcitaM samyaktve sati parAkrama uttarosaraguNapratipalyA karmArijayasAmarthyarUpo'rthAjjIvasya varNyate'sminniti samyaktvaparAkramaM nAmAdhyayanamastIti shessH| tacca kena praNItamityAhazramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena zrIvarddhamAnasvAminaiva praveditaM, svatoviditameva bhagavatA mamedamAkhyAtamiti bhaavH| asyaiva mAhAtmyamAha-'jati' yatprastutAdhyayanaM 'samyak avaiparItyena 'zraddhAya' zabdArthobhayarUpaM sAmAnyena pratipadya, 'pratItya' vizeSata idamitthameveti nizcitya, 'rocayitvA' tatpaThanAdiviSayamabhilASamAtmana utpAdya, 'spRSTavA' yogatrikeNa tatra manasA sUtrArthayozcintanena vacasA vAcanAdinA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 2 // VAYVANAVAVVACA kAyena bhaGgakaracanAdinA, 'pAlayitvA ' parAvarttanAdinA'bhirakSya, 'tIrayitvA ' adhyayanAdinA parisamApya, 'kIrttayitvA ' gurorvinayapUrvakamidamitthaM mayAdhItamiti nivedya, 'zodhayitvA' guruvadanubhASaNAdinA zuddhaM vidhAya, 'ArAdhya ' utsUtraprarUpaNA parihAreNa utsargApavAda kuzalatA vA yAvajjIvaM tadarthAsevanena vA / cedaM svabudhyA zubhAvahamityAha - zrAjJayA guruniyogarUpayA'nupAnya satatamAsevya bahavo jIvAH 'sidhyanti ' ihaivAgamasiddhatvAdinA 'budhyante 'ghAtikarmakSayeNa 'mucyante' bhavopagrAhikarmacatuSkakSayeNa tatazca 'parinirvAnti' sakalakarmadAvAnalopazamena zrata eva sarvaduHkhAnAM - zArIramAnasAnAM zrantaM - paryataM kurvanti muktipadaprAptyeti sUtrArthaH // 1 // atha ziSyAnugrahArthaM sambandhAbhidhAnapUrvakaM prastutAdhyayanArthamAha mUlam - tassAM ayamaTThe evamAhijjai, taMjahA saMvege 1, nivvee 2, dhammasaddhA 3, gurusAhammiyasussUsaNayA 4, AloaNayA 5, niMdaNyA 6, garihaNayA 7, sAmAie 8, cauvIsatthae 6, vaMdaNe 10, paDikkamaNe 11, kAussagge 12, paccakkhANe 13, thaMyathuimaMgale 14, kAla paDilehaNyA 15, pAyacchitta karaNe khamAvaNyA 17, sajjhAe 18, vAyaNayA 16, paDipucchaNayA 20, parizraTTaNayA 21 aNuppehA 22, dhammaMkahA 23, suasla ArAhaNyA 24, egaggamaNasannivesaNayA 25, saMjame 26, tave 27, vodANe 28, suhasAe 26, appaviddhayA 30, vivittasayaNAsaNa sevaNyA 31, viNIzraTTaNayA 32, saMbhogapaJcavakhANe 33, uvahipaccakkhANe 34, AhArapaccakkhANe 35, kasAyapaccakkhANe 36, jogapaccakkhANe 37, sarIrapaccakkhANe adhya026 // 2 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 3 // 38, sahAyapaccakkhANe 36, bhattapaccakkhANe 40, sabbhAvapaccakakhANe 41, paDirUvayA 42, vecAvacce 43, savvaguNasaMpannayA 44, vIrAgayA 45, khaMtI 46, muttI 47, maddave 48, ajjave 46, bhAvasacce 50, karaNasacce 51, jogasacce 52, maraNaguttayA 53, vayaguttayA 54, kAyaguktayA 55, maNasamAdhAraNayA 56, vayasamAdhAraNayA 57, kAyasamAdhAraNayA 58, nAraNasaMpannayA 56, daMsaNasaMpannayA 60, caritasaMpanna - yA 61, soiMdianiggahe 62, cakkhiMdizraniggahe 63, ghANidiniggahe 64 jibbhidizraniggahe 65, phA siMdina 66, kohavijae 67, mANavijae 68, mAyAvijae 66 lobhavijae 70 pijjadosamicchAdaMsaNavijae 71, selesI 72, kammayA 73 // 2 // vyAkhyA--tasya samyaktvaparAkramAdhyayanasya 'miti' sarvatravAkyAlaGkAre zrayamityanantarameva vakSyamANortha evamamunA vakSyamANaprakAreNAkhyAyate kathyate zrImahAvIreNeti gamyate, tadyatheti vakSyamANatadarthopanyAsArthaH / saMvego 1 nirvedo 2 dharmazraddhA 3 gurusAdharmikazuzrUpaNa, ArSatvAdihottaratra ca sUtreSvanyathA pAThaH 4 AlocanA 5 nindA 6 garhA 7 sAmAyikaM 8 caturviMzatistavo 6 vandanaM 10 pratikramaNaM 11 kAyotsargaH 12 pratyAkhyAnaM 13 stavastutimaGgalaM 14 kAlapratyupekSaNA 15 prAyazcittakaraNaM 16 cAmaNA 17 svAdhyAyo 18 vAcanA 16 pratipracchanA 20 parAvarttanA 21 anuprekSA 22 dharmakathA 23 zrutasyArAdhanA 24 ekAgramanaH saMnivezanA 25 saMyamaH 26 tapaH 27 vyavadAnaM 28 sukhazAyaH 26 apratibaddhatA 30 viviktazayanAsanasevanA 31 vinivarttanA 32 sambhogapratyAkhyAnaM. 33 upadhi adhya026 // 3 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. MPROVEDYOGeeeeeeeeeeeeeeeYEG pratyAkhyAnaM 34AhArapratyAkhyAne 35 kAryapratyAkhyAna 36 yogapratyAkhyAna 37 zarIrapratyAkhyAna 38 sahAyatratyAkhyAna -36 bhakta- uttarAdhya pratyAkhyAne 40 sadbhAvapratyAkhyAnaM 41 pratirUpatA 42 vaiyAvRtyaM 43 sarvaguNasampacatA 44 vItarAgatA 45 zAntiH 46 muktiH 47 12 yinastram kA mArdavaM 48 Ajaba 46 bhAvasatyaM 50 karaNasatyaM 51 yogasatyaM 52 manoguptatA 53 vAgguptatA 54 kAyaguptatA 55 manaHsamAdhAraNA | // 4 // |56 vAksamAdhAraNA 57 kAyasamAdhAraNA 58 jJAnasampannatA 56 darzanasampamatA 60 cAritrasampannatA 61 zrIndriyanigrahaH 62 cakSurindriyanigrahaH 63 ghANendriyanigrahaH 64 jihandriyanigrahaH 65 sparzanendriyanigrahaH 66 krodhavijayo 67 mAnavijayo 68 mAyAkjiyo 66 lobhavijayaH 70 premadveSamithyAdarzanavijayaH 71 zailezI 72 akarmatA 73 ityatarasaMskAraH // 2 // sAmpratamidameva pratipadaM phalo. padarzanadvAreNa vyAcikhyAsurAha sUtrakAraH 'saMvegaNamityAdi' trisaptatiH sUtrANimUlam-saMvegeNa bhaMte ! jIve kiM jaNayai,? saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddha jaNayai aNuttarAe dhammasaddhAe visaMvegaM havvamAgacchai,aNaMtANubaMdhikohamANamAyAlohe khavei, navaM cakammana baMdhai, tappaccaiyaM caNaM micchattavisohi kAUNa dasaNArAhae bhavai, dasaNavisohIeNaM visuddhAe atyaMgatie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai, sohIe a NaM visuddhAe taccaM puNo bhavaggahaNaM nAikkamai // 1 // 3 // vyAkhyA-'saMvegena' mokSAbhilASeNa bhadanteti pUjyAmaMtraNaM, jIvaH 'kiM janayati' ? kataraM gunnmutpaadytiityrthH| iti ziSyaprazne prajJApaka uttaramAha-saMvegenAnuttaroM dharmazraddhAM janayati, anuttaradharmazraddhayA ca saMvegaM tamevArthAdviziSTataraM 'havyaMti' zIghra Agacchati, tata'na PREVEEYEGNANCE CE EEEEEEEEEEVERE Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 26 // 5 // uttarAdhyavanasUtram ntAnubandhikrodhamAnamAyAlobhAna kSapayati, tathA ca navaM karma prakramAdazubhaM na badhnAti, 'tatpratyayikAM ca' kaSAyakSayahetukAM ca 'mithyAtvavizuddhi' sarvathA mithyAtvakSayaM kRtvA darzanasya prastAvAtkSAyikasamyaktvasyArAdhako darzanArAdhako bhavati, darzanavizuddhayA ca 'vizuddhayA' nirmalayA astyekakaH kazcittenaiva bhavagrahaNena siddhathati marudevIvat , yastu tenaiva bhavena na sidhyati sa kimityAha-"sohIeti" zuddhayA prakramAdarzanasya vizuddhyA tRtIyaM punarbhavagrahaNaM nAtikrAmati, utkRSTadarzanArAdhanApekSametat , yaduktaM-"ukkosadasaNeNaM bhaMte ! jIve kaihiM bhavaggahaNehiM sijmai ? gotramA ! ukkoseNaM teNeva, taigraM puNa nAikkamaiti" itaH paraM sarvasUtreSu sugamAni padAni na vyAkhyAsyante // 1 // 3 // saMvegAdavazyaM nirvedaH syAditi tamAhamUlam--nivveeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? nivveeNaM divvamANussatericchiesu kAmabhogesu nivveaMhaThavamAgacchai, savvavisaesu virajjai, savvavisaesu virajjamANe AraMbhapariccAyaM karei, AraMbhapariccAyaM karemANe saMsAramaggaM vucchidai, siddhimaggapaDivaNNe a bhavai // 2 // 4 // ___ vyAkhyA-'nidena' sAmAnyataH saMsAravirAgeNa kadA'sau tyAjya iti dhiyA divyamAnuSatairazceSu kAmabhogeSu 'nirvedaM yathA'lamebhiranathahetubhiriti bhAvaM 'havvamAgacchati' tUrNamApnoti, tathA ca 'sarvaviSayeSu' samastasAMsArikavastuSu virajyate, virajyamAnazcArambhaparityAgaM karoti, viSayArthatvAtsarvArambhANAM, tatparityAgaM ca kurvan saMsAramArga mithyAtvAviratyAdikaM vyavacchinatti, tattyAga eva tattvata ArambhaparihArasambhavAt , tavyavachittau ca suprApa eva muktimArgaH samyagadarzanAdiriti siddhimArgapratipannazca bhavati // 2 // 4 // nivedo'pi dharmazraddhAvatAmeva syAditi tAmAha tasutashimasuta sa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAadhya026 uttarAdhya mUlam-dhammasaddhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? dhammasaddhAeNaM sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai, agAyanasUtram radhammaM ca NaM cayai aNagAre NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM cheyaNa-bheyaNa-saMjogAINaM vucche karei, avvAbAhaM ca suhaM nivvattei // 3 // 5 // ___ vyAkhyA-dharmazraddhayA sAta-sAtavedanIyaM tajjanitAni saukhyAni viSayasukhAnItyarthaH teSu 'rajyamAnaH' pUrva rAgaM kurvan 'virajyate' virAgaM yAti, 'AgAradharma ca' gRhAcAraM gArhasthyamityarthaH 'tyajati' jahAti, tatazcA'nagAro-yatiH san jIvaH zArIramAnasAnAM duHkhAnAM 'chepraNetyAdi' chedana-khagadinA bhedana-kuntAdinA AdizabdasyahApi sambandhAcchedanabhedanAdinA zArIrANAM saMyogaH prastAvAdaniSThAnAM AdizabdAdiSTaviyogAdigrahastato'niSTasaMyogAdInAM ca mAnasaduHkhAnAM vyavacchedaM karoti, ata eva avyAbAdhaM ca sukhaM 'nivartayati' janayati // 3 // 5 // dharmazraddhAvatA ca guAdeH zuzrUSA'vazyaM kAryeti tAmAha| mUlam-gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM viNayapaDivatti jaNayai, viNayapaDivaNNe a NaM jIve aNaccAsAyaNAsIle neraia-tirikkhajoNia-maNussa-deva duggaino nirubhai, vaNNasaMjalaNabhattibahumANayAe maNussadevasuggaio nibaMdhai, siddhisoggaI ca visohei, all pasatthAIM ca NaM viNayamUlAI savvakajjAI, sAhei, anna a bahave jIve viNaittA bhavai // 4 // 6 // eNeeeeeeeeeeeeeeer ENEN EENENEC Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 7 // adhya024 // 7 // vyAkhyA-gurusArmikazuzrUSaNena tadupAsanarUpeNa 'vinayapratipattim' ucitakRtyakaraNAGgIkArarUpAM janayati, 'viNayapaDivaNNe atti' sUtratvAt pratipannavinayazca jIvo anatyAzAtanAzIlaH, ko'rthaH ? guruparivAdAdiparihArAdatyAzAtanAtyAgI san 'neraiaityAdi' nairayikAca tiryaJcazca nairayikatiryaJcasteSAM yonI nairayikatiryagayonI svArthika ke nairayikatIryagyonike te ca manuSyadevadurgatI ca mlecchakilviSatvAdike niruNaddhi , tathA varNaH-zlAghA tena saMjvalanaM--guNoddhAsanaM varNasaMjvalanaM, bhattirabhyutthAnAdinA, bahumAnaH-AntarA prItireSAM dvandve bhAvapratyaye ca varNasaMjvalanabhaktibahumAnatA tayA prakramAdgurUNAM manuSyadevasugatI sukulaizvaryAdiyukta nibadhnAti tatprAyogyakarmabandhanAditi bhAvaH, siddhisugatiM ca vizodhayati tanmArgabhUtasamyagdarzanAdivizodhanena 'prazastAni' prazaMsAspadAni 'vinayamUlAni' vinayahetukAni sarvakAryANi iha zrutAdhyayanAdIni paratra mokSAdIni sAdhayati, anyAMzca bahun jIvAn 'viNaittatti vinetA-vinayaM grAhayitA bhavati, svayaM susthitasyopAdeyavacanatvAditi bhAvaH // 4 // 6 // guruzuzruSAM kurvatApi doSasambhave AlocanA kAryeti tAmAha mUlam-AloyaNayAe bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? AloyaNayAeNaM mAyA-niyANa-micchAdasaNasallANaM | mokkhamaggavigghANaM aNaMtasaMsAravaddhaNANaM uddharaNaM karei, ujjubhAvaM ca NaM jaNayai, ujjubhAvapaDivanne aNaM jIve amAI ithiveyaM napasagaveyaM cana baMdhaDa. pavabaddha caNaM nijareDa // 5 // 7 // _ vyAkhyA-AlocanayA svadoSANAM guroH puraH prakAzanarUpayA mAyAnidAnamithyAdarzanazalyAnAM mokSamArgavighnAnAmanantasaMsAravarddhanAnAM 'uddharaNaM' apanayanaM karoti, RjubhAvaM ca janayati, RjubhAvaM pratipannazca jIvo amAyI san strIvedaM napuMsakavedaM ca na badhnAti, puMstvahetutvAdamAyitvasya, pUrvabaddhaM ca tadeva dvayaM sakalakarma vA 'nirjarayati' kSapayati // 5 // 7 // AlocanA ca svadoSanindAvata eva saphaleti tAmAha kpydppdpdppdkkdkdknpstpt Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya.26 // 8 // uttarAdhya-16 mUlam--niMdaNyAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? niMdaNayAe NaM pacchANutAvaM jaNayai pacchANutAveNaM yanasUtram || virajamANe karaNaguNaseDhiM paDivajjai,karaNaguNaseDhiM paDivanne aaNagAre mohaNijja kammaM ugghAei // 6 // 8 // // 8 // vyAkhyA-'nindanena' svayameva svadopacintanena pazcAdanutApaM hA! daSTa mayA kRtametadityAdirUpaM janayati, pazcAdanutApena ca 'virajyamAno' vairAgyaM gacchan karaNenA'pUrvakaraNena guNazreNiH sA ca sarvoparitanasthitermohanIyAdikarmadalikAnyupAdAya udayasamayAtprabhRtidvitIyAdisamayeSva'saMkhyAtaguNAsaMkhyAtaguNapudgalaprakSeparUpA tAM, upalakSaNatvAta sthitighAtarasaghAtaguNasaMkramasthitibandhAMzca viziSTAn pratipadyate / athavA karaNaguNenApUrvakaraNAdimAhAtmyena zreNiH karaNaguNazreNiH prastAvAtkSapakazreNireva tAM pratipadyate, tAM pratipannazvAnagAro mohanIyaM karma 'udghAtayati' kSapayati // 6 // 8 // bahudoSasadbhAve nindAnantaraM garhApi kAryeti tAmAha mUlam-garahaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? garahaNayAeNaM apurakkAraM jaNayai, apurakkAragae a | NaM jIve appasatthehito jogehito niattai, pasatthe a pavattai, pasatthajogapaDivaeNe a NaM aNagAre aNaM| taghAI pajjave khavei // 7 // 6 // ___ vyAkhyA--' garhaNena' parasamakSamAtmano doSodbhAvanena puraskAro guNavAnayamiti prasiddhistadabhAvaM avajJAspadatvamityarthaH janayatyAtmana iti gamyaM, apuraskAragatazca jIvaH kadAcidazubhAdhyavasAyotpattAvapi tadbhItyaiva aprazastebhyo yogebhyo nivartate, prazastayogeSu ca pravartate, prazastayogapratipannazca jIvaH anantaviSayatayA'nante jJAnadarzane ghnantItyanantaghAtinastAn paryavAn jJAnAvaraNAdikarmapariNativizeSAn kSapayati, lpkbpppdpdp BAAAAAAAAAAAAAAAAAAAM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram VEEVEEVEEELE dpkdpb'bytleb'dkqtby upalakSaNaM caitanmuktiprAptaH tadarthatvAtsarvaprayAsasya / evamanuktApi sarvatra muktiprAptireva drssttvyaa||7||6|| AlocanAdikaM ca sAmAyikava IP adhya026 tAmeva tattvataH syAditi tadAha // 6 // mUlam-sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sAmAieNaM savvasAvajajogaviraiM jaNayaI // 8 // 10 // ____ vyAkhyA sAmAyikena 'sarvasAvadyayogavirati' sakalasapApavyApAroparamaM janayati // 8 // 10 // sAmAyikapatipatrA ca tatpraNetAro'rhantaH stutyA iti tatstavamAhamUlam-cauvIsatthaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? cauvIsatthaeNaM dasaNavisohi jaNayai // 6 // 11 // ___ vyAkhyA-spaSTam / / 6 // 11 // stutvApi jinAn guruvandanapUrvikaiva sAmAyikasvIkRtiriti tadAhamUlam-vaMdaNaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vaMdaNaeNaM nIAgoaM kammaM khavei, uccAgomaM nibaMdhai, sohamgaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM nivvatteI, dAhiNabhAvaM ca NaM jaNayai // 10 // 12 // vyAkhyA-"sohaggaM catti" saubhAgyaM ca sarvajanaspRhaNIyatArUpaM 'apratihatam askhalitam'AjJAphalaM' AjJAsAraM nirvatayati, dakSiNabhAvaM cAnukUlabhAvaM janayati lokasyeti gamyate // 10 // 12 // sAmAyikAdiguNavatA ca prathamAntimAhatostIrthe sarvadA, madhyamArhatAM cAparAdhasambhave pratikramaNaM kAryamiti tadAhamUlam --paDikmaNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? paDikkamaNeNaM vayachiddAiM pihei, pihiyavayachidde puNa jIve 'apratihatam'askhalita tikramaNaM kAryamiti gamyate // 10 // 12 EEEEEE Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 10 // adhya0 26 // 10 // ISISESS niruddhAsave asabalacaritte aTThasu pavayaNamAyAsu uvautte apuhatte sappaNihae viharai // 11 // 13 // ___ vyAkhyA-'pratikramaNena'aparAdhebhyaH pratIpanivarttanena 'vratachidrANi' aticArAn 'pidadhAti' sthagayati, pihitavratachidraH punarjIvo || niruddhAzravo'ta evA'zavalaM zabalasthAmairakarbura caritraM yasya sa tathA, "apuhattetti" na vidyate pRthaktvaM prastAvAt saMyamayogaviyogarUpaM | yasyAsAvapRthaktvaH, "supraNihitaH" suSTha saMyamapraNidhimAn 'viharati' saMyamAdhvani yAti // 11 // 13 // pratikramaNe cAticArazuddhaye kAyotsargaH kArya iti tamAha| mUlam-kAussaggeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAussaggeNaM tIapaDupanna pAyacchittaM visohei, vizuddha / pAyacchitte a jIve niyahie ohariyabharuvva bhAravahe pasatthajmANovagae suhaMsuheNaM viharai // 12 // 14 // vyAkhyA-kAyotsargeNAtItaM ceha cirakAlabhAvi, pratyutpannamiva pratyutpanna cAsanakAlabhAvi, atItapratyutpanna prAyazcittaM prAyazcittAhamaparAdhaM vizodhayati, vizuddhaprAyazcittazca jIvo nivRtaM svasthIbhUtaM hRdayamasyeti nivRttahRdayaH, ka i ? apahRtabharo'pasAritabhAro bhAravaha iva, yathA hyapahRtabhAro bhAravaho nivRtahRdayaH syAt tathA'yamapi vizodhitAticAra iti bhAvaH / sa ca prazastadhyAnopagataH 'sukhaMsukhena', sukhaparamparAvAptyA viharati // 12 // 14 // kAyotsargeNApyazuddhaH pratyAkhyAnaM kuryAditi tadAhamalam-paccakkhANeNaM bhaMte / jIve kiM jaNayai paccakkhANeNaM AsavadArAI niru bhai // 13 // 15 // 1 doSarahitam / / GEVEEEEEEEEEEEEEE a- e ANA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 11 // adhya024 // 11 // SADHAAR vyAkhyA-pratyAkhyAnena mUlaguNottaraguNapratyAkhyAnarUpeNa AzravadvArANi niruNaddhi, upalakSaNatvAcca pUrvopacitaM karma kSapayati / namaskArasahitAdikaM pratyAkhyAnaM cehottaraguNapratyAkhyAne'ntarbhavati iti // 13 // 15 // pratyAkhyAnaM ca kRtvA caityasadbhAve tadvandanaM kArya, tacca stutistavamaGgalaM vinA neti tadAhamUlama--thayathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiMjaNayai ? thayathuimaMgaleNaM nANadaMsaNacarittabohilAbhaM jaNayai, nANadaMsaNacarittabohilAbhasaMpaNNe aNaM jIve aMtakiriaM kappavimANovavattiaM ArAhaNaM ArAhei // 14 // 16 // | ___ vyAkhyA-stavA devendrastavAdyAH, ekAdisaptazlokAntAH, tatazca stutayazca stavAzca stutistavAH, stutizabdasya idantatvAtpUrvanipAtaH, sUtre tu vyatyayaH prAkRtatvAt , te eva maGgalaM stutistavamaGgalaM tena jJAnadarzanacAritrarUpo yo bodhiH jJAnadarzanacAritrabodhistallAbhaM janayati, jJAnadarzanacAritrabodhilAbhasampannazca jIvo'nto bhavasya karmaNAM vA paryantastasya kriyA nivartanamantakriyA muktiH tatazcAntakriyAhetutvAdantakriyA tAM ArAdhanAmitiyogaH, tathA kalpA-devalokA vimAnAni-gaveyakAnuttaravimAnarUpANi teSUpapattirutpAdo yasyAH sA tathA tAM, ayaM bhAvo'nantarajanmani viziSTadevatvaphalAM paramparayA tu muktiprApikAmArAdhanAM 'jJAnAdyArAdhanArUpAmArAdhayati sAdhayati // 14 // 16 // arhannamanAdanu svAdhyAyaH kAryaH, sa ca kAle eva, tajjJAnaM ca kAlapratyupekSaNayA syAditi tAmAha - mUlam-kAlapaDilehaNayAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAlapaDilehaNayAeNaM nANAvaraNija kamma khavei | 1jJAnadarzanacAritrarUpAmArAdhayati sAdhayatIti "gha" pustkpaatthH||.. BeveeVESTE VEGVESEGOVIAVOVAVE Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 12 // adhya026 // 12 // AFFFFF __ vyAkhyA-kAlaH prAdoSikAdistasya pratyupekSaNA grahaNapratijAgaraNarUpA kAyapratyupekSaNA tayA // 15 // 17 // kadAcidakAlapAThe yA prAyazcittaM kAryamiti tadAhamUlam--pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? pAyantikaraNeNaM pAvakammavisohiM jaNayai, nirai Are Avibhavai, sammaM ca NaM pAyacchittaM paDivajjamANe maggaM ca maggaphalaM ca visohei, AyAraM AyAraphalaM ca ArAhei // 16 // 18 // vyAkhyA-prAyazcittakaraNenAlocanAdividhAnarUpeNa 'pApakarmavizuddhi' niSpApatAM janayati, niraticArazcApi bhavati, tenaiva jJAnAcArAdyatIcAravizodhanAta , mArga iha jJAnAvAptihetuH samyaktvaM taM ca tatphalaM ca jJAnaM vizodhayati, anayohi yugapadutpattAvapi samyaktvasya jJAnaM prati hetutvaM pradIpasyaiva prakAzaM prati vidyata eva / tathA AcAryate sevyate ityAcArazcAritraM tatphalaM ca muktirUpamArAdhayati // 16 // 18 // prAyazcittakaraNaM ca kSamaNAtaH syAditi tAmAhamUlam-khamAvaNayAeNaM bhaMte / jIve kiM jaNayai khamAvaNayAeNaM palhAyabhAvaM jaNayai, palhAyaNabhAvamuvagae a jIve savvapANa-bhUa-jIva-sattesu mittIbhAvaM utpAei, mittIbhAvamuvagae Avi jIve bhAvavisohi kAUNa nibbhae bhavai // 17 // 16 vyAkhyA-kSamaNayA duSkRtAnantaraM kSamitavyamidaM mametyAdirUpayA 'prahalAdanabhAvaM' cittaprasAdaM janayati, prahalAdanabhAvamupagatazca Neve eveveeve EEVEE VEEVEEVEEVEEV Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 13 // REVERENARENEareedaver jIvaH sarve prANA-dvitricaturindriyA bhUtAzca-taravo jIvAzca-paJcendriyAH sattvAzca-zeSajIvAsteSu 'maitrIbhAvaM' parahitacintArUpamutpAdayati, avya0 26 | copagato jIvo 'bhAvavizuddhi' rAgadveSApagamarUpAM kRtvA nirbhayo bhavatyazeSabhayahetvabhAvAt // 17 // 16 // evaMvidhaguNavatA ca svAdhyAyaH || // 13 // kArya iti tamAhamUlam-sajjhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sajjhAeNaM nANAvaraNijja kamma khavei // 18 // 20 // nyAkhyA-svAdhyAyena jJAnAvaraNIyamupalakSaNatvAt zeSakarma ca kSapayati / uktaMca-."kammamasaMkhijjabhavaM, khavei aNusamayameva uvautto / aNNayarammivi jora, sajjhAyammI viseseNaM" // 18 // 20 / / tatrAdau vAcanA kAryeti tamAhavAyaNAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vAyaNAeNaM nijjaraM jaNayai, suasta aNNAsAyaNAe vadRti, suassa | aNNAsAyaNAe vaTTamANe titthadhamma avalaMbai, titthadhamma avalaMbamANe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / / ___vyAkhyA-'vAcanayA' pAThanena 'nirjarAM' karmaparizATaM janayati, tathA zrutasyAnAzAtanAyAM ca vartate, tadakaraNe hi avajJAtaH ? zrutamAzAtitaM bhavet / pAThAntare [ "suassa aNusajjaNAe vahRti'' tatra zrutasyAnuSaJjane anuvarttane varttate, ko'rthaH ? zrutasyAvyavacchedaM karoti] tataH zrutasyAnAzAtanAyAmanuSaJjane vA vartamAnaH tIrthamiha gaNadharastasya dharmaH AcAraH zrutapradAnarUpastIrthadharmastamavalambate, taM cAvalambamAna Azrayan mahAnirjarastathA mahatprazasyaM paryavasAnaM antaH prakramAtkarmaNAM yasya sa mahAparyavasAnazca mobAvApta bhavati // 16 // 21 // kRtavAcanaH saMzaye punaH pRcchattIti pracchanAmAha CANEYEANeeeeeee-AANAA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 14 // adhya0 26 | // 14 // Deeeeeeveer mUlam -paDipucchaNayAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? paDipucchaNayAeNaM suttatthatadubhayAI visohei, kaMkhAmohaNijja kammaM vocchindai // 20 // 22 // . vyAkhyA-pUrvakathitasUtrAdeH punaH pracchanaM pratipracchanaM tena sUtrArthatadubhayAni vizodhayati, 'kAMkSA' idamitthamitthaM vA mamAdhyetumucitamityAdikA vAJchA saiva mohanIyaM karmA'nAbhigrahikamithyAtvarUpaM vyucchinatti // 20 // 22 / / itthaM sthirIkRtasya zratasya vismRtirmAbhRt // iti parAvarttanA kAryeti tAmAhaparipraNayAeNaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? pariaTTaNayAeNaM vaMjaNAI jaNayai, vaMjaNaladdhiM ca uppAei // vyAkhyA-'parAvartanayA' guNanena vyaJjanAnyakSarANi janayati, tAni hi vismRtAnyapi guNayato jhagityutpadyanta iti utpAditAnyucyante, tathA tathAvidhakSayopazamavazAdvyaJjanalabdhi ca zabdAt padalabdhi ca padAnusAritArUpAmutpAdayati // 21 // 23 // sUtravadarthasyA pyavismaraNAdyarthamanuprekSA kAryeti tAmAhaBI mUlama-aNuppehAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? aNuppehAeNaM AuavajAo satta kammappagaDio dha NiprabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei, dIhakAlaTThiiAo hassakAlaTTiiAo pakarei, tivvANubhAvoo maMdANubhAvAo pakarei, bahuppaesaggAo appapaesaggAo pakarei, AubhaM ca NaM kammaM sima baMdhai sima no baMdhai, asAyAveaNijjaM ca NaM kammaM no bhujo bhujo uvaciNAi, aNAiaM ca NaM aNava Aeuveeveeeeeeeeeeeeee-ve eveereek Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamUtram // 12 // RELA-DEEPARARIAB | daggaM dIhamaddha cAuraMtasaMsArakaMtAraM khippAmeva vIIvayai // adhya026 __ vyA0-'anuprekSayA''rthacintanikayA AyurvarjAH sapta karmaprakRtayaH "dhaNiprabaMdhaNabaddhAzrotti" gADhabandhanabaddhA nikAcitA ityarthaH zi // 1 // thilabandhanabaddhAH ko'thoM'pavartanAdikaraNayogyAH prakaroti, tapobhedatvAdasyAstapasazca nikAcitakarmakSapaNe'pi kSamatvAt ukta ca-"tavasA u4 nikAiyANaM catti" / dIrghakAlasthitikAzca tA hasvakAlasthitikAH prakaroti, zubhAzayavazAt sthitikaNDakApahAreNeti bhAvaH / iha naratiryagdevAyubarjANAM sarvakarmaNAM sthitayo grAhyAstAsAmeva dIrghatvasyAzubhatvAt / ukta ca-"savvANavi jiTTiI, asuhA jaM sAisaMkileseNa // itrarAvi sohiyo puNa, mutta naraamaratirivAuM // 1 // " tIvAnubhAvAzcatuHsthAnikAdirasA mandAnubhAvAH tristhAnikatvAdibhAvamprAptAH prakaroti, iha cA'zubhaprakRtaya evaM gRhyante, zubhabhAvasya zubhAsu tIvrAnubhAvahetutvAt / bahupradezAgrA bahukarmadalikA alpapradezAgrAH prakaroti / AyuHkarma ca syAt kadAcidbadhnAti syAnna badhnAti, tasya vibhAgAdizeSAyuSkatAyAmeva bandhasambhavAt , yadi badhnAti tadA surAyurekha, munestadvandhasyaiva sambhavAt / asAtavedanIyaM ca karma cazabdAdanyAcAzubhaprakRtInoM bhUyo bhUya upacinoti, bhUyo bhUyo grahaNaM tu kenApi pramAdena pramattamunestadvandhasyApi sambhavAt / 'anAdikaM AdirahitaM, 'anavadagraM' anantaM, "dIhamaddhati" makAro'lAkSaNikastato 'dIrghAddhaM dIrghakAlaM, catvArazcaturgatilakSaNA antA avayavA yasmistaccaturantaM saMsArakAntAraM kSiprameva vyativrajati vizeSeNAtikrAmati // 22 // 24 // abhyastazrutena dharmakathApi kAryeti tAmAhamUlam--dhammakahAeNaM bhaMte ! jIve kiM.jaNayai ? dhammakahAeNaM pavayaNaM pabhAvei, pavayaNapabhAvae NaM jIve Eeeeeeeeeeeee Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // adhya0 26 // 16 // PROPERFRAHAPA Agame sassabhadattAe kammaM nibaMdhai // 23 // 25 // ___vyAkhyA- 'dharmakathayA' vyAkhyAnarUpayA 'pravacanaM zAsanaM prabhAvayati, ukta hi-pAvayaNI 1 dhammakahI 2 vAi 3 nemittio 4 || tavassI 5 a|| vijjA 6 siddho a7 kaI = aheva pahAvagA bhaNiyA" pAThAntare nirjarAM janayati, "Agame sassamaddattAeti bhAgamipyatIti Agama-AgAmI kAlastasmin zazvadbhadratayA-nirantarakanyANatayopalakSitaM karma nibadhnAti, zubhAnuvandhi zumadhupArjayati iti | bhAvaH // 23 // 25 // evaM paJcavidhasvAdhyAyarateH zrutArAdhanA syAditi tAmAhamUlama-suassa ArAhaNayAe NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? suassa ArAhaNayAeNaM aNNANaM khavei na | ya saMkilissai // 24 // 26 // vyAkhyA-zrutasyArAdhanayA samyagAsevanayA ajJAnaM kSapayati, vishissttjnyaanaavaaptH| na ca saMklizyate' naiva rAgAdijanitasaMklezabhAga | bhavati, tadvazato navanavasaMvegAvAptaH // 24 // 26 // zrutArAdhanA caikAgramanaHsaMnivezanAdeva syAditi tAmAha2 egaggamanasaMnivesaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? egaggamaNasaMnivesaNayAe NaM cittanirodhaM krei|| vyAkhyA-ekaM ca tadanaM ca prastAvAcchubhamAlambanaM ekAgraM tasminmanasaH saMnivezanA sthApanA ekAgramanaHsaMnivezanA tayA cittasya mA kathaJcidunmArgaprasthitasya nirodhaM niyaMtraNaM cittanirodhaM karoti // 25 // 27 // idaM sarva saMyamavataH saphalamiti tamAha mUlam -saMjameNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? saMjameNaM aNaNhayattaM jaNayai // 26 // 28 // timesNeeNeuNewsMeNeAYEGNANEYANYAGYEARH Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya026 uparAdhyayanasUtram // 17 // // 17 // SeeYesveeYEGYEEYEEVELYELVE-YE DEVEurce yA saMyamenAzravaviramaNAdinA "aNaNhayattaMti" 'anaMhaskatvaM' avidyamAnapApakarmatvam // satyapi saMyame tapo vinA na karmakSapaNeti tadAha- || mUlam-taveNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? taveNaM vodANaM jaNayai // 27 // 26 // vyAkhyA-"vodANaMti" 'vyavadAnaM pUrvabaddhakarmamalApagamAdviziSTAM zuddhiM janayati // 27 // 26 // vyavadAnasyaiva phalamAhamUlam-vodANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vodANeNaM akiriaMjaNayai, akiriAe bhavittA to pacchA sijjhai, bujjhai, muccai, parinivvAi, savvadukkhANamaMtaM karei // 28 // 30 // | vyAkhyA-vyavadAnena 'akriyaM vyuparatakriyAkhyaM zukladhyAnacaturthabhedaM janayati, tatazca akriyAko vyuparatakriyAkhyazukladhyAnavartI bhUtvA 'sidhyati' niSThitArtho bhavati, 'budhyate' jJAnadarzanopayogAbhyAM vastutattvamavagacchati, mucyate saMsArAdata eva parinirvAtItyAdi prAgvat // 28 // 30 // vyavadAnaM ca sukhazAtenaiva syAditi tamAhaghA mUlam-suhasAe bhaMte! jIve ki jaNayai ? suhasAeNaM aNussuattaM jaNayai, aNussue aNaM jIve aNukaMpae aNubbhaDe vigayasoe carittamohaNijjaM kammaM khavei // 26 // 31 // 4. vyAkhyA sukhasya vaiSayikarUpasya zAtastadgataspRhApohenApanayanaM sukhazAtastena 'anutsukatvaM' viSayasukhaM pratiniHspRhatvaM janayati, anutsukazca jIvo 'anukampako' duHkhitAnukampI, sukhotsuko hi priyamANamapi prANinaM pazyan svasukharasika eva syAt na tvanukampate, tathA'nudbhaTo'nulvaNaH, vigatazoko naihikArthabhraMzepi zocati muktipadabaddhaspRhatvAt , evaMvidhazca prakRSTazubhabhAvavazAcAritramohanIyaM karma kSapa NAVEGVereeVeereeVEVAVEVATE Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 26 uttarAdhyayanasUtram // 18 // // 18 // prati // 26 // 22 // sukhAvayAprativadvatakA syAditi vAmaha mUlama-appaDibaDyAe vaM bhaMte ! jIve kiM jaNyai 'appaDiyAyAe saM nissaMga paha, nistagata| gae aNaM jIve ege epampacitte diyA ya rAmro a asanamANe appaDibaddha Avi viharai // 30 // 3 // vyAkhyA-'apratibaddhatayA' manaso nirabhiSvaGgatayA 'niHsaGgatva bahiH saGgAbhAvaM janayati, nissaGgatvagatazca jIva 'eko' rAgAdivikalaH ekAgracitto' dharmaikatAmayetAstatazca divA ca rAtrau cA'sajan, ko'rthaH 1 sadA bahiHsaGga tyajan apratibaddhazcApi viharati, mAsakalpAdinI udyatavihAreNa paryaTati // 30 // 32 // apratibaddhatAyAzca viviktazayanAsanatAheturiti tAmAhamalama-vivittakhayaNAsaNyAe bhaMte / jIve ki jaNayavivittasayAsaraNayAe cArattamutti asAvaMDa: C caricayutte aNaM jIve vivisyahAre daDhacaritte egaMtarae mokkhabhAvapaDivaNaNe avihaM kammargaThiM nijareI // ___ vyAkhyA-viviktAni-bayAdirahitAni zayanAsanAni upalakSaNatvAdupAzrayazca yasyAsI viviktazayanAsanaH tadbhAvastattA tayA 'caritragupti' caraNarakSAM janayati, "carittagutte 'ati" guptacaritrazca jIvo vikRtyAdiva hakavasturahita AhAro yasya tathA dRDhacaritraH, ekAntama nizcayena rata ekAntarataH saMyama iti yampate, mokSabhAvapratipanno mokSa eva mayA sAdhanIya ityabhiprAyavAn , aSTavidhakarmaprathiM nirjarayati, kSapakazreNipratipatyA kSapayati // 31 // 33 // viviktazayanAsanatAyAM satyAM vinivarttanA syAditi tAmAhamUlama---viNivaTTaNyAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaraNayada ? viNivaTTaNayAe NaM pAkkammA akarAe --- Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 16 // abhuTThe, pUvvavadvANa ya nijjaraNayAe taM nitte, tatra pacchA cAuraMtasaMsArakaMtAraM viIvayai // 32 // 34 // vyAkhyA--vinivarttanayA viSayebhya AtmanaH parAGamukhIkaraNarUpayA pApakarmaNAM jJAnAvaraNAdInAM "akaraNyAetti" ArpatvAdakaraNena pUrvAnupAJjamenA'bhyuttiSThate mokSAyeti zeSaH pUrvavaddhAnAM nirjaraNayA taditi pApakarma nivarttayati vinAzayati ||32||34|| viSaya nivRttazca kazcit sambhogapratyAkhyAnavAnapi syAditi tadAha mUlam - saMbhogapaccakkhANaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? saMbhogapaccakkhANaM AlaMbagAi khavei, nirAlaba|ssa yA jogA bhavaMti, saeNaM lAbheNaM tussai, parassa lAbhaM no AsAei, no taka i, no patthei, no abhilasai / parassa lAbhaM aNAsAemANe atake mANe apIhemANe apatthamANe aNabhila semAdoccaM suhasijjaM upasaMpajjittANaM viharai // 33 // 35 // sambhoga-ekamaNDalIbhoktRtvaM, anyamunidattAhArAdigrahaNamityarthaH, tasya pratyAkhyAnaM - gItArthatve jinakalpAdyabhyudyatavihArapratipatyA parihAra!- sambhogapratyAkhyAnaM tena 'AlambanAni' glAnatvAdIni 'tapayati' tiraskurute, anyo hi mAnyAdikAraNeSvanyadattamAhArAdikaM gRhUyAta asau tu kAraNe'pi na tathetyevamucyate, sadodyatatvena vIryAcAraM cAvalambate / nirAlambanasya cA''yato mocaH sa evArthaH prayojanaM 'vidyate yeSAmityAyatArthikA 'yogA' vyApArA bhavanti, sAlambanasya hi yogAH kecana tAdRzA na bhavantyapIti / tathA 'svakena' svakImela lAgena santuSyati, parasya lAbha 'no AsvAdacati' na bhUkte, no tarkayati, no spRhayati, no prArthayate, no abhilaSati / tatra tarkakhaM yadIdaM mahA+ / adhya0 26 // 16 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 20 // adhya0 26 // 20 // masau dadAti tadA zubhamiti vikalpanaM, spRhaNaM tatzraddhAlutayA''tmana AviSkaraNaM, prArthanaM vAcA madyamidaM dehIti yAcanaM, abhilaparNa tallAlasatayA vAJchanaM / ekArthikAni vA etAni nAnAdezotpannavineyAnugrahAya gahItAni / parasya lAbhamanAsvAdayanna bhuJjAno'tarkayanaspRhayannaprArthayamAno'nabhilaSan 'docati" dvitIyAM sukhazayyAmupasampadya viharati, evaMvidharUpatvAt tsyaaH| yadukta sthAnAGge-"ahAvarA doccA suhasejjA, se NaM muMDebhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie samANe saeNaM lAmeNaM saMtussai, parassa lAbhaM na AsAei" ityAdi // 33 // 3 // pratyAkhyAtasambhogasyopadhipratyAkhyAnamapi syAditi tadAhamUlam - uvahiMpaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? uvahipaccakkhANeNaM apalimaMthaM jaNayai, niruvahie NaM jIve nikkaMkhe uvahimaMtareNa yana saMkilissai // 34 // 36 // // vyA0-upadherupakaraNasya rajoharaNamukhavastrikAvyatiriktasya pratyAkhyAnaM tena parimanthaH svAdhyAyAdikSatistadabhAvo'parimanthastaM janayati, tathA nirupadhiko niSkAMkSo vastrAdyabhilASarahita upadhimantareNa ca na saMklizyate, zArIraM mAnasaM vA saMklezaM naanubhvti| ukta hitassaNaM bhikkhussa No evaM bhavai, parijugaNe me vatthe suI jAissAmi, saMdhissAmi" ityAdi // 34 // 36 // upadhipratyAkhyAturjinakalpikAdeyogyAhArAdyalAbhe upavAsA api syuste cAhArapratyAkhyAnarUpA iti tadAhamUlam-AhArapaccakakhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? AhArapaccakkhANeNaM jIviAsaMsappogaM vocchi| dai, jIviAsaMsappaogaM vocchidittA jIve AhAramaMtareNa na saMkilissai // 35 // 37 // AGAGALALAEGEVE ReceGY Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 21 // NNINNAN vyAkhyA--AhArapratyAkhyAnena jIvite AzaMsA - abhilASo jIvitAzaMsA tasyAH prayogaH karaNaM jIvitAzaMsAprayogastaM vyavacchinatti, AhArAdhInatvAjjIvitasyAhArapratyAkhyAne tadAzaMsAvyavacchedo bhavatyeveti / taM ca vyavacchidya jIva AhAramantareNa saMklizyate, ko'rthaH ? vikRSTataponuSThAne'pi na bAdhAmanubhavati ||35||37|| etatpratyAkhyAnatrayaM kaSAyAbhAva eva saphalamiti tatpratyAkhyAnamAhamUlam -- kasAyapaccakkhANaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? kasAyapaccakkhANeNaM vIyarAgabhAvaM jaraNyai, vIrAgabhAvaM paDavaNaM jIve samasuhadukkhe bhavai // 36 // 38 // vyAkhyA - kaSAyapratyAkhyAnena krodhAdinivAraNena vItarAgabhAvamupalakSaNatvAdvItadveSabhAvaM ca janayati taM ca pratipanno jIvaH same rAgadveSAbhAvAttulye sukhaduHkhe yasya sa samasukhaduHkho bhavati // 36 // 28 // niSkapAyo'pi yogapratyAkhyAnAdeva muktaH syAditi tadAhamUlam - jogapaccakkhANaM bhaMte! jIve ki jaraNyai ? jogapaccakkhANaM ajogittaM jaNayai, ajogI gaM jIve navaM kammaM na baMdhai, puvvabaddha ca nijjarei // 37 // 36 // vyAkhyA--yogA manovAkkAyavyApArAstatpratyAkhyAnena tannirodhena yogitvaM janayati, ayogI ca navaM karmma na badhnAti, sakalabandhahetUnAmucchedAt / pUrvabaddha N ca bhavopagrAhikarmacatuSkamanyasya tadA'sambhavAt / yogapratyAkhyAtuH zarIrapratyAkhyAnamapi syAditi tadAhamUlam - sarIrapaccakkhANaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? sarIrapaccakkhANaM siddhAisayaguNattaM nivvatte, sivAisayaguNasaMpanne a NaM jIve logaggamuvagae paramasuhI bhavai // 38 // 40 // adhya026 // 21 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya024 kaa||22|| uttarAdhya vyAkhyA-zarIramaudArikAdi tatpratyAkhyAnena siddhAnAmatizayaguNAH "na kRSNo na nIlaH" ityAdayo yasya sa siddhAtizayaguNastayanasUtram dbhAvastattvaM janayati, siddhAtizayaguNasampannazca jIvo lokAgrabhavatvAllokAyaM muktipadamupagataH paramasukhI bhavati // 38 // 40 // smbhogaadiprtyaa||22|| KI khyAnAni prAyaH sahAyapratyAkhyAne sukarANIti tadAha | mUlam-sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sahAyapaccakkhAMNeNaM egIbhAvaM jaNayai, egIbhAva bhUe a jIve egaggaM bhAvamANe appajhajhe appakasAe appakalahe appatumaMtume saMjamabahule saMvarabahule samAhie Avi bhavai // 36 // 41 // ___vyAkhyA-sahAyAH-sAhAyyakAriNo yatayastatpratyAkhyAnena yathAvidhayogyatAbhAvinA'bhigrahavizeSeNa 'ekIbhAvam'ekatvaM janayati, ekIbhAvaM ekatvaM bhUtaHprAptazca jIva 'aikAyaM' ekAlambanatvaM bhAvayan'abhyasyan 'alpajhaMjho''vAkkalahaH, alpakaSAyo'kaSAyaH, 'appatumaMtumetti' alpamavidyamAnaM tvaM tvamiti-khalpAparAdhavatyapi tvamevedaM kRtavAn tvamevedaM karoSItyAdi punaH punaH pralapanaM yasya so'lpatvaMtvaH, saMyamabahulaH prAgvat / ata eva samAhito jJAnAdisamAdhimAMzcApi bhavati // 36 // 41 // IdRzazcAnte bhakta pratyAkhyAtIti tatpratyAkhyAnamAhamUlam-bhattapaccakkhANe bhaMte ! jIve ki jaNayai ? bhattapaccakkhANeNaM aNegAI bhavasayAiM niraMbhai // __vyA0-'bhaktapratyAkhyAnena' bhaktaparijJAdinA anekAni bhavazatAni niruNaddhi, dRDhazubhAdhyavasAyena saMsArAlpatvApAdanAt // 40 // 42 // sAmprataM sarvapratyAkhyAnottamaM sadbhAvapratyAkhyAnamAha aeeeeeeeeeeE PAAAAEARREARH Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 23 // mUlam -- sabbhAvapaccakkhANe bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sambhAvapaccakhANeAM anihiM jaNayai, aniahiM paDivanne a aNagAre cattAri kevalikammaMse khavei / taM jahA- ve NijjaM, AuaM, nAmaM, gottaM / tatra pacchA sijjhai, bujjhai, muccai, parinivvAi, savvaduH kakhANamaMta karei // 41 // 43 // vyAkhyA - sadbhAvena sarvathA punaHkaraNAsambhavAt paramArthena pratyAkhyAnaM sadbhAvapratyAkhyAnaM sarvasaMvararUpaM zailezItyarthaH tena - na vidyate nivRttinivRttimaprApya nivarttanaM yasya so'nivRttiH zukladhyAnaturyabhedastaM janayati taM pratipannazvAnagAracatvAri kevalinaH "kammaMsetti" satkarmANi kevalisatkarmANi bhavopagrAhINItyarthaH, kSapayati || 41 ||43|| sadbhAvapratyAkhyAnaM ca prAya: pratirUpatAyAM syAditi tAmAhamUlam - paDirUvayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? paDirUtryAe gaM lAghavicaM jaNayai, lahubbhue a jIve appamante pAgaDaliMge pasatthaliMge visuddhasammatte sattasamiisamma te savvapANabhUjIvasattesu vIsasaNi ve paDile jiiMdie viulatatrasamiisamannAgae Avi bhavai // 42 // 44 // vyAkhyA -- pratiH sAdRzye, tataH pratIti- sthavirakalpikAdisadRzaM rUpaM veSo yassa sa pratirUpastasya bhAvaH pratirUpatA tamA'dhikopakaraNatyAgarUpayA lAghavamasyAstIti lAghavikastadbhAvo lAghavikatA tAM dravyataH svalpopakaraNatvena bhAvatastvapratibaddhatayA janayati / laghubhUtatha jIvo'pramattastI prakaTaliGgaH sthavirakalpikAdirUpeNa vijJAyamAnatvAt, prazasta liGgo jIvarakSAheturajoharaNAdidhArakatvAt, vizuddhasamyaktvaH kriyayA samyaktvavizodhanAt, "sattasamiisammattetti" satyaM ca samitayazca samAptAH- paripUrNA yasya sa samAptasatyasamitiH, sUtre ktAntasyA adhya0 26.. // 23 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- panasUtram // 24 // BBBBBepepe te nipAtaH prAkRtatvAt / ata eva sarvaprANa--bhUta-jIva-sattveSu vizvasanIyarUpastatpIDAparihAritvAt , alpapratyupedo'npopadhitvAta, jite- adhya0 26 ndriyo vipulenAnekamedatayA vistIrNena tapasA samitibhizca sarvaviSayavyApitayA vipulAbhireva samanvAgato yukto vipulatapasamitisamanvAgata HA // 24 // cApi bhavati / pUrvatra samitInAM pUrNatvAbhidhAnena sAmastyamuktamiha tu sarvaviSayavyApitvamiti na paunaruktyam // 42 // 44 // pratirUpatAyAM vaiyAvRttyAdeveSTasiddhiriti tadAhamUlamve vacce NaM bhaMte! jIve ki jaNayai ? veyAvacceNaM titthayaranAmago kammaM nibaMdhai // 43 // 45 // ___ vyAkhyA spaSTam // 43 // 4 // vaiyAvRttyenArhantyaprAptiruktA ahaMzca sarvaguNasampannaH syAhiti tattAmAhamUlam-savvaguNasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? savvaguNasaMpannayAe NaM apuNarAvattiM jaNayai / apuNarAvattipattae a NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM no bhAgI bhavai // 44 // 46 // sarve guNA jJAnAdayastaiH sampannaH sarvaguNasampannastadbhAvaH sarvaguNasampannatA tayA 'apunarAvRtti' muktiM janayati, tAM ca prApta eva prAptako jIvaH zArIramAnasAnAM duHkhAnAM no bhAgI bhavati, tatkAraNavapurmanasorabhAvAta // 44 // 46 // sarvaguNavattA ca vItarAgatAyAM syAditi tAmAhamUlama-vIarAgayAe NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? vIarAgayAe NaM NehANubaMdhaNANi tazahANubaMdhaNANi a | vocchidai maNueNAmaNuNNesu sadda-pharisa-rUva-rasa-gaMdhesu virajai // 45 // 47 // vyAkhyA--'vItarAgatayA' rAgadveSApagamarUpatayA snehaH putrAkiviSayastadrUpANyanubandhanAni--anukUlabandhanAni snehAnubandhanAni, tRSNA CEEVEEVALEVEGV Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 25 // BAYCA lobhastadrUpANyanubandhanAni tRSNAnubandhanAni ca vyavacchinatti / tatazca manojJAmanojJeSu zabdAdiSu virajyate, kaSAyapratyAkhyAnenaiva gatatveSpi vItarAgatAyAH pRthagupAdAna rAgasyaiva sakalAnarthamUlatvakhyApanArtham ||45 ||47 || vItarAgatvasya ca kSAntirmUlamiti tAmAhamUlam -- khaMtIe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? khaMtIe gaM parIsahe jii // 46 // 48 // vyAkhyA - ' kSAntiH' krodhajayastayA parISahAnarthAdvadhAdIn jayati ||46 ||48 || kSAntizca muktyA dRDhA syAditi tAmAhamUlam - muttIe gaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? muttIe NaM kiMvaNaM jaNayai, akiMcaNe lAgaM purisAraNaM prapatthaNijje havaI // 47 // 46 // jIve atthalo vyAkhyA- 'muktyA' nilabhirtayA "akiMcaNaMti" AkiJcanyaM' niHparigrahatvaM janayati, akiJcanazca jIvo'rthalolAnAM puruSANAM caurAdInAmaprArthanIyaH pIDayitumanabhilaSaNIyo bhavati // 47 // 46 // lobhAbhAve ca mAyAkaraNakAraNAbhAvAttadabhAvo'pi syAdityArjavamAhamUlam - ajavAe gaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? ajjavayAe gaM kA ujjuRyaM bhAvujjuayaM bhAsujjuRyaM avisaMvAyaNaM jaNayai, avisaMvAyaNasaMpannayAe a NaM jIve dhammassa Ahae bhavai // 48 // 50 // vyAkhyA-'"ajjavayAetti" 'Arjavena' mAyAbhAvena 'kAyaju katAM' kubjAdiveSabhUvikArAdyakaraNAdvapuH prAJjalatAM, 'bhAvaju 'katAM yadanyadvicintayan lokabhaktyAdinimittamanyadbhASate karoti vA tatparihArarUpAM 'bhASaju katAM' yadupahAsAdihetoranyadezabhASayA bhASaNaM tatparityA - gAtmikAM tathA 'avisaMvAdanaM parAvipratAraNaM janayati / avisaMvAdanasampannatayA upalakSaNatvAtkAyaju katAdisampannatayA ca jIvo dharmasyArA adhya026 // 25 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASya yanasam // 26 // "ghako bhavati, bhavAntare'pi tadavApteH || 46 // 50 // IdRzapuNasyApi ninavAdeveSTasiddhiH, sa ca mArdavAdeveti tadAhamUlam ---- maddavayAe bhaMte! jIve kiM jAyai ? maddavayAe gaM miumaddavasaMpanne mayaTThAlAI nihave || vyAkhyA-mArddavaina gamyamAnatvAdabhyasyamAnena mRdurdravyato bhASatazcAvanamanazIlastasya yanmAdavaM sadA saukumArya tena sampanno mRdumAIvasampanno'STamadasthAnAni kSapayati // 46 // 51 // mArddavaM ca tattvataH satyasthitasyaiva syAt tatrApi bhAvasatyaM pradhAnamiti tadAha--- mUlam - bhAvasacce bhaMte! jIve kiM jaNayai ? bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNayai, bhAvavisohie vaha mANe jIve arahaMtapaNNattassa dhammassa rAhaNyAe anbhuTThei, arahaMtapaNNattassa dhammassa rAhaNyAe abbhuTThittA paralo dhammassa Ahae bhavai // 50 // 52 // vyAkhyA - 'bhAvasatyena' zuddhAntarAtmatArUpeNa pAramArthikAvitathatvenetyarthaH, 'bhAvavizuddhi' adhyavasAyavizuddhatAM janayati / bhAvavizuddhau ca varttamAno'rhatprajJaptasya dharmasyArAdhanAyai zrAvarjanAya 'abhyuttiSThate' utsahate, tasyai cAbhyutthAya paraloke - bhavAntare dharmaH paralokadharmmastasyA+ rAdhako bhavati, pretya jinadharmAvAptyA viziSTabhavAntaraprAptyA veti bhAvaH ||50 ||52 || bhAvasatye ca sati karaNasatyaM syAditi tadAhamUlam-karaNasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? karaNasacceNaM karaNasattiM jaNayai, karaNa sacce a vaTUTamA jIve jahAvAI tahAkArI zravi bhavai // 51 // 53 // vyAkhyA - karaNe satyaM karaNasatyaM yatpratilekhanAdikriyAmupayuktaH kurute tena karaNazaktiM pUrvApUrvazubhakriyAM karaNasAmarthyarUpAM jana adhya0 26 // 26 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 27 // kA adhya026 // 27 // BIBABDsAlasa yati, karaNasatye ca vartamAno yathAvAdI tathAkArI cApi bhavati, sa hi sUtraM paThan yathA kriyAkalApabadanazIlaH syAttathaiva karaNazIlopIti // 51 // 53 // tasya ca muneryogasatyamapi syAditi tadAhamUlam-jogasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? jogasacceNaM joge visohei // 52 // 54 // yogasatyena manovAkkAyasatyena yogAn vizodhayati, kliSTakarmabandhAbhAvAnirdoSAn karoti / / yogasatyaM ca guptimataH syAditi tA pAhakA mUlam-maNaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? maNaguttayAe NaM jIve egaggaM jaNayai, egaggacitte NaM jIve maNagutte saMjamArAhae bhavai // 53 // 55 // vyAkhyA-manoguptatayA manoguptirUpayA aikAgrayaM prastAvAddhamaikatAnacittatvaM janayati, tathA caikAgracitto jIvo mano guptamazubhAdhyavasA| yeSu gacchadrakSitaM yenAsau manoguptaH, ktAntasya paranipAtaH sUtratvAt , saMyamArAdhako bhavati // 53 // 55 // mUlam-vaiyuttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vaiguttayAe NaM niviArattaM jaNayai, nibdhikAreNaM jIve | vaigutte ajjhappajogasAhaNajutte Avi bhavai // 54 // 56 // " vyAkhyA 'vAgguptatayA' kuzalavAgudIraNarUpayA 'nirvikAratvaM vikathAdyAtmakavAgvikArAbhAvaM janayati, tatazca nirvikAro jIvo vAgguptaH sarvathA vAganirodhalakSaNavAgguptimAna adhyAtma manastasya yogA vyApArA dharmadhyAnAdayasteSAM sAdhanAni ekAgratAdIni taiyukto'dhyAtmayogasAdhanayuktacApi bhavati, viziSTavAgguptirahito hi na cittakAgratAdimAga bhavati // 54 // 56 / / BEVEEVEEVEve! EEVEGEGYZEVEGVAVE Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 28 // adhya0 26 // 28 // npqyqydstbtdbdbtd'bszkSenex mUlam-kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAyaguttayAe NaM saMvara jaNayai, saMvareNaM kAyagutte pu- | No pAvAsavanirohaM karei // 55 // 57 // ' / ___ vyAkhyA kAyaguptatayA zubhayogapravRttyAtmakakAyaguptirUpayA saMvaramazubhayoganirodharUpaM janayati, saMvareNa gamyatvAdabhyasyamAnena kAyaguptaH punaH sarvathA niruddhakAyikavyApAraH pApAzravaH pApakarmopAdAnaM tannirodhaM karoti // guptibhizca yathAkramaM manaHsamAdhAraNAdisambhava iti tA AhamUlam-maNasamAhAraNayAe Na bhaMte / jIve ki jaNayai? maNasamAhAraNayAe NaM egaggaM jaNayai, egaggaM jaNaittA nANapajjave jaNayai, nANapajjave jaNaittA sammattaM visohei, micchattaM vinijjarei // 56 // 58 // - vyAkhyA-manasaH samiti samyak AGiti AgamoktabhAvAbhivyAptyA yA dhAraNA vyavasthApanA sA manaHsamAdhAraNA tayA aikAyaM janayati, aikAgryaMjanayitvA jJAnaparyavAn viziSTaviziSTatarazratatattvAvabodharUpAn janayati, tAMzca janayitvA samyaktvaM vizodhayati, tattvajJAnasya zuddhatve tasvaviSayazraddhAyA api zuddhatvabhavanAt , ata eva mithyAtvaM nirjarayati // 56 // 5 // mUlam-vaisamAhAraNAyAe NaM bhaMte ! jIve kiM jagNayai ? vaisamAhAraNayAe NaM vaisAhAraNadasaNapajjave visohei, vaisAhAraNadasaNapajjave visohittA sulahabohittaM nivvattei, dullahabohittaM nijjarei // 57 // 56 // ____ vyAkhyA-vAksamAdhAraNayA svAdhyAya eva vAgavinivezAtmikayA vAcAM sAdhAraNA vAksAdhAraNA vAgviSayAH prajJApanIyA ityarthaH, te ceha padArthA eva, tadviSayAzca darzanaparpavA apyupacArAttathoktAH, tatazca vAksAdhAraNAzca te darzanaparyavAzca vAksAdhAraNadarzanaparyavAH, prajJApanI GeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeG Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya026 // 26 // yanasUtram // 26 // yapadArthaviSayasamyaktvavizeSA ityarthaH, tAn vizodhayati / dravyAnuyogAbhyAsAttadviSayazaGkAdimAlinyApanayanena vizuddhAn karoti, zeSaM spssttm|| | mUlama-kAyasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAyasamAdhAraNayAe NaM carittapajjave visohei, || carittapajjave visohittA ahakkhAyacarittaM visohei, ahakkhAyacarittaM visohittA cattArikevalIkammaMse khavei, to pacchA sijhai, bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei // 58 // 6 // ___vyAkhyA-kAyasamAdhAraNayA saMyamayogeSu zarIrasya samyagvyApAraNarUpayA 'caritraparyavAn' caritrabhedAn kSAyopazamikAniti gamyate vizodhayati, tAMzca vizodhya yathAkhyAtacAritraM vizodhayati, sarvathA hyasata utpattyasambhava iti pUrvamapi kathaJcitsadeva taccAritramohodayamalinaM | tanirjaraNena nirmalIkurute, zeSaM prAgvat // 58 // 60 // itthaM samAdhAraNAtrayAt jJAnAditrayasya vizuddhiruktA, atha tasyaiva phalamAhaEI mUlam-nANasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? nANasaMpannayAe NaM savabhAvAhigara jaNayai, nANa saMpanne aNaM jIve cAuraMte saMsArakaMtAre na viNassai, jahA sUI sasuttA paDiAvi na viNassai tahA jIve sasutte saMsAre na viNassai, nANaviNayatavacarittajoge saMpAuNai, sasamayaparasamayasaMghAyaNijje bhavai // ___ vyAkhyA-jJAnamiha zrutajJAnaM tatsampannatayA 'sarvabhAvAbhigama' sarvapadArthAvabodhaM janayati, jJAnasampannazca jIvazcaturante saMsArakAnsAre 'na vinazyati' na muktimArgAdvizeSeNa dUrIbhavati, amumevArtha dRSTAntadvArA spaSTataramAha-yathA sUcI 'sasUtrA' davarakayuktA patitApi kacavarAdau 'na vinazyati' na dUrIbhavati, tathA jIvaH saha sUtreNa-zrutena vartate yaH sa sasUtraH saMsAre na vinazyati / ata eva jJAnaM cAvadhyAdi vinayazca VA-EECE Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 30 // KARAVAARARARARAFAHAAN tapazca cAritrayogAzca cAritravyApArAH jJAnavinayatapazcAritrayogAstAn samprApnoti tathA svasamayaparasamayayoH saMghAtanIyaH -- pradhAnapuruSatayA mIlanIyaH svasamayaparasamayasaMghAtanIyo bhavati, svasamayaparasamayazabdAbhyAM ceha tadvedino grAhyAsteSveva mIlanasambhavAt // 56 // 61 // mUlam -- daMsaNasaMpannayAe gaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? daMsaNasaMpannayAe gaM bhavamicchattaccheNaM karei, paraM na vijjAi, aNuttareNaM gANeNaM daMsaNeNaM appANaM saMjoemANe sammaM bhAvemANe viharai // 60 // 62 // vyAkhyA -- 'darzana sampannatayA' kSAyopazamikasamyaktvayuktatayA bhavahetubhUtaM mithyAtvaM bhavamithyAtvaM tasya cchedanaM kSapaNaM bhavamithyAtvacchedanaM karoti, ko'rthaH ? kSAyikasamyaktvamavApnoti / tatazca paramityuttarakAlaM utkRSTatastasminneva bhave madhyamajaghanyApekSayA tu tRtIye turye vA janmani kevalajJAnAvAptau na vidhyAyati jJAnadarzanaprakAzAbhAvarUpaM vidhyAnaM na prApnoti, kintvanuttareNa kSAyikatvAtsarvottamena jJAnadarzanena pratisamayamaparAparopayogarUpatayotpadyamAnena AtmAnaM 'saMyojayan ' saMghaTTayan, saMyojanaM ca bhedepi syAdityAha - samyagbhAvayaMstenAtmAnaM tanmayatAM nayan viharati bhavastha kevalitayA // 60 // 62 // jaNayai, se mUlam -- carittasaMpannayAe gaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? carittasaMpannayAe NaM selesI bhAvaM sIpaDivanne aNagAre cattAri kevalikamma se khabai, to pacchA siJjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei // 61 // 63 // vyAkhyA - caritrasampannatayA zailAnAmIzaH zailezo - meruH sa iva niruddhayogatvAdatyantasthairyeNa munirapi zailezaH, tasyeyamavasthA zailezI, adhya0 26 // 30 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyA bhavanaM zailezIbhAvastaM vakSyamANasvarUpaM janayati, zeSaM spaSTam // 61 // 63 // cAritraM cendriyanigrahAdeva syAditi pratyekaM tamAha kA adhya0 26 uttarAdhya- | mUlam-soiMdiya niggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? soiMdianiggaheNaM maNuNNAmaNugaNesu saddesu rAga // // 31 // yanasUtram | dosaniggahaM jaNayai, tappaJcaiaM ca navaM kammaM na baMdhai, puvvavaddhaM ca nijjarei // 62 // 6 // // 31 // ___ vyAkhyA-zrotrendriyasya nigraho-viSayAbhimukhamanudhAvato niyamanaM zrotrendriyanigrahastena manojJAmanojJeSu zabdeSu yathAkramaM rAgadveSanigrahaM janayati, tathA ca tatpratyayikamityAdikaM vyaktam // 62 // 6 // mUlam-cakkhidianiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? cakkhidiyaniggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu ruvesu rA gaddosaniggahaM jaNayai, tappaccaiaM navaM kammaM na baMdhai, puvvabaddha ca nijarei // 63 // 65 // ghANidieNaM evaM | cev||64||66|| jibhidievi // 65 // 67 // phAsidievi ||66||6||nvrN gaMdhesu rasesu phAsesuvattavvaM // | vyAkhyA-stracatuSTayaM prAgvat vyAkhyeyam] ||63se66||65se68|| etannigrahopi kaSAyavijayeneti tamAha| mUlam--kohavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kohavijaeNaM khaMti jaNayai, kohaveaNija kammaM na baMdha| i, puvabaddhaM ca nijjarei // 65 // 66 // vyAkhyA-krodhasya vijayo durantatvAdicintanena udayanirodhastena "kohaveaNijjati krodhena krodhAdhyavasAyena vedyate iti 'krodha NE| vedanIya' krodhahetubhUtapudgalarUpaM karma na badhnAti "ja veai taM baMdhai' iti vacanAt / pUrvabaddhaM ca tadeva nirjarayati // 67 // 66 // PEETE EIE eVEVALEVEEVEE GEVEGEVEEVEEVAVAVALAVE Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 26 // 32 // uttarAdhya-0evaM mANeNaM 6870 mAyAe 6671 loheNaM 70 / 72 navaraM maddavaM, ujjubhAvaM, saMtosaM ca jaNayaitti vattavvaM yanasUtram | vyAkhyA-[sUtratrayaM prAgvat] 6870 // 6671 // 70 / 72 / / etajjayazca na premadveSamithyAdarzanavijayaM vineti tmaah||32|| mUlam-pejjadosamicchAdasaNavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? pejjadosamicchAdasaNavijaeNa nANadaMsa ! NacarittArAhaNayAe abbhuDhe i, aTTavihassa kammagaMThivimoaNayAe, tappaDhamayAe jahANupuvvIe aTThAvIsaivihaM mohaNijja kammaM ugghAei, paMcavihaM nANAvaraNijjaM navavihaM dasaNAvaraNijjaM paMcavihaM aMtarAiaM ee tiSiNavi kammase jugavaM khavei, to pacchA aNuttaraM aNataM kasiNaM paDipuNNaM nirAvaraNaM vitimiraM visuddha logAlogappabhAvagaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppADei, jAva sajogI bhavai tAva ya iriAvahinaM kammaM baMdhai, suhapharisaM dusamayaTThitia, taM paDhamasamae baddhaM biiasamae veiaM taiasamae nijieNaM taM baddha puDhe uIriaM veimaM nijjigaNaM seakAle akammaM cAvi bhavai // 1 // 73 // vyAkhyA-prema ca rAgarUpaM dveSazcAprItirUpo mithyAdarzanaM ca mithyAtvaM premadveSamithyAdarzanAni, tadvijayena jJAnadarzanacAritrArAdhanAyAm'abhyuttiSThate' udyacchate, premAdinimittatvAttadvirAdhanAyAstatazcASTavidhasya karmaNo madhye iti zeSaH yaH karmagranthiratidurbhedatvAt ghAtikarmarUpastasya vimocanA--kSapaNA karmagranthivimocanA tasyai, casya gamyatvAttadartha cAbhyuttiSThate / abhyutthAya ca kiM karotItyAha-'tatprathamatayA' EVEEVEEVEGVALGE TEAVE Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 33 // tatpUrvatayA na hi purA tatkSapitamAsIditi, 'yathAnupUrvi' zranupUrvyA zranatikrameNa zraSTAviMzatividhaM mohanIyaM karma 'udghAtayati' kSapayati, tatkSapaNAkramazcAyam-pUrvamanantAnubandhinaH krodhAdIn yugapat kSapayati, tadanu kramAnmithyAtvaM mizraM samyaktvadalikaM ca tadanu pratyAkhyAnApratyAkhyAnakaSAyASTakaM kSapayitumArabhate, tasmiMzcArddhakSapite narakagatyAnupUrvI 2 tiryaggatyAnupUrvI 4 ekendriyAdijAtinAmacatuSkA 8 ''tapo 10 sthAvara 11 sUkSma 12 sAdhAraNa 13 nidrAnidrA 14 pracalApracalA 15 styAnaddhiM 16 lakSaNAH SoDaza prakRtIH kSapayati, tataH kaSAyASTakAvaziSTaM kSapayitvA kramAt napuMsakavedaM strIvedaM hAsyAdiSaTkaM puruSavedaM ca kSapayati, yadi puruSaH pratipattA, atha strI SaN tadA svasvavedaM prAnte kSapayati / tadanu kramAt saMjvalanakrodhamAnamAyAlobhAn, kSapaNAkAlazca pratyekaM sarveSAM vA antarmuhUrttameva / itthaM caitadantamuhUrttasyAsaMkhyabhedatvAt / itthaM mohanIyaM kSapayitvAntarmuhUrttaM yathAkhyAtacAritraM prAptaH kSINamohadvicaramasamayayoH prathamasamaye nidrApraca kSapayitvA caramasamaye yatkSapayati tatsUtrakRdevAha--paMcetyAdi - paJcavidhaM jJAnAvaraNIyaM, navavidhaM darzanAvaraNIyaM paJcavidhamantarAyaM " eetti" etAni trINyapi 'kammaMsetti' satkarmANi yugapatkSapayati, tata iti kSapaNAtaH pazcAt na vidyate uttaraM pradhAnaM jJAnamasmAdityanuttaraM, anantaM avinAzitvAt, kRtsnaM kRtsnArthagrAhakatvAt, pratipUrNa sakalasvaparaparyAyapratipUrNa vastu prakAzakatvAt, nirAvaraNamazeSAvaraNavigamAt vitimiraM tasmin sati kvacidapyajJAnatimirAbhAvAt, vizuddhaM sarvadoSAbhAvAt, lokAlokaprabhAvakaM tatsvarUpaprakAzakatvAt, kevalavarajJAnadarzanaM samutpAdayati / sa ca yAvatsayogI manovAkkAyavyApAravAn bhavati tAvat "irizrAvahiaMti" IryA - gatistasyAH panthAH IryApathastasmin bhavamairyApathikaM, upalakSaNaM ca pathigrahaNaM, tiSThato'pi sayogasyeryAsambhavAt, karma badhnAti / tatkIdRzamityAha-sukhayatIti sukhaH sparza-zratmapradezaiH saha saMzleSo yasya tat sukhasparza, dvisamayasthitikaM, tadadhikasthiteH kaSAyapratyayatvAt / yaduktaM - "jogA payaDipaesa, Thii aNu 1 adhya0 26 // 33 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 26 // 34 // PRASAN uparAdhya prabhAga kasAyayo kuNaiti" / tatprathamasamaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye 'nirjINa parizaTitaM tatazca tabaddhaM jISapradezaH zliSTamA-| yanasvama kAzena ghaTavat , tathA 'spRSTaM' masRNamaNikuDyApatitazuSkasthUlacUrNavat, anena vizeSaNadvayena tasya nidhattanikAcitAvasthayorabhAvamAha / 'udIritama'udayaprAptaM udIraNAyAstatrAsanbhavAt , veditaM tatphalasukhAnubhavanena 'nirjINa kSayamupagataM, "sekAlesi" sUtratvAdeSyatkAle c||34|| turthasamayAdAvakarma cApi bhavati, tajjIvApekSayA punastasya tathAvidhapariNAmAsambhavAt , etacca evaMvidhavizeSaNAnvitaM sAtakarmAsau badhnAti, tasya tadanyabandhAsambhavAt // 71 // 73 / / sa cAyuSaH prAnte zailezI gatvA'kA syAditi zailezyakarmatAdvAre arthato vyAkhyAtumAhamUlam ahAuaM pAlaittA atomuhattAvasesAue joganirohaM karemANe suhumakiriappaDivAi sukkajmANaM jhiAyamANe tappaDhamayAe maNajogaM nirubhai niru bhaittA vaijogaM nirubhai nirubhaittA ANApA NanirohaM karei karittA IsiM paMcahassakkharuccAradhAe a NaM aNagAre samucchinnakiriba aniahi sukkajmA| NaM jhiyAyamANe veaNijjaM AU nAma gottaM ca ee cattArivi kammase jugavaM khavei // 72 // 74 // tao | orAliakammAiM ca savvAhiM vippajahaNAhiM vippajahittA ujjuseDhipatte aphusamANagaI uDDa egasamaeNaM | bhaviggaheNaM tattha gaMtA sAgArovautte sijjhai jAva ataM karei // 73 // 7 // ___ vyAkhyA-atheti kevalitvAnantaraM 'AyuSka' jIvitamantamuhUrttAdikaM dezonapUrvakoTIparyantaM pAlayitvA antamuhUrtAvazeSAyuSko yoganirodhaM "karemANeti" kariSyamANaH sUkSmA kriyA yatra tatsUkSmakriyaM apratipAti zukladhyAnatRtIyabhedaM dhyAyaMstatprathamatayA 'manoyoga GEVEEVGVEVGVESENEVEEVEEVEEVE Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAadhya0 26 // 3 // ucarAdhyayanasUtram // 35 // manodravyasAcivyajanitaM jIvavyApAra niruNaddhi, taM nirudhya 'bAgyoga' bhASAdravyasAnidhyanirmitaM jIvavyApAra niruNaddhi, taM ca nirudhya "ANApANanirohaMti" AnApAnau-ucchavAsaniHzvAsau tannirodhaM karoti, sakalakAyayoganirodhopalakSaNaM caitat , yogatrayanirodhaM caivaM pratyekamasaMkhyeyasamayaiH kRtvA 'Ipaditi svalpaprayatnena paJcAnAM hasvAkSarANAM a-i--u-R-la-ityevaMrUpANAM uccAro-bhaNanaM tasyAddhA-kAlo yAvatA te uccAryante sA ISatpaJcahrasvAkSaroccAraNAddhA tasyAM ca NaM prAgvat / anagAraH samucchinnakriyaM anivRtti zukladhyAnaturyabhedaM dhyAyana zailezyavasthAmanubhavanniti bhAvaH / hasvAkSaroccAraNaM ca na vilambitaM drutaM vA kintu madhyamapratipattyaivAtra gRhyate / tAdRzazca san kiM karotItyAha-vedanIyamAyurnAma gotraM caitAni catvAryapi 'kammaMsetti' satkarmANi yugapatkSapayati // tato vedanIyAdikSapaNAnantaraM "orAlika kammAI catti" audArikakAmaNe zarIre cazabdAttaijasaM ca sarvAbhiH "vippajahaNAhiti" vizeSeNa-prakarSato hAnayA-tyajanAni viprahANayastAbhiH sarvathA zATeneti bhAvaH, bahuvacanaM cAtra vyaktyapekSaM, 'viprahAya' parizATaya Rju:-avakA zreNiH-AkAzapradezapaMktistAM prAptaH RjuzreNiprAptaH, aspRzadgatiriti ko'rthaH ? svAvagAhAtiriktanabhaHpradezAnaspRzan yAvatsu teSu jIvo'vagADhastAvata eva samazreNyA spRzannityartha, 'Uddharvam 'upari ekasamayena dvitIyAdisamayAsparzena 'avigraheNa vakragatilakSaNavigrahAbhAvena, anvayavyatirekAmyAmuktorthaH spaSTataro bhavatIti RjuzreNiprApta ityanena gatArthatve'pi punarasyAbhidhAnaM, 'tatreti' vivakSite muktipade gatvA 'sAkAropayukto' jJAnopayogavAn sidhyatItyAdi prAgavat iti trisaptatistrArthaH // 72 // 74 // 73 // 7 // upasaMhattu mAhamUlam esa khalu sammattaparakkamassa ajhayaNassa aTTe samaNe bhagavayA mahAvIreNaM bhASie pagaNavie parUvie nirdesie uvadaMsietti bemi // 76 // AARE VEGVERBEVEE VAY Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 36 // vyAkhyA - 'eSoH 'anantaroktaH 'khalu' nizvaye samyaktvaparAkramasyAdhyayanasyArthaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa "Aghavipatti" ArSatvAdAkhyAtaH sAmAnyavizeSaiH paryAyAbhivyAptyA kathanena, prajJApito hetuphalAdiprajJApanena, prarUpitaH svarUpanirUpaNena, nidarzito dRSTAntopadarzanena, upadarzita upasaMhAradvAreNeti bravImi iti prAgvat // 76 // aidaanb Mdiibaipaiddii iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNibhujiSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau ekonatriMzamadhyayanaM sampUrNam // 26 // DS24 q pranceroge adhya0 26 // 36 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 37 // ka adhya030 // 37 // HASPARARIAAAAAAADIAS // atha triMzattamamadhyayanam // ||AUM|| uktamekonatriMzamatha triMzattamaM tapomArgagatinAmAdhyayanamArabhyate, tatra tapa eva mArgo bhAvamArgastatphalabhRtA ca gatiH siddhigatirUpA vAcyA'sminniti tapomArgagatiH ityasya nAmArtha / sambandhazcAyamanantarAdhyayane akarmatA proktA sA ca tapasaH sAdhyeti tatsvarUpamatrocyate, itisambandhasyAsyedamAdisUtrammUlam-jahA u pAvagaM kammaM, rAgaddosasamajjiyaM / khavei tavasA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // 1 // vyAkhyA--'yathA' yena prakAreNa 'tuH' pUttau pApakaM karma jJAnAvaraNAdi rAgadveSasamarjitaM kSapayati tapasA bhikSustattapaH ekAgramanAH zRNu ziSyeti sUtrArthaH // 1 // iha cAnAzraveNaiva jIvena karma kSapyate tato yathAyamanAzravaH syAttathAhamUlam-pANivahamusAvAe, adattamehuNapariggahA virao / rAIbhoaNavirao, jIvo hoi aNAsavo // 2 // paMcasamio tigutto, akasAo jiiNdio| agAravo a nissallo, jIvo hoi aNAsavo // 3 // vyAkhyA--spaSTe IdRzazca san yAdRzaM karma yathA kSapayati tathA dRSTAntadvAreNAdarAdhAnAya punaH zipyAbhimukhIkaraNapUrvakamAhamUlama-eesiM tu vivaccAse, rauMgaddosasamajjiaM / khavei u jahA bhikkhU, taM me egamaNo suNa // 4 // jahA mahAtalAgassu, sanniruddha jalAgame / ussiMcaNAe tavaNAe, kameNaM sosaNA bhave // 5 // evaM tu saMjayassAvi, pAvakammanirAsave / bhavakoDisaMcimaM kamma, tavasA nijarijai // 6 // GELEENTEVE Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ challing dhanasUtram // 38 // vyAkhyA - eteSAM prANibadhaviratpAdInAM samityAdInAM cAnAzravahetunAM viparyAse sati yadrAgadveSAbhyAM samajitaM karmeti zeSaH kSapayati tu yathA bhikSustanme kathayata iti zeSaH, ekamanAH zRNu // 4 // yathA mahAtaTAkasya 'sanniruddhe' pAnyAdinA niruddhe jalAgame "ussicAetti" utsiJcanenAraghaTTaghaTathAdibhirudaJcanena 'tapanena' arkakaratApena krameNa 'zoSaNA' jalAbhAvarUpA bhavet // 5 // "evaM tutti" evameva saMyatasyApi pApakarmaNAM nirAzrave - AzravAbhAve pApakarmanirAzrave sati bhavakoTisaJcitaM karmma, atibahutvopalakSaNametat, tapasA nirjIryate iti sUtratrayarthaH || 6 || tapasA karma nirjIryate ityuktamatastad medAnAha- mUlam -- so tavo duviho vutto, bAhirabbhitaro tahA / bAhiro chavviho vRtto, evamabhitaro to // 7 // vyAkhyA--"so tabotti" tattapo dvividhaM prokta', liGgavyatyayaH sarvatra sUtratvAt, bAhyamAbhyantaraM tathA / tatra bAhya bAhyadramyApekalAlokapratItatvAtkRtIrthikairapi svAbhiprAyeNa sevyamAnatvAt bahiH zarIrasya vA tApakAritvAt, muktiprAptau prAyo bAhyAGgatvAdvA / tadviparItaM tvAbhyantaramiti sUtrArthaH // 7 // tatra yathA bAhya N SaDvidhaM tathAha mUlam - aNasaNabhUgoriyA, bhikkhAyariyA ya rasapariccAyo / kAyakileso saMlIyA ya bajho to vyAkhyA akSarArthaH spaSTo bhAvArthaM tu sUtrakRdeva vakSyati // 8 // tatrAnazanasvarUpaM tAvadAha mUlam - itara maraNakAla ya, duvihA asaNAH bhave / ittaricyA sAvakakhA, niranakaMkhA u viijimA vyAkhyA--itvarameva 'itvarakaM' svalpakAlAvadhItyarthaH, maraNaparyantaH kAlo yasya tat ' maraNakAlaM' yAvajjIvamityarthaH, 'caH' samuccaye, ityevamanazanaM dvividhaM bhavet / tatra itvaraM sahAvakAMcayA ghaTikAdvayAdyuttarakAlaM bhojanAbhilASarUpayA varttate iti sAvakAMcaM niravakAMcaM tatra bhave vya0 30 |38|| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 36 // tatto bhojanAzaMsAbhAvena, 'tuH' punarartho minakramazca tato dvitIyaM punarmaraNakAlAkhyam // 6 // tatretvarAnazanabhedAnAha-- mUlam - jo so intaritavo, so samAseNa chavviho / seDhitavo payaratavo ghaNo a taha hoi vaggo a // 10 vaggavaggo u, paMcamo chaTTo pairaNatavo / maNaicchitracittatho, nAyavvo hoi ittariyo / vyAkhyA--yattaditvarakatapa itvarAnazanarUpaM tatsamAsena SaDvidhaM SaDvidhatvamevAha - "seThitavo" ityAdi-zreNiH paMktistadupalakSitaM tapaH zreNitapaH, tacca caturthAdikrameNa kriyamANaM SaNmAsAntaM gRhyate / tathA zreNireva zreNyA guNitA pratara ucyate, tadupalakSitaM tapaH pratastapaH iha ca zravyAmohArthaM caturthaSaSThASTamadazamAkhyapadacatuSkAtmikA zreNirvivakSyate sA caturbhiguNitA poDazapadAtmakaH prataro bhavati / ayaM cAyAmato vistaratazca tulya ityasya sthApanopAya ucyate / ekAdyAdyA vyavasthApyAH, paMktayo hi yathAkramam / dvitIyAdyAH kramAccaitAH, pUraye-.. dekakAdibhiH // 1 // " ekAdyAdyeti prathamA ekAdhA, dvitIyA dvikAdyA, tRtIyA trikAdyA, caturthI catuSkAdyA, evaM sarvatrApi zreNayo vyavasthApyAH, tatazca dvitIyAdyAH zreNayaH kramAdekakadvikAdibhiH pUrayet sthApanA ceyamtapaH syAt / 'ghana iti dhanatapaH, caH pUraNe, tatheti samuccaye, bhavatIprataraH padacatuSkAtmikayA zreNyA guNito ghano bhavati, zrAgataM catuHSaSTiH padacatuSkAtmakatvaM vizeSaH, etadupalacitaM tapo ghanatapaH ucyate / caH 1 iyadbhirityataH svAditiparyantaM nAsti "gha" pustake // 'iyadbhirevaMvidhaistapaH padairupalacitaM tapaH pratarati kriyA pratipadaM yojyA atra poDazapadAtmakaH [64] sthApanA pUrvoktaiva, navaraM bAhanyato'pisamuccaye, tathA bhavati vargazvatIhApi prakamAdvargata adhya0 30 // 36 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 40 // tpkkqqtbtkbsdkn MER pastatra ca dhana eva ghanena guNito voM bhavati, tatazcatuHSaSTezcatuHzaSTayava guNitA jAtAni paeNavatyadhikAni catvAri sahasrANi [4066] adhya030 etAvadbhizcaturthAdidazamAntatapaHpadairupalakSitaM vargatapo bhavati // 10 // tatazca vargatapaso'nantaraM vargavarga iti vargavargatapaH paJcamastatra varga evaM // 40 // yadA vargeNa guNyate tadA vargavaggoM bhavati, yathA catvAri sahasrANi paeNavatyadhikAni tAvataiva guNitAni jAtA ekA koTiH saptapaSTilakSAHsaptasaptatiH sahasrANi dve zate SoDazAdhike [16777216] etAvadbhistapaHpadairupalakSitaM tapo vargavargatapa ityucyate / evaM caturthAdIni catvAri padAnyAzritya zreNyAditapo darzitaM, etadanusAreNa paJcAdipadeSvapi etadbhAvanA kAryA SaSThakaM prakIrNatapo yat zreNyAdiniyataracanAvirahitaM svazaktyA yathAkathaJcidvidhIyate, tacca namaskArasahitAdi pUrvapuruSAcaritaM yavamadhyavajramadhyacandrapratimAdi ca / itthaM bhedAnuktvA upasaMhAramAha-maNetyAdi-manasaHIpsita iSTazcitro'nekaprakAro'rthaH svargApavargAdistejolezyAdi yasmAttanmanaIpsitacitrArtha jJAtavyaM bhavati 'itvarakaM' prakramAdanazanAkhyaM tapaH // 11 // samprati maraNakAlamanazanamAhamUlama-jA sA aNasaNA maraNe, duvihA sA vizrAhiyA / saviyAramaviyArA, kAyaciTTha paI bhavo // 12 // // 2 ahavA saparikkammA, aparikkammA ya AhiA / nIhArimanIhAri, AhAraccheo dosuvi // 13 // vyAkhyA-"jA sA aNasaNatti" yattadanazanaM 'maraNe' maraNAvasare dvividhaM tadvyAkhyAtaM' kathitaM, tavaividhyamevAha-sahavicAreNa ce. TAlakSaNena vartate yattatsavicAraM, tadviparItaM tvavicAraM, kAyaceSTAmudvartanAdikAM 'pratIti' pratItyAzritya bhavet / tatra savicAraM, bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca, tatra bhaktapratyAkhyAne gacchamadhyavartI gurudattAlocano vidhinA saMlekhanAM vidhAya trividhaM catuvidhaM vA''hAraM pratyAcapTe, Eeeeeeeeeeeeeeeee GES Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 41 // kI adhya03 // 41 // -RDERAPRADAAAAAORA sa ca samAstRtamadusaMstArakastyaktabhaktakaraNopakaraNAdimamatvaH svayamuccaritanamaskAraH pAca vartimunidattanamaskAro vA satyAM zaktau svayamudratanAdi kurute, zakterabhAve'parairapi kiJcitkArayatIti 1 iGginImaraNe tvAlocanAsaMlekhanAdipUrva zuddhasthaNDilasthita ekAkyeva kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAno niyamitasthaNDilasyaivAntazchAyAta uSNamuSNAca cchAyAM svayameva saMkrAmati na tvanyena kizcitkArayatIti 2 avicAraM tu pAdapopagamanaM, tatra hi devaguruvandanAdividhinA caturvidhAhArapratyAkhyAnaM kRtvA girikandarAdau gatvA pAdapa iva yAvajjIvaM nizceSTa evAvatiSThate 3||12||pundvaividhymev prakArAntareNAha-'athaveti' prakArAntarasUcane, 'saparikarma' sthAnopavezanatvagvatanodvartanAdilakSaNaparikarmayuktaM, 'aparikarmaca' tadviparItamAkhyAtaM, tatra saparikarma bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca, Aye svaparakRtasya dvitIye tu svayaMkRtasyodvartanAdiparikarmaNaH sadbhAvAt , aparikarma tu pAdapopagamanaM, tatra sarvathA parikAbhAvAt / uktazca-"samavisamaMmi ya paDio, acchai so pAyavovva nikkaMpo / calaNaM parappogA, navari dummasseva tassa bhave // 1 // " yadvA parikarma-saMlekhanA sA yatrAsti tatsaparikarma tadviparItaM tvaparikarma, tatra ca vyAghAtAbhAve bhaktaparijJAditrayamapyetatsUtrArthobhayaniSTho niSpAditaziSyaH saMlekhanApUrvakameva karoti, anyathA''rttadhyAnasambhavAt , | yaduktaM-"dehammi asaMlihie, sahasA dhAUhiM khijjamANehiM / jAyai aTTajmANaM, sarIriNo carimakAlammi // 1 // " iti saparikammarmocyate yatpunAghAte vidyugiribhittipatanAdyabhighAtarUpe sadyoghAtirogAdirUpe vA saMlekhanAmakRtvaiva bhaktaparijJAdi kriyate tadaparikarmeti / tathA nirharaNaM nihAro girikandarAdau gamanena grAmAderbahirgamanaM tadvidyate yatra tanihAri, yat punarutthAtukAme vrajikAdau kriyate tadanihAri, tatra kvApi gamanAbhAvAt / etacca bhedadvayamapi pAdapopagamanaviSayaM tatprastAva evAgame'syAbhidhAnAt / yaduktaM--"pAovagamaNaM duvihaM, nIhAriM ceva taha anIhAriM / bahiA gAmAINaM, girikaMdaramAi nIhAriM ||1||vimaasu jaM aMto, uThAumaNANa ThAi aNihAriM / tamhA pAovagamaNaM, jaM uvamA VEGVEGEVEEVEE TeeVEVEGVESEVGve Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhyayanasUtram // 42 // adhya030 // 42 // pAyaveNettha // 2 // " AhAracchedozanAdityAgo dvayorapi savicArAvicArayoH saparikarmAparikarmaNonihAyanihAriNozca sama iti sUtrapazcakArthaH // 13 // uktamanazanaM UnodaratAmAhamUlam-AmoaraNaM paMcahA, samAseNa viAhi / davvao khittakAleNaM, bhAveNaM pajavehi a||14|| vyAkhyA-avama-nyUnamudaraM yasyAsAvavamodarastasya bhAvo'vamaudarya nyUnodaratA paJcadhA samAsena vyAkhyAtaM, dravyato dravyAddhetau pazcamI, kSetraM ca kAlazca kSetrakAlaM tena, bhAvena paryAyaizcopAdhibhUtaiH // 14 // tatra dravyata AhamUlam -- jo jassa u AhAro, tatto omaM tu jo kare / jahaNaNeNegasitthAi, evaM davveNa U bhave // 15 // ___ vyAkhyA-yo yasya 'tuH' pUttauM AhAro dvAtriMzatkabalAdimAnaH, tataH svAhArA 'avam'Una 'tuH pUrtI yaH kuryAt bhuJjAnaH iti zeSaH, ayaM bhAvaH-- puruSasya hi dvAtriMzatkavalamAna AhAraH, striyaashcaassttaaviNshtikvlmaanH| kavalazceha yasmin kSipte mukhasya nAtivikRtatvaM syAttAvanmAno jJeyaH / tatazcaitanmAnAdUnaM yo bhuGa kte yattadonityAbhisambandhAt tasya evamamunA prakAreNa dravyeNopAdhibhUtena bhavediti saNTaGkaH / avamodaryamiti prakramaH, etacca jaghanyenaikasikthaM-yatraikameva sikthaM bhujyate tadAdi, AdizabdAsikthadvayAdArabhya yAvadekakavalabhojanam / itthaM cAlpAhArAhavamavamaudaryamAzrityocyate, yata upArdAdiSu tadbhedeSu kavalanavakAdimAnameva jaghanyaM syAttathA ca sampradAyaH-"appAhAromoarizrA jahaNaNeNegakavalA, ukkoseNaM aTTha kavalA, sesA ajahannamaNukkosA / uvaDDhAhAromoariA jahanneNaM nava kavalA, ukkoseNaM | bArasa kavalA, sesA ajahannamamaNukkosA" ityAdi-etabhedAvAmI "appAhAra 1 ubaDDhA 2, dubhAga 3 pattA 4 taheva kiMcUNA 5. // aTTha 1 duvAlasa 2 solasa 3, cauvIsa 4 tahekkAtIsA 5 ya / / 1 / " atrASTAdibhiH saMkhyAzabdaralpAhArAdInAmUnodaratAbhedAnAM utkarSataH / CEVE TEVEEVEEVEEEEEEEEEEVEGVeevele Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 43 // kavalamAnamuktam ||15|| kSetrAvamaudaryamAha mUlam - gAme nagare taha rAyahANi nigame a Agare pallI | kheDe kabbaDa - domuha - paTTaNa - maDaMba bAhe // 16 samapae vihAre, sannivese samAya- ghose / thali - seNA - khaMdhAre, satthe saMvaTTa - koTTe // 17 // vADe vA ratthAsu va, gharesu vA evametti khettaM / kappai u evamAI, evaM khetteNa U bhave // 18 // peDA ya zraddhapeDA, gomutti payaMgavIhiyA ceva / saMbukkAvadvAyaya-gaMtu paccAgayA chaTThA // 16 // vyAkhyA - grAme nagare ca pratIte, 'rAjadhAnI ca'rAjAvasthAnasthAnaM 'nigamatha' prabhUtataravaNijAM nivAso'nayoH samAhAraH rAjadhAnIni gamaM tasmin, 'Akare' svarNAdyutpattisthAne, 'pallyAM' vRkSagahanAdyAzritaprAntajananivAsarUpAyAM, 'kheTe' pAMzuvapraparikSipte, karbaTaM--kunagaraM, droNamukhaM-jalasthalapathanirgamapravezaM yathA bhRgukacchaM, pattanaM dvidhA jalapattanaM sthalapattanaM ca tatrAdyaM jalamadhyavartti itaranirjala bhUbhAgabhAvi, maDabaM sarvadikSu zrarddhatRtIyayojanAntargrAmAntararahitaM sambAdhaH - prabhUtacAturvaNya nivAsaH, karbaTAdInAM samAhAradvandvastasmin // 16 // 'zrAzramapade' tApasAvasathopalakSitasthAne, vihAro devagRhaM bhicunivAso vA tatpradhAno grAmAdirapi vihArastasmin saMniveze' yAtrAdisamAyAtajanAvAMse, samAja:- pathikasamUho ghoSo-gokulamanayoH samAhArastasmin caH samuccaye sthalI - proccabhUbhAgaH senA - caturaGgabalasamUhaH skandhAvAra eva vaNiAdi sarvajanayuktaH eSAM samAhArastasmin, 'sArthe' gaNimadharimAdibhRtazakaTAdisaMghAte, saMvata - bhayatrastajanasthAnaM koTTaH- prAkAro'nayoH samAhArastasmin, "caH samuccaye ||17|| ' vATeSu - pATeSu vA' vRttivaraNDakAdiveSTitagRhasamUhAtmakeSu, 'sthyAsu' serikAsu, gRheSu, vA PeeterEXEEEEE adhya0 30 // 43 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 44 // sarvatra vikalpArthaH evamanena prakAreNa "ettiaMti" etAvadvivakSAto niyataparimANaM kSetraM kalpate mama bhikSAyai paryaTitumiti zeSaH, 'tuH pUta evamAdi zrAdizabdAdgRhazAlAdiparigrahaH evamamunA prakAreNa 'kSetreNeti' kSetrahetukaM 'tuH' pUttauM bhavedavamaudaryamiti prakramaH // 18 // - naranyathA kSetrAvamaudaryamAha -- taMtra peTA - maMjUSA tadvatsaMlagnasarvadiksthagRhATane peTA // 1 // arddhapaiTA - tadarddhabhramaNe ||2|| gomUtrikA tadAkAre vAmadakSiNato bhramaNe ||3|| 'pataGgavIthikA' tiDavadantarA bahugRhANi muktvA muktvA bhramaNe ||4|| zambUkaH - zaMkhastadvadAvartto yasyAM sA zambUkAvarttA, sA dvividhA, abhyantarazambUkAvarttA ca tatrAdyA zaMkhanAbhisadRzAkAre kSetre madhyAdArabhya bAhyagRhaM yAvadaTane, anyA tu tadviparyaye // 5 // AyayagaMtu paccAgayatti" AyataM dIrghaM prAJjalamityarthaH, gatvA pratyAgatA SaSThI, iyaM RjutayA'grato gatvA valamAnasyATane // 6 // va gocararUpatvAt bhikSAcaryAtvamevAsAM tatkathamiha kSetrAvamaudaryarUpatvamucyate ! ucyate - zravamaudaryaM mamAstvityAzayena kriyamANatvAdavamaudaryanyapadezo'pyatrAduSTa eva, dRzyante hi nimittabhedAdekatrApi devadattAdau pitRputrAdayo'neke vyapadezAH / evaM pUrvatra grAmAdiviSayasyottaratra kAlAdiviSayasya ca naiyatyasyAbhigrahatvena bhikSAcaryAtvaprasaGga idamevottaraM vAcyam // 16 // kAlAvamaudaryamAha - mUlam -- divasassa porisIgaM, caurahaMpi u jattiyo bhave kaalo| evaM caramANo khalu, kAlomANaM muNevva // ahavA taiAe porisIe UNAe ghAsamesaMto / caubhAgUNAe vA, evaM kAleNa U bhave // 21 // vyAkhyA - divasasya pauruSINAM catasRNAmapi tuH pUta yAvAn bhavetkAlo'bhigrahaviSaya iti zeSaH, 'evamiti' evaMprakAreNa prakramAtkAlena "caramANotti" suvyatyayAccarato bhikSArthaM bhramataH catasRNAM pauruSINAM madhye'mukasmin kAle bhikSAcaryAM kariSyAmItyevamabhigRhya paryaTataH 'khalu' nizcitaM "kAlomANaMti" kAlena hetunA'vamatvaM prastAvAdudarasya kAlAvamatvaM, ko'rthaH ? kAlAvamaudaryaM 'mukhitavyaM' jJAtavyam // acerere Reece ce adhya0 30 // 44 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 45 // 20 // etadevaprakArAntareNAha - athavA tRtIyapauruSyAbhUnAyAM 'grAsam ' AhAraM "esantotti" eSayataH kiyatA bhAgena nyUnAyAmityAha-vatubhagonAyAM, 'vA' zabdAt paJcAdibhAgonAyAM vA, evamamunA kAlaviSayAbhigrahalakSaNena prakAreNa carata ityanuvarttate, kAlena tu bhavedavamaudaryam / autsagiMkavidhiviSayaM caitat, utsargato hi tRtIyapauruSyAmeva bhikSATanamuktam ||21|| bhAvAvamaudaryamAha mUlam - itthI kA purisovA, alaMkiyo vA'NalaMkiyo vAvi / annayaravayattho vA, annayareNaM vA vttheaaN| anneNa viseseNaM, vaNNeNaM bhAvamaNumucaMte u / evaM caramANo khalu bhAvomANaM muNevvaM // 23 // vyAkhyA--strI vA puruSo vA, alaGa kRto vA analaMkRto vA, apiH pUrvau, anyatarasmin vayasi tAruNyAdau tiSThatItyanyataravayaH stho vA, anyatareNa paTTasUtramayAdinA vastreNopalacitaH ||22|| 'annetyAdi ' - anyena vizeSeNa kupitahasitAdinA'vasthAbhedena, varNena kRSNAdinopalakSito bhAvamuktarUpamevAlaGa kRtatvAdikaM "aNumute utti" amuJcanneva yadi dAtA dAsyati tadAhaM grahISye nAnyathetyupaskAra : evaM "caramANotti" carataH khalu "bhAvomANaMti" bhAvAvamaudaryaM muNitavyam ||23|| paryavAvamaudaryamAha - davve khitte kAle, bhAvaMmizra Ahi u je bhaavaa| eehiM omacarao, pajjavacaratra bhave bhikkhu // 24 // vyAkhyA - dravye'zanAdau, kSetre grAmAdau, kAle pauruSyAdau, bhAve ca strIvAdI 'AkhyAtAH' kathitAH 'tu' pUtauM ye bhAvAH' paryAyA ekasikthonatvAdayaH etaiH sarvairapi zravamamupalakSatvAdavamaudaryaM caratItyavamacarakaH paryavacarako bhavedbhitaH / iha paryavagrahaNena paryavaprAdhAnyavivacayA paryAvaudaryamuktaM evaM kSetrAvamaudaryAdInyapiM kSetrAdiprAdhAnyavivakSayA jJeyAni, tastrato hi teSvapi dravyAvamaudaryasya sambhavAt / yatrApi dravyato nyUnatvamudarasya nAstiM tatrApi kSetrAdinyUnatAmapekSyAvamaudaryANi bhaeyanta iti sUtraikAdazakArthaH ||24|| bhicAcaryAmAha - adhya0 3 // 45 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanasUtram // 46 // mUlama-aTThavihagoaraggaM tu, tahA satteva esaNA / abhiggahA ya je anne, bhikkhAyariamAhiA // 25 // adhya03 ____ vyAkhyA-"aTThavihagoaragati" prAkRtatvAdaSTavidhaH, agraH-pradhAno'kalpaparihAreNa sa cAsau gocarazca-uccAvacakuleSvavizeSeNa bhra // 46 // maNamaSTavidhAyagocaraH, 'tuH pUttauM / tathA saptava eSaNA abhigrahAzca ye'nye tadatiriktAste kimityAha-"bhikkhAyariamAhitti" bhikSAca: ryA-vRttisaMkSepAparanAmikA AkhyAtA kathitA / atrASTau agragocarabhedAH peTAdaya eva, teSu zambUkAvAyA dvaividhyasya pArthakyAzrayaNAta, AyatAyAzca gamane'pi valamAnatve iva pRthaggrahaNAt teSAmaSTavidhatvaM jJeyaM / sapteSaNAzcemA:-"saMsaTThamasaMsaTThA 2, uddhaDa 3 taha appale vitrA ceva 4 / uggahiA 5 paggahiA 6, ujjhiadhammA ya 7 sattamizrA // 1 // " saMsRSTAbhyAM hastapAtrAbhyAM bhikSAM gahaNataH prathamA / 1 // asaMsRSTAbhyAM tu tAbhyAM gahaNato dvitIyA // 2 // pAkasthAnAt yat sthAlyAdau svArtha bhojanAyoddhRtaM tato gahaNataH uddhRtAkhyA tRtIyA // 3 // nirlepa pRthukAdigahaNato'lpalepA caturthI // 4 // udgRhItA nAma bhojanakAle bhoktukAmasya pariveSayitu darbIzarAvAdinA yadupahRtaM bhojanajAtaM tata evAdadAnasya paJcamI // // pragRhItA nAma bhojanakAle bhoktukAmAya dAtumudyatena bhoktrA vA yatkarAdinA gRhItaM tata eva gRhaNataH SaSThI // 6 // ujjhitadharmA tu yatparihArArha bhojanajAtaM yadanye dvipadAdayo nAvakAMkSanti tada tyakta vA gahaNataH saptamI // 7 // abhigrahAzca dravya 1 kSetra 2 kAla 3 bhAva 4 viSayAH / tatra dravyAbhigrahAH kuntAgrAdisaMsthitaM maNDakAdi grahISyAmItyAdayaH // 1 // kSetrAbhigrahA dehalIM jaMghayormadhye kRtvA yadi dAsyati tadA grAhyamityAdyAH // 2 // kAlAbhigrahAH sakalabhikSukoparamakAle mayA bhramitavyamitimukhyAH ||shaa bhAvAbhigrahAstu hasannAkrandan baddho vA yadi dAtA dAsyati tato'hamAdAsye na tvanyathetyevamAdayaH // 4 // iti sUtrArthaH / rasatyAgamAha 1 saMsaSTAbhyAM tatkharaNTitAbhyAM hastapAtrAbhyAmiti "gha" pustake / / EEVELEVENEGVESEVGVCEV ktdk Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanamatram // 47 // adhya030 // 47 // / mUlam-khIradahisappimAI, paNI pANabhoaNaM / parivajaNaM rasANaM tu, bhaNi rasavivajaNaM // 26 // - vyAkhyA-kSIradadhisarpirAdi, AdizabdAdguDapakvAnnAdigrahaNaM, 'praNItam atibRhakaM pAnaM ca kharjurarasAdi bhojanaM ca galatsnehabinduikamodanAdi pAnabhojanaM, sUtrasya sopaskAratvAdeSAM parivarjanaM rasAnAM 'tu! pUttauM bhaNitaM rasavivarjanamiti suutraarthH|| kAyaklezamAhamUlam-ThANA vIrAsaNAIA, jIvassa u suhAvahA / uggA jahA dharijaMti, kAyakilesaM tamAhiyaM // 27 // | vyAkhyA-'sthAnAni' dehAvasthAnabhedAH, 'vIrAsanaM yatra vAmoMghidakSiNorUvaM dakSiNazca vAmorUrva kriyate tadAdIni, AdizabdAgodohikAdigrahaNaM, locAdhupalakSaNaM caitat , jIvasya turavadhAraNe bhinnakramazca tataH sukhAvahAnyeva muktihetutvAt zubhAvahAnye 'ugrANi' duSkaratayotkaTAni 'yathA' yena prakAreNa 'dhAryante' sevyante kAyaklezaH sa AkhyAtaH' kathitastathaiveti zeSa iti sUtrArthaH / / saMlInatAmAhapra mUlam-egaMtamaNAvAe, itthIpasuvijjie / sayaNAsaNasevaNayA, vivittasayaNAsaNaM // 28 // ____ vyAkhyA-"egaMtatti" subbyatyayAdekAnte janAnAkule, 'anApAte' stra yAdyApAtarahite, 'strIpazuvivarjite' tatraivAvasthitastra yAdiviyukta zUnyAgArAdAvityarthaH, "sayaNAsaNasevaNayatti" zayanAsanasevanaM viviktazayanAsanaM nAma bAhya tapa ucyate, upalakSaNaM caitadeSaNIyaphalakAdigrahaNasya, anena ca viviktacaryAkhyA saMlInatoktA, zeSasaMlInatopalakSaNameSA, yatazcaturvidheyamuktA, tathA hi-"idia 1 kasAya 2 joge 3, paDucca saMlINayA muNeabvA / taha jA vivittacariA 4, paNattA vIrAgehiM // 1 // " tatrendriyasaMlInatA manojJAmanojJeSu rAgadveSAkaraNAtu // 1 // kaSAyasaMlInatA tadudayanirodhAdeH // 2 // yogasaMlInatA manovAkkAyAnAM zubheSu pravRtterazubhAnivRttezca // 3 // iti sUtrArthaH // 28 // uktamevArthamupasaMharannuttaragranthasambandhamAha eveeveeverGVEGEEveeveeVEGVERY Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya030 uttarAdhyayanasUtram // 48 // // 4 // ndpqpkttkbykqysdkkq' mUlam-eso bAhiragatavo, samAseNa vivAhio / abhitaraM tavaM etto, vocchAmi aNuputvaso // 26 // pAyacittaM viNamao, veAvaccaM taheva ruujjhaayo| jhANaM ca viussaggo, eso abhitaro tavo // 30 ___ vyAkhyA spaSTam // 26 // pratijJAtamevAha-akSarArthaH sugamo bhAvArtha tu sUtrakRdevAhamUlam-AloaNArihAIaM, pAyacchittaM tu dasavihaM / je bhikkhU vahaI sammaM, pAyachittaM tamAhilaM // 31 // vyAkhyA-'AlocanAha' yatpApamalocanAta eva zudhyati tadAdikaM, AdizabdAt pratikramaNArhAdigrahaNaM, iha ca viSayaviSayiNoramedopacArAdevaMvidhapApavizuddhatha pAyabhUtAni AlocanAdInyeva AlocanArhAdizabdairuktAni / prAyazcittaM turevakArArtho bhinnakramazca, tato daza. vidhameva / dazavidhatvaM caiva-"AloaNa 1 paDikkamaNe 2, mIsa 3 vivege 4 tahA viusagge 5 / tava 6 chetra 7 mUla 8 aNavaThThayAya pAraMcie 10 ceva // 1 // " tatra AlocanA guroH puro vacasA prakAzanaM, tanmAtreNaiva yatpAtakaM zudhyati tadAlocanAham // 1 // prAyazcittaM tvihAlocanaiva, evamagrepi pratikramaNaM doSAnivRttimithyAduSkRtadAnamityarthaH, tanmAtreNaiva yatsahasAtkArajAtaM sAvadhavacanAdipApaM zudhyati na tu gurusamakSamAlocyate tatpratikramaNAham // 2 // tathA yatra gurusamakSamAlocya tadAjJayA mithyAduSkRtaM datte tadAlocanApratikramaNAhatvAnmizram // 3 // tathA vivekaH-pRthakkaraNaM, tanmAtreNaiva yasya zuddhistadvivekArham / jAyate hi kathaJcidazuddhAhArAdigrahaNe tattyAgamANaitreva zuddhiriti / 4 // vyutsargaH-kAyotsargastenaiva yasya zuddhistattadaham ||shaa tathA yatra pratisevite nirvikRtikAdi SaNmAsAntaM tapo dIyate tattaporham // 6 // yatra cAsevite paryAyacchedaH kriyate tacchedAham // 7 // yatra cApatite sarva paryAyamucchedya mUlato vratAropaH syAttanmUlAIm // 8 // yena punaH GEGEVOEGEGEVERVAATA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya manasUtram // 46 // sevitena upasthApanAyA apyayogyaH san yAvadgurUkta N tapo na kuryAttAvad vrateSu na sthApyate zracIrNatapAstu doSoparato vrateSu sthApyate tadanavasthApyam // 6 // yasmin sevite liGga - kSetra - kAla - tapasA pAramazcati tatpArAJcitaM yadvA pAramantaM prAyazvicAnAM tata utkRSTaprAyazcitAbhAvAt, aparAdhAnAM vA pAramazcatIti pArAzcitam // 10 // ityetaddazavidhaM yo bhikSurvahatyAsevate samyagavaiparItyena prAyazcittaM tadAkhyAtam // 31 // vinayamAha mUlam - abbhuDDANaM aMjalikaraNaM tavAsagadAyaNaM ! gurubhattibhAvasussUsA viNao esa vAhi // 32 // vyAkhyA---'abhyutthAnamaJjalikaraNaM tatheti samuccaye, 'evaH' pUttauM, "AsaNadAyarAMti" zrAsanadAnaM, gurubhaktiH, bhAvaH - antaHkaraNaM tena zuzrUSA - tadAdezaprati zrotumicchA, paryupAsanA vA, bhAvazuzrUSA | vinaya eSa vyAkhyAtaH ||32|| vaiyAvRtyamAha - mUlam - AyariamAiami, vedyAvaccami dasavihe / zrAsevaNaM jahAthAmaM, vedyAvaccaM tamAhicaM // 33 // vyAkhyA--''AyariSyamAiyaMmitti" makAro'lAkSaNikastata " zrAcAryAdike" zrAcAryAdiviSaye vyAvRttabhAvo "vaiyAvRttyam' ucitavighinA AhArAdisampAdanaM ukta ca - "vezAvaccaM vAvaDabhAvo taha dhammasAhaNanimittaM / anAimANa vihiNA, saMpADaNamesa bhAvattho // 1 // " 'vasmit, 'dazavidhe' viSayavibhAgAddazaprakAre, yadukta - " Ayaria 1 uvajjhAe 2, thera 3 tavassI 4 gilANa 5 sehANaM 6 | sAhammica 7 kula 8 gae 6 saMgha 10 saMgayaM tamiha kAyavvaM // 1 // " AsevanametadviSayamanuSThAnaM 'yathAsthAma' yathAzakti vaiyAvRtyaM tadAkhyAtam // 33 svAdhyAyamAha- Excee cAdhya0 30 // 46 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya panasUtram // 50 // All mUlam-vAyaNA 1 pucchaNA 2 ceva taheva pariaTTaNA 3 / aNuppehA 4 dhammakahA 5, sajjhAyo paMcahA bhave adhya0 30 vyAkhyA-vAcanAdibhedAH prAgvyAkhyAtAH // 34 // dhyAnamAha // 50 // mUlama-aTTaruhANi vajjittA, jhAejjA susamAhio / dhammasukkAI jhANAI, jhANaM taM tu buhA vae // 35 kA vyAkhyA-RtaM--duHkhaM tatra bhavamAttaM, rudrasya-prANivadhAdipariNatasyedaM karma raudra, AttaM ca raudraM ca Araudre varjayitvA dhyaayetsusmaahitH| kimityAha-dharmAt kSamAdidazabhedAdanapetaM dhayaM, zucaM zokaM klamayati nirasyatIti zukla, anayordvandvastato dharmyazukle dhyAne | sthirAdhyavasAyarUpe, 'dhyAna' dhyAnAkhyaM tapaH tattu tadeva budhA vadanti // 35 // vyutsargamAhamUlam-sayaNAsaNa ThANe vA, je u bhikkhU na vAvare / kAyassa viussaggo, chaTTo so prikittio||36|| vyAkhyA-zayane-tvagvatane, Asane-upavezane, sthAne-vIrAsanAdau, vA vikalpe, pratyekaM yojyaH, svasAmarthyApekSayA sthita iti gamyate, yastu bhikSana "vaavreti| 'vyAprIyate' na calanAdikriyAM vidhatte yattadornityAbhisambandhAt tasya bhikSoH kAyasya dehasya vyutsargazceSTAM prati tyAgarUpo yaH SaSThaM tatprakramAdabhyantaratapaH parikIrtitaM / zeSavyutsargopalakSaNaM caitadanekavidhatvAttasya / yaduktaM-"davve bhAve atahA duvihussaggo caubiho davve / gaNadehovahibhatte, bhAve kohAicAzrotti // " iti sUtrapaTkArthaH athAdhyayanArthamupasaMharastapasa eva phalamAhamUlama-eaM tavaM tu duvihaM, je samma Ayare muNI / se khippaM savvasaMsArA, vippamuccai paMDietti bemi // . __ vyAkhyA-saSTam // 37 // VEEEEEEEEEEEEE)Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 51 // adhya031 // 5 // ADDREADlArasa // athaikatriMzamadhyayanam // ||ahm / / ukta triMzattamamadhyayanaM athaikatriMzaM caraNavidhisaMjJaM vyAkhyAyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane tapa ukta taccaraNavata 1 eva saphalamiti caraNamihocyate, itisambandhasyAsyedamAdisUtram| mUlama-caraNavihiM pavakkhAmi, jIvassa u suhAvahaM / jaM carittA bahU jIvA, tiNNA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA-caraNasya vidhirAgamoktanyAyazcaraNavidhistaM pravakSyAmi jIvasya turavadhAraNe bhinnakramastataH sukhAvahaM tu sukhAvahameva, kathamityAha-jamityAdi spaSTamiti sUtrArthaH // 2 // pratijJAtamAha ekonaviMzatyA sUtraH . mulam - ego viraI kujA, egao a pavattaNaM / asaMjame niattiM ca, saMjame apavattaNaM // 2 // rAgaddose a do pAve, pAvakammapavattaNe / je bhikkhU rubhaI niccaM, se na acchai maMDale // 3 // daMDANaM gAravANaM ca, sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 4 // divve a je uvasagge, tahA tericchamANuse / je bhikkhU sahaI niccaM, se na acchai maMDale // 5 // vigahAkasAyasagaNANaM jhANANaM ca dubhaM tahA / je bhikkhU vajaI nicca, se na acchai maMDale / vaesu iMdiyatyesu, samiIsu kiriyAsu a|je bhikkhU jayaI nica, se na acchai maMDale // 7 // lesAsu chasu kAesu, chakke AhArakAraNe / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchaGga maMDale // 8 // QEVEEVGVCEVGVEGVERO Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanastram // 52 // adhya031 // 2 // piMDuggahapaDimAsu, bhayaThANesu sattasu / je bhikkhU jayaI nicca, se na acchaMi maMDale // 6 // maesu baMbhaguttosu, bhikkhudhammami dasavihe / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 10 // vyAkhyA--'ekata' ekasmAdviratiM kuryAt , 'ekatazca' ekasmin pravartanaM kuryAditi yogaH / etadevAha-'asaMyamAt' hiMsAdirUpAt, // paJcamyarthe sUtre saptamI, nivRttiM ca, saMyame ca pravarttanaM kuryAdityanuvartate, cakArI samuccaye // 2 // rAgadveSau ca dvau pApau pApaprakRtirUpatvAtpApakarmaNAM jJAnAvaraNAdInAM pravatako yo bhikSuH 'ruNaddhi' tiraskurute nityaM sa 'nAste' na tiSThati 'maNDale' saMsAre / evamuttarasUtreSvapi nityamityAdi vyAkhyeyam // 3 // daNDAnAM' cAritrasarvasvApahAriNAM trikaM manovAkkAyadaNDarUpaM, gauravANAM ca trikaM RddhirasasAtagauravarUpaM, za nyAnAM trikaM mAyAnidAnamithyAtvazalyalakSaNaM yo bhikSastyajati // 4 // divyAMzca-hAsya 1 pradveSa 2 parIkSA 3 pRthagvimAtrAbhi 4 deMvaiH kRtAnupasargAnanukUlapratikUlakSobhahetUn, atra pRthagvimAtrAzabdena hAsyAdInAM dvikasaMyogAdaya ucyante, tato yadi kopi hAsyadveSAbhyAM samuditAmyA, hAsyaparIkSAbhyAM vA, dveSaparIkSAbhyAM vA, hAsyadveSaparIkSAbhirvA samuditAbhirupasargAn karoti tadA pRthagvimAtrayetyucyate / tathA "tericchati" tirathAmete bhaya 1 pradveSA 2 ''hArahetva 3 patyalayanarakSA 4 hetostaiH kriyamANatvAttairazvAH, tathA 'mANusetti' mAnuSANAmete hAsa 1 pradveSa 2. parIkSA 3 kuzIlapratisevanAheto 4 stairvidhIyamAnatvAnmAnuSakAH, dvandve tairazcamAnuSakAstAnupalakSaNatvAt AtmasaMvedanIyAMzca ghaTTana 1 prapatana 2 stambhana 3 saMzleSaNo 4 bhavAn , vAta 1 pitta 2 zleSma 3 sannipAto 4 dbhavAn vA yo bhikSuH sahate samyagadhyAste // 5 // vikathAkAyasaMjJAnAM pratItAnAM pratyekaM catuSkaM, 'mANANaM catti' dhyAnayozca dvikaM pAraudrarUpaM tathA yo bhivavarjayati / dhyAnasya cehastAve'bhidhAnaM caturvidhatvAt // 6 // 'vrateSu' prANAtipAtapiramaNAdiSu, 'indriyArtheSu' zabdAdiviSayeSu 'samitiSu' IryAdiSu, "kriyAsu ca' kA SEVGTAVEAZA RSS Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 30 // 53 // yikyAdhikaraNikI-prAdveSikI pAritApanikI-prANAtipAtikIrUpAsu yo bhikSaryatate / vratasamitiSu samyakpAlanena, mAdhyasthyavidhAnena ceuttarAdhya ndriyArtheSu, parihArAcca kriyAsu yatnaM kerute // 7 // 'lezyAsu' kRSNAdiSu SaTsu, SaTsu 'kAyeSu' pRthivyAdiSu 'SaTke' SaTparimANe AhArakAraNe yanasUtram pUrvokte yo bhikSuryatate, yathAyogaM nirodhotpAdanarakSAnurodhavidhAnena yatnaM kurute // 8 // piNDAvagrahapratimAsu-AhAragrahaNaviSayAbhigraharUpAsu // 53 // saMsRSTAdyAsu pUrvoktAsu saptasviti yogaH, tathA 'bhayasthAneSu' ihalokAdiSu saptasu, uktaM ca "iha-paraloyA-dANa-makamhA-''jIya-maraNamasiloe 7 ti" yo bhivaryatate pAlanA'karaNAbhyAm // 3 // 'madeSu' jAtimadAdiSu aSTasu "jAI-kula-bala-ruve-tava-issarie-sue-lA. me-ityevaMrUpeSu, pratItatvAccehAnyatra ca sUtre saMkhyAnabhidhAnam / brahma-brahmacarya tasya guptiSu navasu vasatyAdiSu, yadAhu:-"basahi-kaha-ni sijji-dina-kuDaMtara-puncakIliya-paNIe / aimAyAhAra-vibhUsaNA ya-nava baMbhaceraguttIo // 1 // " bhidharme dazavidhe kSAntyAdike, uII ktaM ca-"khaMtI-maddava-ajjava-muttI-tava-saMjame-a bodhavve / sacca-soaM akiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 1 // ti" yo bhikSuryatate aparihArAdinA // 10 // P mUlam-uvAsagANaM paDimAsu, bhikkhUNaM paDimAsu a| je bhikkhU jayaI nicca, se na acchai maMDale // 11|| yA vyAkhyA-'upAsakAnAM' zrAvakANAM pratimAsvabhigrahavizeSarUpAsu darzanAdiSu ekAdazasu, yaduktaM-"dasaNa-vaya-sAmAiya-posaha-- | paDimA-abaMbha-saccitte / AraMbha-pesa--uddiSTha-bajjae samaNubhUe ya // 1 // " iha yA pratimA yAvatsaMkhyA syAtsA utkarSatastAvanmAsamAnA KI yAvadekAdazI ekAdazamAsapramANA, jaghanyatastu sarvA apyekAhAdimAnAH syustatpratipatteranantaramekAdibhirdinaiH saMyamapratipattyA jIvitakSayAdvA / | prathamoktaM cAnuSThAnamagretanAyAM sarva kArya yAvadekAdazyAM pUrvapratimAdazakoktamapi / tatrAdyAyAM nirdoSa prazamAdiguNAlaMkRtaM kugrahAgrahavinAkRtaM Veevee VeereeVEVZETEVEGVEZ-evere Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaparAdhya panasUtram // 54 // samyaktvaM dharttavyam // 1 // dvitIyAyAM niraticArANi aNuvratAdIni sarvavratAni pAlanIyAni ||2|| tRtIyAyAmavazyamubhayasandhyaM sAmAyikaM kAryam // 3 // caturthyAM caturddazSTamyAdiparvasu pratipUrNaH pauSadho niraticAraH kAryaH || 4 || paJcamyAmaSTamyAditithiSu pauSadhamadhye rAtrau kAyotsargaH kAryaH, zeSadineSu ca dina eva bhoktavyaM na rAtrau divApi prakAze eva bhoktavyaM, abaddhakacchatvaM, divA brahmacaryaM ca dhArya, rAtrau strINAM tadbhogAnAM ca pramANaM kArya, kAyotsarge ca jinaguNAH kAmAdidoSaparihAropAyAzca dhyeyAH || 5|| SaSThayAmatrahmacaryaM zRGgArakAmakathAdi ca sarvathA tyAjyam // 6 // saptamyAM sacitAhArastyAjyaH ||7|| aSTamyAM svayamArambho'pi na kAryaH ||8|| navamyAmanyenApyArambho na kAraNIyaH || || dazamyAM svArthamuddizya kRtaM bhaktAdi tyAjyaM, tadA ca curamuNDena zikhAdhAriNA vA bhAvyam // 10 // ekAdazyAM pratigrahAdisAdhUpakaraNaM dhRtvA locaM caramuNDaM vA kArayitvA zramaNavatsarvamanuSThAnaM kurvatA ' pratimApratipannAya zramaNopAsakAya bhikSAM datta' itibhASamANena grAmAdiSu mAsakalpAdividhinA viharttavyam // 11 // tathA bhitRRNAM pratimAsu mAsikyAdiSu dvAdazasu zrAha ca - "mAsAI satcaMtA 7 paDhamA 8 vi 6 10 satarAidiNA / aharAi 11 egarAI 12 bhikkhupaDimANa bArasagaM" atra prathamA ekamAsikI yAvatsaptamI saptamAsikI, tadanu tisraH saptarAtrikyaH 10, ahorAtrikI 11, ekarAtrikI 12 ca // 1 // " paDivajjai ecao, saMghayaNI dhiijuo mahAsatto / paDi mAo bhAviappA, sammaM guruNA aNNAo ||" saMhananaM vajraRSabhanArAcAderanyatarat dhRtirmanaHsvAsthyaM tadyuktaH, mahAsattva upasargAdau, bhAvitAtmA, pratimAyogyAnuSThAnena guruNA'nujJAtaH, atha cedgurureva pratipattA tadA sthAnAcAryeNa gacchena vA'nujJAyate // 2 // " gaccheccia nimmAo, jA puvvA dasa bhave asaMpuraNA / navamassa taiavatthu hoi jahanno sutrAbhigamo " pratipattA gacche eva tiSThan nirmAtaH zrAhArAdiviSaye pratimAyogyaparikarmaNi niSTitaH, saptasu yAvatparimANA tasyAstatparimANameva parikarma / tathA na varSAsvatAH pratipadyate, na ca pari adhya0 31 // 54 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamatram // 5 // karma karoti / Asu cAdimaM dvayaM ekatraiva varSe, dvitIyamekaikavarSe, anyAstisraH anyAnyavarSe, anyatra varSe parikarmAnyatra ca pratipattiH, taM adhya031 navabhirvarAdyAH sapta samApyante / asya ca zrutaM jaghanyato navamapUrvatRtIyavastuyAvat, utkarSatastu kizcidUnAni daza pUrvANi / sampUrNadaza | // 5 // pUrSadharo hi amoghavacanatvAt dharmopadezena bhavyopakAritvena tIrthavRddhikAritvAt pratimA na pratipadyate / na ca pUrvagatazrutaM vinA etAH pratipadyate, niratizayitvAtkAlAdi na jAnAtIti // 3 // "vosaThTha cattadeho, uvasaggasaho jaheva jinnkppii| esaNaabhiggahIyA, bhattaM ca alevaDaM tassa" vyutsRSTaH parikAbhAvena tyaktazca mamatvAbhAve deho yena sa tathA, yathaiva jinakalpI tathaivopasargasahaH syAt , epaNA piNDagrahaNaprakAraH saMsRSTAdiH saptadhA sA abhigRhItA abhigrahavatI syAt , tadyathA-saptasu bhaktapAnapaNAsu antyAzcatastra eva grAhyAH, tatrApi AdyayoragrahaNaM / punarapi vivakSitadivase'ntyAnAM pazcAnAM madhye dvayorabhigrahaH / ekA bhakte ekA ca pAnake iti / bhaktaM punaralepakRttasya ityAdi pari-14 karma kRtvA ||4||"gcchaavi NikkhamittA, paDivajje mAsighraM mahApaDimaM / dattagabhoaNassA, pANassavi ega jA mAsaM" yadyAcAryaH pratipattA tadA svalpakAlaM sAdhvantare svapadaM nyasya zaratkAle svagaNaM kSamayati, pratimApratipannazcaivaM pravartate // 5 // "jatthatyamei sUro, na to ThANA payaM'pi saMcalai / nAegarAivAsI, egaM va dugaM va aNNAe / " jJAte upalakSite ekarAtraM vasati, ekaM vA dve vA dine ajJAte ||6||"dutttthaann hathimAINa, no bhaeNaM paryapi osaraI / emAi niyamasevI, viharai jA'khaMDio mAso // 7 // pacchA gacchasuveI, evaM dumAsI timAsi jA satta / navaraM dattI vaDDhai, jA satta u sattamAsIe // 8 // tatto a aTThamIA, havaiha paDimA u sattarAidiNA / tIi cautthacautthe Na, pANaeNaM iha viseso"| aSTamyAmayaM vizeSo yaccaturvidhAhArAMzcaturthAn karoti, ihApi ca pAraNakeSvAcAmlaM kArya, dattiniyamastu nAsti // 6 // tathA "uttANaga-pAsalI, nesajjI mAvi ThANa tthaaittaa| sahai uvasagge ghore, divvAI tattha avikNpo"| evee Veree! GEVEEVEGVEGGE Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 56 // adhya031 an qzdpdqydqzdpdqdqqshpzskdqzyh | uttAnakaH-UrdhvamukhazayitaH, pAsallI-pArzvamukhazayitaH, niSadyAvAn samaputatayopaviSTaH, sthAnamuktarUpaM sthitvA grAmAdibhyo bahiriti zeSaH // | 10 // "duccAvi erisaJcia, bahiyA gAmAiANa navaraM tu / ukkaDa lagaMDasAI, daMDAyayo va ThAejjA" / utkaTuko-bhUmAvanyastapu. M tatayopaviSTaH, 'lagaMDaM duHsthitaM kASThaM tadvacchete yaH sa lagaNDazAyI zIrSapANibhireva spRSTabhUbhAgo na pRSThena, daNDavadAyato dIpoM daNDAyataH, vA vikalpArthaH, sthitvA divyAdhupasargAn sahate iti zeSaH // 11 // "taccAvi erisaccina, navaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrA-16 saNamahavAvI, ThAijjA aMbakhujjo vaa"| tiSThedAmrakuJjo vA AmraphalavadvakrAkAreNAvasthita ityarthaH // 12 // emeva ahorAI, chaThabhattaM apANagaM navaraM / gAmanagarANa bahiyA, vagdhAriapANie ThANaM / " evaM pUrvoktanItyA 'vagdhAriapANietti' pralambitabhujasya sthAnaM bhavati, ahorAtrikI pratimA dinatrayeNa yAti, ahorAtrAnte SaSThabhaktakaraNAt // 13 // "emeva egarAI, aTThamabhatteNa ThANa baahirbho| IsiMpanbhAragae, annimisnynnegditttthiie"| ahorAtrikIvadekarAtrikI apAnASTamabhaktena yatsthAnaM kAyotsargastatkattu bahiSThAdgrAmAdestiSThatIti yogaH, ISatprAgbhAragata ISadavanato nadyAdidustaTIsthito vA'sau syAt , anImISanetra ekapudgalanyastadRSTiH // 14 // "sAhaTu dovi pAe, vagdhAriyapANiH ThAyae ThANaM / vagdhAriyalaMbibhutro, sesa dasAsu jahA bhaNiaM" saMhRtya caturaMgulAntaraM kRtvetyarthaH vAghAritapANiH pralambitabhujastiSThati sthAnaM kAyAvasthAnavizeSaM, iyaM pratimA'horAtrAnantaramaSTamakaraNAccatUrAtriMdivasamAnA syAt , asyAzca samyak pAraGgato'vadhimanaHparyAyakevalajJAnAnAmanyatamAM labdhi prApnoti iti, zeSa dazAzrutaskandhAnusAreNa jJeyaM / yo bhiyatate yathAvatparijJAnopadezAdibhiH // 11 mUlam-kiriAsu bhUaggAmesu, paramAhammiesu y| je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 12 // ' vyAkhyA-kriyAsu' karmabandhanibandhanabhUtaceSTAsu arthAnAdibhedaitrayodazasu, yadukta-"aTThA 1 'NaTThA 2 hiMsA 3 kamhA 4 evee VeeVEGVEGVEEVEE EVEEVEGVEGVEVA Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Seevaar uttarAdhya sara adhya031 // 57 // yanasUtram // 57 // diTThIya 5 mosa 6 adieNe 7 / ajjhatya - mANa : mitte 10 mAyA 11 lobhe 12 riyAvahiyA // 13 // tatra arthena svaparaprayojanena kriyA pRthivyAdiprANivadho'rthakriyA // 1 // tadviparItA vinApi prayojanaM yA prayujyate sA anarthakriyA // 2 // asau mAM hatavAn hanti haniSyati vA tadenaM hanmIti yaddaNDArambhaNaM sA hiMsAkriyA // 3 // yatrAnyArtha aNAdi muJcannanyaM hinasti sA akasmAt kriyA // 4 // yatrA'zatramapi zatrurasau mameti buddhathA hinasti sA 'diTThItti' dRSTiviparyAsakriyA // 5 // 'mosatti' svasya svajanAnAM vA hetoryanmRSA vakti sA maSAbhASA kriyA // 6 // 'adiNNetti' svaparAdikRte yadadattasya grahaNaM sA'dattagrahaNakriyA // 7 // yatra bAhyahetu vinApi daurmanasyaM sA'dhyAtmakriyA // 8 // yattu jAtimadAdinA mattaH paraM hIlayati sA mAnakriyA ||3||'mitttti' mitrANAmupalakSaNatvAnmAtApitrAdisvajanAnAM | svalpepyaparAdhe yadvadhavandhAditIvradaNDakaraNaM sA mitradveSavRttikriyA // 10 // mAyayA dambhena yadanyeSAM vadhAdikaraNaM sA mAyAkriyA // 11 // | lobhena tu tatkaraNaM lobhakriyA // 12 // yA punaH satatamapramattasya bhagavato yogIndrasya yogAdbhavati sA aipithikI kriyA // 13 // tathA bhUtagrAmA:-jIvasaMghAtAzcaturdaza te cAmI-"egidiya suhumi 1 yarA 2, sanni 3 ara-paNidivA 4 ya savi-ti-caU 7 / apajjattA pa| jjattA, bheeNaM caudasa 14 ggAmA // 1 // " teSu / tathA paramAzca te adhArmikAca paramAdhArmikAsteSu paJcadazasu asuravizeSeSu, yadukta'-"aMbe 1 aMbarisI 2 ceva, sAme 3 sabale 4 tti Avare / ruddo 5 baruda 6 kAle a7, mahAkAletti 8 pAvare // 1 // asipatte / dhaNU 10 kume 11, vAlU 12 vearaNI 13 iya / kharassare 14 mahAghose 15, ee paNNarasAhiyA // 2 // " teSu yo bhikSaryatate, yathAyogaparihA| rarakSaNajJAnaiH // 12 // mUlam-gAhAsolasaehi, tahA assaMjamammi ya , je bhikkhU jayaI nicca se na acchai maMDale // 13 // VEGEVEE Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panasUtram // 5 // M % 3D vyAkhyA-gAthA-gAthAbhidhAnamadhyayanaM SoDazaM yeSAM bAni gAthAmoDakAni' sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhAdhyayanAni teSu, "samazroza adhya031 vepAlinaM 2, uvasaggaparigaNa 3 thIparigaNA ya 4 / nirayavibhattI 5 vIrattho 6 ya kusIlANa paribhAsA 7 // 1 // vIriya - dhammadhAkA // 5 // samAhI 10, magga 11 samosaraNa 12 ahatahaM 13 gaMtho 14 |-jmtiitN 15 taha gAthA 16, solasamaM hoi ajhayaNaM // 2 // " tathA asaMyame ca saptadazamede pRthivyAdiviSaye, saptadazasaMkhyAtvaM cAsya tadvipakSasya saMyamasya saptadazabhedattvAt , yadAhuH-puDhavi 1 daga 2 agaNi 3 mAruya 4, vaNassai 5 vi 6 ti 7 cau 8 paNidi / ajjIve 10 / pehu 11 ppeha 12 pamajjaNa 13 pariThThavaNa 14 maNo 15 vaI 16 kAe 17 // 1 // pRthivyAdInAM saMghaTTAdiparihAreNa navadhA saMyamaH 6, ajIvasaMyamastu ajIvAnAM sattvopamaIhetUnAM pustakapaJcaka -7-11 NapaJcakAdInAmutsargeNA'grahaNarUpaH, apavAdatastu grahaNepyeSAM yatanayA vyApAraNarUpaH // 10 // prekSAsaMyamazcakSuSA vIkSya yatkAryakaraNaM // 11 // upekSAsaMyamo dvidhA sAdhugRhiviSaye nodanA'nodanAtmakaH // 12 // pramArjanAsaMyamaH sAgArikasamakSaM pAdau na pramATiM, tadabhAve tu pramArjayatItyAdikaH // 13 // pariSThApanAsaMyamo vidhinA doSaduSTAhAraviemUtrAdipariSThApanaM kutaH // 14 // manaHsaMyamo'nuzalasya manaso nirodhaH kuzalasya tasyodIraNam // 15 // evaM vAsaMyamo'pi // 16 // kAyasaMyamaH sati kArye upayogavatA gamanAgamanAdikArya, tadabhAve saMlInakaracaraNena bhAvyam // 17 // yo bhikSuryatate ekatra taduktAnuSThAnAdanyatra tu parityAgAt / / 13 // mUlam-baMbhaMmi nAyajjhayaNesu, ThANesu asamAhie / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 14 // vyAkhyA-'brahmaNi' brahmacarye'STAdazaprakAre, uktaJca-"divyaudArikakAmAnAM, kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam // 1 // " tathA jJAtAdhyayaneSu utkSiptajJAtAdiSvekonaviMzato, yadAhuH-"ukkhittaNAe 1 saMghADe 2, aMDe 3 kumme a 13 selae LEVEL EVEGETARIANET Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 56 // 5 / tube 6 a rohiNI 7 mallI 8, mAyaMdI 6 caMdimA 10 i // 1 // dAvahave 11 udaganAe 12, maMDukke 13 telI 14 iya / naMdiphale 15 avarakaMkA 16, AieNe 17 susu 18 puMDarIe 16 // 2 // tti" tathA 'sthAneSu' zrAzrayeSu kAraNeSvityarthaH kasyetyAhasamAdheH / tatra samAdhirjJAnAdiSu cittaikAgryaM na samAdhirasamAdhistasya tAni ca viMzatistathAhi drutadrutacAritvaM drutacAritve hi patanAdinA AtmAnamasamAdhau yojayet, jIvavadhe satyanyAnapi paraloke cAtmanaH sattvavadhanirmitakarmaNA asamAdhiH syAt / evamanyeSvapyasa mAdhisthAnatvaM bhAvanIyam // 1 // pramArjite'vasthAnAdi ||2|| duSpramArjite'vasthAnAdi, anayoH sarpAdinA''tmano'samAdhiH // 3 // atiriktazayyAsanatvaM ativistIrNazAlAdau anyairadhikaraNAdinA AtmaparAsamAdhiH, ekAdhikapIThAdyAsevane'pi tathaiva // 4 // ratnAdhikaparAbhavanam ||5|| sthaviraparibhavanam // 6 // bhUtopaghAtaH pramAdAdekendriyAdihananam ||7|| saMjvalanaM kSaNe 2 roSaH ||8|| krodhanaM dIrghakopakaraNam // 6 // pRSThamAMsikaM parokSe parApavAdaH // 10 // abhIkSNaM avadhAriNI bhASAyA bhASaNam // 11 // navAdhikaraNa karaNaM, anyAnyakalahasantAnayojanam // 12 // udIraNamupazAntakalahAnAmudIraNam ||13|| akAlasvAdhyAyakaraNaM, anena hi prAntadevatA asamAdhau yojayati // 14 // sacittapRthvIrajaHspRSTapANinA bhikSAgrahaNaM, evaM sarajaH pAdena sthaNDilagamane pAdApramArjanam // 15 // vikAlepi mahacchabdakaraNam ||16|| kalahakaraNam // 17 // jhaMjho gaNabhedastatkaraNam ||18|| sUryodayAdArabhyAstaMyAvadbhojanam // 16 // eSaNAsamiterapAlanam // 20 // eSu yo bhikSuryatate pAlanajJAnatyAgaiH // 14 // mUlam - ikkavIsAe sabalesu, bAvIsAe parIsahe / je bhikkhU jayaI micca, se na acchai maMDale // 15 // vyAkhyA - ekaviMzatau zatrulayanti - kabu rIkurvanti cAritramiti zatrulA :- kriyAvizeSAsteSu te cAmI-hastakarma kurvan zabalaH, atra kri. adhya0 31 // 56 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya031 uttarAdhyayanasUtram // 6 // // 6 // READLE yAkriyAvatoH kathaJcidabhedAbhyupagamAdevamucyate, evaM sarvatra // 1 // atikramavyatikramAticAraimaithunaM sevamAnaH // 2 // rAtrau bhunyjaanH||3|| AdhAkarma 4 rAjapiNDa 5 krIta 6 prAmityA 7 bhyAhRtA 8 cchedyAni : bhuJjAnaH, tatra prAmityamuddhArakagRhItaM, abhyAhRtaM svaparagrAmAderAnItaM, AcchedyamuddAlya gRhItam / pratyAkhyAtabhikSAM bhuJjAnaH // 10 // SaNmAsAntargaNAdgaNaM saMkrAman // 11 // mAsAntastrIn dakalepAn kurvANaH, tatrArddhajaMghAdaghne payasya'vagAhyamAne saMghaTTaH, nAbhidvayase payasi tu lepaH, nAbherupari tu jale prApte lepopari kathyate / tathA mAsAntastrINyaparAdhapracchAdanarUpANi mAyAsthAnAni kurvan // 12 // upetya prANAtipAtaM kurvan // 13 // upetya mRSA vadana // 14 // upetyAdattamAdadAnaH // 15 // avyavadhAnAyAM sacittapRthvyAM UrvAvasthAnazayanopavezanAni kurvan // 16 // evaM-saMsnigdhAyAM sacittarajovyAptAyAM ca bhuvi / sacittazilAdau ghuNAdijIvAvAse kASThAdau vA sthAnAdi kurvan // 17 // sANDe trasajIvAnvite bIjaharitAvazyAyottiGgapanakAmbumRttikAmarkaTasantAnasahita viSTarAdau sthAnAdi kurvANaH // 18 // upetya kandamUlapuSpaphalabIjaharitAni bhuJjAnaH // 16 // varSamadhye daza dakalepAn mAtRsthAnAni ca kurvan // 20 // upetya sacittajalArdrahastadavIbhAjanAdinAzanAdi gRhItvA bhuJjAnaH / / 21 // dvAviMzatau parISaheSu pUrvokteSu yo || bhikSuryatate parihArasahanAdibhiH // 1 // mUlam-tevIsai sUagaDe, rUvAhiesu suresu ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 16 // vyAkhyA-trayoviMzatyadhyayanayogAta trayoviMzati tacca tatsUtrakRtaM ca trayoviMzatisUtrakRtaM, trayoviMzatiH sUtrakRtAdhyayanAni cAmUni"puMDarIya 1 kiriaThANaM 2, AhArapariNa 3 apaccakkhANakiriyA 4 y| aNagAra 5 adda 6 nAlaMda 7, solasAIca tevIsaM // 1 // " atra 'solasAIti' SoDaza ca samayAdIni pUrvoktAnIti trayoviMzatiH / tathA rUpamekastadadhikeSu prakramAta sUtrakRtAdhyayanebhyaH 'sureSu ca' bha EVEGGERVACE kpl'ptpkdkybdl'h. Cavee Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H uttarAdhya yanasUtram // 6 // adhya031 // 6 // PMENT RAATRA vanapativyantarajyotipkavaimAnikarUpeSu yathAkramaM dazApTapaMcaikavidheSu yo bhiduryatate yathAvatprarUpaNAdinA // 16 // mUlam-paNavIsabhAvaNAhiM, udde sesu dasAiNaM / je bhikkhU jayaI nicca se na acchai maMDale // 17 // . vyAkhyA-paMcaviMzato "bhAvaNAhiti" bhAvanAsu mahAvrataviSayAsu, ukta hi-"paNavIsaM bhAvaNAo paNNattAyo taMjahA-paDhamavvae, iriAsamiI 1 maNaguttI 2 vayaguttI 3 AloiUNa pANabhoaNaM 4 AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiI // // bIavvae, aNuvIprabhAsaNayA 1 kohavivege 2 lohavivege 3 bhayavivege 4 hAsavivege // 5 // taiavvae, uggahaaNuNNavaNayA 1 uggahasImajaNaNayA 2 sayameva uggahaaNugirahaNayA 3 sAhammiauggahaM aNuNNavina muMjaNayA 4 sAhAraNabhattapANaM aNueNavitra paribhujaNayA // 5 // cautthavvae, isthipasupaMDagasaMsattasapaNAsaNavajjaNayA 1 itthIkahavivajjaNayA 2 itthIidivANa AloyaNavajjaNayA 3 puvarayapuvvakIlipANaM visayANaM asaragayA 4 paNIyAhAravivajjaNayA ||shaa paMcamabae, soiM diyarAgovarame 1 evaM paMcavi idivA ||shaa evaM // 25 // "uddesesutti" 'uddezeSu' uddezanakAleSu dazAdInAM dazAkalpavyavahArANAM SaDaviMzatau iti zeSaH, ukta hi-dasa uddesaNakAlA, dasANa kappassa hoti chacceva / dasa ceva ya vavahArassa, hoti savvevi chabbIsaM // 12 // yo bhitryatate paribhAvanAprarUpaNAdibhiH // 17 // mUlam-aNagAraguNehiM ca, pakappaMmi taheva ya / je bhikkhU jayaI nicca, se na acchai maMDale // 18 // vyAkhyA-anagAraguNA vratAdayaH saptaviMzatiH, "vayachakka 6 miditrANaM ca niggaho 11 bhAva 12 karaNasaccaM ca 13 / khamayAM 14 virAgayA 15 viya, maNamAINaM niroho a 18 // 1 // kAyANa chakka 24 jogaMmi juttayA 25 veyaNAhiAsaNayA 26 / taha mAraNaMtiahiAsaNA ya 27 ee'NagAraguNA // 2 // " 'prakRSTaH kanpo' yativyavahAro yatra sa prakalpaH, sa cehAcArAGgameva zastraparijJAdyaSTAviMza NEVENTEVEEVEEVEEVEEVCETE Veeve -vegveeVe ppzdbd Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhya adhya031 // // 6 // panasUtram // 62 // tyadhyayanAtmakaM tasmin, ukta ca-"satthaparigaNA 1 logavijatro 2 sIosaNijja 3 sammattaM 4 / AvaMti 5 dhuva 6 vimoho 7 uva- hANasunaM mahaparigaNA // 1 // piMDesaNa 10 sejji 11 rimA 12, bhAsA 13 vatthesaNA ya 14 pAesA 15 / uggahapaDimA 16 sattikkasattayA 23 bhAvaNa 24 vimuttI 25 // 2 // ugdhAya 26 maNugghAyaM 27, ArovaNa 28 tibihamo NisIhaM tu / ia aTThAvIsaviho, yArapakappanAmo u||3|| tathaiva tenaiva yathAvadAsevanAdiprakAreNa tuH pUttauM yo bhitryatate // 18 // mUlam-pAvasuyapasaMgesu, mohaTThANesu ceva ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 16 // vyAkhyA-pApazruteSu prasaGgAstathAvidhAsaktirUpAH pApazrutaprasaGgAH teSu ekonaviMzabhedeSu, ukta ca-"aTuMganimittAI, dibbu 1 ppAyaM 2 talikkha 3 bhomaM ca 4 / aGga 5 ssara 6 lakkhaNa 7 vaMjaNaM ca 8 tivihaM puNekkekkaM // 1 // traividhyamevAha-suttaM 1 vittI 2 taha vattiaM3 ca 24 pAvasuamauNatIsavihaM / gaMdhavva 25 naTTa 26 vatthu 27 AuM 28 dhaNuvveasaMjuttaM 26 // 2 // tatra divyaM vyantarATTahAsAdi // 1 // utpAtaM sahajarudhiravRSTayAdi // 2 // AntarikSaM grahabhedAdi // 3 // bhImaM bhUkampAdi // 4 / / prAGgamaGgasphuraNAdi ||shaa svaraM SaDajAdikaM // 6 // lakSaNaM puruSAdInAM // 7 // vyaJjanaM maSAdi // 8 // 'vatyuMti' vAstuvidyA 'zrAUMtti' vaidyakaM / mohaTThANesutti' moho mohanIyaM tasya sthAneSu triMzatsaMkhyeSu, tathA hi-nadyAdijalamadhye pravizya raudrAdhyavasAyena trasaprANihananam // 1 // hastena mukhAdIni pidhAya hRdaye saduHkhanAdaM raTatazchAgAdijantoAraNam // 2 zIrSAveSTenArdracarmAdinA ziro veSTayitvA jantorhananam // 3 // mudrAdinA zIrSe Ahatya duHkhamAreNa prANighAtaH // 4 // bahujanasya netA trAtA yo bhavati tadvyApAdanam ||shaa sarvasAdhAraNasyApi glAnAdeH satyapi sAmarthye kRtyAkaraNam // 6 // nirddharmatayA bhikSAdyarthamupasthitasya mune_taH // 7 // muktisAdhakamArgAtsvasyAnyasya vA kuyuktibhirvyAmohApAdanena paribhraMzaH // 8 // jinAnAma Veevee VETEENGVEGEN Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanamatram // 63 // adhya031 kA // 3 // ZEVEEVEELGESVE varNavAdaH // 6 // prAcAryAdInAM jAtyAdinA nindanam // 10 // teSAmeva vaiyaavRttyaadykrnnm||11|| punaH punaradhikaraNamutpAdya tiirthbhedH|| 12 // jAnato'pi taddoSaM vazIkaraNAdInAM prayogaH // 13 // vAntakAmasyApyahikAmuSmikaviSayANAM prArthanam // 14 // abahuzrutasyApi svastha bahuzruto'hamiti bhASaNam ||1shaa tathA atapasvino'pi tapasvI ahamiti bhASaNam // 16 // gRhAdimadhye lokaM kSiptvA sadhRmAgnipradIpanam | // 17 // svayamakArya kRtvA'nyena kRtamiti kathanam // 18 // azubhamanoyogayuktatvena pracuramAyAprayogAtsakalalokavacanam // 16 // satyaM vadantamanyaM maSA vakSIti kathanam // 20 // akSINakalahatvam / / 21 / / mArge lokAnpravezya tadvittaharaNam // 22 vizvAsya janaM tatkalatrANAmupabhogaH // 23 // akumArasyApi kumAro'hamiti bhASaNam // 24 // evamabrahmacAriNo'pi brahmacAryahamiti bhaNanama // 25 // yenaivaizvarya nItastasyaiva vittaharama // 26 // yatprabhAvAdamyuditastasyaiva bhogAdyantarAyakaraNam // 27 // senApatipAThakanRpazreSThivyApAdanam // 28 // apazyato'pi pazyAmi devAniti kathanam // 26 // kiM kAmagaIbhairdevairityAdiko devAnAmavarNavAdaH // 30 // iti rUpeSu yo bhikSaryatate tyAgAdinA / / 1 / / mUlam-siddhAiguNajoesu, tittIsAsAyaNAsu y| je bhikkhU jayaI niccaM, se na.acchai maMDale // 20 // vyAkhyA siddhAnAmatizAyino guNAH siddhAtiguNA ekatriMzat , te ca saMsthAna 5 varNa 5 gandha 2 rasa 5 sparza 8 vedAbhAvA 28 kAyatvA 26 'saGgatvA 30 'janmatva 31 rUpAH, navavidhadarzanAvaraNacaturvidhAyuSkapazcavidhajJAnAvaraNapazcavidhAntarAyadvidvibhedavedanIyagotramo. hanAmakarmaNAmabhAvarUpA vA / 'jogesutti' sUcakatvAt sUtrasya yogasaMgrahA yairyogAH zubhamanovAkkAyavyApArAH saMgRhyante, te ca dvAtriMzadamIziSyeNa prazastayogasaMgrahAya AcAryAyAlocanA zrAvaNIyA // 1 // prAcAryeNApi prazastayogasaMgrahAyaiva dattAyAmAlocanAyAM nirapalApenaiva bhAvyaM nAnyasmai vAcyam // 2 // sarvasAdhubhirApatsu dRDhadharmatA kAryA // 3 // aihikAmuSmikaphalAnapekSaM tapaH kAryam // 4 // grahaNAsevane zikSe A CAVEGVEVER EVEGVETETEVE Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 64 // se. vetavye ||5|| niSpratikarmazarIratvaM kAryam // 6 // yathA nAnyo vetti tathA tapaH kAryam // 7 // pralobhatA ||8|| pariSahAdijayaH // 6 // zrArjavam // 10 // saMyamaviSaye zucitvam // 11 // samyaktvazuddhiH // 12 // cittasamAdhiH // 13 // zrAcAraparipAlane mAyAyA akaraNam // 14 // vinayopagatvena mAnAkaraNam // 15 // dhRtipradhAnA matidhR timatirdhAryA // 16 // saMvegaparatA // 17 // svadoSapracchAdanArthaM yA mAyA sA praNidhirucyate sA tyAjyA || 18 || suvidhikAritA // 16 // saMvaraH // 20 // AtmadoSopasaMhAraH || 21|| sarvakAmaviraktatvabhAvanA // 22 // mUlaguNapratyAkhyAnam ||23|| uttaraguNapratyAkhyAnaM ||24|| dravyabhAvaviSayo vyutsargaH // 25 // zrapramattatA ||26|| kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAnam ||27|| dhyAnasambhRtatA ||28|| mAraNAntikavedanodayepyakSobhatA ||26|| saMgAnAM pratyAkhyAnam ||30|| prAyazcittakAritA ||31|| maraNAntArAghanA ||32|| tato dvandve siddhAtiguNayogAsteSu / trayastriMzadAzAtanAsu ca arhadAdiviSayAsu pratikramaNasUtroktAsu, purataH ziSyagamanAdiSu vA samavAyAGgoktAsu tAzcemAH ziSyo rAjanyasyAcAryAdeH purataH 1 pArzvato vA 2 pRSTato 3 vA atyAsannaM gacchati || 3 || evaM tiSThati / / 6 / / evameva ca niSIdati // 6 // bahibhUmau gato guroH pUrvamubhayasAdhAraNAmbhasA zaucaM karoti // 10 // guroH pUrvaM gamanAgamanamAlocayati // 11 // rAtrau zabdaM kurvato gurorjAgradapi pratizabdaM na datte ||12|| zrAvakAdikamAlApanIyaM guroH pUrvamAlApayati // 13 // azanAdyAnIya pUrvamanyeSAmAlocya pazcAdgurorAlocayati // 14 // evamanyeSAM tatpUrvamupadarzayati / / 15 / / evaM guroH prAgazanAdinA'parAnimantrayati // 16 / / gurUnanApRcchaya yo yadicchati tattasmai pracuraM 2 datte // 17 // manojJaM manojJaM svayaM bhuGkte // 18 // dine'pi guroH zabdayato na prativaco datte // 16 // guruM prati niSThuraM muhurvakti ||20|| guruNA zabdito yatra sthito guruvacaH zRNoti tatra sthitaH eva prativaco datte // 21 // kiM bhaNasIti guru vakti ||23|| yAdRzaM gurukti tAdRzameva prativakti, yathArya ! kiM glAnAdervaiyAvRttyAdi na karoSItyAdi guruNokta adhya0 31 // 64 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya adhya0 31 // 6 // yanasUtram // 6 // stvameva kiM na karoSItyAdi prativakti // 24 // gurau kathAM kathayati no sumanAH syAt // 2 // tvametamartha na smarasIti vakti // 26 // gurau kathAM kathayati svayaM kathAM vaktumArabhate // 27 // bhikSAkAlo jAta ityAdivAkyenAkAle'pi parSadaM bhinatti // 28 // anutthitAyAmeva parSadi guruktamevArtha svakauzalajJApanArtha savizeSa vakti // 26 // guroH saMstArakaM paddhayAM ghaTTayati // 30 // guroH saMstArake niSIdati zete vA // 31 // uccAsane niSIdati // 32 // samAsane vA // 33 // yo bhikSuryatate zraddhAnasevanavarjanAdinA sa na tiSThati maNDale saMsAre / ityekonaviMzatisUtrArthaH // 20 // adhyayanArtha nigamayitumAhamUlam-ii eesu ThANesu, jo bhikkhU jayaI sayA / se khippaM savvasaMsArA, vippamuccai paMDietti bemi // vyAkhyA-ityanena prakAreNa eteSvanantarokteSu sthAneSu zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 21 // iti bravImIti prAgvat // PARDARSAR Fursadrasataraseraserasadaasaareerteresraerasexuals hai iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau ekatriMzamadhyayanaM sampUrNam // 31 // BoxEARTHAPAPARPAPEPARAPARMARPAIIMSAROKARMARAHTIKApry NEVRESEAZAVESE Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya0 32 // 66 // panasUtram JEEVEGYEEVEGYEE Yeeveere-YEGYEE VE // atha dvAtriMzamadhyayanam // ||AUM|| uktamekatriMzamadhyayanaM atha pramAdasthAnAkhyaM dvAtriMzamArabhyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane caraNamukta, tacca pramAdasthAnatyAgAdevAsevyate, tattyAgazca tatparijJAnapUrvaka iti tadarthamidamArabhyate, itisambandhasyAsyedamAdisUtram / mUlama-accaMtakAlassa samUlayassa, savvassa dukkhassa u jo pmokkho| taM bhAsao me paDipuNNacittA, suNeha egaMtahiyaM hiyatthaM // 1 // vyAkhyA-antamatikrAnto'tyanto vastunazca dvAvantau prArambhakSaNo niSTAkSaNazca, tatrehArambhakSaNalakSaNo'ntaH parigRhyate, tathA cAtyanto'nAdiH kAlo yasya so'tyantakAlastasya, saha mUlena-kaSAyAviratirUpeNa vartate iti samUlakastasya, sarvasya duHkhayatIti duHkhaH-saMsArastasya, 'tuH' pUtauM, yaH prakarSaNa motaH-apagamaH pramokSaH taM bhASamANasya me, pratipUrNa-prastutArthazravaNavyatiriktaviSayAntarAgamanenAkhaNDitaM cittaM yeSAM te pratipUrNacittAH santo yUyaM zRNuta, ekAntena-nizcayena hitaM ekAntahitaM, hitastattvato mokSa eva tadarthamiti sUtrArthaH // 1 // pratijJAtamAha mUlama - nANassa savvassa pagAsaNAe, aNNANamohassa vivajaNAe / rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM, egaMtasokkhaM samuvei mokkhaM // 2 // vyAkhyA-'jJAnasya' matijJAnAdeH sarvasya pAThAntare 'saccassa' satyasya vA 'prakAzanayA' nirmalIkaraNena, anena jJAnAtmako mokSahetu Veeneeeeeeeeeeeeeeee Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 67 // ruktaH / tathA ajJAnaM-matyajJAnAdi, moho-darzanamohanIyaM, anayoH samAhArastasya vivajanA-mithyAzrutazravaNakudRSTisaGgatyAgAdinA parihA- |G adhya032 NistayA, anena samyagdarzanarUpo mokSaheturevoktaH / rAgasya dveSasya ca 'saMkSayeNa' vinAzena, anena cAritrAtmakaH sa evoktaH, rAgadveSayoreva | // 67 // tadupaghAtakatvAt / tatazcAyamarthaH-samyagjJAnadarzanacAritrairakAntasaukhyaM samupaiti mokSam / ayaM ca duHkhapramokSaM vinA na syAdityanena sa evopalakSita iti sUtrArthaH // 2 // nanvastu jJAnAdibhyo duHkhapramokSo jJAnAdInAM tu kaH prAptiheturucyate ? mUlam-tassesa maggo guruviddhasevA, vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegaMtanisevaNA ya, suttatthasaMciMtaNayA ghiI ya // 3 // ___ vyAkhyA-tasyetyanantaroktasya jJAnAdemokSopAyasya eSa 'mArgaH' panthA upAya ityarthaH, ka ityAha-guravo-yathAsthitazAstrAbhidhAyakAH, vRddhAzca-zrutaparyAyAdinA sthavirAsteSAM sevA guruvRddhasevA / vivarjanA 'bAlajanasya' pAvasthAdeH 'drAt' dUreNa, svalpasyApi tatsaGgasya mahAdopatvAt / svAdhyAyasya ekAntena-cyAsaGgatyAgena nipevaNA-anuSThAnaM ekaantnissevnnaa| caH samuccaye, satrArthasazcintanA, 'dhRtizca manaHsvAsthyaM | na hi dhRti vinA jJAnAdilAbha iti sUtrArthaH // 3 / / yadyevaMvidho jJAnAderupAyastarhi tAni vAJchatA prAkkiM kartavyamityAha mUlam-AhAramicche miamesaNijjaM, sahAyamicche niuNa?buddhiM / nikeamicchejja vivegajogaM, samAhikAme samaNe tavassI // 4 // vyAkhyA-ahAramichanmitameSaNIyaM, na tu tadanyaM / sahAyamiccheta nipuNA artheSu-jIvAdiSu buddhiryasya sa tathA taM / 'niketama'A Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 6 // adhya032 // 6 // zrayamicchedvivekaH-va yAdyasaMsargastadyogyaM taducitaM / samAdhikAmaH zramaNaH tapasvIti sUtrArthaH // 4 // tAdRzasahAyAlAbhe yatkArya tadAha mUlamNa vA labhijA niuNaM sahAyaM, guNAhilaM vA guNo samaM vaa| . ___ ekko'vi pAvAiM vivajayaMto, viharija kAmesu asajjamANo // 5 // vyAkhyA-'na' niSedhe, vA zabdazcedarthe, tatazca na cellabheta nipuNaM sahAyaM guNairjJAnAdibhiradhikaM 'guNato' guNAnAzritya samaM vA, ubhayatrApyAtmana iti gamyate, tadA eko'pi 'pApAni' pApahetubhRtAnuSThAnAni vivarjayan viharet kAmeSu 'asajan' pratibandhamakurvan / tathAvidhagItArthaviSayaM caitadanyathA ekAkivihArasyAgame niSiddhatvAt / etaduktau ca madhyagrahaNe AdyantagrahaNamiti nyAyAdAhAravasatyorapyapavAdo'vAdIti mantavyamiti sUtrArthaH // 5 // itthaM saprasaGga jJAnAdInAM duHkhapramokSopAyatvamuktaM, idAnIM tu jJAnAdipratibandhakAnAM duHkhahetUnAM ca mohAdInAM yathotpAdo yathA duHkhahetutvaM yathA ca kSayastatkSaye ca yathA duHkhakSayastathAbhidhAtumAha| mUlam-jahAya aMDappabhavA balAgA, aMDaM balAgappabhavaM jahA y| emeva mohAyayaNaM khu taNhA, mohaM ca ta| rAhAyayaNaM vayaMti // 6 // rAgo ya dosovi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vyNti| kammaM ca jAImaraNassa | mUlaM, dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti // 7 // dukkhaM hayaM jassa na hoi moho, moho ho jassa na hoi tarahA / | tarahA hayA jassa na hoi loho, loho ho jassa na kiMcaNAI // 8 // vyAkhyA-'yathA ca' yenaiva prakAreNa aNDaprabhavA balAkA, aNDaM balAkAprabhavaM ca yathA / evameva anenaiva prakAreNa mohaH-ajJAnaM EVEEVAKAVOVOGVAKAVAAGVEGV Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtrama A adhya032 // 66 // // 66 // READIBASsarakAra mithyAdarzanaM ca sa Ayatanam-utpattisthAnaM yasyAH sA mohAyatanA tAM khuravadhAraNe 'taNhatti' tRSNAM vadantIti sambandhaH, yathoktamohAbhAve hyavazyaM tRSNAkSayaH syAditi / mohaM ca tRSNAyatanaM vadanti, tRSNA nAma satyasati vA vastuni mUrchA, sA ca rAgapradhAnA tatastayA rAga upalakSyate, sati ca tatra dveSo'pi sambhavatIti sopyanenaivAkSipyate, tatastaSNAgrahaNena rAgadveSAvuktI, tadutkaTatve copazAntamohasyApi mithyAtvagamanasambhavAtsiddha evA'jJAnAdirUpo mohaH, tRSNAtaH / anena cAnyonyaM hetuhetumadbhAvAbhidhAnena yathA mohAdInAmutpAdastathoktam // 6 // atha yathaiSAM duHkhahetutvaM tathA vaktumAha-rAgazca dvaSopi ca karmaNo jJAnAvaraNAdevIja-kAraNaM, ata eva karma ca 'mohaprabhavaM' mohopAdAnakAra NaM vadanti / karma ca jAtimaraNasya 'mUlaM kAraNaM, 'duHkhaM ca' duHkhahetuH punarjAtimaraNaM vadanti // 7 // yatazcaivamataH kiM sthitamityAhaduHkhamuktarUpaM hatamiva hataM, kenetyAha-yasya na bhavati moho mohasyaiva tanmUlahetutvAt / moho hato yasya na bhavati tRSNA, mohAyatanatvAt tasyAH / tRSNA hatA yasya na bhavati lobhaH, tRSNAzabdenoktanItyA rAgadveSayorutatvAt , tayozca lobhakSaye sarvathaivAbhAvAt , ata eva prAdhAnyAta rAgAntargatatvepi lobhasya pRthagrahaNaM / lobho hato yasya na 'kiJcanAni' dravyANi santIti zeSaH, satsu hi teSu prAyaH syAdevAbhikAMkSeti sUtratrayArthaH // 8 // nanu santu duHkhasya mohAdyA hetavo hananopAyasteSAM pUrvokta eva utAnyepi santItyAzaMkya savistaraM tadunmUlanopAyAn vivakSuH prastAvanAmAha mUlama-rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM, uddhattukAmeNa samUlajAlaM / je je uvAyA paDivajiyavvA, te kittaissAmi ahANupuTviM // 6 // vyAkhyA-rAgaM ca dveSaM ca tathaiva mohaM 'uddhata kAmena' unmUlayitumicchatA saha mUlAnAM-tInakaSAyAdInAM viSayAdInAM ca jAlena va MeeeeeeeeYEU-YE-NEGeeeeeeeeeeeev Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 70 // bdbdbdbdbdbdkdb' te yo'sau samUlajAlastaM, ye ye upAyAH 'pratipattavyAH' svIkAryAstAn kIrtayiSyAmi yathAnupUrvIti sUtrArthaH // 6 // pratijJAtamAha- adhya0 32 mUlam-rasApagAmaM na niseviavvA, pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhiddavaMti, durma jahA // 7 // sAduphalaM va pakkhI // 10 // jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo novasamaM uvei / 'eviMdiaggIvi pagAmabhoiNo, na baMbhayArissa hiAya kassai // 11 // vivittasejjAsaNajaMtiANaM, omAsaNANaM damiiMdiANaM / na rAgasatU dharisei cittaM, parAio vAhirivosahehiM // 12 // jahA birAlAvasahassa mUle, na mUsagANaM vasahI pasatthA / emeva itthInilayassa majjhe, na baMbhayArissa khamo nivAso // 13 // vyAkhyA-rasA:-kSIrAdivikRtayaH prakAmaM-bADhaM na 'niSevitavyA' na bhoktavyAH, prakAmagrahaNaM tu vAtAdikSobhanivAraNAya rasA api jAtu grAhyA iti sUcanArtham / kuta evamucyata ityAha / prAyo-bAhulyena rasA 'dRptikarA' dhAtUdrekakAriNo narANAmupalakSaNatvAt stra yAdInAM ca kA bhavanti, dRptaM ca naraM bahuvacanaprakramepyekavacanaM jAtitvAt 'kAmA' viSayAH samabhidravanti / kamiva ke iva ? ityAha-drumaM yathA svAduphalaM, 've- kA ti' bhinnakrama upamArthazca tataH pakSiNa iva / iha drumopamaH pumAn , svAduphalakalpaM dRptatvaM, pakSitulyAH kAmAH // 10 // kizca yathA davA- MA gniH pracurendhane bane 'samArutaH savAyurnopazamaM upaiti, evaM davAgnivat 'idiyaggitti' ihendriyazabdena indriyajanito rAga evaM gRhyate sa eva dharmadrumadAhakatvAdagnirindriyAgniH, so'pi 'prakAmabhojinaH' atimAtrAhArasya na brahmacAriNo hitAya 'kasyacit'susthitasyApi syAt / / ||21 11 // anyacca-viviktA-stra yAdiviyuktA zayyA vasatistasyAmAsanam-avasthAnaM tena yaMtritA-niyaMtritA viviktazayyAsanayaMtritAsteSAM 'a AYEGeete GECEEEEEEEEA / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 71 // kA adhya032 | // 7 // dpdbdkydbtdkdbkdkstqdbb vamAzanAnAM' nyUnabhojanAnAM damitendriyANAM na rAgazatruH'dharSayati' parAbhavati cittaM, ka iva ? 'parAjitaH' parAbhUto 'vyAdhiH kuSThAdirivaupadhairgaDucyAdibhirdehamiti gamyate // 12 // viviktavasatyabhAve doSamAha-yathA 'viDAlAvasathasya' mArjAragRhasya 'mUle samIpe na mUSakAnAM 'vasatiH prazastA, avazyaM tatra tadapAyasambhavAt , evameva strINAmupalakSAtpaNDakAdInAM ca nilayo-nivAsaH strInilayaH tasya madhye na brahmacAriNaH 'kSamo' yukto nivAsaH, tatra brahmacaryabAdhAsambhavAditi bhAvaH // 13 // viviktavasatAvapi kadAcitstrIsampAte yatkartavyaM tadAhamUlam-na rUbalAvaraNavilAsahAsaM, na piaM iMgia pehiaM vaa| itthINa citrAMsi nivesaittA, daTThavavasse samaNe tavassI // 14 // adasaNaM ceva apatthaNaM ca, aciMtaNaM ceva akittaNaM ca / itthIjaNassAriyajhANajuggaM, hinaM sayA baMbhacere rayANaM // 15 // kAmaM tu devIhiM vibhUsiAhiM, na cAiA khobhaiDaM tiguttA / tahAvi egaMtahiti naccA, vivittabhAvo muNiyAM pasattho // 16 // mokkhAbhikaMkhissa'vi mANavassa, saMsArabhIrussa Thiyassa dhamme / neyArisaM duttaramasthi loe, jahitthio bAlamaNoharAo // 17 // ___vyAkhyA-'na' naiva rUpaM-susaMsthAnatvaM, lAvaNpaM-nayanamanasAmAlhAdako guNaH, vilAsAH-viziSTanepathyaracanAdayaH, hAsaH pratItaH, eSAM samAhAraH, na 'jalpitam ' ullapitaM, "iMgiatti" 'iGgitaM' aGgabhaGgAdi 'preSitaM' kaTAkSavIkSitAdi, vA samuccaye strINAM sambandhi citte nivezya, aho ! sundaramidamiti vikalpato manasi sthApayitvA 'draSTuM' indriyaviSayatAM netu 'vyavasyed ' adhyavasyet zramaNaH tapasvI // 14 // kuta evamupadizyate ? ityAha-pradarzanaM ca, evo'vadhAraNe, tataH pradarzanameva, 'aprArthanaM' cA'nabhilaSaNaM acintanaM caiva' NEVER EVEEVEEVE EVEEVEVEEVEGVES Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA uttarAdhyayanastram // 72 // // 72 // ASH rUpAdyaparibhAvanaM, akIrttanaM ca nAmato guNato vA strIjanasya, AryadhyAnaM dharmAdi tadyogya-taddhetutvenocitaM AryadhyAnayogya, 'hitaM pathyaM, adhya032 sadA brahmacarye ratAnAM / tato na strINAM rUpAdi sarAgaM druSTuM vyavasyediti sthitam // 15 // nanu vikArahetau sati ye nirvikArAH syusta eva dhIrAstatkiM viviktazayanAsanatvamiSyate ? ityAzaMkyAha-"kAmaM tuti" anumatamevaitat yaddevIbhirapi AstAM mAnuSibhiH'bhUSitAbhiH'alaMkRtAbhiH na naiva 'cAiatti' zakitAH 'kSobhayitu' calayituM triguptAH munayaH, tathApi ekAntaM hitamiti jJAtvA viviktabhAvo munInAM prazasto'ntarbhAvitaNigarthatayAprazaMsito jinAyaiH / ayaM bhAvaH-stra yAdisaMge prAyo yogino'pi tubhyanti yepi na kSubhyanti te'pyavarNAdidoSabhAjo bhavantIti viviktatvameva zreyaH // 16 // idameva samarthayitu strINAM duratikramatvamAha-mokSAbhikAMkSiNo'pi mAnavasya saMsArabhIrorapi sthitasyApi 'dharma' zrutadharme apizabdazca ko'pi sarvatra sambadhyate, 'na' naiva etAdRzaM 'dustaraM' duratikramamasti loke yathA striyo bAlAnAM-nirvivekAnAM manoharA vAlamanoharA dustarAH // 17 / / strIsaGgAtikrame guNamAhamUlam-ee asaMge samaikkamittA, suhRttarA ceva havaMti sesaa| jahA mahAsAgaramuttarittA, naI bhave avi kI gaGgAsamANA // 18 // kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM, savvassa logassa sadevagassa / jaM kAinaM mANasi || ca kiMci, tassaMtagaM gacchai viiaraago||16|| jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa varaNeNa ya bhujjamANA / | te khuddae jIvitra paJcamANA, eovamA kAmaguNA vivAge // 20 // je iMdiANaM viSayA maNuNNA, na tesu | bhAva nisire kayAI / na yAmaNuraNesu maNaM'pi kujA, samAhikAme samaNe tavassI // 21 // evee spqykqtdbdqkh eeeeeee Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sede uttarAdhya yanasUtram // 73 // adhya032 // 73 // vyAkhyA-etAMzca strIviSayAn 'saGgAn' sambandhAna samatikramya sukhottarAzcaiva bhavanti zeSA dravyAdisaGgAH, sarvasaGgAnAM rAgarUpatve || tulye'pi svIsaGgAnAmevaiteSu prAdhAnyAt dRSTAntamAha-yathA 'mahAsAgaraM' svayambhUramaNamuttIrya nadI bhavetsukhottaraiva "avi gaMgAsamANatti" gaGgAsamAnApi prAstAM kSudranadItyapizabdArthaH // 18 // kiJca-kAmeSu anugaddhiH-satatAbhikAMdA kAmAnugaddhistatprabhavameva, khuzabdasyA- | vadhAraNArthatvAt , duHkhaM sarvasya lokasya sadevakasya, yatkAyikaM mAnasikaM ca 'kiJcad' alpamapi, tasyAntamevAntakaM gacchati 'vItarAgo' vigatakAmAnugaddhiH // 16 // nanu kAmAH sukharUpAstatkathaM tatprabhavameva duHkhamucyate ? ucyate-'yathA ca' yathaiva kimpAkaphalAni 'maNoramatti' apergamyatvAnmanoramANyapi rasena varNena ca zabdAdgandhAdinA ca bhujyamAnAni, tAni lokapratItAni "khuddaetti" ApatvAt 'kSodayanti' vinAzayanti jIvitaM 'pacyamAnAni' vipAkAvasthAprAptAni, etadupamAH kAmaguNA vipAke, vipAkadAruNatAsAmyena tattulyA iti bhAvaH // 20 // evaM kevalasya rAgasyoddharaNopAyamabhidhAya tasyaiva dveSAnvitasya tamAha-ye indriyANAM viSayA manojJAH na teSu bhA' abhiprAyaM apergamyatvAta bhAvamapi prakramAdindriyANi pravarttayituM, kiM punastatpravartanamityapizabdArthaH, 'nisRjet'kuryAtkadAcit / 'naca' a naivAmanojJeSu mano'pi kRryAdindriyANi pravartayitumitIhApi gamyaM, aperarthaH prAgvat , samAdhiriha rAgadveSAbhAvarUpastaM kAmayate iti samA dhikAmaH zramaNaH tapasvIti sUtradvAdazakArthaH // 21 // itthaM rAgadveSoddharaNaiSiNo viSayebhya indriyANAM nivarttanamupadiSTaM, atha viSayeSu tatpravartane rAgadveSAnuddharaNe ca yo doSastaM pratyekamindriyANi manazcAzritya darzayitumaSTasaptatiM sUtrANyAha / tatrApi cakSurAzritya trayodazasUtrANimUlam-cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu maNuNNamAhu / taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo u jo tesu sa vIarAgo // 22 // rUvassa cakkhu gahaNaM vayaMti, cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNu eeeeeeeeeeeeeeeeee Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya032 // 74 // yanasUtram uttarAdhya-12 eNamAhu, dosassaheDaM amaNuNNamAhu // 23 // rUvesu jo giddhimuvei tivvaM, akAlinaM pAvai se viNAsaM / rA gAure se jaha vA payaMge, Aloalole samuvei maccu // 24 // je jAvi dosaM samuvei tivvaM, tasi kkhaNe se // 74 // .' u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU , na kiMci rUvaM avarajjhaI se // 25 // vyAkhyA-cakSaSo rUpaM gRhyate'neneti 'grahaNam'AkSepakaM vadanti, tataH kimityAha-tadrapaM rAgahetu 'tu:' pUtau manojJamAhuH, tathA tadrUpameva dveSahetumamanojJamAhuH, tatastayozcakSuH pravarttane rAgadveSasambhavAttaduddharaNAzaktilakSaNo doSaH syAditi bhAvaH / AhaivaM na ko'pi sati | rUpe vItarAmaH syAdata Aha-'samastu'araktadviSTatayA tulyaH punaryastayormanojJetararUpayoH sa vItarAga iva vItarAgaH, upalakSaNatvAdvItadveSazca / / ayaM bhAvaH-na tAvattayozcakSaH pravartayet , kathazcitpravRttau tu samatAmevAvalambeteti // 22 // nanu yadyevaM tarhi rUpameva rAgadveSajanakaM, na tu cakSustatkiM cakSunigraheNeti zaGkApohAyAha-rUpasya cakSurgAtIti 'grahaNaM' grAhakamityarthaH vadanti, tathA cakSuSo rUpaM gRhyate iti 'grahaNaM' grAhya vadanti anena rUpacakSuSoranyonyaM grAhyagrAhakabhAvalakSaNaH sambandho darzitastato tathA rUpaM rAgadveSakAraNaM tathA cakSurapItyukta' bhavati ata evAha-rAgassetyAdi-rAgasya hetu prakramAccakSaH saha manojJena grAhyaNa rUpeNa vartate iti samanojJamAhuH, dveSasya hetu "amanojha' manojJarUparahitamAhustato yukta eva cakSuSo nigraha iti bhAvaH // 23 // itthaM rAgadveSoddharaNopAyamuktvA tadanuddharaNe doSamAha-rUpeSu yo 'gRddhiM' rAgamupaiti tIvrAM prakAle bhavamAkAlikaM prApnoti sa vinAza, rAgAturaH san sa iti lokapratItaH, yathA veti vAzabdasyaivakArArthatvAt yathaiva pataGgaH 'AlokalolaH atisnigdhadIpazikhAdarzanalampaTaH samupaiti mRtyuma // 24 // 'yazca yastu apibhinnakramo'nyatra yokSyate, dveSaM samupaiti tIvra rUpeviti prakramaH, sa kimityAha-'tasitti' prAcyasyApizabdasyeha yogAttasminnapi kSaNesa 'tuH' pUtauM upaiti duHkhaM manaHsantApAdikaM, yadyevaM GGEEVERYEEYECEC YEGeeYEDYeaveeveevery EVA VELAereece GENAVEVEGVEGY Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- 14 tahi rUpasyaiva duHkhahetutvaM, tata eva dveSasambhavAdityAzaMkyAha-duSTaM dAntaM-damanaM duntiM duImatvamityarthaH, tacca prakramAccatuSastadeva doSo durdA- adhya032 yanasUtram IM ntadoSastena 'svakena'AtmIyena 'jantuH'dehI, na kiJcit'alpamapi rUpamaparAdhyati tasya jntoH| yadi hi rUpameva duHkhahetuH syAttadA vI // 7 // // 7 // tarAgadveSasyApi duSTarUpanirUpase duHkhaM syAnacaitadasti, tataH svasyaiva doSeNa dukhamApnoti prANIti bhAvaH // 22 // itthaM rAgadveSayoranarthahetutvamukta, idAnIM tu dveSasyApi rAgahetukatvAt sa eva mahAnarthamUlamiti darzayan tasya vizeSAtparityAjyatAM khyApayitumAha mUlam-ergataratto ruiraMsi rUve, atAlise se kuNaI posa / dukkhassa saMpIlamaveDa bAle. na lippaDa teNa muNI virAgo // 26 // vyAkhyA-ekAntarakto 'rucire' manorame rUpe yaH syAditi zeSaH, 'atAdRze anIze prakramAdrape sa karoti pradveSa, tathA ca duHkhasya | 'sampIDaM' saMghAtaM upaiti 'bAlo' mUDhaH, na lipyate 'tena' dveSakRtaduHkhena muniH virAgo' rAgarahitaH // 26 // atha rAgasyaiva hiMsAdyAzravahetutva|| miheva tadvArA duHkhajanakatvaM ca sUtraSaTkenAha| mUlama-rUvANugAsANugae a jIve, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, polei attaTugu- 2 rU kiliTThe ||27||ruuvaannuvaae Na pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnniyoge| vae vioge ma kahiM suhaM se, | saMbhogakAle a atittilAbhe // 28 / rUpaM prastAvAnmanojJamanugacchatIti rUpAnugA sA cAsau AzAca rUpAnugAzA'-rUpaviSayo'milApastadanugatazca, pAThAntare [rUvANuvAyA Keveaveeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 76 // RSSCResakasakasakasa gugaeti] rUpANAM prazastAnAM upAyairupArjanahetubhiranugataH upAyAnugatazca prANI "jIvetti" jIvAn carAcarAn' basasthAvarAn hinasti 'ane- adhya032 karUpAn' jAtyAdibhedAdanekavidhAn kAMzcit citrairnAnAvidhairupAyairiti gamyate, 'tAn' carAcarajIvAn 'paritApayati' daHkhayati bAlo'parAMzca // 76 // pIDayatyekadezadaHkhotpAdanena, 'AtmArthaguruH' svaprayojananiSThaH 'kliSTo' rAgabAdhitaH tathA rUpe anupAta:-anugamanaM anurAga ityarthaH rUpAnupAtastasmin sati, 'NaH' pUttauM, parigraheNa mUrchAtmakena hetubhUtena 'utpAdane' upArjane rakSaNaM ca apAyebhyaH sanniyogazca-svaparaprayojaneSu // samyagvyApAraNaM rakSaNasanniyogaM tasmin "vaetti" 'vyaye vinAze 'viyoge' virahe sarvatra surUpavastuna iti gamyate, kva sukhaM ? na vApIti bhAvaH, 'se' tasya rUpAnurAgiNaH / ayaM bhAvaH-surUpakalatra-kari-turaga-vastrAdInAmutpAdanAdyarthaM teSu teSu klezahetuSUpAyeSu pravarttamAno duHkha-kA mevAnubhavati rUpAnurAgI / pAThAntare vA ["svANurAgeNa" iti dRzyate, tatra rUpAnurAgeNa hetunA yaH parigrahastena zeSaM prAgvat ] nanu rUpavatAmutpAdanAdiSu sukhaM mA bhRt , sambhogakAle tu bhAvItyAzaMkyAha-'sambhogakAle' copabhogaprastAve'pi 'atRptilAme' taptiprAptyabhAve kva sukhamiti sambandhaH / bahuvidharUpadarzane'pi nahi rAgiNAM tRptirasti / yadukta-"na jAtu kAmaH kAmAnA-mupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavameva, bhUya evAbhivarddhate // 1 // " tato'dhikAdhikecchayA khidyata eva rAgI, na tu sukhI syAditi bhAvaH // 27 // tatastasyAparAparadoSaparamparAvAptimAhamUlam-ruve atitte a pariggahe a, sattovasatto na uvei tuhi~ / atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 26 // tarahAbhibhUassa adattahAriNo, rUve atittassa pariggahe a| mAyAmusaM vaDai lobha dosA, tatthAvi duvakhA na vimuccaI se // 30 // LEVEGEE LESSLEVATE Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanamatram // 77 // vyAkhyA-rUpe atRptaH casya minnakramatvAt 'parigrahe ca' viSayamUrchAlakSaNe saktaH-sAmAnyenaivAsaktimAn , upasaktazca-gADhamAsaktaH, adhya032 tataH saktazca pUrvamupasaktazca pazcAt saktopasakto noti tuSTiM, tathA ca atuSTireva doSo'tuSTidoSaH tena duHkhI yadi mamedamidaM ca rUpavadvastu // 77 // syAttadA varamityAkAMkSAto'tIvaduHkhavAn san , parasya sambandhi rUpavadvastviti gamyate, 'lobhAvilo' lobhakaluSa Adatte adattaM // | 26 // tatazca-'tRSNAbhibhUtasya' lobhaparAjitasya tata evAdattahAriNo 'rUpe' rUpaviSaye yaH parigraho-mUrchArUpastasminniti yogaH, casya / bhinnakramatvAdatRptasya ca, mAyApradhAnaM "mosaMti" mRSA--alIkabhASaNaM mAyAmRSA varddhate, kutaH ? ityAha--lobhadoSAt , lubdho hi parasvamAdatte AdAya ca tadgopanAya mAyayA mRSAM vadati / tadanena lobha eva sarvAzravANAmapi malaheturiti sUcitam / rAgaprakramepi ca yadiha lobhAbhidhAnaM tadrAgepi lobhAMzasyaivAtiduSTatAkhyApanArtham / tatrApi ko doSaH ? ityAha--tatrApi maSAbhASaNepi duHkhAna vimucyate saH, kintu duHkhabhAjanameva syAditi bhAvaH // 30 // duHkhAvimokSameva bhAvayati| mUlam-mosassa pacchA ya puratthao a, pogakAle a duhI durte| evaM adattANi samAyayaMto, rUve a- Mel || titto duhio aNisso // 31 // rUvANurattassa narassa evaM, kutto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhogevi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 32 // . vyAkhyA-'mosassatti' mRSAbhASaNasya pazcAcca purastAcca prayogakAle ca duHkhI san , tatra pazcAnnahIdaM mayA susaMsthApitamuktamiti pa- Ital zcAttApAt , purastAcca kathamayaM surUpastra yAdivastusvAmI mayA vaJcanIya iti cintayA, prayogakAle ca kimasau mamAlIkabhASitAM lakSayiSya EVEEEEEEEEEEE Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- banasUtram // 7 // adhya. 32 // 78 // tina veti kssobhtH| tathA 'duraMtetti' duSTo'ntaH-paryantaH iha janmanyanekaviDambanAto'nyabhave ca narakAdiprAptyA yasya sa duranto bhavati ja- nturiti zeSaH / athavA "mosassatti" 'moSasya' steyasya' iti vyAkhyeyam / evamamunA prakAreNAdattAni samAdadAno rUpe'tRptaH san duHkhitaH syaaditishessH| kIdRzaH san ? ityAha-'anizro' doSavattayA kasyApyavaSTambhena rahitaH, maithunAzravopalakSaNaM caitat // 31 // uktamevArtha nigamayitumAha-rUpAnuraktasya narasya evamanantaroktanItyA kutaH sukhaM bhavet ? kadAcit kizcid'alpamapi, kutaH 1 ityAha-yatastatra rUpAkA nurAge upabhogepi 'klezaduHkhaM atRptilAbhalakSaNabAdhAjanitamasAtaM bhavati / upabhogameva vizinaSTi, 'nivartayati' utpAdayati yasyopabhogasya kRte, 'Na' vAkyAlaGkAre, 'duHkhaM kuchamAtmana iti gamyate / upabhogArtha hi jantuH klizyate tadA sukhaM syAditi, yadi ca tadApi duHkhameva tadA kuto'nyadA sukhaM syAditi bhAvaH // 32 // evaM rAgasyAnarthahetutAmuktvA dveSasyApi tAmatideSTumAha mUlam-emeva svammi gao posa, uvei dukkhohprNpraao| paduTThacitto a ciNAi kamma, ja se puNo nA hoi duhaM vivAge // 33 // ruve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamanjhavi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 34 // 1 // vyAkhyA-'evameva' yathAnuraktastathaiva rUpe prakramAddaSTe gataH pradveSa upaiti 'duHkhaughaparamparA' uttarottaraduHkhasamUharUpAH / tathA praviSTacittaH | casya bhinnakramatvAt cinoti ca karma, yat 'se' tasya punarbhavet 'duHkhaM duHkhahetuH vipAke''nubhavakAle atrAmutra ceti bhAvaH / punaduHkhagrahaNa maihikaduHkhApekSamazubhakarmopacayazca hiMsAdyAzravAn vinA na syAdityanena dveSasyApyAzravahetutvamAkSipyate // 33 // evaM rAgadveSAnuddharaNe doSamuKSI ktvA taduddharaNe guNamAha-rUpe virakta upalakSaNatvAdadviSTaca manujo 'vizokaH' zokamuktastannibandhanayo rAgadveSayorabhAvAdetenAnantaroktena GVEVEVEGOVEGVEGVERVAKAAVOV Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 79 // VELVEVEVEVEVERLEVERBA "dukkhohaparaMpareNatti" duHkhAnAmoghAH-saMghAtAsteSAM paramparA tayA 'na lipyate' na spRzyate bhavamadhyepi saMstiSThan / dRSTAntamAha-'jaleNa adhya032 vatti' jaleneva vAzabdasyevArthatvAt , 'puSkariNIpalAsaM' paminIpatraM, jalamadhyepi saditi zeSaH // 34 // itthaM cakSurAzritya trayodaza sUtrANi // 7 // | vyAkhyAtAni, etadanusAreNaiva zeSendriyANAM manasazca trayodaza sUtrANi svasvaviSayAkhyAnapUrva vyAkhyeyAni, vizeSastu vakSyatemUlam-soassa sadda gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheDaM amaNueNamAhu, samo a jo tesu sa vIarAgo // 35 // sadassa sonaM gahaNaM vayaMti, soassa saI gahaNaM vyNti| rAgassa heDaM | | samaNuNNamAhu, dosassa heuM amaNueNamAhu // 36 // sadde su jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se a viNasaM / rAgAure hariNamievva muddhe, sadde atitte samuvei maccu // 37 // ___ vyAkhyA-'soassatti' zrotrendriyasya // 35 // 'hariNamievva muddheti' mRgazabdena sarvopi pazurucyate tato hariNazabdena vizeSyate, hariNazcAsau magazca hariNamRgo hariNapazurityarthaH / 'mugdho' hitAhitAnabhijJaH, 'zabde' lubdhakagItAdyAtmake tadAkRSTacittatayA atRptaH san / / mUlama-je prAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci sadda avarajjhaI se // 38 // ergataratto ruiraMsi sadde, atAlise se kuNaI posa / dukkhassa saMpI-12 || lamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 39 // sadANugAsANugae ma jIve carAcare hiMsai'NegarUve VEGGreveveerevaveeveevareer Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanasUtram // 8 // adhya032 // 8 // VEMBERSHISABILI | cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attagurU kiliTThe // 40 // vyAkhyA atra 'carAcare hiMsaitti' vAdyopayogisnAyucarmAdyartha carAn , vaMzamRdaGgakASThAdyarthamacarAMzca hinasti // 40 // | mUlama-sadANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNasannioge / vae vioge a kahiM suhaM se, saMbhogakAle a atittilAbhe // 41 // sadde atitte a pariggahe a, sattovasatto na uvei turdicha / atuTThidoseNa duhI / parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 42 // taNhAbhibhUassa adattahAriNo, sadde atittassa pariggahe a| mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se 43 // mosassa pacchA ya puratthao a, pogakAle a duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, sadde atitto duhio aNisso 44 // sadANurattasta narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiMci / tatthovabhogevi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 45 // emeva sadami gao posaM, uvei duvkhohprNpraao| paduTThacitto a ciNAi kamma, jaM se puNo hoi buhaM vivAge // 46 // sadde viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhavi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 47 // 2 . vyAkhyA-'adattaM' gItagAyakadAsyAdi vINAvaMzAdikaM vA zobhanazabdotpAdakaM vastu pAdatte // 42 // NEEeeeeeeeeeeYECEGNETE R AM Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 1 // ABDDDSSSSS mulam--ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo u jo adhya032 tesu sa vIarAgo // 48 // gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti, ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti / taM rAgaheuM tu maNueNa- // 1 // mAhu, dosassa heuM amaNueNamAhu // 46 // gaMdhesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliaM pAvai se viNAsaM / rAgAure osahigaMdhagiddhe, sappe bilAo viva nikkhamaMte // 50 // je Avi dosaM samuvei tivvaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU , na kiMci gaMdhaM avarajjhaI se // 51 // egaMtaratto ruiraMsi gaMdhe, a- || tAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 52 // gaMdhANugAsA- lal gae ajIve. carAcare hiMsaDogaravecittehi te paritAveda bAle. poleDa attagurU kiliThe // 53 // yA gaMdhANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnniyoge| vae vioge a kahiM suhaM se, saMbhogakAle a a tittilAbhe // 54 gaMdhe atitte apariggahe a, sattovasatto na uvei tuDhei / atuTThidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 55 // ____ vyAkhyA-'yosahi' ityAdi-auSadhayo nAgadamanyAdyAstAsAM gandhe gaddhaH auSadhigandhagRddhaH san 'sappe bilAo vivatti' ihevazabdasya bhinnakramatvAt sarpa iva vilAniSkrAman , sa satyantapriyaM tadgandhamupekSitumazakto vilAniSkAmati, tato gAruDikAdiparavazo duHkhama Everecev. AveVEVE Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- adhya0 32 // 2 // yanasUtram // 2 // TEEVEEVCEVAVAVEGVvceve nubhavatIti // 50 // atra mUSakamuSkamRganAbhiprabhRtihetave puSpAdihetave va carAcarAn hinastIti // 53 // ihAdattaM sugandhitaila-kastU- rikA-kusumAdi // 55 // mUlam-tahAbhibhUassa adattahAriNo, gaMdhe atittassa pariggahe a| mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se / 56 // mosassa pacchA ya purattho a, pogakAle a duhI durte| evaM adattANi samAyayaMto, gaMdhe atitto duhio annisso||57|| gaMdhANurattassa narassa evaM, kutto suhaM hojja kayAi kiNci|| tatyovabhogevi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 58 // emeva gaMdhammi gao posa, uvei dukkhohprNpraao| paduTucitto a ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 56 // gaMdhe viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamanjhavi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 60 // 3 // mUlam--jIhAe rasaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu mnnuennmaahu| taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo a jo tesu sa vIarAgo // 61 // rasassa jinbhaM gahaNaM vayaMti, jibbhAe rasaM gahaNaM vyNti| rAgassa heDaM samaNueNamAhu, dosassa heuM amaNuNNamAhu // 62 // rasesu jo giddhimuvei tivvaM, akAlinaM pAvai se viNAsaM / rAgAure baDisavibhinakAe, macche jahA Amisabhogagiddhe // 63 // je Avi dosaM samuvei tivvaM, taMsi RAVE EVGEEVEEVGEVAATE Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa sapaNa jaMtU, na kiMci rassaM avarajjhaI se // 64 // egaMtaratto ruireya. 31 yanastram rasaMmi, atAlise se kuNaI pos| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 65 // // 83 // Tell rasANugAsANugae a jIve carAcare hiMsai'NegarUve cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attagurU kiliDe || // 66 // rasANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNasannioge / vae vioge a kahiM suhaM se, saMbhogakAle |bha atittilAbhe // 67 // rase atitte a pariggahe a, sattovasatto na uvei tutttti| atuTThidoseNa duhI | parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 68 // vyAkhyA-baDisavibhinnakAetti' baDizaM-prAntanyastAmiSo lohakIlakastena vibhinno-vidAritaH kAyo yasya sa baDizavibhinnakAyaH | matsyo yathA AmiSasya-mAMsasya bhoge-khAdane gRddha AmiSabhogagRddhaH // 63 // atra carAcarAn bhakSaNopayogino mRgapazumInapaciprabhRtIn kandamUlaphalAdIMzca hinasti // 66 // ihAdattaM khaNDakhAdyaphalAdikaM rasavadvastu / / 68 // mUlama-tahAbhibhUassa adattahAriNo, rase atittassa pariggahe a / mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthAvi 11 dukkhA na vimuccaI se 66 // mosassa pacchA ya purattho a, pogakAle a duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, rase atitto duhio aNisso 70 // rasANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci| EVECEVOVAVEGVESVESEVERALE Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panapatram // 4 // ||tthovbhogevi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM 71 // emeva rassaMmi gao posaM, uvei dukkho- adhya0 32 haparaMparAo / paduTThacitto a ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivaage||72|| rase viratto maNuo viso- 5 // 4 // go, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhevi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 73 // 4 mUlam--kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnnnmaahu| taM dosaheDaM amaNuNNamAhu, samo a jo tesu sa vIarAgo // 74 // phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti, kAyassa phAsaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNueNamAhu, dosassa heuM amaNuNNamAhu // 75 // phAsassa jo giddhimuvei tivvaM, akAliaM pAvai se vinnaas| | rAgAure sIajalAvasanne, gAhaggahIe mahise va ragaNe // 76 // je Avi dosaM samuvei tivvaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duddatadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci phAsaM avarajjhaI se // 77 // egaMtaratto ruiraMsi va 4 phAse, atAlise se kuNaI posaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 7 // phA sANugAsANugae a jIve carAcare hiMsai'NegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attagurU kiliTTe // 79 // phAsANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNasannioge / vae vioge a kaha suhaM se, saMbhogakAle a atittilAbhe // 80 // phAse atitte a pariggahe a, sattovasatto na uvei tuddh'i| atuTThidoseNa duhI Geeeeeeeeeeeeeeeeee Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 8 // adhya032 // 5 // SARDARBADAAAAA | parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 1 // ___ vyAkhyA-'sIajalAvasannetti' zItajale'vasano-nimanaH zItajalAvasano grAharjalacaravizeSaiga hIto mahiSa ivAraNye, vasatau hi kadAcitkenacinmocyetApItyaraNyagrahaNam // 76 // atra zubhasparzANAM mRgAdicarmapuSpavastrAdInAM saMgrahe strIsevAdau ca pravarttamAnazcarAcarAn hanti // 79 // ihAdattaM zubhasparza vastratUlikAdi / / 81 / / mUlam -taNhAbhibhUassa adattahAriNo, phAse atittassa pariggahe a| mAyAmusaM vaDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 82 // mosassa pacchA ya puratthao a, pogakAle a duhI duraMte / evaM ada tANi samAyayaMto, phAse atitto duhio aNisso // 83 // phAsANurattassa narassa evaM, katto suhaM hojja | all kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 84 // emeva phAsaMmi go pa- | osaM, uvei dukkhohaparaMparAo / paduTThacitto a ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 85 // phAse viratto maNumo visogo, eeNa dukkhohprNprenn| na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhrinniiplaasN||86||5|| mUlam-maNassabhAvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu maNuNNamAhu / taM dosa heuM amaNuNNamAhu, samo u jo GECEVETATE LEVEVA VENTEVE Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- adhya0 32 // 6 // yanasUtram // 86 // tesu sa vIarAgo // 87 // bhAvassa maNaM gahaNaM kyati, masAsa bhAvaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNuNNa- mAhu, dosassa heDaM amaNueNamAhu ||8||bhaavesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliaM pAvai se viNasaM / rAgA- ure kAmaguNesu giddhe, kareNumaggAvahievva nAge // 86 // je Avi dosaM samuvei tivvaM, taMsi kkhaNe se u uve| i.dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU , na kiMci bhAvaM avarajjhaI se // 60 // egaMtaratto sraMsi bhAve, atAli| se se kuNaI panaosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 61 // bhAvANugAsAgugae a jIve, carAcare hiMsaiNegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTThagurU kiliTThe // 12 // vyAkhyA-'manasaH' cetaso bhAvo'bhiprAyaH smaraNAdigocarastaM 'grahaNaM' grAhya badanti, cakSurAdIndriyAviSayatvAttasya, taM bhAva 'manozaM' manojJarUpAdiviSayaM rAgahetumAhuH, taM 'amanojJaM amanojJarUpAdiviSaya dveSahetumAhuH, samazca yastayormanojJAmanojJarUpAdiviSayAbhiprAyayoH sa vItarAgaH / evamuttaragranthopi bhAvaviSayarUpAdyapekSayA vyAkhyeyaH / yadvA svapnakAmadazAdiSu bhAvopanIto rUpAdiviSayopi bhAva uktaH sa manaso grAhyaH, svapnakAmadazAdiSu hi manasaH eva kevalasya vyApAra iti / yadi vA'bhISTAnAmArogyadhanasvajanaparijananandanarAjyA dInAmaniSTAnAM ca rogariputaskaradAridrayAdInAM saMyogaviyogopAyacintanarUpo bhAva iha grAhyaH sa cAbhISTavastuviSayo manojJastaditaragocaraH | punaramanojJa iti // 87 // 88 // 'kareNu' ityAdi-karevA-kariNyA mArgeNa-nijapathenApahRta-AkRSTaH kareNumArgApahRto 'nAga iva'. | hastIva, sa hi madonmattopi sanikRSTAM kariNIM dRSTvA tatsaGgamotsukastanmArgAnugAmitayA nRpA_guhyate, tato yuddhAdau vinaashmaapnotiiti| / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccarAdhyayanasUtram // 87|| adhya032 // 7 // / kA nanu cakSurAdIndriyavazAdeva gajasya pravRttiriti kathamasyeha dRSTAntatvaM ? ucyate-satyametat paraM manaHprAdhAnyavivakSayA tvetadapi jJeyam / ya divA tathAvidhakAmadazAyAM cakSurAdIndriyavyApArAbhAvepi manasaH pravRttiriti na doSaH / / 86 // 10 // "atAlisetti" 'atAdRze' anIdRze 'bhAve' bhAvaviSaye vastuni sa karoti pradveSaM, kvAyaM mamAdhunA stutipathamAgata ityAdikam / / 61 // 'bhAvAnugAzAnugato' rUpAdigo carAbhiprAyAnukUlAbhikAMkSAvivazo'bhISTAniSTArjanavidhvaMsaviSayabhAvAnukUlecchAparavazo vA, yadvA mamodvegAdirbhAva upazAmyatu pramodAdizvotpadyaVall tAmiti bhAvAnugAzAnugato homAdikaM kurvan jIvAMzcarAcarAn hinasti anekarUpAn / dRzyante hi svAbhiprAyasiddhaye carAcarahiMsAyAM pravartta mAnA aneke jIvAH / / 62 // | mUlam-bhAvANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnniyoge| vae vioge a kahiM suhaM se, saMbhoga|| kAle a atittilaabhe.63|| bhAve atitte apariggahe a, sattovasatto na uvei tuddhiN| atuTTidoseNa duhI pa | rassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 4 // tarahAbhibhUassa adattahAriNo, bhAve atittassa parimgahe a| mA| yAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se 65 // mosassa pacchA ya purattho a, pogakAle a duhI durte| evaM bhadavANi samAyagraMto, bhAve atito duhio annisso||66|| bhAvANurattassa narassa evaM, kutto suhaM hojja kayAi kiNci| tatthovabhorovi kilesadukkhaM, nivvattae jassa kae Na dukkhaM // 67 // e CGVESZEREZTVEVEGVEGVEGVEY PleaveeNTEENoveeeeeeeeeeevee Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 8 // adhya0 32 // 8 // kdkttpktdqkkqzdsdbtdqtk meva bhAvammi gao posaM, uvei dukkhohprNpraao| paduTucitto a ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 8 // bhAve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNprenn| na lippaI bhavamajhevi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 6 // 6 // ___ vyAkhyA-adattamapi prAyaH svAbhiprAyasiddhaye gRhAtItyevamuktam // 64 // 'bhAve' anabhISTasmaraNAdyAtmake'niSTavastugocare vA gataH || pradveSa, vismaratu mamAsya nAmApItyAdikam // 8 // bhAve' iSTAniSTasmaraNAtmake ramyAramyavastugocare vA 'araktaH' adviSTeceti aSTa| saptati sUtrAvayavArthaH / / / / 68 // uktamevArtha saMkSepeNAha mUlam-evidiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heU maNuassa rAgiNo / te ceva thopi kayAi dukkhaM, na vIarAgassa kariMti kiMci // 10 // vyAkhyA evamuktaprakAreNa indriyArthA rUpAdayaH, casya bhinnakramatvAt manaso'rthAzca smaraNAdayaH, upalakSaNatvAt indriyamanAMsi ca | duHkhasya hetavo bhavantIti gamyate, manujasya rAgiNaH upalakSaNatvAt dveSiNazca / te caivendriyamanorthAH stokamapi kadAcit duHkhaM na vItarAgasya vItarAgadveSasya kurvanti kiJcinmAnasaM zArIraM veti sUtrArthaH // 100 // nanu na kazcit kAmabhogeSu satsu vItarAgaH sambhavati tatkathamasya duHkhAbhAvaH ? ucyate mUlam-na kAmabhogA samayaM uviMti, na yAvi bhogA vigaI uviti / AVEVE EVEGGELEVATOA Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanaratram ||86 pdptdpdtpdpdkdppdpdpt'kn je tappaosI a pariggahI a, so tesu mohA vigaI uvei // 101 kI adhya032 vyAkhyA-na kAmabhogAH 'samatAM' rAgadveSAbhAvarUpAM prati hetutvamiti zeSaH 'upayAnti' gacchanti, teSAM samatAhetutve hi na kopi | 1180 rAgadveSavAn syAt / na cApi 'bhogAH' kAmabhogA vikRti' krodhAdirUpAM prati hetutvamupayAnti, teSAmeva hi kevalAnAM vikRtihetutve na kopi rAgadveSahInaH syAta / ko'nayostahi hetarityAha-yaH 'tatpadveSI ca' teSu viSayeSu pradveSavAn 'parigrahI' ca parigrahabuddhimAsteSveva rAgItyarthaH, sa teSu 'mohAd' rAgadveSarUpamohanIyAdvikRtimupaiti / rAgadveSarahitastu samatAmiti bhAvaH // 101 // kiM rUpAM vikRtimupaitItyAhamUlam-kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM duguThaM araI raiM ca / hAsa bhayaM soga pumithiveaM napuMsavenaM vivihe a bhAve // 102 // AvajaI evamaNegarUve, evaMvihe kAmaguNesu stto| anne a eappabhave visese, | kAragaNadINe hirime vaisse // 103 ____ vyAkhyA-krodhaM ca mAnaM ca tathaiva mAyAM lobhaM jugupsAM 'arati' asvAsthya ritiM' viSayAsakti hArsa bhayaM zokaM puMstrIvedamiti samAhAranirdezaH tatra puvedaM-strIvAJchArUpaM strIveda-puruSAbhilASalakSaNaM napuMsakavedamubhayecchAtmaka vividhAMzca bhAvAn haviSAdAdIn / 'AvajjaI' ityAdi-Apadyate' prApnoti evamamunA rAgadveSavattArUpeNa prakAreNa 'anekarUpAn' bahubhedAn anantAnubandhyAdibhedena tAratamyabhedena ca evaMvidhAnuktarUpAn vikArAnati zeSaH, kAmaguNeSu zabdAdiSu 'sakto' raktaH upalakSaNatvAt dviSTazca / anyAMzca 'etatprabhavAn' || krodhAdijanitAn vizeSAn paritApadurgatipAtAdIn Apadyate iti yogH| kIdRzaH santrityAha-"kAruNNadINeti" kAruNyAspadIbhUto dInaH | EVEEEEELEVACEVTEVEGVEVEE Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayA adhya0 32 uttarAdhyayanasUtram // 8 // // 0 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeey 'kAruNyadInaH' atyantadIna ityarthaH, 'hrImAn ' lajjAvAn kopAdhApano hi prItivinAzAdikaM dopamihaivAnubhavan parastra ca tadvipAkamatika| TukaM cintayan prayAti dainyaM lajjAM ca bhajate / tathA 'vaissetti' dveSyastattadoSaduSTatvAt sarvasyApyaprItibhAjanamiti // 102 // 103 // bhUyopi rAgasya prakArAntareNoddharaNopAyaM tadviparyaye doSaM cAhamUlam-kappaM na iccheja sahAyalicchU, pacchANutAveNa tavappabhAva / evaM viAre amiappayAre, bhAvajjaI | iMdiyacoravasse // 104 // tao se jAyaMti poSaNAI, nimmajiuM mohamahaeNavaMmi / suhesiNo dukkhaviNo- Mel 'aNaTThA, tappaccayaM ujamae a rAgI // 105 // virajjamANassa ya iMdiatthA, saddAiyA tAvaiappayArA / na tassa savvevi maNuNNayaM vA, nivvattayatI amaNuraNayaM vA // 106 // vyAkhyA-kalpate vaiyAvRtyAdikAryAya samartho bhavatIti kalpo-yogyastamapergamyatvAt kalpamapi kiM punarakalpaM ziSyAdikaM necchetsahAyalipsumamAyaM vizrAmaNAdisAhAyyaM kariSyatItyabhilASukaH san , tathA pazcAditi batAGgIkArAduttarakAlaM anutApaH-kimetAvatkaSTaM mayAGgIkRtamiti cintArUpaH pazcAdanutApastena hetunA upalakSaNatvAt anyathA vA / 'tapaH prabhAvam' ihaivAmoSadhyAdilabdhiprArthanena paratra bhogAdi nidAnavidhAnena necchediti prakramaH / kimevaM nivAryate ? ityAha-evamamunA prakAreNa 'vikArAn' dopAnamitaprakArAn Apadyate, indriyANi caurA iva dharmadhanApaharaNAdindriyacaurAstadazyaH / uktavizeSaNaviziSTasya hi kalpatapaHprabhAvavAJchAdinAvazyamindriyavazatA syAditi, evaM ca. avato'yamAzayaH-tadanugrahabuddhyA ziSyaM saMghAdikAryAya tapaHprabhAvaM ca vAJchato pi na doSaH / etena ca rAgasya hetudvayatyAgarUpa uddharaNo ARAMATAX Vaa Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 31 // BEVEYAZEVEGEVEEVGve pAyaH uktaH, evamanyepi rAgahetavo heyAH / tataH siddhaM rAgasyoddharaNopAyAnAM tadviparyaye ca doSANAM kathanamiti // 104 // uktamevArtha samarthayitu vikArebhyo doSAntarotpattimAha-tato vikArApAtteH pazcAt 'se' tasya jAyante prayojanAni viSayasevAhiMsAdIni "nimmajji adhya032 uMti" 'nimajjayitu' prakramAta tameva jantu mohamahArNave, ye prayojanarmohAbdhau nimagna iva jantuH kriyate tAdRzAnItyarthaH, satpanavikA | // 1 // ratayA mRDha eva syAt , viSayasevAdyaizca prayojanairatyarthaM muhyatIti bhAvaH / kIdRzasya sato'sya kimartha tAni prayojanAni syurityAha-'sukhai. piNaH zarmAbhilASiNo 'duHkhavinodanAtha' sukhaiSI san duHkhakSayAthameva hi viSayasevAdI pravartate ityevamuktaM / kadAcita kAryotpattAvapi - tatrAyamudAsInopi syAdityAha-tatpratyayamuktaprayojananimittaM udyacchatyeva, ko'rthaH ? tatpravRttAdutsahate eva rAgI upalakSaNatvAt dveSI ca san , rAgadveSayoreva sakalAnathahetutvAt // 105 // kuto rAgadveSayorevAnarthahetutvamityAha-virajyamAnasya upalakSaNatvAt adviSataca 'ca' pumatrye yA tato virajyamAnasyAdviSatazca punarindriyArthAH, tAvanta iti yAvanto loke pratItAstAvantaH prakArAH kharamadhurAdhA bhedA yeSAM te tAvatprakArA bahumedA ityarthaH, na tasya martyasya sarvepi manojJatAM vA 'nivartayanti' janayanti amanojJatAM vA kintu rAgadveSavata eva, svarUpeNa hi rUpAdayo nAtmano manojJatAmamanojJatAM vA kattu kSamAH kintu raktetarapratipattRNAmAzayavazAdeva / yaduktamanyairapi-"paritrATakAmukazunA-mekasyAM pramadAtanau / kuNapaM kAminI bhakSya-miti tisro viklpnaaH||1||" tato vItarAgadveSasya naivAmI manojJatAmamanojJatAM vA kuyu riti, tadabhAve ca viSayasevAkozadAnAdiprayojanAnutpatte vAnarthotpattiH syAditi sUtraSaTkArthaH // 106 // tadevaM rAgadveSayostadupAdAnahetormohasya coddharaNopAyAnuktvopasaMhAramAhamUlam-evaM sasaMkappavikappaNAsu, saMjAyae samayamuvaTThiassa / atthe a saMkappayao to se, pahIae Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya032 // 12 // panasUtram // 32 // RBARDA KI kAmaguNesu taNhA // 107 // sa vIarAgo kayasavvakicco, khavei nANAvaraNaM khnne| taheva jaM dasaNamAvarei, jaM catarAyaM pakarei kammaM // 108 // savvaM to jANai pAsaI a, amohaNe hoi nirNtraae| aNAsave jhANasamAhijutte, Aukkhae mokkhamuvei suddhe // 106 // .. vyAkhyA evamuktanItyA svasthAtmanaH saGkalpA--rAgadveSamoharUpA adhyavasAyAsteSAM vikalpanAH sakaladoSamUlatvAdiparibhAvanAH svasakalpavikalpanAstAsu 'upasthitasya' udyatasya saJjAyateM 'samatA' maadhysthymitiyogH| 'arthAzcAindriyArthAn rUpAdIna saMkalpayataH' cintayato yathA naite karmabandhahetavaH kintu rAgAdaya eveti / yadvA 'arthAn jIvAdIn casya bhinnakramatvAt saMkalpayatazca zubhadhyAnaviSayatayAdhyavasyataH, tataH iti samatAyAH 'se' tasya sAdhoH prahIyate kAmaguNeSu 'tRSNA' abhilApaH // 107 // tataH sa kiM karotItyAha-sa prahINatRSNo vItarAgo bhavati, sapNA hi lobhastatkSaye ca kSINamohatvAvAptiriti, tathA kRtasarvakRtya iva kRtasarvakRtyaH prAptaprAyatvAdanena mukteH kSapayati jJAnAvaraNaM kSaNena, tathaiva yat darzanamAvRNoti tat darzanAvaraNamityarthaH, 'yaccAntarAyaM' dAnAdiviSayaM vighnaM prakaroti karmAntarAyAkhyamityarthaH yatkSayAca kaM guNamavApnotItyAha-sarvaM tato jJAnAvaraNIyAdikSayAd 'jAnAti' vizeSarUpatvenAvagacchati, pazyati ca sAmAnyarUpatayA, tathA 'amohano' moharahito bhavati, tathA nirantarAyaH, 'anAzravaH' karmabandhaheturahitaH' dhyAna-zukladhyAna-tena samAdhiH-paramasvAsthyaM dhyAnasamAdhistena yukto dhyAnasamAdhiyuktaH, AyupaH upalakSaNatvAt nAmagotravedyAnAM ca kSayaH AyuHkSayastasmin sati mokSamupaiti 'zuddho' vigatakarmamala iti sUtratrayArthaH // 106 // mokSagatazca yAdRzaH syAttadAha Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeee AAAAAsara Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 33 // adhya032 // 33 // . mUlama-so tassa savvassa duhassa mukko, jaM bAhaI sayayaM jNtumeaN| dIhAmayavippamukko pasattho, to hoi accaMtasuhI kayatthI // 110 // vyAkhyA-sa mokSa prAptaH tasmAjjAtijarAmaraNAdirUpatvena proktAt sarvasmAt duHkhAt-sarvatra subbyatyayena SaSThI, 'muktaH pRthagbhUto yatkIdRzamityAha-yahaHkhaM bAdhate satataM jantumenaM pratyakSaM, dIrghANi sthititaH prakramAta karmANi tAnyAmayA iva vividhavAdhAvidhAyitayA dIrghAmayAstebhyo vipramukto dIrghAmayavipramuktaH, ata eva 'prazastaH prazaMsAhaH 'to' iti-tato dIrghAmayavipramokSAt bhavatyatyantasukhI tata eva ca kRtArtha iti sUtrArthaH // 110 // adhyayanArthopasaMhAramAha mUlam-aNNAikAlappabhavassa eso, savvassa dukkhassa pmokkhmggo| vihio jaM samuvecca sattA, kameNa accaMtasuhI havaMtitti bemi // 111 // vyAkhyA-anAdikAlaprabhavasya eSo'nantaroktaH sarvasya duHkhasya 'pramokSamArgaH' pramokSopAyo vyAkhyAtoyaM 'samupetya' samyaka pratipadya sattvAH krameNottarottaraguNAvAptirUpeNa atyantasukhino bhavantIti sUtrArthaH // 11 // iti bravImIti prAgvat FAVEGVEGVEGEVEEVEEVARE AVAY Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 14 // adhya033 // 4 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeY ||ath trayastriMzamadhyayanam // ||AUM|| uktaM dvAtriMzamadhyayana, atha karmaprakRtisaMzaM trayastriMzamArabhyate / asya cAyamabhisambandho'nantarAdhyayane pramAdasthAnAnyutAni, taizca karma badhyate iti sambandhasyAsyedamAdisUtrammulam-aTTha kammAI vocchAmi, ANupuvi jahakkama / jehiM baddho ayaM jIvo saMsAre pariattai // 1 // vyAkhyA-aSTa kriyante mithyAtvAviratyAdihetubhirjIveneti karmANi vakSyAmi, 'AnupUrvyA' paripATathA / iyaM ca pazcAnupAdirapi | syAdityAha-yathAkrama kramAnatikrameNa / yaiH 'baddhaH zliSTo'yaM pratiprANisvasaMvedanapratyakSo jIvaH saMsAre 'parivartate' aparAparaparyAyAnanubhavan bhrAmyatIti sUtrArthaH // 1 // pratijJAtamAhamUlam-nANassAvaraNijjaM, daMsaNAvaraNaM tahA / veaNijjaM tahA moha, Aukamma taheva ya // 2 // nAmakamma ca gottaM ca, aMtarAyaM taheva ya / evameAI kammAI, advaiva u samAsao // 3 // ____ vyAkhyA-jJAnasya vizeSAvabodharUpa Aviyate sadapyAcchAdyate'nena dhanenArka ivetyAvaraNIyam / darzanaM sAmAnyAvabodhastadAtriyate'nena pratIhAreNa nRpadarzanamiveti darzanAvaraNam / tathA vedyate-sukhaduHkhatayA'nubhUyate lihyamAnamadhuliptAsidhArAvaditi vedanIyam / tathA mohayati jAnAnamapi madyavadvicittatAjananeneti mohastam / AyAti dugateniSkramitukAmasyApi jantoniMgaDavat pratibandhakatAmityAyustadeva karma AyuSkarma tathaiva ca ||2||nmyti gatyAdivividhabhAvAnubhavaM prati jIvaM pravaNayati citrakara iva gajAzvAdibhAvaM prati rekhAkAramiti nAma Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjyayanasUtram // 8 // verveeeeeeeeeeeeeeeeeee karma / gIyate zavyate uccAvacaiH zabdaH kulAlAt mRduvyamiva jIvo yasmAditi gotram / antarA dAtRgrAhakayomadhye bhANDArikava dvighnahetutvenAyate gacchatItyantarAyam / karmeti sarvatra sambadhyate, evamamunA prakAreNa etAni karmANyaSTaiva, 'tuH pUtauM 'samAsataH' saMkSepato vi- adhya033 staratastu yAvanto jIvAstAnyapi tAvantItyanantAnyeveti bhAvaH // 3 // evaM karmaNo mUlaprakRtIH procyottaraprakRtIrAha // 4 // mUlam-nANAvaraNaM paMcaviha, sujhaM aabhinnibohiaN| ohinA taiyaM, maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyAkhyA-jJAnAvaraNaM paJcavidhaM, tacca kathaM paJcavidhimityAzaGkAyAmAvAryabhedAdevAtra AvaraNasya bheda ityAzayenAvAryasya jJAnasyeva bhedAnAha-'suaM' ityaadi-||4|| mUlam-nidA taheba payalA, niddAniddA ya payalapayalA y| tatto a thINagiddhI u, paMcamA hoi nAyavvA / 5 // cakkhumacakkhuohissa, daMsaNe kevale a AvaraNe / evaM tu navavigappaM nAyavvaM dasaNAvaraNaM // 6 // ___vyAkhyA-nidrAdInAM svarUpaM tvevam-"suhapaDibohA nidA 1 nidAniddA ya dukkhapaDibohA 2 / payalA ThiovaviTThassa 3 payalapayalA u caMkamao 4 // 1 // diNaciMtiatthakaraNI, thINaddhI addhacakkiaddhabalatti 5 // " idaM nidrApaJcakam // 5 // "cakkhumacakkhu ohissatti" makAro'lAkSaNikaH, cakSuzvAcakSuzvAvadhizca cakSuracakSuravadhIti samAhArastasya, darzane iti darzanazabdaH pratyekaM yojyaH, ttshctuH| darzane cakSuSA rUpasAmAnyagrahaNe / acatpIti natraH payudAsatvAccatuHsadRzAni zeSendriyamanAMsi tadarzane teSAM svasvaviSayasAmAnyAvabodhe / / avadhidarzane avadhinA rUpidravyANAM sAmAnyagrahaNe / 'kevale atti' kevaladarzane ca sarvadravyaparyAyANAM sAmAnyajJAne AvaraNaM / etacca cakSurdarzanAdiviSayatvAccaturvidhamata evAha-evamityanena nidrApazcavidhatvacaturdarzanAvaraNAdicaturvidhatvalakSaNena prakAreNa 'tuH' pUttauM 'navavika Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA adhya033 uttarAdhyayanasUtram // 16 // // 66 // mpaM navamedaM jJAtavyaM darzanAvaraNam // 6 // mUlama-veaNi pi a duvihaM, sAyamasAyaM ca AhinaM / sAyassa bahU bhezrA, emevAsAyassavi // 7 // ___vyAkhyA-vedanIyamapi dvividhaM, 'sAta' sukhaM zArIraM mAnasaM ca, ihopacArAttannimittaM karmApyevamuktaM, asAtaM ca tadviparItaM / 'sAyassa utti' sAtasyApi bahavo bhedAH, na kevalaM jJAnadarzanAvaraNayorityapizabdArthaH, bahubhedatvaM cAsya taddhetUnAmanukampAdInAM bahutvAt / evamevetibahaba eva bhedA asAtasyApi, duHkhazokAdInAM taddhetUnAmapi bahutvAdeveti bhAvaH // 7 // mUlam-mohaNijjapi duvihaM, dasaNe caraNe tahA / dasaNe tivihaM vuttaM, caraNe duvihaM bhave // 8 // sammattaM ceva | micchattaM, sammAmicchattameva ya / eAo tiriNa payaDIo, mohaNijjassa daMsaNe // 6 // carittamohaNaM kamma, | duvihaM tu viAhiaM / kasAyaveaNijja tu, nokasAyaM taheva ya // 10 // solasaviha bheeNaM, kammaM tu kasA. | yajaM / sattaviha navavihaM vA, kammaM nokasAyajaM // 11 // ___vyAkhyA-mohanIyamapi dvividhaM vedanIyavat , dvaividhyamevAha-darzane' tasvarucirUpe 'caraNe' cAritre, tato darzanamAhanIyaM cAritramohanIyaM cetyarthaH / tatra 'darzane' darzanaviSayaM mohanIyaM trividhaM uktaM, 'caraNe' caraNaviSayaM dvividhaM bhavet // 8 // darzanamohanIsUtraividhyamAha-'sa- myaktvaM zuddhadalikarUpaM yadudayepi tattvaruciH syAt 1 / 'ceva' pUttauM, mithyAbhAvo-mithyAtvamazuddhadalikarUpaM yato'stavetu tattvabuddhirjAyate 2 / sampammithyAtvaM zuddhAzuddhadalikarUpaM yato jantorubhayasvabhAvatvaM syAt 3 / iha samyaktvAdyA jIvadharmAstaddhetutvAcca dalikAnAmapivaya ONEONCOING Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmadhya0 33 ucarAdhyavanastram // 37 // 187 // padezaH / etAstisraH prakRtayo mohanIyasya 'darzane' darzanaviSayasya // 4 // caritre muhyatyaneneti caritramohanaM karma, yena jAnamapi cAritraphalAdi na tat pratipadyate, tattu dvividhaM vyAkhyAtaM / dvaividhyamevAha-kaSAyAH-krodhAdyAstadrUpeNa vedyate'nubhUyate yattatkaSAyavedanIyaM, caH samuccaye, nokaSAyamiti prakamAnokaSAyavedanIyaM / tatra nokaSAyAH kaSAyasahacAriNo hAsyAdayastadrUpeNa yadvadyate / tathaiva ceti samuccaye // 10 // anayorbhedAnAha-'solasavihatti" SoDazavidhaM bhedena karma 'tu' punaH kaSAyajaM "jaM veai taM baMdhaitti" vacanAt kaSAyavedanIyamityarthaH, SoDazabhedatvaM cAsya krodhAdInAM caturNAmapi pratyekamanantAnuvandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAna saMjvalanabhedAccaturvidhatvAt / 'sattavihatti' saptavidhaM navavidhaM vA karma 'nokaSAyaja' nokaSAyavedanIyamityarthaH, tatra saptavidhaM hAsyAdiSaTkaM hAsyaratyaratibhayazokajugupsArUpaM vedazca sAmAnyavivakSayA eka eveti / navavidhaM tu tadeva SaTkaM vedatrayasahitamiti // 11 // . mUlama-neraiyatirikkhAuM, maNussAuM taheva ya / devAuaM cautthaM tu, AukammaM cauvvihaM // 12 // ____ vyAkhyA-"neraiatirikkhAuMti" AyuH zabdasya pratyekaM yogAnnairayikAyustiryagAyuH, zeSaM vyaktam // 12 // mUlam-nAmakammaM tu duvihaM, suhaM asuhaM ca AhiaM / suhassa ya bahU bheyA, emeva asuhassavi // 13 // ___ vyAkhyA-nAmakarma dvividha, kathamityAha-zubhamazubhaM ca AkhyAtaM, zubhasya bahavo medA evamevAzubhasyApi / tatrottarabhedaiH zubhanAmno'nantabhedatvepi madhyamavivakSayA saptatriMzadbhadA yathA-nara 1 devagatI 2 paJcendriyajAtiH 3 zarIrapazcakaM 8 AdyazarIratrayasyAGgopAGgatrayaM 11 prazastaM varNAdicatuSkaM 15 prathama saMsthAnaM 16 saMhananaM ca 17 manuSya 18 devAnupUjyau 16 agurulaghu 20 parAghAtaM 21 ucchvAsaM 22 Atapo 23 idyotau 24 prazastavihAyogatiH 25 trasa 26 bAdara 27 paryApta 28 pratyeka 26 sthira 30 zubha 31 AVG coverevereSVGEVEG Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 48 // adhya033 // 8 // subhaga 32 susvarA 33 deya 34 yazAMsi 35 nirmANaM 36 tIrthakaranAma 37 ceti / etAzca shubhaanubhaavtvaacchubhaaH| tathA azubhanAmno- pi madhyamavivakSayA catustriMzadbhadAstathAhi-naraka 1 tiryaggatI 2 ekendriyAdijAticatuSkaM 6 prathamavarjAni saMhananAni paJca 11 saMsthAnAnyapi prathamavarjAni paMcaiva 16 aprazastaM varNAdicatuSkaM 20 naraka 21 tiryagAnupUjyauM 12 upaghAtaH 23 aprazastavihAyogatiH 24 vasadazakaviparyastaM sthAvaradazakaM 34 / etAni cAzubhAnAM nArakatvAdInAM hetutvAdazubhAni / atra bandhanasaMghAtanAni zarIrebhyo varNAdyavAntaramedAzca varNAdibhyaH pRthagna vivakSyante iti noktasaMkhyAvirodhaH // 13 // mUlama-goakammaM duvihaM, uccaM nIaMca aahinN| ucca aTTavihaM hoi, evaM nIaMpi AhiaM // 14 // vyAkhyA-gotrakarma dvividhaM, uccamikSvAkuvaMzAdivyapadezahetu, nIcaM tadviparItamAkhyAtaM / tatroccamuccairgotramaSTavidhaM bhavati, evamaSTavighaM zA nIcamapyAkhyAtaM / aSTavidhatvaM cAnayorbandhahetUnAmaSTavidhatvAt / aSTau hi jAtimadAbhAvAdayaMuccaiotrasya bandhahetavaH, tAvanta eva ca jAtimadAdayo nIcergotrasyeti // 14 // mUlama-dANe lAbhe a bhoge a, uvabhoge vIrie tahA / paMcavihamaMtarAya, samAseNa viAhi // 15 // - vyAkhyA 'dAne' deyavastuvitaraNarUpe, 'lAme ca prArthitavastuprAptirUpe, 'bhoge ca' sakRdupabhogyapuSpAdiviSaye, 'upabhoge punaH puna| rupabhogyagRhastra yAdiviSaye, vIrye parAkrame tathA / antarAyamiti prakramaH, tatazca viSayabhedAt paJcavidhamantarAyaM samAsena vyAkhyAtaM / tatra dAnAntarAyaM samAsena yena sati pAtre deye ca vastuni jAnantopi dAnaphalaM tatra pravRttirna syAt 1 / lAbhAntarAyaM tu yena bhavyepi dAtari yAcAdakSepi yAcake lAbho na syAt 2 / bhogAntarAyaM tu yena sampadyamAnepyAhAramAlyAdau bhoktuM na zaknoti 3 / upabhogAntarAyaM tu AVENGE OVER COVEVAVAVAVE L Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya banasUtram 1880 adhya0 33 IEEII BREGI yena sadapi vastrAGganAdi nopabhoktu prabhavati 4 / vIryAntarAyaM tu yato nIrogo vayaHsthopi tRNakubjIkaraNepi na kSamate 5 / iti sUtracatu- dazakArthaH // 15 // evaM prakRtayo'bhihitAH, sampratyetabhigamanAyottaragranthasambandhAya cAhamUlam-eAo mUlappayaDIo, uttarAo a aahiaa| paesaggaM khettakAle a, bhAvaM cAduttaraM suNa // 16 // vyAkhyA-etA mUlaprakRtaya 'uttarAzceti' uttaraprakRtayazca AkhyAtAH / pradezA:-paramANavasteSAmagraM-parimANaM pradezAgraM. 'khettakAle atti' kSetrakAlo ca, 'bhAvaM ca'anubhAgalakSaNaM karmaNaH paryAyaM catuHsthAnikAdirasamityarthaH, 'ata uttaramiti' ataH prakRtyabhidhAnAdala 'zRNu' kathayato mameti zeSaH // 16 // tatrAdau pradezAgramAhamUlam-savvesiM ceva kammANaM, paesaggamaNaMtagaM / gaMThiasattAIaM, aMto siddhANa Ahi // 17 // vyAkhyA-sarveSAM caH pUtoM evo'pizabdArthaH, tataH sarveSAmapi karmaNAM 'pradezAgraM paramANuparimANaM anantamevAnantakaM / taccAnantakaM granthikasattvA-ye pranthidezaM gatvApi taM bhittvA na kadAcidupari gantAraste cAbhavyA evAtra gRhyante, tAnatItaM tebhyo'nantaguNatvenAtikrAntaM anthikasaccAtItaM / tathA 'antara madhye siddhAnAmAkhyAtaM, siddhebhyo hi karmaparamANavo'nantabhAge eva syuH / ekasya jIvamya ekasamayagrAhyakarmaparamAekpekSaM caitat , anyathA hi sarvajIvemyopyanantAnantaguNatvAtsarvakarmaparamAraNUnAM kathamidamupapadyateti ||17||kssetrmaahmuulm-svvjiivaann kammaM tu, saMgahe chaddisAgayaM / savvesuvi paesesu, savvaM savveNa bajhagaM // 18 // __ vyAkhyA-sarvajIvAnAM karma jJAnAvaraNAdi, 'tuH' pUttauM, 'saMgrahe' saMgrahakriyAyAM yogyaM syAditi zeSaH, yadvA sarvajIvAH 'Na' iti vA- | VEGVESVESEVGeerverovere S IOkara Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya panasUtram // 100 // kyAlaGkAre, karma 'saMgahetti' saMgRhNanti / kIdRzaM sadityAha - "chaddisAgayaMti" SaNNAM dizAM samAhAraH SaDdizaM tatra gataM sthitaM SaddizagataM etacca dvIndriyAdInAzritya niyamena vyAkhyeyaM, ekendriyANAmanyathApi sambhavAt / yadAgama :- "eveM die NaM bhaMte ! teAkammapoggalANaM gahaNaM karemANe kiM tidisiM jAvachaddisiM karei ? goyamA ! sitra tidisiM sitra caudisiM sitra paJcadisiM sitra chaddisiM karei / bei dinatei dina - cauriMdi - paMciMdiyA niJcamA chaddisiMti / " tacca saMgRhItaM sat kena saha kiyat kathaM vA baddhaM syAdityAha - "savvesuvi paesesuti" sarvairapi pradezairAtmasambandhibhiH sarvaM jJAnAvaraNAdi, natvanyataradekameva, sarveNeti gamyatvAt prakRtisthityAdinA prakAreNa / baddhaM - kSIreNodakavadAtmapradezaiH zliSTaM tadeva baddhakam // 18 // kAlamAha a mUlam -- udahisarisanAmANaM, tIsaI koDikoDio / ukkosiyA ThiI hoI, tomuhuttaM jahariNA // 16 AvaraNijAe durahaMpi, veaNijje taheva ya / aMtarAe kammaMmi, 'ThiI esA vihi // 20 udahisarisanAmAgaM, sattari koDikoDiyo / mohaNijassa ukkosA, atomuhuttaM jahariNa 21 tettIsa sAgarovama, ukkoNa vihiyA / TiI u Aukammassa, aMtomuhuttaM jahariNA // 22 udahisa risanAmAgaM, vIsaI koDikoDiyo / nAmagottAraNa ukkosA, aTThamuhuttA jahariNA // 23 siddhANa'tabhAgo a, aNubhAgA bhavaMti u / savrvvasuvi paesaggaM, savajjIvesa'icchitraM // 24 // adhya0 33 // 100 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yanasUtram // 101 // vyAkhyA - udadhinA sadRzaM nAma yeSAM tAni udadhisadRzanAmAni sAgaropamANItyarthaH, teSAM triMzatkoTAkotyaH 'ukosiatti' utkRSTA bhavati sthitiH, antarmuhUrtaM jaghanyaiva jaghanyakA // 16 // keSAmityAha - 'AvarakhijjANatti' AvaraNayorjJAnadarzanaviSayayordvayorapi vedanIye tathaiva ca, antarAye ca karmaNi sthitireSA vyAkhyAtA / kiJceha vedanIyasyApi jaghanyA sthitirantarmuhUrttamAnaivoktA'nyatra tu dvAdazamuhUrtta - mAnA sA sakaSAyasyocyate / yaduktaM- "mottu' akasAyaThihaM, bAramuhuttA jahannaveaNietti" / akaSAyasya tu samayadvayarUpA sAtavedyasya sthitirivoktA, tadatra tattvaM tatvavido vidantIti // 20 // spaSTAni // 21 // 22 // 23 // atha bhAvamAha - siddhanAmanantabhAge 'anubhAgA' rasavizeSA bhavanti, 'tuH' pUrvau, ayaJcAnantabhAgo'nantasaMkhya eveti / tathA sarveSvapi prakramAdanubhAgeSu pradizyanta iti pradezA buddhayA vibhajyamAnAstada vibhAgaikadezAsteSAmagraM - parimANaM pradezAgraM 'santrajIvesa icchiti' sarvajIvebhyo'tikrAntaM, tatopi teSAmanantaguNatvAditi sUtranavakArthaH // 24 // adhyayanArthopasaMhArapUrvamupadezamAha - mUlam -- tamhA eesi kammANaM, aNubhAge vicANi / eesiM saMvare ceva, khavaNe ajae buhetti bemi 25 vyAkhyA--yasmAdevaMvidhAH prakRtibandhAdayastasmAdeteSAM karmaNAmanubhAgAnupalakSaNatvAt prakRtibandhAdIMzva 'vijJAya' vizeSeNa kaTuvipA. katvalacaNena bhavahetutvalakSaNena ca jJAtrA eteSAM karmaNAmanupAttAnAM 'saMvare' nirodhe, 'ca: ' samuccaye evo'vadhAraNe bhinnakramaH so'grato yokSyate, 'kSapaNe ca' pUrvopAttAnAM nirjaraNe 'jaetti' yatetaiva yatnaM kuryAdeva 'budho' dhImAniti sUtrArthaH ||25|| iti bravImIti prAgvat 2 adhya0 33 // 101 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram adhya0 34 // 102 // // 102 // eeeee VEGVEGVEVE TEVEEVGeeve ||ath catustriMzamadhyayanam // kA ||AUM|| uktaM trayastriMzamadhyayanamatha catustriMzaM lezyAdhyayanamAramyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane karmaprakRtaya uktAstatsthi- tizca lezyAvazAt syAditIha tA ucyante, iti sambandhasyAsyedamAdisUtrammUlam-lesajjhayaNaM pavakkhAmi, ANupuvvi jahakkama / chaNhapi kammalesANaM, aNubhAve suNeha me // 1 // | vyAkhyA lezyAvAcakamadhyayanaM lezyAdhyayanaM pravakSyAmi, AnupUyetyAdi prAgvat / tatra paraNAmapi 'kamalezyAnAM' karmasthitividhA| tRtattadviziSTapudgalarUpANAm 'anubhAvAn ' rasavizeSAn zRNuta me kathayata iti zeSaH // 1 // etadanubhAvAzca nAmAdiprarUpaNe kathitA evaM bhavantIti tatprarUpaNAya dvArasUtramAha| mUlam -NAmAiM varaNarasagaMdhaphAsapariNAmalakkhaNaM ThANaM / ThiI gaI ca AuM lesANaM tu suNeha me // 2 // vyAkhyA-nAmAni varNa-rasa-gandha-sparza-pariNAma-lakSaNamiti SaNNAM samAhAraH, pariNAmazcAtra jaghanyAdiH, lakSaNaM pazcAzravasevAkA di, sthAnamutkarSApakarSarUpaM, sthitimavasthAnakAlaM, gatiM ca narakAdikAM yato yAvApyate, AyurjIvitaM yAvati tatrAvaziSyamANe AgAmibhava lezyApariNAmastadiha gRhyate, lezyAnAM tu bhRNuta me vadata iti sUtrArthaH // 2 // yathoddezaM nirdeza ityAdau nAmAnyAhamUlama-kiNhA nIlA ya kAU ya, teU pamhA taheva ya / sukkalesA ya chaTThA u, nAmAI tu jahakkama // 3 jImataniddhasaMkAsA, gvlritttthgsnnibhaa| khaMjaMjaNanayaNanibhA, kiNhA hisAra Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 103 // adhya034 // 103 // Seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee nolAsogasaMkAsA, cAsapicchasamappabhA / veruliyaniddhasaMkAsA, nIlalesA u vaeNao // 5 // ayasIpupphasaMkAsA, koilacchadasannibhA / pArevayagIvanibhA, kAulesA u vaeNao // 6 // hiMguladhAusaMkAsA, taruNAiJcasannibhA / suatuDapaIvanibhA, teulesA u vaNNo // 7 // hariyAlabheyasaMkAsA, haliddAbheyasannibhA / saNAsaNakusumanibhA, pamhalesA uvaNNao // 8 // saMkhaMkakudasaMkAsA, vIradhArAsamappabhA / rayayahArasaMkAsA, sukkalesA u vaeNo // 6 // vyAkhyA spaSTA // 3 // varNAnAha-"jImUtaniddhasaMkAsatti" prAkRtatvAt snigdhajImRtasaMkAzA, gavalaM-mahiSazRGga riSTakaH kAkaH phalavizeSo vA tatsannibhA, "khaMjatti" khaJjanaM-snehAbhyaktazakaTAkSagharSaNodbhavaM aJjana-kajjalaM nayanamityupacArAnayanamadhyavartinI kRSNatArA tannibhA. kRSNalezyA tu 'varNato' varNamAzritya paramakRSNetyarthaH // 4 // nIlAzokasaMkAzA raktAzokApohAmiha nIlagrahaNaM, 'veruliyaniddhasaMkA. satti' snigdhavaiDUryasaGkAzA atinIletyarthaH ||shaa atasI dhAnyavizeSastatpuSpasaGkAzA, 'kokilacchadaH tailakaNTakastatsannibhA, pAThAntare kokilachavisanibhA, pArApatagrIvAnibhA, kApotalezyA tu varNataH, kizcitkRSNA kiJcidrakteti bhAvaH // 6 // iha dhAtugairikAdiH, 'suatuDe ityAdi-zukasya tuNDaM-mukhaM tacca pradIpazca tannibhA raktetyarthaH // 7 // haritAlasya yo bhedo dvidhAmAvastatsaGkAzA, bhitrasya hi tasya varNaH prakRSTaH syAditi bhedagrahaNam , haridrAbhedasanibhA, saNo-dhAnyavizeSaH asano-bIyakastayoH kusumaM tamimA pItetyarthaH // 8 // zaMkhaH pratItaH, aMko maNivizeSaH, kunda-kundapuSpaM, tatsaMkAzA, kSIradhArAsamaprabhA, pAtrasthasya hi tasya tadvazAdanyathAtvamapi syAditIha dhArAgrahaNam / totorenton Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya yanasUtram // 104 // zeSaM vyaktamiti sUtraSaTkArthaH // 6 // rasAnAha-- mUlam -- jaha kaDuatu bagaraso, niMbaraso kaDu arohiNiraso vA / ettovi aAMtaguNo, raso u kirahAi nAyavva // 10 // jaha tikaDussa ya raso, tikkho jaha hatthipippalIe vA / ettovi aAMtaguNo, raso unIlAi nAyavvo // 11 // jaha taruNa aMbagaraso, tubarakaviTThassa vAvi jArisa / ettovizrAMtaguNo, raso u kAUi nAyavvo // 12 // jaha pariNayaMbagaraso, pakkakaviTThassa vAvi jArisa teUi nAyavvo // 13 // varavAruNIi va raso, vivihANa va bhAsavANa jArisa pamhAe paraeNaM // 14 // khajjUramuddiyaraso, khIraraso khaMDasakkararaso vA / ettovi aAMtaguNo, raso u sukkAi nAyavva // 15 // / etovi aAMtaguNo, raso u / mahumeragassa va raso, etto vyAkhyA--yathA kaTukatumbakaraso nimbarasaH kaTukarohiNI - tvagvizeSaH tadraso va yatheti sarvatra yojyam / itopyanantaguNo'nantasaMkhyena rAzinA guNito rasastu kRSNAyA jJAtavyaH // 10 // ' trikaTukasya' zuNThIpipalImaricarUpasya, 'hastipippalyA ' gajapippalyA // 11 // taruNam apakvaM Amrakam AmraphalaM tadrasaH, tubaraM sakaSAyaM yat kapitthaM kapitthaphalaM tasya vApi yAdRzako rasa iti prakramaH // 12 // yathA pariNatAmrakarasaH kiJcidamlo madhurazceti bhAvaH // 13 // varavAruNI - pradhAnamadirA tasyA vA yAdRzaka iti sambandhaH, vividhAnAM vA adhya0 34 // 104 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 105 // 'zrAsavAnAM' puSpotpannamadyAnAM yAdRzako rasa iti yogaH, madhu - madyavizeSo maireyaM-parakastayoH samAhAre madhumaireyaM tasya vA raso yAdRzakaH, to vAruNyAdirasAt padmAyA rasaH ' parakeNa' anantaguNatvAttadatikrameNa varttate iti zeSaH, zrayaM ca kiJcidamlaH kaSAyo madhurazceti bhAvanIyam // 14 // atra mRdvIkA drAkSA, zeSaM vyaktamiti sUtraSaTkArthaH // 15 // gandhamAha mUlam --jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / eto vizrAMtaguNo, lesANaM appasatthANaM 16 // jaha surahikusumagaMdho, gaMdhavAsANa pissamANANaM / etto vi zraNaMtaguNo pasatthalesANa tirahaM pi vyAkhyA - "gaMdhavAsANaMti" gandhAzca - koSTapuTapAkaniSpannA AsAzvetare gandhavAsAH, iha ca gandhavAsAGgAnyevopacArAdevamuktAni teSAM 'piSyamANAnAM' cUrNyamAnAnAM yathA gandha iti prakramaH "pasatthalesANaMti" prazastalezyAnAM tejaH - padma - zuklAnAm / iha cAnutopi gandhavizeSo lezyAnAM tAratamyenAvaseya iti sUtradvayArtha // 17 // sparzamAha - mUlam - jaha karagayassa phAso, gojibbhAe va sAgapattA / ettovi aAMtaguNo, lesANaM appasatthAya 18 jaha bUrassa va phAso, navaNoassa va sirIsakusumAkhaM / ettovi aNaMtaguNaNe, pasatthalesANa tirapi // 16 // vyAkhyA--yathA "karagayassatti" krakavasya sparzo gojihvAyAH zAko - vRttavizeSastatpatrANAM ca sparza iti prakramaH / itopyanantaguNaH karkazaH lezyAnAM prazastAnAM yathA kramamityarthaH // 18 // yathA dhUrasya vanaspativizevasya sparzo navanItasya vA zirISakusumAnAM etasmAdapyanantaguNaH sukumAro yathAkramaM prazastalezyAnAM tisRNAmapIti sUtradvayArthaH // 16 // pariNAmadvAramAha adhya0 34 // 105 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 106 // COLECEG GEVOLG AVEVCEVeves | mUlama-tiviho va navaviho vA, sattAvIsaivihikkasIo cA / dusao teAlo vA, lesANaM hoi pariNAmo madhya0 34 kA vyAkhyA-trividho vA navavidho vA saptaviMzatividha ekAzItividho vA dasayo teAlo vatti tricatvAriMzadadhikadizatavidho vA 106 // zyAnAM bhavati pariNAmastattadrupagamanAtmakaH / tatra trividho jaghanyamadhyamotkRSTabhedena, navavidho yadA eSAmapi svasthAnatAratamyacintAyAM pratyekaM jaghanyAditrayeNa guNanA / evaM punaH punavibhiguNane saptaviMzatividhatvAdibhAvanIyam / upalakSaNaM caitat, evaM tAratamyacintAyAM hi saMkhyAniyamasyAbhAvAt / tathA ca prajJApanA-"karahalesANaM bhaMte ! kaivihaM pariNAma pariNamai ? goyamA ! tivihaM vA navavihaM vA sattAvIsaivihaM vA ekkAsIivihaM vA teAlAdusayavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAma pariNamai / evaM jAva sukkalesA" iti sUtrArthaH // 20 // lakSaNadvAramAhamUlama-paMcAsavappavatto, tIhiM agutto chasu avirao a| tivvAraMbhapariNao, khuddo sAhassio naro 21 niddhadhasapariNAmo, nissaMso ajiiMdio / eajogasamAutto, kaNhalesa tu pariName // 22 // vyAkhyA-paJcAzravapravRttaH, tribhiH prakramAnmanovAkkAyairaguptaH, SaTsu jIvanikAyeSu aviratastadupamaIkatvAdineti zeSaH, tIvA:-ukaTAH svarUpato'dhyavasAyato vA ArambhA:-sAvadhavyApArAstatpariNatastadAsaktaH, 'kSudraH' sarvasyApyahitaiSI, sahasA'nAlocya pravartate iti zrI sAhasikazcauryAdiduSkarmakArItyarthaH, naraH upalakSaNatvAt stra yAdi // 21 // 'nirbudhasatti' aihikAmuSmikApAyazaGkAvikalaH pariNAmo yasya sa tathA, nissaMsoti' niviMzo jIvAn nighnan manAgapi na zaGkate, ajitendriyaH, ete'nantaroktAste ca te yogAzca vyApArA etadyogAstaiH samAyukto'nvita etadyogasamAyuktaH kRSNalezyAM turevakArArthastataH kRSNalezyAmeva pariNamet tadvyasAcivyena tathAvidhadravyasa sAhasikadhIyodimAna nikhizo jIvAn nimAyA turevakArArthastataH kRSNana Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 107 // // 107 // AVCEVCEVEGVEVERENAVEVEEVA | mparkAt sphaTikamiva tadrUpatAM bhajet / ukta hi-"kRSNAdidravyasAcivyAt , pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzada | prayujyate // 1 // " iti // 22 // tathAmUlam-issA-amarisa-atavo, avija mAyA ahiiriyaa| gehI pose ya saDhe, pamatte rasalolue // 23 sAyagavesae a AraMbhAvirao khuddo sAhassio nro| eajogasamAutto, nIlalesaM tu pariName / vyAkhyA - IrSA ca-paraguNAsahanaM amarSazca-roSAdatyaMtAbhinivezaH, atapazca-tapo viparyayo'mISAM smaahaarH| 'avidyA'-kuzAstrarUpA, mAyA pratItA, 'ahIkatA' asadAcAragocaro lajjAbhAvaH, 'gRddhi' viSayalAmpaTayaM, 'pradoSazca' pradveSaH, abhedopacArAcceha sarvatra tadvAn janturevamucyate / 'zaTho' dhRSTaH, 'pramattaH' prakarSeNa jAtimadAdyAsevanena mattaH pramatto raseSu lolupaH-lampaTo rasalolupaH // 23 // sAtaM sukhaM tadvezakazca kathaM me sukhaM syAditi buddhimAn , ArambhAt-prANyupamardAdavirataH, zeSaM prAgvat // 24 // mUlam-vake vakasamAyAre, niaDille aNujjue / paliuMcaga ovahie, micchadiTThI aNNArie // 25 // upphAlagadudruvAI a, teNe Avi a maccharI / eyajogasamAutte, kAUlesaM tu pariName // 26 // | - vyAkhyA-vakro vacasA, vakrasamAcAraH kriyayA, nikRtimAn manasA, anRjukaH kathamapi RjUkartumazakyaH, 'parikuzcaka:' svadoSapracchAdakaH, upadhicchama tena caratyaupadhikaH sarvatra vyAjataH pravRttiH, ekArthikAni vaitAni, mithyAdRSTiranAryazca // 25 // 'upkAlagatti' yena para utprAsyate taduttrAsakaM, duSTaM ca rAgAdidoSavadyathA bhavatyevaM vadanazIla utprAsakaduSTavAdI, caH samuccaye / 'stenaH coraH cApi smuccye| Yeuveeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeet Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 108 // 'matsarI' parasampado'sAsahiH zeSaM prAmbat / / 26 / / mUlam - vittI acavale, amAI akutUhale / viNIyaviNae daMte, jogavaM uvahANavaM // 27 // piyadhamme dadhamme, vajjabhIrU hiesae / eyajogasamAutte, teulesaM tu pariName // 28 // vyAkhyA ---- nIcaivaM 'tirmanovAkkAyairanutsikto'capalaH, zramAyI, akutUhala:, 'vinItavinayaH' svabhyastagurvAdyucitapravRttiH, zrata eva dAntaH, yogaH-svAdhyAyAdivyApArastadvAn, upadhAnavAn vihitazAstropacAraH / / 27 / / 'piya' ityAdi - tatra 'vajjabhIrUti' zravadyabhIruH 'hitaiSako ' muktigaveSakaH, zeSaM prAgvat // 28 // mUlam - payaNukohamANe, mAyAlobhe payaNue / pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM // 26 // tahA - payaravAI ya, uvasaMte jiiMdie / eyajogasamAutte, pamhalesaM tu pariName // 30 // vyAkhyA-- pratanukrodhamAnaH caH pUrvau mAyA lobhazca pratanuko yasyeti zeSaH, ata eva prazAntacitto dAntAtmA 'tahA payaNu' ityAditathA 'pratanuvAdI' svampabhASakaH upazAnto'nudbhaTatvenopazAntAkAraH, zeSaM prAgvat // 30 // mUlam -- bhaTTaruddANi bajjittA, dhammasukkANi jhAyae 1 pasaMtacitte daMtappA, samie gutte ya guttisu // 31 // sarAge bIarAge vA uvasaMte jiiMdie / ejogasamAutte, suklesaM tu pariName // 32 // vyAkhyA - zrArtaraudre varjayitvA dharmazukle dhyAyati yaH kIdRzaH sannityAha - prazAntacitta ityAdi, 'saMmitaH' samitimAn, 'gupto' adhya0 34 // 108 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 10 // adhya034 // 10 // niruddhAzubhayogaH 'gutisuci' guptibhiH, sarAge sa ca sarAgo'kSINAnupazAntakaSAyo vItarAgastadviparito vA upazAnto jitendriyaH etadyogasamAyuktaH zuklezyAM tu pariNameta , viziSTalezyApekSaM caitallakSaNAbhidhAnaM tena devAdibhirvyabhicAra iti sUtradvAdazakArthaH // 31 // 32 // sthAnadvAramAhamUlam-assaMkhejjANosappiNINa usappiNoNa je samayA / saMkhAIA logA, lesANaM huMti ThANAI 33 ___ vyAkhyA asaMkhyeyAnAmavasarpiNInAM tathotsarpiNInAM ye samayAH kiyanta ityAha-saMkhyAtItA lokAH ko'rthaH 1 asaMkhyeyalokAkAzapradezaparimANAH tAvantIti zeSo lezyAnAM bhavanti sthAnAni prakarSApakarSakRtAni azubhAnAM saMklezarUpANi zubhAnAM ca vizuddhirUpANIti sUtrArthaH // 33 // sthitimAha mUlama-muhuttaddha tu jahannA, tettIsa sAgarA muhuttahiA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA kiNhalesAe // 34 // | muhuttaddhaM tu jahannA, dasaudahI paliamasaMkhabhAgamabbhahiA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA nIlalesAe 35 muhuttaddha tu jahannA, tiNNudahI paliamasaMkhabhAgamabbhahiA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA kAulesAe // 36 // muhuttaddha tu jahannA, duNNudahI paliamasaMkhabhAgamabhahiA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA teule- / sAe // 37 // muhuttaddhaM tu jahannA, dasa hotI sAgarA muhuttahinA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA pamhale BEGELEEEEEEEEE Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanapatram // 110 // adhya0 34 // 110 // sAe // 38 // muhuttaddhaMtu jahannA, tettIsaM sAgarA muhuttahimA / ukkosA hoi ThiI, nAyavvA sukkalesAe36 . vyAkhyA-muhUrtAddhaM tu ko'rtho'ntarmuhUrtameva jaghanyA, trayastriMzatsAgaropamANi 'muhuttahiatti' ihottaratra ca muhUrttazabdenopacArAnmuhU- kA deza evoktaH tatazcAntamu hAdhikAni utkRSTA bhavati sthitirjJAtavyA kRSNalezyAyAH, iyaM cAsyAH sthitiH saptamapRthvyAM jnyeyaa| ihAnta muharcazabdena pUrvottarabhavasambandhyantamuhadvayamuktaM draSTavyaM, evamuttaratrApi / jaghanyA sthitistu sarvAsAmAsAM tiryagmanuSyeSvevAvaseyA // 34 // muhartAddho'ntamahataM jaghanyA, daza 'udadhayaH sAgaropamANi 'paliatti' palyopamaM tasyAsaMkhyabhAgenAdhikAni utkRSTA bhavati sthitinIlalezyAyAH / nanvasyA dhUmaprabhoparitanaprastaTaM yAvatsambhavastatra ca pUrvottarabhavAntamuhUrttadvayenAdhikAsyAH sthitiH kiM noktA ? uktaiva palyopamA| saMkhyeyabhAge eva tasyApyantamuhartadvayasyAntarbhAvAt , palyAsaMkhyeyabhAgAnAM cA'saMkhyabhedatvAdihetAvanmAnasyaivAsya vivakSitatvAnna virodhaH evamo'pi // 35 // iyaM sthitiAlukAprabhoparitanaprastaTe tAvadAyuSkeSu nArakeSu draSTavyA // 36 // iyamIzAnakalpe jJeyA // 37 // iyaM brahmalokasvarge ca bodhyA // 38 // eSA anuttaravimAneSu mantavyeti sUtraSaTkArthaH // 39 // prakRtamupasaMharannuttaragranthasambandhamAha mUlam-esA khalu lesANaM, oheNa ThiI u variNA hoI / ___ causu'vi gaIsu etto, lesANa ThiiM tu vocchAmi // 40 // vyAkhyA-'moheNaMti' bhoghena sAmAnyena // 40 // pratijJAtamAha| mUlam-dasavAsasahassAI, kAUe ThiI jahanniA hoI / tiNNudahI paliovama-asaMkhabhAgaM ca ukkosA AGRIHITRA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 11 // adhya034 // 11 // SOURCEOGeeeeeeeeeeeeeeee vyAkhyA-dazavarSasahasrANi kApotAyAH sthitirjaghanyakA bhavati traya, 'udadhayaH sAgaropamANi 'paliyamasaMkhabhAgaM catti' palyopamAsaMkhyeyabhAgazcotkRSTA / iyaM ca jaghanyA ratnaprabhAyAmuparitanaprastaTanArakANAmetAvasthitInAM, utkRSTA ca vAlukAprabhAyAmetAvasthitikanArakANAM prathamaprastaTa eveti bhAvanIyam // 41 // mUlam-tiNNudahI paliamasaMkhabhAgo u jahaeNa nIlaThiI / dasa udahI paliovama-asaMkhabhAgaM ca ukkosA vyAkhyA-nIlAyA jaghanyA sthitirvAlukAprabhAyAM, utkRSTA dhUmaprabhAyAM prathamaprastaTe // 42 // mUlam-dasa udahI paliamasaMkha-bhAgaM jahanniA hoI / tettIsasogarAI, ukkosA hoI kirAhAe // 43 // ___ vyAkhyA kRSNAyA jaghanyA dhUmaprabhAyAmitarA tu tamastamAyAM, kinveha nArakANAmuttaratra ca devAdInAM dravyalezyAsthitireva cintyate, tadbhAvalezyAnAM tu parivarttamAnatvenAnyathApi sthiteH sambhavAt / yaduktaM-'devANa nArayANa ya, davvalesA bhavaMti eAyo / bhAvaparAvacIe, suraNeraimANa challesA" // 43 // mUlama-esA neraiANaM, lesANa ThiI u variNamA hoI / teNa para vocchAmi, tiribhramaNussANa devANaM ' vyAkhyA-'teNa parati' tataH param // 44 // mulam-aMtomuhattamaddha, lesANa ThiI jahiM jahiM jA u| tirimANa narANaM vA, vajittA kevala lesa 45 'vyAkhyA-"atomuhUttamaddhati" 'antamuhartAddhAM' antamuharttakAlaM lezyAnAM sthitirjaghanyotkRpTA ceti zeSaH, kAsAmityAha-'jahiM Vecvecveeeeeee Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanastram // 112 // adhya034 // 112 // jahiti' yatra yatra pRthivyAdau saMmRcchimamanuSyAdau vA yAH kRSNAdyAH tuH pUttauM, tirazvA narANAM vA madhye sambhavanti taasaamitydhyaahaarH| lezyAzca pRthivyapavanaspatiSvAdyAzcatasraH, tejovAyuvikalasaMmUcchimeSvAdyAstisraH, zeSeSu SaT / tatazca sarvAsAmapyAsAM tiryagmanuSyeSu antamuhartamAna sthitiH prAptetyAha-varjayitvA kevalAM zuddhAM lezyAM zuklalezyAmityarthaH // 45 // asyA eva sthitimAhamUlam -muhuttaddhaM tu jahannA, ukkosA hoi putvakoDI u / navahiM varisehiM UNA, nAyavvA sukkalesAe - vyAkhyA-iha yadyapi kazcidaSTavArSikaH pUrvakotyAyutapariNAmamApnoti tathApi naitAvadvayaHsthasya varSaparyAyAdAk zuklalezyAyAH sambhava iti navabhivarSe rUnA pUrvakoTirucyate // 46 // malam esA tirianarANaM, lesANa ThiI u variNA hoI / teNa paraM vocchAmi, lesANa ThiI u devANaM // 47 // dasavAsasahassAI, kiNhAe ThiI jahariNA hoI / paliamasaMkhijjaimo, ukkoso hoi kiNhAe // 48 // jA kiNhAi ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiA / jahanneNaM nolAe, palizramasaMkheja ukosA // 46 // jA nIlAe ThiI khalu, ukkosA u samayamabbhahiA / jahanneNaM kAUe, paliamasaMkhaM ca ukkosA // 50 // vyAkhyA- spaSTam // 47 // 'palizramasaMkhijjaimoti' palyopamAsaMkhyeyatamaH prastAvAdbhAgaH, iyaM ca dvidhApi kRSNAyAH sthitiretAbadAyuSAM bhavanapativyantarANAmeva draSTavyA / itthaM nIlakApotayorapi // 48 // yA kRSNAyAH sthitiH khalukyAlaGkAre utkRSTA palyA CEEVEE VEETE Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasatram // 113 // PRESESVEEVEEVESES RECECECECSET saMkhyeyabhAgarUpA 'sA utti' saiSa samayAmyadhikA jaghanyena nIlAyAH 'palizramasaMkhejjatti' pamyopamAsaMkhyeyabhAga utkRSTA bRhattarazcArya bhAgaHadhya034 pUrvasmAdavaseyaH // 46 // ihApi pUrvasmAtpalyopamAsaMkhyabhAgAd bRhattamo bhAgo jJeyaH, zeSaM prAgvat // 50 // evaM nikAyadvayabhAvinImAdya // 113 // lezyAtrayasthiti darzayitvA samastanikAyabhAvinI tejolezyAsthitimabhidhAnumAhamulam-teNa paraM vocchAmi, teUlesA jahA suragaNANaM / bhavaNavaivANamaMtara-joisavemANimAyAM ca // 51 // paliovamaM jahannA, ukkosA sAgarA u dunnnnhiaa| paliamasaMkhijjeNaM, hoi tibhAgeNa teUe // 52 // dasavAsasahassAI, teUi ThiI jahanniA hoi / duNNudahI paliovama-asaMkhabhAgaM ca ukkosA // 53 // vyAkhyA-"teNatti" tataH paraM pravakSyAmi tejolezyAM 'yatheti' yena prakAreNa suragaNAnAM syAttatheti zeSaH, keSAmityAha-bhavanapativAnamantarajyotipkavaimAnikAnAM, caH pUttauM // 51 // pratijJAtamAha-palyopamaM jaghanyA, utkRSTA dve sAgaropame adhike, kenetyAha-palyopamAsaMkhyeyena bhAgena bhavati taijasyAH sthitiH, iyaM cAsyAH sthitivaimAnikAnevAzrityAvaseyA, tatra jaghanyA saudharme utkRSTA vezAne / upalakSaNaM caitat zeSanikAyatejolezyAsthiteH, tatra bhavanapativyantarANAM dazavarSasahasrANi jaghanyA, utkRSTA tu vyantarANAM palyaM, bhavanapatInAM sAdhikaM sAgaraM, jyotiSAM jaghanyA panyASTabhAgaH, utkRSTA varSalakSAdhikaM palyamiti // 52 / / atra sUtre devasambandhitaijasyAH sthitiH sAmAnyenoktA, iha ca dazavarSasahasrANi jaghanyA'syAH sthitirucyate, prakramAnurUpyeNa tu yotkRSTA kApotAyAH sthitiH saipAsyAH samayAdhikA jaghanyA prApnoti, tadatra tattvaM tadvido badantIti / / 53 // panAyAH sthitimAha GNENetra Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 114 // mUlam - jA teUe ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabhahi / jahaNaNeNaM pamhAe, dasa u muhuttAhiAIM ukkosA // 54 // vyAkhyA - atra 'sA utti' saiva 'dasa utti' dazaiva devaprastAvAtsAgaropamANi 'muhuttAhi AI ti' pUrvottarabhavasatkAntarmuhUrttAdhikAni, iyaM ca jaghanyA sanatkumAre, utkRSTA brahmaloke / zrAha-yadIhAntamuhUrttamadhikamucyate tadA pUrvatrApi kiM na tadadhikamuktaM ? ucyate - devabhavalezyAyA eva tatra vivakSitatvAt, pratijJAtaM hi 'terA paraM vocchAmi, lesANa ThiI u devANaMti evaM satIhAntamuhUrttAdhikatvaM virudhyate, naivaM, yatra hi pUrvottarabhavalezyApi " aMtomuhuttaMmi gae, aMtamuhusaMmi sesae caivatti" vacanAdeva bhavasambadhinyeveti pradarzanArthamitthamuktamiti na virodha iti bhAvanIyam // 54 // zuklAyAH sthitimAha mUlam - jA panhAI ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabhahiyA / jahagaNeza sukkAe, tittIsamuhuttamambhahiyA // 55 // vyAkhyA-- 'tittIsamuhuttamabbhahitti' trayastriMzanmuhUrttAbhyadhikAni sAgaropamANyutkRSTeti gamyate, asyA jaghanyA lAntake'parA tvanutareSviti dvAviMzatisUtrArthaH / / 55 / / uktaM sthitidvAraM gatidvAramAhamUlam - kiehA nIlA kAU, tiriNa'vi eA u hamalesAo / ehiM tihiM'vi jIvo, duggaIM uvavajai // 56 // teU pahA sukkA, tiriNa'vi emA u dhammalesAo / ehiM tihiM'vi jIvo, suggaiM uvava eeee adhya0 34 // 114 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram ||11shaa kA adhya0 | // 11 // jjai // 57 // vyAkhyA-atra "tiSaNavitti" tisro'pi 'adhamalezyA' aprazastalezyAH, 'durgati' narakatiryaggatirUpAM 'upapadyate' prApnoti // 56 "dhammalesAprotti" dharmalezyA vizuddhatvenAsAM dharmahetutvAt , sugatiM naragatyAdikAmiti sUtradvayArthaH // 57 // saMpratyAyuArAvasarastatra cAvazyaM jIvo yallezyeSUtpatdyate tallezya eva mriyate, tatra ca janmAntarabhAvilezyAyAH prathamasamaye parabhavAyuSa udaya Ahosvicaramasamaye'nyathA vAdakAmiti sUtradvayArthaH / 10 la zya eva mriyate, tatra ca || vA ? iti saMzayApa LeveceGEE-Veaves-NEGEEE-VEGENEveer mUlam-lesAhiM savvAhiM, paDhame samayaMmi pariNayAhiM tu| na hu kassavi uvavAo, pare bhave hoi jiivss| lesAhiM savvAhi, carame samayaMmi pariNayAhiM tu / na hu kassavi uvavAo, pare bhave hoi jiivss| aMtamuhuttami gae, aMtamuhuttami sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM, jIvA gacchaMti paralogaM // 6 // | vyA0-jezyAbhiH sarvAmiH prathamasamaye pratipattikAlApekSayA pariNatAbhirAtmarUpatayotpannAbhirupalakSitasyeti zeSaH 'tuH' pUraNe 'na hu' naiva kasyApi 'upapAda' utpattiH pare bhave bhavati jIvasya // 58 // tathA lezyAbhiH sarvAbhiH caramasamaye' antyasamaye pariNatAbhistu naiva kasyApyupapAdaH pare bhave bhavati jIvasya // 56 // kadA tItyAha-antamuharte gate eva tathAntamuharte zeSake caiva avaziSyamANa eva lezyAbhiH pariNatAbhirupalakSitA jIvA gacchanti paralokaM, anenAntamu havizeSe AyuSi parabhavalezyApariNAma ityuktambhavati / atra ca tiryagmanuSyA AgAmibhavalezyAyA antamuhUrta gate, devanArakAca svabhavalezyAyA antamuhUrte zeSe paralokaM yAntIti vizeSaH / uktaM ca-"tirinara AgAmibhava REVEVEVELEVEVEEVEVEREEVE Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhya adhya0 34 // 116 // panasUtram // 116 // gaal aNshaalu lesAe aigae surA nirayA / puSvabhavalesasese, aMtamuhune maraNamiti' vi strayArthaH // 60 // sampratyadhyayanArthamupasaharannupadeSTumAha- mUlam-tamhA emANa lesANaM, aNubhAge viaanniaa| appasatthA u vajittA, pasatthA u ahiTijAsitti bemi // 12 // __ vyAkhyA-yasmAdetA aprazastA durgatihetavaH prazastAzca sugatihetavaH tasmAdetAsAM lezyAnAmanubhAvaM uktarUpaM vijJAya aprazastA varjayitvA prazastA 'adhitipTeda bhAvapratipattyAzrayenmuniriti zeSaH, ubhayatrApi 'tuH pUtau iti sUtrArthaH // 61 // iti bravImIti prAgvat // Bakerdsaasardhafertsexdsakseriferasadixiteraturalerisixexistic / iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNiziSyamahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya-hai 8 zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau catustriMzattamamadhyayanaM sampUrNam // 34 // SHRONICIPAPATRAParXAKSHAMPARACARRIAATHARAMAIRasany Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 117 // adhya035 117 // // atha paJcatriMzamadhyayanam // aham / / uktaM catustriMzamadhyayanamathAnagAramArgagatyAkhyaM paJcatriMzamArabhyate, asya cArya sambandhaH-dahAnantarAdhyayane'prazastA lezyA- styaktvA prazastA evAzrayaNIyA ityukta, tacca guNavatA bhikSuNA samyakattuM zakyamiti iha tad NA ucyanta iti sambandhasyAsyedamAdisUtram| mUlam-suNeha megaggamaNA, maggaM buddha hiM desi / jamAyarato bhikkhU , dukkhANaMtakaro bhave // 1 // ___vyAkhyA-zRNuta me vadata iti zeSaH, he ziSyAH ! yUyaM 'ekAgramanaso'ananyacittAH, kiM tadityAha-mArga mukteriti prakramaH, 'bu-| dvaiH'ahaMdAdyairdezitaM, yAcaran'AsevamAno bhikSuH duHkhAnAmantakaro bhavetsakalakarmanirmUlanAditi bhAvaH // 1 // pratijJAtamevAha| mUlam-gihavAsaM pariccajja, pavvajja assie muNI / ime saMge viANejjA, jehiM sajjaMti mANavA // 2 ___vyAkhyA-gRhavAsaM parityajya pravrajyAmAzrito muniH imAn pratiprANipratItatvena pratyakSAn saGgAn putrakalatrAdIn vijAnIyAt , bhavahe| tavo'mI iti vizeSeNAvabudhyeta, jJAnasya ca viratiphalatvAt pratyAcakSIteti bhAvaH / saGgazabdavyutpattimAha-yaiH 'sajyante' pratibandhaM bhajanti mAnavA upalakSaNatvAdanye'pi jantavaH // 2 // malama-taheva hiMsaM ali, cojja abbabhasevaNaM / icchAkAmaM ca lobhaM ca, saMjao parivajjae // 3 // vyAkhyA-tatheti samuccaye, eveti pUraNe, hiMsAmalIkaM cauryamabrahmasevanaM icchArUpaH kAma icchAkAmastaM ca aprAptavastuvAnchArUpaM 'lobhaM | ca' labdhavastuviSayagRddhirUpaM anenobhayenApi parigraha uktastataH parigrahaM ca saMyataH parivarjayet // 3 // tathA ST Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanastram // 11 // pyszkdbblbdqydqybybqt vA mUlam-maNoharaM cittagharaM, malladhUveNa vAsiaM / sakavADaM paMDarulloaM, maNasAvi na patthae // 4 // iMdiANi // adhya0 35 | u bhikkhussa, tArisammi uvassae / dukkarAI nivAreuM, kAmarAgavivaDaNe // 5 // susANe sunnagAre vA, rU // 18 // | kkhamUle vA egago / pairikke parakaDe vA, vAsaM tatthAbhiroae // 6 // phAsumi aNAbAhe, itthIhiM aNabhidue / tattha saMkappae vAsa, bhikkhU paramasaMjae // 7 // na sayaM gihAI kuvijjA, neva annehiM kArave / kA gihakAmmasammArambhe, bhUANaM dissae vaho // 8 // tasANaM thAvarANaM ca, suhumANaM bAyarANa ya , gihakamma- | samAraMbha, saMjo parivajjae / / 6 // ___ vyAkhyA--'manoharaM' manojJaM citrapradhAnaM gRhaM citragRhaM mAlyadhUpena vAsitaM sakapATaM pANDurollocaM manasApyAstAM bacasA na prArthayet , kiM punaH tatra tiSThediti bhAvaH // 4 // kiM punarevamupadizyate ? ityAha-indriyANi turiti yasmAdbhidostAdRze upAzraye 'duSkarANi' karoteH sarvadhAtvarthavyAptatvAta duHzakAni nivArayitu svasvaviSayebhya iti gamyate, 'kAmarAgavivarddhane' viSayAbhiSvaGgapoSake ityupAzrayavizeSaNam // 5 // tahiM vava stheyamityAha-zmazAne zUnyAgAre vA vRkSamUle vA 'ekako' rAgAdiviyukto'sahAyo vA 'pratirikte' stryAdhasaGkale 'parakRte' parairniSpAdite svArthamiti zeSaH, vA samuccaye, 'vAsam avasthAnaM tatra zmazAnAdau abhirocayedbhikSuriti yogaH // 6 // 'prAsuke acittIbhUtabhUbhAge 'anAbAdhe' kasyApyAvAdhArahite strIbhirupalakSaNatvAt paNDakAdibhizca 'anabhidrute'apite, tatra prAguktavizeSaNe zmazAnAdau 'saGkalpayet'kuryAdvAsaM bhikSuH, paramo-mokSastadartha saMyataH prmsNytH| prAg vAsaM tatrAbhirocayedityukte rucimAtreNaiva kazcittuSyediti tatra Veevee EEEEveeeeeeeeeeeeeeeee Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 11 // NEEAVers dpddpydpydppkppshtkdq saGkalpayedvAsamityuktam // 7 // nanu ? kimiha parakRta iti vizeSaNamuktamityAzaMkyAha--na svayaM gahANi kurvIta naivAnyaiH kArayedupalakSaNa- adhya035 tvAnnApi kurvantamanyamanumanyeta, kimiti yato gRhakarma iSTakAmRdAnayanAdi tasya samArambhaH-pravarttanaM gRhakarmasamArambhaH tasmin 'bhUtAnAM' // 11 // prANinAM dRzyate vadhaH // 8 // katareSAmityAha-trasANAM sthAvarANAM sUkSmANAM zarIrApekSayA bAdarANAM ca tathaiva tasmAdgRhakarmasamArambhaM / saMyataH parivarjayet // 6 // anyaccamUlam-taheva bhattapANesu, payaNapayAvaNesu a| pANabhUyadayaTThAe, na pae na payAyae // 10 // jaladhannanissiA pANA, puDhavikaTThanissiA / hammati bhattapANesu, tamhA bhikkhU na payAvae // 11 // visappe | savvao dhAre, bahupANiviNAsaNe / nasthi joisame satthe, tamhA joiM na dIvae // 12 // vyAkhyA-tathaiveti prAgvadeva bhaktapAneSu pacanapAcaneSu ca vadho dRzyate iti prAguktena sambandhaH, tataH kimityAha-prANAstrasA bhUtAni pRthivyAdIni taddayArtha na pacet na pAcayet // 10 // amumevArtha spaSTataramAha-jale dhAnye ca nizritA ye tatrAnyatra vA utpadya tannizrayA sthitAste jaladhAnyanizritAH pUtarakelikApipIlikAdayo jIvA evaM pRthvIkASThanizritAH, hanyante bhaktapAneSu prakramAtpacyamAneSu, yata evaM tasmAt bhitarna pAcayet , apergamyatvAnna pAcayedapi kathaM punaH svayaM pacet ? anumatiniSedhopalavaNaM caitat // 11 // tathA-visati svalpamapi bahu vyApnotIti visarpa, sarvato dhAraM sarvadikasthitajIvopaghAtakatvAta , ata eva bahuprANivinAzanaM nAsti 'jyotiHsama' vanhitulyaM zastraM, yasmAdevaM tasmAt jyotirna dIpayet // 12 // nanu ? pacanAdau jIvavadhaH syAna tu krayavikrayayostato yukta evAbhyAM nirvAha JEETBEGELE ZAVEZAVE Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FESDADsa uttarAdhya- iti kasyacidAzaGkA syAditi tadapohArthamAha adhya035 panasUtram | mUlam-hiraNa AyarUvaM ca, maNasAvi na patthae / samaleThTha kaMcaNe bhikkhU, virae kayavikkae // 13 // // 120 // // 12 // kimAMto kaio hoi, vikiNAMto a vaannio| kayavikayami vaTTato, bhikkhU na havai tAriso 14 // bhikkhiavvaM na keavvaM, bhikkhuNA bhikkhvttinnaa| kayavikko mahAdoso, bhikkhAvittI suhAvahA / samuANaM uMchamesijjA, jahAsuttamaNidive / lAbhAlAbhaMmi saMtu?, piMDavAyaM care muNI // 16 // alole na rase giddhe, jibbhAdaMte amucchie / na rasaTThAe bhujijjA, javaNaTAe mahAmuNI // 17 // vyAkhyA-'hiraNyaM kanakaM, 'jAtarUpaM ca rUpyaM, cakAro'nuktAzeSadhanadhAnyAdisamuccaye, manasApi na prArthayedbhikSariti yogaH, kIdRzaH san ? same pratibandhAbhAvAttulye leSTukAJcane yasya sa samaleSTukAJcano bhitaH 'virato' nivRttaH krayavikraye-krayavikrayaviSaye // 13 // kuta evamityAha-krINan parakIyaM ca vastu mUlyenAdadAnaH krAyako bhavati, tathAvidhetaralokasadRza eva syAt , vikrINAnazca svakIyaM ca vastu pil parasya dadadvaNig bhavati, vANijyapravRttatvAditi bhAvaH / ata eva krayavikraye vartamAnaH pravarttamAno bhikSurna bhavati tAdRzo yAdRzaH samaye 'bhihitaH // 14 // tataH kiM kAryamityAha-bhikSitavyaM yAcitavyaM tathAvidhavastviti gamyate, na kretavyaM upalakSaNatvAcca nApi vikretavyaM | bhikSaNA bhikSAvRttinA, atraivAdarakhyApanArthamAha-krayazca vikrayazca krayavikraya mahAdoSaM, liGgavyatyayaH sUtratvAt , bhikSAvRttiH sukhAvahA // 15 bhikSitavyamityuktaM taccaikakule'pi syAdata Aha-'samudAna' bhaikSyaM tacca uJchamiva uncha anyAnyagRhebhyaH stokastokamIlanAt eSayedve lara Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarAdhya nasUtram 121 // payet yathAsUtraM AgamArthAnatikrameNa udgamotpAdanaiSaNAdyabAdhAt iti bhAvastata evAninditaM jAtyAdijugupsitajanasambandhi yanna bhavati, tathA lAbhAlAbhe santuSTaH piNDasya pAtaH patanaM prakramAt pAtre'sminniti piNDapAtaM caredAseveta munirvAkyAntaraviSayatvAcca naM paunaruktyam 16 itthaM piNDamavApya yathA bhuJjIta tathAha - 'alolo' na sarasAnne prApte lAmpatyavAn, na rase madhurAdau gRddho'prApte'bhikAMkSAvAn, "kutazcaivaMvidhaH ? yataH "jinbhAdatti" dAntajihvo'ta evAmUrcchitaH sannidherakaraNena bhojanakAle 'bhiSvaGgAbhAvena vA / evaMvidhazva 'na' naiva 'rasahAtti' raso dhAtuvizeSaH sa cAzeSadhAtUpalakSaNaM tatastadupacayaH syAditi rasArthaM dhAtUpacayArthamityarthaH na bhuJjIta, kimartha tatyAha-yApanAnirvAhaH sa cArthAt saMyamasya tadarthaM mahAmuni jItetiyogaH / / 17 / / tathA mUlam accAM rayaNaM ceva, vaMdaNaM pUrNa tahA / iDDIsakkArasammANaM, maNasAvi na patthara // 18 // vyAkhyA - 'arcanA' puSpAdibhiH pUjAM, 'racanA' niSedyAdiviSayAM svastikAdirUpAM vA, 'caH' samuccaye evo'vadhAraNe netyanena yojyaH, vandanaM pratItaM, 'pUjana' vastrAdibhiH pratilAbhanaM tatheti samuccaye, Rddhizva zrAvakopakaraNAdisampatsatkArazcArghadAnAdiH, sammAnaM cAbhyutthAnAdi RddhisatkArasammAmaM manasApyAstAM vAcA naiva prArthayet // 18 // kiM punaH kuryAdityAhamUlam - sukkaM jhANaM bhitrAejA, ani akiMcaNe / vosaTTakAe viharejjA, jAva kAlassa pajao 16 vyAkhyA - "sukkaM jhANaMti" sopaskAratvAt sUtrasya zuklaM dhyAnaM yathA bhavati tathA dhyAyet anidAno'kiJcanaH vyutsRSTakAyoM nipratikarmazarIro viharedapratibaddhavihAritayeti bhAvaH / kiyantaM kAlamityAha - yAvat 'kAlasya' mRtyoH ' paryAyaH - prastAvo yAvajjIvamityarthaH // 16 // prAntakAle cAyaM yatkRtvA yatphalaM prApnoti tadAha EXEEEEEEENG adhya0 35 // 121 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 35 // 122 // // 122 // ucarAdhya- mUlama-nijjUhiUNa AhAra, kAladhamme upaTTie / jAhaUNa mANusa boMdi, pabhu dukkhe vimuccai // 20 // yanastram 2 -myAkhyA-'nijjUhiUNatti parityajya AhAra saMlekhanAdikrameNa 'kAladharme AyuHkSayarUpe upasthite, tathA tyaktvA mAnuSI 'bondi' tarnu muvIyAntarApigamAdviziSTasAmarthyavAn 'duHkhetti' duHkhaiH zArIramAmasairvimucyate // 20 // kIdRzaH san duHkhairvimucyate | ityAha malama-nimmame nirahaMkAre, vIrAgeM aNNAsave / 'saMpatte kevalaM nANaM, sAsayaM parinivvuDetti bemi // 21 // II vyAkhyA-nirmamo nirahaGkAraH kuto'yamIhaMga yato vItarAga upalakSaNatvAdvItadveSazca, tathA 'anA'"'kAzravarahitaH, saMprAtaH kevalaM / KAI ne zAzvataM kadApi vicchedAbhAvAt , parinRvato'svAsthyahetukarmAbhAvAt sarvathA svasthIbhUta ityekaviMzatimUtrArthaH // 21 // iti avImIti prAgvat Palasaritaklaraleritariasatnamalariasisaxdesisticator se iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSamaNiziSyamahopAdhyAya zrImunizmilagaNiziSyopAdhyAya-hai " zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayamasUtrakRtau paJcatriMzamadhyayanaM. sampUrNamaH // 35 // SAMAONKALPAPAHARANAKAMAPANEKANATAKAMARPATARIKAssary OREVEVEGVESECEVERERE n'dqddktdkkktdtsht'kqqtql'kdkk, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanastramA // 123 // adhya0 36 123 // TOGEVEER GEVGverove // atha SaTtriMzamadhyayanam // ||AUM|| uktaM paJcatriMzamadhyayanamatha jIvAjIvavibhaktisaMjhaM paTviMzamArabhyate, asa vAyamabhisambandho'nantarAdhyayane, bhikSuguNAH uktAste ca jIvAjIvasvarUpaparijJAnAdevAsevitu zambA iti tajjJApanArthamidamArabhyate iti sambandhasyAsyedamAdisUtrammUlama-jIvAjIvadhibharti, suraNehaH me egamaNAH io| jaM jANiUNa bhikkhU , samma jayai.saMjame // ..1 "vyAkhyA-jIvAjIvAnAM vibhaktistabheda didarzanena vibhAmenAvasthApanaM jIvAjIbavibhaktistAM zRNuta me kathayataH iti zeSaH, ekamanasa ka santaH, ato'nantarAdhyayanAdanantaraM, yA jIvAjIvavibhakti prarUpaNAdvAreNaiva jJAtvA bhikSuH samyam 'yatate' prayatnaM kurute suMyame iti svArthI // 1 // jIvAjIvavibhaktiprasaGgAdeva lokAlokabibhaktimAhamUlam- jIvA ceva ajIvA ya, esa loe vibhAhie / ajIkdese AgAse, aloe se vivAhie // 2 // davvao khettaoM ceva, kAlao bhAvao thaa| parUvaNA tesi bhave, jIvANaM ajIvANa y|| 3 // ____ vyAkhyA--jIvAzcaiva ajIvAzca eSa sarvaprasiddho lauko vyAkhyAto'rhadAyaiH, ajIvadeza AkAzamalokaH sa vyAkhyAtI dharmAstikA yAdirahitasyAkAzasyaivAlokatvAt // 2 // iha'ca jIvAjIvAnAM vibhaktiH prarUpaNAdvAreNaiva syAditi tAmAI-dravyata idamiyajhedaM dravya miti kSetratazcaiva idamiyati kSetre syAditi, kAlaMta idamiyatvAlasthitikramiti, bhAvataH imespa paryApAstaveti samukhaye iti prarUpaNA teSA vibhananIyatvena prakrAntAnAM bhavejjIvAnAmajIvAnAM ceti sUtradvayArthaH // 3 // tatrAlpavaktavyatvAd dravyato'jIvaprarUpaNAmAha ydqlbt'h@bSbtdktdkktkttptpt'ptbtdpyr Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhya- nikSatram / 124 // EVAESTEVEEEEEEEEEEEEEEEE mUlam-rUviNo ceka'rUvI a, ajIvA duvihA bhave / arUvI dasahA vuttA, rUviNo'vi cau.vivhA // 4 // adhya036 dhammasthikAe sadde se, tappaese a aahie| adhamme tassa dese a, tappaese mahie // 5 // kaa||124|| AgAse tassa dese a, tappaese a Ahie / addhAsamaye ceba, arUvI dasahA bhave // 6 // vyAkhyA-rUpiNazcaiva samuccaye arUpiNazca aMjIvA dvividhA bhaveyuH, tatrArUpiNo dazadhA uktAH, 'raviNovitti' apiH punararthastato rUpiNaH punazcaturvidhAH / atrApyalpavaktavyatvAdevArUpiNAM prAk prarUpaNeti dhyeyam // 4 // tatrArUpiNo dazavidhAnAha-ghAzyatyanugahahNAti | gatipariNatAn jIvapudgalAstatsvabhAvatayeti dharmaH, astayaH pradezAsteSAM kAyaH samUho'stikAyaH, dharmazcAsAvastikAyazca dharmAstikAyaH 1 Ell tasya dharmAstikAyasya dezastribhAgazcaturbhAgAdiH taddezaH 2 tasya pradezo nirvibhAgo bhAgastatpradezazca AkhyAtaH 3 na dhArayati jIvANUna gatipariNatau sthitvavaSTambhakatvAdityadharmaH sa evAstikAyo'dharmAstikAyaH 1 tasya dezaH 2 tatpradeza 3 vAkhyAtaH // 5 // AGiti maryAKA dayA svarUpAtyAgarUpayA kAzante bhAsante'smin padArthA ityAkAzaM tadevAstikAyaH AkAzAstikAyaH 1 tasya dezazca 2.. tatpradezazvAkhyAtaH 3 evaM ha addhA kAlastapaH samayo'ddhAsamayo'nirvibhAgatvAccAsya na dezapradezasambhavaH, zrAvalikAdyAstu kAlabhedA vyavahArata evocyanta iti neha vivakSitAH, evamarUpiNo dazadhA bhaveyuriti sUtratrayArthaH // 6 // saspratyetAneva kSetrata Aha-.... mUlam-dhammAdhamme a dovee, logamettA vizvAhiA / lopAloe a agAse, samae smykhettie.||7 / vyAkhyA-'dhamAdhammau ca' dharmAstikAyAdharmAstikAyau lokamAtrau vyAkhyAtau, loke'loke cAkAzaM sarvagatatvAttasya, 'samayo' pra VEEEEEEEEEEEEEEEEEE Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 125 / / ddhAsamaya: : 'samayakSetram ' arddhavatIsI vAdiyarUpaM viSayabhUtasyAstIti susamakSetrikastatparatastasyAbhAvAdviti sUtrArthaH // 7 // sthAneSa kAlata Aha... mUlama - dhamma dhummAgAsA, tiriNa'tri ee aNAiA / apanjavAsacyA ceva, savvaddha N tu vimA 8 samapati saMta, pappa, patrameva vicaahie| Ae pappa sAie, sapajjavasievi a||6|| 15 vyAkhyA - dharmAdharmmAkAzAni trINyapyetAni anAdikAni aparyavasitAni caiva anantAnItyarthaH, "subaddhaM tuti" 'sarvAdvAmeva ' sarvadA svasvarUpAtyAgrato nityAnIti yAvat vyAkhyAtAni // 8 // samayo'pi 'santatiM' zraparAparotpattirUpapravAhAtmikAM 'prApya' zriya 'evameva' anAdyanantalakSaNenaiva prakAreNa vyAkhyAtaH, 'Adeza' vizeSaM prati niyatavyaktirUpaM ghaTyAdikaM prApya sAdikaH saparyavasito'pi ceti sUtradvayArthaH / athArtatayA'mISa paryAyAH prarUpyamANA apyavaboddha durazakA iti bhAvatastatprarUpaNAmanAdRtya dravyato rUpiyAH prarUpayitumAhamUlamakhaMdhA, ya 1 khaMdhadesA ya 2 tappaesA 3 taheva ya / paramANuNo a bodhavvA, rUviNo ya cauvvijha vyAkhyA -skandhAzca pudgalopacayApacayalacaNAH stambhAdayaH, skandhadezAzca stambhAdidvitIyAdibhAgarUpAH teSAM pradezAlAdezAH satambhAdisampRktaniraMzAMmusAstathaiva ceti samuccaye, paramANavazca niraMzadravyarUpA boddhavyAH, rUpiNaca rUpiNaH punazvaturvidhAH // 10 // ha ca dezapradezAta svAntarbhAvAt skandhAzca paramAvazceti samAsato dvAveva rUpidravyabhedau, tayozva kiM lacayamityAha--- mUlam - egatteNa puhatteAM, khaMdhA ya paramANuNo / loegadese loe a, bhaiavvA te u khetta / adhya0 36 // 125 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 126 // adhya036 // 126 // itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM caulvihaM // 11 // vyAkhyA--'ekatvena' pRthagbhUtadvayAdiparamANusaMghAtato dvipradezikAvilakSaNasamAnapariNatisvarUpeNa, 'pRthaktvena' paramANvantaraiH sahA- 1 saMghAtarUpeNa bRhatskandhebhyo vicaTanAtmakena vA skandhAzca lakSyanta iti shessH| etAneva kSetrata Aha-'loegadese' ityAdi-lokasyaikadeze loke ca 'bhaktavyA' bhajanayA vijJeyAH te iti skandhAH paramAsanazca, 'tu:' pUraNe, kSetrataH / atra cAvizeSoktAvapi paramANUnAmekapradeza evAvasthAnAt skandhaviSayaiva bhajanA draSTavyA / te hi vicitrapariNAmatvena bahutarapradezopacitA api kecidekapradeze avatiSThante, anye tu saMkhyeyeSveva pradezeSu yAvatko'pi sakalalokepi tathAvidhAcittamahAskandhavattato bhajanIyA ityucyante / 'ittotti' ita iti kSetraprarUpaNAto'nantaraM | 'kAlavibhAgaM tu' kAlabhedaM punasteSAM skandhAdInAM vakSye caturvidhaM sAdhanAdisaparyavasitAparyavasitamedeneti sUtrArthaH / idaM ca sUtraM SaTpAdaM, pratyantareSu cAntyapAdadvayaM na dRzyate'pi // 11 // pratijJAtamAha| mUlam-saMtaI pappa te'NAI, apajjavasiAvi a / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiAvi a / 12 asaMkhakAlamukkosa, egaM samayaM jahannayaM / ajIvANa ya rUviNaM, ThiI esA viAhimA // 13 aNaMtakAlamukkosa, egaM samayaM jahannayaM / ajIvANa ya rUvINaM, aMtareaM viAhi // 14 vyAkhyA-'santatim'aparAparotpattirUpAM 'prApya' Azritya te iti skandhAH paramANavazca anAdayaH aparyavasitA api ca, na hi pravAhatastadviyuktaM jagat kadApyAsIt asti bhaviSyati mA / 'sthiti' pratiniyatakSetrAvasthAnarUpAM pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca, Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panasUtram // 127 // vrajanti hi kAlAntare navanavaM kSetraM paramANavaH skandhAzceti // 12 // sAdisaparyavasitatvepyeSAM kiyatkAlaM sthitirityAha-asaMkhyakAlamutkRSTA, eka samayaM jaghanyakA, ajIvAnAM rUpiNAM sthitirekakSetrAvasthAnarUpA eSA vyAkhyAtA / te hi jaghanyata ekasamayAdutkRSTato'saMkhya madhya036 kAlAdapyUcaM tataH kSetrAtkSetrAntaramavazyaM yAntIti / / 13 / / itthaM kAladvAramAzritya sthitiruktA, sampratyetadantargatamevAntaramAha-spaSTaM, 6 // 127 // navaraM-'aMtareaMti' antaraM vivakSitakSetrAt pracyutAnAM punastatprAptivyavadhAnaM etatpUrvoktamiti sUtratrayArthaH / etAnyeva bhAvato'bhidhAtumAhamUlam-varaNao gaMdhao ceva, rasamo phAsao thaa| saMThANao a vieNeo, pariNAmo tesiM paMcahA 15 // varaNao pariNayA je u, paMcahA te pakittiA / kiNhA nIlA ya lohiA, hAliddA sukkilA tahA // 16 // gaMdho pariNayA je u, duvihA te vimaahiaa| sunbhigaMdhapariNAmA, dubbhigaMdhA taheva ya // 17 // rasamo pariNayA je u, paMcahA te pakittimA / titta-kaDua-kasAyA, aMbilA mahurA tahA 18 // phAso pariNayA je u, aTTahA te pakittiA / 'kakkhaDA-mauAceva, 'garuA-lahuA tahA / 16 // "sIA-upahA' ya, | niddhA ya, tahA 'lukkhA ya AhiA / iti phAsapariNayA, ee puggalA samudAA // 20 // saMThANapariNayA | Fll je u, paMcahA te pakittimA / parimaMDalA ya vaTTA, tasA 'cauraMsamAyayA // 21 // .......... vyAkhyA-varSato gandhatazcaiva rasataH sparzatastathA saMsthAnataca vijJeyaH 'pariNAma svarUpAvasthitAnAmeva varNAdhanyathAmAvasteSAmaNUnAM skandhAnAM ca paJcadhA // 15 // pratyekameSAmevottarabhedAnAha-patra kRSNAH kajjalAdivat , nIlA haritAdivat , lohitA hiMgulakAdivat , YEGEeeeeeeeee Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya panasUtram // 128 // divat adhya0 36 // 128 // 'haridrA:' pItA. iNdriAdivat zuklA saMkhAdivat // 16 // surabhikAndhapariyAnAH zrIkhaNDAdivat, 'durabhigandhA' durgandhA // 17 // atra vikA nimbAdiSad, rudakAH zuruyAdivat, kamAyA bunchlAdivat, amlA amlikAvat, mathurAH sarkarAdivat // 18 // karkazAH pASANAdivat, bRdako prattaNAdivat, gurako hIrakAdivat, laghavo'rkatutAdicat // 16 // zItA jalAdivat, uSNA dahanAdivat , snigdhA ghRtAdivat rUccA rakSAdivat // 20 // saMsthAnAni AkArAstaiH pariNatAH saMsthAna pariNatAH 'parimaNDalaM' madhyazuSiraM vRttaM valayavat, 'vRttaM' madhye pUraNaM jhallarIvat, 'tryasra" trikoNaM zRGgATakavat, 'caturastra' catuSkoNaM varyapaTTAdivat, 'zrAyataM' dIrghaM daNDAdivat // 21 athaiSAmevAnyonyaM saMvaidhamAha 22 mUlam -- vagao je bhave kirAhe, bhaie se ugNdh| rasa phAsao veva, bhaie saMThAlo vyAkhyA to yaH skandhAdirbhavaskRSNo mAjyaH 'se utti' sa punarmanyataH surabhidurgandho vA sthAna tu niyatamandha emeti bhAvaH " / evaM rasataH sparzatazcaiva bhrAnyaH; saMsthAnato'pi ca / anyatararastAdiyogAditi tattvam / / 22 / / mUlamsA je bhave nIle, bhaie se u gNdhcyo| rasayo fAssayo ceva, bhaie ThAni * vo lohie je u bhaie se u. gaMdhayo / rasao phAsao ceva, bhaie saMThA pIe je u, bhaie se ugaMdha / ssayo phAsaca ceva, bhaie saMThAraNacovi ca / 255 gharako sukile meM u bhaise / so phAso ceva, bhaie saThANaovi / 26 / gaMdhacyo je bhave sudamI, bhaie se / 23 | 24| Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana u vaNNao / rasao phAso ceva, bhaie saMThANamovi a| 27 // gaMdhao je bhave dubbhI, bhaie se u ka- ucarAdhya adhya036 yanasUtram eNo / rasamo phAso ceva bhaie saMThANovi a|28 // rasao tittae je u, bhaie se u venno| // 26 // // 12 // gaMdhamao phAso ceva, bhaie saMThANamovi a / 26 // rasao kaDue je u; bhaie se u venno| gaMdhamo phAso ceva, bhaie saMThANamovi / 30 // rasao kasAe je u, bhaie se u varaNabho / gaMdhayo phAsa o ceva, bhaie saMThANovi / 31 // rasao aMbile je u, bhaie se u vnnnno| gaMdho phAso - || va, bhaie saMThANavi a| 32 / rasao mahure je u, bhaie se u vrnno| gaMdho phAsI ceva, bhaie / kA saTANovi a|33| phAso kakkhaDe je u. bhaDae se uvaNNo / gaMdho rasaMtrI ceva, bhaie saiThAkA govi / 34 / phAsao maue je u, bhaie se u vaNNo / gaMdho rasao ceva, bhaie saMThANaovi | shr| 35 / phAso garue je u, bhaie se u vaNNao / gaMdho rasao ceva, bhaie saMThANaMovi a||36|| phAsamI lahue meM u, bhaie se u vaNNo / gaMdho rasaoM ceva, bhaie sa~ThANovi maa|37 / phAsI | sobhae u, bhaie se u vaeNoM / gaMdhoM rasao ceva, bhaie saMThANeovi a / 38 / phAsao ugahae / | je u bhaiieM se u, ghnnnnNbhoN| gaMdhoM rasao ceva, bhaiie sa~ThANIvi a / 36 / phAso niddhae jai u, RAI saSE VEGVEEVAS Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 130 // bhaie se 3 varaNa | gaMdhao rasao ceva, bhaie saThANaovi / 40 / phAsao lukkhae je u, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasaca ceva, bhaie saMThANavi / 41 / parimaMDalasaMThANe, bhaie se u vara / gaMdha rasa ceva, bhaie phAsaovi a / 42 / saMThANaca bhave vaTTe, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasa ceva, bhaie phAsavi a / 43 / saMThANao bhave taMse, bhaie se u varaNa | gaMdha rasao ceva, bhai phAsavi / 44 / saMThANa a cauraMse, bhaie se u vrnno| gaMdhaca rasao ceva, bhaie phAsa |45 | je AyayasaMThANe, bhaie se u vrnno| gaMdhao rasaca ceva, bhaie phAsayavi // vyAkhyA - imAni sarvANyapi prAgvadvyAkhyeyAni samudAyArthastvayameSAM tathAhi zratra dvau gandhau, paJca rasAH, aSTau sparzAH, paJca saMsthAnAni, teSu varNapaJcakaM vinA'nye'mI mIlitA viMzatiH, ete caikena kRSNavarNena labdhAH, evaM viMzatibhaGgAn pratyekaM paJcApi varNA labhante, evaM labdhaM zataM 100 / tathA dvau gandhau tau vinA'nye pUrvoktA aSTAdaza 18, paJcabhirvarSaimIlitAstrayoviMzatiH 23, tato gandhadvayena labdhAH 46 / evaM rasapaJcake varNagandhasparzasaMsthAnamedairviMzatyA labdhaM zataM 100 / itthaM sparzASTake varNa 5 gandha 2 rasa 5 saMsthAna 5 medaiH saptadazabhirlabdhaM paTtriMzaM zataM 936 / evaM saMsthAnapaJcake varNAdimerde viMzatyA labdhaM zataM 100 / varNAdisarvabhaGgakamIlane jAtAni catvAri zatAni dyazItyadhikAni 482 // iti 'dvAtriMzatsUtrArthaH // 46 // athopasaMhAradvAreNottaragranthasambandhamAha 1 15 sUtrAdArabhya 46 sUtraparyantamavaseyam // adhya0 36 // 130 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 131 // adhya036 // 13 // BEVEGEVEGVEGVEEVEE VEETEVEGVEVO all mUlam-esA ajIvapavibhattI, samAseNa viaahiaa| eso jIvavibhatti, vucchAmi aNupuvvaso // 47 // vyAkhyA spaSTam // 47 // pratijJAtamevAhamalama-saMsAratthA ya siddhA ya, duvihA jIvA vihiaa| siddhA'NegavihA vuttA, taM me kittayo suNa vyAkhyA saMsArasthAzca siddhAzca dvividhA jIvA vyAkhyAtAH, tatrAlpavaktavyatvAdAdau siddhAnAha-siddhAH anekavidhAH proktAH 'taM metti' tAnme kIyataH zRNu he ziSyeti sUtrArthaH // 48 // siddhAnAmanekavidhatvamevopAdhibhedenAhamUlama-itthI purisa siddhA ya, taheva ya npuNsgaa| saliMge annaliMge a, gihiliMge taheva ya // 46 // ____ vyAkhyA-siddhazabdaH pratyekaM yojyaH, striyazca te pUrvabhAvApekSayA siddhAzca strIsiddhAH, evaM puruSasiddhA, tathaiva ca napuMsakasiddhAH, 'sva|| liMge' sAdhuveSe, 'anyaliMge' ca zAkyAdiveSe, 'gRhiliMge' gRhasthaveSe siddhAstathaivetyuktasamuccaye, cakAro'nuktasiddhabhedasaMsUcaka iti sUtrArthaH | // 46 // atha siddhAnevAvagAhanAtaH kSetratazcAhamUlam-ukkosogAhaNAe a, jahannamajjhimAi a| uDDe ahe bha tirimaM ca, samuddami jalaMmi a50 vyAkhyA utkRSTAvagAhanAyAM paJcazatadhanurmAnAyAM siddhAH "jahannamajjhimAi atti" jaghanyAvagAhanAyAM dvihastamAnAyAM, madhyamAvagAhanAyAM coktarUpotkRSTajaghanyAvagAhanAntarAlavartinyAM siddhAH, 'Urdhvam' Urdhvaloke merucUlikAdau, 'adho' adhastAdadholoke'dholaukikagrAmarUpe, 'tiryakaca tiryagloke arddhatIyadvIpasamudrasyarUpe / tatrApi kecitsamade siddhAH, 'jale ca' nadyAdisambaghinIti sUtrArthaH / / 50 // AAPAARAAAAAAAAAAAAAAADI Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 132 // isIli 'zrItyAdiSu siddhasamma uktaH samprIti tatrApi ka kiyantaH sidhyantItyAha mUlam - dasa ceva napusesa, vIlaI itthitrAsu / puriseMsu a aTThasayaM, samaerogeNa sijmaI // 51 // catara ma gihiliMge, annaliMge daseva ya / saliMgeAM ya aTThasaya, samaerogeNa sijjhai // 52 // ukkoMsogAharaNAe u, sijjhate jugavaM duve / cattAri jaharANAeM, javamajjha ThuttaraM sayaM // 53 // cauruDuloe a duve samudde, to jale vosamahe taheva ya / sayaM ca zraTThattara tirialoe, samaeNa egeNa u sibhaI dhuvaM // 54 vyAkhyA --- atra napuMsakeSu kRtrimeSveva nAnyeSu teSAM pravajyApariNAmasyApyabhAvAt, 'asayaMti' aSTottarazatam // 51 // spaSTam // 52 // 'javamajjhatti' yavamadhyamiva yavamadhyaM madhyamAvagAhanA tasyAmaSTottaraM zataM yavamadhyatvaM cotkRSTajaghanyAvagAhanApekSayA zrasyA bahutarasaMkhyAtvena pRthulatayaivAvabhAsamAnatvAt // 53 // catvAra Urdhvaloke, zeSaM spaSTamiti sUtracatuSkArthaH / / 54 / / teSAmeva pratighAtAdi pratipAdanAyAha mUlam - kahiM pahiyA siddhA, kahiM siddhA paiTTiyA / kahiM boMdi caittA hAM, kattha gaMtUNa sijhai // 55 // aloe pahiyA siddhA, loagge apaiTTiyA / ihaM boMdiM caittA gaM, tattha gaMtUrA sijjhai // 56 // vyAkhyA - kva 'pratihatAH' skhalitAH siddhAH 1 ka siddhAH 'pratiSThitAH' sAdyanantaM kAlaM sthitAH 1 kva 'bondi' zarIraM tyaktvA 1 ka gatvA 'sijjhaitti' sidhyanti niSThitArthA bhavanti 1 55 // atrottaramAha -- 'aloke' kevalAkAzarUpe pratihatAH siddhAH, tatra dharmAstikA - adhya0 36 // 132 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 // 133 // yAbhAvena teSAM gaterabhAvAta , lokAgre ca 'pratiSThitAH sadAvasthitAH, nanu tiryagadho vA teSAM gatirbhAvinI tatkathaM lokAye tadavasthAna ? uttarAdhya ucyate-adhastiryaggatyoH karmAdhInatvAt teSAM ca kSINakarmatvAnna tatsambhavo yaduktaM-'adhastiryagathovaM ca, jIvAnAM karmajA gatiH / UrdhvayanasUtram meva tu tAddhA-dbhavati kSINakarmaNAm // 1 // " iha tiryaglokAdau 'bondi' vapustyaktvA tatra lokAgre gatvA sidhyanti / iha ca ysmins||133|| maye dehatyAgastasminneva mokSo lokAgre gatiH siddhatvaM ca "mukhaM vyAdAya svapiti" ityAdivadihApi ktvApratyayasya samAnakAla eva prayo gAditi sUtradvayArthaH // 56 // lokAgre gatvA sidhyanti ityuktaM, lokAgraM ceSatprAgbhArAyA uparIti tatsvarUpaM siddhasvarUpaM cAhamUlam-bArasahiM joaNehiM, savvaTThassuvariM bhave / isIpabbhAranAmA u, puDhavI chattasaMThiA // 5 // paNayAlasayasahassA, joSaNANaM tu aayyaa| tAvaiaM ceva vicchiNNA, tiguNo tasseva parirao aTThajoaNabAhallA, sA majjhami viaahiaa| parihAyaMtI carimaMte, macchipattAo taNuatarI 56 ajjuNasuvagaNagamaI, sA puDhavI nimmalA shaavennN| uttANagachattasaMThiA ya, bhaNiyA jinnvrehi| saMkhaMkakudasaMkAsA, paMDurA nimmalA subhaa| sIAe joaNe tatto, loaMto u vizrAhio // 6 // vyAkhyA-dvAdazabhiyojanaiH sarvArthasyAnuttaravimAnasyopari bhavet , ISatprAgbhAreti nAma yasyAH sA ISatprAgbhAranAmA, 'tuH pUttauM pRthizabI / 'chatrasaMsthitA' chatrAkArA // 57 // paJcacatvAriMzat zatasahasrANi-lakSANi yojanAnAM 'tuH pUttauM 'AyatA' dIrghA, "tAvaiyaM cevatti" pra tAvatazcaiva zatasahastrAn vistIrNA, triguNaH 'tassevatti' tasmAdAyAmAtparirayaH-paridhiH / iha ca triguNa ityukte'pi vizeSAdhikyaM draSTavyam / XDODARA ptdpydppsyykbykbyktbdzd'kt'h Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 134 // adhya036 // 134 // PA INDI nnssbqdbbydbnypybb' parirayamAnaM caivaM-'egA joaNakoDi, bAyAlIsaM bhave sayasahassA / tIsaM ceva sahassA, do ceva sayA auNapaNNatti // 1 // 58 // a- STayojanabAhalyA sA 'madhye madhyapradeze vyAkhyAtA, tataH pari-samantAt hIyamAnA "carimaMtetti" 'caramAnteSu' sakaladigvartiparyantapradezeSu makSikApatrAdapi tnuktraa| hAnizcAtra pratiyojanamaGga lapRthaktvasya jJeyA / / 56 // 'arjunasuvarNakamayI' zuklakanakamayI sA pRthvI nirmalA svabhAvena nopAdhitaH, uttAnakacchatrasaMsthitA pUrva chatrasaMsthiteti sAmAnyenokta, iha tu uttAnatvaM tadvizeSa iti na paunaruktyam // 6 // pUrvArdU spaSTaM, "sIAetti" zItAyAH zItAbhidhAyAH pRthvyA uparIti zeSaH, yojane utsedhAGga laniSpanne iti gamyaM, tata iti tasyA lokAntastuH pUtau vyAkhyAtaH // 61 // nanu yadi yojane lokAntastarhi kiM tatra yojane sarvatra siddhAH santi uta netyAhamUlam-joaNassa u jo tassa, koso uvarimo bhave / tassa kosassa chabbhAe, siddhANogAhaNA bhave 62 // tattha siddhA mahAbhAgA, logaggaMmi paiTThiA / bhavappavaMcaummukkA, siddhiM varagaI gayA // 63 // usseho jassa jo hoi, bhavammi carimammi a| tibhAgahINA tatto a, siddhANogAhaNA bhave 64 egatteNaM sAIA, apajjavasiAvi a| puhatteNa aNaIA, apajjavasiAvi a|| 65 // arUviNo jIvaghaNA, nANadaMsaNasanniA / aulaM suhasaMpattA, uvamA jassa natthi u // 66 // loegadese te savve, nANadasaNasanniA / saMsArapAranitthiraNA, siddhiM varagaI gayA // 67 // vyAkhyA-yojanasya tu yastasya kroza "uvarimoti" uparivartI bhavet tasya krozasya par3abhAge dvAtriMzadaMgulatrayastriMzaddhanuradhikadhanuH Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya036 // 13 // yanasUtram // 13 // zatatrayarUpe siddhAnAmavagAhanA bhavet // 62 // avagAhanA ca calanasambhave'pi syAdityAha-tatra yojanaSaDbhAge siddhA 'mahAbhAgA' atizayAcintyazaktayo lokAgre pratiSThitAH, etacca kutaH ? ityAha--bhavA-nArakAdibhavAsteSAM prapaJco-vistArastenonmuktAH siddhiM varagatiM gatAH / ayaM bhAvo bhavaprapaJca eva calane hetuH sa ca siddhAnAM nAstIti kutaH teSAM calanamiti // 63 // siddhAnAmavagAhanAmAha-'utsedha' ucchayaH prakramA dehasya "jassaci" yeSAM siddhAnAM ya iti yatparimANo bhavati bhave carame paryantavartini 'tuH' pUttauM tatazcaramabhavotsedhAtribhAgahInA siddhAnAM H yattadornityAbhisambandhAt teSAmavagAhanA bhavet tribhAgasya zarIrAntarvivarapUraNena kRtArthatvAt // 64 // etAneva kAlato nirUpayitumAha ekatvena sAdikAH aparyavasitA api ca, yatra kAle te sidhyanti tatra teSAmAdiH na ca kadAcinmuktebhrazyantIti na paryavasAnaM / pRthaktvena bahutvena sAmastyApekSayetyarthaH anAdikA aparyavasitA api ca, na hi te kadAcinnAbhUvanna bhavanti na bhaviSyanti ceti bhAvaH // 65 // epAmeva svarUpamAha-'arUpiNo' rUparasAdirahitAH, jIvAzca te satatopayuktatayA ghanAzca zupirapUraNanicitapradezatayA jIvaghanAH, jJAnadarzane eva saMjJA jAtA yeSAM te jJAnadarzanasaMjJitAH, jJAnadarzanopayogAnanyasvarUpA ityarthaH / 'atulaM' asamaM sukhaM saMprAptAH, upamA yasya sukhasya nAsti tuH pUtau // 66 // uktagranthe jJAtamapi vipratipattinirAsAya kSetraM svarUpaM ca teSAmAha-lokaikadeze te sarve ityenana sarvatra muktAstiSThantIti matamapAstaM, jJAnadarzana saMjJitA ityanena jJAnocchede muktiritimataM nirastaM, saMsArapAraM nistIrNAH punarAgamanAbhAvalakSaNenAdhikyena atikrAntAH, anena tu "jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH||1||" iti matamapAkRtaM, siddhiM varagatiM gatA anena kSINakarmaNo'pi svabhAvenaivotpattisamaye lokAgragamanaM yAvatsakriyatvamapyastIti khyApyate, ityekAdazastrArthaH // 67 // itthaM siddhAnuktvA saMsArasthAnAha REVIEVIETATETEVEVEEVEEVE /b Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- panasUtram // 136 // adhya0 36 // 136 // rAsasasasasasasasa mUlam-saMsAratthA uje jIvA, duvihA te vishraahiaa| tasA ya thAvarA ceva, thAvarA tivihA tahiM // 6 // puDhavI Au jIvA ya, taheva ya vaNassaI / iccete thAvarA tivihA, tesiM bhee suNeha me // 6 // | vyA0-spaSTaM // 6 // traividhyamevAha-spaSTam , navaraM iha tejovAyvorgatitrasatvena sthAvaramadhye'nabhidhAnam // 66 // pRthivIkAyikAnAha mUlam-duvihA puDhavIjIvA u, suhumA bAyarA thaa| pajattamapajattA, evamee duhA puNo // 70 // vAyarA je | u pajjattA, duvihA te viaahiaa| saNhA kharA ya bodhavvA, saNhA sattavihA tahiM / / 71 // kiNhA 1 nIlA 2 ya ruhirA 3 ya, hAliddA 4 sukkilA 5 thaa| paMDU 6 paNagamaTTIA 7, kharA chattIsaIvihA // 72 // puDhavI a sakkarA vAlugA ya uvale silA ya loNUse / aya-taMtra-tauva-sIsaga-ruppa-suvaraNe a vaire a | // 73 // haripAle 'hiMgulae, 'manosilA 'sAsagaMjaNa pavAle' / 'abbhapaDalabbhavAlua, bAyarakAe maNi vihANA // 74 // gomejjae' aruage,' aMke phalihe a lohiakhe a| 'maragaya-masAragalle, bhunazrI moaga iMdanIle a||7|| caMdaNa" gelya" haMsagabbha"pulae sogaMdhie" a bodhavve / "caMdappabha''verulie, "jalakaMte "sUrakate a||76|| vyAkhyA-dvividhAH pRthivIjIvAstu sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayAt , bAdarA bAdaranAmakarmodayAt , 'pajjattamapajjattatti' AhArazarIre kdkdS@gSybdkdkdktdpdptpn Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 13 // adhya036 // 137 // ANDADADAAAAAA ndriyocchavAsavAgmanoniSpattihetudalika paryAptistadvantaH paryAptAH, tadviparItA aparyAptAH, evamete sUkSmA bAdarAzca pratyekaM dvidhA punaH // 7 // punareSAmevottarabhedAnAha-"saehatti" zlakSNA cUrNitaloSTukalyA mRdu pRthivI tadAtmakA jIvA apyupacArataH zlakSNA evamuttaratrApi, kharA kaThinA // 71 // saptavidhatvamevAha-kRSNA nIlA 'ruhiratti' raktA hAridrA zuklA 'paMDutti' pANDuH pANDurA ISacchuklatvavatItyarthaH, itthaM varNabhedena SaDvidhatvamuktaM, iha ca pANDuragrahaNaM kRSNAdibhedAnAmapi svasthAne bhedAntarasambhavasUcakam / panako'tyantasUkSmarajorUpaH sa eva mRttikA panakamRttikA, panakasya ca nabhasi vivarttamAnasya loke pRvitvenArUDhatvAbhedenopAdAnam / kharA pRthvI 'SaTtriMzadvidhA' SaTtriMzabhedA // 72 // tAnevAha-'pRthivI' zuddhapRthivI 1 'zarkarA' laghUpalazakalarUpA 2 vAlukA pratItA 3 'upalo' gaNDazailAdiH 4 zilA ca baTTA dRSat 5 'lavaNaM' samudralavaNAdi 6 'UraH' 7 kSAramRttikA 8 ayastAmra itrapuka 10 sIsaka 11 rUpya 12 suvarNAni 13 pratItAni, 'vaja' hIrakaH 14 // 73 // haritAlAdayaH pratItAH, 'sAsako' dhAtuvizeSaH, aJjanaM, 'pravAlaM' vidrumaM, 'abhrapaTalam' abhraka, 'abhravAlukA' abhrapaTalamizrA vAlukA / bAdarakAye' bAdarapRthvIkAye'mI bhedaaH| 'maNivihANatti' casya gamyatvAnmaNividhAnAni ca maNi bhedAH // 74 // maNibhedAnAha-iha ca pRthivyAdayazcaturdaza haritAlAdayo'STau gomedakAdayazca kvacitkathaJcitkasyacidantarbhAvAccaturdaze| tyAmI mIlitAH SaTtriMzadbhavantIti sUtranavakArthaH / / 76 // prakRtopasaMhArapUrvakaM sUkSmapRthvIkAyikAnAhamUlam-ete kharapuDhavIe, bheA chttiismaahiaa| egavihamanANattA, suhamA tattha viAhiA // 7 // suhumA ya savvalogaMmi, logadese a bAyarA / etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM cauvvihaM // 78 // saMtaI pappa'NAIA, apajjavasiAvi a / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiA vi a||7|| Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram adhya036 // 138 // // 13 // bAvIsa sahassAI, vAsANukosiA bhave / AuThiI puDhavINaM, aMtomuhuttaM jahannagaM // 8 // asaMkhakAlamukkosa, aMto muhuttaM jahannagA / kAyaThiI puDhavINaM taM kAyaM tu amucao // 81 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / vijaDhammi sae kAe, puDhavIjIvANa aMtaraM // 2 // eesiM vaNNao ceva gaMdho rasaphAso / saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 83 // vyAkhyA-'egavihaMti' sUtratvAdekavidhAH, kimityevaMvidhAH 1 yato'anAnAtvA' amedAH sUkSmAH tatra pRthvIjIveSu vyAkhyAtAH // 77 // pRthvIkAyAneSa kSetrata pAha-sUkSmAH sarvaloke, 'lokadeze ca' ratnaprabhApRthavyAdau bAdarAH / zeSaM spaSTam // 7 // santati' pravAhaM 'prApya' Azritya anAdikA aparyavasitA api ca pRthvIkAyikAnAM pravAhataH kadApyasambhavAbhAvAt , 'sthiti bhava sthitikAyasthitirUpAM pratItya sAdikAH saparyavasitA api ca // 79 // 'asaMkhyakAlam' asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANotsarpiNyavasarpiNIrUpaM 'ukosaMti' utkRSTA, antamuhUrta jaghanyakA kAyasthitiH pRthivInAM' pRthivIkAyajIvAnAM 'ta' pRthvIrUpaM kAyaM 'amuJcamotti' amuJcatAM mRtvA mRtvA tatraivotpadyamAnAnAm / / 80 // 8 // kAlAntargatamevAntaramAha-'anantakAlama' asaMkhyeyapudgalaparAvartarUpaM utkRSTaM, antamuhUrta jaghanyakaM "vijaDhaMmitti" vakte 'svake' svakIye 'kAye' pRthivIkAye jIvAnAM antaraM / ko'rtho jaghanyata utkarSatazca yathoktaM kAlaM pRthivIjIvo'nyakAyeSu bhrAntvA punaH pRthvikAye utyate iti // 2 // etAneva bhAvata Aha-spaSTaM, navaraM-'vidhAnAni' bhedAH sahasraza iti atibahutaratvakhyApanArthamiti sUtrasaptakArthaH // 83 // apakAyikAnAha Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 13 // adhya036 // 13 // VEGEEVEevee ELEVEVE LEGYE mUlama-duvihA AujIvA u, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // 4 // bAyarA je u pajjatA, paMcahA te pakittiA / suddhodae a usse, harataNu mahiAvi a // 5 // egavihamanANattA, suhumA tattha viaahiaa| suhumA savvalogammi, logadese a bAyarA // 86 // saMtaI pappa'NAIA, apajjavasiAvi a / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiAvi a||8|| satteva sahassAI, vAsANukkosiA bhave / AuThiI AU, aMttomuhattaMjahanniA // 8 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahanniyA / kAyaThiI AU, taM kAyaM tu amucao // 86 // aNaMtakAlamukkosa, aMtomuhuttaM jahannagaM / vijaDhamma sae kAe, AUjIvANa aMtaraM // 10 // eesivaNNo ceva, gaMdho rasaphAsao / saMThANadesao vAvi, vihANAI sahassaso // 1 // vyAkhyA-'zuddhodaka' jaladajalaM 'ussetti' avazyAyaH zaradAdiSu prAbhAtikaH sUkSmavarSoM 'haratanuH prAtaH snigdhapRthvIbhavastRNAgrajalabinduH, 'mahikA" garbhamAseSu sUkSmavarSoM 'ghUmara' iti pratItA, himaM prasiddham // 84 // 85 // amUni prAgvat vyAkhyayeyAni // 86 // 87 // 88 // 86 // 60 // 11 // atha vanaspatikAyikAnAhamUlam-duvihA vaNapphaIjIvA, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // 2 // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 uttarAdhyapanasUtram // 14 // // 140 // bAyarA je u pajjattA, duvihA te vivAhiA / sAhAraNasarIrA ya, pattegA ya taheva ya // 13 // patteasarIrA 3, NegahA te pakittiA / rukkhA gucchA ya gummA ya, layA vallI taNA tahA // 4 // valayalayA pavvagA kuhaNA, jalaruhA osahI thaa| hariprakAyAya bodhavvA, patte iti Ahi / vyAkhyA-atra 'sAhAraNasarIrA yatti' sAdhAraNamanantajIvAnAmapyekaM zarIraM yeSAM te sAdhAraNazarIrAH, 'pacegA yatti' pratyekazarIrAzca pratyekaM bhinnabhinnazarIravantaH // 12 // 3 // atra 'rukkhatti' vRkSAH cuutaadyH||1|| gucchA vRntaakiprmukhaaH||2|| gulmA navamAlikAdyAH // 3 // latAzcampakalatAmukhyAH // 4 // vllytrpussiiprbhRtyH|| 5 // tRNAni juJja kArjunAdIni // 6 // 14 // 'valayalayatti' latAvalayAni-nArikelIkadalyAdIni, teSAM hi zAkhAntarAbhAvena latAtvaM valayAkAratvena ca valayatvaM jJeyam // 7 // parvANi-sandhayastebhyo jAtAH parvajA inupramukhAH // 8 // kuhaNA-bhUmiskoTAzchatrAkArAH // 6 // jalaruhA:-padmAdyAH // 10 // opadhyaH-phalapAkAntAH zAlyAdayaH // 11 // tatheti samuccaye, haritAnyeva kAyA yeSAM te haritakAyAH tandulIyakAdyAH // 12 // cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH // 6 // sAdhAraNAnAhamUlam-sAhAraNasarIrA u, NegahA te pakittiA / AlUe mUlae ceva, siMgabere taheva y||66 hirilI sirilI sissirilI, jAvaIkeakaMdalI / palaMDU lasaNa kaMde kaMdalI a kuhuvvae // 17 1 "yeSAM te" itipATho 'gha' pustake nAsti / / BIRRISeeeeeelahara Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 14 // AAAAAAAAAA lohaNI huna thIha a, kuhagA ya taheva ya / kaNhe a vajjakaMde a, kaMde sUraNae tahA // 68 madhya0 36 assakaeNI a bodhavvA, sIhakaraNI taheva ya / musuDhI a haliddA ya, NegahA evamAyao // EE MEN // 141 // vyAkhyA-ete AlukAdyA haridrAparyantA prAyaH kndvishepaastttddeshprsiddhaaH|| 16 // 17 // 6 // 6 // mUlam-egavihamanANattA, suhamA tattha viaahiaa| suhamA savvalogaMmi, logadese a bAyarA // 10 // saMtaI pappa'NAIA, apajavasiAvi a| ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiA vi a||10|| dasa ceva sahassAiM, vAsANukosi bhave / vaNassaINa AuM tu, aMtomuhuttaM jahannagaM // 102 // aNaMtakAlamukkosA, aMtomuhattaM jhnnnngaa| kAyaThiI paNagANaM, taM kAyaM tu amucao // 10 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannagaM / vijaDhamma sae kAe, paNagajIvANa aMtaraM // 104 // eesiM vaNNo ceva, gaMdhao rasaphAso / saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 10 // iccete thAvarA tivihA, samAseNa vibhaahiaa| etto u tase tivihe, vocchAmi annupuvvso||106 / vyAkhyA-sUkSmANAM sarveSAmekavidhatvaM sAdhAraNazarIratvAt // 10 // atra jyeSThaM AyuH pratyekazarIraparyAptavAdaravanaspatInAmeva, taditareSAM tu teSAM sarveSAmapi jaghanyameva, evaM pUrvoktayoH pRthvIkAyApkAyayoH vakSyamANayozca tejovAyvoH paryAptabAdarANAmeva jyeSThasthitirbhavatIti / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udharAdhyayanasUtram // 142 // dhyeyam // 101 // 102 // zratra "paNamAti" 'panakAnAM' panakopalakSitAnAM vanaspatInAM, iha ca sAmAnyena vanaspatijIvAnnigodAn vAzrityAnantakAlamucyate, vizeSavivakSAyAM tu pratyekatarubAdaranigodayorutkRSTA kAyasthitiH saptatikoTAkoTisAgaramAnA, sUkSmanigodAnAM ca spRSTavyavahArarAzInAmasaMkhyeyakAlamAmeti // 103 // iha hi kAzvidvanaspatibhyo nirgatya pRthvyAdiSu bhrAntvA bhUyastatrAsaMkhyakAlAdevotpadyate, vanaspatiM vinA sarveSAmapi kAyasthiterasaMkhyeyatvAdata evotkRSTamapyantaramasaMkhyakAlamAnamevoktam // 104 // 105 // prakRtamupasaMharannutaragranthasambandhamAha / / ityete 'nantaroktAH sthAvarAstrividhAH samAsena saMkSepeNa vyAkhyAtAH zrataH sthAvaravibhakteranantaraM tu punastrasAMstrividhAn vakSyAmi cAnupUrvyeti sUtrapaJcadazakArthaH // 106 // mUlam - te vAU a bodhavvA, urAlA ya tasA tahA / iccete tasA tivihA, tesiM bhee suroha me // 107 duvihA te jIvA u, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, etramee duhA puNo // 108 // bAyarA je upajjatA, rogahA te pakittiyA / aMgAre mummure agaNI, accI jAlA taheva tha // 106 ukkA vijju bodhavvA, rogahA evamAiyo / egavihamanAraNattA, suhumA te vicahiyA // 110 // humA savvalommi, logadese a bAyarA / eto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM cauvvihaM // 111 // saMta pappa'NAIA, apajjavasiyAvi / ThiiM paDucca sAIyA, sapajjavasizrAvi // 112 // tiNNeva ahorattA, ukkoseNa vizrAhimA / AuThiI teUNaM, aMtomuhuttaM jahannA // 113 // adhya0 36 // 142 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsarAdhyayanasUtram // 143 // adhya0 36 // 143 // CEVEREVEVEYE FEEVEEVerever asaMkhakAlamukkosA, aMtomuhattaM jahannagA / kAyaThiI teUNaM, te kArya tu amucao // 114 // aNaMtakAlamukkosa, aMtomuhattaM jahannagaM / vijaDhaMmi sae kAe, teUjIvANa aMtaraM // 115 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 116 // vyAkhyA tejoyogAttejAMsa agnayo vAyavazva bodhavyAH, udArA ekendriyApekSayA prAyaH sthUlA dvindriyAdyA ityarthaH, caH samuccaye, prasAstathA tenAgamoktaprakAreNa ityete trasyantIti calantIti trasAstrividhAH / tatra tejovAyUnAM sthAvaranAmakarmodaye'pi gatyapekSayA trasatvaM, dvIndriyAdInAM ca sanAmakarmodayavatAM labdhito'pi prasatvaM, teSAM bhedAn zRNuta me kurvata iti zeSaH // 107 // tatra tejojIvAnAhaatrAGgAro dhUmajvAlAhIno dahyamAnendhanAtmako bhAsvarasvarUpaH, 'mummaro' bhasmamizrAmikaNarUpaH, 'agniH' uktabhedAtirikto banhiH, 'acira mUlapratibaddhAgnizikhA, 'jvAlA' chinnamUlA saiva // 108 // 106 // atrolkA vidyucca nabhasi samutpanno'gniH // 110 // 110 // vAyujIvAnAhamUlam-duvihA vAujIvA u, suhumA bAyarA thaa| pajjattamapajjatA, evamee duhA puNo // 117 // bAyarA je u pajjattA, paMcahA te pkittiaa| ukkaliA maMDaliA, ghaNa guJjA suddhavAyA ya 118 saMvadRgavAe a, NegahA evamAyo / egavihamanANattA, suhumA te vivAhiA // 116 // muhumA savvalogaMmi, logadese a bAyarA / etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM caunvihaM // 120 // VEGVGVEZEeeeeVEVGVEZEVEEVEEVEE Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya vAmadhya0 36 | // 144 // panasUtram // 144 // PereGAR saMtaI pappa'NAIA, apajjavasiAvi / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasimAvi a||121|| tiNNeva sahassAI, vAsANukkosiA bhave / AUThiI AUNAM, aMtomuhuttaM jahanniA // 122 // asaMkhakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahanniyA / kAyaThiI vAU, taM kAyaM tu amucao // 123 // aNaMtakAlamukkosa, aMtomuhattaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe, vAujIvANa aMtaraM // 124 // eesiM vagaNo ceva, gaMdho rsphaaso| saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 125 // vyAkhyA-'paMcahatti' paJcadhetyupalakSaNaM, atraivAsyA'nekadhetyabhidhAnAt / 'utkalikA vAtA' ye sthitvA 2 vAnti, 'maNDalikA vAtA' vAtolIrUpAH, 'ghanAvAtA' ratnaprabhAdhAdhArAH, 'guJjAvAtA' ye guJjanto vAnti, 'zuddhavAtAH' sahajavAtA mandAnilAdayaH // 118 // 'saMvataMkavAtA' ye bahiH sthitamapi tRNAdi vivakSitakSetrAntaH kSipanti // 116 // udAratrasAnAhamulama-urAlA ya tasA je u, cauhA te pakittiA / beiMdia teiMdia, cauro paMciMdiA ceva // 126 // beiMdiA u je jIvA, duvihA te pakittiA / pajjattamapajjattA, tesiM bhee suNeha me // 127 // kimiNo maMgalA' ceva, alasA mAivAhayA / vAsImuA sIppiA, saMkhA saMkhaNayA tahA palogANulayAceva, taheva ya varADagA / jalUgA jAlagA ceva, caMdaNA ya taheva ya // 126 // 1 "somaGgalA" iti pATho 'gha' saMjJakapustake / MENENANENARAVEENENANEN Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram || 145|| acaex mUlam -- iMdiyA ee rogahA evamAyo / loegadese te savve, na savvattha vimAhiyA // 130 // saMtaI pappa'NAIbhA, apajjavasiyAvi a / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiyAvi // 131 // dhAsAI bAraseva u, ukkole vimAhiyA / beidima bhAuThiI, aMtomuhuttaM jahanniyA // 132 // saMkhejjakAlamukkosA, tomuhuttaM jahanniyA / beiMdikAyaThiI, taM kAryaM tu zramuco // 133 // aAMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahagaNayaM / beiMdiyANa jIvANaM, aMtarecaM vimAhi // 134 // eesiM vaNNao ceva, gaMdha rasaphAsa / saMThANAdesa vAvi, vihANAraM sahastaso // 135 // vyAkhyA - atra 'cauroti' caturindriyAH // 126 // dvIndriyAnAha -- zratra kramayo'zucyAdijAtAH, mAtRvAhakA ye kASThazakalAni samobhayAgratayA sambandhanti, vAsyAkAramukhA vAsImukhAH, 'sippIatti' zuktayaH, 'zaMkhanakA' laghuzaMkhAH, 'candanakA' acAH, zeSAstu kecitprasiddhAH kecittu yathAsampradAyaM vAcyAH iti // 127 // 128 // 126 // 135 // trIndriyAnAha - mUlam - teIdinA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA, tesiM bhee suroha me // 136 // OM pipIla uddasA, ukkaludde hicA tahA / taNahArakaTThahArA, mAlugA pattahAragA // 137 // kappAsaTThimiMjA ya, tiMdugA tausamiMjagA / sadAvarI a gummI a, bodhavvA iMdakAiyA // 138 // avya0 36 // 145 // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 ucarAdhyapanasUtram // 146 // // 146 // iMdagovagamAimA'NegahA evmaayo| loegadese te savve, na savvattha vivAhiA // 136 // saMtaI pappaDaNAInA. apajjavasimAvi . ThiI paDaca sAIA. sapajjavasivi // 17 // egaNapaNNahorattA, ukkoseNa vihiA / teiMdiaAuThiI, aMtomuhuttaM jahariNA // 14 // saMkhejjakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahanniA / teiMdiakAyaThiI, taM kAyaM tu amucao // 142 // apAMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannagaM / teiMdiajIvANaM, aMtare vizrAhimaM // 14 // eesiM vaNNao ceva, gaMdho rasaphAsao / saMThANAdeso vAvi, vihANAI sahassaso // 144 // vyAkhyA-iha kunthupramukhAH kecitpratItAH, 'gulmI' zatapadI, kecittu yathAsampradAyaM jJeyAH / / 136 // caturindriyAnAhamUlama-cauridiA u je jIvA, duvihA te pakittiA / pajjattamapajjattA, tesiM bhee suNeha me // 145 aMdhiA pottiA ce va, macchiA masagA tahA / bhamare kIDapayaMge a, DhiMkuNe kukuNe tahA 146 kukkuDe siMgirIDI a, naMdAvatte bha vicchie / Dole bhiMgirIDI a, virilI acchivedhae // 147 acchile mAhae acchiroDae vicitte cittptte| ohiMjalimA jalakAri anIA taMbamAvi mA caturiMdiyA ee'NegahA evamAyabho / logassa egadesaMmi, te savve parikittimA // 146 // / / Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 147 // saMta pappa'NAI, apajjavasivi cha / DiM paDucca sAIA, sapajjavasivi // 150 // chacceva ya mAsAU, ukkoseNa vicahiyA / cauriMdi mAUThiI, aMtomuhuttaM jahariNa 151 saMkhejjakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / cauriMdiyakAyaTiI, taM kAryaM tu amu ca // 152 // aAMtakAlamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / cauriMdiyANa jIvANaM, aMtare vimAhi // 153 // eesiM vaNNao ceva, gaMdha rasaphAsa / saMThANAdesa vAvi, vihANAi sahastaso // 154 // vyA0 - eteSvapi kepi pratItAH kecittu yathAsampradAyaM tattadezaprasiddhayA vA vAcyAH || 145 || 146 // 147 // 148 // paMcendriyAnAhamUlam -- paMciMdiyA u je jIvA, cauvvihA te vicahiyA / neraiyA tirikkhA ya, maraNuA devAya zrahiA neraIA sattavihA, puDhavIsu sattasu bhave / rayaNAbhasakkarAbhA, vAluAbhA ya Ahi // 156 // paMkAbhA dhUmAbhA, tamA tamatamA tahA / iti neraiyA ete, sattahA parikittiyA // 157 // logassa egadesamma te savve u vimAhi / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM cauvvihaM 158 saMtaGgaM pappa'NAIcA, apajjavasiyAvi / ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiyAvi a // 156 // kamAkhyA--nairayikAnAha - nairayikAH saptavidhAH kimiti 1 yataste pRthvISu saptasu bhaveyuH tatastadbhedAsteSAM saptavidhatvamiti bhAvaH / adhya0 36 1128011 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram // 148 // kA punastA isyAha-'syaNAbhatti' ratnAnAM ratnakANDasthitAnAM bhavanapatibhavanasthAnAM ca prAmA prabhA yatra sA ratnAmA 1 evaM sarvatra zarkarAmadhya036 laghupASANakhaNDarUpA tadAbhA 2 vAlukAmA 3 paGkAmA 4 dhUmAmA tatra dhUmAbhAve'pi tattulyapudgalapariNAmasambhavAt 5 'tamati' tamapramA // 14 // tamorUpA 6 tamastamaHprabhA mahAtamorUpA 7 // 157 // lokaikadeze adholokarUpe // 158 // mUlam--sAgarovamamegaM tu, ukkoseNa vibhaahiaa| paDhamAe jahaeNegAM, dasavAsasahassiA // 160 // tigaNeva sAgarAU, ukkoseNa vibhaahiaa| doccAe jahaNaNeNaM, egaM tu sAgarovamaM // 16 // satteva sAgarAU. ukkoseNa vimaahiaa| taiAe jahanneNaM, tipaNeva u sAgarovamA // 16 // dasa sAgarovamAU, ukkoseNa viaahimaa| cautthIe jahanne, satteva u sAgarovamA // 163 // sattarasa sAgarAU, ukkoseNa vihaahiaa| paMcamAe jahanneNAM, dasa ceva u sogarovamA // 16 // bAvIsa sAgarAU, ukkoseNa vizrAhiA / chaTThIe jahanneNaM, sattarasa sAgarovamA // 165 // tettIsa sAgarAU, ukkoseNa vizrAhimA / sattamAe jahanneNaM, bAvIsaM sAgarovamA // 166 // jA ceva upAUThiI, neraIANaM vinAhi / sA tesiM kAyaThiI, jahaNNukosimA bhave // 1671 aNaMtakAlamukkosa, aMtomuhuttaM jahaeNagaM / vijaDhaMmi sae kAe, neraimANaM tu aMtaraM // 16 // JANNENANENAVATNENE Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NO madhya0 36 uttarAdhyayanastram // 14 // // 14 // eesiM vaNNamao ceva, gaMdhamo rasaphAso / saMThANAdesao vAvi, vihANAi sahassaso // 16 // vyAkhyA atra sarvatrApi sthitiriti zeSaH // 160 // yA caiva AyuH sthitinairayikANAM vyAkhyAtA sA teSAM kAyasthitirjaghanyotkRSTA ca bhavet , teSAM hi tata uddhRttAnAM garbhajatiryagmanuSyeSvevotpAda iti // 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167 // atrAntamuhuttaM jaghanyAntaraM, yadA ko'pi narakAdutya garbhajaparyAptamatsyeputpadyAntamuhurtAyuH prapUrya kliSTAdhyavasAyavazAt punarnarake evotpadyate tadA labhyata iti bhAvanIyam // 168 // tirazca AhamUlam-paMciMdiatirikkhA u, duvihA te vihiaa| samucchimatirikkhA ya, gabbhavakkaMtitrA tahA 170 duvihAvi te bhave tivihA, jalayarA thalayarA thaa| khahayarA ya bodhavvA, tesiM bhee suNeha me 171 macchA ya kacchabhA ya, gAhA ya magarA thaa| susumArA ya bodhavvA, paMcahA jalacarAhiA // 172 loegadese te savve, na savvattha viAhiA / etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM caubvihaM // 173 saMtaI pappa'NAImA, apajjavasiAvi a / ThiiM paDucca sAIA, sapajjavasiAvi a||174|| egA ya puvvakoDI u, ukkoseNa vibhaahiaa| AuThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahariNA // puvakoDipuhuttaM tu, ukkoseNa viAhiyA / kAyaThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 176 // A AAAAAA Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 15 // // 15 // azAMtakAlamukkosa, aMtomuhasaM jAnana vijahami-sapa, kAra, jalayarAvAM tu aMtara // 17 // atra saMmacchimatino manohInAH saMmarchanajanmAnaH, gameM vyatrAntirutpattiryeSAM te garbhapaLAntikA garbhajA ityarthaH kaa||170|| dvividhA api te saMmUchimA garbhajAzcetyarthaH bhaveyusvividhAH, jalacarAH sthalacarAH khacarAzca // 171 // jalacarAnAha 'gAhatti' grAhAH jalacaravizeSAstantava iti prasiddhAH, 'susumArA' makaravizeSA eva // 172 / / iha sthitiH saMmUchimAnAM garbhajAnA ca tulyaiva // 175 // pUrvakoTIpRthaktvaM dviprabhRtyAnavamyaH, tata ihASTa pUrvakoTayaH kAyasthitijalacarANAM, iyatI caiSAM kAyasthitiritthaM syAt, paJcendriyatiryagnRNAM utkRSTato'pyaSTai nirantarA bhavA mavanti tadAyumakhine ca etAvatya evaM pUrvakotyaH syuna caiteSu mugalinaH syuryaloktA virodhaH syAditi // 176 // sthalagharAnAhamUlama-cauppayA ya parisappA, duvihA thalayarA bhave / uppayA gharavihA, te me kittayo suNa // 178 egakhurA dukhurA ceva, gaMDIpaya saNappayA / hayamAI goNamAI, gayamAI sIhamAiNo // 176 // bhumoraparisappA u, parisappA duvihA bhave / gohAI mahimAI a, ekekA'vegahma bhave 1en loegadese te savve, na savvattha vishraahimaa| eso kAlavibhAmaM tu, lesi voccha unihaM // 181 saMtaI pappa NAIA, apajjavasiAvi a / ThiI paDucca sAIzrA, sapajjavasiAvi a||18|| paliovamA u timiNa 3, ukkoseNa vizrAhinA / AuThiI thalayarANaM, aMtomuhuttaM jahariNamA Nee Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 uttarAdhyayanasUtram // 15 // // 15 // paliovamAI tiriNa u, ukkoseNa vibhAhitrA / puvakoDIpuDutteNaM, aMtomuhuttaM jahanniA 184 kAyaThiI thalayasa, aMtara tesimaM bhve| kAlaM aNaMtamukkosa, aMtomuhurA jahannagaM // 18 // vijaDhaMmi sae kAe, thalayarANaM tu aMtaraM / camme u lomapakkhI a, taiyA samumgapaMktI a|| vitatapakkhI a bodhavvA, pakkhiNo u cauThivahA / loegadese te savve, na savvattha viAhiA vyAkhyA ekakhurA hayAdayaH, dvikhurA gavAdayaH, gaeDI-pacakarNikA tadvavRttatayA padA yeSAM te gaNDIpadA gajAdayaH, 'saNappayati sanakhapadAH siMhAdayaH, hayamAI-ityAdi vyAkhyAtameva // 179 // parisarpAnAha-'bhuyoraparisappatti' parisarpazabdasyobhayatra yogAta bhujAmyA parisarpantIti bhujaparisAH gopAdayaH / urasA parisaMpantIti uraHparisarpAH sadiyaH / te ca ekaikAH pratyekamanekavidhA maveyuH / / godherakanakulAdibhedaMgonasAdimedaizca / / 180 // atra cAyaM vizeSo garbhamabhujoraHpassirpayoruskRSTamAyuH pUrvakoTiH, saMmUciyostu tayoH / kramAt dvAcatvAriMzatrayaHpaJcAzaca varSasahasrAH / saMmUrcchajasthalacarANAM tu caturazItivarSasahasrA iti // 183 // atra panyopamatrayamAyuyuga-1 licatuSpadatirazvA tadbhavAnantaraM ca na punasteSvevotpAdaH, tataH pUrva tu utkarSato'pi teSu pUrvakoTimAnAyuSaH sapta bhavA bhavantIti pUrvakoTipRthakvAdhikapalyatrayamAnA teSoM kaasthitiH|| 184 // atra pUrvArddhana sthalacarANAmantaradvAraM samApyocarArddhana khacarAnAha-camma utti" prakramAJcamapaviNadharmamayapakSAzcamaTakAdayaH, romapakSiNI romapradhAnapamA hasAdayaH, samudpakSiNaH samudrakAkAsavAste ca mAnubhottarAhipahi areii sarvadA vizilyAne vAsa yeSi mAnupoSarAjadirekha baladeva pahiyarviyA // 187 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanasUtram // 152 // dhya0 36 // 152 // mUlama-saMtaI pappa'NAIA, apajavasiAvi / ThiI paDuca sAInA, sapajjavasimAvi aN||18|| paliovamassa bhAgo asaMkhijjaimo bhave / AuThiI khahayarANaM, aMtomuhuttaM jahariNA // 18 asaMkhabhAgo paliassa, ukkoseNa u saahio| puvvakoDipuTutteNaM, aMtomuhuttaM jhrinnaa|| kAyaThiI khahayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM aNaMtamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaeNagaM // 19 // eesiM vaNNao ceva, gaMdho rasaphAso / saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 12 // vyAkhyA-ihapalyopamAsaMkhyeyabhAgAyuyugalipakSiNAM jJeyaM, tadanyeSAM tu garbhajAnAM pakSiNAM puurvkottiH| saMmRcchimAnAM tu teSAM dvAsanativarSasahasrANyutkRSTamAyuriti vizeSaH // 188 // 186 // manujAnAhamUlam-maNuA duvihabheA u, te me kittayo suNa / samucchimamaNussA ya, gabbhavakkaMtitrA tahA 163 gabbhavakkaMtiA je u, tivihA te vihAhiA / akammakammabhUmA ya, aMtaraddIvayA tahA // 164 // paNNarasa tisaI vihA, bheA ya aTThavIsaI / saMkhA u kamaso tesiM, ii esA viAhiA 165 samucchimANa eseva, bhezro hoi aahio| logassa egadesaMmi, te savvevi vihiA // 166 // saMtaI pappa'NAIA, apajavasiAvi bha / ThiiM paDucca sAIA, sapajjavasiAvi a||19|| Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 153 // vya0 36 // 13 // palibhovamAI tiSiNa u, ukkoseNa vibhAhiA / AUThiI maNunANaM, aMtomuhuttaM jahariNA paliovamAI tiSiNa u, ukkoseNa vibhaahiaa| puvakoDIpuhutteNaM, aMtomuhuttaM jahaeNagA 166 kAyaThiI maNuANaM, aMtara tesimaM bhave / aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahaeNagaM // 200 // .. eesiM varaNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAMdesao vAvi, vihANAI sahassaso // 20 // vyAkhyA-iha saMmUchimamanuSyA ye. manorahitA garbhajamanuSyasambandhivAntAdiSutpattibhAjo'ntamuhUrtAyuSo'paryApsA evaH niyante te jnyeyaaH||163 // akammetyAdi-atra bhUmazabdasya pratyekaM sambandhAdAkarmabhUmAstatra karmANi kRSivANijyAdIni na santi yAsu tA akarmabhUmayo haimavatAdikSetrANi tatra bhavA AkarmabhUmA yugalinaH, evaM kArmabhUmA bharatAdikSetrajAH, antaramiha samudramadhyaM tatra dvIpA antaradvIpAH teSu jAtA antaradvIpajAH // 14 // 'paeNarasa tIsaI vihatti' vivazabdasya pratyeka yogAt paJcadazavidhAH kAmabhUmAH, karmabhUmInAM bharatairavatavidebahAnAM trayANAM pratyekaM paJcasaMkhyatvAt / triMzadvidhA pAkarmabhUmAH, haimavata-harivarSa-ramyakavarSa-hairaNyavata-devakuruttarakurUNAM SaNNAmakarmabhUmAnAM pratyekaM paJcasaMkhyatvAt / iha ca kramata ityuktepi pazcAbhirdiSTAmAmapi karmabhUmAnAM muktisAdhakatvena prAdhAnyAt pUrva bhedAbhiyAnam / anye tu tIsaI parAvarasavihatti' paThanti / medAcASTAviMzatirantaradvIpajAnAmiti vimatipariNAmena sampanvate, aSTaviMzatisaMkhyatvaM caiSAmatasaMkhyatvAdantaradvIpAlA, te hi himaktaH pUrvAparaprAntayozcatasRSu vidiprasRtakoTiSu jINi zrIsi yojanazatAnyavanAtha tAvantyeva yojanazatAnyAyAmavistAsampa-prathame catvAro'ntaradvImA tato'pyekaikayonamazatAvadhAlagAinayA yojanazatacatuSkAdhASAmavistArA dvitIyAdayaH sstt| epa Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhyayanasUtram // 154 // ELEVEGEVEERENCE CereCROR caizAnyAdikramAta prAdakSiNyena prathamacatuSkasya ekoka 1 AbhASiko 2 vaiSANiko 3 lAMgulikA 4 iti nAmAni / dvitIyasya hayakarNamadhya 36 1 gajakarNa 2. gokarSa 3 zakulIkaH 4 / tRtIyasya Adarzamukha-1 meSamukha 2 hayamukha 3 gajamukhAH'4"caturthasyAcamukha 1 hasti- // 154 // mukha 2 siMhamukha 3 vyAghramukhAH 4 / paJcamasyAzvakarNa 1 siMhakarNa 2 gajakarNa 3 karNaprAvaraNAH 4 / SaSThasya umkAmukha 1 vidyunmukha 2 jihvAmukha 3 meghamukhAH 4 / saptamasya ghanadanta 1 gUDhadanta 2 zreSTadanta 3 zuddhadantAH 4 iti nAmAni / eSu ca dvIpanAmasadRzanAmAna | 'zva yugalino vasanti / tadehamAnAdi cAbhyAM gAthAmyAM jJeyam |... 'aMtarIvesu narA, dhaNUasayaThThasiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNadhammaM, paliassa asaMkhamAgAU // 1 // | causaTThI piTThakaraMDayANe, maNuprANa tesimAhAro / bhattassa cautthassa uguNasIti diNANa pAlaNayA // 2 // " ete ca zikhariNo'pi pUrvAparaprAntavidiprasRtakoTipUktanyAyato'STAviMzatiH santi, sarvasAmyAccaiSAM bhedenAvivakSitatvAnna khatre'STAvizatisaMkhyAvirodha iti dhyeyam // 165 // saMmUchimAnAM eSa eva medo yo garbhajAnAM, te hi teSAmeva vAtapittAdiSu sambhavantIti // 166 palyatrayaM sthitizca yugalinoM jJeyA, saMmRcchimamanuSyANAM tu utkRSTamapyantamuhUttameva // 198 // trINi palyopamAni pUrvakoTIpRthaktvena pUrvakoTisaptakAtmakenAdhikAnIti zeSaH / / 16 / / devAnAhamulam-devA caubvihA vuttA, te me kittayao suNa / bhomejavANamaMtarajoisavemANiyA tahA // 202 // "dasahA bhavaNavAsI, aTThahA vaNacAriNo / paMcavihA joisiA, duvihA vemANiA tahA / / 203 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. tarAdhyadhanasUtram // 155 // asurA nAga suvaraNA, vijjU aggI a AhizrA / dIvodahi disA vAyA, thaNiyA bhavaNavAsiro pisAya bhUmA jakkhA ya, rakkhasA kinnarA ya kiNpurisaa| mahoragA ya gaMdhabvA, aTThaviA vANamaMtarA caMdA sUrA ya nakkhattA gahA tArAgaNA tahA / ThiyA vicAriNo ceva, paMcavihA joisAlamA 206 vyAkhyA - " bhomejjatti" bhUmau bhavA 'bhaumeyAM' bhavanapatayaH // 202 // eSAmuttasmedAnAha etAneva nAmata Aha-yaMtra asurAH asurakumArAH kumAravatkrIDAmiyatvAt veSa-bhASA-zastra - yAna - vAhanAdi bhUSAparatvAccAmI kumArA ityucyante / evaM nAgAdiSvapi 'kumArazabdo yojyaH // 204 // anye'pyaSTau vyantarA 'aNapaNNI' prabhRtaya eSvevAntarbhAvanIyAH // 205 // "vicAriNotti" vizeSeNa meruprAdaci-eyalakSaNena carantIti vicAriNaH, tatrAmI manuSyakSetrAdvahiH sthitA eva santi, tanmadhye tu vicAriNa eva // 206 // mUlam - vemANiyA u je devA, dubihA te vidyAhiyA / kappovagA ya bodhavvA, kappAtItA taheva ya / 207 kaMppovagA bArasahA, sohammIsAgagA, tahA / sakumArA mAhiMdA, baMbhalogA ya laMgA // 208 // mahAsukkA sahasvArA, ANayA pANyA tahA / bhArakhA accumA cetra, iti kappobagA surA / 206 kappAtItA u je devA, duvihA te vimAhiyA / gevijjANuttarA ceva, gevijjA navavihA tahiM 210 # mahimA va himA majjhimA tahA / hiTThimA uvarimA ceva, majjhimA hiTThimA tahA / adhya0 36. // 155 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAvyapanasUtram // 156 // madhya0 36 // 16 // majhimA majikamA ceba, majjhimA jabariyA thaa| ukasmiA hiTThimA ceva, udarimA majikamA sahA uvarimA uvarimA ceva, iha gevizjamA suraa| vijayA vejayaMtA ya, jayaMtA aparAjiyA // 21 sabaTThasiddhagA ceva, paMcahA'NuttarA surA / ii bemANiA eeuNegahA evamAyo // 21 // logassa pagadesammi, te sabbe parikiciyA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM voccha caThavihaM // 215 saMtaI pappa'NAIA, apajjavasiAvi a| ThiI paDucca sAIA, sapajjavasiAvi a||216|| sAhiyaM sAgaraM ikkaM, ukkoseNa ThiI bhave / bhomejjANaM jahanneNaM, dasavAsa sahassiA // 217 // paliyovamamegaM tu, ukkoseNa ThiI bhane / vaMtarAvaM jAhanneNaM, dasavAsa sahassiA // 21 // palimovamaM tu egaM, vAsalakkheNa saahi| palilovamaTThabhAgo, joIsesu jahanniA // 21 // vyAlpA-'kappoSagatti' kalpAn-saudharmAdidevalokAnupagacchantIti 'kalpopagAH' saudharmAdidevalokadevAH, kalpAnatItAstaduparivartisthAnotpannatayA'tikrAntAH kalpAtItA aveyakAnuttaravimAnavAsisurAH // 20 // satra sarvatra tAtsthyAttathapadeza iti nyAyAtsvarmanAmabhireva deva medA uktAH // 20 // 206 // 'gevijjAguttaratti' abeyakeSu bhavA aveyakAH, anucareSu prakramAdvimAneSu bhavA praanusraaH||210|| graibepakahi aadaINi trikAni, tatra prathamatrikaM madhastanatvena hiTiThamamityucyate, tatrApi prathamaM graiveyakamadhastanatvena hiTThimahiThimamiti, taba bhavA devA hiTThimAhiTThimA iti / evaM sarvatrApi bhAvanIyam // 21 // 212 // ihottraarddhnaanuttrvimaanaanaah-||21||214|| atra varSalavAdhika Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 157 // I palyoparma utkRSTA sthitiriti gamyaM, iyaM ca candravimAnadevAnAM jaghanyA tu tArAvimAnadevAnAm // 216 // mUlam -- do ceva sAgarAI, ukkoseNa vimAhiA / sohammammi jaharANeNaM, egaM ca pavimaM // 220 // sAgarA sAhidunni, ukkoseNa vijhAhiyA / IsArAmi jaharANeNaM, sAhiyaM pavimaM // 221 sAgarANi ca satteva, ukkoseNa ThiI bhave / sAMkumAre jaharANeAM, duriNa u sAgarovamA / 222 sAhiyA sAgarA satta, ukkoseNa ThiI bhave / mAhiMdammi jahanneNaM, sAhiyA duriNa sAgarA // dasa ceva sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / baMbhaloe jahanneNaM, satta u sAgarovamA // 224 // causa u sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / laMtagaMmi jahanneAM, dasa u sAgarovamA // 225 // sattarasa sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / mahAsukke jaharANeNaM, cauddasa sAgarovamA // 226 // aTThArasa sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / sahassAre jahaNaNeNaM, satarasa sAgarovamA // 227 // sAgarA auNavIsaM tu, ukkoseNa TiI bhave / zrANayammi jaharANegAM, aTThArasa sAgarovamA 228 ai tu sAgarAI, ukkoNa ThiI bhave / pANayammi jaharaNeNaM, sAgarA auNavIsaI // 226 // sAgarA ikkIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / bharaNammi jaharANeNaM, vIsaI sAgarovamA // 230 // adhya0 36 // 157 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 158 // bAghIsa sAgarAI uksesa ThiI bhane / cummi jahanaNaM, sogarA ikkIsaI // 2151 tevIsa sAgarAI, ukkose ThiI bhave / paDamaMmi jaharANeNa, bAbIsaM sAmarovamA // 232 // cavIsa sAgarAI, ukkoserA ThiI bhave / vizrami jaharANe, tevIsa sAMgarovamA // 233 // paNabIsa sAgarAI, ukkoserA ThiI bhave / taiyaMmi jahanneNaM, caDavIsa sAgarovamA // 224 // chabvIsa sAgarAI, ukkoserA ThiI bhave / cautthami jaharaNeNaM, sAgarA paNavIsaI // 235 // sAgarA sattavIsaM tu, ukkole ThiI bhave / paMcamammi jaharANeNaM, sAgarA u chabIsaI // 236 // sAgarA aTThAvIsa tu, ukkoseNa ThiI bha've / chaTThami jahanme, sAgarA sapAvIsaI // 237 // sAgarA aNatIsa tu, ukkoseNa TiI bhave / satamammi jahanneNaM, sAgarA aThabIsaI // 238 tIsa tu sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / aTThamammi jaharaNeNaM, sAgarA uNatIsaI // 236 // sAgarA ikkatIsaM tu, ukkoserA ThiI bhave / navamammi jaharuNeNaM, tIsaI sAgarokmA // 240 // tettIsa sAgarAI, ukkoNa ThiI bhave / causu pi vijayAIsu, jahannA ikkatIlaI // 2411 maharaNamagunakosa, tittIsa sAgarovamAH / mahAvimAye savbaTThe, ThiIM esA vicahiyA // 242 // adhya* 36 // 158 // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 uttarAdhyapanastram // 15 // // 15 // jA ceva ya aThiI, devANaM tuM vivAhiyA / sA terti kIThiI, jahaNukkausiyA bhaveM // 243 pratikAlamukkorsa, aMtomuhurta jaharaNaya / vijaami sae kAe, devANa huja aMtara // 24 // eesi vagaNo caiva, gaMdhaoM rasaphAsao / saThANAdesao vAvi, vihANAI sahassasoM // 245 vyAkhyA atra sarvatra 'aveyake' iti zeSaH // yA teSAM devAnAmAyuHsthitiH saiSa kAyasthitimRtvA punastatropAvasabhAvAt // 243 // prAgvaditi kepAzcidavayavArthaH // 244, 245 // saMprati nigamanamAhabhUla-saMsArasthA ya siddhA ya, iijIvA vivAhitrA / rUviNo gheva'rUvI , ajIyA duSihAvi 249 vyAkhyA - saMsaurasthAce siddhAba ityanena pUrvoktanyAyena jIvA vyAkhyAtAH, rUpiNIrUpiNazyati ajIvI api dvividhA vyAkhyAtA iti yogaH // 46 // atha kacijjIvAjIvavibhaktizravaNazraddhAnamAtradeiva kRtArthI manyetA'tastadAzaGkApanodArthamAha~mUlam-jIvamajIve a succA saMdahiUNa ya / savanayAla gumae, ramijI saMjameM muNI ||24nnoN vyAkhyA kati vinijIvi zrutvA zrebAya ca sarve ca teM nayA sarvanayA-zAnaniyAnayAntargatA naigamAdayasteSAm 'anumate' abhiprete rameta saMkme mumiriti saaryH|| 247 // saMyameM rati chAtvA yatkArya tadAhamUlam-tako kaNi kAsANi, somakhamAzupAlikA me kamajonaNaM; pANaM saMlihe muNI // 248 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyayanasUtram // 160 // ATACARACALACATALAAAAA bAraseva 3 vAsAI, saMlehukkosiyA bhave / saMvaccharaM majmimizrA, chammAse a jahariNA // 246 paDhame vAsacaukaMmmi, vigaI nijjUhAM kare / biie vAsacaukammi, vicittaM tu tavaM care // 250 // egaMtaramAyAmaM kaTTa, saMvacchare duve / tatro saMvaccharaddha N tu, nAivigiTTha tavaM care // 251 // vacchara, tu vigiTThaM tu tavaM care / parimicaM ceva AyAma, tami saMvacchare kare // 252 // mAyAmaM, saMvacchare muNI / mAsaddhamAsieNaM tu, AhAreNaM tavaM care // 253 // vyAkhyA--atra 'kammajogeNaMti' krameNa yogastapo'nuSThAnarUpo vyApAraH kramayogastena "saMlihetti" 'saMlikhet' dravyato bhAvatatha kRzIkuryAt // 248 // kramayogamevAha - dvAdazaiva tuH pUta varSANi saMlekhanA dravyato vapuSo bhAvataH kaSAyANAM kRzatApAdanamutkRSTA bhavati, saMvatsaraM madhyamA, SaNmAsAMzca jaghanyakA // 246 // utkRSTAyAH kramayogamAha - prathame varSacatuSke 'vikRtiniyU hanaM' vikRtityAgaM kuryAt, idaM ca vicitratapasaH pAraNake / yadAha nizIthacUrNikAra : - " aNNe cacAri varise bicittaM tavaM kAuM AyaMbileNa nivviharaNa vA pAreitti " kevalamanena dvitIye varSacatuSke idamuktaM, atra tu prathame dRzyate tato'sya prakAradvayenApi karaNe na doSa iti jJAyate / dvitIye varSacatuSke 'vicittaM tutti' vicitrameva SaSThASTamAdikaM tapazcaredatra ca pAraNake sarvaM kalpanIyaM pArayatIti saMpradAyaH // 250 // ekena caturthalacaNena tapasA antaraM vyavadhAnaM yasmiMstadekAntaraM 'AyAma' AcAmlaM kRtvA saMvatsarau dvau, tataH 'saMvatsarArddha' mAsaSaTkaM tuH pUrvau na naivAtivikRSTamaSTamadazamAdi tapazcaret / / 251 // tataH saMvatsarArddhatuH evakArArthe ' vigiTThaM tuti' vikRSTameva tapazcaret, atraiva vizeSamAha - "parimizraM caivatti" adhya0 36 // 160 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- panasUtram // 16 // Veeeeeeeeeeeeeevee parimitameva svalpameva AcAmla, dvAdaze hi varSe nirantaramAcAmlamiha tu caturthAdipAraNaka eveti parimitamityuktaM, tasmin dvidhA vibha- adhya0 36 | jyokte saMvatsare kuryAt // 252 // kotyau-agre pratyAkhyAnAdyantarUpe sahite-mIlite yasmiMstatkoTIsahitaM, ayaM bhAvaH-vivakSitadine // 16 // AcAmlaM kRtvA punardvitIye'hina AcAmlameva pratyAkhyAti tataH prathamasya paryantakoTirdvitIyasya prArambhakoTirume api mIlite bhavatastatastatkoTIsahitaM syAt , idRzaM nirantaramityarthaH AcAmlaM kRtvA saMvatsare prakramAt dvAdaze muniH 'mAsatti' mAsikena arddhamAsikena vA 'zrAhAreNaMti' AhArapratyAkhyAnena 'tapa iti' prastAvAdbhaktaparijJAdikamanazanaM caret / nizIthacUrNAvuktaH saMpradAyazcAyamatra-"duvAlasamaM parisaM niraMtaraM hIpramANaM usiNodaeNaM AyaMbilaM karei, taM koDIsahi bhaeNai jeNAyaMbilassa koDI koDIe milai, jahA padIvassa battI tillaM ca samaM niTThavaha tahA bArasame varise AhAraM parihAvei jahA AhArasaMlehaNAe AugraM ca samaM niTThavai / ettha vArasamassa vAsassa pacchimA je cattAri mAsA tesu tellagaMDUse nisIThaM dhareuM khellamallage Nicchuhai, mA airukkhattaNo muhajaMtavisaMvAo bhavissaiti, tassa ya visaMvAe no samma namukkAramArAhei" iti sUtraSaTkArthaH // 253 // itthaM prapannAnazanasyApyazubhabhAvanAnAM mithyAtvAdInAM cAnarthahetutvaM tadviparyayANAM ca zubhahetutAmAhamUlam-kaMdappamAbhiyogaM ca, kibvisinaM mohamAsurattaM ca / eyAo duggaImo, maraNammi virAhayA huti / / micchAdasaNarattA, saniANA hu hiNsgaa| ii je marati jIvA, tesiM puNa dullahA bohI // 255 / / sammadasaNarattA, aniANA sukklesmogaaddaa| ii je maraMti jIbA, sulabhA tesiM bhave bohI 256 / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya KEE CG CE yanasUtram adhya* 36 // 162 // // 162 // eretppdpbkpn micchAdasaNarattA, saniANA kaNhalesamogADhA / ina je marati jIvA, tesiM puNa dullahA bohI // vyAkhyA-'kaMdappati' kandarpabhAvanA' evamAbhiyogyabhAvanA' kilviSabhAvanA mohabhAvanAAsurabhAvanA' ca, etA bhAvanA hetutvAt durgataya etadvidhAtRNAM durgatirUpeSu tathAvidhadevanikAyeSvevotpAdAt, 'maraNe' maraNakAle virAdhikA bhavanti samyagdarzanAdInAmiti gamyate, iha ca maraNa ityabhidhAnaM pUrvametatsattAyAmapi prAntakAle zubhabhAvanAbhAve sugatirapi syAditi sUcanArtham // 254 // mithyAdarzanam-atattve tatvAbhinivezastatra raktAH-AsaktA mithyAdarzanaraktAH sanidAnAH kRtabhogaprArthanAH 'huH' pUttauM 'hiMsakAH' jIvopamaIkAriNa itItyevaMrUpA ye niyante jIvAsteSAM punadurlabhA 'bodhiH' jinadharmAvAptiH // 255 / / "sukkalesamogADhatti" zuklalezyAmavagADhA:-praviSTAH // 256 / / spaSTam , nanu punaruktatvAdanarthakamidaM sUtraM, naivaM vizeSajJApakatvAdasya, vizeSazcAyaM-tAdRze saMkleze satyeva durlabhabodhitvaM, sAmAnyena tu pUrvoktavizeSaNaviziSTAnAmapi tadbhave bhavAntare vA bodhilAbho dRzyate'pIti vizeSasUcakatvAdasya na paunaruktyam / iha cAyena sUtre Na kandarpAdibhAvanAnAM durgatirUpAnarthasya hetutvamuktaM, arthAcchubhabhAvanAnAM ca sugatirUpArthasya / dvitIyena mithyAtvaraktAdInAM durlabhabodhitvamanartha uktaH, tRtIyena samyaktvaraktAnAM sulabhabodhitvaM zubhArthaH, caturthena tUktarUpo vizeSaHracita iti sUtracatuSkArthaH // 257 // jinavacanArAdhanamUlameva saMlekhanAdi zreyastato'nvayavyatirekAmyAM tanmAhAtmyamAhamUlam-jiNavayaNe aNurattA, jiNavayaNaM je kariti bhAveNaM / amalA asaMkiliTThA, te hoti parittasaMsArI bAlamaraNANi bahuso, akAmamaraNANi ceva ba aanni| marihaMti te varAyA, jiNavayaNaM je na yAti 256 EGGGEOGGeeeeeeeeeeee Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 163 // vyAkhyA - 'amalati' zraddhAmAlinyahetumidhyAtvAdibhAvamalarahitAH, tathA 'asaMkliSTAH' rAgAdisaMklezamuktAH 'paricasaMsAriti ' paritaH - parimitaH sa cAsau saMsArazca parittasaMsAraH so'sti yeSAM te paricasaMsAriNaH // 25 8 || 'bAlamaraNaiH' 'udbandhanAdinibandhanaiH 'bahuzo' bahuvAraM zrakAmamaraNaizcaivAnicchArUpamaraNairbahubhiH suvyatyayaH prAkRtatvAt mariSyanti te varAkA jinavacanaM ye na jAnanti, upalakSatvAnAnutiSThanti ceti sUtradvayArthaH // 256 // yatazcaitramato jinavacanaM bhAvataH karttavyaM tatra cAticArasambhave AlocanA tacchravaNayomyAnAM zrAvaNIyA, te ca yairhetubhirbhavanti tAnAha mUlam -- bahuAgamaviNNANA, samAhiuppAyagA ya guNagAhI / eeNa kAraNeNaM, arihA loNaM souM // vyAkhyA-- bahuH sUtrato'rthatazca sa cAsAvAgamazca bahvAgamastatra viziSTaM jJAnaM yeSAM te bahvAgamavijJAnAH, 'samAgherutpAdakA' ye dezakAlAbhiprAyAdivijJatayA samAdhimeva madhuravAkyAdibhirAlocakAnAmutpAdayanti cazabdo bhinnakramastato 'guNagrAhiNazca' upabRMhaNArthaM pareSAM sadbhUtaguNagrahaNazIlAzca, 'eeNa kAraNeNaMti' etaiH kAraNaiH arhA bhavantyAcAryAdaya AlocanAM zrotumiti sUtrArthaH // 260 // itthamanazanas yatkRtyaM tadupadarzya sampati pUrvoddiSTakandarpAdibhAvanAnAM svarUpamAha - mUlam -- kaMdaSpakukkuAI, taha sIlasahAvahAsavigahAhiM / vimhAyaMto aparaM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai // 261 vyAkhyA- kandarpyakaukrucye kurvanniti zeSaH, tatra kandarpyaH - zraTTahAsahasanaM anibhRtAzvAlApA gurvAdinApi saha niSThuravakroktyAdirUpAH kAmakathopadezaprazaMsAtha kandarpaH, uktaM ca- 'kahakahakahassa hasaNaM, kaMdappo aNihuA ya AlAvA / kaMdapyakahAkahaNaM, kaMdapyuvaesasaMsA ya eeve adhya0 36 // 163 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 36 // 164 // ucarAdhya- // 1 // " kaukunyaM dvidhAkAyena vAcA ca, tatra kAyakaukanyaM yatsvayamahasanneka bhranayanAdivikArAMstathA karoti yathAnyo hasati, yadukra- yanastram "bhUnayaNavapaNadasaNacchaehiM karacaraNakaraNamAIhiM / taM taM kareijaha baha, isai paro akSaNA ahasaM // 1 // " tathA tajjalpati yenAnyo ||164k isati nAnAvidhajIvarutAni mukhAtodyavAdanaM ca yatra kurute tadvAkaukucyaM, yadAha-"vAyAe kukkuio, taM jaMpai jeNa hassae anno / nANA vihajIvarue, kuvai muhatUrae ghetra // 1 // " 'tahatti' yena prakAreNa parasya vismaya utpadyate, tathA yacchIlaM-phalanirapekSA pravRttiH, svabhAvatha-paravismayotvAdanAbhiprAyeNaiva tattanmukhavikArAdhikaM svarUpaM, hAsazca-aTTahAsAdiH, vikathAzca-paravismApakavividhAlApakalAparUpAH zIlasvabhAvahAsyavikathAstAbhiH vismApayan paramanyaM / 'kaMdappaMti' kandarpayogAt kandastei ca prastAvAddevAsteSAmiyaM teSUtpattihetutayA kAndappI tAM bhAvanAM tadbhAvAmyAsarUpAM karoti // mUlam-maMtAjogaM kAuM, bhUIkamma ca je pauMjaMti / sAyarasaiDiheDaM, abhibhogaM bhAvaNaM kuNai // 262 // vyAkhyA-'maMtAjogaMti' sUtratvAnmaMtrAzca yogAzca tathAvidhadravyasaMyogA maMtrayogaM tatkRtvA bhUtyA-bhasmanA upalakSaNatvAt mRdA sUtreNa ca karma rakSArtha kriyA bhRtikarma cazabdAtkautukAdi ca 'je pauMjaMtitti' sUtratvAt yaH prayukte 'sAtarasarddhihetoH' sAtAdyarthamityarthaH, anena puSTAlambane niHspRhasyaitakurvato'pi na doSaH kintu jinazAsanaprabhAvanAlakSaNo guNa eveti sUcitam / sa AbhiyogI bhAvanAM karoti / 262 mUlam-nANassa kevalINaM, dhammAyariassa saMghasAhUNaM / mAI avaNNavAI, kidivasi bhAvaNaM kuNai // vyAkhyA-'jJAnasya' zrutAderavarNavAdI yathA-"kAyA vayA ya teccitra, te ceva pamAyamappamAyA ya / mokkhAhigArimANaM, joisajo-' zANIhi kiM kajja // 1 // " atra zrute ta eva kAyAH tAnyeva ca vratAni punaH punarnirUpyante, tAveva pramAdApramAdau ca, tataH punaruktidoSA Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // madhya0 36 // 16 // Vereveece A VEEVEEVEE EVGA ghAtamidama / kiJca te motArtha paThyate mokSAdhikAriyAM ca jyotiryonyAdibhiH kiM kArya yatra tAni prarUpyanta iti / kevalinAM yathAjJAnadarzanayoH kramopayoge parasparAvaraNatI, yugapadupayogeM kyApattistataH kathamidaM ghaTate ? ityAdi / dharmAcAryasya yathA-"jaccAIhiM avaeNaM, bhAsai vaTTai nayAvi uvavAe / ahio birdappehI, paggAsavAI aNaNukUloM // 1 // " 'jacAhiMti jAtyAdibhiravarNa bhASate, vartate na cApyupapAte samIpAvasthAnarUpai paMgAsavAItti' gurvAdaH samityAdau kathaJcitskhalita prakAza-prakaTaM vadatIti prakAzavAdI / saMghasya yathAbahavaH zvabhRgAlAdisaMghAH santi tathAyamapi tatko sau saMghaH ? ityAdi / sAdhUnAM yathA-"avisahaNA turiagaI, aNANuvittI ime gurupaMpi / khaNamettapIirosA, gihivacchalagA ya saMcaiyA // 1 // " aviSahanA mitho'sahanA ata eva pRthak 2 tiSThanti yatayaH, atvaritagatayo mandagatayastato bakavRttiriyameSAmiti, gurUNAmapi ananuvartinaH gurubhyo'pi pRthak vihAritvAt , kSaNamAtraprItiroSAH, ayaM bhAva:munayo hi yasya guNAn vIkSya priyante tasyApyaticArAdikaM doSaM na kSamante tato doSAnveSI kSaNamAtraprItiroSA ete iti vakti, tathA gahivatsalakA virakA api gahiNa dharma pratipAdayantIti, saJcayikAzthopadhidhAritvAta , itthaM jJAnAdInAmavarNavAdI / tathA mAyI svasvabhAvanimUhanAdimAn, pAhAva-"gRhai AyasahAvaM, pAyada ma guNe parassa saMte vi / corovva savvasaMkI, gUDhAyAro vitahamAsI // 1 // " IdRzaH kilvipikI bhAvanAM karoti / 263 / / idAnI vicitratvAtsUtrakRtermohIprastAve'pyAsurIhetUnAhamUlam -aNubaddharosapasaro; taha pa nimittammi hoi pddisevii| eehiM kAraNehi, AsuriaM bhAvaNaM kunni| vyAkhyA-anuSaddho'dhyavacchinno roSaprasaro yasya sa tathA, tatsvarUpaM caivaM-"niccaM vuggahasIlo, kAUNaM nANutappae pacchA / na ya khAmiyo pasIaI, abarAhINaM duSeNhapi // 1 // " atra 'duveNhaMpitti' dvayoH svaparayoraparAdhinorapi satoH / 'tathA' samuccaye, 'ca' pUraNe, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyapanastram // 166 // pradhya036 // 166 // nimirAvatItAdi tadviSaye bhavati pratisevI apuSTAlambane'pi bApakhAt, etAnyA kAraNAnyA bhAsurI bhAvanAM karoti / / 264 // tathAsatyamgahaNaM pisabhakkhayAM ca jalayAM ca jalappabeso bh| aNAyAmabhaMDasevA jammamAmaraNANi baMdhati // 265. ni||25 vyAkhyA-zasasya grahAM vadhArthamAtmani vyApAraNaM zAkhAgrahaNaM, viSamavaNaM, cazabda uktasamucaye, jvalanaM ca dIvanamAtmana iti ghoSaH, jalapravezava cazabdo'nuktabhRzupAtAdiparigrahArthaH / prAcAraH-zAkhavihito vyavahArastena bhANDamupakaraNaM AcArabhANDaM na tathA anAcArabhANDa tasya sevA hAsyamohAdibhiH paribhogo'nAcArabhANDasevA ca, casya gamyatvAdetAni kurvanto janmamaraNAni upacArAttabimitakarmANi banA nti, saMklezahetutayA zastragrahaNAdInAmanantabhavanivandhanatvAt / anena conmArgapratipacyA mArgavipratipattirAdhitA tathA hArthato mohI bhAra noktA / yatastavaNamidaM-"ummaggadesamo magganAso mannavipaDivacI shr| moheNa ya mohittA samohaNaM bhASakhaM kuNai // 1 // " phalaM pAsAmanantaraM paramparaM caivaM-"eyAmo bhAvaNAyo, bhAvitA devadumAI jati / tatto acunA saMtA, paDaMti bhavasAgaramAMtaM // 1 // " ihAnantaraM phalaM devadurgatigamana paramparaM tu bhavAndhibhramaNamiti sUtrArthaH // 265 / / saMpratyupasaMhAradvAreNa zAstrasya mAhAtmyamAhamUlam-ii pAukare buddhe, nAyae parinivvue / chattIsaM uttaramAe, bhavasiddhiyasaMmaetti bemiH // 266 // vyAkhyA-ti etAnanantaroktAn "pAukareti prAduSkRtya kAMzcidarthataH kAMzcitta sUtrato'pi prakAzya 'buddhaH kevalajJAnAbamalasakalavastutasyo 'jJAtajo' bhAtakulodbhavaH sa ceha zrIvarddhamAnasvAmI 'parinivato' nirvANaM gataH, yadvA "pAukareti" 'prAdurakAt'i prakAzitavAra zeSa prAgavanavaraM 'parinitaH kaSAyAditapopazamAtsvasthIbhUtaH / kAn prAdurakAlIdityAha-patriMzaduttarA:-pradhAnA adhyAyA-adhyayanAni uttarAvyAyAstAm, 'bhavasiddhikAnA' bhavyAno 'samatAn / abhipretAn / iti parisamAptI navInIti prAgvaditi sUtrArthaH // 26 // iti SNORAM-TEYETATER Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -hal AR yanasUtram // 167 // SaTtriMzamadhyayanam // 36 // dharmakanpadruma skandhasyAsya zrutaskandhasya niyuktikAro'pyevaM mAhAtmyamAha - 1 mUlam - je kira bhavasiddhimA, parittasaMsArizrA ya je bhavvA / te kira paDhaMti ee, chattIsaM uttarajhAe // 1 huti [abhavasiddhi, ThisattA aAMtasaMsArI / te saMkiliTThakammA, abhavvidyA uttarajjhAe 2 tamhA jiNapaNace, arAMtagamapajavehiM saMjutte / ajjhAe jahajogaM, guruppasAyA zrahiMjijjA // 3 // jassADhasA ee, kahavi samappaMti vigdharahimassa / so lakhijjai bhavvo, puvvarisI eva bhAsaMti 4 vyAkhyA -- atra 'mavvati' bhavyA AsanAciptasiddhayo ratnatrayArAdhakA bhivapranthaya ityarthaH, bhavasiddhikazabdastu sAmAnyena bhavyatvArthaH // 1 // " maMThi asatati" 'granthikasacA' abhigranthaya ityarthaH / / "abhavvimatti" 'abhavyA' ayogyA uttarAdhyAye uttarAdhyayanapaThane // 2 // tataH kiM kAryamityAha -- tasmAjjinaprajJaptAnanantairgamaiH - arthamedaiH paryavai:- zabdaprayayaiH saMyuktAn adhyAyAn uttarAdhyayanAni 'yathAyoga yoga upadhAnAdyucitakriyA tadanatikrameNa guruprasAdAdadhIyeta paThena tu pramAdaM kuryAdityarthaH / guruprasAdAbhidhAnaM ceha zrutAdhyayanArthinA guravo'vazyaM prasAdyA iti khyApanArthamiti gAthAzrayArthaH // 3 // 4 // iti sampUrNA zrIuttarAdhyayanasUtravRttiH // // atha prazastiH // anantakanyAyaniketanaM taM namAmi zaMkhezvarapArzvanAtham / yasya prabhAvAdvarasiddhisaudha - madhyAsta nirvighnamasau prayatnaH // 1 // adhya0 36 // 167 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- yanasUtram // 168 // adhya0 36 // 16 // eceVEEVEGANTE AI zriyA jayantIM ghutimaindavIMdAmudAbhivande zrutadevatAM tAm / prasAdamAsAdya yadIyameSA, vRttirmayA mandabhiyApi tene // 2 // satkIrtilakSmIparivarddhamAnaM, zrIdhaddha mAnaM jinarAjamIDe / punAti lokaM surasArthazAlI, yadAgamo gAGga iva pravAhaH // 3 // tacchiSyamukhyasakalarddhipAtraM, zrIgautamau me zivatAtirastu / gaNI sudharmA ca satAM sudharmo-vahostu vIraprabhudattapaTTaH // 4 // jambUdvIpe suragiririva candrakulaM vibhAti tadvaMze / merau nandanavanamiva tasminnandati tapAgacchaH // // tatra manoramasumanorAjivirAjI rarAja munirAjaH / zrIAnandavimalagururamaratarunandana ivoccaiH // 6 // zuddhAM kriyAM dadhau yaH sudhAvratavratatimitra masadvataH / kalpataroH saurabhamiva yasya yazo vyAnaze | vizvam // 7 // tatpaTTagaganadinamaNirajaniSTa janeSTadAnadevamaNiH / zrIvijayadAnamunimaNiranaNuguNAdharitarajanimaNiH // zrImAn jagadgururiti prathitastadIya-paTTa sa hIravijayAyamUrirAsIt / yo'STA'pi siddhilalanAHsamamAliliGgaH, tatspaddhayeva digibhAMzca padIyakIrtiH ||6||'shriimaankbbrnRpaambudhrodhigmy, zrImarinirjarapateriha yasya vAcam / jantuvrajAnabhayadAnajalairanalpa-rapINayatpaTahavAdanagajjipUrvam // 10 // tatpaTTabhUSaNamaNiNilakSmIkAntaH, marirbabhau vijayasena iti pratItaH / yo'kabbarAdhipasabhe dvijapairyadIya-gobhIjitegurapi dyutimAnamAni // 11 // vijayatilakaH sUriH paTTa tadIyamadIdipa-dinakara iva vyomastomaM haraMstamasA kSaNAt / prasRmaramahAH padmollAsAvaho jaDatApaho, vidalitamahAdoSaH klaptodayaH sudinazriyAm // 12 // dhissnndhissnnaadeshyaa prekSA giraH zravasoH sudhA, adharitadharaM dhairya yasya kSamAnukRtakSamA / jagati mahimA hemakSoNIdharadvayaso yazaH, zazijayakara nAbhUtkasyAddha tIrya muniprabhoH // 13 // | tadIye paTTa sadguNagaNamaNizreNinidhayaH, kSamApIyUSAmbhonidhaya ucitAcAravidhayaH / svabhaktecchApUrtitridazataravo buddhiguravo, jayanti 1 zrImAnakambarapAmbudharopi yasya, zrIsUrinirjarapateradhigabhya vAcam / "" pustake - SUBBAGADE Tareeeeeeee Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 16 // madhya036 // 16 // RAAAAAAAAAAAAM | zrImanto vijayivijayAnandaguravaH // 14 // teSAM tapAgaNapayonidhizItabhAsAM, vizvatrayIjanamanoramakIrtibhAsAm / vAgvaibhavAdharitasAdhusudhAsavAnAM, rAjye ciraM vijayini bativAsavAnAm // 15 // itazca-ziSyAH zrIvijayAdivAnasuguroH siddhAntavArAMnidhi-zrIkAntAH prtiirthikvrjrjHpujaikpaathodhraaH| pUrva zrIvimalAdiharSaguravaH zrIvAcakA jajJire, yai vairAgyarati vitIrya viratiM cakre mamopakriyA // 16 // vineyAsteSAM ca prasRmarayazaH pUritadizaH, zrutaM dattvA maadRgjddjnmhaanugrhkRtH| mahopAdhyAyazrImunivimalapAdAH samabhavan , bhavodanvanmajjajjananivahabohityasadRzAH // 17 // vairaGgikANAmupakArakANAM, vacasvinAM kIrttimatAM kavInAm / adhyApakAnAM sudhiyAM ca madhye, dadhuH sadA ye prathamatvameva // 18 // teSAM | ziSyANurimAM bhAvavijayavAcako'likhattim / svaparAvabodhavidhaye svalpadhiyAmapi sukhAvagamAm // 16 // nidhivasurasavasudhA [1686] mitavarSe 'zrIrohiNImahApuryAm / so'syAH prathamAdarza svayameva prApayatsiddhim // 20 // guNagaNasuratarusuragirikalpaistasyAgrajaiH satIrthyazca / / zrIvijayaharSakRtibhirvidadhe sAhAyyamiha samyaka // 21 // anusRtya pUrvavRttIlikhitAyAmapi yadatra duSTaM syAt / tacchodhyaM mayi kRtvA kRpAM kRtIndraH prakRtisaralaiH // 22 // zrIzaMkhezvarapAzvaprabhuprabhAvAt prabhUtazubhabhAvAt / prAcandrArka nandatu vRttirasau modayantI jJAn // 23 // zAnti tuSTiM puSTiM zreyaH santAnasaukhyakamalAzca / vyAkhyAtRzrotaNAM vRttirasau dizatu maGgalaikagRham // 24 // sasUtrAyAmiha zloka-saMkhyA saMkhyAya nirmitA / 'zate dve paJcapazcAze, sahasrANi ca SoDaza // 2 // "sUtragranthAgraM [2000] vRttigranthAnaM [14255] ubhayaM [16255]" 1bhIrohiNIpuri mahauM / / iti "gha" pustake / / 2 paJcapaJcAze zate dve. "gha" pustke| Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 17 // | presadoSAH // 170 // zrIuttarAdhyayanasUtra bhAga 3-4 mAM presamA truTIgayela TAIponI bhalone nIce mujaya sudhArIne vAMco? pR0 paM0 | 5 4 jiNasAsaNe / 12 8 svarUpA- 24 10 -'naiSI- / 55 4 svaryayau // / 3 6 dAyA 5 6 viNIe 12 14 tyakta- 24 14 sarovarAt 58 6 nIraiH 3 bhavAhi 5 13 "kassa- 14 11 tannUnaM 37 2 sUtram 66 1-mirathaM 31. saMpAya, 6 hapabhAsati 16 - zrutvA 37 3 'mitatejA 66 5-vizeSaH / 31. rAyaM 7 1-dezasthasyA16 3-dvikrama 37 14 vaktu- 70 ha sarvepyAgurli3 11 dArANi pyayaskA20 8 vipraH 38 10 nikAcita- 7. 14 bakaH 3 11 sutrA 6 5 -'hamapi 20 dharma taM, 42 10-ghoSo 72 -sipamahaM. 3 11 mittAya pareSAJca 20 12 pRSThe 42 14 2 yuddhAya | 65 14 zrutvA 3 11 nANuvvayaM harjAnAmi / 21 6 itazcAtraiva 44 4 svaputra- 101-102 adhya016 10 -pRSTamapi 21 14 sArdham 48 13 mUrchito 106 13 vaalu| KI4 12 narA 10 13 dhamma cara su- 228-11 kvApi 46 14 nagarIm 113 10 'cUrNItaH' | 4 13 rAjasvapa- 11 3 sevasva 22 13 lagAma 50 11 nAmnA- 115 2 tattvattaH 53 soUNa tassa 11 6 pUrvoktaM 24 5 mumuce 54 5 prANihiMsAM 117 12 chiMdaI VEVEEVARTALECE ELEVEREE lA4 1dAre Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya nasUtre // 171 // pR0 paM0 122 11 yattvaM 124 1 mANuse 126 6 dukkhA 128 6 duppaSTia 147 4 samaye'vata 147 7 puNyarUpAM 2 yoddhu 153 153 5 mUcchitaH 154 154 6 saMjJastu 160 6 puNyADhye 1 yathAvRtta 160 10 - zrAntA160 11 - nirjito 7 zArGga 1 cubhitasta 163 164 168 12 sArahiM 173 1 caturnikAyA 1736 'atigatAH ' 178 6 jiidio 178 10 hastI 160 11 sumerI 161 1 krIDAgRhaM 161 4 prabhAvatI 166 14 - pArzvaH zrI 200 13 -saMghasamA 4 - gavaboddha 7 bahirvarttinaH | 20110 boddha| 203 205 210 215 6 'ca' 218 8 caturbhiH 218 13 kIrtayataH | 225 10 kiMceha 227 7 tatkAmyaM 230 8 kAmehiM | 231 12 tAyaMti | 232 3 jehiM 6 zeSaH 232 235 13 pravarttitavya237 12 kiM adhya0 23 238 1 - dUnopi | 236 6 chahiM | 243 12-13 tiryagve | 243 14 ekaM 246 3 imehiM | 248 11 ahiMto | 251 1 saptaviMza251 8 saMghaTaya257 6 svarUpa| 263 5 biMdU, 265 6 ebhirliMgaiH 267 1 saMparAyaM 267 14 - madhye'pi | 267 14 kiTTIkaraNA bhAga 4 mAM 1-4 utarAdhyayana sUtram 1-4 adhya0 26 5 yanasUtram 7 11 napuM saMga 811 garhaNena 16 17 6 kiM 6 kiM 18 7 cArita 16 6 takkei 16 12 tArthikA 21 11 -pratyA 235 - nivRtti2 25 presadoSAH // 171 // Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya panasUtre // 172 // pR0 paM0 28 31 5 kiM 8 phAsiMdi 32 8 -TThiticaM 33 4 styAnarddhi 40 13 caturvidhaM 41 adhya0 30 43 5 rAjadhAnIni 43 10 'saMniveze' 44 10 kAlo 44 10 muNeaM 45 adhya0 30 45 45 6 vayaH 3 autsargika 45 11 'tuH ' 45 11 'bhAvAH ' 46 5 appale 46 46 12 tadA 6 gRhNataH 46 14 saMsRSTA 48 2 sajjhAo 46 adhya0 31 53 54 56 61 61 7 sayaNA 62 6 AGgama tara 2 - tithiSu 1 caMdimA 1 jyotiSka 66 72 74 5 dAnakAra 1 nocitaM 8vaturnigra 75 1 tarhi 82 10 vayaMti 82 12 Amisa 84 1 tatthova 84 5 vayaMti 85 3 carAcarAn 1 tvetadapi 87 64 12 durgani 65 5] jJAnasyaiva 6.6 12 tattveSu 67 3 tathaiva 67 67 67 68 103 106 111 112 4 vacanAt 5 nubandhya 7 navavidhaM 103 6 zRGga 108 1-6 prAgvat 4 - ppiNI 8 ya ucca 1 nIlA 118 116 4 ukkosA 2 saMmUcchime 118 2 bhikkhu 118 5 gihakamma 10 kva 8 sambadhaH 122 123 1 jahiUNa 6 tesiM 126 8 ThANavi 130 1 -zro lukkhae 131 7 -siddhAH, | 134 13 SaDbhAge 136 2 tesiM 138 11 tyakte 138 12 kAye utpadyate 138 13 akAyi 7 'arciH' 11 ohiMjaliyA 1 kaukrucyaM 143 146 146 presadoSAH // 172 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 173 // zuddhipatram - // 173 // PDATolalasilA zrIuttarAdhyayanasUtravRttaH (bhAga 3-4) zodhanapatrama pRSTha paMkti azuddha zuddha / 24 14 harSa proto harpapratau 45 3 danvaham danvaham 1 13 yArthaH dvayArthaH 25 6 bitenire vitenire 454 -kumbhA -kummA 6 sUtrAdvayArthaH sUtradvayArthaH 25 11. kRtvo- kRtvo- 46 13 bajeH bajeH3. 4 vinayena . vinayena 25. 14 paNDitA- paNDitA- 48 12 damitAra- damitAri3 5 dhyAna- . -dhyAna 26 1 -bhUgharama -bhUdharam 56 1 cavaM . caivaM 6 10 -viziSTa- -viziSTa- 27 7 -canvega- caMdravega- 56, 2 kramAccasva- kramAcca sva6 13 AtmAno Atmano 32 2 -kAna majA- kAnamajA- 60 1-8 prAvAjI- prAvAjI- 3 sambandhinI sambandhinI' 33 3 -cala mUrddhani -calamUrddhani 71 3 tadvidhA- tadvidyA6 vipu / mna- vpuH||mr- 37 14 -trAgAta -trAgAt 73 7 rAjacihana- rAjacinha Ena te na te kRpA 38 7 mahArtha- mahAnathe- 73 14 vratAmAdade vratamAdade 20 5 vapuH vapuH 40 10 amitatejAH-mitatejAH 81 11 ivApAraH . ivAparaH / 20 6 -bhavat bhavat / 43 4 brajan vajan / 83 14 svarNakAram svarNakAram 22 2 bAho vahva- vAho baha- 44 7 -zaMsinIm -zaMsinIm // | 87 12 mArcA-.. maccA mm www. - Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtre // 174 // zuddhipatram // 17 // pRSTha paMkti azuddha zuddha / 133 6kriyatkA kicika | 182 3 biDambanAM vikhambanA 11 yAtveti sUdamI- dhyAsveti | 135 muladdha' khuci 'muladdhaM khutti 1884 mAtrayo baimAneyoM sUdami | 137 3 -vivika vivikta- 160 11 camaho- janmamaho12 4 -vIbhorvANI -vibhorvANI 146 4 dharmazramA- dharmazramA- | 161 4 prasemija- prasenaji so'bhuktaH so'bhukta 148 2 smAraM smAraM smAraM | 163 14 tahatasyA- tatasyA 1. vimalA-hataH bimalAItaH | 150 4AmAvahiH prAmAdvahiH 194 5 -anava- dhana65 14 mani 155 6 maNInIreNa maNinIreNa | 164 14 visRjpamAnaH vikRtyamAnaH | 1 tariSyanta- tariSyantya- | 162 7 nayayojana. naSayojana- | 197 10 -vidyadyA- vidhavyA11 bRhadRkSA- bRhadakSA | 163 10 gAbhi- garjAbhi- 167 13 pAzrvabhattu: pAzrvabhattu 105 4 kAmamoga- kAmabhoga- | 164 14 dhvAnAttAtaH dhvAnAttataH | 201 11 -sikkhano -siksio 106 2 ghoreu poraM dhAreuM / 164 14 prathamapadaH / prathamapAdaH 202 13 rUpaMprati- rUpaM-prati106 12 boDhabhya boDhavya | 166 14 -javana- -jayana- 202 13 -vita-prati- citaprati108 ci kiMci | 170 6 svAbhISTo svAbhISTe | 2052 sAva: sAdhavaH 122 10 upasthitazva upasthitazca | 174 14 advelA- muddhelA- 2055 cakrajar3a- vakrajaDa Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanastre // 17 // zuddhipatram // 17 // s pRSTha paMkti azuddha zuddha 248 2 vidarbha vidarbha 15 7 dezAmnA dezAgrA 206 2 bhayaMkarAH bhayaGkarAH 246 11 ghuna 23 12 -tathA -tayA 213 12 tvAmArUDhaH tvamArUDhaH 250 6 tadvandamaM 6 spAhiti spAditi 220 10 sjohaNA- rajoharaNA- 255 1 bahutva- bahutva- 24 13 putrAki- putrAdi221 1 ANAvAe aNAvAe 256 1 aptA- aSTA - navavadhaM navavidha 221 2 vaghAi ghAine 256 3 adharmAskiAya adharmAstikAya 35 6 -litraka- lipa222 2 -padina- padani- 256 14 sambamba- sambandha 12 -nihAri, nihAri, 225 10 -padranAzaka: padavanAzaka: | 262 11 praNAme bhAvAne nisyAbhisamba-nityAbhisambana 235 3 cAcazyaM cAvazyaM 262 12 sammA- sambhavA 14 tarekkAtIsA taheSakAtIsA 236 5 darzayitu- darzayitu bhAga 4 paJcanI paJcamI 240 13 nabhazratu- nabhazcatu- 16 micchasaMvegaM saMvegaM / 13 sarva paryAya- sarvaparyAya242 6 tiryagardhva- viryagardhva 5 bhAgAra- bhagAra 5 jIvazya jIvasya 244 1. -bAU vAU- 6 6 khaGgAdinA khAdimA 245 3 pyAvyante plAvyante 12 3 pAyacci- pAyacchita- 53 7 -kahatara- tara Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtre // 17 // zuddhipatram HD // 176 // GRICURRRRRRRRRRRASra pRSTa paMkti azuddha zuddha 100 2 edie egeMdie . 138 2 aMto muhuttaM aMtomuhuttaM 3 -satiH satiH sthitiH 101 1 vyAkhya vyAkhyA 138 6 amuJjatAM amuJcatAM 3 -mupalakSA- -mupalakSaNA | 101 11 jJAttA jJAtvA 138 11 tyakte tyakte 12 -vibhina- vibhinna- 107 1 -zamdaH zabdaH 138 11 ko'yoM ko'rthoM . 1 svetadapi tvetadapi 108 1-6 prAgvat prAgvat 136 2 pajjatA pajjatA 5 adviSTaceti adviSTazceti | 106 1 'guttasutti' 'guttisutti' 136 5 aMto aMto 6 saMkSepeNuAha. saMkSepeNAha | 111 4 ukosA ukkosA | 136 10 'ghUmara' . 'dhUmara', 2 vikArApAteH vikArApatteH | 116 1 -saMparannu- saMharannu- | 142 3 kAzciddha- kazcidva1 mRduvya- mRdvya- | 118 5 gihakAmma- gihakamma- 164 11 -syaitaku- -syaitala5 paJcavidhi- paJcavidha- 116 8 sambandhaH sambandhaH | 168 1 'davIMdrA' -davIM drA4 -zabdArthaH -zabdArthaH | 120 8 vikRye vikraye | 168 5 miva miva / 66 12 'ttaveSu 'ttattveSu | 126 7 saMThANa ovi saMThANovi 168 7 -saddhayeva -paddhayeva 18 7 -mikSaghAku- -bhikSAvAku- | 135 11 darzana saMjJi- darzanasaMjJi 1681 gorbhI- -gobhi68. 8 -yau cce- nya uccai- 137. 11 tyAmI tyamI ANG LALAFAQATGGVGVESEN Page #455 -------------------------------------------------------------------------- Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | E ... prazAntAmRtapathodhiH, sarijaMgati vizrataH vijayabhadranAmAso, bhUyAca zaraNaM mama / / mahAmahopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNiviracitayA vRtyA samalaMkRtam bhakti zrIuttarAdhyayanasUtraM samAptam vaktRtvakalayA yuktaH, paMnyAsapadabhUSitaH / caraNavijayo guru-rjiyAca jinazAsane / H sundara