Book Title: Panini Sutra Vyakhya Purvarddha
Author(s): T Chandrashekharan
Publisher: T Chandrashekharan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010434/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MADRAS GOVERNMENT ORIENTAL MANUSCRIPTS SERIES No. 33. MWM Il quot annoyETT 11 (HCIETAT) pUrvArdham maNalara - vIrarAghavAcAryaviracitA PANINISITRAVYAKHYA (With Illustratione from Classical Works) PURVARDHAM by VIRARAGHAVACARYA Manalur Edited by T. CHANDRASEKHARAN, M.A., L.T. Curator, Governmont Oriental Manuscripts Library, Madras. (Propared under the onders of the Government of Madras) 1954 Prion Rn. 18mm Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MADRAS GOVERNMENT ORIENTAL MANUSCRIPTS SERIES No. 33. S ENTA OF MAN VERN ORES ADRAS TE ll quotaqr69 11 ( HIGIETOJIET) pUrvArdham maNalar - vIrarAghavAcAryaviracitA PANINISTTRAVYAKHYA (With Illustration from Classical Works) PURVARDHAM VIRARAGHAVACARYA Manalus Edited by T. CHANDRASEKHARAN, M.A., L.T. Curulur, Gurernment Orientul Manuscripts Library, Mudras. (lore fuereit under the crers of the lievernment of Madras) 1954 Price Rs. 13-12-0 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION The term Samskstam has got the special significance of denoting a language which is well refined. * As such it can be applied to any language that is refined. But since there is no other language which is as pure and as refined as Samskstam, the term has come to be applied only to this particular language. There has been a criticism levelled against Samskft that it is too difficult to grasp both for the youngsters and the adults on account of its complex system of grammar. To some extent this is true but on that account its greatness is not in any way affected. On the other hand, it redounds to its greatness and superiority among the galaxy of languages in the world. No system of grammar is as precise as that of the Sanskrit language; naturally there must be some difficulty in learning such a grammar. Of late, there have been attempts and demands from the public to simplily Sanskrit grammar. Any such attempt will not in any way make the learning of the language easier ; on the other hand the divinity of the language will be abused and it will lose its greatncss by falling down to the level of any other language. Instead of simplifying the system of Sanskrit grammar, attempts should be made to make the study of grammar easier and more interesting to keep up the sustained interest of the students. This does not mea a that the rules of grammar should not be studied in the usual proper way. What is necded is to make the students forget the monotanous and dry-as-dust nature of grammar by making them forget that they are merely getting by heart some rules which have no literary value. This has now been done by attempting to give the illustrations to the various Sutras of Panini not in single words but by quoting from literary works of famous authors passages which contain the particular illustrations. The present work, " Panini-Sutra-Vyakhya " is a comparatively very recent .one compiled by one Viraragha vacarya with the main object of making thc study of grammar easy and interesting. He closely follows the order of the Sutras as given by Bhattoji Diksita in bis Siddhanta Kaumudi. He has completely left out the Samjaa, Sandhitraya and the S'abdadhikara and begins from Stripratyayaprakarapa. A few of the Sutras are omitted probably due to their not requiring any illustrations. Similarly only a few Vartikas are given under the respective Sutras. The commentary is practically a reproduction of the Siddhanta Kaumudi, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The numbering of the Sutras in the Siddhanta Kaumuri of the Balamanorama Press cditon is followed licre with the result that in a few places where some of the Sutras are omitteil, the numbers are not continuous. The illustrative verses and prinse passages are printed with the actual words (which coustitute the examples) in antique type. These examples are also explained in some cases. The illustrations are taken from the following works: - Bhaltikavya, s'iaupalavadha, Adargharaghava, Kirstarjuniya, Naisadha, Raghuvariga, Bhoja Campu, Kumarasambhavid. Campubbarata, Megha sandegil, Srimad Valmiki Riyan, Virgunidarsa, Uttararamacarita, Bhojacaritra, Valliparina ya Cainpii, ind Stotraratna of Yamunamuni. Care has been taken to identify the verses and give the exart reference. Where it is not a verse but a prose passa:e, it has been indicated by prefixing the letter " T " to the passite an:I the reference to it is given by the number of the verse inmediately preceding it. All the passages that are giveni as illustrations liave been serially numbered for facilitating easy reference. When the same versc or passage is repeated, it is not printed for a second ti ne but a reference to the number of the verse is given as "affigsta ga moto. The present volume consists of Sutras in the Purvardha of the Siddhanta Kaumudi beginning from the Stripratyaya-prakit 'rana and ending with the Dvirukta-prakarina. The printing of the second volume containing the Sutras of the Uttarirala is in progress and will be completed during the current year. To naku the work useful as a book of reference, the following indices are alss unler preparation and they will be added at the end of the second volume. 1. Index of Authors quoted. 2. of works quoted, 3. of Sutras. of Vartikas. of verses cited as illustrations. 6. of words given as examples. In the preparation of the press-copy of the work, a single manuscript written in Grantha character , bearing No. R. 4398-4 has been utilized. This is in 2 volumes. A restored copy of tho same in 3 volumes bearing R. No. 7588 is also available. The description of the original manuscript utilised for the preparation of the press-copy of the present edition is as follows: t 4 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Itt "(i) R. No. 4395-A, Paper 8 3/5 X 7 inches. Foll. 429. Lines, 25 on a page. Grantha. Condition, good. Presented in 1923-21 by Sri Ra ninujacaryar, Retired Tamil Pandit, Government College, Kumbakonam. Bound in two voluines." My thanks are due to the Sanskrit Pandits of this Library Srimans T. H. Visvanathan, N. S. Ramanujam. M. S, Vaidyanathan and V. R. Kalyanasundaram for preparing the press-copy and correcting the proofs. The work was given to the press in the end of February 1954 and three sets of proofs,-galley, page and form were received daily from the press, and it was really a great strain for the Pandits to go through all these proofs every day. The Rathnam Press has also co-operated with me in completing the printing of this work as carly as possible without any delay on their part, Govt. Oriental Manuscripts T. CHANDRASEKHARAN, Library, Madras-5. CURATOR. Datad irth May 1954. J Page #10 -------------------------------------------------------------------------- Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvikam / atirohitamidaM sarveSAmeva saMskRtayAthAmyavedinAM rasikajanAnAM yat samprati loke pracarantISu sarvAsu bhASAsu, devairapi vyavahriyamANA ata eva 'saMskRtaM nAma daivI vAganvAkhyAtA maharSibhiH' iti tatrabhavatA daNDinA muktakaNThamuddeSyamANA, ihApi mAnuSe loke 'zavatirgatikarmA kambojeSveva bhASito bhavati vikAra enamAryA bhASante zava iti / hammatiH surASTraSu, raMhatiH prAcyamadhyameSu, gamimeva tvAryAH prayuJjate / dAtilavanArthe prAcyeSu, dAtramudIcyeSu / ' ityAdimahAbhASyavAkyaparyAlocanena vyavahArapathamalamakApTeMtyavagamyamAnA saMskRtabhASevotkarSavizeSamaznute iti / anitarasAdhAraNamasyAH saMskRtAkhyaM nAmApi itarAbhyo vidyamAnamutkarSe sUcayati / tatkila nAmadheya tAmeva bhASAmAkhyAtuM prabhavati yA saMskAravizeSa prAptA prApitA vaa| bhagavatA pANininA sAdhvasAdhuzabdavivecanapUrvakaM saMskAra prApitA, tatrabhavatA vararucinA uktAnuktaduruktAdicintanamukhenAbhivardhitA, sarvapathInapratibhAzAlinA maharSiNA patanjalinA vyavahAraghaNTApathamAnItA evamanvarthanAnI saMskRtabhASaiva saMskRtazabdavyapadezamarhati / naivarUpo vyAkaraNasaMskAra itarAsu bhASAsu vartate / idAnIntanAH kecijanA evamAzerate yat samkRtaM sarvairaklezena vyavahartumazakyA bhASA, yatastadIya vyAkaraNamutsargApavAdabahulaM mitampacamatidurUzailIgumphitaM cakAstIti / vayaM tu manyAmahe satsvapItaregvetadutkarSAdhAyakeSu hetuSu tairucyamAnamidamekameva asyA itarotkarSa draDhayituM paryAptamiti / sarvalakSyAnuguNaM itarAparidRzyamAnAvyAptyativyAptyAdidoSarahitazabdasAdhutvazikSaNakRt tattatkAlikaniyamapariNAmAdikRvAvyavasthAzUnyaM sampUrNa vyAkaraNa na kasyA api bhASAyA asti Rte saMskRtAt / lakSyagranthapaThanApekSayA lakSaNabhUtavyAkaraNAdhyayane anyAsvapi bhASAsvanubhUyamAna kAThinya saMskRte'pi samAna na doSamAvahet / kiyatazcit kAlAdArabhya saMskRtAbhivRddhi kAMkSamANAH kecit vyavahAramArgAtparibhraSTA durUhavyAkaraNopetA seyaM bhASA kenopAyena, vinA klezaM itarabhASAvayavahAragocaratAM netuM zakyeti cintayantaH evamabhiprayanti, yat 'saMskRtavyAkaraNa vipariNamanIyam / tatratyA niyamAssakocanIyAH' ityAdi / utkarSasampAdakatvenAbhyUhyamAno'yaM nUnaH panthA nUnaM vartamAnamapyatizaya nimsArya saMskRtApakarSameva sampAdayiSyati / durUhasya vyAkaraNasya paThane parimitamatInAmapi zraddhA utpAdanIyA cet, na tatra vidyamAnavyAkaraNAnyathAkaraNamupAyo bhavitumarhati / kintu yena prakAreNa kaThinAre'pi granthe'dhyApyamAne sarveSAM zuzraSA anAyAsabodhazca jAyeta sa kshciddhyaapnmaargo'vlmbniiyH| saunapadavibhAga Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadarthavarNanodAharaNapradarzanatatprakriyAkathanadalapayojanavicArAdipUrvakamadhyApake pAThayati sati tacchravaNonmukhyaM tadarthAvagamazca keSAJcit zAstravAsanAvAsitAntaHkaraNAnAmeva bhavenna sarveSAm / . atazvirAdanuvartamAnAmimAmekarUpAM rIti parityajya anayA saha, vyAkaraNagrantho. dAhRtAni padAni vAkyAni vA yojayitvA yena kavinA gayAni zlokA vA nyabanviSata tAnapi pratisUtraM pradarya tadarthavarNanaJca kRtvA sUtrodAharaNabhUtaM padamihAstIti nirdizyate cet vastutaH kAvyazlokAnAM hRdayarakSakatayA sUtratAtparyadalaprayojanAdizravaNakRtaklezabhAG manaH nUna kaJcanAhvAdavizeSaM lapsyate / anenAdhyApanamArgeNa sAhitya vyutpattirapi sampAditA bhavati azena vyAkaraNavyutpatirapi / tathA lakSyAnusAritvAt prayuktAnvAkhyAnatvAJca vyAkaraNasya sUtrodAharaNAni prayuktAni syurvA ityevaM ApAtata udyan saMzayo'pyapagamiSyati / . prakRte'smAbhirmudraNIyatayA upAtaH pradarzitAM rItimevAvalambya zrImavA maNalar vIrarAghavAcAryeNa viracitaH pANinisUtravyAkhyAkhyo grantho'pi sarveSAmupakArako bhaviSyati vyAkaraNAdhyayanazraddhAM janayiSyatIti ca vizvasimaH / ayaM granthakartApi zrIbhaTTojIdIkSitacaraNAH svakIyasiddhAntakaumudyAM yaM kramamavalambya sUtrANi vyAcakhyuH tameva kramamanusarati / anena saMjJAprakaraNasandhitrayazabdAdhikArAvyayaprakaraNAni na vyAkhyAtAni vyAkhyAtAni vA asmAbhi!palabdhAni / strIpratyayaprakaraNamArabhya lijhAnuzAsanaprakaraNaparyantaM vidyamAnAni sUtrANi vyAkhyAtAni / tatrApi madhye madhye kAnicitsUtrANi santyaktAni / kAnicitsUtrANi vinaiva kAvyazlokodAharaNaM vRttyA saha paThitAni / pratisUtra siddhAntakaumudyAM vartamAnA vRttistadudAharaNAni ceha punaH pazyante / parantu udAhRtapadAnAM kAvyazlokedAhRtatvapradarzana granthakRdakarot kvacidudAharaNAni vyavRNocca / ___ bAlamanoramAyAmAzritA sUtrakramasaGkhayaiva ihApyAzritA / keSAJcitsUtrANAM parityAgAt kvacisaMkhyAnusyUtirna vartate / udAharaNazlokeSu gayeSu vA vidyamAnAni udA'haraNAni bRhadbhiH akSarairmudritAni / udAharaNAni cAtra gadyapadyAtma kAni aghonirdiSTebhyo granthebhya uddhRtAni - bhaTTikAvyam , zizupAlavadham , anavarAghavam , kirAtArjunIyam , naiSadham , . raghuvaMzaH, bhojacampUH, kumArasaMbhavaH, cambhUbhAratam , meghasaMdezaH, zrImadvAramIkirAmAyaNam , Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VI vizvaguNAdarzaH, utanAmacaritam , bhojacantrina , calIpariNayaca, yAmunamuniviracitastotraratnam / udAhRtAzcAtra zokA yatra kAvye yatra sarge yayA vA saMkhyayA upalabhyante te tathaivAla nirdiSTAH / atrodA hatAni gadyAni 'ga' ityevaMrUpeNa cihenopakramya muditAni / parantu teSAM gadyAnAM kAvyeSu pRthak sakhyAyA anupalammAt tataH avyavahitasya zlokasya yA saMkhyA sevAbhApi nyavezi / atrodAraNatayA pradazyamAnAnAM gadhAnAM padyAnAJca ekarUpA saMkhyaiva dattA na gayAnAM pRthak / ekatrodAhRtayogadyapadyayorudAharaNArthaM punarupAdAne na tatra punata likhyate / api tu 'asminneva granthe zlo.' iti vA 'ga0 / iti vA prdaate| bhAgadvayAtmanA mumudrApayiSito'yaM granthaH / samprati mudrApyamANe prathamabhAge strIpratyayaprakaraNamArabhya dviruktaprakaraNAntargatAni sUtrANi vartante / uttarArdhaprakaraNaM dvitIyabhAgAtmanA AgAmini vatsare mudrApayiSyate / etadgranthAdhyayanAdhyApanA dhupayoginyaH sUtravArtikodAharaNazlokodAhRtapadaprakRtavyAkhyAkartRnirdiSTagranthatatkarta sUcikA api dvitIyabhAge prakAzayiSyante / etadgranthamudrApaNAya AdarzatayA madrapurarAjakIyapAcyapustakabhANDAgArasthaH sampUrNaH bhAgadvayAtmakaH granthAkSaralikhitaH patrAtmakazca ekaH kozaH parigRhItaH / ( R. 4395 a) etadgranthamudApaNopayogimAtRkAM nirmAya nAnAgranthaparizIlanapUrvakaM pAThAn zodhayitvA nAntarIyakaM sakalamapi zramamavigaNayya pratidinaM mudraNAlayAdAgacchanti bhAgaprayAtmanA vibhaktAni patrANi saMzodhya parimita eva kAle mahato'sya kAryasya nirvartane mahadupakRtavatAM etatkozAlayasaMskRtapaNDitAnAM zrIyutAnAM vizvanAtha, rAmAnuja, vaidyanAtha, kalyANasundaramahodayAnAM kRte madIyAM kRtajJatAmAvedayAmi / tathA asmAbhirniyamite kAle vilambamantareNa etanmudraNaM sampAditavatAM ratnamudraNAlayAdhikRtAnAzca kArtasya prakaTayAmi / madrapurI, 11-6- 1954. ti. cndrshekhrH| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAnujamaNikA prakaraNam pAzrI 1.16 185 253 3 11 316 343 384 413 strIpratyayaprakaraNama kArakAkaraNam avyayIbhAvasamAsaprakaraNam tatpuruSasamApraprakaraNam karmadhArayasamAsaprakaraNam bahuvrIhisamAsaprakaraNam dvandvasamAsAkaraNam ekazeSaprakaraNam sarvasamAsAntaprakaraNam aluksamAsaprakaraNam samAsAzrayavidhiprakaraNam taddhitAdhikAraprakaraNam apatyAdhikAraprakaraNam cAturarthikaprakaraNam zaiSikaprakaraNam prAgdIvyatIyaprakaraNam ThagadhikAraprakaraNam prAgghitIyaprakaraNam chayadvidhiprakaraNam AIyaprakaraNam ThaadhikAraprakaraNam navajadhikAraprakaraNam pAzcamikaprakaraNam matvarthIyaprakaraNam prAgdizIyaprakaraNam prAgivIyaprakaraNama svArthikaprakaraNam dviruktaprakaraNam / viSayAnukramaNikA samAptA !! 488 503 515 521 527 552 573 615 622 648 669 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pANinisUnavyAkhyA // (sodAharaNazlokA) // strIpratyayaprakaraNam // 453 / striyAm / (4. 1.3) 454 / ajAyataSTAp / (4. 1. 4) ajAdInAmakArAntasya ca striyAM TAp syAt / anAdigaNapAThaHadhyAyaH 4. pAdaH 1. bhojacarite-lo. 27. khAmyukta yo na yatate sa bhRtyo bhRtyapAzakaH / tajjIvanamapi vyarthamajAgalakucAviva // 1 // ajA-jAterastrI'ti (sU . 518) kISi prApte TAp / raghuvaMze-XII. 39. lakSmaNaH prathamaM zrutvA kokilAmaJjuvAdinIm / zivAghorakhanAM pazcAd bubudhe vikRteti tAm // 1 // ghorakhanA--adantatvATTApa / kokilA-ajAditvATTAp / raghuvaMze--XII. 84. kalalavAnahaM bAle kanIyAMsaM bhajakha me / iti rAmo vRSasyantIM vRSaskandhaH zazAsa tAm // 4 // bAlA- ajAditvATTApa / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA sampUbhArate-I. 42. ga-vatse bhavatsevAsampradAyena samprati bhRzaM prasIdAmIti vyAhRtya sa muniranukampitacetA mahyamatyarthamabhIpsitArthasamarthApanaparatantraM kamapi mantramupAdikSat ! // 4 // vatsA-- ajAditvATTAp / vA / zUdrA cAmahatpUrvA / jAtiH / [3400, 2401] puMyoge tu shuudrii| campUrAmAyaNe-~-II. 58. ahaM vaizyasya zadrAyAM jAtastasmAnna saMbhavet / brahmahatyeti mAmuktA svagato durgato muniH // 5 // zUdrA-TAp / zUdrI zudgasya bhAryA syAcchUdrA tajAtiraGganA / AbhIrI tu mahAzUdrI jAtipuyogayoH same // ityamaraH / II. vi. 18. 'Rnnebhyo DIp ' (sU. 306) karjI, daNDinI / ghinuNa / kumArasambhave-VIII. 76. Ardrakesarasugandhi te mukhaM mattaraktanayanaM svabhAvataH / patra labdhavasatiguNAntaraM kiM vilAsini madaH kariSyati // 6 / / vilAsinI- DIm / 455 / ugitazca / (4. 1. 6) iti kI / Iyasun / mAghe--- I. 18. azeSatIrthopahatA; kamaNDalo nidhAya pANAvRSiNAbhyudIritAH / aghaughavidhvaMsavidhau paTIyasI natena mUrdhA hariragrahIdapaH // 7 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam paTIyasI - Iyasuni GIp / campUbhArate -- V. 81. tatrAntare jvalitavarNavapuH kadAcidaGgeSu zabda iva karNamavApya rAtrau / bhAsAM patiH kRtanamaskaraNAya tasmai premNAziSaH praNijagAda yavIyasIM gAm // 8 // yavIyasI - pUrvavat / ktavatupratyayaH / mAghe - XII, 58. sa vyAptavatyA parito'pathAnyapi svasenayA sarvapathInayA tathA / abhirucitatuGgarodhasaH pratIpanAmnIH kurute sma nimnagAH // 9 // vyAptavatI -- tavatau GIp / suH / raghuvaMze -- II. 6. sthitaH sthitAmuccalitaH prayAtAM niSeduSImA sanabandhadhIraH / jalAbhilASI jalamAdadAnAM chAyeva tAM bhUpatiranvagacchat // 10 // niSeduSI - kasupratyayAntAt GIp / Dmatup / bhaTTikAvye - II. 4. -- nizAtuSArairnayanAmbu kalpaiH patrAntaparyAgaladacchavinduH / upArurodeva nadatpatanaH kumudvatIM tIratarurdinAdau // 11 // kumudvatI - GIp / matup / campUbhArate - I. 48. api kudhAmAvasateramuSmAnmatvA gurutvaM varamantralAbhe / apuSpavatyAmapi me dazAyAmAmodabhAro'dhikamAvirAsIt // 12 // apuSpavatI - GIp / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAcyA zatR / asminneva granthe zlo0 8. vRSasyantI-- DIm / videH zaturvasuH / naiSadhe--II. 20. cikuraprakarA jayanti te viduSI mUrdhani sA vibharti yAn / pazunApyapuraskRtena tattulanAmicchatu cAmareNa kaH / / 18 ! viduSI-DI / vayasi dantasya datR / raghuvaMze-VI. 87. tAmagratastAmarasAntarAbhAmanUparAjasya guNairanUnAm / __nidhAya sRSTiM lalitAM vidhAturjagAda bhUyaH sudatI sunandA // 14 // sudatI~-DIm / bhaTTikAvye----VI, 7. sItAM saumitriNA tyaktAM sadhIcI trasnumekikAm / vijJAyAmasta kAkutsthaH kSaye kSemaM sudurlabham // 16 / / sadhrIcI-DIp / basnuH nupratyayaH ukArAnto na GIp / dhinuNa / Rnnebhyo GIp / kumArasambhave-VIII. 76. AIkesarasugandhi te murkha mattaraktanayanaM svabhAvataH / atra labdhavasatirguNAntaraM kiM vilAsini madaH kariSyati / / 16 / / vilAsinI-dhinuN / ugantapratyayAntasyokArAntabhinnasyaiva DIp / na tu upratyayAlucpatyayAntAderukArAntazabdasya / AdinA, iSNuca, viSNuca / mAgha---VIII. 19 bhAsInA taTabhuvi sasmitena bharnA rambhoruravataritu sarasyanicchuH / dhunvAnA karayugamIkSituM vilAsAn zItAluH salilagatena sicyate sma // 17 // anicchu:-upratyaya ukArAntaH / zItAlu:-Alucyatyaya ukArAntaH / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIpratyayaprakaraNam 456 / vano ra ca / / 4. 1.7) vaniti nipakvanipvanipAM sAmAnyagrahaNam / GIp syAt razcantAdezaH / 'suyajonip' (sU. 3091), 'anyebhyo'pi dRzyante' ( sU. 2980), vanim / 'zeH kanim' (sU. 3004), 'sahe ca' (sU. 3006), iti 'karoteH kanipa' pAraM dRSTavAn pAradRzvA, pAradRzvAnau / puMsi-- 'vinoH' (sU. 2983) ityAtvam / striyAM tu pAraM dRSTavatI pAradRzvarI / bhaTTikAvye---V. 34. yamAsyadRzvarI tasya tATakA veda vikramam / zUraMmanyo raNAcAhaM nirastaH sijhanardinA // 18 / / naiSadhe-~-1. 12. sitAMzuvarNaivayati sma tadguNai mahAsivennaH sahakRtvarI bahum / digaGganADAvaraNa raNAgaNe yazaHpaTaM tadbhaTacAturI turI // 19 / / 457 / pAdo'nyatarasyAm / (4. 1. 8.) saMkhyAsupUrvasya (sU. 879 ) iti pAdazabdasya lopaH samAsAntaH bahuvIhI / dvipAt , supAt / puMsi / striyAM tu GIp vA syAt / dvipadI - supadI, dvipAt-supAt / 'karNajalakA zatapadhubhe' ityamaraH / II. V. 14. bhaTTikAvye---IV. 17. supAdviradanAsoruma'dupANitalAGguliH / __ prathimAnaM dadhAnena jaghanena ghanena sA || 20 / / zobhanau pAdau yasyAH sA supAt / 'saGkhyA' (sU. 879 ) iti lopH| anena vikarUpAnna kii| 459 / manaH / (4. 1. 11) mannantAna DIm / sImA, sImAnau Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ silinaaNsh campUmArate--V. 5. AsthAnasIni tanayAdvirizena yuddha mAkarNya harSavikasanmanaso maghonaH / aGge'khile prasaratAM pulakAkurANA makSNAM sahasratayameva vabhUva vighnaH // 2) !! 460 / ano bahuvrIheH / (4. 1. 12 ) annantAbahuvrIhene GIp / bahuyajvA, bahuyajvAnau / mAdhe- VIII. 41. saGkAntaM priyatamavakSaso'GgarAgaM sAdhvasyAH sarasi hariSyate'dhunAmbhaH / tuSTaivaM sapadi hRte'pi tatra tepe kasyAzcitsphuTanakhalakSmaNaH sapalyA // 22 // mAghe--1. 48. vinodamicchannatha darpajanmano raNena kaNDAstridazaiH samaM punaH / sa rAvaNo nAma nikAmabhISaNaM babhuva rakSaH kSatarakSaNaM divaH // 28 // anardharAghave--V. 45. cirAya rAtrizcaravIracakra mArAvaijJAnika pazyatastvAm / sudhAsadharmANamimAM ca vAcaM na zRNvatastRpyati mAnasa me // 24 // 461 / DAbubhAbhyAmanyatarasyAm / (4. 1. 13) sUtradvayopAttAbhyAM DAb vA syAt / sImA sIme sImAnau / dAmA dAme dAmAnau / 'na puMsi dAma' ityamaraH / II. ix. 78. bahuyajvA bahuyajve bahuyajvAnau / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam campUbhArate-II. 27. etAM prazAsti bhujayA vanarAjyasImA mekaH svayaM narabhujAmRSabho hiDimbaH / ardhAzabhAgjanavadhe samamantakena tulyAbhidhAnapadayA svasmAnmayA yaH / / 25 / / bhAdhe-XIV. 92. baddhadarbhamayakAzcidAmayA . vIkSitAni yajamAnajAyayA / zupmaNi praNayanAdisaMskRte tairhavIMSi juhavAmbabhUvire // 26 / / 462 / ana upadhAlopino'nyatarasyAm / (4. 1. 28) annantAbahuvrIherupaghAlopino vA GIp syAt / asminneva granthe zlo0 9. pratIpaM nAma yAsAM tA: pratIpanAmayaH / campUbhArate-~-IV. 16. ga-sanAtanaH pumAn purI purAnubhUtakuzasthalIsuSAmnI pratasthe / / 37 // bhaTTikAvye--IX. 85. suSAmnI sarvatejassu tanvI jyotiSTamAM zubhAm / niSTapantImivAtmA jyotiHsAtkurvatI vanam / / 28 // zobhanaM sAma sAntvaM yasyAstAM supAmnIm / suSAmAdipu ca, (sU. 1023) iti Satvam / mAdhe-II. 39. tvayi bhIma gate jetumarautsItsa purImimAm / . proSitAyamaNaM merorandhakArastaTImiva / / 29 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA rAghave - V. 8. ga- - tatazca virAghavadhakSaNAkSiptahRdaye duHsahazokadIrghAhanI maurdhvadehika pituH kriyAmativAhya bhagavatA catuH samudramuSTighayena vindhyAcalacApalArambhavitabdhaghAtinA vAtApidAnavadIrghayAtrAmaGgalakalazena kalazayoninA sanAthAmaraNyavIrthI pratiSThamAne dAzarathau pathi dhArAdharo nAma vAyasaH sahasaiva vaidehImupAdravat // 30 // dIrghamahaH yasyAM sA dIrghAhanI / upadhAlopinaH kim / kirAtArjunIye - XI. 2. durAsadAnarInuprAndhRtervizvAsajanmanaH / bhogAnbhogAnivAheyAnadhyAsyApanna durlabhA // 81 // dhRtervizvAsajanmana : - atra GIp naiva / 463 / pratyayasthAtkAtpUrvasyAta idApyasupaH / ( 7. 3.44 ) asminneva granthe lo0 15. raai kAtpUrvasyetvam / 'ekAdA kinizvAsahAye' (sU. 1998 ) iti kan / ekaka:- puM, ekikA - strI / naiSadhe - I. 6. digIzavRndAMzavibhUtirIzitA dizAM sa kAmaprasarAvarodhinIm / babhAra zAstrANi dRzaM dvayAdhikAM nijatrinetrAvataratvavodhikAm // 32 || boghayatIti bodhikAvuNTh / ' munirbhRzAzva' ityatra tATakA | ala kakAro na pratyayastha* / 464 / na yAsayoH / ( 7, 3.45 ) vA0 / tyakanazca niSedhaH / [ 4526 ] iti itvaniSedhaH / upAdhibhyAM tyakannAsannArUDhayo: (sU. 1885) iti tyakan / bhaTTikAvye -- V. 89. samudropatyakA bhI parvatAdhityakA purI / ratnapArAyaNaM nAmnA laGketi mama maithili || 8 || Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kSipakAdi: 7. caTaka: kalaviGkaH syAttasya strI caTakA tayo: ' ityamaraH / II. 19 $ strIpratyayaprakaraNam 'upatyakAdrerAsannA bhUmirUrdhvamadhityakA ' ityamaraH / II. iii. 7. vA0 / kSipakAdInAM ca na / ( 4530 ) campUbhArate - I. 51. kanyakAtve'pi mayyevA kAmukIti smaranniva / prasUtidivasa kuntyAH prAdidyutaskaraH // 34 | campUbhArate - III. 39. - maNalUrapure sampadguNalanAla kAmade / janadRSTikRtAnando jagAma kurukuJjaraH // 35 // vA0 | tArakA jyotiSi | ( 4531 ) raghuvaMze - III. 2. zarIrasAdAda samagrabhUSaNA mukhena sAlakSyata lodhrapANDunA / tanuprakAzena viyatArakA prabhAtakalpA zazineva zavarI // 86 // cA0 / sUtakAputrikA vRndArakANAM veti vaktavyam / ( 4535 ) sUtikA sUtaketyAdi / 2 bhaTTikAvye - V. 18. yaSivRndArikA tasya dayitA haMsanAdinI / dUrvAkANDamiva zyAmA nyagrodhaparimaNDalA || 37 // zRGgavRndAbhyAmArakan / bRndArakaH, vRndArakA bRndArikA / 469 / anupasarjanAt / ( 4. 1. 14 ) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pANinitUlavyAkhyA na DIm / kirAtArjunIye-XI. 51. tAmaikSanta kSaNa sabhyA duHzAsanapuraHsarAm / abhisAyAkamAvRttAM chAyAmiva mahAtaroH / / 38 || campUrAmAyaNe-I. 18. --evaM bhagavataH kuzalAnuyogapuraHsarAmamRtAsArasarasAM sarasvatImAkaNye sampUrNamanorathAnAM sumanasAM saMsA~se parasmai vijJApayAmAsa !RE !! 470 // TiDDhANadvayasacdanamAtractayapaThaThakakkarapAH / / 6. 2....2 yA / najanajIkakaTyustaruNatalanAnAmupasaGkhyAnam / (2425) GIp syAt / Tit - kartari lyuT. mAdhe-XIII. 52. nilayeSu lohitakanirmitA bhuvaH zitiranarazmiharitIkRtAntarAH / jamadagnisUnupitRtarpaNIrapo vahati sma yA viralazaivalA iva // 40 / / mAdhe-VI. 37. nijaraja:paTavAsamivAkirat dhRnapaTopamavArimucAM dizAm / priyaviyuktavadhUjanacetasA manavanI navanIpavanAvaliH | 41 // avatIti avanI / kartari lyuT / na avanI anvnii| campUbhArate-I. 2. tuhinakiraNavaMzasthUlamuktAphalAnAM vipulabhujavirAjadvIralakSmIvibhUnAm / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam hasitasurapurazrIrasti sA hastinAkhyA ripujanaduravApA rAjadhAnI kurUNAm / / 42 // rAjAno bIyante'syAmiti rAjadhAnI / adhikaraNe yuT / bhaTTikAvye-II. 47. hiraNmayI sAlalateva jaGgamA cyutA divaH sthAsnurivAciraprabhA / zazAGkakAnteradhidevatAkRtiH sutA dade tasya sutAya maithilI / / 48 || hiraNyasya vikAro hirnnmyii| campUbhArate---VI. 6. tridaNDakASAyakamaNDalujjvalo japasphuradantapuTo yudhiSThiraH / upAnahaM dArumayI padA spRza nupAsadatsaMsadi medinIzvaram / / 44 || tasya pUraNe DaT / canpUrAmAyaNe --II. 59. munizApakRtotpattivipattiniSpratikriyA / tato dazarathAyAzu dideza dazamI dazAm / / 45 // campRrAmAyaNe-V. 30. saukhyAvahasya pavanAtmajanIyamAna rAmAGgulIyakavilokanavAsarasya / satyaM kalAM zatatamI bhuvi naiva bheje pANigrotsavAdina janakAtmajAyAH / / 46 / / mAdhe--XIV. 38. Ananena zazinaH kalAM dadha darzanakSapitakAmavibhramaH / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gun pANinisUtravyAmA AplutaH sa vimalairjalairabhU daSTamUrtidharamUrtiraSTamI / / 47 // bhUtapUrve caraT / vizvaguNAdarze--228. eSA bhUtapurI nirIkSitacarI doSApahantrI mayA zrImAnatra guNAbdhiAvirabhavadrAmAnujAryo muniH / trayyantAmRtasindhumanthanabhavaddhayaGgavInAtmakaM vijJAnaM yadupajJameva viduSAmadyApi vidyotate / / 48 !! pacAdyaci nadaT devaT caraDiti TiskaraNAt GIp / mAdhe-III. 48. sphuratuSArAMzumarIcijAlai vinihatAH sphATikasauSapaGktIH / Aruhya nAryaH kSaNadAsu yasyAM nabhogatA devya iva vyarAjan / / 49 / / bhaTTikAvye-IV. 20. saumitre mAmupAyaMsthAH kanAmichuvaMzavadAm / svabhogInAM sahacarImazaGkaH puruSAyuSam // 50 // caratIti carI / tena sahazabdasya supsupeti samAsaH / kecit saha caratIti sahacarI 'bhikSAsenAdAyeSu ca' (sU. 2931), iti cakArAdRpratyaya ityAhuH / ubhayatrApi TitvAt DIp / careSTaH / bhadrikAvye-- II. 28. taM vipradarza kRtaghAtayatnA yAntaM vane rAtricarI DuDhauke / jighAMsuvedaM dhRtabhAsurAsvastAM tATakAkhyAM nijaghAna rAmaH / / 51 // naiSadhe-II. 95. parighAvalayacchanna yA na pareSAM grahaNasya gocraa| phaNibhASitabhASyaphakkikAviSamA kuNDalanAmavApitA // 52|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam gocareti ghapratyayaH / 'kRtro hetvi : (.2584) tyAdinAna tt| kirAtArjunIye---XI. 19. yaH karoti vaghodA ni:zreyasakarI: kriyAH / glAnidoSacchidaH svacchAH sa mUDhaH pazyatyapaH / / 58|| Taca / campUbhArate-VIII. 57. dugdhAmburAzitanayAnayanadvayena tulyAkRtitvamahimAnamivopagantum / matsyatvametya bhuvi yaH susvairinItA madhye samudramanavInagavIrvicikye // 54 ' sAryaciram / (sU. 1391 ) ityAdinA TyuH / mahikAvye-T. Rs. sAyantanI tithipraNyaH paGkajAnAM divAtanIm / kAnti kAntyA sadAtanyA hepayantI zucismitA // 7 // in / 'strIbhyo Dhak' / (sU. 1128) raghuvaMze-II. 3. nivartya rAjA dayitAM dayAlu___ stAM saurameyI surabhiryazobhiH / payodharIbhUtacatu:samudrA - jugopa gorUpadharAmivorvIm / / 56 // 'dhuro yaDDhau ' / (sU. 1628) camyUmArate-II. 67. dhaumyasya sudhAmadhurimadhaureyIbhiH svayaMvarakathAbhiH / drupadapuraHsaraNireSAM dvitrANyabhavatpadAnIva // 57 // * pathyatithIti DhaJ / (sU. 1656) kirAtArjunIye-XI. 9. AtitheyImathAsAdya sutAdapacitiM hariH / vizramya viSTare nAma vyAjahAreti bhAratIm / / 58 / / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA "eNyA DhaJ' / (sU. 1587 ) anagharAghave--II. 28. vArAMstrInabhiSuNvate vidadhate vanyaiH zarIrasthitI raiNeyyAM tvaci saMvizanti vasate cApi tvacastArakhI; 'tatpazyanti ca dhAma nAbhipatato yacarbhiNe cakSuSI dhanyAnAM virajastamA bhagavatI caryeyamAhAdate / / 50 aNa / ' tasyedami ' (sU. 1500) tyaNa / mAghe~-II. . gurukAvyAnugAM vibhraJcAndrImabhinabhaH zriyam / sArdhamuddhavasIribhyAmathAsAvAsadatsadaH / / 60 11 vandrasyeyaM caandrii| 'karmaNyaN ' / (sU. 2918) raghuvaMze-- IV. 20. ikSucchAyAniSAdinyastasya gopturguNodayam / AkumArakathoddhAta zAligopyo jaguryazaH / / 61 11 zAlIn gopAyantIti zAligopyaH / raghuvaMze-XIX. 85. veNunA dazanapIDitAdharA vINayA nakhapadAGkitoravaH / zilpakArya ubhayena vejitAstaM vijimanayanA vyalobhayan / / 61 zilpaM kurvantIti zilpakAryaH / mAdhe-III. 51. cisiyA kRtrimapatripaGkteH kapotapAlISu niketanAnAm / mArjAramapyAnatanizcalAGgaM yasyAM janaH kRtrimameva mene / / 68 / / kapotAnpAlayantIti kapotapAlyaH / 'prANirajatAdibhyo'J' (sU. 1532 ) asminneva granthe zlo0 33. haima. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam bhaTTikAvye - - VII. 95. yaha prorNuvituM tUrNa dizaM kuruta dakSiNAn / proNavitra divastatra purIM drakSyatha kAJcanIm || 64 11 utsAdibhyo'J' (sU. 1078 ) / mAghe - II. 11. naye sAccatIsUnuryanmahyamaparAdhyati / yattu dandahyate lokamato duHkhAkaroti mAm || 65 || mattvato'patyaM strI sAvatI / 'mahAkulAdaJvanau' / (sU. 1166 ) bhaTTikAvye - VII. 90. , kenApi dauSkuleyena kulyAM mAhAkulIM priyAm / hRtAM mAhAkulInasya tasya lipsAmahe vayam || 66 // mahAkulasyApatyaM strI mAhAkulI / 'pramANe hRyasacdanaJmAlacaH ' ( sU. 1838 ) iti dvayasac / mAghe - 1. 56. gajapatidvayasIrapa haimana stuhinayan saritaH pRSatAM patiH / salilasantatimadhvagayocitA matanutAtanunApakRtaM dRzoH // 67 // gajapatiH pramANamAsAM gajapatidvayasyaH / campUbhArate - VI. 75. vilokya taM bhrAtaramAttazokA mRtyudvipasyeva pidhAnapiNDam | jyAyAnivAmI vidadhussthalIM tAmasreNa gulphadrayasIM nijena // 68 // anagherAghave - II. 74. naivAyaM bhagavAnudaJcati zazI gavyUtimAlImapi dyAmadyApi tamastu kairava kulazrocATukArAH karAH / mananti sthalasIma zailagahanotsaneSu saMrundhate jIvagrAhamiva kvacitkacidapi cchAyAsu gRhNanti ca // 69 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUtravyAkhyA " saGkhyAyA avayave uyapa ! (sU. 1843 ) anardharAghave --- 1. tvaM tAstAH smRtavAnco dazatayostvatprItaye yajvabhiH svAhAkAramupAtiM haviriha betAgnirAcAmati / tvAM kSIrodajalezayaM RtulihaH pRthvImavAtItara nadvatA dazakandharaprabhRtayo nigrAhitAramtvayA !! 70! "dvitribhyAM tayasyAyabvA ' 1 (su. 1844) mAghe --II. 3. jAjvalyamAnA jagataH zAntaye samupeyuSI / vyadyotiSTa sabhAvedyAmasau narazikhitrayI // 71 // 'ubhAdudAtto nityam ' / (sU. 1845 ) mAghe-XI. 27. muditayuvamanaskAstulyameva pradoghe rucamadadhurubhayyaH kalpitA bhUSitAzca / parimalarucirAbhiyaMkRtAstu prabhAte yuvatibhirupabhogAntrIrucaH puSpamAlAH // 72 // 'ojaH saho' (sU. 1577 ), iti Thak / mAgha-IX, 59. avadhIrya dhairyakalitA dayitaM vidadhe virodhamatha tena saha / tava gopyate kimiva kartumidaM na sahAsmi sAhasamasAhasikI !! 78 !! 'tatpratyanu' (sU . 1578), iti Thak / bhaTTikAvye- V. 94 tAM prAtikUlikI matvA jihIrghImavigrahaH / bAipapIDamAliSya jagAhe dyAM nizAcaraH !! 74 13 'tatra niyukta' (sU. 1620 ) iti Thak / raghuvaMze-VI._59. athoragAvyasya purasya nArtha dauvArikI devasarUpametya / itazcakorAkSi vilokayeti pUrvAnuziSTAM nijagAda bhojyAm || 75 || dvAre niyuktA dauvaarikii| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam 'usya ca dakSiNA' (sU. 1759 ) iti Thak / mAdhe-XIV. 38. dakSiNIyamadhigamya paGktizaH paGktipAvanamatha dvijavrajam / dakSiNaH kSitipatiyazizraNa __ dakSiNAH sadasi rAjayikIH / / 76 / / rAjasUyasya dakSiNAH rAjamayikIH / 'prayojanam / (sU. 1772) iti ThaJ / bhaTTikAvye--I. 26. iSumati raghusiMhe dandazUkAn jighAMsau dhanuraribhirasA muSTipIDa dadhAne / vajati purataruNyo baddhacitrAGguline kathamapi guruzokAnmArudanmAGgalikyaH // 7 // maGgalaM prayojanamAsAM maangglikyH| 'AkAlika' (su. 1777) iti ThaJ / samAnakAlAvAvantau asthAmAkAlikI / samAnakAlasyAkAlAdezaH / adhyAtmAdeSThamiNyate / / (vA. sU. 1487) kecitra akAlazabdAdeva bhavArthe unityAhuH / kumArasambhave-III. 4. tapakhinaH sthANuvanaukasastAmAkAlikI vIkSya madhupravRtim / . prayatnasaMstambhitavikriyANAM kathaMcidIzA manasAM babhUvuH // 78 // campUbhArate--V.. taM vIkSya tatra tarumAvaraNa bhajantI ___ sA pArSatI savidhavalliparamparAsu / hAsaiH karAGgalibilAdasakadgaladdhi__rAkAlikI kusumapaGktimiva vyatAnIt / / 79 / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 6 * kAlATThaJ ' (sU. 1881 ) / anargharAghave -- II. 10. -- prAbhAtikI bhuvanasya lakSmIH // 80 // prabhAte bhavA prAbhAtikI / ' tyadAdivi 'ti (sU. 429 ) kaJ / ' samAnAnyayo:' ( sU. 2974 ) iti kaJ / ' dRgdRza ' ( sU. 1017 ) iti samAnasya sabhAvaH / sadRzaH / rUDhizabdo'yam : nAva darzana kriyA vidyate / naiSadhe - V. 106. 6 ' inaza' (su. 3148 ) iti karam / campUbhArate ---IV. 67. yanmatau vimaladarpaNikAyAM saMmukhasthamakhilaM khalu tattvam / te'pi kiM vitarathedRzamAjJAM yA na yasya sudRzI vitarItum // 8 // nirudhya vAyuM nibhRtaM tapasyataH ziraH samutthA dazadigvisutvarI / naTatsphuliGgA navadhUmasantatiH sphuTIcakArAnya dhanaJjayAbhidhAm // 88 // campUbhArate - VII. 20. 8 anarAghave - VII. 108. sehe jiSNurna utrAreH senAghUliM visRtvarIm / prAyeNa mAninA puMsA parAgo na hi mahyate // 88 // XI. 12. kamiturabhissRtvarINAM gaurAGgINAmihendu gaurISu / uDDayamAnAnAmiva rajaniSu paramIkSyate chAyA || 84 gatvarazca ' iti (sU. 8144 ) karabanto nipAtaH / kirAtArjunIye - zaradambugharacchAyA gatvaryo yauvanazriyaH / Apa ramyA viSayAH paryantaparitApinaH // 8 // 'strIpuMsAbhyAM naJaJa' (sU. 1079.) iti naJakha / nepadhe - VI. 47. punAnivAsparzi mayA vajantyA chAyA mayA puMsa iva vyaloki | bruvannivAtarkiM mayApi kazciditi sma sa straiNagiraH zRNoti // 86 // strISu bhavAH straiNyaH / straiNyazca tA girazva stroNagiraH / puMvadbhAvaH ) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taruNI / strIpratyayaprakaraNam naJ / bhaTTikAvye - V. 91. saGgaccha pausni straiNaM mAM yuvAne taruNI zubhe / rAghava: proSya pApIyAn jahIhi tamakiJcanam // 87 | sehitA panI / tasyAH sambuddhiH pauMsni / taruNasyopasaMkhyAnAta AThyasubhaga (sU. 2973 ) iti khyun / campUmArate - X, 37. droNasya senAcaradhUlipAlI kSaNestu nagrakaraNI babhUva // ghaTAtha tasyAH kaTadAnapUraiH paTaM punaH saGghadayAJcakAra || 83 !! anamAnamA kriyate'nayeti naakaraNI / anuSairAghave - I. 15. tasyAjJayaiva paripAlayataH prajAM me karNopakaNThapalitaM karaNI jareyam / garbharUpamiva mAmanuzAsti sarvamadyApi tanmaya gururgurupakSapAtaH // 89 || anarAghave . V 21. pratiparisaraM bhUyAnaH zikhaNDabhRtAM yathA- militamalibhiH sambhujyante kadambavibhUtayaH / abhinavaghana DhoraskaH pravati gAyavAn viSadharavadhUgarbhAdhAnapriyaGkaraNIrapaH // 90 || 471 / yaJazca / ( 4. 1. 16 ) 472. / hastaddhitasya / ( 6. 4. 150 ) iti lopaH / mAnuSI ! mAghe - X. 38. lIlayaiva sutanostulayitvA gauravATyamapi lAvaNikena / mAnavaJcanavidA vacanena krItameva hRdayaM dayitena // 91 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA ___lAvaNyaM kAntivizeSo'syAstIti lAvaNikam / lAvaNyavat / 'ata iniTano (sU. 1922.) iti Thanpratyaye ikAdezaH / ' yamyeti ca ' ( sU. 311 ) iti loye 'halastaddhitasya' (sU. 472.) iti yakAralopaH / anyatra tu lavaNa paNyamasyeti lAvaNikaH / lavaNavyavahArI / 'lavaNA' (sU. 1803 ) / 478. / vayasi prathame / (4. 1. . 0 ) raghuvaMze-VI. 20. tato nRpANAM zrutavRttavaMzA puMvatpragalbhA pratihArarakSI / prAk sannikarSa magadhevarasya nItvA kumArImavadatsunandA // 9212 vA0 vayasyacarama iti vAcyam / ( 2486) campUrAmAyaNe-V. 57. rakSaHstrIvadanAravindarajanI vizvambharAvahiNI varSArambhadazAM dazAnanayazaHkAdambakAdambinIm / . vaidhavyocitaveSanizcitamanolakAbaTIjaTAM vaidezAstrijaTAsamAM samakiraddhayAM hanumAndivi // 981 kSUTaciraNDazabdau yauvanavAcinau / 'acarama ' iti niSedhAnna GIp / mAghe-IV. 29. asamatijaraThAH prakAmagurvIralaghuvilambipayodharoparuddhAH / satatamasumatAmagamyarUpAH pariNatadikarikAstaTIrbibharti / / 941 kanyAyA na / 'kanyAyAH kanIna ceti (sU . 1119 ) nirdezAt / vizvajhuNAdazaiM--- 394 pItAmbarAlaMkRtamadhyabhAgA klhaarmaalaakmniiyvennii| sahyAdrikanyA janakasya gehAtpatyuH samI vrajati prasannA // 95 // 479 / dvigoH| (4. 1. 21) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam iti DIp / raghuvaMze-XII. 31. paJcavaTyAM tato rAmaH zAsanAtkumbhajanmanaH / anapoDhasthitistasthau vindhyAdiH prakRtAviva // 96 // pazcAnAM baTAnAM samAhAraH paJcavaTI / taddhitArtheti' (sU. 728.) tatpuruSaH / 'saGkhyApUdho dviguriti (sU . '730.) dvigusaMjJA / 'dvigurekavacana miti (sU. 781.) ekavacanam / campUrAmAyaNe---- IV. 18. nAhaM suketutanayA na ca saptasAlI ___ vAlI na ca tribhuvanaprathitaprabhAvaH / tArAsmi vajrahRdayA vizikhairabheyA dhanvI kathaM bhavasi rAghava mAmavidhvA // 97 // saptAnAM sAlAnAM samAhAraH saptasAlI / trayANAM bhuvanAnAM samAhAraH tribhuvanam / 483 / Udhaso'naG / (5. 4, 131) Uyo'ntasya bahuvrIheranDAdezaH syAtstriyAm / 484 / vahuvIherUghaso DIm / (4. 1. 25) Udho'ntAbahuvrIheDIMS syAtstriyAm / raghubaze-II. 49. athaikadhenaraparAdhacaNDAdguroH kRzAnupratimAdvibheSi / zakyo'sya manyubhavitA vinetuM gAH koTizaH sparzayatA ghaTonIH / / 8 / / ghaTA ivodhAMsi yAsAM tA ghaTonayaH / striyAM kim ? kirAtArjunIye--IV. 10. . upAratAH pazcimarAtrigocarAdapArayantaH patituM javena gAm / tamutsukAzcakruravekSaNotsukaM gavAM gaNAH prasnutapIvarodhasaH // 99 / / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pANinisUtravyAkhyA prastutaM pIvaraM Udho yeSAM te prastutIvarodhasaH / atrAnaGISo na 485 / saGkhyAvyayAderDIp / ( 4.1.26 / 486 | dAmahAyanAntAcca / ( 4. 127) 487 | nityaM saMjJAcchandasoH / (4. 9.29 ) anantAhunIrupadhAlopino GIp syAtsaMjJAchandasoH / surAjI nAma nama -anyatra pUrveNa vikalpa eva / pedaM tu zatamUrtI / 489 / antarvatpattivatormuka / ( 4, 1.32 ) etayoH striyAM nuk syAt / antarvat pativat iti matuvanto nivAla | ugitazceti (sU. 455) GIp / raghuvaMze XV. 18. tasyAmevAsya yAminyAmantavatnI prajAvatI | sutAvasUta sampanna kozadaNDAviva kSitiH || 100 || antarasyA amtIti antarvatnI / 'antarvalI tu garbhiNI' ityamaraH / . vi vizvaguNAdarza - 45. kRtvA setuM kila jalanidhau khaNDayitvA duradhvAn labdhvA devIM sphuTaviditasaMzuddhimabhipravezAt / bhUyo'pyenAM bhuvanajananI bhUmikanyAmananyAmantarvatnImanayata vanaM hanta paulastyahantA | 101 || raghuvaMze - XV. 35. itare'pi raghorvaizyAstrayastretAgnitejasaH / tadyogAtpativatnISu palISvAsadvisUnavaH || 102 | patirA sAmastIti pativatnayaH / 'pativalI samartRkA' ityamaraH / II. vi. 19. patimatI pRthivI / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam nyUmArate - VI. 34. pratyAyyate capalatA pativatnISu yA haThAt / iSTArthasiddheH prAgeva diSTAntaM dogdhi sA nRNAm || 108 bhaTTikAvye - IV. 23. ugrampazyAkule'raNye zAlInatvavivarjitA / kAmukaprArthanApaTTI pativatnI kathaM na vA // 104 // campUbhArate - III. 28. ityekikAM sa rajanImapanIya tatra zvAsaiH samaM khakulasambhavapRSThamilaiH / muktastayA taTagato'nucarAn dvijAtInantato'dbhutarasairatanovRttyA // 105 || striyAmeva nukGIpI, nAnyatra / 490 | patyurno yajJasaMyoge / ( 4, 1.33 ) patizabdasya nakArAdezaH syAdyajJena sambandhe / vasiSThasya patnI / tatkartRkagrajJAma phalabhoktItyarthaH / bhaTTikAvye I. 9. dharmyA kAmArthayazaskarIpu matAsu loke'dhigatAsu kAle / vidyAsu vidvAniva so'mireme patnISu rAjA tisRSUttamAsu // 106 // asminneva granthe zlo0 102. patnISu / 23 campUrAmAyaNe - IV. 4. Aat featura fear kelikAle vayasyA patnI traitAyanasamaye kSatriyANyeva yuddhe / ziSyA devadvijapitRsamArAdhane bandhurAta sItA sA me ziziritamahAkAnane kA na jAtA // 107 // 491 / vibhASA sapUrvasya / ( 4. 1.34 ) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA patizabdAntasya sapUrvasya prAtipadikasya no vA syAt / gRhasya patiH gRhapatiH gRhapanI / bahuvrIhAvapi dRDhapatnI dRDhapatiH / sapUrvasya kim ? gavAM patiH strii| bhaTTikAvye-X. 38. tasyAdhikAse tanurutsukAsau dRSTA mayA rAmapatiH pramanyuH / kAryasya sAro'yamudIrito vaH proktena zeSeNa kimuddhatena / / 108 rAmaH patiryasyAH sA rAmapatiH / nakArAbhAvapakSaH / 492 / nityaM sapatnacAdiSu / (4. 1. 35) sapalyAdiH. 4.3. samAnasya sabhAvo'pi nipaatyte| samAnaH partiyanyAH saH sapalI / ekapatnI, viirptnii| mAghe-~-VII. 59. samadanamavatasite'dhikarNa praNayavatA kusume sumadhyamAyAH / jadapi laghutA babhUva bhAraH sapadi hiraNmayamaNDanaM sapatnyAH // 1992 asminneva granthe zlo0 22. sapatnyAH / / 493. / pUtakratorai ca / (4. 1. 36) asya striyAm ai Adezo DIp ca / iyaM trisUtrI puyoga eveSyate / pUtakatoH strI puutkrtaayii| bhaTTikAvye --V. 28. hRtaratnazcayatodyogo rakSobhyaH karado divi / pUtakratAyImabhyeti satrapaH kiM na gotrabhit / / 1108 494. / vRSAkapyanikusitakusidAnAmudAttaH (4. 1. 37) eSAmudAtta ai AdezaH syAt GIpa ca / vRSAkapeH strI vRssaakpaayii| 'haraviSNU vRSAkapI' III. iii. 130. ityamaraH / 'vRSAkapAyI zrIgauryo:' III. iii. 156, iti ca / amAyI / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strImatyayAkaraNam bhaTTikAvye-V. 22. naivendrANI na rudrANI na manAvI na rohiNI / varuNAnI na nAmAyI tasyAH sImantinI samA // 111 // 495 / manorau vA / (4. 1. 38) manuzabdasyaukArAdezaH syAdudAtta aikArazca vaa| tAbhyAM sanniyogaziSTo GIya ca / manoH strI manAyI manAvI manuH / asminnava granthe zlo0 111. manAvI / 496 / varNAdanudAttAtopadhAtto naH / (4. 1. 39) iti vikalpaH DIpa, takArasya ca nakAraH / mAdhe-XVII. 18. vivartayanmadakaluSIkRte dRzau karAhatakSitikRtabhairavAravaH / krudhA dadhattanumatilohinImabhUtprasenajit gaja iva gairikAruNaH / / 112 // lohinI lohitA / kirAtArjunIye--V. 31. nItocchrAyaM muhurazizirarazmerulai rAnIlAbhaiviracitaparabhAgA ralaiH / jyotsnAzakAmiha vitarati haMsazyenI madhye'pyahnaH sphaTikarajatabhiticchAyA / / 113 // zyenI zvetavarNA / 'vizadazyetapANDarA' I. iv. 12. ityamaraH / zyetazabdAt DIpa / takArasya ca nakAraH / asminneva granthe zlo0 111. rohiNI candrabhAryA / rohitazabdAt GIp , takArasya nakArazca / vA0 / pizaGgAdupasaGkhyAnam / (2456) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 pANinisUnavyAkhyA mAghe-III. 88. ___ madhyesamudraM kakubhaH pizaGgIryA kurvatI kAJcanavaprabhAsA / turaGgakAntAmukhahavyavAhajvAleva mitvA jalamulAsa / / 114 kirAtArjunIye-~-IX, 22. lekhayA vimalavidramabhAsA santataM timiramindurudAse / daMSTrayA kanakaTakapizaGgayA maNDalaM bhuva ivAdivarAhaH / / 115 / / vA0 asitapalilayona / (2453.) mAghe-VIII. 2. yAntInAM samamasitadhruvAM natatvA daMsAnAM mahati nitAntamantare'pi / saMsaktairvipulatayA mitho nitambaiH saMbAdhaM bRhadapi tadvabhUva vama || 116 || asitA bhUryAsAM tA asitabhravaH / mAghe-VI. 51. vigatavAridharAvaraNAH kaci ddadRzurullasitAsilatAsitAH / kacidivendragajAjinakaJcakAH zaradi nIradinIyadavo dizaH / / 117 / / avadAtazabdastu na varNavAcI, kiM tu vizuddhavAcI / ato na kIm / bhaTTikAvye---II. 18. sitAravindapracayeSu lInAH saMsaktapheneSu ca sakateSu / kundAvadAtAH kalahaMsamAlAH pratIyire zrotrasukhaninAdaiH // 118 / / 498 / pigaurAdibhyazca / (4. 1. 41) vidbhayo gaurAdibhyazca DhIp syAt / gaurAdiH, 4-4. gaurAdayaH pitaH / 'kR. gR' ( u. sU. 279 ) ityauNAdikaH varac / zavarI kopa / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyAprakaraNam asminneva granthe lo0 36. zarvarI / pRthe. Sivan / pRthivI / Savannityeke / pRthavI / ' pRthavI pRthivI pRthvI ' iti zabdArNavaH / mAghe --III. 34. kRtAmpadA bhUbhibhRtAM sahasrairuinvadambhaH parivItamUrtiH / anirvidA yA vidadhe vidhAtrA pRthvI pRthivyAH pratiyAtaneva / / 119 / / pRthuH pRthvI / 'boto guNavacanAt ' ( sU. 502 ) iti GIS / 'jalpabhikSa' (sU. 3135 ) iti pAkan / bhaTTikAvye- VII. 19. jalpAkIbhiH sahAsInaH strIbhiH prajavinA tvayA / gatvA lakSmaNa vaktavyo jayinA niSThuraM vacaH // 120 // anagharAghave - IT. 77. tribhuvagatamoluNTAkInAmahomihiratviSA mabhividhirasau kokazreNImanasyavaziSyate / kSudhamapi tamaHkopAdantaH pravizya vinimnataH zazadharakarAnacchinnAgrAMzcaranti cakorakAH // 121 / / 'zilpini pbun ' (sU. 2907 ) iti pbunpratyayaH nRttikha niralibhya eva / raghuvaMze-- XIX. 14 sa svayaM prahatapuSkaraH kRtI lolamAlyavalayo haranmanaH / nartakIrabhinayAtilapinI: pArthavartiSu guruSvalajjayat // 122 // kirAtArjunIye-X, 41. prakRtamanusasAra nAbhineyaM pravikasadaGguli pANipallavaM vA / prathamamupahita vilAsi cakSuH sitaturage na cacAla nartakInAm // 128 // 'vatsokSAzva ' (sU. 2046) iti Tarac / anagharAghave-~-II. 14. tattAdRktRNapUlakopanayanaklezAciradveSibhi medhyA vatsatarI vihasya baTubhiH solluNThamAlabhyate / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pANinisUnavyAkhyA apyeSa pratanUbhavatyatithibhiH socchAsanAsApuTai rApIto madhuparkapAkasurabhiH prAgvaMzajanmAnilaH / / 124 || uttararAmacarite-- IV. 2. ga-samAMso madhuparka ityAmnAya bahumanyamAnAH zrotriyAyAbhyagatAya vatsatarI mahokSa vA mahAjaM vA pacanti gRhamedhina iti hi dharmasUtrakArAH samAmananti // 125 / / vatsatarI / varSadvayavayaskA gauH / STaraca / 'mahokSa vA vatsatarI dadyAdatithaye gRhI' iti smRteH| mAgha-VII. 48. mRducaraNalatAgraduHsthitatvAdasahatarA kucakumbhayorbharasya / upari niravalambanaM priyasya nyapatadathoccataroccicISayAnyA // 126 // na sahata ityasahA / atizayenAsahAsahatarA / ayaM tara pratyayaH / ataSTAe / 'bahuvrIhau sakthyakSNoH' (sU. 852 ) iti pac / mAghe---VIII. 6. saMsparzaprabhavasukhopacIyamAne sarvAGge krtllgvllbhaayaaH| kauzeyaM vrajadapi gADhatAmajasaM sasraMse vigalitanIvi nIrajAkSyAH // 127 / / nIraje iva akSiNI yasyAH sA nIrajAkSI / pitkaraNAt DIpa 'citkaraNAdIkAro bahulamiti vAmanavacanAdvaikalpikaH / bhaTTikAvye-X. 50. atha dadRzurudIrNadhUmadhUna dizamudadhivyavadhi sametasItAm / saharaghutanayAH plavaksenAH pavanasutAGgulidarzitAmudakSAH // 128 / / udgate akSiNI yAsAM tA udakSAH / atra na DIe / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam 29 'guNavacanabrAhmaNAdibhyaH' ( sU. 1788 ) iti SyaJ / mAghe - IV. 26. ekatra sphaTikataTAMzubhinnanIrA nIlA madyatibhidurAMbhaso'paratra / kAlindIjalajanitazriyaH zrayante vaidagdhImiha saritaH surApagAyAH // 129 || vidagdhAyAbhAvo vaidagdhI / SitkaraNAt GIS / vaidagdhyamiti ca syAt / asminneva granthe zlo0 19. caturANAM bhAvazvAturI / cAturyamiti ca syAt / campUbhArate - II. 28. - vItazaGkamiha te'dya tiSThataH kIdRzaM kakudamityayaM mama / citaraGgabhuvi nRttakauzalImuttaranayati citralAsakaH // 130 // kuzalasya bhAvaH kauzalI / SitkaraNAdIkAraH / kauzalyamiti / yuvAditvAdaNi 1 kauzalamiti ca syAt / mAghe--XVII. 67. gate mukhacchadapaTasAdRzIM dRzaH pathastirodadhati ghane rajasyapi / madAnilairaghimadhucUtagandhibhi dvipA dvipAnabhiyayureva raMhasA || 131 | sadRzasya bhAvaH sAdRzI / sAdRzyamiti ca / gaurAdiH / mAghe - IV. 4. vilambinIlotpalakarNapUrAH kapolabhittI lodhagaurIH / navalapAlakatAmAH zucIrapaH zaivalinIdhAnam // 132 // naiSadhe - I, 124. nidhAya mUrti kapaTena vAmanIM svayaM balidhvaMsi viDambinImayam / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinidhyAmA upeThapArthazcaraNena mauninA nRpaH patajhaM samadhatta pAminA / / 132 vAmanaH vaamnii| naiSadhe-II. 37. tarumUruyugena sundarI kimu rambhA pariNAhinA param / taruNImapi jiSNureva tAM dhanadApatyatapa:pha ramtanIm / / 134 !! sundaraH sundrii| mAghe- IV. 59. etasminnadhikapayaHzriyaM vahantyaH saMkSobhaM pavanabhuvA javena nItAH / vAlmIkerarahitarAmalakSmaNAnAM sAdharmya dadhati girAM mahAsarasyaH // 135 / / mahatyazca tAH sarasyazca mahAsarasyaH / mahAn mhtii| kirAtArjunIye-XVII. 41. pratikriyAyai vidhuraH sa tasmAtkRcchreNa vizleghamiyAya hastaH / parAGmukhatve'pi kRtopakArAttaNImukhAnmitrakulAdivArthaH / / 1.36 !! tUNazabdAt GIS / 499 / sUryatiSyAgastyamatsyAnAM ya upadhAyAH / (6. 4.49) ityupadhAyakArasya lopaH / vA0 / matsyasya DyAM / (4198) vA0 / sUryAgastyayozche ca byAM ca / (4799) vA0 / tiSyapuSyayonakSatrANi yalopa iti vAcyam / ( 4103) raghuvaMze-X. 59. tAbhirgarbhaH prajAbhUtyai dane devAMzasambhavaH / saurIbhiriva nADIbhiramRtAkhyAmirammayaH / / 137 / / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam sUryasyAyaM sauryaH / 'tasyeda' (mR. 1500.) mityaN / 'TiDDhANaJ' (sU. 470.) ityAdinA GIp / sUryasyeyaM saurI / atra yalopaH / kirAtArjunIye-XVI. 17. iyaM ca durvAramahArathAnAmAkSipya vIrya mahatAM balAnAm / zaktirmamAvasyati hInayuddhe saurIva tArAdhipadhAgni dIptiH / / 188 // raghuvaMze-~XVIII. 32. tasya prabhAnirjitapuSyarAga pauSyAM tithau puSyamasUta patnI / tasminnapuSyannudite samagrAM puSTi janAH puSya iva dvitIye // 139 // pauSyAM puSyanakSatrayuktAyAM paurNamAmyAM tithau / 'puSyayuktA paurNamAsI pauSI' I. iii. 14. ityamaraH / nakSatreNa yuktaH kAlaH' (sU. 1204.) ityaNa / TiDDhANani' (sU. 470.) tyAdinA GIpi yalopaH / mAdhe-III. 1. kauberadigbhAgamapAsya mArgamAgastyamuSNAMzurivAvatIrNaH / apelayuddhAbhinivezasaumyo harirhariprasthamatha pratasthe // 140 || . agastyasyAyamAgastyaH / 'tasyedami' (sU. 1500. ) tyaNa / 'TiDDhANAni / (sU. 470 ) tyAdinA DIpi agastIti yalopa: syAt / 500 // jAnapadakuNDagoNasthalabhAjanAgakAlanIlakuzakAmukakabarAdvattyamalA. vapanAkRtrimAzrANAsthaulyavarNAnAcchAdanAyovikAramaithunecchAkezavezeSu // (4. 1.42) ekAdazabhyaH prAtipadikebhyaH kramAt vRttyAdiSvaryeSu GIS syAt / jAnapadI vRttizcet / anyA tu jAnapadA / utsAditvAdanantatvena ' TiDDhANani' (sU. 470 )ti GIS / kuNDI amatraM cet / jArajA kuNDA / vizvaguNAdarza-278. AzAmIzAnabandhozcaraNanavarucAM dhArayA smerayantI kuNDIDimbhasya kASThAmapi maNimakuTanyuptamuktAmayUkhaiH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 pANinisUlavyAkhyA parya zabdavidyAparimalasarale paGkajaspardhinelA vyaktirvegApagAyAM svapiti samuditA kApi tApicchvarNA // 141 // goNI AvapanaM cet / mAghe -- XII. 10. nasya gRhIto'pi dhuvan viSANayoyugaM satkAravivartitatrikaH / goNIM janena sma nidhAtumudyatAmanukSaNa nokSataraH pratIcchati // 142 // kirAtArjunIye - IV. 2. vinamrazAliprasavaughazAlinIrapetapaGkAH sasaroruhAmbhasaH / nananda pazyannupasIma sa sthalIrupAyinIbhUtazaraguNazriyaH // 143 // sthalI: akRtrimA bhuvaH / akRtrimArthe DIS / bhAjI zrANA cet / nAgI sthUlA cet / gajavAcI nAgazabdaH / 1 kAlI varNazcet / mAghe - XII. 68 yasyA mahAnIlataTIriva drutAH prayAnti pItvA himapiNDapANDavaH / kAlI rastA bhirivAnuraJjitAH kSaNena bhinnAJjanavarNatAM ghanAH // 144 // kAlI: kRSNavarNAH / nIlI anAcchAdanaM cet / nIlAnyA / nIlyA raktA zATItyarthaH 1 'nIlyA anvaktavya ' (ar 2680. su. 1203 ) ityan / anAcchAdane'pi na sarvatra / kiMtu vA0 nIla doSadhau ( 2456. ) nIlI / vA0 prANini ca (2458. ) nIlI gauH / vA0 saMjJAyAM vA (2457. ) nIlI nIlA | mAghe - IV. 44. muktaM muktAgauramiha kSIramivAbhre rvApISvantalI namahAnIladalAsu / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam 33 zastrIzyAmairazubhirAzu drutamambha zchAyAmacchAmRcchati nIlIsalilasya / / 145 // nIlI nIlyAkhyauSadhiH / 'nIlI kAlA klItakikA ' II. iv. 95. ityamaraH / mAghe-~-XX. 51. prasRtaM rabhasAdayo'minIlA pratipAdaM parito'bhiveSTayantI / tanurAyatizAlinI mahAhe gajamanduriva nizcalaM cakAra / / 146 || nIlA nIlavarNA / TAp / kuzI ayovikArazcet / kAmukI maithunecchA cet / kAmukAnyA / 'icchAvatI kAmukA syAdvaSasyantI tu kAmukI' II. vi. 9. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 84. kaamukii| 'laSapata' (sU. 3134) ityukaJ / GISa / kabarI kezAnAM saMnivezazcet , kabarAnyA / citretyarthaH / mAghe-V. 19. dRSTeva nirjitakalApabharAmadhastA___ dvayAkIrNamAlyakabarAM kabarI taruNyAH / prAdudruvatsapadi candrakavAn drumAgrAt saGgharSiNA saha guNAbhyadhikairdurAsan // 147 / / atra dvayamapi vartate / 501 / zoNAtprAcAm / (4. 1. 43) zoNI shonnaa| campUbhArate-III. 114. zoNarucA zikhayAtimahatyA bANapurAvRtivAsanayeva / caNDataro'sya vanasya samantAt kuNDalanAM kalayanvavRdhe'gniH // 148 / / zoNI zoNA vA ruk yasyAH sA zoNaruk , ubhayatrApi puMvadAvaH / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ byaasililaa 502 / boto guNavacanAt / (4, 1.44) udantAdguNavAcino vA GIS syAt / asminneva granthe zlo0 94. guH / bhaTTikAvye-XVII. 90. azvAnvibhISaNo'tubhnAtsyandanaM cAkSiNod drutam / nAkSumnAdrAkSaso bhrAtuH zaktiM codavRhad gurum / / 1-4) / gurumiti vikalpe na GIS / asminneva granthe zlo0 28. tanvImiti GIS / kumArasambhave--VI. 25. atha mauligatasyendoviMzadairdazanAMzubhiH / upacinvanprabhAM tanvIM pratyAha paramezvaraH // 150 / / tanvImiti GIS / kirAtArjunIye-X. 4. kusumitamavalambya cUtamuccai stanuribhakumbhapRthustanAnatAGgI / tadabhimukhamanacApayaSTi visRtaguNeva samunnanAma kAcit // 151 / / tanuriti na GIS / asminneva granthe zlo0 108. tanuritiM na DIm / asminneva granthe zlo0 104. paTTIti GIS / paTuriti ca syAt / naiSadhe-II. 107. atha kanakapatatrastatra tAM rAjaputrI sadasi sahazabhAsAM visphurantI sakhInAm / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayAprakaraNa uDupariSadi madhyasthAyizItAMzulekhA nukaraNapaTulakSmImakSilakSIcakAra // 152 / / paTavyaH paTavo vA lakSmyo yasyAH sA paTulakSmIH / asminneva granthe zlo0 119. pRthvIti GIS , pRthuriti ca syAt / campUbhArate-III. 128. jvAlatApabharakuNDalitAGgIH kSveDasAravRtasecanamRdvIH / sarpapuGgavatatIratihRSTaH zaSkulIriva carva kRzAnuH / / 153 // mRdvIriti GIS / mRduriti ca syAt / - 503 / bahvAdibhyazca / (4. 1. 45) ebhyo vA GIS syAt / bahvI bahuH / bahvAdiH. 4-5. mAghe-VII. 2. dadhati sumanaso vanAni bahvIryuvatiyutA yadavaH prayAtumISuH / manasizayamahAstramanyathAmI na kusumapaJcakamapyalaM visoDhum / / 154 | bahIriti GIS / asminneva granthe zlo0 145. zastrI GIS / mAghe-XVIII. 57. paunaHpunyAdanagandhena matto mRdankopAllokamAyodhanoAm / pAde lamAmantramAlAmibhendraH pAzIkalpAmAyatAmAcakarSa // 155 // paashii| mAghe-XII. 8. gaNDojvalAmujvalanAbhicakrayA virAjamAnAM navayodarazriyA / kazcitsukhaM prAptumanAH susArathI rathIM yuyojAvidhurAM vadhUmiva // 156 / / sthImiti GIS / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 raghuvaMze - I. 87. kalyANI / raghuvaMze - XII. 6. aDUravartinIM siddhiM rAjanvigaNayAtmanaH / upasthiteyaM kalyANI nAmni kIrtita eva ya // 157 || pANinisUtravyAkhyA 1 sA kilAzvAsitA caNDI bhI tatva udvavAmendrasiktA bhUrbilamamA vivoragau || 158 || caNDIti GIS / (ga. sU ) kRdikArAdaktina: 50. vA GIS / raghuvaMze - XVII. 66. 6 khanibhiH suSuve ra kSetraH satyaM vanairgajAn dideza vetanaM tasmai rakSAsadRzameva bhUH // 159 || ' khanikaSi' (u. sU. 579 ) ityauNAdika ipratyayaH / khaniH / ' mpaniH striyAmAkaraH syAt ' II iii. 7. ityamaraH / naiSadhe - II. 25. khanIti vikalpe GIS / raghuvaMze - VI. 22. hRtasAramivendumaNDalaM damayantIvadanAya vedhasA / kRtamadhyabilaM vilokyate dhRtagambhIrakhanIkhanIlima || 160 || kAmaM nRpAH santu sahasrazo'nye rAjanvatImAhuranena bhUmim / nakSatratArA grahasaMkulApi jyotiSmatI candramasaiva rAtriH // 161 // rAzadibhyAM trip ' ( u. sU. 507 ) ityauNAdikaH trip / na GIp / bhaTTikAvye - XIV. 48. tirobabhUve sUryeNa prApe ca nizayAspadam / jase kAlarAtrIva vAnarAnarAkSasAMzca sA || 162 // rAtrIti GIS / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam anadharAghave-- V. 28. samantAdunmIlahalalaharIlaGghanakalA laghuprevatpampAnilavidaladelAsurabhayaH ! avidyAvaidehIzatalipikarINAM mama dhiyA. mamI hastAlamba vipinavinivezA vidadhate // 168 // sarvadhAtubhya inityanuvRttau 'igupadhArikat ' (u. sU 559) ityauNAdika in / lipiH strI / na GIS / naiSadhe-VI. 64. vilekhituM bhImabhuvo lipISu sakhyAtivikhyAtibhRtApi yatra / azAki lIlAkamalaM na pANirapAri karNotpalamakSi naiva // 164 || lipIti GIS / aktina iti ktinpratyayAntasya GIniSedhAdvikhyAtiriti hakhAnta eva / campUrAmAyaNe-V. 19. rajanicaramabhAge vArasImantinInAM. karatalakalitAbhirdIpikAmArjanIbhiH / dizi dizi parimRSTaM yattamastatsamastaM hRdayamavajagAhe kevalaM rAvaNasya / / 165 / / rajaniritIkArAntaH / ' atima ' ( u. sU. 259.) iti aniH / asminnava granthe zlo0 93. rajanIti GIS / naiSadhe-~-I. 102. vilAsavApItaTavIcivAdanAt pikAligIteH zikhilAsyalAdhavAt / vane'pi tauryatrikamArarAdha taM ka bhogamApnoti na bhAgyabhAgjanaH // 166 // 'vejo Dicca' (u. sU. 512 ) ityauNAdika IcipratyayaH / 'striyAM vIcirathormiSu ' I. ix. 5. ityamaraH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mAghe - VIII. 54. ArUDhaH patita iti svasambhavo'pi svacchAnAM pariharaNIyatAmupaiti / karNebhyazcyutamasitotpalaM vadhUnAM pANinisUtravyAkhyA cIcI misTamanuyannirAsurApaH // 167 || vIcIti GIS / kirAtArjunIye - I. 9. kRtAriSaDurgajayena mAnavImagamyarUpAM padavIM pravitsunA / vibhajya naktaMdivamastatandriNA vitanyate tena nayena paurupam // 168 || tandrirAlasyam / tadasautro dhAtuH / tasmAt 'vakrayAdayazca' (u. su. 506 ) ityauNAdikaH kinpratyayaH / ' vandIghATIta rItandrIti GISanto'pIti kSIrasvAmI / 504 | puMyogAdAkhyAyAm / ( 4.1.48 ) GIS / kirAtArjunIye - IV. 88. kRtAvadhAnaM jitabarhiNadhvanau suraktagopIjanagIta nisvane / idaM jighatsAmapahAya bhUyasIM na sasyamabhyeti mRgIkadambakam || 160 || gAH pAntIti gopAH / teSAM bhAryA gopyaH / mAghe - V. 17. yAnAjjanaH parijanairavaropyamANA rAjJIrnarApanayanAkulasauvidallAH / srastAvaguNThanaparakSaNalakSyamANa vaktazriyaH samayakautukamIkSate sma // 170 // rAjJI / naiSadhe - V. 47. mAnuSImanusaratyaya patyauM kharvabhAvamavalambya maghonI | khaNDitaM nijamasUcayaduccairmAnamAnanasaroruhanatyA || 171 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam maghonaH strI maghonI / zacI / mAnuSI / -- jAterastrI' (sU. 518) ityAdinA GIS / vA0 / pAlakAntAnna / (2461) vA0 / sUryAddevatAyAM cApa vAcyaH / ( 2471 ) sUryasya strI devatA sUryA / devatAyAM kim / sUrI kuntii| mAnuSIyam / 'sUryAgastyayozche ca GyAM ca ' (vA. 4195. sU. 499 ) iti DyAM yalopaH / 505 / indravaruNabhavazavarudramRDahimAraNyayavayavanamAtulAcAryaNAmAnuka / (4. 1. 49) eSAmAnugAgamaH syAt GIS ca / indrAdInAM SaNNAM mAtulAcAryayozca puMyoga eveSyate / tatra GISi siddhe AnugAgamamAtra vidhIyate / itareSAM caturNAmubhayam / asminneva granthe zlo0 111. indrasya strI indrANI / varuNasya strI varuNAnI / rudrasya strI rudrANI / camyUbhArate-IV. T1. ApAdalambijaTamAtapamAtrabhakSa mUrvIbhavaddhajamudAratapaHkRzAGgam / dRSTayAnugRhya kuruvIramunIndramena tredhA babhUva sutavatsalatA bhavAnyAH // 172 / / bhavasya strI bhavAnI / 'zivA bhavAnI rudrANI zarvANI sarvamaGgalA' I. i37. itymrH| vA0 / himAraNyayormahatve / ( 2472) ___ mahaddhimaM himAnI / 'himAnI himasantatiH' I. ii. 19. iti 'mahAraNyamaraNyAnI' II. iv. 1. iti cAmaraH / campUbhArate-IV. 56. yasminhimAnIbhRti yakSavRndamaGgeSu sarveSvapi manjuleSu / nakhaMpacoSNaM nalinekSaNAnAmarojamevAtitarAmupAste // 173 || Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kirAtArjunIye --- IV. 12. vimucyamAnairapi tasya mantharaM ___ gavAM himAnIvizadaiH kadambakaiH / zarannadInAM pulinaiH kutUhalaM galadukUlairjaghanairivAdadhe / / 174 || bhaTTikAvye--IV. 2. aTa'TyamAno'raNyAnIM sasItaH sahalakSmaNaH / balAda bubhukSuNotkSipya jahe bhImena rakSasA | 175 || mhdrnnymrnnyaanii| vA0 / yavAdoSe / (2473) duSTo yavo yvaanii| vA0 / yavanAllipyAm / ( 3474) yavanAnAM lipiyvnaanii| vizvaguNAdarza 184. upanayanavivAhAvutsavaikapradhAnau kalivibhavata eSAM kAlabhedAnabhijJau / vijahati na kadAcidvedapAThaikayogye vayasi ca yavanAnIvAcanAbhyAsamete // 176 / / vA0 / mAtulopAdhyAyayorAnugvA / mAtulAnI - mAtulI / upAdhyAyAnI - upAdhyAyI / tatra vA DIpa vAcyaH . upAdhyAyI upaadhyaayaa| vA0 / AcAryAdaNatvaM ca / (2477 ) AcAryasya strI AcAryAnI / puroga ityeva / vA0 / aryakSatriyAbhyAM vA khArthe / (2478) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam 41 aryANI aryA, kSatriyANI kSatriyA / puMyoge tu arthI kSatriyI / ' aryANI svayama syAt kSatriyA kSatriyANyapi II vi. 14. ityamaraH / asminneva manye lo0 107. kSatriyANI / anarAghave - IV. 44. ga- -AH pApa kSatriyAyAH putra ! kSatriyabhrUNahatyApAtakinnU ! nisarganiSprANa ft praharaNamikSvAkUNAM brAhmaNeSu // 177 || 507 / ktAdalpAkhyAyAm ( 4.1.51 ) karaNAdeH kAntAt striyAM GIS syAt alpatve dyotye / abhraliptI dyauH / alpAkhyAyAM kim ? candanaliptAGganA / anardharAghave - IV. 67. kanyA kAcidihApi karmaNi paNaH syAdityasUyAvalasItApAGgamayUkhamAMsala mukhajyotsnA viliptIM divam / kurvANena ravUna cakRSe nArAyaNIyaM dhanuH sandhAyAtha zarazca bhArgavagaticchedAdamoghIkRtaH // 178 // vilipta alpaviliptAm / 510 | svAGgAccopasarjanAdasaMyogopadhAt / ( 4. 1.54 ) vA GIS / mAghe - VI. 18. iti vadantamanantaramaGganA bhujayugonnamanoccatarastanI / praNayinaM ramasAdudara zriyA valibhayAlibhayAdabhiSasvaje // 179 // uccatarau stanau yasyAH soccatarastanI GIS / asminneva pratthe zlo0 134. tapaHphalastanIm / GIS / kumArasaMbhave - III. 89. paryAptapuSpastavakastanAbhyaH sphuratpavAloSThamanoharAbhyaH / latAvadhUbhyastaravo'pyavApurvina zAkhA bhujabandhanAni // 180 // vikalpe na GIS / 6 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kumArasambhave-IV. 4. atha sA punareva vihvalA vsudhaalinggndhuusrstnii| vilalApa vikIrNamUrdhajA samaduHkhAmiva kurvatI sthalIm / / 181 / / mAdhe--VI. 38. praNayakopabhRto'pi parAGmukhAH sapadi vAridharAravabhIravaH / praNayinaH parirabdhumanantaraM vavalire valirecitamadhyamAH / / 182 / / parAGmukhA iti vikalpAdanIkAraH / mAghe-~-VI. 3. haritapatramayIva marudgaNaiH sragavanaddhamanoramapallavA / madhuriporabhitAmramukhI mudaM divi tadA vitatAna zukAvaliH / / 183 // abhitAmramukhIti GIS / kumArasambhave-VII. 59. vilocana dakSiNamaJjanena sambhAvya tdvshcitvaamnetraa| tathaiva vAtAyanasanikarSa yayau zalAkAmaparA vahantI / 184 / / tadvaJcitaM vAmanetraM yasyAH sA tadvaJcitavAmanetrA / asaMyogopadhAditi niSedhAnna GIS / khAGga vidhA--- ___adravaM mUrtimatsvAGga prANisthamavikArajam / susvedA dravatvAt / sujJAnA amUrtatvAt / sumukhA zAlA aprANisthatvAt / suzophA vikArajatvAt / atatsthaM tatra dRSTaM ca sukezI sukezA vA rathyA / aprANisthasyApi prANini dRSTatvAt / kumArasambhave----V. 68. catuSkapuSpaprakarAvakIrNayoH paro'pi ko nAma tavAnumanyate / alaktakAGkAni padAni pAdayorvikIrNakezAsu paretabhUmiSu / / 185 // vikIrNakezAsviti vikalpAnna GIS / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 strIpratyayaprakaraNam tena cettattathAyutam // sustanI sustanA vA pratimA / prANivatprANisadRze sthitatvAt / 511 / nAsikodarauSThajavAdantakarNazRGgAca / (4. 1. 55.) ebhyo vA GIS / tuGganAsikI tuGganAsiketyAdi / naiSadhe-II. 40. sarasI: parizIlituM mayA gamikarmIkRtanaikanIkRtA / atithitvamanAyi sA dRzoH sadasatsaMzayagocarodarI / / 186 / / raghuvaMze-X. 69. zayyAgatena rAmeNa mAtA zAtodarI bbhau| saikatAmbhojabalinA jAhnavIva zaratkRzA || 187 / / mAdhe---XIII. 16. ibhakumbhatuGgaghaTitetaretara stnbhaarduurvinivaaritodraaH| pariphullagaNDaphalakAH parasparaM parirebhire kuMkurakauravastriyaH / / 188 / / vikalpAnna GIp / campUbhArate-VII. 10. idaM nizamya smitalAJchitoSThayA tatrotarA kezakRtA praNunnA / bRhannalAM sArathikRtyadakSAM bhrAtre nivedyAnayati sma cainAm // 189 / / GIS / meghasandeze--II. 19. tanvI zyAmA zikharidazanA pakvabimbAdharoSThI madhye kSAmA cakitahariNIprekSaNA nimnanAbhiH / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAkhyA zroNIbhArAdalasagamanA stokanamA stanAbhyAM yA tatra syAt yuvativiSaye sRSTirAyeva dhAtuH / / 190 / / (vRttiH) / aGgagAtrakaNThebhyo baktavyam / saMyogopadhAdapi / svaGgI khachetyAdi / naiSadhe-I. 85. javA latA gandhavahena cumbitA karambitAGgI makarandazIkaraiH / dRzA nRpeNa smitazobhikuDmalA darAdarAmyAM darakampinI pape || 191 / / asminneva granthe zlo0 151. AnatAGgIM / GIS / camyUmArate---VI. 29. kUpasya tIre nivasannapAya ko vA na dhatte vada komlaanggi| tvannAbhikUpasya vasan hi tIre na dRzyate samprati madhyabhAgaH / / 192 // campUbhArate---VI. 23. natagAtri yadAgamena mAM nayase modagireradhityakAm / cirapuNyaphalodayazriyAM divaso vaijananastadeSa me // 193 / / kumArasambhave-VII. 85. dhruveNa bharnA dhruvadarzanAya prayujyamAnA priyadarzanena / sA dRSTa ityAnanamunnamayya hIsanakaNThI kathamapyuvAca / / 194 / / 512 / na kroDAdivahvacaH / (4. 1. 56) kroDAdebacazca svAjhAnna GIS / klyaannkroddaa| azvAnAmuraH kroddaa| AkRtigaNo'yam / sujaghanA / mAgha-VI. 25. sphuradadhIrataTinnayanA muhuH priymivaaglitorupyodhraa| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam jalaparAvalirapratipAlita khasamayA samayAjjagatIdharam !! 195 / / nayanapayodharayorvahvackatvAnna GIS / asminneva granthe zlo0 62. adharanayane ca tathA / bhaTTikAvye-X. 15. ghanagirIndravilaGghanazAlinA vanagatA vnjaatilocnaa| janamatA dadRze janakAtmajA tarumRgeNa tarusthalazAyinI / / 196 / / locanaM ca tathA / 513 / sahanavidyamAnapUrvAcca / (4. 1. 57) sahetyAditrikapUrvAnna GIS / sakezA / akezA / vidyamAnanAsikA / 514 / nakhamukhAtsaMjJAyAm / ( 4. 1. 58) GIS na syAt / zUrpaNakhA / gauramukhA / saMjJAyAM kim / tAmramukhI kanyA / raghuvaMze-XII. 51. rAghavAstravidIrNAnAM rAvaNa prati rakSasAm / teSAM zUrpaNakhaivaikA duSpravRttiharAbhavat // 197 || zUrpavannakhAni yasyAH sA zUrpaNakhA / 515 / dikpUrvapadAnGIp / (4. 1.60) kumArasambhave-VII. 18. tAM prAGmukhIM tatra nivezya tanvIM kSaNa vyalambanta puro niSaNNAH / bhUtArthazobhAhiyamANanetrAH prasAdhane sannihite'pi nAryaH / / 198 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA 517 / sakhyazizvIti bhASAyAm / (4.1.62) sakhI / bhshishvii| mAghe-VII. 8. na ca sutanu na vedmi yanmahIyA nasunirasastava nizcayaH pareNa / vitathayati na jAtu madvaco'sA viti ca tathApi sakhISu me'bhimAnaH // 199 / / 518 / jAterastrIviSayAdayopadhAt / (4. 1. 63) GIS syAt / raghuvaMze-IV. 61. yavanImukhapadmAnAM sehe madhumadaM na saH / bAlAtapamivAbjAnAmakAlajaladodayaH // 200 / / yvnii| asminneva granthe zlo0 171. mAnuSI / raghuvaMze-XII. 37. phalamasyopahAsasya sadyaH prApsyasi pazya mAm / mRgyAH paribhavo vyAghracAmityavehi tvayA kRtam / / 201 / / mRgii| vyaaghrii| mAghe-VIII. 18. mugdhAyAH smaralaliteSu cakravAkyA niHzaGka dayitatamena cumbitAyAH / prANezAnabhi vidadhurvidhUtahastAH sItkAraM samucitamuttaraM taruNyaH // 2020 ckrvaakii| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam campUrAmAyaNe-II. 31. kalyANavAdasukhitAM sahasaiva kAntAM kAntAracArakathayA kaluSIcakAra / ambhodanAdamuditAM vipine mayUrI saMtrAsayanniva dhanurdhvaninA pulindaH / / 203 / / mayUrI / astrIviSayAtkim / balAkA / ayopadhAtkim / kSatriyA / vA0 / hayagavayamukayamanuSyamatsyAnAmapratiSedhaH / (2495) hyii| gavayI / mukyii| mAnuSI / 'tata Agata' (sU. 1453) ityaNi DIm / 'matsyasya DyAm ' (vA. 4198. sU. 499 ) / matsI / 520 / ito manuSyajAteH / (4. 1. 65) GIS syAt / dAkSI / ata in / tato GIS / yadvA tasyApatya' (sU. 1088) mityaN / 'TiDANani' (sU. 470) tyAdinA GIp / raghuvaMze-I. 1. vAgarthAviva saMpRktau vAgarthapratipattaye / jagataH pitarau vande pArvatIparamezvarau // 204 / / asminneva granthe zlo 43. maithilI maithilasyApatyam / ata iJ / tadantAt GIS / 521 / UDutaH / (4. 1.66) ukArAntAdayopadhAnmanuSyavAcinaH striyAmUG syAt / raghuvaMze--XIII. 24. tvaM rakSasA bhIru yato'panItA taM mArgametAH kRpayA latA me| adarzayanvaktumazaknuvantyaH zAkhAbhirAvarjitapallavAbhiH // 205 // bhIru / sambuddhau hrasvaH / asminnava granthe zlo0 108. pramanyuH prakRSTazokA / ayopadhAditi niSedhA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye-IV. 21. tAmuvAca sagauSThIne vane strIpuMsabhISaNe / asUryapazyarUpA tvaM kimabhIrurarAyase / / 206 !! abhIruH zUrpaNakhA / amanuSyatvAduG na / vA0 aprANijAtezvAravAdInAmupasaMkhyAnam / (2502) bhaTTikAvye-- VIII. 65. mandAyamAnagamano haritAyattarUM kapiH / drumaiH zakazakAyadbhirmArutenATa sarvataH / / 207 / / haritAyantastaravo yasyAM tAM haritAyattarUm / aG / 522 / bAhvantAtsaMjJAyAm / (4. 1. 67) striyAmuG syAt / bhadrabAhUH / saMjJAyAM kim / vRttabAhuH / 523 / paGgozva / (4. 1. 68) vA / zvazurasyokArAkAralopazca / (5039) cAdUG / puyogalakSaNasya GISo'pavAdaH / raghuvaMze-XIV. 18. zvazrUjanAnuSThitacAraveSAM kIrathasthAM raghuvIrapatnIm / prAsAdavAtAyanadRzyarandhaiH sAketanAryo'JjalibhiH praNemuH // 208 // 524 / UrUttarapadAdaupamye / (4. 1. 69) ityUpratyayaH / asminneva granthe zlo0 17. rambhe kadalIstambhAviva UrU yasyAH sA rmbhoruuH| asminneva granthe zlo0 20. dviradanAseva UrU yasyAH sA dviradanAsorUH / mAghe-VI. 24. nidadhire dayitorasi tatkSaNa svapanavArituSArabhRtastanAH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGabhAvAdveyaH / sarasacandanareNuranukSaNa vicakare ca kareNa varorubhiH || 209 | varAvUrU yasyAH sA varoruH ! anaupamye U na / kareNukarorubhiriti pAThastu strIpratyayaprakaraNam asminneva granthe zlo0 62. nakhapadAGkitozvaH / UG na / 525 | saMhitazaphalakSaNavAmAdezca / ( 4. 1. 70 ) saMhitorUH / saiva zaphorUH / zaphAviva khurAviva saMzliSTatvAdupacArAt / lakSaNazabdAdarza bhAdyac / lakSaNorUH / vAmorUH / vA0 | sahitasahAbhyAM ceti vaktavyam / ( 2503). hitena saha sahitAvUrU yasyAH sA sahitorUH / sahete iti sahau UrU yasyAH sAsaharUH / mAghe - VIII. 24. trasyantI calazapharIvighaTTitorumorUra tizayamApa vibhramasya / zubhyanti prasabhamaho vinApi heto lAbhiH kimu sati kAraNe taruNyaH // 210 // vAmau sundarau UrU yasyA sA vAmorUH / U / vighaTTitAvUrU yasyAH sA vighaTTitoru: / UG na / ityuG / 1 kirAtArjunIye - VIII. 45. parisphuranmInavighaTTitoravaH surAGganAstrAsaviloladRSTayaH / upAyayuH kampitapANipallavAH sakhIjanasyApi vilokanIyatAm // 211 // 526 / saMjJAyAm / (4. 1.72 ) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA mAdhe-XX. 43. kRtakezaviDambanairvihAyo vijayaM tatkSaNamicchubhizchalena / amRtAgrabhuvaH pureva puccha baDavAbharturavAri kAgaveyaiH / / 212 // kadaH srpmaataa| 527 / zAGgaravAdyamo DIn / (4. 1. 73) zAharavAdiH-4. 6. kumArasambhave-I. 48. lajjA tirazcAM yadi cetasi syA.. dasaMzayaM parvatarAjaputryAH / taM kezapAza prasamIkSya kuyu lipriyatvaM zithila camayaH // 213 // putrazabdAt chIn / (ga. sU.) nRnarayevRddhizca / 54. nArI / naiSadhe-I. 94. mallalatpallavakaNTakaiH kSataM samuccalaccandanasArasaurabham / sa vAranArImukhasaMcitopama dadarza mAlUraphalaM pacelimam // 214 // 528 / yaGacApa / (4. 1. 74) yathyako: sAmAnyagrahaNam / 'krauDyAdibhyazca ' (sU. 1200) iti vyaG / aminneva anthe zlo0 75. bhojasya rAjJo gotrApatyaM striyaM bhojyAmindumatIm / bhojakSatriya ityupasaGkhyAnAt SyaG / 'vRddhatkosalAjAdAbyaGa' (sU. 1189) iti byaG / bhaTTikAvye-I. 14. kausalyayAsAvi sukhena rAmaH pAkekayIto bharatastato'bhUt / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIpratyayaprakaraNam mAsoSTa zatrughnamudAraceSTa mekA sumitrA saha lakSmaNena / / 216 // kosalasya rAjJo'patyaM strI kausalyA / ___ vA0 / vAdyamazvApa vAcyaH / (2505.) pautimaassyaa| 530 / tadvitAH / (4. 1. 76 ) bhApaJcamasamApteradhikAro'yam / 531 / yUnamtiH / (4. 1. 77) yuvanzandAtipratyayaH , sa ca taddhitaH / yuvtiH| anupasarjanAdityeva / bahavo yuvAno yasyAM sA bahuyuvA / yuvatIti tu yauteH zatrantAt DIpi bodhyam / asminnava granthe zlo0 154. yuvatiH / iti pANinisUtravyAkhyAyAM sodAharaNazlokAyAM strIpratyayaprakaraNam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha kArakaprakaraNam // 532 / prAtipadikArthaliGgaparimANavacanamAle prathamA / ( 2.3.46 ) bhaTTikAvye - VIII. 11.8. idaM maithilyabhijJAnaM kAkutsthasyAGgulIyakam / - bhavatyAH smaratAtyarthamarpitaM sAdaraM mama || 216 || idamaGgulIyakamiti prathamA / 533 | sambodhane ca / ( 2. 3. 47 ) iha prathamA syAt / he rAma ! asminneva granthe zlo0 216. he maithili iti / ityadhikRtya / 534 | kArake / (1.4.26) 1 535 / karturIpsitatamaM karma / (1.4.49 ) kartuH kriyayAtumiSTatamaM kArakaM karmasaMjJaM syAt / bhaTTikAvye - VIII. 81. mAvamaMsthA namasyantamakAryaMjJe jagatpatim / dRSTe mayi kAkutsthapaghanyaM kAmayeta kA || 217 // jagatpatimiti karmatvam / ityadhikRtya / 536 | anabhihite / ( 2.3.1 ) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 537 | karmaNi dvitIyA / ( 2.3.2 ) anukte karmaNi dvitIyA syAt / hariM bhajati ! abhihite tu karmaNi prathamaiva ! hariH sevyate / bhaTTikAvye - VIII. 94. tataH khaGgaM samudyamya rAvaNaH krUravigrahaH / vaidehImantarA kruddhaH kSaNamUce vinizvasan // 218| khaDgamityanabhihite karmaNi dvitIyA / 538 / tathAyuktaM cAnIpsitam / (1.4.50 ) asminneva granthe zlo0 217. kAkutstham / 539 / akathitaM ca ( 1. 4. 51 ) apAdAnAdivizeSairavivakSitaM kArakaM karmasaMjJaM syAt / duhyaH capaca daNDarudhipracchicitrazA sujimadhUnuSAm / karmayuksyAdakathita tathA syAnIhRkRSvahAm // duhiyA cirucchibhikSicitrAmupayoganimittamapUrvavidhau / bruvizAsiguNena ca yatsacate tadakIrtitamAcaritaM kavinA // itivacanAt jidaNDikRSakRmuNDinI hRnmuSivahigrahAm / dvikarmasu pacAdInAM copasaGkhyAnamiSyate // bhaTTikAvye --- VIII. 82. ! 53 yaH payo dogdhi pASANaM sa rAmAdbhutimApnuyAt / rAvaNaM gamaya prItiM bodhayantaM hitAhitam // 219 ||: duherdvikarmakatvam / tatra payasa Ipsitakarmatvam / pASANamityakathitakarmatvam / bhaTTikAvye - VI. 8. : so'pRcchalakSmaNa sItAM yAcamAnaH zivaM surAn / rAmaM yathAsthita sarvaM bhrAtA brUte sma viklavaH // 220 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - VI. 9. sandRzya zaraNaM zUnyaM bhikSamANo vanaM priyAm / prANAnduhannivAtmAnaM zokaM cittamavAruvat // 221 // bhaTTikAvye - VI. 10. -~ pANinisUtravyAkhyA gatA syAdavacinvAnA kusumAnyAzramadrumAn / yatra tApasAn sutIkSNaH zAsti tatra sA || 228 so'pRchadityAdizlokatraye sarvatra sItAdInAM pradhAnakarmaNAmIpsitakarmatvam / lakSmaNAdInAmapradhAnakarmaNAmakathitakarmatvaM ca draSTavyam / bhaTTikAvye - VIII. 85. vacanaM rakSasAM patyuranu kruddhA patipriyA / pApAnvavasitaM sItA rAvaNaM prAtravIdvacaH // 22 // braJaH dvikarmakatvam / bhaTTikAvye - VII. 99. suSitvA dhanadaM pApo yAM gRhItvAvasad dviSan / tAM ruditveva zakreNa yAta laGkAmupekSitAm // 224 muSigrayordvikarmakatvam / mAghe - II. 64. niruddhavIvaghAsAraprasArA gA iva vrajam / uparundhantu dAzArhAH purIM mAhiSmati dviSaH // 225 !! mAghe - XII. 40. prItyA niyuktAnlihatI: stanandhayAn nigRjha pArImubhayena jAnunoH / vardhiSNudhArAdhvani rohiNIH paya 'zviraM nidadhyau duhataH sa goduhaH || 286 || Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAghe - XIV. 1. taM jagAda giramudgiranniva snehamAhitavikAsayA dRzA / yajJakarmaNi manaH samAdadhadvAgminAM varamakadvado nRpaH // 227 // kirAtArjunIye - I. 5. kArakaprakaraNam sa kiMsakhA sAdhu na zAsti yo'dhipaM hitAnna yaH saMzRNute sa kiMprabhuH / sadAnukUleSu hi kurvate ratiM nRpeSvamAtyeSu ca sarvasampadaH // 288 // naiSadhe - III. 86. dAridryadAridraviNaughavarSe ramoghameghatratamarthisArthe / santuSTamiSTAni tamiSTadevaM nAthanti ke nAma na lokanAtham // 229 // nAthateryAcJArthatvAd dvikarmakatvam || ' apradhAne duhAdInAmiti vacanAt / kirAtArjunIye - V. 80. yenApaviddhasalila: sphuTanAgasadmA devAsurairamRtamambunidhirmamanthe / vyAvartanairahipaterayamAhitAGkaH khaM vyAlikhanniva vibhAti sa mandarAdriH // 230 it manAterdvikarmakatvAdapradhAne karmaNi liT / raghuvaMze -- XI. 1. - kauzikena sa kila kSitIzvaro rAmamadhvaravighAtazAntaye / kAkapakSadharametya yAcita stejasAM hi na vayaH samIkSyate // 231 // 55 " Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kauzikeneti kartA / rAmamiti pradhAnakarma / kSitIzvara iti apadhAnakarma / yAcita iti karmaNi ktaH / 56 pa0 / akarmakadhAtumiyoMge dezaH kAlo bhAvo gantavyo'SvA ca karmasaMjJaka iti vAcyam / ( 1103 - 1104. ) kAlabhAvAdhvagantavyAH karmasaMjJA karmaNAm | dezacyA karmakANAM ca karmasaMjJA bhavediha || kuma (sambhave - III. 81. mRgAH priyAladrumamaJjarINAM rajaH kaNairvinitadRSTipAtAH / madoddhatAH pratyanilaM viceruvanasthalImarmara patra mokSAH || 232 carateH sakarmakatvam / raghuvaMze --- II. 8. latApatAnothitaiH sa kaizaravijyadhanvA vicacAra dAtram | rakSApadezAnmunihomadheno sr vanyAnvineyyanniva duSTasattvAn // 283 || dAvasya dezatvAt carateH sakarmakatvam / asminneva pranye zlo0 175. araNyAnIm / 540 / gatibuddhipratyavasAnArthazabdakarmAkarmakANAmaNi kartA sa Nau / ( 1. 4. 42 ) gatyAdyarthAnAM zabdakarmaNAmakarmakANAM cANau yaH kartA sa Nau karma syAt / zatrUnagamayatsvarga vedArtha khAnavedayat / AzayacAmRtaM devAnvedamadhyApayadvidhim // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam Asayatsalile pRthvI yaH sa me zrIharirgatiH // asminnaiva manye zlo0 219 rAvaNam / ubhayatrApi ANi kartuH karmatvam / bhaTTikAvye - VIII. 4 prIto'I bhojayiSyAmi bhavatIM bhuvanatrayam / kiM vilApayase'tyartha pA zAyaya rAvaNam // 23400 sarvatrANikartuH karmatvam / ' aTTikAvye - VII. 28. --- se jAgarUkaH kAryeSu dandazUkaripuM kapiH / akampra mArutirdIpaM namraH prAvezayaguhAm || 23 || vizehetumaNNyantAlaG / gatyarthakatvAdaNikartuH karmatvam / mAghe --XII. 46. 8 prAyeNa nIcAnapi nedinIbhRto janaH samenaiva pathAdhirohati / senA murAreH patha eva sA punamahAmahImAnparito'dhya rohayat // 236 || rohatetyarthatvAt pathaH karmatvam / campUrAmAyaNe -- I. 96. Arya mahAtmA tapasaH prabhAvA dAropayAmAsa divaM vizaGkum | nIlAmbaraM nihnutarAjavevaM varSAnizIthAda vizeSatreSam // 237 | campUrAmAyaNe - I. 88. tayA taTinyA jAvyA prApayat tridivaM pitRRn / bhagIrathaH puraM prApa paripUrNamanorathaH // 288 // #PRE Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA khuvaMze-I. 74. so'pazyatpraNidhAnena santatistambhakAraNam / bhAvitAtmA bhuvo bhaturathainaM pratyabodhayat / / 239 / / naiSadhe--IV. 31. tvaditaro'pi hRdA na mayA dhRtaH ___ patiritIva nalaM hRdayezayam / smarahavirbhuji bodhayati sma sA virahapANDutayA nijazuddhatAm // 240 // bhaTTikAvye--VII. 4. tataH kapisamAhAramekanizcAyamAgatam / upAdhyAya ivAyAma sugrIvo'dhyApipadizAm / / 241 / / adhyApipahodhitavAn / bhaTTikAvye-VIII. 62. jyotsnAmRtaM zazI yasyAM vApIrvikasitotpalAH / apAyayata sampUrNaH sadA dazamukhAjJayA // 242 / / kumArasambhave--VIII 77. mAnyabhaktirathavA sakhIjanaH sevyatAmidamanaGgadIpanam / ityudAramabhidhAya zaGkara stAmapAyayata pAnamambikAm / / 243 // mAgha--X. 2. sopacAramupazAntavicAra sAnutarSamanutarSapadena / te muhUrtamatha mUrtamapIpyanprema mAnamavadhUya vadhUH svAH // 244 // carityaNikartuH karmatvam / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaasphlu raghuvaMze-XIII. 9. mukhArpaNeSu prakRtipragalbhAH svayaM trnggaadhrdaandkssH| ananyasAmAnyakalatravRttipibatyasau pAyayate ca sindhU 245 sindharityaNikartuH karmatvam / campUbhArate-VI. 67. surAdhikatve'pi pade vitIrNe mahya tavAmtyeva hi kRtyazeSaH / kuruSva meroradhike kuce mAM sudhAdhikaM pAyaya cAgharoSTham // 246 // bhaTTikAvye-IIT. 25. azizravannAtyayikaM tametya dUtA yadArtha prayiyAsayantaH / mAhiSTa jAtAjihiSastadAsA vutkaNThamAno bharato gurUNAm / / 247 ! zRNoteH zabdakarmatvAdaNikartu: karmatvam / raghuvaMze-XV. 83. sAGgaM ca vedamadhyApya kiNcidutkraantshaishvo| svakRti gApayAmAsa kaviprathamapaddhatim / / 248 / / gAyateH zabdakarmatvAdaNikartuH karmatvam / raghuvaMze-IX, 19. sa kila saMyugamUrdhni sahAyatA maghavataH pratipadya mahArathaH / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA svabhujavIryamagApayaducchrita suravaravadhUtabhayAH zaraiH // 249 // raghuvaMza - IV. 78. zarairutsavasaGketAn sa kRtvA viratotsavAn / jayodAharaNa bAhorgApayAmAsa kinnarAn || 250 | bhaTTikAvye-- XVII. 25. tAvabhASata paulastyo mA sma praruditaM yuvAm / mohavitvAsmAn pApo'gacchannikumbhilAm || 2510 muherakarmakatvAt aNikartuH karmatvam / kumArasambhave -- VII. a7. tAmarcitAbhyaH kuladevatAbhyaH kulapratiSThAM praNamayya mAtA | akArayatkArayitavyadakSA krameNa pAhaNaM satInAm || 252 !! namerakarmakatvAdaNikartuH karmatvam / bhaTTikAvye - V. 104. santrAsayAMcakArAriM surAn piprAya pazyataH / sa tyAjayAMcakArAtha sItAM viMzativAhunA || 258 || akarmakatvAt trAyantAvasthAyAM areH katvam / vA0 | novahyo / ( 1109 ) raghuvaMze - XV. 74. iti prati rAjJA jAnakImAzramAnmuniH / ziSyairAnAyayAmAsa siddhi niyamairiva // 254 | campUbhArate - II. 117. C vRttAntamevamava sa rAjavRddhaH kSatrA sakAzamupanAyya sahAnujAtaiH / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam dharmAtmajAya dhuri kaMsabhido'rdhabhAvA danvarthatAmatha vibhajya dadau khanAmnaH / / 255 | bhaTTikAvye - 1. 10. putrIyatA tena varAGganAbhirAnAyi vidvAnkratuSu kriyAdAn / vipaktimajJAnagatirmanasvI mAnyo muniH svAM puramRzyazRGgaH / / 256 11 vA0 / AdikhAdyo / (1109.) | bhaTTikAvye-XVI. 22. . mArayiSyAmi vaidehI khAdayiSyAmi rAkSasaiH / bhUbhau vA nikhaniSyAmi vidhvaMsasyAsya kAraNam / / 267 pratibedhAtmatRsaM jaiva bhavati / 'budha' (sU. 2762) 'nigaraNacalanArtha' (sU. 2858) 'aNAvakarmakA' (sU. 2754) hityAdinA parasmaipadam : 'adeH prativedhaH' (vA..969. sU. 2768. ; iti prativedhAdAmanepadam , " napA' (su. 3765.) iti parasmaipadaniSedhAt Nicazve' (sU. 2564) tyAtmanepadavikalpAtyAkSikaM pusmaipadam ! 541 / hakroranyatarasyAm / (2. 4. 53) hakoraNau yaH kartA sa Nau vA karmasaMjJaH syAt / hAsyati kAzyati vA bhUtyai mRtyena vA kaTam / asminneva granthe zlo0 252. tAM pAdagrahaNamakArayaditi aNikartuH karmatvam / kumArasaMbhave - VII 80. tau dampatI triH pariNIya vahimanyonyasaMsparzanimIlitAkSau / sa kAraNAmAsa vadhU purodhAstasminsamiddhArSiSi lAjamokSam !! 258 / / vikalyAdagika : karatvam / naiSadhe - I 78. acIkaraccAru hayena yA bhramInijAtapatrasya talasthale nalaH / marutkimadyApi na tAsu zikSate vitatya vAtyAmayacakracakamAn // 259 / / vikalpAdaNikarturhayeneti tRyiiyaa| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye---V, 33. bhavantaM kArtavIryo yo hInasandhinacIkAt / / jigAya tasma hantAraM sa mamaH sArva laukikaH / / 260 / bhavantamityaNikartuH karmatvam / bhaTTikAvye---VIII. 84 AjJA kAraya rakSobhimA priyANyupahAraya / ka; zakreNa kRtaM necchedadhimUrdhAnamaJjalim / / 261 / / rakSobhiriti tRtIyA / mAmiti dvitIyA / bhaTTikAvye--XV. 84. alasaccAhato mUrdhni khaGgaM cAjIharada dviSA / prANAnaujhIca khaDgena chinnastenaiva mUrdhabhiH / / 262 || dviSA iti tRtiiyaa| meghasaMdeze-I 4. pratyAsanne nabhasi dayitAjIvitAlambanArthI __ jImUtena svakuzalamayIM hArayiSyapravRttim / sa pratyauH kuTajakusumaiH kalpitArthAya tasmai prItaH prItipramukhavacanaM khAgataM vyAjahAra | 263 // jImUteneti tRtIyA / vA / abhivAdidRzorAtmanepade veti vAcyam / (1114) abhivAdayate darzayate devaM bhaktaM bhaktena vA / naiSadhe-V.71. naiSadhe bata vRte damayantyA vrIDito hi na bahirbhavitAsmi / svAM gRhe'pi vanitAM kathamAsya hrInimIli khalu darzayitAhe / / 264 // maNikA vanitAyA vaikarapikaM karmatvam / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - XIV. 54. kAra kamakaraNam darzayAJcakrire rAma sItAM rAjJazca zAsanAt / tasyA mimIlatunaitre luluThe puSpakodare || 266 || kirAtArjunIye - I. 10. sakhIniva prItiyujo'nujIvinaH samAnamAnAnsuhRdazca bandhubhiH / sa santataM darzayate tasmayaH kRtAdhipatyAmiva sAdhu bandhutAm || 266 || baikuNThaM hariH / rAghave - V. 28. svavapuSi nakhalakSma svena kRtvA bhavatyA kRtamiti caturANAM darzayiSye sakhInAm / iti rahasi mayA te bhISitAyAH smarAmi smaraparimalamudrA bhaGgasarva sahAyAH // 267 || 542 / adhizIsthAsAM karma / ( 14 46 ) adhipUrvANa | meSAmAghAraH karma syAt / adhizete adhitiSThati adhyAste vA mAghe - XI. 66. pralayama khilatArAlokamahAya nItvA zriyamanatizayazrIH sAnurAgAM dadhAnaH / gaganasalilarAzi rAtrikalpAvasAne madhuripuriya bhAvAneSa eko'dhizete // 268 // bhaTTikAvye - XV. 114. akoyiSTa tatsainyaM prapalAyiSTa cAkulam I acyutacca kSataM raktaM hataM cAdhyazayiSTa gAm || 269 // bhaTTikAvye - VIII. 79. 633 Astva sAkaM mayA saudhe mAdhiSThA nirjanaM vana / - mAdhikArarbhuvaM zayyAma ghezeSva smarotsukA // 270 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAkhyA bhaTTikAvye---II. 46. trivargapArINamasau bhavantamadhyAsayamAsanamekamindraH / vivekazvatvamagAtsurANAM / maithilo vAkyamidaM babhASe / / 271 || dhuvaMze-- I. 80 haviSe dIrghasatrasya sA cedAnI pracetasaH / bhujaGgapihitadvAraM pAtAlamadhitiSThati / / 27211 prAdhe-~~II. 5. adhyAsAmAsurutu hemapIThAni yaaymii| tairUhe kesarikrAntatrikUTazikharopamA // 273 || 543 / abhinivizazca / (1. 4. 47) abhinItyetatsaGghAtapUrvasya vizaterAdhAraH kamai syAt / abhinivizate sanmArgam / parikrayaNe' (sU. 580) iti sUtrAdiha maNDUkalutyAnyatarasyAMgrahaNamanuvartya jyavasthitavibhASAzrayaNAtvacinna / pApe'bhinivezaH / aTTikAvye VIII. 80. abhinyavikSayAstvaM me yathaivAjyAhatA manaH / tavApyadhyAvasanta mAM mA rautsIhRdayaM tathA // 274 || 'neviMza' (sU. 2683) ityAtmanepadam / asminnava anthe zlo0 59. sampUrvAdvizate tmanepadam / karma ca / 544 / upAnvadhyAvasaH / ( 1. 4. 48) upAdipUrvasya vasaterAdhAraH karma syAt / upavasati anuvamati adhivasati thAvasati vA vaikuNThaM hariH / vA0 / abhuktayarthasya na ! (1087 ) vane upavasati / abhinava granthe zlo0 270. bhuvaM mAghivAtsIH / bhuvaH karmatvam / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraprakaraNam asminneva grantha zo0 274. hRdayamini kama / anavarAghave-VII. 129. zyAmo nAma kaTaH so'yametasyAdbhutakarmaNaH / chAyAmapyadhivAstavyaiH paraM jyotirniSevyate / / 275 chAyAmityAdhArasya krmtaa| bhaTTikAvye--V. TE. kaH paNDitAyamAnastvAmAdAyAmiSasannibhAm / trasyanvairAyamANebhyaH zUnyamanvavasaddhanam / / 276 // vanamityadhikaraNasya karmatvam / campUrAmAyaNe-I. 12. tAmAvasadazarathaH suravanditena saGkandanena vihitAsanasaMvibhAgaH / bRndArakArivijaye suralokalabdha mandAramAlyamadhuvAsitavAsabhUmiH / / 277 11 vA0 1 ubhasarvatasoH kAryA ghinuparyAdiSu triSu / dvitIyAmroDitAnteSu tato'nyatrApi dRzyate / / (1444) ubhayataH kRSNa gopAH / sarvataH kRSNam / dhik kRSNAbhaktam / uparyupari loke hariH / adhyadhi lokam / agho'yo lokam / "uparyadhyadhasa:sAmIpye' (sU. 2143.) iti dvirbhAvaH / "upaDiSu sAmIpye dvirukteSu dvitIyA' iti vAmanaH / naiSadhe-III, 82. dhik taM vidheH pANimajAtalajja nirmAti yaH parvaNi pUrNamindum / .manye sa vijJaH smRtatanmukhazrIH kRtvAdhamaujjhaddharamUrdhni yastam // 278 / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAkhyA bhaTTikAvye-V. 98. yazaskarasamAcAra khyAtaM bhuvi dayAkaram / piturvAkyakaraM rAma dhik tvAM dunvantamatrapam / / 279 // bhaTTikAvyeV. 40. adhAni tATakA tena lajjAbhayavibhUSaNA / strIjane yadi tacchrAvyaM dhik lokaM kSudramAnasam / / 280 1 mAdhe-IV. 2. gurvIrajastraM dRSadaH samantA duparyuparyambumucAM vitaanH| vidhyAyamAna divasasya bhartu mAMga punA roddhamivonnamadbhiH / / 281 // anavarAghave---VII. 57. ga-kathamuparyupari puSkarAvartakAlabhramuvallabhaH / / 282 / / mAghe -I. 4. navAnadho'dho bRhataH payodharAn samUDhakaparaparAgapANDuram / kSaNa kSaNokSiptagajendrakRttinA ___ sphuTopamaM bhUtititena zambhunA // 283 // vA0 / abhitaHparitaHsamayAnikaSAhApratiyoge'pi / ( 1442. 1443.) amitaH kRSNaM, paritaH kRSNaM, grAma samayA, nikaSA laGkAM, hA kRSNAbhaktam / tasya zocyatetyarthaH / bubhukSitaM na pratibhAti kiMcit / 'paryabhibhyAM ca ' (sU. 1956.) iti tasila / bhaTTikAvye-I. 12. rakSAMsi vedi parito nirAstha daGgAnyayAkSIdabhitaH pradhAnam / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam zeSANyahoyIsutasampade ca ___ varaM vareNyo nRpateramArgIt / / 284 / raghuvaMze-III. 1. ariSTazayyAM parito visAriNA sujanmanamtasya nijena tejasA / nizIthadIpAH sahasA hatatviSo babhUvurAlelyasamarpitA iva / / 285 / / bhaTTikAvye -V. I. nirAkariSNU vartiSNU vardhiSNU parito raNam / utpatiSNU sahiSNU ca ceratuH kharadUSaNau // 286 | campUrAmAyaNe--IV. 3. ga-tasminnasamazarasamarasamaye pampA samayA paryaTan paryAkulahRdayo hRdayadayitAM hRdi lakSayan lakSmaNamidamabhASata // 287 // mAdhe-I. 68. smaratyado dAzarathirbhavanbhavA namuM vanAntAdvanitApahAriNam / payodhimAviddhacalajalAvilaM vilaGghaya laGkAM nikaSA haniSyati // 288 / 545 / antarAntareNayukte / (2. 3. 4) AbhyAM yoge dvitIyA syAt / antarA tvAM mAM hariH / antareNa hariM na sukham / asminneva granthe zlo0 218. vaidehIm AtmAnaM ceti zeSaH / antarA ubhayormadhya ityarthaH / jayamaGgalavyAkhyAne vaidehIm antarA kruddho vaidehyA vadhe kupitaH / antarAzabdo madhyamAdheyapradhAnamAcaSTe / AdheyazcAtra vadhaH / iti / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA campUrAmAyaNe----I. 2. uccairgatirjagati sidhyati dharmatazce tasya pramA ca vacanaiH kRtaketaraizcet / teSAM prakAzanadazA ca mahIsuraizce ttAnantareNa nipatetka nu matpraNAmaH // 8891 546 / karmapravacanIyAH / ( 1. 4. 83.) ityadhikRtya / 547 / anulakSaNe / (1. 4. 84) lakSaNamatra hetuH / rakSaNArthe anoH karnapravacanIyasaMjJA syAt / 548 / karmapravacanIyayukte dvitIyA / (2. 3. 8.) etena yoge dviyIyA syAt / japamanu prAvarSat / hetubhUtajapopalakSita varSaNamityarthaH / asminneva anye zlo0 228. vacanamanu kruddhaH / vacanena hetunA kruddhA / 'karmapravacanIyAnAM pratiSedhaH' (vA0 1839. sU. 780 ) iti na samAsaH / vacanamanu / 549. / tRtIyArthe / (1. 4. 85) __ asmindhotye'nuruktasaMjJaH syAt / nadImanvavasmitA senA / nadyA saha sambaddhetyarthaH / asminneva granthe zlo0 228. pApamanu pApAnu pApena sahetyarthaH / kavinA svAtantryAt dvitIyeti yogavibhAgAt sup supeti vA samAsaH kRtaH / karmapravacanIyAnAM pratiSedhaH' (vA0 1339. sU. 780) iti anupApamityavyayIbhAvasamAsasya pratiSedhaH / raghuvaMze-VIII. 72. pramadAmanu saMsthitaH zucA nRpatiH sanniti vAcyadarzanAt / na cakAra zarIramamisAtsaha devyA na tu jIvitecchayA / / 290 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakapakaraNa mAdhe-IX. 17. dikso'nu mitramagamadvilayaM kimihAsyate bata mayAbalayA / rucibhaturasya virahAdhigamA diti sandhyayApi sapadi vyagami / / 291 / / anu mitramityavyayIbhAva samAsasya pratiSedhAdanu mitramiti padadvayam / campUrAmAyaNe-I. 31. tamenamanvajAyanta trayasnetAmitejasaH / agrajasyAnukurvantastaistailokottarairguNaiH / / 292 / / 550 / hIne / (1. 4.86) hIne dyotye'nuH prAgvat / anuhari surAH / harehIMnA ityarthaH / bhaTTikAvye-VIII. 86. na tvaM pApAnu rAmaM cedura zUreSu vA tataH ! apavAhya chalAdvIrau kimarthaM mAmihAharaH / / 253 / / rAmamanu rAmAddhInaH / samAsapratipAdanu rAmamiti padadvayam / kirAtArjunIye--XIII. 52. labhyamekasukRtena durlabhA rakSitAramasurakSyabhUtayaH / svantamantavirasA jigISatAM mitralAbhamanu lAbhasampadaH / / 294 || milalAmamanu mitralAbhAddhInA nikRSTA ityarthaH / 551 / upo'dhike ca / (1. 4, 87) adhike hIne ca dyotye upetyavyayaM prAksajhaM syAt / 'yasmAdadhikaM (sU. 645) ityadhike saptamI / 'karmapravacanIyayukta dvitIyA' (sU. 548) iti hIne dvitiiyaa| upa mureSu hariH / surebhyo'dhika ityarthaH / upa hariM surAH / harehIMnA ityarthaH / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '70 pANinisUtravyAkhyA anminneva granthe zlo0 298. upa zUreSu zUrebhyo'dhika ityarthaH / bhaTTikAvye - VIII. 87. upa zUraM na te vRttaM kathaM rAtriJcavarAdhama / yatsampratyapa lokebhyo laGkAyAM vasatirbhayAt // 295 || zuramupa zUrajanAddhInam / 552 | lakSaNetthaMbhUtAkhyAnabhAgavIpsAsu pratiparyanavaH / (1.4.90 ) emvartheSu pratyAdaya uktasaMjJAH syuH / lakSaNe, vRkSa pratiparyanu vA vidyotate vidyut / sthambhRtAstyAne, bhakto viSNuM prati paryanu vA / bhAge, lakSmIhariM prati paryanu vA / harerbhAga ityarthaH / vIpsAyAM vRkSaM vRkSa prati paryanu vA siJcati / atropasargatvAbhAvAnna tvam / lakSaNenAbhipratI' (sU. 668), ' anuryatsamayA' (su. 669 ), ' yasya cAyAma:' (sU. 670 ) iti vA samAso bhavati / " 553 | abhirabhAge / (1. 4. 91 ) bhAgavarje lakSaNAdAvabhiruktasaMjJaH syAt / harimabhivartate / bhakto harimabhi / devaM devamabhisiJcati / mAghe - XVIII. 4. krodhAvezAddhAvatAM pratyamitraM dUrotkSiptasthUlabAhudhvajAnAm / dIrghAstiryagvaijayantIsadRzyaH pAdAtAnAM brejire khaDgalekhAH // 296 || pratyamitraM zatruM lakSIkRtya / lakSaNe prateH karmapravacanIyatvam / tadyoge amitramiti dvitIyA / avyayIbhAvasamAso vA / 1 bhaTTikAvye - III. 46. vaikhAnasebhyaH zrutarAmavArtAstato visiJjAnapatatrisaGgham / abhraMlihAyaM ravimArgabhaGgamAnaMhire'driM prati citrakUTam // 297 IF adriM prati lakSIkRtya / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ h bhaTTikAvye-VIII. 88. bhA rAnadarzanA pApa vidyotasva zriyaM prati / sadvRttAnanu duvRttaH pari strI jAtamanmathaH / / 298 | sadvRttAnanu / anoristhaMbhUnAkhyAne karmapravacanIyatvam / pari strI, strI ko ati / parervIpsAyAM karmapravacanIvatvam / zriyaM prati lakSmI lakSIkRtya / pratelakSaNA) karmapravacanIyatvam / bhaTTikAvye-VIII. 89. abhi dyotiSyate rAmo bhavantamacirAdiha / udbhUrNANaH saMgrAme yo nArAyaNataH prati !! 299 bhavantamabhi / abhelakSaNArthe karmapravacanIyatvam / mA-VII. 40. kRtakatakaruSA salImapAsya tvamazaleti kayAcidAtmanaiva / abhimatamabhi sAmilApanAvikRtabhujanalambantri nUni mAlA !! 300 / / 554 / adhiparI anarthako / ( 1. 4. 93) uktasaMjJA staH : kuto'dhyAgacchati / kutaH paryAgacchati / bhaTTikAvye -VIII. 90. kuto'dhi yAmyasi krUra nihattastena patribhiH / na muktaM bhavatAtyugramatigarna madoddhaH / / 301 // kuto'dhi yAsyasi / ka yAsyasi ityathaH / adheranarthakatvAtkarmapravacanIyatvam / 555 / suH pUjAyA / (1. 4. 94.) susiktama , sustutam / anupasargatvAnna SaH / asminnava granthe zlo0 301. na sUktaM sAdhu noktam / 556 / atiratikramaNe ca / (1. 4. 95) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUtravyAkhyA atikramaNe pUjAyAM cAtiH karbhapravacanIyasaMjJaH syAt / ati devAkRSNaH / asminneva granye zlo0 301. ati rAmaM rAmamatikramya / 557 / apiH padArthasambhAvanAnyavasamragasimuccayeSu / (1. 4. 96) eSu dhotyeSu apiruktasaMjJaH syAt / sarpiSo'pi syAt / sapiMpa iti sssstthii| api stuyAdviSNum / api stuhi / dhik devadattamapi tuyAdRpalam / api mizca / api stuhi / anupasargatvAnna yaH / bhaTTikAvye-VIII. 91. parizeSaM na nAno'pi sthApayiSyati te vibhuH / api sthANuM jayedrAmo bhavato grahaNaM kiyat / / 302 nAmno'pi parizeSa na sthApayiSyati kimu deham / padArtha karmapravacana:vasaMjJA ! padasya dehatyAprayujyamAnasyArthe apizabdo vartate / api sthA' jodAmaH / jetuM sambhAvyate ! sambhAvanAyAM karmapravacanIyatvam / bhaTTikAvye VIII. 92. api stuhyapi sedhAstAMstathyamuktaM narAzana / api nizcaH kRzAnI vaM harpa savyapi yo'ya: :.33 asmAnapi stuhi / api saMdha yA kAmAna jugAle mIbhAva dii| saMjJA / kRzAnI damapi liJcaH / gIyAM zarmapravacanAgatvA : samajAvAnAt stautiseghasicA patvaM na bhavati / 558 / kAlAvanAgatyanta nyaag| (2.1.2 dvitIyA syAt / nAsa kalyANI : mAsamate / koza kuTilA nadI : koza giriH / atyantasayoge kim / mAsasya dviradhIte / zamyakadeze parvataH / atyanta yoge' (sU. 691 ) iti samAsaH syAt / asminneva granthe zlo0 218. kSaNamUce / uktikriyayA kSaNasya kAlasya sAkalyena sambandhAt dvitIyA bhavati / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skaahs, 559 / svatantraH kartA / ( 1. 4. 54) kriyAyAM svAtavyeNa vivakSito'rthaH kartA syAt / masminneva granthe zlo0 261. ko necchet / ka iti kartRsaMjJA / 5560 / sAdhakatamaM karaNam (1.4. 42) kiyAsiddhau prakRSTopakArakaM kAraka karaNasaMjJa syAt / bhaTTikAvye-VIII. 78. iccha snehena dIvyantI viSayAnbhuvanezvaram / sambhogAya parikrItaH kartAsmi tava nApriyam / / 304 sneheneti karaNasaMjJA / 561 / kartRkaraNayostRtIyA / (2. 3. 18) anabhihite kartari karaNe ca tRtIyA syAt / rAmeNa bANena hatto vAlI / bhAkAvye-VIII. 99. tuNAva matvA tAH sarvA vadantIstrijaTAvadat / AtmAnaM hata duvRttAH svamAMsaH kurutAzanam / / 305 svamAsaiH iti karaNe tRtIyA / bhaTTikAvye-VIII. 100. adya sItA mayA dRSTA sUrya candramasA saha / khapne spRzantI madhyena tanvI zyAmA sulocanA // 306 18 mayeti kartari tRtiiyaa| bhaTTikAvye VIII. 102. * AptayA tarjitAH sarvA mukhImA yathAyatham / yayuH suSupsavastarUpAn bhImairvacanakarmabhiH / / 307 // AtayA / kartari tRtiiyaa| * aba lokaH mudritapustake noplbhyte| 10 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA suhitArtha karaNe SaSThIvidhAyaka pramANaM nAsti / ' pUraNa Na' (na. 705 ) iti sUtreNa SaSThIsamAsaniSedhAt karaNe SaSThayanumIyate / 'nAgnistRpyati kASThAnAM nAyagAnAM mahodadhiH' iti subhASitaratnabhANDAgAre / naiSadhe-III. 30. malaM sajan dharmavidhau vidhAtA ruNaddhi maunasya miSeNa vANIm / tatkaNThamAliGgaya rasasya tRptAM na veda tAM vedajaDaH sa vakrAm / / 308 / / rasasyeti karaNe SaSThI / rasasya tRptAM rasatRptAmiti samAso nikSeSAnna syAt / campUbhArate-II. 25. tatra kApi taruNI taTidAbhA taM yayau jtugRhai| suhitena / cUSaNAya tamasA vanamArge coditA hutavahena zikheva // 309 // jatugRhairiti karaNe tRtIyA / jatugRhai: mur3ito jatugRhasuhila iti samAsastu syaadev| naiSadhe-III. 93. zuddhAntasambhoganitAntatuSTe na naiSadhe kAryamida nigAdyam / apAM hi tRptAya na vAridhArA khAduH sugandhiH svadate tuSArA || 310 // anagharAghave-I. 34. ga-bhagavan prasIda tAvaduttarottareSAM mahotsavAnAM kadAcidapi na tRpyanti puMsAM hRdayAni // 811 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam campUbhArate-III. 106. sutprapIDayati mAmayi vIroM kukSimetya cakiteva yuvAbhyAm / yAcyate tadazanaM bahu bhoktuM yasya tRpyati purAtithireSaH / / 812 / / vA0 / prakRtyAdibhya upasaMkhyAnam / ( 1466.) prakRtyA cAruH / khuvaMze-V. 11. tavAhato nAbhigamena tRpta mano niyogakriyayotsukaM me| apyAjJayA zAsiturAtmanA vA prApto'si sambhAvayituM vanAnmAm // 313 // AtmanA prakRtyAditvAttRtIyA / 562 / divaH karma ca / (1. 4. 43) divaH sAdhakatama kAraka karmasaMjJaM syAt / cAkaraNasaMjJam / akSarakSAnvA dIvyati / bhaTTikAvye - IX. 32. zardideviSu saMkhye dudyayuH parighaM kapiH / yazAMsyadidhiSuH kIrtimIllu vRkSaratADayat // 314 / / zasnairdideviSu paricaM dudhapuriti ca krnnkrmsNjnye| bhaTTikAvye-V. 57. dehaM bibhrakSurasnAnau mRgaH prANairdidevipan / jyAghuSTa kaThinAGguSThaM rAmamAyAnmumUrSayA / / 315 / / prANairdideviSaniti karaNe tRtIyA / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvye-V. 81. dIvyamAnaM zitAn bANAnasyamAna mahAgadAH / nighAnaM zAtravAn rAma kathaM tvaM nAvagacchasi // 16 bANAniti karaNasya karmatvam / masminneva granthe zlo0 304. viSayAndIvyatIti karaNe karmatvam / mAghe-VIII. 32. mugdhatvAdaviditakaitavaprayogA gacchantyaH sapadi parAjaya taruNyaH / tAH kAnnaiH saha karapuSkareritAmbu vyAtyukSImabhisaraNaglahAmadIvyan // 317 // vyAtyukSImiti karmatvam / bhaTTikAvye-XVII. 102. astRgAdadhikaM samastato'devata sAyakaiH / aklAmyadrAvaNastasya pUto rathamanAzayat // 318 / / * sAyakairiti karaNe tRtiiyaa| 563 / apavarge tRtIyA / (2. 3.6; apavargaH phalapAptistasyAM dyotyAyAM kAla dhvanoratyantasaMyoge tRtIya' syAt / ahA krozena vAnuvAko'dhItaH / bhaTTikAvye-VIII. 95. * saMvatsareNa yAntyeva duHkhazIlA api striyaH / ___ mArdavaM prArthitAH puMsAM vyahAddogdhrayo'pi sastriyaH // 319 // saMvatsareNeti tRtIyA / * mudritapustake zloko'yaM nopalabhyate / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAskaprakaraNam Re7 bhaTTikAvye- VIII. 95. cireNAnuguNaM proktA pratipatiparAGmukhI / na mAse pratipattAse mAM cenmAsi maithili | 220 . cireNetyapavarge tRtIyArthe'vyayam / 564 / sahayukte'pradhAne ( 2. 3. 19/ sahArthena yukte'pradhAne tRtIyA syAt / putreNa sahAgataH pitA / sAkasAnayoge'pi / vinApi tadyogaM tRtIyA / 'vRddho yUnA' (sU. 931.) iti nirdezAda / asminneva granthe zlo0 806. candramasA saha sUryam / asminneva granthe zloka 290. devyA saha nRpatiH / asminneva granthe zlo0 270. mayA sAkam / asminneva granthe zlo0 60. sArthamuddhavasIribhyAm / asminneva granthe zlo0 25. samamantakena / mAdhe-XV. 88. zaTha nAkalokalalanAbhiraviratarataM riraMsase / tena vahasi mudamityavadagaNarAgiNaM ramaNamIrSacayAparA || 21 || lalanAbhiH sahetyarthaH / 565 / yenAGgavikAraH / (2. 3. 20) yenAGgena vikRtenAgino vikAro lakSyate tatastRtIyA syAt / akSNA kANaH / asminneva granthe zlo0 306. madhyena tanvIM / asminneva granthe zlo0 307. mukhiimaaH| mAghe-I. 70. sa bAla AsIdvapuSA caturbhujo mukhena puurnnendunibhstrilocnH| yuvA karAkAntamahIbhuduccakai rasaMzayaM samprati tejasA raviH // 322 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 pANinisUtravyAkhyA vapuSA mukheneti ca tRtIyA / hainyavadAdhikayamapyaGgAnAM vikaarH| tejaseti tu prakRtyAditvAttRtIyA / naiSadhe--V. 136. yaM prAsUta sahasrapAdudabhavatpAdena khajaH kathaM sa cchAyAtanayaH sutaH kila pituH sAdRzyamanvicchati / etasyottaramadya naH samajani tvattejasA laGghane sAhasrairapi paGguraddhibhirabhivyaktIbhavanmAnumAn / / 323 ! pAdena khajaH paGguradmibhiriti tRtIyA / anargharAdhave-III. 54. rundhannaSTa vidheH zrutImukharayanaSTau dizaH kroDaya nmUrtIraSTa mahezvarasya dalayanaSTau kulakSmAbhRtaH / tAnyakSNA badhirANi pannagakulAnyaSTau ca saMpAdaya nunmIlatyayamAyadorbaladalalkodaNDakolAhalaH / / 324 / / pannagAnAM cakSuHzravastvAt akSNA badhirANIti / anargharAghave-V. 3. rakSo'bhicAracarubhANDamiva stana yo devyA videhaduhiturvidadAra kAkaH / aiSIkamastramadhikRtya tadA tamakSNA kANIcakAra caramo raghurAjaputraH // 325 || akSNeti tRtIyA / campUbhArate-III. 45. abdhau vAnarapAtitAcalazilAbhaGgAbhighAtaizciA dakSNAndhaiH kuNibhiH kareNa ca padA khajaiH payomAnupaiH / vIcIvI thiSu kIya'mAnamanaghaM vRttaM raghUNAM prabhoH zlAghazlAghamasau taTena haritaM prAcetasImabhyagAt / / 826 / / 566 / itthambhUtalakSaNe / (2. 3. 21) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam tRtIyA syAt / jaTAbhistApasaH / asminnava granthe zlo0 307. bhImairvacanakarmabhirupalakSitAH / bhaTTikAvye--IV. 16. dadhAnA valibhaM madhyaM karNajAhavilocanA / vAktvacenAtiseveNa candralekheva pakSatau / / 327 / / vAktvacenopalakSitA / bhaTTikAvye-V. 105. asIto rAvaNaH kAsAMcakre zastranirAkulaH / bhUyastaM bebhidAMcake nakhatuNDAyudhaH khagaH // 328 // shstrairuplkssitH| asminneva granthe zlo0 283. kezairupalakSitaH / 567 / saMjJo'nyatarasyAM karmaNi / (2. 3. 22) saMpUrvasya jAnAteH karmaNi tRtIyA vA syAt / pitrA pitaraM vA sjaaniite| 'sampratibhyAmanAdhyAne ' (sU.2719) iti Atmanepadam / bhaTTikAvye-- VIII. 10. gatAsu tAsu maithilyA saMjAnAno'nilAtmajaH / AyAtena dazAsyasya saMsthito'ntarditazviram // 829 // maithilyA saMjAnAnaH / iye setyavagacchan / karmaNi tRtIyA / bhaTTikAvye-VIII. 118. * rakSovidvatsu ghoreSu sAdhU-mAyApriyAnaham / nipuNAnmArayitRSu saMjAnAno'vasa zubhe // 330 // nipuNAnsaMjAnAna iti karmaNi dvitIyA / ___ 568 / hetau / (2. 3. 23) * zloko'yaM mudritapustake na dRshyte| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA hetva) tRtIyA syAt / asminneva granthe zlo0 329. AyAtena hetunA / ganyamAnAdi kriyA phArakavibhaktau prayojikA / alaM zrameNa / zrameNa sAdhyaM nAstItyarthaH / raghuvaMze-II. 34. alaM mahIpAla tava zrameNa prayuktamapyamtramita vRthA mya't : 4 pAdaponmUlanazakti rahaH zilocaye mUcchati mAstamya // 'vamyUbhArate-VII. 28. kiM vA cikIrSurasi hanta bRhabale sva___makSNorna mAnti kururAjabalAnyani / sadyo nivartaya ratha samarecchayAlaM neSyAmyahaM nijagRheSvavazeSamAyuH // 332 !! vA ! aziSTavyavahAre dANaH prayoge caturthyartha tRtIyA / ( 3245. ) dAsyA saMyacchate kAmukaH / dharme tu bhAryAya saMyacchati : dAmazca sA (sU. 2728) iti tngg| bhaTTikAvye-VIII. 32. yAnaiH samacarantAnye kuJjarAzvarathAdibhiH / saMpAyacchanta bandIbhiranye puSpaphalaM zubham / / 3: bandIbhiH saMpAyacchanta / bandIkRtAbhyaH strIbhyo idurityarthaH 569 / karmaNA yamabhipreti sa sampradAnam (1. 4. 32.) dAnasya karmaNA yamabhipreti sa sampradAnasaMjJaH syAt / 570 / caturthI sampradAne / ( 2. 3. 13) viprAya gAM dadAti / bhaTTikAvye-VIII. 78. rocamAnaH kudRSTibhyo rakSobhyaH prattavAn zriyan / lAdhamAnaH parastrIbhyastatrAgAdAkSasAdhipaH // 384 18 dadAtikriyayA rAkSasAnAmapi prIyamANatvAt / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bhaTTikAvye-VIII. 96. prAyukta rAkSasIrmImA mandirAya prativrajan / bhayAni datta sItAyai sarvA yUyaM kRte mama // 335 !! camyUrAmAyaNe- V. 29. ga-evamabhihitayA tayA saMbhUtaviraMbhatayA bhayAdapetayA tAvadanuyuktaH pavanatanyo AlimaraNakAraNaM sugrIvasya sakhyamAkhyAya prAcetasaceta iva santatasannihitarAmanAmamaGgalamaGgulIyakamasyai prAyacchat / / 386 1 . mAdhe-XV. 15. yadarAjJi rAjavadihAryamupahitamidaM muradviSi / grAmyamRga iva havistadayaM bhajate jvalassu na mahIzavahiSu / / 387 // . muradviSIti apAtratAdyotavArthamasampradAnavibhaktinirdezaH / vA0 / kriyayA yamabhipraiti so'pi saMpradAnam / ( 1085.) . patye shete| kumArasambhave-II. 18. svAgataM khAnadhIkArAnprabhAvairavalaMbya vaH / yugapadyagabAhubhyaH prAptebhyaH prAjyavikramAH / / 338 !! kriyAgrahaNAcaturthI / bhaTTikAvye-III. 29. didRkSamANaH paritaH sasItaM rAmaM yadA naikSata lakSmaNa ca / rorudyamAnaH sa tadAbhyapRcchadyathAvadAkhyannatha vRttamasmai / / 339 / / bhaTTikAvye-VI. 27. ...girimanvasRpadrAmo lippurjanakasambhavAm / .. - tasminnAyodhana vRttaM lakSmaNAyAziSanmahat / / 340 // lakSmaNAyAziSat / kriyAgrahaNAcaturthI / zAsu anuziSTau luG / 11 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA mAdhe-IX. 60. . tadupetya mA sma tamupAlabhathAH kila doSamasya na hi vinA vayam / iti sampradhArya ramaNAya vadhU vihitAgase'pi visasarja sakhIm // 361 // vA0 / karmaNaH karaNasaMjJA saMpradAnasya ca karmasaMjJA / (1086.) pazunA rudraM yajate / pazuM rudrAya dadAtItyarthaH / 571 / rucyarthAnAM zrIyamANaH / (1. 4. 33) rucyarthAnAM dhAtUnAM prIyamANo'rthaH sampradAnaM syAt / haraye rocate bhaktiH / asminneva granthe zlo0 334. kudRSTibhyo rocamAnaH rucikaraH / asminneva granthe zlo0 310. apAM hi tRptAya na vAridhArA svadate rocte| campUrAmAyaNe-II. 46. ga---tataH parijanakRtAvAsAllubdhasaMjJAya rAjJe kausalyAsadanamarocata / / 342 / / anargharAghave-III. 57. ga-sakhe sIradhvaja yadabhirucitaM bhavate / / 348 // manadharAghave-VII. 182. vRntairiva RtusahasrabhuvAM phalAnA___ mAlokya yUpanikarairmadhurAmayodhyAm / rAjJAmiha pravasatAM ca vicintya siddhi devaH zacIsahacaro'pi na rocate naH // 344 || no'smabhyam / 572 / zlAghasasthAzapAM jJIpsyamAnaH / (1. 4. 34) eSAM prayoge bodhayitumiSTaH sampradAnaM syAt / asminneva anthe zlo0 334. parastrIbhyaH zlAghamAnaH / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bhaTTikAvye-VIII. 74. azaSyanilavAno'sau sItAyai smaramohitaH / . dhArayanniva caitasyai vasUni pratyapadyata / / 346 || sItAyai nihnavAnaH svadaurjanyamapahRvAno'zapyacchapathamakArSIt / bhaTTikAvye--XVII. 48. arodIdrAkSasAnIkamarodannUbhujAM patiH / methilyai cAzapaddhantu tAM prAkramata cAturaH / / 346 / / maithilyai cAzapadAkruSTavAn / bhaTTikAvye-~-XVII. 4. nyazyan zastrANyabhISTAni samanAzca varmabhiH / adhyAsata suyAnAni dviSaddhayazcAzapastathA // 347 / / dviSadbhayo'zapannAkuSTavantaH / bhaTTikAvye-VIII. 33. kopAtkAzcipriyaH prattamupAyaMsata nAsavam / prema jijJAsamAnAbhyastAbhyo'zapyanta kAminaH / / 348 / / tAbhyaH kAmino'zapyanta / na me tvadanyA priyAstIti tadIyazarIrasparzanena zapathaM cakruH / 'zapa upAlambhane' (vA. 911. sU. 2688) ityAtmanepadam / bhaTTikAvye-IV. 15. dadRze parNazAlAyAM rAkSasyAbhIkayAtha saH / bhAryoDhaM tamavajJAya tasthe saumitraye'sakau // 349 / / saumitraye tasthe / svAbhiprAyaM prakAzayantI sthitA / 'prakAzanasthayArakhyayozca' (sU. 2690 ) iti taG / bhaTTikAvye-VIII. 12. tvayi nastiSThate prItistubhyaM tiSThAmahe vayam / / uttiSThamAna mitrArthe kastvAM na bahu manyate / / 350 / / vayaM tubhyaM tiSThAmahe svAbhiprAya prakAzayAmaH / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 573 / dhAreruttamaNaH / (1. 4. 35) dhArayateH prayoge uttamarNa uktasaMjJaH syAt / bhaktAya dhArayati mokSa hariH / asminneva granthe zlo0 345. etasyai dhArayannivAdhamarthe tiSThanniyA / 574 / spRheriipsitH| (1.4.36) spRhayateH prayoge iSTaH sampradAnaM syAt / puSpebhyaH spRhayati / bhaTTikAvye-VIII. 75. tasyai spRhayamANo'sau bahu priyamabhASata / sAnunItizca sItAyai nAkrudhyannAbhyasUyata // 851 / / tasyai spRhayamANaH / tAmIpsan / bhaTTikAvye-VII. 1. spRhayAlu kapi strIbhyo nidrAlamadayAluvat / zraddhAlu bhrAmaraM dhAru sadrumadrau vada drutam // 352 / / strIbhyaH spRhayAluM strIkAmukaM kapi sugrIvam / raghuvaMze-XVI. 42. vasan sa tasyAM vasatau raghUNAM purANazobhAmadhiropitAyAm / na maithileyaH spRhayAmbabhUva bharne divo nApyalakezvarAya || 353 // maithileyaH kuzo divo bharne alakezvarAyApi na spRhayAmbabhUva / na gaNayAmAsetyarthaH / camyUmArate-VI. 38. antaHpureSu viharanayi kIcaka tvaM sairandhraye spRhayasIti vigametat / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam ramyeSu kalpakusumeSu caran dvirepho rajyeta kiM pitRvanadumagucchikAyAm / / 3540 campUbhArate-III. 12. ekasmai spRhayAlUnAmiSTAya sudhiyAmapi / karasthameva bruvate kalahaM nidhanAvadhim // 855 ! campUrAmAyaNe- V. 25. ga-tadanantaramAtmatyAgAya spRhayantyAM maithilyAM mArutiriyamanupekSaNIyA tapasvinIti nItimamuJcantI cintAM parigRhya nedIyAnasyA babhUva / / 856 || anagharAghave-~V. 27. 'ga-vatsa guha spRhayAmi sugrIvahanumatordarzanAya / tadRzyamUkagAmina mArgamAvedaya / / 357 // 575 / krudhaduheAsUyArthAnAM yaM prati kopaH / (1. 4. 37) krudhAdyarthAnAM prayoge ye prati kopaH sa uktasaMjJaH syAt / haraye krudhyati druhyati Iya'ti asUyati / krodho'marSaH / droho'pakAraH / IrSyA akSamA / asUyA guNeSu doSAviSkaraNam / asminneva granthe zlo0 351. sItAyai nAkrudhyata , nAbhyasUyata / sItAyAH saMpradAnatvam / kirAtArjunIye-VII. 24. AsannadvipapadavImadAnilAya krudhyanto dhiyamavamatya dhUrgatAnAm / savyAjaM nijakariNIbhirAtacitAH prasthAnaM surakariNaH kathaMcidISuH // 358 // madAnilAya krubhyantaH / taM prati kupyantaH / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 bhaTTikAvye - VI. 67. pANinisUtravyAkhyA na praNAyyo janaH kaccinnikAyyaM te'dhitiSThati / devakAvighAtAya dharmadrohI mahodaye || 359 || varmA duhyatIti dharmadrohI / campUbhArate - II. 9. gatavaste sarvottarA api zarAsaneSu dakSiNA gurudakSiNAM kuruta mAM duhyato drupadasya yudhi balAd gRhItasya samarpaNamiti guruNA coditAH sarve'pyahampUrvikayA kayANi vimateSu kRtAvajJasenaM yAjJasenaM puraM nirudhya ciramayudhyanta // 860 || mAghe - XV. 68. gRhamAgatAya kRpayA ca kathamapi nisargadakSiNAH / kSAntima hitamanaso jananIkhasurAtmajAya cukupurna pANDavAH // 361 || pANDavAH AtmajAya zizupAlAya na cukupuH na cukudhuH / raghuvaMze - III. 66. nahAra cAnyena mayUra patriNA zareNa zakrasya mahAzanidhvajam / cukopa tasmai sa bhRzaM surazriyaH prasahya kezavyaparopaNAdiva || 962 asminneva granthe lo0 65. mahAmaparAdhyati krudhyati / bhaTTikAvye - VIII. 45. gUhamAnaH khamAhAtmyamaTitvA mantrisaMsadaH / nRbhyo'pavamAnasya rAvaNasya gRhaM yayau | 363 // nRbhyo'pavadamAnasya kupyato'sUyato druhyato vA / mAghe - XVI. 20. harimarcitavAnsa bhUpati yadi rAjJastava ko'tra matsaraH / nyasanAya sasaurabhasya ka starusUnasya zirasyasUyati // 364 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNa bhaTTikAvye-XVII. 61. tato'dviSunirAloke svekhyo'nyebhyazca rAkSasAH / adviSan vAnarAzcaiva vAnarebhyo'pi nirdayAH / / 365 || bhaTTikAvye-XVIII. 9. dveSTi prAyo guNebhyo yanna ca snihyati kasyacit / vairAyate mahadbhizca zIyate vRddhimAnapi / / 866 / / kirAtArjunIye-IX, 53. kupyatAzu bhavatAnatacittAH kopitAMzca variksyata yuunH| ityaneka upadeza iva sma svAdyate yuvatibhirmadhuvAraH // 367 // yUnaH priyAn kupyata / nAla yUnAM sampradAnatvam / ana kopastAvatkRtrimaH / 576 / kravadruhorupasRSTayoH karma / (1. 4. 38) sopasargayoranayoreva yoge ye prati kopastatkAraka karmasaMjJaM syAt / karamanimadhyati abhidruhyati / bhaTTikAvye-VIII. 76. saMkrudhyasi mRSA kiM tvaM didRzuM mAM mRgekSaNe / IkSitavyaM parastrIbhyaH khadharmo rakSasAmayam // 368 / / mAM saMkruSyasi / mahikAnye--XX. 27. devAdvibhIhi kAkutstha jihIhi tvaM tathA janAt / mithyA mAmabhisaMdhyanakzAM zatruNA hRtAm // 869 || Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA mAdhe--XV. 41. na ca taM tadeti zapamAnamapi yadunRpAH prcukrudhuH| zaurisamayanigRhItaSiyaH prabhucittameva hi jano'nuvartate / / 370 3 yadunRpAstaM caidya na prcukrudhuH| kirAtArjunIye---XI. 16. prapitsoH kiM ca te mukti nispRhasya klebre| . maheSudhI dhanurbhAmaM bhUtAnAmanabhidrahaH / / 372 24 bhUtAnAmiti karmaNi SaSThI / anabhidruho'hiMsakasya ! 'salyUhiSa' (mu. 2975) iti kim / anyeSAM yoge sampradAnaM syAt / asminneva granthe zlo0 351. sItAyai nAbhyAsUyata / . 577 / rAdhIkSyoryasya vipraznaH / (1. 4. 39) etayoH kArakaM sampradAnaM syAt / yadIyo vividhaH praznaH kriyate / kRSNAya rAdhyati IkSate ko| pRSTo gargaH zubhAzubha paryAlIcayatItyarthaH ! .' asminneva granthe zlo0 368. IkSitavyaM prstriibhyH| kA zubhA na zubheti ydiikssitvymiikssnniiym| 578 3 pratyAbhyAM zruvaH pUrvasya kartA / ( 1. 4. 40) AbhyAM parasya zRNoteyoge pUrvasya pravartanAkhyavyApAramya kartA saMpradAnaM syAt / viprAya gAM pratizRNoti / zRNoti vA / bhaTTikAvye-VIII. 77. zRNvadbhayaH pratizaNvanti madhyamA bhIru nottamAH / gRNadyo'nugRNantyanye kRtArthA naiva madvighAH // 372 / / aNvadbhayaH zrutizAlibhyaH pratizaNvanti tathaiva kurma iti pratimAnata ityarthaH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raghuvaMze- -XII. 69. tasmai nizAcaraiva pratizuzrAva sadhavaH / kAle khalu samArabdhAH phalaM baghnanti nItayaH // 878 // rAghavastasmai vibhISaNAya nizAcaraidharthaM pratizuzrAva pratijJAtavAn / raghuvaMze -- XV. 4. kArakaprakaraNam pratizuzrAva kAkutsthastebhyo vinnapratikriyAm / dharmasaMrakSaNArthaiva pravRttirbhuvi zArGgiNaH // 874 || kAkutsthastebhyo munibhyo vighnapratikriyAM pratizuzrAva pratijajJe / kumArasambhave -- II. 56. vRtaM tenedameva prAG mayA cAsmai pratizrutam / vareNa zamitaM lokAnalaM dagdhuM hi tattapaH // 375 prAk pUrvaM tenedameva vRtaM prArthitaM mayA cAsmai tArakAya pratizrutam pratijJAtam / 579 / anupratigRNazca / (1. 4. 41 ) 81 AbhyAM gRNAteH kArakaM pUrkayApArasya kartRbhUtamuktasaMjJaM syAt / hotre'nugRNAti pratigRNAti / hotA prathamaM zaMsati tamadhvaryuH protsAhayatItyarthaH / asminneva granthe zlo0 372. gRNandratho'nugRNantyanye / madhyamA guNadvayaH sadbhayaH stAva kebhyo'nugRNanti ditsAsUcakAlApaiH protsAhayantItyarthaH / 580 | parikrayaNe sampradAnamanyatarasyAm / (1.4. 44 ) sampradAnaM vA syAt / zatena zatAya vA parikrItaH / asminneva granthe zlo0 804. sambhogAya parikrItaH sambhogena dAsIkRtaH ! vA / tAdarthe caturthI vAcyA / ( 1458.) mukta hari bhajati / vA0 / klRpi sampadyamAne ca / (1459.) bhaktirjJAnAya kalpate / sampadyate jAyata ityAdi / 12 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA anargharAghave-III. 45. zAmbhavaM cApamAropya yo'smAnAnandayiSyati / pUrNapAtramiSaM tasmai maithilI kalpayiSyate // 376 !! campUmArate-III. 62. kathaM subhadrAkamanIyatAyAH kalpeta nutyai kavirunnato'pi / caturthamapyAzramamasya yena tAM sAdhanIbhUya didRkSate sma !! 377 // kaviH nutyai kathaM kalpeta paryApto bhavet / alamArthayogAt namaHsvasti / (sU. 588) iti cturthii| vizvaguNAdarze--283. kalpante kAmarAmAmphugdadharasudhAgarvasarvasvamoSo dhuktAnyuktAnyamISAM rasikajanamude dhAtRyopA hi yeSAm / zlAghAvelAsu DolAyitanijamukuTAkalpakalpadrumUno DDAnA idhvAnatAnAkalanapAremilacAruvINA megAnA // 378 / / uktAni rasikajanamude kalpante / raghuvaMze- VIII, 40. nRpatejana da nimtamo nunude - tu tathaiva saMsthitA / pratika rAvadhAnamAyuSaH . pati zeSe hi phalAya kalpate // 379 !! ArogyAya bhavati / * vA0 / hitayoge ca / (1461.) .. ' tasmai hitam ' ( sa. 1665.) iti nirdezAt siddhamidam / ... Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam naiSadhe-~-IV. 93. yadatanustvamidaM jagate hitaM ka sa munistaba yaH sahate hatIH / vizikhamAzravaNaM paripUrya ce davicaladbhujamujjhitumIziSe / / 380 // bhaTTikAvye--VII. 102. bubhutsavo dhruvaM sItAM bhutsIdhvaM prabravImi vaH / mA ma budhvaM mRSoktaM naH kRSaDhvaM svAmine hitam // 381 / / kRSIDhvaM svAmine hitm| 81 / kriyArthopapadasya karmaNi sthAninaH (2. 3. 14) kriyArthA kriyA upapadaM yasya tasya sthAnino'prayujyamAnasya tumunaH karmaNi caturthI syAt / phalebhyo yAti / phalAnyAhatu yAtItyarthaH / namaskurmo nRsiMhAya / nRsiMhamanukUlayitumityarthaH / evaM svayaMbhuve namaskRtyetyAdAvapi / bhaTTikAvye--VIII. 97. gate tasminsamAjagmurbhayAya prati maithilIm / rAkSasyo rAvaNaprItyai karaM cocurmuhurmuhuH // 382 / / bhayAya bhayamutpAdayitum / raghuvaMze-II. 1. atha prajAnAmadhipaH prabhAte jAyApatigrAhitagandhamAlyAm / vanAya pItapatibaddhavatsAM yazodhano dhenumRSermumoca / / 383 // vanAya vanaM gantum / 582 / tumarthAca bhAvavacanAt / (2. 3. 15) 'bhAvavacanAzca' (sU. 3180) iti sUtreNa yo vihitastadantAccaturthI smAt / yAgAya yAti yaSTuM yAtItyarthaH / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 pANinisUtravyAkhyA asminneva manye lo0 882. rAvaNaprItyai rAvaNaM prINayitum / bhaTTikAvye - VII. 29. vayamadyaiva gacchAmo rAmaM draSTuM tvarAnvitAH / kArakA mitrakAryANi sItAlAbhAya so'bravIt || 384 sItAlAbhAya sItAM labdhum / campUbhArate - II. 108. - anayorbalayormahArathAnA lokAya namojuSAM surINAm / sudRzAM ca purasya saudhabhAjAM varaNatravidhRtaiva bhedikAbhUt // 385 | mahArathAnAmavalokAya mahArathAnavalokayitum / 583 | namaHsvastisvAhAsvadhAlevaSaDayogAcca / ( 2. 3.16 ) ebhiryoge caturthI syAt | haraye namaH / upapadavibhakteH kArakavibhakticailIyasI / namaskaroti devAn / prajAbhyaH svasti / apraye svAhA / pitRbhyaH svavA | alamiti paryAptayarthagrahaNam / tena daityebhyo hariralaM prabhuH samarthaH zakta ityAdi / pravAdiyoge SaSThyapi sAdhuH / tasmai prabhavati, sa eSAM grAmaNIriti nirdezAt / tena 'prabhuvubhUrbhuvanatrayasye' ti siddham / vaSaDindrAya | bhaTTikAvye - VIII. 98. sarvatra caturthI / rAvaNAya namaskuryAH syAtsIte svasti te dhruvam / anyathA prAtarAzAya kuryAma tvAmala vayam // 386 // rAvaNAya namaskuryAste svasti syAt / prAtarAzAyAlaM paryAptam / bhaTTikAvye - XIV. 84. svamayurvapudhAmUvuH sAyakA rajjuvattatAH / tasmAdvalairapatrepe punothAsmai na kazcana // 387 // asmai akampanAya na kazcitpuprotha / na prabhavati sma / protha paryAptAviti dhAtorliT / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bamyUmArate -- V. 23. bhadra svastyastu tubhyaM ciramiha jarayA nidrayApyAturo'haM pratyutthAnAdikarmaNyapaTuvayavairasmi tasmAttvameva / jAtyAvasthAnarItyApi ca vipinapathe prAptatiryaktvamena vAlAgre mAM vikRSya drutamabhilaSitaprAptaye sAdhayeti / / 888 / / tubhyaM svastyastu / kumArasambhave-V. 79. tadaGgasaMsargamavApya kalpate dhruvaM citAbhasmarajo vizuddhaye / tathA hi nRtyAbhinaya kriyAcyutaM vilipyate maulibhirambaraukasAm / / 389 // citAbhasmarajaH vizuddhaye kalpate / alaM paryAptaM bhavatItyarthaH / mAghe-I. 49. prabhuva'bhUSurbhuvanatrayasya yaH ziro'tirAgAdazama cikartiSuH / matarkayadvighnamiveSTasAhasaH prasAdamicchAsahazaM pinAkinaH // 390 / / bhuvanatrayastha prabhuriti SaSThI / meghasaMdeze-I. 55. tatra vyaktaM dRSadi caraNanyAsamardhendumaule: zazvatsidvairupacitabaliM bhaktinamraH parIyAH / yasmindRSTe karaNavigamAdUrdhvamuddhRtapApAH saMkalpante sthiragaNapadaprAptaye zraddadhAnAH // 391 // prAptaye saMkalpante / 584 / manyakarmaNyanAdare vibhASAprANiSu / (2. 3. 17) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA prANivajeM manyateH karmaNi caturthI vA syAttiraskAre / na tvAM tRNaM manye tRNA vA | iyanA nirdezAttAnAdikayoge na / asminneva manye lo0 305. trijaTA rAkSasIskRNAya matvA tRNe jatvA / 94 campUbhArate - III. 41. elA lavaGgatarupippalikA paTIratAmbUlikAkamukadampatibhAvaramyAm / udyAnabhUmimupaganna tayA sa pArthaH mukhyat pituH paramamanyata balbajebhyaH || 392 sapA indrapadaM balvajebhyo'manyata / tAnivAnAdRtavAn / campUbhArate - VI. 66. - gandharvAnapi dayitAMstRNAya matvA mAmeva ratividhaye pratIkSase yat / devatvAdapi sutanu tvayAdhunA mattvaM jagati mahattaraM hi klRptam // 398 || naiSadhe - VI. 32. tasmAdadRzyAdapi nAticibhyu stacchAyarUpA hitamoholA: manyanta evAhatamanmathAjJAH prANAnapi vAnsudRzastRNAni // 394 // sudRzaH khAnprANAn tRNAni manyanta eva / manyateH karmaNi caturSyA vaibhASikatvAdU dvitIyA / 585 / gatyarthakarmaNi dvitIyAcatuthyaiau ceSTAyAmanadhvani / ( 2.3.12 ) atre gatyarthAnAM karmaNyete stazceSTAyAm / grAmaM grAmAya vA gacchati / naiSaghe - V. 42. vIkSitastvamasi mAmatha gantuM tanmanuSya jagate'numanuSva / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaajsjjaa kiM bhuvaH parivRDhA na vivorlDa tatra tAmupagatA vivadante / / 395 / / manuSyajagate gantuM martyaloka gannumityarthaH / asminneva granthe zlo0 335. sa rAvaNo mandizaya prativrajana mandira gacchan / bhaTTikAvye-III. 9. tataH pravivAjayiSuH kumAra___ mAdikSadasyAbhigama banAya / saumitrisItAnuvarasya rAjA sumantranetreNa rathena zocana / / 396 / / rAjA dazaratho banAyAbhigamaM AdikSadAjJApitavAn / bhaTTikAvye-- III, 6. mAtAmahAvAsamupeyivAMsa mohAdapRSTvA bharataM tadAnIm / tatkekayI soDhumazaknuvAnA vavAra rAmasya vanaprayANam / / 397 / / vanAya prayANa vanaprayANam / 'caturthI' iti yogavibhAgAtsamAsaH / campUrAmAyaNe-II. 27. mAtugajJAM vahanmUrtI mAlAmiva mahAyazAH / vanAya rAmo vabAja jagatAmavanAya ca // 398 / / rAmo vanAya vavrAja / bhaTTikAvye-I. 25. prayAsyataH puNyavanAya jiSNo rAmasya rociSNumukhasya dhRSNuH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA traimAturaH kRtsnajitAstrazastraH sadhyaGa rataH zreyasi lakSmaNo'bhUt / / 8991 puNyavanAya prayAsyataH tapovanaM gamiSyataH / bhaTTikAvye-III. 13. asRSTa yo yazca bhaveSvAkSIt yaH sarvadAsmAnapuSatsvapoSam / mahopakArasya kimasti tasya ___ tucchena yAnena vanasya mokSaH !! 400 // vanasyeti zeSaSaSThI / na kulakSaNA / tasyAstu gatyarthakarmaNi catuyA bAdhya. mAnatvAt / 586 / dhruvamayAye'pAdAnam (1. 4. 24) apAyo vizleSastasminsAdhye dhruvamavadhibhUtaM kArakamapAdAnaM syAt : 587 / apAdAne paJcamI / (2. 3, 28) prAmAdAyAti / dhAvato'dhAtpatati / bhaTTikAvye-VIII. '70. vRkSAd vRkSaM parikrAman rAvaNAdvibhyatI bhRzam / zatrotrANamapazyantImadRzyo janakAtmajAm // 401 / / vRkSAtsakAzAdRkSa parikrAman / bhaTTikAvye--- VIII. 104. taM dRSTAcintayatsItA hetoH kasyaiSa rAvaNaH / avaruhya tarorArAdeti vAnaravigrahaH // 402 / / avaruhya tarorityapAdAne paJcamI / mAdhe-XX. 15. amanoharatAM yatI janasya kSaNamAlokapathAnabhassadAM ca / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam rurudhe pihitAhimadyuti/ vizikhairantaritA cyutA dharitrI / / 408 1 atra rodhasyApAyarUpatvAdAlokapathAditi paJcamI / vA0 / jugupsAvirAmapramAdArthAnAmupasaGkhyAnam / ( 1079.) pApAjjugupsate viramati / dharmAtpramAdyati / campUrAmAyaNe --I. 112. AdAya tatsaguNamAzu vidhAya tatra sandhAya bANamavArya tapodhanatvam / tajjIvitasya dayamAnamanA manISI saMbhUtaghorasamarAdvirarAma rAmaH / / 404 / / 'vyAGparibhyo ramaH' (sU. 2749 ) iti parasmaipadam / campUrAmAyaNe-II. 34. ga-devi virama rAmAbhiSekasamunmiSitAhAdAkurAvagrahAgrahAt / / 405 13 meghasandeze-I. 1. kazcitkAntAvirahaguruNA svAdhikArAtpramattaH zApenAstagamitamahimA varSabhogyena bhartuH / yakSazcake janakatanayAsvanipuNyodakeSu . khigdhachAyAtaruSu vasati rAmagiryAzrameSu / / 406 / / svAdhikArAtpramattaH anavahitaH / vizvaguNAdarza-140. zucIbhUtAH snAnaiH zrutahitapurANAzca niyamA dapUtAnAM sparzAnavahitahRdo'mI vijahataH / surAbhyarthI kRtvA zucikRtamadantyannamanadha mahArASTra deze vilasati mahAneSa hi guNaH // 407 || niyamAdAcArAdavahitahRdo'pramattacittAH / 13 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye-XVIII. 8. sarvasya jAyate mAnaH svahitAca pramAdyati / vRddhau bhajati cApathyaM naro yena vinazyati // 408 !! -588. / bhItrArthAnAM bhayahetuH / (1. 4. 25) bhayArthAnAM trANArthAnAM ca yoge bhayaheturapAdAnaM syAt / corAd bibheti corAtrAyate / asminneva granthe zlo0 401. rAkSasAdrAvaNAd vibhytii| shlo| rAvaNAstrANam / ubhayatrApAdAnasaMjJA / anargharAghave-VI. 18. vyAvartadhvamupAdhvamuddhazarajvAlAmukhIM mAtaraM devImastramayIM plaGgapazavaH pazyanti pRSThAni vaH / cetaH zakrajito'pi lakSmaNavadhe baddhotsavaM madhyamaH paulastyaH svayamAyudha vidhRtavAnadyApi rAmAdbhayam / / 409 / / 589 / parAjerasoDhaH / (1. 4. 26) parAjeH prayoge asahyo'rtho'pAdAnaM syAt / adhyayanAtparAjayate / lAyatItyarthaH / asoDhaH kim / zatranparAjayate ! abhibhavatItyarthaH / bhaTTikAvye-VIII. 71. tAM parAjayamAnAM saprIte rakSyAM dazAnanAt / antardadhAnAM rakSobhyo malinAM mlAnamUrghajAm // 410 // rAvaNasya prIteranurAgAtparAjayamAnAM tAmasahamAnAm / 'viparAbhyAM jeH| (sU. 2685 ) ityAtmanepadam / bhaTTikAvye-VIII. 9. khaM parAjayamAno'sAvunnatyA pavanAtmajam / jagAdAdivijeSISThA mayi vizramya vairiNam // 411 || khamiti dvitIyA / parAjayamAno'bhibhavan / idaM pratkhudAharaNa bhavati / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArarUprakaraNam 590 / vAraNAthAnAmIpsitaH / (1. 4. 27) pravRttivighAto vAraNam / vAraNArthAnAM ghAtUnAM prayoge Ipsito'rtho'pAdAnaM syAt / yavebhyo gAM vArayati / asminnava granthe zlo0 410. dazAnanAtsvakAntAdIpsitAtatkAntAbhi : sItAcApalazatinIbhiH rakSyAM vAryAm / 591 / antadhauM yenAdarzanamicchati / (1. 4. 28) vyavadhAne sati yatkartRkasyAtmano darzanasyAbhAvamicchati tadapAdAnaM syAt / mAtunilIyate kRSNaH / asminneva granthe zlo0 410. rakSobhyo'ntardadhAnAM rakSAMsi mAM mA drAkSuriti lIyamAnAm / bhaTTikAvye-VI. 16. ahaM nyavadhiSa bhIma rAkSasaM karavikramam / mA ghukSaH patyurAtmAnaM mA na likSaH priyaM priye // 412 / / AtmAnaM patyuH paJcamI, sambandhasAmAnye SaSThI vA ! mA ghukSaH mA saMvRNu / guhU saMvaraNe luG / 592 / AkhyAtopayoge / (1. 4. 29) niyamapUrvakavidyAsvIkAre vaktA prAksaMjJaH syAt / upAdhyAyAdadhIte / upayoge kim ? naTasya gAthAM zRNoti / maTTikAvye VIII. 72. rAmAdadhItasandezo vAyorjAtazcadyutasmitAm / prabhavantImivAdityAdapazyatkapikuJjaraH / / 413 // rAmAdAkhyAturadhItasandezo bhaktayA gRhItavAcakaH / rAmasyApAdAnatvam / asminneva granthe zlo0 228. yaH prabhuH khAmI hitAdAsajanAdhitopadeSTuH sakAzAt / paMcamI / na saMbhRNute na zRNoti / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 pANinisUtravyAkhyA rAghave - II. 87. asau sIradhvajo rAjA yo devAda maNerapi / adhyaiSTa yAjJavalkyasya mukhena brahmasaMhitAm || 414 || sIradhvaja janakaH ghumaNeH sUryAt / paMcamI / adhyaiSTa adhItavAn / iGa -adhyayane luG / brahmasaMhitAM vedAntam / yAjJavalkyasya mukhena / yAjJavazvayena sUryAdItam / tato janakena / sUryapraziSyo'yamityarthaH / 1 593 / janikartuH prakRtiH / (1.4.30 ) jAyamAnasya heturapAdAnaM syAt / brahmaNaH prajAH prajAyante / asminnava granthe 0 413. vAyoH prakRtibhUtAjjAta utpannaH / 594 / bhuvaH prabhavaH / (1. 4. 31 ) mUkartuH prabhavastathA / himavato gaGgA prabhavati / tatra prakAzata ityarthaH / asminneva granthe zlo0 418. AdityAtprabhavantImiva tejasA sUryAtprAdurbhavantImiva sthitAm / AdityasyApAdAnatvam / vA0 / syalope karmaNyadhikaraNe ca / ( 14741475.) prAsAdAtprekSate / prAsAdamAruhya prekSata ityarthaH / AsanAtprekSate / Asana upavizya prekSata ityarthaH / zvazurAjjihati zvazuraM vIkSyetyarthaH / asminneva granthe zlo0 387. tasmAt tamakampanaM vIkSya tepe lajjitam / mAghe - XVIII 51. AkramyaikAmagrapAdena jaGghAmanyAmucairAdadAnaH kareNa / sAsthikhAnaM dAruvaddAruNAtmA kecinmadhyAtpATayAmAsa dantI // 415 || madhyAtpATayAmAsa / madhyaM vibhajya pATayAmAsa / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 101 595 | anyArAditastai dikzabdAJcUttarapadAjAhiyukte / ( 2. 2. 29 ) etairyoge paJcamI syAt / anya ityarthagrahaNam / itaragrahaNa prapacArtham / anyo bhinna itaro vA kRSNAt / ArAdvanAt / Rte kRSNAt / pUrvo grAmAt / dizi dRSTa zabdo dikzabdaH / prAk pratyagvA grAmAt / Aca, dakSiNA grAmAt | Ahi, dakSiNAhi grAmAt / ' apAdAne paMcamI 'ti (sU. 587) sUtre ' kArtikyAH prabhRtI 'ti bhASyaprayogAt prabhRtyarthayoge paJcamI / bhavAtprabhRti Arabhya vA sevyo hariH / ' apaparivahiH ' ( sU. 666 ) iti samAsavidhAnAjjJApakAdvahiryoge'pi paJcamI / grAmAdvahiH / bhaTTikAvye - VIII. 105. : pUrvasmAdanyavaddhAti bhAvAddAzarathiM stuvan / Rte krauryAtsamAyAto mAM vizvAsayituM nu kim // 416 // pUrvasmAtkSaNaM dRSTAdrAvaNAdanyavaddhAti / krauryAte krauM vihAya / 1 bhaTTikAvye - VIII. 106. itaro rAvaNAdeSa rAghavArthaparo yadi / saphalAni nimittAni prAk prabhAtAttato mama || 417 rAvaNAditara: / prabhAtAtprAk / itarapadAcattarapadayogAtpaJcamyau / 1 bhaTTikAvye - VIII. 107. uttarAhi vasarAmaH samudrAdrakSasAM purIm / allavaNatoyasya sthitAM dakSiNataH katham || 418 | - samudrAduttarAhi uttaradigbhAge dUre / 'Ahi ca dUre ' ( sU. 1986. ) ' uttarAva' (sU. 1987 ) ityAhipratyayaH / tadyogAtsamudrAditi paMcamI | bhaTTikAvye - XXII. 33. dIpatulyaH prabandho'yaM zabdalakSaNacakSuSAm / hastAmarSa ivAndhAnAM bhavedvayAkaraNAdyate // 419 // RteyogAdvayAkaraNAditi paMcamI / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 pANinisUtravyAkhyA kumArasambhave-II. 4. namastrimUrtaye tubhyaM prAksRSTeH kevalAtmane / guNatrayavibhAgAya pazcAdbhedamupeyuSe / / 420 // sRSTeH prAk / acUtarapadayogena paJcamI / camyUbhArate-IX. 4. teSAM kurUNAM kalahodayAtmAk sthavanAnAM karibaMhitAnAm / AzAmazeSAM svavaze vidhAtu. __manyonyamAsItkalaho mahIyAn / / 421 / / puurvvpNcmii| kumArasambhave--III. 26. asUta sadyaH kusumAnyazokaH skandhAtprabhRtyeva sapallavAni / pAdena nApaikSata sundarINAM saMparkamAziJjitanUpureNa || 422 // skandhAtmakANDAtprabhRtyeva skandhAdArabhyetyarthaH / bhASyakAravacanAtprabhRtiyoge paJcamIti kaiyaTaH / kumArasaMbhave-V. 86. adya prabhRtyavanatAni tavAsmi dAsaH krItastapobhiriti vAdini candramaulau / ahrAya sA niyamajaM klamamutsasarja klezaH phalena hi punarnavatAM vidhatte / / 423 / / adya prabhRti asmaadinaadaarbhy| prabhRtiyogAdadyeti saptamyarthavAcinaH paMcamyoM lakSyate / mAghe-. XII. 1. itthaM sthAzvebhaniSAdinAM prage gaNo nRpANAmatha tornnaadhiH| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam prasthAnakAlakSamaveSakalpanA kRtakSaNakSepamudaivatAcyutam / / 4.24 / / tornnaaddhhiH| raghuvaMze-VIII. 14. sa kilAzramamantyamAzrito nivasannAvasathe purAdahiH / samupAsyata putrabhogyayA snuSayevAvikRtendriyaH zriyA // 425 || dezakAlavRttinA yoge'pi pnycmii| raghuvaMze-I. 66. nUnaM mattaH paraM vazyAH piNDavicchedadarzinaH / na prakAmabhujaH zrAddhe khaghAsaMgrahatatparAH / / 426 / / mattaH paraM madanantaram / paMcamyAstasila / raghuvaMze-I. 67. matparaM durlabhaM matvA nUnamAvarjitaM mayA / payaH pUrvaH sanizvAsaiH kavoSNamupabhujyate // 427 / / mAghe-~XVIII. 1. saMjammAte tAvapAyAnapekSau senAmbhodhI dhIranAdau rayeNa / .. pakSacchedAtpUrvamekatra deze vAlchantau vA sahyavindhyau niletum // 428 // . pakSacchedAtpUrvam / tasyAnantaramiti bhASye darzanAt saMbandhamAtre SaSThI / athAto brahmajijJAsA / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA vedAdhyayanAdanantaramityAcAryAH / kumArasaMbhave-VI. 9. sargazeSapraNayanAdvizvayoneranantaram / purAtanAH purAvidbhirghAtAra iti kIrtitAH / / 429 || khuvaMze-III. 7. krameNa nistIrya ca dohadavyathA pracIyamAnAvayavA rAja sA / purANapatrApagamAdanantaraM . lateva sannaddhamanojJapalavA 1430 // kumArasambhave--VI. 98. vaivAhikI tithi pRSTAstatkSaNa harabandhunA / te vayahAdUrdhvamAkhyAya ceruzvIraparigrahAH / / 43i || dezakAlayoge pnycmii| naiSadhe-VI. 86. ityuktavatyA nihitAdareNa bhaimyA gRhItA maghavatprasAdaH / srapArijAtasya Rte nalAzA vAsairazeSAmapupUradAzAm // 432 / / nalAzAmRte / paJcamyeva vihitA / matAntare dvitIyApyastItyAhuH / 596 / apaparI vajane / (1, 4, 88 ) etau vajane karmapravacanIyau stH| 597 / AG maryAdAvacane / (1.4. 89) mAG maryAdAyAmuktasaMjJaH syAt / vacanagrahaNAdabhividhAvapi / 598 / paJcamyapAparibhiH / (2. 3. 10) etaiH karmapravacanIyaioMge paMcamI syAt / apa hareH, pari hareH, saMsAraH / yA mukteH saMsAraH / 'aparibahiraJcavaH paJcamyA' (sU. 666 ) iti vA samAsaH / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 'parervajane vAvacanam / (vA0. 4683. sU. 2141.) iti vaikalpiko dvirbhAvaH / dvirbhAvasya samAso na / 'AG maryAdAbhividhyoH' (sU. 667) iti vA samAsaH / asminneva granthe zlo0 295. apalokebhyaH / lokArvajayitvA / campUrAmAyaNe-IT. 69. apibadiyamamanne kAlayogAnnarende varayugarasanAbhyAM prANavAyu tadIyam / apanagaramamuSyA vartanaM yuktarUpaM pitRvanavasumatyAM kApi valmIkavatyAm // 433 | apanagaraM nagaraM varjayitvA / apanArAdapanagaramityavyayIbhAvasamAsaH / bhaTTikAvye-V. 69. paripayudadhe rUpamAdhulokAca durlabham / bhAvatkaM dRSTavatsvetadasmAkhadhi sujIvitam || 434 // pariparyudadheH asamAsapakSe dvivacanam / udadhi varjayitvA / aadhulokaadaakhrgaacc| asminneva granthe zlo0 298. ArAmadarzanAt rAmadarzanaparyantam / 599 ! pratiH pratinidhipratidAnayoH / (1. 4. 92) etayorthayoH pratiraktasaMjJaH syAt / 600 / pratinidhipratidAne ca yamAt / (2. 3. 11) matra karmapravacanIyayoMge paJcamI vAt / pradyamnaH kRSNAtprati / tilebhyaH pratiyacchati mASAn / pratiyoge paJcamyAstasiH / pradyannaH kRSNataH prati kRSNasadRza ityarthaH / asminneva granthe zlo0 299. rAmo nArAyaNataH prati / nArAyaNAtpati tasya pratinidhiH / 601 / akartaNe paJcamI / ( 2. 3. 24 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA kartavarjitaM yahaNa hetubhUtaM tataH paJcamI syAt / zatAbaddhaH / akartari kim / zatena bandhitaH / bhaTTikAvye---VIII. 103. RNAdaddha ivonmukto viyogena kratudviSaH / hetorbodhasya maithilyAH prAstAvIdrAmasaMkathAm // 435 || RNAddhetorbaddhaH / RNasyAkartRhetutvAt / 602 vibhASA guNe'striyAm / (2. 3. 25) guNahetAvastrIliGge paJcamI vA syAt / jADyAjjADyena vA baddhaH / guNe kim / dhanena kulam / astriyAM kim / buddhyA muktH| vibhASeti yogavibhAgAt aguNe striyAM ca kacit / dhUmAdamimAn / nAsti ghaTo'nupalabdheH / asminneva granthe zlo0 435. rAvaNasya viyogenApagamena hetunonmukto nibandhAnmuktaH san / kirAtArjunIye-~-6. 21. adharIcakAra ca vivekaguNA daguNeSu tasya ghiyamastavataH / pratighAtinI viSayasArati nirupaplavaH zamasukhAnubhavaH // 436 / / viveka eva guNastasmAt tena hetunetyarthaH / paJcamI / 603 / pRthagvinAnAnAbhistRtIyAnyatarasyAm / (2. 3. 32) ebhiyoge tRtIyA syAtpaJcamI dvitIye ca / pRthak rAmeNa rAmAt rAmaM vA / evaM vinA nAnA / bhaTTikAvye--VIII. 109. pRthaG nabhasvatazcaNDAdvainateyena vA vinaa| gantumutsahate nedaM kazcitkimuta vAnaraH // 437 // caNDamArutAtpRthak , vainateyena vA vinaa| vikalpAtpaJcamI tRtIyA ca / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 107 bhaTTikAvye-XVI. 3. atikAyAdvinA pAzaM ko vA cchetsyati vAruNam / rAvaNa masyate ko vA svayaMbhUH kasya tokSyati / / 438 || atikAyAdvinA / pnycmii|| raghuvaMze-II. 14. zazAma vRSTayApi vinA davAmi rAsIdvizeSA phlpusspvRddhiH| UnaM na satveSvadhiko babAdhe tasminvanaM goptari gAhamAne / / 439 // vRSTayApi vinA / tRtIyA / campUbhArate-3. .48 pApApanutyai parikalpito yaH prabhAsatIrthe prathito'bhiSekaH / setu dazA dRSTavato'sya so'sau sAdhya vinA jAgarito babhUva / / 4401 sAdhyaM vinA / dvitiiyaa| mAghe-I. 33. udAsitAraM nigRhItamAnasai__ hItamadhyAtmazA kathaMcana / bahirvikAraM prakRteH pRthagviduH purAtanaM tvAM puruSa purAvidaH / / 441 / / prakRteH pRthak / paJcamI / 'vinabbhyAM ' (sU. 1828 ) vinA nAnA / naiSadhe-II. 45. taba rUpamidaM tayA vinA viphalaM puSpamivAvakezinaH / iyamRddhadhanA vRthAvanI svavanI saMpravadatpikApi kA / / 442 // 604 / karaNe ca stokAlpakRcchkatipayasyAsatvavacanasya / (2. 3. 33) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 pANinisUtranyAkhyA ebhyo'dravyavacanebhyaH karaNe tRtIyApaJcamyau staH / stokena stokAdvA muktaH / dravye tu stokena viSeNa htH| bhaTTikAvye-VIII. 110. iti cintAvatI kRcchAtsamAsAdya kapidvipaH / nuktAM stokena rakSobhiH proce'haM rAmakiGkaraH // 443 / / rakSobhiH kartRbhiH stokena lezenApi muktA sItAM kRcchrAsamAsAdya / vikalpAspaMcamI tRtIyA ca / 605 / dUrAntikArthebhyo dvitIyA ca / (2. 3. 35) .. ebhyo dvitIyA syAt / caatpnycmiitRtiiye| 'saptamyadhikaraNe ca' (sU. 638) iti ckaaraatsptmii| grAmasya grAmadvA dUra dUrAt dUreNa dUre vaa| antikaM antikAt antikena antike vaa| bhaTTikAvye-VIII. 111. - viprakRSTaM mahendrasya na dUrAta vidhyaparvatAt / nAnabhyAze samudrasya tava mAlyavati priyaH // 444 !! mahendrasya viprakRSTaM na / dUrAd vidhyaparvatAt / dUrAd dUram / samudrasya naanbhyaashe| abhyAze samIpa ityarthaH / viprakRSTadUrAbhyAzazabdebhyo'satvavacanebhyaH prAtipAdikArthe vikalpAdvitIyApaJcamyau / pUrvoktacakArAtsaptamI ca / campUbhArate-III. 81. etena khalvakaruNena tapAgamena jIvAturadya mama dezata eva durAt / utsArito madhuritIva ruSA banAnte tatsvAgata parabhRto na samAcacAra || 445 // dUrAditi pnycmii| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - VIII. 127. bharturantikamiti dvitIyA / campUbhArate - I. 46. asau davadabhijJAnaM cikIrSuH karma dAruNam / gAmuko'pyantikaM bharturmanasA cintayatkSaNam || 446 || girAM kArakaprakaraNam dharmAtpApa yudhiSThiraM pavanato bhImaM ca bhImaM dviSAM jiSNorjiSNumatIva dhRSNumanaghA kuntI munervidyayA / anyA sApi tayaiva tatra nakulaM rUpAspadaM gISpateH sacchAtra sahadevamapyajanayannAsatyayorantikAt // 447 || paJcamI / campUrAmAyaNe - VI. 10. draSTuM nAlamagAdhatAM phaNipatiH sImAntarekhA dizo dvIpA : saikatamaNDalAni tadayaM dUre girAM vAridhiH / yeSAmeSa sukhAdakhAni nakharairyenAthavA pUrita steSAM naH kulabhUbhujAmavihatasthene mahimne namaH || 448 iti saptamI / dUra bhaTTikAvye V. 5. samprApya rAkSasasamaM caRnda krodhavilA / nAmagrAhamarodItsA bhrAtarau rAvaNAntike // 449 || saptamI / 12 606 / SaSThI zeSe / (2. 3. 50 ) kArakaprAtipadikArthavyatiriktaH svasvAmibhAvAdisambandhaH zeSastatra SaSThI syAt / - rAjJaH puruSaH / karmAdInAmapi sambandhamAtravivakSAyAM SaSThayeva / satAM gatam / sarpiSo jAnIte / mAtuH smarati / edho dakasyopaskurute / bhaje zambhozcaraNayoH / phalAnAM tRptaH / asminneva granthe ilo0 216. idaM kAkutsthasya rAmasya sambandhi aGgulIyakam 1 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA meghasandeze-II. 33. tAmAyuSmanmama ca vacanAdAtmanazcopakartuM brayA evaM tava sahacaro rAmagiryAzramasthaH / avyApannaH kuzalamabale pRcchati tvAM viyuktaH pUrvAbhASyaM sulabhavipadAM prANinAmetadeva / / 4501 Atmana upakata AtmAnaM kRtArthayitum / kirAtArjunIye----VII. 28. sAmodAH kusumataruzriyo viviktAH sampattiH kisalayazAlinI latAnAm / sAphalya yayuramarAGganopabhuktAH sA lakSmIrupakurute yayA parepAm / / 451 !! pareyAmupakurute / anukaroti bhagavato nArAyaNesyetyAdivat sambandhaptAmAnye sssstthii| campUbhArate-II. 9. kUlasthasyAnukurvankurusutasadasaH kumbhavoneH kadAcit __ snAtuM madhye jalAnAM cirakRtavasateH sindhubhUvardhamAnaH / Adau pAdau nipIDya sphuTakamalarucau bibhradantevasatvaM grAho jagrAha kazcitsvayamapi vijayAstrAgaramAntaM mahAntam / / 45213 kumArasambhave--I. 44. puSpaM pravAlopahita yadi syA nmuktAphalaM vA sphuTavidrumastham / tato'nukuryAdvizadasya tasyA stAmroSThaparyastarucaH smitasya // 453 / / smitasyAnukuryAt / smitamanukuryAdityarthaH / mASANAmabhIyAdi tivat sambandhamAtravivakSAyAM sssstthii| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - X. 46. kArakaprakaraNam madhukaravirutaiH priyAdhvanInAM sarasiruhairdayitA tyahA syalakSmyAH / sphuTamanuharamANamAdadhAnaM puruSapateH sahasA paraM pramodam // 454 || anuharamANamanukurvantam / 607 / SaSThI hetuprayoge / ( 2. 3. 26 ) hetuzabdaprayoge hetau dyotye SaSThI syAt / annasya hetorvasati / kirAtArjunIye - XII. 47. camarIgaNairgaNacalasya balavati bhaye'pyupasthite / vaMzavitatiSu viSaktapRthupriyacAlavAladhibhirAdade dhRtiH // 455 || gaNabalasyeti sambandhamAtravivakSAyAM SaSThI / anyathA ' bhItArthAnAM bhayahetuH ' (sU. 588 ) iti paJcamI syAt / raghuvaMze - II. 47. ekAtapatra jagataH prabhutvaM 111 navaM vayaH kAntamidaM vapuzva / alpasya hetorbahu hAtumicchan vicAramUDhaH pratibhAsi me tvam // 456 || alpasya hetoH / alpena kAraNena / asminneva granthe zlo0 435. maithilyA bodhasya hetoH / bodhahetau sati / - bodhArthamityarthaH / 608 | sarvanAmnastRtIyA ca / ( 2.3.17 ) sarvanAmno hetuzabdasya ca prayoge hetau dyotye tRtIyA syAtpaSThI ca / kena hetunA basati / kasya hetoH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 pANinisUtravyAkhyA vA0 / nimittaparyAyaprayoge sarvAsAM prAyadarzanam / ( 1478. ) kiM nimittaM vasati, kena nimittena, kasmai nimittAya ityAdi / evaM kiM kAraNa, ko hetuH, kiM prayojanam ityAdi / asminnetra granthe zlo0 402. kasya hetoH / kirAtArjunIye--- XIV. 15. mRgAnvininanmRgayuH svahetunA kRtopakAraH kathamicchatAM tapaH ) kRpeti cedastu mRgaH kSataH kSaNAdanena pUrvaM na mayeti kA gatiH // 457 18 svamAtmaiva hetuH tena svahetunA | svArthamityarthaH / mAghe - XVIII, 48. hastenAgre vItabhItiM gRhItvA kaMcicAH kSiptavAnUrdhvamucaiH / AsInAnAM vyomni tasyaiva hetoH / svargastrINAmarpayAmAsa nUnam // 458 // tasyaiva hetostenaiva hetunA / tadvaraNArthameva / 609 / paSThyatasarthapratyayena / ( 2. 3.30 ) etadyoge SaSThI syAt / dikzabda anyArAditi paJcamyA apavAdaH / ' dakSiNocarAbhyAmatasuc (sU. 1978 ) ityatasuc / grAmasya dakSiNataH puraH purastAt upari upariSTAt / asminneva granthe zlo0 418. lavaNatoyasya dakSiNataH dakSiNadigbhAge / kirAtArjunIye - XII. 11. parikIrNamudyatabhujasya bhuvanavivare durAsadam / jyotirupari ziraso vitataM jagRhe nijAnmunidivaukasAM pathaH // 459 // zirasa upari iti SaSThI / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 "dhiguparyAdiSu triSu / dvitIyAmreDitAnteSu" (bA. 1444. sU. 544 ) iti dvitIyA / asminneva granthe zlo0 281 dRSadaH dvitIyA / uparyupari dRSadAM samIpoparideza ityarthaH / kArakaprakaraNam 610 / enapA dvitIyA / ( 2.3.31 ) enavantena yoge dvitIyA syAt / enapeti yogavibhAgAtSaSThayapi / dakSiNena grAma grAmasya vA / evamuttareNa / ' enavanyatarasyAm ' ( sU. 1984 ) ityenap / bhaTTikAvye - VIII. 108. daNDakAM dakSiNenAha sarito'drInvanAni ca / atikramyodadhiM caiva puMsAmagamamAhRtA // 460 || daNDakAM dakSiNena, daNDakAyA dakSiNataH / meghasandeze - II. 12 tatrAgAraM dhanapatigRhAnuttareNAsmadIyaM dUrAlakSyaM surapatidhanuzcAruNA toraNena / yasyopAnte kRtakatanayaH kAntayA vArdhito me hastaprApyastavakanamito bAlamandAravRkSaH // 461 // rAghave - VII. 5. ga--- - devi vaidehi dRzyatAmito laGkAM pUrveNa suvelaM pazcimena | 462 1 611 / dUrAntikArthaiH SaSThayanyatarasyAm / ( 2. 3. 34.) 15 etairyoge SaSThI syAtpaJcamI ca / grAmasya grAmAdvA dUraM dUrAddUreNa dUre vA !. antikamantikAdanti kenAntike vA / asminneva granthe lo0 444. mahendrasya SaSThI / vindhyaparvatAt paMcamI / nAnabhyAze samudrasya SaSThI / kumArasambhave - VII. 41. na viprakRSTaM na dUrama upAdade tasya sahakharazmistvaSTrA navaM nirmitamAtapatram / sa tadukUlAdavidramaulirbabhau pataGga ivottama // 468 4 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA takUlAtpaJcamI / avidUramaulistadukUlasyAsannamaulirityarthaH / asminneva granthe zlo0 445. dezataH / paJcamyAstasiH / dRzam / asminneva granthe zlo0 446. bhartuH / SaSThI / antikam / asminneva granthe zlo0 447. nAsatyayoH / SaSThI / antikAda / asminneva granthe zlo0 448. girAm / SaSThI / dUre / asminneva granthe lo0 449. rAvaNasya rAvaNAdvA antike zAvaNAntike / 612 / jJo'vidarthasya karaNe / (2. 3. 51 jAnAterajJAnArthasya karaNe zeSatvena vivakSite SaSThI syAt / bhaTTikAvye- VIII. 119. jAnISva pratyabhijJAnasyAtastvamapi devi te / / Aste bhateti mAM dRSTvA bhartutaM priyaM kapim // 464 ! pratyabhijJAnasya pratyabhijJAnena / jAnAtaravedanArthasya karaNe sssstthii| jAnISva / anantarakartavye'bhijJAnadAnAdau pravartakasyetyarthaH / pravRttivacano jAnAtiravidartha iti kAzikA / suhitArthe karaNe SaSThIvidhAyaka pramANaM nAsti / 'pUraNaguNaH " ( sU. '705) iti sUtreNa karaNe sssstthynumiiyte| 'nAmistRpyati kASThAnAM nApamAnAM mahodadhiH' / 613 / adhIgarthadayezAM karmaNi / (2. 3. 52) eSAM karmaNi zeSe SaSThI syAt / mAtuH smaraNam / sarpiSo dayanamIzanaM vA / asminneva granthe zlo0 267. te / SaSThI / smarAmi / camyUbhArate-I. 80. manda mandamupetya tatra sadaso matpANDuputrAGkurAH keti premapuraHprasAritakaraH kurvanhaDhAlikanam / sparzasparzamimAnijAGkagamitAnbhrAtuH smarankaurava zcayotadbhirnayanAmbubhiH sa vidadhe zokaM nadImAtRkam / / 465 / / bhrAtuH / sssstthii| saran / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam kirAtArjunIye-XVIII. 38. bhavataH smaratAM sadAsane jayini brahmamaye niSedudhAm / dahate bhavabIjasantatiM zikhine'nekazikhAya te namaH / / 46611 bhavataH smaratAM bhavantaM dhyAyatAm / mAghe--VI. 56. idamayukta maho mahadeva ya dvaratanoH sarayatyanilo'nyadA / smRtasayauvanasoSmapayodharAn satuhinastu hinastu viyoginaH / / 467 !! varatanoH / SaSThI / sarayati / mAghe-V. 50. kSiptaM puro na jagRhe muhurikSukANDa nApekSate sma nikaTopagatAM kareNum / sasAra vAraNapatiH parimIlitAkSa micchAvihAravanavAsamahotsavAnAm / / 468 !! mahotsavAnAm / SaSThI / ssmaar| mAdhe-VIII. 64. divyAnAmapi kRtavismayAM purastA dambhastaH sphuradaravindacAruhastAm / udvIkSya zriyamiva kAJciduttarantI masmArSIjjalanidhimanthanasya zauriH // 469 / / jalanidhimanthanasyAsASIt / bhaTTikAvye--VIII. 128. adevIdvandhubhogAnAM prAdevIdAtmasampadam / zatakRtvastavaikasyAH smaratyahro raghUttamaH / / 470 // tava smarati / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvye-VI. 53 Aste smaran sa kAntAyA hRtAyA vAlinA kapiH / vRSo yathopasaryAyA goSThe gordaNDatADitaH / / 471 // kAntAyAH saran / bhaTTikAvya-VI, 12. ihAsiSTAzayiSTeha sA sakhelamito'gamat / aglAsItsaMsmarannittha maithilyA bharatAgrajaH // 472 | maithilyAH / SaSThI / saMsmaran / - asminneva granthe zlo0 247. gurUNAM tAtapAdAnAmutkaNThamAno'narthazayA sazokaM smarannityarthaH / bhaTTikAvye-III. 18. sUto'pi gaGgAsalilaiH pavitvA __ sahAzvamAtmAnamanalpamanyuH / sasItayo rAghavayoradhIyan zvasankaduSNa puramAviveza / / 473 // sasItayoH sItAsahitayo zavayoradhIyan / rAmalakSmaNau sItAM ca saMsmarannityarthaH / ika smaraNe zatR / bhaTTikAvye-XVIII. 38. mUrdhajAsma viluJcanti krozanti smAtivihvalam / smAdhIyantyupakArANAM muhurbhatuH pramanyu ca // 474 || bhartuzcopakArANAM muhuradhIyanti sma / bhaTTikAvye-XVII. 10. Archan vAma mRgAH kRSNAH zastrANAM vyasmaranbhaTAH / raktAnyaSThIvadaklAmyadakhidyadvAjikuJjaram // 475 // bhaTAH zastrANAM vyasaran / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam asminneva granthe zlo0 216. bhavatyAH smaratA rAmeNa / campUrAmAyaNe-IV. 44. sutrAmaputrArizilImukhAnAM smRtvA gaNastatra valImukhAnAm / apAmapArasya nidhezca pavAdavAGmukho vaktumavAGmukho'bhUt / / 47611 zilImukhAnAM smRtvaa| bhaTTikAvye-VIII. 120. rAmasya dayamAno'sAvadhyeti tava lakSmaNaH / upAskRSAtAM rAjendrAvAgamasyeha mA trasIH / / 477 // rAmasya dayamAno'sau lakSmaNastavAdhyeti tvAM smArayatItyarthaH / ubhayatra SaSThI / bhaTTikAvye--II. 33. AtmambharistvaM pizitairnarANAM ___ phalegrahInhasi vanaspatInAm / zauvastikatvaM vibhavA na yeSAM vrajanti teSAM dayase na kasmAt // 476 // teSAM kasmAnna dayase / asminneva granthe zlo0 404. tajjIvitasya dayamAnamanAH / campUrAmAyaNe-II. 2. ga-viditameva hi bhavatAM zivatAtimeva patiM dadhAnAsluphthA saMcaramANAH prANinAM dayamAnamAnasA mAnadhanA yaza:samArjanajAgarUkA janopatApasamAjanatatparAH parAM nirvRtimupetya devabhUyaM gatAH sarve naH pUrvapuruSA iti // 479 // prANinAM dymaanmaansaaH| camyUrAmAyaNe-IV. 16. sAdhAraNI kSitibhRtAM mRgayeti pUrva muktA tvayaiva janasaMsadi satyavAdin / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA zAkhAmRgI tadiha mAraya mAM zareNa ko nAma rAma mRgayudayate mRgINAm / / 480 18 mRmINAM dayate / bhaTTikAvye-XV. 63. sa cApi rudhirairmattaH sveSAmapyadayiSTa na / agrahoccAyuranyeSAmaruddha ca parAkramam // 481 !! bhaTTikAvye -- IX. 57. na prANipi durAcAra mAyAnAmIziSe na ca / neDighe yadi kAkutsthaM tamUce vAnaro vacaH / / 482 / / mAyAnAM neziSe na prabhavasi / mayi mAyA na prabhavantItyarthaH / *bhaTTikAvye-XVIIT. 20. ISTe dhanAnAM yakSendro yamo dAmyati rAkSasAn / tanoti varuNaH pAzamindu! dIyate'dhunA / / 483 // yakSendro dhanAnAmISTe / svayameva dhanasyezo bhavati / bhaTTikAvye--XVIII. 15. tvamajAnannida rAjannIDiSe sma svavikramam / dAtuM necchasi sItAM sma viSayANAM ca neziSe / / 484 18 viSayANAM zabdAdInAM neziSe sma / viSayAnna jitavAnasi / naiSadhe-III. 79. manaiSadhAyaiva juhoti tAtaH kiM mAM kRzAnau na zarIrazeSAm / * muditapustake na dRshyte| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam ISTe tanajanmatanossa nUna __ matpANanAthastu nalastathApi // 483 || tanajanmatanorAtmajazarIrasyeSTe svAmI bhavatItyarthaH / zeSatvasyAvivakSitatvAd dvitIyA / kirAtArjunIye-~-V. 14. grahavimAnagaNAnabhito divaM jvalayatauSadhijena kRzAnunA / muhuranusmasyantamanukSapaM tripuradAhamumApatisevinaH // 486 || tripuradAhaM muhuranusmarayantam / mAghe-XX. 65. nikhilAmiti kurvatazvirAya drutacAmIkaracArutAmiva dyAm / pratighAtasamarthamastramagne stha meghakaramasmaranmurAriH / / 487 // murAriH vAruNamastramasmarat / bhaTTikAvye-XXII 6. draSTAsi prItimAnArAsakhibhiH saha sevitAm / . . . sapakSapAtaM kiSkindhA pUrvakrIDAM smaranmuhuH // 488 // 614 / kRJaH pratiyatne / (2. 3. 53) pratiyatno guNAdhAnam / kRJaH karmaNi zeSe SaSThI syaadgunnaadhaaneH| eSo dakasyo paskaraNam / 'gandhana ' (sU. 2705 ) ityAdinA Atmanepadam / 'upAtpratiyatna' (sa. 2552) ityAdinA suDAgamaH / bhaTTikAvye-VIII. 19. kulabhAyoM prakurvANamahaM draSTuM dazAnanam / yAmi tvarAvAn zailendra mA kasyacidupaskRthAH / / 489 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 pANinisUtravyAkhyA kasyacinmA upaskRthAH / azanapAnAdikamatizayavanne mA kArSIrityarthaH / asminneva granthe zlo0 477. rAmalakSmaNAvihAgamasyAgamanamyopAskRSAta pratiyanaM kRtavantau / AgamanasyA nizcitatvAttasyaiva sugrIvasakhyena guNAdhAnam / Agamasyeti sssstthii| 615 / rujArthAnAM bhAvavacanAnAmajvareH (2. 3. 54) bhAvakartRkANAM jvarivarjitAnAM rujArthAnAM karmaNi zeSe SaSThI syAt / / bhaTTikAvye----VIII. 121. rAvaNasyeha rokSyanti kapInAM bhIru vikramAH / nAthakha dhRtyA vaidehi manyorujjAsayAtmanaH // 490 / / kapInAM vikramAH / krame ve ghana / kartAraH / rAvaNasya / karmaNi sssstthii| rokSyanti bhaGkSayanti / rujo bhaGga ityasmAt laT / 616 / AziSi nAthaH (2. 3. 55) AzIrathasya nAthateH zeSe karmaNi SaSThI syAt / asminneva granthe zlo0 490. dhRtyaH / karmaNi SaSThI : nAthasva / dhairyamavalabasvetyarthaH / 'AziSi nAthaH' (vA. 910. sU. 2687 ) ityAtmanepadam / 617 / jAsinigrahaNanATakAthapiSAM hiMsAyAm / ( 2. 3. 56) hiMsArthAnAmeSAM zeSe karmaNi SaSThI syAt / caurasyojjAsanam / niprau saMhato viparyasto vyastau vA / caurasya nigrahaNanaM praNihananaM niinanaM prahaNanaM vA / 'naTa avaskandane' curAdiH / caurasyonnATanam / caurasya kAthanam / vRSalasya peSaNam / asminneva granthe zlo0 490. Atmano manyoH zokasya / karmaNi sssstthii| ujjAsaya manyu hindhItyarthaH / 'jasu hiMsAyAmiti ' caurAdiko pAtuH / mAghe-I. 37. nijaujasojjAsayituM jagadrahA mupAjihIthA na mahItalaM yadi / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 121 samAhitairapyanirUpitastataH padaM dRzaH syAH kathamIza mAdRzAm 11 491 // jagadvhAM kaMsAdInAM ujjAsayituM tAnhantum / anadharAghave-II. 38. kalpAntakarkazakRtAntabhayaGkaraM me nipraptataH kratuvighAtakRtAmamISAm / nIrAkSasAM vasumatImapi kartumadya puNyAhamaGgalamidaM dhanurAdadhAtu // 492 / / RtuvidhAtakRtAmamISAM rAkSasAnAn / karmaNi SaSThI ! nipranato me ! bhaTTikAvye-~~-VIII. 122. rAkSasAnAM mayi gate rAmaH praNihaniSyati / prANAnAmapaNiSTAya rAvaNastvAmihAnayan / / 493 / / rAmo rAkSasAnAM praNihaniSyati / saMghAtavigRhItaviparyayagrahaNAdiha viparyAsaH / bhaTTikAvye-II. 35. dharmo'mti satyaM tava rAkSasAya___ manyo vyatiste tu mamApi dharmaH / brahmadviSaste praNihanmi yena rAjanyavRttighRtakArmukeSu // 494 / / brahmadviSaste praNihanmi / brahmadviSaM tvAM hanmItyarthaH / mAghe-XIV. 82. nigrahantumamarezavidviSA___ marthitaH khayamatha khayaMbhuvA / samprati zrayati putratAmayaM kazyapasya vasudevarUpiNaH // 495 // amarezavidviSAM niprahantum / caidyAdIn hantumityarthaH / 16 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 pANinisUtravyAkhyA kirAtArjunIye-XIV. 60. tapobalenaiSa vidhAya bhUyasI stanUradRzyAH svidiSUnnirasyati / amuSya mAyAvihitaM nihanti naH pratIpamAgatya kimu svamAyudham / / 496 / / no'smAkaM nihanti kimu / zeSe karmaNi SaSThI / no'smAnihanti kim / mAghe-I. 40. pravRtta eva svayamujjhitazramaH ___ krameNa peSTuM bhuvanadviSAmasi / tathApi vAcAlatayA yunakti mAM mithastvadAbhASaNalolupaM manaH // 497 || bhuvanadviSAM peSTum / tAnhantumityarthaH / zeSatvAvivakSayA dvitIyA vaa| bhaTTikAvye-II. 34. admo dvijAndevayajInihanma: kurmaH puraM pretanarAdhivAsam / dharmo hyayaM dAzarathe nijo no naivAdhyakAriSmahi vedavRtte // 498 // bhaTTikAvye--VI. 102. priyaMvado'pi naivAhaM bruve mithyA parantapa / sakhyA tena dazagrIvaM nihantAsi dviSantapam / / 499 / / dazagrIvaM nihantAsi / pUrvavad dvitIyA / bhaTTikAvye-VIII. 20. yo'pacakre vanArasItAmadhicakre nayaM hariH / vikurvANaH svarAnadya balaM tasya nihanmyaham / / 500 // dvitIyA / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 123 mAdhe-XIX, 103. uddhatAn dviSatastasya nimnato dvitaya papuH / pAnArthe rudhiraM ghAtau rakSArthe bhuvanaM zarAH // 501 1 uddhatAndviSataH nighntH| campUrAmAyaNe--VI. 37. * gadeva kapibalamakhilakulAcalanilayamanilatanayenAhUta puruhUta iva pulomajAp. hAriNamanuAdaM rAvaNaM raNe nihaniSyasIti / / 502 !! 618 / vyavahapaNoH samarthayoH / ( 2. 3. 57) zeSe karmaNi SaSThI syAt / asminneva granthe zlo0 493. rAvaNaH prANAnAmapaNiSTa / prANAnvikrItavAnityarthaH / paNervyavahArArthAluGi taG / astutyarthatvAd 'gupUdhUpa' (sU. 2303.) ityAdinA nAyapratyayaH / 619 / divastadarthasya / (2. 3. 58) yatArthasya krayavikrayarUpavyavahArArthasya ca divaH karmaNi SaSThI syAt / zatasya diivyti| ____ asminneva granthe zlodeg 470. rAvaNe bandhubhogAnAmadevIt / tAnapi vikrItavAnityarthaH / 620 / vibhASopasarge / (2. 3. 59) pUrvayogApavAdaH / zatasya zataM vA pratidIvyati / asminneva granthe zlo0 470. AtmasampadaM svalakSmI prAdevIt vikrItavAn / vaikalpikI dvitiiyaa| 622 / kRtvo'rthaprayoge kAle'dhikaraNe / (2. 3. 64) kRtvo'rthAnAM prayoge kAlavAcinvadhikaraNe zeSe SaSThI syAt / paJcakRtvo'ho bhojanam / arthagrahaNAtsucaprayoge'pi dviraho bhojanam / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 470. raghUtamaH ektsaahnH| kAlavAcinyadhikaraNArthe sssstthii| zatakRtvaH zatavAraM tava smarati / naiSadhe -VI. 41. puraH sthitasya kacidasya bhUSA ratneSu nAryaH pratibimbitAni / vyomanyadRzyeSu nijAnyapazyan vismitya vismitya sahastrakRtvaH / / 508 / / nAryo'dRzyeSu nalasya bhUSAraleSu nijapratibimbitAni vyomani, akAlavAcitvAsaptamI, sahasrakRtvo'pazyan / campUbhArate- II. 42. mA bhUnnAzo yugapaditi no bhIrubhirjAtu pauraiH pUrlabdhvAvasaramasakRtprArthanAbhiH prakkRptam / ekaikasminnahani vitaratyekamekaM pumAMsa nityaM tasmai balimiha janastuGgamannasya rAzim / / 504 / / kRtvo'rthaprayogAbhAvAdahanIti saptamI / 'saMkhyAyA' (sU. 2085) iti kRtvasuc / 'dvitri' (sU. 2086) iti suc / 'kAlAdhvanoH' (sU. 558) iti dvitIyA / asminneva granthe lo0 218. kSaNamUce / uktikriyayA kSaNasya kAlasya sAkalyena sambandhAt kSagamiti dvitIyA / - 623 / kartRkarmaNoH kRti / (2, 3. 65) kRdyoge kartari karmaNi ca SaSThI syAt / kRSNasya kartuH kRtiH / jagataH karmaNaH kartA kRSNaH / 'kRyogA ca' (vA. 1317. sU . 703 ) iti samAsaH / asminneva granthe zlo0 460. puMsAm / kartari SaSThI / agamam / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bhaTTikAvye -- VIII. 124. tavopazAyikA yAvadrAkSasyazcetayanti na / pratisandizyatAM tAvadbhartuH zArGgasya maithili || 505 || tava zArGgasyeti yathAkramaM SaSThI / 125 bhaTTikAvye -- VII. 69. tato jaladhigambhIrAnvAnarAnpratyuvAca sA / iyaM dAnavarAjasya pUH sRSTirvizvakarmaNaH // 506 | vizvakarmaNaH / kartari SaSThI / sRjyata iti sRSTiH / karmaNi striyAM ktin / bhaTTikAvye - VI. 78. sakhyasya tava sugrIva kArakaH kapinandanaH / drutaM draSTAsi maithilyAH sevamuktA tiro'bhavat || 507 || tava sakhyasya / karmaNi SaSThI | kArakaH / kapInAm / karmaNi SaSThI / nandanaH kapinandana iti samAsaH / maithilyAH / karmaNi SaSThI / draSTA / 1 1 asminneva granthe zlo0 260. tasya kArtavIryasya / karmaNi SaSThI / hantAram / asminneva granthe zlo0 32. dizAmIzitA / ' adhIgartha ' ( sU. 618) ityAdinA karmaNi zeSe vA SaSThI / campUrAmAyaNe - II. 80. ga -- vikartanakulasya yadanukUlaM guNagaNasya yadanuguNaM yazorUpasya yadanurUpaM samAcArasya yatsamucita prAcInamAmyasya yadyogyaM lokagarhaNAya yadana zrutasya vA yatsadRzaM tAdRzamAzayaM prakAzayantI bharatopanaM vijJApanA || 508 || upajJAyata ityupajJA / ' Azcopasarge' ( sU. 8288 ) iti karmaNyaD / bharatasya / kullakSaNA kartari SaSThI / bharatopajJam / ' upajJopakrama ' ( sU. 824 ) iti napuMsakatvam / asminneva granthe ilo0 871. bhUtAnAmanabhidruhaH | 'kruSa ' ( sU. 576 ) iti karmasaMjJAyAM bhUtAnAmiti karmaNi SaSThI / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye-VI. 79. dhArayaiH kusumormANa pArayairvAdhituM janAn / zAkhibhirvA hato bhUyo hRdayAnAmudejayaiH / / 503 !! kusumokSaNAM hRdayAnAniti karmaNi sssstthii| . asminneva granthe zlo0 41, cetasAmiti karmaNi SaSThI / anavanI / / amminneva anye iko0 190. dhAturiti kartari SaSThI / sRjyata iti sRSTi karmaNi tinpratyayaH / mAdhe-II. 9. karadIkRtabhUpAlo bhrAtRbhirjitvarairdizAm / vinApyasmadalabhUSNurijyAyai tapasaH sutaH // 510 / / dizAM jitvaraiH / asminneva granthe zlo0 63. kRtrimapatripaGkteH / karmaNi SaSThI / cikrisayA kramitumicchayA / bhaTTikAvye---VI. 78. dhvanInAmuddhamairebhirmadhUnAmuddhaya zam / Aji|H puSpagandhAnAM pataGgApitA vayam / / 511 / / dhvanInAM madhUnAM puSpagandhAnAm / karmaNi SaSThI / bhaTTikAvye-VI. 77. pakSibhivitRdaiya'nAM zAkhibhiH kusumotkiraiH / ajJo yo yasya vA nAsti priyaH praglo bhavenna saH // 512 / / yUnAm / kusumAnAm / karmaNi SaSThI / kusumAnAmutkirAH kusumotkirA iti smaasH| bhaTTikAvye-VI. 80. dadaiduHkhasya mAdRgbhyo dhAyarAmodamuttamam / limpairiva tanotizcetayassyAjjvalo na kaH / / 513 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 127 duHkhasya / karmaNi sspttii| zeSatvavivakSAyAmeva SaSThIvidhAnAt iha tadavivakSAyAM Amodamiti karmaNi dvitIyA / tanoH / karmaNi SaSThI / 624 / ubhayaprAptI karmaNi / (2. 3. 66) ubhavoH kartRkarmaNoH prAtiryasminkRti tatra karmaNyeva SaSThI syAt / AzcaryoM gavAM doho'gopena / gavAmiti karmaNi SaSThI / dohaH kRtpratyayaH / agopena / kartari tRtIyA ) bhaTTikAvye--VIII. 125. puraH pravezamAzcarya budhvA zAkhAmRgeNa sA / cUDAmaNimabhijJAnaM dadau rAmasya saMmatam // 514 || zAkhAmRgeNa kaLa / puraH / karmaNi SaSThI / pravezam / kRt / bhaTTikAvye-IX. 127. puMsA bhakSyeNa bandhUnAmAtmAnaM rakSituM vadhaH / kSamiSyate dazAsyena katyeyaM tava durmatiH // 515 // puMsA rAmeNa / kartari tRtIyA / bandhUnAM kharAdInAm / karmaNi SaSThI / vadhaH / kRt / vA0 / strIpratyayayorakAkArayo yaM niyamaH / ( 1513.) bhedikA bibhitsA vA rudrasya jagataH / vA0 / zeSe vibhASA / ( 1513.) strIpratyaya ityeke / vicitrA jagataH kRtiharehariNA vA / kecidavizeSeNa vibhASAmicchanti / zabdAnAmanuzAsanamAcAryaNAcArthasya vA / anavarAghave-II. 50. tejomayaM tamomayamanyatarasyAM tadeva dikcakram / kimapi vicitrA dhAtrA sRSTiriya bhuvanakozasya // 516 / / bhuvanakozasya brahmANDasya / karmaNi SaSThI / dhAtrA / vaibhASikI kartari tRtIyA / sRSTiH / striyAM ktin / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 pANinisUtranyAkhyA naiSadhe--II. 61. athavA bhavataH pravartanA na kathaM piSTamiyaM pinaSTi naH / svata eva satAM parArthatA grahaNAnAM hi yathA yathArthatA / / 51718 pravartanA preraNA / NyAsabanyo yuc / kRti striyAm AkArAntaH pravartanAzabdaH / ato nAyaM niyamaH / no'smAkam / kartari SaSThI / bhavataH / karmaNi pAThI / anavarAghave--- 1. 10. tamRSi manuSyalokapravezavizrAprazAkhina vAcAm / suralokAdavatAramAntarakSedacchidaM vande / / 518 11 zabdAnAmanuzAsanamAcAryeNyAcAryasya vetivat bAcAmiti kartari vaibhASikI SaSThayastu / manuSyalokasyeti karmaNi SaSThI ! pravezaH / kRt / atra samAsaH kRtaH / 'karmaNi ca ' (sU. '708) iti sUtre yA karmaNi SaSThI vihitA tasyAH SaSThayAH samAsaniSedhAt / campUrAmAyaNe-V, 25. upannavRkSasya parokSabhAvAdu petya pRthvI suciraM luThantyAH / naktaMcarastrImukhakarzitAyAH sItAlatAyAstrijaTA jaTAbhUt / / 6- 15 ! sItAlatAvAstrijaTA jaTAbhUt / sItAlatAyAH / SaSThI / naiSadhe---III. 69. nRpeNa pANigrahago spRheti nalaM manaH kAmayate mameti / AzleSi na zleSakaverbhavatyAH zlokadvayArthaH sudhiyA mayA kim / / 520 / / bhavatyAstava sambandhi / nRpeNa kA / pANigrahaNa pANipIDanam / ubhayaprAptI karmaNi vivakSitAyAH SaSThayAH 'karmaNi ca' (su.708) iti niSedhe'pi zeSe paSThIsamAsa iti vyAkhyAtam / samAsAtpUrvaM 'ubhayaprAptau karmaNI ti karmaNi SaSThayAM samAsakAle zetre SaSThI katham / tasmAt nRpeNeti kartari tRtIyA / bhavatyAH iti karmaNi sssstthii| pANigrahaNaM vivAhaH kRt iti manye / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 625 / ktasya ca vartamAne / (2. 3. 67) vartamAnArthasya ktasya yoge SaSThI syAt / 'na loka' (sU. 627 ) iti niSedhasyApavAdaH / 'matibuddhi' (sU. 3089) iti vartamAne ktaH / 'ktena ca' (sU. 706 ) iti ktena SaSThI na samasyate / asminneva granthe zlo0 514. rAmasya saMmataM rAmeNa saMmanyamAnam / mAdhe-XV. 14. yadapUpujastvamiha pArtha murajitamapUjitaM satAm / prema vilasati mahattadaho dayitaM janaH khalu guNIti manyate // 521 // satAmapUjitaM sadbhirapUjyamAnam / mAdhe-XVI 15. vijitakrudhamIkSatAmasau mahatAM tvAM mahitaM mahIbhRtAm / asakRjitasayata puro muditaH sapramadaM mahIpatiH // 522 // mahIbhRtAM mahitaM pUjyamAnam / kirAtArjunIye----XI. 42. na jJAtaM tAta yanasya paurvAparyamamuSya te / zAsituM yena mAM dharma munibhistulyamicchasi // 523 // te na jJAtam / tvayA na jJAyate / kirAtArjunIye---XII. 31. kimupekSase kathaya nAtha na tava viditaM na kiMcana / 17 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA trAtumalamabhayadAhasi na stvayi mAsma zAsati bhavatparAbhavaH / / 524 // taka na viditaM tvayAjJAyamAnam / raghuvaMze-II. 16. tAM devatApitratithikriyArthA manvagyayau madhyamalokapAlaH / babhau ca sA tena satAM matena zraddhava sAkSAdvidhinopapannA // 525 / / satA matena sadbhiH saMmanyamAnena / asminnava granthe zlo0 479. bhavatAM viditaseva bhavadbhiAyamAnameva / mAghe-XV. 46. vihitaM mayAdya sadasIda mapamRSitamacyutAcanam / yasma namayatu sa cApamayaM caraNaH kRtaH zirasi sarvabhUbhRtAm / / 526 / / yasyApamRSitamatitikSitamasoDhamityarthaH / mRSa titikSAyAmiti dhAtoH karmaNi ktaH / upasargavazAdviparItArthatA / cakArAdvartamAnArthatA / SaSThI / 626 / adhikaraNavAcinazca / (2. 3. 67) ktasya yoge SaSThI syAt / idameSAmAsitaM zayitaM gataM bhuktaM vA / 'kto'dhi. karaNe ca dhrauvyagatipratyavasAnArthebhyaH' (sU. 3087 ) ityadhikaraNe ktaH / 'adhikaraNavAcinA ca' (sU. 707 ) iti ktena SaSThI na smsyte| napumake bhAva upasaMkhyAnam iti SaSThI zeSatvavivakSAyAm / bhaTTikAvye VII. 105. nikuJja tasya vartitvA ramye prakSveditAH param / maNiratnAdhizayitaM pratyudaikSanta toyadhim // 527 / / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAskImakaraNa adhizerate'tretyadhizayitamadhiSThAnam ityuktau maNiratrAdhizayitamiti samAsazcintyaH / tasmAt 'adhizIthAsAM karma' (sU. 542) iti sakarmakatvAt adhizayitaH iti karmaNi ktaH vaktavyaH, mRgAdhyAsitazADulAnItivat / bhaTTikAvye-VIII. 126. rAmasva zayitaM bhuktaM jalpita hasitaM sthitam / prakrAntaM ca muhuH pRSTvA hanUmantai vyasarjayat // 528 / / zete'sminniti zayitaM zavanasthAnam / dhrauvye'dhikaraNe ktaH / bhuGkte'sminniti bhuktaM bhojanasthAnam / pratyavasAnArthe'dhikaraNe ktaH / tiSThatyasminniti sthitaM nivAsasthAnam / dhrauvye'dhikaraNe ktaH / prakrAmatyasminniti prakrAntaM cakamaNasthAnam / gatyAmadhikaraNe ktaH / etadyoge rAmasyeti sssstthii| jalpitam / hasitam / napuMsake bhAve ktH| etadyoge napuMsake bhAva iti zeSe sssstthii| mukundasyAsitamidamidaM yAtaM ramApateH / bhuktametadanantasyetyUcurgopyo didRkSavaH / / bhAve ktapratyayavat adhikaraNe ktapratyayo'pi napuMsakam / 627 / na lokAvyayaniSThAkhalayatanAm / ( 2. 3. 69) eSAM prayoge SaSThI na syAt / lAdezaH - kurvan kurvANo vA sRSTiM hariH / u: - hari dinuH, alaGkariSNurvA / uka - daityAndhAtuko hariH / __vA0 / kameraniSedhaH / (1519.) lakSmyAH kAmuko hriH| avyayam - jagatsRSTvA / sukhaM kartum / niSThA - viSNunA hatA daityAH, daityAnhatavAnviSNuH / khalAH - ISatkaraH prapaJco hariNA / tRn iti pratyAhAraH / zatRzAnacAviti tRzabdAdArabhya tRno A nakArAt / zAnan - soma pavamAnaH / cAnaz - AtmAnaM maNDayamAnaH / zatR - vedamadhIyan / tRn - kartA lokAn / vA0 / dviSaH zaturvA / ( 1522.) murasya muraM vA dviSan / sarvo'yaM kArakaSaSThayAH pratiSedhaH / zeSe SaSThI tu syAdeva / brAhmaNasya kurvan / narakasya jiSNuH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 446. asau hanUmAn dadhadabhijJAnam / laprayoga pratiSedhAdvitIyA / la iti zAnannAdayo gRhItAH / dAruNa karma cikiirssuH| ukAraprazleSAtSaSThayAH pratiSedhaH / bharturantikaM gAyuko'pi gamanazIlo'pi / ukaprayoge SaSThyAH pratiSedhaH / bhaTTikAvye-VIII. 128. kRtvA karma yathoddiSTaM pUrvakAryAvirodhi yaH / karotyabhyadhikaM kRtyaM tamAhurdatamutamam // 529 | kRtvetyavyayaprayoge SaSThayAH pratiSedhaH / bhaTTikAvye-VIII. 129. vaidehI dRSTavAn karma kRtvAnyairapi duSkaram / yazo yAsyAmyupAdAtA vArtAmAkhyAyakaH prabhoH // 530 / / ahamadya vaidehIM dRSTavAn / niSThAprayoge pratiSedhaH / anyairapi duSkaram / khalpayoge pratiSedhaH / yaza upaadaataa| tRnnantaprayoge pratiSedhaH / naiSadhe-II. 6. dadhato bahuzaivalakSmatA dhRtarudrAkSamadhuvrataM khagaH / sanalasya yayau kara punaH sarasaH kokanadabhramAdiva // 531 // bahuzaivalakSmatAM dadhataH / laTaH zatRpratyayaH / laprayoge pratiSedhaH / asminneva granthe zlo0 327. madhyaM dadhAnA / laTaH zAnac / pUrvavatpratiSedhaH / bhaTTikAvye-II. 21. vidyAmathainaM vijayAM jayAM ca rakSogaNaM kSipnumavikSatAtmA / adhyApipadAdhisuto yathAvanighAtayiSyan yudhi yAtudhAnAn // 532 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaamnyjshy 61 yAtudhAnAn nighAtayiSyan / hanteyantAllUTaH zatRpratyayaH / rakSogaNaM kSipnum / vanupratyayaH / laprayogAt knorukArAntatvAtpratiSedhaH / asminnava granthe zlo0 316. bANAndIvyamAnam / 'divaH karma ca' (sU. 562 ) iti karaNasya karmatvam / gadA asyamAnam / zAnavAn ninAnam / cAnaz / laprayoge pratiSedhaH / bhaTTikAvye~VI. 139. ahaM tu zuzruvAnbhrAtrA striyaM bhuktAM kanIyasA / upeyivAnanUcAnairninditastvaM latAmRga / / 533 || striyamupeyivAn / liTaH kasuH / lapayoge pratiSedhaH / asminneva granthe zlo0 50. mAmicchuH / upratyayaH / bhaTTikAvye-I. 20. * sa zuzruvAMstadvacanaM mumoha rAjAsahiSNuH sutaviprayogam / ahaMyunAtha kSitipaH zubhaMyu rUce vacastApasakuJjareNa / / 534 // vacanaM zuzruvAn / liTaH kvapuH / laprayogAtpatiSedhaH / sutaviprayogamasahiSNuH / ukArAntatvAtpatiSedhaH / asminneva granthe zlo0 352. bhrAmaraM dhayatIti dhArum / dheTo ruH / bhaTTikAvye-~I. 19. Akhyanmunistasya ziva samAdhe vighnanti rakSAMsi vane krtuustu| tAni dviSadvIyanirAkariSNu stRNeDhu rAmaH saha lakSmaNena // 535 / / dviSatAM vIrya nirAkariSNuH / iSNuca / dvitIyA iti yogavibhAgAtsamAsaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 campUbhArate - 1. 20. vezantapaGkavihRtervinivRtya sadyaH pratyudyatAM dhvaniSu matsariNAM hayasya / bhUdAra eva vanapotravatAmatAnI pANinisUtaMvyAlyA dArazabdamasahiSNurivAntameSAm || 536 || iSNuc / asminneva granthe zlo0 134. rambhAM taruM paraM jiSNuH kimu / manuH / campUbhArate - V. 79. dInadhIH sa tapasA himazaile ervi puraharAdUgRhayAloH / Adade varamatho vijayau dvA vantareNa yudhi pANDavarodham // 587 || pathaM gRhayAloH / Aluca / asminneva granthe zlo0 77. dandazUkAn rAkSasAn / jighAMsI / upatyayaH / bhaTTikAvye - VII. 24. kAbhirAvRtastrIbhirAzaMsuH kSemamAtmanaH / icchuH prasAdaM praNaman sugrIvaH prAvadannRpam || 588 / / kSemamAzaMsuH prasAdamicchuH / upratyayaH / bhaTTikAvye - II. 37. jagmuH prasAdaM munimAnasAni dyaurvakA puSpacayaM babhUva / nirvyAjamijyA vavRte vacazca bhUyo babhASe muninA kumAraH || 539 || puSpacayaM varpukA / ukaJ / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bhaTTikAvye-- VI. 116. priyaMbhAvukatAM yAtastaM kSipanyojana mRtam / kharge priyaMbhaviSNuzca kRtsnaM zakto'pyabAdhayan / / 540 // mRtaM taM kSipan lAdezaH / priyambhAvukatAM yAtaH / niSThA / bhaTTikAvye-VI. 115. ADhyaGkaraNavikrAnto mahiSasya suradviSaH / priyaGkaraNamindrasya duSkaraM kRtavAn vadham : 541 // vadhaM kRtavAn / niSThA / bhaTTikAvye-VII. 1. tataH kartA banAkampa vavau varSAprabhaJjanaH / nabhaH pUrayitArazca samunnemuH payodharAH / / 542 // vanAkampaM kartA / tatsAdhukArI / tRn / payodharA nabhaHpurayitAraH / pUrvavattRRn / bhaTTikAvye- V. 10. vRtamtvaM pAtresamitaiH khaTArUDhaH pramAdavAn / pAnazauNDaH zriyaM netA nAtyantInatvamunmanAH // 543 // zriyamatyantInatvaM na netA / tRn / bhaTTikAvye-XVIII. 40. dAtuH sthAturdviSAM mUrdhni yaSTastarpayituH pitRn / suddhAbhamavipannasya kiM dazAsyasya zacasi // 544 // pitRn tarpayitA / tRpa tRptau curAdiH / tRn / bhaTTikAvye---X. 15. ghanagirondravilaGghanazAlinA vanagatA vanajAtilocanA / janamatA dadRze janakAtmajA tarumRgeNa tarusthalazAyinI // 545 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA . janena matA pativrateyamityavabuddhA / bhUte niSThAyAM rUpam / kartari tRtIyA / 'kartRkaraNe' (sU. 694) iti samAsaH / vartamAne ktazcet 'ktasya ca vartamAne' (sU. 625) iti SaSThI syAt / 'ktena ca pUjAyAm ' (sU. 706) iti samAsapratiSedhazca syAt / mAghe- VII. 49. uparijatarujAni yAcamAnAM kuzalatayA parirambhalolupo'nyaH / prathitapRthupayodharAM gRhANa khayamiti mugdhavadhUmudAsa doAm // 546 / / tarujAni yAcamAnAm / zAnaca / asminneva granthe zlo0 212. vijayamicchabhiH / upratyayaH / mAghe-XIV. 46. nirguNo'pi bimukho na bhUpate__dardAnazauNDamanasaH puro'bhavat / varSakasya kimapaH kRtonnate ___ rambudasya parihAryamUSaram / / 547 / / apo jalAni varSakasya varSaNazIlasya / ukana / mAdhe-XX. 39. prakRti pratipAdukaizca pAdaiH ___ cakkRpe bhAnumataH punaH prasatum / tamaso'bhibhavAdapAsya mUrchA ___ mudajIvatsahasaiva jIvalokaH // 548 / / prakRti svabhAvaM pratipAdukaiH / ukaJ / mAdhe--XX. 69. savituH paribhAvukairmarIcI. nacirAmyaktamataGgajAbhAbhiH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaahaalu 137 jaladairabhitaH sphuradbhiruccai vidadhe ketanateva dhUmaketoH // 549 // saviturmarIcIn paribhAvukaiH tiraskArakaiH / ukaJ / asminneva granthe zlo0 140. kauveradigbhApamapAsya / avyayaprayogAtpratiSedhaH / Agastya mArgamavatIrNaH / niSThAprayogAtpratiSedhaH / mAdhe--XIV. 76. gacchatApi gaganApramuccakai___ yasya bhuudhrgriiysaadhinnaa| krAntakandhara ivAbalo baliH svargabharturagamatsuvandhatAm // 550 !! gaganAgraM gcchtaa| zatR / bali: vairocaniH svargabharturindrasya / sukhena badhyata iti subandhaH tasya bhAvamtattA tAM agamat / khalpratyayaH / kRdyogalakSaNAyA eva SaSThayA niSedhAtsvargabharturiti zeSe sssstthii| raghuvaMze-I. 72. tasmAnmucye yathA tAta saMvidhAtuM tathArhasi / ikSvAkUNAM durApe'rthe tvadadhIlA hi siddhayaH // 551 // ikSvAkUNAM durApe / khal / zeSe SaSThI / raghuvaMze-XVI. 81. trailokyanAthaprabhavaM prabhAvA skuza dviSAmaGkuzamastravidvAn / mAnonnatenApyabhivandya mUna mUrdhAbhiSiktaM kumudo babhASe // 552 // . astraM vidvAn astravidvAn / SaSThIniSedhAdvitIyA / 'dvitIyAzrita' (sU. 686) ityatra gamyAdInAmupasaMkhyAnAt , dvitIyeti yogavibhAgAdvA samAsaH / campUrAmAyaNe-II. 1. gacchatA dazarathena nirvRti bhUbhujAmasulabhAM bhujAbalAt / 18 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 pANinisUtravyAkhyA mAtulasya nagare yudhAjitaH sthApitau bharatalakSmaNAnujau // 558 nirvatiM gacchatA / zatR / bhUbhujAmasulabhAm / khala / zeSe SaSThI / bhaTTikAvye~-VII. 38. sadodgArasugandhInAM phalAnAmalamAzitAH / utkAreSu ca dhAnyAnAmanabhISTaparigrahAH / / 554 / / phalAnAmAzitAH / Azitazabdasya suhitArthatvAt 'pUraNa ' ( sU. 705 ) ityAdinA SaSThIsamAsapratiSedhaH / etasmAdeva jJApakAkaraNe SaSThI iti mallinAthaH / phalAnAmAzitaH phalAnyAzitaH / mASANAmaznIyAditivat zeSe SaSThI / kRdyogaSaSThayA: prtissedhH| asminneva granthe zlo0 292. agrajasyAnukurvantaH / zeSe SaSThI / naiSadhe-II. 29. sahazI tava zUra sA para jldurgsthmRnnaaljidbhujaa| api mitrajuSAM saroruhAM gRhayAluH karalIlayA zriyaH / / 555 || saroruhAM zriyaH karalIlayA gRhayAluH / Aluc / campUbhArate-V. 29. prArthamAnapadadarzanaM cirA tpazyataH pathi bhavantamagrajam / vismayAmbunidhireSa me'dhunA vIravayaM bhavatApi dustaraH // 556 // khal / bhavatApi dustaraH / bhavatApIti kartari tRtIyA / kirAtArjunIye--II. 2. yadavocata vIkSya mAninI paritaH snehamayena cakSuSA / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaangksngkH api vAgadhipasya durvacaM vacanaM tadvidadhIta vismayam // 557 / / vAgadhipasya bRhaspaterapi durvacaM vaktumazakyam / zeSe SaSThI / bhaTTikAvye-VII. 17. nAvaityApyAyitAraM kiM kamalAni raviM kapiH / dIpitAraM dinArambhe nirastadhvAntasaMcayam / / 558 / / kamalAnyApyAyitAraM sAdhu vardhayantam / tRRn / bhaTTikAvye--VII. 18. atIte varSake kAle pramattaH sthAyuko gRhe / gAmuko dhravamadhvAnaM sugrIvo vAlinA gatam / / 559 // vAlinA gatam / niSThA / adhvAnaM gAmukaH sAdhu gantA / ukaJ / naiSadhe-V. 102. zuddhavaMzajanito'pi guNasya sthAnatAmanubhavannapi zakaH / kSipnurenamRjumAzu apakSa sAyakaM dhanurivAjani vakraH / / 660 / / zakraH enaM nalaM sAyakaM januriva kSipnuH / pratyayaH / vA0 / kameraniSedhaH (1619.) lakSmyAH kAmuko hriH| naiSadhe--1. 108. payonilInAbhramukAmukAvalI radAnanantoragapucchasucchavIn / jalAdharuddhasya taTAntabhUbhido mRNAlajAlasya miSAdvabhAra yaH // 561 // abhrambAH kAmuka iti SaSThIsamAsaH / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtratyAkhyA vA / dviSaH zaturvA / (1522.) vaikalpikaH SaSThIpratiSedhaH / mAghe-II. 1. iyakSamANenAhUtaH pArthenAtha dviSanmuram / abhicaidya pratiSThAsurAsItkAryadvayAkulaH // 562 // muraM dvipan / 628 / akenobhaviSyadAyamaryayoH / (2. 3. 70) bhaviSyatyakasya bhaviSyadAdhamArthenazca yoge SaSThI na syAt / sataH pAlako'vatarati / baja gAmI / zataM dAyI / 'tumunNvulau' ( sU. 3175) iti bhaviSyadarthe Nvul / 'bhaviSyati gamyAdayaH' (sU. 3171) iti bhaviSyadarthe iniH / 'AvazyakAdhamI' (mU. 3311 ) iti giniH / asminneva granthe zlo0 530. prabhorvAtAmAkhyAyakaH / AkhyAsyan / bhaviSyadarthe pvul| asminneva granthe zlo0 384. mitrakAryANi kaarkaaH| kariSyantaH . pUrva. vat l / mAgha-VI. 7. ratipatiprahiteva kRtakrudhaH priyatameSu vadhUranunAyikA / bakulapuSparasAsavapezala dhvaniragAnniragAnmadhupAvaliH // 563 // kRtakrudho vadhUranunAyikAnuneSyantI / pUrvavat pbula / campUbhArate-V. 84. etAni yAcakamiha dvijaveSagUhaM mA labdhakAmamamarAdhipati kRthAstvam / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaainggaa AjJApathAtskhalasi cedaNumAtramasmA dhyo bhaviSyasi sukhena raNe ripUNAm / / 564 ki etAni yAcakaM yAciSyamANam / pUrvavat Nvula / campUbhArate--VI. 21. vimatAnapi tairjitvA vivAsamiva dAyakaH / akSeSvakurutAvRttimavanIndreNa dharmabhUH // 565 / / dharmabhUH vivAsaM dAyaka iva vitariSyamANa iva / pUrvavat pvula / 'ppultRcau' (sU. 2895 ) ityatra tu na SaSThIpratiSedhaH / asminneva granthe zlo0 507. sugrIvastava mukhyasya kArakaH / karmaNi sssstthii| camyUmArate--II. 65. dharmabhUratha sahodaraiH sama dhaumyamadhvani samIkSya vizrutam / prANinAmayamahiMsako'pi san pAdapIDanamamuSya kRptavAn // 566 !! prANinAmayamahiMsako'pi / karmaNi SaSThI / kirAtArjunIye-~-IV. 9. kapolasaMzleSi vilocanatviSA vibhUSayantImavataMsakotpalam / sutena pANDo: kalamasya gopikAM nirIkSya mene zaradaH kRtArthatA // 567 // kalamasya gopikAm / karmaNi SaSThI / mAghe ---II. 98. ye cAnye kAlayavanasAlvaruvima dvamAdayaH / __ tamasvabhAvAste'pyenaM pradoSamanuyAyinaH // 568 // kAlayavanAdaya enaM caidya anuyAyinaH anuyAsyantaH / "bhaviSyati gamyAdayaH' (sU. 8171) iti NiniH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 naiSadhe - VI. 99. sAdhorapi svaH khalu gAmitAdhogamI na tu svagamitaH prayANe / ityAyatI cintayato hRdi dve dvayorudarkaH kimu zarkare na || 569 || sva gamI / svargaM gamiSyati / pUrvavaNNiniH / raghuvaMze - XVII. 8. tadatmasambhavaM rAjye mantrivRddhAH samAdadhuH / smarantaH pazcimAmAjJAM bhartuH saMgrAmayAyinaH || 570 saGgrAmayAyinaH saMgrAmaM yAsyataH / AvazyakArthe NiniH / naiSadhe - V. 92. pANinisUtravyAkhyA dAnapAtramadhamarNamihaika grAhi koTiguNitaM divi dAyi / sAdhureti sukRtaiyadi kartuM pAralaukika kusIdamasIdat // 571 | koTiguNitaM dAyi / Aghamarthe NiniH / 629 / kRtyAnAM kartari vA / (2.3. 71 ) SaSThI vA syAt / mayA mama vA sevyo hariH / kartarIti kim / geyo mANacakaH sAnnAm / ' bhavyageya' (sU. 2894 ) iti kartari yadvidhAnAt anamihitaM karma / bhaTTikAvye - VI. 48. labhyA kathaM nu vaidehI zakyo draSTuM kathaM hariH / kathaM viyogazca gadyametattvayA mama // 672 // f etatsarvaM tvayA mama gadyaM vAcyam / tvayeti kartari tRtIyA / mameti zeSatvavivakSAyAM karmaNi SaSThI / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam bhaTTikAvye--VI. 51. RzyamUke'navadyo'sti paNyabhrAtRvadhaH kapiH / sugrIvo nAma baryo'sau bhavatA cAruvikramaH / / 573 // asau sugrIvo bhavatA varyaH / mitratvenApratibandhaM varaNIya ityarthaH / striyAmasya nipAtanAtyuMsi prayogaH kaveH khAtantryAt / yadvA vArya iti NyadantapAThaH pratyudAharaNArthaH / bhaTrikAvye-VIII. 130. rAkSasendrasya saMrakSyaM mayA lavyamidaM vanam / iti saMcintya sadRza nandanasyAbhanaka kapiH / / 574 || rAkSasendrasya saMrakSyam / vikalpAtkartari sssstthii| idaM vanaM mayA lavyaM chedyam / vikalpAkari tRtIyA / bhaTTikAvye- VI. 57. nAkheyaH sAgaro'pyanyastasya sadbhatyazAlinaH / manyustasya tvayA mAgryo mRjyaH zokazca tena te // 575 // tasya sugrIvasya / kartari sssstthii| anyaH sAgaro'pi naakheyH| api tu khananIya eva / tasya manyuH, tvayA kartari tRtIyA, mAryaH / bhaTTikAvye--IX. 12. mAyAnAmIzvarAste'tha zastrahastA sthaiH kapim / pratyAvavRtire hantu hantavyA mAruteH punaH // 576 // zastrahastA mAruteH, kartari SaSThI / hantavyAH / 630 / tulyArthairatulopamAbhyAM tRtIyAnyatarasyAm / (2. 3. 72) tulyAoMge tRtIyA vA syAtpakSe SaSThI / tulyaH sadRzaH samo vA kRSNasya kRSNena vaa| atulopamAbhyAM kim / tulA upamA vA ( etau sahazavAcinau) kRSNasya nAsti / na tRtIyA / sAdRzye tu tRtIyaiva na SaSThI / asminneva granthe gadeg 508. zrutasya yat sadRzam / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA campUbhArate-XII. 33. digantaraluThatkItiranantakavikuJjaraH / prANaistulyaM sarasvatyAH prANaiSIccampubhAratam // 577 / / sarasvatyAH prANaiH / tRtIyA / tulyaM sadRzam / asminneva granthe zlo0 555. sA damayantI tava, SaSThI, sdRshii| naiSadhe-IV. 21. hRdayadattasaroruhayA tayA ka sagastu viyoganimagnayA / priyadhanuH parirabhya hRdA ratiH kimanumatumazeta citArciSi / / 578 / / tayA damayantyA / tRtIyA / sahaka sadRzI vAstu / asminneva granthe zlo0 574. nandanasya sadRzaM, tena tulyam / asminneva granthe zlo0 111. tasyAH sItAyAH samA na / raghuvaMze-XI. 58. tau sametya samaye sthitAvubhau bhUpatI vrunnvaasvopmau| kanyakAtanayakautukakriyAM svaprabhAvasadRzIM vitenatuH // 579 // varuNavAsavAvupamA yayostau / SaSThI / atulopamAbhyAmiti tRtIyAniSedhaH svaprabhAvasya svaprabhAvena vA sadRzImiti samAsaH / raghuvaMze--II. 9. visRSTapArthAnucarasya tasya ___pAzcadrumAH pAzabhRtA samasya / udIsyAmAsurivonmadAnA mAlokazabda vayasAM virAvaiH // 580 // pAzabhRtA, tRtIyA / smsy| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArasambhave - V. 34. api tvadAvarjita vArisaMbhRtaM pracAlamAsAmanubandhi vIrudhAm / cirojjhitAlaktakapATalena te tulAM yadArohati dantavAsasA // 581 // dantavAsasA / tRtIyA / tulAM sAdRzyam / tulAzabdasya sAdRzyavAcitvAt tadyoge atulopamAbhyAmiti na tRtIyApratiSedhaH / atra sUtre sadRzavAcina eva grahaNAt / campUbhArate - IV. 29. kArakaprakaraNam asminneva granthe zlo. 283. zambhunA, tRtIyA / sphuTopamaM, sphuTamupamA yasya tam | sAdRzyavAcitvAt tRtIyA / rAjJA tulAM sAdRzyam / digdhe santamasaiH sAndrairdizApadizacatvare / sarvAH prajAstadA rAjJA samArukSan dRzA tulAm || 582 / / 631 | caturthI cAziSyAyuSyamadrabhadrakuzalasukhArthahitaiH / (2. 3.73 ) etadarthairyoge caturthI vA syAt, pakSe SaSThI AziSi / AyuSyaM ciraM jIvitaM kRSNAya kRSNasya vA bhUyAt / evaM madraM bhadraM kuzalaM nirAmayaM sukhaM zam arthaH prayojanaM hitaM pathyaM vA bhUyAt / AziSi kim / devadattasyAyuSyamasti / 19 bhaTTikAvye - VIII. 181. rAghavAbhyAM zivaM dUtastayora hamiti bruvan / hito bhanajmi rAmasya kaH kiM brUte'tra rAkSasaH || 588 // rAghavAbhyAM zivamastu | rAmasya hitaH / SaSThIcaturthyo / mAghe-- XVI. 41. 145 kuzalaM khalu tubhyameva ta dvacanaM kRSNa yadabhyadhAmaham / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA upadezaparAH pareSvapi svavinAzAbhimukheSu sAghavaH // 584 || tubhyameva kuzalam / vaikalpikI cturthii| campUrAmAyaNe- V. 26. ga-tadanantaraM samantAtparisAritanayanA janakananayA tasyAM zAkhAyAM zAkhAmRgamudrIkSya duHsvapmabuddhayA cakitahRdayA salakSmaNAya rAmAya bharne bhadramAzaMsamAnA janamimaM durApasvApaM svapnaH kathamApnuyAditi vicinya mAyayA samAyAto nairRta iti buddhyA tasmAnmArutaputrAttatrAsa ! 585. rAmAya caturthI / bhadram / . 632 / AdhAro'dhikaraNam / (1. 4. 45) AdhAro'dhikaraNasaMjJaH syAt / 633 / saptamyadhikaraNe ca / (2. 3. 36) adhikaraNe saptamI syAt / cakArAdrrAntikArthebhya. : asminneva granthe zlo0 270. mayA sAkaM saudhe, saptamI, Assva / asminneva granthe zlo0 444. samudrasya nAnabhyAze / saptamI / raghuvaMze-II. 4. kathaM nu zakyo'nunayo maharServizrANanAdanyAyasvinInAm / imAmanUnAM surabheravehi rudraujasA tu prahRtaM tvayAsyAm // 586 // asyAM sptmii| bhaTTikAvye -V. 42. cirakAloSitaM jINa kITaniSkuSitaM dhanuH / kiM citraM yadi rAmeNa bhagnaM kSatriyakAntike / / 587 / / antike iti sptmii| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam vA0 / tasyenviSayasya karmaNyupasaMkhyAnam / (1485.) adhItI vyAkaraNe / avItamaneneti vigrahe 'iSTAdibhyazca' ( sU. 1888 ) iti kartarIni: 7:1 bhaTTikAvye - XII. 14. zaktaiH suhRdbhiH paridRSTakAyeMrAmnAtibhinItiSu buddhimadbhiH / yuSmadvadhaiH sadhimupAyavidbhiH sidhyanti kAryANi sumantritAni // 588 // nItiSu / karmaNi saptamI / AmnAtibhiH kartarIniH / ! 1 bhaTTikAvye --- III. 52. kRtI zrutI vRddhamaneSu dhImAMstvaM paitRkaM cedvacanaM na kuryA: / vicchidyamAne'pi kule parasya - puMsaH kathaM syAdiha putrakAmyA // 589 || / vRddhamateSu jJAnavRddha cAreSu / karmaNi saptamI / zrutamanena zrutI kRn2amanena kRtI / teSAM zrotAnuSThAtA cetyarthaH / iSTAditvAt kartari iniH / bhaTTikAvye - V. 79. adhvareSvaSTinAM pAtA pUrtI karmasu sarvadA / piturniyogAdrAjatvaM hitvA yo'bhyagamadvanam || 590 || 27 iSTamebhiriti iSTino yajvAnaH / kartarIni / adhvareSu / karmaNi saptamI / pUrtamaneneti pUrtI / pUrvavadiniH / karmasu / pUrvavatsaptamI ! vA0 / sAdhvasAdhuprayoge ca / (1486.) sAdhuH kRSNo mAtari / asAdhurmAtule / vA0 / nimittAtkarmayoge / (1490.) nimittamiha phalam / sImANDakozaH / puSkalako gandhamRgaH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA carmaNi dvIpinaM hanti dantayohanti kuJjaram / kezeSu camarauM hanti sImni puSkalako hataH / / ( iti bhASyam ) raghuvaMza....XIII. 43. eSo'kSamAlAvalaya mRgANAM kaNDUyitAraM kuzasUcilAvam / sabhAjane me bhujamUrdhvabAhuH savyetaraM prAdhvamitaH prayuGkte // 591 il eSa dakSiNaM bhujaM me samAjane saMmAnananimitte / saptamI / 634 / yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam / ( 2. 3. 37) yasya kriyayA kriyAntaraM lakSyate tataH saptamI syAt / goSu duhyamAnAsu gataH / bhaTTikAvye-VIII. 112. asaMprApta dazagrIve praviSTo'hamidaM vanam / tasminpratigate draSTuM tvAmupAkrasyacetitaH // 592 / / dazagrIve'saMprApte sati ahamidaM vana praviSTaH / tasminpratigate sati tvAM draSTamupAkrasi / 635 / SaSThI cAnAdare / ( 3. 3. 38.) anAdare SaSThIsaptamyau staH / rudati rudato vA prAvAjIt / rudantaM putrAdikamanAdRtya sanyastavAnityarthaH / bhaTTikAvye-VIII. 113. tasminvadati ruSTo'pi nAkArSa devi vikramam / avinAzAya kAryasya vicinvAnaH parAparam / / 593 // tasminvadati ruSTo'pi vikramaM nAkArSam / taM tathA vadantamanAdRtya vikrama nAkArSamityarthaH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tthaa naiSadhe-1. 106. latAbalAlAsyakalAgurustara psungndhotkrpshytohrH| asevatA, madhugandhavAriNi paNItalIlAplavano vanAnilaH // 594 / / pazyatoharaH / pazyantamanAdRtya haraH / prasahyApahartetyarthaH / anAdare sssstthii| 'vAgdiga' (sU. 979 ) ityaluk / mAghe--XV. 34. mRgavidviSAmiva yaditthamajani miSatAM pRthAsutaiH / asya vanazuna ivApacitiH paribhAva eSa bhavatAM bhuvo'dhipAH / / 595 / / bhavatAM miSatAM bhavatsu miSatsu / miSato yuSmAnanAdRtyetyarthaH / mAghe-XIII. 46. atiyAti naH satRSa eSa cakSuSo harirityakhidyata nitambinIjanaH / na viveda yaH satatamenamIkSate na vitRSNatAM brajati khalvasAvapi / / 596 / / cakSuSaH satRSaH / cakSuSi satRSi sati / tadanAdRtyetyarthaH / 636 / svAmIzvarAdhipatidAyAdasAkSipratibhUprasUtaizca / (2. 3. 39) etaiH saptabhiyoge SaSThIsaptamyau staH / gavAM goSu vA svAmI / gavAM goSu vA prasUtaH / gA evAnubhavituM jAta ityarthaH / bhaTrikAvye-VIII. 114. vAnareSu kapiH svAmI nareSvadhipateH sakhA / jAto rAmasya sugrIvastato dUto'hamAgataH / / 597 / / vAnareSu svAmI / vAnarANAmIzvaraH / narepadhipateH narANAmindrasya / viklpaatsptmii| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvye - VIII. 115. Izvarasya nizATAnAM vilokya nikhilA purIm / kuzalo'nveSaNasyAhamAyukto dutakarmaNi // 598 / / nizATAnAmIzvarasya nikhilAM purI vilokya / nizATAnAmiti SaSThI ? asminneva granthe zlo0 536. mAyAnAmIzvarAH / SaSThI / bhaTTikAvye-V. 87. nirlaGko vimadaH svAmI dhanAnAM hRlapuSpakaH / adhyAste'ntagiraM yasmAtkastaM nAvaiti kAraNam // 599 / / dhanAnAM svAmI / sssstthii| anagharAghave-III. 25. yagotrasya prathamapuruSastejasAmIzvaro'yaM __ yeSAM dharmapravacanagurubrahmavAdI vasiSThaH / ye vartante tava ca hRdaye suSThusaMbandhayogyA ste rAjAno mama punarasau dAruNaH zurukasetuH / / 600 / / tejasAmIzvaraH / sssstthii| 637 / ayuktakuzalabhyAM cAsevAyAm / (2. 3. 40) AbhyAM yoge SaSThIsaptamyau staH tAtparye'rthe / Ayukto vyApAritaH / AyuktaH kuzalo vA haripUjane haripUjanasya vA / ____ asminneva granthe zlo0 598. anveSaNasya kuzalo'nveSaNe nipuNaH / dUtakarmaNyAyukto vyApRto'ham / SaSThIsaptamyau / 638 / yatazca nirdhAraNam / (2. 3. 41 ) ___ yataH jAtiguNa kriyAsaMjJAbhiH samudAyAdekadezasya pRthakkaraNa nirdhAraNa tataH SaSThIsaptamyau staH / nRNAM nRSu vA brAhmaNaH zreSThaH / gavAM gopu vA kRSNA bahukSIrA / gacchatAM gacchatsu vA dhAvan zIghraH / chAtrANAM chAtreSu vA maitraH paTuH / bhaTTikAvya-VIII.116. darzanIyatamAH pazyan strISu divyAsvapi striyaH / prApto vyAlalamAnvyasyan bhujaGgebhyo'pi rAkSasAn / / 601 / / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 151 strISu madhye darzanIyatamAH / darzanIyatamatvaguNena pRthakkaraNAnnirdhAraNe saptamI / asminneva granthe zlo0 28. sarvatejassu sarvatejasAM madhye jyotiSTamAm / saptamI / raghuvaMze - I. 59 athAtharvanidhestasya vijitAripura : puraH / arthyAmarthapatirvAcamAdade vadatAM varaH / 602 || / vadatAM vaktRRNAM varaH zreSThaH, nirdhAraNe SaSThI / 'na nirdhAraNa ' ( sU. 704 ) iti SaSThIsamAsapratiSedhaH / nirdhAraNe saptamIsamAsastu syAdeva / 639 / paJcamI vibhakte / ( 2. 3.42 ) vibhAgo vibhaktam / nirdhAryamANasya yatra bheda eva tatra paJcamI syAt / mAthurAH pATaliputrakebhya ADhyatarAH / asminneva granthe zlo0 601. bhujaGgebhyo vyAlatamAnhisAn / bhujaGgebhyo rAkSasAnAM vibhAgAtpaJcamI / asminneva granthe zlo0 586 imAM gAM surabheH kAmadhenoranunAmahi / paJcamI / bhaTTikAvye - IV. 14. AtiSThad japansandhyAM prakAntAmAyatIgavam / prAtastarAM patatribhyaH prabuddhaH praNamanyavim || 603 // rAmaH patatribhyaH prAtastarAM prabuddhaH san / patatribhya iti paJcamI / mAghe -- IV. 45. yA na yayau priyamanyavadhUbhya ssAratarAgamanA yatamAnam / tena saha vibharti rastrI sA ratarAgamanAyatamAnam || 604 || anyavadhUbhyaH sArataraM AgamanaM yasyAH sA / paJcamI / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA raghuvaMze-XVIII. 53. pratikRtiracanAbhyo dRtisandarzitAbhyaH samadhikatararUpAH zuddhasantAnakAmaiH / adhivividuramAtyairAhRtAstasya yUnaH prathamaparigRhIte zrIbhuvau rAjakanyAH / / 605 // pratikRtiracanAbhyaH samadhikatararUpAH / paJcamI / anargharAghave--- V. 37. ga-aye prasannojvalAkRtI kAvetau / niyatamAbhyAmekena dAnavanAthakAlokSepanimittena bhavitavyam // 606 // aabhyaameken| 640 / sAdhunipuNAbhyAmarcAyAM saptamyaprateH / ( 2. 3. 43) AbhyAM yoge saptamI syAdarcAyAm / na tu prateH prayoge / mAtari sAdhunipuNo vaa| vA0 / apratyAdibhiriti vaktavyam / ( 1493.) sAdhunipuNo vA mAtaraM prati paryanu vaa| asminneva granthe zlo0 330. rakSovidvatsu sAdhUn / mArayitaSu nipuNAn / 641 / prasitotsukAbhyAM tRtIyA ca / ( 2. 3. 44 ) AbhyAM yoge tRtIyA syAccAtsaptamI / prasita utsuko hariNA harau vA / bhaTTikAvye--VIII. 117. bhavatyAmutsuko rAmaH prasitaH saGgamena te / maghAsu kRtanirvApaH pitRbhyo mAM vyasaJjayat / / 607 / / bhavatyAmutsukaH tvayi utkaNThitaH / te saMgamena prasitaH, saMgatAvAsaktaH / tRtIyAsaptamyau / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArakaprakaraNam 153 mAdhe-~-IX. 2. gatayA puraH prati gavAkSamukha dadhatI ratena bhRzamutsukatAm / muhurantarAlabhuvamastagireH savituzca yoSidamimIta dRzA / / 608 / / ratena bhRzamutsukatAM dadhatI / tRtIyA / bhaTTikAvye-VII. 15. vilokya dyotana candraM lakSmaNa zocano'vadat / pazya dandramaNAn haMsAnaravindasamutsukAn / / 609 // aravindeSu samutsukAn / saptamIti yogavibhAgAtsamAsaH / bhaTTikAvye--V. 24. mAmupAsta didRkSAvAn yASTIkavyAhato hariH / AjJAlAbhotsuko durAtkAkSeNAnAdarekSitaH // 610 / / AjJAlAbhe utsuka iti pUrvavatsamAsaH / bhaTTikAvye-V. 92. aznItapibatIyantI prasitA smarakarmaNi / vazIkRtya dazagrIvaM modasva varamandire / / 611 / / smarakarmaNi prasitA / saptamI / bhaTTikAvye-VI. 3. na jihvayAMcakArAtha sItAmabhyarthaM tarjitaH / nApyUrjA bibharAmAsa vaidehyAM prasito bhRzam / / 612 // vaidehyAM prasitaH / sptmii| 642 / nakSatre ca lupi / (2. 3. 45) 20 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA nakSatre prakRtyarthe yo lupsaMjJayA lupyamAnasya pratyayasyArthastatra vartamAnAttRtIyAsaptamyo sto'dhikrnne| mUlenAvAhayeddevI zravaNena visarjayet / mUle zravaNa iti vA / ' nakSatreNa yuktaH kAlaH' (sU. 204) ityaN / lubabizeSe' (sU. 1205 ) iti lup / 'lupi yuktavadvayaktivacane' (sU. 1294) iti prkRtilinggvcne| asminneva granthe zlo0 607. madhAsu maghayuktakAle / lubantAnnakSatravAcakazabdAdvaikalpikI sptmii| 643 / saptamIpaJcamyau kArakamadhye (2. 3. 7) zaktidvayamadhye yau kAlAdhvAnau tAbhyAmete staH / adhikazabdayoge saptamIpaMcabhyAviSyate / tadasminnadhika' (sU. 1846) iti -- yasmAdadhika ' (sU. 645 ) iti ca sUtranirdezAt / loke lokAdvAdhiko hariH / asminneva granthe zlo0 819. puMsA striya iti kartRkarmakArakamadhyavartitvAt vyahAditi paJcamI / asminneva granthe zlo0 320. tvaM mAmiti kartRkarmakArakamadhyagatatvAnmAsa iti sptmii| 644 / adhirIzvare / (1. 4. 97) khakhAmisambandho'dhiH karmapravacanIyasaMjJaH syAt / 645 / yasmAdadhikaM yasya cezvaravacanaM tatra saptamI / (2. 3. 9) atra karmapravacanIyayukte saptamI syAt / bhaTTikAvye-VIII. 98. adhi rAme parAkrAntamadhikartA sa te kSayam / ityuktA maithilI tUSNImAsAMcakre dazAnanam / / 613 | Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaahaa adhi rAme svAmini, parAkrAntaM parAkramaH / saMvartata iti zeSaH / rAmapazakamayoH svasvAmibhAvasaMbandhe dyotye adheH karmapravacanIyatve dvitIyApavAdena sptmii| upo'dhike ca (sU. 551 ) asminneva granthe zlo0 293. upa zureSu zUrebhyo'dhikaH / sptmii| 646 / vibhASA kRSi / (1. 4. 98 ) asminneva granthe zlo0 613. rAmaste kSayaM nAzaM adhikartA kariSyati saMjJAbhAvapakSe karmaNi dvitIyA / // iti kArakaprakaraNa samAptam // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || atha avyayIbhAvasamAsaprakaraNam || 648 | prAkaDArAtsamAsaH / (2.1.3 ) 649 / saha supA / (2.1.4) 650 | supo dhAtuprAtipadikayoH / (24 71) pUrvaM bhUto bhUtapUrvaH / vA0 / ivena samAso vibhaktayalopazca / ( 1286. 1841 ) jImUtasyeva / raghuvaMze - XVI. 4. athArdharAtre stimitapradIpe zayyAgRhe suptajane prabuddhaH / kuza: pravAsasthakalatraveSA madRSTapUrvI vanitAmapazyat // 614 // pUrvamadRSTA adRSTapUrvA / mAghe - III. 3. mRNAlasUtrA malamantareNa sthitazvalaccAmarayordvayaM saH / bheje'bhitaH pAtukasiddha sindhorabhUtapUrvA rucamamburAzeH // 615 || pUrvamabhUtA abhUtapUrvA / mAghe--I, 46. sa saMcariSNurbhuvanAntareSu yAM yadRcchayAzizriyadAzrayaH zriyaH / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsAraNam akAri tasyai makuTopalaskhalatkaraistrisandhyaM tridazairdize namaH // 616 || anyeSu bhuvaneSu bhuvanAntareSu / asminneva granthe zlo0 28. nikAmaM bhISaNa nikAmabhISaNam / mAghe - I. 50. samutkSipan yaH pRthivIbhRtAM varaM varapradAnasya cakAra zUlinaH / satuSArAdvisuvAsasaMbhrama svayaM grahA zleSasukhena niSkrayam // 617 || svayaMgrahaH / asminneva granthe zlo0 204. vAgarthAvivetyekaM padam / ivena saha nityasamAso vibhaktayalopazca / 651 / avyayIbhAvaH / (2.1.5 ) adhikAro'yam / 652 / avyayaM vibhaktisamIpasamRdvivyRddhayarthAbhAvAtyayAsaMpratizabdaprAdurbhAvapaJcAdyathAnupUrvyayaugapadyasAdRzyasampatti sAkalyAntavacaneSu / (2.1.6 ) mAghe--III, 45. ratau hiyA yatra nizAmya dIpAn jAlAgatAbhyo'dhigRhaM gRhiNyaH / biyurviDAle kSaNa bhISaNAbhyo vaiDUrya kuDyeSu zazidyutibhyaH // 618 // gRheSvadhigRham / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / ambhAvo napuMsakatvaM ca / mAghe--VI. 76. jAtaprItiryA madhureNAnuvanAntaM kAme kAnte sArasikAkAkurutena / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA tatsaMparka prApya purA mohanalIlA kAmekAnte sA rasikA kA kurute na / / 619 // vanAnte'nuvanAntam / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / asminneva granthe zlo0 109. karNe'dhikarNam / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / asminneva granthe zlo0 146. pAdeSu pratipAdam / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / mAghe--- III. 71. lakSmIbhRto'mbhodhitaTAdhivAsAn drumAnasau nIradanIlabhAsaH / latAvadhUsaMprayujo'dhivelaM bahUkRtAn khAniva pazyati sma / / 620 / / velAyAmadhivelam / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / mAdhe--XIII. 11. gatayA nirantaranivAsamadhyuraH parinAbhi nUnamavamucya vArijam / kururAjanirdayanipIDanAbhayA nmukhamadhyarohi muravidviSaH zriyA // 621 // urasi adhyuraH / nAbhyAM parinAbhi / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / asminneva granthe zlo0 441, Atmani adhyAtmama / vibhakta yarthe'vyayIbhAvaH / 'anazva' (sU. 678..) iti samAsAntaSTaca / mAgha--XII. 30. adhyadhvamArUDhavateva kenacit pratIkSamANena jana muhurdhataH / dAkSya hi sadyaH phaladaM yadagrataH zvakhAda dAserayuvA vanAvalIH / / 622 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsaprakaraNam 159 adhvani adhyadhvam / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / ' anazca' (sU. 678) iti samAsAntaSTac / 'nastaddhite' (sU. 679) iti TilopaH / asminneva granthe zlo0 143. upasIma / grAmasImasu / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / samAsAntavidheranityatvAt 'anazceti (sU. 678) samAsAntaSTaca na bhavati / kecitta 'apyanyeSAM kaThinavapuSAM durgame grAmasIni' ityAdau napuMsakaprayogadarzanAt , 'napuMsakAdanyatarasyAm ' (sU. 680) iti vikalpAtsAdhurityAhuH / mAgha---VII. 1. anugiramRtubhirvitAyamAnA____ matha sa vilokayituM vanAntalakSmIm / niragamadamirAddhamAhatAnAM bhavati mahatsu na niSphala: prayAsaH / / 623 // girau anugiram / vibhakta yarthe'vyayIbhAvaH / 'girezca senakasya ' (sU. 683) iti samAsAntaH / asminneva granthe zlo0 599. girAvantargiram / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH 'girezva' (sU. 683) iti samAsAntaSTac / mAdhe-XII. 44. lIlAcalastrIcaraNAruNotpala skhalatulAkoTininAdakomalaH / zaurerupAnUpamapAharanmanaH svanAntarAdunmadasArasAravaH // 624 // anUpA jalapAyadezAsteSAM samIpe upAnUpam / samIpArthe'vyayIbhAvaH / bhaTTikAvye-VI. 106. upAgnayakurutAM sakhyamanyonyasya priyaGkarau / kSemakarANi kAryANi paryAlocayatAM tataH // 625 // ame: samIpe upAni / sAmIpye'vyayIbhAvaH / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye - II. 50. vizaGkaTe vakSasi bANapANiH sampannatAladvayasaH purastAt / bhISmo dhanuSmAnupajAnvara li reti sma rAmaM pathi jAmadagnyaH // 626 || jAnunoH samIpamupajAnu / samIpArthe'vyayIbhAvaH / 1 kirAtArjunIye - VII. 26. sambhogakSamagahanAmathopaga bibhrANAM jvalitamaNIni saikatAni / adhyaSuzcyutakusumAcitAM sahAyA vRtrAreraviralazAdvalAM dharitrIm // 627 || gaGgAyAH samIpe upagaGgam / avyayIbhAvasya napuMsakatvAdbhasvatvam / 1 naiSadhe --- III. 1. AkuJcitAbhyAmatha pakSatibhyAM bhovibhAgAttarasAvatI / nivezadezAtatadhUtapakSaH papAta bhUmApabhaimi haMsaH // 628 // bhaimyAH samIpe upabhaimi / sAmIpye'vyayIbhAvaH / mAghe - VII. 24. zrutipathamadhurANi sArasAnA - manunadi zuzravire rutAni tAbhiH / vidadhati janatAmanaH zaravya vyaghapaTumanmathacApanAdazaGkAm // 629 || nadyAH samIpe anunadi / samIpArthe'vyayIbhAvaH / 'nadIpaurNamAsyA' (sU. 681) iti vikalpAnna Tac / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsAprakaraNam bhAve--XIV. 87. dhanyo'si yasya harireSa samakSa ekA dUrAdapi RtuSu yajvamirijyate yaH / datvAghamalabhavate bhuvaneSu yAva saMsAramaNDalamavApnuhi sAdhuvAdam / / 6300 akSNoH samIpe samakSe / samIpArthe'vyayIbhAvaH / " avyayIbhAve zasta / (lU. 677) ityAdinA samAsAntaH / 'tRtIyAsaptamyobahulam (sU. 658) iti sana ma; bhamabhAvaH / raghuvaMze-XV. 72 tAta zuddhA samadaM naH snuSA te jAtavedasi / daurAtmyAkSasastAM tu nAtratyAH zraddadhuH prajAH / / 681. . akSNoH samIpe samakSam / pUrvavat / alAmbhAvaH / naiSadhe-III. 38. saMgrAmabhUmISu bhavatyarINA mastrairnadImAtRkatAM gtaasu| taddhANadhArApavanAzanAnAM rAjana nIgairasubhiH subhikSam / / 632 in bhikSANAM samRddhiH subhikSam / samRddhAvavyayIbhAvaH / naiSadhe---III. 117. nalena bhAyAH zazinA nizeva tvayA sa bhAyAnizayA zazIva / punaH punastadyugayugvidhAtA svabhyAsamAste nu yuvA yuyukSuH / / 633 !! abhyAsasya samRddhiH svabhyAsam / samRddhAvavyayIbhAvaH / vigatA Rddhi: vyRddhiH / yavanAnAM vyuddhiryavanam / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA asminneva granthe zlo0 322. asaMzayam / saMzayo nAstItyarthaH / arthAbhAve avyayIbhAvaH mAdhe-XVI, 57. pratipakSajidapyasaMzaya ___ yudhi caiyena vijeSyathe bhavAn / asate hi tamo'pahaM muhu .: nanu rAhAhamaharpati tamaH / / / 634 | asaMzayam / saMzayo nAstItyarthaH / arthAbhAve'vyayIbhAvaH / bhaTTikAvye-VII. 64. drudhaNodbhinnakalyANAstarasA tarusaMhatIH / avyAdhyapRcchan kurvANAstAM te'yodhanamuSTayaH // 635 / / vyAdherabhAvo'vyAdhi / anAmayamityarthaH / arthAbhAve'vyayIbhAvaH / naiSadhe-IV. 65. vadanagarbhagataM na nijecchayA zazinamujjhati rAhurasaMzayam / azita eva galatyayamatyaya sakhi vinA galanAlabilAdhvanA // 636 // asaMzayam / arthAbhAve'vyayIbhAvaH / atyayo dhvasaH / himasyAtyayo'tihimam / nidrA saMprati na yujyata ityatinidram / harizabdasya prakAza itihari / mAdhe-IX. 78. anudehamAgatavataH pratimAM pariNAyakasya gurumudvahatA / mukureNa vepathubhRto'tibharAtkathamapyapAti na vadhUkarataH / / 637 / / anudehaM dehasya pazcAt / pazcAdarthe'vyayIbhAvaH / yogyatAvIpsApadArthAnativRttisAdRzyAni yathArthAH / anurUpaM rUpasya yogyamityarthaH / mAghe- VII 15. aviralapurakaH saha vrajantyAH prtipdmektrstnstrupyaaH| . Adi . Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsaprakaraNam ghaTitavighaTita: priyasya vakSa staTabhuvi kandukavibhramaM babhAra / / 638 || pade pade pratipadam / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / naiSadhe--II. 58. pratimAsamasau nizApatiH khaga saMgacchati yadinAdhipam / kimu tIvrataraistataH kare mama dAhAya sa dhairyataskaraiH / / 639 // mAsi mAsi pratimAsam / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / mAdhe--XI. 28. vilulitakamalaughaH kIrNavallIvitAnaH prativanamavadhUtAzeSazAkhiprasUnaH / / kvacidayamanavasthaH sthAsnutAmeti vAyu vadhukusumavimardogandhivezmAntareSu / / 640 // vane vane prativanam / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / mAghe--XI. 34. navanakhapadamaGgaM gopayasyaMzukena sthagayasi punaroSThaM pANinA dantadaSTam / pratidizamaparastrIsaMgazasI visarpan navaparimalagandhaH kena zakyo varItum / / 641 / / dizi dizi pratidizam / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / 'avyayIbhAve zaratmabhRtibhyaH' (sU. 677 ) iti samAsAntaSTac / mAgha--III. 37. yasyAzcaladvAridhivArivIci cchaToccalacchakulAkulena / vapreNa paryantacaroDucakraH sumeruvapro'nvahamanvakAri / / . 642 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA ahanyahanyanvaham / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / 'anazca' (sU. 678) iti samAsAntaH / asminneva granthe .. 486. anukSapam / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / kirAtArjunIye-VIII. 4. dhanAni kAmaM kusumAni bibhrataH / karapraceyAnyapahAya shaakhinH| puro'bhisane surasundarIjanai __ yathottarecchA hi guNeSu kAminaH / / 643 // uttaramuttaraM yathottaram / vIpsArthe'vyayIbhAvaH / kirAtArjunIye--XIV. 58. zivadhvajinyaH pratiyodhamagrataH ___ sphurantamugreSumayUkhamAlinam / tamekadezasthamanekadezagA nidadhyurarka yugapatprajA iva // 644 !! yodhasya yodhasya pratiyodham / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / naiSadhe-II. 85. pratihaTTapazce ghATTajAt pthikaahaandsktusaurbhaiH| kalahAnna dhanAnyadutthitA dadhunApyujjhati bagharakharaH // 645 // pratihaTTapathe pratyApaNapathe / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / 'tRtIyAsaptamyorbahulam ' (sU. 658) iti saptamyA nAmbhAvaH / mAghe---VI. 1. atha riraMsumamuM yugapadgirau kRtythaasvtnsvshriyaa| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsaprakaraNam 165 RtugaNena niSevitumAdadhe bhuvi pada vipadantakRtaM satAm / / 646 / / svatarUnanatikrampa yathAsvatarU / padArthAnativRttyAmavyayIbhAvaH / hareH sAhazya sahari / jyeSThasyAnupUryeNetyanujyeSTham ! cakreNa yugapaditi sacakram / bhaTTikAvye-II. 49. supAtamAsAditasaMmadaM ta dvandArubhiH saMstutamabhyayodhyam / azvIyarAjanyakahAstikADhaya magAtsarAjaM balamadhvanInam / / 647 // saha rAjJA sarAjam / sAkalyavacane yogapadye vAvyayIbhAvaH / 'bhavyayIbhAve cAkAle' (sU. 660) iti sabhAvaH / ' anazca' (sU. 678) iti Taca samAsAntaH / sahazaH sakhyA sasakhi / kSatrANAM sampattiH sakSatram / tRNamapyaparityajya satRNamati / sAkalyenetyarthaH / ante, agnigranthaparyantamadhIte sAmi / 657 / nAvyayIbhAvAdato'mtvapaJcamyAH / (2. 4. 83) adantAdavyayIbhAvAtsupo na luk / tasya tu paMcamI vinA amAdezazca syAt / asminneva granthe zlo0 643. pratiyodham / lugabhAvAmbhAvau / bhaTTikAvye-III. 50. ciraM ruditvA karuNaM sazabda ___ gotrAbhidhAya saritaM sametya / madhyejalAdAghavalakSmaNAbhyAM prataM jalaM vyaJjalamantike'pAm // 648 / / jalasya madhyaM madhyejalam / tasmAjjalamadhyAdityarthaH / tyablope paJcamI / tatra khAtvA nirgatyetyarthaH / 'pAremadhye SaSThyA vA' (sU. 672) ityavyayIbhAvaH / apaMcamyA iti niSedhAnna lugambhAvau / 658 // tRtIyAsaptamyorbahulam / (2. 4. 84) ... Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA adantAdavyayIbhAvAttRtIyAsatamyorbahulamabhAvaH syAt / apadizamapadizena / bhapadizaM apdishe| asminneva granthe zlo0 680. akSNaH samIpe samakSe / saptamI / asminnava granthe zlo0 638. svabhyAsa , bhanyAsasya samRddhau ! nirantarAbhyAsa ityarthaH / saptamyA vaikalpiko'mbhAvaH / bhaTTikAvye~-VII. 14 athopazarade'pazyannauJcAnAM ceSTanaiH kulaiH / utkaNThAvardhanaiH zubhaM svaNairambaraM tatam / / 6492 upazarade zaratsamIpe / vikalpAdamabhAvaH / asminneva granthe zlo0 645. pratihaTTapathe / saptamI / campUbhArate----III. 66. pratinizvasite dIrgha pANinA nAsikA spRzan / bhAvayAmAsa pArtho'yaM prANAyAmasamApanam / / 650 / / nizvasite nizvasite pratinizvasite / vaikalpikI saptamI ! 659 / avyayIbhAvazca / (2. 4. 18) ayaM napuMsakaM syAt / asminnava granthe zlo0 629. upanadi / asminneva anthe zlo0 628 upabhaimi / asminneva granthe zlo0 599. antargiram / asminnava granthe zlo0 627. upagaGgam / 660 / avyayIbhAve cAkAle (6. 3. 81) sahasya saH syAt avyayIbhAve na tu kAle / cakreNa yugapaditi sanakam / hareH sAdRzyaM sahari / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsaprakaraNam masminneva granthe zlo0 647. saha rAjJA sarAjam / sadRzaH sakhyA sasahi / kSatANa sampatiH sakSatram / tRNamapyaparityajya satRNam / agnigranthaparyantamadhIte sAmi / 662 // yAvadavadhAraNe / (2.1.8) ityavyayIbhAvaH / kirAtArjunIye-XIV. 56. samujjhitA yAvadarAti niryatI - sahaiva cApAnmunibANasaMhatiH / prabhA himAMzoriva paMkajAvali ninAya saMkocamumApatezcamUm // 651 // yAvanto'rAtayo yAvadarAti / naiSadhe---V. 9. 'arcanAbhirucitocatarAbhi___ cAru taM sadakRtAtithimindraH / yAvadahakaraNaM kila sAdhoH pratyavAyadhutaye na guNAya / / 652 // yAvadahaM yAvadyuktam / yAvadahasya karaNamiti SaSThItatpuruSaH / mAghe-II. 13. yAvadarthapadAM vAcamevamAdAya mAdhavaH / virarAma mahIyAMsaH prakRtyA mitabhASiNaH / / 653 // yAvAnoM yAvadartham / 665 / vibhASA / (2.1.11) bhadhikAro'yam / 666 / apaparibahirazcavaH paJcamyA / (2.1. 12.) .. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA _ 'apaparI varjane' (sU. 596) etau karmapravacanIyasaMjJako / "paMcamyapAGaparibhiH' (sU. 598) etadyoge paJcamI / tayA paMcamyA vA samAsaH / apaviSNu, apaviSNoH / pariviSNu, pariviSNoH / bahirvanam , bahirvanAt / prAgvanam , prAgvanAt / asminneva anthe zlo0 433. apa nagarAt apanagaram / nagara bajeyitvA / asminneva granthe zlo0 484. udadheH paJcamI / paripari / udadhi varjayitvA 'parevarjane' (sU. 2141) asamAse vetyasamAsapakSe vikalpAd dvivacanam / samAsapakSe tu udadheH pari paryudadhi iti samAsaH syAt / masminneva anthe zlo0 441. bahirvikArebhyo bahirvikAram / masminneva granthe zlo0 424 toraNAdahiH / vikalpAnna samAsaH / asminneva granthe zlo0 421. kalahodayAtmAku / vikalpAtra samAsaH / samAse prAkalahodayam iti syAt / 667 / AGmaryAdAbhividhyoH / (2. 1, 13) tena vineti maryAdA / tena sahetyabhividhiH / 'AmaryAdAvavane / su. 597) iti karmapravacanIyatvam / 'paJcamyapAGparibhiH' (sU. 598) / etayoge paJcamI / etayA paMcamyA vA samasyate / Amukti AmukteH saMsAraH, maryAdAyAm : abhividhau tu AbAlamAbAlebhyo hribhktiH| asminneva granthe zlo0 603. tiSThadguH "tiSThadupabhRtInti ca / sU. 1 ) ityavyayIbhAvanipAtanAtsAdhuH / tatparyantamAtiSTad / punaravyayIbhAvaH / campUbhArate-I. 32. gAtraM na kevalamazeSabudhopalAlya golaM ca tatrabhavataH kumudaikabandhoH / ApANDu vartata iti sphuTamadya manye yasmAtprajAM na labhase yaduvIrakanye / / 654 || A pANDo: ApANDu / pANDuparyantam / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raghuvaMze - I. 91. ityA prasAdAdasyAstvaM paricaryA bhava / avinnamastu te stheyAH piteva dhuriputriNAm || 8551 prasAdAtprasAdaparyantam / vaibhASikatvAnna samAsaH / mAghe -- XVIII 17. avyayIbhAvasamAsaprakaraNam AdhAvantaH saMmukhaM ghAritAnAmanyeranye tIkSNa kaukSeyANAm / vakSaH pIThairA tsarorAtmanaiva krodhenAnyAH prAvizan puSkarANi // | 656 || A tsorAnuSTeH / vikalpAdasamAsaH ! asminneva grantha ilo0 484. A dyulokAt / vikalpAdasamAsaH / raghuvaMzakhubI - I.. 22 so'hamAjanmazuddhAnAmA phalodayakarmaNAm / Asamudra kSitIzAnAmAnAkarathavartmanAm || 657 || A janmanaH Ajanma | Ajanme vA / 'napuMsakAdanyatarasyAm ' ( sU. 680 ) iti vaikalpikaSTa / A phalodayAt Aphalodayam / A samudAdAsamudram / A nAkAdAnAkam / 668, lakSaNenAbhipratI Abhimukhye / (2.1.14 ) mAghe - I, 18. lakSaNatthaMbhUtAkhyAna ' ( sU. 552 ) abhirabhAge' (sU. 553 ) ityatra pratiparyanataH abhiH eteSAM madhye lakSaNabhUtau abhipratI Abhimukhye tyeye vA samasyete / Abhyami amimabhi / pratyabhi abhi prati / 169 atha prayatnonnamitAnamatpharNe ghRte kathaMcitphaNinAM gaNairaghaH / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA nyathAvivAtAmabhidevakIsutaM sutena dhAtuzcaraNau bhuvastale / / 658 / / abhidevakIsutam ityavyayIbhAvaH / asamAsapakSe 'karmapravacanIyayukte dvitIyA / (sU. 548) iti dvitIyA / devakIstutamabhi / iti padadvayam / / aminneva anthe zlo0 562. abhicaidyam / avyayIbhAvasamAsaH 3 caivamami ityasamAso vaa| asminneva granthe zlo0 60. abhinabhaH / avyayIbhAvasamAsaH / namo'mi ityasamAso vaa| mAghe -VIII. 1. mAyAlAdalaghutarastanaiH stanadbhiH zrAntAnAmavikacalocanAravindaiH / abhyambhaH kathamapi yoSitAM samUhai stairu/nihitacalatpadaM pracele // 659 // asyambhaH / avyayIbhAvasamAsaH / ambho'bhi ityasamAso vA / mAghe-XIII. 45. nijasaurabhanamitabhaMgapakSati vyajanAnilakSapitadharmavAriNA / abhizauri kAcidanimeSadRSTinA puradevateva vapuSA vyabhAvyata !! 660 / / abhizauri / zaurerabhimukham / avyayIbhAvasamAsaH / mAdhe--XV. 28. . abhizatru saMyati kadAci davihitaparAkramo'pi yat / vyoni kathamapi cakartha pada vyapadizyase jagati vikramItyataH // 661 // abhizanu zatrumami / avyayIbhAvasamAsaH / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsaprakaraNam asminneva granthe zlo0 202. prANezAnabhi / asamAsaH / mAghe - I. 24. nidAghadhAmAnamivAtidIdhitiM mudA vikAsa munimabhyupeyuSI / vilocane vizradadhizritazriNI sa puNDarIkAkSa iti sphuTo'bhavat || 662 || munimabhi / munimabhilakSya / abheH karmapravacanIyasaMjJA / tudyoge dvitIyA / - asamAsaH / samAse abhimuni iti syAt / mAghe - VII, 32. bhAvasamAsaH / priyamabhi kusumodyatasya bAhonavanakhamaNDanacAru mUlamanyA / muhuritarakarAhitena pIna stanataTarodhi tirodadha'zukena // 668 || priyaafe | priyasya / amerakSaNArthe karmapravacanIyatvam / tadyoge dvitIyA asminneva granthe iko0 647. abhyayodhyam / ayodhyAmasi | anyayI asminneva pranthe zlo = 232 pratyanilam / anilAbhimukham / pratyanilamiti vyayIbhAvasamAsaH / anila pratItyasamAso vA / d w w asminneva anthe lo0 299 bhavantamabhi / bhavantaM lakSIkRtya / abheH karmapravacanIyatvAttadyoge dvitIyA / mAghe - V. 41. pratyanyadanti nizitAGkuzadUrabhinnaniryANaniryadassRja caliMta niSAdI | roddhuM mahebhamaparibraDhimAnamAgA dAkAntato na vazameti mahAnparasya || 664 || Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 pANinissUnavyAkhyA pratyanyadanti / anyadantina prati / pratigajAbhimukhagityarthaH / avmyiibhaavsmaasH| mAdhe--VIII 5. niyantI dRzamayarA nidhAya pUrNa mUrtena praNayarasena vAriNeva / kandarpapravaNamanAH sastrIsisikSA lakSyega pratiyugamaJjaliM cakAra / / 685 pratiyuvaM yuvAna prati / avyayIbhAvasamAsaH / " anazca' (syU. 678) iti samAsAntaH / asminneva granthe zlo. 298. zriyaM prati / asamAsaH ! mAghe-IX. 11. abhitigmarazmi ciramAviramA davadhAnavinnamanimeSatayA / vigalanmadhuvratakulAzrujalaM nyamimIladabjanayanaM nalinI / / 666 / / abhitigmarazmi / sUryAbhimukham / avyayIbhAvasamAsaH / asminneva granthe zlo0 296. pratyamitramamitraM prati / avyayIbhAvasamAsaH / dvitIyA vaa| 669 / anuryatsamayA / (2. 1. 15) lakSmaNabhUto'nuH samasyate sAmIpye dyotye / anuvanamazanirgataH / vanasya samIpa gata ityarthaH / raghuvaMze--XIII. 35. matrAnugodaM mRgayAnivRtta staraGgavAtena viniitkhedH| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayAnAvasamAsaprakaraNam rahastyadutsaGganiejNamUrcA smarAmi vAnIragRheSu sutaH / / 667 !! godA godAvarI / tasyAH sanIpe'nugodam / avyayIbhAvasanAsA ! raghuvaMze-XIII. 49. ayaM sujAto'nugiraM tamAla: pravAlamAdAya sugandhi yasya / yavAGkurApANDukapolazobhI mayAvataMsaH parikalpitaste !! 668 // gireH samIpe'nugiram / avyayIbhAvasamAsaH / girezca lenakasya (sU. 683) iti samAsAntaSTaca / meghasaMdeze-I. 50. tasmAdgaccheranukanakhalaM zailarAjAvatIrNA ___ jahoH kanyAM sagaratanayasvargasopAnapaGktim / gaurIvaktrabhRkuTiracanA yA vihasyeva phenaiH zambhoH kezagrahaNamakarodigdulamormihastA / / 669 !! kanakhalasyAdreH samIpe / anukanakhalam / avyayIbhAvasamAsaH / mAghe-V. 13. bibhrANayA bahalyAvakrapaGkapiGga picchAvacUDamanumAdhavadhAma jagmuH / caJcvagradaSTacaTulAhipatAkayAnye svAvAsabhAgamuragAzanaketuyaSTayA // 670 / mAdhavadhAnaH samIpe'numAdhavadhAma / 'napuMsakAdanyatarasyAm / (sU. 680) iti vaikalpikaH samAsAntaH / 670 / yasya coyAmaH / (2.1.16) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA nuH samasyate so'vyayIbhAvaH / anuganaM vArANasI / gAyoMpalakSitetyarthaH / lakSaNe parerna samAsaH / vRkSaM pari lakSIkRtya / itthaMbhUtAkhyAnAdI abhipratiparyanUnAM sarveSAM na samAsaH / 174 asminneva granthe ilo0 298. sadvRttAnanu sAvRti durvRto duSTacaritra: san / anoditthaMbhUtAkhyAne karmapravacanIyatvam / ato na samAH / pari strIM zrIM hrIM prati / parebIpsAyAM karmapravacanIyatvam / ato na samAsaH / ' anugavamAyAme ' (sU. 951 ) iti nipAnaH | 671 | tiSThadguprabhRtIni ca / (2.1.17 ) etAni nipAtyante / ayamavyayIbhAvaH / tiSThanti gAvo yasminkAle dohAya sa tiSThadu dohanakAlaH / AyatIgavam / iha zatrAdezaH puMvadbhIvAraha: nipAtyate / tiSThadguprabhRtiH 2. 1. samAsAntaka asminneva manthe zlo0 603 tiSThadgu / AyatIgavam / Ayo dohAya gocarAdAgacchantyo gAvo yasmin kAle sa kAla AyatIgavam / 672 | pAremadhye paSTyA vA / (2.1.18 ) . pAramadhyazabdau SaSThayantena saha vA samasyete / padantatvaM cAnayornipAtyate / pa SaSThItatpuruSaH / pAregaGgAdAnaya / gaGgApArAt / madhyegaGgAt / gaGgAmavyAt / mAghe - III. 70. pArejalaM nIranidherapazyan murArirAnIlapalAzarAzIH / vanAvalIrutkalikAsahasra pratikSaNotkUlitazaivalAbhAH 1671 jalAnAM pAre paratIre vArejalam | 'tRtIyAsamayIvahulam (su. 668 ) iti vikalpAtsaptamyA ambhAvaH / campUbhArate - II. 16. pAresindhu prathitamathitaM pratyahaM vardhamAna soDhuM pArthAbhyudayamapaToH khAtmajasyAnurodhAt / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prIto rAjApyanujatanujapremamArge prayA mAturdoSAdiva bahiragAdantarapyandhabhAvam // 672 | avyayIbhAvasamAsaprakaraNam sindhoH pAre pAresindhu | asminneva granthe ilo0 114. madhye samudrasya madhye samudram | adantAtsamudra zabdAdvikalpAtsaptamyA ambhAvaH / bhaTTikAvye - V. 4. 175 hatabandhurjagAmAsau tataH zUrpaNakhA banAt / madhye samudraM laGkAyAM vasantaM rAvaNaM gatim // 678 || madhye samudrasya madhyesamudram / avyayIbhAvasamAsaH / pUrvavadam / asminneva granthe zlo0 648. madhye jalasya madhyejalam / tasmAnmadhyejalAt / apaJcanyA iti niSedhAdam na bhavati / 673 | saMkhyA vaMzyena / (2.1.19 ) . vaMzo dvidhA vidyayA janmanA ca / tatra bhavo vaizyaH / tadvAcinA saha saMkhyA vA samasyate / munI vaMzyau dvimuni / vyAkaraNasya trimuni / 674 | nadIbhizca / (2.1.20 ) nadIbhiH saMkhyA prAgvat / samAhAre cAyamiSyate / saptagaGgam / dviyamunam ! ' saMkhyAyA nadIgodAvarIbhyAM ca ' ( vA. 5047. sU. 948 ) iti sarvasamAsAnto 'c / paJcanadam / saptagodAvaram / anargharAghave - VII. 103. ga-deva ! praNamyatAmayamantraviSayalakSmyAH saptagodAvarahAra kalApaikanAyako bhagavAnbhImezvaraH || 674 | saptAnAM godAvarINAM samAhAraH saptagodAvaram / avyayIbhAvo vA / 1 676 / samAsAntAH / ( 5. 4,68 ) ityadhikRtya / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pANinnisUtravyAkhyA 677 / avyayIbhAve zaratprabhRtibhyaH / (5. 4. 107) zaradAdibhyazca syAtsamAsAnto'vyayIbhAdai / zaradaH samIpamupazaradam / prativipAzana / zaradAdiH ---5, 56. 'pratiparasananubhyo'kSNaH / (ga. sU. 147.) aminneva grantha 10 649. upazarade zaratsamIpa ! samIpArthe'vyayIbhAvaH / samAsAntaH : 'tRtIyAsatamyobehulam / / sU. 658) iti vikalpAimabhAvaH / mAgha-~~XV.. zAcitkIrNA rajobhirdivamanuvidadhe bhinnavaktendulakSmI razrIkAH kAzcidantardiza iva dadhire dAhamuddAntasattvAH / / premurvAtyA ivAnyAH pratidizamaparA bhUmivatkampamApuH prasthAne pArthivAnAmazubhamiti puro bhAvi nAryaH zazaMsuH 11 675 pratidizaM dizi dizi / 'avyayaM vibhakti ' (sU. 652 ) ityAdinA vIpsAyA. satyayIbhAvaH ! zatprabhRtitvAt samAsAntaSTaca / 'lakSaNetthaMbhUtAkhyAna' (sU. 3527 ityAdinA pratesAyAM karmapravacanIyatvAt tadyoge dvitIyA syAt / asminneva granthe zlo. 641. dizi dizi pratidizam / purvavadavyayIbhAvaH / samAsAntaSTaca / prati dizaM iti padadvayaM kRtvA dizaH prati dizidizi : pratevIpsAyAM karmapravacanIyatvAttadyoge dvitIyA syAt / tatra samAso na myAta / mAdhe-IV. 60, iha muhurmuditaiH kalabhai ravaH pratidizaM kriyate kalabhairavaH / sphurati cAnuvana camarIcayaH kanakaratnabhuvAM ca marIcayaH // 676 / pratidizaM pUrvavat / avyayIbhAvaSTaca / asminneva granthe zlo0 630. samakSa eva / akSNaH samIpe eva / samIpArthe avyayIbhAvaH / zaratprabhRtittvAtsamAsAntaSTaca / 'tRtIyAsaptamyobahulam ' (mu. 658) iti saptamyA ambhaav| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsapakaraNam asminneva anthe lo0 631 | akSayoH samIpaM samakSam / samIpArthe'madhIbhAvaH / samAsAntaSTaca / mAdhe-~-III. 82. turagazatAkulasya paritaH paramekaturaGgajanmanaH pramathitabhUbhRtaH pratipathaM mathitasya bhRzaM mahIbhRtA / paricalato. balAnujabalasya puraH satataM dhRtazriya zciravigatazriyo jalanidhezca tadAbhavadantaraM mahat / / 677 || pathi pathi pratipatham / vIpsAyAmavyayIbhAvaH / zaratprabhRtitvAtsamAsAntaeca / 678 / anazca / (5. 4.108) annantAdavyayIbhAvATTac syAt / asminneva granthe zlo0 647. saha rAjJA sarAjam / yogapadye'vyayIbhAvaH / samAsAntaSTaca / ' nastaddhite / (sU. 679 ) iti ttilopH| asminneva anya kSe0 832. adhvani adhyadhvam / vibhaktaya vImA ! adhvanzabdasyAnantatvAsanAsATan : pUrvabahalopaH / | phaal anyj 441, onli tyaaly'e bijy'nsibh: / mAtmannityannantAtsamAsAntaSTac / TiloeH / asminneva anya ko 665. pratiyuvaM yuvAna prati / " lakSaNetthaMbhUtAkhyAna ' (sU. 552) ityAdinA prateH karmapravacanIyatvam / 'karmapravacanIyayukte dvitIyA' (sU. 548 ) iti dvitIyA / ' lakSaNenAbhipratI Amimukhyo (sU. 668) ityavyayIbhAdaH / yuvazabdasAya-tatvAtsamAzAntaSTac / 'nataddhite' (vR. 679) iti TilopaH / ____ asminneva panthe zlo0 672. ahanyahani pratyaham / 'avyaya vibhaktI' (su. 652 ) tyAdinA vIpsAyAmavyayIbhAvaH / ' anazca' (sU. 678 ) iti samAsAntaSTaca / TilopaH / asminneva manthe zlo0 143. sAsIma prAmasImAtu / vibhaktavarthe'vyayIbhAvaH / samAsAntavidheranityatvAtsappAsAntaSTaca na bhavati / kecita 'apyanyeSAM kaThinavapuSAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 pANinisUtravyAkhyA durga grAmasInna' ityAdau napuMsakaprayogadarzanAt ' napuMsakAdanyatarasyAm ' ( sU. 680) iti vikalpATTac netyAhuH / 679 / nastaddhite / ( 6. 4. 144 ) nAntasya bhasya TerlopaH syAt taddhite / uparAjam asminneva granthe zlo0 441. adhyAtmam / asminneva granthe zlo0 647. sarAjam / asminneva granthe zlo0 622. adhyadhvam / asminneva granye zlo0 665 pratiyuvam / asminneva granthe zlo0 672. pratyaham / mAghe - V. 30. AlolapuSkara mukhollasitaira bhIkSNamukSAMcabhUvurabhito vapurambuvarSaiH / khedAyatazvasitaveganirastamugdha mUrdhanyaratnanikarairiva hAstikAni // 678 // mUrdhani bhavA mUrdhanyAH / ' zarIrAvayavAcca ' ( sU. 1430 ) iti yatpratyayaH / 'ye cAbhAvakarmaNoH ' ( sU. 1154 ) iti prakRtibhAvAt ' nastaddhite ' ( sU 679 ) iti TilopAbhAvaH / raghuvaMze -- XVIII. 28. yazobhirAbrahmasabhaM prakAzaH sa brahmabhUyaM gatimAjagAma / brahmiSThamAdhAya nije'dhikAre brahmiSThameva svatanuprasUtam || 679 || atizayena brahmavantaM brahmiSTham / brahmazabdAnmatuvantAdiSThanpratyaye ' vinmatorluk (su. 2020 ) iti matupo luk / ' nastaddhite ' ( sU. 679 ) iti TilopaH / , asminneva granthe zlo0 83. hemno vikAro haimI / 'prANIrajatAdibhyo'J ' (su. 1532 ) ' nastaddhite ' ( sU 679 ) iti TilopaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAyaprakaraNam 680 / napuMsakAdanyatarasyAm / (5. 4.109) annantaM yatkkIbaM tadantAdavyayIbhAvAdRjvA syAt / upacamai upacarbha / asminneva anthe zlo0 642. anyahani anvaham / visAyAmavyayIbhAvaH / vikalpAc / alneiva pranthe zlo0. 148. upasIma / grAmasImAsu / vibhaktayarthe'vyayIbhAvaH / vikalpAna Taca / asminneva anthe zlo0 670. anumAdhavadhAma / ' lakSaNetthaMbhUtAkhyAna' (sU. 552) ityAdinA anolakSaNe karmapravacanIyatvam / karmapravanacanIyayukte dvitIyA ' (sU. 548) iti dvitIyA / ' anuyatsamayA' (su. 669) iti avyayIbhAvasamAsaH / dhAmanzabdasyAnnantatvena napuMsakatvAt vikalpAnna Tac / 681 / nadIpaurNamAsyAgrahAyaNIbhyaH / (5. 4. 110) vA Taca syAt / upanadam upanadi / upapaurNamAsa upapaurNamAsi / upAgrahAyaNaM upAnahAyaNi / asminneva manthe mo0 629. nadyAH samIye upanAdi / samIpArthe'vyayIbhAvaH / ' avyayIbhAvazca ' ( sU. 659.) iti napuMsakatve hasvatvam / vikalpAnna Taca / kirAtArjunIye---VII. 21. utsaGke samaviSame samaM mahAdeH krAntAnAM viyadabhipAtalAghavena / AmUlAdupanadi saikateSu leme sAmagrIkhurapadavI turaGgamANAm / / 680 / / 683 / girezca senakasya / (5. 4. 112) giryantAdavyayIbhAvATTajvA syAt / upagiraM upagiri / bhasminneva granthe zlo0 628. girau anugiram / vibhaktayarthe'jyayIbhAvaH / vikalpAtsamAsAntaH / . Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAcyA asminneva granthe zlo0 668. ' lakSaNelvabhUnAtyAna' (. 552 ) ityAdinA alakSaNe karmapravacanIyatvam / 'karmapravacanAyayukta dvitIyA' (yU. 548) iti dvitIyA / anutsamayA' sU. 659 ) ityasya zrImAnasamAsaH / anugiram / manAmAntaSTaca / amiln iirth muu0 599. khibi ? niy'nshiilaa| samAnAntaSTaca / / / ityavyayIbhAvasamAsaprakaraNa / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nabhara / amsw.wmes 684 / tatpuruSaH / (2. 6. 22) adhikAro'yam / praanbhuvriihe| 685 / dviguzca / (2. 1. 23) " dvigurapi tatpuruSasaMjJaH syAt / 686 / dvitIyA zritAnItapatitayatAtyastagAsApanaiH / ( 2. 1. 24) dvitIyAntaM zritA diziH subantaiH saha vA samasyate / sa tatpuruSaH / kRSNa zritaH kRSNazritaH / duHkhamatIto duHkhAtItaH / vAH / gamyAdInAmupasaMkhyAnan / ( 1247.) grAma gAmI vAmagAmI / anna dubhuH annbubhukssuH| 'bhaviSyati gamyAdayaH / (sU. 3171) ganyAdi:----3.12. madhupipAsuprabhRtI . gamyAdipAThAtsamAma ini vAmanaH / bhaTTikAvye--V. 58. zrutvA visphUjathuprakhyaM ninAda paridevinI / matvA kaSTazritaM rAmaM saumitriM gantumaijit / / 681 || kaSTaM zritaM kaSTazritam / dvitIyAsamAsaH / kirAtArjunIye----XI. 2. munirUpo'nurUpeNa sUnunA dadRze puraH / dApIyasA vayo'tItaH pariklAntaH kilAdhvanA / / 682 // vayo yauvanAdikamatIto vRddhaH / dvitIyAsamAsaH / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtranyAlyA bhAdhe--- II. 75. vizeSaviduSaH zAstra yatabobAhyate puraH / hetuH paricayasthairya vakturguNanikaida sA / / 688 / / vizeSaM vidvAn tasya vizeSaviduSaH / ganyAdipAThAd dvitIyAsamAsaH ! naiSadhe-IV. 100. iti kiyadvacasaiva bhRzaM priyA varapipAsu tadAnanamAzu tat / ajani pAMsulama priyavAgjvalan madanazoSaNabAgahaterikha / / 684 // priyasya nalamyAdharamoSThaM pipAsu pAtumicchu / dvitIyAsamAsaH / asminnava granthe zlo0 228. pApamanu pApAnu / dvitIyeti yogavibhAgAlmamAsaH / 688 6 khaTTA kSepe / (2. 1. 26) asminneva granthe zlo0 543. khaTAmArUDhaH khaTArUDhaH / paratalpagataH / zepe kAntena dvitiiyaasmaasH| 689 / sAmi / (2. 1. 27) sAmikRtam / raghuvaMze-XIX, 16. tasya sAvaraNadRSTasandhayaH kAmyavastuSu naveSu saGginaH / vallabhAmirupasRsya cakrire sAmibhuktaviSayAssamAgamAH // 685|| mAdhe--XIII. 31. abhivIkSya sAmikRtamaNDanaM yatI: kararuddhanIvigaladaMzukAH striyaH / dadhire'ghimitti paTahapratikhanaH sphuTamaTTahAsamiva saudhapatayaH / / 686 It 691 / atyantasaMyoge ca / (2. 1. 29) Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyayIbhAvasamAsaprakaraNam 183 kAlA ityeva / kAlAnanoH (sU. 568) iti dvitIyA / muhUrta sukha muhartasukham / asminneva granthe zlo0 406. varSe bhogyam varSabhogyam / bhaTTikAvye---- IX. 112. na sarvarAlakalyANyaH striyo no ratnabhUmayaH / yaM vinirjitya labhyante kaH kuryAttena vigraham / / 687 / / sarvarAtrAn kalyANyaH sarvarAlakalyANyaH / asminneva granthe zloka 587. cirakAlasupitaM cirakAloSitam / asminneva granthe zlo0 170. kSaNaM lakSyamANAH kSaNalakSyamANAH / mAghe-XX. 46. . zikhipicchakRtadhvajAvacUDa kSaNasAzaGkavivartamAnakAyAH / yamapAzavadAzu bandhanAya nyapata-vRSNigaNeSu lelihAnAH / / 688 / / kSaNa sAzaGkAH kssnnsaashngkaaH| campUbhArate-I. 9. zAlInatAmavigaNayya sakhIsamAje pazcAtkRtasya kamituH praNayaprakopAt / mugdhAH samIkSya mukurAyitaratnabhittau chAyAM kSaNAnutapanaM zamayanti yasyAm // 689 // kSaNamanutapanaM kSaNAnutapanam / 693 / pUrvasadRzasamonArthakalahanipuNamizrazlakSNaiH / (2.1. 31) tRtIyAntametaiH prAgvat / mAsena pUrvo mAsapUrvaH / mAtRsadRzaH / pitRsamaH / tulyAY=rityAdinA vihitA yA tRtIyA tadantamityarthaH / UnArthe, mASonaM kArSApaNam / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 pANinisUnavyAkhyA bhASavikalam / vAcA kalaho vAkAlahaH / AcAranipuNaH / guDamizraH / AcAralakSyaH / mizragrahaNe sopasargasyApi grahaNam / guDasaMmizrA dhAnAH / vA avarasyopasakhyAnam / (1256.) mAsenAvaraH mAsAbaraH / bhaTTikAvye-III. 37. zIghrAyamANaiH kakubho'znuvAna janarapanthAnamupetya sRptaiH / zokAdabhUrairapi bhUzvakAsAM __ cakAra nAgendrarathAzvamitraH // 690 | nAgendrarathAzvena mitrairnAgendrarathAzvamitraiH / tRtIyAsamAsaH / 694 / kartRkaraNe kRtA bahulam / (2. 1. 32) katari karaNe ca tRtIyA kRdantena bahulaM prAgvat / hariNA lAto haritrAtaH / nabhinno nkhbhinnH| asminneva anthe lo0 610. bATIrvatragrAhimiH phartRbhiH vyAhataH , kRdantaH / thaassttiikvyaahtH| aminneva anye lo0 545. jona matA jnmtaa| mAgha--X. 90. yoSitAmatitarAM nakhalUna gAtamujvalatayA na khalUnam / . kSobhamAzu hRdayaM nayadUnAM . rAgavRddhimakaronna yahanAm / / 691 // nakhaiH karaNairlana nakhalUnam / 695 / kRtyairadhikArthavacane (2. 1. 33) stutinindAphalakamarthavAdavacanamadhikArthavacanam / tatra kartari karaNe ca tRtIyA kRtyaiH saha prAgvat / vAsacchedya tRNam / kAkapeyA nadI / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tatpuruSasamAsaprakaraNam bhaTTikAvye--V. 14. mAMsAnyoSThAvalopyAni sAvanIyAni devatAH / aznanti rAmAdrakSAMsi bibhyatyaznuvate dizaH / / 692 / / oSThAbhyAmavaloptumattumarhANi oSThAvalopyAni / karaNe tRtIyAsamAsaH / asminneva granthe zlo0 643. kareNa praceyAni karapraceyAni / karaNe tRtiiyaasmaasH| 696 / anena vyajanam / (2. 1. 34) dannA odanaH dadhyodanaH / 697 / bhakSyeNa mizrIkaraNam / ( 2. 1. 35) guDena dhAnA guDadhAnAH / 698 / caturthI tadarthArthavalihitasukharakSitaiH / (2. 1. 36) caturthyantaM vA prAgvat / yUpAya dAru yUpadAru / vA0 / arthena nityasamAso vizeSyaliGgatA ceti vaktavyam / (1278 - 1274) dvijAyAyaM dvijArthaH sUpaH / dvijArthA yvaaguuH| dvijArthaM payaH / bhUtabaliH / gohitam / gosukham / gorakSitam / naiSadhe-I. 137. madarthasandezamRNAlamantharaH priyaH kiyadra iti tyodite / vilokayantyA rudato'tha pakSiNaH priye sa kIdRgbhavitA tava kSaNaH // 693 / / mAmime madarthe / kirAtArjunIye -V.7. dadhatamAkaribhiH karibhiH kSataiH smvtaarsmairsmaistttaiH| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 pANinisUtravyAkhyA vividhakAmahitA mahitAmbhasaH sphuTasarojavanA javanA nadIH // 694 / / vividhebhyaH kAmebhyo'vagAhAdyapabhogebhyo hitA anukUlA vividhakAmahitAH iti samAsaH / 'gatyarthakarmaNi' (sU. 585) iti dvitIyAcaturyo / caturthIti yogvibhaagaatsmaasH| asminneva granthe zlo0 397. vanAya prayANam vanaprayANam / bhaTTikAvye--I. 1. abhUnnapo vibudhasakha: parantapaH zrutAnvito dazaratha ityudAhRtaH / guNairvara bhuvanahitacchalena yaM sanAtanaH pitaramupAgamatvayam // 695 // bhuvanAya hitaM bhuvanahitam / 699 / paMcamI bhayena (2.1. 37) bhItrArthAnAM (sU. 688 ) iti yA paJcamI sA samasyate / corAdbhaya corabhayam / vA / bhayabhItabhItibhIbhiriti vAcyam / ( 1275.) vRkAdbhIto vRkabhItaH / asminneva granthe zlo0 179. alebhayam alibhayam / asminneva granthe zlo0 182. vAridharAravebhyo bhIravo vAridharAravabhIravaH / raghuvaMze--XIV. 23. tenArthivAn lobhaparAGmukhena tena nnatA vighnabhayaM kriyAvAn / tenAsa lokaH pitRmAnvinetrA tenaiva zokApanudena putrI / / 696 // vinnebhyo bhayaM vighnabhayam / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ campUbhArate - III. 21. tatpuruSasamAsaprakaraNam prayANana tadanu khamaulau pArthasya jajJe niyamAbhiSekaH / prAgeva tIrthopagamAtpavitra bampainarendrasya viyogabhIroH // 697 // viyogAdvIruH viyogabhIruH / tasya / puruSaH / 701 / stokAntikadUrArtha kRcchrANi tena / ( 2. 1. 39 ) ' paMcamyAH stokAdibhyaH ' ( sU. 959 ) ityaluk ) stokAnmuktaH / alpAmuktaH / antikAdAgataH / abhyAzAdAgataH / dUrAdAgataH / viprakRSTAdAgataH / kRcchrAdAgataH / mAghe - XVIII. 18. zuddhAH sa na kacitpAvanto dUrAnmuktAH zIghratAM darzayantaH / antaH senaM vidviSAmA vizanto yuktaM cakuH sAyakA vAjitAyAH // 698 // dUrAt muktAH dUrAnmuktAH / raghuvaMze - IV. 52. asahyavikramaH sa dUrAnmuktamudanvatA / nitambamiva medinyAH khastAMzukamaruyat // 699 || 702 / SaSThI / ( 2. 2. 187 8 ) ' SaSThI zeSe ' (sU. 606 ) iti yA SaSThI sA samasyate / rAjJaH puruSo rAja - asminneva granthe zlo0 587. kSatriyakAntike / ' dUrAntikAryaiH SaSThayanyatarasyAm ' ( sU. 611 ) iti SaSThayAM ' SaSThI' (su. 702 ) iti samAsa: / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 703 / yAjakAdibhizca / (2. 2. 9) ebhiH SaSThayantaM samasyate / 'tRjakAbhyAM kartari' (sU. 709) ityasya pratiprasavo'yam / yAjakAdi:-2.10. brAhmaNayAjakaH / devapUjakaH / vA0 / guNAttareNa taralopazceti vaktavyam / ( 3841. ) tarabantaM yadguNavAci tena saha samAsaH / taralopazca / sarveSAM zvetataraH sarvazvetaH / sarveSAM mahattaraH sarvamahAn / vA0 / kRdyogA ca SaSThI samasyata iti vAcyam / ( 1317.) idhmasya vrazcanaH idhmatrazcanaH / asminneva granthe zlo0 550. vargasya bhartA svargabhartA / tasya / payarthabhartRzabdasya yAjakAditvAtsamAsaH / kirAtArjunIye-VII. 1. zrImadbhiH sarathagajaiH surAjanAnAM guptAnAmatha sacivaistrilokamatuH / saMmUrcchannalaghuvimAnarandhrabhinnaH prasthAnaM samabhidadhe mRdaGganAdaH / / 700 // trilokbhrtuH| asminneva granthe zlo0 56. varantIti dharAH pacAyac / payasAM dharAH pyodhraaH| bhaTTikAvye-VII. 110. vilokya saliloccayAnadhisamudrama_lihAna bhramanmakarabhISaNaM samadhigamya coccaiH payaH / gamAgamasahaM drutaM kapivRSAH paripreSayan gajendraguruvikrama tarumRgottamaM mArutim // 701 // sahata iti sahaH / pacAdyac / gamAgamasya sahaH gamAgamasahaH / tam / . bhISaNa nandyAditvAt jyuH| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsapakaraNam asminneva granthe zlo0 512. kusumAnAM , kRdyoge karmaNi SaSThI , utkirantItyutkirAH / kumumotkirAstaiH / bhaTTikAvye -V. 93. mA sma bhUhiNI bhIru gantumutsAhinI bhava / udbhAsinI ca bhUtvA no vakSaHsamardinI bhava / / 702 // vakSAsamardinI / SaSThIsamAsaH / nandigrahItyAde: anupapadAdhikArAt / bhaTTikAvye-- VII. 82. dehavrazcanatuNDAgraM taM vilokyAzubhAkaram / pApagocaramAtmAnamazocana vAnarA muhuH // 703 / / vRzcayate bhidyate'neneti vrazcanam / karaNe lyuT / dehasya vrazcanaM dehatrazcanam / asminneva granthe zlo0 507. kapInAM nandanaH kapinandanaH / nandyAditvAt lyuH| bhaTTikAvye---V. 6. daNDakAmadhyavAtAM yau vIra rakSaHprakANDako / nRbhyAM saMkhye'kRSAtAM to sabhRtyau bhUmivardhanau // 704 // vardhayata iti vardhanau / tyuH / bhUmevadhanau bhUmivadhanauM / bhaTTikAvye-V. 45. zIrSacchedyamato'haM tvAM karomi kSitivadhanam / kArayiSyAmi vA kRtyaM nijighRkSurvanaukasau / / 705 // kSitivardhanamiti kRdyogaSaSThIsamAsaH / asminneva granthe zlo0 206. strIpuMsabhISaNe / 704 / na nirdhAraNe / (2. 2. 10) 'yazca nirdhAraNam ' (sU. 638 ) iti SaSThI na samasyate / saptamIsamAsaH sAdhuH / . . Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye--V. 108 pralaThitamavanau vilokya kRtaM dazabadanaH khacarottamaM prahRSyan / sthavaramadhiruhya bhImadhurya svapuramagAtparigRhya rAmakAntAm // 706 / / khacarAgAmuttama iti SaSThIsamAsasya pratiSedhAt svacareSUtamaH khacarottamaH, tam / mAgha----I. 31. iti bravanta tamuvAca sa vratI navAcyamitya puruSottama tvayA / tvameva sAkSAtkaraNIya ityataH . kimasti kArya guru yoginAmapi || 707 / / puruSeSuttamaH purussottmH| kirAtArjunIye-VII. 20. mAhendra nagamabhitaH kareNuvaryA paryantasthitajaladA divaH patataH / sAdRzyaM nilayananiSprakampapakSa rAjagmurjalanidhizAyibhinagendraH // 708 / / kareNuSu varyAH kareNuvaryAH / asminneva granthe zlo0 602. vadatAM nirdhAraNe SaSThI / varaH zreSThaH / atra samAso na / asminneva granthe zlo0 28. sarvatejaHsu / nirdhAraNe saptamI / jyotiSTamAm / atra samAsa: syAt / asminneva granthe zlo0 601. strISu madhye darzanIyatamAH / samAsaH syAt / 705 / pUraNaguNasuhitArthasadavyayatavyasamAnAdhikaraNena ( 2. 2. 11) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNama 191 pUraNAdyayaiH sadAdibhizva SaSThI na samasyate / pUraNe / satAM SaSThaH / guNe, kAkasya kAryam / anityo'yaM guNena niSedhaH / tena arthagauravam buddhimAndyam ityAdi siddham / suhitArthAstRptyarthAH / suhitArthe karaNe SaSThIvidhAyaka pramANaM nAsti / pUraNa ityetatsUtreNa SaSThIsamAsaniSedhAt karaNe SaSTayanumIyate / phalAnAM suhitaH / karaNe tRtIyAsamAsastu syAdeva / sat, dvijasya kurvankurvANo vA / avyaya, brAhmaNasya kRtvA / kRdavyayameva gRhyate / tena taduparItyAdi siddham / tavya, brAhmaNasya kartavyam / tavyatA tu bhavatyeva / svakartavyam / svare bhedaH / samAnAdhikaraNe, takSakasya sarpasya / raghuvaMze - V. 7. nirvatrtyate yairniyamAbhiSeko yebhyo nibApAJjalayaH pitRNAm / tAnyuJchaSaSTAGkita saikatAni zivAni vastIrthajalAni kaccit // 709 // umchAnAM SaSThaiH SaSThabhAgaiH ucchaSaSThaiH / ' SaSThASTamAbhyAM na ca' (sU. 1996 ) iti bhAgArthe cAdan pratyayaH / ata evApUraNArthatvAdatra SaSThIsamAsapratiSedho na / bhaTTikAvye - I. 6. nirmANadakSasya samIhiteSu sImeva padmAsana kauzalasya | UrdhvasphuradralagabhastibhiryA sthitA vihasyeva puraM maghonaH // 710 // padmAsanakauzalasyetyatra SaSThIsamAsaprativedho na / zuktaH paTaH, paTasya zukla iti guNe guNini ca dRSTAnAM zuklAdizabdAnAmeva niSedhAt / kirAtArjunIye - II. 27. sphuTatA na padairapAkRtA na ca na svIkRtamarthagauravam / racitA pRthagarthatA girAM na ca sAmarthyamapohitaM kacit // 711 // athagauravamiti samAse'pi na doSaH / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 pANinisUtravyAkhyA kirAtArjunIye--VIII. 44. zriyA hasadbhiH kamalAni sasmitai ralaGkRtAmbuH pratimAgataimukhaiH / kRtAnukalyA surarAjayoSitAM prasAdasAphalyamavApa jAhnavI // 712 / / prasAdasya sAphalya prasAdasAphalyam iti SaSThIsamAsaH / arthagauravavat / asminneva granthe zlo0 308. rasasya, karaNe sssstthii| tRptAM / ana samAso na / asminneva granthe zlo0 310. zuddhAntasaMbhogena karaNe tRtIyA / nitAntatRpte shuddhaantsNbhognitaanttte| tRtIyAsamAsaH sAdhuH / apAM, karaNe SaSThI / tRptAya / atra samAso na / campUbhArate-VI. 9. pituH sakhAyaM paripUjyamedhai dine dine tRptimivopanetum / sUdAkRtiH so'pi yayau virATa vRkodaro vRttazarAvapANiH // 713 // edhaistRpti / atra samAsaH syAt / asminneva granthe zlo0 309. jatugRhaiH suhitena tRptena / atra samAsaH syAt / 706 / ktena ca pUjAyAm / (2. 2. 12) matibuddhi (sU. 3089 ) iti sUtreNa vihito yaH ktastadantena 'ktasya ca vartamAne ' (sU. 625 ) iti SaSThI na samasyate / rAjJAM mato buddhaH pUjito vA / rAjapUjita ityAdau tu bhUte tAntena saha tRtIyAntasya samAsaH / raghuvaMze-VIII. 8. ahameva mato mahIpate riti sarvaH prakRtiSvacintayat / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam 193 udheriva nimnagAzate bvabhavannAsya vimAnanA kvacit / / 714 // mahIpatermataH mahIpatinA manyamAnaH / atra samAlo na / asminneva anthe ho0 514. rAmasya saMmataM rAmeNa samanyamAnam na samAsaH / asminneva granthe zlo0 521. satAmapUjitaM sadbhirapUjyamAnam / asminneva granthe lo 522. mahIbhRtAM mahitaM pUjitam / asminneva granthe zlo0 545, janamatA janenAvabuddhA / manu avabodhane ityasya bhUte niSThAyAM rUpam / 'na loka' (sU. 627) iti SaSThIpratiSedhAt kari tRtIyA / "kartRkaraNa ' (sU. 694 ) iti samAsaH ! meghasaMdeze-I. 6. jAtaM vaMze bhuvanavidite puSkalAvartakAnoM __ jAnAmi tvAM prakRtipuruSaM kAmarUpaM maghonaH / tenArthitvaM tvayi vidhivazAd dUrabandhugato'haM ___ yAcyA moghA varamadhiguNe nAdhame labdhakAmA // 715 // bhuvaneSu vidite bhuvanavidite / "niSThA' (sU. 3013 ) iti bhUtArthe ktapratyayaH / vartamAnArthatve SaSThayantatvaniyamaH samAsaniSedhazca syAtAm / 707 / adhikaraNavAcinA ca / ( 2. 2. 13) 'ko'dhikaraNe ca dhrauvyagatipratyavasAnArthebhyaH' (sU. 3087 ) iti adhikaraNe ktaH / tena adhikaraNavAcinazca' (. 626 ) iti yA SaSThI sA na samasyate ! asminneva granthe zlo0 528. rAmasya SaSThI / zete'sminniti sayitaM zayanasthAnam / zeteH dhrauvyArthAdakarmakAparAkhyAdadhikaraNe ktaH / bhukte'sminniti bhuktaM bhojanasthAnam / pratyaksAnAdadhikaraNe taH / tiSThatyasminnili sthitaM . nivAsasthAnan / prauvyArthAdadhikaraNe ktaH / prakrAmati gacchatyamilini prakAntaM camaNasthAnam / gatyarthAdadhikaraNe kaH / sarvatra SaSThIsamAsapratiSedhaH / . 95 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 527. maNiratnAdhizayitam / 'adhizIsthAsA kI' (sU. 542) iti sakarmakatvAnna dhrauvyArthAdadhikaraNe ktaH / adhikaraNe ktazcatyaSThI syAt / sAna samasyeta / kiM tu mRgAdhyAsitazADalAnItivat karmaNi ktaH / atastRtIyAsamAsaH / __708 // kamaNi ca / (2. 2. 14) * ubhayaprAptI karmaNi ' (su. 624) iti yA SaSThI sA na samasyate / AzcaryA gavAM doho'gopena / ___ asminnava granthe zlo0 514. zAkhAmRgeNA kA / puro laGkAnagarasya / karmaNi SaSThI / pravezam / kRt / samAso na / asminneva granthe zlo0 515. puMsA / katairi tRtIyA / bandhUnAm / karmaNi SaSThI / vadhaH / kRt / samAso na / 709 ! tRjakAbhyAM katari / (2. 2. 15) 'cultRcau' (sU. 2895 ) iti karthatajakAbhyAM 'kartRkarmaNoH kRti' (sU. 623 ) iti karmaNi SaSThayA na samAsaH / mAghe-V. 69. dharasyoddhartAsi tvamiti nanu sarvatra jagati pratItastarika mAmatibharamadhaH prApipayiSuH / upAlabdhevoccairgiripatiriti zrIpatimasau calAkrAntaH krIDadviradamathitorvIruharavaiH // 716 / / dharasya / karmaNi SaSThI / uddhartA / kartari tRc / samAso na / asminneva granthe zlo0 507. sakhyasya / karmaNi sssstthii| kArakaH / kartari Nvula / samAso na / maithilyAH siitaayaaH| karmaNi SaSThI / draSTA / kartari tRca / samAso na / 'ghaTAnAM nirmAtustribhuvana vidhAtuzca kalahaH' ityatra tribhuvanasyeti SaSThI zeSe ' ( 606) iti zeSe SaSThI / tasyAH samAsaH / ___asminneva granthe zlo0 32. nijatrinetrAvataratvabodhikAm / zeSe SaSThI smaasH| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tatpuruSasamAsaprakaraNam camyUrAmAyaNe---I. 16. nAgayaNAya nalinAyatalocanAya nAmAvazeSitamahAbalivaibhavAya / nAnAcaracaravidhAyakajanmadeza nAbhIpuTAya puruSAya namaH parasmai / / 717 | nAnAcarAcarANAM vidhAyakaH iti zeSe SaSThIsamAsaH / asminneva granthe zlo0 700. trilokamatuH / asminneva granthe zlo0 550. svargabhartuH / patyarthabhartRzabdasya yAjakAdivAsamAsaH / asminneva granthe zlo0 505, zAIsya bhataH / dhAraNArthabhartRzabdasya na smaasH| mAdhe---XVII. 68. viSaNiNi pratipadamApibatyo hatA ciradyatini samIralakSmaNi ! zanaiHzanairupacitapaGkamArikAH __ payomucaH prayayurapeTavRSTayaH / ! 718 // pngkbhaarikaaH| paGkabharaNAni : kataryakena karmaNi vaSThIsamAsapratiSedhaH / atra tu bhAvArthAkena karmaNi SaSThIsamAsaH / 710 / kartari ca / (2. 2. 16) 'paryAyAha!tpattiSu Nvuca' (sU. 3288) 'dhAtvarthanirdeze vula vaktavyaH (vA 2225, su. 3285) iti bhAvArthAkena kartari SaSThayA na samAsaH / bhAvArthatRdo 'bhAvAt / tRjanuvRttiriha na / asminneva granthe zlo0 505. tava / kartari SaSThI / upazAyikA paryAyazayanam / bhAvArthe Nvuc / ato na samAsaH / ___ asminneva granthe zlo0 718. pAnAM, karmaNi SaSThI / bhArikA bharaNam / bhAvArthe Nvuc ! ataH samAsaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUtravyAkhyA 711 / nitya krIDAjIvikayoH (2. 2. 17) etave rathayorakena nitya SaSThI samasyate / uddAlakapuSpamanikA / krIDAvizeSasthya saMjJA / ' saMjJAyAm / (sU. 3286) iti bhAve Nvula ! bhaTTikAvye--VII. 76. praskandikAmiva prApto dhyAtvA brUte sma jAmbavAn / dhika sAlabhAJchikAprakhyAn viSayAnkalpanArucIna // 719 // sAlamajikA krIDAvizeSaH / 712 / pUrvAparAyarottaramekadezinakAdhikarayoM (2. 2, 2) avayavinA saha pUrvAdayaH samasyante ekatvasaMkhyA viziSTazcedakyavI / SaSThIlamAsAyabAdaH / pUrvaH kAyasya pUrvakAyaH / aparakAyaH / sarvo'pyekadezo'hA samanyate / madhyAhaH / sAyAhaH / bhaTTikAvye-IX. 95. upAsthiSata saMprItAH pUrvAhne roSavAhaNam / rAkSasAH kapimAdAya pati rudhirapAkSiNAm / / 720 // pUrvo'haH pUrvAhnaH / ekadezisamAsaH / 'rAjAhaHsakhibhyaSTaca' (sU. 788) aho'ha etebhya' (sU. 790) ityahAdezaH / ' aho'dandAt ' (su. 791) iti Natvam / mAgha-IX. 4. aparAhnazItalatareNa zanai.. ranilena lolitltaangglye| nilayAya zAkhina ivAhayate ... dadurAkulAH khagakulAni giraH // 721 // aparo'haH aparAhnaH / pUrvavat ekadozisamAsaH, Taca, ahrAdezaH, Natvam / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam 197 mAdhe-XI 6. kSaNAyitavibuddhA, aruyantaH prayogA nudadhimahati rAjye kAvyavadurvigAhe / gahanamapararAtraprAptabuddhipasAdAH __kavaya iva mahIpAzcintayantyarthajAtam // 722 // aparaH rAtrerapararAnAH / ekadezisamAsaH / 'ahasavaikadeza' (sU. 787) ityAdinA samAsAnto'n / ' rAnAhAhAH musi ' (sU. 814) iti custvam / asminneva granthe zlo0 99. pazcimarAtrigocarAt pazcimazvAsa gatrizceti vizeSaNasamAsaH / na tu pazcimaM rAlerityekadezisamAsaH / asminsUtre pazcimazabdAgrahaNAta / ata eka 'ahaH takadeza' (ru. 787 ) ityAdinA na samAsAnno'le / tasyApi pUrvAparAdisUtroktasamAsaviSayatvAt / campUbhArate-IL. 56. nizi jAtu niketavedikAyAM nikaTe suptisukhaM niSevya pArthAn / pathiko'pararAtra jAgarUkaH . pravabhASe giramIdRzIM prasaGgAt / / 728 // aparaH raatrerprraatrH| mAghe--LX. 10. anurAgavantamapi locanayo daghataM vapuH sukhamatApakaram / nirakAsayadravimapetavasu viyadAlyAdaparadiggaNikA / / 724 || aparA ca sA dikveti samAsaH / 713 / ardha napuMsakam / (2. 2. 2) samAMzavAcyardhazabdo nityaM klIve / sa prAgvat / ardha pippalyA avapippali / klIve kim / grAmAdhaH / dravyaikya eva / ardha pippalInAm / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 pANinisUlavyAkhyA kumArasambhave-VII. 28. akhaNDita prema labhasva patyu rityucyate tAmirumA ma namrA / tayA tu tasyAdhazarIramAjA pazcAtkRtAH snigdhajanAziSo'pi ! 72548 ardha zarIrasyArdhazarIram / ekadezisamAsaH raghuvaMze----VL. 78. airAvatAsphAlanavizlathaM yaH saGghaTTayannaGgadamaGgadena / udheyuSaH khAmapi mUrtimaprayA mardhAsanaM gotrabhido'dhitaSThau !! '726 ardhamAsanasyArdhAsanam / ekadezisamAsaH / raghuvaMze--VI, 75. yasminmahIM zAsati mAninInAM nidrA vihArArdhapathe gatAnAm / bAto'pi nAstresayadaMzukAni ko lambayedAharaNAya hastam / / 727 !! argha cAsau panthAzceti vigrahaH / samapravibhAge pramANAbhAvAt naikadezisamAsaH / asminneva anthe zlo0 614, ardhe rAtrerardharAtraH / ekadezisamAsaH / 'ahaHsarva' (sU. 787 ) ityAdinA samAsAnto'c / 'rAbAhAhAH puMsi' (su. 314) iti puMstvam / 714 / dvitIyatRtIyacaturthaturyANyanyatarasyAm / (2. 2. 3) etAnyekadezinA saha prAgvat / dvitIya bhikSAyA dvitIyabhikSA / anyatarasyAgrahaNasAmarthyAt 'pUraNaguNa' (sU. 705) iti niSedha bAdhitvA pakSe SaSThIsamAsaH / bhikSAdvitIyam / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM tatpuruSasamAsaprakaraNam 715 / prAptApanne ca dvitIyayA / ( 2. 2. 4) pakSe dvitIyA zrita' (sU. 686) iti samAsaH / prApto jIvikAM prAsajIvikaH / jIvikAprAptaH / ApannajIvikaH / jIvikApannaH / 717 / saptamI zauNDaiH / (2. 1. 40) saptanyantaM zauNDAdibhiH prAgvadvA / akSeSu zauNDaH akSazauNDaH / adhizabdo'tra paThyate / madhyuttarapadAt ' (sU. 2079) iti khaH / IzvarAdhInaH / zauNDAdiH 2-2. anargharAghave-IV. 37. trailokyatrANazauNDaH sarasijavasatethaH prasUto bhujAbhyAM sa kSatraM nAma varNaH kulizakaThinayoryasya doSNovilInaH / jvAlAjihAlakAlAnalakabalamapabhrAntadevAsurANi vyAtanvAno jaganti jvalati munisyaM pArvatIdharmaputraH // 728 // trailokyanANe zauNDa iti samAsaH / asminneva granthe zlo0 543. pAne zauNDo mataH pAnazauNDaH iti samAsaH / kumArasaMbhave-IV. 10. paralokanavapravAsinaH pratipatsye padavImahaM tava / vidhinA jana eSa vaJcitastvadadhInaM khalu dehinAM sukham // 729 / / tvayi adhInaM tvadadhInam / adhInazabdasya zauNDAditvAtsamAsaH / asminneva granthe zlo0 701. tarumRgottamamiti saptamI iti yogavibhAgAtsamAsaH / asminneva granthe zlo0 610. 'prasitotsukAbhyAM tRtIyA ca' (sU. 641) iti saptamyAM AjJAlAme utsukaH AjJAlAbhotsuka iti saptamI iti yogavibhAgAtsamAsaH / asminneva granthe zlo0 609. aravindeSu samutsukAn aravindasamutsukAn / pUrvavatsaptamIsamAsaH / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye-I. 5. sa puNyakIrtiH zatamanyukalpo mahendralokapratimAM smRddhyaa| adhyAsta sarvatasukhAmayodhyA madhyAsitAM brahmabhiriddhabodhaiH / / 730 sarvartulukhAm / pUrvavat / 718 / siddhazuSkapakabandhaizca / (2.1.41) * etaiH saptamyantaM prAgvat / mAkAzyasiddhaH / AtapazuSka : sthAnIyakaH / ckbndhH| 725 / pAnesamitAdayazca / (2.1.48) ete nipAtyante kSepe / pAtresamitAH ! bhojanasamaya eva maMgatA na tu kAyeM / gehezUraH / gehenardI / AkRtigaNo'yam / pAtresamitAdi:--2. 3.. asminneva anthe zlo0 543. pAnesamitaH bhojanamAnasaMgataiH / kSeye smaasnipaatH| bhaTTikAvye---V. 41. yad henardinamasau zarIrumabhAvayat / kubrahmayajJake rAmo bhavantaM pauruSa na tat // 73111 geha eva nardatIti gehenrdii| bhaTTikAvye-V. 86. rAkSasAnvaTuyajJeSu piNDezUrAnnirastavAn / yadyasau kU mANDUki tavaitAvati kaH smayaH / / 782 piNDezarAnannazUrAn / 726 / pUrvakAlaikasarvajaratpurANanavakevalAH samAnAdhikaraNena (2.1.49) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam vizeSaNaM vizeSyeNa' / sU. 736) iti siddhe yUvanipAtaniyamArtha sUtram / ekazabdasya 'diksakhye saMjJAyAm ' (sU. 727) iti niyamavAdhanArthaM ca / pUrva khAtaH pazcAdanuliptaH snAtAnuliptaH / ekanAthaH / sarvayAjJikAH / jarannaiyAyikAH / purANamImAMsakAH / navapAThakAH / kevalavaiyAkaraNAH / asminnava granthe lo0 522. pUrva jitaH pazcAtsayataH baddhaH jitasaMyataH / pUrvakAleti samAsaH / asminneva granthe zlo0 722. kSaNaM zayitA vibuddhAH kssnnshyitvibuddhaaH| nAtAnulisavat / pUrvakAla iti samAsaH / kirAtArjunIye-IX. 45. savyalIkamavadhIritakhinna prasthita sapadi kopapadena / yoSitaH suhRdiva ma ruNaddhi prANanAthamabhivASpanipAtaH || 733 || avadhIritakhinna 'pUrvakAla ' ( su. 726 ) ityAdinA tatpuruSaH / asminneva granthe zlo0 241, ekanizvAyamekarAzIbhUtam / ekazabdastra 'pUrvakAla' (sU. 726) ityAdinA samAsaH / asminneva granthe zlo0 637. sarvA rAtrayaH sarvarAtrAH / "pUrvakAle" (sU. 736) ityAdinA samAsaH / ' ahaH sarva' (sU. 787) ityAdinA samAsAnto'n / 'rAbAhAhAH pusi' (sU. 814) iti puMstvam / bhASe-XL 18. animiSamavirAmA rAgiNAM sarvarAnaM navanidhuvanalIlAH kautukenAbhivIkSya / idamudavasitAnAmasphuTAlokasapa ayanamiva sanidraM ghUmate daipamarciH / / 734 | sarvarAtam / pUrvavat / 36 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 bhaTTikAvye - V. 101. pANinisUtravyAkhyA dhunvan sarvapathInaM taM vitAnaM pakSayorasauM / mAMsazoNitasandarza tuNDaghAtamayudhyata || 735 || 6 sarvaH panthAH sarvapathaH ' pUrva kAla ' ( sU. 726 ) ityAdinA samAsaH / Rk pUri' ( sU. 940 ) ti samAsAntaH / ' tatsarvAde: ' ( su. 1808 ) iti svaH sarvapathanam / 727 / diksaMkhye saMjJAyAm (2.1.50 ) iti samAsaH / raghuvaMze - XVIII. 31. vaMzasthiti vaMzakareNa tena saMbhAvya bhAvI sa sakhA maghonaH / upaspRzansparza nivRtta lauzyaH tripuSkareSu tridazatvamApa || 736 // triSu puSkareSu tripuSkareSu / mAghe -- XX. 1. mukhamullasitatrirekhamucce rbhidurabhrUyugabhISaNaM dadhAnaH / samitAviti vikramAnamRSyan gatabhIrAhRta cedirAmmurArim // 737 // tisro rekhAH trirekhAH / 728 / taddhitArthottarapadasamAhAre ca / ( 2. 1. 51 ) tatpuruSaH / kumArasaMbhave -- II. 17. purANasya kavestasya caturmukhasamIritA / pravRcirAsIcchandAnAM caritArthA catuSTayI // 788 // .. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam 203 caturbhirmukhaiH samIritA caturmukhasamIritA / taddhitArtha' (sU. 723 ) ityAdinA utarapadasamAsaH / samAhAre caturmukhIti syAt / raghuvaMze--XIII. 20. asau mahendradvipadAnagandhi strimArgagAvIcivimadezItaH / AkAzavAyurdinayauvanotthAn AcAmati svedalavAnmukhe te / / 7390 tribhirmA gacchatIti nimArgagA gaGgA / ' uddhitArtha : (su. 728 ) ityAdinA uttarapadasamAsaH / asminneva granthe zlo0 96. paMcAnAM vaTAnAM samAhAraH pNcvttii| 'uddhitArtha ? (sU. 728) iti tatpuruSaH / . asminneva anthe zlo0 97. saptAnAM sAlAnAM samAhAraH saptasAlI / taddhivArtha' (sU. 728) iti tatpuruSaH / -- saMkhyApUrvo dviguH' (sU. 730) iti dvigusaMjJAyAM dvigo:' (sU. 479) iti DIpa / triSu bhuvaneSu prathitaH tribhuvanaprathitaH / 'taddhitArtha' (su. 728) ityAdinA utarapadasamAsaH / kirAtArjunIye-X. 15. tanumavajitalokasAradhAnI tribhuvanaguptisahAM vilokayantyaH / akyayuramara striyo'sya yatnaM vijayaphale viphalaM tapo'dhikAre / / 740 4 trayANAM bhuvanAnAM samAhArastribhuvanam / 'taddhitArtha' (su. 723 ) ityAdinA samAhArArthe tatpuruSaH / pAtrAditvAtstrItvapratiSedhaH / raghuvaMze-XVIII. 39. taM rAjavIthyAmadhihasti yAnta mAdhoraNAlambitamaprayavezam / par3arSadezIyamapi prabhutvA sprekSanta paurAH pitRgauraveNa // 741 / / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA . : SaDarSANi bhUtaH pdd'rssH| 'taddhitArtha (sU. 728 ) iti samAsaH / " tamadhISTa' (sU. 1744) ityadhikAre 'citavati nityam' (1756) iti saddhitasya luk / . raghuvaMze-VIII. 78. atha tena dazAhataH pare ___ guNazeSAmupadizya sundarIm / viduSA vidhayo maharddhayaH pura evopavane samApitAH // 742 || dazAnAmahAM samAhAro dazAhaH / taddhitArthi' (sU. 728) ityAdinA samAsaH / samAhArasya ekatvAdekavacanam / 'rAjAha ! (sU. 788) ityAdinA Taca / 'rAtrAhAhA' (sU 814) iti puMstvam / tatastasila / . . . asminneva granthe zloka 431. trayANAmahAM samahAra: tryahaH / pUrvavatsamAsaH / ekavacanaM, Taca, puMstvam / vA0 / dvandvatatpuruSayoruttarapade nityasamAlavacanam / ( 1287.) 729 / gorataddhitaluki / (5. 4. 92) go'ntAttatpuruSAc syAt samAsAntaH na taddhinaluki / mAdhe-XVI. 12. vikacotpalacArulocana stava caidhana ghaTAmupeyuSaH / yadupuGgavabandhusauhRdA tvayi pAtA sasuro na vAsavaH / / 743 / / pumAn gauriva puGgavaH / upamitasamAsaH / anena sUtreNa Taca / mAghe-II. 68. .. nizamya tAH zeSagavIrabhidhAtumadhokSajaH / ziSyAya bRhatAM patyuH prastAvamadizaddazA / / 744 || zeSasya gA vAcaH zeSagavI: / Tc / TitvAtniyAM dI / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam - 205 bhaTTikAvye -VII. 28. rAghavasya tataH kArya kArvAnarapuGgavaH / sarvadAnarasainyAnAmAvAgamanamAdizat // 745 !! pumAngauH puGgavaH / vRSabhaH / samAsAntaSTaca / tenopamitasamnAse vAnarapuMgavaH / kumArasaMbhave---VII. 77. romodgamaH prAdurabhUdumAyAH vinnAGguliH puMgavaketurAsIt / vRttistayoH pANisamAgamena sama vibhakteva manobhavasya || 746 11 pumAngauH puGgavaH / Taca / 730 / saMkhyApUrvo dviguH / (2.1.52) 'taddhitArtha ' ( sU. 728 ) ityatroktaH saMkhyApUrvo dviguH syAt / mAdhe- III. 63. snigdhAJjanazyAmaruciH suvRtto vadhvA ivaadhvNsitvrnnkaanteH| vizeSako vA vizizeSa yasyAH zriyaM trilokItilakaH sa eva / / 747 // trayANAM lokAnAM samAhArastrilokI / 'taddhitArtha' (sU. 728) ityAdinA samAsaH / anena sUtreNa dvigusaMjJA / vA / akArAntottarapado dviguH striyAmiSTaH / ( 1556.) . iti strItvam / dvigoriti ddiip| asminneva granthe zlo0 96. paMcAnAM vaTAnAM samAhAraH pNcvttii| ' taddhi tArtha (sU. 728) ityAdinA tatpuruSaH / anena sUtreNa dvigusaMjJA / strItva , bIpa ekavacanam / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtsavyAkhyA 731 / dvigurekavacanam / ( 2, 4. 1) ekavatsvAt / asminneva anya i0 96. paMcavaTI / anenaivaikavacanam / asminneva granthe zlo0 431. trayANAmahAM samAhAraH vyahaH / tatpuruSaH / c / puMstvam ! anena sUtreNa ekavacanam / 733 / pAyANake kutsitaH / (2, 1.54) pApanApitaH / bhaNakakulAlaH / bhaTTikAvye-XIV. 58. na jijIvAsukhI tAtaH prANatA rahitastvayA / mRte'pi tvayi jIvantyAM kiM mayANakabhAryayA / / 748 !! 1934 / upamAnAni sAmAnyavacanaiH (2.1, 55) ghana iva zyAmo vanazyAmaH / sAdhe-IX. 18. patite pataGgamRgarAji nija pratibiMbaroSita hvaambunidhau| atha nAgapRthamalinAni jaga tparitastamAMsi paritastarire / / 749 11 vAgayUthAnIva malinAni nAgayUthamalinAni / asminneva pranthe zlo0 37. nyagrodhavatparimaNDalA nygrodhprimnnddlaa| 735 / upamitaM vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoge / (2.1. 56) puruSavyAghraH / nRsomaH / vyAghrAdiH 2. 4. AkRtigaNaH / raghuvaMze-I. 12. / tadanvaye zuddhimati prasUtaH zuddhimattaraH / dilIpa iti rAjendurinduH kSIranivAviva / / 750 18... rAjA induriva rAjenduH iti samAsaH ! Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam 277 736 / vizeSaNa vizeSyeNa bahulam / ( 2. 1. 57) nIlamutpalaM nIlotpalam / asminneva granthe zlo0 747. snigdhaM ca tadaJjanaM ca snigdhAjanam / 737 / pUrvAparaprathamacaramajaghanyasamAnamadhyamadhyamavIrAzca / (2.1.68) pUrvanipAtaniyamArthamidam / pUrvavaiyAkaraNaH / vA0 / aparasyArdhe pazvabhAvo vaktavyaH / ( 3253.) aparazvAsAvarSazca pshcaadhH| 738 / zreNyAdayaH kRtAdibhiH / ( 2. 1. 59) vA0 / zreNyAdiSu vyarthavacanaM kartavyam / (1296.) azreNayaH zreNayaH kRtAH zreNIkRtAH / zreNyAdiH 2. 5. kRtAdiH 2.6. bhaTTikAvye--V. 80. . . patatrikoSTajuSTAni rakSAMsi bhayade vane / yasya bANanikRttAni zreNIbhUtAni zerate // 761 // . azreNayaH zreNayo bhUtAni zreNIbhUtAni / vyarthAnAmaccyantAnAM anena sUtreNa samAsaH / ccyantAnAM tu 'UryAdi' (sU. 762) iti gatitvAt 'kugati' (sU. 761) iti samAsaH / bhaTTikAvye.-III. 4. prAsthApayatpUgakRtAnkhapoSaM puSTAnprayatnAdRDhagAtrabandhAn / sahemakumbhAnpuruSAnsamantA tpatkASiNastIrthajalArthamAzu // 762 // apUgAH pUgAH kRtAstAn pUgakRtAn / cyarthasamAsaH / 739 / tena naJciziSTenAnaJ / (2. 1. 60) naviziSTena tAntenAnaJ kAntaM samasyate / kRtaM ca tadakRtaM ca kRtAkRtam / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 pANinisUtravyAkhyA jA7 / zAkapArthivAdInAM siddhaye uttarapadalopasyopasaMkhyAnam / (1310) zAkapriyaH pArthivaH zAkapArthivaH / mahikAvye-III. 21. AsiSTa naikatra zucA vyaraMsIt kRtAkRtebhyaH kSitipAlabhAmbhyaH / sa candanozIramRNAladigdhaH zokAminAgAiyunivAsabhUyam || 7530 kRtAni ca tAnyakRtAni ca kRtAkRtAni / asminneva granthe zlodeg 451. kusumapradhAnAstaravaH kusumataravaH / asminneva granthe zlo0 406. chAyApradhAnAstaravaH chAyAtaravaH / / asminneva granthe ilo0 646. yathAvatarusthitA prasavazrIH yathAvata prsvshrii| asminneva granthe zlo0 190, pakkabimbamivAgharoTho yamyAH sA pkraabimbaadhrosstthii| asminneva bhanthe zlo0 620. latA iva vavo latAvAvaH / 740 / sanmahatparamottamotkRSTAH pUjyamAnaiH / (2, 1.61) sadvaidyaH / vakSyamANena mahata AkAraH / mahAvaiyAkaraNAH / raghuvaMze-II. 71. pradakSiNIkRtya hutaM hutAza___ manantaraM bhaturundhatI ca / dhenuM savatsAM ca nRpa pratasthe sanmaGgalodagrataraprabhAvaH // 764 // saddhirmaGgalairudaprataraprabhAvaH sanmaGgalodagrataraprabhAvaH / kumArasaMbhave-II. 32. bhavalabdhavarodIrNastArakAlyo mhaasurH| upasavAya lokAnAM dhUmaketurivotthitaH // 766 || Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuruSasamAsaprakaraNam 203 mahAnasuro mahAsuraH / tatpuruSaH / 'AnmahataH ' (sU. 397 ) ityAkAraH / valyUmArate-I. 27. ga-tataH kRpAmandamanA: kindamanAmadheyaH sandAritatanusyandamAnarudhireNa mahArUSA kalparavikalpamahAruSA tasminmahIbhRti saMbhogasabhedakasambhojazAM dambholimida sahalAkSaH zApamudalAkSIt / / 756 // mahadaruH mahAruH , tena mahAruSA / kumArasaMbhave-VII, 71. samandagindrapramukhAzca devAH saptarSipUrvAH paramarSayazca / gaNAzca giryAlayamabhyagacchan prazastamArambhamivottamArthAH // 767 || paramayA // kirAtArjunIye--XVII. 55. tato'grabhUmi vyavasAyasiddheH sImAnamanyairatidustaraM sH| lejaHzriyAmAzrayamuttamAsi sAkSAdahaMkAramivAlalambe / / 758 // uttabhAsim / 741 / vRndArakanAgakuJjaraiH pUjyamAnam (2.1.62) govRndArakaH / asminneva granthe lo0 534. tApasakuJjareNa / pUjyatApasena / asminneva anthe zlo0 37. bRndaM guNabRndaM asyA astIti bRndArikA mukhyaH yoSicca sA vRndArikA ca yoSibRndArikA / 743 / kiM kSepe / (2. 1. 64) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 pANinisUtravyAkhyA kutsito rAjA kiMrAjA yo na rakSati / kimaH kSepe' (sU. 956 ) iti samAsAntapratiSedhaH / masminneva anthe zlo0 228. kutsitaH sakhA kisakhA / ' rAjAhaH sakhibhyaH' (sU. 788) iti Tac na ! kutsitaH prabhuH kiMmaH / 744 3 poTAyuvatistokakatipayagRSTidhenukzAvehadaSkayaNI navazrotriyA bhyApakadhUtarjAtiH / (2. 1. 65) ibhapoTA / ibhyuvatiH / kaThadhUrta ityAdi / anagharAghave-IV. 22. yasminnarjunado:sahasranalakapodgacchadasacchaTA jihAle juhavAMbabhUvima ruSA rAjanyasattAmapi / so'yaM prAkabalagrahasya vighasIbhUteSvapi kSatriya kSudreSu zudhitazvireNa parazustenAyamanviSyate // 769 || kSatriyakSudra iti samAsaH / // iti tatpuruSasamAsaprakaraNam / / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || atha karmadhAraya samAsaprakaraNan // 745 / tatpuruSaH samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH // 1.2. 42 ) 746 / puMvatkarmadhAraya jAtIyadezIyeSu / ( 6. 3. 42 ) iti puMvadbhAvaH / raghuvaMze - X. 38. babhau sadazanajyotsvA sA vibhorvadanodgataH ! niryAtazeSA caraNAdvaGgevordhvapravartinI M 750 niryAtA cAsau zeSA ca niryAtazeSA striyAH saMvat' (su. 981 ) itya 6 nukrtya anena puMvadbhAvaH / mAghe - I. 6. pizaGgamaujIyujamarjunacchaviM vasAnameNAjinamaJjanadyuti / suvarNasUtrAkalitAgharAmbarAM viDambayantaM ziTivAsa sastanum // 761 | pizaGgI ca sA mauJjI ca pizaGgamaujI | asneiva granthe zlo0 140. kauberI ca sA dika ca kauberadik / mAghe - III. 58. parasparasparviparArthyarUpAH paurakhiyo yatra vidhAya veSAH / zrInirmitiprAptaghuNakSataika varNopamAvAcyamale mamArja !! 762 paurAdha tAH striyazdha paurakhiyaH / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA mAge-XVI. 8. kRtagopavadhurate to vRSamugre narake'pi samprati / pratipattiradhaHkRtainaso janatAbhistaka sAdhu vaya'te / / 768 10 gopya eva vadhvo gopvcH| 747 / prazaMsAvacanaizca / (2.1.66) . etaiH saha jAtiH prAmvat / gomatallikA / gomacarcikA / goprakANDam / goddhaH / gotallajaH / prazastA gaurityarthaH / matallikAdayo niyataliGgAH natu vizeSyanighnAH / mAdhe--XII. 41. abhyAjato'bhyAgatatUrNatarNakAM nidhAnahastasya puro dudhukSataH / vargAdvA huMkRticAruniyaMtI marirmadheraikSata gomatallikAm // 764 || asminneva anye zlo0 704. prazaste rakSasI rakSaHprakANDako / sAthai kan / svArthikAzca prakRtito liGgavacanAnyativartanta iti napuMsako na bhavati / anyathA rUDhizabdAH prazasAvacanAH AdiSTaliGgatvAdanyaliGge'pi jAtizabde svaliGgopAdAnAdena samAnAdhikaraNAH syuH / yathA goprakANDam iti / 750 / varNo varNena / (2.1. 69) kumArasaMbhave-IV. 14. haritAruNacArubandhanaH kalaskokilazabdasUcitaH / vada saMprati kasya bANatAM navacUtaprasavo gamiSyati // 765.1 haritaM ca tadaruNaM ca hritaarunnm| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNa mAI-III. 27. zyAmAruNairiNadAnatoyai rAloDitA: kAzcana bhUparAgaH / bAnemimagaiH zitikaNThapakSa jhodAtazcakSudire sthaudhaiH / / 766 1 . zyAmAni ca tAni aruNAni ca zyAmArugAni / kumArasaMbhave-III. 36. madhu dvirephaH kusumaikapAtre papI priyAM svAmanuvartamAnaH / zRGgeNa ca sparzanimIlitAkSI mRgImakaNDUyata kRSNasAraH / / 767 // kRSNazcAsau sArazca kRssnnsaarH| kumArasaMbhave-VIII. 45. raktapItakapizAH payomucA __ koTayaH kuTilakezi bhAntyamUH / drakSyasi tvamiti sandhyayAnayA vartikAbhiriva sAdhumaNDitAH // 768 / / raktAH pItAH kapizAzca raktapItakapizAH / cAthai dvandvaH / na tu 'kayoM varNena (sU. 760) iti tatpuruSaH / sAmAnAdhikaraNyAbhAvAt / 754 / mayUravyaMsakAdayazca / (2. 1. 72) ete nipAtyante / mayUro vyasakaH mayUralyasakaH / vyasako dhUtaiH / udakca avAk ca uccAvacam / nizcitaM ca pracitaM ca nizcapracam / nAsti kiMcana yasta so'kiMcanaH / nAsti kuto bhayaM yasya so'kutomayaH / anyo rAjA rAjAntaram / cideva cinmAnam / . (ga. sU. 20) 'mAkhyAtamAkhyAtena kriyaasaattye| Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 pANinistravyAkhyA abhIta pibata ityevaM satataM yatrAbhidhIyate sAbhItapibatA / pacatabhRtA / khAdatalodatA / ityAdi / mayUkhyaMsakAdiH 2. 2. raghuvaMze-V. 16. sthAne avAnekanarAdhipaH san akiMcalatvaM prakhajaM vyanakti / paryAyapItasya surairhimAMzoH kalAkSayaH 'lAdhyataro hi vRddhaH !! 7694 akiMcanatvam / asminneva granthe zlo0 37. akiMcanam / asminneva granthe zloka 611. aznIta pibateti sAtatyena yasyAM kriyAyAM sAznItapibatA / tAmAtmana icchantI anItapivatIyantI / kyaci zatari DIm / bhaTTikAjye-V.27. AhopuruSikA pazya mama adranakAntibhiH / dhvastAndhakAre'pi pure pUrNendoH sannidhiH sadA / / 770 33 aho puruSa iti yasyAM kriyAyA sA AhIpuruSikA iti kAzikA / matvarthIpanapatyayaH / bhaTTikAvye-IX. 96. cakArAdhaspadaM nAsau caranviyati mArutiH / marmAvidbhistamaskANDairbhidyamAno'pyanekapA // 771 // adhaspadaM pRthivyAM padam / campUrAmAyaNe-X. 93.. ga--tadAnIM tatra teSAM kauravakaunteyasainyAnAM bAppalaharI niSpAdayituM modavimAdayorahamahamikayA spardhA samavarSata // 772 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayAsamAsaprakaraNam campUbhArate-XII. . jvAlaM viSaktamiva dAnavidhau kRzAnoH ___ zoga dadhaccamaravAlamudasya cApam / pArthe nihantari ripUnatha kAndizIkA droNAtmabhUkRpamukhAH sahasA babhUvuH // 773 // kAndizIkA bhayadrutAH / campUrAmAyaNe-IV. 10. gatadanu tadanudhAvanAtkAndizIkasya mama parvate'sminnakutobhayasaMcArakAraNamAkarNyatAm // 774 !! kAndizIkasya / akutobhayasaJcArakAraNam / 755 / ISadakRtA / (2, 2, 7) vA0 / ISadguNavacaneneti vAcyam / (1316.) ISatpiGgalaH ISadraktam / smanargharAghave--V. 5. ga--zanaiH zanairanayorvirodhe sandhukSamANe tulyavyasanastho dAzarathiH asahAya sUryasUnunA sandhAtumIpatkaraH syAt / / 775 // 'ISaduHsuSu' (sU. 3806) iti ISadupapade khal / ' upapadamatika' (ru. 782 ) iti nityasamAsaH / 756 / nan / (2. 2. 6) naja supA sai smsyte| 757 / nalopo namaH / (6.3.73) no nasya lopaH syAduttarapade / na brAhmaNo'brAkSaNaH / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216, pANinisUnavyAkhyA 758 / tasmAnnuDaci / (6, 3, 74) laptanakArAnna utarapadasyAjAdernuhAgamaH nyAt / anazvaH / kirAtArjunIye--XII, 37. vivare'pi nainamanigRhamabhibhavitumeva pArayan / pApAneratiravizaktiyA vijaya vyavasyati barAhamAyayA // 7761 na nigRDhamAnagaI nasya lopaH / na pArayan / vibhASAyAM nama ( . 766) iti na slaasH| vaiSadhe-II. 2. adhunIta khagaH sa naikavA tanumutphullatanUruhIkRtAm / karayantraNainturAntare vyalikhacaJcupuTena pakSatI // 77710 baiMkayA anekathA / nArthasya nazabdasya supsupeti samAsaH / namamAse nopaprasaGgaH / manekadhA ityatra nalopo nuDAgamazca / vA / namo nalopastiGi kSepe / ( 3934.) mAgha--XV. 33. svayi pUjanaM jagati jAlma kRtamidamapAkRte guNaiH / hAsakaramaghaTate nitarAM zirasIva kaGkatamapetamUrdhaje !! 778 // aghaTate na saMgacchata ityarthaH / nindAyAM tiDyoge'pi nalopaH / 759 / labhrAnapAnavedAnAsatyAnamucinakulanakhanapuMsakanakSatranakanAkA prkRtyaa| (6. 3, 75) nipAtanAnnamo nalopAbhAvaH / pAt iti zavantaH / vedA ityasunnantaH / na satyA asatyAH / na asatyA nAsatyAH / na muMcatIti namuciH / na kulamasya / na Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam 215 lamasya / na strIpumAn / strIpuMsayoH puMsakabhAvo nipAtanAt / na bharatIti nakSatram / kSIyateH kSaratervA zalamiti nipAtyate / na kAmatIti nakaH / kameDa: / na akamalinniti shkH| jAI-I. 62. tiraskRtastasya janAbhibhAvinA muhurmahimnAM mahasAM mahIyasAm / babhAra bASpairdviguNIkRtaM tanu stanUnapAmavitAnamAdhijaiH / / 779 11 una na pAtayati jvAlArUpeNa zarIraM vArayatIti tanUnayAdagniH iti kssiirsvaamii| 760 / nago'prANivanyatarasyAm / (6. 3, 77), naga ityatra naJ prakRtyA vA / nagA agAH parvatAH / mAdhe--VI. 79. kurvantamityatimareNa nagAnavAcaH ___ puSpaivirAmamalinAM ca na gAnavAcaH / zrImAnsamastamanusAnu girAvihAM bibhratyacodi sa mayUragirA vihartum / / 780 / / nagAna vRkSAn / asminneva anthe zlo0. 563. na gacchatItyagoH vRkSaH, tasmAdagAt / __761 / kugatiprAdayaH / (2, 2. 18) ete nityaM samasyante / kutsitaH puruSaH kupuruSaH / campUrAmAyaNe-V. 20. ga-etadarzanena vepamAnatanulatA maithilI kApuruSaviSayaparuSavacanapArampayeMNa vidI- . mANahRdayA hRdayadayitAzayamatyayAdamumeva tRNamantarataH kRtvA sthitA paryabhASata / / 781 || . :8 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kutsitaH puruSaH kApuruSaH / kuzabdasya kAdezaH / asminneva granthe lo0 610. kutsitamajha kAkSa tena kaakssennaa| kudRSTayA ! ndriyavAcinAkSazabdena tadvizeSacakSuH lakSyate / ' kA pathyakSayoH / (. 1030) iti kuzabdasya tatpuruSe kAdezaH / 'gatizca' (sU. 28 ) ityanuvartamAne / 762 / UryAdicciDAcazca / (1. 4. 61) ete kriyAyoge gatisaMjJAH syuH / UrIkRtya / zuklIkRtya / paTapaTAkatyaya / karyAdi:-1. 5. mAghe--II. 30. AtmodayaH parajyAniya nItiritIyatI / tadUrIkRtya kRtibhirvAcaspatyaM pratAyate // 782 // UrIkRtyAGgIkRtya / anena sUtreNa vihitAyAM gatisaMjJAyAM kugati' (sU. 782) iti samAse ktvo lyabAdezaH / bhaTTikAvye- V. 72. nodakaNThiSyatAtyartha tvAmaikSiSyata celmaraH / khelAyannanizaM nApi satAkRtya ratiM vaset // 788 / / sataHkRtya sahacarIkRtya / UryAditvena gatitvAtsamAse ktvo lyap / campUrAmAyaNe-- I. 29. uccasye grahapaMcake suragurau sendau navamyAM tithau lame karkaTake punarvasuyute meSa gate pUSaNi / nirdagdhaM nikhilAH palAzasabhidho medhyAdayodhyAraNe rAvirbhUtamabhUtapUrvamaparaM yatkiMcidekaM mahaH / / 784 // AvirbhUtaM UryAditvena gatitvAt 'kugati ' (sU. 761 ) iti samAsaH / asminneva granthe zlo0 510: krdiikRtaaH| 'kRbhvasti' (sU. 2117 ) iti cci: / anena gatisaMjJA / 'kugati' (sU. 761) iti samAsaH / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsAkaraNam 219 camyUbhArate-V. 75. ga-tataH kSaNAdeva karNapUravanakusumasaurabhajivacchiJjinIkena dhanaJjayena sapatrAkulaH dhRtalAsatayA vidyAmiva vinayaviparyayaH kRSNAM vimucya kRtapalAyanaH sa durmedhA pura: RcAvitena mAgadhavirodhinA rurudhe / / 785 / / sastrAkRtaH / 'sapatra' (sU. 2132) iti DAca / anena gatisaMjJA ! 'kugati / (sU. 761 ) iti samAsaH / bhaTTikAvye --III. 45. te bhuktavantaH susukhaM vasitvA vAsAMsyuSitvA rajanI prabhAte / drutaM samadhvA rathavAjinAga mandAkinI ramyavanAM samIyuH / / 786 13 saMprAptA azvAnaM samadhvAH / adhvagatA ityarthaH / ' atyAdayaH kAntAdyarthe dvitIyayA' (410 1336. sU. 780) iti prAdisamAsaH / "kugati prAdaya' (sU. 761 ) iti ayaM tatpuruSaH / prAdi:-1.4. capyUbhArate-VIII. 22. saridAtmajazAsito'pi san __sa duradhvaM na jahAti kauravaH / iti cintayato mamAdhunA ____ hRdi siddhiH khalu saMzayezayA // 787 / / duradhvaM durmArgam / prAdisamAsastatpuruSaH / camyUbhArate-I. 75. nRpasya dUrIkRtapAzasaMgama yama vihAyaikamupeyuSo vadhUm / ajasramUrIkRtapAzasaMgamo yamo'paraH sannidadhe latAgRhe // 783 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUtravyAkhyA drIkRtaH / dhiH / UryAdicchi! (sU. 762) ityAdinA gatisaMjJA / 'kugati dU. 161) iti samArataH / UrIkRtaH / aryAdigatisaMjJA / pUrvavat samAsaH / 764 / AdarAnAdarayoH sdstii| (1. 4. 63) satkRtya / astkRty| malinneva granthe zlo0 2. sadakRta satkRtavAn / 765 / bhUSaNe'lam / (1.4.64) alaGkatya / __ 768 / puro'vyayam / (1. 4. 67) purskRty| camyUbhArate-II. 76. ga.- tAvatsaramasamupetya sAkSAdAdeSTamanAH pradyunna iva dhRSTadyunnaH sAyakaiH sAka sakAzamupanIta svayaMvaradikSayA saparivAra pratyAsannamiva pannagapati cApa puraskRtya kanyAvalokanadhanyArAjanyAnevamavAdIt / / 789 / / purskRty| 769 / astaM ca / (1.4.64) astamiti mAntamavyayaM gatisaMjJaM syAt / ataMgatya / 772 / tiro'ntau~ / ( 1. 4, 71) tirobhuuy| 773 / vibhASA kRSi / (1, 4, 72) tiraskRtya tiraHkRtya / tiraH kRtvA / 775 / sAkSAtprabhRtIni ca / (1. 4. 73) kRSi vA gatisaMjJAni syuH| vA / vyartha iti vAcyam / (1142.) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam sAkSAtkRtya sAkSA kRtvA / lavarNakRtya lavaNaM kRtvAM / mAntatvaM nipAtanAe / bhaTTikAvye -V. 21. mithyaiva zrIH zriyamanyA zrImanmanyo mRSA hariH / sAkSAtkRtyAminanye'haM tvAM harantIM zriyaH zriyam || 790 / / sAkSAtkRtya pratyakSIkRtya ! 'vibhASA kRSi' (sU. 778) ityanuvartamAne 'sAkSAtprabhutIni ca (mu. 775) iti gatisaMjJA / gatisamAse lybaadeshH| 776 / anatyAdhAna urasimanasI / (1. 4. 75) urasikRtya urasi kRtvA ! abhyupagamyetyarthaH / manasikRtya manasi kRtvaH / nizcityetyarthaH / naiSadhe-V. 80. durlabha digadhipaH kimamIni stAdRzaM kathamaho madadhInam / Iza manasikRtya virodha naiSadhena samazAyi cirAya / / / mnsikRty| atyAdhAnamupazleSaNaM tatra na / urasi kRtvA pANi zete / anagharAghave-IV. 15. ga - tatazca sApi zabarayoginI sugrIvaguNAnurodhena savaimomityarasikRtya tadaiva videhAbhimukhI prasthitA iti // 792 / / ursikRty| anardharAghave-V. 35. santo manasikRtyaiva pravRttAH kRtyavastuni / kasya pratizRNoti sma kamalebhyaH zriyaM raviH // 793 || manasikRtya nizcitya / gatisaMjJAyAM samAse lyap / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 pANinisUnavyAkhyA uttararAmacarite --I, 24 alasalalitamugdhAnyadhvasaMpAtakheDhA dazithilaparirambhaidacasaMvAhanAni / parimRditamRNAlIdurbalAnyAkAni - tvamurasi mama kRtvA yatra nidrAmabAptA / / 794 1 vaM namorasi aGgakAni kRtvA nidrAmavAsA / uraso'tvAdhAnatvAtsamAso'tra na / anatyAdhAna iti niSedhAt / 777 1 madhyepadanivacane ca / (1.4, 76) - ete kRmi vA gatisaMjJAH syuranatyAdhAne / madhyekRtya madhye kRtvA / padevatya pade kRtvA nivacane kRtya nivacane kRtvA / vAcaM niyamyetyarthaH / anavarAghave-I. 37. madhyekRtya ghana ghinoti jaladhiH svairanbubhirmedinI hanti svai. kiraNaistamilamaruNaM kRtvAntarAle raviH / tvaM samAntaritazca pAlaya nijaireva pratApaiH prajA mIhako'pi paropakArayuhRdAmeSa khabhAvo hi vaH // 795 !! adhyakRtya / anena gatisaMjJAyAM 'kugati' (mU, 761) iti samAse katvo lyap / -: .778 / nityaM hastepANAvupayamane / (1. 4. 77) kRmi / upayamanaM vivAhaH / svIkAramAtramityanye / hastekRtya / pANaukRtya / bhaTTikAvye-V. 16. sahAyavanta udyuktA bahavo nipuNAzca yAm / zriyamAzAsate lolAM tAM hastakRtya mA zvasIH // 796 / / hastakRtya svIkRtya / anena gatisaMjJAyAM samAse lyabAdezaH / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam campUbhArate - III. 76. tasyAmeva vadhUmimAM sarajanau sadyo'nukUlAM rahaH pANaukRtya vilokitotsavabharo dvAbhyAM haribhyAmapi / - poreSUbhayathA janeSvabalatAM pArtheSu pArthastayA jAgratsArathividyayA saha rathArUDhaH purAnniryayau // 7 // pANaukRtya pariNIya / 780 / jIvikopaniSadAvaupamye / (1.4 79 ) jIvikAfia kRtvA jIvikAkRtya / upaniSadamiva kRtvA upaniSatkRtya | prAdigrahaNamatyartham / supuruSaH / + vA0 / prAdayo gatAdyarthe prathamayA / (1335.) pragata AcArya: prAcArya: / vA0 / atyAdayaH krAntAdyarthe dvitIyayA / ( 1386.) atikrAnto mAlAmatimAla: / vA0 / avAdayaH kuSTAdyarthe tRtIyayA / ( 1387.) avaSTaH kokilayA avakokilaH / vA | paryAdayaH glAnAdyarthe caturthyA / ( 1388.) pariglAno'dhyayanAya paryadhyayanaH / vA0 / nirAdayaH kAntAdyarthe paMcamyA | ( 1339) niSkrAntaH kauzAmbyA niSkauzAmbi: :! vA0 / karmapravacanIyAnAM pratiSedhaH / (1339) 223 vRkSaM prati / asminneva granthe lo0 787. duradhvam / ' upasargAdidhvanaH ' ( sU. 953 ) iti samAsAntaH / asminneva granthe lo0 327. atikrAntena sarvamityati sarveNa / O Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyArUmA asminneva anthe zlo0 281. avigato mUrSAnamadhirvA gataH / atyA daya iti samAsa iti nalinAtha : adhigataH prAha mUrcA yeneti jayamAlA ! 225 adhi-I.11. nivartya so'nuvrajataH kRtAnatInatIndriyajJAnanidhirnabhAsadaH / samAsadatsAdivadaityasaMpadaH padaM mahendrAlayacAru cakriNaH || 798 || atIndriyajJAnanidhiH / aghuvaMze - III. 41. tadaGganiSyandajalena locane pramRjya puNyena puraskRtaH satAm | atIndriyeSvapyupapannadarzano bhUya bhAveSu dilIpanandanaH || 799 || 5 9 atIndriyeSu / matyAdaya iti samAsaH # dviguprAptApana (vA. 1545. sU. 812 ) ityAdinA paravalliGgatApratiSeSA dvizeSyaninnatyam / meghasaMdeze -- I. 48. tatra skandaM niyatavasatiM puSpameghIkRtAtmA puSpAsAraiH svapayatu bhavAnvyomagaGgAjalArdraiH / rakSAhetornavazazibhRtA vAsavInAM camUnA matyAditya hutavahamukhe saMbhRtaM vaddhi tejaH // 300 || atikAntamAdityamatyAdityam / naiSadhe - III. 34. saMjJApya naH svadhvajabhRtyavargAn daityAriratyanjanalAsyanutyai / tatsaMkucannAbhisarojapItAt dhAturvijjaM ramate ramAyAm // 801 // vyatikrAntamabjamatyabjam / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam 225 mAthe--III. 52. kSitipratiSTho'pi mukhAravindai vdhuujnshcndrmghshvkaar| atItanakSatrapathAni yantra prAsAdazRGgANi vRthAdhyarukSat // 802 // atItAni nakSatrapathamatItanakSatrapathAni / dvitIyAsamAsaH ! 'dviguprAptApanna' (vA. 1545. sU. 812) ityAdinA paravalliGgatApratiSedhaH iti mallinAthaH / atinakSatrapathAnIti syAt / bhasminneva granthe zlo0 599. niSkAnto laGkAyA nirlaGka nirAdaya ityAdinA gatisamAsaH ! 'dvigu' (vA. 1545. sU. 812 ) ityAdinA paravalliGgatApratidhAdvizeSyaliGgatA ! bhaTTikAvye-VI. 46. bhujau cakRtatustasya nistriMzAbhyAM raghUttamau / sa chinnabAhurapatadvihvalo halayanbhuvam / / 803 // triMzato'Ggulibhyo niSkrAntau nistriMzau khaDgau / DaprakaraNe saGkhyAyAstatpuruSasyopasaGkhyAna nistriMzAdyartham iti Dapratyaye TilopaH / meghasaMdeze-T. 23. vIcikSobhastantivihagazreNikAJcIguNAyAH ___saMsarpantyAH skhalitasubhaga darzitAvartanAmaH / nivindhyAyAH pathi bhava rasAbhyantaraH sannipatya strINAmAdya praNayavacana vibhramo hi priyeSu / / 304 / / niSkrAntAyA vindhyAnnivindhyAyA nadyAH / nirAdaya iti samAsaH / 'dvigu' (vA. 1545. sU. 812) iti paravalliGgatApratiSedhaH / 781 / tatropapadaM saptamIstham / (3. 1. 92) kumbhAdivAcaka padamupapadasaMjJaM syAt / tasmiMzca satyeva vakSyamANaH pratyayaH syAt / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22.6 pANinisUtravyAkhyA 782 / upapadamati ( 2. 2.19 ) upapadaM subantaM samarthena nityaM samasyate / kumbhaM karotIti kumbhakAraH / bhaTTikAvye - VI. 88. sa zatrulA manvAno rAghavau malayaM girim / jagAma suparIvAro vyomamAyamivotthitam || 805 || zatrun lunIta iti zatrulAdau / karmaNyaNa / vyoma bhAkAza mimIta iti vyomamAyaH / tam / bhaTTikAvye - VI. 89. zarmadaM mArutiM dUtaM viSamasthaH kapidviyam / zokApanudamavyayaM prAyuGkta kapikuJjaraH // 806 | viSame tiSThatIti viSamasyaH / kapratyayaH / zarma dadAtIti zarmadastam / kaH / zokamapanudatIti zokApanudastam / kaH / dvAbhyAM pivatIti dvipaH tam / kaH / bhaTTikAvye - VI. 91. surApairiva cUrNadbhiH zAkhibhiH pavanAhataiH / RzyamUkamagAdbhRGgaiH pragItaM sAmagairiva 807 // surAM pibantIti surApA: / sAmAni gAyantIti sAmagAH / ubhayatra Tak / bhaTTikAvye - VI. 92. taM manoramAgamya giriM varmaharau kapiH / vIrau sukhAharo'kSurbhikSA vigrahaH // 88 // bhikSAmarhatIti bhikSArhaH / ac / mano haratIti manoharaH / ac / harata iti varmaharau / kavacadhaH reNavayaskau / ac / sukhamAhartuM zIlamasyAstIti sukhAharaH / bhaTTikAvye - VI. 93. balinAvIndra yuvAM stamberamAviva / AcakSAthAmithaH kasmAcchaGkareNApi durgamam // 809 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 karmadhArayasamAsaprakaraNam stamle ramete iti stamberamau / ac / ' tatpuruSe kRti bahulam ' (sU. 972) ityaluk / zaGkareNa / saMjJAyAM ac / bhaTTikAvye--VI. 94. vyAptaM guhAzayaiH karaiH kravyAdbhiH sa nizAcaraiH / tuGgazRGgatarucchannaM mAnuSANAmagocaram / / 810 / / guhAsu zerata iti guhAzayAH taiH guhAzayaH / ac / nizAsu carantIti nizAcarAH / TaH ! kravyamadantIti kavyAdaH vaiH vyaadbhiH| vica / bhaTTikAvye-VI. 95. satvamejayasiMhADhyAMstanandhayasamatviSau / kathaM nADindhamAnmArgAnAgatau viSamopalAn / / 811 35 sattvAnejayantIti saca mejayAH / khaz / nADIdhamantIti nADindhamAn / radaz / stana bayantIti stanadhayAH / khaz / bhaTTikAvye-VI. 96. uttIrNau vA kathaM bhImAH saritaH kUlamudvahAH / AsAdita kathaM brUtaM na gajaiH kUlamudrujaiH // 812 in kUlAnyugujantIti kUlamudrujAH / kUlAni udvahantI utkramya vahantIti kUla dahA / ubhayatra khaz / bhaTTikAvye-VI. 7. rAmo'vocaddhanUmantamAvAmabhraMlihaM girim / aiva vidvanpituH kAmAtyAntAvalpaMpacAnmunIn / / 813 / / abhaM leDhItyabhraMliham / svaz / alpaM pacantItyalpaMpacAn / khaz / bhaTTikAvye- VI. 98. amitaMpacamIzAnaM sarvabhogINamuttamam / AvayoH pitaraM viddhi khyAtaM dazaratha muvi // 814 // mitaM pacatIti mitaMpacaH / khaz / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvya-VI. 99 chalena dayitAraNyAdrakSasArUntudena naH / asUryapazyayA mUrtyA hRtAM tAM mRgayAvahe / / 815 / / asaM tudatItyaruntudastena / khaza / sUrya na pazyantItyaryazazzA / tayA / svara bhaTTikAvye--VI. 100. pratyUce mArutI rAmamasti vAlIti vAnaraH / zamayedapi saMgrAme yo lalATantapaM ravim / / 816 !! lalATaM tapatIti lalATantapastam / khaz / bhaTTikAnye-VI. 101. ugraMpazyena sugrIvastena bhAtrA nirAkRtaH / tasya mitrIyato dUtaH saMprAso'smi vazaMvadaH / / 817 / / ugraM pazyatItyugraMpazyaH / pApadarzI / khaz ! mum / vaza vadatIti vaMzavadaH / khc| asminneva granthe zlo0 499. dviSatastApayatIti dviSantapastam / bhaTTikAvye-VI. 103. vAcaMyamo'hamanRte satyameva bravImi te / ehi sarvasahaM mitraM suprIvaM kuru vAnaram // 818 // vAcaM yacchatIti vAcaMyamo maunavratI / vAcaMyama iti nipAtanAnmum / sarva sahata iti sarvasahastam / khaz, mum / bhaTTikAvye---VI. 104. sarvaRSayazaHzAkha rAmakalpataru kapiH / AdAyAGkaSaM prAyAnmalayaM phalazAlinam / / 819 / / sarvaM kapantIti sarvakapANi / anaM kaSatIti abhrakaSam / ubhayatrApi khaci mum / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 karmadhArayasamAsaprakaraNam bhaTTikAvye-VI 105. meSaMkaramivAyAntamRtuM rAmaM klamAnvitaH / dRSTvA mene na sugrIvo vAlibhAnu bhayaGkaram / / 820 // meghAkarotIti medhaMkarastam / khac / mum / bhayaM karotIti bhayaMkarastam / asminneva granthe zlo0 625. priyaM kuruta iti priyaMkarau / kSema kurvantIti kSemaMkarANi / ubhayatra khaci mum / bhaTTikAvye --VI. 107. AzitaMbhavamutkRSTa baligate zayitaM sthitam / bahamanyata kAkutsthaH kapInAM svecchayA kRtam || 821 // Azita iti ADyUrvAdanAteravivakSite karmaNi katari ktaH / Azitasya bhAvaH AzitaMbhavaH / bhAve khac / bhaTTikAvye-VI. 108. tato balindamaprakhyaM kapivizvambharAdhipam / sugrIvaH prAbravodrAma vAlino yudhi vikramam / / 822 // baliM damayatIti balindamaH viSNuH / vizva vibhIti vizvambharA bhUmiH / ubhayata saMjJAyAM khac / bhaTTikAvye -VI. 109. vasundharAyAM kRtsnAyAM nAsti vAlisamo balI / hRdayaGgasametattvAM bravImi na parAbhavam / / 823 // vasUni ghArayatIti basundharA / saMjJAyAM khaca / hRdayaM gacchatIti hRdayaGgamam / hRdbhatam / khaca / bhaTTikAvyeVI. 110. duragairantagairmANairbhavAnatyantagaH zriyaH / / api saMkrandanasya syAt kruddhaH kimuta vAlinaH / / 824 / / dUragairdUragAmibhiH / antagaiH / atyantagaH / DaH / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HRA 130 zaNinighUnavyAkhyA mahikAye --~TI. 111. vareNa tu nunelI saMjAto dasyuho raNe / avArthaprasaraH prAtarudyAnnava tamo'pahaH / / 325 dasyuhaH ityUnvanyAt / AzIrathe hanteIH / tamAMsi apahantIti namo'pahaH hantarapaDDiH / aSTikAvya-TI. 112. atipriyatvAnna hi me kAtaraM prtipdyte| ceto vAlivadhaM rAma klezApahamupasthitam // 326 !! vaizAnapahantIti klezApaham / DaH / TTikAvye-VI. 118. zIrSaghAtinamAyAtamarINAM tvAM vilokayan / patinalakSaNopetAM manye'haM vAlinaH striyam // 827 13 zIrSANi hantIti zIpaghAtinan / NiniH / pati hantIti yatiblam / Tak / maTTikAvye--VI. 114. zatrunAnyudhi hastino girInkSipyannakRtrimAn / zilpimiH pANidhaiH kruddhastvayA jayyo hyupAyavAn / / 323 // hastino hantuM zIlo hastinaH Tak / zatrannantIti zatrughnAn / Tak / pANI. mantIti pANidhaiH / nipAtanAhaka / TilopaH / __ asminneva granthe zlo0 541. anAdayaH mAnyaH kriyate'neneti AvyaGkaraNam / apriya priyaM kriyate'neneti priyaGkaraNam / ubhayatra khyun / asminneva granthe zlo0 540. apriyaH priyo bhavan priyaMbhAvuka: / khukA / apriyaH priyo bhavan priyaMbhaviSNuH / khiSNuca / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye VI. 117. karmadhAraya samAsaprakaraNam jijJAsoH zaktimastrANAM rAmo'nyUnadhiyaH kapeH / abhinatpratipattyarthaM sapta vyomaspRzastarUn // 829 || vyomaspRzaH / kin / bhaTTikAvye - VI. 118. tato vAlipazau vadhye rAmatvigjitasAdhvasaH / abhyabhUnnisyaM bhrAtuH sugrIvo ninadandadhRk // 880 || Rtau yajati RtuM vA yajati Rtuprayukto vA yajatIti Rtvik / RtupUrvAdha: kin ! bhaTTikAvye - VI. 120. vyAyacchamAnayormaDho mede sadRzayostayoH / bANamudyatamAyasI dikSvAkukulanandanaH // 881 || sadRzayoH samAnayoH / samAnopapadAd dRzeH kaJ / ' hamhaza ' ( sU. 1017 ) iti samAnasya samAvaH / bhaTTikAvye - VI. 121. 23.1 RzyamUkamagAtklAntaH kapirmR"sahadbhutam / kiSkindhAdisadAtyartha niSpiSTaH koSNamucchvasan // 832 // kiM kiM dadhAtIti kiSkindhA / guhA / ' Ato'nupasarge kaH ' ( sU. 2915) 1 iti kaH / pAraskarAditvAtpuT tasyA adriH / tatra sIdatIti tatsadA / kip / saha / samAnopapadAd dRzeH kin / bhaTTikAvye - VI. 122. kRtvA vAlidruhaM rAmo mAlayA savizeSaNam / aGgadastraM punarhantuM kapinAhrAyayadraNe // 888 // vAline druhyatIti vAliguham / kip / aGgadaM sUta iti aGgadaH / kipU / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.3.2 pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye -- VI. 128. tayorbAnara senAnyoH saprahAre tanucchidam / vAlino dUrabhAgrAmo bANe prANAdamatyajat // 834 // senAnyo / kipU / dUrabhAk / NviH / tanucchidam / kip / prANAnatIti 1 prANAdam / viT / bhaTTikAvye - VI. 124 - 125. atha bANena javinA tena viddho mahAkapiH / kravyAttAsakaraM nAdaM kurvan kAmadugho'rthinAm // 885 | agregAvA ca zUrANAmabhibhUH sarvavidviSAm / saMstharUpa sthiraprajJaH papAta sahasA bhuvi || 836 1 kAmAndogdhIti kAmadudhaH / kap / agre gacchatIti agregAvA | gamervanip / zami sukhe tiSThatIti zaMsthaH / kapratyayaH / kavyamadantIti kravyAdaH / AmamAMsabhakSakaH / viT / bhaTTikAvye - VI. 126. vAlinaM patitaM dRSTrA vAnarA ripughAtinam / bAndhavakrozino bhejuranAthAH kakubho daza // 887 // ripUnhantIti ripughAtinam / tAcchIlye NiniH / bAndhavakrozinaH / ' kartaryupamAne ' ( sU. 2989 ) iti NiniH / bhaTTikAvye---VI, 127. bAndhava iva krozantIti dhigdAzarathimityUcurmunayo canavartinaH / upeyurmadhupAyinyaH kozantyastaM kapistriyaH // 838 | bane vartante zAstrato niyamAditi vanavartinaH / ' vrate ' ( sU. 2990 ) iti NiniH / madhu pivanti abhIkSNamiti madhupAyinyaH / AbhIkSNye NiniH / bhaTTikAvye - VI. 128. rAmamuccairupalabdha zUramAnI kapiprabhuH / vaNavedanayA glAyan sAdhuMmanyamasAdhuvat // 889 || Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ klngHr'klngkmcndr 233 zUramAtmAnaM manyata iti zUramAnI ! manyateNiniH ! sAdhu mAna manyata iti sAdhuMmanyam / khaz / bhaTTikAvye-VI. 129. mRghAsi tvaM haviryAjI rAghava cchamatApasaH / anyavyAsaktaghAtitvAbrahmanAM pApasaMmitaH / * : haviSA iSTavAn haviryAjI / 'karaNe yaja' (sU. 2996) iti ate NiniH / anyavyAsaktaM hatavAn anyvyaasktghaatii| 'karmaNi inaH' (su. 2987 ) iti bhUte giniH / brahmANaM hatavatAM brahmanAm / kim / bhaTTikAvye-VI. 130. pApakRtsukRtAM madhye rAjJaH puNyakRtaH sutaH / mAmapApaM durAcAra kiM nihatyAbhidhAsyati / / 841 / / puNyaM kRtavAn puNyakRt / tasya / pApaM kRtavAn pApakRt / sukratAm / sarvatra bhUte kvim / bhaTTikAvye-VI. 131. agnicitsomasudrAjA rathacakracidadiSu / analepviSTavAnkasmAnna tvayApekSitaH pitA ! 8421 ami citavAn agnicit / krip ! somaM sutavAn somasut / kim ? rathacakramiva cIyata iti sthacakracit / kim / bhaTTikAvye -- VE. 132. mAMsavikrAyaNaH karma jyAdhasyApi vigarhitam / mAM natA bhavatAkAri niHzakaM pApadRzvanA / / 483 !; pApaM dRSTvAnyApazvA / kanim / mAMsa vikrItavAn maaNsvikryii| kutsaayaaminiH| bhaTTikAvye--VI. 138. buddhipUrva druvanna tvAM rAjakRtvA pitA khalam / sahayudhvAnamanyena yo'hino mAmanAgasam // 844 // 30 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA rAjAnaM kRtavAnarAjakRtvA / kvanim / sahayudhvAnaM sahayuddhavantam / kanim / bhaTTikAvye--VI. 184. __paJca paJcanakhA bhakSyA ye proktAH kRtjairdvijaiH| kausalyAja zazAdInAM teSAM naiko'pyahaM kapiH / / 845 // kRte jAtaiH kRtajaiH / saptanyAM janeDaH' (sU. 3007) iti DaH / dvitidvijaiH / 'anyeSvapi dRzyate / (sU. 3011) iti : / kausalyAyA jAta kausalyAja / 'paMcamyAmajAtau ' ( spU. 3008 ) iti DaH / bhaTTikAvye-VI. 185. kathaM duHsthaH svayaM dharme prajAstvaM pAlayiSyasi / AtmAnujasya jihveSi saumitrestvaM kathaM na vA // 846 // prajAtAH prajAH / DaH / AtmAnamanujAtaH AtmAnujaH / 'anau karmaNi' (sU. 8010) iti ddH| 783 / amaivAnyayena / ( 2. 2. 20) khAduGkAram / bhaTTikAvye--V. 39. taM bhItakAramAkruzya rAvaNaH pratyabhASata / yAtayAma vijitavAn sa rAmaM yadi kiM tataH / / 847 / / bhItaM kRtvA bhItakAram / 'karmaNyAkoza / ( sU. 3346) iti khamun / - asminneva granthe zlo0 735. sAkalyena mAMsazoNite sandazya mAMsazoNitasandarzam / Namula / tuNDena ghAto yasminkarmaNi tattuNDaghAtam iti bahuvrIhiH / 'karaNe hanaH' (sU. 3358) iti Namulantatve pAdaghAtaM hantItivat 'kaSAdiSu ' (sU. 3367 ) iti yathAvidhyanuprayogaH syAt / bhaTTikAvye-III. 49. samUlakASaM cakadhU rudanto rAmAntikaM hitmnyuvegaaH| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasanAsaprakaraNam 235 AvedayantaH kSitipAlamuccaiH kAraM mRta rAmaviyogazokAt / / 343 / / samUlaM kaSitvA samRlakApam cakavuH / bhaTTikAvye- I. 2. so'dhyaiSTa vedAn tridazAnayaSTa pitRnatAsItsamamaMsta bandhan / vyajeSTa SaDurgamarasta nItI samUlaghAtaM nyavadhIdarAMzca | 849 !! samUlaM itvA samUlaghAtam / 784 : tRtIyAprabhRtInyanyatarasyAm / (2. 2. 21) 'upadaMzastRtIyAyAm ' (sU. 3368) ityAdInyupapadAnyamantenAvyayena saha vA samasyante / mUlakenopadazaM mUlakopadaMzam / mAdhe-XVIII. 77. mlAnicchedi kSutprabodhAya pItvA raktAriSTaM zoSitAjIrNazeSam / svAdukAraM kAlakhaNDopadaMza koSTA DimbhaM vyaSvaNadvayasvanaca / / 850 // svaduMkAraM khAIMkRtya / 'khAdumi Namul' (sU. 3347 ) kAlakhaNDena yakRtA upardazya kAlakhaNDopadaMzam / asminneva granthe zlo0 '74. vAhubhyAmupapIDya bAhUpapIDam / saptamyAM' (sU. 3870) cakArAttRtIyAyAM ca / naiSadhe-VI. 78. salIlamAliGganayopapIDa manAmayaM pRcchati vAsavastvAm / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 pANinisUbavyAkhyA zeSastvadAzleSakathApanidai stadomabhiH sandidize bhavatyai / / 8511 vikalpAdasamAsaH asminneva granye zlo0 730. mahendralokapratimA mahendralokena pratimAm / ameti yogavibhAgAtsamAsaH / 785 ktvA / (2. 2. 22) tRtIyAprabhRtInyupapadAni ktvAntena saha vA samasyante / bhaTTikAvye--V.95. trasyantI tAM samAdAya yAto rAtriMcarAlayam / tUSNIbhUya bhayAdAsAMcakrire mRgapakSiNaH / / 852 / / tUSNIbhUya / ' tUSNImi bhuvaH' (sU. 3886 ) iti pakSe ktApratyayaH / ktA ceti pakSe samAse to syabAdezaH / 786 / tatpuruSasyAGgale saGkhyAvyayAdeH / (5. 4. 86) saGkhyAMvyayAderaGgulyantasya tatpuruSasya samAsAnto'ca syAt / dve aGgulI pramANamasya vyaGgulaM dAru / nirgatamaGgulibhyo niraGgulam / 787 / ahaH sarvaikadezasaGkhyAtapuNyAca rAtaH (5. 4. 87) ebhyo rAtrerac syAt / cAtsaGkhyAvyayAdeH / ahazca rAtrizca ahorAtraH / sarvA rAtriH sarvarAtraH / pUrva rAtreH pUrvarAtraH / saGkhyAtarAtraH / puNyarAtraH / dvayoH rAjyoH samAhAraH dvirAtram / saGkhyApUrva rAtraM klIbam / atikrAnto rAtrimatirAtraH / ___ asminneva granthe zlo0 687. sarvA rAtrayaH sarvarAlAH / 'pUrvakAla' (sU. 726) iti samAsaH / anena samAsAnto'c / 'rAtrAhAhAH puMsi' (sa. 814) iti puMstvam / asminneva granthe zlo0 784. sarvasyAM rAtrau sarvarAtraH tam / pUrvavat / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam asminneva granthe zlo0 614. artha rArdharAtraH / ma napuMsakaM ? (sU. 713) iti ekadezisamAsaH / anena samAsAnto'c ! rAnAhAhA: pusi (sU. 814) iti puMstvam / asminneva granthe zlo0 722. aparaH rAtreH apararAtraH / 'pUrvApara " (sU. 712) ityAdinA ekadezisamAsaH / anena samAsAnto'ca ! pUrvavatpuMstvam / asminneva granthe zlo0 728 apararAtrajAgarUkaH pUrvavat / / bhasminneva granthe zlo0 99. pazcimA cAsau rAtrizca pazcimarAtiH / vizeSaNasamAsaH / na tu pazcima rAtrerityekadezisamAsaH / tadvidhAyake 'pUrvApara' (sU. 787 ) iti sUtne pazcimazabdAgrahaNAt / 788 / rAjAhAsakhibhyaSTaca / (5. 4. 91) etadantAttatpuruSATTac syAt / paramarAjaH / atirAjI / kRSNasavaH / 789 / aSTakhoreva / (6. 4. 145) etayoreva marato'haSTilopa: syAnnAnyatra / uttamAhaH / Taci Tilopa: / ve mahanI bhRto vyahInaH kratuH / taddhitArthe dviguH / 'tamadhISTaH' (sU. 1744) ityadhikAre 'dvigorvA ' (sU. 1760) ityanuvRttau 'rAtryahaHsaMvatsarAcca' (sU. 171) iti khaH / ttilopH| asminneva granthe zlo0 '742. dazAnAmahAM samAharo dazAhaH / taddhitArtha' (sU. 728 ) ityAdinA samAsaH / samAhArasyaikatvAdekavacanam / 'rAjAhaHsakhibhyaH' (sU. 788 ) iti Taci TilopaH / rAtrAhA' (sU. 814) iti puMstvam / tatastasila / asminneva granthe zlo0 431. trayANAmahAM samAhAraH / tyahaH / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 14. anUpAnAM rAjA anUparAjaH / anena Taca / mAghe-XX. T1. madhurairapi bhUyasA sa medhyaiH .. prathama pratyuta vAribhirdidIpe / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 pANinisUtravyAkhyA pavamAnasakhastataH krameNa praNayakodha ivAzamadvivAdaiH / / 853 evamAnasya sakhA pavamAnasakhaH agniH / Tac / tatpuruSaH / 'rohitAzvI vAyusakhA' ityasamAsAntapAThena bahuvrIhimAha svAmI / anargharAjave-III. 33. utpAdayankamapi kauNapakoTihoma tejohutAzanasamindhanasAmidhenIm / yastATakAmakRta bAlasakhaiH pRSakai rISajayaH sphuTamanena dazAnano'pi // 1854 / / bAlasya sakhAyo baalskhaa| Taca / mamminneva granthe zlo0 695. vibudhAnAM sakhA vibudhasakhaH / 'na pUjanAt ' (sU. 954. ) ' naastatpuruSAt ' (sU. 956 ) TacapratiSedhaH / 790 / aho'hna etebhyaH / (5. 4. 88.) 'ahaHsarvaikadeza' (sU. 787 ) ityatroktebhyaH sarvAdibhyaH parasyAhanzabdasyAhAdezaH syAt samAsAnte pre| 791 / aho'dantAt / (8.4, 7) rephAtparasyAhAdezasya nasya NaH syAt / sarvAnaH / pUrvAhnaH / saMkhyAtAhaH / asminneva anthe zlo0 720. pUrvamahaH pUrvAhnaH / tasmin / 'pUrvApara' (sU. 712 ) ityAdinA ekadezisamAsaH ! 'rAjAhaH' (sU. 788) iti Taca / 'aho'ha' (sU. 790) ityahAdezaH / aho'dantAt ' (sU. 791 ) iti Natvam / asminneva granthe zlo0 721. aparo'parabhAgo'ho'parAhnaH / pUrvavat / 792 / kSumnAdiSu ca / (8, 4. 39) eSu NatvaM na syAt / zubhnAdi:- 8. 11. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayalamAsaprakaraNam 236 bhaTTikAvye--IX. 109. roSabhImamukhenaivaM kSumnatole plavaMgamaH / proce sAnunaya vAkyaM rAvaNaM svArthasiddhaye / / 835 || zubhnatA kSubhyatA ) NatvapratiSedhaH / mAghe-IX. 43. kakubhAM mukhAni sahasojjvalayan dadhadAkulatvamadhikaM rtye| adidIpadinduraparo dahanaH kusumeghusavinayanaprabhavaH // 866 !! kumArasaMbhave-VII. 69. ityopadhiprasthavilAsinInAM __ zRNvankathAH zrotrasukhAtrinetraH / keyUracUrgIkRtalAjamuSTiM himAlayasyAlayamAsasAda / / 857 / / trinetratrinayanazabdayoH kSumnAditvAnna Natvam / raghuvaMze-XV. 4. raghunAtho'pyagastyena mArgasandarzitAtmanA / mahaujasA saMyuyuje zaratkAla ivendunA / / 858 // raghunAthatyatra kSumnAditvASNatvAbhAvaH / 793 / na saGkhyAdeH samAhAre / ( 5. 4. 89) samAhAre vartamAnasya saMkhyAderahAdezo na syAt / dvayorahoH samAhAraH dvayahaH / asminneva granthe zlo0 742. dazAnAmahAM samAhAraH dazAhaH / taddhitArtha' (sU. 728) ityAdinA samAsaH / samAhArasyaikatvAdekavacanam / 'rAjAhaH' (sU. 788) iti Taca / ' rAtrAhA' (sU. 814) iti puMstvam / anenAhAdezAbhAvaH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA amminneva granthe zlo0 431. vyahAt / pUrvavat / 794 / uttamaikAbhyAM ca (5. 4. 90) AbhyAmahAdezo na / uttamazabdo'ntyArthaH puNyazabdamAha / puNyaikAbhyAm ityeva sutrayitumucitam / puNyAham / sudinAham / sudinazabdaH prazastavAcI / ekAhaH / 795 / agrAkhyAyAmurasaH / (5. 4. 93) Taca syAt / azvAnAmura ivAzvorasam / mukhyo'dha ityarthaH / 796 / ano'zmAyaHsarasAM jaatisjnyyo| (5. 4. 94) Tac syAt jAtau saMjJAyAM ca / upAnasam / amRtAzmaH / kAlAyasam / maNDukasarasam / iti jAtiH / mahAnasam / piNDAzmaH / lohitAyasam / jalasarasam / iti sNjnyaa| camyUbhArate-VI. 43. sAyaM mahAnasazayaM zanakairyayau sA bhImaM rahaH pRthuzarAvakRtopadhAnam / dhUmAdhirohamalinaM vasanaM vasAne nIlAmbuvAhaparivItamivAcalendram // 8591 797 / grAmakoTAbhyAM ca takSNaH / (5. 4. 95) grAmasya takSA grAbhatakSaH / kuTayAM bhavaH kauTaH / kauTazcAsau takSA ca kauTatakSaH / / grAmAdhIno grAmatakSaH kauTatakSo'nadhInaka: ' II. x. 9. ityamaraH / ___798 / ateH zunaH / (5. 4. 96) atikrAntaH zvAnamatizvo varAhaH / atizvI senaa| TitvAn kI / 'atyAdayaH' iti samAsaH / 801 / nAvo dvigoH / (5. 4. 99) nauzabdAntAd dvigoSTac syAt / 802 / ardhAcca / (5. 4. 100) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam 241 ardhAnnAvaSTac syAt nAvo'dhamarvanAvan / 'artha nakada (mu. 7:33; ityekadezisamAsaH / 8.4 / dvitribhyAmaJjaleH / (5. 4, 102 ! TajvA lyAd dvigau : dvayaJjale dvayaJjali / asminneva granthe zlo0 643. dvAvaJjalI samAhRtau dvayaJjalam / 'saddhinArtha (sU. 728) ityAdinA samAsaH / anena Taca / taddhitaluki na samAsAntaH / dvAbhyAmaJjalibhyAM krItaH vyaJjaliH : 805 brahmaNo jAnapadAkhyAyAm / (5.4.104) brahmAntAttatpuruSAca syAt samAsena jAnapadatvamAkhyAyate cet / surASTra brahmA surASTrabrahmaH / 806 / kumahadbhayAmanyatarasyAm / (5. 4. 105) bhAbhyAM brahmaNo vA Taca nyAta tatpuruSe / kutsito brahmA kubramaH kubrahma / "kugatiprAdayaH' (sU. 761) iti samAsaH ! asminneva anye zro0 731. kutsito brahmA kubrahmaH kubrahmA vA / tasya yajJake kubrahmayajJake bhaTTikAvye-IV. 12. vAtInavyAladIprAstraH sutvanaH paripUjayan / parSadvalAnmahAbrahmairATa naikaTikAzramAn / / 860 !! mahAnto brahmANo mahAbrahmAH / 'sanmahat / (sU . 740) iti samAsaH / samAsAntaSTaca / bhaTTikAvye-I. 4. puNyo mahAbrahmasamUhajuSTaH santarpaNo nAkasadAM vareNyaH / 31 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA jajvAla lokasthitaye sa rAjA yathAdhvare vahnirabhipraNItaH // 861 mahAbrahmAH mahAbrahmANo vA / teSAM samUhaH / 807 | AnnahataH samAnAdhikaraNajAtIyayoH / ( 6.3.46 ) mahata kAro'ntAdezaH syAtsamAnAdhikaraNe uttarapade jAtIye ca pare / mahAbrahma: mahAbrahmA | mahAdeva: / mahAjAtIyaH / samAnAdhikaraNe kin / mahataH sevA mahatsevA | 242 campUrAmAyaNe - III. 1. pravizya vipina mahattadanu maithilIballabho mahAbalasamanvitazcalitanIlazailacchaviH nizAcaradavAnalaprazamanaM vidhAtuM zarai zvacAra sazarAsanaH surapathe taTitvAniva || 862 mahacca tadvale ca mahAbalam / vA0 / aSTanaH kapAle haviSi / (3951. ) STa kapAleSu saMskRtaH puroDAzaH aSTAkapAlaH / vA0 / gavi ca yukte / (3952.) aSTAgavaM zakaTam / 808 / dvyaSTanaH saMkhyAyAmabahuvrIhyazItyoH / ( 6. 3.47 ) AtsyAt / dvau ca daza ca dvAdaza / dvayadhikA dazeti vA / dvAviMzatiH aSTAdaza / aSTAviMzatiH / abahuvrIhyazItyoH kim / dvitrAH / dvayazItiH / vA0 / prAkzatAditi vaktavyam / ( 8953.) naiSadhe - I. 5. amuSya vidyA rasanAgranartakI trayIva nItAGgaguNena vistaram / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhAzyasamAsaprakaraNam - 243 agAhatASTAdazatA jigISayA navadvayadvIpapRthagjayazriyAm // 868 11 assttaadsh| bhaTTikAvye --XVII. 40-41. doSairaramataibhiste pitAtyajyata thairmayA / tato'ruNyadanardacca dviviMzatibhireva ca // 864 || zarairatAyaDadvandhu paMcaviMzatibhirnupam / rAvaNistasya saumitriramaznAcaturahe hayAn // 865 !! dve viMzatI yeSAmiti bahuvrIhiH / tena dvayaSTana ityAtvaM na dvau ca viMzatizceti dvandve dvAviMzatiriti syAt / pUraNArthe dvAviMzatitamaH dvAviMzaH ! 809 / testrayaH / (6. 3. 48) trizabdasya trayAdezaH syAt / trayodaza / trayoviMzatiH / anaparAghave-III. 2. trayastriMzatkoTitridazamayamUrterbhagavataH sahasrAMzovaMze jayati jagadIzo dazarathaH / yadastrairasnigdhairasurayuvanizvAsapavana prakope siddhe na spRzati zatakoTiM zatamakhaH // 866 / / trayastriMzadityatra trayAdezaH / 810 / vibhASA catvAriMzatprabhRtau sarveSAm / ( 6. 3. 49) dvayaSTanostrezca prAguktaM vA syAt catvAriMzadAdau pare / dvicatvAriMzat dvAcatvAriMzat / aSTacatvAriMzat aSTAcatvAriMzat / tricatvAriMzat trayazcatvAriMzat / evaM paMcAzatpaSTisaptatinavatiSu / 812 / paravalliGga dvandvatatpuruSayoH / (2. 4. 26) etayoH parapadasyeva liGgaM syAt / vA / dviguprAptApannAlaMpUrvagatisamAseSu pratiSedho vAcyaH / ( 1545.) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA aminneva anye ilo 799. atIndriyeSu indriyANyatikAnteSu / 'atyA dayaH krAntAdyarthe ' ( . 1386. sU. 780) iti samAsaH / anena vArtikena paravalinatApratiSedhAt vizepyanighnatvam / / asminneva granthe zlo. 599. niSkrAnto laGkAyA nilaGkaH / "nirAdayaH krAntAdyarthe ' (vA. 1339. sU. 780) iti gatisamAsaH / pUrvavat vizeSyaliGgatA / 814 / rAnAhAhAH puMsi / (2.4.29) etadantau dvandvatatpuruSau puMsyeva / ahazca rAtrizca ahorAtraH / pUrvarAtraH / pUrvAhnaH / dvayahaH / (li. sU. ) saMkhyApUrva rAtra klIyam / ( 131.) dvirAtram / trirAtram / gaNarAtram / 'puNyasudinAbhyAmahaH klIbateSTA' (vA. 1556. sU. 821) puNyAham / sudinAham / ___ asminneva granthe zlo0 687. sarvA rAtrayaH sarvarAtrAH / 'pUrvakAlaikasarva ' (sU. 726) ityAdinA samAsaH / 'ahaHsarva' (sU. 787) ityAdinA samAsAnto'n / anena pulliGgatA / asminneva granthe zlo0 614. ardha rAtrerardharAtraH / -- artha napuMsaka ' ( sU. 718 ) ityekadezisamAsaH / pUrvavat aca puMstvam / asminneva *the zlo0 734. sarvA rAtriH sarvarAtraH / pUrvakAla ' (sU.726) ityAdinA samAsaH / sa pUrvavat / . . . . asminnavagra the zlo0 728. apararAtraH / 'pUrvApara' (sU. 712 ) ityAdinA samAsaH / zeSaM pUrvavat / asminneva granthe zlo0 722. apararAtraH / pUrvavat / . asminneva granthe zlo0 '721. aparo'haH aparAhnaH / 'pUrvApara ' (sU. 712) ityAdinA ekadezisamAsaH / 'rAjAha' (sU. 788) iti Taca / ' ahoGga' (sU. 790) ityahAdezaH / 'aho'dantAt / (sU. 791) iti Natvam / anena puNstvm| asminneva granthe ilo0 720. pUrvAhnaH / pUrvavat / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam asminneva granthe lo0 319. trayANAmahAM samAhAraH vyahaH / sadbhitArtha : (sU. 728) iti samAsa: / dvigutvAdekavacanam / pUrvavaTTac / anena puMstvam / asminneva granthe zlo0 431. yahAt / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 742. dazAhaH / pUrvavat / campUbhArate-I. 29. ga-~-kramAdatipatite cAvarodhavadhUjanAnurodhaguNadAtre gaNarAtre | 867 !! gaNarAnaM napuMsakam / anardharAghave-I. 36. ga-katipayarAtramAyudhasadhrIcA rAmabhadreNa saMnihitavaitAnavatAnAmasmAkamAzramapadaM sanAthIkariSyate // 868 / / . katipayarAtramiti katipayarAvyAvizeSaNasamAsa kRtvA / ' ahaHsabaikadeza' (sU. 787) ityAdinA samAsanto'ca / atra 'saMkhyApUrvam (li. sU. 131. sU. 814) iti napuMsakatvam / 815 / apathaM napuMsakam / (2. 4. 30) mAghe-XII. 28. vanyebhadAnAnilagandhadurvarAH kSaNa taracchedavinoditakrudhaH / vyAladvipA yantRbhirunmadiSNavaH kathicidArAdapathena ninyire // 869 / / . .. apathena amArgeNaH / 'Rk pU:' (sU. 940) ityAdinA samAsAnta: prAptaH / 'najaH' (sU. 956) iti pratiSiddhaH san 'etho vibhASA' (sU. 967) iti vikalpitaH / anena napuMsakatvam / asminneda granthe zlo0 19. apathAni / pUrvavat / 816 / ardharcAH puMsi ca / (2. 4. 31) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 pANinisUtravyATyA ardhacodayaH zabdAH puMsi klIve ca syuH / ardhaH ardharcam / dhvajaH dhvajam / bharcAidiH-2. 18. asminneva anthe zlo0 16. madhuH madhuzabdasyAdharcAditvAtpulliGgatvam / makarandasya madyasya mAkSikasyApi vAcako'yam / argha digaNe pAThAt puMnapuMsakayormadhuH / raghuvaMze-1X. 37. lalitavibhramabandhavicakSaNa surabhigandhaparamajitakesaram / patiSu nirvivizurmadhumaGganAH smarasakhaM rasakhaNDanavarjitam / / 870 // mdhuH| 817 / jAtyAkhyAyAmekasmin bahuvacanamanyatarasyAm / (1. 2. 58) eko'pyartho vA bahuvadbhavati / brAhmaNAH pUjyAH / brAhmaNaH pUjyaH / naiSadhe-II. 76. sitadIpramaNiprakalpite yadagAre hasadakarodasi / nikhilAnizi pUrNimAtithI nupatasthe tithirekikA tithiH // 871 // yadagAre yasyA gRheSvityarthaH / . 818 / asado dvayozca / (1.2. 59) ekatve dvitve ca vivakSite asmado bahuvacanaM vA syAt / vayaM brUmaH / pakSe'haM bravImi / bhAvAM brUva iti vA / vA / savizeSaNasya pratiSedhaH / (721) paTurahaM bravImi / * madhuH kariSyatItyetasminpATha evedamudAharaNam / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam 247 anargharAghave- IV. 1. tattAdRzaM kathamudeti manuSyaloke tejo'dbhutaM nirabhisandhi na tAvadetat / tAnyeva cAsya caritAni dazAnanasya dhik cintayA rajanirakSiSu naH prabhAti / / 872 // naH ityekatve bahuvacanam / bhaTTikAvye-IV. 6. yUyaM samaSyathetyanminnAsiSmahi vayaM bane / __dRSTAH stha svasti bo yAmaH svapuSyavijitAM gatim // 8:3i jyAmityekatve bahutvam / 819 ! phalgunIpoSThapadAnAM ca nakSate / (1.2.30 dvitve bahutvaprayuktakArya vA syAt / pUrve phalgunyau / pUrvAH phalgunyaH / pUrve proSThapade / pUrvAH proSThapadAH / kumArasaMbhave- VII. 6. maitre muhUrte zazalAJchanena yoga gtaasuuttrphlguniissu| . tasyAH zarIre pratikarma cakru bandhustriyo yAH patiputravatyaH / / 874 || uttaraphalgunISu / phalgunInakSatre / ekasminnapi bahuvacanam / 821 / sa napuMsakam / (2. 4. 17) samAhAre dvigurdvandvazca napuMsaka syAt / paJcagavam / dantoSTham / vA / akArAntotarapado dviguH striyAmiSTaH / (1556.) vA / mAvanto vA / (1557.) paJcakhaTTI paJcakhaTam / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 pANinisUtravyAkhyA vA0 / ano nalopazca kA ca dviguH striyAn / (1558.) caJcatakSI paJcatana / ___ vA yAtrAyantasya na : (1559. paMcapAtran / tribhuvanam / caturyugam / vA0 / puNyasudilAbhyAmahaH klIyateSTA ! (1556.) puNyAham / sudinAham : vA / yathaH saGghayAvyayAdeH ! (1554.) saMkhyAvyayAdeH paraH kRtasamAsAntaH pathazabdaH klIbamityarthaH / trayANAM panthAH tripatham / virUpaH panthA vipatham / vA sAmAnye napuMsakam / ( 5043.) mRdu pacati / prAtaH kamanIyam ! asminneva granthe zlo0 492. puNyaM ca tadahandha puNyAham / napuMsakatvam / naiSadhe-VI. 24. hitvaiva vatmaikamiha bhramantyAH sparzaH striyAH sutyaja ityavetya ! catuSpathasyAbharaNaM babhUva lokAvalokAya satAM pradIpaH // 875 // caturNAM pathAM samAhAraH catuSpatham / 'taddhitArtha' (sU. 728) ityAdinA dviguH / 'RkpU: ' (su. 940) iti samAsAntaH / 'pathaH saMkhyA ' iti vArtikena npuNsktaa| 824 / upajJopakrama tadAdyAcikhyAsAyAm (2. 4. 21) upajJAnta upakramAntazca tatpuruSo napuMsakaM syAt / pANinerupajJA pANinyupajJaM. granthaH / nandasyopakramo nandopakramaM droNaH ! Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAlaprakaraNam 249 bhaTTikAvye-IX. 136. asadvandhuvadhopajJaM vimuJca balivigraham / sItAmarpaya nantavye kozadaNDAtmabhUmibhiH / / 876 / / upajAyata ityupajJA : 'Atazcopasarge' (su. 3283) iti aG / asarandhuvadhasya bandhuvasyAcetanasyopajJAne kartRtvAsambhavAt tena hatabandhuzcetano lakSyate / tasyopajJA tadupajJam / tena tvayaivAdAvupajJAtamityarthaH / bhaTTikAvye-III. 31. nRpAtmajau viktizatuH sasItau mamAra rAjA vidhavA bhavatyaH / zocyA vyaM bhUranRpA laghutvaM kaikeyyupajJaM bata banartham / / 877 // upajJAyata ityupajJA / 'Atazvopasarge' (sU. 3283 ) iti karmaNyaG / kaikeyyA upajJA kaikeyyupajJam / 'kRdyogA' (vA. 1317. sU. 703) iti SaSThIsamAsaH / raghuvaMze--XV. 63. atha prAcetasopajJaM rAmAyaNamitastataH / maithileyau kuzalavau jagadurgurucoditau // 878 // pAcetasasyopajJA prAcetasopajJam / asminneva granthe zlo0 508. bharatopajJaM vijJApanA / campUrAmAyaNe-I. 44. muni zAzvopajJAni tATakAmAthine dadau / astrANi jRmbhakAdIni jambhazAsanazAsanAt / / 879 / / bhRzAzvasyopajJA bhRzAzvopajJAni / asminneva granthe zlo0 48. yadupajJam / 32 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 pANinisUtravyAkhyA raghuvaMze-XII. 43. prApya cAzu janasthAna kharAdibhyastathAvidham ! rAmopakramamAcakhyau rakSaHparibhave navam // 880 / / upakramyata ityupakramaH / karmaNi ghaJ / rAmasya karturupakramaH rAmopakramam / rAmeNAdAvupakrAntamityarthaH / 825 / chAyA baahulye| (2. 4. 22) chAyAntastatpuruSo napuMsaka syAt pUrvapadArthabAhulye / ithUNAM chAyA ikSucchAyam / 'vibhASA senA' (sU. 828 ) iti vikalpasyAyamapavAdaH / bhaTTikAvye--V. 2. tau khaDgamusalapAsacakravANagadAkarau / akArTAmAyudhacchAyaM rakSaHsantamase raNe // 881 / / AyudhAnAM chAyA AyudhacchAyam / raghuvaMze--XIL.,50. sA bANavarSiNaM rAma yodhayitvA suradviSAm / aprabodhAya suSvApa gRdhracchAye varUthinI // 882 / / gRdhrANAM chAyA gRdhracchAyam / asminnava granthe zlo0 61. ithUNAM chAyA ikSucchAyam / napuMsakatvam / tatra niSaNNA ikSucchAyaniSAdinyaH / strIliGgapAThe ikSoH chAyA iti vigrahaH / raghuvaMze-I. 75. purA zakramupasthAya tavorvI prati yAsyataH / AsItkalpatarucchAyAmAzritA surabhiH pathi / / 883 // atra kalpataroH chAyA kalpatarucchAyA / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhArayasamAsaprakaraNam kumArasaMbhave-VI. 46. santAnakatarucchAyAsuptavidyAdharAdhvagam / yasya copavanaM bAhya gandhavaddhandhamAdanam / / 884 ikSucchAyAniSAdinya itivat / 826 / sabhA rAjAmanuSyapUrvA ( 2. 4. 23) rAjaparyAyapUrvo'manuSyapUrvazva sabhAntastatpuruSo napuMsaka syAt / inasabham / Izvarasabham / paryAyasyaiveSyate / neha / rAjasabhA / amanuSyazabdo rUbyA rakSaHpizAcAdInAha / rakSaHsabham / pizAcasabham / asminneva granthe zlo0 449. rAkSasasabham / 827 / azAlA ca (2. 4. 24) saMghAtArthA yA sabhA tadantastatpuruSaH klIdaM syAt / strIsameM strIsaMghAta ityarthaH / azAlA kim / dharmasabhA / dharmazAletyarthaH / mAghe-XIII. 14. itarAnapi kSitibhujo'nujanmanaH ___ pramanAH prmodpriphullckssussH| sa yathocitaM janasabhAjanocitaH prasabhoddhatAsurasabho'sabhAjayat // 885 // asursbhaa| 828 / vibhASA senAsurAcchAyAzAlAnizAnAm / (2. 4. 25) etadantastatpuruSaH klIva vA syAt / brAhmaNasenaM brAhmaNa senA ! yavasuraM yavasurA / kuDyacchAya kuDyacchAyA / gozAlaM gozAlA / zvanizam zvanizA / mAghe--X. 23. dattamAttamadanaM dayitena vyAptamAtizayikena rasena / Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 pANinisUtravyAkhyA sakhade mukhasuraM pramadAbhyo nAma rUDhamapi ca vyudapAdi // 886 || mukhasurA sukhasuram / anagharAghave - VII. 122. kaNThachAyanipItapannagaphaNAra laughamA trasthitau hAre nirbhayapArvatI bhujalatAbandhollasatkandharaH / vatsarvAGgavirAmavAmanatamaireva svaraiH sAmaga vizrahmazirazzivAya jagatA meNAGkacUDAmaNiH // 887 // kaNThasya chAyA kaNThacchAyam / campUbhArate -- II. 77. bANena saMprati nRpA divi lakSyametatacchAyavadbhuvi nipAtayituM paTurthaH / maurvImabhAmiva sa dakSiNa eva pANau kuryAtsvasAramabhidazya mama svasAram // 888 // tasya chAyA tacchAyam / rAghave - VII. 85. tarkaTakka likhitArkamaNDala proccalatkaNakadambabhAsuram / zilpazAlamiva vizvakarmaNaH kiM vibhAti mRgatRSNikAmayam // 889 // zilpasya zAlA zilpazAlam / // iti karmadhArayasamAsaprakaraNam // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . // atha bahuvrIhisamAsaprakaraNam // 829 / zeSo bahuvrIhiH / ( 2. 2. 23) adhikAro'yam / 830 / anekamanyapadArthe / (2. 2. 24) vA0 / prAdibhyo dhAtujasya vAcyo vA cottarapadalopaH (1360.) prAdi:-1. 4. prapatitaH parNaH praparNaH / vA0 / namo'styarthAnAM vAcyo vA cottarapadalopaH / (1361.) avidyamAnaH putro'putraH / astIti vibhaktipratirUpakamavyayam / astikSIrA gauH / bhaTTikAvye - XIX.1. apamanyustato vAkyaM paulastyo rAmamuktavAn / mazocyo'pi vrajannastaM sanAbhirdunuyAnna kim / / 890 / / apagato manyuryasya saH apamanyuH bhaTTikAvye-II. 31. adhijyacApaH sthirabAhumuSTi rudaJcitAkSo'zcitadakSiNoruH / tAn lakSmaNaH sannatavAmajo jaghAna zuddheSuramandakI // 891 // adhyArUThA jyA yasya tadadhijyam / asminneva granthe zlo0 624anugatA ApaH yeSu te anUpA jalapAyadezAH / bhuvriihismaasH| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 877. vigato dhavo yAsAM tA vidhavAH / na vidyate nRpo yasyAM sA anRpA / namo'stIti samAsaH / 831 / striyAH putradApitapuMskAdanUG samAnAdhikaraNe striyAmapUraNI priyAdiSu / (6. 3. 34) citraguH / rUpavadbhAyaH / bhaTTikAvye - V. 13. yuvajAnidhanuSpANi viSThaH khavicAriNaH / rAmo yajJadruho hanti kAlakalpazilImukhaH // 892 // yuvatirjAyA yasya saH yuvajAniH / striyAH puMvadrAvAt strIpratyayo nivartate / asminneva granthe zlo0 243. mAnyabhaktirityatra kathaM puMvadbhAvaH / apriyAdiSviti niSedhAt bhaktizabdasya ca priyAdiSu pAThAditi / naiSa doSaH / napuMsakapUrvapadatvAt / yathAha ' dRDhabhaktirityevamAdiSu strIpUrvapadasyAvivakSitatvAtsiddhami' ti / bhojarAjastu bhajyata iti bhaktiH / karmasAdhanasya priyAdipATho yathA bhavAnIbhaktiriti, na tu bhajanam iti bhAvasAdhanasya / ato'tra strIpUrvapadatve'pi na doSa ityAha / mAgha--XIII, 42. muditaistadeti ditijanmanAM ripA vavinIya saMbhramavikAsibhaktibhiH / upasedivadbhirupadeSTarIva tai vRte vinItamavinItazAsibhiH // 893 / / vikaasibhktibhiH| raghuvaMze-XII. 19. dRDhabhaktiriti jyeSThe rAjyatRSNAparAGmukhaH / mAtuH pApasya bharataH prAyazcittamivAkarot // 894 // dRDhabhaktiH / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 255 meghasaMdeze--I. 36. pazcAduccairbhujataruvanaM maNDalenAbhilInaH sAndhyaM tejaH pratinavajapApuSparaktaM dadhAnaH / nRtArambhe hara pazupaterAInAgAjinecchAM zAntodvegastimitanayanaM dRSTabhaktibhavAnyA / / 895 833 / natazca / (5. 4. 153) nadyuttarapadAhadantottarapadAcca bahuvrIhe: kap syAt / puMvadbhAvaH / kumArasaMbhave--VI. 4. te prabhAmaNDalaiyauma dyotayantastapodhanAH / sArundhatIkAH sapadi prAdurAsan puraH prabhoH / / 898 ! arundhatyA saha vartanta iti sArundhatIkAH / mAdhe--XII. 4. zuklaiH satArairmukulIkRtasthulaiH kumudatInAM kumudAkarairiva / vyuSTaM prayANaM ca viyogavedanA vidUnanArIkamabhUtsama tadA / / 897 // viyogavedanAviDUnA nAryo yasmin tattathoktam / raghuvaMze-XVI. 68. sa nau vimAnAdavatIrya reme vilolahAraH saha tAbhirapsu / skandhAvalamoddhatapadminIkaH kareNubhirvanya iva dvipendraH // 898 // skandhAvalamA uddhRtapadminI yasya sa tathoktaH / asminneva granthe zlo0 632. nadyeva mAtA yAsAM tA nadImAtRkAH / Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 pANinisUnavyAkhyA asminneva anthe zlo0 465. nadImAkam / 'vandite bhrAtuH ' (sU. 895 ) iti kaniSedhaH / raghuvaMze-XVI. 1. athetare sapta raghupravIrA jyeSTha purojanmatayA guNaizca / cakruH kuzaM ratnavizeSabhAja saubhrAtrameSAM hi kulAnusAri // 899 // zobhano bhAtA yeSAM te subhrAtaraH / teSAM bhAvaH saubhrAtram / 836 / tasilAdiSvA kRtvasucaH (6. 3. 35) tasilAdiSu A kRtvasujanteSu pareSu striyAH puMvatsyAt / tasau / taraptamapau / caraTjAtIyarau / kalpapdezIyarau / rUpappAzapau / thAla / tilathyanau / bahISu bahutra / bahutaH / darzanIyatarA / darzanIyatamA / 'gharUpa' (sU. 985) iti vakSyamANo havaH paratvAtpuMvaddhAvaM bAdhate / paTTitarA / paTTitamA / paTucarI / paTujAtIyA / darzanIyakalpA / darzanIyadezIyA / darzanIyarUpA / darzanIyapAzA / bahuthA / prazastA vRkI vRkatiH / ajAbhyo hitA ajathyA / vA0 / zasi bahvalpArthasya puMvadbhAvo vaktavyaH / ( 3926.) babIbhyo dehi bahuzaH / alpAbhyo dehi alpazaH / ___ vA / tvataloguNavacanasya / ( 3927. ) zukkAyA bhAvaH zuklatvam / vA0 / bhasyADhe taddhite / ( 3928.) hastinInAM samUho hAstikam / aDhe kim / rauhiNeyaH / strIbhyo Dhak / vA0 / Thakchasozca / ( 3929.) bhavatyAzchAtrA bhAvatkA bhavadIyAH / taraptamapau ghasaMjJako / rUpapakalpapau / celaT / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 257 bAdhe-X., .. sajjitAni surabhINyatha yUnA mullasannayanavAriruhANi / AyayuH sughaTitAni surAyAH pAtratAM priyatamAvadanAni // 900 1 atizayena priyA priyatamA / priyAzabdasya puMvadbhAvaH / asminneva anthe zlo0 48. pUrva nirIkSitA niriikssitcrii| nirIkSitAzabdasya puMvaddhAvaH / asminneva anye ilo 36. ISadasamAsA prabhAtA prabhAtakalpA / pubadbhAvaH / asmileva granye zloka 155. ISaisamAptAM pAzI pAzIkalpAm / babAditvAdvikalpAdIkAra. / abhASitaskatvAt 'gharUpa' (sU. 935) ityAdinA hrasvo na bhavati / . asminneva granthe zlo0 434. bhavatyA idaM bhAvatkam / 'bhavataSThakachasau / (sra. 1339) iti ka / 'Thakchasozca ' ( vA0 3929. sU. 836) iti pubadbhAvaH / asminneva granthe lo0 567. kRtArthAyA bhAvaH kRtArthatA / puMvadbhAvaH / asminneva granthe lo0 632. nadImAtRkANAM bhAvaH nadImAtRkatA / campUbhArate-VT. 15. taM pazyannakulaM rAjA tandrAInimeSaNe ; nijAM matsyezvarAbhikhyAM ninAya prakaTArthatAm / / 901 15 prakaTAyA bhAvaH prakaTArthatA / mAghe-XVIII. 19. sadvazatvAdaGgasaMsaGginItvaM nItvA kAma gauraveNAvabaddhA / nItA hastaM vaJcayitvA pareNa dohaM cakre kasyacitsA kRpANI // 902 / / aGgasaMsaGginItvaM guNatvavivakSAyAM na puMvaddhAvaH / 33 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 campUbhArate - III. 112. pavanasakhadRzormudaM vitanvan paTutaraTaGkatikampitATavIkaH / pANinisUtravyAkhyA kuTilamatanutArjunaH karAbhyAM guNamapi daNDamivAsya gANDivasya || 903 || 6 matizayena paTTI paTutarA / puMvadbhAvaH / gharUpa' (sU. 985 ) iti DIpo pati iti syAt / mAghe - III. 69. balormibhistatkSaNahIyamAna rathyA bhujAyA valayairivAsyAH / prAyeNa niSkrAmati cakrapANau neSTa puro dvAravatItvamAsIt // 904 // dvAravatIzabdasya saMjJAtvAt anyatra aguNatvavivakSayA na ca puMvadbhAvaH / sarvanAmno vRttimAtre puMvadbhAvaH / naiSadhe - III. 105. tvaM hRtA bhaimi bahirgatApi prANAyitA nAyikayAsyagatyA | na citramAkrAmati tatra citra metanmano yadbhavadekavRtti // 905 || bhaktI tvameva ekA vRttirjIvikA yasya tadbhavadekavRtti / bhavacchabdasya sarvanAmatvAdvRttimAtre puMvadbhAvaH / kumArasaMbhave - VI. 92. tanmAtaraM cAzramukhIM duhitRsnehaviklavAm / varasyAnanyapUrvasya vizokAmakarodguNaiH // 906 // anyA pUrvaM yasyAsti so'nyapUrvaH / puMvadbhAvaH / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisanAlanakaraNa 351 kumArasaMbhave-III. 63. ananyabhAjaM patimAhIti sA satyamevAbhihitA bhavena / na hIzvaravyAhRtayaH kadAci tpuSNanti loke viparItamartham / / 907 / / anyAM na bhajatItyananyabhAk / puMvadbhAvaH / kirAtArjunIye-XVI. 38. tviSAM patiH pATalitAmbuvAhA sA sarvataH pUrvasarIva sandhyA / ninAya teSAM drutamullasantI vinidratAM locanapaMkajAni / / 908 ! pUrvI sastIti pUrvasarI / 'pUrva kartari ' (sU. 2933) iti TaH / puMvadbhAvaH / vA0 / kukkuTyAdInAmaNDAdiSu / ( 3934.) kukkuTyA aNDaM kukuTANDam / mRgyA:padaM mRgapadam / mRgakSIram / 839 / saMjJApUraNyozca / (6. 3, 38 ) anayona puMvat / dattAbhAyaH / dattAmAninI / paMcamIbhAryaH / paMcamIpAzA / asminneva granthe zlo0 904. dvArakhatItvam / dvAravatIzabdasya saMjJAtvAt ktaloriti puMbadbhAvo n| mAghe-IX. 16. nilayaH zriyaH satatametaditi prathitaM yadeva jalajanma tayA / divasAtyaye tadapi muktamaho capalAjanaM prati na codhamadaH // 909 / / capalA cApalavatI strI kamalA ca / saiva janaH cplaajnH| 'jAtemba' (sU. 842) saMjJApUraNyozcetyubhayathApi puMvadrAvapratiSedhaH / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA naiSadhe---II. 77. sudatIjanamajjanArpitetRNairyatra kaSAyitAzayA! na nizA khilayApi vApikA prasasAda ahileva mAninI 12 910 sudtiijnaaH| 841 / svAnAcataH / (6. 3. 40) svAnAca IkArastadantA strI na puMvat / sukezIbhAryaH / 842 / jAtezca / (6. 3. 41) na puMvat / zUddhAmAryaH / brAhmaNIbhAryaH / alinneva granthe zlo0 909. capalA cApalavatI strii| saiva janaH capalAjanaH / 843 / saMkhyayAvyayAnanAdarAdhikasaMkhyAH sNkhyeye| (2.2. 25) saMkhyeyArthayA saMkhyayA avyayAdayaH samasyante sa bahuvrIhiH / dazAnAM samIpe ye santi te upadazAH / nava ekAdadA vetyarthaH / 'bahuvrIhau saMkhyeye / (sU. 851 ) iti cakSyamANo ic / dhuvaMze-V. 25. sa tvaM prazaste mahite madIye ___ varmazcaturtho'gnirivAmayagAre / dvilANyahAnyahasi soDhumarhan yAvadyate sAdhayituM tvadartham / / 911 / / dve vA trINi vA dvitrANi iti samAsaH / pUrvavaDDac / asminneva granthe zlo0 57. dvitrANi / pUrvavat / .. kirAtArjunIye--XVIII. 6. nipatite'dhizirogharamAyate samamaraliyuge'yugacakSuSaH / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhilanAmAkaraNam 261 tricatureSu padeSu kirITinA lulitadRSTi madAdiva canrUle / 9:2 !! boNi vA catvAri vA nicaturANi / anena bahuvrIhiH / 'nyupAnyaM cature 'jipyate' vA. 3851. mU. 945) ityac / 844 / ti viMzateDiti / ( 6.4.142) vizatebhesya tizabdasya lopaH syAt Diti / AsannaviMzAH vizaterAsannA ityarthaH / aGkaratriMzAH / adhikacatvAriMzAH / dvirAvRttAH daza dvidazAH / viMzatirityarthaH / anavarAghave-- IV. 1. limsaptabhireva rAjavijayate bhujamtanmayoH kRtvA toraNamAlikAM punaramuM dvAviMzamAripsate / / drakSyAmi tvayi vartamAnamadhunA tacApavidyAdbhutaM zambhostasya hi kevalena dhanuSA kRTena tuSTine me // 3 // ividAle pUragaM dvAviMzam / tasya pUrage iT' (myU. 18457 iti idaH / anen ttelopH| anaghAve--T.. he kAkutsthAH kathaM yaH zrutiviSayamayaM nAgamadbhAgavIyo : duHsAmantAcArapracitapitRvadhAmarpanistArabandhuH / vArAnAsannaviMzAnvizasitaviSamakSatrajAtipraroha: krodhAdutkRtagarbhAmiSarudhiravasAvitragandhiH kuThAraH / / 214 / / AsannA viMzatiryeSAM te AsannaviMzAH / anena TilopaH / "bahuvIhI' (sU. 861) iti Daca / 'saGkhyayA' (sU. 843 ) iti bhuvriihiH| . : 846 / tatra tenedamiti sarUpe / (2. 2. 27), saptamyante grahaNaviSaye sarUpe pade tRtIyAnte ca praharaNaviSaye idai yuddhaM pravRttamityarthe samasyete kamavyatihAre dyotye sa bahuvrIhiH / 'ikarma ' (sU. 866) iti ic / tiSThadguprabhRtipvicpratyayasya pAThAdavyayIbhAvatvamavyayatvaM ca / 'anyeSAmapi dRzyate' Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 pANinisUtravyAkhyA ( sU. 3539 ) iti dIrghaH / kezeSu kezeSu gRhItvA idaM yuddhaM pravRttaM kezAkezi / daNDaizva daNDaidha pratyedaM yuddhaM pravRttaM daNDAdaNDi / muSTImuSTi / callIpariNaye - IV. 18. daNDAdaNDi calatsphuliGganikaraM kecitprabhamAyudhAH Tapare gadAgada pare'nye tomarAtomAre / bAbA baddhavairamapare durvAragarvodayAH kezAkezi ca kecidadbhutatamaM yodhAH kudhA tenire // 915 | daNDAdaNDi / muSTImuSTi / gadAgadi / tomarAtomari / bAhUvAhavi / kezAkezi / C anargharAghave -- IV. 20. zastraizva zastraizca prahRtyedaM yuddhaM pravRttaM zastrAzAstri / 'ickarmavyatihAre ' ( sU. 866 ) iti ic samAsAntaH (sU. 3589 ) iti dIrghaH / zastrAstrayaiva kA navabhavadgIrvANapANindhamAH panthAno divi saMkucanti vasudhA vandhyA na sUte bhaTAn / lakSmIrapyaravindasaudhavalabhI nirvyUha paryaGkakA vizrAntairalibhirna kulara vaTA gaNDomadate // 916 || cAhavi / 847 / orguNaH / ( 6. 4. 146 ) anena bahuvrIhiH / 1 ' anyeSAmapi ' uvarNAntasya bhasya guNaH syAt taddhite / avAdezaH / masminnava pranthe zlo0 915. bAhubhyAM bAhubhyAM prahRtyedaM yuddhaM pravRttaM bAhU 848 / tena saheti tulyayoge / ( 2. 2. 28 ) tulyayoge vartamAnaM sahetyetat tRtIyAntena prAgvat / sa bahuvrIhiH / 849 / vopasarjanasya / ( 6.3.82 ) Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNa 263 bahuvrIhavayavasya sahasya saH syAdvA ! putreNa saha saputraH sahaputro vA gataH / bhaTTikAvye-V. 108. pizAcamukhadhaureyaM sacchanakavacaM ratham / yudhi kadrathavaddhImaM babhana dhvajazAlinam // 917 || saha chatrakavacAbhyAM sacchatrakavacam / 'tena' (sU. 848 ) iti bahuvrIhiH / manena vikalpAtsabhAvaH / asminneva granthe zlo0 752. sahemakumbhAn / 'tena saha' (su. 848) iti bahuvrIhiH / anena sabhAvaH / amminneva granthe zlo0 178. sahasIta: salakSmaNaH : 'tena saha (6. 848) ili bahuvrIhiH / anena sahazabdasya sanAvavikalpAt ubhayatrApi prayogaH / mAdhe--XIV. 11. kiM vidheyamanayA vidhIyatA tvtprtaapjityaarthsNpdaa| zAdhi zAsaka jagatrayasya mA. mAzravo'smi bhavataH sahAnujaH // 918 / / sahAnujena sahAnujaH / asminneva granthe zlo0 473. sahAzvam / kirAtArjunIye-XVIII. 16. sahazaradhi nijaM tathA kArmuka vapuratanu tathaiva saMvardhitam / nihitamapi tathaiva pazyannasiM vRSabhagatirupAyayau vismayam // 919 / / saha zaradhibhyAM vartata iti sahazaradhiH / 850 / prakRtyAziSi / (6. 3. 83) sahazabdaH prakRtyA syAdAziSi / svasti rAjJe sahaputrAya sahAmAtyAya / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA vA0 / agovatsahalevviti vAcyam / (3990.) save / savatsAya | sahalAya | anavarAghave -- I. 25. - svasti bhavate sahaparivArAya || 920 | 851 | bahuvrIhau saMkhyeye ujabahugaNAt / ( 5. 4. 73. ) saMkhyeye yo bahuvrIhitasADuc syAt / upadazAH / vA0 | saMkhyAyAstatpuruSasya vAcyaH / (3348.) nirgatAni triMzato nistriMzAni / nirgatastrizato'Ggulibhyo nistriMzaH khaGgaH / asminnava granthe lo0 911. dve trINi vA dvitrANi / ' saMkhyayAnyAyAsanna (sU. 843 ) iti bahuvrIhiH / anena Daca / & asminneva granthe zlo0 57. dvitrANi / pUrvavat / asminneva granthe lo0 803. nistriMzAbhyAM ca / ' nigadaya:' (bA. 3189su. 789.) iti samAsaH / TilopaH / 852 | bahuvrIhau sakthyakSNoH svAGgAtpac (5 4 113) svAGgavA cisakthyakSyantAdvahuvrIheH Sac syAt / dIrghe sakthinI yasya saH dIrghasakthaH / jalajAkSI / svAnAtkim / dIrghasakthi zakaTam | sthUlAkSA veNuyaSTiH / akSNo'darzanAt ' (su. 944.) ityac / asminneva granthe ilo0 75. cakorAkSa | anena patra | SitkaraNAt GIS / sambodhanam / bhaTTikAvye - X, 50. 9 atha dadRzurudIrNadhUmadhUmra dizamudavivyavadhiM sametasItAm / saharaghutanayAH lavaGgasenA: pavanasutAGgulidarzitAmudakSAH || 921 || plavaGgasenA udakSAH / Sac / SilakSaNo GIS na bhavati / tasya vaikalpikatvAt / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 bahuvrIhisamAsapakaraNan 853 / aGguledAruNi ! (5. 4. 114) aGguSyantAbahuvrIheH Saca syaahaarunnyrthe| paJca aGgulayo yasya tatpaMcAGgulaM dAru / aGgulisadRzAvayava dhAnyAdivikSepaNakASThamucyate / bahuvrIhe: kim / dve aGgulI pramANamasyA dvayaGgulA yaSTiH / 'tatpuruSasyAGguleH' (sU. 786 ) ityaca / 854 / dvitribhyAM Sa mUrdhnaH / (5. 4. 115) vA0 / neturnakSatre'bvaktavyaH / ( 3360.) mRgo netA yAsAM tA mRganetrA rAtrayaH / puSyanetrAH / bhaTTikAvye--IX. 129. AtrikUTamakArya tvatkA nirjaGgamaM jagat / dazamUrdhan kathaM brUSe tAnavadhyAnmahIpateH // 922 || daza mUrdhAno yasya sa dazamrdhA / atra So na / bhaTTikAvye-IV. 41. atha saMpatato bhImAnvizikhai rAmalakSmaNau / bahumUnoM dvimUrdhAzca trimU(zcAhatAM mRdhe // 923 // bahumUrdhnaH / So na / dvimUrdhAn / trimUrdhAn / anena SaH / bhaTTikAvye-IV. 44. mRgayumiva mRgo'tha dakSiNermA / dizamiva dAvavatI marAvudanyan / / raghutanayamupAyayau trimR? viSabhRdivogramukha patatrirAjam // 924 // trayo mUrdhAno'sya trimuurdhH| 856 / aJ nAsikAyAH saMjJAyAM nasaM cAsthUlAt / (5. 4. 118) nAsikAntAbahuvrIherac syAt nAsikAzabdazca nasaM prApnoti, na tu sthUlapUrvAt / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye --IX. 93 bahudhA bhinnamarmANo bhImAH kharaNasAdayaH / agrevaNa vartamAne pratIcyAM candramaNDale / / 925 || kharasyeva nAsikA yasyeti trnnsH| anenAca / ' pUrvapadAt ' (sU. 857) iti Natvam / mAdhe-XIV. 71. skandhadhUnanavisArikesara kSiptasAgaramahAplavAmayam / uddhRtAmiva muhUrtamaikSata sthUlanAsikavapurvasundharAm // 926 / / sthUlA nAsikA yasya tat sthUlanAsikaM vapuryasya saH / asthUlAditi niSedhAt na nasAdezaH / nAca / vA0 / khurakharAbhyAM vA nas / ( 3363.) . khuraNAH kharaNAH / nas / khuraNasaH kharaNasaH / 857 / pUrvapadAtsaMjJAyAmagaH / (8.4.3) nasya NaH syAt saMjJAyAm / duriva nAsikA asya druNasaH / kharaNasaH / khuravarAbhyAM vA nas / pakSe aca / asminnava granthe zlo0 925. kharasyeva nAsikA yasyeti kharaNasaH / ac / anena Natvam / asminneva granthe zlo0. 197. zUrpavanakhAni yasyAH sA zUrpaNakhA / anena Natvam / ' nakhamukhAtsaMjJAyam ' (sU. 514 ) iti na GIS / mAghe--XIII. 29. tanubhistriNevanayanAnavekSita smrvigrhdyutibhirdyutnnraaH| Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 267 pramadAzca yatra khalu rAjayakSmaNaH parato nizAkaramanoramairmukhaiH / / 927 / / triNetaH / saMjJAyAM Natvam / asminneva granthe zlo0 635. durdumo hanyate'neneti drughaNaH kuThArAdiH / karaNArthe'p / anena Natvam / arIhaNAdipAThAdvA / asminneva granthe zlo0 878. rAmasyAyanaM rAmAyaNam / anena Natvam / mAghe-XIX. 61. svaguNairAphalaprApterAkRSya gaNikA iva / kAmukAniva nAlIkAMstriNatAH sahasAmucan / / 928 / / triSu sthAneSu madhye koTayozca natAstriNatAH zAGgANi / anena Natvam / mAghe-~~XIII. 19. sthamAsthitasya ca purAbhivartina stimRNAM purAmiva ripormuradviSaH / atha dharmamUrtisnurAgabhAvitaH svayamAdita prathayaNa prajApatiH / / 929 / / pravIyate preyate'neneti prakyaNam / prAjanam / prAjano daNDa iti kAzikA / aje: karaNe lyuT / 858 / upasargAca / (5. 4. 119) prAdeyoM nAsikAzabdamtadantAdvahuvrIheraca, nAsikAyA nasAdezazca / asaMjJArtha vacanam / unnatA nAsikA yasya saH unnasaH / vizvaguNAdarza--280. zatamakhamaNistomazyAma zayAnamahIvare zazisakhamukha rAjIvAkSaM samunnatanAsikam / mahitacaraNaM dhAtuH patnayA mahastamasaH paraM hRdi lagatu me bimboSThaM tadyathoktadAyam // 980 / / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 pANinilavyAkhyA samunnatA nAsikA yasya tat samunnatanAsikam / nasAdezaH / adha na / 859 / upasargAdbahulam / ( 8. 4, 28 ) " naso nasya NaH syAdbahulam / praNasaH / vA0 | ve vaktanyaH / ( 3365.) vigatA nAsikA asya vipraH / vA0 / khyazva / (3866.) vikhyaH / kathaM tarhi ' vinasA hatabAndhavA' iti bhaTTiH / vigatayA nAsikayopalakSitA iti vyAkhyeyam / bhaTTikAvye - V. 8. yaha nAtha nAyAsya vinasA hatabAndhavA | nAjJAmyastvAmidaM sarvaM pramAdyaizcAradurbala; || 931 || vigatA cAsau nAsikA ca vinAsikA / tata itthaMbhUtalakSaNAyAM tRtIyAyAM paddannomAsa' (sU. 228 ) ityAdinA nasAdezaH / vinasA upalakSitA / 860 / suprAtasuzvasudivaza rikukSacaturazreNIpadAjapada proSThapadAH / (5.4.120) ete bahuvrIhayo'cpratyayAntA nipAtyante / zobhanaM prAtarasya suprAtaH / zobhanaM zvo'sya sudhaH / zobhanaM divAsya sudivaH / zAreriva kukSirasya zArikukSaH / catasro'zrayossya caturazraH / eNyA iva pAdAvasya eNIpadaH / ajapadaH / proSTho gaustasyeva pAdAvasya proSThapadaH / mAghe - XI. 67. kRta sakalajagadvibodho'vadhUtAndhakArodayaH kSapita kumuda tAraka zrIrviyogaM nayankAminaH / bahutara guNadarzanAdabhyupetAspadoSaH kRtI taba varada karotu suprAsamAmayaM naH yakaH // 982 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ luy'itbshaanth ahAM nAyakaH he varada tava suprAta karotu / zobhanaM prAtarasyeti suprAtaH / zobhanaprabhAtavAnucyate / atra bhAvapradhAno nirdezaH / tava subhAtaM suprabhAtatvaM karotvityarthaH ! asminneva granthe zlo0 647. zobhanaM prAtaH yasya tatsupAtam / bhaTTikAvye-VIII. 2. abhAyata yathArkeNa suprAtena zaranmukhe / gamyamAnaM na tenAsIdagataM kAmatA puraH // 933 || suprAtena / bhaTTikAvya-V. 70. ApItamadhukA bhRGgaH sudivevAravindinI / satparimalalakSmIkA nApuMskAsIti me matiH / / 934 / / zobhanaM divA dinaM yasyAH sA sudiyA / bhaTTikAvye-XI. 38. mathAnukUlAn kuladharmasampado vidhAya vezAn sudivaH purIjanaH / / prabodhakAle zatamanyuvidviSaH pracakrame rAjaniketanaM prati // 935 // sudivaH / kumArasambhave--I. 32. unmIlitaM tUlikayeva citraM sUryAzumirminnamivAravindam / babhUva tasyazcaturazrazobhi vapurvibhaktaM navayauvanena / / 986 // catasro'zrayo yasya tat caturazram / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kumArasaMbhave- VII 88. tRptopaca.rAM caturazravedI tAvetya pazcAtkanakAsanasthau / jAyApatI laukikameSaNIya mAkSatAropaNamanvabhUtAm // 937 // catasro'zrayo yasyAH sA caturazrA / caturazrA ca sA vedI ca caturazravedI tAm / 862 / nityamasic prajAmedhayoH / (5. 4. 122) . najadu:subhya ityeva / asic syAt / nAsti prajA yasya so'prajAH / apra. jasau / duSprajAH / supajAH / amedhAH / durmedhAH / sumedhAH / raghuvaMze----XVIII. 29. tasmin kulApIDanibhe vipIDa samyaka mahIM zAsati zAsanAkAm / prajAzciraM suprajasi prajeze nanandurAnandajalAvilAkSyaH // 938 / / zobhanAH prajAH yasya saH suprajAH / tasmin / raghuvaMze- VIII. 32. sa kadAcidavekSitaprajA saha devyA vijahAra suprajAH / nagaropavane zacIsakho marutAM pAlayiteva nandane // 939 / / avekSitaprajaH / nanduHsubhya eva / nAnyebhyaH / suprajAH / atrAsica / asminneva granthe zlo0 785. duSTA meghA yasya saH durmedhAH / campubhArate-IV. 37. ___ga-tatra sa dursedhAH baruvadAkarSaNodbhidurANi svedapRSantIva bhUSAjAlakamuktAphalAni dhArayantyAzcikurabharAkaratalaniSpIDananirgalitAM kAlimapArAmiva nirbharakuAlaya Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 271 garbhakamAlyarasadvArImazrabhissaha varSantyAstasyAH pAtivratyarakSmInivAsasphaTikAkAra miva dukUlamapyapahA~ prAvartata : 940 // durmedhaaH| mAthe--II. 27. SaGgaNAH zaktayastisraH siddhayazcodayAstrayaH / granthAnadhItva vyAkartumiti durmedhaso'pyalam // 941 / / raghuvaMze-IV. 3. puruhUtadhvajasyeva tasyonnayanapaMktayaH / navAbhyutthAnadarzinyo nananduH saprajAH prajAH // 942 // prajayA saha bartata iti saprajAH / atrAsijJa / 863 / dharmAdanic kevalAt / (5. 4. 121) kevalArapUrvapadAtparo yo dharbhazabdastadantAbahuvrIheranic syAt / kalyANadharmA / kevalAskim / paramaH svo dharmoM yasyeti tripade bahuvrIhau mA bhUt / raghuvaMze--XVII, 53. bhavyamukhyAH samArambhAH pratyavekSyA niratyayAH / garbhazAlisadharmANaH tasya gUDhaM vipecire // 943 // sadharmANaH / mAghe-I. 6. vibhinnazaGkhaH kaluSIbhavanmuhuH madena dantIva mnussydhrmnnH| nirastagAmbhIryamapAstapuSpakaM prakampayAmAsa na mAnasa na saH // 944 // manuSyasyeva dharmo yasya saH manuSyadharmA tasya / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA campUrAmAyaNe- V. 28. tvayA saha prasthitacittavRtti vibhaavriikoksmaandhrmaa| vaco'bravInmaithili manmukhena tvAM kauzala kosalarAjaputraH // 945 10 samAno dharmo yasya saH smaandhrmaa| campUbhArate-IV. 1. yAte tato nijapurIM yaduvaMzaketI rAjJe mayo maNisabhA racayAMbabhUva / yasyA rucaM samavalokya zucAdhunApi jIvaM gatAgatajuSaM vahate sudharmA / / 946 // zobhano dharmo yasyAH sA sudharmA / nakArAntam AkArAnta vA / samAsAnta vidheranityatvAt nAnic / campUbhArate-V. 99. ApRcchaya te tadanu nAkapatiH sudharmA mAsAdya siddhamarudapsarasAM samAje / prAzaMsadasya caritaM savidhe surabhyA romanthamapyavigaNayya nizamyamAnam // 947 // sudharmAm / nAnic / kigatArjunIye-XVIII. 43. mAstikyazuddhamavataH priyadharma dharma dharmAtmajasya vihitAgasi zatruvarge / saMprApnuyAM vijayamIza yayA samRddhyA tAM bhUtanAthavibhutAM vitarAhaveSu // 948 / / mAnin / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisabhAsaprakaraNam 865 / dakSiNermA lubdhayoge / (5. 4. 126) dakSiNe ImaiM vraNaM yasya sa dakSiNermA mRgaH / vyAdhena kRtatraNa ityarthaH / 'dakSiNArulabdhayogAdakSiNermA kuraGgakaH' II. x. 24. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 924. dakSiNermA / 866 / ickarmavyatihAre / (5. 4. 127) karmavyatihAre yo bahuvrIhistasmAdic syAt samAsAntaH / kezAkezi / musalAmusali / ' tatra tenedam ' (sU. 846) iti samAsaH / asminneva granthe zlo0 915. kezeSu kezeSu gRhItvedaM yuddhaM pravRttaM kezAkezi / daNDaizca daNDaizca prahRtyedaM yuddhaM pravRttaM daNDAdaNDi / muSTImuSTi / gadAgadi / tomarAtomari / bAhUbAhavi / 867 / dvidaNDyAdibhyazca / (5. 4. 128) dvau daNDau yasmin praharaNe tat dvidaNDi praharaNam / dvimusli| dvidaNDyAdiH 5. 7. 868 / prasaMbhyAM jAnunorjuH / (5. 4. 129) AbhyAM parayorjAnuzabdayoH jurAdezaH syAbahuprIhau / pragate jAnunI yasya sa prajuH / saMjuH / 'prajuH pragatajAnukaH / saMjuH saMhatajAnuke ' II. vi. 47. ityamaraH / 869 / UrdhvAdvibhASA / (5. 4. 130) UrdhvaH / UrdhvajAnuH / 'Urdhvaz2urUrvajAnuH syAt ' II. vi. 47. ityamaraH / mAghe-XI. 11. parizithilitakarNagrIvamAmIlitAkSaH kSaNamayamanubhUya svapnamUlajurekha / rirasayiSati bhUyaH zappamagre vikIrNa paTutaracapaloSThaH prasphuratprothamazvaH / / 949 / / Urve jAnunI yasya sa UrdhvajuH / 35 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 pANinisUtravyAkhyA 870 / dhanuSazca / (5. 4. 132) dhanurantasya bahuvrIheranAdezaH syAt / raghuvaMze-XVIII. 9. sa kSemadhanvAnamamoghadhanyA pulaM prajAkSemavidhAnadakSam / kSmAM lambhayitvA kSamayopapannaM bane tapaH kSAntatarazvacAra / / 950 / / amogha dhanuryasya so'moghadhanvA / anaDAdezaH / kumArasaMbhave-IV. 23. RjutAM nayataH smarAmi te shrmutsnggnissnnnndhnvnH| madhunA saha sasmitAM kathA nayanopAntavilokitaM ca tat // 951 / / utsaniSaNNamaGkagataM dhanuryasya tasyotsananiSaNNadhanvanaH / bhaTTikAvye--I. 24. AzIrbhirabhyarcya tataH kSitIndra prItaH pratasthe munirAzramAya / ta pRSThataH praSThamiyAya namro hiMsreSu dIprAstradhanuH kumAraH / / 952 // hiMsreSu dIprAvadhanuH / atrAnaG na bhavati / samAsAntavidhiranityaH / campUbhArate-IV. 48. kAntAravamani mRgAH purato niSaNNAH zAntAkRteH sadhanuSo'pi niSaGgiNo'pi / utthAya tasya paTumarmaracArucIraM romanthalolacubukena mukhena jighraH // _958 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam dhanuSA saha vartata iti sadhanuH / tasya sadhanuSaH pUrvavat / asminneva granthe zlo0 232. aghijyaM dhanuryasyAdhijyadhanvA / anAdezaH / anagharAghave-II. 68. ga.-bhagavankauzika pazya purastAdAyeM dhRtadhanuSi / / 954 || anaG na / 871 / vA saMjJAyAm / (5. 4. 133) zatadhanvA zatadhanuH / kumArasaMbhave-~-II. 64. atha sa lalitayoSidbhalatAcAruzRGgaM rativalayapadAke cApamAsajya kaNThe / sahacaramadhuhastanyastacUtAGkurAstraH zatamakhamupatasthe prAJjaliH puSpadhanvA // 955 / / puSpaM dhanuryasya saH puSpadhanvA / kAmaH / 'puSpadhanvA ratipatiH' I, i. 26. ityamaraH / anAdezaH / mAghe-IX. 41. avakAzamAzu hRdaye muzAM gamite vikAsamudayAcchazinaH / kumude ca puSpadhanuSo dhanuSa zvalitaH zilImukhagaNo'labhata // 956 // puSpaM dhanuryasya sa puSpadhanuH / tasya puSpadhanuSaH / anaG na / asminneva granthe zlo0 950. kSema dhanuryasya taM kSemadhanvAnam / tannAmAnaM putram / anaDAdezaH / kirAtArjunIye-XV. 46. viphalIkRtayanasya kSatabANasya zambhunA / gANDIpadhanvanaH khebhyo nizvakAma hutAzanaH // -967 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA gANDIvaM dhanuryasya tasya gANDIvadhanvano'rjunasya / anAdezaH / campUrAmAyaNe-I. 12. ga---tadanu havirAharaNAya dharaNyAM kRtAvataraNAH sarve gIrvANagaNAH zatamakhapramukhAzcaturmukhAya dazamukhapratApagrISmopmasaMploSaNamAvedya tena saha zaraNamiti zAGga dhanvAnaM manvAnA nAnAvidhaprastutastutayaH kSIrAmburAzimAseduH // 958 / / zA. dhanuryasya taM zArGgadhanvAnam / campUrAmAyaNe-- I. 107. janakaH svakanIyAMsamAjuhAva kuzadhvajam / hatyA yudhi sudhanvAnaM sAMkAzro sthApita pure 1 959 / / sudhanvA nAya kazcit / / 872 / jAyAyA niGa / (5. 4. 134) jAyAntasya bahuvrIherniDAdezaH syAt / campUrAmAyaNe-III, 15. ga-tatastena jAnakIjAniriti jAnIhi janamimaM mamAnujamatimanujabalamabAlamabalAviyuktaM yuktamAzrayituM taveti pratyAkhyAtA rAmeNa saumitrimupetya yathAmanISitamabhASata / / 960 // jAnakI jAyA yasya sa jaankiijaaniH| campUbhArate---IV. 47. utthAyAtha kSitIndraH kSaNamapi dharaNau sthAtumasyAM na yuktaM pratyarthisvIkRtAyAmiti saha sahajaiH satyasandhaH sajAniH / pANau kSaturnidhAya prasuvamatitarAmantaruttapyamAnAM paddhayAM prApadvanAni vyathitahRdamucatpauralokastu hAbhyAm / / 961 || jAyayA saha ghartata iti sajAniH / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giitikssaa 277 asminneva granthe zlo0 892. yuvatirjAyA yasya sa yuvajAniH / anena niG / balilopaH / ' striyAH puMva' (sR. 831) iti puMvaddhAvaH / 874 / gandhasyedutpUtisusurabhibhyaH / (5. 4. 135) ebhyo gandhasya ikAro'ntAdezaH syAt / udgandhiH / yUnigandhiH / sugandhiH / surabhigandhiH / vA0 / gandhasyettve tadekAntagrahaNam / ( 3868.) ekAnta ekadeza ivAvibhAgena lakSyamANa ityarthaH / sugandhi puSpaM salilaM ca / sugandhirvAyuH / neha / zobhanA gandhA gandhadravyANi yasya sa sugandha ApaNikaH / . asminneva anthe zlo0 640. vadhukusamavipardenodgandhiSu udbhUtagandheSu / ittvam / raghuvaMze--XVI. 47. vaneSu sAyantanamAlikAnAM viz2ambhaNogandhiSu kuDmaleSu pratyekanikSiptapadaH sazabda saMkhyAmivaiSAM bhramarazvakAra // 962 // vijRmbhaNena vikAsenodgandhiSu utkaTasaurabheSu / samAsAnta ikAraH / asminneva granthe zlo0 668. zobhano gandho yasya tat sugandhi / ikAraH smaasaantH| __ asminneva granthe zlo0 870. surabhirmanoharo gandhaH surabhigandhaH / na bahubIhiH / mata itvaM na / raghuvaMze-IV. 45. sa sainyaparibhogena gajadAnasugandhinA / kAverI saritAM patyuH zaGkanIyAmivAkarot // 963 // rAjadAnasugandhinA / itvam / naisargikagandhavikSAyAmevekArAdezaH : niraGkuzAH kakyaH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 itvam / pANinisUtravyAkhyA asminneva anye zlo0 554 sadodvAreNa sugandhInAM hRthagandhAnAm | kavayaH / bhaTTikAvye - II. 10. kSatAM bhAMsi navotpalAni rutAni cAzrauSata SaTpadAnAm / AnAyi vAn gandhavahaH sugandhaH tenAravindavyatiSaGgavAMzca // 964 // aravindAnAM vyatiSaGgaH tadvAn / ata eva sugandhaH / gandhasyetve tadekAnta grahaNAdihetvAbhAvaH / sugandhiriti pATho'pi kaviprayogabAhulyA diSyate / mAghe - V. 46. . kaNDUyataH kaTabhuvaM kariNo madena skandhaM sugandhimanulInavatA nagasya / sthUlendranIlaza kalAvalikomalena kaNThe guNatvamalinAM valayena bheje || 965 || kariNo madena sugandhi zobhanagandham / gandhasyetve tadekAntagrahaNaM nAdriyante 875 | alpAkhyAyAm / ( 5.4.136 ) sUpasya gandho lezo yasmiMstat sUpagandhi bhojanam / 876 / upamAnAcca / ( 5. 4. 137 ) padmasyeva gandho'sya padmagandhiH / asminneva granthe zlo0 131. cUtasyeva gandho yeSAM te cUtagandhayaH / kirAtArjunIye - I. 16. anekarAjanyarathAzvasaMkulaM tadIyamAsthAnaniketanAjiram / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam nayatyayugmacchdagandhirArdratAM bhRzaM nRpopAyanadantinAM madaH // 966 || ayugmacchadasya gandha iva gandho yasyAsAvayugmacchadagandhiH / ' saptamyupamAna ' ityAdinA bahuvrIhiruttarapadalopazca / anena itvam / I 877 / pAdasya loposhastyAdibhyaH (5 4 hastyAdivarjitAdupamAnAtparasya pAdazabdasya lopaH syAdbahuvrIhau / vyAghrasyeva pAdAvasya vyAghrapAt / hastipAda: kusUlapAda: / atra na / hastyAdi : - 5 58. naiSadhe - III. 68. 878 | kumbhapadISu ca / ( 5. 4. 139 ) kumbhapadyAdiSu pAdasya lopo GIp ca nipAtyate striyAm / kumbhapadyAdi : -- 5. 59. avApyate vA kimiyadbhavatyA cittaikapadyAmapi vidyate yaH / yatrAndhakAraH kila cetaso'pi 138 ) jihmetarairbrahma tadapyavApyam // 967 // ekaH pAdo yasyAmityekapadI / ekapAdasaMcArayogyo mArgaH / 279 879 / saMkhyAsupUrvasya / ( 5. 4. 140 ) pAdasya lopaH syAtsamAsAnto bahuvrIhau / dvipAt / supAt / ' pAdo'nyatarasyAm ' ( sU. 457 ) iti striyAM vikalpAnIkAraH / raghuvaMze -- XV. 96. asminneva granthe lo0 923. sahasraM pAdA razmayo'chrayazca yasya sa sahasrapAt sUryaH / tasminnAtmacaturbhAge prAGnAkamadhitasthuSi / rAghavaH zithilaM tasthau bhuvi dharma tripAdiva || 968 // trayaH pAdA yasyAsau tripAt / akAralopaH samAsAntaH / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 pANinisUtravyAkhyA -V. 5. asminneva granthe zlo0 20. zobhanI pAdau yasyAH sA supAt / samAsAntalopaH / 'pAdo'nyatarasyAM' (sU. 457 ) iti vikalpAdanIkAraH / bhaTTikAvye-IV. 3. avAkchirasamutpAdaM kRtAntenApi durdamam / bhaktA bhujau virAdhAkhyaM taM tau bhuvi nicakhnatuH / / 969 !! utpAdamUrkhacaraNam / saMkhyAsupUrvAdanyatra na lopaH / 880 / vayasi dantasya dat / ( 5. 4. 141) saMkhyAsupUrvasya dantasya datR ityAdezaH syAdvayasi / dvidan / caturdan / SaT dantA bhasya SoDan / sudan sudatI / vayasi kim ? dvidantaH karI / sudanto naTaH / asminneva granthe zlo0 14. zobhanA dantA yasyAH sA sudatI / danAdeze 'ugitazca / (sU. 455 ) iti DIm / 883 / agrAntazuddhazubhravRSavarAhebhyazca / (5. 4. 145) ebhyo dantasya data vA / kuDmalAgradan / kuDmalApadantaH / mAghe-II. 7. dyotitAntaHsabhaiH kundakuDmalAgradataH smitaiH / snapitevAbhavattasya zuddhavarNA sarasvatI / / 970 // kundakuDmalAgANIva dantA yasya tasya kundkuddmlaagrdtH| agrAntapUrvapada bahuvrIhiH / samAsAnto vaibhASiko danAdezaH / bhaTTikAvye-V. 61. gate tasmijalazuciH zuddhadarAvaNaH zikhI / jaJjapUko'kSamAlAvAn dhArayo, mRdalAbunaH // 971 // zuddhadana zubhradantaH / datrAdezaH / bhaTTikAvye-IV. 18. unnasaM dadhatI vaktaM zuddhadallolakuNDalam / kurvANA pazyataH zaMyUn sragviNI suhasAnanA // 972 / / zuddhA dantA yasya tat zuddhadat / danAdezaH / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahutrIhi samAsaprakaraNam 281 asminneva panthe lo0 910. zobhanA dantA yAsAM tAH sudatyaH striyaH / atra vidhAnAbhAvAt danAdezazcintya iti kecit / agrAntetyAdinA cakArAtsiddhiriti kecit / sudatyAdaya strISu yogaruDAH / ' striyAM saMjJAyAM ' ( sU. 881 ) iti davAdezAtsAdhava ityapare ! nA evaM janAH sudatIjanAH / ' saMjJApUraNyozca' (su. 839 ) iti na puMvadbhAvaH / 884 | kakudasyAvasthAyAM lopaH / ( 5, 4. 146 ) vyajAtakakut / pUrNakakut / 885 | trikakutparvate / ( 5, 4. 147 ) trINi kakudAnyasya trikakut / saMjJeSA parvatavizeSasya / 886 | udvibhyAM kAkudasya / (5, 4. 148 ) lopaH syAt / utkAkut / vikAkut / kAkudaM tAlu ! 887 / pUrNAdvibhASA / ( 5. 4. 149 ) pUrNakAkut / pUrNakAkudaH / 888 / sudurhRdau mitrAmitrayoH / ( 5. 4. 150 ) sudurbhyAM hRdayasya hRdbhAvo nipAtyate / suhRnmitram | durhRdamitraH / anyatra suhRdayaH / durhRdayaH / asminneva granthe zlo0 266. zobhanaM hRdayaM yeSAM tAn suhRdo mitrANi / bhaTTikAvye - VIII. 14. suhat / 36 avyamupatiSThasva vIra vAyorahaM suhRt / ravirvitapatetyarthamAzvasya mayi gamyatAm || 978 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA mAye--XIX. 75. nipAtitasuhRtsvAmipitRvyabhrAtRmAtulam / pANinIyamivAloki dhArastatsamarAjiram / / 97411 haditi nipAtaH / 889 / uprabhRtibhyaH kaH / (5. 4. 151) nityakabAzrayaNam / ekavacanottarapadam / uraH prabhRtiH-55. 60. pumAn / anaDAn / payaH / nauH / lakSmIH / ityekavacanAntAni paThyante / dvivacanabahuscanAntebhyastu ' zeSAdvibhASA' (sU. 891 ) iti vikarapena kA / dvipumAn / dvipuMskaH / (ga. mU.) arthAnamaH / ( 149.) anarthakam / dhuvaMze-~-I. 18. byUDhorasko vRSaskandhaH sAlapAMzumahAbhujaH / AtmakarmakSama dehaM kSAtro dharma ivAzritaH / / 975 || nyUDhaM vipulamuro yasya sa vyUDhoraskaH / bhaTTikAvye-~-V. 49 nenAduSayadAma mRgeNa mRgalocanA / maithilI vipuloraskaM prAvurgha gAjinam // 976 // vipulanuro yasya saH vipuloraskaH / tam / asminneva granthe zlo0 72. muditayuvamanaskAH / asminneva granthe zlo0 934. satI parimalalakSmIH yasyAH sA satparimalalakSmIkA / apuMskA / ekavacanAntayolakSmIzabdapuMzabdayoH uraH prabhRtiSu pAThAt kam / ApItamadhukA / 'zeSAdvibhASA' (sU. 891) iti kap iti vyAkhyAyAM cartate / ura:prabhRtiSu madhuzabda: paThitaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhi samAsaprakaraNam 283 asminneva anye zlodeg 152. madhyasthAyizItAMzulekhAnukaraNapaTavyaH lakSya yasyAH sA tAM madhyasthAyizItAMzulekhAnukaraNapaTulakSmIm / zeSAditi vaikalpikaH kaH ann| asmilleva anthe so 0 675. bhinnAH vaktendulakSmyaH yasyAH sA bhinnavakvendulakSmI : pahuvacanAntAvayavo bahuvrIhiH / ekavacanAntasyaiva lakSmIzabdasya uraHprabhRtiSu pAThAnna kam ! zauSiko vaibhASika ityavirodhaH / kirAtArjunIye-VII. 15. mAnasthya prathitataraGgasaikatAme vicchedaM viSayasi vAribAijAle / AtenutridazavadhUjanAGkabhAjAM sandhAna suradhanuSaH prabhAmaNInAm / / 977 !! vigatAni payoti yasmAtasmin vipayasi / zeSAdvibhASA (ma. 891) iti vikalpAnna samAsAntaH / ura:prabhRtipAThantu payaHzabdamyaikavacanAntAyaiveti na kazcidvirodhaH / kirAtArjunIye-F. 52. tamanatizayanIyaM sarvataH sArayogA ivirahitamanekanAkabhAjA phalena : makRzamakuzalakSmIzcetasAzatitaM sa svamiva puruSakAra zailamabhyAsasAda !! 973 / / akRzA lakSyo yasya saH akRzalakSmIH iti bahuvacanAzrile bahuvrIhiH / evaM ca ' ur:prbhRtibhyH| (sU. 339) iti kappratyayAnavakAzaH ! tatra lakSmIzabdasya ekavacanAntasyaiva pAThAt : nApi ' nadyatazca' (su. 833 ) ityasyAvakAzaH / uraH prabhRtipAThasAmarthyAdeva ! zaiSikastu vaibhaSika ityavirodhaH / kirAtArjunIye--XI. 7. jaratImapi bibhrANastanumaprAkRtAkRtim / cakArAkrAntalakSmIkaH sasAdhvasamidAzramam // 979 !! Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUnavyAkhyA vyAkAntA lakSmIryena saH AkAntalakSmIkaH / nana banena nityakavAzrayaNa ekavacanottarapadasyaiva lakSmIzasya / tathaivoraHprabhRtiSu pAThAta zeSAditi vikalpATu bahuvacanottara iti viveka: E ahikAnce e. 88. minanoka iva vyAyan mo bibhyadyamaH svayam / kRSNimAnaM dAnena mukhenAste nisvatiH // 9801 minnanaukaH 1 kapa | kirAtArjunIye - X 26. rajasamapahAya ketakInAM prasavamupAntikanI pareNu kIrNam / priyamadhurasanAni SaTpadAlI malinayati sa vinIlavandhanAni || 981 || priyamadhuriSTamakarandA / nAtra kap samAsAntaH / pulliGgocarapado bahuvrIhiriti kecit / napuMsakaliGgasyaiva madhuzabdasyoraH prabhRtiSu pAThAt / ' makarandasya madyasya mAkSikasvApi vAcakaH / ardharcAdigaNe pAThAtpuMnapuMsakayormadhuH ' // ityabhidhAnAt / kirAtArjunIye-- X 67. savinayamaparAbhisRtya sAcismitasubhagaikalasatkapolalakSmIH / zravaNaniyamitena taM nidadhyau sakaLamivAsakalena locanena // 982 // vasatyaH kapolalakSmyaH yasyAH sA / 2 890 | inaH striyAm / ( 5.4.152 ) huNDA nagarI / striyAM kim / bahudaNDI bahudaNDikaH grAmaH / 1 asminneva granthe zlo0 94 pariNatA dikkariNo yAsu tAH pariNAdikarikAH / samAsAntaH kapU / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAmaprakaraNam pAche-XX. 8t. bandhau vipanne'nekena naregeha tadantike / azoci sainye ghaNTAmina reNe hatadantika / zeSAt ' (yU. 891) iti vikalpAkapa / 891 / zeSAdvibhASA (55 4. 154) kanAzrayaNaM vaikalpikam / mAdhe---. 14. tamayamAdikayAdipUruSaH saparyayA sAdhu sa paryapUpujat / gRhAnupaituM praNayAdabhIpsavo bhavanti nApuNyakRtAM manISiNaH // 984 / mAghe-I. 64 parasya marmAvidhamujjhatAM nija dvijibatAdoSamajihmagAmibhiH / tamiddhamArAdhayituM sakarNakaH kulaina bheje phaNinAM bhujaGgatA / / 986 // karNAbhyAM saha vartanta iti sakarNakAttaiH / kam / mAghe-I. 68. vadIyamAtaGgaghaTAvighaTTitaiH ___kaTasthalapoSitadAnavAribhiH / gRhItadikkairapunarnivartibhi zcirAya yAthArthyamalambhi diggajaiH // 986 // -gRhItA dizaH yaistaigRhItadikka / kam / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 pANinsUinavyAkhyA mAve--:-. 79. utsaGginAmbhANako nabhanvA nudanvataH svedalavAnmamA / tatyAnuvala bajato'dhivela melAvanAkAlanalabdhagandhaH // 937 // utsajita manma kamA yena saH / kam / mAre--XT. 65. kyAnanuhinadhAnni proSya bhUyaH purastA dupagatavati pANigrAhaddigvadhUnAm / drutataramupayAti samAnAMzuko'sA bupapatiriva nIcaiH pazcimAntena candraH / / 983 / / samAna zukaH garazmikaH / kaa| asminne manye halo 0 675. bhinnavaktendulakSmIH / bahuvacanAntAvayavo bahuvrIhiH / vikalpAja kam 892 / Apo'nyatasyAm / (7. 4. 15) kadhyAvantamTa isvo vA syAt / bahumAlAkaH bahunAlakaH / kababhAve bahumAlaH / naiSadhe-IV. 32. vihivargavadhavyasanAkulaM kalaya pApamazeSakalaM vidhum / suranipItasudhAkamapAparka grahavido viparItakathAH katham !! 989 14 nipItA sudhA banya taM nipItasudhAkam / 'zeSAt ' (sU. 891) iti kam / anena vikalpAsvAbhAvaH / camyUbhArate-IV. 25. laM tatastu sukhamAtmasaMyutaiH sodaraiH sadRzasaGkhyakAH smaaH| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAstrakaraNam nIlarAziharinIlamekhalA niHsapanamanubhuGkSava medinIm !! 990 // sahazI saMkhyA yAsAM tAH sadRzasaMkhyakAH / bhUvalanta kam / manendra kalpAdbhUtaH / campRbhArate-VI. 71. . akSvelitArAvamavIravAda mavIkSakazlAghanacATugumphan / manucaniHzvAsamahuMkriyAka mabhUtapUrva tadabhUndiyuddham / / 991 / / na vidyate hukriyA yasmiMstadahuMkriyAkam / hasvAbhAvaH / naiSadhe-III. 28. zRNvan sadArastadudArabhAva hRpyanmuhuloma pulomajAyAH / puNyena nAlokata nAkapAlaH prmodbaasspaakRtnetrmaalH|| 992 || kababhAvapakSaH / mAdhe-IV. 4. sahasrasaMkhyairgaganaM zirobhiH ___ pAdairbhuvaM vyApya vitiSThamAnam / vilocanasthAnagatoSNarazmi nizAkaraM sAdhuhiraNyagarbhan // 993 / / sahasraM saMkhyA yeSAM te sahasrasaMkhyAH / kababhAvapakSaH / 893 / na saMjJAyAm / (5. 4. 155) 'zeSAt ' (sU. 891) iti prAptaH kapa na svAt saMjJAyAm / 894 / Iyasazca / (5. 4.56)... Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 pAninvivyAyaH vAya-..-. unsajitAmbhANako nabhada nudanvataH svedalavAnmamA ! nyAnavela vajano'trivela maMkAvanAkAlanadhAndhaH / / 93722 utsavitA mana:kagA yena saH ! kama / mAre-.33 mAnaduniyAnni proSya bhUvaH purastA dupagatavati pANigrAhava digvadhUnAm / drutamupayAti samAnAMzuko'sA bupapatiriva nIcaiH pazcimAntena candraH / / 983 !! samAna zukaH garudrazmikaH : kan / asminne pratye do 0 675. bhinnavaktendulakSmIH / bahuvacanAntAvayavo bahuvrIhiH / vikalyAja kA 492 ! Ayo'nyatarasyAm / (7. 4. 15 } kapyAvannumya isvo vA nyAn ! bahumAlAkaH bahunAlakaH / kamabhAve bahumAlaH / nepathe-. 62. vihivargavaghavyasanAkulaM kalaya pApamazeSakalaM vidhum / suranipItasudhAkamapApakaM ___ grahavido viparItakathAH katham / / 989 nipItA yuvA yanya taM nipItasudhAkam / 'zeSAt ' (sU. 891) iti kam / anena vikalyAsvAbhAvaH / campUmArate-~-IV. 25. vaM tatastu sukhamAtmasaMyutaiH sodaraiH sadRzasaGkhyakAH smaaH| Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 bahuvrIhisamAstrakaraNam 397 nIlarAziharinIlamekhalA ni:sapatnamanubhukSava medinIm / / 990 !! sarazI saMkhyA yAsAM kAH mahAsaMkhyakAH / dat kaH / anena vikalpAsaH / campRbhArate-VI. T1. akSvelitArAvamavIravAda navIkSakazlAghanacAhugumphan / manucaniHzvAsamajhukriyAka mabhUtapUrva tadabhUnniyuddham / / 991 / / na vidyate hukriyA yasmiMstadahuMkriyAkam / hatvAbhAvaH / naiSadhe-III. 28. zRNvan sadArastadudArabhAva hRpyanmuhuloma pulomjaayaaH| puNyena nAlokata nAkapAlaH pramodabASpAvRtanetramAlaH / / 992 || kbbhaavpkssH| mAghe-IV. 4. sahasrasaMkhyairgaganaM ziromiH pAdairbhuvaM vyApya vitiSThamAnam / vilocanasthAnagatoSNarazmi nizAkaraM sAdhuhiraNyagaman // 993 // sahasra saMkhyA yeSAM te sahasrasaMkhyAH / kababhAvapakSaH / 893 / na saMjJAyAm / (5. 4. 155) 'zeSAt ' (sU. 891) iti prAptaH kap na syAt saMjJAyAm / 894 / Iyasazca / (5. 4. 156) Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 pANinitrajyAcyA yasa tatpadAna kA : bahana zreyAMso'tya bahuzreyAn / goliyoH / (RCF imce bA-- bA0 / Ivo bahuvrIharneti vAcyam / (696. ) aya. anyAnyo'nyA bahuzreyasI / bahujIhai: kin / alizreyasiH / mA-A, E+ saMjahAra sahasA parivya zreyamISu virahathya virodham / / rahita ratipatismitabhinna krodhamAzu taruNeSu maheSum // 994.34 parivAH vyanyo yasteSu parirabdhapreyasIdhu / anena niSedhAtavamAH / / vAti kena ivaniyaH : 895 : vandite bhrAtuH / (5. 4. 157 ) pUjite'rtha yo bhrAtRzabdastadandAnna kA syAt / prazasto bhrAtA yasya saH prazastamAtA zubhrAtA ! bandite kim / pUrvamAtRkaH / raghuvaze---X. 32. samAne'pi hi saubhAle yathobhau rAmalakSmaNau / tathA bharatazatrughnau prItyA dvandvaM babhUvatuH / / 99531 zolanAH bindhA bhAtaro yeSAM te subhrAtaraH / 'natazca (su. 833) iti kA na bhavati anena niSedhAt / teSAM bhAvaH saubhAtam / asminnava granthe zlo0 399. saubhAtam / pUrvavat / campUbhArate-III. 14. utsaubhrAtrazaravyasya dvaidhiikrnnkelye| bhavatAM mAracApeSu bhavatAM mA vakRte // 996 / / saumAtram / pUrvakt / / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 898 / saptamIvizeSaNe bahuvrIhau / ( 2. 2.35 ) saptamyataM vizeSaNaM bahutrIhau pUrvaM prayojyam / kaNThekAlaH / ata eva jhApakAyadhikaraNapado huvIhiH / dA0 | saMkhyAyA alpIyasyA: / (1417. ) dvinAH / dvandve'pi / dvAdaza / vA | vA priyasya / (1420. ) guDapriva: / priyaguDaH / yA | gaGgAdeH parA saptamI / ( 1421. ) meghasaMdeze - L. 45. ArAdhyainaM zaravaNabhavaM devamullaGghitAdhvA siddhadvandvairjalakaNabhayAdvINibhirmuktamArgaH / vyAvethAH surabhitanayAlambhajAM mAnayiSyan strotomUrtyA bhuvi pariNatAM rantidevasya kIrtim // 997 zarA bANatRNAni teSAM vanaM zaravaNam / tatra bhavo janma yasya taM zaravaNabhavam / raghuvaMze - III. 29. athopanItaM vidhivadvipazcito cinunyurenaM guravo gurupriyam / avandhyayalAca babhUvuratra te kriyA hi vastUpahitA prasIdati // 998 // gurupriyam / priyagurum / kirAtArjunIye - XI, 58. soDhavAnno dazAmantyAM jyAyAneva guNapriyaH / sumo hi dviSAM bhaGgo durlabhA satsvavAcyatA // 999 // guNAH priyA yasya saH guNapriyaH / priyaguNaH / paranipAtaH / 37. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ma. VI.. pANinisUtravyAkhyA maimImupAvIpayadetya yatra kalipriyasya priyaziSyavargaH / gandharvabadhyaH turamadhvarINaM 'tatkANDanAlekadhurINavINaH // 1000 || kalipriyasya priyakahasya nAradasya | bahuvrIhau priyazabdasyaM paranipAtaH / kumArasaMbhava - IV. 38. paraloka vidhau ca mAdhava smaramuddizya vilolapallavAH / nivape: sahakAramaJjarI: priyacUtaprasavo hi te sakhA | 1001 | priyazcUtaprasavo yasya saH priyavRta prasavaH / asminneva granthe zlo0 948. priyadharma | 899 / niSThA / ( 2. 2.36 ) niSThAntaM bahuvrIhau pUrvaM syAt / kRtakRtyaH / vA0 // jAtikAlasukhAdibhyaH parA niSThA vAcyA / (1422.) sAraGgajagghI / mAsajAtA / sukhajAtA / prAyikaM cedam / kRtakaTaH / pItodakaH / bhaTTikAvye - V. 39. sukhajAtassurApIto nRjagdhau mAlyadhArayaH / afees striyo dIvyamArabdhA balivigraham || 1002 | sukhajAtaH / 900 / vAhitAgnyAdiSu / (22.37 ) mahitAmiH agnyAhitaH / AhitAgnyAdiH - 2. 12. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam vA0 / paharaNArthebhyaH pare niSThAsaptamyau / 1425. ) asyudyataH / daNDapANiH / kacinna / vivRtAmiH / bhaTTikAvye-~-IX, 111. agnyAhitajanapradde vijigiivaapraamukhe| kasmAtA nItiniSNasya saMgambhantava tApase // 1003 // azyAhitAH / AhitAmayaH / mAghe-XI. 41. pratizaraNamazIrNajyotiranayAhitAnA vidhivihitaviribdhaiH sAmidhenIravItya / kRtaguruduritaughadhvaMsamadhvayuvaya hutamayamupalIDhe sAdhu sAntrAyyamagniH / / 1004 / / anayAhitAH / AhitAmayaH / / bhaTTikAvye--VI. 49. . ___ ahaM rAma zriyaH putro madyapIta iva aman / pApacaryo muneH zApAjAta ityavadanta tam // 1006 / / madyapItaH / pItamadyaH / asminneva granthe zlo0 1002. surApItaH / pItasuraH / naro jagyA yena saH nRjagdhaH / jagdhanakaH / vaikalpiko niSThAyAH paranipAtaH / / asminneva granthe zlo0 349. bhAryoDham ! UDhabhAryam / paranipAta. / kumArasaMbhave-v 30. athAjinAcADhadharaH pragalbhavAk jvalanniva brahmamayena tejasA / viveza kazcijjaTilastapovanaM zarIrabaddhaH prathamAzramo yathA / / 1006 / / zarIrabaddhaH / baddhazarIraH / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA anninneva hatthe lokalinA / kaliyA C bhaTTikAvye - IV. 61. svAmino niSkaraM gantumAviSkRtabalaH kapiH / rarAja samare zatrUn bhanduSkRtabahiSkRtaH || 1007 || duSkRtabahiSkRtaH / paranipAtaH / kirAtArjunIye-- XII, 48. anukUlamanya ca vicintya gaNapatibhirAdavigrahaiH / zUlaparazuzaracApabhRtaimehatI vanecaracaturvinine 100 6 zUlAni parApaH zarAH cApAni ca tAni bhRtAni yaitaiH ! ( . 426. sU. 900.) iti niSThAyAH paranipAtaH / kirAtArjunIye - VI. 24. vRtahetirapyadhRtajijhamatizcaritairmunInadharayan zucibhiH / rajayAMcakAra virajAH sa mRgAn 5 kamivezate ramayituM na guNAH || 2009 || dhRtahetiH / na paranipAtaH / bhaTTikAvye - XVII, 22. pIDAkaramamitrANAM kartavyamiti zakrajit / abravItrakhaDgakuSTazca tasyA mUrdhAnamacchinat // 1010 || praharaNArthebhyaH kRSTaH khaGgo yena saH khaDgakuSTaH / niSThAyAH paranipAtaH asminnava granye ilo0 954. dhRtaM dhanuryena saH dhRtadhanuH / samAsAntavidhairanityatvAdiha ' dhanuSazca ' ( sU. 870 ) ityanaG na bhavati / paranipAto na / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuvrIhisamAsaprakaraNam 296 2 uttararAmacarite samatizayitAlurAsuraprabhAva zizumavalokya tavaiva tulyarUpam / kuzikasutamaravadviSAM pramANe vRtadhanuSaM raghunandanaM smarAmi / / 1011 || dhRtadhanuSaM pUrvadan / asminneva pranthe ilo0 881. khagamusalamAsacakravANagadAkarI / khanAdInAM bANAntAnAM bandaikavadbhAva kRtvA pazcAtena sahitA gadeti zAkapArthivatvA sAmAH / anyathA samudAyasya jAtiraprANinAn / (sa.910) ityekavadbhAvena napuMsakaliGgatA syAt / sA kare kyostau / karazabdasya paranipAtaH ! spasminneka granthe do 0 892. dhanuH pANau yasya saH dhanuSpANiH / pUrvaka sparanipAtaH / asminneva granthe dalo- 626. vANaH pANau yasya saH bAyapANiH pUrvavat / bhaTTikAvye --I. 1. tato'bhyagAdgAdhitutaH kSitIndra rakSobhirabhyAhatakamavRttiH / rAma varItuM parirakSaNArtha rAjArjihattaM madhuparkapANiH // 1012 / / madhuparke sthitaH pANiryasyeti vigrahaH / uttarapadalopisamAsaH / // iti bahuvrIhisamAsaprakaraNam / / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 / cArthe dvandvaH / / 2. 2. 29.) damyUrAmAyaNe-1. 32. bharatasteSu kaikeTayAM tanayo vinobalaH / anyau lakSmaNazatrughnau sumitrAyo kRtodayau / / 1013 | lakSmaNazca zatrughnazca lakSmaNazatrughno 902 / rAjadantAdiSu pam / ( 2, 2, 31) - eSu pUrvaprogAhai paraM bAda : innAna gAjA zAjadantaH / vA0 / vamAdi uniyamaH : (1413.) arthadharmo dharmArtho / impatI ! jampatI : jaayaaptii| jAyAzabdasya jaMbhAvo dambhAvazca nipAtyate / rAjadantAdi:-2.1.. raghuvaMze-1.35. athAbhyarcya vidhAtAraM prayatau putrakAmyayA / tau dampatI vasiSThasya gurorjagmaturAzramam / / 1014 // jAyA ca patizca dmptii| bhaTTikAvye----III. 47. dRSToNuvAnAn kakubho balaughAn vitatya zAha kavacaM pinA / tasthau sisaMgrAmayiSuH ziteSuH saumitrirakSidhruvamujihAnaH / / 1015 / / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAdhuH / dvandvasamAsaprakaraNam 225 strakSiNI ca bruvau ca akSizravam / ' acatura ' ( sU. 945 ) ityAdinipAtanA bhaTTikAvye - IV. 27. jetA yajJahAM saMkhye dharmasantAnasUrvane / prApya dAragavANoM meM munInAmabhayaM sadA !! 1016 | dArAzva gAvazva dAragavAM ' acatura' (sU. 945 ) ityAdinA nipAtaH / mAghe -- XIX, 81. ---- kRtteH kIrNA mahI reje dantergAtraizca dantinAm / kSuSNalo kAlubhirmRtyormusalolUkhalairiva // 1017 || ulUkhalamusalamiti rAjadantAdipAThe'pi samudrAzraddha' (su. 3464) ityAdi sautrAdeva vyabhicArAjJApakAt atra paranipAtavyatyayaH / ulUkhalamusale dadhipaya gAditvAnnaikavat / vyasminneva granthe zlo0 995. agre vanasyAgrevaNam / paranipAtaH / ' bane puragA ' ( sU. 1039) iti Natvam / bhaTTikAvye - V. 84. " kRte kAniSThineyasya jyaiSThineyaM vivAsitam / ko pramuSitaprakhyaM bahumanyeta rAghavam // 1018 | nagnamuSitaprakhyam / muSitaH hRtavastraH / ata eva namaH / ' pUrvakAla ' (sU. 726 ) ityAdinA samAsaH / anena pUrvakAlasya paranipAtaH / mAghe - XII. 50. AlokayAmAsa harirmahIdharA nadhizrayantIrgajatAH paraHzatAH / utpAtavAtapratikUlapAtinI rupatyakAbhyo bRhatI: zilA iva // 1019 || Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimulavyAkhyA paramAtA : pacanI iti yogavibhAvAtsamAstaH anenopasajanasyApi zatazabdasya pAnipAtaH / kirAtArjunIye-XII. 25, ramAlaparigrahoruteja kuradulkAkRti vikSipanyanechu / ma avena patan parazzatAnA patatAM bAta ivAravaM vitenne 36 1020 AtA pare razmatAH / teSAn / pUrvavat / bhaTTikAye-XT. 41. gururucaJcatkarakarNajilai svajJayAyAMgulisaMgRhItaH / rakSAsyanAyAsahatairupAsthaH kapolalInAlikulaigajendraH / / 1321 aGgulerapramaprAGgAliH / pUrvanipAtaH / raghuvaMze-XIV. 21. piturniyogAdvanavAsamevaM nistIrya rAmaH pratipannarAjyaH / dharmArthakAmeSu samAM prapade yathA tathaivAvarajeSu vRttim / / 1022 || dharmArthakAmeSu / 903 / dvandve ghi / (2. 2, 32) dvandve ghisaMjJaM pUrva syAt / harizca harazca hariharau / vA ! anekaprAptAvekala niyamaH / aniyamaH zeSe / ( 1410.) hariguruharAH / hariharaguravaH / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNam 297 904 / ajAghadantam / (2. 2, 33 ) idaM dvandve pUrva syAt / IzakRSNau / vA0 / bhussvniymH| azvarathendrAH indraashvrthaaH| asminneva granthe zlo0 690. nAgendrarathAzvam / bhaTTikAvye-VII. 27. eSa zokacchido vIrAn prabho saMprati vAnarAn / dharAzailasamudrANAmantagAnprahiNomyaham / / 1023 / / dharAzailasamudrANAm / gharAsamudrazailAnAm iti pAThAntaram / niyamo na / 905 / alpAntaram / (2. 2, 34 ) shivkeshvau| vA0 / RtunakSatrANAM samAkSarANAmAnupUryeNa ! (1421.) hemntshishirvsntaaH| kRttikArohiNyau / samAkSarANAM kim / grISmavasantau / vA / ladhvakSaraM pUrvam / ( 1418.) kuzakAzam / vA0 / abhyarhitaM ca / (1412.) taapsprvtau| bhaTTikAvye-III. 28. cakranduruccairnRpati sametya taM mAtaro'bhyarNamupAgatAsAH / purohitAmAtyamukhAzca yodhA vivRddhamanyupratipUrNamanyAH / / 1024 !! purohitAmAtyo / purohitasyAbhyarhitatvAtpUrvanipAtaH / 38 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haanilingg mA0 |gaanaamaanusuuryenn ! (1415.) bAmAkSatriyavidAH / vA0 / bhrAtujyAyasaH / ( 1426.) yudhiSTirArjuna jimanAjunoTa-.. draya vidhAtAva vidhAnuvicchataH rahasyanujJAmadhigamca bhUbhRtaH / samASTodAya vizeSazAlinI vinizcitAniti vAcamAdade !! 1026 // suSTu nAkA nauThaban / ukaranya nAva: audArthan / bordvandvaH sauSThavaudArye / atraudAryazabdanyA itane ' lakSaNahetvoH kriyAyAH (sU. 3108) ityatrArUpasvarasyAdi hetuzabdanya niyAtamakuvetA bhUtaiva pUrvanipAtasyAnityatvasUcanAnna pUrvanipAtaH / asminneva granthe lo. 20. mRdupANitalAGgaliH / talazca aDalizceti dvandvaH / tatra dhyantAlyActayorayActarasya pUrvanipAtaH / pANyostalAGguli pANitalAJjali ! mRdu pANitalAGguli yasyAH sA iti jayamaGgalaH / pANitale cAGgulayazca pANitalAGgulayaH / talazabdasyAprANyaGgavAcitvAnna dvandvaikavadbhAvaH / aGgulizabdasyAlpActaratve'pi puurvnipaatvybhicaarH| 'samudrAmAddhaH' (sU. 3464) iti sautravyabhicAraliGgAt / mudavaH paNitalAGgulayo yasyAH sA tathoktA / napuMsakaikazeSapUrvapado bahuvrIhiH iti mallinAthaH / meghasaMdeze-I. 37. gacchantInAM ramaNavasatiM yoSitAM tatra naktaM ruddhAloke narapatipathe sUcimedyaistamobhiH / saudAminyA kanakanikapasnigdhayA darzayovIM toyotsargastanitamukharo mA sma bhUvikkavAstAH // 1026 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNama 299 toyotsargazca stanitaM ca toyotsagaistanite / tAbhyAM mukharaH / alpAntaram iti pUrvanipAto na / ' lakSaNahetvo / ' (sU. 3103) ityatra sUtre viparItanirdezena pUrvanipAtazAstrasyAnityatvajJApanAt / asminneva granthe lo0 690. nAgendrarathAzvena mizraiH / bahubvaniyamAddhastinAM prAdhAnyAcca bahvaco'pi nAgendrasya pUrvanipAtaH / asminneva granthe zlo0 1024. dharAzailasamudrANAm | asminneva granthe ko 60. gurukAvyau / ' labbakSaraM pUrvam' (bA. 1418sU. 905 ) iti pUrvanipAtaH / pUrvavat / bhaTTikAvye - XV. 115. aGgadenAhasAtAM tau yudhyakampanakampanau / abhyAdadvAlinaH putraM prajo'pi samatsaraH || 1027 akampanaHzca kampanazca akampanakampanau / jyeSThatvAtpUrvanipAtaH / asminneva granthe zlo0 1018. lakSmaNazca zatrunazca lakSmaNazatrughnau / campUbhArate -- I. 55. jhutpIDayA stanarase kalahaM zizUnAM kuntI tadA zamayituM kucakumbhayugme ! ekaM dhanaJjayayudhiSThirayozca bhAga mekaM samIraNasutasya ca saMvibheje || 1028 | dhanaJjayayudhiSThirayoriti jyeSThasya pUrvanipAto na / 906 / dvandvazca prANitUryasenAGgAnAm / ( 2.4.2 ) eSAM dvandva ekavatsyAt / pANipAdam / mArdaGgikapANavikan / rathikAdhAroham / asminneva granthe lo0 827. vAktvacena / vAkca tvakceti prANyaGgatvAdekavat / ' dvandvAt ' ( sU. 930 ) iti Taca / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinninuhalyAkhyA her nadhaye-I7.26. hRdi vidarbhabhuvo'zrubhRti sphuTa binamadAtyatayA pratibimbitam / munavhagoSTamaropi manobhuvA tadupanAkusumAnyakhilAH zarAH / / 1029 / / mura ka dRzauca oTaM ca mukhagoTham ! prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / TTikAvye-XT. 57. abhaiSuH kapayo'nvArat kumbhakarNa marutsutaH / zanairabodhi sugrIvaH so'luccItkarNanAsikam // 1030 / / karNanAsikam / prApyaGgatvAdekavatu / bhaTTikAvye -III. 35. zrolAkSinAsAvadanaM sarukma kRtvAjine prakzirasa vidhAya / saMcintya pAtrANi yathAvidhAna mRtvigjuhAva jvalitaM citAgnim / / 1031 / / zrotne akSiNI nAsA vadanaM ca tathoktam / prANyaGgatvAdekavadbhAvaH / bhaTTakAvye-III. 84. udakSipan paTTadukUlaketU navAdayanveNumRdaGgakAMsyam / kaMbaMzca tArAnadhamansamantAta tathAsayan kuGkumacandanAni / / 1032 // veNumRdaGgakAMsya vaMzamurajakAMsyatAlam / 'jAtiraprANinAm ' (sU. 910) ityekavadbhAvaH / na punastUryAnatvAt / tatra hi prANinAM tUryAGgAnAM dvandvaikavadbhAvaH yathAmArdaGgikapANavikamiti : asminneva granthe zlo0 647. adhIya ca rAjanyakaM ca hAstika ca azvIyarAjanyakahAstikam / senAGgatvAd dvandvaikavadbhAvaH / Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNam bhaTTikAvye --III. 5. UrjasvalaM hastituraGgameta damUni ratnAni ca rAjabhAji / rAjanyaka caitadahaM kSitIndra stvayi sthite syAniti zAntametat / / 1033 / / hastinazca turaGgAzca hastituraGgam / senAGgatvAdekavadbhAvaH / bhaTTikAvye -IV. 40. tau caturdazasAhasrabalau niryayatastataH / pArazvadhikadhAnuSkazAktIkaprAsikAnvitau / / 1034 !! pArazvadhikadhAnuSkazAktIkaprAsikam / senAGgatvAdekavadbhAvaH / asminneva granthe zlo0 690. nAgendrarathAzvam / senAGgatvAdekavadbhAvaH / asminneva granthe zlo0 786. rathavAjIti dvandvaikavadbhAvaH / tena sahitA nAgA iti zAkapArthivAditvAtsamAsaH / anyathA ekavadbhAvaH syAt / 910 / jAtiraprANinAm / ( 2. 4. 6.) prANivarjajAtivAcinAM dvandva ekavatsyAt / dhAnAzaSkuli / prANinAM tu viTzUdrAH / dravyavizeSavivakSAyAM tu badarAmalakAni / bhaTTikAvye-VIII. 30. * tAM vipravadamAnairaitsaMyuktAM brahmarAkSasaiH / tathAvagiramANaizca pizAcairmAsazoNitam / / 1035 || mAMsAni zoNitAni ca mAMsazoNitam |dvdvaikvdbhaavH / gvaashvaaditvaatsaadhuH| masminneva granthe zlo0 333. puSpANi ca phalAni ca puSpaphalam / ekavadbhAvaH / * " aidvipravadamAnastAM saMyuktAM brahmarAkSasaiH" iti pAThAntaram / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANini-mUtravyAkhyA maTTikAvye-II. 2. taM. yAyakAH sahabhikSumunyai snupaH kRzAH zAnyudakumbhahastAH / yAbAbarAH puSpaphalena cAnye prAgacuracyA jagadavanIyam !! 1036 !! pupaizva kalaizca yuSpAlena / bahuprakRtikadvanTraikavadbhAvaH aprANinAm iti patile avamANaM bahutvaM vidhaHvapi bahucaM gamayatIti nyAsakAravacanAt / bhaTTikAvye --III. 3s. . uccikyire puSpaphala banAni sasnuH pitRRn pibhiyurApagAsu ! AremurinvA pulinAnyazaGka chAyAM samAzritya vizazramuzca / / 1037 || pUrvavat / maminneva anthe lo0 1032. veNumRdaGgakAMsyam / tUryAGgatve mArdaGgikapANavikam iti syAt / asminneva granthe zlo0 971. mRcca alAbu ca mRdalAbu / anminneva granye o0 331. khar3amusalapAsacakravANagadA khaDgAdInAM jAtivacanatve'pi jAtiprAdhAnyanyakAreNa niyatadravyavivakSayA nirdezAt badarAmalakAnItyAdivat jAtiprANinAm ityekavadbhAvo na kRtaH / kRte vA napuMsakaliGgaprasaGgAt strIliGganirdezo na syAt / athavA khaDgAdInAM bANAntAnAM dvandvaikavaddhAvaM kRtvA pazcAcena sahitA gadene zAkapArthivAditvAsamAsaH . bhaTTikAvye-XIV. 23. nirAsU rAkSasA bANAn prajahuH zUlapaTTizAn / asIMzca vAhayAMcakruH pAzaizvAcakRSustataH / / 1038 // zUlapaTTizAn zUlasahitAnpaTTizAn / zAkapArthivAditvAttatpuruSaH / dvandve. tvanena ekavadbhAvaH syAt / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNam bhaTTikAvye-~XV. 42. te vyarAsiSurAhanta rAkSasaM cApyaviplavan / ababhAsansvakAM zaktiM gumazailaM vyakAriSuH / / 1039 / / 911 / viziSTaliGgo nadIdezo'grAmAH / (2. 4. 7) grAmavarjanadIdezavAcinAM bhinnaliGgAnAM samAhAre dvandva ekavatsyAt / uddhayazverAvatI ca uddhayerAvati / gaGgA ca zoNazca gaGgAzoNam / kuravazva kurukSetraM ca kurukurakSetram / bhinnaliGgAnAM kim / gaGgAyamune / madrakekayAH / agrAmAH kim / jAmbavaM nagaram zAlakinI grAmaH jAmbavazAlakinyau / 913 / yeSAM ca virodhaH zAzvatikaH / (2. 4. 9) eSAM prAgvat / ahinakulam / govyAghram / kAkolUkam / asminneva granthe zlo0 230. devAzcAsurAzca devaasuraastairdevaasuraiH| naikakadbhAvaH / eSAM yataH kAryata eva virodho , na govyAghrAdivat zAzvatikaH / 915 / gavAzvaprabhRtIni ca / ( 2. 4. 11) yathoccaritAni sAdhUni syuH / gavAzvam dAsIdAsam ityAdi / gavAzvAdiH-2. 16. asminneva granthe zlo0 735. mAMsazoNitam / asminneva granthe zlo0 1035. mAMsazoNitam / 916 / vibhASA vRkSamRgatRNadhAnyavyajanapazuzakunyazvabaDavapUrvAparAdharottarA NAm / (2. 4. 12) vRkSAdInAM saptAnAM dvandvaH azvabaDavetyAdi dvandvatraya ca prAgvadvA / plakSanyagrodham sakSanyagrodhAH / rurupRSatam rurupRSatAH / kuzakAzaM kuzakAzAH / vrIhiyavam vrIhi Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAH / ivivRtam idhivRte ! gomahiSam gonahiSAH / zukavakam zukabakAH / azvabaDavam azvabaDayau : pUrvAparan pUrvApare : adhotaran avarodare / dA0 / phalasenAvanaspatimugazakunikSudrajantuvAnyatRNAnAM bahuprakRtereva indraH ekavaTa iti vAnyan , ( 1540.) badarANi cAmalakAni ca udarAmalakam 'jAtiraprANinAm ' (sa. 910) ityekavadbhAvaH / neha , jadarAmalake rathikAzvArohI akSanyagrodhI ityAdi / atra sUTe ye'prANinaH teSAM grahaNaM 'jAtiraprANinAm / ' (sU. 910) iti nitye prApta vikalpArtham / pazumahaNaM hastyAdiSu senAGgatvAnnitye prApte ' mRgANAM mRgaireva zakunInoM vairevobhayatra dvandvaH , anyaistu sahetaretarayoga eva' iti niyamArtha mRgazakunigrahaNam / evaM pUrvAparamagharottaramityapi / azvabaDavagrahaNa tu pakSe npuNsktvaarthm| anyathA paratvAt 'pUrvadazvabaDavo' (sU. 813) iti syAt / / kirAtArjunIye---XI. 50. ghanaM vidAryArjunabANapUrga sasArabANo'yugalocanasya / ghanaM vidAryArjunavANapUgaM sasAra bANo'yugalocanasya / / 1040 // vidAryArjunabANapUgam / dvandvakavadbhAvaH / bhaTTikAvye-III. 26. bandhUnazakiSTa samAkulatvA dAseduSaH snehavazAdapAyam / gomAyusAraGgagaNAzca saMyak nAyAsiSurbhImamarAsiSuzca / / 1041 // gomAyuzca sAraGgAzca gomAyusAraGgam gomAyusAraGgA vA / vibhASekavadbhAvaH / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNam bhaTTikAvye--- V. 12. AmikSIya dadhikSIraM puroDAzyaM tathauSadham / haviyaGgavInaM ca nApyupananti rAkSasAH / / 1042 / / dadhi ca kSIraM ca dadhikSIram / vaibhASiko vyaJjanadvandvaH / bhaTTikAvye -XIV. 89. cakkANAzaGkito yoddhamutsehe ca mahArathaH / niyemire ca yoddhArazcakRpe cAzvakuJjaram / / 1048 // azvakuJjaram / pazudvandvaikavadbhAvaH / bhaTTikAvye-~XVII. 8. astuvanvandinaH zabdAnanyonya codabhAvayan / anadana siMhanAdAMzca prAdekata hayadvipam // 1044 / / hayadvipam / pazudvandvasya vibhASaikavadbhAvaH / asminneva granthe zlo0 475. vAjikuJjaram / pUrvavat / bhaTTikAvye-VI. 76. sarvatra dayitAdhIna muvyaktaM rAmaNIyakam / yena jAtaM priyApAye kadvadaM haMsakokilam // 1045 / / hasAzca kokilAzca haMsakokilam / zakunidvandvaH / 917 / vipratiSiddhaM cAnadhikaraNavAci / ( 2. 4. 13) viruddhArthAnAmadravyavAcinAM dvandva ekadvA syAt / zItoSNam shiitossnne| bhaTTikAvye-VII. 10. kuryAdyoginamapyeSa sphUrjAvAnparimohiNam / tyAginaM sukhaduHkhasya parikSepyambhasAmRtuH // 1046 / / sukhaduHkhasya sukhaduHkhayoH / vikalpAdekavadbhAvaH / 39 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA asminneva manthe zlo0 219. hitAhitam hitAhite / dvandvaikavadbhAvaH ! mAdhe-~-XVI. 44. anapekSya guNAguNaM janaH svaruciM nizcayato'nudhAvati / apahAya mahIzamArcica tsadasi tvAM nanu bhImapUrvajaH / / 1047 // guNAguNam / pUrvavat / mAghe-VI. 44. samaya evaM karoti balAnalaM praNigadanta itIva zarIriNAm / zaradi haMsaravAH paruSIkRta svaramayUramayU ramaNIyatAm // 1048 // balAvalam / pUrvavat / 918 / na dadhipayaAdIni / (2. 4. 54) etAni naikavatsyuH / dadhipayaAdiH --2. 17. daghi ca payazca dadhipayasI / vyaJjanadvandvaikavadbhAvo na / idhmAbarhiSI / nipAtanAdIrghaH / RksAme / vaalmnse| 'acatura' (sU. 945 ) ityAdinA samAsAnto'n / raghuvaize-x. 16. praNipatya surAstasmai zamayitre suradviSAm / athainaM tuSTuvuH stutyamavAGmanasagocaram || 1049 // vAkca manazca vAGmanase / 'acatura' (sU. 945) ityAdinAc / anena naikavat / 921 / AnaG Rto dvandve / ( 6. 3. 25) vidyAyonisaMbandhavAcinAmRdantAnAM dvandve AnaG syAt / hotApotArau / mAtApitarau / 'putre'nyatarasyAm' (sU. 980) ityato maNDUkaplutyA putra ityanuvRttaH pitAputrau / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvandvasamAsaprakaraNam rAghave - VI. 9. vatsa, sAdhu samarthayase / kiM punaH svayamaGgado garbharUpo'bhimavojjvalayauvarAjyasukhopalAlito durapavAha eva / ye cAsya mAtApitRbandhavaste sugrIvasyApi saMbandhinaH kathamenamuttiSThamAnamanujAnIyuH // 1050 || mAtA ca pitA ca mAtApitarau / 922 / devatAdvandve ca / ( 6.3.26 ) ihottarapade pare manaG | mitrAvaruNau / vA0 / vAyuzabdaprayoge pratiSedhaH / (3907. ) agnivAyU | vAyvanI / ' devatAdvandve ca ' ( sU 1289 ) iti ubhayapadavRddhiH / agnimArutam / aindrAbArhaspatyam / campUbhArate - XI. 14. rikte puSpaiH siddhagandharvavarge muktA muktA mUrdhni vIrasya tasya / dvAvevAdyosadAM goSThimadhye pUSAcandrau puSpavantAvabhUtAm || 1051 || pUSA ca candrazca pUSAcandrau / AnD / bhaTTikAvye - II. 41. itaH sma mitrAvaruNau kimetau kimazvinau somarasaM pipAsU / janaM samastaM janakAzramasthaM rUpeNa tAvajihatAM nRsiMhau // 1052 // 307 mitrazca varuNazca mitrAvaruNau / bhAna | campUrAmAyaNe - V. 40. netu zokarasa nizAcarapaterhantuM camaM rakSasAM sasyAntaHpurayoSitAM racayituM mAnaM vinA rodanam / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 pANinisUtravyAkhyA sUryAcandramasaH pravezavikalAM laGkApurImabhinA zuddhAM kartumamuSya vAsavajito jAto raNattoraNe | 1058 || sUryAcandramasaH / arAghave - VII. 188. IdRzAH prAgajAyanta rAjAno yadihAnvaye / candrAvArhaspatyasya vaibhavam || 1054 || indrapati indrAbRhaspatI | yAnaG / indrAvRhaspatI devataM yasya aindrAvAhaspatyam / ubhayapadavRddhiH / 923 / Idagne: somavaruNayoH / ( 6.3.27 ) tania ityeva / itItvam / amizca somazca amISomau / ammIvaruNau / varuNayoH kim / uttararAmacarita - V. 45. Satvam / devastvAM savitA ghinotu samare gotrasya yaste pitA tvAM maitrAvaruNo'bhinanda guruyaiste gurUNAmapi / aindraM vaiSNavamAgnimArutamatho sauparNamojastu te devAdeva ca rAmalakSmaNatanurjyAghoSamantro jayam // 1055 || agnizca marucca ammAmarutau / atra ItvaM na / aanng| tayoridamA gnimArutam / ubhayapadavRddhiH / ( 'idvRddhau ' ( sU. 925 ) iti it. / 924 / agnesstutstomasomAH / ( 7.3.72 ) agneH pareSAmeSAM sasya SaH syAtsamAse / amiSTat / agniSTomaH / amISomau / bhaTTikAvye -- IX, 79. agniSTomAdisaMstheSu jyotiSTomAdiSu dvijAn / yo'rakSIttasya dUto'yaM mAnuSasyeti cAvadan // 1056 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 925 / imRddhau / ( 6. 3. 28) vRddhimatyuttarapade agneridAdezaH syAdevatAdvandve / agnamarutI devate asya AmimArutaM karma / agnIvaruNau devate asya AmivAruNan / 'devatA dvandve ca : (sU. 1239 ) ityubhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 1055. AnimArutam / 926 / divo dyAvA / (6. 3. 29) devatAdvandve uttarapade / dyAvAbhUmI / dyAvAkSAme / campUbhArate-II. 71. dyAvAbhUmI nirundhan yadubalarajasAM zreNibhiH sIrapANi veMgAdAgAtsa vIraH svavinayaguruNA zauriNAnvIyamAnaH / AhArazvAyudhaM ca dviSadavamataye yena saMsevyamAne te dve hAlAhalatvaM raNabhuvi vahato nAmataH kRtyatazca / / 1057 / / 927 / divasazca pRthivyAm / (6. 3. 30) diva ityeva / cAyAvA / yozca pRthivI ca divampRthiyo / dyAvApRthiyo / anagharAghave-I, 40. ga- alaM ca te rAmabhadre'pi bAlo'yamityalokasaMbhAvanayA / divaspRthivyostimiratiraskariNI taraNiraNutaro'pi tejasA tiraskaroti // 1058 // divspRthivyau| raghuvaMze-X. 55. sa tejo vaiSNavaM patnayovibheje carusaMjJitam / dyAvApRthivyoH pratyagramaharpatirivAtapam // 1059 / / dyozca pRthivI ca dyAvApRthivyau / cakArAdivazabdasya dyAvAdezaH / 928 / upAsoSasaH / (6. 3. 31) Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 vANinindAyA uSasazabdasyoSAsAdezo devatAdvandve / uvAsAsUryam / 929 | mAtarapitarAvudIcAm / ( 6.3.32 ) mAtarapitarau / udIcAM kim / mAtApitarau / 1 930 | dvandvAccudaSahAntAtsamAhAre / ( 5. 4. 106 ) cavargAntAddaSahAntAzca dvandvATTac syAtsamAhAre / vAkca va vAktvacam | tvam / zarmASadam / cktvissm| chatropAnaham / asminneva manthe lo0 827. vAktvacam | bhaTTikAvye - IV. 9. RgyajuSamadhIyAnAnsAmAnyAMzca samarcayan ! bubhuje devasAtkRtvA zUlyamukhyaM ca homavAn // 1060 // Rkca yajuzca RgyajuSam / ' acatura' (sU. 945 ) ityAdinA nipAtitam / anena Tac / vA * / sarvo dvando vibhASaikavadbhavati / 1 asminneva granthe zlo0 396. saumitrizca sItA ca saumitrisItam / anyathAnucarazabdasya pacAdiSu caraDiti TitkaraNAtstriyAM GIpi 'nadyUtazca' (sU. 838 ) iti kapprasaGgAt / samAsAntAnityatve'pi puMvadbhAvAnupapateriti mallinAthaH / saumitrisItAnucarasya / saumitrizca sItA ca saumitrisiite| anucaratItyanucaraH / striyAmanucarI / 'bhikSAsenA' (sU. 2931 ) ityAdinA TaH / anucarazcAnucarI cAnucarau / ' pumAstriyA (sU. 988 ) ityekazeSaH / saumitrisIte anucarau yasma tathoktasyeti jayamaGgalaH / // iti dvandvasamAsaprakaraNam // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // athaikazeSaprakaraNam // * sarUpANAmekazeSa ekavibhaktI' (sU. 188) rAmau rAmAH / asminnava granthe zlo0 473. rAghavI / tayoH / vA0 / virUpANAmapi samAnArthakAnAm / (747.) vakradaNDazca kuTiladaNDazca vakradaNDau kuTirudaNDau / 933 / pumAnsiyA / (1.2.67) striyA sahokto pumAn ziSyate / haMsI ca haMsazca haMsau / bhaTTikAvye---VIII. 48. svaM karma kArayannAste nizcinto yajjhaSadhvajaH / svArtha kArayamANAmino madavimohitAn || 1061 / / yuvatayo yuvAnazca yuvAnaH tAn / ekazeSaH / bamyUbhArate-I. 6. dIprairagAramaNibhirdivasAyamAna nizcinvate manasi yatra nizAM yuvaanH| kArtAntikairakhilakAlanivedanAya ghaNTAmaNerabhihatasya dhanAraveNa // 1062 // yuvAnaH / pUrvavat / anargharAghave-IV. 24. bhasmAkureti khuralIkalahe kumAra mapyAkSipan paruSaroSarasAndhacetAH / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.12 pANinisUtravyAkhyA duSTo'nyaH kRtamitiM zivAbhyAM taccApi jJANaH zRNomi || 1088 || ziva zivA ca zivA / ekazeSaH / 934 / bhrAtRputrau svaduhinubhyAm / (1.2.68 ) bhrAtA va svasA ca bhrAtarau / putraca duhitA ca putrau / kumArasaMbhave -- I. 27. mahIbhRtaH putravato'pi dRSTistasminnapatye na jagAma tRptim / anantapuSpasya mayorhi te dvirephamAlA savizeSasatA || 1064 || putrAzca duhitarazca putrAH / ekazeSaH / kumArasaMbhave - VII. 4. ekaiva satyAmapi putraSaGktau cirasya dRSTeva mRtotthiteva / AsannapANigrahaNeti pitro rumA vizeSocchrasitaM babhUva / / 1065 || pUrvavat / campUbhArate - II, 18, ga--iti vyAjastutivacanena pauravAnte bhArgavAntevasatA pradharSitaH pArSadaH tena sArdhamargharAjyaparivartanamAtramaGgIkRtya kRtyavidAM kakudastau jambharipukumbhasaMbhavAvubhAvapyupayamaM pravartayituM kRtanivartanaH somakAntikopAsyau putrau bhAgIrathIvanAvasathasya yAjasya munirAjasya yAjanAnugraheNa parijagrAha || 1066 || pulazva duhitA ca putrau / 935 / napuMsakamanapuMsakenaikavaccAsyAnyatarasyAm / (1. 2. 69 ) Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hehiilaasyaalu aklIbena sahoktau klIva ziSyate tacca vA ekavasyAt talakSaNa eka vizeSazcet / zuklaH paTaH zuklA zATI zuklaM vastram tadidaM zurU, tAnInAni zuru ni : bhaTTikAvye--II. 1. vanaspatInAM sarasAM nadInAM tejasvinI kAntibhRtAM dizAM ca / niryAya tasyAH sa puraH samantA cchyiM dadhAnAM zaradaM dadarza / / 1067 // vanaspatInAM pulliGgAnAM, sarasAM napuMsakaliGgAnA, nadInAM strIliGgAnA, dizAM strIliGgAnAM ca tejasvinAM kAntibhRtAM iti ca vizeSage / napusakaikazeSaH / asminneva granthe zlo0 20. mRdupaannitlaanggliH| mRdunI pANitale aGgulayazca yasyAH sA tathoktA / napuMsakaikazeSapUrvapado bahuvrIhiH / kirAtArjunIye-~-~XVI. 4. sthAgasaMkrIDitamazvaheSA vRhanti mattadvipabRhitAni / saMgharSayogAdiva mUcchitAni hAdaM nigRhNanti na dundubhInAm // 1068 / / rathAGgasakrIDitaM napuMsakaliGgam / avaheSA strIliGgam / baMhitAni napuMsakaliGgam / mUcchitAni santi / napuMsakaikazeSaH / asminneva granthe zlo0 1057. AhAraH pulliGgaH / Ayudham napuMsakaliGgam / saMsevyamAne te dve iti napuMsakaikazeSaH / / 936 / pitA mAtrA / (1. 2. 70) mAtrA sahoktau pitA vA zipyate / mAtA ca pitA ca pitarau / mAtApitarau vA / anargharAghave--IV. 30. nArAcaiH kRtavIryanandanavadhUbAppapriyaMbhAvukai rutpAdya kSatajodamarNavamatha nyuptaM pitRbhyAM payaH / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natyanya sAmantabAhujabhujaH krodhasya nirvAsyataH andAle dhanurenduzekharamaho jAto bhavAnidhanam / / 1069 | mAtA ca pitA ca pitarI nAbhyAm / alinneva granthe lo0 1365. pino / pUrvavat / kumArasabhane-~-... zrIdUtAvAtmabhAgau te bhinnamUrteH sisRkSayA ! prasUtibhAjaH saMgasya tAveva pitarI smRtau / / 1070 // asminnava andhe zlo0 204. pitarau / 937 / zvazuraH zvazvA / (1. 2.71) zvazuro vA zipyate / zvazrUzca zvazurazca zvazurau zvazradhazurau / 938 / tyadAdIni savainityam / (1. 2. 72) sarvaiH sahoktau tyadAdIni nityaM ziSyante / sa ca devadattazca tau / thA / tyadAdInAM mithaH sahoktau yatparaM tacchiSyate / ( 801. ) sa ca yazca yau / pUrvazeSo'pi dRzyana iti bhASyam / sa ca yazca tau / asminneva granthe zlo0 638. yuvAM tvAM naktaM cetyarthaH / tyAdAdIni sanityam ityekazeSaH / naiSadhe-III. 102. tulyAvayomUrtirabhUnmadIyA dagdhA paraM sAsya na tApyate'pi / ityabhyasUyanniva devatA tasyAtanustvadvirahAdvidhatte / / 1071 // AvayoH nalasya mama cetyarthaH / tyadAderekazeSaH / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ksshiighdhnggaabd 315 asminneva granthe zlo0 877. bhavatI ca etAca bhAtyaH / pUrvazeSo'pi dRzyata iti bhASyam / ataH pUrvazeSaH / 939 / grAmyapazusaMgheSvataruNeSu strI / (1. 2. 73) eSu sahavivakSAyAM strI ziSyate / 'pumAn striyA' (sU. 933 ) ityasyAevAdaH / gAva imAH / grAmya iti kim / rurava ime / pazugrahaNaM kim / brAhmaNA ime / saMveSu kim / etau gAvau / ataruNeSu kim / vatsA ime / / / ityekazeSasamAsaprakaraNam / / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ !! atha sarvasamAsAntaprakaraNam / 40 RzrabdhaHpathAmAnakSe / (5. 4. 74) kI anasa iti nachedaH / gAyantasya samAsasya apratyayo'ntAvayavaH syAt / ase yA banAntasya tu na / adhaH / viSNoH pUH viSNupuram / vimalApaM saraH / jadhurA : are tu akSadhaH / dRDhadhUrakSaH / sakhipathau / ramyapatho dezaH / bhaTTikAvye-II. 42. ajigrahatta nanako dhanustat yenArdidadaityapuraH pinAkI / jijJAsamAno balamasya bAho hasannabhAkSIdadhunandanastat / / 1073 / / daityAnAM puro daityapuraH / samAsAntavighanityatvAt nAkArapratyayaH / naiSadhe-~-II. 89. yadagAraghaTAdRkuTTima srvdinduupltundilaapyaa| mumuce na patitrataucitI praticandrodayamabhragaGgyA / / 1073 / / tundilApayA bahuvrIhiH / campUrAmAyaNe-I. 18. santApanaM sakalajagatAM zArjacApAbhirAma lakSmIvidyullasitamatasIgucchasacchAyakAyam / vaikuNThAkhyaM munijanamanazcAtakAnAM zaraNya kAruNyApaM tridazapariSatkAlamegha dadarza || 1074 // kAruNyApam / bahuvrIhiH / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasamAsAntraNA mAghe--III. 81. lavaGgamAlAkalitAvataMsA ste nAlikerAntarapaH pibantaH / AsvAditAdrakramukAH samudrA dabhyAgatasya pratipattimAdhuH / / 107510 mAlikerAntarityavyayam / nAlikeraphalAbhyantara ityarthaH / apa iti pRthakpadam / samAse tu samAsAntaprasaGgAt / asminneva granthe zlo0 166. vigatA dhUra yasyAH sA vidhurA / samAsAnta akArapratyayaH / mAdhe-~XVIII.T. sakrIDantI tejitAzvasya rAgA dudyamyArAdanakAyosthitasya / rahomAjAmakSaH syandanAnAM hAhAkAra prAjituH pratyanandat / / 1076 } ajhasya dhUrakSathaH / anakSa iti niSedhAnna samAsAntaH / campUbhArate-~-II. 36. ga-tataste vanyAzanadhanyA dhAritavasudhA sudhAzanAkRtayaH prAvRpamiva akabalAkrAntAM pAtAlabhuvamiva pratyahaM vardhamAnabalizokAmajharAjyasImAmiva sUryatanayAnukUlapratiSThAM ravirathAmadhuramivaikacakrAM purIM kramAdAkramya kasyacidgRhamedhino gRhamadhyametya sukhamadhyavAtsuH / / 1077 // ravirathAkSasya dhuH ravirathAkSadhUH tAm / asminneva granthe lo0 629. zrutyoH panthAH zrutipathaH / akArapratyayaH / ttpurussH| raghuvaMze-~IV. 38. sa tIrlA kapizAM sainyairvadviradasetubhiH / utkalAdarzitapathaH kaliGgAbhimukho yayau // 1078 // uskalai rAjabhirAdarzitaH panyA yasya saH utkalAdarzitapathaH / bahuvrIhiH / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'daalaalmujjaashii nepa -II. . asA mInabhujana pAritA nagarI narisau parAjitA / pataganya jagAma dRzpartha himasalopana saudhAntiH / / 1079 | hazoH panthAH dRzyathaH tan / tatpuruSaH / samAsAntaH / asminneva granthe lo0 735. sabaiH panthA iti sarvapathaH / 'pUrvakAla' (mR. 726 ) ityAdinA samAsaH / anena samAsAnto'kAraH / sarvapathAn vyAmotIti sarvapathInam / 'tatsarvAdeH ' (su. 1808) iti khH| . anagharAghave-IV, 66. ga---sanve sIradhvaja, raghurAjadharmAdhikArasarvadhurINaH zizurapi vatso'yam / rin jarasA duvaMha varNAzramabha ramAropya vayamapi kApi tapovane dilIpakulocitena vidhinA zeSamAyurupabubhukSAmahe || 1080 || sarvadhurINaH sarvabhAravAhI / sarvA dhUH sarvadhuram / 'pUrvakAla ' (sU. 726) iti samAsaH / anena samAsAntaH / sarvadhuraM vahantIti sarvadhurINaH / 'khaH sarvadhurAt ' (sU. 1630) iti khaH / mAdhe-~-XII. 24. trastau samAsannakareNusUtkRtA niyantari vyaakulmuktrjjuke| kSiptAvarodhAGganamutpathena mAM vilaya ladhvI karabhau bamalatuH / / 1081 // utpathenApathena / samAsAntaH / bhasminneva granthe zlo0 869. apathena / 'patho vibhASA' (su. 957 ) iti niSedhavikalpAt anena samAsAntaH / 'apathaM napuMsakam / / (sU. 815) iti napuMsakatvam / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaprathInA / sarvasamAsAntakaraNama 316 asminneva granye iko0 9 asthAni / pUrvavat / dhAndhyAmonIta 941 / dvayantarupasargebhyo'pa It / ( 6.3.97) apa iti kRtasamAsAntasyAnukaraNam / ebhyo'pasya ItsyAt / dvigatA Apo'sminniti dvIpam | antarIyam / pratIpam / samIpam ! 6 asminneva granthe zlo0 9 pratigatA uttAnagA Apo yAkhAM tAH pratIpA: / , RkpU' (sU. 940 ) iti samAsAnta: / anena It / pUrvavat / 942 | Udanodeze / ( 6. 3.98 ) anoH parasyApasya UtsyAddeze ! anUpo dezaH / asminneva granthe zlo0 624. anugatA Apo yeSu te anUpA jalmAyadezAH / ' prAdibhya' ( vA. 1860. sU. 830 ) iti samAsa: / ' RvapU' (sU. 940 ) iti samAsAntaH / anena UkAraH / asminneva granthe zlo0 14. anugatA Apo yeSu te anUpA nAma dezAH / 943 / acpratyanvavapUrvAtsAmalona: ( 5, 4, 75 ) etatpUrvAtsAma lomAntAtsamAsAdac syAt / pratisAmam | anusAmam / avasAmam / pratilomam / anulomam / vA0 / kRSNodakpANDusaMkhyA pUrvAyA bhUmerajipyate / (5046. ) kRSNabhUmaH udagbhUmaH pANDubhUmaH dvibhUmaH prAsAdaH / vA0 | saMkhyAyA nadIgodAvarIbhyAM ca / (5047.) paJcanadam / saptagodAvaram / ac iti yogavibhAgAdanyatrApi / padmanAbhaH | asminneva granthe zlo0 674. saptAnAM godAvarINAM samAhAraH samagodAvaram / aca samAsAntaH / paJca nadavat / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaacaalignyaany bhadrikAnye-X. 21, yAM bihanyamAnAnAM saMvRSTaH karNabhedibhiH / abhUbhyamitA sAsvAntaka jagat / / 1082 !! AsvAntAH kakubho vanya jan AsvAntaskamA ! anAjiti yogavibhAgAspAnAmAdivatsamAsAntaH / raghuvaMze- IIIT. 20. unnAbha ityuktanAmadheya stanyAyAdha natanAmirandhraH / suto'bhavatpaGkajanAbhakalpaH kRtlasya nAbhirnRpamaNDalasya // 1083 / / yogavibhAgAnAbhapaGkajanAbhAdayaH / 144 / akSNo'darzanAn / (5, 4.76) acakSu:paryAyAdaNaH aca samAsAntaH syAt / gavAmakSIva gavAkSaH / gavAmakSIvAkSi yasya saH gavAkSaH / raghuvaMze-XI. 93. atha pathi gamayitvA kRptaramyopakArya __ katicidavanipAlaH zarvarIH zarvakalpaH / puramavizadayodhyAM maithilIdarzanInAM kuvalayitagavAkSAM locanairaGganAnAm / / 1084 // kuvalayitagavAkSam / 545 / acaturavicaturasucaturastrIpuMsadhenvanuDuhAmavAGmanasAkSibhruvadAraga voSTIvapadaSThIvanaktaMdivarAtriMdivAhardivasarajasaniHzreyasapuruSAyuSadvayAyupacyAyuSaya'juSajAtokSamahokSavRddhokSopazunagoSThazvAH / (5. 4.77) ete paMcaviMzatirajantA nipAtyante / AdyAstrayo bahuvrIhayaH / avidyamAnAni catvAri yasya saH acaturaH / vicaturaH sucaturaH / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasAmAnprabhAga 321 vA0 / tryupAbhyAM caturo'jiyate / ( 3355.) tricaturaH / caturNA samIpe upacaturAH / ekAdaza dvandvAH / strIsau / bencanuDuhau / RksAme / vAGmanase / akSiNI ca dhruvau ca asibhravan / dArAzca gAvazca dAragavam / aru cASThIvantau corvaSThIvam / nipAtanAhilopaH / padavIyam : nipAtanAtpAdazabdasya padbhAvaH / naktaM ca divA ca naktaM divam / rAtrau ca divA ca rAtriMdivam / hAtrentitvaM nipAtyate / mahani ca divA ca ahardivam / vIpsAyAM dvandvo nipAtyate / mahanyahanItyarthaH / sarajasamiti sAkalye'vyayIbhAvaH / bahuvrIhau tu sarajaH paGkajam / nizcitaM zreyo niHzreyasam / puruSasyAyuH puruSAyuSam / tato dviguH / vyAyuSam / vyAyuvam / tato dvandvaH / RgyajuSam / tatastrayaH karmadhArayAH / jAtokSaH / mahokSaH / vRddhokSaH / zunaH samIpamupazunam / TilopAbhAvaH saMprasAraNaM ca nipAtyate / goSThe zvA goSThazvaH / asminneva granthe zlo0 206. strI ca pumAMzca strIpuMso / ac / cambUbhArate-VI. 61. strIpuMsayorbhAvanaTau mitho yau pUrvastayorkIDatira paTena / cirAyate spaSTayituM svarUpaM parastu tannotsahate'numantum / / 1035 !! striipuNsyoH| bhasminneva granthe zlo0 1070. strI ca pumAMzca strIpusau / strIpuruSau / maca / ___ asminneva granthe zlo0 1049. vAkca manazca vAGmanase / RksAme / dadhipayAditvAnnaikavadbhAvaH / asminneva granthe zlo0 1015. akSiNI ca bhravau cAkSidhruvam / ajantanipAtaH / rAjadantAditvAdazidhruvaM dAragavaM ityAdau pUrvaprayogArha param / asminneva anye zlo0 1016. dAragavam / 41 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 bhaTTikAvye -T. 39. udakSio'jara dhe'pi darAnaktaMdivaM vayam / kulA bhIta yatebhyo duhyayo'pi kSamAmahe // 1036 / / naktaM ca divA ca vattavidham / saptamyarthavRttyoravyayayordvandvasamAsAntanipAtaH / asminneva anya lo0 163. naktandiyam / ahorAtrayorityarthaH / bhAkAvye--XX. 31. jaganti dhatsva dhatsveti dadhatI tvaM vasundhare / avehi mana cAritraM natandivamAvicyutam / / 1087 / / raghuvaMze-XVII. 49. rAlindiyavibhAgeSu yadAdiSTaM mahIkSitAm / tatsiyeve niyogena savikalpaparAGmalaH // 1088 / / rAtrau ca divA ca rAnindivan / adhikaraNAthai dvandvo'dhapatyayAnto nipAtiH / avyayAntatvAdavyayatvam / kumArasaMbhave-II. 8. svakAlaparimANena vyastarAnindivasya te / yau tu svamAvabodhau tau bhUtAnAM pralayodayau / / 1089 // vyastaM rAlindivaM rAjyahAni yasya tasya / yadyapi manena sUtreNa rAtrau ca divA ca rAtrindivam iti saptamyarthe dvandva ityuktam / tathApi doSAmanyamahaH divAmanyA rAtrirityAdau karmArthavadatrApi prAtipadikArthavRttitvaM kathaMcitprayogabalAdAzrayaNIyam / mAghe-I, 51. purImavaskanda lunIhi nandanaM muSANa ratnAni harAmarAGganAH / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigRhya cakre namucidviSA balI __ ya itthamasvAsthyamahardivaM divaH / / 1000 ahani ca divA cAhardivam / mAdhe-VI. 47. kanakabhaGgapizaGgalairdadhe sarajasAruNakesaracArubhiH / priya vimAnitamAnavatI rupAM nirasanairasanairavRthArthatA // 1031 // saha rajasA sarajasan / sAjhayArthe'vyayIbhAvaH samAsanasanipAtaH / bahuvrIvarthalakSaNayA tu sarajaskA ityarthaH / ata eva ' sarajasamiti nAmAva' iti vAmanaH / athavA mahAkaviprayogaprAcuyAdavyavIbhAvadarzana prAyikam iti pakSazrayayAt bahuvrIhyartho'pi sAdhureva / sarajasa sarajasA vA ye aruNakesarAstai-bArubhiH / mAghe-VII. 42. sarajasamakarandanirbharAsu prasavavibhUtidhu bhUruhAM viraktaH / dhruvamamRtapadAmavAJchavAsA varama meM madhupamtavAjihIte // 1392 !! pUrvavat / asminneva granthe zlo0 981. saha rajasA sarajasam / asminneva andhe zlo0 53. nizcitaM zreyo niHzreyasam / muktiH / samAsAntasya nipAtaH / asminneva anthe zlo0 50. puruSatyAyuH purupAyupam / nipAtaH / atyantasaMyoge dvitiiyaa| raghuvaMze-1, 63. puruSAyuSajIvinyo nirAtakA nirItayaH / yanmadIyAH prajAstasya hetustvadbrahmavarcasam // 1093 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kr } puruSasyAyuH puruSAyuSam | bhatyantasaMyoge dvitIyA / varSazatamityarthaH / puruSAyuSa jIvantIti puruSAyuSajIvinyaH / ' atyantasaMyoge ca ' ( sU. 691 ) iti samAsaH / anminneva granthe zlo0 1060. Rcazca yajUMSi ca RgyajuSam / mAghe - XIV. 21. saptabhedakara kalpilasvara sAma sAmavidagajagau / tatra sUtagirazca sUrayaH puNyamRgyajuSamadhyagISata // 1094 // samAsAntaH dvandvaikavadbhAvaH / mAghe - V. 68. mRtpiNDazekharita koTibhirardhacandra zRGgaiH zikhAgatalakSmamalaM hasadbhiH / ucchRGgitAnyavRSabhAH saritAM nadanto rodhAMsi dhIramapacarire mahokSAH // 1095 || mahAnna ukSANo mahokSAH / raghuvaMze - VI. 78. mahendramAsthAya mahokSarUpaM yaH saMyati prAptapinAkilIlaH / cakAra bANairasurAGganAnAM mahokSAH / gaNDasthalI : proSita patralekhAH || 1096 || mahokSaH / raghuvaMze - IV. 22. madodayAH kakudmantaH saritAM kUlamudrujAH / lIlAkhelamanuprApurmahokSAstasya vikramam // 1097 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raghuvaMze-III. 32. mahokSatAM vatsataraH spRzanniva dvipendrabhAvaM kalabhaH zrayanniva / raghuH kramAdyauvanabhinnazaizavaH pupoSa gAmbhIryamanoharaM vapuH / / 10981 mhokssH| bhaTTikAvye-IV. 30. lakSmaNaM sA vRSasyantI mahokSaM gaurivAbhavat / manmathAyudhasampAtavyathamAnamatiH punaH 11 1099 ! mhokssH| kumArasaMbhave-~~V. 70. iyaM ca tejyA purato viDambanA yadRDhayA vAraNarAjahAryayA / vilokya vRddhokSamadhiSThitaM tvayA ___ mahAjanaH smeramukho bhaviSyati / / 1100 / / ddhamukSANaM vRddhokSam / 946 / brahmahastibhyAM varcasaH / (5. 4.78) ac syAt / brahmavarcasam / hastivarcasam / vA / palyarAjabhyAM ceti vaktavyam / (3852.) phlyavarcasam / rAjavarcasam / masminneva manthe zlo0 1098. brahmaNo varSoM brahmavarcasam / 947 / avasamandhebhyastamasaH / (5. 4, 79) bhaktamasam / santamasam / andhayatItyandhaM pacAyac / andhaM tamo'dhatamasam / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ masminneva anya ilo0 881. santamasam vidhUcInAM tamaH / 'viSvaksantamasan ' I, rii. 4. ityamaraH / mAdhe-XX. 47. gatamantamasairjavena bhUyo yaduyodhaiyudhi reghire dviSantaH / nanu cArigharogharodhamuktaH sutarAmutpate patiH prabhANAm / / 1101 // santamasaM vissvktmH| asminneva granthe zlo0 582. santamasaH / anartharAghave-VII. 61. sa zrIkaNThakirITakuTTimapariSkArapradIpAkuro devaH kairavabandhurandhatamasapAgbhArakukSibhariH / saMskartA nijakAntimauktikamaNizreNIbhireNIdRzAM gIrvANAdhipateH sudhArasavatIpaurogavaH prodagAt / / 1102 // andhavamasam / raghuvaMze--XI. 24. tatra dIkSitamRSi rakSatu vinato dazarathAtmajau shraiH| lokamandhatamasAkramoditI razmibhiH zazidivAkarAviva // 1103 // andhatamasAt / 948 / zvaso vasIyaHzreyasaH / (5. 4. 80) vasuzabdaH prazastavAcI / tata Iyasuni vasIyaH / zvasazabda: uttarapadArthaprazaMsAmAzIviSayamAha / mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH / zvovasIyasaM zvaHzreyasaM te bhUyAt / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 sarvasamAsAntaprakAra bhaTTikAvye--IV. S. zvaHzreyasamavAptAsi bhrAtRbhyAM pratyabhAgi sA / prANivastava mAnArthaM jAzvasihi mA tadaH / / 1134 !! zobhanaM zreyaH zvaHzreyasam / ac / 949 / anvavataptAdrahasaH / (5. 4, 81) anurahasam / avarahasam / taptarahasam / mAghe-VII. 50. idamidamiti bhUruhAM prasUnai rmuhurabhilobhayatA puraH puro'nyA / anurahasamanAyi nAyakena tvarayati rantumaho janaM manobhUH // 1105 // rahasyanurahasam / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / anena samAsAntaH / bhaTTikAvye-IV. 24. rAghavaM parNazAlAyAmicchAnurahalaM patim / yaH svAnI mama kAntAvAnapikarNikalocanaH / / 1106 !! anurahasaM rahasi / adhyayIbhAvaH / anenAca / anuraisaM vivekaprAptam / anugato raha iti vigRhya anenAjiti jayamaGgalaH / anargharAghave-IV. 6. prabhAte pRcchantIranurahasavRttaM sahacarI navoDhA na brIDAmukulitamukhIya sukhayati / likhantInAM patrAGkuramanizamasyAstu kucayo zcamatkAro gUDhaM karajapadamAsAM kathayati / / 1107 / / 950 / praterurasaH saptamIsthAt / (5. 4.82) Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 pANinisUtravyAkhyA urasi pratyurasam / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / bhanenAc / mAgha -XX, 48. kRtamaNDalabandhamullasadbhiH zirasi pratyurasaM vilambamAnaiH / vyarucajjanatA bhujaGgabhoge hitendIvara mAlabhAriNIva || 1108 | pratyurasam / kirAtArjunIye - XVI. 9. samAsa: / asminyazaH pauruSa lolupAnA marAtibhiH pratyurasaM kSatAnAm / mUrcchAntarAyaM muhurucchinati nAsArazItaM karizIkarAmbhaH || 1109 // pratyurasam / urasi adhyuraH / ac na / 951 / anugavamAyAme / ( 5.4.83 ) etannipAtyate dIrghatve / anugavaM yAnam / 'yasya cAyAma:' (sU. 670 ) iti 953 / upasargAdadhvanaH / ( 5, 4, 85 ) pragato'dhvAnaM prAdhvo rathaH / asminneva granthe lo0 786 saMprAptA adhvAnaM samadhvAH / adhvagatA ityarthaH / prAdisamAsaH / campUbhArate - IV. 25. ga--itthaGkAraM rahasi kalpite kaitavaduradhve tAvubhAvapyanuSAvituM divyacakSuSA tenAndhena vasundharAdhipatinA navamaNimaNTa pikApravezotsavavyA jAdAhUtaH sAijo dharmajaH Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padasamAsAntaprakaraNam kurupattanamupetya bandutayA pratyudganyamAnno dustara bhAvivanavA svayaka kaikena prakipAlapuNyena suprataraM kariSyanniva pitRvya chAdazakRtvaH pAdayoH prAyasIt / / 1.2 duradhve / asminneva andhe zlo. 737. duradhvaH / 955 / na pUjanAt (5. 4. 69) pUjanArthAt parebhyaH samAsAnta na syuH / surAjA atirAjA / khatibhyAmeva / mAgha---XIV. 14. tatsurAjJi bhavati sthite puraH ___ kaH kratuM yajatu rAjalakSaNam / uddhRtau bhavati kasya vA bhuvaH zrIvarAhamapahAya yogyatA // 11111 surAjJi zuddhakSatriye / samAsAntapratiSedhaH / 'surAjhi deze rAjanvAn / II. I. 14. ityamare bahuvrIhiH / mAdhe-XIV. 52. eka eka mumaviSa punvata zaurirityabhinayAdiveccakaiH / yUparUpakamnInamadbhujaM bhUzcaSAlatulitAGgulIyakam / / 1112 / / susakhA satsahAyaH / samAsAntapratiSedhaH / asminneva granthe lo0 479. supathA / samAsAnto na / 955 1 kimaH kSepe / (5. 4. 70) kSepe ya: kiMzabdastataH paraM yattadantAtsamAsAntA na syuH / kutsito rAjA kiNraajaa| kiMsakhA : kiMgauH / kSepe kim / kiMrAjaH / kiMsakhaH / kiMgavaH / 'ki kSepe' (sU. 743) iti samAsaH / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA malinneva granthe zloka 228. kutsitaH sakhA kiMmataH / 956 / natrastatpuruSAn / / 5. 6. 71) samAsAnto na / arAjA asakhA / tatpuruvAtkim / adhuram zakaTam / jinneva granthe lo0 37. arAzi / samAsAntapratiSedhaH / asminneva anye lo0 690. apanthAnam / alinneva granthe lo0 859. apathenAmArgeNa / 'RkpU:' (sU. 940) ityAdinA samAsAnnaH prAptaH anena pratipiddhaH san 'pathe vibhASaH (sU. 957 ) iti vikazminaH / 1 arAghave--I. . yAnti nyAyapravRttasya tiryaJco'pi sahAyatAm / apanthAnaM tu gacchanne loDaro'pi vimuJcati / / 1113 // pUrvavat / 957 / patho vibhASA / (5. 4. 72) nApUrvAtpatho vA samAsAntaH / apathaM apanthAH / tatpuruSAdityeva / apatho dezaH : apathaM vartate / ' apathaM napuMsakam ' (sU. 816) iti napuMsakatvam / asminneva granthe zlo0 9. apathAni / pUrvavat / anminneva granthe zlo0 690. apanthAnam / pAkSikaH samAsAntAbhAvaH / alinneva granthe lo0 1113. apanthAnam / pUrvavat / // iti sarvasamAsAntaprakaraNam // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // athAluksamAsaprakaraNam !! 959 ! paJcamyAH stokAdibhyaH / (6, 3.2 ebhyaH paJcamyA aluka syAt uttarapade ! stokAnmuktaH / evamantikArya zaryakRcchebhyaH : 'stokAntika ' (sU. 702) iti samAsaH / asminneva anthe o0 698. dUrAnmuktAH asmilleva pratye lo0 599. dUrAnmuktam / 960 / ojaasho'mbhstmsstRtiiyaayaaH| (6. 3.3 // ojasAkRtamityAdi vA0 / aJjasa upasaMkhyAnam / (3883.) anyjsaakRtm| vA0 / sAnujo januvAndha iti ca / ( 3337.! yasyAgrajaH pumAn sa sAnujaH / januvAnko jAtyandhaH : mAre---XIV. 23. mAjasAnigaditaM vibhaktibhi vyaktibhizca nikhilAbhirAgame natra karmaNi viparyaNInaman mantramUhakuzalAH prayogiNaH / / 1114 11 aJjasAnigaditaH / aluk / 962 / AjJAyini ca / ( 6. 3. 5) manasa ityeva / manasA AjJAtuM zIlamasya manasAjJAyI / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pANinisUnavyAkhyA 263 / Atmanazca / (6. 3.6) AtmanastRtIyAyA aluk syAt / vA0 / pUraNa iti vaktavyam ( 3882.) dUraNapratyayAnte uttarapade ityarthaH / AtmanApaJcamaH ! pUraNe kim / bhAtma anavarAghave-VII. 32. laraparibhavaniHsahAyadI___ ratha subhagaMkaraNairiyaM tapobhiH / tadakRta yadasau nije'pi dehe jayati jgtptiraatmnaadvitiiyH|| 1118 / AtmanAdvitIyaH / tRtIyAyA aluk / 964 / vaiyAkaraNAkhyAyAM caturthyAH / (6. 3. 7) Atmana ityeva / Atmanepadam / AtmanebhASA ! tAdarthe caturthI / caturthIvi yogavibhAgAtsamAsaH / 965 / parasya ca / (6. 3. 8) parasmaipadam / prsmaibhaassaa| 966 / haladantAtsaptamyAH saMjJAyAm / (6. 3. 9) halantAdadantAcca saptamyA aluk saMjJAyAm / tvacisAraH / asminneva granthe zlo0 154. manasi zeta iti mnsishyH| 'adhikaraNa' (sU. 2929) ityac / anenAluk / ' zayavAsavAsiSu' (sU. 976) iti .. asaMjJAyAM vibhASayAluk / raghuvaMze-XVI. 14. vRkSezayA yaSTinivAsabhaMgA nmRdaGgazabdApagamAdalAsyAH / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alura samAstrakaraNam 333 jAtA davolkAitazeSabahIMH __ krIDAmayUrA vanavarhipatvam / / 2116 || vRkSe zerata iti vRkSezayAH / adhikaraNa (ma. 225 ) ityan / *zayavAsa' (sU. 976) ityaluk / bhaTTikAvye - VIII. 60. tAM prAvizatkapivyAvastarUnacalayan zanaiH / matrAsayanda banazayAn suptAna zAkhAmu pakSiNaH / / 1.17 !! janazayAn / pUrvavadac / 'zayavAsa' (mu. 976) iti nAluk / naiSadhe-1V. 28. vinihitaM paritApini candanaM hRdi tayA bhRtabubudamAvabhau / upanaman nuhRdaM hRdayezayaM vidhurivAGkagatoDaparigrahaH / / 1118 !! hRdayezayam / 967 / gaviyudhibhyAM sthiraH / (8. 3. 95 . mAyAnTi sanya dha: syAt / naviSThiraH ! ana gavIti vacanAdevAluk / yudhiSThiraH / atra 'majJAyAM ma. 724) iti saptamIsamAsaH / vA0 / hRdubhyAM ca / / 8885.3 hRdisTaka, dvivimpRk / bhaTTikAvye-IX. 84. sarvanArIguNaiH aSTAM viSTarasthAM gaviSThirAm / zayAnAM kuSThale tAsaM diviSThAmiva nirmalAm // 1119 } gavi vAci sthirAM gaviSThirAM satyavAcamityarthaH / anena Satvam / etasmAdeva nipaatnaadluk| masminneva manye zlo0 . yudhiSThiraH / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghsinisul 969 1 madhyAdgurau / (6. 3. 11) madhyeguruH bA antAi / / 3394.) anteguruH / 970 / arthamantakAtsvAnAdakAme (6. 3. 12) kAkAlaH : uramilomA / amUrdhamastakArikam ! mUrdhazikhaH / mastakazikhaH / akAme kin / mukhe kAno'nya mukhakAmaH / amsinnava granthe zro0 965. kaNTheguNatvam kaNThabhUSaNatvam / kirAtArjunIye-X. 52. salalitacalitatrikAbhirAmAH zirasijasaMyamanAkulaikapANiH / suspatitanaye'parA nirAse manasijajaitrazaraM vilocanArdham / / 1120 / zirasi jAtAH zirasijAH / 'saptamyAM janerDa;' (sU. 3007 ) iti Da anenaaluk| mAghe.-VIII. 63. pratyaMsaM vilulitamUrdhajA cirAya / lAnA vpurudvaapytkilaikaa| nAjAnAdabhimatamantike'bhivIkSya svedAmbudravamabhavattarAM purastAt / / 1121 // mUrdhajAH / niSedhAnnAluk / campUbhArate-~-III. 107. ga-atha mudA kathitAtmayathAtathAbhAvo bhagavAn bRhadbhAnuH dantapaTIyavanikAntanaTasmitayodevakIpRthAsutayodhuri giridarIvasatidhurINavibhAvarIcarasarIsRpadiviSadarIzamedurI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtadurIDitatADavasya vANDavanya jagatkaSTegaDatvaM tatparirakSaNavanya masabhukSmatamake pakSapAta ca vinivedya yuvayoH kaTAbhavalena agAvisAmoti svara pani vizeSamAcaco 1111221 kaNThegaDutvam / 971 / bandhe ca vibhASA / ( 6. 3. 13 // haldantAtsalanyA aluk / hastebandhaH hambandhaH / haldanta iti kim / guptibandhaH / 972 / tatpuruSe kRti bahulam / 6 6. 3. 14) stambaramaH stambaramaH / karNejapaH karNajayaH / kacinna / kurucaraH / bhaTTikAvye--- FI. 74. paribhAvINi tArANAM pazya manthIni cetasAm / ___ udbhAsIni jalejAni dunvantyadayitaM janam / / 1128 || jale jAtAni jalejAni / 'saptamyAM janeH' (na. &007) / anenAluk / bhaTTikAvye--T.. dviSanvanecarAprayANAM tvamADhAyaco bane ? __ agresaro jaghanyAnAM mA bhUH pUrvasaro mana | 1:24 vane carantIti vanecarAmtApamAH / 'careSTaH' (. 2950) iti TaH ! asminneva granthe zloc 862. nizAcarAH / vikalpAnnAluk / campUrAmAyaNe--- 1. 4. ga-dAzarathirapi zamadhanajanakathitanizicaramaparacitakadanapariharaNAya gahana jaTharamavajagAhe / / 11251 nizicarAH / aluk / masminneva granthe zlo0 706. skhe carantIti khacarAH / nAluk / asminneva anthe lo0 809. stamne ramete iti stamberamau hastinau / hastinyac / bhanenAluk / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 pANinivyAkhyA kirAmArjunI-XT11 28. anenAluk / apayandhanuSaH zivAntikatthaivivaresadbhirabhikhyA jihAnaH / yugapaddadRze vizanvarAhaM tadupoDhaizca nabhazvaraiH pRSatkaH // 1126 vivare sIdantIti vicaresadaH / 'sallU' (su. 2975 ) iti kipU / 973 | prAvRTzaratkAladivAM je / ( 6.3.15 ) prAvRSijaH / zaradijaH / kAlejaH / divijaH / bhaTTikAvye -- V. 54. eSa prAvRSijAmbhodanAdI bhrAtA virauti te / jJAteyaM kuru saumitre bhayAttrAyakha rAghavam || 1127 || prAvRSi jAtaH prAvRSijaH / saptamyA aluk / mAghe - XVI. 75. iti pUra ivodakasya yaH saritAM prAvRSijastaTadrumaiH / kacanApi mahAnakhaNDita prasaraH krIDati bhUbhRtAM gaNaiH // 1128 // prAvRSijaH / pUrvavat / 975 / vakAlataneSu kAlanAmnaH / ( 6.3.17 ) saptamyA vibhASayAluk syAt / ghe / pUrvAhNetare pUrvAhnatare / pUrvA tame pUrvAhRtame / kAle / pUrvakAle pUrvAhnakAle / tane / pUrvatane pUrvAhNatane / 976 / zayavAsavAsiSvakAlAt / ( 6. 3. 18 ) vibhASayAlluk / khezayaH khazayaH / grAmevAsaH grAmavAsaH / grAmavAsI grAma - vAsI / haladantAdityeva / bhUmizayaH / na Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bA0 apo yoniyanmanuSu / 38:. apsu yonirutpattiryasya so'pyuyoniH / apsu bhavo'pyaH / apyunantAvAvyabhAgI asminneva granthe zlo0 1118. hRdaye zeta iti hRdayezayaM mannathan / 'adhikaraNe / (sU. 2929 ) ityac ! anenAluk / asminneva granthe zlo0 240. hRdayezayam / pUrvavat / naiSadhe-IV. 35. pikarutazrutikampini zaivalaM hRdi tayA nihita vicalababhau / satatatadgatahRcchayaketunA hatamiva svatanUghanarSiNA || 1129 // hRcchayo manmathaH / campUbhArate-V. 33. alakezayoSidalakezayaiH sumaiH surabhiM pramodasurami nabhaHsadAm / zikhare sa tasya mahatImudagdizo ___ maNidarpaNImiva dadarza vApikAm / / 1133 || alake zerata iti alakezayAstaiH / asminnava granthe zlo0 1116. vRkSe zerata iti vRksseshyaaH| 'avikaraNe' { sU. 2929 ) ityac / anenAluk / asmanneva granthe zlo0 1117. vane zerata iti vanazayAstAn / pUrvavadac / anena viklpaannaaluk| kumArasaMbhave-V. 25. . zilAzayAM tAmaniketavAsinI nirantarAsvantaravAtavRSTiSu / 43 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lili vvalokayanjunniSitamlaDinmayai nahAtapaHsAkSya ika sthitAH zAH / / 1131 || zilAyAM zeta iti zilAzayA tAm / campabhArate-1.26. gahanamastazarAsmRgatraja kRtadatApyamunA javivAjinA / mamRgire harayo madazAlino __ manujapena girIzadarIzayAH / / 1132 // iladantAdevAluk nAnyatra / raghuvaMze-IV. 72. zazaMsa tulyasatvAnAM sainyaghoSe'pyasaMbhramam / guhAzayAnAM siMhAnAM parivRtyAvalokitam // 1133 // guhAzayAnAm / bhaTTikAvye-III. 16. jJAtveGgitairgatvaratAM janAnA mekAM zayitvA rajanI sapauraH / rakSanvanevAsakRtAd bhayAtAn prAtazchalenApajagAma rAmaH // 1134 / / vane vAso vanevAsaH / aluk / mAghe-XVIII. 62. svargavAsaM kArayantyA cirAya pratyagratvaM pratyahaM dhArayantyA / kazcidrene divyanAryA parasmin loke lokaM prINayantyeha kIrtyA // 1135 // khargevAsam / vikalpAdaluk / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alansamAprakaraNAma 3 3 bhaTTikAvye-II. 26. apUpujanviSTarapAdyamAlyai rAtithyaniSNA vanavAsimukhyAH / pratyagrahISTAM madhuparkamizraM tAvAsanAdi kSitipAlaputrau // 1136 / / vanavAsimukhyAH / vaivAnaso vanevAsI ' iti yAdavaH / vikalpAnnAluk / 977 / nensiddhavannAtiSu ca / (6. 3. 19) innantAdiSu saptamyA aluna / sthaNDilazAyI / sAMkAzyasiddhaH / cakrabandhaH / campUrAmAyaNe-II, 80. ga- tatkSaNaM kSaNaprabhAbhaGguralakSmIsamAvezalakSmaNi kSoNIpatizatadhRtojjhite mukuTe vighaTitAzaM sAdaraM praNipatya mAM pAdukAbhyAM pariSkurutaM yuvAmiti raghuvaracaraNau svayameva prArthya pratizrayituM sthaNDilazAyicaraNamiva babhAra bharatasyotamAGgam // 1137 // 979 / SaSThayA Akroze / (6. 3. 21) caurasyakulam / Akroze kim / brAhmaNakulam / vA vAgdikapazyadbhayo yuktidaNDahareSu / ( 3897.) vAcoyuktiH / dizodaNDaH / pazyatoharaH / vA / devAnAMpriya iti ca mUrkha / ( 3900.) anyatra devapriyaH / vA / zephapucchalAGgaleSu zunaH / ( 3901.) zunazzephaH / zunaHpucchaH / zunolAGgalaH / vA / divazva dAse / (3902.) divodAsaH / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinilUnacyAkhyA astinneva granthe zlo0 694. pazyatoharaH / pazyantamanAtya hrH| pacAyacaM / paTho bAnAdare : su. 633 ) iti SaSTI / vAgdrigiti aluk / campUbhArate ---- III. 33. cakrAzImadapazyatoharacalacchampA samunmeSaNaH puSpatketakagandhasindhu viluThatpuSpandhayAndhIkRtaH / bhedasvIkRtake kinIkalakalaughakkarAzAmukhaiH pAnthAnAmapamRtyubhiH katipayaiH prAdurbabhUve dinaH / / 1138 / / pazyatoharaH / pUrvavat / anargharAghave- V. 6. ga-- bho vAcoyuktijJa sarveSAM vidrAvaNaH khalvahamiti samasya vyAhRtamanyathAbhimandhAya vAkchalena pratyavatiSThamAno nigRhIto'si / sanmuJca mAM bhikSAyai !! 1139 // vAcoyuktiH / uktimatyuktayAdiH / aluk / campUrAmAyaNe-I. 97. ga-tato gIrvANagaNapArthanayA parityaktabhuvanAntaranirmANakarmANaM tatra tapa:pratyUhaH pratyuddhata iti pazcimAyAM dizi puSkare puSkalaM tapazcarantamamuM ambarISayajJapazuvinAzaprAyazcittArtha bahvIbhigobhiH krItvA narapazutAM nIyamAnastAvacIkasya madhyamaputraH zuna zephaH zaraNamayAcata // 1140 / / 980 / putre'nyatarasyAm / (6. 3. 22) SaSThyAH putre pare alumvA nindAyAm / dAsyA:putro dAsIputraH / nindAyAM kim / braahmnniiputrH| asminneva granthe gadeg 177. kSatriyAyAHputraH / / aluk / 981 / Rto vidyAyonisaMvandhebhyaH / (6. 3. 23) vidyAsaMbandhayonisaMbandhavAcinaH RdantAt SaSThyA aluk / hoturntevaasii| hotuHputraH / piturantevAsI / pituHputraH / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anardharAghave-III. 17. ga-sakhe sIradhvaja saMhiyatAmaJjaliH / anI sUna bhUtAH saH / kAtyAyanIkAmukakArmukAropaNapaNapraNayapravIgena duhituHpatinA saMmatyapayuSitAtino bhUyAH / / 11411 duhituHpatinA / maluk / 982 / vibhASA svasRpatyoH / / 6. 3. 24) RDhantAtvaSThyA alumvA khasRpatyoH parayoH / anardharAghave VI. 54. ga-bhagavato divaspateriva ratho dAzarathimupatiSThate / / 1142 / / divaspaterindrasya / * aluk / 983 / mAtu:pituAmanyatarasyAm / (8. 3. 85) AbhyAM vasuH sasya So vA syAt samAse / alukpakSa, mAtuHpvasA mAtuH . khasA / pituH vasA pitu svsaa| bhaTTikAnye-IX. 80. nAsAM mAtRSvaseyyAzca rAvaNasya lulAva yaH / mAtuHsvasuzca tanayAn kharAdIn vijadhAna yaH // 1143 / / mAtuHsvasuH / SatvAbhAvapakSaH / 'vibhASA svasRpatyoH' (sU. 982) itylu| 984 / mAtRpitRbhyAM svasA / (8. 3. 84) - - - - - - * Rta ityanAtau anenAluk cintyaH / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinilUtravyAkhyA Abhyo parasya svasuH satya pa: syAtsamAse / mAdRSvasA / pitRpvasA / asamAse tu mAtuH svasA / 'pitu: svatA / asminneva granthe lo0 1143, mAtuHsvasA bhaginI yA sA maatRssvsaa| catvam / tasyA apatyaM strI mAtRSyaseyI / "mAtRSvanuzca ' (sU. 1140) iti dugantalopau / 11 ityaluksamAsapakaraNam // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha samAsAzrayavidhiprakaraNam || 985 / varUpakalpacelaDbruyagotramatahateSu yo'nekAco hrakhaH / ( 6. 3. 43 ) 1 bhASitapuMskAdyo GI tadantasyAnekAco hakhaH syAt varUpakalpayatyayeSu pareSu, celaDAdiSu cottarapadeSu / taraptamapaughasaMjJakau / brAhmaNitarA brAhmaNitamA / brAhmaNirUpA / brAhmaNikalpA / brAhmaNicelI | brAhmaNibrucA / brAhmaNigotrA ityAdi / bhASitapuMskAtkim / AmalakItarA / kuvalItarA / asminneva granthe zlo0 15. ISadasamAptAM pAza pAzIkalpAm pAzabandhanasadRzIm / ' bahvAdibhyazca ' ( sU. 503 ) iti vikalpAdIkAraH / abhASitapuMskatvAt anena kho na bhavati / mAghe--VII. 68. muhuriti vanavibhramAbhiSaGgA dattami tadA nitarAM nitambinIbhiH / mRdutaratanavo'lasAH prakRtyA ciramapi tAH kimuta prayAsabhAjaH || 1144 | 1 atizayena mRduH mRdutarA / ' voto guNavacanAt ' ( su. 502 ) iti GISi atizayena mRdvI mRdvitarA iti syAt / ' tasila' (sU. 836 ) iti striyAH puMvadbhAvaH / prabhAtakalpA / priyatamA ityAdi / 987 / ugitazca / ( 6. 3.45 ) . ugitaH parA yA nadI tadantasya ghAdiSu hrasvo vA syAt / viduSitarA | hrasvAbhAvapakSe tu ' tasilAdiSu ' ( sU. 836 ) iti puMvat / vidvattarA / 988 | hRdayasya hRllekhayadaNlAseSu / ( 6. 3.50 ) Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huiya livanIti halekhaH / hRdayasya priyaM hRdyam / hRdayasyedaM hArdam / halAsaH / bhaTTikAvye-xx, 22. rAvaNAGkaparikliSTA va hallevakarI mama / mattiM badhAna sugrIve rAkSasendra gRhANa vA / / 1145 || hallekhakarI ceta:pIDanazIlA / tAcchIlye TaH / anena hRdAdezaH / kirAtArjunIye-IX. 57. oSThapallavavidaMzarucInAM hRdyatAmupayayau ramaNAnAm / phullalocanavinIlasarojai rajanAsyacaSakairmadhuvAraH / / 1146 // hRdyatAM hRdayasya priyatAm / 'hRdayasya priyaH' ( sU. 1647 ) iti yat / anena hRdbhaavH| yuvAdyaNi suhRdayasya bhAvaH sauhRdamiti / anena hRdbhAvaH / sauhRdadauhRdazabdAvaNi hRdbhAvAditi vAmanakcanAnnobhayapadavRddhiH / suhRdo'patyaM sauhArda / suhRdo bhAvaH sauhArdam / 'hRdbhaga'(sU. 1133) ityubhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 743. suhRdayasya bhAvaH sauhRdamiti vigrahaH / raghuvaMze-XIV. 15. vezmAni rAmaH paribarhavanti vizrANya sauhArdanidhiH suhRddhayaH / bASpAyamANo balimanniketa mAlekhyazeSasya piturviveza // 1147 // muhRdo bhAvaH sauhArdam / saujanyam / 989 / vA zokaSyogeSu / (6. 3. 51) hRcchokaH hRdayazokaH / sauhAdyam sauhRdayyam / hRdrogaH hRdayarogaH / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam 345 990 / pAdasya padAjyAtigopahateSu / (6. 3. 52) eghUttarapadeSu pAdasya pada ityadanta AdezaH syAt / pAdAbhyAmajatIti padAjiH / padAtiH / 'ajyatibhyAM ca ' ( u. sU. 570) iti iNpratyayaH / AjiH saMgrAmaH / AtiH pkssii| 'pAde c| (u. sU. 571) iti iNapratyayaH / padAtiH / padagaH / padopahataH / raghuvaMze-VII. 37. patiH padAti rathinaM rathezaH turaGgasAdI turagAdhirUDham / yantA gajasyAbhyapatadgajasthaM tulyapratidvandvi babhUva yuddham / / 1148 !! pAdAbhyAmavatIti padAtiH / anena padAdezaH / campUbhArate-II. 110. dviradaM dviradasturaMga turago rathika rathikaH padagaM padagaH / itaretarametya raNa vidadhe divi nAradavismayanAkatarum / / 1149 / / pAdasya padAdezaH / bhaTTikAvye---III. 41. vAcaMyamAn sthaNDilazAvinazca yuyukSamANAnanizaM mumukSUn / adhyApayantaM vinayAt praNemuH padgA bharadvAjamuni saziSyam / / 1160 / / pAdAbhyAM gacchantIti padgAH / 'anyeSvapi dRzyate' (s. 3011) iti DaH / 'himakASihatiSu ca' (sU. 992) iti cakArAt padityAdezaH / paditi yogavibhAgAdvA pad ityAdeze pad iti / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimUhavyAkhyA 991 / padhatya tadarthe / (6. 3. 53) pAdasya pat syAdatadarthe yati pare / pAdau vidhyanti padyAH zarkarAH / atadarthe kim / 'pAdAbhyAM ca ' (sU. 2098) iti yat / pAdArthamudakaM pAdyam / niSedhAtpadAdezo na / mAdhe-VIIT. 14. utkSiptasphuTitasaroruhAryamuccaiH sasneha vihgstairivaalpntii| nArINAmatha sarasI saphenahAsA prItyeva vyatanuta pAdyamUrmihastaiH // 1151 / / pAdArthamudakaM pAdyam / "pAdArghAbhyAM ca' (sU. 2093 ) iti yat / atadartha iti niSedhAnna padAdezaH / asminneva granthe zlo0 1160. pAdAbhyAM gacchantIti padAH / 'anyeSvapi dRzyate (sU. 3011) iti DaH / paditi yogavibhAgAdgamotarapade padAdezaH / vA0 / ike caratAvupasaMkhyAnam / ( 3958.) pAdAbhyAM carati padikaH / parpAditvAt chan / 992 / himakASihatiSu ca / (6. 3. 54) paddhimam / patkASI | pddhtiH| asminneva granthe zlo0 752. pAdau kaSantIti patkASiNaH / ' suSyajAto' (sU. 2988) iti tAcchIlye NiniH / anena padAdezaH / bhaTTikAvye-XVI. 28. mAnuSo nAma patkApI rAjAnaM puruSAzinAm / yodhayiSyati saMgrAme divyAstrarathadurjayam // 1152 // patkASI / pAdAbhyAM gamanazIlaH / pAdasya padAdezaH / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 samAlAzraya vidhiprakaraNam asminneva granthe zlo0 1150. pAdAbhyAM gacchantIti enAH / 'anyepvapi dRzyate / (sU. 3011 ) iti DaH / himakASIti cakArasyAnuktAlamukhavArthatvAdmottarapade padAdezaH / 994 ! vA ghoSamizrazabdeSu / (6. 3. 56) pAdasya pat / paddhoSaH pAdaghoSaH / panmizraH pAdamizraH / yacchabdaH pAdazabdaH / vA0 / niSke ceti vaktavyam / (8959.) pnnisskaadi| 995 / udakasyodaH saMjJAyAm (6. 3. 57) udmeghH| vA0 / uttarapadasya ceti vaktavyam / (3961.) kSIrodaH / campUrAmayaNe-II. 6. deve sthite'pi tanayaM tava rAmabhadra lokaH svayaM bhajatu nAma kimatra citram / candraM vinA tadupalambhanahetubhUtaM kSIrodamAzrayati kiM tRSitazcakoraH // 1153 / / kSIramudakaM yasya sa kSIrodaH / kSIrasamudraH / udAdezaH / kumArasaMbhave-VII. 26. kSIrodaveleva saphenapuMjA paryAptacandrava shrtriyaamaa| navaM navakSaumanivAsinI sA bhUyo babhau darpaNamAdadhAnA // 1154 / / kSIrodaH pUrvavat / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 pANinisUtravyAkhyA naiSadhe--VI. 80. nainaM tyaja kSIradhimanthanAdyai rasyAnujAyodgamitAmaraiH zrIH / asmai vimathyekSurasodamanyAM zrAmyantu notthApayituM zriyaM te // 1155 // ikSurasa evodakaM yasya tam ikSurasodaM nAmAbdhim / saMjJAyAmudakasyodAdezaH / bampUrAmAyaNe-VI. 15. pazyedAnImudadhiparikhApAlitA kutra laGkA __vAcAtItaH ka nu vanacarAdAgato durvipAkaH / katuM naktaJcaraparibhavaM kApi mAyeti zake jAtA sItA dharaNitanayA jAnakI maithilIti // 1156 // udakAni dhoyante'sminnityudadhiH smudrH| 'karmaNyadhikaraNe ca' (sU. 3271) iti kiH| 996 / peSavAsavAhanadhiSu ca / (6. 3. 58) udapeSa pinaSTi / udavAsaH udavAhanaH udadhiH ghaTaH / samudre tu pUrveNa siddham / kumArasaMbhave-V. 26. nimAya sAtyantahimotkirAnilAH sahasyarAtrIrUdavAsatatparA / parasparAkrandini cakravAkayoH / puro viyukta mithune kRpAvatI / / 1157 / / udake vAsaH udavAsaH / udAdezaH / kirAtArjunIve--XIV. 36. anAdaropAttadhRtaikasAyaka jaye'nukUle suhRdIva saspRham / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhikaraNam zanairapUrNa pratikArapelave nivezayantaM nayane calodadhau // 1188 || balamudadhirivetyupamitasamAsaH / udakasnodAdezaH / 997 / ekahalAdau pUrayitavye'nyatarasyAm / (6.3.59 ) udakumbhaH / udakakumbhaH / asminneva granthe zlo0 1036. udakumbhaH / 998 / manthaudanasaktuvinduvajrabhArahAravivadhagAhetu ca / ( 6.3.60 ) udamanthaH / udakamanthaH / udaudanaH / udakaudanaH / mAghe--VII. 73. himalavasadRzaH zramoda vindunapanayatA kila nUtanodavaccAH / kucakalazakizorako kathaMcit taralatayA taruNena parapRzAte || 1:56 zramodavindan / udAdezaH / mAghe--I, 8. spRzan sazaGkaH samaye zucAvapi sthitaH karAyairasamagrapAtibhiH / agharmadharmodakavindumauktikai ralaMcakArAsya vadhUrahaskaraH || 1160 || udakavindavaH / kumArasaMbhave - V. 24. sthitAH kSaNaM pakSmasu tADitAdharAH payodharotsedhanipAtacUrNitAH / 349 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtrajyAlyA klISu tasyAH skhalitAH prapedire cireNa nAmi prathamodavindavaH / / 1161 ! mAghe-VIII. 39. gAndhIkRtanayanena nAmadheya vyatyAsAdabhimukhamIritaH priyeNa / mAninyA vapudhi patan nisargamando mindAno hRdayamasAhi nodavajraH / / 1162 || udakameva vajraH udavajraH / udAdezaH / mAdhe-III. 11. sa indranIlasthalanIlamUrtI ___ rAja karcarapizaGgavAsAH / visRtvarairamburuhAM rajobhi thamasvasuzcitra ivodabhAraH / / 1163 // udakasya bhAraH pUra udabhAraH / udAdezaH / mAghe-VIII. 45. AbaddhapracuraparAyakiMkiNIko rAmANAmanavaratodagAhamAjAm / nArAvaM vyatanuta mekhalAkalApaH kasmin vA sajalaguNe girAM paTutvam / / 1164 // udakasya gAho'vagAhanamudagAhaH / udAdezaH / 999 / iko hasvo'Gyo gAlavasya / (6. 3. 61) igantasyAGayantasya haskho vA syAt uttarapade / grAmaNiputraH grAmaNIputraH / ikaH kim / ramApatiH / aGya iti kim / gaurIpatiH / gAlavagrahaNaM pUjArtham / anyatarasyAmityanuvRtteH / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzraya vidhiprakaraNam vA0 / iyaGavaGmA vinAmavyayAnAM ca neti vAcyam / ( 8963.) zrImadaH / bhrabhaGgaH / zukkalIbhAvaH / vA0 / abhrakuMpAdInAmiti vaktavyam / (3964. ) akuMsaH / bhrUkuMsaH / bhrukuTiH / bhrukuTiH / bhruvA kuMso bhASaNa zobhA vA yasya saH strIveSavArI nartakaH / ava kuTiH kauTilyam / kirAtArjunIye -- X 22. vyathitamapi bhRzaM mano harantI pariNatajambuphalopabhogahRSTA / parabhRtayuvatiH svanaM vitene navanavayojita kaNThagaramyam || 1165 || jambvAH phalaM jambuphalam / hrasvaH / 1001 / GayApoH saMjJAcchandasorbahulam / ( 6. 3. 63 ) iti hrasvo vaikalpikaH / revatiputraH / ajakSIram / kumArasaMbhave - IV. 15. pratipadya manoharaM vapuH punarapyAdiza tAvadutthitaH / ratidvatipadeSu kokilAM madhurAlApanisargapaNDitAm // ! 1166 || ratidUtipadeSu / dUtIzabdasya hrasvaH / raghuvaMze - XIV. 33. kalatranindAguruNA kileva 351 mabhyAhataM kIrtiviparyayeNa / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 pANinisUtravyAkhyA ayodhanenAya ivAbhitaptaM vaidehibandhorhRdayaM vidre / / 1167 / / vaidehyA bandhuH vaidehibandhuH iti havaH / bhaTTikAvye--XII. 86. iti vacanamasau rajanicarapati bahuguNamasakRtmasamamabhidadhat / niragamadabhayaH puruSaripupurAt narapaticaraNau navituma rinutau / / 1168 / / rajanicara iti DyAporiti saMjJAyAM hrasvatvamiti jayamaGgalaH / 'artima' (u. sU. 259.) ityanipratyaye rajaniH ikArAnta eva / campUrAmAyaNe--VI. 12. rahastadAnI rajanIcarendraH prahastamukhyAnidamAvabhASe / idaM tu me vAJchitamIkSitaM vo vadantu yadvairijanocitaM naH / / 1169 / / 'kRdikArAdaktinaH' (ga. sU. 50) iti kRdantasya ikArAntastrIliGgasya ca snanizabdasya rajanI iti iikaarH| raghuvaMzavyAkhyAyAM saJjIvinyAm upoddhAte--6. kAlidAsagirAM sAraM kAlidAsaH srsvtii| caturmukho'thavA sAkSA dvidurnAnye tu mAdRzAH // 1170 // kAlyA dAsaH kAlidAsaH / kAlIzabdasya havaH / 1002 / tve ca / (6. 3. 64) tvapratyaye DyAporvA hasvaH / anatvam ajAtvam / rohiNitvam rohiNItvam / Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAhAbhayavicitrakAramA 353 1006 / iSTakepIkAmAlAnAM citatUlabhAriSu / (6. 3. 35) iSTakAdInAM tadantAnAM ca pUrvapadAnAM citAdiSu kramAduttarapadeSu itvaH syAt / iTakacitam / pakkeSTakacitam / ipIkatUlam / muzceSIkatulam / maalbhaarii| utplmaalbhaarii| mAdhe-XIII. 63. navahATakeSTakacitaM dadarza saH kSitipasya pastyanatha tatra saMsadi : gaganaspRzAM maNirucAM cayena yat sadanAnyudasmayata nAkinAmapi / / 11711 navahATakeTakAbhizciMta racita navahATakeSTakacitam ? itrakAradanya imbaH / camyUbhArate-XII. 13, 19. tatrAgateSu yudhi teSu tapodhano'ya meko'pi dhIrataradhIriSuvarSakeSu / niSpANDavAstu vasudheti nijatratena sAkaM vyamuJcadabhinavya javAdiSIkAm // 1172 : atha brahmaziro'strasya ahitatya kirITinA ! yogAttalapadamyeva invanAvaM jagAma sA ! 1173 in azvatthAna pAnDaveSu idhIko nAmAntraM vyanuzcat / sA ipIkA kirITiprahitabrahmaziro'strasya yogA dUlapadamya yogAdiva ikhabhAva jagAma / ipIkAyAmlamiSIkatulamiti havaH / campUbhArata-XT. 57. tatasvakIyanya tanbhavasya vadhAjalalAmnA iva dAk / mandAyamAnadhatimAlabhArI marIcimAlI ca mamaja sindhau // 1174 / / mandAyamAnadyutInAM mAlA tAM bibhartIti mndaaymaandhutimaalbhaarii| 45 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 campUrAmAyaNe - V. 7. ujjUbhitasya tarasA surasAM vijetuM pAdau payodhikalitau pavamAnasUnoH ! tasyottamAGgamabhavadganatravantI pANinisUtravyAkhyA gaganasravantI mandAkinI tasyA vIcIcayAkhalitazIkaramAlA nAM bibhatIti tathA / mAlabhAri / hrakhaH / 2007 / kAre satyAgadasya / ( 6.3. 70, ) nuM syAt / satyaMkAraH | agadaMkAraH / astukAraH / bIcIcayaskhalitazI karamAlabhAri // 1175 || vA0 / astozceti vaktavyam / (3978.) dhenubhavyA | vA0 / dhenobhavyAyAm / ( 8975.) lokaMpUNa: timiGgila: vA | katya puNe | ( 8976.) vA0 / itye'nabhyAzasya / (8977.) anabhyAzamityaH / dUrataH parihartavya ityarthaH / vA0 / bhraSTrAmyorinthe / (3978. ) ASTramindhaH / agnimindhaH / vA0 | gilesgilasya / (3979.) vA0 / uSNabhadrayoH karaNe / ( 3981 . ) uSNakaraNam / bhadraMkaraNam / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhikaraNam kistArjunIye-XI. 50. upAdhata sapaneSu kRSNAyA gurusaMniyo / bhAvamAnayane satyAH satyakAramivAntakaH / / 11764 kriyate'neneti kAraH / karaNe paJ / satyasya kAraH styNkaarH| cikIrSitasya kAryanyAvazyaM kriyAsthApanArtha parahaste yahIyate sa satyakAraH / kriyAdau satyadA Ara prAndIyamAno mUlyaikadezazca / 'klIve satyApanaM satyakAraH satyAkRtistriyAnna / II. ir. 32. ityamaraH / mumAgamaH / naiSadhe-IV. 116. kanyAntaHpurabodhanAya yadadhIkArAnna doSA nRpaM dvau mantripravarazca tulyamagadaGkArazca tAbUcatuH / devAkarNaya suzrutena carakasyoktena jAne'khilaM syAdatyA naladaM vinA na dalane tApasya ko'pi kSamaH // 117741 Adamaparoga karotItyagadavAro vaidyaH / 'rogahAryagadakAro bhivagvaidyazcikisapha. ' II, ri. 57. ityamaraH / karmaNyaNa / sumAgamaH ! bhASarAvave-VII. 1. sunilaalunggilaahit raghugAM gotramya prasavitari deve savitari / puraHsthe dikpAlemsaha paragRhAvAsavacanAt praviSTA vaidehI dahanamaya zuddhA ca niragAt / / 1173 / / agadavAraH / karmaNyaN / manena mum / 1008 / rAtaH kRti vibhASA / (6.3. 72.) mun vA syAt / rAtriJcaraH raatricrH| rAtrimaTaH rAjyaTaH / avidarthamidaM sUtram / khiti tu 'arurdviSat ' (ma. 2242 ) iti nityameva vakSyate / rAtrimmanyaH asminneva granthe zlo. 852. rAtrau carantIti rAtricarA rAkSasAH / careSTaH banela pakSe mumAgamaH / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaaniliss! kAvanthe lorAtrI vastIti sahicarI rAkSasaH / bhareSThaH devAnDo na mAnanaH / samanva manthe zo 24. svisH| pUrvavannum / 1012 / mamAnasa chandasyamUrdhaprabhRtyudaSu / (6. 3.84) chatra sanAnasyeti yogavibhAgAloke'pi kvcitsaadeshH| sapakSA, sAdhayam , sajAtIyamitya de siddhamiti kAzikA / vaiSadhe--V.2. nAtra citramanu taM prayayau yatsvatassa khalu tasya sapakSaH / pAradastu jagato gururucairvismayAya gaganaM vilaladhe // 1179 / / samAnaH pakSo yasya sa sapakSaH sakhA / asminneva granthe lo0 943. sadharmANaH / / alinneva granthe zlo0 24. sudhAsadhoNam / anninneva nanthe zlo0 135. sAdhamyam / camcUbhArate--I. 18. kuraGgayUnAM kurute sma bhIti guroH kulasyAmRtadIdhitenaH / sajAtireSAM tanute kalaGkamitIva roSAdiSubhissa pANDuH / / 1180 / / samAnA abhinnA jAtiyasya sa sjaatiH| samAnazabdasya sabhAvaH / 1013 / jyotirjanapadarAtrinAminAmagotrarUpasthAnavarNavayovacanabandhuSu / (6. 3. 85.) eSu dvAdazasUttarapadeSu samAnasya saH syAt / sajyotiH, sajanapada ityAdi / . Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam 357 sArA-1. 45. tvaM vedavAnasi vasiSThagurossanAmiH svAyanbhuvamsa bhagavAnprabhavo gurute / tenADimAtramannRNaM hRdayaM madrIya nadyApi na juTati zAnyatu te kudRSTiH / / -181 !! sanAbhiH sapiNDaH / ekagola ini yAdat / anarAghave-V. 27. ga-suprIvassanAbhisyakalAkananya hi bhanbo nAvAnavAkanda rAjarSivaMzasya asabitA sahavAdodhitiH / / 1-821 sanAbhiH / bhaTTakAvye-XIIII. 12. zivAH kuNanti mAMsAnni bhUmiH sviti zoNitam / dazagrIvamanAbhInAM sandantyAmiSa khagAH // 1188 // dazamoktanAbhInA dazamoveza nutyagotrAnAna : samAnya nmH| . --:-. 4. * sadaGganArUpatarUpatAyAH kaJcidguNaM bhedakamicchatIbhiH / mArAdhito'ddhA manurapsaromi zcake prajAH svAssanimeSa cihAH / / 1184 / / sarUpatAyAssArUpyAt / campUbhArate-I. 40. tapakhinastasya tapaHkRzasya sarUpatAmAptumivAyadbhiH / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimubacyAkhyA dine dine me dayanIya rarizepreranikAyamApe 12 1135 : sarUpatAm / canyUbhArate.~1.23. ra:- aho narapalitApasayoH samAnarUpaM phalamidanAcaritam / / 1186 samAnarUpam / sabhAko na! mAva-IV 23. uccamahArajatarAjivirAjitAsau duvarNamitiriha sAndrasudhAsavarNA / abhyeti bhasmaparipANDuritasmarAre rudvahilocanalalAmalalATalIlAm / / 1137 || savarNA samAnavarNA / sabhAvaH / mAve-XII. 69. vyaktaM balIyAnyadi heturAgamA dapUrayatsA jaladhiM na jAhnavI / gAjhaudhanirbhasmitazambhukandharA savarNamarNaH kathamanyathAsya tat / / 1188 !! savarNam / raghuvaMze-V. 66. taM karNabhUSaNanipIDitapIzaMsa zayyottaracchadavimardakRzAnarAgam / sUtAtmajAssavayasaH prathitaprabodha prAbodhayannuSasi vAgbhirudAravAcaH // 1189 // samAna gayaH yeSAM te savayasaH / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laalmnimukt 359 1014 / caraNe brahmacAriNi / (6.3, 86) pracAriNyuttarapade samAnasya saH syAt / caraNaH zAntA / nama leda. / tadadhyAnAtha badamapi brahma / tabaratIti brahmacArI / samAnasya saH / sbrhmcaaro| 1015 | tIrtha ye (6.3, 87) nArtha uttarapade yAdau pratyaye vivakSite samAnasya saH syAt / moze eka gurukaH / 'samAnatIrthe vAsI' (lU. 1658) iti yatpratyayaH / 1016 / vibhASodare / (6. 3. 88) yAdau pratyaye vivakSita ityeva / sodayaH samAnodayaH / "sodarAyaH (2. 1661)) iti, sAnodare zayitaH' (su. 1659) iti ca yat / TTikAvye-VII. 86. AtmanaH paridevadhve kurvanto samasaMkathAH / samAnodaryamasmAkaM jaTAyuM ca myAdarAt / / 11961 samAnodare zayita samAnodayam / elovaramAtaram / yatyayaH / anena samAnamma vikalpena samAnAbhAvaH / cArate-.12. 8-6 kila parAzarasato nikhilAvanIdezAvanAya nijajananInidezAvanamramanA manAcitarAdhayetapazcaryAlaGkarmaNaH samAnodayasya vicitravIryasya kuTumvinyAmambAlikAyAM janayAmAsa / / 1191 // samAnodayasya / pUrvavat / / raghuvaMze-XV 26. sa hatyA lavaNaM vIrastadA mene mahaujasaH / nAtussodayamAtmAnamindrajiddhadhazobhinaH // 1192 // samAnodare zayitaM sodaryam / ekodaram / bhanena samAnasya sabhAvaH / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikacce-.6. AzakamAno vaideha khAdina nihata mRtAm : sta zatrutya lodayabhAra ivAnlanaizana / / 1133 ! sodayaMm pUrvavat / 1017 ! dRzaktuSu / (6. 3. 89 ) sahaka sahazaH bA / dRkSe ceti vaktavyam / ( 3932. ) sahakSaH / vaturutarArthaH / 'smaanaanyyoH| (vA. 2029. sU. 2974) iti kana, kin ca / 'tyadAdiSu' (mU. 429 ) iti kaJ , kin ca / __ asminneva pranthe lo0 81. sahazI! kam / anena sabhAvaH / 'TiDDA / (sU. 470 ) iti GIya! maTTikAvye--TI. 45. bRndiSThamA sudhAdhipAnAM taM preSThametaM guruvandariSTham / sahaG mahAntaM sukRtAvivAsa baMhiSThakIrtiyazasA variSTham / / 1194 // sadRk samAnaH / 'samAnAnyayozca' (vA. 2029. su. 2274) ityupasaMkhyAnAt samAnazabdopapadAt dRzeH kvinpratyayaH / anena samAnazabdasya sabhAvaH / 1028 / idaMkimorIzakI / (6. 3. 90) dRgdRzavatuSu idama Iz, kimaH kI syAt / IdRk IdRzaH / kIdRk kIdRzaH / vatUdAharaNaM vkssyte| vA / dRkSe ceti vaktavyam / ( 3992.) IdRkSaH / kIdRkSaH / "A sarvanAmnaH' (sU. 430) / dRkSe ca / tAhaka tAdRzaH tAvAn tAkSaH / dIrghaH / matvotve / amRdRzaH amUhak amUdRkSaH / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanAmAzramavidhikArAna 361 camyUbhAgne -7.4. ga-adRzaM tu tava meM punarapi ma ramana nideza vazegyamAnya nirmimIte / / 11251 adRzaM uba matam / asinnava granthe lo0 81. Izana AjJAm / 'tya deSu' (sU. 423 iti kin / anena idama Iz / assinjeva pranthe ko 13). kIdRzaM kakudam 'tyadAdiSu ' (pU. 4233 iti kath / anena kimaH kI ! camyUbhArate-II. 33. tasmin rakSasi nediSThe tAdRkSaparuSAkSare / apamRtyurivodasthAdanilanyAtmasambhavaH / / 1196 / tAdRkSANi / 'dRkSe ca' (vA. 3992. mU. 1018 ) iti aakaarojntaadeshH| campUrAmAyaNe-II. 2. ga-tasmAdasmAbhirapi teSAM manISAmanusaranAgairetAvannaM kAlaM paripAlitAH kila sakalAH prajAH / / 11971 etAvantam / anaghara -IV. 35. bhUmAtraM kiyadetadarNavamayaM tatsAdhitaM hAryate yadvIreNa bhavAdRzena vadati trisaptakRtvo jayaH / Dimbho'yaM navabAhurIdRzamidaM ghoraM ca vIratrataM tatkopAdvirama prasIda bhagavan jAtyaiva pUjyo'si naH // 1198 / / bhavAdRzena / 'A sarvanAnnaH' (sU. 430) ityAkAraH / kiyat / IdRzaH / kima: kiH / idama Iz / 1019 / samAseGgulessaGgaH / (8. 3. 80.) Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANi tisRta vyAkhyA kulizasya sasya mUrdhanyaH st samAle / aGguliSaGgaH / samAse kim / TesmanaH / 263 bhaTTikAvye - IX.8. gatamamulipakatvaM bhIruSThAnAdihAgatam / khAdiSyAma iti procurnayanto mArutiM dviSaH || 1199 // maliSu saho yasya so'GguliSaGgaH / anena Satvam / 1020 | bhIge: sthAnam / ( 8. 3.81. ) bhIruzabdAtsthAnasya sasya mUrdhanyaH syAtsamAse / bhIruSThAnam / asamAse tu bhIroH sthAnam / saktinneva krtthe zlo0 1199. bhIruNAM sthAna bhIruSThAnam | Satvam ! 1021 | jyotirAyuSaH stomaH / ( 8.3.83 ) sAbhyAM somasya sasya nUrdhanyassamAse / jyotiSTomaH | AyuSTomaH / asminneva granthe zlo0 1056. jyotiSTomAdiSu kratuSu / Satvam / ardharAtre - VII. 62. prANAyAmopadeSTA sarasiruhavane yauvanonmAdalIlA goSThInAM pIThamardastribhuvanavanitAnetrayoH prAtarAzaH / kAmAyuSTomayajvA zamitakumudinI maunamudrAnurAgaH zRGgArAdvaitavAdI vibhavati bhagavAneSa pIyUSabhAnuH // 1200 // kAmasyASTomaH Ayurvardhako yAgaH / tasya yajvA kartA / 1022 / suSAmAdiSu ca / ( 8. 3.98 . ) sasya mUrdhanyaH / suSAmAdiH - 8. 7. zobhanaM sAma yasya saH suSAmA / suSandhiH / asminneva granthe zlo0 28. zobhanaM sAma sAntvaM yasyAstAM suSAmnIm / 'ana upadhAlopino'nyatarasyAm ' (su. 462 ) iti GIp / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam 363 1035 / aSaSThayatRtIyAsthasyAnyasya dugAzorAzAsAsthinonsukonikAraka rAgaccheSu / (6.3. 99.) anyazabdasya dugAgamaH myAdAzIrAdiSu pareSu ; anydaashiiH| anyadAzana / anyadAsthA / anyadAsthitaH / anyadutsukaH / anyadUtiH ! anyAgaH / anyadIya. / apaSThI ityAdi kim / anyasyAnyena vA AzIranyAzIH / vA ! kArake cha ca nAvaM niSedhaH / ( 5048.) anyasya kArako'nyatkArakaH / anyanyAyamanyadIyaH / mahAderAkRligaNatvAcchaH ! 1026 / atheM vibhASA : (6. 3. 107.) anyadarthaH anvArthaH / 1027 koH kattatpuruSe'ci ! (6. 3. 101.) ajAdAvuttarapade / kutsito'zvaH kadazvaH kadannam ! tatpuruSa kin / kUSTro rAjA vA0 / lau ca / ( 3998.) kutsitAstrayaH kattrayaH / asminneva granthe zlo0 473. kadRSNamISaduSNam / 'kavaM coSNa' (sU. 1038) iti cakArAt koH kaditi kadAdezaH / 1028 / sthavadayozca ! ( 6. 3. 102.) kutsito rathaH kadrathaH / vadatIti vadaH / pacAyac / kutsitasya vadaH kadvadaH / asminneva granthe zlo0 917. kutsito rathaH kadrathaH / asminneva granthe zlo0 1045. kadvadam / vadeH pacAdyac / manena ko; kdaadeshH| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usinne anya ile. 22:. udatIti vadaH / cAin / kutsitasyA badaH kandaH / gahanAdI tu kadaH ... 37. ityamaraH / anena koH kadAdezaH / mana mantIti annaddhadaH / 1929 : tuNe ca jAtI / / 6. 3. 103.) kulsale tRpaM kattRNam / 1030 kA ethyakSayoH (6. 3. 104.) kAsyan ! kAkSaH / akSazabdena tatpuruSaH / akSizabdena bahuvrIhirvA / malinnava manthe zlo0 610. kAkSeNa kudRSTayA / indriyavAcinAkSazabdena tadvizeSazcakSurlakSyate / kecittu nyAsakAreNa tatpuruSAdhikArabhaGgena bahuvrIhisamAsAntatvenApi vyAkhyAnAt ihAni kutsitamakSa yasya tena kAkSeNa mayeti ca vyAcakSate / 1031 / ISadatheM / ( 6. 3.105) IjjalaM kAjalan / kirAtArjunIye--XV. 25. devAkAnini kAvAde vAhikAsvasvakAhi vaa| kAkArebhabhare kAkA nisvabhavyavyabhasvani // 1201 / / kAbAdaH ISadvAdaH / vAkalahaH ! anena kuzabdasya kAdezaH / tadvati kAvAde / sAmAdibhyo'c / 1032 / vibhASA puruSe / (6. 3. 106) kApuruSaH kupuruSaH / asminneva granthe zlo0 781. kutsitaH puruSaH kApuruSaH / kuzabdasya kAdezaH / 'kugati ' (su. 761) iti samAsaH / 1033 / kavaM coSNe / (6. 3. 107) Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam 365 uSNazabde uttarapade kavaM kA ca vA syAt / kavoSNam koSNam kaduSNam / asminnava granthe zlo) 427. kavoSNamISaduSpam / kuzabdasya kavAdezaH bhaTTikAvye--III. 11. amrAkSurasaM karuNa ruvanto muhurnuhunya'zvasiSuH kavoSNam / hA rAma hA kaSTamiti bruvantaH parADmukhaiste nyavRtanmanobhiH / / 1202 // ko kvaadeshH| asminneva anthe zlo0 882. koSNAm ISaduSNam / koH kAdezaH / raghuvaMze-I. 4. bhuvaM koSNena kuNDonI medhyenAvanRthAdapi / pramAveNAbhivarSantI vatsAlokamavartinA / / 1208 / / koSNena / kiJciduSNena / naiSadhe-III. 94. vijJApanIyA na giro madarthAH krudhA kaduSNe hRdi naiSadhasya / * pitvena dUne rasane sitApi tiktAyate haMsakulAvataMsa || 1204 / / kaduSNe ISaduSNe / cakArAtkoH kadAdezaH / 1034 / pRpodarAdIni yathopadiSTam / ( 6. 3. 109.) pRSodaraprakArANi ziSTaiyathoccAritAni tathaiva sAdhUni syuH / pRSadudaraM pRSodaram / talopaH / vArivAhako balAikaH / pUrvapadasya baH, uttarapadAdezca latvam / pRSodarAdiH Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , #S-III, 19. tU magaka kRtAdanuccakaiH moditaM veti pANinibhyaH attIyanemikSatasAndrameditI jazvayAkAntibhayAdiva || 12:05 || ve satIti verA: gardanenAdhAyAmutpannA avatarAkhyA bhAravAhAH pazuvizeSAH / podara divasA campUrAmAyaNe - I. 104. rAmAkaraNabhamakAkabhuvA vyAnena rodorudhA haptakSatrayazasticchadakule jImRtanAdAyitam / vIrazrIprathamapravezasamaye puNyAhaghoSAta sItAyAH kila mAnase parigaye mAGgalyasUryAyitam // 1206 // : jIvasyodakasya mUtaH puTamantro yeSAM te jImUtAH / teSAM nAdaH sa ivAcari jImUtanAdAyitam / jImUto'nena sAdhuH / bhAve ktaH / kumArasaMbhave - I. 28. prabhAmahatyA zikhayeva dIpabimArIyeva trivisya mArgaH saMskAravatyeva girA manISI tayA sa pUtazca vibhUSitazca 1207 // manasa ISI manISI vidvAn / asminneva granthe zlo = 788, purANasya purAtanasya / anena sAdhuH / raghuvaMze - III. 19. sukhazravA maGgalatUryaniskhanAH pramodanRttai saha vArayoSitAm / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malayavidhivaraNam ___367 na kevala muni mAgadhIpateH gayi vyajanmanta divaukasAmati ! - 20 choroko yeSAM te divaukaso devAH / anena yAdhuH / dhuvaMze-27T. 9. staH prakoSTe haricandanAkite pramathyamAnArNavadhIranAdinIm / raghuH zazAGkAnukhena patriNA zarAsanajyAmalunAdiDojasaH / / 1269 neveSTi vyAmotIni vida vyApakanojo danya sa viDojaH / tarUH indraya ! raghuvaMdo-II. 3. nayorupAntasthitasiddhasainika gnmdaashiivissbhiimdrshnaiH| babhUva yuddhaM tunulaM jayaiSiNo radhomukhairUrvamukhaizca patribhiH // 1216 || mAziSi iMSTAyAM viSaM yeSAM te AzIviSAtsapAH / anena sAdhuH / vA0 / dikzabdebhyastIrasya tArabhAvo kA 49.) dakSiNatAran dakSiNatIram ! uttaratAran udaratIram / 1036 / karNe lakSaNasyAviSTASTapazcamaNibhinnacchinnacchidravasvastikasya / (6. 3. 115.) karNazabde pare lakSaNavAcakatya dIpaH / dviguNAkarmaH / lakSaNasya kim / zobhanakarNaH / bhaviSTAdInAM kim / viSTakarNaH / maSTakarNaH / paJcakarNaH / maNikarNaH / bhinnakarNaH / chinnakarNaH / chiTTakarNaH / buvakarNaH / svastikakarSaH / 1037 / nahivRtivRSivyadhirucisahitaniSu kvau / (6. 3. 116.) Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haanimuaa sivante tu durbapanya doghaH / upAnan / nauvat : prAiSTa : sAvit / boruk / amolaka RtIvaTa ! parIndra : yo iti kina : parivahanam / naipara-T. 123. kRtAvarohasya yAdupAnahI ___vataH pade rejanurasya binatI : tayoH prabAlainayostathAnbujai niyodbhukAme kimu baddhavarmaNI !! 1211 || upAnahI cAmaNI pAdatrANe : pAdatrANe upAnahI ' iti kozaH : asminneva prathe zro. 136, nitara vatante janA yeSviti jIvRtaH janapadAH / bhaTTikAvye-II.T. datvAvadhAna madhulehigIto prazAntaceSTaM hariNaM jighAMsuH / karNayanutsukahaMsanAdAna lakSye samAdhi na idhe mRgAvit // 1212 // mRgAvidhyatIti mRgAvit jyAdhaH ! 'vyatha tADane ' kvim / anena dIrghaH / bhaTTikAvye-V. 82. bhrAtari nyasya yAto mAM mRgAvinmRgayAmaso / eSituM preSito yAto mayA tasyAnujo vanam // 1213 // mRgAvit / pUrvavat / bhaTTikAvye--V. 52. ciraM klizitvA marmAvit rAmo vilubhitaplavam / zabdAyamAnamavyAtsIdbhayada kSaNadAcaram / / 1214 / / marma vidhyatIti marmAvit mrmbhedii| pUrvapadasya dIrghaH / masminneva granthe zlo0 771. marmAvidbhiH / pUrvavat / 1 1 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayatrizikAya bhaTTikAvye - VI. 74. bhRGgAlikokilakudbhirvAzanaiH pazya lakSma rocanairbhUSitAM pampAmasAkaM hRdayAvidham || 1215 | hRdaya vidhyatIti hRdayAvit / kvip / pUrvavatpUrvasya dIrghaH 1038 / vanagiryossaMjJAyAM koTarakiMzulakAdInAm / ( 6.2.117. ) koTarAdInAM vane pare kiMzulakAdInAM girau pare ca dIrghassyAtsaMjJAyAm / koTarAdiH - 6. 31. kiMzulakAdiH - 6. 32. 1039 / vanaM puragAmizrakAsibhrakAzArikAkoThAgrebhyaH / (8.4. 4. ) } vanazabdasyottarapadasya ebhya eva NatvaM nAnyebhyaH / iha koTarAntAH paJca dIrghavidha koTarAdayo bodhyA: / teSAM kRtadIrghANAM Natvavidhau nirdezo niyamArthaH / agrezabdasya tu vidhyarthaH / puragAvaNam / mizrAvaNam / sikAvaNam / zArikAvaNam / koTarAvaNam | ebhya eveti kim ? asipatravanam / vanasyA agrevaNan / rAjadantAdiSu nipAtanAtsasabhya luk / kiMzukAgiriH / 363 vyasminneva granthe zlo0 925. agre vanasyAgrecaNam / vanaH / rAjadantAditvAparanipAtaH / anena gatvam / etatsUtranirdezAdaluk campUrAmAyaNe - III. 29. hA nAtha ke cirAyasIti bahuzo vyAkuzya bAppAvilaM cakSurdikSu vimuJcatI dazarathasyAdyAmavekSya snuSAm / re re rAkSasa mA vadhU prarudatIM muJceti gRdhAdhipa rudhvAdhvAnamanalpa kopamakarodagrevaNaM rAvaNam || 1216 Foft || 1217 || 47 agrevaNam / pUrvavat ! anarAghave - VII 29. ga-- AM devi, Am / iyamuttareNa devadAruvanalekhA viSamazaradurantasA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ksseetr lingkH hecadAdanam / imyajyAmeva' (ka. 4984. sU.. 1051 ) iti niyamAta caturasarAta gatvaM na / 40 bale / ( 6. 3. 118.) bandrapratyaye pare dIrghaH syAtsaMjJAyAm / 'dantazivAtsaMjJAyAM' (sU . 1920) iti balaci dantAvalaH zisvAvalaH / kRSIvalaH / mahikAnye -VT. 48. anAhe yathA vRSTiM prArthayante kRSIvalAH / prArthayadhda tathA sItAM yAta suprIvazAsanAt / / 1218 // kRSIballAH karSakAH / rajaHkRSiti (sU. 1919) iti vAcU / anena pUrvasya dIrghaH / manarAghave-VT. 26. digdantAvaladantamauktikamayadvAstoraNasamviNo gIrvANAdhipatipratISTanigaDonmRSTAnyavandIzucaH / vIrazrIsahapAMsukelisuhRdo mandodarIbandhutA zauTIrAsurasundarIsurabhayaH kSubhyanti rakSogRhAH // 1219 // dantAvalo hastI / klaca / manena dIrghaH / 1041 / matau bahavo'najirAdInAm / (6. 3. 119) amarAvatI / anajirAdInAM kim / ajiravatI / bahavaH kim / vrIhimatI / saMjJAyAmityeva / ajirAdi:-6. 33. mAdhe-III. 62. niSevyamANena zivairmaruddhi radhyAsyamAnA hariNA cirAya / udrazmiranAkuraSAgni sindhA vAhAsta merAvamarAvatI yA // 1220 // mamarA asyAM santItyamarAvatI / dIrghaH / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzraya vividha asiGgeva manye lo0 904 dvAravatIti saMjJA / 1042 / zarAdInAJca / (6.3.120 ) kharAvatI / zarAdi: raghuvaMze XV. 97. -- 6. 33. sa nivezya kuzAvatyAM ripunAgakuzaM kuzam / zarAvatyAM satAM sUktairjanitAlavaM lavam || 1231 | anena zarakuzayodIrghaH / raghuvaMze -- XIII. 64. virakta sandhyAkapizaM purasta: dyato rajaH pArthivamujjihIte / zake hanumatkathitapravRtti: nivApaH / pratyudgato mAM bharatassasainyaH // 1322 // 301 haturasyAstIti hanUmAn / anena dIrghaH / miva manye lo0 813. hanumantam / 1044 / upasargasya vanyamanuSye bahulam / (6. 3. 122 ) upasargasya bahulaM dIrghaH syAt kAnte pare na tu manuSye! parIpAkaH / paripAkaH ! amanuSye kin / niSAdaH asminneva pratthe ko 607 nIvApaH / campUrAmAyaNe - IV. 40. ga -- tatastaiH prastAvitapravRtissampAtiH proSitAyuSe jaTAyuSe nitrApAJjaliM nirvatyai purA kadAcidAmiSAnveSaNAya preSitena supArzvanAnna nijasutena samAnnArta mahendramahImrarantranirgatadazavadana nIyamAna jAna kI paridevanaM jAnanasUkSmacakSuH punarevamajo-. cata // 1223 | Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirajyAkhyA / ravaMze apanIta ziralA doSAnta kA yayuH / prajiyAnapratIkAra hamI hi mahAtmanAna / / 1224 !! atIkAraH / kAsminneva pranye - 79. pratikAraH / A -XII. 2. . tadalakSyaratnamayakuDyamAdaza dabhidhAtarIta ita ityatho nRpe| dhavalAimarazmipaTalAvibhAvita pratihAramAvizadasau sadazzanaiH / / 1225 // pratihAraH / 'strI vAriM pratIhAra: IT. ii, 16. ityamaraH / masminneva granthe zlo0 92. pratihAraH / bhaTTikAvye -IV. 37. asaMskRtrimasaMvyAnAvanutrimaphalAzinau / amRtrimaparIvArau paryabhUtAM tathApi mAm // 1226 / / paritriyate'neneti parIvAraH / ghan / dIrghaH / mRgANAmamanuSyatvAt / asminneva granthe zlo0 805. sa mugrIvaH , saparIvAraH hanumadAdisahitaH / kapInAmamanuSyatvAddIrghaH / raghuvaMze-XV. 16. dhUmadhUmro vasAgandhI jvAlAba ziroruhaH / kanyAdguNaparIvArazcitAmiriva jaGgamaH // 1227 / / RvyAdgaNaH gRdhrAdInAM gaNaH / sa eva parivAro yasya saH / gRdhraadiinaammnussytvaadiirghH| masminneva granthe zlo0 930. parivAraH / mamanuSya iti niSedhAnna dIrghaH / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAmAtrayavidhiSkAmAlA 373 bhaTTikAvye-VII. 46. nIvAraphalamUlAzAnRIna yatizerate / yasyA guNA nirudrAvAstAM drutaM yAta pazyata / / 1228 !! nIvAraH akRSTapacyadhAnyam / 'nauTTa dhAnye ' (sU. 8228) iti patra / bhanena diirghH| bhaTTikAvye -VII. 8. yayurvidhya zaranmedhaiH prAcAraH pravarairiva / pracchanna mArutipraSThAH sItA draSTuM padalamAH // E39 | prAvArarutarAsaGgaiH / 'dvau prAvArotarAso' .. :7. ityamaraH / * vRNoterAcchAdane / (sU. 3229 ) iti ghan / manena dIghaH / . asminneva granthe zlo0 338. adhIkArAn / dIrghaH / manadharAghave-I. 7. mapi kathamasau rakSorAjastatApa jagatrayI mapi kathamabhudikSvAkUNAM kule garuDadhvajaH / api kathamRSau daivyo vAcaH svataH pracakAzire sucaritaparIpAkassavaiH prabandhakRtAmayam // 1280 !! parIpAkaH / dIrghaH / mAghe-IV. 48. madhukarakTipAnamitAstarupaGktI vibhrato'sya viTapAnamitAH / paripAkapizajalatArajasA rodhazcakAsti kapizaM galatA // 1281 / / paripAkaH / na dIrghaH / asminneva granthe zloka 406. adhikAraH / na dIrghaH / Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApA nesUbavyAcyA khuze -17. OM nabhekamA parivAdI somapi yasako nRpanya : vakSasyasa purva santo rele samAcAra hineva lakSmIH / / 1232 !! duvaMze -AII. 33. puraM niSAdAviparidaM tat yasinmayA maulimaNiM vihAya / baTAsa baddhAsvarudasumantraH kaikeyi kAmAH phalitAstaveti / / 3233 || nipAdaH / amanuSya iti niSedhAnya dIrghaH / camyUrAmAyaNe deva vatanyasya kuntalabharaM zoraiH khadhenudbhavaiH sektuM nAlamarundhatIpatirabhUtasyAbhiSakotsave / sikto inta sa eva maithilasutAbAppodakotpAdakai ya'odhakSaritairjaTAM racayituM kSIrairniyAdAhRtaH / / 1234 1 nipAdAH / pUrvavat / 1045 / ikaH kAze / 16, 3. 122) igantasyopasargasya dIvaH satkAze ! vIkAzaH : nIkAzaH / ikaH kim / prkaashH| kirAtArjunIye-XL, 5. AsaktagnIkAzairaGgaiH parikRzairapi / AdhunaH sadgRhiNyeva pAyo yaSTayAvalambitaH / / 1285 || AsaktabharanIkAzaiH bhArAkAntasadRzaiH / dIrghaH / "nibhasaGkAzanIkAzapratIkAzopamAdayaH" II. x. 38. ityamaraH / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAkAviniprakaraNam 1046 / aSTanaH saMjJAyAm / ( 6.2.125 ) dIrghaH syAt / aSTApadam saMjJAyAM kina / aSTaputraH / mAghe - III. 28. na lacayAmAsa mahAjanAnAM zirAMsi naivauddhatimAjagAma / aceSTAtASTApada bhUmireNuH pAdAhato yatsadRzaM pariNaH // 1236 || aSTa loheSu pada pratiSThA samasyetyaSTAvadaM suvarNama | kumArasaMbhave - VII. 10. vinyastavaiDUryazilAtale'smi - nAbaddhamuktApharubhakticitre / AvarjitASTApada kumbhatoyaiH satUryamenAM rUpayAmbabhUvuH // 1287 || 6 aSTApadam / pUrvavat / manaH kapAle haviSi ' ( vA 8951. sU. 807) -ityAtvam | maSTAkapAlaH / 1049 | mile carSo / ( 6.3.130 ) vizvAmitraH / RSau kim / vizvamitro mANavakaH / vA / zuno dantadeSTA karNa kundavarAhapucchapadeSu dIrgho bAcyaH / (5049.) vAdanta ityAdi / campUbhArate - V. 109. 375 mayyapyasuniha vimuJcati yAjJasenI sA zvApadAmiSamabuddhagatirbhavennaH / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAdi kutiH bhoja bhUmi deva pramunitirako Dara proda !! 1.2338 zuna iva bhya vApada sAdagavizeSaH / bovaH / janAije-... 23. zivAlika / ina binjAntAramAhI madati paribhannaH ko'pi zodhAyado jA pralUhena RtUjA na khalu akhabhujo muJjate va havIMSi / kartuM vA kaccidantavasati basumatI ikSiNalsahAtantu yasaMprApto'si bibA rakhukulatapasAmIzo'yaM vivartaH / / 123911 vizvAmitralyatra dIvaH / zuna iva padamasyeti zvApadaH vyAghraH / anena diirghH| 'tasyedam / (su. 1503) ityaNa / ' dvArAdInaca' (p. 1338) ityaici zauvApada. miti rUpam / 'padAntasya ' (da. 1661) iti vikalpe zvApadam / campUrAmAyaNe-1.. tatra satraM paritrAtuM vizvAmito mahAmuniH ! saumitrisahita samaM nyannayamavocata || 1241 || vizvAmitaH / pUrvavat / 1050 / pranimanta zarekSuplakSAmrakASyaMkhadigpIyUkSAbhyo'saMjJAyAmapi / ebhyo vanasya NatvaM cyAt : pravaNam / kAya vaSNam / iha pAtparatvANNatvam / bhaudrikAye-IX. 94. nirvANaM kRtamudyAnamanenAmravaNAdibhiH ! devadAruvanAmirityUcurvAnaraM dviSaH / / 1241 4 nirvaNamiti pAThassAdhIyAn / udyAnaM nirvaNaM vRkSarahitamanena kapinA kRtam / AmravaNAdibhirupalakSitam / ubhayatrApi vananakArasya Natvam / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam mAghe-VI. 6. smarahutAzanamurmuracUrNatAM dadhurivAmraraNasya rajaHkaNAH / nipatitAH paritaH pathikavajAn ___ upari te paritepurato bhRzam / / 1242 !! AmravaNasya / anena Natvam / asminneva granthe zlo0 997- zarA bANatRNAni / teSAM vanaM zaravaNam / anena Natvam / / 1051 / vibhASaupadhivanaspatibhyaH / (8. 4. 6) ebhyo vanasya NatvaM vA syAt / dUrvAvaNam durvAvanam / zirISavaNam zirISavanam / vA0 / yaccyabhyAmeva : Rs 4984.) neha / devadAruvanam / vA0 / irikAdibhyaH pratiSedho vaktavyaH / ( 4985.) irikAdi:-8. 9. irikAvanam / mirikAvanam / asminneva granthe zlo0 1241. devadArUNAM vanaM devadAruvanam / yac iti niyAmAdiha caturakSarAdvananakArasya NatvAbhAvaH / 1052 / vAhanamAhitAt / (8. 4. 8) AropyaM yaduhyate tadvAcisthAnimittAtparasya vAhananakArasya NatvaM syAt / ikSuvAhaNam / AhitAtkim / indravAhanam / indrasvAmikaM vaahnmityrthH| vahateyuTi vRddhirihaiva sUtre nipAtanAt / asminnava granthe zlo0 720. roSasya vAhanaM roSavAhaNam / roSAzrayamatiruSTamityarthaH / Natvam / mAghe-XII. 34. Agacchato'nUci gajasya ghaNTayoH svanaM samAkarNya samAkulAGganAH / 48 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyaasiliN dUrAdapAvartitabhAravAhaNAH patho'pasantustvaritaM camUcarAH 1243 || bhArasyAnAdehinA bhaarvaahnnaaH| mAtre-I. 8. nijI citrojjvasUlapakSmaNA klisstt shilpaanyjli| sAsala cAruvamUlacarmaNA kuzena nAgendanivendravAhanam // 1244 // indravAhana miti khatvAmibhAvamAtrasya vivakSitatvAnna Natvam / yathAha vAmanaH 'nendravAhanazabde Natvam mAhitatvasyAvivakSitatvAt / iti / campUbhArate-I. 28. kuruteti tatassahaiva vAsaM kulakUTasthakRtAntavAhanena / madataviSANamaNDalAme mahiSaudhe nicakhAna maNDalAmam / / 1245 / / kRtAntavAhanena / pUrvavat / 1053 / pAnaM deshe| (8. 4. 9.) pUrvapadasthAnimittAtparasya pAnasya nasya NatvaM syAt deze gamye / kSIraM pAnaM yeSAM te kSIrapANA uzInarAH / surApANAH prAcyAH / pIyata iti pAnam / karmaNi lyuT / asminneva pranthe zlo. '720. rudhirapAyiNAM rAkSasAnAm / anena Natvamiti jayamakaH / tnn| pibatestAcchIlye NiniH 'prAtipadikAnta' (sU. 1056) iti Natvam / / 1054 / vA bhaavkrnnyoH| (8.4.10.) pAnasyetyeva / kSIrapAnam kSIrapANam / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samA kNl vA0 / girinadyAdIdAM vA / ( 4989. ) 8. 10. girinadI giriNadI / cakanikacA cakaNitambA | girinadyAdi: bhaTTikAvye - IX, 96. - - surapANa parikSIcaM ripudarpaharodayam / parastrIvAhiNaM prApussAviSkAraM surApiNaH || 1246 || surApANamiti bhAve lyuT / anena pakSe Natvam / campUrAmAyaNe - I. 43. tato bhAvini saGgrAme baddhazraddhakha tATakA ! svaprANAnAmabANasya vIrapANamakalpayat // 1247 | huM zuM vIrapANam / pUrvavat / 1055 / prAtipadikAntanumvibhaktiSu ca / ( 8. 4. 11. ) iti NatvaM vA syAt / prAtipadikAnte, mASavApiNau / tumi, trIhibA pANi / vibhaktau, mASavApeNa / pakSe mASavApinAvityAdi / asminneva granthe lo0 720. rudhirapAyiNAM raktapAyinAM rAkSasAnAm / masminneva granthe lo 1246 parastriyo vahati prApnotIti parastrIvAhiNam / 1056 | kumati ca / ( 8.1.16. ) kavargaktyuttarapade prAgvat / harikAmiNau / harikAmANi / harikAmeNa / bhaTTikAvye - IX, 97. saGgharSayogiNaH pAdau praNemustridazadviSaH / prahiNvanto hanumantaM pramINantaM dviSanmatIH || 1248 // saGgharSayogiNaH spardhAyogino nityamatsariNa ityarthaH / Natvam / masminneva granthe ho 0 1016. dArAzva gAvazca dAragavam / acaturAdinA nipAtaH / dAragavANAmiti Natvam / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAganisulavyAkhyA asminneva granthe lo0 405. varSabhogyeNeti Natvam / 1058 / kustumburuNi jAtiH / (6. 1. 143.) atra sunnipAtyate / kumtumburudhAnyAkam / klIvatvamatantram / 1059 / aparaspaH kriyAsAtatye / ( 6. 1. 144.) munipAtyate / aparasparAssAI gacchanti / satatama vicchedena gacchantItyarthaH / 1060 / goSpadaM sevitAsevitapramANeSu / (6. 1. 145.) suT sasya SatvaJca nipAtyate / gAvaH padyante'smindeze sa gobhissevito goppadaH / asevite, agoppadAnyaraNyAni / pramANe, goSpadamAtraM kSetram / naiSadhe-- I. 72. dviSadbhirevAsya vilacitA dizo yazobhirevAbdhirakAri goSpadam / itIva dhArAmavadhaurya maNDalI kriyAzriyAmaNDi turaGgamaiH sthalI // 1249 / / asya yazobhirevAbdhiH goH padaM goSpadamakAri goSpadamAtraH kRtaH / suDAgamaSatvayonipAtaH / camyUrAmAyaNe--1V. 46. he vIrA yUthanAthAH pariNatiparuSaH kArya AsIdviSAdaH ___ kasmAdasmAkametajjalanidhitaraNe zaktiretAvatIti / smRtvA rAjJaH pratijJAmayamanilasuto laGghanAyonmukhazce dvedaH prAdurbhavetkiM kathayatu payasAmAspade goSpade vA / / 1250 / / 1061 / AspadaM pratiSThAyAm / (6. 1. 146.) iti sunipaatyte| masminneva granthe zlo0 1250. payasAmAspade / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhbNsaar'bhijhj 381 1062 / Azcaryamanitye / (6. 1. 147.) adbhute suT / 1063 varcaske'vaskaraH / (6.1.148. ) kutsitaM varSoM varcaskamannamalaM, tasmin suT / avakIryata ityavaskaraH / camke kim / avkrH| 1064 / apaskaro rathAGgam / (6.1. 149.) apakaro'nyaH / 1065 / viSkiraH zakunau vA / (6. 1. 150.) pakSe vikiraH / uttararAmacarite-II. 22. kaNDUladvipagaNDapiNDakaSaNotkampena sampAtibhi dharmatraMsitabandhanaiH svakusubhairarcanti godAvarIm / chAyAvaskriyamANavikiramukhasyAkRSTakITatvacaH kUjatkAntakapotakukkuTakulAH kUle kulAyadrumAH / / 1251 / / viSkirANAM pakSiNAm / 1066 / pratiSkazazca kasaH ( 6. 1. 152.) kaza gatizAsanayoH ityasya pratipUrvasya paca dyapi sunipAtyate SatvaJca { sahAyaH puroyAyI vA pratipkaza ityucyte| kazeH kim / pratigataH kazAM pratikazo'yaH / 1067 / praskaNyaharizcandrAvRSI / (6. 1. 153. ) RSo iti kim / prakaNvo dezaH / haricandro mANavakaH / 1068 / maskaramaskariNau veNuparitrAjakayoH / (6. 1. 154.) makarazabdo'yutpannaH / tasya suDinizca nipAtyate / veNuriti kim / makaro grAhaH / makarI samudraH / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 zANinihanyAcyA bhaTTikAvye-7. 63. adhIyanAtmavavidyAM dhAsthanamaskAritam / dannalisphoTaM vizeSa dilo kanyan / / 1252 // maskarikta paritrAjakaniyama ! nipAtanAsuT / campUmArate-III, 63, ga-tadanantaramaharakAramadataskaramahA mahAmaskarI raivatakagirimupaskurute tasya namaskaraNalAka zreyaskaraNamiti purodhojanabodhanAt kutUhalinA halinA nagaramAnIyamAnaM bahirapi jvalatA virahAnalajbAleneva kASAyavAsasAvaguNThitavapuSa savyasAcizabdamatsareNa smaravIreNa pravAsarandhramanvIkSya panagapANDyayadukumArINAM kRte pRthagIritAM trizarakANDImiva tridaNDI bibhrANaM nijapallavakomalimanirjayazokAdiva zuSkaga paTIradAruNA pAdukIbhya paricaryamANapAdayugalaM taM kuhanAbhikSu sambhrameNa vandamAneSu yaduvRndeSu mukundo'pi savinayamupAgatazcetaHpUraNAvaziSTaiH svasodarIpremarasakhi tIrthajalaiH picaNDilaM kamaNDala tadIyapANerAdAya bhagavannita ita ehIti rAjabhavanamupanIya kanyakAntaHpure nivezayAmAsa || 1253 // maskarI suT / 1069 / kAstIrAjastunde nagare / (6. 1. 155) ISatIramasyAstIti kAstIraM nAma nagaram / ajasyeva tundamasyeti majastunda nAma nagaram / nagare kim / kAtIram / manatundam / 1070 / kAraskaro vRkSaH / (6. 1. 156) kAraM karotIti kAraskaro vRkSaH / anyatra kArakaraH / kecittu kaskAdigvida paThanti, na sUtreSu / kaskAdiH-8. 6. . 1071 / pAraskaraprabhRtIni ca saMjJAyAm / (6. 1. 157) etAni sasuTakAni nipAtyante nAmni / pAraskaraH / kiSkindhA / vA0 / tabRhatoH karapatyozcoradektayossuT ta lopazca / ( 8718.) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAsAzrayavidhiprakaraNam 383 suTa talopazca / taskaraH / bRhaspatiH / vA0 / prAyasya citicittayoH / (3714.) prAyazcittiH prAyazcittam / vanaspatirityAdi / AkRtigaNo'yan / pAraskarAdiH -6. 2. asminneva granthe zlo0 1019. parazzatA asaMkhyA ityarthaH / paJcamIti yogavibhAgAtsamAsaH / rAjadantAditvAt upasarjanasyApi zatazabdasya paranipAtaH / paarskraaditvaatsuddaagmH| asminneva granthe zlo0 1067. vanaspatInAM vRkSANAm / paarskraaditvaamuddaagmH| bhaTTikAvye--VI. 145. asya nirvayaM kartavyaM sugrIvo rAghavAjJayA / kiSkindhAdriguhAM gantuM manaH praNidadhe drutam / / 1254 || kiSkindhA / pArakarAditvAtsuDAgamaH / masminneva granthe zlo0 1253. taskaraH / raghuvaMze--I. 27. na kilAnuyayustasya rAjAno rakSituryazaH / vyAvRttA yatparasvebhyaH zrutau taskaratA sthitA / / 1955 // asminnava granthe zlo0 1054. indrazca bRhaspatizca indrAbRhaspatI / 'devatAdvandve ca' (sU. 922.) ityaanng| indrAbRhaspatI devate asya aindrAbArhaspatyam / 'devatAdvandve ca' (sU. 1239.) ityubhayapadavRddhiH / tuMkAmamanasorapIti makAralopaH / campUbhArate-II. 29. rudhiraM pAtukAmena tena vo hantumIritA / magharaM pAtukAmAhamasmi te rUpasampadA / / 1256 // pAtukAmena / paatukaamaa| // iti samAsAzrayavidhipakaraNam / / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / atha taddhitAdhikAra prakaraNam / / 1073 / prAdIvyato'N / (4. 1.83) 'tena dIvyati' (mU. 1550) ityataH prAgaNadhikriyate / 1074 / azvapatyAdibhyazca / (4. 1. 84) ebhyo'N syAtprAndIvyatIyepvartheSu / vakSyamANasya nnysyaaevaadH| azvapatyAdiH -- 4. 8. 1075 / taddhiteSvacAmAdeH / (7. 2. 117) niti Niti ca taddhite pare acAmAderaco vRddhiH syAt / 1076 / kiti ca / (7. 2. 118) kiti taddhite ca tathA / azvapaterapatyAdi Avapatam / gANapatam / gANapatyo mantra iti tu prAmAdikameva / 1077 / dityadityAdityapatyuttarapadANyaH / (4. 1. 85) dityAdibhyaH patyuttarapadAca prAgdIvyatIyepvartheSu NyaH syAt / azo'pavAdaH / daityaH / aditerAdityasya vA AdityaH / prAjApatyaH / yamAceti kAzikAyAm / yAmyaH , vA0 / pRthivyA jAnau / (2554.) pArthivA pArthivI / ___vA0 / devAdyau / ( 2565.) daivyam daivam / vA0 / bahiSaSTilopo yaJ ca / ( 2556.) Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhIkaH / vA0 / Ikavaca | ( 2557. azvatthAmaH / pRSodarAditvAtsasya taH / gavyam / vA0 / sthAnno'kAraH / ( 2559 ) vA0 / sarvatra gorejAdiprasaGge yat / (2551.) bhaTTikAvye - II. 27. daityAbhibhUtasya yuvAmavoDhaM manasya dorbhirbhuvanasya bhAram / havIMSi saMpratyapi rakSataM tau tapodhanairitthamabhASiSAtAm // 1257 // diterapatyAni daityAH / anena yaH / bhaTTikAvye - XIV. 15. autsaH / prAcyamAMnihiSAJcakre prahasto rAvaNAjJayA / dvAraM ramyaM mahApArzvamahodarau // 1258 // yamo devatA asta yAmyam / prAgdIvyatIye'rthe vyapratyayaH / 1078 | utsAdibhyo'J / ( 4. 1.86 ) vA0 | agnikalibhyAM dagvaktavyaH / ( 2689. ) agnerapatyAdi AgneyaM, kAleyam / utsAdiH - -4. asminnava granthe zlo0 65. satvato'patyaM strI sAtvatI nAma hareH pitRSvasA / anenAJ / 'TiDDhANaJ ' ( sU. 470 ) iti GIpU / 49 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA mAthe--XVI. 14. samareSu ripUnvinighnatA zizupAlena sametya samprati / suciraM saha sarvamAtvatairbhava vizvastavilAsinIjanaH / / 1253 || pUrvavadan / / / iti taddhitAdhikAraprakaraNam / / Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // athApatyAdhikAraprakaraNam || 1079 / strIpuMsAbhyAM naJJau bhavanAt / (4. 1.87 ) 'dhAnyAnAM bhavane ' ( sU 1802 ) ityataH prAgartheSu strIpuMsAbhyAM kramAt nau staH / straiNaH pautraH / bhavabhAvasambandhasamUha hitArthAdiSu / 1 asminnava pranthe zlo0 85. strISu bhavAH straiNAH / straiNAzva tA girazva strainn| bhavArthe naJ aa yadvA strINAM samUhaH laigam / samUhArthe naJ / tasya giraH | campUrAmAyaNe - VI. 64. ga--tatastaM vallo'pi straiNasamucitena kaSTasvareNa mRdulamevaM jagAda |1126011 straiNasya strIbhAvasya samucitena / bhAvArthe naJ / 1 bhaTTikAvye - III. 7. karNe japairA hitarAjyalobhA straiNena nItA vikRtiM laghinnA / rAmapravAse vyamRzanna doSaM janApavAdaM sanarendramRtyum | 1261 // svaiNena strIsambandhinA laghinnA / sambandhAyeM naJ / anagharAghave - II. 67. pUSA vasiSThaH kuzikAtmajo'yaM trayasta ete guravo raghUNAm / mahAmunerasya girA kRto'pi straiNo vadho mAM na sukhAkaroti // 1262 // straiNaH strIsambandhI vadhaH / pUrvavat naJ / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 pANinisutavyAkhyA asminneva granye lo0 87. he pauni / puMhitema vA svaJ / eva pIti manorupasaGkhyAnAdIkAraH / strIbhyo sima vANa nAM vizvaguNAdarza - 455. gUDhagAdastanakugbhikumla sambhojaummodayanaitranetram / vittana pate va coladeza streNa pravINaM ratikAntavANam // 1263 || strINAM samUhaH straiNaM samUhArthe naJ / 1080 / dvigorluganapatye / ( 4. 1.88 ) iti luk syAt / paJcasu kapAleSu saMskRtaH puroDAzaH paJcakapAlaH / anapatye kim ? dvayormitrayorapatyaM dvaimitriH / ata iJ / tasya na luk / dvayorahorbhavaH dvayahaH / -- kAlATThaJ ' ( sU . 1881 ) anena ThaJo luk / asminneva granthe zlo0 648. dvau aJjalI samAhRtau yajjalam / ' taddhitArtha ' (sU. 728 ) ityAdinA samAhAre dvigu: / ' dvitribhyAmaJjale : ' ( sU. 804 ) iti samAsAntaSTaca iyaJjalabhiti lakSaNayA dvayaJjarigRhItamityarthaH / anyathA ghaTaH paTa itivat dvayaJjalaM jalamiti sAmAnAdhikaraNyAyogAt / na tu dvayaJjaliH pramANamasyeti sAmAnAdhikaraNyasiddhiH / dvigorluganapatya iti pramANataddhitaluki samAsAntAnupapattiprasaGgAt / tatrAtaddhitalukItyanuvRtteriti / 1088 / tasyApatyam / ( 4.1.92 ) apatye'rthe uktA vakSyamANAzva pratyayA vA syuH / asminneva granthe zlo0 204. parvatasyApatyaM strI pArvatI / anenANa / 'TiDDhANa' (sU. 470 ) ityAdinA GIp / raghuvaMze - X 49. rAvaNAvagrahaklAntamiti vAgamRtena saH / abhivRSya marutsasyaM kRSNameghastirodadhe || 1264 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apatyAdhikAraprakaraNam 385 vizravaso'patyaM pumAnita vigrahe rAvaNaH / vizravasazabdAt zivaditvAini vizravaso vizravaNaravaNAvityantargaNasUtreNa vizravaszajanya vRti viSaya khanAdeze gavaNa iti siddham / asminnava anye zlo0 23. rAvaNaH / pUrvavat / 1095 / ata ina (4.1. 95) iJ syAdapatye'rthe / dAkSiH / asminneva granthe zlo0 288. dazarathasyApatya pumAn daashrthiH| adantA. dazarathazabdAdapatye'rthe iJ / bhaTTikAvye. - V. 77. mahAkulIna aikSvAke vaMze dAzarathimama ! pituH priyaGkaro bhA kSemakArastapasvinAm / / 1265 // dAzarathiH / pUrvavat / . bhaTTikAvye--XIV. 39. hI citraM lakSmaNenoMce rAvaNizca tirodhe / vicakAra tato rAmazarAn saMtatrasurdvipaH / / 1203 rAvaNasyApatya rAvaNiH / ata iJ / * 1096 / bAhvAdibhyazca / (4. 1. 96) bAhaviH auDulomiH / bAhAdi:-4. 10. AkRtigaNo'yam / asminneva granthe zlo0 469. zauriH / asminneva granthe zlo0 396. sumitrAyA apatya pumAn saumitriH lakSmaNaH / ipratyayaH / asminneva granthe zlo0 1015. saumitriH pUrvavat / bhasminneva granthe zlo0 15. saumitiH| Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye ---XVII. 31. adhyAvacchaRjima samAdheracalana ca / tamAhayata somiviragajecca bhayaGkaram / / 1367 !! saumitriH| 1097 / sudhAturakaca ! (4. 1. 97) cAdin / sudhAturapatya saudhAtakiH / vA0 / vyAsabalDaniSAdacANDAlabimbAnAM ceti vaktavyam / ( 2611.) 1098 / na svAsyAM padAntAbhyAM pUrvo tu tAbhyAmaic / (7. 3. 3) padAntAbhyAM yakAravakArAbhyAM parasya na vRddhiH, kintu tAbhyAM pUrvI kramAdaicAvAgamau staH / vaiyAsakiH vAruDakiH ityAdi / anardharAghave-IV. 11. yajJopaplakzAntaye pariNato rAjA sutaM yAcita staM cAnIya vinIya cAyudhavidhau te janire rAkSasAH / taiyakSaM vidalayya kArmukamatha svIkArya sItAmito no vidmaH kuhanAviTena baTunA kiM tena kAriSyate // 1268 / / tryakSo mahezaH tasyedaM vaiyakSam / 'tasyedam ' (sU. 1500.) ityaN / anena aica / 1101 / naDAdibhyaH phak / (4. 1. 99) gotra ityeva / nADAyanaH / cArAyaNaH / anantaro nADiH / naDAdi:-4.12. 1103 / yajinozca / (4. 1. 101) gotre yau yaniau tadantAtphak syAt / gAAyaNaH / dAkSAyaNaH / 1105 / droNaparvatajIvantAdanyatarasyAm / (4.1.103) Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apatyAdhikAraviprakaraNam 391 ebhyo gotre phakhA / drauNAyaNaH drauNiH / pArvatAyanaH pArvatiH / jaivantAyanaH jaivantiH / anAdiriha droNaH / azvatthAmnyanantare tUpacArAt / 1106 | anuSyAnantaye vidAdibhyo'J ( 4.1.104 ) putrasyApatyaM pautraH / vidAdiH - 4. 13. } 1107 / gargAdibhyo yaJ / ( 4.1.105 ) gotra ityeva / gArgyaH / vAtsyaH / gargAdiH 4. 14 . asminneva granthe zlo0 626. jamadamerapatyaM pumAn jAmadagnyaH parazurAmaH / gargAdipAThAdapatye'pi gotratvAropAdyaJ / sAkSAdapatyatvavivakSAyAM tu RmyagijAma bhavati / kirAtArjunIye - XIII. 62. astravedamadhigamya tattvataH kasya ceha bhujavIryazAlinaH / jAmadagnyamapahAya gIyate tApaseSu caritArthamAyuSam // 1269 // jAmadagnyaH / jamadagnerapatyaM, yaJ / luk na / 1108 | yaJaJozca / ( 2. 4. 64 ) bahutve luk syAt / gargAH / vatsAH / bidAH / urvAH / pautrAH / dauhitrAH / 1 1 1115 / zivAdibhyo'N ( 4. 1. 112 ) gotre iti nivRttam / zivasyApatyaM zaivaH / gAGgaH / zivAdiH - 4. 16. pakSe tikAditvAtphiJ / gAGgAyaniH / tikAdiH - 4 22 zubhrAditvADDhaka / gAGgeyaH / 1 " zubhrAdiH -- 4. 17. asminneva granthe ilo 0 1264. vizravaso'patyaM pumAn rAvaNaH / vizrazvazabdAt zivAditvAdaNi vizravaso vizravaNaravaNAviti antargaNasUtreNa vizravarazabdasya vRtiviSaye ravaNAdeze rAvaNa iti siddham / Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baa sililaakho asminneva granthe lo0 374. kAkutstho rAmaH ! zivAditvAdaN / bhaTTikAvye-V.56. ApyAnaH skandhakaNThAMsaM rUSitaM sahituM rnne| portuvantaM dizo bANaiH kAkutsthaM bhIrU kaH kSamaH // 1270 / / kakutsthasyApatyaM kAkutsyaH / zivAdibhyo'm ! 1117 / RSyandhakaTiyAruNyazca / (4, 1. 114) RSayo mantradraSTAraH / vAsiSThaH / vaishvaamitrH| andhakebhyaH, zvApharakaH / vRSNibhyaH, vAsudevaH / AniruddhaH / zauriH iti tu bAhAditvAdiJ / kurubhyaH, nAkulaH / sAhadevaH / raghuvaMze-V. 1. tamadhvare vizvajiti kSitIzaM nizzeSavizrANitakozajAtam / upAttavidyo gurudakSiNArthI kautsaH prapede varatantuziSyaH / / 1271 / / kautsaH / anenAN / iJo'pavAdaH / 1118 / mAturutsaMkhyAsambhadrapUrvAyAH / (4. 1. 115) saMkhyAdipUrvasya mAtRzabdasyodAdezaH syAdaNpratyayazca / dvaimAturaH / paannmaaturH| sAMmAturaH / bhAdramAturaH / saMkhyA iti kim / saumAtraH / zubhrAditvAdvaimAtreyaH / __ asminneva granthe zlo0 399. timRNAM mAtRRNAmapatyaM pumAn vaimAturaH / 'taddhitArtha' (sU. 728) ityAdinA samAsaH / anenAN / ukArazca / mAghe-II. 60. hate hiDimbaripuNA rAjJi dvaimAture yudhi / cirasya mitravyasanI sudamo damaghoSajaH // 1272 // dvayormAtrorapatyaM pumAn dvaimAturaH / pUrvavat / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapatyAdhikAraprakaraNam 393 1119 / kanyAyAH kanIna c| (4.1.116) Dhako'pavAdo'N / tatsanniyogena kanInAdezazca / kAnIno byAsaH karNazca / anUDhAyA evApatyamityarthaH / 1122 / Dhak ca maNDakAt / (4. 1. 119) cAdaNa ! pakSe in / mANDUkeyaH mANDUkaH mANDUkiH / asminnava granthe zlo0 732. he kRpamANDaki / tattazyabuddhe / cakArAdapatyANi DIpa / 1123 / strIbhyo dRk / (4.1.120) ___ strIpratyayAntebhyo Dhak syAt / vainateyaH / bAhvAditvAtsaumitriH / zivAditvAtsApatnaH / asminneva granthe zlo0 58. surabherapatya saurabheyI / Dhaki DIm ! asminneva granthe zlo0 1018. kaniSThAyA apatyaM pumAn kAniSThineyaH / jyaiSThineyaH / anena Dhaka / kalyANyAditvAdina / bhaTTikAnye-IV. 35. kRte saubhAgineyasya bharatasya vivAsitau / pitrA daurbhAgineyau yo pazyataM ceSTitaM tayoH / / 1273 !! dubhaMgAyA apatye pumAMsau daurbhAgineyau / 'strIbhyo dak ' (sU. 1123) iti Dhaki 'kalyANyAdInAminaG ca' (sU. 1131 ) itInAdezaH / 'hRdbhg| (sU. 1133 ) ityubhayapadavRddhiH / subhagAyA apatyaM pumAn saubhAgineyaH / pUrvavat / 1125 / itazcAniJaH / (4. 1. 122) ikArAntAvyaco'patye Dhak syAnna tvijantAt / dauleyaH naidheyaH / bhaTTikAvye-II. 32. gAdheyadiSTaM virasaM rasantaM rAmo'pi mAyAcaNamastracucuH / 50 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 pANinisUtravyAkhyA sthAstuM raNe smeramukho jagAi mArIcamucaivecana mahArtham | 1274 | gAdherapatyaM pumAn gAdheyo vizvAmitraH / 1126 | zubhrAdibhyazca / ( 4. 1. 123 ) Dhak syAt ! zubhrasyApatyaM zauzreyaH / zutrAdiH - 4. 17. mAghe - XVIII. 28. - kuntenocairasAdinA hantumiSTAn nAjAneyo dantinastrasyati sma / yaca ityanuvRttau anena Dhak / kamadAra kIrtaye kartukAmAn kiM vA jAtyAH khAmino hepayanti // 1275 || AjAneyaH kulInAzvaH AjAneyAH kulInAH syuH ' II. viii. 45. ityamaraH / zubhrAditvAdRk / : asminneva granthe zlo0 212. kAdraveyaiH kadraputraiH / anena Dhak / 'Dhe lopo SkavA:' (sU. 1142 ) iti pratiSedhAlopo na / anaghairAghave - V. 33. vaimAtreyaH vimAtRkaH / pitAyaM retodhAstava taraNira smatkulagurumanurvaimAleyastadapi sahajaM mitramasi naH ! athApi jJAteyaM zithilayasi kApeyacapalaH zarAstanme vAkSitajarasa lolAH pratibhuvaH // 1276 // anagharAghave - VI, 44. ga--are brahmabandho ? bAndha kineya ? gautama gotrapAMsana ! // 1277 // bAndhakineyaH asatIputraH / 'atha bAndhakineyaH syAnvuladhA satIsutaH / II. vi. 26. ityamaraH / zuAditvADDhak / kalyANyAditvAdinaG / Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apatyAdhikAramakaraNam 1131 | kalyANyAdInAminaGa ca / ( 4.1.123 ) eSAminaGAdezaH syAt Dhak ca / kazyAgyAdiH - 0.18. kAlyAgineyaH / bAndhakineyaH / 3 395 asminneva granthe iko0 1018 kAniSThineyasva kaniSThAputrasya / jyaiSThineyaM jyeSTha putram | ubhayatra imaGAdezaH / asminneva granthe zlo0 1278. durbhagAyA apatye mAMsa daubhAgineyA~ / 'strIbhyo Dhak' (su. 1128 ) iti Dhak / anena inGAdezaH | 'hRdbhaga' (sU. 1188) ityubhayapadavRddhiH / subhagAyA apatyaM prAna saubhAgineyaH / pUrvavat / campUbhArate - VI. 88, ga- bho bho viditaM kiM bhavatAmapIdaM samati khalu mAtsyapure kAmapi kAminI kAmayamAnaH kIcako nizi tasyAH patibhiradRzyaiH paJcabhirgandharvairanurahasi svasaMkhyApadAbhidheyamanIyata / tasyai punarapi druhyantaH tadanujA ani tathaiveti kAcidiyaM kiMvadantI karNAtkarNamadhirohati / evaM vedasaMzaya sA catuSpathamaNDapastambhasAlabhaJjikeva sarvakaraparAmarzabhAjanaM pAJcAladuhitA | te punarajJAtavAsinaH paretapasvinAnapAkazAsanAzvinAM pArastraiNeyAstasyAH pativiDambakAH / teSvapi dvitIyeneva bAhubalazAlinA vahAM nihantrA bhavitavyam / aho ! sarvatra vizRGkhamamISAM darazItyan // 1278 i pArastraiNeyAH / inaGAdezaH / errera - V. 51. --- ga--ayamapi kiSkindhezvaraskandhAvArakavIro bhagavataH prabhaJjanasya pArastreNeyaH putro hanUmAn // 1279 | I pArastraiNeyaH / 'strIbhyo Dhak' iti Dhak / anena inaGAdezaH / anuzatikAditvAdubhayapadavRddhiH / asminneva granthe lo0 1277. bAndhakineyaH / asatIputraH / zubhaditvADDhak / anena inaG / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RU sAginisUnanyAlyA anadharAyave-v... pralaptakAntArakunArabhakti dIbhAMgineyo janakena muktaH / manuSyasAmantamuto niSaGgI sahAnujamtiSThati daNDakAyAm // 12801 dobhAgineyaH / durbhagAyA apatya ghumAn do gineyaH / 'strIbhyo Dhaka' (su. 1143.) iti Dhak / anena inAdezaH / 'hRdbhaga' (sU. 1138) ityubhayapadavRddhiH / 1132 / kulaTAyA thA / (4. 1. 127) inamAtra vikalpyate / Dhaka tu nityaH pUrveNaiva / kaulaTineyaH kaulaTeyaH / satI bhikSukyatra kulTA / yA tu vyabhicArArtha kulAnyaTati tasyAH 'kSudrAbhyo vA' (sU. 1137.) iti pakSe Dhaka / kaulaTeraH / 'kaulaTeyaH kaulaTeraH bhikSukI tu satI yadi / tadA kaulaTineyo'syAH kaulaTeyo'pi cAtmaje' II. vi. 26, 27. ityamaraH / 1133 / hadbhagasindhvante pUrvapadasya ca / (7. 3. 19) ityubhayapadavRddhiH niti Niti kiti ca / asminneva granthe lo0 1147. suhRdo bhAvassauhArdam / saujanyam / yuvAdyaN / ubhayapadavRddhiH / bhasminneva granthe zlo0 748. suhRdayasya bhAvassauhRdam / yuvAditvAdaNa / 'hRdayasya hRt / (sU. 988 ) iti hRdAdezaH / vAmanavacanAt nobhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo 1273. durbhagAyA apatye pumAMsau daurbhAgineyau / Dhak / ubhayapadavRddhiH / sumagAyA apatya pumAn saubhAgineyaH / Dhak / ubhypdvRddhiH| kumArasaMbhave-II. 58. vacasyavasite tasmin sasarja giramAtmabhUH / garjitAnantarAM vRSTiM saubhAgyena jigAya sA 11 1281 !! Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhi: / free 397 sA gIH / lubhagAyA bhAvaH saubhAgyam / vyannaH / anenenayapatra mAghe --XIII. 2. pratizabdapUritadigantaraH pavana puragopuraM prati sa sainyasAgaraH / ruruce himAcalaguhAmukhonmukhaH payasAM pravAha iva saurasaindhavaH // 1282 | surasindhoH gaGgAyA ayaM saurasaindhavaH / 'uvedam' (sU. 1500) ila) anenobhayapadavRddhiH / campUmArate - II. 66. gandharvANAM patyurgavaijuSasmaiaurasaindhave balin / pAsi bhaGgaH ziziro rodhasi bhannu tAvanurabhUt // 1283 || mAghe - III. 80. - uttAlatAlIvanasampravRttasanIrasIma titaketakI kAH / Asedire lAvaNasaindhavInAM camUcaraiH kacchavAM pradezAH // 1284 || 1500 ) nityam | lavasindhorimA lAvaNasaindhavyaH / ' tasyeva' anenobhayapadavRddhiH / 'TiDDhANaJ' (sU. 470 ) iti Im / anargharAghave - VII. 126. -- balidviSaH pAdanakhAMzurAjibhiH smarArimaulIndumarIcivIcibhiH / himAdviniSyandarasaiH pade pade vibudhasaindhavI ruciH // 1285 | vibudhasindhoriyaM vaibudhasaindhavI | map / ubhayapadavRddhiH / 1134 | caTakAyA airak / ( 4. 1. 128 ) aro | caTakAditi vAcyam / (2624. ) Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 pANinisutavyAkhyA caTakasya caTakAyA vA apatyaM cATakaraH ! tayoreva vyapatyaM caTakA | ajAditvAdvAp / ' caTakaH kalaviGkaH svAttasya strI caTakA tayoH / pumapatye cATakairaH khyapatye caTakaiva hi // II. V. 19. ityamaraH / 1135 | godhAyA ka ( 4. 1. 129 ) zubhrAditvADDhak / ' trayo gaudheragaudhA ra gaudheyA godhikAtmaje II, v. 6. ityamaraH / vA0 / striyAmapatye lumvaktavyaH ! (2628. ) gaudhAraH 1136 | AragudIcAm / ( 4. 1.130 ) H / 1137 | kSudrAbhyo vA / ( 4. 1. 131 ) aGgahInAH zIlahInAzca kSudrAH / tAbhyo vA Dhak / pakSe Dhak / kANeraH kANeyaH / dAseraH dAseyaH / kulaTA asatI / 'kaulaTeyaH kaulaTera: bhikSukI tu satI yadi / tadA kaulaTineyo'syAH kaulaTeyo'pi cAtmaje // II. vi. 26, 27 " ityamaraH / ' kulaTAyA vA ' ( sU. 1132 ) iti vA inaGAdezaH / 1138 / pitRSvasuzchaN / ( 4. 1. 132 ) paitRSvasrIyaH " 1139 / Dhaki lopaH / ( 4. 1. 133 ) . pitRSvasurantasya lopaH syADDhaki / paitRSvaseyaH / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apatyAdhikAraprakaraNam 399 1140 / mAtRSvasuzca / (4. 1. 134) pitRpvasuryaduktaM tadasyApi syAt / mAtRvatrIyaH mAtRpvaseyaH / 'paitRpvaseyaH syAtpaitRpvastrIyazca pitRSvapuH / suto mAtRpvasuzcaivam . II. ri. 25. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 1143. mAtRvarapatyaM strI maatRssvseyii| daki antyalopazca / 'mAtRpitRbhyAM svasA' (sU. 984) iti ghatvam / 'TiDDhANa' (sU. 470) iti DIm / 1141 / catuSpAdbhayo Dhan / (4. 1. 135) 1142 / Dhe lopo'vadrAH / (6. 4. 147) kabhinnasyovarNAntasya bhasya lopaH syADDhe pare / kAmaNDaleyaH / kamaNDalu. zabdazcatuSpAjAtivizeSe / 1144 / kekayamitrayupralayAnAM yAderiyaH / (7. 3. 2) eSAM yakArAdeH iyAdezaH syAt jiti Niti kiti ca taddhite pare / asminneva granthe zlo0 877. kekayasyApatyaM strI kaikeyI / 'janapadazabdAt ' (sU. 1186.) ityatra / ' TiDDhANaJ ' (sU. 470.) iti GIp / yasya iyAdezaH / mAdhe-IV. 64. pAleyazItamacalezvaramIzvaro'pi ___sAndrebhacarmavasanAvaraNo'dhizete / sarvartunirvRtikare nivasannupaiti na dvandvaduHkhamiha kiJcidakiJcano'pi // 1286 / / pralyAdAgataM prAleya himam / 'tata AgataH' (sU. 1458.) ityaNa / anena yazabdasya iyAdezaH / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 pANinisUtravyAkhyA mAve--1X. 87. ittha nArIvaTayitumalaM kAmibhiH kAmamAsan pAleyAMzomsapadi rucayazzAntanAnAntarAyAH / AcAryatvaM ratiSu vilasan manmathazrIvilAsA hIpratyUhapazamakuzalAH zIdhanazcakrurAsAm : 1287 // prAleya pUrvavat / 1145 / dANDinAyanahAstinAyanAthaveNikajelAzineyavAzinAyanibhrauNa __hatyadhaivatyasAravaizvAkamaile yahiraNmayAni / (6. 4. 174) etAni nipAtyante / maitreyaH / maitreyI / aminneva granthe zlo0 1265. ikSvAkUNAmayamaikSvAkaH / anena nipaatnaadukaarlopH| raghuvaMze--XV. 49. atha dhUmAbhitAmrAkSa vRkSazAkhAvalambinam / dadarza kaJcidaikSyAkastapasyantamadhomukham !! 1288 // ikSvAkuvaMzaprabhava aizvAko rAmaH / ' kopadhAdaNa' (sU. 1356) ityaNi kRte 'nena ukaarlopnipaatH| raghuvaMze-XV. 61. zlAghyastyAgo'pi vaideyAH patyuH prAgvaMzavAsinaH / ananyajAnessaivAsIdyasmAjjAyA hiraNmayI / / 1289 / / hiraNmayI sauvarNI / anena nipAtaH / pUrvavat / . asminneva granthe zlo0 48. hiraNyasya vikAraH hiraNmayI / anena nipAtaH pUrvavat / asminneva granthe zloka 109. hiraNyasya vikAro hiraNmayam / pUrvavat / strI ceTTitvAnDIp / atharvANamadhIte / ANikaH / vasantAdibhyaSThak / nipAtanAhilopo na / 1147 / atribhRgukutsavasiSThagotamAGgirobhyazca / (2. 4. 65) Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apatyAdhikArayakAragan ebhyo gotrapratyayasya luka syAtakRte bahute, na nutriyAn / satrayaH / bhRgavaH / kutsAH / vasiSThAH / gotamAH / aGgirasaH ! asminnava granthe lo0 1271. kautsaH / 'Rnyandhaka (na. 1115% ityag / bahutve luk syAt / 1153 / rAjazvazurAdham / (4 1, 137) cA0 / rAjJo jAtAveveti vAcyam / ( 2827.) 1154 / ye cAbhAvakarmaNoH / (6. 4. 168) yAdau taddhite pare'n prakRtyA syAt , na tu bhAdakarmaNoH / rAjanyaH zvazuyaiH / jAtigrahaNAt zUdAdAvutpanno rAjanaH / anminneva granthe zlo0 494. rAno'patyAni pumAMso rAjanyAH / kSatriyAH / yat ! prakRtibhAvaH / raghuvaMze-IV. 87. satrAnte sacivasAvaH puraskriyAbhi gurvIbhiH zamitaparAjakanyAlIkAn / kAkutsthazciraviraholnukAbarovAn rAjanyAn svaranivRttaye'nunene || 1293 / / rAjanyAn / pUrvavat / anagharAghave-IV. 1. rAjanyarudhirAmbhodhikRtatriSavazo muniH / prAptaH parazurAmo'yaM na vidmaH kiM kariSyati / / 1291 / / rAjanyaH / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 1060. sAmasu sAdhUna sAmanyAn / 'tatra sAdhuH / (sU. 1650) iti yat / anena prakRtibhAvaH / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaalili ljjaa bhaTTikAvye--IT, 44. kSipraM tato'nyaturaDyAvI yaviSThavaddhatano'pi rAjA ! AkhyAyakebhyaH zrutasUnuvRti ramlAnayAno mithilAmagacchat // 1292 / / adhyAnamalaM gAminyaH ananyAH / zIghragA ityarthaH / ' adhvano yatkhau (sU. 1817) iti yatpratyayaH / anena prakRtibhAvAnna TilopaH / raghuvaMze-IV. 1. sa rAjyaM guruNA dattaM pratipadyAdhika babhau / dinAnte nihitaM tejaH savitreva hutAzanaH !! 1293 / / rAjJaH karma rAjyaM prajAparipAlanAtmakam / 'patyantapurohitAdibhyo yat / (su. 1793) iti yat / 'abhAvakarmaNoH' iti niSedhAnna prakRtibhAvaH / 1155 / an / ( 6. 4. 167) aNi an prakRtyA syAdabhAvakarmaNoH / mAdhe-IX. 25. vasudhAntanissRtamivAhipateH paTalaM phaNAmaNisahasrarucAm / sphuradaMzujAlamatha zItarucaH ___ kakubhaM samaskuruta mAdhavanIm // 1294 // ____ maghonaH imAM mAghavanIm / maghavan annantaH / 'tasyedam' (sU. 1500) ityaN / prakRtibhAvaH / 'AtmAvAnau khe' (sU. 1671) iti prakRtibhAve AtmanInam / 'takSanalopazca' (ga. sU. 81. sU. 1310) takSakIyaH / mASe-IV. 65. navanagavanarekhAzyAmamadhyAbhirAbhiH sphaTikakaTakabhUmirnATayatyeSa zailaH / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 apatyAdhikAraprakaraNam mahiparikarabhAjo bhAsmanairaGgarAgai radhigatadhavalinnaH zUlapANerabhiralyAm / / 1295 / / bhAsmanaH bhasmamayaH / vaikAriko'NapratyayaH / anena prakRtibhAvAt 'nastaddhite' (sU. 679) iti nAsti TilopaH / 1156 / saMyogAdizca / (6. 4. 166) in prakRtyA syAdaNi pare / cakriNo'patyaM cAkriNaH / 1157 / na mapUrvo'patye'varmaNaH (6. 4. 170) mapUrvo'n prakRtyA na syAdapatye'Ni ! bhAdasAmaH / mapUrvaH kim / sautvanaH / apatye kim / carmaNA parivRtazcArmaNo rathaH ! avarmaNaH kim ? cakravarmaNo'patyaM cAkravarmaNaH / vA0 / vA hitanAmna iti vAcyam / ( 4215.) hitanAno'patya haitanAmaH haitanAmanaH / campUrAmAyaNe-III, 12. ga-tataH paramaharSeNa maharSiyaH praNItAnirAzInissaha murazAsanazarAsana sarasijAstraM sautAmaNaM tUNIrayugmaM rukmamayakoza khanaJca pratigRhya tadAjJayA godAvaryAstaTanikaTaprakaTitAM paJcavaTImasevana / / 1296 / / sutrAmNa idaM sautAmaNam / tasyedam ' (sU. 1500 ) ityaN / 'tsyaaptym| (sU. 1088) ityaNi na prakRtibhAvaH / anagharAghave-II. 65. dikUlaGkaSakIrtidhautaviyato nirvyAjavIyoddhatA ste yUyaM raghavaH prasiddhamahaso yaH so'pi devAdhipaH / bibhrANairasurAdhirAjavijayakrIDAnidAnaM dhanuH paulomIkucapatrabharacanAcAturyamadhyApitaH / / 1297 / / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA pulomno'patyaM strI paulomI / ' tasyApatyam ' ( 1088 ) ityaN / GIp / anena na prakRtibhAvaH / anagherAghave - VI. 24. etAH pazya palAdapatanabhuvaH sautrAmaNInAM dRzAmAmbhobhira devamAtRka gRhArAmAbhirAmazriyaH / etAsu pratighAtivikramakathopAlambhavaitaNDikaiH klRptendradhvajinIjayAnukRtibhirDimmairapi krIDitam // 1298 // sautAmaNInAm / 'tasyedam ' ( sU. 1088 ) ityaN / ataH prakRtibhAvaH / asminnava granthe zlo0 1295. bhAsmanaiH bhasmamayaiH / vaikAriko'N / ataH 1 prakRtibhAvaH / asminnava granthe lo0 59. carmaNo vikAre cArmiNe ' tasya vikAraH ' (sU. 1514 ) ityaN / koze Tilopo vaktavya iti niyamAtkozAdanyatra TilopAbhAvaH / 1158 | brAhmo'jAtau / ( 6.4. 171 ) 1 yoga vibhAgo'la kartavyaH / brAhma iti nipAtyate 'napatye'Ni / brAhmaM haviH / brahmaNo'patyaM brAhmaNaH / bhaTTikAvye--IV. 4. AhiSAtAM raghuvyAghrau zarabhaGgAzramaM tataH / adhyAsitaM zriyA brAhmayA zaraNaM zaraNaiSiNAm // 1299 // brAhmayA brahmasambandhinyA ' tasyedam ' ( sU. 1500 ) ityaN / GIp / ajAtAviti vyatiriktArthe nipAtanATTilopaH / campUrAmAyaNe - III. 12. prabhAmivAka tamasAM nihantrI brAhmIM dadhAnaM niyamena lakSmIm / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaask| taponidhi zauryanidhiH prapannaH svanAma saGkIrtya nanAna rAmaH 11 13001 brAhIm / pUrvavat / anavarAghave-I. 22. yaH kSatradehaM paritakSya rahai stapomayaitrAhmaNamuccakAra : parorajoniH svagugairagAdhaH sa gAdhiputro'pi gRhAnupaiti / / 130 1 !! brAhmaNaM dehaM brAhmaNa jAtisambaddham / brAjhagamiti bAliparam / tena brahmaNa idaM brAjhagamityaNi kRte namo'jAto. sU. 1158) iti hilopo na bhavati / yadyapi vizuddhamAtApitRyonijatvaM brAhmaNatvamiti sarvatAntrikasiddhaM , tathApi kSatriyajAtasya parazurAmasya yojanagandhijAtasya vyAsasya ca brAhmaNyaM tapaHprabhAvAdyathA, tathAsyApItyadoSaH / 1159 / aukSamanapatye / (6. 4. 173) agi Tilopo nipaatyte| aukSa padam ! anapatye kim : razzo'patyamaukSNaH / 1161 / kSatvAddhaH / (4. 1. 138 ) kSantriyaH jAnAvityeva / kSAniranthaH / 1162 / kulAtkhaH / ( 4. 1. 139) kulInaH / tadantAdapi / ADhyakulInaH / 1163 / apUrvapadAdanyatarasyAM yaDDakau / (4. 1. 140) kulAdityeva / pakSe khaH / kuzyaH kauleyakaH kulInaH / padagrahaNaM kim / bahukulyaH bAhukuleyakaH bahukulInaH / asminneva granthe zlo0 66. kulyAm / arthei sAdhvarthe vA yaditi malinAthaH / 'tatra sAdhuH' (sU. 1650) iti yaditi jayamaGgalaH / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.6 pANinisUtravyAkhyA 1164 / mahAkulAdakho / (4. 1. 141) anyatarasyAmityanuvartate / pakSe khaH / mAhAkulaH mAhAkulInaH mahAkulInaH / asminneva granthe zlo0 66. mAhAkulIm mahAkulApatyam / an / 'TiDDhANaJ' (su. 470 ) iti kI ! mAhAkulInasya mahAkulApatyasya / khaJ / asminneva granthe zlo0 1265. mahAkulasyApatyaM pumAn mahAkulInaH / vikalpAdanuvRttaH khapratyayaH / 1165 / duSkulADDhana / ( 4. 1. 142.) pUrvavatpakSe khaH ! dauSkuleyaH duSkulInaH / masminneva granthe zlo0 66. dopkuleyena dupkulApatyena / Dhak / 1166 / svasuzchaH / (4. 1. 143) svatIyaH / zrImadrAmAyaNe-I. Lxiii. 4. svastrIyaM mama rAjendra draSTakAmo mahIpatiH / tadarthamupayAto'hamayodhyAM raghunandana / / 1302 // 1167 / bhrAturvyacca / (4. 1. 144 ) cAcchaH / bhrAtRvyaH / bhrAtrIyaH / bhaTTikAvye-XV. 120. drutamatrAsta sugrIvo bhrAtRvyaM zatrusaGkaTAt / muSTinA kaumbhakarNiJca kruddhaH prANairatityajat / / 1303 // bhrAtRvyaM bhrAturapatyam / vyatpratyayaH / 1169 / revatyAdibhyaSThak / (4. 1. 146 ) rektyAdi:-1.20. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1170 / ThatyekaH / (7. 3.5) ubhyekAdezaH syAt / raivalikaH / anminneva granye zlo0 91. lAvA kAntivizeSo'yAtIni lAgin / lAvaNyavat : 'ana iniThanau ' (na. 1922) iti Than pratyaye ika dezaH : 'anyeti' (sU. 311) iti lope 'ilamtaddhitamya ' (mR. 472 ) iti yakAraloyaH / anyatra tu lavaNaM paNyanasyeti lAvaNikaH lavaNavyavahArI / lavagaTTaGga / 1175 / kuvAdibhyo NyaH / 4. 1. 151) kurvA diH-4. 21. apatye kauravyA vAmagAH kAbadRkyAH / samrAjaH istriye, sAmrAjyam / sAmrAjo'nyaH / naiSadhe-III. 42. pIyUSadhArAnadharAbhirantastAsAM rasodanvati majjayAmaH / rambhAdisaubhAgyarahaHkathAbhiH kAvyena kAvyaM mRjatAtAbhiH / / 3304 !! kaverapatyena ghusA kAvyena zukreNa / NyaH / amminnava pranye zro0 8. kAvyaH zukraH / pUrva / 1177 : udIcAmin ! (4. 1. 153) vA0 takSNo'ga upasaMnyAnan ! (2540. ) tAmaH / pakSe tAkSayyaH / 1178 / tikAdibhyaH phiJ / (4. 1. 154 ) 1179 : kolalyakAmAyAbhyAM ca / (4. 1. 155) apatye phin / kosalatyApatya kausatyAyaniH / kArasyApatyaM kArmAryAyaNiH vA0 / chAgavRSayorapi / ( 2643.) chAgyAyaniH vaarssyaaynniH| Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 pANinilUtavyAkhyA darzita: / / asa eva bhAvApatyArthe phin / bhaTTikAvye-VII. 92. nivAmahe na gacchAmaH kausalyAyanivallabhAm ! upalambhyAmapazyantaH kaumAroM pajatAM vara / / 1305 || kosalAnAM rAjA kosalaH / tatyAnatya pumAn kosalyAyaniH / uttarakosalezvarApatyam dAzastho rAmaH : anena paramaprakRteH kosalazabdAdapatyArthe phin / tatsanniyogAtkosalazandantya kausatyabhAvanipAtaH / ata eva bhApyavArtikayorapi kosarakarmAretyAdinA mUlamatereva pratyayo darzitaH : kausalyAyA apatyamityarthe phijiti jayamaGgalAdayaH / tadasat / tadA strIbhyo Dhaki kausaleya iti syAt / phamyAyannAdezaH / 1185 manojAtAvazyato puk ca / (4. 1. 161) mAnuSo manuSyaH / bhaTTikAvye-IV. 22. mAnupAnabhilapyantI rociSNurdivyadharmiNI / tvamapsarAyamANeha svatantrA kathamaJcasi || 1806 / / manorapatyAni mAnupAH / aJ buk ca / raghuvaMze-II. 38. tamAryagRhya nigRhItadhenurmanuSyavAcA manuvaMzaketum / vismAyayanvismitamAtmavRttau simorusattvaM nijagAda simaH / / 1307 // manuSyaH / 1186 / janapadazabdAtkSatriyAdaJ / (4. 1. 168) janapadakSatriyayorvAcakAdaJ syAdapatye / aikSvAkaH / 'dANDinAyana' (sU.1145) iti sUtre nipAtanAhilopaH / vA0 / pUroraNa vaktavyaH / ( 2670.) pauravaH / vA0 / pANDoryaN / (2671.) paannddyH| Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mirul malinneva nanche ilo0 1235. invAkuvezanamaya ainAko nAmaH ! 'kopadhaH daN / (sU. 13657 ityagi kRte 'DAnDinAyana' (. 1145) isa sUtre nipAtanAdukAralopaH / camyUbhArate-II. 11. pArthameva purato nidhAya te poravAstadanu sannidhau guroH ! bhaktibhiyanamayannijaM ziraH pArSadastu paribhUtilajayA / 1308 || pAravA / raghuvaMze-IV. 49. dizi mandAyate tejo dakSiNasyAM raverapi / vasyAmeva raghoH pANDyAH pratApaM na viSehire / / 1809 / / pANDUnAM janapadAnAM rAjAnaH pANDyAH / 1188 / yamagadhakaliGgamaramasAdaN / (4. 1. 170) ano'pavAdaH / aca, AGgaH vAGgaH saujhaH / mAgavaH / kAliGgaH : sauramasaH / tasya rAjanyapyevam / khuvaMze-III. 1. na me hiyA zaMsati kiJcidIpsitaM spRhAktI vastuSu ke mAgadhI / iti sa pRcchatyanuvelamAdRtaH priyAsakhIstarakosalezvaraH / / 1810 / / magadhasya rAjJo'patyaM strI mAgadhI sudakSiNA / aNi DIm / raghuvaMze-VI. 40. pratijagrAha kAliGgastamastrairgajasAdhanaH / pakSacchedodyataM zakraM zilAvarSIva parvataH // 1311 / / kaliGgAnAM rAjA kAliGgaH / aN / 62 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA raghubaze-IV. 35. anatrANAM samuddhartustalAssindhuravAdina / AtmA saMrakSitassujhaiH vRttimAzritya vaita sIm / / 1312 // sujhaiH sujhadezIyaiH / sujhAdayaH zabdA janapadavAcinaH kSatriyamAcakSate / camyUbhArate-X. 64. vaI kaGkakulAmiSaM dhRtavipalliGgaM kaliGga puna___ bhoja bhAjanamApadAM yamapurIsImAyudha mAgadham / colaM duHkhanicolacitamighubhiH kurvansuparvAdhibhU putrastatra dinAvasAnasamaye rundhe sma sindhUdvaham // 1313 1 vaGgamiti pATho'nupAsabhaGgAdupekSyaH / vakaM vadezAdhipatim / janapadazabdassarvatra tadadhipakSatriyavAcI / kaliGgam / raghuvaMze-IV 36. vaGgAnutkhAya tarasA netA nausAdhanodyatAn / nicakhAna jayastambhAn gaGgAsroto'ntareSu saH // 1314 // 1189 / vRddhatkosalAjAdAbhyaG / (4. 1. 172) vRddhAt , mAmbaSThaya sauvIryaH / it , AvantyaH / kausalyaH / ajaadsyaaptymaajaadyH| mAghe-I. 76. omityuktavato'tha zAGgiNa iti vyAhRtya vAca nabha stasminnutpatite purassuramunAvindoH zriyaM bibhrati / zatraNAmaniza vinAzapizunaH kruddhasya caidhaM prati ___ vyomnIva bhRkuTicchalena vadane ketuzcakArAspadam / / 1815 / / cedInAM janapadAnAM rAjA vaidyaH / byaG / asminneva granthe zlo0 634. caiyena / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyAdhikAra janma aminneva pranye R0 215. kasalaya bAya strI homalyA / trya yazcAt / asminneva granthe zlo) 42. kausalyA / pUrvavan / 1192 1 te tadrAjAH / (4. 1. 174 } anAdaya etatsaMjJAH myuH / 1193 / tadrAjasya bahuSu tenaivAstriyAm (2. 4. 62 ) bahupvartheSu tadrAjasya luk syAt tadarthakRte bahutve na tu striyAn / ikSvAkavaH / paJcAlA ityAdi / raghuvaMze-III. 70. atha sa viSayavyAvRttAtmA yathAvidhi sUnave nRpatikakudaM datvA yUne sitAtapavAraNan / munivanatarucchAyAM devyA tayA saha zizriye galitavayasAmikSvAkUNAmidaM hi kulavatam / / 13:6 | ikSvAkUNA mizvAkogoMtApatyAnAm ! tandrAjasaMjasvAdako luka / asminneva andhe zloka 31. ivANAnizvAkuvaMdayAnAm / badAjatvahupvaNo luk| raghuvaMze-XIII. 61. jalAni yA tIranivAtayUpA hatyayodhyAmanu rAjadhAnIm / turaGgameghAvabhRtAvatINairikSvAkubhiH puNyatarIkRtAni // 1817 || ikSvAkubhirizvAkugotrAyatyaiH / tadrAjavAdako luk / 1194 / kambojAlluk / (4. 1. 175) asmAttadrAjasya luk / kmbojH| vA0 / kambojAdibhya iti vaktavyam / (2674.) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtranyAkhyA kambojAdiH-4. 24. colaH / zakaH / dvayalakSaNasyAno luka / keralaH / yavanaH / aJo luk| raghuvaMze-IV. 69. kambojAssamare soDhuM tasya vIryamanIzvarAH / gajAlAnaparikliSTarakolara sArvamAnatAH / / 1318 // kambojA rAjAnaH / kambojAssamare iti pAThamyugamaH / dIrghapAThe tu kamyojo'bhijano yeSAmityarthaH / sindhvAditvAdaNa / atra na luk / masminneva granthe zlo0 1313. colam / 'dvayamagadha' (sU. 1188 ) ityA / kambojAditvAluk / 1200 / kroDayAdibhyazca / (4.1.80) striyAM pyaGpratyayaH syAt / krauDyAdiH-4. 60. yazcAp' (sU. 528 ) kauDyA , vyaaddyaa| (ga. sU.) 'sUtyuvasyAm ' 55. suutyaa| (ga. sU.) 'bhojakSatriye 56. bhojyaa| asminneva panthe zlo0 75. bhojasya rAjJo'patyAM striya bhojyAm indumatIm / ' krauDyAdibhyazca' (sU. 1200) ityatra 'bhojakSatriya' ityupasaGkhyAnAt vyaGmatyayaH / 'yazcAp' (su. 528 ) iti cAm / // iti apatyAdhikAraprakaraNam // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha cAturArthaMkaprakaraNAm / 1202 / tena raktaM rAgAn / (4. 2. 1.) rajyate'neneti rAgaH : karAyeNa raktaM vastra kApAyam : nAniSTham / raghuvaMze-XV.. kApAyaparivItena vapadApitacakSuSA / anvIyata zuddhati zAntena kapuraiva sA 1 319 !! kaSAyeNa raktaM kApAyam / anenAm / kirAtArjunIye-VII. 86. AkIrNa balarajasA ghanAruNena prakSobhaissapadi tarajita taTeSu / mAtazonmathitasarojareNupiGgaM mAjipThaM vasanamivAnbu nirvabhAse || 1822 mAJjiSThaM vasanam / 1203 / lAkSArocanAdvak / (4. 2. 2.) lAkSikaH / raucanikaH / vA0 / zakalakadaimAbhyAmupasaGkhyAnam : (2679.) zAkalikaH / kArdamikaH / 'AbhyAmaNapi' iti vRtikAraH / zAkalaH / kArdamaH vA0 / nIlyA an / (2680.) nIlyA raktaM nIlam / vA0 / pItAtkan / (2681.) pItakam / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA vA0 / haridrAmahArajanAbhyAmaJ / ( 2682.) hAridram / mAhArajanam / bhaTTikAnye---V. 62. kamaNDalukapAlena zirasA ca mRjAvatA / saMvasya lAkSike vastre mAtraH sambhANDya daNDavAn / / 1321 ! lAkSayA rakte lAkSike / anena Thak / kirAtArjunIye--V. 45. kSipati yo'nuvana vitatAM bRha bRhatikAmiva rocanikI rucam / ayamanekahiraNmayakandara stava piturdayito jagatIgharaH / / 1322 / / rocanayA raktAM raucanikIm / anena Thak / 'TiDDhANam ' (sU. 470 ) iti DIp / kirAtArjunIye--X. 4. saramasamavalambya nIlamanyA vigalitanIvi vilolamantarIyam / abhipatitumanAH sasAdhvaseva cyutarazanAguNasanditAvatasthe / / 1823 !! nIlyA raktaM nIlam / nIlyA an / antarIyam / 1204 / nakSatreNa yuktaH kAlaH / (4. 2. 3) puSyeNa yuktaM pauSamahaH / pauSI rAtriH / nakSatre ca lupi' (sU. 642 ) iti tRtiiyaasptmyau| masminneva anye zlo0 139. pauSyAM puSyanakSatrayuktAyAM paurNamAsyAM tithau / 'puSyayuktA paurNamAsI pauSI' I. iii. 14. itymrH| anenAN / 'TiDDhANaJ' (sU. 470) iti DIp / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghasaMdeze - I. 2. apatyAdhikAramakaraNam ASADha mAsaH / tasminna katicidavalAviprayuktamsa kAmI nItvA mAsAn kanakavalayabhraMzariktaprakoSThaH / ApAsya prathamadivase meghamAlA vaprakrIDApariNatagajaprekSaNIyaM dadarza || 1324 || 415 ASADhanakSatreNa yuktA paurNamAsI ASADhI / anenAp / GIp / tato'Ni asminneva granthe zlo0 607. maghAsu nadhAyuktakA anenANi 'luvavizeSe ' ( mU. 1205 ) iti tasya luSi ' lupi yuktavadyaktivacane ' ( sU. 1294 ) iti prakRtiliGgavacanatvAt strIliGgabahutve ! ' nakSatre ca lupa ' (su. 642 ) iti lubantAnakSatravAcaka zabdAdvaikalpikI saptanI / 1211 / parivRto rathaH / ( 4.2.10 ) vastraiH parivRto vAtra rathaH / rathaH kim ? vastreNa parivRtaH kAya: / ' rathe kAmbalavAstrAdyAH kambalAdimirAvRte ' II. viii. 55. ityamaraH / 1212 | pANDukambalAdiniH / (4. 2. 11) pANDukambalena parivRtaH paannddukmblii| pANDukambazando rAjA staraNavarNa kambalasya vAcakaH / ' pANDukambalasaMvItatyandanaH pANDukambalI' II. Viii. 55. ityamara: : 1213 | dvaipavaiyAghrAdaJ / ( 4. 2. 12) I dvIpino vikAraH dvaipam / tena parivRdo dvaipo rathaH / evaM vaiyAghraH / ' ubhau tu 'dvaipavaiyAghrau dvIpicarmAvRte rathe' II. viii. 5. ityamaraH / 1214 | kaumArApUrvavacane / (4. 2. 13) kaumAra ityavibhaktiko nirdezaH / apUrvatve nipAtanamidam / apUrvapatiM kumArI patirupapannaH kaumAraH patiH / yadvA apUrvapatiH kumArI patimupapannA kaumArI bhAryA ! Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daarjililaa asminneva anthe zlo0 1305. anUDhapUrvAyAH striyA voDhA kaumaarH| tasya strI kaumArIm / anena pANigrahaNApUrvatve'n pratyayAntanipAte GIp / akRtapUrvadArapati labyavatI kaumArI miti jayamaGgalaH / 1215 / tatoddhatamamatrebhyaH (4. 2. 14) zarAve uddharaH zAsava odanaH / uddharatirihoddharaNapUrvake nidhAne vartate / tena saptamI ! uddhRtya nihita ityarthaH / 1216 / sthANDilAcchayitari vrate / (4. 2. 15) sthaNDile zete sthANDilo bhikSuH / 1217 / saMskRtaM bhakSAH / (4. 2. 16) saptamyantAdaN syAtsaMskRte'rthe / bhrASTra saMskRtA bhrASTrA yavAH / 1218 / zUlokhAdyat / (4. 2. 17) aNo'pavAdaH / zUle saMskRtaM zUlya mAMsam / ukhA pAtravizeSaH / tasyAM saMskRtamukhyam / asminneva granthe zlo0 1060. zUle kASThAgre, ukhAyAM sthAlyAM saMskRtaM mAMsa zUlyamukhyaJca / 1219 / dadhaSThak / (4. 2. 18) dani saMskRtaM dAdhikam / 1220 / udazvito'nyatarasyAm / (4. 2. 19) Thak syAt / pakSe'N / 1221 / isusuktAntAtkaH / (7. 3. 51) is, us, uk ta etadantAtparasya Thasya kaH syAt / udakena zvayati vardhata ityudazcit / tatra saMskRtaH audazvitkaH / audazvitaH / asminneva granthe zlo0 434. bhavatyA idaM bhAvatkaM bhavadIyam / 'bhavataSThakchasau' (sa, 1839) iti daki, purvadAve Thakcha sorupasaGkhyAnAtpuMvadbhAve'nena kaH / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shaa-b-ngg- 1223 / sAmanyAmamAmIti / 2. 21 iniindA saMjJAyAnini labhyate yo mana anileva granye 2. ayAtunakSetraga butaH AmAI 'nakSatra yu: : 23 isa * apADo kaunako antima icara De mAsa : anena sana yAnara : 1225 vibhASA phAlgunIzravaNAkArtikIvetrIbhyaH 1.2.23 / enchanvaH / pakSe / kAjanikaH kAnuno mAsaH : avarakaH zrAva: : kAnakika kArtikaH / caitrikaH traH : 1226 / sAsya devatA / (4. 2. 24) indra devatA abhyeti aindraM haviH ? pAzupatan / banyanam / naira-TV. 33. zazimayaM dahanAnuditva ___ manalijanya vinazya kisoginI / jhaTeti vAruNamaniSa isI taducita pratizatranupAdade / / 23251 bAruvaM varuNadevatAkam / anenA / 1227 / kasyet / (4. 2. 25) kazabdasya idAdezaH syAtpratyayasAniyogena / keo bramA devataH manyeti kArya haviH / zrIdevaTA anyeti zrAyan / 1228 / zukrAddhan / (4. 2. 26) zukriyam / 53 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pANinisUtravyAkhyA 1231 | mahendrAdvANau ca / (4.2.29) cAcchaH / mahendriyaM mAhendra mahendrIya haviH / bhaTTikAvye - V. 11. madhvareSvagnicitvatsu somasutvata AzramAn / tu mahendriyaM bhAganaiti duvo'dhunA // 1326 || mahendro devatA matsya mahendriyam / chaH | 1232 | somATTacN } ( 4. 2.30 ) saumyam / TitvAnbIp / saunI Rk / 1233 | vAtapitrupaso yat / (42.31 ) vAyavyam / Rtavyan / pitryam / uSasyan / 1234 | rIGkRtaH / ( 7, 4, 27 ) raghuvaMze--XI. 64. pitryanaMzamupavItalakSaNa mAtRkaJca dhanurUrjitaM dadhat / yasasoma iva dharmadIdhitiH sadvijihna iva candanadrumaH || 1827 // piturayaM pitryaH / anena yatpratyayaH / raghuvaMze - IV. 4. samameva samAkrAntaM dvayaM dviradgAminA / tena siMhAsana pitryamakhilaJcArimaNDalam || 1828 piturAgataM pitryam / ' pituryacca' (sU. 1458 ) iti yat / 1235 / dyAvApRthivIzunAsIramarutvadagnISoma vAstoSpatigRhamedhAccha ca / ( 4. 2. 32 ) cAdyat / dyAvApRthivIyam dyAvApRthivyam / zunAsIrIyam zunAsIryam / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catura RtakAsana 1236 / agne Daka : 1.2, 33 agan / andhAve--1. 33. enamnai samarAGgaNatraNayine tina kaH pravala dambholidyutimaNDalodbhaTabhujastambhAya janmApaye : niryadbhivahireSa ropadahanajyotikuliGgarika svai rajyadbhirapIkSaH samatanodAneyamAnaM dvipAm !: 1323 :! ameynnidevtaakmnnm| 1238 / mahArAjaproSThapadAdachan / 4. 2. 35) * mAijikam / prauSThapadikam / 1239 / devatAdvandve ca ! (7. 3. 21) matra pUrvelarakyorAyaco vRddhiH syAt kina jile ke ca pare : abhinAtam / aindrAbAI patyan / abhileva pranye ile0 1:52. abhinana devate anya aadimaastm| abhineka pranTa zora 1.354, indrazca bRhanmatizca indrAvRhaspatI ! * devatA inhe (5. 322 : ityAnaka : indrabaharato devate anya aindrAvahissatyam / anenomypvRddhiH| 1240 / nendrasya parasya ! (7. 3. 221 paravendrasya vRddhine nyAt ! saumandraH / 1241 / dIrvAcca varuNasya / (7. 3. 23) dIrghAtparamya valgasya na vRddhiH / aindrAvagan / dIkkin / AmivArugImanaDrAhImgalameta : Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 pANinisUnavyAkhyA vA / pUrNamAsAdaN vaktavyaH / ( 2:07.) pUrNo mAso'syAM ktaMta iti paugimAlI tithiH / 1242 / pitRvyamAtulamAtAmahapitAmahAH / (4. 2.26) ete nipaatynte| vaa| pituItari vyat / ( 2:08.) pitunItA pitRvyaH / bA / mAtuIlaca ! ( 2708.) mAtA maatulH| ___ vA / mAtRpitRbhyAM pitari DAmahaca / (2709.) . . mAhuH pitA mAtAmahaH / pituH pitA pitAmahaH / vA0 / mAtari piccha / ( 2710.) mAtAnahI, pitAmahI / 'piturdhAtA pitRvyazca mAtuItA tu mAtula" II. ii. 81. 'pitAmahaH pitRpitA' II. vii. 33. mAturmAtAmahAvaM ' II. vii. 33 ityamaraH / bhaTTikAvye-XVII. 32. akrupyadindrajitatra pitRvyaJcAgadadvacaH / tvamatrAjAyathA dehaM ihApuSyaH surAmiSaiH // 1330 // pitRvyaM pitRbhrAtaraM vibhISaNan / pitRzabdAndrAtari vyannipAtitaH / asminnava granthe zlo0 974. pitRvyaH pitutA / mAtulaH mAtu tA / anena vyaDDulajantau nipAtitau / bhaTTikAvye-XV. 118. ApUrNiSTAM kSatau mAJca tAvAzizriyatAmubhau / mAtulau vihalau dRSTvA kumbhaM vAlisuto nagaiH // 1331 // mAtulau / pUrvavat / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the saminneva prA . 3. mAtulanya vana : bhanne grA0 7. manuH nAmAvAna : rama yAne nimH| netrAne-. yti=kh'thaa / zhebskyr-deub-2:; tth pitAmahaM nAnuni vilokya pramoDa nacinnatika pituH petA pitAmahaH / 1243 / nasya samUhaH / 4. 2. 37 ityan / kAkAnAM samUhaH kAkan / bAkan / 'puruSAra ke rasanhanenakRteSu' (206800. nU, 16:2) iti Dham / polpayaM puruSasamhaH / mallinneva anye lo0 1087. apAM samUhaH Apam / anenA / rakamtamneSu saGkAntapanimAste cakAzire : ekAkino'pi paritaH pauruSeyAvRtA iva / / 383 || zairuSeyam / hun / 1244 / bhikSAdibhyo'N / (4. 2. 38) bhikSaNAM samUho bhaikSan / narbhigInAM samUho gArbhiNan / 'maijha bhikSA kadambakam / II. rii. 46. ityamaraH / 'maNikAdestu gANikyaM nArmiNaM yoktaM gANe IT. vi. 22. ityamaraH / naiSadhe-II. 41. madhRtya divo'pi yauvatai na sahAghotaktImimAmahan / katamastu vidhAturAzaye patirasyA vasatItyacintayam // 1334 // yauvataiH yuvatisamUhaiH ! bhikSAditvAtsamUhArthe'NapratyayaH / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 matre - XIX, 27, sakAra nAnA kAsa kAya sAsAya kA rasAivAvAha saranAvada da vAinA // 1885 // sarvato amagAt sarvatobhadrayacitraH / AgaH arINAM samUhAH / bhikSA dibhyo'H / pANinisutratrya vyA abhinava granye ko 235. pAdAvAnAm padAtisamUhAnA pUrvavat / campUbhArate - XI. 6. pAdAtaM pAdAtaM rathyAthyAM ca hAstikaM gajatA adhI cAvI dvAdudrAva kampitamahIkana || 1386! pAdAtam | pUrvavat / canyubhArate - III. 101. krIDatI maNDalIbhUtra kRSNayorapsu yatrate / tadinyAstayoH prAnte tATake iva rejatuH // 1337 yauvate / pUrvavat / 1245 | inaNyanapatye / ( 6. 4. 161 ) apatyArthe'Ni pare in prakRtyA syAt / iti vilopo na / garbhiNInAM samUho gArbhiNam | ' bhanyA ' ( bAra 8923. sU. 336 ) iti puMvadbhAvaH / hastinInAM samUha hAstikam | ThakU / nan / bhaTTikAvye - VII. 4. sAMrAviNaM na kartavyaM yAvannAyAti darzanam / saMdRSTAyAM tu vaidehyAM nigraho vo'rthavAnareH || 1388 || samantAdrAvaH sAMrAviNam / ' abhividhau bhAva inuN ' ( sU. 9218 ) iti sampUrvAdrauterinuNapratyayaH / ' aNinuNaH (sU. 8219 ) iti tato'NU / anena prakRtibhAvAt ' nastaddhite ' ( sU. 679 ) iti na TilopaH / * Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArthika kArana 1246 golokSopTroranagajarAjanparAjazvavara - naduSyAjAnna / 4. 2. 39) sabhyasamUhe kun nyan / 1247 / yuvoranAko / 7. 1.21 yud etayoranunAsikayoH kramAda ana naka rAvAdaza staH / sukha kAyanInAM samUho glaucukAyanakam / aukSakamityAdi / vA0 / prakRyA ake rAjanyamanusyuvataH / ( 424) rAjanyakam / nAnupyakan / 'ta Agana: (nR. 2488) ityAga tu bA0 / vRddhAceti vaktavyan / (2:16.) vardhakan / iti samUhAtheM cuna / vRddhasya bhAvo vAghanityatra tu dvandvamanonA dibhyazca' (mu. 1568) iti bujh / "vRddhasaGgre'pi vAdhakam ' II. . 40. ityamaraH / nAye-V. 2. uttIrNabhAralaghunApyalabUlapaugha sAhityani-sahatareNa baroraghastAt / romanthamantharacaladgurusAnamAmAM. cake nimIladalasekSaNamokSakeNa || 1389 !! aukSakeNa / kSNAM samUhena / buJ / mAdhe-V. 6. bibhrANamAyatimatImavRthA zirodhi pratyagratAmatirasAmadhikaM dadhanti / loloSThamopTakamudapramukhaM tarUNA ma_lihAni lilihe navapallavAni // 1340 / / auSTrakamuSTasamUhaH / vun / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 -XVIII, 80. AyAntInAmavistavaM rAjakAnI kinInAnitthaM sainyaislamanalabubhiH zrImadbhiH AsIdodhairmuhuriva maidvArigherA bolAvuddhaM kRtagustaradhvAnanauddhatyabhAjA || 1541 | rajJAM samUhAH rAjakAni / bujh pANinisUtracyAcyA -XV. 5. sa nikAmadharmitanabhIkSNamadhuvanabhUtarAjakaH / kSiptatrahulajalavinduvaduH pralayArgavotthita ivAdisukaraH 23 1342 !! rAjJAM samUho rAjakam bhaTTikAvye - I1. 52, -- anekazo nirjitarAjaka pitRRnatApsIrnRparaktatayaiH / saMkSipya saMrambhamasadvipakSa kathAke'stiva rAma rAme || 1845 || rAjakAni / bhaTTikAvye - XXI. 18. praNaman brahmaNA prokto rAjakAdhipatistataH / nAzotsyannaithilI loke nAcariSyadidaM yadi || 1944 rAjakAnAm / erries - IV. 16. sarvarAjadurdharSaM sarvadevamayaM dhanuH bhaJjatA rAmabhadreNa vijigye bhuvanatrayam // 1345 // rAjakam / asminnava manthe zlo0 647. rAjanyAnAM samUho rAjanyakam / vuJ / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAghe - II. 114. cAturarthikaprakaraNam upeyivAMsi kartAraH purImAjAtazAtravIm / rAjanyakAnyupAyajJairekArthAni canatra || 1846 || raghuvaMze - I. 60. rAjanyakAni / asminneva granthe ho0 1088. rAjanyakam / anargharAghave - IV. 7. ga -aho ! yataH prabhRti vaidehIvaraNAya prahitena purodhasA kathyamAnaM kakutsthakulakumArasya mAnuSyakAtizayamazRNavam, tataH prabhRti kaSTAM dazAmanubhavAmi ||1347 yopadhAhun / mAnuSyakaM manuSyakarma / 422 upapannaM nanu zivaM saptasvaGgeSu yasya me ! daivInAM mAnuSINAJca pratikartA svamApadAm || 1848 manuSyebhya AgatAnAM mAnuSINAm / ' tava Agata' ( sU. 1453 ) ityagi DI / na prakRtibhAvaH / naiSadhe - I. 77. phalAni puSpANi ca pallave kare vayo'tipAtodgatavAvavepite / sthitaissamAdhAya maharSivArdhakA dvane tadAtithyamazikSi zAkhibhiH // 1849 | maharSINAM vArdhakAt vRddhasamUhAt / anena samUhArthe vuJ / raghuvaMze - I. 8. zaizave'bhyasta vidyAnAM yauvane viSayaiSiNAm / vArdhake munivRttInAM yogenAnte tanutyajAm || 1350 // vRddhasya bhAvo vAdhakam vRddhatvam / 'dvandvamanojJAdibhyazca' ( sU. 1798 ) iti bhAvArthe vuJ / 54 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1248 / kedArAyaJ ca (4. 2. 40) cAdvaJ / kaidAryam kedArakam / vA0 ! gaNikAyA yaniti vaktavyam / ( 2719.) gANikyam / 'kedArakaM syAttaidArya kSetra kedArika gaNe' IT. ix. 11. 'gaNikAdestu gANikyam ' II. vi. 22. ityamaraH / 1249 / Thakavacitazca / ( 4. 2. 41) cAkedArAdapi / kavacinAM samUhaH kAvacikan / kaidArikam / mAdhe-XII. 42. sa trIhiNAM yAvadapAsituM gatAH zukAnmRgaistAvadupadrutazriyAm / kaidArikANAmabhitassamAkulAH sahAsamAlokayati sma gopikAH / / 1351 / / kaidArikANAM kSetrasamUhAnAm ! cakArATThaJ / 1250 / brAhmaNamANavavADavAyat / (4. 2. 42) brAmaNyam | mANavyam / bADavyam / vA0 / pRSThAdupasaGkhyAnam / ( 2720.) pRsstthym| 1251 / grAmajanabandhubhyastal (4. 2. 43) grAmatA / janatA / bndhutaa| vA0 / gajasahAyAbhyAM ceti vaktavyam / (2721.) gajatA / sahAyatA / Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maTTikAvye - III. 1. cAturarthikamakaraNam gato vana vo bhaviteti rAmaH zokena dehe janatA timAlam / dhIrAstu tatra cyutamanyavo'nye dadhuH kumArAnugame manAMsi || 1352 || janAnAM samUho janatA / samUhArthe talpratyayaH / mAghe--XII. 31. tairvaijayantIvanarAjirAjibhiH giripraticchandamahAmataGgajaiH / bahvyaH prasarpajjanatA nadIzatairbhuvo barantarayAMbabhUvire // 1858 // janatA / mAghe - V. 14. chAyAmapAsya mahatImapi vartamAnA mAgAminIM jagRhire janatAstarUNAm / sarvo hi nopagatamapyapacIyamAnaM vardhiSNumA zrayamanAgatamapyupaiti // 1854 // janatA, pUrvavat / asminneva granthe zlo0 629. janatA / pUrvavat / bhaTTikAvye - III. 23. tAssAntvayantI bharatapratIkSA taM bandhutA nyakSipadAzu taile / dUtAMzca rAjAtmajamAninISUn prAsthApayanmantrimatena yUnaH // 1355 // bandhutA bandhusamUhaH / sAmUhikastal / 427 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA mAghe-VI. 19. na khalu dUragato'pyativartate __ mahamasAviti vandhutayoditaH / praNayino nizamayya vahiH svaramRtairamRtairiva nirvahau / / 13561 bandhutayA ! pUrvavat / asminneva granthe zlo0 266. bandhUnAM samUho bandhutA / pUrvavat / campUbhArate-V. 69. tasmin vrate svapanalabdhasurArisAhya styAge tanostadanu bandhutayA niSiddhaH / tasmAdvanAtpunarapi pratipadya dhairya ghuSyahalo nivavRte kururAjadhAnIm / / 1857 // bandhutayA / pUrvavat / asminnava granthe zlo. 1019. gajatAH gajasamUhAn / asminneva granthe lo. 1336. gajatA / pUrvavat / 1256 / acittahastidhenoSThak / (4. 2. 47) sAktakam / hAstikam / dhainukam / asminnava granthe zlo0 647. hastinAM samUho hAstikam / Thak / asminneva granthe zlo0 1884. hAstikam / asminnava granthe zlo0 678. hAstikAni / 1257 / kezAzvAbhyAM yaJchAvanyatarasyAm / (4. 2. 48) pakSe ThagaNau / kezAdyaJThako / azvAcchANau / kaizyam kaizikam / adhIyam bhAzvam / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturarthikamakaraNam naiSadhe - IV. 114. racaya cArumate stanayorvRtiM gaNaya kezini kaizyamasaMvatam / agRhANa taraGgiNi netrayojalajharAviti zuzruvire giraH || 1358 || kaizyaM kezasamUham / yaJ / campUbhArate -- IV. 37. dRSTvA bhiyA sadasi dhAvanamAcarantyAH kaizye cakAra sa karAGgulimAnatAGgayAH / vakSoruheSu ca mahIpapuraMdhivargA nAsA sIna suviyazca nadIsutAdyAH || 1852 1 kaizye / campUbhArate - II. 32. ityenAM bhASamANAM rajanicarapatiH krodhaliGgaiH sphuliGgagvAkSNorabhIkSNaM sphuTaghaTitabhujA sphoTavA cATitAzaH / vibhrANo babhrukaizyaM tvamiha vasasi ko mRtyuvavatrArthajaggho durbuddhe tiSTha yAsi ka punariti girA meduraH prAdurAsIt // 1186011 kaizyam | campUbhArate--XI. 88. nijapriyA kaizya kRSo'sya zatro kaizyam | nirbhidya vakSaH pibato'sRgambhaH / samIrasUnozca pizAcikAnAM 429 sapItikelyAM kalaho babhUva // 1861 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 mAghe - XVIII. 5. rANinisUtravyAkhyA vardhAbaddhA dhauritena prayAtAmazvIyAnAmucakairucantaH / raukmA rejaH sthAsakA mUrtibhAjo darpasyeva vyAptadehasya zeSAH // 1352 || azvIyAnAmazvasamUhAnAm / chapratyayaH ! asminneva granthe zlo0 647. azvAnAM samUho'zvIyam / asminneva granthe zlo0 1886 azvIyam / kirAtArjunIye - XV. 24. vibhinnapAtitAzvIyaniruddharathavartmani / hatadvipanagaSThayUtarudhirArAmbunadAkule || 1363 || azvIyam / pUrvavat / 'vRnde svavIyapAzvavat ' II. viii. 49 ityamaraH / 1258 / pAzAdibhyo yaH / ( 4.2, 49 ) pAzyA / tRNyA | dhUmyA / kyA / vAtyA / pAzAdi:- 4. 29. campUbhArate - VIII. 66. vAstapodhanavareNyamanaH khalInai stRNyAM muhuH kabalayaJjagadArtirUpAm / nIcAnvidhAtumasurAnnijazRGgatulyAn kopAdudeSyati cayaH kuhanAturaGgaH // 1864 || tRNAnAM samUhastRNyA / yapratyayaH / campUbhArate - VIII. 69. zrutvA tataH paramataM puruSotamA te phenAyamAnaraNasaMnainAbdhipUrAH / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturakikaramana ArAdhayan vidhivadala smazAne pItAM vamantamida kAntimipega lyAm 1 1355 dhUmAnAM samUho dhUmyA / camyUbhArate-III. 116. hutAzanaparitrAsAduccalatyA vanazriyaH / kabarIda zlathAvegAtkApi dhUmyA khamAnaze || 1866 || dhUmyA / maminnava granthe zlo0 93. dhUmyAm / asminneva granthe zlo0 675. vAtyA ! bAtasamUhaH / bhalinneva granthe zlo0 259. vAtyA / vA0 / vAtAsamUhe ca ! (8220.) vAtUlaH / campUrAmAyaNe-VI. 72. vAtUla iva tUlAnAM vAnarANAM raNAjire ! vidrAvaNastato mAyAvidrAvaNasuto'bhavat / / 1367 // vaatuul| 1259 / khalagorathAt / (4. 2. 50) khalyA / gavyA / rthyaa| mAghe-XVIII. 3. rathyAghopaibRhaNairvAraNAnA maikyaM gacchan vAjinAM heSayA ca / vyomavyApI santataM dundubhInA mavyakto'bhUdIziteva praNAdaH // 1868 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 pANinisUnavyAkhyA sthAnAM samUho rathyA / samUhAthai yat / asminneva granthe lo0 1386. rathyA / 1260 / initrakavyacazca / (4. 2. 51) khalagorathebhyaH kramAdete syuH / khalinI / gotrA / sthakaTyA / vA0 / khalAdibhya inirvaktavyaH / ( 2736.) DAkinI / kuTumbinI / khalAdiH-4. 30. 'triSu dvaipAdayo rathyA sthakaTyA rathavaje' II. viii. 56. ityamaraH / gotrA gonicaye bhUmyAm / iti medinii| campUbhArate-VI. 20. ga~anantaraM svavazA pAJcAlasutA bhRzamAhatakaGkatamatirasotpAdanacaNamadhikazo. bhanATanapATavamAzritagandharvakulamAkalitagolAntaraM paJcadhA rUpamudaJcayantI paJcApi patInanuyAtavatI / / 1369 // golA gobRndH| camyUbhArate-~-VII. 1. ArUDhe dyAbhabimve pareyuH sAka sainyaiH sArvabhaumaH kurUNAm / pArthAdekAM bibhradAhRtya gotrA ___ mAtsyAdanyAM tatpuraM itumAgAt // 1870 // gotaa| 1262 / rAjanyAdibhyo vuJ / (4. 2. 53) rAjanyaka; / rAjanyAdi:-4. 31. 1263 / bhaurikyAyaiSukAryAdibhyo vidhalbhaktalau / (4. 2. 54) bhaurikINAM viSayo dezaH bhaurikividham / aiSukAribhaktam / bhaurikyAdiH4. 32. aiSukAryAdi:-1, 33. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 cAturasenApamAna 265 saGgAle prayojanakoDanyaH ( 2. 2. .6 : so'nya ityanuvartate / subhadrA prayojanamatya saGgAnanyAne saubhadraH / bharata yohAro'tya saGgAmasyeni bhAratAH ! 1268 / zyenanilasya pAne ? (6, 3. 1 zyena tila etayo nAgamaH syAt apratyaye pare pAtazabda udAna : zyenapato'nyA zyainampAtA mRgayA / tilapAto'syAM vartate tailaMpAtaH svadhA ! 1269 / tadadhIne tadveda / (4. 2. 59 vyAkaraNamadhIte veda vA vaiyAkaraNaH / 1270 / RtUkthAdimUtrAntATaka / (4. 2.60 vA ! AkhyAnAkhyAyiketihAsapurANebhyazca : ( 2:46. anavarAghave-IV. 64. sucaritamidamaitihAsikAnAM hRdi na virasyati yattavaiSa putraH / bhRgusutaparazUdarAdvirAjAM sahajavijitvaramAcarya tejaH 11 1371 !! itihAsaH pugavRttaM tadvidantyetihAsikAH / anena Thak ! andharAghave-1. 32. gamAvan sarvAdbhutanidhe bhagavantamanugannu jinamuktikA ke 4 pada kila trizaGkusakItenopAvyAnapAradRzvAnaH paurANikAH kathayanti / / 15:2 21 paurANikAH / 1271 / kramAdibhyo vun / (4, 2. 61) kramakaH : kramAdiH-4. 35. 55 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimnavyAkhyA 1273 } basantAdibhyaSTakaH / (4. 2. 63) vAsantikaH / athavIgamadhIte ajitaH / 'bADinAyan / (sU. 1145) iti sUtre niyatanAhilopo na / 1272 / mAthivizkeizigaNipapinazca / (6. 4. 165) etena prakRlyA nyuH / iti Tilopo na / pApino golApatya pANinaH / tato yati ina pANiniH / amninnava granthe zlo0 9.4. pAmininA proktaM pANinIyam / anena pANiniriti siddham / tataH 'tena proktam ' (lU. 1481 ) iti chaH / 1280 3 tena nivRttam / (4. 2. 68) kuzAnbena nirvattA kauzAmbI nagarI campUrAmAyaNe--1. 58. ga-purA khalu kuzezayAsanajanmA kuzAbhidhAno rAjarSiH kuzAmbapramukhaizcaturbhiH kauzAmbImahodayadhAraNyagirivrajAkhyAnAM purINAM kartRbhiH putrI babhUva // 1873 // kaushaambii| 1281 / tasya nivAsaH / (4. 2. 69) ityaN / zibInAM nivAso dezaH zaivaH / kirAtArjunIye-~-I. I. zriyaH kurUNAmadhipasya pAlinI __ prajAsu vRtti yamayukta veditum / sa varNiliGgI viditassamAyayau yudhiSThiraM dvaitavane vanecaraH // 1374 // kurUNAM nivAsAH kuravo janapadAH / anenAN / 'janapade lup' (sU. 1293) iti lup / 'lupi yukta' (sU. 1294 ) iti prakRtivalliGgavacane / Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturakriprakaraNam kirAtArjunIye-5. 17. pukhena labhyA daghataH kRSIvalai skRSTapacyA ida sasyasampadaH . bitanvati kSemamadevamAtRkA zvirAya tasminkuravazvakAsati ! 1375 :! 1282 / adUrabhavazca / (4. 2. 70) vidizAyA adurabhavaM nagaraM vaidizam / cakAreNa prAgutAtrayo'rthAnsavidha yante / tena vakSyamANapratyayAnAM cAturarthikatvaM sidhyati / bhaTTikAnye ---VI. 73. nandanAni munIndrANAM ramaNAni vanaukasAm / unAni bhejaturvIrau tataH pAmpAni rAghavI / / 1376 pampAyA adUrabhavAni pAmpAni ! anenAga ! 1287 / saGkalAdibhyazca / (4. 2. 75) saGkalena nirvattaM sAGkalam / pauSkalan ! saGkalAdiH-4. 33. 1292 / buJchamkaThajilaseniraDhayayaphaphiniJcyakAko'rIhaNakazA zvazyakumudakAzatRNaprekSAzmasakhisaGkAzavalapakSakarNasutaGgamapragadi varAhakumudAdibhyaH / (4. 2. 80) saptadazabhyaH saptadaza kramAtsyuzcaturarthyAm / arIhaNAdibhyo vuna / arIhaNena nirvRttamArIhaNakam / arIhaNAdi:-4. 39. kRzAzvAdibhyarachaNa / kAzviIyam / kRzAzvAdiH-4. 40. RzyAdibhyaH kaH / Rzyakam / RzyAdiH-4. 41. kumudAdibhyaSThac / kumudikam / kumudAdi:---4.42. kAzAdibhya ilaH / kAzilaH ! kAzAdiH-4. 43. tRNAdibhyaH sH| tRNasam / tRNAdiH-4. 44. prekSAdibhya iniH / prekSI prekSAdi:-4,45. azmAdibhyo raH / azmaraH / azmAdiH-- Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1,46. nAlyAdibhyo dRz / lAkhevan / satyAdiH~4.47. sakAzAdibhyo vyaH / mAdhyan / saGkAzAdi:-4.48. balAdibhyo yaH / balyam / bala di:-1.42. pAdinyaH phak ! pAkSAyAH / pakSAdi:-~-4.50. (rA.sU. ) pathaH rantha ca ! 97. pAnthAyaH / karNAdinyaH phina / kArNAyaniH / karNAdiH-4, 51. sunaGgamAdibhya in / sautaGgamiH / sutaGgamAdiH-4.52. pragadyAdibhyo nyaH / agadaH / gadyAdi:-~-4. 53. varAhAdinyaH kak / vArAhakaH / carAhAdi:4. 54. kumudrAdibhyAThaka / kaumudikaH / kumudAdiH-4. 55. ___ anninneva granthe zloka 635. duH drumo hanyate'neneti draghaNaH / kuThArAdiH / karaNe'yovidruSu : (sU 3259) iti karaNArthe interappratyayo dhanAdezazca : arIhaNAdipAThAt Natvam / __ anminneva granthe zlo0 959. sakAzena nirvRtaM sAGkAzyam / tasmin pure / 'maGkAzAdibhyo pyaH' iti NyapratyayaH / 1293 / janapade lup / (4. 2. 81) janayade vAcce cAturarthikasya lup syAt / anninnava granthe zlo0 13:4. kurUNAM nivAsaH kuravo janapadAH / 'tasya nivAsaH' (~. 1881) ityaN / janapade lup / asminneva granthe zlo. 1376. kuravaH / 1294 / lupi yuktavadyaktivacane / (1. 2. 51) lupi sati prakRtivalliGgavacane staH / paJcAlAnAM nivAso janapadaH paJcAlAH / kuradaH / aGgAH / vaGgAH / kaliGgAH / asminneva granthe zlo0 1374. kurUNAm / asminneva granthe zlo0 607. maghAsu maghAyuktakAle / 'nakSatreNa yuktaH kAlaH' (sU. 1204.) ityaN / 'lubavizeSe' (sa. 1205.) iti tasya lapi anena prakRtiliGgavacanatvAt strIliGgabahutve / ' nakSatre ca lupi' (sU. 642.) iti lubantAnakSatravAcakazabdAdvaikalpikI sptmii| Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhurthikaprakaraNam 13. vizeSaNAnAM cAjAnaH 1.2.52 vA. harItAdiSu vyaktiH! (:..) honA cala ni harItakya: : harItakyAdi:- 1. 85. 1302 / zarkarAyA vaa|(4. 2.83%; AmaccAturarthikasya vA lupsyAn / 1303 / ukchau ca / (4. 2. 84) zakAyaH ratau staH / kumudrAdau varAhAdau ca pAThAtdajhe unakI vAhaNAmarthyAt yo autsargiko'm / tasya lubikalpaH / par3anAni ; zakarA zArA zArkarikram zarkarIkna zakarikan zarkarakan / 'zarkarAdibhyo'' (ru. 2053.) zarkarekzAkenan / 1304 / nadyAM matuH / (4. 2. 85) 1305 / madhyAdibhyazca / (4. 2. 86) matusyAhArarthikaH / madhumAn / mabhvAdiH-- 4. 57. 1306 / kumudanaDavetasemyo DmatuH / (4. 2.87) kumudvAn / naDvAn / betavAn / vA0 ! mahiSAceti vaktavyam / ( 2761.) mahiSmAnnAma deshH| asminneva granthe zlo0 11. kumudvatIm kumudinIm / Dnatum / 'ugitazca' (sU. 455.) iti kI / anargharAghave-II. 84. nizAcarANAM tamasAM nihantA puro'yamudgacchati raamcndrH| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA athoDasaddhirnayanairmunInA mayaM kumudvAnajani pradezaH // 1377 || kumudvAn ! pUrvavat / ardha rAghave - V. 18. vindhya girigajakanyAntaH purametAstaraGgamAlinyaH / vetasvatIbhiradbhistauryatrika guNanikAM Dhavate | 1378 // svataH ! matupi GIp / 1307 / naDazAdADjvalaca ) ( 4. 2.88 ) naDvala: / ' zAdo jambAlaghAsayo: ' IIT iit. 90. ityamaraH / zAdvalaH / raghurvaze-- XVIII. 5. tasyAnalaujAstanayastadante vaMzazriyaM prApa nalAbhidhAnaH / yo naDvalAnIva gajaH pareSAM balAnyamRdgAnnalinAbhavaktaH // 1379 // naDvalAni naDaprAyasthalAni valac raghuvaMze - II. 17. sa palvalazetIrNavarAhayUthA nyAvAsavRkSonmukha barhiNAni / yayau mRgAdhyAsitazAdvalAni zyAmAyamAnAni vanAni pazyan // 1380 // zAdAH zaSpApyeSu dezeSu santIti zAdvalAH / Dvalac / asminneva granthe zlo0 627. zAdvalAH / zAdaprAyapradezAH / ' naDaprAye naDvAn naDvala ityapi / kumudvAn kumudaprAye vetakhAn bahuvetase / zAdvalazzAdaharite' II i, 10 -- 11. ityamaraH / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ canakikararAna 1308 karavAyA balan / 4.2.86 zivAcalaH / 1302 utkarAdibhyanchaH / (4.2.60 utkarIyAH : uttara diH- 1. 58. 1310 mAdInaM kucha ca / / 4. 2. 56) naDakIyam / naDAdiH- 1.50, (ga, sU.) tamannomaca ! takSakIyaH / // iti caturarthikaprakaraNan / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1312 / zeSa / ( 4.2, 92, apatyADi banunthyatAinyo'zraH zeSaH / tatrANAdayaH nyuH : cakSuSaH gRhyate cAI dayam : zrama mandaH / aupaniSadaH puruSaH / dRpadi viSTA dAvidA saktavaH / asale yujA. aAvale yAvakaH : avainAta ityAo rathaH : caturmeinhyate cAtura zalTan / 1313 / rASTrAvArapArAddhakho ! (4, 2, 93 ) AbhyAM kramAddhakhau staH zeSe / rASTriyaH / avArapArINaH / vA ! avArapArAdvigRhItAdapi / ( 2771.) bA0 / viparItAcceti vaktavyam / (2772.) avArIH / pArINaH / pArAvArINaH / 1314 / grAmAyakhau ! (4. 2. 14) prAyaH prAmINaH ! 1315 / katcyAdibhyo ThakaJ / (4, 2. 95) kutsitArAyaH kattrayaH / tala jAnAdiH kAttrayakaH / nAgareyakaH / prAmAdityanuvRtteH prAmeyakaH / mAdhe -.64 grAmyabhAvamapahAtumicchavo yogamArgapatitena cetasaH / durgamekamapunarnivRttaye vaM vizanti bazinaM numukSavaH / / 18311 grAme bhavA grAmyAH / yapratyayaH / mAme-XII. 38. goSTheSu goSThIkRtamaNDalAsanAn sanAdamutthAya muhussa valagataH / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriaangkn prAbhyAnapazyatkapirza vipAsataH svagotrasaGkIrtanabhAvitAtmanaH / / 1832 !! prAmyAn / pUrvakt / mAdhe-XII. 37. kozAtakIpuSpagulucchakAntibhi mukhairvinidrovnnbaannckssussH| grAmINavadhvastamalakSitA jana zciraM vRtInAmupari vyalokayan // 1388 !! prAmeSu bhavA grAmINAH / khapratyayaH / 1316 / kulakukSigrIvAbhyaH svAsthalaGkAreSu / (4. 2. 96) kauleyakaH zvA / kaukSeyako'siH / aveyako'laGkAraH / 'kauleyakassArameyaH , II. x. 22. 'kaukSeyako maNDalAmaH' II. viii. 90. 'veyakaM kaNThabhUSA, II. vi. 104. ityamaraH / __ asminneva granthe zlo0 666. tIkSNakauzeyakANAM nizitAsInAm / DhakA pratyayaH / anargharAghave-VI. 17. . zrutvA dAzarathI suvelakaTake sATopamadhe dhanu STakAraiH paripUrayanti kakubhaH proJchanti kaukSeyakAn / abhyasyanti tathaiva citraphalake lApatestatpuna vaidehIkucapatravaliracanAcAturyamarthe karAH // 1884 / / kaukSeyakAn / pUrvakta / 1317 / nadyAdibhyo Dhak / (4. 2, 97) nAdeyam / mAheyam / bArANaseyam / nAdiH-1. 61. 1318 / dakSiNApazcAtpurasastyak / (4. 2. 98) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA dakSiNA ityAjantamavyayam / dAkSiNAtyaH / pAzcAtyaH / paurastyaH / raghuvaMze-IV. 62. saMgrAmastumulastasya pAzcAtyaizvasAdhanaiH / . zAkUjitavijJeyapratiyodhe rajasyabhUt / / 1385 / / pAzAtyaiH / tyak / camyUbhArate-VIII. 11. pAzcAtyapAthonidhipAzvabhAge sampUrya kukSi salilasya pUraiH / sajAtiyathAccyutimAzritasya . krama dadhau yo ghanazAvakasya / / 1386 / / pazcAdavaH pAzcAtyaH / pazcimaH / raghuvaMze-~-IV. 84. paurastyAnevamAkrAmastAMstAJjanapadAjayI / prApa tAlIvanazyAmamupakaNThaM mahodadheH / / 1887 // purobhavAn paurastyAn prAcyAn / tyak / anargharAghave-II. 78. tathA paurastyAyAM dizi kumudakedArakalikA kaMpATaghnIminduH kiraNalaharImullalayati / samantAdunmIladahalajalabindustabakino yathA pulAyante pratiguDakameNAGkamaNayaH // 1888 // paurastyAyAM pUrvasyAM dizi / manaparAghave-IV. 3. itaH paurastyAyAM kakubhi vivRNoti kramadala- - tamisAmarmANa kiraNakalikAmambaramaNiH / Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam ito niSkAmantI navaratiguroH proJchati vadhUH svakasturIpatrAkuramakarikAmudritamuraH / / 1389 11 porastyAyAm / pUrvavat / 1319 / kApizyAH phak / (4. 2. 99) kApizyAM jAtAdi kApizAyanaM madhu / kApizAyanI drAkSA / mAghe-X. 4. kApizAyanasugandhi vighUrNana unmado'dhizayituM samazeta / phulladRSTi vadanaM vanitAnA mabjacAru caSakaM ca SaDaMtriH / / 1390 / / kApizAyanena madhena / 1321 / dhuprAgapAgudamatIco yat / (4. 2. 101) divyam / prAcyam / apAcyam / udIcyam / pratIcyam / asminneva granthe zlo0 1258. prAci bhavaM prAcyaM pUrvadvAram / 1324 / avyayAtyap / (4. 2. 104) vA0 / amehakatasitrebhya eva / (9779.) amAntikasahArthayoH / amAtyaH / ihatyaH / katyaH / tatastyaH / tatratyaH / vA0 / tyannerdhava iti vaktavyam / (2780.) nityaH / campUrAmAyaNe-II, 86. siddhArthako mahAmAtyastatparityAgamabravIt / sarayUpAtitAnekaprajAmaraNakAraNAt / / 1891 / / amaatyH| Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAcyA asminneva granthe zlo0 1025. amAzabdassahArthe / saha rAjJA kAryeSu bhvtiitymaatyH| asminneva granthe zlo0 515. ka bhavA ktyaa| mAdhe-III. 76. vikrIya dizyAni dhanAnyurUNi _pyaansaavutmlaabhmaajH| tarISu tavatyamaphalgu bhANDa sAMyatrikAnAvayato'bhyanandat / / 1892 // tatra bhavaM tatratyam / bA0 / niso gate / (2781.) 1325 / hrasvAttAdau taddhite / (8. 3. 101) hekhAdiNaH parasya 'sasya 'pa: syAt tAdau taddhite / nirgato varNAzramebhyaH niSThayaH caNDAlAdiH / asminnava granthe zlo0 28. jyotiSTamAm utkRSTatejobhRtAm / Satvam / vA0 / araNyANNaH / (2782.) AraNyAssumanasaH / ' araNyAnmanuSye' (sU. 1353) iti kuJ / AraNyakaH / mASe- VIII: 10. . apriya zramajamanindhagandhabandhu niHzvAsavasanamasaktamAnAnAm / / AraNyAssumanasa Ipire na bhRga raucitya gaNayati ko vizeSakAmaH / / 1393 // araNye bhavA AraNyAH / NapatyayaH / tataSThApa / raghuvaMze-V. 15. zarIramAtreNa narendra tiSThan bhAbhAsi tiirthprtipaaditrdiH| Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kmiks AraNyakopAttaphalaprasUtiH stambena nIvAra ivAvaziSTaH !! 1394 || araNye bhavA AraNyakA manuSyAH / 'araNyAnmanupye (sU. 1858) iti buny| 1326 / aiSamodyAzvaso'nyatarasyAm / (4. 2. 105) ebhyastyavvA / pakSe vakSyamANau TyuTyulau / aiSamastyam aiSamastanam / prastyam estanam / zvastyam zvastanam / pakSe zauvastikaM vakSyate / 'zvasastu ca' (sU. 1885) zvasazabdAJ vA syAttasya tuDAgamazca / 'dvArAdInAJca' (sU. 1386) ityaujAgamaH / asminneva granthe zlo0 478. zvobhavA vidyamAnAH zauvastikAH / Thani tuDAgamaH / aujAgamaH / 1335 / vRddhiryasthAcAmAdistadvRddham / (1.1.73) yasya samudAyasyAcAM madhye AdivRddhistadvRddhasaMjJaM syAt / 1336 / tyadAdIni ca / (1. 1.74) vRddhasaMjJAni syuH / tyadAdiH sarvAdau draSTavyaH / sarvAdi:- 1. 1. 1337 / vRddhAcchaH / (4. 2. 114) zAlIyaH / mAlIyaH / tadIyaH / raghuvaMze-XV. 11. vasya mArgavazAdekA babhUva vasatiya'taH / sthasvanotkaNThamRge vAlmIkIye tapovane / / 1395 / / vAlmIkIye vAlmIkisambandhini / chapratyayaH / mAghe-II. 8. bhavadvirAmavasarapradAnAya pAMsi naH / pUrvaranaH prasajhAya nATakIyasya vastunaH 11 1396 // nATake bhavaM nATakIyam / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA asminneva granthe zlo0 632. rAjavrajIyaiH rAjasaGghasambandhibhiH / campUbhArate-I. 11. ga--yA khalu purA kurudharAdhipAparAdhasamedhitakrodhena haladhareNa nijAyudhena haTAkarSaNazikSayA samutkSiptadakSiNa kSitibhAgA tadIyabhuvanabhUSaNAyamAnAM bhogavatImAtmanA vijetuM bhAgIrathIpAthaHpathenAvatIrya kRtaprasthAnevAdyApi paridRzyate / ! 1997 // tasyedaM tadIyam / naivadhe-II. 108. bhramaNara yavikIrNasvarNabhAsA khagena kacana patanayogya dezamanviSyatAdhaH / mukhavidhumadasIyaM sevituM lambamAnaH zaziparighirivoccairmaNDalastena tene // 1398 / / amuSyA ayaM adasIyaH / vRddhAcchaH / tyadAdivRddhasaMjJA / asminneva anthe zlo0 461. asmAkamidamasadIyam / campUrAmAyaNe- IV. 1. malayagiricaro'yaM manmathAdhoraNAjJA mathitapathikavargo maarutvyaalhstii| viracayati madIye zaityasaurabhyamAnyai strividhamadasamRddho mAnase vapralIlAm // 1399 / / mamedaM madIyam / campUrAmAyaNe-II. 79. khatassiddhaM yasminnitaraduravApa vijayate sumitrAputratvAdapi jagati rAmAnujapadam / yadIyAkSidvandvapratinidhi bhavedambujayuga nizIthe nirnidraM yadi tamapi sAkSAdakRta saH // 1400 // yadIyam / Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam mAghe-I.26.. haratyadhaM samprati heturepyataH zubhasya pUrvAcaritaiH kRtaM zubhaiH / zarIramAja bhavadIyadarzanaM vyanakti kAlatritaye'pi yogyatAm / / 1401 || bhavadIyam / 1338 / eG prAcAM deze / (1. 1. 75) vA0 / vA nAmadheyasya vRddhasaMjJA vaktavyA / (576.) devadattaH / devdttiiyH| 1339 / bhavataSThakchasau / (4. 2. 115) vRddhAdbhavata etau staH / bhAvatkaH / bhavadIyaH / 'Thakchasozca' (vA. 3929, sU. 836) iti puMvadbhAvaH / asminnava anthe zlo0 434. bhavatyA iMdaM bhAvatkaM bhavadIyam / Thaki puMkadbhAvaH / 'isasa' (sU. 1221 ) iti kaH / 1340 / kAzyAdibhyaSThajiThau / (4. 2. 116) (ga. s.)| ApadAdipUrvapadAtkAlAntAt / 74. ApatkAlikA / kAzyAdiH-4. 63. ApadAdiH-4. 63. 1353 / araNyAnmanuSye / (4. 2. 129) vun / ' bharaNyANNaH' (vA. 2782. sU. 1325 ) ityasyApavAdaH / vA0 / pathyadhyAyanyAyavihAramanuSyahastipviti vAcyam / ( 2819.) bhAraNyakaH panthA adhyAyo nyAyo vihAro manuSyo hastI vA / vA0 / vA gomayeSu / (2820.) AraNyakA AraNyA vA gomyaaH| Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinislavyAkhyA asminneva granthe zlo0 1394. araNye bhavA AraNyakA manuSyAH / uttararAmacarite-I. 22. putrasaMkrAntalakSmIkaiyadRddhakSvAkubhiGghatam / dhRtaM bAlye tadAryeNa puNyamAraNyakatritam / / 1402 / / AraNyakAnAM vratam / anavarAghave--IV. 60. ga-~-vatsa aprazastaH khalu AraNyakAnAM janapadeSu cirapracAraH / tatka punarasmAnneSyasi || 1403 // AraNyakAnAm / 1354 / vibhASA kuruyugandharAbhyAm / (4. 2. 130) bun / kauravakaH kauravaH / yaugandharakaH yaugandharaH / 1357 / kacchAdibhyazca / (4, 2. 133) dezavAcibhyo'N / kAcchaH / saindhavaH / kacchAdiH-4. 65. 1362 / gahAdibhyazca / (4. 2. 138 ) chaH syAt / gahIyaH / gahAdi:-1.66. . .(ga. sU.) kugnanasya parasya ca / 89. . janakIyam / parakIyam / (ga. sU.) devasya ca / 90. devakIyam / (ga. sU.) veNukAdibhyazchaNa vAcyaH / 91. vaiNukIyam kaitrakIyam / auttarapadakIyam / Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ imij kirAtArjunIye-VII. 14. saMvAtA muhuranilena nIyamAne divyastrIjaghanavarAMzuke vivRttim / paryasyatpRthumaNimekhalAMzujAlaM saMjajJe yutakamivAntarIyamUvoM: // 1404 | antare bhavamantarIyam artho'zukam / mAghe-IV. 5. kvacijalApAyavipANDurANi dhautottarIyapratimacchavIni / abhrANi bibhrANamumAGgasaGga vibhaktabhasmAnamiva smarArim // 1405 // uttarIyam / 1364 / rAjJaH ka ca / (4. 2. 140) vRddhatvAcche siddha tatsanniyogena kAdezamAtraM vidhIyate / rAjakIyan / / 1367 / parvatAcca / (4. 2. 143) parvatIyaH / mAghe--XII. 51. zailAdhirohAbhyasanAdhikoddharaiH payodharairAmalakIvanAzritAH / taM parvatIyapramadAzcacAyire vikAsavisphAritavibhramekSaNAH // 1406 // parvato nivAso yeSAM te parvatIyAH kirAtAdayaH / chapratyayaH 67 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA raghuvaMze- IV. 77. tatra janya raghoporaM parvatIya gaNairabhUt / nArAcakSepaNIyAzmanippeSotpatitAnalam / / 1407 // parvate bhavaiH parvatIyaH / pUrvavat / 1368 / vibhASA'manuSye / (4. 2. 144) manuSvabhile'rthe parvatAccho vA syAt / pakSe'N / parvatIyAni pArvatAni vA phalAni / 1370 / yuSmadasadoranyatarasyAM khaJca / (4. 3. 1) cAcchaH / pakSe'Na / yuvayoryuSmAkaM vA ayaM yuSmadIyaH / asmadIyaH / 'tyadAdIni ca ' (sU. 1336 ) iti vRddhasaMjJA / vRddhAcchaH / 1371 / tasminnaNi ca yuSmAkAsAkau / (4. 3. 2) yuSmadasmadoretAbAdezau staH khabyaNi ca / yauSmAkINaH / AsmAkInaH / yauSmAkaH / AmAkaH / mAgha---VIII. 50. AsAkI yuvatidRzAmasau tanoti chAyaiva zriyamanapAyinI kimebhiH / matvaiva svaguNapidhAnasAbhyasUyaiH pAnIyairiti vidadhAvire'JjanAni !! 1408 / / asmAkamiyamAmAkI asmadIyA / 'yuSmadasmadoH' (sU. 1370) ityaN / anenAsmAkAdezaH / 'TiDDhAN (sU. 470 ) iti GIp / 1372 / tavakamamakAvekavacane / (4. 3.3) ekArthavAcinoryuSmadasmadostavakamamako staH khaJyaNi ca / tAvakInaH tAvakaH / mAmakInaH mAmakaH / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam campUbhArate-V. 25. prItena tena punarapyadhipaH kapInA__ mUce tathA yudhi bhavAnavunArthaye'ham / kartuM tanu nayanayoH pathi tAvakInAM tattAdRzImudadhipatvalatAsavitrIm // 1409 15 tAvakInAM tava sambandhinIm / 'yuSmadasmadoH' (mU. 1370 ) iti khana anena tavakAdezaH / khasyenAdezazca / campUrAmAyaNe--V. 51. bAhucandananiSaGgakoTarAduddhato raghupatezzaroragaH / prANavAyumavinIta tAvakaM kAlyApanamapAsya pAsyati / / 1417 ! tavArya tAvakaH / yuSmadasmadoH (sU. 1370) rityaNa / anena tavakAdezaH / naiSadhe-II. 52. na suvarNamayI tanuH paraM nanu kiM vAgapi tAvakI tathA / na paraM pathi pakSapAtitAnavalamve kimu mAdRze'pi sA | 1431 / / taveyaM tAvakI / ' yuSmadasmadoH' (sU. 1870) ityaNi GIp ! campUrAmAyaNe-II. 29. mA bhUttvapadapadmayoraruNimA kAntArasaJcArataH pANI pATalimA manAk prasaratu jyAkarSaNAdeva me / kaikeyIparibhUtatAtavacane namro bhavAnmA sma bhUt kiJcinmAmakamArya zauryajaladhe nanaM dhanurvartatAm / / 1412 / / mamedaM mAmakam / 'yuSmadasmadoH' (sU. 1370) ityaNa / anena mamakAdezaH / 1373 / pratyayottarapadayozca / (7. 2. 98) iti tvamau / madAdezaH / tvadAdezaH / tvadIyaH / madIyaH / tvatputraH / matputraH / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvye-III. 32. letanmataM matkamiti bruvANaH sahasrazo'sau zapathAnazapyat / udvAzyamAnaH pitaraM sarAmaM luThayan sazoko bhuvi rorudAvAn / / 1418 // sa eSAM grAmaNIH' (sU. 1878.) - ahaM grAmaNIrasya matkaM makartRkam / iti kanpratyayaH / anena madAdezaH / bhaTTikAvye-VIII. 16. saMzRNuSva kape matkaissaGgacchakha dhanaiH zubhaiH / samAranta mamAbhISTAssaGkalyAstvayyupAgate / / 1414 / / ahameSAM grAmaNI: matkAni / matsvAmikAnItyarthaH / pUrvavat / campUrAmAyaNe-IV. 17. santrasya pUrvamamutastava bandhureSa bheje yathAdimakutobhayamRzyamUkam / bhartA mamAyamapi rAma zarairabhedya prApto madIyahRdayacchalamadvidurgam // 1415 / / madIyam / bhaTTikAvye-XVIII. 26. dizo vyaznuvate dRptAstvatkRtAM jahati sthitim / / kSodayanti ca naH kSudrA hasantastvAM vipadgatam // 1416 // tvatkRtAm, tvdaadeshH| bhaTTikAvye-IX. 125. manniyogAca mArIcaH palAyanaparAyaNaH / yuyutsArahito rAma mamArApaharanvane // 1417 // manniyogAt / amado madAdezaH / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam 19378 / madhyAnmaH / ( 4.3.8 ) madhyamaH / bhaTTikAvye - VIII. 87. zatasAhasramArakSaM madhyamaM rakSasAM kapiH / dadarza yatkRtAnto'pi priyetAsAdya bhISaNam || 1418 ! madhye bhavaM madhyamam / asminneva granthe lo0 1140. madhyamaputraH / 1680 | dvIpAdanusamudraM yaja / ( 4.3.20 ) samudrasya samIpe yo dvIpastadviSayA dvIpazabdAt yan syAt / dvaiNyam / dvaipyA | asminneva pranye zlo0 1892 dvaipyAn samudradvIpavAsinaH potavaNijaH / 1381 / kAlATThaJ / ( 4. 3. 11 ) kAlavAcibhyaSThaJ syAt / mAsikam | sAMvatsarikama | sArvabhAtikaH / kathaM tarhi 'zArvarasya tamaso niSiddhaye ' iti (kumArasaMbhave --- VIII. 58 ) kAlidAsaH, E anuditoSa rAga' iti (kirAtArjunIye - IX 8 ) bhAraviH; samAnakAlInaM, prAkkAlInamityAdi ca / aprabhraMzA evaita iti prAmANikA: / ' taMtra jAtaH (sU. 1393. ) iti yAvatkA lAdhikAraH / " (ga. sU.) ApadAdipUrvapadAtkAlAntAt / 74. ba iti ThaJJiThau / ApatkAlikI ApatkAlikA / anargharAghave -- II. 10. ---- ga----- ye prAbhAtikI bhuvanasya lakSmIH // 1419 | prAbhAtikI, prabhAvabhavA / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA camyUmArate-VII. 49. vINAmunIndro vijayasya yuddhaM nIrandhrabhAvena nirIkSamANaH / Anandajairazrubhireva cake hastArpitairAhikakRtyamajhe // 1420 / / ahi bhavamAhnikam / kirAtArjunIye-IX. 8. AkulazcalapatattrikulAnAmAravairanuditoSasarAgaH / AyayAvaharidazvavipANDustutyatAM dinamukhena dinAntaH // 1421 // uSasi bhavaH auSasaH / 'sandhivelA' (sU. 1387 ) ityAdinA yogavibhAgAdaN / anyathA kAlAThThaJ syAt / 'AkAlikaDAdyantavacane' (sU. 1777) ityAkAlikaTa / samAnakAlAvAdyantau yasyetyAkAlikaH / samAnakAlasyAkAlAdezaH / aashuvinaashiityrthH| asminneva granthe zlo0 78, samAnakAlAvAdyantAvasyAmAkAlikIm / akAlabhavatvAt utpattyanataraM vinAzinItyarthaH / samAnakAlATThaJ / asminneva granthe zlo0 79. pUrvavat / naiSadhe--I. 21. aghAri pajheSu tadadhriNA ghRNA kka tacchayacchAyalavo'pi pallave / tadAsya dAsye'pi gato'dhikAritAM na zAradaH pArvikazarvarIzvaraH / / 1422 // parvaNi bhavaH pArvikaH / ' nastaddhite' (. 679.) iti TilopaH / 1384 / nizApradoSAbhyAM ca / (4. 3. 14) vA ThaJ syAt / naizikam naizam / prAdoSikam prAdoSam / anargharAghave--VII. 72. prAcInAcalacumbicandramaNibhinivyUDhapAdyaM nijai niryAsairuDDubhirnijena vapuSA dattAghalAjAJjali / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ibhimt antaHprauDhakalaRtucchamabhitaH sAndra parimtIyate bimbAdaGkurabhagnanezikatamassandohanindo haH / / :423 !! nezikaM nizAbhavam / ThaJ / kirAtArjunIye-V. 2. tapanamaNDaladIpitamekata satatanaizatamovRtamanyataH / hasitabhinnatamisracayaM puraH zivamivAnugataM gajacarmaNA / / 1424 naizena nizi bhavena tamasA vRtam / mAghe-XI. 37. karajadazanacihaM naizamaGge'nyanArI janitamiti saroSAmIIyA zaGkamAnAm / smarasi na khalu dattaM mattayaitattvayaiva striyamanunayatItthaM bIDamAnAM vilAsI !! 1426 nizAyAM bhavaM naizam / aN / 1385 / zvasastuT ca / (4. 3. 15) dhasazabdAThThaJ vA tyAttasya tuDAgamazca / zauvastikam / asminneva granthe zlo0 478, zvo bhavA vidyamAnAH zAvastikAH / Tanji tuddaagmH| 1386 / dvArAdInAJca / (7. 3. 4) ityaijAgamaH : dvArAdi:- 8. 2. asminneva granthe zlo0 75. dvAre niyuktA dauvArikI / 'tatra nin / (nnU. 1620) iti Thak / aijAgamaH / Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinilUnavyAkhyA bhaTTikAvye--XII. 7. dauvArikAbhyAhatazakradRtaM sopAyanopasthitalokapAlam / sAzaGkabhISmAptavizannizATa dvAraM yayau rAvaNamandirasya / / 1426 / / dauvArikaH / asminneva granthe zlo0 478. zvo bhavA vidyamAnA zauvastikAH / zvasastuT ca ' (sU. 1385.) iti Thaji tuDAgamaH / anena ejAgamaH / asminneva granthe zlo0 1239. zuna iva padamasyeti zvApado vyAghraH / 'anyeSAmapi ' (sU. 3539) iti dIrgha iti vyAkhyA / tnn| 'zuno danta (vA. 5049, sU. 1049 ) iti dIrghaH / 'tasyedam ' (sU. 1500 ) ityaNi anena ejAgamaH zauvApadam / 'padAntasyAnyatarasyAm ' (sU. 1561 ) ityaijvA / 1387 / sandhivelAyatunakSatrebhyo'N / (4. 3. 16) sandhivelAdibhya Rtubhyo nakSatrebhyazca kAlavRttibhyo'N syAt / sandhivelAdiH4. 67. sandhivelAyAM bhavaM sAndhivelam / graiSmam / taiSam / mAdhe-LX. 16. atha sAndrasAndhyakiraNAruNitaM harihetihUti mithunaM patatoH / pRthagutpapAta virahArtidala hRdayAstrutAsRganuliptamiva / / 1427 // sAndhyAH sandhyAyAM bhavAH / aN / asminneva granthe zlo0 1422. zaradi bhavazAradaH / Rtvam / asminneva anye lo 5 1421. upasi bhavaH auSasaH / yogavibhAgAdaN / anyathA kAlAhaJ syAt / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jih kirAtArjunIye-IX. 11. auSasAtapasyAdapalIna vAsaracchavivirAmapaTIyaH / sannipatya zanakairiva nimnAdandhakAramuvApa samAni !! 1428 || . auSasaH / pUrvavat / 1388 / prAvRSa eNyaH / (4. 3. 17) ityeNyapratyayaH / raghuvaMze-I. 36. snigdhagambhIranirghoSamekaM syandanamAsthitau / prAvRSeNyaM payovAha. vidyudairAvatAviva / / 1429 // prAvRSi bhavaH : prAvRSeNyaH / eNyapratyayaH / 'prAvRSaSTham' (ru. 1394 ) iti lup / prAvRSi jAtaH prAvRSikaH / 1389 / varSAbhyaSThak / (4. 3. 18) varSAsu sAdhu vArSika vAsaH / 'kAlamatsAdhuputrapyatpacyamAneSu' (sU. 1418) iti sAdhvarthe / raghuvaMze-IV, 16. . vArSika saJjahArendro dhanurjatraM raghurdadhau / prajArthasAdhane to hi: paryAyoktakArmuko / / 1430 // varSAsu bhavaM vArSikam / Thak / raghuvaMze-XIL 25. prayayAvAtitheyeSu vasan RSikuleSu saH / dakSiNAM dizabhUkSeSu vArSikeSviva bhAskaraH / / 1481 / / varSAsu bhavAni vArSikANi / Thak / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 pANinisUtravyAkhyA 1390 | sarvatrANU ca talopazca / ( 4.3.22 ) hemantAdaN syAttalopazca vedalokayoH / cakArAt pakSe RtvaNa / haimanam haimantam / asminneva granthe zlo0 67. hemante bhava: haimanaH / hemantazabdAcchaiSiko'N takAralopazca / mAghe--VI, 77. kAntAjanena rahasi prasabhaM gRhItakeze rate smarasahAsavatoSitena / premNA manastu rajanISvapi haimanISu ke zerate sma rasahAsavatoSitena // 1432 // hemante bhavA haimanyaH / hemantazabdAdaN / takAralopazca / ' TiDDhA ' (sU. 470 ) iti GIp / 1391 / sAyaJciramprAhneprage'vyayebhyaSTyuTyulau tuT ca / ( 4, 3. 23 ) sAyamityAdibhyazcatubhryo'vyayebhyazca kAlavAcibhyaH TyuTyulau staH, tayostu ca / tuTaH prAganAdezaH / sAyantanam / cirantanam / prApragayoredantatvaM nipAtyate / prAhNetanam / pragetanam / doSAtanam | divAtanam / vA0 / ciraparutparAribhyastno vaktavyaH / ( 2842.) ciratnam / parunam / parArilam / antimam / vA. / agrAdipazcADDimac / ( 2844.) agrimam / Adimam / pazcimam / vA0 / antAcca / ( 2845.) Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam asminneva granthe zlo0 55. sAye sAyaM vA bhakA sAyannanI / TyuH / DIp / divA bhavAM divAtanIm / pUrvavat / sadA bhavA sadAnanI / pUrvavat / mAghe-VI. 72. mudamavdabhuvAmapAM mayUrAH sahasAyanta nadI papATa lAbhe / alinAramatAlinI zilInbhre saha sAyantanadIpapATalAme || 1433 || sAyaM bhavassAyantanaH / TyaH / tuDAgamaH / mAghe.-I. 15. na yAvadetAvudapazyadusthitI janastuSArAmanaparvatAviva / svahastadatte munimAsane muni cirantanastAvadabhinyavIvizat / / 1434 !! cirantanaH purANaH / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 441. purAbhavaM purAtanam / TyuH / raghuvaMze--I. 20. tasya saMvRtamantrasya gUDhAkArejitasya ca / phalAnumeyAH prArambhAH saMskArAH prAktanA iva / / 1435 // prAgbhavAH praaktnaaH| asminneva granthe zlo0 695. sadA bhavaH sanAtanaH nityaH / bhaTTikAvye-VI. 13. idaM naktantanaM dAma pauSpametaddivAtanam / zucevoddadhya zAkhAyAM pranlAyati tayA vinA // 1436 / / mataM bhavaM naktantanam / divA bhavaM divAtanam / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 pANinisUtravyAkhyA kumArasaMbhave-IV. 46. atha madanavadhUrupaplavAntaM vyasanakRzA paripAlayAnbabhUva / zazina iva divAtanasya rekhA kiraNaparikSayadhUsarA pradoSam / / 1437 // divAtanasya / pUrvavat / raghuvaMze--XIII. 76. bhUyastato raghupatirvilasatpatAka___ madhyAsta kAmagati sAvarajo vimAnam / doSAtanaM budhabRhaspatiyogadRzya stArApatistaralavidyudivAbhrabRndam / / 1438 // . doSA bhava doSAtanam / bhaTTikAvye---VII. 51. udakazatabaliM koTyA suSeNa pazcimAM uthA / dizaM prAsthApayaMdAjA vAnarANAM kRtatvaraH / / 1439 // pazcAdbhavAM pazcimAm / Dimac / cayUbhArate-I. 4. grISmeSu zItakarakAntakRtodarAsu yadgopurAgrimadarISu pathAgatasya / vizrAmyato ravihayasya vilambaneSu cihaM tadIyadinasantatidIrghabhAvaH // 1440 || .. agrimaaH| campUmArate-IV. 13. ga. tatra nAnAjanapadamedinIvallabhamallamakuTamaNikiraNapallavite yajJavATe tripathagApRthAtanUjAbhyAM niyukto vaimAtrAtRbhirjatubhavanavanasavaneSu pRthakpRthagArAdhitayA svenApyAtithyAya nimanJyamANenaM cItihoteNeva jvalatA hemapAtreNa pariSkriyamANapANitalassahadevaH nikhilabhaktajanakRtyanirvahaNabhAreNeva nilAvayava sabhyelokAlocanapazmayugalapakti Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam parasparavaimukhyavadAnyarUpakonalimAna maharSijanavalayAdhyamahendranIlarane ciratnaM bumola samAsAdya prathamamadhyeNa pariyUjayAJcake / / 1441 !! ciratnam / pratyayaH / anargharAghave--II. 11. pItvA bhRzaM kamalakuDmalazuktikoSA __ doSAtanI timiravRSTimatha sphuTantaH / niyanmadhuvratakadambamiSAdvamanti bibhranti kAraNaguNAniva mauktikAni / / 1442 !! doSAtanIm / anargharAghave--II. 43. iha vaneSu sa kautukavAmano ___ muniratapta tapAMsi puraatnH| tamiva vAmavalokya tapakhino nayanamadya manAgudamImilan / / 1443 // puraatnH| naiSadhe-III. 62. kareNa vAJcheva vidhuM vidha ___ yamisthamAtthAdariNI tamartham / - pAtuM zrutibhyAmapi nAdhikurve ___ varNa zrutervarNa ivAntimaH kim || 1444 / / bhante bhavo'ntimaH / Dimac / vA0 / navasya nvAdezo naptanapakhAzca pratyayA vaktavyAH / (sU. 2098) nUnam / nUtanam / navInam / vA0 / nazca purANe prAt / ( 8328.) pazabdAno vaktavyaH, cApUrvoktAH / praNam / pratnam / matanam / prINam / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 campUbhArate - II. 19. savinayamatha darzitaM mahIyaH pANinisUtravyAkhyA sacivavareNa purocanena zatroH / jatugRhamabhajanta tatra pArthA jagadiva nRttamazeSavastupUrNam // 1445 // nUnam navam / campUbhArate - I. 1. kalyANaM vo vighatAM karamadadhunIlolakallolamAlAkhelallolamba kolAhalamukharita dikcakravAlAntarAlam / pratnaM vetaNDaralaM satataparicalatkarNatAlapraroha dvAtAGka / jihIrSAdaravivRtaphaNAzRGgabhUSAbhujaGgam // 1446 | pratnaM purANam / 1392 / vibhASA pUrvAhnAparAhnAbhyAm / ( 4.3.24 ) vAbhyAM TyuTyulau vA staH tayostuT ca / pakSe ThaJ / pUrvAhNetanam / aparAtanam / 'ghakAlataneSu ' ( sU. 975 ) ityalugvA / 1393 / tatra jAtaH (4.3.25 ) 1 jAta ityarthe'NAdayo ghAdayazca syuH / srunne jAtaH sraughnaH / autsaH / rASTriyaH / avArapArINa ityAdi / naiSadhe--IV. 61. asitamekasurA zitamapyabhU na punareSa vidhurvizadaM viSam / api nipIya surairjanitakSaya svayamudeti punarnavamArNavam // 1447 // arNave jAtamArNavam / aNu / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam 1394 / prAvRSaSTap / ( 4.3.26 ) ' prAvRSa eNyaH ' ( sU 1888 ) ityeNyasyApavAdaH / prAvRSi jAtaH mAnuSikaH | asminneva granthe zlo0 1128. prAvRSi jAtaH prAvRpikaH / up / TamyekaH / 1401 / pUrvAhnAparAhnAdramUlapradoSAvaskarAn / ( 4.3.28 ) pUrvAhlakaH / aparAhnakaH / ArdrakaH / mUlakaH / pradoSakaH / vaskarakaH / 1402 / patha: pantha ca / ( 4. 3. 29 ) pathi jAtaH pathakaH / 1407 / zraviSThA phalgunyanUrAdhAsvAtitiSyapunarvasu hasta vizAkhASADhAtra hulAlluk / (4. 3. 34 ) 63 emyo nakSatravAcibhyaH parasya jAtArthapratyayasya luk syAt / 1408 | luktaddhitaluki / ( 1.2.49 ) taddhitaluki satyupasarjana strIpratyayasya luk syAt / zraviSThAsu jAtaH zraviSThaH / phalguna ityAdi / vA0 / citrArevatI rohiNIbhyaH striyAmupaGkhayAnam / ( 2857.) citrAyAM jAtA citrA | revatI / rohiNI / AbhyaH anena luki kRte pippazyAderAkRtigaNatvAtpunarDIp / vA0 / phalgunyASADhAbhyAM TAnau vaktavyau / (2853.) striyAmityeva / phalgunI / aSADhA | vA0 / zraviSThASADhAbhyAM chaN vaktavyaH / ( 2359.) zraviSThIyaH / ASADhIyaH ! Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinimnavyAkhyA masminneva granthe zlo0 1165. jambvAH phalaM jambu / 'jambvA vA' (sU. 1644 ) ityaNabhAvapajhe'ni 'phale luk ' (sU. 1541 ) iti luk / anena strIpratyayanivRttiH / asminneva granthe zlo0 971. alAvA vikAraH phalamalAbu / oran / 'phale luk ' (sU. 1641) iti luk / anena strIpratyayanivRttiH / __ asminnava granthe zlo0 1439. udak / udIcI dizam / udIcIzabdAtprathamAntAt "dikazabdebhyaH' (sU. 1974) ityastAtipratyaye 'aJcerluka (sU. 1980) iti luki anena strImatyayasyApi luk / bhaTTikAvye-XIV. 16. prayayAvindrajitpratyagiyAya svayamuttaram / samadhyAsisiSAJcake virUpAkSaH purodaram // 1448 / / pratyak / pUrvavat / mAghe-VI. 34. dviradadantavalakSamalakSyata sphuritabhRGgamRgacchavi ketakam / ghanaghanaughavighaTTanayA divaH .. kRzazikhaM zazikhaNDamiva cyutam / / 1449 / / . ketakyAH puSpa ketakam / 'puSpa' (vA. 2950. sU. 1545 ) ityarNa luki anena strIpratyayasyApi luk / 1413 / kRtalabdhakrItakuzalAH / (4. 3. 38.) tatetyeva / sughne kRto labdhaH krItaH kuzalo vA sraunaH / 1415 / upajAnUpakarNopanIveSThak / (4. 3, 40) aupajAnukaH / aupakarNikaH / aupanIvikaH / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTikAvye - IV. 25. zaiSikaprakaraNam vapuzcAndanikaM yasya kArNaveSTanikaM mukham / saGgrAme sarvakarmINI pANI yasyopajAnukA // 1450 upajAnu jAnumIpe bhavAvaupajAnuko / Thak / asminneva granthe zlo0 1106. upakarNamini samIpArthe'vyayIbhAvaH / tatra prAyabhatre aupakarNike / Thak / bhaTTikAvye - IV. 26. baddho durbalarakSArthamasiryenaupanIvikaH / yazcApama|zmanaprastyaM seSu dhate'nyadurvaham || 1451 // upanIvi nIvisamIpe bhavaH aupanIvikaH | Tha | mAghe - X 60. prApya nAbhinadamajjanamAzu prasthitaM nivasanagrahaNAya / aupanIvirura free strI vallabhasya karamAtmakarAbhyAm || 1452 || upanIvi nIvisamIpe prAyeNa bhavamaupanIvikam / Thak / 1416 / sambhUte / ( 4. 3. 41 ) sughne, sambhavati sraughnaH / 465 1417 | kozADDhaJ / ( 4. 3.42 ) kauzeyaM vastram / asminneva granthe zlo0 1820 1 kauzeyaM kRmikozottham / 1418 | kAlAtsAdhupuSpyatpacyamAneSu / ( 4. 3. 43 ) 1. idamudAharaNam kauzeyaM vasanamiveti pAThe. 59 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANilisUnavyAkhyA hemante sAdhuhemantaH prAkAraH / vasante puppyanti vAsantyaH kundalatAH / zaradi pacyante zAradAH zAlayaH / 'varSAbhyASThak ' (sU. 1389.) varSAsu sAdhurvArSikaH / 1419 / upte ca (4. 3. 44) hemante udhyante haimantA yvaaH| 1428 / tatra bhavaH (4. 3. 53) sughne bhavaH saunaH / 1429 / digAdibhyo yat (4. 3. 54) dizyam / varNyam / digAdiH-1. 68. asminneva granthe zlo0 1892. dikSu bhavAni dizyAni / mAthe--V. 54. mAjiprati praNatamUrdhani bAhnidezye tasyAGgasaGgamasukhAnubhavotsukhAyAH / nAsAvirokapavanollasitaM tanIyo romAJcatAmiva jagAma rajaH pRthivyA / / 1453 / / bAhnidezye / anena bhavArthe yatpratyayaH / tadantavidhistu mRgyaH / asminneva granthe zlo0 858. medhyaiH meghabhavaiH / bhaTTikAvye-I. 18. niSThAM gate datrimasabhyatoSe vihitrime karmaNi rAjapatnyaH / prAzu tocchiSTamudAravazyA stisraH prasotuM caturassupatrAn / / 1454 || udAravaMzyAH mahAkulaprasUtAH / digAdiyataH tadantavidhiniSedhAt rAjavaMzyAdiSu sAdhvarthe ya iti vAmanaH / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaiSikaprakaraNam 1442 | vargAnta | ( 4.3.63 ) kavargIyam / 1443 | azabde yatkhAvanyatarasyAm / ( 4.3.64 ) pakSe pUrveNa chaH | madvayaH / madvaNaH / madvargIyaH / bhaTTikAvye - II. 48. lavdhAM tato vizvajanInavRtti hitArthe yat / stAmAtmanInAmudavADha rAmaH / samunamuktAphalabharmabhUSAM saMbaMhayantIM raghuvaryalakSmIm || 1455 !! raghuvarge bhavAM raghuvagyam / yat / vargAntAvatyanuvRtau azaDe iti yat / 1430 | zarIrAvayavAcca / ( 4.3.55 ) iti bhavArthe yat / dantyam / karNyam | 'zarIrAvayavAdyat ' ( sU. 1666 ) iti asminneva granthe loo 142. nasi bhavA nasyA | mAghe VIII. 57. vakSobhyo ghanamanulepanaM yadUnA musAnAharata vAri mUrvajebhyaH / - netrANAM madarucirakSataiva tasthau 67 cakSuSyaH khalu mahatAM parairalaGghayaH // 1456 || cakSuSi bhavazcakSuSyaH / asminneva granthe zlo0 678. mUrdhani bhavA sUrvanyAH / yat / 'yeca ' (sU. 1667 ) iti prakRtibhAvAt 'nastadvite' ( sU. 679 ) ini Tilopo na / 1433 / dRtikukSikalazivastyastyaherDhaJ / ( 4. 3. 56 ) dArteyam / kaukSeyam / kalazirghaTaH / tatra bhavaM kAlazeyam / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtranyAkhyo asminneva granthe zlo0 31. ahiSu bhavAnAheyAn / ddhny| 'kulakukSi' (sU. 1316) iti Dhakani kaukSevako'siH / 1434 / grIvAbhyo'N ca / (4. 3. 57 ) cADDhaJ / traivam praiveyam / raghuvaMze-IV. 48. bhogiveSTa nabhAgeSu candanAnAM samarpitam / nAlasatkariNAM graivaM tripadIcchedinAmapi // 1457 || grIvAsu bhavaM graivaM kaNThabandhanam / aN / mAghe-XVIII. 10. ghaNTAnAdo nissvano DiNDimAnAM graiveyANAmAravo bRMhitAni / AmetIva pratyavocan gajAnA mutsAhAtha vAcamAdhoraNasya / / 1458 / / grIvAsu bhavAnAM graiveyANAm kaNThazRGkhalAnAm / DhaJ / 'kulakukSigrIvAbhyaH' (sU. 1316) iti Dhakani aveyakam / 'aveyakaM kaNThabhUSA ' II. vi. 104. itymrH| 1435 / gambhIrAyaH / (4. 3. 58) gambhIre bhavaM gAmbhIryam / vA0 / paJcajanAdupasaMkhyAnam / (2868.) pAJcajanyaH / - mAghe-~-III. 21. pravRddhamandrAmbudadhIranAdaH kRSNArNavAbhyarNacaraikahaMsaH / mandAnilApUrakRtaM dadhAno nidhvAnamayata pAJcajanyaH / / 1459 / / Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . paJcajano kAna kAzciAH / saMtra savaH pAcanatyaH / . . razcajanebhyazceti vaktavyada ' iti jya iti mAlyArAM va : 1437 / antaHpUrvapadAna / (.3.6.! avyayIbhAvAdityeva / dezamanyanto'ntaznada : ana i te samAsAntaSTac / 'namtaddhite' (nU. 679) iti TiloSaH : na bhavanakam / vA0 / adhyAtmAdeSThaminyate / ( 2869.) adhyAtma bhavamAdhyAtmikam / adhyAtmAdi:- 1. 7. adhyAnnAdigakRtigaNaH / asminneva granthe lo. 78. samAnakAlAvannAvasyAmAmAlikAm / aAi.. bhavatvAdutpattyanantaraH vinAzinI mityarthaH : ' zAki na. 177, ile samAnakAlATThak / prakRterAkAlAdezaH / kecidakAlazabda devavAramAdivAnA jiyAhuH / anargharAghave-VI. 5. daryo'yaM bhavatasmurAsuracanU:kANDaka DUbepa___ jvAlAjAGgalikena jaGgalabhujA tyA na tyAMDataH / yenendre rathavarmaNI raghuzizorasyopanIte vayA rAjadviSTamidaM vidhAya sa kathaM zakto'pi vatiyate / / 14001 'jAgalI viSavidyAyAm ' iti medinI kAraH jAGgalImadhIle veti vaH jAlikaH / adhyAtmAditvAniti vyAkhyA / 'viSavaidyo nAGgalikaH ' I. vii. 13. ityamaraH / 1438 ! anuzatikAdInAJca / (7. 3. 20) eSAmubhayapadavRddhiH syAt jiti gite kina ca / Adhidaivikam / zrAdhibhautikam / ailaukikam / pAralaukikam / anuzatikAdi:-~-7. 4. ___ asminnava granthe zlo, 260. sArvalokikaH / sarvasmin loke viditaH / 'lokasIlokAha ' (sU. 1710 ) iti Thani anenobhayapadavRddhiH ! Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 1288. saurasaindhave surasindhusambandhini / ' tasyedam ' (sU. 1549 ) ityaNi ubhayapadavRddhiH / ' hRdbhagasindhu ' ( sU. 1183 ) ityubhayapadavRddhiH / ka raghuvaMze - X. 14. yoganidrAntavizadaiH pAvanairavalokanaiH / bhRgvAdanugRhvantaM saukhazAyanikAnRSIn // 1461 || sukhazayanaM pRcchantIti saukhazAyanikAH / ' pRcchatau ' ( vA. 2958, sU. 1549.) iti Thak / anenobhayapadavRddhiH / raghuvaMze - VIII. 26. akarocca tadaurdhvadehikaM pitRbhakta yA pitRkArya kalpavit / na hi tena tathA tanutyajaH vanayAvarjitapiNDakAGkSiNaH // 1462 // aurdhvadehikaM dehAdUrdhvaM bhavatIti taMcilodakapiNDadAnAdikam / 'UrdhvadehAceti vaktavya ' miti Thak / anenobhayapadavRddhiH / campUrAmAyaNe - II. 72. - ga - atha yathA vidhivihitaurdhvadehikaM gamitacaturdazadivasaM divasakara kulahitena purohitena nagaravRddhaizva sArdhaM amAtyAH samupetya makuTabharaNAya prArthayAmAsuH || 1463 // aurdhvadehikam / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 80. aurdhvadaihikIm / pUrvavat / ' TiDDhANaJ ' ( sU. 470 ) ityAdinA GIp / rAghave - V. 32. dRpyatpaulastmakaNDUbhidurabhujabharoSmAyamANaH kapIndro nAye nassandadhIta kvacidapi hi vidhau naiva sAhAyyakAmaH | Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hint so'haM sugrIvame damanataraM milanicchAmi pazcAt pArasNe yaputravyayazithilaguca zakamA candA ni : 1 parastriyA apatye pArastraiNeyaH / lIvo Dak ! kalvAmbAditva dina . anuzatikAditvAdubhayapadavRddhiH / cabhyUrAmAyo-V. 18. eSA rAkSasasArvabhaumanagarI rakSazcamUrakSitA tasyedaM sadanaM suvargazikharaM bibhrANamatrAvalim / etatpuSpakamAhRtaM dhanapaterityAdarAnmArute. statrAdarzayadindudIpakiramapradyotilAzA nizA / / 1485 1 sArvabhaumaH / ubhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 1280. durbhagAyA apatyaM pumAn daumAgineyaH / strIbhyo Dhak / kalyAcyAditvAt inaG / 'hudaga' (sU. 1133.) ityubhayapadavRddhiH / 1441 / jihvAmUlAGgulezchaH (4. 3. 62) jihvAmUlIyam / aGgulIyam / raghuvaMze-VI. 18. kuzezayAtAmratalena kazcit ___kareNa rekhAdhvajalAJchanena / . ratnAGgulIyaprabhavAnuviddhA nudIrayAmAsa salIlamakSAn // 1466 // aGgulISu bhavAni aGgulIyAni UrmikAH / chapratyayaH / asminneva granthe zlo0 216. aGgulau bhavamaGgulIyam / chaH / aGgulIyamevAGgulIyakam / svArthe kaH / asminneva granthe zlo0 336. aGgulIyakamasyai prAyacchat / pUrvavat / 1442 / vargAntAca / (4. 3. 63) kavargIyam / Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1443 / azabde yatvAvanyatarasyAm / (4. 3. 64) pakSe pUrveNa chaH : madvaryaH : madvargINaH / madvargIyaH / asmanneva granthe zlo0 1455. raghubarge bhavA raghuvaryA / vargAntAcetyanuvRttAvanena yat ! 1444 / karNalalATAtkannalaGkAre / ( 4. 3. 65) karNikA / llaattikaa| campUbhArate-IV. 2. ga-tatkSaNamatititikSayA tvamaSTAdazakRtvo dRSTApajayo'syayaM punaritaraH kizora iti kRSNAvubhAvapyavadhIrya hiDimbavakakuTumbazokodayAdArabhya pravIrajanakarNikAmauktikAyAnakIrAtmanaH saMmukhInaM dRDhataraparikarabandhaM jarAsandhaM gandhavahanandanaH paJcadazadinAni niyuSya teSAM tribhAgaparisaGkhyAbhidhAnapadAbhidheyena saha yojayAmAsa // 1467 / / karNikA / kan / 'pratyayasthAt ' (sU. 463 ) iti striyAM kAtpUrvasyetvam / kumArasaMbhave-V. bb. tadA prabhRtyunmadanA piturguhe llaattikaacndndhuusraalkaa| na jAtu bAlA labhate sma nirvati tuSArasaGghAtazilAtalepvapi / / 1468 // lalATasyAlaGkAraH lalATikA tilakaH / kanpratyayaH / pUrvavat / 1453 / tata AgataH / (4. 3. 74) srughnAdAgataH sraunaH / asminneva granthe zlo0 1848. devebhya AgatAnAM devInAm / manuSyebhya AgatAnAM mAnuSINAm / anenANi ' TiDDhANa' (sU. 470 ) ityAdinA GIp / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaidikakaraNam raghuvaMze-7.. nIvArapAkAdikaDaGgarIyaisamRzyate jAnapadaina kavina : kAloSapannA nizrikalpyabhAga vanya zarIranthinika vana vaH: 1433 janapadebhya AgajAnapadaiH / pUrvavadA / 1454 / ThagAyasthAnebhyaH ! 4. 3. 75 . zulkazAlAya! AmataH zaurakazAlikaH / 1456 / vidyAyonitanvanvebhyo bunna / 14. 3. 77) aupAdhyAyakaH ! paitumhakaH : 1457 / RtaSThaJ / (4.3.78) hautRkam / bhrAtRkam / raghuvaMze-VIII. 6. adhikaM zuzubhe zubhayunA hivayena dvayameva saGganan : padamRddhanajena paitRkaM vinayenAsya na ca yauvanan / 147 || piturAgataM paitRkam / sa : raghuvaMze-XVII. 23. vitAnasahita tatra bheje paitakamAsanan / cUDAmaNibhiruvRSTapAdapIThaM mahIkSitAm / / 1472 || paitRkam / pUrvavat ThaJ / raghuvaMze-XI. 64 piJyamaMzamupavItalakSaNaM mAtRkaJca dhanurUjitaM dadhat / yassasoma iva dharmadIdhitiH sadvijiha iva candanadrumaH // 1472 || mAturaya mAtRkaH / 60 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1458 / pituryacca / (4. 3. 79.) cAt ThaJ / pitryam paitRkam / asminnava granthe zlo0 1828. piturAgataM pitryam / anena yat / masminneva granthe zlo0 589. piturAgataM paiTakam / pituryacceti cakArAt Rtsstthn| campUbhArate-- IV. 76. zilImukhAbhyAM zivasavyasAcinoH samujjhitAbhyAM yugapatkirestanau / sama vibhajyAyurabhujyata kSaNAta sahodarAbhyAmiva paitRkaM dhanam // 1473 || paiTakam / pUrvavaTThan / 1460 / naH zucIzvarakSetrajJakuzalanipuNAnAm / (7. 3. 30) naJaH pareSAM zucyAdipaJcAnAmAderaco vRddhiH pUrvapadasya tu vA nidAdau pre| Azaucam azaucam / Anaizvaryam anaizvaryam / AkSetrajJam akSaitrajJam / Akauzalam / akauzalam / AnaipuNam anaipuNam / campUbhArate-I. 50. sAmodo bhImasambhUtisambhUtAzaucavattayA / saGkucanniva saMsparze samIro mandamAvavau // 1474 // Azaucam / ubhayatra vRddhiH| anargharAghave---V. 3. ga-tatazca zAvAzaucamAsthitasya kSatriyasya pratiSiddhamastragrahaNamiti chidrAnveSimirjanasthAnavAstavyaiH kharadUSaNaprabhRtibhistatra virAdho nAma rAkSasaH tIkSNaH prahitaH // 1475 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAvamAzaucamiti pAThe ubhyagdabuddhiH / mAvAnIcayana amerikA vRddhiH / mAghe-XVIII. 49, kaJciAdAyatena draDhIyaH prAsapotantrotasAntaHkSatena ! hAtApreNa prAptamevAnano'bhU dAnazvayaM vAraNasya grahItum / / 1475 anIzvarasya bhAvaH Anezvayam / asAmaya'm : bramaja divana vyan / ubhayapadavRddhiH / mAghe--XVI. 32. prakaTAnyapi naipuNe mahApAvAcyAni cirAya gopituna ! vivarItumathAtmano mugAn bhRzamAkauzalamAyanasan ! 147 ! AkauzalaM aauzalan / vikalpena naadvandanyataH banalo pativaddhau / 1462 / mayaT ca / / 3. 3. 82 / tata aagtH| samamayam / bivamamayan / devadatanyam / mAghe-VI. 61. . himaRtAvapi tAH la bhRzakhido yuvatayassutarAmupakAriNi / prakaTayatyanurAgamakRtrima smaramayaM ranayanti vilAsinaH / / 1473 | smarAdAgataM saramayam / anena mayaT / kirAtArjunIye-II. 36. apaneyamudetumicchatA timiraM roSamayaM dhiyA puraH / avibhidya nizAkRtaM tamaH prabhayA nAMzumatApyudIyate / / 1479 !! ropamayaM roSAdAgatam / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 pANinisUtravyAkhyA . bhaTTakAvye-. 48. nalazcitrIyamANo'sau ratnahemamayo mRgaH / kyAmukhIna:sItAyAH pupluve bahu lobhayan / / 1480 // rajAnAM hennazca vikAro ranahemamayo mRgassan / 'mayaD vaitayoH / (sU. 1523 ) iti vikAre mayaT / 1463 / prabhavati / ( 4. 3. 83) tata ityeva / himavataH prabhavati haimavatI gaGgA / raghuvaMze-IV. 45. sa sainyaparibhogena najadAnasugandhinA / kAverI saritAM patyuzzanIyAmivAkarot // 1481 / / kaaverii| tasmai prabhavati santApAdibhyaH' (su. 1766) santApAya prabhavati sAntApikaH / sAMprAmikaH / 1464 / vidUrAjyaH / (4. 3. 84) didurAtprabhavati vaidUryo maNiH / asminneva granthe zlo0 618. vidurAtprabhavantIti vaidUryANi / vAlavAyajamaNayaH / jyapratyayaH / 1468 / shishukrndymsmdvndvendrjnnaadibhyshchH| (4. 3. 88) zizUnAM krandanaM zizukrandaH / tamadhikRtya kRto granthaH zizukrandIyaH / yamasya sabhA yamasabham ! klIvatvaM nipAtanAt / yamasabhIyaH / kirAtArjunIyam / indrajananAdirAkRtigaNaH / indrajananIyam viruddhabhojanIyam / kirAtArjunIyavyAkhyAyAM-I.. mallinAthakavisso'yaM mandAtmAnujighRkSayA / tatkirAtArjunIyAkhyaM kAvyaM vyAkhyAtumicchati // 1482 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kirAtArjunazca mAlavikAgnimitrIyana | vikamakaraNam kirAtArjunIyAn kirAtArjunIyam / 1469 / so'sya nivAsaH (4389 ) cuno nivAsaH / nasya divasa: (yU.) zivana nivAso dezaH zaiH / 1470 | abhijanava / ( 4. 3.90 ) sa nivAsaH suno'jino'syauH / vayaM so'bhijana iti vivekaH / 1473 | sindhutakSazilAdibhyo'nI / ( 4.3.13) / simbAdinyo'g takSazilAdinyo'J 4. 75 nyavaH / takSazilA nagarI kambojAdiH -- 4. 24. savAdi: yantra pRrvarupitaM 809 takSazilAdi: asminneva granthe 2818. kAmbojAsara piThe viditvAdam / 'kamboja dimya iti vyan ( 2074 . 1194 ) iti luka, kambojAH / sugato bhakti bhajanIyo yeSAM te saugatAH bauddhAH / 4.77, ne'nya nAmAvala 1475 | bhakti: 3 ( 4, 3.95 ) so'syetyanuvartate / maJyate sevyata iti nantiH / no bhaktiratva nauhaH / mAghe - II. 26. sazarIreSu vAkayapaJcakan saugatAnAmivAtmAnya nAti mantro mahInRtAm || 1488 || ' 1477 / mahArAjATThaJa / ( 4.3. 97) mAhArAjikaH / ' mahArAjaproSThapadATTaM ' ( na. 1988 ) mahArAjikam / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 pANinisUnavyAkhyA 1478 / bAsudevArjunAbhyAM vun / (4. 3. 98) vAsudedakaH / arjunakaH / 1481 / tena proktam / (4. 3. 101) pANininA proktaM pANinIyam / asminneva granthe zlo- 974 pANinIyamaSTAdhyAyIvyAkaraNam / chapratyayaH / 1482 / tittirivaratantukhaNDikokhAcchaNa / (4. 3. 102) titiriNA proktamadhIyate taittirIyAH / anardharAghave-III. 13. yajaSi taittirIyANi mUrtAni vamati ma yaH / sa yogI yAjJavalkyastvAM vedAntAnadhyajIgapat / / 1484 // tittirimuninA prakaNAnUditAni taittirIyANi / 1490 / pArAzaryazilAlibhyAM bhikSunaTasatrayoH / (4. 3. 110) pArAzaryeNa proktaM bhikSusUtramadhIyate pArAzariNo bhikSavaH / zailAlino naTAH / 'zailAlinastu zailaSA jAyA jIvA kRzAzvinaH / bharatA ityapi naTAH' II, x. 12. ityamaraH / 'bhikSuH paritrAT karmandI pArAzayapi maskarI' II. vii. 41. ityamaraH / 1491 / karmandakRzAzvAdiniH / (4. 3. 111) bhikSunaTasUtrayorityeva / karmandena proktamadhIyate kamandino bhikSavaH / kRzAdhino naTAH / 1492 / tenaikadik / (4. 3. 112) sudAnAdriNA ekadik saudAminI / mAdhe-XVII. 69. anyUnonnatayo'timAtrapRthavaH pRthvIgharazrIbhRtastanvantaH kanakAvalIbhirupamAM saudAminIdAmabhiH / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n:bbijee kaa varSantaHzamamAnayannupalamacchRGgAralekhAyudhAH mAle kAliyakAyakAlabapuSaH jAMcana gajAphonacaH / / 1455 !! suvAnnA parvatenaikadizaH saudAminyo vidyataH ! anenAga DIpa / 1495 / upajJAne / 4. 3. 115 pANininopajJAta pANinIyam / 1496 / kRte granthe / (4. 3. 116) vararucinA kRto vararuca granthaH / 1497 / saMjJAyAm / / 1.3. 117 tenetyeva / agranthArthamidan ! mazcikAbhiH kRtaM mAniM madhu / 1499 / kSudrAbhramarakTarapAdapAdan / (4. 3. 119) tena kRte saMjJAyAm / kSudrAbhiH kRtaM zraudram / bhAmarama vATaram / pAdapam / raghuvaMze-IV. 8. bhallApavarjinamteSAM zirobhiH imalainaMhIm : tastAra saraghAvyAptaimsa kSaudrapaTalerida / / 1.456 h kSudrAbhiH kRtAni kSaudrANi madhUni ! an ! amminneva granthe zlo0 352. amareH kRtaM bhrAmaraM madhu / saMjJAyAma / 1500 / tasyedam / (4. 3. 120) upagoridamaupagavam / asminneva granthe zlo0 60. candrasyemAM cAndrIm / mapi lIm / asminneva granthe zlo0 137. sUryasyemAH sauryaH / 'sUryatiSya : (s. 499) iti yalopaH / aNi DIpa / asminneva granthe zlo0 800. vAsavasyemA vAsavyaH / maNi DIpa / Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 pANi nisUnavyAkhyA camyUbhArate-III. 16, tallinnamastANinu-patite munIndra sA teSu paJcasa samaM vavRte mRgAkSI / sAGkandaneSu viTapiSviva dAnalakSmI mAnobhaveSu jayasiddhirivAzugeSu / / 1487 11 saMkrandanasyeme sAGkandanAH / manobhavasyeme mAnobhavAH / aN ! vA0 / samidhAmAdhAne gheNyaN / ( 2912.) sAmidhenyo mantraH / sAmidhenI Rk / 1501 / sthAdyat / (4. 3. 121 ) sthya cakram / 'tadvahati rathayuga' (sU. 1627) sthaM vahati rathyaH azvaH / 1504 / halasIrAk / (4. 3. 124) hAlikam / sairikam / ' halasIrAk (sU. 1633 ) halaM vahati hAlikaH / 'tena dIvyati khanati jayati jitaM' (su. 1550) halena khanati hAlikaH / sIreNa khanati sairikaH / ' khanatyanena tadvoDhAmyedaM hAlikasairiko ' II. ix. 64. ityamaraH / 1505 / dvandvAdunvaismaithunikayoH / (4. 3. 125) kAkolU kikA / kutsakuzikikA vA0 / vaire devApurAdibhyaH pratiSedhaH / ( 2914) daivAsuram / // iti zaiSikaprakaraNam // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || atha prAgdIvyatIyaprakaraNam // 1514 / tasya vikAraH / ( 4. 3. 134 ) ar | azmano vikAre Tilopo vaktavyaH | (4186.) azmano vikAraH Aima: / bhAtmanaH / mArttikaH / asminneva granthe lo0 1295. bhArasanaiH bhamayaiH / vaikAriko'g / ' an ' (sU. 1155 ) iti prakRtibhAvAt 'nastaddhine (sU. 67 ) iti nAnti TilopaH / asninneva granthe zlo0 1451 azmaivAzmanam / Tilopo nAnyatra / 'puruSAdvaghavikAra samUhatenakRteSu ' ( vA0 puruSasya vikAraH pauruSeyaH / DhaJ / svArthe'm / vikArArthe 8000. su. 1572) 1515 / avayave ca prANyauSadhivRkSebhyaH / ( 4.3.135 ) cAdvikAre / mayUrasyAvast kA vA nAnaH mana paippalam / 1516 | vilvAdibhyo'N / (4.3.136 ) bailvam / bilvAdiH - 4 79. 1 campUrAmAyaNe - V. 53. ga-- rAvaNo'pi vibhISaNabhASaNamaGgIkRtya plavaGgamAnAnaGgeSu lAGgalameva varam / tadetatkArpAsavAsasA saMvItaM vahisAtkRtya catvare catvare ghoSAnuddhopya saprahAraM nagarI paritaH saJcArayateti rAkSasAnAdideza || 1488 // kArpAsam / 1517 | kopadhAcca / ( 4. 3. 137 ) aNU / tarka, tArkavam / 61 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '82 pANinisUtravyAkhyA 1518 / napujatunoH puk / (4. 3. 138) AbhyAmaNa syAdvikAre, etayoH yugAgamazca / trApuSam / jAtuSam / campUbhArate-II. 62. astramAtmasamanAmadaivataM satrayujya samare dhanaJjayaH / stra tasya sthamagravartina jAtuSAlayasahAyamAtanot / / 1489 / / campUbhArate-II. 100. atha jAtupAlayasamarpaNAtkRtaM paripoSamasya vapuSo'bhivIkSitum / spRhayAlayaH kila pRthAsutAH kramAt paricakramurhatavahaM vaghUsakhAH // 1490 / / 1519 / ora / ( 4. 3. 139) devadAravam / bhAdradAravam / 'oraJ' / (sU. 1283 ) iti tu cAturarthikaH / 1521 / palAzAdibhyo vA / (4. 3. 141) pAlAzam, khAdiram , kArIram / palAzAdiH 4. 80. 1522 / zamyAH plan / (4. 3. 142) zAmIlaM bhasma / SitvAnDoSa, zAmIlI suk / 1523 / mayaDvaitayorbhASAyAmabhakSyAcchAdanayoH / (4. 3. 143) mayaDDA syAdvikArAvayavayoH / azmamayam / Azmanam / asminneva granthe zlo0 1480. ratnAnAM henazca vikAro ratnahemamayo mRgaH / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rraa tee b raarr 1524 / nityaM vRddhazAdinyaH / / 4. 3. 148 Amramayam / zaramayan / zArAdi:- 1. 4. vA0 / ekAco nityam / (5062.) tvaGmayam / vAGmayam / anagharAghave-- I. 12. ga-bhAva, tatprastUyatAm , atya hai maudnyAno brAhmaNAnanvayanadhanyasya murArinAmadheyasya bAlavAlmIkeAGmayamamRtabinduniyandi kandasyAna kautu meM 4310 vAGmayaM vacanavikAraH : vikAra) mabda : amminneva granthe zlo 137. apAM vikAro'mmayo jalamayaH / gadiH6. 33. 'zarAdInAM ca ' (sU. 1642 ) zamavatI kuzAvaLIti dadhiH / 1525 / gozca purIye / (4. 3. 145) goH purISa gomayam / mAdhe-III. 4s. zukAGganIlopanirmitAnAM lineSu bhAsA gRhadehalInAm / . yasyAnalindeSu na cakrureva mundha nAgomayagomukhAni / / 143211 goH purIpaM gomayam / 1532 / prANirajatAdibhyo'J / (4. 3. 154 ) zaukam / bAkam / rAjatam / mAdhe-XII. 11. nAnAvivAviSkRtasAmajasvaraH sahasrA capalaiMdurakhyayaH / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinissUnavyAkhyA gAndharvabhUyiSThatayA samAnatA sa sAmavedasya dadhau balodadhiH // 1493 // gandharvA adhAH tatkarma gAndharvam / atra / mAghe-IV. 13. yatrAdhirUDhena mahIruhoccai runnidrpusspaakssishsrbhaajaa| surAdhipAdhiSThitahastimalla lIlAM dadhau rAjatagaNDazailaH / / 1494 // rajatasya vikAro rAjataH / aJ / asminneva granthe lo0 64. kAJcanasya vikAra kAzcanIm / ani GIp / asminneva granthe zlo. 33. hemno vikAro haimI / aJ / 'nastaddhite' (sU. 679 ) iti TilopaH / rajatAdi:--- 4. 83. 1535 / uSTrAdvajJa ( 4. 3. 157) prANyaJo'pavAdaH / auSTrakaH / ' gotrokSoSTa' (sU. 1246) iti samUhe vun / 1537 / eNyA DhaJ / (4. 3. 159) aiNeyam / eNasya tu aiNam / 'aiNeyameNyAzcarmAdyameNasyaiNamubhe triSu ' II. V. 8. itymrH| asminneva granthe zlo0 59. eNI hariNIbhedaH / tadvikArabhUtA aiNeyI / tasyAM tvci| anargharAdhave-IV. 27. jaTAM dhatte mUrdhA parazudhanuSI bAhuzikharaM prakoSTho raudrAkSaM valayamiSudaNDAnapi karaH / Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna kA 485 prarUDauDha stravaNAreradAtamidaM prazAntAmaNeyI vacamA ca vaH kalayati / / 24368 eNyA vikAraH eNayI / ejyA Dhan / 1538 / gopayasoryan / ( 4. 3. 160) galyam payasyan / 1539 / drotha (4. 3. 161) vakSastasya vikAro'vayavo vA dravyam / 1541 / phale luk / (4. 3. 163 vikArAvayavatratyayasya luk syAtphale / AmalakyAH phalamAnalakan / 'luktadvitaluki ' (sU. 1408) iti strIpratyayasya nivRttiH / asminneva granthe zlo. 971. alAvA vikAraH phalamalAbu / orana / luka / strIpratyayanivRttiH / asminneva branthe lo. 1165. jatrAH phalaM jambu / 'jambvA vA ' (sa. 1544 ) ityaNabhAvapakSe orAnnei anena luk / strIpratyayanivRtiH / 1542 / plakSAdibhyo'g (4. 3. 164) plAkSam / 1543 / nyagrodhasya ca kevalasya / / 7. 3. 5) naiyagrodham / 1544 / jambbA vA / (4. 3. 165), jambUzabdAtphale'Na vA syAt / jAmbavam ! pajhe oraJ / tasya luk / jantu ! asminneva anye zlo. 1165. jamvAH phalaM jambu / oraji luki strIpratyayanivRttiH / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1545 / lupa ca / (4. 3. 166) jambvAH phalaM jambUH / 'bArhataM ca phale jambvA jambUH strI jambu jAmbavam / II. iv. 19. ityamaraH / vA0 / puSpamUleSu bahulam / (2950.) asminneva granthe zlo. 1449, ketakyAH puSpaM ketakam / aNo luki nAdivRddhiH / 'luktaddhitaluki' (sU. 1408) iti strIpratyayasyApi luk / gghuvaMze-IV. 55. muralAmArutoddhRtamagamatkaitakaM rajaH / tadyodhavAravANAnAmayanapaTavAsatAm // 1496 / / atra n| asminnava granthe lo0 607. maghAsu maghAyuktakAle / 'nakSatreNa yuktaH kAlaH' (sU. 1204) ityaNi 'lubavizeSe' (su. 1205 ) iti tasya lupi 'lupi yuktavat' (sU. 1294) iti prakRtiliGgavacane 'nakSatre' (sU 642) iti vaikalpikI sptmii| 1546 / harItakyAdibhyazca / (4. 3. 167). ebhyaH phalapratyayasya lupa syAt / harItakyAdInAM liGgameva prakRtivat / harItakyAH phalAni harItakyaH / harItakyAdiH-4. 85. 1547 / kaMsIyaparazavyayoryajanau lukca / (4. 3. 168) - kaMsIyaparazavyazabdAbhyAM yA staH chayatozca luk / kaMsaH pAnabhAjanam / 'vRtR' (u. sU. 342) ityauNAdikaH sapratyayaH / kaMsAya hitaM kaMsIyam / tasmai hitaM' (sa. 1665) iti chaH ! tasya vikAraH kAMsyam / yaJ / parazave hitaM parazavyam , tasya vikAraH pArazavaH / asminneva granthe zlo0 1032. kaMsIyasya vikAraH kaaNsyH| tAlAdiH / yA / chasya luk| Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdIcI kadaram 147 mAghe-XV. 81. dayitAva sAsvanudamtamara-davasa, dinaH rAta / kAMsyamupahilasarojapatanagadamAraguru majaye vinaH / 240 kaMsa: pAnabhAjanana ! kamenaiyAdikamsatyayaH / lamnai Di kanIya loivizeSaH / prAkkItIyazchaH / tasya vikAraH kAMsyam gAnayAtram . anena yo / chanya luka / // iti prAndovyatIyaprakaraNam / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha ThagadhikAraprakaraNam // 1548 / prAgvahatoSTak / (4. 4. 1) tabahatItyataH prAk Thagadhikriyate / vA0 / tadAheti mAzabdAdibhya upasaGkhyAnam / ( 2951.) mAzabdAdi:- 4. 86. anargharAghave-IV. 50. ga-AH pApa durmukha vasiSTha iva vizvAmitra iva svastivAcaniko brAhmaNaste parazurAmaH / / 1498 // svastivAcanamAha svastivAcanikaH / Thak / 'uttarapadasya ' (sU. 1396) iti vRddhiH| 1549 / svAgatAdInAM ca / (7. 3. 7) aicaM na syAt / svAgatamityAha svAgatikaH / svAgatAdiH- 7. 3. vA0 / Ahau prabhUtAdibhyaH / (2952.) prabhUtamAha prAbhUtikaH / prabhUtAdi:- 1. 87. vA0 / pRcchatau sunAtAdibhyaH / ( 2953.) sukhAtaM pRcchati saunAtikaH / saukhazAyanikaH / sunAtAdiH- 4. 88. vA0 / gacchatau paradArAdibhyaH / ( 2954.) pAradArikaH / gaurutalpikaH / paradArAdi:- 4. 89. raghuvaMze-VI. 61. vindhyasya saMstambhayitA mahAdeH nizzeSapItojjhitasindhurAjaH / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mI kAvikapama sAmya // 10 pRcchatIti saunAtikaH / vak almikSetra granye 0 1401 | Thak / ubhayapadatruddhiH || canpUbhArate ---- XI, 23. - 62 ga-- tadanu tatra parasparasaGghaTTana janinamkuliGgavyAjena nipaTapUrvAt rudhirazIka rAjajIrNazaGkayA vamantIbhiH paTTasavarImiva koTapATameva samAnadeza dezakasadezAdbhyasitunavanItalamavatIrNaH payovarapaTalairiva kheTakamaNDalaizca yugapadeva bahuvidhavIrayodhajanapraveza saukaryAya taraNirantara vizAkaciniya vittale rasucakatAbhizaktibhizca pratikSaNakSapita vipakSa kulavRttAntaM muhurmuhuraTanimukhena kathayituna vAkIbhyAThI pratyAgataiH kodaNDadaNDaizca yuddhavilokanabaddha kautuka siddhayauvatakucanaNDalanijakumAra satyaparicicISacaiva dUraM namasi karAn prasArayadbhiH zuNDAranaNDalaizva vicitrataracakracakanapaniSeNa padAtpadamapi na gantavyamiti vimatanirodhakuNDalAnAmiva kurvadbhiradbhizva zoNitapaGkazoNitairvagasambhramavidAryamANadharaNIrantra nirgavara phIndra kAmaNikiraNavIrarNaHmasRNitairiva cakraissaMkrIDadbhiH zatAdvaizca bhayAnake sakalapura janatA saudyAyani ke sanI !! 1500 || sAyana | campUbhArate--XI. 13. - dimUlazaila kuirezaya kesarIndrasaukhasuptikamahApahAraveNa / karNo balena karanartitakAlapRSTho janyasthalImatha rathena javAjjagAhe || 1501 sukhaprasuptaM pRcchatIti saukhaprasuptikaH / Tak / rAghave II. 3. 28 diGmaNDalI mukuTamaNDanapadmarAga ratnAGkure kiraNamAlini garbhite'pi / Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 pANinisUtravyAkhyA saukhaprasuptikamadhuvratacakravAla vAcAlapaGkajavanIsarasAH sarasyaH || 1502 || sauravaprasutikAH / pUrvavat / 1550 | tena dIvyati khanati jayati jitam / ( 4. 4.2 ) adIvyati AkSikaH / abhryA khanati AmrikaH / halena khanati hAlikaH / "sairikaH / makSairjayati AkSikaH / akSairjitamAkSikam / anargharAghave - IV. 4. ------ ayaM mRdumRNAlinIvanavilAsa vaihAsika stviSAM vitapate patissapadi dRzyamAnA nijAH / stanau pulakayanti cotpaladRzAM priyoraHsthale viparyayitavRttayo ghusRNapaGkapatrAGkurAH // 1503 || vihAso vihasitam / tena dIvyatIti vaihAsikaH / Thak 1 1551 | saMskRtam / ( 4. 4. 3) dadhnA saMskRtaM dAdhikam / mArIcikam / 1553 / tarati / ( 4. 4. 5 ) uDupena tarati auDupikaH / gaupucchikaH / 1554 | gopucchATThaJ / (4. 4. 6 ) 1555 / nau dvayacaSThan / ( 4. 4.7 ) nAvikaH / ghaTikaH / bAhubhyAM tarati bAhukA strI / 1556 / carati / ( 4. 4, 8 ) cara gatibhakSaNayoH / tRtIyAntAdgacchati bhakSayatItyarthayoH Thak syAt / hastinA carati hAstikaH / zAkaTikaH / daghnA bhakSayati dAdhikaH / Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhudo---... varaninAgarikaH mandhi _ ganAnaladamyu viveka : sthiraturaGgamabhUmi nizAnavara mRgavayogavayopacina banana :: :: vAguru Rgavandharama juH / tayA cAlIna vAgarikA : : anena Thaka khuvaMze-X. . vaimAnikAH puSyakRtamtyajantu malla rathi / puSpakAlokasaMkSobha meghAvaraNaspatA: : vimAnaizcarantIti vaimaanikaaH| ka ! : 1558 / papAdibhyaH chan ! (4.4.10) paryeNa carati parSikaH / yarpikI ! yena sana yaGgadadhanti sa H pAdi:- 1. 90. azvikaH / rathikaH / agninnava granthe lo0 1:49. rathena cAni gathikaH / chan : 1559 zvagaNAn ca 4.4.1.1 cAt chan / . 1560 / vAderini / 7, 3.8% aija na / zvAvasyApatyaM zvabhatriH / vAdaSTiH / vA0 / ikArAdAviti vAcyam : (4612. : zvagaNena carati zvAgaNikaH / vaagnnikii| una TiDDa na.472) iti kIm / zvagaNikaH / zvagaNikI / SidaurAdibhyo DIpa : maTTikAvye-XI. 6. vidhRtanizitazastraistadyutaM yAtudhAne rurujaTharamukhIbhissaGkhalaM rAkSasIbhiH / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 1 pANinisUhavyAkhyA vagaNikazatakIrNa vAgurAvanmRgImi rvanamiva sabhayAbhirdevabandIbhirAsIt // 1506 | vagaNena caranti zvagaNikA: / SThan / zvagaNA vidyante yeSAmiti zvagaNinaH / ata iniThanau ' ( sU. 1922 ) iti iniH / 3 asminneva granthe zlo0 1504. zubhAM gaNaH / sa eSAmastIti zvagaNinaH / pUrvavadiniH / 3 1561 / padAntasyAnyatarasyAm / ( 7, 3.9 ) zvAderaGgasya padazabdAntasyaijvA / zvApadasyedaM zvApadaM zauvApadam / asminneva granthe lo0 1289. zuna iva padamasyeti zrApado vyAghraH / anyeSAmapi ' ( sU. 3589 ) iti dIrghaH iti vyAkhyAne / tanna / ' zuno danta ' (sU. 1049 ) iti dIrghaH / ' tasyedaM ' ( sU. 1500 ) ityaNi ' dvArAdInAM ca ' (sU. 1886 ) ityainAgamo'nena vikalpitaH / 1562 | vetanAdibhyo jIvati / ( 4. 4. 12) 'bhRtako 'dhanvI dhanuSmAn vetanena jIvati vaitanikaH / dhAnuSkaH / vetanAdiH - bhRtibhuk karmakaro vaitanikazca saH ' II. x 15. ityamaraH / dhAnuSka: ' II viii. 70. iti ' zastrAjIve ' II viii. 68. iti cAmaraH / 1563 | vastrakrayavikrayATThan ( 4 4 13 ) - * vasnena mUlyena jIvati vasnikaH / krayavikrayagrahaNa saGghAtavigRhItArtham / krayavikrayikaH / krayikaH / vikrayikaH / mAghe - V. 24. 4. 91. yAvatsa eva samayassamameva tAvat avyAkulAH paTamayAnyabhito vitatya / 1. zvagaNizatavikIrNa iti pAThAntaram Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikArakAsana 523 paryApanakAyakalokanagaNyavaNya jUnapaNA vipagino vivAvinejuH !! 157 krayema jIvanIti krayikaH / 'kriya hun . 2: : incaumAdika ikan / RyikaH / 1564 / AyudhAccha / (1.4.14 cATThan : Ayudhena jIvati AyudhIyaH AyudhikaH / mAgha--XIII. 11. yAdaizcAturviSyamantrAdibhavA___ vyAsa:sauSThavAva 'zakSAzakti prAharan darzayante muktAnuktairAyudharAyudhIyAH 5 ! AyudhIyA ayudhajIvinaH : zahAjove kAtrIkAdhikAmsamAH / Ir.vi. 38. ityamaraH / uttararAmacarite-I7. 28. - vika ra zilavana ke iNDayA kama viTorapi hAM vAcaM na saine rajacandranumAna - mobAisanakutUhalAnasahRdayo na bAbAyati rAbavarivananena mAnenApI 21 Ayudhainantre jIvannoti AyurvIyAH / 156'. / haglyutlAdinyaH . hai.. utsajena harati autsaDika : u :- 1. 92. 1566 / bhastrAdibhyaH STan / / 4. 4.16) bhanlayA iti bhatrikaH : pijaDo / bhatrikI : nAdi:- 4. 93. 1567 / vibhASA vidhAn / (4. 4..17) Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA vivadhena harati vivadhikaH / pakSe Thak / vaivadhikaH / vIvadhAdapi SThan / vIvadhikaH vIvadhikI / vivadhavIvadhazabdau ubhayatobaddhazikye skandhavATe kASThe vartate / camyUbhArate--III. 37 kAlena saGgatatamAM kaTutAmavetya vargIkasAmatha sudhArasanispRhANAm / abhralihAnphalavatastaTanArikelAn sahyAtmajAsalilavaivadhikA masta // 1510 // vivadhena harati vaivadhikaH / Thak / 1568 / aN kuttilikaayaaH| (4, 4. 18) kuTilikA vyAdhAnAM gativizeSaH, karmAropakaraNabhUtaM lohaM ca / kuTilikayA harati mRgAnaGgArAnvA kauTiliko vyAdhaH karizca / 1569 / nivRtte'kSayUtAdibhyaH / (4. 4, 19) akSayatena nivRttamAkSatikaM vairam / akSayUtAdiH / -4. 94. 1570 / nemamnityam / (4. 4. 20 ) tripratyayAntaprakRtikAtRtIyAntAnivRtte'theM map syAnnityam / kRtyA nirvRtaM kRtrimam / paktimam / vA / bhAvapratyayAntAdimabvaktavyaH / ( 2959.) pAkena nivRtaM pAkimam / tyAgimam / 'DitaH triH / / (sU. 3266) iti triH bhaTTikAvye-VII. 67. nighAnighatarucchanne tasmiMste labdhrimaiH phalaiH / tRptAstAM prAjathumatI papracchuH kasya pUriyam // 1511 // labdhimaibhinivRtaiH labdhaiH / DulabhaS / map / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi andhe aura 280 abhinava manye koSa S Dita: ki' (nU, 200 viti ityarthaH / pUrvAdezaH / vivaH / mm| sAdhitapramatAm, saMsRSTaM dAdhikam 1572 | pRSTa / (4. 4. 22) bhanlinneva manye ko0 14. kRtrima karane viniH sanAdezaH 1573 | vRNAdiniH / 24 230 cUrNaiH samRSTAdhvargino'yUpAH / 1574 | lavaNAlluk / ( 4. 4. 24 ) 6 maha STa lavaNastUpaH / lavaMge zakan | aai aoratara lAvaNikaH / maudra odanaH / ke 1575 : mudrAdaN ! ( 4. 4. 25) Thak / utA upasita dAdhikam / naiSaVE. 68. 1576 | vyaJjanairupamike / (4. 4. 26 ) yatrAvadattAmatimIya bhaimI lavaNa (su. 1802) 1577 | ojassaho'mmamA vartate (4. 4.27 1 osa aura ? pakSa mAne tyaja tyajedaM sakhi sAhasikyam / kRtvA madanAya datse bANAn prasUnAni guNena sajjAnU || 1512 || siko malyaH | Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 pANinisUtravyAkhyA sahasA vartata iti sAhasikaH avimRzyakArI / anena ThakU / tasya karma sAhasikyam | brAhmaNAditvAt pyaJ / anargharAghave - IV. 49. jAtasso'haM dinakarakule kSatriyazrotriyebhyo vizvAmitrAdapi bhagavato dRSTidivyAstrapAraH / asminvaMze kathayatu jano duvaizo vA yazo vA viprezaNaguNatsAhasikyAdvibhemi || 1518 // sAhasikyam / pUrvavat / 1578 / tatpratyanupUrvamIpa lomakkUlam / ( 4.4.28 ) dvitIyAntAdasmAdvartata ityasminnarthe Thak syAt / kriyAvizeSaNatvAd dvitIyA / pratIpaM vartate prAtIpikaH / AnvIpikaH / prAtilomikaH / AnukUlikaH / asminneva granthe lo0 74 pratikUlaM vartata iti prAtikUlikIM pratikUlavartinIm / Thak / 'TiDDhANa' (su. 470 ) iti GIp / 1579 | parimukhaM ca / ( 4, 4. 29 ) parimukhaM vartate pArimukhikaH / cAtpAripArzvikaH / vA. / vRddhevRdhuSibhAvo vaktavyaH 1 ( 2965.) vArdhuSikaH / 1581 / kusIdadazaikAdazAtTanSTacau / ( 4. 4. 31 ) kusIdaM vRddhistadarthaM dravyaM kusIdam / tatprayacchatIti kusIdikaH / kusIdikI / 1583 | rakSati / ( 4. 4.33 ) samAja rakSati sAmAjikaH / naiSadhe - V. 110. yAmikAnanupamRdya ca mAhak tAM nirIkSitumapi kSamate kaH / Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iziyama yAmIna minIti yAmikAH prahAra kA: / anena kI ! 1584 | zabdahI kageni / 4, 5.35 zabI karoti zAbdikaH / bArikaH / 15.5 / pakSimatsyamRgAnhanti ! (4. 4. 35 } pakSiyo hanti pAkSikaH / zAkunikaH / nAtharikaH ! bhAsTikaH / maitikaH / mAnikaH / hAriNikaH / sAgarikA / 1591 / dharma barani / / 4. 4.41 vA adharmAceti vaktavyam / (28 bhAdhanikaH / 1593 / samavAyAnmamati / ( 4. 2. 43 sadAyika: sAdikaH : mAdhe-II. 113. - ajJAtadodoSasyobhayavetanaH / bhedhAdazorabhivyakta zAsanasmAmavAyikAH / / 1616 || sAmavAyikAH sahamukhyAsacivAdayaH / Tak / anargharAve--IV. 15. ga--- zRNu vatse, kAryajJAli / asti vanaukatA mantrI jAmbavAn / sa matAamavAstavyAbhupasRtya zramaNAM nAma siddhazabarImabhyarthitavAn / yathAsya bAlino hairAgyena kSINA lubdhApavAritAH prAyaH kiSkindhAyA kumAra mubhIvananiSazyamANA: sAmavApika rAmabhadramapekSante / / 1516 // 63 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA samavAyaH sainyasamUhaH / te samavaiti mAgatya milito bhavatIti saamvaayikH| 1594 / pariSado NyaH / (4. 4.44) pariSadaM samavaiti pAriSadyaH / 1595 / senAyA vA / (4. 4. 45) pyaH syAt / pakSe Thak / sainyAH / sainikaaH| 'senAyAM samavetA ye sainyAste sainikAca te' II. viii, 62. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 963. senAyAM samametAssainyAH / NyapratyayaH / mAghe-XIX. 32. kRtoruvega yugapadvyajigISanta sainikAH / vipakSaM bAhuparidhaijaGghAbhiritaretaram // 1517 / / senAyAM samavetAssainikAH / anena pAkSikaSThak / bhaTTikAvye--XIV. 17. zuzrAva rAmastatsarvaM pratasthe ca sasainikaH / visphArayAJcakArAstraM babandhAya ca bANadhI // 1518 | Thaka / kirAtArjunIye---XII. 48. harasainikAH pratibhaye'pi gajamadamugandhikesaraiH / khasthamabhidadRzire sahasA pratibodhambhitamukhe gAdhipaiH / / 1519 / / harasainikAH / Thak / 1601 / tadasya paNyam / (4. 4. 41) apUpAH paNyamasya aapuupikH| Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrikA kAma 1602 : lavamAiTa ! .. 52 lAvagikaH / amminneva anye ilo0 91. lavI payamanceni nApaNikA lAgi lavaNena saMsRSTo lavaNampaH / lavagAluka ? 1603 / kisagadibhyaH Tan / (4. 4, 53) kisaraM paNyamatya kisarikaH : pitvAnDIya kisarikI / kisara, uzIra, nalada ityAdi kisarAdayaH / sarve sugndhidrvyvishessvaacinH| kisarAdi:- 4.23. 1604 / zalAluno'nyatarasyAm / (4. 4.55) zalAlukaH ? chan : zAlAlukaH / ttk| 1605 / zilpam / (4. 4. 55) mRdaGgavAdanaM zilyamasya mAiGgikaH / campUmArate---V. 50. abhraMlihasya vaTabhUmihastale'sI sthitvAtgottadanu vaNikagItirIlibha ? saGgItamaGgiralika saha bandhuvarga* rAkArayanniva murAdhipagAyakendram // 1520 ! vaiNikaH / 16.6 / maDDukajhajharAdaganyatarasyAm / (4. 4. 56) maDDukavAdanaM zilpamasya mADDDakaH / mADDakikaH / jhAjharaH / jhAjharikaH / 1607 / praharaNam / (4. 4. 57 ) tadasyetyeva / asiH praharaNamasya AsikaH / pAnuSkaH / 'vetanAdibhyo jIvati' (sa. 1562) ityapi ghAnuSkaH / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAkhyA bhaTTikAvye-IV. 10. vasAnastantrakanibhai sarvAGgINe tarutvacau / kANDIraH khAGgikarazAGgau rakSanviprastinutravAn / / 1521 11 khanaH praharaNamasya khAnikaH / anena Thak / khajhika iti pAThe khago'syAstIti khagikaH / ' ata iniThanau' (sU. 1922) iti un / mAdhe-, 28. aniloDitakAryasya vAgjAla vAgmino vRthA / nimittAdaparAddheSordhAnuSkasyeva balgitam / / 1522 !! dhanuH praharaNamasyeti dhAnuko dhanvI / Thak / asminneva granthe zlo0 1034. dhAnuSkAH / prAsikAH / 1608 / parazcathATThA ca / (4. 4. 58) pArazvathikaH / asminneva granthe lo0 1034. parazvathaH praharaNameSAM pArazvathikAH / 1609 / zaktiyaSTayorIkak (4. 4. 59) zAktIkaH / yASTIkaH / asminneva granthe zlo0 1034. zaktiH praharaNameSAM zAktIkAH / Ikak / asminnava granthe zlo0 610. yaSTiH praharaNameSAM yASTIkAH / Ikak / 1610 / asti nAsti diSTaM matiH / (4. 4. 60) tadasyetyeva / asti paraloka ityevaM matiryasya sa AstikaH / nAstIti matiyasya sa nAstikaH / diSTamiti matiryasya sa daiSTikaH / asminnava granthe zlo0 948. paraloke matirastItyAstikaH / Thak / mAghe.-XVI. 7. ahitAdanapatrapastrasannatimAlojjhitabhIranAstikaH / vinayopahitastvayA kutaH sadRzo'nyo guNavAnavismayaH / / 1528 / / nAsti paraloka iti matirasyeti nAstikaH / Thak / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhavA.. zani nAlambate deSTitAM na ni zabdArthI tatkavirivaiye || || viSTaM manirasyeti vaiSTikaH vai 1611 | zIlam / (4. 4.69 anupabhakSI zIlamanya ApUpikaH / kirAtArjunIye - IX, 7. anyonyaraktamanasAmadha vita cetobhuvo harikhApsarasoM nivezama bodhakadhvanivibhAtipazcimAdhI sA mahateva parivRttiniyAya rAtriH || 1525 || vibodhaH prabodhanaM zIlameSAM te vaitrodhikAH vaitAlikA: Taka 1613 / kAmaMstAcchIlye / (6.4. 172 ) kArma iti tAcchIye Tilopo nipAtyate / karmazIlaH kArmaH 1616 | hitaM sabhAH / ( 4.4.65 ) anUpabhakSaNaM mamai ApUpikaH / 1617 | tadasmai dIyane niyatam / (4. 4. 66 ) agrabhojanaM niyana dIyate'mmai AmanojanikaH / H q 1618 | zrANAmAMsaudanATiTana | 4 4 67) zrANAniyataM dIyane'smai zrANikaH / divat zrANi / mAMsIdanikaH / mAMsikaH / audanikaH / 1619 / bhaktAdaNanyatarasyAm / 4. 4. 68 ) pakSe Thak / bhaktamasmai niyataM dIyate bhaktaH bhaktikaH / Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 pANinilUtravyAkhyA 1620 / tatra niyuktaH / (4. 4. 69) iti Thak / Akare niyuktaH AkarikaH / anargharAghave-VI. 18. ga-atha vatsa, gopuragaulmikabalAdhyakSeNa vatsena narAntakena kiM pratipannam / / 1526 // gulmassenA, ghaTTa vA / tatra niyukto gaulmikaH / Thak / asminneva granthe zlo. 1426. dauvArikAH dvAre niyuktAH / Thak / 'dvArAdInAm / (sU. 1886 ) ityaic / asminneva granthe zlo. 75. dvAre niyuktA dauvArikI / tthk| aijAgamaH / 'TiDDhANaJ' (sU. 470 ) iti GIp / 1621 / agArAntATThan / (4. 4.70) devAgAre niyukto daivAgArikaH / 1624 / nikaTe vasati / (4. 4. 73) naikaTiko bhikSuH / asminneva granthe zlo. 860. grAmasyAntike krozamAnaM tyaktvA yatayo ye nivasanti te naikaTikAH / Thak / 1625 / AvasathAtSThal / ( 4. 4. 74) Avasathe vasati AvasathikaH / pitvAnGIS / AvasathikI / // iti ThagadhikAraprakaraNam / / Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1626 | prAgvitAyat / ( 4.4.75 ) : tasmai hinam ' ( sU. 1665 ) ityataH prAmyadadhikriyate ! 1627 / tadvahati rathayugaprAsaGgam / ( 4.4.76 ) rathaM vaiti rathyaH / yugyaH / vatsAai secara prAsaGgaH / taM vahati prAsayaH / ' rathyo voDhA rathanya khalagorathAt ' (sU. 1259 ) iti samUhArthaM yan / rathyA | 6 dhuryaH / dhaureyaH / 1628 / dhuro yaDDhaauM / (4.4.77 ) raghuvaMze - I. 54. II kI ityamaraH / iti GIp / atha yantAramAdizya dhuyAnvizrAmayeti saH / tAmavArohayatpatnI rathAdavatatAra ca // 1527 || dhuraM vahantIti dhuyAH / yatpratyayaH ! asminneva anye ilaye 217. dhuraM vahantIti dhaureyAH / chan / asminnava granthe zlo0 57. dhaureyIbhiH | Dhaki 'TiDdAn' (su. 470 ) bhaTTikAvye - XVII. 99. tataH zatasahasreNa rAmaH paurNonnizAcaram / bANAnAnakSiNoddhuryAn sArathiM cAdunoda drutam || 1525 || dhuryAn adhAn / yat / asminneva granthe zlo0 1122. dhurINAH / 'khaH sarvadhurAt ' ( sU. 1830 ) iti yogavibhAgAtkhaH / Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2503 pANinisUtravyAkhyA 1630 | khaH sarvadhurAt / ( 4. 4,78 ) sarvadhuraM vahatIti sarvadhurINaH / asminneva granthe zlo0 1080. sarvadhurINaH sarvabhAravAhI / vapratyayaH / 1631 | ekadhurAlluk ca / (4.4.79 ) ekadhuraM vahati ekadhurINaH / ekadhuraH / anarAghave - I. 39. kUrmarAjabhujagAdhipagotrazrAvadikkaribhirekadhurINaH / bhAM prasUya kathamastu vigIto hA parArthavimukho raghuvaMzaH // 1529 // ekA cAsau dhUca ekadhurA / 'RkapUH (sU. 940) ityAdinA samAsAto'c / 'khaH sarvadhurAt ' ( sU. 1680) ityanuvRtteH anena khaH / asminneva pratthe lo 1000 ekadhuraM vahantIti ekadhurINAH / samA ityarthaH / khaH / 1632 / zakaTAdaN / ( 4. 4.80 ) zakaTaM vahati zAkaTo gauH / 1633 | halasIrATThak / ( 4. 4.81 ) halaM vaddati hAlikaH / sairikaH / ' halasIrATThak ' ( sU. 1504 ) tasyedami - tyarthe Thak / hAlikam / sairikam / martajanahalAt ' ( sU. 1649 ) iti yat / 6 sya karSo halyaH / 1634 | saMjJAyAM janyA / ( 4. 4. 82 ) janI vadhUH / tAM vahati prApayati janyA / 1635 | vidhyatyadhanuSA / ( 4. 4. 83 ) dvitIyAntAdvidhyatItyarthe yatsyAt / pAdau vidhyanti padyAzzarkarAH / 'padyatyat darthe ' ( sU. 991 ) iti pAdasya pat / atadarthe kim / pAdArkamudakaM pAdyam niSedhAtpadAdezo na / Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNana 2886 | Rod Beat | (2. 2. 48 ) tRnantametat / dhAnyaH / gAya asminneva granthe ko 630 ghana yA dhanyavAda 1637 | annASNaH 1 (4. 4. 85 annaM labdhA yAntaH / 1638 / vazaM gataH / ( 4. 4. 86 ) bazyaH parecchAnusArI | 1639 | padmasmindRzyam / ( 4.4.87 1 padmaH kardamaH / nAtizuSka ityarthaH 1641 | saMjJAyAM dhenuSyA / 4. 4.89 ghenuzabdasya pugAgamo yatpratyaya svArthe nipAtyane saMjJAyAn / bandhake sthitA' II ix. 72. ityamaraH , 55 dhenuyA 1642 | gRhapatinA saMyuktaM yaH / 4 4 90 1 gRhapatiyajamAnaH tena saMyukto gArhapatyo'miH ! campUrAmAyaNe - I 21. ga- ete'pi pAvakA rUDhizaGkAvahAM hutavahALyAM vahantatagRhe gArhapatyapurogAH paurogavadhuraM dadhate || 1689 // gArhapatyaH / 1643 / nauvayodharmaviSamUlamUlanItA tulAbhyastAyatulyaprApyavadhyAnAmyasamasamita saMmiteSu / (4 491 ) nAvA sAthai navyan / vayasA tujhyo vayanyaH / dharmeNa prApyaM dhanyam / viSega dadhyo viSyaH | mulenAnAmyaM mUlyam / mUlenaM samo mUlyaH / sItayA samita sItyam kSetram / tulayA saMmitaM tulyam / 64 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 mAghe XII, 76. avyAhRtakSipragataissamucchritAnanujjhitadrAdhimabhirgarIyasaH / nAvyaM payaH kecidatAriSurbhujaiH pANinisUtravyAkhyA kSipaddhirUrmInaparairivormibhi. // 1531 // nAvA tA nAvyam / ' nAvyaM triliGa nautArya ' I. ix. 10. ityamaraH / raghuvaMze - IV. 31. marupRSThAnyudambhAMsi nAvyAtsutarA nadIH / vipinAni prakAzAni zaktimatvAccakAra saH || 1532 // naubhistAryA nAvyAH / yat / naiSadhe - I. 56. atha zriyA bhasitamatsyalAJchanaH samaM vayasyaiH svarahasyavedibhiH / puropakaNThopavanaM kilekSitA dideza yAnAya nidezakAriNaH // 1533 || vayasA tulyA vayasyAH snigdhAH / yat / asminneva granthe zlo0 107. vayasA tujhyA vayasyA / 1644 | dharmapathyarthanyAyAdanapete / (4 4 92 ) * dharmAdanapetaM dharmyam / pathyam | arthyam / nyAyyam / bhaTTikAvye - VI. 24. tathApi kriyAM dharmyaM sa kAlenAmucatkacit / mahatAM hi kiyA nityA chidre naivAvasIdati // 1534 dharmyA dharmAdanapetAm / yat / asminneva granthe zlo0 106. dharmyA | Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahikAvye - II. 25. tAmpatyavAdI gaghavo'pi yathepsitaM prastuta kare zramyam / pAki tomarudbhibhavatAM zagabhiH sanyuzyatAM nau'nimindhaneSu // 2695 dhayam / bhaTTikAvye - VII. 44. --- prAhairiva patrANAmanveyA maithilI hanaiH / jJAtavyA ceGgitairthasyaivyaktI rAtrAgamana | 1586 dhayaiH / bhaTTikAvye--XII. 85. dataH svadoSairbhavatA prahAra : pAdena dhamyai padhi ne sthitava / sa cintanIyases mantrinukhyaiH svAdadhAtu // 1537 dhayeM ! mAghe - II. 10. utiSThamAnastu paro nopekSyaH pathyamicchatA / samau hi ziSTairAnnAtoM kyantAvAmaya ca / / 1533 | patho'napetaM pathyam / yat / raghuvaMze-- IV. 6. parikalpitasAnnidhyA kAle kAle ca vandiSu / stutyaM stutibhiradhyAbhirUpatasye sarasvatI / 1589 | abhiH arthAdanapetAbhiH / yat 2 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 pANinivyAkhyA bhaTTikAvye - VII. 41. ghaJ / nyAyaH / nyAyyaM yatra tatkAyai paryAyeNAvirodhibhiH / nizopazAyaH kartavyaH phaleoccAyadhva saMhataiH // 1540 nyAyAdanapetaM nyAyyam / yat / 'parinyo:' (sU. 3209) iti nipUrvAdiNo bhaTTikAvye - VII. 20. zaile vizrayiNaM kSipramanAdariNamabhyamI / nyAyyaM paribhavI brUhi pApamavyathitaM kapim || 1541 / / nyAyya nyAyAdanapetam / yat / raghuvaMze - II. 55. seyaM svadehArpaNaniSkrayeNa nyAyyA mayA mocayituM bhavataH / na pAraNA syAdvihatA tavaiva bhavedaptazca muneH kriyArthaH // 1542 | nyAyyA nyAyAdanapetA / kumArasaMbhave -- VI. 87. idamatrottaraM nyAyyamiti buddhayA vimRzya saH / Adade vacasAmante maGgalAlaGkRtAM sutAm // 1548 // nyAyyam / 1645 / chandaso nirmite ( 4. 4,93 ) chandasA nirmitaM chandasyam / icchayA kRtamityarthaH / 1646 / uraso'N ca / ( 4. 4. 94 ) cAdyat / urasA nirmitaH putra aurasaH / urasyaH / 1647 | hRdayasya priya: ( 4.495 ) Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRyo dezaH / yatratyayaH : 'chaDyanya hulamba ' ( 5 RddhAdezaH : muhRdayasya bhAvaH sauhRdan / yuvAditvAda : bena hAdazA hadeDa madaiH / 'hRdbhaga' (nR. 1138 ityujayavRddhiH / asminneva granthe ko 1145. iyatAm / 1649 / mtjnhlaatkrnnjlpaaye| . 1. 17) mata jJAnan / tanya karaNaM bhAvaHsAdhana vA natyam / jananya jo janyaH : ilasya koM hatyaH / 1650 / taba maadhuH| (4.4.28) agre sAdhuH aprayaH / sAmanu sayuH sAmanyaH . 'yeca vanaH (sU. 1154) iti prakRtibhAvaH / karmapyaH / zarayaH / asminneva granthe lo0 1060. sAmanu sAbUn sAmanyAn / yat / prkRtibhaavH| asminneva granthe zlo0 66. kule sAdhvI kulyAm / yat / raghuvaMze-VI. 21. asau zaraNyaH zaraNInnukhAnA magAvasatvo magadhapratiSThaH / rAjA prajAraJjanalabdhavarga: paraMtapo nAma yathArthanAmA || 1544 zaraNe rakSaNe sAdhuH shrnnyH| asminneva granthe zlo0 1454 udAravazyA mahAkulapamUtaH / vaMze bhavAH vaMzyAH / 'digAdibhyo yat' (sU. 1429) iti bhavArtha yat / digAdiyatastadanna'vidhiniSedhAt rAjavaMzyAdayaH sAdhvarthe ya iti vAnanaH / / 1651 / pratijanAdibhyaH khan / ( 4. 4. 92) pratijanaM sAdhuH prAtijanInaH / sAMyugInaH / sArvajanInaH / vaizvajanInaH / pratijanAdiH- 1. 98. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 pANinisUlavyAkhyA campUbhArate---X. 98. sApi zaktirabhihatya narAza ___ sAMyugInajanasaMnutazauryam / vAyusUnuparighAdiva bhItA vAsadasya savidhaM pratipede / / 1545 / / sAMyugInena raNe sAdhunA / 'sAyugIno raNe sAdhuH' II. viii 18. itymrH| campUbhArate-X. 38. AzcaryasthUlalakSaM tadanu diviSadAmantarikSasthitAnAM kSoNIndrANAM ripUNAmasumRgaharaNe kUTayantrAyamANam / gandharvaH kesarADhyairmadamadhubhiribhaiH ketupatraizzatAGgaiH padmavyUhaM vyatAnItprathanabhuvi gurussAMyugInAgrANyaH // 1543 / / sAMyugInAH / kumArasaMbhave-II. 57. saMyuge sAMyugInaM tamudyataM prasahela kaH / aMzAhate niSiktasya nIlalohitaretasaH // 1547 // saMyuge sAdhuH sAMyugInaH / raghuvaMze-XI. 30. ityapAstamakhavighnayostayo ssAMyugInamabhinandha vikramam / RtvijaH kulapateryathAkrama vAgyatasya niravartayankriyAH / / 1648 / / sAMyugInam / anargharAghave-IV. 20. ga-ahaha yathA mRSTabhojinA kRtAntena pratyavasitAste sAMyugInAH 1 1549 / / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvidhAnamA bhakte sAdhavo bhaktAH zAlayaH ! bhAgavagamyAna ' (mu. 11: ini tdaN / 1653 / pAribhado pyaH / 4. 1. 202 pAriSadyaH ! pAriSada iti yogavibhAgapNo'pi : pArikhataH / pariSado nyaH ' (sU. 1694) pariSadaM samavaiti pAriSadyaH / 1654 / kathAdibhyaSThan / (4. 4. 102) kathAyAM sAdhuH kAthikaH / asminneva granthe zlo0 298. vaitaNDikaiH / kathAdi:--- 1. 19. 1655 / guDAdibhyaSThaJ / (4. 4. 103) guDe sAdhu!Dika ikSuH / 1656 / pathyatithivasatimvapateTena / (4. 4.174) pathi sAdhu pAtheyam / Aniyana / vasanaM vapatiH tava sAvumitevI rAtriH / khApateyaM dhanam / campUrAmAyaNe-IV. 43. ... paryAptapramadamupeyuSAM kapInAM panthAna dazamukhamArgamArgaNAya ! pAtheyIkRtakapirAjazAsanAnaM pAyodhinayanayathAtizvibhUtra !! 1553 ! pAtheyIkRtaM pAtheyazabdAcciH / asminneva granthe zlo0 58. atithiSu sAdhvImAtizeyIm / Daki DIpa ! raghuvaMze-V. 2. sa mRNmaye vItahiraNmayatvA tyAne nighaayaarthymnghshiilH| Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA zrutaprakAzaM yazasA prakAzaH pratyujagAmAtithimAtitheyaH / / 1561 / atithiSu saadhuraatitheyH| mAve-XIY. 38. tatpratItamanasAmupeyuSAM draSTumAhavanamagrajanmanAm / AtithyamanivAritAtithiH kartumAzramagurumsa nAzramat / / 1552 / / atithiSu sAdhu Atitheyam / Dhan / kumArasaMbhave-V. 31. tamAtitheyI bahumAnapUrvayA saparyayA pratyudiyAya paarvtii| bhavanti sAmye'pi niviSTacetasAM vapurvizeSepvatigauravAH kriyAH // 1553 / / atithiSu sAdhvI AtitheyI / Dhaji GIp / asminneva granthe zlo. 1431. atithiSu sAdhUni AtitheyAni / anargharAghave--IV. 69. ga- hA vatse jAnaki, nizAcarANAmAtitheyIbhavituM dazarathagRhe praviSTAsi // 1564 // bhaTTikAvya-IV. 8. vaneSu vAsateyeSu nivasamparNasaMstare / zayyotthAya mRgAnvidhyan nAtitheyo vicakrame // 1555 || vasatau sAdhuSu vAsateyeSu / vasatiyogyeSu / atithiSu sAdhurAtitheyaH / Dhan / Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhe-XIV. 9. svApateyamadhigamya dharmataH paryapAlayamavIvRdhaJca yat / tIrthagAmi karavai vidhAnata kSajjuSasva jur3avAni cAnale ! 1556 : svapatau svAmini sAdhu svApaneyaM vittam / Dhana ! 1657 } sabhAyA yH| (4.4.105) sabhyaH / mAghe-XIV. 53. itthamatra vitatakrame krato vIkSya dharmamatha dharmajanmanA / arghadAnamanucodito vaca sabhyamabhyadhita zantanossutaH / / 1557 / / sabhAyAM sAdhu sabhyaM vacaH / yapratyayaH / 1658 / samAnatIrthe vAsI / (4. 4. 107) vasatIti vaasii| samAne tIrthe gurau vasatIti satIrthyaH / 'tIrthe ye / (sU. 1016) iti samAnasya saH / 1659 / samAnodare zayita o codaattH| (4. 4. 108) samAne udare zayitaH samAnodaryo pAtA / 'vibhASodare ' (sU. 1016 ) iti vaikalpikassamAnasya sabhAvaH / .. 1660 / sodarAdyaH / (4. 4. 109) sodayaH / artha: prAgvat / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 1190. samAnodare zayitaM samAnodaryamekodarabhrAtaram | ' samAnodare ' ( sU. 1659 ) iti yapratyayaH / ' vibhASodare ' ( sU. 1066 ) iti vikalpena samAnasya sabhAvAbhAvaH / asminneva granthe zlo0 1191. samAnodaryasya / asminneva granthe zlo0 1198. samAnodare zayitaM sodaryam ekodaram | anena yapratyayaH / samAnasya sabhAvaH / 514 asminneda granthe zlo0 1198. samAnodare zayitaM sodaryam / anena yaH / 'vibhASodera' (sU. 1066 ) iti samAnasya sabhAvaH / 6 naiSadhe - I. 58. --- athAntareNAvaTugAminAdhvanA nizIthinInAtha maha sahodaraiH / nigAhragAddevamaNerivotthitai sahodaraiH / virAjitaM kesara kezarazmibhiH || 1558 // // iti prAgghitIyaprakaraNam // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / atha cyavidhiprakaraNAna / 1661 / prAra, kAnAcchaH / (2.1.1 'tena krIna (ma. 1702 ) ityataH prAk cho'dhikriyade : 1662 / ugavAdibhyo yad : (5.1.2. (ga. mu.) sunassayasa ravA ca dIrghatvam / 8. zUnyam / shunym| (ga. sU.) Udhaso'naG ca / 97. UvanyaH / campUrAmAyaNe--- III. 39. sANA cejanakatanayaH kiM na lipta mAM hinnantatvaina khalu nihataH kasita na pRthvA / godAvaryA pulina vahati rAmamUnyA na kuryA: dyuktaM naktacarakAlanAtsvathA saMsthitA sA 11 18591 zUnyA / gavAdiH- 5.1. 1664 / vibhApA haviramAdibhyaH / (5.4.4) AnikSya idhi ? AnikSIyan / puroDAimpalA: yuroDAzAyA / apyam apUpIyam / apUpAdiH-- 5. 2. asminnava granthe zloka 1042. dannA sahita payaH AmikSA : nAyai hitamAmikSIyam / puroDAzAya hita puroDAzyam / animAgeDAzayohaviSvAinena khyatau / hitArthe chyatAviti jayanaGgalaH / vAdI iti malinAthaH / Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1665 / tasmai hitam / (5. 1.5) vatsebhyo hito vatsIyo godhuk / zaGkave hita zaGkavyaM dAru / gavyaM iviSyam / 'hitayoge' (vA. 1461. su. 580) iti caturthI / asminneva granthe zlo0 692. savanAya hitaH savanIyaH / tadartho vA savanIyaH / prAkkrItIyaH chapatyayaH / tadIyAni sAvanIyAni / asminneva anthe zlo0 1032. kaMsAya hitaM kaMsIyam / chapratyayaH / anagharAghave-II. 35. prajJAtabrahmatattvo'pi svargIyaireSa khelati / gRhasthasamayAcAraprakrAntaiH saptasantubhiH // 1660 / / svargIyaiH svahitaiH / chH| 1666 / zarIrAvayavAdyat / (5. 4. 4) dantyam / kaNThayam / vA / nanAsikAyAH / ( 3497.) nasyam / nAbhyam / hitArthe yat / 'zarIrAvayavAJca' (sU. 1430) iti bhavArthe yat / mUrdhanyaH / ' ye cAbhAvakarmaNoH' (sU. 1154) iti prakRtibhAvaH / 1667 / ye ca taddhite / ( 6. 1. 61 ) . yAdau taddhite pare zirazzabdasya zIrSannAdezaH syAt / zIrSaNyaH / vA0 / vA kezeSu / ( 3493.) zIrSaNyAH, zirasyA kA kezAH / 1668 / skhalayavamASatilavRSabrahmaNazca / (5. 1.7) khalAya hitaM khalyam / yavyam / mASyam / tilyam / vRSyam / brahmaNyam / cAdathyAMga Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teer 1670 | Atmanvisvajana bhogonarapatra 1.9 1671 | AtmavAnakhe / (6.4.169 etau khe prakRtyA staH ! Atmane mina vizvajanIna bhogINaH / pitRbhogINaH : rAjabhogInaH / vA0 / pazcajanAdupasaGkhyAnam / ( 2006 paJcajanInam / vA0 / sarvajanATThaJ khazva | 29. sArvajanikaH / sarvajanInaH / mAhAjanikaH / vA0 | mahAjanATThaJ / (2998. ) (ga. sU.) AcAryAdaNatvaJca / 184. AcAryabhogInaH / mAghe - V. 44. nocairyadA taruSu mamustadAnI mAdhoraNairabhihitAH pRthumUlazAkhAH / bandhAya cicchiduribhAstara sAtmanaiva naivAtmanInamadha vA kriyate madAndhaiH // 1561 || : mAnu Atmane hitamAtnInam / prakRtibhAve 'nastaddhite' (su. 879 ) iti TilopAbhAvaH / asminneva manye lo0 1455. vizvamai janAya hitA vizvajanInA | mane hitAmAtmanInAm / prakRtibhAvAdi pUrvavat / vizvajanInetyatra kha eva / mAghe - I. 4 sandiSThamupendra yadvacaH kSaNaM mayA vizvajanInanucyate ! Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 pANinisUtravyAkhyA samasta kAryeSu gatena dhuryatA - mahidviSastadbhavatA nizamyatAm // 1562 vizvajanInam / pUrvavat / vizvajaneSu sAdhuH vaizvajanInaH / ' pratijanAdibhyaH khaJ' (sU. 1651 ) iti khaJ / kirAtArjunIye - XIII. 69. AtmanInaguNAH sambhavanti viramanti cApadaH / ityanekaphalabhAji mA sma bhU darthitA kathamivAryasaGgame // 1568 // AtmanInam / asminneva granthe zlo0 50. svabhogAya hitAM svabhogInAm / khaH / asminnava granthe zlo0 814. sarva bhogAya hitaM sarvabhogINam / anarAghave - VI. 50. kuzikasutasaparyA dRSTadivyAstra tantro bhRgupatisaha yudhvA vIrabhogINabAhuH / dinakara kulaketuH kautukotAnacakSu bahumataripukarmA kArmukI rAmabhadraH // 1564 | vIrabhogINaH / 1671 / AtmAdhvAnau khe / ( 6. 4. 169 ) etau khe prakRtyA staH / ' adhvano yatkhau ' ( sU. 1817 ) alaMgAmItyarthe yatkhau staH / adhvAnamalaM gacchati adhvanyaH / adhvamInaH / ' ye cAbhAvakarmaNoH ' (sU. 1154) anena sUtreNa ca prakRtibhAvaH / 647. adhvAnamalaMgAmI adhvanInam / 'adhvano asminneva pranthe zlo0 yatva' (sU. 1817) iti khaH / anena prakRtibhAvaH / Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatikaraNa cavyUbhArate--1. 36. nindyate pitRnimnanityadhara, unan / adhvanInaratizra naravakezIva pAipaH adhvniinaiH| / bhaTTikAvye -- XVIII. 34. unmucya sajamAtnIyAM mAM najati ko hanan ! nedaralyAne ko mekAI ne badaniyana .. 150 AtmIyAm / chaH : na prakRtibhAvaH / 1672 / sarva puruSAbhyAM panau / (5.1.10 vA0 / vAyo yati vaktavyam ! ( 2999.) sarvasmai hita sArvam / sarvIyam / vA0 / puruSAdvadhavikArasamUhatenakRteSu / ( 3003) puruSasya vadhaH pauruSeyaH ityAdi / mAghe-XIV. 4. bahapi priyamayaM tava bruvanna bajatyanRtavAditAM janaH / sambhavanti yadadoSa dUSite sArva sarvaguNasampadamtvayi / / 1567 || he sArva sarvahita / NapratyayaH / asminneva granthe zlo0 1333. puruSANAM samUhena pauruSeyeNa / J ! 1675 / chadirupadhibaleDa / (5. 1. 13) raghuvaMze-XIV. 77. puSpaM phalaM cArtavamAharantyo bIjaM ca bAleyamakRSTarohi / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 pANinisUtravyAkhyA vinodayiSyanti navAbhiSaGgAmudAravAco munikanyakAstvAm || 1568 || balaye hitaM bAleyam / amarAghave - II. 20. bAleyataNDulavilopakadarthitAbhi tAbhiramizaraNeSu sadharmiNIbhiH | tattrAsahetumapi daNDamudasyamAna mAtrAtumicchati mRge munayo hasanti || 1569 bAleyA / DhaJ / 1679 / parikhAyA DhaJ / ( 5.1.17 ) pArikheyI bhUmiH / // iti chayadvidhiprakaraNam // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // athaprakaraNama 1600 praSTa | 25.6.481 | 'tena tulyaM ' ( sa. 1778 ) iti bani yati / tataH nAte / 1692 / zatamAnaviMzatikamahamavasanAdaNa 15.1271 ebhyeo'N syAt / zatamAnena kI zAnamA zAni vAsanam | ardharAve - VII. 5. tvarthIyakavyAtkapikulakabandhavyatikaraiH karAleyaM nirbhuvanabhayamadyApi tanute / abhUvammoriha ramajye yuvatayaH sahasraM mahAyutInAM patayaH // 3570 sAhasrAH shsrpvinnH| hnepr| asminneva grantha ko 1:34. caturva tviirvaar parimANanasyetyasminnarthe anenAn / 'saMkhyAyAyAmsaMvatsarakhyasya ca ( ) ityuttarapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 1418 zatasahasraM parimANAmasyeti zatasAhasram | aN / uttarapadavRddhiH / 1706 / puvAccha ca / ( 5. 1. 40 ) cAdyat / putrIyaH putryaH ! raghuvaMze - X. 5. RzyazRGgAdayastasya sannassantAnakAGkSiNaH / Arebhire yatAtmAnaH putrIyAmiSTimRtvija: / : 3572 || putrIyAM putranimittAm / pratyayaH / 66 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 pANinisUtravyAkhyA campUrAmAyaNe-I. 12. ga- so'pi sumantravacanAcchAntAdhiH zAntAkuTumbinaM sambandhinaM munimAnIya vasiSThAdiSTamazvameghAvaraM sarayUroghasi vidhAya tatra putrIyAmiTiM vidhivatkartumArabhata // 1572 // putrIyAm / 1707 / srvbhuumipRthiviibhyaamnnau| (5. 1 41) sarvabhUmenimittaM saMyoga utpAto vA sArvabhaumaH / pArthivaH / sarvabhUmizabdo'nuzatikAdiSu ptthyte| 1708 / tasyezvaraH / (5. 1. 42) 1709 / tatra vidita iti ca / (5. 1 43) sarvabhUmerIdharaH sarvabhUmau vidito vA sArvabhaumaH pArthivaH / raghuvaMze-IX. 4. janapade na gadaH padamAdadhA vabhibhavaH kuta eva sptnjH| kSitirabhUtphalavatyajanandane zamarate'maratejasi pArthive / / 1573 // pRthivyA Izvare pArthive / aN / asminneva granthe zlo0 675. pArthivAnAm / pUrvavat / 1710 / lokasarvalokATThaJ / (5. 1. 44) tatra vidita ityarthe laukikaH / sAvalaukikaH / anuzatikAditvAdubhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 260. sArvalaukikA sarvasmin loke viditaH / ThaJ / ubhypdvRddhiH| Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1724 / saMkhyAyAmmajJAnasamavAdhyayaneSTha / 5.:. 26 } iti kan / asminneva anthe lo0 154. paJcAnAM saGghaH paJcakam / ma ka pratyayaH / mAdhe-XVIII. B. rAmeNa nissatakRyo hadvAnAM citraM cakre paJcakaM ksstriyaastraiH| raktAmbhonistatkSagAdeva tasmin saMkhye'saMkhyAH prAvahandIpakaya 11 15: paJcakam / pUrvavat / 1725 / paktiviMzatitriMzacatvAriMzatpaJcAzatyaSTimamatyAtinara tizatam / (5. 1. 59.) ete rUDhizabdA nipAtyante / bhaTTikAvye-VII. 91. triMzattamamaho'tItaM matvA pratyAgamAvadhim / akRtArthA viSIdantaH paralokamupAsmahe || 13751 triMzat / bhaTTikAvye--IX. 8. tato'zItisahasrAgi kiGkarANAM samAdizat / indrajitmUrvinAzAya mAruteH krodhamUrchitaH / / 15761 ashiitiH| campUrAmAyaNe-I. 21. ga- eSa mRgAko'pi mRgayAyAsaparizrAntivizrAntyai sasanmamaM namajjanaparivRne majjanagRhAbhimukhe dazamukhe tatratyavicitratarazAtakumbhantambhArapatyApratyuptasphaTikazila sAla Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 pANinIsUtravyAkhyA manikApuJjakaratalakalitanijopalamayakalazamukhAdacchAcchAmavicchinnadhArAmagbudhArAM nijakarAbhimarzAdApAdayan prasAdapizunAnAM zunAsIracirakAkSitAnAM viMzatividhavIkSaNAnAM kSaNamAtraM pAtraM bhavati / / 1577 / / viMzatiH / 1726 / paJcaddazatI varga vA / (5. 1.60) paJca parimANamasya paJcadvargaH / dazat / pakSe, 'saMkhyAyAH' (sU. 1724) iti ke pnyckH| 1728 / tadahati / (5. 1.63) ___ lavdhuM yogyo bhavatItyarthe dvitIyAntAyAdayaH syuH / zvetacchanamarhati zvaitacchatrikaH / ThaJ / 'tadahaM ' (sU. 1780) iti vatau vidhimarhati vidhivat / 1729 / chaidAdibhyo nityam / (5. 1. 64) chedaM nityamarhati chaidiko vetasaH / 1730 / zIrSacchedAdyacca / (5. 1. 65) zirazchedaM nityamarhati zIrSacchedyaH zaipacchedikaH / yaTThakossaMniyogena zirasaH zIrSabhAvo nipAtyate / 'vadhyaH zIrSacchedya imo samau ' III. i, 45. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 705. zIrSacchedyaM zIrSacchedAham / yat / raghuvaMze-XV. 51. tapasyanadhikAritvAtprajAnAM tamaghAvaham / zIrSacchedyaM paricchidya niyantA zastramAdade / / 1578 / / zIrSacchedyam / 1731 / daNDAdibhyo yat / (5. 1. 66) Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aami 525 ebhyo yatsyAt / daNDamahe ti daNDayaH / ayaH / vadhyaH / daNDAdi:- 5.7. - raghuvaMze-I. 25. sthityai daNDayato daNDayAn pariNetuH prasUtaye / apyarthakAmau tasyastAM dharma eva manISiNaH / / 1579 / / daNDamahantIti daNDayAH / yat / asminneva granthe zlo0 564. vadhyaH vAhaH / mAghe-XV. 20. svayameva zantanutanUja yamiha gaNamaya'mabhyadhAH / tatra muraripurayaM katamo yamanindya vandivadabhiSTupe vRthA / / 1580 / / aya'marhim / yat / asminneva granthe zlo0 984. ayaM pUjAham / manena yat / ardhArtha pUjArya dravyamaryam / 'pAdA bhyAM ca ' (sU. 2993) iti tAdarthe yat / 1733 / kaDaGkaradakSiNAccha ca / (5.1.69) cAdyat / kaDaM karotIti vigraheja eva nipAtanAtkhaca / kaDaGkaraM mASamugAdikASThamarhatIti kaDakarIyo gauH / kaDayaH / dakSiNAmahatIti dakSiNIyaH / dakSiNyaH / 'dakSiNIyo dakSiNAIstatra dakSiNya ityapi ' III. i. F. ityamaraH / . asminneva manye zlo. 1469. kahakara busamaIntIti kaDakarIyA gomahiSAdayaH / chH| asminneva granthe zlo0 76. dakSiNIyam / ch| anavarAghave-VII. 140. vIramindrajita jitvA diSTyA varSayato jagat / abhaye dakSiNIyaste gIrvAphamAmaNIrapi / / 1581 || dakSiNIyo dakSiNAIH / indrajijayena indrasyApyamaye dakSiNA mAtA dateti / . Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 bhaTTikAvye - II. 20. pANinisUtravyAkhyA pratuSTuvuH karma tataH praklRptaistairyajJiyairdravyaguNairyathAvat / dakSiNyadiSTaM kRtamAviMjI naistadyAtudhAnaizcicite prasarpat // 1582 1 dakSiNA marhantIti dakSiNyA : mahAmunayaH / yat / 1734 / sthAlIvilAt / (5.1.70 ) sthAlIbilamarhanti sthAlIbilIyA: sthAlIbilyAH taNDulAH / pAkayogyA ityartha: : 1735 | yajJarvigbhyAM ghaJau / (5.1.71 ) yathAsaMkhyaM staH / yajJamRtvijaM vA arhati yajJiyaH ArtvijIno yajamAnaH / vA0 / yajJarvigbhyAM tatkarmArhatItyupasaMkhyAnam / (3052. ) yajJiyo dezaH / ArliMjIna Rtvik / bhaTTikAvye - XIV. 99. pratodA jagalurvAmamAnaJcuryajJiyA mRgAH / dadAla bhUH pupUre dyauH kapInAmapi nisvanaiH || 1583 || yajJiyA yajJArhA mRgAH / ghaH / bhaTTikAvye - VII. 45. vedrivatsaparigrAhA yajJiyaissaMskRtA dvijaiH / dRzyA mAsatamAdahaH prAganinditaveSabhRt // 1584 // yajJiyaiH yajJArhaiH / ghaH / dvijaiH / asminneva pranye zlo0 1582. yajJiyaiH yajJakarmA haiM : dravyagaNaiH pazusomAdibhiH / AtvijInaiH RtvikarmahiH / ubhayatra yathAsaGkhyaM ghakhanau / / // ityAhayaprakaraNam // Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / aba TadhikAra prakaraNam // 1937 / saMzayamApannaH / 5.1. 73. sAMzayikaH / 1738 / yojanaM gacchati / ( 5.1, 74 yaujanikaH / vA0 / krozazatayojanazatayolpasaGkhyAnan / (3035.) kozazataM gacchati krauzazatikaH / yaujanazatikaH / 1739 / pathaH Skan / (5. 1. 75) po GISarthaH / pandhAna gacchati pathikaH / pathiko ! 'pathaH pAya va ' (sU. 1402) pathi jAtaH pandhakaH / bun / mAghe-VI. 29. paTalamambumucAM pathikAGganA sapadi jIvitasaMzayameSyati / sanayanAmbusakhIjanasanbhramA dvidhuravandhurabandhuramaikSata // 1585 // pathikaH / 'tatra kuzalaH payaH' (sU. 1363 ) iti bun / pathi kuzalaH pathikaH / 1740 / pantho Na nityam / (5. 1.76) panthAna nityaM gacchati pAnthaH / pAnthA / asminneva granye zlo. 1195. pAnthAm / Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 pANinisUtravyAkhyA 1742 / kAlAt / (5. 1.78) 'vyuSTAdibhyo'g' (pU. 1769) ityataH prAgadhikAro'yam / 1743 / tena nivRttam / (5. 1. 79 ) ahA nirvRttamAhnikam / ThaJ / 'tena nirvRttam' (yU. 1280) kuzAmvena nirvRttA kauzAmbI nagarI / aN / anagharAghave--II. 30. ga-yajJavATamadhiSThAya krameNa kRtAlikasya bhagavataH kauzikamya pratyanantarIbhAvaH / / 1586 / / __ ahnA divasena nivRttamAhnikam / ThaJ / 'ahRSThAvoreva' (sU. 789 ) iti niyamAt TilopAbhAvaH / asminneva granthe zlo0 1420. AhnikakRtyam / ahA nirvatamAhikam / ahi bhavamAhnikam / kAla ThaJ / 1744 / tamadhISTo bhRto bhUto bhAvI / (5. 1. 80) adhISTa; satkRtya vyApAritaH / bhRto vetanena krItaH / bhUtaH svasattayA vyAptakAlaH / bhAvI tAdRza evAnAgatakAlaH / mAsamadhISTo mAliko'dhyApakaH / mAsa bhRto mAsikaH karmakaraH / mAsaM bhUto mAsiko vyAdhiH / mAsaM bhAvo mAsika utsavaH / 1745 / mAsAdvayasi yatkhano / (5. 1. 81) mAsaM bhUto mAsyaH mAsInaH / .. .1746 / dvigoryap / (5. 1. 82) dvau mAsau bhUto dvimAsyaH / 1747 / SaNmAsANNyacca / (5. 1.83) SagmAsyaH / yap / Sa,mAsyaH / Nyat / SaNmAsikaH / Than / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1752 / saGghayAyAH saMvaramayasya ca ! 7.3.. uttarapadasya vRddhi: syAt / asminneva granthe ilo - 1034. catudaramAimpam / ajinneva granthe so0 1418 zatamAharUm / 1753 / varSAlluk ca / (5.1.88 ; varSazabdAntAd dvigovI khaH / pakSe ThaJ vA ca luka / zroNi rUpANi / / dvivarSINo vyAdhiH / dvivArSika: / dvivarSaH / 1755 / cittavati nityam / 15. 1. 89 : varSazabdAntAd dvigoH pratyayasya nityaM luk syAcetane pratyayAtheM / dvivarSo daarkH| asminneva granthe zlo. 741. SaDapANi bhUtaH SaDapaH / ddhiArtha / (su. 728) iti samAsaH / 'tamadhISTo' (sU. 1744 ) ityanuvRttaH anena ddhitatya luk / 'vikko viMzativarSastu' iti nighaNTuH / vizativarSANi bhUto vizativarSaH / 1759 / tasya ca dakSiNA yajJAkhyebhyaH / (5. 1. 95) dvAdazAhasya dakSiNA dvAdazAhikI / akAlAdapi ! AmiSTomikI ! vAjapeyikI ! asminneva granthe zlo2 76. rAjasUyasya dakSiNA rAjayikIH / Tani GIm / 1763 / sampAdini / (5. 1. 99) tenetyeva / karNaveSTakAbhyAM sampAdi kAgaveSTakikaM mukham / karNAlaGkArAbhyAmavazyaM zobhata ityrthH| asminneva granthe zlo0 1450. candanena sampAdyavazya prAptazobhaM bhavatIti cAndanikam / karNaveSTanAbhyAM sampAdi kArNaveSTanikam / ubhayatrApi Thaka ! Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 pANinisUtravyAkhyA 1765 / tasmai prabhavati santApAdibhyaH / ( 5.1.101 ) santApAya prabhavati sAntApikaH / sAGgrAmikaH / santApAdi : -- anargharAghave - IV. 57. ga - bho bhoH paurajAnapadAH pravasyaitAM mAGgalikamAtodyan / prasajyAmadhamapi J , vaidehI vivAha mahotsavo jAmadagnyavijayotsavena || 1587 // maGgalAya prabhavati mAGgalikam / anena Thak ityanarbharAghavavyAkhyAyAm / kiMtu santApAdau na maGgalazabdo dRzyate / anargha rAghave 5. 11. asminneva pranthe zlo0 77. maGgalaM prayojanamAsAM mAGgalikayaH / ' prayojanam ' (sU. 1772 ) iti Thagiti mallinAthA divyAkhyA | V. 48. nayo hi sAGgrAmika eSa doSmatAM yadAtmajAtipratibaddhamAyudham / ayaH kuzIbhiH kapayo na zastriNa 'stalaM ca muSTizca nakhAzca santi naH // 1588 4/ saGgrAmAya prabhavati sAGgrAmikaH / Thak / 1766 / yogAdyacca / ( 5.1.102 ) cATThaJ / yogAya prabhavati yogyaH / yaugikaH / asminneva granthe zlo0 1111. yogAya prabhavatIti yogyaH / yat / 1767 / karmaNa ukaJ / (5.1.103 ) karmaNe prabhavati kArmukam / mAghe -- VI. 16. kusumakArmuka kAmukasaMhitadrutazilImukhakhaNDitavigrahAH / Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNamapyarAH pevire kinu nahu bahulakAH / / 1552 || kAmukam / uka 1768 / smyntdvyaann| ... ! samayaH prApto'nya cAmavikam / 1769 RtoraNa / 5. 1. 105 RtuH prApto'syAtavam / raghuvaMze-IX. 29. kusumameva na kevalamAta navamazokataro: laradIpanam / kisalayaprasavo'pi vilAsinAM madayitA dayitAzravaNArpitaH / / 1593 !! Rturasya prApta Artavam / am: kumArasaMbhave-IV. 18. racitaM ratipaNDita tvayA svayamaGgeSu manedamAtavam ! priyate kusumaprasAdanaM taba taccAruvapuna dRzyate / 16911 Artavam / asminnava granthe zlo. 1422. zaradi bhavaH zAradaH / sandhivelAtunakSatrebhyaH' (sU. 1387 ) ityaN / 1772 / prayojanam / (5. 1. 109) tadasyetyeva / indramahaH prayojanamasya aindramahikam / prayojana phara kAraNaca / asminneva granthe zlo0 77. maGgalaM prayojanamAsAM mAGgalikayaH / anena Thak / TiDDhA' (ma. 476) iti DIm / Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 1892 saMyAtrA sambhUyayAtrA prayojanaM yeSAM tAn sAMyAlikAn / anena Thak / anargharAghave - V. 2. ga - tatazcoda kAntanivartitAnuyA trikabandhuvargaH sasambhramopagatena guhenopanItAM nAvamadhiruhya || 1592 anuyAtrayA caratyAnuyAtrikaH / ' carati ' ( sU. 1556 ) iti Thak iti vyAkhyAyAm / asminneva granthe zlo0 1505. vimAnaizcarantIti vaimAnikAH / ' carati ' (sU. 1556 ) iti Thak 1 mAghe - IV. 11. yataH parArdhyAni bhRtAnyannaiH prasthairmuhurbhUribhirucchikhAni / ADhyAdiva prApaNikAdajasraM aNU / jagrAha ratnAnyamitAni lokaH // 1593 | prApaNo vyavahAraH prayojanamasya prApaNikaH vaNik / anena ThakU / ' prApaNikaSa:' (u. sU. 199 ) ityauNAdikaH kikan / prApaNikaH / 1773 / vizAkhASADhAdaNmanthadaNDayoH / ( 5. 1. 110 ) AbhyAmaNsyAlayojanamityarthe kramAnmanthadaNDayorarthayoH / vizAkhA prayojanamasya vaizAkho manthaH / ASADho daNDaH / vA0 / cUDAdibhya upasaGkhyAnam / cUDA cauDam / zraddhA zrAddham / ' vaizAkhamanthaMmanthAnam II ix. 74. ' pAlAzo daNDa ASADha II. vii. 45. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 1006. ASADha : prayojanamasyetyASADhaH palAzadaNDaH | 1777 / AkAlikaDAdyantavacane / ( 5.1.114 ) Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unakArabhArajana samAnakAlAvAdyanna yAmyeyAkAlikaH , mAnya na dekara nAzotyarthaH : vA0 / AkAla TeMzca / (85) akAlikA vidyut / asminneva granthe lo0 78. samAnAlAbAda balya AkAlikAm ucyanantaraM vinAzinImityarthaH / samAnakAlATThaka / prakRti kAla degaH / kIna: a. kecidakAlazabdAdevAdhyAtmAditvAdbhavA ThaniyAhuH / asminneva granye zlo. 79. AkAlikIm / vaivaTa / // iti naH pUrNo'vadhiH / Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha nalAdhikAraprakarappam / / 1778 / nena tulyaM kriyA cehatiH / (5. 1. 115) brAhmaNena tulyaM brAhmaNavadadhIte / kriyA cediti kim / guNatulye mA bhUt / putreNa tulyaH sthUlaH / bhaTTikAvye-I. 3. vasUni toyaM dhanavadvayatArIt ___ sahAsanaM gotrabhidAdhyavAtsIt / na tryambakAdanyamupAsthitAsau yazAMsi sarveSubhRtAM nirAsthat // 1594 / / asau vasUni toya ghanavadvayatArIt vitINavAn / asminneva granthe zlo0 1292. vRddhatamo'pi rAjA yaviSThavat yuvatamavat mithilAmagacchat / asminneva granthe zlo0 917. ratha kadrathavaddhabhaJja / asminneva granthe zlo0 839. vAlI rAmamasAdhunA tulyamasAdhuvat upaalbdh| bhaTTikAvye--VII. 2. tarpaNa prajaniSNUnAM sasyAnAmamalaM payaH / rociSNavassavisphUrjA mumucubhinnavaddhanAH // 1595 / / ghanAH bhinnavat bhinnastulyaM jalaM mumucuH / asminneva granthe zlo0 352. adayAluvat nirdayena tulyam / asminneva amthe zlo0 676. aparA nAryaH bhUmyA tulyaM bhUmivat kampamApuH / Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hcchil, mAve-XIX. 1. adhottamle raNATavyAmasuhRdveNudhAriNaH / nRpAchiyaughasaGgharSAdagnivadveNuDhAriNaH / / 1596 !! agnibadamitulya uttasdhe inthitam / mAthe-XX. 62. jvaladambarakoTarAntarAlaM bahulAImbudapatrabaddhadhUmam / paridIpitadIrghakASThamucche staruvadvizvamuvoSa jAtavedAH / / 1597 // jAtavedAH jagat taruNA tulyaM tasvad uvoSa dadAha / 1779 / tatra tasyeva / (5. 1. 116) madhurAyAmiva madhurAvat sunne prAkAraH / caitrasyeva caitravat maitrasya bhAvaH / mAdhe-xx. 59. khacaraiH kSayamakSaye'hisainye sukRtairdusskRtvtdopniite| ayugArcirikha jvalanruSAsau ___ripuraudarciSamAjuhAva mantram // 1598 / / khacaraiH ahisainye sukRtaiH duSkRtavat / tatrArthe vatipratyayaH / asminneva granthe zlo0 722. mahIpAH kavaya iva rAjye kAvye iva kAvya van / tatrArthe vatiH / ___ asminneva granthe zlo0 988. atuhinadhAgni digvadhUnAM pANiM gRhAtIti pANigrAho nijabhartA tasminniva pANigrAhavat / tatrArthe vatiH / naiSadhe-IV. 71. dahati kaNThamaya khalu tena ki garUDavaddijavAsanayojjhitaH / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinissUlavyAkhyA prakRtirasya vidhuntuda dAhikA mayi nirAgasi kA bada vipratA !! 1599 // te kaNThaM garuDavat garuDasyeva / tasyArthe vatiH / 1780 / tadarham / (5. 1. 117) vidhimarhati vidhivat pUjyate / kriyAgrahaNaM maNDUkaplutyAnuvartate / kirAtArjunIye-II. 58. avahitahRdayo vidhAya so'hI. mRSivadRSipravare gurUpadiSTAm / tadanumatamalaMcakAra pazcAt prazama iva zrutamAsanaM narendraH // 1600 // RSivat RSyAm / arhArthe vatipratyayaH / ahA~ pUjAm / asminnava granthe zlo0 337. rAjAnamarhatIti rAjavat rAjAham / anena vatipratyayaH / 'taddhita' (sU. 448) ityavyayatvam / aya'm / raghuvaMze-V. 3. tamarcayitvA vidhivadvidhijJa stapodhanaM maandhnaagryaayii| vizAMpatirviSTaramAjamArAt kRtAJjaliH kRtyavidityuvAca // 1601 // vidhivat vidhyaham / anena vatipratyayaH / asminneva granthe zlo0 532. yathAvat yathArham / vatiH / asminneva granthe zlo 339. yathAvat yathArham / 'tahati' (sU. 1728) ityanena labdhaM yogyo bhavatItyarthe dvitIyAntATThAdayaH / zvatacchatramarhati zvaitacchatrikaH / daNDamarhati daNDyaH vadhya ityAdayaH / 1781 / tasya bhAvastvatalau / (5. 1. 119) gorbhAvo gotvaM gotA / tvAntaM klIbam / talantaM striyAm / Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ campUbhArate-III. 122. dRptadAnavanizAcaravargalA gAviDavanRtaH nino'pi / tanniSaGgayugabAgAgAnAM saMgzyA pratibhaTatyAkArSIt 11 1672 1 pratibhaTAnAM bhAvaH pratibhaTatvam / amminneva granye zloka 1242. mAhuna' zananu nRNatAm / mAdhe-VI. 67. atisurabhirabhAji puppazriyA matanutaratayeva santAnakaH : taruNaparabhRtaH svanaM rAgiNA matanuta rataye vasantAnakaH / / 1523 atanutaratayA mahattaratvena / atanuzabdAtabannAttalapatyayaH / 1783 / na nabhUttitpuruSAdacaturasaGgatalavaNavaTayudhakatarasalasebhyaH / (5. 1. 121) itaH paraM ye bhAvapratyayAnte nantatpuruSAnna myuzcaturAdInvarjayitvA / 'nanazcIzvara' (sU. 460) ityuttarapadanya dRddhiH / padanya vaikalikkI ! azucIvaH azaucam Azaucam / aneSugam Ane guNam ; akauzalam akauzalan / 1784 / pRthvAdibhya imanijvA / (5. 1. 122 // vAvacanamaNAdisamAvezArtham / pRthvAdiH-5. 16. asminneva granthe zlo0 23. prathimAnam / pRyomIvaH prathimA : asminneva granthe zlo. 1261. laghimnA / bhaTTikAvye-XVIII. 26. cacryante'bhito laGkAmasmAMzcApyatizerate / bhRmayanti svasAmarthya kIrti na: kanayanti ca / / 1604 : 38 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhUmayanti / vahorbhAvaH bhUmA / anenemanic / 'bahorlopa ' ( sU. 2017 ) iti bhUrAdezaH / bhUmAsyAstIti bhUmavat / ' tadasyAstyasminniti matup ' ( sU. 1894 ) bhUmadarakurvanti bhUmayanti / bhUmavacchavdAt ' tatkaroti' (ga. su. 204 ) iti Nici laT / NAviSThacadbhAvAt ' vinmatoluk ' ( sU. 2020 ) iti matupo luk / campUbhArate - XI, 13. 8 tattAdRze taraNibhUbhujacaNDimAnaM saMvIkSya sarvaripukSu ca bhItibhAkSu / AsItpramodaparimeduramekameva vAmetaraM raNatale vanamAlinetram || 1605 || caNDasya bhAvazcaNDimA | campUbhArate - II. 2. - sute pitRsvAdimasampradAyazuzutsayeva zvasanAzanendrAH / samIrasUnuM samupetya jihvA - bahi:prasArAnbahuzo vitenuH || 1606 !! svAdorbhAvaH svAdimA | agrimapazcimAdizabdA DimacpratyayAntAH / 1785 / ra Rto halAdelaghoH / ( 6. 4. 161 ) ilAderlaghoH RkArasya raH syAt iSThemeyassu / asminneva granthe loo20. pRthorbhAvaH prathimA / campUbhArate - II. 12. ga- re re kSatriyasattama, purA mahattaramagnidezyamagnivezyaM nAma munimastraparizramAya prazrayeNa saha zuzrUSamANastvaM matkRte pituranantaraM mamAghirAjyapadasya prathamamarthaM bhavate vitIrya tataH paramadhamahamanubhaviSyAmIti yadyathA pratyazRNuthAstatathA nivartitaM khalu dhigvipramiti kSuraprAyeNa vipriyavacanena prathIyasIM manasi vyathAM mama vitIrNavatA mahArNavaparivartI vasumatIM svayamevAnubhavatA nanu bhavatA // 1607 // prIyasIm / pRthuzabdAdIyasuni GIp / Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karamAkAna mAgha-IX, i. nanu sandizeti suzodilyA trapayA na kiJcana killAbhidadhe / nijamaikSi mandama nizaM nizitaiH krazitaM zargaramazarIrazaraiH / / 1663 : krazitaM kRzIkRtam / kRzazabdAta satkaronIti antAna kama ta ! prAviThabadbhAve'nena RkArasya rephAdezaH / 1787 / varNadRDhAdibhyaH pyazca / (5.1.23) cAdimanic / zauklayaM zuklimA ! dAm / vA0 / pRthumRduzakRzadRDhaparivRDhAnAmeva ratvam / ( 4211. ) dRDhimA / po GISarthaH / aucitI / amminneva granthe zlo0 930. kRSNimAnam / mAghe-I. 74. hRdayamarivadhodayAdudRDha draDhima dadhAtu punaH purandarasya / . ghanapulakapulomajAkucAgra dutaparirambhanipIDanakSamatvam / / 169 draDhima dADharyam / asminneva pranye zlo. 57. madhurima mAdhuryam / dRDhAdiH- 5, 15. mAghe-V. 66. sArdhaM kathaJciducitaiH picumandapatrai rAsyAntarAlagatamAmradalaM mrdiiyH| Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinistravyAkhyA dAserakaH sapadi saMvalita niSAdai vitra purA padamarADiva nirjagAra // 1810 | AmradalaM pradIyaH / naiSadhe-IV. 15. virahapANDisagagatamomapI zitimatannijapItimajikaiH / daza dizaH khalu tadRgakalpaya lipikarI nalarUpakacitritAH / / 1611 // pANDima, zitima, piitim| asminneva granthe zlo0 160. nIlima / 1788 / guNavacanabrAhmaNAdibhyaH karmaNi ca / (5. 1. 124) cAdbhAve / brAhmaNAdiH-5. 18. jaDasya karma bhAvo vA jADyam / mUDhasya bhAvaH karma vA mauDhyam / brAhmaNyam / ___ vA0 / arhato num ca / ( 3092.) arhato bhAvaH karma vA Arhantyam / aarhntii| pitkaraNAdIkAro bahulamiti vAmanavacanAdvaikalpika iikaarH| mAgha-XX. 44. dadhatastanimAnamAnupUrvyA dvabhurakSizravaso mukhe vizAlAH / bharatajJakavipraNItakAvya grathitAGkA iva nATakaprapaJcAH // 1612 // kAvyaM kavikarma / Syatra / Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namnaadhikAraprakaraNam anargharAghave-I. 51. ga-vAmadeva, kimucyate AraNyakeSu kimapi prakRSTatama brAhmaNyamRzyazRGgasya / na kevalamamunA vatsena brahmarSivibhANDakaH putravatAM dhuramAropito dazaratho'pi / / 1613 / / brAhmaNyaM brahmakarma / pyan / anagharAghave-II. 42. ga-vatsau samantAdupazIlito'yaM saMnivezaH kacidasmadIyAstapovanabhUmayo ramayanti vAmupasnehayati vA gArhasthyamRSINAm / / 1614 / / gArhasthyaM gRhasthatvam / pyny| asminneva granthe zlo0 131. sAdRzIM sAdRzyam / SyaJ / pitkrnnaadviklpaadiikaarH| asminneva granthe zlo0 782. vAcaspatyaM vAgmitvam / vyaJ / mAghe-II. 56. guNAnAmAyathAtathyAdartha viplAkyanti ye / amAtyavyAnA rAjJAM dRSyAste zatrusajJitAH / / 1615 // yathAtathAtvamanatikamya yathAtatham / yathArthe'vyayIbhAvaH / ato najasamAse'yayAtatham / tasya bhAvaH AyathAtathyam / Syan / mAghe-III. F. tasyollasatkAJcanakuNDalAma prtyutgaaruutmtrtmaasaa| avApa bAlyocitanIlakaNTha pinchAkcUDAkalanAmikoraH // 16161 bAlya vaizyam / kaa| asminneva ko zre0 155. paunAnyAt punaHpunarAvRteH / evam / Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 pANinisUnavyAkhyA bhaTTikAvye--XII. 20. cApalyayuktasya hareH kRzAnuH sameSito vAladhibhAka baDIyaiH / zastreNa vadhyasya galannadhAkSIt rAjan pramAdena nijena lAm !! 1617 || capalasya bhAvazcApalyam ! ma : yuvAdiSvapi dRzyate / tatra cApalamiti rUpam / ___asminneva anthe zlo0 130. kuzalasya bhAvaH kauzalI kauzalyam / vyA ! DIpa / asminneva bhanthe zlo0 129. vidagdhasya bhAvaH vaidagdhI / pyani viklpaadiikaarH| campUbhArate-~-III. 26. sukhAJcakSuHzravastanvyAssurate mIlanaM dRzoH / cakre maNitavaidag'yaM tasya kAnanakaumudIm // 1618 // vidagdhasya bhAvo vaidagdhyam / Syan / asminneva manthe zlo0 1476. anIzvarasya bhAva Anaizvaryam / brAhmaNAditvAt pyaJ / 'nazucIvara' (sU. 1460 ) ityubhayapadavRddhiH / asminneva granthe zlo) 19. caturANAM bhAvazcAturI / yami vikalpAnDIm / asminneva anthe zlo0 1512. sahasA vartata iti sAhasikaH / 'ojassaho' (sU. 1577) iti Thak / tasya karma sAhasikyam / brAhmaNAditvAtSyaJ / kirAtArjunIye-~-XIII. 38. dIpitastvamanubhAvasampadA gauraveNa laghayanmahIbhRtaH / rAjase munirapIha kArayannAdhipatyamiva zAtamanyavam / / 1619 / / adhipateH karma Adhipatyam / kuzalacapalanipuNapizunakutUhalakSetrajJA yuvAdiSu ca paThyate / tatra kauzalaM cApalaM naipuNamityaN / Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r'uulbhikssaay' 1789 ? yathAtathAgathApurayaH payAyeNa / (7. 3. 31) nanaH parayoretayoH pUrvottarapadayoH paryAya Adeko vRddhirvidvAnI / avyAyAbhAvaH pAyathAtathyam ayAthAtara yama : AyadhApuryam ayathAryam : vA0 / caturvarNAdInAM svArtha upasaGkhyAnam : (81.) catvAro varNAzcAturvarNyam ! cAturAzramyan : pAjaNyam / sainyam / sAnidhyan sAmIpyam / aupamyam / trailokyamityAdi : sarve vedAmadevedAH / tAmadhIte sarvavedaH / sarvAderiti luk / sa eva sarvivaidyaH / (ga. sU.) caturvedasyobhayapadavRddhizca : 98. caturo vedAnadhIte caturvedaH / sa eva cAvaidyaH / caturvidyatyati pAThAntaram / caturvidya eva cAturvedyaH / asminnava granthe zlo0 1615. yathAtathAtvamanatikramya yathAtatham / yathArthe'. vyayIbhAvaH / mato nansamAse'yathAtatham / tasya bhAva AyathAtathyam / brAhmaNAditvAtpyaJ / anena vikalpAnapUrvapadavRddhiH / asminneva granthe zlo0 552. yo lokAstrailokyam / svArthe pyana / manargharAghave--VII. 82. gotre sAkSAdajani bhagavAneSa yatpamayoniH ___ zayyotthAyaM yadakhilamahaH prINayanti dvirephAn / ekAnAM yadhati bhagaktyuSNabhAnau ca bhakti. ___tatprApuste sutanu vadanaupamyamanbhoruhANi // 1623 / / upamaiva aupamyam / svArthe pyam / bhanagharAghave-VII. 8. siMhaladvIpamambhodhisambhUtamidamutpalam / mANikyAcalakiJjalkaramaNIyamudIkSyate / 2 | maNikaM mANikyam / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA camyUrAmAyaNe-I. 18. asti prazastavibhavaivibudhairalakyA __ lakati nAma rajanIcararAjadhAnI / mANikyamandirabhuvAM mahasAM prarohai ___ stejastrayAya dinadIpadazAM dizantI / / 1622 / / mANikyam / 1790 / stenAdyannalopazca / (5. 1. 125) stena caurya ityasmAt pacAdyac / stenasya bhAvaH karma vA steyam / stenAditi yoga vibhajya stainyamiti pyajantamapi kecidicchanti / kumArasaMbhave--II. 35. vyAvRttagatirudyAne kusumasteyasAdhvasAt / na vAti vAyustatpAA tAlavRntAnilAdhikam / / 1623 // steyaM cauryam / yat / 1791 / sakhyuryaH / (5. 1. 126) sakhyurbhAvaH karma vA sakhyam / 'dUtavaNigbhyAM ca' dUtasya bhAvaH karma vA dUtyam / ' syAtsandezaharo dUto dUtyaM tadbhAvakarmaNoH ' II. viii. 16. ityamaraH / vaNijyamiti kAzikA | mAdhavastu vaNijyAzabdaH svabhAvAtstrIliGgaH, bhAva eva cAtra pratyayo na tu karmaNItyAha / bhASye tu ' dUtavaNigbhyAM ca' iti nAstyeva / brAhmaNAditvAdvANijyamapi / 'vANijyantu vaNijyA syAt ' II. xii. 79 ityamaraH / asminneva granthe zlo0 507. sakhyasya sakhitvasya / yaH / asminnava granthe zlo0 625. sakhyam / naiSadhe-V. 99. pANipIDanamahaM damayantyAH kAmayemahi mahImihikAMzo / dUtyamatra kuru naH smarabhIti nirjitasmara cirasya nirasya // 1624 // dUtyaM dUtakarma / Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nlghiaaccaa 545 179.2 / kapijJAtyohaka ! (5.1. 127 ! kApeyam : jAleyan / amminneva granthe zlo0 1276, kApeyacaJcalaH ! kapibhAvacapalaH / jJAneya jJAlibhAvan ! bhAve duka ! allinnava granthe lo0 1127. jJAtaH kama jJAteyam jJa tyucitaM kuru / camyUbhArate-III. 102. unmiyonimapya yatAtparicalitayathApUrvazaktayAtha dRSTyA unnadhye dozya kavitpuruSamanudinacchAyahastAnapatram ! akSyA jJAneyamonoviMdadhAmanyoH prayazcadhAta dvaijyAdAkulabhUdukurubasyorana cita sImA ! 1825 !! jJAneyam / 1793 / patyantapurohitAdibhyo yak ! ( 5. 1. 128) sainApatyam : paurohityam / (ga. sU.) : rAjAsamAse ! GE. rAjanzabdo'sanAne yaka labhata ityarthaH / rAjo bhavaH kama vA rAjyam / samAse tu brAhmaNAditvAt pyam / adhirAjyan / purohitAdiH-5. 20. kumArasaMbhave-II. 61. tasyAtmA zitikaNThasya sainApatya mupetya vaH / mokSyate surabandInAM dezodhivibhUtibhiH / / 1026 / mainApatya senApatibhAvaH / camyUrAmAyaNe-I. 22. ga--atha vaitAnika dvaizvAnarAnnaraH prAjApatyaH sahemapAtraH kazcidutthAya putrIyate dazarathAya pAyasamamRtaprAya prAyacchat / / 1627 / / 69 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 pANinisUlayAkhyA prAjApatyaH / prajApaterbhAvaH karma vA prAjApatyamiti na | prajApateH pannAtyak : vizeSvapadaM napuMsake syAt / aslineva pranye zlo0 1298. vajJaH karma rAjyam ! yak karmaNoH ' ( sU. 1:54 ) iti niSedhAt na pratibhAvaH / campUbhAra - XI. 1. abhyedhara vidhamilitairapAnAM parivodati pUrvaNi meNitAGge / senAdhipatyataraNa dhRtarASTrasUnuH karNaM suvarNaghaTavAribhirabhyaSiJcat || 1628 | nArthe'J / 6 ye cAbhAva Adhipatyam / na yak / brAhmaNAditvAt dhya alikne granthe ho0 1607. adhirAjasya bhAvaH karma vA AdhirAjyam / samAse brAhmaNAditvAt pyaN ! asamAse rAjJo bhAvaH karma vA rAjyam | arjuna yak campUbhArate -- XI. 18. ga- paredyuH parisphuritakamalacakravyUhe prakAzamAnapatrikula saJcAre prakaTitadhanaJjayatejovardhane bhAvini prathana iva prabhAtasamaye prAdurbhavati sati madhumathanasArathermaghavatkumArasya vadhakRte zalya satsArathyameva paraM sAdhanamavadhArayatA rAdheyena kRtabodhanassuyodhanassabahumAnaM mAnadhanabhAjaM madrarAjamupagamya svAgamanidAna parijJAnena vimanAyamAnamapi taM taistairmadhuraracanairvacanaiH kopagire raghitya kA pradezAtkathaJcidavaropya karNarathanaipathyaM sArakhyamadhiropayAmAsa || 1629 // sArathyaM sArathikarma / purohitAditvAdyak / 1794 / prANabhRjjA tivayovacanodgAtrAdibhyo'J / (5.1.129 ) prANabhRjjAti | Azvam / auSTum / vayovacanaM, kopAram / kaizoram / audvAtram / aunnetram / sauSThavam / dauSThavam / uddAtrAdiH } 1 1 5. 21. asminneva granthe 0 1850. zizorbhAva: zaizavam bAdhyam / vayovaca Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nlghiaam 547 amminneva granthe zlo0 1508. suSThu bhAvaH sauSThavam / udAtrAditvAina : asminneva granye zlo. 1025. sauSThavam / pUrvavat / kirAtArjunIye--XVI. 22. prahIyate kAryavazAgateSu sthAneSu viSTabyatayaH na dehaH / sthitaprayAteSu sasauSThavazva lakSaveSu pAtammadRza zarANAn / / 1630 || sauSThavam / pUrvavat / 1795 / hAyanAntayuvAdibhyo'N / (5.1. 130) dvaihAyanam / traihAyanam / yauvanam / sthAviram / vA0 / zrotriyasya yalopazca / ( 3038.) zrotram / kuzalacapalanipuNa pizunakutUhalakSetrajJA yuvAdiSu brAhmaNAdiSu ca ptthynte| kauzalyaM kauzalamityAdi / yuvAdiH- 5. 22. asminneva granthe zlo. 1850. yUno bhAvo yauvanam tAruNyam / aN / asminneva granthe zlo0 1524. pauruSe puruSakAre / yuvAditva daN / asminneva granthe zlo. 731. puruSasya karma pauruSa puruSa kAraH / pUrvan / raghuvaMze-XI. 42. evamAptavacanAtsa pauruSa kAkapakSakadhare'pi rAdhave / zraddadhe tridazagopamAtrake dAhazakimiva kRSNavarmani / / 1631 / / pauruSam / asminneva granthe zlo0 168. pauruSam / asminneva granthe zlo0 743. suhRdaya sa bhAvaH sauhRdam / yuvAditvAdaN / 'hRdayasya hRt ' (sU. 988) iti hRdbhAvavidhAnasAmAnna 'hRdaga' (s. 1138) ityubhayapadavRddhiH / ata eva sauhAdrohadazabdAvaNi haddhAvAdi ' ti vAmanaH / Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANalelyUlamAyA amminneva anthe zloka 1147. suhRdo bhAvaH lohArdam / yuvAdyaNa : 'hRdbhagaH (sU. 1138) ityubhayapadavRddhiH / amminneva granthe loc 899. subhrAtRNAM bhAvaH sobhrAtnam / yuvAdityAdaN / kumArasaMbhave-IV. 31. vidhinA kRtamadhavezasaM nanu mAM kAmavadhe vimuJcatA / anapAyini saMzrayadrume gajabhagne patanAya vallarI !! 1632 il vizasati hinastIti vizaso ghAtukaH / pacAdyac / vizasamya karma vaizasam / yuvAditvAdaN / bhaTTikAvye-XVII. 104. ubhAvakRntatAM ketUnavyathetAmujhau na tau| adIpyetAnubhau dhRSNU prAyujAtAM ca naipuNam / / 1633 / / naipuNaM nipuNakarma / asminneva granthe zloka 1617. capalasya bhAvazcApalyam / brAhmaNAditvAtvyaJ / . 1796 / igantAcca laghupUrvAt / (5. 1. 131) zucebhovaH karma vA zaucam / maunam / kathaM kAvyam / kavizabdasya brAhmaNAdi. svAt Syan / asminneva granthe zlo0 1612. kAvyaM kavikarma / brAhmaNAditvAt vyaJ / 1797 / yopadhAdgurUpottamAguJ / (5. 1. 132 ) rAmaNIyakam / vA / sahAyAdvA / ( 3094.) sAhAyyam / sAhAyakam / kirAtArjunIye-~-IV. 4. tutoSa pazyan kalamasya so'dhikaM savArije vAriNi rAmaNIyakam / Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadhikAraprakaraNa durlane nAheti ko'bhinandituM prakarSalakSmImanubyasaGgame / / 1634 || mIvasya yaH gamagIyakam / bun / khuza - III. S. bha mAnisamAnItamahopavitavyathaH / rAtrImA punazcake vilApAcAyakaM zaraiH // 1635 ! AcAryakA vAkane / nakve-v. . kAmanIyakamayAtakA kAmama niravezya tadIyam / zikaH vanakhilaM paripazyanmanyate sa khalu kauzikameva / / 1636 / / kAmanIyakaM kamanIyatvam / nepadhe-V. 48. nAkalokandhi josuSamA yA cupacApanA cumbani saba / bejhi tAganipajyadasau tat dvArasaGkranitavaidyaka vedyaH // 1687 // vaidyakaM vaidyasya karma / campUrAmAyaNe - 1. 22. F- bhavantastAvadavatariSyato lakSmIsahAyasya mAhAyyArthamasara:prabhRtiSu yuva. tiyu vAnaracchabhUlagobucchanIlamukhaveSabhRtaH prathitaprabhAvAH prajAH prajanayeyuH / / 1633 || sAhAyyaM sahAyakama / raghuvaMze-XVII. 5. sa kulocitamindrasya mAhAyakamupeyivAn / jaghAna samare devaM dujayaM tena cAvadhi / / 1639 // * sAhAyakaM sahakAritvam / Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA camyUbhArate-~-1V. 79. sandRzyate lava tapaH khalu zuddhametat ___ yajantuhiMsanavidhau dRDhabaddhakacchas / AstAmida bhujavalaM ca mRgAtyaye'smin sAhAyakaM yadupajIvati me zaramya !! 1640 / / sAhAyakam / 1798 / dvandvamanojJAdibhyazca / (5. 1. 133.) zaiSyopAdhyAyikA / mAnojJakam / manojJAdiH-- 5. 23, asminneva granthe zlo0 1350. vRddhasya bhAvo vArdhakam vRddhatyam / manojJAditvAduJ / kumArasaMbhave--V. 44. kimityapAsyAbharaNAni yauvane dhRta tvayA vAryakazobhi valkalam / vada pradoSe sphuTacandratArakA vibhAvarI yadyaruNAya kalpate // 1641 hai| vArdhakam / pUrvavat / bhaTTikAvye--XII. 55. vibhISaNoktaM bahu manyamAnaH pronnamya dehaM pariNAmanamram / skhaladvalirvArdhakakampramUrdhA mAtAmaho rAvaNamityuvAca / / 1642 // vArdhakam / pUrvavat / . naiSadhe-V.66. preyarUpakavizeSanivezasaMvadadbhiramarAH zrutapUrvaiH / eSa kha sa nalaH kimitIdaM mandamandamitaretaramUcuH / / 1648 / / Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nasatrAdhikAraprakaraNam 551 priyarUpasya bhAvaH zreyarUpakam saundaryam / manojJAditvAdun / 'vRddhAceti vaktavyam ' (vA. 2716. sU. 1247) iti samUhAthai vun / asmindeva granthe lo0 1349. vArdhakAt vRddhasamUhAt / 'varvikaM vRddhasaGghAle vRddhatve vRddhakarmagi' iti vizvaprakAzaH / 'vRddhasaGketi va.kaM' II. vi. 4) ityamaraH / samminneva granthe zlo. 770. AhopuruvikA 'AhopuruSikA darpAdyA syAtsambhAvanAtmani ' II. viii. 102. ityamare kSIrasvAmino vyAkhyAnAnusAreNa ahopuruSanya bhAvaH / AhopuruSikA AzcaryapuruSatvam / manojJA ditvAdupriti vyAcakSate kecit / manojJAdiSu mRbhyametat / ahopuruSa iti yasyAM kriyAyAM sA AhopuruSaketi kAzikA / matvayiSThapratyaya. / mayUravyasakAditvAtsamAsaH / // iti nanadhikAraprakaraNam // Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha pAJcamikaprakaraNam / / 1802 / dhAnyAnAM bhavane kSene kham / (5. 2. 1 ) bhavantyasminniti bhavanaM mudrAnAM bhavanam kSetraM maudrInam / 'maudgInakaudravINAdizeSadhAnyodbhavocitam / II. ix. 8. ityamaraH / 1803 / bIhizAlyorhak / (5. 2. 2). caiheyam / zAleyam / 'kSetraM beheyazAleya vrIhizAlyudbhavocitaM ' II. ix. 6. itymrH| 1804 / yavayavakapaSTikAdyat / (5. 2. 3) yavAnAM bhavanaM kSetraM yavyam / yavakyam / SaSTikyam / 'yavyaM yavakyaM SaSTikyaM yavAdibhavanaM hi yat ' II. ix. 7. ityamaraH / 1805 / vibhASA tilamASomAbhaGgANubhyaH / (5. 2. 4) yadvA syAt / pakSe khaJ / tilyam tailInam / mASyam mASINam / umyam aumInam / bhaGgyam bhAGgInam / aNavyam ANavInam / 'tilyatailInavanmASomANubhaGgAdvirUpatA' II. ix. 7. ityamaraH / 1806 / sarvacarmaNaH kRtaH khakhanau / (5. 2. 5) sarvacarmaNA kRtassarvacakSaNaH sArvacarmINaH / 1807 / yathAmukhasammukhasya darzanaH khaH / (5. 2. 6) mukhasya sadRzaM yathAmukham pratibimbam / sAdRzye'vyayIbhAvaH / samaM sarvaM mukhaM saMmukham / samazabdasyAntalopo nipAtyate / yathAmukhaM darzano yathAmukhInaH / sarvasya mukhasya darzanassammukhInaH / Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTikAvya- ... mana panyathAmumbInA nimunAma . tramizinika viSTa'di doSa kyo'nunImA ayathAmudInAH punAvRttamunda:: :: raghuvaMze-xv. 15. amUla samAsAdya kA lakSmaNa nujaH / rurodha sammunvIno di jo svAmiAm : 2015 randhraprahAriNAM jayassaMmukhIno Di .maH: anlinneva granthe ko 1437. AtamananmamuglInaM Abhinayama an / naiSadhe-1, 76. tataH prasUne ca phale ca majule ___sa sammukhInAGgulinA janAdhipaH / nivedyamAnaM vanapAlapANinA jyalokayatkAnanakAnanIyakam / / 1846 ! prasUne phale ca saMmukhInA sandarzinI / anaparAghave-VI. 17. ga-~-purastAdeva dRSTamidamasmAbhiH / dezakAlavyavahitamyApi prameyanAmamya yathAmukhInamAdarzatalaM hi skhabirabuddhiH / / 1847 || sthavirabuddhiH prameyasamUhatya yathAmukhInamArzalam / 1808 ! tatsavAdeH pathyaGgakarmapatrapAnaM vyApnoti / ( 5. 2. 7) sarvAdeH pathyAcantAt dvitIyAntAvaH syAt / sarvazrAn vyAne tIti sarvaprathInaH / soGgINaH / sarvakarmINaH / sarvapatrINaH : svagAtrIgaH / 70 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinIsUlavyAkhyA asminneva granthe lo0 735. sarvAn pathastathAn vyAmotIti sarvapathInam / 'pUrvakAla ' ( su. 726) iti samAsaH / 'RkpU' (sU. 940) iti samAsAntaH / anena kh| asminneva granthe zlo0 9. srvprthiinyaa| anagharAghave-I. 44. dhyAnamayadRSTipAtapramuSitakAlAdhvaviprakarSeSu / viSayeSu naiSThikAnAM sarvapathInA matiH kramate // 1648 / / sarvapathInA srvpthvyaapinii| asminneva granthe zlo* 1521. sarvAGga vyAmotIti sarvAGgINe / khaH / asminneva granthe zlo0 1450. sarvakarmANi vyApnuta iti sarvakarmINau / 'aSaDakSAzitagu' (su. 2079 ) iti khArthe khaH / asminneva granthe zlo0 1191. alaM karmaNe alaMkarmINaH / tapazcaryAyAmalakarmINaH samarthaH / 'karmakSamo'laMkarmINa' III. i. 18. ityamaraH / 1809 / AprapadaM vyApnoti / (5. 2. 8) pAdasyAgraM prapadam / tanmaryAdIkRtya Aprapadam / AprapadInaH paTaH / mAghe--III. 10. muktAmaya sArasanAvalambi bhAti sa dAmAprapadInamasya / aGguSThaniSThaytamivordhvamuccai trisrotasassantatadhAramambhaH / / 1649 / / AprapadaM vyAmotIti AprapadInaM pAdAnacumbi / khapatyayaH / 1810 / anupadasarvAnnAyAnayaM baddhAbhakSayatineyeSu / (5. 2. 9) Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAJcamikaprakaraNama 555 anurAyAme sAdRzye vaa| anupadaM baddhA anupadInA upAnat / sarvAnnAni bhakSayati sarvAnnIno bhikSuH / ayAnayaH sthalavizeSaH taM neyo'yAnayInaH zAraH / 'sarvAnnInastu sarvAnnabhojI' III. 1. 22. ityamaraH / 1811 / paro'varaparamparaputrapautramanubhavati / (5. 2. 10) parAMzcAvarAMzcAnubhavatIti paro'varINaH / parAMzca paratarAMzcAnubhavati paramparINaH / putrapautramanubhavati putrapautrINaH / bhaTTikAvye-V. 15. kuru buddhiM kuzAgrIyAmanukAmInatAM tyaja / lakSmI paramparINAM tvaM putrapautrINatAM naya / / 1650 // parAMzca paratarAMzcAnubhavatIti paramparINA / pitRpitAmahAdikramAgatetyarthaH / putrapautrINatAm / 1812 / avArapArAtyantAnukAma gAmI / (5. 2. 11) avArapAraM gAmI avArapArINaH / avArINaH / pArINaH / pArAvArINaH / atyanta gAmI atyantInaH / bhRzaM gantetyarthaH / anukAma gAmI anukAmInaH yatheSTa gantA / asminneva granthe zlo0 271. trivargapArINam / trayANAM dharmAdInAM varganivargaH / tasya pArINaM pAragAminam / pratyayaH / asminnava granthe zlo0 48. atyantInatvamatyantagAmitvam / bhaTTikAvye-XXII. 19. draSTAsvastatra timro me mAtastuSTAntarAtmanaH / / atyantInaM sakhitvaM ca prAptAstho bharatAzrayam / / 1651 / / atyantInam / atyantagAmItyasmincarye khH| asminneva granthe zlo0 1650. anukkAma gAmI anukAmInA yatheSTa gantA / khaH / 'kAma gAmyanukAmIne baktInastathA bhRzam ' II. viii. 77.ityamaraH / Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 pANinitravyAkhyA 1813 / samAM samAM vijAyate / (5. 2. 12) samAMsamInA gauH / ' samAMsamInA sA yaiva prativarSa prasUyate / II. ix. 722 ityamaraH / 1816 / anugvalaGgAmI / (5. 2. 15) anugu goH pazcAtparyAptaM gacchati anugavIno gopAlaH / 1817 / adhvano yatkhau / (5. 2. 16) adhvAnamalaM gacchati adhvanyaH adhvanInaH / ' ye cAbhAvakarmaNoH' (sU. 1154) 'AtmAdhvAnau khe' ( sU. 1671 ) iti sUtrayoranyatareNa prakRtibhAvaH / asminneva anthe zlo0 1292. adhvAnamalaM gAmina. adhvanyAH / zIghragA ityarthaH / yatpratyayaH / ye cAbhAvakarmaNoH' (sU. 1154) iti prakRtibhAvaH / asminneva granthe zlo0 647. adhvAnamalaMgAminamadhvanInam / khaH / 'AtmadhvAnau khe' (sU. 1671) iti prakRtibhAvaH / asminneva granthe zlo0 1565. adhvanInaiH / pUrvavat / 'upasargAdadhvanaH / (sU. 958) prAdhvaH / ac / TilopaH / 1818 / abhyamitrAccha ca / (5. 2. 17) cAdyakhau / abhyamitrIyaH / abhyamivyaH / abhyamitrINaH / amitrAbhimukhaM suSTha gacchatItyarthaH / bhaTTikAvye-V. 46. tamudyatanizAtAsiM pratyuvAca jijIviSuH / mArIco'nunayastrAsAdabhyamitryo bhavAmi te // 1652 // amitrasyAbhimukhamabhyamitram / Abhimukhye'vyayIbhAvaH / abhyamitramalaGgAmItyasminnarthe atra cakArAdyatvau ceti yat / Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzcamikaprakaraNam bhaTTikAvye-V. 47. harAmi samasaumitrI mRgo bhUtvA mRgadyavau / udyogamabhyamitINo yatheSTaM tvaJca santanu / / 1653 / / abhyamitramabhisapatnamalaMgAmI abhyamitINaH / cakAgasvaH / campUbhArate-VII. 7. audAsya kimiMda kumAra kuravo gRhanti gAste'khilA stvaddoSNossamayo'yamAjiSu parairduppApamAptuM yazaH / devI kekayanandanAM kuru mahAvIraprasUmUdha dAgAroha ratha gRhANa ca dhanuryatsvAbhyamitrINatAm / / 1654 || abhyamitrINaH / pUrvavatkhaH / 1819 / goSThAtkhaJbhUtapUrve / (5. 2 18) goSTho bhUtapUrvo gauSThIno dezaH / asminnava granthe zlo0 206. bhUtapUrva goSThe gauSTIne / ' gauSThInaM bhUtapUrvakam / II. I. 14. ityamaraH / khn| campUmArate-III. 1. ga-tatra vanIbhavati vanIpakajanamanISitapUrakapUrukulAvanIpasuramurabhigoSThIne deze smaraNamAtrakRtasannidhAnena sakalazilpapAradRzvanA vizvakarmaNA svenaiva karmaNA nirmApitaM kAmanIyakavilokanasulabhavismayabhAragurutarAnamarAn veDhumakSamatayA mAtalamavalambamAnairvimAnairiva kuruvindamaNimandirairalihaM jambharipunidezena lambhitatanAmopapadamindraprasthamadhiSThitAya yudhiSThirAya nivedya svapure'pi suSumAmIhazIM parIkSitamiva spandanena yadunandanena prayaye // 1655 // gauSTIne / pUrvavatkhan / 1820 / avasyaikAhagamaH / (5. 2. 19) ekAhena gamyata ityekAhagamaH / mAyaneSvA / Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1958 pANinisUtravyAkhyA andharAghave-VII 88. bRhatpAtraprAptyA vitatajalamambhodhimudare dadhAvISadAcaM kila kalazajanmA kulapatiH / yamArAdhyanvindhyAcalazikharazothai kabhiSaja vivasvAnAzvInaM gagananavirodhAtkalayati / / 1656 / / radi: AkAzaM AzvInamazvenaikAhagamya kalayati karoti / azvana yadekAhena gambate tadAzvInam / khaJ / 1821 / zAlInakaupIne adhRSTAkAryayoH / (5. 2. 20) zAlApravezamarhati zAlIno'dhRSTaH / kUpapatanamarhati kaupInaM pApam / asminneva granthe zlo0 689. zAlInAyA bhAvaH zAlInatA / asminneva granthe zlo0 104. zAlInatvavivarjitA madhASThayarahitA / mAghe-XVI. 88. lokAlokavyAhataM dharmarazmeH zAlIna vA dhAma nAlaM prasartum / lokasyAgre pazyato dhRSTamAzu krAmatyuccairbhUbhRto yasya tejaH // 1657 // zAlInam / 1822 / vAtena jIvati / (5. 2. 21) . bAtena zarIrAyAsena jIvati na tu buddhivaibhavena sa bAtInaH / asminneva granthe zlo0 860. nAnAjAtIyA aniyatavRttayaH utsedhajIvino vAtAH / tatkarma vAtam / tena jIvantIti vraatiinaaH| khaJ / nAnAjAtIyA aniyatavRttayaH zarIramAyAsya ye jIvanti te vAtAsteSAM yatkarma tadapi jAtaM tena jIvantIti vraatiinaaH| khm| 1823 / sAptapadInaM sakhyam / (5. 2. 22) saptabhiH padairavApyate sAptapadInam / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArasaMbhave----. . prayukta kAra vizeSana mAnA na mAM para saMnipata mayi / yasanmanA santraNatri - __marna pani lApahIlanusane :: :35 sanAM saGgA saya namaH pApAcana iti mAnavIna zocA sAyada / anena nipAtanAlAdhuH / 1824 / haiyaGganInaM manAyAm / ( 5. 2. 23 yogadohatya video vikAga baca nikAlane : dusana ise DohaH kSIrana / hogoinya vikAra yA dona bhane pradeza: 1:22. yaGgavIna yodadhika vRtamA unu haivanavInaM yat yogadohodbhavaM vRtam - II. ix. 52. ityAra; / khuvaMze-I. 45. haiyaGgacInamAdAya koSaddhAnuvasthinan / nAmadheyAni punchantau kanyAno mAninana : 653 hyantanagodohodbhavaM vRtaM haiyaGgavInam sadyovRtam ! hyaH pUrvedaH / naiSadhe-III. 132. cetojanmazaraprasUnaladhubhimizratAmAzraya spreyoDUtapataGgapuGgavagavIhaiyaGgInaM rasAt / svAdasvAdamasImamRSTapurabhi prAptApi tRSTi na sA __ tApaM prApa nitAntamantaratula nAnace machamipi / / 1880) haiyaGgavInam / pUrvavat / 1825 / tasya pAkamUle pIlvAdikAMdisyaH kuNajJAhacau / (5. 2. 24) pIlUna pAkaH pIlukuNaH / karNasya mana karNajAham / pIlvAdiH- 5.21. karNAdiH-- 5, 25. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 pANinisUtravyAkhyA asminneda granthe zlo0 327. karNayormale karNajAhe jAhacapratyayaH / 1826 / pakSAttiH / (5. 2. 25) mUla grahaNamAtramanuvartate / pakSasya mUlaM pakSatiH / asminneva granthe zlo0 327. pakSatau pakSamUle pratipadi candralekheva sthitA / tipratyayaH / 'pakSatirgasto mUle dvayoH pratipadorapi ' iti yAdavaH / asminneva granthe zlo0 660. bhRGgANAM pakSatayaH pakSamUlAni / 'strI pakSatiH pakSamUlam ' II. v. 37. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 777. pakSatI / 1827 / tena vittazcuJcucaNapau / ( 5. 2. 26 ) vidyayA vittaH vidyAcucuH / vidyAcaNaH / asminneva granthe zlo0 1274. mAyAcaNaM mAyAvittam / caNam / atraivitta: prasiddho'svacuJcuH / cuJcup / kirAtArjunIye---XV. 38. cAracuJcuzcirArecI caJcaccIrarucA rucaH / cacAra rucirazcAru cArairAcAracaJcuraH / / 1661 / / cArairgativizeSairvitta iti cAracuJcuH / cucuppatyayaH / mAghe-IV 31. vyomaspRzaH prathayatA kaladhautabhittI runnidrapuSpacaNacampakapiGgabhAsaH / saumeravImadhigatena nitambazobhA metena bhAratamilAvRtavadvibhAti / / 1662 || puSpairvittAH puSpacaNAH / caNam / asmitneva granthe ga0 1369. atyantarasotpAdanena cagaM vitaM prasiddhamatirasotpAdanacaNam / caNam / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1828 / binabhyAM nAnAnau na maha / ( 5. 2. 27 ) asahAthai pRthabhAve vartamAnAbhyAM svArtha pratyayo ! binA ; nAnaH / asminneva anye ilo * 437. binaa| asminneva anye zlo. 717. nAnA ! 1829 / veH zAlacchaGkaTacI / (5, 2. 28 ! 1830 / saMgrodazca kaTaca / 15. 2. 29 , cakArAdveH kaTac / vizAlana , vizakaTana, vikaTa : -Tama . prakaTam , utkaTam / vA0 / alavRtilomAmAbhyo rajamyupa-yAnam / ( 3:37. malAbUnAM rajaH alAvUkaTam / vA0 / saGghAte kaTaca / ( 3110.) avInAM saGghAto'vikaTaH / vA0 / vistAre paTac / ( 3115.) avipaTaH / vA0 / dvitve goyugac / (3116.) dvau uSTrau uSTragoyugam / vA0 / SaTtve SaDvac / ( 3117.) azvaSanavam / vA0 / hehe tailaca / / 3113.) tilatailam / vA0 / bhavane kSetre zAkTazAkinau ! ( 3119) ikSuzAkaTam / ikSuzAkinam / 71 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAve - III. 50. bRhaturairapyatu lairbitAnamAlA pinaddhairapi cAvitAnaiH / reje vicitrairapi yA sacitraigRhai vizAlairapi bhUrizAle: || 1668 | vizAlaiH / mAghe - XIII. 84. pANinisUtravyAkhyA vyacala vizaGkaTakaTIrakasthalI zikharaskhalanmukha ra mekhalA kulAH / bhavanAni tuGgamapanIyasaGkrama kramaNakaNatkanakanUpurA: striyaH 1664 // vizaGkaTAH / asminnaiva granthe ilo0 626. vizaGkaTe vizAle / zaGkaTacpratyayaH / mAghe - X. 42. uttarIyavinayAttapamANA A rundhatI kila tadIkSaNamArgam / AvariSTa vikaTena vivodu saGkaTaH / vaikSasaiva kucamaNDalamanyA || 1665 | vikaTena vizAlena / ' vizaGkaTaM vizAlaM syAdarAlaM vikaTaM tathA ' iti vaijayantI / samprodazceti cakArAdveH kaTac / campUrAmAyaNe - I. 41. tatkAle pizitAzanAzapizunA sandhyeva kAcinmuneradhvAnaM tarasA rurodha rudhirakSodAruNA dAruNA / svAdhIne hamane purIM vidadhatI mRtyoM: svakRtyAtyayakrIDatkiGkarasaGghasaGkaTamahAzRGgATakAM tATakA || 1666 | 1831 / avAtkuTAracca / ( 5. 2. 30 ) Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAtkaTaca / amIno 'vakuTAraH / avaka: 1832 / nate nAsikAyAH saMjJAyAM vannATacaTacaH / (..2.31) avAt ityeva / nataM namanan : viyana- akIna ! :: aba. bhraTam / tadyogAnnAsikA avttiittaa| pumo 'vaTITaH / * akTobaTo natanAsike' II. vii.. kyamaraH / 1833 / neviMDacirIsacI ! 5.2.32) niviDam / nikirIsan / mAve-VII. 2. jaghanamalavupovaroru kRcchA dunibirIsanitambamArakhedi / dayitatamazirodharAvalambi svabhujalatAvibhavena kAcidRhe !! 1667 1 nivirIsaH nibiDaH / 'niviDaM nibirIsacca dRdaMga vacakSate / iti vaijJayantI / nizabdAdvirIsacpratyayaH / mAghe-VII. 6. . guruniviDanitamvavibabhArA kramaNanipIDitamaGganAjanan / caraNayugamasutravatpadeSu svarasamasaktamalaktakacchalena // 1666 1 nibiDaM dRDham / nizabdAdviDacpratyayaH / 1835 / upAdhibhyAM tyakannAsanArUDhayoH / (5. 2. 34) sNjnyaayaamitynuvrtte| parvatasyAsanna sthalamupAyakA / AmdaM sthalamadhiyakA / 'tyakanazca niSedhaH' (vA. 4526. sU. 454) iti kAtpUrvasyevamya niSeyaH / Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 6 upatyakA asminneva granthe zlo0 38. samudrasyopatyakA AsannA | parvatAsannavAcakena AsanamA lakSyate / parvatasyAdhityakA / lakSaNayA upari sthitetyarthaH / 'drerAsannA bhUmirUrdhvamadhityakA ' II. iii. 7. ityamaraH / tyakanpratyayaH / asminneva granthe zlo0 198. modagireradhityakAm / 564 1836 / karmaNi ghaTosThac / ( 5.2.135 ) ghaTata iti ghaTaH / pacAdyac / karmaNi ghaTate karmaThaH puruSaH / bhaTTikAvye - I. 11. aihiSTa taM kArayituM kRtAtmA kartuM nRpaH putraphalaM munIndram / 5. 26. jJAtAzayastasya tato vyatAnI tsa karmaThaH karma sutAnubandhi || 1669 // karmasu ghaTate ceSTate samyak karotIti karmaThaH karmazUraH / ' karmazUrastu karmaTha: ' III. i. 18. ityamaraH / aThac / 'nastaddhite ' ( sU. 679 ) iti TilopaH / 1837 / tadasya saJjAtaM tArakAdibhya itac / ( 5.2.36 ) tArakA saJjAtA asya tArakitaM nabhaH / AkRtigaNo'yam / tArakAdi: raghuvaMze - XV. 8. agrajena prayuktAzIstato dAzarathI rathI / yauvanasthalIH pazyan puSpitAssurabhIrabhIH || 1670 || puSpANi saJjAtAni yAsAM tAH puSpitAH / itac / naiSadhe -- III. 121. yaste navaH pallavitaH karAbhyAM smitena yaH korakitastavAste / anaM pradinA tava puSpito yaH stanazriyA yaH phalitastavaiva // 1671 // Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSitaH sAnu pallavitA 'panyaH kArakitaH navara phalitamsanAlA ! kunArasaMbhave - . I. 16. aya te nunabamva mAnacitra jagadanA . idamUcuncanA nAnikaNTAkita vcH| 72 kaSTakitAsannAtakaNTakAH / itan / asminneva granthe zloka 161. kusumitaM sannAkuman / inan / kumArasaMbhave- VILE.. candrapaTantipratini candrakAnnajalavindubhirtini:: mekhalAtaruSu nidritAnann bodhayatyasamaye zikhaNDinaH / / 167311 . nidritAn saJja tanidrAn / itan / amminneva anthe zro* 208. mukhitAM saJjAtavAn / in / kumArasaMbhave-IV. 27. iti cainamuvAca duHkhitA muhRdaH pazya basanna kisitam / tadidaM kaNazo vikIyate pavanarbhasna kotakava'ram / / 1674 | duHkhamasyAssaJjAtaM duHkhitA / itac / kirAtArjunIye-IX. 30. Atape dhRtimatA saha vadhvA __ yAminIvirahigA vihagena / sehire na kiraNA himarazme duHkhite manasi sarvamasahyam / / 1675 // duHkhite saJjAtaduHkhe / itan / Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 966 zaNinissUnavyAkhyA asminneva anye zlo0 1329. taraGgita saJjAtataraGgam / itac / campUrAmAyaNe-I. 103. rAme bAhubalaM vivRNvati dhanurvaze guNAropaNaM ___ mA bhUtkevalamAtmanA tilakite vaMze'pi vaikartane / AkRSTaM nitazaM tadeva na paraM sItAmano'pi drutaM bhaGgastasya na kevalaM kSitibhujAM dostambhadambhasya ca // 1676 / / tilakite snyjaattilke| raghuvaMze-XI. 98. atha pathi gamayitvA klaptaramyopakArye katicidavanipAlaH zarvarIzzarvakalpaH / puramavizadayodhyAM maithilIdarzinInAM kuvalayitagavAkSAM locanairaGganAnAm // 1677 // kuvalayAni yeSAM saJjAlAni buvalayitAH / itac / raghuvaMze---XII. 53. rakSasA mRgarUpeNa vaJcayitvA sa rAghavau / jahAra sItAM pakSIndraprayAsakSaNavignitaH // 1678 / / vinitassaJjAtavinaH / itan / asminneva granthe zlo0 232. vinitAssaJjAtavighnAH / asminneva granthe zlo0 1342. gharmitaM saJjAtadharmam / naiSadhe-IV. 18. hRdi damasvasurazrujharaplute pratiphaladvirahAttamukhAnateH / hRdayamAjamarAjata cumbituM nalamupetya kilAgamitaM mukham // 1679 // AgamitaM saJjAtAgamanam / itan / Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asminneva gratye ho0 1611. citritAmsaJjAtacitrAH / kumArasaMbhave - V. 14. nakikaraNa atandritA sA svayameva kAn ghaTastat guho'pi yeSAM prathamAtajanmanAM na putravatsasyamA karivyati || 1680 || atandritA asAndrA / ita kumArasaMbhave -- IV. 80. madhumitAM raghuvaMze - IV. 2. gata eva na te nivartate sa sabA dIpa ivAnilAhataH ahamasya dazeSapada mamitAm 1661 || dhUmAya | dilIpAnantaraM rAjye te nizamya pratiSThitam / pUrva pradhUmito rAjJAM hRdaye'gnirivotthitaH || 1632 | pradhUmitaH / pUrvavat / 567 raghuvaMze - III. 12. kumArabhRtyAkuzalairanuSThite bhiSagmirAtairatha garbhabharmaNi / patiH pratItaH prasavonmukhIM priyAM dadarza kAle mitratAmitra || 1588 || abhrApyasyAssaJjAtAni azritA tAm abhitAm / itac : 1838 / pramANe dvayasajdaghnamAtracaH / ( 5. 2.37 ) tadasyetyanuvartate / UrU pramANanasya Urudvayasam / Urudannam / UrumAtram / vA0 / vatvantAtsvArthe dvayasamAtracau bahulam ( 8134 . ) tAvadeva tAvadvayasam / tAvanmAtram / Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 626 sampannatAlaH pramANamasya sampannatAla dvayasaH / dvayasac / mAghe--XII. 72. tatpUrvasadvayasaM dvipAdhipAH kSaNaM sahelAH parito jagAhire / sadyastatasteruranArata sruta svadAnavAspricurIkRtaM payaH // 1684 | aMsau pramANamasyAMsadvayasam / dvayasac / asminneva granthe zlo0 67 gajapatiH pramANamAsAM gajapatidvayasIH / dvayasac / 'TiDDhAN ' ( sU. 470 ) iti GIp / asminneva pranthe zlo0 68. gulphadvayasIM guruphapramANAm / pUrvavat / mAghe--VIII, 21. tiSThantaM payasi pumAMsamaMsamAle tadanaM tadavayatI kilAtmano'pi / abhyetuM sutanurabhIriyeSa maugdhyA dAzleSi drutamamunA nimajjatIti // 1685 | 1 saH pramANamasya taddaghnaM tatpramANaM / pramANArthe daghnac / aMsau pramANamasyetyaMsamAtre aMsapramANe | mAtrac / 1 campUbhArate - V. 18. --- haripuM vinivRttamavekSya taM harihayasya suraissaha tuSyataH | nayanavAribhiraGgamanAplutaM na dadRze tilamAtramapi svakam || 1686 | tilamAtraM tilapramANam / mAtrac / asminneva granthe zlo0 1681 tridazagopaH indragopakITaH pramANamasya tridazagopamAtraH / mAtraca / tataH svArthe kaH / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsikaprakaraNa 569 bhaTTikAvye ---. TII. 28. AtmAnamapajAmAnaH zazamAdo nayan dinam / jJAsye rAtrAviti prAjJaH pratyajJAsIkriyApaduH !! 10371 zazamAnaH zazanamANakaH / 1839 / puruSahastisyAmaNa ca / (5. 2. 38) puruSaH pramANamasya pauruSan puruSadvayasam / hAnTinaM itidvayasam / naiSadhe-I. 37. amI tatastanya vibhUSitaM sitaM jave'pi mAne'pi ca pauruSAdhikanna / upAirannazvanajalacaJcale: khurAJcalaiH zoditamandurodaram // 1688 / / pauruSAt / aN / 'puruSAdvadha ' (vA. 3000. sU. 1572 ) iti vaSAdyarthe pauruSeya iti DhaJ / 1840 / yattadetebhyaH parimANe vatup / (5. 2. 39) yatparimANamatya yAvAn / tAvAn / etAvAn / cambhUbhArate-VII. 25. mAturmukhaM mama puraH pura eva tiSTha___tyutkaSTitasya naya tatsavirSa kRyAlo / yAvanti santi mama kozagRhe savitrI tAvadbhireva kanakairabhiSekSyati tvAm / / 1039 !! yAvanti kanakAni taavddhiH| vatum / campUbhArate-VIII. 2. senAnAM yAvatIH pArtho yuddhAyAkSauhiNIdadhau / dhArtarASTrazvatamRbhistAvatIravikAH punaH / / 1690 / / Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinilavyAkhyA yAvatI: / tAvatIH / vatup / 'ugitazca ' (sU. 455 ) iti GIp / campUbhArate- VIII. 15. etAvato bandhujanAnihatya kiM labdhayA kRSNa bhuvAnayA me / sakandamUlAni sanijharANi na kiM mamAdyApi vanAni tAni / / 1691 / / etAvataH bandhujanAn / 1841 / kimidambhyAM vo ghH| (5. 2. 40) AbhyAM vatupsyAt , vasya ca ghaH / kiyAn / iyAn / naiSadhe- I. 130. dhigastu tRSNAtaralIbhavanmana ssamIkSya pakSAnmama hemajanmanaH / tavArNavasyeva tuSArazIkarai rbhavedamIbhiH kamalodayaH kiyAn / / 1692 / / kiyAn / striyAM kiyatI / 'ugitaca' (sU. 455) iti DIm / mAghe-VIII. 70. svacchAmbhasssnapanavidhautamaGgamoSTha stAmbUladyutivizado vilAsinInAm / vAsazca pratanu viviktamastvitIyA nAkarapo yadi kusumeSuNA na zUnyaH / 1698 / / iyAn etAvAn / 1842 / kimaH saGkhyAparimANe Dati ca / (5. 2. 41) cAdvatam / tasya ca vasya ghaH / kAH saGkhyA yeSAM te kati kiyantaH / Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1843 / nayAyA avayava naa| 5.2.2 / paJcAvayavA anya paJcAye dArU anminneva anthe 21. a. lahayatayam / anninneva granye zo 738. dayaniyamAnidena vA anya anya iti catuSTI canurvidhA / baGkhayA avayave nAma ! TikaTa na...', iti GIva . zabdAnAM pravRttiH / 1844 / dvivibhyAM tayasyAyacA / / .. 2. 43 dvayam dvitayan / vaya tritayan / campUbhArate-X. 38. ga-atha jayadrathaghaTotkacanidhanazokA tazayagurundvayAnapi kurunAzca savitu. miva kulakUTasthe kumudabAndhave kulziAyudhadizametya kAzanIkAzeranIzubhizAkA dizAvakAzaM vyAkAzayamAne sati kopakuTilIkRtaca pau virATadupadabhUzai hutamanIcainArAcairAcArya zalalaizzalyamRgamiva nibaddhatanumAtenatuH / / 1894 ! dvayAn / tayasthAyajAdezaH / bhaTTikAvye-VIII. 18. . ye sUryamupatiSThante mantrasandhyAtraya dvijAH / rakSobhistApitAste'pi siddhiM dhyAyanti te'dhunA / / 1555 trayam / ayac / asminneva granthe zlo0 71. narazikhitrayI / ayanAdeze 'TiDDhA' (sU. 470 ) iti DIm / asminneva granthe zlo0 1230. jagalayI / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 1401. kAlatritaye / tayam / Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 1845 / ubhAdudAtto nityam / (5. 2. 44 ) ubhazabdAttayapo'yac syAt / ubhayam / asminneva granthe zlo0 72. ubhayyaH ubhayavidhAH / tayasyAyajAdezaH / GIp / raghuvaMze-VIII. 23. iti zatruSu cendriyeSu ca pratiSiddhaprasareSu jAgratau / prasitAvudayAparvargayorubhayIM siddhimubhAvavApatuH / / 1696 / / ubhayIm / pUrvavat / camyUbhArate-VIII. 73. vinateH padayoranantaraM vihitAzIH parirabhya taM suttam / parihatumuvAca paJcatAmubhayIM dharmasutAdi sUnuSu / / 1697 // ubhayIm / pUrvavat / // iti pAJcamikaprakaraNam // Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha matvarthIyaprakaraNam // 1849 / tasya pUraNe DaT / (5. 2. 48) ekAdazAnAM pUraNaH ekAdazaH / ekAdazAnAM pUraNI ekAdazI / TittvAnchIm / asminnava granthe zlo0 1576. viMzat / 'paMktiviMzati / (sU' 1725) iti nipAtaH / triMzataH pUraNaM triMzatamam / anena DaT / 'viMzatyAdibhyastamaDanyatarasyAna , (sU. 1856) iti DaTastamaDAgamaH / __ asminneva granthe zlo0 46. kalAM zatatamIm / zatasya pUraNI zatatamI / anena DaT / 'nityaM zatAdi ' (sU. 1857 ) iti tamaDAgamaH / TitvAnDIm / asminneva granthe zlo0 913. dvAviMzataH pUraNaM dvAviMzam / bhanena DaT / 'ti viMzaterDiti' (sU. 844) iti TilopaH / 1850 / nAntAdasaMkhyAdemaiT / (5. 2. 49) DaTo maDAgama: syAt / paJcan nAntaH / paJcAnAM pUraNaH paJcamaH / nAntAtkim , viMzaH / asaMkhyAdeH kim / ekAdazaH / asminneva anthe zlo0 47. aSTana nAntaH / aSTAnAM pUraNI aSTamI / tasya pUraNe. DaT / anena maDAgamaH / TittvAnDIp / asminneva granthe zlo0 45. dazamI dazAm / dazan nAntaH / pUrvavat / 1851 / SaTkatikatipayacaturAM thuk / (5. 2. 51) eSAM thugAgamaH syADDaTi / SaNNAM pUraNaSSaSThaH / katiyaH / katipayazabdasyAsaMkhyAtve'pyata eva jJApakADDaT / katipayathaH / caturthaH / ...... vaa| caturaschayatAvAdyakSaralepazca / (3158.) turIyaH / turyaH / Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 pANinisUtravyAkhyA mAghe-XV. 42. vihitAgaso muhuralayanijavacanadAmasaMyataH / tasya katitha iti tatprathamaM manasA samAkhyadaparAdhamacyutaH / / 1698 // katithaH katInAM pUraNaH / tasya pUraNe DaT / anena thugAgamaH / asminneva granthe zlo. 709. ubchapaSThAGkitasaikatAni / uJchAnAM SaSThaippaSTha bhAgairakitaH ni saikatAni yeSAM tAni / 'SaSThASTamAbhyAM ca' (sU. 1996) iti paSTazabdAdbhAgArthe'npratyayaH / ata evApUraNArthatvAt 'pUraNaguNa' (sU. 705) ityAdinA na SaSThIsamAsapratiSedhaH / campUrAmAyaNe-V. 30. ga-mahAbhAga ! sarvathAsya durAtmanaH pratyAsIdati mRtyuH / evamanalAbhidhAnayA vibhISaNaduhitA khamAtrA preSitayA bhASitam / ayamapyanAryazIlasturIyamupAyamantareNa na mAmArthaputrasya samarpayiSyati / niyatamahamapi mAsAdRvaM na zaknuyAM prANAn kRpaNAndhAra yitumiti / / 1699 / / turIyam / chH| naiSadhe-IV. 123. zrIharSa kavirAjarAjimakuTAlaGkArahIrassutaM zrIhIrassuSuve jitendriyacayaM mAmalladevI ca yam / turyaH sthairyavicAraNaprakaraNabhrAtaryayaM tanmahA ___ kAvye'tra vyagalannalasya carite sa! nisargojjvalaH // 1700 / / turyaH / yat / 1852 / bahupUgagaNasaGghasya tithuk / (5. 2. 52) DaTi ityeva / pUgasaGghayorasaMkhyAtve'pyata eva DaT / bahutitha ityAdi / kirAtArjunIye--XII. 2. abhirazmimAli vimalasya dhRtajayadhRteranAzuSaH / tasya bhuvi bahutithAstithayaH pratijagmurekacaraNa niSIdataH / / 1701 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahUnAM pUraNA bahutithAH iti iT / anena vithuk iii / ityabhidhAnAt / anyathA bahuTiyA ityatra divA syAt / mAghe - XIX, 107. viMzaH / satyamakaraNama ekeA saGghatithAn dviSobhinchan ni / sa janmAntarasya cakre sadRzamAna | 1792 saGghAnAM pUraNAn saGghatidhAn saGghazaH sthitAn / pUbaina ! 1853 | vatorithuk / ( 5. 2. 53 ) raghuvaMze - V. 10. pu sAhi DaTi ityeva / yAvatitha: : ' yadadetebhyaH (sU. 1890 iti vatu / vatvantAt svArthe dvayasacamAtracau / 1854 | dvestIyaH / ( 5.2.54 ) DospavAda: / dvayoH pUraNo dvitIyaH / striyAM dvitIyA / 5 dvitIyamAzramam / api prasanneva maharSiNA tvaM samyagvinIyAnumato gRhAya / kAlo hyayaM saMkramituM dvitIyaM sarvopakArakSamAzrama te // 1708 | 1855 / tressaMprasAraNaJca / ( 5.2.55 ) " tRtIya: / 'pUraNadbhAge tIyAdan ' ( sU. 1994 ) / dvitIyo bhAgo dvitIyaH / tRtIyaH / tIyAdI svArthe vA vAcyaH ' ( vA. 2691. sU. 1994 ) iti tu dvaitIyIkaH / tArtIyIkaH / 1856 | viMzatyAdibhyastamaDanyatarasyAm / ( 5. 2. 56 ) ebhyo DaTastamaDAgamo vA syAt / viMzatitamaH viMza: / ekaviMzatitamaH eka Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 zaNinitravyAkhyA masminneva anthe zlo0 1375. 'eGkti' (sU. 1725 ) ityatra triMzaditi nipAtitaH / triMzataH pUraNaM triMzatam / tasya pUraNe' (sU. 1849 ) iti DaT / anena ddttstmddaagmH| 1857 / nityaM zatAdimAlArdhamAsasaMvatsarAcca / (5. 2. 57) zalasya pUraNazzatatamaH : ekazatatamaH / mAsatamaH / asminneva granthe lo0 46. zatasya pUraNI shttmii| DaTi tamaDAgamaH TitvAnDI / asminneva granthe zlo0 1584. mAsasya pUraNAnmAsatamAt / anena DaTastamaDAgamaH / etasmAdeva jJApakAt asaMkhyAvAcino'pi DaT / 1858 / SaSTayAdezvAsaMkhyAdeH / (5. 2. 58) SaSTitamaH / saMkhyAdestu 'viMzatyAdibhyaH' (su. 1856 ) iti vikalpa ev| ekaSaSTaH / ekssssttitmH| 1863 / tatra kuzalaH pathaH / (5. 2. 63) vun syAt / pathi kuzala: pathakaH / 'pathaH kan' (sU. 1739 ). panthAna gacchati pathikaH / 'pantho Na nityaM ' (sU. 1740 ) panthAnaM nityaM gacchati pAnthaH / bhaTTikAvye---II. 43. tato nadISNAnpathikAn girijJA nAhvAyakAn bhUmipaterayodhyAm / disussutAM yodhaharaisturaGgai yasarjayanmaithilamaya'mukhyaH / / 1704 / / pathiSu nAnAmAryeSu kuzalAn pathikAn / anena Thagiti vyAkhyAne vartate / AhAyakAn / asminneva granthe zlo0 1242. panthAnaM gacchantIti pthikaaH| 'pathaH kan' (sU. 1739 ) iti Skan / / Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satvartheSvaprakaraNam 1864 | AkarSAdibhyaH kana 1 / 42.64 ) AkarSe kuzala AkarSakaH / akaSAvibhya iti rekara mukhyaH pAdaH / kaSa nikaSa: / AkarSAdi: 5. 29. 1869 / aMzaM hArI / (5, 2.69 ) hArItyAvazyake NiniH / ata eva tadyoge SaTI na / aMzako dAyAdaH / 1870 | tantrAdacirApahRte / ( 5. 2:70 ) tantrakaH paTaH / pratyagra ityarthaH / ng yasminneva granthe lo 1521. tantrAt tantuvAyaparicchadrAciga pahanatantraSTaH tantrakaM pratyapaTaH / kanpratyayaH 'tantra svarASTracintAyAM tantuvAyaparicchade iti yAdavaH / 1871 / brAhmaNakoSNike saMjJAyAm / (5 2.71 ) AyudhajIvino brAhmaNA sat devo brAhmaNa uSNikA yavAgUH / annazabdanyoSNAdezo nigatyate / 1872 / zItoSNAbhyAM kAriNi / (5 272 ) 507 apane yaya sA zItaM karotIti zItako'lasaH / unme karotItyukaH shiikaarii| zIto ( vA. 3217. sU. 1928 ) iti tu zItaM na sahate zItaluH upAluH | T adhyArUDhazabdAtkan uttarapadalopazca / adhikam / 1873 / adhikam / ( 5. 2. 73 ) 1874 | anukAbhikAbhIka: kamitA / (5. 2. 74 ) anvabhibhyAM kan, ameH pAkSiko dIrghazva | anukAmayate anukaH / abhikAmayate abhikaH / abhIkaH / 73 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 kan / bhaTTikAvye - IV. 19. prApya cacUryamANAsa patIyantI raghUttamam / anukA pAyAca priyA ||1705 || anukA kAmukI / anena nipAtaH / asminneva granthe lo0 903. abhikaH kAmayitA / raghuvaMze - XIX. 4. pANinisUtravyAkhyA so'dhikAramabhikaH kulacitaM kAzcana svayamavartayatsamAH / sannivezya saciveSyataH paraM strIvidheyanavayauvano'bhavat // 1706 // abhikaH kAmukaH / III. 1. 24. ityamaraH / naiSadhe - IV. 5. " kamraH kAmayitAbhIkaH kamanaH kAmano'bhikaH ' kimu tadantarubhau bhiSajau divaH smaranalau vizataH sma vigAhitum / tadabhikena cikitsitumAzu tAM makhabhujAmadhipena niyojitau // 1707 // tadabhikena bhaimIkAmukena / asminneva granthe zlo0 349 abhIkayA kAmukyA / 1878 / sa eSAM grAmaNIH / ( 52.78 ) devadatto mukhyo'sya devadattakaH / tvatkaH / matkaH / asminneva granthe zlo0 922. tvatkAH tvadvAmaNIkAH / tvaM grAmaNIreSAmiti asminneva granthe zlo0 1414 ahameSAM grAmaNIriti matkAni / matsvAmikAnItyarthaH / kanpratyayaH / 'pratyayottarapadayozca' (sU. 1373 ) iti madAdezaH / asminneva granthe zlo0 1418. matkam / Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1879 / harAkara / 52.79 zRGkhalakaH karabha: : 'karama': syu: II ityamaraH / mAghe -- XII. 7. ahnAtha yAvanna cakAra bhUyale niSedivAnAsanabandhanavane / tIkSNotthitAntAvada sAraMhaso vizRGkhalaM malakAH pratasthire || 1703 || matvadhanakaraNama 1880 / utka unmanAH / (5280) iti nipAtaH / nAve - IV. 18. - uccAraNo'ya giyaM dadhAnamuccA raMgalakSagAnta utkaM gharaM draSTumavekSya zaiaurisunkambare dAma ityuca || 1703 utkamutsukam ! 1884 | zroniyandane / (5284 zrotriyaH / vA icanuvatezchAndasaH / raghuvaMze--XVI. 25. II vii, 6. ityamaraH / kuzAvartI zrotriyasAt kRtvA yAtAnukUTe'ini sAvarodhaH adbhuta vadhuvibhranyaizyadhyAbhimukhaH // 171 zrotriyeSu chAndasepyadhInAM zrotriyasAt / zrotriyacchAndasau sau " ' anargharAghave - I. 9. 533 zrotriyaH chando'bhyetA / | ga -ayaM tu nAcesI kathAvastu bahuniH prItanapi prayuJjAno nAparAdhyati zrotriyaputraH / 1711 // Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 pANinisUtravyAkhyA 1888 / iSTAdibhyazca / (5.2.88 ) iSTana iSTI | adhIti / iSTAdi: 5. 30. asminneva granthe zlo0 590. adhvareSu yAgeSu iSTamebhiriSTinaH / adhvarAniSTavanta ityarthaH / anena inipratyayaH / ' tasyenviSayasya ' ( vA. 1485. sU. 633 ) iti karmaNi saptamI / karmasu pUrtI / pUrvamaneneti pUrtI / iniH / pUrvavatsaptamI / vyasminneva granthe zlo0 589. vRddhamateSu zrutamanena zrutI / kRtamanena kRtI / teSAM zrotAnuSThAtA ca / iniH / saptamI / raghuvaMze - III. 51. - tataH prahasyApabhayaH purandaraM punarvabhASe turagasya rakSitA / gRhANa zastraM yadi sarga eSa te na khalvanirjitya raghuM kRtI bhavAn // 1712 || kRtamaneneti kRtI kRtakRtyaH / iniH / kumArasaMbhave - V. 16. kRtAbhiSekAM hutajAtavedasaM tvaguttarAsaGgavatImadhItinIm / didRkSavastAmRSayo'bhyupAgaman na dharmavRddheSu vayassamIkSyate // 1718 // adhItamanamA adhItinI / iniH / ' Rnebhyo GIp ' ( sU. 306 ) iti GIp / asminneva granthe lo 588 nItiSu AmnAtibhiH abhyastanItizAstraiH | iniH / saptamI / anargharAghave -- V. 39. eko veSaparigrahaH parikaraH sAdhAraNaH karmaNAmAkRtyormadhuratvameva sadRzaM tulyaiva gambhIratA / tadraSTuM ciramutsuko'smi kataro vAM rAmabhadraH punaH sarvakSatravaghavatI bhRgupatiryenAvakIrNIkRtaH // 1714 | avakIrNI / iniH / Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1890 / anupadyanveSTA / ...2.2. anudamanveSTA gavAmanudI / mAghe-X. 70. davitAhRtanya yuvanirmanataH parindanAnida : thamam udite tatamsapadi labdhapaH jhagaDAkare'nupadebhiH prathaye / / .25 anupadibhiH anveSTabhiH / inityayAnno nipAtitaH : 1891 ! sAkSAgRSTari manAyam / (5. 2. 61 sAkSAddaSTA sAkSI / naiSadhe-VI. 91. stutau maghonastyaja sAhasikaya vaktaM kiyattaM yadi veda vedaH / mRSottaraM sAkSiNi hRtsu nRNA majJAtRvijJApi mamApi tasmin / / 17.6 || sAkSiNi sAkSibhUte / inipratyayaH / 1892 / kSetriyac parakSetre cikitsyaH / ( 5. 2. 92) kSetriyo vyAdhiH / zarIrAntare cikilyaH / apratikArya ityarthaH / bhaTTikAvye --IV. 32. ahaM zUrpaNakhA nAmnA nUna nAjJAyiSi tvayA / daNDo'yaM kSetriyo yena nayyarAtIti sAbravIt // 1717 // mayaM nAsAcchedarUpaH / kSetriyaH parakSetre cikitsyaH / parazabdalopo pacpratyayazca nipAtyate / kSetriyo nAma paratra janmAntarazarore cikilyo maraNAnto vyAdhiH / ayaM daNDo'pi chinnasyAGgasya punaH prarohAsambhavAt tattrAva iti tathA vyapadiSTaH / 1894 / tadasyAstyasminniti matum / (5. 2. 94) gAvo'syAsminvA santi gomAn / Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 pANinisUnavyAkhyA va ! bhUmalinAprapAmu nityayo'nimAyane ! saMsarge'sti vivakSAyaH bhavanti matuvAdayaH / / ( 3183.) aminneva granthe zlo0 813. hanuvaMdanaikadezaH / sa nindito'syAstIti hanumAn / nindAyAM matupa / asminneva granthe zlo0 77. iyumati prazastabANavati / prazaMsAyAM matupa / asminneva granthe zlo0 543. pramAdavAn nityaM prmaadyuktH| nityagoge mtup| bhaTTikAvye- VII. 49. vaNika pragrAhavAn yadvakAle carati siddhaye / dezApekSAstthaH yUyaM bAlAdA yAGgulIyakam / / 1713 / tulA pragRhyate yena sUtraNa ma pragrAhaH / sa tulAsambandhI vidyate yasya vaNijassa pragrAhavAn / sasarge matum / asminneva anye zlo0 971. akSamAlAvAn / saMsarge matupa / zikhI zikhAvAn / nityayoga trIhyAditvAdiniH / bhaTTikAvye~-VI, 84. samAviSTaM graheNeva grAheNAvAttamarNave / dRSTaH gRhAnna samasyeva vanAntAnmama mAnasam / / 1719 !! arNaH pAnIyaM ytraantiityrnnvH| 'kezAdvo'nyatarasyAm ' (sU. -1916 ) ityatra ' agaso lopazca' (vA. 51.53 ) iti vArtikena bhUmni nityayoge'tizAyane vA vaH salopazca / 1895 / rasAdibhyazca / (5. 2. 95) matup / rasavAn / rUpavAn / rasAdiH- 5. 31. 1896 / tasau matvarthe / (1. 4. 19) tAntasAntau bhasaMjJau sto matvarthe pratyaye pare / Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA / guNavacanebhyo na duTi , . zuklo guNo'syAmtI te zukla paTaH / kRpaH 1897 / mAdupadhAyAzca manoyo'yavAdinyaH / / 8. 2.8 masya vaH syAt / yavAdennu yavAn naman : ava di:- 1. 3. bhaTTikAvye--XIV. 68. bhejire'kSatadyodhA lebhe saMnAJca lamaH ! vinapaTo'pi banAne galanmAnA nikana / :2015 maruto'sya sannIti garutmAn / yava dezakRtitva tvaM na ni ! 1899 / saMjJAyAm / (4. 2.11) matomainya vaH syAt / ahIvatI : munIvanI : 'zarAdInAM ca ' (su. 1642 ) iti diighH| 1900 / AsandIvadaSTIvacakrIvatkovadrumaNvacarmaNvatI / (8. 2. 12) ete SaT saMjJAyAM nityante / AsanazabdasyAsandIbhAvaH / AsandovAn prAmaH / manyatrAsanavAn / asthizabdasyASThIbhAvaH ! aSThIvAn / mandhinAnanyatra / cakrazabdatya cakrIbhAvaH / cakrIvAnnAma rAjA / cakravAnanyatra / kakSyAyAsaMghasaraNam / kakSIvAnAmarSiH / kakSyAvAnanyatra / lavaNazabdamya rumaNnAvaH / rumaNvAnnAma parvataH / lvnnvaannytr| carmaNo nalopAbhAvo NatvaJca / carmaNvatI nAma nadI / carmavatyanyatra / mAghe-V. 8. zailopazalyanipanadrathanemidhArA nippiSTaniSThurazilAtalacUgaMgAH / bhUreNavo nabhasi baddhapayodacakrA cakrIvadaGgaruhadhUmraruco visanuH / / 1721 || cakravadbhramaNamasyAstIti cakrIan gardabhaH / ' cakrIvantastu bAleyA rAsamA gardabhAH kharAH ' II. jx. 77. ityamaraH / anena nipAtaH / Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 pANinisUbavyAkhyA 1901 / udanvAdudadhau ca / (8. 2. 13) udakasyodabhAvo matAbudadhau saMjJAyAM ca / udanvAnsamudraH RSizca / asminneva granthe zlo0 987. udanvata-samudrasya / bhaTTikAvye-VIII. 6. anyo'nya sma vyatiyutaH zabdAn zabdaistu bhISaNAn / udanvAMzcAnilodbhuto mriyamANA ca rAkSasI |1722 / / udanvAnudadhiH / asminneva granthe zlo. 699. udakAnyasya santItyudanvAnudadhiH / 1902 / rAjanvAn saurAjye / (8. 2. 114) rAjanvatI bhUH / rAjabAnanyatra / 'surAjJi deze rAjanvAn ' II. I. 14. ityamaraH / asminneva granthe zlo 161. bhUmimanena rAjanvatIM zobhanarAjavatIm / nipAtanAtsAdhuH / matup / 'ugitazca' (sU. 455 ) iti GIp / campUrAmAyaNe I. 106, yatkIrtistilakAyate suravadhUsaGgItagoSThImukhe __ yenAdyaH pitRmAnyumAn vatumatI yenaiva raajnvtii| indrastaGgarasaGkaTeSu vijahI vIrasya yasyonmukha presatsyandanaketanAmbaradazAsandarzanArdazAm / / 1723 / / vasumatI dazarathena raajnvtii| anavarAghave-I. 18. asmadgotramahattaraH kratubhujAmadyAyamAdyo ravi yajvAno vayamadya te bhagavatI bhUdya rAjanbatI / Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lkssmiip adya svaM bahu manyate sahacauramAbhigAkhaDale yenaitAvadarundhatIpatirapi lenAnugRhAti naH // 1724 !! nipAtanAnnalopAbhAvo vatvaJca / 'ugitazca / (sU. 455) iti dvIpa : anagharAghave-VII. 147. tadidaM raghusiMhAnAM siMhAsanamalaGkuru / rAjanvantaH pratanvantu mudamuttarakosalAH / / 1725 || 1903 / prANisthAdAto lajanyatarasyAm / (5. 2. 96) cUDAla: cUDAvAn / prANisthAkim / zikhAvAndIpaH / AtaH kin / hastavAn / bhaTTikAvye-II. 30. ApiGgarUkSordhvazirasyakezaissirAlajabaeNrgirikUTadanaiH / tataH kSapATaiH pRthupiGgalAH kha prAvRSeNyairiva cAnaze'ndaiH / / 1726 / / sirAlAssirAvatyaH / lan / campUbhArate-V. 114. kaTilambitavalkalo jaTAlaH kamanIyasmitadhautayajJastraH / kuzabarhavatasitassa devaH kururAjasya puro'vatIrya tasthau / / 1727 || jaMTAla: jaTAvAn / campUrAmAyaNe -III. 1. ga-tadanu kaNDUlavarazuNDAlakapolakaSagaviSamitAmitaviTapasAlapaNDaniryAtaniryAsagandhAnapyAtagandhAn vidadhAnarAhutigandhairanumIyamAnAnavinAbhUtajalAzayAnAzramabhAgAnabhitazcaratorAtithyazamitamArgazramayo rAmalakSmaNayoradhvAnaM ruroSa virAdhAbhidhAno yAtudhAnaH / / 1728 // zuNDAlAH gajAH / kaNDUlA ityatra simAditvAlac / Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 pANinisUnavyAkhyA bhanagharAdhave-- I. 24. cirAdakSNojabaDayaM zamayati samastAsuravadhU___ kacAkRSTikrIDAprasabhasubhagabhAvukabhujaH / trilokIjaGghAlojjvalasahajatejA manukula prasUtissutrAmNo vijayasahakRtvA dazarathaH / / 1729 // asminneva granthe zlo0 769. jihvaale| 1904 ! sidhmAdibhyazca / (5. 2. 97) lajvA syAt / sidhmala: sidhmavAn / (ga. sU.) / vAtadantabalalalATAnAmUG ca / 116. vAtUlaH / sidhmAdi:- 5. 32. campUrAmAyaNe-IV. 28. aMbhogharodaravinirgatavAridhArA saMmardamAMsalasamIrasamIryamANaiH / AmodavIcinicayaiH kuTajaprasUnai rAkAzametadavakAzavihInamAsIt / / 1730 / / mAMsalaH / lan / anargharAghave-II. 26. AlavAlavalayeSu bhUruhAM mAMsalastimitamantarAntarA / keralIcikurabhaGgibhaGguraM sAraNISu punarambu dRzyate // 1731 mAMsalaH / lac / campUbhArate-I. 58. AdAya bhImamatimAMsalamuttamAGge. 'pyAghrAya jAnukRtacaGkamamAzramAnte / Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natvavaprakaraNam bAhAlataiva vahanAdvirarAma zazvat kautUhalaM na tu kadAcana tApasInAm !! 1782 || 'mAMsalam / bhaTTikAvye-VI. 146. nAmagrAhaM kapibhirazanaiH stUyamAnamsamantA danvabhAva raghuvRSabhayorvAnarendro virAjan / abhyarNe'mbhaHpatanasamaye varNalIbhUtasArnu kiSkindhAdi nyavizana madhukSIvakUjadirepham / / 1733 / / varNalA varNavantaH / matvarthe laca / campUbhArate--X. 56. vIraM tanUjamanucintya vilApabhAja dhArAladRSTiyugala dharaNau luThantam / vAgbhizcireNa vasuvAdhipasaMyutastaM vizvambharo'rjunamapi vyadadhAdazokam // 1734 / / dhArAlaM dRSTiyugalam / anadharAghave-II. 24. iyamebhirAlavAlaiH pade pade granthilAsu kutyA / * tIvratamA jalaveNiH pravahati vizramya vizramya / / 1785 / / granthilAsu parvavatISu / lac / anargharAghave-III. 41. santuSTe tisRNAM purAmapi ripo kaNDUladormaNDalI___ krIDAkRtapunaHprarUDhaziraso vIrasya lipsovaram / yAcnAdainyaparAzci yasya kalahAyante mithastaM vRNu tvaM vRSkyibhito mukhAni sa dazagrIvaH kathaM varNyatAm // 1786 / / kaNDUlA kapaDyuktA / upatApaH kaNDUH / laca / Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA asminneva granthe gac 1728. kaNDUlaH / anagharAghave--IV. 69. dhanuSmantau vatsau dazarathabhujairUSmalatamAH pradezAste vatsA zizura zivavRttA vanabhuvaH / priyai rAjA muktairasubhirapamArTi khamayaza zcaritravyatyAsaH sakhi kathamaya kekayakule / / 1737 // UmalatamA atyantatejoyuktAH / laca / vA0 / vAtAsamUhe ca / (3220.) vAtaM na sahate vAtUlaH / vAtasamUho vAtUlaH / asminneva granthe zlo0 1867. vAtUlo vAtasamUhaH / 1905 / vatsAMsAbhyAM kAmavale / (5. 2. 98) AbhyAM lajvA syAdyathAsaMkhya kAmavati balavati cArthe / vatsalaH / aMsalaH / 'balavAn mAMsalo'sala: ' II. vii. 44. ityamaraH / sidhmAditvAnmAMsalaH / mAghe-IV. 47. apazaGkamaGkaparivartanocitAzcalitAH puraH ptimupaitumaatmjaaH| anuroditIva karuNena patriNAM virutena vatsalatayaiSa nimnagAH / / 1738 / / vatsalatayA vAtsalyena / lac / bhaTTikAvye-XVIII. 29. kena saMvidrate nAnyastvatto bAndhavavatsalaH / viraumi zUnye pro#mi kathaM manyusamudbhavam // 1739 / / vatsalaH / raghuvaMze-XVI. 84. tadetadAjAnuvilambinA te jyAghAtarekhAGkitalAJchanena / mujena rakSApariSeNa bhUmerupaitu yoga punaraMsalena || 1740 / / aMsalena balavatA / Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ njn 1906 | phenAdilaca / / .. 2. 19) vAlac / phenilaH / phenalaH : phenavAn / raghuvaMze--XIII. 2. vaidehi pazyAmalayAdvibhanaM senA kenija manuH zanna / chAvApatheneva zaravasannamAlA mAtrikAkA kAran / / 14: :: phenilaM phenavantam / ilac / camyUbhArate-II. 4. Alokaca yAtuzavametadavapaura rahomukhe paravIkriyate sma cetaH :: AzcaryapUraparimelanaphenilAbhi rAnandasAgarataraGgaparamparAbhiH / / 1742 H phenilAbhiH / ilac / 'phenAceti vAcyam / (bA. 1764. ma. 2673) phainamumati phenAyate / kyng|| 1907 / lomAdipAmAdipicchAdibhyaH zanelacaH / (5. 2. 10.) lomAdibhyaH zaH / lomazaH lomavAn / romazaH romAn / lomAdiH-5.33. pAmAdibhyo naH / pAmanaH / pAmAdiH-5. 34. picchAdibhya ilac / picchilaH / / picchavAn / urasilaH urasvAn / picchAdiH-5. 35. raghuvaMze-II. 41. iti pragalbhaM puruSAdhirAjo mRgAdhirAjasya vaco nizamya / pratyAhatAstrI girizaprabhAvAdAtmanyavajJAM zithilIcakAra / / 1743 // girirasyAstIti girizaH / lomAditvAt zapratyayaH / ' girau Danchandasi (vA. 1919. sU. 2929) girau zete girizaH / DapratyayaH / raghuvaMze-XVI. 5L. ApiJjarA baddharajaHkaNatvAt maJjayudArA zuzubhe'rjunasya / dagdhvApi de girizena roSAt khaNDIkRtA jyeva manobhavasya | 1743 || Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUvyAkhyA girirastyasya nivAsatvena girizaH / lomAditvAcchaH / girau zete iti vigrahe tu chandasi vidhAnAloke prayogAnupapattiH syAt / (ga. sU.) / aGgAtkalyANe / 118. asminneva granthe lo0 19. aGganA / asminneva granthe zlo0 839. lakSmaNaH / ' lakSeraT ca ' ( u. sU. 287 ) iti napratyayaH mAghe - IX. 31. 510 atha lakSmaNAnugatakAntavapurjaladhiM vyatItya zazidAzarathiH / parivAritaH paritakakSagaNaistimiraugharAkSasakulaM bibhide || 1745 // asminnava granthe zlo0 2. lakSmaNaH / anarAghave -- VII. 106. svedajala picchilA bhistanubhiryUnAJca zithilamA zleSam / vipula pulakazalAkA paTalaM jhaTiti pratikaroti // 1746 svedajala picchile / ilac / asminneva granthe zlo0 910. grahilA | graha AgrahaH tadvatI dIrgharoSA / ilac / campUrAmAyaNe - V. 20 ga- dAzaratherajayyAyA maitryAH pAtramapi bhavitAsi / kintu kharapramukha nizA - -- carabalamathana samayaruciralA sAndravasA paGkilamukhamAryaputrasya zilImukhaM bhavantamantareNa kaH zraddhIta nijahRdayagalitarudhiraghArayA prakSAlayitum // 1747 // paGkilaM ilaca / asminneva pranthe zlo0 1006. jaTilo jaTAvAn / picchAditvAdilac / raghuvaMze-- XIII, 71, zmazrupravRddhijanitAnanavikriyAMzca prakSAnpraroha jaTilAniva mantrivRddhAn / Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matvAkaragan anvagrahItpraNamataH zubhadRSTipAtai rvArtAnuyogamadhurAkSarayA ca vAcA // 1748 || jaTilAn jaTAvataH / ilac / jaTAla ityatra 'prANisthAhAto lajanyamAnyAm / (sU. 1908 ) iti lac / 1908 / prajJAzraddhAcAsyo NaH / (5. 2. 101) prAjJaH / zrAddhaH / aarcH| . vA / vRttezca / (3135.) vArtaH / anargharAdhave-V. 40. eSa traivarNyamAtravyavasitajagato bhArgavasyAstragarbhA dAkRSTakSatrajAtistvamasi pathi girAmadya nassuprabhAtam / kakSoSmasvedasadyaHzamitadazamukhAsphoTakaNDUvikAro vIrazrAddho bhujastvAM paricaratu ciraM cakSuSI nandatAM ca // 1749 / / zrAddhaH zraddhAyuktaH / NaH / 1909 / tapassahasrAbhyAM vinInI / (5. 2. 102) tapasvI / shsrii| raghuvaMze-XI. 12. nAmbhasAM kamalazobhinAM tathA zAkhinAM ca na parizramacchidAm / darzanena laghunA yathA tayoH prItimApurubhavostapasvinaH / / 1750 || tapaH eSAmastIti tapasvinaH / viniH / asminneva granthe zlo0 1185. tapasvinaH RSaH / viniH / 1910 / aN ca / (5. 2. 103) tApasaH / saahsrH| Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 pANinisUtravyAkhyA vA / jyotsnAdibhya upasaMkhyAnam / ( 3197.) jyotsnaH / tAminaH / jyotsnAdi:-5. 36. kirAtArjunIye--XII. 15. marutAM patiH svidahimAMzuruta pRthuzikhaH zikhI tapaH / taptumasukaramupakramate na jano'yamityavayaye sa tApasaiH // 1761 // tApasaiH tapasvibhiH / matvarthIyo'N / asminnava anthe zlo. 634. tApasakuJjareNa / campUbhArate-I. 39. yathA yathA sevanayatnajanmanA nidAghatoyena niSiktamaGgakam / tathA tathAvardhata tApasAntike mahAvikAsA mama bhaktivallarI // 1762 // 1911 / sikatAzarkarAbhyAM ca / (5. 2. 104) saikato ghaTaH / zArkaraH / 1912 / deze lubilacau ca / (5, 2. 105) cAdaNmatup ca / sikatAH santyasmin deze sikatAH, sikatilaH, saikataH, sikatAvAn / evaM zarkaretyAdiH / kirAtArjunIye--IV. 6. kRtomirekha zithilatvamAyatA zanaiHzanaiH zAntarayeNa vAriNA / nirIkSya reme sa samudrayoSitAM taraGgitakSaumavipANDu saikatam // 1758 / / sikatA asyAstIti saikataM pulinaM dezaH / ato deze iti cakArAdaN / asminneva granthe zlo0 132. saikatAnAm / asminneva granthe zlo0 709. saikatam / 'strI zarkarA zarilazzArkaraH zarkarAvati / Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satva va karAra deza evAdimAvevamunnevAlisakatAvati - II, ... ityamaraH / asminnava granthe zlo0 118. sikatA raghu vidyante saikanAni / 1913 / danta unnata urac / / 5. 2. 106 / unnatA dantAssantyasya danturaH / asminneva granthe zlo0 777. danturaM ninnonnatan / anardharAghave---VII. 130. yUpAkuraprakaradanturatIralekhA saMkhyAyamAnamanusantatisatatantuH / ikSvAkurAjamahiSIpadapaTTalakSmI devyA bhuvo bhagavatI sarayUriyaM naH / / 175* !! yUpAkuraprakaraNa danturA unnatadantA iva / 1914 / upasupipluSkamadho ! (5. 2. 107) UparaH / supiraH / mupko'NDaH muSkaraH ! madhu mAdhurya madhuraH / vA / prakaraNe khamukhakujebhya upasaMkhyAnam : (3198.) kharaH / mukharaH / kuJjo hastidanuH / kuJjaraH / vA0 / nagapAMsupANDubhyazca / (3199.) nagaraM / pAMsuraH / pANDuraH / pANDarazabdastvavyutpanna eva / vA0 / kacchavA hrakhatvaJca / ( 3200.) kaccharaH / 'USavAnUSaro dvAvapyanyaliGgau ' II. i. 6. ityanaraH / 'syAdUSaH kSAramRtikA II, i. b. itymrH| asminneva granthe zlo0 647. USavatkSetramRSaraM ramatyayaH / 75 Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 pANinisUlavyAkhyA campUrAmAyaNe - I. 47. iti vividharasAbhiH kauzikavyAhatAbhiH zrutipathamadhurAbhiH pAvanIbhiH kathAbhiH / galitagahanakRcchraM gacchatordAzarathyo ssamakucadiva sadyastAdRzaM mArgadairghyam // 1755 || madhurAbhiH / raH / asminneva granthe lo0 1446. mukharaH / campUbhArate - IV. 74. munireSa yadAbhyayAdvarAhaM mukharajyAlatiko javAjjighAMsuH / zabaro dadRze tadAbhidhAvan dhanurAkRSya sahAnuyAyivarNaiH // 1756 // mukharA zabdAyamAnA / campUrAmAyaNe - I. 16. ga--iti praNamyotthitAnetAn stutiravamukharita harinmukhAn harihayapramukhAnakhi lAnamarAnaruNAruNatAmarasavilA sacorairlocanamarI cisantAnairAnandayan aravindalocanaH sphuTama bhASata // 1757 // mukharitaM mukharaM kRtam / mukharazabdAt tatkarotI NyantAt karmaNi ktaH / asminneva granthe zlo0 35. kurukuJjaraH kuruzreSThaH / kuJjaro gajaH / asminneva granthe zlodeg 577. anantakavikuJjaraH / asminneva granthe zlo0 288. pANDuram / rapratyayaH / mAghe--XVIII. 9. udyannAdaM dhanvibhirniSThurANi sthUlAnyuccarmaNDalatvaM dadhanti / AsphAlyante kArmukANi sma kAmaM hastyA rohaiH kuJjarANAM zirAMsi ||1758| kuJjarANAM gajAnAm / 1915 / dyubhyAM maH / (5, 2. 108 ) Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvarthIyakaraNam 97:12:1 alinneva pranthe zlo0 530. pA 1916 | kezAdro'nyatarasyAm / 5.2.109) 5. kezavaH kezI kezikaH kezavAn / vA0 / arNaso lopazva ! ( 5058. ) arNavaH / asminneva grandhe lo0 1719. arNaH pAnIyaM yatrAstItyarNavaH / bhUi nityayoge'tizAyane vA vaH salopazca / 1917 / gANDayajagAtsaMjJAyAm / ( 5.2.110 ) gANDivaM gANDIvamarjunasya dhanuH | ajagavaM pinAkaH / 'kapidhvajasya gANDIvagANDivau puMnapuMsakam ' II, viii, 85, ityamaraH / 'vinAko'jagavaM dhanuH ' I. 1. 35 ityamaraH / kirAtArjunIye - XIII. 16. 596 pravidhiH padaviSTambhanipIDitastadAnIm / adhirohati gANDivaM nau satsaMzayamA la: || 1759 || gANDivam / campUbhArate - X. 61. gANDIvaM ca dIrgha ca sUtra yuddhe / tulA mivarNena tadAdhiroDhuM khanAmadheyasthitizAlineva || 1780 11 gANDIvaM khanAmadheye sthityA zAlata iti svanAmadheyasthitizAlinA / hRvaNeMna ikAreNa tulAmadhirodumivetyutprekSA / muhuH svaM ca dIrghaM ca babhUva ! campUbhArate - V. 62. gambhIragANDivaguNAdgalitaiH pRSatkai gaNDasthaLe hRdi bhuje gamitatraNAste / Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 pANinislavyAkhyA garva vihAya cakitA gaganAntarAle gandharvabhAvasadRza gamanaM vitenuH / / 1761 // gANDivam // 1918 / kANDANDAdIranIracau / (5, 2. 111). kANDIraH / ANDIraH / asminnava granthe zlo0 1521. kANDIraH bANavAn / 'kANDo'strI daNDa bANa' III. iii. 48. ityamaraH / matvarthIya IranpratyayaH / anardharAghave--IV. 58. parairAhUtAnAM vihitamapi zastraM bhavatu naH . prakRtyA viprebhyaH punarakRtizilpA raghubhuvaH / cirAdaNDIreNa tvayi tadapi rAme na gaNitaM tapovidyAvIravratamaya mayi kSAmyatu bhavAn // 1762 / / aNDIreNa darpiSThena / 'aNDIraH puruSe zakta' iti medinIkAraH / Iraca / 1919 / rajaHkRSyAsutipariSado valac / (5, 2. 112) rajakhalA strI / kRSIvalaH / 'vale' (sU. 1040) iti dIrghaH / AsutIvalaH zauNDikaH / pariSadalaH / parSaditi pAThAntaram / parSadvalam / . vA0 / anyebhyo'pi dRzyate / (3210.) bhrAtRvalaH / putravalaH / zatruvalaH / 'vale' (sU. 1040) ityatra 'saMjJAyAM' ityanuvRtterneha dIrghaH / 'daivajJAtha rajakhalA' II. vi. 20. 'kRSikazca kRSIvala: ' II. ix. 6. ityamaraH / raghuvaMze-XI. 60. zyenapakSaparighUsarAlakAH sAndhyamegharudhirAvAsasaH / aGganA iva rajasvalA dizo no babhUvuravalokanakSamAH // 1763 / / rajo dhUliH ArtavaJca AsAmastIti rajasvalAH / valac / Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sdnnhaaru mAghe-XVII. 1. anullasadinakaravaktakAntako rajasvalAH parimalinAmbarazriyaH digaGganAH kSaNamavilokanakSamAH zarIriNI pariharaNIyatA banuH / / 1734: rajo reNurevaM rajaH ArtavaHsAmantIti rajandalAH / tvAdhAna vAn / masminneva granthe zlo0 1318. kavilAH karyakAH / matvIyo vastra / 'vale' (sU. 1040) iti pUrvasTa doSaH / asminneva granthe zlo0:55. kRSiSAmantIti kupIvala: / varUca : dIyaH / asminneva granthe zlo. 860. paritaH sIdantIti pariSat manA / kim / paripalAn pariSadvataH / parSadvalA niti ca pATaH / parva leine / parvate nitIti 'zabhaso'diH' ( u. sU. 127) ityatra parSe bAhulakAdaumAdiko'diH ! papedvidyate yeSAmiti valaca / 1920 / danta zivAtsaMjJAyAm / ( 5. 2. 113) dantAvalo hastI / zikhAbalaH kekI / campUrAmAyaNe-I. 21. -sa eSa mAnuSAdavamAnanamAyaniSyatItyamanvAnamtaditarairavancatvaM caturAnanavarAlabdhvA samuddhatassaMpati saMprahArasamAkrAntadigantadantAvaladantakuntavragakiNasthapurinavakSaHsthalaH sthalakamalinI vanavAraNa iva rAvaNatrilokImAbhibhavan bhavadIyAnaramAna jAtu kiJcidapi jAnAtIti / / 1765 / / dntaavlaaH| asminneva granthe zlo. 1219. dantAvalo hstii| valaca / 'vale' (sU. 1040 ) iti dIrghaH / zikhAyA valaca zikhAvalam / 1921 / jyotsnaatmisraabhRngginnojsvintrjsvlgominmlinmliimsaaH| (5. 2. 114) Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA a feartyante / jyotiSa upadhAlopo nazca pratyayaH / jyotsnA / tamasaH-upadhAyA itvaM razca / tanisA | zrItvamatantram / tamitram / zRGgAdinac / zRGgiNaH / Urjaso varaca, vinirapi / UrjasvI Urjasvala: / gozabdAgminiH / gomI / malazabdAdinac | maniH / Imasacca | malImasaH / 1 asminneva granthe zlo. 118. jyotsnA / 598 raghuvaMze - VI. 84. mahAkAlaniketanasya vasannadUre kila candramauleH / mitrapakSe'pi saha priyAbhi jyotsnAvato nirvizati pradoSAn // 1766 // tamisrapakSe, jyotsnAvataH / khuvaMze - II. 50. tadakSa kalyANaparamparANAM bhokttAramUrjasvalamAtmadeham / mahIsparzanamAtra bhinnamRddha hi rAjyaM padamaindramAhuH || 1767 // UrjaM balamasyAstIti Urjasvalam / naiSadhe--II. 23. nalinaM malinaM vivRNvatI pRSatImaspRzatI tadIkSaNe / api khaJjanamaJjanAJcite vidhAte rucigarvadurvidham || 1768 !! malinaM malImasam / mAghe - VI, 66. adhivaGgamamI rajasAdhikaM malinitAssumanodalatAlinaH / - sphuTamiti prasavena puro'hasatsapadi kundalatA dalatAlinaH // 1769 // malinazabdAt tatkarotIti vyantAt karmaNi kaH / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ all 0.9 . matvarthIyanakaraNam anavarAghave-IT. 79. taruNatamAlakomalamalImasametadarya kalayati candramAH kila kalakamiti bubate / tadanRtameva nidayavidhuntudadantapada __ vraNavivaropadarzitamidaM hi vibhAni nama: !! 1730 malImasam / raghuvaMze-III. 46. tadaGgamapraya maghavanmahAkratoramuM turaGgaM pratimottumarhasi / pathaH zruterdarzayitAra IzvarA malImasAmAvaite na raddhatim / / 111 malImasAm / naiSadhe-II. 92. samameNamadairyadApaNe tulayana saurabhalomanizcalam / paNitA na janA svairavaidapi kUjantamaliM malImasam / / 1372 1 // mAghe-I. 38. upaplutaM pAtumado madoddhatai stvameva vizvambhara vizvamIzipe ! Rte raveH kSAlayituM kSameta kaH kSapAtamaskANDamalImasaM nabhaH / / 1773 / / malImasam / mAghe-V. 64. medasvinassarabhasopagatAnabhIkAn ___ bhalA parAnanaDaho muhurAhavena / Urjasvalena surabhIranu nissapatnaM jagme jayoddharavizAlaviSANamukSNA / / 1774 || Urjasvalena UrjasvinA / Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 pANinisUtravyAkhyA 1922 / ata iniThanau / ( 5. 2, 115) daNDa: adantaH / daNDI / daNDikaH / mAdhe--I. 17. vidhAya tasyApacitiM praseduSaH prakAmamaprIyata yajvanAM priyaH / grahItumAryAn paricaryayA muhu ___ mahAnubhAvA hi nitAntamarthinaH / / 1775 // arthinaH abhilASavanto hi / arthanamarthAbhilASa eSAmastIti matvarthIya iniH na tu NiniH / kRdvattestaddhitavRttirbalIyasIti bhASye uktatvAt / ' arthAccAsannihite' (sU. 1941 ) arthI / sannihite tvarthavAn / asminneva granthe zlo. 1506. zvagaNA vidyante yeSAmiti zvagaNinaH / iniH / anavarAghave-VI. 81. bhUyiSThAni mukhAni cumbati bhubhayobhirAliGgayate ___ cAritravratadevatApi bhavatA kAntena mandodarI / hA lambodara kumbhamauktikamaNistomarmamekAvalI zilpe vAgadhamarNikasya bhavato lakendra nidrArasaH // 1776 / / adhamaM ca tadRNaM cAdhamarNam / tadasyAstIti adhamarNikaH / Than / asminneva granthe zlo. 619. rasikA rasavatI / Than / ___ asminneva granthe zlo0 91. lAvaNya kAntivizeSo'syAstIti lAvaNikaM lAvaNyavat / Thani ikaH / 'halastaddhitasya ' (sU. 472 ) iti yakAralopaH / mAghe-XII 20. vyAvRttavaktra khilaizcamUcarairRjadbhireva kSaNamIkSitAnanAH / valgadgarIyaHkucakamprakacukaM yayusturaGgAdhiruho'varodhikAH // 1777 // avarodha: AsAmastItyavarodhikAH antaHpurastriyaH / Than / Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matvarthIvarakaraNam asminneva granye zlo0 1521. svaGgo'nyAmnIli gbaGgikaH ? Tan : 1923 / brIhyAdibhyazca / (5. 2. 116 : iniThanau / bIhI trIhikaH / na ca sarvabhyo nIlAdinya inTinAvilaMta : ki tarhi / zikhAmAlAsaMjJAdibhya iniH / yaca balAdimya ik.| anyendra ubhavana / vrIhyAdiH- 5. 37. amminneva granthe zlo0 1351. brIhiNAM trIhimatAm iniH / asminneva granthe zlo 971. zikhI zivAvAn : nirayoga itiH : Tan na mAghe-XIV. 27. sparzamuSNamucitaM dadhacchivI yaddadAha haviradbhutaM na lan / gandhato'pi hutahavyasambhavAdehinAmadahadoghamaMhasAn / / 1773 !! zikhI amiH / iniH / mAghe-XI. 25. vrajati viSayamakSNAmaMzumAlI na yAvat timiramakhilamastaM tAvadevAruNena / paraparibhavi tejastanvatAmAzu kartu __ prabhavati hi vipakSocchedamapresaro'pi / / 1779 || aMzumAlI sUryaH / iniH / Thanna / (ga. sa.) mAlA kSepe / 116. maalii| masminneva granthe zlo0 997. vINibhiH vINAvadbhiH / iniH / Tanna / asminneva granthe zlo. 1620. vINA zilpamasya vaiNikaH / 'zilpam ' (sU. 1605 ) iti Thak / 76 Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA kumArasaMbhave-VII. 39. tAsAJca pazcAtkanakaprabhANAM kAlI kapAlAbharaNA cakAze / balAkinI nIlapayodarAjI dUraM puraH kSiptazatahadeva / / 1780 // balAkinI balAkAvatI / iniH / Thanna syAt / raghuvaMze-~-XI. 15. jyAninAdamatha gRhNatI tayoH prAdurAsa bahulakSapAcchaviH / tATakA calakapAlakuNDalA kAlikeva nibiDA balAkinI / / 1781 / / balAkinI balAkAvatI / iniH / kAlikA ghanAvalIva prAdurAsa / mAdhe-XIV. 70. satyavRttamapi mAyinaM jagaddhamapyucitanidramarbhakam / janma vibhratamajaM navaM budhAH yaM purANapuruSaM pracakSate // 1782 // mAyinaM iniH / Thannapi syAt / 'asmAyA' (sU. 1928 ) iti vinirapi / maayaavii| mAghe--XIII. 4. apadAntarazca paritaH kSitikSitA mapatan drutamramitahemanemayaH / navimArutAJcitaparasparopama kSitireNuketuvasanAH patAkinaH // 1783 // patAkA eSu santIti patAkinaH / sthAH / mAghe--XII. 33. zaureH pratApopanatairitastataH samAgataiH prazrayanamramUrtibhiH / ekAtapatrA pRthivIbhRtAM gaNairabhUdbahucchatratayA patAkinI / / 1784 // patAkinI senA / iniH / Rnnebhyo DIm / asminneva granthe zlo0 512. zAkhibhiH vRkSaiH / iniH / Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matvIyaprakaraNam mAdhe-V. 42. sevyo'pi sAnunayanAkalanAya yantra nItena vanyakaridAnakRtAdhivAsaH / nAbhAji kevalamabhAji gajena zArI nAnyasya gandhamapi mAnabhRtastante / / 1OM zAkhI vRkSaH / iniH / mAghe-V. 26. trAsAkulaH paripatan parito nivezAn pubhirna kaizcidapi dhanvibhiranvabandhi ! tasthau tathApi na mRgaH kvacidaGganAnA mAkarNapUrNanayaneSuhatekSaNazrIH !! 1786 !! dhanvI dhanuSmAn / bIdyAditvAdiniriti svAmI / asminneva granthe zlo0 1758. dhanvibhiH / asminneva granthe zlo. 1522. dhanuH praharaNamasyeti dhAnuSkaH / 'praharaNam ' (sU. 1607) iti Thak / dhanuSA jIvati vA dhAnuSkaH / vetanAdibhyo jIvati / (sU. 1562 ) iti Thak / mAghe-XIV. 20. zabditAmanapazabdamuccakairvAkayalakSaNavido'nuvAkayayA / yAjyayA yajanakarmiNo'tyajan dravajAramapadizya devatAm ! 1787 !! yajanakarmiNaH yajanavyApAravantaH / brIhyAdiriniH / kirAtArjunIye--XI. 59. zaktivaikalyanamrasya nissAratvAllavIyasaH / janmino mAnahInasya tRNasya ca samA gatiH / / 1783 / / janmino jantoH / brIdyAdiriniH / Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 kumArasaMbhave - VIII. 85. pANinisUtravyAkhyA utaranti vinikIya palvalaM gADhapaGkamativAhitAtapAH / daMSTriNo vanavarAhayUthapA daSTabhaGgura bisAkurA iva / / 1789 // daMSTriNo daMSTrAvantaH / vrIhyAdiriniH / 1924 / tundAdibhya ilaca / ( 5. 2. 117 ) cAdiniThanau matup ca / tundilaH tundI tundikaH tundavAn / vivRddhau karNe / yasya sa karNilaH karNI karNikaH karNavAn / tundAdiH - 5.38. asminnava granthe zlo0 1078. tundilA : pravRddhA: / 'tundivali' (sU. 1945 ) iti bhe tundibhaH / ' tundistundibhastundI ' II. vii, 44. ityamaraH / 1925 / ekagopUrvAjnityam / ( 5.2.118 ) ekazatamasyAstIti aikazatikaH / aikasahasrikaH / gauzatikaH / gausahasrike: / 1926 / zatasahasrAntAcca niSkAt / ( 5.2.119 ) ThaJ syAnmatvarthe / naiSkazatikaH / naiSkasahasrikaH / I 1927 / rUpAdAhataprazaMsayoryap / ( 5.2.120 ) AhataM rUpamasyAstIti rUpyaH kArSApaNaH / prazastaM rUpamasyAstIti rUpyo gauH / Ahata iti kim / rUpavAn / vA0 / anyebhyo'pi dRzyate / ( 3210. ) himyAH parvatAH / guNyAH brAhmaNAH / mAghe--XIV. 47. prema tasya na guNeSu nAdhikaM na sma veda na guNAntaraM ca saH / ditsayA tadapi pArthivo'rthinaM guNyaguNya iti na vyajIgaNat // 1790 // aguNyaH aguNavAn / Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miirklp 1928 / assAyAmadhAsajo viniH / (5. 2. 121) yazavI yazasvAn / mAyAvI ! boyAdipAThAt iniTanI / nAmI mAvikaH / kinnantatvAtkuH srgbii| vA0 / AmayasyopasaMkhyAnaM dIvazca / ( 3213.) bhaamyaavii| vA0 ! zRGgavRndAbhyAmArakan / ( 3214. zRGgArakaH / vRndArakaH / vA0 / phalabarhAbhyAminaca / ( 3215.) phalinaH barhiNaH / vA0 / hRdayAcAluranyatarasyAm / ( 3216.) iniThanau matup ca / hRdayAluH hRdayI hRdavikaH hRdayavAn / vA0 / zItoSNatRprebhyastadasahane ! ( 3217.) zItaM na sahate zItAluH / uSNAluH / tRpaH puroDAzaH taM na saite tamAH / tRpre duHkhamiti mAdhavaH / vA0 / himAcechuH / ( 3218.) himaM na sahate himeluH / vA0 / balAdUlaH / ( 3219.) balaM na sahate balUlaH / vA0 / vAtAtsamUhe ca / ( 3220.) vAtaM na sahate vAtAnAM samUho vA vAtUlaH / vA0 / taparvamarudbhyAm / ( 3221.) parvataH / mrutH| asminneva granthe zlo. 1774. medasvinaH mAMsalAn / asantAdviniH / SU ta LT Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo. 1750. tapa eSAmastIti tapasvinaH / atra 'tapaH sahastrAbhyAM viniH' (sU. 1909) iti viniH / kirAtArjunIye-I. 30. vajanti te mUDha dhiyaH parabhavaM ___ bhavanti mAyAviSu ye na mAyinaH / pravizya hi ghnanti zaThAstathAvidhA nasaMvRtAGgAnnizitA iveSavaH / / 1791 / / mAyAviSu mAyAvatsu / mAyino mAyAvantaH / brIhyAditvAdiniH ! raghuvaMze-X. 45. acirAdyajvabhirbhAga kalpitaM vidhivatpunaH / mAyAvibhiranAlIDhamAdAsyadhve nizAcaraiH / / 1792 / / mAyAvibhiH mAyAvadbhiH / raghuvaMze-XVII. 25. AmuktAbharaNaH sragvI haMsacihnadukUlavAn / AsIdatizayaprekSyaH sa rAjyazrIvadhUvaraH / / 1793 // khajo'sya santIti sragvI / viniH / manaparAghave---V. 86. manye darpAmayAvibhyAM nityaM dor2yAMmamarSaNaH / jAmbavatpreraNAdIptaH prApto'yaM plavagezvaraH / / 1794 / / darpaNa AmayAvI rogI / viniH dIrghatvaM ca / asminneva granthe zlo0 31. bRnda guNabRndamasyA astIti bRndArikA mukhyaa| mArakan / kAtpUrvasyettvam / bhaTTikAvye--XXI. 20. pretA vareNa zakrasya praNantaH kapayastataH / saJjAtAH phalinAnamrarociSNudrumasadravaH / / 1795 / / Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matvarthIyaprakaraNam linAH phalavantaH / AntrAH rociye dumaH : lAlajita: nano' II. iv. 7. ityamaraH / inan / na ma pani amminneva granthe zlo0 118. vanavahipatyaM va bI' II. V. 31 ityamaraH / asminneva granthe zlo0 169. jitavahiNadhvanau / campUbhArate-VI, 102. prasuptavahiNavAsapAraNAsukRtI hariH / kaNDUvinodanotkaNThI kaNThIravanamvagaH / / 1796 !! vahiNaH mayUraH / inac / asminneva granthe zlo0 17. zItaM na sahata iti zItAluH / zItabhItaH / aaluc| asminneva granthe zlo0 1367. vAtAnAM samUho vAtUlaH / asminneva granthe zlo0 11/9. parvataH nAradasakho muniH zailazca / 'taH zailadevoH ' iti vizvaH / tam / 1930 / vAco miniH / (5. 2. 124) vaagmii| asminnava granthe zlo0 1522. vAco'sya santIti vAgmI / 'vAcoyuktipaTurvAgmI vAvadUkazca vaktari' III. i. 35. ityamaraH / gminipratyayaH / 1931 / AlajATacau bahubhASiNi / (5. 2. 125) vA0 / kutsita iti vaktavyam / ( 3228.) kutsitaM bahu bhASate vAcAla: vAcATaH / yastu sabhyabahu bhASate sa vAmItyeva / asminneva granthe zlo0. 491. vAco baDhyo'sya santIti vAcAlaH / * syAjjalpAkastu vAcAlo vAcATo bahugavAk ' III. 1. 36. ityamaraH / Aruc / Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye -V. 23. pratyUce rAkSasendraratAmAzvasihi vibheSi kim / tyaja naktaMcari kSobha vAcATe rAvaNo hyaham / / 1797 // he vAcATe bahubhASiNi / asminneva granthe zlo0 1360. vAcATAH kRtA vAcATitAH / vAcATazabdAt tatkarotIti NyantAkarmaNi ktaH / anargharAghave-I. 11. dhAtuzcaturmukhIkaNThazRGgATakavihAriNIm / nityaM pragalbhavAcAlAmupatiSThe sarasvatIm // 1798 / / vAcAlAmutkRSTabhASiNImiti kecit / 'AlajATacau (sU. 1931) iti yogavibhAgAtprazaMsAyAmapyAlajATacAvityAhuH / 1932 / svAminnaizvarye / (5. 2. 126) aizvaryavAcakAtsvazabdAt matvarthe Aminac / svAmI / asminneva granthe zlo0 974. svamasyAstIti svAmI IzvaraH / nipAtaH / asminneva granthe zlo0 1106 svaamii| 1933 / arzaAdibhyo'c / (5. 2. 127) asyisya vidyante arzasaH / arzAdiH-5. 39. / AkRtigaNo'yam / asminneva granthe zlo0 1201. kAvAda ISadvAdo vAkalahaH / 'ISadarthe' (sU. 1081) iti kuzabdasya kAdezaH / tadvati kAvAde / ac / asminneva granthe zlo0 383. pItaM pAnamasyAstIti pItaH / pItavAnityarthaH / mac / 1934 / dvandvopatApagAtprANisthAdiniH / (5. 2. 128) Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navayayanakaraNam dvandvaH / kaTakalayinI / / ga nindyam | kakudAvatI | kAkalukI 1 vA0 / mANyajJAna / pANipAdavatI / 1935 // vAtAtIsArAbhyAM kruk ca / ( 5.2.1291 cAdiniH / vAtakI / atIsArakI / vA0 / pizAcAca / ( 3224.) 1 pizAcakI / ' bAkI vAtarogI svAtmAtisAro'tisArakI II. ityamaraH / ' upasargasya ghaJyananupye bahulaM (su. 1044) dIrghaH / 1937 | sukhAdibhyazca / ( 5. 2. 131 ) inirmatvarthe / sukhI duHkhI / mukhAdi: (ga. sU.) mAlA kSepe / 116. mAlI / anargharAghave --- I. 511. -5.40, kvacidasmadviyogArtiduHkhI duHkhAkariSyati / apUrvaviSayAloka sukhI ca sukhaviSyati // 1799 || kaluSaM kAluSyam / 77 600 vaikako sukhI / duHkhI / duHkhAkariSyati DAc / sukhAderdharmadharnivacanam / ata eva kSIrasvAmI ca ' zastaM cAtha triSu dravye pApapuNyasukhAdi ca Iiii 20 i khAdizabdAt zreyaH kaluSa zivabhadrAdIn saJjagrAha ! naiSadhe - III. 31. zriyastadA liGganabhUrna bhUtA vratakSatiH kApi patitratAyAH / samastabhUtAtmatayA na bhUtaM tadbharturIyakaluSANunApi // 1800 Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 pANinimUtravyAkhyA 1938 / dharmazIlavarNAntAcca / ( 5. 2. 132) dharmAdyantAdinirmatvarthe / brAhmaNadharmI / brAhmaNazIlI / brAhmaNavarNI / bhaTTikAnye--IV. 22. mAnuSAnabhilapyantI rocissnnurdivydhrminnii| tvamapsarAyamANe svatantrA kathamaJcasi / / 1801 !! divyAnAM devatAnAM dharmAH rUpalAvaNyAdayaH tadvatI taddharmiNI / asminneva granthe zlo0 944. manuSyasyeva dharmo yasya saH manuSyadharmA / 'dharmAdanic kevalAt ' (sU. 818 ) bahuvrIheranic / 1939 / hastAjjAtau / (5. 2. 133) hastI / jAtau kim / hastavAn puruSaH / asminneva granthe zlo0 1494. hastI / mAghe-XVIII. 45. dUrotkSiptakSipracakreNakRtaM matto hastaM hastirAjaH khameva / bhImaM bhUmau lolamAna saroSaH pAdenAsRkpaGkapeSaM pipeSa // 1802 // hstiraajH| asminneva granthe zlo0 741. adhihasti / raghuvaMze-VII. 45. ayadhamArge paravANalUnA dhanurbhUtAM hastavatAM pRSatkAH / saMprApurevAtmajavAnuvRttyA pUrvArdhabhAgaH phalibhiH zavyam // 1803 // hastavatAM dhanurbhRtAm / 1940 / varNAdbrahmacAriNi / (5. 2. 134 ) varNI / Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madIyAkaraNam kumArasaMbhave-V. 52. sakhI tadIyA tamuvAca varNinaM nivodha sAgho taba kutuhalam ! yadarthamambhojamivoSNavAraNa kRtaM tapasAdhanalabA vatuH : 150 varNaH prazastiriti kSIrasvAmI : so'syAstIti varNinaM brahmacAriyana / 1941 / puSkarAdibhyo deshe| (5. 2. 135) puSkariNI padminI / deze kin / puSkaravAn karI / vA0 / bAhUrupUrvapadAvalAt / ( 3225.) bAhubalI / uurublii| vA0 / sarvAdezva / (3226.) sarvadhanI / srvbiijii| vA / arthAcAsannihite / ( 3827. ) arthI / saMnihite tu athavAn / vA / tadantAca / ( 3228.) dhAnyArthI hiraNyArthI / puSkarAdi:- 5. 41. asminneva granthe ga. 1765, kamalinI. campUrAmAyaNe-I. 76. dilIpe'pi divaM yAte zrutvA vRttaM bhagIrathaH / amartyasaritaM kartuM mene martyataraGgiNIm // 1805 // taraGgiNIm / raghuvaMze-V. 31. janasya sAketanivAsinastau dvAvapyabhUtAmabhinandhasattvau / gurupadeyAdhikanispRho'rthI nRpo'rthikAmAdadhikapradazca / / 1806 || arthii| Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 696. arthavAn dhanikaH / asminneva granthe zlo0 1271. gurudakSiNArthI / raghuvaMze-XV. 2. lavaNena viluptejyAstAmisraNa tamabhyayuH / munayo yamunAbhAjaH zaraNyaM zaraNArthinaH / / 1807 // shrnnaarthinH| 1942 / balAdibhyo matubanyatarasyAm / (5. 2. 136) balavAn balI / utsAhavAn utsAhI / balAdiH- 5. 42. campUrAmAyaNe-VI. 77. ga--anantaramapakrAntAsuSu vikrAnteSu purandarArimukheSu nandaneSu, nihateSu kumbhakarNAdiSu bhrAtRSu, vidhvasteSu prahastapUrveSu saciveSu, vyApAditeSu virUpAkSaprabhRtiSu senApatiSu, vikANe bhavati nikhile balavati bale samantataH karuNaparipUritapauravavadhUjanaparidevanottaraGgAyAM laGkAyAmAtaGkAtizayaroSaNo rAvaNastatkSaNamikSvAkukulanAyakadayitAM dharaNIsutAM jighAMsurantikagatamantriNA nivAryamANassArathinA vidhinA ca coditaratho dAzarathivijayavihitasaGgarassaGgarAGgaNamavatatAra // 1808 / / balavati / matupa / asminneva granthe zlo0 1090. balI / iniH / / / asminneva granthe zlo0 971. zikhI / brIhyAditvAbalAditvAcca iniH / asminneva granthe zlo0 1778. zikhI / 1944 / kaMzaMbhyAM vbhyustitutysH| (5. 2. 138) kaM zaM iti mAntau / kamityudakasukhayoH / zamiti sukhe / AbhyAM sapta pratyayAssyuH / kaMvaH / kabhaH / kaMyuH / kntiH| kantuH / kaMtaH / kayaH / zaMvaH / zaMbhaH / zaMyuH / zaMtiH / zaMtuH / zaMtaH / zaMyaH / Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navIyatrakaragada anlinneka granye zro0 9:2. zaM sumeSAmannauti zaMbUn manTana : 1945 / tundivalivaTerbhaH / 5.2, 139 vRddhA nAbhintundiH ! 'mUrdhanyoradho'' iti nAyavaH / tundinaH : balinaH / baTibhaH / pAmAditvAdvalino'pi / 'valino valibhassamau ' II. vii. 45. ityamaraH / asminneva granthe zlo. 179. klayo vidyante yasyAstayA balibhayA / bhapratyayaH / asminneva granthe zlo0 327. balibham / 1946 / ahaMzubhamoyus / (5. 2. 140) ahamiti mAntamavyayam ahaGkAre / zubhamiti zume / ahaMyuH ahaGkAravAn / zubhayuH zubhAnvitaH / 'ahaMyuH syAdahakArI zubhayustu zubhAnvitaH' III. I. E. itymrH| campUrAmAyaNe-IV. 26. ayaM kAlaH kAlapramathanagalAbhairabhinavai rahaMyunAM yUnAmapaharati dhairya jaladharaiH / smarAdhArA dhArAparicayajaDA vAnti sahasA nabhavantaH svantaH kathamiva viyogaH pariNamet // 1809 / / ahaMyUnAm / yus| manadharAghave--IV. 9. prIte vidhAtari purA paribhUya mAn vatre'nyato yadabhayaM sa bhvaanhNyuH| Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 pANinisUtravyAkhyA tanmarmaNi spRzati mAmatimAnamadya hA vatsa zAntamathavA dazakandharo'si // 1810 ahaMyuH / yus / asminneva granthe zlo0 584. ahaMyunA ahaMkAravatA / zubhaMyuH zubhavAn / ubhayatra matvarthIyo yutpratyavaH / asminneva granthe zlo0 1470, zubhaMyunA zubhavatA / yus / // iti matvarthIyaprakaraNam // Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha prAgdizIyaprakaraNam || 1947 / prAgdizo vibhaktiH / (5.3.1 ) dikzabdebhya ityataH prAkU vakSyamANAH pratyayA vibhaktisaMjJAH syuH / 1953 | paJcamyAstasil / ( 5.3.7 ) , I paJcamyantebhyaH kimAdibhyastasil syAdvA / kimAdibhyaH kiMsarvanAmabahubhyaH / kutaH kasmAt / yataH / tataH / ataH / itaH / amutaH / bahutaH / ' apAdAne (sU. 2112 ) iti tasiH / grAmAdAgacchati grAmata mAgacchati / ahIyaruhoriti niSedhAt / svargAddhIyate / parvatAdavarohati / vRkSAvRkSaM parikrAnan / vRkSAtsakAzAdityapA dAne paJcamI / janasyA lokapathAt / dyaurvizikhai rurudhe / pApAjjugupsate / viramati / dharmAtpramAdyati / corAdvibheti / corAttrAyate / adhyayanAt parAjayate / yavebhyo gAM vArayati / mAturnilIyate kRSNaH / upAdhyAyAdadhIte / brahmagaH prajAH prajAyante | himavato gaGgA prabhavati / ete paJcamyantA apAdAnasaMjJAH / bhaTTikAvye - III. 24. supto nabhastaH patitaM nirIkSAJcakre vivasvantamatha sphurantam / AkhyadvasanmAtRkule sakhibhyaH pazyanpramAdaM bharato'pi rAjJaH ||1811|| nabhastaH patitam / ' paJcamyAntasila' iti vyAkhyAne / patanasyApA yarUpatvAdapAdAne paJcamyAstasiriti manye / bhaTTikAvye - VI. 15. akSemaH parihAso'yaM parIkSAM mA kRthA mayi / matto mAntardhithAssI mA raMsthA jIvitena naH // 1812 // matto mAntardhithAH / ' paJcamyAstasil ' iti vyAkhyAne / ' antarSI yenAdarzana micchati' (sU. 591 ) iti apAdAne paJcamyAstasiriti manye / Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 dAnam ' ( ' ( sU. 586 ) ityapAdAne paJcamI / tasiriti manye pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 469. ambhasto jalAduttarantIm / 'dhruvamapaH ye'pA'apAdAne' (sU. 2112 ) iti 1 patitam / pUrvavat / tasil / asminneva granthe zlo0 687. mukureNa vadhUkarataH pANitalAt / nApAti na tasil / naiSadhe - I. 4. adhItibodhAcaraNapracAraNaidezAzcatasraH praNayannupAdhibhiH / caturdazatvaM kRtavAn kutassvayaM na vedmi vidyAsu caturdazakhayam // 1818 | kutaH kasmAtkAraNAt / paJcamyAstasil / 1956 / paryabhibhyAM ca / ( 5.3.9 ) AbhyAM tasil syAt / " paritaH / sarvata ityarthaH / abhitaH / ubhayata ityarthaH / ' abhitaH paritaH ' ( vA. 1442. sU. 544 ) iti dvitIyA / vA0 / sarvobhayArthAbhyAmeva / (8240. ) asminneva granthe zlo0 284 vediM paritaH vedessarvataH / pradhAnamabhitaH pradhAnayAgasyobhayataH / kramAtsarvobhayArthe tasil / asminneva granthe zlo0 286. raNaM paritaH / raNe sarvataH / sarvArthe tasil / asminneva granthe zlo0 1604. laGkAmabhitaH bAhyato'bhyantaratazca / ubhayArthe asminneva granthe zlo0 615. abhitaH pAtukA ubhayataHpAtinI / ubhayArthe 1957 / saptamyAtral / (5, 3.10 ) Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgdizIyaprakaraNam kutra / yatra / tatra / bahutra / asminneva granthe zlo0 1494 yatra shaile| asminneva anthe zlo0 1612. yatra samAyAn ! asminneva granthe zle0 309. tatra tarunule / asminneva granthe zlo0 800. tatra devagirau / 1958 / idamo haH / (5. 3. 11) balo'pavAdaH / izAdezaH / iha / asminneva granthe zlo0 676. iha adrau / 1959 / kimo'n / (5. 3. 12) saptamyantAtkimo'ddhA syAt / pakSe tral / 1960 / kvAti / (7. 2. 105) kimaH kAdezaH syAdati / ka / kutra / asminneva granthe zlo. 1405. kvciddeshe| 'avyayAttyam ' (sU. 1324 ) iti tyapa / amAtyaH / ihatyaH / vatyaH / tatastyaH / tatratyaH / 1963 / itarAbhyo'pi dRzyante / (5. 3. 14) paJcamIsaptamItaravibhaktayantAt tasilAdayo dRzyante / sabhavAn / konavAn / tatrabhavAn / tabhavantam / tatobhavantam / tatrabhavantam / kirAtArjunIye--XI. 18. jayamatrabhavAnnUnamarAtiSvabhilASukaH / krodhalakSma kSamAvantaH kAyudhaM ka tapodhanAH / / 1814 !! atrabhavAn pUjya ityarthaH / prathamArthe prAgdizIvastral / supasupeti samAsaH / 78 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 bhaTTikAvye - XXI. 3. pANinisUtravyAkhyA api tatraripuH sItAM nArthayiSyata durmatiH / krUraM jAtyavadiSyacca jAtvastoSyacchri svakAm // 1815 || tatraripuH sabhavAn ripuH / bhavacchabdo'rthAgamyate / mAghe -- XIV. 2. lajjate na gaditaH priyaM paro vaktureva bhavati trapAdhikA / vrIDameti na tava priyaM vadan hImatAbhavataiva bhUyate // 1816 || bhavatA pUjyena / sArvavibhaktikastral / supyupeti samAsaH / asminneva granthe zla e0 680. atrabhavate ardhaM datvA / tral / 1964 / sarvaikAnyakiyattadaH kAle dA / ( 5. 3. 15 ) saptamyantebhyaH kAlArthebhya: svArthe dA syAt / sarvasmin kAle sadA sarvadA | ekadA | anyadA / kadA | yadA / tadA / kAle kim / iha deze / bhaTTikAvye - III. 18. sRSTa yo yazca bhayeSvarakSIt yassarvadAsmAnapuSatsvapoSam / mahopakArasya kimasti tasya tucchena yAnena vanasya mokSaH // 1817 // sarvadA / campUrAmAyaNe - I. 39. ga- ekadA sunde vinihate mArIcaH kumbhasambhavamabhibhUya tasya zApAdavApa koNatAm, tATakA cAbhUtpuruSAdinI // 1818 // ekadA | asminneva granthe zlo0 467. anyadA anyasminkAle / asminneva granthe zlo0 1468. tadA / Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgdizIyaprakaraNam 1965 / idamo hil / (5. 3. 16) saptamyantAtkAla ityeva / asminkAle etarhi / kAle kim / ii deshe| kirAtArjunIye-I. 32. bhavantametahi manasvigarhite nivartamAnaM naradeva varmani / kathaM na manyuvalayatyudIritaH zamItalaM zuSkamivAmirucchikhaH / / 1819 / / etarhi idAnImasminkAle / 1966 / adhunA / (5. 3. 17) idamassaptamyantAtkAlavAcinaH svArthe adhunApratyayaH syAt / asminneva granthe zlo0 1326. adhunA asminkAle / 1967 / dAnI ca / (5. 3. 18) idAnIm / 1968 / tado dA ca / (5. 3. 19) tadA / tadAnIm / asminneva granthe zlo. 772. tadAnIm / 1969 / anadyatane hilanyatarasyAm / (5. 3. 21) karhi kadA / yahi yadA / tarhi tadA / etasmin kAle etahi / 1970 / sadyaHparutparAyeMSamAparedyavyadyapUrveyuranyecuranyatareyuritareyurapareyu. ragharedhurubhayedhuruttareyuH / (5. 3. 22) ete nipaatynte| Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 pANinisUtravyAkhyA vA0 / samAnasya sabhAvo dyas cAhani / (8245.) samAne'hani sadyaH / vA0 / pUrvapUrvatarayoH parabhAva udArI ca pratyayau saMvatsare / ( 8246.) pUrvasmin vatsare parut / pUrvatare vatsare parAri / vA0 / idama izU samasaNpratyayazca saMvatsare / (8247.) asmin saMvatsare eSamaH vA0 / parasmAdedyavyahani / ( 3248.) parasminnahani paredyavi / vA 0 / idamo'z dyazca / (8249.) asminnahani adya / vA0 / pUrvAnyAnyataretarAparAdharo bhayottarebhya edyus / ( 3250.) pUrvasminnahani pUrvedyuH / anyasminnahani anyedyuH / ubhayora horubhayedyuH / vA 0 / dyuzvobhayAdvaktavyaH / ( 8251.) ubhayadhuH / asminnava granthe lo0 180. adya / bhaTTikAvye - XI. 21. bItoSTharAgANi hRtAJjanAni bhAkhanti lolairalakairmukhAni / prAtaH kRtArthAni yathA virejustathA na pUrvedyuralaGkRtAni // 1820 // asminneva granthe zlo0 1628. anyasminnahani anyedyuH / raghuvaMze--II. 26. amyeyuH | anyedyurAtmAnucarasya bhAva jijJAsamAnA munihomadhenuH / gaGgAprapAtAnta nirUDhaghAsaM gaurIgurorgahvaramAviveza // 1821 // Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgdizIyAkaraNada 62. 11 campUbhArate-II. 47. ga-aparenikhilajanAnandakare bhagavati dinakare'pi mandehakulabhavati mudayagirizikharamadhirUDhe / / 1822 // apareyuH / edyus / asminneva granthe zlo0 1370. atra paraMyumiti eatyavAntaH kaviH / edyavipratyayAnto'tra nipAtitaH / apareriti padacchede evam / 1971 / prakAravacane thAl / (5. 3. 23) kimAdibhyasthAlapatyayaH syAt khArthe / tena prakAreNa tathA / yathA / asminneva granthe zlo0 1762. yathA / tthaa| 1972 / idmsthmuH| (5. 3. 24) thAlo'pavAdaH / vA0 / etado vAcyaH / ( 3285.) anena etena vA prakAreNa ittham / asminneva granthe zlo0 424. itthamanena prakAre / 1973 / kimazca / (5. 3. 25) kena prakAreNa katham / asminneva granthe zlo0 586. katham / // iti prAgdizIyaprakaraNam // - Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha prAgivIyaprakaraNam // 1974 / dikzabdebhyaH saptamIpaJcamIprathamAbhyo digdezakAleSvastAtiH / (5. 3. 27) asminneva granthe zlo0 1438. udak / udIcI dizaM pratItyarthaH / astAtipratyayasya ' aJcelRk' (sU. 1980) iti luk / 'luk taddhitaluki ' (sU. 1408) iti strIpratyayasyApi luk / asminneva granthe zlo0 1448. pratyak pazcimadvAram / pUrvavalluk / 1975 / pUrvAdharAvarANAmasipuradhavazcaiSAm / (5. 3. 39) ebhyo'stAtyarthe'sipatyayaH syAt / tadyoge caiSAM kramAt pur , adh , av ityAdezAH syuH| 1976 / astAti ca / (5. 3. 40) astAtau pare pUrvAdInAM purAdayaH syuH / pUrvasyA pUrvasyAH pUrvA vA dik puraH, purastAt / adhaH, adhastAt / avaH, avastAt / asminneva anthe zlo0 988. purastAt pUrvasyAM dizi / asminneva granthe zlo0 626. purastAt pUrvasyAM dizi / anena pUrvazabdAtsasabhyarthAt astAtipratyayaH / pUrvasya purAdezazca / 1977 / vibhASAvarasya / (5. 3. 41) avarasya astAtau pare as syAdvA / avastAt avarastAt / 1978 / dakSiNottarAbhyAmatasuc / (5. 3. 28) mastAterapavAdaH / dakSiNataH / uttarataH / SaSTayatasarthapratyayena' ('sU. 609) iti sssstthii| Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyIyaprakaraNam asminneva pranye loka 18. lagavanya dakSiNato ibhAvikAne / manasun / tayoge sssstthii| 1972 / vibhASA parAgharAbhyAm / (5. 3. 2, parataH / avarataH / parastAt / avarantAt / 1980 / aJcaluk / (5. 3.30) 'dikzavdebhyaH' (mR. 1974 ) ityatra draSTavyam / 1981 / uparyupaniTAt / (5.3. 31) astAteviSaye UrvazavajyopAdezaH nyana limiTavilI va pratyakIumara : ariSTAdvA / "upayadhyavAna nIce' (23) : ' ma / ( vA. 1444. yU. 5.42; iti vinIyaH / asminneva granthe zlo0 459. zirasa upara / payatamadhanatyanena / (sU. 609 ) iti sssstthii| asminneva granthe zlo. 281. dRSadaH, dvitIyA / uparyupari dRpadA samAyoparipradeza ityarthaH / ' upadha' (mu. 2142) iti dvibhAuH / tayoge kiyaa| 1982 / pazcAn / (5. 3. 32) aparasya pazcabhAvaH Atizca pratyayo'tAteviSaye / - 1983 / uttarAdharadakSiNAdAtiH / (5. 3. 34 uttarAt / agharAt / dakSiNAt / 1984 / enavanyatarasyAmadUre'paJcamyAH / (5. 3. 35) uttarAdibhya enabvA syAdavadhyavadhimatossa:mIpye paJcamyanta vinA ! udarega / adhareNa / dakSiNena / pakSe yathAsvaM pratyayAH / iha kecita uttarAdInanuvartya dizandamAtrAdenapamAhuH / pUrveNa grAmam / apareNa prAmam / ' enapA dvitIyA' / ma610) iti tadyoge dvitIyA / Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 siniyukt asminneva granthe zlo0 460. daNDakAM dakSiNena / daNDakAyA dakSiNataH / anena ena / 'enapA dvitIyA' (sU. 610) iti dvitIyA / daNDakAyA dakSiNata ityatra 'dakSiNottarAbhyAmatasuc' (sU. 1978) ityatasucU / 'SaSThayatasarthapratyayena' (sU, 609 ) iti tadyoge sssstthii| asminneva granthe zlo0 461. dhanapatigRhAnuttareNa kuberagRhebhyaH uttarasminadUre pradeze / anena enam / avyayametat / tadyoge dvitIyA / campUbhArate--V1. 85. ga-tatra dakSiNena puraM vyagratarasainyena kAlyamAna kvacidaruNatayA nimagnajamadamikumAroSNaniHzvAsavegavilulitavicitravIcIprapaJcamiva syamantapaJcakam , kvacinnIlatayA madakaNDUlavetaNDazuNDAvidhUnitaviTapamAlamiva tamAlakAnanam , kaciddhavalatayA mandaragirimathanavikSobhitaphenakUTamiva kSIrodamadhyamunnamitalAGgalamudgamitahuGkAramullalitadhUlIkamuddAmaghaNTAravaM godhana dakSiNena puraM vyagratarasainyena tena kAlyamAnaM nizamya senAkumbhikulagambhIra baMhitArambhairmandirAgrasiMhapraticchandavaimukhakandaramaunaniyama vibhindannanukUlapavamAnapuronATita paribhaTajIvitAharaNAya vaivasvatamivAhvayadbhiH ketudaNDaiH parimoTitagaganataTinItaTaviTapivATo virATo'pi rnnpryaannaarmbhmaattiikt|| 1823 / / dakSiNena puram / enam / dvitIyA / asminneva granthe gadeg 462. lakAM pUrveNa / suvelaM pazcimena / anargharAghave-VII. 125. ga-ete bhagavatyau bhUmidevAnAM mUlAyatanamantarvedI pUrveNa kRSNAgarumalayajamayamaGgarAgamivAnyonyasya kurvANe kalindakanyAmandAkinyau saGgacchete // 1824 // antarvedI pUrveNa / anargharAghave-II. 14. ga-nanvetAveva yajJavATamuttareNa vihArabhUmiSu krIDataH / tadupetya niHzaGkamavalokaya // 1826 || yajJavATa 'enapA dvitIyA' (sU. 610) iti SaSThyarthe dvitiiyaa| uttareNa / anena iti saptamyarthe enam / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1985 / dakSinAnA / (2. 3.36%, astAteviSaye ! daniyA vasati / aJcanyA ityeva : dAnApana 1986 ! Ahi ca dUre ! 5. 3. 37 dakSiNAd dUre Ahi syAt / cADAca / ikSiNADi ubhimA : 1987 / uttarAcca / / 5. 3. 38) uttarAhi uttarA ! ' anyArA ' ( 395iti ko paho / asminneva granthe zlo. 18. samudrAvatArahi / utA dine dUre ! anenAhipratyayaH / tadyogAt 'anyArAda(yU. 595) ityAdinA pacanI / 1988 / saGkhyAyA vidhAthai dhaa| (5. 3. 42) kriyAprakArArthe vartamAnAt saGkhyAzabdAtsvArthe dhA syAt / caturdhA | paJcadhA: 'prakArakcane thAl ' (sU. 1971) kimAdibhyasyAt / tathA tena prakArega / raghuvaMze-X. 84. ___ sa caturdhA babhau vyastaH prasavaH pRthivIpateH / * dharmArthakAmamokSANAmavatAra ivAGgabhAk / / 1826 / / caturdhA / anena dhApratyayaH / vyasto vibhaktaH dazarathasya prasavaH / anargharAghave-I. 50. brahmajyotirvivartasya caturdhA dehayoginaH / RzyazRGgacaroraMzaH prathamo'yaM mahAbhujaH / / 1827 // caturdhA dehayoginaH RzyazRGgacaroraMzaH / Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA campUbhArate-I. 67. navataruNimalakSmInandanIya zarIraM kuruvRSabhasutAnAM kurvatI netrapAtram / munitatiriti mene mohalAya trilokayAH svavizikha iva kAmaH so'pi kiM paJcadhAbhUt / / 1828 / / campUbhArate-- I. 84. paJcadhA pravahantInAM pavanAtmaja eva saH / kauravakrodhasindhUnAM kramAsajamabhUrabhUt / / 1829 !! 1990 / ekAddho dhyamuanyatarasyAm / (5. 3. 44) aikadhyam / ekdhaa| asminneva granthe zlo 777. naikayA anekdhaa| nagarthasya nazabdasya supsupeti samAsaH / nasamAse nalopaprasaGgaH / 1991 dviyozca dhanun / (5. 3. 45) AbhyAM dhA ityasya dhamusyAdvA / dvaidham dviyA / traivaM tridhA / 1992 / edhAcca / (5. 3. 46) dvedhA tredhaa| mAghe-XIV. 61. padmabhUriti sRjaJjagadrajaH sattvamacyuta iti sthitaM nayan / saMharan hara iti zritastamastraidhameSa bhajati tribhirguNaH // 1830 / / dhaM traividhyam / dhamuJ / asminneva granthe zlo0 172. vedhA / eghAca / Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgivIyaprakaraNam campUbhArate---VI. 30. akSINavaktrazazisevanalAbhatopA dAlijitAmiva mitho rajanetriyAnAm / tredhA vibhajya racitAM vahase'dya veNI ke siMhasaMhananamUhayituM viyuktam // 1831 // tedhA / evAca / 1993 / yApye pAzam / (5. 3. 47) kutsito bhiSak bhissvpaashH| asminneva granthe zlo0 1. bhRtyapAzakaH kutsitabhRtyaH / bhRtyapAza evaM bhRtypaashkH| bhaTTikAvye-IX. 59. vAnaraH kulazailAbhaH prasahyAyudhazIkaram / rakSaspAzAnyazaskAmyastamaskalmAndudrukt / / 1882 // .. ' rakSaspAzAn kutsitarAkSasAn / pAzap / 'pAzakalpakakAmyepviti vAcyam / (vA0. 5083. sU. 152) iti visarjanIyasya saH / yathA payaspArza, yazaskalpa, yazaska, yazaskAmyati / kezapAza ityatra 'pAzaH pakSazva hastazca kalApArthAH kcaatpre| II. vi, 98. ityamaroktaH pAzazabdaH / na pAzap / vizvaguNAdarze-495. kaThinazaThanarendrastAvakAn zlokapAzAn jaTharapiTharapUrphe jAtu mA saMgiradhvam / luThata dRDhatamaske mA ca saMsArakUpe ... paThata zaThajiduktIrazramAnItasutIH // 1888 . 1994 / pUraNAdbhAge tIyAdan / (5. 3. 48) dvitIyo bhAgaH dvitIyaH / tRtIyaH / Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628 pANinisUtravyAkhyA bA0 // tIyAdIkak svArthe vA vAcyaH 1 (2691) dvaitIyakaH dvitIyaH / tAtayIkaH tRtIyaH / vA0 // na vidyAyAH / (2692.) dvitIyA tRtIyA vidyA / naiSadhe - II. 110. zrIharSa kavirAjarAjima kuTAlaGkArahIrassutaM zrIhIrassuSuve jitendriyacayaM mAmalladevI ca yam / dvaitIyIkatayA mito'yamagamattasya prabandhe mahA kAvye cAruNi naiSadhIyacarite sarge nisargojjvalaH // 1834 // dvitIya eva dvaitIyakaH / naiSadhe - III. 186. zrIharSamityAdi pUrvavat / tArtIyIkatayA mito'yamagamattasya prabandhe mahA kAvye cAruNi naiSadhIyacarite sarge nisargojjvalaH // 1835 tRtIya eva tArtIyIkaH / Ikak svArthikaH / 1995 / prAgekAdazabhyo'chandasi / ( 5. 3. 49 ) pUraNapratyayAntAdbhAge an / caturthaH / paJcamaH / 1996 / SaSThASTamAbhyAM ca / (5, 3, 50 ) cAdan / SaSTho bhAgaH SASThaH SaSThaH / ASTamaH aSTamaH / asminneva pranye lo0 709. unhAnAM SaSThaiH SaSThabhAgaiH aGkitAni saikatAni yeSAM tAni" unpaSThAGkitasaikatAni / SaSThazabdAdbhAgArthe'n / ata evApUraNArthatvAt 'pUraNaguNa' (sU. 705 ) ityAdinAna SaSThIsamAsapratiSedhaH / Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1998 * enAzikasAnakA . . . . cAtkanlukau / ekaH / ekAkI : ekaH / amminneva granthe zo0 1:38. ekAzinaH asahayA: : : bhaTTikAvye-7.. kA tvamekAkinI bhIra nirandayanare ne : kSudhyanto'pyasana mAlakAmamA ka ... ekAkinI asahAyA / asmin : ' ... iti GIp / asminneva granthe ko 16. sa n . vArajan / . vasyetvam / 1999 / bhUtapUrva caram / (5. 3. 53) ADhayo bhUtapUrvaH aaddhycrH| naiSadhe-IV. 17. karapadAnanalocananAmabhiH zatadalaimutanovihAnare / ravimaho bahu pItacaraM cirAdanizatApani pAhuinjya na !! 1937 !! pItacaraM pUrva pItam / caraT / asminneva granthe zlo0 48. nirIkSitacarI pUrva nirIkSitA ! L.TV 1 campUrAmAyaNe-VI. 60. ajani punassamIkamanayorubhayobalayo vadalite mukhe'pi yadanujhitaroSabharam / amaramRgIhazAmapi yadAzayapUrtikara samarasamutsukena muninA yadRSTacaram / / 1838 // adRSTacaraM pUrvamadRSTam / puMvadbhAvaH / Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUlavyAkhyA 2000 / paSThyA rUmya ca / (5. 3.54 ) SaSThyantAd bhUtapUrve'rthe rUpyaH syAccaraT ca / kRSNasya bhRtapUrvo kRSNarUpyaH kRSNacaraH gauH / tasilAdiSu rUpyasyAparigaNitatvAnna puMvat / zubhrArUpyaH / zubhrAyAH bhUtapUrvaH 630 2001 | atizAyane tamaviSThanau / ( 5.3 55 ) ayameSAmatizayena ADhyaH ADhyatamaH / laghutamo / ladhiSThaH / asminneva granthe 900, atizayena priyA priyatamA / tamap / ' tasilAdipvA' (sU. 886 ) iti puMvadbhAvaH / 2002 | vizva | ( 5.3.56 ) tiGantAdatizaye dyotye tamap syAt / mAghe - 1. 36. laghukariSyannatibhArabhaGgurAmamUM kila tvaM tridivAdavAtaraH / udRDha lokatritayena sAMprataM gururdharitrI kriyatetarAM tvayA // 1839 // kriyatetarAm atizayena kriyate / ' dvivacana ' ( sU. 2005 ) iti tara / ' kimettiG ' ( sU. 2004 ) ityAmupratyayaH / anargharAghave -- I. 23. namannRpatimaNDalImukura candrikA durdinasphuraccaraNapallavapratipadokta dostampadA / anena sasRjetarAM turagameghamuktabhramaturaGgakhuracandrakaprakaradanturA medinI // 1840 || sasRjetarAM atizayena sRSTA / pUrvavattarap / AmuH mAghe--XIV. 42. yaM laghunyapi laghukRtAhitaH ziSyabhUtamaziSatsa karmaNi / saspRhaM nRpatibhirnRpo'parairgauraveNa dadRzetarAmasau || 1841 || Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgivIyaprakaraNam dadRzetarAm / taddhitazca' (sU. 448 ) ityavyayasaMjJA / 2003 / taraptamapau paH / (1. 1. 12) etau ghasaMjJako stH| 2004 / kimattivyayapAdAmbadravyaprakarSe / (5. 4. 11) kima etadantAtiko'vyayAca yo ghastadantAdAmuH syAnna tu dravyaprakarSe / kiMtamAm / prAletamAm / pacatitamAm / uccaistamAm / dravyatrakarSe tu uccastamastaruH / asminneva granthe zlo0 1889. kriyatetarAM atizayena kriyate / dvivacana (2005) iti taram / anena AmaH / asminneva granthe zlo0 1840. sasRjetarAm / tarapi AmuH / mAghe-II. 106. ___ manyase'rivadhaH zreyAn prItaye nAkinAmiti / puroDAzabhujAmiSTamiSTaM kartumalaMtarAm / / 1842 // alaMtarAm / atiparyAptam / taram / avyayAdAmuH / anargharAdhave-IV. 19. eSa straiNakapolakuGkumalipisteyAtimIrau bhuje _ bibhrANazcaturantarAjavijayi jyAnAdaraudra anuH / tUNAveva punastarAM draDhayati khAdantarasmAtpaTA dAkRSTaiH kuzacIratantubhirabhikruddho munirbhArgavaH / / 1848 / / punastarAm / taram / maamuH| kirAtArjunIye-XIIL 22..... nayanAdiva zUlinaH pravRttarmanaso'pyAzutaraM yataH pizaH / vidadhe vilasattaTilatAbhaiH kiraNaivyomani mArgaNasya mArgaH / / 184 // Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 633 pANinisUtravyAkhyA AzutaraM zIghrataram / AzuzabdAdanavyayAcaram / ataH Amuna / 'klIbe zIghrAdyasatve syAt triSveSAM satvagAmi yat ' I. i. 67. ityamaraH / asminneva granthe zlo0 988. drutataram / pUrvavat / kumArasaMbhave-VII. 68. anena sambandhamupetya diSTyA manorathaprArthitamIzvareNa / mUrdhAnamAli kSitidhAraNocamucaistaraM vakSyati zailarAjaH // 1845 // kSitidhAraNoccamunnataM mUrdhAnamucaistaramunnatataram / uccairityavyayAtaram / mUnoM dravyatvAnnAmuH / anagharAghave-II. 81. bhUyastarANi yadamUni tamakhinISu jyotsnISu ca praviralAni tataH pratImaH / saMdhyAnalena bhRzamambaramUSikAyA mAvarti tairuGabhireva bhRto'yaminduH / / 1846 // bhUyastarANi uDUni / naamuH| mAghe-VII. 48. mRducaraNatalAgraduHsthitatvAdasahatarA kucakumbhayobharasya / upari niravalambana priyasya nyapatadathoccatarocicISayAnyA / / 1847 / / asahatarA / pacAdyajantAt nasamAsAttarap / 'tasilAdi' (sU. 836) iti puMvadbhAvaH / uccatarANAmatyunnatakusumAnAm / 2005 / dvivacanavibhajyopapade tarabIyasunau / ( 5. 3. 57) dvayorekasyAtizaye vibhaktavye copapade suptiGantAdetau staH / pUrvayorapavAdaH / ayamanayoratizayena laghuH laghutaraH laghIyAn / udIcyAH prAcyebhyaH paTutarAH paTIyAMsaH / 2006 / ajAdI guNavacanAdeva / (5. 3. 58) Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katamaH / prAgivIyaprakaraNam iSThanIyasunau guNavacanAdeva tataH prayAna | nepA mAthe - V. 66. sArdhaM kathaJciducitaiH picumaIpatre zanyAntarAlagata trayaH | dAserakassapadi saMpatitaM nipAdairviyaM pUrA patArADiva nivAra | 1848 pradIyaH mRdutaram / Iyasun / 'pRthumRdu' ( vA. 42117.2871 iti raH // 2008 / turiSTemeyastu / ( 6. 4. 154 ) tRzabdasya lopaH syAt iSThemeyassu pareSu / atizayena kaThi dhenuH / Iyasuni ' ugitazca (sU. 455) iti GIp / 2009 | prazasyasya zraH / (5.3.60 ) asya zrAdezaH syAdanAdyoH / *** 2010 / prakRtyaikAc / ( 6. 4. 163 ) iSThAdiSvekAca prakRtyA syAt / zreSThaH zrayAn / asminneva granthe zlo0 1842. zreyAn prazasyataraH / zrAdezaH / Iyasun / 2011 / jya ca / ( 5. 3. 61 ) jyAyAn / 80 prazasyasya jyAdezaH syAdiSTheyasoH / jyeSThaH / asminneva pratthe zlo0 899. jyeSTham / ' vRddhasya ca ' ( sU. 2018 ) iti khyAdezaH / tata iSTham / 2012 | jyAdAdIyasaH / ( 6. 4. 160 ) Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 ana rAghave - VI. 7. ---- pANinisUtravyAkhyA ga - tathA dharmavRttirAryasantAnazca kumAraH kathaM jyAyAMsa bhrAtaramabadhUma pratipakSavartI saMvRttaH // 1849 // jyAyAMsaM jyeSTham / 'buddhasya ca ' ( sU. 2018 ) iti jyAdezaH / anaima Atvam / 2013 | vRddhasya ca / ( 5.3.62 ) jyeSThaH / jyAyAn / asminneva granthe zlo0 894. jyeSThe / raghuvaMze - XII. 35. jyeSThAbhigamanAtpUrvaM tenApyanabhinanditA / sAbhUdrAmAzrayA bhUyo nadIvobhayakUlabhAk // 1850 // jyeSThaH / 2014 | antikavAdayornedasAdhau / ( 5. 3. 63 ) nediSThaH nedIyAn / sAdhiSThaH sAdhIyAn / bhaTTikAvye --- II. 55. atha purujavayogAnedyaddUrasaMsthaM davayadatirayeNa prAptamurvI vibhAgam / klamarahitamacetannIrajI kAritakSmAM balamupahitazobhAM tUrNamAyAdayodhyAm // 1851 // nedayat antikasthaM kurvat / antikazabdAt tatkarotIti NyantAlaTaH zatrAdezaH / NAviSThavadbhAvAt nedAdezaH / asminneva manthe zlo0 1566. nedayati antikaM karoti / antikazabdasya nedAdezaH / Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAMgavIkara karAna 2015 / myUladRrayuvatasvakSiprakSudrANAM yAgAdipara vatsa ra guNaH / eSAM yaNAdiparaM lupyate pUrvanya ca guNaH iAdeva yaH / dadhiH yaviSThaH / hasiSThaH / kSepiSThaH / kSodiSThaH / evanIyam / ikSiAdA pRthva dinan hasimA kSepimA kSodimA / mAghe-XVII. 21. muhuH pratistralitaparAyudhA yudhi sthavIyasIracalanitanvanirbharatA adaMzayannarahitatAyedazanA stanUraya naya iti kRgibhUtaH / / 1852 :: sthavIyasIH sthUlatarAH / sthUlazabdAdIyanun / 'ugitaca' (pU. 45} iti DIm / kirAtArjunIye-XVI. 60. pravRddhasindharmicayasthavIyasAM cayavibhinnAH payasAM prapedire / upAcasaMdhyArucimisarUpatA payodavicchedalavaiH kRzAnavaH / / 1853 / / sthavIyasAM sthUlatarANAm / mAgha--II. b1. tejasvimadhye tejakhI davIyAnapi gaNyate / paJcamaH paJcatapasastapano jAtavedasAm / / 1864 / / davIyAn atidUrasthaH / dUrazabdAdIyasun / masminneva anye zlo. 1851. davayat dUrIkurvat / dRrazabdAt tatkarotIli dhyantAt laTa; shtraadeshH| Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 8. yavIyasI gAM kaniSThAm / yuvanzabdAdIyasun 'ugitazca' (sU. 455 ) iti DIp / asminnava granthe zlo0 1292. yaviSThavat yuvatamavat / yuvanazabdAdiSThan prtyyH| asminneva granthe zlo0 1416. kSudrAH naH kssodynti| kSudrazabdAta taskaro-Iti NyantAt laT / NAviSThavadbhAvAt bhanena yaNAdiparalopaH pUrvasya ca guNaH / mAghe-II. 100. bRhatsahAyaH kAryAntaM kSodIvAnapi gacchati / sambhUyAmbhodhimabhyeti mahAnadyA nagApagA / / 1855 // kSodIyAn kssudrtrH| 2016 / priyasthirasphirobahulaguruvRddhatapradIrghavRndArakANAM prasthasphavabahi gavarSitrandrAdhibRndAH / (6. 4. 157) priyAdInAM kramAt prAdayaH syuriSThAdiSu / preSThaH / stheSThaH / spheSThaH / variSThaH bahiSThaH / gariSThaH / varSiSThaH / trapiSThaH / dvAdhiSThaH / bRndiSThaH / evamIyasun / preyAn / priyorubahulagurudIrghANAM pRthvAditvAt premA ityAdi / __ asminneva granthe zlo0 1194. baMhiSThakIrtiH bahulatarakIrtirjanakaH / bRndiSThaM vRndArakatamaM zreSThamityarthaH / preSThaM priyatama, gariSThaM gurutama, variSThaM urutamaM dazarathaM ArcIdarcitavAn / bahiSThAdau bahulAdibhya iSThan / bahyAdyAdezaH / kirAtArjunIye-XIII. 50. ko vimaM harituranamAyudhastheyasIM dadhatamaGgasaMhatim / vegavattaramRte camUtaterhantumarhati zareNa daMSTiNam // 1856 / / stheyasI sthiratarAm / sthirazabdAdIyasun / 'ugitazca' (sU. 465 ) iti DIm / Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anadharAghave - III. 89. afraterna syAtAM nAma kapIndra haihayapatI myAvagADhAntarasthemAnau dazakandharanya mahatI vapuH / sadyaH pATitakaNTakIkasakA kI svenebhAjinpallatrena nuditaH mAmphe sthemA sthiratvam / sthirazandAdimanic / bhaTTikAvye - I. 15 ArcIddijAtInparamArthavindAnudejavAna nagAndhIva pa vidvAnupAneSTa ca tAnsvakAle niSTha yaminAM variSTa variSThaH zreSThaH / uzavdasa varAdezaH / asminneva granthe zlo0 1455. saMvaMhayantIM samyag hulazabdAt tatkarotIti vyantAt laTazzatari Dop / viSThavadbhAva bhanena bahulazabdasya badhAdezaH / mAghe--III. 6. tamaGgade mandarakUTa koTilya ghaTTanote janayA nagInAm / baMhIyasA dIptivitAnakena cakAsayAmAsaturunta // 1858 // bahIyasA bahulatareNa / bahulazabdasya Iyasuni baccAdezaH / mAghe -- I. 29. 635 vilokanenaiva tavAmunA mune kRtaH kRtArtho'smi nivarhitAMhasA / tathApi zuzrUSurahaM garIyasI giro'thavA zreyasi kena tRpyate // 1860 // / 1 garIyasI : aktarAH / Iyasuni GIp / anena gurogarA deza: / asminneva granthe zlo. 1886. garimNaH gurutvasya / guruzabdAdimanica / garAdezaH / Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ADI pANinisUnavyAkhyA anminneva granthai zlo0 550. garIyasA gurutareNa / guruzabdAdIyasuni garAdezaH / kirAtArjunIye--XI. 10. tvayA sAdhu samArambhi nave vayasi yattapaH / hriyate viSayaH prAyo varSIyAnapi mAdRzaH // 1861 // varSIyAn ativRddhaH / vRddhazabdAdIyasun / anena varSAdezaH / bhaTTikAvye-III. 42. AtithyamebhyaH parinirvivatsoH kalpadrumAyogabalena pheluH / dhAmaprathinno mradimAnvitAni vAsAMsi ca drAdhimavanyuhuH / / 1862 // . drAghimavanti dairghAyuktAni / dIrghazabdasya drAghAdezaH / pazcAnmatup / asminnava granthe zlo0 682. drAdhIyasA atidIrpaNa / anena dIrghazabdasya drApAdezaH / 2017 / bahorlopo bhU ca bahoH / (6. 4. 158) bahoH parayorimeyasorlopa: syAt bahozca bhUrAdezaH / bhUmA / bhUyAn / campUmArate--III. 2. prANAyamAnamahilAnatha pANDuputrAn kSoNAvimAnanujighRkSurudArabhUmA / eNAjinena ghaTitodgamanIyakRtyo vINAvinodarasiko munirAvirAsIt // 1863 / / udArabhUmA / asminneva granthe zlo0 1604. bhUmayanti svasAmartham / bahorbhAvaH bhUmA / .' pRthvAdibhya imanic' (sU. 1784) / anena bhUrAdezaH / bhUmA asyAstIti bhUmakt / tadasvAsti' iti (sU . 1894) matupa / bhUmakurvanti bhUmayanti / bhUmavacchabdAt tatkarotIti Nici laT / NAviSThavadbhAvAt 'vinmatolaka ' (sU. 2020) iti matupo luk / Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgivIyaprakaraNam asminneva granthe zlo0 1708. bhRyase avane ! mAghe-II. 28. naitallaSvapi bhUyasyA vaco vAcAtikathyate / indhanauSadhagapyagnistviSA nAtyeti pRpaNam / / 1854 meM bhUyasyA bahutarayA / 'dvivacana ' (su. 1005 ) iTIyamuni anena bharAdezaH / ddii| asminneva granthe zlo0 169 bhUyasIm / 2018 / iSTasya yiT ca / / 6.4, 159) bahoH parasya iSThasya lopaH syAna vidyAgamazca : bhUyiSThaH / raghuvaMze-VI. 4. parAyavarNAstaraNopapannamAsedivAn ratnavadAmana saH / bhUyiSTamAsIdupameyakAntimayUpRSThAyagA guhena !! 3305_k bhUyiSThamatyartham / 2019 / yuvAlpayoH kananyatarasyAm / (5. 3. 64) etayoH kanAdezo vA syAt iSTheyasoH / kaniSThaH kanIyAn / pakSe yaviSThaH alpiSThaH ityaadi| asminneva granthe zlo0 8. kanIyAMsaM kaniSTham / asminneva granthe zlo0 959. svakanIyAMsam / asminneva granthe zlo0 8. yavIyasIM gAm / vikarapAtkanAdezo na / 'sthUladUra' (sU. 2015 ) ityAdinA lopaH / guNaH / asminneva granthe zlo0 1604. kanayanti alpAM kurvanti / alpAM kurvantItyarthe Nici NAviSThabadbhAvAtkanAdezaH / Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA 2020 | vinmatorluk / ( 5, 3.65 ) vino matupazca luk syAdiSTheyasoH / atizayena samvI sajiSThaH khajIyAn / atizayena tvagvAn tvaciSThaH tvacIyAn / 640 kirAtArjunIye - XIV. 57. ajihmamojiSThamamoghamakkumaM kriyAsu baddISu pRthaGniyojitam / prasehire sAdayituM na sAditAH zaraughamutsAhamivAsya vidviSaH // 1866 // " ojaH asyAstIti ojasvI / atizayena ojasvI ojiSThaH / iSThan / anena vino asmAyA' (sU. 1928 ) iti viniH / luk asminneva granthe zlo0 679. atizayena brahmavantaM brahmiSTham / brahmazabdAnmatubantAdiSThanpratyaye'nena matupo luk / 6 asminneva granthe zlo0 1566. khagasyAstIti sragvI / asmAyA' (sU. 1928 ) iti viniH / sragviNaM karoti jayati / tatkarotIti Nic / viSThavadbhAvAdanena vino luk / mAghe - VI. 62. kusumayan phalinIra linIravaimaidavikAsibhirAhitahuGkRtiH / upavanaM nirabhasayata priyAn viyuvatI yuvatI rizazirAnalaH // 1867 // phalinI: kusumayan kusumavatIH kurvan / kusumayatema tvantaprakRtikAt tatkarotIti NyantAllaTazzatrAdezaH / anena matupo luk / 2021 / prazaMsAyAM . rUpap / (5, 3, 66 ) subantAttiGantAcca / prazastaH paTuH paTurUpaH / prazastaM pacati pacatirUpam / prazastA brAhmaNI brAhmaNirUpA / ' gharUpa ' ( sU. 985 ) iti hrasvaH / Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ faterere kumArasaMbhave -- V. 69. ayuktarUpaM kimataH paraM vadatrinetrAya / stanadvaye'smin haricandanAspade padaM cikAnantaraH kasya 11865 || ayuktarUpamatyantAyuktam / asminneva granthe ilo0 433. amuSyAH pitRvanavasumatyAM cane yUktamyamatyantayuktam / 2022 / ISadasamAptau kalpadevyadezIyaH / (5.3.670 ISadUno vidvAn vidvatkarUpa: / yazam / yajuHkalpa / deva vidvadezIyaH / pacatikalpam | aNikatA .. gharUpa (ma. 05 hrasvaH / pAzakalpA / asminneva granthe lo0 780 zatamanyukalpaH // bhaTTikAvye - II. 5. vanAni toyAni ca netrakalpaiH puSpaihasarojaizca vilInabhRtaiH / parasparaM vismayavanti lakSmI mAlokayAJcakrurivAdareNa || 1869 || netra kalpaiH / asminnetra granthe zlo0 11 nayanAmbukalpaiH / bhaTTikAvye - - VI. 41. d d r aikSetAmAzramAdArAdvirikalpaM patatriNam / taM sItAghAtinaM matvA hantuM rAmo'bhyadhAvata || 1870 girikalpam ! 81 Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye-III. 3. AdikSadAdIptakRzAnukalpaM siMhAsanaM tasya sapAdapITham / santaptacAmIkaravalguvajaM vibhAgavinyastamahAratnam // 1871 / / AdIptakRzAnukalpam / asminneva granthe zlo 36. ISadasamAptA prabhAtA prabhAtakalpA / ' tasilAdi' (sU. 836 ) iti prabhAtazabdasya puMvadbhAvaH / asminneva granthe zlo0 155. ISadasamAptAM pAzI pAzIkalpAm / 'bahvAdibhyazca' (ma. 503) iti vikalpAdIkAraH / abhASitapuMskatvAt 'gharUpa' (sU. 985) ityAdinA hakho na bhavati / mAghe-XVI. 18. atikomalamekato'nyataH sarasAmbhoruhavRttakarkazam / vahati sphuTamekameva te vacana zAkapalAzadezyatAm / / 1872 / / ISadasamApta zAkapalAza zAkapalAzadezyam / dezyapratyayaH / asminneva granthe ga* 1607. agnidezyamagnikalpam / dezyapratyayaH / asminneva granthe zlo. '741. SaDvarSANi bhUtaH SaDvarSaH / taddhitArtha (su. 728) iti samAsaH / 'tamadhISTo' (sU. 1744) iti tadvitasya luk / ISadasamAptaH SaDvarSaH SaDvarSadezIyaH / anena dezIyapratyayaH / 2023 / vibhASA supo bahuc purastAttu / (5. 3. 68) ISadasamAptiviziSTe'rthe subantAbahujvA syAt / sa ca prAgeva na tu parataH / ISadUnaH paTuH bahupaTuH / paTukalpaH / supaH kim / yajatikalpam / ___ mAdhe-~-II. 50. svayaM praNamate'spe'pi paravAyAvupeyuSi / nidarzanamasArANAM laghurbahutRNaM naraH // 1873 / / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgivIyaprakaraNam 643 ISadasamAptaM tRNaM bahutRNam / tRNakalpa ityarthaH / bahupratyayaH / 'syAdISadasamAptau tu bahuc prakRtiliGgatA' iti vacanAt prakRtiliGgatA / - mAghe-XVIII. 79. kIrNA reje sAjibhUmissamantAdaprANadbhiH prANabhAjAM pratIkaiH / bahArabdhairasaMyojitairvA rUpaiH sraSTuH sRSTikarmAntazAlA / / 1874 | bahArabdhaiH ISadasamAptamArabdhaiH / kiJcinnyUnaM sRSTairityarthaH / bahuca / 2024 / prakAravacane jAtIyar / (5. 3. 69) paTuprakAraH / paTunAtIyaH / 2026 avyayasarvanAmnAmakac prAk tteH| (5. 3. 71) 'tiGazca' (su. 2002 ) ityanuvartate / asminneva granthe zlo0 349. asakau rAkSasI / pApAsau / kutsAyAmakaca / mAghe-VII. 53. na khalu kyamanuSya dAnayogyAH pivati ca pAti ca yAsako rahastvAm / braja viTapamamuM dadasva tasyai bhavati yatassadRzozcirAya yogaH // 1875 | asakau / mAgha-VI. 10. samabhisRtya rasAdavalambitaH pramadayA kusumAvacicISayA / avinamanna rarAja vRthocakairanRvayA nRtyA vanapAdapaH // 1876 // ucckaiH| . 2029 / kutsite / (5.3.74) kutsito'dhaH azvakaH / Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 pANinisUlavyAkhyA 2031 / anukampAyAm / ( 5.3.76 ) putrakaH / anukampitaH putra ityarthaH / asminnava granthe zlo0 781. kubrahmayajJake / kutsito yajJo yajJakaH / kutsAyAM kan / asminneva granthe lo0 587 kSatriyakAntike / kutsAyAM kan / bhaTTikAvye -- V. 48. tApasake vIrau vipakSe galitAdarau / kiM citraM yadi sAvajJau mamratuH kharadUSaNau // 1877 // kharadUSaNa tApasake tApasAbhAse / kutsAyAM kan / 2035 ThAjAdAvR dvitIyAdacaH / ( 5.3.83 ) vA0 / vinApi pratyayaM pUrvottarapadayorvA lopo vAcyaH / ( 3299. ) devadattaH, dattaH, devaH / satyabhAmA, bhAmA, svatyA / campUbhArate - I. 68. atyantacAkhyAdamRtA mitAmi ranyonyamarghoktibhirAhvayatsu / sabhImaseno'jani pANDuputre varSonAmApi ca pUrNanAmA // 1878 // bhImasenaH ardhoktanAmApi bhIma ityukto'pi pUrNanAmA'jani / senapadasya lopena tasya sarvArthabodhakatvAditi bhAvaH / campUbhArate - XII. 9. AjagAma sa sarasvatItaTAdAjisImni balavAn balastadA / Ayate saha yadAkhyayA khalu bhadradevapadayossamAgamaH // 1879 // bala AjagAma / yadAkhyayA saha bhadradevapadayotsamAgamaH / Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgivInyaprakaraNam mAghe--XII. 3. hastasthitAkhaNDitacakrazAlina dvijendrakAntaM zritavakSasaM zriyA / satyAnuraktaM narakasya jigayo guNairnapAH zazimanvayA niyuH / / 1857 ! satyAnuraktaM satyAyAM satyabhAmAyAmanuraktam / 2040 / alpe / (5. 3. 85) alpaM tailaM tailakam / mAghe-XIII. 48. alasaima dena sudRzaH zarIrakaiH svagRhAnprati pratiyayuH zanaiH zanaiH / alaghuprasAritavilocanAJjali drutapItamAdhavarasaughanibheraiH / / 1881 // zarIrakANi alpazarIrANi / kan / asminneva granthe zlo0 1752. aGgakam / kan / 2041 / hrasve / (5. 3. 86) hasvo vRkSo vRkSakaH / raghuvaMze-I. 51 sekAnte munikanyAbhistatkSaNojjhivRkSakam / vidhAsAya vihaGgAnAmAlavAlAmbupAyinAm / / 1882 // vRkSakAH hrasvavRkSAH / hasvArthe kan / 2043 / kuTIzamIzuNDAbhyo raH / (5. 3. 88) hasvA kuTI kuTIraH / zamIraH / zuNDAraH / Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 pANinisUtravyAkhyAM anagharAghave - I. 55. ThA -api cedAnIM paTIratarukoTarakuTIramadhyAsInAH || 1883 paTIratarukoTara eva kuTIraH hasbA kuTI / hrasvArthe rapratyayaH / 2044 / kutvA Dupaca / ( 5.3.89 ) hrasvA kutUH kutupaH / 'kutUH kRteH snehapAtraM hrasvA sA kutupaH pumAn / 1 II. ix 33. ityamaraH / 2045 | kAnUgoNIbhyAM STarac / ( 5 3.90 ) AyudhavizeSaH kAsUH / hrasvA sA kAsUtarI / goNItarI / 1 2046 / vatsokSAvarSa mebhyazca tanutve / ( 50 3.90 ) vatsataraH / dvitIyaM vayaH prAptaH ukSataraH / azvataraH / RSabhataraH / asminneva granthe zlo0 1098. vatsataraH dagyaH / ' damyavatsatarau samau ' II ix 62 ityamaraH / asminneva granthe zlo0 124. vatsatarI / vayavayahakA gauH / STarac / pitvat striyAM Siddhaura dibhyazca' ( sU. 198 ) iti GIS / 4 asminneva granthe ga0 125. vatsatarIm / pUrvavat / asminneva granthe zlo0 142. tanurukSA ukSataraH / adamyo gauH / STarac / 2047 / kiMyattado nirdhAraNe dvayorekasya Datarac / ( 5.3.92 ) anayoH kataro vaiSNavaH / yataraH / tataraH / 2048 | vA bahUnAM jAtipariprazne Datamac / ( 5. 3.93 ) bahUnAM madhye ekasya nirdhAraNe DatamabvA syAt / katamo bhavatAM kaThaH / yatamaH / tatamaH / Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgiyIbanakaraNa kirAtArjunIye-VI. 40. sukumAranekramaNu namanidAma nidUra yutamamodhana yA / mavipakSanarapara Rtamahi navAba vyaniva vinAyaH " : marmabhidAmastrANAM madhye'paraM kRtamA 'immaca 2049 / ekAca prAcAm / (5. 3. 14 . Dataraca Datapacca syAt / anayorezanaro netra ! eSa mekavaraH ! mAdhe-IX. 9. drutazAtakumbhanimanaMzumata vAcanamavAraH savati / ruruce viricinAvabhinna jaganDakTara kanki 1 335 payasi ardhamanavapuSaH aMzunataH barmAle jAnakAraneca sake ! asminneva granthe zlo0 888. ekataraH ! horekasya vidharane itara / // iti prAgivIyaprakarapAla / Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha svArthikaprakaraNam // 2051 | ive pratikRtau / ( 5.3.96 ) kan syAt / azva iva pratikRtiH azvakaH / skandaH / 2054 | jIvikArthe cApaNye / ( 5.3.99 ) jIvikArthaM yadavikrIyamANaM tasminvAcye kano lup syAt / vAsudevaH / zivaH / 1 2056 / vasterTaJ / ( 5. 3. 101 ) ivetyanuvartata eva / pratikRtAviti nivRttam / vasatiriva vAsteyam / vAsteyI / 2057 / zilAyA DhaH / ( 5. 3. 102 ) zilAyA iti yogavibhAgAt DhaapItyake / zileva zileyam / zaileyam / 1 raghuvaMze - VI. 51. adhyAsya cAmbhaH pRSatokSitAni zaileyagandhIni zilAtalAni / kalApinAM prAvRSi pazya nRtyaM kAntAsu govardhanakandarAsu // 1886 || DhJa / 2058 | zAstrAdibhyo yaH / ( 5.3.103 ) zAkheva zAkhyaH / mukhamiva mukhyaH / jaghanamiva jaghanyaH / agrayaH / zaraNyaH 1 zAkhAdiH - 5. 45. zaraNye sAdhuzzaraNyaH / ' tatva sAdhu : ' ( sU. 1650 ) iti yat / 1 asminneva granthe zlo0 1124. agraNIvi agracAH zreSThAH / teSAM vanecarAgrayANAM jaghanamiva jaghanyA nIcAH / asminneva granthe zlo0 1704. mukhamiva mukhyaH pradhAnam / 2060 / kuzAgrAcchaH / ( 5.3.105 ) Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArthikAkaramanda asminneva granthe zlo0 1651, kuzAgrIyAM kuzaH praviz mUkSmAm / haba chapratyayaH / 2061 / samAsAcca tadviSayAt / (5. 3. 506) ivArthaviSayAtsamAsAt chaH syAt / kAkatAlIyo devadattasya vadhaH / 2062 / zarkarAdibhyo'N / (5. 3. 107) zarkareva zArkaram / zarkarAdi:- 5. 46. 2065 / kakalohitAdIkA / (5, 3. 110) karkaH zuklo'zvaH / sa iva kArkIkaH / lauhitIkaH sphaTikaH / 2075 / sthUlAdibhyaH prakAravacane kan / (5. 4.3) jAtIyaro'pavAdaH / sthUlakaH / aNukaH / vA0 / caJcabRhatorupasaMkhyAnam / (3315.) caJcatkaH / bRhatkaH / ___ (ga. sU.) surAyA nahau ! 130. surkH| 2078 / bRhatyA AcchAdane / (5. 4. 6) kan syAt / 'dvau prAvArotarAsaGgau samau bRhatikA tathA' II. vi. 117. ityamaraH / 2079 / apaDakSAzitaGgvalaGkarmAlaMpuruSAdhyuttarapadAtkhaH / (5. 4. 7) aSaDakSINo mntrH| dvAbhyAmeva kRta ityrthH| AzitA gAvo'sminniti zitaGgavInamaraNyam / nipAtanAtpUrvasya mum / alaM karmaNe alngkmiinnH| alampuruSINaH / - 8 Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 pANinisUtravyAkhyA IzvarAdhInaH / nityo'yaM khaH / "aSaDakSINo yastRtIyAdyagocaraH1 II. viii. 23. itymrH| anagharAghave-III. 6. mano'pi zaGkamAnAbhirvAlAbhirupajIvyate / aSaDakSINapADaNyamantrI makaraketanaH / / 1887 / / na vidyante SaDakSINi yatra tadaSaDakSINam / SaDguNA evaM SAguNyam / sandhivigrahAdiko mantraH / anayoH karmadhArayaH / tayormantrI kAmaH / khaH / bhaTTikAvye -IV. 11. hitvAzitaGgavInAni phalairyavAzitambhavam / teSvasau dandazUkArivaneSvAnabhra nirbhayaH // 1888 / / AzitA Azitavatyo gAva eSviti AzitaGgavInAni / gobhakSitakuzapalAlAdikAnItyarthaH / svArthe khaH / mum / asminneva granthe ga. 1191. alaGkarmINaH samarthaH / 'karmakSamo'laGkarmINaH' III. i. 18. ityamaraH / campUrAmAyaNe-II. 32. ga ---sItApi nijAbharaNajAtaM suyajJapalyai nyadAt / tatassaumitrirapi svAdhInena dhanena kaJcit kausalyAzritamupAdhyAyamatoSayat // 1889 / / asminneva granthe zlo0 1666. svAdhIne / khaH / 2080 / vibhASAJceradistriyAm / (5. 4. 8) khaH syAdvA svArthe / mAghe-I. 2. gataM tirazcInamanUrusAratheH prasiddhamUrdhvajvalanaM havirbhujaH / patatyatho dhAma visAri sarvataH kimetadityAkulamIkSitaM janaiH / / 1890 // Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAbhiprakaraNam tirazcInaM liyAbhUtan / niyAnalAiJcacAmAlenikAyakAya 3 : campUrAmAyaNe---IV. 37. prAcInaM vyasana surendrananyAjAta ine zrAnyataH sugrIvasya nirAkRta kharipoyina sAlacchiyA : adyAnyanyasanaM tu paJcavizikhAvAsIdupendrAmajAna saumitre tadapi prazAntamabhavajjyAghoSanAga te / / 1831 2084 / visAriNo matsye / (5.4.16) am syAt / vaisAriNaH / matsye kim / visArI devadattaH / 2085 / saMkhyAyAH kriyAbhyAvRttigaNane avasutra ! (5. 2.29 abhyAvRttirjanma : kriyAjanmagaNanavRtteH saMkhyAzabdAsvArthe kRtvaca syAt / paJcakRtvo bhungkte| asminneva granthe zlo0 470. ravUtanaH ekasyAhnaH ekasminnai ni ! 'kRtvo'rtheprayoge kAle'dhikaraNe' (sU. 622.) ityadhikaraNe pachI / dAtattraH zatavAram tava smarati / asminneva granthe zlo0 1674. trInvArAn triH suca / nirAvRtAmmata / supsupeti samAsaH / trisaptakRtvaH / asminneva granthe zlo0 503. sahasrakRtvaH sahasravAram / - 2086 / dvitricatubhya'ssuc / (5. 4. 18) kRtvasuco'pavAdaH / dvibhuGkta / triH / catuH / bhaTTikAvye----IX. 68. dviSkurvatAM catuSkurvan abhighAta nagairdviSAm / bahiSkariSyan saMgrAmAt ripUna jvalanapiGgalaH / / 1892 // dviSkurvatAM dvau vArAvabhighAtaM kurvatAM dviSAm / catuSkurvan caturo vArAnnagairabhighAtaM kurvan / suca / 'dvistrizcatuH' (sU. 157) iti visarjanIyasya vikalpena Satvam / Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 1574. trInvArAn triH / suc / asminneva granthe zlo0 258. dampatI karmabhUtau / vahiM tristrivAram / suc / pariNIya pradakSiNIkArya / 652 kirAtArjunIye--- XVIII. 45. sapiGgAkSaH zrImAnbhuvanamahanIyena mahasA tanuM bhImAM bibhrattiguNaparivArapraharaNaH / parItyezAnaM triH stutibhirupagItassuragaNaiH sutaM pANDovaraM jaladamiva bhAkhAnabhiyayau // 1893 || triH trivAram / suc / 2087 / ekasya sakRcca / ( 5.4.19 ) sakRdityAdezaH syAt / cAtsuc / sakRdbhuGkte / sucaH saMyogAntalopaH / mAghe--XII. 52. sAvajJamunmIlya vilocane sakRtkSaNaM mRgendreNa supurasunA punaH / sainyAnna yAtassamayApi vivyathe kathaM surAjaMbhavamanyathAthavA // 1894 // sakRdekavAram / nipAtaH / devatyam / 2089 / tatprakRtavacane mayaT / ( 5.4.21 ) prAcuryeNa prastutaM prakRtaM tasya vacanaM pratipAdanam / 2092 / devatAntAttAdayai yat / ( 5.4. 24 ) tadartha eva tAdarthyam / khArthe SyaJ / agnidevatAyai idamamidevatyam / pitR 2093 / pAdArghAbhyAM ca / ( 5.4.25 ) prAdArthamudaka pAtham / arghyam / Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArthikaprakarajana asminneva granthe zlo, 1188. pAcaM padArtha jalana : da; vAriNi ' II. vii. 33. ityamaraH / yat / padya-banda' (. pAdasya patsyAt atairthe iti padAdeze pAdau vizvantIti vadyAH samaH / yada pAdyamityatra pAdasya panna / asminneva granthe zlo0 984. ayAdikayA ! aba na dandana / anena yat / anyatrAyaM pUjArhan / ' daNDAdibhyo yaH (ma. 2:3iti yaH : asminneva granthe zlo0 1551. arthAzramidamadhyam / yat / raghuvaMze-1.44. grAmapvAtmavindRSTeSu yUpacira yacanam ! amoghAH pratigRhantAvAnudamAvata: :: 22 ardhaH pUjAvidhiH / taI dravyamaya'm / yat / asminneva granthe zlo. 1151. uditaskuTinasarohanevAvya dayA pAdyaM pAdodakam / yat / bhaTTikAvye-VI. 71. __ athaay'mdhuprkaadymupniiyaadraadsau| acayitvA phalairau sarvatrAkhyadanAnayan / / 18931 aya'mardhArthaM jalam / 'naiSadhe-V. 7. viSTaraM taTakuzAlibhiradbhiH pAdyamadhamatha kacchalhAbhiH / __ padmavRndamadhubhirmadhuparke svargasindhuraditAtithaye'smai / / 1897 || adbhiH pAdyaM pAdArtha jalam / latAbhiraryamardhArthapuppaphalAdi / yat / vA0 / navasya nU Adezo laptanapkhAzca pratyayA vktvyaaH| (8327.) nUnam / nUtanam / navInam / bhasminneva granthe zlo0 1445. nUnam / Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 pANinisUnavyAkhyA vA0 / nazca purANe prAt / (3328.) purANArthe vartamAnAtpazabdAt no vaktavyaH / cAtpUrvoktAH / praNa, pralaM, pratanaM, prINam / asminneva granthe zlo0 1446. pratnam / vA0 / bhAgarUpanAmabhyo dheyaH / ( 3330.) bhAgadheyam / rUpadheyam / nAmadheyam / camparAmAyaNe- 1. 99. ga- asyAM khalu nagaryAmArabdhayajJasya rAjJo janakasya bhAgadheyAt sItA. nAmadheyabhAjanamajIjanatkanyAratna ratnagarbhA bhagavatI // 1898 / / bhAga eva bhAgadheyaH / nAmaiva nAmadheyam / khArthe dheyapratyayaH / vA0 / AgIprasAdhAraNAdam / (3334.) AmIghram / sAdhAraNam / striyAM GIp / AnIdhI / sAdhAraNI / asminneva granthe zlo0 480. kSitibhRtAM mRgayA saadhaarnnii| 2094 / atitheyaH / (5. 4. 26) tAdarthya ityeva / atithaye idamAtithyam / campUrAmAyaNe-I. 95. tiSThan kSatrAvRttau muniragamadasAvAzramaM brahmasUno rAtithyaM tatra labdhvA niravadhi surabheH prAmavAdityavetya / sA tena prArthitAbhUttadanu munivare nAbhyupete cakarSa krozantI tAM tayaiva pracurabalajuSA kAndizIko babhUva // 1899 // Atithyam / 2095 / devAttal / (5. 4. 27) deva eva devatA / svArthe tl| Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmina campUrAmAyaNe-1.92. itthaM viditavRtAnte devatAnAM ga sadA / pitRNAM prAbhavAlebhe mepatya vRthA vRpA 1983 devA eva devatAstAsAn / devazadAtsvarthe nan : bhaTTikAvye-XII. 1. tato vinidraM kRtadevatAce dRSTayava cittavaza jigntama ; Avi-kRtAGgapratikamaramya vibhISaNaM vAcavAmA devtaa| 72 . . .. . campUrAmAyaNe -I. 3. zivayoryuJjatorvIya dRSTA dhAtryAM samarpitam / pAvakaH pratijagrAha daivateranunAthitaH / / 1902 ? devatA evaM daivatAni taiH / prajJAditvAtsvArthe'm / 2096 / aveH kaH / (5. 4. 28 : avirevAvikaH / 2027 / yAvAdibhyaH kan / (5. 4. 29) yAva eva yAvakaH / maNikaH / yAvAdi:- 5. 52. asminneva granthe zlo0 670. yAva evaM yAvako'laktaH / malAzAja. tuklIve yAvo'lakto drumAmayaH' II. vi. 125. ityamaraH / svArtha kan / 2098 / lohitAnmaNau / (5. 4.30) lohita eva maNirlohitakaH / asminneva granthe zlo) 40. lohitamaNayo lohitakAni / padmarAgAH / ken / Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 pANinisUtravyAkhyA 2102 / vinayAdibhyaSThak / (5. 4. 34) vinaya eva vainayikaH / sAmayikaH / (ga. sU.) upAyAt hrasvatvaJca / 144, aupayikaH / vinayAdiH- 5. 53. naiSadhe-II. 14. acirAduparkaturAcaredatha vAtmaupayikImupakriyAm / pRthuritthamathANurastu sA na vizeSe viduSAmiha grahaH / / 1903 // upAya eva aupayikaH / vinayAditvAtsvArthe Thak / upadhAyA hasvaH / tata AgatA aupyikii| tAM aupayikIm / 'tata AgataH' (sU. 1453 ) ityaNi DIp / naiSadhe--III. 127. tvadcchAvalimauktikAni gulikAstaM rAjahaMsaM vibho rvedhyaM viddhi manobhuvaH svamapi tAM majuM dhanurmaJjarIm / yannityAGkanivAsalAlitatamajyAbhujyamAnaM lasa __nAbhImadhyabilA vilAsamakhilaM romAlirAlambate // 1904 / / muktA eva mauktikAni / vinayAditvAtsvArtha Thagiti vAmanaH / raghuvaMze--XIV. 88. paureSu so'haM bahulIbhavantamapAM taraGgeSviva tailabindum / soDhuM na tatpUrvamavarNamIze AlAnikaM sthANumiva dvipendraH // 1905 // AlAnameva AlAnikam / khArthe Thak / 2103 / vAco vyAhatArthAyAm / (5. 4.35) khArthe Thak / -- sandezavAgvAcikaM syAt ' I v. 18. ityamaraH / Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAryikaprakaramanda naipadhe-VI. 77. lipina devI supaTA bhuvoti tubhyaM mayi preSitavAcikasya / indrasya dUtyAM racaya prasAI vijJApayantyAnavadhAnAnana // 1325 vyAhRtArthA vAk vAcikaM sandezavAkayan / Tak / mAve--II. 70. saMpratvasAMprataM vaktumukte musalapANinA / nirdhArite'rthe lekhyena khaluktA khalu vAcikam / / 19371 vAcikaM vyAhRtArthA vAcam / Thak / / 2104 / tayuktAtkarmaNo'N / (5. 4. 36 ; karmaiva kArmaNam ! vAcikaM zrutvaH kriyamANaM karmetyarthaH / __ 2105 / oSadherajAto / (5. 4. 37) svArthe'N / auSadha vivati / 2106 / prajJAdibhyazca ! (5. 4. 38 ) svArthe'Na / prajJa eva prAjJaH / prAcI strI : devataH : bAndhavaH : prajJAdi:5. 54. asminneva granthe zlo0 1687. prAjJaH / asminneva granthe zlo0 931. caratIti crH| pacAdyan / sa eva cAraH / aN / mAghe-II. 82. buddhizastraH prakRtyaGgo dhanasaMvRtikaJcukaH / cArekSaNo dUtamukhaH puruSaH ko'pi pArthivaH / / 1903 / / caratIti caraH / pacAdyac / sa eva cAro gUDhapuruSaH / prajJAditvAtsvArthe'g ! asminneva granthe zlo0 837. bandhava eva bAndhavAH / svArthe'Na / 83 Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 pANinisUtravyAkhyA asminneva anthe lo0 1789. bandhureva bAndhavaH / pUrvavadaNeM / asminneva granthe zlo0 1902. devatA eva daivatAni / aN / asminneva granthe zlo0 316. zatrUneva zAtravAn / az / mAghe-XVIII. 20. nIte bhedaM dhautadhArAbhighAtA dambhodAme zAtraveNApAsya / sAmagrA jistIkSNamAgasya mArgoM vidyuddIptaH kaGkaTe lakSyate sma // 1909 / / zAtraveNa zatruNA / svArthe'N / mAghe-XIV. 44. AgatAdvayavasitena cetasAM sattvasampadavikArimAnasaH / tatra nAbhavadasau mahAhave zAtravAdiva parAGmukho'rthinaH / / 1910 / / mana eva mAnasam / aN / asminneva granthe zlo0 1451. azmaivAzmanam / svArthe'N / 'azmano vikAre Tilopo vaktavyaH / (vA. 4185. sU. 1514) iti vikAra eva TilopavidhAnAt nAtra ttilopH| mAghe-XVII. 24. jetu jaitrAzzekire nArisainyaiH pshynto'gholokmstessujaalaaH| nAgArUDhAH pArvatAni zrayanto durgANIva trAsahInAstrasAni // 1911 / / jetAra eva jaitrA jayazIlAH / jestRnnantAt prajJAditvAdaN / asminneva granthe zlo0 1480. jaitraM jayazIlam / pUrvavadaN / Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kirAtArjunIye - XIV. 23. svArthikaprakaraNam raNAya jaitraH pravizanniva tva taraGgitA lmbitketusnttiH| puro balAnAM saghanAmbuzIkaraH zanaiH pratasthe surabhisanIyaH // 1912 1 jetaiva jailo jayazIlaH | svArthe'NU ! 2107 | mRdastikan / ( 5. 4. 39 ) mRdeva mRttikA / 2108 / sastrau prazaMsAyAm / ( 5. 4. 40 ) rUpapo'pavAdaH / prazastA mRt tyAlA 'mRtyutikA malA tu vRttA mRtsA ca sUtikA' 15 ityanaraH / 2110 / sayaikavacanAca vIptAyAm (5. 4. 43 dvau dadAti dvizaH / mA mA mAvazaH / : raghuvaMze - XI. 43. vyAdideza gaNazo'tha pArzvagAn kArmukAbhiharaNAya maithilaH / tejasasya dhanuSaH pravRttaye toyadAniva sahasralocanaH // ! 1918 | 25 gaNAn gaNAn gaNazaH / zaspratyayaH / 2111 / pratiyoge paJcamyAstasiH / ( 5 4 44 ) 'pratiH pratinidhi' (sU. 599 ) iti karmapravacanIyena pratinA yoge 'pratinidhi ' (sU. 600 ) iti yA paJcamI vihitA tadantAttasiH syAt / pradyumnaH kRSNataH prati / kRSNasadRza ityarthaH / mukhyasadRzaH pratinidhiH / Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 pANinimUtravyAkhyA asminneva granthe zlo0 299. rAmo nArAyaNataH prati / tena tulya ityarthaH / vA0 / AdhAdibhya upasaGkhyAnam / ( 3339.) Adau AditaH / madhyataH / antataH / pRSThataH / pAzcataH / asminneva anthe zlo. 1389. ito'tra deshe| AdhAditvAttasiriti vyAkhyAnam / paJcamyAstasila / kimAdibhyastasila sAvaivibhaktikaH / AdyAdiH-5.55. 2112 / apAdAne cAhIyarahoH / (5. 4. 45) apAdAne yA paJcamI tadantAtatiH syAt / grAmAdAgacchati / grAmataH / ahIyaruhoH kim / svargAddhIyate / parvatAdavarohati / . asminneva granthe zlo. 215. kekayItaH kaikeyyAH / apAdAnapaJcamyantAtasiH / bharato'bhUt / asminneva granthe zlo0 1527. dilIpaH tAM patnI sthAdavArohayat / niSedhAnna tasiH / paJcamyAstasila / kutaH itaH ityAdayaH / dakSiNataH / uttarataH / atasuc / 2117 / kRbhvastiyoge sampadyakartari cciH / (5. 4. 50) vA0 / abhUtatadbhAva iti vaktavyam / (3340.) 2118 / asya cyau / (7. 4. 32) avarNasya ItsyAt / cyantatvAdavyayatvam / akRSNaH kRSNassampadyate kRSNI bhavati / taM karoti kRSNI karoti / brahmo bhavati / gaGgI syAt / vA0 / avyayasya ccAvItvaM neti vAcyam / (5052.) doSAbhUtamahaH / divAbhUtA rAtriH / asminneva granthe zlo0 56. gharantIti dharAH / pacAdyac / payasAM dharAH payodharAH stanAH / apayogharAH payodharAssampadyamAnAH payodharIbhUtAH / viH / kugati' (sU. 1761) iti samAsaH / Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArthika kAraNa 631 antyi nye lo0 510. akaradAH karatAH santAna jantAH kndiikRtaaH| cviH / 'UryAdi' (mU. 782) iti ketijnyaa| yAni 151) iti smaasH| alinnava anye zlo. 916. navA nUtanA vanto loga navabhAvahIvApAH / abhUtataddhAvasyAvivakSitatvAt ccipratyayAnAvaH , vikarayo kA bahiyaH / anminnava granthe zlo. 752. apUgAH dUgAH kRtAH tAn pUgakRtAn / ' zreNyAdiSu ccyarthavacanaM kartavyam ' (vA. 1296. sU. 188) iti cyarthasamAsaH / na cyantaH / 'UryAdi' (sU. 762 ) iti gatisanA / 'kugati / ( nU. 761 ) iti smaasH| 2120 / cau ca / (7. 4. 26) cvau pare ghUvaisya dIpaH syAt / zucI bhavati / paTU syAt ! 2121 / armanazcakSuzcetorahorajasA lopazca / (5. 4. 51) eSAM lopa: syAt vizva / arU karoti / unmanI syAt / uccas kroti| vicetI karoti / virahI karoti / virajI karoti / bhaTTikAvye --II. 54. jite nRpArau sumanI bhavanti zabdAyamAnAnyazanairazaGkam / vRddhatya rAjJo'numatebailAni jagAhire'nekamukhAni mArgAn / / 1914 !! asumanAMsi sumanAMsi sampadyamAnAni bhavanti sumanIbhavanti / anena ccau -antasya lope 'asya cau' (sU. 2118) itIkAraH / laTaH zatrAdezaH / bhaTTikAvye-III. 2. tatassucetIkRtapaurabhRtyo rAjye'bhiSekSye sutamityanIcaiH / AghoSayan bhUmipatissamastaM bhUyo'pi lokaM sumanI cakAra / / 1915 / / sucetIkRtAH anuraktacittIkRtAH / sumanI cakAra / sucetIsumanIzabdau saadhuu| Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye- VIII. 1. dRSTu dayitayA sAkaM rahIbhUtaM dazAnanam / nAtra sItetyupArasta durmanA vAyusambhavaH !! 1916 || araho rahasyabhUto rahIbhRto rahasi sthitaH tam : cvau salopaH / IkAraH / asminneva grantha zlo. 1851. anIrajA nIrajA sampadyamAnA kAritA nIra-- jIkAritA / sumanIvatprakriyA / mAdhe-XIII. 49. navagandhavArivirajIkRtAH puro dhanadhUpadhUmakRtareNuvibhramAH / pracuroddhatadhvajavilambivAsasaH puravIthayo'tha hariNA tipetire / / 1917 / / avirajaso virajasamsampadyamAnAH kRtA virajIkRtAH / salopaH / IkAraH / 2122 / vibhASA sAti kAtsnye / (5. 4. 52) viviSaye sAtirvA syaatsaaklye| 2123 / saatpdaadyoH| (8. 3. 111) sasya SatvaM na syAt / asminneva granthe zloka 28. jyotissAt kAsna jyotirmayaM kurvatIm / sAtiH / 'num virsajanIya' (sU. 434) ityAdinA Satve prApte anena SatvaniSedhaH / bhaTTikAvye-IX. 86. madhusAdbhUtakijhalkapiJjarabhrabharAkulAm / . ullasatkusumAM puNyAM hemaranalatAmiva / / 1918 / / madhusAdbhutAH kAtsnyepa madhubhUtAH / pUrvavatkAsnya sAtipratyayaH / 'AdezapratyayoH' (sU. 212) iti Satve prApte pUrvavatpratiSedhaH // . Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArSikarakaraNam 3 bhaTTakAvye--IV.:. tanmin kRzAnumAdbhute sunIvazAnunila tithau / uvAsa parNazAlAyAM mannanimAzramAn !! 18: zarabhaGge kRzAnusAddhRte bhanmIbhUte pani / kAvya mAnaH : bhaTTikAvye-XIV. 86. sa bhasmasAccakArArIn dudhAva ca kRtAntavat / cukrodha mArutistAlamuccakhAna mahAnikham / / 1623 !! bhasmasAcakAra kAsnyena bhasmabhUtAn kRtavAn / / raghuvaMze-VIII. 20. , akagedacirezvaraH kSitau dviSaDArambhamalAni bhasmasAt / itaro dahane svakarmaNAM kRte jJAnamayena bahinA !! 15211 bhasmasAdakarot kAsnyena bhasnIkRtavAn / raghuvaMze--XI. 86. bhasmasAtkRtavataH pitRdviSaH parAtrasAcca vamudhAM sasAgarAm / Ahito jayavizrthayo'pi me zlAghya eva parameSThinA tvayA / / 1923 11 bhasmasAtkRtavataH kopena bhasmIkurvataH / kAsye sAtiH / vasudhAM pAtrasAn pAtrAdhInaM deyaM kRtavataH / 'deye trAca' (sU. 2126) iti cakArAtsAtiH / 2123 / sAtpadAdyoH / (8, 3. 111) sasya SatvaM na syAt / asminneva granthe zlo0 28. jyotissAtkurvatIm / SatvaniSedhaH / asminneva granthe zlo0 1918. madhusAdbhUtAH / pUrvakapratiSedhaH / Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA bhaTTikAvye --IX. 87, vilocanAmbu siJcantI kurvANAM parisesicAn / hRdayasyeva zokAmisantaptatyottamaM vratam / / 1923 / / vilocanAmbu siJcantIm / padAditvAt SatvapratiSedhaH / 2125 / tadadhInavacane / (5. 4. 54 ) sAtiH syAt kRbhvantibhissampadA ca yoge| rAjasAtkaroti / rAjasAtsampadyate / rAjAdhInamityarthaH / bhaTTikAvye-V. 3. atha tIkSNA yasaiGgiradhimarma raghUtamau ! vyAdha vyAdhamamUDhau tau yamasAcakraturdiSau // 1924 / / yamasAdantakAdhInam / raghuvaMze--VIII. 2. duritairapi kartumAtmasAtprayatante nRpasUnavo hi yat / tadupasthitamagrahIdajaH piturAjJeti na bhogatRSNayA / / 1925 / / AtmasAt svAdhInan / asminneva granthe zlo0 290. agnisAt agnyadhInam / asminneva granthe zlo0 1710. sa kuzaH kuzAvata: zrotriyezvadhInAM zrotriyasAt / naiSadhe-I. 82. dhanurmadhusvinnakaro'tibhImajA paraM parAgaistava dhUlihastayan / prasUnadhanvA zarasAtkaroti mA miti krudhAkruzyata tena kaitakam // 1926 / / zarasAt zarAdhInam / Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArthikaprakaraNama 2126 | deyelAca | (7.4.45 ) tadadhIne deye trA syAtsandhi kRbhvAdi karoti / vipratrA sampadyate / pakSe vimatAtkaroti naiSadhe--III. 24. : rAjA sa yajvA vibudhatrajatrA kRtvAdhvarAjyopanayeva rAjyam | bhuGkte zritazrotriyasAtkunazrIH pUrvaM tvaho zeSamazeSanantyam \ 1927 zrotriyasAtkRtA dAnena tadadhInA kRtA / rAjya vidhAna tadadhInaM kRtvA / atra trApratyayaH / cakArAt itaratra sAtprityayaH / vAde karo karA asminneva granthe zlo0 1060. devasAtkRtvA deveo vadavIne kRtvA / sAtiH / paTapaTAkaroti / 84 2128 / avyaktAnukaraNAt vyajavarArdhAdinita DA | ( 5.4.57 ) DAc syAtkRbhvastibhiryoge / bhaTTikAvye - VII. 104. 665 vA0 / nityamAmreDite DAcIti vaktavyam / (3338.) tataH prAsthiSatAdrIndra mahendraM vAnarA drutam / sarve kilakilAyanto dhairyaJcAdhiSatAdhikam || 1928 // kilakilAyantaH kilakilAzabdaM kurvANAH / anena DAci 'lohitAdiDAjbhyaH kyaS ' ( sU. 2668 ) iti kyaSi ' vA kyaSa:' (sU. 2669 ) iti pace parasmaipadam / zatR / asminneva granthe zlo0 207. zakazakAyadbhiH tathA dhvanadbhiH / DAc / vA | DAci vivakSite dve bahulam / (4697.) Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUtravyAkhyA iti dvivacanam / pUrvavatkyam / parasmaipadaM / zatRpratyayaH / anitau kim / paTiti karoti / 2129 / jo dvitIyatRtIyazambabIjAtkRSau / (5. 4. 58) dvitIyAdibhyo DAca syAt kRJa eva yoge karSaNe'rthe / dvitIya tRtIyaM karSaNaM karoti dvitIyAkaroti / tRtIyAkaroti / zambazabdaH pratilome / anulomaM kRSTaM kSetra punaH pratilomaM karSati zambAkaroti / bIjena saha karSati bIjAkaroti / 'bIjAkRtantUptakRSTam ' II. ix. 8. 'triguNAkRtaM tRtIyAkRtam' II. ix. 9. 'dviguNAkRte tu sarva pUrva zambAkRtamapIha' II. ix. 9. ityamaraH / 2130 / saMkhyAyAzca gunnaantaayaaH| (5. 4. 59) kRJo yoge kRSau DAcsyAt / dviguNA karoti kSetram / 2131 / samayAca yApanAyAm / (5. 4. 60) kRSau iti nivRttam / kRo yoge DAcsyAt / samayA karoti / kAlaM yaapytiityrthH| 2132 / sapatraniSpatrAdativyathane / (5. 4. 61) sapanAkaroti mRgam / sapuGkhazarapravezena sapatraM karotItyarthaH / niSpanA karoti / sapuGkhasya zarasyAparapArzve nirgamanAniSpatraM karotItyarthaH / ativyathane kim / sapatraM niSpatraM vA karoti bhUtalam / asminneva granthe ga. 785. dhanaJjayena sapanAkRtaH saindhavaH / DAca / 'UryAdi ' (su. 762 ) iti gatisaMjJA / 'kugati' (sU. 761 ) iti samAsaH / 2133 / nisskulaanisskossnne| (5. 4. 62) niSkulA karoti dADimam / nirgata kulamantaravayavAnAM samUho yasmAditi bahubrIherDAc / 2134 / sukhapriyAdAnulomye / (5. 4. 63) Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArthikAkaraNa sukhA karoti triyA karoti gurun ? anukaraca yeta nandaca bhaTTikAvya-V. 6. sandidarzayiSumsAna nijurnuH bagatAn / cakrAmavAnsamAgamya sItAnuce mukhA kula 11 1929 : sukhA kuru asmacittArAdhanaM kuru ! sukhazabdAtkRta yoga DAka bambaIcitArAdhanamAnulomyam / anardharAghave-V. 6. ga-bho bho parivrAjaka, kAlasarpakhalIkAravalanA na banu suravAkarga vRzcikamantratAntrikasya // 1930 na sukhAkarI na sukhajanikA / DAc / anarAghave-II. 8. priyokartuM tvasmai navanijaziraHkatanarasa prahRSyadromA yassa paramiha lAparabRDhaH / vilakSavyApAraM kimapi dadRzuryasya dazama ziraste mUrdhAnaH kSaNadhRtapunarjanmasubhagAH / / 1931 11 priyAkartum / DAc / asminneva granthe zlo0 1705. priyAkartumanulomayitum / 2135 / duHkhAtprAtilomye / (5. 4. 64) duHkhA karoti / svAminaM pIDayatItyarthaH / asminneva granthe zlo0 65. mAM duHkhA karoti duHkhamanubhAvayatItyarthaH / DAc / anardharAghave-I. 57. kaccidasmadviyogArtiduHkhI duHkhA kariSyati / apUrvaviSayAlokasukhI ca sukhayiSyati // 1932 / / duHkhA kariSyati / DAca / Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668. pANinisUnavyAkhyA 2136 / zUlAtpAke / (5. 4. 65) zUlA karoti mAMsam / zUlena pacatItyarthaH / / 2137 / styaadshpthe| ( 5. 4. 66) satyA karoti bhANDa vaNik / kretavyamiti tathyaM karotItyarthaH / zapathe tu satyaM karoti viprH| anargharAghave--VI. 32. agastyAjJAsadyaHzamitavipulocchrAyaviSamA. nudasyantassetAvalagitavato vindhyazikharAn / ziraHsaGkhyAsatyAkRtadazamukhAlokarabhasA dupetyAtitrastAzcapalamapasarpanti kapayaH / / 1933 / satyAkRto jJAtaH / DAn / 2138 / mdraatprivaapnne| (5. 4.67) madrazabdo maGgalArthaH / parivApaNaM muNDanam / madrA karoti / mAGgatyamuNDanena saMskarotItyarthaH / vA0 / bhadrAceti vaktavyam / ( 3344.) bhadrA karoti / arthaH prAgvat / parivApaNe kim / madraM karoti / // iti svArthikaprakaraNam // // iti taddhitaprakriyA samAptA / / Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dviruktaprakaraNam // ... 2139 / sarvasya dve / (8. 1. 1) ityadhikRtya / 2140 / nityavIpsayoH / (8. 1. 4) AbhIkSNye vIpsAyAM ca dyotye padasya dvivacanaM syAt / AbhIkSNyaM tiGanteSvavyayasaMjJakRdanteSu ca / pacati pacati ! bhuktA bhuktA / dIpsAyAM, vRkSaM vRkSaM siJcati / grAmo grAmo ramaNIyaH / 'AmIkSNye Namula ca' (lU. 3348) ityatra cakArAt klA c| bhaTTikAnye--V. 51. sthAyaM sthAyaM kacidyAntaM krAntvA krAntvA sthita kacit / vIkSamANo mRga rAmazcitravRttiM visiSmiye / 1934 || sthAyaM sthAyaM punaH punaH sthitvA / Namula / dvivacanam / paunaHpunyamAbhIkSNyam / krAntvA krAntvA / cakArAt ktA / bhaTTikAvye--XXII. 11. syatvA syantyA divazzambhomani skanvA bhuvaM gatAm / gAhitAse'tha puNyasya gaGgAM mUrtimiva drutAm // 1935 || syantvA syantvA zrutvA zrutvA / cakArAt ktvA / AbhIkSNye dvivacanam / bhaTTikAvye--XVIII. 27. zamaM zamaM nabhavantaH punanti parito jagat / ujjihISe mahArAja tvaM prazAnto na kiM punaH // 1986 / / zamaM zamaM zAntvA zAntvA / AbhIkSNye Namul / anena dvivacanam / Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinisUnavyAkhyA asminnava granthe zlo0 16. mattamattanayanamiti pAThe mattamatte nayane abhI-. kSNamatte / naiSadhe-V. 38. zaizavavyaya dinAvadhi tasyA yauvanodayini rAjasamAje / AdarAharahaH kusumeSorallalAsa mRgayAbhinivezaH // 1937 / / aharahaH pratyaham / vIpsAyAM dvirbhAvaH / atyantasaMyoge dvitIyA / naiSadhe-I. 132. depa pade santi bhaTA raNodbhaTA na teSu hiMsArasa eSa pUryate / dhigIdRzaM te nRpateH kuvikrama kRpAzraye yaH kRpaNe patatriNi / / 1938 / / pade pade sarvatra / vIpsAyAM dvirbhAvaH / meghasaMdeze--I. 18. mAga tAvadvachRNu kathayatastvatprayANAnurUpaM sandezaM me tadanu jalada zroSyasi zrotrapeyam / . khinnaH khinnaH zikhariSu padaM nyasya gantAsi yatra kSINaH kSINaH parilaghu payaH srotasAM copabhujya / / 1939 / / khinnaH khinnaH abhIkSNaM kSINabalassan / nityArthe dvirbhAvaH kRdantatvAt / kSINaH kSINaH / pUrvavat / meghasaMdeze-I. 9. mandaM mandaM nudati pavanazcAnukUlo yathA tvAM __ vAmazvAya nadati madhuraM cAtakaste sagandhaH / garbhAdhAnakSaNaparicayAnnUnamAbaddhamAlAH seviSyante nayanasubhaga khe bhavantaM balAkAH // 1940 / / mandaM mandamatimandamityarthaH / mandazabdaH kRdanto na / atra kathaJcidvIpsAyAHmeva dviruktinirvAhyA / prakAre guNavacanasya' (sU. 2147 ) iti tadAzrayaNe karmadhArayavadbhAvena subluki mandamandamiti syAt / Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siph campUrAmAyaNe-I. 26. mandamandanapayadvalitrayA mAtAviSayanAmigaha / kosalendraduhituzzanairabhUnamadhyayaTigari dRSTigotram / / 19416 mandamandaM mandaprakAram / 'prakAre gugavacanasya ca : (ma. 54:, ine dvirbhAvaH / 2141 / parevarjane / (8. 1. 5) pari pari vanebhyo dRSTo devaH / vaGgAnparihatyetyarthaH / vaa| parevarjane vAvacanam / ( 4683.) pari vanebhyaH / 'apaparI varjane' (sU. 596) iti karmavacanIyatvam : 'paJcamyapAGparibhiH' (sU. 598) iti tadyoge paJcamI / ' apaparivahiraJcaraH paJcamyA' (sU. 666) iti samAsaH / paryudadhi / dvirbhAve samAso na / pariparyudadheH / __asminneva granthe zlo0 434. udadheH pari pari udadhiM varjayitvA / asamAsapakSe 'parevarjane ' iti dvivacanam / 2142 / uparyadhyadhasassAmIpye / (8. 1.7) ' ubhasarva' (vA. 1444. sU. 544) iti dvitIyA / uparyupari grAmam / grAmasyopariSTAtsamIpakAle duHkhamityarthaH / adho'dho lokaM lokasyAdhattAtsamIpe deza ityarthaH / asminneva granthe gadeg 282. puSkarAvartakAnuparyupari / dviruktiH / tadyoge 'dvitiiyaa| masminneva granthe zlo. 281. haMSadastaTI: upayupari haSadAM smiipopriprdeshe| dvirbhAve tdyogaaditiiyaa| yathAha vAmanaH 'uparyAdiSu sAmIpye dvirukteSu dvitIyA / iti / asminneva anthe zlo0 288. pyodhraandho'dhH| meghAnAM smiipaadhHprdeshe| dvirbhAvaH / 'ubhasarva ' (vA. 1444. sU. 544) iti tadyoge dvitIyA / Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 pANinisUtravyAkhyA 2143 / vAkyAdezamantritasyAsyAsammatikopakutsanabharsaneSu / (8. 1.8) asUyAyAm , sundara sundara vRthA te saundaryam / saMmatau, deva deva vandyo'si / kope, durvinIta durvinIta idAnIM jJAsyati / kutsane, dhAnuSka dhAnuSka vRthA te dhanuH / bharsane, cora cora ghAtayiSyAmi tvAm / 2144 / eka bahuvrIhivat / ( 8. 1. 9) dvirukta ekazabdo bahuvrIhivatsyAt / ekaikamakSaram / bhaTTikAvye-XIV. 29. koTyA koTyA puradvAramekaikaM rurudhe dviSAm / TtriMzaddharikoTyazca nivadurvAnarAdhipam / / 1942 / / __ asminneva granthe zlo0 504. ekaikasminnahani / ekamekamityatra bahu-. vrIhivanna / 2147 / prakAre guNavacanasya / (8. 1. 12) sAdRzye dyotye guNavacanasya dve stastacca karmadhArayavat / paTupaTTI / paTupaTuH / paTusadRzaH / ISatpaTuriti yAvat / zuklazuklaM rUpam / zuklazukla: paTaH / vA0 / saMbhrameNa pravRttau yatheSTamanekadhA prayogo nyAyasiddhaH / (5056.) sarpaH sarpaH budhyasva budhyasva / sarpaH sarpaH sarpaH budhyaskha budhyakha budhyasva / vA / kriyAsamabhihAre ca / ( 4665.) lunIhi lunIhItyevAya lunAti / vA0 / karmavyatihAre sarvanAmno dve vAcye, samAsavacca bahulam / ( 4700.) bahulagrahaNAt anyaparayona samAsavat / itarazabdasya tu nityam / vA0 / strInapuMsakayoruttarapadasthAyA vibhakterAmbhAvo vA vaktavyaH / (4701.) Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviruktaprasAda meghasandeze--1.11. adreH zRGgaM harati pavanaH kiMmvidityunnI bhi dRSTotsAhazcakitacakitaM mugvasiddhAjana ni sthAnAdasmAtsarasaniculAdutpatodaGmukhaH khaM diGnAgAnAM pathi pariharan sthUlahastAvalevAn : : :. cakitacakitaM cakitaprakAraM yathA bhavati tathA ! virbhAvaH ! asminneva granthe zlo. 1941. mandamandaM nandaprakArana kirAtArjunIye- XVIII. 41. aNIyase vizvavidhAriNe namo namo'ntikasthAya namo davIyase / atItya vAcAM manasAM ca gocaraM sthitAya te tatpataye namo namaH !! 194-4. !! te tubhyaM namo namaH / 'cApale dve bhavata iti vaktavyam ' iti viruktiH : 'sambhrameNa pravRttizcApalam ' iti kAzikA ! anardharAdhave---VII. 117. tripuraharakirITakrIDitaiH krIDayadbhi bhuvanamamRtabhAnorbAlamitraiH payobhi. : sagarasutacitAyAH pAvanItoyarAze riyamiyamaghamane jAhnavI nigute naH / / 1945 il iyamiyam / 'sambhrame dve bhavataH' iti dvitvam / bhaTTikAvye-XX. 29. tvaM punIhi punIhIti punanvAyo jagattyam / caran deheSu bhUtAnAM viddhi me buddhiviplavan / / 1946 / / he vAyo punIhi punIhIti jagattrayaM punaH punaH punAmi bhRzaM vA punAmItyabhiprAyaH / tvaM jagattrayaM punan 'kriyAsamabhihAre loTa' (sU. 2825) iti loT . 85 Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANinivyAkhyA 674 tasya parasmaipadsambaMdhI hirAdeza: ' kriyAsamabhihAre ca' iti dvirvacanam / punannityanu prayogaH / asminneva granthe zlo0 1087. vasundhare ! tvaM dhatsva dhatsveti ahaM punaH punardadhe bhRzaM vA dadha ityevamabhiprAyA jaganti dadhatI / pUrvavalloT / tasyAtmanepadasambandhI svAdezaH / pUrvavaddirvacanam / pUrvavadanuprayogaH / b asminneva granye lo0 1722. udanvAnudadhirnizAcarI ca anyonyaM anyonyasyetyarthaH / ' karmavyatihAre' iti dvitvam / 'samAsavacca bahulam' iti bahulagrahaNAdyadA na samAsaktA tadA pUrvapadasya prathamaikavacanam uttarapadasyAmbhAvaH / vA0 / strInapuMsakayoruttarapadasthAyA vibhaktarAmbhAvo vaktavyaH / (4701 . ) karmavyatihAre Atmanepadasya ' itaretara ' ( su. 2682 ) iti pratiSedhaH / mAghe - XVIII. 32. anyo'nyeSAM puSkarairAmRzanto dAnodbhedAnuccakairbhugnavAlAH / unmUrdhAnassannipatyAparAntaiH iti nipAtaH / prAyudhyanta spaSTadantadhvanIbhAH // 1947 // anyo'nyeSAM paraspareSAm / karmavyatihAra iti dvitvam / samAsavacceti 'vikalpAdasamAsapakSe pUrvapadasya prathamaikavacanam / ' itaretarAnyonya' ( sU. 2682) ityAtmanepadapratiSedhaH / 2148 / akRcchre priyasukhayoranyatarasyAm / ( 8. 1. 13 ) priyapriyeNa dadAti priyeNa vA / sukhamukhena dadAti sukhena vA / atipriyama castvanAyAsena dadAtItyarthaH / 2149 / yathAsve yathAyatham / ( 8.1.14 ) Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviruktamakaraNam 675 asminneva anye ilo0 307. yathAyathaM yathAsvam / yathAgatamiti pAThe yato yatastalpAdutthAyAtrAH / vASHERye ! (sU. 661) iti vIsAyAmavyayIbhAvaH / 2150 / dvandva rahasyamayodAvacanavyutkramaNayajJapAlaprayogAbhivyaktiSu / (8. 1. 15) dvizabdasya vicana pUrvapadasyAnbhAvo'tvaM cottarapadasya napuMsakatvaM ca nipAtyate eNvartheSu / raghuvaMze-VII. 4. paraspareNa spRhaNIyazobha na cedida dvandvamayojayiSyat / asmin dvaye rUpavidhAnayatnaH patyuH prajAnAM vitatho'bhaviSyat / / 1948 // // iti dviruktapakaraNam // iti sodAharaNazlokAyAM pANinisUtravyAkhyAyAM pUrvAdha samAptam / Rathnam Press, Madras-1 Page #692 -------------------------------------------------------------------------- Page #693 -------------------------------------------------------------------------- Page #694 -------------------------------------------------------------------------- Page #695 -------------------------------------------------------------------------- _