Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jykthyaayikklklklklk // arham // zrImAnabATasvAmipraNItaniyuktiyutabhASyakalitazrImaddharibhadrasUrizekharasUtritavRttiparivRtaH zrImadAvazyakasUtrapUrvavibhAgaH prakAzayitrI kizcidadhikArghasAhAyyakArakapattanavAstavyapannAlAlatanujacunIlAladravyeNAgamodayasamitiH svakAryakArakasUracandrAtmajaveNIcandradvArA illai GOODCOMDOM idaM pustakaM mumbayyAM nirNayasAgaramudraNAspade kolabhATavIbhyAM 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / vikramasaMvat. 1972. krAiSTasya. 1916. samagrasya paNyaM sapAdapaJcakaM rUpakANAm. prathamAMzasya sapAdaM rUpakadvayaM dvitIyAMzasya rUpyakatrayam alaweiEEEEEEEEEETTE dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArAH samitikAryakartRNAmadhInAH Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venichand Surchand for Agamodaysamiti, Mehesana. All rights reserved by the Agamodaysamiti. patramahArghatA saMgrahaNavyayaH patrasthAnAvarodhaH pustakapreSaNavyavasthApArthakyaM prAgbhAge'jJAtovyayAMza ityAdibhi ranekai kAraNaiH prAgaMzAt kiJcidadhika paNyamiti kSantavyaM dhIdhanaiH For Personal & Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ COMMOSAMROCESS tAvatpuNyamevApacIyamAnaM duHkhakAraNaM, tasya sukhahetutveneSTatvAt , svalpasyApi svalpasukhanirvartakatvAt , tathA cANIyaso| hemapiNDAdaNurapi sauvarNa eva ghaTo bhavati, na mArtika iti, na ca tadabhAvo duHkhahetuH, tasya nirupAkhyatvAt , na ca sukhAbhAva eva svasattAvikalo duHkhaM, tasyAnubhUyamAnatvAt , tatazca svAnurUpakAraNapUrvikA duHkhaprakarSAnubhUtiH, prakarSA-1 nubhUtitvAt , puNyaprakarSAnubhUtivat , na ca puNyaleza evAnurUpaM kAraNamasyA iti, evaM dRSTAnto'pyAbhAsitavyaH, kevalapuNyavAdanirAsaH / kevalapApapakSe'pi viparItamupapattijAlamidameva vAcyaM, nApi tatsarvathA'nyo'nyAnuviddhasvarUpaM niraMzavastvantarameva, sarvathA sammizrasukhaduHkhAkhyakAryaprasaGgAd, asadRzazca sukhaduHkhAnubhavo, devAnAM sukhAdhikyadarzanAt, nArakANAM ca duHkhAdhikyadarzanAt, na ca sarvathA sammizrakarUpasya hetoralpabahutvabhede'pi kAryasya svarUpeNa pramANato'lpabahutvaM vihAya bhedo yujyate, na hi mecakakAraNaprabhavaM kAryyamanyatamavarNotkaTatAM bibharti, tasmAt sukhAtizayasyAnyannimittamanyacca duHkhaatishysyeti|n ca sarvathaikasya sukhAtizayanibandhanAMzavRddhirduHkhAtizayakAraNAMzahAnyA sukhAtizayaprabhavAya kalpayituM nyAyyA, bhedaprasaGgAt , tathA ca yadRddhAvapi yasya vRddhirna bhavati tattato bhinnaM pratItameva, evaM sarvathaikarUpatA puNyapApayorna ghaTate, karmasAmAnyatayA tvaviruddhA'pi, yataH-'sAta (sadvedya) samyaktvahAsyaratipuruSavedazubhAyurnAmagotrANi puNyamanyatpApa (tattvA0 a08 sU0 26) miti, sarva caitatkarma, tasmAdvivikte puNyapApe sta iti / saMsAriNazca sattvasyaitadubhayamapyasti, kiJcitkasyacidupazAntaM kiJcitkSayopazamatAmupagataM kiJcitkSINaM kiJcidudIrNam , ata eva ca sukhaduHkhAtizayavaicitryaM jantUnAmiti / SCOM JainEducation For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 253 // -MAR chiNNami saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 133 // vyAkhyA-pUrvavat / navamo gaNadharaH smaaptH|| te pavvaie souM meyajo AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA panjuvAsAmi // 634 // vyAkhyA-pUrvavannavaraM metAryaH aagcchtiiti| AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM // 635 // sapAtanikA vyAkhyA pUrvavadeva / kiM maNNe paralogo atthi Nasthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atyaM Na yANasI tesimo attho // 636 // vyAkhyA-kiM paraloko-bhavAntaragatilakSaNo'sti nAstIti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat, ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutinimitto varttate, zeSaM pUrvavat, tAni cAmUni vedapadAni-vijJAnaghane'tyAdIni, tathA 'sa vai AtmA | jJAnamaya' ityAdIni ca parAbhipretArthayuktAni yathA prathamagaNadhara iti, bhUtasamudAyadharmatvAcca caitanyasya kuto bhavAntaragatilakSaNaparalokasambhava iti te matiH, tadvidhAte caitanyavinAzAditi, tathA satyapyAtmani nitye'nitye vA kutaH paralokaH?, tasyAtmano'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAt vibhutvAt tathA niranvayavinazvarasvabhAve'pyAtmani kAraNakSaNasya sarvathA'bhAvottarakAlamiha loke'pi kSaNAntarAprabhavaH kutaH paraloka ityabhiprAyaH, tatra vedapadAnAM cArtha na jAnAsi, teSAma| yamarthaH-tatra 'vijJAnaghane'tyAdInAM pUrvavadvAcyaM, na ca bhUtasamudAyadharmazcaitanya, kvacitsannikRSTadehopalabdhAvapi caitanya A | // 25 // % %2 dain Education D onal For Personal &Private Use Only walainelibrary.org
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzayAt, na ca dharmigrahaNe dharmAgrahaNaM yujyate, itazca dehAdanyaccaitanyaM, calanAdiceSTAnimittatvAt , iha yadyasya calanAdiceSTAnimittaM tattato bhinnaM dRSTaM, yathA mArutaH pAdapAditi, tatazca caitanyasyA''tmadharmatvAttasya cAnAdimatkarmasantatisamAliGgitatvAt utpAdavyayadhrauvyayuktatvAtkarmapariNAmApekSamanuSyAdiparyAyanivRttyA devAdiparyAyAntarAvAptirasyAviruddhati, nityAnityaikAntapakSoktadoSAnupapattizcAtrAnabhyupagamAt iti|| chiNNaMmi saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 637 // vyAkhyA-pUrvavat / dazamo gaNadharaH samAptaH // te pavvaie so pabhAso AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmI vaMdittA pajjavAsAmi // 638 // vyAkhyA-pUrvavannavaraM prabhAsaH AgacchatIti / AbhaTTho ya jiNeNaM jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya savvaNNU savvadarisINaM // 639 // sapAtanikA vyAkhyA pUrvavadeva / kiM maNNe nivvANaM atthi Nasthitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM Na yANasi tesimo attho // 640 // 3 vyAkhyA-kiM nirvANamasti nAstIti manyase, vyAkhyAntaraM pUrvavat, ayaM ca saMzayastava viruddhavedapadazrutisamuttho | varttate, zeSaM pUrvavat / tAni cAmUni vedapadAni 'jarAmarthya vA etatsarva yadagnihotraM' tathA 'de brahmaNI veditavye, paramaparaM | ca, tatra paraM satyaM jJAnamanantaM brahmeti, eteSAM cAyamarthastava mato pratibhAsate-agnihotrakriyA bhUtavadhopakArabhUtatvAta sain Education LIO For Personal & Private Use Only anww.jainelibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI| yavRttiH vibhAga: 1 // 254 // zabalAkArA, jarAmayyavacanAcca tasyAH sadAkaraNamukta, sA cAbhyudayaphalA, kAlAntaraM ca nAsti yasminnapavargaprApaNakri- yArambha iti, tasmAtsAdhanAbhAvAnnAsti mokSaH, tatazcAmUni mokSAbhAvapratipAdakAni, zeSANi tu tadastitvakhyApakAnItyataH saMzayaH, tathA saMsArAbhAvo mokSaH, saMsArazca tiryagnaranArakAmarabhavarUpaH, tadbhAvAnatiriktazcAtmA, tatazca tadabhAve Atmano'pyabhAva eveti kuto mokssH| tatra vedAnAM cArtha na jAnAsi, teSAmayamarthaH-'jarAmayyaM vA vAzabdo'pyarthe, tatazca yAvajjIvamapi, na tu niyogata iti, tatazcApavargaprApaNakriyArambhakAlAstitA'nivAryyA, na ca saMsArAbhAve tadavyatiriktatvAt Atmano'pyabhAvo yujyate, tasyAtmaparyAyarUpatvAt , na ca paryAyanivRttau paryAyiNaH sarvathA nivRttiriti, tathA ca hemakuNDalayorananyatvaM, na ca kuNDalaparyAyanivRttau heno'pi sarvathA nivRttiH, tathA'nubhavAt , itthaM caitadaGgIkartavyam , anyathA paryAyanivRttau paryAyiNaH sarvathA nivRttyabhyupagame paryAyAntarAnupapattiH prApnoti, kAraNAbhAvAt, tadabhAvasya ca sarvadA'viziSTatvAt , tasmAtsaMsAranivRttAvapyAtmano bhAvAt vastusvarUpo mokSa iti // chiNNami saMsayaMmI jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio tihi u saha khaMDiyasaehiM // 641 // vyAkhyA-pUrvavadeva / ekAdazo gaNadharaH smaaptH| uktA gaNadharasaMzayApanayanavaktavyatA / sAmpratameteSAmeva vaktavyatAzeSapratipipAdayiSayA dvAragAthAmAhakhette kAle jamme gottamagAra chumtthpriyaae| kevaliya Au Agama pariNevvANe tave ceva // 642 // dAragAhA ekArAntAH zabdAH prAkRtazailyA prathamaikavacanAntA draSTavyAH, tatazca gaNadharAnadhikRtya kSetraM-janapadagrAmanagarAdi // 254 // Jalt Educat i onal For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadvaktavyaM janmabhUmiH, tathA kAlo nakSatracandrayogopalakSito vAcyaH, janma vaktavyaM, tacca mAtApitrAyattamityato mAtApitarau vAcyau, gotraM yadyasya tadvAcyam , 'agArachaumatthapariyAe' tti paryAyazabdaH ubhayatrApyabhisambadhyate, agAraparyAyogRhasthaparyAyo vAcyaH, tathA chadmasthaparyAyazceti, tathA kevaliparyAyo vAcyaH, sarvAyuSkaM vAcyaM, tathA Agamo vAcyaH, kaH kasyAgama AsIt ?, parinirvANaM vAcyaM, kasya bhagavati jIvati sati AsIt kasya vA mRte iti, tapazca vaktavyaM, kiM| kenApavarga gacchatA tapa Acaritamiti ?, cazabdAtsaMhananAdi ca vAcyam, iti gAthAsamudAyArthaH // idaaniimyvyvaarthH| pratipAdyate-tatra kSetradvArAvayavArthAbhidhitsayA''ha| magahA gobbaragAme jAyA tiNNeva goyamasagottA / kollAgasannivese jAoM viatto suhammo ya // 343 // vyAkhyA-magadhAviSaye gobaragrAme sanniveze jAtAstraya evAdyAH 'goyame'tti ete trayo'pi gautamasagotrA iti, kollAgasanniveze jAto vyaktaH sudharmazceti gAthArthaH // | morIyasannivese do bhAyaro maMDimoriyA jAyA / ayalo ya kosalA' mahilAe akaMpio jaao|| 644 // ___ vyAkhyA-mauryasanniveze dvau bhrAtarau maNDikamauryoM jAtI, acalazca kauzalAyAM mithilAyAmakampiko jAta iti gaathaarthH|| tuMgIya sannivese meyajo vacchabhUmi' jaao| bhagavaMpi ya ppabhAso rAyagihe gaNaharo jaao||645|| daarN|| vyAkhyA-tuGgikasanniveze metAryoM vatsabhUmau jAtaH, kozAmbIviSaya ityarthaH, bhagavAnapi ca prabhAso rAjagRhe gaNa For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 255 // Jain Educa dharo jAta iti gAthArthaH // kAladvArAvayavArthaH pratipAdyate tatra kAlo hi nakSatracandrayogopalakSita itikRtvA yadyasya gaNabhRto nakSatraM tadabhidhitsurAha-- | jeTThA kittiya sAI savaNo hatthuttarA mahAo ya / rohiNi uttarasADhA migasira taha assiNI pUso || 646 / / vyAkhyA - jyeSThAH kRttikAH svAtayaH zravaNaH hasta uttaro yAsAM tAH hastottarA - uttaraphAlgunya ityarthaH, maghAzca | rohiNyaH uttarASADhA mRgazirastathA azvinyaH puSyaH, etAni yathAyogamindrabhUtipramukhAnAM nakSatrANIti gAthArthaH // dvAram / janmadvAraM pratipAdyate - mAtApitrAyattaM ca janmetikRtvA gaNabhRtAM mAtApitarAveva pratipAdayannAha-- vasubhUI dhamitte dhammila dhaNadeva morie ceva / deve vasU ya datte bale ya piyaro gaNaharANaM // 647 // vyAkhyA - vasubhUtiH dhanamitraH dharmilaH dhanadevaH mauryazcaiva devaH vasuzca dattaH balazca pitaro gaNadharANAM tatra trayANAmAdyAnAmeka eva pitA, zeSANAM tu yathAsaGkhyaM dhanamitrAdayo'vaseyA iti gAthArthaH // | puhavIya vAruNI bhaddilA ya vijayadevA tahA jayaMtI ya / NaMdAya varuNadevA ahabhaddA ya mAyaro // 648 // dAraM // vyAkhyA - pRthivI ca vAruNI bhadrilA ca vijayadevA tathA jayantI ca nandA ca varuNadevA atibhadrA ca mAtaraH, tatra | pRthivI trayANAmAdyAnAM mAtA, zeSAstu yathAsaGkhyamanyeSAM, navaraM vijayadevA maNDikamauryyayoH pitRbhedena dvayormAtA, dhanadeve paJcatvamupagate mauryeNa gRhe dhRtA saiva, avirodhazca tasmin deza iti gAthArthaH // gotradvArapratipAdanAya AhatiSNi ya goyamagottA bhAraddA aggivesavAsiThThA / kAsavagoyamahAriya koDiNNadugaM ca gottAhaM // 649 // national For Personal & Private Use Only hAribhadrI yavRtti vibhAgaH 1 // 255 // Jainelibrary.org
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA--trayazca gautamagotrAH indrabhUtyAdayaH, bhAradvAjAgnivaizyAyanavAziSTAH yathAyogaM vyaktasudharmamaNDikAH, kAzyapa gautama hArIta sagotrAH mauryAkampika calabhrAtara iti, kauNDinyasagotrau dvau metAryaprabhAsAvityetAni gaNadharANAM gotrANIti gAthArthaH // dvAram || agAraparyAyadvAravyAcikhyAsayA''ha-- paNa chAyAlIsA bAyAlA hoi paNNa paNNA ya / tevaNNa paMcasaDI aDayAlIsA ya chAyAlA // / 650 // vyAkhyA - paJcAzat SaDutvAriMzat dvicatvAriMzat bhavati paJcAzat paJcAzacca tripaJcAzat paJcaSaSTiH aSTacatvAriMzat SaTUcatvAriMzat iti gAthArthaH // chattIsA solasagaM agAravAso bhave gaNaharANaM / chaumasthayapariyAgaM ahakamaM kittaissAmi // 659 // dAraM // vyAkhyA - SaTUtriMzat SoDazakam 'agAravAso' gRhavAso yathAsatyam etAvAn gaNadharANAm iti gAthArddham / dvAram / anantaradvArAvayavArthapratipipAdayiSayA''ha pazcArddha - chadmasthaparyAyaM 'yathAkramaM ' yathAyogaM kIrttayiSyAmi iti gAthArthaH // tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla codda sadugaM ca / NavagaM bArasa dasa aTThagaM ca chaumatthapariyAo // 652 // dAraM // gAtheyaM nigadasiddhA // kevaliparyAyaparijJAnopAyapratipAdanAyAha chaumatthaparIyAgaM agAravAsaM ca vogasittA NaM / savvAugassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi // 653 // vyAkhyA--chadmasthaparyAyam agAravAsaM ca vyavakalayya sarvAyuSkasya zeSaM jinaparyAyaM vijAnIhIti gAthArthaH // sa cAyaM jinaparyAyaH - Jain Educationonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 256 // Jain Educatio bArasa solasa aTThAraseva aTThAraseva aTTeva / solasa sola tahekavIsa codda sole ya soleya // 654 // dAraM // nigadasiddhA / sarvAyuSkapratipAdanAyAha uI cahattara sattari tatto bhave asII ya / egaM ca sayaM tatto tesII paMcaNauI ya // 655 // attaraM ca vAsA tatta bAvattariM ca vAsAIM / bAvaTThI cattA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM // 656 // dAraM // gAthAdvayaM nigadasiddhameva || AgamadvArAvayavArtha pratipAdayannAha - sabve ya mAhaNA jaccA, savve ajjhAvayA viU / savve duvAlasaMgI ya, savve cohasapubviNo // 657 // dAraM // vyAkhyA--sarve ca brAhmaNA jAtyAH, azuddhA na bhavanti, sarve'dhyApakAH, upAdhyAyA ityarthaH, 'vidvAMsaH paNDitAH, ayaM gRhasthAgamaH, tathA sarve dvAdazAGginaH, tatra svalpe'pi dvAdazAGgAdhyayane dvAdazAGgino'bhidhIyanta eva ataH sampUrNa| jJApanArthamAha - sarve caturddazapUrviNa iti gAthArthaH // parinirvANadvAramAha pariNivyA gaNaharA jIvaMte NAyae Nava jaNA u / iMdabhUI suhammo ya rAyagihe nivvue vIre // 658 // dAraM // nigadasiddhA / tapodvArapratipAdanAyAha mAsaM pAogayA savve'vi ya savvaladdhisaMpaNNA / vajjarisahasaMghayaNA samacauraMsA ya saMThANA // 659 // vyAkhyA- 'mAsaM pAyovagaya'tti sarva eva gaNadharAH mAsaM pAdapopagamanaM gatAH - prAptAH, dvAragAthopanyastacazabdArtha| mAha - sarve'pi ca sarvalabdhisampannAH- AmarSauSadhyAdyazeSalabdhisampannA ityarthaH, vajraRSabhasaMhananAH samacaturasrAzca saMsthAnata For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 256 // jainelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti gaathaarthH|| uktaH sAmAyikArthasUtrapraNevaNAM tIrthakaragaNadharANAM nirgamaH, sAmprataM kSetradvAramavasaraprAptamullaGgya kAladvAramucyate, anantarameva dravyanirgamasya pratipAditatvAt kAlasya ca dravyaparyAyatvAt antaraGgatvAd 'antaraGgabahiraGgayozcAntaraGga eva vidhirbalavAn' iti paribhASAsAmarthyAditi, niyuktikRtA tu kSetrasyAlpavaktavyatvAdanyathopanyAsaH kRta iti / sa ca kAlo nAmAghekAdazabhedabhinnaH, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyAdikAlasvarUpAbhidhitsayA''havve addha ahAuya uvakkame desakAlakAle y|th ya pamANe vaNNe bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 660 // daargaahaa|| vyAkhyA-tatra 'dravya' iti vartanAdilakSaNo dravyakAlo vAcyaH, 'addheti candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpasamudrAntarvartyaddhAkAlaH samayAdilakSaNo vAcyaH, tathA yathA''yuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH, tathA 'upakra-- makAlaH' abhipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH sAmAcArIyathAyuSkabhedabhinno vAcyaH, tathA dezakAlo vAcyaH, dezaH prastAvo'vasaro vibhAgaH paryAya ityanAntaraM, tatazcAbhISTavastvavApsyavasarakAla ityarthaH, tathA kAlakAlo vAcyaH, tatraikaH kAlazabdaH prAgnirUpita eva, dvitIyastu sAmayikaH, kAlo maraNamucyate, maraNakriyAkalanaM kAlakAla ityarthaH, caH samuccaye, tathA ca 'pramAAkAlaH' addhAkAlavizeSo divasAdilakSaNo vAcyaH, tathA varNakAlo vAcyaH, varNazcAsau kAlazceti varNa-15 kAlaH, 'bhAvi'tti audayikAdibhAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdibhedabhinno vAcya iti, 'prakRtaM tu bhAvene ti bhAvakAlenAdhikAra iti gaathaasmudaayaarthH|| sAmpratamavayavArtho'bhidhIyate-tatrAdyadvArAvayavArthAbhidhitsayA''haceyaNamaceyaNamsa va davvassa ThiDa u jA cauviyappA / sA hoi davvakAlo ahavA daviyaM tutaM ceva // 661 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI yavRttiH vibhAga:1 // 257 // vyAkhyA-cetanAcetanasya devasya skandhAdeH, binduralAkSaNikaH, athavA cetanasyAcetanasya ca dravyasya sthAna-sthitireva yA sAdisaparyavasAnAdibhedena 'caturvikalpA' caturbhedA sA sthitirbhavati dravyasya kAlo dravyakAlaH, tatparyAyatvAt athavA 'dravyaM tu tadeva dravyameva kAlo dravyakAla iti gAthArthaH // cetanAcetanadravyacaturvidhasthitinidarzanAyAhagai siddhA bhaviyAyA abhaviya poggala annaagyddaay|tiiy tinni kAyA jIvAjIvahiI cuhaa||66||daarN|| ___ vyAkhyA-'gatitti devAdigatimadhikRtya jIvAH sAdisaparyavasAnAH, 'siddha'tti siddhAH pratyekaM siddhatvena sAdyaparyavasAnAH 'bhaviyAya'tti bhavyAzca bhavyatvamadhikRtya kecanAnAdisaparyavasAnAH, 'abhaviya'tti abhavyAH khalvabhavyatayA anAdyaparyavasAnA iti jIvasthiticaturbhaGgikA / 'poggala'tti pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, te hi pudgalatvena sAdisaparyavasAnAH, 'aNAgayaddhatti anAgatAddhA-anAgatakAlaH, sa hi vartamAnasamayAdiH sAdiranantatvAcAparyavasAna iti, 'tIyaddha'tti atItakAlo'nantatvAdanAdiH sAmpratasamayaparyantavivakSAyAM saparyavasAna iti, 'tiNi kAyatti dharmAdharmAkAzAstikAyAH khalvanAdyaparyavasAnA iti, itthaM jIvAjIvasthitizcaturddhati gaathaarthH||dvaarm / addhAkAladvArAvayavArtha vyAdhikhyAsurAhasamayAvaliya muhuttA divasamahoratta pakkha maasaay| saMvacchara yuga paliyA sAgara osappi pariyaSTA ||663||daarN ___ vyAkhyA-tatra paramanikRSTaH kAlaH samayo'bhidhIyate, sa ca pravacanapratipAditapaTTazATikApATanadRSTAntAdavaseyaH, AvalikA-asaGkhyeyasamayasamudAyalakSaNA, dvighaTiko muhUrtaH, divasazcatuSpraharAtmakaH, yadvA AkAzakhaNDamAdityena svabhAbhirvyAptaM tadivasaM ityucyate, zeSaM nizeti, ahorAtramaSTapraharAtmakamaharnizamityarthaH, pakSaH-paJcadazAhorAtrAtmakaH, mAsa: // 257 // Jain Education rational For Personal & Private Use Only wow.jainelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadviguNaH, caH samuccaye, saMvatsaro-dvAdazamAsAtmakaH, yugaM paJcasaMvatsaram , asaGkhyeyayugAtmakaM palitamiti uttarapadalopAd, itthaM sAgaropamamapi, tatra palyopamadazakoTIkovyAtmakaM sAgaramAkhyAyate, utsarpiNI-sAgaropamadazakoTIkovyAtmikA, evamavasarpiNyapi, parAvarto'nantotsarpiNyavasarpiNyAtmakaH, sa ca dravyAdibhedabhinnaH pravacanAdavaseya iti gaathaarthH|| dvAram // yathA''yuSkakAladvAramucyate-tatrAddhAkAla evAyuSkakarmAnubhavaviziSTaH sarvajIvAnAM vartanAdimayo yathAyuSkakAlo'bhidhIyate, tathA cAhaneraiyatiriyamaNuyAdevANa ahAuyaM tu jNjenn| nivvattiyamaNNabhave pAleMti ahAukAlo so // 664 ||daarN|| vyAkhyA-nArakatiryagmanuSyadevAnAM yathAyuSkameva yadyena nirtitaM-raudradhyAnAdinA kRtam 'anyabhave' anyajanmani tad yadA vipAkatasta evAnupAlayanti sa yathAyuSkakAlastu, iti gaathaarthH| dvAram // sAmpratamupakramakAladvAramAhaduvihovakkamakAlo sAmAyArI ahAuyaM ceva / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge // 665 // vyAkhyA-dvividhazcAsAvupakramakAlazceti samAsaH, tadeva dvaividhyamupadarzannAha-sAmAyArI ahAuaMceva' samAcaraNaM samAcAraH-ziSTAcaritaH kriyAkalApastasya bhAvaH "guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca" (pA05-1-124) pya samAcArya, punaH strIvivakSAyAM SidgaurAdibhyazce (pA0 4-1-41) ti DIe, yasye (pA0 yasyeti ca 604-148) tyakAralopaH, yasya hala (pA0 6-4-49) ityanena taddhitayakAralopaH, paragamanaM sAmAcArI, tasyA upakramaNam-uparimazrutAdihAnayanamupakramaH, sAmAcAryupakramazcAsau kAlazceti samAsaH, yathA''yuSkasyopakramaNaM dIrghakAlabhogyasya laghutarakAlena OMOMOMOM ta dain Education International For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 258 // GAMECCASIMMUNMUS kSapaNamupakramaH, yathAyuSkopakramazcAsau kAlazceti samAsaH, tatra hi kAlakAlavatorabhedAt kAlasyaiva AyuSkAdhupAdhiviziSTa- hAribhadrIsyopakramo veditavya itybhipraayH| tatra sAmAcArI trividhA-'ohe dasahA padavibhAge'tti 'oghaH' sAmAnyam, oghaH yavRttiH vibhAgaH1 sAmAcArI sAmAnyataH saGkepAbhidhAnarUpA, sA coghaniyuktiriti / dazavidhasAmAcArI icchAkArAdilakSaNA, padavibhAga-18/ sAmAcArI chedasUtrANIti / tatraughasamAcArI navamAtpUrvAt tRtIyAdvastuna AcArAbhidhAnAt tatrApi viMzatitamAtmAbhRtAt , tatrApyoghaprAbhRtaprAbhRtAt niyUddhati, etaduktaM bhavati-sAmpratakAlapravrajitAnAM tAvacchrutaparijJAnazaktivikalAnAmAyuSkAdihAsamapekSya pratyAsannIkRteti / dazavidhasAmAcArI punaH SaDviMzatitamAduttarAdhyayanAtsvalpatarakAlapranajitaparijJAnArtha niyUMDheti / padavibhAgasAmAcAryapi chedasUtralakSaNAnnavamapUrvAdeva nivyUTeti gAthArthaH // sAmpratamogha-15 niyuktirvAcyA, sA ca suprapaJcitatvAdeva na vibriyate, sAmprataM dazavidhasAmAcArIsvarUpadarzanAyAhaicchA micchI tahAkAro, AvasiyA ya ni siihiyaa| ApucchaNI ya paDipRcchA chaMdaNA ya nimaMtaNA // 666 // uvasaMrpayo ya kAle, sAmAyArI bhave dasahA / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vocchaM // 667 // daargaahaao|| vyAkhyA-eSaNamicchAkaraNaM kAraH, tatra kArazabdaHpratyekamabhisambadhyate, icchayA-balAbhiyogamantareNa karaNam icchAkAraH icchAkriyetyarthaH, tathA cecchAkAreNa mamedaM kuru icchAkriyayAna ca balAbhiyogapUrvikayeti bhAvArthaH1, tathA mithyA-vitatha(granthA-6500)manRtamiti paryAyAH, mithyAkaraNaM mithyAkAraH, mithyAkriyetyarthaH, tathA ca saMyamayogavitathAcaraNe vidita // 258 // For Personal & Private Use Only mjainelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavacanasArAH sAdhavastakriyAyA vaitathyapradarzanAya mithyAkAraM kurvate, mithyAkriyeyamiti hRdayaM 2, tathAkaraNaM tathAkAraH, sa ca sUtrapraznagocaro yathA bhavadbhiruktaM tathedamityevaMsvarUpaH 3, avazyakarttavyairyogairniSpannA AvazyakI 4, caH samuccaye, tathA niSedhena nirvRttA naiSedhikI 5, ApracchanamApRcchA, sA vihArabhUmigamanAdiprayojaneSu guroH kAryA 6, caH pUrvavat, tathA pratipRcchA, sA ca prAGginyuktenApi karaNakAle kAryA, niSiddhena vA prayojanataH kartukAmeneti, tathA chandanA ca prAggRhItenAzanAdinA kAryA 8, tathA nimantraNA agRhItenaivAzanAdinA'haM bhavadarthamazanAdyAnayAmi ityevambhUtA 9, upasampacca vidhinA''deyA 10 / evaM 'kAle' kAlaviSayA sAmAcArI bhaveddazavidhA tu / evaM tAvatsamAsata uktAH, sAmprataM prapaJcataH pratipadamabhidhitsurAha-eteSAM padAnAM, turvizeSaNe, gocarapradarzanena 'pratyekaM' pRthakU pRthaka prarUpaNAM vakSya iti gaathaadvysmaasaarthH|| tatrecchAkAro yeSvartheSu kriyate tatpradarzanAyAha bhattheja paraM kAraNajAe kareja se koI / tatthavi icchAkAro na kappaI balAbhiogo u // 668 // 6] vyAkhyA-'yadI'tyabhyupagame anyathA sAdhUnAmakAraNe'bhyarthanA naiva kalpate, tatazca yadyabhyarthayet 'param' anyaM sAdhu glAnAdau kAraNajAte kuryAt vA, 'se' tasya kartukAmasya 'kazcid' anyasAdhuH, tatra kAraNajAtagrahaNamubhayathA'pi sambadhyate, tatrApi tenAnyena vA sAdhunA tattasya cikIrSitaM kartukAmena icchAkAraH, kArya iti kriyAdhyAhAraH, apiH cazabdArthe, athavA'pItyAdinA nyakSeNa vakSyati, kimityevamata Aha-na kalpata eva balAbhiyoga iti gaathaarthH|| uktagAthAvayavArthapratipAdanAyaivAha For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 259 // RECORRRRC abbhuvagamaMmi najjai anbhattheu Na vaddai paro u / aNimUhiyabalavirieNa sAhuNA tAva hoyabvaM // 669 // II hAribhadrI___ vyAkhyA-'yadyabhyarthayet para'mityasmin yadizabdapradarzite abhyupagame sati jJAyate, kimityAha-abhyarthayitana yavRttiH varttate' na yujyate eva paraH, kimityata evAha-na nigRhite balavIrye yeneti samAsaH, balaM-zArIraM voryam-AntaraH zakti vibhAgaH1 vizeSaH, tAvacchabdaH prastutArthapradarzaka eva, anigRhitabalavIryeNa tAvaditthaM sAdhunA bhavitavyamiti / pAThAntaraM vA 'aNigahiyabalavirieNa sAhuNA jeNa hoya'ti, asyAyamarthaH-yena kAraNenAnigUhitabalavIryeNa sAdhunA bhavitavyamiti yaktiH ataH abhyarthayituM na vartate para iti gaathaarthH||aah-itthN tarhi abhyarthanAgocarecchAkAropanyAso'narthaka iti?, ucyate, jai hunja tassaaNalo kajassa viyANatINa vA vaannN|gilaannaaihiN vA hujja viyAvaDo kAraNehiM so|| 670 // vyAkhyA-yadi bhavet 'tasya' prastutasya kAryasya, kim?-'analaH' asamarthaH vijAnAti na vA, vANamiti pUraNArthoM nipAtaH, glAnAdibhirvA bhavedyApRtaH kAraNairasau tadA saJjAtadvitIyapado'bhyarthanAgocaramicchAkAraM ratnAdhikaM vihAyAnyeSAM karotIti gaathaarthH|| Aha carAiNiyaM vajettA icchAkAraM karei sesANaM / evaM majhaM karja tumbhe u kareha icchAe // 671 // | // 259 // vyAkhyA-ratnAni dvidhA-dravyaratnAni bhAvaratnAni ca, tatra marakatavajendranIlavaiDUryAdIni dravyaratnAni, sukhahetutvamadhikRtya teSAmanaikAntikatvAdanAtyantikatvAcca, bhAvaratnAni samyagdarzanajJAnacAritrANi, sukhanibandhanatAmaGgIkRtya teSAmekAntikatvAdAtyantikatvAcca,bhAvaratnairadhiko ratnAdhikastaM varjayitvA icchAkAraM karoti zeSANAM, kathamityAha-idaM mama kArya Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only woldainelibrary.org
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSESSORIASIS vastrasIvanAdi yUyaM kurutecchayA na balAbhiyogeneti gAthArthaH // 'jai abbhattheja paraM kAraNajAe'tti etaavnmuulgaathaayaa| vyAkhyAtaM, sAmprataM 'karejaM se koI tti asya gAthA'vayavasyAvayavArtha pratipAdayati, atrAnyakaraNasambhavekAraNapratipAdanAyAha| ahavA'vi viNAseMtaM anbhatthetaM ca aNNa dadNaM / aNNo koi bhaNejjA taM sAhuM NijaraDIo // 672 // vyAkhyA-tatra 'ahavAvi viNAseMtaM' ti akSarANAM vyavahitaH sambandhaH, sa cetthaM draSTavyaH-vinAzayantamapi cikIrSitaM kAryam, apizabdAt gurutarakAryakaraNasamarthamavinAzayantamapyabhyarthayantaM vA abhilaSitakAryakaraNAya kaJcana anyaM sAdhuM dRSTvA kimityAha-'anyaH' tatprayojanakaraNazaktaH kazcidbhaNet taM sAdhuM nirjarArthIti gAthArthaH // kimityAha___ahayaM tunbhaM eyaM karemi kajaM tu icchakAreNaM / tattha'vi so icchaM se kareha majAyamaliyaM // 673 // vyAkhyA-ahamityAtmanirdeze yuSmAkam 'idaM kartumiSTaM kArya karomi 'icchAkAreNa' yuSmAkamicchAkriyayA, na balA dityarthaH, tatrApi 'sa' kArApaikaH sAdhuH 'icchaM se karei'tti sUcanAtsUtram, icchAkAraM karoti, nanvasau tenecchAkAreNa yAcitastataH kimarthamicchAkAraM karotItyAha-maryAdAmUlaM,sAdhUnAmiyaM maryAdA-na kiJcidicchAvyatirekeNa kazcitkArayitavya iti gAthArthaH // vyAkhyAto'dhikRtagAthAvayavaH, sAmprataM 'tatthavi icchAkAroM'tti asyApizabdasya viSayapradarzanAyAha 1. saMbhave kAraNaM pratipAdayannAha pra0. 2 karaNaM kArastaM kArayatIti kArApayati Nake ca kArApaka iti syAt, tvacazabdamadantaM varNayadbhiH pUjyaiH kacinAmno'pyadantasya bNiti vRddheriSTatvAt. Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only R Enelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa Avazyaka hAribhadrI yavRttiH vibhAgaH 1 // 26 // ahavA sayaM karentaM kiMcI aNNassa vAvi datRRNaM / tassavi kareja icchaM majjhapi imaM karehitti // 674 // vyAkhyA-athavA 'svakam' AtmIyaM kurvantaM 'kizcit' pAtralepanAdi anyasya vA dRSTvA kim ?-tasyApyApannaprayojanaH san kuryAdicchAkAraM,katham?-mamApIdaM-pAtralepanAdi kuruteti gaathaarthH|| idAnImabhyarthitasAdhugocaravidhipradarzanAyA''hatatthavi so icchaM se karei dIvei kAraNaM vA'vi / iharA aNuggahatthaM kAyavvaM sAhuNo kiccaM // 675 // vyAkhyA-tatrApyabhyarthitaH san 'icchAkAraM karoti' icchAmyahaM tava karomIti, atha tena gurvAdikAryAntaraM karttavyamiti tadA dIpayati kAraNaM vApi, 'iharA' anyathA gurukAryakarttavyAbhAve sati anugrahArtha karttavyaM sAdhoH kRtyamiti gaathaarthH|| apizabdAkSiptecchAkAraviSayavizeSapradarzanAyaivAha___ ahavA NANAINaM aTThAe~ jai karejja kiccANaM / veyAvaccaM kiMcI tatthavi tesiM bhave icchA // 676 // vyAkhyA-athavA jJAnAdInAmarthAya, AdigrahaNAdarzanacAritragrahaNaM, yadi kuryAta 'kRtyAnAm AcAryANAM vaiyAvRttyaM 'kazcit sAdhuH, pAThAntaraM vA 'kiMcitti kiJcidvizrAmaNAdi, tatrApi 'teSAM' kRtyAnAM taM sAdhu vaiyAvRttye niyojayatAM bhave icche' ti bhavedicchAkAraH, icchAkArapuraHsaraM yojanIya iti gAthArthaH // kimityata Aha-yasmAt ANAbalAbhiogo NiggaMthANaM Na kappaI kaauN| icchA pajiyavvA sehe rAINie (ya) thaa||677|| vyAkhyA-AjJApanamAjJA-bhavatedaM kAryameveti, tadakurvato balAtkArApaNaM balAbhiyoga iti, sa 'nirgranthAnAM sAdhUnAM na kalpate kartumiti, kintu 'icchaM'tti icchAkAraH prayoktavyaH, prayojane utpanne sati zaikSaka tathA ratnAdhike cAlApakAdi // 26 // dal Educat i onal For Personal & Private Use Only IAwainelibrary.org
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ praSTukAmena, AdyantagrahaNAdanyeSu ceti gAthArthaH // eSa utsarga uktaH, apavAdastvAjJAbalAbhiyogAvapi durvinIte prayoktavyau, tena ca sahotsargataH saMvAsa eva na kalpate, bahusvajananAlapratibaddhe tvaparityAjye ayaM vidhiH-prathamamicchAkAreNa yojyate, akurvannAjJayA punarbalAbhiyogeneti, Aha cajaha jaccabAhalANaM AsANaM jaNavaesu jAyANaM / sayameva khaliNagahaNaM ahavAvi balAbhiogeNaM // 678 // purisajjAe'vi tahA viNIyaviNayaMmi natthi abhiogo| sesaMmi u abhiogojaNavayajAe jahA aase||679|| ___ vyAkhyA-yathA jAtyabAhIkAnAmazvAnAM janapadeSu ca-magadhAdiSu jAtAnAM, cazabdalopo'tra draSTavyaH, svayameva khalinagrahaNaM bhavati, athavApi balAbhiyogeneti, khalinaM-kavikamabhidhIyate, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-puruSajAte'pi tathA, jAtazabdaH prakAravacanaH, 'viNIyaviNayaMmi' tti vividham-anekadhA nItaH-prApitaH vinayo yena sa tathAvidhaH tasmin nAstyabhiyogo jAtyabAhIkAzvavat , 'sesaMmi u abhiogo' tti zeSe-vinayarahite balAbhiyogaH pravartate, kathaM-janapadajAte yathA'zve iti gaathaadvysmudaayaarthH|| avayavArthastu kathAnakAdavaseyaH, tccedm| bohalavisae ego Asakisoro, so damijiukAmo veyAliyaM ahivAsiUNa pahAe aggheUNa vAhiyAliM nIto, khaliNaM se DhoiyaM, sayameva teNa gahiyaM viNIyoti / tatto rAyA sayamevArUDho, so hiyayaicchiyaM bUDho, raNNA uyariUNa 10vAhaNANaMti pra0. 2 bAlhIkaviSaye eko'zvakizoraH, sa damayitukAmo vaikAlikamadhivAsya prabhAte'rdhitvA vAhyAlI nItaH, kavikaM tamai DhaukitaM, svayameva tena gRhItaM, vinIta iti / tato rAjA svayamevArUDhaH, sa hRdayepsitaM vyUDhaH, rAjJottIrya Jain Education international For Personal & Private Use Only S anelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribhadrIyavRttiH vibhAga:1 Avazyaka-8 AhAralayaNAdiNA samma paDiyario, patidiyahaM ca suddhattaNao evaM vahai, na tassa balAbhiogo pavattai / avaro puNa| da magahAdijaNavae jAto Aso, so'vi damijjiukAmo vethAliyaM ahivAsito, mAyaraM pucchai-kimayaMti, tIe bhnniyN||26|| kalaM vAhijjasi taM, sayameva khaliNaM gahAya vahaMto nariMdai tosijjAsi, teNa tahA kayaM, raNNAvi AhArAdiNA sabo se |uvayAro kao, mAUe sihaM, tIe bhaNito-putta ! viNayaguNaphalaM te eyaM, kalaM puNo mA khaliNaM paDivajihisi, mA vA vahihisi, teNaM taheva kayaM, raNNAvi khokhareNa piTTittA balA kaviyaM dAUNa vAhitA puNo'vi javasaM se NeruddhaM, teNa mAUe siTuM, sA bhaNai-putta ! ducceTThiyaphalamiNaM te, taM dichobhayamaggo jo te ruccai taM karehisi / esa diluto ayamuvaNao-jo sayaM na karei veyAvaccAdi tattha balAbhiogovi payaTTAvijai jaNavayajAte jahA aasetti| tasmAdbalAbhiyogamantareNaiva mokSArthinA svayameva pratyuta icchAkAraM dattvA anabhyarthitenaiva vaiyAvRttyaM kAryam // Aha-tathA'pyanabhyarthitasya svayamicchAkArakaraNamayuktamevetyAzaGkayAha AhAralayanAdinA samyak praticaritaH, pratidivasaM ca zuddhatvAdevaM vahati, na tasya balAbhiyogaH pravarttate / aparaH punarmagadhAdijanapadajAto'zvaH, so'pi | damayitukAmo vaikAlikamadhivAsitaH, mAtaraM pRcchati-kimetaditi ?, tayA bhaNitaM-kalye vAyase (vAhayiSyatAse) tvaM, (tat) svayameva kavikaM gRhItvA | vahan narendra toSayitAsi (yeH), tena tathA kRtaM, rAjJA'pi AhArAdinA sarvastasyopacAraH kRtaH, mAtre ziSTaM, tayA bhaNitaH-putra ! vinayaguNaphalaM tavaitat , kalye punarmA kavikaM pratipadiSThAH, mA vA vAkSIH, tena tathaiva kRtaM, rAjJA'pi khokhareNa (pratodena kazayA vA) piTTayitvA balAskavikaM davA vAhayitvA punarapi yavasaM tasya niruddhaM, tena mAnne ziSTaM, sA bhaNati-putra ! duzceSTitaphalamidaM tava, tadRSTobhayamArgo yastubhyaM rocate taM kuryAH / eSa dRSTAnto'yamupanayaH-yaH svayaM na karoti vaiyAvRttyAdi tatra balAbhiyogo'pi pravartyate janapadajAte yathA'zva iti. // 26 // JainEduce For Personal & Private Use Only Hainelibrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ | abbhatthaNAe maruo vAnarao ceva hoi diluto / gurukaraNe sayameva u vANiyagA duNNi diTuMtA // 680 // vyAkhyA-abhyarthanAyAM marukaH, punaH ziSyacodanAyAM satyAM vAnarakazcaiva bhavati dRSTAntaH, gurukarage svayameva tu vaNijau dvau dRSTAnta iti smaasaarthH|| vyAsArthaH kathAnakebhyo'vaseya iti, tAni cAmUni____egessa sAhussa laddhI atthi, so Na karei veyAvaccaM bAlabuDDANaMti, AyariyapaDicoito bhaNai-ko maM anbhatthei ?, AyarieNa bhaNio-tuma abbhatthaNaM maggaMto cukkihisi, jahA so marugotti / ego marugo nANamadamatto kattiyapuNNimAe nariMdajaNavadesuM dANaM dAumabhuchiesu Na tattha vaccai, bhajAe bhaNito-jAhi, so bhaNai-egaM tAva suddANaM pariggaha karemi, bIyaM tesiM gharaM vaccAmi !, jassa Asattamassa kulassa kajaM so mama ANettA deu, evaM so jAvajjIvAe darido jaato| evaM tumaMpi abbhatthaNaM maggamANo cuktihisi nijarAe, etesiM bAlabuDDANaM aNNe atthi kareMtagA, tujjhavi esa laddhI evaM ceva virAhitti / tato so evaM bhaNio bhaNai-evaM suMdaraM jANaMtA appaNA kIsa na kareha ?, AyariyA 1 ekasya sAdholabdhirasti, sa na karoti vaiyAvRttyaM bAlavRddhAnAmiti,AcAryapraticodito bhaNati-ko mAmabhyarthayate ?, AcAryeNa bhaNitaH svamabhyarthanA mArgayan bhrazyasi, yathA sa marukaH (brAhmaNaH) iti / eko brAhmaNo jJAnamadamattaH kArtikapUrNimAyAM narendrajanapadeSu dAnaM dAtumabhyutthiteSu na tatra vrajati, bhAryayA bhaNitaH-yAhi, sa bhaNati-ekaM tAvat zUdrANAM pratigrahaM karomi, dvitIyaM teSAM gRhe vrajAmi, yasyAsaptamasya kulasya kArya sa mahyamAnIya dadAtu, evaM sa yAvajIvaM daridro jAtaH / evaM tvamapyabhyarthanA mArgayan bhrazyasi nirjarAyAH, eteSAM bAlavRddhAnAmanye santi kAraH, tavApyeSA labdhirevameva nakSyati / tataH sa evaM bhaNito bhaNati-evaM sundaraM jAnAnA AtmanA kuto na kuruta !, AcAryA Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 262 // bhaNaMti-sariso'si tumaM tassa vAnaragassa, jahA ego vAnaro rukkhe acchai, vAsAsu sItavAtehiM jhaDijjhati, tAhe sugharAe sauNigAe bhaNio-'vAnara ! puriso'si tumaM niratthayaM vahasi bAhudaMDAI / jo pAyavassa sihare na karesi kuDiM |paDAliM vA // 1 // so evaM tIe bhaNio tuhiko acchai, tAhe sA doccapi taccapi bhaNai, tato so ruho taM rukkhaM duruhiumADhatto, sA naTThA, teNa tIse taM gharaM suMbaM suMbaM vikkhittaM, bhaNai ya-navisi mamaM mayahariyA navisi mamaM sohiyA va |NiddhA vA / sughare! acchasu vigharA jA vaTTasi logatattIsu ||1||suhN idANiM accha / evaM tumaMpi mama ceva uvarieNa jAo, kiM ca-mama annapi nijarAdAraM asthi, teNa mama bahutariyA nijarA, taM lAhaM cukIhAmi, jahA so vANiyagodovANiyagA vavaharaMti, ego paDhamapAuse molaM dAyavayaM hohitti sayameva AsADhapuNNImAe gharaM paccha(ttha)ito, bIeNa addhaM vA tibhAgaM vA dAUNa chavAviyaM, sayaM vavaharai, teNa tadivasaM biuNo lAho laddho, iyaro cukko / evaM ceva jai bhaNanti-sadRzo'si tvaM tasya kapaH, yathaiko vAnaro vRkSe tiSThati, varSAsu zItavAtaiH klizyati, tadA sugRhikayA zakunyA bhaNitaH-vAnara ! puruSo'si | tvaM nirarthakaM vahasi bAhudaNDAn / yaH pAdapasya zikhare na karoSi kuTI paTAlikA vA // 1 // sa evaM tayA bhaNitastUSNIkastiSThati, tadA sA dvirapi trirapi bhaNati, tataH sa ruSTastaM vRkSamAroDhumArabdhaH, sA naSTA, tena tasyAstadgRhaM davarikAdavarika vikSiptam , bhaNati ca-nApyasi mama mahattarikA nApyasi mama suhRdvA snigdhA vaa| sugRhike ! tiSTha vigRhA yA vartase lokataptau // 1 // sukhamidAnI tiSTha / evaM tvamapi mama caivoparitano jAtaH, kiMca-mamAnyadapi nirjarAdvAramasti, tena mama bahutarA nirjarA, taM lAbhaM bhrazyAmi,-yathA sa vaNik dvau vaNijau vyavaharataH, ekaH prathamaprAvRSi mUlyaM dAtavyaM bhaviSyatIti svayamevASADhapUrNimAyAM tyaktvA gRhaM gataH, (praccheditaM ), dvitIyenAdhaM vA tribhAgaM vA dattvA sthagitaM (sthApitaM ), svayaM vyavaharati, tena taddivase dviguNo lAbho labdhaH, itaro bhraSTaH / evameva | // 262 // Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ahaM appaNA vaiyAvaccaM karemi to aciMtaNeNa suttatthA nAsaMti, tehi ya nadvehiM gacchasAravaNA'bhAveNa gaNassAdesA diappaDitappaNeNa bahuyaraM me nAseiti / Aha ca-suttatthesu acintaNa Aese buDDhasehagagilANe / bAle khamae vAI iDDImAi aNiDDI ya // 1 // ehiM kAraNehiM tuMbabhUo u hoti Ayario / veyAvaccaM Na kare kAya tassa sesehiM // 2 // jeNa kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkhejjA / na hu tuMbaMmi viNaTThe arayA sAhArayA hoMti // 3 // bAle sappabhae tahA iDDimaMtaMmi | Agae pANagAdigae Ayarie lahuttaM, evaM vAdimmivi, aNissarapavaiyagA ya eetti jaNApavAdo, sesaM kaMThaM / Aha- icchA| kAreNAhaM tava prathamAlikA mAnayAmItyabhidhAya yadA labdhyabhAvAnna sampAdayati tadA nirjarAlAbhavikalastasyecchAkAraH, ityataH |kiM tenetyAzaGkayAha saMjamajoe ayassa saddhAeN kAukAmassa / lAbho caiva tavassissa hoi addINamaNasassa // 681 // vyAkhyA-'saMyamayoge' saMyamavyApAre abhyutthitasya tathA 'zraddhayA' manaHprasAdena ihaloka paralokAzaMsAM vihAya karttukAmasya, kim ? - 'lAbho ceva tavasissa'tti prakaraNAnnirjarAyA lAbha eva tapasvino bhavati alabdhyAdau, adInaM mano'syeti adInamanAstasyAdInamanasa iti gAthArthaH // dvAraM 1 / idAnIM mithyAkAraviSayapratipAdanAyAha 1 yadyahamAtmanA vaiyAvRtyaM karomi tadA'cintanena sUtrArthoM nazyataH, tayozca naSTayorgacchasAraNA'bhAvena gaNasya . AdezAderapratitarpaNena bahutaraM me nazyatIti / sUtrArthayoracintanamAdeze vRddhe zaikSake glAne / bAle kSapake vAdI RddhimadAdi avRddhizca // 1 // etaiH kAraNaistumbabhUtastu bhavatyAcAryaH / vaiyAvRtyaM na kuryAt karttavyaM tasya zeSaiH // 2 // yasya kulamAyattaM taM puruSamAdareNa rakSet / naiva tumbe vinaSTe arakAH sAdhArA bhavanti // 3 // bAle sarpabhaye tathA RddhimatyAgate pAnakAdyarthaM gate AcArye laghutvam evaM vAdinyapi, anIzvaraprabrajitAzcaita iti janApavAdaH, zeSaM kaNThyam / For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgA1 // 263 // saMjamajoe anbhuTTiyassa jaMkiMci vitahamAyariyaM / micchA etaMti viyANiUNa micchatti kAyavvaM // 682 // vyAkhyA-saMyamayogaH-samitiguptirUpastasminviSayabhUte'bhyutthitasya sataH yatkiJcidvitatham-anyathA AcaritamAsevitaM, bhUtamiti vAkyazeSaH, 'mithyA etaditi' viparItametadityevaM vijJAya kim ?-'micchatti kAya mithyAduSkRtaM | dAtavyamityarthaH / saMyamayogaviSayAyAM ca pravRttau vitathAsevane mithyAduSkRtaM doSApanayanAyAlaM, na tUpetyakaraNagocarAyAM nApyasakRtkaraNagocarAyAmiti gaathaahRdyaarthH|| tathA cotsargameva pratipAdayannAhajai ya paDikkamiyavvaM avassa kAUNa pAvayaM kammaM / taM ceva na kAyavvaM to hoi pae pddikkto|| 683 // / vyAkhyA-yadi ca 'pratikrAntavyaM' nivartitavyaM, mithyAduSkRtaM dAtavyamityarthaH, 'avazya' niyamena kRtvA pApakaM karma, tatazca 'tadeva' pApakaM karma na karttavyaM, tato bhavati 'pade' utsargapadaviSaye pratikrAnta iti / athavA-'pade'tti prathamaM pratikrAnta iti gaathaarthH|| sAmprataM yathAbhUtasyedaM mithyAduSkRtaM sudattaM bhavati tathAbhUtamabhidhitsurAha jaMdukkaDaMti micchA taM bhujjo kAraNaM apuurto| tiviheNa paDikato tassa khalu dukarDa micchaa|| 684 // | _vyAkhyA-'yadi'tyanirdiSTasya nirdezaH, karaNamiti yogaH, tatazca 'yatkAraNaM' yad vastu duSTu kRtaM duSkRtam 'iti' evaM | vijJAya 'micchatti sUcanAtsUtramitikRtvA mithyAduSkRtaM dattaM, tad 'bhUyaH' punaH prAguktaM duSkRtakAraNam 'apuuryn| akurvannanAcarannityarthaH, yo varttata iti vAkyazeSaH, 'tassa khalu dukkaDaM micchatti sambaddha eva granthaH, tatra svayaM kAyenApyakurvannapUrayannabhidhIyata evetyata Aha-'tiviheNa paDikkato' tti trividhena manovAkAyalakSaNena yogena kRtakAritAnumati // 263 // For Personal & Private Use Only M anelibrary.org
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhedayuktena 'pratikrAnto' nivRtto yastasmAdduSkRtakAraNAt tasyaiva khaluzabdo'vadhAraNe, 'duSkRtaM' prAguktaM duSkRtaphaladAtRtvamadhikRtya 'mithye 'ti mithyA, bhavatIti kriyAdhyAhAraH athavA vyavahitayogAttasyaiva mithyAduSkRtaM bhavati nAnyasyeti gAthArthaH // sAmprataM yasya mithyAduSkRtaM dattamapi na samyag bhavati tatpratipAdanAyAha jaM dukkaDaMti micchA taM veva nisevae puNo pAvaM / paJcakkhamusAbAI mAyAniyaDIpasaMgo ya // 685 // vyAkhyA - 'yat' pApaM kiJcidanuSThAnaM duSkRtamiti vijJAya 'micchatti mithyAduSkRtaM dattamityarthaH, yastadeva niSevate punaH pApaM sa hi pratyakSamRSAvAdI varttate, katham ? - duSkRtametadityabhidhAya punarAsevanAt tathA mAyAnikRtiprasaGgazca tasya sa hi duSTAntarAtmA nizcayatazcetasA'nivRtta eva gurvAdiraJjanArthaM mithyAduSkRtaM prayacchati, kutaH ?, punarAsevanAt, tatra mAyaiva nikRtirmAyAnikRtistasyAH prasaGga iti gAthArthaH // kaH punarasya mithyAduSkRtapadasyArtha ityAzaGkayAha-- | mitti miumaddavatte chatti ya dosANa chAyaNe hoi / mittiya merAeN Thio dutti durguchAmi appANaM // 686 // vyAkhyA--'mI' tyevaM varNaH mRdumArdavatve varttate, tatra mRdutvaM-kAyanamratA mArdavatvaM - bhAvanamrateti, 'che'ti ca doSasya - asaMyamayogalakSaNasya chAdane - sthagane bhavati, 'mI'ti cAyaM varNaH maryAdAyAM- cAritrarUpAyAM sthito'hamityasyArthasyAbhidhAyakaH 'du' ityayaM varNaH jugupsAmi - nindAmi duSkRtakarmakAriNamAtmAnamityasminnarthe varttata iti gAthArthaH // kati kaDaM meM pAvaM Datti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAukkaDapayakkharattho samAseNaM // 687 // dAraM // vyAkhyA--'ka' ityayaM varSNaH kRtaM mayA pApamityevamabhyupagamArthe varttate, 'Da' iti ca 'Devemi taMti laGghayAmi-atikra For Personal & Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 26 // kala mAmi tat, kenetyAha-upazamena hetubhUtena, 'eSaH' anantaroktaH prAkRtazailyA mithyAduSkRtapadasyAkSarArtha iti 'samAsena' hAribhadrIsaGkepeNeti gaathaarthH|| Aha-kathamakSarANAM pratyekamuktArthateti, padavAkyorevArthadarzanAditi, atrocyate, iha yathA vAkyaika 18yavRttiH vibhAgaH1 dezatvAtpadasyArtho'sti tathA padaikadezatvAdvArtho'pyavaseya iti, anyathA padasyApyarthazUnyatvaprasaGgaH, pratyekamakSareSu tadabhAvAditi, prayogazca-iha yadyatra pratyekaM nAsti tatsamudAye'pi na bhavati, pratyekamabhAvAt, sikatAtailavaditi, iSyate ca varNasamudAyAtmakasya padasyArthaH, tasmAttadanyathA'nupapattervArtho'pi pratipattavya ityalaM prasaGgeneti / dvAram 2 / sAmprataM tathAkAro yasya dIyate tatpratipipAdayiSayA''ha kappAkappe pariNiTTiyasa ThANesu paMcasu Thiyassa / saMjamatavaDagassa u avikappeNaM thaakaaro||688|| vyAkhyA-kalpo vidhirAcAra iti paryAyAH, kalpaviparItastvakalpaH, jinasthavirakalpAdirvA kalpaH, carakAdidIkSA punarakalpa iti, kalpazcAkalpazca kalpAkalpamityekavadbhAvastasmin kalpAkalpe, pari-samantAt niSThitaH pariniSThito, jJAnaniSThAM prApta ityarthaH, tasya, tathA tiSThantyeteSu satsu zAzvate sthAne prANina iti sthAnAni-mahAvratAnyabhidhIyante, teSu sthAneSu paJcasu sthitasya, mahAvratayuktasyetyarthaH, tathA saMyamatapobhyAmAbyA-sampanna ityanenottaraguNayuktatAmAha, tasya kimityAha'avikalpena' nizcayena, kim?-tathAkAraH, kArya iti kriyAdhyAhAra iti gaathaarthH|| idAnIM tathAkAraviSayapratipAdanAyAha // 26 // vAyaNapaDisuNaNAe uvaese suttatthkhnnaae|avithmeyNti tahA paDisuNaNAe thkkaaro|| 689 // daarN|| vyAkhyA-vAcanA-sUtrapradAnalakSaNA tasyAH pratizravaNaM-pratizravaNA tasyAM vAcanApratizravaNAyAM, tathAkAraH kAryaH, For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ etaduktaM bhavati-gurau vAcanAM prayacchati sati sUtraM gRhNAnena tathAkAraH kAryaH, tathA sAmAnyenopadeze-cakravAlasAmAcArIpratibaddhe guroranyasya vA sambandhini tathAkAraH kAryaH, tathA 'suttaatthakahaNAeM'tti sUtrArthakathanAyAM, vyAkhyAna ityarthaH, kim ?-tathAkAraH kAryaH, tathAkAra iti ko'rtha iti ?, Aha-avitathametat yadA!yamiti, na kevalamuktedhvevArtheSu tathAkArapravRttiH, tathA 'paDisuNaNAe' tti pratipRcchottarakAlamAcArye kathayati sati pratizravaNAyAM ca tathAkArapravRttiriti, cazabdalopo'tra draSTavya iti gaathaarthH|| sAmprataM svasthAne svasthAne khalvicchAkArAdiprayoktuH phalapratipAdanAyAhajassa ya icchAkAro micchAkAroya pariciyA do'vi / taioya tahakkAro na dullabhA soggaI tassa // 690 // | vyAkhyA-yasya cecchAkAro mithyAkArazca paricitau dvAvapi tRtIyazca tathAkAro na durlabhA sugatistasyeti gAthA / | nigadasiddhaiva / dvAraM 3 // sAmpratamAvazyakInaSedhikIdvAradvayAvayavArthamabhidhitsuH pAtanikAgAthAmAha AvassiyaM ca Nito jaM ca aiMto nisIhiyaM kuNai / eyaM icchaM nAu gaNivara ! tumbhaMtie NiuNaM // 691 // vyAkhyA-ziSyaH kilAha-'AvassiyaMti AvazyikI-pUrvokkA tAmAvazyikI ca 'ninto nirgacchan yAM ca 'atito' tti Agacchan , pravizannityarthaH, naiSedhikI karoti, 'etad' AvazyikInaSedhikIdvayamapi svarUpAdibhedabhinnaM icchAmi jJAtuM he gaNivara yuSmadantike 'nipuNaM' sUkSma jJAtumicchAmIti kriyAvizeSaNamiti gaathaarthH| evaM ziSyeNoke satyAhAcAryaH HEACHEMORRCMOMORECACAECRE For Personal & Private Use Only L inelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 265 // AvassiyaM ca rNito jaM ca ahaMto NisIhiyaM kuNai / vaMjaNameyaM tu duhA attho puNa hoi so ceva / 692 // vyAkhyA - AvazyakIM ca nirgacchan yAM ca pravizannaiSedhikIM karoti, 'vyaJjanaM' zabdarUpaM 'etaM tu duhanti etadeva zabdarUpaM dvidhA, arthaH punarbhavatyAvazyi kInaiSedhikyoH 'sa eva' eka eva yasmAdavazyaM karttavyayogakriyA''vazyi kI niSiddhAtmanazcAticarebhyaH kriyA naiSedhikIti, na hyasAvapyavazyaM karttavyaM vyApAramullaGghaya pravarttate, Aha-yadyevaM bhedopanyAsaH kimartham ?, ucyate, kvacit sthitigamanakriyAbhedAdabhidhAnabhedAcceti gAthArthaH // Aha- 'Avazyika ca nirgacchannityuktaM, tatra sAdhoH kimavasthAnaM zreya utATanamiti ?, ucyate, avasthAnamiti, katham ?, yata Aha egaggassa pasaMtassa na hoMti iriyAiyA guNA hoMti / gaMtavvamavassaM kAraNaMmi AvassiyA hoI // / 693 // vyAkhyA - ekamagram - AlamvanamasyetyekAgrastasya sa cAprazastAlambano'pi bhavatyata Aha- 'prazAntasya' krodharahitasya tiSThataH, kim ?, na bhavanti IryAdayaH, IraNamIryyA - gamanamityarthaH, iheyryAkArya karma IrSyAzabdena gRhyate, kAraNe kAryopacArAdU, i, IrSyA Adau yeSAmAtmasaMyamavirAdhanAdInAM doSANAM te IryAdayo na bhavanti, tathA 'guNAzca' svAdhyAyadhyAnAdayo bhavanti, prAptaM tarhi saMyatasyAgamanameva zreya iti tadapavAdamAha-na cAvasthAne khalUktaguNasambhavAnna gantavyameva, kintu 'gantadhamavassaM kAraNaMmi' gantavyam 'avazyaM' niyogataH 'kAraNe' guruglAnAdisambandhini, yatastatrAgacchato doSA iti, tathA ca * gamyayapaH karmAdhAre iti paJcamI tathA cAticArAnAzrityetyarthaH. Jain Educatiational For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 265 // jainelibrary.org
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 kAraNe gacchataH 'AvassiyA hoI' AvazyikI bhavatIti gaathaarthH|| Aha-kAraNena gacchataH kiM sarvasyaivAvazyakI bhavati uta neti !, neti, kasya tarhi ?, ucyate,AvassiyA u AvassaehiM savvehiM juttajogissa / maNavayaNakAyagutiMdiyassa AvassiyA hoi // 694 // | vyAkhyA-AvazyikI tu 'AvazyakaiH' pratikramaNAdibhiH sarvairyuktayogino bhavati, zeSakAlamapi niraticArasya kriyAsthasyeti bhAvArthaH, tasya ca guruniyogAdinA pravRttikAle'pi 'maNa'ityAdi pazcArddha manovAkkAyendriyairgupta iti samAsaH, tasya, kim ?-AvazyikI bhavati, indriyazabdasya gAthAbhaGgabhayAvyavahitopanyAsaH, kAyAtpRthagindriyagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtham , asti cAyaM nyAyaH-'sAmAnyagrahaNe satyapi prAdhAnyakhyApanArtha bhedenopanyAso' yathA-brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAta iti gAthArthaH // uktA''vazyikI, sAmprataM naiSedhikI pratipAdayannAhasejaM ThANaM ca jahiM ceei tahiM nisIhiyA hoi / jamhA tattha nisiddho teNaM tu nisIhiyA hoi // 695 // vyAkhyA-zerate'syAmiti zayyA-zayanIyasthAnaMtAM zayyAM 'sthAnaM ceti sthAnamUrdhvasthAna', kAyotsargaH, yatra 'cetayate' 'citI sajJAne' anubhavarUpatayA vijAnAti vedayatItyarthaH, athavA 'cetayate' iti karoti, zayanakriyAM ca kurvatA nizcayataH zayyA kriyA kRtA bhavati, tatazca yatra svapitItyarthaH, cazabdo vIrAsanAdyanuktasamuccayArthaH, athavA tuzabdArthe draSTavyaH, sa ca vizeSaNArthaH, katham ?, pratikramaNAdya zeSakRtAvazyakaH sannanujJAto guruNA zayyAM sthAnaM ca yatra cetyate tatra' evaM-13 * kAraNAt pra0. + kimucyate pra0. namuktaM pra0 zayyA pra0. pratikramaNAdyazeSaiH kAryaiH samApitAvazyakakRtya ityarthaH. Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only fom.jainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 266 // Jain Educa vidhasthitikriyA viziSTa eva sthAne naiSedhikI bhavati, nAnyatra, kimityata Aha- yasmAttatra niSiddho'sau tenaiva kAraNena naiSedhikI bhavati niSedhAtmakatvAttasyA iti gAdhArthaH // pAThAntaraM vA se ThANaM ca jadA ceteti tayA nisIhiyA hoI / jamhA tadA niseho nisehamaiyA ca sA jeNaM // 696 // muktArthatvAtmaiva / anena granthena mUlagAthAyAH 'Avazyaka ca nirgacchan yAM cAgacchan naiSedhikIM karoti vyaJjanametad dvedhe' tyetAvat sthitirUpanaiSedhikIpratipAdanaM vyaJjanabhedanibandhanamadhikRtya vyAkhyAtam / amumevArthamupasajihIrSurAha bhASyakAraH AvassiyaM ca Nito jaMca ahaMto nisIhiyaM kuNai / sejjANisIhiyAe NisIhiyA abhimuho hoI // 120 // (bhA0) vyAkhyA - Avazyaka va nirgacchan yAM cAgacchan naiSedhikIM karoti tadetad vyAkhyAtam upalakSaNatvAtsaha tRtIyapAdena 'vyaJjanametad dvidhe' tyaneneti / sAmpratam 'arthaH punarbhavati sa eve 'ti gAthAvayavArthaH pratipAdyate-tatretthameka evArtho | bhavati yasmAnnaiSedhikyapi nAvazyaMkarttavyavyApAra gocaratAmatItya varttate, yataH pravizan saMyamayogAnupAlanAya zeSaparijJAnArthaM cetthamAha / 'sejjAni sIhiyAe nisIhiyA abhimuho hoi'tti zayyaiva naiSedhikI tasyAM zayyAnaiSedhikyAM viSayabhUtAyAM, kim ?, zarIramapi naiSedhikItyucyata iti, ata Aha- zarIranaiSedhikyA AgamanaM pratyabhimukhastu, ataH saMvRtagAtrairbhavitavyamiti | saJjJAM karotIti gAthArthaH // itazcaika evArtho yata Aha jo hoi nisiddhappA nisIhiyA tassa bhAvao hoi / aNisiddhassa nisIhiya kevalamettaM havai saddo // 121 // (bhA0 ) For Personal & Private Use Only hAribhadrI yavRttiH vibhAgaH 1 // 266 // jainelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ SANSAROKAR vyAkhyA-yo bhavati niSiddhAtmA-niSiddho mUlaguNottaraguNAticArebhyaH AtmA neti samAsaH, naiSedhikI 'tasya' niSiddhAtmano 'bhAvataH' paramArthato bhavati, na niSiddho'niSiddhaH uktebhya evAticArebhyaH tasya aniSiddhasya-anupayuktasyAgacchataH naiSedhikI, kim ?- kevalamattaM havai saho' kevalaM zabdamAtrameva bhavati, na bhAvata iti gaathaarthH|| Aha-yadi nAmaivaM tata ekArthatAyAH kimAyAtamiti', ucyate, niSiddhAtmano naiSedhikI bhavatItyuktaM, saca- AvassayaMmi jutto niyamaNisiddhotti hoi naayvvo| ahavA'vi NisiddhappA NiyamA Avassae jutto|| 122 // dAraM (bhASyam ) vyAkhyA-'Avazyake' mUlaguNottaraguNAnuSThAnalakSaNe yuktaH 'niyamanisiddhotti hoi nAyavo' niyamena niSiddho niyamaniSiddha 'iti' evaM bhavati jJAtavyaH, Avazyikyapi cAvazyakayuktasyaivetyata ekArthateti / athaveti prakArAntaradarzanArthaH, apizabdasya vyavahitaH sambandhaH, niSiddhAtmA'pi niyamAdAvazyake yukto yataH ato'pyekArthateti, pAThAntaraM vA 'ahavAvi nisiddhappA siddhANaM aMtiyaM jAItti, asthAyamarthaH-evaM kriyAyA abhedenAvazyakInaSedhikyorekArthatokkA, iha tukAryAbhedenocyate, athavA niSiddhAtmA'pi siddhAnAmantika-sAmIpyaM 'yAti' gacchati, apizabdAdAvazyakayukto'pi, ataH kAryAbhedAdekArthateti gaathaarthH|| dvAraM 4-5 // sAmpratamApRcchAdidvAracatuSTayamekagAthayaiva pratipAdayancAhaApucchaNA u kaje putvanisiddheNa hoi paDipucchA / puvvagahieNa chaMdaNa NimaMtaNA hoagahieNaM // 697 // vyAkhyA-ApracchanamApRcchA sA ca kartumabhISTe kArye pravarttamAnena guroH kAryA-ahamidaM karomIti / dvAraM 6 tathA 25ARCANCERSALAAMSOMAL Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 267 // pUrvaniSiddhena satA bhavatedaM na kAryamiti, utpanne ca prayojane kattukAmena 'hoti paDipucchatti pratipRcchA karttavyA bhavati, ||hAribhadrIpAThAntaraM vA-'pubaniutteNa hoi paSDipucchA' pUrvaniyuktena satA yathA bhavatedaM kAryamiti tatkartukAmena guroH pratipRcchA yavRttiH kartavyA bhavati-ahaM tatkaromIti, tatra hi kadAcidasau kAryAntaramAdizati samAptaM vA tena prayojanamiti / dvAraM 7 // vibhAgaH1 tathA pUrvagRhItenAzanAdinA chandanA zeSasAdhubhyaH karttavyA-idaM mayA'zanAdyAnItaM yadi kasyacidupayujyate tato'sAvicchAkAreNa grahaNaM karotviti / dvAraM 8 / tathA nimantraNA bhavatyagRhItenAzanAdinA ahaM bhavato'zanAdhAnayAmIti gAthArthaH dvAraM 9 // idAnImupasampadvArAvayavArthaH pratipAdyate-sA copasampad dvidhA bhavati-gRhasthopasampatsAdhUpasampacca, tatrAstAM tAvad gRhasthopasampat , sAdhUpasampatpratipAdyate-sA ca trividhA-jJAnAdibhedAd, Aha cauvasaMpayA ya tivihA NANe taha daMsaNe caritte ya / dasaNaNANe tivihA duvihA ya carittaaTThAe // 698 // vyAkhyA-upasampacca trividhA 'jJAne' jJAnaviSayA tathA darzanaviSayA cAritraviSayA ca, tatra darzanajJAnayoH sambandhinI vidhA dvividhA ca cAritrAthoyati gaathaarthH|| tatra yaduktaM-darzanajJAnayostrividhe'ti tatpratipAdayannAha vattaNA saMdhaNA ceva, gahaNaM sutttthtdubhe| veyAvace khamaNe, kAle AvakahAi y|| 699 // vyAkhyA-varttanA sandhanA caiva grahaNamityetatritayaM 'suttatthatadubhae'tti sUtrArthobhayaviSayamavagantavyamiti, etadartha | // 267 // mupasampadyate, tatra vatanA prAggRhItasyaivAsthirasya sUtrAderguNanamiti, sandhanA tu tasyaiva pradezAntaravismRtasya melanaM ghaTanA yojanA ityarthaH, grahaNaM punaH tasyaiva tatprathamatayA AdAnamiti, etatritayaM sUtrArthobhayaviSayaM draSTavyam, evaM jJAne nava a dan Educa For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSAROOROSESAMROSOSORS bhedAH, darzane'pi darzanaprabhAvanIyazAstraviSayA eta eva draSTavyA iti, atra ca sandiSTaHsandiSTasyopasampadyate ityAdicaturbhaGgikA, prathamaH zuddhaH zeSAstvazuddhA iti, 'dvividhA ca cAritrArthAye ti yaduktaM tatpradarzanAyAha-'veyAvacce khamaNe kAle AvakahAi ya cAritropasampad vaiyAvRtyaviSayA kSapaNaviSayA ca, iyaM ca kAlato yAvatkathikA ca bhavati, cazabdAditvarA ca bhavati, etaduktaM bhavati-cAritrArthamAcAryAya kazcidvaiyAvRttyakaratvaM pratipadyate, saca kAlata itvaro yAvatkathikazca bhavatIti gaathaasmaasaarthH|| sAmpratamayamevArtho vizeSataHpratipAdyate-tatrApi sandiSTena sandiSTasyopasampahAtavyeti mauliko'yaM guNa iti, etatprabhavatvAdupasampada iti, ataH amumevaarthmbhidhitsuraah| saMdiTTho saMdihassa ceva saMpajaI u emAI / caubhaMgo etthaM puNa paDhamo bhaMgo havai suddho // 700 // / __ vyAkhyA-'sandiSTo' guruNA'bhihitaH sandiSTasyaivAcAryasya yathA amukasya sampadyatAM upasampadaM prayacchata ityarthaH, evamAdizcaturbhaGgaH, sa cAyaM-tadyathA-sandiSTaH sandiSTasyokta eva, sandiSTaH asandiSTasyAnyasyA''cAryasyeti dvitIyaH, asandiSTaH sandiSTasya, na tAvadidAnI gantavyaM gantavyaM tvamukasyeti tRtIyaH, asandiSTaH asandiSTasya-na tAvadidAnI gantavyaM na cAmukasyeti, atra punaH prathamo bhaGgo bhavati zuddhaH, punaHzabdasya vizeSaNArthatvAt dvitIyapadenAvyavacchitti|nimittamanve'pi draSTavyA iti gaathaarthH|| sAmprataM varttanAdisvarUpapratipAdanAyAha athirassa puvvagahiyassa vattaNA jaM ihaM thirIkaraNaM / tasseva paesaMtaraNahassa'NusaMdhaNA ghaDaNA // 701 // 1 AcAryasva. d Jain Educatio inelibrary.org For Personal & Private Use Only n al
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka 268 // ORDERARMSM89 gahaNaM tappaDhamatayA sutte atthe ya tadubhae ceva / atthaggahaNaMmi pAyaM esa vihI hoi NAyavvo // 702 // hAribhadrI8 gAthAdvayaM nigadasiddhameva / navaraM-prAyograhaNaM sUtragrahaNe'pi kazcidbhavatyeva pramArjanAdiriti jJApanArtham // sAmpratama- yavRttiA dhikRtavidhipradarzanAya dvAragAthAmAha vibhAgaH1 | majaNaNisejjaakkhA kitikaMmussagga vaMdaNaM jeTTe / bhAsaMto hoI jeTTo no pariyAraNa to vande // 703 // etadvyAcikhyAsayaivedamAhaThANaM pamanjiUNaM doNNi nisijAu hoMti kaayvvaa|egaa guruNo bhaNiyA vitiyA puNa hoMti akkhANaM // 704 // | nigada siddhA, navaram-'akkhANaM ti samavasaraNasya, na cAkRtasamavasaraNena vyAkhyA karttavyetyutsargaH // vyAkhyAtaM dvAratrayaM, kRtikarmadvAranyAcikhyAsayA''ha do ceva mattagAiM khele taha kAiyAe bIyaM tu / jAvaiyA ya suNetI savve'vi ya te tu vaMdati // 705 // | nigadasiddhaiva, navaraM mAtraka-samAdhiH, kRtikarmadvAra eva ca vizeSAbhidhAnamaduSTamiti, arddhakRtavyAkhyAnotthAnAnutthAnAbhyAM paligranthA''tmavirAdhanAdayazca doSA bhAvanIyA iti dvAram / adhunA kAyotsargadvAraM vyAcikhyAsurAha // 26 // savye kAussagaM kareMti savve puNo'vi vaMdaMti / NAsaNNe NAidUre guruvayaNapaDicchagA hoti // 706 // || vyAkhyA-sarve zrotAraH 'zreyAMsi bahuvighnAnI tikRtvA tadvighAtAyAnuyogaprArambhanimittaM kAyotsarga kurvanti, taM 55SHARA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ cotsArya sarve punarapi vandante, tato nAsanne nAtidUre vyavasthitAH santaH, kim ? - guruvacanapratIcchakA bhavanti - zRNva - ntIti gAthArthaH // sAmprataM zravaNavidhipratipAdanAyAha NiddA vigahA parivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapurva uvauttehiM suNeyavvaM // 707 // abhisaMtehiM suhAsiyAi~ vayaNAi~ atthasArAI / vimhiyamuhehiM harisAgaehiM harisaM jaNaMtehiM // 708 // gAthAdvayaM nigadasiddhaM / navaraM 'harisAgaehiM' ti saJjAtaharSairityarthaH, anyeSAM ca saMvegakAraNAdinA harSe janayadbhiH, evaM ca zRNvadbhistairguroratIva paritoSo bhavatIti // tataH kimityAha gururiosagaeNaM gurubhattIe taheva viNaeNaM / icchiyasuttatthANaM khiSpaM pAraM samuvayaMti // 709 // vyAkhyA- 'guru paritoSagatena' guruparitoSajAtena satA gurubhaktyA tathaiva vinayena, kim ?, samyaksadbhAvaprarUpaNayA Ipsita sUtrArthayoH 'kSipraM' zIghraM pAraM samupayAnti-niSThAM vrajantIti gAthArthaH // vakkhANasamattIe jogaM kAUNa kAiyAINaM / vaMdati tabha jeI aNNe puvaM ciya bhaNanti // 710 // nigadasiddhA / navaram, anye AcAryA itthamabhidadhati - kila pUrvameva vyAkhyAnArambhakAle jyeSThaM vandanta iti / dvAragAthApazcArdhamAkSepadvAreNa prapaJcato vyAcikhyAsurAha - coti jaihu jiTTho kahiMci suttatthadhAraNAvigalo / vakkhANaladdhihINo niratthayaM vaMdaNaM taMmi // 711 // nigadasiddhA / navaraM nirarthakaM vandanaM, tasmiMstatphalasya pratyuccAra kazravaNasyAbhAvAditi bhAvanA / For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ | hAribhadrI | yavRttiH vibhAgaH1 Avazyaka hai aha vayapariyAehiM lahugo'vihu bhAsao ihaM jeho| rAyaNiyavaMdaNe puNa tassavi AsAyaNA bhaMte ! // 712 // vyAkhyA-atha vayAparyAyAbhyAM laghurapi bhASaka eveha jyeSThaH parigRhyate, ratnAdhikavandane punaH tasyApyAzAtanA // 269 // bhadanta ! prApnoti, tathAhi-na yujyata eva cirakAlapravajitAn laghorvandanaM dApayitumiti gAthArthaH // itthaM parAbhi prAyamAzaGkayAhajaivi vayamAiehiM lahuo sutttthdhaarnnaapdduo| vakkhANalaDimaMto so ciya iha gheppaI jettttho||713 // vyAkhyA-prakaTArthA / AzAtanAdoSaparijihIrSayA tvAhaAsAyaNAvi NevaM paDuca jiNavayaNabhAsayaM jamhA / vaMdaNayaM rAiNie teNa guNeNaMpi so ceva // 714 // prakaTAthaiva / navaraM 'tena guNena' arhadvacanavyAkhyAnalakSaNeneti / idAnI prasaGgato vandanaviSaya eva nizcayavyavahAranayamatapradarzanAyAhanavaoettha pamANaM na ya priyaao'vinnicchymennN| vavahArao u jujjai ubhayanayamayaM puNa pamANaM // 715 // | vyAkhyA-na 'vayaH avasthAvizeSalakSaNam 'atra' vandanakavidhau pramANaM, na ca 'paryAyo'pi' pravrajyApratipattilakSaNaH 'nizcayamatena' nizcayanayAbhiprAyeNa, jyeSThavandanAdivyavahAralopAtiprasaGganivRttyarthamAha-vyavahAratastu yujyate, kimatra pramANamiti sandehApanodArthamAha-ubhayanayamataM punaH pramANamiti gAthArthaH // prakRtamevArtha samarthayannAhanicchayao dunneyaM-ko bhAve kammi vaI samaNo / vavahArao u kIrai jo puvvaThio carittaMmi // 716 // // 269 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ C vyAkhyA-nizcayato durjeyaM-ko bhAve kasmin-prazaste'prazaste vA vattate zramaNa iti, bhAvazceha jyeSThaH, tatazcAnatizayinaH vandanakaraNAbhAva eva prApta ityato vidhimabhidhitsurAha-vyavahAratastu kriyate vandanaM 'yaH pUrvasthitazcAritre' yaH prathama pravrajitaH sannanupalabdhAticAra iti gAthArthaH // Aha-samyak tadgatabhAvAparijJAne sati kimityetadevamiti, ucyate. vyavahAraprAmANyAt, tasyApi ca balavattvAd , Aha ca bhASyakAra:|vavahAro'vihu balavaM jaM chaumatthaMpi vaMdaI arhaa|jaa hoi aNAbhiNNo jANato dhamayaM eyaM // 123 // ( bhAga | vyAkhyA-vyavahAro'pi ca balavAneva, 'yad' yasmAt chadmasthamapi pUrvaratnAdhikaM gurvAdi vandate 'arhannapi' kevalyapi, apizabdo'trApi sambadhyate / kiM sadA ?, netyAha-'jA hoi aNAbhinno'tti yAvad bhavatyanabhijJAtaH yathA'yaM kevalIti, kimiti vandata iti, ata Aha-jAnan dharmatAmetAM vyavahAranayabalAtizayalakSaNAmiti gaathaarthH|| Aha-yadyevaM sutarAM vayAparyAyahInasya tadadhikAn vandApayitumayuktam , AzAtanAprasaGgAditi, ucyate, ettha u jiNavayaNAo suttAsAyaNabahuttadosAo / bhAsaMtagajeTThagassa u kAyavvaM hoi kiikammaM // 717 // vyAkhyA-'atra tu' vyAkhyAprastAvavandanAdhikAre 'jinavacanAt tIrthakaroktatvAt tathA ca avandyamAne sUtrAzAtanAdopabahutvAt 'bhASamANajyeSThasyaiva' pratyuccAraNasamarthasyaivetyarthaH, kiM ?, karttavyaM bhavati 'kRtikarma' vandanamiti gaathaarthH|| %ERCRECIC * prAmotItyataH pra.. Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 27 // evaM tAvad jJAnopasampadvidhiruktaH, darzanopasampadvidhirapyanenaiva tulyayogakSematvAdukta eva veditavyaH, tathA ca darzana- hAribhadrI prabhAvanIyazAstraparijJAnArthameva darzanopasampaditi // adhunA cAritropasampadvidhimabhidhAtukAma Aha yavRtti: | duvihA ya carittaMmI veyAvacce taheva khamaNe ya / NiyagacchA aNNaMmi ya sIyaNadosAiNA hoti // 718 // vibhAgAta vyAkhyA-dvividhA ca cAritraviSayopasampad vaiyAvRttyaviSayA tathaiva kSapaNaviSayAca, Aha-kimatropasampadA ?, svagaccha eva tatkasmAnna kriyata iti, ucyate, nijagacchAdanyasmin gamanaM sIdanadoSAdinA bhavati gacchasya, AdizabdAdanyabhA-1 vAdiparigraha iti gaathaarthH|| ittariyAivibhAsA veyAvacaMmi taheva khamaNe y|avigitttthvigitttthmi ya gaNiNo gacchassa pucchAe // 719 // ___ vyAkhyA-iha cAritrArthamAcAryasya kazcidvaiyAvRtyakaratvaM pratipadyate, sa ca kAlata itvaro yAvatkathikazca bhavati, AcAryasyApi vaiyAvRtyakaro'sti vA na vA, tatrAyaM vidhiH-yadi nAsti tato'sAviSyata eva, athAsti sa itvarovA syAdyAvatkathiko vA, Agantuko'pyevaM dvibheda eva, tatra yadi dvAvapi yAvatkathiko tatazca yo labdhimAn sa kAryate, itarastU|pAdhyAyAdibhyo dIyate iti, atha dvAvapi labdhiyuktau tato vAstavya eva kAryate, itarastUpAdhyAyAdibhyo dIyata iti, atha | necchati tato vAstavya eva prItipurassaraM tebhyo dIyate, Agantukastu kAryata iti, atha prAktano'pyupAdhyAyAdibhyo | // 27 // necchati tata Agantuko visargyata eva, atha vAstavyo yAvatkathika itarastvitvara ityatrApyevameva bhedAH karttavyAH yAvadAgantuko visayaMte, nAnAtvaM tu vAstavya upAdhyAyAdibhyo'nicchannapi prItyA vizrAmyata iti, atha vAstavyaH khalvitvaraH Jain Education al nal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agantukastu yAvatkathikaH, tato'sau vAstavyo'vadhikAlaM yAvadupAdhyAyAdibhyo dIyate, zeSaM pUrvavat, atha dvAvapItvarau tatrApyeka upAdhyAyAdibhyaH kAryyate zeSaM pUrvavad, anyatamo vA'vadhikAlaM yAvaddhAryata ityevaM yathAvidhinA vibhASA kAryeti / uktA vaiyAvRtyopasampat, sAmprataM kSapaNopasampatpratipAdyate cAritranimittaM kazcitkSapaNArthamupasampadyate, sa ca kSapako dvividhaH - itvaro yAvatkathikazca yAvatkathika uttarakAle'nazanakarttA, itvarastu dvidhA - vikRSTakSapako'vikRSTakSapakazca, tatrASTamAdikSapako vikRSTakSapakaH, caturthaSaSThakSapakastvavikRSTa iti / tatrAyaM vidhiH - avikRSTakSapakaH khalvAcAryeNa praSTavyaH - he AyuSman ! pAraNake tvaM kIdRzo bhavasi ?, yadyasAvAha - glAnopamaH, tato'sAvabhidhAtavyaH - alaM tava kSapaNena, svAdhyAyavaiyAvRtyakaraNe yatnaM kuru, itaro'pi pRSTaH sannevameva prajJApyate, anye tu vyAcakSate - vikRSTakSapakaH pAraNakakAle glAnakalpatAmanubhavannapISyata eva yastu mAsAdikSapako yAvatkathiko vA sa iSyata eva tatrApyAcAryeNa gacchaH praSTavyo - yathA'yaM kSapaka upasampadyata iti, anApRcchaya gacchaM saGgacchataH sAmAcArIvirAdhanA, yataste sandiSTA apyupadhipratyupekSaNAdi tasya na kurvanti, atha pRSTA bruvate - yathA'smAkaM ekaH kSapako'styeva, tasya kSapaNaparisamAptAvasya kariSyAmaH, tato'sau priyate, atha necchanti tatastyajyate, atha gacchastamapyanumanyate tato'sAviSyata eva tasya ca vidhinA pratIcchitasyodvarttanAdi kArya, yatpunaH pramAdato'nAbhogato vA na kurvanti ziSyAstadA''cAryeNa codanIyA ityalaM prasaGgena iti gAthArthaH // cAritropasampadvidhivizeSapratipAdanAyAha Jain Educational For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribhadrIyavRttiH vibhAgAta Avazyaka upasaMpanno jaM kAraNaM tu taM kAraNaM apUreto / ahavA samANiyaMmI sAraNayA vA visaggo vA // 720 // dAraM // 5] vyAkhyA-upasampanno 'yatkAraNaM' yannimittaM, tuzabdAdanyacca sAmAcAryyantargataM kimapi gRhyate, 'tatkAraNaM' vaiyaavR||271|| ityAdi 'apUrayan' akurvan , yadA vartata ityadhyAhAraH, kim -tadA 'sAraNayA vA visaggo vA' tadA tasya 'sAraNA' codanA vA kriyate, avinItasya punaH visoM vA-parityAgo vA kriyata iti, tathA nApUrayanneva yadA vartate tadaiva sAraNA vA visargoM vA kriyate, kiM tu? 'ahavA samANiyaMmitti athavA parisamAptiM nIte abhyupagataprayojane smAraNA vA kriyate, yathA-samAptaM, tadvisargoM veti gaathaarthH|| uktA saMyatopasampat, sAmprataM gRhasthopasampaducyate-tatra sAdhUnAmiyaM sAmAcArI-sarvatraivAdhvAdiSu vRkSAdyadho'pyanujJApya sthAtavyaM, yata Aha ittariyaM pi na kappai avidinnaM khalu paroggahAIsuM / ciDittu nisiittu va taiyavvayarakkhaNaDhAe // 721 // ___ vyAkhyA-'itvaramapi' svalpamapi, kAlamiti gamyate, na kalpate avidattaM khalu parAvagrahAdiSu, AdizabdaH parAvagrahAnekabhedaprakhyApakaH, kiM na kalpate iti !, Aha-'sthAtuM' kAyotsarga karnu 'niSIditum' upaveSTuM, kimityata Aha-'taiyabayarakkhaNahAe' adattAdAnaviratyAkhyatRtIyavratarakSaNArtha, tasmAdbhikSATanAdAvapi vyAghAtasambhave kvacit sthAtukAmenAnujJApya svAminaM vidhinA sthAtavyam , aTavyAdiSvapi vizramitukAmena pUrvasthitamanujJApya sthAtavyaM, tadabhAve devatAM, yasyAH so'vagraha iti gAthArthaH // uktA dazavidhasAmAcArI, sAmpratamupasaMharannAha AGROGRAMMARRECTOR // 27 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM sAmAyArI kahiyA dasahA samAsao esA / saMjamatavaDyANaM niggaMthANaM maharisINaM // 722 // nigadasiddhA / sAmAcA-sevakAnAM phalapradarzanAyAha eyaM sAmAyAriM jujaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhU khavaMti kamma aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 723 // nigadasiddhA eva / idAnI padavibhAgasAmAcAryoH prastAvaH, sA ca kalpavyavahArarUpA bahuvistarA svasthAnAdavaseyA, | ityuktaH sAmAcAryupakramakAlaH, sAmprataM yathA''yuSkopakramakAlaH pratipAdyate sa ca saptadhA, tadyathA ajjhavasANanimitte AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANu sattavihaM jhijjae AuM // 724 // vyAkhyA-adhyavasAnameva nimittam adhyavasAnanimittaM tasminnadhyavasAnanimitte sati, athavA adhyavasAnaM rAgasnehabhayabhedena tridhA tasminnadhyavasAne sati, tathA daNDAdike nimitte sati, AhAre pracure sati, vedanAyAM nayanAdisambandhinyAM satyAM, parAghAto garttApAtAdisamutthastasmin sati, sparza bhujaGgAdisambandhini, prANApAnayonirodhe, kim !, sarvatraiva kriyAmAha-'saptavidha' saptaprakAramevaM bhidyate Ayuriti gaathaasmudaayaarthH|| avayavArthastUdAharaNabhyo'vaseyaH, tAni cAmUni-rAgAdhyavasAne sati bhidyate AyuryathAegessa gAvIo hariyAo, tAhe kuDhiyA pacchao laggA, tehiM niyattiyAo, tatthego taruNo atisayadivarUvadhArI . ekasya gAvo hRtAH, tadA prAmAdhipAH (ArakSakAH) pazcAlanAH, tairnirvartitAH, tatraikaH taruNo'tizayadivyarUpadhArI Jain Educatio For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 272 // tisio gAmaM paviTho, tassa taruNIe nINiyamudagaM, so ya pIto, sA tassa aNurattA, hokAraMtassaviNa ThAti, so uThittA | hAribhadrI gato, sAvi taM paloeMtI taheva urNayatteti, jAhe adisso jAotAhe tahaThiyA ceva rAgasaMmohiyamaNA uyllaa| evaM rAgajjha- yavRttiH vasANe bhijati aauNti| tathA snehAdhyavasAne sati bhidyate AyuryathA-egassavANiyagassa taruNI mahilA, tANi paropparama-vibhAga: 1 tIvamaNurattANi, tAhe so vANijageNa gato, paDiniyatto vasahi ekkAheNa Na pAvai, tAhe vayaMsagA se bhaNaMti-picchAmo kiM sacco aNurAgo na vatti ?, tato egeNAgaMtUNa bhaNiyA-so mautti, tIe bhaNiyaM-kiM saccaM, saccaM saccaMti, tato tinnivAre pucchittA mayA, iyarassa kahiyaM, so'vi taha ceva mato / evaM snehAdhyavasAne sati bhidyate Ayuriti, Aha-rAgasnehayoH kaH prativizeSa iti?, ucyate, rUpAdyAkSepajanitaHprItivizeSo rAgaH, sAmAnyastvapatyAdigocaraH sneha iti, bhayAdhyavasAne bhidyate AyuryathA somilasyeti-bAravatIe vAsudevo rAyA, vasudevo se piyA devaI mAyA, sA kaMci mahilaM | puttassa thaNaM deMti daNa addhitiM pagayA, vAsudeveNa pucchiyA-ammo ! kIsa addhiti pakaresi!, tIe bhaNiyaM-18 // 272 // tRSito grAmaM praviSTaH, tasai taruNyA''nItamudakaM, sa ca pItavAn , sA tasminnanuraktA, huGkArayatyapi na tiSThati, sa utthAya gataH, sApi taM pralokayantI | tathaiva sthiteti (?) yadA'dRzyo jAtastadA tathAsthitava rAgasaMmUDhamanA mRtA / evaM rAgAdhyavasAnena bhidyate Ayuriti / ekasya vaNijastaruNI mahilA, to parasparamatIva anuraktI, tadA sa vANijyAya gataH, pratinivRtto vasatimekAhena na prApsyati, tadA vayasyAstasya bhaNanti-prekSAmahe kiM satyo'nurAgo na veti, tata | ekanAgatya bhaNitA-sa mRta iti, tayA bhaNitam-kiM satyaM !, satyaM satyamiti, tataHcIna vArAn pRSThA mRtA, itaramai kathitaM, so'pi tathaiva mRtH| dvArikAryA vAsu devo rAjA, vasudevastasya pitA devakI mAtA, sA kAJcinmahilA putrAya stanyaM dadatI dRSTA'dhati pragatA, vAsudevena pRSTA-amba! kimarti prakaropi, tayA | | bhaNitam * tAhe pautteti pra. Jain Educati onal For Personal & Private Use Only E mainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAta ! na me puttabhaMDeNa keNai thaNo pIutti, vAsudeveNa bhaNiyA-mA addhiti karesi, iNhi te devayANubhAveNa puttasaMnApattiM karemo, devayA ArAhiyA, tIe bhaNiyaM-bhavissai se divapuriso puttotti, taheva jAyaM / jAyassa ya se gayasukumA lotti nAmaM kayaM / so ya savajAdavapito suhaMsuheNa abhiramai, somilamAhaNadhUyA ya rUvavatitti pariNAvio, arihanemissa ya aMtiyaM dhamma soUNa pavaio, gato ya bhagavayA saddhiM, dhijjAiyassavi apattiyaM jAyaM / kAleNa puNo bhagavayA saddhiM bAravatimAgao, masANe ya paDimaM Thito, diho ya dhijAieNaM, tato kuvieNa kuDiyaMTho matthae dAUNa aMgArANaM se bharito, tassa ya samma ahiyAsemANassa kevalaM samuppaNNaM, aMtagaDo ya sNvutto| vAsudevo ya bhagavato rihanemissa | calaNajuyalaM namiUNaM sese ya sAhU vaMdiUNa pucchai-bhagavaM ! kato gayasukumAlotti?, bhagavayA kahiyaM-masANe paDimaM Thito Asi, vAsudevo tattheva gato, mato diTTho, kuvieNa bhagavaM pucchio-keNesa mAriutti ?, bhagavayA bhaNiyaM-jasseva tumaM jAta ! na mama putrabhANDena kenacit stanyaM pItamiti, vAsudevena bhaNitA-mA'ti kArSIH, idAnIM tava devatAnubhAvena putrasaMpattiM karomi, devatA''-| rAddhA, tayA bhaNitaM-bhaviSyati tasyA divyapuruSaH putra iti, tathaiva jAtaM / jAtasya ca tasya gajasukumAla iti nAma kRtaM / sa ca sarvayAdavapriyaH sukhaM sukhenA-1 bhiramate, somilabAhmaNaduhitA ca rUpavatIti pariNAyitaH, ariSTanemezvAntike dharma zrutvA prabajitaH, gatazca bhagavatA sAdhaH, dhigjAtIyasyApyaprItikaM jAtaM / kAlena punarbhagavatA sAdhaM dvArikAyAmAgataH, zmazAne ca pratimAM sthitaH, dRSTazca dhigjAtIyena, tataH kupitena kuNDikAkaNThaM (pAlI) mastake daravAjAH tasya bhRtaH, tasya ca samyagadhyasthataH kevalaM samutpannam, antakRcca saMvRttaH / vAsudevazca bhagavato'riSTanemezcaraNayugalaM natvA zeSAMzca sAdhUna vanditvA pRcchati-bhagavan ! kva gajasukumAla iti?, bhagaSatA kathitaM-imazAne pratimayA sthita AsIt, vAsudevastatraiva gataH, mRto dRSTaH, kupitena bhagavAn pRSTaH-kenaiSa mArita iti !, bhagavatA bhaNitaM-yasyaiva tvAM For Personal & Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 273 // nayariM pavisaMtaM daNa sIsaM phuSTihItitti / dhijjAio'vi mANusANi paTThAviUNa jAva nIti tAva diTTho aNeNa pavisaMto vAsudevo, bhayasaMbhaMtassa ya se sIsaM taDitti sayasikkaraM phurhati / evaM bhayAdhyavasAne sati bhidyate Ayuriti / dvAraM / yaduktaM 'nimitte sati bhidyate Ayu riti tannimittamanekaprakAraM pratipAdayannAha - daMDakasasattharajjU aggI udgapaDaNaM visaM vaalaa| sIunheM arai bhayaM khuhA pivAsA ya vAhI ya // 725 // muttapurIsanirohe jiSNAjiSNeya bhoyaNe bahuso / ghaMsaNagholaNapIlaNa Aussa uvakkamA ee // 726 // dAraM // vyAkhyA - daNDakazAzastrarajjavaH agniH udakapatanaM viSaM vyAlAH zItoSNamaratirbhayaM kSutpipAsA ca vyAdhizca mUtrapurIpanirodhaH jIrNAjIrNe ca bhojanaM bahuzaH gharSaNagholaNapIDanAnyAyuSaH upakramahetutvAdupakramA ete, kAraNe kAryopacArAt, yathA-tandulAn varSati parjanyastathA AyurdhRtamiti / tatra daNDAdayaH prasiddhA eva, 'vyAlA H ' sapa ucyante, gharSaNaM candanasyeva, gholanam aGguSThAGguligRhItasaJcAlyamAnayUkAyA iva, pIDanam ikSvAderiveti gAthArthaH // dvAraM // tathA''hAre satyasati vA bhidyate AyuryathA - aigo marugo chaNe aTThArasa vAre bhuMjiUNa sUleNa mao, aNNo puNa chuhAe maotti / dvAraM / vedanAyAM satyAM bhidyate AyuryathA zironayanavedanAdibhirane ke mRtA iti / dvAraM / tathA parAghAte sati bhidyate AyuryathA 1 nagarIM pravizantaM dRSTvA zIrSa sphuTiSyatIti / dhigjAtIyo'pi mAnuSAn prasthApya yAvadyAti tAvaddRSTo'nena pravizan vAsudevaH, bhayasaMbhrAntasya ca tasva zIrSa caTaditi zatazarkaraM sphuTitamiti / 2 eko brAhmaNaH kSaNe'STAdaza vArAnbhuktvA jhUlena mRtaH, anyaH punaH kSudhA mRta iti / For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 273 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ LISASEASCUISISSA vijale vA taDIe vA khANIe vA pelliysseti|dvaarN| tathA sparza sati bhidyate AyuryathA-tayAviseNaM sappeNaM chittassa, jahA vA baMbhadattassa itthIrayaNaM, taMmi mae putteNa se bhaNiyaM-mae saddhiM bhoge bhuMjAhiti, sIe bhaNiyaM-na tarasi majjhaM pharisaM visahittae, na pattiyai, Aso ANio, so tIe hattheNa muhAo kaLi jAva chitto, so galiUNa sukakkhaeNa mato, tahAvi apattiyaMteNa lohamayapuriso kao, tIe avaruDio, so'vi vilINoti dvAraM / tathA prANApAnanirodhe sati bhidyate AyuryathA-chagalagANaM jaNNavADAdisu mArijaMtANaM / dvAraM / evaM saptavidhaM bhidyate Ayuriti / na caitatsarveSAmeva, kiM tu sopakramAyuSAM na nirupakramAyuSAmiti / tatra-devA neraiyA vA asaMkhavAsAuyA ya tirimaNuyA / uttamapurisA ya tahA carimasarIrA ya niruvakamA // 1 // sesA saMsAratthA bhaiyA niruvakamA va itare vA / sovakkamaniruvakkamabhedo bhaNio samAseNaM // 2 // Aha-adhyavasAyAdInAM nimittatvAparityAgAddedopanyAso virudhyata iti, na, Antare|taravicitropAdhibhedena nimittabhedAnAmevopanyAsAt, sakalajanasAdharaNatvAcca zAstrArambhasya, Aha-yadyevamupakramyate 1 kardamena vA tavyA vA khanyA vA preritasyeti / tvagviSeNa saNa spRSTasya, yathA vA brahmadattasya strIratraM, tasmin mRte putreNa tasyai bhaNitaM-mayA sAdhaM bhogAn bhukSveti, tayA bhaNitaM-na zaknoSi mama sparza visoDhuM, na pratyeti, azva AnItaH, sa tayA hastena mukhAtkaTIM yAvatspRSTaH, sa gilitvA (vilIya) zukrakSayeNa mRtaH, tathApyapratyAyatA lohamayapuruSaH kRtaH, tayA AliGgitaH, so'pi vilIna iti / ajAnAM yajJapATakAdiSu mAryamANAnAm / devA nairayikA vA asaMkhyavarSAyupazca tiryakarAH / uttamapuruSAzca tathA caramazarIrAzca nirupkrmaaH||1|| zeSAH saMsArasthA bhaktA nirupakramA vA itare vA / sopakramanirupakramabhedo bhaNitaH samAsena // 2 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Havinjainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 274|| SUCCCCASSACROCESS |Ayustatazca kRtanAzo'kRtAbhyAgamazca, katham ?, saMvatsarazatamupanibaddhamAyuH, tasyApAntarAla eva vyapagamAtkRtanAzaH, hAribhadrIyena ca karmaNA tadupakramyate tasyAkRtasyaivAbhyAgama iti, atrocyate, yathA varSazatabhaktamapyagnikavyAdhitasyAlpenApi kAle yavRttiH nopabhuJjAnasya na kRtanAzo nApyakRtAbhyAgamastadvadihApIti, Aha ca bhASyakAra:-"kammovakkAmijai apattakAlaMpi ji| vibhAgaH1 tato pttaa| akayAgamakayanAsAmokkhAnAsAsayAdosA ||1||n hi dIhakAliyassavi NAso tassANabhUtito khippaM / bahukAlAhArassa va duyamaggitarogiNo bhogo // 2 // savaM ca padesatayA bhujai kammamaNubhAvato bhaitaM / teNAvassANubhave ke katanAsAdayo tassa ? // 3 // kiMcidakAle'vi phalaM pAvijjai paccae ya kAleNa / taha kammaM pAvijai kAleNavira paccae aNNaM ||4||jh vA dIhA rajjU Dajjhai kAleNa puMjiyA khippaM / vitato paDo'vi sussai piMDIbhUto ya kAleNaM // 5 // " dra ityAdi / tatazca yathoktadoSAnupapattiriti dvAragAthAvayavArthaH / vyAkhyAta upakramakAlaH, sAmprataM dezakAladvArAvayavArtha ucyate-tatra dezakAlaH prastAvo'bhidhIyate, sa ca prazasto'prazastazca, tatra prazastasvarUpapratipAdanAyAhanimagaM ca gAmaM mahilAthUbhaM ca suNNayaM dahu~ / NIyaM ca kAgA olenti jAyA bhikkhassa haraharA // 727 // karmopakramyate aprAptakAle'pi yadi tataH prAptAH / akRtaagmkRtnaashmokssaanaashvaashtaadossaaH||1|| na hi dIrghakAlikasyApi nAzastasvAnubhUtitaH kssiprm|| bahukAlInAhArasyaiva drutamagnikarogiNo bhogaH // 2 // sarvaca pradezatayA bhujyate karma anubhAvato bhaktam / tenAvazyAnubhave ke kRtanAzAdayasvasya ? // 3 // kiJcidakAle'pi phalaM pAcyate pacyate ca kAlena / tathA karma pAcyate kAlenApi pacyate'nyat // 4 // yathA vA dIrghA rajUdahyate kAlena puJjitA kSipram / vitataH | paTo'pi zuSyati piNDIbhUtazca kAlena // 5 // // 274 // Jain Educ a l For Personal & Private Use Only M.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - nirddhamakaM ca grAmaM mahilAstUpaM ca kUpataTamityarthaH, zUnyaM dRSTvA, tathA nIcaM ca kAkA: 'olinti' tti gRhANi prati paribhramanti, tAMzca dRSTvA vidyAt yathA jAtA bhaikSasya 'harahare' tyatIva bhikSAprastAva iti, pAThAntaraM vA 'nIyaM ca kAe olinte' dRSTvetyanuvarttata iti gAthArthaH / aprazasta dezakAlasvarUpAbhidhitsayA''hanimmAcchiyaM mahuM pAyaDo NihI khajjagAvaNo suNNo / jA yaMgaNe pattA pautthavaiyA ya mattAya // 728 // dAraM // vyAkhyA - nirmAkSikaM madhu, prakaTo nidhiH, khAdyakApaNaH zUnyaH, kullUrikApaNa iti bhAvArtha:, ato madhvAdInAM grahaNaprastAvaH, tathA yA cAGgaNe prasuptA proSitapatikA ca mattA ca tasyA api grahaNaM prati prastAva eveti, Asavena madanAkulIkRtatvAttasyA iti gAthArthaH / dAraM / idAnIM kAlakAlaH pratipAdyate - kAlasya - sattvasya zvAdeH kAlo - maraNaM kAlakAlaH, amumevArthaM pratipAdayannAha-- kAle kao kAlo amhaM sajjhAyadesakAlaMmi / to teNa hao kAlo akAlakAlaM kareMteNaM // 729 // vyAkhyA - 'kAlenaM ' zunA 'kRtaH kAlaH' kRtaM maraNam asmAkaM svAdhyAyadezakAle tato'nena hataH kAlaH - bhagnaH svAdhyAyakAlaH, 'akAle' aprastAve 'kAla' maraNaM kurvateti gAthArthaH / dvAram / idAnIM pramANakAlaH pratipAdyatetatrAddhAkAlavizeSa eva manuSyalokAntarvarttI viziSTavyavahArahetuH aharnizarUpaH pramANakAla iti, Aha ca| duviho pamANakAlo divasapamANaM ca hoi rAI a / cauporisio divaso rAtI cauporisI ceva // 730 // vyAkhyA - dvividhaH pramANakAlaH - divasapramANaM ca bhavati rAtrizca catuSpauruSikau divasaH rAtrizcatuSpauruSyeva, tatazca Jain Educationonal For Personal & Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 275 // va pramANameva kAlaH pramANakAlaH, pauruSIpramANaM tvanyatrotkRSTahInAdibhedabhinnaM pratipAditameveti gaathaarthH| dvAraM / idAnIM hAribhadrIvarNakAlasvarUpapradarzanAyAha- . yavRttiH vibhAgaH1 paMcaNhaM vaNNANaM jo khalu vaNNeNa kAlao vaNNo / so hoi vaNNakAlo vaNijai jo va jaM kAlaM // 731 // 5 | vyAkhyA-paJcAnAM zuklAdInAM varNAnAM yaH khalu varNena chAyayA kAlako varNaH, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAtkRSNa eva, 4 anena gaurAdernAmakRSNasya ca vyavacchedaH, sa bhavati varNakAlaH, varNazcAsau kAlazceti varNakAlaH, 'vaNijjai jo va jaM kAlaM'ti varNanaM varNaH, prarUpaNamityarthaH, tatazca varNyate-prarUpyate yo vA kazcitpadArtho yatkAlaM sa vaNakAlaH, varNapradhAnaH kAlo varNakAla iti gaathaarthH|| idAnIM bhAvakAlA pratipAdyate-bhAvAnAmaudayikAdInAM sthiti vakAla iti, Aha ca sAdIsapajjavasio caubhaMgavibhAgabhAvaNA etthaM / odaiyAdIyANaM taM jANasu bhAvakAlaM tu // 732 // vyAkhyA-sAdiH saparyavasitazcaturbhaGgavibhAgabhAvanA atra kAryA, keSAm ?-audayikAdInAM bhAvAnAmiti, tatazca | yo'sau vibhAgabhAvanAviSayastaM jAnIhi bhAvakAlaM tu, iyamakSaragamanikA, ayaM bhAvArthaH-audayiko bhAvaH sAdiH saparyavasAnaH sAdiraparyavasAnaH anAdiH saparyavasAnaH anAdiraparyavasAna ityevamaupazamikAdiSvapi caturbhaGgikA draSTavyA, iyaM punaratra vibhAgabhAvanA-audayikacaturbhanikAyAM dvitIyabhaGgazUnyAnAM zeSabhaGgAnAmayaM viSayaH-nArakAdInAM nArakAdibhavaH khalvau-12 // 275 // dayiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, mithyAtvAdayo bhavyAnAmaudayiko bhAvo'nAdisaparyavasAnaH, sa evAbhavyAnAM caramabhaGgA iti / uktaH audayikaH, aupazamikacaturbhaGgikAyAM tu vyAdayaH zUnyA eva, prathamabhaGgastvaupazamikasamyaktvAdayaH, aupaza Jain Educatiohinilabional For Personal & Private Use Only Almm.jainelibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education |miko bhAvaH sAdisaparyavasAna iti / ukta aupazamikaH, kSAyikacaturbhaGgikAyAM tu jyAdayaH zUnyA eva, kSAyikaM cAritraM | dAnAdilabdhipaJcakaM ca kSAyiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, siddhasya cAritryacAritryAdivikalpAtItatvAt, kSAyikajJAnadarzane tu sAdiraparyavasAne iti, anye tu dvitIyabhaGga eva sarvamidaM pratipAdayanti / uktaH kSAyikaH, kSAyopazamikacaturbhaGgikAyAM dvitIyabhaGgazUnyAnAM zeSabhaGgAnAmayaM viSayaH - catvAri jJAnAni kSAyopazamiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, matyajJAnazrutAjJAne bhavyAnAmanAdisaparyavasAne, ete evAbhavyAnAM caramabhaGga iti / uktaH kSAyopazamikaH, pAriNAmikacaturbhaGgikAyAM dvitIyabhaGgazUnyAnAM zeSabhaGgAnAmayaM gocaraH- pudgalakAye dvyaNukAdiH pAriNAmiko bhAvaH sAdisaparyavasAnaH, bhavyatvaM bhavyAnAmanAdiH saparyavasAnaH, jIvatvaM punaH caramabhaGga iti uktaH pAriNAmikaH / uktArthasaGgrahagAthA - bIyaM dutiyAMdIyA bhaMgA vajjettu biiyayaM se se / bhavamicchasammacaraNe diTThInANetarANubhavajie // 1 // iti gAthArtha: etthaM puNa ahigAro pamANakAleNa hoi nAyavvo / khettaMmi kami kAle vibhAsiyaM jiNavariMdeNaM 1 // 733 // vyAkhyA- 'atra punaH' anekavidha kAlaprarUpaNAyAm 'adhikAraH' prayojanaM prastAvaH pramANakAlena bhavati jJAtavyaH / Aha- 'dave addha' ityAdidvAragAthAyAM 'pagayaM tu bhAveNaMtI' tyuktaM, sAmpratamatra punaradhikAraH pramANakAlena bhavati jJAtavya ityucyamAnaM kathaM na viruddhyata iti ?, ucyate, kSAyikabhAvakAle bhagavatA pramANakAle ca pUrvAhne sAmAyikaM bhASitamitya 1 ( audayikAdyanukrameNa ) dvitIyaM dvitIyAdIn tRtIyAdIn bhaGgAn varjayitvA zeSayorapi dvitIyaM varjayitvA ( 3-1-2-3 - 3 bhaGgAH ) bhave midhyAtve (bhavye'bhavye ca ) ( au0) samyaktve (kSA.) caraNe (vratarUpe ) ( kSAyo) darzanajJAnayoH matyAdau ajJAne ( bhavye abhavye ca) (pA.) aNau bhavyatve jIvatve // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 Avazyaka // 276 // virodhH| athavA pramANakAlo'pi bhAvakAla eva, tasyAddhAkAlasvarUpatvAdityalaM vistareNeti / 'uddese nidese ye' tyAdyupo- hAribhadrIdghAtaniyuktipratibaddhadvAragAthAdvayasya vyAkhyAtaM kAladvAramiti / sAmprataM yatra kSetre bhASitaM sAmAyikaM tadajAnan pramANa-18 yavRttiH kAlasya cAnekarUpatvAdvizeSamajAnan gAthApazcArddhamAha codaka:-'khettami kami kAle vibhAsiyaM jiNavariMdeNaM' ? iti vibhAgaH1 gAthArthaH // codakapraznottarapratipipAdayiSayA''ha vaisAhasuddhaekkArasIeN puvvaNhadesakAlaMmi / mahaseNavaNujANe aNaMtaraM paraMparaM sesaM // 734 // vyAkhyA-vaizAkhazuddhaikAdazyAM 'pUrvAhnadezakAle' prathamapauruSyAmiti bhaavaarthH| kAlasyAntaraGgatvakhyApanArthameva praznavyatyayena nirdeshH| mahasenavanodyAne kSetre anantaranirgamaH sAmAyikasya, 'paramparaM sesaM' ti zeSa kSetrajAtamadhikRtya paramparanirgamastasyeti, Aha ca bhASyakAra:-"khettaM mahaseNavaNovalakkhiyaM jattha niggayaM pudi / sAmAiyamannesu ya paraMparaviNigamo tassa // 1 // " iti gaathaarthH|| gataM mUladvAragAthAdvayapratibaddhaM kSetradvAram , iha ca kSetrakAlapuruSadvArANAM nirgamAGgatA vyAkhyAtaiva, tatazca nirgamadvAravyAcikhyAsayA''ha-'nAma ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve ya / eso u niggamassA nikkhevo chaviho hoI' tti yeyaM gAthopanyastA asyA eva bhAvanirgamapratipAdanAyAha niyuktikAraHkhaiyaMmi vadyamANassa niggayaM bhayavao jiNiMdassa / bhAve khaovasamiyaMmi vamANehiM taM gahiyaM // 735 // // 276 // vyAkhyA-kSAyike vartamAnasya bhagavato nirgataM jinendrasya bhAve, bhAvazabdaH ubhayathA'pyabhisambadhyate, bhAve kSAyopa1 kSetraM mahAsenavanopalakSitaM yantra nirgataM pUrvam / sAmAyikamanyeSu ca paramparavinirgamastasya // 1 // For Personal & Private Use Only D ainelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAISSSSSSSSSSS zAmile vartamAnaiH 'tata' sAmAyikamanyacca zrutaM gRhItaM, gaNadharAdibhiriti gamyate / tatra gautamasvAminA niSadyAtra catudarza pUrvANi gRhItAni, praNipatya pRcchA niSadyocyate, bhagavAMzcAcaSTe-uppaNNe i vA vigame i vA dhuve i vA, etA eva timro niSadyAH, AsAmeva sakAzAdgaNabhRtAm 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi' ti pratItirupajAyate, anyathA sattA'yogAt, tatazca te pUrvabhavabhAvitamatayo dvAdazAGgamuparacayanti, tato bhagavamaNuNNaM karei, sakko ya divaM vairamayaM thAlaM divacuNNANaM bhareUNa sAmimavAgacchai, tAhe sAmI sIhAsaNAo uThittA paDipuNNaM muhi kesarANaM geNhai, tAhe goyamasAmippamuhA ekkArasavi gaNaharA isiM oNayA parivADIe ThAyaMti, tAhe devA AujagIyasadaM niraMbhaMti, tAhe sAmI purva titthaM goyamasAmissa davehiM guNehiM pajavehiM aNujANAmitti bhaNati cuNNANi ya se sIse chuhai, tato devAvi cuNNavAsaM pupphavAsaM ca uvariM vAsaMti, gaNaM ca sudhammasAmissa dhure ThaveUNa aNujANai / evaM sAmAiyassavi attho bhagavato niggao, suttaM gaNaharohito niggataM, ityalaM vistareNeti gAthArthaH / (granthAgram 7000) sAmprataM puruSadvArAvayavArthapratipipAdayiSayA''ha davvAbhilAvaciMdhe vee dhammatthabhogabhAve ya / bhAvapuriso u jIvo bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 736 // . bhagavAnanujJA karoti, zakrazca divyaM vajraravamayaM sthAlaM divyacUrNatvA svAminamupAgacchati, tadA svAmI siMhAsanAdutthAya pratipUrNA muSTiM gandhAnAM gRhNAti, tadA gautamasvAmipramukhA ekAdazApi gaNadharA ISadavanatAH paripATyA tiSThanti, tadA devA AtodyagItazabdaM nirundhanti, tadA svAmI pUrva tIrtha gautamasvAmine dravyairguNaiH paryavairanujAnAmIti bhaNati cUrNAni ca tasya zIrSe kSipati, tato devA api cUrNavarSI puSpavarSA ca upari varSanti, gaNaM ca sudharmasvAminaM dhuri | sthApayitvA'nujAnAti / evaM sAmAyikasyApi artho bhagavato nirgataH, sUtraM gaNadharebhyo nirgatam / * maNasIkarei pra. Jain Education Internal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI| yavRttiH vibhAgA // 277 // vyAkhyA-'da'tti dravyapuruSaH, sa cAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIrAtiriktaikamavikabaddhAyuSkAbhimukhanAmagotrabhedabhinno draSTavyaH, athavA vyatirikto dvidhA-mUlaguNanirmitaH uttaraguNanirmitazca, tatra mUlaguNanirmitaH puruSaprAyogyANi dravyANi, | uttaraguNanirmitastu tadAkAravanti tAnyeva, abhilapyate'neneti abhilApaH-zabdaH, tatrAbhilApapuruSaH pulliGgAbhidhAnamAtraM ghaTaH paTa iti vA, cihapuruSastvapuruSo'pipuruSacihnopalakSito yathA napuMsakaM zmazrucihnamityAdi, tathA triSvapi liGgeSu strIpunapuMsakeSu tRNajvAlopamavedAnubhavakAle vedapuruSa iti, tathA dharmArjanabyApAraparaH sAdhurdharmapuruSaH, arthArjanaparastvarthapu-1 ruSo mammaNanidhipAlavat, bhogapuruSastu samprAptasamastaviSayasukhabhogopabhogasamarthazcakravarttivat , 'bhAve ya' tti bhAvapurupazca, cazabdo nAmAdyanuktabhedasamuccayArthaH, 'bhAvapuriso u jIvo bhAve' tti pU:-zarIraM puri zete iti niruktavazAd bhAvapuruSastu jIvaH, 'bhAvi' tti bhAvadvAre nirUpyamANe bhAvadvAracintAyAmiti bhAvArthaH, athavA 'bhAve' tti bhAvanirgamaprarUpaNAyAmadhikRtAyAM, kim ?-'pagayaM tu bhAveNaM' ti 'prakRtam' upayogastu bhAvenetyupalakSaNAd bhAvapuruSeNa-zuddhena jIvena, tIrthakareNetyarthaH, tuzabdAdipuruSeNa ca gaNadhareNeti, etaduktaM bhavati-arthatastIrthakarAnnirgataM sUtrato gaNadharebhya iti, evamanye'pi yathAsambhavamAyojyA iti gAthArthaH // gataM puruSadvAraM, sAmprataM kAraNadvArAvayavArthavyAcikhyAsayA''ha|Nikkhevo kAraNamI caubviho duviha hoi davvaMmi / taddabvamaNNadabve ahavAvi NimittanemittI ||737||daar asyA gamanikA-nikSepaNaM nikSepo nyAsa ityarthaH, karotIti kAraNaM, kArya nirvatayatIti hRdayaM, tasmin kAraNe-kAraNa* paNDhaH klIbo napuMsakamiti haimyukteH napuMstvam. // dain Educatio n al For Personal & Private Use Only wwjainelibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH 'caturvidhaH' caturbhedaH nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNaH, nAmasthApane sujJAne, dravyakAraNaM vyatiriktaM dvidhA, yata Ahadvividho bhavati dravye, nikSepa iti varttate, sUcanAtsUtramitikRtvA dravye iti dravyakAraNaviSayo dvividho nikSepaH parigRhyate, tadeva dravyakAraNadvaividhyaM darzayati-tadravya miti tasyaiva paTAdevyaM tadravyaM-tantvAdi, tadeva kAraNamiti draSTavyaM, tadviparItaM vemAdyanyadravyakAraNamiti / athavA'nyathA dvividhatva-nimittaM naimittikamapi, apizabdAdanyathApi kAraNanAnAteti, tAM vakSyati / tatra paTasya nimittaM tantavasta eva kAraNaM, tadvyatirekeNa paTAnutpatteH, yathA ca tantubhirvinA na bhavati paTastathA tadgatAtAnAdiceSTAdivyatirekeNApi na bhavatyeva, tasyAzca ceSTAyA vemAdinimitaM, tato nimittasyedaM naimittikamiti gaathaarthH|| samavAi asamavAI chaviha kattA ya kamma karaNaM ca / tatto ya saMpayANApayANa taha saMnihANe ya // 738 // __ vyAkhyA-samekIbhAve avo'pRthaktve aya gatI, tatazcaikIbhAvenApRthaggamanaM samavAyaH-saMzleSaH sa yeSAM vidyate te samavAyinaH-tantavo yasmAtteSu paTaH samavaitIti, samavAyinazca te kAraNaM ca samavAyikAraNaM-tantusaMyogAH, kAraNadravyAntaradharmatvAt paTAkhyakAryadravyAntarasya dUravartitvAt asamavAyinaH ta eva kAraNamasamavAyikAraNamiti / Aha-arthAbhede satyanekadhA kAraNadvayopanyAso'narthaka iti, na, sajJAbhedena tantrAntarIyAbhyupagamapradarzanaparatvAttasya, athavA SaDvidhaM kAraNam , anusvAralopo'tra draSTavyaH, karotIti kartarivyutpatteH, svena vyApAreNa kArye yadupayujyate tatkAraNaM, kathaM paDDi *karaNa kammaM ceti vyAkhyA. JainEducation For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka | hAribhadrI yavRttiH vibhAgaH1 // 278 // dhamityAha-kartA ca kAraNaM, tasya kArye svAtantryeNopayogAt , tamantareNa vivakSitakAryAnutpatteH abhISTakAraNavat, tatazca ghaTotpattau kulAlaH kAraNaM, tathA karaNaM ca-mRtpiNDAdi karaNaM, tasya sAdhakatamatvAt , tathA karma ca kAraNaM, kriyatenirvartyate yattatkarma-kAryam ,Aha-tatkathamalabdhAtmalAbhaMtadA kAraNamiti?, atrocyate, kAryanirvartanakriyAviSayatvAttasyopacArAtkAraNatA, uktaM ca-"nirvartya vA vikArya vA, prApyaM vA yakriyAphalam / tat dRSTAdRSTasaMskAra, karma karturyadIpsitam // 1 // " ityAdi, mukhyavRttyA vA saukaryaguNena karma kAraNaM, tathA sampradAnaM ca ghaTasya kAraNaM, tasya karmaNA'bhipretatvAt , tamantareNa tasyAbhAvAt , samyak satkRtya vA prayatnena dAnaM sampradAnam, ata eva ca rajakasya vastraM dadAtIti na sampradAne caturthI, kiM tu brAhmaNAya ghaTaM dadAtIti, tathA'pAdAnaM kAraNaM, vivakSitapadArthApAye'pi tasya dhruvatvena kAryopakArakatvAd , 'do avakhaNDane' dAnaM khaNDanam apasRtya maryAdayA dAnamapAdAnaM, piNDApAyo'pi mRdo dhruvatvAdapAdAnateti, sA ca ghaTasya kAraNaM, tAmantareNa tasyAnutpatteH, tathA sannidhAnaM ca kAraNaM, tasyAdhAratayA kAryopakArakatvAt , sannidhIyate yatra kArya tatsannidhAnam-adhikaraNaM, tacca ghaTasya cakra, tasyApi bhUH, tasyA apyAkAzam , AkAzasya tvadhikaraNaM nAsti, svarUpapratiSThitatvAt , ghaTasya cedaM kAraNam , etadabhAve ghaTAnutpatteriti gaathaarthH|| uktaM dravyakAraNam, idAnIM bhAvakAraNapratipAdanAyAhaduvihaM ca hoi bhAve apasattha pasatthagaM ca apasatthaM / saMsArassegavihaM duvihaM tivihaM ca nAyavvaM // 739 // vyAkhyA-bhavatIti bhAvaH, sa caudayikAdiH, sa eva kAraNaM saMsArApavargayoriti bhAvakAraNaM, tatra 'dvividhaM ca dvipra ||278 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only TDainelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMROADCA kAraM ca bhavati, bhAve vicAryamANe, kAraNamiti prakramAdgamyate, bhAvaviSayaM vA, bhAvakAraNamityarthaH, aprazastam-azobhanaM prazasta-zobhanaM ca, tatrAprazastaM saMsArasya sambandhi ekavidham-ekabhedaM dvividhaM-dvibhedaM trividhaM-tribhedaM ca jJAtavyaM, cazabdazcaturvidhAdyanuktakAraNabhedasamuccayArtha iti gAthArthaH // yaduktaM-'saMsArasyaikavidha' mityAdi, tadupapradarzanAyAhaassaMjamo ya eko aNNANaM aviraI ya duvihaM tu / aNNANaM micchattaM ca aviratI ceva tivihaM tu // 740 // vyAkhyA-'asaMyamaH' aviratilakSaNaH, sa hyeka eva saMsArakAraNam , ajJAnAdInAM tadupaSTambhakatvAdapradhAnatvAditi, tathA'jJAnamaviratizca dvividhaM tu saMsArakAraNaM, tatrAjJAnaM-kammAcchAditajIvasya viparItAvabodha iti, aviratistu sAvadyayogAnivRttiriti, tathA mithyAtvamajJAnaM cAviratizcaiva trividhaM tu saMsArakAraNaM, tatra mithyAtvam-atattvArthazraddhAnaM, zeSaM gatArtham , evaM kaSAyAdisamparkAdanye'pi bhedAH pratipAdayitavyA iti gaathaarthH|| uktamaprazastaM bhAvakAraNam , | adhunA prazastamucyatehoi pasatthaM mokkhassa kAraNaM egaduvihativihaM vA / taM ceva ya vivarIyaM aMhigAro pasatthaeNetthaM // 741 // __ vyAkhyA-bhavati prazastaM bhAvakAraNaM mokSasya kAraNamiti, tacca 'eka' mityekavidhaM dvividhaM trividhaM vA, idaM punaH 'tadeva ca saMsArakAraNam asaMyamAdi viparItaM draSTavyam , ekavidhaM saMyamaH, dvividhaM jJAnasaMyamI, trividhaM samyagdarzanajJAnasaMyamA iti, 'adhikAra' prastAvaH 'prazastena' bhAvakAraNena 'atra' sAmAyikAnvAkhyAne, mokSAGgatvAdasyeti / tatazca prazasta STORESCROSAR Jain Educational For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAga:1 // 279 // bhAvarUpaM cedaM, kAraNaM ca mokSasya iti adhikArabhAvaneti gAthArthaH // itthaM kAraNadvAre adhikAra pradarya punaH kAraNa- dvArasaGgatameva vaktavyatAzeSamAzaGkAdvAreNAbhidhitsurAha titthayaro kiM kAraNa bhAsai sAmAiyaM tu ajjhayaNaM / titthayaraNAmagottaM kammaM me veiyavvaMti // 742 // ___ vyAkhyA-tIrthakaraNazIlastIrthakaraH, tIrtha pUrvoktaM, sa 'kiMkAraNaM' kiMnimittaM bhASate sAmAyikaM tvadhyayanaM?, tuzabdAdanyAdhyayanaparigrahaH, tasya kRtakRtyatvAditi hRdayam , atrocyate-'tIrthakaranAmagotraM' tIrthakaranAmasajhaM, gotrazabdaH saJjJAyAM, karma mayA veditavyamityanena kAraNena bhASata iti gaathaarthH|| taM ca kahaM veijai ? agilAe dhammadesaNAIhiM / bajjhai taM tu bhagavao taiyabhavosakaittA NaM // 743 // vyAkhyA-pUrvavat // NiyamA maNuyagatIe itthI puriseyarovva suhaleso / AseviyabahulehiM vIsAe aNNayaraehiM // 744 // vyAkhyA-pUrvavadeva / itthaM tIrthakRtaH sAmAyikabhASaNe kAraNamabhidhAyAdhunA gaNabhRtAmAzaGkAdvAreNa tacchravaNakAraNaM pratipAdayannAhagoyamamAI sAmAiyaM tu kiMkAraNaM nisAminti? / NANassa taM tu suMdaramaMgulabhAvANa uvaladdhI // 745 // _vyAkhyA-gautamAdayo gaNadharAH 'kiMkAraNaM tu' kiMnimittaM, kiMprayojanamityarthaH, sAmAyikaM 'nizAmayanti' zRNvanti, atrocyate-nANassa' tti prAkRtazailyA caturthyarthe SaSThI, tatazca jJAnAya-jJAnArtha, tAdarthya caturthI, teSAM hi // 279 // dal Educati o nal For Personal & Private Use Only M.jainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavadvadana nirgataM sAmAyikazabdaM zrutvA tadarthaviSayaM jJAnamutpadyata iti bhAvanA, tattu jJAnaM 'sundaramaGgulabhAvAnAM' zubhetarapadArthAnAM 'uvaladdhI' tti upalabdhaye - upalabdhinimittamiti gAthArthaH // sA ca sundaramaGgulabhAvopalabdhiH pravRttinivRttyoH kAraNam, Aha ca hoi pavittinivittI saMjamatava pAvakammaaggahaNaM / kammavivego ya tahA kAraNamasarIrayA caiva // 746 // 6 vyAkhyA - zubhetarabhAva parijJAnAdbhavataH 'pravRttinivRttI' zubheSu pravRttirbhavatItarebhyo nivRttiriti, te ca pravRttinivRttI 'saMyamatava' iti saMyamatapasoH kAraNaM tatra nivRttikAraNatve'pi saMyamasya prAgupAdAnamapUrvakarmAgamanirodhopakAreNa prAdhAnyakhyApanArtha, tatpUrvakaM ca vastutaH saphalaM tapaH kAraNAnyathopanyAsastu saMyame satyapi tapasi pravRttiH kAryyetyamunA'Mzena prAdhAnyakhyApanArthamevetyalaM prasaGgena tayozca saMyamatapasoH 'pAvakamma aggahaNaM' ti pApakarmAgrahaNaM karmavivekazca tathA 'kAraNaM' nimittaM prayojanaM yathAsaGkhyam, uktaM ca paramamunibhiH - 'saMyame aNaNyaphale, tave vodANaphale' ityAdi, aNaNhayaH - anAzravaH vodANaM karmanirjarA, karmavivekasya ca prayojanam 'asarIrayA ceve'ti azarIrataiva, caH pUraNArthaH, iti gAthArthaH // sAmprataM vivakSitamarthamuktAnuvAdena pratipAdayannAha - kammavivego asarIrayAya asarIrayA aNAbAhA / hoaNabAhanimittaM aveyaNamaNAulo niruo // 747 // vyAkhyA- 'karmavivekaH' karmapRthagbhAvaH azarIratAyAH kAraNam, azarIratA 'aNAbAhAe' tti anAbAdhAyAH kAraNaM 1 saMyamo'nAthavaphalaH tapo vyavadAnaphalaM For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 280 // bhavati, 'anAbAdhanimittam' 'anAbAdhakArya, nimittazabdaH kAryavAcakaH, tathA ca vaktAro bhavanti-anena nimittena-anena kAraNena mayedaM prArabdham, anena kAryeNetyarthaH, tatazca bhavatyanAbAdhakAryam, 'avedanaH ' vedanArahito, jIva iti gamyate, sa cAvedanatvAd 'anAkulaH' avihvala ityarthaH, anAkulatvAcca nIrugbhavatIti gAthArthaH // nIruyattAe ayalo ayalattAe ya sAsao hoi / sAsayabhAvamuvagao avvAbAhaM suhaM lahai // 748 // dAraM // vyAkhyA - sa hi jIvaH nIruktayA acalo bhavati, acalatayA ca zAzvato bhavati, zAzvatabhAvamupagataH kim ?, avyAbAdhaM sukhaM labhata iti gAthArthaH // itthaM pAramparyeNAvyAbAdhasukhArthaM sAmAyikazravaNamiti / gataM kAraNadvAraM, pratyayadvAra| madhunA vyAkhyAyata iti, Aha ca- paccayaNikkhevo khalu davvaMmI tattamAsagAio / bhAvaMmi ohimAI tiviho pagayaM tu bhAveNaM // 749 // vyAkhyA - pratyAyayatIti pratyayaH pratyayanaM vA pratyayaH, tannikSepaH- tannyAsaH, khaluzabdo'nantaroktakAraNanikSepa sAmyapradarzanArthaH, tatazca nAmAdizcaturvidhaH pratyayanikSepo, nAmasthApane sugame, 'dravye' dravyaviSayastaptamASakAdiH, AdizabdAddhaTadivyAdiparigrahaH, dravyaM ca tatpratyAyyapratItihetutvAt pratyayazca dravyapratyayaH - taptamASakAdireva, tajjo vA pratyAyyapuruSapratyaya iti, 'bhAvammi' tti bhAve vicAryamANe'vadhyAdistrividho bhAvapratyayaH, tasya bAhyaliGgakAraNAnapekSatvAd, Adi| zabdAnmanaHparyAya kevalaparigrahaH, matizrute tu bAhyaliGgakAraNApekSitvAnna vivakSite, bahu cAtra vaktavyaM tacca nocyate, granthavistarabhayAditi, 'prakRtam' upayogastu sAmAyikamaGgIkRtya 'bhAveNaM' ti bhAvapratyayeneti gAthArthaH / ata evAha - Jain Educationtional For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 280 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalaNANitti ahaM arahA sAmAiyaM parikaheI / tesipi paccaokhalu savvaNNU to nisAmiti ||750||daarN| vyAkhyA-kevalajJAnI ahamiti svapratyayAdarhan pratyakSata eva sAmAyikArthamupalabhya sAmAyika parikathayati, 'teSAmapi' zrotRNAM gaNadharAdInAM hRdgatAzeSasaMzayaparicchittyA 'pratyayaH' avabodhaH sarvajJa ityevaMbhUto bhavati, asmAdeva yatkazciduktaM-'sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH / tatjJAnajJeyavijJAnarahitairgamyate katham ? // 1 // ' ityAdi, taTyu-II dastaM veditavyam , anyathA caturvede puruSe lokasya tadvyavahArAnupapatteH, vijRmbhitaM cAtrAsmatsvayUthyaiH pravacanasiddhyAdiSu, ataH saJjAtapratyayA 'nizAmayanti' zRNvantIti gaathaarthH|| gataM pratyayadvAram , idAnI lakSaNadvArAvayavArthapratipAdanAyAhanAma ThavaNA davie sarise sAmaNNalakkhaNAgAre / gairAgai NANattI nimitta upAya vigame ya // 751 / / | vyAkhyA-lakSyate'neneti lakSaNaM-padArthasvarUpaM, tacca dvAdazadhA, tatra nAmalakSaNaM lakSaNamitIyaM varNAnupUrvI, sthApanAlakSaNaM lakArAdivarNAnAmAkAravizeSaH, dravyalakSaNaM jJazarIrAdyatiriktaM yadyasya dravyasyAnyato vyavacchedakaM svarUpaM, yathA gatyAdi dharmAstikAyAdInAm, idameva kiJcinmAtravizeSAtsAdRzyasAmAnyAdilakSaNabhedato nirUpyate-tatra 'sarise' tti sAdRzyaM lakSaNam, ihatyaghaTasadRzaH pATaliputrako ghaTa iti, 'sAmannalakkhaNaM' ti sAmAnyalakSaNaM yathA siddhatvaM siddhAnAM sadUdravyajIvamuktAdidhamaiH sAmAnyamiti, 'AgAre' tti Akriyate'nenAbhipretaM jJAyata ityAkAro-bAhyaceSTArUpaH, sa evAntarAkUtagamakarUpatvAllakSaNamiti, uktaM ca-"AkArairiGgitargatyA, ceSTayA bhASitena ca / netravaktravikAraizca, gRhyate'ntargataM 1 jIvapudgalagataM gatyAdi, tasya dharmAstikAyAdikAryatvAt talakSaNatA. ABSE an duen For Personal & Private Use Only A nelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 28 // mnH||1||" iti, 'gairAgaI' tti gatyAgatilakSaNaM dvayordvayoH padayorvizeSaNavizeSyatayA anukUlaM gamanaM gatiH pratyAvRttyA prAtikUlyenAgamanamAgatiH, gatizcAgatizca gatyAgatI tAbhyAM te eva vA lakSaNaM gatyAgatilakSaNaM, taccaturdhA-pUrvapadavyAhatamuttarapadavyAhatamubhayapadavyAhatamubhayapadAvyAhatamiti, tatra pUrvapadavyAhatodAharaNam-'jIve gaMbhaMte ! neraie ? neraie jIve ?, goyamA ! jIve siya neraie siya aneraIe, neraie puNa niyamA jIve' uttarapadavyAhatodAharaNam-'jIvai bhaMte ! jIve jIve jIvai ?, goyamA ! jIvai tAva niyamA jIve, jIve puNa siya jIvai siya no jIvaI' siddhAnAM jIvanAbhAvAditi hRdayam , ubhayapadavyAhatodAharaNam-'bhavasiddhie NaM bhaMte ! neraie, neraie bhavasiddhie ?, goyamA bhavasiddhie siya neraie siya aneraie, neraievi siya bhavasiddhie siya abhavasiddhie' ubhayapadAvyAhatodAharaNam-jIve bhaMte ! jIve jIve jIve?, goyamA ! jIve niyamA jIve jIve'vi niyamA jIve' upayogo niyamAjIvaH jIvo'pi niyamAdupayoga iti bhaavnaa| loke'pi gatyAgatilakSaNaM-ruvIya ghaDotti cUto dumotti nIloppalaM ca logNmi| jIvo saceyaNotti ya vigappaniyamAdayo bhaNiyA // 1 // ' tathA 'nANatti' tti nAnAbhAvo nAnAtA-bhinnatA, sA ca lakSaNaM, sA punazcaturddhA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato nAnAtA dvidhA-tadvyanAnAtA anyadravyanAnAtA ca, tatra tadravyanAnAtA paramA jIvo bhadanta ! nairayiko nairayiko jIvaH !, gautama ! jIvaH syAnnairayikaH syAdanairayikaH, nairayikaH punarniyamAjIvaH / jIvati bhadanta ! jIvo jIvo jIvati', gautama ! jIvati tAvaniyamAjjIvaH, jIvaH punaH syAjjIvati syAno jIvati / bhavasiddhiko bhadanta ! nairayiko nairayiko bhavasiddhikaH, gautama! bhavasiddhikaH syAnnairayikaH syAdanairayikaH, nairayiko'pi sAgavyasiddhikaH syAdabhavyasiddhikaH / jIvo bhadanta ! jIvo jIvo jIvo?, gautama! jIvo niyamAjIvaH | jIvo'pi niyamAjIvaH / 2 rUpI ca ghaTa iti cUto duma iti nIlotpalaM ca loke / jIvaH sacetana iti ca vikalpaniyamAdayo bhnnitaaH||1|| // 28 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only A mainelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ NUnAM parasparato bhinnatA, anyadravyanAnAtA paramANovyeNukAdibhedabhinnatA, evamekAdipradezAvagADhekAdisamayasthityekAdiguNazuklAnAM tadatannAnAtA vAcyA, idaM ca lakSaNaM padArthasvarUpAvasthApakatvAt 'nimittaM' ti lakSyate zubhAzubhamaneneti lakSaNaM nimittameva lakSaNaM nimittalakSaNaM, taccASTadhA, uktaM ca-"bhomasumiNaMtarikkhaM divaM aMgasara lakkhaNaM taha ya / vaMjaNamaDhaviha khalu nimittameyaM muNeyacaM // 1 // " svarUpamasya granthAntarAdavaseyam // 'uppAda' tti yato nAnutpannaM vastu lakSyate ata utpAdo'pi vastulakSaNaM, 'vigamoya' tti vigamazca vinAzazca vastulakSaNaM, tamantareNotpAdAbhAvAt, na hi vakratayA'vinaSTamaGgalidravyaM Rjutayotpadyata iti bhAvaneti gaathaarthH|| vIriyabhAve ya tahA lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / ahavAvi bhAvalakkhaNa cauvvihaM saddahaNamAI // 752 // | vyAkhyA-vIriyaM ti vIrya-sAmarthya yadyasya vastunaH tadeva lakSaNaM vIryalakSaNam , Aha ca bhASyakAra:-"viriyati valaM jIvassa lakkhaNaM jaM ca jassa sAmatthaM / dabassa cittarUvaM jaha viriyamahosahAdINaM // 1 // " tathA bhAvAnAm-audayikAdInAM lakSaNaM pudgalavipAkAdirUpaM bhAvalakSaNaM, yathodayalakSaNaH audayikA, upazamalakSaNastvaupazamikaH, tathAnutpattilakSaNaH kSAyiko, mizralakSaNaH kSAyopazamikaH, pariNAmalakSaNaH pAriNAmikaH, saMyogalakSaNaH sAnnipAtika iti / athavA bhAvAzca te lakSaNaM cAtmana iti bhAvalakSaNaM, tatra sAmAyikasya jIvaguNatvAt kSayopazamopazamakSayasvabhAvatvAd bhAvalakSaNatA, amu bhaumaM svAmamAntarIkSaM divyamAnaM svaragataM lakSaNagataM tathA ca / vyaJjanamaSTavidhaM khalu nimittametad muNitavyam // 1 // 2 vIryamiti baLaM jIvasya lakSaNaM yaca yasya sAmayam / bramyasya citrarUpaM yathA vIrya mahauSadhAdInAm // 1 // For Personal & Private Use Only K nelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 282 // mevArtha cetasyAropyAha-bhAve ya' ityAdi, bhAve ca-vicAryamANe tathA lakSaNamidaM 'samAsataH' saGkhapato bhaNitaM / sAmA- hAribhadrIyikasya vaizeSikalakSaNAbhidhitsayA''ha-'ahavAvi bhAvalakkhaNa cauvidhaM saddahaNamAdI' athavA'pi bhAvasya-sAmAyikasya yavRttiH vibhAga:1 lakSaNamanusvAralopo'tra draSTavyaH, caturvidhaM zraddhAnAdIti gAthArthaH // yaduktaM-'caturvidhaM zraddhAnAdi' tatpradarzanAyAha- 18 saddahaNa jANaNA khalu viratI mIsAya lakkhaNaM khe| te'vi NisAmiti tahA caulakkhaNasaMjuyaM cev||753||daarN | vyAkhyA-iha sAmAyikaM caturvidhaM bhavati, tadyathA-samyaktvasAmAyikaM zrutasAmAyikaM cAritrasAmAyikaM cAritrAcAritrasAmAyikaM ca, asya yathAyogaM lakSaNaM 'saddahaNaM ti zraddhAnaM, lakSaNamiti yogaH samyaktvasAmAyikasya, 'jANaNa'tti jJAnaM jJA-saMvittirityarthaH, sA ca zrutasAmAyikasya, khaluzabdo nizcayataH parasparataH sApekSatvavizeSaNArthaH, 'viratitti viramaNaM viratiH-azeSasAvadyayoganivRttiH, sA ca cAritrasAmAyikasya lakSaNaM, 'mIsA ya' tti mizrA-viratAviratiH, sA ca cAritrAcAritrasAmAyikasya lakSaNaM, kathayatItyanena svamanISikA'pohena zAstrapAratantryamAha, bhagavAn jina evaM kathayati, tasya ca kathayataH 'te'pi' gaNadharAdayaH 'nizAmayanti' zRNvanti 'tathA' tenaiva prakAreNa caturlakSaNasaMyuktameveti gaathaarthH|| |uktaM lakSaNadvAram , adhunA nayadvAraM pratipipAdayiSurAha__NegamasaMgahavavahAraujjusue ceva hoi boDavve / sadde ya samabhirUDhe evaMbhUe ya mUlaNayA // 754 // vyAkhyA-nayantIti nayAH-vastvavabodhagocaraM prApayantyanekadharmAtmakajJeyAdhyavasAyAntarahatava ityarthaH, te ca naigamA-1|| // 282 // Jain Educat onal For Personal & Private Use Only No.jainelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayaH, naigamaH saGgrahaH vyavahAraH RjusUtrAzcaiva bhavati boddhavyaH, zabdazca samabhirUDhaH evambhUtazca mUlanayA iti gAthAsamadAyArthoM nigdsiddhH|| avayavArtha tu pratinayaM nayAbhidhAnaniruktadvAreNa vakSyati, Aha caNegohiM mANahiM miNaittI Negamassa jeruttii| sesANaMpi NayANaM lakkhaNamiNamo suNeha vocchN||755|| ___ vyAkhyA-na eka naika-prabhUtAnItyarthaH, naikairmAnaiH-mahAsattAsAmAnyavizeSajJAnaimimIte minotIti vA naikama iti, iyaM naikamasya niruktiH, nigameSu vA bhavo naigamaH, nigamAH-padArthaparicchedAH, tatra sarva sadityevamanugatAkArAvabodhahetubhUtAM mahAsattAmicchati anuvRttavyAvRttAvabodhahetubhUtaM ca sAmAnyavizeSaM dravyatvAdivyAvRttAvabodhahetubhUtaM ca vizeSa paramANumiti / Aha-itthaM ta_yaM naigamaH samyagdRSTirevAstu, sAmAnyavizeSAbhyupagamaparatvAt , sAdhuvaditi, naitadevaM, sAmAnyavizeSavastUnAmatyantabhedAbhyupagamaparatvAttasyeti, Aha ca bhASyakAra:-"jaM sAmaNNavisese paropparaM vatthuto ya so bhiNNe / mannai accatamato micchaddiTTI kaNAtoba // 1 // dohivi Naehi nItaM satthamulUeNa tahavi micchattaM / jaM savisayappahANataNeNa annonnaniravekkhA // 2 // " athavA nilayanaprasthakagrAmodAharaNebhyo'nuyogadvArapratipAditebhyaH khalvayamavaseya ityalaM vistareNa, gamanikAmAtrametat / 'sesANa' mityAdi zeSANAmapi nayAnAM-saGgrahAdInAM lakSaNamidaM zRNuta 'vakSye' abhidhAsya ityayaM gaathaarthH||. yat sAmAnyavizeSau parasparaM vastutazca sa bhinnau / manyate'tyantamato mithyAdRSTiH kaNAda iva // 1 // dvAbhyAmapi nayAbhyAM nItaM zAstramulUkena tathApi | mithyAtvam / yat svabiSayapradhAnatvenAnyonyanirapekSau // 2 // Jain Education For Personal & Private Use Only SILnelibrary.org
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAN A saMgahiyapiMDiyatthaM saMgahavayaNaM samAsao beti / vaccai viNicchiyatthaM vavahAro savvadvvesuM // 756 // hAribhadrIAvazyaka vyAkhyA-Abhimukhyena gRhItaH-upAttaH saGgrahItaH piNDitaH-ekajAtimApannaH arthoM-viSayo yasya tatsaGgrahItapi | yavRttiH NDitArtha saGgrahasya vacanaM saGgrahavacanaM 'samAsataH' saGkepataH, bruvate tIrthakaragaNadharA iti, etaduktaM bhavati-sAmAnyaprati vibhAgA1 pAdanaparaH khalu ayaM sadityukte sAmAnyameva pratipadyate na vizeSAn , tathA ca manyate-vizeSAH sAmAnyato'rthAntarabhUtAH syuranAntarabhUtA vA?, yadyarthAntarabhUtAH na santi te, sAmAnyAdarthAntaratvAt , khapuSpavat , athAnAntarabhUtAH sAmAnyamAnaM te, tadavyatiriktatvAt , tatsvarUpavat, paryApta vyAsena, uktaH saGgrahaH / 'vaccati' ityAdi vrajati-gacchati niH-18 Adhikyena cayanaM cayaH adhikazcayo nizcayaH-sAmAnyaM vigato nizcayo vinizcayaH-niHsAmAnyabhAvaH tadarthaM-tanni mittaM, sAmAnyAbhAvAyeti bhAvanA, vyavahAro nayaH, va?-'sarvadravyeSu sarvadravyaviSaye, tathA ca vizeSapratipAdanaparaH dakhalu, ayaM hi sadityukte vizeSAneva ghaTAdIn pratipadyate, teSAM vyavahArahetutvAt , na tadatirikta sAmAnyaM, tasya vyavahA-15 rApetatvAt , tathA ca-sAmAnyaM vizeSebhyo bhinnamabhinnaM vA syAt ?, yadi bhinnaM vizeSavyatirekeNopalabhyeta, na copalabhyate, athAbhinnaM vizeSamAtraM tat , tadavyatiriktatvAta , tatsvarUpavaditi, athavA vizeSeNa nizcayo vinizcayaH-AgopAlAGganAdyavabodho na katipayavidvatsannibaddha iti, tadartha vrajati sarvadravyeSu, Aha ca bhASyakAra:-"bhamarAdi paJcavaNNAdi nicchae jaMmi vA jaNavayassa / atthe vinicchao so vinicchayatthotti jo gejjho||1|| bahutaraotti ya taM ciya gamei 1 bhramarAdIn paJcavarNAdIn necchati yasmin vA janapadasya / arthe vinizcayaH sa vinizcayArtha iti yo prAyaH // 1 // bahutara iti ca tameva gamayati 980CCCCCCCORDS // 283 // For Personal & Private Use Only Hjainelibrary.org Jain Educati
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMte'vi sesae muyai / saMvavahAraparatayA vavahAro loyamicchaMto // 2 // " ityAdi, ukto vyavahAra iti gaathaarthH|| pacuppaNNaggAhI ujusuo nayavihI muNeyabbo / icchai visesiyataraM paJcuppaNNaM Nao saddo // 757 // __ vyAkhyA-sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnamityarthaH, prati prati votpannaM pratyutpanna-bhinnavyaktisvAmikamityarthaH, tadbrahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI, RjusUtra Rjuzruto vA nayavidhirvijJAtavyaH tatra Rju-vartamAnamatItAnAgatavaparityAgAt vastvakhilaM Rju tatsUtrayati-gamayatIti RjusUtraH, yadvA Rju-vakraviparyayAdabhimukhaM zrutaM tu jJAnaM, tatazcAbhimukhaM jJAnamasyeti RjuzrutaH, zeSajJAnAnabhyupagamAt , ayaM hi nayaH vartamAnaM svaliGgavacananAmAdibhinnamaNyeka vastu pratipadyate, zeSamavastviti, tathAhi-atItameSyaM vA na bhAvaH, vinaSTAnutpannatvAd adRzyatvAt, khapuSpavat , tathA parakIyamapyavastu niSphalatvAt , khapuSpavat , tasmAdvarttamAnaM svaM vastu, tacca na liGgAdibhedabhinnamapi svarUpamujjhati, liGga|bhinnaM tu taTaH taTI taTamiti, vacanabhinnamApo jalaM, nAmAdibhinnaM nAmasthApanAdravyabhAvA ityukta RjusUtraH, 'icchati' pratipadyate 'vizeSitataraM' nAmasthApanAdravyaviraheNa samAnaliGgavacanaparyAyadhvanivAcyatvena ca pratyutpannaM-vartamAnaM nayaH, kaH?, 'zapa Akroze' zapyate'neneti zabdaH, tasyArthaparigrahAdabhedopacArAnnayo'pi zabda eva, tathAhi-ayaM nAmasthApanAdravyakumbhAH na santyeveti manyate, tatkAryAkaraNAt , khapuSpavat , na ca bhinnaliGgavacanamekaM, liGgavacanabhedAdeva, strIpuruSavat kuTavRkSavad, ato ghaTaH kuTaH kumbha iti svaparyAyadhvanivAcyamevaikamiti gaathaarthH|| 1 sato'pi zeSAn muJcati / saMvyavahAraparatayA vyavahAro lokamicchan // 2 // M Jain Education For Personal & Private Use Only inelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 284 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU Nae samabhirUDhe / vaMjaNamatthatadubhayaM evaMbhUo visesei // 758 // vyAkhyA-vastunaH saGkramaNaM bhavati avastu naye samabhirUDhe, vastuno-ghaTAkhyasya saGkramaNam-anyatra kuTAkhyAdau gamanaM kim ? bhavati avastu-asadityarthaH, naye paryAlocyamAne ekasminnAnArthasamabhirohaNAtsamabhirUDhaH tasmin , iyamatra bhAvanA-ghaTaH kuTaH kumbha ityAdizabdAn bhinnapravRttinimittatvAdbhinnArthagocarAneva manyate, ghaTapaTAdizabdAniva, tathA ca ghaTanAda ghaTaH, viziSTaceSTAvAnoM ghaTa iti, tathA 'kuTa kauTilye' kuTanAtkuTaH, kauTilyayogAtkuTaH, tathA 'ubha umbha pUraNe' umbhanAt umbhaH, kusthitapUraNAdityarthaH, tatazca yadA ghaTArthe kuTAdizabdaH prayujyate tadA vastunaH kuTAdestatra saGkA|ntiH kRtA bhavati, tathA ca sati sarvadharmANAM niyatasvabhAvatvAdanyatra saGkrAntyobhayasvabhAvApagamato'vastutetyalaM vistareNa, uktaH samabhirUDhaH / vaJjaNa' mityAdi vyajyate'nena vyanaktIti vA vyaJjanaM-zabdaH arthastu-tadgocaraH, tacca tadubhayaM ca tabhayaM-zabdArthalakSaNam 'evambhUtoM' yathAbhUto nayaH vizeSayati, idamatra hRdayam-zabdamarthena vizeSayatyarthaM ca zabdena, ghaTa ceSTAyA' mityatra ceSTayA ghaTazabdaM vizeSayati, ghaTazabdenApi ceSTAM, na sthAnabharaNakriyAM, tatazca yadA yoSinmastakavyavasthitaH ceSTAvAnartho ghaTazabdenocyate tadA sa ghaTaH, tadvAcakazca zabdaH, anyadA vastvantarasyeva ceSTA'yogAdaghaTatvaM taddhvanezcAvAcakatvamiti gaathaarthH|| evaM tAvannaigamAdInAM mUlajAtibhedena saMkSepalakSaNamabhidhAyAdhunA tatprabhedasaGkhyAM pradarzayannAhaekako ya sayaviho satta jayasayA havaMti emeva / aNNo'vi ya Aeso paMceva sayA nayANaM tu // 759 // vyAkhyA-anantaroktanaigamAdinayAnAmekaikazca svabhedApekSayA 'zatavidhaH zatabhedaH sapta nayazatAni bhavanti evaM ta. GROCEROSCORCCCCC // 284 // For Personal & Private Use Only inlibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyo'pi cA''dezaH paJca zatAni bhavanti tu nayAnAM, zabdAdInAmekatvAdU ekaikasya ca zatavidhatvAditi hRdayam / apizabdASaTra catvAri dve vA zate, tatra SaT zatAni naigamasya saGgrahavyavahAradvaye pravezAd, ekaikasya ca zatabhedatvAt, tathA catvAri zatAni saGgrahavyavahAraRjusUtrazabdAnAmekaikanayAnAM zatavidhatvAt , zatadvayaM tu naigamAdInAmRjusUtraparyantAnAM dravyAstikatvAt, zabdAdInAM ca paryAyAstikatvAt , tayozca zatabhedatvAditi gaathaarthH|| eehiM diTThivAe parUvaNA suttaatthakahaNA ya / iha puNa aNabhuvagamo ahigAro tihi u osannaM // 760 // hai vyAkhyA-'ebhiH' naigamAdibhinayaiH saprabhedaidRSTivAde prarUpaNA, sarvavastUnAM kriyata iti vAkyazeSaH, sUtrArthakathanA ca, Aha-vastUnAM sUtrArthAnatilaGghanAdadhyAhAro'narthaka iti, na, tatsUtropanibaddhasyaiva sUtrArthatvena vivakSitatvAt, tavyatirekeNApi ca vastusambhavAt, 'iha punaH' kAlikazrute 'anabhyupagamaH' nAvazyaM nayairvyAkhyA kAryeti, kintu , zrotrapekSa kAryA, tatrApyadhikArastribhirAdyaiH 'utsannaM prAyasa iti gaathaarthH|| Aha-'iha punaranabhyupagama' ityabhidhAya punastri nayAnujJA kimarthamiti, ucyateraNatthi Naehi viNaM suttaM atyo va jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM Nae NayavisArao bUyA // 761 // vyAkhyA-nAsti nayaivihInaM sUtramartho vA jinamate kiJcidityatastrinayaparigrahaH, azeSanayapratiSedhastvAcAryavineyAnAM viziSTabuddhyabhAvamapekSya iti / Aha ca-Azritya punaH zrotAra-vimalamati, tuzabdaH punaHzabdArthe, kim ?-nayAnnayavizA LOCIOLOGICURROCCOLOGOGA Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 285 // rado-gururbrayAditi gaathaarthH|| uktaM nayadvAram , adhunA samavatAradvAramucyate-kvaiteSAM nayAnAM samavatAraH?, kva vA'na hAribhadrIvatAra iti saMzayApohAyAha yavRttiH vibhAga:1 mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu Na NayA samoyaraMti ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte samoyAro // 762 // * __ vyAkhyA-mUDhA nayA yasmin tanmUDhanayaM tadeva mUDhanayika, svArthe Thak, athavA avibhAgasthA mUDhAH, mUDhAzca te nayAzca mUDhanayAH te'sminvidyante 'ata iniThanA' (pA05-2-115) viti mUDhanayika, zrutaM 'kAlikaM tu' kAlikamiti kAle-prathamacaramapauruSIdvaye paThyata iti kAlikaM, na nayAH samavataranti, atra pratipadaM na bhaNyanta iti bhAvanA / Aha ka punaramISAM samavatAraH?, 'apuhutte samotAroM' apRthagbhAvo'pRthaktvaM caraNadharmasaGkhyAdravyAnuyogAnAM pratisUtramavibhAgena 6 varttanamityarthaH, tasminnayAnAM vistareNa virodhAvirodhasambhavavizeSAdinA samavatAraH, 'natthi puhutte samotAro' nAsti pRthaktve samavatAraH, puruSavizeSApekSaM vA'vatAya'nta iti gAthArthaH // Aha-kiyantaM kAlamapRthaktvamAsIt !, kuto vA samArabhya pRthaktvaM jAtamiti?, ucyate, / jAvaMti ajavairA apahattaM kAliyANuogassa / teNAreNa puhattaM kAliyasua diThivAe y|| 763 // __ vyAkhyA-yAvadAryavairAH guravo mahAmatayastAvadapRthaktvaM kAlikAnuyogasyAsIt, tadA sAdhUnAM tIkSNaprajJatvAt , // 285 // kAlikagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtham , anyathA srvaanuyogsyaivaapRthktvmaasiiditi| tata ArataH pRthaktvaM kAlikazrute dRSTivAde ceti gAthArthaH // atha ka ete AryAvairA iti?, tatra stavadvAreNa teSAmutpattimabhidhitsurAha Jain Education whenonal For Personal & Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ tuMbavaNasaMnivesAoM niggayaM piusagAsamallINaM / chammAsiyaM chasu jayaM mAUyasamanniyaM vaMde // 764 // vyAkhyA-tumbavanasannivezAnnirgataM pituH sakAzamAlInaM pANmAsikaM SaTsu-jIvanikAyeSu yata-prayatnavantaM mAtrA ca samanvitaM vande, ayaM samudAyArthaH / avayavArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam vairasAmI puvabhave sakkassa devaraNNo vesamaNassa sAmANio Asi / ito ya bhagavaM vaddhamANasAmI piThicaMpAe nayarIe / subhUmibhAge ujANe samosaDho, tattha ya sAlo rAyA mahAsAlo juvarAyA, tesiM bhagiNI jasavatI, tIse bhattA piTharo, * putto ya se gAgalInAma kumAro, tato sAlo bhagavato samIve dhammaM soUNa bhaNai-jaM navaraM mahAsAlaM raje abhisiMcAmi tato tumheM pAdamUle paJcayAmi, teNa gaMtUNa bhaNito mahAsAlo-rAyA bhavasu, ahaM pacayAmi, so bhaNai-ahaMpi pabayAmi, nahA tubbhe iha amhANaM meDhIpamANaM tahA pavaiyassavitti, tAhe gAgilI kaMpillapurAto ANe raje abhisiMcito, tassa mAyA jasavatI kaMpillapure nagare diNNiyA piThararAyaputtassa, teNa tato ANio,teNa puNa tesiM do purisasahassavAhiNIo 1 vanasvAmI pUrvabhave zakrasya devarAjasya vaizramaNasya sAmAnika AsIt / itazca bhagavAn vardhamAnasvAmI pRSThacampAyAM nagaryA subhUmibhAga udyAne samavasRtaH, tatra ca zAlo nAma rAjA mahAzAlo yuvarAjaH, tayorbhaginI yazomatI, tasyA bhartA piTharaH, putrazca tasyA gAgalI ma kumAraH, tataH zAlo bhagavataH samIpe dharma zrutvA bhaNati-yannavaraM mahAzAlaM rAjye'bhiSiJcAmi, tato yuSmAkaM pAdamUle pravrajAmi, tena gatvA bhaNito mahAzAlaH-rAjA bhava, ahaM pravajAmi, sa bhaNatiahamapi pravrajAmi, yathA yUyamiha asmAkaM meDhIpramANAstathA pravrajitasyApIti, tadA gAgilIH kAmpIlyapurAdAnIya rAjye'bhiSiktaH, tasya mAtA yazomatI kAmpIlyapure nagare dattA piThararAjaputrAya, tena tata AnItaH, tena punastayorte sahasrapuruSavAhinyau Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 286 // hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 sIyAo kAriyAo, jAva te pavaiyA, sAvi tesiM bhagiNI samaNovAsiyA jAyA, te'vi ekkArasaMgAI ahijiyaa| aNNayA ya bhagavaM rAyagihe samosaDho, tato bhagavaM niggato caMpaM jato padhAvito, tAhe sAlamahAsAlA sAmi pucchaMti-amhe pihicaMpaM vaccAmo, jai nAma koi tesiM pavaeja sammattaM vA labheja, sAmI jANai-jahA tANi saMbujjhihinti, tAhe tesiM| sAmiNA gotamasAmI biijjao diNNo, sAmI caMpaM gato, goyamasAmI'vi piThicaMpaMgato, tattha samavasaraNaM, gAgali piTharo jasavatI ya niggayANi, tANi paramasaMviggANi, dhamma soUNa gAgalIputtaM raje abhisiMciUNa mAtApitisahito pavaio, goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vaccai, tesiM sAlamahAsAlANaM caMpaM vaccaMtANaM hariso jAto-saMsArAto uttAriyANitti, tato subheNa'jjhavasANeNa kevalanANaM uppannaM, tesipi ciMtA jAyA-jahA amhe etehiM raje ThAviyANi puNaravi dhamme ThAviyANi saMsArAto moiyANi, evaM ciMtaMtANaM subheNa'jjhavasANeNa tiNhavi kevalanANaM samuppaNNaM, evaM tANi uppaNNanANANi | zibike kArite, yAvattau prabajitau, sA'pi tayorbhaginI zramaNopAsikA jAtA, tAvapi ekAdazAGgAnyadhItavantau / anyadAca bhagavAn rAjagRhe samava sRtaH, tato bhagavAn nirgataH campAM yataH pradhAvitaH, tadA zAlamahAzAlI svAminaM pRcchataH-AvAM vrajAvaH pRSThacampA, yadi nAma ko'pi teSAM pravrajet samyaktvaM vA | labheta, svAmI jAnAti-yathA te saMbhotsyante, tadA tayoH svAminA gautamasvAmI dvitIyako dattaH, svAmI campAM gataH, gautamasvAmyapi pRSTa campAM gataH, tantra samavaMsaraNaM, gAgalI: piTharo yazomatI ca nirgatAH, te paramasaMvinAH, dharma zrutvA gAgalIH putraM rAjye'bhiSicya mAtApitRsahitaH prabajitaH, gautamasvAmI tAn gRhItvA campAM vrajati, tayoH zAlamahAzAlayozcampAM vrajatoharSo jAtaH-saMsArAduttAritA iti, tataH zubhenAdhyavasAyena kevalajJAnamutpannaM, teSAmapi cintA jAtA-yathA vayametAbhyAM rAjye sthApitAH punarapi dharma sthApitAH saMsArAnmocitAH, evaM cintayatAM zubhenAdhyavasAyena trayANAmapi kevalajJAnaM samutpannam , evaM te utpannajJAna For Personal & Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayANi caMpaM, sAmi padakkhiNe titthaM namiUNa kevaliparisaM padhAvitANi, goyamasAmI'vi bhagavaM padakkhiNeUNa pAdesa paDito udvito bhaNai-kahaM vaccaha?, eha sAmi vaMdaha, tAhe bhagavayA bhaNio-mA goyama! kevalI AsAehi, tAhe AuTTo khAmei, saMvegaM cAgato, ciMtei ya-mA'haM na ceva sijjhejA / ito ya sAmiNA purva vAgariyaM aNAgae goyamasAmimmijahA jo aThThApadaM vilaggai ceiyANi ya vaMdai dharaNigoyaro so teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhati, taM ca devA annamannassa kahiMti, jahA kira dharaNigoyaro aThThAvayaM jo vilaggati so teNeva bhaveNa sijjhai, tato goyamasAmI ciMtai-jaha aTThAvayaM vaccejjA, tato sAmI tassa hiyayAkUtaM jANiUNa tAvasA ya saMbujjhihintitti bhagavayA bhaNito-vacca goyama! ahAvayaM ceiyaM vaMdeuM, tAhe bhagavaM goyamo hatuhro bhagavaM vaMdittA gato aTThAvayaM, tattha ya aThThAvade jaNavAyaM soUNa tiNNi tAvasA paMcasayaparivArA patteyaM 2 aThThAvayaM vilaggAmotti, taMjahA-koMDiNNo diNNo sevAlI, koMDiNNo 1gatAzcampA, svAminaM pradakSiNayya tIrthe natvA kevalipaMpadaM pradhAvitAH, gautamasvAmyapi bhagavantaM pradakSiNayya pAdayoH patita utthito bhaNati-kathaM (ka) vrajata, eta svAminaM vandadhvaM, tadA bhagavatA bhaNitaH-mA gautama ! kevalina AzAtaya, tadA''vRttaH kSamayati, saMvegaM cAgataH, cintayati ca-mA'haM naiva saitsam / itazca svAminA pUrva vyAkRtamanAgate gautamasvAmini-yathA yo'STApadaM vilagati caityAni ca vandate dharaNIgocaraH sa tenaiva bhavagrahaNena sidhyati.IN tacca devA anyo'yaM kathayanti, yathA kila dharaNIgocaro'STApadaM yo vilagati sa tenaiva bhavena sidhyati, tato gautamasvAmI cintayati-yathA'STApadaM brajeyaM, tataH svAmI tasya hRdayAkRtaM jJAtvA tApasAzca saMbhotsyanta iti bhagavatA bhaNitaH-vraja gautamASTApadaM caityaM vandituM, tadA bhagavAn gautamo hRSTatuSTo bhagavantaM vanditvA gato'STApadaM, tatra cASTApade janavAdaM zrutvA trayastApasAH paJcazataparivArAH pratyekaM pratyekaM aSTApadaM vilagAma iti, tadyathA-kauNDinyaH dattaH zevAlaH, kauNDinyaH Jain Educationmenia For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- // 287 // saparivAro cautthaM 2 kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhArei saccittANi, so paDhamaM mehalaM vilaggo, diNNo'vi chahassa hAribhadrIparisaDiyapaMDupattANi AhArei, so biiyaM mehalaM vilaggo, sevAlI aTThamaM aTThamaNa jo sevAlo sayaMmaellao taM AhA- yavRttiH rei, so taiyaM mehalaM vilaggo / io ya bhagavaM goyamasAmI urAlasarIro hutavahataDitaruNaravikiraNateyo, te taM ejaMtaM vibhAgaH1 pAsiUNa bhaNaMti-esa kira thullasamaNao ettha vilaggihititti?, jaM amhe mahAtavassI sukkA lukkhA na tarAmo vilggiuN| bhagavaM ca goyamo jaMghAcAraNaladdhIe lUtApuDagapi nissAe uppayai, jAva te paloeMti, esa Agato 2 esa asaNaM gatotti, evaM te tiNNivi pasaMsaMti, vimhiyA acchaMti ya paloentA, jadi uttarati eyassa vayaM siisaa| goyamasAmIvi cei-13|| yANi vaMdittA uttarapuratthime disibhAe puDhavisilAvaTTae asogavarapAdavasa ahe taM rayANaM vAsAe uvaagto| io ya sakkassa logapAlo vesamaNo aTThAvayaM ceiyavaMdao Agato, so ceiyANi vaMdittA goyamasAmi vaMdai, tato se bhagavaM 1 saparivArazcaturtha caturtha kRtvA pazcAt kandamUlAni AhArayati sacittAni, sa prathamA mekhalA vilamaH, datto'pi SaSThaM SaSThena parizaTitapANDupannANyAhAriyati, sa dvitIyAM mekhalA vilagnaH, zevAlo'STamASTamena yaH zevAlaH svayaMmlAnaH (mRtaH) tamAhArayati, sa tRtIyAM mekhalAM vilagnaH / itazca bhagavAn gautama-18 svAmI udArazarIro hutavahataDittaruNaravikiraNatejAH, te tamAyAntaM dRSTvA bhaNanti-eSa kila sthUlazramaNako'tra vilagiSyati ? iti, yadvayaM (yaM vayaM) mahAtapa-14 svinaH zuSkA rUkSA na zakumo pilagitum / bhagavAMzca gautamo jaGghAcAraNalabdhyA lUtAtantumapi nizrAyotpatati, yAvatte pralokayanti, eSa AgataH 2 eSo'darzanaM gata iti evaM te trayo'pi prazaMsanti, vismitAzca tiSThanti pralokayanto, yadyuttarati etasya vayaM ziSyAH / gautamasvAmyapi caityAni vanditvA uttarapaura-1 stye digbhAge pRthvIzilApaTTake azokavarapAdapasyAdhastAM rajanIM vAsAyopAgataH / itazca zakrasya lokapAlo vaizramaNo'STApadaM caityavandaka AgataH, sa caityAni vandittvA gautamasvAminaM vandate, tatastasmai bhagavAn // 287 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammakahAvasare aNagAraguNe parikahei, jahA bhagavaMto sAhavo aMtAhArA paMtAhArA evamAdi, vesamaNo ciMtei - esa bhagavaM erise sAhuguNe vaNNei, appaNo ya se imA sarIrasukumAratA jA devANavi na asthi, tato bhagavaM tassAkUtaM nAUNa puMDarIyaM nAmamajjhayaNaM parUvei, jahA - puMDarigiNI nagarI puMDarIo rAyA kaMDarIo juvarAyA jahA nAtesu, taM mA tumaM baliyattaM dubbaliyattaM vA geNhAhi, jahA so kaMDarIo teNaM dubbaleNaM aTTaduhaTTo kAlagato ahe sattamAe uvavaNNo, puMDarIo puNa paDipuNNagallakapolo'vi sabaTTasiddhe ubavaNNo, evaM devANuppiyA ! dubbalo balio vA akAraNaM, ettha jhANaniggaho kAyabo, jhANaniggaho paraM pamANaM, tato vesamaNo aho bhagavayA mama hiyayAkUtaM nAyaMti AuTTo saMvegamAvaNNo vaMdittA paDigato / tattha vesamaNassa ego sAmANio devo jaMbhago, teNa taM puMDarIyajjhayaNaM uggahiyaM paMcasayANi, sammattaM ca paDivaNNo, tato bhagavaM biiyadivase ceiyANi vaMdittA paccoruhai, te ya tAvasA bhaNati -tubbhe amhaM AyariyA amhe tubbhaM 1 dharmakathAvasare'nagAraguNAn parikathayati, yathA bhagavantaH sAdhavo'ntAhArAH prAntAhArA evamAdIn vaizramaNazvintayati - eSa bhagavAn IdRzAn sAdhuguNAn varNayati, AtmanazcAsyeyaM zarIrasukumAratA yAdRzI devAnAmapi nAsti, tato bhagavAn tasyAkUtaM jJAtvA puNDarIkaM nAmAdhyayanaM prarUpayati, yathA- puNDarIkiNI nagarI puNDarIko rAjA kaNDarIko yuvarAjaH yathA jJAteSu tanmA tvaM balitvaM durbalatvaM vA grAhIH, yathA sa kaNDarIkastena daurbalyena ArttaduHkhArttaH kAlaga to'dhaH saptamyAmutpannaH, puNDarIkaH punaH pratipUrNagallakapolo'pi sarvArthasiddhe utpannaH, evaM devAnupriya ! durbalo baliko vA'kAraNam, atra dhyAnanigrahaH karttavyaH, dhyAnanigrahaH paraM pramANaM tato vaizramaNo'ho bhagavatA mama hRdayAkRtaM jJAtamityAvRttaH saMvegamApanno vanditvA pratigataH / tatra vaizramaNasya ekaH sAmAniko devo jRmbhakaH, tena tat puNDarIkAdhyayanamavagRhItaM paJcazatAni, samyaktvaM ca pratipannaH, tato bhagavAn dvitIyadivase caityAni vaditvA pratyavatarati, te ca tApasA bhaNanti - yUyamasmAkamAcAryA vayaM yuSmAkaM For Personal & Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 288 // * sIsA, sAmI bhaNati -- tumbha ya amha ya tiloyagurU AyariyA, te bhAMti -tumbhavi aNNo?, tAhe sAmI bhayavato guNasaMthavaM karei, te pacAvitA, devayAe liMgANi uvaNIyANi, tAhe bhagavayA saddhiM vaccaMti, bhikkhAvelA ya jAtA, bhagavaM bhaNai - kiM ANijau pAraNamitti ?, te bhAMti - pAyaso, bhagavaM ca sabaladdhisaMpuNNo paDiggahaM ghatamadhusaMjuttassa pAyasassa bharettA Agato, te bhagavatA akkhINamahANasieNa sabai uvaTTiyA, pacchA appaNA jimito, tato te suhutaraM AuTTA, tesiM ca sevAlabhakkhANaM paMcaNhavi sayANaM gotamasAmiNo taM laddhiM pAsiUNa kevalanANaM uppaNNaM, diNNassa puNo saparivArassa bhagavato chattAticchantaM pAsiUNa kevalanANaM uppannaM, koDiNNassavi sAmiM dahUNa kevalanANaM uppannaM, bhagavaM ca purao pakaDemANo sAmiM padAhiNaM karei, te kevaliparisaM gatA, goyamasAmI bhaNai - eha sAmiM vaMdaha, sAmI bhaNai - goyamA ! mA kevalI AsAehi, bhagavaM AuTTo micchAmidukkaDaMti karei, tato bhagavao suhutaraM addhitI jAyA, tAhe sAmI goyamaM 1 ziSyAH, svAmI bhaNati - yuSmAkamasmAkaM ca trilokagurava AcAryAH, te bhaNanti- yuSmAkamapi anyaH ?, tadA svAmI bhagavato guNasaMstavaM karoti, te prabrAjitAH, devatayA liGgAnyupanItAni tadA bhagavatA sArdhaM brajanti, bhikSAvelA ca jAtA, bhagavAn bhaNati - kimAnIyatAM pAraNamiti?, te bhaNanti pAyasaH, bhagavAMzca sarvalabdhisaMpUrNaH patagrahaM ghRtamadhusaMyuktena pAyasena bhRtvA''gataH, te bhagavatA'kSINamahAnasikena sarva upasthApitAH, pazcAdAtmanA jemitaH, tataste suSThutaramAvRttAH, teSAM ca zevAlabhakSakANAM paJcAnAmapi zatAnAM gautamasvAminastAM labdhi dRSTvA kevalajJAnamutpannaM, dattasya punaH saparivArasya bhagavatabhchantrAticchatraM dRSTvA kevalajJAnamutpannaM, kauNDinyasyApi svAminaM dRSTvA kevalajJAnamutpannaM, bhagavAMzca purataH prakRSyan svAminaM pradakSiNIkaroti, te kevaliparSadaM gatAH, gautamasvAmI bhaNati - eta svAminaM vandadhvaM, svAmI bhaNati - gautama ! mA kevalina AzAtaya, bhagavAnAvRtto mithyAmeduSkRtamiti karoti, tato bhagavataH suSThataramaSTati - jatA, tadA svAmI gautamaM For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAga 1 ra88|| jainelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNati-kiM devANaM vayaNaM gejhaM? Ato jiNavarANaM ?, goyamo bhaNati-jiNavarANaM, to kiM addhiti karesi?, tAhe sAmI cattArikaDe paNNavei, taMjahA-suMbakaDe vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe,evaM sIsAvi suMbakaDasamANe 4, tumaM ca goyamA! mama kamba lakaDasamANo,aviya-cirasaMsiTTho'si me goyamA!, paNNattIAlAvagA bhANiyabA, jAva avisesamaNANattA aMte bhavissAmo. *tAhe sAmI goyamanissAe dumapattayaM paNNavei / devo vesamaNasAmANio tato caiUNa avaMtIjaNavae tuMbavaNasannivese dhaNagirI nAma inbhaputto, so ya saDDo pavaiukAmo, tassa mAtApitaro vAreti, pacchA so jattha jattha varijai tANi 2 di vipariNAmei, jahA'haM pabaiukAmo / ito ya dhaNapAlassa inbhassa duhiyA sunaMdAnAma, sA bhaNai-mamaM deha, tAhe sA tassa8 | dinnnnaa| tIse ya bhAyA ajjasamio nAma purva pavaitao sIhagirisagAse / sunaMdAe so devo kuJchisi gabbhattAe uvavaNNo, tAhe dhaNagirI bhaNai-esa te gabbho biijao hohitti sIhagirisagAse pabaio, imo'vi navaNhaM mAsANaM dArago 1 bhaNati-kiM devAnAM vacanaM grAhyamAto jinavarANAm ?, gautamo bhaNati-jinavarANAM, tataH kimati karoSi !, tadA svAmI caturaH kaTAn prajJApayati | tadyathA-zumbakaTo vidalakaTazcarmakaTaH kambalakaTaH, evaM ziSyA api zumbakaTasamAnAH 4, tvaM ca gautama ! mama kambalakaTasamAnaH, apica-cirasaMsRSTo'si mayA gautama!, prajJalyAlApakA bhaNitavyAH, yAvat avizeSanAnAtvI ante bhaviSyAvaH, tadA svAmI gautamanizrayA dramapatrakaM prajJApayati / devo vaizramaNasAmAnikastatazyanivA'vantIjanapade tumbavanasaniveze dhanagirirnAmebhyaputraH, sa ca zrAddhaH prabajitukAmaH, tasya mAtApitarau vArayataH, pazcAtsa yatra yantra viyate tAn tAn vipari Namayati yathA'haM pravrajitukAmaH / itazca dhanapAlasyebhyasya duhitA sunandA nAma, sA bhaNati-mAM datta, tadA sA tasmai dattA / tasyAzca bhrAtA''ryasamito nAma pUrva prabajitaH siMhagirisakAze / sunandAyAH sa devaH kukSau garbhatayotpannaH, tadA dhanagiribhaNati-eSa tava garbho dvitIyako bhaviSyatIti siMhagirisakAze prabajitaH, ayamapi navasu mAseSu dArako * uyAho X For Personal & Private Use Only in Educat brary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 289 // jAo, tattha ya mahilAhiM AgatAhiM bhaNNai-jaha se piyA Na pabaio hoto to laDaM hotaM,sosaNNI jANati-jahA mama piyA hAribhadrIpabaio, tassevamaNuciMtemANassa jAIsaraNaM samuppannaM, tAhe rattiM divA ya rovai, varaM nivijaMtI, to suhaM pavaissaMti, evaM yavRttiH chammAsA vaccaMti / aNNayA AyariyA samosaDhA, tAhe anjasamio dhaNagirI ya AyariyaM ApucchaMti-jahA saNNAtagANi vibhAga:1 pecchAmotti, saMdisAviti, sauNeNa ya vAhita, AyariehiM bhaNiyaM-mahati lAho, jaM aja saccittaM acittaM vA lahaha taM sarva laeha, te gayA, uvasaggijiumAraddhA, aNNAhiM mahilAhiM bhaNNai-eyaM dAragaM uvaDhehiM, to kahiM hiMti, pacchA taae| bhaNiyaM-mae evaiyaM kAlaM saMgovio, ettAhe tumaM saMgovAhi, pacchA teNa bhaNiyaM-mA te pacchAyAvo bhavissai, tAhe sakkhiM kAUNa gahito chammAsio tAhe colapaTTaeNa pattAbaMdhio, na rovaDa. jANai saNNI, tAhe tehiM AyariehiM bhANaM bhari| yati hattho pasArio, diNNo, hattho bhUmiM patto, bhaNai-ajo! najai vairaMti, jAva pecchaMti devakumArovamaM dAragati, 1jAtaH, tantra ca mahilAbhirAgatAbhirbhaNyate-yacetasya pitA na pravrajito'bhaviSyattadA laSTamabhaviSyat, sa saMjJI jAnAti-yathA mama pitA pravajitaH, tasyevamanucintayato jAtismaraNaM samutpanna, tadA rAtrIdivA ca roditi, varaM nirvidyate iti, tataH sukhaM pranajiSyAmIti, evaM SaNmAsA bajantiAmanyadA''cAyAH samavastAH, tadA''ryasamito dhanagirizcAcAryamApRcchato-yathA sajJAtIyAn pazyAva iti, saMdizataH, zakunena ca vyAhRtam , AcArya Nitam-mahAlAbhI, yadapa sacittamacittaM vA labheyArthA tatsarva grAjhaM, to gatI, upasargayitumArabdhA, anyAbhimahilAbhirbhagyate-enaM dArakamupasthApaya, tataH ka neSyataH, pazcAttayA bhaNitamayatAvantaM kAlaM saMgopito'dhunA tvaM saMgopaya, pazcAttena bhaNitaM-mA tava pazcAttApo bhUt, tadA sAkSiNaH kRtvA gRhItaH pANmAsikastadA colapaTTakena pAtrabandhayitvA (jholikAM kRtvA), na roditi, jAnAti saMjJI, tadA tairAcAryairbhAjanaM bhAritamiti hastaHprasAritaH, datto, hasto bhUmi prAptaH, bhaNati-Aye ! jJAyata vajrAmAta' | yAvat prekSante devakumAropamaM dArakamiti, | // 289 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNai ya-sArakkhaha eyaM, pavathaNassa AhAro bhavissai esa, tattha se vairo ceva nAmaM kayaM, tAhe saMjaINa diNNo, tAhiM| sejAtarakule, sejjAtaragANi jAhe appaNagANi ceDarUvANi pahANeti maMDeMti vA pIhagaM vA deMti tAhe tassa puviM, jAhe|6|| uccArAdI Ayarati tAhe AgAraM daMsei kUvai vA, evaM saMvaDDai, phAsuyapaDoyAro tesimiTho, sAhUvi bAhiM viharaMti, tAhe sunaMdA pamaggiyA, tAo nikukhevagotti na deMti, sA AgaMtUNa thaNaM dei, evaM so jAva tivariso jAto / annatA sAhU | viharaMtA AgatA, tattha rAule vavahAro jAo, so bhaNai-mama eyAe diNNao, nagaraM sunaMdAe pakkhiyaM, tAe bahUNi khelaNagANi gahiyANi, raNNo pAse vavahAracchedo, tattha pubahotto rAyA dAhiNato saMgho sunaMdA sasayaNapariyaNA vAmapAse Naravaissa, tattha rAyA bhaNai-mamakaeNa tunbhe jato ceDo jAti tassa bhavatu, paDissutaM, ko paDhamaM vAharatu ?, purisAtIo dhammutti puriso vAharatu, tato nagarajaNo Aha-eesiM saMvasito, mAtA saddAveu, aviya mAtA dukkarakAriyA bhaNati ca-saMrakSataina, pravacanasyAdhAro bhaviSyatyepaH, tatra tasya vajra eva nAma kRtaM, tadA saMyatIbhyo dattaH, tAbhiH zayyAtarakule, zayyAtarA yadA''tmana-15 zveTarUpANi snapayanti maNDayanti vA stanyaM vA dadati tadA tasmai pUrva, yadoccArAdi Acarati tadA''kAraM darzayati kUjati vA, evaM saMvardhate, prAsukapratikArasteSA| miSTaH, sAdhavo'pi bahirviharanti, tadA sunandA mArgayitumArabdhA, tA nikSepaka iti na dadati, sA''gatya stanyaM dadAti, evaM sa yAvannivArSiko jaatH|| anyadA sAdhavo viharanta AgatAH, tatra rAjakule vyavahAro jAtaH, sa bhaNati-mamaitayA dattaH, nagaraM sunandAyAH pAkSikaM, tayA bahUni krIDanakAni gRhItAni | | rAjJaH pArzve vyavahAracchedaH, tantra pUrvAbhimukho rAjA dakSiNasyAM saGghaH sunandA sasvajanaparijanAH vAmapArve narapateH, tatra rAjA bhaNati-mamIkRtena yuSmAka yatA dArako yAti tasya bhavatu, pratizrutaM, kaH prathamaM byAharatu !, puruSAdiko dharma iti puruSo vyAharatu, tato nagarajana Aha-eteSAM paricitaH, mAtA zabdayatu, apica-mAtA duSkarakArikA Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 29 // puNo ya pelavasattA, tamhA esA ceva vAharau, tAhe sA AsAhatthIrahavasahagehi ya maNikaNagarayaNacittehiM bAlabhAvalo hAribhadrIbhAvAehi bhaNai-ehi vairasAmI!, tAhe paloiMto acchai, jANai-jai saMghaM avamannAmi to dIhasaMsArio bhavissAmi, yavRttiH | aviya-esAvi pavaissai, evaM tinni vArA sadAvio na ei, tAhe se piyA bhaNai-jai'si~ kayavavasAo dhammajjhayama- vibhAgaH1 siyaM imaM vaira! geNha lahuM rayaharaNaM kammarayapamajaNaM dhiir!||1|| tAhe'NeNa turitaM gaMtUNa gahiyaM, logeNa ya jayai8 dhammotti ukkaThisIhanAokato, tAhe se mAyA ciMtei-mama bhAyA bhattA puttoya pavaio, ahaM kiM acchAmi?, evaM sAvi pavAiyA jo gujjhaehiM bAlo NimaMtio bhoyaNeNa vAsaMte / Necchai viNIyaviNao taM vairarisiM NamaMsAmi // 765 // | vyAkhyA-yaH guhyakairdevaiH bAlassan 'nimaMtiu' tti AmantritaH bhojanena varSati sati, parjanya iti gamyate, necchati | vinItavinaya iti, vartamAnanirdezastrikAlagocarasUtrapradarzanArthaH, pAThAntaraM vA 'necchiMsu viNayajuttotaM vairarisiM namasAmi' tti, ayaM gaathaasmudaayaarthH| avayavArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam 1 // 29 punazca komalasavA, tasmAdepaiva vyAharatu, tadA sA azvahastisthavRSabhaizca maNikanakaratnacitrairbAlabhAvalobhAvahairbhaNati-ehi vajrasvAmin !, tadA pralokayan 18 tiSThati, jAnAti-yadi saGghamavamanye tadA dIrghasaMsAro bhaviSyAmi, apica-eSA'pi pravrajiSyati, evaM trIn vArAn zabdito naiti, tadA tasya pitA bhaNati| yadyasi kRtavyavasAyo dharmadhvajamucchritamimaM vajra ! / gRhANa laghu rajoharaNaM karmarajaHpramArjanaM dhIra! // 1 // tadA'nena tvaritaM gatvA gRhItaM, lokena ca jayati jinadharma ityuskRSTisiMhanAdaH kRtaH, tadA tasya mAtA cintayati-mama bhrAtA bhartA putrazca pravrajitaH, ahaM kiM tiSThAmi ?, evaM sA'pi pravrajitA, *sukayajyavasAo For Personal & Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ so'vi jAhe thaNaM na piyaitti pavAvio, pabaiyANa ceva pAse acchai, teNa tAsiM pAse ikkArasa aMgANi suyANi paDhaM tINa, tANi se uvagayANi, padANusArI so bhagavaM, tAhe aThThavarisio saMjaipaDissayAo nikAlio, AyariyasagAse acchai, AyariyA ya ujjeNIM gatA, tattha vAsaM paDati ahodhAraM, te ya se puvasaMgaiyA jaMbhagA teNaMteNa voleMtA taM pecchaMti, tAhe te parikkhAnimittaM uttiNNA vANiyayarUveNaM, tattha baille ulladettA uvakkhaDeMti, siddhe nimaMtiti, tAhe pahito, jAva phusiyamatthi, tAhe paDiniyatto, tAhe taMpi ThitaM, puNo saddAveMti, tAhe vairo gaMtUNa uvautto davato 4, davao pupphaphalAdi khettao ujjeNI kAlao paDhamapAuso bhAvato dharaNichivaNaNayaNanimesAdirahitA pahatuThA ya, tAhe devatti|kAUNa necchati, devA tuThThA bhaNaMti-tumaM dachumAgatA, pacchA veubiyaM vijaM deMti, ujeNIe jo jaMbhagehi ANakkhiUNa thuymhio| akkhINamahANasiyaM sIha giripasaMsiyaM vaMde // 766 // 1 so'pi yadA stanyaM na pibatIti (tadA) pravAjitaH, pravrajitAnAM caiva pArzve tiSThati, tena tAsAM pArve ekAdazAGgAni zrutAni paThantInAM, tAni tasyopaga| tAni, padAnusArI sa bhagavAn , tadA'STavArSikaH saMyatIpratizrayAt niSkAzitaH, AcAryasakAze tiSThati, AcAryAzcojayinIM gatAH, tatra varSA patatI mahatadhAraM, te ca tasya pUrvasaMgatikA jambhakAH tena mArgeNa vyatikrAmyantastaM parIkSante, tadA te parIkSAnimittamavatIrNAH vaNigrUpeNa, tatra balIvAn avalAdya (uttArya) | upaskurvanti, siddhe nimantrayanti, tadA prasthitaH, yAvat bindupAtaH (phusArikA) asti, tadA pratinivRttaH, sadA so'pi sthitaH, punaH zabdayanti, tadA vajro gatvopayukto dravyataH 4 dravyataH puSpaphalAdi kSetrata ujjayinI kAlataH prathamaprAvRd bhAvato dharaNisparzanayananimeSAdirahitAH prahRSTatuSTAca, tadA deva iti kRtvA necchati, devAstuSTA bhaNanti-svAM draSTumAgatAH, pazcAdvaikriyavidyA dadati. dain Education M a l For Personal & Private Use Only Magainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 29 // vyAkhyA-ujjayinyAM yo jambhakaiH' devavizeSaiH 'ANakkhiUNaM' ti parIkSya 'stutamahitaH' stuto vAstavena mahito| hAribhadrI yavRttiH vidyAdAnena akSINamahAnasikaM siMhagiriprazaMsitaM vanda iti gAthAkSarArthaH / avayavArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM vibhAgAra puNaravi annayA jeTTamAse sannAbhUmi gayaM ghayapunnehiM nimaMtenti, tatthavi davAdio uvaogo, necchati, tattha se NahagA| miNI vijA diNNA, evaM so viharai / jANi ya tANi payANusAriladdhIe gahiyANi ekkArasa aMgANi tANi se saMjaya| majhe thirayarANi jAyANi, tattha jo ajjhAti pubagayaM taMpi NeNa sabaM gahiyaM, evaM teNa bahu gahiyaM, tAhe vuccati paDhAhi, tato so eyaMtagaMpi kuTTeto acchai, annaM suNeto / aNNayA AyariyA majjhaNhe sAhasu bhikkhaM niggaesu sannAbhUmi | niggayA, vairasAmIvi paDissayavAlo, so tesiM sAhUNaM veMTiyAo maMDalie raettA majjhe appaNA ThAuM ghAyaNaM deti, tAhe parivADIe ekkArasavi aMgAI vAei, puvagayaM ca, jAva AyariyA AgayA ciMteMti-lahuM sAhU AgayA, sugaMti saI // 29 // punarapi anyadA jyeSThamAse saMjJAbhUmiM gataM ghRtapUrNairnimantrayanti, tatrApi dravyAdika upayogaH, necchati, tatra tasmai nabhogAminI vidyA dattA, evaM sa viharati / yAni ca tAni padAnusArilabdhyA gRhItAnyekAdazAGgAni, tAni tasya saMyatamadhye sthiratarANi jAtAni, tatra yo'dhyeti pUrvagataM tadapyanena sarva gRhItam , evaM tena bahu gRhItaM, tadocyate paTha, tataH sa Agacchadapi (adhItamapi) kuTTayan tiSThati, anyat zRNvan / anyadA AcAryA madhyAhne sAdhuSu bhikSAyai nirgateSu saMjJAbhUmi nirgatAH, vanasvAmyapi pratizrayapAlaH, sa teSAM sAdhUnAM viNTikA maNDalyA racayitvA madhye AtmanA sthitvA vAcanAM dadAti, tadA paripATyA ekAdazApyaGgAni vAcayati, pUrvagataM ca, yAvadAcAryA AgatAzcintayanti-laghu sAdhava AgatAH, zRNvanti zabda Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only NaMainelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ AUSSISSOUSSESSIC maghogharasiyaM, bahiyA suNetA acchaMti, nAyaM jahA vairotti, pacchA osariUNa saddapaDiyaM nisIhiyaM karei, mA se saMkA bhavissai, tAhe teNa turiyaM viMTiyAo sahANe ThaviyAo, niggaMtUNa ya daMDayaM geNhai, pAe ya pamajjei, tAhe AyariyA ciMtenti-mA NaM sAhU parihavissaMti tA jANAvemi, tAhe rattiM Apucchai-amugaMgAmaM vaccAmi ? tattha do vA tinni vA divase acchissAmi, tattha jogapaDivaNNagA bhaNaMti-amhaM ko vAyaNAyario ?, AyariyA bhaNaMti-vairotti, viNIyA tahatti paDisutaM, AyariyA ceva jANaMti, te gayA, sAhUvi pae vasahi paDilehittA vasahikAlaNiveyaNAdi vairassa kareMti, nisijjA ya se raiyA, so tattha niviThTho, te'vi jahA Ayariyassa tahA viNayaM pauMjaMti, tAhe so tesiM karakarasaddeNa sabesi aNuparivADIe AlAvae dei, je'vi maMdamehAvI tevi sigghaM paTTaveumAraddhA, tatote vimhiyA, jo'vi ei AlAvago puvapaDhio taMpi viNNAsaNatthaM pucchaMti, so'vi savaM Aikkhai, tAhe te tuTThA bhaNaMti-jai AyariyA kaivayANi diyahANi acchejA tato meghaugharasitaM, bahiH zRNvantastiSThanti, jJAtaM yathA vajra iti, pazcAdapasRtya zabdapatitaM naiSedhikIM karoti, mA tasya zakkA bhUta, tadA tena viNTikAstvalAritaM svasthAne sthApitAH, nirgatya ca daNDakaM gRhAti, pAdau ca pramArjayati, tadA''cAryAzcintayanti-mainaM sAdhavaH paribhUvana tat jJApayAmi, tadA rAtrAvA-IN pRcchati-amukaM grAmaM vrajAmi ?, tatra dvau vA trIn vA divasAn sthAsyAmi, tantra yogapratipannA bhaNanti-asmAkaM ko vAcanAcAryaH?, AcAryA bhaNanti-vajra iti, vinItA (iti) tatheti pratizrutam , AcAryA eva jAnanti, te gatAH, sAdhavo'pi prabhAte vasatiM pratilekhya vasatikAlanivedanAdi vajrAya kurvanti, | niSidyA ca tasmai racitA, sa tatra niviSThaH, te'pi yathA AcAryasya tathA vinayaM prayuJjanti, tadA sa tebhyaH vyaktavyaktazabdena sarvebhyo'nuparipATyA AlApakAn dadAti, ye'pi mandamedhasaste'pi zIghra prasthApayitumArabdhAH, tataste vismitAH, yo'pyeti AlApakaH pUrvapaThitastamapi vinyAsanAthai pRcchanti, so'pi sarvamAkhyAti, tadA te tuSTA bhaNanti-yadyAcAryAH katipayAn divasAn tiSTheyustataH dain Education T ernational For Personal & Private Use Only kiremainelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-3esa suyakkhaMdho lahuM samappejjA, jaM AyariyasagAse cireNa parivADIe giNhaMti taM imo ekkAe porasIe sArei, evaM hAribhadrI. so tesiM bahumao jAo, AyariyA'vi jANAviottikAUNa AgayA, avasesaM ca varaM ajjhAvijautti, pucchaMti ya yavRttiH // 29 // -sario sajjhAo?, te bhaNaMti-sario, esacceva amha vAyaNAyario bhavau, AyariyA bhaNaMti-hohii, mA tunbhe etaM vibhAgaH1 4 paribhavissaha ato jANAvaNANimittaM ahaM gao, Na uNa esa kappo, jao eteNa suyaM kannAheDaeNa gahiyaM, ao eyassa ussArakappo kareyabo, so sigghamossArei, bitiyaporasIe atthaM kahei, tadubhayakappajogottikAUNa, je ya atthA : Ayariyassavi saMkitA te'vi teNa ugghADiyA, jAvaiyaM diThivAyaM jANaMti tattio gahio, te viharaMtA dasapuraM gayA, ujeNIe bhaddaguttA nAmAyariyA, therakappaTTitA, tesiM diThivAo atthi, saMghADao se dinno, gao tassa sagAsaM, bhaddaguttA ya therA suviNagaM pAsaMti-jahA kira mama paDiggaho khIrabhario AgaMtueNa pIU samAsAsio ya, pabhAe sAhUNaM eSa zrutaskandho laghu samAmuyAt, yadAcAryasakAze cireNa paripATyA gRhyate tadayamekayA pauruSyA sArayati, evaM sa teSAM bahumato jAtaH, AcAryA api jJApita itikRtvA AgatAH, avazeSaM ca varamadhyApyatAmiti, pRcchanti ca-sRtaH svAdhyAyaH?, te bhaganti-sRtaH, eSa evAsmAkaM vAcanAcAryoM bhavatu, AcAryA bhaNanti-bhaviSyati, mA yUyamenaM paribhUta ato jJApanAnimittamahaM gataH, na punareSa kalpyaH , yata etena zrutaM karNAheTakena gRhItam , ata eta-Ix syotsArakalpaH karttavyaH, sa zIghramutsArayati, dvitIyapauruSyAmadhe kathayati, tadubhayakalpayogya itikRtvA, ye cArthA AcAryasyApi zaGkitAste'pi tenodghATitAH, yAvantaM dRSTivAdaM jAnanti tAvAn gRhItaH, te viharanto dazapuraM gatAH, ujjayinyAM bhadraguptanAmAna AcAryAH sthavirakalpasthitAH, teSAM dRSTivAdo'sti, saMghATako'smai dattaH, gatastasya sakAzaM, bhadraguptAzca sthavirAH svapnaM pazyanti-yathA kila mama pataGkahaH kSIrabhRta Agantukena pItaH samAzvAsitazca, prabhAte sAdhubhyaH | * samAsio a pra0 // 292 // P- Jan Educati o nal For Personal & Private Use Only W elbrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArheti, te annamannANi vAgareMti, gurU bhaNaMti-Na yANaha tubbhe, ajja mama pADicchao ehiti, so sabaM suttatthaM ghetthi - hitti, bhagavaMpi bAhiriyAe vuccho, tAhe aigao diTTho, suyaputro esa so vairo, tuTThehiM uvagUhio, tAhe tassa sagAse dasa pukhANi paDhitANi, to aNuSNAnimittaM jahiM uddiTTho tahiM ceva aNujANiyavotti dasapuramAgayA / tattha aNuNNA AraddhA tAva navari tehiM jaMbhagehiM aNuNNA uvaDaviyA, divANi puSphANi cuNNANi ya se uvaNIyANitti // amumevArthe cetasyAropyAha granthakRt -- jassa aNunnAe vAyagattaNe dasapuraMbhi nayaraMmi / devehi kayA mahimA payAnusAriM nama'sAmi // 767 // vyAkhyA - yasyAnujJAte 'vAcakatve' AcAryatve dasapure nagare 'devaiH' jRmbhakaiH kRtA mahimA, sampAditA pUjeti bhAvanA, taM padAnusAriNaM namasya iti gAthArthaH // 44 // tor ya sIgiri vairassa gaNaM dAUNa bhattaM paJcakkhAiUNaM devalogaM gao / vairasAmI'vi paMcahiM aNagArasahiM saMparivuDo viharai, jattha jattha vacca tattha tattha orAlavaNNakittisaddA paribbhamaMti, aho bhagavaMti, evaM bhagavaM 1 kathayanti te anyadanyat vyAkurvanti, guravo bhaNanti na jAnItha yUyam adya mama pratIcchaka eSyati, sa sarva sUtrArthaM grahISyatIti, bhagavAnapi bAhirikAyAmuSitaH, tadA bhagato dRSTaH, zrutapUrva eSa sa vajraH, tuSTairupagUhitaH, tadA tasya sakAze daza pUrvANi paThitAni tato'nujJAnimittaM yatroddiSTastatraivAnujJAtavya iti dazapuramAgatAH tatrA'nujJA''rabdhA tAvannavaraM tairjumbhakairanujJA upasthApitA, divyAni puSpANi cUrNAni cAmai upanItAnIti / 2 anyadA ca siMhagirirvajrasvAminaM gaNaM dattvA bhaktaM pratyAkhyAya devalokaM gataH / vajrasvAmyapi paJcabhiranagArazataiH saMparivRto viharati, yatra yatra vrajati tatra tatra udAravarNakIrttizabdAH paribhrAmyanti, aho bhagavAniti, evaM bhagavAn For Personal & Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 29 // hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 bhaviyajaNavibohaNaM kareMto viharai / io ya pADaliputte nayare dhaNo seTThI, tassa dhUyA aiva rUvavatI, tassa yajANasAlAe sAhUNIo TThiyAo, tAo puNa vairassa guNasaMthavaM kareMti, sabhAveNa ya logo kAmiyakAmiyao, sidvidhUyA ciMteijai mama so pati hoja to'haM bhoge bhuMjissaM, iyarahA alaM bhogehiM, varagA eMti, sA paDisehAvei, tAhe sAheti pavaiyAo so Na pariNei, sA bhaNai-jai na pariNei ahaMpi pavajaM gihissaM, bhagavapi viharaMto pADaliputtamAgao, tattha se rAyA sapariyaNo ammogaiyAe niggao, te pabaigA phaDDagaphaDDagehiM eMti, tattha bahavo urAlasarIrA, rAyA pucchai-imo bhagavaM vairasAmI ?, te bhaNaMti-na havai, imo tassa sIso, jAva apacchimaM viMda, tattha paviralasAhusahito diTTho, rAiNA vaMdio, tAhe ujANe Thio, dhammo'NeNa kahio, khIrAsavaladdhI bhagavaM, rAyA hayahiyao kao, aMteure sAhai, tAo bhaNaMti-amha'vi vaccAmo, sabaM aMtejaraM niggayaM, sA ya sehidhUyA logassa pAse suNettA kiha pecchijjAmitti ciMtetI %ERE 2--19- bhavyajanavibodhanaM kurvan viharati / itazca pATalIputre nagare dhanaH zreSThI, tasya duhitA atIva rUpavatI, tasya ca yAnazAlAyAM sAdhvyaH sthitAH, tAH punarvajrasya guNasaMstavaM kurvanti, svabhAvenaiva lokaH kAmitakAmukaH, zreSThiduhitA cintayati-yadi mama sa patirbhavet tadA'haM bhogAn bhokSye, itarathA'laM bhogaiH, varA AyAnti, sA pratiSedhayati, tadA sAdhayanti prabajitakA:-sa na pariNeSyati, sA bhaNati-yadi na pariNeSyati ahamapi pravrajyAM grahISyAmi, bhagavAnapi | viharan pATalIputramAgataH, tatra tasya (sa) rAjA saparijanaH ahaMpUrvikayA nirgataH, te pravrajitakAH spardhakaspardhakairAyAnti, tatra bahava udArazarIrAH, rAjA | pRcchati-ayaM bhagavAn vajrasvAmI?, te bhaNanti-na bhavati, ayaM tasya ziSyaH, yAvadapazcimaM vRnda, tatra praviralasAdhusahito dRSTaH, rAjJA vanditaH, tdodyaane| sthito, dharmo'nena kathitaH, kSIrAzravalabdhiko bhagavAn , rAjA hatahRdayaH kRtaH, antaHpurAya kathayati, tA bhaNanti-vayamapi vrajAmaH, sarvamantaHpuraM nirgataM, M|sA ca zreSThiduhitA lokasya pArzve zrutvA kathaM prekSayiSya iti cintayantI // 293 // For Personal & Private Use Only M dain Educa ainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ acchati, vitiyadivase piyA vinnavio-tassa dehi, aNNahA appANaM vivAemi, tAhe savAlaMkArabhUsiyasarIrA kayA, aNegAhiM dhaNakoDihiM sahiyA NINiyA, dhammo kahio, bhagavaM ca khIrAsavaladdhIo, loo bhaNati-aho sussaro bhagavaM sabaguNasaMpanno, Navari rUvavihUNo, jai rUvaM hotaM sabaguNasaMpayA hotA, bhagavaM tesiM maNogayaM nAuM tattha sayasahassapattapaumaM viubati, tassa uvari niviTTho, rUvaM viuvati atIva somaM, jArisa paraM devANaM, logo AuTTo bhaNati-eyaM eyassa sAhAviyaM rUvaM, mA patthaNijjo hohAmitti virUveNa acchai sAtisautti, rAyA'vibhaNati-ahobhagavao eyamavi atthi, tAhe aNagAraguNe vaNNei-pabhU ya asaMkhejje dIvasamudde viuvittA Ainnaviinnae karettaetti, tAhe teNa rUveNa dhammaM kaheti, tAhe sehiNA nimaMtio bhagavaM visae niMdati, jai mamaM icchai to pacayau, tAhe pavatiyA // amumevArtha hRdi vyavasthApyAhajo kannAi dhaNeNa ya nimaMtio juvvarNami gihavaiNA / nayaraMmi kusumanAme taM vairarisiM namasAmi // 768 // tiSThati, dvitIyadivase pitA vijJaptaH-tasmai dehi, anyathA AtmAnaM vyApAdayAmi, tadA sarvAlaGkArabhUSitazarIrA kRtA, anekAbhirdhanakoTibhiH sahitA nItA, dharmaH kathitaH, bhagavAMzca kSIrAzravalabdhikaH, loko bhaNati-aho susvaro bhagavAn sarvaguNasaMpannaH, navaraM rUpavihInaH, yadi rUpamabhaviSyat sarvaguNasaMpadabhaviSyat , bhagavAn teSAM manogataM jJAtvA tatra zatasahasrapatrapadma vikurvati, tasyopari niviSTaH, rUpaM vikurvati atIva saumya, yAdRzaM paraM devAnAM, loka AvRtto | bhaNati-etadetasya svAbhAvika rUpaM, mA prArthanIyo bhUvamiti virUpastiSThati sAtizaya iti, rAjA'pi bhaNati-aho bhagavata etadapyasti, tadA anagAraguNAn varNayati-prabhuzcAsaMkhyeyAn dvIpasamudrAna vikuLa AkIrNaviprakIrNAn kartumiti, tadA tena rUpeNa dharma kathayati, tadA zreSThinA nimantrito, bhagavAn viSayAn nindati, yadi mAmicchati tadA pravrajatu, tadA prbjitaa| Jan Education For Personal & Private Use Only Pahelibrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 294 // vyAkhyA-yaH kanyayA dhanena ca nimantrito yauvane 'gRhapatinA' dhanena nagare 'kusumanAmni pATaliputra ityarthaH taM vai- hAribhadrIrarisiM namasya iti gaathaarthH|| yavRttiH teNa ya bhagavayA payANusArittaNao pamhuThThA mahApariNAo ajjhayaNAo AgAsagAmiNI vijA uddhariyA, tIe yaha vibhAgaH1 gayaNagamaNaladdhisaMpaNNo bhagavati // uktArthAbhidhitsayA''hajeNuddhariyA vijA AgAsagamA mhaaprinaao| vaMdAmi ajavaraM apacchimo jo suaharANaM // 769 // __ vyAkhyA-yenoddhRtA vidyA 'AgAsagama' tti gamanaM-gamaH AkAzena gamo yasyAM sA tathAvidhA mahAparijJA'dhyayanAt, vaMde 'AryavairaM' ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAyaH AryazcAsau vairazceti samAsaH, taM apazcimo yaH zrutadharANAmiti gaathaarthH|| sAmpratamanyebhyo'dhikRtavidyAyAzcAniSedhakhyApanAya pradAnanirAcikIrSayA tadanuvAdatastAvaditthamAha bhaNai a AhiMDijjA jaMbuddIvaM imAi vijAe / gaMtuM ca mANusanagaM vijAe esa me visao // 770 // vyAkhyA-bhaNati ca, vartamAnanirdezaprayojanaM prAgvat , 'AhiNDeta' iti pAThAntaraM vA 'abhANaMsu yahiMDeja' tti babhANa |ca hiNDeta-paryaTet jambUdvIpamanayA vidyayA, tathA gatvA ca 'mAnuSanarga' mAnuSottaraM parvataM, tiSThediti vAkyazeSaH, vidyAyA eSa me 'viSayo' gocara iti gAthArthaH // // 294 // tena ca bhagavatA padAnusAritayA vismRtA mahAparijJAdhyayanAdAkAzagAminI vidyotA, tayA ca gaganagamanalabdhisaMpanno bhagavAniti / Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSISISSRUSSESSORIES bhaNai adhAreavvA nahu dAyavvA imA mae vijjA / appiDDiyAu maNuA hohiMti ao paraM anne||771|| | vyAkhyA-bhaNati ca' ityasya pUrvavadvyAkhyA, 'dhArayitavyA' pravacanopakArAya na punardAtavyA iyaM mayA vidyA, huzabdaH | | punaHzabdArthaH, kimiti ?-'appiDDiyA u maNuyA hohiMti ato paraM aNNe' alparddhaya eva manuSyA bhaviSyanti ataH paramanye || eNyA iti gaathaarthH||48|| so bhagavaM evaM guNavijAjutto viharaMto puSadesAo uttarAvahaM gao, tattha dubhikkhaM jAyaM, paMthAvi vocchiNNA, tAhe saMgho uvAgao nitthArehitti, tAhe paDavijAe saMgho caDio,tattha ya sejAyaro cArIe gaoeDa, dAte ya uppatite pAsai,tAhe so asiyaeNa sihaM chiMdittA bhaNati-ahaMpi bhagavaM! tumha sAhammio, tAhe so'vilaio imaM sattA sarateNa-'sAhammiyavacchalaMmi ujjuyA ujjuyA ya sjjhaae| caraNakaraNaMmi ya tahA, titthassa pabhAvaNAe y||1|| tatopacchA uppaio bhagavaM pattopuriyaM nayariM, tattha subhikkhaM, tatthaya sAvayA bahuyA, tattha rAyA taccaNNiosaDao, tattha amhaccayANaM sar3ayANaM taccaNNiovAsagANa ya viruddheNa mallArahaNANi vaTuMti, savattha te uvAsagA parAijaMti, tAhe tehiM rAyA pupphANi sa bhagavAn evaM guNavidyAyukto viharan pUrvadezAt uttarApathaM gataH, tatra durbhikSaM jAtaM, panthAno'pi vyucchinnAH, tadA saca sapAgataH nistArayeti (nistArayiSyatIti ), tadA paTavidyayA ( dyAyAM) saGghazcaTitaH, tatra ca zayyAtarazcAyeM gata AyAti, tAMzcotpatitAn pazyati, tadA sa dAneNa zikhAM chittvA | bhaNati-ahamapi bhagavan ! tava sAdharmikaH, tadA so'pi lagita idaM sUtraM smaratA-'sAdharmikavAtsalye udyukA udyuktAzca svAdhyAye / caraNakaraNe ca tathA tIrthasya prabhAvanAyAM ca // 1 // tataH pazcAdutpatito bhagavAna prAptaH purikA nagarI, tatra subhikSaM, tatra ca zrAvakA bahavaH, tatra ca rAjA taJcanikaH (bauddhaH) zrAddhaH, tatrAsAkInAnAM zrAddhAnAM taccanikopAsakAnAM ca viruddha tayA mAlyArohaNAni vartante, sarvatra te upAsakAH parAjIyante, tadA tai rAjJA puSpANi Jain Education Internasonal For Personal & Private Use Only Modinelibrary.org
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 295 // vArAvio panjosavaNAe, saDDA adaNNA jAyA natthi puSpANitti, tAhe sabAlavuDDA vairasAmi uvaThiyA, tunbhe jANaha, jai hAribhadrItubbhehiM nAhehiM pavayaNaM ohAmijjai, evaM bhaNito bahuppayAraM tAhe uppaiUNa mAhessariMgao, tattha huyAsaNaM nAma vANamaMtaraM, | yavRttiH tattha kuMbho pupphANa uThei, tattha bhagavato pitimitto taDio, so saMbhaMto bhaNai-kimAgamaNappaoyaNaM?,tAhe bhaNati-pupphehiM vibhAgaH1 paoyaNaM, sobhaNai-aNuggaho, bhagavayA bhaNio-tAva tumbhe gaheha jAva emi, pacchAculahimavaMte sirisagAsaM gao, sirIe *ya cetiyaaccaNiyanimittaM paumaM chinnagaM, tAhe vaMdittA sirIe nimaMtio, taM gahAya ei aggigharaM, tattha'NeNaM vimANaM viu viyaM, tattha kuMbhaM choDhuM pupphANaM tato so jaMbhagagaNaparivuDo diveNaM gIyagaMdhavaninAeNaM AgAseNaM Agao, tassa paumassa | beTe vairasAmI Thio, tato te taccaNNiyA bhaNaMti-amha evaM pADiheraM, agdhaM gahAya niggayA, taM volettA vihAraM arahaMtagharaM || | gayA, tattha devehiM mahimA kayA, tattha logassa atIva bahumANo jAo, rAyAvi AuTTo samaNovAsao jAo // uktamevArtha buddhabodhAyAha nivAritAni paryuSaNAyAM, zrAddhAH khinnA jAtAH, na santi puSpANIti, tadA sabAlavRddhA vanasvAminamupasthitAH yUyaM jAnItha yadi yuSmAsu nAtheSu pravacanamavadhAvyate, evaM bhaNito bahuprakAraM tadotpatya mAhezvarIM gataH, tatra hutAzanaM nAma vyantarAyatanaM, tatra kumbhaH puSpANAmuttiSThate, tatra bhagavataH pitRmitramArA-12 | mikaH, sa saMbhrAnto bhaNati-kimAgamanaprayojanam , tadA bhaNati-puSpaiH prayojanaM, sa bhaNati-anugrahaH, bhagavatA bhaNitaH-tAvayUyaM gRhIta yAvadAyAmi, VApazcAkSullAhamavati zrIsakAzaM gataH, zriyA ca caityArca nikAnimittaM panaM chinnaM, tadA vanditvA zriyA nimantritaH, tada gRhItvA''yAti agnigRhaM, tatrAnena vimAnaM // 295 // | vikurvitaM, tatra kumbhaM nikSipya puSpANAM tataH sa jambhakagaNaparivRto divyena gItagandharvaninAdenAkAzenAgataH, tasya padmasya vRnte vajrasvAmI sthitaH, tataste taccanikA | bhaNanti- asmAkametat prAtihAryam, ardhe gRhItvA nirgatAH, taM vyatikramya bihAramahadgRhaM gatAH, tatra devamahimA kRtaH, tatra lokasyAtIva bahumAno jAtaH, rAjA'pyAvRttaH zramaNopAsako jaatH| Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Modijainelibrary.org
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education mAhesarIu sesA puriaM nIA huAsaNagihAo / gayaNayalamahavattA vaireNa mahANubhAgeNa // 772 // vyAkhyA- 'mAhezvaryAH' nagaryAH 'sesa'tti puSpasamudAyalakSaNA, sA purikAM nagarIM nItA 'hutAzanagRhAt ' vyantaradevakulasamanvitodyAnAt katham ? - gaganatalamativyatItya- atIvollaGghya, vaireNa mahAnubhAgena, bhAgaH - acintyA zaktiriti gAthAkSarArthaH // evaM so virahaMto ceva sirimAlaM gao / evaM jAva apuhattamAsI, ettha gAhA apuhutte aNuogo cattAri duvAra bhAsaI ego / puhatANuogakaraNe te attha tao u bucchinnA // 773 // vyAkhyA - apRthaktve sati anuyogaH catvAri dvArANi - caraNadharmakAladravyAkhyAni bhASate ekaH, vartamAnanirdezaphalaM prAgvat pRthaktvAnuyogakaraNe punaste'rthA:- caraNAdayaH tata eva - pRthaktvAnuyoga karaNAdU vyavacchinnA iti gAthArthaH // sAmprataM yena pRthaktvaM kRtaM tamabhidhAtukAma Aha | deviMdavaMdiehi mahANubhAgehi rakkhiajehiM / jugamAsajja vibhatto aNuogo to kao cauhA // 774 // vyAkhyA-- devendravanditairmahAnubhAgaiH rakSitAryairdurvalikApuSpamitraM prAjJamapyatigupilakhAdanuyogasya vismRtasUtrArthamavalokya yugamAsAdya pravacanahitAya 'vibhaktaH' pRthak pRthagavasthApito'nuyogaH, tataH kRtazcaturddhA - caraNakaraNAnuyogAdiriti gAthArthaH // sAmpratamAryarakSitasvAminaH prasUtiM pratipipAdayiSayA''ha | mAyA ya rudda somA piA ya nAmeNa somadevRtti / bhAyA ya phaggurakkhia tosaliputtA ya AyariyA // 775 // nijjavaNa bhaddagutte vI suM paDhaNaM ca tassa puvvagayaM / pavvAvio abhAyA rakkhiakhamaNehiM jaNao a // 776 // 1 evaM sa viharacaiva zrImALaM gataH, evaM yAvadapRthaktvamAsIt, atra gAthA lonal For Personal & Private Use Only Xainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribhadrI | yavRttiH vibhAgaH1 Avazyaka- 6 vyAkhyA-gAthAdvayArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-teNeM kAleNaM teNaM samaeNaM dasapuraM nAma nayaraM, tattha somadevo mAhaNo, tassa ruhasomA bhAriyA, tIse putto rakkhio, tassANujo phggurkkhio| acchaMtu tAva ajjarakkhiyA, dsprnyrN| // 296 // karamappannaM?.-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAe nayarIe kumAranaMdI suvaNNakAro itthilolo parivasati, sojattha jattha sarUvaM dAriyaM pAsati suNeti vA tattha paMca suvaNNasayANi dAUNa taM pariNei (granthAgram 7500) evaM teNa paMcasayA piMDiyA. hatAhe so IsAluo ekakkhaMbhaM pAsAdaM kAritA tAhiM samaM lalai, tassa ya mitto NAilo NAma smnnovaaso| aNNayA MI paMcaselagadIvavatthavAo vANamaMtarIo suravatinioeNa naMdIssaravaradIvaM jattAe patthiyAo, tANaM ca viz2amAlI nAma paMcaselAhipatI so cuo, tAo ciMteti-kaMci vuggAhemo jo'mhaM bhattA bhavijjatti, navaraM vaccaMtIhiM caMpAe kumAraNaMdI paMcamahilAsayaparivAro lalaMto diThTho, tAhi ciMtiyaM-esa itthilolo eyaM vuggAhemo, tAhe tAhi ujjANagayarasa appAdaMsio. ||296 // | tasmin kAle tasmin samaye dazapuraM nAma nagaraM, tatra somadevo brAhmaNaH, tasya rudrasomA bhAryA, tasyAH putro rakSitaH, tasyAnujaH phalgurakSitaH / tiSThantu | tAvadAryarakSitAH, dazapuranagaraM kathamutpannam !-tasmin kAle tasmin samaye campAyAM nagaryA kumAranandI suvarNakAraH strIlolupaH parivasati, sa yatra yatra surUpA dArikA pazyati zRNoti vA tantra paJcAsuvarNazatAni dattvA tAM pariNayati, evaM tena paJcazatI piNDitA, tadA sa ISyAlurekastambhaM prAsAdaM kArayitvA tAbhiH samaM lalatitasya ca mitraM nAgilo nAma zramaNopAsakaH / anyadA ca paJcazailakadvIpavAstavye vyantayauM surapatiniyogena nandIzvaravaradvIpaM yAtrAyai prasthite, tayozca vidyunmAlI | nAma paJcazailAdhipatiH (patiH) sa cyutaH, te cintayataH kazcit vyuvAhayAvaH ya bhAvayorbhartA bhavediti, navaraM vrajantIbhyAM campAyAM kumAranandI paJcamahi, lAzataparivAro lalan dRSTaH, tAbhyAM cintitam-eSa strIlolupaH enaM byuddhAyAvaH, tadA tAbhyAmudyAnagatAya AtmA darzitaH, dain Educati o n For Personal & Private Use Only X anelibrary.org
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education tAhe so bhaNati - kAo tumbhe ?, tAo bhAMti - devayAo, so mucchio tAo patthei, tAo bhAMti - jai amhAhiM kajjaM to paMcaselagaM dIvaM ejjAhitti bhaNiUNaM uppatittA gayAo, so tAsu mucchio rAule suvaNNagaM dAUNa paDahagaM NINetikumAraNaMdi jo paMcaselagaM Nei tassa dhaNakoDiM dei, thereNa paDahao vArio, vahaNaM kAriyaM, patthayaNassa bhariyaM, thero taM dabaM puttANa dAUNa kumAraNaMdiNA saha jANavatteNa patthio, jAhe dUre samuddeNa gao tAhe thereNa bhaNNai - kiMcivi | pecchasi ?, so bhaNati - kiMpi kAlayaM dIsai, thero bhaNati - esa vaDo samuhakUle padyayapAde jAo, eyassa hedveNa eyaM vahaNaM jAhiti, to tumaM amUDho vaDe vilaggejjAsi, tAhe paMcaselagAo bhAraMDapakkhI ehiMti, tesiM jugalassa tinni pAyA, tato tesu suttesu majjhille pAde sulaggo hojjAhi paDeNa appANaM baMdhiuM, to te taM paMcaselayaM NehiMti, aha taM varDa na vilaggasito eyaM vahaNaM valayAmuhaM pavisihitti tattha viNassihisi, evaM so vilaggo, NIo ya pakkhIhi, tAhe tAhiM vANamaMtarIhiM 1 tadA sa bhaNati ke yuvAM ?, te bhaNataH - devate, sa mUcchitaH te prArthayate, te bhaNataH - yadyAvAbhyAM kAryaM tat paJcazailaM dvIpamAyA iti bhaNitvotpatya gate, sa tayormUrcchito rAjakule suvarNa dattvA paTahaM niSkAzayati-kumAranandI yaH paJcazailaM nayati tasmai dhanakoTIM dadAti, sthavireNa paTaho vAritaH, pravahaNaM kAritaM, pathyadanena bhRtaM, sthavirastat dravyaM putrebhyo datvA kumAranandinA saha yAnapAtreNa prasthitaH, yadA dUraM samudreNa gatastadA sthavireNa bhaNyate kiJcidapi prekSase ?, sa | bhaNati - kimapi kRSNaM dRzyate, sthaviro bhaNati eSa vaTaH samudrakUle parvatamule jAtaH, etasyAdhastAt etat pravahaNaM yAsyati, tat tvamamUDho vaTe vilageH, tatra paJcazailAt bhAraNDapakSiNa eSyanti, tayoryugalayostrayaH pAdAH, tatasteSu supteSu madhyame pAde sulagno bhaveH paTenAtmAnaM baddhA, tataste tvAM paJcazailaM neSyanti, atha taM vaTaM na vilagiSyasi tadA etat pravahaNaM valayAmukhaM pravekSyati iti tatra vinaGkSyasi evaM sa vilagnaH, nItazca pakSibhiH, tadA tAbhyAM vyantarIbhyAM For Personal & Private Use Only inelibrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-G |diTTho, riddhI ya se dAiyA, so pagahio, tAhiM bhaNio-na eeNa sarIreNa amhe bhuMjAmo, kiMcijalanapavesAdi karehi, hAribhadrIjahA paMcaselAdhipatI hohisi, to'haM kiha jAmi ?, tAhiM karayalapuDeNa nIo saujjANe chaDDio, tAhe logo AgaMtUNa | yavRttiH // 297 // pucchai, tAhe so bhaNati-'dilu suyamaNubhUyaM jaM vittaM paMcaselae dIve' tti, tAhe mitteNa vArijaMtovi iMgiNimaraNeNa mo| vibhAga:1 | paMcaselAhivaI jAo, saDvassa nivedo jAo-bhogANa kaje kilissai, amhe jANaMtA kIsa acchAmotti pabaio, kAlaM| |kAUNa akSue uvavanno, ohiNA taM pecchai, aNNayA NaMdissaravarajattAe palAyaMtassa paDaho gale olaio, tAhe vAyaMtola NaMdissaraM gao, saDDo Agao taM pecchai, so tassa teyaM asahamANo palAyati, so teyaM sAharettA bhaNati-bho mamaM jANasi? so bhaNati-ko sakkAdI iMde Na yANati ?, tAhe taM sAvagarUvaM daMsei, jANAvio ya, tAhe saMvegamAvanno bhaNati-saMdisaha iyANiM kiM karemi?, bhaNati-vaddhamANasAsissa paDimaM karehi, tato te sammattabIyaM hohitti, tAhe mahAhimavaMtAo dRSTaH, RddhizvAsai darzitA, sa pragRddhaH, tAbhyAM bhaNitaH-naitena zarIreNAvAM bhuvahe, kiJcijvalanapravezAdi kuru, yathA paJcazailAdhipatirbhaviSyasi | iti, tadahaM kathaM yAmi, tAbhyAM karatalapuTena nItaH strodyAne tyaktaH, tadA loka Agatya pRcchati, tadA sa bhaNati-'dRSThaM zrutamanubhUtaM yadRttaM paJcazaile dvIpe' iti, tadA mitreNa vAryamANo'pi iGginImaraNena mRtaH paJjazailAdhipatirjAtaH, zrAddhasya nirvedo jAtaH, bhogAnAM kRte (kArya) kizyate, vayaM jAnAnaH kiM tiSThAmax 4 iti pravrajitaH, kAlaM kRtvA'cyute utpannaH, avadhinA taM pazyati, anyadA nandIzvaravarayAtrAyAM palAyamAnasya paTahogale 'valagitaH, tadA vAdayan nandIzvaraM gataH.1 // 297 // | zrAddha AgataH taM prekSate, satasya tejo'sahamAnaH palAyate, sa tejaHsaMhRtya bhaNati-bho mAM jAnAsi ?, sa bhaNati-kaH zakrAdIn indrAn na jAnAti,? tadA tat | zrAvakarUpaM darzayati, jJApitaca, tadA saMvegamApano bhaNati-saMdizata idAnIM kiM karomi', bhaNati-vardhamAnasvAminaH pratimAM kuru, tataste samyaktvabIjaM bhavipyati iti, tadA mahAhimavato dan Educati o nal For Personal & Private Use Only sww.jainelibrary.org
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education gosIsacaMdaNarukkhaM chettUNa tattha paDimaM nivatteUNa kaTThasaMpuDe chubhittA Agao bharahavAsaM, vAhaNaM pAsai samudassa majjhe uppAieNa chammAse bhamaMtaM, tAhe teNa taM uppAiyaM uvasAmiyaM sA ya khoDI dinnA, bhaNio ya-devAhidevassa ettha paDimA kAyadyA, vItabhae uttAriyA, udAyaNo rAyA, tAvasabhatto, pabhAvatI devI, vaNiehiM kahitaM - devAhidevassa paDimA kareyavatti, tAhe iMdAdINaM kareMti, parasU Na vahati, pabhAvatIe suyaM, bhaNati vaddhamANasAmI devAhidevo tassa kIrau, jAhe AhayaM tAva pubanimmAyA paDimA, aMteure ceiyagharaM kAriyaM, pabhAvatI pahAyA tisaMjhaM accei, aNNayA devI Naccai rAyA vINaM vAei, so devIe sIsaM na pecchai, addhitI se jAyA, tao vINAvAyaNayaM hatthao bhaTTha, devI ruTThA bhaNai - kiM duhu naciyaM?, nibbaMdhe se sihaM, sA bhaNati - kiM mama ?, suciraM sAvayattaNaM aNupAliyaM, aNNayA ceDiM vhAyA bhaNati -pottAI ANehi, tAe rattANa ANIyANi, ruTThA addAeNa AhayA, jiNagharaM pavisaMtIe rattagANi desitti, AhayA mayA ceDI, 1 gozIrSacandanavRkSaM chittvA tatra pratimAM nirvartya kASThasaMpuTe kSitvA Agato bharatavarSaM, pravahaNaM pazyati samudrasya madhye utpAtena SaNmAsyA bhramat, tadA tena tadutpAtikamupazamitaM sA ca peTA dattA, bhaNitazca devAdhidevasyAtra pratimA karttavyA, vItabhaye uttAritA, udAyano rAjA, tApasabhaktaH, prabhAvatI devI, vaNigbhiH kathitaM devAdhidevasya pratimA karttavyeti, tadendrAdInAM kurvanti, parazunaM vahati, prabhAvatyA zrutaM, bhaNati - vardhamAnasvAmI devAdhidevastasya kriyatAM yadA AhataM tAvatpUrvanirmitA pratimA, antaHpure caityagRhaM kAritaM, prabhAvatI khAtA trisandhyamarcayati, amyadA devI nRtyati rAjA vINAM vAdayati, sa devyAH zIrSa na prekSate, aSTatistasya jAtA, tato vINAvAdanaM hastAd bhraSTaM, devI ruSTA bhaNati - kiM duSTaM nRttaM, nirbandhe tasyai ziSTaM, sA bhaNati kiM mama ? suciraM zrAvakatvamanupAlitam, anyadA ceTIM khAtA bhaNati - potAnyAnaya, tayA raktAnyAMnItAni, ruSTA, AdarzenAhatA, jinagRhaM pravizantyA raktAni dadAsIti, AhatA mRtA ceTI, For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka ||298 // RECORDAROSAROO tohe ciMtei-mae vayaM khaMDiyaM, kiM jIviteNaMti ?, rAyANaM Apucchai-bhattaM paJcakkhAmitti, nibaMdhe jai paraM bodhesi, paDi-2 hAribhadrI|ssuyaM, bhattapaccakkhANeNa mayA devalogaM gayA, jiNapaDimaM devadattA dAsaceDI khujA sussUsati, devo udAyaNaM saMboheti, yavRttiH na saMbujjhati, so ya tAvasabhatto, tAhe devo tAvasarUvaM karei, amayaphalANi gahAya so Agao, raNNA AsAiyANi, vibhAgaH1 pucchio-kahiM eyANi phalANi?, nagarassa adUre Asamo tahiM, teNa samaM gao, tehiM pAraddho, NAsaMto vaNasaMDe sAhavo pecchai, tehiM dhammo kahio, saMbuddho, devo attANaM darisei, ApucchittA gao, jAva atthANIe ceva attANaM pecchai, evaM saDDo jAo / io ya gaMdhArao sAvago sabAo jammabhUmIo vaMdittA veyaDDhe kaNagapaDimAu suNettA uvavAseNa Thio, jai vA mao diThThAo vA, devayAe daMsiyAo, tuThThA ya sabakAmiyANaM guligANaM sayaM deti, tato NIto suNei-vItabhae | jiNapaDimA gosIsacaMdaNamaI, taM vaMdao ei, vaMdati, tattha paDibhaggo, devadattAe paDiyario, tuDheNa ya se tAo guliyAo tadA cintayati-mayA vrataM khaNDitaM, kiM jIviteneti, rAjAnamApRcchati-bhaktaM pratyAkhyAmIti, nirbandhe yadi para bodhayasi, pratizrutaM, bhaktapratyAkhyAnena mRtA devalokaM gatA, jinapratimAM devadattA dAsI kubjA zuzrUSate, deva udAyanaM saMbodhayati, na saMbudhyate, sa ca tApasamaktaH, tadA devastApasarUpaM karoti, amRtaphalAni sa gRhItvA''gataH, rAjJA AsvAditAni, pRSTaH-kaitAni phalAni ?, nagarasyAdUre AzramaH tatra, tena samaM gataH, taiH prArabdhaH, nazyan vanakhaNDe sAdhUna pazyati, tairdharmaH kathitaH, saMbuddhaH, deva AtmAnaM darzayati, ApRcchaya gataH, yAvadAsthAnikAyAmevAtmAnaM pazyati, evaM zrAddho jAtaH / itazca gAndhAraH zrAvakaH sarvA janmabhUmIrvanditvA vaitADhye kanakapratimAH zrutvopavAsena sthitaH, yadi vA mRto dRSTA vA, devatayA darzitAH, tuSTA ca sarvakAmitAnAM guTikAnAM zataM dadAti, tato nirgacchan zRNoti-vItabhaye jinapratimA gozIrSacandanamayI, tAM vanditumAyAti, vandate, tatra pratibhannaH, devadattayA praticaritaH, tuSTena ca tasyai tA guTikA // 298 // Jain Educatia For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ VAdiNNAo. so pbtio| aNNayA tAe ciMtiyaM-mama kaNagasariso vaNNo bhavautti, tato jAyarUvavaNNA NavakaNagasarisa rUvA jAyA, puNo'vi ciMtei-bhoge bhuMjAmi, esa rAyA tAva mama piyA, aNNe ya gohA, tAhe pajoyaM roei, taM maNalAsikAuM guliyaM khAi, tassavi devayAe kahiyaM, erisI rUvavatitti, teNa suvaNNaguliyAe dUo pesio, sA bhaNati-TU pecchAmi tAva tuma, so'NalagiriNA ratiM Agao, diTTho tAe, abhirucio ya, sA bhaNati-jai paDima nesi to jAmi, tAhe paDimA natthitti rattiM vasiUNa paDigao, annaM jiNapaDimarUvaM kAumAgao, tattha ThANe ThavettA jiyasAmi suvaNNaguliyaM ca gahAya ujeNiM paDigao, tattha nalagiriNA muttapurisANi mukkANi, teNa gaMdheNa hatthI ummattA, taM ca disaM gaMdho ei, jAva paloiyaM, Nalagirissa padaM diDaM, kiMnimittamAgaotti, jAva ceDI na dIsai, rAyA bhaNati-ceDI NIyA, NAma paDimaM paloeha, navaraM acchaitti niveiyaM, tato rAyA accaNavelAe Agao, pecchai paDimAe pupphANi milANANi, dattAH, sa pravrajitaH / anyadA tayA cintitaM-mama kanakasadRzo varNo bhavatviti, tato jAtarUpavarNA navakanakasadazarUpA jAtA, punarapi cintayati| bhogAn bhuje, eSa rAjA tAvanmama pitA, anye cArakSAH (godhAH), tadA pradyotaM rocayati, taM manasikRtya guTikA khAdati, tasyApi devatayA kathitam| iMzI rUpavatIti, tena suvarNaguTikAyai dUtaH preSitaH, sA bhaNati-pazyAmi tAvattvAM, so'nalagiriNA rAtrAvAgataH, dRSTastayA, abhirucitazca, sA bhaNati-yadi pratimA nayasi tahiM yAmi, tadA pratimA nAstIti rAtrAvupitvA pratigataH, anyat jinapratimArUpaM kRtvA''gataH, tatra sthAne sthApayitvA jIvatsvAminaM suvarNa-15 gulikAM ca gRhItvA ujjayinI pratigataH, tatrAnalagiriNA mUtrapurISANi muktAni, tena gandhena hastina unmattAH, tAM ca dizaM gandho yAti, yAvatpralokitam , analagireH padaM dRSTa, kiMnimittamAgata iti, yAvacceTI na dRzyate, rAjA bhaNati-ceTI nItA, nAma pratimA pralokayatha, navaraM tiSThatIti niveditaM, tato rAjA'rcanaveLAyAmAgataH, pazyati pratimAyAH puSpANi mlAnAni, Jain Education For Personal & Private Use Only wellinelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ G Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgA1 299 // saMto nivaNNateNa nAyaM paDirUvaganti, hariyA paDimA, tato'NeNa pajoyasta dUo visajio, Na mama ceDIe kajaM, paDima visajehi, so Na dei, tAhe pahAvio jeThamAse dasahiM rAihiM samaM, uttaraMtANa ya marUM khaMdhAvAro tisAe mariumAraddho, raNNo niveiyaM, tato'NeNa pabhAvatI ciMtitA, AgayA, tIe tinni pokkharANi kayANi, aggimassa majjhimassa pacchimassa, tAhe Asattho, gao ujjeNiM, bhaNio ya raNNA-kiM logeNa mAriteNa?,tujhaM majjha ya juddhaM bhavatu, assarahahatthipAehiM vA jeNa ruccai, tAhe pajjoo bhaNati-rahehiM jujjhAmo, tAhe NalagiriNA paDikappiteNAgao, rAyA raheNa, tato raNNA bhaNio-aho asaccasaMdho'si, tahAvi te natthi mokkho, tato'NeNa raho maMDalIe dinno, hatthI vegeNa pacchao laggo, raheNa jio, jaM jaM pAyaM ukkhivai tattha tattha sare chubhai, jAva hatthI paDio, uttaranto baddho, niDAle ya se aMko kao-dAsIpatio udAyaNaraNNo, pacchA NiyayaNagara pahAvio, paDimA necchai, aMtarA vAseNa ubaddho Thio, 1 tato nirvarNayatA jJAtaM pratirUpakamiti, hRtA pratimA, tato'nena pradyotAya dUto visRSTaH, na mama cevyA kArya, pratimA visarjaya, sa na dadAti, tadA pradhAvito jyeSThamAse dazabhiH rAjabhiH samam , uttaratAM ca maruM skandhAvArastRSA martumArabdhaH, rAjJe niveditaM, tato'nena prabhAvatI cintitA, AgatA, tayA trINi puSkarANi kRtAni, bhagrasya madhyasya pAzcAtyasya, tadA vizvastaH, gata ujjayinI, bhaNitazca rAjJA-kiM lokena mAritena?, tava mama ca yuddhaM bhavatu, azvarathahastipAdaiA yena rocate, tadA pradyoto bhaNati-sthairyudhyAvahe, tadA'nalagiriNA pratikalpitenAgato, rAjA rathena, tato rAjJA bhaNitaH-aho asatyasandho'si, tathA'pi te nAsti mokSaH, tato'nena ratho maNDalyA dattaH, hastI vegena pRSThato lagnaH, rathena jitaH, yaM yaM pAdamurikSapati tatra tatra zarAn kSipati, yAvaddhastI patitaH, avatarana baddho, balATe ca tasyAkaH kRtaH-dAsIpatiH udAyanarAjasya, pazcAnijaM nagaraM pradhAvitaH, pratimA necchati, antarA varSayA'vabaddhaH sthitaH, dal Educa t ional For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education tohe ukkhaMdabhaeNa dasavi rAyANo dhUlIpAgAre karettA ThiyA, jaMca rAyA jemei taM ca pajjoyassavi dijjai, navaraM pajjosavaNayAe sUeNa pucchio-kiM ajja jemesi ?, tAhe so ciMtei - mArijAmi, tAhe pucchai - kiM aja pucchijjAmi ?, so bhaNati - ajja pajosavaNA rAyA uvAsio, so bhaNati ahaMpi uvavAsio, mamavi mAyApiyANi saMjayANi, Na yANiyaM mayA jahA - ajja pajjosavaNatti, raNNo kahiyaM, rAyA bhaNati - jANAmi jahA so dhutto, kiM puNa mama eyaMmi baddhelae pajjosavaNA ceva Na sujjhai, tAhe mukko khAmio ya, paTTo ya sovaNNo tANakkharANa chAyaNanimittaM baddho, so ya se visao dinno, tappabhiti paTTabaddhayA rAyANo jAyA, purva mauDabaddhA Asi, vatte vAsAratte gato rAyA, tattha jo vaNiyavaggo Agato so tahiM ceva Thio, tAhe taM dasapuraM jAyaM, evaM dasapuraM uppaNNaM / tattha uppaNNA rkkhiyjjaa| so ya rakkhio jaM piyA se jANati taM tattheva adhijjio, pacchA ghare Na tIrai paDhiti gato pADaliputtaM, tattha cattAri vede saMgovaMge adhIo samattapArAyaNo sAkhApArao jAo, 1 tadA bhavaskandabhayena dazApi rAjAnaH dhUliprAkArAn kRtvA sthitAH, yacca rAjA jemati tacca pradyotAyApi dIyate, navaraM paryuSaNAyAM sUdena pRSTaH - kimadya jemasi ?, tadA sa cintayati-mAyeM, tadA pRcchati kimadya pRcchaye ?, sa bhaNati-adya paryuSaNA, rAjopoSitaH, sa bhaNati - ahamapyupoSitaH, mamApi mAtApitarau saMyatau, na jJAtaM mayA yathA- adya paryuSaNeti, rAjJe kathitaM, rAjA bhaNati jAnAmi yathA eSa dhUrtaH, kiM punaH mamaitasmin baddhe paryuSaNaiva na zudhyati, tadA muktaH kSamitazca, paTTazca sauvarNasteSAmakSarANAM chAdananimittaM baddhaH, sa ca viSayastasmai dattaH, tatprabhRti baddhapaTTA rAjAnoM jAtAH pUrvaM mukuTabaddhA Asan, vRtte varSAMrAtre gato rAjA, tantra yo vaNigvarga AgataH sa tatraiva sthitaH, tadA taddazapuraM jAtam, evaM dazapuramutpannam / tatrotpannA rakSitAryAH / sa ca rakSito yapitA tasya jAnAti tattatraivAdhItavAn pazcAhe na tIrthate paThitumiti gataH pATalIputraM tatra caturo vedAn sAGgopAGgAnadhItavAn samasta pArAyaNaH zAkhApArago jAtaH monal For Personal & Private Use Only wainelibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka yavRttiH vibhAga:1 // 30 // bihaNA. cohasa vijAThANANi gahiyANi NeNa, tAhe Agato dasapuraM, te ya rAyakulasevagA NajaMti rAyakule, teNaM maviditaM raNo kayaM jahA emi, tAhe UsiyapaDAgaM nagaraM kayaM, rAyA sayameva ammogatiyAe niggao. diho sakArio aggAhAro ya se dinno, evaM so nagareNa saveNa ahinaMdito hatthikhaMdhavaragao appaNo gharaM patto, tatthavi bAhirabhaMtariyA parisA ADhAti, tapi caMdaNakalasAdisobhiyaM, tattha bAhiriyAe uvaThThANasAlAe Thio, loyassa agdhaM paDicchai, tAhe vayaMsagA mittA ya save Agae pecchai, dicho parIyaNeNa ya jaNeNa aggheNa pajeNa ya pUio,gharaM ca se dupayacauppayahiraNNasuvaNNAdiNA bhariyaM, tAhe ciMtei-aMmaM na pecchAmi, tAhe gharaM atiyao, mAyaraM abhivAdei, tAe bhaNNa i-sAgayaM puttatti?, puNaravi majjhatthA ceva acchai, so bhaNati-kiM na ammo! tujjha tuTThI?, jeNa mae eteNa NagaraM vimhiyaM codasaNhaM vijAThANANaM Agame kae, sA bhaNati-kahaM putta! mama tuhI bhavissati?, jeNa tumaM bahUNaM sattANaMvahakAraNaM adhijiumAgao, kiMbahunA !, caturdaza vidyAsthAnAni gRhItAnyanena, tadA''gato dazapuraM, te ca rAjakulasevakA jJAyante rAjakule, tena saMviditaM rAjJaH kRtaM yathami, tadocchritapatAkaM nagaraM kRtaM, rAjA svayameva abhimukho nirgataH, dRSTaH satkAritaH agrAsanaM ca tasai dattam, evaM sa nagareNa sarveNAbhinandyamAno varahastiskandhagata Atmano gRhaM prAptaH, tatrApi bAhyAbhyantarikA parSadAdviyate, tadapi candanakalazAdizobhitaM, tatra bAjhAyAmAsthAnazAlAyAM sthitaH, lokasyAdhaiM pratIcchati, tadA vayasyA mitrANi ca sarvAMnAgatAn pazyati, dRSTaH parijanena ca janena argheNa pAyena ca pUjitaH, gRhaM ca tasya dvipadacatuSpadahiraNyasuvarNAdinA bhRtaM, tadA cintayati-ambAM na pazyAmi, tadA gRhama tigato, mAtaramabhivAdayate, tayA bhaNyate-svAgataM putreti, punarapi madhyasthaiva tiSThati, sa bhaNati-kiM nAmba ! tava tuSTiH, yena mayA''garachatA magara visitaM caturdazAnAM vidyAsthAnAnAmAgame kRte, sA bhaNati-kathaM putra ! mama tuSTirbhavet !, yena tvaM bahUnAM savAnAM vadhakAraNamadhIlyAgato. SOURCECAUSER // 30 // Jain Educati- OL For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education jerNa saMsAro vaDhijjai teNa kahaM tussAmi ?, kiM tumaM diDIvAyaM paDhiumAgao ?, pacchA so ciMtei - kettio vA so hohiti ?, jAmi paDhAmi, jeNa mAue tuTThI bhavati, kiM mama logeNaM tosieNaM ?, tAhe bhaNati -ammo ! kahiM so diTThivAo ?, sA bhaNati - sAhUNaM diTTivAo, tAhe so nAmassa akkharatthaM ciMteumA raddho-dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH, tAhe so ciMtei nAmaM caiva suMdaraM, jai koi ajjhAvei to ajjhAmi mAyAvi tosiyA bhavautti, tAhe bhaNai kahiM te diTThivAdajANaMtagA ?, sA bhaNai - amha ucchudhare tosaliputtA nAma AyariyA, so bhaNai-kalaM ajjhAmi mA tujjhe ussugA hohI, tAhe so ratiM diTThivAyaNAmatthaM cintaMto na ceva sutto, bitiya divase appabhAe ceva paTThio, tassa ya pitimitto baMbhaNo uvanagaragAme vasaI, teNa hijjo na diTThao, ajja pecchAmi cchati ucchulaTThIo gahAya eti nava paDipuNNAo egaM ca khaMDa, imo ya nIi, so patto, ko tumaM ?, ajjarakkhio'haM, tAhe so tuTTho uvagUhai, sAgayaM ?, ahaM tujjhe dahumAgao, 1 yena saMsAro vayate tena kathaM tuSyAmi ?, kiM tvaM dRSTivAdaM paThitvA''gataH, pazcAtsa cintayati - kiyAnvA sa bhaviSyati ?, yAmi paThAmi yena mAtustuSTirbhavati, kiM mama lokena toSitena ?, tadA bhaNati amba ! ka sa dRSTivAdaH 1, sA bhaNati sAdhUnAM dRSTivAdaH, tadA sa nAmno'kSarArtha (padArtha) cintavitumArabdhaH, tadA sa cintayati nAmaiva sundaraM, yadi ko'dhyadhyApayati tadA'dhIye, mAtA'pi toSitA bhavatviti, tadA bhaNati kva te dRSTivAdaM jAnAnAH ?, sA bhaNati - asmAkamikSugRhe tosaliputrA nAmAcAryAH, sa bhaNati - kalye'dhyedhye, mossukA tvaM bhUH, tadA sa rAtrau dRSTivAdanAmArthaM cintayan naiva suptaH, dvitIyadi vase'prabhAta eva prasthitaH, tasya ca pitRmitraM brAhmaNa upanagaragrAme vasati, tena hyo na dRSTaH, adya prekSe kSaNamiti ikSuyaSTIrgRhItvA''yAti nava pratipUrNAM ekaM ca khaNDam, ayaM ca nirgacchati, sa prAptaH, kastvam?, AryarakSito'haM tadA sa tuSTa upagUhate, svAgatam ? ahaM yuSmAn draSTumAgataH, onal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 30 // ta tAhe so bhaNati-atIhi, ahaM sarIraciMtAe jAmi, eyAo ya ucchulaTThIo ammAe paNAmijjAsi bhaNijjasu ya-dihro hAribhadrImae ajarakkhito, ahameva paDhamaM diTTho, sA tuhA ciMtei-mama putteNa suMdaraM maMgalaM diI, nava puvA ghettaghA khaMDaM ca, so'vi yavRttiH vibhAgA1 ciMtei-mae diThivAdassa nava aMgANi ajjhayaNANi vA ghettavANi, dasamaM na ya sabaM, tAhe gato ucchughare, tattha ciMteikiha emeva atImi? goho jahA ayANaMto, jo eesiM sAvago bhavissai teNa samaM pavisAmi, egapAse acchai allINo, tattha ya DhaDuro nAma sAvao, so sarIraciMtaM kAUNa paDissayaM vaccai, tAhe teNa dUrahieNa tinni nisIhiAo katAo, evaM so iriyAdI DhavareNaM sareNaM karei, so puNa mehAvI taM avadhArei, so'vi teNeva kameNa uvagato, sorsi sAhUrNa vaMdaNayaM kayaM, so sAvago na vaMdito, tAhe AyariehiM nAtaM-esa NavasaGko, pacchA pucchai-kato dhammAhigamo ?, teNa bhaNiyaMeyassa sAvagassa mUlAo, sAhahiM kahiyaM-jahesa saDDIe taNao jo so kalaM hatthikhaMdheNa atiNIto, kahaMti?, tAhe sarva tadA sa bhaNati-yAyAH, ahaM zarIracintAyai yAmi,etAzcekSuyaSTayo mAne dadyA bhaNezva-dRSTo mayA''yaMrakSitaH, ahameva prathama dRSTaH, sA tuSTA cintayatimama putreNa sundaraM magalaM dRSTa, nava pUrvANi pravItamyAni khaNDaM ca, so'pi cintayati-mayA raSTivAdasya navAGgAni adhyayanAni vA grahItavyAni, dazamaM ca na sarve, tadA gata ikSugRhe, tatra cintayati-kathamevameva pravizAmi prAkRto yathA'jAnAnaH, ya eteSAM zrAvako bhaviSyati tena samaM pravizAmi, ekapAdhai tiSThati // 30 // |AlInaH, tatra ca baro nAma zvAvakaH, sa zarIracintAM kRtvA pratizrayaM brajati, tadA tena darasthitena timro naiSedhikyaH kRtAH, evaM sa iyAdi DahuraNAra (mahatA) svareNa karoti, sa punarmedhAvI tadavadhArayati, so'pi tenaiva krameNopagataH, sarveSAM sAdhanAM vandanaM kRtaM. sa zrAvako na vanditaH, tadA AcAryatim-eSa navazrAddhaH, pazcAtpRcchati-kuto dharmAdhigamaH, tena bhaNitam-etasya zrAvakasya mUlAt, sAdhubhiH kathitaM-yatheSa zrAkhyAtanayaH yaH sa kakya hastiskandhena pravezitaH (iti), kathamiti, tadA sarva Jain Education For Personal & Private Use Only G ainelibrary.org
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhei, ahaM diThivAtaM ajjhAiuM tujjha pAsaM Agato, AyariyA bhaNaMti-amha dikkhA abbhuvagameNa ajjhAijai, bhaNaipavayAmi, sovi parivADIe ajjhAijai, evaM hou, parivADIe ajjhAmi, kiM tu mama ettha na jAi pavaiuM, aNNastha vaccAmo, esa rAyA mamANuratto, aNNo ya logo, pacchA mamaM balAvi nejA, tamhA aNNahiM vaccAmo, tAhe taM gahAya aNNattha gatA, esa paDhamA sehanippheDiyA, evaM teNa acireNa kAleNa ekkArasa aMgANi ahijiyANi, jo dichivAdo tosaliputtANaM AyariyANaM so'vi aNeNa gahito, tattha ya ajavairA suvaMti jugappahANA, tesiM diThivAdo bahuo asthi, tAhe so tattha vaccai ujjeNiM majjheNaM, tattha bhaddaguttANa therANaM aMtiyaM uvagato, tehiMvi aNuvUhito-dhaNNo katattho yatti, ahaM saMlehiyasarIro, natthi mamaM nijAmao, tuma nijAmao hohitti, teNa tahatti paDissuyaM, tehiM kAlaM kareMtehiM bhaNNai-mA vairasAmiNA sama acchijAsi, vIsu paDissae Thito paDhejAsi, jo tehiM samaM egamavi rAti saMvasai kathayati, ahaM raSTivAdamadhyetaM tava pAryamAgataH, AcAryA bhaNanti-asmAkaM dIkSAyA abhyapagamena adhyApyate, bhaNati-pravrajAmi, so'pi paripATyA-16 | 'dhyApyate, evaM bhavatu, paripATyA'dhIye, kintu mamAtra na jAyate prabajitum , anyatra vrajAmaH, eSa rAjA mayyanuraktaH, anyazca lokaH, pazcAt mAM balAdapi nayet, tasmAdanyatra vrajAmaH, tadA taM gRhItvA anyatra gatAH, eSA prathamA ziSyanispheTikA, evaM tenAcireNa kAlenaikAdazAkAni adhItAni, yo dRSTivAdastosa-1 |liputrANAmAcAryANAM so'pyanena gRhItaH, tadA cAryavajrAH zrUyante yugapradhAnAH, teSAM ( pAve) dRSTivAdo baharasti, tadA sa tatra vrajati ujjayinImadhyena, tantra bhadraguptAnoM sthavirANAmantikamupagataH, tairapyanubaMhitaH-dhanyaH kRtArthazceti, ahaM saMlikhitazarIraH, nAsti mama niryApakaH, tvaM niryApako bhaveti, tena tatheti pratizrutaM, / taiH kAlaM kurva dbhiH bhaNyate-mA vavasvAminA samaM sthAH, viSvaka pratibhaye sthitaH paTheH, yastaiH samamekAmapi rAtri saMvasati Jain Educati o n For Personal & Private Use Only Jiainelibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 302 // AGRICURRC so tehiM aNu marai, teNa ya paDissutaM, kAlagae gato vairasAmisagAsaM, bAhiM Thito, te'vi suviNayaM pecchaMti, tesiM puNa thovamavasir3ha jAtaM, tehiM vi taheva pariNAmiyaM, Agato, pucchito-katto?, tosaliputtANaM pAsAto, ajarakkhito?, | yavRttiH Ama, sAhu, sAgataM?, kahiM Thito?, bAhi, tAhe AyariyA bhaNaMti-bAhiThiyANaM kiMjAi ajjhAiuM?, kiM tuma na yANasi?, vibhAgaH 1 | tAhe so bhaNai-khamAsamaNehiM ahaM bhaddaguttehiM therehiM bhaNito-bAhiM ThAejAsi, tAhe uvaujittA jANaMti-suMdaraM, na nikAraNeNa bhaNaMti AyariyA, acchaha, tAhe ajjhAiuM pavatto, acireNa kAleNa nava puvA ahijiyA, dasamaM ADhatto ghettuM, tAhe ajjavairA bhaNaMti-javitAI karehi, etaM parikaMmaM eyassa, tANi ya suhumANi gADhaMtANi ya, caubIsaM javiyANi gahiyANi aNeNa, so'vi tAva ajjhAi / ito ya se mAyApiyaraM sogeNa gahiyaM-ujjoyaM karissAmi aMdhakArataraM kayaM, tAhe tANi ya apAhiti, tahavi na ei, tato Daharato se bhAtA phaggurakkhio, so paTTavio, ehi savANi'vi sa tAnanu mriyate, tena ca pratizrutaM, kAlagate gato vajrasvAmisakAzaM, bahiHsthitaH, te'pi svamaM pazyanti, teSAM punaH stokamavaziSThaM jAtaM (sthitaM), tairapi | tathaiva pariNAmitam , AgataH, pRSTaH kutaH ?, tosaliputrANAM pArthAt, AryarakSitaH?, oM, sAdhu, svAgatam !, ka sthitaH ?, bahiH, tadA AcAryA bhaNantibahiHsthitAnAM kiM jAyate'dhyetuM (zakyate'dhyApayituM), kiM tvaM na jAnISe ?, tadA sa bhaNa ti-kSamAzramaNairahaM bhadraguptaiH sthavirairbhaNitaH-bahiH tiSTheH, tadopa- | yujya jAnanti-sundaraM, na niSkAraNa bhaNantyAcAryAH, tiSTha, tadA'dhyetuM pravRttaH, acireNa kAlena nava pUrvANyadhItAni, dazamamArato grahItuM, tadA AryavajrAdra // 302 // bhaNanti-yAvakAni kuru, etat parikamaitasya, tAni ca sUkSmANi gADhAntAni ca, caturvizatiryavikAni gRhItAni anena, so'pi tAvadadhyeti / itazca | tasya mAtApitarau zokena gRhItI-udyotaM kariSyAmi andhakArataraM kRtaM, tadA tau ca saM dizataH, tathApi naiti, tato laghustasya bhrAtA phalgurakSitaH, sax prasthApitaH, ehi sarve'pi dain Educati o nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ORDERROCURRECR pivayaMti jai vaccaha, so tassa na pattiyai, jai tANi pabayaMti to tumaM paDhamaM pavajAhi, so pabaio, ajjhAio ya, ajjarakkhito javiesu atIva gholio pucchai-bhagavaM! dasamassa puvassa kiM sesaM ?, tattha biMdusamuddasarisavamaMdarehiM dilutaM kAti, biMdumettaM gataM te samuddo acchai, tAhe so visAdamAvaNNo, katto mama sattI eyassa pAraM gaMtuM, tAhe ApucchaibhagavamahaM vaccAmi ?, esa mama bhAyA Agato, te bhaNaMti-ajjhAhi tAva, evaM so niccameva Apucchai, tao ajavairA uvauttA-kiM mamAto ceva eyaM vocchijaMtarga, tAhe aNeNa nAtaM-jahA mama thovaM AuM, na ya puNo esa ehiti. ato matehiMto vocchinjihiti dasamapuvaM, tato'NeNa visajio, paDhio dasapuraM gato / vairasAmI'vi dakkhiNAvahe viharaMti, tesiM siMbhAdhiyaM jAtaM, tato'NehiM sAhU bhaNiyA-mamArihaM suMThiM ANeha, tehiM ANIyA, sA teNa kaNNe ThavitA, jemeMto AsAdehAmitti, taM ca pamhuI, tAhe viyAle AvassayaM kareMtassa muhapottiyAe cAliyaM paDiyaM, tesiM uvaogo jAto pravajanti yadi vrajasi, sa tasya na pratyeti, yadi te pravrajanti tadA tvaM prathamaM pravraja, sa prabajitaH, adhItazca, AryarakSito yavikeSu atIva ghUrNitaH pRcchatibhagavan ! dazamasya pUrvasya kiM zeSa ?, tatra bindusamudrasarSapamandaraiH dRSTAntaM kurvanti, bindumAtraM gataM tava samudrastiSThati, tadA sa viSAdamApannaH, kuto mama zaktiH | etasya pAraM gantuM ?, tadA ApRcchati-bhagavan ! ahaM vrajAmi, eSa mama bhrAtA AgataH, te bhaNanti-adhISva tAvat , evaM sa nityameva ApRcchati, tata Arya| vajrA upayuktAH-kiM madevaitat vyucchetsyati ?, tadA anena jJAta-yathA mamAyuH stoka, na ca punareSa AyAsyati, ato mat byucchetsyati dazamaM pUrva, tato'nena | visRSTaH, prasthito dazapuraM gataH / vajrasvAmyapi dakSiNApathe viharanti, teSAM zleSmAdhikyaM jAtaM, tato'mIbhiH sAdhavo bhaNitA:-mamAhAM suNThImAnayata, tairA| nItA, sA taiH karNe sthApitA, jemana bhAsvAdayiSyAmIti, tacca vismRtaM, tadA vikAle AvazyakaM kurvato mukhapotikayA cAlitA patitA, teSAmupayogo jAtaH dain Educ a tional For Personal & Private Use Only O w.jainelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 30 // aho pamatto jAto'haM, pamattassa ya natthi saMjamo, ta seyaM khalu me bhattaM paJcakkhAettae, evaM saMpeheti, dubhikkhaM ca bAra hAribhadrIsavarisiyaM jAyaM, sabato samaMtA chinnA paMthA, nirAdhAraM jAyaM, tAhe vairasAmI vijAe AhaDapiMDaM ANeUNa pavaiyANa yavRttiH vibhAga:1 dei, bhaNai ya-evaM bArasavarise bhottavaM, bhikkhA ya natthi, jai jANaha ussaraMti saMjamaguNA to bhuMjaha, aha jANaha navi to bhattaM paccakkhAmo, tAhe bhaNaMti-kiM eriseNa vijApiMDeNa bhutteNaM?, bhattaM paccakkhAmo, Ayariehi ya puvameva nAUNa sisso vairaseNo nAma pesaNeNa paTTaviyao, bhaNiyao ya-jAhe tumaM satasahassanipphaNaM bhikkhaM lahihisi tAhe|8 jANijjAsi-jahA naheM dubhikkhaMti / tao vairasAmI samaNagaNaparivArio egaM pavayaM vilaggiumAraddho, ettha bhattaM paccakkhAmotti / ego ya tattha khuDao sAhahiM vuccai-tumaM vacca, so necchai, tAhe so egami gAme tehiM vimohio, pacchA giri vilaggA, khuDDato tANa ya gaimaggeNa gaMtUNa mA tesiM asamAhI houtti tasseva heTThA silAtale pAovagato, aho pramatto jAto'haM, pramattasya ca nAsti saMyamaH, tacchreyaH khalu mama bhaktaM pratyAkhyAtum , evaM saMprekSate, durbhikSaM ca dvAdazavArSikaM jAtaM, sarvataH samantAt |chinnAH panthAnaH, nirAdhAra jAtaM, tadA vajrasvAmI vidyAhRtaM piNDamAnIya prabajitebhyo dadAti, bhaNati ca-evaM dvAdaza varSANi bhoktavyaM, bhikSA ca nAsti, yadi | jAnItha-utsarpanti saMyamaguNAstadA bhuGgadhvaM, atha jAnItha naiva tadA bhaktaM pratyAkhyAmaH, tadA bhaNanti-kimIdRzena vidyApiNDena bhuktena ?, bhaktaM pratyAkhyAmaH, AcAryazca | pUrvameva jJAtvA ziSyo vajraseno nAma preSayA prasthApitaH, bhaNitazca-yadA tvaM zatasahasraniSpannAM bhikSA labhethAstadA jAnIyAH-yathA naSTaM durbhikSamiti / tato vana-16 | svAmI zramaNagaNaparivRta eka parvataM vilagitumArabdhaH, atra bhaktaM pratyAkhyAma iti / ekazca tantra kSullakaH sAdhubhirucyate-tvaM vraja, sa necchati, sadA sa ekasmin grAme tairvimohitaH, pazcAt giri vilagnAH, kSullakaH teSAM ca gatimArgeNa gatvA mA teSAmasamAdhibhUriti tasyaivAdhastAt zilAtale pAdapopagataH, // 30 // For Personal & Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ tato so uNheNa navanIto jahA virAto acireNa ceva kAlagato, devehi mahimA kayA, tAhe AyariyA bhaNaMti-khuDDaeNa hUNo duguNANiyasaddhAsaMvegA bhaNaMti-jai tAva bAlaeNa hotaeNa sAhio aTTho to kiM amhe nn| suMdarataraM karemo ?, tattha ya devayA paDiNIyA, te sAhUNo sAviyArUveNa bhattapANeNa nimaMtei, aja bhe pAraNayaM, pAreha, tAhe AyariehiM nAyaM-jahA aciyattoggahotti, tattha ya abbhAse aNNo girI taM gayA, tattha devatAe kAussaggo kato, |sA AgaMtUNa bhaNai-aho mama aNuggaho, acchaha, tattha samAhIe kAlagatA, tato iMdeNa raheNa vaMdiyA padAhiNIkariteNa, taruvarataNagahaNAdINi pAsallANi katANi, tANi ajavi taheva saMti, tassa ya pavayassa rahAvattotti nAma jAyaM / taMmi ya bhagavaMte addhanArAyasaMghayaNaM dasa puvANi ya vocchiNNA / so ya vairaseNo jo pesio pesaNeNa so bhamaMto sopArayaM patto, tattha ya sAviyA abhigatA IsarI, sA ciMtei-kiha jIvihAmo ? paDikkao, natthi, tAhe sayasahasseNa taddivasaM bhattaM 1 tataH sa uSNena yathA navanItaM vilIno'cireNa kAlenaiva kAlagataH, devairmahimA kRtaH, tadA AcAryA bhaNanti-kSullakena sAdhito'rthaH, tataste sAdhavo | dviguNAnItazraddhAsaMvegA bhaNanti-yadi bAlakena satA tAvat sAdhito'rthaH tadA kiM vayaM sundarataraM na kurmaH, tatra ca devatA pratyanIkA, tAn sAdhUna zrAvikArUpeNa | bhaktapAnena nimantrayati, adya bhavatAM pAraNakaM, pArayata, tadA AcAryaiti-yathA aprItikAvagraha iti, tatra cAbhyAse'nyo giristaM gatAH, tatra devatAyAH kAyotsargaH kRtaH, sA''gatya bhaNati-aho mamAnugrahaH, tiSThata, tatra samAdhinA kAlagatAH, tataH indreNa rathena vanditAH pradakSiNIkurvatA, taruvaratRNagahanAni natapArzani | kRtAni, tAnyadyApi tathaiva santi, tasya ca parvatasya sthAvarta iti nAma jAtam / tasmiMzca bhagavati ardhanArAcasaMhananaM daza pUrvANi ca vyucchinnAni (dazamaM | pUrvaM ca vyucchinnN)| sa ca vajraseno yaH preSitaH preSayA sa bhrAmyan sopArakaM prAptaH, tatra ca zrAvikA abhigatA (abhigatajIvAjIvA) IzvarI, sA cinsa| yati-kathaM jIviSyAmaH , pratikriyA (bhAdhAro) nAsti, tadA zatasahasreNa taddivase bhaktaM dain Educatio n al For Personal & Private Use Only X anelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 304|| niphAiyaM, ciMtiyaM-ittha amhe sabakAlaM ujitaM jIvie, mAidANiM pattheva dehabaliyAe vittiM kappemo, natthi paDikkao80 hAribhadrIto ettha sayasahassaniSphaNNe visaM choDhUNa jemeUNa sanamokArANi kAlaM karemo, taM ca sanjitaM, navi tA viseNaM saMjoi- yavRttiH jai, so ya sAhU hiMDato saMpatto, tAhe sA haTTatuTThA taM sAhuM teNa paramaNNeNa paDilAbheti, taM ca paramatthaM sAhai, so sAhU vibhAgaH1 bhaNai-mA bhattaM paccakkhAha, ahaM vairasAmiNA bhaNio-jayA tumaM satasahassaniSphaNNaM bhikkhaM lahihisi tato pae ceva subhikkhaM bhavissai, tAhe pavaissaha, tAhe sA vAriyA tthitaa| io ya tadivasaM ceva vAhaNehiM taMdulA ANitA, tAhe paDikkao jAto, so sAhU tattheva Thito, subhikkhaM jAtaM, tANi sAvayANi tassaMtie pavaiyANi, tato vairasAmitassa pauppayaM jAyaM vaMso avddhio| itoya ajarakkhiehiMdasapuraM gaMtUNa sabosayaNavaggopavAvito mAtA bhagiNIo, jo so tassa khaMtao so'vi tesiM aNurAeNa tehiM ceva samaM acchai, na puNa liMgaM giNhai lajjAe, kiha samaNo pavaissaM ?, ettha mama dhUtAo | niSpAditaM, cintitam-atra vayaM sarvakAlamUrjitaM jIvitAH, medAnI atraiva dehabalikayA vRtti kalpayAmaH, nAsti AdhArastato'tra zatasahasraniSpanne viSaM kSiptvA jimitvA sanamaskArAH kAlaM kurmaH, taba sajitaM, naiva tAvadviSeNa saMyujyate, sa ca sAdhurhiNDamAnaH saMprAptaH, tadA sa hRSTatuSTA taM sAdhuM tena paramAnena pratilA-16 bhayati, taM ca paramArtha sAdhayati, sa sAdhu gati-mA bhaktaM pratyAkhyAsiSTa, ahaM vajrasvAminA bhaNitaH yadA tvaM zatasahasraniSpanAM bhikSA lapsyase tataH prabhAta eva subhikSaM bhaviSyati, tadA pravrajiSyatha, tadAsA vAritA sthitaa| itazca tadivasa evaM pravaNaistandulA AnItAH, tadA''dhAro jAtaH, sa sAdhustatraiva sthitaH, subhikSaM jAtaM, te sarve zrAvakAH tasyAntike prabajitAH, tatovajrasvAminaH padotpatanaM jAtaM vaMzo'vasthitaH / itazcAryarakSitairdazapuraM gatvA sarvaH svajanavargaH pravAjitaH mAtA bhaginyo, yastasya sa pitA so'pyanurAgeNa teSAM taiH samameva tiSThati, na punarliGgaM gRhAti lajayA, kathaM zramaNaH prabrajiSyAmi?, ana mama duhitaraH // 304 // janelibrary.org Jain Educat For Personal & Private Use Only i onal
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ suhAto nattuio ya, kiha tAsi purao naggao acchissaM ?, AyariyA ya taM bahuso 2 bhaNati-pavayasu, so bhaNai-jai samaM juyaleNaM kuMDiyAe chattaeNaM uvAhaNehiM jannovaieNa ya to pavayAmi, AmaMti paDissutaM, pavaio, so puNa caraNakaraNasajjhAyaM aNuyattaMtehiM geNhAvitavotti, tato so kaDipaTTagacchattavANahakuMDiyabaMbhasuttANi na muyai, sesaM savaM pariharai / aNNayA ceiyavaMdayA gayA, AyariehiM purva ceDarUvANi gahiyANi bhaNaMti-sabe vaMdAmo chattaillaM mottuM, tAhe so ciMteiete mama puttA natugA ya vAdajati ahaM kIsa na vaMdijAmi?, tato so bhaNai-ahaM kiM na pavaio?, tANi bhaNaMtikuMto pavaiyANa chattayANi bhavaMti !, tAhe so ciMtei-etANi vi mamaM paDicodeMti, tA chaDDemi, tAhe puttaM bhaNai-alAhi, puttA! chattaeNa, tAhe so bhaNati-alAhi, jAhe uNhaM hohiti tAhe kappo uvari kIrahiti, tato puNo bhaNaMti-mottUNa kuMDailaM, tAhe putteNa bhaNio-mattaeNa ceva sannAbhUmi gammai, evaM janovaiyaMpi muyai, AyariyA bhaNaMti | snuSA naptAraca, kathaM tAsAM purato namaH sthAsyAmi, AcAryAzca taM bahuzora bhaNanti-prabaja, sa bhaNati-yadi samaM yugalena kuNDikayA chatrakeNopAnadyAM yajJopavItena ca tadA pravrajAmi, obhiti pratizrutaM, prabajitaH, sa punazcaraNakaraNasvAdhyAyamanuvartayadbhigrAhayitavya iti, tataH sa kaTIpaTTakacchanopAnatkuNDikA-18 brahmasUtrANi na muJcati, zeSa sarva pariharati / anyadA caityavandakA gatAH, AcArya: pUrva DimbharUpANi grAhitAni bhaNanti-sarvAn vandAmahe chatriNaM muktvA, | tadA sa cintayati-ete mama putrA naptArazca vandyante ahaM kathaM na vancha ?, tataH sa bhaNati-ahaM kiM na pravajitaH !, tAni bhaNanti-kutaH pravra jitAnAM chantrANi bhaveyuH, tadA sa cintayAMta-etAnyapi mAM prati nodayanti, tatastyajAmi, tadA putraM bhaNati-alaM putra! chatreNa, tadA sa bhaNati-alaM, yadoSNaM bhaviSyati tadA kalpa upari kariSyate, tataH punarbhaNanti-muktvA kuNDikAvantaM, tadA putreNa bhaNitaH-mAtrakeNaivasaMjJAbhUmi gamyate, evaM yajJopavItamapi muJcati, AcAryA bhaNanti Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- // 305 // ROCOCCASSROOR ko vA amhe na yANai jahA baMbhaNA !, evaM teNa tANi savANi mukkANi, pacchA tANi bhaNaMti-save vaMdAmo mottUNa kaDi- | hAribhadrIpaTTailaM, tAhe so bhaNai-saha ajjayapajjaehiM mA vaMdaha, aNNo vaMdihiti mamaM, na muyai kaDipaTTayaM / tattha ya sAhU bhattapa- | yavRttiH cakkhAto, tato kaDipaTTayavosiraNaTThayAe AyariyA vaNNeti-eyaM maDayaM jo vahai tassa mahalaM phalaM bhavati, puvaM ca sAhU vibhAgaH1 saNNiellagA ceva bhaNaMti-amhe etaM vahAmo, tato AyariyasayaNavaggo bhaNai-amhe vahAmo, te bhaNDatA AyariyasagAsaM pattA, AyariehiM bhaNiyA-amhaM sayaNavaggo kiM mA nijaraM pAvau ?, tumhe ceva bhaNaha-amhe vahAmo, tAhe so thero bhaNaikiM ettha puttA! bahuyA nijarA?, AyariyA bhaNaMti-AmaMti, tato so bhaNai-ahaM vahAmi, AyariyA bhaNaMti-ettha uvasaggA uppajaMti, ceDarUvANi naggeti, jai tarasi ahiyAseuM to vahAhi, aha nAhiyAsihi tAhe amha na suMdara hoi,18 so bhaNai-ahiyAsesa, jAhe so ukkhitto tAhe tassa maggato pavaiyA uDiyA, tAhe khuDugA bhaNaMti-muyaha kaDipaTTayaM, ko vA'smAnna jAnAti yathA brAhmaNA (iti), evaM tena tAni sarvANi muktAni, pazcAttAni bhaNanti-sarvAn vandAmahe muktvA kaTIpaTTakavantaM, tadA |sa bhaNati-saha pitRpitAmahaiA vandivam , anyo vandipyate mAM, na muJcati kaTIparTa / tatra ca sAdhuH pratyAkhyAtabhaktaH, tataH kaTIpakavyutsarjanAyAcAryA varNa yanti-etana mRtakaM yo vahati tasya mahatphalaM bhavati, pUrva ca sAdhavaH saMjJitA eva bhaNanti-vayametat vahAmaH, tata AcAryaskhajanavargo bhaNati-vayaM vahAmaH, |te kalahAyamAnA AcAryasakAzaM prAptAH, AcAryabhaNitAH-asmAkaM svajanavargaH kiM mA nirjarI prApat !, yayameva bhaNatha-vayaM vahAmaH, tadA sa sthaviro bhaNatikimatra putra! bahI nirjarA?, AcAryA bhaNanti-omiti, tataH sa bhaNati-ahaM vahAmi, AcAryA bhaNanti-atropasargA utpadyante, ceTarUpANi nanayanti, yadi // 305 // zaknoSyadhyAsituM tadA vaha, atha nAdhyAsayasi tadA asmAkaM na sundaraM bhavati, sa bhaNati-adhyAsiSye, yadA sakSiptastadA tasya pRSThataH pravrajitA usthitAH, tadA kSullakA bhaNamti-muJca kaTIpa, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAXSAXSSESSMADAM so mottUNa purato kato doreNa baddho, tAhe so lajjaMto taM vahai, maggato mama suNhAdI pecchaMti, evaM teNa uvasaggo uThito ahitAsetavotti kAUNa bUDho, pacchA Agato taheva, tAhe AyariyA bhaNaMti-kiM khaMta ! imaM ?, so bhaNai-uvasaggo uDio, AyariyA bhaNaMti-ANeha sADayaM, tAhe bhaNai-kiM ettha sADaeNa ?, dilu je divaM, colapaTTao ceva bhavau, evaM tA so colapaTTayaM giNhAvito / pacchA bhikkhaM na hiMDai, tAhe AyariyA ciMteMti-esa jai bhikkhaM na hiMDai to ko jANai kayAdi kiMci bhaveja, pacchA ekallao kiM kAhiti?, avi ya-eso nijaraM pAveyabo, to tahA kIrau jaha bhikkhaM hiMDai, evaM ceva AyaveyAvaccaM, pacchA paraveyAvaccaMpi kAhiti, tato'NeNa sabai sAhUNo appasAgAriyaM bhaNiyAahaM vaccAmi, tumhe ekkalayA samudisejAha purato khaMtassa, tehiM paDissutaM, tatoAyariyA bhaNaMti-tubbhe samma vaDejaha khaMtassa ahaM gAmaM vaccAmitti, gatA AyariyA, te'vi bhikkhaM hiMDeUNa sabai egallayA samuddisaMti, so ciMtei-mama esa dAhiti samuktvA purataH kRtaH davarakena baddhaH, tadA sa lajantaM vahati, pRSThato mama nuSAdyAH pazyanti, evaM tenopasarga utthito'dhyAsitavya itikRtvA vyUDham , pazcAt Agatastathaiva, tadA AcAryA bhaNanti-kiM vRddha / idaM , sa bhaNati-upasarga utthitaH, AcAryA bhaNanti-Anaya zATakaM, tadA bhaNati-kimatra zATakena ?, dRSTaM yadraSTavyaM, colapaTTa eva bhavatu, evaM tAvatsa colapaTTakaM grAhitaH / pazcAt bhikSA na hiNDate, tadA AcAryAzcintayanti-eSa yadi bhikSAM na hiNDate tadA ko jAnAti kadAcit kiJcit bhavet , pazcAdekAkI kiM kariSyati !, api ca-eSa nirjarAM prApayitavyastatastathA kriyatAM yathA bhikSAM hiNDate, evamevAtmavaiyAvRttyaM, ra pazcAtparavaiyAvRtyamapi kariSyati, tato'nena sarve sAdhavo'lpasAgArikaM bhaNitA:-ahaM brajAmi yUyamekAkinaH samuddizeta purataH pituH, taiH pratizrutaM, tata AcAryA bhaNanti-yUyaM samyak vRddhasya varttitAdhve ahaM grAmaM vrajAmIti, gatA AcAryAH, te'pi bhikSAM hiNDitvA sarve ekAkinaH samuddizanti, sacintayati-mahAmeSa dAsyati dain Educ a tional For Personal & Private Use Only K w .jainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 306 // imo dAhi, ekkovi tassa na dei, aNNo dAhiti, esa varAo kiM labhai ?, aNNo dAhiti, evaM tassa na keNai kiMci- hAribhadrIvi dinnaM, tAhe Asurutto na kiMcivi Alavei, ciMtei-kalaM tAva eu putto mama, topekkha ee jaM pAvemi, tAhe bIyadivase 51 yavRttiH AgatA, AyariyA bhaNaMti-kiha khantA ! vaTTiyaM bhe?, tAhe bhaNai-putta ! jai tuma na hoto to'haM ekaMpi divasaM na vibhAgaH1 jIvaMto, etevi je aNNe mama puttA nattugA ya te'vi na kiMci dinti, tAhe te AyarieNa tassamakkhaM aMbADiyA, teviya abbhuvagayA, tAhe AyariyA bhaNaMti-ANeha bhAyaNANi jA'haM appaNA khantassa pAraNayaM ANemi, tAhe so khaMto ciMtei-kaha mama putto hiMDai ?, logappagAso na kayAi hiMDiyapuvo, bhaNai-ahaM ceva hiMDAmi, tAhe so appaNA khaMto niggato, so ya puNa laddhisaMpuNNo cirAvi gihatthattaNe, so ya ahiMDato na yANai-kato dAraM vA avadAraM vA, tato soegaMgharaM avadAreNa atigato, tattha taddivasaM pagataM vattellayaM,tattha gharasAmiNA bhaNito-kato avadAreNa pavaiyao aiyao?, 1 ayaM dAsyati, eko'pi tasmai na dadAti, anyo dAsyati eSa varAkaH kiM labhate ?, anyo dAsyati, evaM tasmaina kenacitkiJcidapi dattaM, tadA Rddho na kiJcidapyalapati, cintayati-kalye tAvadAyAtu putro mama, tarhi prekSadhvametAn yatprApayAmi, tadA dvitIyadivase AgatAH, AcAryA bhaNanti-kathaM pitarvRttaM tavI, tadA bhaNati putra! yadi tvaM nAbhaviSyattahahamekamapi divasaM nAjIviSyamete'pi ye'nye mama putrA naptArakha te'pi na kibidati, tadA te AcAryeNa tatsamakSaM nibharisatA, bAte'pyabhyupagatavantaH, tadA AcAryA bhaNanti-Anayata pAtrANi yAvadahamAtmanA pituH pAraNamAnayAmi, tadAsa vRddhacintayati-kathaM mama putro hiNDeta, kokA- kAzo na kadAcit hiNDitapUrvaH, bhaNati-ahameva hiNDe, tadA sa AtmanA vRddho nirgataH, saca punarlabdhisaMpUrNaH cirAdapi gRhasthatve, sa cAhiNDamAno na jAnAtikuto dvAraM vA'padvAra vA!, tataH sa ekaM gRhamapadvAreNAtigataH, tatra tadivase prakRtaM vartate, tatra gRhasvAminA bhaNitaH-kuto'padvAreNa pravrajita AyAtaH, bhannadivasa // 306 // L For Personal & Private Use Only Jain ainelibrary.org due
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSS khateNa bhaNito-sirIe AyaMtIe kao dAraM vA avadAraM vA?, yato atIti tato suMdarA, gihasAmiNA bhaNiyaM-deha se | bhikkhaM, tattha laDugA laddhA battIsaM, so te ghettUNa Agato, AloiyaM aNeNa, pacchA AyariyA bhaNaMti-tujhaM battI sIsA hohiMti paraMpareNa AvaliyAThAvagA, tato AyariehiM bhaNitA-jAhe tunbhe kiMci rAulAto lahaha visesaM taM kassa deha?,bhaNai-baMbhaNANaM, evaM ceva amha sAhUNo pUyaNijjA, etesiM ceva esa paDhamalAbho dijau, save sAhUNa diNNA, tAhe puNo appaNo aThAe uttiNNo, pacchA aNeNa paramannaM ghatamahusaMjuttaM ANitaM, pacchA sayaM samudiho, evaM so appaNA ceva pahiMDito laddhisaMpuSNo bahUNaM bAladubalANaM AhAro jaato| tattha ya gacche tiNNi pUsamittA-ego dRvaliyApUsamitto, ego ghayapussamitto ego vatthapurasamitto, jo dubalio so jharao, ghayapUsamittoghataM uppAdeti, tassimA laddhI-davao4 davato ghataM uppAdeyavaM, khettao ujjeNIe, kAlato jehAsADhesu mAsesu, bhAvato egA dhijjAiNi guviNI, tIse bhattaNA S SSCREER 1 vRddhena bhaNitaH-zriyA AyAntyAH kuto dvAraM vA apadvAraM vA, yata AyAti tataH sundarA, gRha svAminA bhaNitaM-dehi asmai bhikSA, tatra modakA labdhA dvAtriMzat , sa tAn gRhItvA''gataH, Alocitamanena, pazcAdAcAryA bhaNanti-yuSmAkaM dvAtriMzacchiSyA bhaviSyanti paramparakeNAvalikAsthApakAH, tata AcAryabhaNitA:-yadA yUyaM kaJcid rAjakulAt labhadhvaM vizeSaM taM kasmai datta, bhaNati-brAhmaNebhyaH, evamevAsmAkaM sAdhavaH pUjanIyAH, etebhya evaiSa prathamalAbho dIyatA, sarve sAdhubhyo dattAH, tadA punarAtmano'rthAyottIrNaH, pazcAdanena paramAnnaM ghRtamadhusaMyuktamAnItaM, pazcAtsvayaM samuddiSTaH, evaM sa Atmanaiva prahiNDito labdhisaMpUrNo bahUnAM bAladurbalAnAmAdhAro jAtaH / tatra ca gacche trayaH puSpamitrA:-eko durbalikApuSpa minna eko ghRtapuSpamitra eko vastrapuSpamitraH, yo durbalikaH sa sArakaH, ghRta puSpamitro ghRtamutpAdayati,tasyeyaM labdhiH-dravya to 4 danyato ghRtamutpAdayitavyaM kSetrata ujjayinyAM kAlato jyeSThASADhayosiyoH, bhAvata ekA dhigjAtIyA gurvI, tasyA bharnA dain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAga:1 // 307 // thovaM thovaM piMDateNa chahiM mAsehiM vArao ghatassa uppAito, varaM se viyAiyAe uvajujihititti, teNa ya jAiyaM, annaM natthi, taMpi sA hatuTThA dijjA, parimANato jattiyaM gacchassa uvajujjai, so ya ziMto ceva pucchai-kassa kittieNaM ghaeNaM kajaM ?, jattiyaM bhaNati tattiyaM ANei / vatthapussamittassa puNa eseva laddhI vatthesu uppAiyabaesu, davato vatthaM, khettato vaidise mahurAe vA, kAlato vAsAsu sItakAle vA, bhAvao jahA ekA kAvi raMDA tIe dukkhadukkheNa chuhAe maraMtIe kattiUNa ekkA pottI vuNAviyA kalaM niyaMsehAmitti, etyaMtare sA pussamitteNa jAiyA hahatuhA dijA, parimANao sabassa gacchassa uppAeti / jo dubaliyapussamitto teNa navavi puvA ahijiyA, so tANi divA ya rattI ya jharati, evaM so jharaNAe dubbalo jAto, jai so na jhareja tAhe tassa sarva ceva pamhasai, tassa puNa dasapure ceva niyallagANi, tANi puNa rattavaDovAsagANi, AyariyANa pAsaM alliyaMti, tato tANi bhaNaMti-amha bhikkhuNo jhANaparA, tumbhaM jhANaM natthi, // 307 // stokaM stokaM piNDayatA padbhirmAsaighaMTo ghRtasya utpAditaH, varaM tasyAH prasUtAyA upayujyate iti, tena ca yAcitam, anyannAsti, tadapi sA hRSTatuSTA | dadyAt, parimANato yAvadgacchasyopayujyate, sa ca nirgacchanneva pRcchati-kasya kiyatA ghRtena kAryam !, yAvadgaNati tAvadAnayati / vastrapuSpamitrasya punareSeva labdhiH vastrepUtpAdayitavyeSu, dravyato vastra kSetrato vaideze mathurAyAM vA, kAlato varSAsu zItakAle vA, bhAvato yathA ekA kA'pi vidhavA tayA atiduHkhena kSudhA briyamANayA kartayitvA ekaM vastraM vAyitaM kalye paridhAsya iti, anAntare sA puSpamitreNa yAcitA haSTatuSTA dadyAt, parimANato yAvadgacchasya sarvasya utpAdayati / yo durbalikApuSpamitrastena navApi pUrvANi adhItAni, sa tAni divA rAtrau ca sarata, evaM sa smaraNena durbalo jAtaH, yadi sa na maret tadA tasya sarvameva | vismarati, tasya punardazapure eva nijakAH, te punA raktapaTopAsakAH, AcAryANAM pAce Agacchanti (pArzvamAzrayanti ) tataste bhaNanti-asmAkaM bhikSavo dhyAnaparAH, yuSmAkaM dhyAnaM nAsti, Jan Educak For Personal & Private Use Only Thainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyA bhaNaMti-amha jhANaM, esa tumbha jo nielao dubaliyapussamitto esa jhANeNa ceva dubalo, tANi bhaNaMti-| esa gihatthattaNe niddhAhArehiM balio, iyANiM natthi, teNa dubbalo, Ayario bhaNai-esa neheNa viNA na kayAi jemei, tANi bhaNaMti-kato tumbhaM neho ?, AyariyA bhaNaMti-ghatapUsamitto ANei, tANi na pattiyaMti, tAhe AyariyA bhaNaMtiesa tumha mUle kiM AhArettAito?, tANi bhaNaMti-niddhapesalANi AhArettAito, tesiM saMbohaNAe gharaM tANaM visajio, ettAhe deha, taheva dAuM payattANi, so'vi jharai, taMpi najai chAre chubbhai, tANi gADhayaraM deti, tato niviNNANi, tAhera bhaNio-ettAhe mA jharau, aMtapaMtaM ca AhArei, tAhe so puNo'vi porANasarIro jAto, tAhe tANa uvagataM, dhammo kahio, sAvagANi jAyANi / tattha ya gacche ime cattAri jaNA pahANA taMjahA-so ceva dubbaliyapUsamitto viMjho phaggurakkhito goDAmAhilotti, jo viMjho so atIva mehAvI, suttatthatadubhayANaM gahaNadhAraNAsamattho, so puNa suttamaMDalIe AcAyA bhaNanti-asmAkaM dhyAnam , eSa yuSmAkaM yo nijako durbalikApuSpamitra eSa dhyAnenaiva durbalaH, te bhaNanti-eSa gRhasthatve snigdhAhArailikaH, | idAnIM nAsti, tena durbalaH, AcAryoM bhaNati-eSa snehena vinA na kadAcit jemati, te bhaNanti-kuto yuSmAkaM snehaH!, AcAryA bhaNanti-ghRta puSpamitra Anayati, |te na pratiyanti, tadA AcAryA bhaNanti-eSa yuSmAkaM mUle kimAhRtavAn ?, te bhaNanti-snigdhapezalAni AhRtavAn , teSAM saMbodhanAya gRhe teSAM visRSTaH, adhunA datta, tathaiva dAtuM pravRttAH, so'pi smarati, tadapi jJAyate kSAre kSipyate (yathA ), te gADhataraM dadati, tato nirviNNAni, tadA bhaNitaH-adhunA mA sArSIH, antaprAntaM cAhArayati, tadA sa punarapi purANazarIro jAtaH, tadA teSAmupagataM, dharmaH kathitaH, zrAvakA jAtAH / tatra ca gacche ime catvAro janAH pradhAnAstadyathA| sa eva durbalikApuSpamitraH vindhyaH phalgurakSitaH goSThamAhila iti, yo bindhyaH so'tIva medhAvI, sUtrArthatadubhayAnAM grahaNadhAraNAsamarthaH, sa punaH sUtramaNDalyAM dain Education a For Personal & Private Use Only Allenelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 308 // visUrai jAva parivADI AlAvagassa ei tAva palibhajai, so Ayarie bhaNai-ahaM suttamaMDalIe visUrAmi, jao cireNa | hAribhadrIAlAvago parivADIe ei, to mama vAyaNAyariyaM deha, tato AyariehiM dubbaliyapussamitto tassa vAyaNAyario diNNo, yavRttiH tato so kaivi divase vAyaNaM dAUNa AyariyamuvaSThito bhaNai-mama vAyaNaM deMtassa nAsati, jaM ca saNNAyaghare nANuppe vibhAgaH 1 hiyaM, ato mama ajjharaMtassa navamaM purva nAsihiti, tAhe AyariyA ciMteti-jai tAva eyassa paramamehAvissa evaM jharaM- tassa nAsai annassa cirana ceva-atisayakaovaogo matimehAdhAraNAiparihINe / nAUNa saMsapurise khettaM kAlANu-IN bhAvaM ca // 1 // so'NuggahANuoge vIsuM kAsI ya suyavibhAgeNa / suhagahaNAdinimittaM Nae ya suNigUhiyavibhAe // 2 // savisayamasadahaMtA nayANa taMmattayaM ca geNhatA / mannaMtA ya virohaM appariNAmAipariNAmA ||3||gcchij mA hu micchaM pariNAmA ya suhamA'ibahubheyA / hojA'sattA ghettuM Na kAlie to nyvibhaago||4|| yaduktam-'anuyogastataH kRtazcaturDe' ti, tatrAnuyogacAturvidhyamupadarzayannAha mUlabhASyakAra: viSIdati yAvat paripATyAlApakasyAyAti tAvatpratibhajyate, sa AcAryAn bhaNati-ahaM sUtramaNDalyAM viSIdAmi, yatazcireNAlApakaH paripATyA''-yAti, | tanmahyaM vAcanAcArya datta, tata AcAryairdubalikApuSpamitrastasai vAcanAcAryoM dattaH, tataH sa katicidapi divasAn vAcanAM dattvA''cAryamupasthito bhaNati-mama | vAcanAM dadato nazyati, yacca sajJAtIyagRhe nAnuprekSitam , ato mamAssarato navamaM pUrva nakSyati, tadA AcAryAzcintayanti-yadi tAvadetasya paramamedhAvina evaM // 308 // smarato nazyati anyasya ciranaSTameva / kRtAtizayopayogo matimedhAdhAraNAbhiH parihINAn / jJAtvA zeSapuruSAn kSetraM kAlAnubhAvaM ca // 1 // so'nugrahAya | | anuyogAn pRthak akArSIcca zrutavibhAgena / sukhagrahaNAdinimittaM nayAMzca sunigUhitavibhAgAn // 2 // svaviSayamazraddadhato nayAnAM tanmAtraM ca gRhNantaH / manyamA-- | nAzca virodhamapariNAmA atipariNAmAH (c)||2|| gamata mA mithyAtvaM pariNAmAzca sUkSmA atibahubhedAH / bhaveyurazaktA grahItuM na kAlike tato nayavibhAgaH // 4 // dain Educa ional For Personal & Private Use Only K a lnelibrary.org
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAliyasuyaM ca isi bhAsiyAI taio ya sUrapaNNattI / savvo ya diTThivAo cautthao hoi aNuogo 124 ( mU. bhA) vyAkhyA -kAlika zrutaM caikAdazAGgarUpaM, tathA RSibhASitAni - uttarAdhyayanAdIni, 'tRtIyazca' kAlAnuyogaH, sa ca sUryaprajJaptiriti, upalakSaNAt candraprajJatyAdi, kAlikazrutaM caraNakaraNAnuyogaH, RSibhASitAni dharmakathAnuyoga iti gamyate, sarvazca dRSTivAdazcaturtho bhavatyanuyogaH, dravyAnuyoga iti hRdayamiti gAthArthaH // tatra RSibhASitAni dharmakathAnuyoga ityuktaM, tatazca mahAkalpazrutAdInAmapi RSibhASitatvAd dRSTivAdAduddhRtya teSAM pratipAditatvAd dharmakathAnuyogatvaprasaGga ityatastadapoddhAracikIrSayA''ha jaM ca mahAkappasuyaM jANi ya sesANi cheyasuttANi / caraNakaraNANuogotti kAliyatthe uvagayAI // 777 // vyAkhyA--yacca mahAkalpazrutaM yAni ca zeSANi chedasUtrANi kalpAdIni caraNakaraNAnuyoga itikRtvA kAlikArthe upagatAnIti gAthArthaH // iNi jahA deviMdavaMdiyA ajjarakkhiyA tahA bhaNNai - te viharaMtA mahuraM gayA, tattha bhUtaguhAe vANamaMtaraghare ThitA / ito ya sakko devarAyA mahAvidehe sImaMdharasAmiM pucchai nigodajIve, jAhe nioyajIvA bhagavayA vAgariyA tAhe 1 idAnIM yathA devendravanditA AryarakSitAstathA bhaNyate - te viharanto mathurAM gatAH, tatra bhUtaguhAyAM vyantaragRhe sthitAH / itazca zakro devarAjo mahAvideheSu sImandharasvAminaM pRcchati nigodajIvAn, yadA nigodajIvA bhagavatA vyAkRtAstadA Jain Educationonal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- bhaNai-atthi puNa bhArahe vAse koi jo nioe vAgarejA ?, bhagavatA bhaNitaM-atthi ajarakkhito, tato mAhaNarUveNa hAribhadrI 6 so Agato, taM ca therarUvaM kareUNa pavaiesu niggaesu atigato, tAhe so vaMdittA pucchai-bhagavaM! majjha sarIre mahalla-18 yavRttiH // 309 // vAhI imo, ahaM ca bhattaM paccakkhAeja tato jANaha mama kettiyaM AUyaM hojA?, javiehiM kira bhaNiyA AUseDhI, vibhAga:1 tattha uvauttA AyariyA jAva pecchaMti AuM varisasatamahiyaM do tinni vA, tAhe ciMtei-bhAraho esa maNusso na bhavai, vijAharo vA vANamaMtaro vA, jAva do sAgarovamAiM ThitI, tAhe bhamuhAo hatthehiM ukkhivittA bhaNai-sakko bhavANaM, tAhe sarva sAhai-jahA mahAvidehe mae sImaMdharasAmI pucchito, ihaM camhi Agato, taM icchAmi souM nioyajIve, hatAhe se kahiyA, tAhe tuho Apucchai-vaccAmi ?, AyariyA bhaNaMti-acchaha muhuttaM, jAva saMjatA enti, ettAhe dukkahA saMjAtA, thirA bhavaMti je calA, jahA ettAhe'vi deviMdA entitti, tato so bhaNati-jai te mamaM pecchaMti 1 bhaNati-asti punarbhArate varSe kazcit yo nigodAn vyAkuryAt !, bhagavatA bhaNitam-asti AryarakSitaH, tato brAhmaNarUpeNa sa AgataH, tacca sthavirarUpaM kRtvA pravajiteSu nirgateSu atigataH, tadA sa vanditvA pRcchati-bhagavan ! mama zarIre mahAn vyAdhirayam , ahaM ca bhaktaM pratyAkhyAyAM tato jJApayata mama kiyadAyurasti ?, yavikeSu kila bhaNitA AyuzreNiH, tatropayuktA AcAryA yAvatpazyanti AyurvarSazatamadhikaM dvetrINi vA, tadA cintayati-bhArata eSa manuSyo na bhavati, vidyAdharo vA vyantaro vA, yAvat dve sAgaropame sthitiH, tadA bhravau hastAbhyAmutkSipya bhaNati-zako bhavAn, tadA sarva kathayati-yathA mahAvideheSu mayA sImandharasvAmI pRSTaH, iha cAsyAgataH, tadicchAmi zrotuM nigodajIvAn, tadA tasmai kathitAH, tadA tuSTa ApRcchati-bajAmi ?, AcAryA bhaNanti-tiSThata muhUrta, yAvatsaMyatA AyAnti, adhunA duSkathA saMjAtA, sthirA bhavanti ye calAH, yathA'dhunA'pi devendrA AyAntIti, tataH sa bhaNati-yadi te mAM pazyanti. // 309 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only XMainelibrary.org
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ terNa ceva appasattattaNeNa nidANaM kAhiMti to vaccAmi tato cindhaM kAuM vacca, tato sakko tassa uvassayasta aNNahuttaM kAuM dAraM gato, tato AgatA saMjayA pecchaMti, kato eyassa dAraM ?, AyariehiM vAhirittA - ito eha, sihaM ca jahA sakko Agato, te bhAMti - aho amhehiM na diTTho, kIsa na muhuttaM dharito ?, taM caiva sAhai - jahA appasattA maNuyA nidANaM kAhinti to pADiheraM kAUNa gato, evaM te deviMdavaMdiyA bhavaMti / te kayAi viharaMtA dasapuraM gayA, mahurAe akiriyA - vAdI uhito, natthi mAyA natthi piyA evamAdinAhiyavAdI, tahiyaM ca natthi vAI, tAhe saMghega saMghADao ajjarakkhiyasagAsaM pesio, jugapahANA te, te AgaMtUNa tesiM sAhiMti, te ya mahallA, tAhe tehiM mAulo goTThAmahilo pesio, tassa vAdaladdhI asthi, teNa gaMtUNa so vAdI viNiggihito, pacchA sAvagehiM goDAmAhilo dharito, tattheva vAsArattaM Thito / itoya AyariyA ciMtaMti ko gaNaharo bhavejjA ?, tAhe NehiM dubbaliyapUsamitto samakkhito, jo puNa se sayaNavaggo tesiM 1 tenaivAlpasaravatvena nidAnaM kariSyanti tato brajAmi, tatazciddhaM kRtvA braja, tataH zakrastasya upAzrayasyAnyataH kRtvA dvAraM gataH, tata AgatAH saMyatAH pazyanti, kuto dvArametasya ?, AcAryairvyAhRtAH- ita AyAta, ziSTaM ca yathA zakra AgatavAn, te bhaganti - aho asmAbhirna dRSTaH, kathaM na muhUrtta dhRtaH, tadeva kathayati - yathA'lpasattvA manujA nidAnaM kariSyanti tat prAtIhAryaM kRtvA gataH, evaM te devendravanditA bhavanti / te kadAcit viharanto dazapuraM gatAH, mathurAyAmakriyAvAdI utthitaH nAsti mAtA nAsti pitA evamAdinAstikavAdI, tatra ca nAsti vAdI, tadA saMdhena saMghATaka AryarakSitasakAzaM preSito yugapradhAnAste, tau Agatya tebhyaH kathayataH, te ca vRddhAH, tadA tairmAtulo goSThamAhila: preSitaH, tasya vAdalabdhirasti, tena gatvA sa vAdI vinigRhItaH pazcAt zrAvakaiH goSThamAhilo ghRtaH, tatraiva varSArAnaM sthitaH / itazcAcAryAzcintayanti ko gaNadharo bhavet ?, tadA tairdurbalikApuSpamitraH samAkhyAtaH ( nirdhAritaH ), yaH punasteSAM svajana vargastasya For Personal & Private Use Only Painelibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRtti vibhAgaH1 // 310 // gohAmAhilo phaggurakkhito vA'bhimato, tato AyariyA save sadAvittA dilutaM kariti-jahA tiNi kuDagA-nippAvakuDo telakuDo ghayakuDotti, te tinnivi hehAhuttA katA niSphAvA save'vi Niti, tellamavi nIti, tattha puNa avayavA laggati, takuDe bahuM ceva laggai, evameva ajo! ahaM dubbaliyapUsamittaM prati suttatthatadubhaesu nipphAvakuDasamANo jAto, phaggura- kkhitaM prati tellakuDasamANo, goTThAmAhilaM prati ghatakuDasamANo, ato esa sutteNa ya attheNa ya uvagato dubbaliyapUsamitto tubha Ayario bhavau, tehiM paDicchito, iyarovi bhaNio-jahA'haM vaTTio phaggurakkhiyassa goThAmAhilassa ya tahA tumhehiM vaTTiyavaM, tANivibhaNiyANi-jahA tunbhe mama vaTTiyANi tahA eyassa vaTTejaha, aviya-ahaM kae vA akae vAna rUsAmi, esa na khamahiti, to sutarAmeva eyassa vade'jAha,evaM dovi vagge appAhettA bhattaM paccakkhAiuM devalogaM gtaa| gohAmAhileNavisutaM jahAAyariyA kAlagatA, tAhe Agato pucchai-kogaNaharo Thavio?, kuDagadilutoyasuto, tao so vIsuMpaDissae ThAiUNAgato goSThamAhilaH phalgurakSito vA'bhimataH, tata AcAryAH sarvAn zabdayitvA dRSTAntaM kurvanti-yathA trayaH kuTA:-niSpAvakuTastailakuTo ghRtakuTa iti, te trayo'pi aAGmukhIkRtA niSpAvAH sarve'pi nirgacchanti, tailamapi nirgacchati, tantra punaravayavA laganti, ghRtakuTe baDheva lagati, evamevAryAH! ahaM durbalikApuSpamitraM prati sUtrArthatadubhayeSu niSpAvakuTasamAno jAtaH, phalgurakSitaM prati tailakuTasamAnaH, goSThamAhilaM prati ghRtakuTasamAnaH, ata eSa sUtreNa cArthena copagato durbalikApuSpamitro yuSmAkamAcAryoM bhavatu, taiH pratIpsitaH, itaro'pi bhaNitaH-yathA'haM vRttaH phalgurakSite goSThamAhile ca tathA tvayA'pi vartitavyaM, te'pi | bhaNitA:-yathA yUyaM mayi vRttAstathaitasmin vartedhvam , apica-ahaM kRte vA akRte vA nAruSameSa na kSamiSyate, tataH sutarAmevaitasmin vartedhvam , evaM dvAvapi | vauM saMdizya bhaktaM pratyAkhyAya devalokaM gatAH / goSThamAhilenApi zrutaM-yathA AcAryAH kAlagatAH, tadA AgataH pRcchati-ko gaNadharaH sthApitaH, kuTadRSTAntaz zrutaH, tataH sa pRthA pratizraye sthitvA AgataH // 310 // dan Educational onal For Personal & Private Use Only B alnelibrary.org
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ tesiM' sagAsaM, tAhe tehiM sadhehiM abbhuTThito bhaNio ya-iha ceva ThAhi, tAhe necchai, tAhe so bAhiMThito aNNe buggAhei, te na sati vuggAheuM / ito ya AyariyA atthaporusiM kareMti, so na suNai, bhaNai ya-tumbhe'ttha niSpAvayakuDagA, tAhe | tesu uThThiesa viMjho aNubhAsai taM suNei, aTThame kammappavAya puDhe kammaM vaNijai, jahA kammaM bajjhai, jIvassa ya kammassa ya kahaM baMdho ?, ettha vicAre so abhiniveseNa annahA mannato parUviMto ya niNhao jAoti // anena prastAvena ka ete nihnavA ityAzaGkA'panodAya tAn pratipipAdayiSurAha bahuraya paesa anvattasamucchAdugatigaabaddhiyA ceva / sattee NiNhagA khalu titthaMmi uvaddhamANassa // 778 // vyAkhyA - 'bahuraya'tti ekasamayena kriyAdhyAsita rUpeNa vastuno'nutpatteH prabhUtasamayaizcotpatterbahuSu samayeSu ratAH - saktAH bahuratAH, dIrghakAladravyaprasUtiprarUpiNa ityarthaH 1 | 'padesa' tti pUrvapadalopAt jIvapradezAH pradezAH, yathA mahAvIro vIra iti, jIvaH pradezo yeSAM te jIvapradezAH nihnavA, caramapradezajIvaprarUpiNa iti hRdayam 2 / 'adyatta' tti uttarapadalopAdavyaktamatA avyaktAH, yathA bhImaseno bhIma iti, vyaktaM sphuTaM, na vyaktamavyaktam - asphuTaM mataM yeSAM te'vyaktamatAH, saMyatAdyavagame | sandigdhabuddhaya iti bhAvanA 3 / 'samuccheda' tti prasUtyanantaraM sAmastyena prakarSacchedaH samucchedaH - vinAzaH, samucche 1 teSAM sakAzaM tadA nataiH sarvairabhyutthito bhaNitazca - ihaiva tiSTha, tadA necchati, tadA sa bahiH sthito'nyAn vyudrAhayati, tAn na zaknoti vyuDrAhayitum / itazcAcAryA arthapauruSIM kurvanti, sa na zRNoti, bhaNati ca yUyamatra niSpAvakuTasamAnAH, tadA teSUtthiteSu vindhyo'nubhASate tat zRNoti, aSTame karmapravAdapUrve karma varNyate, yathA karma badhyate, jIvasya ca karmaNazca kathaM bandhaH 1, atra vicAre so'bhinivezenAnyathA manyamAnaH prarUpayaMzca nihnavo jAtaH iti / Jain Education atonal For Personal & Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 31 // SAUSASHISPOSICISSORS damadhIyate tadvedino vA 'tadadhIte tadvettI' (pA04-2-59) tyaN sAmucchedAH, kSaNakSayibhAvaprarUpakA iti bhAvArthaH / / hAribhadrI'duga'tti uttarapadalopAdekasamaye dve kriye samudite dvikriyaM tadadhIyate tadvedino vA dvaikriyAH, kAlAbhedena kriyAdvayA yavRttiH vaprarUpiNa ityarthaH 5 / 'tiga' tti trairAzikA jIvAjIvanojIvabhedAstrayo rAzayaH samAhRtAH trirAzi tatprayojanaM yeSAM te vibhAgaH1 trairAzikAH, rAzitrayakhyApakA iti bhAvanA 6 / 'abaddhigA ceva' tti spRSTaM jIvena karma na skandhavad baddhamabaddham, abameSAmasti vidanti vetyabaddhikAH, spRSTakarmavipAkaprarUpakA iti hRdayam 7 / 'sattete niNhayA khalu titthaMmi u vaddhamANassa' tti saptaite nivAH khalu, niva iti ko'rthaH -svaprapaJcatastIrthakarabhASitaM nihate'rtha pacAdyaci (nandigrahipacAdibhyolyuNinyacaH pA0 3-1-134) ti nihnavo-mithyAdRSTiH, uktaM ca-"sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH| mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAbhihitam // 1 // " khalviti vizeSaNe, kiM vizinaSTi-anye tu dravyaliGgato'pi bhinnA boTikAkhyA iti, tIrthe varddhamAnasya, pAThAntaraM vA-etesiM niggamaNaM vocchAmi ahANupubIe' tti gAthArthaH // sAmprataM yebhyaH samutpannAstAn pratipAdayannAhabahuraya jamAlipabhavA jIvapaesA ya tiisguttaao| avvattA''sADhAo saamuccheyaa''smittaao||779|| vyAkhyA-bahuratAH jamAliprabhavAH, jamAlerAcAryAt prabhavo yeSAM te tathAvidhAH, jIvapradezAzca tiSyaguptAdutpannAH,5 // 31 // avyaktA ASADhAt, sAmucchedAH azvamitrAditi gaathaarthH|| gaMgAo dokiriyA chalugA terAsiyANa uppattI / therA ya gohamAhila puTThamabaddhaM parUviMti // 780 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOLOSLUSSSSSSSSSS vyAkhyA-gaGgAt dvaikriyAH, SaDulUkAt trairAzikAnAmutpattiH, sthavirAzca goSThAmAhilAH spRSTamavaddhaM prarUpayanti, karmeti gamyate, 'puTThamabaddhaM parUviMsu' vA pAThAntaraM, tatazcAbaddhikA goSThAmAhilAt saJjAtA iti gAthArthaH // sAmprataM yeSu pureSUtpannAsta ete nivAstAni pratipAdayannAha| sAvatthI usabhapura seyaviyA mihila ullugAtIraM / purimaMtaraMji dasapura rahavIrapuraM ca nagarAI // 781 // | ___ vyAkhyA-zrAvastI RSabhapuraM zvetavikA mithilA, ullukAtIraM puramantaraJji dazapuraM rathavIrapuraM ca nagarANi, nihnavAnAM yathAyogaM prabhavasthAnAni, vakSyamANabhinnadravyaliGgamithyAdRSTiboTikaprabhavasthAnarathavIrapuropanyAso lAghavArtha iti gAthArthaH // bhagavataH samupajAtakevalasya parinirvRtasya ca kaH kiyatA kAlena nivaH samutpanna iti pratipAdayannAhacoddasa solasa vAsA codasavIsuttarA ya doNi syaa| aTThAvIsA ya duve paMceva sayA u coyAlA // 782 // ___ vyAkhyA-caturdazaSoDazavarSANi tathA 'codasavIsuttarA ya donni saya' tti caturdazAdhike dve zate viMzatyuttare ca dve zate, varSANAmiti gamyate, tathA'STAviMzatyadhike ca dve zate, tathA paJcaiva zatAni catuzcatvAriMzadadhikAni, iti gaathaarthH|| avayavArtha tu bhASyakAra eva pratipAdayiSyati // |paMca sayA culasIyA chacceva sayA NavottarA hoMti / NANuppattIya duve uppaNNA Nivvue sesA // 783 // vyAkhyA-paJca zatAni caturazItyadhikAni SaT caiva zatAni navottarANi bhavanti / jJAnotpatterArabhya caturdazaSoDazavarSANi yAvadatikrAntAni tAvadatrAntare dvAvAdyAvutpannau, utpannA nivRtte bhagavati, yathoktakAle cAtikrAnte zeSAH For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 312 // SO90SAROSAGARMATORS khalvavyaktAdaya iti, boTikaprabhavakAlAbhidhAnaM lAghavArthameveti gAthArthaH // adhunA sUcitamevArtha mUlabhASyakRd hai| hAribhadrIyathAkramaM spaSTayannAha | yavRttiH coisa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassaNANassAto bahurayANa diTThIsAvatthIe smuppnnnnaa||125||(muu bhA vibhAgaH1 vyAkhyA-caturdazavarSANi tadA 'jinena' vIreNotpAditasya jJAnasya tato'trAntare bahuratAnAM dRSTiH zrAvastyAM nagIM samutpanneti gaathaarthH|| yathotpannA tathopadarzayan saGgrahagAthAmAhajeTThA sudaMsaNa jamAli'Noja sAvatthiteMdugujANe / paMcasayA ya sahassaM DhaMkeNa jamAli mottuunnN||126||(muu0bhaa0) vyAkhyA-kuNDapuraM nagaraM, tattha jamAlI sAmissa bhAiNijjo, so sAmissa mUle paMcasayaparivAro pabaio, tassa bhajA sAmiNo duhitA, tIse nAmANi jeTTatti vA sudaMsaNatti vA aNojatti vA, sAvi sahassaparivArA aNu|pavaiyA, jahA paNNattIe tahA bhANiyacaM, ekkArasaMgA ahijiyA, sAmi ApucchiUNa paMcasayaparivAro jamAlI sAvatthIM gato, tattha teMduge ujjANe kohae ceie samosaDho, tattha se aMtatehiM rogo uppanno, na tarai nisanno acchiuM, to samaNe bhaNiyAio-sejjAsaMthArayaM kareha, te kAumAraddhA // atrAntare jamAlidAhajvarAbhibhUtastAn vineyAn papraccha-saMstRtaM na kuNDapuraM nagaraM, tatra jamAliH svAmino bhAgineyaH, sa svAmino mUle paJcazataparIvAraH prabajitaH, tasya bhAryA svAmino duhitA, tasyA nAmAni // 312 // | jyeSTheti vA sudarzaneti vA anavadyeti vA, sA'pi sahasraparivArA anupravajitA, yathA prajJaptau tathA bhaNitavyam , ekAdazAGgAnyadhItAni, svAminamApRcchaya paJcazataparIvAro jamAliH zrAvastIM gataH, tatra tinduka udyAne koSTake caitye samavastaH, tatra tasyAntaprAntai roga utpannaH, na zaknoti niSaNNaH sthAtuM, tataH zramaNAn bhaNitavAn-zayyAsaMstArakaM kuruta, te kartumArabdhAH. Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Hainelibrary.org
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ EARRIALOGUE veti !, te uktavantaH-saMstRtamiti, sa cotthito jigamiSurardhasaMstRtaM dRSTvA kruddhaH, siddhAntavacanaM smRtvA 'kriyamANaM kRta'mityAdi karmodayato vitathamiti cintayAmAsa, 'kriyamANaM kRta' mityetad bhagavadvacanaM vitathaM, pratyakSaviruddhatvAt, azrAvaNazabdavacanavat , pratyakSaviruddhatA cAsyArdhasaMstRtasaMstArAsaMstRtadarzanAt , tatazca kriyamANatvena pratyakSasiddhena kRtatvadhamo'panIyata iti bhAvanA, tato yadU bhagavAnAha tadanRtaM, kintu kRtameva kRtamiti, evaM paryAlocyaivameva prarUpaNAM cakAreti, sa cetthaM prarUpayan svagacchasthavirairidamuktaH-he AcArya ! 'kriyamANaM kRta' mityAdi bhagavadvacanamavitathameva, nAdhyakSaviruddhaM, yadi kriyamANaM kriyAviSTaM kRtaM neSyate tataH kathaM prAk kriyA'nArambhasamaya iva pazcAdapi kriyA'bhAve tadiSyata iti, sadA prasaGgAt , kriyA'bhAvasyAviziSTatvAt , tathA yaccoktaM bhavatA 'arddhasaMstRtasaMstArAsaMstRtadarzanAt ' tadapyayuktaM, yato yad yadA yatrAkAzadeze vastramAstIyate tattadA tatrAstIrNameva, evaM pAzcAtyavastrAstaraNasamaye khalvasAvAstIrNa eva, viziSTasamayApekSINi ca bhagavadvacanAni, ato'doSa iti // evaM so jAhe na paDivajjai tAhe kei asaddahaMtA tassa vayaNaM gayA sAmisagAsaM, aNNe teNeva samaM ThiyA, piyadasaNAvi, tattheva DhaMko nAma kuMbhagAro samaNovAsao, tattha ThiyA, sA | vaMdituM AgayA, taMpi taheva paNNavei, sA ya tassANurAeNa micchattaM vipaDivaNNA, ajANaM parikahei, taM ca DhaMka bhaNati, |so jANati-esA'vi vippaDivaNNA nAhavaeNaM, tAhe so bhaNati-sammaM ahaM na yANAmi evaM visesataraM, aNNayA evaM sa yadA na pratripadyate tadA kecidazraddadhatastasya vacanaM svAmisakAzaM gatAH, anye tenaiva samaM sthitAH, priyadarzanA'pi, tatraiva Dhako nAma kumbhakAraH zramaNopAsakaH, tatra sthitA, sA vanditumAgatA, tAmapi tathaiva prajJApayati, sA ca tasyAnurAgeNa mithyAtvaM vipratipannA, AryAbhyaH parikathayati, taM ca gaI bhaNati, sajAnAti-eSA'pi vipratipacA nAthavacanena, tadA sa bhaNati-samyagahaM na jAnAmi etat vizeSataram, bhanyadA R IES Jain Educacio n al For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 313 // / kayAI sajjhAyaporusiM karei, tato DhaMkeNa bhAyaNANi uvattaMteNa tatohutto iMgAlo chUDho, tato tIse saMghADIe egadeso hAribhadrIdaDDo, sA bhaNai-sAvaya! kiM te saMghADI dahA?, so bhaNai-tunbhe ceva paNNaveha jahA-dajjhamANe aDaDDhe, keNa tubbha saMghADI yavRttiH vibhAga:1 daDDA ?, tato sA saMbuddhA bhaNai-icchAmi saMmaM paDicoyaNA, tAhe sA gaMtUNa jamAliM paNNavei bahuvihaM, so jAhe na paDivajai tAhe sA sesasAhaNo ya sAmi ceva uvasaMpaNNAI, itaro'vi egAgI aNAloiyapaDikaMto kaalgto|| eSa sanahArthaH, akSarANi tvevaM nIyante, jeThA sudaMsaNA aNojati jamAligharaNIe nAmAI, sAvatthIe nayarIe teMdugujANe jamA| lissa esA diTThI uppaNNA, tattha paMcasayA ya sAhaNaM sahassaM ca saMjaINaM, etesiM je sataM Na paDibuddhaM taM DhaMkeNa paDibohiyati vakkasesaM, jamAliM mottUNaMti // anye tvevaM vyAcakSate-jeThA mahattarigA sudaMsaNA'bhihANA bhagavato bhagiNI,[4 tIse jamAlI putto, tassa aNNojjA nAma bhagavato duhitA bhAriyA // zeSaM pUrvavat / gataH prathamo nihavaH, sAmprataM dvitIyaM pratipAdayannAha kadAcitsvAdhyAyapauruSoM karoti, tato Dhakena bhAjanAnyudgarttayatA tato'GgAraH kSiptaH, tatastasyAH saMghAvyA ekadezo dagdhaH, sA bhaNati-zrAvaka! kiM tvayA saMghATI dagdhA , sa bhaNati-yUyameva prajJApayata yathA-dahyamAnamadagdhaM, kena yuSmAkaM saMghATI dagdhA, tataH sA saMbuddhA bhaNati-icchAmi samyak praticodanAM, tadA sA gatvA jamAliM prajJApayati bahuvidhaM, sa yadA na pratipadyate tadA sA zeSasAdhavazva svAminamevopasaMpannAH, itaro'pi ekAkyanAlocitapratikrAntaH kaakgtH| 2 jyeSThA sadarzanA anavayeti jamAligRhiNyA nAmAni, zrAvastyAM nagayAM tindakodyAne jamAlereSA dRSTirupanA, tatra paJcazatAni ca sAdhUnAM sahasraM ca saMyatInA, eteSAM ye svayaM na pratibuddhAste Dhakena pratibodhitA iti vAkyazeSaH, jamAliM muktveti / anye tvevaM vyAcakSate-jyeSThA-mahattarA sudarzanAbhidhAnA bhagavato bhaginI, tasyA jamAliH putraH, tasya anavadyA nAma bhagavato duhitA bhAryA / For Personal & Private Use Only k anelibrary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ solasa vAsANi tayA jiNeNa uppADiyassa NANassa / jIvapaesiyadihI usabhapuraMmI smuppnnnnaa||127||(bhaa0) ___ vyAkhyA-SoDaza varSANi tadA jinenotpAditasya jJAnasya jIvapradezikadRSTistata RSabhapure samutpannA iti gAthArthaH // kathamutpannA? rAyagihaM nagaraM guNasilayaM ceiya, tattha vasU nAmAyario codasapubI samosaDho, tassa sIso tIsagutto nAma, so AyappavAyapube imaM AlAvayaM ajjhAvei-ege bhaMte ! jIvapaese jIvetti vattavaM siyA?, no iNamaDhe samaDhe, evaM do jIvapaesA tiNNi saMkhejjA asaMkhejA vA, jAva egeNAvi padeseNa UNo NojIvotti vattavaM siyA, jamhA kasiNe paDipuNNe logAgAsapadesatullapaese jIvetti vattava' mityAdi, evamajjhAvito mithyAtvodayato vyutthitaH sannitthamabhihitavAnyadyekAdayo jIvapradezAH khalvekapradezahInA api na jIvAkhyAM labhante, kintu caramapradezayuktA eva labhanta iti, tataH sa evaikaH pradezo jIva iti, tadbhAvabhAvitvAt jIvatvasyeti, sa khalvevaM pratipAdayan guruNokto-naitadevaM, jIvAbhAvaprasajhAt, katham !, bhavadabhimato'ntyapradezo'pyajIvaH, anyapradezatulyaparimANatvAt , prathamAdipradezavat, prathamAdipradezo vA jIvaH, zeSapradezatulyaparimANatvAd , antyapradezavat, na ca pUraNa itikRtvA tasya jIvatvaM yujyate, ekaikasya pUraNatvAvizeSAd, ekamapi vinA tasyAsampUrNatvamityevamapyukto yadA na pratipadyate tohe se kAussaggo kato, evaM so bahUhiM 1 rAjagRhaM nagaraM guNazIlaM caityaM, tatra vasunAmA AcAryazcaturdazapUrvI samavasRtaH, tasya ziSyastiSyagupto nAma, sa AtmapravAdapUrve imamAlApakaM adhyeti-eko bhadanta ! jIvapradezo jIva iti vaktavyaM syAt ?, naiSo'rthaH samarthaH, evaM dvau jIvapradezau trayaH saMkhyeyA asaMkhyeyA vA, yAvadekenApi pradezenono na jIva iti | vaktavyaM syAt , yasmAt kRtvapratipUrNakokAkAzapradezatulyapradezo jIva iti vaktavyaM" evamadhIyAnaH / 2 tadA tasya kAyotsargaH kRtaH, evaM sa bahubhira Jain Education Internal anal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 314 // asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhiniveseNa ya appANaM ca paraM ca tadubhayaM ca vuggAhemANo vuSpAemANo gato AmalakappaM nagariM, hAribhadrI tattha aMbasAlavaNe Thito, tattha mittasirI nAma samaNovAsao, so jANai-jahesa niNhao, aNNayA kayAi tassa saMkhaDIyavRttiH jAtA, tAhe teNa nimaMtio-tubbhehiM sayameva gharaM AgaMtavaM, te gatA, tAhe tassa nivihassa viulA khajagavihI nINitA, vibhAgaH 1 tAhe so tAo ekekAo khaMDaM khaMDaM dei, evaM kUrassa kusaNassa vatthassa, pacchA pAdesu paDito, sayaNaM ca bhaNai-eha |vaMdaha, sAhU paDilAbhiyA, aho ahaM dhaNNo sapuNNo jaM tunbhe mama gharaM sayamevAgatA, tAhe te bhaNati-kiM dharisiyAmo | amhe evaM tume ?, so bhaNati-sasiddhateNa tumhe mayA paDilAbhiyA, jai navaraM vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa paDilAbhemi, tattha so saMbuddho bhaNai-icchAmi ajo! samma paDicoyaNA, tAhe pacchA sAvaraNa vihiNA paDilAbhito, micchAmi dukkaDaM ca kata, evaM te save saMbohiyA, Aloiya paDikatA viharaMti // amumevArthamupasaMjihIrSurAha 10sadbhAvodbhAvanAbhirmithyAtvAbhinivezena cAtmAnaM paraM ca tadubhayaM ca vyuhAhayan vyutpAdayan gata AmalakalpAM nagarI, tatra AmrazAlavane sthitaH, tatra mitrazrI ma zramaNopAsakaH, sa jAnAti-yathaiSa nivaH, anyadA kadAcit tasya(gRhe)saMkhaDI jAtA, tadA tena nimantritaH-yuSmAbhiH svayameva gRhamAgantavyaM,te gatAH, tadA tasyaniviSTasya vipulaH khAdyakavidhirAnItaH, tadA sa tasmAt ekaikasmAt khaNDaM khaNDaM dadAti, evaM kUrasya kusiNasya (vyaJjanasya) vastrasya, pazcAtpAdayoH patitaH, svajanaM ca bhaNati-AyAta vandadhvaM, sAdhavaH pratikAbhitAH, aho ahaM dhanyaH sapuNyo yatsvayaM yUyameva mama gRhamAgatAH, tadA te bhaNanti-kiM dharSitAH so vaya- | mevaM tvayA', sa bhaNati-svasiddhAntena yUyaM mayA pratikAbhitAH, yadi paraM vardhamAnasvAmisatkena siddhAntena pratilambhayAmi, tatra sa sambuddho bhaNati-icchA| myArya ! samyak praticodanAM, tadA pazcAt zrAvakena vidhinA pratilambhito, mithyA me duSkRtaM ca kRtam , evaM te sarve saMbodhitAH, bhAlocitapratikrAntA viharanti / // 314 // dain Educati onal For Personal & Private Use Only wilml.jainelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyagihe guNasilae vasu codasapuvvi tiisguttaao| AmalakappA NayarI mittasirI kUrapiMDAI ||128||(bhaa) vyAkhyA-asyAH prapaJcArtha ukta eva, akSaragamanikA tu usabhepuraMti vA rAyagihaMti vA egaThA, tattha rAyagihe guNasilae ujjANe vasu coddasapubI Ayario samosaDho, tassa sIsAo tIsaguttAo esA diThThI samuppaNNA, so micchattAbhibhUo AmalakappA nAma nayarI taM gao, mittasirI sAvao, teNa kUrapuvagAdi [dezIyavacanatvAt kUrasikthAdinetyarthaH dilutehiM paDibohiutti // gato dvitIyo nihnavaH, sAmprataM tRtIyaM pratipAdayannAha|codA dovAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / avvattayANa dihI seyaviyAe samuppannA // 129 // (bhA.) ___ vyAkhyA-caturdazAdhike dve varSazate tadA siddhiM gatasya vIrasya tato'vyaktakadRSTiH zvetavyAM nagayoM samutpanneti gAthArthaH // kathamutpannA? seyaviyAe nayarIe polAse ujANe ajAsADhA nAmAyariyA samosaDhA, tersi sIsA bahave AgADhajogaM paDivannA, sa evAyario tesiM vAyaNAyario, anno tattha natthi, te ya rattiM hiyayasUleNa mayA sohamme naliNigumme vimANe devA uvavannA, ohiM pauMjaMti, jAva pecchaMti taM sarIragaM, te ya sAhU AgADhajovAhI, tevina RSabhapuramiti vA rAjagRhamiti vA ekArthoM, tatra rAjagRhe guNazIla udyAne vasuzcaturdazapUrvI AcAryaH samavasRtaH, tasya ziSyAttiSyaguptAt eSA dRSTiH samutpannA, sa mithyAtvAbhibhUta AmalakalpA nAma nagarI tAM gataH, mitrazrIH zrAvakaH, tena kUrasikthAdidRSTAntaiH pratibodhita iti / 2 zvetavikAyAM nagaryo polAsamudyAnamAryASADhA nAma AcAryA samavasRtAH, teSAM ziSyA bahava AgADhayogaM pratipannAH, sa evAcAryasteSAM vAcanAcAryaH, anyastatra nAsti, te ca rAtrI hRdayazUlena mRtAH saudharme nalinIgulme vimAne devA utpannAH, avadhi prayuJjanti, yAvatprekSante taccharIrakaM, te ca sAdhava bhAgADhayogavAhinaste'pi na Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only (Anjalnelibrary.org
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 315 // yANaMti-jahA AyariyA kAlagatA, tAhe taM caiva sarIragaM aNuSpavisittA te sAhuNo uTThaveMti, verattiyaM kareha, evaM teNa tosa dipabhAveNa lahuM ceva sAriyaM, pacchA so te bhaNai - khamaha bhaMte! jaM bhe mae assaMjaeNa vaMdAviyA, ahaM amugadivase kAlagato, tujhaM aNukaMpAe Agato, evaM so khAmettA paDigato, tevi taM sarIragaM chaDDeUNa ciMteMti - ecciraM kAlaM assaMjato vaMdito, tato te avattabhAvaM bhAveMti - ko jANai kiM sAhU devo vA ? to na vaMdaNijjotti / hojjAsaMjatanamaNaM hojja musAvAyamamugotti // 1 // theravayaNaM jadi pare saMdeho kiM suroti / sAhutti deve kahaM na saMkA kiM so devo adevotti | // 2 // teNa kahietti va matI devo'haM rUvadarisaNAo ya / sAhutti ahaM kahie samANarUvaMmi kiM saMkA ? // 3 // devassa va kiM vayaNaM saccaMti na sAhurUvadhArissa / na paropparaMpi vaMdaha jaM jANaMtAvi jayayotti // 4 // evaM bhaNNamANAvi jAhe Na paDivajjati tAhe ugghADiyA, tato viharaMtA rAyagihaM gayA, tattha moriyavaMsapasUo balabhaddo nAma rAyA samaNovAsao, 1 jAnanti yathA AcAryAH kAlagatAH, tadA tadeva zarIramanupravizya tAn sAdhUnutthApayanti, vairAtrikaM kuruta, evaM tena teSAM divyaprabhAveNa ladhveva sAritaM, pazcAtsa tAn bhaNati kSamadhvaM bhadantAH ! yanmayA bhavanto'saMyatena vanditAH, ahamamukaSmin divase kAlagataH, yuSmAkamanukampayA AgataH, evaM sa kSamayitvA pratigataH, te'pi taccharIrakaM tyaktvA cintayanti - iyacciraM kAlamasaMyato vanditaH, tataste'vyaktabhAvaM bhAvayanti ko jAnAti kiM sAdhurdevo vA ?, tato na vandanIya iti / bhavedasaMyatanamanaM bhavenmRSAvAdo'suka iti // 1 // sthaviravacanaM yadi parasmin saMdehaH kiM sura iti // sAdhuriti deve kathaM na zaGkA ? kiM sa devo'deva iti // 2 // tena kathita iti ca matirdevo'haM rUpadarzanAcca / sAdhurahamiti kathite samAnarUpe kA zaGkA ? // 3 // devasyaiva kiM vacanaM satyamiti na sAdhurUpadhAriNaH / na parasparamapi vandadhvaM yajjAnAnA api yataya iti // 4 // evaM bhaNyamAnA api yadA na pratipadyante tadodUghATitAH, tato viharanto rAjagRhaM gatAH, tatra mauryavaMzaprasUto balabhadro nAma rAjA zramaNopAsakaH, Jain Educational For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 315 // mainelibrary.org
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNa te AgamiyA-jahA ihamAgatatti, tAhe teNa gohA ANattA-vaccaha guNasilagAto pabaiyae ANeha, tehiM ANItA, raNNA purisA ANattA-sigghaM ete kaDagamaddeNa mAreha, tato hatthI kaDagehi ya ANIehiM te pabhaNiyA-amhe jANAmo jahA tumaM sAvao, to kahaM amhe mArAvihi ?, rAyA bhaNai-tumhe corA Nu cAriyA Nu abhimarA Nu?, ko jANai?, te bhaNaMtiamhe sAhuNo, rAyA bhaNai-kiha tubbhe samaNA?, avattA paropparassavi na vaMdaha, tubbhe samaNA vA cAriyAvA?, ahaMpi sAvago vA na vA?, tAhe te saMbuddhA lajjiyA paDivannA nissaMkiyA jAyA, tAhe aMbADiyA kharehiM mauehi ya, saMbohaNachAe tunbhaM imaM mae eyANurUvaM kayaM, mukkA khAmiyA ya // amumevArthamupasaMharannAhaseyavi polAsADhe joge taddivasahiyayasUle ya / sohaMmi NaliNigumme rAyagihe muriya balabhadde // 130 // (bhA0) vyAkhyA-zvetavyAM nagaryA polAse udyAne ASADhAkhya AcAryaH, yoga utpATite sati tadivasa eva hRdayazUle ca, utpanne mRta iti vAkyazeSaH, saca saudharme kalpe nalinigulme vimAne, samutpadyAvadhinA pUrvavRttAntamavagamya vineyAnAM tena te jJAtA-yathehAgatA iti, tadA tena ArakSA AjJaptA-vrajata guNazIlAt pravrajitAn Anayata, tairAnItAH, rAjJA puruSA AjJaptAH-zIghrametAna kaTakamardaina mardayata, tato hastiSu kaTakeSu cAnIteSu te prabhaNitAH-vayaM jAnImo yathA tvaM zrAvakaH, tat kathaM asmAn mArayiSyasi ?, rAjA bhaNati-yUyaM caurA nu cArikA nu abhimarA nu?, ko jAnAti ?, te bhaNanti-vayaM sAdhavaH, rAjA bhaNati-kathaM yUyaM zramaNAH?, yadavyaktAH parasparamapi na vandadhvaM, yUyaM zramaNA vA cArikA vA? ahamapi zrAvako vA na vA?, tadA te saMbuddhA lajitAH pratipannA nizzaGkitA jAtAH, tadA nirbhasitAH kharaimuMdubhizca, saMbodhanArthAya yuSmAkaM mayedametadanurUpaM kRtaM, muktAH kSAmitAzca. Jain Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 316 // yogAn sAritavAniti vAkyazeSaH, suralokagate tasminnavyaktamatAstadvineyA viharanto rAjagRhe nagare maurye balabhadro rAjA, tena sambodhitA iti vAkyazeSaH evamanyA api saGgrahagAthA svabuddhyA vyAkhyeyA iti / uktastRtIyo nihnavaH, caturthavyAcikhyAsayA''ha -- vIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / sAmuccheiyadiTThI mihilapurIe samuppaNNA // 131 // ( bhA0 ) vyAkhyA - viMzatyuttare dve varSazate tadA siddhiM gatasya vIrasya tato'trAntare sAmucchedikadRSTiH mithilApuryAM samutpaneti gAthArthaH // yathotpannA tathA pradarzayannAha - mihilAe lacchighare mahAgirikoDiSNa Asamitte ya / uNiyANuppavAe rAyagihe khaMDarakkhA ya // 132 // (bhA0 ) vyAkhyA - mihilAeM nayarIe lacchihare cetie mahAgirIAyariyANa koDiNNo nAma sIso Thito, tassa Asamitto sIso, so aNuSpavAdapuDhe neuNiyaM vatyuM paDhati, tattha chiNNachedaNayavattavayAe AlAvago jahA paDutpannasamayaneraiyA vocchijissaMti, evaM jAva vaimANiyatti, evaM biiyAdisamaesu vatta, ettha tassa vitigicchA jAyA- jahA sabe paDuppanna - samayasaMjAtA vocchijjissaMti - ' evaM ca kato kammANuveyaNaM sukayadukkayANaMti ? | uppAdAnaMtarato sabassa viNAsasanbhAvA // 1 // 1 mithilAyAM nagaryAM lakSmIgRhe caitye mahAgiryAcAryANAM koNDinyo nAma ziSyaH sthitaH, tasyAzvamitraH ziSyaH, so'nupravAdapUrve naipuNikaM vastu paThati, tatra chinnacchedanaka vaktavya tAyAmAlApako yathA - pratyutpannasamayanairayikA vyucchetsyanti, evaM yAvadvaimAnikA iti, evaM dvitIyAdisamayeSvapi vaktavyam, atra tasya vici| cikitsA jAtA - yathA sarve pratyutpannasamaya saMjAtA vyucchetsyanti evaM ca kutaH karmANuvedanaM sukRtaduSkRtAnAmiti / utpAdAnantaraM sarvasya vinAzasadbhAvAt // 1 // For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 316 // jainelibrary.org
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ so evamAdi paruveMto guruNA bhaNio - 'eganayamaNamiNaM suttaM vaccAhi mA hu micchattaM / niravekkho sesANavi nayANa hridayaM viyArehi // 2 // nahi sabahA viNAso addhApajjAyamettaNAsaMmi / saparappajAyA anaMtadhammiNo vatthuNo juttA // 3 // aha suttAtotti matI NaNu sutte sAsayaMpi niddi / vatthaM dabaTThAe asAsayaM pajjavaTThAe // 4 // tatthavi Na sabanAso samayAdivisesaNaM jato'bhihitaM / iharA Na sabanAse samayAdivisesaNaM jutaM // 5 // ' jAhe paNNaviovi necchati tAhe ugghADito, tato so samucchedaM vAgareM to kaMpillapuraM gato, tattha khaMDarakkhA nAma samaNovAsayA, te ya sukapAlA, tehiM te AgamielagA, tehiM te gahiyA, te mAreumAraddhA, te bhAMti bhayabhIyA - amhehiM suyaM jahA tubbhe sAvagA, tahAvi ete sAhU mAreha, te bhAMti - je te sAhU te vocchiNNA tujhaM caiva siddhaMto esa, ato tumbhe aNNe kevi corA, te bhAMtimA mAreha, evaM tehiM saMbohiyA paDivaNNA sammattaM / ayaM gAthArthaH // akSarANi tu kriyAdhyAhArataH svadhiyA jJeyAni / gatazcaturtho nihnavaH, sAmprataM paJcamamabhidhitsurAha-- 1 sa evamAdi prarUpayan guruNA bhaNitaH - ekanayamatenedaM sUtraM brAjIrmA mithyAtvam / nirapekSaH zeSANAmapi nayAnAM hRdayaM vicAraya // 2 // na hi sarvathA vinAzo'ddhA paryAya mAtranAze / svaparaparyAyairanantadharmiNo vastuno yuktaH // 3 // atha sUtrAditi matirnanu sUtre zAzvatamapi nirdiSTam / vastu dravyArthatayA'zAzvata paryaM vArthatayA // 4 // tatrApi na sarvanAzaH samayAdivizeSaNaM yato'bhihitam / itarathA na sarvanAze samayAdivizeSaNaM yuktam // 5 // yadA prajJApito'pi necchati tadodghATitaH, tataH sa sAmucchedaM vyAkurvan kAmpIlyapuraM gataH, tatra khaNDarakSA nAma zramaNopAsakAH, te ca zulkapAlAH, taiste jJAtAH, taiste gRhItAH, te mArayitumArabdhAH, te bhaNanti bhayabhItAH - asmAbhiH zrutaM yathA yUyaM zrAvakAH, tathApi etAn sAdhUn mArayatha, te bhaNanti ye te sAdhavaste vyucchinnA yuSmAkameva siddhAnta eSaH, ato yUyamanye ke'pi caurAH, te bhaNanti mA mImarata, evaM taiH saMbodhitAH pratipannAH samyaktvam / Jain Educationonal For Personal & Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 317 // aThThAvIsA do vAsasayA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / do kiriyANaM diTThI ullugatIre samumpaNNA // 133 // (bhA0) vyAkhyA - aSTAviMzatyadhike dve varSazate tadA siddhiM gatasya vIrasya, atrAntare dvaikriyANAM dRSTiH ullukAtIre samutpaneti gAthArthaH // yathA samutpannA tathA nidarzanAyAha ikheDajaNava ulluga mahagiridhaNagutta ajjagaMgeya / kiriyA do rAyagihe mahAtavo tIramaNiNAe // 134 // ( bhA0 ) vyAkhyA - ullukA nAma nadI, tIe uvalakkhio jaNavatovi so ceva bhaNNai, tIse ya nadIe tIre egaMmi kheDaThANaM, bIyaMmi ullUgAtIraM nagaraM, aNNe taM ceva kheDaM bhaNaMti, tattha mahAgirINa sIso dhaNagutto nAma, tassavi sIso gaMgo nAma Ayario, so tIse nadIe pubime taDe, AyariyA se avarime taDe, tato so sarayakAle AyariyaM vaMdao uccalio, so ya khalADo, tassa ullugaM nadiM uttaraMtassa sA khallI uNheNa Dajjhai, hiTThA ya sIyaleNa pANieNa sItaM, tato so ciMteisutte bhaNiyaM jahA egA kiriyA vedijjai-sItA usiNA vA, ahaM ca dokiriyAo veemi, ato do'vi kiriyAo egasamaeNa vedijjaMti, tAhe AyariyANa sAhai, tAhe bhaNio-mA ajjo ! evaM pannavehi, natthi egasamaeNa do kiriyAo 1 ullUkAnAmnI nadI, tayopalakSito janapado'pi sa eva bhaNyate, tasyAzca nadyAstIra ekasmin kheTasthAnaM, dvitIye ullUkAtIraM nagaram, anye tadeva kheTamiti bhaNanti, tatra mahAgirINAM ziSyo dhanagupto nAma, tasyApi ziSyo gaGgo nAmAcAryaH, sa tasyA nadyAH paurastye tIre, AcAryAstasya pAzcAtye taTe, tataH sa zaratkAle AcArya vanditumuccalitaH, sa ca khalvATaH, tasyollakAM nadImuttarataH sA khalatiruSNena dahyate, adhastAcca zItalena pAnIyena zItaM, tataH sa cintayati-sUtre bhaNitaM yathA ekA kriyA vedyate zItoSNA vA, ahaM ca dve kriye vedayAmi, ato dve api kriye ekasamayena vethete, tadA''cAryebhyaH kathayati, tadA bhaNitaH - mA Arya ! evaM prajIzapaH, nAsti ( etat yat ) ekasamayena dve kriye Jain Educational For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 317 // jainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedijjaMti, jato samao maNo ya suhumA Na lakkhijjaMti utpalapatrazatavedhavat evaM so paNNavito'vi jAhe na paDivajjai tAhe ugghADito, so hiMDato rAyagihaM gato, mahAtavo tIrappane nAma pAsavaNe, tattha maNiNAgo nAma nAgo, tassa cetie ThAti, so tattha parisAmajhe kaheti - jahA egasamaeNa do kiriyAo vedijaMti, tato maNinAgeNa bhaNiyaM tIse parisAe majjhe-are duTThasehA ! kIsa eyaM apaNNavaNaM paNNavesi ?, ettha ceva ThANe ThieNa bhagavatA vaddhamANasAmiNA vAgariyaMjahA evaM kiriyaM vedeti, tumaM tesiM kiM laTThatarao jAo ?, chaDDehi eyaM vAdaM, mA te doseNAsehAmi - 'maNinAgeNAraddho bhayovavattipaDivohio vottuM / icchAmo gurumUlaM gaMtUNa tato paDikkato // 1 // tti gAthArthaH // gataH paJcamo nihnavaH, SaSThamadhunopadarzayannAha-- paMcasayA coyAlA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / purimaMtaraMjiyAe terAsiyadiTThI uvavaNNA // 135 // ( bhA0 ) vyAkhyA - paJca varSazatAni catuzcatvAriMzadadhikAni tadA siddhiM gatasya vIra ( graMthAgraM 8000) sya, atrAntare puryantaraJjikAyAm, anusvAro'lAkSaNikaH, trairAzikadRSTirutpanneti gAthArthaH // kathamutpanneti pradarzyate tatra 1 vedyete, yataH samayo manazca sUkSme na lakSyete, evaM sa prajJApito'pi yadA na pratipadyate tadodghATitaH, sa hiNDamAno rAjagRhaM gataH, mahAtapastIraprabhaM nAma prazravaNaM, tatra maNinAgo nAma nAgaH, tasya caitye tiSThati, sa tatra parSanmadhye kathayati-yathA ekasamayena dve kriye vedyete, tato maNinAgena bhaNitaM tasyAH parSado madhye- are duSTazaikSa ! kathametAmaprajJApanAM prajJApayasi ?, atraiva sthAne sthitena bhagavatA vardhamAnasvAminA vyAkRtaM yathaikAM kriyAM vedayati, tvaM tebhyaH kiM laSTataro jAtaH ?, tyajainaM vAdaM mA tvAM (te) doSeNa zikSayAmi maNinAgenArabdho bhayopapattipratibodhita uktvA / icchAmaH (iti) gurumUlaM gatvA tataH pratikrAntaH // 1 // For Personal & Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 318 // purimaMtaraMji bhUyaguha balasiri sirigutta rohagutte ya / parivAyapohasAle ghosaNapaDisehaNA vAe // 136 ||(bhaa0) hAribhadrIvyAkhyA-saGgrahagAthA / asyAzca kathAnakAdartho'vaseyaH, taccedam-aMtaraMjiyA nAma purI; tattha bhUyaguhaM nAma cetiyaM, yavRttiH vibhAgaH1 tattha siriguttA nAma AyariyA ThitA, tattha balasirI nAma rAyA, tesi siriguttANaM therANaM saMDDiyaro rohautto nAma 8| sIso, aNNagAme Thitao, tato so uvajjhAyaM vaMdao eti, ego ya parivAyao poTTe lohapaTTaeNa baMdhiuM jaMbusAlaM gahAya hiMDai, pucchito bhaNai-nANeNa poTTe phuTTai to lohapaTTeNa baddhaM, jaMbuDAlaM ca jahA ettha jaMbUdIve Natthi mama paDivAditti, tato teNa pAhato NINAvito-jahA suNNA parappavAdA, tassa logeNa poTTasAlo ceva nAmaM kataM, so paDahato rohagutteNa vArio, ahaM vAdaM demitti, tato so paDisehittA gato AyariyasagAsaM, Aloei-evaM mae paDahato viNivArio, AyariyA bhaNaMti-duDu kayaM, jato so vijjAbalio, vAde parAjito'vi vijAhiM uvaThAitti tassa imAo satta vijAo, taMjahA| vicchuya sappe mUsaga miI varAhI ya kaaypoaaii| eyAhiM vijAhiM so u parivvAyao kuslo||137|| (bhA0) // 318 // 1 antaraJjikA nAma purI, tantra bhUtaguhaM nAma caityaM, tatra zrIguptA nAma AcAryAH sthitAH, tatra balazrInAma rAjA, teSAM zrIguptAnAM sthavirANAM atizrAddho rohagupto nAma ziSyaH, anyagrAme sthitaH, tataH sa upAdhyAyaM vanditumAyAti, ekazca parivAda lohapaTTenodaraM bavA, jambUzAlAM gRhItvA hiNDate, pRSTo bhaNati jJAnenodaraM sphuTati tat lohapaTTena baddhaM, jambUzAkhAM ca yathA'tra janbUdvIpe nAsti mama prativAdIti, tatastena paTaho niSkAzito-yathA zUnyAH parapravAdAH, tasya Clokena podRzAla eva nAma kRtaM, sa paTaho rohaguptena vAritaH, ahaM vAdaM dadAmIti, tataH sa pratiSidhya gata AcAryasakAzam , Alocayati-evaM mayA paTaho |vinivAritaH, AcAryA bhaNanti-duSThu kRtaM, yataH sa vidyAvakI, vAde parAjito'pi vidyAbhiruttiSThate, tasyemAH sapta vidyAH, tadyathA-+ saddhiM ego Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vyAkhyA-tatra vRzciketi vRzcikapradhAnA vidyA gRhyate, sarpati sarpapradhAnA, 'mUsaga tti mUSakapradhAnA, tathA mRgI nAma vidyA, mRgIrUpeNopaghAtakAriNI, evaM vArAhI ca, 'kAgapotti' tti-kAkavidyA, potAkIvidyA ca, potAkyaH sakunikA maNyante, etAsu vidyAsu, etAbhirvA vidyAbhiH sa parivrAjakaH kuzala iti gaathaarthH|| so bhaNai-kiM sakkA ettAhe nilukiuM?, tato so AyarieNa bhaNio-paDhiyasiddhAu imAu satta paDivakkhavijjAo geNha, taMjahA|morI nauli birAlI vagghI sIhI ulUgi ovaaii| eyAo vijAogeNha privaaymhnniio||138||(bhaa0) / vyAkhyA-morI nakulI birAlI vyAghI siMhI ca ulUkI 'ovAI' tti olAvayapradhAnA, etA vidyA gRhANa paritrAjakamathinya iti gAthArthaH // reyaharaNaM ca se abhimateuM diNNaM, jai annaMpi uThei to rayaharaNaM bhamADijjAsi, to ajeyo hohisi, iMdeNAvi sakkihisi no jetuM, tAhe tAo vijjAo gahAya gao sabhaM, bhaNiyaM ca'NeNa-esa kiM jANati !, eyassa ceva puvapakkho hou, parivAo ciMtei-ee niuNA to eyANa ceva siddhataM geNhAmi, jahA-mama do rAsI, taM-| jahA-jIvA ya ajIvA ya, tAhe iyareNa ciMtiyaM-eteNa amha ceva siddhaMto gahio, teNa tassa buddhiM paribhUya tinni 1 sa bhaNati-kiM zakyA adhunA nilAtum ?, tataH sa AcAryeNa bhaNitaH-paThitasiddhA imAH sapta pratipakSavidyA gRhANa, tadyathA- / rajoharaNaM ca tasmAyabhimanya dattaM, yadyanyadapi uttiSThate tadA rajoharaNaM bhrAmayestato'jayyo bhaviSyasi, indreNApi zakSya se no jetuM, tadA tA vidyA gRhItvA gataH sabhA, bhaNitaM cAnena-eSa kiM jAnAti ?, etasyaiva pUrvapakSo bhavatu, parivAda cintayati-pate nipuNAstata eteSAmeva siddhAntaM gRhNAmi, yathA mama dvau rAzI, tadyathA-jIvAzca ajIvAzva, tadA itareNa cintitam-etenAsmAkameva siddhAnto gRhItaH, tena tasya buddhi paribhUya prayo Jain Education a l For Personal & Private Use Only aiyainelibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 319 // rAsI ThaviyA-jIvA ajIvA nojIvA, tattha jIvA saMsAratthA, ajIvA ghaDAdi, nojIvA ghiroliyAchinnapucchAI, hAribhadrIdiluto daMDo, jahA daMDassa AdimajjhaM aggaM ca, evaM sabe bhAvA titihA, evaM so teNa nippapasiNavAgaraNo kao, tAhe| yavRttiH so parivAyao ruho vicchue muyai, tAhe so tesiM paDivakkhe more muyai, tAhe tehiM haehiM vichiehi pacchA sappe muyai, vibhAgaH1 iyaro tesiM paDighAe naule muyai, tAhe uMdure tesiM majAre, mie tersi vagghe, tAhe sUyare tersi sIhe, kAke tesiM uluge, tAhe poyAgI muyai tersi olAI, evaM jAhe na tarai tAhe gaddabhI mukkA, teNa ya sA rayaharaNeNa AhayA, sA privaaygss| uvari charittA gayA, tAhe so parivAyago hIlijato nicchUDho, tato so parivAyagaM parAjiNittA gao AyariyasagAsaM, Aloei-jahA jio evaM, AyariyA Aha-kIsa tae uhieNa na bhaNiyaM-nasthitti tinni rAsI, eyassa mae buddhiM paribhUya paNNaviyA, iyANipi gaMtuM bhaNAhi, so necchai, mA me ohAvaNA houtti, puNo puNo bhaNio bhaNai-ko vA ettha // 3 rAzayaH sthApitAH-jIvA ajIvA nojIvAH, tatra jIvAH saMsArasthAH, ajIvA ghaTAdayaH, nojIvA gRhakokilAchinnapucchAdayaH, dRSTAnto daNDaH, yathA daNDasyAdimadhyamagraM ca, evaM sarve bhAvAstrividhAH, evaM sa tena niSpRSTapraznavyAkaraNaH kRtaH, tadA sa parivrATU ruSTo vRzcikAn muJcati, tadA sa teSAM pratipakSAn mayUrAn muJcati, tadA tairha teSu vRzcikeSu pazcAtsarpAn muJcati, itarasteSAM pratighAtAya nakulAn muJcati, tadondurAn teSAM mArjArAn , mRgAn teSAM vyAghrAn , tadA zUkarAn teSAM siMhAn , kAkAMsteSAmulUkAn , tadA potAkyastAsAmolavakAn , evaM yadA na zaknoti tadA gardabhI muktA, tena ca sA rajoharaNenAhatA, sA pari-| vAja upari haditvA gatA, tadA sa parivAra hIlyamAno niSkAzitaH, tataH sa parivrAjakaM parAjitya gata AcAryasakAzam , Alocayati-yathA jita evam / AcAryA AhuH kathaM tadottiSThatA na bhaNitaM-na santi rAzayasya iti, etasya buddhiM paribhUya mayA prajJApitAH, idAnImapi gatvA bhaNa, sa necchati, mA mepa-* bhrAjanA bhUditi, punaH punarbhaNito bhaNati-ko vA'tra Balti Educat onal For Personal & Private Use Only D ainelibrary.org
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGRAMMAR doso ? jai tinni rAsI bhaNiyA, asthi ceva tinni rAsI, AyariyA Aha-ajjo ! asambhAvo titthagarassa AsAyaNA | ya, tahAvi na paDivajjai, tato so AyarieNa samaM vAyaM laggo, tAhe AyariyA rAulaM gayA bhaNaMti-teNa mama sisseNa avasiddhaMto bhaNio, amhaM duve ceva rAsI, iyANi so vipaDivanno, to tunbhe amhaM vAyaM suNeha, paDissuyaM rAiNA, tato tesiM rAyasabhAe rAyapurao AvaDiyaM, jagadivasaM uThAya 2 chammAsA gayA, tAhe rAyA bhaNai-mama rajaM avasIdati, tAhe AyariehiM bhaNiyaM-icchAe mae ecciraM kAlaM dhario, ettAhe pAsaha kallaM divasaM Agae nigiNhAmi, tAhe pabhAe bhaNai-kuttiyAvaNe parikkhijau, tattha sabadavANi asthi, ANeha jIve ajIve nojIve ya, tAhe devayAe jIvA ajIvA |ya diNNA, nojIvA natthi, evamAdicoyAlasaeNaM pucchANaM niggahio // amumevArthamupasaMharannAhasirigutteNa'vi chalugo chammAse kaDDiUNa vAya jio|aahrnnkuttiyaavnn coyAlasaeNa pucchaannN||139||bhaa0 doSaH ? yadi trayo rAzayo bhaNitAH, santyeva trayo rAzayaH, AcAryA AhuH-Arya ! asadbhAvastIrthakarasyAzAtanA ca, tathApi na pratipadyate, tataH sa AcAryeNa samaM vAdaM (ka) lagnaH, tadA AcAryA rAjakulaM gatA bhaNanti-tena mama ziSyeNApasiddhAnto bhaNitaH, asmAkaM dvau eva rAzI, idAnIM sa vipratipaJcaH, tat yUyamAvayorvAdaM zRNuta, pratizrutaM rAjJA, tatastayo rAjasabhAyAM rAja purata ApatitaH (vAdaH), yatheko divasastathotthAya 2 SaNmAsI gatA, tadA rAjA | bhaNati-mama rAjyaM ava sIdati, tadAcArbhaNitam-icchayA mayeyaciraM kAlaM hataH,adhunA pazyata kalye divase Agate nigRhNAmi,tadA prabhAte bhaNati-kutrikApaNe | parIkSyatAM, tatra sarvavyANi santi, Anaya jIvAna ajIvAna nojIvAMzca, tadA devatayA jIvA ajIvAzca dattA, nojIvA na santi, evamAdicatuzcatvAriMzena zatena pRcchAnAM nigRhItaH / dal Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 320 // ACCIDCOCONUSUCAUSA vyAkhyA-nigadasiddhA, navaraM coyAlasayaM-teNa roheNa chammUlapayatthA gahiyA, taMjahA-davaguNakammasAmanavisesA hAribhadrIchaThao ya samavAo, tattha davaM navahA, taMjahA-bhUmI udayaM jalaNo pavaNo AgAsaM kAlo disA appao maNo yatti, | yavRttiH guNA sattarasa, taMjahA-rUvaM raso gaMdho phAso saMkhA parimANaM puhuttaM saMogo vibhAgo parAparattaM buddhI suhaM dukkhaM icchA vibhAgaH1 doso payatto ya, kammaM paMcadhA-ukkhevaNaM avakkhevaNaM AuMcaNaM pasAraNaM gamaNaM ca, sAmaNNaM tivihaM-mahAsAmaNNaM 1 sattAsAmaNNaM tripadArthasadvRddhikAri 2 sAmaNNaviseso dravyatvAdi 3, anye tvevaM vyAkhyAnayanti-tripadArthasatkarI sattA, sAmaNNaM dravyatvAdi, sAmannaviseso pRthivItvAdi, visesA aMtA ( aNaMtA ya ), ihapaJcayaheU ya samavAo, ee chattIsaM bheyA, ettha ekkeke cattAri bhaMgA bhavaMti, taMjahA-bhUmI abhUmI nobhUmI noabhUmI, evaM savattha, tattha kuttiyAvaNe bhUmI maggiyA leDDuo laddho, abhUmIe pANiyaM, nobhUmIe jalAyeva tu no rAzyantaraM, noabhUmIe lechue ceva evaM savattha // Aha ca bhASyakAra:-jIvamajIvaM dAuM NojIvaM jAio puNo ajIvaM dei carimaMmi jIvaM na u NojIva sajIvadalaM 1catuzcatvAriMzaM zata-tena rohaguptena pada mUlapadArthA gRhItAH, tadyathA-dravyaguNakarmasAmAnya vizeSAH SaSThazca samavAyaH, tatra dravyaM navadhA, tadyathA-bhUmi-1 | rudakaM jvalanaH pavana AkAzaM kAlo dik AtmA manazceti, guNAH saptadaza, tadyathA-rUpaM raso gandhaH sparzaH saMkhyA parimANaM pRthaktvaM saMyogo vibhAgaH paratva| maparatvaM buddhiH sukhaM duHkhamicchA dveSaH prayatnazca, karma paJcadhA-urakSepaNamavakSepaNamAkucanaM prasAraNaM gamanaM ca, sAmAnyaM trividhaM-mahAsAmAnyaM sattAsAmAnyaM sAmA-IG // 320 // nyavizeSaH, sAmAnya sAmAnya vizeSaH vizeSA antyA (anantyAzca ), ihapratyaya hetuzca samavAyaH, ete patriMzat bhedAH, atraikaikasmin catvAro bhaGgA bhavanti, | tadyathA-bhUmirabhUmirnobhUmioMabhUmiH, evaM sarvatra, tatra kutrikApaNe bhUmirmAgitA leSTurdattaH, bhabhUmeH (mArgaNe) pAnIyaM, nobhUmerjalAyeva, noabhUmerleSTureva, evaM | sarvatra / jIvamajIvaM dattvA nojIvaM yAcitaH punarajIvam / dadAti carame jIvaM natu no jIvaM sajIvadalam // 1 // * bhASyagatA daza gAthA mantra Jain Educati bional For Personal & Private Use Only A mainelibrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education tato niggahio chalUgo, guruNA se khelamallo matthae bhaggo, tato niddhADio, gurUvi pUtio Nagare ya gosaNayaM kathaMvaddhamANasAmI jayaiti // amumevArthamupasaMharannAha-- vAe parAjio so nivvisao kArio nariMdeNaM / ghosAviyaM ca Nagare jayai jiNo vaddhamANoti // 140 // ( bhA0) nigadasiddhA, tevi sarakkharaDieNaM ceva vaisesiyaM paNIyaM taM ca aNNamaNNehiM khAIM NIyaM taM colUyapaNIyanti vuccai, jao so gotteNolUo Asi // gataH SaSTho nihnavaH, sAmprataM saptamaM pratipAdayitumAha paMcasayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTThI dasapuranayare samuppaNNA // 141 // ( bhA0 ) vyAkhyA - pazca varSazatAni caturazItyadhikAni tadA siddhiM gatasya vIrasya, tato'baddhikadRSTiH dazapuranagare samutpanneti gAthArthaH // kathamutpannA ?, tatrAryarakSitavaktavyatAyAM kathAnakaM prAyaH kathitameva, yAvad goSThAmAhilaH pratyuccArake karmabandhacintAyAM karmodayAdabhiniviSTo vipratipanna iti / tathA ca kathAnakAnusandhAnAya prAguktAnuvAdaparAM saGgrahagAthAmAhadasapure nagarucchughare ajjarakkhiyapUsamittatiyagaM ca / goTThAmAhila navamahamesu pucchA ya viMjhassa // 142 // ( bhA0 ) iyamarthataH prAgvyAkhyAtaiveti na vitriyate, prakRtasambandhastu - viMjho aTThame kammappavAyapube kammaM parUveti, jahA 1 tato nigRhItaH SaDulUkaH, guruNA tasya mastake zleSmakuNDikA bhagnA, tato nirdhATitaH, gururapi pUjito nagare ca ghoSaNaM kRtaM - vardhamAna svAmI jayatIti / | 2 tenApi svabhasmakharaNTitenaiva vaizeSikaM praNItaM taccAnyAnyaiH khyAtiM nItaM taccolUkapraNItamityucyate, yataH sa gotreNolUka AsIt / 3 vindhyo'STame karmapravAdapUrve karma prarUpayati, yathA onal For Personal & Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 32 // kiMci kammaM jIvapadesehiM baddhamattaM kAlantarahitimapappa vihaDai zuSkakuDyApatitacUrNamuSTivat , kiMcipuNa baddhaM puDhaM ca kAlaMtareNa vihaDai, ArdralepakuDyo sasnehacUrNavat, kiMci puNa baddhaM puDhaM nikAiyaM jIveNa saha egattamAvannaM kAlAntareNa veijaitti // evaM zrutvA goSThAmAhila Aha-nanvevaM mokSAbhAvaH prasajyate, katham ?, jIvAt karma na viyujyate, anyo'nyAvibhAgabaddhatvAt , svapradezavat , tasmAdevamiSyatAMpuTTo jahA abaddho kaMcuiNaM kaMcuo samannei / evaM puThThamabaddhaM jIvaM kammaM samannei // 143 // (mU0 bhASyam ) __ vyAkhyA-spRSTo yathA'baddhaH kaJcukinaM puruSaM kakSukaH 'samanveti' samanugacchati, evaM spRSTamabaddhaM karma jIvaM samanveti, prayogazca-jIvaH karmaNA spRSTo na ca badhyate, viyujyamAnatvAt , kaJcakeneva tadvAniti gaathaarthH| evaM goThAmAhileNa bhaNite vijheNa bhaNiyaM-amhaM evaM ceva guruNA vakkhANiyaM, goTThAmAhileNa bhaNiyaM-so ya Na yANati, kiM vakkhANei ?, tAhe so saMkio samANo gao pucchiuM, mA mae annahA gahiyaM haveja, tAhe pucchio so bhaNai-jahA mae bhaNiyaM tahA tumaevi avagarya, tahevedaM, tato vijheNa mAhilavutto kahio, tato gururbhaNati-mAhilabhaNitI micchA, kaha! yaduktam-jIvAt // 32 // kiJcitkarma jIvapradezabaMddhamAnaM kAlAntarasthitimaprApya pRthagbhavati kiJcitpunarbaddha spRSTaM (spRSTabaddhaM)ca kAlAntareNa pRthagbhavati, kiJcitpunarbaddhaspRSTaM (spRSTabaddhaM ) nikAcitaM jIvena sahaikatvamApannaM kAlAntareNa vedyata iti / 2 evaM goSThamAhilena bhaNite vindhyena bhaNitam-asmAkamevameva guruNA vyAkhyAtaM, goSThamAhilena bhaNitaM-sa ca na jAnAti, kiM vyAkhyAnayati !, tadA sazaGkitaH san gataH praSTaM, mA mayA'nyathA gRhItaM bhUdu, tadA pRSTaH sa bhaNati-yathA maya bhaNitaM tathA tvayApi avagataM, tathaivedaM, tato vindhyena mAhilavRttAntaH kathitaH, tato gururbhaNati-mAhilabhaNitimithyA, katham . For Personal & Private Use Only P ainelibrary.org
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ |karma na viyujyata ityAdi, atra pratyakSavirodhinI pratijJA, yasmAdAyuSkakarmaviyogAtmakaM maraNamadhyakSasiddhamiti, heturapyati naikAntikaH, anyo'nyAvibhAgasambaddhAnAmapi kSIrodakAdInAmupAyato viyogadarzanAt , dRSTAnto'pi na sAdhanadharmAnu gataH, svapradezasya yuktatvAsiddheH, tAdrUpyeNAnAdirUpatvAdbhinnaM ca jIvAt kamrmeti, tathA yaccoktam-'jIvaH karmaNA spRSTo na badhyata ityAdi' atrApi kiM pratipradezaM spRSTo nabhaseva uta tvaGmAtre kaMcukeneva, yadi pratipradezaM dRSTAntadA ntikayorasAmyaM, kaMcukena pratipradezamaspRSTatvAt , atha tvagmAtre spRSTa iti, tato nApAntarAlagatyanuyAyi karma, paryantamAtravarttitvAda, bAhyAGgamalavat, evaM ca sarvo jIvo mokSabhAk, karmAnugamarahitatvAt , muktavat , tathA'ntarvedanA'bhAvaprasaGgaH, tannimittakamAbhAvAt , siddhasyeva, na ca bhinnadezasyApi vedanAhetutvaM yujyate,zarIrAntaragatenAtiprasaGgAt ,na ca svakRtatvaM nibandhanam , atrAntarvartipradezAnAM karmayogarahitAnAM kartRtvAnupapatteH, tasmAd yat kiJcidetaditi / evaM geNhiUNa so vijheNa bhaNito evaM AyariyA bhaNaMti, tato so tuNhikko hio ciMtei-samappau to khoDehAmi, annayA navame puce sAhUNa paccakkhANaM 6 vaNijai, jahA-pANAivAyaM paccakkhAmi jAvajjIvAe ityAdi, goSThAmAhilo bhaNati-naivaM sohaNaM, kiM tarhi ? paccakkhANaM seyaM aparimANeNa hoi kAyavvaM / jesiM tu parImANaM taM dulu AsasA hoi // 144 // (mU0 bhA vyAkhyA-pratyAkhyAnaM zreyaH, 'aparimANena' kAlAvadhiM vihAya kartavyaM, evaM kriyamANaM zreyo bhavati, yeSAM tu parimANaM 1 evaM gRhItvA sa vindhyena bhaNitaH-evamAcAryA bhaNanti, tataH sa tUSNIkaH sthitazcintayati-samApyatAM tataH skhalayiSyAmi, anyadA navame pUrva sAdhUnAM pratyAkhyAnaM varNyate, yathA prANAtipAtaM pratyAkhyAmi yAvajjIvaM, naivaM zobhanam / an Education For Personal & Private Use Only Malainelibrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 322 // Jain Education pratyAkhyAne tat pratyAkhyAnaM 'duSTam' azobhanaM kimiti ?, yatastatra 'AsasA hoI' tti anusvAralopAdAzaMsA bhavati, prayogazca - yAvajjIvakRtAvadhipratyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTaM, parimANaparicchinnAvadhitvAt zvaH sUryodayAt parataH pArayi SyAmItyupavAsapratyAkhyAnavat, tasmAdaparimANameva pratyAkhyAnaM zreyaH, AzaMsArahitatvAt tIritAdivizuddhopavAsAdivaditi gAthArthaH // evaM pannaveMto viMjheNa bhaNio-na hoti eyaM evaM jaM tume bhaNiyaM, suNa, etthaMtaraMmi ya jaM tassa avasesaM navamapubassa taM samattaM, tato so abhiniveseNa pUsamittasyAsaM caiva gaMtUNa bhaNai - aNNA AyariehiM bhaNiyaM annA tumaM paNNavesi // upanyastazcAnena tatpurataH svapakSaH, tatrA''cArya Aha- nanu yaduktaM bhavatA - ' yAvajjIvaM kRtAvadhipratyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTamityAdi' etadayuktaM, yataH kRtapratyAkhyAnAnAM sAdhUnAM nAzaMsA - mRtAH seviSyAma iti, kintu | mRtAnAM devabhave mA bhUd vratabhaGga iti kAlAvadhikaraNam, aparimANapakSe tu bhUyAMso doSAH, katham ?, aparimANamiti | ko'rthaH ?, kiM yAvacchaktiH uta anAgatAddhA AhozvidaparicchedaH ?, yadi yAvacchatirasti, evaM sati zaktimitakAlAvadhyupagamAdasmanmatAnuvAda eva, AzaMsAdoSo'pi kAlpanikastulyaH, anAgatAddhApakSe'pi bhavAntare'vazyaMbhAvI vratabhaGgaH, aparicchedapakSe'pi kAlAniyamAt vratabhaGgAdayo doSA iti / evaM AyariehiM bhaNie na paDivajjai, tato je'vi 1 evaM prajJApayan vindhyena bhaNitaH na bhavatyetat evaM yattvayA bhaNitaM zRNu, atrAntare ca yattasyAvaziSTaM navamapUrvasya tatsamAptaM tataH so'bhinivezena puSpamitrasakAzameva gatvA bhaNati - anyathA''cAryairbhaNitamanyathA tvaM prajJApayasi 2 evamAcAryaiNite na pratipadyate, tato yespi katonal For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 322 // ainelibrary.org
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNNagacchellayA therA bahussuyA te pucchiyA bhaNaMti-ettiyaM ceva, tato so bhaNati-tubbhe kiM jANaha !, titthagarehiM ettiya bhaNiyaM jahA'haM bhaNAmi, te bhaNaMti-tumaMna yANasi,mA titthagare AsAehi, jAhe na ThAi tAhe saMghasamavAo kao, tato sabasaMgheNa devayAe kAussaggo kao jA bhaddiyA sA AgayA bhaNati-saMdisahatti, tAhe sA bhaNiyA-vacca titthagaraM puccha -kiM jaM goThAmAhilo bhaNati taM saccaM kiM jaM dubaliyApUsamittappamuho saMghotti, tAhe sA bhaNai-mama aNuggahaM deha kAu18 sagaM gamaNApaDighAyanimittaM, tao ThiyA kAussaggaM, tAhe sA bhagavaMtaM pucchiUNa AgayA bhaNati-jahA saMgho sammAvAdI,18I da iyaro micchAvAdI, nihao esa sattamao, tAhe so bhaNati-esA appiDDiyA varAI, kA eyAe sattI gaMtUNaM?, tovina saddahai, tAhe saMgheNa bajjho kao, tato so aNAloiyapaDikkato kAlagato // gataH saptamo nivaH, bhaNitAzca dezavisaM. vAdino nivAH, sAmpratamanenaiva prastAvena prabhUtavisaMvAdino boTikA bhaNyante, tatra kadaite saJjAtA iti pratipAdayannAhachavvAsasayAiM navuttarAItaiyAsiddhiM gayassa viirss| to boDiyANa diTThIrahavIrapure smuppnnnnaa||145||(bhaa0) | anyagacchIyAH sthavirA bahuzrutAste pRSTA bhaNanti-etAvadeva, tataH sa bhaNati-yUyaM kiM jAnItha, tIrthakarairetAvagaNitaM yathA'haM bhaNAmi, te bhaNantisvaM na jAnAsi, mA tIrthakarAn AzAtaya, yadA na tiSThati tadA saGghasamavAyaH kRtaH, tataH sarvasaGghana devatAyAH kAyotsargaH kRto, yA bhadrikA sA AgatA bhaNatisaMdizateti, tadA sA bhaNitA-vraja tIrthaMkaraM pRccha-kiM yat goSThamAhilo bhaNati tatsatyaM kiM yadurbalikApuSpamitrapramukhaH saGgha iti?, tadA sA bhaNati-mamAnugraha datta kAyotsarga gamanApratighAtanimittaM, tataH sthitAH kAyotsarga, tadA sA bhagavantaM pRSTvA AgatA bhaNati-yathA saGkaH samyagvAdI, itaro mithyAvAdI, niddhava eSa saptamakaH, tadA sa bhaNati-puSA'lpardhikA varAkI kaitasyAH zaktirgantuM, tato'pi na zraddadhAti, tadA saGghana bAhyaH kRtaH, tataH so'nAlocitapratikrAntaH kAlagata: Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI yavRttiH vibhAgaH1 // 323 // nigadasiddhaiva, tatra yathA boTikAnAM dRSTirutpannA tathA saMgrahagAthayopadarzayannAharahavIrapuraM nayaraM dIvagamujANa ajakaNhe y| sivaissuvahimi ya pucchA therANa kahaNA y||146|| (mU0bhA0) ___vyAkhyA-rahavIrapuraM nagaraM, tattha dIvagamujANaM, tattha ajakaNhA NAmAyariyA samosaDhA, tattha ya ego sahassamallo sivabhUtI nAma, tassa bhajjA, sA tassa mAyaM vaDDhei-tujjha putto divase 2 aDDaratte ei, ahaM jaggAmi chuhAtiyA acchAmi, tAhe tAe bhaNNati-mA dAraM dejAhi, ahaM aja jaggAmi, sA pasuttA, iyarA jaggai, aDDarate Agao bAraM maggai, mAyAe aMbADio-jattha eyAe velAe ugghADiyANi dArANi tattha vacca, so niggao, maggaMteNa sAhupaDissao ugghADio diTTho, vaMdittA bhaNati-pavAveha maM, te necchaMti, sayaM loo kao, tAhe se liMgaM diNNaM, te vihariyA / puNo AgayANaM raNNA kaMbalarayaNaM se diNNaM, AyarieNa kiM eeNa jatINaM ?, kiM gahiyaMti bhaNiUNa tassa aNApucchAe phAliyaM nisijjAo ya kayAo, tato ksaaiio| annayA jiNakappiyA vaNNijaMti, jahA-'jiNakappiyA ya duvihA pANIpAyA sthavIrapuraM nagaraM, tantra dIpakAkhyamudyAnaM, tatra AryakRSNA nAmAcAryAH samavasRtAH, tatra caikaH sahasramallaH zivabhUtirnAma, tasya bhAryA, sA tasya mAtaraM kala hayati-tava putro divase divase'rdharAne AyAti,ahaM jAgarmi kSudhAditA tiSThAmi, tadA tayA bhaNyate-mA dAraM pidhAH, ahamadya jAgarmi, sA prasuptA, itarA jAgarti, ardharAtre Agato dvAraM mArgayati, mAtrA nirbhasitaH-yatraitasyAM velAyAmudghATitAni dvArANi tatra vraja, sa nirgataH, mArgayatA sAdhupratizraya udghATito dRSTaH, vanditvA bhaNati-pravAjayata mAM, te necchanti, svayaM kocaH kRtaH, tadA tasmai liGgaM dattaM,te viddatAH / punarAgateSu rAjJA kambalaravaM tamai dattam , AcAryeNa kimetena yatInAm ? kiM gRhItamiti bhaNitvA tamanApRcchaya sphATitaM ni padyAzca kRtAH, tataH kapAyitaH / anyadA jinakalpikA varNyante, yathA-jinakalpikAzca dvividhAH pANipAtrAH. // 323 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ peDiggahadharA ya / pAuraNamapAuraNA ekekA te bhave duvihA // 1 // dugatigacakkapaNagaM navadasaekkAraseva bArasagaM / ee aTTha vikappA jiNakappe hoMti uvahissa ||2|| kesiMci duviho uvahI rayaharaNaM pottiyA ya, annesiM tiviho-do te caiva kappo vaDio, caubihe do kappA, paMcavihe tiNNi, navavihe rayaharaNamuhapattiyAo, tahA- 'pattaM pattAbaMdho pAyaDavaNaM ca pAyakesariyA / paDalAI rattANaM ca gocchao pAyaNijjogo // 1 // ' dasavihe kappo vaDhito, egArasavihe do, bArasavihe tinni / etthaMtare sivabhUiNA pucchio - kimiyANi ettio uvahI dharijjati ?, jeNa jiNakappo na kIrai, guruNA bhaNiyaM-Na tIraiso iyANiM vocchinno, tato so bhaNati - kiM vocchijjati ?, ahaM karemi, so ceva paralogatthiNA kAyavo, kiM uvahipaDiggaheNa ?, pariggahasanbhAve kasAyamucchAbhayAiyA bahudosA, apariggahattaM ca sue bhaNiyaM, acelA ya jiniMdA, ato acelayA suMdaratti, guruNA bhaNio - dehasabbhAve'vi kasAyamucchAiyA kassavi havaMti, to deho'vi paricayavotti, 1 patadharAzca / saprAvaraNA aprAvaraNA ekaikAste bhaveyudvividhAH // 1 // dvikaH trikaH catuSkaH paJcako navako dazaka ekAdazaka eva dvAdazakaH / ete'STa vikalpA jinakalpe bhavantyupadheH // 2 // keSAJcidvividha upadhiH rajoharaNaM mukhavastrikA ca, anyeSAM trividhaH - dvau tAveva kalpo vardhitaH, caturvidhe dvau kalpau, paJcavidhe trayaH, navavidhe rajoharaNamukhavatrike, tathA pAtraM pAtrabandhaH pAtra sthApanaM ca pAtrakezarikA / paTalA rajakhANaM ca gocchakaH pAtraniryogaH // 1 // dazavidhe kalpo vardhitaH, ekAdazavidhe dvau dvAdazavidhe trayaH / atrAntare zivabhUtinA pRSTaH kimidAnImetAvAnupadhirdhiyate, yena jinakalpo na kriyate, guruNA bhaNitaMna zakyate sa idAnIM vyucchinnaH, tataH sa bhagati - kiM vyucchidyate ?, ahaM karomi, sa eva paralokArthinA karttavyaH, kimupadhiparigraheNa ?, parigrahasadbhAve kaSAyamUcchabhayAdikA bahavo doSAH, aparigrahatvaM ca zrute bhaNitam, acelAzca jinendrAH, ato'celatA sundareti, guruNA bhaNita: - dehasadbhAve'pi kaSAyamUrcchAdayaH kasyacit bhavanti, tato deho'pi parityaktavya iti, For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI // 324 // vibhAgaH1 apariggahattaM ca sute bhaNiyaM, dhammopakaraNevi mucchA na kAyavatti, jiNAvi gaMteNa acelA, jao bhaNiyaM-'savevi ega- daseNa niggayA jiNavarA ityAdi' evaM therehiM kahaNA se katatti gaathaarthH|| evaMpi paNNavio kammodaeNa cIvarANi chaDDattA gao, tassuttarA bhaiNI, ujANe Thiyassa vaMdiyA gayA, taM dadvaNa tIevi cIvarANi chaDDiyANi, tAhe bhikkhaM paviTThA, gaNiyAe diTThA, mA amha logo virajihitti ure se pottI baddhA, tAhe sA necchai, teNa bhaNiyaM-acchau esA, tava devayAe diNNA, teNa ya do sIsA pavAviyA-koDinno koTTavIre ya, tato sIsANa paraMparAphAso jAo, evaM boDiyA uppaNNA // amumevArthamupasaMjihIrSarAha mUlabhASyakAraHUhAe paNNattaM boDiyasivabhUiuttarAhi imaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppaNNaM // 147 // boDiyasivabhUIo boDiyaliMgassa hoi uppttii| koDiNNakovIrA paraMparAphAsamuppaNA // 148 // (mU0bhA0) ___ vyAkhyA-'UhayA' svatarkabuddhyA 'prajJapta' praNItaM boTikazivabhUtyuttarAbhyAmidaM mithyAdarzanam , 'iNamotti etacca kSetrato rathavIrapure samutpannamiti gAthArthaH // boTikazivabhUteH sakAzAt boTikaliGgasya bhavatyutpattiH, vartamAnanirdezaprayojanaM pUrvavat, pAThAntaraM vA 'boDiyaliMgassa Asi uppattI' tataH kauDinyaH kuTTavIrazca, sarvo dvandvo vibhASayA ekavadbhava 1 aparigrahatvaM ca sUtre bhaNitaM, dharmopakaraNe'pi mUrchA na karttavyeti, jinA api naikAntenAcelAH, yato bhaNitaM-'sarve'pi ekadUSyeNa nirgatA jinAzcaturviMzatiH, evaM sthaviraiH katharA tassai kRteti / evamapi prajJApitaH kamAMdayena cIvarANi tyaktvA gataH, tasyottarA bhaginI, udyAnasthitAya vandituMgatA, taM dRSTvA tayA'pi cIvarANi tyaktAni, tadA bhikSAyai praviSTA, gaNikayA dRSTA, mA'smAsu loko virasIditi urasi tasyA vastraM baddhaM, tadA sA necchati, tena bhaNitaM-tiSThatvetat tubhyaM devatayA dattaM, tena ca dvau ziSyau pranAjitau-kauNDinyaH koDavIrazca, tataH ziSyANAM paramparAspoM jAtaH, evaM boTikA utpannAH / CRACK // 324 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ tI' ti kauNDinyakoTTavIraM tasmAt , paramparAsparzam-AcAryaziSyasambandhalakSaNamadhikRtyotpannA-saJjAtA, boTikadR STiraghyAharaNIyeti gAthArthaH // sAmprataM nihnavavaktavyatAM nigamayannAha___evaM ee kahiyA osappiNIe u niNhayA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavvayaNe Natthi // 784 // vyAkhyA-'evam uktena prakAreNa 'ete' anantaroktAH 'kathitAH' pratipAditAH, avasarpiNyAmeva nivAH sapta amI vIravarasya 'pravacane tIrthe, 'zeSANAm' arhatAM pravacane 'nasthitti na santi, yadvA nAsti nivasatteti gaathaarthH|| mottuNamesimikkaM sesANaM jAvajIviyA ditttthii| ekekassa ya etto do do dosA muNeyavvA // 785 // vyAkhyA-muktvaiSAmekaM goSThAmohilaM nivAdharma 'zeSANAM' jamAliprabhRtInAM pratyAkhyAnamaGgIkRtya yAvajIvikA dRSTiH, nAparimANaM pratyAkhyAnamicchantIti bhAvanA, Aha-prakaraNAdevedamavasIyate kimarthamasyopanyAsa iti?, ucyate, pratyahamupayogena pratyAkhyAnasyopayogitvAnmA bhUt kazcit tathaiva pratipadyeta (tteti), ato jJApyate-nihnavAnAmapi pratyAkhyAne iyameva dRSTiH, ekaikasya ca etto' tti ato'mISAM madhye dvau dvau doSau vijJAtavyo, muktvaikamiti vartate, bhAvArtha tu vakSyAmaH, parasparato yathA''hubehuratA jIvapradezikAn-bhavantaH kAraNadvayAnmithyAdRSTayaH, yadbhaNatha-ekapradezo jIvaH, tathA kriyamANaM ca kRtamityevaM sarvatra yojyaM, goSThAmAhilamadhikRtyaikaikasya trayo doSA iti yathAhubahuratAn goSThAmAhilAH-doSatrayAd bhavanto mithyAdRSTayaH yat kRtaM kRtamiti bhaNataH tathA baddhaM karma vedyate yAvajjIvaM ca pratyAkhyAnamiti gAthArthaH // tatratA dRSTayaH kiM saMsArAya AhosvidapavargAyetyAzaGkAnivRttyarthamAha SARAMASSACREASE For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk||325|| satyA diTThIo jAijarAmaraNaganbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u bhavaMti niggaMtharUNaM // 786 // vyAkhyA - saptaitA dRSTayaH, boTikAstu mithyAdRSTaya eveti na tadvicAraH, 'jAtijarAmaraNagarbhavasatInA' miti, jAtigrahaNAnnArakA diprasUtigraha ityato garbhavasatigrahaNamaduSTaM 'mUla' kAraNaM, bhavantIti yogaH, mA bhUt sakRdbhAvinInAM jAtijarAmaraNagarbhavasatInAM mUlamiti pratyayaH ata Aha-- 'saMsArassa u' saMsaraNaM saMsAraH - tiryagnaranArakAmarabhavAnubhUtirUpaH pradIrgho gRhyate, tasyaiva tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, nirgrantharUpeNeti gAthArthaH // Aha-ete nihnavAH kiM sAdhavaH ? uta tIrthAntarIyAH ? uta gRhasthA iti ?, ucyate, na sAdhavaH, yasmAt sAdhUnAmekasyApyarthAya kRtamazanAdi zeSANAmakalpyaM, naivaM nihRvAnAmiti, Aha ca pavayaNanIyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / bhajjaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe ya // 787 // vyAkhyA - 'pavayaNanIhUyANaM' ti nihUyaMti dezIvacanamakiJcitkarArthe, tatazca pravacanaM yathoktaM kriyAkalApaM pratyakiJcitkarANAM 'yad' azanAdi teSAM kAritaM yasmin kAle yatra kSetre tad 'bhAjyaM' vikalpanIyaM pariharaNayA, kadAcit parihiyate kadAcinneti, yadi loko na jAnAti yathaite nihnavAH sAdhubhyo bhinnAstadA parihiyate, atha ca jAnAti tadA na pariDriyata iti, athavA pariharaNA - paribhogo'bhidhIyate, yata uktam - "dhAraNA uvabhogo pariharaNA tassa paribhogo" tatra bhAjyaM 'mUle' mulaguNaviSayamAdhAkarmAdi tathA uttaraguNaviSayaM ca krItakRtAdItyato naite sAdhavaH, nApi gRhasthA gRhI 1 dhAraNamupabhogaH pariharaNaM tasya paribhogaH. Jain Education nonal For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 325 // ainelibrary.org
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ taliGgatvAt , nApi tIrthAntarIyAH, nAnyatIrthyAH, yatastadarthAya yat kRtaM tat kalpyameva bhavati, ato'vyaktA eta iti gaathaarthH|| Aha-boTikAnAM yat kAritaM tatra kA vArtA ?, ucyatemicchAdiTThIyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / savvaMpi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe ya // 788 // daarN|| / vyAkhyA-'mithyAdRSTInAM boTikAnAM 'yad' azanAdi teSAM kAritaM yasmin kAle yatra kSetre sarvamapi tat zuddhaM -kalpyamiti bhAvanA, mUlaguNaviSayaM tathottaraguNaviSayaM ceti gaathaathaiH|| uktaM samavatAradvAram , adhunA'numatadvAraM vyAkhyAyate-tatra yadyasya nayasya sAmAyikaM mokSamArgatvenAnumataM tadupadarzayannAhatavasaMjamo aNumao niggaMthaM pavayaNaM ca vvhaaro| sahajusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 789 // dAraM // __ vyAkhyA-tApayatIti tapaH tapaHpradhAnaH saMyamastapaHsaMyamaH asau 'anumataH' abhISTo mokSAGgatayeti, nirgranthAnAmidaM nairgranthyam-Ahetamiti bhAvanA, kiM ?-pravacanaM zrutamityarthaH, cazabdo'nuktasamyaktvasAmAyikasamuccayArthaH, 'vavahAroM' tti evaM vyavahAro vyavasthitaH, vyavahAragrahaNAcca tadadhovartinagamasaMgrahanayadvayamapi gRhItaM veditavyaM, tatazcaitaduktaM bhavatinaigamasaMgrahavyavahArAstrividhamapi sAmAyikaM mokSamArgatayA'numanyante, tapaHsaMyamagrahaNAccAritrasAmAyika, pravacanagrahaNAd zrutasAmAyikaM, cazabdAt samyaktvasAmAyikam , Aha-yadyevaM kimiti mithyAdRSTayaH ?, ucyate, yato vyastAnyapyanumanyante, na sApekSANyeva, zabdaRjusUtrayoH punaH kAraNe kAryopacArAt nirvANamArga eva nirvANaM saMyama evetyanumatam , RjusUtramullaGyAdau zabdopanyAsaH zeSoparitananayAnumatasaMgrahArthaH, etaduktaM bhavati-RjusUtrAdayaH sarve cAritrasAmAyi Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyavRttiH vibhAga: 1 // 326 // kameva mokSamArgatvenAnumanyante, netare de, tadbhAve'pi mokSAbhAvAt , tathAhi-samagrajJAnadarzanalAbhe'pi nAnantarameva mokSaH, kintu sarvasaMvararUpacAritrAvAptyanantarameva, atastadbhAvabhAvitvAt tadeva mokSamArga iti gAthArthaH // dvAraM // 'uddese niddese ya' ityAdyupodghAtaniyuktiprathamadvAragAthAvayavArthoM gataH, idAnI dvitIyadvAragAthAprathamAvayavaH kimiti dvAra vyAkhyAyate-kiM sAmAyika ?, kiM tAvajjIvaH ? utAjIvaH? athobhayam ? utAnubhayaM ?, jIvAjIvatve'pi kiM dravyaM ? uta | guNa ityAzaGkAsambhave satyAhaAyA khalu sAmaiyaM pacakkhAyaMtao havai aayaa| taM khalu paccakUkhANaM AvAe savvavvANaM // 79 // vyAkhyA-'AtmA' jIvaH khaluzabdo'vadhAraNe, Atmaiva-jIva eva sAmAyikamitya jIvAdipUrvoktavikalpavyavacchedaH, 'paccakkhAyaMtao havai Aya' tti sa ca pratyAcakSANaH-pratyAkhyAnaM kurvan 'kriyamANaM kRta' miti kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAdU vartamAnasyaivAtItApatteH kRtapratyAkhyAno'pi gRhyate, sa eva ca paramArthata AtmA, zraddhAnajJAnasAvadyanivRttisvasvabhAvAvasthitatvAt , zeSaH saMsArI punarAtmaiva na bhavati, pracuraghAtikamabhista sya svAbhAvikaguNatiraskaraNAt , ato dvitIyA''tmagrahaNaM, 'taM khalu paccakkhANaM' ti khaluzabdaH sAmAyikasya jIvapariNatitvajJApanArthaH, tat pratyAkhyAnaM jIva-| pariNatirUpatvAdviSayamadhikRtya 'AvAe sabadavANaM' ti sarvadravyANAmApAta-Abhimukhyena samavAye, niSpadyata iti vAkyazeSaH, tasya zraddheyajJeyakriyopayogitvAt sarvadravyANAmiti / Aha-ki sAmAyikamiti svarUpaprazne prastute sativiSayanirUpaNamasyAnyAyyam , aprastutatvAd, bAhyazAstravat , ucyate,aprastutatvAdityasiddhaM, tathAhi-sAmAyikasya viSayani // 326 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only A njainelibrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * rUpaNaM prastutameva, sAmAyikasyAGgabhUtatvAt , sAmAyikasvAtmavadityalaM vistareNa, iti gAthArthaH // tatra yaduktam 'AtmA khalu sAmAyika' miti, tatra yathAbhUto'sau sAmAyika tathAbhUtamabhidhitsurAha mUlabhASyakAra:PI sAvajajogavirao tigutto chasu saMjao / uvautto jayamANo AyA sAmAiyaM hoI // 149 // (mU0 bhA) | vyAkhyA-sAvadyayogavirataH avadyaM mithyAtvakaSAyanokavAyalakSaNaM sahAvadyena sAvadho yogastadvirata:-tadvinivRttaH, tribhiH-manovAkAyairguptaH SaTsu-jIvanikAyeSu saMyataH-prayatnavAn, tathA'vazyakartavyeSu yogeSu sadopayuktaH, yatamAnazca teSvevAsevanayA, itthambhUta evAtmA sAmAyikaM bhavatIti gAthArthaH // sAmprataM yaduktam 'taM khalu paccakkhANaM AvAe sabadavANaM' ti, tatra sAkSAnmahAvratarUpaM cAritrasAmAyikamadhikRtya sarvadravyaviSayatAmasyopadarzayannAha|paDhamaMmi savvajIvA biie carime ya savvavvAI / sesA mahavvayA khalu tadekadeseNa vvANaM // 791 // vyAkhyA-'prathama' prANAtipAtanivRttirUpe vrate viSayadvAreNa cintyamAne 'sarvajIvAH' trasasthAvarasUkSmetarabhedA viSayatvena draSTavyAH, tadanupAlanarUpatvAt tasyeti, tathA 'dvitIye' mRSAvAdanivRttirUpe 'carime ca' parigrahanivRttirUpe sarva viSayatvena draSTavyAni, katham ?, nAsti paJcAstikAyAtmako loka iti mRSAvAdasya sarvadravyaviSayatvAt , tannivRttirUpatvAcca dvitIyavratasya, tathA mUrchAdvAreNa parigrahasyApi sarvadravyaviSayatvAccaramavratasya ca tannivRttirUpatvAdazeSadravyaviSayateti pUrvArddhabhAvanA / 'sesA mahabayA khalu tadekkadeseNa davANaM' ti zeSANi mahAvratAni, khalvityavadhAraNArthaH, | tasya ca vyavahitaH sambandhaH, teSAmekadezastadekadezastena tadekadezenaiva hetubhUtena dravyANAM, bhavantIti kriyAdhyAhAraH, ARCRRRRRRR * * * * * dain Educati For Personal & Private Use Only Mamijainelibrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka |hAribhadrI| yavRttiH vibhAgaH1 // 327 // katham ?-tRtIyasya grahaNadhAraNIyadravyAdattAdAnaviratirUpatvAt , caturthasya ca rUparUpasahagatadravyasambandhyabrahmaviratirUpatvAt , SaSThasya ca rAtribhojanaviratirUpatvAditi pazcArddhabhAvanA, iti gAthArthaH // evaM cAritrasAmAyika nivRttidvAreNa sarvadravyaviSayaM zrutasAmAyikamapi zrutajJAnAtmakatvAt sarvadravyaviSayameva samyaktvasAmAyikamapi sarvadravyANAM saguNaparyAyANAM zraddhAnarUpatvAt sarvaviSayamevetyalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-tatra sAmAyikamajIvAdivyudAsena jIva evetyuktaM, tasya ca nayamatabhedena dravyaguNaprAptau sakalanayAdhAradravyArthikaparyAyArthikAbhyAM svarUpavyavasthopasthApanAyAhajIvo guNapaDivanno Nayassa vvaDhiyassa sAmaiyaM / soceva pajjavaNayaTThiyassa jIvassa esa guNo // 792 // / vyAkhyA-'jIvaH' AtmA, guNaiH pratipanna:-AzritaH-guNapratipannaH, guNAzca samyaktvAdayaH khalvaupacArikAH, 'nayasya' dravyArthikasya sAmAyikamiti vastuta Atmaiva sAmAyika, guNAstu tadvyatirekeNAnavagamyamAnatvAnna santyeva, tatpratipattirapi tasya bhrAntA, citre nimnonnatabhedapratipattivaditi bhAvanA, sa eva sAmAyikAdirguNaH paryAyArthikanayasya, paramArthato yasmAjIvasya eSa guNa iti, uttarapadapradhAnatvAt tatpuruSasya, yathA tailasya dhAreti, na tatra dhArA'tirekeNAparaM tailamasti, evaM na guNAtirikto jIva iti, itthaM cedamaGgIkartavyamiti manyate, tathAhi-guNAtirikto jIvo nAsti, pramANAnupalabdheH, rUpAdyarthAntararUpaghaTavat , tasmAdguNaH sAmAyikamiti hRdayaM, na tu jIva iti gaathaarthH|| sAmprataM paryAyArthika eva svaM pakSaM samarthayannAhauppajjaMti vayaMti ya pariNammati ya guNA Na vvAiM / vvappabhavA ya guNA Na guNappabhavAI vvAiM // 793 // // 327 // JainEducation For Personal & Private Use Only l ainelibrary.org
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-utpadyante vyayante ca, anenotpAdavyayarUpeNa pariNamanti ca guNAH, cazabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe, tasya caivaM prayogaH-guNA eva na dravyANyutpAdavyayarUpeNa pariNamantIti, atasta eva santi, utpAdavyayapariNAmatvAta, | patranIlatAraktatAdivat , tadatiriktastu guNI nAstyeva, utpAdavyayapariNAmarahitatvAd, vAndheyAdivat , kiJca 'dabappabhavA ya guNA na' dravyAt prabhavo yeSAM te dravyaprabhavAH, cazabdo yuktyantarasamuccaye, guNA na bhavanti, tathA guNaprabhavANi dravyANi, naiveti vartate, ato na kAraNatvaM nApi kAryatvaM dravyANAmityabhAvaH, sataH kAryakAraNarUpatvAt , athavA dravyaprabhavAzca guNA na, kintu guNaprabhavANi dravyANi, pratItyasamutpAdopajAtaguNasamudaye dravyopacArAt , tasmAd guNaH sAmA|yikamiti gaathaarthH|| evaM paryAyAthikena svamate pratipAdite sati dravyArthika Aha-dravyaM pradhAnaM na guNAH, yasmAtjaM jaM je je bhAve pariNamai paogavIsasA vvaM / taM taha jANAi jiNo apajjave jANaNA natthi // 794 // dAraM // ___ vyAkhyA-yad yad yAnyAn bhAvAn vijJAnaghaTAdIn pariNamati prayogavinasAto dravyaM tat,prayogena ghaTAdIn vizrasAto'dhendradhanurAdIn , dravyameva tadutprekSitaparyAyamutphaNaviphaNakuNDalitAdiparyAyasamanvitasarpadravyavat , tathAhi-na tatra kecanotphaNAdayaH sarpadravyAtiriktAH santi, nirmUlatvAt , kintu tadeva tatra paramArthasaditi, kiJca-tat 'tathaiva' anvayapra|dhAnaM paryAyopasarjanaM jAnAti paricchinatti jinaH 'apajjave jANaNA Natthi' tti aparyAye-nirAkAre 'jANaNA natthi'tti parijJA nAsti, na ca te paryAyAH tatra vastuni santo dravyameva, tadAkAravat, tatazca tadeva sat , kevalinA'pyavagamyamAnadatvAt , kevalasvAtmavat , tasmAjIva eva sAmAyikamiti gaathaarthH|| athavA 'uppajaMti' tti iyameva gAthA dravyArthikamatena Jan Educati o nal For Personal & Private Use Only H ainelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 328 // BESSERUGOG vyAkhyAyate-dravyArthikavAdI paryAyArthikavAdinaM pratyAha-guNA na santyeva, kuto?, yasmAdutpadyante vyayante ca, anenotpA-18|| |hAribhadrIdavyayapariNAmena pariNamanti guNA eva, na dravyANi, tatazca tAnyeva santi, satatamavasthitatvAdU , aparopAdeyatvAt , yavRtti dravyaprabhavAzca guNAH paropAdAnA vartante, na guNaprabhavANi dravyANyaparopAdAnatvAt , tasmAdAtmaiva sAmAyikamiti vibhAgaH1 gaathaarthH|| evamavagatobhayanayamatazcodaka Aha-kimatra tattvamiti ?, atrocyate-sAmAyikabhAvapariNataH AtmA sAmAyika, yasmAd yat sat tad dravyaparyAyobhayarUpamiti, tathA cAgamaHjaja je je bhAve pariNamai paogavIsasA davvaM / taM taha jANAi jiNo apajave jANaNA natthi // 795 // ___ vyAkhyA-yad yad yAn yAn 'bhAvAn' AdhyAtmikAn bAhyAMzca pariNamati prayogavisrasA(to) dravyaM,bhAvArthaH tattathApariNAmameva jAnAti jinaH, aparyAye parijJA nAsti, tasmAdubhayAtmakaM vastu, kevalinA tathA'vagatatva gaathaarthH|| sAmprataM katividhamiti dvAramiti vyAkhyAyate, tatrasAmAiyaM ca tivihaM sammatta suyaM tahA carittaM ca / duvihaM ceva carittaM agAramaNagAriyaM ceva // 796 // | vyAkhyA-'sAmAyika' prAganirUpitazabdArtha, 'caH' pUraNe 'trividhaM tribhedaM, samyaktvam, anusvAralopAt, zrutaM tathA cAritraM, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzanArthaH, tatra samyaktvamiti samyaktvasAmAyika, tad dvividhaM naisargikamadhigama // 328 // ca, athavA dazavidham-ekaikasyaupazamikasAsvAdanakSAyopazamikavedakakSAyikabhedabhinnatvAt , athavA trividhaM-kSAyika kSAyopazamikamaupazamikaM ca, kArakarocakavyaJjakabhedaM vA, zrutamiti zrutasAmAyika, tacca sUtrArthobhayAtmakatvAt trivi dain EducatioXisonal For Personal & Private Use Only KelMainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dham, akSarAnakSarAdibhedAdanekavidhaM ceti, 'cAritram' iti cAritrasAmAyikaM tacca kSAyikAdi trividhaM, sAmAyikacchedopasthApyaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtabhedena vA paJcavidham, athavA gRhItAzeSavikalpaM dvividham- agArasA - mAyikamanagArasAmAyikaM ca, tathA cAha - 'duvidhaM caiva caritaM agAramaNagAriyaM ceva' dvividhameva cAritraM mUlabhedena, agAH - vRkSAstaiH kRtamagAraM gRhaM tadasyAstIti matubUlopAdagAraH - gRhasthastasye dam - AgArikam idaM cAnekabhedaM, dezaviratezcitrarUpatvAt, anagAraH - sAdhustasyedam - AnagArikaM caiva / Aha - samyaktvazrutasAmAyike vihAya cAritrasAmA - yikabhedasya sAkSAdabhidhAnaM kimartham ?, ucyate, asmin sati tayorniyamena bhAva iti jJApanArtha, caramatvAdvA yathAssya bheda ukta evaM zeSayorapi vAcya iti jJApanArthamiti gAthArthaH // sAmprataM mUlabhASyakAraH zrutasAmAyikaM vyAci - khyA sustasyAdhyayana rUpatvAdAha ajjhayapi yativihaM sute atthe ya tadubhae ceva / sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijuttI // 150 // ( bhA0 ) vyAkhyA--adhyayanamapi ca trividhaM sUtraviSayamarthaviSayaM ca tadubhayaviSayaM caiva, apizabdAt samyaktva sAmAyikamapyaupazamikAdibhedAt trividhamiti / prakrAntopodghAta niryukterazeSAdhyayanavyApitAM darzayannAha - 'zeSeSvapi caturviMzatistavAdiSvanyeSu vA'dhyayaneSu bhavati eSaiva niryuktiH - uddezanirdezAdikA niruktiparyavasAneti / Aha - azeSadvAraparisamAptAvatidezo nyAyyaH, apAntarAle kimarthamiti, ucyate, 'madhyagrahaNe AdyantayorgrahaNaM bhavatI' ti nyAyapradarzanArthaM iti gAthArthaH // dvAraM // adhunA kasyeti dvAraM pratipAdyate, tatra yasya tad bhavati tadabhidhitsayA''ha For Personal & Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- jassa sAmANio appA, saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 797 // hAribhadrI vyAkhyA-yasya 'sAmAnikaH' sannihitaH, apravasita ityarthaH, 'AtmA' jIvaH, kva ?-'saMyama' mUlaguNeSu 'niyama' yavRttiH // 329 // IPuttaraguNeSu 'tapasi' anazanAdilakSaNe 'tasya' evambhUtasyApramAdinaH sAmAyika bhavati, 'iti' evaM kevalibhi-12 4 vibhAgaH1 bhASitamiti gAthArthaH // | jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 798 // | vyAkhyA-yaH samaH' madhyasthaH, AtmAnamiva paraM pazyatItyarthaH, 'sarvabhUteSu' sarvaprANiSu 'traseSu' dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu ca' pRthivyAdiSu, tasya sAmAyikaM bhavati, etAvat kevalibhASitamiti gAthArthaH // sAmprataM phalapradarzanadvAreNAsya karaNavidhAnaM pratipAdayannAhasAvajajogapparivajaNahA,sAmAiyaM kevaliyaM pstyN| gihatthadhammA paramaMti NaccA,kujjA buho AyahiyaM paratthaM / | vyAkhyA-sAvadyayogaparivarjanArthaM sAmAyikaM 'kaivalikaM' paripUrNa prazasta' pavitram , etadeva hi gRhasthadharmAt parama' pradhAnam 'iti' evaM jJAtvA kuryAd 'budhaH' vidvAn 'Atmahitam' AtmopakAraka 'parArtham' iti paraH-mokSastadartha, na tu // 329 // suralokAdyavAptyartham , anena nidAnaparihAramAha, iti vRttaarthH|| 799 // paripUrNasAmAyikakaraNazaktyabhAve gRhastho'pi gRhasthasAmAyika 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM sAvaja jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaMjAva niyamaM pajjuvAsAmI'tyevaM kuryAt, SARARSALARXX For Personal & Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACCOURSSROOMCOS Aha-tasya sarva trividhaM trividhena pratyAcakSANasya ko doSa iti ?, ucyate, pravRttakArambhAnumatyanivRttyA karaNAsambhava eva, tathA bhaGgaprasaGgadopazceti / Aha casavvaMti bhANiUNaM viraI khalu jassa sabviyA Natthi / so savvaviraivAI cukkai desaM ca savvaM ca // 800 // ___ vyAkhyA-'sabaM' ti upalakSaNAt sarva sAvA yogaM pratyAkhyAmi trividhaM trividhana, ityevaM 'bhANiUNa' abhidhAya 'viratiH' nivRttiH khalu yasya 'sarvikA' so nAsti, pravRttakorambhAnumatisadbhAvAt , sa sarvavirativAdI 'cakkai'tti bhrazyati 'desaM ca sarva ce' ti dezaviratiM sarvaviratiM ca, pratijJAtAkaraNAt / Aha-Agame trividhaM trividheneti gRhasthapratyAkhyAnamuktaM tatkathamiti?, ucyate, sthUlasAvadyayogaviSayameva tat, Aha ca bhASyakAra:-"jati kiMcidappajoyaNamapappaM vA visesiuM vatthu / paccakkheja Na doso sayaMbhuramaNAdimacchava // 1 // jo vA nikkhamiumaNo paDimaM puttAdisaMtaiNimittaM / paDivajija tao vA karija tivihaMpi tiviheNaM ||2||jo puNa puvAraddhANujjhiyasAvajakammasaMtANo / tadaNumatipariNatiM so Na tarati sahasA NiyatteuM // 3 // ityAdi" tathA'pi gRhasthasAmAyikamapi paralokArthinA kAryameva, tasyApi viziSTaphalasAdhakatvAd, Aha ca niyuktikAraHsAmAiyaMmi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 801 // 1 yadi kiJcidaprayojanamaprApyaM vA vizeSya vastu / pratyAcakSIta na doSaH svayambhUramaNAdimatsya iva // 1 // yo vA niSkramitumanAH pratimA putrAdisantatinimi-I |ttam / pratipadyeta sako vA kuryAnividhamapi trividhena // 2 // yaH punaH puurvaarbdhaanujjhitsaavdykrmsNtaanH| tadanumatipariNati sa na zaknoti sahasA nivartayitum 3 // Jain Educat onal For Personal & Private Use Only anelibrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI| yavRttiH vibhAgaH1 // 330 // REGALORICAL | vyAkhyA-sAmAyika eva kRte sati zramaNa iva zrAvako bhavati, yasmAt prAyo'zubhayogarahitatvAt karmavedaka ityarthaH, anena kAraNena 'bahuzaH' anekadhA sAmAyikaM kuryAditi gaathaarthH|| kiJcajIvo pamAyabahulo bahuso'vi a bahuvihesu atthesuN| eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujA // 802 // | vyAkhyA-jIvaH pramAdabahula: 'bahuzaH' anekadhA'pi ca bahuvidheSvartheSu-zabdAdiSu pramAdavAMzcaikAntenAzubhabandhaka eva, ato'nena kAraNena tatparijihIrSayA bahuzaH sAmAyikaM kuryAta-madhyastho bhUyAditi gAthArthaH // dvAraM // sAmprataM sopeNa sAmAyikavato madhyasthasya lakSaNamabhidhitsurAhajo Navi vaTTai rAge Navi dose doNha majjhayAraMmi / so hoi u majjhattho sesA savve amajjhatthA // 803 // | vyAkhyA-yo nApi vartate rAge nApi dveSa, kiM tarhi?-'doNha majjhayAraMmi' dvayormadhya ityarthaH, sa bhavati madhyasthaH, zeSAH sarve'madhyasthA iti gaathaarthH||dvaarN // sAmprataM va kiM sAmAyikamiti nirUpayan dvAragAthAtrayamAhakhettadisAkAlagaibhaviyasaNNiUsAsadiThimAhAre / pajattasuttajamma ThitiveyasaNNAkasAyAU // 804 // NANe joguvaoge sarIrasaMThANasaMghayaNamANe / lesA pariNAme veyaNA samugghAya kamme ya // 805 // |NivveDhaNamuvvaTTe AsavakaraNe tahA alaMkAre / sayaNAsaNaThANatthe caMkammaMteya kiM kahiyaM // 806 // dAragAhAo | vyAkhyA-AsAM samudAyArthaH kSetradikkAlagatibhavyasaMjJiucchAsadRSTyAhArakAnaGgIkRtyA''locanIyaM, kiM va sAmAyikamiti yogaH, tathA paryAptasuptajanmasthitivedasaMjJAkaSAyAyUMSi ceti, tathA jJAnaM yogopayogI zarIrasaMsthAnasaMhananamA // 330 // Jain Education Canal For Personal & Private Use Only Minelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAni lezyAH pariNAma vedanAM samudghAta karma ca kriyA pUrvavat , tathA nirveSTanodvarttane aGgIkRtyAlocanIyaM-ka kimiti ? AzravakaraNaM tathA'laGkAra tathA zayanAsanasthAnasthAnadhikRtyeti, tathA caGkamatazca viSayIkRtya kiM sAmAyikaM kva ityAlocanIyamiti samudAyArthaH / avayavArtha tu pratidvAraM svayameva vakSyati-tatrolalokAdikSetramaGgIkRtya samyaktvAdisAmAyikAnAM lAbhAdibhAvamabhidhitsurAha|saMmasuANaM laMbho uhuM ca ahe a tirialoe a / viraI maNussaloe virayAviraI ya tirieK // 807 // | | vyAkhyA-samyaktvazrutasAmAyikayoH 'lAbhaH' prAptiH 'uhuM ca' ityUrdhvaloke ca 'adhe ya' tti adholoke ca tiryagloke ca, iyamatra bhAvanA-Urdhvaloke merusuralokAdiSu ye samyaktvaM pratipadyante jIvAsteSAM zrutAjJAnamapi tadaiva samyakzrutaM bhavatIti, evamadholoke'pi mahAvidehAdholaukikagrAmeSu narakeSu ca ye pratipadyante, evaM tiryagloke'pIti, 'viraI maNussa. loge' tti viratizabdena sarvaviratisAmAyikaM gRhyate, tacca lAbhApekSayA manuSyaloka eva bhavati, nAnyatra, manuSyA evAsya pratipattAra iti bhAvanA, kSetraniyamaM tu viziSTazrutavido vidanti, 'virayAviraI ya tirieK' ti viratAviratizca dezavira|tisAmAyikalakSaNA lAbhavicAre tiryakSu bhavati, manuSyeSu ca keSucit // puvapaDivannagA puNa tIsuvi loesu niamao tiNhaM / caraNassa dosu niamA bhayaNijjA uddddlogmi||8|| vyAkhyA-pUrvapratipannakAstu trayANAM niyamena triSvapi lokeSu vidyante, cAritrasAmAyikaM tvadholokatiryagUlokayo CRECEMARCHROCKR dain Educa For Personal & Private Use Only I mainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 33 // reva, Urdhvaloke tu bhAjyA ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // dvAraM // sAmprataM digadvArAvayavArthAbhidhitsayA diksvarUpa-5 hAribhadrIpratipAdanAyAha yavRttiH nAmaMThavaNA davie khettadisA tAvakhetta pnnve|sttmiyaa bhAvadisA sAhoaTThArasavihA u||809|| dAraM // 4 vibhAgaH1 vyAkhyA-nAmasthApane sugame 'davie'tti dravyaviSayA dik dravyadik,sA ca jaghanyatastrayodazapradezikaM dazadikprabhavaM dravyaM, tatraikaikaH pradezo vidizvete catvAraH, madhye tveka ityete paJca, catasRSu ca dizvAyatAvasthitau dvau dvAviti, Aha ca bhASyakAra:-'terasapadesiyaM khalu tAvatiesuM bhave pdesesuN| jaMdavaM ogADhaM jahaNNagaM taM dasadisAgaM // 1 // asya ceyaM sthApaneti, utkRSTatastvanantapradezikamiti, 'khettadisa' tti kSetradika, sA cAnekabhedA merumadhyASTaprAdezikaruca- kAd bahiyAdivyuttarazreNyA zakaTorddhisaMsthAnAzcatasro dizaH, catasRNAmapyantarAlakoNAvasthitA eka-12 pradezikAzchinnAvalisaMsthAnAzcatasra eva vidizaH Urdhva catuHpradezikacaturasradaNDasaMsthAnA ekaiva, adhoDa pyevaMprakArA dvitIyeti, uktaM ca-'aThThapaMdeso ruyago tiriyaM logassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM eseva bhave'NudisANaM // 1 // dupadesAdiduruttara egapadesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA caurAdi aNuttarA doNi // 2 // sagaDuddhisaMThitAo mahAdisAo bhavaMti cattAri / muttAvalI ya cauro do ceva ya honti ruyaganibhA // 3 // prayodazaprAdezikaM khalu tAvatsu bhvetprdeshessu| yadravyamavagADhaM jaghanyaM taddazadikam // 1 // 2 aSTapradezo rucakastiryaglokasya madhye / eSa prabhavo dizAmeSa eva bhavedanudizAm // 1 dvipradezAdiyuttaraikapradezA'nuttaraiva / catastrazcatasro dizazca / caturAye anuttare dve // 2 // zakaToddhisaMsthitA mahAdizo bhavanti ctsrH| | muktAvalIva catasro dve eva bhavato rucakanibhe // 3 // Join Education For Personal & Private Use Only Llanelibrary.org
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ iyaM ca sthApaneti * AsAM ca nAmAni - 'iMdeggeI jammA ya NeratI vAruNI ya vAyavA / somA IsANA'vi ya vimalA yatamA ya boddhavA // 1 // iMdA vijayaddArANusArato sesiyA padakkhiNato / aTThavi tiriyadisAo uDDuM vimalA tamA cAdho // 2 // 'tAvakhetta' ti, tApaH - savitA tadupalakSitA kSetra dik tApakSedika, sA cAniyatA - 'je siM jatto sUro udeti tesiM taI havai puvA / tAvakkhettadisAo padAhiNaM sesiyAosiM // 1 // ' 'paNNava e' ti prajJApakasya dik prajJApakadik- 'paNNavao jada| bhimu ho sA puvA sesiyA padAhiNato / tassevaNugaMtacA aggeyAdI disA niyamA // 1 // saptamI 10 bhAvadik sA bhavatyaSTAdazavidhaiva, dizyate ayamamuka iti saMsArI yayA sA bhAvadik, sA cetthaM bhavatyaSTAdazavidhA - puDhe vijalajalaNa vAyA mUlA khaMdhaggaporabIyAya / vitica upaMceMdiya tiriyanAragA devasaMghAyA // 1 // saMmucchimakaMmAkammabhUmagaNarA taha'ntaraddIvA / bhAvadisA dissai jaM saMsArI NiyayametAhiM // 2 // ' O 0 0 Jain Educational 0 0 00 0 0 0 0 0 1 aindrI AjJeyI yamA ca nairRtI vAruNI ca vAyavyA / somA IzAnA'pica vimalA ca tamA (mI) ca boddhavyA // 1 // aindrI vijayadvArAnusArataH zeSAH pradakSiNataH / aSTApi tiryagdizaH UrdhvaM vimalA tamA cAdhaH // 2 // 2 yeSAM yataH sUrya udeti teSAM sA bhavati pUrvA / tApakSetradizaH prAdakSiNyena zeSAH anayoH // 1 // 3 prajJApako yadabhimukhaH sA pUrvAM zeSAH pradakSiNataH / tasyA evAnugantavyA AgneyyAdyA dizo niyamAt // 1 // 4 pRthvIjelajvalana vArtA mUloni skandhAparvabIjAni ca / dvitricatuSpaJcendriyAH tiryaJco" nArakI devasaMghAtaH // 1 // saMmUrchaja kairmArka rmabhUmikana rAstathAntaradvIpAH / bhAvadik dizyate yat saMsArI niyatametAbhiH // 2 // For Personal & Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 332 // ti gAthArthaH // iha ca nAmasthApanAdravyadigbhiranadhikAra eva, zeSAsu yathAsambhavaM sAmAyikasya pratipadyamAnakaH pUrvapra- hAribhadrItipanno vA vAcyaH, tatra kSetradizo'dhikRtya tAvadAha yavRttiH puvAIAsu mahAdisAsu paDivajamANao hoi / puvvapaDivannao puNa annayarIe disAe u // 810 // vibhAgaH 1 | vyAkhyA-pUrvAdyAsu mahAdikSu vivakSite kAle sarveSAM sAmAyikAnAM pratipadyamAnako bhavati, na tu vidikSu, tAsvekapradezikatvena jIvAvagAhanAbhAvAt , Aha ca bhASyakAra:-"chiNNAvaliruyagAgiidisAsu sAmAiyaM Na jaM taasu| suddhAsu NAvagAhai jIvo tAo puNa phusejjA // 1 // " pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM dizi bhavatyeva, punaHzabdasyaivakArArthatvAditi gAthArthaH // 811 // tApakSetraprajJApakadikSu punaraSTasu caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipanno'sti, pratipadyamAnakazca sambhavati, adhaUrdhvadigdvaye tu samyaktvazrutasAmAyikayorevameva, dezaviratisarvaviratisAmAyikayostu pUrvapratipannakaH sambhavati, pratipadyamAnakastu naiveti, uktaM ca-"aTThasu cauNha niyamA puvapavaNNo u dosu doNheva / doNha tu puvapavaNNo siya NaNNo tAvapaNNavae // 1 // " bhAvadikSu punarekendriyeSu na pratipadyamAnako nApi pUrvapratipannazcaturNAmapi, vikalendriyeSu samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipannaH sambhavati netaraH, paJcendriyatiryakSu sarvavirativarjAnAM pUrvapratipanno'sti, pratipadyamAnako bhAjyaH, vivakSitakAle nArakAmarAkarmabhUmijAntaradvIpakanareSu samyaktvazrutayoH pUrvapratipannako'styeva, 1 // 332 // chinnAvalIrucakAkRtidinu sAmAyikaM na yasmAttAsu / zuddhAsu nAvagAhate jIvaH tAH punaH spRzet // 3 // 2 aSTasu caturNA niyamAtpUrvaprapannastu dvayordvayoreva / dvayostu pUrvaprapannaH syAt nAnyastApaprajJApakayoH // 1 // dal Educa t ional For Personal & Private Use Only P ainelibrary.org
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ OROSSOSAURUSSOSOROS itarastu bhAjyaH, karmabhUmijamanuSyeSu caturNAmapi pUrvapratipanno'styeva, pratipadyamAnakastu bhAjyaH, sammUchimeSu tUbhayAbhAva iti, uktaM ca-"ubhayAbhAvo puDhavAdiesu vigalesu hoja uvavaNNo / paMceMdiyatiriesuM NiyamA tiNhaM siya pavaje // 1 // NAragadevAkammagaaMtaradIvesu doNha bhayaNA u / kammagaNaresu causuM mucchesu tu ubhayapaDiseho // 2 // dvAraM // kAladvAramadhanA, tatra kAlastrividhaH-utsarpiNIkAlaH avasarpiNIkAlaH ubhayAbhAvato'vasthitazceti, tatra bharatairAvateSu viMzatisAgaropamakoTIkoTimAnaH kAlacakrabhedotsarpiNyavasarpiNIgataH pratyekaM Savidho bhavati, tatrAvasarpiNyAM suSamasuSamAkhyazcatu:sAgaropamakoTIkoTimAnaH pravAhataH prathamaH, suSamAkhyastrisAgaropamakoTikoTimAno dvitIyaH, suSamaduSSamAkhyastu sAgaropamakoTIkoTidvayamAnastRtIyaH, duSSamasuSamAkhyastu dvicatvAriMzadvarSasahasranyUnasAgaropamakoTIkoTimAnazcaturthaH, duSSamAkhyastvekaviMzativarSasahasramAnaH paJcamaH, duSSamaduSSamAkhyaH punarekaviMzativarSasahasramAna eva SaSTha iti, ayameva cotkrameNotsarpiNyAmapi yathoktasahayo'vaseyaH kAla iti, avasthitastu caturvidhaH, tadyathA-suSamasuSamApratibhAgaH suSamApratibhAgaH suSamaduSamApratibhAgaH duSSamasuSamApratibhAgazceti, tatra prathamo devakurUttarakuruSu dvitIyo harivarSaramyakayoH tRtIyo haimavatairaNyavatayoH caturtho videheSviti, tatretthamanekadhA kAle sati yasya sAmAyikasya yasmin kAle pratipattirityetadabhidhitsurAha 1 ubhayAbhAvaH pRthbyAdikeSu vikaleSu bhavet upapannaH / paJcendriyatiryakSu niyamAt trayANAM syAtpratipadyamAne // 1 // nArakadevAkarmakAntaradvIpeSu dvayobhejanA tu / karmajanareSu caturNA saMmUrchaSu tUbhayapratiSedhaH // 2 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 333 // saMmattassa suyassa ya paDivattI chavvihami kAlaMmi / viraI virayAviraI paDivajjai dosu tisu vAvi // 811 // hAribhadrI| vyAkhyA-samyaktvasya zrutasya ca dvayorapyanayoH sAmAyikayoH pratipattiH SaDvidhe-suSamasuSamAdilakSaNe kAle sambha-18 yavRttiH vibhAgaH1 vati, sa ca pratipattA suSamasuSamAdiSu dezanyUnapUrvakovyAyuSka eva pratipadyate, pUrvapratipannakAstvanayorvidyanta eva, 'virati samagracAritralakSaNAM tathA 'viratAviratiM' dezacAritrAtmikAM pratipadyate kazcit dvayoH kAlayostriSu vA'pi kAleSu, apiH / sambhAvane, asya cArthamupariSTAdvakSyAmaH,tatreyaM prakRtabhAvanA-utsarpiNyAM dvayorduSSamasuSamAyAM suSamaduSSamAyAM ca,avasarpiNyAM triSu suSamaduSSamAyAM duSSamasuSamAyAM duSSamAyAM ceti,pUrvapratipannastu vidyata eva, apizabdAt saMharaNaM pratItya pUrvapratipannakaH / sarvakAleSveva sambhavati, pratibhAgakAleSu tu triSu samyaktvazrutayoH pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannakastvastyeva, caturthe tu pratibhAge caturvidhasyApi pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannakastu vidyata eva, bAhyadvIpasamudreSu tu kAlaligarahiteSu trayANAM pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeveti gAthArthaH // 811 // dvAraM // sAmprataM gatidvAramucyate|causuvi gatIsu NiyamA sammattasuyassa hoi paDivattI / maNuesu hoi viratI virayAviraI ya tiriesuM 812|| vyAkhyA-catasRSvapi gatiSu, niyamAt iti niyamagrahaNamavadhAraNArthe catasRSveva na mokSagatAviti hRdayaM, samyaktva-|| // 33 // zrutayorbhavati pratipattiH, sambhavati vivakSite kAla ityarthaH, apizabdaH pRthivyAdiSu gatyantargateSu na bhavatyapIti se vayati, pUrvapratipannakastvanayorvidyata eva, tathA manuSyeSu bhavati viratiH-pratipattimaGgIkRtya manuSyeSveva sambhavati -10- 14-05-25-45 5-03 For Personal & Private Use Only array og
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ CURRRRRR 'viratiH' samagracAritrAtmikA, pUrvapratipannApekSayA tu sadA bhavatyeva, 'viratAviratizca' dezacAritrAtmikA tiryakSu, bhavatItyanuvartate, bhAvanA manuSyatulyeti gAthArthaH // 812 // bhavyasaMjJidvArAvayavArthAbhidhitsayA''habhavasiddhio u jIvo paDivajaha socauNhamaNNayaraM / paDiseho puNa asaNNimIsae saNi paDivaje // 813 // ___ vyAkhyA-bhavasiddhiko bhavyo'bhidhIyate, bhavasiddhikastu jIvaH pratipadyate 'caturNA' samyaktvasAmAyikAdInAm 'anyatarat' eka dve trINi sarvANi vA, vyavahAranayApekSayetthaM pratipAdyate, na tu nizcayataH kevalasamyaktvasAmAyikasambhavo'sti, zrutasAmAyikAnugatatvAt tasya, evaM saMjhyapi, yata Aha-saMnni paDivajje, pUrvapratipannakastu bhavyasaMjJiSu vidyata eva, pratiSedhaH punarasaMjJini mizrake'bhavye ca,idamatra hRdayam-anyatamasAmAyikasya pratipadyamAnakAn prAkUpratipannAn vA''zritya pratiSedhaH asaMjJini 'mizrake' siddhe, yato'sau na saMjJI nApyasaMjJI na bhavyo nApyabhavyaH ato mizraH, abhavye ca, punaHzabdastu pUrvapratipanno'saMjJI sAsvAdano janmani sambhavatIti vizeSaNArthaH, saMjJI pratipadyata iti vyAkhyAtameveti gAthArthaH // 813 // gataM dvAradvayam // ucchAsadRSTidvAradvayAbhidhitsayA''haUsAsagaNIsAsagamIsaga paDiseha duviha pddivnnnno| dihIi doNayA khalu vavahAro nicchaoceva ||814||daarN / vyAkhyA-ucchrasitIti ucchrAsakaH, niHzvasitIti niHzvAsakaH, AnApAnaparyAptipariniSpanna ityarthaH, sa hi catumapi pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeveti vAkyazeSaH, mizraH khalvAnApAnaparyApyA'paryApto bhaNyate, tatra pratipattimaGgIkRtya pratiSedhaH, nAsau caturNAmapi pratipadyamAnakaH sambhavatIti bhAvanA, 'duvihapaDivanno' tti sa eva dvivi dain Educatio n al For Personal & Private Use Only CaMainelibrary.org
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 334 // haribhadI. yavRttiA | vibhAgaH1 dhasya samyaktvazrutasAmAyikasya pratipannaH-pUrvapratipanno bhavati, devAdirjanmakAla iti, athavA 'mizraH' siddhaH, tatra catu- mapyubhayathA'pi pratiSedhaH, dvividhasya darzanacAritrasAmAyikasya zailezIgataH pUrvapratipanno bhavati, asAvapi ca tAvamizra eveti / dRSTau vicAryamANAyAM dvau nayau khalu vicArako vyavahAro nizcayazcaiva, tatrAdyasya sAmAyikarahitaH sAmAyikaM pratipadyate, itarasya tadyukta eva, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAditi gaathaarthH||814 // gataM dvAradvayaM, sAmpratamAhArakaparyAptakadvAradvayaM pratipAdayannAhaAhArao u jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva ya pajatto sammattasue siyA iyaro // 815 // ___ vyAkhyA-AhArakastu jIvaH pratipadyate sa caturNAmanyatarata , pUrvapratipannastu niyamAdastyeva, evameva ca paryAptaH SaDUbhirapyAhArAdiparyAptibhizcaturNAmanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva, 'sammattasue siyA iyaro' tti itaraH-anAhArako'paryAptakazca, tatrAnAhArako'pAntarAlagatau samyaktvazrute aGgIkRtya syAt-bhavet pUrvapratipannaH, pratipadyamAnakastu naiveti vAkyazeSaH, kevalI tu samudghAtazailezyavasthAyAmanAhArako darzanacaraNasAmAyikadvayasyeti, aparyApto'pi samyaktva zrute adhikRtya syAt pUrvapratipanna iti gAthArthaH // 815 // gataM dvAradvayaM, sAmprataM suptajanmadvAradvayavyAcikhyAsayedamAhahai NihAe bhAvaoviya jAgaramANo cauNhamaNNayaraM / aMDayapoyajarAjya tiga tiga cauro bhave kamaso // 816 // vyAkhyA-iha supto dvividhaH-dravyasupto bhAvasuptazca, evaM jAgradapIti, tatra dravyasupto nidrayA, bhAvasuptastvajJAnI, tathA dravyajAgaro nidrayA rahitaH, bhAvajAgaraH samyagdRSTiH, tatra nidrayA bhAvato'pi ca jAgrat caturNA sAmAyikAnAma // 33 // in Educa For Personal & Private Use Only ane brary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyevetyadhyAhAraH, apizabdo vizeSaNe, kiM vizinaSTi ?-bhAvajAgaraHdvayoH prathamayoH pUrvapratipanna eva, dvayasya tu pratipattA bhavatIti, nidrAsuptastu caturNAmapi pUrvapratipanno bhavati, na tu pratipadyamAnakaH, |bhAvasuptastubhayavikalaH, nayamatAdvA pratipadyamAnako bhavati, alaM vistareNa / janma trividham-aNDajapotajajarAyajabheda bhinnaM, tatra yathAsaGkhyaM 'tiga tiga cauro bhave kamaso' tti aNDajAH-haMsAdayaH trayANAM pratipadyamAnakAH sambhavanti, pUrvapratipannAstu santyeva, potajAH-hastyAdayo'pyevameva, jarAyujAH-manuSyAste'pi caturNAmitthameva, aupapAtikAstu prathama-18 yo yorevamiti gAthArthaH / / 816 // sthitidvaarmdhunaa''hhai| ukkosayahitIe paDivajaMte ya Natthi paDivaNNo / ajahaNNamaNukkose paDivajaMte ya paDivaNNe // 817 // | vyAkhyA-AyurvarjAnAM saptAnAM karmaprakRtInAmutkRSTasthiti vazcaturNAmapi sAmAyikAnAM 'paDivajaMte ya Natthi paDi-2 vaNNo' tti pratipadyamAnako nAsti pratipannazca nAstIti, cazabdasya vyavahitaH sambandhaH, AyuSastUtkRSTasthitau dvayoH pUrva-15 pratipanna iti, ajaghanyotkRSTasthitirevAjaghanyotkRSTaH sthitizabdalopAt, 'paDivajaMte ya paDivaNNo' tti, sa hi caturNA-II hai mapi pratipadyamAnakaH sambhavati, pratipannazcAstyeva, jaghanyAyuSkasthitistu na pratipadyate, na pUrvapratipannaH, kSullakabhavagata iti, zeSakarmarAzijaghanyasthitistu dezaviratirahitasya sAmAyikatrayasya pUrvapratipannaH syAd, darzanasaptakAtikrAntaH kSapakaH antakRt kevalI, tasya tasyAmavasthAyAM dezaviratipariNAmAbhAvAt , jaghanyasthitikarmabandhakatvAcca jaghanyasthititvaM tasya, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only IONainelibrary.org
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 335 // RESOURCES na tUpAttakarmapravAhApekSayeti, Aha ca bhASyakAra:-"Na jahaNNAuThiIe paDivajai Neva puvapaDivaNNo / sese puvapavaNNo desavirativanjie hoja ||1||"tti gaathaarthH|| 817 // dvAraM // sAmprataM vedasaMjJAkaSAyadvAratrayaM vyAcikhyAsurAhacauro'vi tivihavede causuvi saNAsu hoi pddivttii| hehA jahA kasAesu vaNiyaM taha ya ihyNpi||818|| ___ vyAkhyA-catvAryapi' sAmAyikAni 'trividhavede' strIpuMnapuMsakalakSaNe ubhayathA'pi, santIti vAkyazeSaH, iyaM bhAvanA catvAryapi sAmAyikAnyadhikRtya trividhavede vivakSite kAle pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeva, avedastu dezaviratirahitAnAM trayANAM pUrvapratipannaH syAt , kSINavedaHkSapako, na tu pratipadyamAnakaH / dvAraM / tathA catasRSvapi saMjJAsuAhArabhayamaithunaparigraharUpAsu caturvidhasyApi sAmAyikasya bhavati 'pratipattiH' pratipadyamAnako bhavati, na na bhavati, itarastvastyeva / dvAram / adho yathA 'paDhamillugANa udaye' ityAdinA kaSAyeSu varNitam , ihApi tathaiva varNitavyaM, samudAyArthastvayam-sakaSAyI caturNAmapyubhayathA'pi bhavati, akaSAyI tu chadmasthavItarAgastrayANAM pUrvapratipanno bhavati, na tu prtipdymaankH| dvAramiti gaathaarthH|| 818 // gataM dvAratrayaM, sAmpratamAyujJAnadvAradvayAbhidhitsayA''hasaMkhijjAU cauro bhayaNA sammasuya'saMkhavAsINaM / oheNa vibhAgeNa ya nANI paDivajaI curo||819|| / vyAkhyA-saGkhyeyAyurnaraH catvAri pratipadyate, pratipannastvastyeveti vAkyazeSaH, 'bhayaNA sammasuya'saMkhavAsINaM' ti bhajanA-vikalpanA samyaktvazrutasAmAyikayorasaGkhayeyavarSAyuSAm , iyaM bhAvanA-vivakSitakAle'sayeyavarSAyuSAM samyaktva na jaghanyAyuHsthitau pratipadyate naiva pUrvapratipannaH / zeSe pUrvapratipanno dezavirativarjite bhavet // 1 // // 335 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only Conjainelibrary.org
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutayoH pratipadyamAnakaH sambhavati, pUrvapratipannastvastyeveti / dvAram / 'oheNa vibhAgeNa ya NANI paDivajae caurotti oghena-sAmAnyena jJAnI pratipadyate catvAryapi nayamatena, pUrvapratipannastvastyeva, vibhAgena cAbhinibodhikazrutajJAnI yuga-I padAdyasAmAyikadvayapratipattA sambhavati, pUrvapratipannastvastyeveti, uparitanasAmAyikadvayasyApi pratipadyamAnakaH sambhavati, itarastvastyeveti, avadhijJAnI samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipanna eva na pratipadyamAnakaH, dezaviratisAmAyikaM tu na pratipadyate, guNapUrvakatvAt tadavApteH, syAt punaH pUrvapratipannaH, sarvaviratisAmAyikaM tu pratipadyate, pUrvapratipanno'pi bhavati, manaHparyAyajJAnI dezaviratirahitasya trayasya pUrvapratipanna eva, na pratipadyamAnakaH, yugapadvA saha tena cAritraM pratipadyate tIrthakRdu, uktaM ca-"paDivanaMmi caritte cauNANI jAva chaumattho" tti, bhavasthaH kevalI pUrvapratipannaH samyaktvacAritrayoH na tu pratipadyamAnaka iti gAthArthaH // 819 // gataM dvAradvayaM, sAmprataM yogopayogazarIradvArAbhidhitsayA''hacauro'vi tivihajoge uvaogadugaMmi caura paDivaje / orAlie caukkaM sammasuya viubvie bhayaNA // 820 // | vyAkhyA-catvAryapi' sAmAyikAni sAmAnyataH 'trividhayoge' manovAkkAyalakSaNe sati pratipattimAzritya vivakSitakAle sambhavanti, (graMthAgram 8500 ) prAkpratipannatAM tvadhikRtya vidyanta eva, vizeSatastvaudArikakAyayogavati yogatraye catvAryubhayathA'pi, vaikriyakAyayogavati tu samyaktvazrute ubhayathA'pi, AhArakakAyayogavati tu dezaviratirahitAni trINi sambhavanti, taijasakArmaNakAyayoga eva kevale apAntarAlagatAvAdyaM sAmAyikadvayaM prAkpratipannatAmadhikRtya syAt , pratipanne cAritre caturkonI yAvacchadmasthaH Jain Educatichintional For Personal & Private Use Only Vabaron
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Avazyaka- manoyoge kevale na kiJcit , tasyaivAbhAvAda, evaM vAgyoge'pi, kAyavAgyogadvaye tu syAd dvayamAdyaM prAkpratipannatAma-INhAribhadrI. dhikRtya, samyaktvAt pratipatato vikalendriyopapAtiSu ghaNTAlAlAnyAyeneti vistareNAlam / dvAram / 'uvo||336|| gadugaMmi cauro paDibaje' tti upayogadvaye-sAkArAnAkArabhede catvAri pratipadyate, prAkupratipannastu vidyata eva, atrAha- vibhAgaH1 'sabAo laddhIo sAgArovaogovauttassa bhavantI' tyAgamAdanAkAropayoge sAmAyikalabdhivirodhaH, ucyate, pravardhamAnapa|riNAmajIvaviSayatvAt tasyAgamasya, avasthitaupazamikapariNAmApekSayA cAnAkAropayoge sAmAyikalabdhipratipAdanAda|virodha iti, Aha ca bhASyakAra:-"UsaradesaM daDvellayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudae uvasamasaMmaM lahai jIvo // 1 // " avasthitapariNAmatA cAsya-jaM micchassANudao Na hAyae teNa tassa pariNAmo / jaM puNa sayamuvasaMtaM Na vaDDae'vahito teNaM ||2||daarN / 'orAlie caukkaM sammasuta viuvie bhayaNa' tti audArike zarIre sAmAyikacatukamubhayathA'pyasti, samyaktvazrutayokriyazarIre bhajanA-vikalpanA kAryA, etaduktaM bhavati-samyaktvazrutayokriyazarIrI pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazcAsti, uparitanasAmAyikadvayasya tu prAkpratipanna eva, vikurvitavaikriyazarIrazcAraNazrAvakAdiH zramaNo vA, na pratipadyamAnakaH, pramattatvAt , zeSazarIravicAro yogadvArAnusArato'nusaraNIya iti gaathaarthH||820 dvAratrayaM gataM, sAmprataM saMsthAnAdidvAratrayAvayavArthapratipAdanAyAha // 336 // UparadezaM dagdhaM ca vidhyAti vanadavaH prApya / iti mithyAtvasyAnudaye aupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 1 // 2 yanmithyAtvasyAnudayo na hIyate Vtena tasya pariNAmaH / yatpunaH sadupazAntaM na vardhate avasthitastena // 1 // COACCURACUMLCOME Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvesavi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe / ukkosajahaNNaM vajiUNa mANaM lahe mnnuo|| 821 // dAraM // vyAkhyA-saMsthitiH saMsthAnam-AkAravizeSalakSaNaM, tacca SoDhA bhavati, uktaM ca-"samacauraMse NaggohamaMDale sAi vAmaNe khuje / huMDe'vi ya saMThANe jIvANaM chammuNeyavA // 1 // tulaM vitthaDabahulaM ussehabahuM ca maDahakuTuM ca / hehilakAyama. DahaM savatthAsaMThiyaM huMDaM // 2 // ityAdi, tatra sarveSvapi saMsthAneSu 'labhate' pratipadyate catvAryapi sAmAyikAni, prAkUpratipanno'pyastItyadhyAhAraH, 'emeva sabasaMghayaNe' tti evameva sarvasaMhananaviSayo vicAro veditavyaH, tAni ca SaTra saMhana-10 nAni bhavantIti, uktaM ca-"vajerisabhaNArAyaM paDhama bitiyaM ca risabhaNArAyaM / NArAya addhaNArAyaM kIliyA tahaya chevaDhaM // 1 // risabho u hoi paTTo vajaM puNa kIliyA muNeyavA / ubhaomakkaDabaMdhaM NArAyaM taM viyANAhi // 2 // " iha cetthaMmbhUtAsthisaJcayopamitaH zaktivizeSaH saMhananamucyate na tvasthisaJcaya eva, devAnAmasthirahitAnAmapi prthmsNhnnyukttvaat| | 'ukkosajahaNNaM vajjiUNa mANaM labhe maNuoM tti utkRSTaM jaghanyaM ca varjayitvA mAnaM-zarIrapramANaM labhate-pratipadyate manujaH prakaraNAdanuvartamAnaM caturvidhamapi sAmAyika, prAk pratipanno'pi vidyata iti gAthArddhahRdayam, anyathA nArakAdayo'pi sAmAnyena sAmAyikadvayaM trINi vA labhanta eveti, uktaM ca-"kiM jahaNNogAhaNagA paDivajati ukkosogAhaNagA samacaturastraM nyagrodhamaNDalaM sAdi vAmanaM kubjam / huNDamapi ca saMsthAnAni jIvAnAM SaD jJAtavyAni // 1 // tulyaM vistArabahulamutsedhabahulaM ca maDabhakoSThaM ca / adhastanakAyamabhaM sarvatrAsaMsthitaM huNDam // 2 // 2 vajrarSabhanArAcaM prathama dvitIyaM ca RSabhanArAcam / nArAcamardhanArAcaM kIlikA tathaiva sevArttam ||3||Rssbhstu bhavati paTTo vanaM punaH kIlikA jJAtavyA / ubhayato markaTabandho nArAcaM tat vijAnIhi // 2 // 3 kiM jaghanyAvagAhanA pratipadyante utkRSTAvagAhanakA dain Education Internal anal For Personal & Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 337 // ajahaNNukkosogAhaNaga tti pucchA ?, gotamA ! NeraiyadevA Na jahaNNogAhaNagA kiMci paDivajaMti, pubapaDivaNNagA puNa - hAribhadrIsiyA sammattasatANa, te ceva ajahaNNukkosogAhaNagA ukkosogAhaNagA ya sammattasute paDivajaMti, No sesetti / puvapaDivaNNagA yavRttiH vibhAga:1 dovi doNhaM ceva / tiriesu pucchA, gotamA? egeMdiyA tisuvi ogAhaNAsuNa kiMci paDivajaMti,NAvi puvpddivnnnngaa|jhnnnnogaahnngaa vigaliMdiyA sammattasuyANaM puvapaDivaNNagA havejjA Na paDivajamANagA,ajahaNNukkosogAhaNagA ukkosogAhaNagA puNaNa puvapaDivaNNA NAvipaDivajamANagA,sesatiriyA jahaNNogAhaNagA sammattasuyANa puvapaDivaNNagA hojA NopaDivajamANagA,ajahannukkosogAhaNagA puNa tiNhaM duhAvisaMti, ukkosogAhaNagA doNhaM duhaavi|mnnuesu pucchA?, gotamA! saMmucchimamaNusse paDucca tisuvi ogAhaNAsucauNhapi sAmAiyANaMNa puvapaDivaNNagA nopddivjmaanngaa| ganbhavatiya jahaNNogAhaNamaNUsA // 337 // ajaghanyotkRSTAvagAhanA iti pRcchA ?, gautama ! nairayikadevA na jaghanyAvagAhanAH kiJcitpratipadyante, pUrvapratipannakAH punaH syuH samyaktvazrutayoH, ta evAjaghanyotkRSTAvagAhanA utkRSTAvagAhanAzca samyaktvazrute pratipadyante, na zeSe iti / pUrvapratipanakA dvaye'pi dvayoreva / tiryakSu pRcchA !, gautama! ekendriyAstisRSvapyavagAhanAsu na kiJcit pratipadyante, nApi pUrvapratipannAH / jaghanyAvagAhanA vikalendriyAH samyaktvazrutayoH pUrvapratipannA bhaveyurna pratipadyamAnAH, ajaghanyotkRSThAvagAhanA utkRSTAvagAhanAH punarna pUrvapratipannA nApi pratipadyamAnAH, zeSatiryaco jaghanyAvagAhanAH samyaktvazrutayoH pUrvapratipannA bhaveyurna pratipadyamAnAH, bhajaghanyotkRSTAvagAhanAH punastrayANAM dvidhA'pi santi, utkRSTAvagAhanA dvayorbidhA'pi / manujeSu pRcchA ?, gautama ! saMmUrchanajamanuSyAn pratItya | tisRSvapyavagAhanAsu caturNAmapi sAmAyikAdInAM na pUrvapratipanA na pratipadyamAnAH / garbhavyutkrAntikajaghanyAvagAhanamanuSyAH For Personal & Private Use Only Mainetbrary.org Jan Education internationa
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvAsu , labhata aNNAtarIe, sammattasuyANa puvapaDivaNNagA hojANo paDivajamANagA, ajahaNNukkosogAhaNagA puNa cauNhavi dudhAvi saMti, ukkosogAhaNagA puNa duhaM dudhAvI' tyAdi, alaM prasaGgena // gataM dvAratrayam , adhunA lezyAdvArAvayavArthamabhidhitsurAhasammattasuyaM savvAsu lahai suddhAsu tIsu ya caritaM / puvvapaDivaNNago puNa aNNayarIe u lesAe // 822 // vyAkhyA-samyaktvaM ca zrutaM ceti ekavadbhAvastat samyaktvazrutaM 'sarvAsu' kRSNAdilezyAsu 'labhate' pratipadyate, 'zuddhAsu' tejolezyAdyAsu tisRSveva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAt , 'cAritraM' viratilakSaNaM, labhata iti vartate, evaM pratipa-| dyamAnakamadhikRtya lezyAdvAraM nirUpitam , adhunA prAkpratipannamadhikRtyA''ha-'puvapaDivaNNao puNa aNNatarIe u lesAe' pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM tu lezyAyAM-kRSNAdyabhidhAnAyAM bhavati / Aha-matizrutajJAnalAbhacintAyAM zuddhAsu tisRSu / pratipadyamAnaka uktaH kathamidAnIM sarvAsvabhidhIyamAnaH samyaktvazrutapratipattA na virudhyata iti ?, ucyate, tatra kRSNAdidravyasAcivyajanitA''tmapariNAmarUpAM bhAvalezyAmAzrityAsAvuktaH, iha tvavasthitakRSNAdidravyarUpAM dravyalezyAmeva ityato na virodhaH, uktaM ca-"se NUNaM bhaMte ! kiNhalesA NIlalessaM pappaNo tArUvattAe No tAvaNNattAe No tAgaMdhattAe No tArasattAe No tAphAsattAe bhujo bhujo pariNamati ?, haMtA gotamA ! kiNNalessA NIlalessaM pappa No tArUvattAe jAva pariNamati, se keNaNaM bhaMte ! evaM vuccati-kiNhalessA NIlalessaM pappa jAva No pariNamai, gotamA! samyaktvazrutayoH pUrvapratipannA bhaveyurna pratipadyamAnAH, ajaghanyotkRSTAvagAhanAH punazcaturNAmapi dvidhA'pi santi, utkRSTAvagAhanAH punrdvyordvidhaa'pi| | 2 atha nUnaM bhavanta ! kRSNalezyA nIlaleiyAM prApya na tadrUpatayA no tadvarNatayA na tadndhatayA na tadrasatayA na tatsparzatayA bhUyo bhUyaH pariNamatiH, hanta gautama!| kRSNalezyA nIlalezyAM prApya na tadrUpatayA yAvatpariNamati, atha kenArthena bhadanta ! evaM procyate-kRSNalezyA nIlalezyAM prApya yAvanna pariNamati ?, gautama ! For Personal & Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 338 // AgArabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA, kiNhalessANaM sANo khalu NIlalesA, tattha gatA usakkati vA hAribhadrI ahisakkai vA, se teNaTeNaM gotamA! evaM vuccati-kiNhalessA NIlalessaM pappa jAva No pariNamati, ayamasyArthaH-'AgAra' yavRttiH ityAdi, AkAra eva bhAva AkArabhAvaH, AkArabhAva eva AkArabhAvamAtraM, mAtrazabdaH khalvAkArabhAvavyatiriktaprati-15 vibhAga: 1 bimbAdidharmAntarapratiSedhavAcakaH, atastenAkArabhAvamAtreNaivAsau nIlalezyA syAt, na tu tatsvarUpApattitaH, tathA pratirUpo bhAgaH pratibhAgaH, pratibimbamityarthaH, pratibhAga eva pratibhAgamAtraM, mAtrazabdo vAstavapariNAmapratiSedhavAcakaH, atastena pratibhAgamAtreNaiva asau nIlalezyA syAt , natu tatsvarUpata evetyarthaH, sphaTikavadupadhAnavazAdupadhAnarUpa iti dRSTAntaH tatazca svarUpeNa kRSNalezyaivAsau na nIlalezyA, kiM tarhi ?, tatra gatotsarpati, kimuktaM bhavati ?-tatrasthaiva-svarUpasthaiva nIlalezyAdi lezyAntaraM prApyotsarpate ityAkArabhAvaM pratibimbabhAgaM vA nIlalezyAsambandhinamAsAdayatItyarthaH "evaM nIlelesA kAulesaM pappa jAva NIlalesA NaM sA No khalu kAulesA, tattha gatA ussakai vA osakkai vA ayaM bhAvArthaHtatra gatotsarpati, kimuktaM bhavati?-tatrasthaiva svarUpasthaivotsarpati, AkArabhAvaM pratibimbabhAgaM vA kApotalezyAsambandhinamAsAdayati, tathA'pasarpati vA-nIlalezyaiva kRSNalezyAM prApya, bhAvArthastu pUrvavat, 'aivaM kAulesA teulesaM pappa, // 33 // AkArabhAvamAtreNa vA tasyAHsyAt pratibhAgamAtreNa vA tasyAH syAt, kRSNalezyA sA, na khalu nIlalezyA sA, tatra gatA avaSvaSkati vA abhiSvaSkati | |vA, tat tenArthena gautama ! evamucyate-kRSNalezyA nIlalezyAM prApya yAvanna pariNamati / 2 evaM nIlalezyA kApotalezyAM prApya yAvannIlalezyA sA na khalu kApotalezyA, tatra gatotsarpati vA apasarpati vA / 3 evaM kApotalezyA tejolezyAM prApya, Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ teulesA pamhalesa pappa, pamhalesA sukkalesaM pappa, evaM sukkalesA pamhalesaM pappa' bhAvArthastu pUrvavat, 'evaM kiNhelasA nIlalesaM pappa, kiNhalesA kAulesaM pappa, kiNhalesA teulesaM pappa, evaM jAva sukkalesaM pappa, evamegegA sabAhiM cArijjati', tatazca samyaktvazrutaM sarvAsvavasthita kRSNAdidravyalezyAsu labhate nArakAdirapi, zuddhAsu tejolezyAdyAsu tattadravyasAcivyasaJjAtAtmapariNAmalakSaNAsu tisRSu ca cAritraM, zeSaM pUrvavaditi gAthArthaH // 822 // dvAraM // sAmprataM pariNAmadvArAvayavArtha pratidarzayannAha - bahute pariNAme paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva'vaTThiyaMmivi hAyaMti na kiMci paDivajje // 823 // vyAkhyA - pariNAmaH - adhyavasAyavizeSaH, tatra zubhazubhatararUpatayA varddhamAne pariNAme pratipadyate sa 'caturNAM' samyaktvAdisAmAyikAnAmanyatarat, 'emeva'vaTThiyaMmivi' tti evamevAvasthite'pi zubhe pariNAme pratipadyate sa caturNAmanyataraditi, 'hAyaMti Na kiMci paDivaje' tti kSIyamANe zubhe pariNAme na kiJcit sAmAyikaM pratipadyate, prAkpratipannastu triSvapi pariNAmeSu bhavatIti gAthArthaH // 823 // dvAram // adhunA vedanAsamudghAtakarmadvAradvayavyAcikhyAsayA''haduvihAeN veyaNAe paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / asamohao'vi emeva puvva paDivaNNae bhayaNA // 824 // vyAkhyA - dvividhAyAM vedanAyAM - sAtAsAtarUpAyAM satyAM pratipadyate sa caturNAmanyatarat, prAkpratipannazca bhavati, 1 tejolezyA padmalezyAM prApya, padmalezyA zukulezyAM prApya evaM zuklalezyA padmalezyAM prApya evaM kRSNalezyA nIlalezyAM prApya kRSNalezyA kApotalezyAM prApya kRSNalezyA tejolezyAM prApya, evaM yAvat zukkalezyAM prApya, evamekaikA sarvAbhizcAryate. For Personal & Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 339 // | 'asamohato'vi emeva' tti asamavahato'pyevameva pratipadyate sa caturNAmanyatarat, prAkpratipannazca bhavati, samavahatastu kevalisamudghAtAdinA saptavidhena pratipadyate, kintu 'puvapaDivaNNae bhayaNa' tti pUrvapratipannake samavahate vicArayitumArabdhe bhajanA sevanA samarthanA kAryA, pUrvapratipanno bhavatItyarthaH, saptavidhatvaM punaH samudghAtasya, yathoktam-'kevali kasAyamaraNe vedaNa veuvi teya AhAre / sattaviha samugghAto pannatto vIyarAgehiM // 1 // iha ca pUrvapratipannake bhajanA, samavahato hi sAmAyikadvayasya trayasya vA pUrvapratipannako bhAvanIya itigAthArthaH // 824 // gataM dvAradvayaM, nirveSTanadvArapratipAdanAyAha vveNa ya bhAveNa ya niviDaMto cauNhamaNNayaraM / naraesu aNuvvaDhe dugaM caukkaM siyA u uvvaTTe // 825 // ___ vyAkhyA-dravyato bhAvatazca nirveSTayan caturNAmanyatarat pratipadyate prAkpratipannazcAsti, dravyanirveSTanaM karmapradezavisaGghAtarUpaM bhAvanirveSTanaM krodhAdihAnilakSaNaM, tatra sarvamapi karma nirveSTayaMzcatuSTayaM labhate, vizeSatastadAvaraNaM jJAnAvaraNaM nirveSTayan zrutasAmAyikamAmoti mohanIyaM tu zeSatrayamiti, saMveSTayaMstvanantAnubandhyAdIn na pratipadyate, zeSakarma tvaGgIkRtyobhayathA'pyasti / dvAram / udvartanAdvAramadhunA-narakeSu-adhikaraNabhUteSvanudvartayan , tatrastha evetyarthaH, narakAdeti | pAThAntaraM, 'durga' ti AdyaM sAmAyikadvikaM pratipadyate, tadeva cAdhikRtya pUrvapratipanno bhavati, uddhRttastu 'syAt' kadAcit catuSkaM pratipradyate kadAcit trikaM, pUrvapratipanno'pyastyeveti gAthArthaH / / 825 // tiriesu aNuvvaTTe tigaM caukaM siyA u uvvaTTe / maNuesu aNuvbaTTe cauro ti dugaM tu uvvaTTe // 826 // 1 kevalI kaSAyo maraNaM vedanA vaikriyaM taijasa AhArakaH / saptavidhaH samudghAtaH prajJapto vItarAgaiH // 1 // // 339 // Jain Educationalemonal For Personal & Private Use Only V inelibrary.org
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARRARA vyAkhyA-'tiryakSu' garbhavyutkrAntikeSu saMjJiSvanudvattaH san 'trikam' AdyaM sAmAyikatrayamadhikRtya pratipattA prAkpratipannazca bhavatItyadhyAhAraH, 'caukkaM siyA u ubaTTe' udvattastu manuSyAdiSvAyAtaH 'syAt' kadAciccatuSTayaM syAt trika syAta dvikamadhikRtyobhayathA'pi bhavatIti, 'maNuesu aNubaTTe cauro ti dugaM tu ubaTTe' manuSyeSvanudvattaH san catvAri prati. padyate prAkpratipannazca bhavati, trINi dvikaM, tuzabdo vizeSaNe, uddhRttastiryagnArakAmareSvAyAtaH trINi dvikaM vA'dhikRtyo-18 bhayathA'pi bhavatIti gAthArthaH // 826 // devesu aNuvvaTTe dugaM caukkaM siyA u uvvaTTe / uvvaTTamANao puNa savvo'vi na kiMci paDivajje // 827 // | vyAkhyA-deveSvanudvattaH san 'dvikam' AdyaM sAmAyikadvayamAzrityobhayathA'pi bhavatIti kriyA, 'caukaM siyA u ta ubaTTe' tti pUrvavat , uddhartamAnakaH punarapAntarAlagatau sarvo'pyamarAdirna kiJcit pratipadyate, prAkpratipannastu dvayorbhavatIti | gAthArthaH // 827 // dvAram // AzravakaraNadvArapratipAdanAyAhaiNIsavamANo jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / puSvapaDivaNNao puNa siya Asavao vnniisvo||828|| vyAkhyA-nizrAvayan yasmAt sAmAyika pratipadyate, tadAvaraNaM karma nirjarayannityarthaH, zeSakarma tu banannapi jIva| AtmA pratipadyate sa caturNAmanyatarat , pUrvapratipannakaH punaH syAdAnavako bandhaka ityarthaH, niHznAvako vA, vAzabdasya 3 |vyavahitaH sambandhaH, Aha-nirveSTanadvArAdasya ko vizeSa iti?, ucyate, nirveSTanasya karmapradezavisaGghAtarUpatvAt kriyA-| AMACCCCCCCCCC Jaln Educatiohiantational For Personal & Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk|| 340 // kAlo gRhItaH, niHzravaNasya tu nirjarArUpatvAnniSThAkAla iti, athavA tatra saMveSTanavaktavyatA'rthato'bhihitAH, iha tu sAkSAditi gAthArthaH // 828 // dvAram || adhunA'laGkArazayanAsanasthAnacaGkramaNadvArakadambakavyAcikhyAsayA''haummukkamaNummukke ummucaMte ya kesalaMkAre / paDivajjejjannayaraM sayaNAIsuMpi emeva // 829 // vyAkhyA- 'unmukte' parityakte 'anunmukte' aparityakte anusvAro'lAkSaNikaH, unmuzcaMzca kezAlaGkArAn, kezagrahaNaM kaTakakeyUrAdyupalakSaNaM, pratipadyeta anyataraccaturNAM 'sayaNAdIsuMpi emeva' ti zayanAdiSvapi dvAreSu tisRSvapyavasthA sveva - meva yojanA kAryA, unmuktazayano'nunmuktazayanaH tathonmuJcan caturNAmanyatarat pratipadyate prAkpratipannazca bhavati, evaM zeSayojanA kAryA, iti gAthArthaH // 829 // upodghAtaniryuktau dvitIyadvAragAthAyAM veti dvAraM gatam, adhunA keSviti dvAraM vyAcikhyAsurAha savvagayaM sammattaM sue carite Na pajjavA savve / desaviraI paDuccA donhavi paDisehaNaM kujjA // 830 // vyAkhyA - atha keSu dravyeSu paryAyeSu vA sAmAyikamiti ?, tatra sarvagataM samyaktvaM, sarvadravyaparyAyarucilakSaNatvAt tasya, tathA 'zrute' zrutasAmAyike ' cAritre' cAritrasAmAyike na paryAyAH sarve viSayAH, zrutasyAbhilApyaviSayatvAd, dravyasya cAbhilApyAnabhilApyaparyAyayuktatvAt, cAritrasyApi 'paDhamaMmi saGghajIvA' ityAdinA sarvadravyAsarvaparyAyaviSayatAyAH pratipAditatvAt, dezaviratiM pratItya dvayorapi sakaladravyaparyAyayoH pratiSedhanaM kuryAt, na sarvadravyaviSayaM nApi sarvaparyAyaviSayaM deza virati sAmAyikamiti bhAvanA / Aha-ayaM sAmAyikaviSayaH kiMdvAre prarUpita eveti kiM punarabhidhAnam ?, For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 ||340 // Gainelibrary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOPRA ucyate kiM taditi tatra sAmAyika jAtimAtramukta, viSayaviSayiNorabhedena, iha punaH sAmAyikasya kiMdvAra eva dravyatvagaNatvanirUpitasya jJeyabhAvena viSayAbhidhAnamiti, Aha ca bhASyakAra:-"kiM tanti jAtibhAveNa tattha iha NeyabhAvato'bhihitaM / iha visayavisayibhedo tatthAbhedovayAro tti // 1 // ' gAthArthaH // 831 // keSviti gataM, kathaM punaH sAmAyikamavApyate ?, tatra caturvidhamapi manuSyAdisthAnAvAptau satyAmavApyata itikRtvA tatkramadurlabhatAkhyApanAyAha niyuktikAraHmANussa kheta jAI kularUvAroggamAuyaM buddhI / savaNoggaha saDA saMjamo ya logaMmi dulhaaii|| 831 // iMdiyaladdhI nibattaNA ya pajjatti niruvahayakhemaM / dhAyAroggaM saddhA gAhagauvaoga aThTho ya (anyadIyA) manyadAyA) collaga pAsaga dhaNNe jUe rayaNe ya sumiNa cakke ya / cammajuge paramANU dasa dichantA maNuyalaMbhe // 832 // ___ vyAkhyA-'mAnuSyaM manujatvaM kSetram' Arya 'jAti' mAtRsamutthA 'kulaM' pitRsamutthaM 'rUpam' anyUnAGgatA 'Arogya' rogAbhAvaH 'AyuSka' jIvitaM 'buddhiH' paralokapravaNA 'zravaNaM dharmasambaddham 'avagrahaH' tadavadhAraNam athavA zravaNAva-16 graho-yatyavagrahaH 'zraddhA' ruciH 'saMyamazca anavadyAnuSThAnalakSaNaH, etAni sthAnAni loke durlabhAni, etadavAptau ca vizi6STasAmAyikalAbha iti gAthArthaH // 832 // atha caitAni durlabhAni-'indriyalabdhiH' paJcendriyalabdhirityarthaH, nivartanA ca indriyANAmeva, paryAptiH svaviSayagrahaNasAmarthyalakSaNA, 'niruvahata'tti nirupahatendriyatA, 'kSema' viSayasya 'dhrAta' subhikSam 'Arogya' nIrogatA 'zraddhA' bhaktiH 'grAhakaH' guru 'upayogaH' zrotustadabhimukhatA 'aTTho yatti arthitvaM ca kiM taditi (dvAre) jAtidvAreNa tatreha jJeyabhAvato'bhihitam / atra viSayaviSayibhedaH tatrAbhedopacAraH iti // 1 // * bhAvanA pra. Jain EducA L For Personal & Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 34 // dharma iti gaathaarthH|| bhinnakartRkI kileyam / jIvo mAnuSyaM labdhvA punastadeva duHkhena lapsyate, bahvantarAyAntaritatvAt , hAribhadrIbrahmadattacakravartimitrabrAhmaNacollakabhojanavat , atra kathAnakam-bhadattassa ego kappaDio olaggao, bahusu AvatIsu yavRttiH avasthAsu ya savattha sahAyo Asi, so ya raja patto, bArasasaMvacchario abhiseo kao, kappaDio tattha alliyApi vibhAgaH1 Na lahati, tato'NeNa uvAo cintito, uvAhaNAo dhae baMdhiUNa dhayavAhaehi samaM padhAvito, raNNA diho, uttiNeNaM 1 avagRhito, aNNe bhaNaMti-teNa dAravAle sevamANeNa bArasame saMvacchare rAyA dihro, tAhe rAyA taM daLUNa saMbhaMto, imo so varAo mama suhadukkhasahAyago, ettAhe karemi vittiM, tAdhe bhaNati-kiM demi tti ?, so bhaNati-deha karacolae ghare ghare jAva sabaMmi bharahe, jAdhe NiThitaM hojjA tAhe puNovi tubbha ghare ADhaveUNa bhuMjAmi, rAyA bhaNati-kiM te eteNa?, desaM te demi, to suhaM chattachAyAe hatthikhaMdhavaragato hiMDihisi, so bhaNati-kiM mama edaheNa AhaTTeNa?, tAhe so diNNo collago, tato paDhamadivase rAiNo ghare jimito, teNa se juvalayaM dINAro ya diNNo, evaM so parivADIe sabesu rAulesu brahmadattasyaikaH kArpaTiko'valagakaH, bahvIpvApatsu avasthAsu ca sarvatra sahAya AsIt , sa ca rAjyaM prAptaH, dvAdazavArSiko'bhiSekaH kRtaH, kArpaTikastatra pravezamapi na labhate, tato'nenopAyazcintitaH, upAnaho dhvaje bavA dhvajavAhakaiH samaM pradhAvitaH, rAjJA dRSTaH, uttIrNenAvagUDhaH, anye bhaNanti-tena dvArapAlAn | sevamAnena dvAdaze saMvatsare rAjA dRSTaH,tadA rAjA taM dRSTvA saMbhrAntaH, ayaM sa varAko mama sukhaduHkhasahAyakaH, adhunA karomi vRtti, tadA bhaNati-kiM dadAmIti, | sa bhaNati-dehi karabhojanaM (karatayA yojanaM) gRhe gRhe yAvat sarvasmin bharate, yadA niSThitaM bhavettadA punarapi tava gRhAdArabhya bhuje, rAjA bhaNati-ki // 34 // te etena !, dezaM tubhyaM dadAmi, tataH sukhaM chatracchAyAyAM varahastiskandhagato hiNDiSyase, sa bhaNati-kiM mamaitAvatA ADambareNa (upAdhinA)?, tadA tattasmaidattaM (kara) bhojanaM, tataH prathamadivase rAjJo gRhe jimitaH, tena tasmai yugalaM dInArazca dattaH, evaM sa paripATyA sarveSu rAjakuleSu Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ battIsAe rAyavarasahassesu tesiM ca je bhoiyA, tattha ya Nagare aNegAo kulakoDIo, Nagarassa ceva so katA aMta kahiti, tAdhe gAmesu tAhe puNo bharahavAsassa, avi so vacceja aMtaM Na ya mANusattaNAto bhaTTho puNo mANusattaNaM lahai ?, 'pAsaga' tti, cANakkassa suvaNNaM natthi, tAdhe keNa uvAeNa viDhavija suvaNNaM ?, tAdhe jaMtapAsayA katA, kei bhaNaMtivaradiNNagA, tato ego dakkho puriso sikkhAvito, dINArathAlaM bhariyaM, so bhaNati-jati mamaM koi jiNati so thAlaM gehatu, aha ahaM jiNAmi to egaM dINAraM jiNAmi, tassa icchAe jaMtaM paDati ato Na tIrai jiNituM, jahA so Na jippai evaM mANusalaMbho'vi, avi NAma so jippeja Na ya mANusAto bhaTTho puNa mANusattaNaM 2 / 'dhaNNe' ti jattiyANi bharahe dhaNNANi tANi sabANi piNDitANi, tattha pattho sarisavANaM chUDho, tANi sabANi ADuAlittANi, tatthegA juNNatherI suppaM gahAya te viNija puNo'viya patthaM pUreja, avi sA devappasAdeNa pUreja Na ya mANusattaNaM 3 / 'jae' jadhA ego dvAtriMzati vararAjyasahasreSu teSAM ca ye bhojikAH (prAmAdhipatayaH ), tatra ca nagare'nekAH kulakovyaH, nagarasyaiva sa kadA'ntaM kariSyati ?, tadA grAmeSu tadA punarbharatavarSasya,api sa bajedantaM na ca mAnuSyAdRSTaH punarmAnuSyaM labhate / / 'pAzaka' iti,cANakyasya suvarNa nAsti,tadA kenopAyena upArjayAmi suvarNa ?, tadA yantrapAzakAH kRtAH, kecidbhaNanti-varadattAH, tata eko dakSaH puruSaH zikSitaH, dInArasthAlaM bhRtaM, sa bhaNati-yadi mAM ko'pi jayati sa sthAlaM gRhNAtu, athAhaM jayAmi tadaikaM dInAraM jayAmi, tasyecchayA yantraM patati ato na zakyate jetuM, yathA sa na jIyate evaM mAnuSyalAbho'pi, api nAma sa jIyeta na ca | mAnuSyAdaSTaH punarmAnuSyam 2 / 'dhAnyAnI'ti, yAvanti bharate dhAnyAni tAni sarvANi piNDitAni, tatra prasthaH sarpapANAM kSiptaH, tAni sarvANi mizritAni | (viloDitAni) tatraikA jIrNasthabirA sUpai gRhItvA tAni uccinuyAt punarapi ca pUrayetprastham , api sA devaprasAdena pUrayet na ca mAnuSyam 3 / 'dyUtaM' yathA eko sain Educati o nal For Personal & Private Use Only Janelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk|| 342 // Jain Educatio rAyAM, tassa sabhA aTThakhaMbhasatasaMniviTThA jattha atthAyaNayaM deti, ekkeko ya khaMbho aTThasayaMsio, tassa raNNo putto rajjakaMkhI ciMteti-thero rAyA, mAriUNa rajjaM giNhAmi, taM ca amacceNa NAyaM, teNa raNNo sihaM, tato rAyA taM puttaM bhaNati - amha jo Na sahai aNukkamaM so jUtaM khelati, jati jiNati rajjaM se dijjati, kaha puNa jiNiyAM ?, tujjha ego Ao, avasesA amhaM AyA, jati tumaM egeNa AeNa aTThasatassa khaMbhANaM ekkekaM aMsiyaM aTThasate vArA jiNAsi to tujjha rajjaM, avi ya devatAvibhAsA 8 / 'rataNe' tti, jahA ego vANiyao buDDo, rayaNANi se asthi, tattha ya mahe mahe aNNe vANiyayA koDipaDAgAo unbheti, so Na unbhaveti, tassa puttehiM there pautthe tANi rayaNANi desI vANiyayANa hatthe vikkItANi, varaM amhesvi koDipaDAgAo unbhaventA, te ya vANiyagA samaMtato paDigayA pArasakUlAdINi, thero Agato, sutaM jadhA vikkItANi, te aMbADeti, lahuM rayaNANi ANeha, tAhe te sabato hiMDitumAraddhA, kiM te sabarayaNANi piMDija ?, aviya 1 rAjA, tasya sabhA'STottarastambhazatasanniviSTA yatrAsthAnikAM dadAti, ekaikazca stambho'STazatAMtrikaH, tasya rAjJaH putro rAjyakAGkSI cintayati vRddho rAjA, mArayitvA rAjyaM gRhNAmi taccAmAtyena jJAtaM tena rAjJe ziSTaM tato rAjA taM putraM bhaNati - asmAkaM yo na sahate'nukramaM sa dyUtaM krIDati, yadi jayati rAjyaM tasmai dIyate, kathaM punarjetavyam ?, tabaika AyaH avazeSA asmAkamAyAH, yadi tvamekenAyenASTazatasya stambhAnAmekaikamastrimaSTazatavArAn jayasi tadA tava rAjyam, apica devatAvibhASA 4 / 'rakhAnI 'ti, yathaiko vaNikU vRddhaH, ratnAni tasya santi, tatra ca mahe mahe'nye vaNijaH koTIpatAkA ucchrayanti, sa nocchrayati, tasya putraiH sthavire proSite tAni ratnAni dezIyavaNijAM haste vikrItAni, varaM vayamapi koTIpatAkA ucchrayantaH, te ca vaNijaH samantataH pratigatAH pArasakUlAdIni (sthAnAni ), sthavira AgataH, zrutaM yathA vikrItAni tAn nirbhartsayati, laghu ratnAni Anayata, tadA te sarvato hiNDitumArabdhAH, kiM te sarvaratvAni piNDayeyuH ?, api ca tional For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 342 // jalnelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOSOROSAXARCH devappabhAveNa vibhAsA 5 / 'suviNae' tti-egeNa kappaDieNa sumiNae caMdo gilito, kApaDiyANa kathitaM, te bhaNaMtisaMpuNNacaMdamaMDalasarisaM povaliyaM labhihisi, laddhA gharacchAdaNiyAe, aNNeNavi diho, so vhAiUNa puSphaphalANi gahAya saviNapAdayassa katheti, teNa bhaNitaM-rAyA bhavissasi / itto ya sattame divase tattha rAyA mato aputto, so ya NiviNNo acchati. jAva Aso adhiyAsito Agato, teNa taM daTTaNa hesitaM padakkhiNIkato ya, tato vilaio paDhe, evaM so rAyA jAto. tAhe so kappaDio taM suNeti, jadhA-teNa'vi dihro eriso suviNao, sovi AdesaphaleNa kira rAyA jAto, soya ciMteti-baccAmi jattha goraso taM pibettA suvAmi , jAva puNo taM ceva sumiNaM pecchAmi, atthi puNa so pecchejA ?, aviya so Na mANusAto 6 / 'cakka'tti dAraM, iMdapuraM nagaraM, iMdadatto rAyA, tassa ihANaM varANaM devINaM bAvIsaM puttA, aNNe bhaNaMti-ekkAe ceva devIe puttA, rAiNo pANasamA, aNNA ekkA amaccadhUyA, sA paraM pariNiteNa dihelliyA, | devaprabhAveNa vibhASA 5 / svAmaka iti, ekena kArpaTikena svame candro gilitaH, kArpaTikebhyaH kathitaM, te bhaNanti-saMpUrNacandramaNDalasadazI polikA lapsyase, labdhA gRhacchAdanikyA, anyenApi dRSTaH, sa snAtvA puSpaphalAni gRhItvA svapnapAThakAya kathayati, tena bhaNitaM-rAjA bhaviSyasi / itazca saptame divase tatra rAjA mRto'putraH, sa ca nirviSNastiSThati, yAvadazvo'dhyAsitaH ('dhivAsitaH) AgataH, tena taM dRSTvA heSitaM pradakSiNIkRtazca, tato bilagitaH pRSThe, evaM sa rAjA jAtaH, tadA sa kArpaTikastat zRNoti, yathA-tenApi dRSTa IdRzaH svapnaH, sa tvAdezaphalena kila rAjA jAtaH, sa ca cintayati-vrajAmi yatra gorasastaM / | pItvA svapimi, yAvatpunastameva svapnaM prekSayiSye, asti punaH sa prekSeta?, api ca sa na mAnuSyAt 6 / cakramiti dvAram , indrapura nagaram , indradatto rAjA, taspeSTAnAM varANAM devInAM dvAviMzatiH putrAH, anye bhaNanti-ekasyA eva devyAH putrAH, rAjJaH prANasamAH, anyA ekA'mAtyaduhitA, sA paraM pariNayatA dRSTA, dain Education For Personal & Private Use Only INMainelibrary.org
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk||343|| Jain Educatio sA aNNatA katAi riuNhAtA samANI acchati, rAyaNA ya diTThA, kA esatti ?, tehiM bhaNitaM tubbhe devI esA, tAhe so tAe samaM ratiM ekaM vasito, sA ya rituNhAtA, tIse ganbho laggo, sAtha amacceNa bhaNiellitA-jayA tumaM ganbho AhUto bhavati tadA mamaM sAhijjasu tAe tassa kathitaM divaso muhutto jaM ca rAyAeNa ullavitaM sAtiyaMkAro, teNa taM pattae lihitaM, so sAraveti, NavaNhaM mAsANaM dArao saMjAto, tassa dAsaceDANi taddivasaM jAtANi, taMjahA - aggiyao pabatao bahuliyo sAgaro ya, tANi ya sahajAtagANi, teNa kalAyariyassa uvaNIto, teNa lehAitAo gaNiyappahANAo kalAo gAhito, jAhe tAo gAhiMti AyariyA tAdhe tANi taM kahuMti vAulleti ya, putrapariccaeNaM tANi roDaMti, teNa tANi Na ceva gaNitANi, gahitAo kalAo, te ya aNNe bAvIsaM kumArA gAhijjaMtA taM AyariyaM piTTaMti avayaNANi ya bhaNati, jati so Ayario piTTeti tAhe gaMtUNa mAtRNaM sAhaMti, tAhe tAo taM AyariyaM khisaMti-kIsa AhaNasi ?, kiM sulabhANi 1 sA'nyadA kadAcit RtusnAtA satI tiSThati, rAjJA ca dRSTA, kaipeti ?, tairbhaNitaM yuSmAkaM devyeSA, tadA sa tayA saha rAtrimekAmuSitaH, sA ca RtukhAtA tasyA garbho lagnaH, sA cAmAtyena bhaNitapUrvA-yadA tava garbha utpanno bhavati tadA mahyaM kathayeH, tayA tasmai kathitaM divaso muhUrtto yacca rAjJolataM satyaGkAraH tena tatpatre likhitaM sa saMrakSati, navasu mAseSu dArakaH saMjAtaH, tasya dAsaceTAstaddivase jAtAH, tadyathA - agniH parvato bAhulikaH sAgara, te ca sahajAtAH, tena kalAcAryAyopanItaH tena lekhAdikA gaNitapradhAnAH kalA grAhitaH, yadA tA grAhayantyAcAryAMstadA te taM nindayanti vyAkulayanti ca pUrvaparicayena te tiraskurvanti tena te naiva gaNitAH, gRhItAH kalAH, te cAnye dvAviMzatiH kumArA prAhyamANAstamAcAryaM piTTayanti avacanAni ca bhaNanti yadi sa AcAryaH pihRti tadA gatvA mAtRbhyaH kathayanti tadA tAH tamAcAryaM hIlayanti ( upAlabhante ) kathamAhaMsi?, kiM sulabhAni For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 343 // ainelibrary.org
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ puttajammANi?, ato te Na sikkhitA / io ya mahurAe pabayao rAyA, tassa sutA NibutI NAma dAriyA, sA raNo alaMkiyA uvaNItA, rAyA bhaNati-jo tava royati bhattAro, to tAe bhaNita-jo sUro vIro vikaMto so mama bhattA hou, se puNa rajaM dijjA, tAdhe sA taM balavAhaNaM gahAya gatA iMdapuraM nagaraM, tassa iMdadattassa bahave puttA, iMdadatto tuTTho ciMtei-1 MNUNaM ahaM aNNehito rAIhiMtolacho to AgatA, tato teNa ussitapaDAgaM nagaraM kAritaM, tattha ekaMmi akkhe aha cakkANi, tesiM purato dhiilliyA ThaviyA, sA acchimmi vidhitavA, tato iMdadatto rAyA sannaddho Niggato saha puttehiM, sAvi kaNNA sabAlaMkArabhUsiyA egaMmi pAse acchati, so raMgote ya rAyANo te ya daMDabhaDabhoiyA jAriso dovatIe, tattha raNo jehora putto sirimAlINAma kumAro, so bhaNito-putta ! esa dAriyA rajaM ca ghettavaM, ato viMdha etaM puttaliyaMti, tAdhe so'ka-* takaraNo tassa samUhassa majjhe dhaNuM ceva geNhittuM Na tarati, kaha'vi'NeNa gahitaM, teNa jato vaccatu tato vaccatutti mukko putrajanmAni?, ataste na zikSitAH / itazca mathurAyAM parvato rAjA, tasya sutA nirvRti ma dArikA, sA rAjJe'lakRtopanItA, rAjA bhaNati-yastubhyaM | rocate bhartI sa, tatastayA bhaNita-yaH zUro vIro vikrAntaH sa mama bhartI bhavatu, sa punA rAjyaM dadyAt, tadA sA talavAhanaM gRhItvA gatA indrapura nagaraM, | tasyendradattasya bahavaH putrAH, indradattastuSTazcintayati-nUnamahamanyebhyo rAjabhyo laSTastata AgatA, tatastenocchritapatAkaM nagaraM kAritaM, tatraikasmin akSe (akSATake) | aSTa cakrANi, teSAM purataH zAlabhajikA sthApitA, sAkSiNa vedhitavyA, tata indradatto rAjA sannaddho nirgataH saha putraiH, sA'pi kanyA sarvAlaGkArabhUSitaikasmin pArzve | tiSThati, sa raGgaH te ca rAjAnaste ca daNDabhaTabhojikA yAdRzo draupadyAH, tatra rAjJo jyeSThaH putraH zrImAlI nAma kumAraH, sa bhaNita:-putra! eSA dArikA rAjyaM ca grahItavyam , ato vidhyanAM zAlabhaJjikA iti, tadA so'kRtakaraNaH tasya samUhassa madhye dhanureva grahItuM na zaknoti, kathamapyanena gRhItaM, tena yato vrajatu tato vrajatviti muktaH * paese pra. dain Educati o nal For Personal & Private Use Only wwindainelibrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 344 // CCCESCAUSAMACHAR saro, so cakke apphiDiUNa bhaggo, evaM kassai ekaM aragaMtaraM volINo kassai doNi kassai tiNi aNNesiM bAhi- hAribhadrI reNa ceva NIti, tAdhe rAyA adhitiM pagato-aho'haM etehiM dharisitotti, tato amacceNa bhaNito-kIsa adhitiM kareha ?, yavRttiH rAyA bhaNati-etehiM ahaM appadhANo kato, amacco bhaNati-asthi aNNo tunbha putto mama dhUtAe taNaio suriMdadatto vibhAgaH 1 NAma, so samattho vidhituM, abhiNNANANi se kahitANi, kahiM so ?, darisito, tato sorAiNA avagRhito, bhaNito-seyaM tava ee aharahacakke bhettUNa puttaliyaM acchimmi vidhittA rajasukaM NibutidAriyaM saMpAvittae, tato kumAro jadhA''Navehatti bhaNiUNa ThANaM ThAitUNa dhaNuM geNhati, lakkhAbhimuhaM saraM sajeti, tANi ya dAsarUvANi cauddisaM ThitANi roDiMti, aNNe ya ubhayato pAsiM gahitakhaggA, jati kahavi lakkhassa cukkati tato sIsaM chiMditavaMti, so'vi se uvajjhAo pAse Thito bhayaM deti-mArijasi jati cukkasi, te bAvIsapi kumArA mA esa vindhissatitti visesaullaMThANi vigyANi kareMti, zaraH, sa cakre AsphAlya bhagnaH, evaM kasyacit ekamarakAntaraM vyatikrAntaH kasyacit dve kasyacitrINi, anyeSAM bAhya eva nirgacchati, tadA rAjA'ti | pragataH-aho ahametairdharpita iti, tato'mAtyena bhaNitaH-kimatiM karoSi ?, rAjA bhaNati-etairahamapradhAnaH kRtaH, amAtyo bhaNati-astyanyo yuSmAkaM putro | mama duhitustanujaH surendradatto nAma, sa samarthoM vedhitum , abhijJAnAni tasai kathitAni, kuna saH?, darzitaH, tataH sa rAjJA'vagUhito, bhaNitaH-zreyastavaitAni aSTa rathacakrANi bhittvA zAlabhaJjikAmakSiNa viTvA rAjyazulkA nirvRtidArikA saMprAptuM, tataH kumAro yathA''jJApayateti bhaNitvA sthAnaM sthitvA dhanurgRhNAti,8| // 344 // lakSyAbhimakhaM zaraM nisRjati (sajayati), te ca dAsAzcaturdizaM sthitAH skhalanAM kurvanti, anyau cobhayataH pArthayoMhItakhaDgI, yadi kathamapi lakSyAzyati nai | tadA zIrSa chettavyamiti, so'pi tasyopAdhyAyaH pAveM sthitaH bhayaM dadAti-mArayiSyase yadi azyasi, te dvAviMzatirapi kumArA mA eSa vyAsIditi vizeSocchRGkhalA vighnAn kurvanti. CARRORA na dain Educati e mational For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ tato tANi cattAri te ya do purise bAvIsaM ca kumAre agaNaMteNa tANaM aTThaNhaM rahacakkANaM aMtaraM jANiUNaM taMmi lakkhe NiruddhAe diTThIe aNNamatiM akuNamANeNa sA dhiilliyA vAme acchimmi viddhA, tato logeNa ukkiDisIhaNAdakalakalumisso sAdhukAro kato, jadhA taM cakaM dukUkhaM bhettuM evaM mANusattaNaMpi 7 / 'camme'tti - jadhA ego daho joyaNasayasahassavicchiNNo cammeNa Naddho, egaM se majjhe chiDDuM jattha kacchabhassa gIvA mAyati, tattha kacchabho vAsasa te vAsasate gate gIvaM pasAreti, teNa kahavi gIvA pasAritA, jAva teNa chiDDeNa niggatA, teNa jotisaM diTTha komudIe puSkaphalANi ya, so Agato, sayaNijjayANaM dAemi, ANettA sabato paloyati, Na pecchati, avi so, Na ya mANusAto 8 / yugadRSTAntapratipAdanAyA''ha-- putrvate hoja jugaM avarate tassa hojja samilA u / jugachimi paveso iya saMsaio maNuyalaMbho // 833 // vyAkhyA - jalanidheH pUrvAnte bhaved yugam, aparAnte tasya bhavet samilA tu, evaM vyavasthite sati yathA yugacchidre pravezaH saMzayitaH, 'iya' evaM saMzayito manuSyalAbho, durlabha iti gAthArthaH // 1 tatastAMzcaturastau ca dvau puruSau dvAviMzatiM ca kumArAnagaNayatA teSAmaSTAnAM rathacakrANAmantaraM jJAtvA tasmilakSye niruddhayA dRSTyA anyatra matimakurvatA sA zAlabhaJjikA vAme'kSiNa viddhA, tato lokenotkRSTisiMhanAdakalakalonmizraH sAdhukAraH kRtaH, yathA taccakraM duHkhaM bhettumevaM mAnuSyamapi 7 / carmeti yathaiko hRdo yojanazatasahastravistIrNazcarmaNA naddhaH, ekaM tasya madhye chidraM yatra kacchapasya grIvA mAti, tatra kacchapo varSazate varSazate gate grIvAM prasArayati, tena kathamapi zrIvA prasAritA yAvattena chidreNa nirgatA, tena jyotirdRSTaM kaumudyAM puSpaphalAni ca sa AgataH, svajanAnAM darzayAmi, AnIya sarvataH pralokayati, na prekSate, api saH, na ca mAnuSyAt 8 / For Personal & Private Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 345 // CORSESEORASIG jaha samilA panbhaTThA sAgarasalile aNorapAraMmi / paviseja juggachiDUM kahavi bhamaMtI bhamaMtaMmi // 834 // vyAkhyA-yathA samilA prabhraSTA 'sAgarasalile' samudrapAnIye 'aNorapAra'miti dezIvacanaM pracurArthe upacArata ArAdbhAgaparabhAgarahita ityarthaH, pravizet yugacchidraM kathamapi bhramantI bhramati yuga ityevaM durlabhaM mAnuSyamiti gaathaarthH|| sA caMDavAyavIcIpaNulliyA avi labheja yugachircha / Na ya mANusAu bhaTTho jIvo paDimANusaM lahai // 835 // / vyAkhyA-sA samilA caNDavAtavIcIpreritA satyapi labheta yugacchidraM, na ca mAnuSyAd bhraSTo jIvaH pratimAnuSaM labhata iti gAthArthaH // idAnIM paramANU , jahA ego khaMbho mahApamANo, so deveNaM cuNNeUNaM avibhAgimANi khaMDANi dra kAUNa NAliyAe pakkhito, pacchA maMdaracUliyAe ThiteNa phumito, tANi NahANi, asthi puNa kovi?, tehiM caiva pogga lehiM tameva khaMbhaM Niva tteja, No tti, esa abhAvo, evaM bhaTTho mANusAto Na punno| ahavA sabhA aNegakhaMbhasatasahassasaMniviTThA, sA kAlaMtareNa jhAmitA paDitA, atthi puNa koi ?, tehiM ceva poggalehi karejA, Notti, evaM mANussaM dullhN| iya dullahalaMbhaM mANusattaNaM pAviUNa jo jiivo| Na kuNai pArattahiyaM so soyai saMkamaNakAle // 836 // ___ vyAkhyA-'iya' evaM durlabhalAbhaM mAnuSatvaM prApya yo jIvo na karoti paratra hita-dharma, dIrghatvamalAkSaNikaM, sa zocati | 'saGkramaNakAle' maraNakAla iti gAthArthaH // idAnIM paramANu:-yathaikaH stambho mahApramANaH, sa cUrNayitvA devenAvibhAgAni khaNDAni kRtvA nAlikAyAM prakSiptaH, pazcAnmandaracUlAyAM sthitena phUtkRtaH, tAni naSTAni, asti punaH ko'pi?, taireva pudgalaistameva stambha nirvartayet , neti, eSo'bhAvaH, evaM bhraSTo mAnuSyAnna punaH / athavA sabhA anekastambhazatasahasrasanniviSTA, sA kAlAntareNa dagdhA patitA, asti punaH ko'pi ?, taireva pudgalaiH kuryAt , neti, evaM mAnuSyaM durlabham / // 345 // jainelibrary.org dalin Educati o For Personal & Private Use Only nal
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha vArimajjhachUDhovva gayavaro macchaubva glghio|vggurpddiuvv mao saMvaTTaio jaha va pakkhI // 837 // RI vyAkhyA-yathA vArimadhyakSipta iva gajavaro matsyo vA galagRhItaH vAgurApatito vA mRgaH saMvarta-jAlam itaH prApto yathA vA pakSIti gaathaarthH|| 18 so soyai macujarAsamocchuo turiyaNiddapakkhitto / tAyAramaviMdaMto kammabharapaNollio jIvo // 838 // vyAkhyA-so'kRtapuNyaH zocati, mRtyujarAsamAstRto-vyAptaH, tvaritanidrayA prakSiptaH, maraNanidrayA'bhibhUta ityarthaH, trAtAram 'avindan' alabhannityarthaH, karmabharaprerito jIva iti gAthArthaH // sa cetthaM mRtaH sankAUNamaNegAI jammamaraNapariyaTTaNasayAI / dukkheNa mANusattaM jai lahai jahicchayA jIvo // 839 // vyAkhyA-kRtvA'nekAni janmamaraNaparAvartanazatAni duHkhena mAnuSatvaM labhate jIvo yadi yadRcchayA, kuzalapakSakArI * punaH sukhena mRtvA sukhenaiva labhata iti gAthArthaH // taM taha dullahalaMbhaM vijulayAcaMcalaM mANusattaM / laNa jo pamAyai so kApuriso na sppuriso|| 840 // vyAkhyA-tattathA durlabhalAbhaM vidyullatAcaJcalaM mAnuSatvaM labdhvA yaH 'pramAdyati' pramAdaM karoti sa kApuruSo na satpuruSa iti | * vAriggijabandhanyoriti medinyAm / Atmanepadamanityamityatra prAptamapi na syAd aprAptamapi ca syAdityanityasyArthastena 'samyak praNamya na labhanti | kadAcanApi' ityatrevAna parasmaipaditvApekSayA na zatRrvirodhAvahaH + maNusayattaM pra. Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 346 // AMROSAROO gAthArthaH // ityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-yathaibhirdazabhirdRSTAntairmAnuSyaM durlabhaM tathA''ryakSetrAdInyapi sthAnAni, tatazca hAribhadrIsAmAyikamapi duSpApamiti, athavA mAnuSye labdhe'pyebhiH kAraNairdurlabhaM sAmAyikamiti pratipAdayannAha yavRttiH Alassa moha'vaNNA thaMbhA kohA pamAya kivaNattA / bhayasogA aNNANA vakkheva kutUhalA ramaNA // 841 // vibhAgaH1 vyAkhyA-AlasyAnna sAdhusakAzaM gacchati zRNoti vA, mohAd gRhakartavyatAmUDho vA, avajJAto vA kimete vijA-12 nantIti, stambhAd vA jAtyAdyabhimAnAt krodhAd vA sAdhudarzanAdeva kupyati, 'pramAdAt' vA madyAdilakSaNAt 'kRpa-14 NatvAt' vA dAtavyaM kiJciditi, 'bhayAt' vA narakAdibhayaM varNayantIti, 'zokAt' vA iSTaviyogajAt 'ajJAnAt' kudR-IN STimohitaH, 'vyAkSepArdU' bahukartavyatAmUDhaH, 'kutUhalAt' naTAdiviSayAt , 'ramaNAt' lAvakAdikheDeneti gAthArthaH // 841 // etehiM kAraNehiM labrUNa sudullahapi mANussaM / Na lahai sutiM hiyakari saMsAruttAraNiM jIvo // 842 // | vyAkhyA-ebhiH 'kAraNaiH' AlasyAdibhirlabdhvA sudurlabhamapi mAnuSyaM na labhate zruti hitakAriNI saMsArottAriNI| 8 jIva iti gAthArthaH // vratAdisAmagrIyuktastu karmaripUn vijityAvikalacAritrasAmAyikalakSmImavApnoti, yAnAdiguNayuktayodhavajayalakSmImiti // Aha cajANAvaraNapaharaNe juddhe kusalattaNaM ca NItI ya / dakkhattaM vavasAo sarIramAroggayA ceva // 843 // // 34 // vyAkhyA-yAnaM hastyAdi, AvaraNaM-kavacAdi, praharaNaM-khaDgAdi, yAnAvaraNapraharaNAni, yuddhe kuzalatvaM ca-samyaga jJAnamityarthaH, 'nItizca' nirgamapravezarUpA 'dakSatvam' AzukAritvaM 'vyavasAya zaurya zarIram avikalam 'ArogyatA, Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only tjainelibrary.org
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAdhiviyuktatA caiveti / etAvadgaNasAmagryavikala eva yodho jayazriyamApnotIti dRSTAntaH, dArzantikayojanA tviyaMjIvo joho jANaM vayANi AvaraNamuttamA khaMtI / jhANaM paharaNamiTTha gIyatthattaM ca kosalaM // 1 // davAijahovAyA-181 gurUvapaDivattivattiyA NIti / dakkhattaM kiriyANaM jaM karaNamahINakAlaMmi // 2 // karaNaM sahaNaM ca tavovasaggaduggAvatI' vvsaao| etehiM suNirogo kammari jiNati sabehiM // 3 // vijitya ca samagrasAmAyikazriyamAsAdayatIti gAthArthaH // 843 // athavA'nena prakAreNA''sAdyata iti| diDhe sue'NubhUe kammANa khae kae uvasame a| maNavayaNakAyajoge a pasatthe labbhae bohii|| 844 // vyAkhyA dRSTe bhagavataH pratimAdau sAmAyikamavApyate, yathA zreyAMsena bhagavadarzanAdavAptamiti, kathAnakaM cAdhaH kathitameva, zrute cAvApyate yathA''nandakAmadevAbhyAmavAptamiti, atra kathAnakamuparitanAGgAdavaseyam , anubhUte kriyAkalApe satyavApyate, yathA valkalacIriNA pitrupakaraNaM pratyupekSamANeneti, kathAnakaM kathikAto'vaseyaM, karmaNAM kSaye kRte sati prApyate, yathA caNDakauzikena prAptam , upazame ca satyavApyate yathA'GgaRSiNA, manovAkkAyayoge ca prazaste labhyate bodhiH, sAmAyikamanarthAntaramiti gAthArthaH // athavA'nukampAdibhiravApyate sAmAyikamityAhahai| aNukaMpa'kAmaNijara bAlatave dANaviNayavinbhaMge / saMyogavippaoge vasaNUsavaiDhi sakkAre // 845 // 1jIvo yodho yAnaM vratAni AvaraNamuttamA kSAntiH / dhyAnaM praharaNamiSTaM gItArthatvaM ca kauzalyam // 1 // dravyAdiyathopAyAnurUpapratipattivartitA nItiH / dakSatvaM kriyANAM yatkaraNamabInakAle // 2 // karaNaM sahanaM ca tapasaH upasargadurgApattI vyavasAyaH / etaiH sunIrogaH karmaripuM jayati srvaiH||3|| Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 347 // veje meMThe taha iMdaNAga kayauNNa pupphsaalsue| sivadamaharavaNibhAuya AhIradasaNNilAputte // 846 // hAribhadrIvyAkhyA-anukampApravaNacitto jIvaH sAmAyika labhate, zubhapariNAmayuktatvAd, vaidyavat, pratijJeyameva manAga vize-| yavRttiH SitavyA, hetudRSTAntAnyatvaM tu pratiprayogaM bhaNiSyAmaH-akAmanirjarAvAn jIvaH sAmAyikaM labhate, zubhapariNAmayuktatvA vibhAgaH1 nmiNThavat, bAlatapoyuktatvAdindranAgavat, supAtraprayuktayathAzaktizraddhAdAnatvAt kRtapuNyakavat , ArAdhitavinayatvAt / puSpazAlasutavat , avAptavibhaGgajJAnatvAt tApasazivarAjaRSivat , dRSTadravyasaMyogaviprayogatvAt mathurAdvayavAsivaNigaDha-IN | yavat , anubhUtavyasanatvAdU bhrAtRdvayazakaTacakravyApAditamallaNDIlabdhamAnuSatvastrIgarbhajAtapriyadveSyaputradvayavat , anubhUtotsavatvAdAbhIravat, dRSTamaharddhikatvAdazArNabhadrarAjavata , satkArakAviNo'pyalabdhasatkAratvAdilAputravat, iyamakSaraga-15 manikA, sAmpratamudAharaNAni pradazyante-bAravatIe kaNhassa vAsudevassa do vejA-dhannaMtarI vaitaraNI ya, dhanaMtarI abha-| vio, vetaraNI bhavio, so sAdhUNa gilANANaM pieNa sAhati, jaM jassa kAyavaM taM tassa phAsueNa paDoAreNa sAhati, jati | se appaNo atthi osadhANi to deti, dhaNNaMtarI puNa jANi sAvajANi tANi sAhati asAdhupAoggANi, tato sAhuNo bhaNaMti-amhaM kato etANi?, so bhaNati-Na mae samaNANaM aThAe ajjhAitaM vejasatthaM, te dovi mahAraMbhA mhaaprigghaa| // 347 // dvArikAyAM kRSNasya vAsudevasya dvau vaidyau-dhanvantarI vaitaraNizca, dhanvantaryabhavyo, vaitaraNirbhavyaH, sa sAdhubhyo glAnebhyaH protyA kathayati, yadyasya karttavyaM se 4 tattasmai prAsukena pratIkAreNa kathayati, yadi tasyAtmano'sti (santi ) auSadhAni tadA dadAti, dhanvantarI punaryAni sAvadhAni tAni kathayati asAdhuprA| yogyANi, tataH sAdhavo bhaNanti-asmAkaM kuta etAni?, sa bhaNati-na mayA zramaNAnAmarthAya vaidyakazAstramadhItaM, tau dvAvapi mahArambhau mahAparigrahI dain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ CROSS ye sabAe bAravatIe tigicchaM kareMti, aNNadA kaNho vAsudevo titthagaraM pucchati-ete bahUrNa DhaMkAdINaM vadhakaraNaM kAUNa kahiM gamissaMtiH, tAdhe sAmI sAdhati-esa dhaNNaMtarI appatiThANe Narae uvavajihiti, esa puNa vetaraNI kAlaMjaravattiNIe gaMgAe mahANadIe vijhassa ya aMtarA vANarattAe paJcAyAhiti, tAdhe so vayaM patto sayameva jUhavatittaNaM kAhiti, tattha aNNayA sAhuNo sattheNa samaM dhAvissaMti, egassa ya sAdhussa pAde sallo laggihiti, tAdhe te bhaNaMti-amhe paDicchAmo, |so bhaNati-mA save marAmo, vaccaha tunbhe ahaM bhattaM paccakkhAmi, tAhe NibbaMdhaM kAuM so'vi Thio, Na tIrati sallaM NINetuM, pacchA thaMDillaM pAvito chAyaM ca, te'vi gatA, tAhe so vANarajahavatI taM padesaM eti jattha so sAdhU, jAva purillehiM taM dahaNa kilikilAitaM, to teNa jUhAhiveNa tesiM kilikilAitasadaM soUNa rUsiteNa AgaMtUNa diTTho so sAdhU, tassa taM daLUNa IhApUhA kareMtassa kahiM mayA eriso dihrotti?, jAtI saMbharitA, bAravaI saMbharati, tAhe taM sAdhu vaMdati, taM ca se sallaM ACRecot 1ca sarvasyAM dvArikAyAM cikitsAM kurutaH, anyadA kRSNo vAsudevastIrthakaraM pRcchati-etI bahUnAM DhaGkAdInAM vadhakaraNaM kRtvA kva gamiSyataH ?, tadA svAmI kathayati-eSa dhanvantarI apratiSThAne narake utpatsyate, eSa punarvaitaraNI kAlaJjaravarttinyAM (aTavyAM ) gaGgAyA mahAnadyA vindhyasya cAntarA vAnaratayA pratyAyAsyabi, tadA sa vayaH prAptaH svayameva yUthapatitvaM kariSyati, tatrAnyadA sAdhavaH sArthena samamAgamiSyanti, ekasya ca sAdhoH pAde zalyaM lagiSyati, tadA te bhaNanti-vayaM pratIkSAmahe, sa bhaNati-mA sarve mriyAmahe, vrajata yUyamahaM bhaktaM pratyAkhyAmi, tadA so'pi nirbandhaM kRtvA sthitaH, na zaknoti zalyaM nirgamituM, pazcAt sthaNDilaM prApitaH chAyAM ca, te'pi gatAH, tadA sa vAnarayUthAdhipatistaM pradezameti yatra sa sAdhaH, yAvat paurastyai staM dRSTA kilakilAyitaM, tatastena | yUthAdhipena teSAM kilakilAyitazabdaM zrutvA ruSTenAgatya dRSTaH sa sAdhuH, tasya taM dRSTvA IhApohau kurvataH ka mayeDazo dRSTa iti !, jAtiH smRtA, dvArikAM | saMsmarati, tadA taM sAdhu vandate, taca tasya zalyaM Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 348 // CCCCCCCCCCCCCROR pAsati, tAhe tigicchaM savaM saMbharati, tato so giri vilaggiUNa salluddharaNisallarohaNIo osahIo ya gahAya Agato, hAribhadrI tAdhe salluddharaNIe pAdo Alitto, tato eMgamuhatteNa paDio sallo, pauNAvito saMrohaNIe, tAhe tassa purato akkha-31 | yavRttiH rANi lihati, jadhA-ahaM vetaraNI nAma vejjo putvabhave bAravatIe Asi, tehiMvi so sutapubo, tAdhe so sAdhU dhamma vibhAgaH1 katheti, tAhe so bhattaM paJcakkhAti, tiNNi rAtiMdiyANi jIvittA sahassAraM gato // tathA cA''ha so vANarajUhavatI kaMtAre suvihiyANukaMpAe / bhAsuravaravoMdidharo devo vemANio jAo // 847 // vyaakhyaa-nigdsiddhaa| ohiM payuMjati jAva pecchati taM sarIragaM taM ca sAdhu, tAhe AgaMtUNa devihiM dAeti, bhaNati | ya-tujjhappasAdeNa mae deviDDI laddhatti, tato'NeNa so sAdhU sAharito tesiM sAdhUNaM sagAsaMti, te pucchaMti-kiha'si | Agato?, tAhe sAhati / evaM tassa vANarassa sammattasAmAiyasuyasAmAiyacarittAcarittasAmAiyANa aNukaMpAe lAbho jAto, itaradhA NirayapAyoggANi kammANi karettA NarayaM gato honto / tato cutassa carittasAmAiyaM bhavissati siddhI yazAta pazyati, tadA cikitsAM sA saMsmarati, tataH sa giri vilagya zalyoddharaNIzalyarohiNyoSadhyau ca gRhItvA''gataH, tadA zalyoddharaNyA pAda AliptaH, tata ekena muhUrtena patitaM zalyaM, praguNitaH saMrohaNyA, tadA tasya purato'kSarANi likhati-yathA'haM vaitaraNirnAma vaidyaH pUrvabhave dvArikAyAmAsaM, tairapi zrutapUrvaH saH, tadA sa sAdhurdharma kathayati, tadA sa bhaktaM pratyAkhyAti, bIn rAnindivAn jIvitvA sahasrAraM gataH // avadhi prayuNakti yAvatprekSate taccharIraM taM ca sAdhU, tadA''gatya devadhi darzayati, bhaNati ca-yuSmatprasAdena mayA devardhilabdheti, tato'nena sa sAdhuH saMhRtasteSAM sAdhUnAM sakAzamiti, te pRcchanti-kathamasyA-1 // 348 // gataH?, tadA kathayati / evaM tasya vAnarasya samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikacAritrAcAritrasAmAyikAnAmanukampayA lAbho jAtaH, itarathA narakaprAyogyANi karmANi kRtvA narakaM gato'bhaviSyat , tatavyutasya cAritrasAmAyikaM bhaviSyati siddhizca / / * egate Jan Educa For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAmaNijjarAe, vasaMtapure nagare ibbhavadhugA nadIe NhAti, aNNo ya taruNo taM daTThUNa bhaNati -suNhAtaM te pucchati esa NadI mattavAraNakaroru ! / ete ya NadIrukkhA ahaM ca pAdesu te paDio // 1 // sA bhaNati - 'subhagA hoMtu NadIo ciraM ca jIvaMtu je nadIrukkhA / suNhAtapucchagANa ya ghattihAmo piyaM kAuM // 2 // tato so tIe gharaM vA dAraM vA ayANanto cinteti - "annapAnaiharedvAlAM, yauvanasthAM vibhUSayA / vezyAM strImupacAreNa, vRddhAM karkazasevayA // 1 // " tIse biiji - yANi ceDaruvANi rukkhe palotANi acchaMti, teNa tesiM pupphANi phalANi ya dAUNa pucchitANi - kA esA ?, tANi bhaNaMti- amugassa suNhA, tAhe so ciMteti-keNa uvAeNa etIe samaM mama saMpayogo bhavejjA ?, tato NeNa carikA dANa| mANasaMgahItA kAUNa visajjitA tIe sagAsaM, tAe gaMtUNa sA bhaNitA - jadhA amugo te pucchati, tIe ruTThAe pattalagANi dhotI masilitteNa hattheNa piTThIe AhatA, paMcaMgulIo jAtAo, obAreNa ya NicchUDhA, sA gatA sAhati - NAmapi Na 1 akAmanirjarayA, vasantapure nagare ibhyavadhUrnadyAM snAti, anyazca taruNastAM dRSTvA bhaNati - sukhAtaM te pRcchati eSA nadI mattavAraNakaroru ! / ete ca nadIvRkSA ahaM ca pAdayoste patitaH // 1 // sA bhaNati - subhagA bhavantu nadyazciraM ca jIvantu ye nadIvRkSAH / susrAtapRcchakebhyazca priyaM kartuM yatiSyAmahe // 1 // tataH sa tasyA gRhaM vA dvAraM vA ajAnAnazcintayati tasyAH dvitIyAni ( tayA sahAgatAni ) ceTarUpANi vRkSAn pralokayanti tiSThanti, tena tebhyaH puSpANi phalAni ca datvA pRSTAni - kaipA ?, tAni bhaNanti amukasya khuSA, tadA sa cintayati - kenopAyenaitayA samaM mama saMprayogo bhavet ?, tato'nena carikA dAnamAnasaMgRhItA kRtvA visRSTA tasyAH sakAzaM, tathA gatvA sA bhaNitA yathA'mukasvAM pucchati, tayA ruSTyA bhAjanAnyudvarttayantyA maSIliplena istena pRSThau AhatA, paJcAGgulayo jAtA bhavadvAreNa ca niSkAzitA, sA gatA kathayati-nAmApi na For Personal & Private Use Only Winelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAga:1 // 349 // moDati Na NAtaM jahA-kAlapakUkhapaMcamIe, tAhe teNa puNaravi pesitA pavesajANaNAnimittaM, tAhe salajjAe AhaNiUNa asogavaNiyAe chiMDiyAe nicchUDhA, sA gatA sAhati-NAmapi Na sahati, teNa NAto paveso, teNAvadAreNa aigato, asogavaNiyAe suttANi, jAva sasureNa diTThA, teNa NAtaM, jadhA-Na mama puttotti, pacchA se pAdAto NeuraM gahitaM, cetitaM ca tIe, bhaNito ya NAe-NAsa lahu~, sahAyakiccaM karejAsi, itarI gaMtUNa bhattAraM bhaNati-itthaM dhammo, jAmo asogavaNiyaM, gatANi, asogavaNiyAe pasuttANi, tAhe bhattAraM udvavettA bhaNati-tujhaM etaM kulANurUvaM ?, jaM mama pAdAto sasuro uraM| geNhati, so bhaNati-suvasu labhihisi pabhAte, thereNa sihaM, so ruTTho bhaNati-vivarIto'si therA, so bhaNati-mae dihro aNNo, tAhe vivAde sA bhaNati-ahaM appANaM sohemi, evaM karehi, hAtA, tAhe jakkhagharaM aigatA, jo kArI so laggati doNhaM jaMghANaM aMtareNa volaMtao, akArI muccati, sA padhAvitA, tAhe so viDo pisAyarUvaM kAUNa sAgataeNaM geNhati, // 349 // 1 sahate, tena jJAtaM yathA-kRSNapakSapaJcamyA, tadA tena punarapi preSitA pravezajJAnArtha, tadA salajjayA mAhatyAzokavanikAyAzciNDikayA niSkAzitA, sA| lagatA kathayati-nAmApi na sahate, tena jJAtaH pravezaH, tenApadvAreNAtigato'zokavanikAyAM suptau, yAvat zvazureNa dRSTau, tena jJAta-yathA na mama putra iti, pazcA-1|| ttasyAH pAdAt nUpuraM gRhItaM, cetitaM ca tayA, bhaNitazcAnayA-nazya laghu, sahAyakRtyaM kuryAH, itarA gatvA bhari bhaNati-anna dharmaH, yAvo'zokavanikA, gatI, azo| kavanikAyAM prasuptau, tadA bhattAramutthApya bhaNati-yuSmAkametat kulAnurUpaM ?, yanmama pAdAcca zuro nUpUraM gRhNAti, sa bhaNati-svapihi lapsyase prabhAte, sthavireNa zidha, sa ruSTo bhaNati-viparIto'si sthavira, sa bhaNati-mayA dRSTo'nyaH, tadA vivAde sA bhaNati-ahamAtmAnaM zodhayAmi, evaM kuru, sAtA, tadA yakSagRhamatigatA, yo'parAdhI sa lagati dvayorjakhayorantarA vyatikrAman , anaparAdho mucyate, sA pradhAvitA, tadA sa viTo'pi pizAcarUpaM kRtvA AliGganena gRhNAti, Jain EducatialKhabional For Personal & Private Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAhe tattha gaMtUNa jakkhaM bhaNati - jo mama pitidiNNao taM ca pisAyaM mottUNa jai aNNaM jANAmi to me tumaM jANAsitti, jakkho vilakkho ciMteti - pecchaha kerisANi maMteti ?, ahaMpi vaMcito NAe, Natthi satittaNaM dhuttIe, jAva ciMteti tAva NipphiDitA, tAhe so thero saveNa logeNa hIlito, tassa tAe addhitIe niddA nahA, tAhe raNNo taM kaNNe gataM, rAyANaeNa aMteuravAlao kato, AbhisikkaM ca hatthirayaNaM raNNo vAsagharassa heTThA baddhaM acchati, devI ya hatthimeMThe AsattiyA, NavaraM rattiM hatthiNA hattho pasArito, sA pAsAyAo oyAriyA, puNaravi pabhAe paDivilaitA, evaM vaccati kAlo, aNNatA ciraM jAtaMti hatthimeMTheNa hatthisaMkalAe hatA, sA bhaNati - so puriso tArisoNa suvati, mA rUsaha, taM thero pecchati, so ciMteti-jati etAovi eNrisio, kiMnu tAo bhaddiyAutti sutto, pabhAte sabo logo uTThito, so na uTThito, rAyA bhaNati-suvau, sattame divase uTThito, rAiNA pucchiteNa kahitaM-jahegA devI Na yANAmi kataratti, tAhe 1 tadA tatra gatvA yakSaM bhaNati yo mama pitRdattastaM ca pizAcaM muktvA yadyanyaM jAnAmi tadA mAM tvaM jAnAsi iti, yakSo vilakSazcintayati prekSadhvaM kIdRzAni mantrayati ?, ahamapi vaJcito'nayA, nAsti savItvaM dhUrtAyAH, yAvaccintayati tAvannirgatA, tadA sa sthaviraH sarveNa lokena hIlitaH, tasya tayA'dhRtyA nidrA naSTA, tadA rAjJastat karNe gataM rAjJA'ntaHpurapAlakaH kRtaH, AbhiSekaM ca hastiratnaM rAjJo vAsagRhasyAdhastAdvaddhaM tiSThati, devI ca hastimeNThe AsaktA, navaraM rAtrau hastinA hastaH prasAritaH, sA prAsAdAt bhavatAritA, punarapi prabhAte prativilagitA, evaM vrajati kAlaH, anyadA ciraM jAtamiti hastimeNThena hastizrRGkhalayA hatA, sA bhaNati sa puruSastAdRzo na svapiti, mA rupaH, tat sthaviraH pazyati, sa cintayati-yadyetA api IdRzyaH kiMnu tA bhadrikA iti suptaH, prabhAte sarvo loka utthitaH, sa notthitaH, rAjA bhaNati - svapitu, saptame divase utthitaH rAjJA pRSTena kathitaM yathaikA devI na jAnAmi katareti, tadA * erisaM kareMti. Jain Education sonal For Personal & Private Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI yavRttiH vibhAgaH1 // 35 // SACROCOCCARAMA rAiNA bheMDamao hatthI kArito, sabAo aMtepuriyAo bhaNiyAo-eyassa accaNiyaM karettA olaMDeha, sabAhiM olaMDito, sA Necchati, bhaNati-ahaM bIhemi, tAhe rAiNA uppalaNAleNa AhatA, jAva umucchitA paDiyA tato se uvagataM-jadhesA kAritti, bhaNitA-'mattaM gayamAruhaMtIe bheMDamayassa gayassa bhayatie / iha mucchita uppalAhatA tattha na mucchita sNklaahtaa||1|| puTThI se joiyA, jAva saMkalapahArA diThA, tAhe rAiNA hatthimeMTho sA ya duyagANi vi tammi hathimmi vilaggAviUNa chaNNakaDae vilaitANi, bhaNito miTho-ettha appatatIo girippavAtaM dehi, hathissa | dohivi pAsehiM veluggAhA ThavitA, jAva hathiNA ego pAdo AgAse kato, logo bhaNati-kiM tirio jANati ?, |etANi mAretabANi, tahAvi rAyA rosaM Na muyati, tato do pAdA AgAse tatiyavArae tinni pAdA AgAse ekkeNa pAdeNa Thito, logeNa akkaMdo kato-kiM etaM hatthirayaNaM viNAsehi?, raNo cittaM oAlitaM, bhaNito-tarasi NiyattejI, 1 rAjJA bhiNDamayo hastI kAritaH, sarvA antaHpurikA bhaNitAH-etasyArca nikAM kRtvollaGghayata, sarvAbhirullacitaH, sA necchati, bhaNati-ahaM vibhemi, tadA | rAjJotpalanAlenAhatA, yAvanmUrchitA patitA, tatastenopagataM-yathaiSA'parAdhinIti, bhaNitA-mattaM gajamArohanti !, bhiNDamayAt gajAt bibhyanti ! / iha mUrchitotpalAhatA, tatra na mUcchitA shRngkhlaahtaa||3|| pRSTistasyA bhavalokitA, yAvat zRGkhalAprahArA dRSTAH, tadA rAjJA hastimeNThaH sA ca dve api tasmin hastini 1 vilagagya chinnakaTake vilagitAni, bhaNito meNThaH-atrAtmatRtIyo giriprapAtaM dehi, hastino dvayorapi pArzvayoH kuntagrAhAH sthApitAH, yAvaddhastinA ekaH pAda | | AkAze kRtaH, loko bhaNati-kiM tiyaG jAnAti , etau mArayitavyau, tathA'pi rAjA roSaM na muJcati, tato dvau pAdAvAkAze tRtIyavAre trayaH pAdA AkAze | ekena pAdena sthitaH, lokenAkrandaH kRtaH-kimetat hastiratnaM vinAzayata !, rAjJazcittaM drAvitaM, bhaNitaH-zaknoSi nivartayituM, // 350 // For Personal & Private Use Only Mini.jainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNati-jati abhayaM deha, diNNaM, teNa Niyattito aMkuseNa jahA bhamittA thale Thito, tAhe uttArettA NivisatANi kayANi / egattha paccaMtagAme sunnaghare ThitANi, tattha ya gAmellayapAraddho coro taM sunnagharaM atigato, te bhaNaMti-veDhetaM acchAmo, mA kovi pavisau, gose ghecchAmo, so'vi coro luluto kihavi tIse dukko, tIse phAso vedito, sA DhakkA bhaNati-ko'si tuma?, so bhaNati-coro'haM, tIe bhaNiyaM-tumaM mama patI hohi, jA etaM sAhAmo jahA esa corotti, hai tehiM kallaM pabhAe meMTho gahio, tAhe uviddho sUlAe bhiNNo, coreNa samaM sA vaccati, jAvaMtarANadI, sA teNa bhaNitA-jadhA ettha saratthaMbhe accha, jA ahaM etANi vatthAbharaNANi uttAremi, so gato, uttiNNo padhAvito, sA bhaNati-"puNNA NadI dIsai kAgapejA, sarva piyAbhaMDaga tujjha hatthe / jadhA tumaM pAramatItukAmo, dhuvaM tumaM bhaMDa gahIukAmo // 1 // 3 // so bhaNati-cirasaMthuto bAli ! asaMthueNaM, melhe piyA tAva dhuo'dhuveNaM / jANemi tujjha ppayaissabhAvaM, aNNo Naro bhaNati-yadyabhayaM datta, dattaM, tena nivartito'Gkazena yathA bhrAnsvA sthale sthitaH, tadottArya nirviSayIkRtau / ekatra pratyantagrAme zUnyagRhe sthitI, tatra |ca grAmeyakaprArabdhazcaurastat zUnyagRhamatigataH, te bhaNanti-veSTayitvA tiSThAmaH, mA ko'pi pravikSat, pratyUSe grahISyAmaH, so'pi cauro gacchan (luThan ) kathamapi tayA spRSTaH, tasyAH spoM viditaH, sA spRSTA bhaNati-ko'si tvaM?, sa bhaNati-cauro'haM, tayA bhaNita-tvaM mama patirbhava, yAvadenaM kathayAvo yathaiSa caura iti, taiH kalye prabhAte meNTho gRhItaH, tadAvabaddhaH zUlAyAM bhinnaH, caureNa samaM sA vrajati, yAvadantarA nadI, sA tena bhaNitA-yathA'tra zarastambe tiSTha, yAvadahamatAni vasvAbharaNAnyuttArayAmi, sa gataH, uttIrNaH pradhAvitaH, sA bhaNati-pUrNA nadI dRzyate kAkapeyA, sarva priyAbhANDakaM tava haste / yathA tvaM pAramatigantukAmo, dhruvaM tvaM bhANDaM grhiitukaamH||1||s bhaNati-cirasaMstuto bAle| asaMstutena, tyajasi priyaM tAvat dhruvo'dhruvena / jAnAmi tava prakRtisvabhAvamamyo naraH * pecchAmo + uvaiho. For Personal & Private Use Only Indimjanelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 35 // ko tuha vissasejjA // 1 // " sA bhaNati-kiM jAhi?, so bhaNati-jahA te so mArAvito evaM mamaMpi kahaMci mArehisi / / itarovi tattha viddho udagaM maggati, tatthego saDDo, so bhaNati-jati namokkAraM karesi to demi, so udagassa aTThA gato, jAva taMmi ete ceva so NamokAraM kareMto ceva kAlagato, vANamaMtaro jAto, saDDhovi ArakkhiyapurisehiM gahito, so | devo ohiM payuMjati, pecchati sarIragaM sahUM ca baddhaM, tAhe so silaM viuvittA moeti, taM ca pecchaMti sarathaMbhe NilukkaM, tAhe se ghiNA uppaNNA, siyAlarUvaM viuvittA maMsapesIe gahiyAe udagatIreNa voleti, jAva NadIto maccho ucchaliUNa taDe paDito, tato so maMsapesi mottUNa macchassa padhAvito, so pANie paDito, maMsapesIvi | seNeNa gahitA, tAhe siyAlo jhAyati, tAe bhaNNati-maMsapesI pariccaja macchaM pecchasi jNbuaa!| cukko maMsaM ca macchaM ca |kalaNaM jhAyasi konnhuaa!||1|| teNa bhaNNati-pattapuDapaDicchaNNe! jaNayassa ayskaarie| cukkA pattiM ca jAraM ca %ARCC- 1 kasvayi vizvasyAt ? // 1 // sA bhaNati-ki yAsi ?, sa bhaNati-yathA tvayA sa mAritaH evaM mAmapi kathaJcinmArayiSyasIti / itaro'pi tatra viddha | udakaM mArgayati, tatraikaH zrAddhaH, sa bhaNati-yadi namaskAraM karoSi tadA dadAmi, sa udakArthaM gataH, yAvattasminnAgacchati caiva sa namaskAraM kurvanneva kAlagataH, vyantaro jAtaH, zrAddho'pyArakSakapuruSaigRhItaH, sa devo'vadhi prayunakti, pazyati zarIraM zrAddhaM ca baddhaM, tadA sa zilAM vikuLa mocayati, tAM ca pazyati zara| stambe nilInA, tadA tasya ghRNotpannA, zRgAlarUpaM vikur2yA gRhItamAMsapezIka udakatIreNa vyativrajati yAvannadyA matsya ucchalya taTe patitaH, tataH sa mAMsapezI muktvA matsyAya pradhAvitaH, sa pAnIye patitaH, mAMsapezyapi 3yenena gRhItA, tadA zRgAlo dhyAyati, tayA bhaNyate-mAMsapezI parityajya matsyaM prArthayase | jambUka! / bhraSTo mAMsAcca matsyAcca karuNaM dhyAyasi jambUka ! // 1 // tena bhaNyate-patrapuTapraticchanne ! janakasya ayazaskArike ? / bhraSTA patyuzca nArAja // 35 // CG Jain Education intinal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaluNaM jhAyasi baMdhakI! // 2 // evaM bhaNiyA tA viliyA jAtA, tAhe so sayaM rUvaM daMseti, paNNavittA vuttA-pavayAhi, tAhe so rAyA tanjito, teNa paDivaNNA, sakkAreNa NikkhaMtA, devaloyaM gatA evamakAmanijjarAe meNThassa 2 // bAlataveNavasaMtapura nagaraM, tattha siThigharaM mArie ucchAditaM, iMdaNAgo nAma dArao, so chuTTo, chuhito gilANo pANitaM maggati, jAva savANi matANi pecchati, bAraMpi logeNa kaMTiyAhiM DhakkiyaM, tAhe so suNaiyacchiddeNa NiggaMtUNa taMmi Nagare kappareNa bhikkhaM hiMDati, logo se dei sadesabhUtapuvottikAuM, evaM so saMvaDDai / ito ya ego satthavAho rAyagihaM jAukAmo ghosaNaM ghosAveti, teNa sutaM, satyeNa samaM patthito, tattha teNa satthe kUro laddho, so jimito, Na jiNNo, bitiyadivase acchati, satthavAheNa dihro, ciMteti-NUNaM esa uvavAsio, so ya avattaliMgo, bitiyadivase hiMDaMtassa seTiNA bhuN| |NiddhaM ca diNNaM, so teNa duve divasA ajiNNaeNa acchati, satyavAho jANati-esa cha?NNakAlio, tassa saddhA jAtA, karuNaM dhyAyasi puMzcali? // 1 // evaM bhaNitA tadA vyalIkA jAtA, tadA sa svakIya rUpaM darzayati, prajJApyoktA-pravraja, tadA sa rAjA tarjitaH, tena |pratipannA, saskAreNa niSkrAntA, devalokaM gatA evamakAmanirjarayA meNThasya 2 // bAlatapasA-vasantapuraM nagara, tatra zreSThigRhaM mAryotsAditam , indranAgo nAma dArakaH, sa chuTitaH, bubhukSito glAnaH pAnIyaM mArgayati, yAvatsarvAnU mRtAn pazyati, dvAramapi lokena kaNTakairAcchAditaM, tadAsa zUnyacchidreNa nirgasya tsmingre| karpareNa bhikSAM hiNDate, lokastasmai dadAti svadeze bhUtapUrva itikRtvA, evaM sa saMvardhate / itazcaikaH sArthavAho rAjagRhaM yAtukAmo ghoSaNAM ghoSayati, tena zrutaM, sArthena samaM prasthitaH, tatra sArthe tena kUro labdhaH, sa jimitaH, na jIrNaH, dvitIyadivase tiSThati, sArthavAhena dRSTaH, cintayati-nUnameSa upoSitaH, sa cAvyakta| liGgo, dvitIyadivase hiNDamAnAya zreSThinA bahu snigdhaM ca dattaM, sa tena dvau divasau ajIrNena tiSThati, sArthavAho jAnAti-eSa SaSThAnakAlikaH, tasya zraddhA jAtA, * satkAreNa dIkSAgrahaNAya. Jain Education a l For Personal & Private Use Only Linelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 352 // |so tatiyadivase hiMDato satyavAheNa saddAvito, kIsa'si kalaM NAgato?, tuNhikko acchati, jANai, jadhA-chaTuM katellayaM, hAribhadrI tAhe se diNNaM, teNavi aNNevi do divase acchAvito, logovi pariNato, aNNassa NimaMteMtassavi Na geNhati, aNNe || yavRtti bhaNaMti-eso egapiMDio, teNa taM aTThApadaM laddhaM, vANieNa bhaNito-mA aNNassa khaNaM geNhejjAsi, jAva NagaraM gammati vibhAgaH1 tAva ahaM demi, gatA NagaraM, teNa se Niyaghare maDho kato, tAdhe sIsaM muMDAveti kAsAyANi ya cIvarANi geNhati, tAdhe vikkhAto jaNe jAto, tAdhe tassavi ghare Necchati, tAdhe jadivasaM se pAraNayaM tadivasaM se logo ANei bhattaM, egassa paDicchati, tato logo Na yANati-kassa paDicchitaMti ?, tAdhe logeNa jANaNANimittaM bherI katA, jo deti so tADeti, |tAhe logo pavisati, evaM vaccati kAlo / sAmI ya samosarito, tAhe sAdhU saMdisAvettA bhaNitA-muhattaM acchaha, aNesaNA, taMmi jimite bhaNitA-oyaraha, gotamo ya bhaNito-mama vayaNeNaM bhaNejjAsi-bho aNegapiMDiyA! egapiMDito te tassavi ghare ta?, tAdhe lAgatAhe sAdhU saMdisA bhI aNegapI sa tRtIyadivase hiNDamAnaH sArthavAhena zabditaH, kimAsI: kalye nAgataH, tUSNIkastiSThati, jAnAti, yathA-SaSThaM kRtaM, tadA tasmai dattaM, tenApyanyAvapi dvau divasau sthApitaH, koko'pi pariNataH, anyasya nimantrayato'pi na gRhNAti, anye bhaNanti-eSa ekapiNDikaH, tena tat arthAtpadaM labdhaM, vaNijA bhaNitaH-mA'nyasya pAraNaM gRhNIyAH, yAvanagaraM gamyate tAvadahaM dAsyAmi, gatA nagaraM, tena tasya nijagRhe maThaH kRtaH, tadA zIrSe muNDayati kASAyikANi ca cIvarANi gRhNAti, tadA vikhyAto jane jAtaH, tadA tasyApi gRhe necchati, tadA yasmin divase tasya pAraNaM tasmin divase tasya loka Anayati bhaktam, ekasya pratIcchati, tato loko na jAnAti-kasya pratISTamiti, tadA lokena jJApanAnimittaM bherI kRtA, yo dadAti sa tAbyati, tadA lokaH pravizati, evaM brajati kAlaH / svAmI ca samavasRtaH, tadA sAdhavaH saMdizanto bhaNitA:-muhUrta tiSThata, aneSaNA, tasmin jimite bhaNitA:-avatarata, gautamazca bhaNito-mama vacanena bhaNe:-bho anekapiNDika ! ekapiNDikastvAM * ahApadaM pra. // 352 // Join Education International For Personal & Private Use Only K ainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ dahamicchati, tAhe gotamasAmiNA bhaNito ruTTho, tumbhe aNegANi piMDasatANi AhAreha, ahaM egaM piMDaM bhuMjAmi, to ahaM ceva egapiMDio, muhuttantarassa uvasaMto ciMteti-Na ete musaM vadaMti, kiha hojA?, laddhA sutI, homi aNegapiMDito, jahivasaM mama pAraNayaM tadivasaM aNegANi piMDasatANi kIraMti, ete puNa akatamakAritaM bhuMjaMti, taM saccaM bhaNaMti, cintaMteNa jAtI saritA, patteyabuddho jAto, ajjhayaNaM bhAsati, iMdaNAgeNa arahatA vuttaM, siddho ya / evaM bAlataveNa | sAmAiyaM laddhaM teNa 3 / dANeNa, jadhA-egAe vacchavAlIe putto, logeNa ussave pAyasaM ovakkhaDitaM, tatthAsannaghare dAragarUvANi pAsati pAyasaM jimiMtANi, tAdhe so mAyaraM bhaiNei-mamavi pAyasaM raMdhehi, tAhe Nasthitti sA addhitIe paruNNA, tAo saegjhiyAo pucchaMti, NibbaMdhe kathitaM, tAhiM aNukaMpAe aNNAevi aNNAevi ANItaM khIraM sAlI taMdulA ya, tAdhe therIe pAyaso raddho, tato tassa dArayassa hAyassa pAyasassa ghatamadhusaMjuttassa thAlaM bhareUNa uvahitaM, sAdhU ya draSTumicchati, tadA gautamasvAminA bhaNito ruSTaH, yUyamanekA ni piNDazatAnyAhArayata, ahamekaM piNDaM bhuje, tato'hamevaikapiNDikaH, mUhurtAntareNo-- pazAntazcintayati-naite mRSA vadanti, kathaM bhavet ?, labdhA zrutiH, bhavAmyanekapiNDiko, yadivase mama pAraNaM tadivase'nekAni piNDazatAni kriyante, ete punarakRtamakAritaM bhuJjanti, tatsatyaM bhaNanti, cintayatA jAtiH smRtA, pratyekabuddho jAtaH, adhyayanaM bhASate, indranAgena arhattA vRttA, siddhazca / evaM bAlatapasA sAmAyikaM labdhaM tena 3 / dAnena, yathA-ekasyA vatsapAlyAH putraH, lokenotsave pAyasamupaskRtaM, tatrAsanagRhe dArakarUpANi pazyati pAyasaM jimanti, tadA sa mAtaraM bhaNati-mamApi pAyasaM paca, tadA nAstIti sA'tyA praruditA, tAH sakhyaH pRcchanti, nirbandhe kathitaM, tAbhiranukampayA anyayA'pi anyayA'pi AnItaM | kSIraM zAlayastandulAca, tadA sthavirayA pAyasaM pakkaM, tataH tasmai dArakAya nAtAya ghRtamadhusaMyuktena pAyasena sthAlo bhRtvopasthApitaH, sAdhuzca. * caDhei dain Educati o nal For Personal & Private Use Only Indjainelibrary.org
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 353 // mAsakhavaNapAraNate Agato, jAva therI aMto vAulA tAva teNa dhammo'vi me houtti tassa pAyasassa tibhAgo diNNo, puNo hAribhadrIciMtitaM - atithovaM, bitio tibhAgo diNNo, puNovi NeNa ciMtitaM - ettha jati aNNaM aMbakkhalagAdi chubhati to'vi Na- 4 yavRttiH ssati, tAhe taio tibhAgo diNNo, tato tassa teNa dabasuddheNa dAyagasuddheNa gAhagasuddheNa tiviheNa tikaraNasuddheNa 4 vibhAgaH 1 bhAveNaM devAue Nibaddhe, tAdhe mAtA se jANati - jimio, puNaravi bharitaM, atIva raMkattaNeNa bharitaM poTTaM tAdhe ratiM visUiyAe mato devalogaM gato, tato cuto rAyagihe nagare padhANassa dhaiNAvahassa putto bhaddAe bhAriyAe jAto, logo ya ganbhagate bhaNati - kayapunno jIvo jo uvavaNNo, tato se jAtassa NAmaM kataM katapuNNotti, vaDDhito, kalAo gahiyAto, pariNIto, mAtAe dullaliyagoDIe chUDho, tehiM gaNiyAgharaM pavesito, bArasahiM varisehiM NiddhaNaM kulaM kataM, to'vi soNa Niggacchati, mAtApitANi se matANi, bhajjA ya se AbharaNagANi carimadivase peseti, gaNitAmAyAe NAtaM - NissAro 1 mAsakSapaNapAraNAya AgataH yAvatsthavirA'ntarvyAkulA ( vyApRtA) tAvattena dharmo'pi mama bhavatviti tasya pAyasasya tribhAgo dattaH, punazcinti tam - atistokaM, dvitIyavibhAgo dattaH, punarapyanena cintitam atra yadyanyadapyamlakhalAdi kSipyate tadapi nazyati, tadA tRtIyastribhAgo dattaH tatastasmAttena dravyazuddhena dAyakazuddhena grAhakazuddhena trividhena trikaraNazuddhena bhAvena devAyurnibaddhaM, tadA mAtA tasya jAnAti - jimitaH, punarapi bhRtaH, atIva ratayA bhUtamudaraM, tadA rAtrau visUcikayA mRto devalokaM gataH, tatabhyuto rAjagRhe nagare pradhAnasya dhanAvahasya putro bhadrAyAM bhAryAyAM jAtaH, lokazca garbhagate bhaNati - kRtapuNyo jIvo yaH utpannaH, tatastasya jAtasya nAma kRtaM kRtapuNya iti, vRddhaH, kalAH gRhItAH, pariNItaH, mAtrA durlalitagoSThayAM kSiptaH, tairgaNikAgRhaM prave zito, dvAdazabhirvadhairnirdhanaM kulaM kRtaM, tadA'pi sa na nirgacchati, mAtApitarau tasya mRtau bhAryA ca tasyAbharaNAni caramadivase prepate, gaNikAmAtrA jJAtaMnissAraH * ghaNasatthavAhassa pra0 Jain Education national For Personal & Private Use Only // 353 // wwwmainelibrary.org
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ kato, tAdhe tANi aNNaM ca sahassaM paDivisajjitaM, gaNiyA mAtAe bhaNNai - nicchubhau eso, sA Necchati, tAhe coriyaM NINio gharaM sajjijjati, uttiSNo vAhiM acchati, tAhe dAsIe bhaNNati - NicchUDho'vi acchasi ?, tAhe niyayagharayaM saDiyapaDiyaM gato, tAhe se bhajjA saMbhrameNaM uTThitA, tAhe se sabaM kathitaM, sogeNaM aSphuNNo bhaNati - atthi kiMci ? jA annahiM jAittA vavaharAmi, tAhe jANi AbharaNagANi gaNitAmAtAe jaM ca sahassaM kappAsamollaM diSNaM tANi se daMsitANi, sattho ya taddivasaM kaMpi desaM gaMtukAmao, so taM bhaMDamollaM gahAya teNa sattheNa samaM padhAvito, bAhiM deuliyAe khaTTaM pADiUNaM sutto / aNNassa ya vANiyayassa mAtAe sutaM, jadhA tava putto mato vAhaNe bhinne, tIe tassa dabaM diNNaM, mA kassai kadhijjasi, tIe ciMtitaM mA davaM jAu rAulaM, pavisihiti me aputtAe, tAhe ratiM taM satthaM eti, jA kaMci aNAhaM pAsemi, tAhe taM pAsati, paDibodhittA pavesito, tAhe gharaM netUNa rovati - ciraNaTThagatti puttA !, suNhANaM caunhaM tANaM kadheti - esa devaro bhe 1 kRtaH, tadA tAni anyacca sahasraM prativisRSTaM, gaNikAmAtrA bhaNyate niSkAzyatAM eSaH, sA necchati, tadA cauryeNa ninISitaH, gRhaM sajyate, uttIrNastiSThati bahiH, tadA dAsyA bhaNyate niSkAzito'pi tiSThasi ?, tadA nijagRhaM zaTitapatitaM gataH, tadA tasya bhAryA saMbhrameNotthitA, tadA tasmai sa kathitaM, zokena vyApto bhaNati asti kiJcit ? yAvadanyatra yAtvA vyavaharAmi tadA yAnyAbharaNAni gaNikA mAtrA yaca sahasraM karpAsamUlyaM dattaM tAni tasmai darzitAni, sArthazca tasmin divase kamapi dezaM gantukAmaH, sa tat bhANDamUlyaM gRhItvA tena sArthena samaM pradhAvitaH, bahirdevakulikAyAM khaTTAM pAtayitvA suptaH / anyasya ca vaNijo mAtrA zrutaM yathA tava putro mRto vAhane bhinne tayA tasmai dravyaM dattaM mA kasmaicit cIkadhaH, tayA cintitaM mA dravyaM yAsIt rAjakulaM, pravekSyati mamAputrAyAH, tadA rAtrau taM sArthameti yad kaJcidanAthaM pazyAmi, tadA taM pazyati, pratibodhya pravezitaH, tadA gRhaM nItvA roditi - ciranaSTaH putra ! khuSAbhyazcatasRbhyastAbhyaH kathayati eSa devA bhavantInAM For Personal & Private Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 354 // ciraNaDao, tAo tassa lAitAo, tatthavi bArasa varisANi acchati, tattha ekkAe cattAri paMca ceDarUvANi jAtANi, therIe bhaNitaM - ettA he Nicchubhatu, tAo Na taraMti dharituM, tAdhe tAhiM saMbalamodagA katA, aMto rayaNANa bharitA, varaM se eyaM pAoggaM hoti, tAdhe viyaDaM pAetA tAe ceva devauliyAe osIsae se saMbalaM ThavettA paDiyAgatA, so'vi sItalaeNa pavaNeNaM saMbuddho pabhAtaM ca, sovi satyo taddivasamAgato, imAevi gavesao pesio, tAhe uTThavittA gharaM NIto, bhajjA se saMbhrameNa uTThitA, saMbalaM gahitaM, paviTTho, abhaMgAdINi karoti, putto ya se tadA gabbhiNIe jAto, so ekkArasavariso jAo, lehasAlAo Agato royati - dehi me bhattaM, mA uvajjhAeNa hammihAmitti, tAe tAo | saMbalathaiyAto moyago diNNo, Niggato khAyaMto, tattha rayaNaM pAsati, lehaceDaehiM diDaM, tehiM pUrviyassa diNNaM, dive dive amha polliyAo dehitti, imovi jimite moyage bhiMdati, teNa diTThANi, bhaNati - suMkabhaeNa katANi, tehiM rayaNehiM taheva 1 ciranaSTaH, tAstasmin lagnAH, tatrApi dvAdaza varSANi tiSThati, tatraikaikasyAzcatvAraH paJca putrA jAtAH, sthavirayA bhaNitam adhunA niSkAzayantu, tA na dharttuM zaknuvanti tadA tAbhiH zambalamodakAH kRtAH, anto ratena bhRtAH, varaM tasyaitat prAyogyaM bhavati, tadA vikaTaM pAyayitvA tasyAmeva devakulikAyAmucchIrSake tasya zambalaM sthApayitvA pratyAgatA, so'pi zItalena pavanena saMbuddhaH prabhAtaM ca so'pi sArthastasmin divase AgataH, anayA'pi gaveSakaH preSitaH, tadotthApya gRhaM nItaH, bhAryA tasya saMbhrameNa utthitA, zambalaM gRhItaM praviSTaH, abhyaGgAdIni karoti, putrazca tasya tadA garbhiNyA jAtaH, sa ekAdazavArSiko jAtaH, lekhazAlAyA Agato roditi dehi mahyaM bhaktaM mopAdhyAyena ghAniSam, tathA tasyAH zambalasthagikAto modako dattaH, nirgataH khAdan, tatra rataM pazyati, lekhadArakairdaSTaM, tairApUpikAya dattaM divase divase'smAkaM polikA dadyA iti, ayamapi jimite modakAn bhinatti, tena dRSTAni, bhaNati zulkabhayena kRtAni, te snaistathaiva For Personal & Private Use Only hAribhadrI - yavRttiH vibhAgaH 1 // 354 // ainelibrary.org
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavittharito / setaNao ya gaMdhahatthI NadIe taMtueNa gahito, rAyA AdaNNo, abhayo bhaNati-jai jalakato atthi to chaDDeti, so rAule atibahuattaNeNa rataNANa cireNa lambhihitittikAUNa paDahao NipphiDito-jo jalakaMtaM deti tassa rAyA ra akhaM dhUtaM ca deti, tAdhe puvieNa diNNo,NIto, udagaM pagAsitaM, taMtuo jANati-thalaM NIto, mukko, bhaTTho, rAyA ciMteti-kato?, puviyassa pucchati-kato esa tujhaM?, nibaMdhe sihaM-kayapuNNagaputteNa diNNo, rAyA tuTTho, kassa aNNassa hohiti?, raNNA saddAviUNa katapuNNao dhUtAe vivAhito, visao se diNNo, bhoge bhuMjati, gaNitAvi A-IN gatA bhaNati-ecciraM kAlaM ahaM veNIbaMdheNa acchitA, sabavetAlIo tumaM aTThAe gavesAvitAo, ettha dihrotti, katapuNNao abhayaM bhaNati-ettha mama cattAri mahilAo, taM ca gharaM Na yANAmi, tAhe cetiyagharaM kataM, leppagajakkho katapuNNagasariso kato, tassa accaNiyA ghosAvitA, do ya bArANi katANi, egeNa paveso egeNa NippheDo, tattha abhao 1 pravistRtaH / secanakazca gandhahastI nadyAM tantukena gRhItaH, rAjA khinnaH, abhayo bhaNati-yadi jalakAnto bhavet tadA tyajet, sa rAjakule'tibahutvena | ratnAnAM cireNa lapsyata itikRtvA paTaho dApitaH-yo jalakAntaM dadAti tasmai rAjA rAjyamadhaiM duhitaraM ca dadAti, tadA''pUpikena datto, nItaH, udakaM prakAzitaM, tantuko jAnAti-sthalaM nItaH, mukto, naSTaH, rAjA cintayati-kutaH, ApUpikaM pRcchati-kuta eSa taba?, nibandhe ziSTaM-kRtapuNyakaputreNa dattaH, rAjA tuSTaH,|4| kasyAnyasya bhavet !, rAjJA zabdayitvA kRtapuNyako duhitA vivAhitaH, viSayastasmai dattaH, bhogAn bhunakti, gaNikAupyAgatA, bhaNati-iyacciraM kAlamahaM veNIbandhena sthitA, sarvavaitAlikAstvadartha gaveSitAH, atra dRSTa iti, kRtapuNyako'bhayaM bhaNati-anna mama catasro mahelAH, taca gRhaM na jAnAmi, tadA caityagRha kRtaM, lepyayakSaH kRtapuNyakasadRzaH kRtaH, tasyAnikA ghoSitA, dve ca dvAre kRte, ekena praveza ekena nirgamaH, tatrAbhayaH Jain Educationa lonal For Personal & Private Use Only Alinelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI| yavRttiH vibhAgaH1 // 355 // ASRORISS ISESEOS kaitapuNNao ya egattha bArabbhAse AsaNavaragayA acchaMti, komudI ANattA, jadhA paDimapaveso accaNiyaM kareha, Nayare ghositaM-sabamahilAhiM ettavaM, logo'vi eti, tAo'vi AgatAo, ceDarUvANitattha vappotti ucchaMge NivisaMti,NAtAo teNa, therI aMbADitA, tAo'vi ANitAo, bhoge bhuMjati sattahivi shito| vaddhamANasAmI ya samosarito, katapupaNao sAmi vaMdiUNa pucchati-appaNo saMpattiM vipattiM ca, bhagavatA kathitaM-pAyasadANaM, saMvegeNa pbito| evaM dANeNa sAmAiyaM labbhati 4 / idANi viNaeNaM, magadhAvisae gobaragAme pupphasAlo gAhAvatI, tassa bhaddA bhAriyA, puttose pupphasAlasuo, so mAtApitaraM pucchati-ko dhammo ?, tehiM bhaNNati-mAtApitaraM sussUsitavaM-do ceva devatAI mAtA ya pitA ya jIvalogaMmi / tatthavi piyA visiTTho jassa vase vaTTate mAtA // 1 // so tANa epa muhadhovaNAdivibhAsA, devatANi va tANi sussUsati / aNNatA gAmabhoio Agato, tANi saMbhaMtANi pAhuNNaM kareMti, sociMteti-etANavi esa devataM, etaM // 355 // kRtapuNyakazcaikatra dvArAbhyAse AsanavaragatI tiSThataH, kaumudI AjJaptA, yathA pratimApravezo'rcanAM kuruta, nagare ghoSitaM-sarvamahilAbhirAgantavyaM, loko'pyAyAti, tA api AgatAH, ceTarUpANi tatra bappa iti utsaGge nivizante, jJAtAstena, sthavirA nirbhasitA, tA api AnItAH, bhogAn bhunakti sapta| bhirapi sahitaH / vardhamAnasvAmI ca samavastaH, kRtapuNyakaH svAminaM vanditvA pRcchati-AtmanaH sampatti vipatti ca, bhagavatA kathitaM-pAyasadAnaM, saMvegena | prabajitaH / evaM dAnena sAmAyikaM labhyate / idAnIM vinayena , magadhAviSaye gUrbaranAme puSpazAlo gAthApatiH, bhadrA tasya bhAryA, putrastasya puSpazAlasutaH, sa mAtarapitaraM pRcchati-ko dharmaH, tAbhyAM bhaNyate-mAtarapitarau zuzrUSitamyA, dve evaM daivate mAtA ca pitA ca jIvaLoke / tatrApi pitA viziSTo yasya vaze varttate mAtA // 1 // sa tayoH prage mukhadhAvanAdi vibhASA, daivate iva tau zuzrUSate / anyadA grAmabhojika mAgataH, tau saMbhrAntau prANyaM kurutaH, sa cintayati-etayorapi etadaivatam , etaM Mainelibrary.org Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUemi to dhammo hohiti, tassa sussUsaM pakato / aNNatA tassa bhoio, tassavi aNNo, tassavi aNNo, jAva seNiya rAyANaM olaggiumAraddho, sAmI samosaDho, seNio iDDIe gaMtUNa vaMdati, tAhe so sAmi bhaNati-ahaM tubbhe olaggAmi?, sAmiNA bhaNitaM-ahaM rayaharaNapaDiggahamattAe olaggijjAmi, tANaM suNaNAe saMbuddho, evaM viNaeNa sAmAiyaM labbhati5 / idAnI vibhaMgeNa labbhati, jadhA-atthi magadhAjaNavae sivo rAyA, tassa dhaNadhannahiraNNAi paidiyahaM vaDati, ciMtA jAyA-atthi dhammaphalaMti, to mahaM hiraNNAdi vaDDati, tA puNNaM karemittikaliUNa bhoyaNaM kAritaM, dANaM ca NeNa diNNaM, tato puttaM raje ThaveUNa sakatataMbamayabhikkhAbhAyaNakaDucchugovagaraNo disApokkhiyatAvasANa majjhe tAvaso jAto, chaThamAto parisaDiyapaMDupattANi ANiUNa AhAreti, evaM se ciThamANassa kAleNa vibhaMgaNANaM samuppannaM saMkhejadIvasamuddavisayaM, tato NagaramAgaMtUNa jadhovaladdhe bhAve paNNaveti / aNNatA sAdhavo divA, tersi kiriyAkalAvaM vibhaMgANusAreNa 1 pUjayAmi tato dharmo bhaviSyati, tasya zuzruSAM prakRtaH / anyadA tasya bhojikaH, tasyApyanyaH, tasyApyanyaH yAvaccheNikaM rAjAnamavalagitumArabdhaH, svAmI samavasRtaH, zreNika RDyA gatvA vandate, tadA sa svAminaM bhaNati-ahaM tvAmavalagAmi?, svAminA bhaNitam-ahaM rajoharaNapratigrahamAtrayA'valagye, teSAM zravaNena | saMbuddhaH / evaM vinayena sAmAyika labhyate / idAnI vibhaGgena labhyate, yathA'sti magadhAjanapade zivo rAjA, tasya dhanadhAnyahiraNyAdi pratidivasaM vardhate, cintA jAtA-asti dharmaphalamiti, tato mama hiraNyAdi vardhate, tat puNyaM karomIti kalayitvA bhojanaM kAritaM, dAnaM cAnena dattaM, tataH putraM rAjye sthApayitvA svakR| tatAmramayabhikSAbhAjanakaDucchukopakaraNo dikmokSitatApasAnAM madhye tApaso jAtaH, SaSThASTamAt parizaTitapANDupatrANi AnIya AhArayati, evaM tasya | tiSThataH kAlena visaGgajJAnaM samutpannaM saMkhyeyadvIpasamudraviSaya, tato nagaramAgatya yathopalabdhAna bhAvAn prajJApayati / bhanyadA sAdhavo dRSTAH, teSAM kriyAkalApaM vibhaGgAnusAreNa Jain Education . onal For Personal & Private Use Only wlomainelibrary.org
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 356 // loemANassa visuddhapariNAmassa apuvakaraNaM jAtaM, tato kevalI saMvuttotti 6 / saMyogaviogao'vi labbhati, jadhA do hAribhadrI mathurAo-dAhiNA uttarA ya, tattha uttarAo vANiyao dakkhiNaM gato, tattha ego vANiyao tappaDimo, teNa se yavRttiH pAhuNNaM kataM, tAhe te NiraMtara mittA jAtA, amhaM thiratarA pItI hohititti jati amha putto dhUtA ya jAyati to saMyoga vibhAgaH1 karessAmo, tAhe dakkhiNeNa uttarassa dhUtA varitA, diNNANi bAlANi, etthaMtare dakSiNamathurAvANiyao mato, putto se tami ThANe Thito, aNNatA so hAti, cauddisaM cattAri sovaNNiyA kalasA ThavitA, tANa bAhiM roppiyA, tANaM bAhira taMbiyA, tANa bAhiM maTTiyA, aNNA ya NhANavidhI raitA, tato tassa puvAe disAe sovaNNio kalaso Naho, evaM cau-12 disaMpi, evaM sabeNahA, uThitassa NhANapIDhaMpi NaDaM, tassa addhitI jAtA, NADaijAo vAritAo, jAva gharaM paviThTho tAdhe uvaThThavitA bhoyaNavihI, tAdhe sovaNiyarUppamatANi raiyANi bhAyaNANi, tAdhe ekekaM bhAyaNaM NAsiumAraddhaM, tAhe so // 356 // lokamAnasya vizuddhapariNAmasyApUrvakaraNaM jAtaM, tataH kevalI saMvRtta iti / saMyogaviyogato'pi labhyate, yathA dve mathure-dakSiNottarA ca, tatrottarasyA | vaNik dakSiNAM gataH, tatra eko vaNik tatpratimaH, tena tasya prAghUyaM kRtaM, tadA tau nirantaraM mitre jAtI, AvayoH sthiratarA prItirbhaviSyatIti yadyAvayoH dra putro duhitA vA jAyate tadA saMyogaM kariSyAvaH, tadA dAkSiNAtyenauttarasya duhitA vRtA, dattA bAlikA / atrAntare dakSiNamathurAvaNika mRtaH, putrastasya tasmin sthAne sthitaH, anyadA sa nAti, caturdizaM catvAraH sauvarNikAH kalazAH sthApitAH, tebhyo bahiH raupyakAH tebhyo bahistAmrAstebhyobahiH mArtikAH, anyazca nAnavidhI racitaH, tatastasya pUrvasyA dizaH sauvarNaH kalazo naSTaH, evaM caturdigbhyo'pi, evaM sarve naSTAH, usthitasya sAnapIThamapi naSTaM, tasyATatirjAtA, nATakIyA vAritAH, yAvadguhaM praviSTastadopasthito bhojanavidhiH, tadA sauvarNarUpyamayAni racitAni bhAjanAni, tadA ekaikaM bhAjanaM naMSTumArabdhaM, tadA sa Jain EducatiL For Personal & Private Use Only CoMainelibrary.org
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ pecchati NAsaMti, jAvi se mUlapattI sAvi NAsiumADhattA, tAhe teNa gahitA, jattiyaM gahiyaM tattiyaM ThitaM, sesaM naTuM, tAdhe gato sirigharaM joeti, so'vi rittao, jaMpiNihANapauttaM taMpi NahUM, jaMpi AbharaNaM taMpi Natthi, jaMpi vuddhipauttaM tevi bhaNaMti-tuma Na yANAmo, jo'vi dAsIvaggo so'viNacho, tAdheciMteti-aho ahaM adhaNNo, tAdhe ciMtetipacayAmi, pvito| thovaM paDhittA hiMDati teNa khaMDeNa hatthagayeNa kouhaleNaM, jai pecchijjAmi, viharaMto uttaramadhuraM gto| tANi'vi rayaNANi sasurakulaM gatANi, te ya kalasA, tAhe so majjati, uttara mAthuro vANio uvagijaMto jAva te AgayA 4 kalasA, tAhe so tehiM ceva pamanjito, tAhe bhoyaNavelAe taM bhoyaNabhaMDaM uvaThThavitaM, jahAparivADIya ThitaM, tato so'vi sAdhUtaM gharaMpaviTTho, tattha tassa satthavAhassa dhUyA paDhamajovaNe vaTTamANI vIyaNayaM gahAya acchati, tAhe so sAdhUtaM bhoyaNabhaMDaM pecchati, (graM0 9000) satthavAheNa bhikkhA NINAvitA, gahitevi acchati, tAhe pucchai-kiM bhagavaM! eyaM ceDi paloeha, prekSate nazyanti, yApi ca tasya mUlapAnI sA'pi naSTumArabdhA, tadA tena gRhItA, yAvadgRhItaM tAvasthitaM, zeSa naSTaM, tadA gataH zrIgRhaM pazyati, so'pi riktaH, yadapi nidhAnaprayuktaM tadapi naSTaM, yadapyAbharaNaM tadapi nAsti, yadapi vRddhiprayuktaM te'pi bhaNanti-svAM na jAnImaH, yo'pi dAsIvarga: so'pi naSTaH, tadA cintayati-aho ahamadhanyaH, tadA cintayati-pravrajAmi, pravrajitaH / stokaM paThitvA hiNDate tena khaNDena hastagatena kautUhalena, yadi prekSeya, viharan uttaramathurAM gataH, / tAnyapi rakhAni zvazurakulaM gatAni, te ca kalazAH, tadA sa majati uttaramAthuravaNigupagIyamAnaH yAvatta mAgatAH kaLazAH, tadA sa taireva pramaGktaH, tadA bhojanavelAyAM tadeva bhojanabhANDamupasthitaM yathAparipATi ca sthitaM, tataH so'pi sAdhustadgRhaM praviSTaH, tatra tasya sArthavAhasya duhitA prathamayo| vane vartamAnA vyajanaM gRhItvA tiSThati, tadA sa sAdhustad bhojanabhANDaM prekSate, sArthavAhena bhikSA mAnAyitA, gRhItAyAmapi tiSThati, tadA pRcchati-kiM | bhagavan ! etAM ceTIM pralokayati ? Jain Education For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 Avazyaka hatAhe so bhaNati-Na mama ceDIe payoyaNaM, eyaM bhoyaNabhaMDaM paloemi, tato pucchati-kato etassa tujjha Agamo?, so bhaNati-ajjayapajjayAgataM, teNa bhaNitaM-sambhAvaM sAha, teNa bhaNiyaM-mama vhAyaMtassa evaM ceva pahANavihI uvahitA, evaM // 357 // savANi'vi jemaNabhoyaNavihI sirigharANi'vi bharitANi, NikkhittANi divANi, adiThThapuvA ya dhAriyA ANettA deMti, 6 sAhU bhaNati-eyaM mama AsI, kiha ?, tAhe kaheti-hANAdi, jai Na pattiyasi tato NeNa taM bhoyaNavattIkhaMDaM DhoitaM, caDatti laggaM, piuNo ya NAmaM sAhati, tAhe NAtaM jahA esa so jAmAtuo, tAhe uTheUNa avayAsittA paruNNo bhaNatieyaM sarva tadavatthaM acchati, esA te pubadiSNA ceDI paDicchasutti, so bhaNati-puriso vA purva kAmabhoge vippajahati, kAmabhogA vA purva purisaM vippahayaMti, tAhe so'vi saMvegamAvaNNo mamaMpi emeva vippayahissaMtitti pdhito| tatthegeNa vippayogeNa laddhaM, egeNa saMyogeNa sAmAiyaM laddhaMti / idANiM vasaNeNa, do bhAugA sagaDeNa vaccaMti, cakkuleNDA ya tadA sa bhaNati-na mama ceThyA prayojanaM, etat bhojanabhANDaM pralokayAmi, tataH pRcchati-kuta etasya tavAgamaH1, sa bhaNati-AryakaprAryakAgataM (pitRpitAmahAgataM), tena bhaNitaM-sadbhAvaM kathaya, tena bhaNitaM-mama sAyamAnasyaivameva snAnavidhirupasthitaH, evaM sarvo'pi jemanabhojanavidhiH, zrIgRhANyapi bhRtAni, nikhAtAni dRSTAni, adRSTapUrvAzca dhArakA AnIya dadati, sAdhurbhaNati-etanmamAsIt , katham !, tadA kathayati-nAnAdi, yadi na pratyeSi (yadA na pratyagAt) tadA'nena tadbhojanapAtrIkhaNDaM DhaukitaM, jhaTiti lagnaM, pituzca nAma kathayati, tadA jJAtaM yathA eSa sa jAmAtA, tadotthAyAvakAzya prarudito bhaNatietat sarva tadavasthaM tiSThati, eSA tvayA pUrva dattA ceTI pratIccheti, sa bhaNati-puruSo vA pUrva kAmabhogAn viprajahAti, kAmabhogA vA pUrva puruSaM viprajahati, tadA so'pi saMvegamApano mAmapyevameva viprahAsyantIti prabajitaH / tatraikena viprayogena labdhamekena saMyogena sAmAyika labdhamiti / idAnI vyasanena, dvau bhrAtarau zakaTena vrajataH, cakraulaNDikA (dvimukhaH sarpaH) ca. // 357 // Main Education International For Personal & Private Use Only ane brary.org
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagaDavaTTAe lolati, mahalleNa bhaNiyaM - ubattehi maMDiM, itareNa vAhiyA bhaMDI, sA sannI suNeti, chiNNA cakkeNa, matA itthiyA jAyA hatthiNApure Nagare, so mahalataro putraM marittA tIse poTTe AyAo putto jAo, iTTho, itaro'vi tIse ceva poTTe AyAo, jaM so uvavaNNo taM sA ciMteti-silaM va hAvijjAmi, gavbhapADaNehiM vi Na paDati, tao so jAo dAsIe hatthe diNNo, chaDDehi, so seTThiNA diTTho NijjaMto, teNa ghettUNa aNNAe dAsIe diSNo, so tattha saMvaDui / tattha mahallagassa NAmaM rAyalalio iyarassa gaMgadatto, so mahallo jaM kiMci lahai tato tassavi deti, mAUe puNa aNiTTho, jahiM pecchai tahiM kaTThAdIhiM pahaNai / aNNayA iMdamaho jAo, tao piyareNa appasAgAriyaM ANIo, AsaMdagassa heTThA kao, jemAvijjai, ohADio, tAhe kahavi diTTho, tAhe hatthe ghettRNa kaDDio, caMdaNiyAe pakkhito, tAhe so ruvai, piuNA NhANio, etthaMtare sAhU bhikkhassa atiyao, siTThiNA pucchio-bhagavaM ! mAu putto aNiTTho bhavai ?, haMtA bhavai, kiha puNa ?, 1] zakaTavarttanyAM luThati, mahatA bhaNitaM udvarttaya gantrIm, itareNa vAhitA gantrI, sA saMjJinI zRNoti, chinnA cakreNa, mRtA strI jAtA hastinAgapure nagare, sa mahAn pUrvaM mRtvA tasyA udare AyAtaH putro jAtaH, iSTaH, itaro'pi tasyA evodare AyAtaH, yadA sa utpannastadA sA cintayati-zilAmiva hApa yAmi, garbhapAtanairapi na patati, tataH sa jAto dAsyA haste dattaH, tyaja, sa zreSThinA dRSTo nIyamAnaH, tena gRhItvA'nyasyai dAsyai dattaH, sa tatra saMvardhate / tatra mahato nAma rAjakalita itarasya gaGgadattaH, sa mahAn yatkicillabhate tatastasmAyapi dadAti, mAtuH punaraniSTaH, yatra prekSate tatra kASTAdibhiH prahanti / anyadA indramaho jAtaH, tataH pizrAshapasAgArikamAnItaH, palyaGkasyAdhastAtkRtaH, jemyate, niSkAzitaH ( pracchana ) tadA kathamapi dRSTaH, tadA haste gRhItvA karSitaH, canda nikAyAM (vagRhe ) prakSiptaH, tadA sa roditi, pitrA srapitaH atrAntare sAdhubhikSAyai atigataH zreSThinA pRSTaH- bhagavan ! mAtuH putro'niSTo bhavati ?, om ( evameva ) bhavati, kathaM punaH ?, * ubadveja pra0 Jain Education atonal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-8 tAhe bhaNati-'yaM dRSTvA vardhate krodhaH, snehazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvavairikaH // 1 // yaM dRSTvA vardhate hAribhadrIBhan snehaH, krodhazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvabAndhavaH // 2 // tAhe so bhaNai-bhagavaM? pavAveha eyaM?, bADhaMtiAyavRttiH vibhAgaH1 hai visajio pavaio / tesiM AyariyANa sagAse bhAyAvi se NehANurAgeNa pabaio, te sAhU jAyA iriyAsamiyA, aNi-15 ssitaM tavaM kareMti, tAhe so tattha NidANaM karei-jai asthi imassa tavaNiyamasaMjamassa phalaM to AgamessANaM jaNamaNaNayaNANaMdo bhavAmi, ghoraM tavaM karettA devaloyaM go| tato cuo vasudevaputto vAsudevo jAo, iyaro'vi baladevo, evaM | teNa vasaNeNa sAmAiyaM laddhaM 7 / ussave, egami paccaMtiyagAme AbhIrANi, tANi sAhUNaM pAse dhammaM suNeti, tAhe devaloe |vaNNeti, evaM tesiM atthi dhamme subuddhI / aNNadA kayAi iMdamahe vA aNNaMmi vA ussave gayANi NagariM, jArisA bAravai, tattha loyaM pAsanti maMDitapasAhiyaM sugaMdhaM vicittaNevatthaM, tANi taM dakhUNa bhaNaMti-esa so devaloo jo sAihiM vaNNio, tadA bhaNati-tadA sa bhaNati-bhagavan ! pravrAjayaina?, bADhamiti, visRSTaH pravrajitaH / teSAmAcAryANAM sakAze bhrAtA'pi tasya snehAnurAmeNa pravrajitaH, tau sAdhU jAtau IyAMsamitI, aninitaM tapaH kurutaH, tadA sa tatra nidAnaM karoti-yadyasti bhasya taponiyamasaMyamasya phalaM tadAyatyA janamanonayanAnando bhaveyaM, ghoraM tapaH kRtvA devalokaM gataH / tatazyuto vasudevaputro vAsudevo jAtaH, itaro'pi baladevaH, evaM tena vyasanena sAmAyika labdham / utsave, ekasmin pratyantagrAme AbhIrAH, te sAdhUnAM pArzve dharma zRNvanti, tadA devalokAn varNayanti, evaM teSAmasti dharme subuddhiH / anyadA kadAcit indamahe vA'nyasminvotsave gatA nagarI, yAdRzA dvArikA, tatra lokaM pazyanti maNDitaprasAdhitaM sugandhaM vicitranepathyaM, te taM dRSTvA bhaNanti-eSa sa devaloko yaH sAdhubhirvarNitaH // 358 // Jain Educat Harjainelibrary.org i For Personal & Private Use Only onal
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ etAhe jai vaccAmo suMdaraM karemo, amhevi devaloe uvavajjAmo, tAhe tANi gaMtUNa sAhUNa sAhaMti-jotubbhehiM amha kahio devaloo so paccakkho amhehiM dihro,sAhU bhaNaMti-Na tArisodevaloo, aNNAriso, ato arNataguNo, tao tANi abbhahiyajAtavimhayANi pavaiyANi / evaM ussaveNa sAmAiyalaMbho 9 / iDDitti, dasaNNapure Nagare dasaNNabhaddo rAyA, tassa paMca devIsayANi oroho, evaM so rUveNa jovaNeNa baleNa ya vAhaNeNa ya paDibaddho erisaM Nasthitti aNNassa ciMtei, sAmI samosario dasaNNakUDe pavate / tAhe so ciMtei-tahA kalaM vaMdAmi jahA Na keNai aNNeNa vaMdiyapuvo, taM ca abbhatthiyaM | sakko NAUNa ciMtei-varAo appANayaM Na yANati, tao rAyA mahayA samudaeNa Niggao vaMdiu~ sabiDie, sakko ya devarAyA erAvaNaM vilaggo, tassa aTTha muhe viubai, muhe 2 aThTha aTTha daMte viubei, daMte 2 aThTha aThThapukkharaNio viuvei, ekkekAe pukkaraNIe aTTha 2 paume viuvei, paume 2 aThTha aTTha patte viubei, patte 2 aTTha 2 battIsabaddhANi divANi NADagANi viubai,13 adhunA (anna) yadi AyAsyAmaH sundaramakariSyAmaH, vayamapi devaloke utpatsyAmahe, tadA te gatvA sAdhUna kathayanti-yo yuSmAbhirasmAn kathito devalokaH sa pratyakSo'smAbhirdaSTaH, sAdhavo bhaNanti-na tAdRzo devalokaH, anyAdRzaH, ato'nantaguNaH, tataste'bhyadhikajAtavismayAH prabajitAH / evamutsavena sAmAyikalAbhaH / Rddhiriti, dazANapure nagare dazArNabhadro rAjA, tasya paJca devIzatAni avarodhaH, evaM sa rUpeNa yauvanena balena ca vAhanena ca pratibaddhaH IdRzaM | nAstyanyasyeti cintayati, svAmI samavasRto dazArNakUTe parvate / sadA sa cintayati-tathA kalye vanditAhe yathA na kenacidanyena vanditapUrvaH, taccAbhyarthitaM zakro jJAtvA cintayati-varAka AtmAnaM na jAnAti, tato rAjA mahatA samudayena nirgato vandituM sarvA, zakrazca devarAja airAvaNaM vilagnaH, tasyASTau mukhAni vikurvati, mukhe 2 aSTASTa dantAn vikurvati, dante 2 aSTa aSTa puSkariNIrvikurvati, ekaikasyAM puSkariNyAmaSTASTa pAni vikurvati, pajhe 2 aSTASTa patrANi vikurvati, patre 2 aSTASTa dvAtriMzadbaddhAni divyAni nATakAni vikurvati, dain Educati o nal For Personal & Private Use Only ha hinelibrary.org
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 359 // evaM so sabiDIe uvagijamANo Agao, tao erAvaNaM vilaggo ceva tikkhutto AdAhiNaM payAhiNaM sAmiM karei, tAhe so hatthI aggapAdehiM bhUmIe Thio, tAhe tassa hatthissa dasaNNakUDe padyate devatAppasAeNa aggapAyANi uTThitANi, tao se NAmaM kataM gayaggapAdagotti, tAhe so dasaNNabhaddo ciMtei - erisA kao amhANaM iDDitti ?, aho kaelao'NeNa dhammo, ahamavi karemi, tAhe so savaM chaDDeUNa pabaio / evaM iDDIe sAmAiyaM lahai 10 / iyANiM asakkAreNaM, ego dhijjAio tahAruvANaM therANaM aMtie dhammaM soccA samahilio pavaio, uggaM 2 pavajjaM kareMti, NatraramavaropparaM pItI Na osarai, mahilA maNAgaM dhijjAiNitti gavamuvahati, mariUNa devaloyaM gayANi, jahAugaM bhuktaM / ato ya ilAvaddhaNe Nagare ilAdevayA, taM |egA satthavAhI puttakAmA alaggati, so caviUNa putto se jAo, NAmaM ca se kathaM ilAputo tti, iyarIvi gavadoseNaM tao cuyA khagakule uppaNNA, do'vi jovaNaM pattANi, aNNayA teNa sA laMkhagaceDI diTThA, putrabhavarAgeNa ajjhovavaNNo, 1 evaM sa sarvabhyapagIyamAna bhagataH, tata airAvaNe vilagna eva trikRtva AdakSiNapradakSiNaM svAminaM karoti, tadA sa hastI agrapAdaiH bhUmau sthitaH, tadA tasya hastino dazArNakUTe parvate devatAprasAdena agrapAdA utthitAH, tatastasya kRtaM nAma gajAgrapAdaka iti, tadA sa dazArNabhadrazcintayati - IdRzA kuto'smAkamRddhiriti aho kRto'nena dharmaH, ahamapi karomi, tadA sa sarvaM tyaktvA pratrajitaH / evamRjyA sAmAyikaM labhyate / idAnImasatkAraNa-eko dhigjAtIyastathArUpANAM sthavirANAmantike dharma zrutvA samahilaH pravrajitaH, ugrAmugrAM pravrajyAM kurutaH, navaraM parasparaM prItirnApasarati, mahelA dhigjAtIyeti manAk gadhe mudvahati, mRtvA devalokaM gatau yathAyuSkaM bhuMktam / itazcelAvardhane nagare ilAdevatA, tAmekA sArthavAhI putrakAmA'valagati, sa dhyutvA putrastasya jAtaH, nAma ca tasya kRtamilAputra iti itarApi garvadoSeNa tatayutA laGkakakule utpannA, dvAvapi yauvanaM prAptau anyadA tena sA laGghakaceTI dRSTA, pUrvabhavarAgeNAdhyupapannaH, Jain Educational For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH 4 vibhAgaH 1 2 // 359 // jainelibrary.org
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ SURESSAGARMAGARCANCE sA maggijaMtIvi Na labbhai jattieNa tulai tattieNa suvaNNeNa tANi bhaNaMti-esA amha akkhayaNihI, jai sippaM sikkhasi amhehi ya samaM hiMDasi tote demo, so tehiM samaM hiMDio sikkhio ya, tAhe vivAhaNimittaM raNNo pecchayaNaM karehitti bhaNito, beNNAtaDaM gayANi, tattha rAyA pecchati saMtepuro, ilAputtoya kheDDAu karei,rAyAe diTThI dAriyAe, rAyA Na dei, rAyANae | adente aNNe'viNa deMti, sAhakkArarAvaM vaTTati, bhaNio-laMkha! paDaNaM kareha, taM ca kira vaMsasihare aDUM kaheM katellayaM, tattha khIlayAo, so pAuAu AhiMdhai mUle vidhiyAo, tao'sikheDagahatthagao AgAsaM uppaittA te khIlagA pAu-| ANAliyAhi pavesetadhA satta aggimAiddhe satta pacchimAiddhe kAUNa, jai phiDai tao paDio sayahA khaMDijai, teNa kayaM, rAyA dAriyaM paloei, loeNa kalakalo kao, Na ya deirAyA rAyA Na pecchai, rAyA ciMtei-jai marai to ahaM evaM dAriyaM pariNemi, bhaNai-Na dila~, puNo karehi, puNo'vi kayaM, tattha'vi Na diDaM, tatiyaMpi vArAkayaM, tatthavi Na diI, sA mAryamANApi na labhyate yAvatA tolyate tAvatA suvarNena, te bhaNanti-eSA'smAkamakSayanidhiH, yadi zilpaM zikSase asmAbhizca samaM hiNDase tadA tubhyaM | dadmaH, sa taiH samaM hiNDitaH zikSitaca, tadA vivAhanimittaM rAjJaH prekSaNakaM kurviti bhaNito, bennAtaTaM gatAH, tatra rAjA prekSate sAntaHpuraH, ilAputrazca krIDAH karoti, | rAjJo dRSTiArikAyAM, rAjA na dadAti, rAzyadadati anye'pi na dadati, sAdhukAraravo varttate, bhaNito-laka ! patanaM kuru, tatra ca vaMzazikhare tiryakASThaM | kRtaM, tatra kIlikAH, sa pAduke paridadhAti mUlaviddhe, tato'sikheTakahastagata AkAzamutpatya tAH kIlikAH pAdukAnalikAsu pravezayitavyAH saptAmAviddhAH sapta pazcAdAviddhAH kRtvA, yadi skhalati tataH pavitaH zatadhA khaNDayate, tena kRtaM, rAjA dArikA pralokayati, lokena kalakalaH kRtaH, rAjA na ca dadAti rAjA na prekSate, rAjA cintayati-yadi mriyate tadA'hametAM dArikA pariNayAmi, bhaNati-na dRSTa, punaH kuru, punarapi kRtaM, tatrApi na dRSTa, tRtIyavAramapi |kRtaM, tatrApi na dRSTaM, * pAu AbaMdhati pra. Jan Educa For Personal & Private Use Only ranelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrI yavRttiH vibhAga:1 // 360 // cautthiyAe vArAe bhaNio-puNo karehi, raMgo viratto, tAhe so ilAputto vaMsagge Thio ciMtei-dhiratthu bhogANaM, esa rAyA ettiyAhiM Na titto, etAe raMgovajIviyAe laggiuM maggai, etAe kAraNA mamaM mAreumicchai, soya tattha Thiyao egattha seThighare sAhuNo paDilAbhijamANe pAsati sabAlaMkArAhiM itthiyAhiM, sAhUya virattatteNa paloyamANe pecchati, tAhe bhaNai-'aho dhanyA niHspRhA viSayeSu' ahaM sehisuo etthaMpi esaavattho, tattheva virAgaM gayassa kevalaNANaM uppaNNaM / tAe'vi ceDIe virAgo vibhAsA, aggamahisIe'vi, raNNo'vi puNarAvattI jAyA virAgo vibhAsA, evaM te cattAri'vi kevalI jAyA, siddhA ya / evaM asakkAreNa sAmAiyaM labbhai, 11 ahavA titthagarANaM devAsure sakkAre karemANe daThThaNa jahA mariyassa // ahavA imehiM kAraNehiM laMbho__abbhuTThANe viNae parakkame sAhusevaNAe ya / saMmaIsaNalaM bho virayAviraIi viraIe // 848 // ilAputro vaMzAgre sthitata ekatra aDiga va vairAgyaM gatasya tAH siddhAzca / caturthavAre bhaNitaH-punaH kuru, raGgo viraktaH, tadA sa ilAputro vaMzAgre sthitazcintayati-dhigastu bhogAn , eSa rAjA etAvatIbhirna tRptaH, etayA raGgo| pajIvikayA lagitumabhilaSyati, etasyAH kAraNAt mAM mArayitumicchati, sa ca tatrasthita ekatra zreSThigRhe sAdhUn pratilammyamAnAn pUrayati sarvAlaGkArAbhiH, strIbhiH, sAdhUMzca viraktatve pralokayan prekSate, tadA bhaNati-ahaM zreSTisutaH atrApi etadavasthaH, tatraiva vairAgyaM gatasya kevalajJAnamutpanam / tasyA api cecyA vairAgyaM vibhASA, anamahiSyA api, rAjJo'pi punarAvRttirjAtA vairAgyaM vibhASA, evaM te catvAro'pi kevalino jAtAH siddhAzca / evamasaskAreNa | sAmAyika labhyate / athavA tIrthakarANAM devAsurAn saskArAn kurvato dRSTvA yathA marIceH athavA ebhiH kAraNairlAbhaH. |-11360 // For Personal & Private Use Only N Jain Education anebrary.org
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASAS SSSREG vyAkhyA-abhyutthAne sati samyagdarzanalAbho bhavatIti kriyA, vinIto'yamiti sAdhukathanAt, tathA 'vinaye' aJjalipragrahAdAviti, 'parAkrama' kaSAyajaye sati, sAdhusevanAyAM ca satyAM kathaJcit takriyopalabdhyAdeH samyagdarzanalAbho bhavatItyadhyAhAraH, viratAviratezca viratezceti gaathaarthH||848|| kathamiti dvAraM gataM / taditthaM labdhaM satU kiyacciraM bhavati kAlaM?, jaghanyata utkRSTatazceti pratipAdayannAhasammattassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAI ThiI / sesANa puvvakoDI desUNA hoi ukkosA // 849 // | vyAkhyA-samyaktvasya zrutasya ca SaTrapaSTiH sAgaropamANi sthitiH, kathaM ? 'vijayAisu do vAre gayassa tiNNacae va chAvahI / NarajammapucakoDI muhattamukkosao ahiyaM // 1 // zeSayoH' dezaviratisarvaviratisAmAyikayoH pUrvakoTI dezonA bhavati, 'ukkosatti utkRSTasthitikAlaH, jaghanyatastvAdyatrayasyAntarmuhUrta, sarvaviratisAmAyikasya samayaH, cAritrapariNAmArambhasamayAnantaramevA''yuSkakSayasambhavAt, dezaviratipratipattipariNAmastvAntauhUrtika eva, niyamitaprANAtipAtAdinivRttirUpatvAta, upayogApekSayA tu sarveSAmantarmuhUrtaH sarvajIvAnAM tu sarvANi sarvadeveti gaathaarthH||849|| dvAram // adhunA kaitti dvAraM vyAkhyAyate-katIti kiyantaH vartamAnasamaye samyaktvAdisAmAyikAnAM pratipattAraHprAkpratipannAH pratipatitA veti, atra pratipadyamAnakebhyaH prAkpratipannapratipatitasambhavAttAneva pratipAdayannAha sammattadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA u / seDhIasaMkhabhAgo sue sahassaggaso viraI // 850 // vyAkhyA-samyaktvadezaviratAH prANinaH kSetrapalitasyAsaGkhyeyabhAgamAtrA eva, iyaM bhAvanA kSetrapalitAsaGkhyeyabhAge SOROCASSICAISESEOREIG Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 361 // yAvantaH pradezAstAvanta eva utkRSTataH samyaktvadezaviratisAmAyikayorekadA pratipattAro bhavanti, kintu dezaviratisAmA hAribhadrI yavRttiH yikapratipattRbhyaH samyaktvapratipattAro'saGkhyeyaguNA iti, jaghanyatastveko dvau veti / 'seDhIasaMkhabhAgo sue'tti iha saMvartita vibhAgaH1 caturasrIkRtalokaikapradezanivRttA saptarajvAtmikA zreNiH parigRhyate, tadasaGkhyeyabhAga iti, tasyAH khalvasaGkhyeyabhAge yaavntH| pradezAstAvanta eva ekadotkRSTataH sAmAnyazrute-akSarAtmake samyagamithyAtvAnugate vicArya pratipattAro bhavantIti hRdayaM, jaghanyatastveko dvau veti / 'sahassaggaso viraI sahasrAyazo viratimadhikRtya utkRSTataH pratipattAro jJeyA ityadhyAhAraH, jaghanyatastveko dvau veti gaathaarthH|| 850 // prAkpratipannAnidAnI pratipAdayannAhasammattadesavirayA paDivannA saMpaI asaMkhejjA / saMkhejA ya caritte tIsuvi paDiyA aNaMtaguNA // 851 // vyAkhyA-samyaktvadeza viratAH pratipannAH 'sAmprataM' vartamAnasamaye'saGkhyeyA utkRSTato jaghanyatazca, kintu jaghanyapadAdutkRSTapade vizeSAdhikAH, ete ca pratipadyamAnakebhyo'saGkhyeyaguNA iti / atraivAntare sAmAnyazrutApekSayA prAmatipannAn pratipAdayatA 'suyapaDivaNNA saMpai payarassa asaMkhabhAgamettA u' idameSyagAthAzakalaM vyAkhyeyaM, dvitIyaM // 36 // tUttaratra, tatrAkSarAtmakAviziSTazrutapratipannAH sAmprataM pratarasya saptarajjvAtmakasyAsaGkhveyabhAgamAtrAH, asaGkhyeyAsu zreNiSu yAvantaH pradezAstAvanta ityarthaH, saGkhyeyAzca cAritre prAkpratipannA iti, 'tribhyo'pi' caraNadezacaraNasamyaktvebhyaH patitAH 'aNaMtaguNa tti prApya pratipatitA anantaguNAH pratipadyamAnakApratipannebhyaH, tatra caraNapratipatitA anantAH, ainelibrary.org dan Education International For Personal & Private Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECRUSSROORDAROO tadasaGkhyeyaguNAstu dezaviratipratipatitAH, tadasaGkhyeyaguNAzca samyaktvapratipatitA iti / atrAntare sAmAnya zrutapratipatitAnadhikRtyaiSyagAthApazcArddha vyAkhyeyaM sesA saMsAratthA suyaparivaDiyA hu te so' // 852 // samyaktvapratipatitebhyaste'nantaguNA iti gaathaarthH|| 852 // dvAram // adhunA'ntaradvArAvayavArtha ucyate-sakRdavAptamapagataM punaH samyaktvAdi kiyatA kAlenAvApyate, kiyadantaraM bhavatIti, tatrAkSarAtmakAviziSTazrutasyAntaraM jaghanyamantamuhartam , utkRSTaM tvAha kAlamaNaMtaM ca sue addhApariyaTTao u desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI // 853 // vyAkhyA-eka jIvaM prati kAlo'nanta eva, cazabdasyAvadhAraNArthatvAdanusvArasya cAlAkSaNikatvAt , 'zrute' sAmAnyato'kSarAtmake 'ukkosaM aMtaraM hoI' tti yogH| tathA samyaktvAdisAmAyikeSu tu jaghanyamantarmuhUrtakAla eva, utkRSTaM tvAhaupArddhapudgalaparAvarta eva dezonaH, kim ?-utkRSTamantaraM bhavatIti yogaH, keSAm ?-AzAtanAbahulAnAm , uktaMca-"titthagarapavayaNasuyaM AyariyaM gaNaharaM mahiDDIyaM / AsAinto bahuso aNaMtasaMsArio hoi // 1 // " tti gAthArthaH // 853 // dvAraM // sAmpratamavirahitadvArArthamAha-atha kiyantaM kAlamaviraheNaiko vyAdayo vA sAmAyika pratipadyanta ityAhasammasuyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u / asamayA caritte savvesu jahanna do samayA // 854 // vyAkhyA-'samyaktvazrutAgAriNAM' samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAmityarthaH, nairantaryeNa pratipattikAlaH AvalikAasaGkhyeyabhAgamAtrAH samayA iti, tathA'STau samayAH cAritre nirantaraM pratipattikAla iti, 'sarveSu' samyaktvAdiSu + apArdhati pra0 1 tIrthakara pravacanaM zrutamAcArya gaNadharaM mahardhikam / AzAtayan bahuzo'nantasAMsAriko bhavati // 3 // jain Educatio n al For Personal & Private Use Only MAmainelibrary.org
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 36 // 'jaghanyaH' avirahapratipattikAlo dvau samayAviti gAthArthaH // 854 // tatrAsmAdevAvirahadvArAd virahakAlaH pratipakSa iti / hAribhadrI gamyamAnatvAdanuddiSTo'pi dvAragAthAyAM pradarzyate yavRttiH suyasamma sattayaM khalu virayAviraIya hoi bArasagaM / viraIe pannarasagaM virahiyakAlo ahorattA // 855 // vibhAgaH 1 vyAkhyA-zrutasamyaktvayorutkRSTaH pratipattivirahakAlaH 'saptakaM khalu' ityahorAtrasaptakaM, tataH paramavazyaM kvacit kazcit pratipadyata iti, jaghanyastvekasamaya iti, 'viratAviratezca bhavati dvAdazakaM' dezaviraterutkRSTaH pratipattivirahakAlo'horA dvAdazakaM bhavati, jaghanyatastu trayaH samayA iti, 'virateH paJcadazakaM virahitakAlaH ahorAtrANi' sarvaviraterutkRSTaH pratipattivirahakAlo'horAtrapaJcadazakaM, jaghanyatastu samayatrayameveti gaathaarthH|| 855 // sAmprataM bhavadvAramucyate-kiyato bhavAneko jIvaH sAmAyikacatuSTayaM pratipadyata iti nidarzayannAhasammattadesaviraI paliyassa asNkhbhaagmettaao| aTTa bhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suyasamae // 856 // vyAkhyA-samyaktvadezaviratimantaH matubUlopAt samyaktvadezaviratAsteSAM tatsAmAyikadvayaM pratipattimaGgIkRtya bhavAnAM prakrAntatvAt kSetrapalyopamasyAsaGkhyeyabhAgamAtre yAvantaH pradezAstAvanta utkRSTataH pratipattibhavAH, japanyatastvekaH, aSTau bhavAH 'cAritre' cAritre vicArye, utkRSTatastvAdAnabhavAH khalvaSTau, tataH sidhyatIti, jaghanyatastveka eva, aNaMtakAlaM ca suyasamae' tti 'anantakAlaH' anantabhavarUpastamanantakAlameva pratipattA bhavatyutkRSTataH sAmAnyazrutasAmAyike, jaghanya-16 stvekabhavameva, marudevIveti gAthArthaH // 856 // dvAram // sAmpratamAkarSadvAramadhikRtyAha CAMOROSCALCSCGC // 3 2 // Jain Educatidi o nal For Personal & Private Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiNha sahassapuhuttaM sayappuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evatiyA hoMti nAyavvA // 857 // vyAkhyA-AkarSaNam AkarSaH-prathamatayA muktasya vA grahaNamityarthaH, tatra trayANAM-samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAM sahasrapRthaktvaM, pRthaktvamiti dviprabhRtirA navabhyaH, zatapRthaktvaM ca bhavati viraterekabhave AkarSA etAvanto bhavanti jJAtavyA utkRSTataH, jaghanyatastveka eveti gaathaarthH|| 857 // tiNha sahassamasaMkhA sahasapuhuttaM ca hoi viraIe / NANabhave AgarisA evaiyA hoMti NAyavvA // 858 // ___ vyAkhyA-trayANAM-samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAM sahasrANyasaGkhyeyAni, sahasrapRthaktvaM ca bhavati virateH, etA| vanto nAnAbhaveSvAkarSAH / anye paThanti-'doNha sahassamasaMkhA' tatrApi zrutasAmAyika samyaktvasAmAyikAnAntarIyakatvAdanuktamapi pratyetavyam , anantAzca sAmAnyazrute jJAtavyA ityakSarArthaH / iyaM bhAvanA-trayANAM hyekabhave sahasrapRthaktvamAkarSANAmukta, bhavAzca palyopamAsaGkhyeyabhAgasamayatulyAH, tatazca sahasrapRthaktvaM bhavati tairguNitaM sahasrANyasaGkhayeyAnIti, sahasrapRthaktvaM cetthaM bhavati-virateH khalvekabhave zatapRthaktvamAkarSANAmuktaM, bhavAzcASTau, tatazca zatapRthaktvamaSTabhirguNitaM sahasrapRthaktvaM bhavatItyavayavArthaH // 858 // dvAraM // sparzanAdvAramadhunA, tatreyaM gAthAsammattacaraNasahiyA savvaM logaM phuse NiravasesaM / satta ya codasabhAge paMca ya suyadesaviraIe // 859 // vyAkhyA-'samyaktvacaraNasahitAH samyaktvacaraNayuktAH prANina utkRSTataH sarva lokaM spRzanti, kiM bahityiA ?. Jain Education na For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 363 // Jain Educatio netyAha- 'niravazeSam' asaGkhyAtapradezamapi ete ca kevalisamudghAtAvasthAyAmiti, jaghanyatastva saGkhyeya bhAgamiti / tathA'sat ya cohasabhAge paMca ya suyadesaviraIe' tti zrutasAmAyikasahitAH sapta caturdazabhAgAn spRzanti, anuttarasureSvilikAgatyA samutpadyamAnAH, cazabdAt paJca tamaH prabhAyAM dezaviratyA sahitAH paJca caturdazabhAgAn spRzantIti, acyute utpadyamAnAH, cazabdAt dvyAdIMzcAnyatreti, adhastu te na gacchantyeva ghaNTAlAlAnyAyenApi taM pariNAmamaparityajyeti gAthArthaH // 859 // evaM kSetrasparzanoktA, sAmprataM bhAvasparzanocyate- kiM zrutAdisAmAyikaM ? kiyadbhirjIvaiH spRSTamityAha savvajIvehiM suyaM sammacarittAraM savvasiddhehiM / bhAgehi asaMkhejjehiM phAsiyA desaviraIo || 860 // vyAkhyA - sarvajIvaiH sAMvyavahArikarAzyantargataiH sAmAnyazrutaM spRSTaM, samyaktva cAritre sarvasiddhaiH spRSThe, tadanubhavamantareNa siddhatvAnupapatteH, bhAgairasoyaiH siddhabhAgaiH spRSTA dezaviratistu, idamatra hRdayaM - sarvasiddhAnAM buddhyA'saGkhyeyabhAgI kRtAnAmasaGkhyeya bhAgairbhAgonairdezaviratiH spRSTA, asatyeyabhAgena tu na spRSTA, yathA - marudevAsvAminyeti gAthArthaH // 860 // dvAram // idAnIM niruktidvAraM, caturvidhasyApi sAmAyikasya nirvacanaM, kriyAkArakabhedaparyAyaiH zabdArthakathanaM niruktiH, tatra samyaktva sAmAyikaniruktimabhidhitsurAha-- (E) sammaddiTThi amoho sohI sanbhAva dasaNaM bohI / aviva~jao sudiTThitti evamAI niruttA // 861 // vyAkhyA--samyak iti prazaMsArthaH, darzanaM - dRSTiH, samyag - aviparItA dRSTiH- samyagdRSTiH, arthAnAmiti gamyate, * pratipradezavyApyetyarthaH, Kalatonal For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH1 // 363 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanaM mohaH-vitathagrahaH na mohaH amohaH-avitathagrahaH, zodhana-zuddhiH mithyAtvamalApagamAt samyaktvaM zuddhiH, sat|jinAbhihitaM pravacanaM tasya bhAvaH sadbhAvaH tasya darzanam-upalambhaH sadbhAvadarzanamiti, bodhanaM bodhirityauNAdika it, paramArthasambodha ityarthaH, atasmiMstadadhyavasAyo viparyayaH na viparyayaH aviparyayaH, tattvAdhyavasAya ityarthaH, suzabdaH prazaMsAyAM, zobhanA dRSTiH sudRSTiriti, evamAdIni samyagdarzanasya niruktAnIti gAthArthaH // 861 // zrutasAmAyikaniruktipradarzanAyA''haakkhara sannI saMmaM sAdiyaM khalu sapajavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviDhe sattavi ee sapaDivakkhA // 862 // vyAkhyA-iyaM ca gAthA pIThe vyAkhyAtatvAnna vitriyate // dezaviratisAmAyikaniruktimAha virayAviraI saMvuDamasaMvuDe bAlapaMDie ceva / desekasaviraI aNudhammo agAraMdhammo ya // 863 // vyAkhyA-viramaNaM virataM, bhAve niSThApratyayaH, na viratiH-aviratiH, virataM cAviratizca yasyAM nivRttau sA viratAviratiH, saMvRtAsaMvRtAH sAvadyayogA yasmin sAmAyike tat tathA, saMvRtAsaMvRtAH-sthagitAsthagitAH parityaktAparityaktA ityarthaH, evaM bAlapaNDitam , ubhayavyavahArAnugatatvAd, dezaikadezaviratiH prANAtipAtaviratAvapi pRthivIkAyAdyavirati| gRhyate, aNudharmo bRhatsAdhudharmApekSayA dezaviratiriti, agAradharmazceti na gacchantItyagAH-vRkSAstaiH kRtamagAraM-gRhaM tadyogAdagAra:-gRhasthaH taddharmazceti gaathaarthH|| 863 // sarvaviratisAmAyikaniruktimupadarzayannAhasAmAiyaM samaiyaM sammAvAo samAsa saMkheM vo / aNavalaM ca pariNNA paJcakkhANe ya te aTTha // 864 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- vyAkhyA-'sAmAyikam' iti rAgadveSAntarAlavI samaH madhyastha ucyate, 'aya gatA' viti ayanam ayaH-gamana-13 |hAribhadrImityarthaH, samasya ayaH samAyaH sa eva vinayAdipAThAt svArthikaThakpratyayopAdAnAt sAmAyikam , ekAntopazAntigamana- yavRttiH // 364 // mityarthaH, samayika samiti samyakzabdArtha upasargaH, samyagayaH samayaH-samyagU dayApUrvakaM jIveSu.gamanamityarthaH, samayo'- vibhAgaH1 syAstIti, 'ata ini ThanA (pA05-2-115) viti Than samayika, samyagvAdaH rAgAdivirahaH samyak tena tatpradhAna dAvA vadanaM samyagvAdaH, rAgAdiviraheNa yathAvad vadanamityarthaH, samAsaH 'asu kSepaNa' iti asanam AsaH-kSepa ityarthaH, saMzabdaH prazaMsArthaH zobhanamasanaM samAsaH, apavarge gamanamAtmanaH karmaNo vA jIvAt padatrayapratipattivRttyA kSepaH samAsaH, 'saMkSepaH' saMkSepaNaM saMkSepaH stokAkSaraM sAmAyika mahArthaM ca dvAdazAGgapiNDArthatvAt, anavadyaM ceti avayaM pApamucyate nAsminnavadyamastItyanavadhaM sAmAyikamiti, pariH-samantAjjJAnaM pApaparityAgena parijJA sAmAyikamiti, pariharaNIyaM vastu vastu prati AkhyAnaM pratyAkhyAnaM ca, ta ete sAmAyikaparyAyA aSTAviti gAthArthaH // 864 // eteSAmaSTAnAmapyA manuSThAvan yathAsaGkhyenASTAveva dRSTAntabhUtAn mahAtmanaH pratipAdayannAhadamadaMte meyaje kAlayapucchA cilAya atteya / dhammarui ilA teyali sAmAie aTTadAharaNA // 865 // vyAkhyA-damadantaH metAryaH kAlakapRcchA cilAtaH AtreyaH dharmaruciH ilA tetaliH, sAmAyike'STAvudAharaNAnIti gAthAsamudAyArthaH // 865 // avayavArthastu kathAnakebhyo'vaseya iti, tatra yathoddeza nirdeza iti sAmAyikamarthato damada // 36 // * iN gatau iti pra0 + AyaHpra0 upazamavivekasaMvararUpaM. Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only D anelibrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ALMALAMMERCOMMA ntAnagAreNa kRtamiti taccaritAnuvarNanamupadezArthamadyakAlamanuSyANAM saMvegajananArtha kathyate-hatthisIsae Nagare rAyA damadaMto nAma, io ya gayapure Nagare paMca paMDavA, tersi tassa ya vairaM, tehiM tassa damadamaMtassa jarAsaMdhamUlaM rAyagihaM gayassa so visayo lUDito daDDo ya, aNNadA damadaMto Agao, teNa hatthiNApuraM rohitaM, te bhaeNa Na Niti, tao damadaMteNa te bhaNiyA-siyAlA ceva suNNagavisae jahicchiyaM Ahi~DeMha, jAva ahaM jarAsaMdhasagAsaM gao tAva mama visayaM luDeha, idANi NipphiDaha, te Na Niti tAhe savisayaM go| aNNayA NiviNNakAmabhogo pabaio, tao egallavihAraM paDi-18 vaNNo viharaMto hatthiNApuraM gao, tassa bAhiM paDimaM Thio, juhihileNa aNujattANiggaeNa vaMdio, pacchA sesehivi cauhi paMDavehiM vaMdio, tAhe dujodhaNo Agao, tassa maNussehiM kahiyaM jahA-esa so damadaMto, teNa so mAtuliMgeNa Ahao, pacchA khaMdhAvAreNa eMteNa pattharaM 2 khivaMteNa patthararAsIkao, judhiDhilo niyatto pucchai-ettha sAhU Asi | hastizIrSe nagare rAjA damadanto nAma, itazca gajapure nagare paJca pANDavAH, teSAM tasya ca vairaM, taistasya damadantasya jarAsandhamUlaM rAjagRhaM gatasya sa viSayo luNDito dagdhazca, anyadA damadanta AgataH, tena hastinAgapuraM ruddhaM, te bhayena na niryAnti, tato damadantena te bhaNitAH-zRgAlA iva zUnyaviSaye yathecchamAhiNDadhvaM, yAvadahaM jarAsandhasakAzaM gatastAvanmama viSayaM luNTayata, idAnIM nirgacchata, te na nirgacchanti tadA svaviSayaM gtH| anyadA nirviSNakAmabhogaH prabajitaH, tata ekAkivihAra pratipanno viharan hastinAgapuraM gataH, tasmAt bahiH pratimayA sthitaH / yudhiSThiraNAnuyAtrAnirgatena vanditaH, pazcAt zeSairapi caturbhiH pANDavairvanditaH, tadA duryodhana AgataH, tasya manuSyaiH kathitaM-yathA eSa sa damadantaH, tena sa bIjapUreNAhataH, pazcAtskandhAvAreNAgacchatA prastaraM 2 kSipatA prastararAzIkRtaH, yudhiSThiro nivRttaH pRcchati-sAdhuratrAsIt. * damadamaMto pra0+ AhiMDiyA pra. Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only G ainelibrary.org
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- kahiM so?, loeNa kahiyaM-jahA eso patthararAsI dujohaNeNa kao, tAhe so aMbADio, te ya avaNiyA pattharA, telleNa hAribhadrI abbhaMgio khAmioya / tassa kira bhagavao damadaMtassa dujohaNe paMDavesu ya samo bhAvo Asi, evaM kAtavaM // amume- * yavRttiH // 365 // vArtha pratipAdayannAha bhASyakAra: vibhAgaH1 nikkhaMto hatthisIsA damadaMto kAmabhogamavahAya / Navi rajjai rattesuM duhesu Na dosamAvaja // 151 // (bhA0)| ___ vyAkhyA-niSkrAnto hastizIrSAt nagarAhamadanto rAjA kAmabhogAnapahAya, kAmaH-icchA bhogAH-zabdAdyanubhavAH kAmapratibaddhA vA bhogAH kAmabhogA iti, sa ca nApi rajyate rakteSu na prItiM karoti, aprIteSu dviSTeSu na dveSamApadyate, vartamAna nirdezaprayojanaM prAgvaditi gAthArthaH // tathAhi-munayaH khalvevambhUtA eva bhavanti, tathA cAha vaMdijamANA na samukkasaMti,hIlijamANA na samujjalaMti / daMteNa citteNa caraMtidhIrA,muNI samugdhAiyarAgadosA 31 vyAkhyA-vandyamAnAH 'na samukkasaMti' na samutkarSa yAnti, tathA hIlyamAnA 'na samujvalanti' na kopAgniM prakaTaya nti, kiM tarhi?-'dAntena' upazAntena cittena caranti dhIrAH munayaH samudghAtitarAgadveSA iti gAthArthaH // 866 // tathA to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo samo ya maannaavmaannesuN| __ vyAkhyA-tataH 'samaNo'tti prAkRtazailyA yadi sumanAH, zobhanaM dharmadhyAnAdipravRttaM mano'syeti sumanAH samaNotti | // 365 // saH, lokena kathitaM-yatheSa prastararAziduryodhanena kRtaH, tadA sa nirbhasitaH, te cApanItAH prastarAH, tailenAbhyaGgitaH kSamitazca / tasya kila bhaga vato damadantasya duryodhane pANDaveSu ca samabhAva AsIt , evaM karttavyaM / M For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNyaMta, kimityambhUta eva ?, netyAha-bhAvena ca' AtmapariNAmalakSaNena yadi na bhavati pApamanAH-avasthitamanA apItyarthaH athavA bhAvena ca yadi na bhavati pApamanAH, nidAnapravRttapApamanorahita iti bhAvanA, tathA svajane ca mAtrAdike jane cAnyasmin samaH-tulyaH, samazca mAnApamAnayoriti gAthArthaH // 867 // tthi ya si koi veso pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso aNNovi panjAo // 868 // ___ vyAkhyA-nAsti ca 'se' tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu, etena bhavati samaNaH, sam aNati-gacchatIti samaNaH, eSo'nyo'pi paryAya iti gAthArthaH // dvAram // idAnIM samayika, tatra kathAnakamsAete Nagare caMDavaDaMsao rAyA, tassa duve pattIo-sudaMsaNA piyadasaNA ya, tattha sudaMsaNAe duve puttA-sAgaracaMdo muNicaMdo ya piyadaMsaNAevi do puttA-guNacaMdo bAlacaMdo ya, sAgaracaMdo juvarAyA, muNicaMdassa ujjeNI diNNA kumArabhuttIe / io ya caMDavaDaMsao rAyA mAhamAse paDimaM Thio vAsaghare jAva dIvago jalaitti, tassa sejjAvAlI ciMteidukkhaM sAmI aMdhatamase acchihiti, tAe bitie jAme vijjhAyaMte dIvage tellaM chuDhaM, so tAva jalio jAva addharatto, tAhe sAkete nagare candrAvataMsako rAjA, tasya dve patyau-sudarzanA priyadarzanA ca, tatra sudarzanAyA dvau putrau-sAgaracandro municandrazca, priyadarzanAyA api dvau putrau-guNacandro bAlacandrazca, sAgaracandro yuvarAjaH, municandrAyojjayinI kumArabhuktyAM dattA / itazca candrAvataMsako rAjA mAghamAse pratimayA sthito vAsagRhe yAvaddIpo jvalatIti, tasya zAyyApAlikA cintayati-duHkhaM svAmI andhatamase sthAsyati, tayA dvitIye yAme vidhyAyati dIpe tailaM kSiptaM, sa tAvatprajvalito yAvadardharAtraM, tadA * anavasthita pra. For Personal & Private Use Only inelibrary.org
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ S Avazyaka puNovi tellaM chUDhaM tAva jalio jAva pacchimapaharo, tatthavi chUDhaM, tato rAyA sukumAro vihAyaMtIe rayaNIe veyaNAbhibhUohAribhadrI kAlagao, pacchA sAgaracaMdo rAyA jAo / aNNayA so mAisavattiM bhaNai-geha rajaM puttANa te bhavautti, ahaM pacayAmi, yavRttiH // 366 // sA Necchai eeNa rajaM AyattaMti, tao sA atijANanijANesu rAyalacchIe dippaMtaM pAsiUNa ciMtei-mae puttANa raja vibhAgaH1 dijaMtaM Na icchiyaM, tevi evaM sobhantA, iyANIvi NaM mAremi, chiddANi maggai, so ya chUhAlU, teNa sUtassa saMdesao diNNo, etto ccaiva puvaNhiyaM pavijAsi, jai virAvemi, sUeNa sIhakesarao modao ceDIe hattheNa visajio, piyadaMsaNAe diTTho, bhaNai-pecchAmi NaM ti, tIe appito, purva NAe visamavikhayA hatthA kayA, tehiM so viseNa makkhio, pacchA bhaNai-aho surabhI moyagotti paDiappio, ceDIe tAe gaMtUNa raNo samappio, te ya dovi kumArA rAyasagAse acchaMti, teNa ciMtiyaM-kiha ahaM etehiM chuhAiehiM khAissaM?, teNa duhA kAUNa tesiM doNhavi so diNNo, te khAiumAraddhA, punarapi tailaM kSiptaM tAvajvalito yAvatpazcimapraharaH, tadApi kSiptaM, tato rAjA sukumAlo vibhAtAyAM rajanyAM vedanAbhibhUtaH kAlagataH, pazcAtsAgara| candro rAjA jAtaH / anyadA sa mAtRsapatrI bhaNati-gRhANa rAjyaM putrayoste bhavatviti, ahaM pravrajAmi, sA necchati etena rAjyamAyattamiti, tataH sA atiyAna | niryANayoH rAjalakSmyA dIpyamAnaM dRSTvA cintayati-mayA putrayo rAjyaM dIyamAnaM neSTaM, tAvaSyevamazobhiSyataH, idAnImapyenaM mArayAmi chidrANi mArgayati, sa nAca kSadhAtaH, tena sadAya saMdezo dattaH, atraiva paurvAhikaM prasthApayeryada bhakSayAmi. sadena siMhakezariko modakazcevyA hastena visRSTaH, priyadarzanayA dRSTaH, bhaNati |prekSe tamiti, tayArpitaH, pUrvamanayA viSamrakSitau hastI kRtI, tAbhyAM sa viSeNa mrakSitaH, pazcAt bhaNati-aho surabhimodaka iti pratyarpitaH, cevyA tayA | // 366 // | gatvA rAjJe samarpitaH, tau ca dvAvapi kumArau rAjasakAze tiSThataH, tena cintitaM-kathamahametayoH kSudhAtayoH khAdayAmi', tena dvidhA kRtvA tAbhyAM dvAbhyAm | sa dattaH tau khAditumArabdhau, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only R ainelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAva visavegA AgaMtuM pavattA, rAiNA saMbhaMteNa vejA sahAvitA, suvaNNaM pAiyA, sajjA jAyA, pacchA dAsI saddAviyA, pucchiyA bhaNai-Na keNavi dicho, NavaraM eyANaM mAyAe parAmuTTho, sA saddAviyA bhaNiyA-pAve ! tadA Necchasi rajaM dikhataM, iyANimimi NAhaM te akayaparaloyasaMvalo saMsAre chUDhohoMtotti tesi rajaM dAUNa pbio| aNNayA saMghA-| |Dao sAhaNa ujeNIo Agao, so pucchio-tattha NiruvasaggaM?, te bhaNaMti-NavaraM rAyaputto purohiyaputtoya bAhinti / pAsaMDatthe sAhaNo ya, so gao amariseNaM tattha, vissAmio sAhUhi, te ya saMbhoiyA sAhU, bhikkhAvelAe bhaNio |-ANijau, bhaNai-attalAbhio ahaM, NavaraM ThavaNakulANi sAhaha, tehiM se cellao diNNo, so taM purohiyagharaM daMsittA 8 paDigao, imovi tattheva paiTTho vaDavaDDeNaM saddeNaM dhammalAbhei, aMtauriAo niggayAo hAhAkAraM kareMtIo, so vaDavaDaNaM saheNaM bhaNai-kiMeyaM sAvietti, teNiggayA bAhiM bAraMbaMdhati, pacchA bhaNaMti-bhagavaM! paNaccasu, sopaDiggahaM ThaveUNa paNaccio, - -- yAvat viSavegA bhAgantuM pravRttAH, rAjJA saMbhrAntena vaidyAH zabditAH, suvarNa pAyitI, sajI jAtI, pazcAddAsI zabditA, pRSTA bhaNati-na kenApi | dRSTaH navarametayormAtrA parAmRSTaH, sA zabditA bhaNitA-pApe ! tadA naiSIdrAjyaM dIyamAnam , idAnImanenAhaM tvayA'kRtaparalokazambalaH saMsAre kSipto'bhaviSyaditi tayo rAjyaM dattvA pravajitaH / anyadA saMghATakaH sAdhvorujjayinIta AgataH, sa pRSTastatra nirupasarga, tau bhaNataH-navaraM rAjaputraH purohitaputrazca bAdhete pASaNDa- sthAna sAdhUMzca, sa gato'marSeNa tatra, sAdhubhirvizramitaH, te ca sAMbhogikAH sAdhavo bhikSAvelAyAM bhaNitaH AnIyatA ?, bhaNati-Atmalabdhiko'haM, navaraM sthApanAkulAni kathayata, taistasmai kSullako dattaH, sa tatpurohitagRhaM darzayitvA pratigataH, ayamapi tatraiva praviSTo bRhatA bRhatA zabdena dharmalAbhayati, antaHpuryo nirgatA hAhAkAraM kurvatyaH, sa vRhatA vRhatA zabdena bhaNati-kimetat zrAvike ? iti, tau nirgatau bahivAra bakSItaH, pazcAt bhaNataH-bhagavan ! pranataya, sa pratigrahaM sthApayitvA pranartitaH, --- 6 JainEducati 2- For Personal & Private Use Only VIRelibrary.org
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk||367|| Jain Educatio te' Na yANaMti vAeuM, bhaNati - jujjhAmo, dovi ekasarA te AgayA, mammehiM AhayA, jahA jaMtANi tahA khalakhalAviA, tao NisihaM haNiUNa bArANi ugghADittA gao, ujjANe acchati, rAiNo kahiyaM, teNa maggAvio, sAhU bhAMti - pAhUNao Agao, Na yANAmo, gavesaMtehiM ujjANe diTTho, rAyA gao khAmio ya, Necchai mottuM, jai pacayaMti to muyAmi, tAhe pucchiyA, paDisuyaM, egattha gahAya cAliyA jahA saTTANe ThiyA saMdhiNo, loyaM kAUNa padyAviyA, rAyaputto sammaM kareti mama pittiyattotti, purohiyasuyo dugaMchai - amhe eeNa kavaDeNa padyAviyA, dovi mariUNa devalogaM gayA, saMgAraM kareMti- jo paDhamaM cayai teNa so saMboheyavo, purohiyasuo caiUNa tIe duguMchAe rAyagihe meIe poTTe aMgao, tIse siTTiNI vayaMsiyA, sA kiha jAyA !, sA maMsaM vikkiNai, tAe bhaNNai mA aNNattha hiMDAhi, ahaM savaM kiNAmi, divase 2 Ai, evaM tAsiM pII ghaNA jAyA, tesiM ceva gharassa simosIiyANi ThiyANi, sA ya seTThiNI niMdU, tAhe meIe rahassiyaM 1 tau na jAnIto vAdayituM, bhaNataH - yudhyAvahe, dvAvapi tau sahaivAgatau, marmasvAhatau, yathA yantrANi tathA asthirasandhiko kRtau tato nisRSTaM hatvA dvArANi udghATya gataH, udyAne tiSThati, rAjJe kathitaM tena mArgitaH sAdhavo bhaNanti prAghUrNaMka AgataH, na jAnImaH, gavepayadbhirudyAne dRSTaH, rAjA gataH kSAmitazca, necchati moktuM yadi pravrajatastadA muJcAmi tadA pRSTau pratizrutam, ekatra gRhItvA cAlitau yathA svasthAne saMdhayaH sthitAH, locaM kRtvA prabrAjitau, rAjaputraH samyak karoti-mama paitRka ( pitRvyaH ) iti, purohitasuto jugupsate - AvAmetena kapaTena prabrAjitau dvAvapi mRtvA devalokaM gatau, saGketaM kurutaH yaH prathamaM vyavate tena sa saMboddhavyaH, purohita sutazcayutvA tathA jugupsayA rAjagRhe mAtaGgayA udare AgataH, tasyAH zreSThinI vayasyA, sA kathaM jAtA ?, sA mAMsaM vikrINAti, tayA bhaNyatemA'nyatra hiNDiSThAH ahaM sarva krINiSyAmi divase 2 Anayati, evaM tayoH prItirghanA jAtA, teSAmeva gRhasya samavasRtAni sthitAni sA ca zreSThinIninduH, tadA mAtaGgayA rAhasthikameva. * saMgaraM pra0 + AyAto pra0 / prAtivezmikAni -- mRtApatyaprasUH Sonal For Personal & Private Use Only hAribhadrIyavRttiH vibhAgaH 1 // 367 // Jainelibrary.org
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ caiva tIse putto diNNo, seThiNIe dhUyA maiyA jAyA, sA meIe gahiyA, pacchA sA sehiNI taM dAragaM meIe pAesu pADeti, tubbhapabhAveNa jIvautti, teNa se nAmaM kayaM meyajotti, saMvaDio, kalAo gAhio, saMbohio deveNa, Na saMbujjhai, tAhe aDhaNhaM inbhakaNNagANaM egadivaseNa pANI geNhAvio, sibiyAe Nagari hiMDai, devovi meyaM aNupaviDo | roiumAraddho, jai mamavi dhUyA jIvaMtiyA tIsevi aja vivAho kao hoto, bhattaM ca metANa kayaM hotaM, tAhe tAe meIe |jahAvattaM silu, tao ruTho devANubhAveNa ya tAo sibiyAo pADio tuma asarisIo pariNesitti khaDDAe chaDho, tAhe devo bhaNai-kiha ?, so bhaNai-avaNNo, bhaNai-etto moehi kiMcikAlaM, acchAmi bArasa varisANi, to bhaNai-kiM karemi?, bhaNai-raNNo dhUyaM davAvehi, to sabAo akiriyAo ohADiyAo bhavissaMti, tAhe se chagalao diNNo, so rayaNANi vosirai, teNa rayaNANa thAlaM bhariyaM, teNa piyA bhaNio raNNo dhUyaM varehi, rayaNANaM thAlaM bharetA gao, kiM 1 tasyai putro dattaH, zreSThinyA duhitA mRtA jAtA, sA mAtajanyathA gRhItA, pazcAtsA zreSThinI dArakaM taM mAtaGgayAH pAdayoH pAtayati, tava prabhAveNa jIvasviti, tena tasya nAma kRtaM metArya (mAtaGgayAtmaja ) iti, saMvRddhaH, kalA sAhitaH, saMbodhito devena, na saMbudhyate, tadA'STAnAmibhyakanyAnAmekadivasena pANIgrAhitaH, zibikayA nagaryA hiNDate, devo'pi mAtaGgamanupraviSTo roditumArabdhaH, yadi mamApi duhitA'jIviSyat tasyA api vivAhaH adyakRto'bhaviSyat , | bhaktaM ca metAnAM kRtamabhaviSyattadA tayA metyA yathAvRttaM ziSTaM, tato ruSTo devAnubhAvena ca tasyAH zibikAtaH pAtitaH svamasadRzaH pariNayasi iti gartAyAM kSiptaH, tadA devo bhaNati-kathaM, sa bhaNati-avarNaH, bhaNati-ito mocaya kaJcitkAlaM, tiSThAmi dvAdaza varSANi, tato bhaNati-kiM karomi ?, bhaNati-rAjJo duhitaraMdApaya, tat sarvAM akriyA apaspheTitA bhaviSyanti, tadA tasai chagalako dattaH, sa rakhAni vyutsRjati, tena ravAnAM sthAlo bhRtaH, tena pitA bhaNita:-rAjJo duhitaraM vRNuSva, ratnaiH sthAlaM bhRtvA gataH, kiM Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Namwrainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA maggasi?, dhUyaM, NicDhoM , evaM thAlaM divase 2 geNhai, Na ya dei, abhao bhaNai-kao rayaNANi ?, so bhaNai-chagalaodvAribhadI hagai, amhavi dijau, ANIo, maDagagaMdhANi vosirai, abhao bhaNai-devANubhAvo, kiM puNa, parikkhijau, kiha , yavRttiH // 368 // bhaNai-rAyA dukkhaM vebbhArapabataM sAmi vaMdao jAti, rahamaggaM karehi, so kao, ajjavi dIsai, bhaNio-pAgAraM so- 8 vibhAgaH 1 vaNaM karehi, kao, puNovi bhaNio-jai samudaM ANesi tattha hAo suddho hohisi to te dAhAmo, ANIo, velAe hAvio, vivAho kao siviyAe hiMDateNa, tAovi se aNNAo ANiyAo, evaM bhoge bhujati bArasa varisANi, pacchA bohito, mahilAhivi bArasa varisANi maggiyANi, diNNANi ya, cauccIsAe vAsehiM savANivi pavaiyANi, NavapuvI jAo, ekallavihArapaDima paDivaNNo, tattheva rAyagihe hiMDai, suvaNNakAragihamAgao, so ya seNiyassa sovaNiyANaM javANamahasataM karei, ceiyaccaNiyAe parivADie seNio kArei tisaMjhaM, tassa gihaM sAhU aigao, tassa egAe vAyAe SUSISUUSASTEKOS ** mArgayasi ?, duhitara, tiraskRtaH, evaM sthAlaM divase 2 gRhNAti, na ca dadAti, abhayo bhaNati-kuto ratnAni ?, sa bhaNati-chagalo hadati, asabhya6 mapi dadAtu, AnItaH, mRtakagandhAni vyutsRjati, abhayo bhaNati-devAnubhAvaH, kiM punaH ? parIkSyate, kathaM', bhaNati-rAjA duHkhaM vaibhAraparvataM svAmivandako yAti, rathamArga kuru, sa kRtaH, adyApi dRzyate, bhaNitaH-prAkAraM sauvarNa kuru, kRtaH, punarapi bhaNitaH-yadi samudramAnayasi tatra snAtaH zuddho bhaviSyasi tadA | te dAsyAmaH, AnItaH, velAyAM nApito, vivAhaH kRtaH zibikayA hiNDamAnena, tA api tasyAnyA AnItAH, evaM bhogAn bhunakti dvAdaza varSANi, pshcaadbodhitH,4||368|| mahelAbhirapi dvAdaza varSANi mAgitAni dattAni ca, caturvizatyA varSeH sarve'pi prabajitAH, navapUrvI jAtaH, ekAkivihArapratimA pratipakSaH, tatraiva rAjagRhe hiNDate, suvarNakAragRhamAgataH, sa ca zreNikasya sauvarNikAnAM yavAnAmaSTazataM karoti, caityArca nikAyai paripATyA zreNikaH kArayati trisandhyaM, tasya gRhaM sAdhura-4 tigataH, tasvaikayA vAcA 96 Jain Educat i onal For Personal & Private Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhA Na NINiyA, so ya aigao, te ya javA koMcaeNa khAiyA, so Agao Na pecchai, raNNo ya cetiyaccaNiyavelA | Dhakkai, ajja advikhaMDANi kIrAmitti, sAdhu saMkai, pucchai, tuNhikko acchai, tAhe sIsAveDheNa baMdhati, bhaNio ya-sAha jeNa gahiyA, tehA AveDhio jahA acchINi bhUmIe paDiyANi, koMcao ya dAruM phoDeteNa siliMkAe Ahao galae, teNa vantA, logo bhaNai-pAva ! ee te javA, sovi bhagavaM kAlagao siddho ya, logo Agao, dihro mettajjo, raNNo kahiyaM, vajjhANi ANattANi, dAraM ThaittA pavaiyANi bhaNaMti-sAvaga! dhammeNa vaDDAhi, mukkANi, bhaNai-jai uppavayaha to bhe kavillIe kaDDemi, evaM samaiyaM appae ya pare ya kAyavaM // tathA ca kathAnakAthaikadezapratipAdanAyAha jo koMcagAvarAhe pANidayA koMcagaM tu NAikkhe / jIviyamaNapehaMta meyajarisiM NamaMsAmi // 869 // __ vyAkhyA-yaH krauJcakAparAdhe sati prANidayayA 'kroJcakaM tu kroJcakameva nAcaSTe, apitu svaprANatyAgaM vyavasitaH, tama nukampayA jIvitamanapekSamANaM metAryaRSi namasya iti gaathaarthH|| 869 // 6NippheDiyANi doNNivi sIsAveDheNa jassa acchINi / Na ya saMjamAu calio meyajo mNdrgirivv||870|| bhikSA nAnItA, sa cAtigataH, te ca yavAH krauJjena khAditAH, sa Agato na prekSate, rAjJazca caityArca nikAvelA Dhokate, adyAsthikhaNDAni kiye iti, | sAdhU zakate, pRcchati, tUSNIkastiSThati, tadA ziraAveSTanena banAti, bhaNitazca-kathaya yena gRhItAH, tathA''veSTito yathA'kSiNI bhUmau patite, kauzazca dAru pATayatA zalAkayA''hato gale, tena vAntAH, loko bhaNati-pApa ! ete te yavAH, so'pi bhagavAn kAlagataH siddhazca, loka AgataH, dRSTo metArthaH, rAjJaH kathitaM | vadhyA AjJaptAH, dvAraM sthagitvA prabajitA bhaNanti-zrAvaka ! dharmeNa vardhasva, muktAH, bhaNaMti-yadi utpravrajata tadA bhavataH kaTAhe kathayiSyAmi / evaM samayikamAtmani paramizca karttavyam / aTTha pra. * keNa pra0+ tAhe pra. karAkara For Personal & Private Use Only JainEducation ORanelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 369 // vyAkhyA-'niSkAsite' bhUmau pAtite dve api zirobandhanena yasyAkSiNI, evamapi kadathyamAno'nukampayA 'naca' naiva saMya hAribhadrImAJcalito yastaM metAryaRSi namasya iti gaathaabhipraayH||870||dvaarm // idAnIM samyagvAdastatra kathAnakam-turuviNIe Naya- | yavRttiH rIe jiyasattU rAyA, tattha bhaddA dhijjAiNI, putto se datto,mAmago se anjakAlago tassa dattassa soapvio|so datto jUya-IN vibhAga: pasaMgI majapasaMgI ya, ullagiumAraddho, pahANo daMDojAo, kulaputtae bhiMdittArAyAdhADio, soyarAyA jAo, jaNNA NeNa subahU jhaa| aNNatA taM mAmagaM pecchai,aha bhaNai-tuTThodhamma suNemitti, jaNNANa kiM phalaM?, sobhaNai-kiM dhamma pucchasi?,dhamma kahei, puNovi pucchai, NaragANaM paMthaM pucchasi?, adhammaphalaM sAhai, puNovi pucchai, asubhANaM kammANaM udayaM pucchasi ?, taM pi parikahei, puNovi pucchai, tAhe bhaNai-NirayA phalaM jaNNassa, kuddho bhaNai-ko paccao, jahA tumaM sattame divase suNaya|kuMbhIe paccihisi, ko paccao?, jahA tujjha sattame divase saNNA muhaM aigacchihiti, ruThTho bhaNai-tujjha ko macU bhaNai-ahaM suiraM kAlaM pavajaM kAuM devalogaM gacchAmi, ruTho bhaNai-raMbhaha, te daMDA niviNNA, tehiM so ceva rAyA AvAhio-| turumiNyAM nagaryA jitazatrU rAjA, tantra bhadrA dhigjAtIyA, putrastasyA dattaH, mAtulo'thAryakAlakastasya dattasya, sa ca pranajitaH / sa ca datto dyUtaprasaGgI | madyaprasaGgI ca, avalagitumArabdhaH, pradhAno daNDiko jAtaH, kalaputrAna bhedAyitvA rAjA niSkAzitaH, sa ca rAjA jAtaH, yajJA anena subahava iSTAH / anyadA // 369 // | mAtulaM prekSate, atha bhaNati-tuSTo dharma zRNomIti, yajJAnAM kiM phalam !, sa bhaNati-kiM dharma pRcchasi ?, dharma kathayati, punarapi pRcchati, narakANAM panthAnaM pRcchasi ?, adharmaphalaM kathayati, punarapi pRcchati, azubhAnAM karmaNAmudayaM pRcchasi ?, tamapi parikathayati, punarapi pRcchati, tadA bhaNati-narakAH phalaM yajJasya, kruddho bhaNati-kaH pratyayaH, yathA tvaM saptamadivase zvakumbhyAM pakSyase, kaH pratyayaH ?, yathA tava saptame divase saMjJA mukhamatigamiSyati, ruSTo bhaNati-tava kathaM mRtyuH, bhagati-ahaM suciraM kAlaM pravrajyAM kRtvA devalokaM gamiSyAmi, ruSTo bhaNati-runddha, te daNDikA nirviNNAH, taiH sa caiva rAjA''hUtaH-* kayA pra. Jain Educational o nal For Personal & Private Use Only Almainelibrary.org
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education aihi jAva eyaM te baMdhittA appemo, so ya pacchanno acchai, tassa divasA vissariyA, sattame divase rAyapathaM sohAvei, | maNussehi ya rakkhAvei / ego ya devakuligo pupphakaraMDa gahatthaMgao paccUse pavisai, sannADo" vosarittA puSphehi ohADei, rAyAvi sattame divase AsacaDagareNaM NIti, jAmi taM samaNayaM mAremi, jAti, volaMto jAva aNNeNaM AsakisoreNaM saha puSphehi ukkhiviyA khureNaM muhaM saNNA aigaA, teNa NAtaM jahA mArejjAmi, tAhe daMDANa aNApucchAe NiyattiumAraddho te jANaMti daMDA-nUNaM rahassaM bhiNNaM, jAva gharaM Na pavesai tAva geNhAmo, gahio, iyaro ya rAyA ANIo, tAhe teNa kuMbhIe suNae chubhittA bAraM baddhaM, heTThA aggI jAlio, te suNayA tAvijjantA taM khaMDAkhaMDehiM chiMdaMti / evaM sammAvAo kAyabo, jahA kAlagajjeNaM // tathA cAmumevArthamabhidhitsurAha-- datteNa pucchio jo jaNNaphalaM kAlao turumiNIe / samayAe AhieNaM saMmaM vuiyaM bhadaMteNaM // 871 // vyAkhyA- 'dattena' dhigjAtinRpatinA pRSTo yo yajJaphalaM kAlako munisturumiNyAM nagaryAM tena 'samatayA''hitena' 1 ehi yAvadenaM tubhyaM baddhA'rpayAmaH, sa ca pracchannastiSThati, tasya divasA vismRtAH, saptame divase rAjapathaM zodhayati, manuSyaizca rakSayati / ekazca devakulikaH hastagata puSpakaraNDakaH pratyUSasi pravizati, saMjJAkulo vyutsRjya puSpairAcchAdayati, rAjA'pi saptame divase azvasamUhena nirgacchati yAmi taM zramaNake mArayAmi, yAti vyativrajan yAvadanyenAzvakizoreNa saha puSpairutkSiptA khureNa mukhaM saMjJA'tigatA, tena jJAtaM yathA mAyeM, tadA daNDikAnanarapRcchaya nivartitumArabdhaH, te jAnanti daNDikA:- nUnaM rahasyaM bhinnaM yAvadgRhaM na pravizati tAvadgRhImaH, gRhItaH, itarazca rAjA AnItaH, tadA tena kumbhyAM zunaH kSitvA dvAraM baddham, adhastAdagnijvalitaH, te zvAnastApyamAnAstaM khaNDazachindanti / evaM samyagvAdaH karttavyaH, yathA kAlakAryeNa * hattho pra0 // poDo pra0 onal For Personal & Private Use Only wainelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 37 // madhyasthatayA gRhItena, ihalokabhayamanapekSya saMmaM vuiyaM bhayaMteNaM' ti samyaguditaM bhadantena, mA bhUd madvacanAdadhikaraNapravR-18 hAribhadrIttiriti gaathaarthH|| 871 // dvAraM // samAsadvAramidAnI, tatra kathAnakam-khiipaiTie Nagare ego dhijjAio paMDiya- yavattiH mANI sAsaNaM khiMsai, so vAe paiNNAe uggAhiUNa parAiNittA pavAvio, pacchA devayAcoIyassa uvagayaM, duguMcha na vibhAgaH1 muMcai, saNNAtayA se uvasaMtA, agArI NehaM Na chaDDui, kammaNaM diNNaM, kiha me vase hojA?, mao devaloe uvavaNNo / sAvi taNNiveeNa pavaiyA, aNAloiyA ceva kAlaM kAUNa devaloe uvavaNNA / tao caiUNa rAyagihe Nayare dhaNo nAma satthavAho, tassa cilAiyA nAma ceDI, tIse putto uvavaNNo, NAma se kayaM cilAyagotti / iyarIvi tasseva dhaNassa paMcaNhaM puttANamuvari dAriyA jAyA, suMsumA se NAmaM kayaM, so ya se bAlaggAho diNNo, aNAlio karei, tAhe NicchUDho | sIhaguhaM corapaliM gao, tattha aggappahArI nIsaMso ya, coraseNAvaI mao, so ya seNAvaI jAo, aNNayA core bhaNai kSitipratiSThite nagare eko dhigjAtIyaH paNDitammanyaH zAsanaM nindati, sa vAde pratijJayA uddAhya parAjitya pravAjitaH, pazcAddevatAcoditasyopagataM, jugupsAM na muJcati, sajAtIyAstasyopazAntAH, agArI snehaM na tyajati, kArmaNaM dattaM, kathaM me vaze bhavet ?, mRto devaloka utpannaH / sA'pi tannivedena pravrajitA, anAlocikaiva (cyaiva ) kAlaM kRtvA devaloka utpannA / tatazyutvA rAjagRhe nagare dhano nAma sArthavAhaH, tasya cilAtA nAma dAsI, tasyAH putra utpannaH, nAma tasya kRtaM cilAtaka iti / itarA'pi tasyaiva dhanasya paJcAnAM putrANAmupari dArikA jAtA, suMsumA tasyA nAma kRtaM, sa ca tasyai bAlagrAho dattaH, aceSTAH karoti, tadA niSkAzitaH siMhaguhAM caurapallIM gataH, tatrAmaprahArI nistUMzazca, caurasenApatima'taH, sa ca senApatirjAtaH, anyadA caurAna bhaNati- * bohi-12 yassa pra. + sacihne vikriyAH // 370 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyagihe ghaNo NAma satyavAho, tassa dhUyA suMsumA dAriyA, tahiM vaccAmo, dhaNaM tumha suMsumA majjha, osovANaM dAuM aigao, NAma sAhittA dhaNo saha puttehiM Adharisito, te'vi taM gharaM pavisittA dhaNaM ceDiM ca gahAya pahAviyA, dhaNeNa NayaraguttiyA saddAviyA, mama dhUyaM Niyatteha, davaM tubha, corA bhaggA, logo dhaNaM gahAya Niyatto, iyaro saha puttehiM cilAyagassa maggao laggo, cilAovi dAriyaM gahAya Nassai, jAhe cilAaoNa tarai susumaM vahiuM, imevi dukkA, tAhe suMsumAe sIsaM gahAya patthio, iyare dhADiyA NiyattA, chuhAe ya pariyAviti, tAhe dhaNo putte bhaNai-mamaM mArittA khAha, tAhe vaccaha NayaraM, te necchaMti, jeTho bhaNai-mamaM khAyaha, evaM jAva Daharao, tAhe piyA se bhaNai-mA aNNamaNNaM mAremo, eyaM| cilAyaeNa vavaroviyaM susumaM khAmo, evaM AhArittA puttimaMsaM / evaM sAhUNavi AhAro puttimaMsovamo kAraNio, teNa | AhAreNa NayaraM gayA, puNaravi bhogANamAbhAgI jAyA, evaM sAhUvi NivANasuhassa AbhAgI bhavati / sovi cilAyao rAjagRhe dhano nAma sArthavAhaH, tasya duhitA suMsumA dArikA, tatra vrajAmaH, dhanaM yuSmAkaM suMsumA mama, avasvApinI dattvA'tigataH, nAma sAdhayitvA dhanaH saha putrairAdharSitaH, te'pi tadgRhaM pravizya dhanaM ceTI ca gRhItvA pradhAvitAH, dhanena nagaraguptikAH zabditAH, mama duhitaraM nivartayata, dravyaM yuSmAkaM, | caurA bhagnAH, loko dhanaM gRhItvA nivRttaH, itaraH saha putraizcilAtasya pRSThato lagnazcilAto'pi dArikAM gRhItvA nazyati, yadA cilAto na zaknoti susumAM voDhum, | ime'pi AsannIbhUtAH, tadA suMsumAyAH zIrSa gRhItvA prasthitaH, itare dhATitA nivRttAH, kSudhA ca paritApyante; tadA dhanaH putrAn bhaNati-mAM mArayitvA khAdata, | tadA vrajata nagaraM, te necchanti, jyeSTho bhaNati-mAM khAdata, evaM yAvallaghuH, tadA pitA teSAM bhaNati-mA anyo'nya mArayAva (mImarAma), enAM cilAtena vyaparopitA suMsumAM khAdAmaH, evamAhArya putrImAMsam / evaM sAdhUnAmapyAhAraH putrImAMsopamaH kAraNikaH, tenAhAreNa nagaraM gatAH, punarapi bhogAnAmAbhAgino |jAtAH, evaM sAdhavo'pi nirvANasukhAnAmAbhAgino bhavanti / so'pi cilAtaH Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ aavshyk||371 // | sIseNa gahieNaM disAmUDho jAo, jAva egaM sAhuM pAsai AyAviMtaM, taM bhaNai - samAseNa dhammaM kahehi, mA evaM ceva tumbhavi sIsaM pADemi, teNa bhaNiyaM - uvasamaviveyasaMvaraM, so eyANi payANi gahAya egaMte ciMtimAraddho-uvasamo kAyavo kohA5 INaM, ahaM ca kuddhao, vivego dhaNasayaNassa kAyaco, taM sIsaM asiM ca pADei, saMvaro - iMdiyasaMvaro noiMdiyasaMvaro ya, evaM jhAyai jAva lohiyagaMdheNa kIDigAo khAiumAraddhAo, so tAhiM jahA cAliNI tahA kao, jAva pAyacchirAhiM jAva sIsakaroDI tAva gayAo, tahavi Na jhANAo caliotti // tathA cAmumevArthaM pratipipAdayiSurAha - Jain Educati jo tihi paehi sammaM samabhigao saMjamaM samArUDho / uvasamaviveyasaMvaracilAyaputtaM NamaMsAmi // 872 // vyAkhyA - yastribhiH padaiH samyaktvaM 'samabhigataH ' prAptaH, tathA saMyamaM samArUDhaH, kAni padAni ? upazamavivekasaMvarAH upazamaH - krodhAdinigrahaH, viveka:- svajanasuvarNAdityAgaH, saMvara- indriyanoindriyaguptiriti, tamitthambhUtamupazamavivekasaMvaracilAtaputraM namasye, upazamAdiguNAnanyatvAccilAtaputra evopazamavivekasaMvara iti sa cAsau cilAtaputrazceti samAnAdhikaraNa iti gAthArthaH // 872 // 1 zIrSe gRhIte (gRhItazIrSaH ) diGmUDho jAtaH, yAvadekaM sAdhuM pazyati AtApayantaM taM bhaNati samAsena dharmaM kathaya, maivameva tavApi zIrSa pIpataM, tena bhaNitam-upazamavivekasaMvaraM, sa etAni padAni gRhItvA ekAnte cintitumArabdhaH- upazamaH karttavyaH krodhAdInAm, ahaM ca kruddhaH, viceko dhanasvajanasya kartavyaH tat zIrSamasiM ca pAtayati, saMvara indriyasaMvaro noindriyasaMvarazca evaM dhyAyati yAvadbudhiragandhena kITikAH khAditumArabdhAH, sa tAbhiryathA cAlanI tathA kRtaH, yAvat pAdazirAto yAvat zIrSakaroTikA tAvadgatAH, tathApi na dhyAnAJcalita iti / ational For Personal & Private Use Only hAribhadrIvRttiH 5 vibhAgaH 1 // 371 // jainelibrary.org
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahisariyA pAehiM soNiyagaMdheNa jassa kiiddiio| khAyaMti uttamaMgaM taM dukkarakArayaM vaMde // 873 // vyAkhyA abhisRtAH padyAM zoNitagandhena yasya kITikA avicalitAdhyavasAyasya bhakSayantyuttamAGgaM, padyAM zirAvedhagatA ityarthaH, taM duSkarakArakaM vande iti gaathaarthH|| 873 // dhIro cilAyaputto mRyaiMgaliyAhiM cAliNivva ko| so tahavi khajamANo paDivaNNo uttama ahaM // 874 // vyAkhyA-dhIraH sattvasampannazcilAtIputraH 'mUtiMgaliyAhiM' kITikAbhirbhakSyamANazcAlanIva kRto yaH, tathApi khAdyamAnaH pratipanna uttamamartha, zubhapariNAmAparityAgAditi hRdayam / aDDAijehiM rAiMdiehiM pattaM cilAiputteNaM / deviMdAmarabhavaNaM accharagaNasaMkulaM rammaM // 875 // vyAkhyA-arddhatRtIya rAtrindivaiH prAptaM cilAtIputreNa devendrasyeva amarabhavanaM devendrAmarabhavanam , apsarogaNasaGkalaM ramyamiti gAthArthaH // 875 // dvAraM // saMkSepadvAramadhunA sayasAhassA gaMthA sahassa paMca ya divaDhamegaM ca / ThaviyA egasiloe saMkhevo esa NAyavvo // 876 // / ___ vyAkhyA-cattAri risI gaMthe satasAhasse kAuM jiyasattuM rAyANamuvatthiyA, amha satthANi suNehi tumaM paMcamo logapAlo, teNa bhaNiyaM-kettiyaM ?, te bhaNaMti-sayasAhassiyAo saMdhiyAo cattAri, bhaNai-mama rajaM sIyai, evaM addhaddhaM osaraMtaM 1 catvAra RSayo granthAn zatasAhanAn kRtvA jitazatrurAjAnamupasthitAH, asmAkaM zAstrANi zRNu svaM paJcamo lokapAlaH, tena bhaNitam-kiyat ?, te bhaNanti-zatasAhastrikAH saMhitAzcatasraH, bhaNati-mama rAjyaM sIdati, evamardhAdhamapasarat * gAthAhRdayam. pra. Jain Educatior s onal For Personal & Private Use Only MEnelibrary.org
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 372 // SOHASAGAR jAvekeko silogo Thio, taMpi na suNai, tAhe cauhivi NiyamatapadarisaNasahito silogo kao, sa cAyam-'jINe hAribhadrIbhojanamAtreyaH, kapilaH prANinAM dayA / bRhaspatiravizvAsaH paJcAlaH strISu mArdavam // 1 // Atreya evamAha-jINe bhoja yavRttiH vibhAgaH1 janamAsevanIyamArogyArthineti, evaM pratyekaM yojanA kAryA, evaM sAmAyikamapi caturdazapUrvArthasaMkSepo vartata iti // dvAram // adhunA'navadyadvAraM, tatrA''khyAnakam-saMtapure nagare jiyasattU rAyA dhAriNI devI tesiM putto dhammaruI, so ya rAyA thero 2 tAva so pavaiukAmo dhammaruissa rajaM dAumicchai, so mAuM pucchai-kIsa tAo raja pariccayai ?, sA bhaNai-saMsAra, vaddhaNaM, so bhaNai-mamavi na karja, saha piyareNa tAvaso jAo, tattha amAvasA hohititti gaMDao ugghosei-Asame kallaM amAvasA hohiti to pupphaphalANa saMgahaM kareha, kallaM Na vaTTai chiMdiuM, dhammaruI ciMtei-jai sabakAlaM Na chijeja to suMdaraM hojjA / aNNayA sAhU amAvAsAe tAvasAsamassa adUreNa voleMti, te dhammaruI picchiUNa bhaNai-bhagavaM ! kiM yAvadekaikaH zlokaH sthitaH, tamapi na zRNoti, tadA caturbhirapi nijamatapradarzanasahitaH zlokaH kutaH / vasantapure nagare jitazatrU rAjA, dhAraNI devI, tayoH putro dharmaruciH, sa ca rAjA sthavirastAvatsa pravajitukAmo dharmarucaye rAjyaM dAtumicchati, sa mAtaraM pRcchati-kutastAto rAjyaM parityajati , sA bhaNatisaMsAravardhanaM, sa bhaNati-mamApi na kArya, saha pitrA tApaso jAtaH, tatrAmAvasyA bhaviSyatIti maruka udghoSayati-Azrame kalye'mAvAsyA bhaviSyati tataH puSpaphalAnA saMgrahaM kurudhvaM, kalye va vartate chettuM, dharmarucizcintayati-yadi sarvakAlaM na chiyeta tadA sundaraM bhavet / anyadA sAdhavo'mAvAsyAyAM tApasAzrama| syAreNa vyativajanti, tAn dharmaruciH prekSya maNati-bhagavantaH ! kiM // 372 // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only Wwjalnelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGRICARR tujhaM aNNAuTTI Natthi? to aDaviM jAha, te bhaNaMti-amhaM jAvajIvAe aNAuTTI, so saMbhaMto ciMteumArato, sAivi hai gayA, jAI saMbhariyA, patteyabuddho jAo // amumevArthamabhidhitsurAha soUNa aNAudi aNabhIo vajjiUNa aNagaM tu / aNavajayaM uvagao dhammaruI NAma aNagAro // 877 // | ___ vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya, AkuTTanam AkuTTizchedanaM hiMsetyarthaH, na AkuTTiH-anAkuTTistAM sarvakAlikImAkarNya, 'aNabhIta' 'aNa raNa' iti daNDakadhAtuH, aNati-gacchati tAsu tAsu jIvo yoniSvanenetyaNaM-pApaM taddhItaH, varjayitvA'NaM tu-parityajya sAvadyayogam 'aNavajayaM uvagao'tti varjanIyaH vayaMH aNasya varvyaH aNavaya'stadbhAvastAmaNavayaMtAmupagataH sAdhaH saMvatta ityarthaH, dharmarucinomAnagAra iti gaathaarthH|| 877 // dvAraM // sAmprataM parijJAdvArAvayavArthaH pratipAdyata iti, tatra kathAnakaM prAguktam , idAnIM gAthocyate parijANiUNa jIve ajjIve jaannnnaaprinnaae| sAvajajogakaraNaM parijANai so ilaaputto|| 878 // vyAkhyA-parijJAya jIvAnajIvAMzca 'jANaNApariNAe' tti jJaparijJayA 'sAvadyayogakaraNaM' sAvadyayogakriyAM 'parijANaI' tti pratyAkhyAnaparijJayA sa ilAputra iti gAthArthaH // 878 // dvAraM // pratyAkhyAnadvAraM, tatra kathAnakam-tetailipuraNayare kaNagaraho rAyA, paumAvaI devI, rAyA bhogalolo jAte 2 putte viyaMgei, tetalisuo amacco, kalAo 1 yuSmAkamanAkuTTiAsti ?, tato'TavIM yAtha, te bhaNanti-asmAkaM yAvajIvamanAkuTTI, sa saMbhrAntazcintayitumArabdhaH, sAdhavo'pi gatAH, jAti' smRtA, pratyekabuddho jAtaH / 2 tetahIpure nagare kanakaratho rAjA, padmAvatI devI, rAjA bhogalolupaH jAtAna jAtAn putrAn vyaGgayati, tetalIsuto'mAtyaH, kakAdaH I OR dain Educati o nal For Personal & Private Use Only RAHainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka // 373 // hAribhadrIyavRttiH vibhAga:1 TRACTERSARKARI pUMsiyAraseTThI, tassa dhUyA poTTilA AgAsatalage diTThA, maggiyA, laddhA ya, amacco ya egaMte paumAvaIya bhaNNai-egaM kahavi kumAraM sArakkhaha to tava ya mama ya bhikkhAbhAyaNaM bhavissaitti, mama uyare putto, evaM rahassagayaM sAravemo, saMpattI ya poTTilA devI ya samaM ceva pasUyA, poTTilAe dAriyA devIe diNNA, kumAro poTTilAe, so saMvai, kalAo ya geNhai / aNNayA poTTilA aNiThThA jAyA, NAmamavi Na geNhai, aNNayA pavaiyAo pucchai-asthi kiMci jANaha, jeNaM ahaM piyA hojA, tAo bhaNaMti-Na vaTTai eyaM kaheuM, dhammo kahio, saMvegamAvaNNA, Apucchai-pabayAmi, bhaNai-jai saMbohesi, tAe paDissuyaM, sAmaNNaM kAuM devalogaM gyaa| so rAyA mao, tAhe paurassa daMsei kumAraM, rahassaM ca bhiMdai, tAhe soDabhisitto, kumAraM mAyA bhaNai-tetalisuyassa suTTha vaDejAhi, tassa pahAveNa saMsi rAyA jAo, tassa NAmaM kaNagajhao, tAhe sabahANesu amacco Thavio, devo taM bohei, Na saMbujjhai, tAhe rAyANagaM vipariNAmei, jao jao ThAi tao tao puSyakAraH zreSThI, tasya duhitA poTTilA''kAzatale dRSTA, mArgitA, labdhA ca, amAtyazcaikAnte padmAvatyA bhaNyate-ekaM kathamapi kumAraM saMrakSaya tadA tava mama ca bhikSAbhAjanaM bhaviSyatIti, mamodare putraH, enaM rahasyagataM sArayAmaH, samApattyA, poTTilA devI ca samameva prasUte, poTTilAyA dArikA devyai dattA, kumAraH | poTilAya, sa saMvardhate, kalAzca gRhNAti / anyadA pohilA'niSTA jAtA, nAmApi na gRhNAti, anyadA prabajitAH pRcchati-asti kiJcijjAnIya yenAhaM priyA | bhaveyaM, tA bhaNanti-na vartate etatkathayituM, dharmaH kathitaH, saMvegamApanA, ApRcchati-pravrajAmi, bhaNati-yadi saMbodhayasi, tayA pratizrutaM, zrAmaNyaM kRtvA devalokaM gatA / sa rAjA mRtaH, tadA paurebhyo darzayati kumAra, rahasyaM ca bhinatti, tadA so'bhiSiktaH, kumAraM mAtA bhaNati-tetalIsute suSTha varteyAH, tasya prabhAveNa tvamasi rAjA jAtaH, tasya nAma kanakadhvajaH, tadA sarvasthAneSvamAtyaH sthApitaH, devastaM bodhayati, na saMbudhyate, tadA rAjAnaM vipariNamayati, yato yatastiSThati, tatastato rAjA // 37 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only L ainelibrary.org
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRESSRESTASHOD OPHORS rAyA paraMmuho ThAi, bhIo gharamAgao, so'vi pariyaNo NADhAi, suhRtaraM bhIo, tAhe tAlapuDaM visaM khAi, Na marai, kaMko asI khaMdhe Nisio, Na chiMdai, ubbaMdhai, raju chidai, pAhANaM galae baMdhittA atthAhaM pANiyaM paviThTho, tatthavi thAho jAo, tAhe taNakUDe aggi kAuM paviThTho, tatthavi Na Dajjhai, tAhe NayarAo NipphiDai jAva piTThao hatthI dhADei, purao pavAtakhaDDA, duhao acakkhuphAse majjhe sarANi pataMti, tattha Thio, tAhe bhaNai-hA poTTile sAvige 2 jai NityArejA, Auso poTTile! kao vayAmo?, te AlAvage bhaNai jahA tetaliNAte, tAhe sA bhaNai-bhIyassa khalu bho pavajA, AlAvagA, taM dahaNa saMbuddho bhaNai-rAyANaM uvasAmehi, mA bhaNihiti-ruho pabaio, tAhe sAhariyaM jAva samaMtato maggijai, raNo kahiyaM-saha mAyAe Niggao, khAmettA pavesio, nikkhamaNasibiyAe NINio, pavaio, teNa daDhaM AvaigahieNAvi paccakkhANe samayA kayA // atra gAthA parAGmukhastiSThati, bhIto gRhamAgataH, so'pi parijano nAdviyate, suThutaraM bhItaH, tadA tAlapuTaM viSaM khAdati, na mriyate, kako'siH skandhe vAhitaH na chinatti, uddhadhAti, rajjU chinatti, pASANAn gale baDhA'stAghe pAnIye praviSTaH, tatrApi stAgho jAtaH, tadA tRNakUTeniM kRtvA praviSTaH, tatrApi na dahyate, tadA nagarAnirgacchati, yAvatpRSThato hastI dhATayati, purataH prapAtagartA, ubhayato'cakSuH spoM madhye zarAH patanti, tatra sthitaH, tadA bhaNati-hA poTTile zrAvike ! 2 yadi nistArayiSyasi, AyuSmati ! pohale kuto vrajAmaH?, tAnAlApakAn bhaNati yathA tetalijJAte, tadA sA bhaNati-bhItasya khalu bhoH pravrajyA, AlApakAH, taM dRSTvA saMbuddho bhaNati-rAjAnamupazamaya, mA bIbhaNata-ruSTaH pravrajitaH, tadA saMhRtaM yAvatsamantato mAnyate, rAjJaH kathitaM, saha mAtrA nirgataH, kSamayitvA pravezitaH, niSkramaNazibikayA nirgataH, prabajitaH, tena dRDhamApadgRhItenApi pratyAkhyAne samatA kRtA / For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA paJcakkhe dahaNaM jIvAjIve ya puNNapAvaM ca / paccakkhAyA jogA sAvajA tetalisueNaM // 879 // vyAkhyA pratyakSAniva dRSTvA devasaMdarzanena, kAn ?-jIvAjIvAn puNyapApaM ca pratyAkhyAtA yogAH sAvadyAstetalisuteneti gaathaarthH|| 879 // gataM niruktidvAraM, samAptA copodghAtaniyuktiriti // sUtrasvarUpaM vi01 // 374|| ___ atha sUtrasparzikaniyuktyavasaraH, sA ca prAptAvasarA'pi nocyate, yasmAdasati sUtre kasyAsAviti, tatazca sUtrAnugame vakSyAmaH / Aha-yadyevaM kimiti tasyAH khalvihopanyAsaH?, ucyate, niyuktimAtrasAmAnyAt, evaM sUtrAnugamo'pyavasaraprApta eva, tatra ca sUtramuccAraNIyaM, tacca kimbhUtaM ?, tatra lakSaNagAthA apparagaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM advahi ya guNehi uvaveyaM // 880 // ___ vyAkhyA-alpagranthaM ca mahArthaM ceti vigrahaH, 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi' tyAdivat , adhikRtasAmAyikasUtravadvA, dvAtriMzaddoSavirahitaM yacca, ka ete dvAtriMzaddoSAH?, ucyantealiyamuvaghAyajeNayaM niratthayamavayaM chalaM duhilaM / nissAramadhiyaNaM puNaruttaM vAhayamajuttaM // 881 // kamabhiNNavaryaNabhiNNaM vibhattibhinnaM caliMgabhinnaM c|annbhihiympymev ya sabhovahINaM vahiyaM ca // 882 // kAlaticchevidosA samayaviruddhaM ca varyaNamittaM ca / atthAvattIdoso ya hoi arsamAsadoso ya // 883 // urvamAsvaMgadosA'nidese paidathasaMghidoso ya / ee u suttadosA battIsaM hoMti NAyavvA // 884 // / vyAkhyA-tatra 'anRtam' abhUtodbhAvanaM bhUtanihavazca, abhUtodbhAvanaM-pradhAnaM kAraNamityAdi, bhUtanihavaH-nAstyAtme // 374 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only IDrainelibrary.org
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ CURSOSASSAROS tyAdi 1, 'upaghAtajanaka' sattvopaghAtajanakaM, yathA vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi 2, varNakramanirdezavat nirarthakamArAdesA6 divat , Ar At es ityete AdezAH, eteSu varNAnAM kramanidarzanamAtra vidyate, na punarabhidheyatayA kazcidarthaH pratIyate, ityevaMbhUtaM nirarthakamabhidhIyate, DitthAdivadvA 3, paurvAparyAyogAdapratisambandhArthamapArthakaM, tathA daza dADimAni SaDappAH kuNDamajAjinaM palalapiNDaH tvara kITike ! dizamudIcI, sparzanakasya pitA pratisIna ityAdi 4, vacanavighAto'rthavikalpopapattyA chalaM vAkchalAdi, yathA navakambalo devadatta ityAdi 5, drohasvabhAvaM druhilaM, yathA-'yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena, nAsau pApena yujyate // 1 // ' kaluSaM vA duhilaM, yena puNyapApayoH samatA'spAdyate, yathA-'etAvAneva loko'yaM, yAvAnindriyagocaraH' ityAdi 6, 'niHsAraM' pariphalgu vedavacanavat 7, varNAdibhirabhyadhikam-adhika 8, taireva hInam-unam 9, athavA hetUdAharaNAdhikamadhikaM, yathA'nityaH zabdoH kRtakatvaprayatnAnantarIyakatvAbhyAMghaTapaTavadityAdi, etAbhyAmeva hInam-UnaM yathA-anityaH zabdoghaTavat anityaH zabdaH kRtakatvAdityAdi 18-9, zabdArthayoH punarvacanaM punaruktam anyatrAnuvAdAt, arthAdApannasya svazabdena punarvacanaM, tatra zabdapunaruktam-indra indra iti, arthapunaruktam-indraH zakra iti, arthAdApannasya svazabdena punarvacanaM, yathA-pIno devadatto divA na bhuGkte balavAn paTvindriyazca, arthAdApannaM rAtrau bhuta iti, tatra yo brUyAt-divA na bhuGkte rAtrau bhuta iti sa punaruktamAha 10, |'vyAhataM' yatra pUrveNa paraM vihanyate, yathA-'karma cAsti phalaM cAsti, kartA nAsti ca karmaNA' mityAdi 11, "ayuktam' anupapattikSama, yathA-'teSAM kaTataTabhraSTagajAnAM mdbindubhiH| prAvartata nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // 1 // ityAdi Jain Education intentona For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 375 // 12, 'kramabhinnaM' yatra yathAsaGkhyamanudezo na kriyate, yathA 'sparzanarasanamrANacakSuH zrotrANAmarthAH sparzarasagandhavarNazabdA' iti vaktavye sparzarUpazabdagandharasA iti brUyAt ityAdi 13, 'vacanabhinnaM' vacanavyatyayaH, yathA vRkSAvetau puSpitAH ityAdi 14, vibhaktibhinnaM vibhaktivyatyayaH, yathaiSa vRkSa iti vaktavye eSa vRkSamityAha 15, liGgabhinnaM liGgavyatyayaH, yatheyaM strIti vaktavye'yaM strItyAha 16, 'anabhihitam' anupadiSTaM svasiddhAnte, yathA saptamaH padArtho dazamaM dravyaM vA vaizeSikasya, pradhAnapuruSAbhyAmabhyadhikaM sAGkhyasya, catuH satyAtiriktaM zAkyasyetyAdi 17, apadaM padyavidhau padye vidhAtavye'nyacchando'bhidhAnaM yathA''ryApade vaitAlIyapadAbhidhAnaM 18, 'svabhAvahInaM' yadvastunaH svabhAvato'nyathAvacanaM, yathA zItonirmUrtimadAkAzamityAdi 19, 'vyavahitam' antarhitaM yatra prakRtamutsRjyAprakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtamabhidhIyate, yathA hetukathanamadhikRtya suptiGantapadalakSaNaprapaJcamarthazAstraM vA'bhidhAya punarhetuvacanamityAdi 20, kAladoSaH atItAdikAlavyatyayaH, yathA rAmo vanaM prAvizaditi vaktavye vizatItyAha 21, yatidoSaH - asthAnavicchedaH tadakaraNaM vA, 22, 'chaviH' alaGkAravizeSastena zUnyamiti 23, 'samayaviruddhaM 'ca' svasiddhAntaviruddhaM yathA sAGkhyasyAsat kAraNe kArya sad vaizeSikasyetyAdi 24, vacanamAtraM nirhetukaM yatheSTabhUdeze lokamadhyAbhidhAnavat 25, 'arthApattidoSa:' yatrArthAdaniSTApattiH, yathA 'brAhmaNo na hantavya' iti, arthAdabrAhmaNaghAtApattiH 26, 'asamAsadoSaH' samAsavyatyayaH, yatra vA samAsavidhau satyasamAsavacanaM, yathA rAjapuruSo'yamityatra tatpuruSe samAse karttavye vizeSaNasamAsakaraNaM bahuvrIhisamAsakaraNaM yadivA asamAsakaraNaM rAjJaH puruSo'yamityAdi 27, 'upamAdoSa : ' hInAdhikopamAnAbhidhAnaM yathA meruH sarSapopamaH sarSapo Jain Educationonal For Personal & Private Use Only sUtrasvarUpaM vi0 1 // 375 // ainelibrary.org
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ merusamo binduH samudropama ityAdi 28, rUpakadoSaH svarUpAvayavavyatyayaH, yathA parvatarUpAvayavAnAM parvatenAnabhidhAnaM, samudrAvayavAnAM cAbhidhAnamityAdi 29, 'anirdezadoSaH' yatroddezyapadAnAmekavAkyabhAvo na kriyate, yatheha devadattaH sthAlyAmodanaM pacatIti vaktavye pacatizabdAnabhidhAnaM 30, 'padArthadoSaH' yatra vastuparyAyavAcinaH padasyArthAntaraparikalpanAsszrIyate, yatheha dravyaparyAyavAcinAM sattAdInAM dravyAdarthAntaraparikalpanamulUkasya 31, 'sandhidoSaH' vizliSTasaMhitatvaM vyatyayo veti 32 / ebhirvimuktaM dvAtriMzaddoSarahitaM lakSaNayuktaM sUtraM taditi vAkyazeSaH, 'dvAtriMzaddoSarahitaM yacca' iti vacanAttacchabdanirdezo gamyate // aSTAbhizca guNairupetaM yat tallakSaNayuktamiti vartate, te ceme guNAH nihosa" sAraMvantaM ca heusimalaMkiyaM / urvaNIyaM soyAraMca mirya" maharameva ya // 885 // vyAkhyA-'nirdoSa' doSamuktaM 'sAravat' bahuparyAya, gozabdavatsAmAyikavadvA, anvayavyatirekalakSaNA hetavastadyuktam , 'alaGkRtam' upamAdibhirupetam , 'upanItam' upanayopasaMhRtaM, 'sopacAram' agrAmyAbhidhAnaM, 'mitaM' varNAdiniyataparimANaM, 'madhura' zravaNamanoharam / athavA'nye sUtraguNAH___ appakkharamasaMdiddhaM sauravaM vissaomuMha / atyobhamaNavaMjaM ca suttaM savvANuMbhAsiyaM // 886 // vyAkhyA-'alpAkSaraM' mitAkSaraM, sAmAyikAbhidhAnavat , 'asaMdigdha' saindhavazabdavallavaNaghoTakAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati, 'sAravat' bahuparyAya, 'vizvatomukham' anekamukhaM pratisUtramanuyogacatuSTayAbhidhAnAt, pratimukhamanekArthAbhidhAyaka vA sAravat, 'astobhakaM' vaihihakArAdipadacchidrapUraNastobhakazUnyaM, stobhakA:-nipAtAH, 'anavadyam' agA, na | CCCCCCCCORCAMCESS Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hiMsAbhidhAyaka-'SaTU zatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pshubhistribhiH||1|| ityA sUtrasvarUpaM hAribhadivacanavat, evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / tatazca sUtrAnugamAt sUtre'nugate'navadyamiti nizcite padacchedAnantaraM vi01 drIyA | sUtrapadanikSepalakSaNaH sUtrAlApakanyAsaH, tataH sUtrasparzaniyuktizcaramAnuyogadvAravihitA nayAzca bhavanti, samakaM caitadanuga-18 // 376 // cchatIti, Aha ca bhASyakAra:-"suttaM suttANugamo suttAlAvagakaoya nikkhevo / suttapphAsiyanijattI NayA ya samagaM tu vaccaMti // 1 // " sUtrAnugamAdInAM cAyaM viSayaH-sapadacchedaM sUtramabhidhAya avasitaprayojano bhavati sUtrAnugamaH, sUtrAlApakanyAso'pi nAmAdinikSepamAtramevAbhidhAya, sUtrasparzaniyuktistu padArthavigrahavicArapratyavasthAnAdyabhidhAyeti, tacca prAyo naigamAdinayamataviSayamiti vastutastadanta vina eva nayA iti, na caitat svamanISikayocyate, yata Aha bhASyakAra:"hoi kayattho vottuM sapayaccheyaM suyaM suyaannugmo| suttAlAvayanAso nAmAiNNAsaviNiogaM // 1 // suttaphAsiyanijuttiviniogo sesao payatthAI / pAyaM so cciya negamaNayAimayagoyaro hoi // 2 // " Aha-yadyevamutkamato nikSepadvAre kimiti sUtrAlApakanyAso'bhihita ?, ucyate, nikSepasAmAnyAlAghavArthamityalaM prasaGgena / evaM vineyajanAnagrahAyAnagamAdInAM prasaGgato viSayavibhAgaH pradarzitaH, adhunA prakRtaM prastumaH, tatra sUtraM sUtrAnugame |SI satyuccAraNIyaM, tacca paJcanamaskArapUrvakaM, tasyAzeSazrutaskandhAntargatatvAt, ato'sAveva sUtrAdau vyAkhyeyaH, sarvasUtrAdi* tvAt , sarvasammatasUtrAdivat , sUtrAditvaM cAsya sUtrAdau vyAkhyAyamAnatvAt , niyuktikRtopanyastatvAd, anye tu vyAca kSate-maGgalatvAdevAyaM sUtrAdau vyAkhyAyata iti, tathAhi-trividhaM maGgalam-Adau madhye'vasAne ca, tatrA''dimaGgalArtha nandI dain Education International For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyAtA. madhyamaGgalAthai tu tIrthakarAdiguNAbhidhAyaka: "titthekareM' ityAdi gAthAsamUhaH, namaskArastvavasAnamaGgalArtha iti. etaccAyuktaM, zAstrasyAparisamAptatvAdavasAnatvAnupapatteH, na cA''dimaGgalatvamapyasya yujyate, tasya kRtatvAt , kRtakaraNe cAnavasthAprasaGgAta, alaM pA parabuddhimAndyapradazenena, neSa satAM nyAyaH, sarvathA guruvacanAd yathA'vadhAritaM tattvArthameva pratipAdayAmaH / sUtrAdizca namaskAraH, atastameva prAg vyAkhyAya sUtraM vyAkhyAsyAmaH, sa cotpattyAdyanuyogadvArAnusArato vyAkhyeyaH, tatra namaskAraniyuktiprastAvinImimAmAha gAthAM niyuktikAraH uppattI ( 1 ) nikkhevo (2) payaM (3) payattho (4) parUvaNA (5) vatthu (6) / akkheva ( 7 ) pasiddhi (8) kamo (9) paoyaNaphalaM nmokaaro|| 887 // vyAkhyA-utpAdanam utpattiH, prasUtiH unmAda ityarthaH, so'sya namaskArasya nayAnusAratazcintyaH, tathA nikSepaNaM nikSepo nyAsa ityarthaH, sa cAsya kAryaH, padyate'neneti padaM tacca nAmikAdi, taccAsya vAcyaM, tathA 'padArthaH' padasyArthaH padArthaH, sa ca vAcyaH, tasya ca nirdezaH sadAdyanuyogadvAraviSayatvAt, prakarSeNa rUpaNA-prarUpaNA kAryeti, vasantyasmin guNA iti vastu tadahaM vAcyam, AkSepaNam AkSepaH AzaGketyarthaH, sA ca kAryA, prasiddhiH tatparihArarUpA vAcyeti, kramaH ahaMdAdirabhidheyaH, 'prayojana' tadviSayameva, athavA yena prayuktaH pravartate tatprayojanam-apavargAkhyaM,tathA 'phalaM tacca kriyA'nantarabhAvi svargAdikam, anye tu vyatyayena prayojanaphalayoratha pratipAdayanti, namaskAraH (9500 granthAgraM ) khalvebhiAraizcintya iti gaathaasmudaayaarthH|| 887 // 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamAzrityotpattidvAranirUpaNAyA''ha niyuktikAraH Jain Educa For Personal & Private Use Only selibrary.org
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA namaskAra vi01 // 377 // CAMERA uppannA'Nuppanno ittha nayA''inigamassa'Nuppanno / sesANaM uppanno jai katto, tivihasAmittA // 888 // vyAkhyA-utpannazcAMsAvanutpannazca sa iti samAnAdhikaraNaH, tena naviziSTenAnaJ (pA-2-1-6) kRtAkRtAdivadutpannAnutpannA, syAdvAdina eva evaMprakAraH samAso yujyate, nAnyasyaikAntavAdinaH, ekatraikadA parasparaviruddhadharmAnabhyupagamAta, Aha-syAdvAdino'pi kathamekatraikadA parasparaviruddhadharmAdhyAsa iti, ucyate, 'ettha Nayatti atra nayAH pravartante, te ca naigamAdayaH sapta, naigamo'pi dvibhedaH-sarvasaGgrAhI dezasaGgrAhI ca, tatrAdinaigamasya sAmAnyamAtrAvalambitvAt tasya 4|cotpAdavyayarahitatvAnnamaskArasyApi tadantargatatvAdanutpannaH, 'sesANaM uppaNNo'tti zeSAH-vizeSagrAhiNasteSAM zeSANAM vizepagrAhitvAt tasya cotpAdavyayavattvAt utpAdavyayazUnyasya vAndhyeyAdivadavastutvAt namaskArasya ca vastutvAdutpanna iti, Aha-zeSAH saGgrahAdayaH, sanahasya ca vizeSagrAhitvaM nAstIti, ucyate, tasyAdinaigama evAntarbhAvAnna doSa iti, ata: zeSANAmutpannaH, 'jai katto'tti yadyutpannaH kuta? iti, Aha-'tiviha-sAmittA' trividhaM ca tat svAmitvaM ceti samAsaH, tasmAtrividhasvAmitvAt-trividhasvAmibhAvAt trividhkaarnnaadityrthH|aah-evmpyektraikdaa parasparaviruddhadharmAdhyAsadoSastadavastha eva, na, azeSavastuna eva tattvataH sAmAnyavizeSAtmakatvAt , sAmAnyadharmaiH sattvAdibhiranutpAdAdU vizeSadhamaiH saMsthAnAnupUrvyAdibhirutpAdAda, vijRmbhitaM cAtra bhASyakRtA tattu nocyate granthavistarabhayAd,gamanikAmAtramevaitaditi gAthArthaH 888 yaduktaM-'trividhasvAmitvAditi, tat trividhasvAmitvamupadarzayannAhasamuTThANa 1 vAyaNA 2 laddhio 3 paDhame nayattie tivihN| ujusuya paDhamavajaM sesanayA laddhimicchati // 889 // // 377 // For Personal & Private Use Only amsainelibrary.org
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-samutthAnato vAcanAto labdhitazca namaskAraH samutpadyata iti vAkyazeSaH, samyak saGgataM prazastaM votthAnaM samutthAnaM tannimittaM namaskArasya, kasya samutthAnam, anyasyAzrutatvAttadAdhArabhUtatvAt pratyAsannatvAd dehasyaiva gRhyate iti, yuktaM ca dehasamutthAnaM namaskArakAraNaM, tadbhAvabhAvitvAnyathA'nupapatteriti, ataH samutthAnataH 1, vAcanaM vAcanA-parataH zravaNam adhigama upadeza ityanAntaraM, sA ca namaskArakAraNaM, tadbhAvabhAvitvAdeveti, ato vAcanAtaH 2, labdhiH-tadAvaraNakarmakSayopazamalakSaNA, sA ca kAraNaM, tadbhAvabhAvitvAdeva, ato labdhitazca 3, padAntaprayuktazcazabdo nayApekSayA trayANAmapi prAdhAnyakhyApanArthaH / ata evAha-'paDhame Nayattie tivihaMti prathame nayatrike'zuddhanaigamasaGgrahavyavahArAkhye vicArye samutthAnAdi trividhaM namaskArakAraNamiti, Aha-prathame nayatrike'zuddhanaigamasanahI kathaM trividhaM kAraNamicchataH 1, tayoH sAmAnyamAtrAvalambitvAda, ucyate, 'Adinegamassa'Nuppanna' ityatreva prathamAnayatrikAt tayorutkalitatvAnna doSaH, 'ujjusuyapaDhamavajjati' RjusUtraH prathamavarja-samutthAnAkhyakAraNazUnyaM kAraNadvayamevecchati, samutthAnasya vyabhicAritvAt , tadbhAve'pi vAcanAlabdhizUnyasyAsambhavAt, 'sesa nayA laddhimicchaMti'tti zeSanayAH-zabdAdayo labdhimeva ekA kAraNamicchanti, vAcanAyA api vyabhicAritvAt, tathAhi-satyAmapi vAcanAyAM labdhirahitasya gurukarmaNo'bhavyasya vA naivotpadyate namaskAraH, tasyAM satyAmevotpadyate, tato'sAdhAraNatvAtsava kAraNamiti gAthArthaH // 889 ||dvaarm 1 // idAnIM nikSepaH, sa ca caturdhA-nAmanamaskAraH sthApanAnamaskAraH dravyanamaskAraH bhAvanamaskArazca, nAmasthApane sugame, jJabhavyazarIrAtiriktadravyanamaskArAbhidhitsayA''ha For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- nihAi davva bhAvovauttu jaMkuna saMmadihI u|(muuldaar 2) nevAiaM payaM (mU03) vvabhAvasaMkoaNapayatyo 890 - nArakamara0 hAribha- vyAkhyA-nivAdidravyanamaskAraH, namaskAranamaskAravatoravyatirekAt, AdizabdAt dravyArthoM vA yo mantradevatA- vi01 drIyA dyArAdhanAdAviti, ettha davanamokAre udAharaNaM-vasaMtapure Nayare jiyasattU rAyA, dhAriNIsahio oloyaNaM karei, damaga pAsaNaM, aNukaMpAe naisarisA rAyANotti bhaNai devI, raNNA ANAvio, kayAlaMkAro diNNavattho tehiM uvaNIo, soya // 378 // kacchae gahiellao, bhAsuraM olaggAvijai, kAlaMtareNa rAyANae se rajaM diNNaM, pecchai daMDabhaDabhoie devayAyayaNapUyAo karemANe, so ciMtei - ahaM kassa karemi?, raNNo AyayaNaM karemi, teNa deulaM kayaM, tattha raNNo devIe ya paDimA kayA, paDi* mApavese ANIyANi pucchaMti, sAhai, tuTTho rAyA sakkArei, so tisaMjhaM accei, paDiyaraNaM, tuTheNa rAiNA se sabaThThANagANi diNNANi, annayA rAyA daMDayattAe gao taM sarvateurahANesu ThaveUNaM, tattha ya aMteuriyAo nirohaM asahamANio taM ceva uvacaraMti, so necchai, tAhe tAo bhattagaM necchaMti, pacchA saNiyaM paviTTho, viTTAlio ya, rAyA Agao, sihe vinnaasio| anna dravyanamaskAre udAharaNam-vasantapure nagare jitazatrU rAjA, dhAraNIsahito'valokanaM karoti, damakadarzanam , anukampayA nadIsadRzA rAjAna iti bhaNati devI, rAjJA''nItaH, kRtAlaGkAro dattavastrastaiH upanItaH, sa ca kacchA gRhItaH, bhAsvaramavalagyate, kAlAntareNa rAjJA tasmai rAjyaM dattaM, daNDabhaTabhojikAn | // 378 // devatAyatanapUjAH kurvataH prekSate, sa cintayati-ahaM kasya karomi?, rAjJa AyatanaM karomi, tena devakulaM kRtaM, tatra rAjJo devyAzca pratimA kRtA, pratimApraveze | AnIte pRcchataH, kathayati, tuSTo rAjA satkArayati, sa trisandhyamarcayati, praticaraNaM, tuSTena rAjJA tasai sarvasthAnAni dattAni, anyadA rAjA daNDayAtrAyai gataH taM sarveSvantaHpurasthAneSu sthApayitvA, tatra cAntaHpuryaH nirodhamasahamAnAstamevopacaranti, sa necchati, tadA tA bhaktaM necchanti, pazcAt zanaiH praviSTaH, vinaSTazna, rAjA AgataH, ziSTe vinAzitaH / * nedaM pra. SERECORRECE * * Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyathANIo titthayaro, aMteuratthANIyA chakkAyA, ahavA Na chakkAyA kiMtu saMkAdao padA, mA seNiyAdINavi davanamokkAro bhavissai, damagatthANiyA sAhU, kacchUlatthANIyaM micchattaM, bhAsuratthANIyaM sammattaM, DaMDo vinivAo saMsAre, esa dabanamokAro |'bhaavovuttu jaM kuja sammaddiThI u' noAgamato bhAvanamaskAraH 'yat kuryAt' yat karoti zabdakiyAdi samyagdRSTireveti, atra ca nAmAdinikSepANAM yo nayo yaM nikSepamicchati tadetadvizeSAvazyakAdAzaGkAparihArasahitaM vijJeyam, iha tugranthavistarabhayAdalpamativineyajanAnugrahArtha canoktamiti ||dvaarN||pddvaarmdhunaa-pdyte'neneti padaM, tacca paJcadhA-nAmika naipAtikam aupasargikam AkhyAtikaM mizraM ceti, tatrAzva iti nAmikaM, khalviti naipAtikaM, parItyaupasargika, dhAvatItyAkhyAtikaM, saMyata iti mizraM, evaM nAmikAdipaJcaprakArapadasambhave satyAha-'nevAiyaM parya' ti nipatatyahadAdipadAdiparyanteSviti nipAtaH, nipAtAdAgataM tena vA nivRttaM sa eva vA svArthikapratyayavidhAnAt naipAtikamiti, tatra 'nama' iti naipAtikaM pdN||dvaarm ||pdaarthdvaarmdhunaa-ttrgaathaavyvH davabhAvasaMkoyaNapayattho' ttinama ityetat pUjArthaNama prahave' dhAtuH 'uNAdayo bahula' (pA. 3-3-1) mityasun, namo'hayaH , sa ca dravyabhAvasaGkocanalakSaNa iti, tatra dravya saMkocanaM karaziraHpAdAdisaGkocaH, bhAvasaGkocana vizuddhasya manaso niyogaH, dravyabhAvasaGkocanapradhAnaH padArtho dravyabhAva-18 tasaGkocanapadArthaH, zAkapArthivAderAkRtigaNatvAt pradhAnapadalopaH, atraca bhaGgacatuSTayaM-dravyasaGkoco na bhAvasaGkoca ityekaH, | yathA pAlakasya, bhAvasaGkoco na dravyasaGkoca ityanuttaradevAnAM dvitIyaH, dravyabhAvayoH saGkoca iti zAmbasya tRtIyaH, na 1 rAjasthAnIyastIrthakaraH, antaHpurasthAnIyAH paTU kAyAH, athavA na SaT kAyAH kiM tu zaGkAdIni padAni, mA zreNikAdInAmapi dravyanamaskAro bhUda, dramakasthAnIyAH sAdhavaH, kacchUsthAnIyaM mithyAtvaM, bhAsvarasthAnIyaM samyaktvaM, daNDo vinipAtaH saMsAre, eSa dravyanamaskAraH * yajanAnu0 pra0 CASUSISIGISORSE S Main Education International For Personal & Private Use Only ubrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAraM // prarUpaNAdvArappayA ya 1 navahAkaviho va 6 bhavadarzayati-SaTpadAcA namaskAra vi01 Avazyaka- dravyasaGkoco na bhAvasaGkoca iti shuunyH| iha ca bhAvasaGkocaH pradhAno dravyasaGkoco'pi tacchuddhinimitta iti gAthArthaH hAribha / 890 // dvAraM // prarUpaNAdvArapratipAdanAyA''hadrIyA duvihA parUvaNA chappayA ya 1 navahA ya 2 chappayA innmo| // 379 // kiM 1 kassa 2 keNa va 3 kahiM 4 kiciraM 5 kAviho va 6 bhave // 891 // vyAkhyA-'dvividhA' dviprakArA prakRSTA-pradhAnA pragatA vA rUpaNA-varNanA prarUpaNeti, dvaividhyaM darzayati-SaTpadA ca navadhA ca-navaprakArA navapadA cetyarthaH, cazabdAt paJcapadA ca, tatra 'chappayA iNamo' SaTpadeyaM SaTpadA idAnI vA, kiM? kasya ? kena vA kavA? kiyacciraM ? katividho vA bhavennamaskAra iti gaathaasmudaayaarthH|| 891 // tatrA''dyadvArAvayavArthAbhidhitsayA''hakiM?jIvo tappariNao(dA01) puvvapaDivannaou jIvANaM jIvassa va jIvANa va paDucca paDivajamANaM tu||892|| ___ vyAkhyA-kiMzabdaH kSepapraznanapuMsakavyAkaraNeSu, tatreha prazne, ayaM ca prAkRte'liGgaH sarvanAmanapuMsakanirdezaH sarvaliGgaiH || saha yathAyogamabhisambadhyate, kiM sAmAyika ? ko namaskAraH, tatra naigamAdyazuddhanayamatamadhikRtyAjIvAdivyudAsenAha jIvo nAjIvaH, sa ca saGgrahanayApekSayA mA bhUdaviziSTaH skandhaH, yathA''hustanmatAvalambinaH-puruSa evedaM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvyam, utAmRtatvasyezAno yadannenAtirohatI'tyAdi, tathA tannayavizeSApekSayaiva mA bhUdavizeSo grAma ityato noskandho nogrAma iti vAkyazeSaH, sostikAyamayaH skandhaH, taddezo jIvaH, sa caikadezatvAt skandho na bhavati, anekaska SSSSSSSSSSSSS // 379 // Jain Education For Personal &Private Use Only wagainelibrary.org
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndhApatteH, askandho'pi na bhavati, skandhAbhAvaprasaGgAd, anabhilApyo'pi na bhavati, vastuvizeSatvAt, tasmAnnoskandhaH, skandhaikadeza ityarthaH, skandhadezavizeSArthadyotako nozabdaH, evaM nogrAmo'pi bhAvanIyaH, navaraM grAmaH - caturdazabhUtagrAmasamudAyaH, yathoktam- "aigiMdiya suhumiyarA sanniyarapaNiMdiyA sabiticaU / pajjattApajattA bhedeNaM codasaggAmA // 1 // " alaMprasaGgena, prakRtaM prastumaH - sAmAnyenAzuddhanayAnAM jIvastajjJAnalabdhiyukto yogyo vA namaskAraH, zabdAdizuddhanayamataM tvadhikRtyAha - 'tapariNao' jIva iti vartate, sa hi namaskAra pariNAmapariNata eva namaskAro nApariNata ityarthaH / ekatvAnekatvacintAyAM tu naigamasya saGgrahavyavahArAntargatatvAt saGgrahAdibhireva vicAraH, tatra saGgrahasya namaskArajAtimAtrApekSatvAdeko nama skAraH, vyavahArasya vyavahAraparatvAd bahavo namaskArAH, RjusUtrAdInAM vartamAnamAtragrAhitvAd bahava evopayuktAzceti samAsArthaH, vyAsArtho vizeSAvazyakAdavaseyaH, kimitidvAraM gataM / sAmprataM kasya ? iti dvAram, iha ca prAkpratipannapratipadyamAnakAGgIkaraNato'bhISTamarthaM nirUpayannAha - 'putrapaDivannao u jIvANaM' ityAdi, prakRtacintAyAmiha pUrvapratipanna eva yadA'dhikriyate tadA vyavahAranayamatamAzritya jIvAnAM jIvasvAmika ityarthaH, pratipadyamAnaM tu pratItya jIvasya jIvAnAM (vA) ityakSaragamanikA, bhAvArthastu nayaizcintyate - yasmAnnamaskAryanamaskartRdvayAdhInaM namaskArakaraNaM, tatra naigamavyavahAramataM namaskAryasya namaskAraH, na kartuH, yadyapi namaskArakriyAniSpAdakaH kartA tathA'pi nAsau tasya svayamanupayujyamAnatvAt, yatibhikSAvata, tathAhi na dAturbhikSA niSpAdakasya, api tu bhikSorbhikSeti pratItam, atra ca sambandhavizeSApekSAvazaprApitA 1 ekendriyAH sUkSmetarAH saMjJItarAH paJcendriyAH sadvitricatuSkAH / paryAptAparyAptabhedena caturdaza grAmAH // 1 // * kSavivakSAvaza0 pra0 Jain Educational For Personal & Private Use Only Sjainelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 380 // aSTau bhaGgA bhavanti, tadyathA - jIvasya 1 ajIvasya 2 jIvAnAM 3 ajIvAnAM 4 jIvasya cAjIvasya ca 5 jIvasya cAjIvAnAM ca 6 jIvAnAmajIvasya ca 7 jIvAnAmajIvAnAM ca 8, atrodAharaNAni - "jIvassa so jiNassa va ajjIvassa u jidipaDimAe | jIvANa jatINaM piva ajjIvANaM tu paDimANaM // 1 // jIvassAjIvassa ya jaiNo biMbassa cegao samayaM / jIvassAjIvANa ya jaiNo parimANa cetthaM // 2 // jIvANamajIvassa ya jaINa biMbassa cegao samayaM / jIvANamajIvANa ya jaINa paDimANa cetthaM // 3 // " saGgrahamataM tu namaHsAmAnyamAtraM tatsvAmimAtrasya ca vastuno jIvo nama iti ca tulyAdhikaraNam, abhedaparamArthatvAt tasya, kazcitta zuddhataraH pUjyajIva pUjakajIvasambandhAjIvasyaiva namaskAra ityekaM bhaGga pratipadyate, RjusUtramataM tu namaskArasya jJAnakriyAzabdarUpatvAt teSAM ca karturanarthAntaratvAt kartRsvAmika eva, zabdAdimatamapIdameva, kevalamupayuktakartRsvAmiko'sau tasya jJAnamAtratvAt jJAnamAtratA cAsyopayogAdeva phalaprApteH, zabdakriyAvyabhicArAt, ekatvAnekatvavicArastu naigamAdinayApekSayA pUrvavadAyojanIya iti gAthArthaH // 892 // kasyeti gataM, kena ? ityadhunA nirUpyate - kena sAdhanena sAdhyate namaskAraH ?, tatreyaM gAthA nANAvara Nijjassa ya daMsaNamohassa taha khaovasame / (dA03) jIvamajIve aTThasu bhaMgesu u hoi savvattha // 893 // 1 jIvasya sa jinasyaiva ajIvasya tu jinendrapratimAyAH / jIvAnAM yatInAmapi ajIvAnAM tu pratimAnAm // 1 // jIvasyAjIvasya ca yaterbimbasya caikataH samakam / jIvasyAjIvAnAM ca yateH pratimAnAM caikatra // 2 // jIvAnAmajIvasya ca yatInAM bimbasya caikataH samakam / jIvAnAmajIvAnAM ca yatInAM pratimAnAM caikatra // 3 // For Personal & Private Use Only namaskAra 0 vi0 1 // 380 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOCIRCLEARN vyAkhyA-'jJAnAvaraNIyasya' iti sAmAnyazabde'pi matizrutajJAnAvaraNIyaM gRhyate, matizrutajJAnAntargatatvAt tasya, tathA samyagardazanasAhacaryAjjJAnasya darzanamohanIyasya ca kSayopazamena sAdhyate, prAkRtazailyA tRtIyAnirdezo draSTavyaH, tasya cAvaraNasya dvividhAni spardhakAni bhavanti-sarvopaghAtIni dezopaghAtIni ca, tatra sarveSu sarvaghAtiSUdghAtiteSu dezopaghAtinAM ca pratisamayaM vizuddhyapekSaM bhAgairanantaiH kSayamupagacchadbhirvimucyamAnaH krameNa prathamamakSaraM labhate, evamekaikavarNaprAptyA samastanamaskAramiti, kSayopazamasvarUpaM pUrvavad / gataM keneti dvAraM, kasminnityadhunA, tatra kasminniti saptamyadhikaraNe, adhikaraNaM cAdhAraH, sa ca caturbhedaH, tadyathA-vyApakaH taiaupazleSikaH sAmIpyako vaiSayikazca, tatra vyApakaH tileSu tailam. aupazleSikaH-kaTe Aste, sAmIpya kaH-gaGgAyAM ghoSaH, vaiSayikaH-rUpe cakSuH, tatrAdyo'bhyantaraH, zeSA bAhyAH, tatra naigamavyavahArau bAhyamicchataH, tanmatAnuvAdi ca sAkSAdidaM gAthAzakalaM-'jIvamajIvetyAdi' jIvamajIva iti prAkRtazailyA'nusvA rasyAbhUtasyaivAgamaH, tattvatastu jIve ajIve ityAdyaSTasu bhaGgeSu bhavati sarvatreti bhAvanA, namaskAro hi jIvaguNatvAjjIvaH, sa 8 ca yadA gajendrAdau tadA jIve, yadA kaTAdau tadA'jIve, yadobhayA''tmake tadA jIvAjIvayoH, evamekavacanabahuvacanabhedA daSTau bhaGgAH prAguktA eva yojyaaH| Aha-pUjyasya namaskAra iti naigamavyavahArI, sa eva ca kimityAdhAro na bhavati / yena pRthagiSyate, ucyate, nAvazyaM svena svAtmanyeva bhavitavyam, anyatrApi bhAvAt , yathA devadattasya dhAnyaM kSetra iti, bdAccheSanayAkSepaH kRtaH, saMkSepato darzyate-tatra saGghaho'bhedaparamArthatvAt kazcidvastumAtre abhIcchati, kazcittaddharmatvAjIva iti, RjusUtrastu jIvaguNatvAjjIva eva manyate, Aha-RjusUtro'nyAdhAramapIcchatyeva, 'AkAze vasatI ti vacanAd, ucyate, Jain Educat For Personal & Private Use Only er og
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka namaskAra dravyavivakSAyAmevaM na guNavivakSAyAmiti, zabdAdayastUpayukte jJAnarUpe jIva evecchanti nAnyatra, na vA zabdakriyArUpamiti hAribha vi01 gaathaarthH|| 893 // kasminniti dvAramukta, sAmprataM kiyacciramasau bhavatIti nirUpyate, tatreyaM gAthA uvaoga paDuccaMtomuhutta laddhIi hoi u jahanno / ukkosaTii chAvaTTi sAgarA (dA05)'rihAi pNcviho||894|| // 381 // 5 vyAkhyA-upayogaM pratItya antarmuhUrta sthitiriti sambadhyate jaghanyataH utkRSTatazca, 'laddhIe hoi u jahanno' labdhezca / kSayopazamasya ca bhavati tu jaghanyA sthitirantarmuhUrta eva, utkRSTasthitirlabdheH SaTSaSTisAgaropamANi, samyaktvakAla ityarthaH, ekaM jIvaM pratItyaiSA, nAnAjIvAn punaradhikRtyopayogApekSayA jaghanyenotkRSTatazca sa eva, labdhitazca srvkaalmitidvaarm|| katividho vA ? ityasya praznasya nirvacanArtho gAthAvayavaH-'arihAi paMcaviho tti arhatsiddhAcAryopAdhyAyasAdhupadAdisanipAtAt paJcavidhArthasambandhAt ahaMdAdipaJcavidha ityanena cArthAntareNa vastusthityA namaHpadasyAbhisambandhamAheti gAthArthaH // 894 // dvAram // gatA SaTpadaprarUpaNeti, sAmprataM navapadAyA avasaraH, tatreyaM gAthAsaMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaMca 2 khitta 3 phusaNA y4|kaalo a5aMtaraM 6 bhAga7 bhAva 8 appAbahuMcevara vyAkhyA-sat iti sadbhUtaM vidyamAnArthamityarthaH, sacca tatpadaM ca satpadaM tasya prarUpaNA satpadaprarUpaNA, kAryeti vAkya // 381 // ||zeSaH, yatazca namaskAro jIvadravyAdabhinna ityato dravyapramANaM ca vaktavyaM, kiyanti namaskAravanti jIvadravyANi ?, tathA da kSetram' iti kiyati kSetre namaskAraH?, evaM sparzanA ca kAlazca antaraM ca vaktavyaM, tathA bhAga iti namaskAravantaH zeSa-18 dain Educati o nal For Personal & Private Use Only mi.jainelibrary.org
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAnAM katithe bhAge vartanta iti, 'bhAve' tti kasmin bhAve ? 'appAbahuM ceva' tti alpabahutvaM ca vaktavyaM, prAkpratipanapratipadyamAnakApekSayeti samAsArthaH // 895 // vyAsArthastu pratidvAraM vakSyate, tatrAdyadvArAbhidhitsayA''hasaMtapayaM paDivanne paDivajjate a maggaNaMgaisu 1 / iMdia 2 kAe 3 vee 4 joe a5 kasAya 6 lesAsu 7 // 896 // sammatta 8 nANa 9 desaNa 10 saMjaya 11 uvaogaoa 12 AhAre 13 // bhAsaga 14 paritta 15 pajatta 16 suhume 17 sannI a 18 bhava 19 carame 20 // 897 // vyAkhyA-idaM gAthAdvayaM pIThikAyAM vyAkhyAtatvAnna viviyate / dvAram / anuktadvAratrayAvayavArthapratipAdanAyAhapaliAsaMkhijaime paDivanno hunja (dA02) khittlogss|sttmu caudasabhAgesu hujja (dA03) phusaNAvi emeva | vyAkhyA-'paliyAsaMkhejaime paDivanno hoja' tti iyaM bhAvanA-sUkSmakSetrapalyopamasyAsaGkhyeyatame bhAge yAvantaH pradezA etAvanto namaskArapratipannA iti||dvaarm ||'khittlogss sattasu coddasabhAgesu hoja' ti gatArtha, navaramadholoke paJcasviti ||dvaarm||'phsnnaavi emeva' tti navaraM paryantavartino'pi pradezAn spRzatIti bhedenAbhidhAnamiti gaathaarthH||898 dvAraM // kAladvArAvayavArthavyAcikhyAsayA''haegaM paDucca hiTThA taheva nANAjiANa savvaddhA (dvAraM 5) / aMtara paDucca egaM jahannamatomuhuttaM tu // 899 // vyAkhyA-eka jIvaM pratItyAdhastAt SaTpadaprarUpaNAyAM yathA kAla uktastathaiva jJAtavyaH, nAnAjIvAnapyadhikRtya tathaiva, Jain Education For Personal & Private Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ P namaskAra vi01 Avazyaka- yata Aha-taheva nANAjIvANa sabaddhA bhANiyavA' kAkA niiyte||dvaarm // aMtara paDucca egaM jahannamantomuhattaM tu kaNThyaM, hAribha- navaraM pratItyazabdasya vyavahito yogaH, ekaM pratItyaivamiti gAthArthaH // 899 // drIyA ukkoseNaM ceyaM addhApariaDao u desuunno|nnaannaajiivenntthi u (dvAraM3) bhAve ya bhave khaovasame (dvaarN8)||900|| // 382 // vyAkhyA-ukkoseNaM ceyaM, tameva darzayati-'addhApariyaTTao u desUNo NANAjIve Natthi u' nAnAjIvAn pratItya nAstyantaraM, sadA'vyavacchinnatvAt tasya ||dvaarN|| 'bhAve ya bhave khaovasameM tti, prAcuryamaGgIkRtyaitaduktam , anyathA kSAyikaupazamikayorapyeke vadanti, kSAyike yathA-zreNikAdInAm , aupazamike zreNyantargatAnAmiti, yathAsaGkhyaM ca bhAgadvArAvayavArthAnabhidhAnamadoSAyaiva, vicitratvAt sUtragateriti gAthArthaH // 890 // dvAraM // bhAgadvAraM vyAcikhyAsurAhajIvANa'NaMtabhAgo paDivaNNo sesagA aNaMtaguNA (dvaarN)| vatthu tarihaMtAi paJca bhavetesimo heU // 901 // vyAkhyA-jIvANaNantabhAgo paDivaNNe sesagA apaDivanagA aNaMtaguNatti // dvAram // alpabahutvadvAraM yathA pIThikAyAM matijJAnAdhikAra iti / sAmprataM cazabdAkSiptaM paJcavidhaprarUpaNAmanabhidhAya pazcArdhena vastudvAranirUpaNAyedamAha-'vastu iti vastu dravyaM dalikaM yogyamahamityanAntaraM, vastu namaskArAhA~ ahaMdAdayaH paJcaiva bhavanti, teSAM vastutvena namaskArAhai tve'yaM hetuH-vakSyamANalakSaNa iti gAthArthaH // 901 // adhunA cazabdasUcitAM paJcavidhAM prarUpaNAM pratipAdayannAhaArovaNA ya bhayaMNA pucchA taha dAryaNA ya nijavaNA / namukAra'namukkAre noAijueM va navahA vA // 902 // vyAkhyA-AropaNA ca bhajanA pRcchA tathA 'dAyanA' darzanA dApanA vA, niryApanA, tatra kiM jIva eva namaskAra ! RESSRECHOSLOSOS LOSLASTUS SARORS // 382 // Jain Education international For Personal & Private Use Only albjainelibrary.org
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhosvinnamaskAra eva jIvaH ? ityevaM parasparAvadhAraNam AropaNA, tathA jIva eva namaskAra ityuttarapadAvadhAraNam 1, ajIvAdvyavacchidya jIva eva namaskAro'vadhAryate, jIvastvanavadhAritaH, namaskAro vA syAdanamaskAro vA eSA ekapadavyabhicArAdbhajanA 2, kiMviziSTo jIvo namaskAraH ? kiMviziSTastvanamaskAra iti pRcchA 3, atra prativyAkaraNaM dApanA - namaskArapariNataH jIvo namaskAro nApariNata iti 4, niryApanA tveSa eva namaskAraparyAyapariNato jIvo namaskAraH, namaskAro'pi jIvapariNAma eva nAjIvapariNAma iti, etaduktaM bhavati - dApanA praznArthavyAkhyAnaM niryApanA tu tasyaiva nigamanamiti, athaveyamanyA caturvidhA prarUpaNeti, yata Aha- 'namokkAra'namokkAre NoAdijue va NavadhA vA' tatra prakRtyakAranokArobhayaniSedhasamAzrayAccAturvidhyaM prakRtiH - svabhAvaH zuddhatA yathA namaskAra iti, sa eva naJA sambandhAdakArayuktaH anamaskAraH, sa eva nozabdopapade nonamaskAraH, ubhayaniSedhAttu noanamaskAra iti, tatra namaskArastatpariNato | jIvaH, anamaskArastvapariNato labdhizUnyaH anyo vA 'noAijue va'tti noAdiyukto vA namaskAraH anamaskArazca, anena bhaGgakadvayAkSepo veditavyaH, nozabdenA''diryukto yasya namaskArasyetarasya cetyakSaragamanikA, tatra nonamaskAro viva| kSayA namaskAradeza: anamaskAro vA, dezasarvaniSedhaparatvAnnozabdasya, noanamaskAro'pi anamaskAradezo vA namaskAro vA, dezasarvaniSedhatvAdeva, eSA caturvidhA, naigamAdinayAbhyupagamastvasyAH pUrvoktAnusAreNa pradarzanIyaH, 'navadhA ve' ti prAguktA paJcavidhA iyaM caturvidhA ca saGkalitA satI navavidhA prarUpaNA prakArAntarato draSTavyeti gAthArthaH // 902 // prarUpaNAdvAraM gatam, idAnIM niHzeSamiti, sAmprataM 'vatthaM tarahaMtAI paMca bhave tesimo heu' tti gAthAzakalopanyastamavasa Jain Education Intelational For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha* drIyA // 383 // rAyAtaM ca vastudvAraM vistarato vyAkhyAyata iti, tatrAnantaroktaM gAthAzakalaM vyAkhyAtameva, navaraM tatra yaduktaM 'teSAM vastutve'yaM hetu' riti, sa khalvidAnIM heturucyate, tatreyaM gAthA - magge 1 aviSpaNAso 2 AyAre 3 viSayayA 4 sahAyattaM 5 | paMcavihanamukkAraM karemi eehi~ he UhiM // 903 // vyAkhyA - mArgaH avipraNAzaH AcAraH vinayatA sahAyatvam arhadAdInAM namaskArArhatve ete hetavaH, yadAha - paJcavidhanamaskAraM karomi ebhirhetubhiriti gAthAsamAsArthaH // iyamatra bhAvanA - arhatAM namaskArArhatve mArgaH - samyagdarzanAdilakSaNo hetuH yasmAdasau taiH pradarzitastasmAcca muktiH, tatazca pAramparyeNa muktihetutvAt pUjyAsta iti / siddhAnAM tu namaskArAhatve'vipraNAzaH, zAzvatatvaM hetu:, tathAhi tadavipraNAzamavagamya prANinaH saMsAravaimukhyena mokSAya ghaTante / AcAryANAM tu namaskArArhatve AcAra eva hetu:, tathAhi tAnAcAravata AcArAkhyApakAMzca prApya prANina AcAraparijJAnAnuSThAnAya bhavanti / upAdhyAyAnAM tu namaskArArhatve vinayo hetuH, yatastAn svayaM vinItAn prApya karmavinayana samarthavinayavanto ( pra ) bhavanti dehina iti / sAdhUnAM tu namaskArArhatva sahAyatvaM hetuH, yataste siddhivadhUsaGgamaikaniSThAnAM tadavAptikriyAsAhAyya - manutiSThantIti gAthArthaH // 903 // evaM tAvatsamAsenArhadAdInAM namaskArArhatvadvAreNa mArgapraNayanAdayo guNA uktAH sAmprataM prapaJcenArhatAM guNAnupadarzayannAha - aDavIha dekhiantaM 1 taheva nijjAmayA samuddami 2 / chakkAyara kkhaNaDA mahagovA teNa vuJcati 3 // 904 // Jain Educatio tional For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 1136311 jainelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ -RUSSISKE vyAkhyA-aTavyAM dezakatvaM kRtamarhadbhiH, tathaiva niryAmakAH samudre, bhagavanta eva SaTkAyarakSaNArtha yataH prayatnaM cakruH mahAgopAstenocyanta iti gAthAsamAsArthaH // 904 // avayavArthaM tu pratidvAraM vakSyati, tatra dvArAvayavArtho'bhidhIyate aDaviM sapaJcavAyaM volittA desiovaeseNaM / pAvaMti jahihapuraM bhavADavipI tahA jIvA // 905 // pAvaMti nivvuipuraM jiNovaiTeNa ceva maggeNaM / aDavIi desiattaM evaM neaMjiNiMdANaM // 906 // vyAkhyA-'aTavIM pratItAM 'sapratyapAyAm' iti vyAghrAdipratyapAyabahulAM 'voletta' tti ullaGghaya 'dezikopadezena' nipuH | NamArgajJopadezena prApnuvanti 'yathA 'iSTapuram' iSTapattanaM, bhavATavImapyullaGghayeti vartate, tathA jIvAH kiM prApnuvanti ?-'nivatipuraM' siddhi puraM jinopadiSTenaiva mArgeNa, nAnyopadiSTena, tatazcATavyAM dezikatvamevaM 'jJeyaM' jJAtavyaM, keSAM ?-jinendrANAmiti gAthAdayasamAsArthaH // 95-96 // vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-etthaM aDavI duvihA-davADavI bhAvADavI ya, 4 tattha davADavIe tAva udAharaNaM-vasaMtapuraM NayaraM, dhaNo satthavAho, so puraMtaraM gaMtukAmo ghosaNaM kArei jahA NaMdiphalaNAe,8 tao tattha bahave taDigakappaDigAdayo saMpiMDiyA, so tersi miliyANaM paMthaguNe kahei-ego paMtho ujuo ego ko, jo so vaMko teNa maNAgaM suhaMsuheNa gammai, bahuNA ya kAleNa icchiyapuraM pAvijai, avasANe sovi ujugaM ceva oyarai, jo atrATavI dvividhA-dravyATavI bhAvATavI ca, tatra dravyATavyAM tAvadudAharaNam-vasantapuraM nagara, dhanaH sArthavAhaH, sa purAntaraM gantukAmo ghoSaNAM kArayati-yathA nandIphalajJAte, tatastantra bahavastaTikakArpaTikAdayaH saMpiNDitAH, sa tebhyo militebhyaH pathiguNAn kathayati-ekaH panthAH Rjureko vakraH, yaH sa vakrastena manAkU sukhasukhena gamyate, bahunA ca kAlena IpsitapuraM prApyate, avasAne so'pi RjumevAvatarati, yaH For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 384 // puNa ujjugo teNa lahuM gammai, kiccheNa ya, kahaM ?, so aIva visamo saNho ya, tattha otAre caiva duve mahAghorA vagdhasiMhA parivasaMti, te tao pAe ccaiva laggaMti, amuyaMtANa ya pahaM na pahavaMti, avasANaM ca jAva aNuvati, rukkhA ya ettha ege maNoharA, tesiM puNa chAyAsu na vIsamiyAM, mAraNappiyA khu sA chAyA, parisaDiyapaMDupattANaM puNa aho muhuttagaM vIsamiyavaM, maNohararUvadhAriNo mahuravayaNeNaM ettha maggaMtaraTThiyA bahave purisA hakkAreMti, tesiM vayaNaM na soyavaM, satthigA kharNapi Na mottabA, egAgiNo niyamA bhayaM, duraMto ya ghoro davaggI appamattehiM ullaveyabo, aNolhavijjaMto ya niyameNa Dahara, puNo ya dugguJca pacao uvauttehiM ceva laMgheyaco, alaMghaNe niyamA marijaMti, puNo mahatI aiguvilagabarA vaMsakuDaMgI sigdhaM laMghiyavA, taMmi ThiyANaM bahU dosA, tao ya lahugo khaDDo, tassa samIve maNoraho NAma vaMbhaNo NicaM saNNihio accha, so bhaNai-maNAgaM pUrehi eyaMti, tassa na soyavaM, so Na pUreyavo, so khu pUrijjamANo mahallataro 1 punaH Rjustena laghu gamyate, kRcchreNa ca, kathaM ?, so'tIva viSamaH zlakSNazca tatrAvatAra eva dvau mahAghorI vyAghrasiMhI parivasataH, tau tataH pAdayoreva lagataH, amuJcatozca panthAnaM na prabhavanti, avasAnaM ca yAvadanuvarttete, vRkSAzcAtraike manoharAH, teSAM punabhchAyAsu na vizramitavyaM, mAraNapriyaiva sA chAyA, parizaTitapANDupatrANAmadho muhUrtta vizramitavyaM, manohararUpadhAriNazca bahavo madhuravacanenAtra mArgAntarasthitAH puruSA AkArayanti, teSAM vacanaM na zrotavyaM, sArthikAH kSaNamapi na moktavyAH, ekAkino niyamAdbhayaM duranto ghorazca davAgbhirapramattairvidhyApayitavyaH, avidhyApitazca niyamena dahati pRmazca durgoccaparvata upayuktaireva laGghayitavyaH, anullaGghane ca niyamAt niyate, punarmahatI atigupilagaharA vaMzakuDaGgI zIghraM laGghayitavyA, tasyAM sthitAnAM bahavo doSAH, tatazca laghurgarttaH, tasya samIpe manoratho nAma brAhmaNo nityaM sannihitastiSThati, sa bhaNati -manAkU pUrayainamiti, tasya na zrotavyaM sa na pUrayitavyaH sa hi pUryamANo mahattaro For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 384 // jainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ AUSGEHEGRA bhavai paMthAo ya bhajijai, phalANi ya ettha divANi paMcappayArANi NettAisuhaMkarANi kiMpAgANaM na pekkhiyavANi Na bhottavANi, bAvIsaM ca NaM ettha ghorA mahAkarAlA pisAyA khaNaM khaNamabhivaMti te'vi NaM Na gaNeyavA, bhattapANaM ca tattha vibhAgao virasaM dullabhaM catti, appayANayaM ca Na kAyavaM, aNavarayaM ca gaMtavaM, rattIe vi doNNi jAmA suviyavaM, sesadugeya gaMtavameva, evaM ca gacchaMtehiM devANuppiyA! khippameva aDavI laMghijai, laMghittA ya tamegaMtadogaccavajjiyaM pasatthaM sivapuraM pAvijai, tattha ya puNo Na hoti kei kilesatti / tao tattha kei teNa samaM payaTTA je ujugeNa padhAviyA, aNNe puNa 8 iyareNa, tao so pasatthe divase uccalio, purao vaccaMto maggaM AhaNai, silAisu ya paMthassa dosaguNapisuNagANi akkharANi lihai, ettiyaM gayamettiyaM sesaMti vibhAsA, evaM je tassa nidese vaTTiyA te teNa samaM acireNa taM puraM pattA, je'vi lihiyANusAreNa saMmaM gacchati te'vi pAvaMti, je na vaTTiyAna vA vaTuMti chAyAdiSu paDiseviNo te na pattA na bhavati panthAnazca bhajyante, phalAni cAtra divyAni paJcaprakArANi netrAdisukhakarANi kimpAkAnAM na prekSayitavyAni na bhoktavyAni, dvAviMzatizcAtra ghorA mahAkarAlAH pizAcAH kSaNaM kSaNamabhigavanti te'pi na gaNayitavyAH, bhaktapAnaM ca tatra vibhAgato virasaM durlabhaM ceti, aprayANaM ca na karttavyam, anavarataM ca gantavyaM, rAtrAvapi dvau yAmau svaptavyaM zeSadvike ca gantavyameva, evaM gacchadbhireva devAnupriyAH! kSipramevATavI lakSyate, lakuyitvA ca tadekAntadaurgatyavarjitaM prazastaM zivapuraM prApyate, tatra ca punarna bhavanti kecilkezA iti / tatastatra kecittena samaM pravRttA ye RjunA pradhAvitAH, anye punaritareNa, tataH sa prazaste divase uccalitaH, purato vrajan mArga Ahanti (samIkaroti), zilAdisucapatho guNadoSapizunAnyakSarANi likhati, etAvaddatametAvaccheSamiti vibhASA, evaM ye tasya nirdeze vRttAste tena samamacireNa tatpuraM prAptAH, ye'pi likhitAnusAreNa samyaggacchanti te'pi prApnuvanti, ye na vRttA na vA vartante chAyAdiSu pratisevinaste na prAptA na ARARAASLASELOR For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 385 // yAvi pArvati / evaM davADavIdesigaNAyaM, iyANi bhAvADavIdesigaNAe joijai-satthavAhatthANIyA arahaMtA, ugghosaNAthA-* NIyA dhammakahA taDigAithANIyA jIvA, aDavItthANIo saMsAro, ujjugo sAhumaggo, vaMko ya sAvagamaggo, pappapura tthANIo mokkho, vagghasiMghatullA rAgaddosA, maNohararukkhacchAyAthANIyA itthigAisaMsattavasahIo, parisaDiyAitthA NIAo aNavajjavasahIo,maggataDatthahakkAraNapurisathANagA pAsatthAI akallANamittA, satthigAthANIyA sAhU, davaggAithANiyA kohAdao kasAyA, phalathANIyA visayA, pisAyathANIyA bAvIsaM parIsahA bhattapANANi esaNijjANi, apayANagathANIo nicujjamo, jAmaduge sajjhAo, purapattANaM ca NaM mokkhasuhaMti / etthaya taM puraM gaMtukAmo jaNo uvaesadANA iNA uvagArI satyavAhotti namasati, evaM mokkhatthIhivi bhagavaM paNamiyabo // tathA cAhajaha tamiha satthavAhaM namai jaNo taM puraM tu gaMtumaNo / paramuvagArittaNao nivigghatthaM ca bhttiie||907 // ariho u namukkArassa bhAvao khINarAgamayamoho / mukkhatthINapi jiNo taheva jamhA ao rihA // 10 // 1cApi prApnuvanti / evaM dravyATavIdezikajJAtam, idAnIM bhAvATavIdezikajJAte yojyate-sArthavAhasthAnIyA arhantaH, uddhoSaNAsthAnIyA dharmakathA' taTikAdisthAnIyA jIvAH, aTavIsthAnIyaH saMsAraH, RjuH sAdhumArgaH, vakrazca zrAvakamArgaH, prApyapurasthAnIyo mokSaH dhyAghrasiMhatulyau rAgadveSau, mano haravRkSacchAyAsthAnIyAH sayAdisaMsaktavasatayaH, parizaTitAdisthAnIyA anadyavasatayaH, mArgataTasthAhAyakapuruSasthAnIyAH pArzvasthAdayo'kalyANamitrANi, sArthikasthAnIyAH sAdhavaH, davAjhyAdisthAnIyAH krodhAdayaH kaSAyAH, phalasthAnIyA viSayAH, pizAcasthAnIyA kaviMzatiH parISahAH, bhaktapAnAnyeSaNIyAni, | aprayANasthAnIyo nityodyamaH, yAmadvike svAdhyAyaH, puraprAptAnAM ca mokSasukhamiti / atra ca tatpuraM gantukAbhI jana upadezadAnAdinopakArI sArthavAha iti namasyati, evaM mokSArthibhirapi bhagavAn praNantavyaH / // 38 // For Personal & Private Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAdvayaM nigadasiddhaM, navaraM madazabdena dveSo'bhidhIyate iti // saMsArAaDavIe micchtt'nnaannmohiaphaae| jehiM kaya desiattaM te arihaMte paNivayAmi // 909 // vyAkhyA saMsArATanyAM, kiMviziSTAyAM ?-'mithyAtvAjJAnamohitapathAyAM' tatra mithyAtvAjJAnAbhyAM mohitaH panthA yasyAmiti vigrahaH, tasyAM, yaiH kRtaM dezikatvaM tAnahataH 'praNaumi' abhyarthayAmIti gAthArthaH // 909 // dRSTvA jJAtvA ca samyak panthAnamAsevya ca kRtaM nAnyathA, tathA cA''hasammaiMsaNadivo nANeNa ya suGa tehiM uvaladdho / caraNakaraNeNa pahao nivvANapaho jiNiMdehiM // 910 // | vyAkhyA 'samagdarzanena' aviparItadarzanena dRSTaH, jJAnena ca 'suSTu' yathA'vasthitaH tairahadbhiAtaH, caraNaM ca karaNaM cetyekavadbhAvastena 'prahataH AsevitaH 'nirvANapathaH' mokSamArgo jinendraiH / tatra vratAdi caraNaM, piNDavizuddhyAdi ca karaNaM, yathoktam-'vaya samaNadhamma saMjama veyaviccaM ca bbhNguttiio| gauNAditiyaM tave ko niggahAI caraNameyaM // 1 // piMDavi 625 3 sohI samiI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNaguttIo abhiggahA ceva karaNaM tu // 2 // " iti gAthArthaH // 910||n kevalaM prahata eva, kintu te khalvanena pathA nivRtipurameva prAptA iti, Aha casiddhivasahimuvagayA nivvANasuhaM ca te aNuppattA / sAsayamavvAbAhaM pattA ayarAmaraM ThANaM // 911 // vyAkhyA-'siddhivasati' mokSAlayam 'upagatAH' sAmIpyena-karmavigamalakSaNena prAptA iti, anenaikendriyavyavaccheda * abhyarcayAmi pra. 5. 12 12, Jain Education international For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha namaskAra vi01 drIyA mAha, keSAJcit sukhaduHkharahitA eva te tatra tiSThantIti darzanam , ata Aha-nirvANasukhaM ca te'nuprAptA' niratizayasukhaM prAptA ityarthaH, te ca keSAJciddarzanaparibhavAdinehA''gacchantIti darzanaM, tannivRttyarthamAha-'zAzvataM nityam 'avyAbAdhaM vyAbAdhArahitaM prAptAH 'ajarAmaraM sthAnaM jarAmaraNarahitaM sthAnamiti gaathaarthH||911|| dvAraM 1 // sAmprataM dvitIyadvAravyAcikhyAsayA''hapAvaMti jahA pAraM saMmaM nijAmayA samudassa / bhavajalahissa jiNiMdA taheva jamhA ao arihA // 912 // | vyAkhyA-'prApayanti' nayanti 'yathA' yena prakAreNa 'pAraM' paryantaM 'samyak' zobhanena vidhinA 'niryAmakA pratItAH, kasya !-samudrasya, 'bhavajaladheH' bhavasamudrasya jinendrAstathaiva, pAraM prApayantIti vartate, yasmAdevamataste'rhAH, namaskArasyeti gamyate, ayaM saMkSepArthaH // 912 // bhAvattho puNa ettha nijAmayA duvihA, taMjahA-davanijAmayA bhAvanijAmayA ya, dabanijAmae udAharaNaM taheva ghosaNagaM vibhAsA / ettha aTThavAyA vaNNeyavA, taMjahA-pAINaM vAe paDINaM vAe oINaM vAe dAhiNaM vAe, jo uttarapurasthimeNa so sattAsuo, dAhiNapuveNaM tuMgAro, avaradAhiNeNaM bIAo, avaruttareNa gajjabho, evete aThTha vAyA, annevi disAsuM aThTha ceva, tattha uttarapuveNaM donni, taMjahA-uttarasattAsuo purathimasattAsuo ya bhAvArthaH punaratra niryAmakA dvividhAH, tadyathA-dravyaniryAmakA bhAvaniryAmakAca, dravyaniryAmake udAharaNaM tathaiva ghoSaNaM vibhASA / atrASTau vAtA varNa | yitavyAH, tadyathA-prAcInavAtaH pratIcInavAtaH udIcInavAto dAkSiNAtyavAtaH, ya uttarapaurastyaH sa sattvAsukaH dakSiNapUrvasyAM tuGgAraH, aparadakSiNasyAM bIjApaH aparottarasyAM garjabhaH, evamete'STavAtAH, anye'pi dikSvaSTaica, tatrottarapUrvasyAM dvau, tadyathA-uttarasattvAsukaH pUrvasattvAsukazca, * vibhAvo. vijAo // 386 // dal Educati o nal For Personal & Private Use Only Walnelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHOSPLASH LOGOROSA PARA iyarIe vi donivi purathimatuMgAro dAhiNatuMgAro ya, dAhiNavIyAvo avaravIyAvo ya, avaragajabho uttaragajabhoya, ee da solasa vAyA / tattha jahA jalihiMmi kAliyAvAyarahie gajahANukUlavAe niuNanijAmagasahiyA nicchiDupotA jahiThiyaM paTTaNaM pArvati, evaM camicchattakAliyAvAyavirahie smmttgjbhpvaae| egasamaeNa pattA siddhivasahipaTTaNaM poyA // 913 // vyAkhyA-mithyAtvameva kAlikAvAtaH tena virahite bhavAmbhodhau tathA samyaktvagarjabhapravAte, kAlikAvAto hyasAdhyaH garjabhastvanukUlaH, ekasamayena prAptAH siddhivasatipattanaM 'potAH' jIvabohitthAH, tanniryAmakopakArAditi bhAvanA // tatazca yathA sAMyAtrikasArthaH prasiddhaM niryAmakaM ciragatamapi yAtra siddhyarthaM pUjayati, evaM granthakAro'pi siddhipattanaM prati prasthito'bhISTayAtrAsiddhaye niryAmakaratnebhyastIrthakRyaH stavacikIrSayedamAhanijAmagarayaNANaM amUDhanANamaikaNNadhArANaM / vaMdAmi viNayapaNao tiviheNa tidaMDavirayANaM // 914 // vyAkhyA-niryAmakaratnebhyaH' arhadbhayaH 'amUDhajJAnA' yathAvasthitajJAnA mananaM matiH-saMvideva saiva karNadhAro yeSAM te tathAvidhAstebhyo vandAmi vinayapraNatastrividhena tridaNDaviratebhya iti gAthArtha // 914 ||dvaarN 2 // sAmprataM tRtIyadvAravyAcikhyAsayA''hapAlaMti jahA gAvo govA ahisAvayAiduggehiM / paurataNapANiANi avaNANi pAvaMti taha ceva // 915 // 1 itarasyAmapi dvAveva-pUrvatuGgAro dakSiNatuGgArazca, dakSiNabIjApo'parabIjApazca, aparagarjabha uttaragarjabhazca, ete SoDaza vAtAH / tatra yathA jaladhau kAlikAvAtarahite garjabhAnukUlavAte nipuNaniryAmakasahitA nizchidrapotA yathepsitaM pattanaM prApnuvanti / Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 387 // jIvanikAyA gAvo jaM te pAlaMti te mahAgovA / maraNAibhayA u jiNA nivvANavaNaM ca pArvati // 996 // to uvagArittaNao namo'rihA bhaviajIvalogassa / savvasseha jiniMdA loguttamabhAvao taha ya // 997 // vyAkhyA--gAthAtrayaM nigadasiddhameva // dvAram 3 // evaM tAvaduktena prakAreNa namo'rhatvahetave guNAH pratipAditAH, sAmprataM prakArAntareNa namo'rhatva hetuguNAbhidhitsayA''ha-- rAgaddosakasAe, iMdiANi a paMcavi / parIsahe ubassagge, nAmayaMtA namo'rihA / 998 // vyAkhyA - rAgadveSakaSAyendriyANi ca paJcApi parISahAnupasargAnnAmayanto namo'rhA iti / tatra 'raJja rAge' rajyate anena asmin vA raJjanaM vA rAgaH, sa ca nAmAdizcaturvidhaH, tatra nAmasthApane sugame, dravyarAgo dvedhA- Agamato noAgamatazca, Agamato rAgapadArthajJastatrAnupayuktaH, noAgamato jJazarIra bhavyazarIratadvyatiriktabhedastrividhaH, vyatirikto'pi karmadravyarAgo nokarmadravyarAgazca karmadravyarAgazcaturvidhaH - rAgavedanIya pudgalA yogyAH 1 badhyamAnakA 2 baddhAH 3 udIraNAvalikAprAptAzca 4, bandhapariNAmAbhimukhA yogyAH, bandhapariNAmaprAptA vadhyamAnakAH, nirvRttabandhapariNAmAH satkarmatayA sthitA | jIvenA''tmasAtkRtA baddhAH, udIraNAkaraNenA''kRSyodIraNAvalikAmAnItAzcaramA iti, nokarmadravyarAgastu karmarAgaika| dezastadanyo vA, tadanyo dvividhaH - prAyogiko vaizrasikazca prAyogiko kusumbharAgAdiH, vaizrasikaH sandhyAbhrarAgAdiH, bhAvarAgo'pyAgametarabhedAd dvidhaiva, Agamato rAgapadArthajJa upayuktaH, noAgamato rAgavedanIya karmodayaprabhavaH pariNAmavizeSaH, sa ca dvedhA-prazasto'prazastazca, aprazastastrividhaH - dRSTirAgo viSayarAgaH sneharAgazca tatra trayANAM triSaSTyadhikAnAM For Personal & Private Use Only LA! namaskAra. vi0 1 // 387 // jainelibrary.org
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvAdukazatAnAmAtmIyAtmIyadarzanAnurAgo dRSTirAgaH, yathoktam-"asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINamAhu culsiiii| | annANiya sattahI veNaiyANaM ca battIsA // 1 // jiNavayaNavAhiramaI mUDhA nniydsnnaannuraaenn| savaNNukahiyamete mokkhapahana u pavajaMti // 2 // " viSayarAgastu zabdAdiviSayagocaraH, sneharAgastu viSayAdinimittavikalo'vinIteSvapyapatyAdiSu yo bhavati, tatreha rAge udAharaNam-khiMtipatiTThiyaM NayaraM, tattha do bhAugA-arahannao arahamitto ya, mahaMtassa bhAriyA khuDDalae rattA, so necchai, bahusouvasaggei,bhaNiyA ya aNeNa-kiM na pecchasi bhAugaMti ?, bhattAromArio, sApacchA bhaNai-16 iyANi pi na icchasi ?, so teNa niveeNa pabaio, sAhU jAo, sAvi ahavasaTTA mayA suNiyA jAyA, sAhuNo ya taM gAma gayA, suNiyAe diho, laggA maigga maggiM, uvasaggotti naho rattIe / tatthavi mayA makkaDI jAyA aDavIe, te'vi kammadhammasaMjogeNa tIse aDavIe majjheNaM vaccaMti, tIe diho, laggA kaMThe, tatthavi kileseNa palAo, tatthavi mayA jakkhiNI jAyA, ohiNA pecchai, chiddANi maggai, so'vi appamatto, sA chidaM na lahai, sAyasavAdareNaM tassa chidaM maggei, azItaM zataM kriyAvAdinAmakriyAvAdinAmAhuzcaturazItim / ajJAnikAnAM saptaSaSTiM vainayikAnAM ca dvAtriMzataM // 1 // jinavacanabAhyamatayo mUDhA nijadarzanAnurAgeNa / sarvajJakathitamete mokSapathaM naiva prapadyante // 2 // 2 kSitipratiSThitaM nagaraM, tatra dvau bhrAtarau-arahannako'rhanmitrazca, mahato bhAryA kSullake raktA, sa necchati, bahuza upasargayati, bhaNitA cAnena-kiM na pazyasi bhrAtaramiti?, bhattA mAritaH, sA pazcAdbhaNati-idAnImapi necchasi ?, sa tena nidena prabajitaH, sAdhurjAtaH, sA'pi ArttavArtA mRtA zunI jAtA, sAdhavazca taM grAmaM gatAH, zunyA dRSTaH, lagnA pRSThataH pRSThataH, upasarga iti naSTo rAtrau / tatrApi mRtA markaTI jAtA aTavyA, te'pi karmadharmasaMyogena tasyA aTavyA madhyena brajanti, tayA dRSTaH, lagnA kaNThe, tatrApi kezena palAyitaH tatrApi mRtA yakSiNI jAtA'vadhinA prekSate, chidrANi mArgayati, so'pyapramattaH, sA chidraM na labhate, sA ca sarvAdareNa tasya chidraM mArgayati, * tadaivA''gatya sAzleSaM muhurbhatarivAkarot. dain Educati o nal For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAravi01 // 388 // evaM ca jAi kAlo, teNa kira je samavayA samaNA te taM bhaNaMti-hasiUNa taruNasamaNA bhaNaMti dhanno'si arahamitta! tum| jasi pio suNiyANaM vayaMsa ! girimakkaDINaM ca // 1 // aNNayA so sAhU viyarayaM uttarai, tattha ya pAyavikkhaMbhaM pANiyaM, teNa pAdo pasArio gaibheeNa, tattha ya tAe chidaM lahiUNa Uruo chinno, micchAmi dukkaDaMti-paDiomAhaM AukkAe paDio hojatti, sammadiThiyAe sA dhADiyA, taheva sappaeso lAio rUDho ya devayappahAveNaM, anne bhaNaMti-so bhikkhassa gao annagAme, tattha tAe vANamaMtarIe tassa rUvaM chAettA tassa rUveNaM paMthe talAe NhAi, annehiM diTho, sihaM gurUNaM, Avassae Aloei, gurUhi bhaNiyaM-saMbaM Aloehi ajo!, so uvautto muhaNaMtagamAi, bhaNai-na saMbharAmi khamAsamaNA!, tehiM paDibhiNNo bhaNai-natthitti, AyariyA aNuvachiyassa na diti pAyacchittaM, so ciMtei-kiM kaha vatti ? sA uvasaMtA sAhai-eyaM mae kayaM, sA sAviyA jAyA, sarva parikahei / esa tiviho appasattho, tassa appasatthassa imA // 38 // evaM ca yAti kAlaH tena (saha) kila ye samavayasaH zramaNAste taM bhaNanti-hasitvA taruNazramaNA bhaNanti dhanyo'si arhanminna! svam / yadasi | priyaH zunyA vayasya ! girimarkavyAzca // 1 // anyadA sa sAdhurvitarakamuttarati, tatra ca pAdaviSkambhaM pAnIyaM, tena pAdaH prasArito gatibhedena, tatra ca tayA chidaM labdhvoru chivaM, mithyA me duSkRtamiti patito mA'hamakAye patito bhUvamiti, samyagdasyA sA dhATitA, tathaiva sapradezo lagito rUDhaca devatAprabhASaNa anye bhaNanti-sa bhikSAyai gato'nyanAme, tatra tayA vyantam tasya rUpaM chAdayitvA tasya rUpeNa pathi taDAke vAti, anyaidRSTaH, ziSTaM gurubhyaH, Avazyake Alocayati, gurubhirbhaNitaM-sarvamAlocaya mArya!, sa upayukto mukhAnantakAdi (keSu) bhaNati-na saMsmarAmi kSamAzramaNAH 1, taiH pratibhinno bhaNati-nAstIti, AcAryA anupasthitAya na dadate prAyazcittaM, sa cintayati-kiM kathaM veti, sopazAntA kathayati-etanmayA kRtaM, sA zrAvikA jAtA, sarva parikathayati / eSa trividhaH aprazastaH, tasyAprazastasyaiSA * saMmaM prajAva paDikamaNaM devasiyaM tAva Abhoeti pra. For Personal & Private Use Only SXMainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiruttagAhA-rajati asubhakalimalakuNimANiDesu pANiNo jeNaM / rAgotti teNa bhaNNai jaM rajai tattha rAgattho // 1 // eSo'prazastaH, prazastastvahaMdAdiviSayaH, yathoktaM-"arahatesu ya rAgo rAgo sAhasu baMbhayArIsu / esa pasattho rAgo aja sarAgANa sAhaNaM // 1 // " evaMvidhaM rAgaM nAmayantaH-apanayantaH, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAdapanIta eva gRhyate, AhaprazastanAmanamayuktaM, na, tasyApi bandhAtmakatvAt, Aha-'esa pasattho' ityAdi kathaM, sarAgasaMyatAnAM kUmakhananodAharaNAt prAzastyamityalaM prasaGgena / idAnIM doSo dveSo vA, 'duSa vaikRtye duSyate'nena asminnasmAiSaNaM vA doSaH, 'dviSa aprItau' vA dviSyate'nenetyAdinA dveSaH, asAvapi nAmAdizcaturvidho nyakSeNa rAgavadavaseyaH, tathA'pi digamAtrato nirdizyate-noAgamato dravyadveSaH jJazarIretaravyatiriktaH karmadravyadveSo nokarmadravyadveSazca, karmadravyadveSaH yogyAdibhedAzcatuvidhA eva pudgalAH, nokarmadravyadoSo duSTavraNAdiH, bhAvadveSastu dveSakarmavipAkaH, sa ca prazastetarabhedaH, prazasto'jJAnAdigocaraH, tathA hyajJAnamaviratimityAdi dveSTi, aprazastastu samyaktvAdigocaraH, tatrAprazaste udAharaNaM-NaMdo nAma nAvio gaMgAe logaM uttArei, tattha ya dhammarUI NAma aNagAro tIe nAvAe uttiNNo, jaNo mollaM dAUNa gao, sAhU ruddho, phiDiyA bhikkhAvelA, tahAvi na visajei, vAluyAe uNhAe tisAio ya amuMcaMto ruTo, so ya diTThIvisaladdhio, niruktagAthA-'rajyanti azubhakalimalakuNimAniSTeSu prANino yena / rAga iti tena bhaNyate yadrajyati tatra rAgasthaH // 1 // 2 arhatsu ca rAgo rAgaH sAdhuSu brahmacAriSu / eSa prazasto rAgo'dya sarAgANAM sAdhUnAm // 1 // 3 nando nAma nAviko gaGgAyAM lokAnuttArayati, tatra ca dharmarucirnAma anagArastayA nAvo|ttIrNaH, jano mUlyaM datvA gataH, sAdhU ruddhaH, sphiTitA bhikSAvelA, tathA'pi na visarjayati, vAlukAyAmuSNAyAM tRSArditazcAmucyamAno ruSTaH, sa ca dRSTi| viSalabdhimAn, dain Educati on For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 AvazyakahAribhadrIyA // 389 // teNa DaDDo mao egAe sabhAe gharakoilao jAo, sAhUvi viharato taM gAmaM gao, bhattapANaM gahAya bhocukAmo sabhaM aigao, teNa diTho, so pekkhaMtao ceva tassa Asuratto, bhottumAraddhassa kayavaraM pADei, annaM pAsaM gao, tatthavi, evaM | kahiMci na labbhai, so taM paloei, ko re esa? nAviganaMdamaMgulo?, daDDo, samudaM jao gaMgA pavisai tattha varise 2 aNNaNNeNaM maggeNaM vahai, cirANagaM jaM taM mayagaMgA bhaNNai, tattha haMso jAo, so'vi mAhamAse sattheNa pahAIe jAi, teNa diTTho, pANiyassa pakkhe bhariUNa siMcai, tatthavi uddavio pacchA sIho jAo aMjaNagapabae, so'vi sattheNa taM 8/vIIvayai, sIho uDio, sattho bhinno, so imaM na muyai, tatthavi daDDo, mao ya vANArasIe baDuo jAo, tatthavi || bhikkhaM hiMDaMtaM annehiM DibharUvehi samaM haNai, chubhai dhUlI, ruTeNa daDDo, tattheva rAyA jAo, jAI saMbharai, sabAo aIyajAIo sarai asubhAo, jai saMpayaM mArei to bahugAo phITTo homitti tassa jANaNANimittaM samassaM samAlaMbei, jo eyaM / | tena dagdho mRta ekasyAM samAyAM gRhakokilo jAtaH, sAdhurapi viharan taM grAmaM gataH, bhaktapAnaM gRhItvA bhoktukAmaH sabhAmatigataH, tena dRSTaH, sapazyaneva | tasmai kruddhaH, bhoktumArabdhe kacavaraM pAtayati, anya pArzva gataH, tatrApi, evaM kutrApi na labhate, sa taM pralokayati-ko re eSaH nAviko nando'maGgalaH ?, dagdhaH, (da samudraM yato gaGgA pravizati tatra varSe varSe'nyAnyena mArgeNa vahati, cirantano yaH sa mRtagaGgeti bhaNyate, tatra haMso jAtaH, so'pi mAghamAse sArthena prabhAte (pathAtIto) yAti, tena dRSTaH, pAnIyena pakSau bhRtvA siJcati, tatrApyapadbhAvitaH pazcAt siMho jAto'Jjanakaparvate, so'pi sArthena taMvyativrajati, siMha utthitaH, sArtho bhinnaH, sa enaM na muJcati, tatrApi dagdho mRtazca vArANasyAM baTuko jAtaH, tatrApi bhikSAM hiNDamAnamanyairDimbharUpaiH samaM hanti, kSipati dhUliM, ruSTena dagdhaH, tatraiva rAjA | jAtaH, jAti marati, sarvA atItajAtIrazubhAH smarati, yadi samprati mAryaya tadA bahoH sphiTito'bhaviSyam iti tasya jJAnanimittaM samasyA samAlambayati, ya enAM // 389 // For Personal & Private Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrai tassa rajassa addhaM demi, tassa imo attho-gaMgAe nAvio naMdo, sahAe ghrkoilo| haMso mayaMgatIrAe, sIho aMjaNapabae // 1 // vANArasIe baDuo, rAyA tattheva AgaoM evaM govagAvi paDhaMti, so viharaMto tattha samosaDho, ArAme Thio, ArAmio paDhai, teNa pucchio sAhai, teNa bhaNiyaM-ahaM pUremi 'eesiMghAyao jo uso ittheva samAgao' so ghettuNaM raNNo aggao paDhai, rAyA suNaMtao mucchio, so hammai-so bhaNai hammamANo kavaM kAuM ahaM na yANAmi / logassa kalikalaMDo eso samaNeNa me dino||1||raayaa Asattho vArei, keNaMti pucchati, sAhai-samaNeNaM,rAyA tattha maNusse visajjei, jai aNujANaha vaMdao emi, Agao saDDo jAo, sAhUvi AloiyapaDikato siddho|| evaMvidhaM dveSaM nAmayanta & ityAdi rAgavadAyojyaM, iha rAgadveSau krodhAdyapekSayA nayaiH paryAlocyate-naigamasya saGgrahavyavahArAntargatatvAt saGgrahAdibhi va vicAraH, tatra saGghahasyAprItijAtisAmAnyAt krodhamAnau dveSaH, mAyAlobhau tu prItijAtisAmAnyAd rAgaH, vyavahArasya tu krodhamAnamAyA dveSaH, mAyAyA api paropaghAtArtha pravRttidvAreNAprItijAtAvantarbhAvAt , lobhastu rAgaH, RjusU pUrayati tasai rAjyasvAdhaM dadAmi, tasyaiSo'rthaH-AGgAyAM nAviko nandaH sabhAyAM gRhakokilaH / haMso mRtagaGgAtIre siMho'Jjanaparvate // 1 // vArANasyAM baTuko rAjA tatraivAgataH' evaM gopA api paThanti, sa biharan tatra samavasRtaH, ArAme sthitaH, ArAmikaH paThati, tena pRSTaH kathayati, tena bhaNitam-ahaM | pUrayAmi, 'eteSAM dhAtako yastu so'traiva samAgataH' sa gRhItvA rAjJo'prataH paThati, rAjA zRNvan mUrchitaH, sa hanyate, sa bhaNati handhamAnaH kAvyaM kartumahaM dina jAne / lokasya kalikAraka eSa zramaNena mahyaM dattaH ||1||raajaa Azvasto vArayati, keneti pRcchati, kathayati-zramaNena, rAjA tatra manuSyAn visRjati-yadi anujAnIta vanditumAyAmi, AgataH zrAddho jAtaH, sAdhurapyAlocitapratikrAntaH siddhaH / dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra Avazyaka- hAribhadrIyA vi0 // 30 // trasya tvaprItirUpatvAt krodha eva paraguNadveSaH, mAnAdayastu bhAjyAH, kathaM ?, yadA mAnaH svAhaGkAre prayujyate tadA''tmani bahumAnaprItiyogAd rAgaH, yadA tu sa eva paraguNadveSe prayujyate tadA'prItirUpatvAd dveSaH, evaM mAyAlobhAvapyAtmani mUpiNAd rAgaH, tAveva paropaghAtanimittayogAdaprItirUpatvAd dveSaH, zabdAdInAM tu lobha eva mAnamAye svaguNopakAramUcchAtmakatvAt prItyantargatatvAllobhasvarUpavadatastritayamapi rAgaH, svaguNopakArAMzarahitAstu mAnAMdyaMzAH krodhazca paropaghAtAtmakatvAt dveSa ityalaM prasaGgena, vizeSabhAvanA vizeSAvazyakAdavaseyeti ||dvaarm||ath kaSAyadvAraM, zabdArthaH prAgvat , teSAmaSTadhA nikSepaH, nAmasthApanAdravyasamutpattipratyayAdezarasabhAvalakSaNaH, Aha ca-"NAmaM ThavaNA davie uppattI paccae ya Aese / rasabhAvakasAyANaM Naehi~ chahi~ maggaNA tesiM // 1 // " tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyakaSAyo vyatiriktaH karmadravyakaSAyo nokarmadravyakaSAyazca, karmadravyakaSAyo yogyAdibhedAH kaSAyapudgalAH, nokarmadravyakaSAyastu sarjakaSAyAdiH, utpattikaSAyo yasmAd dravyAde hyAt kaSAyaprabhavastadeva kaSAyanimittatvAd utpattikaSAya iti, uktaM ca-"kiM etto kaThThayaraM jaM mUDho khANugaMmi apphiDio / khANussa tassa rUsai Na appaNo duppaogassa // 1 // ' pratyayakaSAyaH khalvAntarakAraNavizeSaH tatpudgalalakSaNaH, AdezakaSAyaH kaitavakRtabhRkuTibhaGgurAkAraH, tasya hi kaSAyamantareNApi tathAdezadarzanAt, rasakaSAyo harItakyAdInAM rasaH, bhAvakaSAyo dvividhaH-Agamatastadupayukto noAgamatastadudaya eva, nAmasthApanAdravye utpattau pratyaya Adeze ca / rasabhAvakaSAyANAM nayaiH SaDbhirmArgaNA teSAm // 1 // 2 kimetasmAtkRSTataraM yanmUDhaH sthaannaavaasphaalitH| sthANave tasmai ruSyati nAtmano duSprayogAya // 1 // // 39 // Jain Education initional For Personal & Private Use Only ainelibrary org
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa ca krodhAdibhedAccaturvidhaH, krodho'pi nAmAdibhedAccaturvidhaH kaSAyaprarUpaNAyAM bhAvita eva, tathApi vyatirikto dravya| krodhaH prAkRtazabdasAmAnyApekSatvAt carmakArakotthaH rajakanIlikotthazca krodha iti gRhyate, bhAvakrodhastu krodhodaya eva, sa ca caturbhedaH, yathoktaM bhASyakRtA - " jalareNubhUmipabayarAIsariso caubiho koho" prabhedaphalamuttaratra vakSyAmaH / tatthe kohe udAharaNaM - vasaMtapure Nayare ucchannavaMso ego dArago desaMtaraM saMkamamANo sattheNa ujjhio tAvasapalliM gao, tassa nAmaM aggiotti, tAvaseNa saMvaDio, jammo nAmaM so tAvaso, jamassa puttotti jamadaggio jAo, so ghoraM tavaccaraNaM karei, vikkhAo jAo / io ya do devA vesANaro saDo dhannaMtarI tAvasabhatto, te dovi paropparaM pannaveMti, bhaNati yasAhutAvase parikkhAmo, Aha saho-jo amhaM sabaaMtigao tumbha ya sabappahANo te parikkhAmo / io ya mihilAe NayarIe taruNadhammo paumaraho rAyA, so caMpaM vacca vasupujjasAmissa pAmUlaM pacayAmitti, tehiM so parikkhijjai bhatteNaM pANeNa ya, paMthe ya visame so sukumAlao dukkhAvijjai, aNulome ya se uvasagge kariMti, so dhaNiyatarAgaM thiro jAo, 1 jalareNubhUmiparvatarAjIsadRzazraturvidhaH krodhaH / 2 tatra krodhe udAharaNam - vasantapure nagare utsannavaMza eko dArako dezAntaraM saMkrAman sArthenojjhitastApasapallIM gataH, tasya nAmAjhika iti, tApasena saMvardhitaH, yamo nAma sa tApasaH, yamasya putra iti jAmadamyo jAtaH, sa ghoraM tapazcaraNaM karoti, vikhyAto jAtaH / itazca dvau devau vaizvAnaraH zrAddho dhanvantarI (ca) tApasabhaktaH, tau dvAvapi parasparaM prajJApayataH, bhagatazca sAdhutApasau parIkSAvahe, Aha zrAddhaH yo'smAkaM sarvAntiko yuSmAkaM ca sarvapradhAnastau parIkSAvahe / itazca mithilAyAM nagaryo taruNadharmA padmaratho rAjA, sa campAM vrajati vAsupUjyasvAminaH pAdamUle pravrajAmIti, tAbhyAM sa parIkSyate bhaktena pAnena ca, pathi ca viSame sa sukumAro duHkhyate, anulomAMzca tasyopasargAn kurutaH, sa bADhaM sthiro jAtaH, For Personal & Private Use Only inelibrary.org
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 391 // Jain Educatio so tehiM na khobhio, anne bhAMti - * sAvao bhattapaJcakkhAio, te siddhaputtarUveNaM gayA, aisae sAhiMti, bhaNati yamA imaM karehi jahA ciraM jIviyAM, so bhaNai - bahuo me dhammo hohIti, na sako khobheuM / gayA jamadaggissa mUlaM, sauNaruvANi kayANi, kucche se gharao kao, sauNao bhaNai-bhadde ! jAmi himavaMtaM, sA na dei mA Na ehisitti, so savahe karei-goghAyakAi jahA emitti, sA bhaNai-na eehiM pattiyAmitti, jai eyassa risissa dukkiyaM piyasitti to te visajemi, so ruTTho, teNa dovi dohiMvi hatthehiM gahiyANi, pucchiyANi bhAMti - maharisi ! aNavaJccositti, so bhaNai - saccayaM, khobhio, evaM so sAvago jAo devo / imo'vi tAo AyAvaNAra ottinno migakoDagaM NayaraM jAi, tattha jiyasannU rAyA, so uThio-kiM demi ?, dhUyaM dehitti, tassa dhUyAsayaM, jA tumaM icchai sA tujjhatti, kannaMteuraM gao, tAhiM daTThUNa nicchUDhaM, na lajisitti bhaNio, tAo khujjIkayAo, tatthegA reNueNaM ramai tassa dhUyA, tIe NeNaM phalaM paNAmiyaM, 11 sa tAbhyAM na kSobhitaH, ambe bhaNanti zrAvako bhaktapratyAkhyAyakaH, tau siddhaputrarUpeNa gatau, atizayAn kathayataH, bhaNatazca mA imaM kArSIH yathA ciraM jIvitavyaM, sa bhaNati- bahurme dharmo bhaviSyati, na zakyaH (kaH ) kSobhayituM / gatau jamadajhermUlaM, zakunarUpe kRte, kUrce tasya gRhaM kRtaM, zakunako bhaNatibhadre ! yAmi himavantaM sA na dadAti mA na gA iti sa zapathAn karoti -goghAtakAdIn yathaiSyAmIti, sA bhaNati - naitaiH pratyemi iti, yadyetasya RSeduSkRtaM pibasIti tadA tvAM visRjAmi, sa ruSTaH, tena dvAvapi dvAbhyAmapi hastAbhyAM gRhItau, pRSTau bhaNataH maharSe ! anapatyo'sIti, sa bhaNati -satyaM, kSobhitaH, evaM sa zrAvako jAto devaH / ayamapi tasyA AtApanAyA avatIrNo mRgakoSThakaM nagaraM yAti tatra jitazatrU rAjA, sa utthitaH - kiM dadAmi ?, duhitaraM dehIti, tasya duhitRzataM, yA tvAmicchati sA taveti, kanyAntaHpuraM gataH, tAbhirdRSTvA niSThayUtaM, na lajjasIti bhaNitaH, tAH kubjIkRtAH, tatraikA reNau ramate tasya duhitA, tasyai anena phalaM dattam, * nedaM vAkyaM pratyantare onal For Personal & Private Use Only namaskAra* vi0 1 // 391 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchisittiya bhaNiyA, tIe hattho pasArio, nijjaMtIe uvaTThiyAo khujjAo, sAliyarUvae dehi, tAo akhujAo kayAo, kannakujaM nayaraM saMvRttaM, iyarIvi NIyA AsamaM, sagomAhiso pariyaNo dinno, saMvaDiyA, jobaNapattA jAhe jAyA tAhe vIvAhadhammo jAo, aNNayA urdumi jamadaggiNA bhaNiyA-ahaM te carugaM sAhemi jeNaM te putto baMbhaNassa pahANo hohiti, tIe bhaNiyaMevaM kajjautti, majjha ya bhagiNI hatthiNApure anaMtavIriyassa bhajjA, tIse'vi sAhehi khattiyacarugaMti, teNa sAhio, sA ciMtei -ahaM tAva aDavimigI jAyA, mA mama puttovi evaM nAsautti tIe khattiyacarU jimio, iyarIe iyaro pesio, dohavi puttA jAyA, tAvasIe rAmo, iyarIe kattavIrio, so rAmo tattha saMvahui / annayA ego vijjAharo tattha samosaDho, tattha eso paDilaggo, teNa so paDicario, teNa se parasuvijjA diNNA, saravaNe sAhiyA, aNNe bhaNati - jamadaggissa paraMparAgayatti parasuvijjA sA rAmo pADhiotti / sA reNugA bhagiNIgharaM gayatti teNa raNNA samaM saMpalaggA, teNa 1 icchasIti ca bhaNitA, tathA hastaH prasAritaH, nIyamAnAyAmupasthitAH kubjAH, zyAlInAM rUpaM dehi, tA akubjAH kRtAH, kamyakubjaM nagaraM saMvRttaM, itarA'pi nItA AzramaM sagomAhiSaH parijano dattaH, saMvardhitA, yauvanaprAptA yadA jAtA, tadA vIvAhadharmoM jAtaH, anyadA Rtau yAmadazyena bhaNitA ahaM tava caraM sAdhayAmi yena tava putro brAhmaNAnAM pradhAno bhavatIti, tathA bhaNitam-evaM kriyatAmiti, mama ca bhaginI hastinAgapure'nantavIryasya bhAryA, tasyA api sAdhaya kSatriyacaru miti, tena sAdhitaH, sA cintayati ahaM tAvadavImRgI jAtA, mA mama putro'pi evaM nInezat iti tathA kSatriyacarurjimitaH, itarasyAyapi itaraH preSitaH, dvayorapi putrau jAtau tApasyA rAmaH, itarasyAH kArttavIryaH, sa rAmastatra saMvarddhate / abhyadA eko vidyAdharastatra samavasRtaH, tatraiSa pratilagnaH, tena sa praticaritaH, tena tasmai parzuvidyA dattA, zaravaNe sAdhitA, anye bhaNanti - yAmadatyasya paramparAgateti parzuvidyA tAM rAmaH pAThita iti / sA reNukA bhaginIgRhaM gateti tena rAjJA samaM saMpralanA, tena For Personal & Private Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 392 // ROSASSASSICS se putto jAo, saputtA jamadaggiNA ANiyA, ruDho, sA rAmeNa saputtiyA mAriyA, soya kira tattheva isusatyaM sikkhio, namaskAra tIse bhagiNIe suyaM, raNNo kahiyaM, so Agao AsamaM viNAsittA gAvIe ghettUNaM pahAvio, rAmassa kahiyaM, teNa pahA vi01 |viUNa parasuNA mArio, kattavIrio ya rAyA jAo, tassa devI tArA / annayA se piumaraNaM kahiyaM, teNa AgaeNaM jamadaggI mArio, rAmassa kahiyaM, teNAgaeNaM jalaMteNaM parasuNA kattavIrio mArio, sayaM ceva rajaM paDivannaM / io ya sA tArA devI teNa saMbhameNa palAyaMtI tAvasAsamaM gayA, paDio se muheNaM gabbho, nAma kayaM subhUmo, rAmassa parasU jahi 2 khattiyaM pecchai tahiM tahiM jalai, annayA tAvasAsamassa pAseNaM vIIvayai, parasU pajalio, tAvasA bhaNaMti-amhecciya khattiyA, teNa rAmeNa sattavArA nikkhattA puhavI kayA, haNUNaM thAlaM bhariyaM, evaM kira rAmeNaM koheNaM khattiyA kahiyA // evaMvidhaM krodhaM nAmayanta ityAdi pUrvavat / mAno'pi nAmAdizcaturvidha eva, karmadravyamAnastathaiva nokarmadravyamAnastu stabdhadravyalakSaNaH, bhAvamAnastu tadvipAkaH, sa ca caturdhA, yathA''ha-'tiNasalayAkaThThaThiyasaletthaMbhovamo 8| tasyAH putro jAtaH, saputrA jAmadagnyenAnItA, ruSTaH, sA rAmeNa saputrA mAritA, sa ca kila tatraiveSuzAstraM zikSitaH, tasyA bhaginyA zrutaM, rAjJe kathitaM, sa mAgata AzramaM vinAzya gA gRhItvA pradhAvitaH, rAmAya kathitaM, tena pradhAbya pardhAmAritaH, kArtavIryazca rAjA jAtaH, tasya devI tArA / anyadA tasya pitRmaraNaM // 39 // kathitaM, tenAgatena jamadagnirmAritaH, rAmAya kathitaM, tenAgatena jvalantyA parvA kArtavIyoM mAritaH, svayameva rAjyaM pratipannam / itazca sA tArAdevI tena saMbhrameNa palAyamAnA tApasAzramaM gatA, patitazca tasyAH sva mukhena garbhaH, nAma kRtaM subhUmaH, rAmasya pazuMH yatra 2 kSatriyaM pazyati tatra tatra jvalati, anyadA tApasAzramasya pArzvana vyatibrajati, pazUjvalitA, tApasA bhaNanti-vayameva kSatriyAH, tena rAmeNa sapta vArA niHkSatriyA pRthvI kRtA, hanubhiH sthAlaM bhRtaM, evaM kila rAmeNa krodhena kSatriyA hatAH / 2 tinizalatAkASThAsthizailastambhopamo mAnaH / For Personal & Private Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANo'tti, atrodAharaNaM-so subhUmo tattha saMvadai vijAharapariggahio, annayA parikhijjai visAIhiM, io ya rAmo nemittaM pucchai-kao mama viNAsotti, bhaNiyaM-jo eyaMmi sIhAsaNe nivesihiti eyAu dADhAo pAyasIbhUyAo khAhiti tao bhayaM, to teNaM avAriyaM bhattaM kayaM, tattha sIhAsaNaM dhure ThaviyaM, dADhAo se aggao kayAo / itto ya mehaNAo vijAharo so paumasiridhUyAe nemittiyaM pucchai-kassesA dAyavA?, so subhomaM sAhai, tappabhiio mehanAo subhomaM olaggai, evaM vaccai kaalo| ioya subhUmo mAyaraM pucchai-kiM ettigo logo? annovi atthi', tIe saba kahiyaM, to mA NIhi mA mArijihisitti, so taM soUNamabhimANeNa hatthiNAraM gao taM sabhaM, sIhAsaNe niviTho, devayA raDiUNa naThA, |tAo dADhAo paramaNNaM jAyAo, to taM mAhaNA paihayA, teNaM vijAhareNaM tesimuvari pADiti, so vIsattho bhuMjai, rAmassa parikahiyaM, sannaddho tatthAgao parasuMmuyai, vijjhAo, imo ya taM ceva thAlaM gahAya uDio, cakkarayaNaM jAyaM, teNa sa subhUmastana saMvardhate vidyAdharaparigRhItaH, anyadA parIkSyate viSAdibhiH, itazca rAmo naimittikaM pRcchati-kuto mama binAza iti, maNitaM-ya etasinsihAsane nivekSyati etA daMSTrAH pAyasIbhUtAH khAdiSyati tato bhayaM, tatastenAvAritaM bhaktaM kRtaM, tatra siMhAsanaM dhuri sthApita, daMSTrAzca tasyAgrataH kRtAH / | itazca meghanAdo vidyAdharaH sa padmazrIduhitunaimittikaM pRcchati-kama eSA dAtavyA ?, sa subhUmaM kathayati, tatprabhRti meghanAdaH subhUmamavalagati, evaM vrajati kaalH| itazca subhUmo mAtaraM pRcchati-kimiyAn lokaH? anyo'pyasti ?, tayA sarva kathitaM, tato mA gA mA mAriSi iti, sa tat zrutvA'bhimAnena hastinAgapuraM gatastAM (ca) sabhAM, siMhAsane niviSTaH, devatA raTitvA naSTA, tA daMSTrAH paramAnaM jAtAH, tatastaM brAhmaNA hantumArabdhAstena vidyAdhareNa teSAmupari pAtyante (prahArAH), sa vizvasto bhukke, rAmAya parikathitaM, sabaddhastanAgataH pazU muJcati, vidhyAtaH, ayaM ca tameva sthAlaM gRhItvotthitaH, cakkaralaM jAtaM, tena * pahAyA pra. Jain Educationlinedhional For Personal & Private Use Only IRDainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha namaskAra. vi01 drIyA // 393 // sIsaM chiNaM rAmassa, pacchA teNa subhomeNa mANeNaM ekavIsaM vArA nibbaMbhaNA puhavI kayA, gabbhAvi phAliyA // evaMvidhaM mAnaM nAmayanta ityAdi pUrvavat / mAyA caturvidhA, karmadravyamAyA yogyAdibhedAH pudgalA iti, nokarmadravyamAyA nidhAnAdiprayuktAni dravyANi, bhAvamAyA tatkarmavipAkalakSaNA, tasyAzcaite bhedAH-mAyAvalehigomuttimiMDhasiMgaghaNavaMsimUlasamA' mAyAe udAharaNaM paMDarajA-jahA tIe bhattapaJcakkhAiyAe pUyANimittaM tinni vAre logo AvAhio, taM AyariehiM nAyaM| AloAviyA, tatiyaM ca NAloviyA, bhaNai-esa pubabbhAseNAgacchai, sA ya mAyAsalladoseNa kibbisagA jAyA, erisI duraMtA mAyeti // ahavA savaMgasuMdaritti, vasaMtapuraM NayaraM, jiyasattU rAyA, dhaNavaIdhaNAvahA bhAyaro seTThI, dhaNasirI ya se bhagiNI, sA ya bAlaraMDA paralogarayA ya, pacchA mAsakappAgayadhammaghosAyariyasagAse paDibuddhA, bhAyarovi sineheNaM taheva, sA pabaiumicchai, te taM saMsAraneheNaM na deMti, sA ya dhammavayaM khaddhaM khaddhaM karei,bhAujjAyAo se kurukarAyaMti.tIe zIrSe chinnaM rAmastha, pazcAttena subhUmena mAnenaikaviMzatiM vArAn nirbAhmaNA pRthvI kRtA, garmI api pATitAH / 2 mAyA avalekhagomUtrikAmeSazRGgagha| navaMzImUlasamA / mAyAyAmudAharaNaM paNDAryA (pANDurAyA)-yathA tayA pratyAkhyAtabhakayA pUjAnimittaM zrIna vArAn lokaH AhUtaH, tad AcAryaiAtam, AlocitA, tRtIyaM ca nAlocitA, bhaNati-eSa pUrvAbhyAsenAgacchati, sA ca mAyAzalyadoSaNa kilbiSikI jAtA, IdRzI durantA mAyeti / athavA sarvAGgasundarIti, vasantapuraM nagaraM, jitazatrU rAjA dhanapatirdhanAvaho bhrAtarau zreSThinau, dhanazrIzca tayorbhaginI, sA ca bAlaraNDA paralokaratA ca, pazcAt mAsakalpAgatadharmaghoSA cAryasakAze pratibuddhA, bhrAtarAvapi nehena (tasyAH nehena) tathaiva, sA pravrajitumicchati, tau tAM saMsAranehena na dadAte, sA ca dharmavyayaM pracuraM pracura 8 karoti, bhrAtRjAye klinItaH, tathA A% CAR // 39 // For Personal & Private Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vicitiyaM-pecchAmi tAva bhAugANacitaM, kimeyAhiMti?, pacchA niyaDIe AloiUNa sovaNayapavesakAle vIsatthaM vIsatthaM| dAbaha dhammagayaM jaMpiUNa tao naTThakhiDDeNaM jahA se bhattA suNei tahegA bhAujAyA bhaNiyA-kiM bahuNA ? sADiyaM rakkhejjAsi, teNa ciMtiyaM nRNamesA duccAriNitti, vAriyaM ca bhagavayA asaIposaNaMti, taoNaM parihavemitti pallaMke uvavisaMtI vAriyA. 8sA ciMteDa-hAkimeyaMti, pacchA teNa bhaNiyaM-gharAo me NIhi, sA ciMtei-kiM mae dukkaDaM kayaMti, na kiMci pAsai. tao tattheva bhramigayAe kiccheNa NIyA rayaNI, pabhAe ulluggaMgI niggayA, dhaNasirIe bhaNiyA-kIsa ullaggaMgitti, sAruyaMtI bhaNaDa-nayANAmo avarAha, gehAo ya dhADiyA, tIe bhaNiyaM-vIsatthA acchaha, ahaM te bhalissAmi, bhAyA bhaNio-kimeyamevaMti, teNa bhaNiya-alaM me duTThasIlAe, tIe bhaNiyaM-kahaM jANAsi ?, teNa bhaNiyaM-tujjha ceva sagAsAo, suyA se sademaNA nivAraNaM ca, tIe bhaNiyaM-aho te paMDiyattaNaM viyArakkhamattaM ca dhamme ya pariNAmo, mae sAmaneNa bahudosameyaM ** vicintitaM-pazyAmi tAvadAtrozcittaM, kimetAbhyAmiti, pazcAnikRtyA''locya zayanapravezakAle vizvastaM vizvasta pahuM dharmagataM jaspitvA tato naSTakrIDayA yathA tasyA bhartA zuNoti tathaikA bhrAturjAyA bhaNitA-kiM bahunA ? zATikAM rakSeH, tena cintitaM-nUnameSA duzcAriNIti, nivAritaM ca bhagavatA asatIpo| SaNamiti, tata enAM pariSThApayAmIti palyAke upavizantI bAritA, sA cintayati-hA kimetaditi, pazcAttena bhaNitaM-gRhAnme nirgaccha, sA cintayati-kiM mayA daekataM kRtamiti, na kiJcitpazyati, tatastatraiva bhUmigatayA kRcchreNa nItA rajanI, prabhAte mlAnAGgI nirgatA, dhanazriyA bhaNitA-kathaM mlAnAjIti, sA rudantI bhaNati-na jAnAmyaparAdham , gRhAca nirdhATitA, tayA bhaNita-vizvastA tiSTha, ahaM tvAM milayiSyAmi, bhrAtA bhaNita:-kimetadevamiti, tena bhaNitam-alaM me6 daSTazIlayA, tayA bhaNitaM-kathaM jAnAsi , tena bhaNitaM-tavaiva sakAzAt , zrutA tasyA dharmadezanA nivAraNaM ca, tayA bhaNitam-aho tava pANDityaM vicArakSamatvaM / ca dharme ca pariNAmaH, mayA sAmAnyena bahudoSametad *ICIAIS in due For Personal & Private Use Only Nom.jainelibrary.org
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra AvazyakahAribhadrIyA vi01 // 394 // bhagavayA bhaNiyaM tIse uvaiThaM vAriyA ya, kimetAvataiva duccAraNI hoi, tao so lajio, micchAdukkaDaM se davAvio, ciMtiyaM ca NAe-esa tAva me kasiNadhavalapaDivajago, bIovi evaM ceva viNNAsio, navaraM sA bhaNiyA-kiM bahuNA ?, hatthaM rakkhijasitti, sesavibhAsA tahava, jAva eso'vi me kasiNadhavalapaDivajagotti ettha puNa imAe niyaDie abhakkhANadosao tivaM kammamuvanibaddhaM, pacchA eyassa apaDikkamiya bhAvao pavaiyA,bhAyaro'vi se saha jAyAhiM pavaiyA, ahAuyaM pAlaittA savANi suralogaM gayANi, tatthavi ahAuyaM pAlayittA bhAyaro se paDhamaM cuyA sAgee Nayare asogadattassa ibbhassa samuddadattasAyaradattAbhihANA puttA jAyA, iyarIvi caviUNa gayapure Nayare saMkhassa ibbhasAvagassa dhUyA AyAyA, aIvasuMdaritti sabaMgasuMdarI se nAmaM kayaM, iyarIo vibhAujjAyAo caviUNaM kosalAure gaMdaNAbhihANassa ibbhassa sirimaikaMtimaiNAmAo dhUyAo AyAo, jovaNaM pattANi, savaMgasuMdarI kahavi sAgeyAo gayapuramAgaeNa asogadattasiThiNA // 394 // bhagavatA bhaNitaM tasyai upadiSTaM vAritA ca, kimetAvataiva duzcAriNI bhavati, tataH sa lajitaH, mithyAmeduSkRtaM tasyai dApita, cintitaM cAnayA-eSa tAvanme kRSNadhavalapratipattA, dvitIyo'pi evameva jijJAsitaH (parIkSitaH), navaraM sA bhaNitA-kiM bahunA ?, hastaM rakSeriti, zeSavibhASA tathaiva, yAvade. po'pi me kRSNadhavalapratipatteti, anna punaranayA mAyayA'bhyAkhyAnadoSatastInaM karmopanibaddhaM, pazcAdetasmAdapratikramya bhAvataH prabajitA, bhrAtarAvapi tasyAH saha jAyAbhyAM (prabajitAyAM) prava jitau, yathAyuSkaM pAlayitvA sarve suralokaM gatAH, tatrApi yathAyuSkaM pAlayitvA bhrAtarau tasyAH prathama cyutI sAkete nagare'zokadattasyebhyasya samudradattasAgaradattAbhidhAnI putrau jAtI, itarApi cyutvA gajapure nagare zaGkasyebhyaznAvakasya duhitA AyAtA, atIva sundarIti sarvAGgasundarI tasyA nAma kRtam, itare api bhrAtRjAye cyusvA kozalapure nandanAbhidhAnasyebhyasya zrImatikAntimatinAyau duhitarau jAte, yauvanaM prAptAH, sarvAGgasundarI kathamapi sAketAdgajapuramAgatenAzokadattaveSThinA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M alinelibrary.org
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ diTThA, kassesA kannagatti, saMkhassa sihissa sabahumANaM samuddadattassa maggiyA laddhA vivAho ya kao, kAlaMtaraNa so visajjAvago Ayao, uvayAro se kao, vAsagharaM sajiyaM / etthaMtaraMmi ya sabaMgasuMdarIe uiyaM taM niyaDinibaMdhaNaM paDhamakamma, tao bhattAreNa se vAsagharaThieNa voleMtI devigI purisacchAyA diThThA, tao'NeNa ciMtiyaM-duTThasIlA me mahilA, kovi avaloeuM gaotti, pacchA sA''gayA, Na teNa bollAviyA, tao aTTaduhaTTayAe dharaNIe ceva rayaNI gamiyA, pahAe se bhattAro aNApucchiya sayaNavaggaM egassa dhijAiyassa kahettA gao sAgeyaM Nayara, pariNIyA ya'NeNa kosalAure| NaMdaNassa dhUyA sirimaitti, bhAuNA ya se tIse bhaiNI kaMtimaI, suyaM ca Nehi, tao gADhamaddhiI jAyA, visesao tIse, pacchA tANaM gamAgamasaMvavahAro vocchinno, sA dhammaparA jAyA , pacchA pavaiyA, kAleNa viharatI pabattiNIe samaM sAkeyaM gayA, puvabhAujjAyAo uvasaMtAo bhattArA ya tAsiM na suTTha / etthaMtaraMmiya se udiyaM niyaDinibaMdhaNaM bitiyakamma, pAraNage 3 dRSTA, kasyaiSA kanyaketi, zaGkhasya zreSThinaH sabahumAnaM samudradattAya mArgitA labdhA vIvAhazca kRtaH, kAlAntareNa sa netumAgataH, upacArastasya kRtaH, vAsagRhaM sajjitam / atrAntare ca sarvAGgasundaryA uditaM tat mAyA nibandhanaM prathamakarma, tato bhA tasyA vAsagRhasthitena vajrantI daivikI puruSacchAyA dRSTA, tato'nena cintitaM-duSTazIlA mama mahilA, ko'pyavalokya gata iti, pazcAtsA''gatA, na tenAlApitA, tata ArttaduHkhasthitayA (khArtayA) dharaNyAmeva rajanI gamitA, prabhAte tasyA bhartA'nApRcchaya svajanavargamekaM dhigjAtIyaM kathayitvA gataH sAketaM nagara, pariNItA cAnena kozalapure nandanasya duhitA zrImatiriti, bhrAtrA ca tasya tasyA bhaginI kAntimatiH, zrutaM caibhiH, tato gADhamatirjAtA, vizeSatastasyAH, pazcAttayorgamAgamasaMvyavahAro vyucchinnaH, sA dharmaparA jAtA, | pazcAtpravrajitA, kAlena viharantI pravarttinyA samaM sAketaM gatA, pUrvabhrAturjAye upazAnte bhartArau ca tayorna suSTu / atrAntare ca tasyA uditaM nikRtinibandhanaM | dvitIyaM karma, pAraNake Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 395 // CARRERA bhikkharTa paviThA, sirimaI ya vAsagharaM gayA hAraM poyati, tIe abbhuThiyA, sA hAraM mottUNa bhikkhatthamuThiyA, etthaM- namaskAra tami cittakammoiNNeNaM mayUreNaM so hAro gillio, tIe ciMtiyaM-accharIyamiNaM, pacchA sADagaddheNa ThaiyaM, bhikkhA vi01 paDiggAhiyA niggayA ya, iyarIe joiyaM-jAva natthi hArotti, tIe ciMtiyaM-kimeyaM vaDDukheDDu ?, pariyaNo pucchio, so| bhaNaDa-na koi ettha ajaM mottUNa paviTTho anno, tIe aMbADio, pacchA phuTuM / iyarIevi pavattiNIe siddhaM, tIe bhaNiyaM -vicitto kammapariNAmo, pacchA uggataratavarayA jAyA, tesiM cANatthabhIyANaM taM jeDu Na uggAhai, sirimaI kaMtimaio bhatArehiM hasijaMti, Na ya vippariNamaMti, tIevi uggatavarayAe kammasesaM kayaM, etthaMtaraMmi sirimaI bhattArasahagayA vAsa-15 hare ciDa, jAva moreNa cittAo oyariUNa niggilio hAro, tANi saMvegamAvaNNANi, aho se bhagavaIe mahatthatA jaM na sihamidaMti khAme payaTTANi, etthaMtaraMmi se kevalamuppaNNaMti, devehi ya mahimA kayA, tehiM pucchiyaM, tIe'vi sAhio // 395 // bhikSArtha praviSTA, zrImatizca vAsagRhagatA hAraM protati, tayA'bhyutthitA, sA hAraM muktvA bhikSArthamutthitA, anAntare citrakarmottIrNena mayUreNa sa hAro | gilitaH, tayA cintitam-AzcaryamidaM, pazcAt zATakArdhena sthagitaM, bhikSA pratigRhItA nirgatA ca, itarayA dRSTaM-yAvanAsti hAra iti, tayA cintitaM-kimeSA bRhatI krIDA, parijanaH pRSTaH, sa bhaNati-na ko'pi anAryA muktvA praviSTo'nyaH, tayA nirbharsitaH, pazcAt sphiTitam / itarayA'pi pravarttinyAH ziSTaM, tayA bhaNitaM-vicitraH karmapariNAmaH, pazcAt ugratarataporatA jAtA, taizcAnarthabhItaiH tadgRhaM nAvagAhyate, zrImatikAntimatyau bhartRbhyAM hasyete, na ca vipariNamataH, tyaa|'pyuprtportyaa karmazeSa kRtam , atrAntare zrImatirbhatrI saha gatA vAsagRhe tiSThati, yAvanmayUreNa citrAdavatIrya nirgilito hAraH, tau saMvegamApanau, aho tasyA bhagavatyA gAmbhIrya yana ziSTamidamiti kSamayituM pravRttI, atrAntare tasyAH kevalajJAnamutpannamiti, devaizca mahimA kRtaH, taiH pRSTaM, tayA'pi kathitaH For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhavavataMto. tANi pabaiyANi, erisI duhAvahA mAyatti / ahaMvA sUyao-egassa khaMtassa putto khuDao suhasIlao jAva bhaNaDa-aviratiyatti, khateNa dhADio loyassa pesaNaM kareMto hiMDiUNa aTTavasaTTo mao, mAyAdoseNa rukkhakohare suuto| jAo, so ya akkhANagANi dhammakahAo jANai jAtisaraNeNaM, paDhai, vaNacaraeNa gahio, kuMTito pAo acchiM ca kANiyaM. vidhIe uDio, Na koi icchai, so sAvagassa AvaNe ThavittA mullassa gao, teNa appao jANAvio, kIo. paMjarage do. sayaNo micchadiThio, tesiM dhammaM kahei, tassa putto mahesaradhUyaM daTTaNaM ummatto, taM divasaM dhamma Na suNeti Na vA paJcakkhAyaMti, pucchiyANi sAhaMti, vIsatthANi acchaha, so dArao saddAvio, bhaNio ya sasarakkhANaM DhakkAhi, likiriyaM aJcehi, mamaM ca pacchato iTTagaM ukkhaNiUNaM NihaNAhi, tahA kayaM, so aviratao pAyapaDito vinnavei-dhUyAe varaM dehi, sUyao bhaNai mahesarassa-jiNadAsassa dehi, dinA, sA gavaM vahai-devadinnatti, annayA teNa hasiya, nibaMdhe parabhavavRttAntaH, tau pranajitau, IdRzI duHkhAvahA mAyeti / athavA zukaH-ekasya vRddhasya putraH kSullakaH sukhazIlo yAvadbhaNati-aviratiketi, vRddhena nirdhATitaH lokasya preSaNaM kurvan hiNDayitvA ArtavazAtoM mRto, mAyAdoSeNa vRkSakoTare zuko jAtaH, sa cAkhyAnakAni dharmakathAzca jAnAti jAtismaraNena, paThati, vanacareNa gRhItaH, kuNTitaH pAdaH akSi ca kANitaM, vIthyAmavatAritaH, na ko'pIcchati, sa zrAvakasyApaNe sthApayitvA mUlyAya gataH, tenAtmA jJApitaH, krItaH, paJjare kSiptaH, svajano mithyAdRSTiH, tebhyo dharma kathayati, tasya putro mAhezvarasya duhitaraM dRSTvonmattastaddivase dharma na zRNvanti na vA pratyAkhyAnti, pRSTAH kathayanti, vizvastAstiSThata, sa dArakaH zabditaH-bhaNitazca-sarajaskAnAM pAyeM vraja, TikkarikA (kapAlaM) arcaya, mAM ca pazcAt iSTakamukhAya nijahi, tathA kRtaM, so'virataH pAdapatito vijJapayati-duhiturvaraM dehi, zuko bhaNati mahezvarAya-jinadattAya dehi, dattA, sA garva vahati-devadatteti, anyadA tena hasitaM, nirbandhe+nedamudAharaNaM pratya0 For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka kahiyaM, amarisaM vahai, saMkhaDIe vakhittANi harai, bhaNati-tumaMsi paMDitautti picchaM uppADiyaM, so ciMtei-kAlaM harAmi, namaskAra hAribha- 18 bhaNai-NAhaM paMDitao sA pahAviI paMDitiyA,-egA NhAviNI kUraM chettaM NitI corehiM gahiyA, ahaMpi erise maggAmi vi01 ratiM eha rUvae laettA jAihAmo, te AgayA, vAtakoNaeNa NakkANi chiNNANi, anne bhaNaMti-khattamuhe khureNa chinnANi, // 396 // bitiyadivase gahiyA, sIsa koTTei bhaNati ya-keNa tunbhetti, tehiM samaM pahAviyA, egaMmi gAme bhattaM ANemiti kalAla8 kule vikkiyA, te rUvae ghettUNaM palAyA, rattiM rukkhaM vilaggA, tevi palAyA ulaggati, mahisIo hariUNaM tattheva AvA-15 siyA maMsaM khAyaMti, ekko maMsaM ghettUNa rukkhaM vilaggo disAo paloei, teNa diTThA, rUvae dAie, so dukko, jibbhAe gahio, paDateNa Asaitti bhaNite Asaitti kAUNaM NaTThA, sA gharaM gayA, sAhAviI paMDitiyANAhaM pNddito|taahe puNovi | aNNaM lomaM ukkhaNai, puNaravi dAriyApiuNA dArideNa dhaNayao chalAvio rUvagA dinnatti kUDasakkhIhiM davAvio,11 kathitam , amarSa vahati, saMkhaDyAM vyAkSipteSu harati, bhaNati-svamasi paNDita iti picchamutpATitaM, sa cintayati-kAlaM harAmi, bhaNati-nAha paNDitaH, sA nApitI paNDitA-ekA nApitI kUraM kSetraM nayantI cauraihotA, ahamapIdRzAn mArgayAmi rAtrAvAyAta rUpyakAn lAtvA yAsyAmaH, te AgatAH, 4kSurapreNa nAsikA cchinnAH, anye bhaNanti-kSatramukhe kSurapreNa chinnAni, dvitIyadivase gRhItA, zIrSa kaTTayati bhaNati ca-kena yuSmAkamiti, taiH samaM pradhAvitA, IDI hA ekasin grAme bhaktamAnayAmIti kalAlakule vikrItA, te rUpyakAn gRhItvA palAyitAH, rAtrI vRkSaM vilanA, te'pi palAyitA avalaganti, mahISIrhatvA tatraivAkA vAsitA mAMsaM khAdanti, eko mAMsaM gRhItvA vRkSaM vilagno dizaH pralokayati, tena dRSTA, rUpyakAn darzayati, sa AgataH, jilayA gRhItaH, patatA Asta iti | bhaNite Aste iti kRtvA naSTAH, sA gRhaM gatA, sA nApitI paNDitA nAhaM pnndditH| tadA punarapi anyaM picchamutkhanati, punarapi dArikA pitrA dAridyaNa | dhanadazchalitaH rUpyakA dattA iti, kUTasAkSibhirdApitaH, // 396 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAriyA maggiyA, kave chaDhA, suraMga khaNAviyA, piyA kappAsaM kattAvio, saputtayA NijAhi, so gao disaM, imAvi gaNiyaveseNaM pubamAgayA, tilakkhAgiyA koligiNI coranimittaM caMdaputtaM sadAissAmitti asaMtaeNaM pattiyAvito rAyA vANiyadAriyAe, evamAINi paMca sayANi rattIgayANi, piMcchittA mukko, seNeNaM gahio, duhaM seNANaM bhaMDatANaM paDio, asogavaNiyAe peselliyAe putteNa dicho, bhaNio ya-saMgovAhi, ahaM te kajaM kAhAmi, saMgovio, aNNassa raje dijamANe bhiMDamae mayUre vilaggeNaM rattiM rAyA bhaNio, pesilliyAputtassa rajaM diNNaM, teNa sattadivase maggiya, dovi kulA pabAviyA, bhattaM paJcakkhAyaM, sahassAre uvvnnnno|| evaMvidhAM mAyAM nAmayanta ityAdi pUrvavat , lobhazcaturvidhaH-karmadravyalobho yogyAdibhedAH pudgalA iti, nokarmadravyalobhastvAkaramuktizcikkaNiketyarthaH, bhAvalobhastu tatkarmavipAkaH, tadbhedAzcaite-'loho halidakhaMjaNakaddamakimirAyasAmANoM' sarveSAM krodhAdInAM yathAyogaM sthitiphalAni-paikkhacaumAsavaccharajAvajjIvANugAmiNo kamaso / devanaratiriyanAragagaisAhaNaheyavo neyA // 1 // lobhe luddhanaMdodAharaNaM-pADaliputte luddhaNaMdo dArikA mAgitA (yAcitA), kUpe kSiptA, suraGgA khAnitA, pitA kasaM kartitaH, saputrA niryAhi, sa gato dizi, iyamapi gaNikAveSeNa pUrvamAgatA, tilakhAdikA kolikI cauranimittaM candraputraM zabdayiSyAmIti asatA pratyayito rAjA vaNigdArikayA, evamAdIni paJca zatAni rAtrigatAni, niSpicchIkRtya muktaH, zyenena gRhItaH, dvayoH zyenayoH kalahayatoH patito'zokavanikAyAM, preSyikAputreNa dRSTaH, bhaNitazca-saMgopaya, ahaM tava kArya kariSyAmi, saMgopitaH, anyasai rAjye dIyamAne bhiNDamaye mayUre vilanena rAnI rAjA bhaNitaH, preSyikAyAH putrAya rAjyaM dattaM, tena saptamadivase mArgitaM, ve api kule pratAjite, bhaktaM pratyAkhyAtaM, sahasrAre utpnnaaH| 2 lobho hridvaakhnyjnkrdmkRmiraagsmaanH| 3 pakSacaturmAsasaMvatsarayAvajjIvAnugAminaH kramazaH / devanaratiyaGnArakagatisAdhanahetavo jnyeyaaH||1|| lubdhanandodAharaNam-pATaliputre lubdhanando * kolikhiNI pra. Jain Educatilsinhibional For Personal & Private Use Only a.jainelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 397 // vANiyao, jiNadatto sAvao, jiyasattU rAyA, so talAgaM khaNAvei, phAlA ya diTThA kammakarehiM, (graM0 10000 ) surAmohaMti do gAya vIhIe sAvagassa uvaNIyA, teNa te NecchiyA, NaMdassa upanIyA, gahiyA, bhaNiyA ya-aNNevi ANejaha, ahaM ceva geNhissAmi, divase 2 giNhai phAle / aNNayA anbhahie sayaNijjAmaMtaNae balAmoDIeNIo, puttA bhaNiyA-phAle geNhaha, so ya gao, te ya AgayA, tehiM phAlA Na gahiyA, akkuTThA ya gayA pUviyasAlaM, tehiM UNagaM molaMti egaMte eDiyA, kiM paDiyaM, rAyapurisehiM gahiyA, jahAvattaM ranno kahiyaM / so naMdo Agao bhaNai - gahiyA Na vatti, tehiM bhaNNai - kiM amhevi gaheNa gahiyA ?, teNa ailolayAe ettiyassa lAbhassa phiTTo'haMti pAdANa doseNa ekAe kusIe dovi pAyA bhaggA, sayaNo vilavai / tao rAyapurisehiM sAvao NaMdoya ghettUNa rAulaM nIyA, pucchiyA, sAvao bhaSNai - majjha icchAparimANAtirittaM, aviya-kUDamANaMti, teNa na gahiyA, sAvaoM pUeUNa visajjio, naMdo sUlAe 1 vaNik, jinadattaH zrAvakaH, jitazatrU rAjA, sa taDAgaM khAnayati, kuzyazca dRSTAH karmakaraiH, surAmUlyamiti dve gRhItvA vIthyAM zrAvakAyopanIte, tena te neSTe, nandAyopanIte, gRhIte, bhaNitAzca-anyA api Anayeta ahameva grahISyAmi, divase divase kuzyau gRhNAti / anyadA abhyadhike svajanAmantraNe balAskAreNa nItaH putrA bhaNitAH- kuzyau gRhNIyAta, sa ca gataH, te cAgatAH, taiH kuzyau na gRhIte, AkruSTAzca gatAH ApUpikazAlAM, tairUnaM mUlyamityekAnte kSipte, kihUM patitaM, rAjapuruSairgRhItAH, yathAvRttaM rAjJe kathitaM / sa nandaH Agato bhaNati -gRhIte na veti, tairbhaNyate kiM vayamapi graheNa gRhItAH ?, tenAtilaulyatayA etAvato lAbhAt bhraSTo'hamiti pAdayodoMSeNaikayA kuzyA dvAvapi pAdau bhanau, svajano vilapati / tato rAjapuruSaiH zrAvako nandazca gRhItvA rAjakulaM nItI, pRSTau, zrAvako bhaNati - mamecchAparimANAtiriktam, apica-kUTamAnamiti, tena na gRhIte, zrAvakaH pUjayitvA visRSTaH, nandaH zUlAyAM # vIhIe nIyA + kIho phiTTo diDo. For Personal & Private Use Only namaskAra* vi0 1 // 397 // ainelibrary.org
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinno, sakulo ya ucchAio, sAvago sirighario Thaviyao / eriso duraMto lobho // evaMvidhaM lobhaM nAmayanta ityAdi pUrvavat / athendriyadvAramucyate, tatrendriyamiti kaH zabdArthaH ?, 'idi paramaizvarye' indanAdindraH, -sarvopalabdhibhogaparamaizvaryasambandhAjIvaH, tasya liGgaM tena dRSTaM sRSTaM cetyAdi, 'indriyamindraliGgam' ityAdinA sUtreNa nipAtanAt siddhaM tacca dvidhA-dravyendriyaM bhAvendriyaM ca tatra nirvRttyupakaraNe dravyendriyaM labdhyupayogau bhAvendriyamiti, amUni ca sparzanAdibhedena paJca bhavanti ato bahuvacanam, uktaM ca- " sparzana rasanamrANacakSuH zrotrANIndriyANi " ( tasvA0 a0 2 sU0 20) etAni ca nAmitAni alaM duHkhAyeti, atrodAharaNAni / tatthe soiMdie udAharaNaM - vasaMtapure Nayare pupphasAlo nAma gaMdhavio, so aisussaro virUvo ya, teNa jaNo hayahiyao kao, taMmi Nayare satthavAho disAyattaM gaelao, bhaddA ya se bhAriyA, tIe keNavi kAraNeNa dAsIo paTTiyAo, tAo suNaMtIo acchaMti, kAlaM na yANaMti, cireNa AgayAo aMbADiyAo bhAMtimA bhaTTiNI ! rUseha, jaM ajja amhAhiM suyaM taM pasUNavi lobhaNijjaM, kimaMga puNa sakaNNANaM ?, kahaMti ?, tAhiM se kahiyaM, sA hiyaeNa ciMtei-kahamahaM pecchijjAmi ? / annayA tattha NayaradevayAe jattA jAyA, sabaM ca NayaraM gayaM, sAvi gayA, 1 bhinnaH, sakulazrotsAditaH, zrAvakaH zrIgRhikaH sthApitaH / etAdRzo duranto lobhaH / 2 tatra zrotrendriye udAharaNaM vasantapure nagare puSpazAlo nAma gAndharvikaH so'tIva sukharo virUpazca tena jano hRtahRdayaH kRtaH, tasminnagare sArthavAho digyAtrAM gato'bhUt, bhadvA ca tasya bhAryA, tathA kasmaicidapi kAraNAya dAsyaH pravarttitAH tAH zRNvantyastiSThanti kAlaM na jAnanti, cireNAgatA upAlabdhA bhaNanti mA svAmini ! ruSaH, yadadyAsmAbhiH zrutaM tatpazUnAmapi lobhanIyaM, kimaGga punaH sakarNAnAM ?, kathamiti ?, tAbhistasyai kathitaM sA hRdayena cintayati - kathamahaM prekSayiSye ? / anyadA tatra nagaradevatAyA yAtrA jAtA, sarva ca nagaraM gataM, sA'pi gatA, * jiNadatto. For Personal & Private Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 398 // logovi paNamiUNaM paDiei pahAyadesakAlo ya vaTTai, sovi gAiUNa parissaMto parisare sutto, sA ya satthavAhI dAsIe samaM AgayA, paNivaittA deulaM payAhiNaM karei, ceDIhiM dAio esa sotti, sA saMbhaMtA, tao gayA, pecchai virUvaM daMturaM, bhaNai-dihaM se rUveNaM ceva geyaM, tIe nicchadaM, cetiyaM caNeNa, kusIlaehiM se kahiyaM, tassa amariso jAo,to se gharamUle paJcUsakAlasamae gAiumAraddho pautthavaiyAnibaddhaM, jaha Apucchai jahA tattha ciMtei jahA lehe visajjai jahA Agao gharaM pavisai, sA ciMtei-sabhUyaM vadRi tAe abbhuTemitti AgAsatalagAo appA mukko, sA mayA, evaM soiMdiyaM dukkhAya bhavai // cakkhidie udAharaNaM-mahurAe NayarIe jiyasattU rAyA, dhAriNI devI, sA payaIe dhammasaddhA, tattha bhaMDIravaNaM ceiyaM, tassa jattA, rAyA saha devIe NayarajaNo ya mahAvibhUIe niggao, tatthegeNamibbhaputteNa jANasaMThiyAe devIe javaNiyaMtaraviNiggao sAlattago saneuro aIva suMdaro diTho calaNotti, ciMtiyaM ca'NeNaM-jIe eriso calaNo sA rUveNa // 39 // 1 loko'pi praNamya pratyeti prabhAtadezakAlazca varttate, so'pi nigIya parizrAntaH parisare suptaH, sA ca sArthavAhI dAsyA samamAgatA praNipatya devakulasya pradakSiNAM karoti, ceTIbhirdarzitaH eSa sa iti, sA saMbhrAntA, tato gatA, prekSate virUpaM danturaM, bhaNati-dRSTaM tasya rUpeNaiva geyaM, tayA niSThadhUtaM, cetitaM cAnena, tasmai | kuzIlavaiH (vidUSakaiH) kathitaM, tasyAmarSoM jAtaH, tatastasyA gRhamUle pratyUSakAlasamaye gAtumArabdhaH proSitapatikAnibaddha, yathA ApRcchati yathA tatra cintapAyati yathA lekhAna visRjati yathA''gato gRhaM pravizati, sA cintayati-samIpe (bhUmau) varttate tadamyutiSThAmIti AkAzatalAdAramA muktaH, sA mRtA, evaM|4|| zrotrendriyaM duHkhAya bhavati / cakSuArendriye udAharaNaM-mathurAyAM nagayauM jitazatrU rAjA, dhAriNI devI, sA prakRtyA dharmazraddhA, tatra bhaNDIravaNaM caityaM, tasya yAtrA, rAjA saha devyA nagarajanazca mahAvibhUtyA nirgataH, tatraikenebhyaputreNa yAnasaMsthitAyA devyA yavanikAntaravinirgataH sAlaktakaH sanUpuro'tIvasundaro dRSTazcaraNa iti, cintitaM cAnena-yasyA IdRzazcaraNaH sA rUpeNa Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiyasasuMdarINavi abbhahiyA, ajjhovavanno, pacchA gaviTThA-kA esatti !, NAyA, taggharapaccAsanne vIhI gahiyA, tIse dAsaceDINaM duguNaM dei mahAmaNussattaNaM ca dAei, tAo hayahiyayAo kayAo, devIevi sAhaMti, saMvavahAro laggo. devIevi gaMdhAI tao ceva giNhaMti / aNNayA teNa bhaNiyaM-ko eyAo mahAmollA gaMdhAipuDiyAo ucchoDei , ceDIe siTuM-amhANaM sAmiNitti, teNa egAe puDiyAe bhujjapatte leho lihiUNa chUDho, jahA-'kAle prasuptasya janArdanasya, meghAndhakArAsu ca zarvarISu / mithyA na bhASAmi vizAlanetre !, te pratyayA ye prathamAkSareSu // 1 // ' pacchA uggAhiUNaM visajiyA, devIe ugghADiyA, vAcio leho, ciMtiyaM ca'NAe-dhiratthu bhogANaM, paDileho lihio, yathA-'neha loke sukhaM kiJcicchAditasyAMhasA bhRzam / mitaM ca jIvitaM nRNAM, tena dharme matiM kuru // 1 // pAdaprathamAkSarapratibaddho bhAvArthaH pUrvazlokavadavaseyaH, tao baMdhiUNa puDiyA Na suMdaragaMdhatti visajiyA ceDI, tIe paDiappiyA puDiyA, bhaNiyaM ca'NAe-16 devI ANavei-Na suMdarA gaMdhatti, tuDeNa choDiA, diTTho leho, avagae lehatthe visanno pocAI phAleUNa niggao, ciMtiyaM tridazasundarImyo'pyabhyadhikA, adhyupapannaH, pazcAdveSitA-kaSeti !, jJAtA tagRhapratyAsanne vIthI gRhItA, tasyA dAsaceTIbhyo dviguNaM dadAti mahAmanupyatvaM ca darzayate, tA itahRdayAH kRtAH, devyAyapi kathayanti, saMvyavahAro lamaH, devyA api gandhAdistata eva gRhanti / anyadA tena bhaNitaM-ka etA mahA-I mUlyA gandhAdipuTikA ucchoTayati !, cevyA ziSTam-asmAkaM svAminIti, tenaikasyAM puTikAyAM bhUrjapatre lekho likhitvA kSiptaH, yathA-pazcAduhAhya visRSTA, devyodghATitA, vAcito lekhaH, cintitaM cAnayA-dhigastu bhogAn, pratilekho likhitaH-tato baddhA puTikA na sundaragandheti visRSTA ceTI, tayA pratyarpitA puTikA, bhaNitaM cAnayA-devyAjJApayati-na sundarA gandhA iti, tuSTena choTitA, dRSTo lekho'vagave lekhArthe viSapaNaH potAni sphATayitvA nirgataH, cintitaM -GAON For Personal & Private Use Only Y a nelibrary.org
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra vi01 drIyA Avazyaka- caNeNaM-jAva esA na pAviyA tAva kahamacchAmitti paribhamaMto ya annaM rajaM gao, siddhaputtANa dukko, tattha nII vakkhAhAribha mANijai, tatthavi ayaM silogo-'na zakyaM tvaramANena, prAptumarthAn sudurlabhAn / bhAryAM ca rUpasampannAM, zatrUNAM ca parAja yam // 1 // ettha udAharaNaM-vasaMtapure Nayare jiNadatto NAma satthavAhaputto, so ya samaNasaDDho, io ya caMpAe prmmaa||399|| hesaro dhaNo NAma satyavAho, tassa ya duve accheragANi-causamuddasArabhUyA muttAvalI dhUyA ya kannA hArappabhatti, jiNadateNa suyANi, bahuppagAraM maggio Na dei, tao'NeNa caTTavesokao, egAgI sayaM ceva caMpaM gao, aMciyaM ca vaTTai, tatthego ajjhAvago, tassa uvaDio paDhAmitti, sobhaNati-bhattaM me natthi, jai navaraM kahiMpI labhasitti, dhaNo ya bhoyaNaM sasarakkhANaM dei, tassa uvaDhio, bhattaM me dehi jA vijaM geNhAmi, jaM kiMci demitti paDisuyaM, dhUyA saMdihA-jaM kiMci se dijAhitti, teNa ciMtiyaM-sohaNaM saMvattaM, ballareNa dAmio virAlotti, so taM phalAigehiM uvacarai, sA Na geNhai uvayAraM, so ya PURUSU SASSUOS cAnena yAvadeSA na prAptA tAvatkathaM tiSThAmIti parinAmyaMzcAnyat rAjyaM gataH, siddhaputrAnAzritaH, tatra nItiyAkhyAyate, tatrApyayaM zlokaH / atrodAharaNaM-vasantapure nagare jinadatto nAma sArthavAhaputraH, sa ca zramaNazrAddhaH, itazca campAyAM paramamAhezvarI dhano nAma sArthavAhaH, tasya ca dve Azcarye-catuH samudrasArabhUtA mukkAvaLI duhitA ca kanyA hAraprabheti, jinadattena zrute, subahuprakAra mArgito na dadAti, tato'nena vipraveSaH kRtaH, ekAkI svayameva campA 8 gataH, anitaM ca vartate, tabaiko'dhyApakastamupasthitaH paThAmIti, sa bhaNati-bhakta me nAsti, yadi paraM vApi labhasa iti, dhanazca bhojanaM sarajaskebhyaH dadAti, tamupasthitaH, bhaktaM me dehi yAvadviyAM gRhAmi, yatkiJcidAmIti pratizrutaM, duhitA saMdiSTA-yatkiJcidasai badyA iti, tena cintitaM-zobhanaM saMvRttaM, durdareNa (vareNa) dAmito biDAla iti, sa tAM phalAdikairUpacarati, sAna gRhNAti upacAraM, sa cAsvarito // 399 // dain Educatio n al For Personal &Private Use Only namainelibrary.org
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOSSESSUALISSOS aturio NIiMgAhI thake thakke saMmaM uvacarai, sasarakkhA ya taM kharaMTei, teNa sA kAleNAvajiyA ajjhovavannA bhaNaipalAya'mha, teNa bhaNiyaM-ajuttameyaM, kiMtu tuma ummattigA hohi, vejAvi akkosejjAhi, tahA kayaM, vejehiM paDisiddhA, piyA se addhitiM gao, caTTeNa bhaNiyaM-paraMparAgayA me asthi vijA, dukkaro ya se uvayAro, teNa bhaNiyaM-ahaM karemi, caTTeNa bhaNiyaM-pauMjAmo, kiMtu baMbhayArIhiM kajaM, teNa bhaNiyaM-atthi bhagavaMto sasarakkhA te ANemI, caTTeNa bhaNiyaMjai kahavi abaMbhayAriNo hoti to kajaM na sijjhai, te ya pariyAvijaMti, teNa bhaNiyaM-je suMdarA te ANemi, katihiM kajaM?, cauhi, ANIyA saddavehiNo ya disAvAlA, kayaM maMDalaM, disApAlA bhaNiyA-jao sivAsaho taM maNAgaM vidhejaha, sa sarakkhA ya bhaNiyA huMphuTattikae sivAkhyaM karejaha, dikkarigA bhaNiyA-tumaM taha ceva acchejaha, tahA kayaM, viddhA18 sasarakkhANa, pauNA ceDI, viparINao dhaNNo, caTTeNa vuttaM-bhaNiyaM mae-jaha kahavi abaMbhayAriNo hoti kajaM na nItimAhI avasare'vasare samyagupacarati, sarajaskAzca taM nirbhasayati, tena sA kAlenAvarjitA adhyupapannA bhaNati-palAyyate'smAbhiH, tena bhaNitamayuktametat, kintu tvamunmattA bhava, vaidyAnapi AkrozeH, tathA kRtaM, vaidyaiH pratiSiddhA, pitA tasyA atiM gataH, vipreNa bhaNitaM-paramparAgatA'sti me vidyA, duSkarazca tasyA upacAraH, tena bhaNitam-ahaM karomi, vipreNa bhaNitaM-prayuJjamaH, kintu brahmacAribhiH kArya, tena bhaNitam-santi bhagavantaH sarajaskAstAnAnayAmi, caTTena bhaNitaM-yadi kathaJcidapi abrahmacAriNo bhaviSyanti tadA kArya na setsyati, te ca paryApadyante, tena bhaNitaM-ye sundarAstAn AnayAmi, katibhiH kArya ?, caturbhiH, AnItAH zabdavedhinazca dikpAlAH, kRtaM maNDalaM, dikpAlA bhaNitA:-yataH zivAzabda AyAti taM zIghra vidhyeta, sarajaskAzca bhaNitAH-huMphuDitikRte zivArutaM kuryAta, duhitA bhaNitA-tvaM tathaiva tiSThaH, tathA kRtaM, viddhAH sarajaskAH, praguNIbhUtA putrI, vipariNato dhanyaH, caTTenoktaM-bhaNitaM mayA-yadi kathamAyabrahmacAriNo bhaveyuH kArya na For Personal & Private Use Only Indianrainelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha namaskAra vi01 drIyA // 40 // siMjjhaItyAdi, dhaNeNa bhaNiyaM-ko uvAo?, caTTeNa bhaNiyaM-erisA baMbhayAriNo havaMti, guttIo kahei, dagasokarAisu gavesio natthi, sAhUNa dukko- tehiM siThThAo 'vasahikahaNisijiMdiyakuthutarapubakIliyapaNIe / aimAyAhAravibhUsaNA ya nava bNbhguttiio||1|| eyAsu vaTTamANo suddhamaNo jo ya baMbhayArI so / jamhA u baMbhaceraM maNoNiroho jiNAbhihiyaM // 2 // uvagae bhaNiyA-baMbhayArIhiM me kajaM, sAhU bhaNai-na kappai niggaMthANameyaM, caTTassa kahiyaM-laddhA baMbhayArI Na puNa icchaMti, teNa bhaNiyaM-erisA ceva paricattalogavAvArA muNao bhavaMti, kiMtu pUjiehiMvi tehiM kajasiddhI hoi, taMnAmANi likkhaMti, na tANi khuddavaMtarI akkamai, pUiyA, maMDalaM kayaM, sAhuNAmANi lihiyANi, disAvAlA ThaviyA,na kUviyaM sivAe, pauNA ceDI, dhaNo sAhUNamalliyaMto saDDho jAo, dhammovagAritti ceDI muttAphalamAlA ya tasseva dinnA, evaM aturaMteNa sA teNaM paaviyttisilogttho| so eyaM suNiUNa pariNAmei-ahaMpi sadesaM gaMtumaturaMto tattheva kiMci uvAyaM ciMtissAmitti // 40 // setsyati, dhanena bhaNitaM-ka upAyaH !, vipreNa bhaNitaM-IdRzo brahmacAriNaH syuH, guptIH kathayati, parivrAjakeSu gaveSito nAsti, sAdhUnAM pArve AgataH, taiH ziSTAH-vasatiH kathA niSadhendriyANi kubyAntaraM pUrvakrIDitaM praNItam / atimAtrAhAro vibhUSaNaM ca nava brhmcryguptyH||1|| etAsu vartamAnaH zuddhamanA yazca brahmacArI saH / yassAca brahmacarya manonirodho jinAbhihitam // 2 // upagate bhaNitA:-brahmacAribhirma kArya, sAdhavo bhaNanti-na kalpate nirgranthAnAmeta, caTTAya kathitaM, labdhA brahmacAriNo na punaricchanti, tena bhaNitaM-IzA eva parityaktalokavyApArA munayo bhavanti, kiM tu pUjitairapi taiH kAryasiddhirbhavati, tannAmAni likhyante, na tAni kSudravyantarya Akramante, pUjitAH, maNDalaM kRtaM, sAdhunAmAni likhitAni, dikpAlAH sthApitAH, na kUjitaM zivayA, praguNA (jAtA) duhitA, dhanaH sAdhUnAzrayan zrAddho jAtaH, dharmopakArIti ceTI muktAphalamAlA ca tasmAyeva dattA, evamatvaramANena sA tena prApteti zlokArthaH // sa etat zrutvA pariNamayati-ahamapi svadezaM garavA'tvaramANastatraiva kaJcidupAyaM cintayiSyAmIti Jain Education a l For Personal & Private Use Only wwwmainelibrary.org
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ o sadesaM, tattha ya vijjAsiddhA pANA daDarakkhA, teNa te olaggiyA, bhaNaMti- kiM te amhehiM kajjaM 1, siTThe-deviM ghaDeha, tehiM ciMtiyaM - ucchobhaM demo jeNa rAyA paricayai, tehiM mArI viubiyA, logo mariumAraddho, rannA pANA samAiTThA-labheha mAriM, tehiM bhaNiyaM - gavesAmo vijjAe, devIvAsaghare mANusA hatthapAyA viubiyA, muhaM ca se ruhiralittaM kathaM, raNNo niveiyaM vatthavA ceva mArI, niyaghare gavesAhi, raNNA gaviTThA diTThA ya, pANA samAiTThA - savihIe vivAdeha to khAI maMDale majjharataMmi appasAgArie vAvAeyacA, tahatti paDisue NIyA sagihaM ratiM maMDalaM, so ya tattha pubAloiyakavaDo gao, sakhaliyAraM mAreumAraddhA, teNa bhaNiyaM kiM eyAe kayaMti, te bhati-mArI esatti mArijjai, teNa bhaNiyaM -kahameyAe AgiIe mArI havaitti, keNati avasado te diNNo, mA mAreha, muyaha eyaM, te necchaMti, gADhataraM laggo, ahaM bhe koDimollaM alaMkAraM demi muyaha eyaM mA mArehiti, balAmoDIe alaMkAro uvaNIo, tIe ciMtiyaM - nikkAraNavacchallotti taMmi 1 gataH svadezaM, tatra ca vidyAsiddhAzcaNDAlA daNDarakSAH, tena te'valagitAH, bhaNanti-kiM tavAsmAbhiH kAryam ?, ziSTaM devIM mIlayata, taizcintitam - AlaM dadmo yena rAjA parityajati, tairmArirvikurvitA, loko marttumArabdhaH, rAjJA cANDAlAH samAdiSTAH - labhadhvaM mArI, tairbhaNitaM gaveSayAmo vidyayA, devIvAsagRhe mAnuSyA hastapAdA vikurvitAH, mukhaM ca tasyA rudhiraliptaM kRtaM rAjJaH niveditaM vAsvavyaiva mArI, nijagRhe gaveSaya, rAjJA gaveSitA dRSTA ca cANDAlAH samAdiSTAHsvavidhinA vyApAdayata tadA'vazyaM maNDale madhyarAtre'lpasAgArike vyApAdayitavyA, tatheti pratizrute nItA svagRhaM rAtrau maNDalaM, sa ca tatra pUrvAlocitakapaTo gataH, sopacAraM mArayitumArabdhA, tena bhaNitaM kimetayA kRtamiti, te bhaNanti-mArgeSeti mAryate, tena bhaNitaM kathametayA''kRtyA mArirbhavatIti, kenacidapazabdo datta yuSmAkaM mA mArayasa, muJcatainAM te necchanti, gADhataraM lagnaH, ahaM yuSmabhyaM koTimUlyamalaGkAraM dadAmi mujhetainAM mA mArayateti balAt alaGkAra upanItaH, tayA cintitaM niSkAraNavatsala iti tasmin For Personal & Private Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA namaskAra vi01 // 401 // SSISRUSHKARNACES paDibaMdho jAo, pANehi bhaNiyaM-jai te nibaMdho eyaMpi na mAremo, kiMtu nivisayAe gaMtavaM, paDisue mukkA, so taM gahAya palAo, to pANappao vacchalagotti daDhayaraM paDibaddhA AlAvAIhiMghaDiyA, desaMtaraMmi bhoge bhuMjaMtA acchaMti / aNNayA so pecchaNage gaMtuM payaTTo, sA neheNa gaMtuM na dei, teNa hasiyaM, tIe pucchio-kimayaMti',nibaMdhe siha, niviNNA, tahArUvANaM ajANaM aMtie dhammaM socA pavaiyA, iyarovi aTTaduhaTTo mariUNa tadivasaM ceva narage uvvnnnno| evaM dukkhAya cavikhadiyaMti // ghANidie udAharaNaM-kumAro gaMdhappio, so ya aNavarayaMNAvAkaDaeNa khellai, mAisavattIe tassa maMjUsAe visaM chodaNa NaIe pavAhiyaM, teNa ramaMteNa diTThA, uttAriyA, ugghADiUNa paloiuM pavatto, paDimaMjUsAIehiM gaMdhehi samuggako diTTho, so'NeNa ugghADiUNa jiMghio mao ya / evaM dukkhAya ghANidiyanti // jibhidie udAharaNaM-sodAso rAyA maMsappio, AmAghAo, sUyassa maMsaM bIrAleNa gahiyaM, soyariesu maggiyaM, na laddhaM, DiMbharUvaM mAriyaM, susaMhiyaM / pratibandho jAtaH, cANDAlairmaNitaM- yadi te nirbandha enAM naiva mArayAmaH, kiMtu nirviSayatayA (dezAdvahiH) gantavyaM, pratizrute muktA, sa tAM gRhItvA dUA palAyitaH, tataH prANaprado vatsala iti dRDhataraM pratibaddhA''lApAdibhirmIlitA, dezAntare bhogAn bhujAnau tiSThataH / anyadA sa prekSaNake gantuM pravRttaH, sA snehena gantuM na dadAti, tena hasitaM, tayA pRSTaH-kimetaditi, nirbandhe ziSTaM, nirviNNA, tathArUpANAmAryANAmantike dharma zrutvA pravajitA, itaro'pyAtaduHkhAtoM mRtvA ta. divasaM (tadoSAdeva) narake utpnnH| evaM duHkhAya cakSurindriyamiti // nANendriye udAharaNaM-kumAro gandhapriyaH, sa cAnavarataM nAvAkaTakena krIDati, mAtRsapatnayA tasya maJjUSAyAM viSaM kSiptvA nadyA pravAhitaM, tena ramamANena dRSTA, uttAritA, uvAvya pralokayituM pravRttaH, pratimaJjUSAdigairgandhaiH samudgo dRSTaH so'nenodhAvya bAto mRtazca / evaM duHkhAya ghrANendriyamiti / jiddhendriye udAharaNaM-sodAso rAjA mAMsapriyaH, amAghAtaH, zukasya mAMsaM mAriNa gRhItaM, zaukarikeSu mArgitaM, na kabdhaM, DimbharUpaM mAritaM, susaMhitaM // 40 // dain Educ LLLL For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ ESSIESHUS SOROCARGO pucchai, kahiyaM, purisA se dinA-mArehatti, nayareNa nAo bhiccehi ya rakkhasotti mahuM pAettA aDavIe pavesito, caccare| |Thio gayaM gahAya diNe 2 mANussaM mArei, kei bhaNaMti-virahe jaNaM mAreti, teNaMteNaM sattho jAi, teNa sutteNa na jANio, sAhU ya AvassayaM karentA phiDiyA, te daLUNaM olaggai, taveNa na sakkei alliiuM, ciMtai, dhammakahaNaM, pabajjA / anne bhaNaMti-so bhaNai vaccaMte-ThAha, sAhU bhaNai-amhe ThiyA tumaM ceva ThAhi, ciMtei, saMbuddho, sAisayA AyariyA, te ohinANI, kettiyANamevaM hohi / evaM dukkhAya jibhidiyaMti // phAsiMdie udAharaNaM-vasaMtapure Nayare jiyasattU rAyA, sukumAliyA se bhajjA, tIse aIva sukumAlo phAso, rAyA rajaM na ciMtei, so eyaM niccameva paDibhujjamANo acchai, evaM kAlo vaccai, bhiccehiM sAmaMto'himaMteUNa tIe saha nicchUDho, putto se raje Thavio, te aDavIe vaccaMti, sA tisAiyA, jalaM maggiya, acchINi se baddhANi mA bIhehitti, chirAruhiraM pajiyA, ruhire mUliyA chUDhA jeNa Na thijai, chuhAiyA pRcchati, kathitaM, puruSAstasmai dattA-mArayateti, nAgareNa jJAto bhRtyaizca rAkSasa iti mathaM pAyayitvA aTavyAM pravezitaH, catvare sthito gajaM gRhItvA |dine 2 manuSya mArayati, kecidgaNanti-virahe janaM mArayati, tena mArgeNa sArthoM yAti, tena suptena na jJAtaH, sAdhavazcAvazyakaM kurvantaH sphiTitAH, tena dRSTvA'va-16 lagyante, tapasA na zaknoti AzrayituM, cintayati, dharmakathanaM, pravrajyA / anye bhaNanti-sa bhaNati vrajataH-tiSThata, sAdhabo bhaNanti-vayaM sthitA stvameva tiSTha, cintayati, saMbuddhaH, sAtizayA AcAryAH, te avadhijJAninaH, kiyatAmevaM bhaviSyati / evaM duHkhAya jihvendriyamiti / sparzanendriya udAharaNa-vasantapurera nagare jitazatrU rAjA, sukumAlikA tasya bhAryA, tasyA atIva sukumAlaH sparzaH, rAjA rAjyaM na cintayati, sa etAM nityameva pratibhujAnaH tiSThati, evaM kAlo vrajati, bhRtyaizca sAmanto'pi mantrayitvA tayA saha niSkAzitaH, putrastasya rAjye sthApitaH, tAvaTavyAM vrajataH, sA tRSArditA, jalaM mArgitam , akSiNI tasyA baDhe | mA bhaiSIriti, zirArudhiraM pAyitA, rudhire mUlikA kSiptA, yena na styAyati, kSudhArditA Jain Educatio n al . For Personal &Private Use Only nelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra AvazyakahAribhadrIyA vi01 // 402 // urUmaMsaM dinnaM, urUga sarohiNIe rohiyaM, jaNavayaM pattANi, AbharaNagANi sAraviyANi, egattha vANiyattaM karei, paMgU ya se vIhIe sohago, ghaDio, sA bhaNai-na sakkaNomi egAgiNI gihe ciThi bidijiyaM labhAhi, ciMtiyaM ca'NeNa-nira-| vAo paMgU sohaNo, tao'NeNa so neDDavAlago niutto, teNa ya gIyachaliyakahAihiM AvajiyA, pacchA tasseva laggA bhattArassa chiddANi maggai, jAhe na labhai tAhe ujjANiyAgao suvIsattho bahuM majaM pAettA gaMgAe pakkhitto, sAvita davaM khAiUNa khaMdheNa taM vahai, gAyaMti ya ghare 2, pucchiyA bhaNai-ammApiIhiM eriso dino kiM karemi?, so'vi rAyA egattha Nayare ucchalio, rukkhachAyAe sutto, Na parAvattati chAyA,rAyA tattha mayao aputto, assoya ahivAsio tattha | gao, jayajayasaddeNa paDibohio, rAyA jAo, tANivi tattha gayANi, raNNo kahiyaM, ANAviyANi, pucchiyA, sAhaiammApIIhi dinno, rAyA bhaNai-'bAhubhyAM zoNitaM pItamurumAMsaM ca bhakSitam / gaGgAyAM vAhito bhartA, sAdhu sAdhu // 402 // UrumAMsaM dattaM, aru saMrohiNyA rohitaM, janapadaM prAptI, AbharaNAni saMgopitAni, ekatra vaNiktvaM karoti, paGguzca tasyA vIthyAH zodhakaH, mIlitaH, sA bhaNati-na zaknomi ekAkinI gRhe sthAtuM dvitIyaM lambhaya, cintitaM cAnena-nirapAyaH paGguH zobhanaH, tato'nena sa gRhapAlako niyuktaH, tena ca gItabhalitakathAdibhirAvarjitA, pazcAttenaiva lagnA, bhartuchidrANi mArgayati, yadA na labhate tadodyAnikAgataH suvizvasto bahu madyaM pAyayitvA gaGgAyAM prakSiptaH, sA'pi tadravyaM khAdayitvA skandhena taM vahati, gAyatazca gRhe gRhe, pRSTA bhaNati-mAtApitRbhyAmIDazo dattaH, kiM karomi?, so'pi rAjA ekatra nagare nirgataH, | vRkSacchAyAyAM suptaH, na parAvarttate chAyA, rAjA ca tatra mRto'putraH, azvazvAdhivAsitastatra gataH, jayajayazabdena pratibodhitaH, rAjA jAtaH, tAvapi tatra gatI, | rAjJe kathitam , AnAyitI, pRSTA, kathayati-mAtApitRbhyAM dattaH, rAjA bhaNati Jain Educatical - hional For Personal & Private Use Only IRLjalnelibrary.org
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOCCESSORIES pativrate ? // 1 // nivisaMyANi ANattANi / evaM dANhapi visesao sUmAliyAe dukkhAya phAsiMdiyaM // kiJca-'zabdasaGge yato doSo, mRgAdInAM zarIrahA / sukhArthI satataM vidvAn , zabde kimiti saGgavAn ? // 1 // pataGgAnAM kSayaM dRSTvA, sadyo rUpaprasaGgataH / svasthacittasya rUpeSu, kiM vyarthaH saGgasambhavaH? // 2 // uragAn gandhadoSeNa, paratantrAn samIkSaca kH| gandhAsakto bhavetkAyakhabhAvaM vA na cintayet // 3 // rasAsvAdaprasaGgena, matsyAdyutsAdanaM ytH| tato duHkhAdijanane, rase kaH saGgamAmuyAt ? // 4 // sparzAbhiSaktacittAnAM, hastyAdInAM samantataH / asvAtantryaM samIkSyApi, kaH syAtsparzanasaMvazaH? // 5 // ' ityevaMvidhAnIndriyANi saMsAravarddhanAni viSayalAlasAni durjayAni durantAni nAmayanta ityAdi pUrvavat // adhunA parISahadvArAvasaraH, tatra 'mArgAcyavananirjarArtha paripoDhavyAH parISahA' iti nirvacanaM, tatra mArgAcyavanAtha darzanaparISahaH prajJAparISahazca, zeSAstu nirjarArthamiti, ete ca dvAviMzatiH parisaGkhyAtA eva, tadyathAkSupipAsAzItoSNadaMzamazakanAmyAratistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAcanAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAraprajJA'jJAnadarzanAni vistarato'vagantavyAH, asya bhAvArthaH-'kSudhAtaH zaktimAn sAdhureSaNAM nAtilayet / yAtrAmAtrodyato vidvAnadIno'viplavazcaret // 1 // pipAsitaH pathistho'pi, tattvavid dainyavarjitaH / zItodakaM nAbhilaSenmRgayet kalpitodakam // 2 // zItAbhighAte'pi yatistvagvastratrANavarjitaH / vAso'kalpyaM na gRhNIyAdagniM nojjvAlayedapi // 3 // uSNatapto na taM nindecchAyAmapi na saMsmaret / snAnagAtrAbhiSekAdi, vyajanaM cApi varjayet ||4||ndsstto daMzamazakaistrAsaM 1 nirviSayAvAjJaptau / evaM dvayorapi vizeSataH sukumAlikAyAH duHkhAya sparzanendriyam / dain Educatio n al For Personal & Private Use Only * ainelibrary.org
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 403 // ROSHARRIS dveSaM munivrajet / na vArayedupekSeta, sarvAhArapriyatvavit // 5 // vAso'zubhaM na vA me'sti, necchet tatsAdhvasAdhu vaa| namaskAra lAbhAlAbhavicitratvaM, jAnannAmyena viplutaH // 6 // gacchaMstiSThanniSaNNo vA, nAratipravaNo bhavet / dharmArAmarato nitya, vi01 | svasthacetA bhvenmuniH|| 7 // saGgapaGkasudurbAdhAH, striyo mokSapathArgalAH / cintitA dharmanAzAya, yato'tastA na cintayet // 8 // grAmAdyaniyatasthAyI, sadA vA'niyatAlayaH / vividhAbhigrahairyuktazcaryAmeko'pyadhizrayet // 9 // zmazAnAdiniSadyAsu, khyAdikaNTakavarjite / upasargAnaniSTeSTAneko'bhIraspRhaH kSamet // 10 // zubhAzubhAsu zayyAsu, sukhaduHkhe samutthite / saheta saGgaM neyAcca, zvastyAjyeti ca bhAvayet // 11 // nAkruSTo munirAkrozet , sAmyAd jJAnAdyavarjakaH / ape-18 kSetopakAritvaM, na tu dveSaM kadAcana // 12 // hataH sahetaiva muniH, pratihanyAnna sAmyavit / jIvAnAzAt kSamAyogAd, guNApteH krodhadoSataH // 13 // paradattopajIvitvAd, yatInAM nAstyayAcitam / yato'to yAcanAduHkhaM, kSAmyennecchedagAritAm // 14 // parakIyaM parArthaM ca, labhyetAnnAdi naiva vA / labdhena mAdyennindevA, svpraannaapylaabhtH||15|| nodvijed rogasamprApto, na cAbhIpseccikitsitam / viSaheta tathA'dInaH, zrAmaNyamanupAlayet // 16 // abhUtAlpANucelatve, kAdAcitkaM tRNAdiSu / tatsaMsparzodbhavaM duHkhaM, sahennecchecca tAn mRdUn // 17 // malapaGkarajodigdho, grISmoSNakledanAdapi / nodvijet snAnamicchedvA, sahetodvartayenna vA // 18 // utthAnaM pUjanaM dAnaM, spRhayennAtmapUjakaH / mUrchito na bhavellabdhe, dIno'- // 403 // satkArito na ca // 19 // ajAnan vastu jijJAsuna muhyet karmadoSavit / jJAninAM jJAnamudvIkSya, tathaivetyanyathA na tu // 20 // viratastapasopetazchadmastho'haM tathA'pi ca / dharmAdi sAkSAnnaivekSe, naivaM syAt kramakAlavit // 21 // jinAstaduktaM For Personal & Private Use Only WDainelibrary.org
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvo vA, dharmAdhauM bhavAntaram / parokSatvAt mRSA naivaM, cintayet mahato grahAt // 22 // zArIramAnasAnevaM, svprpreritaanmuniH| parISahAn sahetAbhIH, kAyavAGmanasA sadA // 23 // jJAnAvaraNavedyotthA, mohanIyAntarAyajAH / karmasUdayabhUteSu, sambhavanti parISahAH // 24 // kSutpipAsA ca zItoSNe, tathA daMzamazAdayaH / caryA zayyA vadho rogaH, tRNasparzamalAvapi // 25 // vedyAdamI alAbhAkhyastvantarAyasamudbhavaH / prajJA'jJAne tu vijJeyau, jJAnAvaraNasambhavau // 26 // caturdazaite vijJeyAH, sambhavena priisshaaH| sasUkSmasamparAyasya, cchadmasthArAgiNo'pi ca // 27 // kSut pipAsA ca zItoSNe, daMzazcaryA vadho malaH / zayyA rogatRNaspoM , jine vedyasya sambhavAd // 28 // iti / eSa saMkSepArthaH // avayavArthastu parIpahAdhyayanato'vaseya iti / etthavi davabhAvavibhAsA, davaparIsahA ihaloyaNimittaM jo sahai paravaso vA baMdhaNAisu, tattha udAharaNaM jahA cakke sAmAie iMdapure iMdadattassa putto, bhAvaparIsahA je saMsAravoccheyaNimittaM aNAulo sahai, tehiM ceva uvaNao psttho|| adhunopasargadvArAvasaraH, tatropa-sAmIpyena sarjanamupasargaH, upasRjyate'neneti vA upasargaH kara NasAdhanaH, upasRjyate'sAviti vopasargaH karmasAdhanaH, sa ca pratyayabhedAccaturvidhaH-divyamAnuSatairyagyonyAtmasaMvedanAbhedAt, tattha divA caubihA-hAsA padosA vImaMsA puDhovemAyA, hAse khuDDagA aNNaM gAmaM bhikkhAyariyAe gayA, vANamaMtariM atrApi dravyabhAvavibhASA-dravyaparISahA ihalokanimittaM yaH sahate paravazo vA bandhanAdibhiH, tatrodAharaNaM yathA cakre sAmAyike indrapure indradattasya putraH, bhAvaparISahA yAn saMsAravyucchedanimittamanAkulaH sahate, teSveva upanataH prazastaH / 2 tatra divyAzcaturvidhAH-hAsyAt pradveSAt vimarzAt pRthagvimAjyA, hAsye kSullakAH anya grAmaM bhikSAcaryAyai gatAH, vyantarI Jain Education armonal For Personal & Private Use Only 10Linelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 404 // uvAiMti-jai phavAmo to viyaDiuM DeragakaNhavaNNaeNa accaNiyaM dehAmo, laddhaM, sA maggai, annamannassa kahaNaM, maggiUNa dinnaM, eyaM te taMti, tAhe sayaM ceva taM pakkhAiyA, kaMdappiyA devayA tesiM rUvaM AvarettA ramai, viyAle maggiyA, na diTThA, devayAe AyariyANa kahiyaM / paose saMgamao / vImasAe egattha deuliyAe sAhU vAsAvAsaM vasettA gayA, tesiM ca ego puviM pesio, tao ceva varisArattaM kareuM Agao, tAe deuliyAe AvAsio, devayA ciMtei-kiM daDhadhammo navatti saDDIrUveNa uvasaggei, so necchai, tuTThA vaMdai / puDhovemAyA hAseNa kareuM padoseNa kareja, evaM sNjogaa|maannussaa cauvihAhAsA paosA vImaMsA kusIlapaDisevaNayA, hAse gaNiyAdhUyA, khuDDagaM bhikkhassa gayaM uvasaggei, hayA, raNNo kahiyaM, khur3ago sadAvio, sirigharadihrataM kahei / paose gayasukumAlo somabhUiNA vavarovio, ahavA ego dhijAio egAe aviraiyAe saddhiM akiccaM sevamANo sAhuNA diho, paosamAvaNNo sAhuM mAremitti pahAvio, sAhuM pucchai-kiM tume SESEOSAS ROSESSORS // 40 // mupayAcante-yadi lapsyAmahe tadA vikaTayya laghukRSNavarNenArcanaM dAsyAmaH, labdhaM, sA mArgayati, anyo'yamai kathanaM,mArgayitvA dattam, etatte taditi, tadA svayameva taM pravAditA, kAndarpikA devatA teSAM rUpamAvRttya ramate, vikAle mAgitAH, na dRSTAH, devatayA''cAryAya kathitaM / pradveSe saMgamakaH / vimarza ekatra devakulikAyAM sAdhavo varSArAtramuSitvA gatAH, teSAM caikaH pUrva preSitaH, tatraiva varSArAnaM kartumAgataH, tasyAM devakulikAyAmAvAsitaH, devatA cinta|yati-kiM dharmA naveti zrAddhIrUpeNopasargayati, sa necchati, tuSTA vandate / pRthagvimAtrA hAsyena kRtvA pradeSeNa kuryAt, evaM saMyogAH / mAnuSyAzcaturvidhAH-I hAsyAt pradveSAt vimarzAt kuzIlapratiSevanayA, hAsye gaNikAduhitA, kSullakaM bhikSAyai gatamupasargayati, hatA, rAjJaH kathitaM, kSullakaH zabditaH, zrIgRhadRSTAntaM kathayati / pradveSe gajasukumAlaH somabhUtinA vyaparopitaH, athavA eko dhigjAtIya ekavA'viratikayA sArdhamakAyeM sevamAnaH sAdhunA dRSTaH, pradveSamApanaH sAdhu |mArayAmIti pradhAvitaH, sAdhuM pRcchati-kiM tvayA'dha Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ HARISHNUARY aja dihati?, sAha bhaNai-bahaM suNei kannehiM silogo / vIrmasAe caMdagutto rAyA cANakkeNa bhaNio-pArattiyaMpi kiMpi karejAsi, susIso ya kira so Asi, aMteure dhammakahaNaM, uvasaggijaMti, aNNatitthiyA ya viNachA, NicchUDhA ya, sAhU sahAviyA bhaNaMti-jai rAyA acchai to kahemo, aigao rAyA osario, aMteuriyA uvasaggeti, hayAo, sirigharadihataM kahei / kusIlapaDisevaNAe IsAlU ya bhajjAo cattAri rAyasaMNAyaM, teNa ghosAviyaM-sattavaiparikkhittaM gharaM na lahai koi pavesaM, sAhU ayANato viyAle vasahinimittaM aiyao, so ya pavesiyallao, tattha paDhame jAme paDhamA AgayA bhaNai-paDiccha, sAhU kacchaM baMdhiUNa AsaNaM ca kummabaMdhaM kAUNa ahomuho Thio cIraveDheNaM, na sakkio, kisittA gayA, pucchaMti-keriso?, sA bhaNai-eriso natthi aNNo maNUso, evaM cattArivi jAme jAme kisiUNa gayAo, pacchA egao miliyAo sAhaMti, uvasaMtAo saDDIo jaayaao| tericchA caubihA-bhayA paosA AhAraheDa avaccalayaNa dRSTamiti ?, sAdhurbhaNati-bahu zRNoti karNAbhyAM zlokaH / vimarzAt candragupto rAjA cANakyena bhaNitaH-pAratrikamapi kiJcit kuru, suziSyazca kila |sa AsIt , antaHpurAya dharmakathanam , upasaryante'nyatIrthikAzca vinaSTAH, nirvAsitAzca, sAdhavaH zabditA bhaNanti-yadi rAjA tiSThati tadA kathayAmaH, atigato rAjA'pasRtaH, antaHpurikA upasargayanti,hatAH, zrIgRhadRSTAntaM kathayanti / kuzIlapratiSevanAyAmIrSyAluzca bhAryAzcatasro rAjakuTumbaM, tena ghoSitaM-saptavRtiparikSiptaM | gRhaM na labhate ko'pi praveSTuM, sAdhurajAnAno vikAle vasatinimittamatigataH, sa ca pravezitaH, tatra prathame yAme prathamA''gatA bhaNati-pratIccha, sAdhuH kacchaM baDvA AsanaM ca kUrmabandhaM kRtvA'dhomukhaH sthitazvIraveSTanena, na zakitaH, klizitvA gatA, pRcchanti-kIdRzaH?, sA bhaNati-IdRzo nAstyanyo manuSyaH, evaM catastro'pi yAme yAme klizitvA gatAH, pazcAnmIlitAH ekatra kathayanti, upazAntAH zrAddhyo jaataaH| tairazcAzcaturvidhAH-bhayAt pradveSAt AhArahetoH apatyAlaya For Personal & Private Use Only Mahinelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 405 // sArakkhaNayA, bhaeNa suNagAI DasejjA, paose caMDakosio makkaDAdI vA, AhAraheuM sIhAi, avaccaleNasArakkhaNahe| kAkimAi / AtmanA kriyanta iti AtmasaMvedanIyA, jahA uddese cetie pAhuDiyAe, te caubihA-ghaTTaNayA pavaDaNayA thaMbha-| NayA lesaNayA, ghaTTaNayA acchimi rayo paviTTho camaDhiuM dukkhiumAraddhaM ahavA sayaM ceva acchimi galae vA kiMci sAlugAi uThiyaM ghaTTai, pavaDaNayA Na ya payatteNaM caMkamai, tattha dukkhAvijai, thaMbhaNayA nAma tAva baiThTho acchio jAva sutto thaddho jAo, ahavA haNuyAtamAI, lesaNayA pAyaM AuMTittA acchio jAva tattha va tattha vANa laio, ahavA naTuM | sikkhAmitti aiNAmiyaM kiMci aMgaM tattheva laggaM, ahavA AyasaMveyaNiyA vAiyA pittiyA saMbhiyA saMnivAiyA ee dabovasaggA, bhAvao uvauttassa ee ceva, uktaM ca-"divA mANusagA ceva, tericchA ya viyAhiyA / AyasaMveyaNIyA ya, uvasaggA cauvihA ||1||haaspposviimNsaa, puDhovemAya diviyA / mANussA hAsamAIyA, kusIlapaDisevaNA // 2 // saMrakSaNAya, bhayena zvAdirdazet , pradveSa caNDakauziko markaTAdirvA, AhArahetoH siMhAdiH, apatyalayanasaMrakSaNahetoH kAkyAdiH / yathoddeze caitye prAbhUtikAyAM, te caturvidhAH-ghaTTanatA prapatanatA stambhanatA zleSaNatA, ghanatA akSiNa rajaH praviSTa marditvA duHkhayitumArabdhaM athavA svayameva aNi gale vA kiJcitsA-| lukAdi usthitaM ghaTTayati, patanatA na ca prayatnena cakramyate, tatra duHkhyate, stambhanatA nAma tAvadupaviSTaH sthito yAvatsuptaH stabdho jAtaH, athavA hanuyantrAdi, zleSa-| NatA pAdamAkRSya sthito yAvattatra vA tatra vAtena lamaH, athavA nRtyaM zikSa iti atinAmitaM kiJcidaGgaM tatraiva lagnam , athavA''tmasaMvedanIyA bAtikAH paittikAH zleSmikAH sAnnipAtikA ete dravyopasargAH, bhAvata upayuktasyaita eva, divyA mAnuSyakAzcaiva tairazvAzca vyAkhyAtAH / AtmasaMvedanIyAzcopasargAzcaturvidhAH // 1 // hAsyapradveSavimarzapRthagvimAtrA divyAH / mAnuSyA hAsyAdayaH kuzIlapratiSevanA // 2 // // 405 // Join Educat For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ tericchigA bhayA dosA, AhAraTThA taheva ya / avaccaleNasaMrakkhaNachAe te viyAhiyA // 3 // ghaTTaNA pavaDaNA dAceva, thaMbhaNA lesaNA thaa| AyasaMveyaNIyA u, uvasaggA caubihA // 4 // " ityAdyalaM prasaGgena, etannAmayanto namo'rhA iti vyAkhyAtamayaM gaathaarthH|| sAmprataM prAkRtazailyA'nekadhA'rhacchabdaniruktasambhavaM nidarzayannAha18 iMdiyavisayakasAe parIsahe veyaNA uvassagge / ee ariNo haMtA arihaMtA teNa vucaMti // 919 // vyAkhyA-indriyAdayaH pUrvavat, vedanA trividhA-zArIrI mAnasI ubhayarUpA ca, 'ee ariNo hatA' ityatra prAkRtazailyA chAndasatvAt 'supAM supI'tyAdilakSaNataH eteSAmarINAM hantAraH yato'rihantAraH 'tenocyante' tenAbhidhIyante, arINAM hantAro'rihantAra iti niruktiH syAt, etadanantaragAthAyAmeta evoktAH punaramISAmevehopanyAso'yukta iti?, atrocyate, anantaragAthAyAM namaskArArhatve hetutvenoktAH, iha punarabhidhAnaniruktipratipAdanArthamupanyAsa iti gaathaarthH|| sAmprataM prakArAntarato'raya AkhyAyante, te cASTau jJAnAvaraNAdisaMjJAH sarvasattvAnAmeveti, Aha ca| aTTavihaMpiya kammaM aribhUaM hoi savvajIvANaM / taM kammamariM haMtA arihaMtA teNa vuccati // 920 // vyAkhyA-'aSTavidhamapi' aSTaprakAramapi, apizabdAduttaraprakRtyapekSayA'nekaprakAramapi, cazabdo bhincakramaH, sa cAva 1 tairazcA bhayAaiSAdAhArArthAya tathaiva ca / apatyalayanasaMrakSaNArthAya te vyAkhyAtAH // 3 // ghaTanA prapatanaiva stambhanaM zleSaNaM tathA / AtmasaMvedanIyAstu upasargAzcaturvidhAH // 4 // For Personal & Private Use Only A anelibrary.org
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 406 // REGRASSRUSSIO* dhAraNe, jJAnAvaraNAdi, tatazcASTavidhaM kamaiva 'aribhUtaM' zatrubhUtaM bhavati 'sarvajIvAnAM' sarvasattvAnAmanavabodhAdiduHkhahetu- namaskAra. tvAditi bhAvaH, pazcArddha pUrvavat , evaMvidhA arihantAra iti gaathaarthH|| 920 // athavA vi01 __ arihaMti vaMdaNanamaMsaNAI arihaMti pUasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA arahaMtA teNa vucaMti // 921 // __vyAkhyA-'arha pUjAyAm' arhantIti 'pacAdyacU' kartari ahoH, kimarhanti ?-vandananamaskaraNe, tatra vandanaM zirasA namaskaraNaM vAcA, tathA'hanti pUjAsatkAraM, tatra vastramAlyAdijanyA pUjA, abhyutthAnAdisambhramaH satkAraH, tathA 'siddhigamanaM cAhanti' siddhyanti-niSThitArthA bhavantyasyAM prANina iti siddhiH-lokAntakSetralakSaNA, vakSyati ca-Iha boMdi | caittA NaM tattha gaMtUNa sijjhaI tadgamanaM ca pratyahA~ iti, 'arahatA teNa vuccaMti' prAkRtazailyA asteinocyante, athavA arhantItyarhanta iti gAthArthaH // 921 // tathA-devAsuramaNuesuM arihA pUA suruttamA jamhA / ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vuccaMti // 922 // __ vyAkhyA-devAsuramanujebhyaH pUjAmahanti-prAmuvanti tadyogyatvAt , surottamatvAditi yuktiH, itthamanekadhA'nvarthama4 bhidhAya punaH sAmAnyavizeSAbhyAmupasaMharannAha-'ariNo haMtA' ityAdi pUrvavadeva, arINAM hantAraH yataH arihantArasteno-18 hai cyante, tathA rajaso hantAraH yato rajohantArastenocyante iti, rajo badhyamAnakaM karma bhaNyata iti gAthArthaH // 922 // idAnImamoghatAkhyApanArthamapAntarAlikaM namaskAraphalamupadarzayati // 406 // arahaMtanamukkAro jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilAbhAe // 923 // vyAkhyA-arhatAMnamaskAraHarhannamaskAra,ihArhacchabdena buddhisthAhadAkAravatI sthApanA gRhyate,namaskArastu namaHzabda eva, * iha tanuM tyaktvA tatra gatvA sidhyati. For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 'jIvam' AtmAnaM 'mocayati' apanayati, kutaH ? - bhavasahasrebhyaH, 'bhAvena' upayogena kriyamANaH, iha ca sahasrazabdo yadyapi dazazatasaGkhyAyAM vartate tathA'pyantrArthAdanantasaGkhyAyAmavagantavyaH, anantabhavamocanAnmokSaM prApayatItyuktaM bhavati, Aha-na sarvasyaiva bhAvato'pi namaskArakaraNe tadbhava eva mokSaH, tatkathamucyate - jIvaM mocayatItyAdi, ucyate, yadyapi tadbhava eva mokSAya na bhavati tathA'pi bhAvanAvizeSAdbhavati punaH 'bodhilAbhAya' bodhilAbhArtha, bodhilAbhazcAcirAdavikalo mokSa | heturityato na doSa iti gAthArthaH // 923 // tathA cAha arihaMtanamukkAro dhannANa bhavakkhayaM kuNaMtANaM / hiayaM aNummuaMto visuttiyAvArao hoi // 924 // vyAkhyA - arhannamaskAra iti pUrvavat, dhanyAnAM bhavakSayaM kurvatAm, tatra dhanyAH - jJAnadarzanacAritradhanAH sAdhvAdayaH, teSAM bhavakSayaM kurvatAmiti, atra tadbhavajIvitaM bhavaH tasya kSayo bhavakSayastaM kurvatAm - AcaratAM kim ? - 'hRdayaM' cetaH 'anunmuJcan' aparityajan, hRdayAdanapagacchannityarthaH, visrotasikAvArako bhavati, ihApadhyAnaM visrotasikocyate, tadvArako bhavati, dharmadhyAnaikAlambanatAM karotIti gAthArthaH // 924 // arahaMtanamukkAro evaM khalu vaNNio mahatthuti / jo maraNaMmi uvagge abhikkhaNaM kIrae bahuso / / 925 // vyAkhyA - arhannamaskAra evaM khalu varNito 'mahArtha' iti mahAnartho yasya sa mahArthaH, alpAkSaro'pi dvAdazAGgArthasaGghAhitvAnmahArtha iti, kathaM punaretadevamityAha-yo namaskAro 'maraNe' prANatyAgalakSaNe upAye - samIpabhUte 'abhikSaNam' anavarataM kriyate 'bahuzaH' anekazaH, tatazca pradhAnApadi samanusmaraNakaraNena grahaNAt mahArthaH, pradhAnazcAyamiti / Aha ca For Personal & Private Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha* drIyA // 407 // bhASyakAra : - " jalaNAibhae sesaM motuMDappegairayaNaM mahAmollaM / juhi vA'ibhae gheppai amohaMsatthaM jaha taha // 1 // motuMvi bArasaMgaM sa eva maraNaMmi kIrae jamhA / arahaMtanamokkAro tamhA so bArasaMgattho // 2 // sabaMpi bArasaMgaM pariNAmavisuddhiumettAyaM / takAraNabhAvAo kiha na tadattho namokkAro ! // 3 // Nahu taMmi desakAle sakko bArasaviho suykkhNdho| sabo aNuciMte dhaMtaMpi samatthacitteNaM // 4 // tappaNaINaM tamhA aNusariyabo suheNa citteNaM / eseva namokAro kayannutaM mannamANeNaM // 5 // " iti gAthArthaH // 925 // upasaMharannAha arihaMtana mukAro, savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaM havai maMgalaM // 926 // vyAkhyA - kiM bahunA ?, ihArhannamaskAraH, kim ? - sarvapApapraNAzanaH, tatra pAMzayatIti nipAtanAt pApaM pibati vA hitamiti pApam, auNAdikaH paH pratyayaH, sarvam - aSTaprakAramapi karma - pApaM jAtisAmAnyApekSayA, uktaM ca- 'pApaM karmaiva tattvata' | ityAdi, tatpraNAzayatIti sarvapApapraNAzanaH, maGgalAnAM ca 'sarveSAM' nAmAdilakSaNAnAM 'prathamaM' iti pradhAnaM pradhAnArthakAritvAt, athavA paJcAmUni bhAvamaGgalAnyarhadAdIni teSAM prathamam -- AdyamityarthaH, 'bhavati maGgalamiti saMpadyate maGgalamiti gAthArthaH 1 jvalanAdibhaye muktvA apyekaM ratnaM mahAmUlyam / yudhi vA'tibhaye gRhyate'moghazastraM yathA tatheha // 1 // muktvA'pi dvAdazAGgaM sa eva maraNe kriyate yasmAt / arhannamaskArastasmAtsa dvAdazAGgArthaH // 2 // sarvamapi dvAdazAGgaM pariNAmavizuddhimAnahetukam / tatkAraNabhAvAt kathaM na tadartho namaskAraH 1 // 3 // naiva tasmin dezakAle zakyo dvAdazavidhaH zrutaskandhaH / sarvo'nucintayituM bADhamapi samarthacittena // 4 // tavpraNatInAM ( sadbhAvAt ) tasmAdanusarttavyaH zubhena | cittena / eSa eva namaskAraH kRtajJatvaM manyamAnena // 5 // ( gAtheyaM gAthAcatuSkAdbhinnasaMbandhA tatra ) * pAraNaM mudvite + 0 matthaM mudvite. For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 407 // ainelibrary.org
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 926 // uktastAvadannamaskAraH, sAmprataM siddhanamaskAra ucyate, tatra siddha iti kaH zabdArthaH ?, ucyate- 'Sidhu saMrAddhau' 'rAdha sAdha saMsiddhau' 'SidhU zAstre mAGgalye ce'ti, sidhyati sma siddhaH, yo yena guNena niSpannaH - pariniSThito na punaH sAdhanIyaH siddhauMdanavat sa siddha ityarthaH, sa ca siddhaH zabdasAmAnyAkSepataH, arthatastAvaccaturdazavidhaH, tatra nAmasthApanAdravyasiddhAn vyudasya zeSanikSepapratipAdanAyAha kamme 1 sappe a 2 vijAya 3, maMte 4 joge a 5 Agame 6 / atha 7 jattA 8 abhippAe 9, tave 10 kammakkhae 11 iya // 927 // vyAkhyA - karmaNi siddhaH karmasiddhaH - karmaNi niSThAM gata ityarthaH, evaM zilpasiddhaH 2 vidyAsiddhaH 3 mantrasiddhaH 4 yogasiddhaH 5 AgamasiddhaH 6 arthasiddhaH 7 yAtrAsiddhaH 8 abhiprAyasiddhaH 9 tapaH siddhaH 10 karmakSayasiddha 11 ceti gAthAsamAsArthaH // 927 // avayavArthaM tu pratidvArameva vakSyati, tatra nAmasthApanAsiddhau sukhAvaseyau, dravyasiddho niSpanna odanaH siddha ityucyate, sAmprataM karmasiddhAdivyAcikhyAsayA karmAdisvarUpameva pratipAdayannAha - kammaM jamaNAya rio esayaM sippamannahA'bhihiaM / kisivANijjAIyaM ghaDalohArAibheaM ca // 928 // vyAkhyA--iha karma yadanAcAryopadezajaM sAtizayamananyasAdhAraNaM gRhyate, 'zilpam' anyathA'bhihitamiti, ko'rthaH ? - iha yadAcAryopadezajaM granthanibandhAdvopajAyate sAtizayaM karmApi tacchilpamucyate, tatra bhAravahanakRSivANijyAdi karma ghaTakAralohakArAdibhedaM ca zilpamiti gAthArthaH // 928 // sAmprataM karmasiddhaM sodAharaNamabhidhitsurAha-- For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha I-RE namaskAra vi01 drIyA 1408 // Gorrotour jo savvakammakusalojo vA jattha suparinihio hoi / sajjhagirisiddhaovivasa kammasiddhatti vinneo929 | vyAkhyA-'yaH kazcit sarvakarmakuzaloyovA'yatra' karmaNi supariniSThito bhavatyekasminnapi sahyagirisiddhaka iva sa karmasiddha iti vijJeyaH, karmasiddho jJAtavya iti gaathaakssraarthH||929||bhaavaarthH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-koMkaNagadese egami dugge sajjhassa bhaMDaM uruMbhei vilaetti ya, tANaM ca visame gurubhAravAhitti kAUNa raNNA samANattaM, eesiM maevi paMthodAyabonapuNa eehiM kassai / io ego siMdhavao purANo so paDibhajato ciMtei-tahiM jAmi jahiM kamme Na esa jIvo bhajai suhaM na viMdai, so tasiM milio,so gaMtukAmo bhaNai, kuMdurukka paDibohiyallaosiddhao bhaNai-siddhiyaM dehi mamaM, jahA siddhayaM siddhayA gayA sajjhayaM, soya tesiM mahattaraosabavaDuMbhAraM vahai, teNa sAhUNaM maggo dinno,te ruhArAule kaheMti, te bhaNaMti-amhaM rAyAvi maggaM dei bhAreNa dukkhAvijaMtANaMtA tuma samaNassa rittassa tthikkassa maggaM desi?,raNNA bhaNiyaM-duhu te kayaM, mama ANA laMghiyatti, teNa bhaNiyaM-deva! tume gurubhAravAhittikAUNameyamANattaM?, raNNA AmaMti paDissuyaM, teNa bhaNiyaM-jai evaM to so gurutarabhAravAhI, kokaNakadeze ekasmin durge samAjANDamavatArayati Arohayati ca, teSAM ca viSame gurubhAravAhina itikRtvA rAjJA samAjJaptaM, etebhyo mayA'pi panthA dAtavyo na punaretaiH kasmaicit / itazcaikaH saindhavIyaH purANaH sa pratibhanazcintayati-tatra yAmi yatra karmaNi naiSa jIvo bhajyate sukhaM na vindati, sa tairmilitaH, sa gantukAmo bhaNati, kuSTarutapratibodhitaH siddho bhaNati-siddhiM dehi mahyaM, yathA siddhaM siddhA gatAH sahaka, sa ca teSAM mahattaraH sarvabahuM bhAraM vahati, tena sAdhumyo mArgoM dattaH, te ruSTA rAjakule kathayanti, te bhaNanti-asmAkaM rAjA'pi mAgai dadAti bhAreNa duHkhyamAnAnAM tavaM zramaNAya riktAya vizvAntAya mArga dadAsi !, rAjJA bhaNitaM-duSTutvayA kRtaM, samAjJA vaktiti, tena bhaNitaM-deva ! tvayA gurubhAravAhItikRtvaitadAjJaptaM , rAjJA omiti pratizrutaM, tena bhaNitaMyadyevaM tadA sa gurutarabhAravAhI, // 408 // Educ a tional For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ FORESTIERISCH kahaM ?-jaM so avIsamaMto aTThArasasahassasIlaMganinbharaM bhAraMvahai, jo maevi vodaMNa pAriotti, dhammakahA ya'NeNa kayA, ho mahArAya !-'vujhaMti nAma bhArA te puNa vujhaMti vIsamaMtehiM / sIlabharo voDhavo jAvajIvaM avissaamo||1||raayaa paDibuddho, so ya saMvegaM gao, abbhuDiotti, esa kammasiddhotti // sAmprataM zilpasiddhaM sodAharaNamevAbhidhAtukAma Ahajo savvasippakusalo jo vA jattha suparinihio hoi / kokAsavaDaIviva sAisao sippasiddho so||930|| / vyAkhyA-yaH kazcidanirdiSTasvarUpaH sarvazilpeSu kuzalaH sarvazilpakuzalaH, yo yatra vA supariniSThito bhavatyekasminnapi kokAzavarddhakivat sAtizayaH zilpasiddho'sau gAthAkSarArthaH // 930 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-sopArae rahakArassa dAsIe baMbhaNeNa dAsaceDo jAo, so ya mUyabhAveNa acchai mA NajIhAmitti, rahakAro appaNo putte hai| sikkhAvei, te maMdabuddhI na laeMti, dAseNa sarva gahiyaM, rahakAro mao, rAyAe dAsassa sarva dinnaM jaM tassa gharae sAraM / io ya ujjeNIe rAyA sAvago, tassa cattAri sAvagA-ego mahANasio so raMdhei, jai ruccai jimiyamettaM jIrai, kathaM ?-yasso'vizrAmyan aSTAdazasahasrazIlAGganirbharaM bhAraM vahati yo mayApi voDhuM na pAritaH (zaktaH) iti, dharmakathA cAnena kRtA-bho mahArAjan !| udyante nAma bhArAH te punarumante vishraamydbhiH| zIlabharo voDhavyo yaavjiivmvishraamH||1||raajaa pratibuddhaH, sa ca saMvegaM gato'bhyusthita iti, eSa karmasiddha iti / 2 sopArake rathakArasya dAsyAM brAhmaNena dAsaceTo jAtaH, sa ca mUkabhAvena tiSThati mA jJAyiSi iti, rathakAra AtmanaH putrAn zikSayati, te mandabuddhayo na gRhNanti, dAsena sarvaM gRhItaM, rathakAro mRtaH, rAjJA dAsAya sarva dattaM yattasya gRhasya sAram / itazcojayinyAM rAjA zrAvakaH, tasya catvAraH zrAvakA:-eko mahAnasikaH sa pacati, yadi rocate jimitamAtreNa jIyaMti, ES For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA namaskAra. vi01 // 40 // ahavA jAmeNaM bihiM tihiM carahiM paMcahi, jai ruccaina ceva jIrai, bidio anbhaMgei, so tellassa kulavaMra sarIre pavesei, taM ceva jINei, tatio sejaM raei, jai ruccai paDhame jAme vibujjhai ahavA bitie tatie cautthe, ahavA suvai ceva, cauttho sirighario, tAriso sirigharao ko jahA aigao na kiMci pecchai, ee guNA tesiM, so yarAyA aputto niviNNakAmabhogo pabajovAyaM ciMteto acchai / io ya pADaliputte Nayare jiyasatta rAyA, soya tassa NayariMrohei, etthaMtaraMmi NakAmamA ya tassa raNNo puvakayakammapariNaivaseNa gADhaM sUlamuppaNNaM, tao'NeNa bhattaM paccakkhAyaM, devaloyaM gao, NAgaragehi ya se NayarI dinnA, sAvayA sadAviyA pucchai-kikammayA?, bhaMDArieNa pavesio, kiMcivi na pecchai, aNNeNa dAreNa darisiyaM, sejjAvAleNa erisA sejjA kayA jeNa muhatte muhatte uThei, sUeNa erisa bhattaM kayaM jeNaM velaM velaM jemei, abbhaMgaeNa ekkao pAyAo tellaM Na NINiyaM, jo mama sariso so nINeu, cattArivi pavaiyA, so teNa telleNa DajhaMto kAlao athavA yAmena dvAbhyAM tribhizcaturbhiH paJcamiH, yadi rocate naiva jIryati, dvitIyo'bhyaGgyati, sa tailasya kuDavaM 2 zarIre pravezayati tadeva niSkAzayati, tRtIyaH zayyAM racayati, yadi rocate prathame yAme vibudhyate athavA dvitIye tRtIye caturthe, athavA svapityeva, caturthaH zrIgRhikastAdRzaM zrIgRhaM kRtaM yathA'tigato na kiJcitpazyati, ete guNAsteSAM, sa ca rAjA'putro nirviSNakAmabhogaH pravajyopAyaM cintayan tiSThati / itazca pATalIputre nagare jitazatrU rAjA, sa ca | tasya nagarI ruNaddhi, atrAntare ca tasya rAjJaH pUrvakarmapariNativazena gADhaM zUlamutpanna, tato'nena bhaktaM pratyAkhyAtaM, devalokaM gataH, nAgaraizca tasmai nagarI dattA, zrAvakAH zabditAH pRcchayante-kiMkarmakAH?, bhANDAgArikeNa pravezitaH, kiJcidapi na pazyati, anyena dvArA darzitaM, zayyApAlakeneDazI zayyA kRtA yena muhUtte muharne uttiSThati, sUdenedRzaM bhakaM kRtaM yena vAraM vAraM jemati, abhyaGgakenaikasmAt padastailaM na niSkAzitaM, yo mama sadRzaH sa niSkAzayatuM, catvAro'pi pravrajitAH, | sa tena tailena dahyamAnaH kRSNo // 409 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAo, kAgavanno nAma jaayN| io ya sopArae dunbhikkhaM jAyaM, so kokAso ujjeNiM gao, rAyANaM kiha jANAvemitti kavotehiM gaMdhasAliM avaharai, koThAgAriehiM kahiyaM, maggieNa dicho ANIo, raNNA NAo, vittI dinnA, teNAgAsagAmI khIliyApaoganimmAo garuDo kao, so ya rAyA teNa kokAseNa devIe ya sammaM teNa garuDeNa Nahamagge hiMDai, jo Na Namai taM bhaNai-ahaM AgAseNa AgaMtUNa mAremi, te sabe ANAviyA, taM devi sesiyAo devIo pucchaMti jAe khIliyAe niyattai jaMtaM, egAe vaccaMtassa issAe NiyattaNakhIliyA gahiyA, tao NiyattaNavelAe NArya, Na Niyadattai, tao uddAmaM gacchaMtassa kaliMge asilayAe paMkhA bhaggA, paMkhAvigalotti paDio, tao tassaMghAyaNANimittaM uvaga-1 raNahA kokAso NayaraM gao, tattha rahakAro rahaM nimmavei, egaM cakkaM nimmaviyaM egassa savaM ghaDiyallayaM kiMci 2 navi, tA so tANi uvagaraNANi maggai, teNa bhaNiyaM-jAva gharAo ANemi, rAulAo na labbhanti nikAleu, so gao, imeNa taM jAtaH, kAkavarNoM nAma jAtam / itazca sopArake durbhikSaM jAtaM, sa kokAza ujjayinIM gataH, rAjAnaM kathaM jJApayAmIti kapotergandhazAlInapaharati koSThAgArikaiH kathitaM, mArgayadbhidRSTa AnItaH, rAjJA jJAto, vRttirdattA, tenAkAzagAmI kIlikAprayoganirmito garuDaH kRtaH, sa ca rAjA tena kokAzena devyA ca samaM tena garuDena nabhomArge hiNDate, yo na namati taM bhaNati-ahamAkAzenAgatya mArayiSyAmi, te sarve AjJApitAH, tAM devIM zeSA devyaH pRcchanti-yayA kIlikayA nivartyate yantram , ekayA vrajata Iya'yA nivartanakIlikA gRhItA, tato nivartanavelAyAM jJAtaM, na nivarttate, tata uddAmaM gacchataH kaliGge'silatayA pakSau bhanau, pakSavikala iti patitaH, tatastatsaMghAtanAnimittamupakaraNArtha kokAzo nagaraM gataH, tatra rathakAro rathaM nirmimIte, eka cakra nirmitaM, ekasya sarve, ghaTitaM kiJcitkiJcinnaiva, tataH sa tAni upakaraNAni mArgayati, tena bhaNitam-yAvadU gRhAd AnayAmi, rAjakulAt na labhyante niSkAzayituM, sa gataH, anena Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra. vi01 S // 410 // saMghAiyaM, uddhaM kayaM jAi, aphiDiyaM niyattaM pacchaomuhaM jAi, ThiyaMpi na paDai, iyarassa'ccayaM jAi, apphiDiyaM paDai, so Agao pecchai nimmAyaM, akkheveNa gaMtUNa raNo kahei, jahA-kokkAso Agaotti, jassa baleNaM kAgavaNNeNa save rAyANo vasamANIyA, to gahio, teNa hammaMteNa akkhAyaM, gahio saha devIe, bhattaM vAriyaM, nAgaraehiM ajasabhIehiM kAgapiMDI pavattiyA, kokAso bhaNio-mama sayaputtassa sattabhUmiyaM pAsAyaM karehi, mama ya majhe, to sabe rAyANae ANavessAmi, teNa nimmio, kAgavaNNaputtassa lehaM pesiyaM, ehi jAva ahaM ee mAremi, to tumaM mAyApittaM mamaM ca moehisitti divaso dino, pAsAaM saputtao rAyA vilaio, khIliyA AhayA, saMpuDo jAo, mao ya saputtao, kAgavaNNaputteNa taM sarva NayaraM gahiyaM, mAyApittaM kokkAso ya moyAviyANi / esevaMviho sippasiddhotti // sAmprataM vidyAdisiddhaM pratipAdayannAdau tAvat svarUpameva pratipAdayati heyaM, mAtI rAyA vilAha jAva ahaM ee mArAma ya majjhe, to sabe yA EURUSTEXAS 1 tatsaMghaTitam , UvaM kRtaM yAti, AsphoTitaM nivRttaM pazcAnmukhaM yAti, sthitamapi (sthApitamapi) na patati, itarasyAtyayaM yAti, AsphoTitaM patati, sa AgataH pazyati nirmitam , akSepeNa gatvA rAjJe kathayati, yathA-kokAza Agata iti, yasya balena kAkavaNena sarve rAjAno vazamAnItAH, tato gRhItaH, tena hanyamAnenAkhyAtaM, gRhItaH saha devyA, bhaktaM vAritaM, nAgarairayazobhItaiH kAkapiNDikA pravartitA, kokAzo bhaNitaH-mama zatasya putrANAM saptabhauma prAsAdaM kuru, mama ca madhye, tataH sarvAn rAjakule AnAyayiSyAmi, tena nirmitaH, kAkavarNaputrAya lekhaH preSitaH, ehi yAvadahametAn mArayAmi, tatastvaM mAtA[pitaraM mAM ca mocayeriti divaso dattaH, prAsAdaM saputro rAjA vilamaH, kIlikA''hatA, saMpuTo jAtaH, mRtazca saputraH, kAkavarNaputreNa tat sarva nagaraM gRhItaM .. || mAtApitarau kokAzazca mocitAH / eSa evaMvidhaH zilpasiddha iti / 410 // For Personal & Private Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthI vijA'bhihiyA puriso maMtutti tavvisesoyaM / vinA sasAhaNA vA sAhaNarahio a maMtutti // 931 // / vyAkhyA-strI vidyA'bhihitA puruSo mantra iti tadvizeSo'yaM, tatra 'vidR lAbhe' 'vida sattAyAM' vA, asya vidyeti 6 bhavati, 'mantri guptabhASaNe' asya mantra iti bhavati, etaduktaM bhavati-yatra mantredevatA strIsA vidyA, ambAkuSmANDyAdi, yatra tu devatA puruSaH sa mantraH, yathA vidyArAjaH, hariNegameSirityAdi, vidyA sasAdhanA vA sAdhanarahitazca mantra iti / sAbarAdimantravaditi gAthArthaH // 931 // sAmprataM vidyAsiddhaM sanidarzanamupadarzayannAhavijANa cakkavaTTI vijAsiddho sa jassa vegAvi / sijhija mahAvijA vijAsiddha'jakhauDuvva // 932 // / vyAkhyA-'vidyAnAM' sarvAsAmadhipatiH-cakravartI 'vidyAsiddha' iti vidyAsu siddho vidyAsiddha iti, yasya vaikA'pi siddhayet 'mahAvidyA' mahApuruSadattAdirUpA sa vidyAsiddhaH, sAtizayatvAt , ka iva?-AryakhapuTavaditi gAthAkSarArthaH || // 932 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-vijAsiddhA ajakhauDA AyariyA, tesiM ca bAlo bhAiNijjo, teNa tersi pAsao vijjA kannAhADiyA, vijAsiddhassa ya NamokAreNAvi kira vijjAo havaMti, so vijAcakkavaTTI taM bhAiNejja bharukacche sAhusagAse ThaviUNa guDasatthaM NayaraMgao, tattha kira parivAyao sAhahiM vAe parAjio addhitIe kAlagao vidyAsiddhA AryakhapuTA AcAryAH, teSAM ca bAlo bhAgineyaH, tena teSAM pArthAt vidyA karNAhatA, vidyAsiddhasya ca namaskAreNApi kila vidyA bhavanti, sa vidyAcakravartI taM bhAgineyaM bhRgukacche sAdhusakAze sthApayitvA guDazastraM nagaraM gataH, tatra kila parivAjakaH sAdhubhirvAde parAjito'nRtyAH kAlagataH Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka - 1 taMmiM guDasatthe Nayare vaDakarao vANamaMtaro jAo, teNa tattha sAhUNo sabe pAraddhA, taNimittaM ajjakhaNDA tattha gayA, hAribhateNa gaMtUNa tassa kaNNesu uvAhaNAo olaiyAo, devakulio Agao pecchai, gao, jaNaM ghettUNa Agao, jao jao ugghADijjati tao tao ahiTThANaM, raNNo kahiyaM, teNavi diTTha, kaTThalaTThIhiM pahao, so aMteure saMkAmei, mukko, paThiyao, vaDakarao annANi ya vANamaMtarANi pacchao upphiDaMtANi bhamaMti, logo pAyapaDio vinnavei-muyAhitti, tassa devakule mahAvissaMdA donni mahaimahAliyAo pAhANamaIo doNIo, tAo so vANamaMtarANi ya khaDakhaDAviMtANi pacchao hiMDaMti, jaNeNa vinnavio, so vANamaMtarANi ya mukkANi, tAo doNIovi Arao ANittA chaDDiyANi, jo mama sariso ANehititti mukkAo / so ya se bhAiNijjo AhAragehIe bharuyakacche taccaNio jAo, tassa vijjApahAveNa pattANi AgAseNaM uvAsagANaM gharesu bhariyANi eMti, logo bahuo tammuho jAo, saMgheNa ajakhauDANa pesiyaM, AgaA, akkhAyaM // 411 // 1 tasmin guDazastre nagare bRhatkaro vyantaro jAtaH, tena tatra sAdhavaH sarve prArabdhAH ( upasargayituM ), tannimittamAryakhapuTAstatra gatAH, tena gatvA tasya karNayorupAnahAvavalagitau devakulika AgataH pazyati, gataH, manaM gRhItvA''gataH, yato yata udUghAvyate tatastato'dhiSThAnaM rAjJe kathitaM tenApi dRSTaM, kASThayaSTibhiH prahRtaH, so'ntaHpure saMkramayati, muktaH, pRSThato bRhatkaro'nye ca vyantarAH pRSThata utsphiTanto bhrAmyanti, lokaH pAdapatito vijJapayati-muJceti, tasya devakule mahAvisyande dve droNyau atimahatyau pASANamayyau, te sa vyantarAzca khaTatkAraM kurvantaH pazcAt hiNDante, janena vijJaptaH, sa vyantarAzca muktAH, te droNyau api arvAk AnIya tyakte, yo mama sadRza AneSyatIti mukte / sa ca tasya bhAgineya AhAragRddhyA bhRgukacche taccanIko jAtaH, tasya vidyAprabhAveNa pAtrANi AkAzenopAsakAnAM gRheSu bhRtAnyAyAnti, loko bahustanmukho jAtaH, saMghenAryakhapuTebhyaH preSitam AgatAH, AkhyAtam. Jain Educational For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 411 // ainelibrary.org
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio airisI akiriyA udvitatti, tesiM kapparANaM aggato mattao so teNa vattheNa ucchAiyao jAi, ToppariyA gayA, sabapavare AsaNe ThiyA, annattha kayAi ei, bhariyA 2 AgayA, AyariehiM aMtarA AgAse pahANo Thavio, savANi bhiNNANi, so cellao bhIo naho, AyariyA tattha AgayA, taccaNiyA bhaNati - ehi buddhassa pAe paDihitti, AyariyA bhaNati - ehi puttA ! suddhodaNasuyA baMda mamaM, buddho niggao, pAesu paDio, tattha thUbho dAre, so'vi bhaNio - ehi pAehiM paDAhitti paDio, uTThehitti bhaNio addhoNao Thio, evaM caiva acchahitti bhaNio Dio pAsalio, niyaMThaNAmio nAmeNa so jaao| esa evaMviho vijjAsiddhoti // sAmprataM mantrasiddhaM sanidarzanamevopadarzayatisAhINasavvamaMto bahumaMto vA pahANamaMto vA / neo samaMtasiddho khaMbhAgari suvva sAisao // 933 // vyAkhyA - svAdhIna sarvamantro bahumantro vA mantreSu siddho mantrasiddhaH, pradhAnamantro veti pradhAnaikamantro veti jJeyaH, sa mantrasiddhaH ka iva ? - stambhAkarSavat sAtizaya iti gAthAkSarArthaH // 933 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam 1 etAdRzI akriyosthiteti teSAM karpUrANAmagrato mAtrakaH sa tena vastreNAcchAdito yAti TopparikA gatA, sarvapravare Asane sthitA, abhyatra kadAci dAyAti bhRtAni2AgatAni, AcAryairantarA''kAze pASANaH sthApitaH sarvANi bhinnAni, sa kSullakaH ( ziSyaH ) bhIto naSTaH, AcAryAstatrAgatAH, taccanIkA bhaNanti-AyAta buddhasya pAdayoH patateti, AcAryA bhaNanti AyAhi putra ! zuddhodanasuta ! vandasva mAM buddho nirgataH pAdayoH patitaH, tatra stUpo dvAre, so'pi bhaNitaH - ehi pAdayoH pateti patitaH, uttiSTheti bhaNitaH ardhAvanataH sthitaH, evameva tiSTheti bhaNitaH sthitaH pArzvavanato, nirgranthanAmita iti nAmnA sa jAtaH / eSa evaMvidho vidyAsiddha iti / onal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA // 412 // egami Nayare ukkisarIrA raNNA visayalolueNa saMyaI gahiyA, saMghasamavAe egeNa maMtasiddheNa rAyaMgaNe khaMbhA acchaMti namaskAra vi01 te abhimaMtiyA, AgAseNaM uppAiyA khaDakhaDiti, pAsAyakhaMbhAvi caliyA, bhIeNa mukkA, saMgho khaamio| esevaMviho maMtasiddhotti bhaNNai // sAmprataM sadRSTAntaM yogasiddhaM pratipipAdayiSurAhasavvevi vvajogA paramaccherayaphalAhavegovi / jasseha huja siddho sa jogasiddho jahA smio||934|| ___ vyAkhyA-'sarve'pi' kAryena dravyayogAH 'paramAzcaryaphalAH paramAdbhutakAryAH, athavaiko'pi yasyeha bhavet siddhaH sa || yogasiddhaH, yogeSu yoge vA siddho yogasiddha iti, sAtizaya eva, (yathA)samitA iti gaathaakssraarthH||934 // bhAvArthaH kathAnakagamyaH,taccedam-AbhIravisae kaNhA(NNA)e bennAe yaNaIe aMtare tAvasA parivasaMti, tatthego pAdugAleveNaM pANiye cakamaMto bhamai eti jAi ya, logo AuTTo, saDDhA hIlijaMti, ajasamiyA vairasAmissa mAulagA viharaMtA AgayA, saDDhA uvaThiyA akiriyatti, AyariyA necchaMti, bhaNaMti-ajjo! kinna ThAha ?, esa jogeNa keNavi makkhei, tehiM aTThApayaM laddhaM, ANIo, amhe'vi dANaM demutti, aha so sAvago bhaNai-bhagavaM! pAyA dhovaMtu, amhevi aNuggahiyA homo ekasmin nagare utkRSTazarIrA rAjJA viSayalolupena saMyatI gRhItA, saMghasamavAye ekena siddhamantreNa rAjAGgaNe stambhAstiSThanti te'bhimantritAH // 412 // | AkAzenotpATitAH khaTatkAraM kurvanti, prAsAdastambhA api calitAH, bhItena muktA saMghaH kSAmitaH / eSa evaMvidho mantrasiddha iti bhaNyate / 2 AbhIraviSaye kRSNA(kanyA)yA bennAyAzca nadyorantarA tApasAH parivasanti, tatraikaH pAdukAlepena pAnIye caMkramyamANo bhrAmyati AyAti yAti ca, loka AvarjitaH, zrAddhA hIlyante, AryasamitA vavasvAmino mAtulA viharanta AgatAH, zrAdA upasthitA akriyeti, AcAryA necchanti, bhaNanti-AryAH ! kiM na pratIkSadhvam / , eSa yogena kanApi nakSayati, tairarthapadaM kabdham, AnItaH, vayamapi dAnaM dama iti, atha sa zrAvako bhaNati-bhagavana ! pAdau prakSAlayatA, vayamapyanugRhItA bhavAmaH, For Personal & Private Use Only Maljainelibrary.org
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ anicchaMtassa pAyA pAugAo ya dhoyAo, gao pANie nibbuDDo, ukkiTThI kayA, evaM DaMbhaehiM logo khajjaitti, AyadAriyA niggayA, jogaM pakkhittA bhaI bhaNiyA-he viyanne ! taTA dehi ehi puttA! parimaM kUlaM jAmi, dovi taDA miliyA, gayA, te tAvasA pavaiyA baMbhaddIvagavatthavA baMbhadIvagA jaayaa| esa evaMviho jogasiddhotti // adhunA''gamArthasiddhau pratipAdayati Agamasiddho savvaMgapArao goamuvva guNarAsI / pauratyo atthaparo va mammaNo atyasiddhatti // 935 // | vyAkhyA-AgamasiddhaH 'sarvAGgapAragaH' dvAdazAGgaviditabhAvaH, ayaM ca mahAtizayavAniti, yata uktaM-'sakhAie uDU bhave sAii jaM vA paro u pucchijjA / na ya NaM aNAisesI viyANaI esa chaumattho ||1||'ityaadi, ayaM ca gautama iva guNarAziriti / atra ca bhUyAMsi sAtizayaceSTitAnyudAharaNAnIti, tathA 'pracurArthaH' prabhUtArthaH arthaparovA, tanniSTha ityarthaH, arthasiddha iti tadatizayayogAdeva, mammaNavaditi gaathaakssraarthH|| 935 // bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-tatthAgamasiddho kira sayaMbhuramaNe'vi macchagAIyA / ciTThati sa bhagavaM uvautto jANaI tayaMpi // 1 // atthasiddho puNa rAyagihe 1 anicchataH pAdau pAduke ca dhaute, gataH pAnIye nibUDitaH, utkRSTiH (nindA) kRtA, evaM dambhaiH lokaH khAdyata iti, AcAryA nirgatAH, yoga prakSipya nadI bhaNitA-he becne ! taTamarpaya ehi putri! pUrva kUla yAmi, dvAvapi taTau milito, gatAH, te tApasAH prabajitAH brahmavIpavAstavyA brahmadvIpakA jAtAH / eSa evaMvidho yogasiddha iti / 2 saMkhyAtItAMstu bhavAnkathayati yadA parastu pRcchet / naivAnatizayI vijAnAti eSa chadmasthaH // 1 // 3 tatrAgamasiddhaH kila svayambhUramaNe'pi matsyAdyAH / yacceSTayanti sa bhagavAnupayukto jAnAti takadapi // 1 // arthasiddhaH punA rAjagRhe. * kalakalaH + dehItyantaM na pra0 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 413 // gayare mammaNotti, teNa mahayA kileseNa aibahugaM daviNajAyaM meliyaM, so taM Na khAyai Na pivai, pAsAuvariM ca'NeNa | namaskAra aNegakoDinimmAyaganbhasAro kaMcaNamao divarayaNapajatto varavairasiMgo mahaMto ego baladdo kArAvio, bIo ya ADhatto, so'vi bahunimmAo, etthaMtaraMmi vAsAratte tassa nimmAvaNanimittaM so kacchoTTagabiijo NaIpUrAo kaTThavirUDhago kaTThANi ya uttArei / io ya rAyA devIe saha oloyaNagao acchai, so tahAviho aIva karuNAlaMbaNabhUo devIe diho, tao tIe sAmarisaM bhaNiyaM-saccaM subai eyaM mehanaisamA havaMti rAyANo / bhariyAI bhareMti daDhaM rittaM jatteNa vajei // 1 // raNNA bhaNiyaM-kiha vA?, tIe bhaNiyaM-jaM esa damago kilissai, raNNA saddAvio bhaNio ya-kiM kilissasi ?, teNa| bhaNiyaM-baladasaMghADago me Na pUrijai, raNNA bhaNiyaM-balahasayaM geha, teNa bhaNiyaM-Na me tehiM kajaM, tasseva bitijaM pUreha, kerisosotti gharaM neUNa darisio,raNNA bhaNiyaM-sababhaMDAreNavina pUrijai imo, tA ettigassa vibhavassa alaM te tiNhAetti, nagare mammaNa iti, tena mahatA klezenAtibahuka dravyajAta militaM, sa tanna khAdati na pibati, prAsAdasyopari cAnenAnekakoTInirmitagarbhasAraH kAJcana-18 mayo divyaratnaparyApto varavajrazRGgo mahAn eko balIvadaH kAritaH, dvitIyazca ArabdhaH, so'pi bahunirmAtaH, atrAntare varSArAne tasya nirmANanimittaM sa kacchoTTaka-18| | dvitIyo nadIpUrAt kASThavirUDhaH kASThAnyevottArayati / itazca rAjA devyA sahAvalokanagatastiSThati, sa tathAvidho'tIva karuNAlambanabhUto devyA dRSTaH, tatastayA | XsAmarSa bhaNitaM-satyaM zrUyate etat-meghanadIsamA bhavanti rAjAnaH / bhUtAni bharanti dRDhaM riktaM yatnena varjayanti ||1||raajnyaa bhaNitaM-kathaM vA!, tayA bhaNitaM yadeSa damakaH klizyate, rAjJA zabdito bhaNitazca-kiM klizyase?, tena bhaNitaM-balauvardasaMghATako me na pUryate, rAjJA bhaNitaM-balIvardazataM gRhANa, tena bhaNitaM-17 na me taiH kArya, tasyaiva dvitIyaM pUraya, kIdRzaH sa iti gRhaM nItvA darzitaH, rAjJA bhaNitaM-sarvabhANDAgAreNApi na pUryate ayaM, tAvadetAvato vibhavasya (sthAna); alaM tava tRSNayeti. // 413 // - - Jain Educa For Personal & Private Use Only ainbrary.org
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ terNa bhaNiyaM-jAveso na pUrio tAva me na suhaM, Araddho ya uvAo pesiyANi disAsu bhaMDANi ADhattAo kisIo ADhattANi gayaturayasaMDaposaNANi, raNNA bhaNiyaM - jai evaM tA kiM thevassa kae kilissasi ?, teNa bhaNiyaM - kilesasahaM me sarIraM vAvAraMtaraM ceyANi natthi mahagghANi ya vAsAratte dArugANitti nivahiyavA ya paiNNatti ao karemitti, raNNA bhaNiyaM - pujjaMtu te maNorahA, tumaM ceva bitijjagaM pUriDaM samattho na puNa ahaMti niggao, teNa kAleNa pUrio / esa evaMviho atthasiddhotti // sAmprataM yAtrAdisiddhapratipAdanAyA''ha-- jo nicasiddhajatto laddhavaro jo va tuMDiyAivva / so kira jattAsiddho'bhippAo buddhipajAo // 936 // vyAkhyA - yo nityasiddhayAtraH kimuktaM bhavati 1 - sthalajalacAripatheSu sadaivAvisaMvAditayAtra iti, labdhavaro yo vA tuNDikAdivat, sa kila yAtrAsiddha iti / uttaradvArAnusambandhanAyA'ha - abhiprAyaH buddhiparyAya iti gAthAkSarArthaH // 9364 bhAvArthastvAkhyAnagocaraH, taccedam-paDhemaM tAva jo kira bArasa vArAo samuhaM oggAhittA kayakajjo Agacchai so jattAsiddho, taM anne'vi jantagA jattAsiddhinimittaM pecchati / egaMmi ya gAme tuMDigo vANiyago, tassa 1 tena bhaNitaM yAvadeSa na pUryate tAvanna me sukhaM, ArabdhazcopAyaH preSitAni dikSu bhANDAni ArabdhAH kRpayaH ArabdhAni gajaturagaSaNDapoSaNAni, rAjJA bhaNitaM yadyevaM tatkiM stokasya kRte klizyasi ?, tena bhaNitaM klezakSamaM me zarIraM vyApArAntaraM cedAnIM nAsti mahArghANi ca varSAMrAtre dArUNIti nihitavyA'pi ca pratijJetyataH karomi, rAjJA bhaNitaM pUryantAM te manorathAH, svameva dvitIyakaH pUrayituM samarthaH na punarahamiti nirgataH tena kAlena pUritaH / eSa evaMvidho'rthasiddha iti / 2 prathamaM tAvadyaH kila dvAdaza vArA: samudramavagAhya kRtakArya Agacchati sa yAtrAsiddhaH, tamanye'pi yAntaH yAtrAsiddhinimittaM pazyanti / ekasmiMzca grAme tuNDiko vaNikU, tasya For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 414 // saMyasahassavArAo vahaNaM phuTaM, tahAvi na bhajjai, bhaNai ya-jale nahaM jale ceva labbhai, sayaNAiehiMpi dijjamANaM necchai, puNo puNo taM taM bhaMDaM gahAya gacchara, nicchaeNa se devayA pasannA, khaddhaM khaddhaM dabaM dinnaM, bhaNioya-annaMpi kiM te karemi ?, teNa bhaNiyaM - jo mama nAmeNa samudaM ogAhai so aviyanno eu, tahatti paDisurya, evesa jattAsiddho / anne bhaNati - kira nijjAmagassa vAsulao samudde paDio, so tassa kae samudaM ullaMciumADhatto, tao aniviNNassa devayAe varo dinnotti // kRtaM prasaGgena, sAmpratamabhiprAyasiddhaM pratipAdayannAha - viulA vimalA suhumA jassa maI jo cauvvihAe vA / vuDIe saMpanno sa buddhisiddho imA sA ya // 937 // vyAkhyA- 'vipulA ' vistAravatI ekapadenAnekapadAnusAriNI 'vimalA' saMzayaviparyayAnadhyavasAyamalarahitA 'sUkSmA' atyantaduHkhAvabodhasUkSmavyavahitArtha paricchedasamarthA 'yasya matiH' iti yasyaivaMbhUtA buddhiH sa buddhisiddha iti, yazcaturvidhayA vA autpattikyAdibhedabhinnayA buddhyA sampannaH sa buddhisiddho vartate, iyaM ca sA caturvidhA buddhiriti gAthArthaH // 937 // uppattiA 1 veNaiA 2, kaMmiyA 3 pAriNAmiA 4 / buddhI cauvvihA vuttA, paMcamA novala bhae // 938 // 1 zatasahasravArAH pravahaNaM bhagnaM, tathA'pi na viramati, bhaNati ca-jale naSTaM jale caiva labhyate, svajanAdibhirapi dIyamAnaM necchati, punaH punastattadbhANDa gRhItvA gacchati, nizcayena tasya devatA prasannA, pracuraM pracuraM dravyaM dattaM bhaNitazca-anyadapi kiM tava karomi ?, tena bhaNitaM yo mama nAmnA samudramavagAhate so'vipanna AyAtu, tatheti pratizrutaM, evameSa yAtrAsiddhaH / anye bhaNanti kila niryAmakasya vAsulaH samudre patitaH, sa tasya kRte samudraM riktIkartumArabdhaH, tato'nirviNNAya devatayA varo datta iti / For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 414 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSSSSSSSSSSSS vyAkhyA-utpattireva prayojanaM yasyAH sA autpattikI, Aha-kSayopazamaH prayojanamasyAH, satyaM, kintu sa khalvantaraGgatvAt sarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate, na cAnyacchAstrakarmAbhyAsAdikamapekSata iti 1, vinayaH-guruzuzrUSA sa kAraNamasyAstatpradhAnA vA vainayikI 2, anAcArya karma sAcArya zilpaM,kAdAcitkaM vA karma zilpaM nityavyApAraH, 'karmajA' iti karmaNo jAtA karmajA 3, pariH-samantAnamanaM pariNAmaH-sudIrghakAlapUrvAparAvalokanAdijanya Atmadharma ityarthaH sa kAraNamasyAstatpradhAnA vA pAriNAmikI 4, budhyate'nayeti-buddhiH-matirityarthaH, sA ca caturvidhoktA tIrthakaragaNadharaiH, kimiti ?, yasmAt paJcamI nopalabhyate kevalinA'pyasattvAditi gAthArthaH // autpattikyA lakSaNaM pratipAdayannAhapuvvamadiTThamassuamaveia takkhaNavisuddhagahiatthA / avvAyaphalajogiNi buddhI uppattiA naam||939|| ___ vyAkhyA-'pUrvam' iti buddhyutpAdAt prAk svayamadRSTo'nyatazcAzrutaH 'aveditaH' manasA'pyanAlocitaH tasminneva kSaNe vizuddhaH-yathAvasthitaH gRhItaH-avadhAritaH arthaH-abhipretapadArthoM yayA sA tathA, ihaikAntikamihaparalokAviruddhaM phalAntarAbAdhitaM vA'vyAhatamucyate, phalaM-prayojanam , avyAhataM ca tatphalaM ca avyAhataphalaM yogo'syA astIti yoginI avyAhataphalena yoginI avyAhataphalayoginI, anye paThanti-avyAhataphalayogA,avyAhataphalena yogo yasyAH sA'vyAhataphalayogA buddhiH autpattikI nAmeti gAthArthaH // sAmprataM vineyajanAnugrahAyAsyA eva svarUpapratipAdanArthamudAharaNAni pratipAdayannAha bharahasiMla 1paiNia 2 rukkhe 3 khaDga 4 paDa 5 saraDa 6 kAga 7 uccAre 8 / gaya 9 ghayaNa 10 gola 11 khaMbhe 12, khuDaga 13 maggitthi 14 pai 15 putte 16 // 940 // * paNaH + mudrikA. dain Education A nal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 415 // bharahasila 1 miMTa 2 kukkuDa 3 tila 4 vAlua 5 hatthi 6 agaDa 7 vaNasaMDe 8 / pAyasa 9 ahaA 10 patte 11 khADahilA 12 paMcapiaro a 13 // 941 // mahasittha 17 muddi 18 aMke 19 a nANae 20 bhikkhu 21 ceDaganihANe 22 / sikkhA ya 23 atthasatthe 24 icchA ya mahaM 25 sayasahasse 26 // 942 // vyAkhyA--AsAmarthaH kathAnakebhya evAvaseyaH, tAni cAmUni - ujjeNIe NayarIe Asanno gAmo NaDANaM, tatthegassa NaDassa bhajjA mayA, tassa ya putto Daharao, teNa annA ANIyA, sA tassa dAragassa na vaTTai, teNa dAraeNa bhaNiyaM mama laThThe na vaTTasi, tahA te karemi jahA me pAesa paDisitti, teNa rattiM piyA sahasA bhaNio - esa goho esa gohotti, teNa nAyaM - mama mahilA viNaitti siDhilo rAgo jAo, sA bhaNai mA puttA ! evaM karehi, so bhaNai-mama laThThe na vaTTasi, bhaNai - vaTTIhAmi, tA laThThe karemi, sA vaTTiumAraddhA, annayA chAhIe ceva esa goho esa gohotti bhaNittA kahiMti puTTho ya chAhiM daMsei, tao se piyA lajjio, so'vi evaMvihotti tIse ghaNarAgo jAo, so'vi visabhIo piyAe samaM jemei / annayA 1 ujjayinyA nagaryA Asanno grAmo naTAnAM tatraikasya naTasya bhAryA mRtA, tasya ca putro laghuH tenAnyA''nItA, sA tasmin dArake na (suSThu ) varttate, tena dvArakeNa bhaNitaM mayi laSTA na varttase, tathA tava kariSyAmi yathA me pAdayoH patiSyasIti, tena rAtrau pitA sahasA bhaNitaH eSo'dhama eSo'dhamaH (godhaH), tena jJAtaM mama mahilA vinaSTeti zratho rAgo jAtaH, sA bhaNati mA putra ! evaM kArSIH, sa bhaNati - mayi sundarA na varttase, bhaNati vayeM, tadA laSTaM karomi, sA | varttitumArabdhA, anyadA chAyAyAmevaiSa godha eSa godha iti bhaNitvA kketi pRSTazca chAyAM darzayati, tatastasya pitA lajjitaH so'pi evaMvidha iti tasyAM ghanarAgo jAtaH so'pi viSabhItaH pitrA samaM jemati / anyadA Jain Educational For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 415 // ainelibrary.org
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ piyareNa samaM ujeNi gao, dihA NayarI, niggayA piyAputtA, piyA se puNo'vi aigaoThaviyagassa kassai, sovi sippANaIe puliNe ujeNINayarI Alihai, teNa NayarI sacaccarA lihiyA, tao rAyA ei,rAyA vArio,bhaNai-mA rAulagharassa majjheNaM jAhi, teNa kouhalleNa pucchio-*sacaccarA kahiyA, kahi vasasi ?, gAmetti, piyA se Agao / rAiNo ya egUNagANi paMcamaMtisayANi, eka maggai, jo ya sabappahANo hojatti, tassa parikkhaNanimittaM taM gAma bhaNAvei, jahA-tubhaM gAmassa bahiyA mahallI silA tIe maMDavaM kareha, te addaNNA, so dArao rohao chuhAio, piyA se acchai gAmeNa samaM, osUre Agao royai-amhe chuhAiyA acchAmo, so bhaNai-suhio'si, kiha ?, kahiyaM, bhaNai-vIsatthA acchaha, hechao khaNaha khaMbhe ya deha thovaM thovaM bhUmI kayA, tao uvalevaNakaovayAre maMDave kae raNNo niveiyaM, keNa kayaM ?, rohaeNa bharahadAraeNaM / esA eyassa uppattiyA buddhI / evaM sabesu joejaa|totersi raNNA meDhao pesio, bhaNiyA ya-esa pakkheNa | pitrA samamujayinIM gataH, dRSTA nagarI, nirgatau pitAputrI, pitA tasya punarapi atigato vismRtAya kasmaicit , so'pi ziprAnadyAH puline ujjayinI nagarImAlikhati, tena nagarI sa catvarA (sAntaHpurA) AlikhitA, tata rAjA''yAtaH, rAjA nivAritaH,bhaNati-mA rAjakulagRhasya madhyena yAsIH, tena kautUhalena | pRSTaH-sa catvarA kathitA, ka vasasi ?, grAma iti, pitA tasyAgataH / rAjJazcaikonAni paJcamantrizatAni eka mArgayati, yazca sarvapradhAno bhavediti, tasya parIkSa|Nani mittaM taM grAmaM bhANayati-yathA yuSmAkaM grAmasya bahiSTAt mahatI zilA tasyA maNDapaM kuruta, te'timupagatAH, sa dArako rohakaH kSudhitaH, pitA tasya | tiSThati grAmeNa samaM, utsUrye Agato roditi-vayaM kSudhitAstiSThAmaH, sa bhaNati-sukhito'si, kathaM ?, kathitaM, bhaNati-vizvastAstiSThata, adhastAt khanata stambhAMzca datta stokaM stokaM bhUmiH kRtA, tataH kRtopalepanopacAre maNDape kRte rAjJe niveditaM, kena kRtaM ?, rohakeNa bharatadArakena / eSaitasyautpattikI buddhiH / evaM sarveSu yojayet / tatasteSAM rAjJA meSaH preSitaH, bhaNitAzca-eSa pakSeNe-* kimeyaM tae AlihiyaM?, kiM thA rAulaM?, teNa NagarI (pratya. adhika) For Personal & Private Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra tato AvazyakahAribhadrIyA // 416 // hA ettio ceva paJcappiNeyavo Na dubbalayaro nAvi baligayarotti, tehiM bharaho pucchi o-teNa virUveNa samaM baMdhAviog javasaM dinnaM, taM carantassa Na hAyai balaM virUvaM ca pecchaMtassa bhaeNa Na vaDDai / evaM kukkuDao adAeNa samaM jujjhaavio| tilasamaM tellaM dAyabaMti tilA adAeNa maviyA / vAlugAvarahao-paDicchaMdaM deha / hathimi junnahatthI gAme chUDho, hatthI appAuo marihititti appio mauttiNa niveiyavaM, divasadevasiyA ya se pauttIdAyavatti, adANevi niggaho, so mao, te addaNNA, bharahasuyavayaNeNa niveiyaM jahA-so aja hatthI Na uTeina NisIyaiNa AhAreiNaNIhAreiNa UsasaiNanIsasai evamAI, raNNA bhaNiyaM-kiM mao?, tubbhe bhaNahatti / agaDe AraNNao AgaMtu Na tIrai nAgaraM deh|vnnsNdde purva pAsaM gao gaamo|prmnnN karIsaoNhAe palAluNhAe yatti / tao raNNA evaM parikkhiUNa pacchA samAihaM, jahA teNeva dAraeNAgaMtavaM, puNa Na sukkapakkhe Na kaNhapakkhe Na rAI na divase Na chAyAe Na uNheNaM Na chatteNaM Na AgAseNaM Na pAehiM Na jANeNaM Na 1. yanmAna eva pratyarpaNIyo na durbalataro nApi baliSTha iti, tairbhArataH pRSTaH-tena virUpeNa (vRkeNa) samaM bandhito yavasaM dattaM, taM carato na hIyate balaM vRkaM ca pazyato bhayena na vardhate / evaM kurkuTa Adarzana samaM yodhitaH / tilasamaM tailaM dAtavyamiti tilA Adarzana mApitAH / vAlukAdavarakaH-praticchanda datta / hastini-jIrNahastI grAme kSiptaH, hastI alpAyuriti mariSyatItyarpitaH mRta iti na niveditavyaM, divasadaivasikI ca tasya pravRttidAtavyeti, adAne'pi nigrahaH, sa mRtaH, te atimupagatAH, bharatasutavacanena niveditaM yathA-so'dya hastI nottiSThate na niSIdati nAhArayati na nIhArayati nocchvasiti na niHzvasiti evamAdi, rAjJA bhaNitaM-kiM mRtaH, yUyaM bhaNateti / avaTa AraNyako nAgantuM zaknoti nAgaraM datta / vanakhaNDe pUrvasmin pAyeM gato grAmaH / paramAnaM karIpoSmaNA palAlomaNA ceti / tato rAjJA evaM parIkSya pazcAtsamAdiSTaM yathA-tenaiva dArakeNAgantavyaM, tatpunarna zuklapakSe na kRSNapakSe na rAtrau na divA na chAyayA noSNena na chatreNa nAkAzena na pAdAbhyAM na yAnena na // 416 // trau na divA na chAyayA noSNenA 6 Jain Education.International For Personal & Private Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paMtheNaM Na uppaheNaM Na NhAeNaM Na maliNeNaMti, tao tassa niveiyaM, pacchA aMgohaliM kAUNa cakkamajhabhUmIe eDagArUDho cAlaNInimiuttimaMgo, aNNe bhaNaMti-sagaDalaTTaNIpaesabaddhao chAiyapaDageNaM saMjhAsamayaMmi amAvAsAe sandhIe Agao nariMdapAsaM, raNNA pUio, Asanno ya so Thio, paDhamajAmavibuddheNa ya raNNA saddAvio, bhaNio ya-sutto ? jaggasi ?, bhaNai-sAmi ! jaggAmi, kiM ciMtesi ?, bhaNai-asotthapattANaM kiM daMDo mahallo uyAhu se sihatti ? raNNA ciMtiyaM-sAhu, 8 evaM pacchA pucchio bhaNai-dovi samANi, evaM bIyajAme chagaliyAo leMDiyAo vAeNa, tatie khADahillAe jattiyA |paMDarArehA tattiyA kAlagA jattiyaM pucchaM taddahamittaM sarIraM, cautthe jAme saddAvio vAyaM na dei, teNa kaMbiyAe chikko, uDhio, rAyA bhaNai-jaggasi suyasi ?, bhaNai-jaggAmi, kiM karesi ?, ciMtemi, kiM?, kaihiM si jAo, kaihiM ?, paMcahi, keNa keNI, raNNA vesamaNeNaM caMDAleNaM rayaeNaM vicchaeNaM,mAyAe nibaMdheNa pucchie kahiyaM, so pucchio bhaNai-yathA nyAyena POSTESSUS SIR 1 pathA notpathena na snAtena na malineneti, tatastasmai niveditaM, pazcAdaGgarUkSaNaM (dezanAnaM ) kRtvA cakramadhyabhUmAveDakArUDhazcAlanI nirmitottamAGgaH, anye bhaNanti-zAkaTalaTTanI (kaTa) pradezabaddhaH chAditaH paTena saMdhyAsamaye'mAvAsyAyAH sandhyAyAmAgato narendrapArzva, rAjJA pUjitaH, Asannazca sa sthitaH, | prathamayAmavibuddhena ca rAjJA zabditaH, bhaNitazca-supto jAgarSi ?, bhaNati-svAmin ! jAgarmi, kiM cintayasi ?, bhaNati-azvatthapatrANAM kiM daNDo mahAn uta tasya zikheti, rAjJA cintitaM-sAdhu, evaM pazcAtpRSTo bhaNati-dve api same, evaM dvitIyayAme chAgalikA liNDikA vAtena, tRtIye khADahillAyA yAvatyaH pANDurArekhAH tAvatyaH | | kRSNA yAvanmAnaM pucchaM tAvanmAnaM zarIraM, caturthe yAme zabdito vAcaM na dadAti, tena kambikayA hataH, usthito, rAjA bhaNati-jAgarSi svapiSi ?, bhaNati| jAgarmi, kiM karoSi?, cintayAmi, kiM ?, katibhirjAto'si ?, katibhiH?, paJcabhiH, kena kena ?, rAjJA vaizramaNena cANDAlena rajakena vRzcikena, mAtrA niIndhena | pRSTayA kathitaM, sa pRSTo bhaNati-yathA nyAyena For Personal & Private Use Only Balainelibrary.org
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha- drIyA // 417 // rAjyaM pAlayasi to Najjasi jahA rAyaputtotti, vesamaNo dANeNaM, roseNaM caMDAlo, sabassaharaNeNaM rayao, jaM ca vIsattha- namaskAra suttapi kaMbiyAe uThvesi teNa vicchuotti, tuTho rAyA, savesiM uvariM Thavio, bhogA ya se diNNA / eyassa uppattiyA 8 vi01 buddhitti // paNiyae dohiM paNiyagaM baddhaM, ego bhaNai-jo eyAolomasiyAo khAi tassa tumaM kiM karesi?, iyaro bhaNaijo NayaradAreNa moyago Na NIti taM demi, teNa cakkhiya cakkhiya sabAo mukkAo, jio maggai, iyaro rUvagaM dei, so necchai, donni ya jAva saeNa'vi Na tUsai, teNa jUyArA olaggiyA, dinnA buddhI, egaM pukhiyAvaNe moyagaM gahAya iMdakhIle Thavehi, pacchA bhaNejjAsi-niggaccha bho moyagA! Nigaccha, so Na Nigacchihiti, tahA kayaM paDijio so / esA jUikarANamuppattiyA buddhI // rukkhe phalANi makkaDA na deMti, pAhANehiM hayA ambayA dinnA, esAvi lekhagaghettayANamuppattiyatti // khuDage paseNaI rAyA suo se seNio rAyalakkhaNasaMpuNNo, tassa kiMciviNa dei mA mArijihitti, addhitIe ACCESGRLSCRECORMCNRSCROLOCALCC rAjyaM pAlayasi tato jJAyase yathA rAjaputra iti, vaiznamaNo dAnena, roSeNa cANDAlaH, sarvasvaharaNena rajakaH, yacca vizvastasuptamapi kambikayA (agraNa) utthApayasi tena vRzcika iti, tuSTo rAjA, sarveSAmupari sthApitaH, bhogAzca tasai dattAH / eSotpattikI buddhiriti / paNo-dvAbhyAM paNo baddhaH, eko bhaNati-ya etAzcirbhaTikAH khAdati tasmai tvaM kiM karopi!, itaro bhaNati-yo nagaradvAreNa modako na nirgacchati taM dadAmi, tena daSTvA dRSTvA sarvAM muktAH, jito mArgayati, itaro rUpyakaM dadAti, sa necchati, dve ca yAvacchatenApi na tuSyati, tena dyUtakArA avalagitAH, dattA buddhiH, ekaM kAndavikApaNAnmodakaM gRhItvA indrakIle sthApaya, pazcAda bhaNe:-nirgaccha bho modaka! nirgaccha, sana nirgamiSyati, tathA kRtaM, pratijitaH saH / eSA catakarANAmautpattikI buddhiH // vRkSe phalAni markaTA na dadati, pASANairhatA AnA dattAH, epApi leSTukakSepakANAmautpattikIti / mudrArakhe-prasenajit rAjA sutastasya zreNiko rAjalakSaNasaMpUrNaH, tasmai na kiJcidapi dadAti mA mImarata (mAryeta ) iti, atyA // 417 // dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ niggao bennAyaDamAgao kaivayasahAo, khINavibhavaseThissa vIhIe uvaviTTho, tassa ya tappuNNapaccayaM tadivasaM vAsadeya. hai bhaMDANaM vikkao jAo khaddhaM khaddhaM viDhattaM, anne bhaNaMti-sehiNA rayaNAyaro sumiNami gharamAgao niyakaNa pariNetago diho,| toDaNeNa ciMtiyaM-eIe pasAeNa mahaI vibhUI bhavissati, pacchA so vIhIe uvaviTTho, teNa tamaNaNNasarisAe AgaIe dahaNa ciMtiyaM eso so rayaNAyaro bhavissai, tappahAveNa yANeNa milakkhuhatthAo aNagghejArayaNA pattA, pacchA pucchiokassa tubbhe pAhuNagA?, teNa bhaNiyaM-tujhaMti, gharaMNIo, kAleNa dhUyA se diNNA, bhoge bhuMjai, kAleNa ya naMdAe sumiNami ghavalagayapAsaNaM, AvaNNasattA jAyA, pacchA raNNAse uTTavAmA visajjiyA, sigdhaM ehitti, Apucchai, amhe rAyagihe paMDarakuDagA pasiddhA govAlA, jai kajaM ehitti, gao, tIe dohalao devalogacuyagambhANubhAveNa varahatthikhaMdhagayA abhayaM suNejAmitti, seTThI davaM gahAya raNNo uvaDio, rAyANaeNa gahiyaM, ugghosAviyaM ca, jAo, abhayao NAma kayaM, pucchai nirgataH becAtaTamAgataH katipayasahAyaH, kSINavibhavazreSThino vIthyAmupaviSTaH, tasya ca tatpuNyapratyayaM tadivase varSadeyabhANDAnAM vikrayo jAtaH,pracuraM pracuramajitaM, anye bhaNanti-zreSTinA ratnAkaraH svapne gRhamAgato nijakanyAM pariNayan dRSTaH, tato'nena cintitam-etasyAH prasAdena mahatI vibhUtirbhaviSyati, pazcAt sa vIthyAmupaviSTaH, tena tamananyasadRzayA''kRtyA dRSTvA cintitaM eSa sa ratnAkaro bhaviSyati, tatprabhAveNa cAnena mlecchahastAt anANi ratnAni prAptAni, pazcAspRSTaH| kasya yUyaM mAghUrNakAH?, tena bhaNitaM-yuSmAkamiti, gRhaM nItaH, kAlena duhitA tasai dattA, bhogAn bhunakti, kAlena ca nandayA svapne dhavalagajadarzanaM, Apanna sattvA jAtA, pazcAt rAjJA tasmai uSTrI preSitA, zIghramehIti, ApRcchati, vayaM rAjagRhe pANDurakuDyAH prasiddhA gopAlAH, yadi kAryamAgaccheriti, gataH, tasyA | dohado devalokacyutagarbhAnubhAvena varahastiskandhagatA abhayaM zRNomIti, zreSThI dravyaM gRhItvA rAjJa upasthitaH, rAjJA gRhItaM, udghoSitaM ca, jAtaH, abhayo nAma kRtaM, pRcchati in Education Internal oral For Personal & Private Use Only awww.janelibrary.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 418 // SCSCCUDAMOMSONAL mama piyA kahiMti ?, kahiyaM tIe, tattha vaccAmotti sattheNa samaM (10500) vaccaMti, rAyagihassa bahiyA ThiyANi, gavesaonamaskAra0 gao, rAyA maMtI maggai, kUve khuDDa (khaMDa) gaM pADiyaM, jo geNhai hattheNa taDe saMto tassa rAyA vittiM dei, abhaeNa dilu, CI vi01 chANeNa AhayaM, sukke pANiyaM mukaM, taDe saMtaeNa gahiyaM, rAyAe samIvaM gao, pucchio-ko tuma?, bhaNai-tujjha putto, kiha va kiM vA?, sarva parikahiyaM, tuhro ucchaMge kao, mAyA pavesijjaMtI maMDeI, vAriyA, amacco jAo, esA etassa uppattiyA buddhI // paDe-do jaNA NhAyaMti, egassa daDho egassa junno, junnaitto daDhaM gahAya paThio, iyaro maggei, Na dei,rAule vavahAro, mahilAo kattAviyAo, 'dinno jassa so, aNNe bhaNaMti-sIsANi olihiyANi, egassa unnAmao egassa sottio| kAraNiyANamuppattiyA buddhI // saraDo-sannaM vosiraMtassa saraDANa bhaMDatANa ego tassa ahihANassa heThA bilaM paviTTho puMcheNa ya chikko, gharaM gao, addhiIe dubbalo jAo, vijjo pucchio, jai sayaM deha, ghaDae saraDo chUDho lakkhAe mama pitA keti, kathitaM tayA, tatra vrajAma iti sArthena samaM vrajanti, rAjagRhasya bahiH sthitAni, gaveSako gataH, rAjA mantriNaM mArgayati, kUpe | mudrikA pAtitA, yo gRhNAti hastena taTe san tasmai rAjA vRttiM dadAti, abhayena dRSTa, chagaNena (gomayena ) AhataM, zuSke pAnIyaM muktaM, taTe satA gRhItaM rAjJaH samIpaM gataH, pRSTaH-kastvaM, bhaNati-tava putraH, kathaM vA kiM vA?, sarva parikathitaM, tuSTa utsaGge kRtaH, mAtA pravizantI maNDayati, vAritA, amAtyo | jAtaH, eSaitasyautpAtikI buddhiH // paTa:-dvau janau snAtaH, ekasya dRDha ekasya jIrNaH, jIrNavAn dRDhaM gRhItvA prasthitaH, itaro mArgayati, na dadAti, rAjakule // 418 // vyavahAraH, mahilAbhyAM karttanaM kAritaM, datto yasya yaH, anye bhaNanti-zIrSe avalikhite, ekasyorNAmaya ekasya sautrikaH / kAraNikANAmautpattikI buddhiH / saraTaH-saMjJAM vyutsRjataH saraTayoH kalahAyamAnayoH ekastasyAdhiSThAnasyAdhastAt bilaM praviSTaH, pucchena ca spRSTaH, gRhaM gataH, abhRtyA durbalo jAtaH, vaidyaH pRSTaH, yadi zataM dadAsi, ghaTe saraTaH kSiptaH lAkSayA * suttANusAreNa jo jassa paDo so tassa diSNo (pra. adhik)| jaspa upaNAmao paDo tassa sIsA upaNAtantU |viNiggayA jassa sottio tassa suttatantU (pra. adhika) an Educa For Personal & Private Use Only N ainelibrary.org
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ viliMpittA, vireyaNaM dinnaM, vosiriyaM, laTTho hUo, vejassa up pattiyA buddhI ||vitio saraDo-bhikkhuNA khuDDago pucchioesa kiM sIsaM cAlei?, so bhaNai-kiM bhikkhU bhikkhuNI vA?, khuDDagassa uppattiyA buddhii|| kAge-taccaNNieNa cellao pucchio-arahaMtA sabaNNU ?, bADhaM, kettiyA ihaM kAkA ?, 'saThiM kAkasahassAiM jAI bennAyaDe parivasati / jai UNagA hai| pavasiyA abbhahiyA pAhuNA AyA // 1 // khuDDagassa uppattiyA buddhii|| bitio-vANiyao nihimi dihe mahilaM parikkhai-rahassaM dharei na vatti, so bhaNai-paMDurao mama kAko ahiTThANaM paviTTho, tAe sahajiyANa kahiyaM, jAva rAyAe suyaM, pucchio, kahiyaM, rannA se mukkaM maMtI ya niutto, eyassa uppattiyA buddhii|| tatio-viTaM vikkharai kAo, bhAgavao khuDDagaM pucchai-kiM kAgo vikkharai ?, so bhaNai-esa ciMteti-kiM ettha viNhU atthi natthitti ?, khuDDagassa uppattiyA buddhI // uccAre-dhijjAiyassa bhajjA taruNI gAmaMtaraM nijamANI dhutteNa samaM saMpala ggA, gAme vavahAro, vibhattANi vilipya, virecanaM dattaM,vyutsRSTaM laSTo jAtaH, vaidyasya autpattikI buddhiH // dvitIyaH saraTaH-bhikSuNA kSullakaH pRSTaH-eSa kiM zIrSa cAlayati?, sa bhaNatikiM bhikSuH bhikSukI vA?, kSullakasyotpattikI buddhiH|| kAkaH-taccanIkena kSullakaH pRSTaH-ArhatAH sarvajJAH?, vArDa, kiyanta iha kAkAH?,-'paSTiH kAkasahasrA ye bennAtaTe parivasanti / yadi nyUnAH proSitA abhyadhikAH prAghUrNakA mAyAtAH // 1 // ' kSullakasyotpattikI buddhiH| dvitIyo-vaNik nidhau dRSTe mahilA parIkSaterahasyaM bibharti naveti, sa bhaNati-dhetaH mama kAko'dhiSThAne praviSTaH, tayA sakhInAM kathitaM, yAvadAjJA zrutaM, pRSTaH, kathitaM, rAjJA tasmai arpitaH mantrI ca niyuktaH, | etasyautpattikI buddhiH // tRtIyaH-viSTa vikirati kAkaH, bhAgavataH kSulaka pRcchati-kiM kAko vikirati !, sa bhaNati-epa cintayati-kimatra viSNurasti nAstIti, kSullukasyotpattikI buddhiH // uccAra:-dhirajAtIyasya bhAryA taruNI prAmAntaraM nIyamAnA dhUttena samaM saMpralagnA, grAme vyavahAraH, vibhaktI Jain Education abonal For Personal & Private Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- pucchiyANi AhAra, vireyaNaM diNNaM, tilamoyagA, iyaro dhADio, kAraNiyANa uppattiyA buddhI // gae-vasaMtapure rAyA-|| namaskAra hAribha- maMti maggai, pAyao laMbio-jo hatthiM mahaimahAlayaM tolei tassa ya sayasahassaM demi, so egeNaM NAvAe choDaM atthagdhe vi01 drIyA jale dhario jeNa chiddeNa tIse NAvAe pANiyaM tattha rehA kaDDiyA, uttArio hatthI, kaThapAhANAiNA bhariyA NAvA jAva rekhA, // 419 // uttAreuM toliyANi, pUjio mantI kao, eyassa upattiyA buddhii| aNNe bhaNaMti-gAvimaggo silAeNaho, peDhe(podda)paDieNa NINio, eyassa uppattiyA buddhI // ghayaNo-bhaMDo sabarahassio, rAyA devIe guNe laei nirAmayatti, so bhaNai-na bhava itti, kiha ?, jayA pupphANi kesarANi vA Dhoei, taM tahatti viNNAsiyaM,NAe hasiyaM, nibaMdhe kahiyaM, nivisao ANatto, da uvAhaNANaM bhAreNaM uvaDio, uDDAhabhIyAe ruddho, ghayaNassa uppattiyA buddhI / golago nakkaM paviTTho, salAgAe tAvettA jau mao kaDio, kaDUMtassa uppattiyA buddhI // khaMbhe-rAyA maMtiMgavesai,pAyaolaMbio, khaMbho taDAgamajjhe,jotaDe saMtao baMdhai GIUSEPASAUSURSAS | pRSTI AhAraM, virecanaM dattaM, tilamodakAH, itaro nirdhATitaH, kAraNikAnAmautpattikI buddhiH|| gajaH-vasantapure rAjA mantriNaM mArgayati, ghoSaNA kAritA-yo hastinaM mahAtimahAlayaM tolayati tasmai ca zatasahasraM dadAmi, sa ekena nAvi kSihavA astAghe jale dhRto yasmin bhAge tasyA nAvaH pAnIyaM tatra rekhA |kRSTA, uttArito hastI, kASThapASANAdinA bhRtA nauyAvadnekhA, uttArya tolitAni, pUjito mantrI kRtaH, etasyautpattikI buddhiH / anye bhaNanti-gomArgaH zilayA | naSTaH, pIThe patitena nItaH, etasyautpattikI buddhiH|| ghRtAna:-sarvarAhasthiko bhANDo, rAjA devyA guNAn lAti-nirAmayeti, sa bhaNati-na bhavatIti kathaM ', yadA 3 puSpANi kezarANi vA Dhokayati, tattatheti jijJAsitaM, jJAte hasitaM, nirbandhe kathitaM, nirviSaya AjJaptaH, upAnahAM bhAreNopasthitaH, uDDahabhItayA ruddhaH, ghRtAnasyautpattikI buddhiH|| golakA nAsikAM praviSTaH, zalAkayA tApayitvA jatamayaH karpitaH karSata autpattikI buddhiH // stambhaH-rAjA mantriNaM gaveSayati, ghoSaNA kAritA, stambhastaTAkamadhye, yastaTe san banAti 9en For Personal & Private Use Only IAlainelibrary.org
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassa sayasahassaM dijai, taDe khIlagaM baMdhiUNa pariveDheNa baddho jio, maMtI kao, eyassa uppattiyA buddhii|| khuDueparivAiyA bhaNai-jo jaM karei taM mae kAyarva kusalakammaM, khuDDago bhikkhaThiyao suNei, paDahao vArio, gao rAulaM, divo, sA bhaNai-kao gilAmi?, teNa sAgAriyaM dAiyaM, jiyA, kAiyAe ya paumaM lihiyaM, sAna tarai, jiyA, se khuDDugassa uppattiyA buddhI // maggitthI-ego bhaja gahAya pavahaNeNa gAmaMtaraM vaccai, sA sarIraciMtAe uinnA, tIse rUveNa. vANamaMtarI vilaggA, iyarI pacchA AgayA raDai, vavahAro, hattho dUraM pasArio,NAyaM vaMtaritti, kaarnniyaannmuppttiytti|| 6 magge-mUladevo kaMDario ya paMthe vaccaMti, io ego puriso samahilo diho, kaMDario tIse rUveNa mucchio, mUladeveNa 4 bhaNiyaM-ahaM te ghaDemi, tao mUladevo taM egaMmi vaNaniuMje ThaviUNa paMthe acchai, jAva so puriso samahilo Agao, mUladeveNa bhaNio-ettha mama mahilA pasavai, eyaM mahilaM visajehi, teNa visajjiyA, sA teNa samaM acchiUNa AgayA tasmai zatasahasraM dIyate, taTe kI lakaM bavA pariveSTena baddho jitaH, mantrI kRtaH,etasyautpattikI buddhiH // kSullakaH-parivrAjikA bhaNati-yo yat karoti | tanmayA karttavyaM kuzalakarma, kSullako bhikSArthikaH zRNoti, paTahako vAritaH, gatorAjakulaM, dRSTaH, sA bhaNati-kuto gilAmi?, tena sAgArika (mehana) darzitaM, jitA, kAyikyA ca panaM likhitaM, sA na zaknoti, jitA, kSulakasyautpattikI buddhiH / mArgastrI-eko bhAyA~ gRhItvA pravahaNena (yAnena) grAmAtaraM brajati, sA zarIracintAyai uttIrNA, tasyA rUpeNa vyantarI vilanA, itarA pazcAdAgatA roditi, vyavahAraH, hasto dUraM prasAritaH, jJAtaM vyantarIti, kAraNikAnAmautpatti| kIti // mArga:-mUladevaH kaNDarIkazca pathi vrajataH, ita ekaH puruSaH samahilo dRSTaH, kaNDarIkaH tasyA rUpeNa mUrchito, mUladevena bhaNitaM-ahaM tava ghaTayAmi, tato mUladevastaM ekasmin vananikuJja sthApayitvA tiSThati, yAvatsa puruSaH samahila AgataH, mUladevena bhaNitaH-atra mama mahilA prasUte, etAM mahilA visRja, tena visRSTA, sA tena samaM sthitvA''gatA, For Personal & Private Use Only hijainelibrary.org
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribhadrIyA namaskAra0 vi01 // 420 // AgaMtUNa ya tatto paDayaM ghettUNa mUladevassa dhuttI bhaNai hasaMtI-piyaM khuNe dArao jAo, doNhavi uppattiyA // paitti- doNhaM bhAugANa egA bhajjA, loge koDuM doNhavi samA, rAyAe suyaM, paraM vimhayaM gao, amacco bhaNai-kao evaM hoti?, avassaM viseso asthi, teNa tIse mahilAe leho dino jahA-eehiM dohivi gAmaM gaMtavaM, ego puSeNa avaro avareNa, taddivasaM ceva AgaMtavaM, tAe mahilAe ego puveNa pesio, ego avareNa jo vesso, tassa puveNa eMtassavi jaMtassavi niDAle sUro, evaM NAyaM, asadahaMtesu puNo'vi paThThaviUNa samagaM purisA se pesiyA, te bhaNaMti-te daDhaM apaDugA, eso maMda|saMghayaNotti bhaNiyaM, taM ceva pavaNNA, pacchA uvagayaM, maMtissa uppattiyA buddhI // putte-ego vaNiyago dohi bhajjAhi samaM | aNNarajaM gao, tattha mao, tassa egAe bhajAe putto, so visesaM Na jANai, egA bhaNai-mama putto, biiyA bhaNaimama, vavahAro na chijjai, amacco bhaNai-dabaM viriviUNa dAragaM dobhAge kareha karakayeNa, mAyA bhaNai-etIse putto mA Agatya ca tataH paTaM gRhItvA mUladevasya dhUrtA bhaNati hasantI-priyaM no dArako jAtaH, dvyorpyautpttikii| patiriti-dvayorbhAtroreko bhAryA, loke sphuTaM 15 dvayorapi samA, rAjJA zrutaM, para vismayaM gataH, amAtyo bhaNati-kuta evaM bhavati', avazyaM vizeSo'sti, tena tasyai mahilAyai lekho datto yathA-etAbhyAM dvAbhyAmapi grAmaM gantavyaM, ekaH pUrveNAparaH pazcimena, taddivasa evAgantavyaM, tayA mahilayakaH pUrveNa preSito'paro'pareNa yo dveSyaH, tasya pUrveNa Agacchato'pi gacchato'pi | lalATe sUryaH, evaM jJAtaM, azraddadhatsu punarapi prasthApya samakaM (yugapat ) puruSau tasyai preSitau, tau bhaNataH-tau dRDhamapaTukI, eSa mandasaMhanana iti bhaNitaM | (bhaNitvA) tameva prapannA, pazcAdupagataM, mantriNa autpattikI buddhiH // putraH-eko vaNig dvAbhyAM bhAryAbhyAM samamanyarAjyaM gataH, tatra mRtaH, tasyai kasyA bhAryAyAH putraH, sa vizeSaM na jAnAti, ekA bhaNati-mama putraH, dvitIyA bhaNati-mama, vyavahAro na chidyate, amAtyo bhaNati-dravyaM vibhajya dArakaM dvau bhAgau kuruta | krakacena, mAtA bhaNati-etasyAH putro mA // 420 // dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio mArijjau, diNNo tIse ceva, maMtissa uppattiyA buddhI // mahusitthe - sitthagakaro, kolagiNI unbhAmiyA, tIe ya jAlIe nihuvaNaTTiyAe uvariM bhAmaraM paDuppAiyaM, pacchA bhattAro kiNaMto vArio mA kiNihisi, ahaM te bhAmaraM daMsemi, gayANi jAliM, na dIsai, tao taMtuvAyaputtIe teNeva vihiNA ThAiUNa darisiyaM, NAyA ya'NeNa jahA- unbhAmiyatti, kahamannahe - yamevaM bhavaitti, tassa uppattiyA buddhI // muddiyA - purohio nikkhevara ghetUna annesiM dei, annayA damaeNa ThaviyaM, paDiAgayassa Na dei, pisAo jAo, amacco vihIe jAi, bhaNai - dehi bho purohiyA ! taM mama sahassaMti, tassa kivA jAyA, raNNo kahiyaM, rAiNA purohio bhaNio - dehi, bhaNai-na demI, na geNhAmi, raNNA damago sabaM sapaccayaM divasamuhuttaThavaNapAsaparivattimAi pucchio, annayA jUyaM ramai rAyAe samaM, NAmamuddAgahaNaM, rAyAe alakkhaM gahAya maNussassa hatthe diNNA, amugaMmi kAle sAhasso nalago damageNa Thavio taM dehi, imaM abhinnANaM, dinno ANio, annesiM 1 mArayatu, duttastasyA eva mantriNa autpattikI buddhiH // madhusiktham - sikthakaraH, kolikI unnAmikA, tathA ca jAlyAM nidhuvanasthitayopari bhrAmaraM jJAtaM, pazcAdbharttA krINan vAritaH mA krINAhIti, ahaM te bhrAmaraM darzayAmi, gatau jAlyAM, na dRzyate, tataH tantuvAyaputryA tenaiva vidhinA sthitvA darzitaM, jJAtA cAnena yathodrAmiketi kathamanyathA etadevaM bhavediti, tasyotpattikI buddhiH / mudrikA-purohito nyAsAn gRhItvA'nyeSAM na dadAti, anyadA drumakeNa sthApitaM, pratyAgatAya na dadAti, vihvalo jAtaH, amAtyo vIthyAM yAti, bhaNati-dApaya bhoH ! purohitAttanmama sahasramiti, tasya kRpA jAtA, rAjJe kathitaM rAjJA purohito bhaNita: - dehi, bhaNati na dadAmi na gRhNAmi, rAjJA dramakaH sabai sapratyayaM divasamuhUrttasthApanApArzvavartyAdi pRSTaH, anyadA dyUtaM ramate rAjJA samaM, nAmamudrAgrahaNaM, rAjJA'lakSaM gRhItvA manuSyasya haste dattA, amuSmin kAle sAhasro nakulako damakeNa sthApitastaM dehi, idamabhijJAnaM, datta AnItaH, anyeSAM For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 421 // naulagANaM majjhe kao, saddAvio, paJcabhinnAo, purohiyassa jinbhA chinnA, raNNo uppattiyA buddhI // aMke - taheva egeNa nikkhitte laMcheUNa ussIvettA kUDarUvagANa bhario taheva sibiyaM, Agayassa allivio, sA muddA ugghADiyA, kUDarUvagA, vavahAro, pucchio-kittiyaM?, sahassaM, gaNeUNa gaMThI taDio, tao na tIrai sigheuM, kAraNigANamuppattiyA buddhI // NANae taheva nikkhevao paNA chUDhA, Agayassa naulao diNNo, paNe pucchA, rAule vavahAro, kAlo ko Asi ?, amugo, ahuNottaNA paNA, so cirANao kAlo, DaMDio, kAraNigANamuppattiyA // bhikkhuMmi taheva nikkhevao, so na dei, jUtikarA olaggiyA, tehiM pucchieNa ya sambhAvo kahio, te rattapaDaveseNa bhikkhusagAsaM gayA suvaNNassakhoDIo gahAya, amhe vaccAmo ceiyavaMdagA, imaM acchau, so ya puvaM bhaNio, eyaMmi aMtare AgaeNaM maggiyaM, tIe lolayAe diNNaM, anneviya bhikkhaMtagA etAe maMjUsAe kajihitti niggayA, jUikArANamuppattiyA buddhI // ceDagaNihANe- do mittA, tehiM nihANagaM 1 nakulakAnAM madhye kRtaH, zabditaH pratyabhijJAtaH, purohitasya jihvA chinnA, rAjJa autpattikI buddhiH // aGkaH- tathaivaikena nikSipte lAnchayitvotsIvya kUTarUpakairbhUtaH tathaiva sIvitaH AgatAyArpitaH, sA mudrodghATitA, kUTarUpyakAH, vyavahAraH, pRSTaH kiyat ?, sahasraM, gaNayitvA pranthirbaddhaH, tato na zakyate sIvituM kAraNikANAmautpattikI buddhiH // nANake-tathaiva nikSepaH paNA ( drammAH ) kSiptAH AgatAya nakulako dattaH, paNaviSaye pRcchA, rAjakule vyavahAraH, kAlaH ka AsIt ?, amukaH, adhunAtanAH paNAH, sa cirantanaH kAlaH, daNDitaH, kAraNikAnAmautpattikI buddhiH // bhikSau tathaiva nikSepaH, sa na dadAti, dyUtakArA avalagitAH, taiH pRSTena ca sadbhAvaH kathitaH, te raktapaTaveSaNa bhikSusakAzaM gatAH suvarNakhorakAn gRhItvA vayaM brajAma caityavandakAH, idaM tiSThatu, sa ca pUrva bhaNitaH, etasminnavasare Agatena mArgitaM, tathA kolatayA dattaM, anye'pi ca bhikSamANA etasyAM maJjUSAyAM kariSyantIti nirgatAH, dyUtakArANAmautpattikI buddhiH // ceTakanidhAne dve mitre, tAbhyAM nidhAnaM For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 421 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ diDa, kalle sunakkhatte NehAmo, egeNa hariUNa iMgAlA chUDhA, bIyadivase iMgAlA pecchai, so dhutto bhaNai-aho maMdapunnA amhe kiha tA iMgAlA jAyA ?, teNa NAya, hiyayaM Na darisei, tassa paDimaM karei, do makkaDe laei, tassa uvari bhattaM dei, 12 te chuhAiyA taM paDimaM caDaMti / annayA bhoyaNaM sajiya dAragANIyA,saMgoviyA na dei,bhaNai-makkaDA jAyA, Agao, tattha leppaNaThANe ThAvio, makkaDagA mukkA, kilikiliMtA vilaggA, bhaNio-ee te tava puttA, so bhaNai-kahaM dAragA makkaDA bhavaMti ?, so bhaNai-jahA dinArA iMgAlA jAyA tahA dAragAvi, evaM NAe diNNo bhAgo, eyassa uppattiyA buddhii|| sikkhAsatthe dhaNubeo, taMmi ego kulaputtago dhaNubeyakusalo, so ya kahiMpi hiMDaMto egattha Isaraputtae sikkhAvei, davaM viDhataM, tesiMpi timissayAvee~i-bahugaM davaM dinnaM, jaiyA jAhi taiyA mArijihititti, gehAo ya nIsaraNaM keNavi uvAeNa na deMti, teNa NAyaM, saMcAriyaM sannAyagANaM jahA ahaM rattiM chANapiMDae NaIe chubhissAmi, te laejaha, teNa golagA | dRSTaM, kalye sunakSatre netAsvahe, ekena hRtvA'GgArAH kSiptAH, dvitIyadivase'GgArAn pazyati, sa dhUrto bhaNati-aho mandapuNyAvAvAM kathaM tAvadaGgArAjAtAH, tena jJAtaM, hRdayaM na darzayati, tasya pratimAM karoti, dvau markaTau lAti, tasyopari bhaktaM dadAti, tau kSudhAttauM tAM pratimA caTataH / anyadA bhojanaM sajayitvA dArako nItI, saMgopito na dadAti, bhaNati-markaTau jAto, AgataH, tatra lepyasthAne sthApitaH, markaTau muktI, kilakilAyamAnau vilagnau, maNitaH-etau tau te putrau, sa bhaNati-kathaM dArako markaTau bhavataH, sa bhaNati-yathA dInArA aGgArA jAtAstathA dArakAvapi, evaM jJAte datto bhAgaH, etasyautpattikI buddhiH||G | zikSAzAstraM-dhanurvedaH, tasminnekaH kulaputrako dhanurvedakuzalaH, sa ca kvacidapi hiNDamAna ekatrezvaraputrAn zikSayati, dravyaM upArjitaM, teSAmapi zalyAyate bahu dravyaM dattaM, yadA yAsyati tadA mArayiSyAma iti, gRhAca niHsaraNaM kenApyupAyena na dadati, tena jJAtaM, saMdiSTaM saMjJAtakAnAM yathA'haM rAtrI chagaNa (gomaya ) | piNDAna nadyAM kSepsyAmi tAn AdadIdhvaM, tena molakA * timissiyA ciMtati pra. Jain Education -onal For Personal & Private Use Only a ainelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha- drIyA // 422 // OSLO OSASCASARESTESIOSAS deveNa samaM vAliyA, esA amhaM vihitti tihipavaNIsu tehiM dAraehiM samaM NaIe chUhai, evaM nibAheUNa naho, eyassa upa- namaskAra ttiyA // atthasatthe-ego putto do savattiNIo, vavahAro na chijjai, devIe bhaNiyaM-mama putto jAhiti, so eyassa vi01 asogapAyavassa hevA Thio vavahAraM chiMdihiti, tAva dovi aviseseNa khAha pivahatti, jIse Na putto sA ciMtei-ettio tAva kAlo laddho, pacchA na yANAmo kiM bhavissaitti paDissuyaM, devIe NAyaM-Na esA puttamAyatti, devIe uppattiyA // icchAe-ego bhattAro mao, vaDippauttaM na uggamai, tIe patimitto bhaNio-uggamehi, sobhaNai-jai mama vibhAgaM dehi, tIe bhaNiyaM-jaM icchasi taM mama bhAgaM dejAsi, teNa uggameuM tIse tucchayaM dei, sA necchai, vavahAro, ANAviyaM, do puMjA 31 kayA, kayaraMtuma icchasi?, mahaMtaM rAsiM bhaNai, bhaNio-eyaM ceva dehitti, davAvio, kaarnniyaannmuppttiyaa||syshsseego paribhaTTao, tassa sayasahasso khoro, so bhaNai-jo mamaM apurva suNAvei tassa eyaM demi, tattha siddhaputteNa suyaM, dravyeNa samaM vAlitAH, eSo'smAkaM vidhiriti tithiparvasu tairikaiH samaM nadyAM kSipati, evaM nirvAhya naSTaH, etasyautpattikI buddhiH // arthazAstre-ekaH putraH dve sapalyau, vyavahAro na chidyate, devyA bhaNitaM-mama putro bhaviSyati sa etasyAzokapAdapasyAdhastAsthito vyavahAra chetsyati, tAvaDhe abhyavizeSeNa khAdataM pibatamiti, yasyA na putraH sA cintayati-etAvAn tAvat kAlo labdhaH, pazcAna jAne kiM bhaviSyatIti pratizrutaM, devyA jJAtam-naiSA putramAteti, devyA autpttikii| icchAyAM-eko bhatto mRtaH, vRddhiprayuktaM nAgacchati, tayA patimitraM bhaNitaM-udAhaya, sa bhaNati-yadi mahyaM vibhAgaM dadAsi, tayA bhaNitaM-yadicchasi taM mahyaM bhAgaM dadyAH, tenohAra tasmai tucchaM dIyate, sAnecchati, vyavahAraH, AnAyitaM, dvau pujau kRtau, kataraM svamicchasi ?, mahAntaM rAzi bhaNati, bhaNitaH-enameva dehIti, dApitaH, kAraNikAnAmautpattikI // zatasahastre-ekaH paribhraSTaH, tasya zatasAhasika khaurakaM, sa bhaNati-yo majhamapUrva zrAvayati tasai etad dadAmi, tatra siddhaputreNa zrutaM, X // 422 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHOHRUHHOSISUS / teNa bhaNNai-'tujjha piyA majjha piuNo dhArei aNUNayaM sayasahassaM / jai suyapurva dijau aha Na surya khoragaM dehi // 1 // jio, siddhaputtassa uppattiyatti gaathaatryaarthH|| uktautpattikI, adhunA vainayikyA lakSaNaM pratipAdayannAha bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiapeAlA / ubhao logaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI // 943 // __ vyAkhyA-ihAtiguru kArya durnivahatvAdbhara iva bharaH, tannistaraNe samarthA bharanistaraNasamarthA, trayo vargAH trivargamiti hai lokarUDhedharmArthakAmAH, tadarjanaparopAyapratipAdananibandhanaM sUtraM tadanvAkhyAnaM tadarthaH peyAlaM-pramANaM sAraH, trivargasUtrA theyorgRhItaM pramANaM-sAro yayA sA tathAvidhA, athavA trivarga: trailokyam // Aha-nandyadhyayane'zrutanisRtA''bhinibo|dhikAdhikAre autpattikyAdibuddhicatuSTayopanyAsaH, trivargasUtrArthagRhItasAratve ca satyazrutaniHsRtatvamuktaM virudhyata iti, na hi zrutAbhyAsamantareNa trivargasUtrArthagRhItasAratvaM sambhavati, atrocyate, iha prAyovRttimaGgIkRtyAzrutanisRtatvamuktam , |ataH svalpazrutanisRtabhAve'pyadoSa iti / 'ubhayalokaphalavatI' aihikAmuSkikaphalavatI 'vinayasamutthA' vinayodbhavA bhavati buddhiriti gaathaarthH|| asyA eva vineyajanAnugrahArthamudAharaNaiH svarUpamupadarzayannAha nimitte 1 atthasatthe 2 alehe 3 gaNie a4 kUva 5 asse a6| gaddaha 7 lakkhaNa 8 gaMThI 9 agae 10 gaNiA ya rahio a11||944 // sIA sADI dIhaM ca taNaM avasavvayaM ca kuMcassa 12||nivvode a13 goNe ghoDagapaDaNaMca rukkhaao14||945|| 1 tena bhaNyate-'tava pitA mama piturdhArayatyanUnaM zatasahasram / yadi zrutapUrva dadAsvatha na zrutapUrva khorakaM dadAtu // 1 // jitaH, siddhaputrasyautpattikIti // Jain Educati onal For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakavyAkhyA-gAthAdvayArthaH kathAnakebhya evAvaseyaH, tAni cAmUni-tattha nimittetti, egassa siddhaputtassa do sIsagA namaskAra hAribha-padanimittaM sikkhiyA, annayA taNakaTThassa vaccaMti, tehiM hatthipAyA diTThA, ego bhaNai-hatthiNiyAe pAyA, kahaM ?, kAieNa,8 vi01 drIyA mAya ithiNI kANA, kahaM !, egapAseNa taNAI khAiyAI, teNa kAieNeva NAyaM jahA itthI puriso ya vilaggANi, sA ya // 423 // || guSiNitti, kahaM ?, hatthANi thaMbhettA uhiyA, dArago se bhavissai, jeNa dakkhiNopAogaruo, rattapottA, jeNa rattA dasiyA dArukkhe lggaa||nniitiire egAe vuDDIe putto pavisiyao, tassAgamaNaM pucchiyA, tIse ya ghaDao bhinno, tatthego bhaNai 'tajAeNa ya tajjAyaM' silogo maotti pariNAmei, bitio bhaNai-jAhi vuDDhe ! so ghare Agao, sA gayA, dihro puvAgao, juvalagaM rUvage ya gahAya AgayA, sakkArio, bitio Apucchai-sabbhAvaM mama na kahesi, teNa pucchiyA, tehiM jahAbhUyaM parikahiyaM, ego bhaNai-vivattI maraNaM, ego bhUmIo uThio so bhUmIe ceva milio, evaM sovi dArao, RRRRRRRR tatra nimittamiti-ekasya siddhaputrasya dvau ziSyau nimittaM zikSitau, anyadA tRNakASThAya vrajataH, tAbhyAM hastipAdAH dRSTA, eko bhaNati-hastinyAH pAdAH, kathaM ?, kAyikyA, sA ca hastinI kANA, kathaM !, ekapAdyena tRNAni khAditAni, tena kAyikyaiva jJAtaM yathA strI puruSazca vilagnau, sA ca gurviNIti, kathaM ?, hastau stambhayitvotthitA, dArakastasyA bhaviSyati, yena dakSiNaH pAdo guruH, raktapotA, yena raktA dazA vRkSe lagnA // nadItIre ekasyA vRddhAyAH putraH proSitaH, tasyAgamanaM pRSTI, tasyAzca ghaTo bhinnaH, tatraiko bhaNati-tajAtena ca tajAtaM (zlokaH) mRta iti kathayati, dvitIyo bhaNati-yAhi vRddhe ! sa gRhe AgataH, |sA gatA, dRSTaH pUrvAgataH, yugmaM rUpyakAMzca gRhItvA''gatA, satkAritaH, dvitIya ApRcchati-sadbhAvaM mahyaM na kathayasi, tena pRSTI, tAbhyAM yathAbhUtaM parikathitaM, |eko bhaNati-vyApattimaraNaM, eko bhUmerutthitaH sa bhUmAveva militaH, evaM so'pi dArakaH, * kahei. // 423 // For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMSRUSROCESSOCTOR bhaNiyaM ca-tajjAeNa ya tajArya'silogo, guruNA bhaNiyaM-ko mama doso, Na tumaM sammaM pariNAmesi, egassa veNaigI buddhii|| atthasatthe-kappao dahikuMDagaucchukalAvao ya, eyassa veNaigI // lehe jahA-aTThArasalivijANago, evaM gaNievi / aNNe bhaNaMti-kumArA vaTTehiM ramantA akkharANi sikkhAviyA gaNiyaM ca, esA'veyassa vennigii| kuve-khAyajANaeNa bhaNiyaM jahA-ehare pANiyaMti, tehiM khayaM, taM volINaM, tassa kahiyaM, pAse AhaNahatti bhaNiyA, ghosagasaddeNaM jalamuddhAiyaM, eyassa veNaigI // Aso-AsavANiyagA bAravaI gayA, save kumArA thulle vaDDe ya gehaMti, vAsudeveNa dubalao lakkhaNajatto jo so gahio, kajanibAhIaNageAsAvahoya jAo, vAsudevassa vennigii|| gahabhe-rAyA taruNappio, soodhAio, aDavIe tisAe pIDio khaMdhAro, theraM pucchai, ghosAviyaM, egeNa piibhatteNANIo, teNa kahiyaM-gaddabhANaM usiMghaNA, tassa sirApAsaNaM, anne bhaNaMti-usiMghaNAe ceva jalAsayagamaNaM, therassa veNaigI // lakkhaNe-pArasavisae bhaNitaM ca-tajAtena ca tajjAtaM' zlokaH, guruNA bhaNitaM-ko mama doSaH !, na tvaM samyak pariNamayasi, ekasya vainayikI buddhiH // arthazAstre-kalpakaH dadhibhAjanamikSukalApakazca, etasya vainayikI / lekhe yathA'STAdazalipivijJAyakaH, evaM gaNite'pi, anye bhaNanti-rAjakumArA vartulai ramamANA akSarANi zikSitAH gaNitaM ca, eSA'pyetasya vainayikI / kUpe-khAtajJAyakena bhaNitaM-yatheyahare pAnIyamiti, taiH khAtaM, tabyatikrAntaM, tasya kathitaM, pArzve Akhanateti bhaNitAH, ghoSakazabdena jalamuddhAvitaM, etasya vainayikI / azvaH-azvavaNijo dvArikAM gatAH, sarve kumArAH sthUlAn bRhatazca gRhanti, vAsudevena durbalo lakSaNayukto yaH sa gRhItaH, kAryanirvAhI anekAzvAvahazca jAtaH, vAsudevasya vainayikI // gardabhaH-rAjA taruNapriyaH so'vadhAvitaH, aTavyAM tRSA pIDitaH skandhAvAraH, sthaviraM pRcchati, ghoSitaM, ekena pitRbhaktenAnItaH, tena kathitaM-ArdabhANAmunANaM, tasya zirAdarzanaM, anye bhaNanti-udghANenaiva jalAzayagamanaM, sthavirasya vainayikI // lakSaNe-pArasaviSaye For Personal & Private Use Only mmjainetbrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahArimadrIyA namaskAra vi01 // 424 // Asarakkhao, dhIyAetassa samaM saMsaggI, tIe bhaNio-vIsatthANaM ghoDANaM cammaM pahANANa bhareUNa rukkhAo muyAhi 6 tattha jo Na uttassai taM laehi, paDahayaM ca vAehi, bujhAvehiya khakkharaeNaM, so veyaNakAle bhaNai-mama do dehi, amugaM 2 ca, teNa bhaNio-sabe geNhAhi, kiM te eehiM, so necchai, bhanjAe kahiyaM-dhIyA dijau, bhajjA se necchai, so tIse vaDDai, dArayaM kahe(re)i, lakkhaNajutteNa kuTuMbaM parivaDDaitti // egassa mAulageNa dhIyA dinnA, kammaM na karei, bhajjAe codio dive dive aDavIo rittahattho ei, chaThe mAse laddhaM kaLaM kulao kao, sayasahasseNa sehiNA laio, akkhayANimittaM, AsasAmissa veNaigI // gaMThiMmi-pADaliputte muruMDo rAyA, pAlittA AyariyA, tattha jANaehiM imANi visajiyANi-suttaM mohiyayaM laTThI samA samuggakotti, keNavi Na NAyANi, pAlittAyariyA sadAviyA, tubbhe jANaha bhagavaMti?, bADhaM jANAmi, suttaM uNhodae chUDhaM mayaNaM virAyaM dihANi aggaggANi, daMDao pANie chUDho, mUlaM guruyaM, samuggao jauNA gholio azvarakSakaH, duhitaikena samaM saMsRSTA, tayA bhaNitaH-vizvastAnAM ghoTakAnAM carma pASANairbhUtvA vRkSAtmuJca, tatra yo novasyati taM lAyAH, paTahaM ca vAdaya, bodhaya ca kharkharakeNa, sa vetanakAle bhaNati-mama dvau dehi, amukamamukaM ca, tena bhaNitaH sarvAn gRhANa, kiM te AbhyAM ?, sa necchati, bhAryAyai kathitaM-duhitA dIyatAM, bhAryA tasya necchati, sa tayA saha kalahayati, dArakaM kathaya(ro)ti, lakSaNayuktena kuTumba parivardhata iti // ekasya mAtulakena duhitA dattA, karma na karoti, bhAryayA codito divase divase'TavIto riktahasta AyAti. SaSThe mAse labdhaM kASThaM kUlataH (kuDavaH) kRtaH, zatasahasreNa zreSThinA gRhItaH akSatatAnimittaM, azvasvAmino vainayikI / granthau-pATalIputre muruNDo rAjA, pAdaliptA AcAryAH, tatra jJAtRbhirimAni preSitAni-sUtraM mohitakaM yaSTiH samaH samudraka iti, kenApi na jJAtAni, pAdaliptAcAryAH zabditAH, yUyaM jAnItha bhagavaniti!, bADhaM jAnAmIti, sUtramuSNodake kSiptaM madanaM vigataM dRSTAnyaprAmANi, daNDaH pAnIye [kSiptaH, mUlaM guru, samudrako jatunA veSTita // 424 // in Education For Personal & Private Use Only .. . sinelibrary.org
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ uNhodae kaDDio ugyADio ya, teNa viya oTTiyaM sayalagaM rAilleUNa rayaNANi chuDhANi, teNa sIvaNIe sIviUNa visajiyaM abhidettA nippheDeha, Na sakkiyaM, pAdalittayassa veNaigI // agae-parabalaM jayaraM roheu eitti rAyAe pANIyANi viNAseyavANitti visakaro pADio, puMjA kayA, vejjo javamettaM gahAya Agao, rAyA ruTho, vejo bhaNai-sayasahassavedhI, kahI, khINAU hatthI ANIo, puMchavAlo uppADio, teNaM ceva vAleNaM tattha visaM diNNaM, vivaNaM kariyaM taM carataM dIsai, esa sabovi visaM, jovieyaM khAyai sovi visaM, eyaM sayasahassavedhI, atthi nivAraNAvihI?,bADhaM asthi, taheva agao dino, pasamito jAi, vejassa veNaigI / jaM kiM bahuNA ?, asAreNa paDivakkhadarisaNeNa ya AyovAyakusalattadasaNatti // rahio gaNiyAyaekkaM ceva, pADaliputte do gaNiyAo-kosA uvakosAya,kosAe samaM thUlabhaddasAmI acchaio Asi pavaio, jaM varisAratto tattheva kao tao sAviyA jAyA, paJcakkhAi abaMbhassa aNNattha rAyaNiogeNa, rahieNa uSNodake kSipta udghATitazca, tenApi auSTrikaM zakalaM rAlAliptaM (saMdhita) kRtvA ratnAni kSiptAni, tena sIvanyA sIvitvA visRSTaM abhivA niSkAzayata, na zakitaM, pAdaliptasya vainayikI / agadaH-parabalaM nagaraM roddhamAyAtIti rAjJA pAnIyAni vinAzayitavyAnIti viSakaraH pAtitaH, pujAH kRtAH, vaidyo yavamAnaM gRhItvA''gataH, rAjA ruSTaH, vaidyo bhaNati-zatasahasravedhi, kathI, kSINAyurhastI AnItaH, pucchavAlaH saviSIkRtaH (utpATitaH), tenaiva cAlena tatra viSa darta, vipana kRtvA taccarat dRzyate, eSa sarvo'pi viSaM, yo'pyenaM khAdati so'pi viSaM, etat zatasahasravedhi, asti nivAraNAvidhiH !, bADhamasti, tavaivAgado dattaH, prazAmayan yAti, vaidyasya vainayikI / yat kiM bahunA?, asAreNa pratipakSadarzanena ca AyopAyakuzaladarzanamiti // rathikaH gaNikA caikameva, pATakIputre ve gaNikekozopakozA ca, kozayA samaM sthUlabhadsvAmI sthita AsIt pravrajitaH, yad varSArAnastatraiva kRtaH tataH zrAvikA jAtA, pratyAkhyAti abrahmaNaH anyatra rAjaniyogAt , rathikena * doTTiyaM. dalt Educatio n al For Personal & Private Use Only NMainelibrary.org
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha* drIyA // 425 // ArAhio, sA diNNA, thUlabhaddasAmiNo abhikkhaNaM 2 guNaggahaNaM karei, na tahA taM uvayarai, so tIe appaNo vinnANaM dariseukAmo asogavaNiyAe Nei, bhUmIgaeNa aMbapiMDI toDiyA, kaMDapoMkhe aNNoSNaM lAyaMteNa hatthanbhAsaM ANettA addhacaMdeNa chinnA gahiyA ya, tahAvi Na tUsai, bhaNai - kiM sikkhiyassa dukkaraM ?, sA bhaNai - piccha mamaMti siddhatthayarAsiMmi NacciyA sUINa aggayaMmi ya kaNiyAra kusumapoiyAsu ya, so AuTTo, sA bhaNai - 'na dukkaraM choDiya aMbapiMDI, Na dukkaraM sikkhiu nacciyAe / taM dukkaraM taM ca mahANubhAvaM, jaM so muNI pamadavarNami vuccho // 1 // ' tao tassa saMtigo vRttaMto siTTho, pacchA uvasaMto rahio, dopahavi veNaigI // sIyA sADI dIhaM ca taNaM koMcayassa avasavayaM ekaM ceva, rAyaputtA AyarieNa sikkhAviyA, dabalobhI ya so rAyANao taM mAreumicchai, te dAragA ciMteMti- eeNa ahaM vijjA diNNA, uvAeNa nitthAremo, jAhe so jemao ei tAhe NhANasADiyaM maggai, te sukkiyaM bhaNati - aho sIyA sADI, bArasaMmuhaM taNaM 1 rAjA''rAddhaH, sA dattA, sthUlabhadrasvAmino'bhIkSNamabhIkSNaM guNagrahaNaM karoti, na tathA tamupacarati, sa tasyai Atmano vijJAnaM darzayitukAmo'zokavanikAyAM nayati, bhUmigatenAmrapiNDI noTitA, zarapuGkhAn anyo'bhyaM lAtA hastAbhyAsamAnIyArdhacandreNa chinnA gRhItA ca, tathApi na tuSyati, bhaNati - kiM zikSitasya duSkaraM ?, sA bhaNati - pazya mameti siddhArthakarAzau narttitA sUcInAmapre ca karNikArakusumaprotAnAM ca sa AvarjitaH, sA bhaNati na duSkaramAzrapiNDitroTanaM, na duSkaraM zikSitasya nartane ( zikSitAyAM nRtau ) / taduSkaraM tacca mahAnubhAvaM yatsa muniH pramadAvane upitaH // 1 // tatastarasarako vRttAntaH ziSTaH, pazcAdupazAnto rathikaH, dvayorapi vainayikI // zItA zAdI dIrghaM ca tRNaM krauJcakasyApasavyamekameva, rAjaputrA AcAryeNa zikSitAH, dravyalobhI ca sa rAjA taM mArayitumicchati, te dArakAzcintayamti etenAsmAkaM vidyA dattA, upAyena nistArayAmaH, yadA sa jemitumAyAti tadA snAnazArTI mArgayati, te zuSkAM bhaNantiaho zItA zAdI, dvArasaMmukhaM tRNaM Jain Educationonal For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 425 // Jainelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'daMti, bhaNaMti-aho dIhaM taNaM, purva kuMcaeNa payAhiNIkajjai, tadivasa apayAhiNIkao, parigayaM jahA virattANi, paMtho, dIho sIyANaM mamaM kAuM maggai, naho, doNhavi veNaigI // nivodae-vANiyagabhajjA cirapautthe paimmi dAsIe sambhAvaM kahei-pAhaNayaM ANehitti bhaNiyA, tIe pAhuNao ANIo, AvassayaM ca se kAriyaM, rattiM pavesio, tisAio nibodayaM dinnaM, mao, deuliyAe ujjhio, NhAviyA pucchiyA, keNa kAriyaM?, dAsIe, sA pahayA, kahiya, vANigiNI pucchiyA, sAhai sabbhAvaM, paloiyaM, tayAviso ghoNasotti diTTho ya, NayaramayaharANaM veNaigI // goNe ghoDagapaDaMNa ca rukkhAo eka, ego akayapuNNo jaM jaM karei taM taM se vivajjai, mittassa jAitaehiM baillehiM halaM vAhei, viyAle ANiyA, vADe chaDhA, so jemei, mitto soi, lajjAe Na dukko, teNavi dihA, te NipphiDiyA vADAo hariyA, gahio, dehitti rAulaM niji| paDipaMtheNaM ghoDaeNaM ei puriso, so teNa pADioAsaeNa, palAyaMto teNa bhaNio-AhaNahatti, mamme Ahao,mao, teNavi / dadati, bhaNanti-aho dIrghaM tRNaM, pUrva krauJcena pradakSiNIkriyate, tadivasamapradakSiNIkRtaH, parigataM yathA viraktAni, panthA dIrghaH zItatrANaM (gamanaM) mama kattuM mArgayati, naSTaH, dvayorapi vainayikI / nIbodake-vaNigbhAryA ciraproSite patyo dAsyai sadbhAvaM kathayati-prAghUrNakamAnayeti bhaNitA, tayA prAghUrNaka AnItaH, bhadraM ca tasya kAritaM, rAtrau pravezitaH, tRSito nIbodakaM dattaM, mRtaH, devakulikAyAmujjhitaH, nApitAH pRSTAH, kena kAritaM?, dAsyA, sA prahatA, kathitaM, vaNigjAyA pRSTA, kathayati sadbhAvaM, pralokitaM, svagviSaH sarpa iti dRSTazca, nagaramahattarANAM vainyikii| gauH ghoTaka paMtanaM vRkSAt caikameva, eko'kRtapuNyo yadyatkaroti tattattasya vipadyate, mitrasya yAcitAbhyAM balIvAbhyAM halaM vAhayati, vikAle AnItI, vATake tyaktI, sajemati, mitraM svapiti, lajayA na samIpamAgataH, | tenApi dRSTau, tau niSkAzitau vATakAd hRtau, gRhItaH, dehIti rAjakulaM nIyate / pratipathena ghoTakenaiti puruSaH, sa tena pAtitaH azvena, palAyamAnaH sena | bhaNita-bhAjahIti, marmaNyAhataH, mRtaH, tenApi * mitto so sajAe Navi diTTho pra. JainEducationleanal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra0 Avazyaka- laio, viyAle NayaribAhiriyAe vutthA, tattha lomaMthiyA suttA, imevi tahiM ceva, so ciMtei-jAvajjIvabaMdhaNo kIrihAribha- ssAmi, varaM me appA ubbaMdho, suttesu daMDikhaMDeNa taMmi vaDarukkhe appANaM ukkalaMbei, sA dubbalA, tuTTA, paDieNa lomaMthi |vi01 drIyA yamayaharao mArio, tehivi gahio, karaNaM NIo, tIhivi kahiyaM jahAvuttaM, so pucchio bhaNai-Ama, kumArAmacco // 426 // bhaNai-eso baladde deu tubhaM puNa akkhINi okkhamaMtu, eso AsaM deu, tujjha jIhA uppADijai, eso heTThA ThAu tubhaM ego uvajjhAo ukkalaMbijau, NippaDibhotti kAuM maMtiNA mukko, maMtissa veNaigitti gaathaadvyaarthH|| uktA vainayikI, sAmprataM karmajAyA buddherlakSaNaM pratipAdayannAha uvaogadivasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukAraphalavaI kammasamutthA havai buddhI // 946 // PI vyAkhyA-upayojanamupayogaH-vivakSite karmaNi manaso'bhinivezaH sAraH-tasyaiva karmaNaH paramArthaH upayogena dRSTaH sAro || yayeti samAsaH abhinivezopalabdhakarmaparamArthetyarthaH, karmaNi prasaGgaH-abhyAsaH parigholana-vicAraH karmaprasaGgaparigholanAbhyAM vizAlA karmaprasaGgaparigholanavizAlA abhyAsavicAravistIrNeti bhAvArthaH, sAdhukRtaM-suSTukRtamiti vidvadbhayaH prazaMsA // 426 // 1 lagitaH (so'pi lagnaH), vikAle nagarIbAhirikAyAmuSitAH, tatra mallAH suptAH, ime'pi tatraiva, sa cintayati-yAvajjIvabandhanaH kArayiSye, varaM mamAtmodvaddhaH, supteSu daNDIkhaNDena tasminvaTavRkSe AtmAnamavalambayati, sA durbalA, truTitA, patitena mallamahattarako mAritaH, tairapi gRhItaH, karaNaM nItaH, tribhirapi kathitaM yathAvRttaM, sa pRSTo bhaNati-om, kumArAmAtyo bhaNati-eSa balIvauM dadAti tvaM punarakSiNI niSkAzaya, eSo'zvaM dadAtu, tava jihvotpAvyate, eSo'dhastAttiSThatu yuSmAkameka upAdhyAyo'valambayatu, niSpatibha itikRtvA matriNA mocitaH, mantriNo vainyikii| SASSUOROSSAURUS For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhukArastena phalavatIti samAsaH, sAdhukAreNa vA zeSamapi phalaM yasyAH sA tathA, 'karmasamutthA' karmodbhavA bhavati buddhi|riti gAthArthaH // asyA api vineyavargAnukampayodAharaNaiH svarUpamupadarzayannAha herannie 1 karisae 2 kolia 3 Dove a4 mutti 5 ghaya 6 pavae 7 / tunnAga 8 vahuI 9 pUie a 10 ghaDa 11 cittakAre a 12 // 947 // vyAkhyA-heraNNio abhikkhajoeNa aMdhakArevi rUvayaM jANai hatthAmoseNaM, karisao abhikkhajoeNa jANai phalaniSphatti, tattha udAharaNaM-egeNa coreNa khattaM paumAkAraM khayaM, so jaNavAyaM nisAmei, karisao bhaNai-ki sikkhiyasta dukkaraM?, coreNa suyaM, pucchio gaMtUNa, churiyaM aMcchiU~Na mAremi, teNa paDayaM pattharettA vIhiyANa muTThI bharittA kiM paraMmuhA paDaMtu uraMmuhA pAselliyA (vA)?, taheva kayaM, tuhro / kolio muhiNA gahAya taMtU jANai-ettiehiM vA kaMDaehiM bujjhaitti / Doe vaDDai jANai ettiyaM mAI / mottiyaM AiNNaMto AgAse ukkhivittA tahA Nikkhivai jahA kolavAle paDai suvarNakAro'bhIkSNayogenAndhakAre'pi rUpyakaM jAnAti hastAmarzana, karSako'bhIkSNayogena jAnAti phalaniSpatti, tatrodAharaNaM-ekena caureNa khAtraM | padmAkAraM khAtaM, sa janavAdaM nizAmayati, karSako bhaNati-kiM zikSitasya duSkaraM ?, caureNa zrutaM, pRSTo gatvA, kSurikAmAkRSya mArayAmi, tena paTaM prastIyaM brIhINAM muSTiM bhRtvA kiM parAGmukhAH patantu arvAGmukhAH pArzvagA (vA?), tathaiva kRtaM, tuSTaH / koliko muSTinA gRhItvA tantUn jAnAti-iyadbhirvA kaNDakairUyate | iti / Dove (kuNDikAyAM) vardhakirjAnAtIyanmAti / mauktikAni protayan AkAze utkSipya tathA nikSipati yathA kolavAle (davarake) patati / / * aJchidiUNa | ANato ! kolavADe Jain Education al For Personal & Private Use Only Mamlainelibrary.org
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 427 // ye ghayavikkiNao sagaDe saMtao jai ruccai kuMDiyAnAlae chubhai / vayo AgAse ThiyAI ko (ka) raNANi karei / tuNNAo pu lANi pacchA jahA Na Najjai sUie taiyaM geNhai jahA samappai jahA | sAmisaMtagaM taM dUsaM dhiyAreNa kAriyaM / vahuI - amaveUNa devaularahANaM pamANaM jANai / ghaDakAro pamANeNa maTTiyaM geNhai, bhANassavi pamANaM abhiNittA karei / pUviovi puNo palappamANamamaveUNa karei / cittakarovi amaveUNavi pamANajuttaM karei, tatiyaM vA vannayaM karei jattieNaM samappai / sabesiM kammajatti gAthArthaH // uktA karmajA, sAmprataM pAriNAmikyA lakSaNaM pratipAdayannAhaaNumANahe udi MtasAhiyA vayavivAgapariNAmA / hianisse asaphalavaI buddhI pariNAmiA nAma // 948 // vyAkhyA - anumAnahetudRSTAntaiH sAdhyamarthaM sAdhayatIti anumAnahetudRSTAntasAdhikA, iha liGgAt jJAnamanumAnaM svArthamityarthaH, tatpratipAdakaM vaco hetuH parArthamityarthaH, athavA jJApakamanumAnaM kArako hetuH, dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH / Aha - anumAnagrahaNAdeva dRSTAntasya gatatvAdalamupanyAsena, na, anumAnasya tattvata ekalakSaNatvAt uktaM ca"anyathA'nupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathA'nupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // ityAdi / sAdhyo 1 ghRte ghRtavikrAyakaH zakaTe san yadi rocate kuNDikAnAlake kSipati / lavaka AkAze sthitAni (taH) karaNAni karoti / tantuvAyaH pUrvaM sthUlAn pazcAdyathA na jJAyate sUcyAM tAvadddhAti yathA ( yAvatA ) samApyate yathA svAmisatkaM taddRSyaM adhikAreNa ( taddRSyasandhikAreNa ) kAritaM / vardhakiH amApayitvA devakularathAnAM pramANaM jAnAti / ghaTakAraH pramANena mRttikAM gRhNAti bhAjanasyApi pramANamamApayitvA karoti / ApUpiko'pi punaH palapramANamamApayitvA karoti / citrakAro'pi amApayitvA'pi pramANayuktaM karoti, tAvantaM vA varNakaM karoti yAvatA samApyate / sarveSAM karmajeti * ghare pavao / cUlANi | sAmisaMgataM For Personal & Private Use Only % namaskAra0 vi0 1 // 427 // jainelibrary.org
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pamAbhUtastu dRSTAntaH, uktaM ca- "yataH sAdhyasyopamAbhUtaH, sa dRSTAnta iti kathyate" kAlakRto dehAvasthAvizeSo vaya ityucyate, tadvipAke pariNAmaH - puSTatA yasyAH sA tathAvidhA, hitam - abhyudayastatkAraNaM vA, niHzreyasaM - mokSastannibandhanaM vA hitaniHzreyasAbhyAM phalavatI hitaniHzreyasaphalavatI buddhiH pAriNAmikI nAmeti gAthArthaH // asyA api ziSyagaNahitAyodAharaNaiH svarUpaM darzayannAha - abhae ? siTTi 2 kumAre 3 devI 4 udiodae havai rAyA 5 / sAhU a naMdiseNe 6 dhaNadatte 6 sAvaga 8 amace 9 // 949 // khavage 10 amaccaputte 11 cANakke 12 ceva thUlabhadde a 13 / nAsikasuMdarI naMde 14 vaire 15 pariNAmiA buddhI / / 950 // calaNAya 16 AmaMDe 17 maNI a 18 sappe a 19 khaggi 20 thUbhi 29 de 22 / pariNAmiabuDIe evamAI udAharaNA // 951 // vyAkhyA - AsAmarthaH kathAnakebhya evAvaseyaH, tAni cAmUni - abhayassa kahaM pariNAmiyA buddhI ?, jayA pajjoo rAyasiMhaM | orohati NayaraM, pacchA teNa puDhaM nikkhittA khaMdhAvAranivesajANaeNaM, kahie NaTTho, esA / ahavA jAhe 1 abhayasya kathaM pAriNAmikI buddhi: ?, yadA pradyoto rAjagRhamavarudhyate nagaraM, pazcAttena pUrvaM nikSiptAH ( dInArAH ) skandhAvArajJAyakena kathite naSTaH, eSA athavA yadA * yaH sAdhya orohatiyaM For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 428 // Jain Educatio gaNiyAe chaleNa NIo baddho jAva tosio cattAri varA, ciMtiyaM caDaNeNa - moyAvemi appagaM, varo maggio - aggIM aimitti, mukko bhaNai - ahaM chaleNa ANIo, ahaM taM divasao pajjoo hIraitti kaMdataM nemi, gao ya rAyagihaM, dAso umma tao, vANiyadAriyAo, gahio, raDaMto hio, evamAiyAo bahuyAo abhayassa pariNAmiyAo buddhIo // seTThitti, kaTTho NAma seTThI egattha Nayare vasaI, tassa vajjA nAmaM bhajjA, tassa neccailo devasaMmo NAma baMbhaNo, seTThI disAjattAe gao, bhajjA se teNa samaM saMpalaggA, tassa ya ghare tinni pakkhI-suo ya mayaNasalAgA kukkuDago yatti, so tANi uvaNikkhivittA gao, sosvidhijAio rattI aIi, mayaNasalAgA bhaNai - ko tAyassa na bIhei ?, suyao vArei - jo aMbi yAe daio amhepi tAyao hoi, sA mayaNA aNahiyAsIyA dhijjAiyaM parivasai, mAriyA tIe, suyao Na mArio / aNNayA sAhU bhikkhassa taM gihaM aiyayA, kukkuDayaM pecchiUNa ego sAhU disAloyaM kAUNa bhaNai-jo eyassa sIsaM 1 gaNikayA chalena nIto baddho yAvattoSitaH catvAro varAH, cintitaM cAnena mocayAmi AtmAnaM varA mArgitA:- anau pravizAmIti, mukto bhaNatiahaM chalenAnIto'haM tvAM divase pradyoto hiyate iti krandantaM neSyAmi gatazca rAjagRhaM, dAsa unmatto, vaNigdArikAH, gRhItaH, raTan hRtaH, evamAdikA bahuyobhayasya pAriNAmikyo buddhayaH // zreSThIti-kASTho nAma zreSTI ekatra nagare vasati, tasya vajrA nAma bhAryA, tasya naityiko devazarmA nAma brAhmaNaH, zreSThI digyAtrAyai gataH, bhAryA tasya tena samaM saMpralanA, tasya ca gRhe trayaH pakSiNaH zukazca madanazalAkA kurkuTakazceti, sa tAn upanikSipya gataH so'pi dhigjAtIyo rAtrAvAyAti, madanazalAkA bhaNati kastAtAnna vibheti?, zuko vAsyati, yo'mbAyA dayito'smAkamapi (sa) tAto bhavati sA madanA'nadhyAsinI dhigjAtIyaM parivAsayati ( Akrozati ), mAritA tathA zuko na mAritaH / anyadA sAdhU bhikSArthaM tad gRhamatigatau, kurkuTakaM prekSyaikaH sAdhurdigAlokaM kRtvA bhaNati ya etasya zIrSa Monal For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 428 // ainelibrary.org
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAi so rAyA hoitti, taM kihavi teNaM dhijAieNaM aMtarieNa suyaM, taM bhaNai-mArehi khAmi, sA bhaNai-annaM ANijjai, mA puttabhaMDa saMvaTTiyaM, nibaMdhe kae mArio jAva NhAuM gao, tAva tIse putto lehasAlAo Agao, taM ca siddhaM tammaMsaM, so rovai, sIsaM diNNaM, so Agao, bhANae chUDhaM, sIsaM maggai, bhaNai-ceDassa diNNaM, so ruTho, eyassa kaje mae mArAvio, jai paraM eyassa sIsaM khAejA to rAyA hoja, kayaM NibbaMdhe vavasiyA, dAsIya suyaM, tao ceva dArayaM gahAya palAyA, aNNaM NayaraM gayANi, tattha aputto rAyA mao, AseNa parikkhio, so rAyA jaao| io ya kaho Agao, |Niyayaghara saDiyapaDiyaM pAsai, sA pucchiyA, Na kahei, suyaeNaM paMjaramukkeNa kahiyaM baMbhaNAisaMbandho so taheva, alaM |saMsAravavahAreNaM, ahaM etIse kaeNa kilesamaNuhavAmi esAvi evaMvihatti pavaio, iyarANi taM ceva NayaraM gayANi jattha so dArao rAyA jAo, sAhUvi viharaMto tattheva gao, tIe paJcabhinnAo, bhikkhAe samaM suvaNNaM diNNaM, kUviyaM, | khAdati sa rAjA bhavatIti, tatkathamapi tena dhigjAtIyenAntaritena zrutaM, tA bhaNati-mAraya khAdAmi, sA bhaNati-anya AnIyate, mA putrabhANDaM |saMvarttayatu, nirbandhe kRte mAritaH yAvat snAtuM gataH, tAvattasyAH putro lekhazAlAyA AgataH, tacca siddhaM tanmAMsaM, sa roditi, zIrSa dattaM, sa bhAgataH, bhAjane |kSitaM, zIrSa mArgayati, bhaNati-ceTakAya dattaM, sa ruSTaH, etasyArthAya mayA mAritaH, yadi parametasya zIrSa khAdeyaM tadA rAjA bhaveyaM, kRtaM (manasi) nirbandhe vyavasitA (ka), dAsyA zrutaM, tata eva dArakaM gRhItvA palAyitA, anyanagaraM gatau, tatrAputro rAjA mRtaH, azvena parIkSitaH (pariSiktaH), sa rAjA jAtaH / itazca | kASTha AgataH, nijakaM gRhaM zaTitapatitaM pazyati, sA pRSTA, na kathayati, zukena paJjaramukkena vyAhRtaH brAhmaNAdisaMbandhaH sa tathaivAlaM saMsAravyavahAreNa, IC ahametasyAH kRte klezamanubhavAmi eSA tvevaMvidheti pravrajitaH, itarau api tadeva nagaraM gatau yatra sa dArako rAjA jAtaH, sAdhurapi viharan tatraiva gataH, tayA pratyabhijJAtaH, bhikSayA samaM svarNa dattaM, kUjitaM, dain Education International For Personal & Private Use Only THANKainelibrary.org
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka- gahio, rAyAe mUlaM NIo, dhAvIe NAo, tANi nivisayANi ANattANi, piyA bhogehiM nimaMtio, necchai, rAyA namaskAra0 hAribha- saDDo kao, varisAratte puNNe vayaMtassa akiriyANimittaM dhijjAiehiMduvakkhariyAe uvaThThaviA, paribhaTThiyArUvaM kayaM, sA guzvi vi01 NIyA aNubayai,tIe gahio, mA pavayaNassa uDDAho houtti bhaNai-jai mae to joNIe NIu ahaNa mae tA poTTaM bhiMdittA // 429 // daNIu, evaM bhaNie bhinnaM poDe, mayA, vanno ya jAo, sehissa pAriNAmigI iyaM, jIe vA pavaiotti // kumAro-khuDDagaku-15 mAro, so jahA jogasaMgahehi, tassavi pariNAmigI / devI-pupphabhadde Nayare pupphaseNo rAyA puSphavaI devI, tIse do puttabhaMDANi-pupphacUlo puSphacUlA ya, tANi aNurattANi bhoge bhuMjaMti, devI pavaiyA, devaloge devo uvavaNNo, so ciMtei-18| jai eyANi evaM maraMti to narayatiriesu uvavajihiMti suviNae so tIse neraie darisei, sA bhIyA pucchai pAsaMDiNo, tena yANaMti, anniyaputtA tattha AyariyA, te sadAviyA, tAhe suttaM kaDaMti, sA bhaNai-kiM tumhehivi suviNao diTho?, so gRhItaH, rAjJo mUlaM nItaH, dhAnyA jJAtaH, tau nirviSayAvAjJaptI, pitA bhogairnimantritaH, necchati, rAjA zrAddhaH kRtaH, varSA rAtre pUrNe vrajato'kriyA('varNa) nimittaM dhigjAtIyaiyakSarikA upasthApitA, paribhraSTAyA rUpaM kRtaM, sA gurviNI anuvrajati, tayA gRhItaH, mA pravacanasyoDDAho bhUditi bhaNati-yadi mayA tadA yonyA niryAtu atha na mayA tadodaraM bhitvA nirgacchatu, evaM bhaNite bhinnamudaraM, mRtA, varNazca jAtaH, zreSThinaH pAriNAmikIyaM, yayA vA prabajita iti / kumAra:-kSullakakumAraH, sa yathA yogasaMgraheSu, tasyApi pAriNAmikI / devI-puSpabhadre nagare puSpaseno rAjA puSpavatI devI, tasyA dve putrabhANDe-puSpacUla: | puSpacUlA ca, tau anurako bhogAn bhuAte, devI pravrajitA, devaloke deva utpannaH,sa cintayati-yadi etAvevaM mriyeyAtAM tadA narakatiryakSu utpadyayAtAmiti svame sa tasyai nArakAn darzayati, sA bhItA pRcchati-pApaNDinaH, te na jAnanti, arNikAputrAstatrAcAryAH, te zabditAH, tadA sUtraM kathayanti, sA bhaNati-ki yuSmAbhirapi svapno dRSTaH, sa // 429 // Jain Educat onal For Personal & Private Use Only KOLanelibrary.org
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNai-sutte amha erisaM diI, puNo'vi devaloe darisei, te'vi se anniyAputtehiM kahiyA, pavaiyA, devassa pAriNAmiyA buddhI // udiodae-purimayAle Nayare odiodao rAyA siritA devI, sAvagANi doNNivi, parivAiyA parAjiyA dAsIhi muhamakkaDiyAhi velaviyA nichUDhA, paosamAvaNNA, vANArasIe dhammaruI rAyA, tattha gayA, phalayapaTTiyAe sirikatAe rUvaM lihiUNa dAei dhammaruissa raNNo, so ajjhovavanno, dUyaM visajei, paDihao avamANio nicchUDho, tAhe sababaleNAgao, MNayaraM rohei, udiodao ciMtei-kiM evaDDeNa jaNakkhaeNa kaeNa?, uvavAsaM karei, vesamaNeNa deveNa saNayaraM saahrio| udiodayassa pAriNAmiyA buddhI // sAhU ya naMdiseNotti, seNiyaputto naMdiseNo, sIsso tassa ohANuppehI, tassa ciMtA(jAyA)-bhagavaM jai rAyagihaM jAeja to devIo anne ya picchiUNa sAisae jai thiro hojatti, bhaTTArao ya gao, | seNIo uNa NIti saMtepuro, anne ya kumArA saaMteurA, NaMdiseNassa aMteuraM setaMbaravasaNaM paumiNimajhe haMsIo vA ACANCHASORLCCASCALEGA bhaNati-sUtre'smAkamIdRzaM dRSTaM, punarapi devalokAn darzayati, te'pyarNikAputraiH tasyai kathitAH, pranajitA, devasya pAriNAmikI buddhiH / uditodayaHpurimatAle nagare uditodayo rAjA zrIkAntA devI, dve api zrAvako, parivrAjikA parAjitA dAsImirmukhamaikaTikAbhiviDambitA niSkAzitA, pradveSamApannA, vArANasyAM dharmarucI rAjA, tatra gatA, phalakapaTTikAyAM zrIkAntAyA rUpaM likhitvA darzayati dharmaruce rAjJaH, so'dhyupapannaH, dUtaM visarjayati, pratihato'pamAnito niSkAzitaH, tadA sarvabalenAgataH, nagaraM rodhayati, uditodayazcintayati-kimetAvatA janAyeNa kRtena ?, upavAsaM karoti, vaizravaNena devena sanagaraH saMhRtaH / uditodayasya pAriNAmikI buddhiH // sAdhuzca nandiSeNa iti, zreNikaputro nandiSeNaH, ziSyastasyAvadhAvanotprekSI, tasya cintA (jAtA) bhagavAn yadi rAjagRhaM yAyAt tarhi devIranyAMzca sAtizayAn prema yadi sthiro bhavediti, bhaddArakazca gataH, zreNikaH punarnirgacchati sAntaHpuraH, anye ca kumArAH sAntaHpurAH, nandiSeNasya antaHpuraM zvetAmbaravasanaM padminImadhye haMsya iva * setaM paravaraNaM For Personal & Private Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 430 // mukkAbharaNAo sabAsiM chAyaM harati, so tAo daTTaNa ciMtei-jai bhaTTAraeNa mama AyarieNa erisiyAo mukkAo kimaMga puNa majjha maMdapunnassa asaMtANa pariccaIyaM ? taMbiyANai, NibeyamAvaNNo AloiyapaDikkato thiro jAo / doNhavi pariNAmigI buddhI // dhaNadatto susumAe piyA pariNAmei-jai eyaM na khAmoto aMtarA marAmotti, tassa pAriNAmigI buddhii|| sAvao mucchio ajjhovavaNNo sAviyAe vayaMsiyAe, tIse pariNAmo-mA marihitti aTTavasaTTo naraesu tiriesu vA (mA)uvavanjihitti tIse AbharaNehiM viNIo, saMvego, kahaNaM ca. tIe pAriNAmiyA buddhI // amacco-varadhaNupiyA jaughare kae ciMtei-mA mArio hoi esa kumAro, kahiMpI rakkhijjai, suraMgAe nINio, palAo, eyassavi pAriNAmiyA buddhii| anne bhaNaMti-ego rAyA devI se aippiyA kAlagayA.so ya muddho, so tIe viyogadukkhio na sarIraThiI karei, maMtIhiM bhaNio-deva! erisI saMsArahiitti kiM kIrai?, so bhaNai-nAhaM devIe sarIraThiI akareMtIe karemi, maMtIhi pariciMtiyaM // 430 // muktAbharaNAH sarvAsA chAyAM harati, satA hA cintayati-yadi bhaTTArakeNa mamAcAryeNedRzyo muktAH kimaGga punarmama mandapuNyasya asatInAM prArthanayA (mandapuNyenAsatInAM parityakta) tadvijAnAti, nirvedamApanaH AlocitapratikrAntaH sthiro jAtaH / dvayorapi pAriNAmikI buddhiH // dhanadattaH susumAyAH pitA| pariNamayati-yadyenAM na khAdema tadA'ntarA mriyemahi iti, tasya pAriNAmikI buddhiH|| zrAvako mUrchitaH adhyupapannaH zrAvikAyA vayasyAyAM, tasyAH pariNAmaHmA mRtetyArttavazA" narakeSu tiryakSu vA (mA) utpAdIti tasyA AbharaNairvinItaH (abhilASaH), saMvegaH, kathanaM ca, tasyAH pAriNAmikI buddhiH // amAtyaHvaradhanupitA jatugRhe kRte cintayati-mA mArito bhaviSyati eSa kumAraH, kathamapi rakSyate, suraGgayA niSkAzitaH, palAyitaH, etasyApi pAriNAmikI buddhiH / anye bhaNanti-eko rAjA devI tasyAtipriyA kAlagatA, sa ca mugdhaH, sa tasyA viyogena duHkhito na zarIrasthitiM karoti, mantribhirbhaNitaH-deva! etAdRzI saMsArasthitiriti kiM kriyate', sa bhaNati-nAhaM devyAM zarIrasthitimakurvatyAM karomi, mantribhiH paricintitaM- * paricayaha + tadhiyANaMti For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ na anno uvAotti, pacchA bhaNiyaM-deva ! devI saragaM gayA taM tatthaThiiyAe ceva se savaM pesijau, laddhakayadevIDiIpauttIe pacchA karejasutti, rannA paDissuyaM, mAiThANeNa ego pesio, raNNo AgaMtUNa sAhai-kayA sarIrahiI devIe, pacchA rAyA karei, evaM paidiNaM kareMtANa kAlo vaccai, devIpesaNavavaeseNa bahuM kaDisuttagAi khajai rAyA, egeNa ciMtiyaMahaMpi khattiM karemi, pacchA rAyA dihro, teNa bhaNio-kuto tuma?, bhaNai-deva ? saggAo, raNNA bhaNiyaM-devI ditti, so bhaNai-tIe ceva pesio kaDisuttagAinimittaMti, davAviyaM se jahicchiyaM, kiMpi Na saMpaDai, raNNA bhaNiyaM-kayA gamissasi ?, teNa bhaNiyaM-kallaM, raNNA bhaNiyaM-kalaM te saMpADessaM, maMtI AdiTThA-sigdhaM saMpADeha, tehiM ciMtiyaM-vinahaM kajaM, ko ettha uvAotti visaNNA, egeNa bhaNiyaM-dhIrA hoha ahaM bhalissAmi, teNa taM saMpADiUNa rAyA bhaNio-deva! esa kahaM jAhitti ?, raNNA bhaNiyaM-anne kahaM jaMtagA?, teNa bhaNiyaM-amhe jaM paDaveMtA taM jalaNappaveseNaM, na aNNahA saggaM nAnya upAya iti, pazcAdbhaNitaM-deva ! devI svarga gatA tattatra sthitAyAyeva tasyai sarva preSyatA, labdhAyAM devIkRtasthitipravRttau pazcArikrayatAmiti, rAjJA pratizrutaM, mAtRsthAnenaikaH preSitaH, rAjJe Agatya kathayati-kRtA zarIrasthitirdevyA, pazcAt rAjA karoti, evaM pratidinaM kurvatAM kAlo vrajati, devIpreSaNavyapadezena bahu kaTIsUtrAdi khAdyate rAjJaH, ekena cintitaM-ahamapi khAditiM karomi, pazcAdvAjA dRSTaH, tena bhaNitaH-kutastvaM , bhaNati-deva! svargAt , rAjJA bhaNitaM-devI dRSTeti, sa bhaNati-tayaiva preSitaH kaTIsatrAdinimittamiti, dApitaM tasai yatheSTa, kimapi na saMpadyate, rAjJA bhaNitaM-kadA gamiSyasi ?, tena bhaNitaM-IN kalye, rAjJA bhaNitaM-kalye te saMpAdayiSyAmi, mantriNa AdiSTAH-zInaM saMpAdayata, taizcintitaM-vinaSTaM kArya, ko'tropAya iti viSaNNAH, ekena bhaNitaM-dhIrA bhavata ahaM melayiSyAmi, tena tat saMpAdya rAjA bhaNitaH-deva ! eSa kathaM gamiSyatIti !, rAjJA bhaNitaM-anye kathaM yAtAH?, tena bhaNitaM-vayaM yaM prAsthApayiSyaMstaM jvalanapravezena, nAnyathA svarga For Personal & Private Use Only wnlm.jainelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 43 // gamissai, raNNA bhaNiyaM-taheva peseha, tahA ADhattA, so visaNNo, aNNo ya dhutto vAyAlo raNNo samakkhaM bahaM uvahasar3a |jahA-deviM bhaNijjasi-siNehavaMto te rAyA, puNovija kajaM taM saMdisejjAsi, aNNaM ca imaM ca imaM ca bahuvihaM bhaNejAsi, teNa bhaNiyaM-deva! NAhamettigaM avigalaM bhaNi jANAmi, eso ceva laTho pesijjau, raNNA paDisuyaM, so taheva NijiumADhatto, iyaro mukko, avarassa mANusANi, se visaNNANi palavaMti-hA! deva ! amhehiM kiM karejAmo?, teNa bhaNiyaMniyatuMDaM rakkhejaha, pacchA maMtIhiM kharaMDiya mukko, maDagaM dahUM, maMtissa pAriNAmiyA // khamaetti, khamao cellaeNa samaM bhikkhaM hiMDaMi, teNa maMDukkaliyA mAriyA, AloyaNavelAe NAloei, khuDDaeNaM bhaNiyaM-Aloehitti, ruho AhaNAmitti thaMbhe abbhaDio mao, egattha virAhiyasAmaNNANaM kule diTThIviso sappo jAo, jANaMti paropparaM, rattiM carati mA jIve |mArehAmitti, phAsugaM AhAremitti / aNNayA raNNo putto ahiNA khaio mao ya, rAyA pausamAvaNNo, jo sappaM mArei gamiSyati, rAjJA bhaNitaM-tathaiva preSayata, tathA ArabdhavantaH (preSayituM ), sa viSaNNaH, anyazca dhUrto vAcAlo rAjJaH samakSaM bahUpahasati yathA-devIM | | bhaNe:-snehavAn tvayi rAjA, punarapi yena kAryaM tat saMdizeH, anyacca idaM cedaM ca bahuvidhaM bhaNeH, tena bhaNitaM-deva! nAhametAvadavikalaM bhaNituM jAne, eSa eva x laSTaH preSyatA, rAjJA pratizrutaM, sa tathaiva netumArabdhaH, itaro muktaH, aparasya manuSyAH, te viSaNNAH pralapanti-hA deva ! asmAbhiH kiM kArya ?, tena bhaNitaM-18 | nijatuNDaM rakSata, pazcAnmatribhiH saMtayaM (nirbhartya) maktaH, mRtakaM dagdhaM, mantriNaH pAriNAmikI |ksspk iti, kSapakaH zaikSaNa samaM bhikSAM hiNDate, tena maNDa-13 // 431 // kikA mAritA, AlocanAvelAyAM nAlocayati, kSullakena bhaNita-Alocayeti, ruSTa AhanmIti stambhe Ahato mRtaH, ekatra virAddhazrAmaNyAnAM kule dRSTiviSaH | so jAtaH, jAnanti parasparaM, rAtrau caranti, mA jIvAn mImarAmeti, prAsukamAhArayAma iti / anyadA rAjJaH putro'hinA daSTaH mRtazca, rAjA pradveSamApannaH, -8 yaH sarpa mArayati Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai tassa dINAraM dei, aNNayA Ahi~DieNaM tANaM rekkAo divAo, taM bilaM osahIhiM dhamati, sIsANi jiMtANi chiMdai, so abhimaho na NIi, mA mArehAmi kiMcitti jAissaraNataMNeNa, taM niggayaM niggayaM chiMdai, teNa pacchA rAyAe uvaNIyANi, so rAyA NAgadevayAe bohijai, varo diNNo-kumAro hohitti, so khamagasappo mao samANo tattha rANiyAe NAgadatto putto jAo, ummukkabAlabhAvo sAhuM da9 jAI saMbharittA pavaio / so ya chuhAlugo abhiggahaM geNhai-mae Na rUsiyavaMti, dosINassa hiMDai, tassa ya Ayariyassa gacche cattAri khamagA-mAsio domAsio timAsio caumAsio, rattiM devayA AgayA, te sabe khamae aikkamittA khuDDayaM vaMdai, khamaeNa niggacchaMtI hatthe gahiyA, bhaNiyA yakaDagapUyaNe! eyaM tikAlabhoiyaM vaMdasi, ime mahAtavassI na vaMdasitti, sA bhaNai-bhAvakhamagaM vaMdAmi na davakhamaetti, gayA, pabhAe dosINagassa gao, nimaMteti, egeNa gahAya pAe khelo chUDho, bhaNai-micchAmi dukkaDaM khelamallo tunbhaM 1 tasai dInAraM dadAti, anyadA''hiNDakena teSAM rekhA dRSTAH, tadvilamoSadhIbhirdhamati, zIrSANi nirgacchanti chinatti, so'bhimukho na niryAti, mA mImaraM kiJcidapi jAtismaratvena, taM nirgataM nirgataM chinatti, tena pazcAdrAjJa upanItAni, sa rAjA nAgadevatayA bodhyate, varo dattaH-kumAro bhaviSyatIti, sa kSapakaso mRtaH san tatra rAjyA nAgadattaH putro jAtaH, unmuktabAlabhAvaH sAdhuM dRSTvA jAti saMsmRtya prabajitaH / sa ca kSudhAlurabhigrahaM gRhNAti-mayA na ruSitavyamiti, paryuSitAya hiNDate, tasya cAcAryasya gacche catvAraH kSapakAH-mAsiko dvimAsikastrimAsikaH caturmAsikaH, rAtrI devatA AgatA, tAn sarvAn atikramya kSullakaM vandate, kSapakeNa nirgacchantI haste gRhItA, bhaNitA ca-kaTapUtane ! enaM trikAlabhojinaM vandase ?, imAn mahAtapasvino na vandasa iti, sA bhaNati|bhAvakSapakaM vande na dravyakSapakAna iti, gatA, prabhAte paryuSitAya gataH, nimantrayati, ekena gRhItvA zleSma kSiptaM, bhaNati-mithyA me duSkRtaM zleSamamallaka yuSmabhyaM dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra AvazyakahAribhadrIyA vi0 SSC // 432 // jovaNIo, evaM sesehivi, jemeumAraddho, tehiM vArio, nivegamAvaNNo, paMcavi siddhA, vibhAsA, sabesi pAriNAmiyA buddhii|| amaccaputto varadhaNU, tassa tesu tesu paoyaNesu pAriNAmiyA, jahA mAyA moyAviyA, so palAio, evamAi savaM vibhAsiyavaM / aNNe bhaNaMti-ego maMtiputtokappaDiyarAyakumAreNa samaM hiMDai, aNNayA nimittio ghaDio, rattiM devakuMDisaMThiyANaM sivA raDai, kumAreNa nemittio pucchio-kiM esA bhaNaitti, teNa bhaNiyaM-imaM bhaNai-imaMsi nadititthaMmi purANiyaM kalevaraM ciTThai, eyassa kaDIe sataM pAyaMkANaM, kumAra! tumaM giNhAhi, tujjha pAyaMkA mama ya kaDevaraMti, muddiyaM puNa na sakkuNomitti, kumArassa koDaM jAyaM, te vaMciya egAgI gao, taheva jAyaM, pAyaMke ghettUNa paJcAgao, puNo raDai, puNo pucchio, so bhaNai-capphaligAiyaM kahei, esA bhaNai-kumAra ! tujjhavi pAyaMkasayaM jAyaM majjhavi kalevaraMti, kumAro tusiNIo jAo, amaccaputtaNa ciMtiyaM, pecchAmi se sattaM kiM kivaNattaNeNa gahiyaM Au soMDIrayAe ?, RASASSASSISK // 432 // nArpitaM, evaM zeSairapi, jimitumArabdhaH, tairvAritaH, nirvedamApannaH, paJcApi siddhAH, vibhASA, sarveSAM pAriNAmikI buddhiH // amAtyaputro varadhanuH, tatasya teSu teSu prayojaneSu pAriNAmikI, yathA mAtA mocitA, sa palAyitaH, evamAdi sarva vibhASitavyaM / anye bhaNanti-eko matriputraH kArpaTikarAjakumA-IN reNa samaM hiNDate, anyadA naimittiko ghaTitaH (mIlitaH), rAtrI devakulikAsaMsthiteSu zivA raTati, kumAreNa naimittikaH pRSTaH-kimeSA bhaNatIti, tena bhaNitaMidaM bhaNati-asminnadItIrthe paurANikaM kalevaraM tiSThati, etasya kavyAM zataM pAdAGkAnAM (mudrAvizeSANAM), kumAra ! tvaM gRhANa, tava pAdAGkA mama ca kalevaramiti muditaM punarna zaknomIti, kumArasya kautukaM jAtaM, tAn vaJcayitvA ekAkI gataH, tathaiva jAtaM, pAdAGkAn gRhItvA pratyAgataH, punA raTati, punaH pRSTaH, sa bhaNati|caphalikAdikaM (kautUhalika) kathayati, eSA bhaNati-kumAra! tavApi pAdAkazataM jAtaM mamApi kalevaramiti, kumArastUSNIko jAtaH, amAtyaputreNa cintitaM, pazyAmyasya sattvaM kiM kRpaNatvena gRhItamAtaH zauNDIryeNa ?, M ainelibrary.org For Personal & Private Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Doctor jai kivaNattaNeNa kayaM na eyassa rajati niyattAmi, paJcUse bhaNai-vaccaha tunbhe, mama puNa sUlaM kajai na sakkuNAmi gaMtuM, kumAreNa bhaNiyaM-na juttaM tumaM mottUNa gaMtuM, kiM tu mA koi ettha me jANehitti teNa vaccAmo, pacchA kulaputtagagharaM NIo samappio, taM ca sarva pejjAmollaM dinnaM, maMtiputtassa uvagayaM jahA-soMDIrayAetti, bhaNiyaM caNeNa-asthi me viseso ao gacchAmi, pacchA gao, kumAreNa rajaM pattaM, bhogAvi se diNNA, eyassa pAriNAmigI buddhI // cANako-gollavisae caNayaggAmo, tattha ya caNago mAhaNo, soya sAvao, tassa ghare sAhU ThiyA, putto se jAo saha dADhAhiM, sAhUNa pAesu pADio, kahiyaM ca-rAyA bhavissaitti, mA duggaI jAissaitti daMtA ghaTThA, puNo'vi AyariyANaM kahiyaM, bhaNai-kiM kajau?, ettAhe biMbaMtario bhavissai, ummukkabAlabhAveNa coddasa vijAhANANi AgamiyANi, so ya sAvao saMtuTTho, egAo bhaddamAhaNakulAo bhajA se ANiyA / aNNayA kamhivi koute mAigharaM bhajjA se gayA, kei bhaNaMti-bhAivivAhe gayA, yadi kRpaNatvena kRtaM naitasya rAjyamiti nivatte, pratyUSasi bhaNati-bajata yUyaM, mama punaH zUlaM kriyate (pIDayati)na zaknomi gantuM, kumAreNa bhaNitaMtIna yuktaM tvAM muktvA gantuM, kintu mA ko'pyantra mAM jJAsIt tena vanAvaH, pazcAtkulaputrakagRhaM nItaH samarpitaH, tacca sarva peyA (poSaNa)mUlyaM datta, matriputrasyo| pagataM yathA-zauNDIryeNeti, bhaNitaM cAnena-asti me vizeSaH ato gacchAmi, pazcAdgataH, kumAreNa rAjyaM prAptaM, bhogA api stasmai dattAH, etasya pAriNAmikI buddhiH / cANakyaH-golaviSaye caNakagrAmaH, tatra ca caNako brAhmaNaH, sa ca zrAvakaH, tasya gRhe sAdhavaH sthitAH, putrastasya jAtaH saha daMSTrAbhiH, sAdhUnAM pAdayoH pAtitaH, | kathitaM ca-rAjA bhaviSyatIti, mA durgatiM yAsIditi dantA ghRSTAH, punarapyAcAryebhyaH kathitaM, bhaNati-kiM kriyatAM?, adhunA (ataH) bimbAntarito (rAjA) bhaviSyati, unmuktabAlabhAvena caturdaza vidyAsthAnAnyAgamitAni ( prAptAni), sa ca zrAvakaH saMtuSTaH, ekasmAt bhagabrAhmaNakulAt bhAryA tasyAnItA / anyadA kasiMzcidapi kautuke mAtRgRhaM bhAryA tasya gatA, kecidbhaNanti-bhrAtRvivAhe gatA, * egaTThANe dain Educatio n al For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 433 // Jain Educatio tIse ya bhagiNIo aNNesiM khaddhAdANiyANaM diNNeliyAo, tAo alaMkiya vihUsiyAo AgayAo, sabo'vi pariyaNo tAhiM samaM saMlavaeti, sA egaMte acchai, addhiI jAyA, gharaM AgayA, sasogA, nibaMdhe sihaM, teNa ciMtiyaM-naMdo pADaliputte dei tattha vaccAmi tao kattiyapuNNimAeM puNNatthe AsaNe paDhame NisaNNo, taM ca tassa sallIpatiyassa sayA Thavijjai, siddhaputto ya NaMdeNa samaM tattha Agao bhaNai esa baMbhaNo NaMdavaMsassa chAyaM akkamiUNa Thio, bhaNio dAsIebhagavaM ! bitIe AsaNe NivesAhi, atthu, bitie AsaNe kuMDiyaM Thavei, evaM tatie daMDayaM, cautthe gaNittiyaM, paMcame jaNNovaiyaM dhiTThotti nicchUDho, pAo* ukkhitto, aNNayA ya bhaNai - 'kozena bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya nandaM parivartayAmi, mahAdrumaM vAyurivogravegaH // 1 // niggao maggai purisaM, suyaM caDaNeNa biMvaMtario rAo hohAmitti, naMdassa moraposagA, tesiM gAmaM gao paridhAyagaliMgeNaM, tesiM ca mahattaradhUyAe caMdapiyaNe dohalo, so 1 tasyAzca bhaginyo'nyeSAM pracurAdAnIyAMnAM ( dhanADhyebhyaH ) dattAH, tA alaMkRtavibhUSitA AgatAH, sarvo'pi parijanastAbhiH samaM saMlapati, saikAnte tiSThati, aSTatirjAtA, gRhamAgatA, sazokA, nirbandhe ziSTaM tena cintitaM-nandaH pATalIputre dadAti tatra vrajAmi, tataH (tatra ) kArttikapUrNimAyAM pUrvanyaste Asane prathame niSaNNaH tacca tasya zalIpateH ( nandasya ) sadA sthApyate, siddhaputrazca nandena samaM tatrAgato bhaNati eSa brAhmaNaH nandavaMzasya chAyAmAkramya sthitaH, bhaNito dAsyA- bhagavan ! dvitIya Asane upaviza, astu, dvitIye Asane kuNDikAM sthApayati, evaM tRtIye daNDakaM, caturthe mAlAM, paJcame yajJopavItaM, pRSTa iti niSkAzitaH, pAdaH ( pratijJA ) utkSiptaH ( manasi sthApitA ), anyadA ca bhaNati - nirgato mArgayati puruSaM zrutaM cAnena bimbAntarito rAjA bhaviSyAmIti, nandasya mayUrapoSakAH teSAM grAmaM gataH parivrAjakaveSeNa, teSAM ca mahattarasya duhituH candrapAne dohadaH, sa * pAo paDhamo Sonal For Personal & Private Use Only | namaskAra0 vi0 1 // 433 // Wainelibrary.org
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudANiMto gao, pucchaMti, so bhagai - jai imaM me dAragaM deha to NaM pAemi caMda, paDisurNeti, paDamaMDave kae taddivasaM puNNimA, majjhe chiDDuM kathaM, majjhagae caMde sabarasAlUhiM dabehiM saMjoettA duddhassa thAlaM bhariyaM, saddAviyA pecchai pivai ya, uvariM puriso acchADei, avaNIe jAo putto, caMdagutto se nAmaM kayaM so'vi tAva saMvaDai, cANakko ya dhAubilANi maggai / so ya dAragehiM samaM ramai rAyaNIIe, vibhAsA, cANakko paDiei, pecchai, teNavi maggio - amhavi dijjau, bhAigAvIo laehiM, mA mArejjA koI, bhaNai - vIrabhojjA puhavI, NAtaM jahA viSNApi se asthi, pucchio-kassatti ?, dAraehiM kahiyaM paricAyagaputto eso, ahaM so parivAyago, jAmu jA te rAyANaM karomi, palAo, logo milio, pADaliputtaM rohiryaM / NaMdeNa bhaggo parivAyago, AsehiM piTThIo laggo, caMdagutto paumasare nibbuDo, imo upaspRzati, saNNAe bhAi-volINotti, anne bhaNanti - caMdaguttaM paramiNIsare chubhittA rayao jAo, pacchA egeNa jaccavalhIka kisoragaeNaAsavAreNa pucchio bhaNai - esa paumasare niviTTho, tao AsavAreNa diTTho, tao'NeNa ghoDago cANakassa allito; 1 bhikSayan gataH, pRcchanti, sa bhaNati-yadi imaM dArakaM mahyaM datta tadainAM pAyayAmi candraM, pratizRNvanti, paTamaNDape kRte taddivase pUrNimA, madhye chidraM kRtaM ' madhyagate candre sarvarasADhyairdvavyaiH saMyojya dugdhasya sthAlo bhRtaH, zabditA pazyati pivati ca, upari puruSa AcchAdayati, apanIte ( dauhade ) jAtaH putraH, candraguptastasya nAma kRtaM, so'pi tAvatsaMvardhate, cANakyazca dhAtuvAdAn (svarNarasAdikAn) mArgayati / sa ca dArakaiH samaM ramate rAjanItyA, vibhASA, cANakyaH pratyeti, prekSate, tenApi mArgita:- mahAmapi dehi, bhaNati-gA lAhi mA mAripi kenacit bhaNati - vIrabhogyA vasundharA, jJAtaM yathA vijJAnamapyasti tasya, pRSTaHkasyeti ?, dArakaiH kathitaM parivrAjakaputra eSaH, ahaMsa parivrAjakaH, yAvo yAvastvAM rAjAnaM karomi, palAyitaH, loko mIlitaH, pATalIputraM ruddhaM / nandena bhaJjitaH parivrAjakaH, azvaiH pRSThato lagnaH, candraguptaH padmasarasi brUDitaH, ayamupaspRzati, saMjJayA bhaNati - ( azvavArAn ) vyatikrAnta iti // anye bhaNanti candraguptaM padminI - rasi kSitvA rajako jAtaH pazcAdekena jAtyavAhIka kizoragatenAzvavAreNa pRSTo bhaNati - eSa padmasarasi brUDitaH, tato'zvavAreNa dRSTaH, tato'nena ghoTakazcANakyAyArpitaH, For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 434 // khaggaM mukkaM, jAva niguDiuM jaloyaraNaThThayAe kaMcugaM millai, tAva'NeNa khaggaM ghettaNa duhAkao, pacchA caMdaguttohakkAriya namaskAra caDAvio, puNo palAyA, pucchi o'NeNa caMdagutto-jaM velaM taMsi siThTho taM velaM kiM tume ciMtiyaM ?, teNa bhaNiyaM-dhuvaM eva vi01 meva sohaNaM bhavai, ajjo ceva jANaitti, tao'NeNa ciMtiyaM-jogo esa na vipariNamaitti / pacchA caMdagutto chuhAio, cANako taM ThavettA bhattassa aigao, bIhei ya-mA ettha najejAmo DoDassa bAhiM niggayassa poTTaM phAliyaM, dahikUra gahAya gao, jimio dArao / aNNayA aNNattha gAme rattiM samuyANei, therIe puttagabhaMDANaM vilevI vaTTiyA, ekkeNa majjhe hattho chUDho, daDDo rovai, tAe bhaNNai-cANakkamaMgalayaM, pucchiyaM, bhaNai-pAsANi paDhamaM gheppaMti, gaA himavaMtakUDaM, pavaio rAyA, teNa samaM mittayA jAyA, bhaNai-samaM sameNa vibhajAmo raja, uparvatANaM egattha NayaraM na paDai, paviThTho tidaMDI, vatthUNi joei, iMdakumAriyAo divAo, tAsiM taNaeNa Na paDai, mAyAe NINAviyAo, paDiyaM NayaraM, pADaliputtaM / khaDdo muktaH, yAvat zeSa muktvA jalAvataraNArthAya kaJcakaM ( adhaHparidhAnaM) muJcati, tAvadanena khaDgaM gRhItvA dvidhAkRtaH, pazcAJcandragupta AhUyArohitaH punaH palAyitA, pRSTo'nena candraguptaH yasyAM velAyAM svamasi ziSTastasyAM velAyAM kiM tvayA cintitaM ?, tena bhaNita-bhUvamevameva zobhanaM bhaviSyati, Arya evaM jAnAtIti, tato'nena cintitaM yogya eSa na vipariNamata iti / pazcAt candraguptaH kSudhAtaH, cANakyastaM sthApayitvA bhaktAyAtigataH, bibheti ca-mA'tra jJAyiSmahi mahodarasya (bhahasya) bahinirgatasyodaraM pATitaM, dadhikaraM gRhItvA gataH, jemito dArakaH / anyadA anyatra grAme rAtrI bhikSayati, sthavirayA putrAdInAM rabbA pariveSitA, ekena madhye hastaH kSiptaH, dagdho roditi, tayA bhaNyate-cANakyANyAnaka (cANakyasadRzaM), pRSTa, bhaNati-pAcIH prathamaM prAyAH, gato himavaskUTa, |pArvatiko rAjA, tena samaM maitrI jAtA, bhaNati-sarva samena vibhajAvo rAjya, upAgacchato(luNTato)rekA nagaraM na patati. praviSTakhidaNDI, vastUni pazyati, taa||20|| indrakumAryo dRSTAH, tAsAM satkena (prabhAveNa)na patati, mAyayA apanAyitAH, patitaM nagaraM, pATalIputraM / moDoTThassa Jain Educulelona For Personal & Private Use Only K a nelibrary.org
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohiya', naMdo dhammabAraM maggai, egeNa raheNa jaM tarasi taM nINAhi, do bhajAo egA kaNNA davaM ca NINei, kaNNA caMdada guttaM paloei, bhaNiyA-jAhitti, tAhe vilaggaMtIe caMdaguttarahe Nava aragA bhaggA, tidaMDI bhaNai-mA vArehi, navapurisa-1 jugANi tujjha vaMsohohitti, aiyao, dobhAgIkayaMrajaM / egAkaNNagAvisabhAviyA, tattha pavayagassa icchA jAyA, sA tassa diNNA, aggipariyaMcaNe visaparigao mariumAraddho bhaNai-vayaMsa! marijai, caMdagutto raMbhAmitti vavasio, cANakkeNa bhiuDI kayA, Niyatto, dovi rajANi tassa jaayaanni| naMdamaNusA coriyAe jIvaMti, coraggAhaM maggai, tidaMDI bAhiriyAe naladAmaM muiMgamAraNe daI Agao, raNNA sadAvio, ArakkhaM diNNaM, vIsatthA kayA, bhattadANeNa sakuDaMbA maariyaa| ANAe-vaMsIhiM aMbagA parikkhittA, vivarIe ruTTho, palIvio sabo gAmo, tehiM gAmIllaehiM kappaDiyatte bhattaM na diNNaMtikAuM / kosanimittaM pAriNAmiyA buddhI-jUyaM ramai kUDapAsaehiM, sovaNNaM thAlaM dINArANaM bhariyaM, jo jiNai tassa eyaM, ahaM jINAmi ego dINAro dAyabo / aiciraMti annaM uvAyaM ciMtei, NAgarANa bhattaM dei majjapANaM ca, mattesu ruddhaM, nando dharmadvAraM mArgayati, ekena rathena yat zaknopi tannaya, dve bhArye ekA kanyAM dravyaM ca nayati, kanyA candraguptaM pralokayati, bhaNitAyAhIti, tadA vilagantyAM candraguptarathe navArakA bhagnAH, tridaNDI bhaNati-mA nivArIH, nava puruSayugAni tava vaMzo bhaviSyatIti, atigataH, dvibhAgIkRtaM rAjyaM / ekA kanyA viSabhAvitA, tatra parvatakasyecchA jAtA, sA tassai dattA, agnipradakSiNAyAM parigataviSo ma mArabdho bhaNati-vayasya ! marAmi, candragupto ruNami iti vyavasitaH, cANakyena bhRkuTIkRtA, nivRttaH, dve api rAjye tasya jaate| nandamanuSyAzcaurikayA jIvanti, cauramAhaM mArgayati, tridaNDI zAkhApure naladAmaM matkoTakamAraka | dRSTvA''gataH, rAjJA zabditaH, ArakSyaM dattaM, vizvastAH kRtAH, bhaktadAnena sakuTuMbA mAritAH / AjJAyAM-vaMzIbhirAmrAH parikSeptavyAH, viparIte ruSTaH, pradIpito grAmaH | samagraH, taimeyakaiH kArpaTikatve bhaktaM na dattamitikRtvA / kozanimittaM pAriNAmikI buddhiH-bUtaM ramate kUTapAzakaiH, sauvarNaH sthAlo dInArabhRtaH, yo jayati tasyaiSaH, | ahaM jayAmi eko dInAro dAtavyaH / aticiramiti anyamupAyaM cintayati, nAgarebhyo bhaktaM dadAti madyapAnaM ca, matteSu Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra AvazyakahAribhadrIyA vi01 // 435 // paNaccio,bhaNai-'do majjha dhAurattA kaMcaNakuMDiyA tidaMDaM ca rAyAviya vasavattI etthavi tA me holaM vAehi aNNo asahamANo bhaNati-gayapoyayassa mattassa uppaiyassa joaNasahassaM pae pae sayasahassaM etthavi tA me holaM vaaehiN| anno bhaNai-16 tilaADhayassa vuttassa nipphaNNassa bahusaiyassa tile tile sayasahassaM tAme hAlaM vAehi aNNo bhaNai-navapAusaMmi puNNAe giriNaIyAe sigghavegAe egAhamahiyametteNa navaNIeNa pAli baMdhAmi etthavi tA me holaM vAehi, anno bhaNai-jaccANa navakisorANa taddivaseNa jAyamettANa kesehiM nahaM chAemi etthavi tA me holaM vAehi, anno bhaNai-do majjha atthi rayaNA sAli pasUI ya gaddabhiyA ya chinnA chinnAvi ruhaMti etthavi tA me holaM vAehi, anno bhaNai-*sayasukkilaniccasuyaMdho bhaja aNuvaya natthi pavAso niriNo ya dupaMcasao etthavitA me holaM vAehiM, evaM NAUNa rayaNANi maggiUNa kohArANi sAlINa bhariyANi, gaddabhiyAe pucchio chinnANi2 puNo puNo jAyaMti, AsA egadivasa jAyA maggiyA | egadivasiyaM NavaNIyaM, esa pAriNAmiyA cANakkassa buddhI // thUlabhaddassa pAriNAmiyA-piimmi mArie gaMdeNa bhaNio praNartitaH, bhaNati-dve mama dhAturakte kAJcanakuNDikA tridaNDaM ca rAjA'pica vazavI atrApi tanme jhallarI vAdaya, anyo'sahamAno bhaNati-gajapotasya mattasyotpatitasya yojanasahasraM pade pade zatasahasra atrApi tanme jhallarI vAdaya, anyo bhaNati-uptasya tilADhakasya niSpannasya bahuzatikasya tile lile zatasahasraM | tanme jhallarI vAdaya, anyo bhaNati-navaprAvRSipUrNAyA girinadyAH zIghravegAyA ekAhamathitamAtreNa navanItena pAlI badhnAmi atrApi tanme jhallarI vAdaya, anyobhaNati| jAtyAnAM navakizorANAM tadivasajAtamAtrANAM kezairnabhazchAdayAmi atrApi tanme jhallarI vAdaya, anyo bhaNati-dve mamAsti zAliratra-prasUtizca gardabhikA ca, chinnA V | chinnA api rohanti, atrApi tanme jhallarI vAdaya, anyo bhaNati-sadAzuklo nityasugandho bhAryA anuvartinI nAsti pravAso nirRNazca dvipaJcazatikaH atrApi tanmama jhallarI vAdaya, evaM jJAtvA ratnAni mArgayitvA koSThAgArANi zAlIbhirbhUtAni gardabhikayA pucchiko (dhAnyabhAjanavizeSaH) chinnA chinnA punaH punarjAyante iti, azvA ekadivasajAtA mArgitAH, ekadivasa navanItaM, eSA pAriNAmikI cANakyasya buddhiH| sthUlabhadrasya pAriNAmikI-pitari mRte nandena bhaNita:-*suya0pra0 // 435 // 296 dain Education International For Personal & Private Use Only sow.jainelibrary.org
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ amacco hohitti, asogavaNiyAe ciMtei-kerisA bhogA vAulANaMti pvio| raNNA bhaNiyA-pecchaha mA kavaDeNa gaNiyAgharaM jAejA, niMtassa suNagamaDeNa vAvaNNeNa NAsaM Na geNhai, purisehiM raNo kahiyaM, virattabhogotti sirio Thavio, thUlabhadasAmissa pAriNAmiyA raNNo ya ||nnaasikkN NayaraM, NaMdo vANiyago, suMdarI se bhajjA, suMdarinaMdo se nAma kayaM, tassa bhAyA pavaiyao, so suNei-jahA so tIe ajjhovavanno, pAhuNao Agao, paDilAbhio, bhANaM teNaM gahiyaM, "iha patthaviyautti ujANaM nINio, logeNa ya bhAyaNahattho diTTho, tao NaM uvahasaMti-pabaio suMdarInaMdo, tao so tahavi gao ujANaM, sAhuNA se desaNA kayA, ukkaDarAgotti na tIrai magge lAiuM, veuviyaladdhimaMca bhagavaM sAhU, tao'NeNa ciMtiyaMna aNNo uvAotti ahigayareNaM uvalobhemi, pacchA merU payaTTAvio, na icchai, aiviogio, muhutteNa ANemi, paDisue payaTTo, makkaDajuyalaM viuviyaM, anne bhaNaMti-saccakaM ceva diDaM,sAhuNA bhaNio-suMdarIe vAnarIo ya kAlaThThayarI?; amAtyo bhaveti, azokavanikAyAM cintayati-kIdRzA bhogA vyAkSiptAnAmiti prabajitaH / rAjJA bhaNitAH (puruSAH)-pazyata mA kapaTena gaNikAgRhaM yAsIt , nirgacchan zvamRtakena vyApannena nAsikAM na kUNayati, puruSai rAjJaH kathitaM, viraktabhoga iti zrIyakaH sthApitaH, sthUlabhadrasvAminaH pAriNAmikI rAjJazca // nAsikyaM nagaraM, nando vaNig , sundarI tasya bhAryA, sundarInandastasya nAma kRtaM, tasya bhrAtA pravajitaH, sa zRNoti-yathA sa tasyAmadhyupapannaH, prAghUrNakaH | (sAdhuH) AgataH, pratilambhitaH, bhAjanaM tena grAhitaM, ehi atra prasthApayetyudyAnaM nItaH, lokena ca bhAjanahasto dRSTaH, tatastaM upahasanti-pravrajitaH sundarInandaH, tataH sa tathApi gata udyAnaM, sAdhunA tasmai dezanA kRtA, utkaTarAga iti na zakyate mArge AnetuM, vaikriyalabdhikazca bhagavAn sAdhuH, tato'nena cintitaM-nAnya upAya iti adhikatareNopalobhayAmi, pazcAt meruH pravartitaH, necchati, aviyogikaH, muhUrtenAnayAmi, pratizrute pravRttaH, markaTayugalaM vikurvitaM, anye bhaNantisatyameva dRSTaM, sAdhunA bhaNitaH-sundarIvAnayoH kA laSTatarA ?, *appaNA samaM cAlio so jANai ettha visajehitti avivegio Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribhadrIyA // 436 // so bhaNai-bhagavaM! aghaDaMtI sarisaba merUvamatti, pacchA vijAharamihaNaM dilu, tattha pucchio bhaNai-tullA ceva, pacchA namaskAra devamihuNagaM diTuM, tatthavi pucchio bhaNati-bhagavaM ! eIe aggao vAnarI suMdaritti, sAhuNA bhaNiyaM-thoveNa dhammeNa || vi01 esA pAvijaitti, tao se uvagayaM, pacchA pvio| sAhussa pariNAmiyA buddhI // vairasAmissa pAriNAmiyA-mAyA |NANuvattiyA, mA saMgho avamannijihititti, puNo devehiM ujeNIe veuviyaladdhI dinnA, pADaliputte mA paribhavihitti veuviyaM kayaM, puriyAe pavayaNaohAvaNA mA hohititti savaM kaheyavaM // calaNAhae-rAyA taruNehiM vuggAhijai, jahA therA kumAramaccA avaNijaMtu, so tesiM parikkhaNaNimittaM bhaNai-jo rAyaM sIse pAeNa AhaNai tassa ko daMDo?, taruNA bhaNaMti-tilaM tilaM chiMdiyavao, therA pucchiyA-ciMtemotti osariyA, ciMteti-nUNaM devIe ko aNNo AhaNaitti AgayA bhaNaMti-sakkAreyavo / raNNo tesiM ca pAriNAmiyA // AmaMDetti-AmalagaM, kittimaM egeNa NAyaM aikaDhiNaM // 436 // 1sa bhaNati-bhagavan ! aghaTamAnA sarSapa iva mairUpameti, pazcAdvidyAdharamithunaM dRSTaM, tatra pRSTo bhaNati-tulyaiva, pazcAddevamithunaM dRSTaM, tatrApi pRSTo bhaNatibhagavan ! etasyA agrato vAnarI sundarIti, sAdhunA bhaNitaM-stokena dharmejaiSA prApyata iti, tatastenopagataM, pazcAtpravrajitaH / sAdhoH pAriNAmikI buddhiH // vajrasvAminaH pAriNAmikI-mAtA nAnuvarttitA, mA saGgho'vamAnIti, punardevairujjayinyAM vaikriyalabdhirdattA, pATalIputre mA parAbhUditi vaikriyaM kRtaM, purikAyAM pravacanApabhAjanA mA bhUditi sarva kathayitavyaM // caraNAhatau-rAjA tarupaiyuddhAdyate, yathA sthavirAH kumArAmAtyA apanIyantAM, sa teSAM parIkSAnimittaM bhaNatiyo rAjAnaM zIrSe pAdena Ahanti tasya ko daNDaH ?, taruNA bhaNanti-tilazazche ttanyaH; sthavirAH pRSTAH-cintayAma ityapasRtAH, cintayanti-nUnaM ko devyA anya | Ahanti ityAgatA bhaNanti-satkArayitavyaH / rAjJasteSAM ca pAriNAmi kI / Amlakamiti Amalaka, kRtrimamekena jJAtamatikaThinaM, Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only Celinelibrary.org
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAle biMbo hoitti / tassavi pAriNAmiyA // maNitti-sappo pakkhiNaM aMDagANi khAi rukkhe vilaggittA, tattha giddheNa AlayaM vilaggiya mArio, maNI tattha paDio, heTThA kuvo, tassa pANiyaM rattibhUyaM, NINiyaM kUvAo sAbhAviyaM hoi, dAraeNa therassa kahiyaM, teNa vilaggiUNa ghio| therassa pariNAmiyA // sappo-caMDakosio ciMtei-eriso mahappA iccAi vibhAsA, eyassa pAriNAmigI // khaggIti-sAvayaputto jovaNabalummattodhammaM na giNhai, mariUNa khaggisu uvavaNNo, pihissa dohiMvi pAsehiM jahA pakkharA tahA caMmANi laMbaMti, aDavIe ca uppahe jaNaM mArei, sAhuNo ya teNeva paheNa aikamaMti, vegeNa Agao, teeNa Na tarai alliuM, ciMtei, jAI saMbhariyA, paccakkhANaM, devalogagamanaM / eyassa pAriNAmigI // thUbhe-cesAlAe NayarIe NAbhIe muNisubayarasa thUbho, tassa guNeNa kUNiyassa Na paDai, devayA AgAse kUNiyaM bhaNai-'samaNo jai kUlavAlae mAgahiyaM gaNiyaM labhissati / lAyA ya asogacaMdae vesAliM nagariM gahessai // 1 // ' so akAle'tyAmlaM bhavatIti / tasyApi pAriNAmikI // maNiriti-sarpaH pakSiNAmaNDAni khAdati vRkSaM vilagya, tatra gRdhruNAlayaM vilagya mAritaH, maNistatra |patitaH, adhastAtkUpaH, tasya pAnIyaM raktIbhUtaM, niSkAzitaM kUpAt svAbhAvikaM bhavati, dArakeNa sthavirAya kathitaM, tena vilagya gRhItaH / sthavirasya pAriNAmikI // sarpaH-caNDakauzikazcintayati-Izo mahAtmA ityAdi vibhASA, etasya pAriNAmikI // khaDgI-zrAvakapuno yauvanabalonmatto dharma na gRhNAti, mRtvA | khajipUtpannaH, pRSThe'sya dvayorapi pAyoH yathA pakSI tathA carmaNI lambete, aTavyAM cotpathe janaM mArayati, sAdhavA tenaiva pathA vyatikramanti, vegenAgataH, lAtejasA na zakroti abhigotuM, cintayati, jAtiH smRtA, pratyAkhyAnaM, devalokagamanaM / etasya pAriNAmikI // stUpaH-vizAlAyAM nagaryA madhye manisaba tasya stUpaH, tasya guNena kUNikasya (udyame'pi) na patati, devatA''kAze kUNikaM bhaNati-'zramaNo yadA kUlavAlako mAgadhikAM gaNikA lapsyate (gmissyti)| | rAjA ca azokacandraH (kauNikaH) vaizAlI nagarI grahISyati // 1 // ' / sa Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 437 // Jain Educatio maggijjai / tassa kA uppattI ? - egassa Ayariyassa celao aviNIo, taM Ayario aMbADei, so veraM vahai / annayA AyariyA siddhasilaM teNa samaM vaMdagA vilaggA, uttaraMtANa vadhAe silA mukkA, diTThA AyarieNa, pAyA osAriyA iharA mArio hoMto, sAvo diNNo- durAtman / itthIo viNassihisitti, micchAvAI eso bhavauttikAuM tAvasAsame acchai, naIe kUle AyAvei, paMthavbhAse jo sattho ei tao AhAro hoi, NaIe kUle AyAvemANassa sA gaI aNNao pavUDhA, teNa kUlavArao nAmaM jAyaM, tattha acchaMto Agamio, gaNiyAo saddAviyAo, egA bhaNai - ahaM ANemi, kavaDasAviyA jAyA, sattheNa gayA, vaMdai uddANe hoiyammi cehayAI vaMdAmi tubbhe ya suyA, AgayAmi, pAraNage modagA saMjoiyA dinnA, aisAro jAo, paogeNa Thavio, ubattaNAIhiM saMbhinnaM cittaM, ANio, bhaNio-raNNo vayaNaM karehi, kahaM ?, jahA vesAlI gheppara, thUbho nINAvio, gahiyA / gaNiyAkUlavAlagANaM donhavi pAriNAmigI | iMdapAuyAo cANakkeNa puvabhaNiyAo, esA pAriNAmiyA // ukto'bhiprAya siddhaH, sAmprataM tapaH siddha pratipipAdayiSayA''ha-- 1 mArgyate / tasya kotpattiH 1 - ekasyAcAryasya kSullakaH ( ziSyaH ) avinItaH, tamAcAryoM nirbhartsayati, sa vairaM vahati / anyadA AcAryAH siddhazailaM tena samaM vandituM vilagnAH, avataratAM vadhAya zilA muktA, dRSTA''cAryeNa, pAdau prasAritau itarathA mRtA abhaviSyan zApo dattaH- durAtman ! strIto vinayasIti, mithyAvAdI eSa bhavatvitikRtvA tApasAzrame tiSThati, nadyAH kUle AtApayati, panyAbhyAse yaH sArtha AyAti tata AhAro bhavati, nadyAH kUle AtApayataH sA nadyanyato vyUDhA, tena kUlavArako nAma jAtaM, tatra tiSThan AgamitaH, gaNikAH zabditAH, ekA bhaNati - ahamAnayAmi, kapaTazrAvikA jAtA, sArthena gatA, vandate, vidhavAyAM jAtAyAM caityAni vande yUyaM ca zrutAH AgatA'smi, pAraNake modakAH sAMyogikA dattAH, atisAro jAtaH prayogeNa sthApitaH ( nIrogIkRtaH ), udvarttanAdibhiH bhinnaM cittaM, AnItaH, bhaNitaH - rAjJo vacanaM kuru, kathaM ? -yathA vaizAlI gRhyate, stUpo niSkAzitaH ( pAtitaH ), gRhItA / gaNikAkUlavAlakayordvayorapi pAriNAmikI || indrapAdukAH ( indrakumAryaH ) cANakyena pUrvabhaNitAH, eSA pAriNAmikI // udA sonal For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 437 // ainelibrary.org
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ na kilammai jo tavasA so tavasiddho dRDhappahArivva / so kammakUkhayasiddho jo savvakkhINakammaMso // 952 // vyAkhyA - 'na klAmati' na klamaM gacchati yaH sattvastapasA - bAhyAbhyantareNa sa evaMbhUtastapaH siddhaH, aglAnitvAd, dRDhaprahArivaditi gAthAkSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam - ego dhijjAiyao duddato aviNayaM karei, so tAo thANAo nINio hiMDato corapallimalliNo, seNAvaiNA putto gahio, taMmi mayaMmi soccaiva seNAvaI jAo, nikki pahaNaitti daDhappahArI se NAmaM kathaM / so annayA seNAe samaM evaM gAmaM haMtuM gao, tattha ya ego dariddo, teNa puttabhaMDANa maggaMtANaM duddhaM jAettA pAyaso siddho, so ya NhAijaM gao, corA ya tattha paDiyA, egeNa so tassa pAyaso diTTho, chuhiyatti taM gahAya pahAvio, tANi khuDDagaruvANi rovaMtANi piumUlaM gayANi, hio pAyasotti, so roseNaM mAremitti pahAvio, mahilA avayAseuM acchai, tahavi jAi jahiM so ceva coraseNAvaI gAmamajjhe acchai, teNa gaMtUNa mahAsaMgAmo kao, | seNAvaiNA ciMtiyaM - eeNa mama corA paribhavijjanti, tao asiM gahAya niddayaM chiNNo, mahilA se bhaNai - hA Nikki 1 eko dhigjAtIyo durdAnto'vinayaM karoti se tataH sthAnAt niSkAzito hiNDamAna zcaurapallImAzritaH, senApatinA putro gRhItaH, tasmin mRte sa eva senApatirjAtaH, niSkRpaM prahantIti dRDhaprahArI tasya nAma kRtaM / so'nyadAM senayA samaM ekaM grAmaM hantuM gataH, tatra caiko daridraH, tena putrapautrebhyo mArgayadbhayaH dugdhaM yAcitvA pAyasaM sAdhitaM, sa ca snAtuM gataH, caurAzca tatra patitAH, ekena tasya tatpAyasaM dRSTaM, kSudhArtta iti tadgRhItvA pradhAvitaH tAni kSullakarUpANi rudanti pitRmUlaM gatAni, hRtaM pAyasamiti, sa roSeNa mArayAmIti pradhAvitaH mahilA nivArayituM tiSThati, tathApi yAti yatra sa eva caurasenApatirgrAmamadhye tiSThati, tena gatvA mahAsaMgrAmaH kRtaH, senApatinA cintitaM etena mama caurAH paribhUyante tato'si gRhItvA nirdayaM chinnaH, mahilA tasya bhaNati - hA niSkRpa ! For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 438 // kimayaM kayaMti?, pacchA sAvi mAriyA, gambho'vi dobhAe kao phuruphurei, tassa kivA jAyA-ahammo kao, ceDarUvehiMto dariddatti pauttI uvaladdhA, daDhayaraM niveyaM gao, ko uvAotti, sAhU diTThA, pucchiyA ya'NeNa-bhagavaM! ko ettha uvAo ?, tehiM dhammo kahio, so ya se uvagao, pacchA cArittaM paDivajjiya kammANa samugghAyaNaTThAe ghoraM khaMtiabhiggahaM givhiya tattheva viharai, tao hIlijjai hammati ya, so saMmaM ahiyAsei, ghorAkAraM ca kAyakilesaM karei, asaNAi va alaMbhato samma ahiyAsei, jAva'NeNa kammaM nigghAiyaM, kevalaM se uppaNNaM, pacchA so siddhatti // uktastapaHsiddhaH, sAmprataM karmakSayasiddhapratipAdanAya gAthAcaramadalamAha-'so kamma' ityAdi, sa karmakSayasiddhaH, yaH kiMviziSTa ityata Aha| 'sarvakSINakarmAzaH' sarve-niravazeSAH kSINAH kauzAH-karmabhedA yasya sa tathAvidha iti gAthArthaH // sAmprataM karmakSayasiddhameva prapaJcato niruktavidhinA pratipAdayannAha dIhakAlarayaM jaM tu kammaM se siamaTTahA / siaMdhataMti siddhassa siddhattamuvajAyai // 953 // - vyAkhyA-dIrghaH santAnApekSayA'nAditvAt sthitibandhakAlo yasya tadIrghakAlaM, nisarganirmalajIvAnuraJjanAcca kamaiva // 438 // 1 kimetatkRtamiti, pazcAtsA'pi mAritA, garbho'pi dvidhAkRtaH sphurati, tasya kRpA jAtA-adharmaH kRtaH, ceTarUpebhyo daridra iti pravRttirupalabdhA, dRDhataraM nirvedaM gataH, ka upAya iti, sAdhavo dRSTAH, pRSTAzcAnena-bhagavan ! ko'tropAyaH!, tairdharmaH kathitaH, sa ca tasyopagataH, pazcAccAritraM pratipadya karmaNAM samudghA| tanArthAya ghoraM kSAntyabhigrahaM gRhItvA tatraiva viharati, tato hIlyate hanyate ca, sa samyak adhyAsayati ghorAkAraM ca kAyaklezaM karoti, azanAdi vA'labhamAnaH samyagadhyAste, yAvadanena karma nirghAtitaM (nihataM), kevalaM tasyotpanna, pazcAssa siddha iti // Jain Educational WIRonal For Personal & Private Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNyate tatazca dIrghakAlaM ca tadrajazceti dIrghakAlarajaH, yacchabdaH sarvanAmatvAduddezavacanaH, yatkarmetthaMprakAra, tuzabdo bhavya-| karmavizeSaNArthaH, yato nAbhavyakarma sarvathA dhmAyata iti, tatazca yadbhavyakarmeti zeSitam' iti zeSaM kRtaM zeSitaM-sthityA-1 dibhiH prabhUtaM sat sthitisaGkhyAnubhAvApekSayaivAnAbhogasaddarzanajJAnacaraNAdyupAyataH zeSam-alpaM kRtamiti bhAvaH, prAk kiMbhUtaM saccheSitam ? ityAha-'aSTadhA sitam' aSTaprakAraM jJAnAvaraNAdibhedena sitaM "sita varNabandhanayo riti vacanAt sitaMbaddhamucyate / idAnIM niruktimupadarzayati-taccheSitaM sitaM karma dhmAtaM, 'dhmA zabdAgnisaMyogayo riti vacanAt dhyAnAnalena dagdhaM mahAgninA lohamalavadasyeti siddha iti, evaM karmadahanAnantaraM siddhasyaiva sataH kiM ?-siddhatvamupajAyate, nAsiddhasya, "bhavyo'siddho na sidhyatIti vacanAdU, upajAyata ityapi tadAtmanaH svAbhAvikameva sadanAdikarmAvRtaM tadAvaraNavigamainA''virbhavati tattvataH tathA'pi laukikavAcoyuktyA vyavahAradezanayopajAyata ityucyate, athavA siddhasya siddhatvaM bhAvarUpamupajAyate, na tu pradIpanirvANakalpamabhAvarUpamiti nayamatAntaravyavacchedArthametat , tathA cA''hureke-'dIpo yathA nitimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcita , snehakSayAt kevalameti zAntim | // 1 // ityAdi, evaMvidhasiddhatvabhAve dIkSAdiprayAsavaiyAt niranvayakSaNabhaGgasya cAyujyamAnatvAt, pradIpadRSTAntasyApyasiddhatvAt , tathAhi-tatra ta eva pudgalA bhAsvaraM rUpaM parityajya tAmasaM rUpAntaramAsAdayantItyalaM vistareNa, athavA-18| 'nyathA vyAkhyAyate 'dIrghakAlarayaM' iti rayA-vegaH ceSTA'nabhavaH phalamityanAntaraM, tatazca dIrghakAlo rayo'syeti 1 bhave-saMsAre bhavo bhavyaH abhavya ityarthaH For Personal & Private Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA // 439 // Avazyaka- dIrghakAlarayaM, santAnopabhogyatvAditi bhAvanAM, yadbhavyakarma 'sesita' miti zleSitamiti saMzliSTaM lezyAnubhAvAt aSTadhA hAribha* sitamityAdi pUrvavat, athavA'nyathA vyAkhyAyate - dIrghakAlaraja iti, tatra raja iva rajaH sUkSmatayA snehabandhanayogyatvAdvA raja ityucyate, yadbhavyakarmeti ca naivaM vyAkhyAyate, sAkSAtkarmAbhidhAnena sarvanAmno nirarthakatvAt, prakaraNAdeva bhavyasyAvagamyamAnatvAd, abhavyasva siddhatvAnupapatteH, tatazca jantukarma iti vyAkhyAyate jantuH - jIvastasya karma jantukarma, anenAvaddhakarmavyavacchedamAha, tacca' se ' tasya jantoH 'asitam' asitamiti kRSNamazubhaM saMsArAnubandhitvAt evaMvidhasyaiva ca kSayaH zreyAniti, na tu zubhasya svarUpasyeti bhAvanA, aSTadhA sitamiti pUrvavaditi gAthArthaH // prathamavyAkhyApakSamadhikRtya sambandhamAha - tatkarmazeSaM tasya samasthityasamasthiti vA syAt ?, na tAvat samasthiti viSamanibandhanatvAt, nApyasa masthiti caramasamaye yugapat kSayAsambhavAditi, etadayuktam ubhayathA'pyadoSAt, tathAhi - viSamanibandhanatve satyapi vicitrakSaya sambhavAt kAlataH samasthititvAvirodha eva, caramapakSe'pi samudghAtagamanena samasthitikaraNabhAvAdadoSaH, na | caitat svamanISikayaivocyate, yata Aha niyuktikAraH nAUNa veaNijjaM aibahuaM AuaM ca thovAgaM / gaMtUNa samugdhAyaM khavaMti kammaM niravasesaM // 954 // vyAkhyA -- ' jJAtvA' kevalenAvagamya, kiM ? - vedanIyaM karma, kiMbhUtaM ? - 'atibahu' zeSabhavopagrAhi karmApekSayA'tiprabhUtamityarthaH, tathAssyuSkaM ca karma 'stokam' alpaM, tadapekSayaiva jJAtveti vartate, atrAntare 'gatvA' prApya 'samudghAtam' iti samyag - apunarbhAvenot prAbalyena karmaNo hananaM ghAtaH - pralayo yasmin prayatnavizeSe'sau samudghAta iti tam, 'kSapayanti' vinAza For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 439 // ww.jainelibrary.org
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ OSSES yanti 'karma' vedanIyAdi 'niravazeSam' iti niravazeSamiva niravazeSa prabhUtatamakSapaNAccheSasya cAntarmuharttamAtrakAlAvadhivAta. kiJciccheSatvAdasatkalpaneti bhAvanA, atrA''ha-jJAtvA vedanIyamatibahi'tyatra ko niyamaH? yena tadeva baha (0 11000) tathA''yuSkarmavAlpamiti, atrocyate, vedanIyasya sarvakarmabhyo bandhakAlabahutvAt kevalino'pi tadvandha- / / katvAdAyakasya cAlpatvAt, uktaM ca-'jAva NaM ayaM jIve eyai veyai calai phaMdai tAva NaM aTThavihabaMdhae vA manavidhA vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA No NaM abaMdhae' AyuSkasya tvAntamahartika eva bandhakAla iti uktaMca-"sirya tibhAge siya tibhAgatibhAge" ityAdyalaM prasaGgeneti gaathaarthH||954 // idAnIM samadaghAtAdi svarUpapratipAdanAyaivA''haII daMDa kavADe maMthaMtare a sAharaNayA sarIratthe / bhAsAjoganirohe selesI sijjhaNA ceva // 955 // vyAkhyA-hasamadaghAtaM prArabhamANaH prathamamevAvarjIkaraNamabhyeti, Antau hartikamudIraNAvalikAyAM karmapadgalaprakSepavyApArarUpamityarthaH, tataH samudghAtaM gacchati, tasya cAyaM kramaH-iha prathamasamaya eva svadehaviSkambhatulyaviSkambhamUrdhvamadhazcA''yatamubhayato'pi lokAntagAminaM jIvapradezasaGghAtaM daNDaM daNDasthAnIyaM kevalI jJAnAbhogataH karoti, dvitIyasamaye tu tameva daNDa pUrvAparadigadvayaprasAraNAt pArzvato lokAntagAminaM kapATamiva kapATaM karoti, tRtIyasamaye tadeva kapATaM dakSiNottara yAvadayaM jIva ejate vyejate calati spandate tAvadRSTavidhabandhako vA saptabidhabandhako vA pavidhabandhako vA ekavidhabandhako vA nAbandhakaH / 2 syAnibhAge svAtribhAgatribhAge ERECRes Jan Educati o nal For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 440 // | digdvayaprasAraNAnmanthasadRzaM manthAnaM karoti lokAntaprApiNameva, evaM ca lokasya prAyo bahu paripUritaM bhavati, manthAnta-13 namaskAra rANyapUritAni bhavanti, anuzreNigamanAta , caturthe tu samaye tAnyapi manthAntarANi saha lokaniSkuTaiH pUrayati, tatazca vi01 sakalo lokaH pUrito bhavatIti, tadanantarameva paJcame samaye yathoktAmAt pratilomaM manthAntarANi saMharati-jIvapradezAn sakarmakAn saGkocayati, SaSThe samaye manthAnamupasaMharati ghanatarasaGkocAt, saptame samaye kapATamupasaMharati daNDAtmani saGkocAt , aSTamasamaye daNDamupasaMhRtya zarIrastha eva bhavati / amumavArtha cetasi nidhAyoktaM daNDakapATa manthAntarANi saMharaNatA pratilomamiti gamyate, zarIrastha iti vacanAt, na caitat svamanISikAvyAkhyAnaM, yata uktam-prathame samaye daNDaM kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam // 2 // " iti / tasyedAnI samudghAtagatasya yogavyApArazcintyate-yogAzcamanovAkkAyAH, atraiSAM kaH kadA vyApriyate ?, tatra hi manovAgyogayoravyApAra eva, prayojanAbhAvAt , kAyayogasyaiva kevalasya vyApAraH, tatrApi prathamASTamasamayayoraudArikakAyaprAdhAnyAdaudArikayoga eva, dvitIyaSaSThasaptame samaye punaraudArike tasmAcca bahiH kArmaNe vIryaparispandAdaudArikakArmaNamizraH, tricaturthapaJcameSu tu bahirevaudArikAt bahutarapradezavyApArAdasahAyaH kArmaNayoga eva, tanmAtraceSTanAditi, anyatrApyuktam-"audArikaprayoktA prthmaassttmsmyyorsaavissttH| | mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu ||1||kaarmnnshriiryogii caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhava- // 440 // tyanAhArako niyamAd // 2 // " iti, kRtaM prasaGgena / bhASAyoganirodha iti, ko'rthaH -parityaktasamudghAtaH kAraNavazAd For Personal & Private Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ BALESETEOSTUSOSASTOS yogatrayamapi vyApArayet , tadartha madhyavartinaM yogamAha-bhASeti, atrAntare'nuttarasurapRSTo manoyogaM satyaM vA'satyAmRSaM vA| ta prayuGkte, evamAmantraNAdau vAgyogamapi, netarau dvau bhedau dvayorapi, kAyayogamapyaudArikaM phalakapratyarpaNAdAviti, tato ntarmuhUrtamAtreNaiva kAlena yoganirodhaM karoti, atra kecid vyAcakSate-jaghanyenaitAvatA kAlena utkRSTatastu SaDbhimAsairiti, etaccAyuktaM, 'kSapayanti karma niravazeSa'miti vacanAt phalakAdInAM ca prajJApanAyAM pratyarpaNasyaivoktatvAt , evaM ca sati grahaNamapi syAd, alaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-sa hi yoganirodhaM kurvan prathamameva yA'sau prathamameva zarIrapradezasambaddhA manaHparyAptinivRttiryayA pUrva manodravyagrahaNaM kRtvA bhAvamanaH prayuktavAn tatkarmasaMyogavighaTanAya mantrasAmarthyena viSamiva sa bhagavAnanuttareNAcintyena nirAvaraNena karaNavIryeNa tadvyApAra nirudhya ca 'pajattamittasannissa jattiyAiM jahannajogissa / hoti maNodabAI tabAvAro ya jammatto // 1 // tadasaMkhaguNavihINaM samae 2 niraMbhamANo so| maNaso sabanirohaM karejAsaMkhejasamaehiM // 2 // pajattamettabeMdiyajahannavayajogapajjayA je ya / tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhaMto // 3 // sabavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhamapaNagassa paDhamasamayovavannassa ||4||jo kira jogo tada|saMkhejaguNahINamekkikke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muNcto||5|| ruMbhai sa kAyajogaM saMkhAIehi ceva samaehiM / / paryAptamAtrasaMjJino yAvanti jaghanyayogasya / bhavanti manogavyANi tadvyApArazca yAvanmAtraH // 1 // tadasaMkhyaguNavihInaM samaye samaye nirundhan sH| manasaH sarvanirodhaM kuryAdasaGkhyeyasamayaiH // 2 // paryAptamAtradvIndriyasya jaghanyavacaHpayavA yAvantaH / tadasaGkhyeyaguNavihInAn samaye samaye nirundhan / 3 // sarvavacoyogarodhaM saMkhyAtItaiH karoti samayaiH / tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayotpannakha // 1 // yaH kila jaghanyo yogastadasaGkhyeyaguNahInamekaikasmin / samaye nirundhana dehavibhAgaM ca muJcan // 5 // ruNaddhi sa kAyayorga saMkhyAtItaireva smyaiH| Jain Education a nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi0 Avazyaka- to kayajoganiroho selesI bhAvaNAmei // 6 // tti' tataH zailezI pratipadyate, tatra zilAbhinivRttaH zilAnAM vA'ya-11 namaskAra hAribha- mityaNa zaila:-parvatasteSAmIzaH-prabhuH zailezaH, sa ca meruH, tasyeveyaM sthiratAsAmyAdavastheti zailezI, athvaa-ashaileshH| drIyA sannabhRtatadbhAvAcchailezavadAcarati zailezIbhavatItyadhyAhAraH, athavA sarvasaMvaraH zIlaM tasyezaH zIlezaH tasyeyaM yoganirodhA vastheti zailezI. iyaM ca madhyamapratipattyA isvapaJcAkSarogiraNamAtraM kAlaM bhavati, sa ca kAyayoganirodhArambhAt prabhRti // 441 // dhyAyati sUkSmakriyA'nivRttidhyAnaM, tataH sarvanirodhaM kRtvA zailezyavasthAyAM vyucchinnakriyamapratipAtIti, tato bhavopagrAhikarmajAlaM kSapayitvA RjuzreNipratipannaH aspRzadgatyA sidhyatIti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gaathaarthH|| 955 // anantaragAthopanyastasamudghAtamAtrApekSaH sNbndhH| Aha-samudghAtagatAnAM viziSTakarmakSayo bhavatIti * kA'tropapattiriti?, ucyate, prayatnavizeSaH, kiM nidarzanam ? ityata Aha jaha ullA sADIA Asusukkai viralliA sNtii| taha kammalahuasamae vaccaMti jiNA samugghAyaM // 956 // vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, ArdrA zATikA, jaleneti gamyate, 'Azu' zIghraM 'zuSyati' zoSamupayAti, 'virallitA' vistAritA satI bhavati, tathA te'pi prayatnavizeSAt karmodakamadhikRtya zuSyantIti zeSaH, yatazcaivamataH 'karmalaghutAsamaye vrajanti jinAH samudghAta miti tatra karmaNa-AyuSkasya laghutA karmalaghutA, laghorbhAvo laghutA-stokatetyarthaH, I // 44 // tasyAH samayaH kAlaH karmalaghutAsamayaH, sa ca bhinnamuhUrtapramANastasmin, athavA karmabhirlaghutA karmalaghutA, jIvasyeti 1 tataH kRtayoganirodhaH zailezIbhAvanAmeti // 6 // For Personal & Private Use Only Allainelibrary.org JainEducation
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSSSSSCHREIBUNG hRdayaM, sA ca samudaghAtAnantarabhAvinyeva bhUtopacAraM kRtvA'nAgataiva gRhyate, tasyAH samayastasmin , bhinnamaharta evetyarthaH. vajanti-gacchanti jinAH-kevalinaH 'samudghAtaM' prAkprarUpitasvarUpamiti gAthArthaH // 956 // sAmprataM yaduktaM 'zailezI pratipadyate sidhyati ce ti, tatrAsAvekasamayena lokAnte sidhyatItyAgamaH, iha.ca karmamuktasya taddezaniyamena gatirnopapadyate | iti mA bhUdavyutpannavibhrama ityatastannirAseneSTArthasiddhyarthamidamAha lAua eraMDaphale aggI dhUme usU dhaNuvimukke / gaipuvvapaogeNaM evaM siddhANavi gaIo // 957 // SI vyAkhyA-alAbu eraNDaphalam , agnidhUmI, iSurdhanurvimuktaH, amISAM yathA tathA gamanakAle svabhAvatastannibandhanA-1 bhAve'pi dezAdiniyataiva gatiH pUrvaprayogeNa pravartate, evameva vyavahitatuzabdasyaivakArArthatvAt siddhAnAmapi gtiritykssraarthH|| 957 // adhunAbhAvArthaH prayogairnidazyate-tatra kamavimukto jIvaH sakRdUrdhvamevA''lokAdgacchati, asaGgatvena tathAvidhapariNAmatvAdaSTamRttikAlepaliptAdhonimagnakramApanItamRttikAlepajalatalamaryAdovaMgAmitathAvidhAlAbuvat tathA chinnabandhanatvena tathAvidhapariNatestadvidhairaNDaphalavata tathA svAbhAvikapariNAmatvAdagnidhUmavat tathA pUrvaprayuktatakriyAtathAvidhasAmarthyAnuHprayatneriteSuvad, iSu:-zara iti gaathaarthH|| 957 // evaM pratipAdite satyAha kahiM paDihayA siddhA, kahiM siddhA paiDiyA / kahiM bodiM caittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhaI ? // 958 // vyAkhyA-kapratihatA va pratiskhalitA ityarthaH siddhAH'muktAH,tathA 'kka siddhAHpratiSThitAkavyavasthitA ityarthaH, tathA ka bondiM tyaktvA' ka tanuM parityajyetyarthaH, iha bondiH tanuH zarIramityanAntaraM, tathA va matvA 'sidhyanti' niSThitArthA For Personal &Private Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha drIyA // 442 // bhavanti ityanusvAralopo'tra draSTavyaH, athavaikavacanato'pyevamupanyAsaH sUtrazailyA'viruddha eva yato'nyatrApi prayogaH'vatthagaMdhamalaMkAraM itthIo sayaNANi ya / acchaMdA jeNa bhuMjaMti Na se cAitti vuccaI // 1 // ' ityAdi gAthArthaH // 958 // itthaM codakapakSamadhikRtyA''ha-- aloe pahiyA siDA, loagge a paTTiA / ihaM boMdiM cahattA NaM, tattha gaMtUNa sijjhaI // 959 // vyAkhyA- 'aloke' kevalAkAzAstikAye 'pratihatAH' pratiskhalitAH siddhA iti, iha ca tatra dharmAstikAyAdyabhAvAt tadAnantaryavRttireva pratiskhalanaM, na tu sambandhivighAtaH, pradezAnAM niSpradezatvAditi sUkSmadhiyA bhAvanIyaM, tathA 'lokAgre ca' paJcAstikAyAtmaka lokamUrdhani ca pratiSThitAH, apunarAgatyA vyavasthitA ityarthaH, tathA 'iha' ardhatRtIyadvIpasamudrAntaH 'bondi' tanuM 'tyaktvA' parityajya sarvathA kim ? - 'tatra' lokAgraM 'gatvA' aspRzadgatyA samayapradezAntaramaspRzannityarthaH, 'sidhyanti' niSThitArthA bhavanti siddhyati veti gAthArthaH // 959 // tatra 'lokAmre ca pratiSThitA' iti yaduktaM tadaGgIkRtyAssha-ka punarlokAnta ityatrAntaramAha IsIpa bhArAe sIAe joaNaMmi logaMto / bArasahiM joaNehiM siddhI savvahasiddhAo // 960 // vyAkhyA - ISatprAgbhArA-siddhibhUmistasyAH 'sItAyA' iti dvitIyaM bhUmernAmadheyaM yojane lokAnta Urdhvamiti gamyate, adha 1 lokAmtAlokAdyoH saMgatatvAt siddhAnAM ca lokAntAvasthAnaniyamAt alokapradezeSvaMzena gatvA nivarttanarUpaM skhalanaM pradezAnAM niSpradezatvAca saMgatam, agre tu dharmAdyabhAvAna syAdeva gamanaM * saMbandhe vidhAtaH For Personal & Private Use Only namaskA 0 vi0 1 // 442 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ OCESSEURUSHIRISH stiryak caitAvati kSetre tadasambhavAt , tathA cA''ha-dvAdazabhiryojanaiH siddhiH UrdhvaM bhavati, kutaH? sarvArthasiddhAd vimAnavarAt, anye tu 'siddhi' lokAntakSetralakSaNAmeva vyAcakSate, tattvaM tu kevalino vidantIti gAthArthaH // 960 // 4 // sAmpratamasyA eva svarUpavyAvarNanAyAhanimmaladagarayavaNNA tusAragokhIrahArasarivannA / uttANayachattayasaMThiA ya bhaNiyA jiNavarehiM // 961 // vyAkhyA-nirmaladagarajovarNAH, tatra dagarajaH-ilakSNodakakaNikAH, tuSAragokSIrahAratulyavarNAH, tuSAra:-himaM, gokSIrAdayaH prakaTArthAH / saMsthAnamupadarzayannAha-uttAnacchatrasaMsthitA ca bhaNitA jinavarairiti, uttAnacchatravat saMsthiteti gaathaarthH|| 961 // adhunA paridhipratipAdanenAsyA evopAyataHpramANamabhidhitsurAhaegA joaNakoDI bAyAlIsaM ca syshssaaii| tIsaM ceva sahassA do ceva sayA auNavannA // 962 // | vyAkhyA-nigadasiddhA, navaraM paJcacatvAriMzaMyojanalakSapramANakSetrasyAlpamanyat paridhyAdhikyaM prajJApanAto'vaseyam , ihaughata idamiti // 962 // idAnImasyA eva bAhulyaM pratipAdayannAha bahumajjhadesabhAge advaiva ya joaNANi bAhalaM caramaMtesu ataNuI aMgula'saMkhijaIbhAge // 963 // vyAkhyA-madhyadezabhAga eva bahumadhyadezabhAgastasminnaSTaiva yojanAni bAhulyam-uccaistvaM 'carimAnteSu' pazcimAnteSu tanvI, kiyatA tanutvena ? ityatrAha-aGgulAsaGkhyeyabhAgaM yAvat tanvIti gaathaarthH|| 963 // sA punaranena krameNetthaM tanvIti darzayati dain Educa t ional For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- lAgaMtaNa joaNaM joaNaM tu parihAi aMgulapuhattaM / tIsevia peraMtA macchiapattAu taNuayarA // 964 // namaskAra hAribha | vyAkhyA-gatvA yojanaM yojanaM tuvIpsA 'parihAyaItti parihIyate 'alapRthaktvaM' pRthaktvaM pUrvavat, 'evam' anena prakAreNa drIyA hAnibhAve sati tasyA api ca paryantAH, kiM ?-makSikApatrAt tanutarA ghRtapUrNatathAvidhakaroTikAkAreti maathaarthH||964|| // 443 // sthApanA ceyaM / asyAzcopari yojanacaturvizatibhAge siddhA bhavantIti // ata evA''ha IsIpanbhArAe sIAe joaNaMmi jo koso| kosassa ya chanbhAe siddhANogAhaNA bhnniaa|| 965 // / vyAkhyA-ISatprAmbhArAyAH sItAyA iti pUrvavat, 'yojane' uparivartini yaH kroza uparivarkheva, krozasya ca tasya SaDrabhAge' uparivartinyeva siddhAnAmavagAhanA bhaNitA, lokAgre ca pratiSThitA iti vacanAda, ayaM gaathaarthH|| 965 // amumevArtha samarthayannAhatini sayA tittIsA dhaNuttibhAgo a koschbbhaao| paramogAho'yaM to te kosassa chanbhAe // 966 // tA vyAkhyA-trINi zatAni dhanuSAM trayastriMzadadhikAni dhanustribhAgazca krozaSaDUbhAgo vartate 'yat' yasmAt paramAvagAlAho'yaM siddhAnAmiti vartate, tataste krozasya SaDabhAga iti gaathaarthH||966 // atha kathaM punastatra teSAmupapAto'vagAhanA vetyatrocyate // 44 // uttANauvva pAsillauvva ahavA nisannao ceva / jo jaha karei kAlaM so taha uvavajae siddho // 937 // vyAkhyA-uttAnako vA pRSThato vA ardhAvanatAdisthAnataH pArthasthito vA tiryasthito vA, athavA niSpanna(SaNNa)kazcaiva || AGROCARRORSCRI Jain Education international For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANSARASHTRA hai iti prakaTArtha, kiMbahunA ?, yo 'yathA' yena prakAreNAvasthitaH san karoti kAlaM sa tathA' tena prakAreNopapadyate siddha IPI iti gAthArthaH // 967 // kimityetadevam ? ityata Aha ihabhavabhinnAgAro kammavasAo bhavaMtare hoi / na ya taM siddhassa jao taMmI to so tayAgAro // 968 // MT vyAkhyA-ihabhavabhinnAkAraH 'karmavazAt' karmavazena 'bhavAntare' svargAdau bhavati, tadAkArabhedasya karmanibandhanatvAt , na ca karma siddhasya, yataH tasmin' apavarge tato'sau siddhaH 'tadAkAra' pUrvabhavAkAra iti gaathaarthH||968|| tathA kiMca| jaM saMThANaM tu ihaM bhavaM cayaMtassa caramasamayaMmi / AsI a paesaghaNaM taM saMThANaM tahiM tassa // 969 // / vyAkhyA-yat saMsthAnamatraiva 'bhavaM' saMsAraM manuSyabhavaM vA tyajataH satazcaramasamaye AsIt pradezaghanaM tadeva saMsthAna tatra tasya bhavati, tribhAgena randhrApUraNAditi gAthArthaH // 969 // tathA cA''hadIhaM vA hassaM vAjaM caramabhave havija saMThANaM / tatto tibhAgahINA siddhANogAhaNA bhnniaa||970 // | vyAkhyA-dIrgha vA' paJcadhanu zatapramANaM 'isvaM vA' hastadvayapramANaM, vAzabdAt madhyama vA vicitraM yat 'caramabhave' pazcimabhave bhavet saMsthAnaM 'tataH' tasmAt saMsthAnAt tribhAgahInA, kutaH ?-tribhAgena zuSirapUraNAt , siddhAnAmavagAhanA, | avagAhante'syAmavasthAyAmityavagAhanA-svAvasthaiveti bhAvaH, 'bhaNitA' ukkA tIrthakaragaNadharairiti gaathaarthH|| 970 // sAmpratamutkRSTAdibhedabhinnAmavagAhanAmabhidhitsurAhatinni sayA tittIsA dhaNuttibhAgo a hoi boDavyo / esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhaNiA // 971 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only DJainelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA DROG vi0 // 444 // cattAria rayaNIo rayaNitibhAgUNiAya boddhavvA / esA khalu siddhANaM majjhimaogAhaNA bhnniaa||972|| namaskAra egA ya hoi rayaNI aTheva ya aMgulAi saahiiaa| esA khalu siddhANaM jahannaogAhaNA bhaNiA // 973 // vyAkhyA-etAstisro'pi nigadasiddhAH, navaramAkSepaparihArau bhASyakRtoktau, tau cemau-'kiha marudevImANaM? nAbhIo| | jeNa kiMcidUNA sA / to kira paMcasayaM ciya ahavA saMkoyao siddhaa||1|| sattUsiesu siddhI jahannao kihamihaM bihatthesu / sA kira titthakaresuM sesANaM sijjhamANANaM // 2 // te puNa hoja bihatthA kummAputtAdao jahanneNaM / anne saMvaTTiyasattahatthasiddhassa hINatti // 3 // bAhullato ya suttami satta paMca ya jahannamukkosaM / iharA hINabbhahiyaM hojaMguladhaNupu-18 huttehiM // 4 // accherayAi kiMcivi sAmannasue Na desiyaM savaM / hoja va aNibaddhaM ciya paMcasayAdesavayaNaM va // 5 // ' ityAdi kRtaM prasaGgena / sAmpratamuktAnuvAdenaiva saMsthAnalakSaNaM siddhAnAmabhidhAtukAma Aha ogAhaNAi siddhA bhavattibhAgeNa huMti prihiinnaa| saMThANamaNiyaMtthaM jarAmaraNavippamukkANaM // 974 // VEER R // 444 // APHICRO 1 kathaM marudevImAnaM ?, nAbhito yena kiJcidUnA saa| tataH kila paJcazatameva athavA saMkocataH siddhA // 1 // saptocchriteSu siddhiH jaghanyataH kathamiha dvihasteSu / sA kila tIrthakarANAM zeSANAM sidhyatAm // 2 // te punarbhaveyurdvihastAH kUrmAputrAdayo jaghanyena / anye saMvarttitasaptahastasiddhasya hIneti // 3 // | bAhulyatazca sUtre sapta paJca (zatAni) ca jaghanyA utkRSTA (ca) itarathA hInamabhyadhikaM (kramazaH) bhvedkhldhnuHpRthktvaiH|| 4 // mAzcaryAdi (AzcaryatayA) kizcidapi sAmAnyazrute na dezitaM sarvam / bhavedvA'nibaddhameva paJcazatAnAdezavacanavat // 5 // For Personal & Private Use Only in Education International Jainelibrary.org
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - nigadasiddhA, navaram 'anitthaMstham' itIdaMprakAramApanna mittham itthaM tiSThatIti itthasthaM na itthaMsthaM anitthaMsthamiti kenacit prakAreNa laukikenAsthitamityarthaH // 974 // Aha-oghata ete kiM dezabhedena sthitA ? uta neti ?, netyAha- kuta iti ?, atrocyate, yasmAt - jaya ego siddho tattha anaMtA bhavakkhayavimukkA / annunnasamogADhA puTThA savve a logaMte // 975 // vyAkhyA - yatraiva deze cazabdasyaivakArArthatvAt ekaH 'siddhaH' nirvRtaH, tatrAnantAH kiM ?, - 'bhavakSayavimuktA' iti bhavakSayeNa vimuktAH bhavakSayavimuktAH, anena punaH svecchayA bhavAvataraNazaktimat siddhavyavacchedamAha, anyo'nyasamavagADhAH, | tathAvidhAcintyapariNAmavattvAt, dharmAstikAyAdivat, 'puTThA sabe ya logaMte'tti spRSTAH - lagnAH sarve ca lokAnte, athavA spRSTaH sarvaizca lokAnta iti, lokAgre ca pratiSThitA iti vacanAd, ayaM gAthArthaH // 975 // tathA phusai aNaMte siddhe savvapaesehi niamaso siddho / te'vi asaMkhijaguNA desapaesehi~ je puTThA // 976 // vyAkhyA --- spRzatyanantAn siddhAn sarvapradezaiH AtmasambandhibhiH 'niyamAt ' niyamena siddha iti, tathA te'pyasa peyaguNA vartante dezapradezairye spRSTAH, tebhyaH sarvadezapradezaspRSTebhyaH, kathaM ? - sarvAtmapradezairanantAH spRSTAH, tathaikaikapradezenApyanantA eva sa vAsajyeyapradezAtmakaH, tatazca mUlAnantakaM sakalajIvapradezAsatyeyAnantakairguNitaM yathoktameva bhavatIti gAthArthaH // 976 // sthApanA ceyaM- sAmprata siddhAneva lakSaNataH pratipAdayannAha - For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ avizyaka hAribhadrIyA namaskAra vi01 // 445 // asarIrA jIvaghaNA uvauttA dasaNe a nANe a| sAgAramaNAgAraM lakkhaNameaMtu siddhANaM // 977 // | vyAkhyA-avidyamAnazarIrAH, audArikAdipaJcavidhazarIrarahitA ityarthaH, jIvAzceti ghanAzceti vigrahaH, ghanagrahaNaM zuSirApUraNAd, upayuktAH, ka?, 'darzane ca' kevaladarzane 'jJAne ca' kevala eveti, iha ca sAmAnyasiddhalakSaNametaditi jJApanArtha sAmAnyAlambanadarzanAbhidhAnamAdAvaduSTamiti, tathA ca sAmAnyaviSayaM darzanaM vizeSaviSayaM jJAnamiti, tatazca sAkArAnAkAraM sAmAnyavizeSarUpamityarthaH, 'lakSaNaM' tadanyavyAvRttaM svarUpamityarthaH 'etad' anantaroktaM, tuzabdo vakSyamANanirupamasukhavizeSaNArthaH, 'siddhAnAM' niSThitArthAnAmiti gAthArthaH // 977 // sAmprataM kevalajJAnadarzanayorazeSaviSayatAmupadarzayatikevalanANuvauttA jANaMtI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThIhiNatAhi // 978 // | vyAkhyA-kevalajJAnenopayuktAH kevalajJAnopayuktAH na tvantaHkaraNena, tadabhAvAditi,kiM ?, 'jAnanti' avagacchanti sarva|bhAvaguNabhAvAn' sarvapadArthaguNaparyAyAnityarthaH, prathamo bhAvazabdaH padArthavacanaH dvitIyaH paryAyavacana iti, guNaparyAyabhedastu sahavartino guNAH kramavartinaH paryAyA iti, tathA 'pazyanti sarvataH khalu khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt sarvata eva, 'kevaladRSTibhiranantAbhiH' kevaladarzanairanantairityarthaH, anantatvAt siddhAnAmiti, iha cA''dau jJAnagrahaNaM prathamatayA tadupayogasthAH siddhayantIti jJApanArthamiti gaathaarthH||978|| Aha-kimete yugapajjAnanti pazyanti ca? ityAhozvidayugapaditi, atrocyate, ayugapat , kathamavasIyate?, yata Aha // 445 // Jain Education! For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSTORUSTICORRUSBUSOSAS nANaMmi daMsaNaMmi a itto egayarayaMmi uvauttA / savvassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA // 979 // vyAkhyA-jJAne darzane ca etto'tti anayorekatarasminnupayuktAH,kimiti ?, yataH sarvasya kevalinaH sattvasya 'yugapad' ekasmin kAle dvau na staH upayogau, tatsvAbhAvyAt, kSAyopazamikasaMvedane tathAdarzanAt , atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gaathaarthH|| 979 // sAmprataM nirupamasukhabhAjazca ta ityetadupadarzayannAha navi atthi mANusANaM taM sukkhaM neva savvadevANaM / jaM siddhANaM sukkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 980 // ___ vyAkhyA naivAsti 'mAnuSANAM' cakravAdInAmapi tat saukhya, naiva 'sarvadevAnAm' anuttarasuraparyantAnAmapi, yat | siddhAnAM saukhyam , 'avyAbAdhAmupagatAnA miti tatra vividhA AbAdhA vyAbAdhA na vyAbAdhA avyAbAdhA tAmupasAmIpyena gatAnAM-prAptAnAmiti gAthArthaH // 980 // yathA nAsti tathA bhaGgayopadarzayati suragaNasuhaM samattaM savvaddhApiMDiaM aNaMtaguNaM / na ya pAvai muttimuhaM'NatAhivi vaggavaggRhi // 981 // / vyAkhyA-'suragaNasukhaM' devasaGgAtasukhaM 'samasta sampUrNam atItAnAgatavartamAnakAlodbhavamityarthaH, punazca 'sabaddhA| piMDiaM' sarvakAlasamayaguNitaM, tathA'nantaguNamiti, tadevaMpramANaM kilAsadbhAvakalpanayaikaikAkAzapradeze sthApyate, ityevaM sakalalokAlokAkAzAnantapradezapUraNenAnantaM bhavati, na ca prApnoti tathAprakarSagatamapi 'muktisukhaM' siddhisukham , anantairapi vargavagaigitamiti gAthArthaH // 981 // tathA caitadabhihitArthAnuvAdyavA''ha granthakAra:siddhassa suho rAsI savvaddhApiMDio jai havijjA / so'NaMtavaggabhaio savvAgAse na mAijA // 982 // Jain Education d alonal For Personal & Private Use Only Imlihinelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 446 // vyAkhyA-siddhasya sambandhibhUtaH sukharAziH, sukhasaGkAta ityarthaH, 'sarbAddhApiNDitaH' sarvakAlasamayaguNitaH yadi namaskAra bhavedityanena kalpanAmAtratAmAha, saH 'anantavargabhaktaH' anantavargApavargitaH san samIbhUta eveti bhAvArthaH, 'sarvAkAze vi01 lokAlokAkAze na mAyAt, ayamatra bhAvArthaH-iha kila viziSTAhAdarUpaM sukhaM gRhyate, tatazca yata Arabhya ziSTAnAM sukhazabdapravRttiH tamAhlAdamavadhIkRtyaikaikaguNavRddhitAratamyena tAvadasAvAhlAdo vizeSyate yAvadanantaguNavRddhyA niratizayaguNaniSThAM gataH, tatazcAsAvatyantopamAtItaikAntautsukyavinivRttistimitatamakalpazcaramAhvAda eva sadA siddhAnAmiti, tasmAccArataH prathamAccordhvamapAntarAlavartino ye guNatAratamyenAhAdavizeSAste sarvAkAzapradezAdibhyo'pi bhUyAMsa ityataH kiloka-'sabAgAse Na mAeja'ttItyAdi, anyathA niyatadezAvasthitiH teSAM kathamiti sUrayo'bhidadhatIti, tathA caitatasaMvAdyArSavede'pyuktam , ityalaM vyAsaneneti gAthArthaH // 982 // sAmpratamasyaivaMbhAvasyApi sataH nirupamatAM pratipAdayannAhajaha nAma koi miccho nagaraguNe bahuvihe viaannNto| na caei parikaheuM uvamAi tahiM asaMtIe // 983 // __vyAkhyA-yathA nAma kazcit mlecchaH 'nagaraguNAn' sadhanivAsAdIn 'bahuvidhAn' anekaprakArAn vijAnannaraNyagataH sannanyamlecchebhyo na zaknoti parikathayituM, kuto nimittAt 1, ityata Aha-upamAyAM tatrAsatyAmiti gAthAkSarArthaH // 983 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-ego mahAraNNavAsI miccho raNe ciTThai, io ya ego rAyA AseNa avahariuM taM aDaviM pavesio, teNa diho, sakkAreUNa jaNavayaM NIo, raNNAvi so NayaraM, pacchA uvayAritti gADhamuvacario 1eko mahAraNyavAsI mleccho'raNye tiSThati, itazvako rAjA'zvenApahRtya tAmaTavIM pravezitaH, tena dRSTaH, sarakArya janapadaM nItaH, rAjJA'pi sa nagara, 15 // 446 // pazcAdupakArIti gADhamupacaritaH, For Personal & Private Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahA rAyA tahA ciTThA dhavalagharAI bhogeNaM, vibhAsA, kAleNa raNNaM sariumAraddho, raNNA visajjio gao, raNNigA pucchaMtikerisaM NayaraMti?, so viANato'vi tatthovamA'bhAvA Na sakkai NayaraguNe parikahiuM / esa dihaMto, ayamatthovaNaotti - ia siddhANaM sukkhaM aNovamaM natthi tassa ovammaM / kiMci viseseNitto sArikkhamiNaM suNaha vucchaM // 984 // vyAkhyA -' iya' evaM siddhAnAM saukhyamanupamaM vartate, kimityata Aha-yato nAsti tasyaiaupamyamiti, tathA'pi bAlajanapratipattaye kiJcidvizeSeNa 'etto'tti AryatvAdasya sAdRzyamidaM vakSyamANalakSaNaM zRNuta, vakSya iti gAthArthaH // jaha savvakAmaguNiaM puriso bhottUNa bhoaNaM koi / taNhAluhAvimuko acchina jahA abhiatitto // 985 // vyAkhyA- 'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH 'sarvakAmaguNitaM sakalasaundaryasaMskRtaM puruSo bhuktvA bhojanaM kazcit, bhujyata iti bhojanaM, tRkSudvimuktaH san AsIta yathA'mRtatRptaH, abAdhArahitatvAd, iha ca rasanendriyamevAdhikRtyeSTa viSayaprApyautsukyavinivRttyA sukhapradarzanaM sakalendriyArthAvApyA'zeSautsukyanivRttyupalakSaNArtham, anyathA bAdhAntarasambhavAt sukhAbhAva iti uktaM ca- " veNuvINAmRdaGgAdinAdayuktena hAriNA / zlAghyasmarakathAbaddhagItena stimitaH sadA // 1 // kuTTimAdau vicitrANi, dRSTvA rUpANyanutsukaH / locanAnandadAyIni, lIlAvanti svakAni hi // 2 // ambarAgurukarpUradhUpagandhAnitastataH / paTavAsAdigandhAMzca, vyaktamAghrAya niHspRhaH // 3 // nAnArasasamAyuktaM bhuktvA'nnamiha mAtrayA / pItvodakaM ca 1 yathA rAjA tathA tiSThati dhavalagRhAdibhogena, vibhASA, kAlenAraNyaM smartumArabdhaH, rAjJA visRSTo gataH, AraNyakAH pRcchanti-kIdRzaM nagaramiti ?, sa vijAnannapi tatropamA'bhAvAnna zaknoti nagaraguNAn parikathayituM / eSa dRSTAntaH, ayamatropanaya iti / For Personal & Private Use Only omjainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka- tRptAtmA, khAdayan svAdimaM zubham // 4 // mRdutUlIsamAkrAntadivyaparyaGkasaMsthitaH / sahasA'mbhodasaMzabdazruterbhayaghana namaskAra0 hAribha- bhRzam // 5 // iSTabhAryApariSvaktastadratAnte'thavA naraH / sarvendriyArthasamprAptyA, sarvabAdhAnivRttijam // 6 // yadvedayati || vi01 zaM hRdyaM, prazAntenAntarAtmanA / muktAtmanastato'nantaM, sukhamAhurmanISiNaH // 7 // " iti gAthArthaH // 985 // // 447 // || ia savvakAlatittA aulaM nivvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM ciTThati suhI suhaM pattA // 986 // ___ vyAkhyA-'ia' evaM sarvakAlatRptAH svasvabhAvAvasthitatvAt , atulaM nirvANamupagatAH siddhAH, sarvadA sakalautsukyavinivRtteH, yatazcaivamataH 'zAzvata' sarvakAlabhAvi 'avyAbAdhaM' vyAbAdhAparivarjitaM sukhaM prAptAH sukhinaH santastiSThantIti yogH|| sukhaM prAptA ityukte sukhina ityanarthakaM, na, duHkhAbhAvamAtramuktisukhanirAsena vAstavasukhapratipAdanArthatvAdasya, tathAhiazeSadoSakSayataH zAzvatamavyAbAdhaM sukhaM prAptAH sukhinaHsantastiSThanti na tu duHkhAbhAvamAtrAnvitA eveti gaathaarthH||986|| sAmprataM vastutaH siddhaparyAyazabdAn pratipAdayannAhasiddhatti a buddhatti apAragayatti a paraMparagayatti / ummukkakammakavayA ajarA amarA asaMgA ya // 987 // vyAkhyA-'siddhA iti ca' kRtakRtyatvAt 'buddhA iti ca' kevalena vizvAvagamAt 'pAragatA iti ca' bhavArNavapAraga // 447 // manAt 'paramparAgatA iti ca' puNyabIjasamyaktvajJAnacaraNakramapratipattyupAyamuktatvAt paramparayA gatAH paramparAgatA ucyante, * parityakta0 + pratipattyopAya Jain Education For Personal & Private Use Only www jainelibrary.org
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education unmukta karmakavacAH sakalakarmaviyuktatvAt, tathA ajarA vayaso'bhAvAt, amarA AyuSo'bhAvAt, asaGgAzca sakalakkezAbhAvAditi gAthArthaH // 987 // sAmpratamupasaMharannAha-- nicchinnasavvadukkhA jA jarAmaraNabaMdhaNavimukkA | avvAbAhaM sukkhaM aNuhuMtI sAsayaM siddhA // 988 // vyAkhyA - vastuto vyAkhyAtaiveti na pratanyate // siddhANa namokAro jIvaM0 // 989 // siddhANa namukkAro dhannANa0 // 990 // siddhANa namukkAro evaM0 // 991 // siddhANa namukkAro savva0 biiaM hoi maMgalaM // 992 // gAthA samUhaH sAmAnyato'rhannamaskAravadavaseyaH, vizeSatastu sugama eveti // uktaH siddhanamaskArAdhikAraH, sAmpratamAcAryanamaskAraH, tatrAcArya iti kaH zabdArthaH, ucyate, - 'cara gatibhakSaNayoH' ityasya ( careH ) AGi vA gurA ( pA0 3| 1 - 100 vArttike) viti yati AcArya iti bhavati, Acaryate'sAvityAcAryaH, kAryArthibhiH sevyata ityarthaH, ayaM ca nAmAdibhedAccaturvidhaH, tathA cA''ha nAmaMThavaNAdvi bhAvaMmi cavviho u Ayario / davvaMmi egabhaviAI loie sippasatthAI // 993 // vyAkhyA--nAmAcAryaH sthApanAcAryaH dravyAcAryo bhAvAcArya iti, tatra nAmasthApanAcAryoM sugamau dravyAcAryamAgamanoAgamAdibhedaM prAyaH sarvatra tulyavicAratvAdanAdRtya jJazarIrAdivyatiriktaM dravyAcAryamabhidhAtukAma Aha-- 'dravya' iti dravyAcAryaH, 'ekabhavikAdiH' ekabhavikaH baddhAyuSkaH abhimukhanAmagotrazceti, athavA AdizabdAd mational For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- dravyabhUta AcArya dravyAcAryaH, bhUtazabda upamAvAcI, dravyanimittaM vA ya AcAravAnityAdi, bhAvAcAryaH-laukiko | namaskAra. hAribha- lokottarazca, tatra laukikaH zilpazAstrAdiH, tatparijJAnAt tadabhedopacAreNaivamucyate, anyathA zilpAdigrAhako vi01 drAyA ta gRhyate, anye tvevaM bhedamakRtvauSata evainamapi dravyAcArya vyAcakSata iti gAthArthaH // 993 // adhunA lokottarAn bhaavaa||448|| cAryAn prtipaadynnaah| paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA pbhaasNtaa| AyAraM daMsaMtA AyariyA teNa vucaMti // 994 // vyAkhyA-'paJcavidha paJcaprakAraM-jJAnadarzanacAritratapovIryabhedAt , 'AcAra' miti AG maryAdAyAM caraNaM cAra:maryAdayA kAlaniyamAdilakSaNayA cAra AcAra iti, uktaM ca-kAle viNae bahumANe' ityAdi, tamAcarantaH santaH anuSThAnarUpeNa, tathA prabhASamANAH arthAdU vyAkhyAnena, tathA''cAraM darzayantaH santaH pratyupekSaNAdikriyAdvAreNa, mumukSubhiH sevyante yena kAraNenAcAryAstenocyanta iti gAthArthaH // 994 // amumevArtha spaSTayannAha| AyAro nANAI tassAyaraNA pabhAsaNAo vA / je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya // 995 // vyAkhyA-'AcAraH' pUrvavat jJAnAdipaJcaprakAraH, tasya AcArasyA''caraNAt prabhASaNAdvA, vAzabdAd darzanAdvA hetoye 8 // 448n mumukSubhirguNairvA jJAnAdibhirAcaryante te bhAvAcAryA ucyante, etaccA''caraNAdyanupayogato'pi sambhavati yataH ata Aha'bhAvAcAropayuktAzca' bhAvArthamAcAro bhAvAcAraH tadupayuktAzceti gAthArthaH // 995 // AyariyaNamokAro4 ityAdigAthAprapaJcaH sAmAnyenAhannamaskAravadavaseyaH vizeSatastu sugama eveti // For Personal & Private Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta AcAryanamaskArAdhikAraH // sAmpratamupAdhyAyanamaskArAdhikAraH, tatropAdhyAya iti kaH zabdArtha; ?, ucyate-'iGadhyayane' ityasya 'iDazceti (pA03-3-21) ghaJ upAdhyAyaH, upetyAdhIyate'smAt sAdhavaH sUtramityupAdhyAyaH, saca nAmAdibhedAccaturvidha iti, Aha canAmaMThavaNAdavie bhAvaMmi cauvviho uvajjhAo / vve loia sippAi nihagA vA ime bhAve // 996 // || vyAkhyA-iyaM hi tattvata AcAryagAthAtulyayogakSemaiveti na pratanyate, navaraM nihavA veti yaduktaM tatra te hyabhinivezadoSeNaikamapi padArthamanyathA prarUpayanto mithyAdRSTaya eva ityato dravyopAdhyAyA iti // bArasaMgo jiNakkhAo sajjhAo kahio buhehiM / taM uvAsaMti jamhA uvajhAyA teNa khurcati // 997 // | vyAkhyA-dvAdazAGga AcArAdibhedAt 'jinAkhyAtaH' arhatpraNItaH svAdhyAyaH vAcanAnibandhanatvAt iha sUtrameva gRhyate, kathitaH 'budhaiH' gaNadharAdibhiH, ya iti gamyate, 'taM' svAdhyAyamupadizanti vAcanArUpeNa yasmAt kAraNAdupAdhyAyAstenocyante, upetyAdhIyate'smAdityanvarthopapatteriti gAthArthaH // 997 // sAmpratamAgamazailyA'kSarArthamadhikRtyopAdhyAyazabdArtha nirUpayannAhautti uvaogakaraNe jjhatti a jhANassa hoi niddese / eeNa huMti ujjhA eso anno'vi pajjAo // 998 // vyAkhyA-u ityetadakSaraM upayogakaraNe vartate, jjha iti cedaM dhyAnasya bhavati nirdeze, tatazca prAkRtazailyA etena kAraNena bhavati ujjhA, upayogapurassaraM dhyAnakartAra ityarthaH, eSo'nyo'pi paryAya iti gAthArthaH // 998 // athavA For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA vi01 // 449 // utti uvaogakaraNe vattia pAvaparivajaNe hoi / jhatti a jhANassa kae utti a osavaNA kamme // 999 // 15 namaskAra __vyAkhyA-nigadasiddhA, navaramupayogapUrvakaM pApaparivarjanato dhyAnArohaNena kamANyapanayantItyupAdhyAyA ityakSarArthaH, akSarArthAbhAve ca padArthAbhAvaprasaGgAtpadasya tatsamudAyarUpatvAdakSarArthaH pratipattavya ityalaM vistareNa ||999||'uvjjhaaynmokaaro' 4 ityAdigAthApUgaH sAmAnyenArhannamaskAravadavaseyaH, vizeSastu sugama eveti // ukta upaadhyaaynmskaaraadhikaarH|| sAmprataM sAdhunamaskArAdhikAraH, tatra 'rAdha sAdha saMsiddhA' vityasya uNUpratyayAntasya sAdhuriti bhavati, abhilaSitamarthaM sAdhayatIti sAdhuH, sa ca nAmAdibhedataH, tathA cA''hanAmaM 1 ThavaNAsAhU 2 vasAhU a 3 bhAvasAhU a4| vvaMmi loiAI bhAvaMmi a saMjao sAhU // 1000 // vyAkhyA-vastuto gatArtheveti na viviyate // dravyasAdhUna pratipAdayannAhaghaDapaDarahamAINi u sAhaMtA huMti vvasAhutti / ahavAvi vvabhUA te huMtI vvasAhutti // 1001 // vyAkhyA-nigadasiddhA, navaramathavA'pi 'dravyabhUtA' iti bhAvaparyAyazUnyAH // bhAvasAdhUna pratipAdayannAhanivvANasAhae joe, jamhA sAhati sAhuNo / samA ya savvabhUesu, tamhA te bhAvasAhuNo // 1002 // // 449 // vyAkhyA-nirvANasAdhakAn 'yogAn' samyagdarzanAdipradhAnavyApArAn yasmAt sAdhayanti sAdhavaH vihitAnuSThAnaparatvAt , tathA samAzca sarvabhUteSviti yogaprAdhAnyakhyApanArthametat , tasmAtte bhAvasAdhava iti gAthArthaH // 1002 // KAKACASSACROSS For Personal & Private Use Only Main Education International Linelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiM picchasi sAhUNaM tavaM va niamaM va saMjamaguNaM vA / to vaMdasi sAhUNaM? eaM me pucchio sAha // 1003 // __ vyaakhyaa-nigdsiddhaa|| visayasuhaniattANaM visuddhacArittaniamajuttANaM / taccaguNasAhayANaM sAyakiJcajjayANa nmo||1004|| vyAkhyA-nigadasiddhaiva, | asahAi sahAyattaM karaMti me saMjamaM karitassa / eeNa kAraNeNaM namAmi'haM savvasAhaNaM // 1005 // drA vyAkhyA-paramArthasAdhanapravRttI satyAM jagatyasahAye sati prAkRtazailyA vA'sahAyasya sahAyatvaM kurvanti mama saMyama kurvataH sataH, anena prakAreNa namAmyahaM sarvasAdhubhya iti gAthArthaH // 1005||'saahnn namokAro4 ityAdigAthAvistaraH | sAmAnyenAhannamaskAravadavaseyaH, vizeSastu sukhonneya iti kRtaM prasaGgena // uktaM vastudvAram , adhunA''kSepadvArAvayavArthapracikaTiSayedamAha navi saMkhevo va vitthAru saMkhevo duvihu siddhasAhUNaM / vitthArao'Negaviho paMcaviho na jujaI tamhA // 1006 // vyAkhyA-ihAsyA gAthAyA aMzakakramaniyamAcchandovicitau lakSaNamanena pAThena virudhyate 'na saMkhevo' ityAdinA, yata ihAdya eva paJcamAtro'zakaH ityato'papATho'yamiti, tatazcApizabda evAtra vidyamAnArtho draSTavyaH, 'Navi saMkhevo' ityAdi, iha kila sUtraM saMkSepavistaradvayamatItya na vartate, tatra saMkSepavat sAmAyikasUtraM, vistaravaJcaturdaza pUrvANi, idaM 1 savva0 2 sAhaNa. 3 itaH prAk eso paMcanamukAro' ityAdizlokaH pustakAdazeSu, na ca vRttI vyAkhyAtaH sUcito vA sH| For Personal & Private Use Only . nelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka -- hAribha drIyA // 450 // Jain Educatio CONT punarnamaskAra sUtramubhayAtItaM yato'tra na saMkSepo nApi vistara ityapizabdasya vyavahitaH sambandhaH, 'saMkSepo dvividha' iti yadyayaM saMkSepaH syAt tatastasmin sati dvividha iti - dvividha eva namaskAro bhavet, siddhasAdhubhyAmiti kathaM 1, parinirvR| tArhadAdInAM siddhazabdena grahaNAt saMsAriNAM ca sAdhuzabdeneti, tathA ca naite saMsAriNaH sarva eva sAdhutvamatilaGghaya vartanta iti, tadabhAve zeSaguNAbhAvAt, atastannamaskAra evetara namaskArabhAvAt, athAyaM vistaraH ityetadapyacAru, yasmAd vistarato'nekavidhaH prApnoti, tathA ca - RSabhAjitasambhavAbhinandanasumatipadmaprabhasupArzvacandraprabhetyAdimahAvIravarddhamAnasvAmiparyantebhyazcaturviMzatyarhadbhayaH, tathA siddhebhyo'pi vistareNa - anantarasiddhebhyaH paramparasiddhebhyaH prathamasamayasiddhebhyaH dvitIyatRtIyasamayAdisaGkhyeyAsaGkhyeyAnantasamayasiddhebhyaH, tathA tIrthaliGgacAritrapratyekabuddhAdivizeSaNaviziSTebhyaH tIrthakara - siddhebhyaH atIrthakarasiddhebhyaH tIrthasiddhebhyaH ityevamAdiranantazo vistaraH, yatazcaivamata Aha-pakSadvayamapyaGgIkRtya paJcavidhaH - paJcaprakAro na yujyate yasmAnnamaskAra iti gAthArthaH // 1006 // gatamAkSepeMdvAram adhunA prasiddhidvArAvayavArtha ucyate tatra yattAvaduktaM 'na saMkSepa' iti, tanna, saMkSepAtmakatvAt, nanu sa kAraNavazAt kRtArthAkRtArthAparigraheNa siddhasAdhumAtraka evoktaH, satyamukto'yuktastvasau, kAraNAntarasyApi bhAvAt, taccoktameva, athavA vakSyAmaH 'hetunimitta' mityAdinA, sati ca dvaividhye sakalaguNanamaskArAsambhavAdekapakSasya vyabhicAritvAt, tathA cA''ha arahaMtAI niama sAhU sAhU a tesu bhaiavvA / tamhA paMcaviho khalu heunimittaM havai siddho // 1007|| vyAkhyA - ihArhadAdayo niyamAt sAdhavaH, tadguNAnAmapi tatra bhAvAt sAdhavastu 'teSu' arhadAdiSu 'bhaktavyAH' vikalpa *For Personal & Private Use Only namaskAra 0 vi0 1 // 450 // "
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIyAH, yataste na sarve'rhadAdayaH, kiM tarhi ?, kecidarhanta eva ye kevalinaH, kecidAcAryAH samyak sUtrArthavidaH, kecidupAdhyAyAH sUtravida eva, kecidetadvyatiriktAH ziSyakAH sAdhava eva, nAhadAdaya iti, tatazcaikapadavyabhicArAnna tulyAbhidhAnatA, tannamaskaraNe ca netaranamaskAraphalamiti, prayogazca-sAdhumAtranamaskAro viziSTA<
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaskAra vi01 Avazyaka-18| arahaMtuvaeseNaM siddhA najaMti teNa arihAI / navi koI parisAe paNamittA paNamaI raNNo // 1009 // hAribha- vyAkhyA-iha 'ahaMdupadezena' Agamena siddhAH 'jJAyante' avagamyante pratyakSAdigocarAtikrAntAH santo yatastenAhedAdrIyA |dipUrvAnupUrvI krama iti gamyate, ata eva cAhatAmabhyarhitatvaM, kRtakRtyatvaM cAlpakAlavyavahitatvAt prAyaH samAnameva, // 45 // tathA arhannamaskAryatvamapyasAdhanam , arhannamaskArapUrvakasiddhatvayogenArhatAmapi vastutaH siddhanamaskAyatvAt pradhAnatvAditi bhAvanA, Aha-yadyevamAcAryAdistahi kramaHprAptaH, ahaMtAmapi tadupadezena saMvitteriti, atrocyate, na, ihAhatsiddhayorevArya vastutastulyabalayovicAraH zreyAna, paramanAyakabhUtatvAda, AcAyostu tatpariSatkalpAvatente, nApi kazcit pariSada 4'praNamya' praNAmaM kRtvA tataH praNamati rAjJa ityato'codyametaditi gAthArthaH // 1009 // uktaM kramadvAram , adhunA prayo janaphalapradarzanAyedamAhaittha ya paoaNamiNaM kammakhao maMgalAgamo ceva / ihaloapAraloia duviha phalaM tattha diTuMtA // 1010 // vyAkhyA-'atra ca'namaskArakaraNe prayojanamida-yadata karaNakAla evAkSepeNa 'karmakSayaH' jJAnAvaraNIyAdikamopagamaH, anantapudgalApagamamantareNa bhAvato nakAramAtrasyApyaprApterityAdibhAvitaM, tathA maGgalAgamazcaiva yaHkaraNakAlabhAvIti, |tathA kAlAntarabhAvi punaraihalaukikapAralaukikabhedabhinnaM dvividhaM phalaM' dviprakAraM phalaM, 'tatra dRSTAntAH' vakSyamANala kSaNA iti gAthArthaH // 1010 // | iha loi atthakAmAraAruggaMabhiraI4 aniSphattIya siddhI asaggasukulappaccAyAI8a prloe||1011|| ACCUSERCOACCOUR CCTRICAESEACHECCC // 45 // Jain Education Ninal For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA - iha loke'rthakAmau bhavataH, tathA''rogyaM bhavati nIrujatvamityarthaH, ete cArthAdayaH zubhavipAkino'sya bhavanti, tathA cAha - abhiratizca bhavati, Abhimukhyena ratiH - abhiratiH iha loke'rthAdibhyo bhavati, paraloke ca tebhya eva zubhAnubandhitvAnniSpattiH, puNyasyeti gamyate, athavA'bhiratezca niSpattirityekavAkyataiva, tathA 'siddhizca' muktizca, | tathA svargaH sukulapratyAyAtizca paraloka ityAmuSmikaM phalaM // iha ca siddhizcetyAdikramaH pradhAnaphalApekSyupAyakhyApanazca (nArthaH), tathAhi - viralA evaikabhavena siddhimAsAdayanti, anAsAdayantazcAvirAdhakAH svargasukulotpattimantareNa nAvasthAntaramanubhavantIti gAthArthaH // 1011 // sAmprataM yathAkramamevArthAdInadhikRtyodAharaNAni pratipAdayannAha - | ihalogaMmi tidaMDI 1 sAdivvaM 2 mAuliMgavaNa 3 meva / paraloi caMDapiMgala 4 iMDia jakkho 5 aditA / 1012 | Jain Educational vyAkhyA-- akSaragamanikA sujJeyA, bhAvArthaH kathAnakebhyo'vaseyaH, tAni cAmUni - namokkAro atthAvaho, kahaMti, udAharaNaM jahA egassa sAvagassa putto dhammaM na laei, so'vi sAvao kAlagao, so vivahArAhao evaM caiva viharai / annayA to gharasamIve paridhAyao AvAsio, so teNa samaM mittiM karei, annayA bhaNai - ANehi niruvayaM aNAhamaDayaM jao te IsaraM karemi, teNa maggio laddho ubaddhao maNusso, so masANaM NIo, jaM ca tattha pAuggaM / so ya dArao 1 namaskAro'yavahaH, kathamiti ?, udAharaNam-yathaikasya zrAvakasya putro dharmaM nAzrayati, so'pi zrAvakaH kAlagataH, sa vyavahArAhata evameva viharati / anyadA teSAM ( zrAvakajanAnAM ) gRhasamIpe parivrAjaka AvAsitaH, sa tena samaM maitrIM karoti, anyadA bhaNati Anaya nirupahataM anAthamRtaka yatastvAM IzvaraM karoti, tena mArgitaM labdha udvaddho manuSyaH, sa zmazAnaM nItaH, yacca tatra prAyogyaM / sa ca dArakaH * 0'vi bAhirAhao ( vyasanopahataH ) / For Personal & Private Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 452 // piyariM namokkAraM sikkhAvio, bhaNio ya-jAhe bIhejjasi tAhe eyaM paDhijjasi, vijjA esA, so tassa mayagassa purao Thavio, tassa ya mayagassa hatthe asI dinno, parivAyao vijjaM pariyattei, uDiumAraddho veyAlo, so dArao bhIo hiyae namokkAraM pariyahei, so veyAlo paDio, puNo'vi javei, puNovi uDio, suThutarAgaM pariyaTTei, puNo'vi paDio, tidaMDI bhaNaikiMci jANasi ?, bhaNai - natthi, puNo'vi javai, tatiyavArA, puNo'vi pucchio, puNo NavakAraM karei, tAhe vANamaMtareNa rusieNa taM khaggaM gahAya so tidaMDI do khaMDIkao, suvannakoDI jAo, aMgovaMgANi ya se juttajuttANi kAuM sabarattiM viDhaM isaro jAo namokAraphaleNaM, jai Na honto namokkAro to veyAleNa mArijaMto, so suvannaM hoMto // kAmanippattI, kahaM ?, egA sAvigA tIse bhattA micchAdiTThI annaM bhajjaM ANeDaM maggai tIse taNaeNa na lahai se savattagaMti, ciMtei - kiha mAremi, aNNayA kaNhasappo ghaDae chubhittA ANIo, saMgovio, jimio bhaNai - ANehi puSpANi amuge ghaDae ThaviyANi, sA 1 pitrA zikSito namaskAraM bhaNitazca yadA bibhIyAstadainaM paThe, vicaiSA, sa tasya mRtakasya purataH sthApitaH, tasya ca mRtakasya haste'sirdattaH, paribrAjako vidyAM parivarttayati, utthAtumArabdho vaitAlaH, sa dArako bhIto hRdi namaskAraM parAvarttayati, sa baitAlaH patitaH, punarapi japati, punarapyutthitaH suSThutaraM parivarttayati, punarapi patitaH, tridaNDI bhaNati kiJcit jAnISe ?, bhaNati - na, punarapi japati, tRtIyavAraM, punarapi pRSTaH, punarnamaskAraM karoti (parAvarttayati, tadA vyantareNa ruSTena taM khaGgaM gRhItvA sa tridaNDI dvikhaNDIkRtaH, suvarNakoTikaH (suvarNapuruSaH) jAtaH, aGgopAGgAni ca tasya yuktayuktAni (pRthak pRthak kRtvA sarvarAtrau vyUDhaH Izvaro jAto namaskAraphalena, yadi nAbhaviSyannamaskArastadA vaitAlenAmAriSyat sa (ca) sauvarNo'bhaviSyat // kAmaniSpattiH, -katham ?, ekA zrAvikA tasyA bharttA mithyAdRSTiranyAM bhAryau AnetuM mArgayati, tasyAH sambandhena na labhate tasyAH sApanyamiti, cintayati-kathaM mArayAmi ?, anyadA kRSNasarpo ghaTe kSisvA''nItaH, saMgopitaH, jimito bhaNati-bhanaya puSpANi amukasmin ghaTe sthApitAni sA * khoDI + jAyA chadaM For Personal & Private Use Only namaskAra0 vi0 1 // 452 // ainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ paviThThA, aMdhakAraMti namokAraM karei, jaivi me koi khAejA tovi me maraMtIe namokkAro Na nassahiti, hattho chUDho, sappo devayAe avahio, pupphamAlA kayA, sA gahiyA, dinnA ya se, so saMbhaMto ciMtei-annANi, kahiyaM, gao pecchai ghaDagaM pupphagaMdhaM ca, Navi ittha koi sappo, AuTTo pAyapaDio sarva kahei khAmei ya, pacchA sA ceva gharasAmiNI jAyA, evaM kAmAvaho // AroggAbhiraI-egaM NayaraM, NaIe taDe kharakammieNaM sarIraciMtAe niggaeNaM NaIe vujhaMtaM mAuliMgaM diLaM, rAyAe uvaNIyaM, sUyassa hatthe dinnaM, jimiyassa uvaNIyaM, pamANaNaM airittaM vanneNa gaMdheNaM airitaM, tassa maNusassa tuTTho, |bhogo diNNo, rAyA bhaNai-aNuNaIe maggaha, jAva laddhaM, patthayaNaM gahAya purisA gayA, diDo vaNasaMDo, jo geNhai phalANi so marai, raNNo kahiyaM, bhaNai-avassaM ANeyavANi, akkhapaDiyA vaccaMtu, evaM gayA ANenti, ego paviDo so bAhiM ucchubbhai, anne ANaMti, so marai, evaM kAle vaccaMte sAvagassa parivADI jAyA, gao tattha, ciMtei-mA virAhiyasAmanno praviSTA, andhakAramiti namaskAraM karoti (guNayati ), yadyapi mAM ko'pi khAdet ta_pi mama niyamANAyA namaskAro na nakSyatIti, hastaH kSipta, so VIdevatayA'pahRtaH, puSpamAlA kRtA, sA gRhItA, dattA ca tasI, sa saMbhrAntazcintayati-anyAni, kathitaM, gataH pazyati ghaTaM puSpagandhaM ca, naivAtra ko'pi sarpaH, Ava-IN rjitaH pAdapatitaH sarva kathayati kSamayati ca, pazcAtsava gRhasvAminI jAtA, evaM kAmAvahaH // ArogyAbhiratiH-ekaM nagaraM, nadyAstIre kharakarmikeNa zarIracintAyai nirgatena nadyAmuyamAnaM bIjapUrakaM dRSTaM, rAjJa upanItaM, sUdasya haste dattaM, jimata upanItaM, pramANenAtiriktaM varNena gandhenAtiriktaM tasai manuSyAya tuSTaH, bhogo dattaH, rAjA bhaNati-anunadi mArgayata yAvallabdhaM (bhavati), pathyadanaM gRhItvA puruSA gatAH, dRSTo vanakhaNDaH, yo gRhNAti phalAni sa mriyate, rAjJe kathitaM, bhaNatiavazyamAnetabyAni, akSapatitAH (akSapAtanikayA) vajantu, evaM gatA Anayanti, ekaH praviSTaH sa bahinikSipati, anye Anayanti, sa niyate, evaM kAle vrajati zrAvakasya paripATI jAtA, gatastatra, cintayati-mA virAdhitazrAmaNyaH an Educa For Personal & Private Use Only lainelibrary.org
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA namaskAra vi01 // 453 // koi hojjatti nisIhiyA namokAraM ca kareMto Dhakkai, vANamaMtarassa ciMtA, saMbuddho, vaMdai, bhaNai-ahaM tattheva sAharAmi, gao, raNNo kahiyaM, saMpUio, tassa osIse diNe diNe Thavei, evaM teNa abhiraI bhogA ya laddhA, jIvayAo ya, kiM annaM AroggaM?, rAyAvi tuhro // paraloe namokkAraphalaM-vasaMtapure Nayare jiyasattU rAyA, tassa gaNiyA sAviyA, sA caMDapiMgaleNa coreNa samaM vasai / annayA kayAi teNa raNNo gharaM hayaM, hAroNINio, bhIehiM sNgoviji| annayA ujANiyAgamaNaM, sabAo vibhUsiyAo gaNiyAo vaccaMti, tIe sabAo aisayAmitti so hAro Aviddho, jIse devIe so hAro tIse dAsIe so nAo, kahiyaM raNNo, sA keNa samaM vasai?, kahie caMDapiMgalo gahio, sUle bhinno, tIe ciMtiyaM-mama doseNa mAri otti sA se namokAra dei, bhaNai ya-nIyANaM karehi jahA-eyassaraNNo putto AyAmitti, kayaM, aggamahisIe udare uvavaNNo, dArao jAo, sA sAviyA kIlAvaNadhAvIyA jaayaa| annayA ciMtei-kAlo samo gambhassa ya maraNassa ya, kazcit bhUditi naipedhikI namaskAraM ca kurvan gacchati, vyantarasya cintA, saMbuddhaH, vandate, bhaNati-ahaM tatraivAneSye, gataH, rAjJaH kathitaM, saMpUjitaH tasya ucchI dine dine sthApayati, evaM tenAbhirati gAzca labdhAH, jIvitavAMzca, kimanyad Arogya , rAjApi tuSTaH // paraloke namaskAraphalaM-vasantapure nagare jitazatrU rAjA, tasya gaNikA zrAvikA, sA caNDapiGgalena caureNa sama vasati / anyadA kadAcit tena rAjJo gRhaM hataM, hAra AnItaH, bhItAbhyAM saMgopyate / anyadojAnikAgamanaM, sarvA vibhUSitA gaNikA prajanti, tayA sarvAbhyo'tizAyinI syAmiti (sarvA atizaye iti ) sa hAra AviddhaH, yasyA devyAH sa hArastasyA dAsyA sa jJAtaH, kathitaM rAjJe, sA kena samaM vasati ?, kathite caNDapiGgalo gRhItaH, zUle bhinnaH, tayA cintitaM-mama doSeNa mArita iti sA tassai | namaskAraM dadAti, bhaNati ca-nidAnaM kuru yathA-etasya rAjJaH putra utpadya iti, kRtaM. agramahiSyA udare utpannaH, dArako jAtaH, sAzrAvikA krIDanadhAtrI jaataa| anyadA cintayati-kAla: samo garbhasya ca maraNasya ca, | // 45 // Jain Education international For Personal & Private Use Only Sa
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ ISROCOCOCCASS hoja kayAi, ramAvetI bhaNai-mA rova caMDapiMgalatti, saMbuddho, rAyA mao, so rAyA jAo, sucireNa kAleNa dovi pavaiyANi, 3 evaM sukulapaccAyAI tammUlAgaM ca siddhigamaNaM // ahavA bitiyaM udAharaNaM-mahurAe NayarIe jiNadatto sAvao, tattha huMDio coro, NayaraM musai, so kayAi gahio sUle bhinno, paDicaraha bitijjayAvi se najihiMti, maNUsA paDicaraMti, so sAvao tassa nAidUreNa vIIvayai, so bhaNai-sAvaya! tumaMsi aNukaMpao tisAio'haM, deha mama pANiyaM jA marAmi,8 sAvao bhaNai-imaM namokAraM paDha jA te ANemi pANiyaM, jai vissArehisi to ANIyaMpi Na demi, so tAe lolayAe paDhai, sAvaovi pANiyaM gahAya Agao, evelaM pAhAmotti namokkAraM ghosaMtasseva niggao jIvo, jakkho aayaao| sAvao tehiM mANussehiM gahio corabhattadAyagotti, raNNo niveiyaM, bhaNai-eyapi sUle bhiMdaha, AghAyaNaM nijai, jakkho ohiM pauMjai, pecchai sAvayaM, appaNo ya sarIrayaM, pavayaM uppADeUNa Nayarassa uvariM ThAUNa bhaNai-sAvayaM bhaTTArayaM na bhavetkadAcit , ramayantI bhaNati-mA rodIH caNDapiGgala iti, saMbuddho, rAjA mRtaH, sa rAjA jAtaH, sucireNa kAlena dvAvapi prabajitau / evaM sukulapratyA| yAtiH tanmUlaM ca siddhigamanaM // athavA dvitIyamudAharaNaM-mathurAyAM nagayoM jinadattaHzrAvakaH, tatra huNDikazcauraH, nagaraM muSNAti, sa kadAcit gRhItaH zUle bhinnaH, praticarata sahAyA api tasya jJAyanta iti manuSyAH praticaranti, sa zrAvakastasya nAtidUreNa vyativrajati, sa bhaNati-zrAvaka ! tvamasi anukampakaH tRSito'haM dehi mahyaM pAnIyaM yanniye, zrAvako bhaNati-imaM namaskAraM paTha yAvattubhyamAnayAmi pAnIyaM, yadi vismariSyasi tadA''nItamapi na dAsyAmi, sa tayA lolupatayA paThati zrAvako'pi pAnIyaM gRhItvA''gataH, adhunA pAsyAmIti namaskAra ghoSayata eva nirgato jIvaH, yakSa AyAtaH / zrAvakastairmanuSyairgRhItazcaurabhaktadAyaka iti, rAjJe niveditaM, bhaNati-enamapi zUle bhinta, AghAtaM nIyate, yakSo'vadhiM prayukta, pazyati zrAvakamAtmanazca zarIrakaM, parvatamutpAvya nagarasyopari sthitvA bhaNati- zrAvaka bhaTTArakaM na in Educa For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAribha Avazyaka- yANeha ?, khAmeha, mA bhe save cUrehAmi, devaNimmiyassa puSeNa se AyayaNaM kayaM, evaM phalaM labbhai namokkAreNeti gAthArthaH // namaskAra // 1012 // uktA namaskAraniyuktiH, sAmprataM sUtropanyAsArtha pratyAsattiyogAdvastutaH sUtrasparzaniyuktigatAmeva mAthAmAha vi01 drIyA naMdiaNuogadAraM vihivaduvugyAiyaM ca nAUNaM / kAUNa paMcamaMgala AraMbho hoi suttassa // 1013 // vyAkhyA-nandizcAnuyogadvArANi cetyekavadbhAvAd nandianuyogadvAraM, 'vidhivad' yathAvadU 'upodghAtaM ca uddese ityaa||454|| dilakSaNaM 'jJAtvA' vijJAya, bhaNitveti vA pAThAntaraM, tathA kRtvA 'paJcamaGgalAni namaskAramityarthaH, kim ?, Arambho bhavati sUtrasya, iha ca punarnandyAdyupanyAsaH kila vidhiniyamakhyApanArthaH, nandyAdi jJAtvaiva bhaNitvaiva vA, nAnyatheti, upodghAmatabhedopanyAso'pi sakalapravacanasAdhAraNatvena tasya pradhAnatvAt, pradhAnasya ca sAmAnyagrahaNe'pi bhedenAbhidhAnadarzanAd, yathA brAhmaNA AyAtA vaziSTo'pyAyAta iti, kRtaM casUryeti gAthArthaH // 1013 // sambandhAntarapratipAdanAyaivA''hakayapaMcanamukkAro karei sAmAiyaMti so'bhihio| sAmAiaMgameva ya jaM so sesaM tao vucchaM // 1014 // __ vyAkhyA-kRtaH paJcanamaskAro yena sa tathAvidhaH ziSyaH sAmAyikaM karotItyAgamaH, so'bhihitaH paJcanamaskAraH, sAmAyikAGgameva ca yadasau, sAmAyikAGgatA caprAguktA, 'zeSa' sUtraM 'tataH tasmAdvakSyata iti gaathaarthH||1014|| taccedam-18 // 454 // karemi bhaMte sAmAiyaM, savvaMsAvajaM jogaM paccakkhAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM,maNeNaM vAyAekAeNana kare. |mi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhante! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi jAnIthI, kSAmayata, mA bhavataH sarvAMzcacuraM, devanirmitena (tAt caityAta).pUrvasyAM tasyAyatanaM kRtaM / evaM phalaM labhyate namaskAreNeti / * nayarassa. For Personal & Private Use Only D Jan Education inelibrary.org.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha ca sUtrAnugama eva (sUtra) ahInAkSarAdiguNopetamuccAraNIyaM, tadyathA-ahInAkSaramanatyakSaramavyAviddhAkSaramaskhalitamamilitamavyatyAveDitaM pratipUrNa paripUrNaghoSa kaNThoSThavipramuktaM vAcanopagatam , ityamUni prAgU vyAkhyAtatvAnna vyAkhyAyante, tatastasminnaccarite sati keSAJcidbhagavatAM sAdhUnAM kecanArthAdhikArA adhigatA bhavanti, kecana vanadhigatAH, tatazcAnadhigatAdhigamanAya vyAkhyA pravartata iti, tallakSaNaM cedaM-'saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya SaDDidhA // 1 // iti, tatrAskhalitapadoccAraNaM. saMhitA, athavA-paraH sannikarSaH saMhitA, yathA karemi bhaMte ! sAmAiyamityAdi jAva vosirAmitti / padaM ca paJcadhA, tadyathA-nAmikaM naipAtikam aupasargikam AkhyAtika mizra ceti, tatra azva iti nAmikaM khalviti naipAtikaM parItyaupasargikaM dhAvatItyAkhyAtikaM saMyata iti mizram, athavA subantaM tiGantaM ca, 'suptiGantaM pada' (pA01-4-14) miti vacanAt , tatra karomi bhayAnta ! sAmAyika, sarva sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi yAvajjIvayA trividhaM trividhena, manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAne, tasya bhayAnta ! pratikramAmi nindAmi garhAmi AtmAnaM vyutsRjAmIti padAni / adhunA padArthaH sa ca caturvidhaH, tadyathA-kArakaviSayaH samAsaviSayastaddhitaviSayo niruktiviSayazca, tatra kArakaviSayaH-pacatIti pAcakaH, samAsaviSayaHrAjJaH puruSo rAjapuruSa iti, taddhitaviSayaH-vasudevasyApatyaM vAsudevaH, niruktiviSayaH-bhramati carauti ca bhramaraH, atrApi, 'DukRJ karaNa' ityasya laTpratyayAntasya 'tanAdikRtabhya u (pA0 3-1-79) riti uttve guNe raparatve ca kRte karomIti bhavati abhyupagamazcAsyArthaH, evaM prakRtipratyayavibhAgaH sarvatra vaktavyaH, iha tu granthavistarabhayAnokta iti, bhayaM pratItaM, tathA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ drIyA Avazyaka vakSyAmazcopariSTAditi, anto-vinAzaH, bhayasyAnta ityayameva padavigrahaH, padapRthakkaraNaM padavigraha iti, sAmAyikapadArthaH hAribha- vit, sarvamityaparizeSavAcI zabdaH, avayaM-pApaM sahAvadyena sAvadyaH-sapApa ityarthaH, yujyata iti yogaH-vyApArastaM, pratyAkhyAmIti, pratizabdaH pratiSedhe ADU Abhimukhye khyA prakathane. tatazca pratIpamabhimukhaM khyApanaM sAvadyayogasya karomi // 455 // pratyAkhyAmIti, athavA pratyAcakSa iti 'cakSika vyaktAyAM vAci' asya pratyApUrvasyAyamarthaH pratiSedhasyAdareNAbhidhAnaM | karomi pratyAcakSe, 'yAvajjIvaye tyatra yAvacchabdaH parimANamaryAdAvadhAraNavacanaH, tatra parimANe yAvat mama jIvanaparimANaM tAvat pratyAkhyAmIti, maryAdAyAM yAvajjIvanamiti, maraNamaryAdAyA ArAnna maraNakAlamAtra eveti, avadhAraNe yAvajjIvanameva tAvat pratyAkhyAmi, na tasmAt parata ityarthaH, jIvanaM jIvetyayaM kriyAzabdaH parigRhyate tayA, athavA pratyAkhyAnakriyA gRhyate, yAvajjIvo yasyAM sA yAvajjIvA tayA, 'trividha miti tisro vidhA yasya sAvadhayogasya sa trividhaH, sa ca pratyAkhyeyatvena karma saMpadyate, karmaNi ca dvitIyA vibhaktiH, atastaM trividhaM yoga-manovAkAyavyApAralakSaNaM, 'kAyatavAGamanaH karmayogaH' (tatvA0 a06 sU01) iti vacanAt , trividheneti karaNe tRtIyA, 'manasA vAcA kAyena' tatra 'mana jJAne' mananaM manyate vA'neneti asunpratyaye manaH, taccaturdA-nAmasthApanAdravyabhAvaH, dravyamanastadyogyapudgalamayaM, |bhAvamano mantA jIva eva, 'vaca paribhASaNe' vacanam ucyate vA'nayeti vAk, sA'pi caturvidhaiva nAmAdibhiH, tatra dravyavAkU zabdapariNAmayogyapudgalA jIvaparigRhItA bhAvavAkU punasta eva pudgalAH zabdapariNAmamApannAH, 'cijU cayane' cayanaM | cIyate vA'neneti "nivAsacitizarIropasamAdhAneSvAdezca kA" (pA03-3-41) iti kAyaH, jIvasya nivAsAt pudga // 45 For Personal & Private Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai lAnAM citeH pudgalAnAmeva keSAJcit zaraNAt teSAmevAvayavasamAdhAnAt kAyaH-zarIraM, so'pi caturddhA nAmAdibhiH, tatra dravyakAyo ye zarIratvayogyAH agRhItAstatsvAminA ca jIvena ye muktA yAvattaM pariNAma na muJcanti tAvada dravyakAyaH, bhAvakAyastu tatpariNAmapariNatA jIvabaddhA jIvasamprayuktAzca, anena trividhena karaNabhUtena, trividhaM pUrvAdhikRtaM sAvadhaM yogaM na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi-nAnumanye'hamiti, tasyetyadhikRto yogaH saMbadhyate, bhayAnta iti pUrvavat , pratikramAmi-nivarte'hamityuktaM bhavati, nindAmIti jugupse ityarthaH, garhAmIti ca sa evArthaH, kintvAtmasAkSikI nindA gurusAkSikI gaheMti, kiM jagupse ?-'AtmAnam atItasAvadyayogakAriNaM, 'vyutsRjAmIti vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH ucchabdo bhRzArthaH sRjAmi-tyajAmItyarthaH, vividhaM vizeSeNa vA bhRzaM tyajAmi vyutsRjAmi, evaM tAvatpadArthapada| vigrahI yathAsambhavamuktI, adhunA cAlanApratyavasthAne vaktavye, tadatrAntare sUtrasparzaniyuktirucyate, svasthAnatvAt, Aha ca niyuktikAraHakkhaliasaMhiAI vakkhANacaukkae darisiaMmi / suttapphAsianijuttivittharatyo imo hoi // 1015 // __ vyAkhyA-'akkhaliAitti askhalitAdau sUtra uccarite, tathA saMhitAdau vyAkhyAnacatuSTaye darzite sati, kiM ?sUtrasparzaniyuktivistarArthaH ayaM bhavatIti gAthArthaH // 1015 // karaNe 1 bhae a2 aMte 3 sAmAia 4 savvae a5 vaje a6| joge 7 paccakkhANe 8 jAvajjIvAi 9tiviheNaM 10 // 1016 // For Personal & Private Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA | sUtrasparza vi01 // 456 // RUHUSRUSSISSIPAR vyAkhyA-karaNaM bhayaM ca antaH sAmAyika sarva ca varjaca yogaH pratyAkhyAnaM yAvajIvayA trividheneti padAni, padArtha tu bhASyagAthAbhiya'kSeNa pratipAdayiSyatIti gaathaasmaasaarthH||1016 // sAmprataM karaNanikSepaM pradarzayannAha nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 khitte 4 kAle 5 taheva bhAve a6| eso khalu karaNassA nikkhevo chavviho hoi // 152 // (bhA0 )+ vyAkhyA-akSaragataM padArthamAtramadhikRtya nigadasiddhA, sAmprataM dravyakaraNapratipAdanAyA''hajANagabhaviairittaM sannA nosannao bhave karaNaM / sannA kaDakaraNAI nosannA vIsasapaoge // 153 // (bhA0) vyAkhyA-iha yathAsambhavaM dravyasya dravyeNa dravye vA karaNaM dravyakaraNaM, tacca noAgamato jJabhavyAtirikta saMjJA nosaMjJAto bhavet karaNaM, etaduktaM bhavati-jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyakaraNaM dvidhA-saMjJAkaraNaM nosaMjJAkaraNaM ca, tatra saMjJAkaraNaM kaTakaraNAdi, AdizabdAt pelukaraNAdiparigrahaH, peluzabdena rutapUNikocyate, ayamatra bhAvArthaH-kaTanirvartakamayomayaM citrasaMsthAnaM pollakAdi tathA rutapUNikAnirvartakaM zalAkAzalyakAGgaruhAdi saMjJAdravyakaraNamanvarthopapatteriti, Aha-idaM nAmakaraNameva paryAyamAtrataH saMjJAkaraNamiti na kazcidvizeSa iti, ucyate, iha nAmakaraNamabhidhAnamAtraM gRhyate, saMjJAkaraNaM tvanvathetaH saMjJAyAH karaNaM 2, dravyasya saMjJayA nirdizyamAnatvAt , tathA ca bhASyakAreNApyetadevAbhyadhAyi-"sannA NAmati maI // 456 // 1 saMjJA nAmeti mtiH| + niyuktigAthA ityapi * pAichakAdiH / dan Educa For Personal & Private Use Only memainelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM No NAmaM jamabhidhANaM // 1 // jaM vA tadatthavikale kIrai dabaM tu davaNapariNAmaM / pelukkaraNAi na hi taM tayatthasuNNaM Na vA saho // 2 // jai Na tadatthavihINaM to kiM dabakaraNaM ? jao teNaM / davaM kIrai saNNAkaraNaMti ya karaNarUDhio // 3 // " 'nosaMjJe' ti nosaMjJAdravya karaNaM, tacca dvidhA prayogato vizvasAtazca, ata evAha - vIsasapaogetti gAthArthaH // tatra vizrasAkaraNaM dviprakAraM -sAdyanAdibhedAt, ata evAha granthakAraH - vIsasakaraNamaNAI dhammAINa parapaccayAjo (yjjo)gaa| sAI cakkhupphAsiama bhAimacakkhumaNumAI // 154 // bhA0 vyAkhyA- vinasA svabhAvo bhaNyate tena karaNaM vizrasAkaraNam, iha ca ' kRtyaluTo bahula' ( pA0 3 - 3-113) miti vacanAt karaNAdiSu yathAprayogamanurUpArthaH karaNazabdo'vaseya iti, 'anAdi' AdirahitaM 'dharmAdInAmiti dharmAdharmAkA - | zAstikAyAnAmanyo'nya samAdhAnaM karaNamiti gamyate, Aha - karaNazabdastAvadapUrvaprAdurbhAve vartate, tatazca karaNaM cAnAdi ceti viruddham, ucyate, nAvazyamapUrvaprAdurbhAva eva, kiM tarhi ?, anyo'nyasamAdhAne'pIti na doSaH, athavA 'parapratyayayogA' diti paravastupratyayabhAvAddharmAstikAyAdInAM tathA tathA yogyatAkaraNamiti, evamapyanAditvaM virudhyata iti cet, na, anantazaktipracitadravyaparyAyobhayarUpatve sati vastuno dravyAdezenAvirodhAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, gamanikAmAtratvAt prArambhasyeti, athavA parapratyayayogAt tattatparyAyabhavanaM sAdheva karaNaM, devadattAdisaMyogAddharmAdInAM viziSTa 1 tanno nAma yadabhidhAnam // 1 // yadvA tadarthavikale kriyate dravyaM tu dravaNapariNAmaH / pelukaraNAdi na hi tattadarthazUnyaM na vA zabdaH // 2 // yadi na tadartha| vihInaM tadA kiM dravyakaraNaM ? yatastena / dravyaM kriyate saMjJAkaraNamiti ca karaNarUDheH // 3 // For Personal & Private Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM sUtraraparza. OM2- Avazyaka paryAya ityarthaH, evamarUpidravyANyadhikRtyoktaM sAdyamanAdyaM ca vizrasAkaraNam , adhunA rUpidravyANyadhikRtya sAdyeva cAkSu- hAribha tarabhedamAha-sAdi cakSuHsparza cAkSuSamityarthaH, abhrAdi, AdizabdAt zakacApAdiparigrahaH, 'acakkhutti acAkSuSamadrIyA daNvAdi, AdizabdAt dyaNukAdiparigrahaH, karaNatA ceha kRtiH karaNamitikRtvA, anyathA vA svayaM buddhyA yojanIyeti gaathaarthH|| cAkSuSAcAkSuSabhedameva vizeSeNa prtipaadynnaah||457|| saMghAyabheatadubhayakaraNaM iMdAuhAi paccakkhaM / duaaNumAINaM puNa chaumatthAINa'pacakkhaM // 155 // (bhA0) | vyAkhyA-saGghAtabhedatadubhayaiH karaNaM saMghAtabhedatadubhayakaraNam indrAyudhAdisthUlamanantapudgalAtmakaM pratyakSaM, cAkSuSamityarthaH, vyaNukAdInAm, AdizabdAttathAvidhAnantANukAntAnAM punaH karaNamiti vartate, kiM ?, chadmasthAdInAm ? AdizabdaH svagatAnekabhedapratipAdanArtha iti, apratyakSam-acAkSuSamiti gAthArthaH // uktaM vizrasAkaraNam, adhunA 4 prayogakaraNaM pratipAdayannAhajIvamajIve pAogiaMca caramaM kusuMbharAgAI / jIvappaogakaraNaM mUle taha uttaraguNe a|| 156 // (bhA0) | vyAkhyA-yaha prAyogikaM dvedhA-jIvaprAyogikamajIvaprAyogikaM ca, prayogena nivRttaM prAyogikaM, caramam-ajIvaprayogakaraNaM kusumbharAgAdi, AdizabdAccheSavarNAdiparigrahaH // evaM tAvadalpavaktavyatvAdabhihitamoghato'jIvaprayogakaraNamiti, adhunA jIvaprayogakaraNamAha-jIvaprayogakaraNaM dviprakAraM-'mUla' iti mUlaguNakaraNaM, tathA 'uttaraguNe ti]ca' uttaraguNakaraNaM 1 karaNatA 2 chadmasthagatAnAM COCCALCULAR X-RECE%E5 // 457 // dain Education international For Personal & Private Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROSIOSOS ceti gAthAsamAsArthaH // vyAsArtha tu granthakAra eva vakSyati, tatrAlpavaktavyatvAdevAjIvaprayogakaraNamAdAvevAbhidhitsurAhajaMja nijIvANaM kIrai jIvappaogao taM taM / vannAi rUvakammAi vAvi ajjIvakaraNaM tu // 157 // ( bhA0 ) | vyAkhyA-yada yannirjIvAnAM padArthAnAM kriyate-nirvatyete 'jIvaprayogato' jIvaprayogeNa tattadvarNAdi kusumbhAdeH rUpakarmAdi vA kuTTimAdau ajIvaviSayatvAttadajIvakaraNamiti gaathaarthH|| jIvappaogakaraNaM davihaM mUlappaogakaraNaM ca / uttarapaogakaraNaM paMca sarIrAiM paDhamaMmi // 158 // (bhaa)| vyAkhyA-jIvaprayogakaraNaM 'dvividhaM dviprakAraM-mUlaprayogakaraNamuttaraprayogakaraNaM ca, cazabdasya vyavahita upanyAsaH, paJca zarIrANi 'prathama' mUlaprayogakaraNamiti gaathaarthH|| orAliyAiAI oheNiaraM paogao jamiha / nipphaNNA nipphajai AillANaM ca taM tiNhaM // 159 // (bhaa0)| | vyAkhyA-audArikAdIni, AdizabdAdvaikriyAhArakataijasakArmaNazarIraparigrahaH, 'oghena' iti sAmAnyena, 'itarat' uttaraprayogakaraNaM gRhyate, tallakSaNaM cedaM-'prayogataH' prayogeNaiva yad 'iha' loke niSpannAH, mUlaprayogeNa niSpadyata iti 'tad' uttarakaraNaM, AdyAnAM ca tat trayANAm , etaduktaM (graM 11500) bhavati-paJcAnAmaudArikAdizarIrANAmAdyaM saGghAtakaraNaM mUlaprayogakaraNamucyate, aGgopAGgAdikaraNaM tUttarakaraNamaudArikAdInAM trayANAM, na tu taijasakArmaNayoH, tadasambhavAditi gaathaarthH|| 159 // tatraudArikAdInAmaSTAGgAni mUlakaraNAni, tAni cAmUni Jain Education intentatonal For Personal & Private Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparza vi01 // 458 // sIsa 1 muro 2 ara 3 piTThI 4 do bAhU 6 UruA ya 8 addNgaa| aMgulimAi uvaMgA aMgovaMgANi sesANi // 160 // (bhASyam ) vyAkhyA-nigadasiddhA, navaramaGgopAGgAni 'zeSANi' karapAdAdIni gRhyante // kiJcakesAIuvarayaNaM urAlaviuvi uttaraM karaNaM / orAlie viseso kannAiviNaTThasaMThavaNaM // 161 // (bhA0) _ vyAkhyA-'kezAdyuparacana' kezAdinirmANasaMskArI, AdizabdAnnakhadantatadrAgAdiparigrahaH audArikavaikriyayoruttarakaraNaM, yathAsambhavaM ceha yojanA kAryeti, tathaudArike vizeSa uttarakaraNe iti, karNAdivinaSTasaMsthApanaM, nedaM vaikriyAdau, vinAzAbhAvAda, vinaSTasya ca sarvathA vinAzena saMsthApanAbhAvAditi gAthArthaH // itthaMbhUtamuttarakaraNamAhArake nAsti, gamanAgamanAdi tu bhavati, athavedamanyAdRk trividhaM karaNaM, tadyathA-saGghAtakaraNaM parizATakaraNaM saGghAtaparizATakaraNaM ca, tatrA''dyAnAM zarIrANAM taijasakArmaNarahitAnAM trividhamapyasti, dvayostu caramadvayameveti, Aha caAillANaM tiNhaM saMghAo sADaNaM tadubhayaM ca / teAkamme saMghAyasADaNaM sADaNaM vAvi // 162 // (bhA0) ___ vyAkhyA-vastuto vyAkhyAtaiveti na vyAkhyAyate // sAmpratamaudArikamadhikRtya saGghAtAdikAlamAnamabhidhitsurAhasaMghAyamegasamayaM taheva parisADaNaM urAlaMmi / saMghAyaNaparisADaNa khuDDAgabhavaM tisamaUNaM // 163 ||(bhaa0) . vyAkhyA-'saGghAtam' iti sarvasaGghAtakaraNamekasamayaM bhavati, ekAntAdAnasyaikasAmayikatvAt, ghRtapUpadRSTAnto'tra, yathA-ghRtapUrNaprataptAyAM tApikAyAM sampAnakaprakSepAt sa pUpaH prathamasamaya evaikAntena snehapudgalAnAM grahaNameva karoti, // 458 // dain Educati onal For Personal & Private Use Only winjainelibrary.org
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ na tyAgam , abhAvAd, dvitIyAdiSu tu grahaNamokSau, tathAvidhasAmarthyayuktatvAt, pudgalAnAM ca saDAtabhedadharmatvAt , evaM jIvo'pi tatprathamatayotpadyamAnaHsannAdyasamaye audArikazarIraprAyogyANAM dravyANAMgrahaNameva karoti, na tu muJcati, abhAvAd, dvitIyAdiSu tu grahaNamokSau, yuktiH pUrvavat, ataH saGghAtamekasamayamiti sthitaM, tathaiva 'parizATana miti parizATanAkaraNamekasamayamiti vartate, sarvaparizATasyApyekasAmayikatvAdeveti, 'audArika' ityaudArikazarIre 'saMghAyaNaparisADaNa'tti saGghAtanaparizATanakaraNaM tu kSullakabhavagrahaNaM trisamayonaM, tat punarevaM bhAvanIyaM-jaghanyakAlasya pratipAdayitumabhipretatvAt vigraheNotpAdyate, tatazca dvau vigrahasamayAvekaH saGghAtasamaya iti, taiyUnaM, tathA coktam-do viggahami samayA samayo saMghAyaNAeM tehUNaM / khuDDAgabhavaggahaNaM sabajahanno ThiI kAlo // 1 // iha ca sarvajaghanyamAyuSkaM kSullakabhavagrahaNaM prANApAnakAlasyaikasya saptadazabhAga iti, uktaM ca bhASyakAreNa-khuDDAgabhavaggahaNA sattarasa havaMti ANapAcUMmitti gAthArthaH // eyaM jahannamukkosayaM tu paliattiaMtu samaUNaM / viraho aMtarakAlo orAle tassimo hoi // 164 // (bhA0) | vyAkhyA-idaM jaghanya saGghAtAdikAlamAnam utkRSTaM tu saGghAtaparizATakaraNakAlamAnamaudArikamAzritya palyopamatritayameva samayonam , iyamatra bhAvanA-ihotkRSTakAlasya pratipAdyatvAdayamavigrahasamApannaH iha bhavAt parabhavaM gacchannihabhava| zarIrazATa kRtvA parabhavAyuSastripalyopamakAlasya prathamasamaye zarIrasaGghAtaM karoti, tato dvitIyasamayAdArabhya saGghAtapari-18 1 dvau vigrahe samayau samayazca saMghAtanAyAH tairUnam / kSullakabhavagrahaNaM sarvajaghanyaH sthitikAlaH // 1 // 2 kSullakabhavagrahaNAni saptadaza bhavanti AnaprANe // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 459 // XUSUSISAHA zATobhayakAla iti, tena saGghAtanAsamayena UnaM palyopamatrayamiti, uktaM ca-"ukkoso samaUNo jo so saMghAtaNAsama sUtrasparza yahINo / coyaga-kiha na dusamayavihUNo sADaNasamae'vaNIyaMmi ? // 1 // bhaNNai bhavacarimaMmivi samaye saMghAtasADaNA sADaNAvi01 ceva / parabhavapaDhame sADaNamao tadUNo Na kAlotti // 2 // co0-jai parapaDhame sADo Nibiggahado ya taMmi sNghaato|| NaNu sabasADasaMghAtaNAoM samae viruddhaao||3|| A0-jamhA vigacchamANaM vigayaM uppajamANamuppaNNaM / to parabhavAi. samae mokkhAdANANamaviroho // 4 // cuisamae Nehabhavo ihadehavimokkhao jahAtIe / jai parabhavovi Na tahiM to so ko hou saMsArI ? // 5||nnnnu jaha viggahakAle dehaabhaave'viprbhvgghnnN|th dehAbhAmivi hojehabhavo'viko doso ? // 6 // A0-jaM ciya viggahakAlo dehAbhAvevi to parabhavo so| cuisamae'vi Na deho na viggaho jai sa ko hoi? // 7 // " evamaudArike jaghanyetarabhedaH saGghAtaparizATakAla uktH| saGghAtaparizATayostveka eva (samayaH), dvitIyasyAsambhavAda, 1 utkRSTaH samayono yaH sa saMghAtanAsamayahInaH / codakaH-kathaM na dvisamayavihInaH zATanasamaye'panIte // 1 // bhaNyate bhavacarame'pi samayaM saMghAtazATane eva / parabhavaprathame zATanamatastadUno na kAla iti // 2 // codakaH-yadi parabhavaprathame zATo nirvigrahatazca tasmin saMghAtaH / nanu sarvazATasaMghAtane samaye viruddha // 3 // AcArya:-yasmAdvigacchat vigatamutpadyamAnamutpannam / tataH parabhavAdisamaye mokSAdAnayonaM virodhaH // 4 // cyutisamaye nehabhava ihadeha|vimokSato yathA'tIte / yadi parabhavo'pi na tatra tadA sa ko bhavatu saMsArI! // 5 // nanu yathA vigrahakAle dehAbhAve'pi parabhavagrahaNam / tathA dehAbhAve'pi bhavediha mavo'pi ko dossH| // 6 // 2 A0-yasmAdeva vigrahakAlo dehAbhAve'pi tataH (eva) parabhavaH saH / cyutisamaye'pi na deho na vigraho | yadi sa ko bhavet ? // 7 // // 459 // US Jain Education anal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhunA sAtAdiviraho jaghanyetarabhedo'bhidhIyate, tathA cA''ha-virahaH kaH?, ucyate, antarakAlaH, audArike tasya saGghAtAderayaM bhavatIti gAthArthaH // tisamayahINaM khuDu hoi bhavaM savvabaMdhasADANaM / ukkosa puvvakoDI samao uahI atittIsaM // 165 // (bhA0) ___ vyAkhyA-trisamayahInaM kSullaM bhavati, 'bhavam' iti bhavagrahaNaM, sarvabandhazATayorantarakAla iti, tatra trisamayahInaM sarva|bandhasya kSullaM tu sampUrNa sarvazATasyeti, utkRSTaH pUrvakoTisamayaH, tathA 'udadhIni ca (dhayazca) sAgaropamANi ca trayastriMzat sarvabandhasya, samayonastvayameva zATasyeti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastu bhASyagAthAbhyo'vaseyastAzcemAH-"saMghAyaMtarakAlo jahannao khuDDayaM tisamaUNaM / do viggami samayA taio saMghAyaNAsamao // 1 // tehUNaM khuDDabhavaM dhari parabhavamaviggaheNeva / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyayao sa vinnnneo||2|| ukkosaM tettIsaM smyaahiypuvkoddiahiaaii| so sAgaro|vamAiM aviggaheNeha saMghAyaM // 3 // kAUNa puvakoDiM dhari surajeThamAuyaM ttto|bhottuunn ihaM taie samae saMghAyayaMtassa // 4 // idaM punaH sarvazATAntaraM jaghanyaM kSullakabhavamAnaM, katham ?, ihAnantarAtItabhavacaramasamaye kazcidaudArikazarIrI sarvazATaM kRtvA vanaspatiSvAgatya sarvajaghanyaM kSullakabhavagrahaNAyuSkamanupAlya paryante sarvazATaM karoti, tatazca kSullakabhavagrahaNameva bhavati, | saMghAtAntarakAlo jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM trisamayonam / dvau vigrahe samayau tRtIyaH saMghAtanAsamayaH // 1 // tairUnaM kSullakabhavaM kRtvA parabhavamavi| graheNaiva / gatvA prathamasamaye saMghAtayataH sa vijJeyaH // 2 // utkRSTaH trayastriMzat samayAdhikapUrvakoTyadhikAni / sa sAgaropamANi avigraheNeha saMghAtam // 3 // |kRtvA pUrvakoTI itvA surajyeSThamAyuSkaM ttH| bhuktvA iha tRtIye samaye saMghAtayataH // 4 // Jain Education Inte For Personal & Private Use Only A pelibrary.org
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA vi01 // 460 // RARIORARARAS utkRSTaM tu trayastriMzat sAgaropamANe pUrvakoTyA'dhikAni, katham , iha kazcit saMyatamanuSya audArikasarvazATaM kRtvA'nuttarasureSu trayastriMzatsAgaropamANyativAhya punarmanuSyeSvaudArikasarvasaGghAtaM kRtvA pUrvakoTyante audArikasarvazATa karotIti, uktaM ca bhASyakAreNa-"khuDDAgabhavaggahaNaM jahannamukkosayaM ca tittiisN| taM sAgarovamAI saMpunnA puvakoDI u // 1 // guravastu vyAcakSate-tadArambhasamayasya pUrvabhavazATenAvaruddhatvAt samayahInaM kSullakabhavagrahaNaM jaghanyaM zATAntaramiti, tathA ca kilaivamakSarANi nIyante-trisamayahInaM kSullakamityetadapi nyAyyamevAsmAkaM pratibhAti, kintvatigambhIradhiyA bhASyakRtA saha virudhyata iti gaathaarthH|| idAnIM saGghAtaparizATAntaramubhayarUpamapyabhidhitsurAhaaMtaramegaM samayaM jhnnmoraalghnnsaaddss| satisamayA ukkosaM tittIsaM sAgarA huMti // 166 // (bhA0) __vyAkhyA-'antaram' antarAlam , kaM samayaM 'jaghanyaM' sarvastokam audArikagrahaNazATayoriti, satrisamayAnyutkRSTaM trayastriMzat sAgaropamANi bhavantIti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastu bhASyagAthAbhyAmavaseyaH, te ceme-"ubhayaMtaraM jahaNNaM samao niviggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAI tittIsaM udahinAmAI // 1 // aNubhaviuM devAisu tettIsamihAgayassa taiyaMmI / samae saMghAyatao neyAI samayakusalehiM // 2 // " uktaudArikamadhikRtya sarvasaGghAtAdivaktavyatA, sAmprataM vaikriyamadhikRtyocyate, tatreyaM gAthA kSullakabhavagrahaNaM jaghanyamuskRSTaM ca trayastriMzat / tat sAgaropamANi saMpUrNAni pUrvakoTI tu // 1 // 2 tribhirUna sarvabandhasya samayonaM sarvazATasyeti bhAvArthaH / 3 ubhayAntaraM jaghanyaM samayo nirvigrahaNa saMghAte / paramaM sa trisamayAni trayastriMzat udadhinAmAni // 2 // anubhUya devAdiSu trayastriMzatamihAgatasya |tRtIye / samaye saMghAtayata eva jJeyAni samayakuzalaiH // 2 // * saMghAyayao duvihaM sADhataraM vocchaM ( iti vi0 bhA0) // 460 // Jain Education international For Personal & Private Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvviasaMghAojahannu samao u dusmukkoso| sAr3o puNa samayaM ciaviuvvaNAe vinniddiddo||167||(bhaa0) / asyA vyAkhyA-vaikriyasaGghAtaH kAlato 'jaghanyaH' sarvastokaH samaya eva, tuzabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNA-16 rthatvAd, ayaM caudArikazarIriNAM vaikriyalabdhimatAM vikurvaNArambhe devanArakANAM ca tatprathamatayA zarIragrahaNa iti, tathA 'dvisamaya' iti dvisamayamAna utkRSTaH vaikriyasaGghAta iti vartate kAlazceti gamyate, sa punaraudArikazarIriNo vaikriyalabdhimatastadvikurvANArambha eva vaikriyasaGghAtaM samayena kRtvA''yuSkakSayAt mRtasyAvigrahagatyA deveSUpapadyamAnasya vaikriyameva saGghAtayato'vaseya iti bhAvanA, zATaH punaH samayameva kAlataH 'vikurvaNAyAM vaikriyazarIraviSayo vinirdiSTa iti gAthAkSarArthaH // adhunA saGghAtaparizATakAlamAnamabhidhitsurAhasaMghAyaNaparisADo jahannao egasamaio hoi / ukkosaM tittIsaM sAyaraNAmAI samaUNA // 168 // ( bhA0) vyAkhyA-iha vaikriyasyaiva saGghAtaparizATaH khalubhayarUpaH kAlato jaghanya ekasAmayiko bhavati, utkRSTastrayastriMzat sAgaropamANi sAgaranAmAni samayonAnIti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastvayam-ubhayaM jahaNNa samao so puNa dusamayaviubiyamayassa / paramatarAI saMghAtasamayahINAI tettIsaM // 1 // idAnIM vaikriyamevAdhikRtya saGghAtAdyantaramabhidhitsurAhasavvaggahobhayANaM sADassa ya aMtaraM viuvvissa / samao aMtamuhuttaM ukkosaM rukkhkaaliiaN||169|| (bhA0) 1 ubhayasmin jaghanyaH samayaH sa punardvisamayavaikriyamRtasya / paramatarANi saMghAtasamayahInAni trayastriMzat // 1 // Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparza karaNasva0 vi01 // 46 // vyAkhyA-iha 'sarvagrahobhayayoH' saGghAtasaMghAtaparizATayorityarthaH, zATasya ca 'antaraM' virahakAlaH 'vaikriyasya' vaikriyazarIrasambandhinaH samayaH saGghAtasyobhayasya ca, antarmuhUrta zATasya, idaM tAvajaghanyaM trayANAmapi kathaM jJAyata iti cet ? yata Aha-utkRSTaM 'vRkSakAlikaM' vRkSakAlenAnantena nivRttaM vRkSakAlikamiti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastvayaM-'saMghAtaMtara samayo dusamayaviuviyamayassa taiyaMmi / so divi saMghAtayato taie va mayassa taiyaMmi // 1 // avigraheNa saGghAtayataH dvitIyasaGghAtaparizATasya samaya evAntaramiti, 'ubhayassa ciraviubiyamayassa deve saviggaha gayassa / sADassaMtomuhuttaM tiNhavi tarukAlamukkosaM // 1 // uktA vaikriyazarIramadhikRtya saGghAtAdivaktavyatA, sAmpratamAhArakamadhikRtyainAM pratipAdayannAhaAhAre saMghAo parisADo a samayaM samaM hoi / ubhayaM jahannamukkosayaM ca aMtomuhuttaM tu||17|| (bhA0) __ vyAkhyA-'AhAra' ityAhArakazarIre saGghAtaH-prAthamiko grahaH parizATazca-paryante mokSazca, kAlataH 'samaya' kAlavizeSa 'sama' tulyaM bhavati, saGghAto'pi samayaM zATo'pi samayamityarthaH, 'ubhayaM' saGghAtaparizATobhayaM gRhyate, tajjaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva bhavatIti vartate, antarmuhUrtamAtrakAlAvasthAyitvAdasyeti garbhArthaH, utkRSTAttu jaghanyo laghutaro veditavya iti gAthArthaH // sAmpratamAhArakamevAdhikRtya saGghAtAdyantaramabhidhAtukAma Aha baMdhaNasADubhayANaM jahannamaMtomuttamaMtaraNaM / ukkoseNa avaDaM puggalapariaDdesUNaM // 171 // (bhA0) // 46 // 1 saMghAtAntaraM samayo dvisamayavaikriyamRtasya tRtIye / sa divi saMghAtayataH tRtIye vA mRtasya tRtIye // 1 // 2 ubhayasya ciravikurvitamRtasya deve savigrahaM gatasya / zATasyAntarmuhUrta trayANAmapi tarukAlamuskRSTam // 1 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-bandhana-saGghAtaH zATaH-zATa eva ubhayaM saGghAtazATau amISAM bandhanazATobhayAnAM 'jaghanya' sarvastokam | 'antarmuhUrtamantaraNam' antarmuhUrtavirahakAlaH, sakRtparityAgAnantaramantarmuhUrtenaiva tadArambhAditi bhAvanA, utkarSataH | arddhapudgalaparAvarto dezono'ntaramiti, samyagdRSTikAlasyotkRSTasyApyetAvatparimANatvAditi gAthArthaH // uktA''hArakazarIramadhikRtya saGghAtAdivaktavyatA, idAnIM taijasakAmeNe adhikRtyA''hateAkammANaM puNa saMtANANAio na sNghaao| bhavvANa hunja sADo selesIcaramasamayaMmi // 172 // (bhA0)| _ vyAkhyA-taijasakArmaNayoH punardvayoH zarIrayoH santAnAnAditaH kAraNAt , kiM ?, na saGghAtaH-na tatprathamatayA grahaNa, prAgeva siddhiprasaGgAt, bhavyAnAM bhavet zATaH keSAzcit , kadeti ?, ata Aha-zailezIcaramasamaye, sa caikasAmAyika eveti gAthArthaH // ubhayaM aNAinihaNaM saMtaM bhavvANa hujja kesiMci / aMtaramaNAibhAvA acaMtaviogao nesiM // 173 // (bhA0) ___ vyAkhyA-'ubhayam' iti saGghAtaparizATobhayaM pravAhamaGgIkRtya sAmAnyena 'anAdyanidhanam' anAdyaparyavasitamityarthaH, 'sAntaM' saparyavasAnamubhayaM bhavyAnAM bhavet keSAJcit , na tu sarveSAmiti, antaramanAdibhAvAdatyantaviyogatazca nAnayoriti gAthArthaH // 173 // athavedamanyajIvaprayoganivRttaM caturvidhaM karaNamiti, Aha caahavAsaMghAo?sADaNaM caraubhayaM3 tahobhayaniseho 4|pdd' 1 saMkha 2 sagaDa 2thUNA 4 jIvapaoge jahAsaMkhaM 1743 JainEducation : For Personal & Private Use Only soluigainelibrary.org
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparza. karaNasva0 vi01 // 462 // SAROSCAMSANCCCCCCES vyAkhyA-athavAzabdaH prakArAntarapradarzanArthaH, 'saGghAta' iti saGghAtakaraNaM, 'sAtanaM ca' zAtanakaraNaM ca 'ubhayaM' saGghA- tazAtanakaraNaM 'tathobhayaniSedha' iti saGghAtaparizATazUnyam / amISAmevodAharaNAni darzayannAha-paTaH zaGkhaH zakaTaM sthUNA, 'jIvaprayoga' iti jIvaprayogakaraNe tatkAyavyApAramAzritya yathAsaGkhyametAnyudAharaNAni samavaseyAni, tathAhi-paTastantusaGghAtAtmakatvAt saGghAtakaraNaM zaGkhastvekAntasATakaraNAdeva zATakaraNaM zakaTaM takSaNakIlikAdiyogAdubhayakaraNaM sthUNA punarUddhatiryakaraNayogAt saMghAtazATavirahAdubhayazUnyA iti gaathaarthH|| uktaM jIvaprayogakaraNam , Aha-jaM jaM nijjIvANaM kIrai jIvappaogao taM taM' ityAdinA'syAjIvakaraNataiva yuktiyukteti, atrocyate, na, abhiprAyAparijJAnAd, ihAdAvevAthavAzabdaprayogataH prakArAntaramAtrapradarzanArthametaduktaM, tatazcAtra vyutpattibhedamAtramAzrIyate, jIvaprayogAt karaNaM jIvaprayogakaraNamiti, jyAyAMzcAnvartha ityalaM prasaGgena / uktaM dravyakaraNaM, sAmprataM kSetrakaraNasyAvasaraH, tatreyaM niyuktigAthA|khittassa nasthi karaNaM AgAsaM jaM akittimobhaavo| vaMjaNapariAvannaM tahAvi puNa ucchkrnnaaii||1017|| __ asyA vyAkhyA-iha 'kSetrasya' nabhasaH 'nAsti karaNaM' nivRttikAraNAbhAvAnna vidyate karaNaM mukhyavRttyA 'AkAzaM kSetra 'yad' yasmAt 'akRtrimo bhAvaH' akRtakaH padArthaH, akRtakasya ca sato nityatvAt karaNAnupapattiriti bhaavH| Aha-| yadyevaM kimiti niyuktikAreNa nikSepagAthAyAmupanyastamiti ?, atrocyate, vyaJjanaparyAyApannaM tathApi punarikSukaraNAdyastyeveti, iha vyaJjanazabdena kSetrAbhivyaJjakatvAt pudgalAH gRhyante, tatsambandhAt paryAyaH kathaJcit prAgavasthAparityAgenAvasthAntarApattirityarthaH, tamApannaM punastathA'pi yadA vivakSyate tadA paryAyo dravyAdananya iti paryAyadvAreNa kSetrakaraNa PROCESCOCONCLOCCA // 462 // Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only Vdjainelibrary.org
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mastIti sabhAvArthA'kSaragamanikA // upacAramAtrA dvekSukaraNAdi, yathekSukSetrakaraNaM zAlikSetrakaraNam, athavA''dizabdAd yatra prarUpyate kriyate veti gAthArthaH // 1017 | ukta kSetrakaraNam, idAnIM kAlakaraNasyAvasaraH, tatreyaM gAthAkAlevi natthi karaNaM tahAvi puNa vaMjaNappamANeNaM / bavabAlavAikaraNehiMDaNegahA hoi vavahAro // 1018 // asyA vyAkhyA -kalanaM kAlaH kalAsamUho vA kAlastasmin kAle'pi na kevalaM kSetrasya kiM ?, nAsti karaNaMna vidyate kRtiH, kutaH ? - tasya vartanAdirUpatvAd, vartanAdInAM ca svayameva bhAvAt, samayAdyapekSAyAM ca paropAdAnatvAditi bhAvanA, Aha-yadyevaM kimiti niryuktikRtopanyastamiti 1, atrocyate, tathA'pi punarvyaJjanapramANena bhavatIti zeSaH, iha vyaJjanazabdena vivakSayA vartanAdyabhivyaJjakatvAd dravyANi gRhyante, tatpramANena - tannItyA tadvalena bhavatIti, tathAhivartanAdayastadvatAM kathaJcidabhinnA eva, tatazca tadvatAM karaNe teSAmapi karaNameveti bhAvanA, samayAdikAlApekSAyAmapi vyavahAranayAdasti kAlakaraNamiti, Aha ca-vavabAlavAdikaraNairanekadhA bhavati vyavahAra iti, atrAdizabdAt kaulavAdIni gRhyante, uktaM ca- 'vaM ca bAlavaM ceva, kolavaM thIviloyaNaM / garAi vaNiyaM ceva, viTThI bhavai sattamA // 1 // eyANi satta karaNANi calANi vati, avarANi sauNimAINi cattAri thirANi, uktaM ca- 'sauNi cauppaya NAgaM kiMchugdhaM ca karaNaM thiraM cauhA / bahulacauddasirattI sauNI sesaM tiyaM kamaso // 1 // esa ettha bhAvaNA - bahulacauddasirAIe sauNI havati, 1 bavaM ca bAlavaM caiva kaulavaM strIvilocanam / garAdi vaNik caiva viSTirbhavati saptamI // 1 // etAni sapta karaNAni calAni varttante, aparANi zakunyAdIni catvAri sthirANi - zakunizcatuSpadaM nAgaH kiMstughnaM ca karaNAni sthirANi catudhI / kRSNacaturdazIrAtrau zakuniH zeSaM trikaM kramazaH // 1 // eSA'tra bhAvanA - kRSNacatuzIrAtrau zakunirbhavati Jain Educatio In all onal For Personal & Private Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasparza AvazyakahAribhadrIyA karaNasva0 vi01 // 46 // 'sesaM tiyaM cauppayAI karaNaM amAvAsAe diyA rAo yato paDivayadiyAya, tao suddhapaDivayaNisAdau bavAINi havaMti, eesiM ca parijANaNovAo-pakkhatihao duguNiyA durUvahINA ya sukkapakkhaMmi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAdhiyaM rattiM // 1 // esettha bhAvaNA-ahigayadiNaMmi karaNajANaNatthaM pakkhatihio duguNiyatti-ahigayatihiM paDucca aigaA duguNA kajaMti, jahA suddhacautthIe duguNA aTTa havaMti 'durUvahINa'tti tao doNNi rUvANi pADiti, sesANi cha sattahiM bhAge devasiyaM karaNaM bhavai, ettha ya bhAgAbhAvA chacceva, tao bavAikameNa cAduppaharigakaraNabhogeNaM cautthIe divasao vaNiyaM havai, 'taM ciya rUvAhiyaM rattiti rattIe viTThI, kaNhapakkhe puNo do rUvA Na pADijaMti, evaM savattha bhAvaNA kAyacA, bhaNiyaM ca-'kiNhanisi taiya dasamI sattamI cAuddasIya aha viTThI / sukkacautthekArasi nisi aTThami punnimA ya divA // 1 // suddhassa paDivayanisi paMcamidiNa ahamIe rattiM tu / divasassa bArasI punnimA ya ratiM bavaM hoi // 2 // 1 zeSaM trayaM catuSpadAdikaraNaM amAvAsyAyA divA rAtrau ca tataH pratipahivase ca, tataH zuddhapratipannizAdau bavAdIni bhavanti, eteSAM ca parijJAnopAyaH-pakSatithayo dviguNitA dvirUpahInAzca zuklapakSe / saptahate daivasikaM tadeva rUpAdhikaM rAtrau // 1 // eSA'tra bhAvanA-adhikRtadine karaNajJAnArtha pakSatithayo dvigunnitaa| iti adhikRtatithiM pratItya atigatA dviguNAH kriyante, yathA zuklacaturthyAM dviguNA aSTa bhavanti, dvirUpahInA iti tato dve rUpe pAtyete, zeSANi SaT saptabhirbhAge | devasikaM karaNaM bhavati, atra ca bhAgAbhAvAt SaDeva, tato bavAdikrameNa cAtuSpAharikakaraNabhogena caturthI divase vaNik bhavati, 'tadeva rUpAdhikaM rAtrA' viti | rAtrau viSTiH, kRSNapakSe puna rUpe na pAtyete, evaM sarvatra bhAvanA karttavyA, bhaNitaM ca-kRSNe nizi tRtIyAyAM dazamyAM saptamyAM caturdazyAM ati viSTiH / | zukke caturthI ekAdazyAM nizi aSTamyAM pUrNimAyAM ca divA ||1||shuklsy pratipannizi paJcamIdine aSTamyA rAtrau tu / dvAdazyA divase pUrNimAyAzca rAtrI bavaM bhavati // 2 // // 463 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Dlanelibrary.org
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahalassa cautthIe divA ya taha sattamIi rAtimi / ekkArasIya u divA bavakaraNaM hoi nAyaba // 3 // ityalaM prasaGkaneti gaathaarthH||1018 // uktaM kAlakaraNam , adhunA bhAvakaraNamabhidhIyate, tatra bhAvaH paryAya ucyate, tasya ca jIvAjIvopAdhibhedena dvibhedatvAt tatkaraNamapyoghato dvividhameveti, ata AhajIvamajIve bhAve ajIvakaraNaM tu tattha vannAI / jIvakaraNaM tu duvihaM suakaraNaM no asuakaraNaM // 1019 // __vyAkhyA-ihAnusvArasyAlAkSaNikatvAjIvAjIvayoH sambandhi 'bhAva' iti bhAvaviSayaM karaNamavaseyamiti, alpavakta-| vyatvAdajIvabhAvakaraNamevAdAvupadarzayati-'ajIvakaraNaM tu' tuzabdasya vizeSaNArthatvAdajIvabhAvakaraNaM parigRhyate. 'tatra' tayormadhye varNAdi, iha paraprayogamantareNAbhrAde nAvontaragamanaM tadajIvabhAvakaraNam , AdizabdAd gandhAdiparigrahaH, tatrA''ha-nanu ca dravyakaraNamapi vizrasAviSayamitthaMprakAramevoktaM, ko nvatra bhAvakaraNe vizeSa iti !, ucyate, iha bhAvAdhikArAt paryAyaprAdhAnyamAzrIyate tatra tu dravyaprAdhAnyamiti vizeSaH, jIvakaraNaM tu punaH dvividha' dviprakAraM-zrutakaraNaM nozru-I takaraNaM ca, zrutakaraNamiti zrutasya jIvabhAvatvAcchrutabhAvakaraNaM, nozrutabhAvakaraNaM ca guNakaraNAdi, cazabdasya | vyavahitaH sambandha iti gaathaarthH|| 1019 // sAmprataM jIvabhAvakaraNenAdhikAra iti tadeva yathoddiSTaM tathaiva bhedtH| pratipipAdayiSurAhabaddhamabaddhaM tu suaM baddhaM tu duvAlasaMga niddiSTaM / tavvivarIamabaddhaM nisIhamanisIha baddhaM tu // 1020 // 1 kRSNasya caturthyA divase ca tathA saptamyAM rAtrau / ekAdazyAstu divase babakaraNaM bhavati jJAtavyam // 3 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 464 // Jain Educati vyAkhyA--iha baddhamabaddhaM tu zrutaM, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? - laukikalokottara bhedamidamevamiti, tatra padya - gadyabandhanAd baddhaM zAstropadezavat, ata evAha-baddhaM tu dvAdazAGgam - AcArAdi gaNipiTakaM nirdiSTaM, tuzabdasya vizeSaNArthatvAlokottaramidaM, laukikaM tu bhAratAdi vijJeyamiti, tadviparItamabaddham laukika lokottara bhedamevAvaseyamiti, 'nisIhamanisIha baddhaM tu'tti iha vaddhazrutaM niSIthamaniSIthaM ca, tuzabdaH pUrvavat, tatra rahasye pAThAd rahasyopadezAcca pracchannaM niSIthamucyate, prakAzapAThAt prakAzopadezatvAccAniSIthamiti gAthArthaH // 102 // sAmpratamaniSIthaniSIthayoreva svarUpapratipAdanAyAha bhUApariNayavigae saddakaraNaM taheva na nisIhaM / pacchannaM tu nisIhaM nisIhanAmaM jaha'jjhayaNaM // 1021 // vyAkhyA - bhUtam - utpannam apariNataM nityaM vigataM vinaSTaM tatazca bhUtApariNatavigatAni, etaduktaM bhavati - 'uppaNNe i vA vigae i vA dhuve i vA' ityAdi, zabdakaraNamityanenoktimAha, tathA coktam- 'uttI tu saddakaraNe' ityAdi, tadevaM bhUtAdizabdakaraNaM 'na niSItha' miti niSIrthaM na bhavati, prakAzapAThAt prakAzopadezatvAcca, pracchannaM tu niSIthaM rahasyapAThAd rahasyopadezAcca niSIthanAma yathA'dhyayanamiti gAthArthaH // 1021 // athavA niSIthaM guptArthamucyate, "jaihA-aggANIe virie asthinatthiSpavAyaputre ya pATho - jatthego dIvAyaNo bhuMjai tattha dIvAyaNasayaM bhuMjai jattha dIvAyaNasayaM bhuMjai tattha 1 uktistu zabdakaraNe 2 yathA'prAyaNIye vIrye astinAstipravAdapUrve ca pAThaH yatraiko dvIpAyano bhuGkte tatra dvIpAyanazataM bhuGkte, yatra dvIpAyanazataM bhuGkte tatraiko national For Personal & Private Use Only sUtrasparza0 vi0 1 karaNasva0 // 464 // jainelibrary.org
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ ego 'dIvAyaNo bhujai, evaM hammai vi jAva jattha dIvAyaNasayaM hammai tatthego dIvAyaNo hammai," tathA cAmumevArthamabhidhAtukAma AhaaggeNIaMmi ya jahA dIvAyaNa jattha ega tattha sayaM / jattha sayaM tatthego hammai vA jhuMjae vAvi // 1022 // vyAkhyA-sampradAyAbhAvAnna pratanyata iti // evaM baddhamabaddhaM AesANaM havaMti paMcasayA / jaha egA marudevI accaMtatthAvarA siddhA // 1023 // vyAkhyA-'evam' ityanantaroktaprakAraM 'baddhaM' lokottaraM, laukikaM tvatrAraNyakAdi draSTavyam , abaddhaM punarAdezAnAM bhavanti paJca zatAni, kimbhUtAni?, ata Aha-yathaikA-tasmin samaye'dvitIyA 'marudevI' RSabhajananI 'atyantasthAvarA' ityanAdivanaspatikAyAdudvRttya 'siddhA' niSThitArthA saJjAteti,upalakSaNametadanyeSAmapi svayambhUramaNajaladhimatsyapadmapatrANAM valayavyatiriktasakalasaMsthAnasambhavAdInAmiti, laukikamapya DDikApratyaDikAdikaraNaM granthAnibaddhaM veditavyamiti gAthArthaH | // 1023 // atra vRddhasampradAyaH-Aruhae pavayaNe paMca AesasayANi jANi aNibaddhANi, tatthegaM marudevA Navi aMge Na uvaMge pATho atthi jahA-accaMta thAvarA hoiUNa siddhatti, biiyaM sayaMbhuramaNe samudde macchANaM paumapattANa ya savasaMThANANi dvIpAyano bhukte, evaM hanyate'pi yAvat yatra dvIpAyanazataM hanyate tatraiko dvIpAyano hanyate 2 Arhate pravacane paJcAdezazatAni yAnyanibaddhAni, tatraikaM marudevA naivAGge nopAGge pATho'sti yathA-atyantaM sthAvarA (da) bhUtvA (anAdivanaspaterAgatya) siddheti, dvitIyaM svayambhUramame samudra matsyAnAM padmapatrANAM ca sarvasaMsthAnAni dal Educa Latona For Personal & Private Use Only IN w .jainelibrary.org
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 465 // asthi valayasaMThANaM motuM, taiyaM viNhussa sAtiregajoyaNasayasahassaviDavaNaM, cautthaM karaDaokuruDA *dosaTTiyaruvajjhAyA, kuNAlANayarIe niddhamaNamUle vasahI, varisAsu devayANukaMpaNaM, nAgarehi nicchuhaNaM, karaDeNa rUsieNa vRttaM- ' varisa deva ! kuNAlAe,' ukkuruDeNa bhaNiyaM - 'dasa divasANi paMca ya' puNaravi karaDeNa bhaNiyaM - 'muTThimettAhiM dhArAhiM' ukkuruDeNa bhaNiyaM'jahA rattiM tahA divaM ' evaM vottUNamavakkaMtA, kuNAlAevi paNNarasa divasa aNubaddhavarisaNeNaM sajANavayA (sA) jaleNa ukkaMtA tao te taiyavarise sAee Nayare do'vi kAlaM kAUNa ahe sattamAe puDhavIe kAle Narage bAvIsasAgarovamaTThiIA NeraiyA saMvRttA | kuNAlANayarIviNAsakAlAo terasame varise mahAvIrassa kevalaNANasamuppattI / evaM anibaddhaM, evamAi paMcAesasayANi abaddhANi // evaM loiyaM abaddhakaraNaM battIsaM aDDiyAo battIsaM paJcaDDiyAo solasa karaNANi, logappavAhe paMcadvANANi taMjahA - AlIDhaM paccAlIDhaM vaisAhaM maMDalaM samapayaM, tatthAlIDhaM dAhiNaM pAyaM aggaohuttaM kAuM 1 santi valayasaMsthAnaM muktvA, tRtIyaM viSNoH sAtirekayojanazatasahasraM vaikriyaM caturtha kuruTotkuruTau doSArttetaropAdhyAyau kuNAlAyAM nagaryAM nirdhamana ( jalanirgamanamArga ) mUle vasatiH ( tayoH), varSAsu ( varSAvAse ) devatAnukampanaM, nAgarairniSkAzanaM, karaTena ruSTenotaM- 'varSa deva ! kuNAlAyAM,' utkuruTena bhaNitaM - 'daza divasAn paJca ca punarapi karaTena bhaNitaM - muSTimAtrAbhirdhArAbhiH' utkuruTena bhaNitaM - 'yathA rAtrau tathA divA' evamuktvA'pakrAntI, kuNAlAyAmapi paJcadazadivasAnubaddhavarSaNena sajanapadA ( kuNAlA ) jalenApakrAntA, tatastau tRtIye varSe sAkete nagare dvAvapi kAlaM kRtvA'dhaH saptamyAM pRthivyAM kAle narake dvAviMzatisAgaropama sthitiko nairayikau saMvRttau / kuNAlAnagarIvinAzakAlA trayodaze varSe mahAvIrasya kevalajJAnasamutpattiH / etadanibaddhaM, evamAdIni paJcAdezazatAni abaddhAni // evaM laukikamabaddhakaraNaM dvAtriMzadaDDikAH dvAtriMzatpratyaDDikAH SoDaza karaNAni, lokapravAhe paJca sthAnAni tadyathA - AlIDhaM pratyAlIDhaM vaizAkhaM maNDalaM samapAdaM tatrAlIDhaM dakSiNaM pAdamapratobhUtaM kRtvA * dosaDhiyaruva0 For Personal & Private Use Only sUtrasparza0 karaNasva0 vi0 1 // 465|| Sainelibrary.org
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ *A*SUSRUSSISK vAmapAyaM pacchaohattaM osArei, aMtaraM doNhavi pAyANaM paMcapAyA, evaM ceva vivarIyaM paccAlIDhaM, vaisAhaM paNhIo abhitarAhuttIo samaseDhIe karei, aggimayalo bahirAhutto, maMDalaM dovi pAe dAhiNavAmahattA osArettA UruNovi AuMTAvei jahA maMDalaM bhavai, aMtaraM cattAri payA, samapAyaM dovi pAe samaM niraMtaraM Thavei, eyANi paMcaTThANANi, logappavAe(he) sayaNakaraNaM chaThaM ThANaM, ityalaM vistareNa // uktaM zrutakaraNam , adhunA nozrutakaraNamabhidhitsurAhanosuakaraNaM davihaM guNakaraNaM taha ya jhuMjaNAkaraNaM / guNakaraNaM puNa duvihaM tavakaraNe saMjame atahA // 1024 // __ vyAkhyA-zrutakaraNaM na bhavatIti nozrutakaraNam, 'amAnonAH pratiSedhavAcakA' iti vacanAt , 'dvividhaM dviprakAraM 'guNakaraNam' iti guNAnAM karaNaM guNakaraNaM, guNAnAM kRtirityarthaH, 'tathA' iti nirdeze 'caH' samuccaye vyavahitazcAsya yogaH, kathaM ?, 'yojanAkaraNaM ca manaHprabhRtInAM vyApArakRtizcetyarthaH, guNakaraNaM punaH 'dvividhaM' dviprakAra, kathaM ?, 'tapakaraNam' iti tapasaH anazanAderbAhyAbhyantarabhedabhinnasya karaNaM tapaHkaraNaM, tapaHkRtiriti hRdayaM, tathA 'saMjame atti saMyamaviSayaM ca paJcAzravaviramaNAdikaraNamiti bhAva ityayaM gaathaarthH|| 1024 // idAnIM yojanAkaraNaM vyAcikhyAsurAhajhuMjaNakaraNaM tivihaM maNa 1 vayarakAe azmaNasi sccaaii| sahANi tesi bheocau1cauhArasattahA3 ceva 1025 vAmapAdaM pazcAtkRtyApasArayati, antaraM dvayorapi pAdayoH paJca pAdAH, evameva viparItaM pratyAlIDhaM, vaizAkha pANI abhyantare samazreNyA karoti, agratalau bAhyataH, maNDalaM dvAvapi pAdau dakSiNavAmataH apasArya UrU api AkuJcati yathA maNDalaM bhavati, antaraM catvAraH pAdAH, samapAdaM dvAvapi pAdau samaM nirantaraM sthApayati, etAni paJca sthAnAni, lokapravAde (6) zayanakaraNaM SaSThaM sthAnam / For Personal & Private Use Only 10mjainelibrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka-I hAribhadrIyA // 466 // ROSCORMAN vyAkhyA-yojanAkaraNaM 'trividhaM triprakAraM 'maNavaikAe yatti manovAkkAyaviSayaM, tatra 'manasi satyAdi' manoviSaya | sUtrasparza satyAdiyojanAkaraNaM tadyathA-satyamanoyojanAkaraNam , asatyamanoyojanAkaraNaM, satyamRSAmanoyojanAkaraNam , asatyA- karaNasva0 mRSAmanoyojanAkaraNamiti, svasthAne pratyeka manovAkAyalakSaNe 'teSAM' yojanAkaraNAnAM 'bhedaH' vibhAgaH 'cau cauhA sattahA vi01 ceva'tti ayamatra bhAvArthaH-manoyojanAkaraNaM caturbhedaM satyamanoyojanAkaraNAdi darzitameva, evaM vAgyojanAkaraNamapi caturbhedameva draSTavyaM, kAyayojanAkaraNaM tu saptabhedaM, tadyathA-audArikakAyayojanAkaraNam , evamaudArikamizram , evaM |vaikriyakAyaH evaM vaikriyamizram, evamAhArakakAyaH evamAhArakamizram , evaM kArmaNakAyayojanAkaraNamiti gaathaarthH|| 1025 // itthaM tAvad vyAvarNitaM yathoddiSTaM karaNam , adhunA'tra yenAdhikAra iti tadarzanAyA''ha|bhAvasuasaddakaraNe ahigAro itya hoi kAyavyo / nosuakaraNe guNajhuMjaNe a jahasaMbhavaM hoi // 1026 // | vyAkhyA-bhAvazrutazabdakaraNe 'adhikAraH' avatAro bhavati kartavyaH zrutasAmAyikasya, na tu cAritrasAmAyikasya, | tasya ante yathAsambhavAbhidhAnAd, iha cabhAvazrutaM sAmAyikopayoga eva, zabdakaraNamapyatra tacchabdaviziSTaH zrutabhAva eva |vivakSito na tu dravyazrutamiti, tatra vastuto'syAnavatArAt, tathA nozrutakaraNamadhikRtya 'guNajhuMjaNe ya'tti guNakaraNe // 466 // yojanAkaraNe ca yathAsambhavaM bhavati, adhikaraNamiti gamyate, tatra yathAsambhavamiti guNakaraNe cAritrasAmAyikasyAvatAraH,4|| tapaHsaMyamaguNAtmakatvAccAritrasya, yojanAkaraNe ca manovAgyojanAyAM satyAsatyAmRSAdvaye dvayasyApi bhAvanIyaH, kAyayoja SAK0809043ASISESEISOS dan Edu a l For Personal & Private Use Only a ujainelibrary.org
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ BAAR nAyAmapi dvayasyAdyasyaiveti gAthArthaH // 1026 // sAmprataM sAmAyikakaraNamevAvyutpannavineyavargavyutpAdanArtha saptabhiranuyogadvAraiH kRtAkRtAdibhiH nirUpayannAha kayAkayaM 1 keNa kayaM 2 kesu avvesu kIraI vAvi 3 / kAhe va kArao 4 nayao 5 karaNaM kaivihaM 6 (ca) kahaM 71 // 1027 // | vyAkhyA-'kayAkayati sAmAyikasya karaNamiti kriyAM zrutvA codaka AkSipati-etatsAmAyikamasyAH kriyAyAH prAkU kiM kRtaM kriyate ? AhozvidakRtamiti, ubhayathA'pi doSaH, kRtapakSe bhAvAdeva karaNAnupapatteH, akRtapakSe'pi vAndhyeyAderiva karaNAnupapattireveti, atra nirvacanaM, kRtaM cAkRtaM ca kRtAkRtaM, nayamatabhedena bhAvanA kAryA, kena kRtamiti vaktavyaM, tathA keSu dravyeSviSTAdiSu kriyate?, kadA vA kArako'sya bhavatIti vaktavyaM, 'nayata' iti kenAlocanAdinA nayeneti, tathA karaNaM 'kaivihaM' katibhedaM 'kathaM' kena prakAreNa labhyata iti vaktavyamayaM gAthAsamAsArthaH // 1027 // avaya vArtha tu pratidvAraM bhASyakAra eva vakSyati, tatrA''dyadvArAvayavArthAbhidhitsayA''hahai uppannANuppannaM kayAkayaM ittha jaha nmukkaare|daa01||kennNti atthaotaM jiNehiM suttaM gnnhrehiN||17||(daa02)bhaa0 RI vyAkhyA-ihotpannAnutpannaM kRtAkRtamabhidhIyate, sarvameva ca vastUtpannAnutpannaM kriyate, dravyaparyAyobhayarUpatvAdvastuna iti, atra naigamAdinayairbhAvanA kAryeti, ata evA''ha-atra yathA namaskAre nayabhAvanA kRtA tathaiva kartavyeti gamyate, Jain Education For Personal & Private Use Only wwwjainelibrary.org
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha 4564 sUtrasparza0 karaNasva vi01 drIyA // 467|| sA punarnamaskArAnusAreNaiva bhAvanIyeti dvAram / sA puNa bhAvaNA-iha kei uppannaM icchaMti, kei aNuppannaM icchaMti, te ya NegamAI satta mUlaNayA, tattha Negamo'Negaviho, tatthAiNegamassa aNuppannaM kIrai No uppaNNaM, kamhA ?, jahA paMca asthikAyA NiccA evaM sAmAIyaMpi Na kayAi NAsi Na kayAi Na bhavadi Na kayAi Na bhavissai, bhuviM ca bhavai a bhavissai, dhuve Niie akkhae abae avahie Nicce Na esa bhAve keNai uppAie-1 ttikaTTa, jadAvi bharaheravaehiM vAsehiM vocchijai tayAvi mahAvidehe vAse abocchittI tamhA aNuppannaM / sesANaM NegamANaM chaha ya saMgahAINa nayANaM uppannaM kIrai, jeNaM paNNarasasuvi kammabhUmIsu purisaM paDucca uppajai, jai uppannaM kahaM uppannaM ?, tiviheNa sAmitteNa uppattI bhavai, taMjahA-samuThThANeNaM vAyaNAe laddhIe, tattha ko Nao ke uppattiM icchai ?, tattha je paDhamavajA NegamA saMgahavavahArA ya te tivihaMpi uppattiM icchaMti, samuThThANeNaM jahA titthagarassa saeNaM uvaTThANeNaM, vAyaNAe vAyaNAyariyaNissAe jahA bhagavayA goyamasAmI vAio, laddhIe vA abhaviyassa sA punarbhAvanA-iha kecidutpannamicchanti, kecidanutpancamicchanti, te ca naigamAdayaH sapta mUlanayAH, tatra naigamo'nekavidhaH, tatrAdinaigamasyAnutpanna kriyate notpannaM, kasmAta!, yathA paJcAstikAyA nityA evaM sAmAyikamapi na kadAcinnAsIt na kadAcinna bhavati na kadAcina bhaviSyati, bhUtaM ca bhavati ca bhavivyati, dhruvaM naityikaM akSayamavyayaM bhavasthitaM nityaM naiSabhAvaH kenacidutpAdita itikRtvA,yadApi bharatairavateSu varSeSu vyucchidyate tadA'pi mahAvideheSu varSeSu avyavacchittiH | tasmAdanutpannaM / zeSANAM naigamAnAM SaNNAM ca saMgrahAdInAM nayAnAmutpannaM kriyate, yataH paJcadazasvapi karmabhUmiSu puruSaM pratItyotpadyate, yadyutpannaM kathamutpannaM ?, trividhena svAmitvenotpattirbhavati, tadyathA-samutthAnena vAcanayA labdhyA, tatra ko nayaH kAmutpattimicchati ?, tatra ye prathamavarjA naigamAH saMgrahavyavahArau ca te trividhAmapyutpatimicchanti, samutthAnena yathA tIrthakarasya svakenotthAnena, vAcanayA vAcanAcArya nizrayA yathA bhagavatA gautamasvAmI vAcitaH, labdhyA vA'bhavyasya %A4-4-MASO // 467 // Jalt Education International For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASSASSASSONISSOS tthi, bhaviyassa puNa uvaesagamaMtareNAvi paDimAi daNaM sAmAiyAvaraNijANa kammANa khaovasameNaM sAmAiyaladdhI samuppajjai, jahA sayaMbhUramaNe samudde paDimAsaMThiyA ya macchA paumapattAvi paDimAsaMThidA sAhasaMThiyA ya, savANi kira tattha saMThANANi asthi mottUNa valayasaMThANaM, erisaMNatthi jIvasaMThANaMti, tANi saMThANANi daLUNa kassai saMmattasuyacarittAcarittasAmAiyAi uppajejA / ujjusuo paDhama samuTThANeNaM necchai, kiM kAraNaM, bhagavaM ceva uThANaM, sa eva vAyaNAyario goyamappabhiINaM, teNa duvihaM-vAyaNAsAmittaM laddhisAmittaM ca, jaM bhaNiyaM-vAyaNAyariyaNissAe sAmAiyaladdhI jassa uppajjai, tiNi saddaNayA laddhimicchati, jeNa uThANe vAyaNAyarie ya vijamANevi abhaviyassa Na uppajai, labdherabhAvAt , evaM uppaNNaM aNuppaNNaM vA sAmAiyaM kajai, kayAkayaMti dAraM gataM, adhunA dvitIyadvAramadhikRtyA''ha-'kena' iti, kena kRtamityatra nirvacanam, 'arthataH' arthamaGgIkRtya 'tat' sAmAyika 1 nAsti, bhavyasya punarupadezakamantareNApi pratimAdi dRSTvA sAmAyikAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayopazamena sAmAyikalabdhiH samutpadyate, yathA svayambhUramaNe samudre pratimAsaMsthitAzca matsyAH padmapatrANyapi pratimAsaMsthitAni sAdhusaMsthitAni ca, sarvANi kila tatra saMsthAnAni santi muktvA valayasaMsthAnaM, IdRzaM nAsti jIvasaMsthAnamiti, tAni saMsthAnAni dRSTvA kasyacitsamyaktvazrutacAritrAcAritrasAmAyikAdirutpadyeta / RjusUtraH prathamAM samutthAnena (iti) necchati, kiM kAraNaM?, bhagavAnevotthAnaM, sa eva vAcanAcAryoM gautamaprabhRtInAM, tena dvividhaM vAcanAsvAmitvaM labdhisvAmitvaM ca, yadbhaNitaM-vAcanAcAryanizrayA sAmAyikalabdhiryasyotpadyate, trayaH zabdanayA labdhimicchanti, yena utthAne vAcanAcAyeM ca vidyamAne'pi abhavyasya notpadyate, evamutpanna anutpannaM vA sAmAyika | kriyate, kRtAkRtamiti dvAraM gataM / dain Education International For Personal & Private Use Only M inelibrary.org
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 468 // Jain Education 'jinaiH' tIrthakaraiH, sUtraM tvaGgIkRtya gaNadharairiti, vyavahAramatametat, nizcayamataM tu vyaktyapekSayA yo yatsvAmI tattenaiveti, vyaktyapekSazceha tIrthakaragaNadhara yorupanyAso veditavyaH, pradhAnavyaktitvAd, anyathA punaruktadoSaprasaGga iti uktaM ca bhASyakAreNa - 'NaNu Niggame gayaM ciya keNa kayaMti tti kA puNo pucchA? / bhaNNai sa bajjhakattA ihaMtaraMgo viseso'yaM // 1 // " bAhyakartA sAmAnyenAntaraGgastu vyaktyapekSayeti bhAvanA, ayaM gAthArthaH // sAmprataM keSu dravyeSu kriyata ityetad vivRNvannAha - taM kesu kIraI tattha negamo bhaNai iTThadavvesu / sesANa savvadavvesu pajjavesuM na savrvvasuM // 176 // (dA0 3) (bhA0 ) vyAkhyA--'tat' sAmAyikaM 'keSu' dravyeSu sthitasya sataH 'kriyate' nirvartyata iti dravyeSu praznaH, nayapravibhAgeneha nirvacanaM tatra 'Negamo bhaNaI' naigamanayo bhASate - 'iSTadravyeSu' iti manojJapariNAmakAraNatvAnmanojJeSveva zayanAzanAdidravyeSviti, tathAhi- 'maiNuSNaM bhoyaNaM bhoccA, maNuNNaM sayaNAsaNaM / maNuNNaMsi agAraMsi, maNuNNaM jhAyae muNI // 1 // ityAgamaH, 'zeSANAM' saGgrahAdInAM sarvadravyeSu, zeSanayA hi pariNAmavizeSAt kasyacit kiJcinmanojJamiti vyabhicArAt sarvadravyeSu sthitasya kriyate yatra manojJaH pariNAma iti manyante, paryAyeSu na sarveSvavasthAnAbhAvAt, tathAhi - yo yatra niSadyAdau sthitaH na sa tatra tatsarvaparyAyeSu, ekabhAga eva sthitatvAt itthaM caitadaGgIkartavyam, anyathA punaruktadoSaprasaGgaH tathA coktaM 1 nanu nirgame gatameva kena kRtamitIti kA punaH pRcchA ? / bhaNyate sa bAhyakarttA ihAntaraGgo vizeSo'yam // 1 // 2 manojJaM bhojanaM bhuktvA manojJaM zayanAsanam / manojJe'gAre manojJaM dhyAyati muniH // 1 // Donal For Personal & Private Use Only sUtrasparza0 karaNasva0 vi0 1 // 468 //
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyakAreNa - "NaNu bhaNiyamuvagdhAe kesutti ihaM kao puNo pucchA ? / ketti tattha visao iha kesu Thiyassa tallAho // 1 // to kiha sabaddadhAvatthANaM ? NaNu jAimettavayaNAo / dhammAisavadadhAhAro sabo jaNo'vassaM // 2 // " athavopodghAte sarvadravyANi viSayaH sAmAyikasya, iha tAnyeva sarvadravyANi sAmAyikasya hetuH, zraddheyajJeyakriyAnibandhanatvAt, athavA'nyathA punarukta parihAraH- kRtAkRtAdigAthAyAM kRtamakRtaM vA sAmAyikaM kArya karma, karturIpsitatamatvAt kena kRtamiti kartuH praznaH keSu dravyeSviti sAdhakatamakaraNapraznaH, prAkRte tRtIyAbahuvacanaM saptamIbahuvacanatulyaM tRtIyArthe vA saptamIM kRtvA nirdezaH, na caitadapi svamanISikAvyAkhyAnaM, yato bhASyakAreNApyabhyadhAyi - "viseovi uvagghAe kesuttIhaM sa eva he utti / saddheyaNeyakiriyANibaMdhaNaM jeNa sAmaiyaM // 1 // ' ahavA kayAkayAisu kajjaM keNa va kayaM ca kattatti / kesutti karaNabhAvo tatiyatthe sattamIM kAuM // 2 // ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 176 // dvAraM // sAmprataM kadA kArako'sya bhavatItyetannayairnirUpayannAha - kAhu ? udiTThe negama uvaTThie saMgaho a vavahAro / ujjasuo akkamaMte sahu samattaMmi uvutto|| 177 // (dA04) (bhA0) vyAkhyA -kadA'sau sAmAyikasya kArako bhavatIti praznaH, iha nayairnirvacanaM 'uddiTThe Negama'tti uddiSTe sati naigamo 1 nanu bhaNitamupodghAte kedhvitIha kutaH punaH pRcchA ? / keSviti tatra viSaya iha keSu sthitasya tallAbhaH // 1 // tadA kathaM sarvadravyAvasthAnaM ? nanu jAtimAtravacanAt / dharmAdisarvadravyAdhAraH sarvo jano'vazyam // 2 // 2 viSayo'pyu (yo vo ) podghAte kevvitIha sa eva heturiti / zraddhe yajJeya kriyAnibandhanaM yena sAmAyikam // 1 // athavA kRtAkRtAdiSu kArye kena vA kRtaM ca kartteti / keSviti karaNabhAvaH tRtIyArthe saptamIM kRtvA // 2 // For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasparza Avazyaka hAribhadrIyA karaNasva0 vi01 // 469 // CAREERRORAN manyate, iyamatra bhAvanA-sAmAnyagrAhiNo naigamanayasyoddiSTamAtra eva sAmAyike guruNA ziSyo'nadhIyAno'pi takriyA'nanuSThAyI san sAmAyikasya kartA vanagamanapasthitaprasthakakartRvat , yasmAduddezo'pi tasya kAraNaM sAmAyikasya, tasmiMzca kAraNe kAryopacAraH, "uvaThie saMgaho ya vavahArotti saGgraho vyavahArazca manyate-upasthitaH san kArako bhavatIti, iyamatra bhAvanA-ihoddezAnantaraM vAcanAprArthanAya yadA vandanaM dattvopasthito bhavati tadA pratyAsannatarakAraNatvAt saGgrahavyavahArayoH kAraka iti, RjusUtra AkrAman kArako bhavatIti manyate, etaduktaM bhavati-uddezAnantaraM gurupAdamUle vanditvopasthitaH-sAmAyikaM paThitumArabdhaH kArakaH, vRddhAstu vyAcakSate-na paThanneva, kintu samApteH kAraka iti sAmAyikatriyAM vA pratipadyamAnastadupayogarahito'pi kArakaH, yasmAt sAmAyikArthasya sAmAyikazabdakriye asAdhAraNaM kAraNam , asAdhAraNakAraNena ca vyapadeza iti, 'saGa samattaMmi uvauttotti zabdAdayo nayA manyante-samApte satyupayukta eva kArako bhavati, trayANAM ca zabdAdInAM nayAnAM zabdakriyAviyukto'pi sAmAyikopayuktaH kArakaH, manojJatathApariNAmarUpatvAt sAmAyikasyeti bhAvanA, ayaM gAthArthaH // 177 // kadA kAraka iti gataM, nayato-nayaprapaJcata ityarthaH, athavA kadA |kAraka ityetAvad dvAraM gataM, nayata ityetattu dvArAntarameva, atastadabhidhitsayA''ha AloaNA ya 1 viNae 2 khitta 3 disA'bhiggahe a4 kAle 5 / rikkha 6 guNasaMpayA vi a 7 abhivAhAre a8 atttthme||178|| (dA05)(bhA0) vyAkhyA-ihA''bhimukhyena gurorAtmadoSaprakAzanamU-AlocanAnayaH, tathA vinayazca padadhAvanAnurAgAdiH, tathA // 469 // dalin Educati o nal For Personal & Private Use Only manjainelibrary.org
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kSetrama' ikSakSetrAdi, tathA digabhigrahazca vakSyamANalakSaNaH, kAlazcAharAdiH, tathA rikSasampat-nakSatrasaMpat guNasaMpacca BI guNAH-priyadharmAdayaH, abhivyAharaNam abhivyAhArazcASTamo naya iti gAthAsamAsArthaH // 178 // vyAsArthaM tu pratipadaM 4i | bhASyakAra eva samyag nyakSeNa vakSyati, tathA cA''dyadvAravyAcikhyAsayA''hapavvajAe juggaM tAvai AloaNaM gihtthesuN| uvasaMpayAi sAhusa sutte atthe tadubhae a||179|| (pa01(bhA0) vyAkhyA-pravrajyAyAH-niSkramaNasya yat prANijAtaM strIpuruSanapuMsakabhedaM 'yogyam' anurUpaM tadanveSaNaM, yaditi | vAkyazeSaH, tAvatyevA''locanA'valokanA vA, keSu?-'gRhastheSu gRhasthaviSaya iti, etaduktaM bhavati-yogyaM hi sarvopAdhizu meva bhavati, tatazca tadanveSaNena sarvasyaiva vidheH kastvaM ? ko vA te nirvedaH? ityAdipraznAderAkSepa iti, tatazca prayuktAlocanasya yogyatA'vadhAraNAnantaraM sAmAyikaM dadyAt, na zeSANAM pratiSiddhadIkSANAmiti nayaH / evaM tAvad gRhasthasyAkRtasAmAyikasya sAmAyikArthamAlocanoktA, sAmprataM kRtasAmAyikasya yateH pratipAdayannAha-upasampadi sAdhuSu Alo caneti vartate, sUtre arthe tadubhaye ca, iyamatra bhAvanA-sAmAyikasUtrAdyarthaM yadA kazcidupasampadaM prayacchati yatistadAs|sAvAlocanAM dadAti, atra vidhiH sAmAcAryAmukta eva, Aha-alpaM sAmAyikasUtraM, tatkathaM tadarthamapi yaterupasampat?, tadabhAve vA kathaM yatiH ? kathaM vA pratikramaNamantareNa zuddhiriti ?, atrocyate, mandaglAnAdivyAghAtAd vismRtasUtrasya sUtrArthamapyupasampadaviruddhaiva, eSyatkAlaM vA duSSamAntamAlokyAnAgatAmarSakaM sUtramiti, tadabhAve'pi ca tadA cAritrapari dain Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparza karaNasva0 vi01 // 470 // NAmopetatvAdasau yatireva, zuddhizcAsya yAvat sUtramadhItaM tAvat tenaiva pratikramaNaM kurvata ityalaM vistareNeti gaathaarthH|| | // 179 // dvAram // adhunaikagAthayaiva vinayAdidvAratrayaM vyAcikhyAsurAha Aloie viNIassa dijae taM (paDi 2) pasatthakhittaMmi / (pa03) abhigijjha do disAo caraMti vA jahAkamaso // 180 // (504) (bhAra) vyAkhyA-Alocite sati vinItasya, pAdadhAvanAnurAgAdivinayavata ityarthaH, uktaM ca bhASyakAreNa- aNuratto bhattigao amuI aNuyattao visesaNNU / ujuttaga'paritaMto icchiyamatthaM lahai sAhU // 1 // ' dIyate 'tat' sAmAyika, tasyApi na yatra tatra kacit , kiM tarhi?, 'prazastakSetre' ikSukSetrAdAviti, atrApyuktaM-ucchavaNe sAlivaNe paumasare kusumie ya vnnsNdde| gaMbhIrasANuNAe payAhiNajale jiNaghare vA // 1 // deja Na u bhaggajhAmiyasusANasuNNAsu sa~NNagehesu / chAraMgArakayArAmejjhAIdabaduDhe vA // 2 // ' tathA 'abhigRhya' aGgIkRtya dve 'dizau' pUrvA vottarAM vA dIyata iti vartate, tathA carantIM vA, tatra carantI nAma yasyAM dizi tIrthakarakevalimanaHparyAyajJAnyavadhijJAnicaturdazapUrvadharAdayo yAvad yugapradhAnA iti viha-18 ranti, yathAkramaza iti guNApekSayA tAsu dikSu yathAkrameNa dIyata iti,uktaM ca-puvAbhimuho uttaramuhovadejA'havA pddicchijjaa| anurakto bhaktigato'mocI anuvartako vizeSajJaH / udyatako'paritAnta iSTamartha labhate saadhuH||1||2 ikSuvane zAlIvane padmasarasi kusumite ca vanakhaNDe / gambhIrasAnunAde pradakSiNajale jinagRhe vaa||1|| dadyAt na tu bhannadhyAmitazmazAnazUnyeSu saMjJAgeheSu / kSArAGgArakacavarAmedhyAdivyaduSTe vA // 2 // 3 pUrvAbhimukha uttaramukho vA dadyAdathavA pratIcchet / * 0paNAmaNuNNa pra. // 470 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only SIR ainelibrary.orgive
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAeM jiNAdao vA disAeN jiNaceiyAI vA // 1 // ' iti gAthArthaH // 180 // dvAratrayaM gatam adhunA kAlAdidvAratrayamekagAthayaivAbhidhitsurAha - | paDikuThadiNe vajjia rikkhesu a migasirAi bhaNiesuM / piyadhammAI guNasaMpayAsu taM hoi dAyavvaM // 189 // bhA0) vyAkhyA - pratikruSTAni - pratiSiddhAni dinAni - vAsarAH, pratikruSTAni ca tAni dinAni ceti vigrahaH, tAni caturda| zyAdIni varjayitvA'pratikruSTeSveva paJcamyAdiSu dAtavyamiti yogaH, uktaM ca- "cAuddesiM paNNarasiM vajjejjA aTThamiM ca navamiM ca / chaddhiM ca cautthiM bArasiM ca donhaMpi pakkhANaM // 1 // " eteSvapi dineSu prazasteSu muhUrteSu dIyate, nAprazasteSu, tathA 'RkSeSu' nakSatreSu ca mRgazirAdiSu, 'utteSu' granthAntarAbhihiteSu, na tu pratiSiddheSu, uktaM ca - " misiraaddApUso tiSNi ya pubAi mUlamassesA / hattho cittA ya tahA daha buDhikarAI NANassa // 1 // " tathA - 'saMjhAgayaM ravigayaM viDDeraM saggahaM vilaMbiM ca / rAhuhayaM gahabhinnaM ca vajjae satta nakkhatte // 2 // ' tathA priyadharmAdiguNasampatsu satISu 'tat' sAmAyikaM bhavati dAtavyamiti, uktaM ca- "piryedhammo daDhadhammo saMviggo'vajjabhIru asaDho ya / khaMto daMto gutto thiravaya jiiMdio ujjU ||1|| " vinItasyApyetA guNasampado'nveSTavyA iti gaathaarthH|| 181 // (1.5-6-7) sAmprataM caramadvAravyAcikhyAsayA''ha 1 yasyAM jinAdayo vA dizi jinacaityAni vA // 1 // 2 caturdazIM paJcadaza varjayet aSTamIM ca navamIM ca / SaSThIM ca caturthI dvAdaza ca dvayorapi pakSayoH 1 // 1 // 3 mRgaziraH ArdrA puSyaM tisrazca pUrvA mUlamazleSA / hastazcitrA ca tathA daza vRddhikarANi jJAnasya // 1 // saMdhyAgataM ravigataM vivaraM sagrahaM vilambi c| rAhuhataM grahabhinnaM ca varjayet sapta nakSatrANi // 1 // 4 priyadharmA dRDhadharmAM saMvigno'vadyabhIrurazaThazca / kSAnto dAnto guptaH sthiravrato jitendriya RjuH // 1 // For Personal & Private Use Only www.jainielibrary.org
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ |sUtrasparza Avazyaka hAribhadrIyA // 47 // abhivAhArokAliasuaMmi suttatthatadubhaeNaM ti|vvgunnpjjvehi adihIvAyaMmi boddhvvo||182||(108)bhaa0 vyAkhyA-'abhivyAharaNam' AcAryaziSyayorvacanaprativacane abhivyAhAraH, sa ca 'kAlika zrute' AcArAdau 'sutta karaNasva0 vi01 sthatadubhaeNaM'ti sUtrataH arthatastadubhayatazceti, iyamatra bhAvanA-ziSyeNecchAkAraNedamaGgAdhuddizata ityukte satIcchApurassaramAcAryavacanam-ahamasya sAdhoridamaGgamadhyayanamuddezaM vodizAmi-vAcayAmItyarthaH, AptopedazapAramparyakhyApanArthakSamAzramaNAnAM hastena, na svotprekSayA, sUtrato'rthatastadubhayato vA'smin kAlikazrute a(ta)thotkAlike, dRSTivAde kathamiti !, taducyate-'davaguNapajjavehi ya diTThIvAyami boddhabo' dravyaguNapayAyazca 'dRSTivAde' bhUtavAde boddhavyo'bhivyAhAra iti, etaduktaM bhavati-ziSyavacanAnantaramAcAryavacanamuddizAmi sUtrato'rthatazca dravyaguNaparyAyaiH anantagamasahitairiti, evaM guruNA samAdiSTe'bhivyAhAre ziSyAbhivyAhAraH-bravIti ziSyaH-uddiSTamidaM mama, icchAmyanuzAsanaM kriyamANaM pUjyai riti, evamabhivyAhAradvAramaSTamaM nItivizeSairnayairgatamiti gaathaarthH|| 182 // vyAkhyAtA pratidvAragAthA, sAmpratamadhikRtamUladvAragAthAyAmeva karaNaM katividhamiti vyAcikhyAsurAhauddesarasamuddeseravAyaNamaNujANaNaMca 4 aayrie| sIsammi uddisijatamAieaMtujaM kaihA ||183||bhaa0daa06] . vyAkhyA-iha guruziSyayoH sAmAyikakriyAvyApAraNaM karaNaM, taccatu -'uddesa samuddeseti uddezakaraNaM samuddezakaraNaM hai // 47 // 'vAyaNamaNujANaNaM ca'tti vAcanAkaraNamanujJAkaraNaM ca, chandobhaGgabhayAdiha vAcanAkaraNamatropanyastam, anyathA'munA krameNa iha-uddezo vAcanA samuddezo'nujJA ceti gurorvyApAraH, 'Ayarie'tti gurAvidaM karaNaM guruviSayamityarthaH, 'sIsammi Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only mainelibrary.org
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education uddisijjatamAI' ziSye - ziSyaviSayam uddizyamAnAdi - uddizyamAnakaraNaM vAcyamAnakaraNaM samuddizyamAnakaraNam anujJAyamAnakaraNaM ca, 'eyaM tu jaM kaiha'tti etadeva caturvidhaM tad yaduktaM katividhamiti gAthArthaH // 183 // Aha - pUrvamanekavidhaM nAmAdikaraNamabhihitameva, iha punaH kimiti praznaH, ucyate, tat pUrvagRhItasya karaNamanekavidhamuktam, iha punarasmin guruziSyadAnagrahaNakAle caturvidhaM karaNamiti, pUrva vA karaNamavizeSeNoktam, iha guruziSyakriyAvizeSAd vizeSitamiti na punaruktam, athavA'yameva karaNasyAvasaraH, pUrvatrAnekAntadyotanArthaM vinyAsaH kRta iti vicitrA sUtrasya kRtirityalaM vistareNa, dvAraM 6 / kathamiti dvAramidAnIM tatreyaM gAthA kaha sAmAialaMbho ? tassavvavidhAidesa vAghAI / desavighAIphaDDaga aNaMtavuDIvisuddhassa // 1028 // evaM kakAralaMbho sesANavi evameva kamalaMbho ( dA0 ) / eaM tu bhAvakaraNaM karaNe a bhae a jaM bhaNiaM // 1029 // asyA vyAkhyA- 'kathaM' kena prakAreNa sAmAyikalAbha iti praznaH asyottaraM tasya - sAmAyikasya sarvavidhA - | tIni dezavighAtIni ca sparddhakAni bhavanti, iha sAmAyikAvaraNaM-jJAnAvaraNaM darzanAvaraNaM [mithyAtva ] mohanIyaM ca, amISAM dvividhAni sparddhakAni - dezaghAtIni sarvaghAtIni ca tatra sarvaghAtiSu sarveSUdghAtiteSu satsu dezaghAtisparddhakAnAmapyananteSU| dUghAtiteSvanantaguNavRddhyA pratisamayaM vizuddhyamAnaH zubhazubhatarapariNAmo bhAvataH kakAraM labhate, tadanantaguNavRddhyaiva pratisamayaM vizuddhamAnaH san rephamityevaM zeSANyapi, ata evA''ha - dezaghAtisparddhakAnantavRddhyA vizuddhasya sataH // kiM ? - 'eva 'mityAdi, - pUrvArddha gatArtham, Aha - upakramadvAre'bhihitametat-kSayopazamAt jAyate, punazcopodghAte'bhihitametat For Personal & Private Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka- hAribha | sUtrasparza drIyA // 472 // kathaM labhyata iti tatroktam , iha kimartha prazna iti punaruktatA, ucyate, trayamapyetadapunaruktaM, kutaH ?, yasmAdupakrame kSayopazamAt sAmAyikaM labhyata ityuktam , upodghAte sa eva kSayopazamastatkAraNabhUtaH kathaM labhyata iti praznaH, iha punarvize karaNasva0 vi01 pita taraH praznaH-keSAM punaH karmaNAM sa kSayopakSama iti pratyAsannatarakAraNaprazna ityalaM prasaGgena / dvAramevopasaMharannAha-etadeva-anantaroditaM sAmAyikakaraNaM yattadbhAvakaraNaM 'karaNeya'tti upanyasta dvAraparAmarzaH / 'bhae yatti bhayamapi 'yad bhaNitaM' yaduktamiti gAthAdvayArthaH // 1028-29 // mUladvAragAthAyAM karaNamityetad dvAraM vyAkhyAtam, etadvyAkhyAnAcca sUtre'pi karomItyayamavayava iti, adhunA dvitIyAvayavavyAcikhyAsayA''hahoi bhayaMto bhayaaMtago a rayaNA bhayassa chanbheA / savvaMmi vannie'NukkameNa aMtevi chnbheaa||184|| (bhA0) | vyAkhyA-bhavati bhadanta ityatra 'bhadi kalyANe sukhe ca' arthadvaye dhAtuH 'javizibhyAM jhacU' ( u. pA. 413 ) auNAdikapratyayo dRSTaH, taM dRSTvA prakRtiruhyate, bhadi kalyANa iti anunAsikalopazceti, tasyauNAdikavidhAnAt , tatazca bhadanta iti bhavati, bhadantaH-kalyANaH sukhazcetyarthaH, prAkRtazailyA vA bhavati bhavAnta iti, atra bhavasya-saMsArasyAntastenA''cA|ryeNa kriyata iti bhavAntakaratvAd bhavAnta iti, tathA-bhayAntazcetyatra bhayaM-trAsaH tamAcArya prApya bhayasyAnto bhava-18 // 472 // tIti bhayAnto-guruH, bhayasya vA'ntako bhayAntaka iti, tasyA''mantraNaM,'racanA' nAmAdivinyAsalakSaNA, bhayasya 'SaDbhedAH' paTUprakArAH-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabheda bhinnAH, tatra paJca prakArAH prasiddhAH, SaSThaM bhAvabhayaM saptadhA-ihalokabhayaM / paralokabhayamAdAnabhayamakasmAdbhayamazlokabhayamAjIvikAbhayaM maraNabhayaM ceti, tatrApIhaloke bhayaM svabhavAd yat prApyate dain Education International For Personal & Private Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ paralokabhayaM parabhavAt kiJcanadravyajAtamAdAnaM tasya nAzaharaNAdibhyo bhayam AdAnabhayaM yattu bAhyanimittamantareNA| hetukaM bhayam akasmAd bhavati tadAkasmikaM, 'zloka zlAghAyAM' zlokanaM zlokaH zlAghA -prazaMsA tadUviparyayo'zlokastasmAd bhayamazlokabhayam, AjIvikAbhayaM - durjIvikAbhayaM prANaparityAgabhayaM maraNabhayamiti, evaM sarvasmin varNite 'anukrameNa' uktalakSaNenAnte'pi SaDDU bhedA iti, tatra 'ama gatyAdiSu' amanamantaH - avasAnamityarthaH, asminnapi SaDU bhedAH, tadyathA - nAmAntaH sthApanAntaH dravyAntaH kSetrAntaH kAlAntaH bhAvAntazceti, nAmasthApane kSuNNe, dravyAnto ghaTAdyantaH, | kSetrAnta UrdhvalokAdikSetrAntaH, kAlAntaH samayAdyantaH, bhAvAntaH audayikAdibhAvAntaH // evaM savvaMmivi vanniaMmi itthaM tu hoi ahigAro / sattabhayaviSyamukke tahA bhavaMte bhayaMte a // 185 // ( bhA0) vyAkhyA - 'evam' uktena prakAreNa 'sarvasmin' anekabhedabhinne bhayAdau varNite sati 'atra tu' prakRte bhavatyadhikAraHprakRtayojanA saptabhayavipramukto yastena, tathA bhavAnto yaH bhadantazceti, pazcAnupUrvyA grantha iti gAthAdvayArthaH // 185 // mUladvAragAthAyAM vyAkhyAtaM bhayAntadvAradvayaM, tadvyAkhyAnAcca bhadantabhavAntabhayAnta iti gurvAmantraNArthaH sUtrAvayava iti, uktaM ca - bhASyakAreNa 'AmaMtei karemI bhadaMta ! sAmAiyaMti sIso'yaM / AhAmaMtaNavayaNaM guruNo kiMkAraNamiNaMtiH // 1 // bhaNNai - gurukulavAsovasaMgahatthaM jahA guNatthIha / NiccaM gurukulavAsI havejja sIso jao'bhihiyaM // 2 // nANassa hoi bhAgI 1 Amantrayati karomi bhadanta ! sAmAyikamiti ziSyo'yam / Aha AmantraNavacanaM guroH kiMkAraNamidamiti ? // 1 // bhavyate - gurukulavAsopasaMgrahArthaM yathA guNArthIha / nityaM gurukulavAsI bhavet ziSyo yato'bhihitam // 2 // jJAnasya bhavati bhAgI Jain Education Charcha onal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 473 // thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcati // 3 // AvastayaMpi NiccaM gurupAmUlaMmi desiyaM hoi| vIsuMpi hi saMvasao kAraNao jayai sejjAe // 4 // evaM ciya sabAvassayAi ApucchiUNa kajjAI / jANAviya mAmaMtaNavayaNAo jeNa sabesiM // 5 // sAmAiyamAIyaM bhadaMtasado ya jaM tayAIe / teNANuvattai tao karemi bhaMtetti sabesu // 6 // kiJcAkiccaM guruvo vidaMti viNayapaDivattihetuM ca / UsAsAi pamottuM tayaNApucchAya paDisiddhaM // 7 // guruvirahaMmivi ThavaNAguruvi sevovadaMsaNatthaM ca / jiNavirahaMmi'vi jiNabiMba sevaNAmaMtaNaM saphalaM // 8 // ranno va parokkhassavi jaha sevA maMtadevayAe vA / taha caiva parokkhassavi guruNo sevA viNayaheuM // 9 // " ityAdi, kRtaM vistareNa // sAmprataM sAmAyikadvAravyAcikhyAsayA''ha-- sAmaM 1 samaM ca 2 sammaM 3 iga 4 mavi sAmAiassa egtttthaa| nAmaM ThavaNA davie bhAvaMmi a tesi nikkhevo // 1030 mahura pariNAma sAmaM 1 samaM tulA 2 saMma khIrakhaMDajuI 3 / dore hArassa ciI iga 4 meAI tu davvaMmi // 1031 // 1 sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 3 // Avazyakamapi nityaM gurupAdamUle dezitaM bhavati / viSvagapi hi saMvasataH kAraNato yatate zayyAyAm // 4 // evameva sarvAvazyakAni ApRcchaya kAryANi / jJApitamAmantraNavacanAt yena sarveSAm // 5 // sAmAyikamAdau bhadantazabdazca yattadAdau / tenAnuvarttate tataH karomi bhadanta iti sarveSu // 6 // kRtyAkRtyaM guravo vidanti vinayapratipattihetave va / ucchrAsAdi pramucya tadanApRcchayA pratiSiddham // 7 // guruvirahe'pi sthApanAgururapi sevopadarzanArthaM ca / jinavirahe'pi jinabimba sevanAmantraNaM saphalam // 8 // rAjJa iva parokSasyApi yathA sevA - mantradevatAyA vA / tathaiva parokSasyApi guroH sevA vinayahetave // 9 // * rUvadesovadaM0 (vi0) For Personal & Private Use Only sUtrasparza * karaNasva0 vi0 1 // 473 // w.jainelibrary.org
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-iha sAmaM samaM ca samyak ' igamavi' dezIrpadaM kvApi pradezArthe vartate, sampUrNazabdAvayavamevAdhikRtyA''hasAmAyikasyaikArthikAni / amISAM nikSepamupadarzayannAha-nAmasthApanAdravyeSu bhAve ca nAmAdiviSaya ityarthaH, 'teSAM' sAmaprabhRtInAM nikSepaH, kArya iti gamyate, sa cAya-nAmasAma sthApanAsAma dravyasAma bhAvasAma ca, evaM samasamyakUpadayorapi draSTavyaH // tatra nAmasthApane kSuNNe eva, dravyasAmaprabhRtIMzca pratipAdayannAha| 'mahure'tyAdi, ihaughato madhurapariNAma dravyaM-zarkarAdi dravyasAma samaM 'tulA' iti bhUtArthAlocanAyAM samaM tulAdravyaM, samyakU kSIrakhaNDayuktiH kSIrakhaNDayojanaM dravyasamyagiti, tathA 'dore' iti sUtradavarake mauktikAnyevAdhikRtya bhAviparyAyApekSayA 'hArasya' muktAkalApasya cayanaM citiH-pravezanaM dravyekam, ata evAha-'eyAI tu dabaMmi'tti etAnyudAharaNAni dravyaviSayANIti gAthAdvayArthaH // 1031 // sAmprataM bhAvasAmAdi pratipAdayannAhaAovamAi paradukkhamakaraNaM 1 rAgadosamajjhatthaM / nANAitigaM 3 tassAi poaNaM 4 bhAvasAmAI // 10 vyAkhyA-AtmopamayA-AtmopamAnena paraduHkhAkaraNaM bhAvasAmeti gamyate, iha cAnusvAro'lAkSaNikaH, etaduktaM bhavatiAtmanIva paraduHkhAkaraNapariNAmo bhAvasAma, tathA 'rAgadveSamAdhyasthyam' anAsevanayA rAgadveSamadhyavartitvaM samaM, sarvatrA'stmanastulyarUpeNa vartanamityarthaH, tathA jJAnAditrayamekatra samyagiti gamyate, tathAhi-jJAnadarzanacAritrayojanaM samyageva, mokSaprasAdhakatvAditi bhAvanA, tasya' iti sAmAdisambadhyate, Atmaniprotanam' Atmani pravezanam ikamucyate, ata evA''hAM + dezIpade paraduHkhAkaraNaM pa0 / ityata evAha-'bhAvasAmAI' bhAvasAmAdIni pratipattavyAnIti pra. dain Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA 67-%CCC sUtraspaze0 karaNasva0 vi01 // 474 // 'bhAvasAmAI bhAvasAmAdAvetAnyudAharaNAnIti gAthArthaH // 1032 // sAmAyikazabdayojanA caivaM draSTavyA-ihA'tmanyeva sAmna ikaM niruktanipAtanAt [ yad yallakSaNenAnupapannaM tat sarva nipAtanAt siddhamiti ] sAno nakArasyA''ya AdezaH, tatazca sAmAyikam , evaM samazabdasyA''yAdezaH, samasya vA AyaH samAyaH sa eva sAmAyikamiti, evamanyatrApi bhAvanA kAryeti kRtaM prasaGgena // sAmprataM sAmAyikaparyAyazabdAn pratipAdayannAhasamayA sammatta pasattha saMti suvihia suhaM aniMdaM ca / aduguMchiamagarihi aNavajamime'vi egtttthaa||1033 vyAkhyA-nigadasiddhaiva / Aha-asya niruktAveva 'sAmAiyaM samaiya' mityAdinA paryAyazabdAH pratipAditA eva tat punaH kimarthamabhidhAnamiti?, ucyate, tatra paryAyazabdamAtratA, iha tu vAkyAntareNArthanirUpaNamiti, evaM pratizabdamathAbhedato'nantA gamA anantAH paryAyA iti caikasya sUtrasyeti jJApitaM bhavati, athavA'sammohAthai tatroktAvapyabhidhAnamaduSTameva ityata evoktam-'ime'vi egaha'tti ete'pi te'pItyadoSaH // sAmprataM kaNThataH svayameva cAlanAM pratipAdayannAha granthakAraHko kAra o?, karato kiM kamma?, jaM tu kIraI teNa / kiM kArayakaraNANa ya annamaNannaM ca? akkhevo // 1034 // vyAkhyA-iha 'karomi bhadanta ! sAmAyikam' ityatra kartRkarmakaraNavyavasthA vaktavyA, yathA karomi rAjan ! ghaTamityukte kulAlaH kartA ghaTa eva karma daNDAdi karaNamiti, evamatra kaH kArakaH kulAlasaMsthAnIyaH ? ityata Aha-'kareMto'tti tat kurvannAtmaiva, atha kiM karma ghaTAdisaMsthAnIyam ? ityatrA''ha-yattu 'kriyate' nirvaya'te 'tena' kA tacca tadguNarUpaM sAmA. C // 474 // CCCCCCAUG For Personal &Private Use Only ainelibrary.org
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUSCISSORSSTRA yikameva, tuzabdaH karaNapraznanirvacanasaGgrahArthaH, yathA karma nirdiSTamevaM kiM karaNamityuddezAdicaturvidhamiti nirvacanam , evaM hU~ vyavasthite satyAha-'kiM kAragakaraNANa yatti kiM kArakakaraNayoH ?, cazabdAt karmaNazca parasparataH kulAlaghaTadaNDAdI-12 nAmivAnyatvam, Ahozvidananyatvameveti', ubhayathA'pi doSaH, katham ?, anyatve sAmAyikavato'pi tatphalasya mokSasyAbhAvaH, tadanyatvAd, mithyAdRSTeriva, ananyatve tu tasyotpattivinAzAbhyAmAtmano'pyutpattivinAzaprasaGga iti, aniSTaM caitat , tasyAnAdimattvAbhyupagamAdityAkSepazcAlaneti gaathaarthH|| 1034 // vijambhitaM cAtra bhASyakAreNa-"annatte samabhAvAbhAvAo tappaoyaNAbhAvo / pAvai micchassa va se sammAmicchA'viseso.ya // 1 // aha va maI-bhinneNavi dhaNeNa sadhaNotti hoi vveso| sadhaNoM ya dhaNAbhAgI jaha taha sAmAiyassAmI // 2 // taM Na jao jIvaguNo sAmaiyaM teNa viphalatA tassa / annattaNao juttA parasAmaiyassa vAiphalatA // 3 // jai bhinnaM tabbhAve'vi no tao tassabhAvarahiotti / aNNANicciya NicaM aMdho va samaM paIveNaM // 4 // egatte tannAse nAso jIvassa saMbhave bhavaNaM / kAragasaMkaradoso tadekayAkappaNA vAvi // 5 // " ityAdi, itthaM cAlanAmabhidhAyAdhunA pratyavasthAnaM pratipAdayannAha SORRORSCOORDA" anyatve samabhAvAbhAvAt tatprayojanAbhAvaH / prApnoti mithyAdRSTeriva tasya samyaktvamithyAtvAvizeSazca // 1 // atha ca matiH-bhinnenApi dhanena sadhana iti bhavati vyapadezaH / sadhanazca dhanAbhAgI yathA tathA sAmAyikasvAmI // 2 // tanna yato jIvaguNaH sAmAyikaM tena viphalatA tasya / anyatvAt yuktA parasAmAyikasya vA' (syevA) phalatA // 3 // yadi bhinnaM tadbhAve'pi na sakaH (sAmAyikayuktaH) tatsvabhAvarahita iti / ajJAnyeva nivaM andho yathA samaM pradIpena // 4 // ekarave tamAze nAzo jIvasya saMbhave bhavanam / kArakasaMkaradoSastadekatAkalpanA vApi // 5 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only Gillinelibrary.org
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAyikanikSepani0 vi01 drIyA Avazyaka AyA hu kArao me sAmAiya kamma karaNamAyA ya / pariNAme sai AyA sAmAiyameva u pasiddhI // 1035 // hAribha || vyAkhyA-ihA''tmaiva kArako mama, tasya svAtantryeNa pravRtteH, tathA sAmAyika karma tadguNatvAt , karaNaM coddezAdila- lakSaNaM takriyatvAdAtmaiva, tathA'pi yathoktadoSANAmasambhava eva, kuta ityAha-yasmAt pariNAme satyAtmA sAmAyikaM, pri||475|| NamanaM-pariNAmaH kathaJcit pUrvarUpAparityAgenottararUpApattiriti, uktaM ca-"nArthAntaragamo yasmAt , sarvathaiva na caa'gmH| pariNAmaH pramAsiddha, iSTazca khalu pnndditaiH||1||" ityAdi, tasmin pariNAme sati, ayamatra bhAvArthaH-pariNAme sati | tasya nityAnityAdyanekarUpatvAd dravyaguNaparyAyANAmapi bhedAbhedasiddheH, anyathA sakalasaMvyavahArocchedaprasaGgAd, ekAntapakSeNAnyatvAnanyatvayoranabhyupagamAd, itthaM caikatvAnekatvapakSayoH kartRkarmakaraNavyavasthAsiddheH 'AtmA' jIvaH sAmAyikameva tu prasiddhiH, tathAhi-na tadekAntena anyat tidguNatvAnna cAnanya(tta)dguNatvAdeveti, itthaM caitadaGgIkartavyam , anyathA guNagudaNinorekAntabhede viprakRSTaguNamAtropalabdhau pratiniyataguNiviSaya eva saMzayo na syAt , tadanyebhyo'pi tasya bhedAvizeSAt , dRzyate ca yadA kazciddharitatarutaruNazAkhAvisararandhrodarAntarataH kimapi zaktaM pazyati tadA kimiyaM patAkA kiM vA balAketyevaM pratiniyataguNiviSaya iti, abhedapakSe tu saMzayAnutpattireva, guNagrahaNata eva tasyApi gRhItatvAdityalaM vistareNeti gAthArthaH // 1035 // bhASyakAradUSaNAni tvamUni-"AyA hu kArao me sAmAiya kamma karaNamAA ya / tamhA AyA GOSSIPSX // 475 // 1 Atmaiva kArako me sAmAyika karma karaNamAtmaiva / tasmAdAtmaiva * ihAtmanaiva / tadhaNatvA0 Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only KINainelibrary.org
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAiyaM ca pariNAmao ekaM // 1 // jaM NANAisahAvaM sAmAiya jogamAikaraNaM ca / ubhayaM ca sa pariNAmo pariNAmA NaNNayA jaM ca // 2 // teNAyA sAmaiyaM karaNaM ca casaddao abhiNNAI / NaNu bhaNiyamaNaNNatte taNNAse jIvaNAsotti // 3 // jai tappajjayanAso ko dosro hou ? sabahA natthi / jaM so uppAyavayadhuvadhammANaMtapajjAo // 4 // sabaM ciya paisamayaM uppajjai NAsae ya NiccaM ca / evaM ceva ya suhadukkhabaMdhamokkhA isanbhAvo // 5 // egaM caiva ya vatyuM pariNAmavaseNa kAragaMtarayaM / pAvai teNAdoso vivakkhayA kAragaM jaM ca // 6 // kuMbho'vi sajjamANo kattA kammaM sa eva karaNaM ca / NANAkAragabhAMvaM lahai jahego vivakkhAe // 7 // jaha vA nANANaNNo nANI niyaovaogakAlaMmi / ego'vi tassabhAvo sAmAiyakArago cevaM // 8 // " sAmprataM pariNAmapakSe satyekatvAnekatvapakSayoravirodhena kartRkarmakaraNavyavasthAmupadarzayannAha - egate jaha muTThi karei atyaMtare ghaDAINi / davvatthaMtarabhAve guNassa kiM keNa saMbaddhaM ! // 1036 // vyAkhyA- 'ekatve' kartRkarmakaraNAbhede kartRkarmakaraNabhAvo dRSTaH, yathA muSTiM karoti, atra devadattaH kartA taddhasta eva 1 sAmAyikaM ca pariNAmata aikyam // 1 // yasmAjjJAnAdisvabhAvaM sAmAyika yogAdi ( karmAha ) karaNaM ca / ubhayaM ca sa pariNAmaH pariNAmAnanyatA yacca // 2 // tenAtmA sAmAyika karaNaM ca cazabdato'bhinnAni / nanu bhaNitamananyatve tannAze jIvanAza iti // 3 // yadi tatparyAyanAzaH ( sAmAvikarUpapa0 ) ko doSo bhavatu ? sarvathA nAsti / yatsaH ( AtmA ) utpAdavyayadhau vyadharmA'nantaparyAyaH // 5 // sarvameva pratisamayamutpadyate nazyati ca nityaM c| evamevaca sukhaduHkhabandhamokSAdisadbhAvaH // 6 // ekameva ca vastu pariNAmavazena kArakAntaratAm / prApnoti tenAdoSaH - vivakSayA kArakANi yat // 6 // kumbho'pi sRjyamAnaH kartA karma ca sa eva karaNaM ca / nAnAkArakabhAvaM labhate yathaiko vivakSayA // 7 // yathA vA jJAnAnamyo jJAnI nijopayogakAle / ekospi tatsvabhAvaH sAmAyikakArakazcaivam // 8 // For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 476 // karma tasyaiva ca prayatnavizeSaH karaNamiti, tathA'rthAntare - kartRkarmakaraNAnAM bhede dRSTa eva tadbhAvaH tathA cA''ha - ghaTA dIni yathA karotIti vartate, tatrApi kulAlaH kartA ghaTaH karma daNDAdi karaNamiti / iha ca sAmAyikaM guNo vartate, sa ca | guNinaH kathaJcideva bhinna iti / vipakSe bAdhAmupadarzayati-dravyAt sakAzAd, guNina ityarthaH, ekAntenaivArthAntarabhAve-bhede sati, kasya ? - guNasya, kiM kena sambaddhamiti, na kizcit kenacit sambaddhaM, jJAnAdInAmapi guNatvAtteSAmapi cA''tmAdiguNibhya ekAnta bhinnatvAt, saMvedanAbhAvataH sarvavyavasthAnupapatteriti bhAvanA, evamekAntenAnarthAntarabhAve'pi doSA abhyUdyA iti gAthArthaH // 1036 // kaNThatastAvadukte cAlanApratyavasthAne, ata eva cAtra punaruktadoSo'pi nAsti, anuvAdadvAreNa cAlanApratyavasthAnapravRtterityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, tatra sarvaM sAvadyaM yogamityAdyavaziSyate, tadiha sarvazabdanirUpaNAyA''hanAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 Aese 4 niravasesae 5 ceva / taha savvadhattasavvaM ca 6 bhAvasavvaM ca sattamayaM 7 // vyAkhyA -- iha sarvamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate 'sR gatau' ityasya auNAdiko vapratyayaH sarvazabdo vA nipAtyate striyate sa iti zriyate vA'neneti sarvaH, tadidaM ca nAmasarva sthApanAsarva dravyasarvam Adeza sarvaM niravazeSasarva, tathA sarvadhattasarvaM ca bhAvasarvaM ca saptamamiti samAsArthaH // 1037 // vyAsArthaM tu bhASyakAraH svayameva vakSyati, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya zeSabhedavyAcikhyAsayA punarAha - davie cauro bhaMgA savva 1masavve a 2 davva 1 dese a 2 / Aesa savvagAmo nIsese savvagaM duvihaM // 185 // bhA0) vyAkhyA - ' dravya' iti dravyasarve catvAro bhaGgA bhavanti tAneva sUcayannAha - 'sabamasabe adaba dese ya'tti - ayamatra Jain Educationonal For Personal & Private Use Only sAmAyikanikSepani 0 vi0 1 // 476 //
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArthaH-iha yadvivakSitaM dravyamaGgulyAdi tat kRtsnaM-paripUrNam anUnaM svairavayavaiH sarvamucyate, sakalamityarthaH, evaM tasyaiva dravyasya kazcitsvAvayavo dezaH kRtsnatayA-svAvayavaparipUrNatayA yadA sakalo vivakSyate tadA dezo'pi sarvaH, evamubhayasmin dravye taddeze ca sarvatvaM, tayoreva yathAsvamaparipUrNatAyAmasarvatvaM, tatazcaturbhaGgI-dravyaM sarva dezo'pi sarvaH 1 dravyaM sarva IP dezo'sarvaH 2 dezaH sarvaH dravyamasarva 3 dezo'sarvaH dravyamapyasarvam 4, atra yathAkramamudAharaNaM-sampUrNamaGgali dravyasarva tadeva dezonaM dravyamasarva, tathA deza:-parva tatsampUrNa dezasarvam parvaikadezaH dezAsarvam , evaM dravyasarvam / athA''dezasarvamucyate-Adezanam Adeza upacAro vyavahAraH, sa ca bahutare pradhAne vA''dizyate deze'pi, yathA vivakSitaM ghRtamabhi samIkSya bahutare bhukte stoke ca zeSe upacAraH kriyate-sarva ghRtaM bhuktaM bhaktaM vA, pradhAne'pyupacAraH, yathA grAmapradhAneSu puruSeSu 6 gateSu grAmo gata iti vyapadizyate, tatra pradhAnapakSamevAdhikRtyA''ha granthakAraH-'Aesa sabagAmo'tti Adezasarva sarvo grAmo gata ityAyAta iti veti kriyAbhAvanoktaiva / evamAdezasarvamuktam, atha niravazeSasarvamabhidhIyate, tatrA''ha'nissese savagaM duviha'ti niravazeSasarva 'dvividha' dviprakAraM (granthAgram0 12000) sarvAparizeSasarva taddezAparizeSasarva ceti gAthArthaH // 185 // atrodAharaNamAha, tatraaNimisiNo savvasurA savvAparisesasavvagaM eaN1|tddesaaprisesN savve kAlA jahA asurA 2||186||(bhaa0aar | vyAkhyA-'animeSiNaH sarvasurAH' animiSanayanAH sarve devA ityarthaH, sarvAparizeSasarvametat, yasmAnna kazciddevAnAM 6 madhye'nimiSatvaM vyabhicaratIti, tathA taddezAparizeSamiti-taddezaparizreSasarva sarve kAlA yathA asurA iti, iyamatra bhAvanA For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribha drIyA // 477 // RRRRRRRRRR teSAmeva devAnAM deza eko nikAyaH asurAH, te casarvaevAsitavarNA iti gAthArthaH // 186 // sarvadhattasarvapratipAdanAyA''ha- sAmAyikasA havai savvadhattA dupaDoArA jiA ya ajiA ya / vve savvaghaDAI savvadvattA puNo ksinn||187||(bhaa0) nikSepani vi01 | vyAkhyA-sA bhavati 'sabadhattA' ityatra sarva-jIvAjIvAkhyaM vastu dhattaM-nihitamasyAM vivakSAyAmiti sarvadhattA, nanu 'dadhAtehI ( pA07-4-42) ti hizabdAdezAddhitamiti bhavitavyaM kathaM dhattamiti ?, ucyate, prAkRte dezIpadasyAviruddhatvAnna doSaH, athavA dhatta iti Disthavadavyutpanna eva yadRcchAzabdaH, athavA sarva dadhAtIti sarvadhaM-niravazeSavacanaM sarvadhamAt-AgRhItaM yasyAM vivakSAyAM sA sarvadhAttA, evamapi niSThAntasya pUrvanipAtaH, 'jAtikAlasukhAdibhyaH paravacana(pA06-2-170 ) miti paranipAta eva, athavA sarvadhena AttA sarvadhAttA tayA yat sarva tat sarvadhAttAsarvamiti, sA ca bhavati sarvadhAttA 'dupaDoyAra'tti dviprakArA-jIvAzcAjIvAzca, yasmAt yat kiJcaneha loke'sti tat sarva jIvAzcAjIvAzca, na hyetadvyatiriktamanyadasti, atrA''ha-dravyasarvasya sarvadhattAsarvasya ca ko vizeSa iti?, ayamabhiprAyaH-dravyasarvamapi vivakSayA'zeSadravyaviSayameva, atrocyate, 'dave sabaghaDAI' iha dravyasarve sarve ghaTAdayo gRhyante, AdizabdAdagulyAdiparigrahaH, sarvadhattA punaH kRtsnaM vastu vyApya vyavasthiteti vizeSa ityayaM gaathaarthH||187 // adhunA bhAvasava bhAve sabvodaiodayalakkhaNao jaheva taha sesA / ittha u khaovasamie ahigAro'sesasavve ||188||(bhaa0)| // 477|| | vyAkhyA-'bhAva' iti dvAraparAmarzaH, sarvo dviprakAro'pi zubhAzubhabhedena audayikA-udayalakSaNaH karmodayaniSpanna ityarthaH yathaivAyamuktastathA zeSA api svalakSaNato vAcyA iti vAkyazeSaH, tatra mohanIyakarmopazamasvabhAvataH zubhaH sarva For Personal & Private Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaupazamikaH, karmaNAM kSayAdeva zubhaH sarvaH kSAyikaH, zubhAzubhazca mizraH sarvaH kSAyopazamikaH, pariNatisvabhAvaH sarvaH zubhAzubhazca pAriNAmikaH evaM vyutpattyarthaprarUpaNAM kRtvA prakRtayojanAmupadarzayannAha-'ettha u'ityAdi, atra tu 'kSAyopazamika' iti kSAyopazamikabhAvasarveNa adhikAraH, avatAra upayoga ityarthaH. 'azeSasarveNa ca' niravazeSasarveNa ceti gAthArthaH // 188 // vyAkhyAtaH sautraH sarvAvayavaH, sAmprataM sAvadyAvayavavyAcikhyAsayA''hakammamavajaM jaMgarihiaMti kohAiNo va cattAri / saha teNa jo u jogo paJcakkhANaM ivai tassa // 1038 // __vyAkhyA-'karma' anuSThAnamavadyaM bhaNyate, kimavizeSeNa ?, netyAha-'yad garhitam' iti yannindyamityarthaH, krodhAdayo vA catvAraH, avadyamiti vartate, sarvAvadyahetutvAt teSAM kAraNe kAryopacArAt , saha tena-avadhena 'yastu yogaH ya evaM vyApAraH asau sAvadya ityucyate, 'pratyAkhyAnaM' niSedhalakSaNaM bhavati 'tasya' sAvadyayogasya, pAThAntaraM vA-'kammaM vajaM jaM garahiyati iha tu 'vRjI varjane' ityasya varjanIyaM vayaM tyajanIyamityarthaH, zeSaM pUrvavat , navaraM saha varNyana savarvyaH prAkRte sakArasya dIrghAdezAtsAvajamiti gaathaarthH||1038||adhunaa yogo'bhidhIyate, sa ca dvidhA-dravyayogo bhAvayogazca,tathA cA''ha| vve maNavayakAe jogA vvA duhA u bhAvaMmi / jogA sammattAI pasattha iaro u vivarIo // 1039 // | vyAkhyA-'dravya' iti dvAraparAmarzaH, 'maNavaikAe jogA daveti manovAkAyayogyAni dravyANi dravyayogaH, etaduktaM bhavati-jIvenAgRhItAni gRhItAni vA svavyApArApravRttAni dravyayoga iti, dravyANAM vA harItakyAdInAM yogo dravyayogaH, 'duhA u bhAvami'tti dvidhaiva dviprakAra eva, 'bhAva' iti bhAvaviSayaH 'jogo'tti yogo'dhi For Personal & Private Use Only wintainelibrary.org
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA // 478 // zabdI, tatrA''yaH pratyApratyAkhyAmIti, athavA cakSika ghanakAra nAmasthApanAdravyakSetra 5*55SSES kRtaH-prazasto'prazastazca, tatra 'sammattAI pasattha'tti samyaktvAdInAm , AdizabdAd jJAnacaraNaparigrahaH, prazastaH yujya- sAmAyikate'nena karaNabhUtenA''tmA'pavargeNetikRtvA, 'iyaro u vivarIotti itarastu mithyAtvAdiyogaH, 'viparIta' ityaprazasto nikSepani vartate, yujyate'nenA''tmA'STavidhena karmeNetikRtvA'yaM gaathaarthH|| 1039 // sAvA yogamiti vyAkhyAtau sUtrAvayavA vi01 viti, adhunA pratyAkhyAmItyavayavaprastAvAt pratyAkhyAnaM nirUpyate, iha pratyAkhyAmIti vA pratyAcakSe iti vA uttamapura-14 paikavacane dvidhA zabdau, tatrA''dyaH pratyAkhyAmIti, pratizabdaH pratiSedhe AG Abhimukhya khyA prakathane, pratIpaM Abhimukhyena khyApanaM sAvadyayogasya karomi pratyAkhyAmIti, athavA 'cakSiG vyaktAyAM vAci' pratiSedhasyA''dareNAbhidhAnaM karomi pratyAcakSe, pratiSedhasyAkhyAnaM pratyAkhyAnaM nivRttirityarthaH, idaM ca SaTprakAraM nAmasthApanAdravyakSetrAtIcchAbhAvabhedabhinnamiti, *tatra ca nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyapratyAkhyAnAdi pratipAdayannAhadavvaMmi niNhagAI 3 nivvisayAI ahoi khittaMmi4bhikkhAINamadANe aiccha5 bhAve puNo duvihaM 6 // 1040 // / vyAkhyA-dravyamiti dvAraparAmarzaH, 'niNhagAItti nivAdipratyAkhyAnam , AdizabdAd dravyayordravyANAM dravyabhUtasya dravyahetorvA yat pratyAkhyAnaM tad dravyapratyAkhyAnamiti, "nivisayAI ya hoi khittamitti nirviSayAdi ca bhavati kSetra iti, tatra nirviSayasyA''diSTasya kSetrapratyAkhyAnam , AdizabdAnagarAdipratiSiddhaparigrahaH, "bhikSAdInAmadAne'ti[ga] // 478 // cche'ti bhikSaNaM-bhikSA prAbhRtikocyate, AdizabdAd vastrAdiparigrahaH, teSAmadAne satyatigaccheti vacanamatIccheti veti *tathA cAha-nAma DhavaNA dabie khittamadicchA ya bhAvao taM ca / nAmAbhihANamuttaM tthvnnaagaarkkhnikkhevo||1|| iti gAthA kacit // diccheti vA atigacchapratyA0 Jan Education International For Personal & Private Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAnaM, 'bhAve puNo duvihaM'ti bhAva iti dvAraparAmarzaH, bhAvapratyAkhyAnaM punardvividhaM tatra bhAvapratyAkhyAnamiti bhAvasya - sAvadyayogasya pratyAkhyAnaM bhAvato vA-zubhAt pariNAmotpAdAd bhAvahetorvA - nirvANArthaM vA bhAva eva vA - sAvadyayogaviratilakSaNaH pratyAkhyAnaM bhAvapratyAkhyAnamiti gAthArthaH // 1040 // sAmprataM dvaividhyamevopadarzayannAha - sua Nosua sua duvihaM puvva 1 mapuvvaM 2 tu hoi nAyavvaM / nosuapaccakkhANaM mUle 1 taha uttaraguNe a 2 // 1041 // * vyAkhyA - 'suyaNosuya'tti zrutapratyAkhyAnaM nozrutapratyAkhyAnaM ca, 'suyaM duvihaM'ti zrutapratyAkhyAnaM dvividhaM dvaividhyameva darzayati- 'putramaputraM tu hoi NAyabaM 'ti pUrvazruta pratyAkhyAnamapUrvazrutapratyAkhyAnaM ca bhavati jJAtavyamiti, tatra pUrvazrutapratyAkhyAnaM pratyAkhyAnasaMjJitaM pUrvameva, apUrva zrutapratyAkhyAnaM tvAturapratyAkhyAnAdikamiti, tathA 'nosuyapaccakkhANaM ti | nozrutapratyAkhyAnaM zrutapratyAkhyAnAdanyadityarthaH, 'mUle taha uttaraguNe ya'tti mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ca, tatra mUlaguNapratyAkhyAnaM dezasarvabhedaM, dezataH zrAvakANAM sarvatastu saMyatAnAmiti, ihAdhikRtaM sarva, sAmAyikAnantaraM sarvazabdopAdAnAditi gAthArthaH // 1041 // iha ca vRddhasampradAyaH 'paMccakkhANe udAharaNaM rAyadhUyAe - varisaM maMsaM na khAiyaM, pAraNae aNegANaM jIvANaM ghAo kao, sAhUhiM saMbohiyA, pavaiyA, puDhaM dabapaJcakkhANaM pacchA bhAvapaccakkhANaM jAtamiti kRtaM prasaGgena / pratyAkhyAmIti vyAkhyAtaH sUtrAvayavaH, adhunA yAvajjIvatayeti vyAkhyAyate - iha cA''dau bhAvArthamevAbhidhitsurAha - 1 pratyAkhyAne udAharaNaM rAjaduhituH varSaM mAMsaM na khAditaM, pAraNake'nekeSAM jIvAnAM ghAtaH kRtaH, sAdhubhiH saMbodhitA, prabrajitA, pUrva dravyapratyAkhyAnaM, pazcAdbhAvapratyAkhyAnaM jAtaM / For Personal & Private Use Only ainelibrary.org
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka jAvavadhAraNami jIvaNamavi pANadhAraNe bhnniaN| ApANadhAraNAo pAvanivittI ihaM attho // 1042 // sAmAyikahAribhavyAkhyA-yAvad ityayaM zabdo'vadhAraNe vartate, jIvanamapi prANadhAraNe bhaNitaM, 'jIva prANadhAraNa' iti vacanAt , nikSepani drIyA tatazcAprANadhAraNAt-pra.gadhAraNaM yAvat pApanivRttirityarthaH, paratastu na vidhirnApi pratiSedho, vidhAvAzaMsAdoSaprasaGgAt | || vi01 // 479 // pratiSedhe tu surAdiSUtpannasya bhaGgaprasaGgAditi gaathaarthH||1042|| iha ca jIvanaM jIva iti kriyAzabdo'yaM, najIvatIti jIva AtmapadArthaH, jIvanaM tu prANadhAraNaM, jIvanaM jIvitaM cetyeko'rthaH, tatra jIvitaM dazadhA vartate, tadeva tAvadAdau nirUpayannAha nAmaM 1 ThavaNA 2 davie 3 ohe 4 bhava 5 tanbhave a6 bhoge a 7 / saMjama 8 jasa 9 kittIjIviaM ca 10 taM bhaNNaI dasahA // 1043 // vyAkhyA-nAmajIvitaM sthApanAjIvitaM dravyajIvitam oghajIvitaM bhavajIvitaM tadbhavajIvitaM bhogajIvitaM ca tathA saMyamajIvitaM yazojIvitaM kIrtijIvitaM ca tadbhaNyate dazadheti gaathaasmaasaarthH||1043 // avayavArtha tu bhASyakAraH svayameva 18|| vakSyati, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya zeSabhedavyAcikhyAsayA''ha6davve sacittAI 3 AuasaddavvayA bhave ohe 4 / neraiyAINa bhave5 tambhava tattheva uvavattI 6 ||189||(bhaa0) // 479 // vyAkhyA-'dravya' iti dvAraparAmarzaH, dravyajIvitaM saccittAdi, AdizabdAnmizrAcittaparigrahaH, iha ca kAraNe kAryopacArAd yena dravyeNa sacittAcittamizrabhedena putrahiraNyobhayarUpeNa yasya yathA jIvitamAyattaM tasya tathA tadravyajIvita SSSSSSSSSSS JainEducatidainaARKonal For Personal & Private Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ miti, *dvipadAdidravyasya cAnye, uktaM dravyajIvitaM, 'AuyasaddabayA bhave ohe'tti Ayuriti pradezakarma tadravyasahacaritaM jIvasya prANadhAraNaM sadaiva saMsAre bhavedogha iti dvAraparAmarzaH oghajIvitaM, sAmAnyajIvitamityarthaH, idaM cAGgIkRtya yadi paraM siddhA matAH, na punaranye kadAcana ityuktamoghajIvitaM, 'raiyAINa bhave'tti nArakAdInAmiti. AdizabdAt tiryanarAmaraparigrahaH, bhava iti dvAraparAmarzaH, svabhave sthitirbhavajIvitamiti, uktaM bhavajIvitaM, 'tabbhava tattheva uvavattitti tasmin bhave jIvitam tadbhavajIvitaM, idaM caudArikazarIriNAmeva bhavati, yata Aha-tatraivopapattiH, tatraivopapAta ityarthaH, bhavazca tadAyuSkabandhasya prathamasamayAdArabhya yAvaccaramasamayAnubhavaH, sa caudArikazarIriNAM tiryaGmanuSyANAM,tadbhavopapattimAgatAnAM tadbhavajIvitaM bhavati, nanu ca bhavajIvitamanantaraM caturdA varNitaM nArakAdigatisamApannAnAM yA'vasthA, tatra svAyuSkabandhakAlAt prabhRti sarveva bhavasthitiH yathAsvamabAdhAsahitA bhavajIvitam , iha tu tadbhavajIvite AbAdhonikA karmasthitiH, tadbhavodayAt prabhRti karmaniSekaH tadbhavajIvitamiti mahAn vizeSaH, tat kimarthamaudArikANAmeva?, ucyate ?, teSAM hi garbhakAlavyavahitaM yoniniHsaraNaM janmocyate,tena ca garbhakAlena sahaiva tadbhavajIvitaM, vaikriyazarIriNAM tUpapAtAdeva kAlAntarAvyavahitaM janmeti jIvitaM svAbAdhAkAlasahitamitikRtvA tadbhavajIvitamaudArikANAmeva supratipAdamiti, teSAM cedaM svakAyasthityanusArato vijJeyamiti gAthArthaH // 189 // uktaM tadbhavajIvitaM, bhogaMmi cakimAI 7 saMjamajIaMtu saMjayajaNassAjasa9kittI abhagavao10saMjamanarajIva ahigAro1044 __ vyAkhyA-bhogaMmitti dvAraparAmarzaH,bhogajIvitaM ca cakravAdInAm , AdizabdAdvaladevavAsudevAdiparigrahaH, uktaM ca * pAradAdivyAvasthetyanye. Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only www. library.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- Avazyaka- hAribhadrIyA sAmAyikanikSepani vi01 // 48 // bhogajIvitaM, 'saMjamajIyaM tu saMjayajaNassa'tti saMyamajIvitaM tu 'saMyatajanasya' sAdhulokasya, uktaM saMyamajIvitaM, 'jasa- kittI ya bhagavao'tti yazojIvitaM bhagavato mahAvIrasya, kIrtijIvitamapi tasyaiva, ayaM cAnayorvizeSaH-dAnapuNyaphalA| | kIrtiH, parAkramakRtaM yazaH' iti, anyetvidamekamevAbhidadhati, asaMyamajIvitaM cAviratigataM saMyamapratipakSato gRhNantIti, |'saMjamanarajIva ahigAro'tti-saMyamanarajIvitenehAdhikAra iti gAthArthaH // 1044 // yAvajjIvatA ceha 'jIva prANadhAraNa' ityasyAvyayIbhAva samAse 'yAvadavadhAraNa' (pA02-1-8) ityanena nivRtte bhAvapratyaya utpAdite yAvajjIvaM bhAvaH SaSTyA avyayAdApsupaH (pA0 2-4-82) iti supaluk, tasya 'bhAvastvatalA' (pA05-1-119) viti tali strIliGgatA yAvajjIvatA tayA yAvajjIvatayA, tatrAlAkSaNikavarNalopAt 'jAvajIvAe' iti siddham , athavA pratyAkhyAnakriyA anyapadArtha iti tAmabhisamIkSya samAso bahuvrIhiH, yAvajjIvo yasyAM sA yAvajjIvA tayetyalaM prasaGgena, tisro vidhA yasya yogasya sa trividhaH sAvadyayogaH, sa ca pratyAkhyeya iti karma saMpadyate, karmaNi cadvitIyA vibhaktiH, taM trividhaM yoga, trividhenaiva karaNena, karaNe tRtIyeti, manasA vAcA kAyena ceti, atra manaHprabhRtInAM pUrva svarUpaM darzitameveti na pratanyate, navaraM bhAvArtha ucyate-tatra 'trividhaM trividhene'tyatrAnantarasya karaNasya vivaraNasUtramevedaM, yaduta-manasA vAcA kAyeneti, tasya ca karaNasya karma pratyAkhyeyo yogastamapi sUtra eva vivRNoti-na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na smnujaanaami-naanumnye'hmiti| atrA''ha-kiM punaH kAraNamuddezakramamatilamaya vyatyAsena nirdezaH kRta iti?, atrocyate, yogasya karaNatantro(ntrato)padezanArtha, tathAhi-yogaH karaNavaza eva, karaNAnAMbhAve yogasyApi bhAvAdabhAve cAbhAvAditi, karaNAnA // 480 // JainEducer For Personal & Private Use Only jainelibrary.org
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ meva tathA kriyArUpeNa pariNaterityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi, aparastvAha-na karomi na kArayAmi kurvantaM na samanujAnAmItyetAvatA granthena gate'nyamapItyatiricyate, tathA cAtiriktana sUtreNa nArthaH, ucyate, sAbhiprAyakamidam , anuktasyApyarthasya saGgrahArtha, yasmAt sambhAvane'pizabdo'yaM, so'yamapizabdaH ubhayazabdamadhyastha etat karoti-yathA kurvantaM nAnujAnAmi evaM kArayantamapyanujJApayantamapyanyaM nAnujAnAmi, tathA yathA vartamAnakAle kurvantamanyaM na samanujAnAmIti evamapizabdAdatItakAle kRtavantamapi kAritavantamapi tathA'nAgate'pi kAle kariSyantamapi kArayiSyantamapIti trikAlopasaGgraho veditavya iti, na kriyAkriyAvatobheMda eva ato na kevalA kriyA sambhavatIti khyApanArthamanyagrahaNam, atrApi baha vaktavyaM tattu nocyate mA bhUta mugdhamativineyasammoha iti, kizcittu sUtrasparzani yukto vakSyAma iti / evaM tAvadidametAvat sUtrasya vyAkhyAtam // iha ca sarva sAvadha yoga pratyAkhyAmItyatra pratyAkhyAna || gRhasthAna sAdhUMzcAdhikRtya bhedapariNAmato nirUpayannAha sIAlaM bhaMgasayaM tivihaM tiviheNa samiiguttIhiM / suttapphAsianijjuttivittharatyo gao evaM // 1045 // . vyAkhyA-guravastu vyAcakSate-tadidametAvat sUtrasya vyAkhyAtaM, sAmprataM trividhaM trividhenetyetadeva kila vyAcaSTe, tatra trividhaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyeyaM kRtakAritAnumatibhedabhinnaM trividhena manasA vAcA kAyeneti karaNena pratyAkhyAti yataH atasta jhedopadarzanAyaivA''ha-siAlaM bhaMgasayaM gaahaa||atraa''h-ydyevmih sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAdhikArAt saptacatvAriMzada| dhikazataM pratyAkhyAnabhedAnAM gRhasthapratyAkhyAnabhedatvAdayuktametaditi, atrocyate, na, pratyAkhyAnasAmAnyato gRhasthapratyA For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribha sUtrasparzikanika vi01 drIyA // 48 // khyAnabhedAbhidhAne'pyadoSatvAdityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, tatra 'sIyAlaM bhaMgasarya'ti-etadbhAvyate, 'sIyAlaM bhaMgasayaM gihipaccakkhANabheyaparimANaM / taM ca vihiNA imeNaM bhAveyavaM payatteNaM ||1||tinni tiyA tinni dugA tinnikkikkA ya hoti 4 yogesuM / tiduekkaM tidueka tiduekkaM ceva karaNAI // 2 // paDhame labbhai ego sesesu paesu tiya tiya tiyaM ca / do nava tiya do navagA tiguNiya sIyAlabhaMgasayaM // 3 // ' kA punaratra bhAvanA ?, ucyate-Na karei Na kAravei kareMtamapi aNNaM Na samaNujANai maNeNaM vAyAe kAeNaM esa ekko bheo 1 / co0-na kareIccAitigaM gihiNo kaha hoi desvirass| A0-bhannai visayassa bahiM paDiseho aNumaIevi // 4 // keI bhaNaMti gihiNo tivihaMtiviheNa natthi saMvaraNaM / taM Najao NidilaM pannattIe viseseuM // 5 // to kaha nijuttIe'NumaiNisehotti ? so savisayaMmi / sAmaNNeNaM natthi u tivihaM tiviheNa ko doso ? // 6 // puttAIsaMtaiNimittamittamekkArasiM pavaNNassa / jaMpati kei gihiNo dikkhAbhimuhassa tivihNpi||7|| 1 saptacatvAriMzaM zataM bhaGgAnAM gRhipratyAkhyAnabhedaparimANam / tacca vidhinatena bhAvayitavyaM prayatnena // 1 // trayastrikAstrayo dvikAlaya ekakAca bhavanti yogeSu / trayo dvAvekastrayo dvAvekavayo dvAvekazcaiva karaNAni // 2 // prathame labhyate ekaH zeSeSu padeSu trikaM trika trikaM ca / dvau navako trikaM dvau navako triguNite saptacatvAriMzaM bhaGgazatam // 3 // na karoti na kArayati kurvantamapyanyaM na samanujAnAti manasA vAcayA kAyeneSa eko bhedaH / codaka:-na karotItyAditrika gRhiNa| | kathaM bhavati dezaviratasya / AcArya Aha-bhaNyate viSayAvahiH pratiSedho'numaterapi // 4 // kecid bhaNanti gRhiNanividhaMnividhena nAsti saMvaraNam / tanna yato nirdiSTaM prajJaptau viziSya // 5 // tatkathaM niyuktI anumatiniSedhaH iti?, sa svaviSaye / sAmAnyena nAstyeva trividhaMtrividhena ko dossH|| 6 // putrAdisaMtatinimittamAtreNaikAdazI prapannasya / jalpanti kecidgRhiNo dIkSAbhimukhasya trividhamapi // 7 // // 48 // Jain Education in For Personal & Private Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aha kahaM puNa maNasA karaNaM kArAvaNaM aNumaI ya / jaha vayataNujogehiM karaNAI taha bhave maNasA // 8 // tadahINattA vaitaNukaraNAINaM ahava maNakaraNaM / sAvajjajogamaNaNaM pannattaM vIyarAgehiM // 9 // kAravaNaM puNa maNasA ciMtei ya kareu esa sAvajjaM / ciMteI ya kae puNa suchu kathaM aNumaI hoi // 10 // sa eko bheo gao // iyANiM bitio bheo - karei Na kAravei kareMtaMpi aNNaM Na samaNujANai maNeNa vAyAe esa ekko 1, tahA maNeNaM kAraNa ya bitio 2, tahA vAyAe kAraNa ya tatio 3, esa bitio mUlabheo gao // iyANiM taio-Na karei na kAravei kareMtaMpi aNNaM Na samaNujANai maNeNa ekko 1 vAyAe bitio 2 kAeNa tatio 3 esa taio mUlabheo gao / iyANiM cauttho - Na | karei Na kAravei maNeNa vAyAe kAraNaM ekko 1 Na karei kareMtaMpi NANujANai bitIo 2 Na kAravei kareMtaM NANujANai 3 taio esa cauttho mUlabheo, iyANiM paMcamo-Na karei Na kAravei maNeNaM vAyAe esa ekko 1 Na karei kareMtaM 1 Aha-kathaM punarmanasA karaNaM kAraNamanumatizca / yathA vAktanuyogAbhyAM karaNAdayastathA bhaveyurmanasA // 8 // tadadhInatvAt vAktanukaraNAdInAmathavA manaHkaraNaM / sAvadyayogamananaM prajJaptaM vItarAgaiH // 9 // kAraNaM punarmanasA cintayati ca karotyeSa sAvadyam / cintayati ca kRte punaH suSThu kRtamanumatirbhavati // 10 // eSa eko bhedo gataH 1 / idAnIM dvitIyo bhedaH na karoti na kArayati kurvantamadhyanyaM na samanujAnAti manasA vAcA eSa ekaH 1 tathA manasA kAyena ca dvitIyaH 2 tathA vAcA kAyena ca tRtIyaH 3 eSa dvitIyo mUlabhedo gataH 2 / idAnIM tRtIyaH na karoti na kArayati kurvantamapi anyaM na samanujAnAti manasaikaH 1 vAcA dvitIyaH 2 kAyena tRtIyaH 3 eSa tRtIyo mUlabhedo gataH 3 / idAnIM caturtho na karoti na kArayati manasA vAcA kAyenaikaH 1 na karoti kurvantamapi nAnujAnAti dvitIyo 2 na kArayati kurvantaM nAnujAnAti tRtIyaH 3 eSa caturthI mUlabhedaH 4 / idAnIM paJcamaH na karoti na kArayatiH manasA vAcA eSa ekaH 1 na karoti kurvantaM For Personal & Private Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasparzi AvazyakahAribhadrIyA kani0 vi01 // 482 // NANujANai esa bitioraNa kAraveti NANujANai esa taio 3 ee tinnibhaMgAmaNeNa vAyAe laddhA, annevitinni, maNeNaM : kAraNa ya emeva labhaMti 3, tahA'varevi vAyAe kAeNaya labbhaMti tinni tinni 3, evameva ee sabeNava, evaM paJcamo'pyukto mUlabheda iti|iyaanni chacho-Na karei Na kAraveimaNeNaM esa eko, taha ya Na karei kareMtaM NANujANaimaNeNaM esa bitio, Na kAravei kareMtaMNANujANai maNasaiva tRtIyaH, evaM vAyAekAeNavi tinni tiNNi bhaMgAlabhaMti, uktaHSaSTho'pimUlabhedaH, adhunA saptamobhidhIyate iti-Na karei maNeNaM vAyAe kAeNaya ekko, evaMNa kAravei maNAdIhiM esa bitio, kareMtaMNANujANaitti taio, saptamo'pyukto mUlabheda iti / idAnImaSTamaH-Na karei maNeNaM vAyAe ekko tahA maNeNa kAeNa ya esa bitio, tahA | vAyAe kAeNa ya esa taio, evaM Na kAravei etthavi tinni bhaMgA evameva labbhaMti, karataM NANujANai ettha vi tiNNi, eSa ukto'STamaH / idAnIM navamaH-na karei maNeNa ekko 1Na kAraveibitio 2 kareMtaM NANujANai esa taio, evaM vAyAe SAROSAROSAGROCESS* nAnujAnAti eSa dvitIyaH 2 na kArayati nAnujAnAti eSa tRtIyaH 3 ete trayo, bhaGgA manasA vAcA labdhAH anye'pi trayo, manasA kAyena caivameva labhyante 3tathA'pare'pi vAcA kAyena ca labhyante trayaH 2, 3, evamete sarve nava, evaM paJcamo'pyukto mUlabhedaH 5 iti / idAnI SaSTho-na karoti na kArayati manasA eSa ekaH, tathaiva na karoti kurvantaM nAnujAnAti manasA eSa dvitIyaH, na kArayati kurvantaM nAnujAnAti manasaiva tRtIyaH, evaM vAcA kAyenApi ayastrayo bhaGgA labhyante 6 / na karoti manasA vAcA kAyena caikaH, evaM na kArayati manAdibhireSa dvitIyaH, kurvantaM nAnujAnAtIti tRtIyaH / na karoti manasA vAcA ekaH tathA manasA kAyena ca epa dvitIyaH tathA vAcA kAyena ca eSa tRtIyaH, evaM na kArayati atrApi trayo bhaGgA evameva labhyante, kurvantaM nAnujAnAti atrApi trayaH 8 / na karoti manasA ekaH na kArayati dvitIyaH kurvantaM nAnujAnAti eSa tRtIyaH, evaM vAcA 09552952055 // 482 // Jain Education a For Personal & Private Use Only Planelibrary.org
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ birtiyaM kAeNavi hoi titayameva, navamo'pyuktaH idAnImAgataguNanaM kriyate - 'laddhaphalamANameaM bhaMgA u havaMti au - paNNAsaM / tIyANAgaya saMpaiguNiyaM kAleNa hoi imaM // 1 // sIyAlaM bhaMgasayaM kaha ? kAlatieNa hoi guNaNAo / tIyassa | pakkimaNaM paJcuppannassa saMvaraNaM // 2 // paJcakkhANaM ca tahA hoi ya esassa eva guNaNAo / kAlatieNaM bhaNiyaM jiNaga haravAyaehiM ca // 3 // evaM tAvad gRhasthapratyAkhyAnabhedAH pratipAditAH, sAmprataM sAdhupratyAkhyAnabhedAn sUcayannAha'tivihaM tiviheNaM' ti ayamatra bhAvArtha:-trividhaM trividhenetyanena sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAdarthataH saptaviMzatibhedAnAhate caivaM bhavanti - iha sAvadyayogaH prasiddha eva hiMsAdiH, taM svayaM sarvaM na karoti na kArayati kurvantamapyanyaM na samanujAnAti, ekaikaM karaNatrikena - manasA vAcA kAyeneti nava bhedAH, atItAnAgatavartamAnakAlatrayasambaddhAzca saptaviMzatiriti, idaM ca pratyAkhyAne bhedajAlaM 'samiiguttI hiMti samitiguptiSu satISu bhavati, samitiguptibhirvA niSpadyate, tatreryAsamitipramukhAH pravIcArarUpAH samitayaH paJca guptayazca pravIcArApravIcArarUpA manogutyAdyAstisra iti uktaM ca- 'semio niyamA gutto gutto samiyattaNaMmi bhaiyo / kusalavaimudIraMto jaM vaigutto'vi samio'vi // 1 // ' anye tu vyAcakSate - 1] dvitIyaM kAyenApi bhavati tritayameva 9 / 1 labdhaphalamAnametat bhaGgAstu bhavantyekonapaJcAzat / atItAnAgatasampratiguNitaM kAlena bhavatIdam // 1 // saptacatvAriMzaM bhaGgazataM kathaM ? kAlatrikeNa bhavati guNanAt / atItasya pratikramaNaM pratyutpannasya saMvaraNam // 2 // pratyAkhyAnaM ca tathA bhavati caidhyasya evaM guNanAt / kAlanikena bhaNitaM ( saptacatvAriMzaM zataM ) jinagaNadharavAcakaizca // 3 // 2 samito niyamAdbhuto guptaH samitatve bhaktavyaH / kuzalaM vaca udIrayan yadvacogupto'pi samito'pi // 1 // For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparzikani0 vi01 // 483 // kilaitA aSTau pravacanamAtaraH sAmAyikasUtrasaGgrahaH, tatra 'karemi bhaMte ! sAmAiyaMti paMca samiIo gahiAo, 'savaM sAvaja jogaM paccakkhAmitti tiNi guttIo gahiyAo, ettha samiIo pavattaNe niggahe ya guttIotti, eyAo aha / pavayaNamAyAo jAhiM sAmAiyaM coddasaya puvANi mAyANi, mAugAotti mUlaM bhaNiyaMti hoi // ihaiva prAyaH sUtrasparzaniyuktivaktavyatAyA uktatvAt madhyagrahaNe ca tulAdaNDanyAyenA''dyantayorapyAkSepAdidamAha-'suttapphAsiyaNijjuttivittharattho gao evaM'ti sUtrasparzaniyuktivistarArthoM gataH, 'evam uktena prakAreNeti gAthArthaH // 1045 // sAmprataM sUtra evAtItAdikAlagrahaNaM trividhamuktamiti darzayannAha sAmAiaM karemI paccakkhAmI paDikkamAmitti / paJcuppannamaNAgayaaIakAlANa gahaNaM tu // 1046 // vyAkhyA-sAmAyikaM karomi tathA pratyAkhyAmi sAvadhaM yogamiti, tathA pratikramAmIti prAkRtasya, idaM hi yathAsaGkhyameva pratyutpannAnAgatAtItakAlAnAM grahaNamiti, uktaM ca-'aIyaM jiMdai paDuppannaM saMvarei aNAgayaM paccakkhAi'tti gaathaarthH|| 1046 // sAmprataM tasya bhadanta ! pratikramAmItyetad vyAkhyAyate-tatra 'tasye' tyadhikRto yogaH saMbadhyate, nanu ca pratikramAmItyasyAH kriyAyAH so'dhikRto yogaH karma, karmaNi ca dvitIyA vibhaktiratastamityabhidheye tasyetyabhidhIyate // 48 // karomi bhadanta ! sAmAyikamiti paJca samitayo gRhItAH, sarva sAvadhaM yogaM pratyAcakSa iti tisro guptayo gRhItAH, atra samitayaH pravarttane nigrahe ca guptaya iti, etA aSTa pravacanamAtaro yAbhiH (yAsu vA) sAmAyika caturdaza ca pUrvANi mAtAni, mAtara iti mUlaM iti bhaNitaM bhavati / 2 atItaM nindati pratyutpannaM saMvRNoti anAgataM pratyAkhyAti Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCAMOROUGUSCUSEX kimarthamiti ?, Aha-prayojanArtha SaSThI vivakSAtaH prayuktA sambandhalakSaNA'vayavalakSaNA vA, yo'sau yogastrikAlaviSayastasyAtItaM sAvadyamaMzamavayavaM pratikramAmi na zeSaM vartamAnamanAgataM vA, kecit punaravibhAgajJAH aviziSTameva sAmAnya yogaM sambandhayanti, tanna yujyate, aviziSTasya trikAlaviSayasya pratikramaNaprayojanAbhAvAt , granthagurutvApattezca, aviziSTamapi saMbadhya punarvizeSe'vasthApanIyastacchanda iti granthagurutA, yadetat pratikramaNametat prAyazcittamadhye paThitamataH prAyazcittamAsevite'tItaviSayamiti gatatvAdatItapratikramaNamiti na vaktavyam , iha punaruktatvaprasaGgAt, yasmAdasya pratikramAmItizabdasya karmaNA bhavitavyamavazyaM, tacca bhUtaM sAvadyayogaM muktvA nAnyat karma bhavitumarhati, tasmAttasyetyavayavalakSaNayA SaSTyA smbndhH|| Aha-yadyevaM punaruktAdibhayAdabhidhIyate tata idamaparamAzaGkApadamiti darzayatitiviheNaMti na juttaM paDipayavihiNA samAhiaM jeNa / atthavigappaNayAe guNabhAvaNayattiko doso||1047|| __ vyAkhyA-'trividhaM trividhene tyatra trividhenetyayuktamiti, ata Aha-pratipadavidhinA samAhitaM yena' yasmAt prati| padamabhihitameva, manasA vAcA kAyene ti, atrocyate, arthavikalpanayA guNabhAvanayeti vA ko doSaH ?, etaduktaM bhavatiarthavikalpasaGgrahArthaM na punaruktam , athavA guNabhAvanA punaH punarabhidhAnAdbhavatIti na doSaH, athavA manasA vAcA kAyenetyabhihite pratipadaM na karomi na kArayAmi nAnujAnAmIti 'yathAsaGkhyamanudezaH samAnAnA' miti yathAsaGkhyakamaniSTaM mA prApaditi trividhenaikaikamucyate, trividhamityatrApyayameva prAyaH parihAra iti gaathaarthH|| 1047 // ityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, 'tasya bhadanta ! pratikramAmI'tyatra bhadantaH pUrvavad aticAranivRttikriyAbhimukhazca tadvizuddhyarthamAmantrayata iti AAAAAAAAACANCCESS For Personal & Private Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparzivi01 kani0 5555 // 484 // atrA''ha-nanu pUrvamukta eva bhadantaH sa evAnuvartiSyate, evamartha cAdau prayukta ityataH kiM punaraneneti?, atrocyate, anuvartanArthameva ayaM punaranusmaraNAya prayuktaH, yataH paribhASA-anuvartante ca nAma vidhayo, na cAnuvartanAdeva bhavanti, kiM, tarhi ?, yatnAdbhavanti, 'sa cAyaM yatnaH punaruccAraNa'miti, athavA sAmAyikakriyApratyarpaNavacano'yaM bhadantazabdaH, anena caitat jJApitaM bhavati-sarvakriyAvasAne guroH pratyarpaNaM kAryamiti,uktaM ca bhASyakAraNa-'sAmAiyapaccappaNavayaNo vADayaM bhadaMtasahotti / sabakiriyAvasANe bhaNiyaM paccappaNamaNeNaM // 1 // " iti kRtaM prasaGgena, pratikramAmItyatra pratikramaNaM mithyAduSkRtamabhidhIyate, tacca dvidhA-dravyato bhAvataca, tathA cAha niyuktikAraHdavvami niNhagAha kulAlamicchaMti tatthudAharaNaM / bhAvaMmi taduvautto miAvaI tatthudAharaNaM // 1048 // vyAkhyA-dravya iti dvAraparAmarzaH, dravyapratikramaNaM tadabhedopacArAt tadvadevocyate, ata evAha-nivAdi, AdizabdAdanupayuktAdiparigrahaH, kulAlamithyAduSkRtaM tatrodAharaNaM, taccedam-aigassa kuMbhakArassa kuDIe sAhuNo ThiyA, tatthego celao tassa kuMbhagArassa kolAlANi aMgulidhaNuhaeNaM pAhANaehiM viMdhai, kuMbhagAreNa paDijaggiuM diTTho, bhaNioya-kIsa me kolAlANi kANesi?, khuDDaobhaNai-micchAmi dukkaDaMti, evaM so puNo'vi vidhiUNa micchAmidukkaDaMti, sAmAyikapratyarpaNavacano vA'yaM bhadantazabda iti / sarvakriyAvasAne bhaNitaM pratyarpaNamanena // 1 // 2 ekasya kumbhakArasya kuvyAM (gRhe) sAdhavaH sthitAH, tatraikaH kSullakastasya kumbhakArasya bhAjanAni aGguladhanuSA pASANaiH kANIkaroti, kumbhakAreNa pratijAgarya dRSTaH, bhaNitazca-kathaM mama bhAjanAni kANayasi!, kSullako bhaNati-mithyA me duSkRtamiti, evaM sa punarapi kANayitvA mithyA me duSkRtamiti (karoti), // 484 // Jain Educat ISL nal For Personal & Private Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ | paMcchA kuMbhagAreNa tassa khuDDagassa kannAmoDao dinno, so bhaNai - dukkhAvio'haM, kuMbhagAro bhaNai-micchAmi dukkaDaM, evaM so puNo puNo kannAmoDiyaM dAUNa micchAdukkaDaMti karei, pacchA celao bhaNai - aho suMdaraM micchAmidukkaMDati, kuMbhagAro bhaNai - tujjhavi erisaM caiva micchA dukkaDaMti, pacchA Thio viMdhiyavassa / 'jaM dukkaDaMti micchA taM caiva NisevaI puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI mAyANiyaDippasaMgo ya // 1 // eyaM davapaDikkamaNaM // bhAvapratikramaNaM pratipAdayati -- bhAva iti dvAraparAmarza eva, 'tadupayukta eva' tasmin adhikRte zubhavyApAre upayuktastadupayukto yat karoti, mRgApatiH tatrodAharaNaM, taccedam-bhagavaM vaddhamANasAmI kosaMbIe samosario, tattha caMdasUrA bhagavaMtaM vaMdagA savimANA oiNNA, tattha miyAvaI ajjA udayaNamAyA divasottikAuM ciraM ThiyA, sesAo sAhuNIo titthayaraM vaMdiUNa sanilayaM gayAo, caMdasUrAvi titthayaraM vaMdiUNa paDigayA, sigdhameva viyAlIbhUyaM miyAvaI saMbhaMtA, gayA ajjacaMdaNAsagAsaM / 1 pazcAt kumbhakAreNa tasya kSullakasya karNAmoTako dattaH, sa bhaNati - duHkhito'haM kumbhakAro bhaNati - mithyA me duSkRtaM, evaM sa punaH punaH karNAmoTakaM | dattvA mithyAduSkRtamiti karoti, paJcAtkSullako bhaNati - aho sundaraM mithyAme duSkRtamiti, kumbhakAro bhaNati - tavApi IdRzameva mithyAmeduSkRta miti, pazcAsthitaH kANanAt / yadduSkRtamiti mithyA ( kRtvA ) tadeva niSevate punaH pApam / pratyakSamRSAvAdI mAyAnikRtiprasaGgazca // 1 // etaddravyapratikramaNaM / 2 bhagavAnU vardhamAnasvAmI kauzAmbyAM samavasRtaH, tatra candrasUryau bhagavantaM vandituM savimAnAvavatIrNau, tatra mRgAvatI AryodayanamAtA divasa itikRtvA ciraM sthitA, zeSAH sAdhdhyastIrthakaraM vanditvA svanilayaM gatAH, candrasUryAvapi tIrthakaraM vandivA pratigatau, zIghrameva vikAlIbhUtaM, mRgAvatI saMbhrAntA, gatA Arya candanAsakAzaM / For Personal & Private Use Only Minelibrary.org
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka hAribhadrIyA // 485 // tAo ya tAva paDikaMtAo, miyAvaI AloeuM pavattA, ajacaMdaNAe bhaNNai-kIsa aje ! ciraM ThiyAsi ?, na juttaM ||satrasparzinAma tumaM uttamakulappasUyAe egAgiNIe ciraM acchiuMti, sA sambhAveNa micchAmidukkaDaMti bhaNamANI ajacaMdaNAe pAe kani0 paDiyA, ajacaMdaNA ya tAe velAe saMthAraM gayA, tAhe niddA AgayA, pasuttA, miyAvaIevi tivasaMvegamAvaNNAe pAya- vi01 paDiyAe ceva kevalaNANaM samuppaNNaM / sappo ya teNaMteNamuvAgao, ajjacaMdaNAe ya saMthAragAo hattho olaMbio, miyAvaIe mA khajihititti so hattho saMthAragaM caDAvio, sA viuddhA bhaNai-kimayaMti?, anjavi tumaM acchasitti micchAmi dukkaDaM, niddappamAeNaM Na uhAviyAsi, miyAvaI bhaNai-esa sappo mA bhe khAhiitti ato hattho caDAvio, sA bhaNaikahiM ? so, sA dAei, ajjacaMdaNA apecchamANI bhaNai-aje ! kiM te aisao?, sA bhaNai-AmaM, to kiM chAumathio kevaliotti ?, bhaNai-kevalio, pacchA ajacaMdaNA pAesu paDiUNa bhaNai-micchAmi dukkaDaMti, tAzca tAvatpratikrAntAH, mRgAvatyAlocituM pravRttA, AryacandanayA bhaNyate-kathamAyeM ! ciraM sthitA'si ?, na yuktaM nAma tava uttamakulaprasUtAyA ekA. kinyAH ciraM sthAtumiti, sA sadbhAvena mithyA me duSkRtamiti bhaNantI AryacandanAyAH pAdayoH patitA, AryacandanA ca tasyAM belAyAM saMstArake sthitA, tadA nidrA|''gatA, prasuptA, mRgAvatyA api tIvasaMvegamApanAyAH pAdapatitAyA eva kevalajJAnaM samutpannaM / sarpazca tena mArgeNopAgataH, AryacandanAyAzca hastaH saMstArakAdavalambitaH, mRgAvatyA mA khAdIditi sa hastaH saMstArake caTApitaH, sA vibuddhA bhaNati-kimetaditi, adyApi tvaM tiSThasIti mithyAmeduSkRtaM, nidrApramAdena notthApitA'si, mRgAvatI bhaNati-eSa so mA bhavantaM khAdIditi bhAvatko (ato)hastazcaTApitaH, sA bhaNati-ka saH?, sA darzayati, AryacandanA apazyantI bhaNati-AyeM kiM tavAtizayaH ?, sA bhaNati-om , tarhi kiM chAna sthikaH kaivalika iti?, bhaNati-kaivalikaH, pazcAdAryacandanA pAdayoH patitvA bhaNati-mithyA me duSkRtamiti meM // 485 // Jain Education K For Personal & Private Use Only Enelibrary.org
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalI AsAiotti, iyaM bhAvapaDikkamaNaM / ettha gAhA-'jai ya paDikkamiyavaM avassa kAUNa pAvayaM kammaM / taM ceva na kAyacaM to hoi pae pddikkto||1||'tti gaathaarthH|| 1048 // iha ca pratikramAmIti bhUtAta sAvadyayogAnnivartehamityuktaM bhavati, tasmAcca nirvRttiryattadanumateviramaNamiti, tathA nindAmIti garhApi, ana nindAmIti jugupsetyarthaH garhAmIti ca tadevoktaM bhavati, evaM tarhi ko bheda ekArthatve ?, ucyate, sAmAnyArthAbhede'pISTavizeSArtho gardAzabdaH, yathA sAmAnye gamanArthe gacchatIti gauH, sarpatIti sarpaH, tathA'pi gamanavizeSo'vagamyate, zabdArthAdeva, evamihApi nindAgahayoriti // taM cArthavizeSa darzayati sacarittapacchayAvo niMdA tIe caukkanikkhevo / vve cittayarasuA bhAvesubaha udAharaNA // 1049 // ___ vyAkhyA-sacaritrasya sattvasya pazcAttApo nindA, svapratyakSaM jugupsetyarthaH, uktaM ca-"AtmasAkSikI nindA"tIe caukkanikkhevotti tasyAM tasyA vA nAmAdibhedacatuSko nikSepa iti, tatra nAmasthApane anAhatyA''ha-'dave cittakarasuyA bhAvesu bahU udAharaNa tti dravya nindAyAM citrakarasutodAharaNaM, sA jahA raNNA pariNIyA appANaM kiMdiyAiyatti, bhAvanindAyAM subahUnyudAharaNAni yogasaGgraheSu vakSyante, lakSaNaM punaridaM-'hA! duchu kayaM hA ! duTTha kAriyaM duTu aNumayaM itti / |aMto aMto Dajjhai pacchAtAveNa vevaMto // 1 // tti gaathaarthH||1049|| | kevalyAzAtita iti, idaM bhAvapratikramaNaM / atra gAthA-yadi ca pratikrAntavyamavazyaM kRtvA pApakaM karma / tadeva na karttavyaM tadA bhavati pade pratikrAntaH | // 3 // iti 2 sA yathA rAjJA pariNItA''tmAnaM ninditavatIti / 3 hA duchu kRtaM hA duSTu kAritaM duSTha numataM iti / antarantardayate pazcAttApena caivAntaH (vepn)||1||iti / Jain EducatiohnAPonal For Personal & Private Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA kanika // 486 // garahAvi tahAjAIameva navaraM prppgaasnnyaa| vvaMmi maruanAyaM bhAvesu bahU udAharaNA // 1050 // sUtrasparzivyAkhyA-go'pi 'tathAjAtIyaiveti nindAjAtIyaiva, navarametAvAn vizeSaH-paraprakAzanayA gardA bhavati, yA guroH pratyakSaM jugupsA sA gati, 'parasAkSikI gati vacanAd, asAvapi caturvidhaiva, tatra nAmasthApane anAdRtyaivAha-'dabaMmi vi01 maruaNAyaM bhAvesu bahU udAharaNa'tti / tatra dravyagarhAyAM marukodAharaNaM, taccedam-ANaMdapure maruo ehasAe samaM saMvAsaM kAUNa uvajjhAyassa kahei jahA suviNae NhusAe samaM saMvAsaM gaomitti / bhAvagAe sAdhU udAharaNaM-'gaMtUNI gurusagAse kAUNa ya aMjaliM viNayamUlaM / jaha appaNo taha pare jANAvaNa esa garahA u ||1||'tti gAthArthaH // 1049 // tatra nindAmi garhAmItyatra gardA jugupsocyate, tatra kiM jugupse ?, 'AtmAnam' atItasAvadyayogakAriNamazlAdhyam, atha|vA'trANam-atItasAvadyayogatrANavirahitaM jugupse, sAmAyikenAdhunA trANamiti, athavA 'ata sAtatyagamane' atanamatItaMsAvadyayogaM satatabhavanapravRttaM nivartayAmIti, 'vyutsRjAmIti vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH ucchabdo bhRzArthaH sRjAmi-tyajAmItyarthaH, vividhaM vizeSeNa vA bhRzaM tyajAmi vyutsRjAmi, atItasAvadyayogaM vyutsRjAmIti vA, ava| zabdo'dhaHzabdasyArthe vizeSeNAdhaH sRjAmItyarthaH, nanvevaM sAvadhayogaparityAgAt karomi bhadanta ! sAmAyikamiti sAvadya // 486 // yoganivRttirucyate, tasya vyavasRjAmi zabdaprayoge vaiparItyamApadyate, tanna, yasmAt mAMsAdiviramaNakriyAnantaraM vyavasRjAmIti prayukta tadvipakSatyAgo mAMsabhakSaNani vRttirabhidhIyate, evaM sAmAyikAnantaramapi prayukta vyavasRjAmizabde tadvipakSa Anandapure marukaH khuSayA samaM saMvAsaM kRtvA upAdhyAyAya kathayati, yathA svapne snuSayA samaM saMvAsaM gato'smIti / bhAvagarhAyAM sAdhurudAharaNamgatvA gurusakAzaM kRtvA cAJjaliM vinayamUlam / yathA''smanastathA pareSAM jJApanameSA gahare tu // 1 // For Personal & Private Use Only manjainelibrary.org
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAgo'vagamyate, sa ca tadvipakSaH sugama evetyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthavistarabhayAdU, gamanikAmAtrapradhAnatvAt prArambhasya // sAmprataM vyutsargapratipAdanAyA''ha granthakAra:| davvaviussagge khalu pasannacaMdo have udAharaNaM / paDiAgayasaMvego bhAmivi hoi so ceva // 1051 // __ vyAkhyA-iha dravyavyutsargaH-gaNopadhizarIrAnapAnAdivyutsargaH, athavA dravyavyutsargaH ArtadhyAnAdidhyAyinaH kAyotsarga iti, ata evA''ha-dravya vyutsarge khalu prasannacandro bhavatyudAharaNaM, bhAvavyutsargastvajJAnAdiparityAgaH, athavA dharmazukladhyAyinaH kAyotsarga eva, tathA cA''ha-pratyAgatasaMvego 'bhAve'pi' bhAvavyutsarge'pi bhavati sa eva-prasannacandra | udAharaNamiti gAthAkSarArthaH // 1051 // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-khiipaiTie Nayare pasannacaMdo rAyA, tattha bhagavaM mahAvIro samosaDho, tao rAyA dhamma soUNa saMjAyasaMvego pabaio, gIyattho jaao| aNNayA jiNakappaM |paDivajiukAmo sattabhAvaNAe appANaM bhAvei, teNaM kAleNaM rAyagihe Nayare masANe paDimaM paDivanno, bhagavaM ca mahAvIro tattheva samosaDho, logo'vi vaMdago NIi, duve ya vANiyagA khiipaiDiyAo tattheva AyAyA, pasannacaMdaM pAsiUNa egeNa bhaNiyaMesa amhANaM sAmI rAyalacchi pariccaiya tavasiriM paDivanno, aho se dhannayA, bitieNa bhaNiyaM-kuo eyassa dhaNNayA, kSitipratiSThite nagare prasannacandro rAjA, tatra bhagavAna mahAvIraH samavasRtaH, tato rAjA dharma zrutvA saMjAtasaMvegaH prabajitaH, gItArtho jAtaH / [anyadA jinakalpaM pratipattukAmaH sattvabhAvanayA''tmAnaM bhAvayati, tasmin kAle rAjagRhe nagare zmazAne pratimA pratipannaH, bhagavAMzca mahAvIrastatraiva | samavastaH, loko'pi bandako nirgacchati, dvau ca vaNijI kSitipratiSThitAt tatraivAgato. prasannacandra raTA ekena bhaNitaM-eSo'smAkaM svAmI rAjyalakSmI parityajya tapaHzriyaM pratipannaH, aho asya dhanyatA, dvitIyena bhaNitaM-kuta etasya dhanyatA, COSAUSIOS Jain Education and onal For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA sUtrasparzikani0 vi01 // 487 // jo asaMjAyabalaM pattaM raje ThaviUNa pabaio, so tavassI dAigehiM paribhavijai, NayaraM ca uttimakkhayaM pavaNaM tAva, evamaNeNa bahuo logo dukkhe Thaviotti adavo eso, tassa taM soUNa kovo jAo, ciMtiyaM ca'NeNa-ko mama puttassa avakareitti ?, nUNamamugo, tA kiM teNa ?, eyAvatthagao NaM vAvAemi, mANasasaMgAmeNa roddajhANaM pavanno, hatthiNA hatthiM vivAeitti, vibhAsA / etthaMtare seNio bhagavaM vaMdao NIi, teNavi diTTho vaMdio ya, aNeNa Isipi na ya nijjhAItao, seNieNa ciMtiyaM-sukkajjhANovagao esa bhagavaM, tA erisaMmi jhANe kAlagayassa kA gai bhavaitti bhagavaMtaM pucchisaM, tao gao vaMdiUNa pucchio'NeNa bhagavaM-jaMmi jhANe Thiomae vaMdio pasannacaMdo taMmi mayassa kahiM uvavAo bhavai?. bhagavayA bhaNiyaM-ahe sattamAe puDhavIe, tao seNieNa ciMtiyaM-hA! kimeyaMti?, puNo pucchissN| etthaMtaraMmi apasannacaMdassa mANase saMgAme pahANanAyageNa sahAvaDiyassa asisatticakkakappaNippamuhAI khayaM gayAiM paharaNAI, tao'NeNa sirattANeNaM yo'saMjAtabalaM putraM rAjye sthApayitvA prabajitaH, sa tapasvI dAyAdaiH paribhUyate, nagaraM cottamaM kSayaM prapannaM tAvat, evamanena bahuko loko duHkhe | sthApita ityadraSTavya eSaH, tasya tat zrutvA kopo jAtaH, cintitaM cAnena-ko mama putramapakarotIti ?, nUnamamukaH, tat kiM tena ?, etadavasthAgato ('pi)taM vyApAdayAmi, mAnasasaMgrAmeNa raudraM dhyAnaM prapannaH, hastinA hastinaM vyApAdayatIti vibhASA / atrAntare zreNiko bhagavantaM vandituM nirgacchati, tenApi dRSTo banditazca, anenepadapi na ca nirdhyAtaH, zreNikena cintitaM-zukladhyAnopagata eSa bhagavAn, tadIDaze dhyAne kAlagatasya kA gatirbhavatIti bhagavantaM prakSyAmi, tato gato vanditvA pRSTo'nena bhagavAn-yasmin dhyAne sthito mayA vanditaH prasannacandrastasminmRtasya kvopapAto bhavati ?, bhagavatA bhaNitaM-adhaH saptamyAM pRthivyAM, tataH zreNikena cintitaM-hA kimetaditi ?, punaH prakSyAmi / atrAntare ca prasannacandrasya mAnase saMgrAme pradhAnanAyakena sahApatitasyAsizakticakrakalpanIpramukhAni kSayaM gatAni praharaNAni, tato'nena zirastrANena // 487 // Jain Education Internal oral For Personal & Private Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivAemitti parAmusiyamuttimaMgaM, jAhe loyaM kayaMti, tao saMvegamAvaNNo mahayA visujjhamANapariNAmeNa attANaM niMdina payatto, samAhiyaM caNeNa puNaravi sukkaM jhANaM / etthaMtaraMmi seNieNavi puNo'vi bhagavaM pucchio-bhagavaM ! jArise jhANe saMpai pasannacaMdo vaTTai tArise mayassa kahiM uvavAo?, bhagavayA bhaNiyaM-aNuttarasurasuti, tao seNieNa bhaNiyaM-puvaM kimannahA parUviyaM uAhu mayA annahA avagacchiyaMti ?, bhagavayA bhaNiyaM-na annahA parUviyaM, seNieNa bhaNiyaM-kiM |vA kahaM vatti, tao bhagavayA sabo vuttaMto sAhio / etthaMtaraMmi ya pasannacaMdasamIve divo devaduMduhisaNAho mahanto kalayalo uddhAio, tao seNieNa bhaNiyaM-bhagavaM! kimeyaMti ?, bhagavayA bhaNiyaM-tasseva visujjhamANapariNAmassa kevalaNANaM samuppaNNaM, tao se devA mahimaM kareMti / esa eva dabaviussaggabhAvaviussaggesu udAharaNaM // sAmprataM samAptau yathAbhUto|'sya kartA bhavati sAmAyikasya tathAbhUtaM saMkSepato'bhidhitsurAhasAvajajogavirao tivihaM tiviheNa vosiria pAvaM / sAmAiamAIe eso'Nugamo parisamatto // 1052 // 1 vyApAdayAmIti parAmRSTamuttamAGgaM, yadA locaH kRta iti, tataH saMvegamApannaH mahatA vizudhyamAnapariNAmenAtmAnaM nindituM pravRttaH, samAhitaM cAnena punarapi zukla dhyAnaM / atrAntare zreNikenApi punarapi bhagavAn pRSTaH-bhagavan ! yAdRze dhyAne samprati prasannacandro varttate tAdRze mRtasya kvopapAtaH?, bhagavatA bhaNitaM-anuttarasureSviti, tataH zreNikena bhaNitaM-pUrva kimanyathA prarUpitamutAho mayA'nyathA'vagatamiti ?, bhagavatA bhaNitaM-nAnyathA prarUpita, zreNikena | bhaNitaM-kiM vA kathaM veti !, tato bhagavatA sarvo vRttAntaH kathitaH / atrAntare ca prasannacandrasamIpe divyo devadundubhisanAtho mahAn kalakala utthitaH, tataH zreNikena bhaNitaM-bhagavan ! kimetaditi ?, bhagavatA bhaNitaM-tasyaiva vizudhyamAnapariNAmasya kevalajJAnaM samutpannaM, tatastasya devA mahimAnaM kurvanti / eSa eva dravyavyutsargabhAvavyutsargayorudAharaNaM / For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakahAribhadrIyA | sUtraspAza kani0 vi01 // 488 // vyAkhyA-sAvadyayogavirataH, kathamityAha-trividhaM trividhena vyutsRjya pApaM na tu sApekSa evetyarthaH, pAThAntaraM vA sAvadyayogavirataHsan trividhaM trividhena vyutsRjati pApameSyaM, 'sAmAyikAdau'sAmAyikArambhasamaye eSo'nugamaH parisamAptaH, athavA sAmAyikAdau sUtra iti, AdizabdAt sarvamityAdyavayavaparigraha iti gaathaarthH||1052||ukto'nugmH, samprati nayAH, te ca naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdaivambhUtabhedabhinnAH khalvodhataH sapta bhavanti, svarUpaM caiteSAmadhaH sAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitameveti neha pratanyate, iha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAnakriyAnayadvayAntarbhAvadvAreNa samAsataH procyante, jJAnanayaH kriyAnayazca, tathA cA''havijAcaraNanaesuM sesasamoAraNaM tu kAyavvaM / sAmAianiluttI subhAsiatthA parisamaktA // 1053 // vyAkhyA-'vijAcaraNanaesuM'ti vidyAcaraNanayayoH jJAnakriyAnayayorityarthaH, 'sesasamoyAraNa tu kAya'ti zeSanayasamavatAraH kartavyaH, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?-tau ca vaktavyau, sAmAyikaniyuktiH subhASitArthA parisamApteti prakaTArthamiti gAthArthaH // 1053 // sAmprataM svadvAra eva zeSanayAntarbhAvenAdhikRtamahimAnau anantaropanyastagAthAgatatuzabdena cAvazyavaktavyatayA vihitau jJAnacaraNanayAtrucyete, tatra jJAnanayadarzanamidaM-jJAnameva pradhAnamaihikAmaISmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt , tathA cA''hanAyaMmi giNhiabve agiNhiavvami ceva atthaMmi / jaiavvameva ia jo uvaeso so nao nAma // 1054 // vyAkhyA 'nAyaMmitti jJAte samyakaparicchinne 'gihiyavetti grahItavye upAdeye 'agiNhiyavamitti agrahItavye anu // 488 // Jalt Educati o nal For Personal & Private Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAdeye heya ityarthaH, cazabdaH khalubhayorgrahItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArthaH, upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavidhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH-jJAta eva grahItavye tathA'grahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte 'atyamitti artha aihikAmuSmike, tatraihikaH grahItavyaH sacandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdirapekSaNIyastRNAdiH, AmuSmiko grahItavyaH samyagdarzanAdiH agrahItavyo mithyAtvAdiH upekSaNIyo vivakSayA'bhyudayAdiriti, tasminnarthe 'jaiavameva tti anusvAralopAdU yatitavyam 'evam' anena krameNaihikAmuSmikaphalaprApyarthinA sattvena yatitavyameva, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH, itthaM caitadaGgIkartavyaM, samyagajJAte pravartamAnasya phalavisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAt pravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // " tathA''muSmikaphalaprApyarthinA'pi jJAta eva yatitavyaM, tathA cAgamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktam-"paDhamaM NANaM tao dayA, evaM ciDhai savasaMjae / annANI kiM kAhiti kiM vA NAhiti cheya pAvagaM? // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA cAgamaH-"gIyattho ya vihAro bitio gIyasthamIsao bhaNio / etto taiyavihAro NANuNNAo jiNavarehiM ||1||"n yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvat kSAyopazamika jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM | tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSA pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjA-15 prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati ? kiM vA jJAsyati chekaM pApakaM (vA) // 1 // 2 gItArthazca vihAro dvitIyo X gItArthamiznako bhaNitaH / AbhyAM tRtIyo vihAro nAnujJAto jinvraiH||1|| COURAGRAT Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayavicAra. vi01 hAribhadrIyA RECORD // 489 // yate yAvajjIvAjIvAdyakhilavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAjjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNa- miti sthitam / iti jo uvaeso so nayo nAma ti 'iti' evamuktena nyAyena yaH upadezo jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityarthaH / ayaM ca caturvidhe samyaktvAdisAmAyikeM samyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadvayamevecchati, jJAnAtmakatvAdasya, dezaviratisarvaviratisAmAyike tu tatkAryatvAt tadAyattatvAnnecchati, guNabhUte cecchatIti gaathaarthH|| 1054 // ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, tadarzanaM cedaM-kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha-'NAyaMmi giNhiya'tyAdi, asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyAjJAte grahItavye'grahItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprApyarthinA yatitavyameva, na yasmAt pravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptidRzyate, tathA cAnyairapyuktam-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA kriyaiva kartavyA, tathA ca munIndravacanamapyevameva vyavasthitaM, yata uktam-"ceiyakulagaNasaMghe AyariANaM ca pavayaNa sue y| sabesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamateNaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM yasmAt tIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevotaM, tathA cA''gamaH-"subahuMpi suyamahIyaM kiM kAhi caraNavippamukkassa ? / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // " S // 489 // CARROGROL caityakulagaNasaMgheSu AcArya pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyame udyacchatA // 1 // 2 subahvapi zrutamadhItaM kiM kariSyati vipramuktacaraNasya / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakovyapi // 1 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only (Malainelibrary.org
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRzikriyAvikalatvAt tasyetyabhiprAyaH, evaM tAvat kSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyokaM, cAritraM kriyetyanarthAntaraM kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyA eva vijJeyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpanna kevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtA hasvapaJcAkSarodgiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvA preti, tasmAt kriyaiva pradhAnA aihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam, 'iti jo uvaeso so nao nAma'ti 'iti' evamuktena nyAyena ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, kriyAnaya ityarthaH, ayaM ca samyaktvAdau catu vidhe sAmAyike dezaviratisarvaviratisAmAyikadvayamevecchati kriyAtmakatvAdasya, samyaktva sAmAyikazrutasAmAyike tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati, guNabhUte cecchatIti gAthArthaH // 1054 // uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAnayasvarUpaM jJAtvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha -- kimatra tattvaM ?, pakSadvaye'pi yuktisambhavAt, AcAryaH punarAha - savvesiMpi gAhA, athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha - savvesiMpi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU ||1055 // vyAkhyA - sarveSAmapi mUlanayAnAm apizabdAt tadbhedAnAM ca 'nayAnAM' dravyAstikAdInAM 'bahuvidhavaktavyatAM' sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAm athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM For Personal & Private Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi." Avazyaka hAribhadrIyA 'nizamya' zrutvA ta 'sarvanayavizuddha' sarvanayasammataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, yasmAt sarvanayA eva bhAvanikSepamicchantIti gAthArthaH // 1055 // ityAcAryaharibhadrakRtI ziSyahitAyAmAvazyakaTIkAyAM sAmAyikAdhyayanaM samAptam // sAmAyikasya vivRtiM kRtvA yadavAptamiha mayA kuzalam / tena khalu sarvaloko labhatAM sAmAyika prmm||m yasmAjagAda bhagavAn sAmAyikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAnekaduHkhanAzasya mokSasya // 2 // granthAgram 12343 // AvassayapubaddhaM sammattaM // // 49 // CHORSARRESEARSHAN *** aura iti yAkinImahattarAsUnubhavavirahazrImaduharibhadrAcAryaviracitavRttyA ra kalitaM sabhASyaniyuktikamAvazyakapUrvArdhaM samAptam // EVE ||saamaayikaadhyynmyH prathamo vibhAgaH smaaptH|| * * dain Educati o nal For Personal & Private Use Only