Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ POSDOS.COACASSOSCOOT trijagattArakatIrthakaravacanapIyUSapInazrImattapAgacchIyamahopAdhyAyazrIdharmasAgaropAdhyAyapraNItA tapogacchIyaparamazuddhasAmAcArIsurasaudhAnupamAvyAbAdhastambhAbhA zrIpravacanaparIkSA (zrIhIrasUrIyAbhidhA) kupakSauzikasahasrakiraNaH (granthakRtkRtA'bhidhA) (pUrvabhAgaH) mudrayitrI-mAlavadezAntargataratnapurIyazrIRSabhadevajIkezarImalajItyabhidhAnA zvetAmbarasaMsthA mudrakaH-mohanalAla maganalAla badAmI. "jainAnaMda" prinTIMga presa, dariA mahela, surata. zrIvIrasaMvat 2463 vikramasaMvat 1993 krAiSTasan 1937 pratayaH 500 paNyaM 6-0-0
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by:-Mohanlal Maganlal Badami. at the Jainanand P. Press, Surat, Published by:-Shree Rushabhdevaji Kesharimalji Jain Pedhi Ratlam
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAD zrIpravacanaparIkSA Pawanmmssaniam Palm pUrvArdhe sAkSyAdigranthanAmAni grantha nAmAni | AcArAMgasUtraM 40,48,162,215, 82, 92,126, 132, 138,142, Im agamyamadhyAtmadvAtriMzikA 11 331, 354, 388,35 / 133,155,179,180,270, 364, anuttaropapAtikAMgaM 217 AcArAMgadIpikA 386, 313 178, 451, 453, 404, 415, anuyogadvArasUtraM 6, 43, 186, 434, | AryarakSitakathAnakaM 431 413, 14, 65, 67, 100, 140, 442, 450 AvazyakacUrNiH 12, 126, 1 167,452, 338,376,372,420 , cUrNiH 431-451 177, 178, 179 | AvazyakaniyuktimUlabhASyaM 40 , vRttiH 434, 450,451 180, 214, 453, amamatIrthakRccaritraM 187 450, 452, 318 IryApathikIpaTtriMzikA 421 aSTakavRttiH 291 -340,338,376,421 aSTasaptatiH 296 AvazyakaniyuktiH 12, 21,23,25 | utarAdhyayanasUtraM 37,112,124,165, A 33,35,40,57 215, 290, 391, AcArapradIpaH 219 65,68,78,87, 297, 442, 446, // 1 // nahimmissimilsirammam
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 2 // granthanAmAni kAlakAcAryakathA 176 kumArapAlaprabandhaH 272 kulakasaMgrahaH 271 ,, vRttiH 371 , bhASyaM 343 ABPMARISHIDAPARILALIIIIIMPORARATHALINEPALI MITHILIRImamulti 316,339, 421 utarAdhyayananiyuktiH 310, 318 aupapAtikasUtraM 351 , vRttiH104, 113, 219 upadezapadaH 131, 152 kathAkopaH 129 upadezamAlA 31, 40,53,61,134 | karmagranthavRttiH 296 .... 141,144,213,223, kalpacUrNiH 438, 129, 168 . 270,460, 378,401 upadezasaptatiH 314,318,319, 315] , vRttiH 339, 343 upamitibhavaprapaMcA 161, 166 , vizeSacUrNiH 168 . upAsakadazAMga 434 453 ,, sUtraM 436 kalpasAmAnyacUrNiH 168 RSabhadevacaritraM 286,290,291,328 kalyANakaprakaraNam 129 o kalyANakasaMstavaH 304 opaniyuktiH 67 kAyotsarganiyu0 178, 180 gaNadharasArdhazatakaM 316, 239, 244, 256, 260, 266, 269,284, 285, 367, 374, 332 , vRttiH 239, 240, 248, 256, 294, 332 gurutatvapradIpaH 176 gurvAvalI 14, 315, 317
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha zrIpravacanaparIkSA nAmAni , bhASyaM 375 candraprajJaptiH 187, 189, 191, | taccataraMgiNI 320,414 192, 193 tasvArthasUtraM 375 candravedhyakaprakIrNakaM 64 caityavandanabhASyaM 165 ,, vRttiH 375, 376, 377 tapAkRtaprati vRttiH 322 jIvAjIvAbhigama0 207 tapAgaNadUSaNazatakaM 316 jaMbUdvIpaprajJaptiH 326 tilakamaMjarI 161 jyotiSkaraNDakaH 188, 191, 193, | tIrthodgAragAthA 321 , cUrNiH 183, 339 dinacaryA 356 dIpAlikAkalpaH 55, 319, darzanasaptatikA 284, 307 dvAtriMzikA 44 dharmasaMgrahaNI 23, 92, 93,94,117 dharmopadezamAlAvRttiH 418, 176 Mahatmmeadi PARAPARIHANIMEPRABIEPIBppika a n 321 dazavaikAlikaM 97, 58, 102, 285, -MIRRORARTHATARIATIMARAT ThANAprakaraNaM 129 ThANAvivaraNaM 166 , vRttiH 439, 438 , niyuktiH 139, 195, 212 ,, vRttiH 418 | dazAzrutaskaMdhasUtraM 183 nandIsUtraM 37, 38 navapadaprakaraNaM 356 navapadavRttiH 381 nAmamAlA 172 nirvANakalikA 135
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 4 // andhanAmAni nizIthasUtraM 436 | paryuSaNAcUrNiH 331, 337 377, 371, 405 nizIthacUrNiH 95,141,170,176, | paryupaNAdazazatakaM 443, 460, 46 , kavRtiH405,435,140,291, 178,196,214,334, | pAkSikacUrNiH 179 321, 330,371 345,383,387,389, | , saptatiH 187 prajJApanAsUtraM 207, 219 392,438,447,452, | piDaM vizuddhiH 308 pratikramaNabhASyaM 320 456 pauSadhavidhiprakaraNaM 308, 336,333, | prabhAvakacaritraM 273, 283,302,324) , bhASyaM 141,177,178,196, 378,382,384, | pravacanasAroddhAraH 67,356,357,358 334,341,383,387, , vRttiH 356, 357, 358 392, 438 paurNamIyakakSetrasamAsaH 2, 187 nUpurapaMDitAkathAnakaM 222 paMcakalpaM 67, 224, 374 | bRhatkalpaH 167, 186, 392, 393 paMcavastukaH 442, 94, 135, 137, bRhatkalpacUrNiH 393, 395 paryuSaNAkalpaH 316, 436,438,10, | 138, 139, 196, 350 |, bhASyaM 186,401,339,352 85, 87, 164, 326, | paMcAzakaM 313, 138, 139, 156, , vRttiH 352 327, 328, 341 161, 162, 328, 384, | bRhatsaMgrahaNI 460 / N 413 mms .. . . // 4 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 5 // mandhanAmAni PAHILPAIDE HITRIPAHINILAMIHAR vimalanAthacaritraM 166 bhaktaprakIrNakaM 127 yatidinacaryA 338, 347, 423 vizeSaNavatI 57 bhagavatI 22, 42, 43,105,185, | yogazAstravRttiH 20, 446, 352, | vizeSAvazyakabhASya 12, 73,76,79, 373, 374 -342 90, 97, 98, ra-ratnamAlA 189 117,454,462 | mahAnizIthaM 12, 15, 52, 146, | la-lalitavistarA 461 vyavahArasUtraM 276, 436, 452 147,151,179,194, " cUrNiH 177, 178 198,205,206,208, / vandanakaniyuktiH 12, 318 , bhASyam 219 210,212,214,217, | vAgbhahAlaMkAraH 422 . , vRttiH 171,177,184,195, 219, 223,420,417, | vicAravallabhA 320, 457 (x) 918 vicArAmRtasaMgrahaH 167 mahAvIracaritraM 10, 122, 246, | vidhiprapA 384, 412 zatapadI 436, 437, 438, 374, 288, 233 vinayasamAdhyadhyayanaM 139 .. 173, 269, 285, 357 munisuvratacaritraM 292 vipAkazrutaM 380 zatrujayamAhAtmyaM10,122,136,178 SAMIRRUPARIF HIDDARAN m URI IH5 // mhram
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 6 // zrAddhavidhivinizvayaH 13, 319 zrAddhapratikramaNacUrNiH 382 "" samavAyAMgaM 185, 206, 407 vRtti: 57 saMghAcAravRttiH 13, 14, 420 saMdehada lAvalI 321, 355, 326 vRtti: 351, 356, 360 saMdehaviSauSadhI 313, 331, 338 sthAnakavRtti: 129, 439, 448 siddhAntastavAvacUrNiH 316 sudarzana kathAnakaM 223 sUtrakRdaMgaM 443, 320, 185, 218, sthAnAMgasUtraM 65, 69, 70,73, 124, 321, 342 niryuktiH 13, 176, 177 206, 216, 253, 353, 386, 402, 424,463 vRtti: 320, 184,185, 385 vRtti: 65, 176, 263, 312, cUrNiH 383 pa SaDazIticUrNiH 304 SaDAvazyaka bAlAvabodhaH 358, 321 paSTizatakaM 185 " kavRttiH 321 sa " vRttiH 287, 288, 382, samyaktvakaumudI 136 343 zrAvakapratikramaNAvacUrNiH 382 "7 "" 27 "" saMghapakaH 241 17 19 386, 402 ha-- harivaMzaH 166 granthanAmAni // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA sAkSivizeSanAmAni MISHI sAkSivize| panAmAni akabbaraH 61 | 285, 293, 294, 299, 195, | AraghaTTaH 5 ajayapAla: 272 296, 298,300,302-3-4-5- | AyasuhastI 202 aNahillapATakaH 233, 238 6-7-308-10-12-14-18-321- AryasurakSitasUriH 431 atimuktakaH 266 22-23-24-25 277 ASADhAcAryaH 219 . abhayakumAraH 283 ajunadevaH 272 abhayadevamUriH 233, 235, 283, | abudAcalaH 292 AsikadurgaH 231-233234 239, 240, 242 allAvadInaH 272 ujayaMtagiriH 114, 116 242, 250, 251 azokacaMdrAcAryaH 246 uttarA 68, 82 252, 253, 254, aSTApadaH 122 . . udyotanasariH 5,286, 287, 300256, 259, 261, A 2-8-9-10,412 262, 263, 264, | ANaMdavimalasUriH 6, 7, 8, 300 | upakozA 217 265, 266, 269, ANaMdamUriH 360, 357, 359 / umAsvAtivAcakaH2,122,359,126, NI RAHIHIS ISHITAHIN TIHIMPAIGHANSHISHBAHINILAINIMAHITI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 8 // 140, 302 R RSabhajinaH 7,49,127, 348, 424 kumArapAla: 272 RSabhadana jinadattau 219 ka kakasUriH kapilaH 347 188, 368, 436, 439, 442, 443 kumudacaMdrAcAryaH 104 kulamaMDanasUriH 14, 337, 338, 314 kUrccapuraH 231, 243, 249, 225 kRSNabrAhmaNaH 282 kezikumAraH 16 kauDinyako havIrau 68, 69, 114 kSemarAjaH 271 kapilakevalI 122, 166 karkaragrAmaH 430 karNaH 272 kalkI 11 kalikAlasarvajJaH 368 kAlikA 267, 431 caMdra: 288 kAlikAcArya: 6, 15, 16, 176, gautamasvAmI 56, 129, 131, 301 girinAra : 114. ga cakezvarI 317 candragacchaH 248, 255, 302, 308 kula 286, 294 17 candraprabhAcAryaH 4, 5, 9,49,119, 120, 121, 122, 123, 133, 151, 158, 174, 175, 178, 188, 189, 191, 192, 194, 208, 209, 253 camarendraH 1 campakadurgaH 268 cAmuNDarAjaH 272 sAkSivizepanAmAni HCH
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ H zrIpravacanaparIkSA sAkSivizepanAmAni MIRIDIHINDI MAITH HIROIHAASHRAD cAmuNDikA 267, 269 jinacaMdrasUriH 251, 285, 301 | 59-70-82-83cAritraratnaH 314 jinadAsaH 180 84-86-87-89-90| citrakUTAcalaH 236, 238, 243, jinadattaH 4,286,287,290,292, 91-940-96-97, 247, 256, 257 296,299,300, 249, 301-6-7-14-305caMdanavAlA 84 243, 248,248, 254, 323, 287,285 266, 266, 261, 263, | jinapatisUriH 284, 285, 287, | chauNayagrAmaH 430,436 264,265,266,267, 308, 310 268,269, 285, 286, | jinaprabhasUriH 316, 317, 318, jagacaMdra: 5 289, 290, 330, 310, 331, 338 jagatsUriH 136 321, 322, 335, 361, jinabhadragaNikSamAzramaNaH 302 jamAlI 65, 270, 309 362,364, 365, 366, jinavallabhaH 231-32-33-34-35 jayasiMhaH 272,104, 212 . 369,371, 373, 336, 36-37-38--39-40 jAvAlapuraH 368 41-42-43-44-46 jinakuzalaH 371 |jinezvaramariH 231-33-40-51- / 47-48-4951-5354 H LITARITLETAHARIPAL ANAIGAAAANTARTS // 9 // .
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 10 // sAkSivile panAmAni 55-56-57-61-61 | tattvArthavRttikAraH 377 duSprasabhasUriH45-424-443 63-65-66-69-85 | tilakamaMjarI 128 devabhadrAcAryaH 238-39-40-44 93-94-95-96-9899 | tilakAcAryaH 121-29-40-52 46-47-48-49-50 301-2-4-5-6-7-8 57-58-59-61-63 53-54-55-57 12-14-25-26-27 64.65-66-68-69- devasUriH 104-120-338 30-32-34-38-78-84 70-71-73 devAnaMdA 84-333 jinazekharaH 233-48.57-58306-| tihuaNapAlaH 272 devendrasariH 420 trizalA 333 droNAcAryaH 285 jisuMdarapariH 203, 319 jinahaMsasUriH 271 dattaH 11 dhanyarSiH 228 jesalameruH 286, 288, 313,321 | damayaMtI 128, 162 dhArAnagarI 283 jaMbUsvAmI 64-442 durbalikApuSpamitraH 105 dhaMdhakaH 236 Dha-uDdaraH 420 durlabharAjaH 269-71-72-73-83 | dhanezvarasUriH178 | dharmadAsaH 300 INDIATIMESSIS RAPARILASPRILARITANIUDPimilim // 10 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 11 // dharmadevopAdhyAyaH 245 dharmaghoSaH 13, 14, 294 sUriH 293, 42 "" dharmasAgaraH 62 nemicaMdraH 285 narmadA suMdarI 128 pa pattanaM 291 na padmacaMdrasUriH 307 padmAvatI 120 narasiMhaH 257, 268, 429, 30, padmaprabhasUriH 291, 292 31, 441 nAgapura: 238 nAgahastI 302 palhakaH 236 nADhA 430, 431 nAbhasUri : 122, 136, 166 nAbheyaH 127 nIlAdevI 272 nupUrapaNDitA 233 pAdaliptasUriH 122, 135 pArzvanAthaH 60 pAzacaMdra : 258, 300 prabhAcaMdrasUriH 202 prasannacaMdrAcAryaH 235,38,39, 251, 52, 301 va bahudeva zreSThI 238 bAlamUlarAjaH 272 buddhisAgaraH 282 bha bhadrabAhusvAmI 302, 308, 315, 228 bharataH 84, 347 bhANakaH 5 bhASyakAraH 12, 79, 365, 352 bhImaH 272 bhUyaDarAjaH 271 ma maDAhaDagacchaH 301 marIciH 347, 348 sAkSivizepanAmAni // 11 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ MA zrIprava. sAkSivizepanAmAni canaparIkSA // 12 // laghukarNaH 272 , bhImadevaH 272 lumpAkaH 5, 439, 460 lepaH 218 ILINGi S marUkoTaH 233 . mRgAvatI 84 marUdevI 84 meSakumAraH 309 malayagiriH 14,304 meghajI 61, 300 maladhArIhemacaMdrasUriH 452 meDapATadezaH 236 mahAvIraH 1,64,85, 296,305, maMkhalIputraH 84, 296,300 318, 348 yogarAjaH 271 mahendrasUriH 436, 437 yodhapuraH 300 mAIDagrAmaH 234 mAnadevaH 236 ratnAdityaH 271 mArUdevaH 127 ratnazekharasUriH 287, 288, 314 NI municaMdrasUriH4,13,187,119,120 | | sthavIranagaraM 66 munisuMdarasUriH 315, 316, 318, | rAmadevaH 304 324, 325 rudrapallaH 312, 306, 258 . mUlarAjaH 272 rudraprabhAcAryaH 321 imiliNITINAMAm lliAININARI - ra vajrasenaH301 vajrasvAmI 147, 299, 308, 309 vaTagacchaH 119 vanarAjaH 271 vardhamAnamUriH 249, 51, 52, 61, 62, 82, 83,84,86, 87, 90,91,94,97, 301,307,309,450 . ummentified HAPRADHAPA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ M AR zrIpraba- canaparIkSA // 13 // / sAkSivizepanAmAni U vallabhaH 272 vAdidevamUriH 104,369 vAghelA 272 vikramaH 271 vicchigaH 244 vijayadAnasUriH8 vidyAsAgaramariH 136 visaladevaH 272 vijAmataH 300 | vIraH 63, 84, 109, 131, 147, ... 424, 412,333,151,188 299, 301 vIrakaH 236 vIradevaH 236 vRddha tapa0 bhANDAgAraH 291 | zIlAMkAcAryaH 321 vairisiMhaH 271 zrIdharaH 282 zrIpatiH 282 za zrIpatigaNI 300 zatapadIkAraH 173,187, 184,133 zrutasamudraH 300 zatAnIkarAjA 84 zatrujayaH 114, 122 samudrAcAryaH 122, 135 zAkyaH 47-347 sarasvatIbhAMDAgAraH 285 zAntimUriH 104, 120 sarvadevagaNI 245 sarvadevamUriH 5, 3,1 zirohI 5 sahasramalaH 3, 66 zivabhUtiH 3, 9, 49,64, 67,68, sAmaMtasiMhaH 271 / 69,82,104,109,110, / sAraMgadevaH 272 111, 331 | siddhapuraH 317 / T INI ININIDHATHON HAPAINTINUPAHARITAMITHAIAHINITIHASPALI RIS HTRateg
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ N sAkSivizepanAmAni AIIMP zrIprava- DIsiddhasenadivAkaraH 118,126, 127, | somatilakasUriH 317, 318 127, 140, 161, panaparIkSA 135, 206,464, | somadharmagaNI 315, 317 162, 166, 169, // 14 // 420, 372, 373 | somasuMdarasUriH 323, 314 173, 196, 206, , sUriH 359 ... somatilakaH 233 206, 209, 210, sudharmasvAmI 5, 64, 67, 77,301, saudharmendraH 318 320, 322, 332, .307,442 saMgamakaH 318 371, 372, 384, susthitasupratibaddhau 5, 301, 302 saMghatilakasariH 284, 307 459,460,461,418 sUrAcAryaH 285 saMbhUtavijayasvAmI 217, 302 harSabhUSaNaH 319 . somacaMdraH238, 344, 245,246, | sthUlabhadraH 128,217 hIravijayasUriH 8, 9,5 247, 250, 254, 255, hemacaMdrasUriH 11, 136, 369, 324, 256,260,261,265,304 ' haribhadrasUriH 34, 65, 122, 126, | 322, 352 Aamalamandal IMARNERINNERIES
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIpravabanaparIkSA // 1 // pRSTAkAH "ADIRAN A hiRTISERIRANISHIMPI I 25-31 jaNavAradA RUSHERI R ATRAISAMPARANASI janmajarAmaraNabhayeH chabAsasayAI sukaMbarA ya samaNA vaDagacchAo puNNima tivihe Agame titthaM cAuNNo jaM rayaNi bhAsarAsI. sunizcitaM matsariNaH jJAtA hi zatravaH je mikkhU0 parapA0 pasaMsaM. je jiNavayaNuttiNNaM satteyA diDIo ummaggadesaNAe mAkSipRSThAMkAH payamakkha raM ca ika AyariyaparaMparae 9nedendriyarudrakAla AjJAbhaMgAMtarAyotthA0 upadhAnapratikrAnti yattatprAsukamiSTAMcu. evaM tujaM paMcamaMgala. jo kaNNAi dhaNeNa ya je aacAe samaNA jammaM dikkhA gANaM tIrtha nadyAdevi saMsAra titthaM bhaMte ! tithaM " | jAissaro u bhayavaM dANamapaMthanayaNaM bAlakatANussaraNaM titthapaNAma kAuM kajhyAvi jiNavariMdA aNa thovaM vaNa thotraM cehayadAviNAse ussuttabhAsagANaM kAlamaNataM ca sue nivvuipahasAsaNayaM puddhiM ca iNDiM ca pAsagassa natdhi uva. saMjogasiddhIi. 21 | aparicchiyasuaniha. HINITINminaSITISITAMANI RIMIN PAHINITIANRAIL MA H A R ARINISRADHAILANAINIRUPARIUNI MULNIRaman COM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravanaparIkSA // 16 // suttho khalu paDhamo jaMbudIve* titthaM aNusa 0 Agame tivihe pa0 yathAsthitaM vastu dizan* na hu lagbhA tArisA da0 paMca khalu titthayaraM0 duimuNI aNANAe gopAMganA saMgani0 pAyAtsadA naH puru0 sAvayadhammo ya vucchino je te devehiM kayA hoUNavi devakayA ete ca yadanyathA'pi 0 puNNehiM coiyA puraka* 42 | tesaTTI nisami a0 43 iMtUna sabamAnaM sata pavayaNanihagAyariyA paM0 taM0 65 samudghAtAdi jinAbhihitaM pavayAnIhU ANaM jaM tesiM naite sAdhavo nApi gRhasthAH jiNakapiAya duvihA0 pattaM pattAbaMdho 68-94 sava egadUseNa niggathA 68-78-92 tihiM ThANehiM vatthaM varejA taM0 69 asama sAhasavatAmasmAkaM kAraNa saMbhavI chahiM ThANehiM samaNe0 AhAraM0 61 se kiM taM rojjhANe ?, "" 44 99 45 48 51 "" 55 57 * 62 | jitA velaparIsaho muNi 64 parisuddhajuNNakucchiya0 jaha jalamavagAhaMto 0 taha thocajuSNakucchiya 0 paramohiyoro raNa ANAbhaMge ikkuciya0 ANAkhaMDaNakArI jahavi 0 saMghayaNaM saMThANaM uccattaM0 rAgo vA yadivA dveSaH sama0 bha0 ma0 satta samaNasayAI siddhAI "" 77 "1 "" "" 67 70 " 73 74 75 76 "" 79 81 " 82 83 85 tAo pAvarAsIo ugAmI rAmA0 sa0 bha0 caudasa ajiyAsayAI si0 19 87 " sAkSipRSThAMkAH / / 16 / /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnipRSThAMkAH zrIpravacanaparIkSA // 17 // I 106 egA siddhiM pattA maru0 mucchA pariggaho buto : tamhA kinasthi vatdhuM gaMtho0 anadhyayanavidvAMsaH aNNesi mohodayaheuabhAvo te hi bhaga0 nirupamadhRtisaMha. mAija ghaDasahassA niratizayinA0 caraNasya pramA- dhayitumazakyatvAt dugatiga cauka paNagaM. kiM saMjamovayAraM karei kaMsesu kaMsapAesu0 saMmattasattugorasapANaya jaMpi vakthaM va pAyaM vA0 mahatthuvahiNA buddhA tisu sAyabaMdhu. rUpyakacolakasthena 122, ,, ekavihabaM0 sajogIbhava. sadakheNa dhavalavattheNa kA parIsahA paM0 to iDhe saMpatte. beyaNije NaM bhaMte ? vihivayaNaM ca pamANaM jaMca kAmasuhaM lora aMgAramahaodavAyari0 kAle viNae bahu ghumnaM dravyamRkthaM ohovahovaggahika 112 | gArahiM ca mavehi uccAraM pAsavarNa ahavaM bhaMte ! tu0 sa0 mijA hayaM nANaM kisAhINa 114 / paDikamAmi0 ikovi namukAro / khaDyaMmi vaTTamANassa0 ujitaselasihare 115 | sato bhagavaM aNuSNa maNasIkarei. saddharmavIjavapanAnagha 118 (jAya) ThAvettANaM azujANeti 126 ., / dhuidANa maMtanAso0 122-123,127, I nijAmapudhajimiMda 127 // 17 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA // 18 // sAdhipRSTAkAH RAATIOANIGDPRJAR " MORASHANIMATERI ANTIPTASHATIALISTIANE na paiTA tassa kayA / 128 | kevalyeSa svayaMbuddhaH, zve0 namivinamikulAnvayI0 | pratiSThAmarhatA yo hi. koi mAvago jiNapaDi. sarvatIrthodakaiH dhammigrAhakapramANenAva. evaM siMhaniSAdAkhyaM0 ANAi tavo ANAi saMjamo dazvatthayabhAvatthayarUvaM appAgamo kilissai0 jaiNovi hu dabatthayabheo uppajae vA vigamae vA0 ... taMtami baMdaNAe0 saMjogasiddhIi phalaM osaraNe balimAI sabAo pANAivAbhA... rAyA va rAyamaco0 dhUlAo pANAi..... jaMca cauddhA bhaNio cattAri taragA paM0 titthayarasiddhakulagaNa. sUriH pratiSThAM kuryAt . thUbhasaya bhAuANaM. niSkAia jayaNAe. sakkhAu0 pratiSThApya jinendrANAM 136 / kAmI sagharaMgaNao0 136 | paMca visayA kAmeitti0 (yAvat) sarvavirato. na bhavati 141 | sAmAiaMmi u kae.. 142 so saDdo duviho. 144 kavaNamaNisobANa merutuMge maNigaNamaMDie050 taH 58 gAthAH dANAicaukkeNa. AjammaniraticAra - pUaNavasiAe tavasaMjameNa bahumava0 4. se bhayavaM! je NaM kei sAha (jAva) vA.AlavijA0. 141 | ceiadaraviNAse panA // 18 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA mAkSipRSThAMkAH 168 .. akasiNapavattagANaM. ...153 | mahurAe nayarIe.. 164 | iANiM sanni vAia0 168 | duvihe dhamme paM0 , pratiSThA prApitaH ziSyaH bhAvago koI jiNapaDimAe paTTavaNaM paMcahi ThANehi mahApajjavasANe0154 | gururAsane pratiSThAya - cattAri purisajAyA0 154-171 | nAmajiNA ThavaNajiNA. aigamaNaMti pacchaddhaM eehi kAraNehiM 155 nAmaThavaNANaM ko pavi. kiMci usmagasuttaM0 . 116, 170 sarva mAvajaM jogI nAmaMThavaNAdavie. . suttassa maggeNa carija0 171 jiNabhavaNabiMba0 . 106 | ummagganivAraNayaM . jaM suamahijar3a bahuM. mukkho tAva mahagyo 158 pataMgo dyotayan vizva jAvaiA ussaggA OM namo bhagavate. 159 | pradIparUpamAlokya ... kAmaM sabapaesuvi0 nhAya vilittau caMdaNiNa0 159-169, tadA nadIpravAheNa kaMkaNamuddamamuddakara vayachakka kAyachakkaM0 160, 169 rakhacUDaH vidyAdharaH kathayati mArgazISoM vatsarAdi0 175 AyapamANA kappA. ia ciMtiuNa to sA gaMtUNa. , | tabaseNa ya caummAsiANi jattha hiraNNasuvaNaM dhAvatarabho DimbhAH! taraM0 guDa0167 tabaseNa parakhiyAINi. tao puNo jaccakaNaga. 164 | cehaapUA rAyA nimaMtaNe | aNNaha AgamuttANi. MARATHIHARIDIHIBITIATIONSHI MAMITall
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 20 // 176 | sasu kAlapakSesu0 habija posahio 180 | appamthamahatthaM battIsa0 phAsugacArI kiviUNa dijati 177 29 tabaseNa ca mAsiANi0 180, 181 puhAvareNa paribhAviuNa0 aliyamuvaghAyajaNayaM * cAuda samIpakakhiesu0 durvAdidvisdAMkuza 0 pUrNimAM prAcIkazat vaDagacchAo puNima aSNaha AgamutANi se NaM levae gAhAvaI kikammassAkaraNe cauthachaTTama karaNe ee ceva cehaA jo posavaNAe inariaM'pAhAraM0 isa riaM pAhAraM posa -paDikamaNaM desia0 "" 178 " 11 "" ammacaudasI arahaMtA sA0 vaMde avA in balavIra puraskAra0 e posahiatti * yAvajIvaM vizeSeNa "" sAgaracaMdo kamalA0 paDimaM ThAti 180 caMpAe sudaMsaNo0 0paDimaM paDivajati, 179 "" 25 ww. udarasthaputrAzamA kaTisthaM * kUpe kSipati 0 pakhiapo mahasahiesu0 pakhiyaM parakhiyameva0 vijANaM parivADI pa pakkhassa aTThamI khalu * bahUhiM sIlavaya0 posahaM0 aNupAlemANA se NaM lebae gAhAvaI0 "" 181 182 183 tA kahaM te divasA " 184 naMdA bhadrA jayA riktA 35 185 kucayarA khara0 pADivara bii ta A0 33 kahaM te tihI Ahineti aMto pakUsvassa0 186 uttamA suNavattA 0 tA kahaM mAmA Ahiteti 0 cAhitAti " 11 187 187 188 190 "" 191 " 192 sAkSi pRSThAM kAH 11 29 11.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA // 21 // jayA NaM te duve sUriA0 uvAsa gANaM tavovahANAraM paDimAo 195 zrutagrahaNamamIpsatA upadhAnaM kArya base gurukule ni tovahANamAdAya kAle viNae bahu duggatipaDaNuvadharaNA iANi uvahANeti dAraMpuNalAI 193 | se bhayavaM mahatI esA niaMtaNA 211 | utsargAdapavAdo0 imaM (ithe iyaM mi) duvAlasaMgaM Ame ghaDe nihattaM aNANAe0 kAleNa nikakhame mikkhU0 sAmAiaMmi u kae tattha eersi aDapi saMpavaNaM ettha jaM payaM paNa sammadiThI jIvo uva "" 195,219, 195 195, 213 196 "" "" ** 197 198 207 208 212 213 214 217, 215 216 AsAyaNa micchataM. sAvagassa jahaNaM * tivarisapariAgassa 0 AgamanaliA samaNA0 taNaM dhane aNagAre0 sa0 ubavaNNe sAmAiamAiAI0 khaMdhAu pacchA samuvaMti sammaM dhArijAhi jAvar3aA ussaggA0 tamhA savvANuSNA0 217 219 220 222 223 " 223 224 234 235 atrotsUtrajanakramo na ca bhUtapUrvakastadvadupacAraH0 paMcahatthutare honthA sAiNA parinibbuDe 0 237 240 jinabhavanaM jinabimbaM jinapUjAM 238 saMghatrAkRtacaitya kUTapatitaH 241 karemi bhaMte ! sAmAiaM0 pIUNa pANiaM saravarANa 0 sarIramAhu nAvutti 0 svayaM daridro na paramI paMcahi ThANehi0 gAmANugAmaM jitae 245 248 "" 252 254 sAkSi pRSThAMkAH // 21 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 sAkSi bhIpravacanaparIkSA // 22 // pRSThAMkAH HIMANTURINORITIN BIRAHINILAnal- MAHARASHTRAINISMANASAILAIMURARINAMUHAPAImam IIINDIANIHINDI AyariyauvajjhAe. 254 | bhUtapUrvakastadvadupacAraH aparadine jinazekhareNa. | zrImahAvIratIrthe0 tapaHaputrasya gatirnAsti 265 / paTTikA kAritA auSTrikA AcaraNAH tatredamabhi0 269 zrIvardhamAnAbhidhasUrirAjo. dasasayacauvIsehiM nayari 271 269 zrIvIrazAsane klezanAzane sAvajajogaparivaJjaNAi0 270 bhavajalahivAyasaMbhave0 satteA diTThIo nimmalA sAhusaMtaI jamhA uparodhena tato yUyaM 1 thI 77 naMdasihiruddasaMkhe0 (abhayadevamUriprabandhaH) zlokAH 279 kRtazca zIlavidhvaMso. vacchA gacchaha aNahillapaTTaNe0 2 saMjao nAma nAmeNa paya paNamia sirivIrajiNu0 285 | caMdakule caMdajaso0 naMdau vihisamudAu. svasti zrInRpa0 1293 varSe. hu~ nandedriyarudra. hunandendriya atrotsUtrakramo0 na cakoradayitamala. lokArca kUrcapura0 kA svAdaMbudhivArivAya. 286 tasyopasaMpada0 caMpAe pAlie nAmA zrIvIrastatpaTTe yAvat 288 jinahaMsasUrividyamAnaH kholaDio jinavallabhaH sammaM namiUNa jiNe tacchaSyo jinazekharo gaNa. jinavallahasariso0 jaijA samaNe bhaya 292 yo yathA budhyate paMcahatthuttare hotthA 293 | samaddivI jIvo uva0 MARWAmicainmHIMPITITamanamaanavalammaNIPATRINA M a EANIm in
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___321 zrIpravacanaparIkSA // 23 // sAkSipRSThAMkAH yathA yathA vicAryata zrIvikramAdityanarendrakAlAt paTTe tadIye'bhayadeva saralagatiH saralamatiH gacchaH kharatarasteSu bArasavAsasaesu vika. NANAo baDagaccho purA zrIpattane rAjyaM AjJAbhaMgAntarAyo mlecchAdhipapratibodhakaM bAhyakriyAdarzanena muddhANAyayaNagayA0 siNANaM aduvA kakaM / AyAmagaM ceva jatrodaNaM ca 311 | cautthabhattiyassa. 312 purA zrIjinaprabhasUribhiH zrIzatrujayayAtrAyai ga. | baMdiya vIraM paDiniatto tanmadhyapatitastadgraha. ummagadesaNAe caraNaM khalu sadA jai kei ninchaya0 nahi nAmAnAbhoga chama 315 cauraMgulappamANaM Tha0 tihipaDaNe kAyavA0 se NaM levae gAhAvaI uddiTThaTTamicauddasI sAhaNaM goarao vucchi. | kAlagajehiM kAraNiA0 .. 316 / tabaseNa ya pakkhiANi. | itto a ahigassa ya chaTTisahiA na aTThamI. 318 terasasahi na pAkhiyaM. 322 pannarasaMmi adivase hu~ nandendriyarudra AjJAbhaMgAntarAyottha0 323-324 usameNaM arahatA0 uttarAmADhAhiM cue. teNaM kAleNaM0 abhIipaMcame | hotthati. . paMca mahAkallANA saMvesi sianavami suvihimukkho0 3 , / jo bhagavayA usabhasAmiNA. a menuMINAIRS // 23 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ II CaliHHI sAdhi pRSThAMkAH zrIprava- __sesatitthagarehi. 331 | usiNodaga tattaphAsuaM0 340-342 / se kiM taM rasaparicAe. canaparIkSA nahi nAmAnAmogachaca. " paMcamahAyajutto aNalasa. niphAvacaNagamAI // 24 // all asahAeNAvi vihi pasAhio0 332 | adunA vAradhoyaNaM0 AgamorasasaMpRktaM pUei mUlapaDimaMpi sAviA0 , kaMjiaAyAmAsaha avi sUi vA mukaM vA tao rAiacaramajAme0 sajjhAyaM 333 gavaMgarasabhAyaNa bhaktamanaM kUramandho. kAmI sagharaMgaNao0 334 usiNodagatattabhoiNo. 342 dadhyahardvitIyAtItaM. ahavaM bhaMte. thUlagaM pANA* 335 zamasaMveganirvedAnu0 cattAri gorasaviga0 namukAramuJcaria0 336 micchattamasaMcaie gozAlakastu upananda* paryuSitA0 354 posahaputiM paDilehimIti0 vasahi kaha nisisiMdina je mikkhU sacele. aNNayaraM vA tahappagAraM 338 | kavilA itthaMpi ihayaMpi 348 saMgarigAimmi apaDie. __356 vaNNagaMdharasAphAsA jaha dave 339 | vatthavi marIinAmA0 jaha kira cavalayacaNayA0 AyAmagaM ceva javodaNaM ca babahAro bahu ('viha) balavaM0 phalibhAvagge taha saMgaraM. muddhANAyayaNagayA 340-366 | jai jiNama pavajaha 351 | naya saMgaravIAo tillu. | sejaM puNa pANagajAyaM0 310 / vRkSaM kSINaphalaM tyajanti , / dahie vigayagayAI ghola0 356 358 aunaKAMIRITHORAHIINDurati MinainamainamailIGNESIANE " 343 // 24 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAvi zrIpravacanaparIkSA // 25 // pRSThAMkAH 364 378 pUrNimAsu ca trisRSvapi catu0 358 | jAvadivasa ahorataM 376 | daMsaNavayamAmAia0 mahupuggalarasayANaM. 359 | divasa ahorattaM dunni aho. 377 jutto puNa esa kamo0 kAlamaNataM ca sue. jo puNa AhAraposahI taMtaMtaresuvi imo0 je jiNavayaNuttiNNaM. 365 sAhUNa kappaNiaM0 paMcahiM ThANehiM NAikamati sAmagrI hi kAryamavazyaM 366 tupyatu durjanaH tivihaM ca hoi duggaM0 jiNapUAvigdhakaro 368 taeNaM se subAhukumAre0 aTThamabhattiya bhRmIe asaMpatte pattaM vA jinadattakriyAkozacchedo'yaM popahaM0 viharati0 380 | paMko khalu cikhallo saMbhavai akAle'vihu kusumaM 371 paidiNaM bhattapANeNa rAgeNa vA bhayeNa vA0 samatipavittI sahA cAudasaTTamuddiTThapuNNi0 382 414 / iti esa asamANA. AsAyaNabahulANaM unakosaM0 373 | tattha jai demao0 382 putvabhavaverieNaM. kaha samaNA0 kaMkhAmoddaNijaM0 , ayamAuso niggaMthe. ummAo khalu duviho. asaDheNa samAiNNaM je bhikkhU asaNAdI dilA. tivihe a uvassagge. jassa jaM paraMparAgayaM0 / taM sattio karijA0 ahigagNami kayami digdezAnarthadaNDa 5 | to jaha pAraNaittao0 384 | aTuM vA he vA0 AMITRAPARIPANDAmIIRAMINATIONAL 374 // 25 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ TITION zrIpravacanaparIkSA // 26 // pRSTAMkAH aTThoti jIe~ karja 388 | mottUNa mAsakappaM | yAtrAvivAhamaNDanama 409 se mikkhU0 saMjayAmeva0 jAva kAlAidosao puNa a0 bhavayasuddhapaMcamIe. | dUtijeja vA 388 paMcavihe uvaghAe. cauNhaM mAsANaM0 . je mikkhU sagaNicciAe 388, 389 pariharaNA AsevA0 bArasaNhaM mAsAhaM. NiggaMthANaM gaNadhararUvANA uuvAsAsumaItA0 abhivaiDhiavarise sAvaNa 1taH 19 gAthA: 388 saMbaccharaM vAvi paraM kSaye pUrvA tithiH kAryA piadhamme NAmege 389 / jai dakakhiNAdisAe. jayA pakhiAe. se gAmaMsi vA0 392 kAlassa ya parihANI. jai taMmi diNe cauddasI duhato vAghAo puNa. iha puNa addhArUvaM. 405 | jai phullA kaNiArayA0 415 duhato vA gAhA0 samaNe0 bha0 ma0 vAsANaM se bhayavaM jahuttaviNaovahANeNa.. eseva kamo niyamA0 (1 savIsairAe. jahA NaM paMca maMgalamahAmukkhaMcaMti 418 eseva gAhA kaMThA ityAdi paMcaNDaM mAsAhaM dasaNhaM mAmAiaMnAma sAvajajogaparivajaNaM pahagamaNa vasahi AhAra0 401 pakkhANaM0 407-410 (jAva) esA vihi sAmAiyassa0 418 paDibaMdho lahuattaNa. . 402 / teramahaM mAsANaM , -... | jar3a ceiAI zatthi0 420 PremRRIcAyA // 26 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 27 // altimmmmmc sAkSipRSThAMkAH 446 P ITAINMITHAI HINDI Pandey zrutvaivamalpamapi kAUNa ya sAmaaM0 jo etesi sAvago. cauvIsathaeNaM bhaMte! jIve kiMjaNei0. . ekadaNDAni sapta syuH ekatrAsatyajaM pApaM. kAlamaNataM ca sue addhA0 payamakkharaM ca ikaMpi0 ussuttabhAsagANaM sijjhai gihiannasaliMga saddharmavIjavapanAnagha0 .. sAmAiaMmiukae0 karemi bhaMte ! sAmA0 420 | kintaM logottariyaM bhAvAvasmayaM 434 | pahAvaMtaM nigiNhAmi0 4 42 tasmAhaNe jANi sarIraraoharaNa0 434 | paraMparAgataM sUriH0 mUrimaMtraM dadAti , visohaaMte aNukAhayate 443 navi vaMdaNamANaNapUaNAe 435 ekanAsatyajaM pApaM. so eso jassa guNA0 421 cattAri paramaMgANi jaMjIaM sohikara .. 422 kAlagajehiM kAraNika 447 jugappahANehiM cautthI0 pava0 / mohatimirohasUraM0 / 450 abhivaDDi aMmi vIsA0 441, 438 " se kiM taM louttariya bhAvA0 evaM ca kAraNeNa kAlagA. 439 samaNeNa sAvaraNa ya0 aJjakAlagehiM0 cau0pa0 tabaseNa ya pakakhiANivi0 430,448 sAvigA egA micchA0 426 svAdhirUDhazAkhAbhaMgAnahi 441 asai sAhuceiANa mA0 karei0.. 427 pravacanaM dvAdazAMgI paMcamahatvayajutto aNalama0451-452 433 pravacanaM veyadhIte. avamANA dugnahAjAyaM 452 ahavA Agame tivihe. 442 | duoNaaM jANa velAe0 424 MAITRINE // 27 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 28 // viSayA'nukramaH so akira. sAmAiaM0 452 | bharuacchimi a vijae 455 | vIsahiM diNehi kappo. 46. uttari nAma pAuraNaM , AyappamANamitto. suttaM gaNahararaiaM0 tae0 kuMDakolie. dhamma viharati ,, | causiraM tiguttaM ca. aparicchiasuanihasa teNaM kAleNaM sAmI samosaDhe , vAsattANAvariA0 kir3akammakaro havai mAhU . taeNaM se kAmadeveposaha saMpehei 453 na ya vicchinnaM vAmagajANuM0 jaM jiNavayaNuttiNaM. avahaTukusumasehara0 guruvirahami aThavaNA0 jIvannaro bhadraM pazyati 463 akkhe varADae vA0 455, , ittha u aNabhiggahije paMcahi ThA0dullahabohi kammaM karei ,, amai puttassa aMteNa. , | AsADhapuNNimAe. | na ya pavayaNuDDAhakare vissyaa'nukrmH| gAthA? zrIvIrajinamaMgalaM pRSThAMka 2 pagatApalApa nihavatA, paurNimIyakAnAmabhinivezitA, 2-7 zrIAnanda vimalavijayadAnavijayahIranamaskArAH upakezanirAsaH TIppanakazrAvakatvaM (digambarAdInAM navInatvaM jIvarSibodhitatA) satyAsa- 8-9 kupAkSikanAmAni tIrthavAdyatA tyamAdhyasthyamithyAtvaM AnukUlye paramAdhArmikatA khyA- 10 tIrthasya svarUpaM jinajanyatA tyA'pi adraSTavyatA akSarAzraddhAne mithyAtvaM, tIrthAbhyu- |11 jinasya jIvavizeSatA SHAHIMIRMImmeadia ANIMADIRANILIPPINIMIRMIRMIPARARIANTARRIANDIDr. nt In EnPMINIS 1 // 28 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA / / 29 / / 24 12-15 kevalitve dezakatA, jAtismaraNavanAhetuH azrutvA ke valyAdi, zrutAnAditA, garbhajaparamparA 16-32 paraMparAgamaH, tIrthatIrthakratoranyo'nyanamyatA, sAdhusUryakazAkhAcandrakulAnAM tIrthatA, avivAde'yamAMbho gikatA, vinayAdiyuktatA, sahakArakalpadRSTAntau 36-39 namAnAM nirbhIkatA, zeSavailakSaNyaM, akiMcitkaratvadhIH, tapAgaNastIrthaM 40-44 durAzayaMtA mahAmohatA ca dazAnAM kRpakSanAzavicAre dharmaH harikeziyakSajJAtaM 38 | 45-58 tIrthasvarUpoktau hetuH mUtraparaMparAzrayatA yogyatA - yogyate vajradhenuvat sArthavAhadhenuH, kupAkSikA mRtagosevakAH chinnodbhAvinaH 50 dInAM cAbhAvaH, pustakavAdino na sUrikulAH AgamatritayAtA avyaktatA nAmAropAH 71-78dazAnAmapi bhinnamatAni, aIdAdInAM mitratA sadRSTAntA53 79-87 sUtrANAM parobheyatA bhinnAbhinnatve sUtrArthasaMketabhinnatA arhadAdibhinnatvasiddhiH 56 32 62 88-96 lumpakavarjAH kA ca vinduyutAH lumpakAMjanaM ca zalAkAyuk85 97-101 tIrthatIrthAbhAsa tIrthasvarUpa vizrAmopasaMhAraH graMthakRteH kAlaH guruzva karttRnAmAzIzva tIrthasvarUpavizrAmaH 1 1-2 dazApi pravacanadviSTatAdimantaH avyaktAca 3-4 digaMbaramantavyaM nagnasya pravarttakaH kAlo nimittaM ca 69 5-6 jinakalpasvarUpaM upakaraNAni savastvasiddhiH digaMbaravikalpa navaka nirAsaH 65 7- 17 anukAritAnirAsa: 18 upakaraNAbhAve samityAdyabhAvaH 34 59-70 pustakajAtAstIrtha vAhyAH teSAM paMcaparameSThisAmAcAravyavahArakhAca nAchedopasthApanIyAdijJAnAdyArAdhanA 77 81 82 viSayA'nukramaH // 29 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA // 30 // 86 19-21 strImuktau saMhananasacca samyaktvaviratipariNAmadAnAdipratyakSatA jinajananItvaM saptamIgamanAbhAvahetuH 22-64 durbalatA samAdhAnaM UrdhvagativyabhicAraH cIvarabhAvAnmokSAbhAva ityasya nirAsaH brahmahetutA annAdisamAnatA traguNAH lajAhetutA saMyamAMgaM parigrahatvAbhAvaH AvRtitvanirAsaH bAdhA'bhAvaH digaMbarANAM mohaH jJA bhojanAvyAptiH vedanIyataijasasadbhAvo vRkSadRSTAntaH jugupsAyAM jJAnaM duHkhahetuH paryAyapramANatA pazcAdbhavatvaM jJAnadarzanacAritre upakArAH vipakSatA nAmyena 114 65-75 tIrtharahitA namrAH pAdamUle pallavaH upasaMhArAdi 118 digambara nirAkaraNa vizrAmaH 2 1- 3 tanmatAdinAmagaNa nimittavarSANi 120/ 130 4-6 dravyasta va hetu nirAsaH bhAgAsiddhatA 7-31 sUribhAvakakRtyavibhAgaH, munikArye bhAvAMzatA, pratiSThA sUriproktA kevalikatA ca, dravyastavAnumodyatA balikri yA upacAravinayaH anyo'nyasApekSatA sAmAyikavadravyastavaH ratnagajakAzcananayanasamaH kAJcanamaNIti vacaH saMyamApekSaM caityakAryatyAgo mohaH kanakagajaratnanesamo munau vAsairapUjA''jJayA 32- 53 sAvadyahetudoSAH niravadyatve'pi na munikriyA jinakalpavaiyAvRtyavadAjJAbhAva: anumodanA mahAvrate saMkramaH pratiSThAsiddhiH kalpAbhAsaH mRttikAmaye na sUtravidhiH pratiSThAzabdArthasiddhiH kalaMkadAnAdimayaM tilakavacaH dodhakatrikacarcA IryAyA akRtiprasaMgaH 174 54-86 pUrNimApakSaH saMghavAhyatA pAkSikacaturdazya sahacAritA dvitIyAMge pUrNimAsu caturmAsI sarvacaityavandanAdi pAkSikaM tapaH SaSThatapaH prasaMga: paMcadazadinoktau sAMvatsarikapraznaH paurNimIyakavadamAvAsIyatvaM caturdazIparyAyatA zabdadvayAbhAva: pUrNimA candraprabhamUlA jyotiSkramaH divasarAtripakSAntau ASADhe sAMvatsaraM karkasaMkrAntau vA 194 viSayA'nukramaH // 30 // Y
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravadhanaparIkSA // 31 // viSayA'nukramaH a maITAMITA HERITAIIMmmIPPINEmsy 87-14upadhAnasiddhiHmahAnizIthe tatprAmANyaM mahAprabhAvatA anupadhAne'nantasaMsAritA AzAyA'dhyayanaM abhyAsAya AgamavyavahAre'niyamaH RSabhadattajinadattau mahAzrutaskandhatA svakRte na yogAH, AlocanAvadbhAvazuddhiH, yogyAH, kumate smaraNe'pi pApaM, niyuktisUtrabhedaH 230 iti paurNimIyakamatanirAkaraNavizrAmaH 3 / -85 kUrcapurIyo jinezvaraH dravyadAnaM jinavallabhaH gaNadharasAdhazatakoktaM vRttaM citrakUTacaNDikAmaThevakAzaH SaSThakalyANakopadezaH vyAghropamaH saMghaH nirapatyatA vi. visaMghaH jinadattAt kharataraH dravyamuniH somacandro jinadattanAmAdhiSThitaH jinadattadevabhadrajinavallabhasamudAyavicAraH lambakarNAyuktiH jinazekharacarcA rudrapallIyavarNanaM tIrthAnukRtiH varSadvaye jinadattaH jAragarbhasImantaM digbaMdhaH zAkhAdicchedaH jinavallabhajinadataceSTAphalaM cAmuNDikauSTrikakharataranAmAni (1204) gU jarabhUpAvalI prabhAvakacaritrAntargataM vRttaM tatpiNDArthaH da- nisaptatikAvRttigataM zatapadyAmauSTrikaH kharatarapaTTAvalI jesalameruzilAlekhA''cArAMgadrIpikAvicAraHmahAvIracaritrArthadIpikApAThaparAvRttiH vardhamAnamUrikRtazrIkrapabhacaritraprazastiH pApramIyamunimutratacaritramabuMdAcalalekhaH jinasundarIyadIpAlikAkalpaH aSTamaptatikA(1164) praznaikapaSTizatakaM prakaraNAdhupasaMpat paTTAvalIbhedAH bIjAmatIyo dharmadAsaH pAzacandroktiH kharatarapaTTAvalI mRpA tapAgaNapaTTAvalI rAmadevagurujinavallabhaH kalyANakastavanaM darzanasaptatikApaTTAvalI jinapatirmaryAdAkArakaH jaijAmtavanaM prAyo'nuvAdaH AcArAMgadApikApaTTAvalI upadezasaptatikAvacaH tapoTaniMdA gaNadharamArdhazatakoktA niMdA malatandulajalAdisiddhiH siddhAntastavavacaH asatsamatayaH jyotiSkakaraNDe prakSepaH arthadIpikAprakSepaH APARIKRIPATR A HEARNIRALAHARIHARIPAHLAIMER LIARRIRAMBHARASAIRANIBIPI RI Mamim %A 322 // 31 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA // 32 // 405 BIHIHILAMHILEmil HainmamalinmaANAPASUNalim HDRAWAIRAADSHAILABILPAIN 183-88 abhayadevamUrina khAdyaH 322 194 zrAvakapratimA 385 viSayA| 89-91 kharataravAyatA pUrvAcAryoktA 325/195-197 zramaNIvihAraH 'nukramaH |12-93 kriyAvacanotsUtre tridvimede ,198-202 mAsakalpavihAraH 404 | 94 ayathAsthAnaM SaDidhaM 326/203 gRhiNAM pAnakAkArAH |95-103 SaTkalyANakakhaMDanaM 333 204-222 ayathAsthAne mAsaddhicarcA tithikSayavRddhicarcA 416 / / 104-108 rAtripauSAdhikAnsyayAmasAmAyikoccArakhaMDanaM 335/223-227 pUrveryAsiddhiH 422 109-139 triH sAmAyikoccArakhaMDanaM, sAdhUpadhAnakhaMDanaM, 228 pArzvasupArzvaphaNAH kasellajalaniSedhaH, paryuSitadvidalakhaMDanaM, marIcivacaH 229-239 unmArgadezanAmArganAzau lokottaramithyAtvaduSTatA428 paryuSitazabdArthaH 354 iti svarataravizrAmaH 4 140-150 saMgarikAyA advidalatA, dolAsamIkSA 3611-8 AJcalikotpacyAdi 151.177UnotsUtre SaDidhe strIjinapUjAniSedhaHprAyazcittarI- |9.16 mukhavastrikAsiddhiH 436 / / tiH AcAryavacomAnavidhiH siddhasenadivAkaravacanavidhiH31417-59 paryuSaNAkRtivacasorvirodhaH amivrdhitmaasvicaarH| 178.190 aparvapauSadhaniSedhakhaMDanaM tavArthabhASyavacaH saMvi- / | bhAge'tiprasaMgaH prAyazcittAdRSTAntatA pratiniyatazabdArthaH 380 bhAvaH bhedagaNanaM pUrNimAvicArAtidezaH | 191-193 pauSadhe bhojanamiddhiH ityAzcalikavizrAmaH5 // 32 // 464
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaH zrIvItarAgAya zrIpravacanaparIkSA Hocescarcanesensencremennercascamerpersonnerscmmersememcneral Imama Flocmaneneracticroersud mahopAdhyAyazrImaddharmasAgaragaNikRtA svopajJA shriiprvcnpriikssaa| ARAMISHRAINED (kupakSakauzikasahasrakiraNaH) praNamya zrImahAvIraM, vizvavizvArthadIpakam / kupakSakauzikAditya, khopanaM vivRNomyaham // 1 // iha hi tAvat prAripsitaprakaraNasya nirvighnaparisamAptyarthamAdau maGgalaM vaktavyaM, tena devatvena sampratitIrthasAdhipati zrImahAvIraM namaskatu gAthAmAha paNamia NANanihANaM vIrajiNaM asurarAyakayasaraNaM / suravarasIsavibhUsaNacaraNarayaM cAruvayaNavayaM // 1 // | 'vIrajiNaM'ti vizeSeNa Irayati-prerayati karmazatrUniti vIrasa rAgAdijetRtvAjinaH vIrazcAsau jinazceti (vIrajinaH) karmadhArayaH,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 2 // ILL | varttamAnatIrthAdhipatiH sAnvarthanAmA zrI mahAvIro'pazcimo jinendrastamityarthaH, kiM kRtvA - ' praNamya' manovAkkAyagrahI mAvena tridhA namaskRtyetyarthaH, kiMlakSaNaM vIrajinaM 1 - 'jJAnanidhAnaM ' jJAnaM samastavastuviSayakasAkSAdyathArthAvabhAsarUpaM tasya nidhAnamiva yaH, | yathA ratnAnAM nidhAnamAzrayastathA bhagavAnapi kevalajJAnAtmakatvenAtItAnAgatavarttamAnakAlavarttisamastavastuprakAzarUpasyAzraya iti jJAnAtizaya: 1, punaH kiMbhUtaM ? - 'asurarAjakRtazaraNaM' asurarAjaH camarendrastena kRtaM zaraNaM yasya sa tathA tam / zaraNakaraNaM tvevam | - ekadA sadyaskotpannaJcamarendraH svazIrSoparisiMhAsanasthaM zakraM nirIkSyotpannerNyaH zakrAzAtanadhiyA kadAcit zakraparAjitaH zrIvIrajinazaraNAt me mokSo bhavatviti zrIvIrajinaM zaraNIkRtya saudharmaM gataH zakraparAjito mItaH san rakSa rakSa vIreMti sasaMbhramazabdAkulaH zrIvIracaraNayorantarAla eva praviSTaH, dattopayogena zakreNa zrIvIrazaraNAd vimukta ityapAyApagamAyizayaH 2, | punarapi kIdRzaM vIraM ? - 'suravarazIrSavibhUSaNacaraNarajasaM' suravarANAM zakrezAnAdInAmindrANAM zIrSANi - mastakAni teSAM vibhUSaNamalaMkaraNazIlaM caraNayoH - pAdayoH rajo- reNuryasya sa tathA tam, prAyo martyAnAmamartyAH pUjyAH teSAmapi zakrezAnAdayo devendrAH, teSAmapi bhagavAn pUjya iti pUjyapUjyapUjyatvAt pUjAtizaya: 3, punarapi kIdRzaM - 'cAruvayaNavayaM' ti cAruvacanavajaM, cAru:pradhAnaH syAtpadalAJchitatvenAnyatIrthikairabAdhyo vacanAnAM ghaTapaTastambhakumbhAmbhoruhAdipadArthAbhidhAyakavAkyAdInAM vrajaH - samUho yasya sa tathA tam, yadvA cAturgatikAnAmapi prANinAM duHkhopanipAtopataptAnAM zaraNabhUtatvena cAru- pradhAnaM vadane - mukhe vaco - vacanaM yasya sa tathA tam, duHkhApagamahetutvena jinavaravacanAdanyat kimaSi zaraNaM nAsti, yaduktaM vAcakamukhyazrIumAsvAtivAcakaiH"janmajarAmaraNabhayairupadrute vyAdhipIDite loke / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke // 1 // " iti vacanAtizayaH 4 / maMgalAdi // 2 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprabacanaparIkSA // 3 // | iti mUlAtizayacatuSTaya viziSTo bhagavAn bhavatyeva vighnopaghAtaka iti bhAvamaGgalabhUtaM bhagavantaM zrIvIrajinaM namaskRtyeti gAthArthaH // 1 // atha gAthASaTkena granthakarturupakartRn bhAvamaMgalabhUtAn trIn sUrIn namaskartumAdyasUristutaye gAthAyugmamAha jeNaM dUsamasamae kupakkhabahule a bhArahe vAse / acchinnapi a titthaM pabhAviaM puNNacariAe ||2|| caMdu somaleso sayalavihAreNa loaNANaMdo || ANaMdavimalasUrI saMviggo saGghavikkhAo ||3|| yena bhagavatA bhArate varSe asmin bharatakSetre 'kupakSabahule' vakSyamANalakSaNairdigambarAdipAzaparyantaiH kumatairvyApte 'duSpamAsamaye' | paJcamAraka lakSaNe 'acchinnamapi' satatapravRttimadapi tIrthaM 'cAuvaNNo saMgho tittha' miti vacanAt zramaNAdisamudAyalakSaNaM 'puNNacaryayA' pavitrakriyayA 'prabhAvitaM ' prauDhimAnaM prApitam ayaM bhAvaH - yAvajjIvaM SaSThASTamatapovidhAnena tIrthakRdAjJApravarttanapurassaraM sadupadeza| dAnenAnekebhyaputrazatapravrAjanena ca 'aho ete jaina pravacane mahAnubhAvAH vidyamAnAmapi dhanAdisampadaM parityajya duSkarakriyAkAriNa' | ityAdirUpeNa sakalajanaprazaMsAM prApitamiti / atrAcchinnamiti tIrthavizeSaNena vakSyamANAnAM digambarAdipAzaparyantAnAM svamativikalpitopadezenAtmasAtkRtasya zramaNAbhAsAdisamudAyasya tIrthatvaM nirAkRtaM nahi kupAkSikasamudAyastIrthaM bhavitumarhati, tasya | svasvamatAkarSaka zivabhUtyAdimUlakatvena tIrthakarAdeva satatapravRttimaccAbhAvAt, taccaivaM - digambarastAvat zrIvIranirvANAt navocarapadAta (609) varSAtikrame zivabhUtyaparanAmnaH sahasramallataH saMjAtaH, yadAgamaH- " chabbAsasayAI navuttarAI taiA siddhiM gayassa viirss| to boDiANa diTThI rahavIrapure samuppannA " 1 // iti, atra digambarastAvaditthaM praSTavyaH - bho digaMbara ! tvadutpatteH pUrvaM zrIvIrajinapravartitaM tIrthamAsInna vA ?, AsIcet tarhi boTikAnutpattAvananyagatyA zvetAmbara eva tIrthaM sampannam, atha nAsIt zrIAnandavimala stutiH // 3 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava tIrthAvyucchinnatA I canaparIkSA // 4 // ndianimmmmmmmmmittILLAINIKumar | tarhi vyucchinnaM tIrtha zivabhUtinA prAduSkRtamiti zrotumapyakalpyaM, na hi vyucchinnaM tIrtha tIrthakaramantareNa kenApi prAduSkartu zakyate, tIrthakarAdhikyaprasaGgAdityubhayathA'pi digambarastIrthabAhyaH saMpannaH, yattu digambarAt zvetAmbarottiriti tvadIyaM vacaH, taca 'mukkaMbarA ya samaNA niraMbarA majjJa dhaaurttaaii| hoMtu a me vatthAI ariho mi kasAyakalusamaI // 1 // " ityAdizrIbhadrabAhusvAmiprabhRtipraNItaniyuktyAgamabAdhitatvena devAnAMpriya ! pralApakalpameveti digambarasamudAyo nAcchinnaM tIrthamiti bodhyam 1 // evaM paurNimIyako'pi zrIvIrAt 1629 varSe vikramAt 1159 varSe zrImunicandramurigurubhrAtRmAtsaryAccaturdazIyapakSanirgatAt candraprabhAcAryAt pravRtto na tIrtha, yuktistu prAguktaivAtrApyavatAraNIyA, caturdazIyapakSAnirgatatvaM ca tadIyairapyuktaM, yaduktamdurvAdidviradAnuzaH samayaviccheNIziromaNDanaM, zrIcandraprabhasUrirAT sa bhagavAn prAcIkazat pUrNimAm / tasmAjjainavaco'mRtaMbhRzamadhuH |zrIdharmaghoSAdayaH, zrIbhadrezvarasUritastvacakalat zAkhA dvitIyA prathAm // 1 // " iti paurnnimiiykkRtsNskRtkssetrsmaasvRttiprshstau| | tathA zrIamamatIrthakRccaritraprazastAvapi tadIyaireva candraprabhAcAryAdeva pUrNimAprakaTanaM bhaNitamiti, tathA-'vaDagacchAo puNNima puNNimao saDDhapuNNimaMcalayA / dohivi AgamanAmA kuccayarA kharayaro jAo // 1 // ' tathA saGghana nivAryamANo'pi candraprabhAcAryaH pUrNimApAkSikaM prakAzitavAnityasmadvRddhavayaH / kiMca-yathA gurubhrAtRzrImunicandrasUrimAtsaryAt 1158 varSe caturdazIyakAcandraprabhAcAryAt pUrNimApakSaH samutpanna iti prasiddhiAna tathA amukahetunA'mukAcAryato'mukasaMvatsare pUrNimApakSAccaturdazIpakSa iti prasiddhiH karNakoTarapathamavatIrNA, ata evAcchinne tIrthe vidyamAne tannirgataH pUrNimApakSastIrthavAhya eva 2 // tathA kharatarotpattirapi vikramasaMvat 1204 varSe zrI(strI)jinapUjotthApakajinadattAcAryAdeva jAtA,tatrApi sa eva tAvaditthaM praSTavyaH-bhoHkharataretyAdipraznottaravacogI| // 4 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravanaparIkSA // 5 // yuktiH prAgvadavagantavyA, ye tvAJcalikasArddhapaurNimIyakAgamikanAmAnaH kupAkSikAste paurNamIyakamUlakA eveti nijanijanAmnA vizrAme vakSyAmaH, tena paurNimIyake tIrthabAhye siddhe te tu sutarAM tIrthabAhyA eveti 'SaT kupAkSikA jIrNA' iti janaprasiddhiH 6 // athAdhunikAnAM caturNAM madhye lumpAkamataM vi0 1508 varSe lumpakalekhakAt prarUpaNAmadhikRtya pravRttaM, tatprarUpaNA ca jinapratimAniSedhamUlikA, tanmate veSadharAH punaH vi0 saM0 1533 varSe sIrohI pratyAsannAraghadRkavAstavyaprAgvATajJAtIyabhANA| khyAdeva pravRttAH, etadutpattirvistaratastu etannAmnA'STamavizrAme vakSyate, ayaM ca pravacanabAhyatayA''bAlagopAlAGganAnAmapi pratItaH 7 // | evaM kaDakabIjApAzacandrAH khakhanAmnA matAkarSakA api bodhyAH, upalakSaNAdanye'pyupadhAnAdyapalApinastathAbhUtA evAvagantavyAH 10 // ete dazApyatIrthakaramUlakAH na tIrthaM, kiMtu marumarIcikAyAM jalAbhAsa iva tIrthAbhAsAstIrthabAhyA iti / / nanu tapAgaNo'pi vi0 1285 varSe zrIjagancandrasUrito jAtaH, sopyuktayuktyA kathaM tIrthamiti ced ucyate-na hi zrIjaganJcandrasU| rirvaTagacchAt kutazcinimittAd viparItaprarUpaNayA candraprabhAcAryAdivat pRthagbhUtaH, kintu pramAdavazena kriyAzithilaM sAdhusamudAyaM | parityajya nijagurvAjJayA zrI ANandavimalasUrivat zrIsudharmasvAmino'cchinnaparipATyA samAgatAM dazavidhacakravAlasAmAcArIkri|yAM kurvANaM yAvajjIvamAcAmAmlatapo'bhigraheNa kRzAGgIbhUtaM zrIjagaJcandrasUriM dRSTvA rAjJA tapA ityAkhyA vaktavyetyuktaM, tataHprabhRti | vaTagaNasyaiva tapA ityAkhyA prasasAra, na hyetAvatA prAguktayuktiratrAvatarati, anyathA zrIsusthitasupratibuddhAbhyAmeva kauTikanAmnA gaNaH, tato'pi zrIcandrasUrezcandragacchasaMjJA, tato'pi candragacchIyena zrIudyotanasUriNA zrIsarvadevasarervaTe sUripadakaraNAt zrIsa|rvadevasUrito vaTagaccha itirUDhirityevaM kauTikAdgiNA apyacchinnaM tIrthaM na syuH, tasmAnnAmAntaraprAdurbhAve'pyAcAraprarUpaNayoracchi dazAnAM bAhyatvaM // 5 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA HUIPRITHILIMANIPATI tapAgacchasya tIrthatA nAgamamUlatAca DHit batA'bhyupagantavyA, loke'pi sAdhuzreSThimantrisaGghapatyAdinAmAntarasaMbhave'pi na kulAcArAdeH kiMcid bAdhakaM, prarUpaNAcArayothAcchinnatA nAtra gaNe kenApi parAkatuM zakyA, atastapAgaNasaMbaMdhyeva sAdhvAdisamudAyastIrtha saMprati bharatakSetre,nAnya iti bodhyam // etena vayamAgamamanusRtya pravamihe, kimasmAkaM paramparayA prayojanamityAdikAcapicyakadAzApi parAstA, paramparAnaGgIkArAt, paramparAmUlakatvAdAgamasya, yadAgamaH-"tivihe Agame paM0, taM0-attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame"tti zrIanuyoga0, tatrAtmAgamAnantarAgamau gaNadharaziSyAntAvato vyucchinnau, tRtIyastu paramparAgamaH, sa ca paramparAmantareNAsaMbhavIti kathaM paramparAnaGgIkAre AgamAnusAreNa pravRttigaMdho'pi?, na hi ghaTAnaGgIkAre tadgatarUpAdInAmapi svIkAraH samyak syAt , kiMca-svamati vikalpanayA'pyAgamAnusAreNa pravarttane tIrthabAhyatA tvanivAryaiva, nanvAgamAnusAreNa pravartitasya svasamudAyasyaiva tIrthatvAbhyupagamAt kutastIrthabAhyateti cet maivaM,AgamamUlakamapi tIrtha syAdityevaM kvApyAgame'nupalambhAt mahAmRSAbhASitvAd , ayaM bhAvaH-"titthaM cAucaNNo, saMgho so paDhamae smosrnne| uppano ajiNANaM vIrajiNiMdassa biiaNmi||1||"tti pravacanavacanaprAmANyAt , tIrtha hi samutpatrakevalajJAnAt | tIrthakarAdeva syAt , na punaH kutazcidapyaparasmAddhetoH, tena vayamAgamAnusAreNa pravartAmahe iti vacanaM pitA me kumArabrahmacArIti vacanavadavagantavyam , AgamaviruddhapravRttimato'pyAtmana AgamAnusAreNa pravRtterbhaNanAt , na hikkApyAgame zrutavyavahAriNA vyavasthApito'pi sAdhvAdisamudAyastIrtha syAdityAdi dRSTaM zrutaM vA, tena tIrtha tIrthakaramUlakameva, na punarAgamamUlakamitarapuruSamUlakaM vA syAdityatra bahu vaktavyaM, kiMciccehaiva titthaM cAuvaNNo ityAdidazamagAthAt Arabhya tIrthasvarUpanirUpaNAvasare kiMcitkevalapustakamUlakalaMpAkamataprarUpaNAvasare ca vakSyate iti bodhyam / / nanu suhadbhAvena pRcchAmaH-tIrthAbhyupagatamapi kizcidAgamAsaMgataM dRzyate tatra ARRIERPRISTIBITIHANIBHIRA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthIparyu zrIprabacanaparIkSA SaNA tIrtha allmmaNabaliNNISMISH JINNIMALINIMIMIUMIDHARMAPANI RIDPURNIMALPARAMI kiM karttavyamiticed ucyate,na hi AgamAsaMgatamabhyupagacchat tIrtha syAt ,na vA tIrthamAgamAsaMgatamabhyupagacchet ,zItoSNasparzayorivAgamAsaMgatatIrthAbhyupagamayoranyo'nyaM virodhasyAnAdisiddhatvAt , tasmAt sadoSadRzAmeva marumarIcikAjalajJAnadRSTAntena tIrthAbhyupagatamAgamAsaMgatamivAbhAti, na punarnirdoSadRzAmapi, ata eva tIrthAbhyupagatAM paryuSaNAcaturthI parityajya paJcamI svIkurvANastIrthabAhya ityazcalamatanirAkaraNavizrAme vkssyaamH|| nanu kAlakasUreH pUrva tIrthakRdgaNadharAdimahApuruSaiH paJcamyAmeva paryuSaNA kRteti buddhimavalavya tathA kurvatAmasmAkaM kathaM tIrthavAhyateti ceda ,ucyate-caturthIpravartakakAlakasUrerAramyAdya yAvat caturthyAzritaM tIrthamacchinnamiti tavApi pratItam , evaM vidhe tIrthe vidyamAne tatpratikUlacArI paJcamyAzritastvaM svata eva tIrthavAhyaH saMpanno, yo yataHpratikUlAcAravartI sa tato bAhya iti tu gopAlasyApi pratItam / / kiMca-zrIRSabhajinapariNayanakAlAt pUrvabhAvinAM yaugalikamanuSyANAmapariNItabhrAtRbhaginIsaMbaMdho'pi dampatibhAvAzrito yathA nirdoSatayA vyavahiyamANo'nindyo bhavannapIdAnIntanamanuSyANAM sadoSo yAvadapAleyahetuzca syAt tathA'trApi bodhyaM, tena sArvajanInapravRttau satyAM tadviparItaprAcInapravRtteH satpuruSAcaritAyA apIdAnImanAdaraNIyatvameveti bodhyam , caturthIparyuSaNAyAzca sArvajanInatvaM pravacane pratItameva, nahi tadAnIM paJcamIparyuSaNAmAzritaH ko'pi pakSa AsId, ata eva caturthIparyuSaNAzritasya yato bAhyatvaM bhaNyate tatpakSasyaivAbhAvAdananyagatyA'pi caturthIzritameva tIrtha, tato bAhyatvaM ca | paJcamIparyuSaNAzritasya samudAyasya sphuTameva, tasya bAhyatvavyapadezahetozcaturthItIrthasya vidyamAnatvAditi siddham-'acchinnapi a titthaM pabhAvi puNNacariAe'tti // tathA 'caMdutva'tti sa zrIANaMdavimalasUriyugapravaro-yugapradhAna:: saMvignaH saMvinatvAdiguNairadvitIyo'ta eva sarvavikhyAtaH-sarvatra khyAtibhAk, kiMlakSaNaH',candravat somalezyaH,sakalavihAreNa locanAnandaH, sakale // 7 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 8 // | sAdhu vihArakSetre'skhalitApratibaddhavihAreNa locanAnandakAri, sakalalokAnAmiti gamyam, candro'pi saha kalAbhirvarttata iti sakala:saMpUrNo, bhAvanirdezAt sakalatvena vihAro - gaganamaNDale caMkramaNaM tena jananetrANAmAnandakArIti candrasAmyaM // yAvaJjIvaM vikRtyAdiparityAgAdinA saMvignatvAdiguNairadvitIyapaNDitaziromaNipaM0 zrIjIvarSigaNivacaH prabuddhasya me pravrajyApratipattiheturuktaH sUriH ato malanimittaM smRtigocarIkRta iti gAthAyugmArthaH ||23|| atha jJAnasaMpaddhetutvena paramopakAriNaM sUriM smRtigocarIkurvannAhatassa para puNa ahiNavasUro dUrahiANa bahutAvo / sirivijayadANasUrI nAmeNavi kumayatamamahaNo ||4|| tasya - zrI ANaMdavimalasUreH pade-paTTe zrIvijayadAnasUriH, sa ca kiMlakSaNaH 1 - 'abhinavasUriH' dRzyamAnasUryApekSayA vila| kSaNaH sUryaH, atha vailakSaNyameva spaSTayati- 'dUraTThia' ti dUrasthitAnAM bahuH - bhUyAnasAstApaH - pratApajanyaH parAbhavo yasmAt sa tathA, | anyastu draSTRjanAnAmudayAstasamaya eva duro bhavati, tadAnIM ca na bahutApaH, kiMtvalpatApa iti vailakSaNyaM, tathA 'nAmnA'pi' nAma| mAtreNApi 'kumatatamomathanaH kumatAMdhakAranAzakRd, anyastu sUryaH khodayenaiva tamo nAzayati, na punarnAmamAtreNApIti vailakSa| NyamitigAthArthaH || 4 || atha yadAjJAmavApyedaM prakaraNamArabhyate taM sUriM namaskartuM gAthAyugmamAha - tassavi paryami vihiNA egIkAUNa somasUre a / ghaDio ubhayasahAvo teNaM sirihIravijayagurU // 5 // saMpa taM jugapavaraM paNamittA paNaya bhAvabhAvaNNaM / saGghami a jialoe loaMtaM nehanayaNehiM // 6 // tasyApi - zrI vijayadAnamUrerapi 'paryAmi' pade zrIhIra vijayasUriH vidhinA- vidhAtrA ghaTito - niSpAditaH, kiM kRtvA ! - somasU| rau- candra bhAskarAvekIkRtyobhayasvabhAvo ghaTitaH, ayaM bhAvaH candrasUryopamitayoH prAguktasUryorguNAn samudAyIkRtyobhayasvabhAvo ghaTita zrIvijaya dAnavijayasUra stutiH // 8 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zrIpravacanaparIkSA abhidheyaprayojane ityarthaH,tenaiva kAraNena zrIhIravijayagururiti nAmA, hIti duHkhaheturvirahijanasya zokakAraNaM iH-kAmo yasAt sa hI:-caMdro raviHsUryastayorjayo yasya saH, tayorjetetyarthaH,sa cAsau guruzceti,zriyA yuktastathA zrIhIravijayaguruH evaMvidhaM guruM praNamya, kiMlakSaNaM ?praNayasya bhAvaH-utpattiryasmAt sa praNayabhAvo bhAvanirdezAt snehahetutvamApanna-prAptaM, samastalokavallabhamityarthaH, kiM kurvantaM?-snehalocanAbhyAM sasnehanayanAbhyAM lokAn pazyantaM, karuNaikarasAIlocanAvalokanazIlamiti gAthAyugmArthaH // 5-6 // atha zrotajanapravRttinimittamabhidheyaM prayojanaM ca darzayan gAthAmAha| vIrajiNajammasaGkantabhAsarAsippabhAvao puraa| pavayaNapUA'sahaNA kupakhiA te mmi daMsemi // 7 // | tAn kupAkSikAnahaM darzayAmi-vAggocarIkurve itynvyH| 'asmado mmi ammi amhi haM ahaM ahayaM sine ti prAkRtasUtreNa mmi, | ahamityarthaH, yattadornityAbhisambandhAt tAn kAn ?, ye 'kupAkSikAH' pakSaH-aGgIkAraH prayojanaM yeSAM te pAkSikAH utsUtrabhASaNAdinA kutsitAstIrthanindyAH te ca te pAkSikAca kupAkSikA iti vyutpattyA utsUtrabhASiNo'minivezamithyAtvina ityarthaH, varttanta iti | vArttamAnikA kriyA adhyAhAryA, tena nissattAkIbhUtasaMtAnA jamAlyAdayo na vakSyante, kintu vidyamAnasantAnAH digambarAdipAzaparyantA vakSyanta ityrthH| athotsUtrabhASiNAM svarUpabhASaNAya vizeSaNamAha-'pavayaNa'tti, kiMlakSaNAste ?-'pravacanapUjA'sahanAH' pravacanasya pUjAyA-abhyudayasyAsahanA-dviSaH, yataH zivabhUticandraprabhAcAryAdayo'nantAnubandhikaSAyodayiNaH pravacanapUjAmibhUtaya eva navInamatapravargakA abhUvan , kathamanyathA svayaMsiddhaM siddhisaudhasaukhyAsvAdakalpaM tIrtha parityajya navInamatakalpanAklezenAtmAnaM akadarthayiSyan / te ca kupAkSikAH kiyantaH?-'paura'tti pracurAH-pracurasaMkhyAkAH,pracuratve hetumAha-'vIrajiNa'tti MARATHIPATION // 9 // A
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 10 // ~ vIrajinajanmazabdena tadupalakSitaM nakSatramuttaraphAlgunIrUpaM grAhyaM tatra saGkrAnto - meSAdirAzicArAnukrameNAgato bhasmarAziH- bhasmarA| zinAmA krUragrahaH, ekasmin nakSatre dvisahasravarSasthitibhAg, tasya prabhAvo - mahimA tasmAt, zrImahAvIrasya nirvANAvasare janmanakSatre saMkrAntabhasmarAzimAhAtmyAt kupAkSikabAhulyamityarthaH nanu dvisahasravarSAnte zrIvIrajanmanakSatrAt vyatikrAnte bhasmarAzau kupAkSikaprAcurya bhaviSyati uta neti ceducyate, prAyo na bhaviSyatIti saMbhAvyate, yatastadAnIM nirgrathAnAM nigraMthInAM ca pUjA'bhivRddhiruktA, yadAgamaH - "jaM rayaNiM ca NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva saGghadukUkhappahINe taM syaNiM ca NaM khuddAe bhAsarAsI nAma mahaggahe doSAsasa| hassaTTiI samaNassa bhagavao mahAvIrassa jammanakhattaM saMkaMte tappabhidaM ca NaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINa ya no udiodie pUAsakkAre pavattaI, jayA NaM se khuddAe jAva jamma nakukhattAu vaikaMte bhavissai tayA NaM samaNANaM niggaMthANaM niggaMthINa ya udio - |die pUjAsakAre bhavissai" tti zrIparyuSaNAkalpe, tAdRzI ca pUjA kunRpakupAkSikeSu balavatsu satsu na saMbhavati, teSAM ca pravacanapUjAyA | asahiSNutvAt, tatra kunRpAstAvat kalkirAjaputrasya dattanAmno rAjJa Arabhya pazcamArakaparyantamasaMbhavinaH, yaduktaM zrIhemAcAryapAdaiH"pituH pApaphalaM ghoraM, zakrazikSAM ca saMsmaran / dattaH kariSyati mahImarhaccaityavibhUSitAm // 1 // paJcamArakaparyantaM, yAvadevamataH param / pravRttirjinadharmasya, bhaviSyati nirantaram | 2|" iti zrImahAvIracaritre zrIzatruJjayamAhAtmye ca, evaM sarvadezavisaMvAdino digamba| rarAkAraktAdayaH kupAkSikA api dattanAmno rAjJa Arabhya paJcamArakaparyantamasaMbhavino'vagantavyAH, dvayorapi pravacanapIDApUjAbhibhavakAritvena taulyAt, nanu kunRpA balavantaH pravacanapUjAyA asahiSNavaH santaH parAbhaviSNavaH saMbhavanti, tatkRtau teSAM sAmarthyAt, kupAkSikAstu | varAkAH prAyaH pravacanAdbhItA eva varttamAnAH kathaM pravacanapUjAM parAbhavantIticet satyaM, yadyapi svAtantryAt kiJcitkartumasamarthA eva, bhasmagrahaH // 10 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 11 // tathApyekArimaitrIvazAta kunRpAdipreraNAdvArA tathA saMbhavantyeva, yadvA yathA kunRpebhyaH saMbhAvitazaGkayA pravacanaprabhAvanAprabhaviSNavo'pi|U uditodikAlAnubhAvAccetodaurbalyAcca na pravacanaM prabhAvayituM prabhavanti tathA kupAkSikebhyo'pi bhUyaHsaMparkavazAddAkSiNyAt tatkRtopahAsanindA- tapUjAdizaGkayA ca pravacanaprabhAvanAprabhavo'pyaprabhavaH syuH, tathA kAlAnubhAvAt / nanu kupAkSikabAhulye satyapIdAnIMtanapUjAvattadAnImapi vyavasthA pUjAsatkAro bhavatu kiM bAdhakamiticeducyate, yo hIdAnIMtanaH pUjAtkAraH sa ca bhAvinaH skItapUjAsatkArasya bIjabhRto,na punaH svayaM sphItaH, yataH kupAkSikabAhulye satyAstAmanyo janaH sumArgapatito'pi bhUyAn janaH kupakSasupakSayostulyadhiyA pravarttamAnaH pUjAsatkAra kurvannapi vastugatyA dveSimudrAM nAtikAmati, yadAhuH zrIhemasUrayaH-"sunizcitaM matsariNo janasya, na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye, maNau ca kAceca smaanubndhaaH||1|| ityagamyamadhyAtmeti dvAtriMzikAyAm ,atastatkRtaH pUjAsatkAro'pyakizcitkara eva, yastvananyamanAH supakSameva kakSIkRtya pravarttate sa cAlpIyAn svayamaprabhuzceti tatkRtapUjAsatkAro'pi na sphIta iti bodhyaM, tasmAduditoditapUjAsiddhyartha dvayorapyanayorvizeSyavizeSaNabhAve'bhyupagate na kiMcidbAdhakaM, vaiparItye tu bAdhakamiti svayamevAlocyam // atrAbhidheyaM tAvat kupAkSikAn darzayAmIti sAkSAdevoktaM, prayojanaM ca dvedhA-paramaparaM ca, tatra paraM prayojanaM mokSaH, aparaM ca mokSAGgaM kupAkSikaparijJAnaM,yato 'jJAtA hi zatravo na parAbhavaMtI'tikRtvA kupAkSikA api samyak parijJAya parityaktAH santona mokSamArgavighnakarA bhavanti,ityataH kupAkSikaparijJAnaM mokSAGgam ,ajJAtAstvanAdRtA apyAnukUlyAdibhASaNAdinA sugatihantAraH saMsAra| hetavazca bhavanti, yadAgamaH-"je mikkhu vAra parapAsaMDANaM pasaMsaM karejA jeAvi niNhagANaM pasaMsaM karejA je Avi niNhagANaM AyayaNaM pavisijjA je Avi nihagANaM gaMthaM satthaM payaM akkharaM vA paravejA je NaM nihagANaM saMtie kAyakilesAie tavei vA saMjame- // 11 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 12 // kupAkSikapakSavartitAdoSaH HARIHIT SAINIDHIHARIHANIPALITHALINITAMARHATIAL i vA NANei vA viNNANei vA sue vA paMDiccei vA abhimuhamuddhaparisAmajjhagae silAhejA se'viaNaM paramAhammiesu uvavajjejA, jahA sumatI"ti zrImahAnizIthacaturthAdhyayane,tathA "je jiNavayaNuttinaM vayaNaM bhAsaMti je u maNNaMti / sammaddiTThINaM taiMsaNaMpi sNsaarbuddhikrN||shaa iti bhaassykaarvcH| kiMca-saMsArasya mUlaM sAdhurUpeNApyutsUtrabhASiNa eva,yadAgamaH-"satteA diTThIo jAijarAmaraNagambhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u havaMti niggNthruuvennN||1||ti zrIAvazyakaniyukto, tiSThatu dUre kupAkSikapakSAnurakto janaH, yaH kazcittathAvidhazubhakarmapariNatyA zrIsudharmasvAminocchinnapravRttimAnayaM tapAgaNa eva tIrtha, paurNimIyakAdayo hi niyamAdutsUtrabhASiNo mahAmithyAdRSTaya ityevaMrUpeNa nizcayanayAnusAreNa samyagdRSTirapi vyavahArato'haM paurNimIyakaH kharatara AJcaliko vetyAdirUpeNAtmAnaM khyApayan kupAkSikamArgapatitaH so'pi 'vavahAranaucchee titthuccheo havai'vassa' mityAdipaJcavastukAdyAgamavacanAt sanmArgapatitAnAM samyagdRzAM draSTumapyakalpaH, yadAgamaH-"ummaggadesaNAe caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / vAvaNNadaMsaNA khalu nahu labmA tArisA daTUTuM // 1 // " iti zrIvandanakaniyuktI, etaccUrNiyathA-je puNa jahicchAlaMbhaM gahAya aNNesiM sattANaM saMsAraM nittharittukAmANaM ummaggaM desayaMti tattha gAhA, ummaggadesaNAe caraNaM-aNuTThANaM nAsaMti jiNavariMdANaM, sammattaM appaNo aNNesiM ca, te vAvaNNadaMsaNA jaNA, te caraNaM na saddahaMti, mokkho avijAe karaNe a bhaNio, aNNesiM ca micchattuppAyaNeNa, evamAdiehiM kAraNehiM| vAvaNNadaMsaNA, khalusaddA jaivi keI nicchayavihIe abAvaNNadaMsaNA tahavi vAvaNNadaMsaNA iva daTThavA, te ada(c)pi na labbhA, kimaMga puNa saMvAso saMbhuMjaNA saMthavo vA, husaddo avisadattho, so a vavahiasaMbaMdho darisio ceva, na labbhA nAma na kappaMti, NANattigayaM / / iti zrIAva0 cUrNI patra464 saMkhye pustake318 patre,tathA "payamakkharaMpi ikapi jo na roei suttniddiddh'| sesaM roaMto'vihu IMMITAHARIRITALIRIDHIRAINRNIRUPARHITAINIK PRI HITADKAHANI LM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 13 // tIrthAbhyupagatApalApadoSaH AIIMHITAPURI | micchaddiTThI jmaaliv||1||" iti zrIvizeSAvazyakava0348 patre,tathA "AyariaparaMparae AgayaM jo ucheabuddhIe / kovei cheavAI jamAlinAsaM sa naasiihii||1||iti zrIsUtrakRdaGganiyukto,evamanyatrApi jinoktasya padamAtrasyApyapalApino'pyaminiviSTA bodhyAH,AsatAM jinoktApalApinaH,tIrthAbhyupagatasyApyapalapane nihavamArgAnupAtitvaM syAd , yaduktaM dazame ujitaselasihareti gAthA-| prAmANye-"ujjayaMta"tti tAtsthyAt tadvyapadeza itinyAyAdujayantaparvatAlaMkaraNasya zrIneminAthasya stutirvidhIyate, cazabdo vize|pakaH, tenAyaM jinastutitvAddarzanavizodhakatvAt karmakSayAdikArakatvAt saMvegAdikArakatvAdazaThasamAcaritatvAt bahuzrutAcaritatvAt jItavyavahArAnupAtitvAdbhASyakArAdibhirAkhyAtatvAdAvazyakacUrNikRto'pyanumatatvAt aniSiddhatvAt pAramparyAgatasyArthasya niSedhumazakyatvAt (niSedhe ca) nihavamArgAnupAtitvAdAjJAprakAratvAccetyato yukta evAyamadhikAraH, evamagretano'pIti" zrIdharmaghoSasUrikRtAyAM saMghAcAravRttI,atra tIrthAbhyupagatasya dazamAdhikArasyApyanaGgIkAre nisavamArgAnupAtitvaM pradarzitaM,na caivaM satyapyAdhunikAcArya rAkAraktAdayo'bhiniviSTA noktA iti zakanIyaM,zrAddhavidhivinizcayAdau abhinivezamithyAtvitvena bhaNanAt , tathAhi huM naMdeMdriyarudra1159 kAlajanitaH pakSo'sti rAkAGkito, vedAbhrAruNa1204 kAla auSTrikabhavo vizvArka1213 kaale'shclH| SavyarkeSu1236 ca sArddhapaurNima iti vyomendriyArke1250 punaH,kAle tristutikaH kalau jinamate jAtAH svakIyAgrahAt // 1 // iti zrAddhavidhivinizcaye, atra svakIyAgrahAdityanenAbhinivezamithyAtvamamISAmuktaM, tathA AMcaliko'bhinivezagrastotrAnyatra ca bahuSu sthAneSu nigaditaH, tathA shriimunisundrsuuryo'pyaahuH-"aajnyaabhnggaantraayotthaanntsNsaarnirbhyaiH| sAmAcAryo'pi pAzcAtyaiH, prAyaH, svairaM pravartitAH // 1 // upadhAnapratikrAntijinA diniSedhataH / nyUnitA dussssmaadossaatprmttjntaapriyaaH||2|| yattatprAsukamiSTAmbu WAIIMPARAITRIANRAILERPAINITALIMITALI // 13 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 14 // pravRttyAdisukhAvahA / vIkSyante'nyagaNeSvatrAcaraNAlakSaNojjhitAH // 3 // " ityatropadhAnaniSedhako rAkAraktAdiH pratIta eva, zrAddhAnAM pratikrAntiniSedhakaH stanikaH strINAM jinapUjAniSedhakaH kharatarazcatyete kIdRzAH?-'AjJAbhaMge'tyAdi, tatrAjJAbhagastIrthakRduktapratiSedhena aMtarAyazca tajjanyapuNyaprakRtInAM tAbhyAmutthaH-prAdurbhuto yo'naMtasaMsArastasmAnirbhayA-bhayarahitAH, ityanena vizeSaNenAbhinivezamithyAtvabhAja evoktAH iti gurvAvalyAM,tathA zrIkulamaNDanasUribhirapi vicArAmRtasaMgrahe "pUrNimApAkSikaprarUpakazcandraprabhAcAryaH saMghena nivArito'pyabhinivezamatyajan sabAhyaH kRta" ityAdi, tathA hoi maMgalapAThino'pi zrIdharmaghoSamUribhiraminivezina uktAH, tathA zrImalayagiriNA'pyAvazyakavRttiM kurvatA vRttimadhye tA gAthA havai iti pAThata eva likhitAH, etanizcayArthinA tavRttinirIkSaNIyeti / paramArtha jJAtvA kadAgrahAbhinivezAdivilasitakalpitamAgamAnuktaM hoitti muktvA sAkSAtparamparAgatasUtrAntargataM zrIvajrasvAmiprabhRtidazapUrvadharAdibahuzrutasaMvignasuvihitavyAkhyAnasamAdRtaM havaitti pAThato'STaSaSTivarNapramANaM paripUrNa navakArasUtramadhyetavyaM, taccevaM-"namo arihaMtANaM namo siddhANaM namo AyariANaM namo uvajjhAyANaM namo loe savasAhUNaM / eso paMcanamukkAro, svpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savesi,paDhama havai maMgalaM9 // 1 // asya ca vyAkhyAnaM yadeva zrIvajrasvAmyAdibhiH chedagranthAdimadhye likhitaM tadeva bhaktibahumAnAtizayato vizeSatazca bhavyasattvopakArakamiti dayate tathAhI"tyAdi zrIdharmaghoSasUrikRtAyAM saGghAcAravRttau patre 249 saMkhye pustake 121 patre, atra hoi maMgalamiti paThatAM kadAgrahAbhinivezavilAsaH kathitaH, nanu 'havai maMgala miti pAThaH zrIvajrasvAminA kRtaH, pUrva tu 'hoi maMgala'mityeva pATha AsIditi cenmaivaM, havai maMgalamiti pAThasyAnAdisiddhatvAt , nahi kvApyAgame zrIvajrasvAminA pAThaH parAvartita iti dRSTaM zrutaM vA, kiMtu zrIvajrasvAminA sUtramadhye likhitaH, yaduktaM-"eaMtu jaMpaMcamaMgalamahA PRILLIARLIApMRIRALAAPARINEETAURPOS // 14 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoipATha zrIpravacanaparIkSA // 15 // carcA malILIATRIKANERAMINATISHALIPHARIHALIHOSHIARATHIIPLAPHIREET suakhaMdhassa vAkhANaM taM mahayA pabaMdheNaM aNaMtagamapajavehiM suttassa ya pihabhUAhiM nijuttibhAsacuNNIhiM jaheva aNataNANadaMsaNadharehiM titthayarehiM vakkhANiyaM taheva samAsao vakkhANijjaMtaM AsI,aha'NNayA kAlaparihANidoseNa tAo nijjuttibhAsacuNNIo vucchinAo, io a vacaMteNa kAlasamaeNaM mahaDDhipatte payANusArI vayarasAmI duvAlasaMgasuahare samuppaNNe, teNeso paMcamaMgalamahAsuakkhaM|dhassa uddhAro mUlasuttassa majjhe lihio, mUlasuttaM puNa suttattAe gaNaharehiM atthattAe arihaMtehiM bhagavaMtehiM dhammatitthagarehiM tiloamahiehiM vIrajiNiMdehiM paNNaviaMti vuddhasaMpayAutti" ||shriimhaanishiithsuutre'dhyne / / kiMca-zrIvajrasvAmikRtatvena hetunA'naGgIkAravacanamapi mahAmohahetuH, sarveSAmapi garhaNIyasya doSadvayasya sadbhAvAt , tathAhi-vajrasvAmyakRte'pi tatkRtamiti mahApuruSasya kalaGkadAnamubhayalokaviruddhamityeko doSaH, "jo kaNNAi dhaNeNa ya nimaMtio juvarNami gihivaiNA / nayaraMmi kusumanAme taM vayararisiM nmNsaami||1||" ityAdistutivacanaiH zrIbhadrabAhusvAmiprabhRtimahApuruSaiH stuto yugapradhAno'pyAgamavyavahArI zrIvajrakhAmI sarvajanapratItaH, AgamavyavahAriNAM cAjJA na tIrthakadAjJAto bhinnA, atastadAjJollaGghane tIrthakRtAmapyAjJAyA ullaMghanamAvazyakamiti dvitIyo'pi mahAdoSaH, tasmAdAstAM tatkRtanizcaye, tatkRtasaMzaye'pi 'havai maMgala'mityevaM bhaNanIyaM syAt , kartA ca zrIvajrasvAmI amyupagaM ca zrImahAvIrapravartitaM tIrtham , evaM ca sati yaH kazcidvarAko nAbhyupagacchet tasya mahati saMkaTe patanaM, tathAhi|zrIvajrasvAmI tadAjJA cetyubhayamapyArAdhyatvena tIrthasyAmimatamityavivAdena yuSmAkamapi siddhaM, tathA yadi 'havai maMgala 'miti |zrIvajrasvAmikRtamiti yauSmAkINo'bhiprAyaH syAt tathApi zrIvajrasvAmikRtatvena tIrthAbhimatatvena ca tattathaivAMgIkarttavyam , | anyathA tIrthabAhyatA zakrazatairapi parAkartumazakyA, tasmAt yathA zrIkAlakasUripravartitA paryuSaNAcaturthI tIrthAbhimatA tIrthavahirma
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 16 // vanabhItyA abhyupagatA, tadbhItyaiva 'havai maMgala' mityapyabhyupagantavyaM, tIrthAdvahirbhavana bhIterubhayatrApi taulyAt / kiMca caturthI tAvat | zrIkAlakasUriNA pravarttiteti jagadvizruteti nizcaye'pi sA'bhyupagatA 'havai maMgala' miti yugapradhAnenAgamavyavahAriNA zrIvajrasvA| minA kRtamityasadeva buddhyA vikalpya nAGgIkRtamiti kaH kIdRzo bhavatAM gururmilita ityaGgulyagreNa darzayantu tadIyaM darzanaM tu vayamapi samIhAmahe / etena zrIpArzvanAthasantAnIyasya kezikumArasyApatyAnAmasmAkaM paramparAyAto 'hoi maMgala' miti pAThaH zrIvI| ratIrthAdapi purAtanaH kenApi parAkartuM na zakyate iti mudhAbhimAno'pi nirastaH, " je attAe samaNA niggaMthA viharaMti te | sohammAvacci "tti pravacanavacanAt kezikumArApatyatvapUtkaraNe gauravAbhAvAt, zrIkezikumAreNApi zrIgautamapArzve paJcamahAvratoccArAdinA zrIvIratIrthameva pratipannaM, tIrthaM ca zrIvIreNa zrIsurmakhAmina evAnujJAtaM, tasmAt tIrthAMtarbhavanecchavaH zrIsudharmasvAmyapatyatvabhava| namevAtmanaH khyApayantu, zrIpArzvanAthatIrthikabhavane prayojanAbhAvAt / kiMca - kezikumArApatyAni yadi saMvignAH sthavirA abhaviSyan | tarhi zrIbhadrabAhu svAmyAdayaH sthavirAvalyAdau tannAmAnyapyudakIrtayiSyan, tAni ca lezato'pi notkIrtitAni, tasmAcchrIkezikumArasaMtAnavyatikaraH zrIgautamavatsaMjAta iti saMbhAvyate, nanu yaduktaM 'havai maMgala' mityanaGgIkAre tIrthabAhyatA syAt tadayuktaM, kezikumArApatyAnAM 'hoi maMgalikAstIrtha' mityucyamAne sAmpratInAgamasyaivAmAnyatA syAditi mahadbAdhakaM, tatkathamiti cecchRNuta, tIrthadvayAnuvRtterasaMbhavo bhavatAmapi sammataH, tathA ca yadi hoimAMgalikAstIrthaM tarhi havaimAMgalikAnAmatIrthatvApacyA zrIvajrasvAmyAdI| nAmamAnyatA syAt, tadamAnyatAyAM ca zrIbhadrabAhusvAmiprabhRtipraNItAnAM zrI AvazyakaniryuktyAdInAmapyamAnyatA sphuTaiva, yatastatra 'taM vayararisiM nama'sAmi 'tti vacanena zrIvajrasvAmI mahAnubhAvatayA varNitaH sarvasammataH, tasmAdananyagatyA hoimAMgalikAnAM prAzrapatyavAdanirAsaH // 16 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 17 // upakezIyavicAraH HamalTRAITIHARILAMIRMATHALIBURIATIHARLIAMERIENTATIBANDIINITIATIMEETINUPAMRITA INITISTim tIrthabAhyatAmaNane na kiJcidvAdhakaM pshyaamH| kvApyAgame kezikumArasaMtAnIyo'mukanAmA sthaviro hoimAMgalikatvena pratIto mahAnubhAva ityAdyadarzanAt , nanu na hi vayaM havaimAMgalikAnAmatIrthatvaM vadAmaH, kiMtu vIratIrthaM tadAyattameva jAnImaH,paraM yadA zrIkezikumAreNa zrIgautamasamIpe paJcamahAvratocAraniyatazvetavarNAdyupetanepathyamArgo'GgIkRtastadAnI pratikramaNAdisAmAcAryAM hoimaMgalamitipAThe ca sannapi kiMcidbhedaH zrIgautamasyApyabhimataH, ato na kezikumAreNa parityaktaH, sa cAsmAkaM paramparAgata iti dhIrasmAkamiti cet , tadayuktaM, namaskArAdiSaDAvazyakapAThasya pratikramaNAdhanuSThAnasya ca caturvizaterapi tIrthakRtAMtIrtheSu bhedAbhAvAd, anyathA zrIRSabhatIthikAnAM koTizaHzrAvakAdInAM zrIajitatIrthotpattisamaye namaskArAdiSaDAvazyakasya pAThasyAnyathAsaMbhave prAcInapAThavismAraNapurassaraM punaranyathA pAThanaM yujyate,evaM yAvat zrIvIratIrthotpattisamaye'pi, tathA cAcchinnazrAvakakulamaryAdA vilupyeta, tasmAt kulakramAyAtaniyatAnuSThAnAtirikte kathaMcidbhedo'pi na doSAya, tatrApi namaskArapAThasya nityatvAt tIrthavartinA kenApi parAkartumazakyatvAt , kiMca-pAThaparAvRttirapi kiMcinimittamAsAdyaiva jyAyasI, yathA caturviMzatistavAdhyayane pratyutsapiNyAdau kevalajJAnyAdiRSabhAdipadmanAbhAdirUpeNa tIrthakRnnAmnAM pArthakya pAThaparAvRttikalpanAyAM kAraNaM, sA'pi kalpanA na tIrthAntaramadhikRtyApi, tatroktakAraNAbhAvAd , evamaGgAdiSvapi yatra kvApi tathAvidhakAraNaM tatraiva pAThaparAvRttiH kalpanIyA,na punaH sAmAyikAdidvAdazAGgIparyantasya sakalasyApi zrutasya pratitIrtha pAThaparAvRttireva kalpanIyA, nimittAbhAve naimittikasyApyabhAvAt , vastutastu gaNadharANAM jJAnAvaraNIyAdikarmakSayopazamavaicitryameva pATharacanAyAM hetuH, tadapi pAThabhedamadhikRtya niyatAnuSThAnopayogizrutAtiriktasthale bodhyam , anyathA dvayorbahUnAM vA gaNadharANAM parasparamAvazyakAdimaNDalIvyavahAro na syAt , zrAvakANAmapi sAdhu HumilBHIHARi lithilimdillilitiemusilliATIONIREEPROHIBITAMIL BARAHIMALAAPAIKI GHARAPARI NIRITAMARIAHINITIAPAHARI MISHRAITHILI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 18 // samIpe pratikramaNAvasare vyAmohasyAnuparatireva syAdityevaM paryAlocanayA yathA zrIdharmaghoSasUribhiH saGghAcAravRttau kathitaM tattathaiva pathyamiti zraddhAviSayIkAryamiti / nanvatra prakaraNe dezavisaMvAdino rAkAraktAdayo digambaravyatiriktA navaivodviSTAstathA dazamo hoimAMgaliko'pi kathaM noddiSTa iti ceducyate, pUrvAcAryairyathA rAkauSTrikAdayo'nabhimatatvena tiraskRtA na tathA hoimAMgalikA api, tatra kiM nidAnamiti ceducyate, rAkauSTrikAdayo hi tIrthabhayarahitAstIrthAnabhimataprarUpaNayA tIrthasya prAtikUlyamAcarantastIrthaika| dezaM sAdhvAdisamudAyaM vipratArya prathamata eva tIrthAdvahirbhUtAstIrthAddaravarttino draSTumapyakalpyatayA tIrthena parihRtAH, hoimAMgalikAstu na tathA, kiMtu tIrthabhayazaGkAM manyamAnA vidyAdicamatkAreNAnyatIrthikabhaktAn kSatriyAdIn pratibodhya zrAvakIkRtavantaH, | ata eva teSAM TippanakazrAvakA iti rUDhiH, te ca tIrthapratyAsannAH prAyo na tIrthapratikUlapravRttimantaH, saMpratyapi tathaivopalabhyamAnAH prAyo dRzyante, ata eva tatkRtAnAM granthAnAmapi prAyoGgIkRtireva tIrthasya, yataste tIrthamItyA prAyo notsUtraracanArasikA iti | hetunA sarvathA tIrthena na tiraskRtA iti saMbhAvyate, tattvaM tu bahuzrutagamyam, ato'tra prakaraNe tadanuddezo'pi no doSAvaho, rAkAdayastu | jAtidoSeNaiva svasvotpatterArabhya svakhabIjAvasAyinaH tIrthaM prati pratipakSabhUtA nirantaraM durAzayA evetikRtvA teSAmevoddezaH phalavAn, | ye tu tatkalpAH saMpratyadhikA api kecidRzyante te'kiJcitkarAH utsUtramadhikRtyoddiSTatulyA atraivAntarbhAvanIyAH, tathA ca sati siddhaM - kupAkSikaparijJAnamaparaM prayojanaM, tacca paraprayojanaheturitikRtvA, paraM prayojanaM mokSa iti svata eva siddhyati, satyavikalakAraNe | kAryasya svata eva bhavanAditi dvedhApi prayojanamabhidheyakathanena sUcitamiti bodhyamitigAthArthaH // 7 // atha dazAnAmapyuddiSTAnAM kupAkSikANAM yathAbhavanakrameNa nAmAnyAha upakezIyavicAraH // 18 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 19 // kupAkSikanAmAni khavaNaya puNNima kharayara pallaviA sddhpunnnnimaa'''gmiaa| paDimA muNiari vIjA, pAso puNa saMpaI dasamo // 8 // ksspnnko-digmbrH| pUrNimAzabdena pAkSikatvena pUrNimAmabhyupagacchan paurNimIyakaH2 'kharahara'tti kharatara auSTrikAparanAmA, 'pallavo' vastrAMcalaH tameva sAmAyikAdau zrAvakANAmupadizatIti pAllavikA-AJcalika sArddhapaurNimIyakaH-paurNimIyakabhedavizeSaH5|| AgamikA-tristutikaH 'paDimAmuNiaritti pratimA ca munizca pratimAmunI,jinabimbasAdhU ityarthaH,tayorariH-vairI, 'dvandvAnte zrUyamANaM| | padaM pratyekamabhisaMvadhyate' iti pratimArirlumpAkaH, munyari:-kaDakaH, yadyapi munivairiNo digambarAdayo dazApi bhavanti, tathApi | sAdhvAbhAsaM svakIyaM khakIyaM guruM sAdhutvena pratipannAH,kaDukastu nAsmapathamAyAnti munaya iti nAmamAtreNApi tatsvIkArazUnya iti kaDaka eva munivairitvena prasiddhaH, evaM pratimAvairitvamapi lumpAkamate rUDham , anyathA sarve'pi kupAkSikAH pratimAvairiNa eva santi, | tatkathamiti cecchRNuta,tIrthakRtpravartitaM tIrtha parityajya tIrthAbhibhUtaye navInamArgAviSkaraNena tIrthakudvairitve siddha kathaM tatpratimAmaMta siddhyatIti svayamevAlocyaM, vaMdhyo-luMpAkamatAnirgato bIjAkhyanAmA veSadharastasmAtpravRttasya matasya loke bIjAmatIti rUDhiH5 | 'pAzaH pAzacandro nAgapurIyatapAgaNAnirgatya prarUpaNayA prAyo lumpAkamatasadRzaH10,sa ca punaH samprati vartamAno dazamo'vagantavyaH, || saMpratizabdenaitatprakaraNakAle dazAnAmapi vidyamAnatvamasUci, ata eva sUtroktAnAmapi jamAlyAdInAmagrahaNe'pi navyAmohaH, saMprati tadIyasaMtAnasya nissattAkIbhUtatvenAkiJcitkaratvAditi gaathaarthH||8|| atha dazAnAmapi tIrthAt pArthakye svarUpamAhapadamilluANa udae titthAo kevi niggayA keni| tattovi kevi mucchimakappA pAvANa pAvayarA // 9 // // 19 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 20 // tIrthAdi nirgatatA tIrthakharUpaM prathamAnAm-anantAnubandhinAM krodhAdInAmudaye, tIrthapraveSiNAmutsUtrabhASiNAmanantAnubandhina eva krodhAdaya uditA bhavanti, anyathA cAtIrtha tIrthatayA tIrtha cAtIrthatayA vitathabhaNanAsaMbhavAtA, 'tIrthAt ' zrIsudharmakhAminocchinnasAdhvAdisamudAyAta kecitdigambarapaurNimIyakauSTrikapAzacandranAmAnazcatvAro'nantaraM tIrthAnnirgatAH, kecit-stanikasArddhapaurNimIyakAgamikalakSaNAstrayaH 'tatto'tti tasmAnnirgatAt paurNimIyakAt nirgatAH, ke'pi 'mUchimakalpAH' saMmUchimakalpAH, saMmUchimadvIMdriyAdijantukalpAH, na tIrthAt na vA tIrthanirgatAt , kiMtu svata evAkasmikanimittakA ityarthaH, te ke ?-lumpAkakaTubandhyanAmAnastrayaH, tatra lumpAkakaTuko gRhasthI, vandhyastu lumpAkAt nirgataH, ete dazApi 'pApAnAM pApAtmanAM mithyAdRzAM pApatarAH-mahAmithyAtvina ityarthaH,iti gaathaarthH||9|| atha tIrthasvarUpavati tIrthe siddha eva tIrthabAhyAH kupAkSikA iti vaktuM zakyate,ataH prathamaM tIrthasvarUpamAha titthaM cAucaNNo saMgho takArao atitthyro| teNaM taM vucchinnaM titthayarANaNNao hoi // 10 // tIrthaM tAvaccaturvarNaH saGghaH-sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAlakSaNAzcatvAro varNA yatraivaMvidhaH saMghastIthaM bhaNyate; prathamagaNadharo vA, | | yaduktaM-"tIrtha nadyAderiva saMsArasya taraNe sukhAvatAro mArgaH, tacca dveSA-dravyatIrtha bhAvatIthaM ca, dravyatIrthaM tIrthakRtAM janmadIkSAjJAnanirvANasthAnaM,yadAha-"jammaM dikkhA NANaM titthayarANaM mahANubhAvANaM / jattha ya kira nivANaM AgAda daMsaNaM hoi||1||"bhaavtiirth tu caturvarNaH zramaNasaMghaH prathamagaNadharo vA,yadAha-"titthaM bhaMte! titthaM titthayare titthaM?,goamA! arihA tAva niyamA titthaMkare, titthaM puNa cAuvaNNo samaNasaMgho,paDhamagaNahare vA" iti yogazAstradvitIyaprakAzavRttI, 'tatkAraka' tayavasthApakastIrthakaro,yatastIrthaMkarotIti tIrthakara iti zabdavyutpattyaiva siddhastIrthakaro'rhanneva, tena kAraNena vyucchinnaM tIrthaM tIrthakarAnanyato bhaveta, nAnyo'nanyastIrthakarAda
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 21 // tIrthaka tIrthasvarUpa nanyastIrthakarAnanyA-tIrthakara eva tato bhavet , vyucchinnaM tIrtha tIrthakara eva vyavasthApayati, nAnya iti gAthArthaH // 10 // atha tIrthakaro'pi pUrvabhavAyAto yaH kazcijIvo bhavati uta jIvavizeSo vetyAhatitthayaro puNa titthaMkaraANArAhaNeNa putvbhve| ajiajiNanAmajuo uppajjai sohijaaisro||11|| tIrthakaraH punastIrthakarAjJArAdhanena pUrvabhave'rjitajinanAmakarmayuta utpadyate, prAgbhave tIrthakarArAdhanajanyatIrthakaranAmasattAkastI. thaMkaratvenotpadyate, so'pi sAvadhijAtismaraH-jAtismaraNAvadhijJAnayutaH, uktaM ca-"jAIsaroabhayavaM apparivaDiehiM tIhi NANe|hiM"ti zrIA0ni0,evaMvidhajIvavizeSastIrthakaratayotpadyate,na punaryaH kshciditigaathaarthH||11|| athoktasvarUpo'pi jIvaH kiMparyAyamApanastIrtha pravarttayatItyAhaso'vi a kevalaNANI devattaM pAviUNa punnnnjso| paDhamAe desaNAe Thavija titthaMti titthyro||12|| so'pi-pUrvabhavArjitatIrthakaranAmasattAko'pi ca punaH kevalajJAnI san-utpannakevalajJAnaH san devatvaM prApya-svayaM devasvarUpayukto, na punargurutvaM, tacca parAyattaM, yato gurutvaM gaNadharANAM devAyattaM jaMbUsvAmyAdInAM ca gurvAyattamityubhayathApi parAyattameva gurutvam,ata eva tIrthakRto hi caraNapratipayavasare 'karemi sAmAiomityAdhuccaranti, zeSAstu karemi bhaMte ! sAmAiamityAdi, sopi kiMlakSaNaH! -puNyayazAH, trailokyaM vyApyAdvitIyayazasvItyarthaH, prathamAyAM dezanAyAM-kevalajJAnotpatyanantaraM yA prathamA dezanA tasyAmeva tIrtha sthApayati, yattu zrImahAvIrasya dvitIyadezanAyAM tIrthavyavasthitistadAzcaryamiti na doSa iti, amunA prakAreNa tIrthakarA syAditi D|| gaathaarthH||12|| atha yadi kevalajJAnI tarhi jAtismaraNAdinA kiM prayojanamityAha HAPARISHAILAIMARATHIBILITAPURIHARILAL
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava zrAvaNapAraMpaye canaparIkSA // 22 // succA dhammuvaesaM nAsucAkevalIvi dijatti / dhammuvaesasAvaNaM jiNassavi aNAiparivADI // 1 // zrutveti padaikadeze padasamudAyopacArAt zrutvAkevalI-tIrthakarAdisamIpe dharma zrutvA yaH kevalI jAtaH sa zrutvAkevalI bhaNyate, sa dharmopadezaM dadyAd, yadAgamaH-"succANaM bhaMte ! ityAdi yAvat seNaM bhaMte ! kevalI kevapiNNattaM dhammaM AghavejA vA paNNavejA vAparUvijA vA?,haMtA, go0, pavAvija vA muMDAvija vA?, tassa NaM bhaMte ! sIsAvi pavAvejA vA muMDAvejA vA?, haMtA go0 pavAvijJa vA muMDAveja vA, seNaM bhaMte ! sijjhai ityAdi" zrI bhagavatI za09 u031 'nAzrutvAkevalyapi dharmamazrutvA yaH kevalI jAtaH| sa dharmopadezaM na dadAtItyarthaH, yadAgamaH-"asuccA NaM bhaMte ! ityAdi yAvat kevalavaraNANadaMsaNe samuppajati, se NaM bhaMte ! kevalipaMNattaM dhammamAghaveja vA paNNaveja vA parUveja vA?, go0! No iNaDhe samaDhe, nannattha egaNAeNa vA egavAgaraNeNa vA, seNaM pavAveja vA muMDAveja vA?, No iNaDhe samaDhe, uvaesaM puNa karijA, seNaM bhaMte ! sijjhati jAva aMtaM kareti" bhagavatI za09-u0 31, etaddetyaikadezo yathA 'Aghavijjatti AgrAhayet ziSyAn , ardhApayeta vA pratipAdanataH pUjAM prApayet , 'paNNaveja'tti prajJApayet bhedabhaNanato bodhayedvA 'paravejati upapattikathanataH, 'nannattha eganAeNa vatti neti yo'yaM niSedhaH so'nyatraikajJAtAta, ekamudAharaNaM varjayitvetyarthaH, tathAvidhakalpatvAdasyeti, 'egavAgaraNeNa vati ekavyAkaraNAdekottarAdityarthaH, 'pavAvijjatti pravrAjayet rajoharaNAdidravyaliMgadAnataH 'muMDAveja'tti muMDayet zirolocanataH, 'uvaesaM puNa kareja'tti amuSya pArzve pravrajetyAdikamupadezaM kuryAdityAdi bha0 za09 30-31 / evaM kevalyapi azrutadharmA dharma na kathayati, ataH zramaNazrAvaNayoH paramparAnimittaM jAtismaraNAdyupayogaH,jAtisaraNena ca prAgbhave zrutadharmasya smaraNAt zrAvaNamapi bhavyajanebhyo yuktameveti darzayati-'dhammuvaesa'tti PAILITA Railwa minimIINDIA R ATPATRAIAHILAPARICA | // 22 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutvaiva dharmopadezaH zrIprava dharmopadeze jinasthApi-tIrthakRto'pi zravaNamanAdiparipATI,jinasyApi dharmazravaNamanAdipravAhataH samAgatam ,ata evAnyebhyo bhavyebhyaH canaparIkSA zrAvayati jinendra iti, etena 'sayaMsaMbuddhANa mitivacanAt zrutadharmasyAnAdito'cchinnaparamparAgatatvameva syAdityevaM niyamo nAstIti // 23 // INI parAzaMkA'pi vyudastA, etatpadamiha janmani paropadezanirapekSatvasUcaka, prAgbhavasaMbandhino'cchinnasya zrutasya vidyamAnatvAt , tathA prathamabodhikAle'pi tIrthakuJjIvAH gurUpadezena dharmaprAptibhAjo'pi sukhabodhibhAktvAt svayaMsaMbuddhA ityuparyante, yathA pacyate odanaH svayameveti vacanaM, na punaH prAgjanmanyapi sarvathA paropadezAbhAva eva,nayasArajanmani zrImahAvIrajIvasya gurUpadezenaiva bodhilAbhAta, | yadAgamaH-"dANanna paMthaNayaNaM aNukaMpa gurUNa kahaNa sammattaM / sohamme ubavaNNo paliAu suro mahiDDhIu ||1||tti zrIAva0 nikAnanu zrutadharmasyAnAdimatvamavadhijJAnenApi saMbhavati kiM jAtismaraNeneti cet , ucyate, narakAdutpannasya tIrthakRtastathAvidhAvadhijJAnAnubhUtapadArthAbhAvAd avadhijJAnApekSayA jAtismaraNasya bhUyaHkAlagocaratvAcca jAtisaraNenaiva zrutadharmasyAcchinnaparampareti / ata evAgamo'pi 'jAIsaro a bhavayaM apparivaDiehiM tIhiM NANehinti prAguktaH, etaccUrNau ca jAtisaraNameva hetaH, tasya bAlyAvasthAnubhUtavastuparijJAnavajanmAntarAnubhUtavastuparijJAnarUpatvAd , yaduktam-"bAlakatANussaraNaM tivakkhaovasamabhAvajuttassa / / jaha kassaha baDaDhassavi jAissaraNaM tahA ki na? // 1 // iti dharmasaMgra0 tavRttiryathA-kasyApi puMso vRddhasyApi tIvrakSayopazamayaktasya bAlyAvasthAyAmapi yatkRtaM tasyAnusmaraNaM bhavati, tathA jAtismaraNamapi, yaduktam-iha loke jAtismaraNamapi anekabhavam-anekabhavaviSayakamapi keSAMcidasamatAmavitathArtha dRzyate iti dharmasaM046 patre iti gaathaarthH||13|| atha dharmasya zravaNazrAvaNayoranAdyacchinnaparamparAM dRSTAntaiH samarthayan gAthAmAha
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 24 // zrutasya. nAditAyAM dRSTAntA ganbhe jAyA gambhaM dharija ItthIvi nitthiruuvdhrii| jaNaNIkhIraM jIe pIaM pAI va sA ceva // 14 // strI api garbhe jAtA garbha dhareta, yA strI gotpannA syAt saiva garbha dharati, punaHzabdo'dhyAhAryaH, tathA na punaH strIveSadharIsvathAkAramAtravatI strInepathyadharI vA garbha dhared , yataH AkAravatI asaMjhitirazyapi syAd , asaMjJitirazvAM kecijIvAH strIcihvayuktAH | kecitpuruSacihvayuktAH kecinnapuMsakayuktAzca syuH, na ca sA strI garbha dhareta , tasyAH svayaM garbhAnutpannatvAt , tathA strInepathyadharI| naTarUpA kASThAdimayI puttalikA vA syAt sA'pi na garbhadharI, tasyA api agarbhajatvAt , tathA yayA jananIkSIraM-mAtRdugdhaM pItaM sA | caiva-saiva pAyayet svApatyaM prati nijakSIraM dugdhaM, tatrAnvaye mAnuSI vyatireke pakSiNI dRSTAnto codhyaH, dArTItikayojanA tvevaM-yena | guroH samIpe dharmaH zrutaH sa evAnyAn zrAvayati, nAnya itigAthArthaH // 14 // atha dRSTAntena kAryakAraNabhAvamapi dRDhayati___ kajja kAraNaniayaM na samatthA hatthiNIvi gopasavA / tamatitthaM titthayarA nannAu mahANubhAvAvi // 15 // kArya kAraNaniyataM, pratikAryaniyatAnyeva kAraNAni, na punaryatkiMcitkAraNajAtaM yatkicidaniyataM kArya janayati,jagadvyavasthA| viplavasya prasahya prasakteH,tatra dRSTAMtamAha-na samarthA-na padvI hastinI-kariNI goprasavA,gAM-dhenuM prasUte iti goprasavA-dhenujananI sAt ,tathA tIrtha tIrthakarAdeva,nAnyasmAt mahAnubhAvAdapi,ayaM bhAvaH-jagati yadyatkArya tat tatkAraNaniyataM,na punaranyasmAnmahato'pi vikalpitakAraNAtkArya syAt ,tathA tIrtha tIrthakarAdeva,na punarmahAnubhAvAdapi itarakevalinaH sakAzAta tIthaM jAyate itigaathaarthH||15|| athoktamartha siddhAntasammatyA samarthayituM gAthAyugmamAha| siddhaMto'vi pamANaM tesiM jesipi sUriparivADI / huna pamANaM niyamA jaM so'vi prNpraamuulo||16|| // 24 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ MPARAN tIrthasya zrIpravacanaparIkSA // 25 // svarUpa jinapUjyatAca IIIIIIIIantaliDHNAADH evaMvihasiddhate khayabhAve vaTTamANao titthaM / na khaovasame bhAve titthaMpi havija jiNabhaNikaM // 17 // yeSAM siddhAnto'pi pramANaM teSAM sUriparipATI-AcAryaparamparA niyamAt pramANaM bhavet ,tatra vizeSaNadvArA hetumAha-'jaM sovi'tti yad-yasAt so'pi-siddhAnto'pi 'paramparAmUlaH' paramparA-AcAryaparipATI mUlaM yasya sa tathA, AtmAgamAnantarAgamaparamparA|gamalakSaNAnAmAgamAnAM madhye AdyayorgaNadharaziSyAntatvAt saMprati paramparAgamasyaiva vidyamAnatvAd , evaMvidhasiddhAnte paramparAgame 'kSayabhAve' 'kSAyikabhAve' vartamAnAtpuruSAt tIrtha bhavet kevalajJAnavatastIrthakarAttIthaM bhavet , yadAgamaH-"khaiaMmi vaTTamANassa | niggayaM bhagavao jinnvrss| bhAve khaovasamie vaTTamANehiM taM gahiraM ||1||"ti zrI aa0ni0| neti punaradhyAhArAt , na punaH kSayopazamabhAve, vartamAnAditi prAguktamatrApi grAhyaM, tIthaM bhavediti jinabhaNitaM-tIrthakareNoktalakSaNe siddhAnte nigaditam ,etenAsAmiH siddhAntamanusRtya tIrthamuddhRtamiti kupAkSikakadAzApi parAstA,teSAM paramparAyA abhAvAt siddhAntasyaivAsaMbhavAt ,prAmANya|saMbhave ca svamatocchedApatteH, tatra yuktiruktA vakSyate ceti gaathaarthH||16-17 // athAsadvikalpitasAdhvAdisamudAyo'pi tIrtha bhaviSyatIti kupAkSikakadAzAvallIvinAzAya himAnIkalpAmantayuktiM sUcayanneva tIrthatIrthakarayoranyo'nyaM saMbandhasvarUpamAha titthaM khalu titthaMkaranamaMsiaM teNa titthakarapujaM / sakkAidevasakkhaM teNaM savesimavi pujaM // 18 // khaluravadhAraNe, tIrtha tIrthakaranamasthitameva tena tIrthakarapUjyaM, tacca kathaM namasyitaM, 'namo titthasse' tyAdivacanena, zakrAdidevasamakSaM-devendrAdisakalajanasamakSamityarthaH, yadAgamaH-"titthapaNAmaM kAuM kahei sAdhAraNeNa saddeNa / savesiM sattANaM joaNanIhAriNA bhayavaM // 1 // " zrI A0ni0 yena kAraNena tIrthakarapUjyaM tIrtha tena kAraNena sarveSAmapi pUjyaM, pUjyapUjyatvAd, atra IMARATHALINAINITIATI HODHRImmitualiBIHAmittimdimanRILLIANRAIL MILAISHALIPHAPHIRAHARINITIOPHILIMIRITASAILI AARIUM AIMERIAN
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA // 26 // sthiti-0 sAcatatA yacatA tIrthatIrthakarayoranyo'nyaM yathAI namaskaraNIyanamaskartRbhAvalakSaNaH saMbandho'sUci, tatrAntaryuktistvevaM-kupAkSikavikalpitaH samudAyastIrthakunnamaskaraNIyo na syAt , tIrthakRto hi svahastasthApitameva tIrtha namaskurvanti, nAnyat, tacca tIrtha yAvatIrthasthitistAvatkAlaM tiSThatyeva, tayucchede punaH tIrtha tasya tIrthakRto na syAt . kintu yaH kazcit tIrtha vyavasthApayati tattasyaiva saMbandhi, namaskaraNIyaM ca tasyaiva syAd , evaM ca sati yadi kupAkSikANAM samudAyastIthaM tarhi tattIrthakarAH zivabhUticandraprabhajinadattAdaya eva siddhyanti, tadIyasamudAyAnAM zivabhUtyAdimUlakatvAd, acchinnatIrthAnirgatya svamativikalpitaprarUpaNayA tIrthavilakSaNasamu|dAyasya karaNAt tIrthAnabhimatattvAcceti yuktiH kupAkSikAzAvallIvinAze himAnyeveti gaathaarthH||18||ath tIrthakRtpravartitamapi tIrtha kimaayttmityaah| taM cia samaNAyattaM paNNattaM jiNavareNa vIreNa | na viNA titthaM niggaMthehitti pavayaNavayaNAo // 19 // ciatti evakArArthe, tadeva yat zrIvIreNa sthApitaM tadeva zramaNAyattaM jinavareNa-zrIvIreNa prajJapta, caturyu sAdhvAdivarNeSu prathamaH sAdhurityarthaH, tatra hetumAha-'na viNa'tti 'na viNA titthaM niggaMthehiti pravacanavacanAt nirgranthaivinA-sAdhubhirvinA tIrtha | nasyAd , yadyapi caturNAM varNAnAmanyo'nyAnuviddhatvAdekAkI varNaH ko'pi tIrtha na syAd , ekasyApyabhAve'pi tIrthavyapadezAsaMbhavAt tathApi sAdhomukhyatvAditigAthArthaH // 19 / / atha sAdhuSvapi sUrirmukhyaH, sa ca kIdRzaH kathaM ca syAdityAha tatthavi rAyA sUrI so sUriparaMparAi ahisitto| sohammAo jaMbU jaMbUo pabhava icAi // 20 // tatrApi sAdhuSu rAjA sUriH-AcAryaH, sa ca sUriH sUriparamparayA'bhiSiktaH-AcAryaparipATyAgatenAcAryeNa pade sthApitaH syAt , amagamMERIA |H26 // d
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava-CH AHMINIMIRE canaparIkSA // 27 // MARATHI MARATHI AMERICATIHARITHILIAPA na punaH svayameva sUriH syAt , yadAgamaH-"rAyA na hoi sayameva dhAraMto cAmarADovi"tti shriiupde| sUriparamparAdRSTAntamAha- mAzAkhahalA["sohammAu"tti zrIsudharmato jambUH, zrIsudharmasvAminA nijapaTTe zrIjambUsvAmI sthApitaH,jambUtaH prabhavaH, zrIjambUsvAminA'pi divicAraH | zrIprabhavaH svapaTTe sthApita ityAdi yAvatsamprati zrIvijayadAnasUristhApitAH zrIhIravijayasUrayaH, evaM paripATyA sthApitaH suuriH| sUrirucyate, na punarlumpAkAdiSu kupAkSikeSu vikalpitA apIti gAthArthaH // 20 // atha sUrisaMtatayopi baDhayo bhavanti, tatra | sarvA apyacchinnaM tIrthaM na veti zaGkAyAM tIrthavyavasthApanAyAM gatimAha sUrINa saMtaIo saahaakulsniaaunnegvihaa| tAsuvi egA titthaM sesA punn'nnaaisNtaao||21|| | sUrINAM zAkhAkulAni 'cattAri sAhAu cattAri kulAI' ityAgamavacanAt saMjJA-nAma jAtA yAsAM tAH zAkhAkulasaMjJitAH anekavidhAH-anekaprakArAH saMtatayaH saMbhavantIti gamyaM, tAsvapyekA saMtatistIrtha,zrIsudharmavAmito duSprasahaM yAvadacchinnA saMtatirekaiva tIrtha bhavatItyarthaH, zeSAH punaranAdisAntAH,tIrthakaraziSyAdArabhyAcchinnaM pravRttimatvenAnAditvaM, vivakSitaM kAlamadhikRtya tathAvidhAcAravatAM samudAyasyAnAdisiddhatvaM vA,sAntatvaM ca yAvattIrthavartitvAbhAvAt ,arvAgeva paryavasAnAditi gaathaarthH||21||ath yata evaM tata Aha-| taM therAvalibhaNiaMsAhApamuhaM tusaMpaI savaM / nAgiMdacaMdanibuivijAharaesu caMdakulaM // 22 // yataH zeSAH saMtatayo'nAdisAMtAstata eva sthavirAvalIbhaNitaM-paryuSaNAkalpasthavirAvalyAM bhaNitaM 'zAkhApramukhaM zAkhAkulAdikaM | sarva saMprati nAsti, teSAM ca zAkhAdInAmanAditve sAntatvameva siddhaM, nanu 'nAgabhUtaM somabhUta'mityAdinAmnA sAditve siddhe kathamanAditvamiticed, ucyate, atrAcAramadhikRtyAnAditvamuktalakSaNamabhyupagataM, tasya ca tIrthakRcchiSyAtpravRttasya nAgakulAdAvapya
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava S ANILIATTIAHIRAI sillitua ( zAkhAkulA| divicAra canaparIkSA // 28 // L AIMAHARITRAIPA ammHINDI HIRAINRITHIBIPIAHINIDAI | virahAt, kiMkhidekasaMtatistIrthamityAha-'nAgiMde'tyAdi, nAgendracandranirvRtividyAdharakuleSu yathA candrakulaM tIrthatvenAbhimataM saMpratyapi pratyakSaM, zeSANAM trayANAM madhye nirvRtikulaM tu tadAnImeva nivRtaM, nAgendravidyAdharakule api chinnaprAye eva,kkacitkazcittatkulajaH bhUyamANo'pi cAritrakriyAyA abhAvAt kevalaliMgadhAritvenAkiMcitkara eva, ye tu candrakulAdapi rAkAraktAdayaH pRthagbhUtAzcandrakulatvamAtmamaH khyApayanti tadayuktameva, nviinmaargprkaashktvenaabhiniveshmaargptitvaattessaamitigaathaarthH||22|| atha dRSTAMtamAha jaha maNuANaM egA aNAyaNatA ya saMtaI loe / sesA aNAisaMtA paccakkhaM ceva dIsaMti // 23 // yathetyudAharaNopanyAse, yathA manujAnAmekA saMtatiranAdyanantA bhavati-AdyantarahitAsyAt , zeSAH saMtatayo'nAdisAntA:-A|dirahitA api saparyavasAnAH, garbhajAnAM hi saMtatimapekSyAnAditvameva syAd , evaM satyapi kAzcana saMtatayaH saparyavasAnA eva syuH, etacca loke pratyakSaM dRzyate, yathA kasyaciddevadattasya caturNAM putrANAmekasya saMtatiH pravarddhamAnA dRzyate, zeSANAM madhye kasyacidekApatyaparyavasAyinI, kasyacid dvivyAdyapatyAntA'pi syAditi gaathaarthH||23|| atha sthavirAvalyAM yAH zAkhAH yAni ca kulAni teSAM parasparamadRSakatvenAvivAda evAsIt tatkathamityAha dasavihasAmAyArIkaraNe taha nicakicakiriAsu / savesi sAmannaM tesiM teNeva avivaao||24|| dazavidhasAmAcArI "icchA micchA tahakAro" ityAdirUpA tasyAH karaNaM tasmin , tathA nityakRtyAni-pratikramaNapratilekhanAdisAdhvanuSThAnarUpANi tadupAyAH kriyAstAsu,sarveSAM zAkhAdInAM sAmAnyaM-samAnatA avaiSamyamAsIt , tenaiva hetunA teSAmavivAda:avipratipattiriti // atha teSAmavipratipacau sAMbhogikatvameva kathaM na syAdityAha
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhogavicAra: zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 29 // bahuAyariaparaMparaaMtariANaM na hoi sNbhogo| viNayAiakammaM puNa aNNuNNaM hoi aviruddhaM // 25 // bahvAcAryaparamparAntaritAnAM-bahUnAmAcAryANAM paramparayA antaritAnAM-vyavahitAnAmanyo'nyaM saMbhogo na bhavati, arthAdanantaritAnAM saMbhogo bhavatyeva, ayaM bhAvaH-ekamin gaNe bhUyAMso'pyAcAryAH saMbhavanti, te ca parasparaM saMbhogina eva syuH, yathA zrImahAgirisuhastinau sAMbhogikI, evaM ca kathaMciddezAdivyavadhAnena tattadapatyAnAM bhinnabhinnAcAryAntaritAnAM saMbhogo na bhavati, nigrahAnugrahAdAvekasyAdhikArAbhAvAd, vinayAdikarma-parasparavandanAsanadAnAdikRtyaM aviruddhaM bhavati tathA karaNe virodho na bhavati, annAdidAne tu jinAjJAbhaGgaH, ata eva visaMbhogikAnAM zrAddhakulAdidarzanameva cAgame bhaNitamiti gaathaarthH||25|| atha saMbhogAdikharUpe laukikadRSTAMtamAha-- loe puNa saMbhogo sahoarANaMpi egaannaae| vAvArAirayANaM tavasalAhAikaMkhANaM // 26 // loke punaH 'saMbhogo' nityaM bhojanAdikriyAsu samatayA sammatyA pravRttiH 'sahodarANAM' bhrAtRNAmekAjJayA-ekasya pitrAderAjJayA 'vyApArAdiratAnAM tadupadiSTakAryakAriNAM 'tadvazalAbhAkAGkSANAM pitrAdyAyattalAmAdyabhilASukANAM bhavati, ayaM bhAvaH-yaH kazcit pitrAdiH kulAdau jyeSThastadAyattAnAM putrAdInAmekasmin gRhe nivAsaH, tatra pravezanirgamAdinirantarabhojanAdividhizca parasparaM sApekSaH,vyApArAdivicAraNApUrvakalAbhAdisamIhA cetyAdi sarvamapi sarvasammatameva dRzyate, evameva vivakSitAcAryAdezAyattAnAM bahUnAmapyAcAryAdInAM saMbhogo yujyata iti gAthArthaH // 26 // atha viparItAnAM kiM syAdityAhavivarIA aNNuNNaM jaha aNNo NAisaMbhavo tesiN| AyAro puNa ego kulavaDio nickiccesu||27|| ID // 29 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA 1vizrAme // 30 // 'viparItA: pitrAdeH sakAzAtpRthagbhUtAH putrAdayo'nyo'nyaM yathA'nyasteSAM pitrAdInAM jJAtisaMbhavaH-svagotrIyo bhavati tatsa-| dRzaH putrAdiH, tasyApi ca pitrAdistathaiva, ayaM bhAvaH-yathA nijajAtIyAstadgRhe praveSTuM tadgRhasaMbandhi vastujAtaM bhoktuM dAtuM| vA na samarthA bhavanti, tathA pitrAdeH sakAzAtpRthagbhUtAH putrAdayo'pIti, AcAraH punaH-nityakRtyeSu 'kulapatitaH kulakramAyAtaH |ekA, evakAro gamyaH, eka eva, na tu minnaH, evaM jinapravacane'pi bhinnazAkhAdipatito'pi na nityakriyAyAM bhedabhAra navA prarUpaNAmadhikRtyApi tasya bheda iti gAthArthaH // 27 // atha prakArAMtareNa dRSTAntamAha ahavege sahagAre saahpsaahaaisNbhvaannNpi| pattAINaM vaNNAyArAsAyAbhihAi samaM // 28 // athavaikasmin sahakAre zAkhAprazAkhAdisaMbhavAnAmapi patrAdInAM-patrapuSpaphalAnAM varNAkArAsvAdAbhidhAnAdi samaM bhavati, yathaikasyAM zAkhAyAM patrapuSpaphalAnAM varNa AkAraH AsvAdobhidhAnaM ca yAdRzaM bhavati tAdRzamevAparasyAmapi zAkhAyAM patrAdInAM syAt, na punarminasvabhAvaH, evaM tIrthe'pi pRthakzAkhAdigatAnAM muniprabhRtInAmeka evAcAro, na bhinna iti gaathaarthH||28|| atha tIrtha kalpadrumeNopamayituM gAthAtrikamAha maMjari duvAlasaMgI phalasariso sohaNo a aayaaro| mahurarasAsAyasamaM kevalaNANaM muNeacaM // 30 // titthanamukkArasalilasittaM titthaMkareNa taM paDhamaM / tapphalasAyabhilAsI aNNo'vi taheva siNcijjaa||31|| samyaktvapRthvIpIThe tIrtha kalpadrumaH, caH punararthe, zAkhAdizca sUripramukhAH zramaNAH, zrAvakavargazca patrANi, maJjarI tAvat dvAdazAkayAdiH, zobhana AcArazca phaLasadRzaH, madhurarasAsvAdasamaM kevalajJAnaM, zobhanAcAraparipAlanAt kevalAvAptiH syAt , saca madhura // 30 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIjanacanaparIkSA 1 vizrAme // 31 // | rasAsvAdakalpa eva, tIrthanamaskAraH 'namo titthasse 'tyAdirUpo yastIrthanamaskArastadrUpaM yatsalilaM tena siktaM tat tIrthaM prathamaM tIrthakareNa, yadAgama:- "titthapaNAmaM kAuM kahei sAhAraNeNa saddeNaM' ti" A0 ni0 (166) tatphalaM - tIrthaphalaM, tIrthArAdhanena kevalajJAnahetuH sadAcAraH paripAlito bhavatItikRtvA sadAcAra eva tatphalaM tasyAsvAdaH kevalajJAnaM tasthAbhilASI anyo'pi tathaiva sizcet-namaskArAdi yAvadArAdhanavidhinA samyagArAdhayeditikalpadrumeNa sAdRzyaM tIrthasyeti gAthAyArthaH // 29-30-31 / / atha tIrthasyotpattiH sthitizca yathA bhavati tathaiva darzayituM dRSTAntamAha jaha paDhamaM upapattI mehavisesAu kapparukukhassa / bIaparaMparasaMThii bIucchee puNo mehA ||32|| taha titthaM titthayarA paDhamaM uppajjae na aNNAo / sUriparaMparasaMThiha sUricchee puNo arahA // 33 // yathA kalpavRkSasya prathamamutpattirmeghavizeSAt kalpadrumahetubhUtAt meghAt, tasthitiH punarva jiparamparA, bIjaparamparayA bhavatItikRtvA, bIjocchede punarmeghAt prAguktameghavizeSAdutpattiriti dRSTAnta iti gAthArthaH ||32|| atha dArzantikamAha - tathA tIrthaM tIrthakarAt prathamamutpadyate, nAnyasmAdapi, tasya sthitiH sUriparamparayaiva, yaduktaM - " kaiAvi jiNavariMdA pattA ayarAmaraM pahaM dAu~ / AyariehiM pavayaNaM dhAriara saMpayaM sayalaM ||1|| ti zrIupa0 (12) yathA svayamatathAbhUtenApi bIja preghakalpenArhatA zrIdhIreNa zrIsudharmasvAmI sUrIkRtastena ca jambUsvAmI tenApi zrIprabhava ityAdibIjaparamparA jJeyA, tasyA ucchede punastIrthamarhata eva, na punaH kevalino'pyaparasmAt, kalpavRkSasyApi bIjocchede hi na yatkiJcinmeghAt, navA mahato'pi sahakAra divijAtIya vRkSAditi dASTantikayojanetigAthArthaH // 33 // athaivaM niyamaH kathamityAha - tIrtha kalpaH tasyotpa zyAdi // 31 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme // 32 // tithaM khalu titrA aNAijagasaMThiI na iharAvi / kiM macchiApasUA haMsI egAvi keNa suA? // 34 // yadyapi "titthaM cAuvaNo saMgho" ityAdidazamagAthAyAM tIrthaMkarAdeva tIrthotpattiriti darzitaM tathApi jagatsthityA draDhayituM dvirbaddhaM subaddhaM bhavatItinyAyAccAha - 'titthaM khalvi' tyAdi, tIrthaM tIrthakarAdevetyanAdijagatsaMsthitiH, zAzvatIyaM maryAdetyarthaH, nApItaratheti, dRSTAntamAha - " kiM macchia'tti makSikAprasUtA ekApi haMsIH, apirgamyaH, kenApi zrutA 1, apitu neti jagatsthitiH, yathA pakSi| tvena sAmye'pi haMsyA jananI makSikA na bhavati, tathA tIrthaM tIrthakarAd, anyasAnna bhava tItigAthArthaH // 34 // atha sAmAnyato'pi kAryakAraNaniyamamAha - evaM jaM jaM kajjaM niayaM niakAraNehiM jaha jAyaM / taM taM taheva jAyai annaha jagasaMThiIlovo ||35|| ' evaM ' prAguktayuktyA yadyatkAryaM nijakAraNairniyataM tattatkAryaM tathaiva jAyate, anyathA jagatsaMsthitilopaH syAd, goriva vRkSAderapi | vRSabhAdInAmutpattiH prasajyetetigAthArthaH ||35|| atha tIrthasya sakalajanaprasiddhaM lakSaNamAha- jamhA kuvakhapakho bIheI jaha nivAu teNagaNo / taM khalu titthaM titthaMkarakaraThaviaM muNeavaM ||33|| yasmAt 'kupakSapakSa' utsUtra bhASisamudAyo bibheti - mAsmAnnigrahaM kArSIdityevaMrUpeNa nityaM bhIta evAste, yathA nRpAt stenagaNa:caurasamUhaH, tattIrthaM tIrthaGkarakarasthApitaM jJAtavyamitigAthArthaH || 36 || atha digambaraH prAyastIrthAnna vibheti tatra hetumAhajaM puNa pAyaM titthA khamaNo na bihei tattha tittheNa / paricato paDhamadiNaMmi saGghahA saGghasaMbaMdhA ||37|| yatpunaH prAyaH kSapaNako digambarastIrthAnna vibheti tatra tIrthena prathamadine-navInamArgaprarUpaNAvasare prathama eva divase tIrthena tIrthasvarUmaM // 32 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ paurNimIyIkAdayaH S zrIprabacanaparIkSA 1vizrAme // 33 // TAIRANIDIDATIARPATILIPINATHAHAPalkinanimali parityaktaH, kutaH ?-'sarvathA' sarvaprakAreNa, sarvasaMbandhAd ,ayaM bhAvaH-ayaM ca tIrthabAhyaH, ato nAlApAdyapi vidheyamityevaMrUpeNa sarvaprakAreNa sarvasaMbandhAtparityaktastena sa tIrthAnna vimeti, 'nahi mRtaH punamriyate' itinyAyAt sarvasaMbandhAbhAve kuto bhayamiti bodhyamitigAthArthaH // 37 // atha zeSANAM digambarApekSayA bailakSaNyaM darzayabAhasesA akiMcigaNiA paDhamaM tittheNa kaalbljogaa| pacchA pasaimuvagayA jaha vaNalesovi suppsro||38|| zeSAH-paurNimIyakAdayo navApi tIrthena prathamamutpattisamaye akizcidguNitAH, kimanena varAkeNa tIrthasya syAdityevaMrUpeNAkiJcittayA cintitAH, evaM cintanaM kutaH ?-'kAlabalayogAd', avazyaM bhAvinI pravacanapIDeti hetunA, kazcitkAlastathA pariNato yasya balayogAtkupAkSikeSUpekSaiva jAtA tIrthasyeti,atha sAmpratamapi digambarAdivat kathaM na kriyate ?, tatra hetumAha-pacche| tyAdi, pazcAd anukrameNa prasRrti-prasAramupagatAH, tIrthasamIpasthA eva vRddhi prAptA ityarthaH, tatra dRSTAntamAha-'jaha vaNe'tyAdi, yathA 'vraNalezo'pi' sUkSmavraNo'pi suprasaraH-atiprasaravAn bhavati, ata eva sUkSmo'pi vraNo na vizvasanIyaH, yadAgamaH-"aNa thovaM vaNathovaM aggIthovaM kasAya thovaM ca / na hu me vIsasiavaM thevaMpihu taM bahuM hoi||shtti zrI Ava0ni0 (120) iti gaathaarthH| // 38 // athAnantaraM yaduktaM 'jamhA kuvakkhapakkho' ityAdi tatsamarthanapurassaraM vyaktyA tIrtha darzayati te puNa jamhA niamA sasaMkiA taMpi saMpayaM bhrhe| tavagaNatitthaM NeaMkaNagaM va parikkhapaJcakvaM // 39 // te punaH-paurNimIyakAdayaH sazaGkitAH-sabhayA bhavanti yasmAt 'taMpitti apirevArthe tadeva 'sAmprataM vartamAnakAle 'tapAgaNatIrtha' tapAgaNa eva tIrtha tapAgaNatIrtha, 'bharate' iha bharatakSetre 'jJeyaM' bodhyaM, kiMlakSaNaM ? kena kamiva ?-suvarNamiva parIkSA TRADHARYANARAMATIPURPRINTRO HAMARINEERIALLERAPITALMALAMITAINIKIMPRIMMITTI MAIm UIDAISHIRAIP
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapogaNatIrthatA zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme // 34 // pratyakSaM, zuddhaprarUpaNApravRtyAdinA iha bharatakSetre'cchinnaparaMmparAgatamidameva dRzyate, duSkarakriyAkAritve, tathAvidhasyAparasyAdRzyamAnatvAt , tathA kupAkSikapakSo'pyasmAdeva bibheti, yataH kupAkSikasaMsargo'pi mahApApahetuH,AstAmanyat , kupAkSikanAmAGkito draSTumapyakalpya ityevaMrUpeNa tapAgaNasAdhava eva sadasyupadizanti, tathAvidhasamyaktvAdiguNAlaGkRtAstadupadezazrotAro'pi kecit zrAvakAstathA kurvantyapi, ata eva zrIpattane bha0 samarthena lumpAkA apAGteyA eva kRtA Asamiti sarvajanapratItameva, na caivaM kazcidaparastathopadeSTA zrUyate ityevaM parIkSayA pratyakSam-adhyakSamevedaM tIrtha, na caitat asAmirevocyate, kintu zrIharibhadrasUriprabhRtivacomi|raSTamavizrAmaprAnte granthasaMmatyA vyavasthApayiSyamANatvAditi bodhyamiti gAthArthaH // 39 // athaivaMvidhe tIrthe kupAkSikAH kIdRkceSTAmAja ityAha evaM titthaviAre kasavaTTi parikhiaMmi titthaMmi / sasamaivigappiamae rAeNa durAsayA dasavi // 40 // | 'evaM prAguktaprakAreNa tIrthavicAre 'kaSapaTTe' tIrthavicAralakSaNe kaSapaTTe kanakamiva parIkSite tIrthe dazApi kupAkSikAH 'svasvama| tikalpitamate' svaskhamatyA-nijanijabuddhyA vikalpitaM yanmataM pAkSikaM tu pakSasyAnte bhavatIti pUrNimApAkSikaM yuktaM tathA striyo'pavitrAH kathaM tIrthakRtpratimAM pUjayantIti strINAM jinapUjA na yuktA mukhavastrikAdidharaNe zrAddhAnAM sAdhusamateti zrAddhAnAM sAmAyikAdau mukha| vastrikA na yuktetyAdikuvikalpakalpanalakSaNayA vikalpitaM yanmataM tatra rAgeNa-abhinivezanibaddhasnehenAsmadIyaM matameva sarvo'pi jana Azrayatu nAnyaditirUpeNa 'durAzayAH' duSTAdhyavasAyinaH, sa ca duSTAdhvasAyo'nantaragAthAyameva vakSyate itigAthArthaH // 41 // atha | teSAM durAzayamAha // 34 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 1 vizrAme // 35 // te paisamayaM muNighAyamahApAvarudda pariNAmA / NaMtabhava bhogakammA titthamatitthaMti mahamohA // 41 // yena kAraNena te kupAkSikA nijamatodayamicchati tena kAraNena 'pratisamayaM' samayaM 2 prati tacanmatAnAM tiraskArakAriNastIrthasyo|cchedamevecchanti, AtmIyapakSasya parAbhaviSNorucchedaM sarvo'pi janaH samIhata eveti jagatsthitiH, parAbhaviSyataH kasyacit kiMcit syAt, | kupAkSikANAM tu tathAvidhaprAgjanmopArjitAzubhakliSTakarmaparipAkajanyatathAvidhabhavitavyatAvazena tIrthameva parAbhaviSNutayA saMpanna, tasya cocchede samIhamAne bhAvataH sAdhvAdInAM vinAza eva samIhitaH so'pi na kAdAcitkaH, kiMtu pratisAmayikaH, tena | munighAtaH, upalakSaNAt sAdhvyAdInAmapi tena hetubhUtena yanmahatpApaM, yaduktaM - "ceiyadavaviNAse isighAe pavayaNassa uDDAhe / saMjaicautthabhaMge mUlaggI bohilAbhassa || 1 |tti (415) tena pApena rudraH pariNAmo yeSAM te munighAtamahApAparudrapariNAmAH, punaH kIdRzAH 1 - 'mahAmohA: ' mahA - mahAn anantabhavasaMbandhaheturmoho- mithyAtvaM eSAM te mahAmohAH, tat kathamityulekhamAha- 'titthamatitthaM' tIrtha - sAdhvAdisamudAyamatIrthamiti, atIrthaM ca svasvasamudAya lakSaNaM sAdhvAbhAsAdirUpaM tIrthamiti manyamAnA iti gamyam, ayaM bhAvaH - te kupAkSikAstIrthamatIrthatayopadizanti, atIrthaM ca nijamativikalpitaM tIrthatayeti mahAmohavijRmbhitaM, nAtaH paraM pAtakamiti bodhyaM tathAbhUtAste kIdRzAH saMpannA ityAha- 'anaMte' tyAdi, anantabhavabhogakarmANaH - anantairbhavai bhagyAni karmANi yeSAM te tathA, anantasaMsArabhAja ityarthaH, utsUtra bhASiNo'nuparatAH mRtAH santo niyamAdanantasaMsAriNa eva syuH, yaduktaM - " ussuttabhAsagANaM bohInAso anaMtasaMsAro" ti, tathA 'kAlamaNaMtaM ca sue addhApariaDao a desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI || 1 || ti zrIA0 ni0 (853) atrAzAtanAbaddala utsUtrabhASyeva bodhyaH, pratisamayaM tIrthaghAtapAtakabhAjanatvAd, ata eva ghorAnuSThAnaM | kupAkSikANAmanantasaMsAritA / / 35 / /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme kupakSocchedodharmaH kurvannapi jamAlyAdivatpratisamayamanantasaMsArameva nirvayati, asaMkhyAtasamayAtmake tannijAyuSA antarmuhUrtena vA pratisamayamanantasaMsArabaddhathabhAve'nantasaMsArAsaMbhavAditigAthArthaH // 41 // atha tIrthapradveSAt yathA kupAkSikA rudrapariNAmAH syuH yathA kupAkSika| pradveSAttIrthAntarvatino bhavanto'pi kathaM na syuriti parAzaGkodbhAvanAmAhaNaNu tumhANavi doso kupakkhapakkhami dIsaI pyddo| to bhe ruddajjhANaM hANi aNNesamANANaM // 42 // nanviti paraprazne, nanu bhoH tIrthapakSapAtinaH! yuSmAkamapi, apizabdAd yathA tIrthe dveSaH kupAkSikANAM tathA yuSmAkamapi, kupakSapakSe dveSo dRzyate 'to' tasmAt yathA tIrthocchedamicchatAM kupAkSikANAM rudradhyAnaM tathA bhavatAmapi hAnim-arthAtkupAkSikANAmanveSayatAM-kupAkSikocchedamicchatAM raudradhyAnaM bhavatyeva, vinAzAbhiprAyasyobhayatrApi taulyAditiparAzaGketi gAthArthaH // 42 // atha | parAzaGkAmeva parAkarotinevaM vottuM juttaM jaM so titthassa paramarogutti / tassavi hANivigappo jaya'dhammo keriso dhammo? // 43 // 'evaM' prAguktaM 'nanu tumhANa'mityAdi tadvaktum apimadhyAhRtya vaktumapi na yuktaM, yad-yasmAtkAraNAt 'saH' kupAkSikapakSa| stIrthasya paramarogaH-utkRSTAtaGka iva, yathotkRSTarogo'sahyavedanayA rudhiramAMsAdizoSaNena puSTamapi puruSaM kRzIkaroti balavantamapi durbalaM tathA kupAkSikapakSo'pyutsUtraprarUpaNarUpayA'sahyavedanayA tIrthAntargatazrAvakAdisamudAyamAdAya tIrthameva kRzIkaroti, taccAdhyakSasiddha| meva, yato yAvanto vakSyamANAH kupAkSikAstaistIrthasaMvandhina eva zrAvakAdIn vyudgrAhya AstAM tIrthatyAjanaM pratyutAnAyalokavat | tIrthapratikUlavartina eva vihitAH, 'tasyApi' kupakSikapakSasyApi tIrthamahArogasya hAnivikalpo yadyadharmastarhi dharmaH kIdRzaH syAt 1, // 36
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ucchedadhyA ravizrA // 37 // nAsmAdanyo dharma ityarthaH,anena raudradhyAnaM dUre, pratyuta paradharma eva tadIyamatAhAnivikalpa iti darzitam / ata eva "nivvuipahasAsaNayaM jayai sayA sababhAvadesaNayaM / kusamayamayanAsaNayaM jiNiMdavaravIrasAsaNaya" / (nandI-225) ityAdivacobhiH pravacanaviSayakA''zIrapItigAthArthaH // 43 / / atha tIrthahAni kupAkSikahAni cecchatoH parasparaM mahadantaraM, tadeva dRSTAntenAha kiM dhijjAijjhANaM sarisaM hariesijakkhajhANeNa / asuI litto pAo caMdaNalitteNa kiM sriso||44|| 'ghigjAtidhyAna' brAhmaNakumArANAM dhyAnaM 'harikeziyakSadhyAnena' harikezisAdhoyAvRttyakarasya tindukanAmno yakSasya dhyAnena sadRzaM | kiM bhaved !, apitu na bhavet , yataH kumAradhyAnaM munihananaviSayaM, yakSasya tu kumArahanane'pi munirakSaNena vaiyAvRtyaviSayakaM, na punaH rAgadveSaprabhavaM, yadAgamaH-"puci ca iNDiM ca aNAgayaM ca, maNappadoso na me atthi koii| jakkhA hu veAvaDiaM kariti, tamhA u ee nihayA kumArA" // 1 // itizrI u0 (39-5) vaiyAvRtyaM hi mahAnirjarAheturityagre vakSyate, tasAbhUnanAbhiprAyasAmye'pi dvayordhyAnayormahadantaram , evaM kupAkSikANAM tIrthocchedaviSayakadhyAnamasAkaM ca tIrtharogakalpasya kupAkSikapakSasyocchedaviSayakamiti ucchedadhyAnasAmye'pi ekasya dharmadhyAnamaparasya raudradhyAnamiti, tatrApi dRSTAntamAha-'asuIlitto'tti azucinA-purIpAdidravyeNa liptaH pAdaH kiM candamaliptena pAdena samaH syAd ?, apitu na syAt , evaM liptatvena sAmye'pi azuciliptaH pAdo jalena dhauta eva zRbhAnuSThAnapravRttihetuH syAt , candanaliptastu svata eva vizeSataH syAbU, evaM tIrthocchedadhyAnaM purISakalpaM kupAkSikocchedadhyAnaM ca candanakalpam , evaM vimalavAhanadhyAnaM vikalpaM sumaGgalasAdhozca dhyAna candanakalpamityAdi svayamevAlocyam , evaM ca dhyAnaM jIvayogyatayaiva samApatitaM, yathA AhAraviSayakadhyAnasAmye'pi haMsasya kamalapatrANyeva saMpannAni, kAkAdInAM tu viD reNI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava canaparIkSA 1vizrAme // 38 // RAININES HAMALAMINATALATHALINITIN MILAIMAHA CRIHAathaliHIHINDI RAu 0P mAMsAdIni, tathA tiirthkupaakssikyorpiitigaathaarthH||44|| athopasaMharanneva prathama tIrthasvarUpaprarUpaNe hetumAha / tIrthasvarUpaM - evaM tityasarUvaM parUviaMtaM pasaMgao paDhamaM / jaM jau bhaNiuM sakA kuvakkhiA vAhirA smuhN||45|| 'tat tasmAtkAraNAtprasaGgataH "paDhamilluANa udaye" ityAdinavamagAthAyAM kupAkSikAH kecita tIrthAnirgatA iti tIrthasvarUpa| nirUpaNaM prasaGgata AgatamataH prathamam-Adau tIrthasvarUpaM 'prarUpitaM' nidarzitaM, yad-yasAtkAraNAdyatastIrthAt kupAkSikAH 'khavaNayetyAdigAthoddiSTAH samukhaM bAhyA bhaNituM zakyA bhavantIti, tIrthasvarUpAparijJAne ca kupAkSikANAM bAhyatvaM kuto bhaNyate iti prathama tIrthakharUpanirUpaNaM spryojnmitigaathaarthH||45|| atha prakArAntareNApi tIrthasvarUpaM nirUpayitumupakramyateihamaha kupakkhapakkhaM anbhAsavaseNa munniapricytii| taha titthAsayaNaMpi a kujA viNNutti buddhiie||46|| juttipayAraM kiMcI daMsemo jeNa dIvarUveNa / titthAtitthasarUvaM phuDaM siA thUlamaiNo'vi // 47 // teNaM katthavi aMse puNovi bhaNaNaMpi dIsae ihayaM / na ya puNaruttadoso ciMteabo jmnbhaaso||48|| 'iha' kupakSakauzikasahasrakiraNanAmni prakaraNe 'athe'tipUrvApekSayA prakArAntaradyotane, kupakSapakSamabhyAsavazena-'punaHpunaH kara| NamabhyAsa' iti vacanAt punaH punastatsvarUpazravaNena 'jJAtvA' samyak paryAlocya 'parityajatu,' ekazaH zravaNena sahasA tatyAgAsaMbhavAt , saMbhave vA kadAcittadabhimukhIbhavanasyApi saMbhave avimRzya tyaktamiti pazcAttApasyApi kasyApi saMbhavo durnivAro'taH punaH punaHzravaNenAbhyasya tyAge khame'pi prAguktadoSAsaMbhavaH, tathA tIrthAzrayaNamapi cAbhyAsavazena kRtaM sat surasamahenApi tatazcAlayitumazakyam , atastatrApyabhyAsaHzreyAneveti tIrthAzrayaNamapyabhyAsavazena vijJaH kuryAditibuddhyA hetubhUtayA yuktiprakAraM kiJciddarza HalRISHAIR REMAINSHAINISHARIRIPTIONalin / / 3
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ M sUtrapusta kazaraNa zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 39 // nirAsa: | yAmaH, yena yuktiprakAreNa dIparUpeNa-pradIpakalpena tIrthAtIrthasvarUpaM sphuTaM syAt ,kasya?-AstAM sUkSmadRg , sthUlamaterapi, tena kAraNena kutracidaMze punarapi bhaNanamapi vAraM vAraM kathanamapi dRzyate 'iha' adhikAre asmin prakaraNe vA,na punaruktadoSazcintanIyaH,co'pyarthe, na cintanIyo'pi, bhASaNaM tu dUre ityapizabdArthaH, evaM kuto ?, yataH so'bhyAsaH, sa ca punaH punarbhaNanenaiva syAditigAthAtrayArthaH | // 46-47-48 // tribhirvizeSakaM / atha prathamaM kupakSamAtrakharUpamAha prAyaM kupakkhapakkho usuttasaraNo havija vayaNeNaM / suttaM putthayasaraNaM naNu kiMca paraMparAsaraNaM // 49 // | 'prAyo' bAhulyena kupakSapakSastu vacanena vacomAtreNa, natu manasA'pi, sUtrazaraNo bhavet, asmAkaM sUtrameva pramANaM, na vRttyAdikamapItyAdivacomAtreNa sUtrazaraNa ityarthaH, tatraivaM praSTavyaM-nanu bhoH sUtraM pustakazaraNaM kiMvA paramparAzaraNamiti vikalpadvayI, tatra pustakameva zaraNam-Azrayo yasya tatpustakazaraNaM, paramparA-acchinnapuruSapravAhaH saiva zaraNaM yasyeti paramparAzaraNamiti, kupAkSikAkUtameva praznadvArA vikalpitamitigAthArthaH // 49 // atha prathamavikalpAkRtaM dRSayitumAha putthayasaraNaM suttaM phalavaM na hu hoi kevalaM kiMtu / purisAyattaM puriso payattato'vi vihiviNNU // 50 // kevalaM pustakazaraNaM sUtraM phalavana bhavet ,kiMtu'-'puruSAyattaM' puruSaparatantraM, puruSo'pi na yaHkazcit , kiMtu,prayatnavAnapi vidhijJaH, sUtrasya grahaNe dAne ca vidhi jAnAtIti vidhijJa iti gAthArthaH // 50 // atha vidhijJo'pi kIdRk syAdityAha so'vi a dAyagagAhagabhAvApannovi juggyaajutto| teNaM tipaImittA duvAlasaMgIi rynnaavi||51|| 'so'pi ca vidhijJo'pi cadAyakagrAhakabhAvApanA,zrutajJAnaM hi dvAbhyAmeva sAdhyaM,tatrako dAyako'paro grAhakazceti, evaMrUpeNa A HITIRTHIPPIRITHILIPPIRATRAININAGARIAS 11.39 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme 1180 11 svarUpamApannaH puruSo'pi ' yogyatAyuktaH' dAyakayogyatAyukto dadAti, grAhakayogyatAyuktazca gRhNAtIti, puruSa ityatraikavacanaM dAyakena yukto grAhako grAhakeNa yukto dAyako vetyevaM vigraheNa bodhyam, ata eva " pAsagassa natthi uvaeso "tti ( AcA. 8-82) pravacanaM, tasya yogyatAyA abhAvAd, athobhayoryogyatAyAM dRSTAntamAha- 'tene 'tyAdi, tena kAraNena yena yogyatAmA pannastenaiva tripadImAtrAt 'u| panne vA vigamei vA dhuvei ve 'ti mAtRkApadamAtrAt dvAdazA'GgyA racanA, tIrthakRdgaNadharayordvayorapi dAyakagrAhakayoryogyatAmApannatvAd, | AstAM dvayoH, ekatarasyApyabhAve tripadI na phalavatI, tripadIdAne yogyatAmApanno'pi bhagavAn vIraH zrIgautamAdyekAdazagaNabhRdatirikteSu na dvAdazAGgIracanAhetuH, na ca grAhakayogyatAmApannA api gaNabhRto bhagavantamantareNa tripadyavAptAvapi tathAsAmarthya bhAjaH, ata eva 'saMjogasiddhIi phalaM vayaMti' (Ava. 102) pravacanavacanam, ata eva ca vidyamAnApi tripadI nedAnIM phalavatI, dvayorapi dAyakagrAhakayoryogyatAyA abhAvAt, kiMca - tripadIdRSTAntena kevalaM sUtraM na phalavadityapi kupAkSikastiraskaraNIyaH, kevalasUtravAdI pravacane mithyA| dRgapi bhaNitaH, yadAgamaH - " aparicchiasuanihasassa kevalamabhinnasuttacArissa / sanbujameNavi kayaM aNNANatave bahuM paDai // 1 // (415) iti zrIupadezamAlAyAmiti gAthArthaH // 51 // atha yogyatAyAmayogyatAyAM codAharaNamAha vajraMpi kajjajaNayaM sakkapayatteNa juggayAjutte / AgAsakhaMDakaraNe asamatthaM sakkabalamuttaM // 52 // vajramapi kAryajanakaM zakraprayatnena yogyatAyukte vastuni syAt, AkAzakhaNDakaraNe zakreNa nijabalamuktamapyasamartham, AkAzasya | khaNDazo bhavanAyogyatvAd, evaM puruSAyattamapi sUtraM dAyakagrAhaka yogyatAyAmeva phalavat, nAnyatheti vajradRSTAnta iti gAthArthaH // 52 // | atha punarapi sarvapratItaM dRSTAntarAntaramAha sUtra pusta kazaraNanirAsaH // 40 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuzalAyatatvedhenudRSTAntaH zrIprava- gheNU vAvi saduddhA dohnnkiriaaikuslmaayttaa| duddhapayA vivarIA vivarIapayA udAharaNaM // 53 // canaparIkSA 'vA' athavA 'dhenurapi' gaurapi 'dohanakriyAdikuzalAyasA' dohanasya kriyA,AdizabdAta piNDapayodAnasusthAnarakSaNAdikaM grAhya, 1vibhAme| tatra kuzalo-nipuNaH makAro'lAkSaNikastasyAyattA-vazagA 'dugdhapradA' dugdhadAyinI syAd, viparItA dohanakriyAdyakuzalAyattA // 41 // 'viparItapradA' dugdhadAnApekSayA viparItaM phalaM prddaatiitytrodaahrnnmitykssraarthH|| bhAvArthastvayaM-yastu piNDadAnAdikuzalo dohanakriyAdikuzalazca sa goH sakAzAt dugdhamavAmoti, tatrAkuzalazca goHzarIre dugdhamastIti sAmAnyena dugdhajJAnavAn dugdhAvAptimicchan | yatra kApyaGge karasparzanakaraNena lakuTAdinA hananena yatra kApyaGge anAdinA chidrakaraNena vA kevalaM mUtrarudhirAdikamevAvAmoti, sarvathA kriyArahitazca goghAtapAtakabhAg syAt, piNDAdidAnakriyAyukto'pi dohanAdikriyAzUnyaH svabhAvasiddhacchagaNamUtrAdilAmabhAga / atra sArthavAharAjJodRSTAntaH pratIta eva, tathApi digdarzanaM tvevamiha-kazcitsArthavAho'nekapaNyabhRd dhenuvirahite dvIpe | vANijyanimittaM jigamiSuH sadhenukaH samudramatIrya jigamiSite dvIpe prAptaH, tatra saMtuSTayartha rAje rUpyakaccolake pAyasaM prakSipya pratyahaM prAbhRtIkaroti, asmadIyadezavRkSarasa iti rAjJA pRSTo bhaNati, ekadA ca kRtakRtyo rAjJo mutkalavacanecchayA rAjAnaM bhaNitavAn-svadezaM rAjAjJayA jigamiSurityukte rAjovAca-pAyasarasamasmabhyaM ko dAsyati , tadanu rAjJo'nurodhena tena sA gaudattA, | uktaM ca-etadIyo raso mayA dIyamAna AsIdityusvAsa sArthavAhaH svadezaM prasthitaH, rAjJA ca sA gauzcitrazAlAyAmanekavidhakharjUra drAkSekSurasAdikhAdyapAnAdividhinA poSyamANA gomayamutrAdikaraNAvasare yadA pucchamUrcIkaroti tadAnIM rAjapuruSAH rUpyakacolaHUI kAdikaM pAtraM vibhrati, tadAnIM varNAsvAdAdinA gomayAdevaiparItyaM dRSTrA vaJcitaH khalu tena pApAtmanA'hamapIti ruSTaH san samudra MULIHIPPINITIAHIPARINERMITPAHINITINATImental T AITIHallllllamIIIIIIIIIIIIIIIIIIIITA JPURIHI TENSIPAHITIALISTIMAHARATTIMINISTRIHIPTIme HILalitARIHARIDABILITICS
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 1 vizrAme // 42 // madhyAt pazcAdAnAyitaH, sakopaM bhaNito - bho ! mAmapi tvaM vaJcitavAnityAdi bhaNitvA prAktanavyatikaraM proktavAn tat zrutvA sArthavAhena bhaNitaM bho rAjan ! nahi kimapi vastujAtaM svarUpeNa sadeva phalavadbhati, kiM tu yathocitakriyAdimireva, kriyAzca samyagAmnAyagamyAH, AmnAyo'pi tanipuNapuruSAdeva labhyo, nAnyatheti bhaNitvA teSAM zikSAnimittaM svayameva dohanakriyAyAM pravRttaH, bhaNitavAMzca - anenaiva vidhinA'smAd vRkSAdraso grAhyo nAnyatheti, pazcAd yAvatpAyasaniSpattistAvatsarvamapi vihitavAn, taddRSTvA ca te rAjapuruSAstathaiva kRtavanto'vAptavantazca samIhitaM pAyasamiti dRSTAntaH / iti gAthArthaH // 53 // athoktaM dRSTAntaM dASTantikena yojayitumAha gheNU suttaM : vacchA nijuttI vittipamuha aNujogI / dohaNakiriAkusalo uvahANaM piMDapadANaM // 54 // sUtraM tAvaddhenuH, tasya niryuktirvatsA, yathA vatsA dugdhadAnAbhimukhAM gAM karoti tathA'rthadAnAbhimukhaM sUtraM niryuktiH karoti, tatra | dohanakriyAkuzalaH vRttipramukhAnuyogI, tatrAnuyoga :- sUtreNa sahArthasyAnukUlayojanAlakSaNaH sa vidyate yasya so'nuyogI, vRttipra| mukhaiH - vRttibhASya cUrNiprabhRtibhiranuyogI, vRSyAdinA gurusamIpe'dhigatasamyagAmnAya ityarthaH, yadAgamaH - "suttattho khalu paDhamo bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio a niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 1 // tti" bhaga0 za25 u2 (945) tatropadhAnaM zrutArAdhanatapovizeSaH tatpiNDapayodAnaM, gaurapi piNDapayodAnAdinA praguNIkRtaiva dugdhadAtrIti gopAlasyApi pratItaM, na punaracAritA'-pIti, etena ye kecidyogopadhAnAdikamantareNApi paThanapAThanAdikaM kurvanti te tRNAdidAnAbhAvena dRzyamAnazarIrazeSamAtrAM gAM duha| ntIti bodhyA ityapi jJApitamiti dAntikayojaneti gAthArthaH // 54 // athoktaM sUtraM kopalabhyate iti darzayati kuzalAya tasvedhenudRSTAntaH // 42 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprakacanaparIkSA 1vizrAme // 43 // paramparAzaraNatAtIrthasya JAmandarmanandHARASHTRANntalianHRISTIANE AIHARIHASHMIRIN HINTAMANISAPAARAMATAPanama malPAL evaM phalavaM suttaM titthayarapavahiaMmi titthNmi| titthaM puNa acchinnaM vIrassa ya jAva duppsho||55|| 'evam' uktadRSTAntena tIrthasUtraM phalavad , dRzyate iti gamyaM, tatroktasAmagryA vidyamAnatvAt , tIrtha ca kiyatkAlaM bhavatItyAha-tIrtha punaracchinnaM yAvaduSprasabhasUristAvadanavarataM vartate, kasya !-vIrasya, yadAgamaH-"jaMbUdIve NaM bhaMte! dIve bhArahe vAse, imIse osappiNIe devANuppiANaM kevaiyaM kAlaM titthaM aNusajissai ?, goamA! jaMbudIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe mama ikvIsaM vAsasahassAI titthaM aNusajissaI"tti zrIbhaga0 za0 20 u08 (sU. 680) iti gaathaarthH||55|| atha paramparAzaraNaM sUtramiti dvitIyaM vikalpaM samyagitikRtvA samarthayannAha teNa paraMparasaraNaM suttaM titthassa sammayaM NeaMsesA mayagopAse bhamaMti pypaannaasaae||56|| 'tena' prAguktayuktiprakAreNa paramparAzaraNaM sUtraM bhavati, paramparA ca tIrtha, tacca puruSaparipATyAcchinnamitikRtvA pustakazaraNaM na bhavati, pustakalikhanakAlAt pUrva sUtrasyAbhAvApayA likhanamapyucchinnasaMkathaM kathaM pustakazaraNatA sUtrasyeti kupAkSikANAmaniSTaM, yataH paramparAzaraNaM tata eva sampratyAgamaH paramparAviziSTastRtIya eva, yadAgamaH-"Agame tivihe paM020-attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame"tti bhI anu0 (sa. 144 va. 219) tatrAdyau gaNadharaziSyAntau, tRtIyastu tIrthaparyAvasAyIti, tadeva sUtraM tIrthasammataM jJeyaM, zeSAH-tIrthavAdyA vakSyamANAH kupAkSikAH payaHpAnAzayA mRtagoH pArzve bhramanti, uktalakSaNayogyatAyA abhAvAd, AstAM payaHpAnAzApUrtiH dare,lokaniMdAspadameva bhvntiitigaathaarthH||56|| atha vakSyamANayuktyA kupAkSikAbhyupagataM sUtrameva na bhavati, kiMtu svAbhAsa eva, saca tanmUlasyAbhAsatve sati sikSyatIti tanmUlasyAbhAsatvarAha
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ pareSAM zrIpravacanaparIkSA 1vidhAme // 44 // tIrthAbhAsatA UPatnaIDISHMAHINID | chinnuNbhAviatitthA titthaabhaasaatthvnnminipunnaa| pAsaMtA pAsaMtA pAseavA payatteNaM // 5 // chi-truTitamitibuddhipUrvakamudbhAcitaM-prAduSkRtaM tIrtha yaiste chimodbhAvitatIrthAH,naca digambarasya chinnatvabuddhirnAsIditi zaGkanI-- |yaM,guruNoktaM-samprati jinakalpo vyucchinnA,tat zrutvA mayi vidyamAne kathaM vyucchinobhaNyate iti bhaNitvA nirgataH, ahaM vyucchinnamapi| |jinakalpaM prakaTIkaromItibujhyA jinakalpAtmakameva tIrtha vikalpitamiti zivabhUterapi tathAsvabhAvAnapAyAt, kiMlakSaNAste ?'tIrthAbhAsasthApanamatinipuNAH' tIrthAbhAsasthApane yA matistayA nipuNAH, asato'pi vastunaH sadbhUtavastusamatAvuddhijananasAmarthya | nipuNatvamantareNa na bhavatIti,yaduktaM-"yathAsthitaM vastu dizannadhIzana tAdRzaM kaushlmaashrito'si| turaGgazRGgANyupapAdayadbhayo, namaH |parebhyo ny(nv)pnndditebhyH||1|| iti dvAtriMzikAyAM / nacaitadvarNana lAkSaNikamiti vAcyam,atrApi tathaivAbhyupagamAt,te ca ke?-pAzA|ntA:-digambarAdipAzaparyantAH,prativizrAmaM vyaktyA vakSyamANAH, kiMlakSaNAH-'prAsvantaH prakarSaNAmUnA-prANAnAM prakRte jJAnAdibhAva prANAnAmanto-vinAzo yeSAM te tathA, unmArgadezanAdinA liSTakarmopArjanenAnantakAlalabhyabodheH saMbhavAt , yadvA prakarSaNAsUnA| bhAvaprANAnAM tadupadezavartinAM tadanukUlapravRttimatAM vA anto yebhyaste vathA, anyeSAmapi durlabhabodhihetavaH, svayaM naSTAH parAnnA| zayantItyarthaH, ata eva kiMlakSaNAH?-prayatnena dRzyAH- darzanIyAH, carcAdimahatprayojanavizeSe taiH saha vacanapravRttiH karttavyA, nAnyathA, pravacane 'na hulabbhA tArisA da?'mityAdinA taddarzanasya pAtakahetutvena bhaNitatvAta , tacca prAgdarzitamiti gAthArthaH | // 57 // atha punarapi yuktidAyahetave trAsaGgikamAha tesuvi puNNimapamuhA putthayasaraNA paraMparAsunnA / sAhAraNaM sarUvaM tesiM pAsaMgiaMbhaNimo // 5 // INUTE MIRMIREMIUMMARRIVARI // 44 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ LIN zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 45 // pustakazaraNAnAM saudharmAnapatyatA PERHI 'teSvapi' digambarAdiSvapi pUrNimApramukhAH 'pustakazaraNA' pustakameva zaraNaM yeSAM te tathA, paramparAzUnyAH, kimasAka paramparayA prayojanaM ?, pustakalikhitasiddhAntaM zaraNIkRtya pravadmahe ityasamIkSyabhASiNaH,teSAM prAsaGgika sAdhAraNasvarUpaM bhaNAma iti | C gAthArthaH // 58 // atha te tIrthamadhyavartino na bhavantItyAha sohammAvaccijA acchinnA jAva duppshsuurii|tehito te bhinnA jaM te putthAu no jAyA // 59 // saudharmApatyAnyacchinnAni yAvaduSprasabhamUriH,vyucchinne ca tIrthe tIrthakaramantareNa kevalinA'pi tIrtha prakaTIkartumazakyamiti prAk | apazcitaM, pUrNimAdayastu zrIsudharmApatyebhyo bhinnA eva, tatra hetumAha-'jaM te'tti yamAt te zrIsudharmApatyAni na pustakAjAtAH, yo yathotpadyate tajjAtIyastenaiva vidhinA, yathA garbhajAdgarbhajotpattina punaH saMmRcchimAdapi, yAtu garbhajAt saMmUchimotpattiH sA ca na tadapatyavyavahArahetuH, apatyotpattiprakArAdbhinnaprakAreNaivotpatteH, na hi mAtRzarIrotpannA'pi SaTpadI bhaginIvyavahAraviSayaH, bhaginyutpattiprakArAginnaprakAreNaivotpatteH, evaM pUrNimAdiSvapi yojyaM, tadevaM tIrthe samutpannA api paurNimIyakAdayo na sAdhuvatsamutpannAH, kiMtu pustakamUlakatvena minnaprakAreNotpannAH, yathA mAtuH zarIre paTpadIti gAthArthaH // 59 // atha pustakazaraNAnAM yanna saMbhavati taddarzanAya gAthAdvayena dizamAhapaMca parameTTi dasaviha sAmAyArI a paMca vavahArA / vAyaNajuggAjuggA juggANavi vAyaNami vihI // 30 // cheovaTThAvaNiappamuhucArAi NANamAINaM / ArAhaNAivihao putthayadiTThINa nahu huMti // 61 // pustakavAdinAM paJca parameSThinastIrthAmimatA na saMbhavanti, tanmate cAhaMdAdInAM bhinnatvAditi, 'paMca khalu titthayara'mityAdi // 45 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinAM zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 46 // gAthAsu vakSyate, tathA 'dazavidhasAmAcArI' 'icchAminche tyAdidazaprakArA guruziSyasaMvandhe satyeva saMbhavati,tathA paJca vyavahArAH- | pustakavAAgamazrutAjJAdhAraNAjItalakSaNA na saMbhavanti, tatrApi zrutajItau kevalagurvAyattAveva, kathaM pustakAyattAviti, tathA'yaM vAcanAyogyo'yaM ca neti vAcanAyogyAyogyavicAro na saMbhavati, pustakasya tatrAsAmarthyAt , na hi pustakaM yogyamayogyaM ca vivecayituM sAmAcA yodhabhAva: zaknoti, tathA vAcanAyAM vidhiH-uddezasamuddezAdilakSaNo gurukramAyAto na pustakasAdhyaH,tathA chedopasthApanIyaM cAritraM gurumantareNa na saMbhavatyeva, guruNaiva sAmAyikocchedapUrvakaM tasyAropyamANatvAd , AdizabdAt sAmAyikAdInAmapi yathAsaMbhavamAyojyaM, tathA jJAnAdInAmArAdhanavidhayo'pi yogAdyanuSThAnapUrvakamadhyayanAdhyApanAdilakSaNAH pustakadRSTInAM 'na hu'naiva, saMbhavantIti kriyA / / sarvatrApi saMbandhanIyA, vistarajijJAsunA tu matkRtaparyuSaNAdazazatakaTIkA'valokanIyeti gAthAyugmArthaH // 60-61 // atha | pustakavAdino yadeva pustake likhitaM tadeva pramANaM, na punaH paramparAyAtamapIti vadanti, tadasamyak , yataH kvApi pustake'pItthaM likhitaM nAsti yatpustakalikhitAdanyadasamyag , yadvA pustakaM dRSTvA ye dharma prarUpayiSyaMti te samyaktayA'vagantavyA ityapi kvApi | pustake likhitaM, yadvocchinnaM tIrthamamukAdAcAryAt prakaTIbhaviSyatItyapi kvApi nAsti, kathamete dhASTarthamavalambya pustakaM zaraNaM | prapadyante ?, evaM 'pitA me kumArabrahmacArI'ti nyAyamApannAnAmadhyakSasiddhameva mRSAbhASitvaM, yato vayaM pustakalikhitapramANavAdina | ityevaM vAcATA api pustakAlikhitamapyanantaroktaM svIkurvanti, pariharanti ca pustakalikhitamapi dazavidhasAmAcArIpaJcavyavahArA| dikamacchinnatIrtha duSprasabhaM yAvadityAdi ca // evaM satyapi pustakavAditve laukikadRSTAntamAhavavahAriakulavaDio aayaaroghruvkkhrosylo| kiM lekkhagaMmi lihio tAkaha sUrINa kulvddio||32||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravabanaparIkSA 1vizrAme // 47 // kulAcAro likhitaH | siddhAnta MINSummHRISonam __ vyAvahArikakulapatito-vyAvahArikakulakramAyAtaH, upalakSaNAt rAjakulakramAyAto'pi grAhyaH, AcAra:-pravRttinivRttirUpaH gRhopaskaraH-strIpramukhANAM nAnAbharaNavastrAdIni zayanAsanabhojanabhAjanAdIni ca yAvat strIputrapucyAdayazca gomahiSyAdayazca saka| lo'pi kiM lekhyake likhito labhyate ?, apitu na labhyate, tarhi sUrikulapatita AcAraH kathaM pustake likhitaH saMbhavet ?, na ca rAjakule lekhyakaM na saMbhavatIti zaGkanIyamiSTApatteH, nahi rAjakulAcArAdi likhitAnusAreNaiva pravartate, kiM tu paramparAyAtameva, evaM pravacane'pi bodhyaM, yattu kizcillikhitaM dRzyate tadapi paramparAgatAcArasyaikadezo bodhyaH, tena kevalalikhanAnusAreNa pravRttibhASaNamabhASaNameva, evaM satyapi yaH kazcidibhyaputro lekhyakaM dRSTvA yadeva lekhyake likhitaM tadeva khakIyaM, zeSaM tu nAtmIyamiti buddhyA gRhAnniSkAzya parityajan kena kIdRzo bhaNyate !, tathA pustakavAdino'pi kevalasUtravAdinovA bodhyA iti gaathaarthH||6|| atha siddhAntavAdinamAtmAnaM khyApayan mahAmRSAbhASyeveti jJApanAya prathamaM siddhAntasvarUpamAhaattAgamapAsAo suNio bIo annNtraagmo| tatto savaNaparaMparasamAgao taia aagmo||33|| AtmAgamapArthAt 'tAtsthyAt tadvyapadeza' iti nyAyAdAtmAgamavataH sakAzAt zruto dvitIyo'nantarAgamo bhavati, 'tato' dvitIyAgamapArthAt zravaNaparamparAsamAgataskRtIya AgamakaH, paramparAgamaka ityarthaH, sa ca dvitIyAgamasakAzAt zravaNasamuttho'pi puruSapAramparyeNa tIrthaparyavasAyIti siddhAntakramaH, na punaH prathamAbhAve dvitIyo dvitIyAbhAve ca tRtIyo bhavatIti gaathaarthH||63|| | avaM kramasiddhe siddhAnte siddhAntavAdI kathaM praznaviSayIkArya iti darzayatisUriparaMpararahio putthayalihio a jo u siddhNto| tiNha khalu AgamANaM kerisao keNa nAmeNaM // 4 // paingienimsANIMALINA RANIHAHIMANIPommu n // 47 // E
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ avyaktamina ddhAntatA zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 48 // SONUMIDIPTIMINAThIRAHI sUriparamparArahitaH pustakalikhitazca siddhAntaH trayANAmAgamAnAM kena nAmnA kIdRzaH1, kimAtmAgama utAnantarAgamaH para|mparAgamo veti parasyodIraNeti gAthArthaH // 64 // athaivaM pRSTaH paraH kIdRg syAdityAha evaM khalu pucchio so vesAtaNaucca jnnymmunnNto| kovi ahohi avattaM saMNeI elamucca // 65 // evamanantaroktaprakAreNa, khaluravadhAraNe, pRSTaH san sa kupAkSiko janakamajAnan 'vezyAtanuja iva' paNyAGganAputravat ko'pi ca | 'hohI ti bhaviSyatItyavyaktaM siddhAntaM saMjJayati, kiMvad ?-eDamUkavad, ayaM bhAvaH- yathA eDamUkaH kenacit kathaJcit saMjJAvizeSeNa pRSTaH san vaktumazaktaH san karAdinA saMjJAM karoti, paraM tathA saMjJAM karoti yathA'nyeSAM samyagvastuparijJAnaM bhavati, ayaM tu siddhAntamavyaktameva saMjJayati, yathA vezyAputro janakaM bruvANo hi ko'pItyavyakta bhASate, dRSTAntadvayena eDamUkavezyAtanUjakalpaH kupAkSikaH siddhAntavAdI pradarzitaH, AstAM kupAkSikastathA AcArahIno'pi bruvANastathaiva bhavati, yadAgamaH-"duvasusuNI aNANAe tucchae gilAyai vattae"tti zrIAcArAMge lokavi0 (u06 sU-101) etaTTIkAdezo yathA-kvacitsaMzItiviSaye kenacitpRSTo|'parijJAnAt glAyati vaktuM, jJAnasamanvito vA cAritrariktaH pUjAsatkArabhayAn zuddhamArgaprarUpaNAvasare glAyati yathAvasthitaM prajJApayitu"mityAdi A0, iti gaathaarthH||65|| athaivamAgamamavyaktaM bruvANasya kiM syAdityAhajaha Agamo avatto vigappiattho taheva tammUlaM / titthayarovi avatto taM tayavaccAi avattA // 66 // kupAkSikANAM vikalpitArtha:-nijanijamatAnusAreNa vikalpito'rtho yasyaivaMvidha Agamo yathA'vyaktaH, vikalpitArtho hi siddhAnto jAragarbha iva sajanaparSadyavyakta eva sthAdityarthaH, tathA tanmUlaM tIrthakaro'pyavyakta eva, yathA kenacitpRSTaM nanu bhoH etA JANUARATHIMADARATHIRAIPURTHIARPARIMAR RAINMMAPTITIATIMADIRIHITHALIPE
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 49 // ARAI jinAdInAmAropaH SangamunaamaamanI S MAHISHAIRA ILAPTOHIBITA ASTROPI garthavAn siddhAntastava kena guruNA pAThita ityukte vikalpitArthaprarUpakaM devadattAdinA kalpitaM nijaguruM vaktumakSama eva syAditi jagatthitiH, evaM tanmUle cAvyakte tadapatyAnyapyavyaktAnyeva, ata evAgame nihnavA avyaktA iti bhaNitaM prAk pradarzitamitigAthArthaH // 66 // atha pustakavAdinAM kastIrthakara ityAha-- usabhAIjiNaNAmAroveNANegahAvi egjnno| nianiamayAibhRo putthysiddhNttitthyro||67|| pustakasiddhAntasya tIrthakaro nijanijamatAkarSakaH zivabhUticandraprabhAdirekajanaH-eka eva jana ekajanaH anekadhA-anekasva-| rUpaH, kena ?-RSabhAdijinanAmnA samAropeNa 'atasmiMstadadhyavasAya Aropa' iti vacanAt zivabhUtyAdAvekasminnevAnekeSAM tIrthakRtAmupalakSaNAd gaNadharAdInAM ca nAmnAmAropaH kRtaH tena hetubhUteneti gaathaarthH||67|| atha nAmnAmAropastena kiM jAtamityAha teNaM titthAbhAse titthayaro titthatitthakaranAmA / savappayArapAvo bhinno bhinnutti vinnnneo||18|| yena kAraNena RSabhAdijinanAmnAmAropastenaiva kAraNena tIrthAbhAse-kupAkSikavarga tIrthakarastIrthatIrthakaranAmA bhavati, tIrthe yastIrthakarastasyaiva nAma yasya sa tIrthatIrthakaranAmetyarthaH, yata eva nAmnAmAropaH kRtaH ata eva pRSTAH santo devo'rhannityAdi bhASate, tathA cAropitanAmnA kupAkSikAbhimatatIrthakRtkIdRzaH?-'sarvaprakArapApaH' sarvAtmanA pApabhUta ityarthaH, sa ca prati kupAkSikaM bhinna evetikRtvA bhinno bhinno bodhyaH, yathA digambarANAM zivabhUtiH paurNimIyakAnAM candraprabhAcArya ityAdiritigAthArthaH // 68 // nanvevamAropaH kathaM bhavatIti parAzaGkAmapAkaroti sabahiM saddehiM savapayatyAvi huMti ahilappA / AroveNa jahicchiasaMkeo jennmnnivaaro||69|| RRHIRINEmaililinealtHITATU matical THEHills cABIHABHIA N ITIHARITA MALISAPANINETIDAPilam // 49 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme / / 50 / / AropeNa sarve'pi padArthAH sarvaiH zabdairamilApyA bhavanti, yena kAraNena yathepsitasaMketo - yathAruci vikalpitaH saMketo hyanivArya iti gAthArthaH ||69 || atha yathepsitasaMkete udAharaNamAha jaha ceiasaddeNaM NANaM sAhU a sAhipamuhAI / luMpagavigappiAI teNaM te tammae atthA // 70 // yathetyudAharaNopanyAse, caityazabdena jJAnaM sAdhuzca zAkhipramukhANi vRkSAdIni 'lumpakavikalpitAni' lumpakena saMketaviSayIkRtAni, | tena kAraNena tanmate caityazabdena te'rthA bodhyAH, yathA varddhamAnAdinAmnA loke nijanijaputrAdInAmabhisaMdhAraNaM bhavati tathA | lumpakamatIyAnAM caityazabdena jJAnAdInAmabhisaMdhAraNaM bhavati, ata eva teSAM siddhAnto na jainasiddhAntaH, kiMtu lumpakamatasiddhAnta eva, vastugatyA tu artha eva siddhAntaH, sa ca bhinna eveti gAthArthaH // 70 // atha prastutaM kupAkSikeSu yojayituM gAthApaJcakamAhaevaM khalu titthayaraM itthImuttinisehagaM khamaNA / puNNimiA puNa puNNimapakhiadakkhaM jiNaM biMti // 71 // itthINaM jiNa Apa DisehaparAyaNaMpi kharayarayA / aMcaliA aMcalayaM parUvayaMtaMpi saDDhANaM // 72 // phalapUAinisehaM kuNamANaM saDDhapuNNimo arihaM / suadevIthuipamuhaM paDisehataM tu AgamiA ||73|| jiNapaDimAini seho esakusalaM lavaMti luMpAgA / titthadvepi pamANaM vayaMtamarihaMtamavi kaDuo ||74 // vIjo vaNNavihINo paDimaM mottUNa luMpagaM saccaM / aNumittakammabaMdhaM dhammamabhAsaMtamavi pAso // 75 // evaM prAguktasaMketAdiprakAreNArope sati, khaluravadhAraNe, kSapaNakAH strImuktiniSedhakaM tIrthakaraM bhaNanti, paurNimIyakAH punaH 'pUrNimAyAkSikadakSaM' pUrNimAyAM pAkSikavyavasthApane yo dakSastaM jinaM bruvanti, tathA parvAtiriktadine pauSadha (sya strINAM jinapUjAyAzca) niSedhaparAyaNaM | vikalpitasaMketAH 114011
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinasiddhAdInAmAbhAsatA ANI zrIprava- kharatarAH, AJcalikAH zrAddhAnAM sAmAyikAdAvazcalaM-pallavaM prarUpayantaM tIrthakara,phalapUjAdiniSedhaM kurvantamarhantaM sArddhapaurNibhIyakAH, banaparIkSA zrutadevatAstutipramukhaM pratiSedhayantamAgamikAH, jinapratimAniSedhopadezakuzalaM lumpAkA jinaM lapanti,tIrthArdU-zrAvakazrAvikAlakSa-| 1vizrAme Namapi pramANaM vadantamahantaM kaDukAH, 'bIjo' bIjAkhyo vaNarakArAdibhirdravyazrutahetubhirapi hInaH prAyo'timUrkhaH pratimAM muktvA lumpAkaM satyaM-lumpAkamate pratimAnaGgIkArastadasatyaM, zeSaM tu satyameveti vadantamarhantam , aNumAtramapi karmavandho yatraivaMvidhaM dharmamabhASamANaM pAzo'rhantaM vadatIti dazAnAmapi nijAnejavikalpArUDhAstIrthakRto bhinnabhinnA eveti gAthApaJcakArthaH / / 71-7273-74-75 // atha gAthApaJcakopasaMhAramAha evaM sabakuvakkhA paDivaNNA bhinnnnbhinnnntitthyrN| paramatthA sivabhUippamuhe te tArise na'nne // 76 / / siddhavi ya tammaggArAhaNapuvA ya evamavi sesaa| titthabhihANAbhAsA bhAsAbhAsA ya kiriyAsu // 77 // | evaM prAguktAH sarve kupAkSikAH bhinnabhinnatIrthakaraM pratipannAH, te ca tIrthakarAH 'paramArthAt ' vastugatyA zivabhUtipramukhA eva, nAnye, tathAvidhaprarUpaNAviziSTA na tIrthasammatA RSabhAdayaH, vizeSaNabhede ca viziSTasyAvazyaMbhedAd ,ekanAmavAcyAzcAnekepi padAsarthA bhavanti, ato nAmnAmanekArthatA'pi, tatra vizeSapratipattirvizeSaNaireva syAt , yathA 'gopAGganAsaGganibaddharaGgo, gIrvANageyAGgaguNo jino'vyAdi'tyatrAdyapadavAcyArthavizeSaNena jinazabdena nArAyaNa evAvagamyate, na tu jainAbhimato'han , tathA 'pAyAtsadA naH purupottamo yo, jitendriyo'naGgakuraGgahetu rityatrottarapade vAcyArthavizeSaNAnvitena puruSottamazabdenAhanneva, na tu nArAyaNaH, evaM sarvatrApi nAmnAmabhede'pi vizeSaNabhedAr3hedaH, anyathA jagabyavasthAbhaGgaH syAt , na hi bhUpatinAmA roraH kazcit tannAmavato rAjJo rAjya MBAPURI // 51 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 52 // jinAdInAmAropaH MDRASIRRITAURUPAPERRIARPUR saMbhogI syAditi gAthArthaH // 76 // athAhadvatsiddhAdayo'pi kupAkSikANAM minnA eveti darzayati-siddhA api tanmArgArAdhanapUrvA ye| te teSAM siddhatvenA bhimatAH, te ca bhinnA eva, na hi jainairye siddhA abhyupagatAste tathAbhRtAH, kiM tu kupAkSikavikalpitakriyAto viparItA yA jainakriyA tadArAdhanayeti, 'evamapi' apirevArthe evameva, zeSAH-AcAryAdayo'pi bhinnAH, te cAdhyakSasiddhA eva, kiM| lakSaNAste ?-tIrthAbhidhAnAbhAsAH-tIrthe yAnyabhidhAnAni-sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpANi tathA devo'rhan susAdhurguruH kevalibhASito dharma ityAdinA, etairnAmabhirhetubhUtairAbhAso teSAM te tathA, nAmnA sAmyenaiva tIrthasAmyaM vibhratItyarthaH, tathA bhASayA idaM sAmA-| yikamayaM ca pauSadha idaM ca pratikramaNamityAdi yAvatpazca mahAvratAni dvAdazANuvratAnItyAdirUpayA AbhAso yeSAM te tathA, kAsu?kriyAsu, tIrthapravartitanAmnA sAmyabhAjo'ta eva tadvadAbhAsante iti kriyAsu bhASAbhAsAH, nanu kupAkSikANAM kriyA kimakAmanijarAheturutAjJAnakaSTaM veti ced ,ucyate, sA kriyA nAjJAnakaSTaM, nApyakAmanirjarA, kiMtu kriyAmAtramupavezanotthAnAdirUpamucyate, tadapi | pratisamayamanantasaMsAraheturiti prAguktamiti gAthArthaH // 77 // athoktaprakAreNa siddhAntasyApi bhinnatve siddhe'pi vizeSato dRSTAntenaiva bhinnatvaM darzayitumAha nianiamayaThiiheU attho savesi sammao nnno| siddhaMtassavi suddho pADho vasahuvva prtNto||78|| __ sarveSAmapi mate siddhAntasyArthI nijanijamatasthitihetuH, evamarthakalpanenAsmAkaM matasthiti nyatheti vikalpaH tadanusAreNArtho vikalpitaH, yathA caityazabdena sAdhurityAdi, jinapratimAyA arthakaraNena lumpakamatamucchinnaM syAd , ataH svamatasthitiheturevArtho vikalpitaH, yatra tu vyaktazabdena jinapratimA tatrArthasyAnyathAkartumazakyatvena sUtrANAmeva tyAgaH kRto, yathA zrImahAnizI-| P ATION AMITIHARITRI // 52 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 53 // thopadezamAlAdikaM, zuddhapAThastu vRSabhavatparatantra ityakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-prathamastAvatkupAkSikainavInaviparItaprarUpaNAdikaM / sUtrasya vihitaM, pazcAtsiddhAntapAThastu yathAsthita evAbhyupagataH, tatparAvRttikaraNe zaktyabhAvAt , yasya zaktirAsIt taiH pAThaparAvRttirapi | paratantratA vihitA, yathA digambareNa, arthasya tu parAvRttiH sarvairapi kartuM zakyate, yathA caityazabdenAsmAbhirjJAnamucyate, natu jinapratimA, vRttyAdAvevamartho nAsti, kiMtu jinapratimaiva,tataH TIkAdikamasmAbhirnAGgIkriyate ityAdyasamaJjasavAde samutsukIbhavanti, siddhAntastu sUtrArthobhayAtmakaH, sa ca tairnAbhyupagataH, yastu kevalapAThaH sa ca vRSabhavat paratantro, yatra nIyate tatra yAtItigAthArthaH // 78 // atha pATho vRSabhavat paratantrastena prakRte kiM saMpanamityAha teNa vivarIaatthaM bhAsijjaMtaM viattbhaasaae| na ya pukkarei suttaM AgarisapurisagayaNugai // 79 // yena kAraNena pAThaH paratantrastena kAraNena viparItArthatayA bhASyamANaM sUtraM vyaktabhASayA na ca pUtkurute, tatra vizeSaNadvArA hetumAha-kiMbhUtaM sUtraM ?-'Agarise'tyAdi AkarSakapuruSagatyanugati, rajjvAdinA gRhItvA puro gantA AkarSakastasya yA gatistasyA | anu-pazcAd gatiryasya tadAkarSapuruSagatyanugati sUtram, AkarSako yatra yatra nayati tatra yAtIti vRSabhopamaM sUtra, yo yathA vikalapyAthaM karoti tadevArthamanugacchati, ataH kevalasUtrapAThastu siddhAnta eva na bhavati, kiMtu sUtrArthobhayAtmaka iti gAthArthaH // 79 // atha kevalapAThaH kIdRk syAdityAha teNevAgamapADho na ya vavahArappavAyago samae / bhinno vA'bhinno vA bhinno niameNa bhinnattho // 8 // yena kAraNenAgamapATho vRSabhakalpastena kAraNenAgamapATho 'naca' naiva 'vyavahArapravAdakaH' pravRttinivRttirUpaM vyavahAra pravada-II // 53 // HER INEEMUCHARITRAMRIDAPARAMBI a mlinum
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasya paratantratA zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 54 // tIti vyavahArapravAdakaH, sa na bhavati, ka-samaye-jinazAsane, pAThaH kiMlakSaNo?-mino vA abhinnovA, ubhayathApi 'minnArthoM bhinna eva, samyagvyavahArapravartako na bhavatItyarthaH, ata evAgamapuraskAreNa pravRttA apyamI bhinnabhinnamArgaprAduSkAraH, yena | kAraNenArthabhede siddhAnto bhinna eva,ayaM bhAvaH-pAThamede'pi yadyarthassAbhedastarhi niyamAdyavahArapravRttirabhedenaiva syAt , vastugatyA siddhAntAbhedeAbheda eva nidAnam ,ata eva pAThato minnAnyapyarthato bhedAbhAvabhAJji prakaraNAnyapi sUtrANIva pramANAni samyagdRzAM, ubhayorapi vyavahArapravAdane bhedAbhAvAd ,arthabhede hi sarvatrApi bheda evetyarthaH, iti gaathaarthH|| 80 // atha kiMkharUpaH siddhAnta ityAha suttatthobhayarUvo siddhaMto suaharANa niameNa / suttaM puNa saMkeianinAyarayaNAmayaM sumayaM // 8 // niyamena 'zrutadharANAM' bahuzrutAnAM 'siddhAntaH sUtrArthobhayarUpaH,na punaH kevalaM sUtrapAThaH siddhAntaH, yataH sUtraM saMketitaninAdaracanAmayam-amukazabdenAmukaM vAcyamityevaM saMketitA ye ninAdAH-zabdAstairyA racanA gadyapadyAtmikA tanmayaM,sumatam-atizayena sammataM, pUrvamarthena saha zabdAnAM saMketamavagamya pazcAtsUtraracanetikRtvA zabdo yo yatra saMketitaH sa tadvAcakatayA svIkartavya iti gaathaarthH||8|| atha saMketaH katividha ityAhasaMkeo puNa duviho aNAisiddho adhuttamutto a| paDhamojiNiMdabhaNiobIo bhnniokuvkhehiN||82|| saMketaH punardvividhaH-anAdisiddho dhUrtamuktazca, prathamo jinendrabhaNitaH, dvitIyaH kupaakssikairitigaathaarthH|| 82 / / atha dRSTAntamAha-- jaha pakkhiaMpi saddocaudasisaMkeio jinniNdutto| puNNimatihisaMkeonimmavio kumayavaggeNa // 83 / / - yathA pAkSikamitizabdaH caturdazIsaMketito jinendraNoktaH, atra jinendra bhaNanenAnAdisiddho'pi saMketaH kevalajJAnavatA bhagavatA / AL // 54 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 1 vizrAme // 55 // zrIvIreNa jJApita ityarthaH sUcitaH, pUrNimAtithau ca kupAkSikavargeNa saMketo nirmApitaH, mugdhajanavipratAraNabuddhyA navInaH saMketo | vihitaH, yathA''dhunikairvaNijairekAdaza gaNanIyA itizabde palAyanaM saMketitaM kvacidekatriMzacchabdenAnucita, paJcatriMzacchabdenocitaM, tathA navanavatipATakazabdenaikasaMkhyA saMketitA, evamaSTanavatizabdena dvisaMkhyA, yAvatpazcAnupUrvyA'GkAnAM nyUnatve saMkhyAdhikyaM | saMketitaM, tathA kupAkSikaiH svamatavyavasthApanAya pAkSikazabdena pUrNimA yAvat kharatareNa "sAvayadhammo a vucchinno" (dIpA0 ) ityatra zrAvakadharmaH - pratimAsvarUpo grAhya iti vikalpitaM tacca tadIyAnAM pramANaM, na punastIrthasya, tato vilakSaNatvAditi gaathaarthH|| 83 // athAtmIyaH zaGkate - naNu vesiM AyariyappamuddA paccakkhatitthaAbhAsA / titthAu huMti bhinnA kahaNNu arihaMtasiddhAvi 1 // 84 // ia ce bucainiagA AyariA tesi vaMdaNijjattaM / jo paNNavei purao bhavANaM tesi so arihA // 85 // siddhaMtovi samattho putthayalihio'vi titthaThavaNAe / purisaparataMtarahio jo bhAsai tesi so arihA // 86 // siddhAvi taduvaesA uvaladdhA huMti tesi saddhajjA / evaM goamamAI gaNaharavaggo'vi vissnneo||87|| nanu bho amISAmAcAryAdayo hi tIrthAdbhinnAstadvadAbhAsarUpA adhyakSasiddhAH, nu vitarke, arhatsiddhAvapi kathaM bhinnA iti pUrva - | pakSAzaGketi gAthArthaH || 84 // athottaramAha - iti ceducyate, ye nijakA - AtmIyAH kupAkSikamukhyA matAkarSakAH teSAM vandanIyatvaMvandanAdiyogyatvaM bhavyAnAM purastAt (yaH) prajJApayati sa teSAM - kupAkSikANAmarhan, tIrthasammatastvarhan kupAkSikA draSTumapyakalpyA iti bruvANa ityanayorbheda iti gAthArthaH ||85 / / athavA prakArAntareNottaramAha - pustakalikhito'pi puruSaparatantrarahitaH siddhAnta saMketabhedau arhadAdipArthavRttaM // 55 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ kupAkSikavibhAgaH zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme // 56 // stIrthasthApanAya samartha iti yo bhASate teSAM sorhan , na caitAdRzastIrthAbhyupagato'rhanniti bhinna iti gAthArthaH // 86 // atha | siddhaviSaye uttaramAha-teSAM-kupAkSikANAM siddhA api tadupadezAd-vikalpitatIrthakaropadezAdupalabdhAH zraddhayA bhavanti, te ca | tadupadiSTamArgArAdhanAjAtA bhinnA eva, tIrtha tathAvidhasiddhAnAmazraddhAnAdeva, gautamAdigaNadharavargo'pi nijamativikalpitamtIrthA|dbhinna eveti gAthArthaH // 87 / / athoktakupAkSikeSu vivekamAha| tesuvi luMpagavajA pAyaM khalu kAyabiMdujuanayaNA / nimmalanayaNasamANA dIsaMti suvijaparivajjA // 8 // | teSvapi-paurNimIyakAdiSvapi lumpakavarjAH prAyaH kAcavinduyutanayanAH nirmalanayanasamAnA-nirmalalocanaiH saha samAnA dRzyante, |paraM suvaidyaparityAjyAH, tAdRgrogasyAsAdhyatvAt , tathA lumpakavarjA amI api, yataste pratimAM tu vayamapyaGgIkurmaH, zeSabhedastu | sAmAcArIvizeSAdakizcitkara eva, tathA ca yathA'yaM tapAgaNastathA vayamapIti dhAryamAzritAH sAdhUpadezamapi na samIhante, kathaM | teSAM tatpratIkAraH?, tena kAcabindurogakalpaM tathA dhASTayaM tadIyazraddhAnadRSTAvasAdhyaM, nacaivaM lumpakasyApItyanantaraM vakSyamANamiti gAthArthaH // 88 // atha pRthakkRtasya lumpakasya svarUpamAha luMpakanayaNAtaMkANegavihA teNa kei sajjhAvi / tesuvi koi suhaMjaNasajjho se aMjaNaM evaM // 89 // lumpakanayanAtaGkA anekavidhA-nAnAprakArAstena kepi rogavizeSAH sAdhyA api, teSvapi ko'pyaJjanasAdhyaH, 'se' tasyAJjanametad-vakSyamANamiti gAthArthaH // 89 // atha gAthApaMcakenAJjanamAhasamusaraNe caurUvo titthayaro tattha tiNNi ruuvaaiN| jai sammayAI paDimA niameNaM sammayA hoi||10||
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1vizrAme titthayarajIvarahiA paDimA paDirUvagAitaha ceva / titthayarAgAravasA buddhI titthayaravisayatti // 11 // pratimApUjA paDimAevi samANaM gaMdhodayapupphavuTThimAIhiM / jaha devA taha maNuyA daMsaNasuddhiM uvalahaMti // 92 // jalathalayakusumarAsiM abhayarUvaM viuvaNaM kAuM / jANuppamANabuddhiM kariMti devA sagaMdhudayaM // 93 // evaM jahasattIe sAvayavaggo'vi pupphamAIhiM / pUei a puNNaTThA titthayarAgArabiMbAI // 14 // samavasaraNe catUrUpastIrthakaro, dharmopadezanAM karotIti gamyaM, yadAgamaH-"je te devehiM kayA tidisi paDirUvagA jinnvrss| tesipi tappabhAvA tayANurUvaM havai rUvaM" 1 // zrIAva0ni0 (557) tathA "dAnazIlatapobhAvabhedAddharma caturvidham / manye yugpdaakhyaatuN,cturvkro'bhvdbhvaan||1||" iti vItarAgastotre,tathA "vapratrayaM cAru caturmukhAMgate"tyAdinA'tizayo'pi devakRto nAmamAlAyAM bhaNitaH, nanu samavAyAGge ye'tizayAH proktAsteSu caturmukhAGgatA noktA ataH kathaM zraddheyeti cet , maivaM, yataste niyatAH, aniyatAstvanye'pi,yaduktam-"hoUNavi devakayA cautIsAisayabAhirA kiis| pAgAraMburuhAI aNaNNasarisAvi bhogmmi?||1|| cautIsaM ki-1 raNiyA te gahiyA sesayA aNiayatti / suttammina saMgahiyA jaha laddhIo anniyyaao||2||" iti zrIvizeSaNavattyAm / ata evAtizayAnAM catustriMzavena saGkhthAniyame'pi vaicitryAdeva samavAyAGgavRttau "ete ca yadanyathA'pi dRzyante tanmatAntaramavagantavya"miti bhaNitaM, ata eva pravacanasAroddhArAddhau caturmukhAMgatAntarbhAvenaivAtizayA bhnnitaaH| tatra yadi lumpAkasya tIrthakarasaMbandhIni trINi rUpANi sammatAni tarhi niyamena pratimA sammatA, yathA tIrthakarajIvarahitA pratimA tathaiva trINi pratirUpakANyapi tIrthakarajIvarahitAnItyarthaH, atha tIrthakarAkAravazAttebhyastIrthakaraviSayA buddhiriti ceciraM jIva, pratimAyAmapi samAnaM, tathA samavasaraNe // 57 / /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIzvacanaparIkSA 1 vizrAme // 58 // | gandhodakapuSpavRSTyAdimirdevAH - zakrAdayo darzanazuddhiM samyaktvanairmalyammupalabhante tathA manujA api zrAvaka zrAvikAdirUpA jinabhavane tathA kurvANA darzanazuddhiM labhante, devakRtyaM kimityAha - 'jalathalaya' mityAdi, jalasthalajakusumarAziM jale sthale ca jAtAni yAni kusumAni teSAM rAzim abhrakarUpAM - vAIlAkArAM vikurvaNAM kRtvA jAnupramANAM vRSTiM kurvanti devAH, atrAbhrAkAreNa vikurvaNA, na punaH kusumAni vikurvitAni, Agame 'jalajasthalaje 'ti pAThazravaNAt, vRSTiM kiMlakSaNA 1 - sagandhodakAM' prathamaM gaMdhodakavRSTiM kRtvA pazcAt kusumavRSTimityevam- amunA prakAreNa yathAzaktyA zrAvakavargo'pi tIrthakarAkAravicAni puNyArthaM puSpAdibhiH pUjayatIti lumpakacakSuSo'Jjana mitigAthApaJcakArthaH / / 90-91-92-93-94 // athAJjanaprakSepanimittaM zalAkAmAha siM vaMdaNamuhaM jiNavaMdaNasamaphalati No bhinnaM / taha jiNapaDimAvaMdaNamaMjaNakheve silAgesA // 965 // 'teSAM trayANAM jinapratirUpakANAM vandanapramukhaM jinavandanasamaphalaM jinavandanAdyabhigrahanistArakaM ceti pravacane pratItaM, no bhinnaphalaM, tathA jinapratimAvandanam, aJjanaprakSepe eSA zalAketi gAthArthaH || 95 || atha kiM saMpannamityAha eeNamaMjaNeNaM nIroaM cakkhu jassa no jAyaM / se kAryabiMducakkhU uvikhaNijjaM va dusajyaM // 95 // etenAJjanena yasya lumpakavizeSasya cakSurnIrogaM na jAtaM 'se' tasya kAcavinducakSurupekSaNIyamasAdhyatvAd, athavA duHsAdhyaM-bahuprayAsasAdhyaM tadvidhirapi lumpakamatanirAkaraNavizrAme vakSyate iti gAthArthaH / / 96 / / atha tIrthatIrthAbhAsayorupasaMhAramAhaevaM juttidisAe sammaM ambhasia titthaAbhAsaM / muNiUNa titthasaraNaM kuNaMtu bhavA hu bhaddaTThA // 97 // evamuktaprakArayA yuktidizayA samyag abhyasya tIrthAbhAsaM -kupAkSikavarga jJAtvA, parihRtyetyarthAd jJeyaM, mavyAstIrthazaraNaM kurvantu, aMjanaM tacchalAkA ca / / 58 / /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme // 59 // kimarthaM :- bhadrArtha- maGgalAyeti gAthArthaH ||97|| atha tIrthasvarUpopasaMhAramAha evaM tatsavaM sammaM muNiUNa sukayaanbhAso | viSNU kuvakhakosiasada nirohaM suhaM kuI ||98 | 'evaM' prAguktaprakAreNa tIrthasvarUpaM samyag jJAtvA sukRtAbhyAso vijJaH paNDitaH kupakSakauzikazabdanirodhaM sukhaM yathA syAttathA | karoti, kauzikazabdo hi janAnAmazubhaheturatastanirodha eva zreyAn tena kupakSakauziko'pi tIrthasvarUpe nirUpite niruddhazabdaprasaro bhavatIti gAthArthaH // 98 // atha vizrAmopasaMhAramAha evaM kupakUkhakosiasahassakiraNaMmi udayamAvaNNe / dasavi kuvakkhA visarA vigayappasarA muNeyavA // 99 // 'evaM' prAguktaprakAreNa kupakSakauzikasahasrakiraNe udayaM prApte dazApi kupakSAH vikharA-utsUtra bhASakatvena viruddhaH - azrAvyaH svaroninAdo yeSAM te vikharAH, arthAtkauzikA ityarthaH, 'vigataprasarAH' vigataH prasaro- gamanAgamanAdikriyArUpo yeSAM te tathA jJeyAH- paNDitairbodhyA iti gAthArthaH // 99 // athedaM tIrthasvarUpaM kasmin saMvatsare kasmiMzca gurau vidyamAne sati kathitamiti pradarzanAya gAthAmAhanavahatthakAyarAyaMkiasamamahimami cittsiapkkhe| gurudevayapuNNudae sirihIravijayasuguruvAre // 100 // saMvatsarapakSe tvevaM-navahastazabdau krameNa navakadvikasaMkhyAbhidhAyakau, kAyAH - pRthivyAdayaH samayabhASayA SaDiti SaTsaGkhyAvAcI | kAyazabdaH, rAjA - candraH sa caikatvasaGkhyAvAcI jyotirvidAM pratItaH, etaiH zabdaiH 'aGkAnAM vAmato gati' ritivacanAt krameNa ye'GkaH 1629 te jAtA yAsu tA navahastakAyarAjAGkitA evaMvidhAH samAH saMvatsarAstAsAM mahimA - nAmagrahaNAdinA khyAtiryasminnevaMvidhe | caitrasitapakSe - madhumAsasya zuklapakSe, tatrApi zrIhit ravijayasuguruvAre - zriyA - zobhayA hinoti-varddhate suragurutvAt yaH sa zrIhit raveH prathamavizrAmopasaMhAraH // 59 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakRtau varSa guravaca zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 60 // sUryasya jayo yasmAt sa ravijayaH, sUryabRhaspatyoH parasparaM maitrIsadbhAvAt bRhaspateH sakAzAdraverjayo bhavatyeva, tato vizeSaNasamAsaH, evaMvidho yaH su-zobhano guru:-bRhaspatistannAmnA vArastasin zrIhidravijayasuguruvAre, kiMlakSaNe ?-'gurudaivatapUrNodaye' gurudaivataH-puSyaM pUrNA ca arthAd dazamI, caitrazuklapakSe paJcamIdazamIpUrNAtithyoH puSya nakSatrayogAt , tayorudayo yatra sa gurudaivatapUrNodayastasin , saM0 1629 varSe caitrasitadazamI10 tithau bRhaspativAre puSyanakSatre candre carati satIti bhAvArthaH, gurupakSe punarvyAkhyAnaM yathA-zrIhIravijayasuguruvAre-suvihitAgraNIzrIhIravijayasUrIzvararAjye pravarttamAne, kiMlakSaNe ?-'navahatthe'tyAdi, nava hastAH pramANaM yasyaivaMvidhaH kAyaH-zarIraM yasya sa cAsau rAjA ca navahastakAyarAjaH-zrIpArzvanAthastenAGkitaH-avacchinno'rthAt || yaH kAlastena samaH-sadRzo mahimA yatra sa tathA tasin , atsamAsAntena navahastakAyarAjAGkitasamamahime, yadvA nava hastAH | pramANaM yasyaivaMvidho rAjate ityevaMzIlo rAjI-zobhanazIlaH kAyaH-zarIraM yasya sa prAkRtatvAdvizeSaNasya paranipAtastenAGkitaHcihnIkRto'rthAt zrIpArzvanAthastasya mahimnaH samo mahimA yatra sa tathA tasmin , zrIpArzvanAtharAjyasadRzamahimni zrIhIravijaya| sUrirAjye ityarthaH, ayaM bhAvaH-zrIRSabhAdyapekSayA hInakAlasamutpanno'pi zrIpArzvanAthaH sarvajaneSvAdeyanAmA yathA'bhUt na tathA | RSabhAdayaH, evaM vajrasvAmyAdyapekSayA zrIvIrajanmanakSatrasaMkrAntabhasarAzimAhAtmyAt kunRpakupAkSikabAhulyenAtathAvidhakAlotpanno'pi zrIhIravijayasUriryathA mAhAtmyabhAg na tathA vajasvAmyAdayaH, na caitadvarNanamAtraM, kiMtu pAramArthikamiti pradarzanAya vizeSaNadvArA hetumAha, kiMlakSaNe zrIhIravijayasuguruvAre?-'citrasitapakSe citram-Azcarya yathA syAttathA kupAkSikamukhyAnAmapi nijakupakSaparityAgapurassaraM sitaH-zvetaH zuddha itiyAvat pakSaH-aGgIkAro yatra vArake sa tathA tasmin , ayaM bhAvaH-kupAkSikamu MARRIANDHARIBAGHPATI Milimmammelanminthemam alTRANSLATIRIRANI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme // 61 // khyAH saparikarA R0 meghajIprabhRtayo nagaramukhye ahammadAbAde mlecchamukhya mudgalAdhipatipAtisAhI zrI a kabbara sAkSika mahAmahaH purassaraM yathA pravrajyAdikaM pratipedire na tathA prAcInAcAryarAjyeSu, yadyapi kazcit kadAcitpravrajyAdikaM svIkurvANo dRSTaH zruto'pi paraM tanmukhyAstUktayuktyA zrIhIraviya sUrirAjye iti citram, evamapi kuta iti vizeSaNadvArA hetumAha yataH kiMlakSaNe zrI pUjyavArake:'gurudaivatapUrNodaye' guru- mahat tacca taddaivaM bhAgyaM gurudaivaM, tadeva gurudaivakamiti khArthe kaH, tasya pUrNaH - anyUna udayaH tIrthakRnnAma| karmodayavat prAgjanmopArjitazubhaprakRtivipAkAnubhavanaM yatra sa tathA tasmin gurudaivakapUrNodaye, tatra na kevalaM guroreva puNyaprakRtyudayaH, kiMtu tadbhaktAnAmapi tathAhi - gurupakSe tAvat nahi gurUNAM tathAvidhapuNyavipAkAnudaye kupAkSikakunRpavyAkule'pi kAle zrIstambhatIrthe prabhAvanAmukhenaiva koTisaMkhyAdravyavyayaH saMbhavati, navA caraNavinyAse pratipadaM raupyakasauvarNikamocanaM mauktika| svastikAdiracanamityAdinA tIrthakRtpratimaH pUjodayaH saMbhavati, tadbhaktapakSe tu tathAvidhe'pi kAle tadbhaktAnAM dhAtrA jJAnadarzanacAritrANi piNDIkRtya nirmitaikamUrttIinAM zrIgurUNAM ye bhaktAH zrAvakAsteSAM prAgjanmopArjitazubhakarmapreraNayA bhAvinyA ca tathA| vidhabhavitavyatayaiva tathA bhakyullAsaH saMbhavati, yadAgamaH - puNNehiM coiA purakkhaDehiM siribhAyaNaM bhaviasattA / gurumAgamesibhaddA | devayamiva pajjuvAsaMti // | 1 || ti ( upade 101) gAthArthaH // 100 // athaitatprakaraNakartRnAmagarbhitAmAzIrabhidhAyikAM gAthAmAha-ia sAsaNaudayagiriM jiNabhAsi adhammasAyarANugayaM / pAvia pabhAsayaMto sahassakiraNo jayau eso // 101 // iti- amunA prakAreNaiSaH-adhyakSasiddhaH sahasrakiraNaH 'padaikadeze padasamudAyopacArAt ' kupakSakauzikasahasrakiraNo jayatu-jIyAdityAzIrupadarzitetisaMbandhaH, AzIrapi tatkRtyodbhAvanapurassarameva bhavatItyAha, kiM kurvan jayatu 1 - ' prabhAsayan' prakAzaM kurvan, arthAt granthavarSamAnAdi // 61 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 1 vizrAme // 62 // jIvalokam, anyo'pi sUryo lokaM prakAzayannevAzIrbhAg bhavati tathA'yamapi, prakAzamapi kiM kRtvA karotItyAha - 'sAsaNe' tyAdi, | zAsanaM jainatIrthaM tadrUpo yaH udayagiriH - udayAcalo niSadha itiyAvat taM prApya tacchikharamAsAdya, anyo'pi sUryo niSadhazikha| ramAsAdya prakAzaM kurute tathA'yamapi jainatIrthaM prApyaiva prakAzayati, nAnyathA, kiMlakSaNaM zAsanodayagiriM 1 - ' jinabhASitadharmasAgarAnugataM ' jinena - arhatA bhASito yo dAnAdilakSaNo dharmastadrUpo yaH sAgaraH- samudrastaM pratyanugataH - prAptaH saMbaddho'nukArI cetyarthaH, niSadho'pi samudrasaMbaddho bhavati, ubhayato'pi samudrasparzItyarthaH, athavA tamanukArI- samudrasadRzaH, yathA sUryaH samudre maNDalAni kurute tathaiva niSadhe'pi, yaduktaM - "tesaTThI nisaDhaMmi a dunni avAhA dujoaNaMtariA / eguNavIsaM ca sayaM sUrassa ya maMDalA lavaNe // 1 // " iti, | atha niSadhApekSayA samudre sUryasya bhUyAMsi maNDalAnyataH samudropamayopamito niSadhaH / atra dharmasAgara iti prakaraNakarturnAmApi sUcitaM | bodhyamiti gAthArthaH // 101 // ia kuvaktrakosiasahassakiraNaMmi pavayaNaparikkhAvaranAmaMmi titthasarUvanirUvaNanAmA paDhamo vissAmo samatto // $?XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX iti zrImattapAgaNana bhona bhomaNizrIhIra vijaya sUrIzvara ziSyopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNi viracite kupakSa kauzikasahasrakiraNe zrIhIravijayasUridattapravacanaparIkSAparanAmni prakaraNe tIrthasvarUpanirUpaNanAmA prathamo vizrAmo vyAkhyAtaH XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX grantha spAzIH // 62 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ andA illm dazAnAM bhraSTatvaM zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 63 // HIRAINRITRIPAathaAPRILITBIDIORAIPTIRHIRPERIOR atha prakRtaM vivakSurAha-- aha pagayaM daMsemo vittharao kiMci jaM ca sAmannA / bhaNiaMtitthasarUve dasassarUvaM pasaMgaNaM // 1 // atha 'prakRtaM' kupAkSikAstIrthAdbhinnA iti bhavyA jAnaMtviti kupAkSikasvarUpanirUpaNaM prakRtaM-prArabdhaM tat kiMcidvistarato darza| yAmaH, tatkiI -yat prasaGgena dazasvarUpaM sAmAnyAt tIrthasvarUpe-tIrthasvarUpanirUpaNavizrAme bhaNitaM,prasaGgastvevaM-tIrthasvarUpanirUpaNa| mantareNa tato bAhyAH kupAkSikA iti vaktumazakyamiti tatsvarUpanirUpaNaM prAsaGgikamiti gAthArthaH // 1 // atha 'titthaM cAubaNNo' ityAdidazamagAthAta Arabhya 'evaM juttidisAe' ityAdisaptanavatitamagAthAyaryantaM tIrthasvarUpaM nirUpitam , evaMvidhe tIrthe siddhe tatpratyanIkAnAM dazAnAmapi tIrthAntarvatinAM sarvathA heyatve siddhe'pi vyaktyA tatsvarUpaM vivakSuH prathamaM sAdhAraNasvarUpamAha-- dasavi a ee pavayaNapaosabhAvA pavayaNao bhtttthaa| guruparataMtavirahiA ummaggaparUvaNArasiA // 2 // dazApi caite-prAguddiSTAH 'khavaNayetyAdinA digambarAdipAzaparyantAH pravacanato bhraSTAH-jainapravacanato bhraSTAH, jainapravacanAccyutAstIrthAddaravartina ityarthaH, kuta iti hetumAha-'pavayaNa'tti pravacanapradveSabhAvAt-jinazAsanaviSayakadveSodayAt , etatpravacanamasmatparAbhavakAri mA'smadRkpathamavataratu, kiMtu nissattAkIbhavatvityevaMrUpeNAnantAnubandhidveSajanyarudrapariNAmasadbhAvAditi tAtparya, tatrApi vizeSaNadvArA hetumAha, yataste kIdRzAH ?-'unmArgaprarUpaNArasikA' unmArgaH-strImuktiniSedha1 caturdazIpAkSikaniSedhara parvAtiriktadinapauSadhaniSedha3 sAmAyikAdau zrAddhamukhavastrikAniSedha4 jinabimbAnAM puraH phalAdipUjAniSedha5 zrutadevatAstutiniSedha6jinapratimAniSedha7 saMprati gurudRgpathAvatAraniSedha8 paramparAgataprAyobahuvidhiniSedha9 jinapUjAdiSu sAdhUpadezaniSedha10 pramukhala. m athematiNITARIANILI I RAPHIROINDIAHIRAINRITAMARILAILAINALI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 64 // kSaNaH tasya prarUpaNA tadvayavasthApanAya kuyuktyudbhAvanA tatra rasikA - ahorAtraM tadekadhyAnaparAyaNAH ahamahamikayA vyasaninaH, evaM| vidhA api kuta ityAha- yasmAdguruparatantravirahitAH - paratantra zabdenAtra bhAvanirdezAt pAratantryaM tena zUnyA ityarthaH, na hi strImukti| niSedhAdiprarUpaNAM zivabhUtyAdayaH svakIyasvakIyagurubhyo'vApya kRtavantaH, kiMtu gurUpadezamantareNaiva nijamativikalpanayA prAdu| SkRtavantaH, svasvamataprarUpaNAmadhikRtya na kasyApi ziSyA ityarthaH, ata eva teSAM svasvaziSyApekSayApi gurutvavyapadezaH kevalaM kalaGka eva, ziSyatvAvinAbhAvina eva gurutvasya sadbhAvAt, ayaM bhAvaH - yo yo guruH sa sa kasyApi ziSyatvenAsIdevetyevaM| rUpeNa ziSyatvAvinAbhAvyeva guruH, yadAgamaH - "haMtUNa sabamANaM sIso hoUNa tAva sikkhAhi / sIsassa huMti sIsA na huMti sIsA | asIsassa || 1 || "tti zrIcandravedhyakaprakIrNake, atra dRSTAntaH zrIsudharmasvAmyeva, sa ca zrImahAvIrasya ziSyaH sanneva zrIjambUsvAmyAdInAM gururapi, nanu yathA bhagavAn mahAvIraH svayaM kasyApyaziSyaH sanneva zrIsudharmasvAmyAdInAM gurustathA'mI api bhavantu ko doSa | iti cenmaivaM, zivabhUtyAdInAM devatvApatteH, yo yo devaH sa ca na kasyApi ziSya ityevaMrUpeNa ziSyatvAbhAvAvinAbhAvina eva devatvamityevaM | devalakSaNopetatvAt nanvamISAM devatvamevAstrAmiticet ciraM jIva, yato jainapravacane pratyutsarpiNyAdau caturviMzatireva devatvena pratItAstIrthakRto bhavanti, te cAsyAmavasarpiNyAM RSabhAdivIrAvasAnAH saMbhUtA eva, amI ca tebhyo'dhikAH, ataH pravacanabAhyAH svata | eva matsAdhyakoTimArUDhAH kiMca- mAdRksuhRdvacasA zrIsudharmasvAmino'patyatvamAtmanaH khyApayantaste nivAraNIyAH, yatastathA bruvaNAnAM teSAM svarUpasyaiva hAneH, manmAtRtva vaMdhyatvayoriva sudharmApatyatvasvatantrapraNetRtvayorvirodhAt, tathA ca dRSTAntAsiddhiH, nahi | zrIvIraH kasyApi devasya gurorvA svAtmano'patyatvamAkhyApayatismetyAdiyuktibhirvicAryamANAnAM zivabhUtyAdInAM gurutvaM tadapa dazAnAM bhraSTatvaM // 64 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 65 // tyAnAM ca kauNDinyAdInAM ziSyatvaM vizIryata eva yataste svAtmanaH zrIsudharmasvAmyapatyatvaM khyApayanto na tIrthakRto nApi guravo, gurupAratantryAbhAvenaiva navInamatAviSkaraNAt kasyApi ziSyatvAbhAvAditi bhAvArthaH, yattu teSAM parasparaM guruziSyatvavyavahArasta| nmarumarIcikAyAM jalavyavahAravattadAbhAsatvenaiva bodhyaH, ata evAgame'pi - "satta pavayaNaniNhagAyariA paM0, taM0 - jamAlI " tyAdi (eesi NaM sattaNhaM pavayaNaniNhagANaM satta dhammAyariyA hutthA, taM0 - jamAlI0 iti pAThaH sthAnAGge 587 sUtre 410 patre ) tanmatAdi| mUlakartRtvAd, vastugatyA devAbhAsatve'pi gurvAbhAsatvena loke guruziSyavyavahArAt, nanvevaM boTikAdipAzaparyantAH kiM svatIrthikA utAnyatIrthikA vocyante ? athavA'nyathaiveti ced, ucyate, naite svatIrthikA utsUtraprarUpaNAyAstIrthabAhyatvAt, yaduktaM " samuddhA - tAdi jinAbhihitaM vastvanyathA prarUpayan pravacanavAhyo bhavatI" ti zrIsthAnAGgavRttau (587 sU. upakrame) saptanivAdhikAre, na vA paratIrthikAH, zAkyAdiparatIrthika kriyAnabhyupagamAt kiM tvamI avyaktazabdenAnyathaiva vAcyAH ete'vyaktA iti, yadAhuH zrI| haribhadrasUripAdAH - " pavayaNanIhUANaM jaM tesiM kAriaM jahiM jattha / bhajaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe || 1 || ti niyuktigAthA ( 787) vyAkhyAyAM "naite sAdhavo nApi gRhasthAH nApi anyatIrthikAH yatastadarthAya kRtaM kalpyameva bhavatyato'vyaktA ete" iti gAthArthaH iti zrIA0 ni0 ha0 (326patre) iti gAthArthaH ||2|| atha ke mISAmAdikarttAraH 1 ko'mISAmutpattikAla: 2 kA vA'mISAM prarUpaNA 3 ko vA'syAH pratIkAraH 4 kiMnimittaM cAmISAM tIrthabAhyabhavana 5 mityAdi yathA''mnAyaM vibhaNiSuH 'yathoddezaM nirdeza' miti nyAyAt prathamamuddiSTasya digambarasya vaktavyatAmAha tattha ya khamaNo ramaNo duggaivaNiAi jeNa vnniaae| na muNai muktiM muktiM kevaliNo kavala bhoissa ||3|| nihnavAnAmavyaktatA // 65 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 66 // tatra ca-teddiSTeSu ca 'kSapaNako' boTiko 'ramaNo' bhartA, kasyAH?-durgativanitAyA durgatiH-nArakAdikugatistadrUpA yA va- digaMbarotpanitA-strI tasyA ityarthaH, cakAro'nyeSAmapi kupAkSikANAM durgativanitAbhartRtvasUcakaH, atha digambarasya durgativanitAbhartRtve hetu ttikAlAdi mAha-'jeNaM ti yena kAraNena boTiko vanitAyA muktiM na manyate, sakalakarmakSayalakSaNAM mukti striyo na prApnuvantItyupadezena | strImuktiniSedhakaH, tathA kavalabhojinaH-tathAvidhavedanIyakarmodayAt kSudvedanopazamanAya kavalAhAraM gRNAnasya kevalinaH, cakA|ramadhyAhRtya bhuktiM ca-bhojanaM, kevalinAM kavalAhAro na bhavatItyupadezena pratiSedhayati, atra yadyapi siddhAvasyaM kevalinamAdAya tIrtha syApyapasiddhAntaH syAt tannirAkaraNAya digambarasya vAdinaH kevalinaH kavalabhojitvamasiddhamiti tadvAraNAya ca kavalabhojitva| vizeSaNatyAgena 'kAyajogissa'tti kAyayogina iti vizeSaNaM vaktuM yuktaM, tathApi jainasya niyamena kevalinaH kavalabhojitvaM siddha| mevAstIti jJApanArthametadvizeSaNaM na dopaheturiti gaathaarthH||3|| atha nagnATamatasyAdikartAraM tadutpattikAlaM tIrthAdvahirbhavananimittaM ca pradarzayituM gAthAmAha tassuppattI navahiachavAsasaehiM vIranivANA / rahavIrapure kaMbalakohAoN shssmllaao||4|| _ 'tasya' boTikasyotpattiH-prAdurbhAvaH zrIvIranirvANAta navAdhikaSazatavarSe 609 yatIte rathavIranagare jAtetyutpattikAlaH | pradarzitaH, kasmAjAtetyAha-'sahassa'tti sahasramallAd-rAjamAnyasahasramallAbhidhAnazivabhUtyaparanAmnaH puruSAditi, anena digambara| matasyAdikartA pradarzitaH,sahasramallAt kiMlakSaNAt?-'kambalakrodhAt' kambalo-ratnakambalastannimittaHkrodho yasya sa tathA tasmAd , 4 anena vizeSaNena tIrthabahirbhavananimittaM kambalakrodhaH pradarzitaH, tadvyatikarastvevam-ihaiva bharatakSetre rathavIrapuraM nAma nagaraM, tabahizca MatITHILITIHASHAITHILIBRAHIMIRAMPARANASI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 67 // | dIpakAbhidhAnamudyAnaM, tatrAryakRSNanAmAnaH sUrayaH samAgatAH, tasmiMzca nagare sahasramallo rAjasevakaH, sa ca rAjaprasAdAdvilAsAn kurvanagaramadhye paryaTati, rAtrezva praharadvaye'tikrAnte gRhamAgacchati, tadaitadIyabhAryA tanmAtaraM bhaNati - nirveditA'haM tvatputreNa, na | khalveSa rAtrau velAyAM kadAcidapyAgacchati, tata ujAgarakeNa bubhukSayA ca bAdhyamAnA pratyahaM tiSThAmi tatastayA proktaM - vatse ! yadyevaM tarhi tvamadya svapihi, svayamevAhaM jAgariSyAmi, tato vadhvA tathaiva kRtam, itarasyAstu jAgratyA rAtripraharadvaye'tikrAnte | zivabhUtinA samAgatya proktaM - dvAramudghATayata, tataH prakupitayA mAtrA proktaM- durNayanighe ! yatraitasyAM velAyAM dvArANyudghATitAni | bhavanti tatra gaccha, na punarevaM tvatpRSThalagnaH ko'pyatra mariSyati, tataH kopAhaGkArAbhyAM preryamANo'sau nirgataH, paryaTatA codghATitadvAraH sAdhUpAzrayo dRSTaH, tatra sAdhavaH kAlagrahaNaM kurvanti, teSAM ca pArzve tena vaMditvA vrataM yAcitaM, taizva rAjavallabho mAtrAdibhiramutkalitazceti vrataM na dattaM, tataH khelamallakAdrakSAM gRhItvA svayameva locaH kRtaH, sAdhubhirliGgaM samarpitaM, vihRtAtha sarve'pyanyatra, | kAlAntareNa punarapi tatrAgatAH, tato rAjJA zivabhUtaye bahumUlyaM kambalaratnaM dattaM, tata AcAryaiH zivabhUtiruktaH - kiM tavAnena sAdhUnAM | mArgAdiSvanekAnarthahetunA gRhItena ?, tatastena gurvapratibhAsenApi saMgopya mUrchayA tadvidhRtaM, gocaracaryAdibhyazrAgataH pratyahaM tadasau saMbhAlayati natu kiMcidapi vyApArati, tato gurubhirmUcchito'yamatreti jJAtvA anyatra dine tamanApRcchayaiva bahirgatasya parokSe kambalaratnaM pATayitvA sAdhUnAM pAdaproJchanakAni kRtAni, tato jJAtavyatikaraH kaSAyito'sau tiSThati, anyadA ca sUrayo jinaka|lpikAn varNayanti, tadyathA - " jiNakapiA ya duvihA pANIpAyA paDiggahadharA ya / pAuraNamapAvaraNA ikkikA te bhave durvihA // 1 // duga 1 tiga 2 caukka 3 paNagaM 4 nava 5 dasa 6 ikAraseva 7 bArasagaM 8 / ee aTThavigappA jiNakappe huMti uvahissa // 2||tti" digaMbarotpa| cikAlAdi // 67 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ digaMbarotpa|tikAlAdi zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme| // 68 // Imaniammumtammanish (Ava0 vRttau prava0 493-494 paMcakalpe) anayorarthastvevam-iha keSAzcinjinakalpikAnAM rajoharaNaM mukhavastrikA ceti dvividha upadhiH1 anyeSAM tu kalpena saha trividhaH2 kalpadvayena saha caturvidhaH3 kalpatrayeNa saha paJcavidhaH4 keSAMcittu rajoharaNaM mukhavatrikA ceti dvayaM "pattaM pattAbaMdho pAyaTThavaNaM ca paaykesriaa| paDalAiM rayattANaM gocchago pAyanijogu ||1||"tti (opani0 669) saptavidhaH pAtraniryoga ityevaM navavidhaH5 kalpena tu saha dazavidhaH6 kalpadvayena sahakAdazavidhaH7 kalpatrayeNa saha keSAzcit dvAdazavidha | upadhirjinakalpikAnAmiti, tadetacchrutvA zivabhUtinA proktaM-yadyevaM tarhi kimidAnImaudhika opagrahikazcaitAvAnupadhiH parigRhyate ?, sa eva jinakalpaH kiM na kriyate, tato gurubhiruktaM-jambUsvAmini vyavacchinno'sau, saMhananAdyabhAvAt sAmprataM na zakyo kartu, tataH zivabhUtinA proktaM-mayi jIvati sa kiM vyavacchidyate?, nanvahameva taM karomi, paralokArthinA hi sa eva nipparigraho jinakalpaH karttavyaH, kiM punaranena kaSAyamUrchAdidoSanidhinA parigrahAnarthena ?,ata eva zrute niSparigrahatvamuktam , acelakAzca jinendrAH,ato. 'celataiva sundareti, tato guruNA proktaM-hanta yadyevaM tarhi dehe'pi kaSAyabhayamUrchAdayoH doSAH kasyApi saMbhavantIti so'pi vratagrahaNAnantarameva tyaktavyaH prAmoti,yacca zrute niSparigrahatvamuktaM tadapi dharmopakaraNeSvapi mUrchA na karttavyeti mUrchAyA abhAva eva niSparigrahatvamavaseyaM, na punaH sarvathA dharmopakaraNasyApi tyAgaH, jinendrA api na sarvathaivAcelakAH, 'satve'vi egadUseNa niggayA jiNavarA caubIsa'mityAgamavacanAt (Ava 227) tadevaM guruNA sthaviraizca yathoktAbhirvakSyamANAbhizca yuktibhiH prajJApyamAno'pi tathAvidhakaSAyamohAdikarmodayAt na khAgrahAnnivRtto'sau, kiMtu cIvarANi parityajya nirgataH, tatazca bahirudyAne sthitasyottarAnAma | bhaginI vandanAthaM gatA, sA ca tyaktacIvaraM taM bhrAtaramAlokya svayamapi cIvarANi tyaktavatI, tato mikSArtha nagaramadhye praviSTA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 69 // dehAhArajJAnAdau pratibandI gaNikayA dRSTA, tata itthaM vivastrAM bIbhatsAmimAM dRSTvA mA loko'smAsu virAGgIdityanicchantyapi tayA paridhApitA'sau, sa | eva vyatikaro'nayA zivabhUtaye niveditaH, tato'nena vivastrA yoSinitarAM vIbhatsAtilajjanIyA ca bhavatIti vicintya proktA'sautiSTha tvamitthamapi, na tyaktavyaM tvayaitadvastraM,devatayA hi tavedaM pradattamiti,tataH zivabhUtinA kauNDinyakoTTavIrau ziSyau dIkSitau,tAbhyAmAcAryaziSyalakSaNA paramparA pravRtteti boTikadRSTerutpattiriti gAthArthaH ||4||ath digambaramataprarUpaNAmadhikRtya mUlaprarUpaNAmAha tammayamUlaparUvaNamuvagaraNaM dhammasAhaNaM jaM ca / taMpiapariggaho khalu mucchAbhayadosaheutti // 5 // tasya-digambarasya mate mUlaprarUpaNaM-prathama eva bhASaNaM 'jaMca'tti co'pyarthe vyavahitaH saMbadhyate, yaddharmasAdhanamapyupakaraNaM-rajoharaNAdicaturdazopakaraNalakSaNaM tadapi parigrahaH,khaluravadhAraNe,parigraha eva, tatra vizeSaNadvArA hetumAha-'muccha'tti, tatparigrahaH kuto?, | yatastadupakaraNaM mUrchAbhayadveSaheturiti, mamedamityevaMrUpeNa rAgAnuSaGgo mUrchA,caurAderupaharaNasamutthaM bhayaM,tadanupakAriNi ca dveSaH,teSAM heturupakaraNamityarthaH, yasmAdevaM tasmAdutsargato vastradhAraNaM sAdhUnAM na yuktaM, 'jitAcelaparisaho muNi'tti vacanAd vastrAbhAve satye| vAcelatAparISaho jito bhavet , yaccAgame-"tihiM ThANehiM vatthaM dharejA,taM0-hiripatti? duguMchAvattiaM2 parIsahayattiaM3" (sthA0 171 sU0) iti vastradhAraNamuktaM,taca lajAdirakSArtha kAraNikameva, kAraNaM cAsadRzasAhasavatAmasAdRzAmasaMbhavIti digambarAbhiprAyamArUDhaH pUrvapakSa iti gAthArthaH // 5 // atha digambaravikalpitaM pUrvapakSaM pratibandhaiva dUSayitumAha| dehAhArappamuhaM pariharaNijaM havijja tssme| ahavANANAi jao purisavisese sadosaMti // 6 // | dehaH-zarIramAhAraH-azanAdilakSaNazcaturvidhastatpramukhaM-tadAdi,AdizabdAt zayyA''sanavasatyAdiparigrahaH,tadapi tanmate-digambaramate SPIRAHI HIROHITHAITAHARIHARANAINARIAnimatha marath A // 69 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ UPDAIL jinAnupadiSTatvAdi zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 70 // pariharaNIyaM syAta,tatrApyuktadoSANAM sutarAM saMbhavAd,AstAmanyad athavA jJAnadarzanacAritrANyapi tyAjyAni bhaveyuH,yataH puruSavizeSe jJAnAdyapi sadoSa-tvadvikalpitadoSabhAg , tatkathamiticecchRNu, bho nagnATa! tvayA vastraM nAbhyupagamyate tatra kAraNaM kiM ?, jinAnu| padiSTatvaM vA1 uta mUrchAhetutvaM vAra bhayahetutvaM vA3 krodhAdihetutvaM vA4 durdhyAnahetutvaM vA5 parISahasahanArtha vA6 pravacanagauravaM vA7 arhadanabhyupagatatvaM vA8 jinakalpikAnabhyupagatatvaM vAra iti nava vikalpAH, Adyo vikalpo nAlpadoSAvahaH, lajjAdirakSAnimitta | vastradhAraNasya jineranujJAtatvAd , yadAgamaH-"tihiM ThANehiM vatthaM dhArejA, taM0-hirivattiaM1 duguMchAvattiaM2 parIsahavattiaMti | zrIsthAnAMge (sU.171) etavRttiryathA-hI-lajA saMyamo vA pratyayo-nimittaM yasya dhAraNasya tattathA, jugupsA-lokavihitA nindA |sA prayojanaM yasya tattathA, evaM parISahAH-zItoSNadaMzamazakAdayaH pratyayo yatra tattathe"ti, etacca tvayA'pi prAgabhyupagataM, paraM kAraNikamityAdi yadudbhAvitaM tat zUnyahRdayatvAtsamyak nopalakSitaM, tathAhi-vayamapIthameva brUmaH-tribhireva kAraNaiH sAdhurvastra dharet , paraM yAni kAraNAnyuktAni tAni kAraNAni jinakalpAdyayogyAnAM niratizayinAM ca sAdhUnAM satataM saMbhavatyeva, tato dhAraNIyameva vastraM,yadivA kutsAparISahArthaM na tat dhriyate tathApi saMyamanimittamavazyaM dharaNIyameva, anyathA zItakAle'gnijvAlanAdinA mahA'saMyamApatteH,yaccoktam-'asamasAhasavatAmasmAkaM kAraNamasaMbhavI titahi bhavAdRzAmAhAragrahaNamapi na yuktaM,tasyApi kAraNikatvAd, yadAgamaH-"chahiM ThANehi samaNe niggaMthe AhAramAhAremANe nAikkamai, taM0-veaNa1 veyAvaccera iriaTThAe a3 sNjmhaae4| taha |pANavattiAe5 chaTuM puNa dhammaciMtAe6 // 41 // tti (sU0500) zrIsthAnAGge, asya vyAkhyA-'chahinti kaNThayaM,navaramAhAram | -azanAdikamAhArayan-abhyavaharan nAtikrAmatyAjJA, puSTAlambanatvAd, anyathA tvatikrAmatyeva, rAgAdibhAvAt , tadyathA PRITAMATTAHARIHALIPAITHILIRITUPIAHILIBHIRAL // 70
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 2 vizrAme // 71 // 'veaNa' gAhA, vedanA ca kSudvedanA 1 vaiyAvRtyam - AcAryAdikRtyakaraNaM 2 vedanAvaiyAvRtye, bhuJjIta vedanopazamanArthaM vaiyAvRtya karaNArthaM | ceti bhAvaH, IryA - gamanaM tasyA vizudviH - yugamAtranihita dRSTitvamIryAvizuddhistasyai ca IryAvizuddhyarthamim, iha ca vizuddhizabdalopA| dIryApathamityuktaM, bubhukSito hIryAzuddhAvazaktaH syAditi tadarthamiti, caH samuccaye, saMyamaH - prekSotprekSApramArjanAdilakSaNastadarthaM, tatheti | kAraNAntarasamuccaye, prANAH - ucchvAsAdayo balaM vA teSAM tasya vA vRttiH - pAlanaM tadarthaM, prANasaMdhAraNArthamityarthaH, SaSThaM punaH kAraNaM | dharmacintAyai, guNanAnuprekSArthamityarthaH ityetAni SaT kAraNAnIti / kiMca - AhArakAraNApekSayA vastrakAraNaM balavattarameva, yato | vastraparityAge lajjAdimanuSyadharmmarahito loke devattAyatto'yamanAlApyo draSTumapyakalpya ityAdyupekSyaiva pariddiyate, AhAraparityAge | cAho mahAnubhAvo'yaM tapasvI yAvatparyupAsanArha ityAdikhyAtimAn pravacanagaurava heturbhavet, tasmAdguhyAvayavAdyAcchAdanena manuSyadharmasatyApana hetuM vastramupAdAya parihara pariNAmAnucitamAhAravidhimiti suhRdvacaH satyameveti bodhyam 1 | atha mUrcchAnimittaM hi | vastramitikRtvA vastropAdAnaM nAbhimatamiti dvitIyavikalpacet tarhi vayaM pRcchAmaH - bho nagnATa! nijazarIre tava mUrcchA'sti navA 1, | asti cettarhi zarIrakhadvastramapi tavAstAM, nyAyasya samAnatvAt nAsti cetsutarAM vastre mUrcchA na syAt, na hyavApte kalpatarAvamUcchitaH kalpatarUpakAriNyAM tRNAdivRttau mUrchitaH ko'pi saMbhaved, ayaM bhAvaH - prAyo'nantakAlenApi durlabhaM ratnakoTizatairapi RyeNAlabhyamanekakoTidravyavyayenApi paripAlanArhaM tatparipAlananimittaM bahumUlya bahuvastuvinAze'pi pramodAspadaM vastrAdyanekabAhyavastvapekSayA MtaraGgaM cirakAlasthAyi ca ahikaNTakakarkaragarttAgnivAtAtapazItAdyupadravebhyaH paritrAyamANaM lakSapAkAditailodvarttanajaladhAvanAdinA | parizIlyamAnaM zarkarApAnapurassaramiSTAnnapAnAdibhavyabhojanavidhinA paripAlyamAnaM, kiM bahunA 1, svargApavargAdyanekAbhISTArthasAdhaka jinAnupadiSTatvAdi // 71 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 72 // jinAnupa|diSTatvAdi tvena kalpatarukalpaM mAnuSaM zarIraM, tatrApi yadi tava mUrchA nAsti hanta tarhi zarIrAdyapekSayA'tyantanissAre katipayadinAnte'vazyaM | svayameva vinazvare kSaNamAtreNaivAgnitaskarAyupadravahate prAyaH krayavikrayAdau sulabhatare sthUle bAhye vastrAdivastuni mUrchA tu durApAstaiva, evaM satyapi yadi vastrAdau tava mUrchA syAdeva tarhi zarIre tu sutarAM vizeSeNaiva bhaviSyati, zarIrArthameva vastrAdyupAdAnAt , na hi dugdhAdihetorgavAdenimittameva tRNAdikamupakurvan tRNAdau mUrchAvAn gavAdau cAmUcchitaH kenApi vaktuM zakyate, gavAdimUrchAjanyAyA eva tRNAdimUrchAyAH sadbhAvAt , tena gavAdau yA mUrchA sA vAstavI tRNAdau copacaritA bodhyA, evaM nagnATamate zarIramU rchApUrvikaiva vastrAdau mUrchA saMbhavati, nAnyathetikRtvA yadi zarIre na mUJchitastarhi vastravatyapi zarIre sutarAmamUchita iti,nanu vastugatyA vicAre zarIre mUrchA'stIti vayamapi jAnImaH, paraM zarIraM tyaktuM na zakyate iti cet satyaM, 'jaM sakai taM kIrai'tti pravacanavacanAd , AhAravidhistu tyaktuM zakyate, tyaktuM zakyate ya eva sa eva tyajyatAm , AhAravidhimantareNa zarIrasthitireva na syAditi cet mA''stAM, ko doSaH?,zarIrAbhAve saMyamAbhAvAnmokSaH kathaM sAdhyate iti tatki mUrchAviSayo'pi zarIraM mokSasAdhanatayA tvayeSyate?, ananyagatyA iSyate'pIti cet tarhi vastreNa kimaparAddhaM ? yanmUrchAviSayatvena sAmye'pi tAvanmahatA yatnena zarIraM paripAlyate vastraM ca pariDriyate, kiMca-bhojanamapi mUrchAviSayo na vetyAdivikalpodbhAvanena prAguktayuktyA tiraskaraNIya,tathA guruNA ziSyaH ziSyeNa ca gururapi pariharaNIyaH syAd , evaM tIrthe tIrthakRti jJAne darzane cAritre cApi bhAvyaM, sarvatrApi mamedamityevaMrUpeNa mUrchAyA anivaarytvaaditylNvistrenn2| atha bhayahetutvamiti tRtIyo vikalpaH, so'pyatiduSTaH,garlAvaTakaNTakasarpasiMhAdivarAtisArAdibhyo bhojanabhaiSajAlAbhAdibhyo'tibhojanAdibhyo duSTajanebhyaH pavanapAvakapAnIyAdibhyazcAnekadhA zarIrahetukamayasaMbhavAccharIrasyApyavazyaM // 72 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 73 // tyAgApatteH, tathA nidrAdipramAdavazena vismaraNAdibhayaheturjJAnaM, zaGkAdinA vinAzabhayaheturdarzanaM, pramAdAcaraNAdinA mAlinyabhayahe| tuzcAritramiti jJAnAdyapi pariharaNIyaM syAt, AstAmanyad-bhojane'pyajIrNAdibhayaM bhavatyeveti bhojanamapi pariharaNIyaM saMpadyeta 3 / , atha vastraM krodhAdiheturiti caturtho vikalpaH so'pyakiJcitkara eva, zarIrAderapi krodhAdihetutvena tyAgApatteH, tatkathamiti cet zRNu, AstAmanyat paramaho ayaM pApAtmA kulavadhUnAmapyavAcyaM darzayan na lajjata ityAditathAvidhA''ryajanoktistava karNapathamavatIrNA tavaiva krodhotpattiheturjAyate, tannidAnaM ca namarUpatayA bIbhatsaM tvadIyaM zarIrameva, tadabhAve ca tathAvidhokterevAsaMbhavAt kutaH krodhA| derutpattiH 1, evamAhAravidhAvapi vAcyaM tatrApyamanojJAhArAvAptau tvadvikalpitAntarAyapAte cAnupayogipuruSaviSayakaH krodha utpadyata eva, na caitadasaMbhavIti vAcyaM, dazamaguNasthAnakaM yAvatsAdhorapi saMjvalanakrodhAderudayAt, tannimittaM coktaM kAraNajAtameva, nAnyad evaM jJAnAdAvapi bhAvyaM, nanu jJAnAt krodhotpattiH kathamiticettarhi vastrAt krodhotpattiH kathamiti vayaM pRcchAmaH 1, tatra vastrA| pagame caurAdiviSayakaH krodho vastranimittaka eveti mamAzaya iti cet tarhi kazvitpANDityAdiguNairvikhyAtaH kvacidrAjasabhAdAvaparapa| NDitena parAbhUto'pabhrAjanAM prAptaH khajetari paNDite krodhabhAk syAt, tatra krodhanidAnaM zrutajJAnameva, anadhItasya tathAparAbhRterevAsaMbhavAt kutaH krodhAdiH 1, evaM paravAdijaye mAnaheturapi jJAnameva, tataH zrutamapi nAdhyayanIyaM syAt, bAhubalyAdidRSTAntena cAritramapi mAnahetuH, kathamanyathA bhrAtRvandanabhItyA varSa yAvatkAyotsarge tasthau, tanmAnakAraNaM ca cAritrameva tadapyanupAdeyaM syAt, | tathA sUripadAdikamapi kasyacinmAnahetutvena vastrAdivannopAdeyaM saMpadyeta digambaramate ityalaM prapaJcaneti 4 / atha durdhyAnahetutvaM | cetivikalpaH so'pyanucita eva, tathAhi - "se kiM taM roddajjhANe ?, roddajjhANe caubihe paM0 vaM 0 - hiMsANubaMdhI 1 mosANubaMdhI 2 teA krodhAdihetutvAdinirAsaH // 73 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAMMAPTAHARIRAMP raudrAdihetutAnirAsa: zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 74 // IRI MULISAPANI RIMIUPATILITARAMBIPIRI NubaMdhI3 sArakkhaNANubaMdhI4" ti0 zrIsthAnAGge (804 sU0) tatra saMrakSaNaM-sAraNAdyupAyaistaskarAdibhyo nijavittasya saMgopanaM tasyAnuvandhaH-sAtatyena cintanaM yatra raudradhyAne tattathA, evaM saMrakSaNAnubandho raudradhyAnasya caturthoM bhedaH, sa ca vastravatAmavazyaMbhAvAd durgatihetuH, ataH zastrAdivadvasvAdyapi sAdhunA na grAhyamiti digambarAbhiprAyaH, so'pyayuktaH, dehAdiSvapi jalajvalajalanamalimlucazvApadAhikaNTakaviSAdibhyaH saMrakSaNAnubandhasya tulyatvAd , ato dehAdayo'pi tyAjyA bhaveyuH, atheha dehAdermokSasAdhanAGgatvAd yatanayA tatsaMrakSaNAnubandhavidhAnaM prazastaM na doSAyeti cet tarhi pravacanaprasiddhena yatanAprakAreNehApi vastrAdau saMrakSaNAnubandhavidhAnaM kathaM na prazastam ?, atha vastrAdimUrchAvato lokasya bhavabhramaNakAraNaM vastrAdi pratItaM, tacca sAdhUnAM nocitamiti cet maivaM, yato loke zayanAsanapAnabhojanagamanAvasthAnamanovAkAyaceSTAdayo'pyasaMyatAnAmaprazastAdhyavasAyahetutvena saMsArahetavaH, ta eva saMyatAnAM prazastAdhyavasAyahetutvena mokSAyaiva saMpadyante,tasAdasvAdisvIkAre'pi netarajanavatsAdhUnAM tvadudbhAvitadoSalezo'pyanuyujyate 5 / / | atha parISahasahanArtha vastrAbhAvo'smAkamiti SaSTho vikalpaH so'pyatitucchaH,tathAhi-'jitAcelaparIsaho muNi'ttivacanAdvastrAbhAve satye| vAcelaparISaho jito bhavatIti digambarAzayaH, tatra digambarastAvaditthaM praSTavyaH-bho nagnATa! kiM celabhogamAtreNApyajitAcelaparISaho munirbhavati? yena bhavatA sarvathA vastraparityAgaH kriyate,AhozcidanevaNIyadoSaduSTavastraparibhogeNa?,AdyapakSe yadi celaparibhogamAtreNApi sAdhunA AcelakyapariSaho jito na syAt tarhi bhaktAdiparibhogamAtrAdapi jitakSutpipAsAdipariSaho munina syAt ,tatazca yadi eSaNI| yAdiguNasaMpannAnnAdikaM bhuJjAno'pi kSutpipAsAdiparIpahajetA jagati na kazcidapi sidhyet , AsatAmanye, nirupamadhRtisaMhananAHsattvaikanidhayo jinendrA api bhagavantaH samyageSaNAdiguNasaMpannAnAdikaM bhuJjAnAstvadabhiprAyeNa nakSutpipAsAdiparISahajetAraH saMbhavanti, D HINITIL / / 74 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 2 vizrAme 1104 11 | athodgamAdidoSavipramuktaM vizuddhameSaNIyaM bhaktapAnAdikaM rAgAdidoSarahitaH san sevamAno'pi jitapipAsAdiparISaho munirbhaNyate tarhi yo'yaM vidhirbhaktAdiSu yateH sa vidhirvastre'pi bhaNyamAnaH kvApi naSTo 1 yena tathAvidhavastra paribhogAjitAcelaparISaho munirna syAt, | yattu sAdhUnAmAcelakyamuktaM tacca vastre satyasati cAgame loke ca rUDhaM, tathAhi - ihAcelakyaM dvidhA - mukhyamaupacArikaM ca, tatra mukhyaM | tIrthakRtAM kasyaciJjinakalpikasya ca tatra tIrthakRtAM pravrajyApratipattisamaye vAmaskaMndhasyopari devendropanIta devadRSya vastrApagame sa|rvvathA vastrAbhAvAt mukhyavRttyaivAcelakatvaM, jinakalpikasya tu kasyacittathAvidhalabdhimato jinakalpapratipatteH rajoharaNamukhavastrikAta| riktopakaraNAbhAvAt sarvvathA vastrAbhAvAdevAcelakatvaM mukhyameva, uktazeSasAdhUnAM tUpacaritaM yataste parizuddhajIrNAdivastraM mUrcchAdirA| hityena paribhuJjAnAH satyapi vastre'celA eva bhaNyante, yadAgamaH - " parisuddhajuNNakucchi athovAniayaNNabhoga bhogehiM / muNiNo mucchA| rahiA saMtehiM acelayA huMti || 9 || (vi0 2599) asyA vyAkhyA - munayaH - sAdhavo mUrcchArahitAH sadbhirapi celairupacArato'celakA | bhavanti, kathaMbhUtaizcelairityAha- 'parisuddha' tti luptavibhaktidarzanAt parizuddhaiH - eSaNIyaiH tathA jIrNaiH- bahudivasaiH kutsitaiH - asAraiH stokaiH - gaNanApramANato hInaistucchairvA aniyataiH - kAdAcitkAsevanaiH anyabhogabhogaiH - lokarUDhaprakArAdanyaprakAreNa bhogaH - AsevanaM, | prakAralakSaNasya madhyapadasya lopAd anyabhogastenAnyabhogena bhogaH - paribhogo yeSAM tAni tathA, tairityevaMbhUtaizvelaiH sadbhirapyupacA| rato'celakA munayo bhaNyante, evaMbhUtaM cAcelakatvaM loke'pi prasiddhameva, yathA kaTIvastreNa veSTitaziraso jalAvagADhapuruSasyAcelakatvavyapa| dezaH evaM sAdhorapi kacchAbandhAbhAvAt kUrparAbhyAmagrabhAva eva colapaTTakasya dhAraNAt mastakasyopari prAvaraNAdyabhAvAcca lokarUDha( prakArAdanya) prakAreNa celabhogo draSTavyaH, tadevaM 'parisuddhajuNNakkucchia' ityAdivizeSaNaviziSTaiH sadbhirapi celaistathAvidhavastrakAryAkara AcelakyavyavasthA 1114 11
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme | // 76 // jitAcelapariSahatAdi PAHIRALHARIHA RIHARASHANIWHATIATIHARITHIHAHINICHARIHARE NAt teSu mAdyabhAvAca munayo'celA vyapadizyanta itIha tAtparya,na cAnyathA paribhogeNAcelakatvavyavahAro'pratIto bhaviSyatIti zakanIyaM, "jaha jalamayagAhaMto bahucelo'vi siraveDhiakaDillo / bhaNNai naro acelo taha muNao saMtacelAvi // 1 // " (vi0 2600)tti vizeSAvazyakabhASyavacanAllokavyavahAre'pi pratItatvAt , tathA jIrNAdibhirapi vastrairacelatvavyavahAro yathA-"taha thovajuNNakucchia celehivi bhaNNaI acelutti / jaha tUra sAli lahuM disu pottiM naggiA mo||1||tti"(vi02601) vizeSAvazyakabhASye,asyA arthaH, | pUrvAddhaM sugama, 'jaha tUre tyAdi dRSTAntaH yathA iha kA'pi yoSit kaTiveSTitajIrNabahucchidrakazATikA kazcitkolikaM vadati-tvarasva | bhoH zAlika!-zIghro bhUtvA madIyapotIzATikAM nirmApya 'dadasva' samarpaya, nagnikA varte'haM, tadiha savastrAyAmapi yoSiti nAgnyavAcakazabdapravRtteH, tasAdupacaritamevAcelakyaM saMyamopakArI, na punaH sarvathA vastrAbhAvaH, tenAcelatAparISaho'pi tadeveti bodhyaM 6 / nApi pravacanagauravArthamityapi vikalpaH zreyAn , vastrAbhAve pravacanakhiMsAyA evAdhyakSasiddhatvAdgauravaM tu durApAstamiti 7 / atha tIrthakRdanabhyupagantRtvamiti vikalpaH so'pyazrAvyaH, yatastIrthakarAH sarve'pi nirupamadhRtisaMhananAH chamasthAvasthAyAmapi jJAnacatuSTayopetAH atizayasattvasaMpannAH acchidrapANayo jitasamastaparISahA bhavanti, tasmAtteSAM vastrAdyamAve'pi saMyamavirAdhanAdayo doSA na bhavanti, atastIrthakRtAM vastrAdikaM saMyamopakAryapi na syAd , akizcitkaratvAt , yaccaikaM devaddhyavastramAdAya tIrthakRtaH pratra| janti tat savastro dharmo mayA prajJApanIya iti jJApanArtham , etena tIrthakRtAM sarvathA vastrAbhAva eveti digambarAbhiprAyo'pi tiraskRtaH, yAvat taddevadRSyavastrasaMdhAraNaM tAvatkAlaM sacelA api bhagavanto bhavantIti, kiMca-tIrthakRdanukRtau chAmasthye dharmopadezaziSyapravrAjanAGgAdyadhyayanAdikamapi vyucchiyeta, tIrthakatAM tadabhAvAt 8 / atha jinakalpikAnabhyupagantRtvamityapi na cAru, yato jinakalpikA // 76 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 77 // api ye tathAvidhalabdhimantasta eva vastraM na vibhrati, zeSAstu vastradhAriNa eva, ata eva jinakalpikAnAmutkarSato dvAdazavidha upadhiH prAgdarzitaH 9 / iti vastrAbhAvaprasAdhanAya digambarodbhAvita vikalpanavakaM nirastamiti gAthArthaH || 6 || atha digambaraH zaGkate - sIso guruaNuhArI rUveNavi aNNahA kaha Nu sIso ? / teNa vayaM jiNasIsA gurUvi amhANa jiNaNAho ||7|| nevaM juttaM jatto sIso guruvayaNasaMThio nicaM / sugurUvi hiuvaesI ahiassa nivArago sIse // 8 // ziSyastAvadrUpeNApi, AcAreNa tu bhavatyevetyapizabdAdbodhyaM, 'gurvvanuhArI' gurusadRzo bhavet, nu iti vitarke, anyathA kathaM ziSyaH 1, gurvanurUpaH ziSyo bhavedityarthaH tena kAraNena vayameva jinaziSyAH asmAkamapi jinanAtho gururitidigambarAzaya iti gAthArthaH ||7|| atha digambarAzayaM nirAkaroti -- gurvanukArI ziSya iti vaktuM na yuktaM, ziSyatvameva tava vyAhanyeta, na hyarhan zi SyatvamAtmanaH khyApayati, tvaM tu tIrthakucchiSyatvamiti kathaM tadanurUpateti dUSaNaM mAtA me vandhyeti nyAyakalpamupekSyApi guruzipyayoH svarUpamAha - 'sIso'tti ziSyo nityaM guruvacanasthito gurvAjJAtatparaH syAt, gururapi hitopadezI ahitanivArakazca syAt, yaduktaM - " hitAhitaprAptiparihAropadeSTA guru" riti gAthArthaH ||8|| atha gurorapi svarUpeNa dvaividhyamAha so'vi duhA jiNaNA hearabheA Aimo a devagurU / bIo khalu sIsagurU vIrasuhammAiNAeNa ||9|| 'sospi ' gururapi dvidhA, jinanAthetara bhedAd - arhatsAdhubhedAt, tatrAdimo 'devagurU' devaH san hitAdyupadezako devaguruH, paropadezamantareNaiva svayaM saMbuddhaH san amukasya tIrthakarAdeH ziSya ityevaMrUpaH san pArantryeNa hitAdyupadezakaH ziSyaguruH, 'vIrasudharmAdijJAtena' bhInIrasudharmasvAmidRSTAntene tigAthArthaH || 9 || atha zrIvIra zrIsudharmasvAminoH sarvathA sAdRzyAbhAve hetumAha - anukaraNavicAra: // 77 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ R zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 78 // ORPramaANTA anukaraNavicAra: ARid IMPARAULIARPURIHIPIMP arihaMtassuvayArI saMjamajoesu neva vtthaaii| iaresiM uvayArI teNaM No sarisayA duNhaM // 10 // arhataH saMyamayogedhUpakArI vastrapAtrAdina bhavati, itareSAM sudharmAdisAdhUnAM bhavati, tena tIrthakRtA saha sAmyaM na sAdhoritigAthArthaH // 10 // athArhan kIdRzaH kIdRzAzca sAdhava ityAha teNaM arihA rahio saliMgaparaliMga'gAraliMgehiM / tassa'NurUvaM rUvaM dhariuM sammaM na sAhUNaM // 11 // yena kAraNena tIrthakRtAM vastrAdyanupayogaH tena kAraNenArhan svaliGgaparaliGgagRhasthaliGgai rahitaH syAt , tatra skhaliGgaM rajohara| NAdi paraliGgamanyatIthikaliGgaM picchikAdikaM gRhasthaliGgaM tu pratItameva, ebhirvipramuktastIrthakadbhavati, yadAgamaH- "savevi egad| seNa niggayA jiNavarA cauvvIsaM / na ya nAma aNNaliMge No gihiliMge kuliMge vA // 1 // (A0 227) iti, tasyAhato'nurUpaM sadRzaM rUpaM dhattuM na samyag-satyaM yuktmitigaathaarthH||11|| atha tIrthakarAnukaraNe hitazikSAmAha jai jiNavaraaNukaraNe vIsAso hujja tA imaM savaM / parihara dhammuvaesaM chaumatthe sIsakaraNAi // 12 // ___yadi tIrthakarAnukaraNe vizvAsastarhi etad-vakSyamANaM sarva pariharetyanvayaH, etatkimityAha-chAmasthye-chadmasthAvasthAyAM dharmopadezaM ziSyakaraNAdi ca parihara, yataH tIrthakarAH chadmasthAvasthAyAM na dharmopadezaM kasyacitpravrajyAM ca dadati, AdizabdAdamukasya vayaM ziSyAH asmAkaM cAyaM gururityAdivyavahAro'pi pariharttavyaH, tIrthakRtAM tathAvyavahArAbhAvAt , tathA AcAryapadagrahaNaM sUtrAdyadhyayanAdhyApanAdi punaH punarlocakaraNaM cetyAdyapi tyAjyaM, teSAM tdbhaavaaditigaathaarthH||12|| atha prakArAntareNApi tIrthakarAnukRti SayitumAha RSHIRIRAINRIMURTILITAMIRMATMARA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaraNa zrIpravacanaparIkSA ravizrAma // 79 // vicAraH jai jiNavaraaNukaraNe vIsAso huja bhAvao niymaa|taa kiM tassuvaese visAso? na uNa niuNamae ! // 13 // pUrvArddha sugama, yadi jinavarAnukaraNe vizvAsaHtA-tarhi tasya-jinasyopadeze punarna kiM vizvAsaH?,tatrAvazyaM vizvAsaH karttavyaH, he nipuNamate ! iti saMbodhanaM,yadvA jinasyopadeze kiMlakSaNe?-nipuNAnAM-dakSANAM mataH-sammato vidhyAdyapekSayA vallabho nipuNamatastasminniti gAthArthaH // 13 // athArhadupadezamAha uvaeso puNa evaM jiNakappo saMpayaM samucchinno / jeNaM sonavapucI paDivajai paDhamasaMghayaNI // 14 // upadezaH punarevaM yatsAmprataM jinakalpaH samucchinnaH-samyak prakAreNocchinnaH,tatra hetumAha-yena kAraNena tatpratipattA zrutamadhikRtya navapUrvI-navapUrvadharaH, arthAtkizcinyUnAnyapi nava pUrvANi yasyeti, prathamasaMhananI-vajrarSabhanArAcasaMhananI, etavayaM cAdhunA nAstIti kAraNAbhAvAtkAryasyApyabhAvaH pradarzita iti gAthArtha H // 14 // atha yatsAmayyabhAve yannAsti yatsAmagrIsadbhAve ca | yadasti tadarzayitumAha tassAmaggiabhAvA jiNakappo natthi atthi therANaM / kappo tityapavittIheU uvgrnnpriklio||15|| tasya-jinakalpasya sAmayyA uktalakSaNAyA abhAvAjinakalpo nAsti,sampratIti gamya, zrutasaMhananAdisAmagryabhAvAt, tannimittasya jinakalpasyoccheda ityarthaH, nanu kasminkAle vyucchinna iti ced , ucyate, jambUsvAmini nirvRtte jinakalpo vyucchinnaH, yaduktaM |bhASyakAreNa-"maNa1paramohira pulAe3 AhAraga4 khavaga5 uvasame6 kppe7| saMjamatiga8 kevali9 sijjhaNA ya10 jaMbuMmi vucchinnA" // 1 // (vi0 2593) asyA arthaH-manaHparyAyajJAnaM1 paramAvadhiH2 pulAkalabdhiH3 AhArakazarIraM4 kSapakazreNiH5
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 12 vizrAme // 80 // | upazamazreNiH 6 jinakalpaH 7 parihAravizuddhisUkSmasaMparAyathAkhyAtalakSaNaM saMyamatrikaM8 kevalI 9 mokSagamanalakSaNA siddhizca 10, sarve'pyete padArthAH jambUsvAmini vyucchinnAH, jambUsvAminaM yAvatpravRttAH, na tUttaratreti zrIvizeSAvazyakabhASyavRttau 363 patre / atha kAraNasadbhAve | kimastItyAha- 'atthi 'ti cakAro'dhyAhAryaH asti ca sthavirANAM kalpaH sthavirakalpaH kIdRzaH 1 - tIrthapravRttihetuH sarveSvapi tIrtheSu acchinnapravRttihetavaH sthavirakalpikA eva sAdhavo bhavanti, teSAmeva dharmopadezapravajyAdAnAdAvadhikAraH, na punarjinakalpikA api teSAM dharmopadezadAnAdAvanadhikArAt, sthavirakalpaH punaH kIdRzo bhavati ? - upakaraNaparikalitaH, tatropakaraNAni rajoharaNaM? mukhavastrikAra kalpatrikaM5 colapaTTakaH 6 sAdhAraNapAtraM - mAtrAparaparyAyaM 7 sapta ca pAtrasabandhIni 'pattaM pattAbaMdho' ityAdiprAguktAni 14 iti caturddazopakaraNAni jaghanyapade'pi sthavirakalpe bhavanti, taiH parikalitaH sahitaH stha virakalpo bhavatIti jinopadeza iti gAthArthaH // 15 // athopadezakaraNe dRSTAntamAha vijjuvaesa rogI kuNamANo lahadda icchiaM lacchi / jaha taha tassavi cariApamuhaM No aNuharaMto'vi // 16 // yathA vaidyopadezaM kurvANo rogI rogAdvimuktaH ipsitAM - vAJchitAM lakSmIM labhate, na tathA tasyApi - vaidyasyApi caryApramukhamanu| harana - vaidyAnukAraM kurvan rogAdvimucyate, pratyuta vaidyopadezamakurvan veSAdinA tadanukAraM kurvan bhaNDika ityabhidhIyate, vaidyo'pyayama| nucita itikRtvA pariharatIti gAthArthaH / / 16 / / athopanayamAha evaM jidiANaM kuNamANo lahai nivvuiTThANaM / AgiimaNaNuharaMto vivaraNaMtasaMtAvaM // 17 // evaM prAguktadRSTAntena dravyavaidyena bhAvavaidyasya jinendrasyAjJAmeva kurvANo nirvRtisthAnaM-mokSAspadaM labhate - prAdmoti, kiM kurvan ? - jinakalpAsucchedaH 11 20 11
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjJAkhaMDanaphalaM zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 81 // MANIDHIRAINSPIRITAHARIHSHIRAHINISHITAL INSPIRISHIPit AkRtimananuharan , AkArAnukAraM parityajan, apigamyaH, tIrthakRdanukAramakurvannapItyarthaH, guruziSyasaMbandhe AjJAyA eva prAdhAnyAd , ayaM bhAvaH-yathA dravyavaidyopadezenaiva pravartamAno rogI nIrogatAM bhajate tathA jinAjJayA pravarttamAno hi tadanukArarahito mokSamAma ti, anyathA viparIto-vaiparItyaM kurvannAjJAmatikramya naTavattadanukAraM kurvamapi anantasaMtApam-anantakAlaM yAvat klezaM narakAdau labhate,yataH-"raNNo ANAbhaMge ikkucciahoi niggaho loe| savaNNuANabhaMge aNaMtaso niggahaM lahai // 1 // " iti, ata evAstAmanyad , jinendrAjJAparAGmukho jinendrameva mahAvibhUtyA pUjayannapi tiraskaraNIyaH, yaduktam-"ANAkhaMDaNakArI jaivi tikAlaM mahAvibhUIe / pUei vIarAyaM sarvapi nitthayaM tassa ||1||"tti ata eva he nagnATa! tava ca tIrthakaraziSyatvAt tadAkArAdikaM pramANaM | | tarhi tadupadezo'pi pramANamAstAM, tathA ki nAgyavratasvIkAreNAtmAnaM vigopayasi?, nahi nANyAdivatarUpaM kaSTamevAtmanAM karmakSayakAraNaM,kiMtu jinAjhaiva,yaduktaM-"viziSTakaSTasya karmakSayaM pratyakAraNatvAjinAjJAyA eva karmakSayaM prati kAraNatvAt ," tasmAccaturdazopakaraNaviziSTaM tIrthakadupadiSTamasmAkamapyabhISTaM sthavirakalpikamArgameva svIkurviti gaathaarthH||17|| athopakaraNAbhAve doSadizaM darzayannAhauvagaraNANamabhAve na huMti samiIu saMjamo katto? / tayabhAvA u narANaM tubbha mae neva nivANaM // 18 // vastrapAtrAdyupakaraNAbhAve samitayaH-IryAbhASeSaNAdAnapAriSThApanikAlakSaNAH pazca samitayo na bhavanti, tadabhAvAca kutaH saMyamaH 1, saMyamAbhAvAca tava mate narANAM-puruSANAm , apigamyaH, strINAmiva puruSANAmapi nirvANaM naiva saMbhavedityakSarArthaH, bhAvArthastu saMkSepeNa tvevaM-vastrAbhAve zItAtapavAtavAriprabhRtyupadrave tathAvidhadhRtisaMhananAdibalarahitaH sAdhudrutaM2 gacchannAgacchaMzca neryAsamitaH syAt , | pAtrAbhAve ca saMsaktasaktudadhyAdikaM galanAdibhayAt tvaritaM2 gRhaNAno bhuJjAno'pyaneSaNAsamitaH syAt , bhAjanAbhAve ca kevalamRmau
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mA zrIprava- canaparIkSA 2vizrAme // 82 // upakaraNA bhAve amokSaH MPAHITIN HINDIUPIRIRANIPRITAMAILOPOHIRANCHIRAM prazravaNasiGghAnAdi kurvan varSAkAle vizeSato'nekajantUpaghAtakaH kathaM pAriSThApanikAsamitaH?, evaM kurvANaH kenApyudIritaH samyagvaktumazakto bhASAsamito na syAdeva, AdAnanikSepaNAsamitastu vastrapAtrAdisadbhAve satyeva saMbhavatIti pazcAnAmapi samitInAmabhAvaH pradarzitaH, upalakSaNAt manovAkAyaguptayo'pi sutarAM na saMbhavanti, 'tadabhAvAt ' samityAdyabhAvAt saMyamAbhAva ityAdi, vastrAdyupakaraNasadbhAve ca ye guNAste strInirvANavyavasthApanAvasare vakSyAmaH iti gaathaarthH||18|| atha yadA zivabhUtinA nagnabhAvo'bhyupagatastadAnImuttarAnAmnyAH svabhaginyA vastraparidhAnamanujJAtam , evaM ca sati yadi strINAM muktiM prarUpayati tadA savastranirvastrayoravizeSApacyA svakIyananabhAvasya kevalaM klezataivApadyateti vicintya strINAM muktirniSiddhA, ato vastrAbhAvaviSayakamUlaprarUpaNAnantaraM strImuktyabhAvaprarUpaNetikRtvA caturviMzatyA gAthAbhiH strINAM muktyabhAve yuktiM tatpratIkAraM ca bibhaNiSuH prathamagAthAmAha itthImuttiabhAve jutti japei dubbalA abalA / tanno juttaM jamhA dubbalayA keNa dhammeNa ? // 19 // abalA:-striyo durbalA-balarahitAH muktisAdhanabalazUnyAH,ataH striyo na muktibhAjaH, atra prayogaH-striyo na muktibhAjaH puruSApekSayA durbalatvAt ,napuMsakavaditi strImuktyabhAve yuktiM 'jaMpeiti kathayatIti digambareNa pUrvapakSitam ,atra tatpratikAraM siddhAntamAha'tannoti tatprAguktaM na yuktaM, yasmAt kena dharmeNa durbalatA, na kenApItyartha iti gAthArthaH // 19 // atha kenApi dharmeNa durbalatA | na bhavatIti samarthayati saMghayaNaM puNa paDhamaM sattaM sammaM ca viraipariNAmo / aNNaMpi dhammakammaM dIsaha tIse'vi dANAI // 20 // saMhananaM punaH prathama-vajrarSabhanArAcaM mokSAGgaM, tacca tAsAmapi bhavatyeva, yadAgamaH-"saMghayaNaM saMThANaM uccattaM ceva kulagarehiM sa
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ I zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 83 // I NIRTHPlan I II mN|"ti zrIAvazyakani0(160) tathA savaM-sAhasavatvaM,parISahasahanAdau svaprANavyaparopaNaM yAvaddhairya,tadapi tAsAmasadRzaM loke'pi | (strINAM daurbapratItaM,-"rAgovA yadivA dveSaH,ko'pi lokottaraH striyAH / dadAti rAgiNI prANAnAdatte dveSiNI ca sA // 1 // " iti, ata eva kAzcana | lyAbhAvaH striyaH patyau mRte tadanurAgeNa satItvakhyAtihetukAbhimAnena vA vahvAvapi nizzavaM pravizantIti tavApi pratItaM, tathA samyaktvaMyathArthavastuzraddhAnaM, tacca tAsAM nAstIti cet , maivaM, prathamasaMhananAdisamanvitAyAH manujagatereva kSAyikasamyaktvanimittatvenoktatvAt , cakAraH samuccayArthaH, tathA viratiH-sarvaviratistasyAH pariNAmaH-adhyavasAyaH, so'pi tAsAM yukta eva, anyathA trividhasaGghApacyA tIrthatIrthakarayoH svarUpasyaiva hAnyApattiH, yatastIrtha caturvarNaH zramaNasaGghastatkartA tIrthaGkarazceti svarUpasyAbhimatatvAt , na cAvyavadhAnena yathAkhyAtacAritrameva mokSAGga, tacca strINAM na saMbhavatIti vAcyaM, kSAyikasamyaktvavadyathAkhyAtacAritrasyApyaviruddhatvAt , sAmagrayAstaulyAt , tathA 'annapitti anyadapi dAnAdikaM, dAnazIlatapobhAvanAlakSaNaM 'dharmakarma' dharmakRtyaM 'tasyAH' striyA dRzyate, ityevaMvicAraNayA dharmakRtyamAzritya na puruSebhyo durbalatA, kiMtu puruSasamataivetigAthArthaH // 20 // atha puruSApekSayA dharma dAdaryamapi strINAM saMbhavatIti darzayati tisthayarANaM jaNaNI itthIvaggaMmi teNa jiNadhamme / thINaM tivo rAgo teNeva na sattamIgamaNaM // 21 // tIrthakRtAM jananI tAvatstrIvarge-strIjAtau vartate, strIjanAntarvartinI tIrthakaramAtA, tena kAraNena puruSApekSayA strINAM jinadharme tIvo rAgaH, puruSApekSayA vizeSatara ityarthaH, yata evaM tenaiva kAraNena, athavA ivotprekSyate, tena kAraNena strINAM saptamIgamanaM-sapta-1 manarakapathivyAmutpattirnAstItyakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-jJAnAdilakSaNasya dharmasyAdhArastAvattIrtha, tadvayavasthApakastu tIrthakaraH, tIrtha // 8 mainalism
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 84 // HAmhud saptamyagamane hetu: | syAcchinnapravRttihetavastu gaNadharAdisAdhavaH, tanmAtaraH striya eva bhavanti, mAtRNAM ca nijApatyeSvakRtrimaH snehaH syAt , tena pitrAdyapekSayA mAtaraH svApatyAni sAtisnehaM paripAlayantIti jagatasthitiH, ata eva zrIRSabhajine prabajite putrasnehe zokAzruvimocanAt kSAmalocanA marudevI pratyahaM bharataM prati-he bharata! matputra RSabho nirazano nirvasano niryAno vanavAsI vane ekAkyeva paribhramati, | tvaM tu rAjyasukhanimagnastadvArtAmapi na karoSi,ityAdhupAlambhaparAyaNA varSasahasraM yAvat kSaNamAtramapi svAsthyaM na prApa,na caivaM nAbhikulakaro'pi, AstAM janmamAtA, kukSidharamAtreNApi devAnandA brAhmaNI zrIvIravandanArthamAgatA zrIvIraM nirIkSya nirnimeSatayA pazyantI | roma citA'tisnehena stanyapayaHzrAvaNAkaJcukI saMjajJe iti pravacane pratItam , evaM tIrthakaramAtRNAM tajAtIyAnAmanyAsAmapi strINAM | tIrthakare tIrthakarApatyeSu sAdhuSu tIrthakarabhASite ca zrutacAritrAdidharme tIvorAgo yujyate, etacca saMprati pratyakSamapi lakSyate, kAsAMcit strINAM puruSApekSayA'dhikatarasyApi dharmarAgasyopalabhyamAnatvAt , pratya pilApasya kenApi kartumazakyatvAta , nacaivaM saMpratyupalabhyate | paraM pUrva nAsIditi zaGkanIyaM, tIrthakaravArake'pi tathaivopalambhAt , tathAhi-chAmasthye bhagavatA zrIvIreNa dravyataH kulmASAH kSetrato | dehalyA ekaM pAdamArata ekaM pAdaM ca parataH kRtvA kAlato bhikSAcareSu nivRtteSu bhAvato rAjasutA dAsatvamApannA muNDitazirojA'STamopavAsikA sUryakoNasthitAn kulmASAn rudatI dAsyati tadA mama pAraNakamiti ghorAbhigrahe kRte catuSu mAsetu gateSu kauzAmbhyAM zatAnIkarAjasya mRgAvatI nAma rAjJI kadA bhagavataH pAraNakaM bhAvIti bhagavati tIvrarAgeNa pratyahaM cintAparA tathyavAdinaM nimittajhaM pRSTavatI, na punaH koTizaH saMkhyeSvapi zrAvakeSu vidyamAneSu ko'pi zrAvakaH pRSTavAn , tatra kAraNaM kiM rAgo'nyadveti svayameva vicAraNIyaM, tathA bhikSAmalAtvA calamAne bhagavati vIre candanabAlaivArudat, na caivaM ko'pi zrAyakaH zrUyate, tathA maGkhaliputramuktatejo ilymeri MINIBARSHANTINENalleriIINITION // 8 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ strINAM dharma zrIpravacanaparIkSA ravizrAme / / 85 // FASHISHIRIDIHIT Maim lezyAjanyaraktAtisAravato vIrasya bAdhA sarvajanapratItA, tadbhAdhopazamanAya zrAvikA revatyevauSadhacintAM kRtavatI, zrAddhAstu koTizaHsaMkhyAkA api nizciMtA evAsan , tatrApi dharmarAgatAratamyameva kAraNaM saMbhAvanIyamiti siddhaM kAsAMcitstrINAM puruSApekSayA dharmarA| gaNAdhikyamapi, ata eva zrImahAvIrasya sAdhvyaH sAdhubhyo dviguNA eva mokSaM gatAH, yadAgamaH-"samaNassa bhagavao mahASIrassa satta samaNasayAI siddhAI,cauddasa ajiAsayAI siddhAI"ti,zrIparyuSaNAkalpe,evaM zrIRSabhAdInAmapi bodhyaM,nanu striyo'nantoditapApArtA bhavanti, yadAgamaH-"NaMtAo pAvarAsIo, jayA udymaagyaa| tayA itthittaNaM pattaM, sammaM jANAhi goama ||1||"tti zvetavAsasAmapi sammataM, evaMvidhAH striyaH kathaM muktiyogyA iti cet , maivam , ata eva puruSebhyastAsAM dharme dAryakalpanAyAH prAmANyAt , loke'pyekaH subhaTaH dvAbhyAM vairibhyAM samAkrAntastayorjayI balavAn bhaNyate, tadapekSayA paJcajayI tu mahAbalavAn evamanantA | api pApaprakRtInirjitya muktibhAjaH striyaH puruSebhyo dharme'tidAyabhAja iti siddhaM, na caivaM pApena tAsAM saptamIgamanaM,yadA utprekSyate-he putra ! matkukSau samutpanno majjAtIyAnAM strINAM saptamanarakagamanaM nivArayeti jananIyAcita iva bhagavAn mAtRbhaktyaiva strINAM saptamIgamanaM nivAritavAniti, atha kSapaNakaH zaGkate-nanu bhoH puruSApekSayA strINAM balavatvamuktaM tartika sarvebhyaH puruSebhyaH sarvAsAM strINAM athavA katipayapuruSebhyaH sarvAsAM strINAM uta sarvebhyaH puruSebhyaH katipayastrINAM kiMvA katipayapuruSebhyaH katipayastrINAmiti ceta , satyaM, bho nagnATa! tvAmapi vayamapi pRcchAmaH, tvayA'pi strINAM yA durbalatA proktA sA kiM sarvebhyaH puruSebhyaH sarvAsAM strINAmityAditvaduktavilalpacatuSTaye kasmin vikalpe vizrAmyati ?, Adyavikalpatraye pratyakSabAdhasaMbhavena caturthavikalpa evAsmAkamabhimata | iti cet tarhi asmAkamapyayameva pakSo'bhimataH, AstAM katicitpuruSebhyaH katicitstrINAM balavatvamitti, nanu strINAmevAvalA i // 85 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 86 // IMAN RBJAINRITISHTHHIMIRRIAHINilInIndiliTundin: IndaHISHASHISHIGAHIRANAHINITIRATRAILERHITAPAIN, MINISA tyabhidhAnaM kathamiti ced bho nagnATa ! tavAbhiprAyaM kathaya, pazcAdvayamapi bhaNiSyAmaH, muktigamanayogyazubhAdhyavasAyAbhAvArdhvagamana- strINAM UsAmarthyAbhAvAdabalA ityabhidhIyante iti cedvayamapi saptamanarakagamanayogyakliSTapariNAmAbhAvAdadhogamanazaktyabhAvAdabalA ityasmAkaM | vodhogamazvetavAsasAmabhiprAyaH, ata eva loke pApakAtarAH striyo na saMgrAmAdhupayoginya iti pratItameva, na ca pApakAtarA dharme'pi tathaive-| navicAraH ti zaGkanIyaM, tIrthakarAdiSu vyabhicArAt , teSAM pApakAtaratve'pi dharme zauryadarzanAdityalaM prapaJcenetigAthArthaH // 21 // atha prAguktaM / vismRtamiva nanATaH zaGkateaha dubbalayA maNasAjeNa na gacchaMti sattami puddhviN| tA kaha khavagasseNiM paDivajiamuttimuvaiMti // 22 // __ atha strINAM manasA-manovIryeNa durbalatA yena kAraNena tAH-striyaH saptamI narakapRthivIM na yAnti, tA-tasmAt kSapakazreNiM pratipadya muktiM kathamupayAnti !, na kathamapIti digmbrpuurvpkssodbhaavnetigaathaarthH||22|| atha yeSAM saptamyAM gamanazaktisteSAmeva | muktAvapIti digambarAbhiprAyArUDhAM vyAptiM vyabhicAreNa dRSayitumAha ___ ahagamaNe jassa sattI uddhaM sattIvi tassa cevatti / nevaM niyamo baladevavAsudevesu vbhiaaro||23|| ___yasya jIvavizeSasyAdhogamane zaktistasyordhvagamane'pIti nyAptiH zItoSNasparzayoriva bAdhagrastA, yathA brahmadattasyAdhogamane zakti!rdhvagamane manAgapi, citrasAdhUpadezasahasreNApi mokSahetucAritrAnu tteH, atha yasya jAtivizeSasyAdhogamane zaktistajAtIyasyaivordhvagamane'pi zaktirityapi vyAptiH kathaJcidvAdhagrastA-kathaMcidvayabhicAraprasteti naivaM niyamaH, dRSTAntamAha-'baladeve'tyAdi, baladevajAtivizeSasyAdhogamanazaktyabhAve'pyUrdhvagamanazaktiH, vAsudevajAtivizeSasyAdhogamanazaktisadbhAve'pi na manAgapyUrdhvaga
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ UrdhvAdhogamanavyami zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 87 // cAra: MinIANITARITIANITARAHANA IMAHA manazaktiH, yadAgamaH-"uddhaMgAmI rAmA kesava satve ahogAmI"ti (415) zrIA0ni0, evamadhogamanazaktizUnyA api striyo| valadevavardhvagatigAminyo bhavantyeva, nanu yadyapi nAdhogatigamanazaktyupetA baladevAdayo bhavanti tathApi te puruSA eva bhavanti, puruSatvajAtyA ca baladevasamAnajAtIyA itare puruSA adhogatizaktyupetAH, ato baladevA apyupacArAttatsAmarthyabhAja upacaryante eveticeda, upacaryatAM nAma manujatvajAtyA strIsamAnajAtIyA itare manujAstathAzaktyupetA ataH striyo'pyupacArAttathAzaktibhAja| iti, yuktestaulyAt , tasmAdaladevavat strINAmapi muktiyuktisiddhA, siddhAntasiddhApi 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa cauddasa ajiAsayAI siddhAI 'ti (pavu0) tathA "egA siddhiM pattA marudevI nAbhiNo pattI"ti (Ava0166) tathA matsyAnAmadhogamane yAvatsapsamyAmapi zaktiH UdhvaM tu sahasrAradevalokAdAgeveti matsyeSvapi vyabhicAraH, evamadhogamanazaktyabhAve'pi UrdhvagamanazaktibhAjo jinendragaNadharAdicaramazarIriNo bodhyAH, teSAM tathAsvabhAvAd , atasteSvapi vyabhicAraH sphuTa eva,ayaM bhAvaH-vAsudevAnAmadhogamane zaktioMrva manAgapi, baladevAnAmUcaM, nAdho manAgapi, matsyAnAmadho mahatI ladhIyasI covaM, strINAmRvaM mahatI laghIyasI cAdhogatiriti samyak paryAlocya nAdhogamanazaktirUrdhvagatiniyAmikA,baladevavAsudevayorvyabhicArAt iti gaathaarthH||23|| athAdhogato tulyasAmarthya satyevordhvagatau tulyasAmarthyamiti digambareNopadarzitA vyAptiH sarvathA prazithilayitumAhasarisavAsauNicauppaya sappitthI'jalayarANa sannINaM / bIAinirayagamaNaM kameNa uDDhetu samagamaNaM // 24 // sarIsRpAH-bhujaparisarpAH zakunayaH-pakSiNaH catuSpadAH-siMhAdayaH sarpAH-uraHparisarpAH striyaH-strIratnAdayaH jalacarA-matsyAdayasteSAM saMjinAm , asaMjJinAM tu ratnaprabhAyAH parata utpAdAsaMbhavAt , dvitIyAdinarakagamanaM krameNa bhavati, yathA sarIsRpAH R IPATIANE
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ liunau mainlad hai l zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 88 // digaMvarapakSaH a utkarvato'pi dvitIyAyAM cAlukAprabhAyAmutpadyante, nAdhaH, zakunayaH paGkaprabhAyAM yAvadutpadyante nAdha ityAdi, yAvat matsyAH saptamyAmapIti, Urdhva tu sarveSAmapi samaM gamanaM, sahastrAraM yAvatsarveSAmapyutpAdAta , ataH sarIsRpAdInAmadhogamane vaiSamye'pi Urdhvagamane zaktisAmpameveti digambarodbhAvitA vyAptinirmUlamunmalitaivetigAthArthaH // 24 // athoktaM prakRte yojayati __ evaM thIpurisANaM bheaMmi ahogaiMca ahigicca / uddhaMgamaNe bheo natthi tthitteNa thImuttI // 26 // / 'evaM prAguktasarIsRpAdidRSTAntenAdhogatimadhikRtya strIpuruSayorbhedepi-vaiSamye'pi Urdhvagamane bhedo nAsti, tena kAraNena strINAM | muktirastItiyuktirAturasya kaTukauSadhapAnakalpA'nicchato'pi digambarasya galavilagneti gAthArthaH // 25 // atha strINAM cAritrAnaGgI|kAre trividhasaGghApalyA pAdona tIrthaM saMpadyateti vicArabAhyo digambaraH zaGkate abalA cIvaravariA cIvaravariANa hoi mmkaaro| mamayApariggaho khalu teNaM no thINa cArittaM // 26 // abalAH-tuccha sattvAH striyaH 'cIvaravaritti cIvarANi-vastrANi tairvRtA-AcchAditAH bhavanti, cIvarAvRtAnAM ca mamakAro, | mamatA ca parigrahaH, yenAgamaH-"mucchA pariggaho vutto"tti, tena kAraNena parigrahavatvena strINAM cAritraM na bhvtiitigaathaarthH||26|| atha caraNAbhAve kiM syAdityAhacaraNAbhAvA mokkho itthINaM natthi tattha ko doso| nahi sAmaggiabhAvA kajaM uppajae kiNci||27|| caraNAbhAvAt strINAM mokSo nAsti tatra ko doSaH?, ko'pi nAstItyarthaH, hiH-yasmAt sAmagryabhAvAt-avikalakAraNAbhAvAnna kizcid ghaTAdikaM kAryamutpadyate, tathA cAritrAbhAvAt strINAM mokSAbhAva iti gaathaarthH||27|| atha digambarapUrvapakSaM kSayitumAha IHARIBIPIKARINEETINAMAHINITIRANAPIRATRAVEL PAHIMIRIRAUHADA PRATIIINIMIPARDHATRUBIP NAPRImpan
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 89 // jai itthINaM vatthaM sahajAyaM tA tauva no doso / aha baMbhavayaheU to'NuguNaM saGghaviraIe ||28|| yaduktaM vastrAvRtA hi nAryaH, tatra vastraM kiM strINAM sahajAtaM brahmavrataheturvA 1, AdyaH pakSaH pratyakSavAdhitaH, nahi strINAM vastraM tvasvat sahajAtaM dRSTaM zrutaM vA tathAtve'pi tvagiva vastraM parigraho na bhavet, dvitIyapakSe cAritrasyAnuguNam - anukUlaM vastraM, na hi yad | brahmatratahetustaccAritrAbhAvahetuH zItoSNasparzayoriva virodhAt, tathA ca siddhaM cIvaradhAraNameva cAritrahetuH, kiMca-bho nagnATa ! | abalAnAmambaraparibhogaH kiM tIrthakRdupadiSTa uta tava matAkarSaka zivabhUtinA prarUpitaH azakyaparityAgakRto vA 1, Adye tAvadvastrAvRtAnAmeva muktiH siddhA, yataH "prekSAvatAM hi pravRttiH svArthakAruNyAbhyAM vyApte" tivacanAt paramaprekSAvazvena paramakAruNyabhAjo bhagavanto nAvalAnAM muktyupaghAtakamupadizanti, tathAtve hyAstAM tAvadanyat, lokanindyA apyarhanto bhaveyuH, dvitIye tu strImiH | zivabhUteH kimaparAddhaM 1 yena pApAtmanA vastradAnenAbalAnAM muktyupaghAto vihitaH, na hyAntaravairamantareNa kazcittathAvidhotkRSTasaMpadvighAtako bhavet, atha zivabhUtinaiva vastradAnaM strINAM brahmacaryapAlananimittameva vihitamiti ced AyAto'si khayameva asmaduktamArgeNa, | yato yad brahmacaryAdipAlana hetustatsaMyamaM prati heturevetisiddhaM niSparigrahatAheturvastrapAtrAdiriti, azakyaparityAgakRta iti tRtIyo'pi vikalpaH tucchaH, pratyakSabAdhAt, bAlyAvasthAyAmivAnyAsvapyavasthAsu vastrarAhityasya sArvajanInatvAt, atha kAdAcitkameva vastrasA|hityamucyate tarhi puruSANAmapi gArhasthye vastrasAhityasya sadbhAvAt puruSANAmapi muktyabhAvaprasakteH atha kAdAcitkamapi pratrajyApratipazyanantaramevocyate iti cet tarhi arzobhagandarAdiSu tadvaNamAtropayogini vastre mUrcchAyA abhAvAnna doSa iti cet ciraM jIva, tarhi zItAtapavAtadaMzamazakAdivAdhitasya zarIrasya taccikitsAmAtropayogini vastre kuto mUccheti vicArya mokSasAdhanasya zarIrasyo abalAMbaraparibhogaH 1148 11
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ WIN zrIpracacanaparIkSA 2vizrAme // 9 // paSTambhakaM vastraM dharmopakaraNaM, na mUrchAviSayaH parigrahaH, kiMtu tadatiriktasyAsaMyamanimittasya mUrchAviSayatvamAgame pratItaM, tadeva pari- abalAMbaragrahaH, nahi prAsAdaniSpAdanAbhiprAyavatA zrAvakeNa tadarthameva svAyattIkRtaM kanakAdikaM svagRhakaraNodyatena svAyattIkRtasvApateyena paribhogaH | samAnaM tvayA'pi gIyate,yatastayorekaM dharmopaSTambhakatvena mokSAGgamaparaM cAzravahetutvena saMsArakAraNam ,evaM vastramapi saMyamArthamasaMyamArtha |ca gRhItaM na samasvabhAvaM bhavati,nanvevaM kanakAdikasyAparigrahatvApacyA jagati kimapi parigraho na syAt , tathAtve ca dattAJjalireva parigrahAparigrahavicArAyeticed aho vaidagdhyaM bhavataH, nahi vayaM svarUpeNa sat kanakAdikaM kimapi vastujAtaM parigrahamaparigrahaM vA brUmaH, kiMtu yanmU viSayaH saMyamopaghAti tatparigrahaH, yadAgamaH-tamhA kimatthi vatthu gaMtho'gaMtho va sabahA loe?| gaMtho'gaMtho va mao mucchamamucchAhiM nicchyo||1|| vatthAi teNa jaM jaM saMjamasAhaNamarAgadosassa / taM tamapariggaho ciapariggaho jaMtaduvaghAI // 2 // "IN (2573-4) iti zrIvizeSAvazyakabhASye, etaTTIkaikadezo yathA-tasmAt kiM nAma tadvastvasti loke yad AtmasvarUpeNa sarvathA grantho'grantho vA ?,nAstyevaitadityarthaH, tatazca 'mucchA pariggaho vutto,ia vuttaM mahesiNeti vacanAt yatra vastradehAhArakanakAdau mUrchA samutpadyate tannizcayataH-paramArthato granthaH, yatra tu sA nopajAyate tadagrantha iti / etadeva vyaktIkaroti-vatthAi teNe'tyAdi, tena tasmAt , zeSaM sugamamiti zrIvi0 ttiikaa| tathA ca vastrapAtrAdikaM saMyamopakAraka, tathA'traivAgre vakSyate iti, gaathaarthH||28|| athAnantaragAthAyAM strINAM vastraparibhogaH kiM tIrthakRdupadiSTo vetyAdivikalpatrayItrizUlyAhato vyAkulIbhUtaH palAyanadizamalabha| mAno digambaraH strINAM brahmavatadharaNAya vastradhAraNamityuktavAn , tacca sarvavirateranukUlamevetyasmadIyaM vacaH zrutvA digambareNa kiM karttavyamityupadezamAha // 90 // CHAHIRAIHDAIIRAdali
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 91 // AhAravadvakhaM vastrapAtraguNAzca IHARANPURImaiIIIMILARAMETIME __tA jaha dehaM saMjamabhArubahaNatthamannamAIhiM / posijjA taha niyamA pAlehivi cIvarAIhiM // 29 // yasmAtprAguktaM tava pramANaM 'tA'tasmAt yathA dehaM-zarIraM saMyamabhArodvahanArthamannAdibhiH-azanapAnakhAdimasvAdimaiH puSNIyAH tathA 'cIvarAIhinti cIvarAdimiH, AdizabdAt yAvaccharIropaSTambhakaM vasatipAtrAdikaM tasyApi grahaH, vastrapAtravasatyAdibhiH saMyama pAlayetyarthaH, anyathA azanAdikamapi zarIrarakSAnimittaM na grAhyam , ayaM bhAvaH-yathA taveSTasaMyamahetuzarIrasya sthitihetave azanAdikaM gRhyate tarhi tAdRkzarIraparipAlananimittena vastrAdinA kimaparAddhaM ,tasmAdyathA kSudhAdipIDitaM zarIraM na saMyamahetustathA zItAtapadaMzamazakAdipIDitamapIti bodhyamitigAthArthaH // 29 // atha vastrapAtradharaNe ye guNAstAn darzayitumAha loANuvattidhammo lajjA taha baMbhacerarakkhA ya / sIAtavadaMsamasagapIDArahiassa sajjhANaM // 30 // vastradharaNe lokAnuvRttidharmaH prathamo guNo lokapratItaH, tatra loko-martyalakSaNo, natu tiryagAdiH, tasya lajjAdinimittaM vastradhAraNAsaMbhavAt , tasyAnuvRttiH-anAdisiddha AcArastallakSaNo dharmaH satyApitaH syAdityarthaH, tathA 'lajjatti lajjA-brIDA saMyamo vA, arthAtsA rakSitA bhaved , vastrAbhAve ca rAsabhAdivadavizeSeNa lajjArAhityaM syAt , lajjArahitasya ca kutazcAritrapAlanaM?, cakAraH | samuccayArthaH, brahmavratarakSA ca-vastrAvRtasya lajjayA brahmacarya syAd, anyathA vaDavAdarzanAt vADavasyeva svIdarzanAlliGgAdivikRtyA pravacanoDDAhAbrahmasevAdayo bahavo doSAH sarvajanaviditA bhaveyuH, tathA vastraiH zItoSNakAlAdiSu zItAtapadaMzamazakairyA pIDA tayA rahitasya saddhyAna-dharmazuklalakSaNaM syAd , vastrAbhAve ca kSudhAdhanAkulasyApi durdhyAnam-agnitRNAdisevAbhiprAyeNa durlyAnaM, tatsevane cAsaMyamaH syAditigAthArthaH // 30 // atha punarapi guNAnAha // 91 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ THAPA zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 92 // AhAravadvastraM SatrapAtraguNAtra pavayaNakhiMsA paravaggamohudayavAraNaM ca vatthehiM / tasathAvarANa jayaNA pattehiM taheva viNNeA // 31 // pravacanakhiMsA-aho ete muNDAH ! pApAtmAnaH asmadIyaputrIvadhvAdIn svajanAn pratyavAcyaM darzayanto'pi na lajante, ato mAsadgRhAdau pravizantvitivacobhiH pravacanahIlA, tathA 'paravargasya' puruSApekSayA paravargaH-strIvargastasya mohodayaH, prAyaH strIpuruSayorayameva svabhAvaH yadvastrAnAvRtaM paravagaM dRSTvA mohodayo bhavatyeva, tataH pravacanakhisA ca paravargavedodayazceti dvandvastayornivAraNaM vareNaiva syAt , anye'pi vastrAdisAdhunepathyajanyAH parSaddharmaprAptihetavo rUpavastrAdaya AcAryaguNAH svadhiyA yojyAH, nanu jinendrajinakalpikAdayo vastrAdirahitA eva bhavanti, teSAM ca kathamete guNA iti cet maivaM, jinendrAdInAmapi lokAnuvRttyAdikAraNasadbhAve | vastrasadbhAvasyaivAsmAkaM sammatatvAt , tatkathamiticet zRNu jinendrA api gRhasthAvasthAyAM bAlabhAve tadatikrame ca yathocitaM vastrAlaGkAravibhUSitA eva bhavanti, pravrajyApratipratyavasare tu devendropanItadevadRSyavastraM savasvapAtro dharmo mayA prajJApanIya iti vAmaskandhopari dharanti, yadAgamaH-"satve'vi egadUseNa niggayA jiNavarA cauvvIsaM"ti zrIAva0 ni0 (227) paridhAnabhAvastu teSAM satyapi nAmye puNyotkarSodayAt kutsanIyatvAbhAvAt pratyuta subhagatvAcca,uktaM ca-"anadhyayanavidvAMso,nirdravyaparamezvarAH / analaGkArasubhagAH, pAntu yuSmAn jinezvarA // 1 // " iti, kiMca-jinendrANAM guhyapradezo vasnenaiva zubhaprabhAmaNDalenAcchAdito na carmacakSuSAM | dRggocarIbhavati, yaduktaM-"aNNesiM mohodeyaheuabhAvo suhANubaMdhAo / gutiMdiayA ya guNA aNannatullA munneavaa||1|| (1116) itizrI dharmasaMgrahaNIsUtre, tavRttiryathA-anyeSAM ca-strayAdInAM tadrUpadarzanAnantaraM mohodayahetutvAbhAvaH,guptendriyateti guptaliGgatA, cakAro'nuktasamuccaye, tenAnye'pi nizchidrapANipAtrAdayo draSTavyAH, tathA coktaM-"te hi bhagavanto nirupamadhRtisaMhananAH gUDhendriyAH
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 93 // jinajinakalpikasvarUpaM khaprabhAmaNDalAcchAditadehAH jJAnAtizayasaMpatsamanvitAH nizchidrapANipAtrAH jitapariSahA" ityAdi, evarUpAdiguNA ananyatulyA jnyaatvyaaH| iti shriidhrmsNgrhnniivRttau| tasmAdvastraparidhAnAdinimittaM jugupsanIyAvAcyAvayavAdidarzanaM, taca tIrthakRtAM na saMbhavati, ataH 'kAraNAbhAvAtkAryasyApyabhAva' iti nyAyAt vastrAparidhAne'pi tIrthakRtAM na lokAnuvRtyAdiguNavilopaH, lokairapi vastraparidhAna mukhyavRtyA asabhyAvayavagopananimittameva kriyate, mAmartyalokasya lajjayA lajanIyAvayavagopanakhabhAvAd, ata eva lokAbhANako'pi-'aho adho nagnasya mastake maulika miti, zarIrAdizobhA tu kSudhAdyupazamanAya kriyamANe bhojane azanAdyanusAreNa mAdhuryAdyAsvAdazarIrapuSTayAdivi guhyAvayaveSvAcchAditeSu svata eva siddhyati, na punaHprathamatastadarthameva pravRttiH, pAtrabhogastu tIrthakRtAM sarvathA na syAt , yataste hyacchidrapANayastIrthakarAH teSAM bhojanAvasare candrAdityau yAvacchikhA gacchati, na bindurapyadhaH patati, caturvidhajJAnabalAcca saMsaktAsaMsaktamannaM satrasamatrasaM ca jalAdikaM jJAtvA nirdoSamevopAdadate iti tIrthakRtAM pAtradhAraNe na kazcid guNaH, ye tu jinakalpikAste dvividhA-labdhimanto'labdhimantazca, tatra labdhirapi karmaNAM kSayopazamavaicitryavazAt keSAMcitpAtraviSayA keSAMcidvastraviSayA keSAMcidubhayaviSayApi, tatrApi yeSAM pAtraviSayA taiH pANipAtratayaiva bhavitavyaM, pANinaivAzanAdAvADIyamANe na kApi saMyamavirAdhanA, nApi pravacanajugupsA, pratyuta pravacanaprabhAvanA, sA ca labdhirevaM "mAija ghaDasahassA ahavA mAyaMti sAgarA | satve / eArisaladdhIo so pANipaDiggahI hoi||1||"tti, te ca vastrANi bibhrati,tadviSayakalabdhyabhAvAt ,tatrApi sAmarthyAnusAreNa | kazcidekaM kalpaM kazcid dvau kazcitrIn kalpAn bibharti, teSAM ca krameNa rajoharaNamukhavastrikopetAni trINi catvAri paJca vopakaraNAni bhavanti, evaM vastrAnAvRtA api ye nanA na dRzyante te vastraviSayakalabdhimantaH, vastrajanyakAryaviSayakalabdhimAja ityarthaH, teSAM Politimes // 13 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinakalpa zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 94 // JAINERAPPIRAIMAmrTIMILammaNaINMHARATARRAIMILAPAN IMAINTAINSTIPATIMANIRRIGANPURANIIIIF vastrakAryasya labdhyaiva kRtatvAvaskhAbhAvaH, nahi kazcidapyAdityodyotite vastuni pradIpamapekSate, pradIpakAryasya sUryeNaiva kRtatvAt , tatrApi zItAdisahanasAmarthyamapekSaNIyaM, pAtrANi ca bibhrati, tadviSayakalabdhyabhAvAt , teSAM copakaraNAni navaiva bhavanti, niyatasaptasaMkhyAkeSu pAtraniyogopakaraNeSu vikalpAbhAvAt , ye tu vastrapAtrobhayaviSayakalabdhimanto na te pAtraM na vA vastrANi vibhrati, dvayorapi prayojanAbhAvAd , ubhayajanyasyApi kAryasya labdhyaiva kRtatvAt , teSAmupakaraNe rajoharaNamukhavasvikAlakSaNe bhavataH, ye tvalabdhibhAjastairavazyaM vastrapAtrAdyupakaraNaM dharttavyameva, yaduktaM-"niratizayinA vastrApAtrAdikamantareNa caraNasya prasAdhayitumazakyatvA"diti zrIdharmasaMgrahaNIvRttau 226 patrAtmaka pustake 192 patre, teSAM ca madhye sAmarthyAnusAreNa kazcidekaM kalpaM dharati tasya dazopakaraNAni, yastu dvau kalpau bibharti tasyaikAdaza, yasya kalpatrayaM tasya dvAdazopakaraNAni bhavanti, yaduktaM-"pattapattAbaMdhorapAyaDhavaNaM ca6 paaykesriaa| 4 paDalAiM5 rayattANaM gucchagao7 paaynijogo9||1||'paaynijogutti pAtraparikaraH "tinneva ya pacchAgA10 rayaharaNaM11 ceva hoi muhpttii12| eso duvAlasaviho uvahI jiNakappiANaM tu // 2 // " 'pacchAga'tti pracchAdakAH kalpAH, dvau sautrau ekastvaurNika iti trayaH kalpAH, evamupakaraNamedairaSTau vikalpA jinakalpe bhavanti, yaduktaM-"dugara tiga3 caukka4 paNagaM5 nava9 dasa10 ikkAraseva11 baarsgN12| ee aTTha vigappA jiNakappe huMti uvahissa ||1||puttiiryhrnnehiN duvihora tiviho aikkkppjuo3| cauhA kappadugeNaM4 kappatigeNaM tu paMcaviho5 // 2 // duviho tiviho cauhA paMcavihovihu spaaynijogo| jAyai navahA dasahA ikkArasahA dubAlasahA // 3 // iti (paJcavastu0 772-3-4) evaMvidho hi jinakalpaH saMprati vyucchinnaH, yatkAlotpannaH sidhyati tatkAlotpanna eva jinakalpaM pratipadyante, nAnyaH, saMprati tathAsvarUpAbhAvAt , saMpratyekaH sthavirakalpa eva, tadvAn ILAMPARAN
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 95 // MRITRA | saMyamahetuH BamDITISHALIDARBHAmanoram ASTHANIPATRAILIBHIRIDIUMinappinitin R punarjaghanyato'pi catudazopakaraNavAneva, tAni copakaraNAni dvAdaza jinakalpoktAnyeva, mAtrakaM13 colapaTTakazceti14 caturdaza, yaduktaM-"ee ceva duvAlasa mattaga aidega colapaTTo u| eso caudasarUvo uvahI puNa dherakappaMmi // 1 // iti (paM0 779) tatra mAtrakaM sarvayatisAdhAraNavastugrahaNayogyaH pAtravizeSaH, sthavirakalpe utkRSTapadikopakaraNacintAyAM tu zItAdyasahiSNUn tapakhibAlaglAnAdIn pratItya yAvatsaMyamanirvAhaheturviMguNo'pyadhiko vA upadhiH zrInizIthacUAdyAgamokto'vagantavyaH, evamuktaprakAreNa jinakalpikAH sthavirakalpikAzcetyubhaye'pi prAguktaguNahetave vastrANi bibhrati, anyathA pravacanakhisAdayaH strIjanasyAtmanazca mohodayAdayo bahavo doSAH syuH, nanu parityaktasarvasaGgAnAM sAdhUnAM lokAnuvRttyA lajjayA vA kiM prayojanaM ?, pratyuta tayoH pariharaNIyatvAditicet , maivaM, pApopAdAnahetUnAmeva lokAnuvRttyAdInAM parihartavyatvAt , na punaH saMyamahetUnAmapi, pratyuta teSAmupAdeyatvAd, anyathA kathaM tvayA'pi nagnATena jalazaucamukhavivarakavalaprakSepAdikaM vidhIyate, tasyApi lokAnuvRttyantaHpAtitvAt , nanu bhavatu yatkizcid vastraparityAge, niHspRhatA tu bhavatyeva, sA ca cAritrAnuguNA kathaM bhavatAM nAbhimateti cet , satyaM, dharmopakaraNAtiriktaparityAgenaiva niHspRhatA'smAkaM saMmatA, na punardharmopakaraNaparityAge'pi, anyathA tavApi kamaNDalupicchikAdi pariharaNIyaM syAt , atha zItAdisahanArtha vastraM pariDriyate iti cet parihiyatAM nAma tadartha, paramavAcyAvayavagopananimittaM tu dharttavyameva, na hi tAvanmAtropayogivastradharaNe zItAdisahanAntarAyaH syAt , nanvAsAkInabrahmavratadhairyajJApanAya nAgnyavratamasmAkamiti cet , satyaM, tarhi lAvaNyAdiguNopetAbhiH sundarIbhiH saha saMvAsAsanazayanAdikamapi yujyeta, tasyApi brahmacaryadhairyajJApanAya vizeSato hetutvAt , kiMcanagnasya te vezyAdijanopAnta evopavezanAdikaM yuktaM, bhaNDikaceSTAyAH tatraiva yuktatvAt , na punaH kulastrImadhye'vAcyaM darzayatasta aum
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ valaM jIvarakSAhetu: zrIpravacanaparIkSA 2vizrAma // 96 // rimeHAMPARIORTAITPATTERNATAURANTIPATinni HINilIRMALAAPARITRA NRITIMIRRITOR vAvasthAnaM yukta, loke tava tAsAM cAtinindanIyatvAda, yadi vezyAjanopAntopavezane brahmavratagaptibhaGga iti cet tarhi navamaguNasthAnakaM yAvatsAdhUnAmapi vedodayo niyataH, tIrtha tAvat SaTsaptamaguNasthAnakavartisAdhvAyattaM, teSAM ca sAdhUnAM nanabhAve tathAvidhavIdarzanAdinA sAgArikavikRtisaMbhave kathaM brahmacaryaguptisthitiH, kathaM vA na pravacanoDAha ityAdikaM netranimIlanapuraHsaraM rahasi vicArya he Arya! pariharAnAryacivaM,kiMca-lokabhASayA yadabhASyaM sAgArikAdikaM tannIcajAtIyo'pi kvacitkrodhAviSTo'pi kalahAdo prayojanavizeSa pratipakSaM pratyaprItihetave vAggocarIkurvana dRSTaH, paramuktakAraNAbhAve'pi kulastrIjanasyApi dRggocarIkArayastu tvameva dhRSTo dRSTa ityalaM tava kuviklpnyaa| evaM satyapi yadi tava vastrana rucistarhi picchikAvata mayarapicchagrathitatathAvidharacanayA saddarikayA | vA tathAvidhakASThakaupInena vA sAgArikaM tu sNgopniiymevetibhaavH|| ____ atha jIvarakSAhetutvena yathA saMyamopakArakaM vastraM tathA''ha-'tasathAvarANaM titrasasthAvarANAM yatanA-rakSA vastraireva syAd , vastrapadamupalakSaNaparaM tena vastraniSpannarajoharaNAdiparigrahaH, rajoharaNAdibhitrasasthAvarajantuyatanA syAdityarthaH, tathAhi-zayanopavezanAdi| kriyAM cikIrSuNA zayyAsanAdigatakunthupipIlikAdipramArjanaM tAvadavazyaM karttavyam , anyathA tadgatAnekatrasaghAtastavApi sammataH, tatpramArjanaM ca rajoharaNenaiva kartuM zakyate, yadyapi pramArjananimittaM picchikA tvayA'pyabhyupagatA paramubhayakAlaM viralIkRtya pratilekhayitumazakyatvena tadgatapanakAdivirAdhanAsaMbhavAt saivAyatanAhetuH, tathA'nAvRtamukhena bhASamANasya mukhavivare sahasA makSikAdipra| vezastavApyadhyakSasiddhaH, sarvajJavacanaprAmANyAcca mukhanirgataniHzvAsAdinA asaMkhyAtajIvAtmakabAdaravAyukAyikavirAdhanA mukhavastri| kAmantareNa nivArayituM na zakyate, daMzamazakAdibhirabhidrayamANasya sahasA kaNDayanAdi kurvato daMzamazakAdivirAdhanA, zItAdinA A / / 96 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 97 // pAtra saMyamopakArakaM BAPAILIPARITRIAN UPIRANTIPUR 'bhidrUyamANasyAmikAyAdisevA, ato'nekatrasasthAvaravirAdhanA,mahikAdhUmrikAdipAte'pkAyavirAdhanA cetyAdidoSAH anAvRtazarIrasya saMbhavanti, tanivAraNaM ca na vastraivinA kartuM zakyaM, tathA jvarAdibAdhitatanostava vastrAbhAve guptadavarakasaddarikAdigRhasthopakaraNapratiSevaNayA gRhasthatulyataiva,pratilekhanAnarhe guptadavarakasaddarikAdau trasAdhanekajantuvirAdhanA pravacanamAlinyaM cetyAdidoSapratihatinimittaM kalpatrikaM,yadAgamaH-"kiM saMjamovayAraM karei vatthAi jai maI sunnsu| sIattANaM tANaM jalaNataNagayANa sttaann||1||" (2575) ityAdi zrIvizeSAvazyakabhASye tadvRttau ca savistaramitiyodhyam / atha pAtraiH saMyamopakAramAha-"pattehinti pAtraHpatadhAdibhiH tathaiva-vastravadeva trasasthAvarayatanA vijJeyA, tathAhi pAtrAbhAvena bhojane kriyamANe sasnigdhA dugdhAdivindavo'dhaH pata|nti,tatra ca pRthivyAM vidyamAnAnAM pipIlikAdInAM sadya evopaghAtaH avidyamAnAnAM ca tadgandhAdhAkRSTAnAM pipIlikAdInAM samAgamanaM, | samuditAzca jantavaH kathaMcit kasyApi pAdAdinyAsena sadya eva yugapadvipadyante, makSikAdyarthamAgatebhyo gRhagodhAdibhyazca sakAzAt mahAnasaMyamaH, kuNDikAdimaNDApanepi gRhasthabhAjanavyApAraNamasaMyama eva, yatastadapratilekhitaM sat panakakunthvAdisaMsaktaM sacittajalAdisaMsaktaM vA bhavet , kadAcidevaM doSAbhAve na manasaH zuddhiH, tadvyApArAnantaraM ca patitabindUnAM gRhasthakRtAyAM pariSThApanAyAM prAguktaprakAreNa jantUnAmupaghAtaH, sacittajalAdinA pAtradhAvanAdau bahavo doSA iti kuNDikAdikaM nAsaMyamanivArakaM, pratyuta kevala| masaMyamaheturiti, ata eva gRhasthapAtrabhogo'nagArANAmayogya eva, yadAgamaH-"kaMsesu kaMsapAesu, kuDamoesu vA puNo / bhuMjato asaNapANAI, AyArA paribhassai // 1 // " ityAdi zrIdazavaikAlike (259) tathA pANibhyAM bhuJjAnasya drAkSAdigatatrasajantu. | yatanA na syAt , tathA galanAdibhayena dadhyAdidravavastuni tvaritaMra bhujyamAne tadgatajantuvipattiH syAt , tathA pAtrAbhAve'zanA ALHAPARIHARIPATI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAMP vastrAderaparigrahatA zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 98 // dyAnayanena bAlaglAnAdInAM vaiyAvRttyAsaMbhavAt te'nukampitA na bhaveyuH, yadAgamaH-"saMsattasattugorasapANayapANIapANarakkhatthaM / parigalaNapANadhoyaNapacchAkammAiANaM ca // 1 // parihAratthaM pattaM gilANaghAlAduvaggahatthaM c| dANamayadhammasAhaNa samayA cevaM paropparao // 2 // "(2578-9) zrIvizeSAva. itigAthArthaH // 31 // atha vastrapAtrAdikaM sAdhUnAM parigraho na bhavatIti dRSTAntadvArA parAzaGkAmapAkatu gAthAmAhasaMjamanimittamittaM uvagaraNaM taM pariggaho na bhave / jaha rayaNAmayajiNavarapaDimA taiMsaNamaINaM // 32 // saMyamanimittameva-saMyamanimittamAtraM cAritraparipAlanArtha yaditi gamyaM yadupakaraNaM-rajoharaNAdi pAtraniryogaparyantaM parigraho na bhavet , yadAgamaH-"jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajahI, dhariMti pariharaMti a // 1 // na so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAiNa"tti zrIdazavai0 (247 // *) yatheti dRSTAntopanyAse, yathA ratnamayajinapratimA parigraho na bhavati,keSAM ?| 'taddarzanamatInAM' pratimAyAmArAdhyatvena jinendra iva darzanaM-zraddhAnaM tatpUvikA matiH-matijJAnaM yeSAM te tathA teSAmevetyarthaH, na punarlampAkakalpAnAmanAryajanAnAmapi, yataste tAdRzI pratimA vikrIyAjIvikAmapi kurvanti tatasteSAM parigraha evetigaathaarthH||32|| atha saMyamaparipAlananimittAdatiriktaM kiM syAdityAhasesaM puNa ahiMgaraNaM mucchAvisao pariggaho hoi / jaha picchiAkamaMDaludehappamuhaM tuhaM bhaNiaM // 3 // zeSa-dharmopakaraNavyatiriktaM punaradhikaraNameva, tacca parigraho bhavati, kutaH 1-yato mUrjAviSayaH, yadAyamaH-"mucchA pariggaho vutto, ia buttaM mahesiNa"tti yatheti dRSTAntopanyAse, yathA 'tuha'tava nanATasya picchikAkamaNDaludehapramukhaM bhaNitaM, tIrthakRdbhiH IARRANIBHOPRIRAMANIPURARIANBAPARIHARANPAPER 98 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 99 // picchikAderaliMgatA parigrahatayetigamyaM, nanu picchikAdikamasmAkaM dharmopakaraNameva kathaM parigraha iti cet ciraM jIva, dharmopakaraNaM parigraho na bhavatIti buvANastvamapi svayameva taTAdarzizakuntapotanyAyenAsatpakSamevAzritaH, zakuntapotanyAyastvevaM-mahAsamudramadhyagatapotakUpastambhAt kazcit zakunipota uDInaH san anyattaTAdikamupavezanasthAnamanupalabhamAnaH punaH tatraivAgatyopavizati, evaM tvamapi picchikAka| maNDaludehaprabhRtikaM bibhrANaH zvetAmbareNa dhriyamANacaturdazopakaraNavat tavApi parigraho naveti kenacidudIritaH anyatpratyuttaradAnA| samartho dharmopakaraNaM parigraho na syAditi brUpe, paramamAkaM yAnyupakaraNAni tAni zubhadhyAnAdivighAtakAnAM zItAtapAdInAM nivArakatvenAsaMyamahetudhUmaketuprabhRtisevAparAkartRtvena prAguktaprakAreNa trasAdijanturakSAhetutvena ca tIrthakRdupadiSTatvAt saMyamaparipAlanahetavo'saMyamanivArakANi ca, tava tu picchikAkamaNDaluprabhRtIni na saMyamahetavo nApyasaMyamanivArakANi, pratyuta tIrthakRdanupadiSTatvenAdhikaraNarUpatvAdasaMyamahetava eva, tIrthakRdanupadiSTatvaM tu tavApi sammataM,na hi picchikAdikaM tIrthakRdbhirupadiSTaM dhRtaM vA,na cAstAmanyadyatkizcit paraM picchikA tAvat pramArjanAhetutayaiva dhriyate, sA kathamadhikaraNamiti ced , ucyate,na hi picchikA tAvatkevalapramArja-| nahetava eva dhiyate, kiMtu sAdhuliGgadhiyA, na ca picchikA sAdhuliGgam , anyatIthikAnAmapi picchikAyA dRzyamAnatvAt , tasAtIrthakRdanupadiSTatvenAdhikaraNameva picchikA, kiMca-picchikA yadi sAdhuliGgaM syAttarhi digambaramAtrasyApi yujyate, yathA zvetAmbaranAmamAtrasyApi rajoharaNamukhavastrike, na caivaM digambaramate, yato digambarANAM catvAro medAH, tathAhi-kASThAsako mUlasako gopyasaGgho mAthurasaGghazceti, tatra mUlasaGgha mayUrapicchikA kASThAsaGgha ca camarIgovAlapicchikA gopyasaGgha ca picchikA gopyA,mAdhurasaGghana ca mUlato picchikA nAdRteti tena digambarasya picchikAkamaNDaludehAdikaM parigraha evetigaathaarthH||33|| atha vastrAvRtAnAM // 99 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- canaparIkSA 2vizrAme // 10 // SA vastrasya jJAnAnAvaraNatA strINAM kevalajJAnaM na syAditi digambarAkRtakadalyAH kRpANakalpAM gAthAmAha jai cIvaravariANaM na kevalaM taM have tayAvaraNaM / uppaNNapi kayAi cIvarajoge viliijjA // 34 // yadi cIvarAvRtAnAM-casvAcchAditazarIrANAM kevalajJAnaM na bhavet , tahIti gamya,tarhi tad-vastraM parihitavastraM 'tayAvaraNaM titasya-kevalajJAnasyAvaraNam-AcchAdanakAraNaM saMpadyeta,kevalajJAnAvaraNIyakarmatayA pariNataM,yadyadAvRNoti tattasyAvaraNaM,yathA zrutajJAnamAvRNvan zrutajJAnAvaraNIyakarmaprakRtiriti 'yad vidyamAnaM sat yasyotpattiM pratibadhnAti tattathAbhUtaM sattadutpannamapi vinAzayatItikRtvA utpannamapi kevalajJAnaM kadAciccIvarayoge-vastrasambandhe vilIyeta-vinAzaM prApnuyAt , tacca na saMbhavati, ato digambarAkUtamAlajAlamiti gAthArthaH // 34 // atha prAguktamaniSTamapISTApalyA svIkurvantaM kSapaNakaM dUSayitumAhaevaM cia kappijai cIvaravariANa jai na suaNANaM / ghosijaMtaM hujjA luppijjA ahava bhaNipi // 35 // ciazabdo'pyarthe, evamapi kalpyeta yadi savastrasya parihitavastrasya ghoSyamANamapi zrutajJAnaM na bhaved ,athavA bhaNitamapi vastravato | vilupyeta, zrutajJAnasyApi jJAnatvena kevalajJAnasAmyAt , kevalajJAnasyeva zrutajJAnasyApyutpattivinAzayoravizeSAt , nanu zrutajJAnaM tAvat kSAyopazamikaM, tasya savastrasyApi saMbhavo na virudhyate, kevalajJAnaM tu kSAyika, tacca vastrAdau mamatAvataH kathaM syAditicet, | maivaM, dehe'pi tathAsaMbhavAt dehimAtrasyApi tadabhAvApatteH, tasmAd jJAnasya svakhAvaraNApagame khaskhotpattepalIyasA'pi parAkartumazakteH | zrutajJAnAdivat kevalajJAnamapi savastrasya bhavatyeva, vastrasya ca jJAnAvaraNAtmakatvAbhAvAditi gAthArthaH // 35 // atha vastrAdidharmopakaraNaM na kevalaM kevalajJAnAvaraNameva na bhavati, apitu kevalajJAnotpattAvupakArakamapIti gAthAtrayeNa didarzayiSuH prathamagAthAmAha // 10 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 101 // tamhA kevalaNANaM NANAvaraNasvayaMmi so a puNo / suhajhANA suhajhANaM pAyaM bAhAvirahiassa ||36|| bAhA puNa NegavihA tayabhAvo'NegakAraNehiM bhave / katthavi asaNAIhiM katthavi vatthAitthUhiM ||37|| ia viSNeyaM dhammovagaraNaairitu parigaho hoi / aNNaha asaNAIhiM sarIraposo tuma doso ||38|| yasmAtprAguktayuktisamUhAt na vastraM kevalajJAnAvaraNaM tasmAt kevalajJAnaM kevalajJAnAvaraNasya - jJAnAvaraNIyamUlaprakRtivizeSasya kSaye-sarvathA'pagame sati saMbhavati, 'so'pi' jJAnAvaraNIya karmmakSayo'pi 'zubhadhyAnAt' zukladhyAnavizeSAt, zukladhyAnamapi 'prAyo' bAhulyena 'bAdhAvirahitasya' zarIrAdipIDAzUnyasya manujasya saMbhavati, prAyograhaNAt skandalAcAryaziSyagajasukumArAdInAmanyathA darzane'pi na doSa iti gAthArthaH || 36 || atha dvitIyagAthAmAha bAdhA punaranekadhA - anekaprakArAH syuH, tadabhAvo'pi - anekavidhabAdhAnAmabhAvo'pi anekakAraNairbhavet, prati kArya kAraNAnAmaSi | minnatvAt, tadeva spaSTayati- 'katthavi' tti kutracit kSudhAdipIDite puruSavizeSe kSudhAjanyapIDAyA abhAvo'zanAdimireva syAd, , o|danAdInAmeva tatkAraNatvAt, evaM pipAsAjanyabAdhA pAnIyenaivopazAmyati, na punarodanAdinA, tathA zItAtapadaMzamazakAdijanyAyAH bAdhAyA vastrAdibhirevopazamaH, nanu zItAtapAdipIDAnivAraNaM vastrAdiprAvaraNaM tAvadyuktaM, kathaM punaH pAtramapIticed, ucyate, mikSAcaryAM gataH sAdhuruSNamannaM pAnaM vA'vApya pANinA bhuJjAnaH pibaMzca pANimukhahRddAhAdinA bAdhyate, tannivAraNaM tu pAtreNaiva bhavet, yatastathAvidhamannaM pAnaM vA pAtreNaivopAdAya saMyamAbAdhayA bhuGkte pibati ca, pAtramantareNa tAdRzamannAdikaM grahItumakSamastatparityajyAnyadannAdikamanveSayato'lAbhe saMyamabAdhA syAd, bhUyasA kAlena lAbhe'pi svAdhyAya dhyAnAdiH upahanyeta, asaMyamanivAraNaM tu vastrasya zubhadhyAna hetutA // 102 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 102 // nagrATastrImokSAbhAvayuktatA namaAARADASHAMPARANPU pAtrajanyaM prAgeva nyagAdi, vicArabhUmyAdigamane tu niyamAta pAtropayoga iti gAyArthaH // 37 // atha tRtIyagAthAmAha 'iti' amunA prakAreNa prAguktayuktyA dharmopakaraNavyatirikta eva parigraho bhavati,na punadharmopakaraNamapIti zeya-bodhyam , anyathA'zanAdibhiH 'tuma'ti tava nagnATasya zarIrapoSo'pi-zarIrapoSaNamapi doSo, mamatAviSayatvena kevalajJAnAMtarAyabhUtatvAtsaMsAraparibhramaNahetutvAdvastrAdivat , na ca zarIraM mamatAviSayo na bhaviSyatItizaGkanIyaM, svasaMvedanavedyatvAt , tanmUla evAnyatrApi mamakAra | iti prAguktam , ata eva zarIramamakAro'pi sAdhUnAM niSiddhaH, yadAgamaH-"savatthuvahiNA buddhA saMrakSaNapariggahe / avi appaNovi | | dehaMmi, nAyaraMti mamAiaM ||1||"ti zrIdazavai0, atha zarIramantareNa saMyama eva na syAt , ataH kathaM tatpoSo'smAkaM doSa iti ceta satyaM, tarhi saMyamahetoH zarIrasya paripAlananimittaM vastrAdyapi kiM na svIkaroSi ?, azanAdivadatrApi yukteH sAmyAditi gAthArthaH | // 30 // (trimirvizeSaka) atha nagnATanATake strINAM muktyabhAvamiSTApatyaiva prasAdhayan gAthAmAha juttaM jaM nivANaM tuha sAsaNi kahavi natthi itthINaM / taM khalu mohAbhAvA so tAsi neva saMbhavai // 39 // 'tuha sAsaNi'tti tava darzane kathamapi strINAM nirvANaM-muktirnAsti, yattaditigamyaM, yadyuktaM, ghaTata ityarthaH, yasmAt tat-nirvANaM khaluravadhAraNe mohAbhAvAt-mohanIyakarmakSayAdeva, 'soti sa mohanIyakarmakSayaH 'tAsiM' tAsAM strINAM na saMbhavati, gAthArthaH // 39 // atha mohakSayAbhAve hetumAha devagurumuhapaloaNaicchAe AgayANa itthINaM / paDhama miDhanirikkhaNamiha hujjAtaM mhaamoho||40|| 'devagurumukhapralokanaM' devaguvoMrmukhasya nirIkSaNaM tasyecchayA, vayaM devagurumukhaM dRSTvA niSpApA bhavAma iti devagurumukhanirIkSaNo INI / // 102 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ avaskhatAdu tihetuH zrIpravacanaparIkSA ravizrAme // 10 // BARAHINILAHILAFAIRALINISTRAPARITALITHAPANI tkaNThayA, AgatAnA strINAM 'prathamam' AditaH 'iha tvadIyamaThAdau 'meNTuM' mehanaM puruSaliGgaM tasya nirIkSaNaM bhavati, dvayorapi nagnatvAt , meNdUdarzanaM mahAmoho, mahAmohanIyodayahetutvAd , ayaM bhAvaH-jagatsvAbhAvyAdanAdikAlAbhyAsAcca nAgnye sati strIpuruSayoH prAyo guhyapradeza eva dRSTipAto bhavati, nAnyatreti pratItiH sarvajanAnAmanubhavasiddhaiva, puruSaliGgadarzane ca strINAM vedodayAnmahAmohaH ataH strINAM muktyabhAvastvadarzane yukta evetigaathaarthH||40||ath vastradharaNe adharaNe ca dvayorapi lAbhamalAmaM ca darzayannupasaMhAramAhatamhA tumaMpi vatthaM itthIaNukaMpayAi jai dharasi / tA dupahavi nivANaM annaha duNDaMpi duggaio // 41 // 'tasmAt' prAguktayuktinicayAt yadi 'strISvanukampayA' malliGgadarzanato mA strIjanasya mohodayo bhavatviti strIjanaviSayakakRpayA tvaM vastram , apizabdAdyathA striyo vastrANi bibhrati tathA tvamapi vastraM dhariSyasi 'tA' tarhi 'duNhaMpi' dvayorapi striyAstava ca 'nirvANa' muktiH syAdeva, anyathA-vasvAdharaNe dUyorapi 'durgatayo' nArakAdikutsitagatayo, bahuvacanamanantazastatra gamanasUcakam , ata eva bhavabhramaNamityarthaH,strINAM durgatayastu tvalliGgadarzanena vedodayAd durdhyAnAt , tava tu strIdurgatihetumArgaprarUpakatveneti gAthArthaH // 41 // atha namATanATakamAzritAnAM mUDhatvamAviSkurvanAha na muNai mUDho loo dhamma pucchaMtameva jo gujjhaM / daMsei tassa pAse dhammo tA kahimahammo a||42|| 'mUDhaH' ajJAnAvRto lokaH, he namrATa ! tvanmArgAzrito loko na jAnAti yat ko dharmo muktisAdhaka iti, 'dharma' dharmamArga ca 'pRcchantameva' praznaM kurvantameva yaH praSTavyapuruSo gurulakSaNo 'guhyaM gopanIyaliGgopasthAdikaM darzayati tasya pArzve yadi 'dharmaH' dharmaprAptiH syAt 'tA' tarhi 'kahiM ti kutrAnyatrAdharmaH, na kvApi, kiMtu tvatsamIpa evAdharmaH, he namrATa ! tvameva pApAtmA mUrtimA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalimuktiH zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme / / 104 // nadharma evetigAthArthaH // 42 // ||iti strImuktivyavasthApanA // iti caturviMzatyA gAthAbhiH striimuktirvyvsthaapitaa| zrImadaNahillapattane zrIjayasiMhadevarAjasabhAyAmanekavidvajjanasamakSaM zrIvAdidevasUrayazcaturazItivAdalabdhajayAbhimAninaM digambaracakravartinaM kumudacandrAcArya nirjitya pattane digambarapravezaM nivAritavantaH, tatra vAde strImuktivyavasthApananimittaM zrIdevasUribhizcaturazItivikalpA udbhAvitAH, te cAmI-iha khalu yasya yatrAsaMbhavo na tasya tatra kAraNAvaikalyaM, yathA zuddhazilAyAM zAlyAGkarasya, asti ca tathAvidhastrISu mukteH kAraNAvaikalyaM, na cAyasiddho hetuH, yato'syAsiddhatvaM kiM strINAM puruSebhyo'pakRSyamANatvenAhozcinirvANasthAnAdyaprasiddhatvena nirvANasAdhakapramANAbhAvena vetyAdi zrIzAntisUrikRtAyAM zrIuttarAdhyayanavRttau likhitAH santi tato bodhyA:, iha tu granthagauravabhayAna likhitA iti // athotpamadivyajJAnA arhantona mikSArtha vrajanti sAdhvAnItAnAdibhuktau ca saptavidhaH pAtraniryogo'vazyamabhyupagantavyaH syAt , tathA ca nAmyavrataM strImuktiniSedhazcetyubhayamapi dattAJjalyeva syAditi vicintya zivabhUtinA | kevalino bhuktiniSiddhA, ata ekAdazabhirgAthAmiH kevalibhuktiM vyavasthApayan prathamagAthAmAha jaM kevalI na bhuMjai kiM kAraNamittha kevalaMNANaM / aha veaNiAbhAvA? paDhamavigappo na juttijuo||4|| yatkevalIna mur3e 'itthati atra kiM kAraNaM ?, kiM kevalajJAnaM athavA 'vedanIyAbhAvo vedanIyakAnudayo vA!, tatra prathamavikalpa: kevalajJAnaM sa na yuktiyuktaH, vicAryamANo yuktivikala iti gaathaarthH|| 43 // atha yuktiriktatvaM darzayatipattijai suaNANI jo jo jamhA u hoi ahiayaro / so appaM appataraM bhuMjai niyameNa bhAveNa // 44 // kevalI kevalajJAnamAhAtmyAna ate iti tadA pratIyate yadi yo yasAt zrutajJAnenAdhiko'dhikataro'dhikatamo vA bhavet so'
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalini kSutkAraNaM zrIprava |lpamalpataramalpatamaM ca bhute, kena svarUpeNa ?-niytbhaaven-vyaaptisvruupenn,avybhicaarennetyrthH||44|| atha prAguktamiSTApayA svIkucanaparIkSAntaM nagnATaM dRSayitumAha2vizrAme dIsai bahu bhujaMto bahussuo ko'vi appamaNNANI / duNNivi bahu appaM vA bhuMjatA kehdiisNti||45|| // 105 // ko'pi bahuzruto bahu-prabhUtaM bhuJjAno dRzyate, zrUyate'pi ca durbalikApuSpamitraH bahutaraghRtabhojIti, ko'pizabdo lAlAghaNTAnyAyenAtrApi sambandhAt ko'pyajJAnI alpa-tucchaM bhuJjAnaH, 'dvAvapi bahuzrutAlpazrutau bahu bhuJjAnau alpaM vA bhuJjAnau dRzyete / 'keiti kecidityadhyakSasiddha eva vyabhicAra iti gAthArthaH // 45 // atha vedanIyAbhAvaM duSayitumAha bIe AgamabAhA arihaMtANaMpi veaNijadugaM / saMtudayaM puNa sAyAbaMdho bhaNio jiNiMdehiM // 46 // | dvitIyavikalpe AgamavAdhA, yataH 'arhatAmapi' puNyotkarSodayavatAmapi tIrthakRtAM sattA codayazca sasodayamitisamAhAraH, tadadhikRtyetyadhyAhArya, 'vedanIyadvikaM sAtAsAtalakSaNaM bhavati, bandhamAzritya punaH sAtabandhaH jinendramaNitaH, yadAha-"tisu | sAyabaMdhu"tti ekAdazAditriSu guNasthAnakeSu sAtasyaiva bandha iti gAthArthaH // 36 / / atha sati kAraNe kAryasyAvazyaMbhAvAditi keva|lino'pi kSudhAyAH kAraNamAha kevaliNo'via veaNiteasaudayA chuhAiA haMti / aNNaha bhavatyasiddhANamaMtaraM sabahA na hve||47|| kevalino'pi vedanIyasahakRtataijasazarIrodayAt kSudhApipAse bhavataH, anye'pi zItoSNAdayaH parISahA vedanIyodaye bhavanti, | yadAgamaH-"egavihabaMdhagassa NaM bhaMte ! sajogibhavatthakevalissa kai parIsahApaM01,goamA! ekArasa parIsahA paM0,nava puNa vedetiti" // 105 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 2 vizrAme // 106 // | zrIbhagavatIza0 8-u08 / ekAdaza parISahAstvevaM- "veaNije NaM bhaMte!" kamme kati parIsahA samoaraMti ?, go0 ! ekkArasa parIsahA samoaraMti, taM0 - "paMceva ANupuvI cariA sejA vahe a roge a / taNaphAse jallameva ya ikkArasa veaNiaMmi // / 1 (12-58*) / / " | iti zrIbhagavatyAM za08 u08 / 'aNNaha'tti anyathA vedanIyakarmAnudayAt kSudhAdyabhAvAcca bhavasthakevalinAM siddhAnAM ca parasparaM | sarvathA 'antaraM ' bhedo na syAt, tacca tavApyaniSTaM iti gAthArthaH // 47 // atha dRSTAntadvAreNa kevalino bhuktiprasAdhanAya gAthAdvayamAhajaha jalasittA rukUkhA saceaNA jAva AuaM huMti / ahavA lahaMti vuddhiMDha tayabhAve neva ubhayaMpi // 48|| evaM kevaliNo'via sarIriNo bhuttivirahiA dehe / thirabhAvaM buDhi vA lahaMti nevatti viSNe // 49 // yathA jalasiktAH vRkSAH sahakArAdayaH yAvadAyustAvatsacetanAH - sajIvAstadvRkSajIvA vRkSasambaddhA bhavanti, athavA punarvRddhiM labhante, zAkhAprazAkhApuSpaphalAdibhiH samRddhibhAjo bhavanti, 'tadabhAve' jalasecanAdyabhAve taducitAhArAdyabhAve 'ubhayamapi' sacetanatvaM | vRddhimattvaM ceti na syAd, upanayanamAha evaM kevalino'pi ca zarIriNo bhuktivirahitA 'dehe' zarIre sthitibhAvaM sthairya naiva labhante, | zarIrAtpRthak bhavantItyarthaH, tathA vRddhiM sAdhikavarSASTakaH kazcitsaMjAta kevalaH tadavastha eva bhavet, zaizavAvasthameva syAt, 'pudgalaireva puga| lopacaya' itivacanAt, AhArAbhAve ( sacetanasya) tanoH zarIrasya vRddherasaMbhavAditigAthArthaH // 48-49 // atha nagnATavikalpitaM dUSayituM prathamaM tadvikalpitamAha duhio anaMtajIve pAsaMto kevalI kahaM bhuMje 1 / aNNaM taDaNaMtakhutto asuIbhAvaM samAvaNNaM // 50 // anantajIvAn nigodanArakAdigatAn chedana bhedanAdyananta vedanApannAn 'pazyan ' sAkSAt nirIkSamANaH kevalI kathaM bhuGkte, tathA AhArAbhAve bhavadehavadvyabhAvaH // 106 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagahuHkhitA'kAraNaM zrIpravadhanaparIkSA ravizrAme // 107 // KIRAamtituIDARLAHIRANIPPINIBAHANILIMBAIRAILABRAIGAN | vidhAnapi jIvAn pazyan kevalI yadyAhAravyApAravAn syAttarhi tajjIvaviSayakAnukampA kathaM syAt ?, na kathamapItikRtvA tajIvaduHkhAtaH san kevalI kavalAn mukhe na prakSipatItyarthaH,tathA 'aNNaMta'tti annapadamupalakSaNaparaM tenAnapAnAdikaM punaH 'aNaMtakhutto'tti anantakRtvaH-anantazo vArAn , azucibhAvaM' nindyaparyAyaM samApana-samyakprakAreNa nizcayenApanna, tAdRzamazanAdikaM pazyan kathaM kevalI tAn kavalAn bhute ?, na kathamapItyarthaH, iti kevalibhuktyabhAve vikalpadvayI digambarAzayArUDheti gaathaarthH||50|| atha prathamaM vikalpaM dUSayitumAha tanno juttaM jeNaM aNaMtaduhakAraNaM bhave nnaannN| puSviM niaduhaduhio pacchA jagaduhaduhI jugavaM / / 51 // anantaduHkhavihvalAn jIvAn pratyakSaM pazyan kevalI kathaM bhuGkte iti yaduktaM tanno yuktaM, yena kAraNena 'jJAnaM' kevalajJAnamanantaduHkhakAraNamApayeta, tatkathamityAha-'putviM'ti kevalajJAnotpatteH pUrvakAle 'nijaduHkhadukhitaH' nijena-AtmIyena duHkhenArthAtkrama| bhAvinA chedanabhedanAdyudbhUtenAsAtavedanIyena duHkhita AsIt , 'pazcAt ' kevalajJAnotpatyanantaraM 'jugavaM'ti yugapat-samakAlaM |'jagaduHkhaduHkhI' jagatAM-caturdazarajjvAtmakalokavartinAM prANinAM yAni duHkhAni tairduHkhI-dukhabhAg jAtaH, tannidAnaM tu kevalajJAnameva saMpannaM tacca na kasyApyabhimataM, kevalajJAnasyAnantAnandahetutvAd , AstAM kevalI vItarAgaH, chadmasthavItarAgo'pyanantasukhabhAg bhavati, yaduktaM-"jaM ca kAmasuhaM loe, jaM ca divaM mahAsuhaM / vIarAyasuhasseyaM, gaMtabhAgaMpi nagghai / / 1||"ti| kiMcakevalI vItarAgaH duHkhAtaM jIvaM pazyan tadanukampayA svayamapi duHkhAtaH syAt tatra nidAnaM kiM rAgo vA bhayaM vA?, nAdyo, vIta- rAgatvasyaiva hAneH, nApi bhayaM, mohanIyasya samUlamunmUlitatvAt tatprakRtibhUtasya bhayasyAbhAvAt , tasAcamATaraTitamakizcitkara AIMARAama THEORANHAIRMIREMIUtsanIERHITanmamiRITION n ianRITALIANPIRITAMILallaliAIIALA // 1.7 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnapayamAnatA zrIpravacanaparIkSA || 2vizrAme // 108 // miti gaathaarthH||51|| atha kevalinaH svarUpamAha tamhA mohavimutto sakaDaM kammaM phalaMpi tayaNuharaM / paipANiM pAsaMto taMmutto'Natasuha NANI // 52 // tasmAtkAraNAt mohavimuktaH-sarvathA kSINamohanIyaH 'jJAnI' kevalajJAnI 'pratiprANi' prANinaM prANinaM prati pratiprANi 'svakRtaM karma | zubhamazubhaM vA svayaM 2 kRtaM jJAnAvaraNAdikarma 'phalaMpi' phalamapi tatkarmajanyavipAko'pi tadanuharaM' tatkarmAnusAri, 'kAraNAnurUpaM kArya'miti vacanAt , zubhaM vA azubhaM vA karmajanyaM phalamapi svasvakRtakarmAnurUpamityarthaH, tathAsvarUpaM pazyan 'tadvimukta' tAbhyAM karmatadvipAkAmyAM vipramuktaH- svayaM tataH pRthagbhUtaH 'aNaMtasuha'tti anantaM sukhaM yasya saH anantasukho, luptavibhaktikamidaM vizepaNamiti gAthArthaH // 52 // athAnantazo'zucibhAvamApatramannAdikaM kathaM kevalI bhute iti dvitIyaM vikalpaM dUSayitumAhapajjAo'vi pamANaM pavaTTamANo huna uNa iaroci| siMhAsaNe nisaNNo dhammakahaM kahai jaha arihA // 53 // | __'paryAyo'pi' pratikSaNabhAvivastusvabhAvaH so'pi 'pravarttamAno' vartamAnakAlavartI 'pramANaM' vyavahAraviSayo bhavati, na punaritara:-atItAnAgatarUpaH, tasya vinaSTAnutpannatvena prakRtakAryAnupayogitvAt , na hi bhUtabhAvIndraparyAyo'pi gopAlaka indratayA vyavahiyate, tatkAryAkaraNatvAd , anyathA devAdibhya AgatAnAM manuSyANAM cAritrAnupapatteH, devAdInAM viratipariNAmasyApyasaMbhavAd , vartamAnaparyAya eva vyavahAraviSayo bhavatItyatra dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi, yathA 'siMhAsane niSaNNaH' svarNaratnamayasiMhAsanopaviSTo'rhana dharmakathAM kathayati, ayaM bhAvaH-yathA vArtamAnikaparyAyamapekSya svarNAdisiMhAsanastho bhagavAn dharmakathAM kurute, tathA vArtamAnikaparyAyamadhikRtya zAlyAdibhojanamapi kriyatA,yukterubhayatrApi sAmyAt ,nanu manuSyocitakutsitakavalabhojitve kevalino'pI MAITADAPAR 108 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 2 vizrAme // 109 // rajanasAmyaM syAt, tanna maccetasi pratibhAsate iti cet, tarhi tIrthakRtAmitarajanavajanmAdividhirapi svIkarttavyo na syAd, bhoja| nApekSayA strIkukSisaMbhavAderatyantakutsanIyatvAt, atastvadvikalpitamanalpapApIya ityalaM vistareNeti gAthArthaH || 53 // iti kevalibhuktivyavasthApanA || atha nagnATamataM kathametAvaddRddhimupAgatamityAkAGkSAyAM gAthAmAha siva bhUippabhavamayaM evaM kAlANubhAvao vuDDhaM / mUDhANa purANaMtia bhaMtikaraM NaMta bhavaheU // 54 // etadidAnImevAnantaraM lezato darzitaM zivabhUtiprabhavaM mataM 'kAlAnubhAvataH' zrIvIrajanmanakSatrasaMkrAntabhasmagrahakupitakalikAlAnubhAvato bhUyasAM janAnAM nimajjanasvabhAvatvAcca vRddhiM gataM mUDhAnAM tanmatavAsinAM 'purAtana' miti jIrNa - zvetAmbarebhyaH pUrva pravRtta| miti bhrAntikaraM bhramajanakamanantabhavahetuH - cAturgatikAnanta saMsAraparibhramaNakAraNaM svasya pareSAM ca tadamimukhAnAmiti gaathaarthH|| 54 // atha purAtanabhrAntirapi nagnATavacanAdeva jAyate atastadvacanapaddhatimAviSkaroti-- nagiNo pabhaNai paDhamaM amhe amhehiM niggayA tumhe / teNaM titthaM amhe tumhe titthAu bAhiriA ||25|| 'nagno' digambaraH 'prabhaNati' pUtkurute prathamaM - tIrthapravRttikAle AdibhUtA 'amhe' tti vayaM 'tumhe' tti yUyaM, 'amhehi 'nti asmat 'niggaya'tti nirgatAH, prathame vayaM yUyaM cAsmannirgatA ityarthaH tena kAraNena zrIvIrapravarttitaM tIrthamasmadIyasamudAya eva, yUyaM tu tIrthabAhyA iti digambarAbhiprAya iti gAthArthaH || 55 || atha prAguktaprakAreNa digambarasya mudhAgarvavidhvaMsanAya gAthASTakena tasyaiva tIrthabAhyatAmA viSkurvan prathamagAthAmAha taM micchA jaM pacchA siaMbarA diaMbarehi uppaNNA / jaNNaM kiriAjuttaM titthaM titthaMkarA viMti // 56 // purANatA bhramaH | // 109 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2 vizrAme // 110 // yaddigambarebhyaH zvetAmbarAH pazcAdutpannAstanmithyA-asatyaM, yad - yasmAt tIrthaM hi tIrthakRtpravarttita "titthaM bAuvaSNo saMgho so paDhamae samosaraNe"tti (3-265) vacanAt sAdhvAdilakSaNaM, tacca kriyAyuktaM bhavati, tatra kriyA tAvat jJAnAdyArAdhanarUpA, tayA yuktaM - sahitaM tIrthaMkarA bhASante itigAthArthaH || 56 || atha jinoktAM kriyAmAha sA puNa kiriA tivihA NANuvayAro a daMsaNuvayAro / caraNuvayAro a tahA uvayAro rAhaNA tesiM // 57 // sA punaH kriyA trividhA bhavati, tasyAstraividhyamAha - jJAnopacAraH, caH samuccaye, darzanopacAraH cAritropacArazceti traividhyaM tatropacArazabdasya ko'rtha ityAkAGgAyAmAha-upacArasteSAM jJAnAdInAmArAdhanA - tIrthakRdupadezena tadanukUlapravRttirityartha iti gAthArthaH || 57 || atha jJAnasyopacAramAha tattha ya NANuvayA paraMparuvANajogapamuhehiM / tuha sAsaNi so na suo nAmeNavi sumiNapattaNaM // 58 // tatra jJAnAdiSu jJAnopacAro yathA - "kAle 1 viNae2 bahumANe 3 uvahANe4 taha ceva aniNhavaNe5 / vaMjaNa6 attha7 tadubhae aTThaviho NANamAyAro // 1 // tti" tatra caturthAcArata polakSaNamadhikRtya zrutArAdhanaM paramparopadhAnayogAnuSThAnapramukhairbhavati, tatra | paramparA tAvat zrIsudharmasvAmino'dyayAvadacchinnaparipATI, na punaH svacchandapravRttibhAgbhyaH zivabhUtyAdimya: pravRttA, tatsaMtAnapravAharUpetyarthaH, tayA paripATyA arthAdAgatA ye upadhAnayogAH - zrutArAdhanatapovizeSAH, tatropadhAnAni zrI AvazyakazrutArAdhana hetave zrAvaka zrAvikANAmeva, yogAstu kAlikotkAlika zrutArAdhanatapovizeSAH sAdhusAdhvInAmiti, tatra zrAvakopadhAna vidherdigdarzanaM tvevaM - paJcacatvAriMzadAcAmlatapaHpurassaramudezAnujJAdikriyayA kRtamahAnizItha yogAnuSThAnasya sAdhoH samIpe zraddhAvAn zrAvako nandivi digaMbare jJAnAcA rAbhAvaH // 110 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravanaparIkSA 2vizrAme // 111 // dhipUrvakadvAdazopavAsaiH zrIpaJcamaGgalamahAzrutaskandhasyArAdhanaM karoti, tatrApi pratidina kriyA tAvadacchinnAcAryaparipATyA 'samAgatA | avagantavyA, evaM dvitIyopadhAnAdiSu zrImahAnizIthoktavidhinA''rAdhanavidhirakhagantavyaH, sAdhuvargasya tu zrIAvazyakazrutaskandha| syAcAmlAditapoviziSTairaSTamirdinairArAdhanaM, zrIdazavaikAlikazrutaskandhasya paJcadazamirdinaiH, zrIuttarAdhyayanasyASTAviMzatyA dinaiH zrIAcArAGgasya pazcAzatA dinaiH zrIsUtrakRdaGgasya triMzatA dinaiH zrIsthAnAGgasyASTAdazabhirdinaiH zrIsamavAyAGgasya trimirdinaiH zrIbhagavatyaGgasya SaddinAdhikaiH SadbhirmAsaiH zrIjJAtAdharmakathAGgasya triMzatA dinaiH zrIupAsakadazAGgasya caturdazamirdinaiH antakRddazAGgasya dvAdazabhirdinaiH anuttaropapAtikasya saptabhirdinaiH zrIpraznavyAkaraNasya caturddazabhirdinaiH zrIvipAkazrutAGgasya caturviMzatyA dinaizca | yathoktakriyAviziSTairevArAdhanaM syAt, evamupAGgacchedagranthaprakIrNakAdiSvapi svasvArAdhananiyatatapaH kriyAviziSTairbodhyaM, evaM zrutA| rAdhanavidhistava digambarasya zAsane- tvadIyadarzane, AstAM sAkSAt, svapnagatenApi nAmnA na zruto na zravaNapathamAgataH, gaga| nabhakSaNAdikamasaMbhavyapi svapne saMbhavatItijJApanAyedaM darzitamitigAthArthaH // 58|| atha darzanopacAramAha daMsaNuvayA'rihaMtA sAyaNAcAyao na so tumhaM / jeNaM jiNapaDimAhiM saha vAso sAyaNAmUlaM // 59 // darzanaM - samyaktvaM tasyArAdhanaM tIrthakRdAzAtanAtyAgato bhavati, sa ca tyAgastava kathamapi na saMbhavati, ayaM bhAvaH - samyaktvaM | tAvat sarvavidupadiSTapadArthasArthasya yathAvacchraddhAnaM, taca tava durApaM, yata AstAmanyat, padArthasArthAntargatA tIrthakarAzAtanA parihAryatvena | zraddhAya pariharttavyA, sA ca tvayA tathA zraddhAnaviSayIkRtya na pariDriyate, pratyutodIrya vidhIyate, tatkathamityAzaGkAyAmAha - 'jeNaM' ti | yena kAraNena tava jinapratimAbhiH sahavAsa AzAtanAmUlaM varttate, kutaH samyaktvArAdhanamitigAthArthaH / / 59 / / atha caraNopacAramAha digaMbare jJAnAcA rAbhAvaH // 111 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ digaMbare samityabhAva: zrIprava- caraNuvayAro paMcahiM samiIhiM hoi tIhiM guttIhiM / so puNa tuha bhamarIe bhaTTho diTTho mae sakkhaM // 6 // canaparIkSA caraNopacAra:-cAritrArAdhanA IryAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH manogupyAdimistisRmirguptimizca bhavati, sa ca tava 2vizrAme mate 'bhramaryAM' mikSAcayA~ bhraSTo-bhraMzamApanno mayA sAkSAtpratyakSaM dRSTaH,pratyakSApalApasya kenApi kartumazakyatvAditi gaathaarthH||60|| // 112 // atha samityAdyabhAvaM darzayannAhajaha jAmAiapamuhA pAhuNayA aNNautthiA ahvaa| uddihamoaNAI bhuMjaMti taheva tumhaMpi // 61 // yathA jAmAtRpramukhAH prAghUrNakA athavA anyatIrthikAH 'adyAsmadgRhe bhoktavya'mityAdyAdaravacanaraJjitA 'uddiSTaM tanimittamevo| paskRtaM yadodanAdi yAvadbhojanopayogi zAlyAdi sakalavastujAtaM tadbhuGkte tathaiva tvamapi, asmadgRha eva gocarI karttavyeti nimantraPNaraJjitaH prAghUrNaka iva ekatra bhuJjAnaH kathaM samitiguptibhAk ?, na kathamapItyarthaH, samitInAmabhAvattvevaM-sadoSamAhAraM bhuJjAna syAneSaNIyabhojitvAt kathaM tadvirodhinI eSaNAsamitiH?,aneSaNIyaM bhuktvA ca nihoSabhojitvamAtmanaH khyApayan asatyabhASitvAt na bhASAsamitimAn , AdAnanikSepaNAsamitistu saMyamopakArivastrapAtrAdidharmopakaraNamupadadhata eva bhavati, yadAgamaH-"ohovaho| vaggahiraM, bhaMDagaM duvihaM munnii| giNhaMto nikhivaMto vA,pauMjijja imaM vihiN||1||ckhusaa paDilehitA, pamajija jayaM jii| Aie nikhivijAvA, duhaovi samie syaa||2|| (71933-4)tti" tathA pazcamIsamitiruccArAdyAhAraparyantaM pariSThApayata eva bhavanti, yadAgamaH-"uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANajalliaM / AhAraM uvahiM deha,aNNaM vAvi thaavihN||1|| vicchinnaM dUramogADhe,nAsanne bilavaJjie / tasapANabIarahie, uccArAINi vosire ||2||"tti (7/935-6) zrIuttarA0 24 / bhojanAvasare ghRtAdisaMpRktakSarada // 112 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ samityAdha| bhAvaH tIrthabAhyatA ca zrIprava. canaparIkSA 2vizrAme // 113 // mAdisikthadhRtaye gRhasthaiH kuNDikAdikaM maNDayitvA bhuktyanantaraM gRhasthaireva ucchiSTasikthAdikaM pariSThApayatastava pAriSThApanikAsamitirduruttaraiva, tathA IryAsamitistu gRhasthAcAravatastava na saMbhavatyeva, evaM samitipazcakAbhAve kuto manovAkAyaguptayo'pita, nanu| | tarhi tIrthakRtAmapi samityAdInAmabhAvaH saMpadyate, teSAmapi vastrapAtrAdyabhAvena samitipazcakAsaMbhavAditi cet , maivaM, teSAM tathAkalpatvena prAguktayuktyA vasrapAtrAdyabhAve'pyasamitInAmabhAvAt , tatpratipakSabhUtAnAM samitInAmeva sadbhAvAt , yathA siddhAnAM pratyA| khyAnAbhAve'pyanAzravitvAttatpratipakSabhUtaH saMvara eva sidhyati, vastutastu uktalakSaNAH samitayaH sAdhUnuddizyopadiSTAstIrthakadbhiH, tIrthakaravarNane tu kathaJcitsAdhusAmyAtIrthakRtAmapyuktA draSTavyA itigAthArthaH // 61 / / atha na kevalaM pravacanagamyenaiva jJAnAdyapacAreNa hInA nanATAH pravacanavAdyAH, kiMtu prakArAntareNApIti darzayati bhoaNanevatthehi a paccakkhaM aNNautthiA nagiNA / nagiNA jANAIhiM NANIhiM te muNeyavA // 2 // mojanaM tAvadekatra gRhe uddiSTaudanAdInAM bhakSaNaM, nepathyaM picchikAkamaNDaluprabhRtibhiryatirUpadharaNaM, tAbhyAM cihnIbhUtAbhyAM sAkSAdanyatIthikA eva dRzyante, yasmAdevaM tasmAd 'jJAnibhiH' paMDitainanAH-nagATAH jJAnadarzanacAritrai rahitAH-zUnyA eva jJAtanyAH | iti gAthArthaH // 62 / / atha kIdRzA nagnATAH kimAyattaM ca tIrthamityupasaMhAramAha__ evaM kiriAhINA nagiNA NANeNa titthbaahiriaa| seaMbarehiM titthaM juttehiM NANakiriAhiM // 6 // ___ 'evam' amunA prakAreNa kriyAhIno-jJAnAdyupacArarahito nepathyAdirahitazca jJAnena zUnyo yathAvasthitavastuparijJAnavikalaH san |jainapravacanabAjho namATaH sphuTa eva, nanu uktalakSaNo jJAnAdyupacAro hi zvetAmbarAbhyupagatAgame varttate, na punarasmadabhyupagatAgame nadianHIARPURI // 113 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA ravizrAme // 11 // AMRAPARISHABAPURIHITHAPURIHIPARIRIL 'pIticedaho devAnupriya ! ata eva tvadIyAgamo'pi na sarvajJamUlakaH, kiM tu zivabhUtinA sacchiSyAbhyAM ca kauNDinyakovIrA tAMvarAbhyAM pravartitanijamatAnusAreNa parikalpya nibaddhaH, sarvajJopadiSTe hyAgame'vazyamuktopacArANAM sadbhAvAt / atha kaistIrtha pravarttate ityu // yatraM AngjayAdi tarArdunAha-tIrtha saMprati zvetAmbaraireva bhavati, tairapi na nAmamAtradhAribhiH, yato nAmnA zvetAmbarA api vakSyamANA rAkauSTrikAdayo nAmamAtreNaivAsmadabhyupagatamevAgamamabhyupagamyApi nijanijamativikalpitArthodbhAvanena bahujanAna vyudgrAhayantastIrthapradveSeNa tvatto'pi kiSTapariNAmAH tvadvatte'pi tIrthabAhyA eva vakSyante, atastIrthapravartakaH zvetAmbaraH, kiMlakSaNaiH ?-"jJAnakriyAbhyAM yuktaiH" jJAnacAritrasaMyuktaiH, na punarekatareNApi vikalaiH, taistIrthApravRtteH, yadAgamaH-"hayaM NANaM kiAhINaM, hayA aNNANao kiA" iti (3-101) iti gaathaarthH||63| iti gAthASTakena nanATastIrthabAhyaH pradarzitaH, atha prakArAntareNApi tathA darzayituM yuktimAha ahavA savapasiddhaM situMjayaujjayaMta titthadugaM / jassa ya taM AyattaM so saMgho vIrajiNatitthaM // 34 // | athaveti prakArAntarodyotakaH, zatruJjayaH pratItaH ujjayantagiriH-girinAriparvataH etattIrthadvayam , AsatAM jainAH, tadatiriktA api jainasaMbandhIti vadanti,sarveSAM samyagdRzAM mithyAdRzAM cAvAlagopAGganAnAmapi prasiddhaM,tattIrthadvayaM yastha saGghasyAyattaM nizrayA vartate sa saMghaH-zramaNAdisamudAyalakSaNo viirtiirthmitigaathaarthH||64|| athaitattIrtha nanATasyApi bhaviSyatIti zaGkAnirAsAya gAthAmAha ujiMtagirivivAe sAsaNasurikahaNamittha saMjAyaM / jo maNNai nArINaM muttiM tasseva titthamiNaM / / 65|| 'ujjayantagirivivAde' digambaraiH saha parasparamAtmIyatvena kalahe samutpanne 'zAsanasurI jinazAsanAdhiSThAyikA tasyAH kathanamitthaM saMjAtaM-yo nArINAM muktiM manyate tasyedaM tIrtha,tatra saMpradAyastvevaM-purA yadA idaM zrImadujayantamahAtIrthamAzAmbaraiH shriishr-||||11|| BhomithsthmaiIATIMILIAlman PHAIRMIMARARIANIHIRAINITISHTRANPATIAHINIONAHAIRAIMIRATAP UPRILalare
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA ravizrAme|| // 115 // AIPUR MP MINS ARATHITIHamameralIHImuhammPEDIA I MPRATIBRARIAALHAINTIMIRIT maNasaGghapArthAduddAlayitumArabdhaM tadA saGghasya kAyotsargAnubhAvena kampitAsanA zAsanadevatA nRpaparSadi dAdAnItakanyakAmukhena girinAri"ikovi namukkAro jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAotArei naraM va nAriM vA ||shaa" iti gAthAnantaraM-"ujiMtaselasihare| / bAdaH dikkhA NANaM nisIhiA jss| taM dhamma cakkaTTi, arihanemi namasAmi ||1||"tti gAthAM caityavandanAntargatAM kRtvA samArpayata ,tatpra- pallavaci bhRtyevaM sakalasaMpena paThyamAneyamAgAditigAthArthaH // 65 / / atha vivAde zAsanasurIkathanAnantaraM nagnATAH kIdRzA jAtA ityAha tatto visannacittA khamaNA pAsaMDiA vigyaasaa| nianiaThANaM pattA panbhaTThA dANamANehiM // 16 // - 'tato' vivAdAnantaraM vigatA-naSTA saMjJA-jijJAsitavastuviSayajJAnalakSaNA yasmAttadvisaMjJamevaMbhRtaM cittaM yeSAM te visaMjJacittAH, kAMdizIkA ityarthaH, 'kSapaNakA' iti nAma pAkhaMDam-ajJAnipraNItamArgamAzritA ye te pASaNDikAH, vigatA-naSTA idamasmadIyaM tIrtha bhaviSyatItirUpA AzA-kadAzA yeSAM te vigatAzAH, punaH ?-dAnamAnAbhyAM prabhraSTAH, naite pAtrabuddhyA dAnArhAH, navA guNavavenAmyutthAnArhA ityevaM janoktiviSayA jAtAH santo 'nijanijasthAna' maThAdilakSaNaM prAptA itigAthArthaH // 66 // atha digambaraiH | saha saMbhAvitabhAvivivAdabhaJjanAya saGghana yatkRtaM tadAha - mA paDimANa vivAo hohitti viciMtiUNa sirisNgho| kAsI pallavaciMdha navINapaDimANa payamUle // 67 / / pratimAsaMbandhI kalaho mA bhUdityamunA prakAreNa 'vicintya paryAlocya zrIsaGgho 'navInapratimAnAM' adyaprabhRtinirmIyamANAnAM jinapratimAnAM 'padamUle' pAdasamIpe 'pallavacihnaM' vasvapaTTalikAlakSaNaM lAJchanamakArSIta , kRtavAniti gaathaarthH||67|| atha zrIsakRtyamadhigatva digambaro yavadhAcadAha ID | // 15 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- canaparIkSA 2vizrAme // 116 // UPRETARPRATAPATIENDRAPAT taM soUNaM ruTho duTTho khamaNo'vi kAsi nagiNataM / niapaDimANaM jiNavarabigovaNaM so'vi gayasanno // 68 // | girinAritat-zrIjinendrapratimAnAM padamUle zrIsaddhakRtaM pallavacihna jJAtvA duSTaHkSapaNako 'ruSTaH krodhAviSTaH san saGgha prati kizcitkartuma vAdaH | pallavaciha zakto jinavaravigopanamarthAttaddhetuH-'nijAnAM svAyattAnAM jinapratimAnAM nagnatvaM dRzyamAnaliGgAdyavayavavatvamakArSIt , sa'vigatasaMjJo nagnAkArakaraNena jinendravigopanaM bhaviSyati naveti vicAraNAzUnyaH, ayaM bhAvaH-aho'smannitipratimAkArato bhinnAkA|rakaraNAya yadi zrIsaddhena pallavacihUnamakAri, kariSyAmastarhi vayamapi zvetAmbarapratimAto bhinnatvakaraNAya kizciccihUnamitivicintya | matsarabhAvena jinapratimAnAM nagnatvaM vihitaM, zvetAmbareNa svayaM vastradhAritvAta vakhaM cihna kRtaM, digambareNa svayaM nagnatvAt nagnatva| meveti gAthArthaH // 68 / / atha mugdhajanapratyAyanAya taccihUnamAha teNaM saMpaipamuhappaDimANaM pallavaMkaNaM nathi / atthi puNa saMpaINappaDimANa vivaaykaalaao||69|| | yena kAraNena vivAde samutpanne pallavacihunaM pratimAsu saMvRttaM tenaiva kAraNena 'sampratipramukhapratimAnAM' vivAdAt pUrvakAlabhAvinInAM | trikhaNDAdhipatisaMpratinRpaprabhRtiniiipatAnAM jIrNapratimAnAM 'pallavAGkanam' aJcalacihRnaM 'nAsti' na vidyate, 'asti'vidyate punaH | sAmpratInapratimAnAM-AdhunikajinapratimAnAM pallavacihUnamiti, sAmpratInatvaM kuta ityAha-'vivAyakAlAuti ujjayantagirimA|zritya (digambaraiH) saha vivAdakAlAditi gAthArthaH // 61 // atha vivAdakAlAtpUrva kimAsIttadAha-- puviM jiNapaDimANaM nagiNataM neva navia pllvo| teNaM nAgAreNaM bheo ubhaesi saMbhUo // 7 // 'pUrva' vivAdAtpUrvakAlaM jinapratimAnAM naiva namatvaM, nApi ca pallavakaH-aJcalaciva, tena kAraNena AkAreNa jinapratimAnAmu mmmmmmmmmmIlam I RA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ "girinAri bAdaH zrIprabacanaparIkSA 2vizrAme // 117 // | pallavaciha bhayeSAM-zvetAmbaradigambarANAM bhedo-bhinnatvaM 'na saMbhUto' nAsIt , sadRza AkAra AsIditigAthArthaH // 70 // atha boTikamatasvarUpaM tatprarUpaNApUrvakanirAkaraNe hetuM ca darzayan gAthAdvayenopasaMhAramAha eaMboDiakumayaM paDiaMtitthAu duurtrdese| No titthaM bAheI vaNagiriaggI jahA nayaraM // 71 / / tahavia pavaTTamANaM vivAyaheutti muNia bhaNiaMti / thUlamaINaM esA juttidisA daMsiA nneaa||72|| | yadyapyetadboTikakumataM pravacanaliGgAbhyAM sarvathA sAdhAbhAvena zAkyAdivattIrthAddarataradeze patitaM, na bAdhate tIrtha, yathA rAkau|STikAdayastIrthAntavartinAM zrAddhAdInAM zaGkotpAdakatvena tIrthavAdhAkAriNo na tathA'yaM digambara iti, tatra dRSTAntamAha-yathA 'vana| giryagniH' araNyaparvatavartivanirna nagaraM bAdhate, dUrataravartitvAt , pratyAsannastu prAkRtajanatRNakuTI jvAlayana bAdhate, tarhi kima| rthametanmataprarUpaNaM kRtamityAzaGkAmapAkaroti-tahavitti tathApi ca pravarttamAna-vidyamAnametat , na punarjamAlyAdivaniHsattA kIbhUtam , ata eva kadAcidvivAdaheturbhavatItijJAtvA bhaNitamiti na doSaH, atha vivAde samutpanne etAvadbhaNanena kiM syAdityAha| 'thUlamaINaM ti sthUlamatInAM-matto'pyalpamatInAM na punardharmasaMgrahaNIvizeSAvazyakAdivRttiniSNAtamatInAM viduSAmapi esa'tti eSA yuktidizA darzitA jJeyA-jJAtavyA, sthUlamatibhiranayA yuktidizA nanATAstiraskaraNIyA iti gAthAyugmArthaH // 71-72 / / athAdhikAropasaMhAramAhaevaM kuvakkhakosiasahassakiraNaMmi udayamAvaNNe | cakkhuppahAvarahio kahioa.diaMbaro pddhmo||73 / / _ 'evaM' prAguktaprakAreNa kupakSakauzikasahasrakiraNe udayaM prApte 'cakakhu'tti cakSuH-khakIyaM locanaM tasya yaH prabhAvo-mahimA nIlA // 117 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 2vizrAme // 118 // dirUpagrahaNazaktistena rahito - vikalaH prathamo digambaraH kathitaH, ayaM bhAvaH - udite hi sahasrakiraNe yathA kauziko nijacakSuHprabhAvarahito bhavati, ayaM hi jagatsvabhAvo yattAmasazakunikulasya sUryakiraNA atizyAmatayA bhAsante, yadAha zrIsiddhasenadivAkaraH- "saddharmmabIjavapanAnaghakauzalasya, yallokabAndhava ! tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu, sUryAMzavo madhukarIcaraNAvadAtAH // 1 // " iti, tathA kupakSakauzikasahasrakiraNasaMjJite'smin prakaraNe kupakSANAM purastAdudbhAvite kupAkSikavizeSo digambaraH nijacakSuH- kuzraddhAnarUpA kudRSTistatprabhAvarahito bhavati, tasya svamatikalpitAH kuyuktayo na sphuranti, athavA kudRSTireva sudRSTirbhavati, evaMvidho digambaraH kathita iti gAthArthaH // 73 // athAyaM digambaraH kasmin saMvatsare kasmin gurau vidyamAne | sati kathita iti pradarzanAya gAthAmAha navahRtthakAyarAyaMkiasamamahimami cittasiapakakhe / gurudevayapuNNudae sirihIravijaya suguruvAre ||74 // | ia sAsaNaudayagiriM jiNabhAsiadhamma sAyarANugayaM / pAvia pabhAsayaMto sahassakiraNo jayau eso // 75 // ||74 // athaitatprakaraNakartRnAmagarbhitAmAzIrabhidhAyikAM gAthAmAha- ia sA0 vyAkhyA prAgvat // 75 // | ia kukUkhakosiasahassa kiraNaMmi pavayaNaparigvAvaranAmaMmi digaMbara nirAkaraNanAmo bIo vIsAmo sammatto =========================0 iti zrImattapAgaNana bhona bhomaNizrIhIravijaya sUrIzvara ziSyopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNi-1 viracitasvopajJakupakSakauzikasahasrakiraNe zrIhIravijayasUridattapravacanaparIkSA paranAmni prakaraNe digambara nirAkaraNanAmA dvitIyo vizrAmo vikhyAtaH (graMtha 1000 ) XXXXXXXXXXXXXXXXX granthamahimA // 118 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ paurNimIyakotpatti zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 119 // I NIROINATING atha paurNimIyamatanirasanastRtIyo vizrAmaH atha paurNimIyakamataM vibhaNiSuH kinAmA paurNimIyakamatAkarSakaH kasmAt gaNAt kasmin saMvatsare kiMnimittAbhirgata itijJApanAya gAthAmAha aha caMdappahasUrippabhavaM puNNimamayaM vddgnnaao| egAraiguNasaTThIvarise gurubaMdhu'mariseNaM // 1 // __'athe' ti boTikavaktavyatAnantaraM kramaprAptaM coTikotpatterbhUyasA kAlenApi vidyamAnApatyakamidameva jAtamiti gamya, kiNlkssnnm| 'candraprabhasUriprabhavaM' candraprabhAcAryAtsamuttham , anena vizeSaNena tanmatAkarSakazcandraprabhasUriH pradarzitaH, 'vaTagacchAt' vRhadgacchAni rgata iti nirgamagaNo'pi darzitaH, kasmin saMvatsare ?-'ekAdazaikonaSaSTivarSe ekonaSaSTayadhikaikAdazazatavarSAtikrameAdvikramasaMva|tsarataH, anenotpattisaMvatsaraH pradarzitaH, kena hetunA ?--'gurubandhvamarSaNa' gurubandhuH-zrImunicandrasUristasyAmarSeNa-matsareNeti gaNAnirgamahetuH sUcita itigAthArthaH / / 1 / / athAmarSakAraNapradarzanAya gAthAdvayamAhagurubhAyA muNicaMdo saMviggo Asi suuripyptto| kassai teNa paiTuM karijamANaM suNia rusio||2|| tammahaviddhaMsamaI bhaNai paiTThA na sAhuNo kicaM / davatthaottijuttiM japaMta mahaMtasaddeNa // 3 // yugmaM caMdraprabhAcAryasya gurubhrAtA-satIrthyaH AcAmlAditapo'nuSThAnakaSTena saMvigno bahuzruto gaNanAyakatAM prAptaH zrImunicandramarirAsIta , tena kasyacinmaharddhikasya zrAddhasya pratiSThAM kriyamANAM zrutvA ruSTaH-krodhAviSTazcandraprabhAcAryaH tasyAH pratiSThAyA mahotsavavidhvaMsa TRIBAIRATRILIBRAHIRIRI HIMPIRI MISHRIRATRA D HIRIMARITAPAIKINNAR // 119 // IMAAMIR
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ paurNimIyakotpattiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 120 // lIkaraNAya prAta namatiH san pratiSThA sAdhoH kRtyaM na bhavati,kiMtu zrAvakakRtyamiti bhaNati, kiM kurvan ?-bho lokAH! pratiSThA dravyastava iti yukti | jalpana mahAzabdena, bADhasvareNetyakSarArthaH // | bhAvArthastvayaM-tadAnIM kila rAjazrIkarNavArake zrIcandraprabhasUriH zrImunicandramUriH zrImAn devamUriH zrIzAntimUrizceti catvAro'pyekaguruziSyAzcAritriNo'bhUvan , teSAM madhye samadhikajJAnAdiguNaiH sarvajanapadavikhyAtaH zrImunicandrasUriH, anyar3hA zrIdharanAmA kazcinmaharddhikaH zrAvako bahuvittavyayena mahAmahaHpUrva zrIjinendrapratimA pratitiSThApayiSuvRddhatvAt zrIcandraprabhAcArya prati moktavAn-bhoH pUjyA ! madIyamanorathasaphalIkaraNAya pratiSThAkRte zrImunicandrasUrInAjJApayateti, mahAntamuparodhaM ca kRtavAn , | candraprabhAcAryazcintitavAna-mayi vRddhe satyapi kathaM zrImunicandrasUriH pratiSThAM karotItyabhimAnatyAgAkSamaH tanmahotsavavidhvaMsanAya | bho caturazrAvaka ! vidhinA pratiSTAM kuru, na hyAgame sAdhoH pratiSThAkRtyamuktaM, kiMtu dravyastavatvena zrAvakasyaiva yuktamityAdiyuktyA | vi0 saM0 1149 varSe zrAvakapratiSThA prarUpitA, saGghanApyupekSya tiraskRtAH, tata ekAkItyasau kAraNe'pi patatIti vicintya zrImunicandramUrimatsareNa matabhedakaraNAya saM0 1159 varSe adya rAtrau mama padmAvatyA Agatyokta-zrAvakapratiSThA pUrNimApAkSikaM cetyanAdisiddhaM tvaM prarUpayeti vacasA mayA pUrNimApAkSikaM kariSyate, dvitIyA pUrNimA prakAzitA, tataH zrIsaGghana pravacanopaghAtakaM vacanaM mA bRhItyAkrozito'pi pratyuktavAn-yadi padmAvatyoktaM na pramANIkriyate tarhi sA mayi kupyatIti vacasA saGghoktamapratipadyamAno'sAvabhinivezItikRtvA saGghabAhyaH kRta iti vyatikaravAn candraprabhAcAryoM matsareNa prathamaM zrAvakapratiSThAM prarUpitavAniti | gAthAdvayArthaH / / 2-3 // atha candraprabhAcAryodbhAvitAnumAnaprayogaghaTitAM gAthAmAha mamlinging pratiSThAM karAtAtvena zrAvaka RPAINILIOPHILE // 120 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIpravabanaparIkSA 3vizrAme // 12 // jiNapaDimANa paiTTA na sAhukajaM tu davathayabhAvA / ahavA sAvajattA kusumehi jirNidapUyava / / 4 / / zrAvakAti jinapratimApratiSThetipakSaH, na sAdhukAryamiti sAdhyaM, tuzabdAt zrAvakeNaiva kAryamiti dvitIyamapi sAdhyaM bodhyaM, dravyastava- SThAniSedhaH | bhAvAt-dravyastavatvAt sAvadyatvAJceti hetudvayam , atra sAvadyatvAditiheturna candraprabhAcAryodbhAvitaH, kiMtu tilakAcAryodbhAvitaH, |tilakAcAryastu tadanvayItikRtvA prasaGgato'tra likhito'pi hetuH 'tilago kuvanakhatilago'tti trayastriMzattagAthAta Aramya nirAkariSyate, kusumaijinendrapUjeveti dRSTAnta itigAthArthaH / / 4 / / davamapahANa daviNaM thaovi jiNabhatti dhammamittaM vA / dUsai na kiMci kiccaM muNiuciapaikiccesu // 5 // atha sa eva tAvaditthaM praSTavyaH-bho candraprabhAcArya ! adya yAvadacchinnaM tIrthamAsIt na vA!, neti vaktumazakyatvenAsIdityeva / vaktavyaM, tacca tIrtha sAdhupratiSThAmAzritamuta zrAvakapratiSThA vA ?, yadi sAdhupratiSThAmiti brUSe tarhi kiM tvaM tIrthavAhyabhavanenAtmAnaM klezayasi ?, atha pUrvamavidhirevAsIditicet tarhi vidhiM kurvANo'pi tvamacchinnaparamparAyAtatIrthavAdyaH saMpanna iti vidherihaivaitatkalaM prApta, paratrAsmAdvidheH kiM phalaM bhAvIti khayameva kimiti na paryAlocayasi ?, atha pUrva zrAvakapratiSThevAsIt ,paraM kiyatA kAlena caityavAsimiH sAdhupratiSThA vyavasthApiteti cet tarhi etadvacanaM tvayaivAptenoktamasmAbhiH zraddheyaM uta tabyaJjakamanyatkimapyasti ?, Aba| pakSe divyakaraNamantareNa tvayyAptatvameva ko gaImIkSIrapAyI zraddadhAtIti pallavamAdAya darzyatAM, dvitIye tabyaJjakaM tvadutpatteH pUrva pratiSThitAsu pratimAsu amukena zrAvakeNeyaM pratimA pratiSThitetyAdivarNAvalI utAgamo vA AptajanapravAdo vA', nAyaH, kaskhAmapi pratimAyAM tathAvarNAvalyA anupalabdheH, paraM yatra kApi jIrNapratimAsu varNAvalI tatrAmukamarimiH pratiSThitamamukavimmAmityAdirUpeNa // 12 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 122 // tadvAdhikaiva varNAvalyupalabhyate, nApi dvitIyaH, kvApyAgame amukazrAvakeNa pratiSThA kRtetyanupalabdheH pratyuta "thuidANa 1 maMtanAso2 jiNa AhavaNaM 3 taheva disibaMdha 4 / nettummIlaNa5 desaNa 6 guruahigArA ihaM kappe || 1||" iti zrIpAdaliptasUrivacaH, tathA-rUpyakacolakasthena, zucinA madhusarpiSA / sa netronmIlanaM kuryAtsUriH kharNazalAkaye ||1|| ti zrIumAsvAtivAcakavacaH, tathA "sadaseNa dhavalavattheNa veDhiaM vAsadhUvavatthehiM / abhimaMtiuM tivAraM sUriNA sUrimaMteNaM // 2 // ityAryazrIsamudrAcAryavacaH, tathA " to iTThe saMpatte hemasilAgAimaMta vihipuDhaM / jiNanettummIlaNayaM karea vaNNe nisaMtattho || 1 || acchInilADasaMdhisu hiaevia sirapayAi evaNNe / | rayayassa vaDiAe gahiamahU thiramaNI sUrI || 2 || iti zrI haribhadrasUrivacaH, tathA - vihivayaNaM ca pamANaM suttuttaM jeNa ThAvaNAguruNo / kaA jiNaviMvANaM taM ca savisayaM havai karaNe // 1 // iti zrIharibhadrasUrivacaH, ityAdipravacanapramANapuruSaviracitasvasvapra| tiSThA kalpAdivacAMsi tvaduktavacobAdhakAnyevopalabhyante, nApi tRtIyaH, pUrvaM zrAvakapratiSThA''sIt kiyatA kAlena caityavAsibhiH sAdhupratiSThA vyavasthApiteti tIrthapravAdAnupalabdheH pratyuta zrIzatruJjayamAhAtmya zrI mahAvIracaritrAdau zrIzatraJjayASTApadAdiSu zrInAbhasUri kapilakevaliprabhRtisAdhubhiH pratiSThA kRtetyevaM pravAda upalabhyate, ityAdiprAJjalayuktilezenApi tiraskarttavyA candraprabhAcArye satyapi yAvattadudbhAvitAnumAnAbhAsAdiracanA tatpratipakSabhUtairanumAnAdibhirna nirAkriyate tAvatkeSAJcinmugdhAnAM duviMda - gdhAnAM ca zaGkApizAcIparAbhUtirnApaitIti vicintya tatparAkaraNAyopakramyate, tathAhi -pratiSThA na sAdhukRtyaM, dravyastavatvAt, kusumAdinA | jinapUjAvaditiprathamAnumAne dravyastatvAditi padadvayAtmakasya hetodvayorapi zabdayorvaikalpikaparyAyAnudbhAvya dUSayituM gAthAmAha'aMgAramadao dabAyario sayA'bhavo' ti vacanAt 'dyumnaM dravyamRkatha' mityAdivacanAcca dravyaM kimapradhAnamuta draviNaM ceti zrAvakapratiSThAniSedhaH // 122 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- //vi kara SThAniSedhaH canaparIkSA vizrAme // 12 // R vikalpadvayI dravyazabdaviSayiNI, stavo'pi kiM jinabhaktiH ? prAkRtatvAdvibhaktilopaH dharmamAtraM veti vikalpadvayI stavaviSayiNI, tathA ca dravyastavatvaM nAma kimapradhAnajinabhaktitvaM vA apradhAnadharmatvaM vA draviNajinabhaktitvaM vA draviNadharmatvaM vA, upalakSaNAd 'dravyaM hi bhAvakAraNa' mitivacanAdbhAvastavakAraNatvaM vetyAdivikalpajAlapatitazcandraprabhAcAryavikalpito'numAnamIno maraNAtithiH saMpannaH san 'munInAM' sAdhUnAmucitAni-jinopadiSTatvena yogyAni pratiSThAkRtyAni "thuidANa1 maMtanAsora jiNaAhavaNaM3 taheva disibaMdho4 / nettummIlaNa5 desaNa6 guruahigArA ihaM kappe // 1 // " ityAdi SaT kRtyAni teSu kizcidapi kRtyaM na dUSayati, arthAbhUSayatItyakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-jinapratiSThA na sAdhukRtyaM, dravyastavatvAditi ko'rthaH, apradhAnajinabhaktitvAt , tatra jinabhakto| tAvadaprAdhAnyaM kiM jinAnupadiSTatvAt utopadiSTe'pyApavAdikatvAt sArambhatvAt zrAvakadharmAntarbhUtatvAd vA ?, Aye zrAvakeNApi kathaM karttavyA syAt , jinAnupadiSTasya dharmAnuSThAnasya zrAvakANAmapyanucitatvAd , atha jinopadiSTatve'pyApavAdikatvAdaprAdhAnyamiti dvitIyo vikalpazcet tarhi 'kAraNaNiko'pavAda' itivacanAt tatra kAraNaM kiM pratiSThAkRtimantareNa sthAtuM gantuM vaktuM bhoktuM vA na zakyate ?, aihikArthasiddhyabhAvo vA svargAdyanavAptirvA zrAvakadharmanyUnatA vA ?, nAdyau pakSI, pratyakSabAdhAt , pratiSThAkRtimantareNApi sthityAdikriyahikArthasiddhyorupalambhAt , na tRtIyaH, AgamabAdhAt , pratiSThAmantareNAnekeSAM tiryagmanuSyANAM svargAvApteH zravaNAt , caturthe tvazeSakRtyasaMpanno'pi yadi prAtiSThAM na karoti tarhi zrAvakadharmanyUnatA, tatkRtau ca pUrNateti pratiSThAyAH zrAvakadharmaparipUrNatAhetutvaM saMpanna, tasyA apyapradhAnabhaktitvaM syAttarhi prAdhAnyaM kasyocyate iti paryAlocya nApavAdikatvena hetunA jinabhaktaraprAdhAnyaM sidhyati, atha sArambhatvAditi tRtIyo'pi vikalpazcettarhi pratiSThA kiM caturvidhAhAropavAsapratyAkhyAnavadeka ESUMAN
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ M zrAvakAtiSTAniSedhaH zrIpravadhanaparIkSA 3vizrAme // 12 // PHIBINATRAININRITURISTRadial APTITIALAMINETAITADAPATINAUPSITIES milk svabhAvaikakriyAtmikA utAnekasvabhAvakriyAkalApAtmikA vA?, nAyaH pakSo'dhyakSavAdhAt , dvitIye kiM sarvA apikriyAH pratiSThAyAH sArambhAH sacitajalaphalakusumAdisAdhyA uta kAzcana?,nAdyo'dhyakSabAdhAt , netronmIlanAdikriyANAM nirArambhatvena sarvajanapratIta-| tvAd , atha kAzcana sArambhAH kAcana nirArambhAzceti cettarhi yAsu kriyAyu sArambhatvaM tAH kriyA adhikRtya tava mate jinabhakkeraNA-| dhAnyaM siyatu, paraM yAsu nirArambhatvaM tA adhikRtya prAdhAnye siddhe apradhAnajinabhakteriti tvadupanyasto heturbhAgAsiddhigrasto bodhyA, bAdho'pi, tadaMze sAdhukRtyatvasyAnapAyAditi sArambhatvamapyaprAdhAnyaheturna syAt , atha sAdhudharmApekSayA zrAvakadharmo na pradhAnA, yadAgamaH-"gAratthehiM ca savehi, sAhavo saMjamuttara"tti // zrIutarA0 (108*) zrAvakadharmAntarbhUtA ca jinavimvapratiSThA, ata iyaM jinabhaktirapradhAnabhUtaiveticet tarhi zrAvakadharmAntarbhUtApi jinabimbapratiSThA sAdhusApekSA nirapekSA vA?, sAdhunirapekSeveti cedaho devAnupriya ! zrAvakadharmamAtrasyApi sAdhusApekSatve pratiSThayA kimaparAddhaM? yataH sA sAdhunirapekSavocyate, tatkathamiticet zRNu, kazcidvivekI zrAvakaH sAdhudharma pratyasamarthaH samyaktvamUladvAdazavratarUpaM zrAvakadharma pratipadyate, tatra sAdhorapekSA'vazyaM vaktavyA, sA cevaM-sa zrAvako vidhinA zrAvakadharma pratipattukAmaH prazastamuharne candrabale ca sati zucIbhUto bhavyavasvAdyalatazarIro'nekasAdharmikasamavAyasahitaH sUrisamIpamupAgatya niyojitakarakuDmalo vinayAvanatottamAGgaH mUriM pradakSiNayati, sugandhAdinA pUjayati namasyati vandate stauti ca, pazcAtsakalAmapi nandisAmagrI praguNIkutya gurvAjJayA gurubhiranujJAtapradeze sthitvA gurubahumAnaparAyaNo gurvAjJayA IryApathikI pratikramya kSamAzramaNapUrva mukhavastrikA pratilikhya ca kSamA0 icchakAri bhagavan ! tumhe amha zrIsamyaktvasAmAyikazrutasAmAyikadezaviratisAmAyikaArovAvaNI deve vaMdAvehetyAdigurvAjJAM pratIcchan gurubhiH saha devAnamivandate, tato dvAdazAvarttavandanakapUrvakaM // 12
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 125 // nandisatrazravaNanimittaM saptaviMzatyucchvAsamAnaM kAyotsarga vidhAya nandisUtrasthAne namaskAratrayaM gurumukhAcchRNoti, zrutvA ca guru-| zrAvakapatimukhena samyaktvaM dvAdaza vratAni coccarati, gururapi zrAvakamastake varddhamAnAbhimuSTibhirvAsanikSepaM kurvan 'ahannaM bhaMte ! tumhANa samIve STApratiSedhaH micchattAo paDikamAmI' tyAdyAlApakAdizrAvaNenoccArayati, tadanu sapta kSamAzramaNAni, nandi pradakSiNayatazca zrAvakasya mastake sarirvaddhamAnAbhirmaSTibhirvAsanikSepaM karoti, zrAvako'pyAtmAnaM kRtArtha dhanyaM ca manyamAnastaM vAsaM pratIcchati, tato gurumukhena yathAzaktyupavAsAditapaH karoti, sUrizvataM puraskRtya zrAvakadharmopabRMhaNAnimittaM tadutsAhaparAM dharmadezanAM vidadhAti, tataH zrAvakastINoM'haM saMsArasamudramityAdyAtmAnaM manyamAno yathAzakti saGghapUjAmAtodyAdi zrAvakazrAvakazrAvikAdInAM yathocitadraviNadAnaM ca saGghasame| tazcaityaparipATimapi vidadhAti, kiMbahunA ?, yathA yathA pravacanaprabhAvanA bhavati tathA tathA pravartate, evamekAdazopAsakapratimAprati| pattirapi bhAvanIyA, AstAmanyat , namaskArasahitapratyAkhyAnaghaTikAdvayamAnasAmAyikAdyuccarannapi gurusAkSikaM gurumukhenaivoccarati, kimaGga punaH pratiSThA sAdhunirapekSeti, nanu kusumAdibhirjinapUjA sAdhunirapekSaiva dRzyate, tathA pratiSThA'pyAstAmiti cet tahi pakSikAdikapauSadhakaraNaM nandivAsAdinirapekSaM dRzyate tadvatsamyaktvapUrvakadvAdazavatocAro'pyAstAM, yuktestaulyAt , tasmAddharmASThAnamAtre sadRza eva kAraNAdividhirnAnveSaNIyaH,kiMtu paramparAgamAnusAreNa yathA''mnAyaM kasyacit kvacit kvacidapekSA'napekSA vA'bhyupagantavyA, tena kusumAdidravyapUjAvidhau gurUpadezapUrvakatvenaiva gurusApekSatvamabhyupeyam , evamanyatrApi yathAsaMbhavamAyojyaM, kiMca-tavA|bhiprAyeNa dravastavasAmye'pi zrAvakeNa kimupakRtaM yatsamyaktvAdyuccArasamaye zrAvakamastake vAsakSepaM tatkarNayoH sUtrAlApakazrAvaNaM / sUrireva karoti, tIrthakRtA ca kimaparAddhaM yatrailokyapUjyAyAmapi tatpratimAyAM vAsakSepamantranyAsaM zrAvaka evaM karoti, na punaH 5 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAtiSThApratiSedhaH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 126 // Filemmammumtamansamala wamiRImALUMARRIALISAPANINE MAPartARITANIUMPERIALIR sUriH, paraM jJAyate tvayA bhagavataH ko'pyaparAdhastathA kRto yena bhagavatA sarvathA dUrIkRtaH, kiMca-bho candraprabhAcArya ! yadi tubhya- mevaM rocate tarhi sthApanAcAryapratiSThAyAM ziSyapravrAjane sUripadadAne ca vAsakSepaM zrAvaka eva karotu, anyathA'rddhajaratIyanyAyamanusaratastava mahati saMkaTe patanaM syAt , atha zrAvakapratiSThitasthApanAcAryasya purastAt sAdhUnAM pratikramaNAdikAH kriyAHna zuddhyanti zrAvakavAsakSepeNa ca ziSyaH sAdhuH sUrizca na syAt , tarhi zrAvakapratiSThitAyAH pratimAyAH purastAtkathamIryApratikrAntipurassaraM deva| vandanAdikAH kriyAH sAdhavaH kuryuH ?, kathaM vA zrAvakapratiSThitA pratimA tIrthakarakalpA bhavedityAdyapi kiM na paryAlocayasi ?, nanu | ziSyamastake vAsanikSepaH siddhAnte bhaNitaH, yadAgamaH-"khaiaMmi vaTTamANassa niggayaM bhagavao jiNavariMdassa / bhAve khaovasamie | vaTTamANehiM to gahiraM // 1 // " zrIAva0ni0 (3-735) etaccUrNiyathA-tato bhagavaM aNuNNaM maNasIkarei, tAhe sakko vayarAmae thAle divagaMdhagaMdhikANi cuNNANi choDhaNa sAmi uvagato, tAhe sAmI sIhAsaNAo udvittA paDipuNNaM muThiM kesarANaM geNhati, tAhe goamasAmippamuhA ikkArasavi gaNaharA IsIoNayA parivADie ThaMti, tAhe devA AujagIasaI ni bhaMti, puvaM titthaM goamasAmissa davehiM guNehiM paJjavehiM aNujANAmitti cuNNANi sIse chubhati, tato devatANivi cuNNavAsaM ca puSphavAsaM ca vAsaMti, gaNaM ca suhammasAmissa dhure ThAvettANaM aNujANeti'tti zrIAvazyakacUrNI 464 saMkhye pustake180 patre iticet tarhi pratiSThAyAmapi samAnaM,zrIsiddhasenazrIharibhadromAsvAtivAcakaprabhRtimahApuruSaprakRtapratiSThAkalpAdiSu sUrikRtyatvenaiva vA| sanikSepAderuktatvAd , athAsmAkaM cUrNireva pramANaM, na punaH pratiSThAkalpAdiriti cettarhi cUrNikArasya pratiSThAkalpakartAraH sammatA asammatA vA?, nAntyo'sammatatvAd , Adhe sutarAM pratiSThAkalpAnAM prAmANyaM siddhyati, anyathA mAtA me vandhyeti nyAyaH saMpadyate, IRAL // 126||
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAtiSThApratiSedhaH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 127 // Mamme na hi cUrNikAraM pramANatayA'bhyupagamya cUrNikAreNa pramANIkRte puruSa prAmANyAbhAvaM vaktuM zakyate,atha zrIsiddhasenazrIharibhadra| sUriprabhRtibhireva kRtA amI pratiSThAkalpA iti nAsmAkaM samyagAstheticettarhi saMpratyaGgopAGganiyuktyAdikamapi zrIsudharmasvAmyAdikRtamiti kathamAstheti, yuktaH samAnatvAd, atha pratiSThAkalpokto vidhiH kvApi nopalabhyate'to nAstheticettarhi pratiSThaiva nAGgIkartavyA, anupalabdhasyApyaGgIkAre zazaviSANasyApyaGgIkArApatteH, atha nAmamAtreNa pratiSThA siddhAnte samupalabhyate, yaduktaM-"niadAmapuvajiNiMdabhavaNajiNabiMbavarapaiTThAsu / viarai ya patthaputthaya sutitthatitthayarapUAsu // 1 // "(27-306) itizrIbhaktaprakIrNake iti cettahinAmamAtreNaiva pratiSThA zraddheyA tathaivopalambhAt ,na punarvedikAyavArakASTAdazasnAtrAdividhirapi,tasya kvApyanupalambhAd ,atha pratiSThAkalpe sa vidhirupalabhyate iti cedalaM vivAdena, teSu sUrereva pada kRtyAnyuktAni, evamuktayuktyA zrAvakadharmAntarbhUtAyA api pratiSThAyAH sAdhusApekSatve siddhe na kiJcidanupapanna, yato yathA zrAvakadharmapi samyaktvamUladvAdazavatocAre pratimAyuccAre ca aha| NaM bhaMte ! ityAdiryAvadvAsanikSepAdikaM sAdhukRtyaM saGghabhaktyAdikaM ca zrAvakakRtyaM tathA pratiSThAyAmapi 'thuidANa1 mantanAsora' i tyAdIni SaT kRtyAni mUrisaMvandhIni zeSamazeSaM tu dravyavyayAdisAdhyaM sacittajalaphalapuSpAdisAdhyaM ca zrAvakakRtyameva,tathA caikasyA | api pratiSThAyAH kvacidaMze sAdhukRtyatvena sAdhudharmAntarbhUtatvaM kvacidaMze zrAvakakRtyatvena zrAvakadharmAntarbhUtatvaM cetyubhayamapi na viru| dhyate, tathA cAnumAne bAdhaH sphuTa eva, sAdhukRtyatvena siddhe'pi pratiSThAkRtye tadabhAva sAdhanAt , na caikasya kAryasyobhayasvabhAvatvaM kathaM saMbhavatIti zaGkanIyam-ekasminneva putre mAtRputrItvapitRputratvayorivAdhyakSasiddhatvAd , ata eva RSabhadevasya nAbheyo mArudevazcetyabhidhAnadvayamapyaviruddhaM, nanu yadi kadAcidAcAryAdimAmayyabhAve tIrthakRdabhimukhIbhUya tIrthakRtpratimAM vA puraskRtya kiMci- MARITERARITAHARIRITAININHIMIRELI // 27 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava zrAvakAtiSThApratiSedhaH a canaparIkSA 3vizrAme // 128 // Areamm dratAdikaM zrAvakaH pratipadyate yatra vA zAsanadevatApitaliGgaH pratyekabaddhAdizcAritraM pratipadyate kathaM tatra vAsanikSepAdisarikRtyamiti cetsatyam , AcAryAdyabhAve kAraNavazAt svayameva vratAdikaM pratipadyamAnaH paralokArAdhako bhavati, na punastathA zAsanapravRttiH, tasyAzcAgamoktasUrisApekSatvAd , ata eva kAraNikatathAvidhacaritAnupatitadamayantItilakamaJjarInarmadAsundarIdRSTAntenAgamoktavidhiM pariharan mukhazekharo bhaNyate, na hi caritAnuvAdamanumatya vidhivAdaH pravartate, tathA pravartane ca zrIvIradRSTAntena jIvatormAtApitroH putrasya pravrajyA agrAhyA syAt , zrIgautamadRSTAntena kautukavilokananimittamekAkinA'pyAcAryeNa rAjAntaHpure gamanamekAkinyA ca rAjyA saha vijanapradeze ca saMcaraNaM karttavyaM syAta , zrIsthUlabhadradRSTAntena vezyAgRhe caturmAsakakaraNaM na doSabhAg bhavet , atimuktadRSTAntena mRttikApAliniruddhajale patadgrahaplAvanaM kSullakaiH karttavyaM syAt , tathA ca pravacanamaryAdA dattAJjalitAmApadyeta, tasmAccaritAnuvAdena na vidhiH pravartanIyaH, kiMca-yadidaM damayantyAdicaritAnuvAdamadhikRtya pravartyate tadA pratiSThAkRtyaM zrAvikAyA evopapadyate, na punaH zrAvakasyApi, tatrApi lagnazuddhyAdyanveSaNaM vedikAyavArakAdikaraNamapyucchinnasaMkathaM bhavet , nanu zrAvakasyApi kvApi pratiSThAkRtyamuktamasti, yaduktaM-"na paiTThA tassa kayA dANaM dAUNa sayalasaMghassa / teNeva dukkhabhAro bhave bhave hoi aiguruo||1||" iti stavane iti cetsatyaM,pratiSThAyAM prAguktayuktyA kathaMcit zrAvakasyApi tatkartRvyavahArasyAviruddhatvAd, yathA samyaktvamUladvAdazavatAni zrAvakeNocaritAnIti, evaM satyapi yadi stavanavacomAtramavalambya zrAvakapratiSThAvyavasthApanasamIhA syAt tarhi "nmivinmikulaanvyibhirvidyaadhrnaamkaalkaacaayH| kAzahadAkhye nagare pratiSThito jayati jinavRSabha // 1 // " iti stapanavacanAtsaripratiSThA'pi kathaM na samIyate ?, tasmAta kathaMcicchAvakakRtyatvamapi pratiSThAyA na viruddham / etena 'koi sAvago HBHIHIRRIGATINAMAnimum IPARAN M ditional a Adama malnirmaim oHANIHINimmimi // 128 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaparIkSA 3 vizrAme // 129 // jiNapaDimANaM paDhamapaiTThANaM kareha' ityAdIni kalpacUrNyAdivacanAni tathA'nyAnyapi ca sthAnakakathAkozakalyANakaprakara| NopamitibhavaprapaJcAdisaMbaMdhIni kupAkSikatilakatilakAcAryeNa svamativikalpitapratiSThAkalpe mugdhajana bhrAntijanakAnyudbhAvi| tAni tAni nirastAnIti bodhyam, uktayukteH sarvatrApyavatArAt, kvaciccAnyathAbhiprAyeNa cUrNyAdiSu vidyamAnasyAnyathAmiprAyavatA tilakAcAryeNa vilalpitasya dravyastavatvAditihetorapradhAnabhaktitvAditi prathamo vikalpaJcandraprabhAcAryasya pAzakalpaH saMpanna iti pradarzitaM 1, | atha jinapratiSThA na sAdhukRtyamapradhAnadharmatvAditi dvitIyo vikalpacettatrApi dharme'prAdhAnyaM kiM jinAnupadiSTatvamityAdiprathama vika| lpodbhAvita vikalpajAlakavalitatvAdakiMcitkara eva 2, atha jinapratiSThA na sAdhukRtyaM draviNajinabhaktitvAdititRtIyo vikalpazretso'pyayuktaH, tathAhi - draviNena - sauvarNikAdidhanenArthAt draviNalabhyena srakcandanAdipUjopayogivastujAtena jinabhaktiH sA | draviNajinabhaktistasyA bhAvo draviNajinabhaktitvaM tasmAt draviNajinabhaktitvAditihetuH saMpannaH, sa hetuH pratiSThAlakSaNe pakSe vartta - mAnaH kiM zrAvakocitakRtyamAtravarttI nigadyate utAcAryocitakRtyamAtravarttI vA ubhayakRtyavarttI vA 1, nAdyaH, siddhasAdhanAt pratiSThAyAM dezena zrAvakocitakRtyeSu sUrikRtyatvAnabhyupagamAt, dvitIye stutidAnAdiSu SaTsu sUrikRtyatvena siddhAntasiddheSu sUrikRtyatvAbhAvasAdhane sphuTa eva bAdhaH, hetuzca tadaMze zabde cAkSuSamiva svarUpAsiddhaH, stutidAnAdiSu sUrikRtyeSu draviNajinabhaktitvAbhAvAt, tRtIye hetorbhAgAsiddhiraMzato bAdhazca yataH pratiSThopayogikRtyamAtravartItiheturucyamAnaH sUrikRtyeSvavartI bhAgenAsiddhaH, tadaMze | sUrikRtyatvAbhAvo'pi sAdhayituM zakyate, tadabhAvasya sAdhukRtyatvasya siddhAntasiddhatvAt, siddhAntasiddhe vastuni tadabhAvasAdha nAyAnumAnasyApravRtteriti draviNajinabhaktitvAdititRtIyo'pi vikalpo'kizcitkara eveti 3, evaM draviNadharmatvAditi caturtho'pi zrAvakapratiSThApratiSedhaH // 129 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 130 // vikalpastvadAza / ballI pallavanaheturna syAt, tasyApi sa hetuH kiM zrAvakocitakRtyavartItyAdivikalpatrikajvalanajvAlAkalApa kavalitatvAd, evamupalakSaNasUcitaM bhAvastavahetutvAdityapi pUrvoktavikalpatrikakavalito'samartha eva4, etena caturthagAthAyAM ' ahavA sAvaja' ti | padena yo dvitIyo hetuH sAvadyatvAditi so'pi nirasto bodhyaH, sUrikRtyAMze sAvadyatvAbhAvena kharUpAsiddheriti gAthArthaH // 5 // atha 'davamappahANe' tyAdyanantaroktagAthAhetucaturbhagI nigaditA, tasyAM yAni dUSaNAni tAni sUtrata eva darzayannAha - bhaMgesu causu bhAgAsiddho heU a sajjhavaMjho'vi / jaM deseNaM duNhavi ahigAro iha paiTThAe ||6|| caturSu bhaGgeSUktalakSaNeSu heturbhAgAsiddhaH caH punaH sAdhyavandhyazca - bAdhitaH, apizabdAdvivakSayA kvacidaMzato bAdho hetuzca svarUpAsiddha ityAdyapi bodhyaM kuta evaM 1 - 'yat' yasmAdiha-pratiSThAyAmadhyakSasiddhe pratiSThAkRtye dezena, na punaH sarvathA, dvayorapi-sUrizrAvakayorapyadhikAraH, he gautama ! pratiSThAvidhAvetAvatkRtyaM zrAvakakaraNArhametAvacca sUrikaraNArhamityevaMrUpeNa zrIvIropadiSTatvAditya| kSarArthaH, bhAvArthastvayaM-jinapratiSThA na sAdhukRtyaM dravyastavatvAditi ko'rthaH 1 - sArambhajinabhaktitvAcchrAvakadharmAntarbhUtatvAd, ubhayathA'pi zrAvakocitakRtyamAtravartitvena pakSaikadeze varttamAnAdbhAgAsiddhaH, yathA pakvAmraphalaM sacittaparihAriNA na bhoktavyaM, sarvAtmanA jIvapradezairvyAptitvAt, jalAgnI zItArttena sevyau uSNasparzAdhikaNatvAccetyAdayo bhAgAsiddhA hetavaH, tathA pratiSThAyAM zrAvakavaddezataH | sAdhorapyadhikArAt sAdhukRtyatvamapi siddhAntasiddhaM, tathA ca sati tadabhAvasAdhane bAgha eva, 'dhammigrAhakapramANenAvadhRte sAdhye tadabhAvasAdhane bAdha eve ' tivacanAt yadA ca dravyastavatvaM nAma dravyapUjAtvamitivivakSyate tadA svarUpAsiddho hetuH syAt, nahi pratiSThA dravyapUjocyate, pratiSThAmahasi jinapUjA'dya kriyate iti lokavyavahArasyApyabhAvAt, pratiSThitAnAM pUjAbhiprAyeNa kusumA zrAvakapratiSThApratiSedhaH // 130 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAtiThApratiSedhaH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 13 // Maralim dimiH kriyAvizeSaH pUjocyate, anyathA pratiSThAyA vaiyarthyamApadyeta, apratiSThitAyA api pratimAyA dravyapUjAhatvAt , yadaMze sUrikRtyatvaM tadaMze sUryakRtyatvasAdhane bAdhaH, kriyAmAtre ca sAdhanezato bAdha ityAdyanumAnaprayoganipuNaiH svayameva mAvyamitigAthArthaH 6atha pratiSThAyAM kiM sUrikRtyaM kiM ca zrAvakakRtyamiti spaSTayituM gAthAmAhatatthavi jamaNAraMbhaM jiNabhaNiaMtami suuriahigaaro| sesesu a ahigAro gurUvaesA gihINaMpi // 7 // 'tatrApi pratiSThAyAmapi 'aNAraMbhaM' nirArambha kriyAkAle sacicAnupayogi tadapi yad jinabhaNitam , anena vizeSaNena nirArambhamapi jinAnupadiSTaM na mokSAGgamiti jJApitaM,hitavacane jinAjJAyA eva prAdhAnyAd , yaduktaM-"ANAi tavo ANAi saMjamo tahaya daannmaannaae|aannaarhiodhmmo palAlapUlubba paDihAi // 1 // " iti jinAjJAmantareNa svabuddhyA sundaramapyasundarameva, yadAgamaH"appAgamo kilissai jaivi karei aidukkaraM tu tvN| suMdabuddhIi kayaM bahuyaMpi na suMdaraM hoI // 1 // " itizrIupade0(414)"taMmi"tti tasminnirArambha jinamaNite sUreH-AcAryasyopalakSaNAdupAdhyAderapi parigrahaH,tasyAdhikAro jinAjJA,zeSeSu ca gurUpadezAd'gRhiNAmapi zrAvakANAmapi, upalakSaNAt zrAvikANAmapi, svasvakRtyeSu adhikAraH, pratiSThAkalpoktavidhinA kvacitkRtyeSu zrAvakANAM kacicca zrAvikANAmapyadhikAra ityarthaH, gurUpadezAdityanena yAdRcchikapravRttiH zrAvakazrAvikANAmapi nociteti jJApitaM, anyathA kANaku| NyAdayaH zrAvakAH zrAvikAca vandhyAvidhavAdayo'pyadhikAriNyo bhaveyuH, na ca teSAmadhikAraH, pratiSThAkalpAdau niSiddhatvAditi | gAthArthaH // 7 // atha sUrizrAvakayoruktakRtyaM savyaktaM sadRSTAntaM ca vibhaNiSurgAthAyugmamAha thuidANa maMtanAso jiNaAhavaNaM taheva disibaMdho / nettummIlaNa desaNa guruahigArA jiNuvaiTTA // 8 // m orialmmmmmmmmmmmmmmunitamin In
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ TI zrAvakapratiSThApratiSedhaH A zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 132 // rahajattaNhavaNapamuhaM sAvayakiccaM sacittamAIhiM / jai gaNaharapayaThavaNA jirnniddeviNdvaavaaraa||9|| yugma stutidAnAdayaH SaT guroradhikArA jinopdissttaaH| 'rahajatte tyAdi, rathayAtrAsnapanapramukhamazeSaM zeSaM zrAvakakRtyaM, tatra hetumAha| 'sacitte'tyAdi prAyaH zrAvakakRtyaM sacittAdibhirdravyaiH syAt , tAni ca sAdhUnAM na sparzaviSayo'pi, tathaiva jinAjJeti codhyaM, | athottarArddhana dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi, yathA gaNadharasya padasthApanA 'jinendradevendravyApArAt' tIrthakadevendrakriyAbhyAM bhavati, na punaH kevalena tIrthakRtA, na vA zakreNa, kiMtu ?, ubhAbhyAmeva, tatra jinendrakRtyaM niravA, zeSaM tu devendrAdisurakRtyaM sacittAdidravyasAdhyamapi, tathAhi-prathamasamavasaraNe candanakarpUrAdisarvottamasugandhadravyaniSpannena divyavAsena vajramayaM sthAlaM bhRtvA karAbhyAmAdAya devendraH samAyAti, bhagavAn zrIvIrastu ratnasiMhAsanAdutthAya zakrahastagatasthAlAd ghanataranibiDAM vAsamuSTiM bhRtvAra kramasthi| tagautamAdimastakeSu "upajae vA vigamae vA dhuvae vA" ityanujJAtrikaM kurvan pratyekaM vAsamuSTikaM prakSipati, anye ca bahavo devA devyazca bhaktibharollasitamAnasA vismayotphullanayanAH tIrthakRdgaNadharAdidarzanenAtmAnaM dhanyaM manyamAnA divyacandanAdisugandhavAsamuSTiM jalasthalasamudbhUtadivyakusumavRSTiM ca gautamAdInAmupari kurvanti, na caitatkRtyaM jinendradevendrayoranyatareNa kartuM zakyate, trailokyapUjyo'pi zrIvIrajinendro gautamAdInAM mastake zakrAnItavAsamantareNa kiM prakSipati !, AnItamapi vAsaM nijapaTTadharatayA vyavasthApanIyAnAM gaNadharANAM gaNadharapadasthApanAnimittaM zrIvIramantareNa kaH karoti !, bhagavadvAsakSepAnantaraM devAnAmapi pUjyo bhavati gaNadharAdisAdhuvarga iti jJApanAya devadevIbhirvinA kusumAdivRSTiM ke kurvantItyAdivyatikaraNa saMyoga eva phalavAn , | yadAgamaH-"saMjogasiddhIi phalaM vayaMti,na huegacakeNaraho payAi" iti (Ava0ni0 102) etadRSTAntena dArTAntikayojanA tvevaM MIRAIMILargamM AMDHURImpainmmummHIBILIPHATOP INSPIRINEETIHATRALIA ||132 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIprava canaparIkSA 3 vizrAme // 133 // kAryA, pratiSThAkRtyamapi sUrizrAvakayoranyatareNa kartumazakyaM, jaghanya vidhAvapi zrAvakAnI tavAsamantareNa pratimAnAM mastake mantranyAsaM ca kurvan dakSiNakarNe ca kiM prakSipati ?, AnItamapi vAsaM sUrINAmapi jinendrabuddhyArAdhanIyAnAM jinapratimAnAM mastake kaH prakSipati 1, na caivaM sAmAnyasAdhukRtA pratiSThA sUrerapramANaM bhaviSyatIti zaGkanIyaM, svahastadIkSitasAdhuriva sAmAnyasAdhudIkSitasAdhuravizeSeNa pramANIbhavanniva svapratiSThitapratimeva sAdhupratiSThitApyavizeSeNa pramANamevetiprasiddheH, na punarmaharddhikenApi zrAvakeNa dIkSitaH sAdhuH syAt, evaM zrAvakapratiSThitApratimA'pi prAjJazekharaM candraprabhAcAryaM vihAya nAnyasya kasyApi pramANaM bhavedityAdi netre nimIlya paryAlocyamiti gAthAyugmArthaH // 8-9 // atha siMhAvalokananyAyena candraprabhAcAryasyAzaGkAmAha aha bhAvatthayaheU davathao na ya muNINa so jutto / jaNNaM muNINa maggo siddhaphalo bhAvazyarUvo // 10 // atha bhAvastavaheturdravyastavaH, sa ca munInAM na yuktaH, yad - yasmAt, NamityalaGkAre, munInAM mArgoM bhAvastatrarUpaH 'siddhaphalaH' siddhaM phalaM dravyastavasya bhAvastavalakSaNaM yasya sa tatheti gAthArthaH || 10 || atha munInAM mArgoM bhAvastavarUpaH kuta ityAhaAraMbhakalubhAvo katthavi natthittha puNNa jiNaANA / desANo sAraMbho sAvayadhammo a davathao / / 11 / / atra - munimArge kutrApi ArambheNa - pRthivyAdivirAdhanayA kaluSabhAvaH - AvilasvabhAvo nAsti, tatkuto ?, yato munimArge jinAjJA pUrNA varttate, 'savAo pANAivAyAo veramaNa' mityAdirUpeNa jinopadiSTamArgaH, sarvAtmanA munibhiraGgIkaraNAt, caH punaH, 'zrAvakamArgo dravyastavaH', kuto 1, yataH sa 'dezAjJo' dezena - aMzenAjJA yatra sa tathA, tatkuto ?, yataH sArambhaH pRthivyAdyArambhAvyavasAyakaluSita ityarthaH, ayaM bhAvaH - jinendrairutsargataH sAdhumArga evopadizyate, tatrAzaktasya 'thUlAo pANAivAyAo veramaNaM' zrAvakapratiSThApratiSedhaH // 133 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ m zrAvakAtiThApratiSedhaH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme | // 13 // mo m HIMACHARISHAILIPINIORAMITHALAPTAHILAMMAPTAHILIHINIAPA Ramailimmalitime into ityAdi yathArucipratipannavratamAgaH zrAvakadharmo nigadyate, ayaM ca mArgaH sarvaviratisamudrApekSayA gopadakalpaH, yadAgamaH-cattAritaragA paM0, taM0-samudaM tarAmittege gopatitaM taratI"tyAdi,(sthAna010-359) atra samudraprAyA sarvaviratiH, gopadaprAyA ca dezaviratiruktA, AjJA ca viratimAtraviSayiketi dezAjJaH-alpAjJaH zrAvakaH, tathA ca kathaM sAdhuvyastavAdhikArI syaaditigaathaarthH| / / atha dravyastave sAdhoradhikAro na yukta ityatra sammatimAha yataH-bhAvaccaNamuggavihArayA ya davaccaNaM tu jinnpuuaa| bhAvaccaNAu bhaTTho havija dvccnnujjutto||12|| | 'bhAvArcanaM' bhagavatAM pAramArthikapUjanamugravihAritA, casyAvadhAraNArthatvAt udyatavihAritaiva, dravyArcanaM tu, tuzabdo bhAvArcanA|pekSayA gauNatvasAdhakaH, tatki ?-'jinapUjA' mAlyAdibhirbhagavadarcanA, bhAvArcanAdbhaSTaH-sarvasaGgatyAgaM kartumazakto bhavet dravyArca| noyuktaH, tatparamparapuNyAnubandhipuNyaikamibandhanatayA tasyApi bhAvArcanAmUlavIjabhUtatvAditi, sarvasaGgaparityAgalakSaNaM (bhAvArcanaM), tacca sAdhumArga eva, tadvilakSaNastu zrAvakamArgo dravyAnamiti zrIupadezamAlAyAmapyuktamitigAthArthaH // 12 // athoktaM | mithyApacyA dRSayitumAha evaM te jai buddhI siddhaM amhANa sammayaM saI / muNikajaMse bhAvatthao a houtti tuha vayaNA // 13 // he candraprabhAcArya ! yadyevaM-prAguktaprakAreNa 'te' tava buddhiH-matiH syAt tarhi asmAkaM sarvasammatameva-tvaduktamasmAkamapISTameva, tatkathamityAha-'muNikajaMseti pratiSThAyAmapi munikAze stutidAnamantranyAsAdisAdhukarttavyAhe'ze bhAvastavaH, cakAro'vadhAraNe, bhAvastava eva, 'houtti bhavatu, tava vacanAt , tvayaivokta-sarvo'pi munimArgo bhAvastava eva, mantranyAsAdau munimArgatvaM tu MamSHIANINGHIMIN AMHIMIL IMAGINUTRIANDINITIRAHINEWHITE HARUPTIMILAIMIRUPARHITRAY I ESiritiISHTHISilaili 123
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakAtiSThApratiSedhaH zrIpravacanaparIkSA vizrAma // 135 // idAnImeva kizciddarzayiSyate, atra tava vacanAditi bhaNanenAsmAkaM tu jinAjJayA dravyastavatve'pi sAdhukarttavyatAyA anapAyAdityagre darzayiSyate iti jJApanArthamitigAthArthaH // 13 // atra netronmIlanAdikaM tu munikRtyameveti darzayati muNikaja puNa haribhaddaomAsAIpaiTThakappesu / vihivAe carie puNa kevalikavilAinimmaviaM // 14 // ___munikArya punaH zrIharibhadromAsvAtivAcakapratiSThAkalpeSu, upalakSaNAdvahuvacanAca zrIsiddhasena divAkarazrIpAdaliptasamudrasUrikRtapratiSThAkalpeSvapi, mantranyAsanetronmIlanAdikaM mUriH kuryAdityevaMrUpeNa vidheruktatvAt , tathAhi-"to iThaM saMpanne hemasilAgAimaMtavihipuvaM / jiNanettummIlaNayaM karejja vaNaM nisaMtitthA // 1 // acchInilADasaMdhisu hiaevi a sirapayAie vnnnne| rayayassa vaTTiAe gahiamahU thiramaNo suurii||2|| itizrIharibhadrasUrikRtapratiSThAkalpe,tathA "rUpyakaccolakasthena,zucinA mdhusrpissaa| | (tan) netronmIlanaM kuryAt , sUriH svarNazilAkaye ||1||"ti zrIumAsvAtivAcakapra0, tathA "thuidANa1 maMtanAsora, iti zrIpAdaliptasUripra0 tathA 'sadaseNa dhavalavattheNa veDhiaM vAsadhUvavatthehiM / ahimaMtiuM tivAraM mUriNAmUrimaMteNaM // 1 // " iti zrIsamudrasUriH, tathA 'sUriH pratiSThAM kuryAditi nirvANakalikAyAmityAdipratiSThAkalpavacanAtsAdhukRtyaM vidhivAdenava siddhaM, tathA | "niSphAia jayaNAe jiNabhavaNaM suMdaraM tahiM biMbaM / vihikAriamaha vihiNA paivijA asaMbhaMto // 1 // (1129) iti paJcavatuka sUtre, asyA vRttiH-niSpAdya yatanayA-pariNatodakAdigrahaNarUpayA 'jinabhavanaM jinAyatanaM sundaraM 'tatra' bhavane vimbaM bhagavato |vidhikAritaM sad athaca vidhinA vakSyamANena pratiSThApayed asaMbhrAntaH-anAkulaH sanniti gAthArthaH" itizrIharibhadramarikRtavRttau patre |104, atrApi vidhivAdena zrAvakasya pratiSThApanamuktaM, tathA caritAnuvAdenApi yathA 'carie puNe tyAdi, caritAnuvAde kapila // 135 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprabacanaparIkSA 3vizrAme // 136 // zrAvakapratiSThApratiSedhaH kevalyAdinimmitaM, tathAhi "kevalyeSa svayaMbuddhaH, zvetAmbaraziromaNiH / kartA pratiSThA ko'pyeSa, puNyAnAmudayastava // 1 // tatazvAvantinAthena, prArthitaH kapilo muniH| pratyaSThAtpratimA mantrapUrva cUrNa vinikSipan // 2 // " iti zrIhemAcAryakRtazrImahAvIraca|ritre11 sarge,tathA "pratiSThApya jinendrANAM,pratimA nimmitA nvaaH| vidhinA sUrimantreNa,guruNA brhmcaarinnaa||1|iti samyaktvakomudyAM tRtIyaprastAve tRtIyakathAyAM,tathA "pratiSThAmarhatAM yo hi,kaaryetsrimntrtH| sorhatpratiSThAM labhate,yathA vApastathA phlm||1|| | iti bRhacchatruJjayamAhAtmye, tathA "sarvatIrthodakaiH sauSadhIbhirdevatAhRtaiH / zAstroktavidhinA bhUpaH, pratiSThAmapyakArayat // 1 // vAsAkSatAH sUrimantreNAbhimantrya pavitritAH / kSiptA dhvajeSu daNDeSu, caityabimbeSu sUribhiH // 2 // iti vi0 saM0 477 varSe niSpanne zrIzatruJjayamAhAtmye laghuni, tathA tatraiva-tatra "evaM siMhanipAdAkhyaM, prAsAdaM bhrtaadhipH| kArayitvA pratiSThApya, jinaaNcaapuujyttH||1|| iti zrIza0 aSTApadaprAsAdapratiSThAdhikAre, evamanekeSvapi caritreSu bharatAdInAM zrInAbhasUrizrIvidyAsAgarasUriprabhRtimiH pratiSThA kArayitRtvena prayogA dRzyaMte,na punaH svayaM pratiSThAkartRtveneti / tathA jIrNapratimAsvapi 'zrIjagatsUribhiH pratiSThitaM | zrImahAvIraM vimba'mityAdirUpeNa sUrINAM bimbAnAM ca nAmaparAvRtyApi sarirevopalabhyate, na punaH kvApyamukazrAvakeNedaM bimbaM prati|SThitamityAdhupalabhyate, evaM prAsAdaprazastyAdAvapi bodhyam , evaM vidhivAdacaritavAdAbhyAM pratiSThA munikAryatvenaiva siddhA, na caivaM pUrva kathaJcicchrAvakakRtyatvenApyuktA tathA cAsaMgatiriti zaGkanIyaM, vastugatyA'ntyakriyaiva phalavatItikRtvA sUrikRtanetronmIlanAdi|kriyaiva pratiSThocyate, sA coktaprakAreNa mUrikRtyatvenaivAgamasiddhA, sA ca tavAbhiprAyeNa bhAvastavatayaivAvivAdena sAdhukarttavyatayA pratiSThA siddhetISTApattirasmAkamiti gaathaarthH||14|| atha dravyastavatvena hetunA pratiSThAkRtyaM sAdhornocitamitivacanaM kIdRgityAha // 136 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 137 // davatthauttikAuM paiTThakiMca na sAhuNo smm| aNNANamUlamUlaM vayaNamiNaM bhaNai mUDhamaNo // 15 // . zrAvaphapradhadravyastava itikRtvA sAdhUnAM pratiSThAkRtyaM na samyag-na yuktamiti, idaM vacanaM mRDhamanAzcandraprabhAcAryo bhaNati, tadvacanaM kIdRgThApratiSe : -'ajJAnamUlamUlam' ajJAnamUlaM-jJAnAvaraNIyaM karma tasyApi mUlaM-mohanIya, tadapyabhinivezarUpaM mithyAtvamohanIyaM bodhyaM, sarvepAmapi karmaNAM mohanIyamUlakatvAd , ajJAnamUlamUlamiti abhinivezamithyAtvamUlakamityartha iti gAthArthaH // 15 // atha tathA | vakturmUDhatvaM kuta ityAha davatthao'vi samae paDisiddho sabahA na sAhaNaM / agumoaNAirUvo kAussagge muNINapi // 16 // 'samaye jinazAsane sAdhUnAM dravyastavaH sarvathA na pratiSiddhaH, yato'numodanAdirUpaH kAyotsarge munInAmapi bhaNitaH-vaMdana| vattie pUaNavattiAe sakAravattiAe iti vacanairanumodanAlakSaNo dravyastavaH sAdhUnAmapyAgame bhaNitaH,sa ca tenAjJena na jJAtaH, na ca dravyastavo'numodanArUpo bhAvastavo bhaviSyatItizaGkanIya, dravyastavo'pi kRtakAritAnumatibhirvibhajanIyaH, tathA cAnumodanArUpo'pi dravyastavo bhavatyeva, ayaM bhAvaH kevalo dravyastavaH kasyApi na saMbhavati, na vA kevalo bhAvastavo'pi, kiMtvanyo'nyAnusamanuviddha eva, yaduktaM-"davatthayabhAvatthayarUvaM eaMpi hoi daTThavaM / aNNuNNasamaNuviddhaM nicchayao bhaNiavisayaM tu||1||(1209) iti paJcavastuke, tena bhavyavidhinA puSpAdikRtAM jinendrapUjAmAlokya tatkarturutsAhapravarddhanArtha pUjAjanyaphalaprAptyartha ca dhanyo'yaM jinendrapUjAkartetyAdivacobhiranumodanAlakSaNo'bhito dravyastavaH sAdhUnAmapi, yaduktaM-"jaiNovi hu dazvatthayameo aNumoaNeNa asthiti / evaM ca ittha NeaMia suddhaM taMtajuttIe // 1 // (1210) iti 'taMtajuttIe'tti taMtrayukkyA-siddhAntayukkyA, tantrayukti GIL
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakaprati zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 138 // ThApratiSedhaH stvevaM-kAyotsarge munInAmapi 'vaMdaNavattiAe'ityAdisiddhAntaH,yaduktaM-"taMtaMmi vaMdaNAe puuaaskaarheumussgge| jaiNo'vihu nihicho| so puNa davatthayasarUvo // 1 // " iti gaathaarthH||16|| athA''stAM sAdhuH,jinendrasyApyanumodanAlakSaNo dravyastavo'stIti darzayati kiMcaNNajaNo dUre balipamuhaM jiNavarANamosaraNe / aNisehA aNumoaNamAiavisao a dvtho||17|| ___ 'anyajanoM jinendrApekSayA'nyaH sAdhujano dUre AstAM, sAdhujanasyAnumodanA tu bhavatyeva, paraM jinendrasyApItyarthaH, tatkathamityAha-'balI' tyAdi, samavasaraNe balipramukhamaniSedhAdanumodanAviSayo bhavati, sa ca dravyastava eva, yaduktaM-"osaraNe balimAI, Naveha jaM bhagavayAvi pddisiddh| to esa aNuNNAo uciANaM gammaI tennN||1||nn ya bhagavaM aNujANai jogaM mokkhaviguNaM kyaaiivi| naya tayaNuguNovi tao bahumeo hoi aNNesiM / / 2 / / iti paJcAzake (275-276) (paMca. 1213-14) 'osaraNetti samavasaraNe-devasaMskRtabhagavadyAkhyAnabhUmau balyAdi-upahAraprabhRti,AdizabdAdgandhamAlyAdi (lyagIta) vAdyaparigrahaH,'na' naiva,cazabdo dravyastavAdanyasya samarthanakAraNAntarasya samuccayArthaH iha' Agame loke vA 'yad'yasmAtkAraNAdbhagavatApi-jinenApi,tena hi kila niraticAracAritritayA niSedhanIyaM syAdityapizabdArthaH, [na] pratiSiddhaM-na] nivAritaM 'tA'iti tA-tasmAtkAraNAdeSaH-dravyastavo, balyAdividhAnasya dravyastavatvAd ,anujJAto'numata iti gamyate-avasIyate, 'apratiSiddhamanumata mitivacanAd ,ucitAnAM-tadyogyAnAM gRhasthAnAM,rAjAdInAmityarthaH,tena bhagavatA-jineneti, Aha ca-"rAyA va rAyamacco tassAsai paurajaNavaovAvi / dubbalikhaMDiabalichaDiataMdulANADhayaM kalamA // 1 // bhAiapuNANiANaM akhaMDaphuDiANa phalagasariANaM / kIrai balI surAvia tattheva chuhaMti gaMdhAI // 2 // (Ava0ni-584-5) ityAdItigAthArthaH // 17 // atha kvacitkarttavyarUpo'pi dravyastavo jinAjJeti darzayati // 138 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 139 // zrAvakapratiSThApratiSedhaH PrimmilindaiindianRIALISA SHAIL MAILIPINIA MARATHILAIMILAPAITHALIANIRUPIANORANHIRAIL NANAiviNayavihiNo cauhA uvayAraviNayarUvo jo| so davathayANaNNo kAyavo sabasAhaNaM // 18 // 'jJAnAdInAM jJAnadarzanacAritropacArarUpANAM vinayavidhayazcaturdA,tatropacAro-lokavyavahAraH pUjA vA prayojanamasyetyaupacAriko -bhaktirUpo yaH sa 'dravyastavAnanyaH' dravyastavAdanyo na bhavati,dravyastava evetyarthaH,sa ca sAdhUnAM karttavyaH-karttavyatayA jinairu padiSTaH,yaduktaM-"jaM ca cauddhA bhaNio viNao uvayArio a jo tattha / so titthayare niyamAna hoi davatthayA annnno||1||eass / u saMpADaNaheU taha haMdi vNdnnaaevi| pUaNamAuccAraNamuvavaNNaM hoi jinno'vi||2|| iti pazcAzake (281-282) (paMca01219-20) etavRttiryathA 'jaM ca ca0' vyAkhyA-yad-yasmAtkAraNAt , cazabda upapattyantarasamuccayArthaH, caturdA-caturbhiH prakAraiH jJAnadarzanacAritropacAralakSaNairbhaNitaH-sAdhUnAM vidheyatayA varNitovinayasamAdhyadhyayanAdau vinayaH-karmavinayanasamartho'nuSThAnavizeSaH, 'tattha'tti tatra-teSu caturSa vinayeSu madhye upacAro-lokavyavahAraH pUjA vA prayojanamasyeti aupacAriko bhaktirUpaH,tuzabdaH punararthe, ya iti vinayaHsa-ityasau tIrthakare-arhadviSaye niyamAd-avazyaMbhAvena na bhavati-na vartate dravyastavAda-pUjAdeHanyaH-aparo, dravyastava evAsAvitibhAvaH,tasmAdravyastavAnuviddho bhAvastava iti prakRtam / / aupacArikavinayasvarUpaM cedaM-"titthayarasiddhakulagaNasaMghakiriadhammaNANaNANINaM / AyariyatheruvajjhAyagaNINaM terasa payANi // 1 // aNasAyaNA ya1 bhacIra bahumANo3 tahaya vaNNasaMjalaNA4 / titthayarAI terasa caugguNA huMti baavnnnnaa||2|| (daza0ni0 327-8) iti gaathaarthH|| yadi dravyastavAdanyo nAsau tataH kimityAha-'eassa da0' vyAkhyA-etasya tu-etasyaiva dravyastavarUpaupacArikavinayasya 'saMpAdanahetuH' saMpAdanArtha 'taha ceva'tti tathaiva-tenaiva prakAreNa kAyotsargakaraNalakSaNena vandanAyAM-caityavandanAyAM, tuzabdaH pUraNe, 'pUjanAdhuccAraNaM pUjAprabhRtipadAmidhAnam , // 139 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 3 vizrAme // 140 // AdizabdAtsatkArAdiparigrahaH, upapannaM - saMgataM bhavati - varttate yaterapi - bhAvastavavato, na kevalaM gRhiNa evetigAthArthaH / iti paMcA vRttau nacaivaM puSpAdibhirapi sAdhUnAM dravyastavasya karttavyatA''pattiritizaGkanIyaM tathaiva jinAjJAyAH sadbhAvAt, tathAkaraNe ca kRtsna| saMyamasya hAniH syAd, etacca savistaraM kiJcit paMcAzake 'sakkhAu' (284 ) ti gAthAyAmuktamasti tato jJeyamiti, iha tu vista| rabhayAnnoktaM, dravyastavasya kAritatvaM tu upadezadvArA pratItameva, evaM kRtakAritAnumatalakSaNasya dravyastavasya kvacitkathaJcitsAdhukarttavyatayA siddheryadi pratiSThA'pi bhAvastava hetutayA dravyastatvenAbhimatA tarhi bhavaduktayuktyA dravyastavavatpratiSThA'pi tadantargatA sAdhuka| zyatayaiva jJeyA, anyathA tIrthasammatAH zrIharibhadrasUri zrIumAsvAtivAcakaprabhRtayo mahApuruSAH nijakRtapratiSThAkalpeSu mantra| nyAsAdividhiM sUrikarttavyatayA kathamakathayiSyan 1, tIrthakrudAjJAmantareNa tathA kathane teSAM tIrthabAhyatA'bhaviSyat, tathA ca tatkRtA | granthAstIrthasammatatayA nApravartiSyan, yathA kupAkSikatilakAcAryakRtaH pratiSThAkalpaH, naca tilakAcAryakRtAvazyakavRdhyAdayoM'pi pravattante itivAcyaM, pravacanaparamArthavidbhistatkRtestiraskRtatvAt, tilakAcAryakRteH prAmANye 'bharataH svayaM pratiSThitavAniti 'dhUmasayabhAuANaM' (Ava. mU. bhA - 45 ) gAthAvyAkhyAne bhaNitaM taccAnAgamikameva, tadabhyupagame ca zrIharibhadrasUriprabhRtikRtInAmaprAmANyApacyA tIrthamapi pariharaNIyaM syAt, tasmAt tIrthatilakAcAryayoH parasparaM viparItaprarUpiNorekataraparihArasyAvazyakatvAt tilakAcAryasyaiva parihAraH zreyAn pravacanavidAmitigAthArthaH // 18 // atha 'bhAvaccaNamuggavihArayA ye' tigAthAyAM zrAvakamArgo dravyastavo bhAvastavastu sAdhumArga iti kathaM niyatavAkyamityAzaGkAparihArAya gAthAmAha aNuNNaM sAvikakhA dovi thayA sAvayANa bahudavo / bahubhAvo sAhUNaM vavahAro bahudhavA Neo // 19 // zrAvakapratiSThApratiSedhaH // 140 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 141 // dvApi stava - dravyastava bhAvastavAvanyo'nyaM - parasparaM sApekSau, bhAvastavo dravyastavaM vihAya na kevalaH kvApi tiSThati, na vA | dravyastatraH kevalo bhAvastavaM vihAya kvApi tiSThati, kiMtu sAmAnAdhikaraNyena dvAvapi tiSThataH, tathA ca sAdhuzrAvakayoH sAmyaM mA |bhavatvityAha- zrAvakANAM bahudravya iti-bhUyAn dravyastavo'rthAt svalpo bhAvastavaH sAdhUnAM bahubhAvo-bhUyAn bhAvastavo'rthAdalpo dravyastavaH, vyavahAro bahustavAd -- vyavahArapravRttiH punaryo yatra bhUyAn tadanusAreNaiva bodhyA, tena zrAvakadharmo dravyastavAtmako | bhAvastavAtmako yatimArga iti nopadezamAlAvacanavirodha iti gAthArthaH ||19|| atha bahudharmAnusAreNa vyavahAre dRSTAntamAhajaha sAvayANa dhammo so AraMbhakalusiovi tahiM / sAmaiaM bhAvathao iaro davvutti vabahAro // 20 // yathA zrAvakANAM dharmaH sarvo'pyArambhakaluSitaH - ArambhAdhyavasAyamalinastatrApi sAmAyikaM bhAvastava itaro - jinabhavanajinabimbAdinirmApaNAdikusumAdipUjAparyanto dharmaH 'dava 'tti padaikadeze padasamudAyopacArAt dravyastava iti vyavahAro bahutvamadhikRtyaiva, | ayaM bhAvaH - yathA kusumAdipUjAdhyavasAyo hyArambhAdhyavasAyakaluSitaH tathA sAmAyikAdhyavasAyo'pi dhanadhAnyaputrakalatrAdimama| tvabhAvayuktasya apratyAkhyAtAnumatyArambhasya sAmAyike'pyuddiSTabhojinaH zrAvakasyArambhAdhyavasAya kaluSita evaM yadAgamaH- " kAmI sagharaMgaNao thUlapaiNNA si hoi daTThavvA / cheaNa me akaraNA uddiTThakarDapi se bhuMje // 1 // " iti zrInizItha bhASyam, etaccUrNirevaM- paMca | visayA kAmeiti kAmI, gRhazrAGganA ca gRhAGgane saha gRhAGganAbhyAM yaH sa sagRhAGganakaH, dhUlapaiNNA - desaviraitti vRttaM bhavati, sAhUNaM saGghaviraI, vRkSAdicchedane pRthivyAdibhedane pravRttaH, sAmAyikabhAvAdanyatra, jaM ca uddiTThakaDaM taM kaDasAmaiovi bhuMjai, evaM sa sarvavirato na bhavati iti zrInizIthacUrNo u0 15 patre, (11-15-275, 291 ) evaM sarvatrApi sAmye satyapi sAmAyikaM dravyabhAvastavau // 141 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA 3vizrAme // 12 // bhAvastavaH, itara:-kusumAdibhirjinapUjA 'davyu'tti padaikadeze padasamudAyopacArAdravyastava iti vyavahAro bahutvamadhikRtyaiva, yataH sAmAyikavAn zrAvako bAhyavRtyA bhUyobhiranuSThAnaiH sAdhusamAno dRzyate, ata eva kRtasAmAyikaH zrAvakaH sAdhUpamAmapi labhate, bhAvastabA yadAgamaH-"sAmAimi u kae samaNo iva sAvao havai jmhaa| eehiM kAraNehiM bahuso sAmAiaM kuj||1|| ti" (Ava. sU0 2017 ni. 801) zrIAvazyakani0, na caivaM vastugatyA zrAvakadharmasyArambhakaluSitatvena kevalaM dravyastavatvameva bhaviSyatIti zaGkanIyaM, dravyastavamAvastavayoranyo'nyAnuviddhatvena prAgeva bhaNitatvAt , kiMca-sAmAyikAdau kriyAmadhikRtya sAdhvanukRtimAtreNa vyavahAraviSayo bhAvastavaH, sarvaviratimatAmupaSTambhakatvena kAritAnumatirUpo vastugatyA bhAvastavaH zrAvakANAmityalpatvaM, bahutvaM ca 'niadapathayA' ityAdigAthAmirgajadRSTAntena vakSyata itigAthArthaH // 20 // atha zrAvakANAM dravyastava evetyatra vyavahAre yuktyantaramAha davathao khalu rAyA tayaNucaro sAvayANa bhaavtho| samaNANaM vivarIA pahANabhAveNa vvhaaro||21|| __ zrAvakANAM khaluH-avadhAraNe dravyastava eva rAjA-bhUpatistadanucaro-dravyastavalakSaNasya rAjJo'nucaraH-sevako bhAvastavaH, zramaNAnAM, tu gamyaH, sAdhUnAM tu viparItau-rAjA bhAvastavaH tadanucaro dravyastava iti, vyavahArastAvat pradhAnabhAvenetikRtvA zrAvaka|dharmo dravyastava eva,sAdhudharmo bhAvastava eveti vyavahAro na doSAvaho, loke'pi rAjA gacchatItyAdirvyavahAraH sphuTa eveti gAthArthaH | // 21 // atha zrAvakamArge bhUyAn dravyastavo'lpIyAMzca bhAvastava iti pradarzanAya sadRSTAntAM gAthAmAha niyadavathayA appo sahAvasiddho sruuvbhukNto| rayayAmayagayakaMcaNanayaNaM va gihINa bhaavtho||22|| | gRhiNAM-zrAvakANAM svakIyadravyastavAddhAvastavo'lpaH-stokaH, kiMlakSaNaH-svabhAvasiddhaH, zrAvakadharmasya tAdRk svabhAva eva, vi eva, D/ // 14 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvastabau zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 143 // na punaraupAdhikaH, alpo'pi bhAvastavaH punaH kIdRzaH ?-'svarUpabahukAntaH' svarUpeNa-vastusvabhAvena bahukAntaH-atizayena manoharaH,dravyastavApekSayAtisundara ityarthaH,atha dravyastavabhAvastavayoralpAnalpatvajJApanAya dRSTAntamAha-'rayayAmae'tyAdi,rajataM-rUpyaM | tanmayaH-taniSpanno yo gajo-hastI tasya kAJcananayanaM-suvarNamayalocanaM tadvat , rUpyamayahastino hemamayalocanakalpo bhAvastavaH zrAvakANAmityarthaH, ayaM bhAvaH-dezaviratilakSaNo dharmastAvadgajatulyaH, sa ca dravyastavabhAvastavAbhyAM vibhajyamAno rajatazarIratulyo dravyastavaH, bhAvastavaH punaH kAzcanalocanasadRzaH, kAzcanalocanamapi na sarvAtmanA, kiMtu kAzcanarasarasitatvena kAzcanalocanamivAvabhAsamAnaM grAhyam , anyathA sAdhuzrAvakadharmayoralpataramevAntaraM syAd, vidyate ca mahad , evaM ca sati yadyapi svabhAvataH suvarNamatisundaraM bhavati tathApyuktadRSTAntarItyA nayanapramANaM suvarNa gajazarIratulyasya rajatapuJjasya mUlyaM na labhate, tamAtsvabhAvata uttamatve'pi mUlyamAzrityAnuttamatvameva, svalpatvAd , evaM zrAvakadharme bahuvittavyayAyAsasAdhyaprAsAdapratimApratiSThAyAtrAsAdhammikavAtsalyAdilakSaNo dravyastavo bhUyastvAta pravacanotsarpaNAdihetutvAdanyeSAM cAminnagranthikAnAmanumodanAdinA granthibheda| hetutvAdbhinnagranthinAM cotsAhapravarddhanena codhe malyahetutvAtpUjyapUjApravRttihetutvAddharmAnabhimukhIbhUtAnAmapi dharmAbhimukhIkaraNahetutvA|dityAyanekahetumiryathA sugatisAdhako bhavati na tathA sAmAyikAdi, yataH sAmAyikepi sAdhvanukRtimAtreNaiva bhAvastavatvAt svamA|vata uttamatve'pyalpatvAdalpaprayAsasAdhyatvAdalparddhikaprabhRtibhirapi kartuM zakyatvAcca, nacaivaM sAmAyikAdikaraNe nirutsAhatA bhavipyatItizaGkanIyaM, yato mahati prAsAdAdidravyastave sAmarthyAbhAvAdyadi sAmAyikAdikamapi na karoti tarhi tenApi vazcitaH sannubhayabhraSTo bhavati, kiMca-yadi sAmAyikAdAvutsAhapravRddhyartha prAsAdAdyapekSayA sAmAyikAdau bhUyAn lAbha upadizyate tarhi prAsAdAdi MAITHILIANISMAPARILALIBUDAURARITREESPIRATIONPATIRATRAIL // 14 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ LAR dravya bhAvastI zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 14 // AHINImamaAINA MILIPPIRAINRUPAIIMPLIFILMS | kaM tu mUlata evocchinnasaMkathaM bhaved , AstAmanyata , sAdhudAnAdikamapi vilIyeta, vastrAdidAnAthapekSayA sAmAyikamekaM sukhasAdhyaM | mahAphalaM ceti vimucya ko mRDhAtmA dAnAdau pratata ?, na ca sAdhudAnAdyapekSayA sAmAyika bahuphalaM na bhaviSyatIti zaGkApi vidheyA, yato devA api tIrthakarasAdhudAnAdiraJjitA 'aho dAnamahodAna'mityAdiharSaprAdurbhutavacomitAramabhiSTuvantaH koTizaH kanakavRSTipramukhANi paJca divyAni kRtavantaH, na tathA kvApi kadAcidapyekasyApi sauvarNikasya mocanaM sAmAyikAdau kRtavanta iti svayameva paryAlocyaM, kiMca-prAsAdapratimAdayo hi sAdhvAdInAM mokSAdhvagAnAmadhvani dharmaprapAH,tAsAM ca vyucchede koTizo janAnAM dharmapipAsitAnAmanupakAritayA mahApAtakamiti tadanutsAho'pi na karttavyaH, tasmAt yathAzakti yathocitaM yathAvasaraM ca parasparAbAdhayA sarvamapi dharmAnuSThAnamanuSTheyaM, naca sAmAyikAdyapekSayA pravacanatrabhAvanA garIyasI na bhaviSyatIti zaGkanIyaM, pravacanaprabhAvanAhetave sAmAyikakaraNAbhAvasyApyanujJAtatvAd , yadAgamaH-"so saDDho duviho-iDiMpatto aNiiTiMpatto a, jo so aNi dipatto so ceighare sAhusamIve ghare posahasAlAe vA jattha vA vIsamai acchati vA nivAvAro savattha karei savaM, causu ThANesu niyamA kAyaI, taMjahA-ceiyaghare sAhumUle posahasAlAe vA ghare vA,AvassayaM karato'tti ityAdi yAvat 'sAhusakkhiaMsAmAtitaM kareti-karemi bhaMte! sAmAiaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi duvihaM tiviheNaM jAva sAhU pajjuvAsAmittikAUNa, jai ceiAI asthi to paDhamaM vaMdati,sAhUrNa sagAsAo rayaharaNaM nisijaM vA maggati,aha ghare to se uggahirayaharaNaM atthi, tassa asati pottassa anteNa,pacchA iriAvahiAe paDikkamai, pacchA AloittA vaMdati AyariAdI jahArAyaNiAetti,puNo'vi guruM vaMdittA paDilehitA niviThTho pucchati paDhai vA, |evaM ceiesuvi, asai sAhuceiANaM posahasAlAe sagihe vA,evaM sAmAi AvasmayaM vA kareti,tattha navari gamaNaM natthi, bhaNaGjA // 144 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARATHI bhAvastavA zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 145 // THRIRImfilms | baniameNaM samANemi / jo so iDpitto so kira eMto sabiDDIe eti to jaNassa accAyaro hoti, ADhiA ya sAhuNo sappurisapariggaheNa, jai so kayasAmAio eti tAhe AsahatthimAdijaNeNa ya ahigaraNaM pavaTTati, tAhe Na kareti"nti zrIAvazyakacUNauM, atra mahAddhikasya rAjJaH sarvA''gamane janAsthA sAdhujanAdarazca sAmAyikApekSayA bahulAbhahetuH, tenaiva tadakaraNAnujJA |'na kareItipadena bodhyetigAthArthaH // 22 / / atha 'kaJcaNamaNisovANa' mityAdyupadezamAlAvacanAt prAsAdAdyapekSayA tapaHsaMyamo mahAn bhaNitaH, saca sAmAyikAdirUpa eveti parAzaGkAmapAkarotijaM puNa kaMcaNamaNisovANaMti avayaNamAgame bhaNiaMtastha hio muNidhammotavasaMjamana uNa iaro'vi // 23 // yatpunaH 'kaMcaNamaNisovANa' mityAdi cAgame bhaNitaM atrAdhiko-viziSTataro munidharma:-sarvaviratirUpastapaHsaMyamo,na punarita| ro'pi-dezaviratisaMbandhyapItizabdArthaH, bhAvArthastvayaM-kaMcaNamaNisovANaM thNbhshssuusisuvnnnntlN| jo kArija jiNaharaM to'vi | tavasaMjamo ahio||1|| (494) itigAthAM zaraNIkRtya prAsAdapratimApratiSThApUjAdyapekSayA nirArambhasAmAyikAdidharmAnuSThAnaM mahAphalamiti kasyacidaparamArthajJasya saMkalpaH saMpadyate atastanirAkartuM prathamato'syA eva vyAkhyAnamAha-"nanu dravyArcavabhAvArcanayoH kimabhyadhikataramiti,atrocyate-'kaMcaNa' vyAkhyA-kAJcanaM suvarNa maNayaH-candrakAntAdyAstatprAdhAnAni sopAnAni yasin | tattathA, stambhazatasahasrocchritamanena vistIrNatAmudbhAvayati, suvarNapradhAnaM talaM yasya tattathA, sarvasauvarNikamityarthaH,yaH kArayet-ni rmApayet jinagRhaM-bhagavadbhavanaM 'tato'pi' tathAvidhajinagRhakArApaNAdapi, AstAmanyasmAt ,kiM ?,tapaHsaMyamo'dhikaH-samargalataraH, tata eva mokSAvApteriti, yata evaM tasmAtsati sAmarthya bhAvAcane yatitavyaM, kevalamaGgIkRte tasmin pramAdona vidheyaH, anyathA ANIMAL // 145 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 146 // | mahAnarthAya syAdityAdi yadAgamabhaNitaM tatsarvaM sarvaviratimadhikRtya bodhyaM, na cANuviratimapi, etadvyAkhyAna eva tathopalambhAt, | lApanikAyAmapi dravyArccanabhAvArccanayoH pUrvAktayorevAdhikatvAt, tathA dravyArccanAparasyotkarSato'pyacyutopapAtaH, bhAvArcanA| parasya tu yAvanmokSAvAptiH, yadAgamaH - " taMjahA - merutuMge maNigaNamaMDie kaMcaNamae paramaramme / nayaNamaNANaMdayare pabhUavinnANasAti|sae ||50 || susiliTThavisiTThasulaTThacchaMdasu vibhattasanni (bhanisuNi) vese / bahusiMhapattaghaMTAdhayAule pavaratoraNasaNAhe / / 51 / / suvisAla| suvicchiSNe pae pae patthiavayarisI (sirii)e| maghamaghamaghaMtaDajyaMta agarukappUra caMdaNAmo // 52 // bahuvihavicitta bahupupphamAipUyArUhe | supUra a / niccapaNacciraNADayasayAule mahuramuravasaddAle // 53 // kuTuMtarAsayajaNasayasamAule jiNakahAkhittacitte / pakahaMtakahagaNa|ccaMtachattagaMdhavatUranigghose // 54 || emAdiguNovee para pae sabameiNIvaTTe / niabhujaviDhatta puNNajjhaeNa nAyAgaeNaM attheNa // 55 // kaMca| NamaNisovANaM dhUbhasahastrasie suvaNNatale / jo kArija jiNahare taovi tavasaMjamo anaMtaguNo || 1 ||56 // tavasaMjameNa bahubhavasamajiaM | pAvakammamalalevaM / niThaviUNaM airA aNaMtasokakhaM vae mokukhaM ||2|| ||57|| kAuMpi jiNAyayaNehiM maMDiaM sabameaNIpaGkaM / dANA| icaukkeNaM suchuvi gaccheja accuyagaM // 58 // na parao goyama ! gehi"tti, paraMparao0 ityAdi zrImahAnizIthe tRtIyAdhyayane, atra | merugirivaduccAnityAdivizeSaNaviziSTAn suvarNamayaprAsAdAn kArayitvA'pi dAnazIlatapobhAvanAcatuSkeNApi acyutakalpAdUrdhvapapAto niSiddhaH, tapaHsaMyamena tu yAvanmokSaprAptiH, atastato'pi tapaHsaMyamo'dhikaH, saca sAdhumArga eva bodhyo, na punaH zrAvaka - mArgAntarbhUtaH sAmAyikapauSadhAdirUpaH, yataH zrAvakasaMbandhI tapaH saMyamaH dANAicaukkeNetipadena zrImahAnizIthe bhaNitaH, 'kaMcaNamaNisovANa' miti gAthAvyAkhyAyAm AstAmanyasmAdityupekSAvacanenaiva prAsAdApekSayA sAmAyikadharmasthApakarSatvameva sUcitam, anyathA dravyabhAvastavau // 146 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya bhAvastabo zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 147 // 'kaMcaNamaNisovANa' mityAdigAthAsthAne 'AjammaniraticAraM posahadhamma guruNa payamUle / jo kuNai suddhabhAvo taovi tavasaMjamo ahiu ||1||tti gAthAmakathayiSyan , tacca noktaM, kuta itiparyAlocanayA vyavahArataH zrAvakadharme prAsAdapratimAdikaM tathA / tathAvidhapUjAdikRtyaM ca pravacanagauravaheturmahAphalaM, na tathA sAmAyikAdi, ata eva zrIvajrasvAmyapi kusumAdidravyapUjAnimittaM vidyAprayogeNa zrIdevatAprabhRtisamIpe gatvA kusumAnyAnIya zrAvakebhyo dattavAn , sAdhavo'pi kAyotsarge "pUaNavattiAe"tti pAThoccAreNa pUjApratyayikaphalamabhilaSitavanto,na punaH 'posahavattiAe'tti vacasA pauSadhAdipratyayakaM phalaM, kiMca-sAdhukAyotsa rgapratyayikaphalApekSayA kusumAdinA'rhatpUjApatyayakaM phalaM mahatsaMbhAvyate, anyathA sAdhorapi "pUaNavattiAe" ityAdivAkpaddhatyA / tathAprArthanAyA asaMbhavAt , nacaivaM sArambho'pi dharmo nirArambhadharmApekSayA zobhanaH saMpadyeta, tacca na yuktamiti zaGkanIya, prAgukta gajadRSTAntena kathaJcicchobhanatayA apISTatvAdityalaM vistareNeti gaathaarthH||23|| atha prAsAdApekSayAdhiko yastapaHsaMyamo bhaNitaH // sa ca sAdhusaMbaMdhyevetyatra yuktimAha jaM teNa saMjameNaM muttisuhasaMpayAvi iarennN| accuakappo bhaNio mahAnisIhaMmi phuDameaM // 24 // yad-yasmAtkAraNAttena-saMyamena muktisukhasaMpadapi bhaNitA zrImahAnizIthe 'kaMcaNamaNisovANa'mityAdigAthAyAM, "taovi tavasaMjamo aNaMtaguNo"tti maNitaM, tena tapaHsaMyamena "tavasaMjameNa bahubhava" ityAdigAthAyAM muktisukhaprAptirbhaNitA ityanantaragAthAvyAkhyAyAM pradarzitaM, tacca sAdhutapaHsaMyamamantareNAsaMbhavi, itareNa-tavyatiriktena prAsAdAdidharmakRtyenAcyutadevalokaM yAvadgatirutA, etacca zrImahAnizIthe sphuTamityatra vicAraNayA yena tapaHsaMyamenAccyutAcaM gatirbhavati sa eva grAhya itigAthArthaH // 25 // // 147 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprakacanaparIkSA bhAvastavA vizrAme // 148 // THUPA atha zrAvakamArge bhAvastavApekSayA dravyastavasya prAdhAnyamapIti darzayati jaM sAvayavathao bahumullo appamulla bhAvathao / rUvamaNuNNo'vi tao gaMtaM bhaNai viirjinno||25|| yad-yasmAt zrAvakadravyastavo bahumUlyaH,alpamUlyo bhAvastavaH,saca bhAvastavo rUpeNa manojJo'pi dravyastavamUlyApekSayA'lpamUlyaH tato'nekAntaM bhaNati vIrajina ityakSarArthaH, zrAvakadharma dravyastako rUpyasvarUpo'pi gajazarIratulyo, mahApuNyaprakRtijanakatvena svarNarasarasitalocanakalpabhAvastavApekSayA mahAnityarthaH, (bhAvastavastu) rUpamanojJo'pi svarNatulyo'pi mUlyenAlpo, na hi locanapramANaM svarNa gajakalpena rajatapuJjena saha samamUlyaM bhavati,tena mUlyamapekSya svarNApekSayA'pi rajatamuttamaM svarNa cAnuttama,svarNa |ca dhAtvapekSayottamatve'pi mUlyApekSayA'nuttamamiti, ata evaikamapi vastu kathazciduttamaM kathaJciccAnuttamamapIti naikAntaM bhagavAn | zrImahAvIro bhaNati-brUte iti gAthArthaH // 25 // athoktayuktyA kiM saMpannamityAha teNaM sai sAmatthe ceiapamuhaM mhNtkjNpi| caiUNa ya sAmai juttaM bhaMtitti sNtsiaa||25|| yena kAraNena prAsAdAdividhAnAdidravyastavApekSayA sarvaviratirUpabhAvastavo'nantaguNo bhaNitaH tena kAraNena sati sAmarthya prAsAdiniSpAdanasAmagryAM satyAM caityapramukha mahadapi kArya tyaktvA sAmAyikameva yuktaM bhAvastavatvAditi kasyaciddhAntiH sA'pi 'saMtrAsitA' samyak prakAreNa trAsaM nItA, vidhvastetyarthaH,pratyAkhyAne'pi 'mahattarAgAreNa mityAkArasya caityAdiprayojananimittamevoktatvAt , na punaH sAmAyikAdikAryanimittamapi, kiMca-pratiSThAdinimittaM yathA sUriprabhRtayo mahApuruSA api dezAntarato'pyAyAtAAyAnti ca na tathA sAmAyikAdinimittamapi, tathA prAyazcittagranthe'pi pramAdataH pratimAdivinAze yathA prAyazcittavidhirukto PARI nantaguNo bhANAditi kasyaciddhAnimittamevokta: ALBUP . mamimime ||118 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyastava|mAvastavA bhIpravapanaparIkSA zavizrAme // 149 // na tathA sAmAyikAdivirAdhane'pi, tathA sAdhucaityAdivandananimicaM sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAH samudAyIbhUya gacchantyAgacchanti | |ca na tathA kaJcanApi pauSadhikaM pratimAdharaM zrAvakamuddizyApi, ato jJAyate zrAvakadharme caityAdividhApanaM mahatkAryamiti | paryAlocya na sthUladhiyA bhavitavyaM, na caivaM caityAdiviSayakaH sarvo'pi vidhiH pauSadhAdyapekSayA mahAnitizakunIyaM, satyapi gRhacaityacintAdikArake putrAdau pratidaivasikAcAramAtrabhUtajinapUjAdinimittamapi pauSadhaparityAge pAkSikAdiniyatapauSadhamAtrasyApyucchedApatteH, tasmAdyo dravyastavaH pravacanaprabhAvanAhetuH bahudravyabahukAlasAdhyaH tadartha sAmAyikAdiparityAgo yuktaH, na punastaditaradravyastavArthamapi, lokepi svabhAvato'nuttamamapi mUlyata uttamaM gadyANakasahasrapramANaM yadrajataM tanimitaM svabhAvata uttamamapi mUlyato'nuttamaM mASapramANaM suvarNa parityajanto dRzyante, na punaH sArddhamASapramANarajatanimittaM mASapramANaM suvarNamapi ko'pi tyajati, svarUpamUlyAbhyAmapyuttamatvAt ,paramparAyA api tathaiva dRzyamAnatvAdityalaM prapaJceneti gAthArthaH / / 26 / / atha sAdhUnAM dravyastavo'lpo bhayAMtra bhAvastava iti pradarzayan dRssttaantmaah| mAvathayA davathao sahAvasiddho sruuvlhukNto|knnggpryyloannkppo appo'vi muNidhamme // 27 // | sAdhudharme-sAdhumArge mAvastavAt dravyastavaH svabhAvasiddho, na punaraupAdhikaH, svasvarUpeNAlpataro vA, alpo'pi kiMdRSTAntagamya ityAha-kaNagagasyAdi, kanakamayagajasya sarvAtmanA sauvarNamayahastino rajatalocanakalpaH, sAdhoH sarvaviratilakSaNo dharmo dravyastavabhAvastavAmyAM bimajyamAno bhAvastavastAvat gajopamayA suvarNadehapramANaH, dravyastavastu rajatalocanapramANa iti gaathaarthH||27|| atha bhAvakadharme dravyastayo mahAnalpIyAMzca sAdhudharme kathamiti gAthAdvayena darzayituM prathamagAthAmAha HIHARIN BHAIRAINRITULARAMHANIRAMP AMITHALIRALAIMILSINAHATMENamala RATIBINISTHAFILAMINISTEMAILIPPARIHARMAHARA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava dravyastavamAvastavA canaparIkSA 3vizrAme // 150 // sacittavittajaNio davathao jo havija jaavNto| so saDDhANamaNumao sabapayAreNa sabo'vi // 28 // ceiaveyAvaccaM ubaesaNumoaNehiM sAhaNaM / pAyaM jiNiMdaNi na sayaMkaraNeNa sadudha // 29 // / saccitaM-pRthivyAdivanaspatiparyantaM suvarNacandanAdikaM prAsAdapratimAdinirmANahetubhUtaM vastujAtaM vittaM-draviNaM sauvarNikAdi | dhanaM tAbhyAM janito yAvAn-yo dravyastavo bhavet sa zrAddhAnAM sarvo'pi, amuko dravyastavaH zrAddhajAtIyAnAM nocita ityevaMvacanasthApyasaMbhavAt sakalo'pi 'sarvaprakAreNa' manokAyakRtakAritaiH anumataH-anujJAtaH zrAvakadharme yukta ityevaMrUpeNa tIrthakRtopadiSTaH,tasAcchrAvakadharme dravyastavo mahAniti gAthArthaH // 28 // atha sAdhudharme dravyastavo'lpaH kuta ityAha-'ceia0' vyAkhyA-caityavaiyAvRtyamupadezAnumodanAbhyAM sAdhUnAM prAyo-bAhulyena,prAyograhaNAtkAraNavizeSe kvacidaucityena kRtirUpeNApi jinendrabhaNitam ,aupacArikavinayalakSaNo dravyastavastu prAgukta eva,na punaH zrAddhavat sarvaH sarvaprakAreNeti svalpatvaM dravyastavasyeti gaathaarthH||29|| atha paraH zaMkate NaNu niravajo vAso pUA teNeva kiM na sAhaNaM ? / taMpi a pamANamamhaM jai jiNaANApaiThThava // 30 // __ pUA paiDiANaM paDimANaM pUaNaMti buddhIe / sA vIreNa nisiddhA liMgINa mahAnisIhaMmi // 31 // vAsaH-candanacUrNa niravadyastena vAsena hetubhUtena sAdhUnAM pUjA kiM na ?, kathaM na bhavatItyartha itipUrvapakSaH, yathAliGgitamevottaramAha-'tapityAdi taMpi asmAkaM pramANa-sammatameva,yadi pratiSThAvajjinAjJA'bhaviSyata ,yathA pratiSThA sAdhunA kartavyetyAdirUpeNa jinAjJA prAga darzitA tathA cittavAsena jinapratimAmapi sAdhuH pUjayediti jinAjJA syAt , sA ca nAstIti nAmAbhirvidhIyate,jinAjJAyA evAsmAkaM prAmANyAditigAthArthaH // 30 // atha niravayenApi cAsena jinapUjanaM nocitaM tarhi kathaM jinapratiSThA'pItiparAzaMkAmapAkurvaneva // 150 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyastavabhAvastavI zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 15 // jinAjJAmAha-pratiSThitAnAM pratimAnAM pUjanamitibukhyA-ahaM jinendraM pUjayAmItidhiyA pUjA bhavati,na punarapratiSThitAnAM pratimAnAmapi, pratiSThAyA vaiyApatteH tAdRzI ca pUjA vIreNa-zrIvIrajinendreNa liGginA-sAdhuliGgadhAriNAM niSiddhA, kutra-zrImahAnizIthe, tathAhi-"se bhayavaM! je NaM kei sAhU vA sAhuNI vA niggaMthe aNagAre davatthayaM kujjA se NaM kimAlavijA?, goamA ! je NaM kei sAhU vA jAva davatthayaM kujA se NaM ajaei vA asaMjaei vA devabhoei vA devaccagei vA jAva NaM ummaggapaiTThiei vA durujjhiasIlei vA kusIlei vA sacchaMdAyariei vA AlavijA" (sU. 38) itizrImahAnizIthe pazcamAdhyayane, nanu pUrvamaupacArikavinayarUpo dravyastavaH sAdhUnAmapyuktaH, idAnIM ca zrImahAnizIthoktasammatyA sarvathA dravyastavo niSiddhaH, tathA ca kathamanyo'nyaM saMgatiriti cet satyaM, zrImahAnizIthoktotsargavacanasyApavAdikavizeSavacanAdanyaviSayakatvAnna doSaH, tena snAnAdipUrvakapuSpAdimiH pUjAbhiprAyeNa dravyastavasya sAdhUnAM niSiddhatvamiti bodhyamitigAthArthaH // 31 // atha candraprabhAcAryoktamupasaMharabAha- iya caMdappahabhaNio davatthayaheu dUsio kiMcI / aha tassa pakkhavAItilagavigappaMpi dUsemi // 32 // iti-prAguktaprakAreNa candraprabhAcAryabhaNito dravyastavaheturdUSitaH, atha tasya-candraprabhAcAryasya pakSapAtitilakAcAryavikalpamapi dUSayAma iti gAthArthaH, bhAvArthastu jinapratimApratiSThA na sAdhukRtyaM, dravyastavatvAdityAdiracanAdirUpeNa prAg pradarzita itigAthArthaH // 32 // atha tilakAcAryavikalpamAhatilago kuvakkhatilago sAvajjatteNa saDDhakicamiNaM / ia sAhaMto sAhai appassava mUDhacakittaM // 3 // tilaka-tilakAcAryaH kiMlakSaNaH-'kupakSatilakaH' kupAkSikANAM-stanikAgamikAdInAM tilaka iva, tatpakSapAtitvena tallalATe // 15 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravanaparIkSA 3 vizrAme // 152 / / tilakakalpaH, idaM vivAdApanaM pratiSThAkRtyaM sAvadyatvena hetunA zrAvakakRtyaM, prayogastvevam pratiSThA zrASaka kRtyaM sAvadyatvAkhinapU| jAvaditi sAdhayan Atmano vA evArthaH, Atmana eva mUDhacakritvaM-mUDhacakravartitvaM, evAdhyAhAryaH, mUrkhacakravarttitvameva sAdhayatItigAthArthaH ||33|| atha tilakasya mUrkhacakritvameva darzayitumatiprasaGgamAha jaM jaM sAvajjaM taM jar3a saDDheNaM havijja kAyavaM / tA muNighAyappamuhA mahAsavA tassa jiNaANA ||34|| sAvadyatvena hetunA zrAvakakRtyatve sAdhyamAne, vyAptigrahastvevaM pratiSThA zrAvakeNaiva karttavyA, sAvadyatvAd, yadyat sAvadyaM tadyadi zrAvakeNaiva karttavyaM bhavet 'tA' tarhi munighAtapramukhA mahAzravAH - sAvadyAH zrAvakasyaiva jinAjJA bhavet, yato munighAtotsUtraprarUpaNa| devadravyApahArasaMyatyabrahmasevApravacanoDDAhAdayo mahAzravAH, itarAzravApekSayA mahApApahetutvAd, yadAgamaH - "bei adava viNAse isi - ghAe pavayaNassa uDDAhe / saMjaicautthabhaMge mUlaggI bohilAbhassa // 1 // tti (upadezapada. 415) teSu sAvadyatvasya hetoH saccAt, zrAvaNaivetyevakAreNa niyamAcchrAvakakarttavyatApattau jinAjJA bhavet, tathA ca tava mate'nAryakarttavyatAyA dattAJjalitaiva, atha mahAzravAH zrAvakakRtyaM na bhavatIticettarhi tatra hetoH sactvAtsAdhyAbhAvAcca vyabhicArAtisArarogagrasto heturapavitra iti gAthArthaH // 34 // atha kusumAdijinapUjA dRSTAntatayA tenopanyastA, tatra sAvadyatvAditi heturnAstItipradarzanAya prathamaM jinapUjAyA abhilApaH kIdRzaH karttavya ityAha tattaviAre pUA sAvajjatti a niDuraM vayaNaM / sAraMbho gihidhammo'NAraMbho samaNadhammo a // 35 // tasvavicAre - vastugatyA vicAre kusumAdijinapUjAyAM sAvadyatayA nirvacanaM tanniSThuraM vacanam, anucitabhASaNamityarthaH, yato tilakAcAryakhaMDanaM // 152 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA zvizrAme // 15 // MIRIRANILIAR tilakAcAryakhaMDanaM FDS P yadyapi kizcidAraMbho dravyato dRzyate tathA'pi zubhAdhyavasAyAnmahatI nirjarA mahAMzca puNyaprakRtivandho bhavati, yastu dravyataH kizcidArambhajanyo'lpIyAnazubhavandhaH sa cAlpataratvAmyaktyA tajjanyaphalAnudayAt tatkarmavargaNAnAmatirUkSatvena tatkSaNAdeva vilayAcca na vivakSyate, ata eva kiJcitsArambho'pi jinapUjAlakSaNo dravyastavo jinaiH zrAvakANAmanujJAtaH, yadAgamaH-"akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto| saMsArapayaNukaraNe davayae kuuvdittuNto||1||"tti zrIAva0ni0 (A0bhA0 196) nanu tarhi dravyastave kUpadRSTAnto na yuktaH,tatra kUpakhananAnantarameva jalanirgame malApagamaH,atra pUjAM kurvata evArambhasaMbhavamAlinyApagama iti | ceta ,maivaM,kUpakhananajanitaM mAlinyaM kUpajalenaivApanIyate ityevaMrUpeNa dezata eva dRSTAntAt ,nahi dRSTAntadAAntikayoH sarvadharmasAdharmya | kenApi dRSTaM zrutaM vA,tathA jagadvayavahArAbhAvAd, anyathA dvayorekatvApacyA upamAnopameyayoreva hAnyApatteH,tasmAcchAvakadharmaHsA| vadya iti niSThuravacanaM na vaktavyaM, kiMtu sArambhaH zrAvakadharma iti vaktavyaM,nirArambhazca zravaNadharma iti, ata evAgame "duvihe dhamme |paNNatte, taM0-agAradhamme aNagAradhamme"tti,na punaH 'sAvajadhamme niravajadhamme'tti pAThaH, yattu kvacidravyastave sAvadyatvavyapadezaHsa dravyataH kizcidArambhajanyarUkSAlparajaHsparzalakSaNamAlinyanirdezaparo, na tu narakAdigatibhogyapAtakanirdezaparo'pi, nanu trividhatrividhapratyAkhyAnavatAM sAdhUnAM sArambho dravyastavaH kathamanumodanIyaH,tadgatArambhasyApyanumodanApatteriticet , maivaM, sAmAyikAdizrAvakadharmamAtrasyApyananumodanIyatvApatteH, kRtasAmAyikAdInAmapyuddiSTabhojitvenArambhakaluSitatvAt , tasmAtsAdhUnAM tadgatArambho nAnumodanAviSayaH, kiMtu tajanyaH zrAvakadharma evetigAthArthaH // 35 // atha kusumAdipUjAyAH vastugatyA sAvadyatvAbhAvena sAdhuka-| |rtavyatayA kathaM nAnujJeti parAzaGkAmudbhAvya tiraskurvannAha ATRALIABIMIRALLUMIHIPARLIAMITRAMES | // 1534
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA || zvizrAme // 154 // DESH mms pUA sAvajjatti a vayaNaM jai hoi niThuraM vayaNaM / tA sAhaNavi juttA sayaMpi eyapi dudhayaNaM // 36 // pUjA-kusumAdinA jinArcanaM sAvadheti yadi niSThuravacanaM bhavet 'tA' tarhi sAdhUnAM svayamapi yuktA kartumiti gamyamiti parA-||AcAra | zahAvacanaM, etadapi durvacanam-ajalpanAImitigAthArthaH // 36 / / atha kathaM paroktaM vacanaM durvacanamiti darzayabAha nevaM jaM niravajaM taM samaNehiM sayaMpi karaNija / bArasavayasAmAiamuccAro jaM na sAhUNaM // 37 // __ yadyaniravadyaM tattatsAdhumiH svayamapi karaNIyamityevaM niyamo nAsti, hetumAha-'jati yad-yasAdAstAM sArambho, nirArambhatayopavarNito'pi dvAdazavratasAmAyikapauSadhazrAddhapratimAdhucAraH sAdhUnAM nAstIti vyabhicAra itigAthArthaH // 37 // atha mahAvratinAmaNuvratAyucAro na yukta itikRtvA prakArAntaramAhaahavA aNNuNNaMpia veAvacaMpi kiM na jinnkppe| tamhA jiNidaANA pamANamiha kevalaM tattaM // 38 // athavA 'jinakalpe' jinakalpamArge 'anyo'nyamapi' jinakalpikAnAM parasparamapi 'vaiyAvRzyam' azanAdidAnasaMvAhanAdirUpaM 'kiM ne ti kena hetunA jinainiSiddhaM ?, tatra sAvadyasaMbhAvanAyA apyasaMbhavAt , tasmAtkAraNAdiheti-jinakalpe'nyatra vA 'jinAjJA' evakAro'dhyAhAryo jinA va pramANaM kevalaM, nAnyatsvamativikalpanAdi kiMcidapi suMdaramapItyakSarArthaH, bhAvArthatvayam-zobhanamapyanuSThAnamupadiSTamapi puruSavizeSa pratItya pratiSiddhaM dRzyate, taccaiva-"paMcahi ThANehiM samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajavasANe bhavati, |taM0-agilAe AyariaveAvaccaM karemANe" (10-397) ityAdi sAmAnyoktamapi puruSavizeSa pratItya niSiddhaM, yathA jinakalpi-| kAnAM parasparaM vaiyAvRzyAdi, yadAgamaH-"cacAri purisajAyA paM0,0-karoti nAmamege veyAvaccaM no paDicchati ityAdi4 (10-320) // 154 // MAHARIA IN HINDI PAN HindiRIBE )
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakAcAryakhaMDanaM zrIpravacanaparIkSA zvizrAme // 155 // ProduPIRIRA iti sthAnAGge caturthasthAnake tRtIyoddezake, atra caturthe bhaGge jinakalpikaH, sa ca vaiyAvRtyaM na karoti na vA pratIcyatIti,tathA dvitIyabhaMge sthavirakalpikA apyAcAryaglAnAdayo,vaiyAvRtyaM pratIcchanti na kurvantIti, ata evAvazyakaniryuktAvapi, vyAkhyeyavyAkhyAnayorabhedAt niyuktizabdena tadvRttiAhyA,asti ca tatrecchAkArasAmAcArIvarNane iyaM gAthA "eehiM kAraNehiM tuMbIbhUo ahoi aayrio| veyAvacaM na kare kAyava tassa sesehiM ||1||ti, evamabhyutthAnavandanasatkArasanmAnapRcchApratipRcchAvyAkaraNAdiSvapi yojyaM, tasAjinAjJaiva kevalaM pramANaM, nAnyatkimapi, parasparaM vaiyAvRttyAderapi sAvadyatvApatteritigAthArthaH // 38 // atha pUjAyAH sAvadyatvakhIkAre'tiprasaGgarUpadopamAha- .. aNNaha sA sAhaNaM pUA aNumoaNobaesehiM / No juttA jaMtesiM sAvajaM sapahA heyaM // 39 // anyathA pUjAyAH sAvadyatvasvIkAre zrAvakaH puSpAdinA vihitA sA pUjA sAdhUnAmupadezAnumodanAviSayo na syAd, yataH kAraNAtteSAM-sAdhUnAM sAvadhaM-sapApamanuSThAnaM sarvathA-sarvaprakAreNa "savaM sAvajaM jogaM paccakkhAmi" ityAdivacomiH manovAkAyakatakAritAnumatimiheyaM-tyAjyaM varttate, nahi sAdhavaH sAvadyamupadizanti, na vA'numodante, agrasevAderapyupadezAdiviSayakhApatteH, na cAyaM doSaH sArambhapakSepi bhaviSyatItizaGkanIyam , ArambhasyAnanyagatyA pUjAkAraNatvAd avadyasya ca tathA svabhAvAbhAvAda, tasmAt satyapyArambhe tajanyaphalAbhAvAt pUjAyA niravadyataiva, sAdhoH svayaM kartavyatAniSedhe tu yuktiruktA, vakSyate'nantaramitigAthArthaH // 39 // athopasaMharaneva sAdhukarttavyatAniSedhe yuktimAha tamhA mahabvaemuM sNkNto'nnuvvyaaigihidhmmo| jai saMkaMtA paMcamamahaSvae kiM na tA pUA // 4 // Remementa twimmitmaithun NUMINMAINALIRUPAIRINITIONPAARAMBABPMININNUARPANANAUNPUR MPIANA // 155 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ MINSimonialI n IA bhIprava- tasAd yadi yathetyadhyAhArya yathA mahAvrateSu aNuvratAdigRhidharmaH saMkrantastA-tarhi tathetyadhyAhArya tathA paJcamamahAvrate pUjA tilakAcanaparIkSA || kiM na saMkrAntA ?, apitu saMkrAntetyartha itigAthArthaH // 40 // atha dravyapUjA yathA pazcamamahAvrate saMkrAntA tathA darzayannAha cAyakhaMDanaM 3vizrAme . ANAi davvapUA davvaccAeNa desarUveNa / so samvadamvacAe jiNaANAe samoaraI // 41 // // 156 // dravyapUjA hi divyakusumacandanAdidravyasamudAyasAdhyA, sA cAjJayA dezarUpeNa dravyatyAgena bhavati, dezato dravyavyayenaiva | N | syAdityarthaH, AjJApi tIrthakRdupadezarUpA,na punaH kusumAdidravyavyayamAtreNa, utsUtrabhASiNAmapi tIrthakRtpUjAkRtiprasakteH, nacaivaM, | yato dravyapUjA hi bhAvapUjAkAraNaM-bhAvastavahetuH, bhAvastavo hi cAritraM, yaduktaM-"jiNabhavaNaviMbaThAvaNa jattA pUA ya suttao | vihiNA / davatthautti NeaM bhAvatthayakAraNatteNaM // 1 // itipazcAzake (247) taccotsUtrabhASiNAmanantenApi kAlena durApam ,anantakAlasthitihetustu kupAkSikANAM pUjApi bhagavati utsUtrasaMyuktA,AstAM kusumAdipUjA,pravrajyA'pyanantasaMsArahetustathAvastukhabhAvAd, yuktayastu prathamavizrAme tIrthasvarUpavyavasthApanAvasare darzitA, etaca jamAlyAdInAmeveti pravacane pratItametat , kumataM hi kriyA| balena va te iti pUjAdikriyaiva caiSAmanyeSAM vA'numodanAdiviSayatvenAnarthaheturapi, tasmAtkumataM yathAra kriyAzithilaM tathA2 pravaca nasya tasya ca hitameveti matimatA mantavyaM, sa dezato dravyatyAgaH, sarvadravyatyAge "sabAo pariggahAo veramaNa"mitijinAjJayaiva | sarvaparigrahatyAgAtmake paJcamamahAvrate samavatarati, ayaM bhAvaH-yadi sAdhUnAM kusumAdidravyastavo nirjarAGgamabhaviSyattarhi sarvajJAH saveparigrahatyAgaM sAdhUnAM nAkArayiSyan ,kAritavantazca sarvaparigrahatyAgaMsAdhUnAmataH sarvaparigrahatyAgAntarbhUto'pi dravyastavaH pRthak kiyamANastIrthakRdAzAtanavAjJAbAhyatvAditigAthArthaH // 41 // atha pratimApratiSThA zrAvakeNaiva kartavyA sAvadyatvAdravyastavapUjAdivaditi // 156 // MINISHADHARARIANTARAMMelina AllauriHIER HINISARAIGAHILAINITAPAISE
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakAnu mAnavApaH bhIprakapanaparIkSA vizrAme | // 157 // AUR tilakAcAryodAvitasyAnumAnasya tadviparItasAdhakaM tatpratipakSabhRtamanumAnamAha jiNapaDimANa paihA kAyadA munigurUhiM jagasakkhaM / telu kapUakAraNabhAvA gaNaharapaiTavva // 42 // jinapratimAnAM pratiSThA jagatsamakSaM munigurubhiH karttavyA,anApavAdikatve sati trailokyapUjAkAraNabhAvAt trailokyapUjAhetutvAdgaNadharapratiSThAvad-gaNadharapadasthApanAvadityanumAnaprayogaH, vyAptigrahastvevaM-yadyatrailokyapUjAkAraNaM tattanmuniguruNaiva vidheyaM, yathA gaNadharapadapratiSThA, tatra hetusAdhyayordvayorapi satcAt , prakRtasAdhyasiddhyartha muniguruH-mUriH dRSTAnte tIrthakRditi, na punamuhikRtyaM trailokyapUjyatvaheturbhavati, yattu kvaciccaritAnuvAde tathA dRzyate taddivyAnubhAvAdyAtmakamaupAdhikamevAvagantavyaM, divyAnubhAvastu vidhivAde vicArakSodakSamona bhavati,yathA aviratadevatApitaliGgaHsAdhuliGgadhArI kazcit sAdhutrailokyasyApyArAdhyo bhavati, na tathA dvAdazavratadhArakazrAvakApitaliGgAtsAdhuH syAt , tathA'nAdisiddhajagatsvabhAvAt ,jagatsAkSikamitipadena pratiSThAkRtyaM na rahovRtyA vidheyaM, kiMtu rAjAmAtyAdisamastamaharddhikajanasamakSaM,yataH samastajanasAkSikaM pratiSThAkRtyaM samastasyApi lokasyArAdhyatvenAmimataM syAt , tatrApi sAdhunA kRtamavivAdenaiva samastAnAmapi sammataM, sAdhoH samastAbhimatatvAditigAthArthaH // 42 // atha satpratipakSitaM tilakAcAryodbhAvitamanumAna kIdRzaM jAtamityAhapaDivakkha'NumANasarappahaotuha heusauNi gayapakkho / siddhaMtapakkhajutto heusaro jayau amhANaM // 43 // pratipakSAnumAna-parodbhAvitAnumAnasAdhyAdviparItasAdhakAnumAnaM tadeva zaro-bANastena prahataH-AhataH tuhe'ti-he tilakAcArya! taba tvadIyo hetuH sAvadyatvAditirUpastadrUpaH zakuniH-pakSI, kiMlakSaNo?-tapakSaH-chinnapakSo jAtaH, anyo'pi pakSI paraprayogane m MAN % | // 15 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme / / 158 / / | ritavANaprahato vigatapakSo'samarthaH cyutaprANo vA bhavati, tathA tvadanumAnapakSI tIrthapreritAnumAnazaraprahato bodhyaH, yata evaM tato| 'smAkam - asmatsaMbandhI trailokya pUjAkAraNatvAditihetubANo jayatu, kiMlakSaNaH 1 - siddhAntapakSayuktaH - anekapratiSThAkalpAdipravacanAnuyAyI, aparo'pi bANaH siddhAH - parikarmmaNA saMskRtAH ye'ntA - antimAvayavAsteSu pakSAH - patatrANi yatra sa tathA, patatramanta| reNa bANasyApyagateH, tvadanumAna pakSihantA siddhAnta kSayukto'smadIyo bANo jayatviti samudAyArthaH || 43 || iti candraprabhAcArya - | tilakAcArya viracitAnyanumAnAni hetvAbhAsagrastAni na zrAvaka pratiSThAvyavasthApanAya samarthAnIti jJApayitvA sAdhupratiSThA vyavasthApanAyAnumAnAni Agamasammatayazca prdrshitaaH|| atha kAlAnubhAvAt keSAMcinmatimAMdyAttilakAcAryakRtapratiSThA kalpamAlokya zaGkotpadyate tatparAkaraNAya gAthAmAha jo 'puNa tilagAyario kuvakukhamukukho mayANurAgaNa / lavio kappAbhAse amuNaMto dhammaparamatthaM // 44 // yaH punastilakAcAryaH kupakSamukhyo mahA'jJAnAndhaH svamatAnurAgeNa svamatadADharthahetave eva granthakartRtvAccheSakupAkSikApekSayA prasiddhaH, yadvA kupAkSikANAM madhye mUrkhaH, mUrkhatvaM pratiSThAkalpAdigrantharacanAyAM svayamanumAnAdiprayogakaraNAzaktaH parakRtAnAmanumAnaprayogANAM dUSaNabhUSaNAnyajAnanneva kAmatAkarSaka candraprabhAcAryeNa krodhAviSTena zrAvaka pratiSThAvyavasthApanAyodbhAvitA ye hetvAbhAsAstAnevAndhayudbhavannijacAturyAviSkaraNAya nijakRtitayA'likhiSyattarhi mUrkhatvamapyasya nAjJAsyad, yataH - 'mukakho tAva mahaggho moNaM kAUNa sayalamajjhami / jAva na khasarakhasappusadda - phupphusakhasaphasaM kuNai // 1 // "tti, nacaivaM vipazcitAM gatiH, yadAsmAkInena pUrvajena krodhAnAbhogAdinA paravazIbhUtena yatkiMcitkRtaM kAritaM prakAzitaM vA tatsarvamapi pramANIkRtya vipazcitparSadi vyavasthApyate, tadvyavasthApane tilakIyaH kalpAbhAsaH / / 158 / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakIyaH kalpAbhAsaH zrIprava vanaparIkSA 3vizrAme // 159 // AAREILLHAPURANAPANIPRITA MEMPIRANIRAMuladIRALAaulaANAL ca khakIyaM maukharyamevAviSkarttavyaM syAt , nAnumAnAbhAso balIyasApi puruSeNa prAmANikaparSadi paravAdijayAyodbhAvitaH svAtmanaH zaraNaM bhavitumarhati, kiM khaGgAbhAsenApyarkakASThena vairisainyaM jetuM zakyate ? ityAdi khayameva bodhyaM, matAnurAgeNetipadena tilakAcAryasya rAkAzAkhApatitatvaM sUtritaM // 'laviutti lapito yattatpralapitaH, kutra-'kalpAbhAse' kalpazabdeneha pratiSThAkalpastadvadA| bhAsate apratiSThAkalpo'pi pratiSThAkalpatayA AbhAsate iti pratiSThAkalpAbhAsastasmin , kiM kurvan , ?--'dharmaparamArthamajAnan' dharmasya-zrutacAritrAtmakasya paramArtho-rahasyaM sAmAnyavizeSotsargApavAdAtmakaM na jnyaatvaanityrthH| atha tilakAcAyapralapitaM prAduSkatuM tadvikalpitA pratiSThAkalpapIThikA (dayate) yathA-unamo bhagavate zrIpaJcamaGgalAya // yenAvarahitenApi, viSamAstro vinirjitaH / mahAvIraH sa vaH pAyAllokottaraparAkramaH // 1 // srvottmsmaaciirnnjnyaancaaritrdrshnaaH| guravaH sukhamedhantAM, siddhizrIsaMgamodyatAH // 2 // sAdhUnAM zrAvakANAM ca, vidhiryatra nirucyate / sa niSkanditasaMdehazciraM jIyAjinAgamaH // 3 // evaM samAhitasvAntaH, smRtyarthaM bhavinAM sadA / jinabimbapratiSThAnavidhimAviSkaromyaham // 4 // iha ca prathamameva kecidutsUtraprarUpiNo yathAcchandAH svAtmapratyanIkAzciraparicitApArasaMsArakAntArasaMcAravirahamIravaH siddhisImantinIparirambhayogya| bhogyavikalAH kugativanitAGgapariSvaGgabaddharaGgAH svIkRtaniSprapaJcapaJcamahAvratAnAM vratinAM pratiSThAkAratvamupavarNayanti tadasaMgataM, yataH pratiSThAkArasyedaM svarUpaM nirUpyate-yathA-nhAyavilittau caMdaNiNa gaMdhasugaMdhia deh| parihAviasiasadasajuyala guNagaNarayaNaha geh||1|| "takkhaNi dakhiNi kridhriakNknnkddhsnnaahu| suMdaramuddArayaNajuya dkssinnkrtrusaahu||2|| suTu paiTAkAra tahiM vaNijai jaya dimAR mammi RIII- ImmitalNTAININGHINThameIRRITAMImandit A HIMALAIMARRIAHIRAINRITAMINAINALI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIpravapanaparIkSA | tilakI vizrAme // 16 // vNtu| jo navi nAhiamayakalioNna kudaMsaNa dIsaMtu // 3 // tatra 'vayachakka kAyachakkaM akappo gihimaaynn| palliaMka nisijAe siNANaM sobhavajaNaM // 1 // ityAgamAta sAdhUnAM snAnaM zarIre candanavilepanaM gandhaiH sugaMdhIkaraNaM zobhAGgatvAnnaiva yujyate, tathA "AyapamANA kappA aDDhAijA ya vitthaDA hatthA" ityAgameSu pramANopetavastraparidhAnena sAdhoracelakatvasthApanAdakhaNDasadazava| saparidhAnamapi na yujyate / tathA-"jattha hiraNNa suvaNaM hattheNa parANayaMpi No chappe / kAraNasamalliaMpihu goama ! gacchaM tayaM||N bhaNimo // 1 // ityAgamena sAdhoH suvarNasparzanamAtramapi niSiddhaM,tatkathaM kaGkaNasUtrAdyalaMkAramaGgIkariSyati?, ataH pratiSThAkAralakSagaM | sarvamapi sAdhoviruddhyate, zrAvakasyaivopapadyate, tatastenaiva pratiSThA kAryA, atra cArthe anumimIhe--jinabimbapratiSThA zrAvakeNaiva kartavyA, dravyastavarUpatvAtpuSpapUjAdivad, dravyastavatvaM cAsyAH "jiNabhavaNabiMbaThAvaNajattApUAi suttao vihinnaa| davatthautti | Ne bhAvatthayakAraNatteNaM // 1 // " iti vacanAt , tathA sAvadyarUpatvAditihetoH jinapratiSThA zrAvakeNaiva kAryA,sAvadyarUpatvaM cAsyA evaM-zuddhiM kRtvA pratiSThAkArazcandanamabhimanvya svahastena bimbasya vilepanaM karoti, abhimantritadhUpotpATanaM svahastena karoti, puSpavAsayuktAbhimantritamadanaphalabandhanaM vahastena karoti, pratyagravastreNa pratimAcchAdanaM tadupari candanacchaTAmocanaM puSpakSepaM nAnAgandhayuktasaptadhAnyakSepaNaM ca svahastena kageti, tato lagnasamaye tripaJcasaptavArAn sarvAGgaM pratimA spazet , punarvAsanikSepaNaM puSpAropaNaM ca pratiSThAkAraH svahastena karoti iti sarvapratiSThAkalpeSUktatvAditi kupAkSikatilakatilakAcAryaH svamatAnurAgeNa zrAvakapratiSThAvyavasthApanAya yattatpralapannunmattakelisadRzI pratiSThAkalpAbhAsapIThikAmutsUtraviDbhRtamukhacaJcUnAM ciraMjIvinAM vizrAmakRte kRtavAn, tatra sAmAnyatastAvaditthamabhidhAtavyaM // 16 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme / / 161 // nanu bho tilakAcArya ! evaM zuddhiM kRtvA pratiSThAkAracandanamabhimantrya svahastena vimbasya vilepanaM karotItyAdirUpaH pratiSThA| vidhistvayA kuto likhitaH 1, kiM siddhAntAduta pUrvAcAryaviracitaprakaraNebhyo vA athavA pUrvabhavAbhyastaparijJAnahetorjAtismRtyAdervA svamativikalpanAdvA ?, nAdyaH, kvApi siddhAnte tvallikhitavidheranupalambhAd, dvitIye prakaraNAnyapi caritrAdirUpANi uta pratiSThAvi - dhereva pratipAdakAni 1, nAdyaH, AstAmanyat tvayaiva pratiSThAkalpe nAmagrAhaM nidarzitAni yAnyupamitibhavapaJcAdIni caritrarUpANi prakaraNAni teSvapi kvApi tvaduktavidhergandhasyApyabhAvAt na hi kvApi kenApi tilakamaJjaryAdizakraparyantena prathamamabhimantritacandanena vimbaM liptaM, na cAbhimantritadhUpotpATanamityAdi yAvanmantranyAsanetronmIlanAdi kRtaM tAvanmAtrasyaiva tavopadezArhatvAd, | atha pratiSThAvidheH pratipAdakAni pratiSThA kalparUpANi prakaraNAnIti cettarhi te pratiSThAkalpAstava pramAgamapramANaM vA ?, Adye vivAdasya | dattAJjalitaiva, teSu pratiSThAkalpeSu yAni kRtyAni zrAvakasya tAni zrAvakasyaivAbhyupagantavyAni yAni ca sAdhostAni ca sAdhoreveti naSTA tvadbhISTA zrAvakapratiSThA dUramiti / iha ca prathamameva keciduttraprarUpiNo yathAcchandAH khAtmapratyanIkAzciraparicitApArasaMsArakAntArasaMcAravirahabhIrava ityAdyanAryadurvacanaiH sAdhupratiSThAvyavasthApakAnAM tIrthasammatAnAmapi zrIharibhadrasUriprabhRtipUrvasUrINAM mahAzAtanAM kRtvA sUripratiSThAbhidhAyakebhyastatkRtapratiSThAkalpebhyaH zeSapratiSThA vidhiM ca svakRte pratiSThAbhAse likhan punaH sAdhuprati|STotthApanAya zrIharibhadrasUriprabhRtikRtAnAmeva paJcAzakAdigranthAnAM sammatiM darzayan he nirlaja ! tilakAcArya tvaM kIdRzaH kiMsaMjJo | bhaNyate ?, paraM ' nissthA nikAyAH sapatnyAH pitRgRhaM sthAnaka' miti lokAbhANakastvayA satyApita iti, kiMca-bho tilakAcArya ! sarvapratiSThAkalpeSuktatvAditi vacasA ye tvayaiva pratiSThAkalpAH sammatitayodbhAvitAH tatra kvApi mantranyAsanetronmIlanAdikamapi zrAvaka eva sAdhu pratiSThA // 161 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhupratiSThA zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 162 // karoti,na punaH sAdhurityAdi likhitaM dRSTaM na vA?,neti cettarhi tava pituH kiM yAti yaccameva kaNThAgatAntraM yAvad bADhasvareNa pratiSThA zrAvakeNaiva karttavyA sAdhostatrAnadhikarAdityAdi jalpasi,atha pratiSThAkalpA apramANamiticena maivaM, pratiSThAkalpapraNetRNAM zrIharibhadrasUriprabhRtInAmanAptatvApacyA tatkRtapaJcAzakAdigranthAnAM sammatitayA'nudbhAvanApatteH tvadvikalpitapratikalpAbhAsasyApi nirmUlatApattezca, atha tRtIyo vikalpazcet na pUrvabhavAbhyastaparijJAnahetorjAtismRtyAderiti divyakaraNapratyAyanIyatvenAkiMcitkaratvAnna sadasi | vaktumapi kalpyaH, atha svamativikalpanAditi yo'ntyaH so'tyaja ivAspRzyaH,nahi svamativikalpitaM kasyApi vizvAsahetuH,tasmAt svayaM pratiSThAkalpAbhAsamapi kurvatA tvayA tanmUlabhRtAH zrIharibhadramariprabhRtikRtAH pratiSThAkalpAH pramANIkartavyAH, anyathA sarvapratiSThAkalpektatvAditi vaktumapyazakyatvAt ,tatpramANIkaraNe ca tvadvikalpitapratiSThAkalpo'rdhajaratIyanyAyamApanno na zravaNA)|'pi, tathA ca siddhamanAyAsenaiva sAdhupratiSThAkaraNamiti gAthArthaH // 44 // athoktArthasaMgrAhakaM gAthAtrikamAha naNu tuha paiTThakappe vihi lihio AgamA pagaraNehiM ? / paDhamo tuhaM'paNiTTho bIe cariaMca vihimNtN||45|| __ damayaMtIpamuhAI jAI cariAI taevi vuttAI / tesuvi tuha lihiavihIna dIsaI AsasiMguSva // 46 // vihimaMtaM puNa pagaraNa paiTTakappo havija jai tumhaM / tA amhANavi i8 mUripaiTThA jiNuvaiTTA // 47 // nanu tava pratiSThAkalpe likhito vidhiH AgamAt prakaraNebhyo vA ?, prathamastavApyaniSTaH,AcArAGgAdiSu tvaduktavidheranupalambhAt, dvitIye prakaraNamapi caritaM vidhimadvA?, prathame damayantIpramukhAni yAni caritAni tvayA'pyuktAni sammatitayeti teSvapi tava likhito vidhina dRzyate,azvazRGgavad ,yathA turaGgazRGgamadRzyaM tathA tvadukto vidhizcaritraprakaraNeSu na dRzyate,yadi tava vidhimatprati bAlato vidhiH AgAha tumheM / tA lihiavihInI // 162 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( sAdhupratiSThA zrIprava. canaparIkSA 3vizrAme // 16 // SalmaniammHANINAINA HARImammi SThAdivipratipAdakaM punaH prakaraNaM pratiSThAkalpastA-tarhi asmAkamapISTa,saripratiSThA jinopadiSTA siddhetigAthAtrayArthaH / 45/46 / 47 / atha phalitArthamAhatamhA jattha navINaM viMya nimmavia mahiAimayaM / mahiaM ahiggahIhiM tattha vihI neva stthutto||48|| yasmAtkAraNAtpratiSThAkalpokto vidhiH 'sUriH pratiSThAM kuryAdi' tyAdivacomiLanAthaH pramANaM tasmAtkAraNAta mRttikAdidravya| mayaM-mRttikAgomayAdipudgalAtmakaM 'bimbaM' jinapratimA 'abhigrahimiH' jinabimba namaskRtyaivAzanAdi bhoktuM kalpate,nAnyathetyamigrahavadbhiH kvacitkadAcitprayojanavizeSe bimbasAmagryabhAve 'nirmApitaM' niSpAditaM tatra zAstrokto vidhiH-pratiSThAkalpokto vidhinabhavet , nahi vidhipratiSThAM cikIrSana ko'pi mRttikAdidravyeNa jinabimbaM karoti, tAdRzasya bimbasya jalasparzamAtreNaiva vinazvarasvabhAvAt kutaH snAtrAdividhikaraNasaMbhavaH?,kiMtu svAbhigrahaparipAlananimittaM mRttikAdinA tIrthakudAkRtiM vidhAya caityavandanazuddhyartha namaskAramAtreNa sthApanA kriyate,sA ca tathAvidhabhavitavyatAyogAddevatayA tIrthatayA pravRttA sarveSAmapi sammatA jAtetibodhyaM,nacaivaM zAstrokto vidhi pyetetigAthArthaH // 48 // atha tilakAcAryaH svapratiSThAkalpe pratiSThAdizabdAnAmartha yathA tathA pralapan bahujanAnAM | bhrAntijanakaH atastacchaGkAparAkaraNArtha pratiSThAzabdasya ko'rtha ilyAhasesahigAri paiTThA paiThiapaDimANamAsaNaTThavaNA / ahigAradvapavittI jaha laDipaiDiA ya dhayA // 49 // 'zeSAdhikAre' navInapratimAkaraNAdatiriktAdhikAre yatra ko'pi pratiSThAzabdo dRzyate tatra pratiSThA tAvat pratiSThitAnAM jIrNapratimAnAmAsanasthApanA,prAsAdasiMhAsanAdikaM navInaM niSpAdya pUjAnimittaM tatropavezanamiti pratiSThAzabdArthaH, tatkuta ityAha-adhi PawariIAR // 163 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThAzabda zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 164 // NAGARIHARIlmailILARAKillinal Antimallar kArAt-prakaraNavizeSAdarthapratipattiH-arthAbhyupagamo bhavati,tatra dRSTAntamAha-'jahe tyAdi,yathA laSTipratiSThitA dhvajA, laSTau-daNDe pratiSThitA-nyastA yathA dhvjetyrthH| yadAgamaH-"tao puNo jaccakaNagaladviyapaiDisamUhanIle'tyAdi zrIparyuSaNAkalpe, tathA | "bharahaMtapaiTThAe mahurAnayarIe maMgalAI tu / gehesucaccaresu achnnvigaamaddhesu||1||tti mahurAe nayarIe ghare kae paDhamaM arahaMtA paiTThavijaMti maMgalanimittaM, jai na kareti gharaM paDai"tti, atra brAhmaNakSatriyAdigRheSu nyasanamAtra eva pratiSThAzabdArthaH, etena pratiSThA1pratiSThAnara pratiSThApana3 saMsthApana4 sthApanA5 dizabdAnAmekArthatAM vikalpya parasparaparyAyavAcitA tilakAcAryeNa pratipAditA sA'pi nirastA, pratiSThAdizabdAnAM paryAyavAcitvena vipazcitprayogAdarzanAt / kiMtu 'adhikAravazAdarthaprApti'ritinyAyAt kvacitpati|SThAzabdaH zobhAvAcI, yathA "pratiSThA prApitaH ziSyo, guruNA guruvidyayA" kvacidAdhArAdheyasaMvandhavAcako yathA-"gururAsane pratiSThAya, ziSyAnadhyApayatyaman" tathA''gamaprayogo'pi-"tao puNo jaccakaNagalaTTipaidvia"tti, tathA NigantaprayogeNApi,yathA 'gapUjayet pratiSThApya, caitye'rhatpratimA sudhiiH|" kvacicca pratiSThApyaviSayakAbhimantritavAsakSepamantranyAsAdikriyAvizeSavAcako, | yathA "sUriH pratiSThAM kuryAdityAdi,evaM pratiSThAnazabdo'pi prAyaH sthityarthAbhidhAyakaH, pratiSThApanazabdastu NigantaprayogAtsphuTa |eva bhinnArthaH, nacaivaM pratiSThApratiSThAnazabdayoH pratiSThAnamiti nirukterabhedaH, pratiSThantaM prayukte iti pratiSThApanamiti niruktereva | bhedastena pratiSThApanazabdo NipratyayaniSpannatvena pratiSThAprayojakakatakriyAvizeSavAcakaH,etena 'jaM na paridvavi' mityasya zabdasya yanna parityaktamitiparyAyo vRttikRtA datto na punaH parityAjitamiti sammatiH pratiSThAnapratiSThApanazabdayorekArthatAbhidhAnAya tilakAcAryeNa pradarzitA sA'pi nirastA, dhAtvantaramAsAdya NigantANigantaprayogayostulyArthAbhidhAyakatvasya dRSTatvAd , yathA saMbhA INFINAARIFallIAlamIIRAMAY
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nimur pratiSThAzabdArthaH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 165 // NDHAI HALOPINI vayatItiNigantaprayogeNApyaNigantaprayogaH zaGkate iti tulyArthaH, na punarekadhAtuprayoge'pi NigantANigantayoravizeSaH, prayojakapratyayasya vaiyarthyAMpatteH, nanvekadhAtuprayoge'pi kvacidbhinArthAnamidhAnaM yathA sthApanazabdasya paryAyaH pratiSTheticet , maivaM "upasargeNa dhAtvartho, balAdanyatra nIyate" iti vacanAt pratinA sopasargasya dhAtoH kevaladhAtvapekSayA bhinnArthAbhidhAyakatvena vastugatyA minnatvAd , ata evAtmanepadikaH parasmaipadiko vA dhAtuHprayojanaNigantapratyayaprayogAdubhayapadiko bhavati, vastugatyA sthApanazabdo lakSyavastvAkRtimAtrAbhidhAyakaH, tathAhi "nAmajiNA jiNanAmA ThavaNajiNA puNa jiNidapaDimAo / davajiNA jiNajIvA bhAvajiNA samavasaraNatthA // 1 // iti (caityavandanabhASya) tathA "nAmaThavaNANaM ko paiviseso?, nAmaM AvakahiaM, ThavaNA ittariA vA hoja"tti tathA "nAma ThavaNAdavie khittdisaataavkhittpnnnnve| sattamiA bhAvadisA hoi aTThArasavihA u||1||" ti / kvaci bhAvAdisthApanAropaNe'pi, yathA "ummagganivAraNayaM sammaggaTThAvaNaM ca bhavANaM / emAI jaM vihi aNumoe'haM tmpphi||1||" | (ArAdhanA) iti / nanu kvacitsthApanAzabdasya paryAyaH pratiSThetyupalabhyate tatra kiM kartavyamiticecchRNu, kvacitkathaJcidyutpatyA'pyekArthatAM vibhAvya chando'nuvRttyA dharmadharmiNorabhedopacAramaGgIkRtya vA granthakArANAM tathA prayogasaMbhave'pi sarvatrApi sthApanAzabdena pratiSThA vAcyeti na pUtkaraNIyam , anantaroktayuktyA tilakAcAryasya galapAdukAnyAyotpatteH, kvacitkasyacicchabdasya kazcitparyAya dRSTvA sarvatrApi tathA paryAyakaraNe "pataGgo dyotayana vizvaM, kasya nAnandakAraNam ?" tathA "pradIparUpamAlokya, pataGgo nAzamAzrita" | ityubhayatrApi pataGgazabdasya sUryaparyAyakaraNaprasaktezca, tasmAtvApi kaviprayuktAnAM khagapataGgAdizabdAnAM sUryAdizabdaiH paryAyaM dRSTvA | | sarvatrApi tathA paryAyakaraNAbhAvavat sthApanAzabdena sarvatrApi pratiSThAparyAyo na yuktaH, prayogAnusAreNa pataGgAdizabdavadasyApyanekA A AamgamIIRAMAN // 165 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakasyAnyathAvA zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 166 // ditA rthatA bhAvyA, anyathA "tadA nadIpravAheNa, pATitAdvikaTAtaTAt / yugAdidevapratimA, prakaTA'bhUt prabhAvayuk // 1 // tAM prekSya harSayukto'sau, snapayAmAsa vAriNA / pIThaM kRtvA mRdotuGga, sthApayAmAsa tatra tAm // 2 // " iti zrIvimalanAthacaritre, atra | tilakAcAryAbhiprAyeNa sthApayAmAseti pratiSThAM kRtavAniti vaktavyaM syAt , taccAdhyakSabAdhitaM, svakIyAgrahaM vimucyAlocayantu, tilakAcAryaH pradarzitAsu upamitau 'ratnacUDavidyAdharaH kathayatI'tyAdi, "yAvadvidyAdharANAmavatAraNArtha mahAbhavanaM vidhAya pratiSThitaM tena bhagavatA yugAdidevasya vimbaM" ThANAvivaraNe "ia ciMtiUNa to sA gaMtUNa ya saravara niyayadehaM / pakkhAlia saMThaviA paDima tA vaMdae devaM // 1 // " harivaMzagranthe ityAdirUpAsu sammatiSu kvApi vivAdApanAyAH pratiSThAyAH sUcakamabhimantritavAsakSepamantranyAsAdikaM kimapi vidyate na vA ?, prathamo'dhyakSabAdhitaH, dvitIye pratiSThaiva tatra nAvabuddhyate, tadavabodhakaliGgAbhAvAt , tarhi kutastatrAkANDakUSmANDakalpaH zrAvakastatkartA praviSTaH, tathA ca saMpannam 'akhAte taTAke makarapraveza' iti lokAbhANaka iti, asmAbhistu "muNikajaM puNa haribhadda" ityAdicaturdazagAthAyAM prAguktAyAM sammatitayopadarzitAsu sarvAsvapi kapilakevalinA zrInAbhasUriprabhRtibhirabhimantritavAsakSepAdikaM pratiSThAsUcakaM vidyata eva, tena tilakAcAryapradarzitAH sammatayo devatAyattapralapitakalpA bodhyAH iti sAmAnyatastilakAcAryastiraskRta iti gAthArthaH // 49 // atha vyaktyA'pi kizcidAhakatthavi kalaMkadANaM kathavi saddANamaNNahA lavaNaM / katthavi pavayaNaparamatthabhAvasuNNaMpi tilagavayaM // 50 // tilakAcAryavacaH kvacitkalaGkadAnaM-pravacanasya kalaGkadAnAtmakaM, kvacicchabdAnAM pratiSThAsthApanAdilakSaNAnAmanyathA lapanam-aparyAyabhUtAnAmapi paryAyarUpatayA pralapanaM, kvacitparamArthabhAvazUnyaM-pUrvAparasaMbandhaparyAlocanavikalamapIti, pratiSThAkalpAbhAse iti
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 167 // prkrnnaadbodhymitykssraarthH| bhAvArthaH punarevaM-kalaGkadAnaM tvevaM-svakRtAvazyakavRttau 'bharataH svayaM pratiSThitavAniti likhitvA pra- tilakasyAtiSThAkalpe ca zrIAvazyakavRtti sammatitayodbhAvitavAn , zrIharibhadrasUrikatAvazyakavRttau ca tadgandhasyApyabhAvAd , evaM ca sati nyathAvA"dhAvata2 bho DimbhAH! taraMgiNItIre guDazakaTaM viparyasta"mityAdi dhUrttavAkyavattilakAcAryavAkyamapi bodhyaM, atha zabdAnAma ditA nyathAbhASaNaM yathA damayantyAM zakrAvatAre ekabimbamAzritya zakracakravarttivAsudevAdayaH pratiSThAM cakrire ityAyuktaM, tatra kAlabhedena yugapadvA ?, ubhayathApi pratiSThAyA vivAdApanAyA asaMbhavAd , yataH prathame vikalpe pratiSThitasya bimbasya punaH pratiSThAkaraNe'navasthAnAd , yAvatkathitasthApanAbhaGgApacyA svarUpahAnezca, dvitIyo'pyasaMbhavI, nahi cakravartivAsudevau yugapadekatra milataH, tayorekakSetre yugapadutpatterabhAvAt tasmAt , zakracakravartivAsudevAdayaH pratiSThAM cakrire iti kvacit prAsAde saMsthApya tadvimbaM pUjitavanta || ityarthe yuktyupane pratiSThAkalpoktavidhinA pratiSThA kRtetyanyathA bhaNanaM tilakasyeti bodhyaM, atha pUrvAparasaMbandhAparyAlocanA tathA "ceiapUA rAyAnimaMtaNe sanni vAi khavaga khii| saMkia patta pabhAvaNa pauttikajA ya uDDAho // 1 // " iti bRhatkalpaprathamoddezakabhASyasya dvAragAthA,tatra sannivAiapadasya cUrNiyathA-"iANi sanniM vAI a ee dovi dAre egaDhe vakkhANei, 'emeva ya satrI-|| Navi jiNANa paDimAsu paDhamapaTThavaNe / mA paravAI vigdhaM karija vAI a ovisai // 1 / / sAvago koi paDhamaM jiNapaDimAe paiTThANaM karei, tattha sAhuNo Agae daThUNa ciMtei-jai tAva ime bhagavaMto arihato pUaMdaTuMiMti tadevaM mamAu alAhi paNNAhe(ettAhe)niccameva | pUaM karemi,evaM sAvagassa bhAvavuddhI bhavati,aha na pavisaMti saMjayA,nasthitti vipariNAmo bhavati-kiM eesiM pUA kIrai se natthi,vAi|NA ya pavidveNa ime guNA-paravAiniggahaMdaTuM bhavaMti-navadhammANa thirataM,pabhAvaNA sAsaNe abahumANo / abhigauMti a viusA avi- // 167 // INSPITITIHARIAHINICHRIMAHARASHTRAIPHOSHAHIRAIPATRA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprAcanaparIkSA 3vizrAme // 168 // tilakasyAnyathAvAditA gyapUA ya seAe // // kaNThyA, seyAitti avigdhapUAe kayAe sapakkhaparapakkhANaM ihaloe a seaM, ihaloe asivAiuvaddavA na ya bhavaMti, paraloiaMtitthagarapUAe darisaNasuddhI nibattiA bhavati"tti kalpavizeSacUrNiH, kalpasAmAnyacUrNau ca-sAvago koI | jinapaDimAe paiTThavaNaM karei'tti pAThaH, atha tilakAcAryaH pravacanaparamArthAnabhijJaH prayojakapratyayAntena pratiSThApanazabdena kevalasya pratiSThAnazabdasyaikArthatAM vikalpya zrAvakaH pratiSThAM karotIti brUte, paramubhayatrApi pratiSThAyA adhikArasyaivAbhAvAt , kiMtu rathAnuyAtrAyA evAdhikAraH, tathAhi-aigamaNaMti pacchaddhaM, asya cUrNiH-sIso pucchati-aNujANeNa kiM gaMtavaM na vatti, Ayario bhaNai-jai nikAraNaM gacchati to ANAiNo dosA, imehiM karaNehiM tattha pavisiavaM, tatreti anuyAne, anuyAnazabdasyAyamarthaH-anu-pazcAdrathasya purAdisthAneSu paritrAmyato yAnaM-gamanamAcAryAdInAM yatra parvaNi tadanuyAnaM, rathayAtretyarthaH, tatra kANi kAraNANi a?, 'ceia' dAragAhA, sA caivaM-ceiapUA rAyAnimantaNaM sanni vAi dhammakahI / saMkia patta pabhAvaNa pavittikajA ya uDDAho ||1||tti ceiapUA rAyAnimaMtaNaM ca do'vi dAre egaDhe vakkhANei, pavisaMte ime guNA bhavaMti-'saddhA' gAhA, sA caivaM-saddhAbuddhI raNNo pUAi thirattaNaM pbhaavnnyaa| paDighAoM aNatthANaM atthA ya kayA bhavaMtittha ||1||"tti kaMThA,sannitti-zrAvako vAitti vAdI, ee dovidAre egaDhe | vakkhANei, emeva ya sannINavi jiNapaDimAsu paThamapaTThavaNe / mA paravAI vigdhaM karija vAI ao visai ||1||tti, kaMThA,sAvao koI jiNapaDimAe paiTThANaM kareitti, ko'pi, rathayAtrAkaraNasamartho, na sarvo'pi,zrAvako-nirgranthopAsakaH prathamam-AdyaM jinapratimAyAH pratiSThApanaM nyAsamAropaNamitiyAvad the iti prakramAdavagamyaM, prAthamyasyAnyathAnupapacyA, nUtane rathe karoti-vidhatte iti zrIkalpacUrNiH, ityevamarthastilakAcAryeNa mUlato nAvagataH, ataH paramArthAnabhijJaH sa iti / kiMca-nijapratiSThAkalpe kvApi mlecchai kvApi MINIMUNIA // 168 // Hy
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakAcAyatiraskAraH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 169 // ANIMBUPAILIMPARAN zrAvikayA kvApi devenetyAdyaniyataM vaco bhaNitvA'pi 'nhAyavilittu caMdaNiNu' ityAdi dodhikayoktalakSaNaH zrAvaka eva pratiSThAM| karotItitilakAcAryavaco gaIbhIkSIrapAnakalpaM tacchrotRNAmiti bodhyamitigAthArthaH // 50 // atha tilakAcAryavikalpitapratiSThAkalpasya mUlamudbhAvya dUSayannAha dohagatigamuvajIvia paiTTakappo kuvakhatilageNa / raio puvAyarievayaNaviroho mahAmoho // 51 // 'dodhakatrikaM' 'nhAyavilittu caMdaNiNu gaMdhasugaMdhiadehu / parihAvia siasadasajuala guNagaNarayaNaha gehu // 1 // ityAdi prAguktaM dodhakatrikaM tilakAcAryAbhiprAyeNa mahAzAstraM tadupajIvya-taccharaNIkRtya tilakAcAryeNa pratiSThAkalporacitaH, kIdRzaH?pUrvAcAryANAM-zrIharibhadrasUriprabhRtInAM vacanAni-tatkRtapratiSThAkalparUpANi taiH saha virodho yatra sa tathA, ekAra chando'nuvRtyA alAkSaNiko bodhyaH, yata evaM tasmAt kIdRzo?-mahAmoho-mahAn-anantasaMsArahetutvAt garIyAn moho-mithyAtvamohanIyaM yasmAd, yadvA mahAmohaH-abhinivezamithyAtvaM,taddhetutvAt tatkRtapratiSThAkalpo'pi mahAmoha evetigaathaarthH||51|| atha dodhakatrikamadhikRtyApi kIdRzastilakAcArya ityAhadohagatigaparamatthaM na muNai kaha muNai gaNaharANa vayaM / rayaNAyaraMgamiyaraM ussaggavavAyarayaNAe // 52 // dodhakatrikaparamArtha tilako na jAnAti, tathAhi-pratiSThAkArastAvatkRtasnAnazcandanAdivilepanena sugandhIkRtadeha ityAdivizeSaNaviziSTaH zrAvaka eva saMbhavati, na punaH mUriH,tasya snAnAdeniSiddhatvAd ,yadAgamaH-'vayachakaM kAyachaka mityAdi,siddhAntabAdhApacyA na sAdhuH pratiSThAkAraH, kiMtu zrAvaka eveti tilakAcAryasya kuvikalpanA, sA caivaM tiraskaraNIyA-bho tilakAcArya ! sAmAnyavidhinA cA // 169 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 170 // ) tilakAcAyatiraskAraH | vizeSavidherbAdhitumazakyatvAbAdhagandhasyApyabhAvAt tavaiva samyakparijJAnAbhAvaH, tathAhi-yadyapi trividhena brahmavratadhAriNAM mahAvatinAM zucitvaM svabhAvasiddhamevAsti, tathApi pratiSThAdiprayojanavizeSamuddizya tAvanmAtrakAryopayogi hastapAdAdidhAvanalakSaNaM loka|pratItiviparya zucitvaM tvApavAdikaM na sAmAnyasAdhvAcAravidhinA yAdhituM zakyate, kiMtu vizeSavidhinA sAmAnyavidhirvAdhyate, | 'utsargAdapavAdo balIyA'nitinyAyAta , na caitadayuktaM, kAryavizeSe kAraNavizeSasya sarvatrApyupalambhAd , ata eva kiMci ussaggasuttaM kiMci avavAyasuttara ussaggavavAiaM3 avavAussaggiaM4 ussaggussaggiaM5 avavAyAvavAiaM 6 ti, tattha imaM ussaggasuttaM-goaraggapaviTToana,nisIija katthaI / kahaM ca na pabaMdhijA,cidvittANa va sNje||1||1,imN avavAiaM-kappai niggaMthANa vA niggathINa vA Ame tAlapalaMbe bhiNNe paDigAhittaetti2,ussaggavavAiyaM-No kappai NiggaMthANa2 vArAo viAle vA sijAsaMthArayaM paDi|ggAhittae, nannattha egeNa puvapaDilehieNaM sijAsaMthAraeNaM3, avavAyaussaggi-kappai niggaMthANa vA2 pakke tAlapalaMbe minne paDi gAhittae, sevi vihimiNNe, No ceva NaM avihibhiNNe, avavAeNa gahaNe patte avihibhinnassa paDisehaM karei esa ussaggo4, |imaM ussaggassaggiaM-je0 asaNaM vA4 padamAe porisie paDigAhittA pacchima porisiM uvAyaNAviMti uvAyaNAvitaM vA sAi| jati, se Ahaca uvAyaNAvie siA jo taM bhuMjati bhuMjaMtaM vA sAijati5, avavAyAvavAiaM jesu avavAo suttesu nibaddho tesuM| | ceva muttesu atthao puNo'vi aNuNNApavittie avavAyAvavAiA suttA,jao sA vitiA aNuNNA sutttthaannugyaa6|| itizrInizIthacUA~ u016 itiSaDvidhasUtraracanA, sA ca tilakAcAryamate vyathaiva syAt tasmAt kevalaM kiJcidutsargasUtramapavAdasUtraM vA dRSTvaivana | pravartanIya nivarttanIyaM vA, kiMtUnsargApavAdaghaTitaM tadarthamAlocyaiva, yadAgamaH-"suttassa maggeNa carija bhikkhU , suttassa attho // 170 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA * vizrAme // 17 // jaha ANaveItti (510*) dazavakAlike, tavRttiH-yathA kiMbahunA ?, sarvatraiva sUtrasya mArgeNa caredbhikSuH, Agamoddezena pravarte tilakAcAteti bhAvaH tatrApi naughata eva yathAzrutagrAhI syAt ,apitu sUtrasyArthaH pUrvAparAvirodhI taMtrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagarbho yetiraskAraH yathA''jJApayati-niyuGkte tathA pravarteta, nAnyathe"ti daza vR0 / tathA "jaMsuamahijai bahuM suttatthaM ca niuNaM na yANei / kappe vavahAraMmI na so pamANaM suaharANaM ||1||ti vyavahAravRttau,na cAnyatra syAdapavAdaH, paraM zucitvAdAvapavAdona bhaviSyatIti zaGkanIyam , utsargamAtrasyApyapavAdasApekSatvAd , yadAgamaH-"jAvaiA ussaggA tAvaiA ceva hu~ti avvaayaa| jAvaiA avavAyA ussaggA - | tettiA ceva ||1||"ti, navaraM maithunavarjaH,yaduktaM-"kAmaM sabapaesuvi ussaggavavAyadhammayA juttaa| mottuM mehuNadhammaM na viNA so rAgadosehi ||1||"ti, yaccoktaM-kanakakaGkaNamudrikAdiparidhAnaM na yuktaM tadapyayuktaM, yatastAvanmAtrakAlaM paridhIyamAnaM bhUSaNaM na vibhUSaNahetuH na vA parigrahaH, tathA pariNAmAbhAvAt , pariNAmavizeSeNa tu nAmno'pyanyathAbhUtatvAd , yathA rathAdikaM tIrthadvandananimittaM praguNIkRtya pravartitaM sat dharmayAnamucyate, sAmprataM tu yadyapi candanarasena tadAkRtayo yathAsthAnaM vidhIyante tathApi kAlavizeSe puruSavizeSasya tathA tatparidhAnamapyasmAkaM sammatameva, yaccoktaM-'sAdhUnAM na rUpavaccaM', tadapyasAraM, rUvavatvena sAdhunepathyasyaiva pratipAdanAd, yadAgamaH-'cattAri purisajAyA paM0,0-rUvasaMpanne nAmamege no guNasaMpanne4' tadvRttau-rUpaM suvihitasAdhunepathyarUpaM bhaNitaM, tena tRtIyabhaGge 'rUvasaMpannevi guNasaMpannevittilakSaNe suvihitanepathyasanAthaH sAdhuruktaH, caturthe tu 'no svasaMpanne tilakSaNe gRhasthAdiruktaH,tena rUpasaMpanno'pi sAdhureva,na gRhastha itibodhyaM,yattu sarvapratiSThAkalpeSu yatpratiSThAkArakalakSaNamuktaM tat sAdhuSuna ghaTate | ataH zrAddha eva pratiSThAkAro yukta iti tilakAcAryeNoktaM tatra sa eva tAvaditthaM praSTavyaH,nanu bhoH tilakAcArya! yA pratiSThAkalpAn vA HA manitiallwin Almalaimammilliill. R ELMMAlamma NRNAMIL HollmS
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme / / 172 / / DAINIK tilakAcAyatiraskAraH imAtreNopajIvya tvayA pratiSThAkalpAbhAso vihitasteSu pratiSThAkalpeSu yathA pratiSThAkArakalakSaNamuktaM dRSTa tathA lakSyatayA kazcitpratiSThAkAro'pi dRSTaH zruto navA?, dRSTazcet sa kiM sAdhuH zrAvako vA?, nAntyaH,kvApi zrAvakeNa pratiSThA karttavyetyevaMrUpeNAnupalambhAt , sAdhuzcettarhi pratiSThAkalpoktalakSaNopetena sAdhunA pratiSThA karttavyetyevaM vANAH pratiSThAkalpakArakAHzrIharibhadrasUriprabhRtayo'zuddhabhASakA iti tu dhASTathemavalambyamAnastvatpitRbhirapi vaktumazakyatvAta , zuddhabhASakaistailakSyatayoktasyApi sAdhoH pratiSThAkAralakSaNamapahRtyAlakSyabhUte bapi | zrAvakeSu tadAropayatastavaivAzuddhabhASitvAta svAsyenaivAtmanaH kupAkSikatilakatvamudghoSitamiti bodhyaM, kiMca-lakSyAnusAreNa lakSaNa| kalpanA jyAyasIti sarvaprAmANikAbhimataM, paraM lakSaNAnusAreNa lakSyakalpanAkukarI rAkAnvayigRhe eva nRtyantI dRSTA, tasmAdyathA dvayorapi lakSyalakSaNayoH pratiSThAkalpoktayormadhyAta sAdhulakSaNaM dharmiNaM parityajya pratiSThAkAralakSaNaM dharmamanyatra ropayasi tathA yathAruci kizcidanyadeva pratiSThAkAralakSaNaM vikalpya pratiSThAkAre sAdhAveva kimiti nAropayasi ?, dharmiparityAgApekSayA dharmaparityAge | lAghavAta , dharmyaze'nyatIthikairapi saha vipratipatterabhAvAt , tathAhi-yathA haridarAdayo'nyatIrthikairdevatvenAbhyupagatAH jainaistu na | tathA, paramubhayeSAmapi dharmitayA te'bhimatA eva, evamRSabhAdayo'pi jainairdevatvenAbhyupagatAH, zeSaistvanyatheti, dharmitayA tUbhayeSAmapya| bhimatA eva, nahi loke'pi ko'pyatimo'pi isvAM khaTvAmAlokya pAdacchedaM vidhatte, yataH zarIrAnumAnena zayyAyA anyathAka| raNaM yuktaM, na punaH zayyAnusAreNa zarIrAvayavAnAmapi nyUnatAkaraNaM dRSTaM zrutaM vA, tvaM tu tato'pyadhiko, yadanyathaiva vidhAyAnyAnapyupa| dizannasi,kiMca-'nhANavilittau caMdaNiNu' ityAdidodhakatrikeNa vyaktyA anukto'pi zrAvakaH kalpitastarhi "kaMkaNamuddasamuddakara sui| asaMmajiadehu / sadasaakhaMDiavatthajuala jaNavallaha jaha mehu // 1 // suranarapUiapayapauma suhanevatthasaNAhu / suvvayavaMta pasannamaNu, kuNai | DHARANPATI PADHIANS | // 172 / /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ |tilakAcAyatiraskAraH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 173 // pai8 sAhu // 2 // iti dodhakadvikena sAkSAdukta eva sAdhuH kathaM na svIkriyate ?,kiMca-zrAvako'pi tvayA dvAdazavratadhArI tadinatra-] |hmacArI kRtopavAsa ityAdivizeSaNairguNaratnAlaGkRto bhaNitaH, so'pi yadi vizeSataH saMvaravAn parigRhyate tarhi kRtasnAnacandanavilepanakanakakaGkaNamudrAlaGkRtazarIrAdyapekSayA akRtasnAnAdiko'bhUSitazca varIyAn , atha pratiSThAnimittaM snAnavilepanAdikaM na saMvara-| | mAlinyahetuH,kiMtu tatkAryaprasAdhakatvena guNa eveti cet tarhi sAdhunA kimaparAddhaM ?,tAvatkAryamAnopayogi zaucAdikarma kurvANo'pi sAdhuH sAdhureva, tatkRtacAritramAlinyAdyasaMbhavAd, etena damayantyAdinidarzanamapi nirasta, zrAvikAyAmuktalakSaNalakSaNasyApyasaM| bhavAt , nahi zrAvikA sadazavastrayugalavatyeva syAt , kaJcukAdyabhAve tIrthakadAzAtanApatteH, kiMca-bhoH tilakAcArya ! zAstraM tu | dodhakatrikaM tadapyajJAtakartRkaM, taccharaNIkRtya zrIharibhadramuripramukhavacAMsyapramANIkurvANasya tava dAkSyaM tvayyeva vizrAntaM bhavatu, | maa'nytretysmdaashiiH| evaM dodhakatrikAbhiprAyamapyajAnAnastilakAcArya utsargApavAdaracanayA ratnAkaravat samudravadgambhIramalabdha| madhyaM gaNadharavacorthAttadabhiprAyaM kathaM jAnAti ?, na kathamapItyarthaH, tasmAdalamAlajAlena tvatpratiSThAkalpeneti / etena zatapadIkAroktamapi nirastaM bodhyaM, tatrApi tilakAcAryakRtapratiSThAkalpasamAnakalpanAyA vidyamAnatvAd, atraivaMvidhakiJcidvistarakathanena rAkAsArddharAkAJcalikAgamikakaTukavandhyapAzalakSaNAH SaDapi kupAkSikAstiraskRtAH,teSAM prAyastIrthapradveSeNa sAdhupratiSThAniSedhaparatvena tilakAcAryakRtapratiSThAkalpAbhAsa eva zaraNamabhUt , sa cAgamayuktyA tiraskRta iti gAthArthaH // 52 // atha gRhipratiSThAyAM prasaGgato lokaprasiddhamapi doSamAhana muNai mUDho paDimA paiDiA sAvaraNa tppuro|iriaapmuhN kiriaM kuNaMti kaha sAhuNo niunnaa||53|| // 17 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ K tilakAcAtiraskAraH zrIprAcanaparIkSA 3vizrAme // 174 // ARMADALRAMPARAILERAPARINITAPAINABRANDur -- mUDhaH-pUrvAparavicAraNAzUnyazcandraprabhAcAryoM na jAnAti, yaditigamyaM, yadi zrAddhena pratiSThitA pratimA jagatpUjyA syAttarhi | tatpurataH-tasyAH-zrAvakapratiSThitAyAH pratimAyA agre, tAM nizrIkRtyetyarthaH, nipuNA-dakSAH sAdhava IryApratikrAntipUrvakavidhivad | devavandanAdikAM kriyAM kathaM kurvati ?, zrAvakapratiSThitasthApanAcAryasya purata iva tasyA api purato na kurvantItyarthaH,anyathA sUripa| dasthApanAderapi zrAvakakarttavyatA''patteritigAthArthaH // 53 // iti candraprabhAcAryasya prathamaprarUpaNAviSayIbhUtagRhasthapra| tiSThA nirAkRtA, atha mUlaprarUpaNAdoSamupasaMharanevAparadoSotpattaye hetumAhaevaM AgamajuttiM avahIlia aNNahA kahiMtassa / naya loo aNuratto aNNaMpia so viciMtijA // 54 // evaM-prAguktaprakAreNAgamayukti-siddhAntayuktimavahIlya-avigaNayyAnyathA-zrAvakapratiSThAlakSaNaM viparItamArga kathayati candraprabhAcArya loko nAnuraktaH, tadvacasi savizvAsena rAgavAn jAtaH,na candraprabhAcAryAyatto jAta ityarthaH, pazcAditigamyaM, pazcAcchrAvakapratiSThAvyavasthApanena ko'pi janastIrthAt pRthakmRtvA madAyatto na saMpanna iti vicintya 'annapitti apirevArthe, anyadeva, ca punararthe, sa candraprabhAcAryoM viciMtayet , svAyattapRthaksamudAyakaraNArtha mayA'nyatkiJcidvaktavyamitigAthArthaH / / 54 // atha tathA | vicintya yatkRtaM tadAha pacchA puNNimapakhiamayamabhinivesao a sNtthvi| saMghe nivArayaMte saMgheNa tao kao bAhiM // 55 / / ___ pazcAt-prAguktaparyAlocanato'nu-pazcAdanyadA'vasaravizeSe vikramata ekonaSaSTayadhikaikAdazazatasaMvatsarAtikrame1159 pUrNimApAkSikamabhinivezataH-abhinivezamithyAtvavazAtsaMsthApita, mRdAnAM purastAtprarUpitamityarthaH, kasmin sati?-acchinnaparamparAyAte PatnamaARINARImati INNAPURNA // 174 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 175 // pUrNimApAkSikaH pratiSedhaH | saGgha-tIrthe nivArayati, bho itthaM mA prarUpayetyAdivacomirAkrozaM dadati, tataH-tasmAt saGghana bAhyaH kRtaH, saGghoktamanaGgIkurvan tiraskRta iti gAthArthaH // 5 // atha pUrNimApakSavyavasthApane kuyuktimAha pakkhassa majjhamaLUmi mAsassa yamajha puNNima bhnniaN| teNaM puNNimapakhiamevaM juttipi jaMpei // 55 // __aSTamI pakSasya madhyaM mAsasya ca madhyaM pAkSikaM bhaNitaM, tena kAraNena pUrNimApAkSikam , evaM yuktiM-yuktyAbhAsaM kuyuktimiti| yAvat , jalpatIti gAthArthaH // 56 // atha candraprabhAcAryoktAM kuyuktiM pratibandhA dayitumAhajai evaM caumAsaM cauhiM mAsehiM tehiM tiguNehiM / bArasamAsA vaccharapattIvia puNNimAsu have // 5 // yadyevaM tvaduktaprakAreNa pUrNimAyAM pAkSikaM tarhi caturbhirmAsaizcaturmAsakaM, taizcaturbhirmAsaistriguNaiAdaza mAsAH syuH,tathA ca pUrNi| mAsu, apiH evArthe, pUrNimAsveva vatsaraprAptiH-saMvatsaraprAptirbhavediti gAthArthaH / / 57 / / athAnantaroktaprativandyA yajjAtaM tadAha AsADhapuNNimAe kattiamAse va ahava phagguNae / pajjosavaNA juttA tumbha mae na uNa bhddve||58|| __ tathA ca paryuSaNApi ASADhapUrNimAyAM yuktA syAd , athavA 'mArgazIrSo vatsarAdi riti nAmamAlAvacanAt kArtikapUrNimAyAm , athavA laukikaTippanakaM caitrAdimAsakaM bhavati tadapekSayA phAlgunapUrNimAyAM vA paryuSaNA yuktA, he candraprabhAcArya tava mate, na punarbhAdrapadamAse, tatrApi caturthyAM paryuSaNA'yuktetigAthArthaH // 58 // atha pratibandhA upasaMhAramAha-- tamhA jaha vacchariaM bhaddavae pakhipi caudasie / ia sAsaNasaMkeo aNAisiddho munneabo||59|| tasmAtkAraNAdyathA vatsarikaM-sAMvatsarikaM paryuSaNAparva bhAdrapade tathA pAkSikamapi caturdazyAm iti-amunA prakAreNa // 175 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 176 // G 'zAsanasaMketa : ' kSAyikAdibhAva saGke tavajjanapravacana saGketo'nAdisiddho jJAtavyaH, na punazcaturthyAM paryuSaNAnayanavat kenacidAcAryeNa | pravRtyA niyamitaH, kvApi pravacane tathAnupalambhAd, yaJcAcAryeNApi pravarttitaM tIrthasammataM ca tatkkApi prakaraNAdipravacane pratItameva | labhyate, yathA nizIthacUrNiThANAvRttikAlakAcAryakathAprabhRtiSu zrIkAlakasUriNA paJcamItazcaturthyAM paryuSaNAparvva pravarttitaM / tathA " tavaseNa ya caummAsiANi caudasIe AyariANi, aNNaha AgamuttANi puNNimAe "tti ityAdivacasA cAturmAsikaM caturddazyAmAcaritamityupalabhyate, na punaH kvApi tava seNa ya pakkhiAgItyAdi, yattu kvApi ThANAvRttau 'tavaseNa pakkhiyAiNi cauddasIe' | ityAdi likhitaM dRzyate, tatra rAkAraktena kenacitpAThaH parAvRtya likhito, jIrNAdarzeSu tathAnupalambhAdityAdyasmadIyacirantanAcA| yairapi gurutattvapradIpAdau jJApitamasti, tatsAkSikAstu dharmopadeza mAlAvRttiH zrIkAlakAcAryakathAH sarvA api, yatastAsu | tADIyapustaka likhitAsu cirantanAsu pattanIyapustakabhAMDAgArasaMbandhinISu bahvISu "tavaseNa ya caummAsiANi caudasIe Aya| riANI ti likhitamasti, kiMca pAThaparAvRttervyaJjakamapi " aNNaha AgamuttANi puNNimAe" ni padameva, yato yadevAgame pUrNi| mAyAmupalabhyate tasyaiva caturddazyAmAnayanaM yuktaM yathA paJcamItazcaturthyAM paryuSaNAnayanam, Agame ca pUrNimAyAM caturmAsakasyaivopa| lambho, na punaH pAkSikasya, yataH 'se NaM levae gAhAvaI' ityAdidvitIyAGgasUtrasya vRttyaikadeze "tathA paurNamAsISu ca tisRSvapi | caturmAsakatithiSvityarthaH" ityagretanagAthAyAM sammatitayA vRttau vakSyate'tra, yadi pUrNimAyAM pAkSikamabhaviSyattarhi pUrNimAtrikaM vRttikAro nAgrahISyat, sakale'pyAgame caturmAsakapUrNimAvyatiriktapUrNimAsu caturthatapo'pi vyaktyA nAstIti sUkSmadhiyA paryA| locyamitigAthArthaH || 59 || atha caturddazyAM pAkSikamityatra caturddazIpAkSikayoH parasparaM paryAyatAyAM hetumAha | pUrNimApAkSikaH pratiSedhaH // 176 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 3 vizrAme // 177 // jattha ya pakhiasaddo cauddasisado na tattha niddiho / niayatavAyabhihANe aNNuSNaM teNa pajjAo // 60 // yatra ca vyavahArAvazyakacUrNyAdau pAkSikazabdastatra caturdazIzabdo nAsti, cakArAdyatra caturddazIzabdo na tatra pAkSikazabdaH, kutra ityAha- 'niaya'tti niyatatapaAdyabhidhAne, caturyAdiniyatatapovaktavyatAyAmityarthaH tena kAraNena 'aNNuSNaM 'ti pAkSikacaturdazIzabdayoranyo'nyaM - parasparaM bhAvanirdezAt paryAyaH - paryAyatA iti gAthArthaH // 60 // atha pUrNimA pAkSikaM na bhavatItyatra yuktimAha caumAsapuNNimA tigamuvaiTuM bIaaMgi levassa / evaM ceva vivego caudasisaddami no diTTho // 61 // dvitIyAGge---sUtrakRdaGganAmnyaGge'rthAttadvRttau lepasya - lepanAmnaH zrAvakasyArthAttadadhikAre caturmAsakapUrNimAtrikamupadiSTaM-kathitam, 'evaM ceva'tti evaM prakAreNa caturdazIzabde vivekaH - pRthakkaraNaM na dRSTaH kvApyAgame, etAzcaturddazyazcaturthAditaponiyatA ityAdi| rUpeNa na dRkUpathamAgatAH, tasmAtpUrNimAyAM pAkSikakRtyaM caturthatapaH pAkSikAticArAlocanAdikaM na bhavatItyartha iti gAthArthaH // 61 // atha yeSu grantheSu pAkSikazabdasteSu ca na caturddazIzabdastannAmagrAhamupadarzayannAha - vavahAravitticuNIpIDhi taha nisIhabhAsamAIsuM / jiNabiMbasAhUvaMdaNuvalikhiaM pakhiaM bhaNiaM // 62 // vyavahAravRtticUrNyoH pIThe tathA nizIthabhASyAdiSu 'jinavimba sAdhuvandanaM' caityaparipATI sAdhuvandanaM ca, upalakSaNAcca caturthatapaH | pAkSikapratikramaNaM ca, tairupalakSitaM cihnIkRtaM pAkSikanAmnA parva dinaM bhaNitaM - tIrthakRdupadiSTaM, tathAhi -"kiikammassAkaraNe kAussagge tahA apaDilehA / posa hiatavo a tahA avaMdaNe ceisAhUNaM // | 1 || " tatra posahiatavotti padaM vyAkhyAnayati- cautthachaTThama karaNe aTThami pUrNimA pAkSika pratiSedhaH // 177 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 178 // mamm mmmmmmIMINFamethod PARANJALINITARIANPARINIRMA pakkhacaumAsivarise A lahu guru lahugA gurugA avaMdaNe ceisAhaNaM // 2 // atra yathAsaGkha padayojanA, sA caivam-aSTamyAM caturthasyAkaraNe pUrNimA| 'pakSe' pAkSike caturthasyAkaraNe caturmAse paSThasyAkaraNe sAMvatsarike aSTamasyAkaraNe prAyazcittaM, tathA eteSvaSTamyAdiSu divaseSu caityAnAma-|| pAkSika pratiSedhaH | manyAnyavasatigatasusAdhUnAM cAvandane pratyekaM prAyazcittaM, cazabdena, "eesu ceva ceiA sAhuNo vA je aNNAe vasahIe ThiA te || na baMdaMti pacchitta"miti, vyavahArapIThacUrNI,tathA 'jo pajosavaNAe ittariaMpAhAraM AhArei AhAritaM vA sAijati'tti zrInizIthasUtre udde0 10"ittariaMpAhAraM pajosavaNAe jo u aahaare| tayabhRibiMdumAdI so pAvati ANamAdINi // 1 // uttarakaraNaM egaggayA ya Aloa ceivNdnnyaa| maMgala dhammakahAvia pavvesu a tavaguNA huMti // 2 // aTThamachaTTacautthaM saMvacchari cAumAsi pakkhe a| posahiatave bhaNie bitiaM asahU gilANe a // 3 // itizrInizIthabhASye, tatra "ittari#" gAhA, ittariaM nAma thovaM egasitthamavi addhalaMbaNAdi vA,ahavA AhAre 'tatAmittaM' sAdime mirIacuNNagAdi 'bhRtimitta' bhUtiriti yatpramANamaGguSThapradezanIsaMdazakena bhasmopagRhyate, pAnake bindumAtramapi, AdigrahaNato khAdimapi thovaM jo AhAreti posavaNAe ANAdidose pAveti,pavesu tavaM karitassa imo guNo bhavati-"aTThama"gAhA,pajosavaNAe jo aTTamaM na kareti cAummAsie chaTuM na kareti pakhie cautthaM na kareti to pacchittaM, tamhA ete dosA tamhA jahAbhaNio tavo kAyaco, 'viti'ti na karejAvi avavAyassa, asahU na karejA,gilANo vA na karejA gilANapaDiArago vA, so uvavAsaM veyAvaccaM ca kAuM asamattho, evamAdiehiM kAraNehiM pajosavaNAe AhArato'vi suddho"tti zrInizIthacUrNI u010, AdizabdAdAvazyakacUrNirapi, yathA-paDikamaNaM desiyaM rAiyaM ca, divasao devasiassa rAo|| rAiassa pakhi pakhiassa cAummAsie cAummAiassa saMvaccharie saMvacchariassa"tti, evamanyatrApi yatra kApi pAkSikakRtyaM 8 // .
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme | // 179 / / | pAkSikapratikramaNAdi tadviziSTaH pAkSikazabdanirdezo na tatra caturdazIzabda itigaathaarthH||62|| atha pAkSikakRtyopalakSitacaturdazIza-||2| pUrNimAbdapratipAdakagranthasammatipradarzanAya gAthAmAha pAkSikaAvassayacuNNIe mahAnisIhe a pakravacuNNIe / pakkhiatavapamuhehiM juttAvi cauddasI vuttA // 3 // pratiSedhaH zrIAvazyakacUrNI zrImahAnizIthe pAkSikacUrNau ca pAkSikatapaHpramukhairyuktA,apirevArthe yuktaiva,caturdazI 'vutta'tti uktA, | tathAhi-"aTThamicauddasIsu arahaMtA sAhuNo a vaMdeabA" zrIAvazyakakAyotsarganiyukticUrNI, tathA 'saMte balavIriapurisakkAraparakkame aTThamicAuddasINANapaMcamIpajosavaNAcAummAsie cautthachaTTachaTTe na karijjA pacchittaM"ti zrImahAnizIthe'dhyayane,tathA "icchAmi khamAsamaNo! piaM ca meM ityAdi,gurU bhaNai-eaMposahiatti aTThamicausaddasiuvavAsakaraNaM iti pAkSikacUrNI, tathA vikramataH saptasaptatyadhikacatuHzatasaMvatsara477saMjAtena zrIdhanezvarasUriNA zrIzatruJjayamAhAtmye tRtIyasarge catudazyAmeva pAkSikamanAdisiddhamuktaM,tathAhi-"yAvajIvaM vizeSeNa, so'STamI ca caturdazI / pratyAkhyAnapauSadhAditapasA''rAdhayatyalam // 1 // tathA-"sa cASTamIcaturdazyoH,parvaNostapasaH kvacit / cAlyate nizcayAnnaipa, kRtayatnaiH surairapi // 1 // tathA-'jagau nRpatirapyevaM, zRNu rambhe! mahAvratam / caturdazyaSTamIparva,tAtenoktaM samasti nH||1||' tathA 'trayodazyAM ca saptamyAM, lokavodhAya bhAmini ! / ayaM | hi paTahodghoSo, madAdezAtprajAyate // 1 // caturdazyaSTamIparva, trailokye devi ! durlabham / karoti yo jano bhaktyA, sa yAti paramaM | padaM // 2 // tathA-aSTamyAM pAkSike pakSimRgasiMhAdizAvakAH / apyAhAraM na gRhaNanti, ye'rhaddharmeNa vAsitAH // 1 // tathA-catu| IzyaSTamIparva,daDhadharmaH sa dharmavAn / nityamArAdhayAmAsa, zrIyugAdijinAnivat // 1 // ityAdayo'neke zlokA bhinnAdhikArapratibaddhAH, // 179 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 180 // | teSvapi yatra pAkSikazabdo na tatra caturdazIzabdo, yatra ca caturdazIzabdo na tatra pAkSikazabdaH, ato'nayoH parasparaparyAyataiveti caturdazyAM pAkSikazabdasya saMketo'nAdisiddha eva / tathA 'sAgaracaMdo kamalA sAgaracaMdo aTThamicaddasIsu suSNagharesu masANesu egarAiaM paDimaM ThAti" zrIAva0 cUrNau, tathA " caMpAe sudaMsaNo siTTitto aTThamicauddasIsu caccaresu uvAsagapaDimaM paDivaJjati, so | mahAdevIe patthijamANo nicchai "tti zrI Ava0 kAyotsarganiyukticUrNI, tathA "sarvvasu kAlaparvvasu supasattho jiNamae jahAjoggo / amicaudasIsu a niameNa havija posahio // 1 // zrIAva0 cUrNau, kvacicca aTThamipannarasIsu ati pAThastatrApi ThANAvRttigatapAThavat kupAkSikavijJAnaM saMbhAvyate, yadvA pannarasIti padaM caturddazyA upalakSakam, anyathA 'se NaM cAuhasiaTThamipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlittA bhavatI" ti zrAAvazyakacUNa zrAddhapratimAdhikAre bhaNitaM tena sahAsyA gAthAyA visaMvAdaH | syAd, yadvA bhAdrasitapaJcamIto'parabhAdrasitapaJcamyAM saMvatsaravat pUrvacaturdazIto dvitIyacaturddazyAM paJcadazadinasaMbhavAt paJcadazIza|bdena caturddazyeva bodhyA, anyathA jinadAsa zrAvakavyatikarAlApakena saha saMvAdo na syAt, tathAhi -phAsugacArI kiNiUNa diJjati, evaM posiaMti, so a sAvao aTThamicaudasIsu uvavAsaM karei, putthayaM ca vAyaDa, te'vi taM soUNa bhadayA jAyA uvasaMtA saNNiNo, jadivasaM sAvao na jimei taddivasaM tevi na caraMti" tti zrI AvazyakaparI pahaniryuktezcUNa, zrIhAribhadrIyavRttau ca etena "tavaseNa | caumAsiANi caudasIe AyariANi, aNNahA AgamuttANi puNNimAe "tti samyakpAThe vidyamAne'pi kvacit 'tavaseNa ya pakhiAINi caudasIe AyariANi'tti pAThaM dRSTvA pUrNimApAkSizazaGkApi vyudastA, pravacane pUrvAparasaMbandhena paryAlocyaiva vicA| raNAyAH kSodakSamatvAd, yaduktam- "puvAvareNa paribhAviUNa suttaM payAsi avaMti / jaM vayaNapArataMtaM eaM dhammatthiNo liMgaM // 1 // ti // pUrNimApAkSikapratiSedhaH 1122011
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 181 // sA paryAlocanA tvevam - " aNNaha AgamuttANi puNNimAe "tti padaM pravacanena saGgatIkriyamANaM yadevAgame pUrNimAyAmupalabhyate | ityAdi prAguktaM bodhyaM kiMca- caturthatapazcaitya paripATI pramukhapAkSikakRtyaviziSTAyAH pUrNimAyAH kvApyAgame'nupalambhena tavaseNa pak| khiAiNi caudasIe AyariANi 'tti vAkyaM, "aNNaha AgamuttANi puNNimAe "tti padena saha agninA siJcetyAdivAkyavadasaGgatameva syAt, tasmAt 'tabaseNa ya caummAsiANi caudasIe AyariANi 'tti jIrNapATha eva svabhAvasiddhaH kSodakSamatvAt, pUrNimAyAM caturmAsakasyaiva siddhAntasiddhatvAt, tathAsiddhatvaM ca 'tamhA dosaddehiM'ti vakSyamANagAthAvyAkhyAyAM dvitIyAGgasaMmatyA darzayiSyate, kiMca- 'AgamuttANi puNNimAe 'tti padaM pUrNimApAkSikAbhiprAyeNa pramANIkriyate tarhi pUrNimAtaH pUrNimAyAM mAsena saMbhavAt mAsikaM vaktavyaM syAt, na punaH pAkSikamityalaM prapazcenetigAthArthaH || 63 // athAnantaroktagAthAyAmuttarArddhena yaduktaM tasya tAtparyamAha, athavA'nantaroktagAthAdvayasya tAtparyamAha - teNaM caudasIe pakhiasaddeNa hoi pajjAo / na puNo puSNimadivase tavapamuhaM pakhiaM kajjaM // 64 // yena kAraNena pAkSikakRtyaviziSTA caturddazyAgame bhaNitA, athavA yena gAthAdvayoktasammatiprakAreNa pAkSikacaturddazIzabdayoH | paryAyavAcitoktA, tena kAraNena caturdazyAH pAkSikazabdena paryAyo bhavati, na punaH pUrNimAdivase tapaH pramukhaM pAkSikakRtyaM, bhaNitamAgama iti gamyaM, tena kAraNena pUrNimAdivase pAkSikazabdena paryAyo na bhavatItyatrApi saMbadhyate iti paramArtha itigAthArthaH // 64 // atha rAkAraktaH zaGkate - aha sAvayaahigAre caupavImajjha gattikAUNaM / kappijjai niameNaM tavapamuho pakkhio'vi vihI ||65 || pUrNimApAkSikapratiSedhaH // 181 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ rA a zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 182 // pUrNiyA pAkSikapratiSedhaH dilemm atha zrAvakAdhikAre ca catuSpaya'ntavartinI pUrNimAsItikRtvA anukto'pi tapaHpramukhaH pAkSiko vidhiniyamena kalpyate iti pUrvapakSaH, atra 'udarasthaputrAzayA kaTisthaM putraM kUpe kSipatIti nyAyamApanena rAkAraktenAzaGkitaM,yatazcaturdazI pAkSikakRtyaviziSTAM | siddhAntoktAM ca parityajya tAdRzI pUrNimA bhaviSyatItikalpanAtatpara itigaathaarthH||65|| atha pUrvapakSitasyAtiprasaMgena dUSayitumAha tA caudasitavajutto chaThTho vutto'pi kiM na pkkhtvo| jaha caudasitavajutto caumAsadiNami chtthtthtvo||66|| ___ yadyevaM prAguktaM 'tA' tarhi caturdazIcaturthatapoyuktaM pAkSikatapo'pItyupavAsadvayalakSaNaH SaSThaH kathaM noktaH ?, dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi, yathA caturdazItapoyuktaM caturmAsakadine SaSThatapa uktaM, kiM catuSparvI tAvacchrAvakadharmamAzrityoktA ?, sAdhudharmamAzritya tu | aSTamIcaturdazyAveva, pAkSikaparva tu zrAvakasAdhvoH sAdhAraNamityapi vicAryamANe caturdazyeva pAkSikatvena siddhyati, catuSparvAmadhyavartinI pUrNimetyAdivicAraNAsvagalapAdukAkalpeti gAthArthaH // 66 // atha punarapi rAkAzaGkAmAhaaha caumAsagadivasA panarasa divasehiM pkkhipddikmnnN| teNavi puNNimadivase pakhiakajapi juttiju||67|| atha caturmAsikadinAt-caturmAsikapratikramaNAt paJcadazabhirdinaiH pAkSikapratikramaNaM bhavati, tenApi kAraNena pUrNimAdine pAkSikapratikramaNAdikaM yuktiyuktamitigAthArthaH / / 67 // atha paroktamatiprasaGgena dUSayati jai evaM saMvacchariapaDikamaNAu pakkhapaDikamaNaM / pannarasadiNehiM juttaM pattaM tA paMcamI pakkho // 6 // yadyevaM tvadaktayuktizcettarhi sAMvatsarikapratikramaNAtpAkSikapratikramaNaM paJcadazabhirdinaireveti yuktaM 'tA' tasmAt 'pnycmiipkssH'| | paJcamyAM pAkSikaM prAptam , ubhayatrApi yuktestaulyAditigAthArthaH // 68 // atha yuktyantaramAha // 182 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaparIkSA 3 vizrAme 1122311 | jai pakkhipi puNNima amAvasA yatti tihidugaM hujjA / tA tuha nAmapi imaM pakkhe pakkhe havai bhinnaM // 69 // yadi pAkSikaM pUrNimA amAvAsyA ceti tithidvayaM syAt tarhi tava nAmApi pakSe pakSe bhinnaM syAditigAthArthaH // 69 // atha pakSe2 nAmnorbhinnatvaM kathamityAha siapakakhe puNNimio kaNhe mAvAsiotta'varanAmA / aNNaha tuha nAmaMmi a aliaM taha pakhiabhihANe // 70 // 'sitapakSe' zuklapakSe paurNimIyakaH, pUrNimAyAM pAkSikaparvaNaH kariSyamANatvAt, kRSNe pakSe AmAvAsyika ityaparanAmA vaktavyastvaM, | tasmin pakSe amAvAsyAyAmeva pAkSikasya kariSyamANatvAd, anyathA yadi nAmadvikaM na syAttarhi tava nAmnyalIkaM - mRSAbhASaNaM bhavet, | pAkSikaparvvapAratantryeNaiva tavAbhidhAnasya sammatatvAd, anyathA paurNimIyako'hamityapi nodghoSaNIyaM, tathA pAkSikAbhidhAne'pi mRSA syAd, ayaM bhAvaH - kRSNe pakSemAvAsyAyAM pAkSikaM kurvANaH ahaM pUrNimAyAM pAkSikaM karomItyato'haM paurNimIyaka iti bruvANaH sphuTa eva svanAmni pAkSikaparvvanAmni cetyubhayathA'pi mRSAbhASI syAditi gAthArthaH // 70 // atra sUtravyAkhyAne'pi pAkSikazabdena catuIzI vyAkhyAteti darzayati jaha pakUkhiapajjAo caudasisaddeNa desio'vi thaa| na ya puNNimasaddeNa dasAicuNNippamuhasamae // 71 // yathA pAkSikaparyAyazcaturdazIzabdena dezito, dRzyate iti gamyaM, na tathA pUrNimAzabdena pAkSikaparyAyaH kRtaH, ketyAha- 'dazAcUrNipramukhasamaye ' dazAzrutaskandhacUrNipramukhasiddhAnte, tathAhi "pakhi aposahiesuM samAhipattANaM" ti zrIdazAzru0 sUtraM, etaccUrNirevaM pak| khiyaM pakkhi ameva, pakhie posaho pakkhiaposa ho, cAuddasi aTThamIsu vA, samAhipattANaM" ti zrIdazA0, atra prathamavyAkhyAne pakkhiaM GYGGIN pUrNimA pAkSikapratiSedhaH // 183 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ P zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 184 // pUrNimApAkSikapratiSedhaH pakhiameveti sAvadhAraNavAkyena kevalacaturdazyA eva grahaNaM kRtaM, dvitIyavyAkhyAne ca pAkSikapadamaSTamyA apyupalakSakamityamiprAyeNa aTThamicauddasIsu vetyaSTamIsaMyuktAyA eva caturdazyA grahaNaM kRtamiti bodhyam, anyathA dvitIyavyAkhyAnaM niranvayaM syAt, tayAkhyAnasya vyAkhyeyapadasya sUtre'nupalambhAta , tvadabhiprAyeNa pAkSikazabdasya vyAkhyAnaM nASTamI na vA caturdazI saMbhavati, tasmAtprathamavyAkhyAnaM kevalacaturdazyabhiprAyakam , anyathA paryAyAntaramakRtvA evakAragrahaNAsaMbhavAbyAkhyAnAsaMbhavAca, nahi ko'pi sUtravyAkhyAtA ghaTazabdasya ghaTa iti bravANo vyAkhyAtRtvaM bhajate, dvitIyavyAkhyAne cASTamyupalakSitA caturdazI gRhItetivakSyamA| NasUtrakRdaGgavRttipradIpamAdAya dazAcUrNirevAvalokanIyA, tvadabhiprAyeNa tu dvitIyavyAkhyAnaM aTThamipannarasIsu veti ghaTate, tacca noktamiti netre nimIlya vicAraNIyam ,AdizabdAyavyavahAravRttirapi,yathA-vijANaM parivADI pavve pave ya diti aayriaa| mAsaddha| mAsieNaM patvaM puNa hoi majhaM tu||1|| AcAryAH parvaNi parvaNi vidyAnAM paripATIrdadati, vidyAH parAvarttanta iti bhAvaH, atha parva | kimucyate,tata Aha-mAsArdhamAsayormadhyaM parva punarbhavati,etadevAha-"pakkhassa aTTamI khalu mAsassa ya pakkhioM munneach| aNNaMpi hoi patvaM uvarAgo caMdamurANaM // 1 // arddhamAsasya-pakSAtmakasya madhyamaSTamI, mAsasya madhyaM pAkSikaM-pakSeNa nivRttaM, tacca kRSNacatuIzIrUpamavasAtavyaM, tatra prAyo vidyAsAdhanopacArabhAvAditi vyava0 vR0 u06, atra vRttikRtA kRSNacaturdazI vivicya vyAkhyAtA tadvidyAsAdhanAdhikArAd ,anyathA sAmAnyena caturdazyeva vyAkhyAtA syAdanthAntarasammatestathaiva dRzyamAnatvAdityapi netre nimIlya rahovRtyA vicAryamitigAthArthaH // 71 / / atha punarapi yuktyantaramAhacAuddasahamuddipuNNamAsiNisupamuhajiNavayaNaM / na ya katthavi cAuddasiaTTamipakhiapamuhavayaNaM // 72 // H PHASIRNARAI N INTAMPHINITIBIOURISTIBI ILIMPAIIIIIIRAMAULILIPIRAILITIEMAILORIGAMIRITERAPridana n HINITILLITERARIAllialInIme idhaRABIRA // 184 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 185 // pUrNimApAkSikapratiSedhaH "bahUhiM sIlabayaguNaveramaNapaJcakkhANaposahovavAsehiM cAuddasahamuddidvapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA" ityAdikaM zrIbhagavatyA digataM jinapravacanaM, vidyata iti kriyA'dhyAhAryA, atra gAthAyAM 'puNNamAsiNisutti hasvatvaM gAthAnulomyAdavasAtavyaM,tadvatkutrApi "cAuddasaTThamipakhiesutti pramukhavacanaM na ca dRSTamitigAthArthaH // 72 // athaivaMpAThAtki saMpannamityAhajamhA dosaddehiM dunni tihIo jinniNdbhnniaao| tamhA caudasipakhiasakkhI levo'vi suuagdde||73|| __ yasmAt dvAmyAM zabdAbhyAM dve tithI jinendrabhaNite, uddiSTapUrNimAzabdAbhyAmamAvAsyApUrNimAlakSaNaM tithidvayaM bhaNitaM, taca || | pAkSikaM na bhavati,tasmAcaturdazyeva pAkSikam , atrArthe sAkSI tAvatsUtrakRdaGge levovi' lepanAmA zrAvako'pi,yatastatra dvAbhyAM zabdAbhyAM | pAkSikavyatiriktAstithayo gRhItAH, tathAhi-"seNaM levae gAhAvaI samaNovAsAe ahigagajIvAjIve'tti" dvitIyAGgasUtradezasya vRttiriya,tathA-caturdazyaSTamyAdiSu tithipUddiSTAsu-mahAkalyANakasaMbandhitayA puNyatithitvena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisapvapi caturmAsakatithiSvityarthaH evaMbhUteSu dharmadivaseSu suSThu-atizayena pratipUrNo yaH pauSadho-vratAbhigrahastaM pratipUrNam-AhArazarIrabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhamanupAlayana saMpUrNazrAvakadharmamanucarati // iti zrIsUtrakRdaGge dvitIyazrutaskandhe'dhyayane7 lepazrA| vakavarNanAdhikAre iti gAthArthaH // 73 // atha dvAbhyAmapi zabdAbhyAM pAkSikatvenAbhimatayostithyograhaNe ko doSa ityAkAGkSAyAM sUtragatibhaGgalakSaNaM doSamAha| suttami egaattho No jutto nnegsddvynnijo| appaggaMthamahatthaM suttaM japaMti jeNa jiNA // 74 // ... sUtre eko'rthaH-pAkSikAdilakSaNojnekazabdavAcanIyaH-nekairuddiSTapUrNimAdilakSaNaiH zabdaivaktavyo na yuktaH, yataH sUtraM tAvada
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 186 // lpagranthaM mahArthaM ca jinA bruvanti, zabdairalpamarthena ca mahadityarthaH, yadAgamaH- "appaggaMthamahatthaM battIsAdosavirahiaM jaM ca / lakUkhaNajuttaM suttaM aTThahi a guNehi uvaveaM // 1 // ( 3- 880) tatra dvAtriMzadoSA amI - " aliamuvaghAyajaNayaM niratthayamavatthayaM chalaM duhilaM / nissAramahiamUNaM puNaruttaM vAhayamajuttaM ||1|| kamamiSNa vayaNaminnaM bibhattiminnaM ca liMgabhinnaM ca / aNamihiamapayameva ya sahAvahINaM vavahiaM ca ||2|| kAlajaicchavidoso samayaviruddhaM ca vayaNamittaM ca / atthAvasIdoso neo asamAsadoso | a ||3|| uvamArUvagadoso niddesapayattha'saMdhidoso a / ee a suttadosA battIsaM huMti nAyavA ||4|| (3 / 881-2-3-4) iti zrI anuyogadvAravRttau, tathA "niddosaM sAravaMtaM ca, heujuttamalaMkiaM / uvaNIaM sovayAraM ca, miaM mahurameva ya // 1 // (2-51*3-885) iti kalpabhASyapIThe'pi sUtralakSaNam, etAdRksUtralakSaNayuktaM sUtraM nAnekazabdairekasminnarthe vAcye sati saMbhavati, pratyutAlpArthamahAgranthatvena vaiparItyAt, tasmAdamAvAsyApUrNimAbhyAM yathA pAkSikaM vAcyatayA nirdiSTaM tadapekSayA ekenaiva pAkSikazabdena pAkSikaM vaktuM | yuktam, ayaM bhAvaH- pUrNimA'mAvAsye yadi pAkSikatithI abhaviSyatAM tarhi sUtrakAro gaNadharaH sarvatra bhavatu mA vA kvacit pAkSikazabdaprayogamadAsyat, tathAca "cAusaTTamIpakUkhiesa paDipuNNaM posaha " mityAdyabhaNiSyat tacca kvApi noktam, ato na pUrNimAmAvAsye | pAkSikaM, nanu tarhi caturdazIzabdasthAne pAkSikamityeva kathaM noktamiticeducyate, pAkSikacaturdazIzabdayoH paryAyarUpatvenaikasvarUpatvAdekazabdavAcyatvAvyabhicArAditigAthArthaH ||74 || atha prAyaH sukhAvabodhAM yuktimAha caudasipakhiatitthaM acchinnaM ajja jAva vaTTei / jaM tassa mUlamaNNaM pavahao natthi titthayarA // 75 // caturddazyAM pAkSikam arthAt pAkSikakRtyaM tatra tIrthaM, tadAzritaM tIrthamityarthaH, katham, adya yAvadacchinnamiti, acchinnaM, na punastruTi pUrNimApAkSikapratiSedhaH // 186 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprakacanaparIkSA 3vizrAme // 187 // pUrNimApAkSikapratiSedhaH AMARIN HARINITIANImmumIRIDAIIMIRMINSURNAL A GARILALHAPURAMPARANIHIPARINEELAPAR taM sat kenApi saMhitaM, yattadonityAmisaMbandhAta, tasmAttanmUlaM-caturdazIpAkSikamUlaM, tIrthakarAd anyaH pravartako nAsti,caturdazI-| pAkSikapravartakastIrthakadeva, anAdisiddhamityupadezadvAretigAthArthaH // 75 // atha pUrNimApAkSikasyApi mUlaM tIrthakadbhaviSyatIti parAzaGkAparAkRtaye gAthAmAha puNNimapakhiamUlaM caMdappahasanio tuhaMpi mo| liMgaM pakkhiasattari muNicaMdakayA tayaThAe // 76 // pUrNimApAkSikamUlaM candraprabhasaMjJitaH-candraprabhAcAryanAmA tavApi sammataH-pratItaH, yataH-"durvAdidviradAnuzaH samayavicchreNIziromaNDanaM zrIcandraprabhasarirAT sa bhagavAn prAcIkazatpUrNimA"mityAdipaurNimIyakakRtasaMskRtakSetrasamAsavRttau, tathA rAkAraktakRtAmamatIrthakRcaritre'pi, tathA zatapadIkAreNApi bRhadgacchAtpUrNimApakSazcandraprabhAcAryAdevoktaH tatazcAtmana utpattiriti, tatra liGga-cihaM 'tayaTThAe'tti tadartha-tasmai idaM tasya pratibodhanimittaM zrImunicandrasariH-tadgurubhrAtA tena kRtA pAkSikasasatireva,yadi pUrNimAmUlaM candraprabho nAbhaviSyattahiM kathaM tatpratibodhanimittaM pAkSikasaptatikAmakariSyaditigAthArthaH // 76 // atha pUrNimAmUle yuktyantaramAha caudasipakkhA puNNimapakkho iha niggaotti vikkhAyaM / puSiNamapakkhA causipakkho'vina vayaNagadho'vi ||77 // yathAtathAzabdayoradhyAhArAd yathA caturdazIpakSAtpUrNimApakSo nirgata iti vikhyAtaM, "vaDagacchAo puNNima puNimao shpunnnnimNclyaa| dohivi AgamanAmA kuccayarA kharayaro jAu // 1 // tti vRddhasaMpradAyAtsarvajanapratItaM, na tathA pUrNimApakSAcaturdazI-10 // 187 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 188 // pUrNimApAkSikapratiSedhaH | pakSo'pIti yuktiH sukhAvabodhetigAthArthaH // 77 // athaivaM sati pUrNimApakSe kiM saMpannamityAha- ... . tamhA puNNimapakkhe chinnaM titthaM havija niameNaM / evaM sesamaesuvi bhAvijA suhumabuddhIe // 78 // yasmAccaturdazIpakSAtpUrNimApakSo nirgatastasmAtpUrNimApakSe niyamena tIrtha chinnaM bhaved ,ayaM bhAvaH-zrIvIrAttadvikalpitakAlakasUriprabhRtervA candraprabhAcArya yAvaccaturdazyAM tIrthamAsIt , tacca pUrNimApakSe tIrtha na bhavatyevAtastanmate tIrthasya vyucchedaH saMpannaH, atha tadAnIM tattIrthameva, tarhi tasmin tAdRsvarUpeNa vidyamAne pUrNimApakSasya tIrthabAhyatA'nAyAsasiddhA,acchinne tIrthe tadanabhi| mataprarUpaNAtastataH pRthagbhavanAd, evam-amunA prakAreNa zeSamateSvapi-auSTrikAdipAzaparyanteSvapi chinnaM tIrtha jJAtavyaM,teSAmamiprAyeNa svasvamatotpattereva svAbhimatatIrthapravartanAt, na punastIrthakarAdArabhyAcchinnapravRttisteSAM saMbhavatItigAthArthaH // 78 // atha | | nazyato'parAdhinastRNAvaraNakalpAM kuyuktimapAkartumAha- / / | joisakaraMDapamuhe paDivAikamA tihINa NAmAI |ttto pasiddhapakkhiapavanimittaM jiNuttAI // 79 // jyotiSkaraNDapramukhe-jyotiSkaraNDacandraprajJaptisUryaprajJaptyAdau 'pratipadAdikramAt' pratipadamAdau kRtvA krameNa yattithInAM nAmAni 'tatto tato jainapravacane prasiddhapAkSikaparvanimittaM-caturthatapovidhAnaviziSTapravacanaprasiddhapAkSikaparvaparijJAnArtha jine| noktAnItyakSarArtho,bhAvArthastvayaM-pADivai viiya taiA cautthi taha paMmamI achtttthii| sattamiaTThami navamIdasamI ikkArasI cev||1|| | bArasi terasi cAuddasI aniTThavaNiA u pnnrsii| kiNhaMmi a juNhaMmi a eAoM tihI munneabaa|2|| iti jyotiSkaraNDe (101-102) tathA dazamacaturdaze prAbhRtake "tA kahaM te divasANaM NAmadhejA AhitAti vadejA ?, tA egamegassa NaM pakkhassa // 18 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Mal zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 189 // pUrNimApAkSikanirAsaH Palam Animadiminal i AIIMAMANIKHILAMULIHIMJHIMIRRIAAL Inimillm pannarasa divasA paNNatA, taMjahA-paDivayadivase jAva pannarasIdivase, tA etesi NaM pannarasa nAmadhejA paNNatA, taMjahA-puvaMgasiddhe maNorame2 maNohare3 jasamadde4 jasodhare5 sabakAmasamiddhe6 iMde7 muddhAbhimasitte8 somaNase9 dhaNaMjae10 atthasiddhe11 abhijAte12 accAsaNe13 sataMjae14 aggivesovasame15 divasANaM naamdhijaaii| tA kahaM te rAIoAhijatti vadejA, tAegamegassaNaM pakkha-| ssa paNNarasa rAI paNNattA, taMjahA-paDivArAI1 biiArAI2 jAva paNNasIrAI15, tA eesiMNaM pannarasaNDaM rAINaM paNNarasa nAmadhejA |paM0, taM0-uttamA1 suNakkhattAra elAvaccA3 jasodharA4 somaNasA5 sirisaMbhUtA5 vijatA7 vejayaMtI8 jayaMtI9 aparAjitA10 icchA11 samAhArA12 teA13 abhineA14 devANaMdA niratA15, rayaNInAmadhejjAI"ti zrIcandraprajJaptI, evaM sUryaprajJaptAvapi (24-48) evaMvidheSvAgameSu krameNoktAni yAni nAmAni tAni sammatitayodbhAvya pakSAnte bhavaM pAkSikamitivyutpattyA paJcadazyAM pAkSikamiti candraprabhAcAryasya vAgvilAsaH, sa ca stanyapAnArthino mAtaraM parityajya pitaraM paridhAvamAnasya ceSTeva vipazcitAmupahAsyahetuH, yato mAtRstanakalpaM caturthatapaHprabhRtipAkSikakRtyaviziSTacaturdazIjJApakaM prAguktamAgamakadambakaM tadAzrayabhUtaM tIrtha ca parityajya tadAzApUraNe'jAgalastanakalpaM jyotiHzAstrAnugatatithikramamAtrajJApakaM jyotiSkaraNDAdikaM prati dhAvati, tasmAddhe candraprabhAcArya ! jyotiSkaraNDAdau tithikramamavalambya pazcadazyAM pAkSikamiti zRgAlakadAzA pariharttavyetigAthArthaH // 79 // atha jyotikaraNDAdau tithikramaH kimarthamityAhakiMtiha joisasatthe aNAisiddho tihikamo evaM / teNiva naMde1 bhadde2 jae a3 tucche a4 puNNatti5 // 8 // kiMtviha jagati jyotiHzAstre laukike ratnamAlAdo lokottare ca candraprajJatyAdau evaM-prAguktaprakAreNa pratipadAdiracanA
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 19 // | pAkSika rUpeNa kramaH-paripATiranAdisiddhaH, yata evaM tataH kimityAha-teNiva'tti prAkRtatvAd dhrasvatve tenaiva kAraNena nandA1 bhadrAra 1 bhadrAra D pUrNimA|jayA3 riktA4 pUrNA ityAdi, evaMkrama iti lAlaghaNTAnyAyenehApi saMbadhyate, evaM kramo bhavati, tatra laukike-"nandA1 bhadrAra nirAsaH jayA3 riktA4, pUrNA5 ceti triranvitA / hInA5 madhyo10 tamA15 zuklA, kRSNAtu vyatyayAtithi ||1||"rityaadi,lokettre "tA kahaM te tihI Ahiteti vadejA ?, tattha khalu imA duvihA tihI paNNatA, taMjahA-divasatihI rAitihI a, tA kahaM te divasatihI |Ahiteti vadejA ?, tA egamessa pakkhassa paNNarasa divasatihI paNNattA, taMjahA-NaMde1 bhadde2 jae3 tucche4 puNye5 pakkhassa paM|camI, puNaravi naMde6 bhadde7 jae8 tucche2 puNNe10 pakkhassa dasamI,puNaravi naMde11 bhadde12 jae13 tucche14 puNNe15 pakkhassa paNNarasI, evaM tiguNA tihI savesi divasANaM / kahaM te rAItihI AhitAti vadejA ?,tA egamegassa NaM pakkhassa paNNarasa rAItihI |paM0,0-uggavatI1 bhogavatIra jasavatI3 sabaDhasiddhA4 suhaNAmA5 puNaravi uggavatI6 bhogavatI7 jasavatI8 sabaTThasiddhA9 su|haNAmA10, puNaravi uggavatI11 bhogavatI12 jasavatI13 sanvaTThasiddhA14 suhaNAmA15, evaM tiguNA eA tihIu savAsiM rA| tINaM"ti (24-49) zrIcandraprajJaptau dazame pazcadaze prAbhRtaprAbhRtake patra45, evaM sUryaprajJaptAvapi, dazamasya pazcadaze prAbhRtaprAbhR| take43 patre ayameva pATho'vagantavyaH, ata eva laukike lokettare ca TippanakavyavahArapravRttirapi pratipadAditithikrameNaiva, vyucchi be'pi jainaTippanake saMprati TippanakapravRttireva tatsAkSiNI, tasmAtpratipadAditithikramaH pAkSikavicAre akizcitkara evetigAthArthaH | // 80|| athoktayuktyA kiM saMpannamityAhateNaM pakkhassaMto paNNarasI tattha pkkhpddiknnnn| juttaMti maivigappo miuca siMhAu sNtsio||8|| // 19 // AutsARAUNAINITISHALIMILAINI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 19 // pUrNimApAkSikanirAsaH I yena kAraNena jyotiSkaraNDAdau tithikramo na pAkSikavicAropayogI tena kAraNena pakSasyAntaH paJcadazI bhavati tatraiva ca pAkSikapratikramaNaM yuktamiti candraprabhAcAryasya kuvikalpaH siMhAnmRga iva saMtrAsitaH-vAsaM nIta iti / yattu 'aMto pakkhasse ti pAkSikasUtrapadamavalambya pakSasyAnte pUrNimAyAM pAkSikapratikramaNaM yuktamiti tanmahadajJAnaM bodhyaM,yatastatrAntazabdo madhyArthavAcI, tena pakSasyAntaH-madhye vAcanAdiviSayaM yadavadyaM vihitaM tadAlocanIyamitibhaNitam , anyathA pUrNimApratipadormadhye yatpAtakaM tadevAlocitaM | syAt , na punaH paJcadazadinasaMbandhyapIti gAthArthaH // 81 // atha candraprajJapyAdyanusAreNa pAkSikakalpane dRSaNAntaramAha| kiMciha pakkhassaMto devasio rAio va tubha mae / duhaotuhagalapAso duNhapaMto viAle'vi // 82 / / ___'kiM ceti dUSaNAbhyuccaye, candraprajJaptyAdyanusAreNa pakSasyAnto daivasiko rAtriko vA tava mataH-abhimataH?, dvidhApi-ubhayathApi | tava galapAzaH, yataH kAraNAd dvayorapi daivasikarAtrikayorapyanto vikAle'pi-madhyAhvAdAvapi bhavedityakSarArthaH,bhAvArthastvayaM-mozcandraprabhAcArya ! jainapravacane pakSastAvavividhaH kathitaH,puvaMgasiddhe1 maNorame2 ityAdiprAgukto daivasikaH pakSaH,uttamA? suNakkhattAra ityAdiprAgukto rAtrikaH pakSazceti dvaividhyaM, tatra tava daivasiko'bhimato rAtriko vA ubhAvapi vA ?, Adhe rAtrikapakSaNa kimaparAddhaM ?, | yata Agame dvayorapyavizeSeNoktayo rAtrikaM pakSaM parityajya daivasiko'bhyupagamyate,evaM rAtrikAbhyupagame'pi devasikena pakSaNa kima| parAddhamityAdi bodhyam , athobhAvapyamimatAviticettarhi pAkSikapratikramaNe apyubhe evAbhyupagantavye syAtAM,tathA caikasminneva divase pakSadvayApacyA tadante pAkSikapratikramaNakaraNe pAkSikapratikramaNadvayApacyA pravacanamaryAdAbhaGga eva, kiMca-candraprajJaptyAdyanusAreNa pAkSikatvAbhyupagame TippanakAdyavalokanena kadAcitprAtaH kadAcinmadhyAhva'parAhe vA daivasikasya rAtrikasya vA pakSasya paryavasAnAt ALLRARELIMIRRITAPAI ndia NTIPUR
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ F zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 192 / / pUrNimA| pAkSika| nirAsaH RARIBanananthammedia RIENDRAPARILAPAN Ratoppe pAkSikapratikramaNamapi kAlAniyamena karttavyamApadyeta, evaM rAtrAvapi bhAvyam ,evaM yuktyA candraprabhAcAryasya sarvatrApi galapAza iti gAthArthaH // 82 // athaivamukte'pyabhinivezamatyajantamatiprasaGgena dUSayitumAha___ aNNaha sAvaNapamuhA mAsA ahiNaMdaNANAmehiM / bhaNiA teNAsADhe puNNima pajjosavaNaparva // 8 // anyathA yadi candraprajJaptyAdyanusAreNaiva pakSasyAnte pAkSikapratikramaNamabhyupagamyate tarhi candraprajJaptyAdyanusAreNaiva sAMvatsarikaparvApi ASADhapUrNimAsyAmeva karttavyamApayeta, tathAhi-"tA kahaM mAsA AhitAti vadejA ?, tA egamegassa NaM saMvaccharassa duvAlasa mAsA paM0, tesiM do nAmadhejjA bhavaMti-loiA louttariA ya, tattha loiA NAmA sAvaNe1 bhaddavae2 assoe3 kattie4 maggasire5 pose6 mAhe7 phagguNe8 citte9 vaisAhe10 jeThAmUle11 aasaaddhe12| louttariA NAmA abhiNaMdaNe1 paDhera vijae3 pItivaddhaNe4 sijjaMse5 sive6 sisire7 hemavaM8 vasaMtamAse9 kusumasaMbhave10 NidAhe11 vaNavirohI12ti, zrIcandraprajJaptI dazamasyaikonaviMzatitame prAbhRtaprAbhRtake,evaM sUryaprajJaptAvapi bodhyam ,(28-53) evaM ca sati saMvatsarAnte bhavaM sAMvatsarikamitivyutpakyA ASADhe mAse pUrNimAyAM paryuSaNAparva sAMvatsarikAticArAlocanAdikriyAviziSTaM karttavyaM syAditigamyam , ayaM bhAvaH-yadi candraprajJaptyAdikaM zaraNIkRtya paJcadazyAM pAkSikamabhyupagamyate, abhyupagamyatAM tarhi tadeva zaraNIkRtyASADhasitapUrNimAyAM paryuSaNA| parvApi, atha paryuSaNA na tatheticettarhi pAkSikamapyAstAM, atha paryuSaNAparva bhAdrapade paJcamyAmityAgame dRzyate tathA paramparApIti cettarhi pAkSikamapi caturdazyAmAgame pUrvanirdiSTe dRzyate,tathA paramparASpIti svIkriyatAmiti pratibandInadI dustretigaathaarthH||83|| atha prakArAntareNApyatiprasaGgamAha 92 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 3 vizrAme // 193 // ahavA kavaDasaMkaMtidiNe ya saMvaccharI a paDikkamaNaM / tubbha mae saMsiddhaM caMdapaNNattipamuhehiM // 84 // ' athave 'ti prAguktApekSayA prakArAntaradyotakaH, karkasaMkrAntidine sAMvatsarikapratikramaNaM tava mate candraprajJatyAdyAgamaiH siddhaM, 'tubbha mae' tipadena nAsmAkaM mate siddhyatItyakSarArthaH, bhAvArthastvayaM - candraprajJatyAdau karka saMkrAntau saMvatsaraparyavasAnaM kathitaM, tathAhi "jayAM NaM te duve sUriA saGghabahiramaMDalaM uvasaMkamittA cAraM cAraMti tathA NaM egaM joaNasaya sahassaM chacca saTTe joaNasae aNNamaNNassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti, tayA NaM uttamakaTTapattA jAva rAtI bhavati, jahaNNeNaM duvAlasa jAva divase bhavati, esa NaM paDhame chammAsassa pajavasANe, te pavisamANA sUriA doghaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi bAhirANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMtI'tyAdi yAvat 'tayA NaM uttamakaTTapatte jAva divase bhavati, jahaNNiA duvAla muhuttA rAI bhavati, esa NaM doce chammAse, eassa gaM do|ssa chammAsassa pajabasANe, esa NaM Aice saMvaccha re, esa NaM Aiccassa saMvaccharassa pjvsaanne|" itizrIcandraprajJaptau caturthaprAbhRtakaprAnte patra 10, evaM sUryaprajJaptAvapi (28 - 15) atha yadi tatra sAMvatsarikaM nAbhimatamasmAkamiticet tarhi pAkSikamapi paJcadazyAM kathamabhimatamiti, yukestaulyAditigAthArthaH // 84 // athoktayukterupasaMhAreNa tAtparyamAha teNiva posavaNA bhaddavayapaMcamIi rUDhatti / taha caudasidiNi pakkhiapavaM savaNNusaMvRttaM // 85 // yena kAraNena jyotiSkaraNDacandra prajJatyAdiSu yastithimAsAdInAM kramaH pratipAditaH sa coktayuktibhiH pAkSikAdiparvavicAre'nu1 evaM khalu eteNuvAeNaM NikakhamamANA ete duve sUriyA tatoNaMtarAo tadANaMtaraM maMDalAo maMDalaM saMkamemANA 2 paJca2 joyaNAI paNatIsaM ca egaTTibhAe joyaNassa egamege maMDale annamannassa aMtaraM abhivarddhamANA 2 saGghabAhiraM iti ca pAThaH saMprati labhyamAne pustake upadhAnasiddhiH // 193 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ EMAIN upadhAna siddhi zrIprA. canaparIkSA 3vizrAme // 194 // mmmmHIRILWARAI Amalnital ILAIMPRILAPARNAL HDHINImamicmantic ha |payogitvenAkizcitkara eva tena kAraNenaiva yathA bhAdrapadapaJcamyAM paryuSaNA rUDhA-pravacane sarvajanapratItA ityamunA prakAreNa tathA caturdazIdine pAkSikaM parva sarvajJaiH samuktaM, samyak prakAreNa bhaNitamityarthaH, etena bAlaceSTitakAcapicyakalpaM stanikazatapadIkAroktamapi tiraskRtamiti bodhyamitigAthArthaH / / 85 / / atha caturdazI parityajya punarapi candraprabhAcAryastatpratibaddhaM kiM tyaktavAnityAha caudasipakhiyabhIo pariharai mahAnisIhasuttapi / teNaM uvahANavihI catto ussuttaratteNaM // 86 // caturdazIpAkSikabhItaH zrImahAnizIthasUtramapi pariharati smeti gamyaM, pariharati sma-tyaktavAnityarthaH, zrImahAnizIthasvIkAre cAvazyaM pAkSikaM caturdazyAmabhyupagantavyaM bhavet , tatra spaSTameva pAkSikaM catuIzyAmupalabhyate, tacca prAguktamiti bodhyaM, yena kAraNena zrImahAnizIthaM tyaktaM tena kAraNenotsUtraraktena-tIrthakuduktApalApapAtakAsaktena candraprabhAcAryaNopadhAnavidhiH-zrAddhAnAM namaskArAdizrutArAdhanatapovizeSavidhiH, apigamyaH, so'pi tyakta itigAthArthaH // 86 // atha zrImahAnizIthavyavasthApanAya yuktervakSyamANatvAdupadhAnaviSaye candraprabhAcAryaH kathaM praSTavya ityAha NaNu uvahANAbhAvo paDisehA ahava bhnniybhaavaao| paDhamo asiddhirakvasigasio avaro aduvigppo||87|| nanu bhozcandraprabhAcArya! tvayA zrAddhAnAmupadhAnAbhAvaH prarUpyate tatki pratiSedhAt-siddhAnte pratiSedhopalambhAd atho bhaNityabhA| vAta-siddhAnte upadhAnokterabhAvAditi vikalpadvayI praSTavyA, tatra prathamo vikalpo'siddhirAkSasIgrastaH, tatra prayogo yathA-upadhAnodvahanaM zrAddhAnAM nocitaM, pravacane pratiSiddhatvAd , AlocanAyAM pANmAsAdhikatapovaditi, atra pravacanapratiSiddhatvamasiddhaM, kvApyAgame S PIRITUALITRAPARIRIRAHIMILANMARATHIBILIPPIRITRALIALIBAISHALISA // 194 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 195 // MARATHI Similianimammunittim TRANSIBIPIN MAHARASHTRAILWAIMANSHAIRAGININGHAILASH i lam manisiltin niSedhAnupalabdheH, aparaH caH punararthe siddhAnte bhaNityabhAvalakSaNo dvitIyo vikalpaH, kiMlakSaNaH 1-dvivikalpaH, vakSyamANo dvau | vikalpau yasya sa tathA, dvividha ityarthaH itigAthArthaH // 87 // atha dvitIyavikalpasya dvaividhyamAha nAmapi natthi kiM vA karijamANo vihI na siddhate / paDhamukha hoi paDhamo jaM uvahANaMti samavAe // 88 // __atha siddhAnte upadhAnanAmApi nAsti uta kriyamANavidhirnAsti?, tatra prathamo vikalpaH prAguktaprathamavikalpavadasiddhirAkSasIgrastaH, yataH samavAye-samavAyAGge upadhAnanAmAsti, samavAyAGge upAsakadazAGgasvarUpaprarUpaNAdhikAre sAkSAdeva zrAvakANAmupadhAnAnyuktAni, tathAhi-uvAsagANaM ca sIlavayaveramaNaguNapaccakkhANaposahovavAsapaDivajaNayAo suaparigaho tavovahANAI paDimAo" iti samavAyAGgasUtre patre 37 sarvapatra 50 (11-142) atra vRttyekadezo yathA-zrutaparigrahAstaSaupadhAnAni-pratItAni, upalakSaNAdvayavahAravRttAvapi yathA 'zrutagrahaNamabhIpsatA upadhAna kAryamiti,tathA "vase gurukule nicaM, jogavaM uvahANavaM / piaMkare piaMvAI, se sikkhaM laDumarihati (7-340*) zrIuttarAdhyAye11, tadvRttyekadezo yathA yojanaM yogoH-vyApAraH, sa ceha prakramAddharmagata eva tadvAn , atizayane matup , yadvA yogaH-samAdhiH so'syAstIti yogavAna ,prazaMsAyAM matup , upadhAnam-aGgA-|| naGgAdhyayanAdau yathAyogamAcAmAmlatapovizeSastadvAniti zrIutta0 bRhadvRttau, tathA 'tavovahANamAdAya, paDimaM pddivjo| evaMpi viharao me, chaumaM na niyaTTai ||1||(7-817)tti / zrIuttarA02,etadvRttyekadezo yathA-tapo bhadramahAbhadrAdi upadhAnamAgamopacArarUpamAcAmAmlAdi AdAya-svIkRtya caritvetiyAvadityAdi zrIu0 bR0, tathA-kAle viNae bahumANe uvahANe tahA aniNhavaNe / vaMjaNa attha tadubhae aTThaviho NANamAyAro // 1 // (da0ni0 186) iti dvAragAthAyAM caturthadvAragAthA yathA R IBHITADVANIMALINITIHainine BIHammilan // 195 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 3 vizrAme // 196 // AVENTU | duggatipaDaNuvadharaNA uvahANaM jattha jattha jaM sute / AgADhamaNAgADhe guru lahu ANAdasagapaDiA || 1 || iti zrInizIthabhASyam - eta|ccUrNiryathA - iANi uvahANettidAraM, taM davA bhAvA ya, dave ucahANagAdi bhAve imaM - duggati gAhA // duTThA gatI duggatI dukUkhaM vA jaMsi viJjati gatIe esA duggatI, viSametyarthaH kutsitA vA gatirdurgatIH, pataNaM pAtaH, tIe duggatIe pataMtamappANaM je dhareti taM uvahANaM bhaNNati, taM ca jattha jatthati - ema suttavIpsA jattha uddesage jattha ajjhayaNe jattha suakakhaMdhe jattha aMge kAlukAliaaMgANaMgesu neA, jamiti jaM uvahANaM NivItitAditaM tattha tattha sutte zrute kAyavamiti vakkasesaM bhavati 'AgADhANA gADha' tti jaM ca uddesagAdisutaM bhaNitaM taM savaM samAsao duvihaM bhaNNati, AgADhamaNAgADhaM vA, taM ca AgADhasuaM bhagava - tisuAi, aNAgADhamAyAramAtI "tyAdi zrInizIthacUNoM, tathA - " uvahAgaM puNa AyaMbilAI jaM jassa vaNNiaM sutte / taM teSveva u deaM | iharA ANAiA dosA || 1 || (579) itipaMca vastukasUtre, asyA vRttiH-upadhAnaM punarAcAmAmlAdi yadyasyAdhyayanAdevarNitaM sUtra eva-Agame tadadhyayanAdi tenaiva tu deyamitarathA - anyathAdAne AjJAdayo doSAzcatvAra itigAthArthaH / iti zrIharibhadrasUrikRtavRttau sarvapatra 152 pustake patre 51, evaM dazavaikAlikaniyuktAvapi "kAle viNae bahumANe uvahANe" ityAdi, na caitatsAdhUnAmeveAktamiti vAcyaM zrutArAdhanatapovizeSasya yathAsaMbhavaM yathAjJaM vobhayorapi sammatatvAt, nahi sAmAyikAdiSaDadhyayanAtmakasya zrI Avazya | kathutaskandhasya adhyayanamadhikRtya dvayorapyadhikArAdekasya zrutArAdhanatapovizeSo yukto netarasyeti vaktuM zakyate, tasmAcchutaskandhasya tadadhyayanAnAM cArAdhanaM nizIthacUrNyAdiSu sAdhUnuddizyoktamapyupalakSaNAttadanuyAyinaH zrAvakasyApi yathAjJaM yuktameva, yathA "kAleNa nikkhame bhikkhU" ityAdAvanuktA'pi sAdhvI sAdhvanuyAvitvAt parigRhyate, anyathA kAlAdiraSTadhA jJAnAcAraH sAdhUnAmeva saMpadyate, upadhAnasiddhiH // 196 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 197 // na punaH zrAvakANAmapi, na cedamevAstAmitivAcyaM, sAdhUnAmaSTavidho jJAnAcAraH zrAvakANAM copadhAnavarjaH saptagheti kvApyAgame vivicya vyakteranupalambhAt , paraM dezaviratisaviratyorArAdhanatapovidhau bhedo yathA 'sAmAimi u kae samaNo iva. sAvao havai jamhA' ityatra sAdhusAmye'pi na sarvathA sAmyaM, kiMtu dezena, tadvazAcca tamuddizya kRtamapyannAdikaM bhute zrAvako, na punaH sAdhuH, evamanyo'pi bhUyAn bhedaH,evaM sAdhUnAM zrIAvazyakazrutaskandhasyASTadinAtmako yogaH zrAvakANAM ca vakSyamANaH zrImahAnizIthokto vidhirupadhAnasaMjJitaH, yadyapyupadhAnazabdena sAmAnyataH zrutArAdhanatapovizeSo bhaNyate tathApi vivicyamAno munInAM yogAparaparyAyamupadhAnaM zrAvakANAM tu paryAyaviyutamevopadhAnamiti bodhyaM, nanvevamArAdhanavidhibhedaH kathamiticejinAjJAyA arcanIyatvAt , kiMcauddiSTabhojitvenArambhaparigrahavatAM kazciddhedo vaktavyaH, sa ca paryAlocyamAno'yameva, dRzyate ca loke'pi samAnarogopazAntAvapi kAlapuruSavayaHpratyupekSaNayA auSadhAdipathya vidhau bhedaH, paraM pathyaM tUbhayorapi deyameva, kiMca-eka evArAdhyo bhinna bhinnArAdhakApekSayA minnasvabhAvenaiva pariNamati, yato vidyamAno'rhana sAdhvAnItamevAhAraM bhuJjAnaH sAdhumapekSyAhArabhoktRtayA pariNataH pUjAsvAdakatayA tu devAdikamapekSyaiva evaM bodhyaH, nahi yenaiva vidhinA sAdhunA pratimA ArAdhyate tenaiva vidhinA zrAvakeNApIti, pravacanama| ryAdAbhaGgApatterityalaM prapaJceneti dvitIyavikalpe upadhAnamiti nAmApi siddhAnte nopalabhyate iti prathamo vikalpo'siddhatAgrasto darzita iti gAthArthaH / / 88 // atha dvitIyavikalpasaMbandhinaM dvitIyavikalpaM dUSayitumAha nahi katthavi siddhaMte savaMsavihI labhija kIevi / biie mahAnisIhe sUA uvahANakiriAe / / 89 // kriyamANo'pi vidhiH kiM sakalaH sUcArUpo veti cetasi vikalpya prathamamasaMbhavena dUSayati-'nahIM'ti nahi kvApyAgame kasyA mariammmmmmmmmmmmmi AISHIPTIMIDNIGHTINimadiram // 197 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 198 // A BPMAMAIRITTARI ANIRAMATIPRITAMITBPun api kriyAyAH 'sarvAzavidhiH' sarvaprakAreNa sarvo'pi vidhirupalabhyate, tathAtve ca guruparipATyA vaiphalyApateritipUrvArddhana prathamo vikalpo'saMbhavena dRSitaH, atha dvitIyaH sUcAlakSaNazcettarhi susthaM saMpanna, yataHzrImahAnizIthe upadhAnakriyAyAH zrAvakANAmapi | zrutArAdhanatapo'nuSThAnasya sUcA'styeva, athAhi-'tattha eesiM aTThaNhaMpi saMpayANaM goamA ! je kei aNovahANeNa supasatthaM NANamahIaMti ajjhAyaMti vA ahIaMte vA ajjhAvayaMte vA samaNujANaMti teNaM mahApAvakammA, mahatiM supasatthaNANassAsAyaNaM kuvaMti (10) se bhayavaM! jai evaM tA kiM paMcamaMgalassa NaM uvahANaM kAyakvaM?, goamA! paDhama NANaM tato dayA, dayAe a sabajagajIvapANabhUasattANaM attasamadarisittaM jAva (ityAdi yAvat) satruttamaM sokkhaMti, tA sabameveaMNANAo pavattijA jAva (ityAdi yAvat 11) i-| |mAe vihIe paMcamaMgalassa NaM viNaovahANaM kAyakvaM, taMjahA-supasatthe ceva tihikaraNamuhuttanakakhattajogalaggasasIbale vippamukka| jAyAimayAsaMkeNa saMjAyasaddhAsaMvegasutivataramahaMtullasaMtasuhajjhavasAyANugayabhattibahumANaputvaM niNiANaduvAlasabhattaTTieNa ceiA lae jaMtuvirahiogAse bhattibharucchasiasaromAvalIe papphullavayavayaNa(NayaNa)sayavattapasaMtasomathiradiTThI navanavasaMvegasamucchalaM| tasaMjAyabahalaghaNaniraMtaraaciMtaparamasuhapariNAmavisesullAsiajIvavIriANusamayavivaDdatapamoasuvisuddhasunimmalavimalathiradaDhayaraMtakaraNeNaM khitinihiajANusiauttamaMgakarakamalamaulasohaMtaMjalipuDeNaM siriusamAipavaravaradhammatitthagarapaDimAbiMbaviNivesiaNayaNamANasegaggatamgayajjhavasAraNa samayaNNU daDhacarittAdiguNasaMpaovaveA gurusaddatthatthANuTThANakaraNekabaddhalakkhatavAhiaguruvayaNaviNiggayaviNayAdibahumANapariosANukaMpovaladdhaM aNegasogasaMtAvuvegamahAvAhiveaNAghoradukkhadAridakilesagegajammajarAmaraNaganbhanivAsAiduTTasAvagAgAhabhImabhavodahitaraMDamabhUyaM iNamo sayalAgamamajjhavattagassa micchattadosovahayavisiTTabuddhIparikappi e // 19 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 199 // upadhAnasiddhiH akubhaNiaaghaDamANaasesaheudiTuMtajuttIviddhaMsaNikapaJcalapodRssa paMcamaMgalamahAsuakhaMdhassa paMcajjhayaNegacUlAparikhittassa pava| rapavayaNadevatAhihiassa tipadaparicchinnegAlAvagasattakkharaparimANaM aNaMtagamapaJjavatthapasAhagaM sabamahAmaMtapavaravijANaM pavaravIabhU'Namo arihaMtANa'ti paDhamamajjhayaNaM ahijeavaM, taddiahe aAyaMbileNaM pAreavaM, taheva vIadiNe aNegAisayaguNasaMpaovaveaM aNaMtarabhaNiatthapasAhagaM aNaMtarutteNeva kameNa dupayaparicchinnegAlAvagapaMcakkharaparimANaM 'namo siddhANa'ti bIamajjhayaNaM ahijeacaM,taddiahe AyaMbileNa pAreavaM, evaM aNaMtarabhaNieNeva kameNaM aNaMtaruttatthapasAhagaM tipadaparicchinnegAlAvagasattakkharaparimANaM 'namo AyariyANa'ti taiamajjhayaNaM AyaMbileNa ajjheyavaM, tahA ya aNaMtaruttatthapasAhagaM tipayaparicchinnegAlAvagasattakkharaparimANaM |'namo uvajjhAmANaM'ti cautthamajjhayaNaM ahinjiyavaM,taddiahe ya AyaMbileNa pAreavaM,evaM Namo loe sabasAhUNaM ti paMcamamajjhayaNaM paMcama| diNe AyaMbileNa,taheva tayatthANugAmiaMikkArasapayaparicchinnaM tipaAlAvagatittIsakkharaparimANaM 'eso paMcanamukkAro,sabapAvappaNAsa nno| maMgalANaM ca savesiM, paDhama havai mNgl||1||'miti cUlaMti,chaTThasattahamadiNe teNeva kamavibhAgaNa AyaMbilehiM ahijiavaM,evameva |paMcamaMgalamahAsuakkhadhaM saravaNNayasahi payakkharabiMdumattAvisuddhaM guruguNovaveagurUvaiTeM kasiNamahijittANaM tahA kAyavaM jahA | puvANupubIe pacchANupubIe aNANuputrIe jIhagge tarejA, tao teNevANaMtarabhaNiatihikaraNamuhuttanakkhattajogalaggasasIbalajaMtuvirahie ogAse ceiAlagAikameNa aTThamabhatteNa samaNujANAveUNa goamA! mahayA pabaMdheNa supariphuDaM niuNaM asaMdiddhaM suttatthaM aNegahA | soUNa avadhAreavamityAdi yAvat eaMtu jaM paMcamaMgalamahAsuakhaMdhassa vakkhANaM taM mahayA pabaMdheNaM aNaMtagamapajjavehiM suttassa ya pihanbhUAhiM nijuttibhAsacuNNIhiM jaheva aNaMtaNANadaMsaNadharehiM titthagarehiM vakkhANi taheva samAsao vakkhANijaMtaM Asi, ||199 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 20 // ahaSNayA kAlaparihANidoseNa tAo nijjuttibhAsacuNiovocchinnAo(16) io vaccaMteNa kAlasamaeNaM mahiDDhIpatte payANusArI vayarasAmI nAma duvAlasaMgasuahare samuppaNNe, teNeaM paMcamaMgalamahAsuakkhaMdhassa uddhAro mUlasuttamajhe lihio, mUlasuttaM puNa sutattAe gaNaharehiM atthattAe puNa arahaMtehiM bhagavaMtehiM titthagarehiM tilogapUiehiM vIrajiNiMdehiM paNNaviaMti, esa vuDDhasaMpayAo (17) ettha ya jattha jaM payaM paeNANulaggaM suttAlAvagaM na saMpajai tattha tattha suaharehiM kulihiadoso na dAyavotti, kiMtu jo |so eassa aciMtaciMtAmaNikappabhUyassa mahAnisIhasuakkhaMdhassa puvAyariso Asi tahiM ceva khaMDAkhaMDIhi uddehiAiehiM heUhiM | bahave pattagA parisaDiA tahAvi accaMtasumahatthAisayaMti imaM mahAnisIhasukkhaMdhaM kasiNapavayaNassa paramasArabhUaM paraM tantaM mahatthaMti kaliMUNa pavayaNavacchallaeNaM bahubhavasattovayAriaMti kAuM tahA ya AyahiaTTAe AyariyaharibhaddeNaM tatthAyarise diDhe sarva samatIe | sohiUNaM lihiaMti, aNNehipi siddhaseNadivAyaravuDDhavAIjakkhaseNadevaguttajasavaddhaNakhamAsamaNasIsaraviguttanemicaMdajiNadAsagaNi| khavagasaccasiripamuhehiM jugappahANasuaharehi bahu maNiamiNaMti (18) se bhayavaM! juhattaviNaovahANeNaM paMcamaMgalamahAsuakhaMdha | mahinjittANaM puvANupuccIe pacchANapucIe aNANupuvIe saravaMjaNamattAbiMduakkharavisuddhacirapariciaMkAUNa mahayA pabaMdheNa suttatthaM ca viNNAya taoNaM kimahijA?, goamA! iriAvahiaM, se bhaya ! keNaM aTeNaM evaM vuvai ? jahANaM paMcamaMgala mahAsuakkhaMdhamahijittANaM puNo iriAvahiaM ahIe, goamA! je esa AyA se NaM jayA gamaNAgamaNAipariNae aNegajIvapANabhUasattANaM aNuvauttapamatte saMghaTTaNaavaddAvaNakilAmaNaM kAUNa aNAloiapaDikaMtaM ceva asesakammakkhayaTThAe kiMci ciivaMdaNasajjhAyajjhANAiema abhiramejA tayA se egaggacittasamAhI havejA navA, jaoNaM gamaNAiaNegaaNNavAvArapariNAmAsattacittayAe kei pANI tameva bhA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 201 // nunPILLARAULIPINIOHINI vAMtaramacchaDDia adRduhaTTajjhavasie kaMci kAlaM khaNaM virattejA, tA tassa phaleNa visaMvaejA,jayANa kahiMci aNNANamohapamAyadoseNa sahasA egidiAdINaM saMghaTTaNapariAvaNaM vA kayaM havejA,tayA ya pacchA hA hA hA duTu kayamamhehiMti thaNarAgadosamohamicchattaaNNANa|dhehiM adiTThaparalogavAehi kUrakammanigghiNehiMti paramasaMvegamAvaNNe suparipphuDaM AloittANaM niMdittANaM garahittANaM pAyacchittamaNucarittANaM nissalle aNAulacitte asuhakammakkhayaTThA kiMci AyahiaMciivaMdaNAi aNu A, tayA tayaTTe ceva uvautte se bhavejA, jayANaM se tayaDhe uvautte bhavejjA tayA tassa NaM paramegaggacittasamAhI havejA,tayA ceva samajagajIvapANabhUasattANaM jahiTThaphalasaMpattI bhavejA, tA goamA! apaDikaMtAe iriAvahiAe na kappai ceva kAuM kiMcivi ciivaMdaNasajjhAyajjhANAiphalAsAyaNamamikaM| khugANaM, eeNaM aTeNaM goama! evaM vuccai, jahANaM goyamA! sasuttobhayapaMcamaMgalaM thiraparicioM kAUNaM to iriAvahiaM ajjhae (19) se bhayavaM! kayarAe vihie tamiriAvahiraM ahIe, goama! jahA paMcamaMgalamahAsuakhaMdhaM (20) se bhayavamiriyAvahiamahinjittANaM tao kimahinjA, goama! sakkatthayAi ceivaMdaNavihANaM, NavaraM sakkatthayaM egaTThamabattIsAe AyaMbilehiM arihaMtasthaya egeNaM cauttheNaM paMcahiM AyaMbilehiM, cauvIsatthayaM egeNaM chaTeNaM egeNaM cauttheNaM paNavIsAe AyaMbilehi, NANatthavaM egeNaM cauttheNaM paMcahiM AyaMbilehi, evaM saravaMjaNamattabiMdupayaccheyapayakkharavisuddha aviccAmeliaM ahinjittANaM gotao kasiNaM suttatthaM viNNeyaM, jattha ya saMdehaM havejA taM puNo2 vImaMsia nIsaMkamavadhAriUNa NIsaMdehaM karejA (21) evaM suttathobhayaciivaMdaNavihANaM ahiaittANaM tao supasatthe sohaNe tihikaraNamuhuttanakkhattajogalaggasasIbale jahAsattIe jagagurUNaM saMpAiapUovayAreNa paDilAhi-ID asAhuvaggeNa ya bhattibharanimbhareNaM romaMcakaMcuapulaijamANataNU saharisavisivayaNAraviMdeNaMsaddhAsaMvegavivegaparamaveraggamUlaM viNiha TRom // 20 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAnasiddhiH zrIpratracanaparIkSA 3vizrAme| // 202 / / HI RITUAIRRIANP yaghaNarAgadosamohamicchattamalakalaMkeNa suvisuddhamunimmalavimalasubhasubhayarANusamayasamullasaMtasupasatthajjhavasAyagaeNa pavayaNa (bhuvaNa)surujiviMdapaDimAviNivesianayaNamANaseNaM aNaNNamANasegamgacittayAe dhaNNo'haM puNNo'haMti jiNavaMdaNAisahalIkayajammotti ii | maNNamANeNaM viraiakarakamalaMjaliNA hariataNavIajaMtuvirahiabhRmIe nihiobhayajANuNA supariphuDasuviianIsaMkayajahatthasuttatyobhayaM pae pae bhAvemANeNaM dahacArittasamayannUappamAyAiaaNegaguNasaMpaovaeNa guruNA saddhi sAhusAhuNIsAhammiasesabaMdhuvagmapariarieNaM ceva paDhamaM ceie vaMdeabve, tayaNaMtaraM ca guNaDDhe a sAhuNo, tahA sAhammiajaNassa NaM jahAsattIe pANAvAe jAe gaM sumahagghayamauacokkhavatthapayANAiNA vA mahAsammANo kAyavyo, eAvasaraMmi suviiasamayasAreNa guruNA pabaMdheNa akkhevanikkhevAiehiM pabaMdhehiM saMsAranivveajaNaNi saddhAsaMveguppAyagaM dhammadesaNaM kAyavvaM (22) tao paramasaddhAsaMvegaparaM nAUNa AjammAbhiggahaM ca dAyavvaM, jahA NaM sahalIkayasuladdhamaNussabhava ! bho bho devANuppiA! tae ajappamiiM jAvajIvaM tikAlikaM aNudiNaM aNuttAvalegaggacitteNa ceie vaMdeabve, iNameva bho maNuattAo asuiasAsayakhaNabhaMgurAo sAraMti, tattha puvaNhe tAva udagapANaM na kAyavvaM jAva ceie sAhU a Na vaMdie, tA majjhaNhe tAva asaNakiriaMna kAyavvaM jAva ceie sAhU aNa vaMdie, |tahA avaraNhe ceva tahA kAyavvaM jahA abaMdiehiM ceiehiM No vi(saMjhA)AlamaikamejA (23) evaM cAmiggahabaMdhaM kAUNa jAvajIvAe, |tAhe a goamA! imAe ceva vijAe aMhimaMtiA satta gaMdhamuTThIo tassuttamaMge nitthAramapArago bhavejAsutti uccAremANeNaM guruNA khecavAo,aumNamu bhagavao arahao sUijjhaume bhagavatI mahaI mahAvijJAau Irae2 mAIrae jayaIrae meNavIrae ayaMnae aparaAie svAhA, upacAro cautthabhatteNa sAhiati, eAe vijAe savvagao nitthAragapArago hoi, uva IV // 20 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 203 // hrAvaNAe vA gaNissa kA aNuNNAe vA satta vArA parijaveavvA, nitthAragapArago hoi, uttamaTThapaDivaNNe vA abhimaMtijai, ArAhago bhavati, vigdhaviNAyagA uvasamaMti, sUro saMgAme pacisaMto aparAjito bhavati, kappasammattIe maMgalavahaNI khemavahaNI havara, | tahA sAhusAhuNisamaNIvAsagasaddhigA sesA sammattasAhammi ajaNaca uDihepi samaNasaMgheNa nitthAragapArago bhavejA, dhanno saMdhu| SNalakavaNosi tumaMtiuccAremANeNaM gaMdhamuTTIo ghettavthAo, tao jagagurUNaM jiNiMdANaM pUegadesAo gaMdhaDDhA milANasiyamalladAmaM grahAya sahattheNaM ubhayakhaMdhesumArovayamANeNaM guruNA NIsaMdehamevaM bhANiavvaM, jahA bho bho jammaMtarasaMciaguruguruya puSNapabhArasuladdhasuvidattasusahalamaNuajamma devANuppiA ! ThaiaM ca nirayatiriagaidAraM tubbhaMti, abaMdhago a ayasaakittinIAgocakrammavisesANaM turmati, bhavaMtaragayassAvi na dullaho tumbhaM paMcanamukAro bhAvijammaMtaresu, paMcanamukArappabhAvao a jattha2 uvavajejA tattha tastha uttamA jAI uttamaM ca kularuvArogyAsaMpayaMti, eaM nicchaio bhavejA, aNNaM ca paMcanamukArapabhAvao Na bhavai dAsattaNaM na dAriddaduhagahINajoNiattaM Na vigaliMdiattaMti, kiM bahueNaM 1, goamA ! je kei eAe vihIe paMcanamukArAdisu| aNNANamahijittANaM tadatthANusAreNa payao savvAvassagAiNiccANuTThaNijesu aTThArasIlaMgasahassesu abhiramejA se NaM sarAgattAe jar3a na nivvuDe tao geviaNuttarAdIsuM ciramabhiramiUNeha uttamakulappasUI ukkiTThalaTThasavvaMgasuMdaracaM savvakalApattaTThajaNamaNANaMkyAritaNaM ca pAviUNa suriMdotramariddhIe egaMteNaM ca dayANukaMpApare niccinna kAmabhogo saddhammamaNuTTheUNaM vihuarayamalo sijjhijA (25) se bhayavaM ! kiM jahA paMcamaMgalaM tahA sAmAiamAiamasesaMpi suaNANamahijiNeavvaM 1, goamA ! tahA caiva viNaovahANeNamahIavvaM, navaramahijiNittukAmehiM aTThavihaM ceva NANAyAraM savvapayatteNaM kAlAI rakkhejA, aSNahA mahAsAyaNaMti ityAdi yAvat upadhAnasiddhiH // 203 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ W re upadhAna siddhiH zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 204 // Immmm maami (26) se bhayavaM ! sudakkara paMcamaMgalamahAsuakhaMdhassa viNaovahANaM paNNattaM, mahatI a esA nirjataNA kahaM bAlehiM kajati ?, goamA! je NaM kei Na icchejA evaM niaMtaNaM aviNaovahANeNa ceva paMcamaMgalAisuaNANamahIjaMti ajjhAvei vA ajjhAvayamANassa vA aNuNNaM vA payAi se Na bhavejA piadhamme Na havejjA daDhadhamme Na bhavejjA bhattijue hIlijjA suttaM hIlijjA atthaM hIlijjA suttatthobhae hIlijjA guruM, jeNaM hIlijjA suttaM hIlijjA atthaM hIlijjA suttatthobhae jAva NaM guruM se NaM AsAejjA |atItANAgayavaTTamANe titthayare,AsAejjA AyariauvajjhAyasAhuNo,je NaM AsAejjA suaNANamarihaMtasiddhasAhU se tassa NaM sudIhaAlamaNaMtasaMsArasAgaramAhiMDemANassa tAsu tAsu saMkuDaviaDAsu culasIilakkhaparisaMkhANAsu sIosiNamissajoNIsu timiraMdhayAraduggaMdhAmijjhavilINakhAramuttojjhasaMbhapaDihatthaM vasajalupUaduddiNavilicillaruhiracillakhallacikhilladuvaMsaNajaMbAlapaMkabIbhacchaghoragabbhavAsesu kaTakaTatacalacalassa TalaTalaTalassa rajaMtasaMpiMDiaMgamaMgassa suiraM niraMtaNA,je uNaM evaM vihiM phAsejA No NaM maNayaMpi aiarejA jahuttavihANeNaM ceva paMcamaMgalapabhiisuaNANassa viNaovahANaM karejjA se NaM gomA ! No hIlijjA suttaM No hIlijjA atthaM No hIlijjA suttatthobhae,se NaM No AsAejjA tikAlabhAvititthayare, No AsAijjA tilogasiharavAsI vihUara-- | yamale siddhe, No AsAejjA AyariauvajjhAyasAhuNo, suThThayaraM ceva bhavejjA piadhamme dadhamme bhattIjutte egateNaM bhavejjA| | suttatthANuraMjiamANasasaddhAsaMvegamAvaNNo, se esa NaM Na labhejjA puNora bhavacArage gabbhavAsAiaM aNegahA jaMtaNaMti (27) NavaraM goamA! jeNaM cAle jAva aviNNAyapuNNapAvANaM viseso tAva NaM se paMcamaMgalassa NaM gomA! egaMteNaM aoge, Na tassa paMcamaMgalassa NaM mahAsu-yakkhaMdhassa egamavi AlAvagaM dAyavvaM,jao aNAibhavaMtarasamajiAsuhakammarAsidahaNamiNaM lamittANaM na bAle sammamArA manmainal INFRIALITAPER // 204||
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 3 vizrAme // 205 // | heA, lahuattaM ca ANeti, tA tassa kevalaM dhammakahAe goamA ! bhattI samuppAijara, tao NAUNa piadhammaM dadhammaM bhattijuttaM | tAhe jAvaiaM paccakkhANaM nivvAheuM samattho bhavati tAvaiaM kAravejjara, rAibhoaNaM ca duvihaM tivihaM cauvviheNa vA jahAsattIe pazcakhAvijai (28) imA goamA panayAlAe namukkArasahiANaM cautthaM, cauvIsAe porisIhiM bArasahiM purimaDDhehiM dasahiM avaDDehiM chahiM | nivvIiehiM cauhiM egaTTANehiM dohiM AyaMvilehiM egeNaM suddhacchAyaMbileNaM avvAvArattAe roddajjhANavigahAvirahiassa sajjhAegamgacitassa egameva AyaMbilaM mAsakakhamaNaM visesijjA, tao a jAvaiaM tavovahANagaM vIsamaMto karijA tAvahaaM aNuguNeUNa jAhe | jANejjA jahA NaM ettiamiteNaM tavovahANeNaM paMcamaMgalassa jogIbhUo tAhe Autto pADhijjA, Na aNNahatti (29) se bhayavaM ! pabhU| akAlAtikarma eaM jai kayAi avaMtarAle paMcattamuvagacche tao namukkAravirahie kahamuttamahaM sAhejjA ?, goamA ! jaMsamayaM caiva sutta| tthovayAranimitteNa asaDhabhAva tAe jahAsattIe kiMci tavamArabhejjA taMsamayameva ahiasuttatthobhayaM daDavvaM, jao NaM so taM paMcanamukAraM suttatthobhayaM Na avihIe giNhe, kiMtu tahA giNhe jahA bhavaMtaresuMpi Na vippaNasse, eajjhavasAyattA ArAhago bhavejjA (30) se bhayavaM ! jeNa uNa aNNesimahIyamANANaM suAvaraNakhaovasameNa kaNNahADitaNeNa paMcamaMgalamahIaM bhavejjA se'vi a kiM tavovahANaM karejjA 1, goamA ! karijjA, se bhayavaM ! keNaM adveNaM 1, goamA ! sulahabohilA bhanimitteNaM, evaM ceAI akulhamANe NANaku| sIle " (31) ti / itizrImahAnizIthe tRtIyAdhyayane vyaktameva zrAvakANAM kAlAdiSvaSTasvapyAcAreSu mahAcAratvenopadhAnaM, | tadvivizva sUtrArUpeNokta iti gaathaarthH|| 89 / / athaivamupadhAnavidhau siddhe rAkAraktAdInAM durvvarcanamudbhAvya dUSayitumAha aha mahAnisIha tumhaM na pamANaM taMpi kiM sabuddhIe / puvAyariavaeNa va ? buJcijjai Aimo ahamo ||90 // zrImahAnizIthaprAmANyam // 205 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 3vizrAme // 206 // zrImahAnizIthaprAmANyam atha mahAnizIthasUtrameva nAsmAkaM pramANamiti yattadAzAdarvacanaM, tatraivaM praSTavyaM-nanu bho rAkArakta! tadapi-aprAmANyamapi | kiM khabukhyA uta pUrvAcAryavacanena vA 1, zrIharibhadrasUriprabhRtiprasiddhapUrvAcAryavacasA vA ucyate, tatrAdimaH-khabuyeti prathamo | vikalpo'dhamo-nIcaH, alpajJasyApyanupAdeya ityarthaH, nahi nijamativikalpanA kasyApi pramANaM syAta, sarvajJavacasAmevAkheyatvA|ditigAthArthaH // 10 // atha pUrvAcAryavacaseti dvitIyavikalpe doSamAha bIe jAvayamittaM jaha bhaNiaMtaM taevi bhnniach| UNamahiaMva bhaNaNaM titthAsAyaNa mahAdoso // 11 // | dvitIyavikalpe yAvanmAtraM yathA bhaNita,pUrvAcAryairiti bodhyaM,tattAvanmAnaM tvayA'pi bhaNitavyam ,UnamadhikaM vA bhaNanaM tIrthAzA| tanAlakSaNo mahAdoSaH, tIrthena yadyathA'bhyupagataM tadanyathAbhaNane tasyAzAtanA mahatI, anantasaMsArahetutvAditi gaathaarthH||91|| | atha zrImahAnizIthamadhikRtya puurvaacaarybhnnitmaah| haribhaddavayaNameaM puvAyariANa cautthamAyaNe / katipayapayANa samma saddhA no teNamamhaMpi // 12 // . haribhadravacanaM zrIharibhadrasUrivacanametad-vakSyamANaM, kiM ?-zrImahAnizIthe caturthAdhyayane katipayapadAnAM zrIsiddhasenadivAkaraprabhRtInAM samyakzraddhAnAbhAvaH keSAMcittu samyak zraddhAnaM nAsIt tenAsAkamapi samyakzraddhAnAbhAvaH, keSAMcittu samyakpadAnamityarthaH, yaduktaM "atra caturthAdhyayane bahavaH saiddhAntikAH kAMzcidAlApakAn na samyag zraddadhati, evaM tairazraddhAnaramAkamapi na samyazraddhAnamityAha zrIharibhadrasUriH, na punaH sarvameva caturthAdhyayanamanyAni vA'dhyayanAni, caturthAdhyayanasyaiva katipayaiH parimitairAlApakairazraddhAnamityarthaH, yataH sthAnasamavAyajIvAbhigamaprajJApanAdiSu na kathaMcididamAcacakhye yathA pratisaMtApasthalamastri // 206 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 207 // tatra guhAvAsinasu manujAsteSu ca paramAdhArmikANAM punaH2 saptATavArAn yathAvadapapAtaH,teSAM tairdAruNairvajrazUlAragharadRsaMpuTedalitAnAM zrImahAparipIDyamAnAmapi saMvatsaraM yAvatprANavyApattina bhavati, vRddhavAdastu punaryathA tAvadidamArya sUtraM, vikRtina tAbadatra praviSTA, prabhU-|| nizIthatAzcAtra zrutaskandhe arthAH, suSThatizayena sAtizayAni gaNagharoktAni ceha vacanAni, tadevaM sthite na kizcidAnanIyaM" iti zrI- prAmANyam mahAnizIthe caturthAdhyayanasamAtyanantaraM pUrvAcAyalikhitamiti bodhyamiti gAthArthaH // 92 / / atha mahAnizIthaM sUtraM kIdRzaM| zrIharibhadreNApyuktamityAha teNeva mahAnisIhaM mahappabhAvaMti vaNNiaMtattha / teNaM haribhadavayA bhaI sesaM asesaM vA // 13 // / tenaiva-zrIharibhadrasUriNaiva mahAn prabhAvo yasya tattathA varNitaM, kutra-yatrAzraddhAnaM bhaNitaM tatraiva, yadyapi zrIharibhadrAzraddhAnaM pUrvAcAryaireva likhitaM, na punaH svayaM tenaiva, tathApi pUrvAcAryoktamapi taduktameveti cetasyavadhRtya vicAryamANaM na doSAvahamiti, kathaM varNitamityAha-"ettha je payaM paeNANulaggaM suttAlAvagaM na saMpajjai tattha tattha suaharehiM kulihiadoso na dAyabotti, kiMtu | jo soeassa aciMtaciMtAmaNikappabhUassa mahAnisIhasuakhaMdhassa puvAyariso Asi tahiM ceva khaMDAkhaMDIe uddehiAiehiM heUhiM vahave pattagA parisaDiA, tahavi accaMtasumahatthAisayaMti imaM mahAnisIhasuakkhadhaM kasiNapavayaNassa paramAhAra(masAra)bhUaM paraM tattaM | | mahatthaMti kaliUNa pavayaNavacchallattaNeNa bahubhavasattovayAriaMtikAuM tahA ya AyahiyaTThayAe AyariaharibhaddeNaM jaM tattha Ayarise diTuM taM sarva samatie sAhiUNa lihiaMti, aNNehipi siddhaseNadivAyaravuDDhavAIjakkhaseNadevaguttajasavaddhaNakhamAsamaNasIsaravigutanemicaMdajiNadAsagaNikhamagasaccasirippamuhehiM jugappahANasuaharehiM bahumaNNiamiNati / iti zrImahAnizIthe tRtIyAdhyayane,yata 207 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 208 // zrImahAnizIthaprAmANyam evaM zrIharibhadrAcAryeNaiva vaNitaM tena kAraNena zrIharibhadravacasaH-zrIharibhadramUrivacanAdbhadraM-bhadrahetutvAccheSaM caturthAdhyayanagatakatipayAlApakavyatiriktaM caturthamadhyayanaM zeSANi ca saptApyadhyayanAni vA, athavA azeSamapi-saMpUrNamapi bhadrameva, yataH zrIharibhadrasUriNaiva vRddhasaMpradAyagatAnAmAcAryANAM vivAdApanAnAmapi katipayapadAnAM zraddhAnameva bhaNitaM,paraM na te dRSitAH, ataH svakIyazraddhAnasyApi na samyag zraddhAnamitipadena saMzayArUDhatvameva jJApitaM,paraM na zrImahAnizIthacaturthAdhyayanagajakatipayAlApakAnAmaprAmANyameva jJApitaM, pratyutAnyeSAM zraddhAne gaNadharakRtametatsUtramityAdivacobhirhetu pitaH, kiMca-karmaNAM kSayopazamavaicitryAtkasyacinmahato'pyazraddhAne'nyeSAmapya zraddhAnameva yuktamiti vaktumapyayuktaM,guruniyogAdapi mithyAzraddhAnasyApyAgame bhaNitatvAd , yadAgamaH-"samma-| divIjIvo uvaiTThapavayaNaM tu sdi| saddahai a asambhAvaM aNabhogA guruniyogaavaa||1||"itishriiutt0ni0(163)at eva caturthAdhya| yane bahavaH saiddhAntikAH kAMzcidAlApakAn na zraddadhati,evaM tairazraddhAnarasmAkamapi na samyagzraddhAnamityevoktaM,na punaranyairapi na zraddheya. | miti bhaNitaM, navAte tathA zraddhAlavo dUSitA iti sUkSmadhiyA pryaalocymitigaathaarthH||13|| atha rAkAraktavacanapaddhatAvAzcaryamAha cittaM haribhaddavayaM gaNaharavayaNAu suMdaramihuttaM / caMdappaheNa sesaM gaNaharavayaNehiM saha cattaM // 14 // | 'ihe ti nAsmAkaM rAkAraktAnAM zrImahAnizIthaviSayakaM samyakzraddhAnamityAdhadhikAre gaNadharavacanAd apigamyastato'pi sundaraMprazastaM zrIharibhadrasUrervaco-vacanamuktaM-bhaNitaM, kena ?-candraprabhAcAryaNa,evaM bhaNitvA'pi zeSam-azraddhAnAtiriktasthaloktaM zrImahAnizIthavarNanAtmakam arthAt zrIharibhadrasUrepi tyaktaM, na kevalaM, kiMtu ?-gaNadharavacanaiH saheti, ayaM bhAvaH-iheti caturdazIpAkSikamItyA zrImahAnizIthasUtraM nAsmAkaM pramANamityAyasatpralApAva sare gaNadharavacanAdapi-zrImahAnizIthavacanAdapi zrIharibhadrasUri // 208 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 209 // vacaH sundaraM candraprabhAcAryeNoktam, anyathA katipayAlApakAnAM samyag zraddhAnaM nAsmAkamityetAvanmAtramanyathAbhiprAyeNoktamapyucca| karNabalavAdinevAnyathAbhiprAyamudbhAvya tacyAgAsaMbhavAt zeSaM tairazraddhAnairasmAkamapi na samyag zraddhAnamityetAvanmAtraM yatsUriNoktaM tadati| riktaM yat zrImahAnizIthaguNavarNanAdikaM tadapi tyaktaM, nadyuktamAhAtmyaM zrImahAnizIthaM yathA sUreH pramANaM tathA'smAkamapIti bhaNitavAn, na punaH kevalaM sUrivacastyaktaM, kiMtu gaNadharavacanaiH saheti, gaNadharavacanAni zrIharibhadrasUrivacazceti sarvamapi candraprabhAcA| ryeNa tyaktamiti citram - AzcaryamityarthaH itigAthArthaH // 94 // atha kupAkSikANAM gaNadharavacane AstA nAstItidarzayatijai khalu kuvakukhiANaM gaNaharavayaNAu hujja saddahaNaM / haribhaddAsaddahaNaM bhaNiavamakiMci tA tehiM // 95 // atha kupAkSikANAM gaNadharavacanAnAM zraddhAnaM bhavet tA - tarhi haribhadrAzraddhAnaM - haribhadrasUreryatkatipaya zraddhAnaM tattaiH - kupAkSikairakiMcid asAramiti bhaNitavyaM bhavet, gaNadharavacanApekSayA akiJcitkaratvAditigAthArthaH // 95 // athAkiMcidgaNane hetumAha haribhaddevi bhaNiaM gaNaharavayaNaM mahAnisIhaM taM / kahamitthamasaddahaNaM amhANaM sammayaM samae // 96 // yad-yasmAtkAraNAnmahAnizIthaM gaNadharavacanaM haribhadreNApi - zrIharibhadramUriNA'pi bhaNitaM, 'vRddhavAdastu punaryathA tAvadidamArSa sUtraM, vikRtirna tAvadatra praviSTA, prabhRtAzcAtra zrutaskandhe arthAH suSThu atizayena sAtizayAni gaNadharoktAni ceha vacanAni, tadevaM sthite na | kiMcidAzaGkanIya' mitisvarUpeNa tatraiva nigaditaM tadityadhyAhArya, tasmAtkAraNAd' itthaM' ti atra katipayAlApakeSvapyazraddhAnaM zrIharibhadrasUreritigamyam, asmAkaM sammataM samaye-pravacane kathaM syAt 1, na kathamapItyarthaH, yato haribhadreNApi zrImahAnizIthaM gaNadharoktaM bhaNitaM, na punaH tatrApi kiMcidanyakRtamityAdi bhaNitaM, tatra yadi zrIharibhadrasyAnyeSAmapi tadanuyAyinAmazraddhAnaM tarhyasmAkaM kim ?, ityeva zrImahAnizIthaprAmANyam // 209 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 210 // hetuH kupAkSikairvaktavyo bhaved yadi gaNadharavacanAsthA syAditigAthArthaH || 96 || atha rAkAraktaM prati hitopadezamAha - haribhaddassavi dese na sammasaddahaNavayaNasavaNeNaM / jaha sayalaM paricattaM mahAnisIhaM mahAsutaM // 97 // taha amhANavi vayaNaM tassavi titthassa sammayaM suNiuM / paDivajjasu taM suttaM sesamasesaMva jahaicchaM // 98 // haribhadrasyApi deze - zrImahAnizIthazrutaskandhasya caturthAdhyayane'pi katipayAlApakalakSaNe na samyak zraddhAnamitilakSaNaM yadvacanaM | tasya zravaNena sarvamapi - nikhilamapi mahAsUtraM - sarvasUtrAtizAyi zrImahAnizIthaM parityaktaM yathA tathA tena prakAreNAsmAkamapi tasyApi zrIharibhadrasUrerapi tIrthasaMmatamapi vacanaM zrImahAnizIthaM paramasUtraM pravacanasArabhUtamityAdirUpeNodghoSyamANaM zrutvA - nizamya tatsUtraM zrImahAnizIthAkhyaM pratipadyasva - pramANatvena svIkuruSva kIdRzaM ? - 'zeSa' caturthAdhyayanagata katipayAlApakavyatiriktam, azeSaM vA saMpUrNa vA 'yatheccham' icchAmanatikramya, evaM ca sati gaNadharavacanaM zrIharibhadravacanaM asmadIyavacanaM ca sarvamapi svIkRtaM bhaved, anyathA yathA katipayapadAzraddhAnamiti paroktaM zrutvA sakalamapi zrImahAnizIthaM tyaktaM tathA zrImahAnizIthaM nAsmAkaM pramANamiti paroktaM zrutvA zeSasUtrANyapyaGgopAGgAdilakSaNAni parihartavyAni syuH, gaNadhara kRtasUtratvena sarvatrApyavizeSAda, dezAzraddhAne sarvAzraddhAnasya yuktestaulyAditi hitopadeza itigAthAyugmArthaH ||17|| 18 || atha yaH kazvidokeza bAlaprabhRtiH zrIharibhadraM pramANayanapi mahAnizIthaM na pramANayati tatsvarUpamAha - haribhaddapi pamANaM bhaNiUNa mahAnisIhamapamANaM / jo bhAsai so mAyAmevaMjhAnAyamAyaNNo // 99 // nanu caturdazIyakairapi kaizcit zrImahAnizIthaM na pramANIkriyate, tatra kiM nidAnamiticeducyate caturdazIpAkSikAbhyupagamabhItivat zrImahAnizIthaprAmANyam // 210 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 21 // zrImahAnizIthaprAmANyam caityasthitiparityAgabhItervidyamAnatvAt , prAyaH svAbhyupagatamArga dUSayacchAstraM na kasyApi pramANIsyAd ,ata eva pratimAbhyupagamabhayena lumpAkenApyetannAbhyupagamyate,yattu caityavAsAbhAve'pi sAmpratInAnAM keSAMcinmahAnizIthAnaGgIkArabhASaNaM taccaityavAsivacanAnuvAda eva bodhyaH,na punaH paramArthamavagamyApyetadbhASaNamiti gaathaarthH||99|| atha zrImahAnizIthaparityAgAbhiprAyeNa punarapi rAkAraktaH zaGkate naNu uvahANAbhAve maMgalamAINa jaM ca ajjhayaNaM / jiNavarapamuhAsAyaNa aNaMtasaMsArayAheU // 10 // _ 'upadhAnAbhAve' upadhAnodvahanamantareNa 'maMgalAINaM'ti paJcamaGgalamahAzrutaskandhAdInAmadhyanaM yat tat jinavarapramukhANAm-ahesiddhAcAryopAdhyAyasAdhUnAmAzAtanA anantasaMsAraheturbhaved , yaduktaM-"se bhayavaM ! mahatI esA niaMtaNA kahaM bAlehiM kajati ?, goamA! je NaM kei na icchejA eaMniaMtarNa, aviNaovahANeNaM ceva paMcamaMgalAisuaNANamahijeda ajjhAvei vA ajjhAvayamANassa vA aNuNNaM payAi, se NaM na havejA piadhamme na bhavejA daDhadhamme na bhavejjA bhattijue, hIlijjA suttaM hIlijjA atthaM hIlijjA suttatthobhae hIlijjA guruM jAva NaM se guruM AsAejjA atItANAgayatitthayare AsAejjA AyariuvajjhAyasAhuNo, je NaM AsAejjA suaNANamarihaMtasiddhasAhU se tassa NaM sudIhayAlamaNaMtasaMsArasAgaraM AhiMDamANassa" ityAdi prAguktam , asthAlApakasya saMkSepArthastvevaM-yaH kazcitprANI paJcamaGgalAdIni sUtrANyupadhAnodvahanamantareNAdhIte'dhyApayati adhyApayantamanyamanujAnIte sa AzAtayati sUtrArthobhayarUpamAgamaM guruM trikAlabhAvitIrthakarasiddhAcAryopAdhyAyasAdhUMzca, tatrAzAtanApratyayaM tatkarma banAti yena caturazItiyonilakSasaMbhavAni nAnAduHkhAnyanubhavannanantasaMsAraM paribhramati, yastUpadhAnodvahanapUrvakametAnyadhIte sa AzAtanAjanyakarmabandharahitaH sulabhabodhiko bhUtvA saMsArocchedaM vidhatte, tathA yAvatprANI puNyapApayorvizeSaM na jAnIte tAvattasya paJcamaGgalaM na
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava zrImahAnizItha canaparIkSA 3vizrAme / / 212 // prAmANyam deyamityatrAnupadhAnino namaskArAdhyayane'nantasaMsAritokteti gAthArthaH // 100 // atha pUrvapakSiNo'bhiprAyamAha| jai eaMpia vayaNaM sammaM tA niamaNaMtasaMsArI / sabo sAvayavaggo caupaMcavivajio hujjA // 101 // / yadyetatprAguktaM vacanaM samyagbhavet tA-tarhi niyamAcatuSpaJcavivarjitaH sarvo'pi zrAvaka zrAvikAvargo'nantasaMsArI bhavedityakSa| rArthaH, bhAvArthastvayaM-prAyaH zrAvakakulotpannAnAmupadhAnavahanamantareNaiva namaskArAdhyayanAdi dRzyate, teSAM tadadhyApakAnAM cAnanta| saMsAritA kathaM yuktati gAthArthaH // 10 // atha pUrvapakSamupasaMharaneva siddhAntamAha teNaM khalu taM suttaM apamANaM amhamesa sNkppo| ia ce pavayaNaparamatthasuNNacittassa citttteaN||102|| tena kAraNena prAguktalakSaNena tatsUtraM-zrImahAnizIthamapramANameSo'smAkaM-rAkAraktAnAM saMkalpa iti pUrvapakSopasaMhAraH, siddhA|ntamAha-'ia ce'tti iti ceducyate evaM prAguktaM pravacanaparamArthazUnyacittasya ceSTA, yathA devatAyattasya yathA tathA'vimRzya jalpa| tazceSTA-vAkAyayoH kriyAvizeSo pareSAmupahAsyahetustathA'syApIti gAthArthaH // 102 // atha prAguktaM kathamityatra hetumAha jamiNaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM pANiNo aNANAe / puhavAivirAhittA bhamaMta'NaMte bhave ghore // 103 // yad-yasmAtkAraNAdidaM dvAdazAGga-sAmAyikAdidRSTivAdaparyantaM gaNipiTakaM anAjJayA-jinAjJAmantareNa virAdhya 'prANino' | jIvAH sAdhvAdayo'nantAn bhavAn nArakAdirUpAn ghorAn-duHkhagahanAtmakAn bhramanti-paryaTanti, yadAgamaH-"imaM (icceiyaMmi) duvAlasaMgaM aNANAe virAhettA atIte kAle aNaMtA jIvA cAuraMtasaMsArakaMtAraM pariaTTisu, aNAgae kAle pariaTTissaMti, paDu|ppanne kAle saMkhejjA jIvA jAva pariadbhRti"tti nandIsUtre (58) iti gAthArthaH // 103 / / athAjJAyA abhAvo'nAjJetikRtvA // 21 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 213 // upadhAnAzraddhAneAzAtanA P Mammmmmmmmmmusalimmelanmilim MARATHAHAHAHILAAmmusalmanianimIIIIIIII Hanumm kA AjJetyAhaAyAro khalu ANA tatthavi uvahANamiha mhaayaaro| tayabhAve jANANA mahaI AsAyaNA samae // 104 // AcAra:-kAlAdyaSTaprakAro jJAnAcAraH, yaduktaM-"kAle viNae bahumANe ubahANe tahA aniNhavaNe / vaMjaNamatthatabhae aTThaviho NANamAyAro // 1 // ' zrIdaza0ni0 / khaluravadhAraNe, tatrApi-kAlAdigvaSTasvapyAcAreSviha-pravacane upadhAnaM mahAcAraH,samyagvarNAchuccArApekSayA mahAnAcAraH, tadabhAve-uparyuktakAraNena upadhAnAbhAve anAjJA yA sA mahatI AzAtanA samaye iti gaathaarthH||104|| | atha hetuhetumadbhAvena uktaM samarthayati teNaM tIe juttaM aNaMtabhavabhamaNameva jIvANaM |jN dIsaha ajjhayaNaM viNAvi taM tatthimaM bucchaM // 105 // upadhAnAbhAvo'nAjJA, sA ca mahatI AzAtanA,tena kAraNena tayA-AzAtanayA jIvAnAmanantabhavabhramaNameva yuktam ,AzAtanA| yAstaddhetutvAd , yadAgamaH-"AsAyaNa micchattaM AsAyaNavajjaNA u sammattaM / AsAyaNAnimittaM kubai dIhaM ca saMsAraM // " ityu|padezamAlAyAM (410) tadinApi-upadhAnodvahanaM vinApi yadadhyayanaM sAmAyikAdisUtrANAM dRzyate tatredaM vakSye-anantaragAthAyAM | bhaNiSyAmItigAthArthaH // 4 // atha vakSye iti yaduktaM tadAha uvahANavahaNaAsAjuttANaM juttameva ajjhayaNaM / jaha jA chajjIvaNi ahijja pavvajaAsAe // 106 // upadhAnavahanAzA-sati sAmarthya sati ca prastAve upadhAnodvahanaM kariSyAmItirUpA tayA yuktAnAmupadhAnazraddhAnapUrvakatadvahanAzAkalitacetasAmadhyayanaM-sAmAyikAdisUtrANAM paThanaM yuktameva, dRSTAntamAha-yathA pravrajyAzayA-dIkSAgrahaNecchayA yAvat SaDjIvanikaM ANIRAMITRAIPRITHIMIRANIRAHIMINAINITALIBAIMERAITAMARHIFAIRS // 2
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme 214 // | namaskArAdiSaDjIvanikAya paryantamadhyApayecchratamitigamyaM yaduktaM [ nizIthacUNa ] - sAvagassa jahanneNaM taM cetra, ukkoseNaM chajIvaNiyA suttaovi atthaovi, piMDesaNajjhayaNaM na suttao, atthao puNa ullAveNa puNaI' AvazyakacUrNau ( 3. 190 cUrNau ) // 106 // athopadhAnatrahanAzayA'pi upadhAnavidhimantareNa kiyacchrutamadhyetavyamityAha- jaM jIe kiriAe uvaogI taM tayaTTamANanti / teNamuvahANajoggaM ahijja anbhAsabuddhI // 107 // yad yasyAH kriyAyA upayogi-taddhetubhUtaM tadarthaM tasyAH kriyAyA nimittaM tat - tAvanmAtramadhyetavyamityAjJA, nAdhikaM, tena | kAraNenAbhyAsabuddhyA, taddhetubhUtakriyAzuddhyarthamityarthaH, upadhAnayogyaM yAvadupadhAnopayogi tadadhIyeteti gAthArthaH // 107 // atho|padhAnopayogi zrutamupadhAnamantareNApyadhIyetetyataH kiM saMpannamityAha teNa uvahANakiria posahapamuhAvi jujjae tesiM / evaM sehe'vi suaM AvassaajogakiriaTThA // 108 // yena kAraNenopadhAno nAzayA namaskArAdi zrutamabhyasyate tena kAraNena pauSadhapramukhAdyupadhAnakriyA'pi yujyate teSAM zrAvakANAM, tathAvidhazrutAbhAvena pauSadhAdikriyAyA evAsaMbhavAt, nanu zrImahAnizIthe tapomAtra mevopadhAnamuktaM kathaM tarhi pauSadhAdi| kriyAnimittamabhyAsa iti cedupyate, yadyapi zrImahAnizIthe pauSadhAdikriyA sAkSAnnoktA, tathApi yathA sAdhoryogeSvatizAyikriyAvacvaM sarvapratItaM tathA zrAddhAnAmapyupadhAneSu vilokyate tacca nirArambhatvAdiguNaireva te ca samyak pauSadhasvIkAra eva syurnAnyathA, ata eva pUrvAcAryapraNIteSu sAmAcAryAdiprakaraNeSUpadhAnavidhau ca sAkSAdeva poSadhAdizyate, na ca sAmAcArIgrantho nAsmAkaM pramANamiti vAcyaM, yato yogavidhirapi sAmAcArI grantheSvevopalabhyate, na punaH kvApi siddhAnte, tathA ca yogavidhirapi pariharttavya A zrutasya kriyArtha mabhyAsaH // 214 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ d S zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 215 // zrutasya kriyArthamabhyAsaH ad e TIPTISHISHED Headline s IRIAuthamPIRINIRAUDPURIHINDPAL . padyeta, tasmAcchrAddhAnAmupadhAneSu pauSadhagrahaNAdividhiogavidhivat pramANayitavya iti siddhaM namaskArAdyabhyAsaH poSadhakriyAhetutvena namaskArAdizrutArAdhanahetureva, evaM zrAddhavacchaikSe'pi-navadIkSitaziSyepi zrIAvazyakayogakriyArtha-zrIAvazyakazrutaskandhArAdhanakriyAnimittameva sAmAyikAdiSaDjIvanikAparyantaM zrutaM mata-sammataM, jJeyamiti gamyamiti gAthArthaH // 108 // athopadhAnodvahanAkAsanyA sAmAyikAdyadhyayanamabhyupagamyate tahiM kathaM nAcArAGgAdiSvapItyatiprasaGgaM nivArayannAhajaM AvassayakhaMdho uvajujai niaparesi kiriAsu / dIvuva teNa paDhama ahikijjai na uNa sessuaN||109|| yad-yasAdAvazyakazrutaskandho nijaparayoH kriyAsu-zrIAvazyakazrutaskandhatadatiriktazrutArAdhanakriyAmapayujyate-upayogI | syAt tena kAraNena dIpavatprathamamadhikriyate, upadhAnayogodvahanAt tat pUrvamevAbhyasyate, na punaH zeSazrutam-AcArAGgAdizrutami tyakSarArthaH, bhAvArthastvayam-Avazyakazrutaskandho hyabhyastaH AvazyakazrutaskandhasyaivArAdhanahetave yAnyupadhAnAni tatsaMbandhinISu kriyAsUpayogI syAd , anyathA tadvidherevAsaMbhavAt , tathA parakriyAsu zrIAcArAGgapramukhAkhilazrutArAdhanahetuyogakriyAsvapi, tatra dRSTAntamAha-yathA pradIpaH, sa hi svaparaviSayakaprakAzanakriyopayogI ahaM pradIpaM ghaTAdikaM ca pazyAmIti pradIpaghaTAdidikSuNA saMtamase prathamaM pradIpa evAdhikriyate,prathamaM praguNIkriyate(ca),pradIpamantareNobhayorapi prakAzAsaMbhavAta,na punastadvaccheSamAcArAGgAdizruta| mupadhAnayogAbhyAM pUrvamabhyasanIyaM, yato nAcArAGgAdizrutaM khopadhAnakriyopayogi navA paropadhAnakriyopayogi,kiMca-AcArAGgAdyadhyayanaM pravajitasyApi varSatrayaparyAyAcatikrame'nujJAtaM, yaduktaM-"tivarisapariAgassa samaNassa niggaMthassa kappati AyArapakappanAmamajjhayaNaM uddisittae, cauparisapariAgassa0ni0 suttagaDe nAmamaMge u0 paMcavAsapariAgassa sama0ni0 dasAkappaJcavahArA FamIIMPIRITAPAINTAINIDHARI NAUpamammila ||215 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 3 vizrAme // 216 // nAmajjhayaNA udisittae, aTThavAsapariAgassa0 ni0 ThANasamavAyae NAmaM aMge u0, dasavAsa0 pari sama0 ni0 kappar3a vivAhapaNNa aMge u0 ityAdiyAvat vIsativAsapari0 sama0 niggaMthe sabasuANuvAI bhavati "tti / zrIvyavahArasUtre ( 13 - 100 22-36) evaM ca sati kathaM tathAvidhaM zrutamupadhAnAdyupayogIti, sAmAyikAdisUtrANAM tathAstrabhAvAd, ata evAdhItasAmAyikAdisUtrANAmeva | sAdhUnAM yogodvahanavidhiranAdipravAhapatito dRzyate, anAditvaM caturddazIpravarttakAcAryAbhidhAnAbhAvavadetatpravarttakasyApyAcAryasyAbhidhAnAbhAvAditi nAtiprasaGga iti gAthArthaH // / 109 / / athopadhAnarUpasUtropacArakriyA sarvaSAM niyatA uta netyAkAGkSAyAmAha - | suttovayArakiriA suavavahArINa titthkrkhiaa| AgamavatrahArINaM baliANaM nevamavi niamo // 110 // sUtropacArakriyA - upadhAnarUpA 'zrutavyavahAriNAM' AgamAdivyavahArapaJcakamadhye dvitIyavyavahAramAzritAnAm, evakAro'dhyAhAryaH, teSAmeva, 'tIrthakarakathitA' jinedrairupadiSTA, AgamavyavahAriNAm-avadhimanaH paryAyakevalajJAna caturddazadazanavapUrvabhRtAmevamupadhAnakriyA karttavyetyevaM na niyamaH, apizabdAtpuruSavizeSaM pratItya bhavatyapi, niyamAbhAve hetumAha - 'baliANaM'ti yatasteSAM kiMlakSaNAnAM ? - balikAnAm - AgamavyavahAriNo baliSTAH - zeSavyavahArApekSayA balavantaH, yadAgamaH - " AgamabaliA samaNA niggaMtha "tti (10 - 421) zrIsthAnAGge iti gAthArthaH // 110 // athAgamavyavahAriNaH svarUpamAha - jaM AgamavabahArI suaniravivo paDaca kaMpi naraM / ajjhAvijjuvahANaM viNeva jaha ghaNNamaNagAraM // 111 // yad-yasmAdAgamavyavahArI 'zrutanirapekSa:' zrutasya- AcArAGgAdernirgatA'pekSA - tadanusRtya pravRttiryasya sa tathA, kamapi - kaJcinaraM - sAdhvAdilakSaNaM pratItya- AzrityopadhAnaM vinaivAdhyApayed yathA dhanyamanagAraM-dhanyarSinAmAnaM yogodvahanamantareNa zrutoktavidhyape Agamavya vahAriNAM yogAniyamaH // 216 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 217 // AgamavyavahAriNAM zrutAnapekSA AIRLIAMARISHAIRMIRMIndiaIALIMARINAARILALITILPANANHITINETRINJARILAMMA kSayA prakArAntaravidhinA vA ekAdazAGgImadhyApitavantaH sthavirAH,yadAgama:-"tae gaMdhaNNe aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa | tahArUvANaM thaMrANaM aMtie sAmAiamAiAI ikkArasa aMgAI ahijati2 saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharati' ityAdi yAvat | 'mAsiAe saMlehaNAe navamAsapariAo jAva kAlamAse kAlaM kiccA uDDhaMcaMdimajAvanavagevijavimANapatthaDe uDDhaM dUraM vItIvatittA sabaTThasiddhe vimANe devattAe uvavaNNe"tti zrIanuttaropapAtike (16703-4-5) atra navamAsaparyAye'pi dhanarSirekAdazAGgadharaH kathitaH, sa ca zrutavyavahArAnugatayogAnuSThAnavAnna saMbhavati, tAvatA kAlena yogAnuSThAnAsaMbhavAt , tathA "tivarisapariAgassa samaNassa niggaMthassa kappati AyArapakappanAmamajjhayaNamuddisittae" ityAdiparyAyaprApterapyasaMbhavAt , tena yathA'tra paryAyaprAdhyabhAve'pi tadadhyayanaM tathA yogAdyabhAve'pi, yadvA AgamavyavahAriNA anyaH ko'pi yogavidhiH kArito bhaviSyati, paraM na sa zrutavyavahAri| NA'nuSTheya iti tAtparyamitigAthArthaH // 111 // athAgamavyavahArApekSA zrutavyavahAriNo na yuktA, tadapekSAyAM ca dopamAha na tahA suavavahArI tayavikkhe aNNahovaesijjA / vesAgharacaumAsaM sIsaM saMbhUavijaucca // 112 // - yathA AgamavyavahAriNA zrutamadhyApitaM tathA tadapekSaH-AgamavyavahArApekSaH zrutavyavahArI na syAd , anyathA tadapekSAyAM |saMbhUtavijayavacchiSyaM prati vezyAgRhe caturmAsikamupadizet , yathA AgamavyavahAriNA zrIsaMbhUtavijayasvAminopakozAgRhe caturmAsaM| zrIsthUlabhadrasyopadiSTaM tathA zrutavyavahAriNA'pyupadeSTavyamApadyatetyarthaH, taca srvessaampysmmtmitigaathaarthH||112|| atha punarapi zrImahAnizIthe'prAmANyaM vyavasthApayituM zaGkatenaNu jaha mahAnisIhe uvahANavihI tahA na aNNattha / katthavi dIsai teNaM havija apamANamamhANaM // 113 // // 217 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA 3vizrAme // 218 // upadhAnenyazrutasAkSI PRIMA R nanu bho yathA zrImahAnizIthe upadhAnavidhina tathA anyatra kutrApi dRzyate tena kAraNenAsmAkamapramANam , arthAttanmahAnizIthamitigAthArthaH ||113||athottrmaah jai evaM tA satvaM parihariavaM suaMpi tujha mae / levovAsagapamuhA pAyamikikasuttuttA // 114 // / yadyevaM prAguktaM tahiM tava mate sarvamapi zrutaM pariharttavyaM bhavet , tatkathamityAha-lepopAsakapramukhAH-zrIsUtrakRdaGgadvitIyazcataskandhoktalepazrAvakapramukhAH prAyo-bAhulyenakaikasUtroktAH-ekaikasmin sUtre paThitAH santi, nahi lepazrAvakavarNanamanyatra tathopalabhyate, tathA ca dvitIyAGgamapi parihattavyam , ebamAcArAGgAdayo'pi, na hyAcArAGgoktaH sarvo'pi vicAraH sarvatropalabhyate,tathopalambhe ca | sarveSAmapyaikyApatterityAdi svayameva paryAlocyamitigAthArthaH // 114 / / atha pravacanasvarUpamAha tamhA jiNiMdasAsaNamAyariaparaMparAnuvahijaM / teNiva sUAbahuhA kassa ya'sUAvi sUripahA // 115 // tasmAtkAraNAjjinendrazAsanamAcAryaparamparAnuvartanIya, AcAryaparamparAmantareNa na kimapyanuSThAnaM zrutaM vA bhavet , kiMtu tadAyattameva, tena kAraNena sUcA-zAstredhUpadhAnAdikriyANAM nAmoccArAdinA sUcanaM 'bahudhA anekaprakArA syAt , kasyacit kriyAvizepasyAsUcA-sUcanAbhAvaH, sApi 'mUripathA' sUrireva panthA yasyAH sA tathA, yadyapyAgame nopalabhyate tathApi sUriparamparayA samAgatA, ayaM bhAvaH-kvacit kizcinnAmamAtreNopalabhyate tadeva kvacitkiJcidvistareNetyAdi, kizciJca nAmnA'pi nopalabhyate, tasya kevala savistarakriyAkaraNasyeva paramparaiva mUlaM, nAnyaditigAthArthaH // 115 // atha prakRtamAha AyAro uvahANaM sUAmitteNa Negasuttesu / kiMcivi vittharavayaNaM mahAnisIhaMmi ko doso // 116 // itaIRITALIRAMAmARATHIRAMAIRAIL PALI // 218 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ yANA haraNAni zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 219 // upadhAnamAcAro-jJAnAcAraH, saca sUcAmAtreNAnekeSu sUtreSu "vase gurukule nicaM, jogavaM uvahANavaM" ityAdirUpeSu, kiMcidvistaravacanaM mahAnizIthe, tatra ko doSo ?, na ko'pItigAthArthaH // 116 // atha yogopadhAnaviSaye udAharaNAnyAha joge AsADhAriasIsapamuhAvi huMtudAharaNaM / uvahANi usabhadatto jiNadatto bhAyarA do'vi // 117 // yoge ASADhAcAryaziSyapramukhAH udAharaNaM bhavanti, tavyatikarastUttarAdhyayanaTIkAto'vaseyaH, AdizabdAdAcAmAmlatapo'bhigraheNAsaMkhyeyAdhyayanAdhyetasAdhurapi, upadhAne ca RSabhadattajinadattau dvAvapi bhrAtarau AcArapradIpAyuktau bodhyAvitigAthArthaH // 118 // atha prakArAntareNaiva pUrvapakSI pAhasuakhaMdhe ajjhayaNA iccAI Agame kamo diho| ajjhayaNe suakhaMdho mahAnisIhitti taM na mayaM // 118 // zrutaskandhe adhyayanAni ityAdiH kramaH Agame-aGgAdau dRSTaH, zrImahAnizIthe'dhyayane sAmAyikalakSaNaH zrutaskandhaH namaskA| ralakSaNaH sAmAyikAdhyayanaikadezo namaskAraH so'pi mahAzrutaskandhatayA tatra bhaNita iti tat zrImahAnizIthaM na mataM-sammataM nAsmAkamiti pUrvapakSAzaya itigAthArthaH // 118 // athottaramAha| ia ce paNNavaNAe payaMmi uddesayA payA tesu / lesApayaMbhi sAvia kahaM pamANaM tuhaM hoi? // 119 // , ___'i' iticettarhi prajJApanAyAM lezyApade uddezakA bhaNitAH, teSUddezeSu ca padA iti prAkRtatvAt puMstvaM padAni vibhaktyantAni pratItAnyeveti kathaM sApi ca-prajJApanA'pi ca tava pramANaM bhavet ?, na kathamapi,kramabhaGgAditigAthArthaH // 119 / / atha namaskArastAvatsarvazrutAbhyantarabhUtaH, yataH sarvasyApi zrutasyAcaM sAmAyikasUtraM, 'sAmAiamAiAI ikkArasa aMgAI'nti vacanAt , sAmAyikasUtraM mai HINITIdall- familyHIRPION neHIMIRHANIHINDIPPITIANP
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ HAPPI paMca zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 220 // maMgalasya mahAzrutaskandhatvaM RITA PANI | tAvadadhyayanarUpaM tasyApyAdibhRtaM namaskArasUtraM, taccAdhyayanaikadezarUpaM kathaM zrutaskandhaH?, zrutamAtre prathamatayA'dhyayanIyAhatvAdveti | parAzayaM cetasi kRtvA gAthAmAha sababhaMtarabhUo paMcanamukAra teNa thbhuuo| bhaNNai mahasuakhaMdho rukkhe sAhANa jaha mUlaM // 120 // .. yena kAraNena sarvAbhyantarabhUtastenaiva kAraNena paJcanamaskArastathAbhUtaH san-sarvAbhyantarabhRtaH san mahAzrutaskandho bhaNyate, sarvazrutamUlabhRtatvAd , dRSTAntamAha-vRkSe zAkhAnAM mUlaM skandho yathA bhaNyate "khaMdhAu pacchA samuvaMti sAhA" (5-4160) ityA| gamavacanAllokapratItatvAcceti siddhaM zrutaskandhattvaM namaskArasyetigAthArthaH // 120 // atha sAmAyikAdhyayanasyaikadezatve'pi zrutaska-| ndhavyapadeze daSTAntamAha paumaddahajaladeso pihanbhUo khNdhsiNdhukuNbhNbho| titthayarovi a devo narajAipuDho na tppddio||121|| 'padmahadajaladezaH' himavacchikharisthitasya padmopalakSito hRdaHhatasya jaladezastadaMzabhUtaH san tatpRthakbhUtaH skandhasindhukumbhAmbho bhava|ti, samAhAradvandvaH,ayaM bhAvaH-tataH pRthagbhUtaH skandho'yaM sindhunadIyaM kumbhAmbha idamityAdivyapadezaM labhate, atra dezo'pi skandhAdyanekavyapadezabhAga pradarzitaH, tathA tIrthakaro'pi narajAteH pRthakbhUtaH-buddhyA tataH pRthagvivakSito devo bhavati-devatvaM bhajate, na punastatpatitaH, tatra-manuSyeSu patitastatpatitaH,manujo'yamiti sAmAnyanAmnA patito'pIti, vyapadezabhedaH pArthakye darzita iti| gAthArthaH // 121 / / atha vivAdApanne namaskAre yojanAmAha- .... evaM cia sAmAiapihabbhUo paMcamaMgalo khaMdho / aNNaha tadikadeso eso viusANa uveso||122|| PRASAILAIMPAL
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3 vizrAme // 221 // evam - amunA prAguktaprakAreNa 'citra'ti nizcitaM sAmAyikAt pRthagbhUtaH paJcamaGgalaH - 'namo arihaMtANa' mityAdi 'paDhamaM maMgala'mitiparyantanamaskAralakSaNaH skandho bhaNyate anyatheti - sAmAyikAdapRthak bhUtavivakSAyAM sAmAyikAdhyayanasaMbandhavivakSAyAM tadeka| deza :- sAmAyikAdhyayanaikadezaH, eSa viduSAM paNDitAnAmupadezo - vacanamitigAthArthaH || 122|| atha punarapi parAzaGkAmAha sakasa yasakathae uvahANaM neSa saMbhavijjAvi / tA kaha narANa hujjA ? ia saMkappo mahApAvo // 123 // nanu zakrastava viSayamupadhAnaM vAdinAM paJcatriMzaddinamAnaM, tacca zakrastave zakrasya- indrasya na saMbhavedapi, 'tA' tarhi 'narANAM' manuSyANAM kathaM bhavet ?, iti- amunA prakAreNa saMkalpo - vikalpanA 'mahApApaH ' mahAmohanIyahetuko'yaM vikalpa iti gAthArthaH // 123 // atha tadvikalpaM nirAkaroti | sakkatthao a duviho devakao tahaya gaNahareNa kao / duNhaM sakayattaNao asaMbhavA huja uvahANaM // 124 // zakrastavastu dvividhaH - devakRtaH zakrAdideva janitaH tathA gaNadhareNa kRtazca tatraikazcakAro devakRte'nekabhedasUcakaH, nahi deva| kRto'pi zakrastava ekaH svarUpeNa syAt, kiMtu zakravijayasUryAbhAdidevA yathAvasaraM karmakSayopazamavaicitryAdbhinnAn bhinnAn paThitavantaH, ata eva devakRtAH zakrastavA: aniyatapAThAH sarveSAmapi zakrastavAbhidhAnaM ca prAyaH zakrakRtazakrastavAnukAritvAdeva, evaM gaNadharakRte'pi bodhyaM, 'duhaM' ti dvayoH zakragaNadharayoH svakRtatvAdupadhAnamasaMbhavi bhavediti gAthArthaH // 124 // atha kathamasaMbhavItyAha usa mudde sANNApamuhovahANakiriAo / guruputre ajjhayaNe havaMti sakaryami neva gurU // 125 // upadhAnasthApanA | // 229 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARATI upadhAnasthApanA zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 222 // allianRaillianta uddezasamuddezAnujJApramukhopadhAnakriyA acchinnaparamparAyAtA gurupUrve'dhyayane bhavati, gururuddezAdhupadeSTA sa eva pUrva yasyaivaMvidhe'dhyayane syuH, svakRte-svayaM racite zakrastave sAmAyikAdidvAdazAGgayAM ca gurureva na syAt , gurutve svakRtatvavyAghAtAd, "gurorabhAve coddezAdividhAtA kaH syAt ?, na ko'pIti zakrastave zakrasyopadhAnAbhAvena manuSyANAmapi nocitamiti vikalpanaM maha| dajJAnamitigAthArthaH // 126 // athopadhAne'pi guroranujJA nakasvarUpati darzayatiguruANA ya aNuNNA duvihA sAvayamuNINamahigicca / sammaM dharaNe sammaM dharaNe dANe a kamavayaNA // 126 // ___ gurvAjJA cAnujJA dvividhA-dviprakArA, kathaM ?-zrAvakamunInadhikRtya-Azritya, zrAvakasyAnujJA bhinnA sAdhUnAM ca minneti, bhinnatvaM kathamityAha-'sammaM dharaNe'tti zrAvakasya samyag dharaNe'nujJA, taccaiva-aNuNNAyamityAdi yAvatsammaM dhArijAhitti samyam dhAraNaviSayakameva gurvanujJAvacanaM, na punadarzanAnujJApi, sAdhostu 'samma dhArijAhi aNNesiM ca pavejAhitti svayaMdhAraNe'nyebhyo dAne cetyubhayathA'pi gurvanujJAvacanamiti kramavacanAta krameNa dvidhA'nujJetigAthArthaH // 126 / / atha kathaMcitkadAcicchAvakeNApi |namaskArAdi dIyamAnaM dRzyate, tatra kA gatirityAha jaM puNa katthavi sAvayadANe Avassagassa abbhaaso| jaha uvahANAbhAve taha'NugNA eva'bhAvaMmi // 127 // ___ yatpunaH kadAcit-tathAvidhAvasaravizeSe svApatyAdikaM prati tathAvidhabhadrakamithyAdRzamapi samyaktvAbhimukhaM vijJAya zrAvakadAne-zrAvakeNApi dAne-namaskArAdipAThane namaskArAdeH zrAvakayogyasya zrutasyAbhyAsaH prAguktalakSaNo bhavatIti bodhyaM, kathamivetyAha-'jaha uvahANAbhAve'tti yathopadhAnAbhAve upadhAnavahanAbhiprAyavatastadabhyAsaH tathA'nujJAyA apyabhAve'bhyAsaH samyageva,etena IINITIARRHOITAHARIHIT N A RAINISMRITIRANI // 222 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 223 // Hindi upadhAnasthApanA antaminantle IINHRIL immortalitime in puNyapApavizeSaM jAnato namaskAro deyo,nAnyasya lAghavApAdanAdityAdi yadi zrImahAnizIthoktaM satyaM syAt tarhi nUpurapaNDitAkathAnake tathAvidhavivekavikalasyApi zUlikAprotasya miNThasya jalaM mArgayataH paJcanamaskArapAThanaM devatvahetuH sudarzanakathAnake prAgbhave tajIvasya subhagAkhyamahiSIpAlasya RSabhadAsazreSThinA namaskArAdizikSaNamanucitaM syAdityAdizatapadIkArAdInAM maukharya | nirastaM, yato mukhyavRttistAvatsvabhAvataH pravRttirutsargarUpA, utsargastvapavAdaghaTita eva syAd , yadAgamaH-"jAvaiA ussaggA tAvaiAceva hu~ti avvaayaa| jAvaiA avavAyA ussaggA nattiA cev||1||" vyava0 bhASye, tathA cotsarge nirUpite kvApyapavAdo'pyavazya vaktavya eva,saca zUlikAprotamiNThAdipuruSebhyaHkvopayujyate anyatrI,ata eva pravacanamanaikAntikaM,yaduktaM-"tamhA savANuNA sabanisehoya pavayaNe natthi / Aya vayaM tulijA lAhAkaMkhiva vANiau ||1||"tti zrIupadena caivamutsargeNApavAdaH parAkriyate, utsa| rgAdapavAdo balIyA'nitinyAyAt apavAdasya balIyastvAd , dvayorapi vyatyayatayA''sevane vAmadakSiNayorakSNorvyatyayakaraNavadanartha eva, yattu kazcidupadhAnadviT zarAhatazakunikA zrIpArzvanAthajIvo hastI zrIsuvratapArthAzvaH zreSTiputro matsyazcetyAdaya upadhAnavikalAH kathaM namaskAraM zrAvitA ityAdi lapati tacca mahadabAnameva, yataH zrAvaNaM nAgame niSiddhaM, kiMtu tadadhyayanAdhyApane iti, kathamanyathA kAlikazrutamapyAcArAGgAdi zrAvakebhyaH zrAvyate ityAdi svayameva paryAlocyamitigAthArthaH // 127 / / athopadhAnAbhAve'pi kathaM zuddhirityAha--- tahavihasAmaggIe abhAvao suddhabhAvao suddhii| kassai jA sA''loaNavihiva savvattha na pamANaM // 128 / / tathAvidhasAmagryAH-tapaHkaraNazaktigurvAdilakSaNAyA abhAvAtkasyacit ,na punaH sarvasyApi, zuddhabhAvataH upadhAnavahanAmimukhasya
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpratra upadhAnasthApanA canaparIkSA 3vizrAme // 224 // zuddhiryA vartate sA AlocanAvidhivata , yathA''locanAM jighRkSaHzuddhapariNAmo gurvAdisAmagryabhAve sadabhimukho'nAlocitapAtako'pi zuddho bhavati tathA'yamapi, paraM nAyaM prakAraH sarvatra pramANaM, kathaMcitkAdAcitkatvAt , nahi marudevIsiddhimapekSya dravyacAritragrahaNe nirAdaratA yuktetigAthArthaH // 128 // athopadhAnatapo'pi zrutAdhyayanayogyasyaiveti yogyAyogyayoH svarUpaM gAthASTakena | vivakSuH prathamagAthAmAha-- juggAjuggaviAro ajAyaNajhAvaNaMmi jinnbhnnio| AmaghaDajalAharaNavisesao mahasuakhaMdhe // 129 // ___ 'yogyAyogyayorvicAraH' ayametasya zrutasyAdhyayane yogyo'yogyo vetyevaMrUpeNa paryAlocanamarthAttadadhyApakasyAdhyayanAdhyApane jinamaNitaH-tIrthakRtoktaH, kimudAharaNAd ?-'AmaghaTajalodAharaNAd , Ame-apakke ghaTe jalaM yathA dvayorapi vinAzahetuH, yadAgamaH-"Ame ghaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia siddhatarahassaM appAhAraM viNAseI" ||1||3-vRttau 137-2 naM-vRttI |55-2paMca-982) iti, mahAzrutaskandhe arthAttadadhyayane vizeSato yogyAyogyavicAro yuktaH, sarvazrutAbhyantarabhRtatvena paramamantrAtmakatvAditi gAthArthaH // 129 // atha yogyasya sAmAnyato vizeSatazca lakSaNamAhasAmaNNeNaM joggo adhbuggahiamaI suhNmnnnno| bihiArAhaNarasio gurUvaesaMpa'bhimuho vA // 130 // sAmAnyena-namaskArAdhyayanArhasya sAmAnyalakSaNaM tAvadavyudAhitaH san zubhamanyaH, kupAkSikairavyugrAhitaH zubhaM-namaskArAdhyayanaM hitamiti manyamAnaH sarvo'pi sAmAnyena namaskArAdhyayanayogyaH, athottarArddhana vizeSalakSaNamAha-'vihIM'tyAdi, vidhyA aaiNASEARRIERHI PRITamatiPESARILAMUDAmALI T ER // 224 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 225 // upadhAne yogyAyogyau HanilRISHumentalian auntineline NIPATHARS CHITRIANHAIMILAIIMSHINDILIAMAILOPMIRANSL a lmi a HALA rAdhanarasikaH-upadhAnAditapaHprabhRtilakSaNena vidhinA''rAdhane tatparaH, athavA gurUpadezamapi, apirevArthe, gurUpadezamevAbhimukhaH tadArAdhanAdiviSaye gurUpadezazravaNe samutsuko 'vizeSaH sAmAnyAliGgita evetinyAyAta sAmAnyalakSaNayukto yadi tadArAdhanavidhirasikastarhi vizeSeNetigamyaM yogyo bhavatItigAthArthaH // 130 // atha yogyasya lakSaNamAha-- buggAhio ajo so'Nariho ahavA parammuho vihio| mahasuakhaMdhajjhayaNe kuvavavaragukha savaNe'vi // 131 // _ vyudgrAhitaH-kupAkSikavAsito yaH so'naha:-ayogyaH, kva?-mahAzrutaskandhAdhyayane,tasya namaskArAdhyayanaM na yuktamityarthaH, athavA anyugrAhito'pi vidhito-vidhikaraNAtparAGmukhaH, kimanenopadhAnatapovidhinetyevaMrUpeNa tadvidhizraddhAnavikalaH, paraM| vyugrAhitApekSayA'lyadoSabhAg, mArgapatitatvAt , kadAcitkathaMcicchaddhAnasaMbhavasyAzApratibaddhatvAt , anarhaH, kiMvat ?-'kupAkSikavargavat ' yathA kupAkSikasamUhaH paJcamaGgalAdhyayanAnahaH, AstAmadhyayanaM dUreNa, zravaNe'pi na yogyaH, na caivaM dRSTAntadAntikayoraikyamityAzaGkanIyaM, vyudgrAhitasya kupAkSikamArgAdbhimasyApi saMbhavAditigAthArthaH // 131 // atha kupAkSikavargasyAhanAmAdizravaNamapi nocitaM, tat kathamityAha| jaNaM kumaIvaggo arahaMtAINa NAma smrNtaa| paisamayaM maha pAvaM aNaMtabhavakAraNaM jaNai // 123 // - yad-yasmAtkumativargo'haMdAdInAM nAma smaran , apirgamyaH smaranapi, pratisamayamanantabhavakAraNaM mahApApaM janayati-aJjayatIti | gAthArthaH // 132 // atha tAdRzaM pApaM kathamityAha nianiamayANuratte arihaMtAIvi maNasi kAUNaM / mAijA tamajuttaM kalaMkadANaM mahaMtANaM // 133 // animmammin IDRPALI 5 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ kupAkSikANAM dhyAna zrIprava. canaparIkSA ivizrAme // 226 // m yattadonityAmisaMbandhAt yat-yasmAtkAraNAdaIdAdInapi svasvamatAnuraktAneva manasi kRtvA kupAkSikavoM dhyAyet ,na cAhadAdayaH kupAkSikavikalpitamArgazraddhAnabhAjo bhavanti, tena tattathAvacanaM mahatAm-arhadAdInAM kalaGkadAnameveti mahApAtakaM,vastutastu tathAvidhAcAraparikalpanAkAla eva tathAvidhAcAraprarUpakANAmarhadAdInAmapi tadvatkalpanAsaMbhavAd ,anyathA svAcArasya prAmANyaM vaktumazakyatvAd ,ata eva tathAvidhAcArAhadAdInAM kalpanA mhaapaatkmitigaathaarthH||33|| atha nAmnA sAmye'pi bhinnatve dRSTAntamAha..paramesaruttinAma jaha egaM bhinnbhinnatthjuaN| nianiamayaphalaheU AyArAyArajhANavasA // 34 // paramezvara ityekaM nAma 'bhinnabhinnArthayuta nijanijAcAraprarUpakatvena vikalpitAnekakoTiparamezvaravAcakaM nijamataphalaheturbhavati, |kasmAd ?-AcArAkAradhyAnavazAd ,AcAra:-sandhyAvandanAgnipUjAdilakSaNaH AkAraH-zaGkhacakratrizUlagadAdipraharaNabhRdvicitravAhanaliGgAdisvarUpaH, AcAracAkArazca tayordhyAnamasmadIya AcAraH kIdRgAkArabhRtA kena prarUpita ityAdi manasA cintanaM tadvazAtatatpAratantryAd , ayaM bhAvaH-bauddhAdInAM sarveSAmapi yo devaH sa paramezvaratvenaivAbhimataH, tacca nAmaikamapi nijanijavikalpanAnusAreNAnekasaMketavazAnnAnArtha saMpanna, tannAmno dhyAnaM kurbANA api nijanijAcAraprarUpakaM tathAvidhavicitrAkAravatI ca mUrti dhyAyati, taddhyAnaM ca tanmatazraddhAnAdyAtmakamevetikRtvA yadyatphalaM tattanmatAcArArAdhanena, tadeva dhyAnenApi, tadananyapariNAmarUpatvAditigAthArthaH // 134 / / atha tathAvidhapariNAmAviSkaraNAyopAyamAha pucchijjato loo nianiaAyArabhAsagaM bhnnii| AyAraM puNa baMbhesaramAiarSiyarUvAI // 13 // loko yAvAn kuzraddhAnaH sa ca 'pRcchayamAnaH' praznaviSayIkriyamANaH nana bhoH ko bhavatAM paramezvara ityavaMrUpeNa preryamANa ityarthaH, mmaNPROPRIALI HIRUSHPatianelonisment
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravabanaparIkSA 3vizrAme // 227|| 'nijanijAcArabhASakaM svakIyasvakIyamArgapraNetAraM paramezvaraM bhaNati, evaM ca sati paramezvarAcArayoH prAmANyaM parasparaprAmANyasApekSaM, kupAkSikAtazcaivaM-paramezvare prAmANyaM svAbhimatAcAraprarUpakatvAdeva, AcAre ca prAmANyaM tathAvidhaparamezvaraprarUpitatvAdeva, paramezvarasyAprAmANye NAM dhyAna AcArasyApyapramANyamAcArasyAprAmANye ca paramezvarasyAprAmANyameveti parasparasApekSatA,sA ca vicAryamANA paramezvarAcArayoH kathaMcidaikyameva sUcayati sa, ataH svAcArAnanyarUpatvAtparamezvaradhyAnamakizcitkarameva mithyAdRzAM, tathA AkAraM punaH brahmezvarAdivi|mbarUpANi bhaNati,nanu bho bhavatAM paramezvarasya kIdRgAkAra ityevaM prerito bhaNati kazcid brahmamUrti kazcidIzvaraliGgam AdizabdAnArAyaNAdimUrtiprabhRtikam , evaM ca sati nAmnaikatve'pi nijanijAcArAkAradhyAnapAratantryAnijanijamatakriyAjanyameva phalaM paramezvaradhyAne'pItigAthArthaH // 135 / / athoktaM dRSTAntaM prakRte yojayitumAha evaM kuvakhavaggo pucchijjato'vi bhaNai amhANaM / saddahaNAisamA je te arihaMtAiNo'bhimayA // 136 // / evamuktanyAyena kupAkSikavargaH pRcchayamAno'pi bhaNati-ye'smAkaM zraddhAnAdisamAste evAIdAdayo'mimatAH-namoarihaMtANamityAdinamaskArAvalyA smaryamANAstathAbhUtA eva dhyAnagocarIbhavanti, na punaratatzraddhAnabhAjo, na vA'smadviparItamupadizanto'pIti spaSTameva namaskAraM japanto'pi pratisamayamanantabhavabhogyaM kliSTakarmArjayantIti gAthArthaH // 136 / / itigAthASTakena namaskArAdhyayane yogyAyogyavicAraM vidhAya yogyasyaiva namaskArAdhyayanAdhyApane yogye, nAnyasyeti pradAthopadhAnamapi kathaM | jinAti darzayatiuvahANaM puNa nANA jaha taha raimi jeNa keNAvi / kiMtu rayaNAvisese purisaviseseNa jahajuggaM // 137 // | // 227 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ in yogAnayatyaM zrIpravacanaparIkSA 3vizrAme // 228 // upadhAnaM punaryena kenApi puruSeNa yathA tathA racitena zrutena nAjJA-jinAnA na bhavati,kiMtu puruSavizeSeNa-AgamavyavahAriNA | 'racanAvizeSe sUtraracanAtmake zrute 'yathAyogya' yogyasyAnatikrameNa, dhanyaberivAgamavyavahArakAle upadhAnaM na bhavatyapi,Agamasya | balavavena, aniyatavidhirapi kazcita kasyacitsaMbhavati, niyatavidhinopadhAnaM zrutavyavahArakAle bhavatyeveti yathAyogyamitipadamiti gAthArthaH ||137||ath dRSTAntamAhajaha suakevaliraie nijjuttimuhaMmi natthi uvhaannN| pajosavaNAkappe asthi tao taMpi NegavihaM // 138 // yathA zrutakevalinA zrIbhadrabAhusvAminA racite niyuktipramukhe-AvazyakAdiniyuktyupasargaharajaijAsamaNebhayavamityAdi| stotrAdAvupadhAnaM nAsti, asti ca zrIparyuSaNAkalpasUtre, kartRmAmye'pi racanAvizeSa evopadhAnaM bhaNitaM, yata evaM tatastadapi-upadhAnamapi anekavidhaM-nAnAprakAraM kAlikotkAlikAdi, niyatadinaniyatatapolakSaNaM jinAjJayA, na punaH svecchayA, ata evAcArAne paJcAzadinAcamako yogaH sthAnAGge tu granthagarIyastve'pyaSTAdazadinAtmaka ityAdimuriparamparAyAtavidhinetigAthArthaH // 138 // | atha rAkAmatotsUtropasaMhAramAha - ia puSiNamamayamUlaM ussuttaM tivihameamihamuttaM / sAhapaiSTAcaudasimahAnisIhANa paDiseho // 139 // iti-prAguktaprakAreNa pUrNimAmatamUlametad utsUtraM trividhamihoktam , etatkimityAha-'sAha'tti sAdhupratiSThA 'naudasI'ti padaikadeze padasamudAyopacArAccaturdazIpAkSika mahAnizIthaM-zrImahAnizIthasaMjJaka sUtraM tato indvasteSAM pratiSedhaH, sAdhupratiSThApratiSedhaH arthAt zrAvakapratiSTheti mArganAzonmArgadezanArUpaM mahotsUtra, tathA caturdazIpAkSikaniSedhaH arthAtpUrNimApAkSikAbhyupagama ityatrApi AMALININDIANRAIHIRAINING
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharatarAtidezaH RamamtammaNaINDRA zrIprava DmArganAzonmArgadezanAtmaka mahotsUtraM dvitIyaM, zrImahAnizIthapratiSedho mArganAzalakSaNaM, tadapi sarvazrutAtizAyitazrutatratiSedhAtma-|| canaparIkSA katvena mahotsUtramiti tRtIyamapi tathAbhRtameveti rAkAmate mahotsUtratrika darzitamiti gAthArthaH // 139 // atha tadanujebhyaH 3vizrAme| prvRttaanaamutsuutraannaamtideshmaah||229|| sesaM pavaDhamANaM ussuttaM jamiha sddhsaamie| pacchA iriApamuhaM kiaMtamavi kharayareNa sm||140|| zeSam-uktotsUtratrikAtiriktaM yadiha-rAkAmate utsUtraM pravarddhamAnaM zrAddhAnAM sAmAyike pazcAdIryApathikApratikrAntipramukhaM kiyadapi kharatareNa sam-auSTrikamatamamAnamiti gAthArthaH / / 140 // atha yadutsUtraM kharatareNa samaM tacca yadyapIhaiva vaktuM yuktaM tathApi | kharatareNa sahAtideze hetumAha-- gvarayaramayaMpi kAlANubhavA mUDhANa sAhubhatikaraM / teNaM tammayavasare pabhaNijaMtaM ihaMpi mayaM // 141 // kharataramatamapi kAlAnubhAvAt mUDhAnA-samyagvicAraparAGmukhAnAm , ete'pi yogopadhAnasAdhupratiSThAdisvIkAreNa sAdhava evetyevaMrUpeNa sAdhubhrAntikaraM-bAhyadRSTInAM sAdhusamatAvuddhijanakaM tena kAraNena tanmatAvasare-anantaraM bhaNiSyamANauSTrikamatavaktavyatAvasare prabhaNiSyamANamihApi paurNimIyakamate mataM sammataM jJeyamiti gAthArthaH // 141 / / atha dvitIyavizrAmopasaMhAramAha evaM kuvamvakosiasahassakiraNami udymaavnnnne| cakkhuppahAvarahio kahio biio a puSiNamio // 142 // // evaM-prAguktaprakAreNa kupakSakauzikasahasrakiraNe udayaM prApte 'cakkhutti cakSuH-khakIyaM locanaM tasya prabhAvo-nIlAdivastugraha Nazaktistena rahito-vikalo dvitIyaH paurNimA-paurNimIyakaH kathitaH, ayaM bhAvaH-udite hi sahasrakiraNe yathA kauziko nija u raneamIIMARATHIBIRAILER 229 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaghanaparIkSA 3vizrAme // 230 // RPIRANILAMIL upasaMhAraH cakSuHprabhAvarahito bhavati, ayaM hi jagatsvabhAvo yattAmasakulasya sUryakiraNA atizyAmatayA bhAsante, tathA kupakSakauzikasahasraki- raNasaMjite'smin prakaraNe kupakSANAM purastAdudbhAvite kupakSavizeSaH paurNimIyako nijacakSuH-kudRSTistatprabhAvarahito bhavati, tasya | svamativikalpitAH kuyuktayo na sphuranti, athavA kudRSTirapi sudRSTirbhavati, evaMvidhaH paurNimIyakaH kathita iti gAthArthaH // 142 // athAyaM paurNimIyakaH kasmin saMvatsare kasmizca gurau vidyamAne kathita iti pradarzanAya gAthAmAha navahatyakAyarAyakiasamamahimami cittasiapakkhe / gurudevayapuNNudae sirihiirvijysuguruvaare||143|| iasAsaNaudayagiriM jinnbhaasiadhmmsaayraannugyN| pAviapabhAsayaMto sahassakiraNojayau eso||144|| prathamavizrAmoktA bodhyaa||143|| athaitatprakaraNakartanAmargambhitAzIrabhidhAyikAM gAthAmAha-prAgvat // 144 // I iakuvAkhakosiasahassakiraNaMmi pavayaNaparikkhAparanAmaMmi puNNimamayanirAkaraNanAmA taio vissAmo sammatto ARRATIRANUPURIHARIP iti zrImattapAgaNanabhomaNizrIhIravijayasUrIzvarazidhyopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNiviracite kupakSakauzikasahasrakiraNe zrIhIravijayasUridattapravacanaparIkSAparanAmni prakaraNe paurNimIyakamatanirAkaraNanAmA tRtIyo vizrAmo vyAkhyAtaH granthAgraM 2072 // // 230 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ P jinavallabhAdhikAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 23 // A HABHARAMBI UIDARPAN atha paurNimIyakAnantaraM kramaprAptaM kharataramataM nirUpayitumAha aha kharayaramayamUlaM ussuttaM jaM jahAjao jaayN| paDhamAyariaM nAmuppatti cussuttamavi bucchaM // 1 // 'atheti paurNimIyakamatanirUpaNAnantaraM kharataro-vakSyamANaniruktikauSTrikAdyaparanAmA lokaprasiddhaH tasya mataM-tadamimatapraHrUpaNAlakSaNo mArgaH tasya tasmin vA mUlam-AdibhRtaM kharataramatotpattinidAnamutsUtraM-pravacanamatikramya yAdRcchikabhASaNaM 'yathA' yena prakAreNa 'yataH' puruSAd , upalakSaNAt yasmina saMvatsare ityAdi grAhyaM, jAtam-utpanna, tathetyadhyAhArya, tathA prathamamAcAryatanmatAkarSakaM tathA nAmotpattim-anukahetunA amukanAma saMjajJe ityAdirUpeNa kharatarAdinAmnAmutpatti, cakAraH samuccayArthaH, utsUtraM maulAdutsUtrAt krameNa pravarddhamAnaM yadutsUtraM jAtaM tadvakSye-bhaNiyAmIti gAthArthaH // 1 // atha mUlamutsUtraM jinavallabhAdevAtastadutpattisvarUpamAhakuccayaragacchavAsI ciianivAsI jiNesaro suurii| jiNavallaho a sIso teNa kao daviNadANeNa // 2 // kUrcapurIyagacchavAsI caityanivAsI jinezvara iti nAmnA mUrirAsIt , tena mUriNA draviNadAnena paJcazatIdrammadravyavyayena jina| vallabhanAmA zrAvakaputraH ziSyaH kRtaH, yaduktaM kharataraireva-"itazca tasmin samaye AsikAbhidhAnadurgavAsI kUrcapurIyajinezvarAcArya | AsIt , tatra ye zrAvakaputrAste sarve'pi tasya maThe paThanti, tatra ca jinavallabhanAmA zrAvakaputro'sti, tasya janako divaM gataH, |taM jananI pratipAlayati, pAThayogyazcAsau prakSiptaH tayA tatra maThe paThituM, sarvebhyazcaddebhyastasyAdhikaH pATha Agacchati, atha kathaMci|ttena jinavallabhacaTTena bahirgacchatA TippanakamekaM prAptaM tatra vidyAdvayaM likhitamasti, sarpAkarSiNI sarpamocanI ca, tataH kaNThagatAM HIRILLAHARIRARIAHISPLAHRAIPAHINITION Radiminimalitimalain MATHILI // 23 // NEWwHI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavallabhAdhikAraH zrIprava kRtvA yAvatprathamA vidyA pratyayAya paThitA tAvatsphuTATopabhISaNAH phutkurvANAzcaJcalacalajihAyugalAH sphuradaruNalocanAH sarvAcanaparIkSAbhyo digbhya Agacchan te vidyAprabhAvAkRSTAH mahAnAgAH, nirbhayacetasA cintitaM tena-bhUtapratyayeyaM vidyA, punarucAritA dvitIyA, ta4vizrAme sthAH prabhAveNa punaH pazcAnmukhAzcalitAzcakSuHzravasaH,etacca tatsvarUpaM zrutaM sUriNA.jJAtaM ca-nizcitaM sAciko guNAdhikaH punnypaatrmessH,t||232|| smAdAtmasAtkattuM yukta iti,tatastaM drAkSAkhajUrAkSoTakakhaNDamaNDakamodakAdidAnapurassaraM vazIkRtya tanmAtaraM madhuravacanaiH saMbodhayAmAsa, | yaduta eSa tvadIyaputro'tyantaprAjJaH mUrtimAna sAcikaH, kiMbahunA ?, AcAryapadayogyo'sti, tadenamasmabhyaM prayaccha, eSA tAvakInA devakulikA anyeSAM ca nistArako bhaviSyatItyatrArthe nAnyathA kiMcidvaktavyamityabhidhAya drammazatapaJcakaM tasyA haste prakSipya | kSipraM didIle, jinavallabho'dhyApitastena samastA lakSaNacchando'laGkAratakaMgrahagaNitAdikA niravadya vidyAH, kadAcittasyAcAryasya grAmAdau prayojanamupatasthe, tato gacchatA paNDito jinavallabho bhaNito-bhostvayA tAvat sarvA'pi cintA kartavyA yAvatprayojanamanuzIlyAhamAgacchAmi. vinayapraNatotamAGgena jinavallabhenoktaM-pUjyairyathA''diSTaM tathA vidhAsye, paramArAdhyaiH kArya niSpAdya zIghramAgantavyamiti, gato'sau grAmAntaraM, tato dvitIye'si cintitaM jinavallabhena-bhANDAgAramadhye maJjUSA pustakabhRtA dRzyate, tadeteSu pustakeSu kimastIti bhAlayAmi, yatastadvazaM sarvamapi jAtamastIti choTitamekaM pustakaM, tacca siddhAntasatkaM, tatroktaM pazyati-"sAdhunA dvicatvAriMzaddoSavizuddhena piNDena gRhasthagRhebhyo madhukaravRtyA gRhItena saMyamanirvAhahetave dehadhAraNA kartavyA, na kalpate yatInAM sacittapuSpaphalAdikaM hastenApi spaSTuM, kimaGga tAdRzamAhArayituM ?, na yukta ekatra nivAsI munInAmityAdivicArAn dRSTvA manasA vismitazcintayAmAsa-aho anya eva sa kazcidvatAcAro yena muktau gamyate,visadRzastvasmAkameSa samAcAraH,sphuTaM durgatiga INHIRUPattimumAPRINHe HIRAINRIALAIHIRAI lammmmmmmmm NEDRISHTIHDPATIANETSAMPAHARIHANIMHARI // 23 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 23 // MAPJitution UPALI GIR L R rtAyAM patatAmetena na kazcidAdhAra iti cetasyAlocya gambhIravRttyA pustakAdikaM yathAsthiti kRtvA gurUktarItyA sthitaH, katipaya jinavalladinAnantaramakRtakAryastataH samAgataH AcAryazcintayati-kimapi sthAnaM na hInaM jAtaM yAvajinavallabhena maThavATikAvihAradravyasaM- bhavRttam | bhArakoSThAgAraprabhRti sarva trAtaM, tasmAdyathA yogyazcintitaH tathA nizcitameSa bhaviSyati, kiMtu siddhAntaM vinA zeSA azeSA api2| tarkAlaGkArAdividyA anenAbhyastAH, siddhAntazca yathAvasthitaH saMpratitanakAlApekSayA saMpUrNaH sAmprataM zrIabhayadevamUrisamIpe zrUyate, tatsiddhAntavAcanAgrahaNArtha tatpAzva jinavallabhaM preSayAmi, gRhItAyAM tu siddhAntavAcanAyAM samastavidyAvanitAvallabhaM svapade sthApa-| yiSyAmIti paribhAvya vAcanAcArya kRtvA nizcintatopetabhojanAdiyuktiM ca cintayitvA jinazekharAbhidhAnadvitIyaziSyavaiyAvRtyakarasametaM jinavallabhaM zrIabhayadevAcAryasamIpe preSitavAn , marukoTTamadhyenANahillapATakaM gacchatA rAtrau marukoTTimANazrAvakakAritajinabhavane pratiSThA vidadhe, tataH pattane prAptaH zrIabhayadevamUrivasatiM pRSTvA praviSTaH, tatra dRSTo bhagavAn tIrthakarapratirUpaH sannikRSTopaviSTasiddhAntavAcanArthipracurAcAryaH svavAgvaibhavAvadhUtadevAcAryaH, bhaktibharollasitabahalaromAJcakaJcukitAzcitakAyalatikena vanditastena, tato guruNA darzanamAtreNaiva yogyo'yaM zuddhAtmakaphalaka iva kazcidayaM dRzyate iti parivibhAjya madhuravANyA pRSTaH-kuto bhavAn kiM ca bhavataH prayojanam ?, Anamya tato niyojitakarakuDmalena bhagavaddarzanodbhUtaprabhRtanirupamAnabahumAnajalapaTanirdhAMtAntaramalena / vacanAmRtavArinyakRtAmRtanimmitarohiNIvallabhena jagade jinavallabhena-bhagavan ! nijAkhaNDalakSmIpravINasvaHpurIdAsikAyAH samAgataH zrImadAzikAyAH, zrIjinezvarasUriNA svaguruNA preSitasya mama madhukaravitramasya yauSmAkINavakrAmbhojamakarandapAnaM vidhAtuM.. tataH prabhubhiruktaM-yuktaM vihitaM bhavatA yat siddhAntavAcanAbhiprAyeNAtra samAgataH,tataH pradhAnadine vAcanAM dAtumArabdhaH, yathA yathA guru- // 233 // iminumptimumaitUPATIL
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 234 // A Pa PARKHANISAT | jinavacanavAcanAM dadAti tathA tathA pramuditacittaH san sa suziSyaH sudhArasamiva tAmAsvAdayati,harSotphullapabasadRzaM taM tAdRzaM ziSyama- jinavallamivIkSya guravo'pi topapopadviguNIkRtavAcanAdAnotsAhA babhUvuH, kiMbahaktena?,tathA2 jJApanavujhyA zrIpUjyA vAcanAM tasmai dAtuM pravRttAH / / bhavRttam | yathA stokenaiva kAlena siddhAntavAcanA paripUrNA jAtA,tathA gurojyotiSika ekaH pUrvapratipanna AsIt yadi bhavatAM kazcidyogyaH ziSyo | bhavet tadA'sau madyaM samarpaNIyo yena tasmai samagrajyotiSaM samarpayAmi,tataH pUjyairjinavallabhagaNiH samapitaH,tenApi jinavallabhAya jyo| tiSaM saparijJAnaM samapitam , evaM ca gRhItasiddhAntavAcanaH siddhAntoktakriyAsamyaganuSThAnabaddhamAnasaH samyagadhigatasasphUrtijyotiSaH | svaguroH samAgamanAya mutkalavacanaM pratIcchati, prabhubhirabhihitaM vatsa ! siddhAntoktasAdhusamAcArastAvatsamasto'pi tvayA'vagato'ta|stadanusAreNa kriyoddhAreNa yathA pravartase tathA vidheyaM, zrIjinavallabhagaNinA pAdayonipatya bhaNitaM-yathA pUjyapAdA AjJApayanti | tathaiva nizcitaM pravatiSye, pradhAnadine ca calito,yathAgatamArgeNa punarmarukoTTe prAptaH, AgacchatA siddhAntAnusAreNa devagRhe vidhilikhito yena vidhinA vidhicaityamapi muktisAdhanaM, vidhicaityasya vidhirayaM-"atrotsUtrajanakramo na ca na ca snAnaM rajanyAM sadA, sAdhUnAM mamatAzrayo na ca na ca strINAM pravezo nizi / jAtijJAtikadAgraho na ca na ca zrAddheSu tAmbUlamityAjJAtreyamanizrite vidhi|kRte zrIjainacaityAlaye // 1 // " ityAdividhividheyo yena sarva caityavandanAdyanuSThAnaM muktaye saMpadyate iti, tato'sau gurusamIpe gantuM pravRttaH, prApto mAiDAme, AsikAdagdarvAka krozatraye sthitaH, tatraiva guromIlanAya puruSaH preSitaH, tasya haste lekho datto yathA yuSmatprasAdataH sugurusamIpe vAcanAM gRhItvA mAiDAgrame ahaM samAgato'smi, pUjyaH prasAdaM kRtvAtrevAgatya mama mIlanIyaM, tato gurumirajJAyi-kimiti jinavallabhenetthaM nirdiSTa ?, nAtrAgato'bhavata?,tato dvitIyadine sakalalokena sArddha samAyAta AcAryaH, abhimukhaM // 234 // MARACTRE PRILMIBUPAPALI ELLIP
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 235 // gato jinavallabhaH praNato guruH, pRSTA kSemavArttA guruNA kathitA yathoktA sarvApi vArttA, tena brAhmaNasamIcInajJAnanimittaM meghAdisva| rUpANi tathA jyotiSabalena bhaNitAni kAnicidyathA gurorapyAzcaryakArINi jAtAni 'bhRtapUrvakastadvadupacAra' iti nyAyAdguruNetyuktaM, | pRSTo guruNA - kimiti tvaM madhye nAgato ?, jinavallabhagaNinA'bhihitaM- bhagavan ! sugurumukhA jinavacanAmRtaM pItvA kathamadhunA durga| tiguptAvAtmanaH samucitapAzaM viSayavRkSasadRzaM caityavAsaM sevitumicchAmi ?, tato guruNA bhaNitaM - bho jinavallabha ! mayedaM cintita - mAsId-yattubhyaM svapadaM davA tvayi svagacchadevagRhazrAvakAdicintAM nivezya pazcAtsvayaM sugurusamIpe vasatimArgamaGgIkariSye, tato jinavallabhagaNinA vikasvaravadanAravindena bhaNitaM - bhagavan ! atIva zobhanametad, vivekasya hIdameva phalaM yad heyaparityAgenopA| deyamupAdIyate, tarhi samakameva sugurusamIpe gamyate, guruNeSaniHzvasya pratyapAdi-yaduta vatsa ! IdRzI niHspRhatA nAstyasmArka, | yayA cintAkaraNasamarthaM puruSaM vinA gacchadevagRhavATikAdicintAM muktvA sugurupArzve vasativAsamaGgIkurmmahe, avazyaM bhavatA vidhAtavyaM vasativasanaM, jinavallabhagaNirapi tatsammatena pattane vijahAra, zrImadabhayadevasUripAdAn bahnAdareNa vanditavAn, sadgurUNAma| tizayena samAdhAnaM samajani, cintitaM ca yathA parIkSitastathaivaiSa jajJe, tato manasi vidanto'pi na kasyApi pratipAdayanti yaduta eSa evAsmatpadayogyo, yato devagRhanivAsiziSya itihetorgacchasya sammataM na bhaviSyatIti, tato gacchAdhArako varddhamAnAcAryaH sva| pade nivezitaH, jinavallabhagaNezca kriyopasaMpadaM dattavanta ityataH prabhRtyasmadAjJayA sarvatra pravarttitavyamiti, ekAnte punaH prasannacandrA|cAryo bhaNitaH madIye pade bhavyalane jinavallabhagaNiH sthApanIya ityevaM navAGgIvRttiM vartinImiva muktinagarasya bhavyajanebhyaH prati| pAdya siddhAntoktavidhinA samAdhAnena devalokaM gatAH zrI abhayadevamUrayaH, prasannacandrAcAryasyApi sugurupada nivezana prastAvo na jAtaH, jinavallabhavRttam // 235 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 236 // | tatastenApi svAyuHparisamAptisamaye zrIdevabhadrAcAryANAM vijJaptaM yatsugurUpadezo yuSmAbhireva saphalIkAryo'vazyameva, mayA kattu na jinavallazakitaH, tataH pratipanna-vartamAnayogenaivaM kariSyAmaH, samAdhAnaM bhavadbhirvidheyamiti, jinavallabhavAcanAcAryo'pi katicidinAni bhavRttam patanabhUmau vihatya na tAdRzo vizeSeNa bodhaH kasyApyatra gurjaratrAmaNDale vidhAtuM zakyate yena samAdhAnamutpadyate (iti) manasika| tyAtmadvitIya AgamavidhinA muzakunena bhavyajanamanassukSetrabhRmikAsu bhagavadbhaNitavidhidharmavIjanikSepaNArtha zrImedapATadezAdiSu | vihAraM cakAra, te ca dezAH sarve'pi prAyeNa caityanivAsyAcAryAptAH, sarvo'pi lokastadvAsito varttate, kiM bahunA ?, tAdRzade zAntarasthagrAmanagarAdiSu vihAraM vidadhAnazcitrakUTAcaladurge prAptaH, yadyapi tatratyakSadvairbhAvito lokastathApyayuktaM kimapi kartuM na / | zaknoti, zrIpattane zrIgurUNAM mahatyAH prasiddheH zravaNAta , tato jinavallabhagaNinA sthAnaM yAcitAH tatratyazrAddhAH, taizcoktaM-caNDi| kAmaTho'sti yadi tatra tiSThatha, tato jinavallabhagaNinA jJAtaM-duSTAbhiprAyeNaivaM bhaNanti, tathApi tatrApi sthitasya devaguruprasAdAdbhadraM bhaviSyatIticintayitvA bhaNitAste-tatraiva bahu manyadhvaM yUyaM yena tiSThAmaH, tairuktam-atIva sammatamasmAkaM,tiSThatha yUyaM, tato devagurun saMsmRtya devatAM cAnujJApya sthitAH tatra, devatA teSAM jJAnena dhyAnena saMtuSTA satI dattAvadhAnA rakSati, te ca zrIjinavallabhavAcanAcAryA ityAdi yAvat zrAvakA api stokaM stokena samAgacchanti, tataH siddhAntavacanAni zrunvA tadanumAreNa kriyAmapi dRSTvA sAdhAraNasaTTAsumatipalhakavIrakamAnadevadhaMdhakasomilakavIradevAdibhiH zrAvakaiH samAdhinA zrIjinavallabhavAcanAcAryoM gurutvena pratipede, zrIjinavallabhagaNIzAnAM gurUpadezenAtItAnAgatAdijJAnaM jyotiSajJAnaM cAtizayitamAsIt , bhagavadantike sAdhAraNazrAddhaH parigrahaparimANaM grahItuM pravRttaH, gaNimitraiH sa uktaH-kiyanmAnaM sarvasaMgrahe kariSyasIti ?, sAdhAraNaH-bhagavan ! sRtaM viMzatyA ||236 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinaballabhavRttaM zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 23 // sahasrama, vimalaJAnadRSTayo jinavallabhagaNayaH zrAvaka ! bahutaraM kuru, tataH kRtAni triMzatsahasrANi, punarjJAnena-mahAnubhAva ! ito'pi prabhRtataraM paribhAvaya, sAdhAraNaH-prabho! madIyasamastagRhamAramUlyagaNane'pi pazca zatAni na pUryante, kautaskutI mamAdhikataradravyasaMprAptiH ?, punahuMkRtya prabhavaH-sarvasAdhAraNasAdhAraNa dhArmikathAvaka ! kimasAdhyaM puNyasaMbhArasya ? mA kuru gaNanatulAM, caNakamAtravikrayiNo'pi puruSAH saMkhyAtigA lakSapatayo bhavantIti, sAmiprAyaM guruvacanamAkarNya nizcintita kiMcit kAJcanasaMprAptyAdikaM bhadraM mama bhaviSyatIti vicintyeSadvihasya ca sAdhAraNenoktaM-yadyevaM tarhi bhagavan ! bhavatu sarvaparigrahe mamaikaM lakSamiti,tathA vitIrNagRhItaparigrahaparimANaH san sadgurupAdopAstyapahastitAprazastAntarAyakA dine dine prabarddhamAnaH saMpadA gurvAjJayA vizeSataH pravartamAnaH sAdhAraNaH sakalasaGghasya sAdhAraNaH samabhUt, sahakAdayo'pi zrAddhAH sAdhAraNavat sarvatra jinavallabha| gaNerAjJayA pravartitamArabdhAH, tatra kRtacaturmAsakakalpAnAM zrIjinavallabhagaNivAcanAcAryANAmAzvinamAsasya kRSNapakSatrayodazyA |zrImahAvIradevagarbhApahArakalyANakaM (AgataM "paMcahatyuttare hotthA sAiNA parinibuDe'tti prakaTAkSaraireva siddhAnte pratipAdanAd ,anyatra tathAvidhaM vidhicaityaM kimapi nAsti, tato'traiva caityavAsicatye gatvA yadi devA vandyante tadA zobhanaM bhavati, gurumukhakamalavinigatavacanArAdhakaH zrAvakairukta-bhagavan ! yayuSmAkaM sammataM tat kriyate,tataH sarve zrAvakAH nirmalazarIrA nirmalavastrA gRhItanirmalapUjopakaraNA guruNA saha devagRhe gantuM pravRttAH, tato devagRhasthitayA AryikayA guruzrAddhasamudAyenAgacchato guruna dRSTvA pRSTaM-ko | vizeSo'dya ?, kenApi kathitaM-vIragarbhApahArakalyANakakaraNArthamete samAgacchanti,tayA cintitaM-pUrva kenApi na kRtametad, ete'dhunA kariSyantIti na yuktaM,pazcAt saMyatIdevagRhadvAre patitvA sthitA, dvAraprAptAn prabhRnavalokyoktametayA duSTacittayA-mayA mRtayA yadi // 23
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavalla zrIprava- / paraM pravizata,tAgaprItikaM jJAtvA nivartya sthAnaM gatAH pUjyAH,zrAddhairuktaM-bhagavan ! asmAkaM bRhattarANi sadanAni santi,tata ekasya canaparIkSA gRhopari caturviMzatipaTTakaM dhRtvA devavandanAdi sarva dharmaprayojanaM kriyate, SaSThakalyANakamArAdhyate, guruNA bhaNitaM-tatkimatrAyuktaM ?, 4vizrAme tata ArAdhitaM vistareNa kalyANaka, jAtaM samAdhAnam , anyedhurgItAthaiH zrAvakairmantritaM-yadi vipakSebhyo'vidhipravRttebhyaH prArzve // 238 // jinokto vidhina labhyate tato yadi guroH sammataM bhavati tadA tale uparica devahagRhadvayaM kAryate,svasamAdhAnaM gurUNAM niveditaM, guru|bhirapyuktaM-jinabhavanaM jinavimbaM jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAni // 1 // | ityAdidezanayA jJAtaM zrAddhaiH zrAddhapradhAnaiH yadgurUNAmabhipretamevaitat ,lokamadhye ca vArtA jAtA yathaite devagRhadvitayaM kArayiSyantIti, | vArtAmAkarNya prahalAdanabRhattareNa bahudevazreSThinA kathitam-ete'STau kApAlikA devagRhadvitayaM kArayiSyantItiyAvat , tatra copari TAt zrIpArzvanAtha jinabhavanamadhastAca yAvacchImahAvIrabhavanaM nirmApita, zrIjinavallabhavAcanAcAryavistareNa samastavidhipUrvakaM cake | gariSThA pratiSThA,sarvatra prasiddhirjAtA aho eta eva gurava ityAdi yAvat marukoTTIyazrAvakaiH zrIjinavallabhagaNina AcAryA vihArakrameNa samAhRtA ityAdi yAvat zrAvakANAM dharmapariNAmamutpAdya punarnAgapure vihAraM cakruH zrIjinavallabhagaNayaH, atrAntare zrIdevabhadrAcAryA vihArakramaM kurvANAH zrIaNahillapattane samAyAtAH, tatrAgataizcintitaM-prasannacandrAcAryeNa paryantasamaye mamAgre bhaNitaMbhavatA jinavallabhagaNiH zrIabhayadevasaripade nivezanIyaH, sa ca prastAvo'dhunA varttate, tataH zrInAgapure zrIjinavallabhagaNevistareNa lekhaH preSitaH-tvayA zIghraM samudAyena maha citrakUTe viharttavyaM yena vayamAgatya cintitaM prayojanaM kurmaH, tataH samAgatAzcitrakUTe jinavallabhagaNayaH,tathA devabhadrAcAryA api saparivArAH, paM0 somacandro'pyAkAritaH,paraM nAgantuM zakto'bhRt ,tato mahatA vistareNa PH MAMAN RIGMAINTAININGun NIPPENaam satta m ITALUMARITRAPAR matlamtil mahilaon mmmmmmmmmmmmmmmmam AKADILIAMELIBARAHINILIPPIRAINRISHASIRAIMAITHILDREAM IL HAI ||238 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 239 // zrIdevabhadrAcAryaiH zrIabhayadevasUripaTTe zrIjinavallabhagaNiH sthApitaH, anena bhavyalokaH zrIjinavallabhamUrIn yugapradhAna zrIabhayadevasUriprabhubhaktAn samAlokya mokSamArge pravRttaH, devabhadrAcAryAdayastu padasthApanaM kRtvA kRtakRtyamAtmAnaM manyamAnAH zrIaNahillapATakAdisthAne vihAraM cakrire, zrIjinavallabhasUribhistu svAyuH pramANaM gaNitaM yAvat SaD varSANyadyApyAyurastItyAgataM, tatazcinti - tam - etAvatA'pi kAlena prabhUtabhavyalokapratibodhaM kariSyAma ityevaM susthitAnAM teSAM paNmAsAtikrame'kasmAddehAsvAsthyaM jAtaM, jJAtaM kimetat ?, punarnipuNaM nirUpayanti tAvadaGkocchiSTaM jAtaM, paNmAsAnAM sthAne paDvarSANyAgatAni tata etAvadevAyuriti nizcitya te mahAsattvAH samastasaGghana sArddhaM dattamidhyAduSkRtAH pratipannacatuHzaraNA vihitasarvasaccakSAmaNAH dinatritayamanazanaM vidhAya saptaSaSTyutaraikAdazazatasaMvatsare 1167 kArttika kRSNadvAdazyAM 12 rajanIcaramayA me paJcaparameSThiparAvarttanaM kurvantaH zrIjinavallabhasUrayo mahAtmAnacaturthadevalokaM prAptA ityAdi jinadattAcAryakRtasya gaNadhara sArddhazatakasya bRhadvRttau, evaMvidhe jinavallabhavyatikare tadapatyakRtavarNanamAkarNya na sammohaH kAryaH, yato janakajananIkharjUrAdikhAdyArpaNavidhipurassara vazIkaraNapaJcazatIdraviNArpaNapUrvakapravAjanAcAryAbhidhAnotsUtravyavasthApana purassarasAdhAraNasaTTakapramukhanavInasamudAyavyavasthApanArthikotsUtranivAraNapramukha saMbandhamAtraghaTaka samIcInaM, zeSaM tu yogAdyanuSThAnavikalasyApi tathAbhUtasya jinavallabhasya saMvignazrI abhayadevasU risakAzAtsiddhAntavAcanA zrIabhayadevasUrisaMbandhaghaTanAya prasannacandrAdInAM karNajApaparamparayA tatpaTTadharatvamityAdikaM jinadattAcAryAdibhirvikalpya likhitaM samyagdhiyA paryAlocyamAnaM vizIryata eveti kRtvA akiJcitkarameveti bodhyaM tatparyAlocanaM ca kharatarauSTrikAdinAmavyutpattivaktavyatAvasare vakSyate, ata eva bhUyo'saMgato'pi jinavallabhavyatikaro'gre bahUpayogIti vicintya kiJcitsavistara mihaiva likhita iti jinavalla bhavRttaM // 239 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 240 // gAthArthaH ||2|| atha jinavallabhaH kIdRzo bhUtvA kiM kRtavAniti jJApanArtha gAthAyugmamAha - so ca niayaguruM cittauDe caMDiAmami Thio / bAsArattaM aNNattha vasahimavagAsamalahaMto // 3 // suvihia maccharaga sio tasio supahA suvihianiyattho / teNaM kevi saDhA vasIkayA vayaNarayaNAe // 4 // so'nantarokto jinavallabho nijako nija eva nijaka AtmIyaH sa cAsau guruca - pravAjanAcAryastaM zrIjinezvarasUrinAmAnaM 'tyatvA' apAsya 'jiNavallahako hAo' ti vRddhavacanAt krodhAditigamyaM, krodhanidAnaM tu 'paMcahatthuttare' tyAdivyAkhyAyAM rAbhasyA| spaSTha kalyANakaprarUpaNe guruNA nivAraNameva saMbhAvyate, tadvayaMjakaM tu vRddhavAdAnugataM prAguktajinavallabhavyatikare gurjaratrAvanau viharato jinavallabhasya cittasvAsthya hetoH kasyApi pratibodhAbhAvAccitrakUTe SaSThakalyANakavyavasthApanAnantaraM cittasvAsthyaM samajanItyarthavadgaNadhara sArddhazataka vRttivacanameva, anyathA tathAvidhArthApaikavAkyAdyasaMbhavAd, evaM krodhAnnirgatazcitrakUTe'nyatra vasatyava - kAzamalabhamAno varSArAtraM 'caNDikAmaTe' caNDikAbhidhAnA mithyAdRgdevatA tasyAH sthAne 'sthito' varSAnivAsaM kRtavAn kIdRzo | jinavallabhaH ? " suvihia" ityAdi 'suvihitamatsaragrastaH' suvihitAstadAnIM zrI abhayadevasUri zrIdevasUriprabhRtayasteSu yo matsaraH, tairanAdRtatvena teSvAntaravRcyA serbhyaH tena grastaH- tadAyattaH, tadvyaJjakaM ca tathAbhUteSvapi suvihiteSu tanni zrAmantareNaiva yAvajIvaM svecchayA pravartanamuttrarUpaNena tIrthabAdhAkAri navInamatavyavasthApanaM ceti sphuTameva, anyathA SaSThakalyANakavyavasthApanasyAsaMbhavAt nacArya zrI abhadevasUrinizrayaiva pravRtto bhaviSyatIti zaGkanIyaM tadanizrayaiva pravRterasya darzayiSyamANatvAt punaH kIdRzaH'trastaH ' trasta itra trasto, bhraSTa ityarthaH kutaH ? - 'supathAt, zobhanaH paMthAH supatho - jinoditamArgastasmAt punarapi kIdRza: ? - 'suvi jinavallabhavRttaM // 240 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ mam jinaballabhaprarUpaNA zrIpravaghanaparIkSA 4vizrAme // 24 // IMILA MI G AIRAISINSANIL NAPAIKINNARAIN NRSHIP L ITAPUR hitanepathyaH sAdhuveSadhArI, sAdhyAbhAsa ityarthaH, kiMca-anantAnubandhikapAyodayamantareNotsUtramArgapravartakatvAsaMbhavAt , anantAnubaMdhikapAyiNo hi niyamAnmithyAdRSTaya eva, te ca suvihitamatsariNa eva syuH,yadyapi kadAcit vAGmAtreNa suvihitAnukUlyaM jJApayanti tathApi te viSakumbhAmRtapidhAnakumbhakalpA bodhyAH,yathA sAmpratamapi kecana kupAkSikAH vayaM tapAgaNasAdhUnAM mahAnubhAktvameva zraddamaha iti pratyakSA dRzyamte, tena tathAbhUtena suvihitabhrAntijanakena jinavallabhena 'vacanaracanayA' nijavacanacAturyA kAlAnubhAvAt 'keivi' apirevArthe kecideva, na punaH sarve'pi, zrAddhAH upalakSaNAtkAzcit zrAvikA api 'vazIkRtAH svAyattIkRtAH, tatratyasabaikadezaH svAyattIkRta ityartha itigAthAyugmArthaH / 3 / 4 / atha jinavallabhena kiM prarUpitamityAha tesiM purao paDhama chaTuM kallANagaMpi uvaiTuM / niaciMtiakanjaTThA bArijaMteNa teNeva // 5 // ye zrAvakAH svavazIkRtAsteSAM purastAtprathamam-Adau SaSThaM kalyANakameva prarUpitaM,viparItabodhanidAnaM tUtsUtravacanAvasare vakSyAmaH, kimartha SaSTha kalyANakaM prarUpitaM ?-'nia'ityAdi, nijacintitakAryArtha, mayA'vazyaM SaSThaM kalyANakaM vyavasthApanIyamityevaMrUpeNa cintitaM yatkArya tadartha, kena?--'tenaiva' jinavallabhenaiva, paSThakalyANakaprarUpaNAmUlaM jinavallabha eva, nAnyaH ko'pItyarthaH, kiM kriyamANena ?-nivAryamANena arthAttIrthena, ayaM bhAvaH-pravacanopaghAtyanucitaM prarUpayantaM balavantamapi puruSaM tIrthakadAjJAvartI sayo nivArayatyevetikRtvA bho jinavallabha mA itthaM prarUpayetyAkrozavacanaistIrthanivArito'pi abhinivezAtpaSTa kalyANakaM tIrthamavagaNayyaiva vyavasthApitavAn , anyathA saGghana bahiSkRterasaMbhavAta , na chaparAdhI tadIyAparAdhamanudbhAvyaiva kenApi bahiSkriyate iti loke'pi pratItatvAt , bahiSkRtatvaM ca jinavallabhasya kharatareNaiva bhaNitaM, tathAhi-"saMghatrAkRtacaityakUTapatitasyAntastarAM tAmyatastanmudrAdRr3ha an-m a.HIRAINRemilane waliNTAIN ! PatanANIMEHINDISEARNAGARIMINS mudrAdRDha-D/ // 241 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavallabhaprarUpaNA zrIpravadhanaparIkSA 4vizrAme // 242 // AmittailsiminilkamalSHAREmainst pAzavandhanavataH zaktazca na spanditum / muktyai kalpitadAnazIlatapaso'pyetatkramasthAyinaH,saGghacyAghravazasya jantuhariNatrAtasya mokSaH | kutaH ? // 1 // " itisaGghapaTTake,tadvRttyekadezo yathA-tathaidaMyugInasadhapravRttiparihAreNa saGghabAhyatvapratipAdanamamISAM bhUSaNaM,natu dUSaNaM, tatpravRtterutsUtratvena tatkAriNo dAruNadurgativipAkazrutyA tatparihAreNa prakRtasaGghavAhyatvaM teSAM cetasi rucitatvAdityAdinA saGghabAhyatvakaraNaM ca tadAnIM tasya siddhameva, na ca jinavallabhasya yatsaGghavAhyatvaM taccaityavAsisaGghApekSayaivetivAvyaM, caityavAsibhirapi susAdhu| samudAyasya vacasA'pi tathA parAbhRteH kartumazakyatvAt , nahi loke'pyunmArgagAmI bhyAnapi janaH sumArgagAminaM vacasA'pyapA teyaM kartuM zaknoti, tathA jagadyavahArAbhAvAta , zrIabhayadevasUryAdInAmapi tathAparAbhUtiprasaktezca, nacaitatkvacit kadAcitkenApi | asaMvignasamudAyena saMvinasamudAyaHsaMghabahiSkRta iti dRSTaM zrutaM vA,kiMca-kharatareNApyaidaMyugInasaGghapravRttiparihAreNetyAdhuktaM na punazcaityavAsisa netyAyuktaM, tasmAtsaMghabAhyatA jinavallabhasya tIrthAnabhimataprakAzakatvAt nivAraNe'pyanivRttatvAcca pUrNimAprarUpakacandrapra-| bhAcAryavad bodhyam,etena zrIabhayadevasUrinizrAM pratipadyaiva jinavallabho vihRtavAnityapi kazcidvAcAlo vadanneva mudritavAgavagantavyaH, zrIabhayadevasUrinizritasya saGghabAhyatvakaraNAsaMbhavAt , kiMca-yadyayaM saGghabAhyo nAbhaviSyattadA tadAnIMtanasaGkha vyAghropamayA'pi nopAvarNayiSyat , tasmAtsaGgha nivArayatveva SaSThaM kalyANakaM vyasthApita, saMyatInivAraNaM tu kharatareNApyuktamastIti prAguktatabyatikare bodhyam ,evaM saMyatInivAraNe siddhe saMghanivAraNaM tu sutarAmeva siddhyati, saMyatyAzca saGghAnta ttvaaditigaathaarthH||5|| athaivaM prarUpayan | jinavallabho yathA paralokaM prAptastathA darzayannAha evaM buggAhaMto apaNatyavi vihariUNa kai varise / niayapayasIsarahio kAlagao kAlajoeNa // 6 // M PHIBAIDARBHANIPRITALIARPATRAIIMSPail man PNBATHRU // 242 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhisaMghaH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 24 // evaM SaSThakalyANakaprarUpaNena 'vyudgrahayan' tathAvidhakliSTakarmavazavattino janAn vipratArayan 'anyatra' citrakUTAdanyatra nAgapurAdau 'kai varise'tti kati varSANi-katisaMkhyAkAni varSANi vihRtya prAkRtatvAtpustvaM nijameva-svakIyameva nijakamevaMvidhaM yatpadaMsthAnaM taducitena ziSyeNa rahitaH-zUnyaH, svapade kazcanApi ziSyamanavasthApyetyarthaH, 'kAlayogena' tathAvidhakAlasAmagryA 'kAlaM' | kAladharma maraNaM prAptaH, svapadocitApatyazUnya eva paralokaM gata ityarthaH, bahukAlaM viharatA'pi jinavallabhenAmukaH pratrAjita iti zruterapyanupalabdheH apatyazUnyatve'pi nAzaketi, kiMca-agre'pi prasaMgato nirapatyatvasUcikA baDhyo yuktayo vakSyante itigAthArthaH | // 6 // atha jinavallabhavaktavyatAyA upasaMhAramAhaia jiNavallahajAo kuccayarA nAmao a vihisaMgho / kharayaramayabIaMti akAumiha samAsao bhnnio||7|| | iti-amunA prakAreNa kUrcapurAt' kUrcapurIyagacchAt nAmataHcakAro'vadhAraNe nAmata eva,vidhisaGghaH,paramArthato'vidhisaGgha eva,yathA paramArthato'nAgamiko'pi nAmnA AgamikaH pratIto, 'jinavallabhajAtaH' jinavallabhAtsamutpannaH,kharataramatabIjamitikRtvA iha 'samAsataH saMkSepato bhaNitaH, anyathA 'hataM sainyamanAyaka' mitivacanAt jinavallabhasya nirapazyatve tanmatasyApi tadanvevocchinnatvAttagaNanamayuktaM syAditigAthArthaH // 7 // atha kathaM kharataramatasya bIjabhUto vidhisaGgha ityAha kuccayarA vihisaMgho duggamiva'valaMbiUNa vihisaMghaM / jiNadattAo kharayaranAmeNa pavahiaMkumayaM // 8 // 'kUrcapurAt' kUrcapurIyajinezvarasUriziSyajinavallabhAdvidhisaGghaH samutpannaH, tadutpattistu vikramatastriMzadadhikaikAdazazatAdArabhya varSANAM viMzaterAgavAvagantavyA, vidhisaGghamavalambya jinadattAt kharataranAmnA kumataM prvrtitmitigaathaarthH||8|| atha jinadattena immtimate ri HAMARITIHIPAHIRAIN .himirAIRIT.Itemati R ITEMAP // 243 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 244 // kathaM vidhisaGgha Azrita ityAha nissAmiasamavAyaM muNiUNa ya somacaMdadavamuNI / sUrI havitu sAmI jAo jiNadattanAmeNa ||9|| nirapatye jinavallabhe paralokaM gate sati kazciddharmmadevopAdhyAyasya ziSyaH somacandranAmA'dravyamuniH' dravyaliGgadhArI' nissAmia'ti nirgataH - niHsattAkIbhRtaH svAmI jinavallabhanAmA yasyAsau niHkhAmikaH sa cAsau samavAyaztha jinavallabhavyavasthApita vidhisaGghanAmnA samudAyastaM tathAvidhaM 'muNia'tti jJAtvA avagamya sUrirbhUtvA kenApi saMtoSa hetuvidhinA satIrthyadeva bhadrAcAryAdAcAryapada mAdAya jinadattanAmnA 'svAmI' tatsamudAyanAyako jAtaH, yadi jinavallabhasamudAye somacandro nAdhiSThAtA'bhaviSyattadA tadAnImeva miHkhAmika| tvAttanmataM vyucchinnasaMkathamabhaviSyat, tasmAtsomacandreNaiva tanmatamadhiSThAyAdya yAvadacchinnapravRttimadvihitamiti // atha jinadattasvarUpajJApanAyAnyatroktaM kharatarasya sammataM bhavati vA na bhavatyataH pratyahaM prAtaHsmaraNIyaM gaNadhara sArddhazataka meva bodhyaM tadapi prasaGgato | vicAryamANamabhinavanATakamivAbhAtIti kRtvA gaNadharasArddhazatakavRbhyuktaM caritraM likhyate, tathAhi -kila pUrvaM jinezvarasUrisatkazrIdharma| devopAdhyAyasya saMyatIbhigatArthAbhirdhavalakake caturmAsI kRtA''sIt, tatra kSapaNakabhaktA vicchiganAmnaH zrAvakasya patnI chahaDadevI nAmnI putrasahitA tAsAM sAdhvInAM pArzve dharmaM zrotuM samAgacchati, tA api tasyAH vizeSeNa dharmakathAdikaM kathayanti, puru palakSaNaM ca zubhamazubhaM ca gurUpadezAdvidanti, tasyAH putrasya pradhAnalakSaNAni pazyanti, tallAbhanimittaM ca tanmAtaraM bAkSipanti, | kiMbahunA ?, tathA''kSiptA yathA kathitakAriNI jAtA, tato bhaNitA''rthikAbhiH - dharmazIle ! eSa tvadIyaH putro viziSTayugapradhAnalakSaNadharaH, tadenaM yadyasmadgurUNAM prayacchasi tadA tava mahAn dharmo bhavati, kiMca- epa samastajaganmukuTabhUto bhaviSyati, tayA'pi jinadacasvarUpaM // 244 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 245 // pratipanna, tatazcaturmAsyanantaraM dharmadevopAdhyAyAnAM svarUpaM dattaM yadasmAbhiratra pAtramekaM prAptamasti yathA yuSmAkaM pratibhAsyati, tataH jinadatta| zIghraM samAgatAH dharmadevopAdhyAyAH pRSTazva saH, jJAtaM ca-nizcitaM na sAmAnyapuruSa eSaH, kiM tarhi ?, gurupadayogyo bhaviSyati, ta|tastanmAtA pRSTA-tava sammataM yadyeSa dIkSyate ?, tayoktaM puNyamAnyA-bhagavan ! prasAdaM kRtvA kurutaivaM yena mamApi nistAro bhavati, | | punaH pRSTopAdhyAyaH-kiyadvarSapramANo'yaM ?, tayoktam-ekAdazazatadvAtriMzatsaMvatsare 1132 jAta iti, tata ekAdazazate ekaca tvAriMzatsaMvatsare zubhalane tasyopAdhyAyIkSA pradattA, nAma ca kRtaM somacandra iti, bhaNita upAdhyAyaiH sarvadevagaNiH-atha | | kiyadvarSANyeSa paripAlyaH, sarva bahi minayanAdikaM kArya, kriyAkalApaM ca zikSaNIyaH, tathA sUtrapAThastena svagRhe kRto nAsti | ataH 'karemi bhaMte ! sAmAi'mityAdi pAThyate, prathamavatadine cAsau somacandramuni to'sti bahirbhUmau sarvadevagaNinA, ajJA-| natvAdudgatAni kSetrANi noTitAni tena, tataH zikSAnimittaM rajoharaNaM mukhavatrikA ca gRhItA sarvadevagaNinA, bhaNitazva-vrate gRhIte | kiM kSetrANi troTyante ?, tadgaccha svagRhaM, tatastadevotpannapratibhena tenoktaM-yuktaM kRtaM gaNinA, paraM mama coTikA AsIt tAM dApaya yena gacchAmi ityukte gaNerAzcaryamabhUd-aho laghorapi kIdRk saduttaratvametasya ?, kIdRzaM prativacanaM pradIyate?, eSA carcA dharmadevo|pAdhyAyasyAgre jAtA, dharmadevopAdhyAyazcintitaM-bhaviSyati yogya eSaH, sarvatra pattane paribhraman lakSaNapaJjikAdizAstrANi bhaNitu|mArabdhaH somacandraH, evaM ca bhAvadevAcAryadharmazAlAyAM paJjikAgaNanArthamekadA gacchannuddhatena kenApi pratipAdito yathA aho| sitapaTAH! kapAlikAgrahaNaM kimarthaM ?,somacandreNoktaM-tvadIyamukhacUraNArthamAtmamukhamaNDanArtha ca,gato'sau niruttaro, na kimapi vaktuM| zaktaH, bhaNanasthAne gataH, tatrAnekAdhikAriputrAH paJjikA bhaNanti, kadAcittenAcAryeNa parIkSArtha pRSTo'sau somacandra:-na vidyate // 245 / /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 246 // | vakAro yatra sa navakAra iti yathArthanAma, pratibhAvatA proktaM jhaTiti somacandreNa - maivamAvedayantvAcAryAH, kiM tarhi ?, navakaraNaM navakAra itivyutpattiH kAryA, AcAryeNa jJAtam - aho'tyantasaduttara epaH anena saha vaktuM na zakyate, anyadA locadine vyAkhyAnabhaNanAya nAgato, vyAkhyAnavyavasthA cedRzI - yadyapyeko'pi chAtro nAgacchati vyAkhyAna, abhaNatyAcArye sagarvaM bhaNitamadhikAriputraiH- AcAryamizrAH ! somacandrasthAne epa pApANo ghRto'sti, bhagata yUyaM vyAkhyAnaM, tatastadanurodhena bhaNitaM vyAkhyAnaM, dvitI| yadine samAgataH somacandraH prapaccha chAtrANi - atIte'hni kiM mAM vinA bhaNitaM yuSmAbhiH ?, tairuktaM tvadIyasthAne pASANo dhRtaH, somacandreNoktaM- kazcitpApANaH kazcinetyadhunaiva jJAsyate, yAvatI paJjikA bhaNitA tAvatIM mAM pRcchantu, etAnapyahaM pRcchAmi, yathArtha yo na vyAkhyAsyati sa eva pASANaH, bho somacandra ! tvAM prajJAdisaurabhyaguNADhyAM kastUrikAM jAnAmyeva, parametairmUrkhaH prerito'haM vyAkhyAne'taH kSantavyaM bhavatA, evaM paJjikApAThaH, azokacandrAcAryeNotthApanA kRtA harisiMhAcAryeNa siddhAntavAcanA dattA paNDitasomacandrAya tathA mantrapustikA, yayA siddhAntavAcanA svayaM gRhItA sA kapAlikA bhagavatA tuSTena dattA, tathA devabhadrAcAyeNa tuSTena kASThotkiraNaM dattaM yena mahAvIracaritAdIni catvAri kathAzAstrANi paTTikAyAM likhitAni, evaM paNDitasomacandragaNirjJAnI dhyAnI saiddhAntikaH sarvajanamanohArI zrAvakANAmAhlAdakArI sAdhvAcAreNa grAmAnugrAmaM viharati, itazca zrIdevabhadrAcAryaiH zrutA jinavallabhasUrINAM devalokagamanavArttA, samutpanno'tIva cittasaMtApaH, aho sugurUNAM padamudghoSitamabhUt paraM vighaTitaM, pazcAddevabhadrAcAryANAmIdRzaM cittaM jAtaM - zrIjinavallabhasUriH yugapradhAnapadayogya padasthApanena nAdriyate tadA kA bhaktiH, cintitamAcAryai: - asmin gacche kastatpadayogya iti cintAyAM paMDitasomacandragaNirlayo, nizcitameSa eva yogyaH, zrAvakANAM jJAnadhyAnakriyAparatvenAnandakArI, jinadattavRttaM // 246 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 247 // pazcAt sarvasammatena somacandrasya lekhaH pradattaH yaccitrakUTe zIghraM samAgantavyaM yena zrIjinavallabhasUripadasthApanaM bhaviSyati, na jJAyate kazcidupavekSyati, zrIjinavallabhasUripada pratiSThA yA manAgato'bhUstvaM bahavazca tatpade sthAtuM lambakarNA gauravarNAH zrIparNaparNAkSAH | sAkSAdiva makaradhvajAH gUrjaratrA saMjAtAH saMyatA abhyudyatA Asan, paraM yogyatAM gurava eva vidanti, kiMbahunA ?, devabhadrAcAryAH | paNDitasomacandro'nye'pi sAdhavazcitrakUTe samAjagmuH, sarvo'pi loko vetti sAmAnyena zrIjinavallabhasripadasthApanaM bhaviSyati, na jJAyate kazcidupavekSyati, zrIjinavallabhasUripratiSThite sAdhAraNasAdhukArite zrImahAvIracaitye padasthApanaM bhaviSyati, tataH svapa| ribhAvita lagnadinAdarvAgdine zrIdevabhadrAcAryairekAnte bhaNitaH paNDitaH somacaMdragaNiH - yadutAsmin dine yuSmadIyaM padasthApanAlagnaM bhAvitamasti, paMDitasomacandreNoktaM yadyuSmAkaM sammataM tadyuktaM, paraM yadyasmin lagne sthApayiSyate tadA na cirAya jIvitaM bhaviSyati, | SaNNAM dinAnAmupari zanaizvarabAre yallagnaM bhaviSyati tatropaviSTAnAmasmAkaM caturdikSu viharatAM caturvidhaH zrIzramaNasaGghaH zrIjinavallabhasUrivacanena prabhUto bhaviSyati, ciraMjIvitvaM ca devabhadrAcAryairuktaM tadeva vayamapi gaveSayAmaH, tadapi lagnaM na dUre, tatraiva bhavatu, tatastasmin dine zrIjinavallabhasUripade vistareNa saMdhyAsamaye lagnavelAyAM saMsthApitAH zrIjinadattanAmAno yugapravarAH, tato vAditre vAdyamAne samAnItA vasatau, pratikramaNAnantaraM vandanakaM dattvA zrIdevabhadrasUribhirbhaNitaM -dezanAM kuruta, tataH siddhAntoktodA | haraNAnusArimanohArisudhAsAraNIgIrvANavANIprabandhena tathA kRtA pUjyaiH zrIjinadattasUribhirdezanA yathA hrasvazarIraH zyAmavarNo'yaM kimityupavezyate ? kiM na saMtyanye gauravavarNA lambakarNAH vizAlalocanA gacchamadhye sAdhava ityAdikAluSya mapahAya sarvA prajA | raJjitA bhaNati - aho siMhAnAM pade siMha evopaviSTo virAjate, dhanyAH zrIdevabhadrAcAryAH yerIdRzaM pAtraratnaM parIkSitaM, kimasmAdRzAH jinadattavRttaM // 247 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Imm m zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 248 // . inmaniPANISHI itamin PalmitrinamaAHIRITIN sthUlamatayo nirlakSaNA jAnanti ?,anyasmin dine vijJaptA zrIjinadattasUrayaH zrIdevabhadrAcAryaH-yadi katipayadinAnantaraM katici- jinavallabhAdinAni pattanAda bahirviharttavyaM, zrIjinadattasUribhiruktam-evaM vidhAsyAmaH, aparadine jinazekhareNa sAdhuviSaye kiMcitkalahAdikama- divRttacoM | yuktaM kRtaM tato devabhadrAcAryeNa gale gRhItvA niSkAsitaH,tato yatra zrIjinadattasUrayo bahirgacchanti tatra gatvA sthitaH, tatra gatAnAM | pUjyAnAM pAiyolagitvA dInavAgavAdI-prabho! madIyo'yamanyAya ekavAraM kSantavyo,na punaH kariSyAmi, tataH kRpodadhayaH zrIji nadattasUrayastaM pravezayAmAsuH, pazcAdevabhadrAcAryairuktaM-yuSmAbhina yuktaM kRtam , eSa durAtmA, na bhavatAM sukhAvaho bhaviSyati, pAmanoSTra. | syeva tasya bahirniSkAzanameva zreyaH, pUjyairuktaM-zrIjinavallabhapRSThe lagno'yaM yAvadanuvartayituM zakyate tAvadanuvartyate, zrIdevabhadrA cAryAdayo'nyatra vihAraM cakruH, kAlena svaHpadaM saMprApuriti, zrIjinadattamUribhiruktaM-kutra viharAma iti, tato marusthalAdiSu | viharttavyamityuktamupadezaM datvA gato'darzanamitipramukhaM gaNadharasArddhazatakavRttI, atra jinadattasvarUpaM1 devabhadrAcAryasvarUpaM2 |jinavallabhasamavAyasvarUpaM ca3 suzA paryAlocyamAnamabhinavanATakamivAbhAtIti prAguktaM tadidAnI vyaktIkriyate, tathAhi-bAlaceSTitaM hi prAyaH svamavat bhaviSyadbhAvAvirbhAvakaM bhavati, yataH-"pIUNa pANi saravarANa piDhi na diti sihiddiNbhaa| hohI jANa kalAvo nANaM citra erisI buddhI // 1 // " iti, yathA'timuktakasya zrIvIravineyasya mama naustaratItibAlaceSTaivAtmanastadbhava eva saMsArataNasUcikA, nauzabdena zarIramapi, yataH-"sarIramAhu nAvutti,jIvo vuccai naavio| saMsAro aNNavo vutto,jaMtaraMti mahesiNo" // 1 // | "(7-904*) iti, tathA prakRte pravrajyAdina evodgatakSetratroTanaM tathA gaNinA AkrozaviSayIkRtya rajoharaNAyuddAlane'pi nirbhaya-|| tayA prativacodAnaM coTikAmArgaNapurassaraM parAvRtya gRhagamanabhaNanaM cetyAdikaM jinadattaceSTitaM kiM bhAviyugapradhAnabhAvasUcakamuta | // 248 // MAHINImation Almaaminana IPMARATHI minatilimmatIRI INimmuntaiIA
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaparIkSA 4 vizrAme // 249 // | vaiparItyabhAvasUcakaM cetyAdiparyAlocyamAne prathamapakSo na dakSaH, kSodAkSamaccAt, tathAhi tatra tAvadbhaviSyadyugapradhAna bhAvasUcakaM kimudra| takSetratroTanaM kalpyate uta rajoharaNAdyuddAlane'pi yuktaM kRtamiti bhASaNamathavA coTikAmArgaNa purassaraM parAvRtya svagRhagamanaM cetyAdi, yatkicidetat, nahi nizAnte spaSTadRSTo'pi kAkasvanaH AtmanaH karizataparikalpitAM rAjyapadavIM sUcayati, tasmAd dvitIyavikalpa | eva jyAyAn, tasyaiva vicArakSamatvAt tathAhi - udgatakSetratroTanena dharmAGkuritasya saGghakSetrasya dezena dharmanAzako bhaviSyAmImi stu| citaM, rajoharaNAdyuddAlane'pi yuktaM kRtamiti bhaNanena madIyA dIkSA mamAnyeSAM ca na zreyaskarI bhaviSyatIti sUcitam, Akroze'pi nirbhayatayA prativacodAnena tIrthanirbhatsito'pi nirbhayatayA pratijalpAko bhaviSyAmIti tena sUcitaM, coTikAmArgaNa purassaraM gRha| gamanabhaNanena gRhavAsa eva mama zreyAnityasUci, evaM prAmANike vicAre kartavyA'pi yattadIyairupAdhyAyAdibhiH eSa ityAdi vicArita tadavazyaM tathAvidhabhavitavyatAyogAdeva bodhyaM tathA kenacidaho sitapaTAH ! kapAlikAgrahaNaM kimarthamiti mRduvacasodIrito'pi | tvadIyamukhacUraNarthImAtmano mukhamaNDanArthaM cetyAdi niSThurabhASaNena paJjikAdhyayanamAtreNApi kazvitpASANaH kazvibhetyadhunaiva jJAsyate | ityAdi sagarva bhASaNena cAtmano maukharyameva jJApitavAn, na punaH kaJcitsatpuruSasvabhAvam, ata eva kharatara iti nAmno'pi hetujinadattamaukharyamevetyagre vakSyate, tathA sammatena somacandrasya lekhaH preSita ityuktvA sAmAnyena jinavallabhapaTTe kazcidupavekSyati, paraM ko'pi na jAnAti amuka iti kathaM saMgatiH 1, kiMca - tadAnIM somacandro vyakto'vyakto vA ?, vyaktavetkathaM svakIyaM gaNaM | gaNAcArya pravAjanAcArya svakIyasaMghATakAdikaM vA'nApRcchayAvimRzya ca sahasA sarvamapi pratibandhaM parityajya svayaM zrIvIrasya paJcakalyANakavAdI candragacchIyaH san atarkita eva devabhadrasakAzAdAcArthIbhUya paralokagatasyApi SaTkalyANakavAdinaH kUrccapurIya jinadattavRttacarcA // 249 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ JAINITAHANI zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 250|| HIRANIPRITAMIHIRAINRealiAIATSAPPA caityavAsino jinavallabhasya paTTadharo jAtaH?, avyaktazced bAlabhAvAdajJAnAdvA ?, Adyo'saMbhavI,tadAnImekonacatvAriMzadvarSIyavayaskatvAd , ajJAnAdveti dvitIyo vikalpaH kharatarANAmevAniSTaH, kiMca-ayaM yadi yugapradhAnapadavIyogyaH sUripadadAnamAtreNApi|" svAyattIkartuM zakyazca tarhi nijagaNAcAyaH zrIvarddhamAnAcAryAdibhirnijapada eva kathaM na sthApitaH, nahi nipuNaH ko'pyetAdRzaM / pAtraratnamanyatra gantuM dadAti, yatnachatairapi punaraprApyatvAditi saMkSepato jinadattazcaJcitaH / / atha devabhadrAcAryazcaryate sa saMvigno'saMvigno vA ?,saMvignazcettarhi SaTkalyANakatrarUpaNAdinA navInamatapravartakatvAt sadhena bahiSkRtasya jinavallabhasya paTTe | nijavineyaprAya satIrthyamAcAryAMkRtya tadIyasamudAyasya samarpayediti vA gandhasyApyasaMbhavaH, saMbhave vA saMvignatvasyaiSAsaMbhavaH, nahi pravacanadattadRSTiH saMvignaH sAdhuH saMvignapAkSiko vA utsUtramArgamutsarpayet , pratyuta pravacanAhitasya tadIyamArgasyocchedAbhiprAyeNa tadIyasamudAya tathAvidhahitopadezadAnAdinA svanizrayaiva pravarttayet , saMvinAnAM tathaivAcArAd , anyathopekSaNAdinA saMsAravRddhilaghutAdayo bahavo doSAH, kiMca-sa devabhadrastadIyasamudAyasya sammato'sammato vA?, Adye'navadyopadezena tathAvidho vidhisadhamukhenaivaH dharmamArge'vatArayituM zakyaH, kathaM tena nAvatAritaH?,asammatazcetkathaM tacchiSyaH somacandraH sammato jAtaH ityatrAnta-/ zyA kAcinmahatI vicAraNA kartavyA,nahi prayojanamanuddizya mando'pi pravartate itinyAyAta ,kena prayojanavizeSeNaivaM sAdaraM devabhadrasya pravRttiriti, nanu saMvignaziromaNinA zrIabhayadevamUriNA antyasamaye prasannacandrAcArya ekAnte bhaNitaH-yogyo'pi jinavallabhaH caityavAsiziSyatvena gacchAsammatatvAnijapade sthApayituM na zakitaH, paraM bhavadbhireva matpade sthApanIya ityAdiprAguktamakAreNa zrIabhayadevamUrivacanasyaiva pramANIkaraNamatra prayojana,tatra kA vicAraNeti ced aho atraiva mahatyA vicAraNAyAH sacAt ,tathAhi M ANITARIKAAN // 25 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma jinavallabhAcAryatva carcA // 25 // yastu kharatareNa saMgatighaTanAya karNajApaH kalpitaH, sa ca rabbayA karNasaMdhAnakalpo'kizcitkara eva, na vidvatparSadyavyaktazabdenApi| vaktavyaH, tatra yuktiryathA-zrIabhayadevamUriNA ekAnte prasannacandro bhaNitastena ca devabhadrAcArya ityAdi tatsarva kozapAnapratyAyanIyam , etadviSaye'parasya sAkSikasyAbhAvAdivyakaraNenaiva pratyayaH samutpAdanIyaH, atha kiMcitsAkSikAbhAve'pi vizvasanIya bhaved yadi yuktisaMgataM syAt , tacca yuktyA vicArthamANamAlajAlakalpaM, vicAraNA tvevaM-yadi caityavAsiziSyatvena hetunA sUribhiH svahastena sthApito gacchasamAto na syAttarhi tathAtve satyeva tadvacanena prasannacandrasthApito gacchasammataH kathaM syAt ?, kiMca paramparayA zrIabhayadevarivacanodbhAvanamakizcitkarameva, yato yathA jinavallabhasUripaTTadharaH kRtaH tathA sUrivacanamantareNApi mUri| paTTadharaH kriyatAM, devabhadrasyobhayatrApi sAmarthyAt , kiMca-jinavallabhasyAcAryapadamantareNa kiM nyUnaM ko gaNAdhAraH ko'pyAtmIyo nAsIdutAcAryapadamantareNa tasya cAritraguNA hIyante athavA yogyataiva kAcittasya tAdRzI yenAvazyamasyAcAryapadaM karttavyameva utAsAdevAgrato'pyAcAryapadapravRttiryenAsatyapi samavAye rahasyAcAryapadasthApanAyai sUribhirAjJA dattA ?, nAyaH, gaNAdhArasya varddhamAnAcAryasya svahastenaiva kRtatvAt , na dvitIyaH, AcAryapadamantareNApi biziSTacAritraguNAnAmupalabdheH pratItatvAt , na tRtIyaH, saribhireva tatpadasthApanAyAH kartavyatA''patteH, ekasinnapi yogyAnAmanekeSAmapi mUripadasaMbhavAt , kathamanyathA zrIjinezvaramUriNaiva jinacandrAbhayadevAvAcAryapade nivezitau ?, athaivamapi saGghAsammatyA vartuM na zakyata iticettatra saMghasammatyabhAve nidAnaM kiM caityavAsiziSyatvamanyadvA ?,Aye digbandhAdinA tadapAkaraNasya sukaratvAd ,evamapyasammatau kathaM prasannacandrasthApitaH sammato bhavipyatIti sUrevicAraNA kiM nAsIt ?, matpaTTe'yaM sthApanIya ityekAnte bhaNitam , atha vicAraNA AsIdeva,parametAdRza evAyama mada maniuminium 1-51
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme 252 // jinavallabhAcAryatvacarcA AIGARH MINUPAITIATIMATERIALIST vagato yannAyaM sAmAnyapuruSaH,kiMtu mahApuruSaH,svayameva caityavAsisamavAyameva svAyattIkRtya pravacanaprabhAvako bhaviSyatIti cet tarhi svayameva tasyAcAryapadaM dayA kathaM na visarjitaH1, tatra saMghasammateraprayojakatvAta ,kiMca-saMghAsammatau caityavAsiziSyatvamevodbhA|vitaM tattu kharatarasya vaktumapi na yuktaM, yatazcaityavAsina eva zrIvarddhamAnasUreH zrIudyotanasaripaTTadharatvaM taireva bhaNyate,athAnyatkiJci-| kAraNamiticikalpazcettarhi tadvAcyamavAcyaM vA?, vAcyaM ceducyatA, vaktuM na zakyate iti cettarhi avAcyasya mastake kiM zRGgaM nirgacchati ? yadavAcyAdvAcyaM bhinnamiti bhaNitvA'pi vaktuM na zakyate iti bhaNyate, tasmAdavAcyameva vaktavyaM, tacca kAraNaM tadeva saMbhAvya | yena zrIabhayadevasUribhiH ziSyatvenApi pratipattuM na zakitaH, kathaM paTTadharatveneti, kiMca-paTTadharo'pi sa evocyate yastadIyasamudAyAdhipatiH syAt , nahi bhinnasamudAyAdhipatIbhUya pravarttamAnastatpaTTadharaH saMbhavati, loke'pi nRpAdiSu tathaiva darzanAt , kiMca| samudAyapratibandhAbhAve'nyato'pi kutazcidAcAryapadamAdAya yathA zrIabhayadevasUripaddharatvamAtmanaH khyApayati tathA gautamAdInA| meva kimiti na.pUtkurute ?, samudAyapratibandhAbhAvasyobhayatrApi taulyAt , kiMca-niyatayogyatAM saMvidatA sUriNA yathA prasannaca ndra ekAnte bhaNitaH tathA nijapadasthApitaH zrIvarddhamAnAcArya eva bhaNituM yuktaH, yato'saMbhAvyamapi sthUladhIbhiH saMbhAvyate tatpadAdhikAritvAd ,yo yatpadAdhikArI so'nyamapi tatpadAdhikAriNaM kartusamartho bhavati, na punaH prasannacandraH,suripadAnadhikAritvAd , evaM ca sati devabhadro duratara eva, yataH 'svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvara' iti sUripaTTadharatvamadhikRtya zrIvarddhamAnAcAryavya|tiriktAnAM sarveSAmapi tadrAhityena dAridyAt , kiMca-AstAM prasannacandro'pi, paraM sarvajanasamakSameva kathaM na bhaNitaH ?, rahasi bhaNane prayojanAbhAvAd , yadi jinavallabho yogyastarhi saMvinasamudAyo na taM parAbhavati, vizeSataH sUrivacanAt , anukUla evaM mmammswaminimumnama // 252 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava jinavalla bhavRttAdi canaparIkSA 4vizrAme ||253 / / syAt na vA ?, so'pi taM saMvignasamudAyamiti, ayogyazcedalaM rahaH karNajApena, nApi caturthaH, nahi jinavallabhena kasyApyAcArya| padaM dattaM, nApyamukasya deyamityanunnAtamapi, kiMtu svayameva stanikamatAkarSakanarasiMhopAdhyAyavata kenApyantacyA tuSTividhinA deva| bhadrasakAzAdAcArTIbhUya viMzatidinAdhikaM mAsatrayaM jIvitavAn , atastasyAcAryapadaM kAzakusumamiva niSphalameva saMjajJe, ityAdivi|cAraNayA jinavallabhasyAcAryapadaM na zrIabhayadevarivacasA, na vA tathAbhUtaH kasyApi paTTadharaH, kiMtu candraprabhAcAryAdivanmatAka |rSakaH, kiMca-karNajApakalpanAsthAne zrIabhayadevasaribhizcitrakUTIyasaMghasya jJApitaM yadeSa mayA tathAvidhayogyatAyA abhAvAdanaGgIkRtaH tatra samAgataH SaSThaM kalyANakaM vyavasthApayan tiraskaraNIya ityeva vicAraNA jyAyasI caturacetazcamatkaroti,liGgAlliGgino jJAnamiti vacanAt ,tatsadbhAve liGgasyApi sadbhAvAt , kathamanyathA caNDikAmaThe sthito'pi saGghabAhyaH kRtaH, kharatarakalpanA tu karNajApaviSayiNI kozapAnapratyAyanIyA svagRha eva praNigadyamAnA'pi na hRyA, kiMca-zrIabhayadevamUripAJcitrakUTe gatastata Arabhya na | | sUremilito navA tadAjJA mAgitA na vA saMdezakamapi prepitavAnityapi liGgaM sphuTameva, tasmAtkarNajApajalpAko devabhadro lobhena mRSAbhApI na saMvina iti devabhadrazcacitaH 2 / atha jinavallabhasthApitaH samudAyazcaya'te, tathAhi-sa samudAyaH kiM dharmAnuraktaH | uta svamatAnuraktaH?, Adyazcetsa eva tAvaditthaM praSTavyaH-nanu bho jinavallabhe paralokaM gate tIrtha sAcAryakaM nirAcAryakaM vA ?,sAcAyakaM cettarhi paJcakalyANavAdyAcAryanizritaM tIrtha tayatiriktaM cAtIrtha svata eva siddhaM,paryAlocya tIrthamevAdriyatAmalamatIrthe krItAcAryanizrayA pravarttanena ?, nirAcAryakaM ceti dvitIyaH pakSazvettarhi kiM jinavallabhasya jinadattasya cAcAryapadadAyakadevabhadrAcAryasya mudhA prazaMsanAdiklezena ?, kiMca-devabhadrasya paJcakalyANakavAdinaH sakAzAdAcAryapadopAdAnamapi na yuktaM, padkalyANakavAdimatena ANILPAURANILIPALITIMIRPITITANPANE // 253 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 254 // SHARADHIRAINDAINITIRSANEHATIAL MARRIALMALAINS tasya tIrthabAhyatvAt , kiMca-jinavallabhe paralokaM gate yena kenacidAcAryeNa yaH kazcidanirdiSTanAmA AcAryAMkRtya samarpitastadapa- jinavallapatyatAM bhajeta tarhi jagaNyavasthA vilupyeta, sarveSAmapi sarvApatyatvApattyA nirapatyatvaM kasyApi na syAditi prAk pradarzitamatrApyava |bhavRttAdi carcA gantavyaM, tathA ca sthApyasthApakagrAhakANAM somacandradevabhadravidhisaGghAnAM trayANAmapyupahAsyahetutvena laghutavetikRtvA yadi / vidhisaGgho dharmAnurakto'bhaviSyattarhi jinavallabhe paralokaM gate suvihitAnyagacchAzrayaNamakariSyat ,kiMca-AstAmetAdRg kumataM,samyagamArgasaMbandhinyapyAcArya vyucchinne suvihitagacchAcAryAzrayaNaM jinAjJA,yadAgamaH-"paMcahiM ThANehiM kappati niggaMthINa vA niggaMthINa vA gAmANugAmaMduijittae,taMjahA-nANaThayAe daMsaNaTTayAe carittaTThayAe AyariauvajjhAe se visuMbhejA AyariauvajjhAyANa vA bahiA veaavcckrnnyaae"tti| zrIsthAnAGge(413) etavRtyekadezo yathA tathA-'AyariyauvajjhAe'tti samAhAradvandvastadAcAryopAdhyAya vA se-tasya bhikSoH visuMbhejati viSvak-zarIrAt pRthagbhavet -jAyeta,mriyetetyarthaH, tatastatra gacche'nyasyAcAryAderabhAvAt gaNAntarAzrayaNArthamityAdi sthAnAGgavRttI,na punaranyagacchIyo yaH kazcidyena kenApi vidhinA AcArya kArayitvopAdAya ca tannizrayA pravartanaM jinAjJA, tasmAtsa jinavallabhasamudAyo na dharmAnuraktaH,kiMtu svamatAnuraktaH,parametaccitraM yat kharataramate krItamantareNa yugapradhAna eva na syAt , takathamiti ceducyate,prathamato jinavallabhaH paJcadrammazatyA krItaH,jinadattastu AcAryapadasaMyukta eva devabhadrasakAzAt krItaH,naca krItatvaM teSAM mate trapAkaram, adyayAvattathaiva pravRtteravizrAntaH,tathA devabhadrasyApi caritraM citrakRd yat zrIabhayadevamUripaTTadharaH karNajApakalpanayA'pijinavallabhaH sUrIkRtaH,tasminnapi paralokaM gate yadi jinavallabhapaTTe'para AcAryoM na sthApyate tadAkA bhaktiritimiSodbhAvanenAtmIyasatIyaM somacandramAcAryAMkRtya vikrItavAn ,jinadattasyApi caritramatIvAzcaryakRd yannAmamAtreNa svayaM puruSaH sanmArgapatito'pyAcA-| ||254 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 255 // |ryIbhUya gotrAntare kanyeva devabhadreNa dIyamAnaH paragRhamaNDanaM jAtaH, paragRhamaNDanatvaM cAsya pratijJApUrvakameva, yato devabhadrAcAryeNaikAnte bhaNitaH paNDitasomacandragaNiryadutAsmin dine yuSmadIyaM padasthApanAlayaM paribhAvitamasti, pazcAt somavandreNoktaM - yadyuSmAkaM sammataM tadyuktaM, paraM yadyasmin lagne sthApayiSyate tadA na cirAya jIvitaM bhaviSyati, SaNNAM dinAnAmupari zanaizvaravAre yallanaM bha| viSyati tatropaviSTAnAmasmAkaM caturdikSu viharatAM caturvidhaH zramaNasaGghaH zrIjinavallabhamUrivacanena prabhUto bhaviSyati ciraMjIvi tvaM cetyAdi jinadattena pratyapAdi, na punacaityavAsyAdikusaGgaM parityajya saMviprabhAvito bhaviSyati, na cAsmAdIyagurUNAM zrIjinezvarasUrizrIabhayadevasUriprabhRtInAM vacanena bhUyAn jano bhaviSyatItyAdi, kiMca - bahavazca tatpade sthAtuM lambakarNA gauravarNAH zrIpa - rNaparNAkSAH sAkSAdiva makaradhvajA gurjaratrAsaMyatAH abhyudyatAH Asan paraM yogyatAM gurava eva vidantItyAdihIlanAvAkyaivarNitA ye saMyatAste saMvizA asaMvinA vA 1, nAdyaH, saMvidhAnAM tathAvidhahIlanAsthAne milanasyApyasaMbhavAt milane prayojanAbhAvAt SaTkalyANakavAdipadAbhilASAsaMbhavAcca, kiMca-lambakarNA ityAdi vacanaM bhANDaceSTitavacanavadanAryavacanameva, saMvigneSu prayujyamAnamanantasaMsAritAhetuH, kiMca- saMyatAH kiM kUrccapurIyAH candragacchIyA vA 1, nAdyaH, jinavallabhenAmukasya pravrajyA datteti vArtAgandhasyApyananubhUteH, ata eva jinavallabhakAle vidhisaMgho dvividhastrividho vetyagre vakSyate, cAturvidhyaM tu jinadattAdevetiprasaGgato bodhyam, atha candragacchIyA iti vikalpe vicAryamANe devabhadrAcArya saMbandhina eva saMbhavanti, na punarabhayadevapaTTadharazrIvarddhamAnAcAryaprabhRtisaMbandhinaH teSAM tatra prayojanAbhAvAt, ye tu devabhadrasaMbandhinaste jJAtavyatikarAH saGghapUjAdyarthameva milanti, kathaM te padapralipsavaH syuH 1, nahi loke'pyudvAhotsavodyatA varapakSIyAH suhRdo'pi vara iva kanyAM samIhamAnAH kenApi dRSTAH zrutA vA?, jinavalabhavRttAdicarcA // 255 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 256 // jinavallabhavRttAdicarcA HINDI | utkarSato'pi mudrAyalaGkArAbhilASiNaH, tathA saMyatA api te vastrakambalAdyabhilASiNo'vagantavyAH,tasmAdahavastpadalipsava ityAdivacanAni devatAyattAnAM pralApajhaSaNakalpAnIti, nahi kautukotsukA gaTagiro geyaratikAH saMbhUya militA bAlakA api sarve rajaHpavaNi rAjyapralipsavo bhavantItyevaM sudRzA samIkSyamANA jinadattakathA bindusaMyuktAdyavarNA tadbhaktAnAM kaNThapIThe sadA tiSThatu,tasmAdyathoktajanakajananIsaMbhUto yathoktapravajyAdinakSetratroTanAdiceSTAkaH kaNavRttivadavAptakizcidvidyAko yathoktacApalyamaukharyAdiguNagaNAlaGkataH somacandro vidhisaGghazcetyubhAbhyAmapi saMbhUyAntavRttyA paryAlocya ca kiMcinmanaHsaMtuSTiniSpAdanapurassaraM saMketitena devabhadrAcAryeNa citrakUTe gatvA zrIabhayadevamUripaTTe jinavallabhavajinavallabhapaTTe somacandro jinadattanAmnA saMsthApya samapitaH, anyathA nAmnA'pyajJAtaH somacandraH sUrIkRtya samapitaH yugapatsamastasya jinavallabhasamudAyasya sammataH kathaM bhavedityetAvanmAnaM jinadattacaritraM vicAraNIyaM, zeSaM tu saMgatighaTanAya ghaTitamapyuktayuktyA vighaTata evetikRtvA'pakarNanIyameveti bhAvArtha iti gAthArthaH / / 9 / / athoktaM sUtrata eva sUcayannAhagaNaharasaDDhasayassA vittIe vaNNio ajinndtto| sammaM viAraNija vaNNayavajaM jahA jAyaM // 10 // gaNadharasArddhazatasya jinadattakRtasya vRttau jinadatto varNitaH tatreti gamyaM, tavRttau varNakavarja-yugapradhAno'yamityAdi yadarNakavacanaM tanmuktvA samyagnicAraNIyaM 'yathA jAta' yathA saMvRttaM tattathA vicAraNIyamiti gAthArthaH // 10 // atha varNakasya varjanaM kathamityAhavaNNayavayaNaM loAbhANayaNAeNa pAya phvddiaN| jaha niyamAyaraM ko DAiNivAitti loutti // 11 // BHIMAnimal mamPINDI // 256 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ " HinK zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 257 // jinavallabhajinadattavicAraNA A. M IASHIKHANIHINA ATHEMAHITION.malkilli AatistillmARATHI BRAHAMMARRIALHASI varNakavacanaM lokAbhANakanyAyena prAyaH pathapatitaM, prAyo-bAhulyaM, tadpo yaH panthAH-mArgaH tatra patitaM-tadAzritaM, lokAbhANakamAha-'jahe'tyAdi,yathA 'nijakamAtaraM nijajananI prati DAkinIvAdI-madIyA mAtA DAkinIritivaktuM zIlamasyeti DA-| kinIvAdI ko'pi na syAditi lokoktiH, lokAbhANakanyAyenAbhyupagatasya guroravarNavAdI na syAt , kiMtu tadvipakSaM varNavAdameva kurute, tena varNakavacanaM kiMcitkadAcitvApi satyaM syAt , prAyo'satyamevetikRtvA karNakavarja bhaNitamiti gAthArthaH // 11 // atha jinadattavarNanaM prAyo'satyamevetyatrodAhAraNamAha jinnsehrcNdpphnrsiNhppmuhvnnnnyaahrnn| kiMcivi samma saMbaMdhasaMgayaM taMpi no savaM // 12 // jinazekharo-jinavallabhasatIrthyaH candraprabhaH-paurNimIyakamatAkarSakazcadraprabhAcAryaH narasiMho-narasiMhanAmopAdhyAyaH stanikamatA|karSakaH tato dvaMdUstatpramukhANAM-tadAdInAm AdizabdAtpAzacandraparyantAH sarve'pi grAhyAH,teSAM varNanaM tadevodAharaNamatra bodhyam ,ayaM bhAvaH-jinazekharAdayastadabhyupagantRbhirmahatA prabandhena varNitAstadatiriktaizca tiraskRtAH tatra kiMcitsaMbandhasaMgataM jananIjana| kAdisaMbandhamAtrasUcakaM samyag-satyaM, tadapi-saMbandhasaMgatamapi na sarva, kiMtu prAyo'lpamevetigAthArthaH // 12 // athobhayasa|mmatavarNanodAharaNamAhanikAsiogaheuM galaMmi jiNaseharotti kharayarayA / ruddoliA ya ahinavagoamasAmitti paDivaNNA // 13 // ___ jinazekharo gale gRhItvA niSkAzita iti kharatarAH,yaduktaM-"aparadine jinazekhareNa sAdhuviSaye kiMcitkalahAdikamayuktaM kRtaM, tato devabhadrAcAryeNa gale gRhItvA niSkAzita ityAdi yAvadeSa durAtmA na bhavatAM sukhAvaho bhaviSyati, pAmanoSTrasyeva tasya bahi A HANIRANJANIMHANS HIMANANIGAMANI HARINAMAHIMAIN Ailta // 257||
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 258 // jinavallabhajinadattavicAraNA niSkAzanameva zreya ityAdiprakAreNa tiraskRtaH, rudrapallIyAstu nijaprakaraNaprazastyAdAvabhinavagautamasvAmIti pratipannAH,tatra vicAraNIyaM-kiM varNanaM pramANIkriyate ?, niSkAzakasyAbhyupaganturvetyAdi vicAraNAyAM yattIrthasammataM tadeva satyamitigAthArthaH // 13 // athaivamapyuktaM varNanaM kathaM kena dRSTAntenetyAha| jaha siMhaM niapiaraM vaNijaMtaM munniamiapmuhaa| nianiapiaraM gayaghaDavidArayaM vaNayaMti muhA // 14 // | yathA nijapitaraM varNayantaM siMhaM zrutvA mRgapramukhA nijanijapitaraM gajaghaTAvidArakaM mudhA varNayanti,mRgAdayaH zvApadA jAnantinijapitA itthameva varNyate, tena yathA siMhena nijapitA varNyate tathA'smAbhirapi nijajanako varNyate, tatra siMhena varNana satyaM, zeSamasatyamitigAthArthaH // 14 // atha prakArAntareNa dRSTAntamAha ahavA sAsaNamUri pAsia paasNtkumivggNpi| titthaaNugaraNamittaM tanbhattA vaNayaMti muhA // 15 // athavA 'zAsanamUriM' jainapravacanAdhipati mUrimarthAt stu tevandanapUjanAdipUjyakriyAviSayIkriyamANaM dRSTvA 'pAzAntakumativargamapi' | pAzacandraparyaMtakupAkSikavarga tadbhaktAH digambarAdipAzacandraparyatAnAM bhaktA varNayanti, kathaM ?-tIrthAnukaraNamAtraM yathA syAttatheti kriyAvizeSaNaM, yathA tIrthe pratikramaNAdikriyANAM yAni nAmAni tAni tAni nAmAni nijamativikalpitakriyANAmapi sUryamarIcitApopataptacakSubhirmarumarIcikAyAM jalasaMjJAmiva vadanti, tathA sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAdisaMjJA tathA teSAM bhaktiH sAdharmikavAtsalyamityAdi tIrthAnukaraNameva, tacca mudhA-vyarthameva, vastutastathAsvarUpAbhAvAta , nahi zuktizakale rajatajhAnAttaddhiyA pravarta| mAno'pi rajatalAbhavAniti dRSTAntena tIrthAnukAriNo'pi kupakSAstIrthapratipakSAH, teSAM tadbhaktaH kriyamANaM varNanamakizcitkarameveti // 258 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma // 259 // PATALA URAPARITARIUSIMPRASingaar |gAthArthaH // 15 // atha sarvamapi varNanaM nAsatyamityAha jinavallabhapAogahaNA egaM saccamasaccA ya aNuharA sesA / jaha jiNasAsaNamegaM saccaM sesA asaccA ya // 15 // jinadatta'vaNNayavayaNaM ti gAthAyAM prAyograhaNAta-prAyaHzabdopAdAnAdekaM satyaM yasyAnukAro vidhIyate tatsatyaM, tattu ekameva bhavati, | vicAraNA zeSA anukAravidhAyina ete tIrthavartinaH sAdhvAdaya itthaM kurvantyato'smAbhirapItthameva vidheyamityevaMrUpeNa rAjaceSTAvidhAyino naTA | ivAsatyAH, varNanIyaguNAnAzrayA ityarthaH, tatra dRSTAntamAha-'jahe tyAdi,yathA jainazAsanamekameva mokSamArgatayA satyaM, zeSAH sarve'pi sugatAdayo'satyA eva, mokSArthamapi nijamativikalpitakriyAvidhAyino'sarvajJamUlA akiJcitkarA itigAthArthaH // 16 // atha 'nikkAsiutti trayodazagAthAyAM varNakavacanamakizcitkaratayA darzitaM yatra tIrthasammataM tatsamyagityapyuktaM tena tIrthasammataM yajjinavallabhaviSayaM tadAhajiNavallaho a evaM guruNA catto na kennvNgiko| appavio bahu bhamio kaijaNaasubhANa udaeNaM // 17 // evaM jinazekharAdidRSTAntena, jinavallabho'pItigamyaM, sa'pi guruNA tyaktaH, SadakalyANakArUpaNAdikaM kizcinimittamAsAdya caityavAsijinezvaramariNA niSkAzito na kenApyaGgIkRtaH, ahaM caityavAsaM tyakSyAmIti vAGmAtramudbhAvya zrIabhayadevamUrisamIpaM | gataH, tenApi parIkSayA'nucito'yamiti jJAtvA nAbhyupagataH, paraM lokAnuvRttyA tvaM zobhanAM kriyAM kuru pazcAdyathAvasaraM jJAsyate | ityuktvA pratyuttaritaH, so'pi dhauAd guruvacanaM pramANamiti vacanamuktyA citrakUTAdau gataH, kiMlakSaNaH?-AtmadvitIyaH, eko | jinazekharo'parazvAtmeti dvisthAnakena 'bahu bhrAntaH' bahukAlaM bahukSetraM ca zrAntaH-paryaTitaH, 'katijanAzubhAnAmudayena' katipayajanA-01 // 259 // AMATPATRAPATRA A
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 260 // jinavallabhajinadattavicAraNA nAM yAnyazubhAni karmANi teSAM karmaNAmudayena,prAgjanmasaMbandhikliSTakarmodayamantareNotsUtrabhASyupadezaviSayo na bhavatIti gAthArthaH // 17 // atha tena bhramatA kiM vihitamityAhateNa kao vihisaMgho appavio sAvao ativiho vA / niravacce paralogaM gayaMmi jA dunni varisAI // 18 // | tena-jinavallabhena nAmnA vidhisaGghaH kRtaH, svavaconiyaMtritakatipayajanasamudAyo vidhisaGghanAmnA vyavasthApitaH, saca | saGghaH kIdRzaH ?-'AtmadvitIyaH zrApakaH' Atmaiva dvitIyoH yatra sa zrAvakaH-zrAvakajAtIyaH,sAdhuzrAvakalakSaNo dvividhaH saG|gha ityarthaH, sAdhAraNapramukhAH zrAvakA anena svAyattIkRtA itigaNadharasArddhazatakebhihitAH, paraM zrAvikA noktA, sAdhvyazca dIkSitA eva nAsan, tAzca dUre AstAM, sAdhurapi kazcinna dIkSitaH, athavA trividhaH, kAzcana zrAvikAH zrAvakAyattAH saMbhAvyamAnA api itikRtvA trividha ityarthaH, nirapatye apatyarahite paralokaM gate jinavallabhe dve varSe yAvad gate, varSadvayaM yAvatsAdhurahita eva vidhisaGgha AsIditigAthArthaH // 18 // athaivaMvidhana saGghana kiM kRtamityAha teNa paloaMteNaM lahio ego a somacaMdamuNI / aNNupaNaM vayabaMdha kAUNaM kArio sUrI // 19 // tena sadhena 'pralokayatA' asmatsamudAyo niHkhAmiko'taH kazcitsvAmI karttavya iti dhiyA pratyahamanveSayatA varSadvaye'tikrAnte | ekaH somacandranAmA munirlabdhaH, anyo'nyaM vacovandhaM vratabandhaM vA kRtvA rahovRttyA vasvAbhirucyA ekIbhUya tena sadhena mUriH | kAritaH, tasya ca nAma jinadattasUriritikRtamitigAthArthaH // 19 // atha jinavallabhajinadattayorAcAryapadavidhiH gaNadharasArddhazatakAdupalabhyAnaH kIdRza iti jJApayannAha HINilITS MANIPRITA MARATHI RITHullHAIRAIMILAIKAHANI // 260|| P
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 26 // zrIabhayasUryAdimiH saMbandhaghaTanA jiNavallahajiNadattAyariapayaM jAragambhasAritthaM / sImaMtasamaM putthaya lihaNaM ko kuNai tassAvi? // 20 // jinavallabhajinadattayorAcAryapadaM jAragarbhasadRkSaM,tasyApi paTTasya sImantasamaM pustakalikhanaM-gaNadharasArddhazatakAdigrantharacanayA pustake likhanaM kaH karoti?,na ko'pi karotItyarthaH, yattu kharatareNa kRtaM ttsaanvrthnaamtvaadyuktmevetykssraarthH| bhAvArthastvayaM-caityavAsiziSyatvena na gacchasammato bhaviSyatItikRtvA zrIabhayadevamUriNA nAcAryapadaM dattam , antyasamaye prasannacandrAcAryasyoktaM| yanmatpaTTe jinavallabhaH sthApyastenApyantyasamaye devabhadrAcAryaH, tena ca jinavallabhakRtasamudAyasAkSikaM citrakUTe gatvA''cAryapadaM kRtaM, zrIabhayadevamUriNA ca svapaTTe zrIvarddhamAnAcAryaH sthApita ityAdi jinavallabhapadasthApanasvarUpaM gaNadharasArddhazatake likhitaM, tacca prAg tatsaMbandhavyatikare'treva darzitam , evaM jinadattasyApi vyatikaraH prAg pradarzito bodhyaH, evaM tayoH padaM vicAryamANaM jAragarbha ivApana, jAragarbhasya ca sImantakaraNaM na kenApi zrutaM dRSTaM vA?, tadvadetAdRzo vyatikaraH pustake lekhanAno'pi kharatareNAvimRzya likhitaH, nahyevaMvidhavyatikaraH padasya dAturanujJAtuH upAdAturvA gauravakaraH, kiMtu mahAlajAkaraH, nacaivaM tadIyasamudAyasthApi gauravamiti sUkSmadhiyA pryaalocymitigaathaarthH| 20 / / atha jAragarbhasAdRzyajJApanAya dizamAha pavajAuTThAvaNuvahANasuNNovi ciinivAsIvi / sidvaMtapAragAmI sUrIvi vigovaNuttIe // 21 // jinavallabhastAvat krItakRto'pi caityavAsyapi pravrajyopasthAnopadhAnazUnyaH,nahi jinavallabhena kasyApi saMdigrasya pArzve pravrajyA gRhItA,tadabhAvAca na kenApyupasthApitaH,upasthApanA'bhAvAnopadhAnamapi,AvazyakAdizrutArAdhanatapovizeSayogAnuSThAnAdyapina jAtam , etaiH zUnyo-rahitaH siddhAntapAragAmI saMvinazrIabhayadevamUripArzve saMpannaH, tathAbhRto'pi rahaH karNajApaparamparayA mUrirapi, so'pi Howintelliti H illIRI E HALISAHIRAININGHIROHINILAMISHPARAMITRAPARIm tamulyantitutill // 26 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 262 // zrIabhayadevamUripaTTe zrIvarddhamAnAcArya vidyamAne'pi,tadIyasamavAyenAnabhyupagato'pi,sadhena bahiSkRto'pi ekAkI bhramannapi zrIa- zrIabhaya| bhayadevamaripaTTadhara ityAdi vigopanayuktyA zAstraM likhitaM kharataramantareNa ko gaIbhIkSIrapAyI pratyetIti gaathaarthH||21|| atha pra sUryAdimiH saMbandha| kArAntareNApi digdarzanaM gAthAdazakena cikIrSuH prathamagAthAmAha ghaTanA jAva disAbaMdheNaM na kao sIso sahatthavAseNa / tAva na maMDalibhogovi hoi kaha hoi paTTadharo? // 22 // yAvatsvahastavAsena-nijahastavAsanikSepeNa hetubhUtena digbandhena ziSyaH kRto na syAt , digbandhastvevaM-kauTiko gaNo vairI zAkhA cAndraM kulamamukanAmA bhaTTArako'muka AcAryo'mukazcopAdhyAyo'mukA pravartinI cetyAdyevaMvidhana digbaMdhena ziSyaH kRto na | bhavet tAvat maNDalIsaMbhogo'pi na bhavati-sUtrAdisaptamaNDalIsaMbhogo na syAt , saptamaNDalyastvevaM-"sutte atthe bhoaNa kAle | Avassae a sjjhaae| saMthArae'via tahA satteA maMDalI huMti // 1 // " tarhi paTTadharaH kathaM bhavet ?, maNDalIsaMbhogAbhAve paTTadharatvaM durApameveti gAthArthaH // 22 / / atha vyatireke granthasammatimAha _ bhinnadisAbaMdheNaM na haMti saMbhogasIsamAINi / ThANaMge caubhaMgI.gaNasaMThiimAivittIe // 23 // bhinnadigbandhena-gacchAntarIyadigbandhakaraNena nijagacchasaMbandhimaNDalIsaMbhogaziSyAdIni, AdizabdAnijapadasthApanAni grAhyANi, tAni na bhavanti, anyathA digbandhasya vaiyApatteH, etaca sthAnAGge caturthasthAnake caturbhaGgyAM gaNasaMsthityAdivRttI bhaNitamityadhyAhArya, tathAhi-"cattAri purisajAyA paM0, taM0-dhammasaMThiI jahAti nAmamege no gaNasaMThiI, gaNasaMThiI jahAti nA| mamegeno dhammasaMThiI" ityAdi zrIsthAnAGge,tavRttiryathA-dharmatyajatyeko jinAjJArUpaM,na gaNasaMsthiti-svagacchasatkAM maryAdAm ,iha IN // 26 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ AN zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 263 // zrIabhayasUryAdimiH saMbandhaghaTanA | kaizcidAcAryastIrthakarAnupadezena saMsthitiH kRtA yathA-nAsmAbhirmahAkalpAdyatizayazrutamanyagaNasatkAya deyamiti, evaM ca yo'nyagaNasatkAya na taddadAti sa dharma tyajati,na gaNasthiti, jinAjJAnanupAlanAt ,tIrthakaropadezo hyevaM-sarvebhyo yogyebhyaH zrutaM dAtavyamiti prathamaH, yastu dadAti ma dvitIyaH,yastvayogyebhyastaddadAti sa tRtIyaH, yastu zrutAvyavacchedasamarthasya paraziSyasya svakIyadigbandhaM kRtvA zrutaM dadAti tena na dharmo nApi gaNasaMsthitistyakteti" zrIsthAnAGgavRttAviti gAthArthaH // 23 // atha gacchA|ntarIyadigbandhena ziSyAdivyavahAro na syAt tatkathamiti jJApanAya gAthAmAha teNaM pajjosavaNAkappaMmi thirAvalIi bhnniaaii| sAhAkulapamuhAI nAmehiM neva dIsaMti // 24 // | yena kAraNena gacchAntarIyadigbandhenAtmIyasaMvandhi ziSyAdi na syAt tenaiva kAraNena paryuSaNAkalpe sthavirAvalyAM zAkhAkulapramukhAni bhaNitAni yAni tAni nAmamiH-yathoktAbhidhAnairna dRzyante, ayaM bhAvaH-jinavallabhavat saMtAnarahitA ye paralokaM gatAstatkRta| digbandhAdivikalAstatsaMtAnA bhavituM nArhantyato vyucchinnasaMtAnAste'bhUvan ,tataH kathaM teSAM nAmabhiste labhyante ?,na punaH sAkSAda | dRzyanta itigAthArthaH // 24 // atha prakRte yojayati jiNadattadisAbaMdho na kao jiNavallaheNa tassAvi / na kao'bhayadeveNaM kahamaNNupaNaMpi sNbNdho||25|| 'jinadattadigbandhaH' jinadattasya somacandrAparamUlakasya digbandhaH jinavallabhena na kRtaH,tasyApi-jitavallabhasyApyabhayadevena zrIabhayadevasUriNA na kRtaH, evaM ca sati kathamanyo'nyamapi-parasparamapi saMvandhaH-guruziSyabhAvalakSaNaH syAt ?,na kathamapItigAthArthaH // 25 // athoktAnAM trayANAmapi saMbandhAbhAve dRSTAntapurassaramAzcaryamAha 40 | // 2633 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 264 // zrIabhayasUryAdimiH saMbandhaghaTanA HARImanimation SATIANITIALARIANIPRITH A ILAHABAR jaha kIDiauhANaM saMbaMdho tAriso ataha tesiN| cittaM tadavacceNaM cariaMjaM tArisaM lihiaM // 26 / / - yathA kITikopTrayoH saMbandho yAdRza iti gamyaM tAdRzastathA teSAM-zrIabhayadevamUrijinavallabhajinadattAnAM parasparaM saMbandhaH, ayaM bhAvaH-kITikAbhiruSTrena uSTrasya ca kITikAbhiH saMbandho-janyajanakabhAvo na syAt ,nahi bahvIbhirapi kITikAbhiruSTra eko'pi | janyate, tathA tena tAzcetyAdi dRSTAntaH pratIta eva, 'tadapatyena' jinapatisUriprabhRtinA tAdRzaM caritaM-jinavallabhajinadattayorya-17 thAbhUtaM saMbandhamAtraghaTaka caritraM likhitaM taccitram-Azcaryam , anyathA kathamasAdRzairyathAvat jJAyatetigAthArthaH // 26 // atha jinavallabhasyopahAsahetusaubhAgyamAviSkurvanAha niravaJcamayassAvia'vaccaM jiNavallahassa taM teNaM / louttarasohaggaM vaNijjai kittiaM tassa ? // 27 // nirapatyamRtasyApi jinavallabhasyApatyaM, cazabdAccatvAriMzadvarSIyAcAryapadopetameva prasUtamitigamyaM, tat tadapatyahetukaM lokottaraM / saubhAgyam , anyasya tadyatiriktasya tAdRzaM na bhavatIti, lokottaramiti saubhAgyavizeSaNaM, 'tasya jinavallabhasya 'kiyat' |kiyanmAtraM varNyate ?, varNitumazakyamityupahAsya, jagatsthitebahirbhUtatvAd, etena kharatarA yadavAdiSuH-asmadIyo gaccha: | sAdhiSThAyakastatsatyaM saMpannaM, tathAvidhAdhiSThAyakamantareNa mRtAnAmapyapatyatvAsaMbhavAditigAthArthaH // 27 // atha jinadattasyApyupahAsyAspadatvamAha louttarasohaggaM jiNadattassAvi jeNa niravacco / kAlagao sAvacco jAo jiNavallaho jeNa // 28 // jinadattasyApi lokottaraM saubhAgya yena kAraNena nirapatyaH kAlagato'pi jinavallabho yena jinadattena hetunA sApatyo jAtaH, immathem // 264 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 265 // jinavallabhajinadatta| vRttacarcA KalathimuTREmaiI JOIRALATHIRAINRIMAHARITRA ADHIKARISO ma maintailurammam NILIMPRARIALA etadapyasaMbhavi jagadvilakSaNaM saMbhUtamiti, ayaM bhAvaH-'aputrasya gatirnAstIti vacaH zrutvA aho jinavallabho'patyarahito mRto vigatibhAg mA bhavatviti tadbhaktyullasitamAnasaH svayaM tadapatyIbhUya jinavallabhaM sugati prApitavAn jinadatta ityupahAsyamitigAthArthaH // 28 // atha kharatarasamudAyamAtrasyApi loke hAsyAspadatvaM darzayati jIvaMtajaNayajaNiAvaccAI haMti esa jagavaTTo / kharayaranAmAvaccaM tu uggakiriaMti vivarIaM // 29 // 'jIvajanakajanitApatyAni' jIvadbhirjanakai nitAnyapatyAni jIvajanakajanitApatyAni bhavanti eSa jaganmAgoM-jagatsthitiH, 'kharataranAmApatyaM tu kharatara iti nAma yasyeti, kharataramAtragrahaNaM, tadrUpaM yadapatyaM tattUgrakriyamiti tadIyaM vacastadanusAreNaiva saMbhAvyate ityarthA bodhyaM 'viparItaM' viparyayahetukaM,mRtajanakajanitamityarthaH,ayaM bhAvaH-saM0 1135 varSe kacit 1139 varSe divaM gataH zrIabhayadevamUriH, jinavallabhastu saM. 1167 varSe tatpadharaH saMpannaH, (tasminneva ca divaM gataH) tato'pi varSadvaye'tikrAnte | somacandro jinadattanAmnA''cAryAbhUya tatpaTTe jAtaH, tatazca kharataranAmnA matapravRttiriti mRtajanakAtsamutpannaM kharataranAmakamapatyamityupahAsasthAnaM lokAnAmiti gAthArthaH / / 29 / / atha jinavallabhajinadattayostathAvidhabhaviSyatAmUcikA ceSTAmAha - sappAkarisiNivijAlAhaggayakhittatoDaNaM paDhamaM / bhavianvayANuciTThA liMgaM aimuttayAharaNA // 30 // jinavallabhena bAlyAvasthAyAM sarpAkarSiNI vidyA tanmocanI ca TippanakalikhitA prAptA tasyAHbhAviphalaM-sarpatulyAnAmananta| saMsArabhAjAM duSTAzayavatAM manujAnAmAkarSaNaM-svAyattatAM kariSyati, yA ca sarpamocinI tasyAH phalaM-nirapatya eva paralokaM yAsyatIti sUcitaM, yatastenaiva te mocitA iti likhitamasti, jinadattenodgatakSetraM troTitaM, tatphalaM-samyaktvAkulitasya saGghakSetrasya AIMHARINIRUITMEISHA
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataranAmatrika zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 266 // dezena troTako bhaviSyatIti prAk pradarzitamiti 'bhavitavyatAnuceSTA' bhavitavyatAnusAreNa ceSTA bhavitavyatAnuceSTA liMga-prAguktaphalasUcakam atimuktakodAharaNAd , yathA'timuktakena zrImahAvIraziSyeNAsAkInA naustaratIti vadatA jale nijapAnaM pravAhitaM, tayA tadbhavamokSagamane liGgaM sUcitamitigAthArthaH // 30 // athAtidezopasaMhAramAha ice jiNavallahajiNadattANaM carittamiha vaccaM / gaNaharasaDhasauttaM vaNNayavajjati taM bhnniaN||31|| ityevaM prAguktaprakAreNa jinavallabhajinadattayoH svarUpaM-caritraM gaNadharasArddhazatakoktaM, varNanaM tvayathArthamapi bhavatItikRtvA varNakavarjamiha prakaraNe vAcyaM vaktavyaM bhavatIti tadbhaNitamitigAthArthaH // 31 // itigAthAdazakena kharatarapaTTadharaparamparopahAsyaheturiti darzitaM // atha kharataramatAkarSako jinadattAcAryaH kathamityAhajiNadattA pauvaNNo samudAo aja jAva acchinno / saMjAo taM paDhamo Ayario nAmajiNadatto // 32 // jinavallabhAdvidhisadha: pravRtto'pi sAdhvInAmnA vikalastrividha evAsIt ,jinadattAttu caturvarNaH, kiyatkAlAnantaraM sAdhvIveSArpaNena sAdhvIsaMyukto jAtaH-saMpannaH samavAyo jinavallabhasthApito vidhisaGghanAmneti,evaMvidhaH samadya yAvadacchinno vartate, tena kAraNena caturvarNAtmIbhUtasya vidhisaMghasya prathamaH-Adya AcAryoM nAmnA jinadatto nAmajinadattaH, kharataramatAkarSako jinadattAcArya iti mUlAcAryaH pradarzita itigAthArthaH // 32 // ityuddiSTayomalotsUtraprathamAcAryayorvaktavyatA pradarzitA, atha kharataramate nAmnA-| mutpattiM darzayannAhaaha cAmuMDiauaTTikharayaranAmAI tiNNi jiNadattA / jaha jAyAiM taheva ya samAsao muNaha dNsemi||33|| // 266 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme | // 267 // kharataranAmatrika 'atheti mUlotsUtraprathamAcAryayorvaktavyatAnantaraM cAmuNDikacauSTrikazca kharatarazceti nAmAni 'trINi trisaMkhyAkAni jinadattAd yathA jAtAni amukavarSe'mukahetunA jAtAni tathaiva,nAnyathA,cakAraH pAdapUraNe, zRNuta bho lokAH !, tannAmotpattijijJAsayA zravaNagocarIkurutAhaM darzayAmItigAthArthaH // 33 // atha prathamaM cAmuNDikanAmna utpattimAha teNeviguttarehiM bArasasayavarisaehiM caamuNddaa| ArAhiA ya teNaM cAmuMDiasannio jaao||34|| tenaiva-jinadattenaivaikottarAdhikadvAdazazatavarSe 1201 nijamatavRddhaye 'cAmuNDA'caNDikAparAbhidhAnA mithyAdRgdevatAvizeSa ArAdhitA tena hetubhUtena cAmuNDika iti saMjJA-nAma jAtA'syeti cAmuNDikasaMjJito jAtaH-utpannaH, tathAvidhakhyAtimAnityarthaH, ayaM bhAvaH-citrakUTe yasyA maThe jinavallabho varSArAtraM sthita AsIt , tatraiva sthitvA jinadattena sA ArAdhitA nijamatavRddhaye, yathA | AJcalikamatAkarSakeNa narasiMhopAdhyAyena campakadurge mithyAdRg kAlikA devI nijamatavRddhaye ArAdhitA tathA'yaM cAmuNDikArAdha| nAccAmuNDika iti sAnvartha nAma jinadattAdeva pravRttamitigAthArthaH // 34 // atha sArddhagAthAdvayenoSTrikanAmna utpattimAha___ aha aNNayA kayAI ruhiraM daTTaNa jiNahare ruttttho| itthINaM pacchittaM dei jiNapUapaDisehaM // 35 // saMghuttibhayapalANo paTTaNao uddavAhaNArUDho / patto jAvAlapuraM jaNakahaNe bhaNai bijAe // 36 // loeNaM so bhaNio nAmeNaM uhiutti bianaamN| tannAmasavaNarusio loehi misimisemANo // 37 // jAo tAmasavayaNo bhaNio loeNa kharayarA payaDI / teNAmarisavaseNaM kharayarasannattipaDivaNNaM // 38 // 'atheti prAgvat anyadA-ekadA prastAve jinadattena jinabhavane rudhiraM patitaM dRSTvA ruSTaH san adyaprabhRti strImirjinapratimA na PAHRAININDI alHARASHNPATISHERPIRIT JilmiBIPASAILI SUPAHINIRUPIAn / // 267 // i mHII
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ MARRAD kharataranAmatrika zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 268 // pUjanIyA, vizeSato mUlapratimetyevamupadezena strIbhyo rudhirapAtaprabhavapAtakasya prAyazcittaM dadAti, etadvayatikaramAkarNya saGghana cintitam-aho pravacanopaghAtakopadezenAnenaivaMvidhaH prAyazcittavidhiH kuto'bhyasto ? yadekasyAparAdhe tajAtimAtrasya jinapUjApra|tiSedharUpaM prAyazcittaM dIyate, evaM ca sati dharmAnuSThAnamAtrasyApyucchedApattiH, na hi kimapi dharmAnuSThAnasthAnaM tAdRg yadanAdau saMsAre'nekairanekazo'nanukUlakriyAmina virAdhitaM, tasmAdvirAdhitasthAne tadArAdhanAya pravRtto nodvejayitavyaH, kiMtu yatsthAnaM yena | virAdhitaM bhavetsa eva tatsthAnakavirAdhanAsamutthapAtakaghAtAya punastatraiva pravartayitavyaH, ata eva pratimApustakavinAze navIna| kArApaNe zuddhiH prAyazcittadAne bhaNitA, na punastadArAdhanavidheH parAGmukhIkartavyaH, tasmAt prAtareSa praSTavyo, yadi kadAgraha na tyakSyati tadA'mai zikSA dAsyate,ityevaMrUpeNa yA saGghoktiH tasyAH samutthaM yadbhayaM tasmAt tannimittAt 'palANoti palAyito,naSTa ityarthaH, kIdRzo naSTaH ?-uSTravAhanArUDhaH, pattanAjAbAlapuraM prAptaH, uSTramAruhya svarNagiriM prApta ityarthaH, tatratyajanakathane-kathaM | kena vidhinA zIghrameva bhavAnihAgata iti lokoktau satyAM dravyaliGgibhyaH saMbhAvitopadravaH auSTrikI vidyA smRtvA'trAgata iti pratyuttaraM dattavAn , tadAnIM pAnIyapAtrAbhAvena ghaTAcaraNA'pi tanmate prasaGgato bodhyA, tato lokenauSTrikIvidyAvAnayamauSTrika | ityukto'to dvitIyamauSTrikanAmeti sArddhagAthAdvayArthaH // 35 // 36 // atha sArddhagAthayA vRddhavayo'nusAreNa yuktyA kharatara| nAmna utpattimAha-tadanantaroktamauSTrika itinAma tannAma tasya nAmnaH zravaNaM-lokamukhAdAkarNanaM tena hetubhRtena ruSTo-roSaM gataH lokaiH |saha "misamisemANoti krodhajvalanena dedIpyamAnastAmasavacano jAtaH san lokena bhaNitaH-aho'sya kharatarA prakatiriti, pazcAttena jinadattenAmarSavazena kharatarasaMjJeti pratipannam ,ayaM bhAvaH-auSTrika ityukte lokaM prati saropaM trivalIsamalA M ARI IAANIHITWANILIALPRATISHALISAPANITARAMERIIIMP // 26 AM R ILIP
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataranAma zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 269 // | talalATaH savASpAruNalocanaH mAM pratItthaM loko brUte iti dveSAbhibhUto'sabhyabhASaNAya sphuradoSThaH san tAmasavAg-mAM prati | | nopalakSadhvamityAdirUpeNa bhayotpAdanapurassaramAkrozadAtA jAto'bhUta , pazcAllokena bhaNitam-aho kharatarA prakRtirasya, maukharya |ca jinadattasya svabhAvasiddhaM gaNadharasArddhazatakavRttAvapyupalabhyate,kathamanyathA mRdubhASayA pRSTo'pi kApalikA tvadIyamukhacUraNA|rthamityAdi niSThurabhASI bhaved?,etadarthinA tu prAguktajinadattacaritrameva vilokyam , adyApi loke yastAmasaprakRtirbhavati tasya kharataraprakRtiriti khyAtiH svarNagiryAdau pratItaiva, pazcAttena cintitaM-kharataraprakRtikaM mAM jJAtvA ko'pyanyo mIto mA'pavadatvityamarSavazAttenAhaM kharataro'smIti mAM prati samIkSya kiMcidvaktavyaM,nAhaM sahiSye iti tena jinadattena kharatarasaMjJeti pratipannamiti | kharatara iti tRtIyaM nAma lokadattaM, tadapi jinadattenAbhyupagatamityubhayasammataM, paraM kharataranAmnaH prasiddhiH kiyatkAlAnantarameva bahvI jAtA, ata eva gaNadharasArddhazatakavRttyAdau kharataranAmno nAbhidhAnaM, tathA zrAvaNikatvena sagotraH staniko'pi zatapadyAm-'auSTrikA AcaraNAyAH prAmANyaM vadanti tatredamabhidhAtavya'mityAdivacanaruktavAn , na punaH kApi kharatarA iti, tadAnImauSTrikanAmna eva prasiddhariti saarddhgaathaarthH||37-38|| athoSTrikakharataranAmnorutpattiH kasmin saMvatsare jAtetyAha evaM cauttarehiM bArasasayavarisahiM 1204 nAmadugaM| cAmuMDianAmajuaM nAmatigaM teNa jiNadattA // 30 // ___ 'evaM' prAguktaprakAreNa caturuttaraH-caturadhikAdazazata 1204 varSeH 'nAmadugam abhidhAnadvikaM jAtamityarthaH, tacca nAmadvikaM | cAmuNDikanAmayutaM sannAmatrika syAd, etannAmatrikaM jinadattAdeva, nAnyasmAjinavallabhAdestathAvidhanimittAbhAvAdevetigAthArthaH | // 39 / / atha "dasasayacauvIsehiM nayari paTTaNa annhilpuri| huau vAda suvihittha ceivAsI syu bhupriN||1|| dullahanaravaisabhAsamakhya / // 269 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA jinezvarA nakharA 4vizrAme // 27 // jiNa helihiM jinau / caivAsa ucchappi desagujarahava din||2|| suvihitagaccha kharataraviruda dullahanaravai tihiM diai| sirivaddhamANapaTTihiM tilau,jiNesarasUri gurU gahagahai // 3 // " ityAdivacomiH zrIdurlabharAjasabhAyAM caityavAsimiH saha vivAde jayAt zrIjinezvarasUribhiH kharataravirudaM prAptamiti tadIyAH zrIjinezvarasUrimabhyAkhyAMti, tadaprAkRtaye gAthAmAha je puNa jiNesareNaM kharayarabiruaM nivAu uvaladdhaM / iccAiyamullavaNaM lavaNaM dhammaMkurassa tayaM // 40 // | ___ yatpunarjinezvareNa-zrIjinezvarAcAryeNa nRpAd-durlabharAjasakAzAt kharataravirudamupalandhaM-prAptamityAdikamullapanaM tadeva takaM ku|tsArthe kapratyaye tarka-prAguktaM dharmAGkarasya lavanaM-chedanaM,tatra dharmo jJAnAdilakSaNastasyAGkaraH-satyabhASaNaM, yataH satyabhASaNAdeva saMvi mapAkSiko'pi jJAnadarzanabhAg san mokSasya tRtIyaH panthA bhaNitaH, yaduktaM-"sAvajajogaparivajaNAi savvuttamo jiidhmmo| vIo | sAvagadhammo taio saMviggapakSapaho ||shaatti zrIupadezamAlA (519) asatyabhASaNe ca ghorAnuSThAnaparo'pyanantasaMsArabhAga, | yathA jamAlyAdayaH, yadAgamaH-"satteA diTThIo jAijarAmaraNaganbhavasahINaM / mUlaM saMsArassa u havaMti niggaMtharUveNa // 1 // (3-786) ti zrIAvazyakani0. vizeSato mahApuruSasyAbhyAkhyAnaM jJAnAdinAzakamitigAthArthaH // 40 // atha tatra mRSA| bhASaNe vyaJjakamAha japaNaM dullaharAyA dasacauvIsaMmi 1024 dullaho ceva / jo puNa asIi 1080 vigappotaM sasagasseva svnnpuddN||41|| dazacaturviMze-caturviMzatyadhikadazazata 1024 varSe sa durlabharAjo durlabha eva, tadAnIM tasyAnutpannatvAt ,na cAnutpatra // 27011
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 271 // dadyAt, yatpunarazItivikalpaH - azItyadhikadazazata 1080 varSe kharatarabirudaM jAtamiti kalpanA tadapi zazakasya zravaNapuTamitra, yathAhi - AkheTakapariveSTitaH zazakaH svakarNapuTena nijacakSuSI AvRtya tiSThati tathA'ya mauSTriko'pi, ayaM bhAvaH - prAguktayuktyA saMtrA - sitaH palAyanadizamalabhamAnaH kazcidvAcAlo vadati - aho mayA "dasasayacauvIsehiM nayari"tti tatra caturviMzatizabdena catasro viMzatayazcaturviMzatayaitivyutpazyA azItirucyate iti vikalpya jalpanamapi zazakasya karNapuTamiva nAlaM bhavati, yatastadIyajIrNapaTTAvalISu 1024 varSe zrImadaNahillapattane durlabharAjasamakSamityAdi likhitamasti, tathA, - 'zrIpattane durlabharAjarAjye, vijitya | vAde maThavAsisUrIn / varSe'ndhipakSA zazi 1024 pramANe, lebhe'pi yaiH khArataro viruddha // 1 // iti saM0 1582 varSe jinahaMsamUrirAjye kharatara kRtacchandonibaddhapaTTAvalyA mitigAthArthaH // 41 // atha tathA vikalpitaM kathaM na trANamityAha jaM so dasabAvaTTIvArise ubavesiUNa rajjami / dasasattasattarIe kAlagao dullaho rAyA // 42 // yadyasmAt sa durlabharAjaH paTSaSTyadhikadazazatavarSe 1066 rAjye upavizya saptasaptatyadhikadazazata 1077 varSe kAlagataH-paralokaM prAptaH, kvacit saM0 1078 varSe ityapi dRzyate, tatrAyaM varSa 11 mAsa 6 rAjyaM kRtavAniti likhitam, atastadapi yuktameva, yataH zrIpattanarAjapaTTAvalI tvevaM zrIvIrAt 470 varSe zrIvikramaH saMvatsaraH, vikramAdityataH saM0 802 varSe canarAjena pattanasthApanA kRtA, tatra tasya rAjyAbhiSekaca 802 varSe, vanarAjarAjyaM varSa 60, tataH 862 yogarAjarAjyaM, varSa 35, tataH 897 kSemarAjarAjyaM, varSa 25, tataH 022 bhUyaDarAjyaM, varSa 19, tataH 951 cairasiMharAjyaM, varSa 25 tataH 976 varSe ratnAdityarAjyaM, varSa 15 tataH 991 sAmanta siMharAjyaM, varSa 7, ete cApotkaTA rAjAnaH 196 varSavadhye bodhyAH, tataH 998 jinezvarA na kharA // 271 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 272 // mUlarAjarAjyaM, varSa 55, sa ca sAmanta siMhabhaginIlIlAdevI sutaH, tataH 1053 cAmuNDarAjyaM, varSa 13, tataH 1066 vallabharAjyaM, mAsa 6, tataH 1066 varSe durlabharAjyaM, varSa 11 mAsa 6, tataH 1078 varSe bhImarAjyaM, varSa 42, tataH 1120 varSe karNarAjyaM, varSa 30, tataH 1150 varSe jayasiMhadevarAjyaM, varSa 49, tataH 1199 varSe kumArapAladevarAjyaM, varSa 31, tataH 1230 ajayapAlarAjyaM, varSa 3, tataH 1233 bAlamUlarAjyaM, varSa 2, tataH 1235 laghubhImadevarAjyaM, varSa 63, tataH 1298 varSe tihuyaNapAlarAjyaM, varSa 4, evaM caulukyavaMze ekAdaza 11 bhUpAH 300 varSamadhye, tatazca 1302 varSe visaladevarAjyaM, varSa 18, tataH 1320 varSe arjunadevarAjyaM, varSa 13, tataH 1333 sAraMgadevarAjyaM, varSa 20, tataH 1353 varSe laghukarNarAjyaM, varSa 7, evaM vAghe - | lAnvaye rAjyaM varSa 58, tataH alAvadInAdisuratrANarAjyaM gurjaradharitryAmityAdi vistAramicchatA kumArapAlaprabandho viloka| nIya itigAthArthaH || 42 // atha kharatareNa kharatarabirudanimittaM vivAda uktaH sa eva nAsIditi pradarzanAya gAthAyugmamAhajaMpir nivaparisAe liMgivivAe jiNesareNa sayaM / jaiUNa ya uvaladdha kharayarabiruaM tae bhaNiaM // 43 // taMpi (ci) a micchAvAo vAo jAo na ko'vi liMgIhiM / pakaanivavarohA guNA ya pabhAvayacarite // 44 // yugmaM // 'apice'ti dUSaNAbhyuccaye yannRpaparSadi - durlabharAjasabhAyAM liGgivivAde - caityavAsibhiH saha vivAde zrIjinezvarasUriNA jitvA - | jayamavApya kharatarabirudamupalabdhaM prAptamiti 'tae'ti tvayA kharatareNa, cakAra evArthe, tvayaiva, bhaNitaM, na punaH paramArtha vidA'pare NetyarthaH, tad dUSayati- 'taM cia' ityAdi, tadeva mithyAvAdaH - alIkabhASaNaM, yato na liGgibhiH ko'pi vivAdo jAtaH, pratyuta du jinezvarA na kharA // 272 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 27 // zrIabhayadevamUrivRttAntaM labharAjanRpoparodhAttadacasaiva teSAM sthityarthamAjJAM dadadhvamiti nRpAgraheNa liGginAmAjJA jAteti prabhAvakacaritre zrIabhayadevamUrisaMbandhe dRzyate, yaduktaM-"uparodhena tato yUyamamISAM vasanaM pure / anumanyadhvamevaM ca, zrutvA tatra tadAdadhuH // 1 // ityAdi zrIprabhA- | vakacaritre, atra kAlAnubhAvAt samagravyatikaramantareNa prAyaH prasiddha vivAdArUDhe ca vicAre samyak pratyayo na syAt tato bahUpayo-| | gitvAtprabhAvakacaritragataH zrIabhayadevamUrisaMbandho yathA-A~namaH / zrIjainadharma(tIrtha0pra0)dhammilo'bhayadevaprabhuH zriye / bhUyAtsaumanasodbhedabhAsvaraH sarvamaulibhUH // 1 // AdRtyASTAGgayogaM yaH, svAGgamuddhRtya ca prbhuH| zrutasya ca nayAgAmA, prakAzI sa zriye dvidhA / / 2 / / vadana bAlo yathA'vyaktaM,mAtApitroH pramodakRt / tavRttamiha vakSyAmi,guruharSakRte tathA // 3 / / asti zrImAlavo | dezaH, sdvRttrsshaalitH| jambUdrIpAkhyamAkandaphalaM sdvrnnvRttmH||4|| tatrAsti nagarI dhArA, maNDalAyoditasthitiH / mUlaM nRpazriyo |duSTavigrahadrohazAlinI // 5 // zrIbhojarAjastatrAsIdbhUpAlaH pAlitAvaniH / zeSasyevApare mUrtI, vizvoddhArAya yadbhujau // 6 // tatra lakSmI| patirnAma, vyavahArI mhaadhnH| yasya zriyAzritaH zrIdaH,kailAsAdrimazizriyat // 7 // anyadA mdhydeshiiykRssnnbraahmnnnndnau| praha-0 prajJAbalAkrAntavedavidyAvizAradau // 8 // adhItapUrviNI sarvAn , vidyAsthAnAMzcaturdaza / smRtyaitihyapurANAnAM, kulaketanatAM gatau // 9 // | zrIdharaH zrIpatizceti, nAmAnau yauvanodyamAt / dezAntaradidRkSAya, nirgatau tatra cAgatau // 10 // tribhirvizeSakaM // tau pavitrayataH smAtra, lakSmIdharagRhAGgaNam / so'pi bhikSAM dadau bhaktyA, tdaakRtivshiikRtH|11| gehAmimukhamittau ca, likhyate smAsya lekhyakam / TaGkaviMzatilakSANAM,nityaM dadRzatuzca tau // 12 // sadA darzanataH prajJAvalAdapyatisaMkulam / tatparisphuritaM samyak, sadA'bhyastamivAnayoH // 13 // jano matpArzvataH mUpakAravat sapakAravAn / vartate niSThuraH kiMtu, mama kiMcinna yacchati // 10 // brAhmaNA MAHARASHISHNA SINGHIMIRLHDHIRAHARIHARIRI BHUMITRA NAARI 31
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- Dapi giirvaannaanmnmukhaadaahtiprdaaH| tarpayanti phalaM tu syAttatkarmakarataiva me // 15 // itIva kupito pahirahi kenApi bhasma-ID zrIabhayacanaparIkSA |sAt / vidadhe tAM purImarIkRtapratikRtakriyaH // 16 // ||tribhirvishesskN lakSmIpatiddhitIye'hinyastahastaH kpolyoH| srvsvnaashtH| | devasUri4vizrAme | khinno, lekhyadAhAdvizeSataH // 17|| prAptakAle ca tau bhikSAkRte tasya gRhAGgaNe / prAptau plaSTaM ca tad dRSTvA. vissnnnnaavidmuuctuH||18|| nivavRttAntaM // 274 // yajamAna! tavonnidrakaSTenAvAM suduHkhitau / kiM kurvahe kSudhA kiMtu, sarvaduHkhAtizAyinI // 19 // punarIdRkzucAkrAntaH,savakRttirbhavAn sudhIH, (kimu pr0)|kii(dhii)raaH sacaM na muJcanti, vyasaneSu bhvaadRshaaH||20|| ityAkarNya tayorvAkyamAha zreSThI nizamyatAm / |na me dhanAnavastrAdidAhAhuHkhaM tu tAdRzam ! // 21 // yAdRg lekhyakanAzena, nidharmeNa janena yat / kalahaH saMbhavI dharmahAnikRtkriyate |hi kim? // 22 // jajalpatuzca tAvAvAM,bhikSAvRttI na cAparam / zaknuvo nopaka hi, vyAkhyAvo lekhyakaM punaH // 23 // zrutvA'ti| harSabhaH zreSThI, svapurastau vraasne| nyavezayajanaH svArthapUraka dhruvamarhati // 24 // tau cAditaH samArabhya, tithivArakSasaMgatam / vyaktava|tsaramAsAGkasahitaM khaTinIdaleH // 25 / / varNajAtyabhidhAmUladravyasaMkhyAnavRddhibhRt / AkhyAtaM lekhyakaM svAkhyAkhyAnavaddhipaNAbalAt / / 26 / / patrakeSu likhitvA taccheSThI dadhyAvaho imau / mama gotrasurau kaucitprAptau madanukampayA // 27 // yadvizopakamAtre'pya(Na), vadatAM (vadantau) tAvavismRtam / dastarIsaMpuTIpatranirapekSaM hi lekhyakam / / 28 / / yugmaM // tataH sanmAnya sdbhojyvskhaadibhumaantH| svagehaciMtako tena,vihitau hitavedinA // 29 // jitendriyo sa tau zAntI,dRSTreti vymshddhnii| ziSyo madgurupArzve'bhUtAM (mU stAM) | cettatsaMghabhUSaNau // 30 // itaH sapAdalakSe'sti, nAmnA kUrcapuraM puram / maSIkUrcakamAdhAtuM, yadalaM zAtravAnane // 31 // allabhUpAla| pautro'sti, pApotrIva dhraadhrH| zrImAn bhuvnpaalaakhyo,vikhyaatHsaanvyaamidhH||32|| tatrAsItprazamazrIbhirvarddhamAno gunnoddhiH| // 274||
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgravacanaparIkSA 4vizrAme // 275 // F PumperimethinarMITHLEAhamPARIMURTIMERITI MAIMPA zrIvardhamAna ityAkhyaH, sUriH saMsArapArabhUH // 33 // caturbhiradhikAzItizcaityAnAM yena ttyje| siddhAntAbhyAsataH satyatatvaM vijJAya zrIabhayasaMsRteH // 34 // anyadA viharan dhArApuryAM dhArAdharopamaH / AgAdvArabrahmadhArAbhirjanamujjIvayanayam / / 25 / / lakSmIpatistadAkarNya, | devsrishrddhaalkssmiiptisttH| yayau pradhumnazAmbAbhyAmiva tAbhyAM guronatau // 36 / / sarvAmigamapUrva sa, praNamyopAvizatprabhum / tau vidhA vRttAntaM ya niviSTau ca,karasaMpuTayojanam // 37 // varyalakSaNavaryAM ca, dadhyau vIkSya tanuM tyoH| gururAhAnayotiH ,samyaksvaparajitvarI // 38 // tau ca prAgbhavasaMvandhAvivAnimiSalocanau / vIkSamANau gurorAsya, vratayogyau ca tairmatau // 39 // dezanAmIzuvidhvastatAmasau | bodharaGgiNau / lakSmIpatyanumatyA ca, dIkSitau zikSitau tathA // 40 // mahAvratabharoddhAradhurINau tapasAM nidhI / adhyApitau ca siddhAntaM, | yogodvahanapUrvakam // 41 // jJAtvaucityaM ca mUritve, sthApitau gurubhizca tau| zuddhavAso hi saurabhyavAsaM samanugacchati // 42 // jinezvara|stataH sUriraparo buddhisaagrH| nAmabhyAM vizrutau pUjyavihAre'numatau tadA // 43 // dade zikSeti taiH zrImatpattane caitymuuribhiH| vighnaM suvihitAnAM syAttatrAvasthAnavAraNAta // 44 // yuvAbhyAmapanetavyaM, zaktyA buddhyA ca tatkila / yadidAnIMtane kAle, nAsti (nastaH prAjJau bhavatsamau) prAjJo'bhavatsamaH // 45|| anuzAsti pratIcchAva, ityuktvA gUjarAvanau / viharantau zanaiH zrImatpattanaM prApaturmudA // 46 // sadgItArthaparIvArI, tatra bhrAntau gRhe gRhe / vizuddhopAzrayAlAbhAvAcaM sasmaratuguroH // 47 // zrImAn durlabharAjAkhyastatra / caasiidvishaaNptiH| gISpaterapyupAdhyAyo, nItivikramazikSaNe (NAt ) // 48 // zrIsomezvaradevAkhyastatra caasiitpurohitH| tadgahe jagmaturyugmarUpI sUryasutAviva // 49 // taddvAre caRturvedoccAraM sNketsNyutau| tIrtha satyApayantau ca, brAjhaM paivyaM ca daivatam / / 5 // catuvedIrahasyAni, sAriNIzuddhipUrvakam / vyAkurvantau sa zuzrAva,devatAvasasare ttH||51|| taddhvAnadhyAnanirmanacetAHstambhitavattadA / sama PATRImmm LASHEHARIEIMAGINNERARI mmm Hamami HAR
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 276 // grendriyacaitanyaM, zrutyoriva sa nItavAn // 52 // tato bhaktyA nijaM bandhumApyAya vcnaamRtH| AhRvAnAya tayoH preSItprekSAprekSI dvije- shriiabhyshvrH||53|| tau ca dRSTvA'ntarAyAtau, dadhyAvambhojabhUH kim ? / dvidhAbhUyAda Adatta,darzanaM zasyadarzanam // 54 // hitvA bhadrAsanAdIni, devasUri vRttAntaM taddattAnyAsanAni tau| samupAvizatAM shuddhsvkmblnissdyyoH||55|| vedopaniSadAMjainazrutataccagirAM tathA / vAgbhiH sAmyaM prakAzyaitA| vabhyadhattAM tadAziSam // 56 // tathAhi-"apANipAdohyamano grahItA,pazyatyacakSuH sa shRnnotykrnnH| sa vetti vizvaM nahi tasya vettA, | zivo hyarUpI sa jino'vtaadH||57| UcatuzrAnayoH samyagavagamyArthasaMgraham / dayayA'bhyadhikaM jaina,tatrAvAmAdriyAvahe // 58 // yuvA mavasthitau kutretyukte tenocatuzca tau| na kutrApi sthitizcaityavAsibhyo labhyate ytH||59|| candrazAlAM nijAM candrajyotsnAnirmala| mAnasaH / sa tayorApayanatra,tasthatussaparicchadau // 60 // dvAcatvAriMzatA mikssaadossairmuktmlolupaiH| navakoTivizuddhaM cAyAtaM bhaikSyamabhu|JjatAm // 61 / / madhyAti yaajnyiksmaartdiikssitaangnihotrinnH| AhUya darzitrau tatra, niyaMDhau tatparIkSayA // 62 // yAvadvidyAvinodo'yaM,virizceriva parSadi / vartate tAvadAjagmuniyuktAzcaityamAnuSAH ||33||uucushc te jhaTityeva,gamyatAM nagarAd bhiH| asminna labhyate || sthAtuM, caityabAhyasitAmbaraH // 64 // purodhAH prAha nirNayamidaM bhUpasabhAntare / itigatvA nijezAnamidamAkhyAta bhASitam / / 65 / / | ityAkhyAte ca taiH sarvaiH, samudAyena bhuuptiH| vIkSitaH prAtarAyAsIttatra sauvastiko'pi saH // 66 // vyAjahArAtha devAsmadgRhe jaina| munI ubhau / svapakSe sthAnamaprApnuvantau saMprApatustataH / / 67|| mayA ca guNagRhyatvAt , sthApitAvAzraye nije / bhaTTaputrA amIbhirma, prahitAzcaityapakSibhiH // 68 // atrAdizata me jhUNaM, daNDaM vAtra yathArhatam / zrutvetyAha smitaM kRtvA,bhUpAlaH smdrshnH||69|| matpure | guNino'kasmAddezAntarata aagtaaH| vasantaH kena vAryante ?, ko doSastatra dRzyate ? // 70 / / anuyuktAzca te caitra, prAhuH zRNu mahi || // 276 // I INRillummaithullammam IIIIIIIIIILAMIRMINGHAILamma HIMIRRIEmmm
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ anm zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 277 // a mmeemaanamaARITRINA SINGainis TIMIMES pate ! / purA zrIvanarAjA'bhUna , caapotkttvraanvyH||71|| sa bAlye varddhitaH zrImaddevacandreNa mUriNA / nAgendragacchabhUddhArapAmbarAho zrIabhayapamAspRzA // 72 // pazcAzravAbhidhasthAnasthitacaityanivAsinA / puraM ma ca nivezyedamatra rAjyaM dadhau navam // 73 // vanarAjavihAraM ca, | devasUritatrAsthApayata prbhuH| kRtajJatvAdasau teSAM, gurUNAmahaNaM vyadhAt / / 74 / / vyavasthA tatra cAkAri, saGghana nRpasAkSikam / saMpradAyavibhe- prabandhaH dena, lAghavaM na yathA bhavet / / 75 / / caityagacchayatitrAtasammato vstaanmuniH| nagare munibhirnAtra, vastavyaM tadasammataiH // 76 / / rAjJAM vyavasthA pUrveSAM, pAlyA paashcaatybhuumipaiH| yadAdizasi tatkArya, rAjanne sthite sati // 77 // rAjA prAha samAcAraM, prAgbhUpAnAM vayaM dRDham / pAlayAmo guNavatAM, pUjAM tUllAyema na // 78 // bhavAdRzAM sadAcAraniSThAnAmAziSA nRpaaH| edhate yuSmadIyaM tadrAjyaM nAtrAsti | saMzayaH // 79 / / uparodhena no yUyamamIpAM vasanaM pure / anumanyadhame ca, zrutvA tetra tadAdadhuH / / 80 // sauvastikastataH prAha, | svaaminnessaamvsthitau| bhUmiH kApyAzrayasyArtha, zrImukhena pradIyatAm // 81 / / tadA samAyayau tatra, shaivdrshnivaasvH| jJAnadevAbhidhaH kruursmudrbirudaarhtH||82|| abhyutthAya samabhyaya, niviSTaM nija Asane / rAjA vyajijJapatkicidatha (dya pra0) vijJapyate prabho ! / / 83|| prAptA jainarSayasteSAmarpayadhvamupAzrayam / ityAkarNya tapakhIndraH, prAha prhsitaamnH||84|| guNinAmarcanAM yUyaM, kurudhvaM vidhutainasam / | so'smAkamupadezAnAM, phalapAkaH zriyAM nidhiH||85|| ziva eva jino baahytyaagaatprpdsthitH| darzaneSu vibhedo hi, cihnaM mithyAmateridam // 86 // nistupavrIhihaTTAnAM, madhyeca (tri pra.) purussaashritaa| bhUmiH purodhasA grAhyopAzrayAya yathAruci / / 87 // vinaH svaparapakSebhyo, niSedhyaH sakalo mayA / dvijastacca pratizrutya, tadAzrayamakArayat / / 88 // tataHprabhRti saMjajJe, vasatInAM paramparA / | mahadbhiH sthApitaM vRddhimaznute nAtra saMzayaH // 89 // zrIbuddhimAgaraH mUrizcakre vyAkaraNaM navam / sahasrASTakamAnaM tcchriibuddhisaagraa-0||277| PRASATRAMERISPIRITTENIMPHIBILIMIRPORATES sAtAtaiheAMPHITY
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpraya- canaparIkSA 4vizrAme | // 278 // devasUriprabandhaH midham // 90 // anyadA viharantazca, shriijineshvrsuuryH| punardhArApurIM prApuH,sapuNyaprApyadarzanAm // 11 // zreSThI mhiidhrsttr,purussaarthvyonntH| muktvaikAM svadhane saMkhyA, yaH sarvatra vicakSaNaH // 92 / / tasyAbhayakumArAkhyo, dhanadevyaGgabhUrabhRt / putraH sahasrajiho'pi, yadguNoktau nahi prabhuH // 93 / / saputraH so'nyadA mUri,praNantuM sukRtI yyau| saMsArAsAratAmUlaM, zruto dharmazca bhaktitaH (turvidhaHpra0) // 94 // athAbhayakumAro'sau, vairAgyeNa trnggitH| Apapracche nijaM jAtaM, tapaHzrIsaMgamotsukaH // 95 / / anumatyA tatastasya, gurumiH sa ca diikssitH| grahaNAsevanArUpazikSAdvitayamagrahIt // 96 // sa caavgaaddhsiddhaantstckaavyaanumaantH| babhau mahAkriyAniSThaH, shriisNghaaNbhojbhaaskrH||97|| zrIvarddhamAnasUrINAmAdezAtsaritAM dadau / zrIjinezvarasUrizca, tatastasya gunnoddheH||18|| zrImAnabhayadevAkhyaH, mUriH puuritvissttpH| yazobhirviharan prApa, palyapadrapuraM zanaiH // 99 // AyuHprAnte ca saMnyAsamavalambya divaH purIm / alaJcakurvaImAnasarayo bhUrayaH zamAt (kramAt pra.) ||10||smye tatra durbhikssopdrvairdeshdausthytH| siddhAntastruTimAyAsIducchinnA vRttayo'sya ca // 1 // IpasthitaM ca yatsUtraM, prekSAsunipuNairapi / duryodhadezyazabdArtha, khilaM jajJe tatazca tat // 2 // nizIthe'tha prabhuM dharmadhyAnasthaM zAsanAmarI / natvA nistandramAha smAbhayadevamunIzvaram // 3 // zrIzIlAGkaH purA koTyAcAryanAmnA prasiddhibhUH / vRttimekAdazAGgyAH sa, vidadhe dhautakalmaSaH // 4 // aGgadvayaM vinA'nyeSAM, kaalaaducchedmaayyuH| vRttayo'mutra saGghAnugrahAyAdya kurUdyamam // 6 // mUriH prAha tato mAtaH!, ko'hmlpmtirjddH| zrIsudharmakRtagranthadarzane'pyasamarthadhIH // 6 // ajJatvAkvacidutsUtre, vivRte kalmapArjanam / prAcyairanantasaMsArabhramibhidarzitaM mahat / / 7 / / anulladhyA ca te vANI,tadAdiza karomi kim / itikartavyatAmUDho,na lebhe kizciduttaram // 8 // devI prAha manISAtra,(SIza! pra0) siddhAntArthavicAraNe / yogyatAM tava matvA'haM,kathayAmi vicintaya / / 9 // yatra saMdihyate cetaH,praSTa MAITRI HINummiemantIESHINHEIRTIALA N AHIPARISMITAPURIHARIWAFARIDASTRITUAL niman
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme ||279|| zrIabhayadevasUriprabandhaH vyotra mayA sadA / zrImAn sImandharaH svAmI,tatra gatvA dhRtiM kuru||10||aarbhsv tato hyetanmAtra saMzayyatAM tvayA / smRtamAtrA) | samAyAsye, ihArthe tvatpadoH shpe||11|| zrutvetyaGgIcakArAtha, kArya dusskrmpydH| AcAmAmlAni cArabdhagranthasaMpUrNatAvadhi // 12 // aklezenaiva saMpUrNA,navAjhyA vRttysttH| niravAyata decyA ca,pratijJA yA purA kRtA // 13 / / mahAzrutadharaiH srvaaH,shodhitaastaashcirntnaiH| UrIcake tataH zrAddhaH, pustakAnAM ca lekhanam // 14 // tataH zAsanadevI ca, vijanetAn vyajijJapat / prabho! madIyadravyeNa, vidhApyA prathamA''vRtiH (pratiH pr0)||15|| ityuktvA sA samadadhatsaraNopari haimanIm / uttarIyAM nijajyotiHkSatadRSTiruci dadhau // 16 // tiro'dhatta tato devI,yatayo gocraadth| AgatA dadRzuH sUryavimbavattadvibhUSaNam // 17 // citrIyitAstatazcitte,papracchuste prbhRnmudaa| te cAcakhyurudantaM taM, zrAddhAnAivAyayaMstataH // 18 // AyAtAnAM tatasteSAM, guravaH prekSayaMzca tat / ajAnantazca tanmUlyaM, zrAvakAH pattanaM yayuH / / 19 / / adarzi taizca sAtatra,sthitaratnaparIkSiNAm / ajJAste'pi ca tanmUlyamantraM vyadadhurIdRzam // 20 // atra zrIbhImabhUpAlapurato mucyatAmiyam / tadatto niSkrayo grAhayo, mUlyaM nirNIyate na tu // 21 // samudAyena te sarve, puro rAjJastadadbhutam / mumucuH kila zakreNa, praNayAtprAbhRtaM kRtam // 22 // tadudante ca vijJapte, tuSTaH provAca bhuuptiH| tapakhinAM vinA mUlyaM, na gRNAmi pratigraham // 23 / / te procuH zrImukhenAsya,yamAdizata niSkayam / sa evAsti pramANaM nastataH zrIbhImabhUpatiH ||24||drmmlksstryN kozAdhyakSAdApayati sma sH| pustikA lekhayitvA ca, sUribhyo dadire'tha taiH||25|| pattane tAmraliyAM cAzApalyAM dhvlkke| caturAzvaturazItiH,zrImantaH zrAvakAstathA // 26 // pustkaanyvRttiinaa,vaasnaavishdaashyaaH| pratyeka lekhayitvA te, sUrINAM pradadarmadA // 27 // | yugmaM // prAvartanta navAGgAnAmevaM tatkRtavRttayaH / zrIsudharmopadiSTeSTatatvatAlakakuzcikAH // 28 // puraM dhavalakaM prApuratha saMyamayAtrayA / time tamata INISMDammam H IMAHARATI Mallatinum RAMESPr // 279 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Surew zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 28 // zrIabhayadevasaripravandhaH kSINAyuriti / mandamentallammam MAILUPIRITAMARITAPURI AMRAPARI yattu, kAraNa rogo'yaM, sthAneSvaprativandho hi, siddhAntopAstilakSaNam // 29 // AcAmAmlatapaHkaSTAta , nizAyAmatijAgarAt / atyAyAsAtprabhojane, raktadoSo durAyatiH // 30 // amarSaNA janAstatra, procurutsUtradezanAt / vRttikArasya kuSTho'bhRtkupitaiH zAsanAmaraiH // 31 // nizamyeti zucAkrAntaH, svaantaabhilaassuksttH(svaantpreyaabhilaassukH)| nizi praNidadhata pannagendraM zrIdharaNAbhidham // 32 // lelihAnezvaraM leli|hAnaM dehamanehasA / acireNaikSata zrImAn ,svame saccakaSopalaH // 33|| kAlarUpeNa kaalen,vyaalenaaliiddhvigrhH| kSINAyuriti saMnyAsa, eva me sAmprataM tataH // 34 // iti dhyAyan dvitIye'ti,nizi svapne sa aucyata / dharaNendreNa rogo'yaM,mayA''lihya hRtsttH||35|| yugm|| nizamyeti guruH prAha, nAti, mRtyubhiititH| rogAdvA pizunA yattu, kadvadAstaddhi dussaham // 36 // nAgaH prAhAdhRtirnAtra, kAryA jainaprabhAvanAm / ekAmadya vidhehi tvaM, hitvA dainyaM jinoddhRteH||37|| zrIkAntInagarIsatkadhanezazrAvakeNa yat / vAridhera|ntarA yAnapAtreNa bajatA satA // 38 // tadadhiSThAyakasurastambhite vAhane ttH| acitavyantarasyopadezena vyavahAriNA // 39 / / tasyA | bhuvaH samAkRSTA, pratimAnAM trayIzituH / teSAmekA ca cArUpagrAme tIrthe pratiSThitA // 40 // anyA zrIpattane cizcAtaromUle nivezitA / ariSTanemipratimAprAsAdAntaH pratiSThitA // 41 // tRtIyA stambhanagrAme, seddhikaatttiniittte| tarujAlAntare bhUmimadhye vini| hitA'sti ca // 42 // tAM ca zrIpArzvanAthasyApratimA pratimAmiha / prakaTIkuru tatraitanmahAtIrtha bhaviSyati // 43 // paDbhiH kulakaM / / | purA nAgArjuno vidyArasasiddho dhiyaaNnidhiH| rsmstmbhydbhuumyntHsthbimbprbhaavtH||44|| tataH stambhanakAbhikhyastena grAmo niveshitH| tadeSA te'pi kIrtiH syAcchAzvatI puNyabhUSaNA // 45 // yugmam / / adRSTA'nyaH surI vRddhavarUpA te mArgadarzikA / zvAnasvarUpataH kSetrapAlo gantA yathA'grataH // 46 // / uktayetyantarhite tatra, sUrayaH pramadoddharAH / vyAkurvanti sma saGghasya, nizAvRttaM tadadbhutam NIPINSIDHI PSISATURNA P AHIRUDRAMATION MITTENIN // 28 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprabacanaparIkSA 4vizrAme // 28 // pMRITAMAR Immune HalMINSPIRSpa // 47 // tatazca sammadottAlaiH, prakrAntA dhArmikaistadA / yAtrA navazatI tatra, zakaTAnAM cacAla ca // 48 // agre bhRtvA prabhuddhako zrIabhaya| leyakapadAnugaH / zrAvakAnugato'cAlIt , tRNakaNTakinA pathA // 49 // zanaistatra yayuH seDhItIre tatra tirohitau / vRddhAzcAnau tata-)| devamUristasthustatrAmijJAnato'mutaH // 50 // papracchuratha gopAlAn , pUjyAH kimapi bhoH kimu / jAlyAmatrAsti ? teSvekaH, provAca / prabandhaH zrUyatAM prabho! // 51 // grAme mahIlaNAkhyasya,mukhyapaTTakilasya gauH| kRSNA''gatya kSaretkSIramatra sarvairapi stnaiH||52|| gRhe riktava sA gacchedyamAnAtikaSTataH / manAga muzcati dugdhaM na,jJAyate'trana kAraNam / / 53 / / tatra tairdarzitaM kSIramupavizyAsya sbidhau| zrImatpAcaprabhoH stotraM, proce prAkRtavastukaiH // 54 / / jayatihuaNetyAdivRttAtriMzatA tadA / avadat stavanaM tatra, nAsAgranyastadRSTayaH / / // 55 // babhUva prakaTaM shriimtpaarshvnaathprbhosttH| zanairubhidratejasvi,vimba ttprtivstukm|56| praNataM sUrimiH sngghshitairetdasaa| gato rogaH samagro'pi, kAyo'bhUtkanakaprabhaH // 57 // gandhAmbhomiH sa saMsnapya, krpuuraadivilepnaiH| vilipya cArcitaH saumanasa: saumanasaistadA / / 58 // cakre tasyoparicchAyA,macchAyA pratisIrayA / satrAdavAritAttatra, saGgho grAmyAnabhojayat // 59 // prAsAdArtha tatazcakruH, zrAddhA dravyasya mIlanam / aklezenAmilallakSa,grAmyairanumatA ca bhuuH||6||shriimllvaadishissyshc,shraaddhairgreshvraamidhH| mahi| kAkhyapurAvAsaH, samAhAyi dhiyAM nidhiH // 61 // anuyuktaH sa sanmAnya, krmaantrvickssnnH| atha prAsAda Arebhe socirAtparyapUryata // 62 / / karmAdhyakSasya vRttau yadramma eko dina prati / vihitoghRtakarSazca,bhuktau tandulamAnakam // 6 // vihRtya bhojanAttena, | tena dravyeNa kAritA / zrI(svA pra0)devakulikA caitye, sA tatrAdyApi dRzyate // 64 // zubhe muhUrte vimyaM ca,pUjyAstatra nyavezayan / / tadrAtrau dharaNAdhIzastepAmetadupAdizan / 65 / / stavanAdamuto gopyaM, madvAcA vastukadvayam / kiyatAM hi vipuNyAnAM, pratyakSIbhUyate | INSTINATIHAAHIRAAHEERINA Sin A MAITRIN
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 282 // | mayA ? || 66 // tadAdezAdato'dyApi triMzadvRttamitA stutiH| sapuNyaiH paThyamAnA'tra, kSudropadravanAzinI // 67 // tataH prabhRtyadastIrtha, | manovAJchitapUraNam / pravRttaM rogazokAdiduHkhadAvaghanAghanaH // 68 // adyApi kalazo janmakalyANaka mahAmahe / Adyo dhavalakaH zrAddhaH, | saca snapayati prabhum || 69 || vimbAsanasya pAzcAtyabhAge'kSaraparamparA / aitihyAt zrUyate pUrvakathitA prathitA jane // 70 // namestIrthakRtastIrthe, varSe dvikacatuSTaye 2222| ASADhazrAvako gauDo'kArayatpratimAtrayam // 71 || zrImAn jinezvaraH sUristathA zrIbuddhisAgaraH / ciramAyuH prapAlyaitau sanyAsAddivamIyatuH ||12|| zrImAnabhayadevo'pi zAsanasya prabhAvanAm / pattane zrI karNarAjye, ghara| gopAstizobhitaH // 73 // vidhAya yoginIrodhaM dhikkRtAparavAsanaH / paralokamalaMcakre, dharmadhyAnaikadhInidhiH 74 | yugmaM // vRttA| nto'bhayadevasUrigurorIdRg satAmacitaH, kalyANaikaniketanaM kliklaashailaadrivjrprbhH| bhUyAddurddharadurghaToditatamaH pradhvaMsasUryodayaH, | zreyaH zrInilayo layaM dizatu vo brahmaNyanantodaye / / 75 / / zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhAcandraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrI pUrvarSicaritrarohaNa girau pradyumnasUrIkSito, vRttAnto'bhayadevamRrisuguroH zRGge mahenduprabhaH // 76 // varakaraNabandhu| jIvakanRtilakanAlIkarUpa vijayasya / zrIpradyumnasujAteH sumanacitraM na bakulazrIH // 77 iti zroprabhAcandrasUrikRte prabhAvakacaritre || atra parityakta caityavAsena zrIvarddhamAnasUriNA zrIdhara zrIpatinAmAnau kRSNatrAhmaNa putrau dIkSitau, krameNa bahuzrutIbhUtau zrIjinezvaribuddhisAgarAcAryAviti sUrIkRtau, gurvAjJayA vasativA samutkalI karaNAya pattananagare prAptau pattane ca caityebhyo'nyatrAvasthAnAya vasatimalabhamAnau purohita gRhe gatvA tatpurastAccaityavAsivyatikaramuktavantau, purohito'pi guNapAtrametau munI nirIkSya svagRha eva rakSitavAn, gatvA ca rAjJaH purastAccaityavAsivyatikaraM munidvikasvarUpaM ca yathAvannirUpitavAn, caityavAsyAjJA vidhAyinA rAjJA caityavAsinaH savinayaM bhaNi zrIabhaya devasUriprabandhaH // 282 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ i m zrIpravapanaparIkSA 4vizrAme // 283 // zrIabhayadevasUriprabandhaH In HindiRANGA Parmatmmutammnawanimat BADSHRIRAHIMPRANAMALINITIANIMIL SHAHIMALAN i tlema amaste tAH-madanurodhenAnayoH sthitaye dattAjJAmityukte rAjoparodhena caityavAsibhirAjA dattA,sthitau ca tau tatra vasativAsena,tataH kiyatkAlAnantaraM punarapi dhArAnagaryAM prAptI,tatra mahebhyamahIdharadhanadevyoH suto'bhayakumAranAmA kumArabrahmacArI samutpannavairAgyaH pravAjitaH,so'pi bahuzrutIbhUto barddhamAnamUrikhacasA zrIjinezvarasUriNA sUrIkRto vairAgyanidhiH, tena ca zAsanasUrIpreritena navAGgavRttayo vihitAH,kriyamANAsu ca vRttiSvAcAmlatapapA rAtrI jAgaraNAllekhanAdiprayAsAcca raktadoSaH zarIre samutpannaH,tad dRSTvA ca matsaribhiHaho utsUtraphalaM, yadasya sUreH zarIre kuSThotpattijAtatyapabhrAjanAmAkalayya khinnaH sUriHzAsanasurI pratyuktavAn ,tayA ca zrIstambhanapArzvajinapratimAprakaTanAdyupAyena tadupazAntyupAyaH pradarzitaH,sUrizca tattathaiva kRtvopazAntaraktadoSaH kiyatkAlaM pravacanaM prabhAvya zubhadhyAnaparAyaNo'nazanena svargamasAdhayaditti zrIabhayadevasUricaritrapiNDArthaH,atra caritra durlabharAjasabhAyAM zrIjinezvarasUregamanamapi nAbhUta,tadabhAvAtkutastyaH tatra vivAdo?, vivAdAbhAvAca kharataravirudaM vandhyAstanandhayakalpaM saMpanna, navaM saMbandhaH zrIprabhAvakacaritra evopalabhyate, nAnyatreti zaGkanIyam ,anyatrApi tathaivopalabhyamAnatvAt ,tathAhi-bacchA! gacchaha aNahillapaTTaNe saMparya jao tattha / suvihiajai| pavesaM ceiamuNiNo nivaariNti||1|| sattIe buddhIe suvihiasAhUNa tattha ya paveso / kAyavo tumha samo anno na hu asthi ko'vi viU / / 2 / / sIse dhariUNa gurUNameyamANaM kameNa te pattA / gujaradharAvayaMsaM aNahillabhihANayaM nagaraM // 3 // gIatthamuNisameyA bhamizrA paimaMdiraM vasahiheU / sA tattha neva pattA gurUNa to samariaM vayaNaM / 4 // tattha ya dullaharAo rAyA rAyava sbklklio| tattha (msa) purohiasAro somesaranAmao AsI / 5 / / tassa ghare saMpannA (te pattA) so'vihu taNayANa veaajjhayaNaM / kAremANo diTTo |siTTho mUrippahANehiM / / 6 / / suNu vakkhANaM veassa erisaM sAraNIi parisuddhaM / mo'vi suNaMto upphullaloaNNo vimhio jAo // 7 // HANIMHICHINAHANIRAHINI PANIPATHAHANI | // 283 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 284 // kiM bamhA rUvajuyaM kAUNaM attaNA iha ur3aSNo / ia ciMtato vippo payaparamaM vaMdaI tesiM || 8 || sivasAsaNassa jiNasAsaNassa sArakhare gaheUNaM / ia AsIsA dinnA sUrIhiM sakaasiddhikae || 9 || 'apANipAdo hyamano grahItA, pazyatyacakSuH sa zRNotyakarNa: / sa vetti vizva nahi tasya vetA, zivo hyarupI sa jino'vatAdvaH ||10|| to viSpo te jaMpar3a cihaha guTThI tumehiM saha hoi / tumha pasAyA | veatthapAragA huMti me a suA ||11|| ThANAbhAvA amhe ciTThAmo kattha ittha tuha nayare ? / ceiavAsiamuNiNo na diMti suvihiajaNe | vasiuM ||12|| teNavi sacaMdasAlA uvariM ThAvittu suddhaasaNeNaM / paDilAbhia majjharahe parikhiA saGghasatthesu || 13|| tatto ceiya| vAsiamuMDA tatthAgayA bhaNati imaM / nIsaraha nayaramajjhA ceiabajjhA na iha ThaMti ||14|| ia vRttaMtaM souM raNNo purao purohio bhaNai / | rAyAvi sayalaceiavAsINaM sAhae purao || 15 || jar3a ko'vi guNaDDhANaM imANa purao virUvayaM bhaNihI / taM niarajAu phuDaM | nAsemi sakimiyabhasaNu || 16|| raSNo AeseNaM vasahiM lahiuM ThiA caummAsiM / tatto suvihiamuNiNo viharati jahicchiaM tattha | ||17|| ityAdirudrapallI ya saGgha tilakamUrikRta darzanasaptatikAvRttau yadyapyatrApi prabhAvakacaritreNa saha bhUyo'saMgataM tathApi varata| rabirudahetuH kharataravikalpitazcaityavAsibhiH saha vivAdastatra nAstItyatrArthe samma tameveti darzitaM yastu gaNadhara sArddhazataka bRhadvRttau vivAdaH sa ca kharataramatasUtraNA sUtradhAreNa jinapatimUriNA saMgatighaTanAya vikalpitaH, sa eva tacchiSyeNa sumatinAmnA'tra likhito'kizcitkarastathaiva bodhyaH, yataH so'bhUto'pi bhUtapUrvI kRtya likhitaH, bhUyAMsi ca tatrAnyAnyapya saMbaddhavAkyAni, tatrAbhUtatvaM ca prabhAvakacaritrAdAvanuktasyApi tatra bhaNanAt, anyAnAmapyasaMbaddhavAkyAnAM saccaM tvevam - AtmanA'STAdazabhiH paNDitajinezvaraprabhRtibhiH saha zrIvarddhamAnAcAryAH pattane prAptAH ityAyukta tacca vicAryamANaM kharatarANAmapi na sammataM yata evaM sati zrIvarddhamAnAcAryasyaiva khara zrIabhayadevaprabandhaH tadvicAraNA ca ||284 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravapanaparIkSA 4vizrAme // 285 // kharataravisahavicAraH niuminumUPTARISH taravirudaM syAt , nAnyasya, ucyate ca taiH zrIjinezvarasUrerityasaMgatiH, tathA tatraiva caityavAsimukhyaH sUrAcArya uktaH, sa ca droNA|cAryasya bhAgineyaH,sa ca ziSyIbhRtastadAnIM nAstIti mahatyasaMgatiH svadhiyA bhAvyeti, tena prabhAvakacaritrAsaMgataM yAvattAvatsarvamapi jinapatisUrikalpitamiti / kiMca-ekaM citraM yat jinezvarasRrivarNane kAcapicyabhRtAnyanekAni vAkyAni likhitAni paraM kharataraviruddhaM na likhitaM, kiMtu rAjA tu nyAyavAdI yAvanna kiMcijalpatItyetAvanmAtraM bhaNitaM, kuto rAjJA kharataraviruddhaM dattaM ?, maune virUddhadAnanidAnavAkpravRtterevAbhAvAt ,tasmAd jJAyate gaNadharasArddhazatakavRttikaraNakAle bAhulyena kharataranAmnaH prasiddhirnAsIt , kiMtu, tadIyamukhAdvidhisaGgho vidhisamudAyo vidhidharmo tyAdi lokamukhAcauSTrika iti prasiddhiH, ata eva jinadattaziSyo jinacandrastacchiSyo jinapatistatpratiyodhitena bhANDAgArikanemicandreNa SaSTizatakakAreNa jinavallabhaikaguNAnurAgeNa jinavallabhastutiM kurvatA'pi na kApi kharataragaccho bhaNitaH, kiMtu "paya paNamia sirivIrajiNu gaNaharagoamasAmi" ityAdi kharataraprasiddha jinavallabhavarNane 'naMdau vihisamudAo' ityAdhuktam , evaM tatpakSIyaprAsAdaprazastyAdau kvacidvidhipakSa ityAdyapi likhitaM dRzyate, lokoktyA auSTrikazabdapravRttiH stanikakRtazatapayAM huM nandendriyarudrakAla1159 janitaH pakSo'sti rAkAGkito, vedAbhrAruNakAla1204 auSTrikabhavo vizvArkakAle1213'zcalaH / padavyarkeSu ca1236 sAIpaurNima iti vyomendriyArka1250 punaH, kAle tristutikaH kalau jinamate jAtAH svakIyAgrahAt // 1 // ityAdipurAtanakAvyAdau yatra kvApi kharatarAdhikArastatrauSTrikanAmnaiveti, yattu kharatarapaTTAvalyAM yathA kharataraviruddhaM likhitaM tathA sadasi vaktumapyayuktaM, tathAhi-saM0 1024 varSe zrImadaNahillapattane dullamarAjasabhAsamakSaM vivadamAnaiH sarasvatIbhANDAgArAnItadazavakAlikapustakavAcakatvapratijJayA labdhA''tmalaghutvairantarAle phavaM corayani mammilimmmmmmmmmmmmmitmy mail MANIPALINIPRITAMARHAAHARASHTRNIMANDIR, . MA // 285 // HiWARI minis nantali
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataravirudavicAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 286 // caityavAsimiH saha tavyAkhyAtRtvena labdhagurupadAH rAjaloke jAgratyapyaho cauryamitijalpato'ho ete kharatarA iti prazaMsAtaH prAptakharataraviruddhAH, zrIjinezvarasUrINAM laghutvApAdakaM,taca teSAM na saMbhavati, kiMtu prAguktaprakAreNa jinadattenaiva prakaTIkRtaM tasyaiva yujyate, | tasyAbAlyAdapi tAdRgvAgvilAsasya sarvajanapratItatvAt ,naca sarvathApyasadeva paTTAvalyAM kathaM likhituM zakyate iti zaGkanIya,teSAM tathA| likhane bhayAbhAvAt ,kathamanyathA kharataraviruddhaM zrIjinezvarasUrereveti vANA api kharataragacche zrIudyotanamarirityAdinijavacanaviro|dhijesalameruprAsAde zilAmutkIrya likhitavantaH,tatratyaM likhitaM, yathA "zrImahAvIratIrthe zrIsudharmasvAmisantAne zrIkharataragacche zrI| udyotanariH zrIvarddhamAnasariH zrIjinezvaramUriH zrIjinacandrasUriH zrIabhayadevamRrizrIjinavallabhasUrizrIjinadattasUrizrIjinacandra| sarizrIjinapatisUrizrIjinezvarasUrirityAdiyAvattatpaTTAlaGkArazrIjinabhadrasarirAjye zrIjesalamerUmahAdurge zrIcAcigadeve pRthvIze sati |saM0 1505 varSe tapaHpaTTikA kAritA, tathA'parapaTTikAyAM yathA "itazca candrakule zrIkharataravidhipakSe-"zrIvarddhamAnAbhidhamarirAjo, jAtaH krmaadrbudprvtaaye| mantrIzvarazrIvimalAbhidhAnaH, prAcIkaTat yadcanena caity||shaamityaadi, tathA "zrIvIrazAsane klezanAzane jayini kssitii| sudharmasvAmyapatyAni,gaNAH santi shsrshH||1|| gacchaH kharayarasteSu, samasti svastibhAjanam / yatrAbhUvan | guNajuSo, guravo gatakalmaSAH // 2 // zrImAnudyotanaH mUrivarddhamAno jinezvaraH / jinacandro'bhayadevo, navAGgavRttikArakaH // 3 // | ityAdi zrIAcArAGgadIpikAprazastI, atrodyotanamUrivarddhamAnAcAyauM kharataragacchIyAvuktI, tacca teSAmapyanabhimataM / kiMca| atrAparamapi vicAraNIyaM, tathAhi-zrIabhayadevasaritacchiSyazrIvarddhamAnAcAryaprabhRtikRte navAjhavRttizrIRSabhadevacaritrAdau zrIvarddha1 jesalamerIyabhANDAgArIyagranthAnAM sUcIpatre pRSThe 75 lekhaH trayodazaH 2 pRthvI zAsati pra. 3 lekho'yaM sUcIpatre tRtIyaH ANHIGANIHIDAIHIMALAHINI PAHITIANImuraliA alam RIRAM // 26 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 287 / / kharataravi|rudavicAraH HindiSHIRIDIS NARISHAIRI S H APTamaalikHIRAIPiminantI AHITRIANIMAHIMANIPRITISHTHAIRAHIMINARISAMAJINNIIAL C UMINSAR mAnasUrita eva paTTaparamparoktA, atra tu zrIudyotanasUripaTTadharatvena zrIvarddhamAnAcAryo bhaNitastatra nidAnaM kiM ?, samyag na vidyaH, nahi zrIudyotanasariziSyaH zrIvarddhamAnAcAryaH, kiMtu caityavAsiziSyaH sUriH sanneva cAritrAghupasaMpadaM gRhItvA vijahAreti pratipAdanAd , upasaMpannastu svakAryasamAptau gantuka eva syAt , tasya ca digbandhAdikaM na saMbhavati, tadabhAve ca na maNDalyAdinA saMbhogaH, tadabhAvAca na paTTadharatvamiti prAg darzitamityAdyanekaprakAraM kharataralikhitaM sudRzAM na smmtmitigaathaarthH||44|| atha lokadattamapi kharataranAma jinadattena kathaM vikalpitamityAha svarayaranAma kiriAuggattaNaotti cittatuTTIe / parikappiaMti tadavaJcakappiaMtassa mUlaMpi // 45 // . kharataranAma kriyogratvAta-kriyAbhikhyatvamasmAkamataH,kharatara iti nAma cittatuSTaya-manaHsaMtuSTinimittaM parikalpitamapi,arthAjinadattena tasya nAmno mUlamapi zrIjinezvarasUrilakSaNaM tadapatyakalpitaM-jinapatimrariprabhRtibhiH kalpitaM, jinadattena kharatarazabdasya kriyogatvamityarthaH kalpitaH, tadapatyena ca tasya mUlamapi jinezvarAcAryaH kalpitaH, tasya ca nimittaM caityavAmibhiH saha vivAda ityAdhapi kalpitamitigAthArthaH // 45 // athoktakalpanAyAM janavizvAsaH kathaM bhavatIti vikalpya yatkRtaM kurvanti ca tadAha jeNaM jiNadattamae puraannpaaddhaannmnnnnhaakrnne| paraloabhayAbhIA ajavi dIsaMti vesaharA // 46 // | jinadattamate purAtanapAThAnAmanyathAkaraNe-prAcInazAstrapAThaparAvRttikaraNe yena kAraNena 'paralokabhayAbhItAH' paralokabhayaM-narakAdipAtabhayaM tasAdabhItAH-nizzUkAH adyApi veSadharAH-jinadattApatyAni sAdhvAbhAsarUpANi dRzyante, yataH sAmpratamapi tapAgakIyaratnazekharasUrikRtazrAvakapratikramaNavRttau zrIabhayadevamUrirityatra kharataradhurINazrIabhayadevamUririti prakSipya likhitaM, taca | // 28 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaparIkSA 4 vizrAme // 288 // | jesalamerau svAsyenaivAbhyupagatamevetigAthArthaH // 46 // atha prAcIna pAThaparAvRttikaraNe bhayarahitA ataH kiM kRtamityAhateNa mahAvIracariappasatthipamuhesu nimmalApamuhaM / caiUNa kharayarittia lihiaM lehAviaM ca tahiM // 47 // yena kAraNena jinadattApatyAni paralokabhayAbhItAni tena kAraNena mahAvIracaritraprazastipramukheSu guNacandragaNikRta zrImahAvIracaritraprazastyAdiSu nirmalApramukhaM nimmalAityAdizabdapramukhaM tyaktvA - parAkRtya kharayarIti ca likhita lekhitaM ca tatra - tatsthAne, | nirmalAdizabdasthAne taiH kharayarItikRtaM kAritaM cetyarthaH / tatkathamiticecchRNu-bhavajalahivAyasaMbhaMtabhavi asaMtANa tAraNasamattho / | bohittho va mahattho siririjiNesaro paDhamo || 1 || gurusArAu dhavalAu nimmalA sAhusaMtaI jamhA / himavaMtAo gaMguDDa niggayA | sayalajaNapujA ||2|| iti zrImahAvIracaritraprazastau, atrAyaM vicAraH - kharatarANAmutpattiH 1204 varSe sarveSAmapi sammatA, taJca kharatarANAmaniSTaM, atastadapAkaraNAya 'nimmalA sAhusaMtaI jamhA' ityatra 'kharayarI sAhusaMtaI' ti likhitam, etazcaritraM ca 'naMdasihiru dasaMkhe vokaMte vikamAu kAlaMmi / jiTTassa suddhataitihiMmi some samattamiNaM // 1 // itivacanAt saM0 1139 varSe niSpannam, | evaM ca sati vayaM na jinadattamUlakAH kiMtu jIrNA iti mudhAkhyAtyarthaM viparItalikhanenAtmA kadarzitaH, tatsiddhirapi na saMjAtA, ataH 'kRtazca zIlavidhvaMso, na cAnaGgaH zamaM gata' itinyAyaH saMpanna itigAthArthaH // 47 // atha kUTalikhanAt sAMprataM yajAtaM tadAha puttaraniNNayao jesalameruMmi kUDalihaNAo / khINasarA saMjAyA kharakharayA teNa bahu khAyaM // 48 // pustakAntaranirNayAt- kharatara likhita pustakAdanyasmAtpustakAnnAradapuryAdibhyaH samAnItapustakAd yo nirNayastasmAttapAgacchIyazrIratnazekharasUrikRtazrAddhapratikramaNa sUtravRtti saMbandhipustakAdupalakSaNA tadIyaprAsAdeSu zilotkIrNavarNalikhanAdezca tacca prAg pradarzitaM kharataraci| rudavicAraH ||288 ||
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharatarabirudacaryA zrIpata canaparIkSA 4vizrAme // 289|| jesalamerau kUTalikhanaM janaprasiddhaM jAtaM, tasmAd bahu khyAtaM yathA syAttathA kharatarAH kSINasvarA:-mAnyarogagrastA iva uccaiHsvareNa vaktumazaktAH saMjAtAH, tena kAraNena kUTalikhanaheturiti gAthArthaH ||48|ath caityavAsivivAde dUSaNAntaramAha kiMca vivAo ceiavAsIhimasaMbhavI'vi AyAre / tatthavi svarayaraviruaM jayavAe savahA neva // 49 // kiMceti dUSaNAbhyuccaye, caityavAsibhiH saha sAdhUnAM vivAdo'saMbhavI, apirevArthe, asaMbhavyeva, ka?-AcAra-AcAraviSayo vi| vAdo na saMbhavati, caityavAsinAM sAdhUnAM cAcAraH sarvajanapratIta eva, siddhe vastuni sAdhanAyogAd , dazavaikAlikAdipustakA nayanamayuktameva, AcAre ityukto kadAcitpANDityaparIkSAnimittaM tArkikavAdo yukto'pIti jJApitaM, tatrApi-jayavAde kharataravirudaM | sarvathA naiva-na saMbhavatyeva, kharataranAmno'zubhArthavAcakatvAditigAthArthaH // 49 // athAzubhArthavAcakatve'pi dRSaNamAha saddANaM dubhikkhe kharayarabimaMpi advjrii| kharasado loamuhA tarasaddo shstthaao|||50|| zabdAnAM durbhikSe-zubhAzubhArthavAcakAnAmanyazabdAnAmaprAptau satyAM kharataravirudamajaratIyam-arddhajaratIyanyAyamApana, arddhajaratIyanyAyastvevaM-kharazabdaH satyavAcitvenAbhyupagame lokamukhAdeva kharazabdasya pravRttiH, tarazabdaH atizayArthe pratyayalakSaNaH, sa ca zandazAstrAdevetyarddhajaratIyanyAyo, vaiparItyapravRttimadbhayAmubhAbhyAmeva kharatarazabdasya vyutpannatvAd , athobhAvapi zabdo vyAkaraNaniSpannAveva gRhyate taddatizayena kharaH kharataraH iti vyutpanyA mahAn gaIbha ugrataro vA bhaNyate, sa ca lokAnAM mukhAdasaMbhavIti, lokamukhAcca virudasaMbhave tarapratyayaprayogo'saMbhavIti vicAraNayA svarNagiryAdau krodhAviSTavAkzrAvaNe khastaro'yamiti bhaNanaM prasiddhaM tadevAtra saMbhavIti gAthArthaH // 50 // atha jinezvaramareH kharatarabirudaM na jAtaM tatra yuktimAha-- // 289 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInavacanaparIkSA 4vizrAma // 29 // S imminimility MIRMIRamaiIIIIIIIIIIIIIITH.mudiainamIIIEI IRUPAIN.HIRUPAMPARANIPRITAPAIRANILIA jai jayavAe jAyaM kharayaraviruaM havija tA niymaa|nvaNgivittipmuhe vaNNayavayaNapi tadavacA // 51 // kharatarabi yadi jayavAde jinezvarAt kharataravirudaM jAtaM bhavet tA-tarhi niyamAt navAGgavRttipramukhe, AdizabdAcchrIabhayadevasUriziSya-0 rudacoM |zrIvarddhamAnAcAryakRtazrIRSabhadevacaritrAdiparigrahaH tatra tadapatyAna-zrIjinezvarasUriziSyapraziSyAdisakAzAcchIabhayadevamaripramukhapArthAd arthAttanmukhAdvarNakavacanam-anena prakAreNAsmadIyagurUNAmitthaM svarataragacchIyena mayA idaM vRttyAdikaM kRtamityAdirUpeNa tadva|NitamabhaviSyat , taca kApi noktamiti gAthArthaH // 51 // atha vyatirekamAha nevaM katthavi diDha suNiaM vA kharayarAu aNNattha / paccua tavagaNapamuhA jiNadattA ceva cucaMti // 52 // naivaM kutrApi dRSTaM zrutaM vA kharatarAdanyatra, kharatareNoktaM dRSTaM zrutaM ca, paramanyenoktamiti na dRSTaM zrutaM ceti, pratyuta tapAgaNa| pramukhAH jinadattAdeva vadantItyakSarArthaH / bhAvArthastvayaM-yatra kvApi jinezvarasaMtAnIyakRteSu grantheSu prazastiH tatra kharataravirudasva| rUpaM gandhato'pi nodbhAvitaM, tathAhi-navAGgIvRttiprazastistu sarvatrANi sulabhA supratItA ceti neha likhyate,yattu tatra kharatarAH zrI | abhayadevamUreH nispRhatAmudbhAvayanti tadasamyag , rAjAdisakAzAjayAdyavApne kriyogryAdervA nijaguruNA labdhasya birudaNa suzi| pyeNa vizeSato dIpanArhatvAt , nijajAtivaMzAdekhi gurugacchAdena moktau niHspRhatAyA anapAyAd ,yadAgamaH-saMjao nAma nAmeNa, tahA gutteNa goamo / gaddabhAli mmaayriaa,vijaacrnnpaargaa||shaa ityuttarA0 18(569*) tasmAdgurugacchAdernAmAvazyaM vaktavyam , anyathA zrIabhayadevamUrimirityAdyapi vRttiprazastau na yuktaM syAt ,nanvetattacchiSyalikhitamiticeciraMjIva,tarhi tadvatkharataravirudamapi / tacchiSyeNaiva kathaM na likhitamityapi vicAraNIya, kiMca-kharatarabirudaM svAtmana eba samutthaM syAttarhi niHspRhatA'pi vaktuM zakyate, | // 290 // A PTAHIRANIRUSHTI ARTIBHIGHIMIRAHIRITAMINATIONAL
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 29 // MAHAGARATH kharataravi-. rudacarcA Padmin onmnmignmnmaiIAnimelims anmiam etacca nijagurojinezvarasUreriti kuto niHspRhatAvArtA'pi?,na ca vismRtamiti saMbhAvanIyaM,candrakulasyApi tathAtvApatteH, tasmAt yadi nijaguro rAjasabhAyAM jayahetukaM kharataravirudamabhaviSyasahi savistaraM navAGgIvRttipazcAzakavRtyaSTakavRttyAdau zrIabhayadevamUriziSyAH zrIvarddhamAnasUriprabhRtayaH praziSyAzca tadanujAtAH zrIpadmaprabhasUryAdayo'pyavarNaviSyanU , taizca lezato'pi na likhitaM tathAhicaMdakule caMdajaso dukkrtvcrnnsosiasriiro| appaDibaddhavihAro sUruva viNiggayapayAvo // 11 // eNapariggaharahio vivihasAraMgasaMgaho nicaM / sayalakkhavijayapayaDo'vi eksNsaarbhybhiio||2||iNdiaturiaturNgmvsiarnnsusaarhii mhaastto| dhmmaaraamulluurnnmnnmkddruddhvaavaacaaro||3|| khamadamasaMjamaguNarohaNo vijiadujjyaannNgo| Asi sirivaddhamANo sarI savattha supasiddho // 4 // mUrijiNesarasiribuddhisAyarA sAyaruva gaMbhIrA / suragurusukkasaritthA sahoarA tassa do sIsA / / 5 / / vaayrnnchNdnigghNttukvnnaaddypmaannsmesu| aNivAriappayArA jANa maI sayalasatthesu / / 6 / / tANa viNeo siriabhayadevasarittinAma vikkhaao| vijayakkho paJcakkho kayavikyasaMgaho dhamme // 7 // jiNamayabhavaNabhaMtaragUDhapayatthANa payaDaNe z2asma / dIvayasihiva vimalA sUI buddhI pavitthariA|8|| DhANAinavaMgANaM paMcAsayapamuhapagaraNANaM ca / vivaraNakaraNeNa kao upayAro jeNa saMghassa / / 9 / / ikko va do va tiNNi va kahavi tu laggeNa jaiguNA huMti / kalikAle jassa puNo vucchaM savehivi guNehiM // 1. / / sIsehiM tassa rahaaMcariamiNaM vaddhamANasUrIhiM / hou paDhaMtasuNaMtANa kAraNaM mokkhasukkhassa // 11 // iti navAGgavRttikArakazrIabhayadevasariziSyazrIvarddhamAnaharikRtaprAkRtagAthAtagaka zrIRpabhadevacaritraprazastau,etatpustakaM tADIyaM pattananagare vRddhazAlikatapAgaNabhANDAgAre'stIti bodhya,tathA-pUrva candrakule babhUva vipule zrIvardhamA1etasyA vRtteH karttA yadyapi zrIjinezvarAcAryaH tathApi saMzodhitA sA zrImadbhirabhayadevasaribhiH iti tatra varNanalikhanaprasaGgaH, A MPARANAINITIHAANAutumn Kamumatlim // 29 // inimum
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataravirudaca zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme|| // 292 / / T ARAMITALIRam H APUmmandillm NAAMRPATI.momme MAHARASHTRAITAanamanian RANIPAHARITERARIAHINDI nts naprabhuH,mUrimaGgalabhAjanaM sumanasAM sevyaH suvRttAspadam / ziSyastasya jinezvaraH samajani syAdvAdinAmagraNIH,bandhustasya ca buddhisAgara | iti vidypaarnggmH|||| sUriH shriijincndro'bhydevgururnvaajhvRttikrH| zrIjinabhadramunIndro jinezvaravibhokhayaH shissyaaH||2|| cakre ) zrIjinacandrasarigurumidhuyeMH prasannAbhidhastena granthacatuSTayIsphuTamatiH shriidevbhdrprbhuH| devAnandamunIzvaro'bhavadatazcAritriNAmagraNI, saMsArAmbudhipAragAmijanatAkAmeSu kAmaM sakhA // 3 // yanmukhAvAsavAstavyA,vyavasyati sarasvatI / gantuM nAnyatra sa nyaayyH,shriimaandevprbhprbhuH||4|| mukuratulAmakarayati vastupratibimbavizadamativRttam / zrIvibudhaprabhacittaM na vidhatte vaiparItyaM tu // 5 / / tatpadapadmabhramarazcake padmaprabhazcaritametad / vikramato'tikrAnte vedagraharavi1294mite smye||6||iti zrIpadmaprabhamrariviracitazrImunisuvratacaritraprazastau, |tathA "svastizrInRpavikramasaMvata 1293varSe vaizAkhazukla15zanAvoha zrIarbudAcalamahAtIrthe aNahillapuravAstavyaprAgvATajJAtIyata0 zrIcaNDaprasAdamahaM somAnvaye ta0 AsarAjasutamahaM-zrImalladeva mahaM zrIvastupAlayoranuja mahaM-zrItejapAlena kAritazrIlUNasIhavasahikAyAMzrI-V | neminAthacaitye ityAdiyAvat zre0 ghelaNasamuddharapramukhakuTumbasamudAyena zrIzAntinAthabiMba kAritaM pratiSThitaM ca navAGgIvRttikArakazrIayade vasUrisaMtAnIyaiH zrIdharmaghoSasUrimi"riti zrIabudAcalatIrthe zrIneminAthacaityapazcimadvAre caturdazadevakulikAprazastiH,evamanyatrApIyame|varItiryodhyeti,pratyuta tapAgagapramukhA jinadattAdeva bruvanti, yaduktaM-"huM nandrandriyarudrakAla1159 janitaH pakSo'stirAkAGkito, vedA bhAruNa 1204kAla auSTikabhavo vizvArkakAle'JcalaH 1213 / Savyarke 1236Su ca sArddhapaurNima iti vyomeMdriyArke 1250 punaH, | kAle tristutikaH kalau jinamate jAtAH svkiiyaagrhaad||1|| etatkAvyaM mantrivastupAlatejapAlakavArakaniSpannagrantheSvapi sammatitayA bhaNitamityatrauSTrikazabdena kharatarobodhyaH,paraM tadAnImuktanAmnaiva prasiddhiriti,tathA "vatsaraiAdazazataizcaturbhiradhikagateH,bhAvIvikra PRAS
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharatarabi zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 293 // madaca mato gacchaH,khyAtaH khrtraakhyyaa||1|| itizrIjinasundarasUrikRte dIpAlikAkalpe,evaM tapAprabhRtInAM paTTAvalISvapi saM0 1204 varSe | kharataramatotpattiriti likhitaM,kiMca-navAGgIvRttikArakasaMtAne ye zrIdharmaghoSamUriprabhRtayaH uktAsteSAM nAmApi kharatarapaTAvalyAM nAsti / | tadapi sUkSmadhiyA paryAlocyamitigAthArthaH // 52 // atha kharatarAbhimatasyApi sammatimAhajiNavallaho'vi kathavi gvarayaraviruaMjiNesarA jAyaM / na vaiMsu ahava takkula jAo'haM kiMtu aNNaguruM // 53|| jinavallabhopi, apizabdAdanye tu dare, jinavallabho'pi kharataravirudaM jinezvarAjAtamiti nAvAdIta ,athavA tatkulajAto'haM-tadanvayajAto'hamityapi nAvAdIta , kiM tvanyagurum-anyat tatkulAdanyadyatkulaM tadudbhavo guruya'sya so'nyagururetAdRzo'hamammIti jJApitamiti prasaGgato'bhihitaM bodhyaM, kharatarasyAniSTatvAdityakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-kharatarAstu zrIabhayadevamUriziSyaH jinavallabhaH ata eva tatpaTTadhara iti bruvanti, jinavallabhastu neti brUte,tathAhi-prathamaM tAvajinavallabhavacasA zrIabhayavasvarUpaM yathA-na cakoradaditamalamadoSamatamonirastasadvRttam / nAlikakRtAvakAzodayamaparaM cAndramasti kulam // 11 // tasmina budho'bhavadasaGgavihAravartI,mUrijinezvara iti prathitodayazrIH / zrIvarddhamAnagurudevamatAnusArI hArIbhavan hRdi sadA giridevatAyAH // 2 // anekakavinAyakastutapadaH sado mAzrayaH, sphuradRSaparigrahastuhinadhAma rmyaakRtiH| prabhUtapatiraddhRtazrutavibhUtirastasmaro, mahezvara ivodabhUdabhayadevamUristataH // 3 // zrIvIrAnvayavRddhaye gaNabhRtA nAnArtharatnairdadhe,yatsthAnAdinavAgazevadhigaNaH kerpynudghaattitH| tadvaMzyaH svagurUpadezavizadaprajJaH karipyacchubhAM, taTTIkAmudajIghaTat tamakhilaM zrIsaMghatoSAya yH||4|| sattakanyAyaca ciMtacaturagiraH zrIprasannendumariH mariH zrIvarddha| mAno yatipatiharibhadro munIdevabhadraH / ityAdyAH sarva vidyArNavakalazabhuvaH saMcariSNUsakIH ,stambhAyante'dhunA'pi zrutacaraNaramArA Silme ARTHI HindiN I RAHMANIPCila MERAIHARIDWARIHARIPATHIRITAHINICATI minatine'lmanilaunculum HARIPAHINITIH 3 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharatarabi rudacarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme / / 294 // ImatiNBUSINHHUDAIRRITAMIN | jino yasya ziSyAH // 5 // " ityAdi jinavallabhakRtAyAM jinavallabhIyaprazastyaparanAmnyAmaSTasaptatikAyAM, atra yadi jinezvara sUreH kharatarabirudamabhaviSyat tarhi jinavallabho'pi cAndrakulamiva birudamapyavarNayiSyat , tacca na varNitam , atastadviSaye jinavalla| bho'pi sAkSika ityarthaH, tathA tadvaMzajo nAhamasmItyavAdIt , zrIabhayadevasUrijinavallabhayoguruziSyasaMbandho nAsIdityarthaH, nahi zrIabhayadevasUriNA jinavallabho'smadIyaH ziSya ityuktam , etacca kharatarasyApi mammataM, yato gaNadharasArddhazatakavRttau "caitya| vAsiziSyo'ya"mityAyuktaM, na punaH pratrajyAdAnadigbandhAdinA''tmasAtkRta ityapi bhaNitaM,tathAtve caityavAsiziSyatvalavyapade| zAsaMbhavAta ,na vA jinavallabhenApyahaM zrIabhayadevasUriziSya ityuktaM,pratyuta caityavAsiziSyatvamevoktaM, yaduktaM-"lokAyakUrcapuragacchamahAdhanotthamuktAphalojjvalajinezvaramUriziSyaH / prAptaH prathAM bhuvi gaNirjinavallabho'tra, tasyopasaMpadamavApya tataH zrutaM ca // 1 // " | ityaSTasaptatikAyAm ,iyaM ca zrIabhayadevamUrI divaM gate triMzatA catustriMzatA vA vagataH 1164 varSe kRtvA citrakUTe zrImahAvIraprAsAda chAjakAdhaH zilAmutkIrya likhitA,atra vicAraNIyaM-zrIabhayadevamUritastriMzadvarSAtikrame catusviMdvAtikame vA yadi nijagurutayA zrIabhayadevamUriM noktavAn tarhi kadA vakSyati? kathaM vA tatpadharo bhaviteti ?,kiMca-caityavAsaM parityajyApi caityavAsinameva nijagurutayA zrIjizvanerasUriM mahatA prabandhena varNitavAn ,na punaranyamapi kaMcana zrIvarddhamAnasUriprabhRtikamapi, evaM praznakaSaSTizatakepi, | tathAhi-"pAke dhAturavAcikaH kva bhavato bhIromanaH prItaye,mAlaGkAravidagdhayA vada kayArajyanti vidvjjnaaH| pANau kiM murajidvibharti bhuvi taM dhyAyanti ke vA sadA, ke vA madguravo'tra cArucaraNAH zrIsuzrutA vizrutAH // 1 / / eteSAM praznAnAmuttaraM zrImadabhayadevA1 etat praznottarekapaSTizatakaM stotraratnAkare savRttikaM mudrita ISTERaninematthalamuantita / / 294||
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataravirudacarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme / / 295 // cAryAH ityevaMrUpeNa zrIabhayadevamUrayaH sadgurutvena sarvasAdhAraNavacamA varNitAH, na punarnijagurutveneti. caityavAsinaM zrIjinezvarAH cArya ca nijagurutayaiva varNitavAn , tathAhi-kaH syAdambudhibArivAyasacite va dvIpinaM hatyayaM, lokaH prAha haya prayoganipuNaiH kaH zabdadhAtuH smRtaH / sUte pAlayitA'tra durdharataraH kaH kSubhyate'mbhonidheH, sahi tvaM jinavallabhastutipadaM kI dRgvidhAH ke satAm ? // 1 // atrottaraM madgurakho jinezvarasUraya ityevoktavAn jinavallabha iti, guruziSyasaMbandhaH zrIjinezvarasUrijinavallabhayoreva, na punarabhayadevasUrijinavallabhayorapIti jinavallabhavacasaivAvabodhyaH, nanu 'tasyopasaMpadamavApya tataH zrutaM ceti caturthacaraNena zrinavallabhenApyu. | pasaMpadamadhikRtya saMbandhaH sUcita iti cet satya, tathAvidhasaMbandhasyAkiMcitkaratvAt , tathAhi-upasaMpannatvamapi zrutamadhikRtya zrina-| | vallabhenevoktaM, tacca vicAryamANaM pravrajyApUrvakayogAdyanuSThAnamantareNa siddhAntavAcanAmadhikRtyAsaMbhavyevetikRtvA pArizeSyAtakarmagra nyAdiprakaraNavyAkaraNAdikamadhikRtya saMbhavati, na ca caityavAsinA satA'pi yogAnuSThAnaM kRtaM bhaviSyatIti zaGkanIya,gaNadharamAddha|zatakoktavarNanaviziSTasya yogAnuSThAnAsaMbhavAta , tena tathAvidhaM kiMcicchatamadhikRtyopasaMpannatve saMbhavatyapi tatredaM vicAraNIyam , | upasaMpanno'pi dvidhA-sAMbhogiko visaMbhogikazca, tatra sAMbhogiko digbandhAdinA samAnaH, sa caikasminneva gaNe vidyamAno'pi pravrAjakAcAryApekSayA AcAryAntarAzrayI, tasya ca maNDalyAdivyabahAraH svaziSyAdivadeva, visaMbhogikastu gacchAntarIyo digbandhAdinA visadRzaH, tasya ca ziSyatvavyavahAro vivakSitakAryamAtrahetukaH zrAvakasyevAvagantavyaH, zrAvakasyApyAgame ziSyatvena pratipAdanAd, yadAgamaH-"caMpAe pAlie nAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavo,sIso so u mahappao ||1||"ti zrIuttarAdhyayanamUtre (7594) AstAmupasaMpad , kiMcicchikSAmAtreNApyekapAkSikAbhyupagamenApi guruziSyatvavyavahAraH pravacana
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 296 // pratIto yathA zrImahAvIramaGkhaliputrayoH, nahi maGkhaliputraH zrImahAvIreNa pratrAzrito na vopasaMpannaH, kiMtu kacittathAvidhapraznottaradAnamAtreNa zikSitaH, pravrajyA ca tvacchiSyo'smIti maGkhaliputravacomAtrAbhyupagamenaivaikapAkSikAbhyupagamaH, evaM zrI abhayadevavarijinavallabhayorapi kathaMcidasaMbhAvito'pi saMbhavannapyakiMcitkara eva tena jinavallabhenAtmano mitragaNasaMbandhitvameva jJApitaM tadyuktameva, AdhunikAstu paTTadharatyAdisaMbandhaM pUtkurvANA devatAyattA ivAvagantavyA itigAthArthaH // 53 // atha kharata|ranAmotpattimupasaMharannAha - teNaM jaha nAmadurga jiNadattA ahakameNa saMjAyaM / taha jiNadattakavAle taiaM tilayaM ca vihilihiaM // 54 // yena kAraNena kharataravyatiriktAH jinavallabhaM yAvatsarve'pi jinezvarAt kharatarabirudaM na vadanti tena kAraNena yathA nAmadvikaM cAmu NDikauSTika lakSaNamabhidhAnadvayaM jinadattAdyathAkrameNa kramasyAnatikrameNa prathamaM cAmuNDikaM pacAJcauSTrikamiti, tathA jinadattakapAle- jinadattalalATe tRtIyamapi kharatarasaMjJApi tilakamiva tilakaM vidhilikhitaM vidhAtrA lipIkRtaM. jinadattAdeva prAguktayuktayA jAtaM nAnyasmAdapIti kenApi parAkartumazakyam, ata eva pratikramaNaprAnte jinadattasyaiva kAyotsargo vidhIyate, tasyaiva tanmatAkarSakatvAditi liGgamapi bodhyamitigAthArthaH || 54 || atha siMhAvalokananyAyena prasaGgAgata vicAramAha jiNavallaho a katthavi iagAhAe'varadvabhAgaMmi / nAhaM takakulajAo taMpi a eaM viArijaM // 15 // 'jiNavallaho akatthavI 'ti prAguktagAthAyAmaparArddha bhAge utsaddhe nAhaM tatkulajAta iti jinavallabhena yadbhaNitaM tadapyevaM vakSyamANapra kAreNa vicArya - samyagviyA paryAlocyamitigAthArthaH ||55|| atha vicAraNAmAha kharatarabirudacarcA // 296 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ TION I zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 297 // kharatarapahAbalIvicAraH HAPPIN Meanin A HTRAmmanmailHOTIRAIN NIPRIMANITARIANDITIONAL mAHANI PARICHIRAAMANAINA SINGARIMARSHA egArasasayacausaTTIe jiNavallaheNa bhaNiamiNaM / tassa'NurUvaviAre saDhasayaM AlajAlaMva // 56 // ekAdazatacatuHpaSTayA 1164 varSergataiH jinavallabhenedaM prAguktamaSTasaptatigataM zrIabhayadevasarisaMbandhi svarUpaM bhaNitaM, saM0 1164 aSTasaptatikA nirmApitA, tatra ca prAguktaM bhaNitamityarthaH; tasya-taduktasyAnurUpaH-anukUlo yo vicArastatra tadanusAreNa vicAre kriyamANe sArddhazatakaM-gaNadharasArddhazatakamupalakSaNAcca tadvRttirAlajAlamiva-sudhAjalpanamiva bhavatItigAthArthaH // 56 // atha jinavallabhoktAnusAreNa vicAramAha sUriMmi divaM patte tIsaMvAsAiM jAva causUrI / tesu sirivaddhamANo paharo kharayareNutto // 27 // ___ sUrI-zrIabhayadevAcArye divaM gate sati triMzadvarSANi yAvaccatuHsRri-caturNAM sUrINAM samAhArazcatuHsari, catvAro'pi sUrayo| | vartanta ityarthaH, teSu zrIvardhamAnaH paTTadharaH kharatareNoktaH, zrIabhayadevamUripaTTadharaH zrIvarddhamAnAcArya ityevaM gaNadharasArddhazatakavRttI kharatareNApi bhaNita ityarthaH itigAthArthaH // 57 / / atha jinavallabhaH kIdRza ityAha jiNavallaho a ceianivAsinissAi vaTTamANo'vi | kahamaMtarA paviTTho paTTadharatteNa sUripae ? // 50 // jinavallabhazca caityanivAsinizrayA-zrIjinezvarasUrinizrayaiva vartamAno'pi paTTadharatvena sUripade-zrIabhayadevasUripade kathamantarA praviSTaH?,avakAzAbhAve'pi kharataraH kathaM balAtprakSiptaH,campita ityarthaH,yathA vivAhamahotsavamanicchatorapi vatsAvatsayorudvAhotsavo brAhmaNairvidhIyate tathA zrIabhayadevamUrijinavallabhayostathAminAyarahitayorapi kharatarApatyaiH paTTadharatvavyavahAraH pravartita itigA-| thArthaH // 58 // atha kharatarasya rItimAha-.... // 297 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme / / 298 // kharatarapahAvalIvicAraH Ammanama HANAKHPaintinemiestaelimeliming in ne F utaimum evaM jiNavallahao purvipia pariNo tesiM / jaM ujjoaNamUrI puSiM bheevi kahamikko ? // 59 // evaM prAguktaprakAreNa jinavallabhavajinavallabhataH pUrvamapi paTTadharA AcAryAsteSAM-kharatarANAM bhavanti, yat-yasmAtpUrva bhede sati udyotanasUrirekaH kathaM, cakArAdudyotanasUreH pazcAdapi paTTadharatvaghaTanaiva kRtetyakSarArthaH, bhAvArthastvayam-udyotanasUreH pUrva ye sUrayaH / | paTTadharatvena kharatareNoktAste'nyeSAM paTTAvalyAM na santi, kiMtu prAyo bhinnA eva, evaM ca sati zrIudyotanamUriM sarve'pyavivAdena | prapannAH tatkathaM ghaTate ?, kharatarapaTTAvalI tAvadeva-'zrIvIrastatpaTTe zrIsudharmasvAmI tatpaDhera zrIjambUsvAmI tatpaTTe3 zrIprabhava| svAmI tatpaDhe4 zrIzayyambhavasvAmI tatpaTTe5 zrIyazobhadrasUriH tatpadde6zrIsaMbhUtavijayastatpar3he7 zrIbhadrabAhusvAmI tatpadaTe8 zrI| sthUlabhadraH tatpa19 zrImahAgiristatpaTTe10 suhastisUristatpaTTe11 zrIzAntisUristatpaTTe12 zrIharibhadrasUristatpadde13 zrI| kAlakAcAryaH tatpadde14 zrIsAMDillasarimtaspaTe15 zrIrevatImitramUristatpa?16 zrIdharmAcAryaH tatpaTTe17 zrIguptAcAryastapsaTTe18 zrIsamudramaristatpa?19 zrIAryamamuristatpaTe20 zrIAryasudharmasUristatpaTTe21 zrIguptasUristatpaTTe 22 zrIvayara' svAmI tatpaTTe26 AyarakSitamUristatpaTe24 zrIdarbalikApuSpamitrastatpaTe25 AryanandisUristatpaTTe26 zrInAgahastisUrista| paTTe27 zrIAyarevatIsaristatpa?28 zrIbrahmadvIpisUristatpadde29 zrIsaMDillasaristatpaTTe30 zrIhimavaMtasUristatpa131 zrInAgA| junavAcakastatpadR32 zrIgoviMdavAcakastatpadR33 zrIsaMbhRtadinavAcakastatpadR34 zrIlohitasUristatpadR35 zrIharSasUristatpaDe36 zrIumAsvAtivAcakastatpadR37 zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaH tatpadre 38 zrIharibhadrasUristatpaTTe 39 zrIdevamUristatpaTTe40 zrInemicandramaristatpar3he41 udyotanamUristapaTTe42 zrIvamAnamUristatpa243 zrIjinezvaramUristatpaTTe44 zrIjinacandramUristatpadve45 zrIa IMARITAMINATIO HIRPALIDuraritmanadiate SHISHIROMANIPULARITAPAIRANASIBIPIAHINILAPATIRANILIDIPAHILY timing
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 299 // kharatarapaDAvalIvicAraH araininanirani bhayadevamUristatpaTTe46 zrIjinavallabhamUristatpa47 zrI jinadattasUristatpaTTe48 zrIjinacandrasUristapaTTe49 zrIjinapatimariyaH kharatara| gacchasUtraNAsUtradhAro babhUva, bhANDArikanemicaMdraparIkSitaca, tatpa?50 zrIjinezvarasUristatpadde51 zrIjinaprabodhasUristatpaTTe52 zrI|jinacandrasUristatpadR53 zrIjinakuzalasUristatpadde54 zrIjinapadhasUristatpaTTe55 zrIjinalandhimUriH,etasthAcAryapadaM zrItaruNaprabhAcA|ryeNa saM0 1400 varSe dattaM, 1406 divaM gatastatpaTTe56 zrIjinacandrasUristasyApyAcAryapadaM taruNaprabheNa saM0 1406 varSe kRtaM, | tatpaTTe57 zrIjinodayasUristatpaTTe58 zrIjinarAjamUristatpa 59 zrIjinavarddhanasUristatpaTTe60 zrIjinacandrasUristatpa 61 zrIjina| haMsamrarirvidyamAnaH' iti kharatarapaTTAvalyAM bahUnyasaMbaddhAni, tathAhi-zrIvajrasvAmina Arabhya jinadattaM yAvatprAyo bahUnAM guruziSyasaMbandhAbhAve'pi adattapaTTadhAritvenaiva paTTAnukramo likhito dRzyate, tathAhi-prathamaM tAvajinadatto jinavallabhapaTTadharatvena saMpannaH, sa cAdattapaTTadhAryeva, nahi jinavallabhena jinadatto nijapaTTe sthApito, na vA vAGmAtreNAnujJAto, na vA digbandhAdinA ziSyatvenAbhyupagataH, kiMtu jinadattaH svayameva dRkpathAnavatIrNo'pi dhUrttavAkyamiva jinavallabhapaTTadharo'hamityAdivAkyamudbhAvyAdattapaTTadharo jAtaH, na ca sa devabhadrAcAryeNa tatpaTTadharaH kRta iti vAcyaM, tadIyapaTTadharatvamadhikRtya devabhadrAcAryasya dAridyAtkathaM tadAtuM zaknoti ?, kiMca-tasyApi jinavallabhasyAnujJAyA apyabhAvenAdattamAdAyAnyasmai dAnamanucitamityapi vicAraNIyaM, jJAtvA tadgrahaNe dAne cobhayorapyadattameva, kiMca-devabhadrasya kiM yAti yadevaMvidhamadattamAdAya tasmai dattaM ?, kiMca-jinavallabhasyAcAryapadaM kharataraireva nijaprakaraNAdau likhitaM dRzyate, tallikhanaM tvakizcitkaratayA darzitaM darzayiSyate cAnyataradapi, yavanyatrApyAdhunikaiH kvApi jinavallabhasUririti likhitaM tattu jinadattApatyIyAnAmanuvAdo'nAbhogAllikhitaH,tena caturadhikadvAdazazatavarSebhyo likhite amansaman // 299 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 4 vizrAme // 300 // vizvAso na kartavyaH, kiMtu tataH prAniSpannagrantheSu likhita iti, kiMca-bahukAlaM bhramatApi jinavallabhena ko'pi na pratrAjito'to mAsmadIyaM kumatamagre pravartatAmityapyabhiprAyo jinavallabhasyAnumeyo bodhyaH, na caivamasaMbhavi, prAyaH pApaM kRtvA bhUyAn janaH pazcAttApavAn bhavatyeva yathA maGkhaliputraH, etacca sAmpratamapi dRzyate, yathA vIjAmatIyena dharmadAsenAhaM citrakUTe gatvA'smadIyaM samavAyaM pratibodhya zrIANaMdavimalasUriM gurutayA prapatsye iti paM0 zrutasamudrasAkSikaM pratijJAM kRtvA citrakUTe gataH, tatratyaizca ta dIyaiH zrAddhaiH vijane tathA nirbaMdhaH kRto yathA vaktumapyazakto jAtaH, tathA pAzacandreNApi paM0 zrIpatigaNisAkSikaM pratijJAtaM yanmayA svakIyasamudAyena saha vicArya zrI ANaMda vimalasUriM zrayiSye pazcAdyodhapure tadIyaiH zrAddhaiH tadeva kRtaM yathA maunamevAzritavAn, tena pravarttitaM kumataM pravartakAdhInaM na syAt, kiMtu ?, tatpratibodhita gRhasthAyattamevAta eva luMpAkamukhyaRSimegha jIpramukhaistyaktamapi lumpAkamataM na tatpratibodhitazrAvakaistyaktaM, kiMtu vizeSato niyantritAstatpakSIyA veSadharA apIti sarvajanapratItam, evaM prakRtamate'pi bodhyaM kathamanyathA jinavallabhe paralokaM gate varSadvayaM yAvannirAzrayIbhUtAH kevalazrAvakA api zrI abhayadevasUri saMtAnIyeSu saMvipreSu vidyamAneSvapi somacandranAmAnaM dravyaliGginamAcAryakArayitvA nijasamudAyaM sasvAmikaM kRtavanto'dya yAvatpravAhabhAgiti digdarzanena zeSaM svadhiyA bahu paryAlocyaM / tathA jinadattavat jinavallabhasyApi zrIabhayadevasUripaTTadharatvamadattameva, visaMbhogasya paTTadharatvAsaMbhavAd, visaMbhogikatvaM ca "kholaDiu jinavallabha" ityAdivacobhirgIyamAnatvAttepAmapi pratItameva, yatastadIyAH - zrI abhayadevasUripArzva bhaNannapyAhAramanyatra tRNakuDIrAdau gatvA kRtavAn jinavallabha iti paraM jinadattApekSayA ayaM vizeSa:- yajinavallabhastadIyasamudAyena paTTadharatayA kalpitaH, jinadattastu svAsyenaiva tatpaTTadharatvamAtmana udghoSayAmAseti / tathA zrIabhayadevasUrirapi kharatarapa DAvalI . vicAraH // 300 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme MAR MINDIA kharatarapahAvalI vicAraH N NAHINI zrIjinacandrasUripaTTadharaH kathitastadapyayuktaM,yataH zrIjinacandreNa prasannacandraH svapade sthApitaH, zrIabhayadevamUristu na ziSyo na cAdhyApito navA''cAyIkRtaH,kiMtu jinacandrasya gurubhrAtA jinezvarasUriNaiva jinacandravaddIkSito'dhyApitaH, sarikRtazceti, nahi sudharmasvAmI gotamasvAmipaTTadharaH kiMtu zrIvIrasyaiva, tathA'yamapi zrIjinezvaramaripaTTadharo yukto,na punastallikhitavidhineti / tathA zrIudyotanamareH paTTadharatayA zrIvardhamAnAcAryo likhitastadapyayuktaM, zrIudyotanamUriNA nijaziSyaHzrIsarvadevasUriH paTTadharatayA vyavasthApitaH, zrIvarddhamAnAcAryastu caityavAsaM parityajya zrIudyotanamUripArzve cAritraM gRhItvA visaMbhogikaH sanneva yogAnuSThAnapUrvakasUtravAcanAM gRhItavAn , paraM vihArastadAjJAmAtreNeti,ata eva zrIvarddhamAnamUrisaMtAnIyaiH zrIabhayadevamUrizrIvarddhamAnasUriprabhRtibhistathA tadanapatyajinavallabhenApi zrIvarddhamAnamUrimavadhIkRtya svakRtagranthaprazastyAdau zrIvarddhamAnasUripaTTaparamparA likhitA, na punastataH prAgapi sUrimavadhIkRtyeti, tatra kiM nidAnamiticecchRNu, tadIyAH prAcInAcAryAzcaityavAsinasa pAmabhidhAnamayuktam , udyotanamUristu visaMbhogitvenapaTTaparamparAyAM likhitumazakya iti bodhyaM, yattu jinadattApatyIyAH sAmprataM likhanti tacaityavAsisaMtAnatAnatrapAkareti matvA saMbandhamAtreNApi paTTadharatvakalpanA bodhyA, tathA yeSAM zrIudyotanamUriH paTTadharatayA paTTAvalyAM likhitasteSAM sarveSAmapi zrIsudharmasvAmina Arabhya sadRzyeva paTTAvalI dRzyate, yathA maDAhaDagacchapaTTAvalI,tathA kupAkSikA api pUrNimIyakAdayastadanu nirgatAsteSAmapi zrIudyotanamaritaH pUrva zrIsudharmasvAmina yAvat na paTTAvalIbhedaH,kharatarasya tu na tadanukAragandho'pi,kiMtu ye ye | yugapradhAnatvAdiguNairvikhyAtAste te parasparaM guruziSyasaMbandhAbhAve'pyanukramato vyatikramato'nanukramato'ndhayuddhanyAyena samudAyIkRtya saMkhyApUrtirvihitA taiH, nanvandhanyAyaH kathamiticchRNu,cAndrakulaM tAvatsarvairapi varNyate,tacca zrIcandrasUrerjAtaM,sa ca zrIvatrasenaziSyaH PANI RIMINARI NARMINo dilliANJARE
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 302 // hAbalI .samaina m iumn mulimmmmmmmmmmmmm Pomomdanmmms emamniwanmmmmmmmmmmmeaning imms-in ah PRORamr dvitIyodayasya ca prathamAcAryaH, tau dvAvapi na likhitau,tathA koTikagaNasaMjJAhetU susthitamupratibaddhAvapi noktau,tathA zrIumAsvA- kharatarapativAcakapaTTe zrIjinabhadragaNikSamAzramaNo likhitaH, sa ca guruziSyasaMbandhAbhAve'pi kAlavyatyayenoktaH, evaM zrIvajasvAminaH pUrva vicAraH zrIAryasuhastinaM yAvatpaTTadharAste sarve'pi vikalpitAH, na pAramArthikAH, tathA zrIsaMbhUtavijayazrIbhadrabAhavoH zrImahAgirizrIsuhastinozca gurunAtroryat pRthakapaTTadharatvamuktaM tadapyasaMgataM,tathA zrIvajrasvAmina Arabhya zrIudyotanamUriM yAvadye paTTadharatvenoktAste vikalpya likhitAH,paraM mahAnubhAvA api paTTadharA na santIti bodhyaM,kiMca-prabhAvakacaritrAnusAreNa zrInAgahastiprabhRtayaH kiyanto vidyAdharazAkhAsaMbandhinaste'pi nijapaTTAvalyAM likhitAH, vakti cAhaM candragacchIya ityAdi bahu vaktavyamastIti, tasmAtkharatarapa-| TAvalyA vicAre kriyamANe dUpaNAni kiyanto vA dadhimASabhojane kRSNA vivecyate iti nyAyamArUDhAni bodhyAnIti, tasmAdudyotanamarimAzritAnAM bahu sammatA asmatpaTTAvalyeva yuktetikRtvA tatpaTTAvalI yathA zrIvardhamAnasvAmI1 tatpaTTe zrIsuddharmasvAmIra tatpaTTe zrIjambUsvAmI3 tatpaTTe zrIprabhavasvAmI4 tatpaTTe zrIzayyaMbhavasvAmI5 tatpaTTe zrIyazobhadrasUriH6 tatpaTTe zrIsaMbhUta-IV vijayazrIbhadrabAhU7 tatpaTTe zrIsthUlabhadraH8 tatpa? zrImahAgirisuhastinau9 tatpaTTe zrIsuhasthitasupratibuddhau10 tatpa? zrIindradattamariH11 tatpaTTe zrIdinnamUriH12 tatpa? zrIsiMhagiriH13 tatpa? zrIvatsvAmI14 tatpa? zrIvajrasenaH15 tatpaTTe zrIcandramUriH16 tatpaTTe zrIsAmantabhadrasUriH17 tatpa? zrIvRddhadevasariH18 tatpaTTe zrIpradyotanasUriH19 tatpaTTe zrImAnadevamUriH 20 tatpaTTe zrImAnatuGgamUriH21 tatpaTTe zrIvIramUriH22 tatpaTTe zrIjayadevamUriH23 tatpaTTe zrIdevANandasUriH24 tatpaTTe zrIvikramamUriH25 tatpaTTe zrInarasiMhamUriH26 tatpadaTe zrIvikramasUriH27 tatpaTTe zrImAnadevasariH28 tatpaTTe zrIvibudhasUriH29 / / // 302 // MIRIWARWIm
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 30 // ARPETIN INTAMIL kharatarapa DAvalI vicAraH | tatpaTe zrIjayAnandasariH30 tatpaTe zrIraviprabhasUriH31 tatpaTTe zrIyazodevasUriH32 tatpaTTe zrIpradyumnasUriH33 tatpaTTe zrImAnadevasUriH34 tatpaTTe zrIvimalacandrasariH35 tatpaTTe zrIudyotanamUri:36 tatpaTTe zrIsarvadevasUriH37 tatpaTTe zrIdevasUriH38 tatpaTTe zrIsarvadevamari:39 tatpaTTe zrIyazobhadra nemicandrau mUrI40 tatpaTe zrImunicandramUriH41 tatpaTTe zrIajitadevamUriH42 tatpaTTe zrIvijayasiMhamUriH43 tatpaTTe zrIsomaprabhamUrizrImaNiratnasUrI44 tapaTTe zrIjagacandramUriH45 tatpaTTe zrIdevendrasUriH 46 tatpaTTe zrIdharmaghoSasariH47 tatpaTTe zrIsomaprabhamUriH48 tatpaTTe zrIsomatilakasUriH49 tatpaTTe zrIdevasundarasUriH50 tatpaTTe zrIjJAnasAgarasUri51 tatpaTTe zrIkulamaNDanasUriH22 tatpa? zrIsomasundarasUriH 3 tatpaTTe zrImunisundaramUri:54 tatpaTTe zrIratnazekharasUri:55 tatpaTTe zrIlakSmIsAgaramari:56 tatpaTTe zrIsumatisAdhusariH57 tatpaTTe zrIhemavimalasUriH58 tatpaTTe zrIANandavimalasari:59 tatpaTTe zrIvijayadAnasUri:60 tatpa? shriihiirvijysuurividymaanH| iti tapAgaNasaMbandhinI paTTAvalI, udyotanasarimAzritAnAM sarveSAmapi samAnA,zrIudyotanasUripaTTe ca zrIsarvadevasUriH,saca bRhadgacchasaMjJAheturityapi bahu sammataM, kharataraistu svajAtyuddha|vasvareNa zrotRNAM zravaNakaTu raTitamiti bodhyamiti gAthArthaH / / 5 / / atha jinadattamate tAtparyamAha pAyaM jiNadattamae AyAro esa aNNahA lihaNaM / taMpia katthavi UNaM ahiaM vA ahava vivriiaN||6|| jinadattamate prAyo-bAhulyenaipa AcAro yad anyathA likhanaM,likhane pUrvAparasaMbandhaghaTanAghaTanavicArazUnyaH kharatara ityarthaH,tadapi ca kvacidUnaM vA athavA'dhikamathavA viparItaM ceti tridhApi, etaccotsUtraprarUpaNodghATanAvasare vakSyAma iti gAthArthaH // 60 // iti nAmatrayotpattisiddhau kharataraH zaGkate NATANAMATPATRAINLamil ma // 30 // m iARI
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 4 vizrAme 304 naNu jiNavallaharI pasaMsio tumha putrasUrIhiM / teNaM taddosavayaM aliaM na viatti vattavaM // 61 // nanu jinavallabhasUriryuSmAkaM pUrvasUribhiH prazaMsitaH tena kAraNena taddoSavacanam - taddoSAviSkaraNavacanamalIkam-asatyaM, pApaheturityarthaH, 'na via'tti naivetivaktavyam? alIkavacanaM na bhavatyeveti praznottaravacanamiti gaathaarthH|| 61 // atha parAzaGkAvacanamasatyamityatra hetumAha jinavallaho a sUrI pasaMsio jo a putrasUrIhiM / so kharayaraaMgikayA bhinno niyameNa viSNeo 62 // yastu jinavallabhasUriH prasiddha sUribhiH zrImalayagiriprabhRtibhiH karmmagranthavRttau prazaMsitaH, pUrva jinadattamatotpatteH pUrvaM sa jinavallabhaH kharatarairaGgIkRtAjinavallabhAdbhinna eva vijJeya iti gAthArthaH // 62 // atha bhinnatve yo hetuH prayuktastatra yuktimAha'tassa rAmadevo sIso chAsa icuNNikAro a / kallANagasaMdhavaNe paMcaiva jidivIrassa ||33|| yad-smAttasya- minnasya svaratarAbhyupagatajinavallabhAditarasya SaDazIticUrNikAraH- zrIjinavallabhasUrikRtaSaDazItikarmagranthasya cUrNeH karttA jinavallabhasUreH rAmadevo - rAmadevanAmnA ziSya AsIta ya ukta SaDazIticUNa, evaMvidhaH ziSyaH kharatarAbhyupagatasya caityavAsiziSya jinavallabhasya ko'pi nAsIditi kharatara eva dvitIyo bhaNito, nAparaH ko'pi prabrAjito milito veti, kiMca-tathA| vidhabahuzrute ziSye ca vidyamAne kenApyajJAto visaMbhogikaH soma bandranAmA dravyaliGgI jinadattanAmnA''cAryAMIMbhUya jinavallabhasya paTTadharaH kathaM bhavediti netre nimIlya paryAlocyaM, tathA kalyANakasaMstavane - "sammaM namiUNa jiNe cauvIsaM tesi caiva patteaM / vucchaM cui1 jamma2 dikhA 3 NANaM4 nivANa5 kallANe || 1|| kattiabahule paMcamI "tyAdi kalyANakastavane jinendravIrasya-zrI jinavallabhacarcA // 304 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( A zrIpravamahAvIrasya pazcaiva kalyANakAnyuktAni, kharatarAbhimatasya tu paTkalyANakavyavasthApakatvaM skandhAsphAlanapUrvakaM sarvajanaviditaM gaNa-DIA jinavallabhacanaparIkSA) | dharasArddhazatake savistaraM kharatarasyApyabhimatamiti sarvajanapratItayuktimirbhinno'yaM jinavallabha iti gAthArthaH // 63 // atha sa jina carcA 4vizrAme vallabhaH kIdRza ityAha so abhayadevasIso saMbhoI ahava sammao samae / teNaM takayapagaraNapamuhaMpi pamANapaya ttaM // 64 / sa jinavallabho'bhayadevasUriziSyaH saMbhogI svahastadIkSito na punarupasaMpannaH, athavopasaMpanno'pi saMbhogikaH san tIrthasammataH, na punaH kharatarAGgIkRtajinavallabhavadutsUtraprarUpaNArasikaH, yata evaM tena kAraNena tatkRtaprakaraNapramukhaM pramANapadaprApta, tIrthana pramANIkRtamityarthaH, tatkRtaprakaraNAni prakaraNAni kharatarAbhimatajinavallabhakRtAnIti kharatarairAkhyAyate'nyeSAmapi tathaiva pratItiriticesatya, vitathajalpane vitathalikhane ca zaGkArAhityaM kharatarANAM svabhAva eveti prAkathitaM,vakSyate ca 'jiNavaisUrIti gAthAyAmiti, tathA svabhAvo yAvadyaiH samyag jJAto na syAttAvatteSAM tadanuvAdena tathA pratItidurnivAryaiva, ata eva tadIyamukhanirgatavAkyAni zrutvA tadanuvAdabhUtAni bhUyAMsi vAkyAni pravacane pravRttAni yathA navAGgIvRttikArakazrIabhayadevamariH kharatara ityAdIni tathA pravRttAni yathA'dyApi samyagvicAraNAkSamAnAM nApagacchantIti, paramitthaM vicAraNIyaM-ye tu karNajApaparamparayA AcAryAbhUya tatpaTTa-| dharatvamAtmana udghoSayanto na lajjante teSAM nAmasAmyAdyathA zrIjinezvarasUriziSyatvena zrIabhayadevamUregurubhrAtA jinavallabha iti kvacillikhitaM vadanti ca kecittadIyAH sAMpratamapi tathA'nyakRtAni prakaraNAni svAbhimatajinavallabhakRtAni vadatAM kiyatI lajjeti svayameva vicArya sudRzaiH, kharataroktAnuvAdo'pakarNanIyaH, evamukte'pi yasya samyagAsthA na syAttena kharatarapaTTAvalyeva prAguktA 0 // 3051. PANEmes ASIA NAL
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 306 // | tadanuktayuktiprakAreNa vicAraNIyA, yatastadvicAraNAyAM tanmatasvarUpaM sudRzAM karatalAmalakavadbhavatItigAthArthaH || 64 || atha kharatarAmimatasya jinavallabhasya svarUpamAha - kharayara mayassa sIso nAsI AsI va so a gurubaMdhU / jiNaseharanAmeNa na sammao vaMcio ahavA || 65|| kharataramatasya - kharatarANAM mataH - abhimatastairaGgIkRtastasya jinavallabhasyeti gamyaM ziSyo nAsIt-ziSyatayA pravarttamAnaH ko'pi | nAsId, AsIdvA sa gurubandhuH - ekaguruziSyo vaiyAvRbhyanimittaM zrIjinezvarasUriNA niyojitaH ziSyasvarUpeNa sthitaH, kena nAmnA :jinazekhara nApnA, so'pi na sammato'rthAjinavallabhasthApitavidhisaMghasya nAbhimataH, aniSTa ityarthaH, athavA sa vaMcitaH arthAt so| macandreNa yadi mAM gurutvena prapadyase tarhi tvAM gurumitra pAlayAmItyAdinA kenApi vidhinA sa barAko vipratArita iti saMbhAvanetyartha / itigAthArthaH || 65 || atha prAguktasamarthanAya hetumAha aNNaha tappaTTadharo jiNadatto kahaNu taMmi saMtaMmi ? / saMbhogI gurubaMdhU joggo'joggo va saMbhavaH ||66|| anyathA tasmin sati-vidyamAne jinazekhare nu iti vitarka tatpaTTadharo - jinavallabhapaTTadharo jinadattaH kathaM syAd ?, yataH sa jinazekharo yogyo'yogyo vA gurubandhuH saMbhogItikRtvA paTTadharaH saMbhavati, na punarvisaMbhogiko jinadatta iti gAthArthaH // 66 // atha kharatarAbhimatajinavallabhasaMtAnanirNayamAha kharayara mayajiNavallahasaMtANaM jar3a havija tA nRNaM / maddolio a jamhA jAo jiNaseharo mUlaM ||67 || kharataramatajinavallabhasaMtAnaM - kharatarAGgIkRta jinavallabhasyApatyapravRttiryadi bhavet tA tarhi nUna- nizcitaM rudrapallIyaH, nAnya jinavallabha carcA // 306 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 307 // auSTriko, yasmAjinazekharo mUlaM jAtaH, rudrapallIyasamudAyasya mUlaM jinazekharaH, sa ca jinavallabhasya saMbhogI gurubandhuH, ata eva tadanujAnAM paTTAvalI tvevaM cAndrakule zrIvarddhamAnamUristatpaTTe zrIjinezvarasUristatpaTTe zrIabhayadevanUristatpaTTe zrIjinavallabhasUristatpaTTe zrIjinazekharasUristatpaTTe zrIpadmacandrasUristatpaTTe zrIvijayacandrasUristatpaTTe zrIabhayadevasUrirityAdi, kiMca-saM0 | 1422 varSe zrIsaMghatilaka sUrikRtadarzana saptatikA vRttiprazastau jinazekharo mahAnubhAvatayA bhaNitaH, yaduktaM - " tacchiSyo jina| zekharo gaNadharo jajJe'tivijJAgraNI" rityAdi, yastu kharatareNa pAmaroSTravad bahirniSkAzanayogyo durAtmetyAdinA varNitaH sa eva tAvat tatretthaM varNitaH, tena "jiNavallahasariso puNa puNo'vi jiNavallaho ceva"tti varNanena na tuSTirvidheyA, ayathArthavarNanasyAkiMcitkaratvAditi prAgdarzitamiti, evaM jinavallabhapaTTe jinazekhare vidyamAne'nyasya jinadattAdeH paTTadharatvakalpanaM kalaGka eva, atrApi paparamparA zrIvarddhamAnAcAryata eva likhitA, na punarudyotanasUrerapIti prasaGgato jinadattApatyasya vitathalikhanamadhyasUci, kiMcarudrapallIyairapi svagacchotpattizcandrakulAduktA, na punaH kharataragacchAt, yadi zrIjinezvarasUreH kharataravirudamabhaviSyattarhi tata eva svIyotpattiruktA'bhaviSyadityapi bodhyamiti gAthArthaH || 67 || atha yadi kharataramatoktaM prAyo'satyameva tarhi tadIyaprakaraNAdiSu sarveSAmekavAkyatA kathaM syAditi parAzaGkAmapAkartumAha jiNavasUrI kharayaramyamerAkaraNasuttahArasamo / jaha jiNasamae merAkAro vayaro a suttesu // 67 // kharatara mata merA karaNasUtradhArasamaH - kharataramaryAdAkaraNe sUtradhArakalpaH jinapatisRrirAsIt, dRSTAntamAha-yathA jinasamaye - jainazAsane sUtreSu sUtrapATharacanAyAM maryAdAkAro vajrasvAmI apazcimazrutadharaH ayaM bhAvaH - vikalpitamapi mataM bahukAlAntaritaM prAyaH |jinavallabhacarcA 1130911
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ P MA P jinavallabha zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 308|| prAcInAcAyaH saha saMgatIkatuM zakyate,yo yena yojayituM zakyate tattena vikalpyara niyojya likhita, pazcAca gaNadharasArddhazatakavRtyAdirUpeNa pravartitaM,tatkalpanA tvevaM-yadi vayaM zrIsudharmasvAminocchinnaparamparAgatA na bhavAmastarhi anyeSAmabhibhavanIyA bhaviSyAma iti vicintya paTTAvalI vikalpitA, sA ca guruziSyatvAdisaMvandhe satyeva nAnyathetikratvA pratyAsanneSvAcAryeSvavazyaM saMbandhaH kalpanIyaH, tena kathaMcitsaMbandho jinavallabhasya zrIabhayadevamUriNA saha vikalpitastatrApi mUripadamantareNa tatpadhara| tvamasaMbhavItikRtvA karNajApaparamparAsamudbhavamAcAryapadaM vikalpitaM, virudamapi sahetukamitihetuH, tatra durlabharAjasabhAyAM zrIjine|zvarasUrezcaityavAsibhiH saha vivAde jayAttepAM loke rAjJA ca kharataravirudaM dattaM, tenAsmadIyAnvaye navAGgIvRttikarAH saMjAtA ityA| tmano mudhotkarSamudghoSayaMto'pi tIrthenopekSitAH santastIrthasamA ityAkhyAM mugdhajanebhyo labdhavantaH, tathA'parajinavallabhakRtAni | piNDavizuddhyAdIni prakaraNAnyapyasmadabhimatajinavallabhaktAnIti vacanena jinavallabho'pi mudhA khyAtipadavImAropitaH, evamAstAmanyat ,zrIbhadrabAhusvAmikRtaM "jaijA samaNe bhayavamiti stotramapiprAnte navInagAthAM prakSipyAsmadIyazrIabhayadevasUrikRtamityudghoSitamityAdi sarvamapi 'yo yathA buddhyate jantustaM tathA bodhayed budhaH' iti vAkyaM zaraNIkRtya jinapatisUriNA brahmANDakalpaM svamataM vikalpya tadanusAreNa maryAdA kRtA sarveSAM sammatA jAtA,prakaraNAni tu prAyastadanveva niSpannAni,yAni ca pUrva niSpannAni tAni cAnanugatavicAraniSkAzanapUrvakAnugatavicAraprakSepayuktAni kRtAni, ata evaikavAkyatA prAyo grantheSvapi dRzyate,na punaH sarvathA,yataH pauSadhavidhiprakaraNe sAmAyikoccAre namaskAratrayapUrvakatrirucAro'sannapi taduddhArarUpe likhitaH,sa cAsaMgata evetyAdyanekamasaMgatamapi vikalpitam ,athaivaMvidhe'pi maryAdAkaraNe dezena dRSTAntamAha-'jaha jiNe'tyAdi yathA sUtreSu-sUtrapATheSu zrIvajrasvAminA maryAdA RRIAARAMITAHANImatil timillmmmmmm P IRATHIMILAIMANASAIRAULATHALINITIATHI mmit // 30 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataracarcA zrIprava | kRtA, meghakumArajamAlyAdInAM nAmAni prAktananAmaparAvRttyA likhitAni,pratyavasapiNi caramazrutadharaH sUtrapAThamaryAdAM kurute, daza- canaparIkSA vaikAlikasUtraM cAminavamAtanotItyanAdisaMsthitiH,tena caramazrutadhareNa zrIvajrasvAminA kRtA maryAdA sUtrapATharUpA sarveSAmapi sa4vizrAme mmateti vRddhasaMpradAya iti gAthArthaH // 68|| atha jinapatisUrikRtA maryAdA kasyeva kasya smmtetyaah||309|| jaha vayarasAmisukayA merA sumayApi sAsaNe ceva / taha tammayakayamerA tammayavAsINa nannesiM / / 69|| / yathA zrIvajrasvAminA zobhanA kRtA maryAdA jainazAsana evAtizayena mataiva sammataiva,atrApirevArthe, nAnyatra,tathA kharataramata maryAdA kharataramatavAsinAM sammatA, nAnyeSAM pravacanavidAM zuddhazraddhAnavatAmitisamudAyArtha itigAthArthaH // 69 / / atha kharataramatamakoryAdAsvIkAre yatsyAttadAha | tIe pamANakaraNe apamANa sAsaNaM samaggaMpi | kAya vivarIyA jeNaM doNhapi do paMthA // 7 // __ kharataramatamaryAdAyAH pramANakaraNe samagramapi jinazAsanamapramANaM karttavyamApadyatetigamyaM,yena kAraNena kharataramaryAdAjainapravaca- | nayoyorviparItau panthAnau staH, nahi pUrvAbhimukhamudvajan pazcimAbhimukhamudvajantaM milati, na vA tau samabhilaSitamekaM nagaraM prApnuta iti, vaiparItyaM ca pravacane strINAM jinapUjA'bhimatA tAM ca saMprati niSedhayatItyAdikamagre vakSyamANaM bodhyamitigAthArthaH | 70 // athAtmIyaH kazcicchakate- .. | nanu baddhamANasUrI jaha taha jiNavallaho'vi sNjaao| sesaM jiNavaisuttaNamia ce aisuMdaraM vayaNaM // 71 / / / nanu bhoH yathA zrIvarddhamAnamUrizcaityavAsaM parityajya zrIudyotanamUrimupasaMpadya visaMbhogikaH sanneva tadAjJayA vijahAra tathA jina Pilibhi tnisaiiiilhe PARTIANEELITER ATURESPAINIRUIREMEHIMIRRITAMINOPATI METHUNITAILS
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 310 // vallabho'pi caityavAsaM parityajya zrIabhayadevasUrimevopasaMpadya visaMbhogika eva sUrerAjJayA caityavAsinAM samudAyaM pratibodhayan vijahAra, zeSaM tu SaTkalyANakaprarUpaNAdikaM sarva jinapatisUtraNaM jinada senaiva prakAzitaM sat jinavallabhasya mastake AropitaM, AropitaM, na punarayaM kiJcidapi tIrthapratikUlaM prarUpitavAniticed atisundaraM vacanaM, yadyevaM tarhi asmAkamabhISTamevetigAthArthaH // 71 // athoktaM yatpUrvapakSiNA tadevAbhimatamasmAkamapItyatra dRSTAntamAha jaha usa bhAiz2iniMdA vigaviA sasamayANuvAraNa / sadhehiM kuSakakhehiM a taha eso emabi juttaM // 72 // sarvairapi kupAkSikaissvasvamatAnuvAdena RSabhAdayo jinAH vikalpitAstathA eSaH, apirgamyaH, eSo'pi jinavallabho'pi, evaM yuktamevetyakSarArthaH, bhAvArthastvayaM yathA kupAkSikAH sarve'pi yathA'smAbhiH pUrNimApAkSikAdirUpo mArgaH prarUpyate tathA tIrthakarairapyuktamiti svavacanAnuvAdena vIrthakarAH kalpitAH, tathA jinavallabho'pi kharatarAbhimatazraddhAnAropaNena vikalpitaH paraM na tAdRzaH, | kiMtu yathAsUtrakapapadaTakarUpeNa pUrvAcAryairvarNitastathaiva sa zraddheyaH, anyathA "paMcahatthuttare hottha' tti siddhAntavacanamudbhAvya SaSThaM kalyANakaM vyavasthApayitustadIyavacanameva siddhAntagandhasyApyabhAvaM sUcayatItyagre vakSyate iti gAthArthaH / / 72 / / atha sukumA| ratiH kaJcicchaGkate - evaM bahu svayaM jAyaM kaha sabahA alIabhiNaM / jaha paravayaNAkhittA visaMpi pItAbhogA // 73 // nanu bhoH sarvathA alIkamidaM matamevaM dRzyamAnasvarUpeNa bahu rUpAtaM kathaM jAtam ? aho yathA tapAgaNasaMbandhinaH sAdhavastathA'mI agIni mRgbhalokeSu khyAtibhAjaH kathamiti parAzaGkA, uttaramAha-yathA paravacanAkSiptAH - parairudIritA anAbhogAt samyaka tathAvi kharatara carcA // 310||
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpraca parIkSA 4 vizrAme // 311 // dhaparijJAnAbhAvAt viSamapi pibati, jalamadhye prakSiptaM vipamapyanAbhogAt pibanto bahavo dRzyante, tarhi anyahare AstAM tathA idamapi mataM zeSakumatApekSayA sAdhupratiSThAcaturddazIpAkSikopadhAnAdivAhanAdibhirbahubhirdharmaiH sAmyadarzanAdanA bhogAtkathaMcit keSAMcitpravacana | paramArthAnabhijJAnAM tathApravRttiviSayIbhUtamitigAthArthaH // 73 // athAnAbhogaH samyagdRzAmapi syAditi darzayati sammariTThIgaMpi a aNabhogo jiNavarehiM nihiTTho / so aiAro niSNayavayaNaM jA taaNu bivarIaM // 74 // samyagdRSTInAmapi cAnAbhogo jinavaraiH saMdiSTaH, yadAgamaH- "sammaddiDDI jIvo uvaDDuM pavayaNaM tu sadahaha / sadahadda asanbhAvaM aNabhogA guruniyogA vA // 1 // " iti zrIuttarAdhyayananiryuktau (163 ) sa cAnAbhogo nirNayavAdaM yAvadatIcAraH samyagdRzAM, parasparaM vivAde yAvanirNayo na bhavati tAvadaticAraH, tadanu nizvaye jAte viparItaM, yadi samyag zraddadhAti tadA samyaktvaM niraticAram atha na tarhi mithyAtvamabhinivezarUpaM, nirNaye'pi svakIyakadAgrahAmocanAditigAthArthaH // 47 // atha nirNayeM vivAdAbhAve hetumAha bahukAlavRradesaMtariANaM niSNapi ko kuNai ? / uppaNNaMmi vivANu niSNayavayaNaM jaha iANi // 72 // bahukAla dUra dezAntaritAnAM yasyotpannasya kumatasya kAlo bhUyAn jAtaH athavA dUraM gataH - svadezaM parityajya vipakSabhUtAttIrthAiMradezaM gataH tasya nirNayamapi kaH karoti ?, na ko'pItyarthaH evaM satyapyutpanne vivAde nirNayavacanaM bhavatyeva yathA idAnIM vivAde | jAte kharataramataM yathAvatsvarUpaM vicAryamANamasAratayaiva prakaTIbhRtam asalyoktasya tathAsvabhAvAd, yaduktaM - " yathA yathA vicAryeta, vizIryeta tathA tathA / asatyoktaM bahIramyaM nAntaH kharapurISavat ||" itigAthArthaH // 75|| adhAnAbhogAdikamA viSkurvanAha kharatara carcA // 311 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 312 // kahamaNNaha bArasasayacauvarise khryraannmupptti| bhAsaMtAvi navaMgIvittikaro kharayarotti vayaM // 75 // kathamanyathA-yadyanAbhogo na syAttarhi kathaM dvAdazazatacaturvarSe 1204 caturadhikadvAdazatasaMvatsare kharatarANAmutpatti bhASamANA navAGgIvRttikaraH kharatara iti vaco, bhASanta iti gamyam , ayaM bhAvaH-kharataramatasyotpattiH saM0 1204 jAtA,zrIabhayadevamUriNA zrIsthAnAGgavRttiH saM0 1120 varSe kRtA, yaduktaM-"zrIvikramAdityanarendrakAlAt , zatena viMzatyadhikena yukte / samAsahasre'tigate vidRbdhA, sthAnAGgaTIkA'lpadhiyo'pi gamyA // 1 // " iti zrIsthAnAGgavRttiprazastI, iti parasparaM vicAraNA yadi kRtAsyA ttarhi ko nAma kharatarakalaI navAGgIvRttikarturdadAti ?,ata eva prAyaH kupAkSikAnuvAdAtpravRttirasamyageva syAt ,yattu kazcittadAnI 1204| rudrapallIyakharatarotpattiritirasamyag , yato rudrapallIyasaMjJA na jinazekharata evotpannA, kiMtu jinazekharatazcaturthapaTTadharAt zrIabhayadevasaritaH, yaduktaM rudrapallIyareva-"paTTe tadIye'bhayadevamUrirAsId dvitIyo'pi gunnaadvitiiyH| jAto yato'yaM jayatIha rudrapallIyagacchaH sutarAmatucchaH // 1 // " iti vRttiprazastAviti gAthArthaH // 76 // atha prAyaH pravacanAdattopayogo bhUyAn janaH kharataravacanAnAmanuvAdaka eva dRzyate atastadanuvAdApavadanAya kAzcana yuktIH sUtrata eva darzayan gAthAmAhajaM puNa katthavi putthayalihiaMdIsaha a kharayare gacche / siriabhayadevasUrI tappaTTe vallaho lihio // 77 // yat punaH kvApi pRthakpatrAdiSu sadyaskaprakaraNAdau vA likhitaM dRzyate, tallikhitollekhamAha-kharataragacche zrIabhayadevamUrista| paTTe zrIjinavallabhasUrirityAdItigAthArthaH // 77 // atha tallikhitaM samarthayannAha taM kharayaravayaNANaM aNuvAo bhddyaann'nnaabhogaa| jaha kallANagachaTuM katthavi kappassa vakhANe / / 78|| ITAMINFIRMIRPATRAPATI // 312 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ M kharataracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme | // 313 // Paniaim ITIATRINA TAPAINTHINGhamas PAINIORAIPURTHATAmma |tatkharataravacanAnAmanuvAdaH, uktavacanasya vAdo'nuvAda itikRtvA tatkharataravacanamevAnUdyoktaM, na punastAccikam , anAptavacanAnAmanuvAdasyApyatAtvikatvAd , anuvAdo'pi keSAM bhavatItyAha-bhadrakANAM-pravacanAnupayoge satyakuTilAnAm , ete'pi samyagvatAro bhaviSyantIti saralamatInAM, saralamatayo hi prAyaH saralameva pazyanti, yaduktam-"saralagatiH saralamatiH saralAtmA saralazIlasaMpannaH / sarva pazyati saralaM saralaH saralena bhAvena // 1 // " iti, athAsatyAnuvAde dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi, yathA kalpavyA| khyAne-paryuSaNAkalpavyAkhyAne kvacitkalyANakaSaTkaM tatkharatarakRtasaMdehaviSauSadhyuktAnuvAda eva, paJcAzakAdigranthAnupayogAditi | gAthArthaH // 78 // athaivamanuvAdaH kathaM syAdityAzaGkAparAkaraNAya dRSTAntabhUtAM gAthAmAha paDhamaMgadIviAe ujjoaNasari kharayare gacche / lihiaM daTuM saralo ko Na bhAsijja aNubhAsaM? // 78 // prathamAGgadIpikAyAM-kharatarakRtAcArAGgadIpikAprazastau "gacchaH kharatarasteSu,samasti svastibhAjanam / yatrAbhUvangugajuSo, gukho gatakalpapAH ||1|shriimaanudyotnH mUrirvarddhamAno jineshvrH| jinacandro'bhayadevo, nvaanggvRttikaarkH||" ityAdau kharataragacche zrIudyotanamariruktaH,evaM jesalameruprAsAde zilAmutkIrya likhitaM,tAdRzaM ca dRSTvA kA saralaH pumAn bhASAmanuvAdaM no bhASeta-navade ?,apitu saralo jano vadedeva,ayaM bhAvaH-yathA AcArAGgadIpikAdau zrIudyotanasUriprabhRtayaH kharataragacche likhitAstathA kvacicchrIabhayadevamUrirityAdyapi, taca tathA dRSTvA kenacidasmadIyena likhitaM tatkharataravacanavadanuvadanamapyakizcitkarameveti bodhyaM, | yattu kvApi "vArasavAsasaesuM vikkamakAlA jalahiahiesuM / jiNavallahakohAo kuccayaragaNAu kharayarayA // 1 // " iti vRddhasaMpradAyAgatA gAthA paTTAvalyAdiSu likhitA dRzyate tattu yuktameva pratibhAsate, yato'syAM gAthAyAM pUrvArddhana 1204 varSe kharataramatasyotpattira A HTalelammelanninamaAPER AIHARIHARITALIBABIRTANNUIPMEthA INTMATAUDIOilanAIMERA Harami u rA maalists ATM malini
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 31 // |bhihitA,uttarArdhana jinavallabhakrodhAditivacanena jinavallabho mUlotsUtraprarUpako darzitaH, krodhazabdena nijaguruNA saha kalahaH sUcitaH, | tenAyaM nijaguruNA caityavAsijinezvareNa saha kalahaM kRtvA nirgato, na punarvairAgyaraGgAt ,kUrcapurAdityanena kUrcapUrIyagaNAnirgato, na punazcandrAdisaMjitAt , yataH krodhAviSTo'ta eva na zrIabhayadevamUribhirapi svanizrA prApitaH, ataH ubhayabhraSTaH san citrakUTe | gatvA navInamataM vyavasthApitavAnityabhiprAyaH, anyathA pUrvAparAsaMgatireva syAd , uktakAle 1204 jinavallabhakAle coktasaMvatsarAsaMbhavAditi paryAlocyaM,yattu kvApi "NANAo vaDagaccho koraMTagaNAu cittvaalgnno| kuccayarAu navaMgI rAyagurU puNNatullAo ||||tti gAthA likhitA, tatra kUrcapurAnavAGgIvRttiriti yaduktaM tatkharatarAnuvAdAdRjumatinA gAthAyAM likhitaM,na punastAcikam ,etacca kharatarasyApi sammataM, nahi kharatarairapi navAGgIvRttikaraH kUrcapurIya ucyate, navAGgavRttiprazastau svayameva candragacchasyoktatvAditi | gAthArthaH / / 79 // athAnAbhogato granthoktaM puraskRtya pUtkurvantaM kharataraM gAthAtrayeNa tiraskartuM prathamagAthAmAha jaM puNa jehiM paiTTa AvaNNo kharayarotti so mRrI | uvaesasattarIe bhaNio'bhayadevanAmeNaM // 8 // 'je puNajehinti yebhyaH pratiSThAmApannaH kharataraH sa mUrirabhayadevanAmnA upadezasaptatikAyAM bhaNitaH,tathAhi "purA zrIpattane | rAjya, kurvANe bhImabhUpatau / abhUvana bhUtalakhyAtAH, shriijineshvrmuuryH||1|| zrImadabhayadevAkhyAsteSAM paTTe didiipire| yebhyaH pratiThAmApanno,gacchaH khrtraabhidhH||2||" itizrIratnazekharasUrirAjye zrIsomasundaraziSyasyopAdhyAyazrIcAritraratnasya ziSyeNa paM0 somadharmagaNinA viracitAyAmupadezasa vitigAthArthaH / / 80|| athopadezasaptatikAt kIdRgityAhanakAro'nAbhogI paJcakagvaM jennnnNtsNmaarii| bhaNiovi teNa dhuNi'o jiNappaho dhammapaDivagyo / / 8 / / // 314||
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 315 // upadezasaptatikAkArakaH paM0 somadharmaH pratyakSamanAbhogI yena kAraNenAnantasaMsArI bhaNito'pi - zrImunisundarasUribhiH stanikA| dipaMktau nivezyauSTriko'nantasaMsArIti kathito'pi tena somadharmeNa stutaH, anantasaMsArIbhaNitaH tathAcAha - " AjJAbhaGgAntarAyotthAnantasaMsAranirbhayaiH / sAmAcAryo'pi pAzcAtyaiH, prAyaH khairaM pravarttitAH || 1 || upadhAnapratikrAntijinAcadiniSedhataH / nyU nitA duSSamA doSAt prmttjntaapriyaaH||2|| yattatprA sukamiSTAmbupravRtyAdisukhAvahAH / / " ityAdinA gurvAvalyAM bhaNitaM, tatropadhAnapratikrA|ntiniSedhakau yathA pUrNimIyakAJcalikA tathA AjJAbhaGgAntarAyotthAnantasaMsAranirbhayatvena strI jinAcaniSedhakaH kharataro'pyuktaH, tadantargato jinaprabho'pyanantasaMsArI bhaNitaH somadharmagaNinA ' mlecchAdhipatipratibodhako jinaprabhamUrirjinazAsanaprabhAvaka' ityAdivacanairunnatiM prApitaH, sa ca kIdRza: ? - dharmapratipakSaH- dharmadveSI, yatastadIyavAgvilAsa stvevaM- "bAhyakriyAdarzanena, mohayanto jagaJjanam / tapobhUtA aTantIti, tapo'TAH parikIrtitAH || 1 || tapoTAnAM mataM caiva mudgalAnAM mataM tathA / zAkinInAM mataM caiva, prAyastulyAni vakSyate ||2|| saMkliSTapariNAmitvAttulyametanmatatrayam / tasmAd dUrataraM tyAjyaM, bhAvazuddhimabhIpsatA ||3|| ayuktamuktamathavA, mithyAduSkRtamastu nH| zAkinImudrale bhyo'pi yattapoSTA durAzayAH // 4 // zAkinI mudgalAttAnAM dRshyte'dyaapyupkrmH| tapoTenArditAnAM tu, cikitsA syAdarA bhRzam ||5|| hinasti janmanyekatra, zAkinImudgalagrahaH / tapoTakugrahastveSa, praNihanti bhave bhave // 6 // viparyastadhiyaH krUrAH pararddhimasahiSNavaH / gurulAghava vijJAnavandhyAH zAsananiMdinaH || 7||" ityAdi tapAnindanavAkyAni tathA "jJAnamuSNapayaHpAnaM, darzanaM mukhamudraNam | cAritraM tarkayAmyeSAM kevalaM maladhAraNam // 1 // " tathA "varNAntarAdiprAptaM sat, prAsukaM ca zrute smRtam / nyavAri ziziraM vAri, tadapi neti gehinAm ||9|| aSkAyamAtra hiMmotthaM nirasya prAsukodakam / prArUpi gRhiNAmuNNaM, vAH pakAyopamaI kharataracarcA / / 315 / /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 316 // jam / / 2 // " ityAdiH sadAcAro'pi tena pApAtmanA ninditaH, etacca jinaprabhasUrikRte tapAgaNadUSaNazatake,nacaivamanenaiva sadAcAro ninditaH, kiMtvetatkulakramastvayameva, tathAhi "muddhANAyayaNagayA cukA0 maggAu jaaysNdehaa| bahujaNapiDhivilagmA duhiNo huA smaahuuaa||1||" itigaNadharasArddhazatake,atra vRttau-paurNamIyakAdidUSaNadvArA tapo dRSaNIyaH,yathA likhitaM tathA cAha,athavA malinagAtradurgandhapAtrAvazrAvaNatanduladhAvanAdipAyinAM gurukulavAsatyAginAM tapasvinAmityAdi bhaNitaM, tacca sacetanAnAM zrotRNAM dharmaprAptiheturapyetena viparItatayA paribhAvya likhitaM taccAyuktameva,yato malAdidhAraNaM tu sAdhUnAmucitameva, yadAgamaH-"siNANaM aduvA kakaM, luddhaM paumagANi a / gAyassubahaNaThAe, nAyariMti kayAivi // 2 // iti dazabai0 (272*) tathA "kilinagAyamehAvI, paMkeNa va raeNa vaa| priMsu vA paritAveNa, sAyaM no paridevae // 11 / veijja nijarApehI, aariaNdhmmnnuttrN| jAva sarIrabheutti,jallaM kAeNa dhArae // 2 // iti uttarA0 (84-85*) tathA "AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIaM sovIraM javodagaM c| no hIlae piMDa| nIrassa pantaM, kulAI paribae je abhirakU // 1 / / iti zrIuttarA0 (506*) tathA paryuSaNAkalpe'pi "cautthabhattiyassa" ityAdi pratItameva, evamAgamoktaM tanduladhAvanAdipAnaM tu sAdhUnAM yuktameva, yaccoktaM 'gurukulavAsatyAginA' taccAdhyakSabAdhitaM, vakturevAnAptatvasUcakam , evaM jinaprabheNa tatpUjyazca yAni kRtyAni jinena sAdhUnAM bhUSaNatayA bhASitAni tAni dakSaNatayodbhAvitAni, ata eva zrImunisundarasUribhiH prAguktaprakAreNa stanikavat kharataro'pyanantasaMsAryava, tanmadhyapatito jinaprabho'pi mlecchAdhipatipratibodhako'pi pravacanopaghAtyeva, utsUtrabhASiNAM pravacanopaghAtakatvaniyamAt , na punaH pravacanaprabhAvakaH,anyathA digambarAdInAmapi pravacanaprabhAvakatvaM syAt , yatastatprabodhitA rAjAno'dyApi dakSiNasyAM vidyante, tasmAd mlecchAdipratibodhanodbhAvanamakizcitkarameva, // 31 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 317 // HTRINITISHTHANISitemaltimamar mil marrint H DRASIMILAIN ( yatastatpratibodhito'pi strIpUjAniSedhAdilakSaNamauSTrikamAgameva zraddhattavAn , na punastIrthakarabhASitaM tIrthasammataM mArgam , upadezasa- kharataracarcA satikAkArastu nijapUrvAcAryaviracitaprakaraNAnupayogenauSTrikakRtaprakaraNAdivizvAsena ca pravacanopaghAtakamapi jinaprabhaM mlecchapratibodhakamAtreNApi pravacanaprabhAvakatayA varNitavAna , ata eva paM0 somadharmasyAnAbhAgaH sphuTa eva-adhyakSasiddhaH, nanu jinaprabheNa tapAgaNaH prazaMsito'pi dRzyate, tathAhi-"purA zrIjinaprabhamUribhiH pratidinanavastavananirmApaNapurassaraM niravadyAhAragrahaNAbhigrahavadbhiH pratyakSapadmAvatIdevIvacasA abhyudayinaM tapAgacchaM vibhAvya bhagavatAM zrIsomatilakasUrINAM svazaikSAdipaThanavilokanAdyartha yamakazlepacitracchandovizeSAdinavanavabhaGgisubhagAH saptazatImitAH stavA upadIkRtAH nijanAmAGkitAH, tevayaM sarvasiddhAntastavo bahUpayogitvAdviviyate iti jinaprabhamUrikRtasiddhAntastavAvacUrNI, tathA kvApi-"zrIzatruJjayayAtrAyai gacchatA jinaprabheNa siddhapure tapAgaNanAyakAH zrIsomatilakasUrayo bahvADambareNa vanditA ityapi likhita dRzyate tatkathaM ghaTata iticeducyate, yasiddhAntastavAvacUrNI likhitaM tattu tadIyaireva,na punaH kenApyAptabhRtena sammatenAtmIyena pUrvajenetthaM likhitam ,ataH kathaM samyagAsthApUrvakanirNayaH?,kiMcayat stavAvacNoM pratyakSapadmAvatIvacasetyuktaM tacca svame'pi nAsmAkaM zraddhAnaviSayaH, yato nadyunmUtrabhASisamIpe samyagdRSTidevatA prAdubhavati, kiMtu tato dUrata eva nazyati, tasmAd yathA mama svame zAsanadevatayA bhaNitaM yat zrAddhapratiSThA pUrNimApAkSikaM cAnAdisiddha tvayA na mocyamiti saGghasya purazcandraprabhAcAryeNa bhaNitaM tathA yathA''zcalikamatAkarSakanarasiMhopAdhyAyena pAvakagirau mithyAdRk | kAlikAdevI ArAdhitA lokAnAM ca puro mama cakrezvarI pratyakSIbhUteti nijamatavizvAsotpAdanAya svaprauDhimajJApanAya coktaM, tathA|| jinaprabho'pi kiMcitkSetrapAlAdikadevavizeSamArAdhya mama padmAvatI pratyakSIbhRteti proktavAnitizraddheya,yattu siddhapure somatilakamUrayo // 317 // PIRITUTHIARPAHIMIRAM
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharataracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 318 // Marwadi | vanditAstacca ghaTata eva, yataH prAyo liGginaH parasparaM vandanAdikriyAH kurvANAH saMpratyapi dRzyante,tarhi saMvinatvena sarvatra sarvajanaprasiddhAn zrIsomatilakasUrIn kathaM na vandaMte ?, parametadvandanAdikaM zrutvA na kiMcidutsahanIyaM, navA tadanukUlatayA pravartanIyaM, 'baMdia vIraM paDiniatto'tti siddhAntavacanAcchrImahAvIraM vanditvA gato'pi saMgamakA'maraH zrIsaudharmendreNa svargAnirvAsitaH,na puna: zrImahAvIravandanaM cetasi dhRtvA prazaMsitaH,evamutsUtrabhASiNo vandanAdikriyAM kurvANA apyupekSya yathAzakti tiraskaraNIyA iti, kiMca |-yadyapi ko'pyumUtrabhASI tathAvidhaprakRtyA bhadrako nizcayataHsamyaktvabhAgapi tathApi 'tanmadhyapatitastadgrahaNena gRhyate' itinyAyAt yAvantastannAmadhArakAste marve saMkliSTapariNAmA eva bhASyante, teSAM darzanamapi samyagdRzAmazubhabandhahetuH, yadAgamaH-"ummaggadesaNAe caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / vAvaNNadaMsaNA khalu naha labbhA taarisaadtttth||1||" itizrIvandanakaniyuktau(1154)asyA cUrNI "khalu sadA jai kei nicchayavihIe abAvaNNadaMsaNA tahavi vAvaNNadaMsaNA iva daTTavA, te adaTuMpi na lanbhA, kimaMga | puNa saMvAso saMbhujaNA saMthavo ve"tyAdi zrIAva0 cU0,ayaM bhAvaH-yadyapyavasaravizeSe jinaprabhasUrirapi suvihitAnurAgIbhavettathApyA|gamadattadRSTInAM yAvattanAma dhatte tAbadraSTumapyakalpyaH kathaM prabhAvakatayA stavanAhaH ?, upadezasaptatikAkAreNa tu tathA varNitaH, anA-| bhoga eva tatra kAraNaM bodhyamitigAthArthaH / / 8 / / athopadezasaptatikAviSaye kiM saMpannamityAha epaNa tumhANaM gaMthe bhaNiti vayaNamavajuttaM / aNabhogovi pamANIkao ahujA abhiNiveso // 82 // etena-prAguktaprakAreNAnAbhogasiddhau yuSmAkaM granthe upadezasaptatikAlakSaNe zrIabhayadevasUribhyaH kharataragacchaH pratiSThAM prApta | || ityAdivacanamapi kharatarANAmayuktaM, tatra hetumAha-yana iti gamyaM, yataH kAraNAdanAbhogo'pi pramANIkRtaH anAbhogato'pi nija WIRAJPRIMARISMRITIAN Imipalimmaamanaman PAHINSAT HILIHINAMAALAHINIANI HamI H MATERIALINE IRAIL // 31 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 319|| kharataracarcA R ITEINImasliliMeERHITatan pakSIyaH granthe bhaNitaM tadapyasmAkaM pramANamiti khIkAro'pyabhinivezo bhavet ,anyathA jamAlyAdiziSyANAmapyabhinivezo na bhavet , svakIyaguruNoktasyaiva pramANIkaraNAd , anAbhogastu chadmasthamAtrasyApi saMbhaved , yadAgamaH-"nahi nAmAnAbhogazchamasthasyeha, kasyacitra syAt / jJAnAvaraNIyaM hi nAnAvaraNaprakRti karma // 1 / " iti, etena upadezasaptatikAmAdAya tathAvidhamanyadapi kizcidAdAya ca kharatareNa na pUtkaraNIyamitidarzitaM, kiMca-upadezasaptatikAbhyupagame zrImunisundaramarizrIjinasundarasUripaM0harSabhUSaNaprabhRtikRtagurvAvalIdIpAlikAkalpazrAddhavidhivinizcayapramukhA granthA apramANIkartavyA bhaveyuH, tathA makalasiddhAnto'pi, yatastatro| sUtrabhASiNAM niSiddhaM kutopya'nukUlavarNanamiti gAthArthaH // 82 / / atha kharataramatabhASitamAtrasyopasaMhAramAhatamhA tammayalihitappaDima ahava lihiamaNNeNaM / ubhayapi appamANaM jamabhinivesA aNAbhogA / / 83 / / tasmAtkAraNAtprAguktayuktiprakArAdvakSyamANahetozca tanmatalikhitaM tadIyamatavAsinAM jalpitaM sat kvApi likhitaM tadubhayamapyapramANaM, tatra hetumAha-yasmAt kharatareNa yallikhitaM tadabhinivezAt tadRSTvA'nyenAviditatanmatasvarUpeNa likhitaM tadanAbhogAdeveti gAthArthaH / / 83 // atha kharataralikhite sarvathA vizvAsAbhAvaH kathamityAzaGkAparAkaraNAya gAthAyugme prathamagAthAmAha mavehiM kurakkhehi animbhaMto kharayaro sahAveNaM / jimbhAdosadgeNaM bhAsaNabhakvaNasarUveNaM // 4 // ussuttaM bhAsittA dijA aliaMpi sammaI muuddho| pajjUsiavidalAI bhavato bhaNai muNimappaM // 85 // sarvebhyaH kupAkSikebhyazca kharataraH svabhAvena jAtimahamamudbhavena guNena nirdhAnto-nizzUkaH pAratrikabhasUrahitaH, kena ?bhASaNabhakSaNasvarUpeNa jihvAdopadvikenetigAthArthaH / / 84 // atha prAguktaM kathamityAha-utsUtrabhApinvAd mUrkhaH sammani ANSHURIMAmemangHISHIRAIN M HI
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImatracanaparIkSA 4 vizrAme // 320 // | granthAntaranidarzanamalIkAM co'pyathe svamatavyavasthApanAyai asatImapi vadati, tathAhi - cauraMgulappamANaM ThevaNAyariaM Thavitu muNivasabhA | vihiNA kuNati kiriaM tayabhAve daMDagaM vAvi || 1 || dArumae Ayarie muTTipamANe suvaTTayAyAre / paNavIsaM paDilehA havaMti jutto a teNeso ||2|| paDilehaNA u puNNA na tahA akkhAiemu susiresu / labbhaMti bhariamajjhe teNa u katthavi visesaMmi|||3|| suttuttevihu ThevaNAyarie kiriAsu puvasUrIhiM / paDilehaNAvisesaM daNaM daMsiA ke'vi || 4 ||" iti zrIumAsvAtivAcaka| kRtAyAM vicAravallabhAyAM tathA "tihipaDaNe kAyadyA puvA jjuttadhammakajesu / cAudasIvilove puNNamiaM pakakhapaDikamaNaM // 1 // tattheva posahavihI kAyadyA sAvagehiM suhaheU / nahu terasIi kIrai jamhA NANAiNo dosA || 2 || narodayaghaDiAvia terasi huMtA | na pakhiaM kuJjA / cAummAsi karaNe esa vihI desiA samae || 3 || tihIbuTThIe paDhamA gahiA paDipuNNabhogasaMjuttA / | iarAvi mANaNijA paraM na thovatti tattullA ||4|| iti zrI haribhadrasUrikRte tazvataraGgiNIgranthe, tathA " tadavicchinnaM vAmagajAzuMmiNaMtara Thaviya muhapattiM / rayaharaNamajjhabhAge ThAvae pujapAyajugaM ||1|| AvasmayakihakammaM dIharaputtI kammakhaya heU / jo kuNai bhattijutto so pAvar3a paramanidvANaM ||2|| || iti pratikramaNabhASye // atraca vicArakhallabhA ca ta varaGgiNI cetigranthadvayamukta kartRtvena kharapuSpamivAsadeva nijamatasthirIkaraNAya mugdhajanavipratAraNAya ca vikalpya sammatitayA likhitaM, pratikramaNabhASyaM tvabhyAkhyAnakalaGkitaM, tatroktagAthAdvayagandhasyApyabhAvAt, tathA " se NaM levae gAhAvaI samaNovAsae ahigayajIvAjIve" ityAdi dvitIyAGgasUtralezasya vRttiriyaM " tathA caturddazyaSTamyAdiSu tithiSUddiSTAsu - mahAkalyANakatayA puNyatithitvena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisRSvapi caturmAsakatithiSvityarthaH" iti sUtradaGgavRttau evaMvidhe pAThe vidyamAne'pi paryuSaNApauSadhagrahaNAtha kharatararUpa kharataracarcA // 320 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThaparAvacanaM zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 32 // prabhAcAryaNa SaDAvazyakabAlAvabodhe paurNamAsIsu catasRSvapi caturmAsakaparyuSaNAtithiSvityarthaH ityevamanyathApAThaM kRtvA sUtrakadaGgavRttAvuktamityAdivacasA vRttiH sammatitayA darzitA, evaM "uddiTTamicauddasI" ityAdigAthA saMdehadolAvalyAM saptatriMzattamA, saMdehadolAvalIsUtraM ca jinadattamarikRtaM, tadyAkhyAne coddiSTA-vizeSaparvatvena pravacane prasiddhAstithayaH, yaduktaM mUtrakRdaGgavRttau "cAuddasamuddivapuNNimAsiNIsu"ti AlApakaM vivRNvatA zIlAGkAcAryaNoddiSTAsu-mahAkalyANakasaMbandhitayA-puNyatithitvena prakhyAtAviti, tAzcaturmAsakasAMvatsarikamahAkalyANakadinAnyucyante ityAdyasaMbaddhameva bhASitaM, tathA 'mAhaNaM goarao vucchiNNo smaannubhaavaao| ajANaM paNavIsaM sAvayadhammo a vucchinnnno||9|| iti tIrthodgAragAdhAyAH kApi vyAkhyAnupalambhe'pi zrAvakadharmazcAtra pratimArUpo jJeyaH,tataH saMpratyapi ye zrAvakebhyo bhikSAM grAhayanti tadAgamabAdhitamityAdi SaSTizatakavRttau svamatAnurAgeNa vikalpyArtho likhitaH,yataH saMprati kAle vizeSataH pratimAvahanena tulanAM vidhAya pratrajatIti pazcAzakavRttau zrIabhayadevasUribhirvyAkhyAtamityagre darzayiSyate ityAdi paryAlocya kharataroktau taduktasammatau ca na vizvasanIyameva,nanu rAkAstanikAbhyAmapi tathoktaM dRzyate, tathAhi-"kAlagajehiM kAraNiA cautthI pavattiA, tabaseNa ya caummAsiANi cauhasIe AyariANi"ti granthakArokta vidyamAne'pi "tabaseNa ya pAkhiANi cauhasIe AyariANi"tti kApi parAvRtya likhitaM, tathA 'itto a ahigarama ya niSphattiM me nisAmeha"tti pramukhagAthAtrayAtmaka jyotiSkaraNDasUtre3 prAbhRtake (gA089) sUcyagre muzalapraveza iti nyAyamavagaNayya "chaTTisahiA na aTThami terasisahina pkhiaNhodd'| paDavaisahiaMkaAvi ia bhnniviiaraagehiN||1|| ityAdigAthAdazaka pUrNimApAkSikAbhyupagantrA prakSiptaM, gAthAbandho'pi gopAlavAkyamamudbhava iva pratibhAni, evamasatyagranthasammatidarzanena |
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ vatana zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma // 322 // siddhAntakalaGkadAnena ca auSTrikasamAvimAvapi tarhi kathamauSTrika eva nizzUka iti cetsatyaM, yadyapyevamavizeSastathApyayaM vizeSaH, | yadrAkAdInAM madhye kenacittathA prakSipyoktaM sattadanujaistathaiva satyatayA'bhyupagamya pravaryate, kharatarastu na kevalaM prAcInoktamAtreNa vizrAmyati, kiMvadyApi navInaraprakSepodyato'dhyakSasiddha eva, yato jesalamero tapAkRtapratikramaNavRttau navAGgIttikArazrIabhayadevasUrizrIhemacandrasUrirityAdi svayaM siddhe pAThe kharataradhurINeti saptAkSarANyantarA prakSipya navInapustakaM likhitaM, tatra likhanasaMvatsaro'pi purAtano likhitaH, vivAde ca samyagnirNIya mugdhena kenacitprakSiptaM bhaviSyati tarhi kimityAdi vadanto'pi kSINaprANaprAyAH saMjAtAH, nacaivamatra kiMciccitraM saMbhAvanIya, prAyaH kharataraH pUrvAparasaMbandhamanAlo cyaiva pUtkurute, ata eva svayaM caturdazIpAkSikAbhyupagantApi kenacita prakSiptaM gAthAdazakaM kaNThagataM kRtvA yatra vApi. "terasisahina pakhiraM hoI"tti bruvANo na lajjate, na vetti cAtra 'panarasaMmi adivase kAyavaM pakhiraM tu pAeNa"miti SaSThayAM gAthAyAM kimuktaM kathaM vA'haM vacmi kena vedaM gAthAdazakaM kRtam , evaM rAkAraktakRtahuNDikAM dRSTvA'pyuddhAntaH kharataraH pUrNimA'pi pAkSikaM matyameveti svapade pracAraM kurvan dRzyate, na tathA'nye, kupAkSikA iti kharataro'tibhrAnta iti samarthitamiti vAgdoSo jihvAsamudbhUtaH, tathA bhakSaNamadhikRtyAha-"pajjusia"tti paryuSitaM-rAtryantaritaM dvidalAdi, dvidalaM-mudgAdi, AdizabdAtpoli| kAdi, zrAvakakulanindyamapi bhakSayan-khAdanAtmAnaM muni bhaNati, paryuSitadvidalapolikAdi bhuJjAno'pyahaM sAdhurityarthaH, paryuSitadvidalAdigrahaNamanucitamiti puro vakSyate itigAthArthaH / / 85 // atha prAguktaprakAreNa navAjhavRttikaraH kharataro na bhavatIti siddhe'pi | punaH pArthakyena dAArthamAha PIRI NARATHIMILARISMINIMIREmaiIRTHIRINEERIWAIIMILAI TAIIRAMIRMITILIPITARAITARANILIPHONILIANE M ILAINE // 322 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravanaparIkSA 4 vizrAme // 323 // aha pAyaM bahu khAyaM kharagaravayaNAoM kharayaro suurii| navaaMgivittikAro tamasacaM bhinnamavi bocchaM ||86 // athetiprAguktayuktyapekSayA pArthakyasUcakaH kharataravacanAt - navAGgavRttikAro'smadIyaH kharatara ityevaMrUpeNa kharataravacanAnnavAGgavRttikAraH kharatara iti bahu khyAtaM prAyaH, prAyograhaNAtpravacanaparamArthavitsvasmadIyaprAcInAcAryeSu na khyAta ityarthaH, tadvaddR khyAtamasatyaM, bhinnamapi vakSye itigAthArthaH // 86 // athoktasamarthanAya yuktimAha - jaha sirijiNesaro so kharayaranAmeNa hoi supasiddho / tA kahamamhAyariA kharayaranAmeNa dhikkujA || 87|| yadi zrIjinezvara riH kharataranAmnA suprasiddho bhavet tA - tarhi asmadAcAryAH- zrIsomasundarasUriprabhRtayaH kharataranAmnA kathaM tAn | dhikkuryuH - dhikAraM kurvIrana ?, dhikArollekhamAha - " huM nandendriyarudrakAla 1159 janitaH pakSo'sti rAkAGkito, vedAbhrAruNa 1204kAla auSTrikabhavo vizvArka 1213 kaale'nyclH| SaTyarkaSu1236 ca sArddhapaurNima iti vyomendriyArke 1250 punaH, kAle tristu| tikaH kalau jinamate jAtAH svakIyAgrahAt || 1 ||" ityatra rAkAsta nikAdivatkharataro'pi kalau svakIyAgrahAd-abhinivezAJjAta ityuktaM, tathA " AjJAbhaGgAntarAyotthAnantasaMsAraninirbhayaiH / sAmAcAryo'pi pAzcAtyaiH, prAyaH svairaM prvrtitaaH|| 1 // upadhAnapratikrAntijinAcadiniSedhakAH / nyUnitA duSpamAdopAtpramattajanatApriyAH ||2||" ityatra strIjinAcaniSedhakaH kharataraH so'pyananta saMsArI bhaNita ityAdi prAguktaM zrIjinezvarasUreH kharataratve kathaM saMbhavati 1, na saMbhavatIti na kharataracihnaM tasyetigAthArthaH // 87 // athAsmadIyA AcAryAH na kevalaM kharataro'nantasaMsArItyevamuktavantaH, kiMtu zrIabhayadevasUriM prabhAvakamapItyAha paNatAvi pbhaavycrinn'bhgdevhemcNdaaii| ussuttamaggavaDio pabhAvago hoDa na virohA ||88|| zrI abhaya devA na khAdyAH // 323 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIabhaya devA na zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme| // 324 // khAdyAH prabhAvakacaritra zrIabhayadevamUrizrIhemacandrasUriprabhRtIn jinazAsanaprabhAvakatvena prabhaNanta eva kharataraM stanikapaGkau prakSiptavantaH, yata evaM tasmAdutsUtramArgapatitaH prabhAvako na bhavati, kuto?-virodhAd, virodhastvevam-utsUtramArgapatito yadyapi kadAcidanyatIthikairapi sahAsaMbhavinamapi jayamavApyonnatimavApnoti tathApi na pravacanaprabhAvakaH, kiMtu svAzritamArgasyaivoddIpakaH,sa coddIpito mArgo vizeSataH pravacanopaghAtI syAd , yathA digambarapakSIyo jayI jAtaH san garvitAtmA zvetAmbarapakSamucchettumeva samIhate, tasmAdutsUtramArgAzritatvapravacanaprabhAvakatvayoranyo'nyaM zItoSNasparzayorikha sahAnavasthAnalakSaNo virodhaH, tathA ca kutaH kharataranAmADkitaH sa saririti gaathaarthH||88|| athaivamukto ko'pyanyathAbhAvamApanno'pi kIdRg syAditi pradarzanAya gAthAyugmamAhapANa koi mUDho maccharagasioha hoi vaayaalo| anbhAsavattio vA nehaMto taMmi muhari siA / / 89 // emo na dUsiadho na dRsio jeNa putvasUrIhiM / so'vi muhamuhio balu ANAbhaMgAivayaNehiM // 9 // etena-prAguktayuktiprakAreNa so'pi mukhamudrito bhavatItisaMbandhaH,maH kaH ?, yaH ko'pi mUDhaH-pravacanaparamArthAnabhijJaH athavA matsaragrastaH yadyanyairayaM tiraskriyate tarhi mayA'yamupaSTambhanIya ityevaM matsaragrastaH vAcAlo bhaved , athavA kharataraH mahAlApasaMlApAdinA'bhyAsavazatastasmin kharatare snehayan kharataro mAM mitraM jAnAtvitidhiyA mukharIsyAd , vAcAlatvaM collikhannAha-emo ne'tyAdi eSaH-kharataro na dUSayitavyaH, yena kAraNena pUrvasUribhiH kaizcidapi na dRSita ityevaM vaktA mukhaM mudritaM jAtaM yasyeti mukhamudrito jAto vijJeyaH, khaluravadhAraNe, vaktumazakta evetyarthaH, ke?-AjJAbhaGgAdivacanaiH-"AjJAbhaGgAntarAyotthAnantasaMsAranirbhaye" rityA| dibhiH zrImunisundaramariprabhRtisammativacanaiH,prAguktaH,ayaM bhAvaH-na hi svayameva kutazcitkRtrimanimittAddaSayAmaH, kiMtu suvihi madeI wUPASAIRAIMIMSPIRIRANI INDIA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharatarotsUtrANi zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 325 // tAgraNIzrImunisundarasUriprabhRtibhiH pUrvAcAyaranekazo dRSitA itigAthAyugmArthaH / 89 / 90 // atha prarUpaNayApi bhedaM darzayannAha jaM puNa parUvaNAe bheo'bhayadevavallahANaMpi / vallahajiNadattANaM tamaNaMtara vucchamussutte // 11 // | yatpunaH prarUpaNayA abhayadevavallabhayoH-padaikadeze padetinyAyAcchrIabhayadevamUrijinavallabhayorapi punarjinavallabhajinadattayozca bhedaH-pArthakyaM tadanantaramutsUtre-utsUtrodghATanAvasare vakSye itigAthArthaH // 91 // iti zrIabhayadevamUriH kharataranAmnA kalaGkito nAstIti prasaGgato bhaNitamiti, atha kharataramatotsUtradidarzayiSayA prathamamutsUtrabhedAnAhaaha umsuttaM dRvihaM kiriAvisayaM ca vayaNavimayaM ca / kiriAvisayaM tivihaM duvihaM puNa vynnvisyNti||12|| ___'atheti nAmAdivyavasthApanAnantaramutsUtraM dvividha-kriyAviSayaM vacanaviSayaM ca, kriyaiva viSayo yasya takriyAviSayaM, yadyapi yakriyAviSayaM bhavati tadvacanaviSayamapi bhavatyeva tathApi mukhyavRttyetibodhyam , evamagre'pi, vacanaM viSayo yasyeti tadvacanaviSayaM | ceti dviprakAraM syAt , tatra kriyAviSayaM trividhaM dvividhaM punarvacanaviSayamitigAthArthaH // 92 / / atha trividhaM dvividhaM ca vyaktIkaroti___ ahiaM? agaM2 ajahahANaM cussuttameva kiriAhiM / ummaggademaNAmagganAsaNehiM duhA vayaNaM // 93|| adhika UnaM2 ayathAsthAnaM3.ca utsUtramadhikArAkriyAviSayamevakAro vyavahitaH saMvadhyate kriyAbhireva syAd ,ayaM bhAvaHtIrthakuduktakriyAsu nijabuddhyA kiJcidadhikakaraNaM tadadhikamucyate, evaM nyUnakaraNamapi, yA kriyA yatra sthAne bhaNitA tasyAstavyatiriktasthAne karaNamayathAsthAnamiti,tathonmArgadarzanamArganAzAbhyAM vacanaM-vacanaviSayamRtsUtraM dvidhA bhavati, etacca tIrthakadbhASitAdadhikanyUnabhASaNAbhyAmeveti gaathaarthH||93|| atha dvAragAthAyugmamAha // 325 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 326 // kalAga1 rayaNIposahammi sAmaiaM2 / tiguNuccAro posahasAmaiesuM3 kasellajalaM4 // 94 // pajjusi avidalapoliagahaNaM5 vidalaMti saMgarappamuhaM / iccA ahiussuttaM kiriAvisayaM muNeaSvaM // 95 // zrI vIrasya garbhApahAraH kalyANakaM bhavati 1 rAtripauSadhikAnAM rAtricaramayAme sAmAyika2 sAmAyike pauSadhe ca namaskAratraya| pUrvakatrirdaNDako cAraH 3 kasellakajalagrahaNaM 4 paryuSitadvidala pUpikAdigrahaNaM5 saMgarapramukhaM dvidalamiti zraddhAnaMda ityAdi kriyAviSayamadhikamutsUtramiti, vyaktyA vakSyamANAnAmihoddiSTatvam, anyathA'nekasaMkhyAkAnAmutsutrANAM sadbhAvAt teSAM ca vicAraNe granthasya | lakSapramANatve'pyavizrAnteH tena yAni yAni sthUladhIdhanAnAmapi vaktuM zakyante tAnyevAtroddiSTAnyutsUtrANi bodhyAnIti dvAragAthAtAtparyam || 94 95 || atha krameNa vyaktIkRtya dUSayitumAha tatthavi ahiaMgabhAvahArakallANagaMti vIrassa / jiNavallaheNa bhaNiaM micchAbhinivesavasageNa ||16|| teSvapi uktalakSaNeSUttreSu vIrasya - zrI mahAvIratIrthakRto garbhApahArakalyANakaM SaSThamitidhiyA janmAdikalyANakadinAnIvAzvi| nasitatrayodazyapyArAdhyetikRtvA tadArAdhanakriyArUpamadhikamutsUtraM kharataramate bodhyaM taccAsyAmavasarpiNyAM prathamato jinavallabhena | kharatarAbhimatenAbhinivezavazagena bhaNitaM - prakAzitam, ata eva tanmithyetigAthArthaH // 96 // atha jinavallabhena bhrAntyA yatsiddhAntavacanamavalambya prarUpitaM tadvAkyamAha bhAi bhaNiyaM ca sutte'vi paMcahatttarettivaya gehiM / gabhAvahArarUvaM chahaM kallANagaM vIre // 97 // jinavallabho bhaNati - nijazrAvakANAM puraH siddhAntAbhijJatAcAturImA viSkaroti-bho zrAvakAH ! adya SaSThaM zrImahAvIragarbhApahAraka tarbhApahAracarcA // 326||
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ tApahAracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme ||327 // MAITRINImathemamaARRIOR l BHAIRAMAIHIPATHMAHIPAHINILIBRARIAL LITERAL amma lyANakamanti, tacca 'paMcahatthuttare' tivacanaiH siddhAntaprakaTAkSaraiH sUtre'pi-payuSaNAkalpasUtre'pi, apirevArthe, mUtra eva labhyate, ityevaM nijavacanacAturyetigAthArthaH // 97 // atha jinavallabhaM dUSayituM pratibandImAha' na muNai eaM vayaNaM usabheNaM paMca uttraamaaddhe| abhiIchaThetti samaM havija rajjAbhisevi // 28 // jinavallabho na jAnAtyetadvacanaM-vakSyamANAgamavAkya,kIdRzamityAha-'usameNa mityAdi "usame gaMarahA kosalie paMcauttarAsADhe abhiichaTTa hotthati(25-33) zrIjambUdvIpaprajJaptau sama-tulyamarthAta paMcahatthuttare ityAdivacanena,tathA sati rAjyAbhiSako'pizakakRtazrIRSabharAjyAbhiSeko'pi bhavet , kiM?-kalyANakamitigamyamityakSarArthaH / bhAvArthastvayaM-"mamaNe bhagavaM mahAvIre paMcaha-| tthuttare honthA, taMjahA-hatyuttarAhi cue cahattA gambhaM vakrate" ityAdizrIpayupaNAkalpavAkyamavalambya kalyANakapratibaddhatvAcchakajItatvAcca garbhasaMharaNamapi kalyANakamiti jinavallabhavikalpitavacaH, taMtra vaktavyaM-nanu bho jinavallabha! yadi kalyANakAdhikArapratibaddhatvAccha kajItatvAcceti saMharaNasyApi kalyANakatvaM tahiM sutarAmabhRtapuNyaprakRtijanyasya zrIRSabharAjyAbhiSekasyApi kathaM na kalyANakatvaM, tatrApyevaMvidhavyatikarasya sadbhAvAt , tathAhi-"usameM NaM arahA kosalie paMcauttarAsADhe abhIichaTTe hottha"tti sUtrasya vyaktiyathA 'uttarAsAdAhiM cue caittA gambhaM vakate, uttarAsADhAhi jAe, uttarAmADhAhiM rAyAbhiseaM patte, uttarAsAdAhiM agArAo aNagAripAie,uttarAsADhAhiM aNaMte jAva samuppaNNa, abhiiNA pariNivvue"tti zrIparyuSaNAkalpapAThasAdRzyaM zrIjambUdvI paprajJaptAvapi, atra yathA garbhasaMharaNaM zakrajItastathA prathamatIrthakadrAjyAbhiSeko'pi zakrajIta eva zrIhAribhajyAmuktaH, tasmAjanmAdibadanAzcaryabhRtasya zrIRSabharAjyAbhiSekasyApi tvayA kalyANakatvamabhyupagantavyaM syAditigAthArthaH ||98||ath kharataraH zaGkane wiPhalmiRIMINA mantMRHAmediaNITHA ARIHANI AinmantraHANIRAMPURNIMPANIENTREADHAAR ||327 //
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ carcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 328 // NaNu kappe No bhaNiorajjabhiseo a usamasAmissa / saMharaNaM puNa sabatya vIracarie kahaM tulaM // 19 // | tApahAra nanu RSabhasvAmino rAjyAbhiSekaH 'kappetti paryuSaNAkalpe na bhaNitaH,tathAhi "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM usame arahA kosalie cauuttarAsADhe abhIipaMcame hotthati, saMharaNaM punaH sarvatra-yAvanti vIracaritAni teSu sarveSvapi garbhasaMharaNasyoktatvAt kathaM taulyaM RSabhacaritena saheti !, nAsmAkaM rAjyAbhiSeke kalyANazaGkApItipUrvapakSaH itigAthArthaH // 99 / / atha taulyaM darzayan siddhAntayati- ia ce suNAhi suMdara! paMcAsayasuttamuttajuttIe / hatthuttarajogaNaM cauro taha sAiNA caramo // 10 // iti ced-yadi prAguktaM tarhi he sundara! zRNu pazcAzakasUtraM zrIharibhadramurikRtaM paryuSaNAkalpoktaRSabhacaritravaduktayuktyA bhaNitamiti, tadbhaNati-'hatthuttare' tyAdi, tathAhi-paMca mahAkallANA savesiM jiNANa hoi niyameNaM / bhuvaNaccherayabhUA kallANaphalA ya jiivaann||1|| gambhe1 jamme atahAra nikakhamaNe3 cevaNANa4 nivaanne5| bhuvaNagurUNa jiNANaM kallANA huMti nnaayvaa||2|| tesu adiNesu dhaNNA devidAI kariti bhttinnyaa| jiNajattAdivihANA kallANaM appaNo cev||3|| iate diNA pasatthA tA sesehipi tesu kaay| jiNajattAdi saharisaM te aime vddhmaannsm||4|| AsADhasuddhachaTThI?citte taha suddhaterasI 2ceva / maggasirakaNhadasamI3 vesAhe suddhadasamI ya4 ||5|| kattiakaNhe carimA gambhAidiNA jahakkama ete / hatthuttarajoeNaM cauro taha sAiNA caramo / / 6 / / ahigayatitthavihiyA bhagavaMti nidaMsiA ime tasma / sesANavi evaM cinianiatitthesu vissnne|7|| itizrIyAtrApazcAzake,tadvRttiryathA 'paMceti paJcaiva mahAkalyANAni-paramazreyAMsi sarveSAM sakalakAlanikhilanaralokabhAvinAM jinAnAm-arhatAM bhavanti niyamena-avazyaMbhAvena, tathA vastusvabhAvatvAt , bhuvanAzcaryabhRtAni-tribhuvanajanAnandahetutvAt , tathA kalyANaphalAni-nizreyasasAdhanAni,caH samuccaye, jIvAnAM 10 // 32 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ garbhApahAracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 329 / / HTRAINRISHCHAMITRA BIPINIMImmit praanninaamiti|| garbha-garbhAdhAne janmani-utpattI caH samuccaye tathetivAkyopakSa niSkamaNe-agAravAsAnirgamane cevatti samuccayAvadhAraNArthAvuttaratra saMbhansyete, jJAnanirvANe samAhAradvandvatvAtkevalajJAnanicyoreva ca, kepAM garbhAdiSvityAha-'bhuvanagurUNAM' jagajjyeThAnAM jinAnAm-arhatAM, kimityAha-kalyANAni-svaHzreyANi bhavanti-vartante jJAtavyAni-jeyAnItigAthArthaH / tatazca 'tesuni gAhA, teSu punardineSu-divaseSu yeSu garbhAdayo babhUvuH dhanyA-dharmadhanaM labdhAraH puNyabhAja ityarthaH devendrAdyAH-surAsurendraprabhRtayaH kurvanti-vidadhati bhaktinatAH-bahumAnanamrAH,kimityAha-jinayAtrAdi-ahaMdutsavapUjAsnAtraprabhRti,kuta ityAha-vidhAnAda-vidhinA, athavA jinayAtrAdividhAnAni,atha kathaMbhUtaM jinayAtrAdItyAha-'kalyANaM svaHzreyasaM,kasyetyAha-AtmanaH-svasya,caivazabdasya samunyo'rthaH,nantrapareSAM ceti gaathaarthH|| yata evaM-'iti gAhA,ito hetoHpUrvoktAt jIvAnAM kalyANaphalatvAdilakSaNAta te iti yeSu jinagarbhAdhAnAdayo bhavanti dinAni-divasAH,dinazabdaH pulliGgo'sti,prazastA:-zreyAMsaH,tataH kimityAha-'tA' iti yasmAdevaM tasmAcchevairapidevendrAdivyatiriktarmanuSyairapi,na kevalamindrAdimihevetyapizabdArthaH,teSu garbhAdikalyANakadineSu karttavyaM jinayAtrAdi vItarAgotsavapUjAprabhRtikaM vastu saharSa-mapramodaM yathA bhavati, kAni ca tAni dinAnItyasyAM jijJAsAyAM marvajinasaMbandhinAM tathA vaktumazakyatvAvataimAnatIrthAdhipatitvena pratyAsannatvAdasyaiva zrImahAvIrasya tAni vivakSurAha-'te ni tAni punargarbhAdidinAni imAni-vakSyamANAni varddhamAnasya-mahAvIranajimya bhvntiitigaathaarthH| 'AmADha gAhA, ASADhazuddhaSaSThI-ASADhamAsazuklapakSe SaSThIti thirekaM dinaM? evaM caitramAse tathetisamuccaye zuddhatrayodazyeveti dvitIyaM2 caivetyavadhAraNe,tathA mArgazIrSakRSNadazamIti tRtIyaM3 vaizAkhazuddhadazIti caturtha4,cazabdaH samuccayArthaH,kArtikakRSNe caramA-paJcadazIti paJcamaM5,etAni kiminyAha-garbhAdidinAni-garbhajanmaniSkramaNajJA KUMAMAITHILI THARITAULILAHIMPRODHPANIPAT // 32 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ mansi MUBIHAR bhopahAra ": m P zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 330 // m multuMICHRISTIANHAIRAIADHAINISAARISHAIRAINRITALIBSPIRITA nanirvANadivasA yathAkrama-krameNava tAnyanantaroktAni,eSAM ca madhye 'hastottarAyogena' hasta uttaro yAsAM hastopalakSitA vA uttarAuttaraphAlgunyastAbhiyogaH-saMbandhazceti hastottarAyogastena karaNabhUtena catvAryAdyAni dinAni bhavanti, tatheti samuccaye, svAtinA -svAtinakSatreNa yuktaH caramotti-caramakalyANakadina iti praakRttvaadvaathaadvyaarthH|| atha kimiti mahAvIrasyaivaitAni darzitAnItyatrAha-'ahigaya gAhA, adhigatatIrthavidhAtA-vartamAnapravacanakartA bhagavAna zrImahAvIraH itihetornidarzitAni uktAnImAni kalyANakadinAni tarUNa-varddhamAnasya, atha zeSANAM tAnyatidizannAha-zeSANAmapi-na varddhamAnasyaiva, RSamAdInAmapi vartamAnAvamarpiNIbharatakSetrApekSayA evameveha tIrthe varddhamAnasyeva nijanijatItheSu-svakIyasvakIyapravacanAvasareSu vijJeyAni-jJAtavyAni, mukhyavRcyA vidheyatayeti / iha yAnyeva garbhAdidinAni jinAnAM tAnyeva sarvabhAratAnAM savairAvatAnAM ca, yAnyeva caiteSAmasyAmavasarpiNyAM tAnyeva ca vyatyayenotsapiNyAmapIti gaathaarthH|| iti zrIabhayadevasUrikRtayAtrApazcAzakavRttI,atra paJcAnAmeva kalyANakAnAM mAsAH pakSAstithayo nakSatrANi coktAni, tatra yadi garbhasaMharaNadino'pi kalyANakatayA ArAdhyo'bhaviSyat tarhi tadvattasyApi mAsAdyakathayiSyat , tacca noktamato gabhApahAro na kalyANakamiti siddhaM zrIRSabhacaritrasAmyaM zrImahAvIracaritrasyApi, tathopalakSaNAttIrthAbhimatajinavallabhakRtakalyANakastavane'pi-"sianavami suvihimukkho nemissAsoamAvasA NANaM puNNimi cui nami jiNavallahaM payaM desu paNayAgaM // 1 // " ityatrAzvinamAse trayodazyAM kalyANakaM noktam , ataH zrImahAvIrasya pazcaiva kalyANakAni. tena paSThakalyANakavAdI tIrthabAhya evetigAthArthaH // 10 // atha paryuSaNAkalpavyAkhyAnenApi garbhasaMharaNasya | kalyANakAbhAvaM darzayannAha PISPatimilliMINS SHILPHAN alamPIAT // 330 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 33 // vakhANaM puNa pajjosavaNAkappassa cuNNivaNNesu / chahaM vatthUNaM cia aNNatyavi tayaNusaraNaMti // 101 // vyAkhyAnaM punaH paryuSaNAkalyasya cUrNivarNeSu-"chaNhaM vatthUNaM 'citti avadhAraNe chaNhaM vatthUNameva, tathAhi-'jo bhagavayAusabhamAmiNA sesatitthagarehi a bhagavato vaddhamANasAmiNo cayaNAINaM chaNhaM vatSaNaM kAlo NAo dilo vAgario a teNaM kAleNaM" ityAdi zrIpayu0 cU0,evaM dazAcUrNAvapyayameva pAThaH, anyatrApi-AcArAGgAdau tadanusaraNaM-cUrNyanusAreNaiva bodhyaM, tathAhi-"paMca| ityuttare hottha"tti AcArAGgasUtra, natra TIkA yathA-hasta uttaro yAsAmuttaraphAlgunInAM tA hastottarAstAzca paJcasu sthAneSu garbhAdhAnasaMharaNajanmadIkSAjJAnotpattilakSaNeSu saMvRttAH ataH paJcahastottaro bhagavAnabhUditi, atra paJcasu sthAneSvityeva vyAkhyAtaM,tacca cUrNyanusAryava, na punaH paJcasu kalyANakeSviti, etena kvacita klpaavcuurnnai| saMdehaviSoSadhyanuvAdena kalyANakapaTakavyAkhyAnaM tadanA| bhogAdeveti pradarzitaM bodhyam , anAbhogastu granthAntarAnupayoge mahatAmapi na viruddhaH, yadAgamaH-"nahi nAmAnAbhogazchamasthasyeha kasyacitra syAd / jJAnAvaraNIyaM hi bAnAvaraNaprakRti karma // 1 // " ityAdi, nacaivaM kvacidaMze zrutAnupayogolAghavAya,gautamasvAmino'pi zrutAnupayogasyAgame prasiddhatvAt ,tasmAdanAbhogAdanyatra tIrthasammatapuruSasammatimanAdAya sUtravyAkhyAne prarUpaNe ca tIrthAzA|tanA tIrthabAhyatA ca syAdeva, nacaivaM jinapremasyApyanAbhogaH zaGkanIyaH,kupAkSikasamudAyAntarvattitvena jinaprabhasyApyabhinivezasya vidyamAnatvAt , yato yatra kupAkSika yo vartate sa tanmUlabhRtAcAryagatamithyAtvavAn bhavati, yathA adya yAvat digambarasamudAyAntarvI zivabhUtigatAbhinivezamithyAtvavAn ,kalyANakaSaTkaprarUpaNAmadhikRtya tu ive mUlabhRto jinavallabho bahu vikhyAtaH, maca majena nivAryamANo'pi SaSThaM kalyANakaM prarUpayan zivabhRtivadabhinivezavAneva, ataeva tavyapasthApitasamudAyAvalambI kharataramatAka IMARATHIHINABRAISimHISTMINISHAD
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopahAracarcA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma // 332 // rSako jinadatto'pi ghuNAkSaranyAyena jinavallabhamabhinivezavantaM vyaJjitavAn ,tathAhi,-"asahAeNAvi vihI pasAhiojona sesasUrIhiM / loaNapahevi vaccai vuccai puNa jiNamayaNNU / hiN||1||" itigaNadharasArddha0122 gAthA,tavRttiryathA-tato yena bhagavatA'sahAyenApi ekAkinApi parakIyasahAyanirapekSam ,apirvismaye,atIvAzcaryametad ,vidhiH-AgamoktaH SaSThakalyANakarUpazcetyAdiviSayaH pUrvapradarzitazca prakAra:-prakarSaNa idamitthameva bhavati yo'trArthe'sahiSNuH sa vAvadIviti skandhAsphAlanapUrvakaM sAdhitaH sakalalokapratyakSaM prakAzitaH,yo na zeSamUrINAm ,ajJAtasiddhAntarahasyAnAmityarthaH,locanapathe'pi dRSTimArga,AstAM zrutipathe,brajati-yAti,ucyate punajinamatajJaiH-bhagavadvacanavedibhiriti gaNa0 vRttau,evaMvidhavaktA tvanAbhogavAn na bhavati,kiMtvabhinivezavAneveti jinadattenApi sUcitaM, taduktAbhyupagantRtvenAtmano'pi "pUNDa mUlapaDi maMpi sAviA ciinivAsisammattaM / gambhAvahArakallANagaMpi nahu hoi vIrassa // 1 // " ityutsUtrapadodghATanakulakavacasA tathA jJApitaM,kiMca-jinavallabha eva tAvaditthaM praSTavyaH-bho jinavallabha paJcakalyANakavAdinaH zrIharibhadrasUriprabhRtyaH tIrthasammatA uta neti, neti vaktumazakyatvena tIrthasammatatve siddha tIrthamapi pazcakalyANakavAdyeva siddhaM, tathA ca asahAeNAvitti niSTharavacasA sarvAnapi pUrvAcAryAn tiraskRtya tIrthAsammataM SaSThaM kalyANakaM prarUpayan kathaM tvaM tIrthasparyapIti svayameva paryAlocaya, etena siddhAntarapAragAmI jinavallabhasUririti yajinadattApatyIyAnAM vacastadapi nirastaM, 'paMcahatyuttare' ityAdivacanena SaSThaM kalyANakaM vyavasthApayan siddhAntagandhenApi zUnyo jinavallabha ityeva pravacanavidAmadhyakSasiddhatvAdityalaM prpshcetinetigaathaarthH||101|| atha zrIvIracaritre sarvatrApi garbhasaMharaNapAThaniyame yuktipradarzanapurassaramupasaMharabAha tamhA jaM saMharaNaM cariNa niameNa saMgaIghaDaNaM / devANaMduppannaM vIraM tisalA psuuatti||12|| // 332 / /
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 33 // HINEntition antya rAtrisAmAyikavicAraH . . tasmAtprAguktaprakArAccarite-zrImahAvIracarite niyamena garbhasaMharaNamarthAttaNanaM yat tat saMgatighaTanaM-pUrvAparasaMbandhaghaTakamityarthaH | tadevAha-'devANaMdeM tyAdi, yato garbhasaMharaNamata eva devAnandotpanna-devAnandAyA brAhmaNyAH kukSAvavatIrNa zrIvIraM trizalA prasUte| tiasaMgatiH,anyathA yasyAH kukSau samutpannaH saiva prasUteti vaktavyaM syAt ,tacca na jAtamiti saMgatighaTanAya garbhasaMharaNabhaNanamAvazyakamitigAthArthaH // 102 // atha rAjyAbhiSeke'pyevamAstAmiti parAzaGkAmapaharati nevaM rajjabhisoe bhayaNA bhaNiA ya teNa takkahaNe / teNobhayaMpi kallANagavavaeseNa rhiaNti||103|| rAjyAbhiSeke tAvadevaM na bhavati-asaMgatirna bhavati tena kAraNena tatkathane bhajanA bhaNitA, kvacit "cauuttarAsADhe" kvacicca 'paMcauttarAsADhe'ti, tenobhayamapi garbhasaMharaNaM rAjyAbhiSekazceti dvitayamapi kalyANakavyapadezena rahitamiti gAthArthaH // 3 // atha punarapyadhikotsUtramAha rayaNIposahiANaM sAmai suvaNaNaMtaraM bhaNijinavallaheNa vihiNA mutte sAmaIaMna have // 104 // __rAtripauSadhikAnAM svapanAnantaraM-nidrAvasAne jinavallabhena sAmAyikadaNDoccArAdi vidhinA bhaNitaM,tathAhi-"to rAiacaramajAme uchiUNa iriAvahi paDikkamia sakkathaeNa ceie baMdia purva va potti pahia namukkAraputvaM sAmAiamuttaM kaDhi saMdisAvija sajjhAyaM kuNai, jAva paDikkamaNavela"tti jinavallabhena pauSadhavidhiprakaraNe bhaNitaM, tatra yuktimAha-'sutte'tti yena kAraNena supte sAmAyikaM na bhavet , sAmAyikaM kRtvA yadi svaSyAttahiM sAmAyikarahito bhaveditigAthArthaH // 104 // athoktayuktiM nirAkaroti Automati RELAMNIRAHELPINIMUNISMARAL UNIPminue
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA avizrAme // 334 // antyarAtrisAmAyikavicAraH __ na muNai e posahapajjavasANaM taheva uccaaro| posahami kappai kappai taM tassa sAmaie // 105 // na jAnAti jinavallabha itigamyaM, kina jAnAti?-etatsAmAyika pauSadhasahacaritaM pauSadhaparyavasAnaM-pauSadhasamAnakAlInameSa, tathaivoccAro'pi "jAva posahaM pajjuvAsAmI'ti pAThAta , tena na svalpakAlInaM, tena yatpauSadhe kalpate tadeva tasya pauSadhasaMbandhini | sAmAyikepi kalpata itigaathaarthH||105|| atha kalpyatve pravacanamAha teNevAgamavayaNaM uddiTTakaDaMpi bhujaI sddddho| kayasAmaio'vi nisIhabhAsacuNNippamuhagaMthe // 106 // yena kAraNena yatpauSadhe kalpate ityAdi tena kAraNena uddiSTakRtamapi-pauSadhikamuddizya niSpAditamapyazanAdikaM kRtasAmAyika: zrAddho muDnte ityAgamavacanaM, nizIthabhASyacUrNipramukhagranthe, yataH-"kAmI sagharaMgaNao thUlapaiNNA si hoi dahalA / cheaNabheaNakaraNe uddiTTakaDaMpi so bhuMje // 1 // " itizrInizIthabhASye udde15, etaccUrNistu rAkAmatavaktavyatAdhikAre likhitetibodhyam, etenAdhunikaH pauSadhikAnAM bhojanaM niSidhyate tadapi nirAkRtamiti bodhyaM,kRtasAmAyikasya bhojanasya nizIthacUAdAvuktatvAditigAthArthaH // 106 / / atha vyarireke doSamAha aNNaha'vahimapuNNe love vayabhaMgapAvayaM payaDaM / teNaM tammayasAvayasAmaie posahe asuhaM // 107 // anyathA-kalpyAkalpye Azritya yadi pauSadhasAmyaM na syAt, kiMtu nidrAnantaramapi pauSadhasthitiH, na punaH sAmAyikaspati, tavidhau apUrNa sAmAyikalope vratabhaGgapAtakaM prakaTameva syAt , tena kAraNena tanmatazrAvakasya pauSadhe sAmAyikamazubhaM syAn', pauSa|| dhAvadhikepi sAmAyike'bhyupagate'pi nidrodaye vinAzAta, pAtakahetutvAditigAthArthaH // 107 / / atha jinAjJayA nidrApi saMyama Hin / / 334 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma // 335 / / minimimmunicamARIASISAMARPAL hetuH kutaH sAmAyikavilopakAriNItidarzayati - antyarAtri| nihAvia guruANApurva sA ceva dhmmannukuulaa| jaha saMdhArAporasipaDhaNaMtarasAhuniddatti // 18 // sAmAyika vicAraH nidrApi ca pauSadhasAmAyikavato rAtriprathamapauruSyanantaraM gurvAjJApUrva syAt , sA ca dharmAnukUlaiva, prakRtadharmaprasAdhanItyarthaH, tatra dRSTAntamAha-yathetyAdi, yathA saMstArakapauruSIpaThanAnantaraM sAdhunidrA, sA ca saMyamAdhArazarIrasthitihetureva, yaduktaM-yadyapi kvacidAcAryAnujJAtA dvitIyapauruSyAdau dIrghasaMyamAdhArazarIrasthityathaM nidrAvazopagatA bhavanti tathApi nadA jAgarAeveti zrIAcArAGge zItoSNIyAdhyayane prathamoddezake, evaMvidhA nidrA kathaM pauSadhikAnAM sAmAyikavigamahatuH, na kathamapItyarthaH, tena jinavallabhena rAtripauSadhikAnAM pazcime gAme yatsAmAyikakaraNaM nirdiSTaM tad duSTamevAdhikakriyArUpatvAditigAthArthaH / / 108 // atha sAmAyika| pauSadhayonamaskAratrayapUrvakaM trirdaNDakocAraNaM yat tadapi kharataramate'dhikamutmatraM yathA syAttathA darzayatimAmAiaposahesu uccAro sAvayANa tikkhutto| juttotti ajiNadatto bhaNai jahA aguvuccaaro||109|| sAmAyikapoSadhayoruccAraH 'tikkhuttoti vikRtvaH-trIn vArAn yukta iti jinadatto bhaNati,tatra dRSTAntamAha-yathetyAdi, yathA zrAvakANAmaNuvratoccAraH-sthUlaprANAtipAtaviramaNAdau "ahaNaM bhaMte! tumhANaM mamIve zUlagaM pANAivAya" ityAdivAratrayamuccAryate tathA | sAmAyikamapItigAthArthaH // 109 / / atha jinadattAbhiprAya tiraskurvanAha___na muNai mUDho logaTTiiMpi bahukAlasajjhamaha kanaM / tattulaM kahamiaraM tihirikagvapaloaNAIhiM // 11 // mRdaH-aminivezI jinadatto lokasthitimapi na jAnAti, yatastithinakSatra pralokanAdibhiH bahukAlamAdhyaM yat mahatkArya tattulya / / 335 / / Palm astHIPINIMUMHINGAPILatminstitute ROMPIRANILAPTAIIANIMAHIRAMATIPARISHABA
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 336 // SH I taditarad alpakAlasAdhyamalpaM ca kathaM syAt ?, na kathamapItyarthaH, ayaM bhAvaH-mahatkArya tAva dUragrAmAntaragamanodvAhAdikaM, tacca sAmAyika zubhatithinakSatracandrAdibalavilokanapurassarameva kriyate, na tathA taditara ApaNAdigamanabhojanAdikAryamapi, evaM yAvajIvAbhigraha-|| triruJjAraH / rUpaM vivakSitavratAdikaM pratipattukAmo muhartAdipurassaraM trirapyuccarati, na tathA'lpakAlInaM saamaayikmpiitigaathaarthH|| 110 // athAtiprasaGgamAha - aNNaha vAsakkhevappamuhaM uvavAsamAiuccAre junjaha tammai magge aNNaMpi mahatvayAiva // 111 // anyathA'lpakAlInasyApi sAmAyikAderyadi trirucAro'bhyupagamyate tahiM aNuvratoccArAdivad AstAmanyat , upavAsAdhuccAre vAsakSepapramukhaM-vAmakSepAdi samagro'pi nandividhiyujyate-adhikartavyo bhaveta kiMca-yathA sAmAyikAdyuccAre'NuvratocAro dRSTAntIkriyate tathA'NuvratoccAre mahAvratocAropi dRSTAntIkartavyaH syAta , tathA ca annaMpi-anyadapi ziromuNDanAdikamapi tanmate mArge jinadattAbhimataprarUpaNAlakSaNe yuktaM syAt , taccAsyApyanabhimatamato yatkizcitriruccArAdisAmAyikamapItigAthArthaH // 111 / / atha jinavallabhoktasammatyA dRSayitumAha-- posahavihiMmi jiNavallaheNa igavayaNabhaNaNao ikko| daMDagamAuccAro paricatto teNa payaDo'vi // 12 // pauSadhavidhau-pauSadhavidhiprakaraNe jinavallabhena-vidhidharmanAmamatAkarSakeNa ekavacanabhaNanataH 'namukkAramucaria' ityAdidvitIyakavacanabhaNanena daNDakoccAro'pyekavAraH prakaTaH, tathAhi "posahamuhapatti paDilehimIti bhaNia bIakhamAsamaNapuvaM pottiM paDilehi khamAsamaNeNa posahaM saMdisAviya bIakhamAsamaNeNa ThAemitti bhaNittA khamAsamaNaM dAuM uddhaThio IsimoNayakAo guruvayaNamaNu- // 336 // JHARNAMAHIMALANIHDPARAMHAPPIRAMANIPRITHILPINIm TAm
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 337 // bhaNaMto namokAramuJcaria bhagai karemi bhaMte / posahaM ityAdi yAvadvosirAmitti, evaM sAmAyike'pi paMcamaMgalaM paDhittA karemi bhaMte !,' ityAdyevaMvidho'pi tena jinadattena tyaktaH, ekavAramuccAraM parityajya trivAramabhyupagata ityatra dviruccaraNamadhikamitigAthArthaH // 112 // atha punarapyadhikamutsUtramAha sAhaNaM uvahANaM gihiba ahiaMti jeNa takkicaM / AvassayajoeNaM siddhaM siddhatabuddhINaM // 113 // | gRhivat-zrAvakavat sAdhUnAmapyAvazyakazrutArAdhanArthamupadhAnavahanaM yat tadadhikaM yena kAraNena tatkRtyaM SaDAvazyakArAdhanalakSaNaM zrI Avazyaka yogenaiva siddhaM, kepAM ? - siddhAntabuddhInAM taccavidAM na punaH kupAkSikANAmapi nanu svayamupadhAnodvahanamantareNa kathaM | zrAvakANAmudvAhayituM zakyate iti cet maivaM yataH sAmAyikapauSadhadvAdazavatoccArAdiSvapIyameva rItiH prasajyeteti svayaM vicAraNIyamitigAthArthaH // 113 // atha punarapi tadAha- | ussaggeNa kasellayajalagahaNaM sAhuNAvi hI mohA / taMcia maTTiabhAyaNasaMgaiaM kaha Nu tasajayaNA // 114 // utsargeNa - mukhyavRcyA kasellakajalagrahaNamupalakSaNAt kvAthajalAdiparigrahaH, hI iti khede, mohAta - cAritramohanIyodayAt tathA zraddhAnapurassaraM tathAvidhajalagrahaNaM sAdhorapi zrAvakANAM sutarAmityapizabdArthaH, tathApi - kasellakAdijalagrahaNamapi ca mRttikAbhAjanasaMgatikaM - kuNDAdau prakSiptaM nu iti vitarka, kathaM trasajantuyataneti ?, na kathamapItyarthaH yatastathAvidhaM zItalajalaM kumbhAdimRttikAbhAjanagataM prAyaH zIghrameva trasAdijantuyoniH syAt tadyatanA sAdhUnAM na saMbhavati, nanu zuddhavikaTamuSNodakaM varNAntarAdiprAptaM | zuddhajalaM vA iti zrIkulamaNDanamUrikRtaparyuSaNAkalpAvacUrNe tathA saMdehavipauSadhyAM coktaM kathaM kasellAdinIraM na gRhyate iti kaselakA dijalAdhikAraH // 337||
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 338 // |kaselakAdijalAdhikAraH Karnamam ced , ucyate, siddhAnte'dRzyamAnatvAt tathA tIrthe tathApravRtteranupalambhAcca, yattu zrIkulamaNDanasUvicanaM tattu saMdehaviSaupadhIlikhitameva likhitaM tadanuvAdarUpaM,na punastatkRtaM vyAkhyAna,saMdehaviSauSadhikArastu jinaprabhamUriH svamatapravRtyanusAreNaiva vyAkhyAtavAn , na punarAgamAnusAreNa, yataH paryuSaNAkalpacUrNI zuddhavikaTazabdenoSNodakameva vyAkhyAtaM,na tu varNAntarAdiprAptaM ceti, tathA zrIabhayadevamUriNA sthAnAGgavRttAvapi tathaiva vyAkhyAtam , evaM nizIthacUrNAvapi codhyaM, "aNNayaraM vA tahappagAraM pANagajAyaM" ityasya zrIAcArAGgasUtrasya vRttau anyatarazabdena cAcArAGgoktameva drAkSApAnIyAdi vyAkhyAtamasti,na tu kAthakasellakAdinIramapi, | tathA "vaNaMtarayApattaM phAsuasalilaM ca tayabhAve" iti zrIdevamUrikRtayatidinacaryAyAM,pravacanasAroddhAre tu sAmAnyato varNA|ntarAdiprAptamevoktaM, natu vyaktyeti, tadapi ca tadabhAve iti vacanAdapareSAM sarvajalAnAmabhAve matyeva grAhya, na punamukhyatayA tA| hyamuktam ,apavAdato'pi yena kenApi vastunA yathA tathA varNAntarApAditaM udakaM grAhya yadi tadA prathamavRSTayAdaurajogaDulanadItaTAgAdi-1 gatamapi jalaM grAhyaM syAt tasyApi varNAntarAdiprAptatvAvizeSAd , athavA devakusumazakkarAkarpUrAdidravyayogato'pi tathAbhUtaM jalaM grAhyaM bhavettaccAnucitamiti tavApi sammataM, nanu tarhi varNAntarAdiprAptazabdena kimucyate iti ced , ucyate, oghaniyuktI dhAvanikAkRte yanIvAyudakamuktamasti tattathA gRhItaM draSTavyaM, kiMca-yatra kvApi nIravicArastatra sarvatrApi prAyaH kAJjikAdivyAkhyAnamupalabhyate, na punaH kvAthakasellakAdinA tathAbhUtamapi,kharataraistu satyapi kAJjikAdinIre mukhyavRtyA tadevAdRtaM svAdalAmpaTyAt , |kiMca-mukhyavRtyA kasellakAdinIragrahaNe AyAmAmlazabdaniSpattirapi na saMbhavati, yataHzrIAvazyakavRttau AyAmaH-avasAvanaM| | amlaM-turyo ramastAbhyAM nivRttamAyAmAmlamityAyAmAmlazabdacyutpattirasti, nathA yogazAstratRtIyaprakAzavRttau AcAmaH-ava MBAFHASARAIPPIRIRANIMURARIA ||338 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprabacanaparIkSA 4vizrAme / / 339 // zrAvaNamAmlaca turyo rasaH te eva prAyeNa vyaJjane yatra bhojane odanakulmASasakthuprabhRtikaM tadAcAmAmlaM samayabhApayocyate, kiMca- kaselakAkAthakasellakAdinA jalapariNamanakAlo'pi svabuddhyA samyakathaM jJAtuM zakyate?, yataH "vaNNarasagaMdhaphAsA jaha dave jammi ukkaDA dijalAhuMti / taha taha ciraM na cihai asubhesu subhesu kAlesu // 1 / / iti bRhatkalpabhASya,tavRttiryathA-yasmin dravye yathA yathA varNaga dhikAraH ndharasasparzA utkaTA utkaTatarA bhavanti tathA tathA tena tena dravyeNa saha mizritamudakaM ciraM na tiSThati, kSipraM kSiprataraM pariNamata | iti bhAvaH, kimavizeSeNa ?, netyAha-ye azubhA varNAdaya utkaTAsteSveva kSipraM pariNa mate, ye tu zubhA varNAdayasteSUtkaTeSu kAlena prinnmte,ciraadityrthH|| iti kalpavRttau naturthagvaNDe patra175,zubhadravyaM ca kvAthakasellakAdi,atastatprakSepaNe nIrasya pariNamanakAlo na jJAyate'nukUlatvAdeva,kiMca-kAJjikAdijalagrahaNe jinA va kAraNaM dRzyate, na punaH svAdamukhalampaTateti sarvajanapratItaM, kAjikajalaM cAgamoktaM parityajya kAthakasellakAdijalagrahaNaM tu svAdasukhaparatvameva vyaJjayati tagrAhiNAM, nanu zubhadravyaprakSepe pariNamanakAlAparijJAne sitApAnIyasyApyagrahaNaprasaGga iti cenmaivaM, sitApAnIye tu svAdArtha pittopazamanAdyartha vA sitaaprkssepH| kriyate, sA ca nAlpA saMbhavati, kiMtu baDheva,anyathA svAdapittopazamanAdyasaMbhavAta , kvAthakasellakAdinIraM tu svalpenaiva cUrNena kriyate, tato na tatpariNatizuddhiralpasvAde'pi gRhyate, tato na sitApAnIyasAmyaM,kiMca-kiMcidravyaM tathAvidhameva bhavati yanmadhuraM svalpaM |ca sadApi varNa parAvartayati yathA maSyAdi, evaM chagaNAdipAnIye yojyaM, kiMca-siddhAntoktAyAmakAlikAdijalahIlanAM kurvataH| kharatarasya nAmnA'pi bhikSutvAsaMbhavaH,yata:-"AyAmagaM ceva javodaNaM ca,sIaMsovIraM javodagaM ca / no hIlae piMDaM nIrasaM tu.patakulAI parivae je sa bhikkhU // 1 // " iti zrIuttarA0 tApAnIyagrahaNaM mikSolakSaNamuktaM taba kharatareNa nAbhyupagataM, na cAna "inutm nunmilai HARITALIRINDAINITALIMINAHIRAINITIHARI HOMem | 332 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpratracanaparIkSA 4 vizrAme // 340 // | bhyupagama eva, kiMtu tadgrAhiNAM hIlanAvaco'pi yaduktaM - "muddhANAyayaNagayA" ityAdi gaNadhara sArddhazatake 105 gAthA, taDDIkAyAM | tapAgaNasAdhUnAM varNanaM yathA malamalinagAtra daurgandhyapAtrAtrazrAvaNatanduladhAvanAdigrAhiNAmekAkivihAriNAM gurukulavAsatyAginAM tapasvinAmityAdivarNanaM kurvannAtmanaH snAnAdikaraNaM sUcitavAn, avazrAvaNAdihIlanena ca siddhAntAnabhyupagantRzvamapi, yataH siddhAnte tadupAdAnAt, tathAhi - "sejaM puNa pANagajAyaM jANejA, taMjahA - usseimaM 1 saMseimaM2 cAulodagaM vA3 aNNayaraM vA tahaSpagAraM | pANagajAyaM" ityAdi yAvat phAaM jAva paDigAhejA || se bhikkhU2 vA samANe se puNa pANagajAyaM jANejjA, taMjahA- tilodagaM vA4 tumodagaM vA5 jatrodagaM vA6 AyAmaM vA7 sovIraM vATa suddhaviaDaM vA9 aNNayaraM vA tahappagAraM pANagajAyaM" ityAdi yAvat bhikkhussa bhikkhuNIe vA sAmaggiaM" itizrIAcA0 dvi0 0 prathamAdhyayane saptamoddezake etaTTIkaikadezo yathA | 'ahe' tyAdi sugamaM, pAnakAdhikAra eva vizeSArthamAha-sa bhikSurgRhapatikulaM praviSTo yaH punaH pAnakajAtamevaM jAnIyAt, tadyathA 'tilodakaM tilaiH kenacitprakAreNa prAsukIkRtamudakam, evaM tuSairyavairvA, tathA AcAmlam - avazyAmaM sauvIram - AranAlaM zuddha vikaTaM- prAsukam anyadvA tathAprakAraM drAkSApAnAdi pAnakajAtaM - pAnIyasAmAnyaM pUrvamevAvalokayet - pazyedityAdi" atra zuddhavikaTaM prAmukamudakamuktaM, | tacca cUrNikArAdibhiruSNodakameva vyAkhyAtam, ataH sAmAnyena prAsukoktAvapi uSNodakameva jJeyaM, granthAntarasammatestathaiva darzanAt, prAsukasyApi tathAtvena vizeSitatvAcca yadAgamaH-- "usiNodaga tattaphAsuaM' ti dazavai0 (a053-1-77 cU0 ) anyacchabdena tu vakSyamANoddezaka bhaNitAni pAnIyAni gRhItAni tAni cemAni-se bhikkhU bA2 jAva samANe se jaM pANagajAyaM jANejA taMjahA - aMbapANagaM vA 10 aMbADagavANagaM vA11 kaviTTapANagaM vA 12 mAtuluMgapANagaM vA 1 3 muddiApANagaM vA 14 dAlimapANagaM vA 15 kaselakAdijalAghikAraH // 340 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 34 // RIHIRPopmea | khajjUrapANagaMvA16 nAlierapANagaMvA17 karIrapANagaMvA18 kohalApANagaM vA19 AmalagapANagaM vA20 cicApANagaMvA21 aNNa kaselakA| yaraM vA tahappagAraM pANagajAya" ityAdi,na punaH kasellakAdIni kvApyuktAni,tathA "vAsAvAsaM0 niccabhattiassa bhikkhussa kappaMti sabA-DI dijalAiM pANAiM paDigAhittaetti,vAsA0 cautthabhattiassa0 tao pANagAI paDigAhittae,taM0-usseimaM vA saMseimaM vA cAulodagaM ve'tyAdi" dhikAraH zrIparyu0, ityAdyAgamoktajaleSu AstAM tAvattanduladhAvanAdikaM jalam , uktajaleSveva yacchuddhavikaTazabdenoNNajalaM yaduktaM tadapyavagaNayya nAmagrAheNa kvApyanuktamapi kasellakagrahaNaM siddhAnatAnaMgIkArakatvasUcakaM, yastu tanduladhAvanAdipAnIyapAnaviSaye gRhasthAnAM pratyAkhyAnaM kArayati sa siddhAntAnabhijJa eva, prativarSa sabhAsamakSaM vAcyamAnakalpasUtre tanduladhAvanAdijalasya spaSTopalambhAt , na ca tadgrahaNaM sAdhUnAmeti vAcyaM, zrAvakANAM tu kApyAgame pArthakyena jalavibhAgAnupalambhAd , acittabhojinastu zrAvakA apya-| tasteSAmapyetAnyeva pAnAhA'Ni, pAnAgArANAmapi sAdhusamAnatvAd , yathA cAvazyake vandanakasya kaH kartetidvAre "paMcamahatvayajutto annlsmaannprivjiamiio| saMvigganijaraTThI kir3akammakarI havai sAhU // 1 // " iti vacanAtsAdhureva vandanakakartA prokto, na ca zrAddhAdiH, sa cAnukto'pyAgamAvirodhenopalakSaNAd gRhItaH, tenaiva vidhinA yathA vandanakaM dadAti tathA tandulAdipAnIyamapyanuktAnAM zrAddhAnAM yujyata eva, anyathA zrAddhAnAM pAnArthaM pAnIyavibhAgo daryatAmityalaM vistareNa, nanu 'aduvA bAradhoaNa'mityAdidazavakAlikavacanAt "kaMjiaAyAmAsai saMsaThThasiNodagassa vA asati / phAsuajalaM tasajaDhaM tassAsai tasehi jNrhi||1||" |zrInizIthabhASye saMsaTThazabdena 'gavaMgarasabhAyaNanikeaNaM'ti taccUrNI jaratpAnIyamuktamityAgamavacanAca mukhyataH sAdhUnAM jaratpAnIyameva yujyate, na punastadvaduSNodakamapIti nanu tadgrahaNaM bhavatAmapi svAdalAmpaTyAdeveti cenmaivam , uSNodakasyApi mukhya-(| // 341|| n inine Salman
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 342|| kaselakAdijalAdhikAraH tayA bahuSu sthAneSu bhaNanAt , tathAhi 'usiNodagatattaphAsuaM, paDigAhija saMjae'tti zrIdazavai0, tathA 'usiNodagatattabhoiNo dhamme Thiassa muNissa hIma"tti zrIsUtrakRdaGge vaitAlIyadvitIyAdhyayane, tathA'nyatrApyuSNodakaM sAdhUnAmutsargataH pravacanoktameba bodhyaM, na punarevaM kvApi kasellakajalamiti, adhikatvaM cotsargapadeSvanuktasyApi bhaNanAd , idaM ca vivakSayA nyUnotsUtre'pi patatyapavAdapadebhyaH parityaktatvAditi gAthArthaH // 14 // atha kasellakapAnIyagrahaNe trasayatanAdyabhAve yatsyAttadAha__ tasajayaNAiabhAve saMjamaleso'vi drtrvddio| evaMvihovi maggo ummago keriso hunjaa?||115|| sayatanAdyabhAve samyaktvamapi na saMbhavati, tasya lakSaNasyApyabhAvAt , samyaktvalakSaNaM tvevaM-"zamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH / lakSaNaiH paJcabhiH samyak, samyaktvamupalakSyate // " iti zrIyogazAstre, samyaktvAbhAve ca kutaH saMyamagaMdho'pi ?, AstAM sarvaviratisaMyamaH, dezaviratipariNAmo'pi dUratarapatitaH-atidaviSTataraH tadgandhasyApyabhAva ityarthaH, ayaM bhAvaH-samyagdRSTidezavirativI trasayatanAparAyaNo bhavati, ayaM tu yatiliGgadharo'pi na tatheti kathaM sAdhuH?, evaM satyapi yadi he kharatara! tvadabhimataH pUtarAditrasajantuvirAdhanAhetuH zItalakasellakajalagrahaNamapi mAgoM-jJAnAdirUpo mokSasya bhaveta tarhi kIdRza unmArgaH ?, aya| mevonmArgo, nAnya iti gAthArthaH // 15 / / atha punarapyadhikamutsUtramAhasAvayakulapaDisiddhaM pajjusiavidalamAi ja raddhaM / siddhaMtavayaNamaliaMbhaNiUNaM bhavae mumvo // 116 / / zrAvakakulapratiSiddhaM-nAmnApi yaH zrAvaka iti khyAtimAn tadIyakule pratiSiddhaM rAtribhojanavadidamapyakalpyamitivacanapravAheNa 1 ajIvaM pariNayaM Naceti piNDaipaNAprathamo zake saptasaptatitamAyA gAthAyAH pAThAntaramidaM, tatroSNodakAdhikArAt // 342 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 4 vizrAme // 343 // jugupsitaM yad rAddhaM sadarthAdArdramiti gamyaM paryuSitaM rAtryantaritaM dvidalaM mudramApAdidhAnya vizeSaH, AdizabdAtpaulikAdiparigrahaH, | tAdRzamalIkam - anuktamapyuktamityasadabhyAkhyAnenAsatyaM siddhAntavacanaM bhaNitvA mUrkhoM bhkssytiitigaathaarthH|| 116 // atha paryuSitaM dvidalAdikaM kIdRzaM bhavatItyAha rataMtariaM vidale caliarasaM poliA u lAlajuA / osannaM teNa tayaM na bhuMjaI sANukaMpamaI // 117 // rAjyantaritaM dvidalaM calitarasaM vinaSTaM saMbhavet, polikA ca lAlAyutA - dvIndriyajantuvizeSasaMyuktA bhaved, yadAgamaH - "mi|cchattama saMcaie virAhaNA tattha pANajAIo / saMmucchaNA ya takaNa dave a domA ime huMti || 1 || iti zrIkalpa bhASye, tadvRttiryathA azanAdikaM rajanyAM parivAsyamAnaM dRSTvA zaikSo'nyo vA midhyAtvaM gaccheduDDAhaM vA kuryAd-aho amI asaMcayikA iti, tathA parivAsite saMyamAtmavirAdhanA bhavati, tatra saMyamavirAdhanA bhAvyate - saktukAdiSu dhAryamANeSUraNikAdayaH prANajAtayaH saMmRcchanti, pUpalikAdiSu lAlAsaMmUrcchanA ca bhavati, undaro vA tatra tarkaNam - abhilApaM kurvan pArzvataH pArzvataH paribhraman mArjArAdinA bha kSyate, evamAdikA saMyamavirAdhanA, AtmavirAdhanA tu tatrAzanAdau lAlAviSasapa lAlA muzcet tvagviSo vA jighran niHzvAsena viSIkuryAd udaro va lAlAM muJced, drave cAhAre rAtrau parivAsyamAne ete vakSyamANA doSA bhavantIti zrIkalpavRttau / tathA "calitarasaM kuthitAnaM paryuSitadvidalapUpikAdyaneka jantu saMsaktatvAd, upalakSaNAtpuSpitodanapakvAnnAdidinadvayAtItadadhyAdyapi ceti zrAvakapratikramaNa sUtravRttau 'osannaM'ti osannaM prAyeNa tena tarka - kutsitaM tat takaM dvidalAdi sAnukampamatiH- trasAnukampAnvitabuddhirna bhuMkta itigAthArthaH // 117 // atha paraH zaGkate - paryuSitavicAra: // 343 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ A paryuSitavicAraH zrIpravadhanaparIkSA 4vizrAme // 344 // naNu pajjusiavidalappamuhaM pAeNa nIrasaM bhaNi taMcia muNINamuciaM tappaDiseho na siM seo||118|| | nanu bhoH paryuSitadvidalapramukhaM prAyeNa nIrasaM bhaNitamAgame iti gamyaM, 'taM cia'tti tadeva munInAM-jitendriyANAmucitaM-- | yogyaM, tatpratiSedhaH 'siM'ti teSAM munInAM na zreyAniti pUrvapakSa iti gAthArthaH // 118 // athottaramAha tanno juttaM jamhA gahiavaM taM havija sAhaNaM / jaM saMjamauvagArI bAhAkArI na kaiAvi // 11 // tatprAguktaM na yuktaM yad-yasmAtmAdhanAM tadevocitaM yatsaMyamopakArI-cAritrakriyApuSTikara,na punarbAdhAkAri-saMyamakriyopahanta kadAcidapItigAthArthaH / / 119 / / vyatireke'tiprasaGgAdidoSamAha____aNNaha bhUippamuhaM gahiavvaM na uNa ghayaguDappamuhaM / evaM viANiUNa pavayaNamerA na mottathA // 120 / / anyathA nIrasAhAragrahaNamAtrAgrahe bhUtipramukhaM-bhasmAdikamAdizabdAcchaTitapatitazuSkapalAzapatrAdigrahaH tadeva grahItavyaM-bhojyaM sthAt , sarveSvapi tathAvidhavastuSu bhasmAdereva nIrasatvAt , na punaghutaguDapramukhaM-ghRtaguDadadhidugdhapakvAnnAdi, uSNebhyo'pi kUrAdibhyo ghRtAderatizayena sArasyAd , evamamunA prakAreNa vijJAya pravacanamaryAdA na moktavyA, sA caiva-zrAvakakulotpannA hi abhakSyabhojino na bhavanti, dvidalAdikaM tu payupitaM prAyo vinaSTasvabhAvamanantakAyAdivadabhakSyamiti jJAtvA vrjniiymitigaathaarthH||120|| atha tasmArika kartavyamityAha - pajjusiavidalamAI ahaM pAeNa kuhialaalju| teNaM tabAritaM juttaM sAhaNa karAI // 12 // paryuSitadvidalAdi Ardra-jalaklinna, na punaH zuSkamapi, prAyeNa-bAhulyena kathitaM ca bhaveta ,mASAdi krathi calitarasaM pUpikAdi-| MADHUNILamaillithilitahale SPIRAHMAPANINEHAHIRATNAGARImammu // 344 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryuSitavicAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme | // 345|| BARAHIRANISAPANI RISHTRA kaM tu lAlAH-saMmUcchimIndriyajIvavizeSAstAmiyutaM-saMsaktaM syAt , tenaiva kAraNena tavyatiriktaM kUrAdi sAdhUnAM sarvasAvadyavarjakAnAM grahItuM bhoktumiti gamyaM yuktamitigAthArthaH // 121 // atha kadAcita kurAdhodano'pi calitaraso dRzyate | tatra kiM krtvymityaah|| kUrAI puNa pAyaM na uttadosehi~ dUsi jamhA / teNa nirikhiamuNiNo dasiasesaM pabhujaMti // 122 // kUrAdhodanajAtiH punaH prAyo-bAhulyena payuSitamiti prakaraNAdodhyaM, noktadopaiSitaM syAd , yathA hi dvidalAdi vinazvarasvabhAvaM na tathaivodanAdyapItyarthaH, yasmAdevaM tasmAddhAhulyagrahaNAt kadAcittathAvidhasAmagrIvazAccalitarasaM bhavedapIti saMbhAvitadopaparihArAya nirIkSya--vastvantarAlipte pAtre prathama svalpaM gRhItvA cakSuSA nirIkSya jighrati pazcAdyathopayogi gRhaNAtItyAdi nizIthacU| pdhuktavidhinA samyak paryAlocya munayo dUSitazeSa-kadAciccalitarasaM syAttatparityajya zeSa prabhuJjate-gRhapatidattaM sadAdAyAbhyavaharantItigAthArthaH // 223 // atha tadapi kIdRzamityAhataMpi jai kevaleNaM jaleNa raddhaM havija jahajAyaM / amhehavi No ghippai vialaM jaha vuddddhvynnaao||123|| tadapi-kUrAdikamapi punaryadi kevalajalena rAddhaM syAttadyathAjAtaM takrAdinA'saMskRtaM vRddhavacanAnAsmAmiyate, asmAkaM vRddha| saMpradAyastvevaM-takrAdinA rAddhaM mizraM vA kUrAdi grAhyam , itarad dvidalavadvinazvarasvabhAvaM parihAryamiti gAthArthaH // 123 // atha | tAdRgvidalabhakSaNamupasaMharabAha- . kevalajaleNa radaM taMdulamAIvi pAya cliarsN| vidale surANubhAvo kiMjAo jeNa No caliaM? // 124 // DPIREMEIRUPAISATIOINDRA // 345 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hastally payuSita zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 346 // SHAINMHIS HIRAHALISATIRITAHARIDUA vicAraH AI PARIHANI tandulAdhapi kevalajalena rAddhaM prAyazcalitarasaM syAd , etacAdhyakSasiddha, vidale kiM surAnubhAvo jAto yena tama calitarasam ?, evaM pUpikAdAvapi bhAvyamiti gAthArthaH // 124 // atha pravacanamaryAdAsvarUpamAhajaM jaM bahalasahAvaM pavayaNamerAi rakamvayaM bhaNijaha baMbhavayaguttI bhaNiA na tahA ya aNNesiM // 125 // yadyad bahalasvabhAvaM-nirupAdhikasvarUpaM vastu tatpravacanamerAyAH-jinazAsanasya maryAdAyAH rakSakaM bhaNitaM, dRSTAntamAha-yathA brahmavataguptiH, prAkRtatvAdekavacanaM brahmavataguptayo bhaNitAH, tAzcamAH-"vasahi kaha nisijidia kuDDUMtara pubakIlia paNIe / aimAyAhAra vibhUmaNA ya nava bNbhguttiiu||1|"ti, na tathA-tena prakAreNAnyeSAM mahAvratAnAM guptayo bhaNitA iti gAthArthaH // 125 / atha tatra hetumAha pAyaM guttivilove lovo baMbhavayassa jaha diho| diTipahANehiM taha nannesi mahatvayANaMpi // 126 // | guptivilope prAyo brahmavattasyApi bhaGgo dRSTipradhAnaH-sarvajJairyathA dRSTona tathA'nyeSAM batAnAmapi, dArzantikayojanA tvevaM-yathA| guptibhaGge brahmavatabhaGgo na tathA'nyeSAmapi, evaM paryupitatve'pi vidalAderyathA calitarasatvaM na tathA kUrAdhodanasyApIti gAthArthaH // 126 / / atha paryupitayorapi dvidalAdvidalayoH kathitAkathitaniyamAbhAvaM pradarya vyavahAranayasamarthanAya gAthAyugmamAhajaivia vidalappamuhaM pajjusiaMkiMci hoi aviNaTuM / kiMcivi oaNajAyaM viNaTThamavi hoi pjjusi||127|| 'tahavia bahalasahAvaM ahigicA hoi cAru vvhaaro| so ceca saMjayANaM pavittinivittiheutti // 128 // yadyapi ca dvidalapramukham , AdizabdAtpUpikAdigrahaH, kiMcitparyuSitamavinaSTa-calitarasaM na bhavedapi, punaH kizcidodanajAtaM S HARINAMITIONARIHMItha LI BHALISANGALI S ARAHINILARINDIA // 346 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ mammalinila DAINING payuSita vicAraH zrIprava-II canaparIkSA paryuSitaM vinaSTamapi bhavet , tathApi bahalasvabhASamadhikRtya cAruvyavahAraH-zobhano vyavahAro bhavet , 'so ceva'tti sa eva vyavahAraH 4vizrAme // 347 // saMyatAnAM pravRttinivRttiheturiti, ayaM bhAvaH-dvidalaM hi paryuSitaM bAhulyena vinaSTaM syAt , tena tato nivRttiH-apasaraNaM, gRhiNA dIyamAnaM sadoSamato nAsmAkaM kalpyamitibhaNitvA pariharatItyarthaH, kUrAghodanajAtaMtu dIyamAnaM samyag parIkSya zuddhamasmAkaM kalpyamiti bhaNitvopAdatte itigaathaayugmaarthH||127||128|| nanvodanavad dvidalamapi samyag nirIkSya yadacalitarasaM tad gRhyate tatra ko doSa | iti parAzaGkAmudAharaNena pariharatisuvihianevatyajuo vavahAraparikagvio jahA puno|n tahA kutityaliMgI vavahAraparikagvabAhirio // 129 // | suvihitanepathyayutaH-susAdhuveSadhArI vyavahAraparIkSitaH-chamasthagamyatIrthavartibrahmavratAdimalottaraguNagaNAnvito yathA pUjyo vandanAbhyutthAnAdiyAvadArAdhana vidhinA ArAdhyo na tathA kutIrthaliGgI-zAkyAdiliGgadharaH, talliGgaM tu picchikAkamaNDaludhAturaktavastrAdicihaM tena yukto'bhyutthAnAnahaH, kuta iti vizeSaNadvArA hetumAha-yataH so'nyatArthiko vyavahAraparIkSAbAhyaH-ayaM jinoktamArgAnuSThAnaparAyaNo bhavatyuta neti parIkSAyA-anarhaH, tAliGge kathaMcinizcayataH kizcidjJAnAdirUpamArgasyavonmArgatayA jinarupadiSTatvAditi gAthArthaH // 129|| atha dRSTAntamAha- .. . teNa marIitidaMDI kavilA ihayapi suddhavayaNapi / bhAsaMto dumbhAsI bhaNio usaheNa duhabhAgI // 130 // yena kAraNenAnyatIthiko vyavahAraparIkSAbAbastena kAraNena marIcinAmA tridaNDiko-bharatasutaH pratItaH, sa ca nijadezanApratibuddhaM yAhi yatisamIpe mokSamArgakahetuM saMpUrNa mAdhudharma prapadyasvetyukte kapilo jagAda-kimiti zobhano mArgo bhavatA tyakta ityukte maidamsumaniral HAMARITALEEMPIRRITATUWAITHARIHARASH mlam ISITMECHISIONATI MINS wammama nani N // 347 // SH RA
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 348 // HTI RAISIN Himality, INIRAHALULIAMARRAIMIMIMPIRIDHIRAIPHPantim milliam marIciruvAca-zramaNAstridaNDaviratA nAhamityAyevamukte'pi kapila uvAca.khalvayaM dvirukto'pi sAdhumArgAnabhimukho maducitaH sahAyaH payaSitasaMvRtta iti vicintya 'kavilA itthaMpi ihayaMpitti he kapila ! mamApi pArzva kizciddharma ityukte tathAvidhadharmAbhimukhaM pravAjitavAn , vicAraH atra yadyapi "tatthavi marIinAmA AiparivAyago usabhanattA / sajjhAyajhANajutto egate jhAyai mahappA // 1 // vajaMti vajabhIrU bahujIvasamAulaM jalAraMbha / hou mama parimieNaM jaleNa NhANaM ca piyaNaM c||2||" ityAgamagamyadezaviratidharme vidyamAne'pi zuddhavacanamapi bhASamANaH zrIRSabheNa durbhASI-anucitabhApI bhaNitaH, yadAgamaH-"dubbhAsieNamikkeNa marII dukkhasAgaraM patto / bhamio koDAkoDI maagrsrinaamdhijaannN||1||"ti, tatra nidAnaM tAvadanyatIrthikaveSe vidyamAne samyaktvavyavahArasyApyabhAvAt kuto dezaviratipariNAmavyavahAro'pIti vyavahAraparIkSAbAhyasyApi marIcestAiliGgadhAritve mama mArge kizciddharmo'stItivacanaM jinAjJAyA abhAvAdutsUtrAnurUpameva,yato yadyapi tAliGgadharopi marIciH kiMciddharmavAn tathApi na tanmArgastAdRzaH,evaM vidhavacanena tanmAgoMdIpanameva syAt , na punaH zrAvakamArgasyApIti vyavahAro balIyAn , vyavahArastu bAhulyapakSApekSa iti, yastvambaDazramaNopAsa-| kasya samyaktvacyavahAraH sa ca zrImahAvIrazrAvakatvenaiva, na punastanmArgAzritatvenaiva, so'pi tathopadizya kazcana prAvAjayiSyattarhi so'pi tathaivAviSyaditi gAthArthaH // 30 // athoktamevArtha gAthayA sUcayatisAhamamIve puNNo dhammo amhaM tu kiMci na ya puNNo / iabhAsA talliMge no juttaM teNa mosatti // 13 // sAdhusamIpe dharmaH pUrNaH, mama tu kiMcit , na pUrNa itibhASA talliGge-tAdRze liGge vidyamAne na yuktA, tena mRSA-asatyetyata / evotsUtrabhASimArgapatito, nizcayanayAtsamyagdRSTirapi draSTumapyakalpya iti niyuktikAravacamaM prAg pradarzitamitigAthArthaH // 131 // // 348 // onalitimill AMRAPARIHARE
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryuSitavicAraH zrIprava- canaparIkSA 4vizrAme // 34 // atha punarapi dRSTAntamAhajayava'NNatithiAviasijmatianaha sAtathiA keI / tahavi paratisthigahiAjiNapaDimA kppenev||132|| | yadyapyanyatIrthikA api-anyatIrthikaveSamAtradhArakA api kadAcittathAbhavyatvaparipAkavazAt samyaktvAvabodhAdisAmayyAM satyAM siddhyanti-ekasmin samaye utkRSTapade dazApi mokSaM yAnti 'nahu' naiva kecita khatIthikA api tathA sidhyanti,tathApyAstAmanyatparatIrthikArAdhanAdi, co'pyarthe,paratIrthikagRhItajinapratimA'pi na kalpate jainAnAm , upanayastvevam-anyatIrthikavad dvidalaM taccAcalitarasamapi parIkSAbAhyamitikRtvA heyamiti gAthArthaH // 132 / / atha punarapi laukikadRSTAntamAhaloevi sujAikuluppaNo suparikhio jahA juggo|n tahA bivarIovi a guNavaMpi vivaahmaaiisu||133|| | loke'pi sujJAtikulotpanna:-zuddhamAtApitRpakSotpannaH suparIkSito vivAhAdikAryeSu yogyo bhavati,na tathA viparItopi-hIna kulotpanno'pi kadAcidguNavAnapi, tadvad dvidalaM hi paryuSitamAI sat sakalamapi pariharaNIya,odanajAtaM tu sukulotpannavat suparIkSya / |grAyimitigAthArthaH / / 133 / / atha parihAramadhikRtyAlaukikadRSTAntamAha uttamakule asuddho jo jAo so Nu ceva caiyo / vivarIakulaM sayalaM sukulehiM ceva caiavaM // 13 // uttamakule yo'zuddho jAtaH nu iti vitarke sa eva tyaktavyaH-tyAjyo,viparItakulaM tu 'sukulehiti sukulotpanaiH sakalaM 'ceva'tti evArthe vyavahito'pi sakalameva tyAjyam , evamodanajAtau yadazuddhaM tattAvanmAtrameva parihartavyaM, na punastajAtimAtraM, dvidalapUpikAdikaM tu paryuSitamA- sana hInakulotpannavana tjaatimaatrmpityaajyminigaathaarthH||134|| atha punarapi lokottaradRSTAntabAhulyamAha wamSITENAMASHAITHILSINAHAanito Tamil DIRAINRIGITA // 34 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 350|| jaha vA paraparigahiA jiNapaDimA bhaddao'vi ussutt| muNiguNajuttovi kusIlaliMgivagge'vi prictto||135|| yathA vA paraparigRhItA-hariharAdibuddhyA mithyAdRSTiparigRhItA jinapratimA hariharAdipratimeva tyAjyA,utsUtre-utsUtrabhASimArge patitaH kadAcitko'pi bhadrako'pi-vastuto'vyApanadarzano'pi vyavahAranayAvalambimirutsUtrabhASivalyAjyaH, samyagdRzAM draSTumakarapyatvAt , kuzIlaliGgivarge-pArzvasthAdisamudAya muniguNayukto'pi-sAdhuguNasamanvito'pi pArthasthAdivasyAjya iti gAthArthaH | // 135 / atha dArTAntikayojanAya gAthAmAha evaM niaguNavilayAbhAve vidalAi rttiaNtriaN| kuhaNasahAvayavagge paDiaMpariheamevatti // 136 / / evam-anena prakAreNa prAguktayuktyA nijaguNavilayAbhAve-avinaSTatve, satyapItigayaM, vidalAdi rAjyantaritaM, dvitIyadine ityarthaH,kadAcitkizcitsyAt tathApi kuthitasvabhAvakaH-kutsitaH svabhAvaH svabhAvakA kathanena hetunA svabhAvako yasya sa cAso vargazca sa kathanasvabhAvakavargaH tatra patitaM dvidalAdyA paryuSitaM dvidalapUpikAdi parihAryameveti gaathaarthH||136|| athaivaM kuta inyAha vavahArobahu balavaM loe louttare a maggaMmiH / tassucchee titthuccheo cheehiM nihilo // 137 // vyavahAro-vyavahAranayapravRttiH loke-laukikamArge lokottare-jainapravacane vyavahAra:-zrutAdyanusAreNa bAhulyapravRttiH bahuvala-| | vAn-atibaliSThaH,yadAgamaH-"vavahArobahu(vihu)balavaM jaMchaumatthaMpi vaMdae arahA / jA hoi aNAminno jANaMtodhammayaM e||1||" (3-123 bhA0) iti, tasyocchede-tadvilope chekaiH-nipuNairgaNadharAdimiH tIrthocchedo nirdiSTaH, yadAgamaH-"jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAranicchayaM muaha / vavahAranaucchede titthuccheo jao'vassaM // 1 // (172) iti zrIpaJcavastuke iti gAthArthaH KO // 350 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme / / 351 / / || 137|| atha paryuSitazabdAdbhAntasya kharatarasya bhrAntinirAkaraNAya paryuSitazabdasvarUpamAha pajjUsiasaddattho ahigAravaseNa hor3a nnaannnti| jo jattha jahA vRtto jutto taha ceva No iharA // 138 // paryuSitazabdArtho'dhikAravazena-prakaraNavazena nAneti-nAnAprakAro'nekaprakAro bhavati, tena yo'thoM yatra prakaraNe yathokto - yena prakAreNa paNDitairbhaNitaH sa tathaiva vicAryamANo vicArasaGgato bhavati, no itarathA, yatra kApi bhAvitA'rtho'nyatra sarvatrApi tathaiva vicAryamANo na yuktimaGgato bhavati gAthArthaH || 138 || atha paryuSitazabdasyAnekadhA kaviprayogaM darzayati kathavi storise purANabhAve kahiMci vAvaNNe / katthavi sIalabhAve rataMtarievi pajjusio || 139|| paryuSitazabdaH kacit sthAnabhraMze - utpattisthAnAdraSTe prayuktaH, tathAhi - "vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasA:, puSpa paryuSitaM tyajanti madhupAH dagdhaM vanAntaM mRgAH / nirdravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhRSTaM nRpaM sevakAH, sarvaH svArthavazAjano'bhiramate | no kasya ko vallabhaH 1 // 1 // ityatra vRkSAnijotpattisthAnAdbhaSTaM puSpaM paryuSitaM bhaNitaM tacca bhramarAstyajanti, tadvadbhogino'pi narAH - koddharitaM krUrAdikaM pAkasthAlyAH sthAsyAntare saMkrAmitaM paryuSitaM bhaNyate tadbhojino na bhavanti, ata evAdyApi nirgataersi krUrAdikaM bhoginI na bhuJjate iti lokoktirapi, prAntaM - paryuSitamityopapAtikavRdhyAdau, tathAhi " se kiM taM rasaparicA, 2 aNegavihe paM0 taM0 NivItIe paNItarasapariccAe AyaMbilae AyAmasittha bhoI arasAhAre birasAhAre aMtAhAre paMtAhAre lhaahaare| | sattarasaparicAe" ti zrIaupapapAtikasUtraM, etadvRtyekadezo yathA 'aMtAhAre 'ti ante bhavaM AntaM jaghanyadhAnyaM ballAdi 'paMtAhAre'ti prakarSeNAntaM balAdyeva muktAvazeSaM paryuSitaM vA ityaupa0 0 atra prAntazabdena paryuSitaM bhaNitaM yattu vallAdervizeSaNaM prAntaM tathApi paryuSitaMvicAraH // 351 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryuSitavicAra: zrIgrayacanaparIkSA vizrAma // 352 / / yuktameva, yato yad vallAdirantaM bhaNitaM tadeva paryuSitaM prAntaM, tatra paryuSitaM vyApamaM purANamityartho grAhyaH, ata eva bhASyakAreNa prAntazabdaM vyAkhyAnayatA tatsthAne vyApanazabdaprayuktaH, tathAhi-"niSphAvacaNagamAI aMtaM paMtaM tu hoi vAvaNaM"ti zrIbRhatkalpabhASyaM, taTTIkA yathA-niSpAtrA-vallAH caNakAH pratItAH AdizabdAtkulamASAdikaM cAntamityucyate, prAntaM punastadeva vyApana|vinaSTamiti zrIbRha9. vR0, atra vallacanakAdyapi vinaSTaM prAntaM bhaNitaM, vinaSTatvaM ca na kathitAdiparyAyApana, yatastacchrAvakANAmapyakalpya,yadAhuH zrIhemAcAryapAdA:-"AgamorasasaMpRktaM,dvidalaM puSpitaudanam / dadhyahatiyAtItaM,kathitAnaMca varjayet // 1 // " | iti yogazAstre tR0 pra0,tasmAd vyApanatvaM nAma vinaSTatvaM vidhvastayonikamityarthaH,tacca zrIbhagavatyaGgoktaM varSatrayAdiparyAyApanAnAM | svarUpaM codhyaM, tacca navInavallAdyapekSayA nIrasatvAd , ata eva mandAnInAM jIrNamudgAdi dIyate, tathA prakRSTamantaM prAntamitiza bdavyutpattirapi samIcInA, tathA kvacicchItalabhAve'pi paryuSitazabdo yathA-"avi sai vA sukaM vA, sIyapiMDaM purANakummAsaM / | adu bukkasaM pulAgaM vA,laddhe piMDe aladdhae davie / / 1 / / iti zrIAcArAGge prathamathu (107*) tadvRttiryathA 'sUitti dadhyAdinA | bhaktamArdIkRtamapi tathAbhUtaM zuSkaM vA-ballacanakAdi zItapiNDaM vA-paryuSitabhaktaM, tathA purANakulmASaM vA-bahudivasasiddhasthitaku|lmApaM kukkasaM-cirantanadhAnyaudanaM yadivA purAtanasaktupiNDaM yadivA bahudivasasaMbhRtagorasagodhUmaNDakaM ceti, tathA pulAkaM vA yavani-IAN |pAvAdi, tadevaMbhUtaM piNDamavApya rAgadveSavirahAdraviko bhagavAniti zrI AcArAGgavRttI, atra zItapiNDaM paryuSitabhaktamuktaM, bhaktaM |ca 'bhaktamannaM kUramandhoti vacanAt kUrAdi, tacca taddinasaMbandhi anyadinasaMbandhi cetyubhayathApi sAdhUnAM kalpyamevetiyuktaM zItalaM paryuSitamiti, yattu purANakulmASa-bahudivasasiddhasthitakulmASamiti padaM zaraNIkRtyAbhakSyasyApi paryuSitadvidalasya bhojitvaM kharatara // 352 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUpikAparyuSitatA zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 353|| sya tanmahAmohavilasitaM, yataH bahudivasasaMbandhino ye rAddhAH kulmApAste'tivinaSTAH pAmarANAmapyabhakSyAH adhyakSasiddhAH, avizvAse ca rAddhAn kulmASAn dinatritayaM yAvatsaMsthApyAvalokanIyaM, nahi hastakaGkaNanirIkSaNArtha darpaNAnveSaNaM yuktamiti lokAbhANako'pi, nanu kathaM tarhi tathAvidhakulmASagrAhitvena bhagavato varNanamiticet satyaM, nahi vayaM tadvAkyamAtramapi nAbhyupagacchAmaH, kiMtu abhakSyamAtrabhakSaNabaddhakakSasya tavAmiprAyAdbhinnAbhiprAyakaM tatpadaM,tathAhi-kulmASastAvadardhasvino mASAdirucyate,yaduktaM-"kulmAsastu yAvakaH" kule na masyati pariNamate vA vRSodarAditvAt , kulmASo'pi,tathA ca bahudivasasiddhasthitakulmASAH bahudivasa|saMbandhino'gnisaMskRtA bakulAste ca tathAbhUtAH prAyo nIrasA eva sAdhUnAmucitAH, na punaH kharataramukhayogyaM dvidalAdi gaddhAnamanekadivasasaMsthitamapi,nanu bhavatu vidalaM tathAbhRtaM paraM bahudivasasaMbhRtagorasagodhUmamaNDakaM vetivacanAtpayupitapUpikAgrahaNaM tu yuktameveticet ,maivaM,tatra paryuSitapUpikAgrahaNavidhergandhasyApyabhAvAt ,tathAhi-yathA'tra bahudivasasaMbhRtagorasamaNDakazabdena bahudivasasaMbhRtaM ghRta| meva grAhyaM, na tu dadhyAdi,dinadvayAyuparivartinastasya niSiddhatvAd ,yaduktaM-"dadhyahardvitIyAtItaM, kathitAnnaM ca varjayedi"ti yoga0, gorasazabdena dhRtamapyAgame pratItameva, yadAgamaH-"cattAri gorasavigaIo paNNatAo, taM0-duddhaM dahi navaNIyaM ghayaM ce"ti, | zrIsthAnAGge, (274) tathA bahudivasasaMbhRtamaNDakazabdena zuSkamaNDakAH-kharkharAH janapratItA bodhyAH, teSAmeva saMkhaNDyAdAvuddharitAnAmAtapasthApanapuramsaraM rakSyamANatvAt , tacAdyApi janapratItam ,ata eva nAtra pUpikAzabdaH, pUpikAnAM saMkhaMDyAmanupayogAta ,maNDakAnAmevopayogAt , pUpikAnAM tu prAyaH pratidivasaM yathopayogaM vidhIyamAnatvena tavRddharasaMbhavAt kutaH AtapadAnAdinA kharkharAdikaraNamiti, ArdrapUpikA tu bahudivasasaMbandhinyaH pAmagaNAmapyanamimatAH kutaH kharatarasya tava tadbhakSaNAbhyAmaH prAdarabhRditi HIMAAN // 353 / /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ imati UPARIA zrIpravacanaparIkSA pravizrAme // 354 // NAWARA AUTHO yadvA bahudivasasaMbhRtaM gorasaM godhUmamaNDakaM ca bahudivasasaMbhRtagorasagodhUmamaNDakamitisamAhAraH, yadvA bahudivasasaMbhRnagorasena bahukAlI-10 pUpikA| naghRtena yukto yo godhUmamaNDakastamiti tatpuruSopi,tathA ca kutastavAmipretapUpikAgrahaNavArtA'pIti vicArya no'bhakSyabhakSaNAbhyAsa:D paryuSitatA karttavyaH, nanu bhavatu yathA tathA, zItalapUpikAgrahaNe'smAkaM nIrasabhojitvaM tu saMpannameveticed aho kharatara! yadi tava nIrasAhAragrahaNasamIhA syAttarhi ghRtaguDAdityAgenoSNamapyannaM bhuJAnasya tava nIrasAhArabhojitvaM vayamapi bADhasvareNodghoSayiSyAmaH, tadeva kathaM nAcarasi ?,nanu tasmiAkaM zItalapUpikAgrahaNe ko guNa iti cet ,mahAn guNo vaktumapyazakyaH,tat kathamiticecchRNu,taddinapUpikAdikaM prAyaHmadhyAhna eva saMpadyate.tAvatkAlaM bubhukSAsahanAsamarthasya tava tathAvidhapUpikAbhistAvatkAlaM mahAnupaka.ro'nyathA prathamAlikA AlajAlakalpetikRtvA kasellakapAnIyagrahaNamapyAhAralAmpaTyAdevetyalaM vistareNa, tathA rAjyantarite'pyannAdau paryuSitazabdaprayogo yathA "gozAlakastu upanandagRhe payupitAnadAnAd dviSTa" iti zrIAva0 vR0, tathA kacitpracurakAlasthitAvapi, yathA "vAsAvAsaM paJjosaviANaM" ityAdiparyuSaNAkalpe varSAvAsaM paryuSitAnAmityAdi, kvacit paryuSito-vyavasthitaH, yadAgamaH "je bhikkhU acele prisie"tti|| zrIAcA0 dhUtAdhyayane u0 (8-182) etaTTIkA yathA "alpArthe nam, yathA'yaM pumAnajJaH, svalpajJAna ityarthaH, yaH sAdhurnAsya celamastItyacela:-alpacela ityarthaH saMyame paryuSito-vyavasthita ityAcA TIkA / evaM prayogAnusAreNa paryuSitazabdo'nekArtha itigaathaarthH||139|| atha zrutadharoktAM gAthAmudbhAvyApi bhrAntyA saMgarikAyA dvidalatvena pravRttAvadhikamutsUtraM nirAcikIrSayA prathama zrutadharoktAM gAthAmAha jaMmi u pIlijate neho naha hoi thiti taM vidalaM / vidale viha utpannaM hajuaMhoi No vidalaM // 140 / / IPURAHIMALAILA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 355 // yasmin pIDyamAne yantrAdAviti gamyaM sneho 'nahu' naiva bhavati tacchrutadharA dvidalaM bravanti, dvidale'pyutpannaM snehayutaM dvidalaM na bhavatyevetigAthArthaH || 140 / / athauSTrikabhrAntimAha evaM vidalasarUvaM bhaNiUNavi bhaNai bidalavaggagayaM / saMgarigAI cavalayaphaliu vidalasanotti // 141 // prAguktagAthodbhAvanena dvidalasvarUpaM bhaNitvA'pi saMgarikAdikaM dvidalavargagataM dvidalajAtIyaM bhaNati capalaphaliketra, yathA capalaphalikA dvidalaM tathA phalikAsAmyAtsaMgarikA'pi dvidalamiti bruvANaH kIdRzaH 1 - 'dvidalasaMjJaH' dvidalA - dvidalIbhUtA-sphuTitA saMjJA yasya sa tatheti, ekadvidalazabdasya lopa iti bodhyamitigAthArthaH // 141 // atha saMjJArAhityaM kuta ityAha jaM ukkAliasaMgarajalatariA dIsaI phuDaM Neho / cakkhupphAsaNavisao paJcakakhaM cakkhumaMtANaM // 142 // yadyasmAtkAraNAdutkAlitasaMgarikAjaloparivartinI tarikA cakSuSmatAM cakSuHsparzanaviSayIbhUtA pratyakSaM sphuTaM sneho dRzyate, ayaM bhAvaH - kharatareNa saMdehadolAvalyAM saMgarikAdau sarvathA snehAbhAvo bhaNitaH, sa ca pratyakSabAdhitaH, yata utkAlitasaMgarikAjale yA sneharUpA tarikA sA cakSuSA dRzyate, sparzanendriyeNa cikaNatopalabhyate, etaccAnubhavasiddhaM sarveSAmapi salocanAnAM, pratyakSApalApastu kharataramantareNa kena kartuM zakyate ?, ataH pratyakSApalApitvAt kharataraH saMjJArahita iti gAthArthaH / / 142 / / athauSTrikAbhiprAyarUDhAM saMsthitimAha jaM dolAvattIe bhaNiaM bhaNiaM ca saMgaraM vidalaM / pavayaNasArodvAro saMgarimAhammi appaTie || 143 // lAvRttau - padaikadeze padasamudAyopacArAjinadattakRtasaMdehadolAvalyAH vRttau bhaNitaM kimityAha - bhaNitaM catti-bhaNitaM ca saMgari saMgarikAyA dvidalatApratiSedhaH / / 355 // #
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ NAINA AIMA zrIpravavanaparIkSA 4vizrAme // 356|| saMgarikAyA | dvidalatApratiSedhaH D IRATRAIm | kA dvidalaM pravacanasAroddhAre "saMgariMgAimmi appaDie"tti saMdehadolAvalIvRttigatapAThamAha, "atha saMgaripRcchAyAmuttaramAha-"jaha kira| cavalayavaNayA vidalaM taha saMgarAi vidalaMti / diNacariAnavapayapagaraNesu lihiAu phalivagge // 1 // kiletyAptavAde,tata Apta evaM bruvate, mahArUkSadvidalavacAccapalakacanakAdidhAnyavizeSavad dvidalaM tathA saMgharANyapi dvidalaM, saMgarizabdasya napuMlliGgatvaM prAkRtatvAditihetoH, dinacaryAnavapadaprakaraNayoH likhitAH nikSiptAH phalikAvarga,tathAhi dinacaryAyAM "phaliAvagge taha saMgara vallA cavalAya holA ye"ti, navapadaprakaraNe tu kakArikRte na dRzyate,paraM pUjyaiH kRtatvAttadvRttau kvApi tatraiva cAnyatra zrutadharakRte likhitA bhaviSyatIti svayaM paribhAnyAH, phalikAzca prAyo dvidalA eva bhavantIti bhAvaH 138 ityAptoktatvena saMgarANAM dvidalatvaM samarthitam , arthatatsamarthanArthameva lakSaNasadbhAvaM bhAvayati-naya saMgarabIAo tilluppattI kayAvi saMbhavai / dalie dunni dalAI muggAINaM va dIsaMti / 139 / / na ca saMgarivIjAnelopattiH kadApi yantrapIDanAdikAle'pi saMbhavati,dalite ca saMgarivIje dve dale mudgAdInAmiva dRzyete, tataH saMpUrNalakSaNasadbhAvAtsaMgaraM dvidalameva, ata eva "dahie vigaigayAI gholavaDAMgholasiharaNi karaMbo / lavaNakaNadahiamahia saMgariMgAImi apaDie // 1 // iti pravacanasAroddhAragAthAdvitIyAddhaM vyAkhyAnayadbhiH zrIAnaMdamUribhiH svavRttAvuktaM-la vaNakaNaiH jIrakalavaNalezairyuktaM dadhi tadapi hastena mathitaM vasreNa galitaM taccApi rAtryuSitaM satkalpate nirvikRtipratyAkhyAnavatAM, kvApi deze saMgarikAdyapi tatra prakSipyate ityAzaGkayAha-paraM saMgarikAdAvapatite sati, tatra tu dvidaladoSasaMbhavAt na kalpata ityarthaH, ityanyairapyAcAryaH saMgarasya dvidalatvaM pratipannamevetyarthaH 139 // itisaMdehadolAvalIvRttiH,tatrAsaMgavasammatidarzanAdetavRttikartA asaMbaddhapralApyevAvagantavyaH, etanmatasyaitAdRzasvabhAva eveti prAg pradarzitaM bodhyaM,nanu kathamasaMbaddhapralApitvamiticecchRNu,dvidalavicAre : : // 356 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 357 // 4vizrAma bhavatIti vRddhavAdAt , ndriyatvena sAmya 15 TIMI NEnapalmiummaNMamSTREAMINE | kriyamANe dvidalatvapratipAdikA sammatina darzitA, kiMtu phalikAnagagatatvapratipAdikA,sApi dvidalatvasiddhaye syAdyadi yadyatkali TV saMgarikAyA kAvargagataM tattatsarva dvidalamiti niyamaH syAt , sa ca nAsti, yataH phalikAvargagatamapi rAjikAdikaM dvidalaM,tacca saMdehadolAvalI- advidalatA vRttikArasyApyabhimataM, yataH phalikAH prAyo dvidalA bhavantIti tenAnantaramuktam , atra prAyograhaNAt phalikAvatsaMgarikAdikamapi / dvidalaM na bhavatIti vRddhavAdAt , tathaiva tIrthe pravRttidarzanAccetyasmAbhirukteH kathaM phalikAvargagatatvapratipAdikA sammatisrANAyeti | svagalapAdukA'nena janena nAvagatA, nahi paJcendriyatvena sAmye devavanmanuSyA api cAritrAnadhikAriNaH saMpadyante, kiMca-AnandamUrikRtavRttiH sammatitayA pradarzitA,sA ca vRttiH sampratyanupalabhyamAnApi vArttamAnikasarvasammatazrIsiddhasenasUrikRtapravacanasAroddhAravRpayA saha visaMvAdinI kathamanyeSAM pramANaM syAt ?.kiMca-saMdehadolAvalIvRttikArakAle vidyamAnAyAmapi vRttau tAM vihAya kathaM tadvisaMvAdinI khapuSpamivAsatI sammatitayA pradarzitA,tasmAdyathA tithivRddhau prathamaiva tithiH pramANamitipradarzanArtha zrIumAsvAtivAcakakRtA vicAravallabhA sammatitayA pradarzitA tathA'sau vRttirapi bodhyA,tena viduSA saMdehadolAvalIvRttikAro'saMbaddhapralApI dUrata eva pariharttavyaH,ata evAsmadIyA vRddhA yathA stanikAnAM zatapadI tathA kharatagaNAM saMdehadolAvalIti gAthArthaH // 143 / / athaivaM kathamasaMgatasammatipradarzanamityatra hetumAha jaM balu ajappabhir3a tazvayaNavisArao na ko hohii| ia muNiUNa lihiaM mUDhamaNeNeva taruNuvva // 144 // | | yasmAtkAraNAt khaluravadhAraNe kriyayA saha yojanIyaH,adyaprabhRti-idAnIMtanakAlAdArabhyAne tadvacanavizAradaH-pravacanasAroddhAraparamArthavettA ko'pi na hohI ti na bhaviSyatyevetijAnvA mRhamanamA-ajJAnAvRtacittena tena likhitamiti, asaMbaddhamammatidAne // 357 / / MAMI
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava canaparIkSA 4 vizrAme / / 358 / / | dRSTAntamAha- kiMvat ? - taruNavat, padaikadeze padasamudAyopacArAttaruNaprabhAcAryaH kharatarANAM prasiddhaH tadvat sa ca SaDAvazyakabAlAva| bodhe paryupaNAdine pauSathavyavasthApanAya 'pUrNimAsu ca tisRSvapi caturmAsakatithiSvityatra 'pUrNimAsu catasRSvapi caturmAsakaparyupaNAtithiSu' iti vikalpya uktaM ca sUtrakRdaGgavRttAvityevaMrUpeNa dvitIyAGgavRttimadhyabhyAkhyAtavAn yathA tena mUDhena nAtaH paraM ko'pi sUtrakRdaGgavRttervAcayitA jJAtA vA zrotA vA bhaviSyatItinizcityAlIkaiva sammatirdarzitA tathA'nenApi, jinadattAdArabhyAdya yAvatta| thA4 tasammatidAne'sya gRharItiH, yato jinadattena navapadaprakaraNavRttistathaivAbhyAkhyAtA'to mUlAcAryapravRttiH sarvairapyabhyupagateti| gAthArthaH || 144 || atha pravacanasAroddhAravRtterabhiprAyamAha - vittIya saMgarapamuhApaDievi uttaruvadahiM / vigar3agayaM viNNeaM tappaDie puNa bhave niyamA // 145 / / tadvRttau pravacanasAroddhAravRttau uktarUpalavaNAdisaMyuktadadhi saMgaripramukha patite'pi saMgarAdike apatite'pi vikRtigataM nirvikRtikaM jJeyaM, patite punaH- tatra saMsarAdau patite tu niyamAt - nizciyena nirvikRtikameva bhavet, pravacanasAroddhAravRttiryathA "dadhivikRtigatAnyAha - "dahie vigar3agayAI gholavaDA gholasihariNI karaMbo / lavaNakaNadahiamahiaM saMgarigAImi appaDie ||1||"tti, | dadhiviSaye vikRtigatAni paJca, gholavaTakAni, tathA gholo-vastragalitaM dadhi tathA zikhariNI - karamathitakhaNDayuktadadhiniSpannA, tathA karambako dadhiyukta kUraniSpannaH, tathA lavaNakaNayuktaM dadhi mathitaM rAjikAravATakamityarthaH tacca saMgarikAdike apatite'pi vikRtigataM bhavati, saMgarikApuMsphalazakalAdau patite punarbhavatyeva 28 || iti gAthArthaH // 45 // atha kharatarAbhiprAyaM dUSayituM yuktayantaramAha saMgarikAyA advidalatA / / 358 / / 1
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ P zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 359 // saMgarikAyA advidalatA jaM jammi u appaDie vigaigayaM taM ca taMmi paDiaMmi / tappaDivakkhI vigaI jaha ghayapaDaNe thaabhuu||146|| / yaddadhyAdikaM yasminnapatite-saMgarikAdike'patite vikRtigataM-mirvikRtika bhavati, tacca-dadhyAdikaM ca tasmin patite-saMgari kAdike patite tatpratipakSI-nirvikRtaviparItA vikRtireva syAt ,yathA ghRte'patite nirvikRtikaM yadi takrAdikaM tatra ghRte patite vikatireveti kharatarAbhimatAnandasUriNA vyAkhyAnaM kartavyaM syAt , tacca kathaM na kRtamitivicAryamiti gAthArthaH // 146 / / atheSTApattiM dayitumAha nevaM saMgaripaDaNe vigaigayaM kiMpi huja vigaI vi / teNaM tappaDievia bakkhANe pavayaNe meraa||147|| | vikRtivat saMgarakAdipatane kimapi dadhyAdikaM vikRtirbhavet , tena kAraNena tadapatite'pIti apizabdena vyAkhyAne zrIsiddha| senasarikRte pravacane merA-maryAdA syAd , ayaM bhAvaH-saMgarikAdAvapatite'pi salavaNaM dadhi nirvikRtikaM bhavati, patite tu sutarAM syAdityapizabdaghaTitaM yacchrIsiddhasenamUriNA vyAkhyAtaM tadeva pravacanavyAkhyAnamaryAdAvidhAyi syAt , na punaH kharataramatamabhakSya vikalpanayeti gaathaarthH||47|| atha yAvadvikRtigataM tAvanirvikRtikapratyAkhyAnavatAM kalpyaM syAt ,saMgarikAdiyoge cAbhakSyatvAdakalpyamiti vikalpaM tiraskartuM niyamAbhAvamAha jaM jaM vigaigayaM khalu taM sacaM nidhiaMmi kappaMti / No niamo jiNasamae mahumaMsAINa nambhASA // 148|| / yadyadvikRtigataM tattatsarva khaluravadhAraNe nirvikRtikapratyAkhyAnavatAM kalpyamiti na niyamaH jinasamaye-jainapravacane, kuto ?madhumAsAdInAmapi tadbhAvAt-nirvikRtikatvAd, yaduktaM pravacanasAroddhAra eva-"mahupuggalarasayANaM addhaMgulayaM tu hoi sNsddhuN| gulapu A PRINC HITAHARIAHIPARISM HERI Kullu IMEANS T HAPAARATHIHDPOINHITING MIRMAPrakaitindan
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 360 // ugalanavaNIe addAmalayaM tu saMsa || 1 ||" ityAdigranthena mAsAdInAmapi nirvikRtikAni bhaNitAni na ca tAni pratyAkhyAnavatAM bhutaye yuktAni, kiMtu pudgalapariNAmastIrthakRdbhistathA dRSTaH yathA svAdimAddAre guDaH, tadjJApanArthamAgame bhaNitAni, bhakSyAbhakSyavi - cAre tu saMgaraM dvidalamiti pravRttirAgamamUlikA zrAvakakulakramAyAtA vA syAttarhi mAMsAdivikRtityAgavattacyAgo'pi svataH sukhAvaseyaH, tathA ca vyarthameva caturthacaraNakathanaM khAdyenetikRtvA na kazcidAnandasvarirauSTika auSTrikavikalpito vetigaathaarthH|| 148 // | atha tathAvidhasammatidAtAramupAlambhayannAha tA kahamabhakvasaMkaM bhAvia vidalaMti saMgarippamuhaM / ANaMdasurivayaNA lihiaM saMdehadolAe / / 149 / / yadi AnandasUrirauSTriko na syAttahiM sarvamapi nirdhikRtikaM tatpratyAkhyAnavatAM niyamena kalpata eveti niyamAbhAve'pyabhakSyazaGkAM bhAvayitvA udbhAvya saMgaripramukhaM dvidalamityAnandasUrivacanAtkathaM saMdehadolAvalyAM likhitaM ?, tallikhane cobhayorapi pravacana| paramArthAnabhijJatA sarvajanapratItA syAd iha yadyapyantyamabhakSyavargAd vidalavargAcca parityAjanena vakSyamANanyUnakriyArUpotsUtre 'pyantarbhavati tathApi vivakSayA bhakSyavarge dilavarge ca prakSepAdAdhikyaM tvaviruddhamiti tAtparyamiti gAthArthaH // 49 // athAdhikotsUtramupasaMharannAha evaM varaparakumae chahimussuttamahiamiha vRttaM / taM pAye bahuvArya aNNapi imAi juttIe // 150 // evaM prAguktaprakAreNa kharatara kumate'dhikamutsUtraM SaDvidhamuktaM tatprAyo bahuvAda - prAyazo vAhulyena bahuH - bhUyAn vAdo- nijakRta| prakaraNAdau likhitatvena vivAdo yatreti tattathA, anayA yuktyA anyadapyutsUtrajAtaM tanmate svato bodhyamiti gAthArthaH / / 150 / / adhikottUtropasaMhAraH // 360 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ UnasUtre strIjina pUjAniSedhaH ityadhikotsUtrAvidhidarzitaH, athonamutbhatramAhacanaparIkSA aha UNaM ussuttaM kiriArUvaMDapaNegahA tesiN| tathAvi jaM bahukhAyaM kiMci pavakkhAmi jahaNAyaM // 51 // 4vizrAme ||| atheti 'yathoDezaM nirdeza' iti nyAyAdadhikotsUtraprarUpaNAnantaramanakriyArUpamutsUtraM, tadapyanekadhA-anekaprakAraM tessaam-aussttri||36|| kANAM mate, varttate iti gamyaM, tatrApi bahukhyAtaM-sarvajanapratItaM yatkiMcita , na punaH sarvamapi, pravakSyAmi, yathA jJAtaM, gurumu khAditigamyamiti gAthArthaH // 51 // athonotsUtrAviSaye dvAragAthAyugmamAha-. thIjiNapUaniseho1 posahapaDisehaNaM apacaMmira / posahabhoaNacAo3 sAvayapaDimANamuccheo4 // 52 // samaNANaM samaNIhi samaM vihAro jiNANa naanntti5| mAsaMkappavihAro na saMpayaMka UNamussuttaM // 5 // strIjinapUjAniSedhaH1 aparvaNi-catuSpIMvyatirikte zrAddhAnAM pauSadhakaraNaniSedhAra pauSadhikAnAM bhojananiSedhaH3 zrAvakAtimAniSedhaH4 zramaNIbhiH saha zramaNAnAM vihAraniSedhaH5 saMprati mAsakalAvyucchedaH6, upalakSaNAd gRhiNAM pAnasyAkArAdayo'pi | tena niSiddhAste'pi 'gihiNo pANAgArati vakSyamANagAthAyA bodhyAH ityUnamunmUtramiti dvAragAthAyugmArthaH / / 52 / 53 / / atha | kharataramatamUlamutsUtramAhaitthINaM jiNapUApaDiseho mvarayarANa mRleNa| jiNadattaNa ya bhaNio pAsima mahiraM khu jiNabhavaNe // 54 // jinapUjAniSedhaH kharatarANAM malena-AdyAcAryeNa jinadattena bhaNitaH-prarUpitaH,strINAM jinapUjAniSedhe nidAnamAha-'pAsitti khurevArthe jinabhavane rudhiraM,patitamiti gamya, dRSTva,ayaM bhAvaH-pattanagare ekadA jinabhavanagatena jinadatnena (tatra rudhira) dRSTvA nathA Mathemam: HIPARISHANILITTA
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ I/ unamo strIjina zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 362 / / pUjAniSedhaH HALISAPAN vidhakliSTakamoMdayAt-aho apAvitryabhAjaH khiyo na jinapUjArhA iti vikalpAminivezAnijasamudAyasya purastAt strINAM jinapUjAkRtyaM niSiddhavAn , paraM vINAM jinabhavane pravezo'pi na yukta ityupadezAvasare pUjA na yuktetyupadezaM dadato jinadattasyopadezAkauzalyamapi bodhyamiti gaathaarthH||54|| atha tadapadezaM dUSayitumAha egAvarAhajaNio ramaNIvaggassa hoi jo dNddo| jiNadattamae jutto mutto nIIsarUveNa // 55 // 'ekAparAdhaH' ekasyAH kasyAzcit striyo'parAdhaH-pramAdavazAdAzAtanAlakSaNastena janitaH-taddhetuko ramaNIvargasya-strIjAtimAtra|sya yo daNDo-jinapUjAniSedhalakSaNo bhavati sa jinadattamate, evetigamyaM, jinadattamata eva, nAnyatra, yukto-yuktisaMgataH, kRSNavAsasi maSItilakamiva, yataH kIdRzo ?-nItiH-nyAyastatsvarUpaM nItisvarUpaM tena mukto-rahitaH, jinadattamate'yaM nyAyo yukto, nAnyatra, anyAyasyApi nyAyatayA'bhyupagamAditi gAthArthaH // 55 / / atha tanmate nyAyo nAstyevetyatra hetumAhana muNai pavayaNameraM na muNai jiNaANakhaMDaNApAvaM / na muNai jaNavavahAraM aippasaMgAidosehiM // 156 // na jAnAti pravacanamerAM-pravacanamaryAdAM, tathA jinAbAkhaNDanapApamapi na jAnAti, yadyapi jinAjJAkhaNDane mahApAtakamiti vacomAtreNa sarve'pi kupAkSikA bruvANA dRzyante tathA'yamapi, paramaminiviSTo ghusUtramapi sUtrameva manyate'taH samyagutsUtrasyaivAparijJAnAta zukavata pAThamAtramevocaranavagantavyaH, tathA janavyavahAraM-lokasthitimapi na jAnAti, kaiH kRtvetyAhI-atiprasaMgadoSaiH-ati-| prasaMgadoSAla jAnAtItyartha iti gAthArthaH / / 156 // atha pravacanamaryAdAmAhakeNavi kahiM pamAyA virAhiaMkiMci dhammibhaM ThANaM / taMmi apuNo pavittIapamAyAmetti jiNamerA // 157|| SHIRISHIRafilamIIIIIITRAINituille AMAJPARRIER NamPRIL I SHAN
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ wondam UnasUtre strIjina zrIpravacanaparIkSA vizrAme // 33 // pUjAniSedhaH nama A THIPATHIMIR . kenApi-puMstrInapuMsakAnAmanyatareNApi kvacid-avasaravizeSa pramAdAd-anAbhogAzakyaparihArAdilakSaNAt kiMciddhArmika sthAnaM -jinapratimAdi cAritraparyantaM virAdhitam-AzAtanAdinA sAticAraMkRtaM khaNDitaM vA bhavet tasmin yadvirAdhitaM tasminneva punarapramAdApravRttiH 'se' tasya svato gudinodanAdveti jinazAsanamaryAdA, ayaM bhAvaH-kenacitkathaMcitkiMcitpramAdAdazakyaparityAgAdvA dharmasthAnaM virAdhitaM syAt ,tasya tasminnevApramAdAtpunaH pravartane tatpratyayamazubhakarma vizIryeta,ata evAstAmanyat ,khaNDitacAritrA | apyAkumArAdayaH punazcAritrapratipalyA svargApavargabhAgino'neke pravacane pratItAH, tathA prAyazcittavidhAvapi pramAdAtpratimApustakAdivinAze navInakArApaNAdinA zuddhirityapi pratItameva, na punaH sarvathA tajAterapi tataH pRthakaraNamiti gaathaarthH| / / 157 / / athAniprasaGgamAha aNNaha aippasaMgo purisevi virAhaNAi paJcakancha / tasma va tatvaggassa ya cANa cAo a tityasma // 158 / / | ___ yadi prAguktaM nAbhyupagamyate tarhi puruSe'pyatiprasaGgaH, puruSe'pi virAdhanAdikamanekadhA pratyakSaM dRzyate, tad virAdhanAdikaM dRSTyA | tasya virAdhakasya vA-athavA tadvargasya-puruSamAtrasya tyAge-virAdhitadharmasthAnaparihAre tIrthasya-co'pyarthe tIrthasyApi tyAgo bha vati, ayaM bhAvaH-strINAmapAvitryaM sArvadikaM tu na saMbhavati, sarvajanapratItibAdhAt , namaskArAdipAThagaNanAyA apyakalpyatvA| pattezca, kiMtu kAdAcitkaM, tat puruSe'pi samAnaM, kAdAcitkavaNavataH puruSAdapi kadAcittathAvidhatraNAyudbhavarudhirapAtasya saMbhavAt | jinabhavane, nanu vraNavatastatra pravezo na yukta iti cetsatyaM, yadyevaM tahiM tatra gatasyApi puruSasya kadAcitpAdAdiskhalanAdisaMbhavena | tatprabhavarudhirapAto'nivArya eva, evaM vizucikAvAtyAdiprabhavamapyapAvitryamaudArikazarIrasAdhAraNaM kadAcitaM tadA strIpuruSamAtra NIBARAHILArchiRAHA R IHITS TNBIMITENA
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Indi zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 364 // pravezaniSadhaprasaktiH zunI tava gRhe nRtyantI bhAtIti bodhyamitigAdhArthaH // 158 // athAtiprasaGgaM vyakkyA gAthayA''ha UnasUtre jaM jaM dhammaTThANaM naranArivirAhi ihaM niymaa| jiNadattagharAyArA sacaM ucchinnapuvaM taM // 159 / / strIjina__yadyaddharmasthAnaM-jinapUjAdezaviratisarvaviratilakSaNamiha niyamAdvirAdhitaM syAttatsarva jinadattagharAcArAt-tadgRharIterucchinnapUrva pUjAniSedhaH syAna ,tajAtimAtrasyApi punastatkaraNAnupadezAtpratiSedhAcca kutastIrthapravRttiritigAthArthaH // 159 // athotsUtrapApAparijJAne hetumAha| niabudrivigappeNaM asuhaMpi suhaMti maNNamANo a / ussuttaNANarahio kahaM varAo muNai pArva? // 160 // __nijabuddhivikalpena-jinAnuktamapIdaM sundaraM dRzyata ityevamAtmIyakuvikalpanayA azubhamapi-jinAjJAbahirbhUtatvenAnantasaMsArakle. | zahetubhUtamapi zobhanaM-tathAvidhakarmapariNatibalena jamAleriva svavikalpanaM mokSAGgamitimanyamAnaH utsUtrajJAnarahitaH-utsUtrAnutsUtra| vivekaparijJAnazUnyo vagakaH-tapasvI kathaM pApam-unmatra hetukakliSTakarmabandhalakSaNaM kathamavagacchati ?, nAvagacchatItyartha iti gAthArthaH // 160 // athotsUtrapApavipAkamAha .. ussuttabhAsagANaM bohInAmo annNtsNsaaro| tahasaNaMpi pAvaM parUviaMpuNNapaNNehiM // 16 / 1. utsUtrabhASakANAM-jinAtrottIrNaprarUpakANAM codhiH-jinadharmaprAptistasyA nAza:-anantakAlalabhyatvAdikaraNamato'nantasaMsAraH, yadAgamaH-"kAlamaNaMtaM ca sue addhApariaho adesuunno| AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI // 1 // " iti zrIAva0ni0(853) | atrAzAtanAbahula utsUtrabhASyeva bodhyaH, tasyaiva pratisamayaM bhAvatastIrthocchedapAtakaliptatvAd , etacca tIrthavyavasthApanAvasare darzi-|| tamiti, yadyanantasyApi paryavamAnaM bhavati tathApyanantAmirutsarpaNyavamApiNImirjAyamAnatvenAparyavamAnatocyate, ata eva puNya // 364 // UPERHIT nRIMIRACHINEMINAINITALIRIL H mII
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 365 // prAjJaH - tIrthakara / dibhistadarzanamapi utsUtra bhASiNAM cakSuSA nirIkSaNamapi pApaM pApahetutvAtprarUpitaM - bhASitaM yadAgamaH- "je jiNavaya-. muttiSNaM vayaNaM bhAsaMti je u mnnnnnti| mahiTTINaM namapi saMsAravRddhikaraM / 1||" iti bhASyakAravaca iti gAthArthaH // 162 // atha lokavyavahAramAha paramaNNaM bhuMjato kammavasA ko'vi aNNahAbhUo / naNNesiM paramaNNaM jurttati na loababahAro / / 162 / / paramAnaM - pAyasaM bhuJjAnaH karmavazAt-tathAvidhavedanIyodayAdanyathAbhUto- vizucikAvAntyAdibhAg bhUtaH yAvadAyuH paryavasAnAdIrghanidrAmApannaH, evaMvidhaM paramAnnamataH paramapareSAM mRtAtiriktAnAM na yuktaM bhoktumiti na lokavyavahAraH, kintvAstAmanye, tasyApi | tADagavasthAM vihAya zeSakAlaM tatparamAnna yogyameveti lokavyavahAra iti gAthArthaH || 162 || atha lokavyavahAre'tiprasaGgamAha - saraNamAI bhee bhiNNA u mANavANege / tA tuhuvaesarattA muMjaMti kahagu karAI / / 163 / / ekaikAzanAdibhede - yAvanto'zanapAnakhAdimambAdimAnAM krUrAdibhedAsteSu vivakSitekaikasminnapi bhede'neke bahavo mAnavA-ma | nuSyAH bhinnAH- pUrvasvabhAvAtsvabhAvAntaramApannAH, kAlAvasthAvizeSe zobhanapUrvAvasthAtaH azubhAmazanAdihetukAM rogAdigrastAvasthAmApannA ityarthaH evaM sati hai jinadatta ! tvadupadezaraktA - ekAparAdhe'pi taJjAtidaNDo yukta iti tvadvacanaracanaraJjitAH nu iti vitarke kathaM krUrAdikaM bhuJjate ?, kiMtvAvayorabhimatA bubhukSaiva zreyaskarI tvadbhaktAnAM sA ca tvadIyairapi nAhatA, kathaM tarhi strIjanamAtreNa pUjAniSedho'GgIkRta iti netre nimIlya vicArya lokavyavahAravAdyena na bhavitavyamiti gAthArthaH // 163 // atha jinadattena strINAM jinapUjA niSiddhA; digambareNa ca strINAM muktivetyanayormadhye ko dakSa iti dizipayA prathamaM dvayorupadezamAha UnasUtre strIjinapUjAniSedhaH // 365 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 366 // jiNadatto jiNapUjA rahiA ramaNIu jaMti nivANaM / siddha'NarihAbi ramaNI pUeu jiNaM bhaNai khamaNo // 164 // jinadattaH kharataramatAkarSakaH jinapUjArahitAH striyo nirvANaM yAntIti bhaNati, kSapaNakastu siddhayanaha: - mukterayogyA api striyo jinapUjAM kurvantviti bhaNatItigAthArthaH // 164 // athAnayoH ko dakSa ityAha duvi dakkhI svamaNo niameNa jeNa jiNapUA / muktiuvAo bhaNio karja puNa kAraNAyataM / / 165 / / evam amunA prakAreNopadezapravRttayoH jinadattakSapaNayoH kSapaNako dakSo nipuNo, yena kAraNena jinapUjA tAvanmuktyupAyaHmokSahetuH, sa ca bhaNitaH - prakAzitaH, kArya punaH kAraNAyattamiti kAraNe siddhe kAryamanicchAviSayo'pi siddhyati, yathA tIrthakRtAM siddhimanicchatAmapi tadanukUlAnuSThAna vidhAditvAt svata eva siddhisiddhiH, 'sAmagrI hi kAryamavazyaM janayatI'ti nyAyAt, kSapaNako jinadattApekSayA dakSo, na punardharmiNAM prazaMsanAha itigaathaarthH|| 165 // atha jinadattasya kSapaNakApekSayA nikRSTatve hetumAha kAraNanisehaNeNaM kapi nisehiaM havai niyamA / teNaM svamaNA duguNaM pAvaM jiNadattavayaNeNaM // 1663 / / kAraNaniSedhanena - muktikAraNa jina pUjApratiSedhena kAryamapi - jinapUjAjanyamuktilakSaNaM phalamapi niyamAnniSiddhaM bhavati tena kAra| na kSapaNakAJjinadattavacanAGgIkAreNa dviguNaM strINAM kAryakAraNarUpobhayapadArthaniSedhanena pApaM vijJeyamiti siddhaM kSapaNakAt kharataro nikRSTa iti gAthArtha: / / 166 / / athaudArikazarIratvenApAvitrya sAmye'pi strINAM jinapUjA niSiddhA, na punaH puruSANAmityatra hetumAhapuSaM virAhio so'NatodiapAvarAsinArIhiM / pAvAvaNayaNakAle galaggaho jeNa nimmavio || 167|| pUrva - pUrvajanmanyanantoditapAparAzibhiH jinadattopAttAbhirjinadatto virAdhitaH kacinmahatyAmApadi pAtito'bhUt tena kAraNena UnasUtre svIjinapUjAniSedhaH // 366 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ T UnasUtre strIjina zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 367 // pUjAniSedhaH prAgjanmavareNa madvairiNya imAH khiyo jinapUjAvidhAnenAnantAn pAparAzIn mA prakSipanvitidhiyA pApApanayanakAle-jinapUjAka| raNena pAparAzikSayAvasare galagraho nirmApitaH-pAparAzikSayahetujinapUjAto gale gRhItvA pRthakRtAH, nanu janmAntaravirAdhitAstA ityatra kiM liMgamiti ceducyate, jinapUjAtaH pRthakkaraNameva liGgamiti gAthArthaH // 67 // atha kharataraH zakate NaNu tisthayareNa samo sUrI bhaNio jiNAgame payarDa / teNa pabaDiapUApaDisehe kaha Nu ussuttaM? 168 // ___ nanu bho jinAgame tIrthakareNa samaH-tIrthakarasamAnaH sUriH-AcAryaH prakaTa bhaNitaH tatpravartitapUjApratiSedhaH nu vitarke kathamutmatraM , na kathamapIti gAthArthaH // 168 / / athottaramAha evaM ce dattaMjali ussuttaM tuha mayaMmi saMpaNNaM / puttinisehappamuhaM tammayasUrIhi jaM vuttaM // 167 // evaM cettahi tvanmate-kharataramate utsUtraM dattAJjali saMpanam , ataH paraM kharatarAbhiprAyeNotsUtraM kadApi kasyApi na bhaved , yato mukhapotikApramukhaM tanmatamaribhiH-AzalikAcAryaruktam , etAvatA digambarAdipAzaparyantA notpatriNo bhaveyuH, tattanmArgasya tadI. yatadIyAcAryairuktatvAt , na ceSTApatiH, tvadIyapUrvajairAkAJcalikAgamikAdayo gaNadharamAIzatakavRttau "muddhANAyayaNagaye"ti gAthAvRttau pratyekaM nAmagrAhaM dUSitA iti gAthArthaH // 169 / / atha tAtparyamAha tamhA so jiNasariso mammaM jo jiNamayaM pyaaseh| iharA u pAvapuMjo parivajo puNNasahiM // 17 // ____ tasmAtma evAcAryoM jinasadRzaH yo jinamataM samyak yathAvasthitaM prakAzayati,itarathA sa pApapuJjaH--kevalapApAtmA parityAjyaH -duraM TreNa pariharaNIyaH, kaiH?-'puNyasaMjeH' puNyA-mithyAtvAdikAluSyApratihatA saMjJA yeSAM te tathA, yadvA pUrNasaMtrAH samyagdRSTaya MAHARAMIN HIANAHINITamil mmHSPITRAIN ATIRLIMPAIGAHIN HIANIMATunision on I NIK M UPINITION ARHI MARRIER PAHARIHMAYA
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme UnasUtre strIjinapUjAniSedhaH Media MAHARA Himalam Ali Ramauli SHTRAIL MAHILDING APRIL | ityarthastaiH puruSaijinavacanavitathaprarUpako rdazanamAtrato'pi tyAjya itigAthArthaH // 170 / / atha sUrikRtaM yatpramANaM tadAhamarikayapi pamANaM taM ciajaM asddhbhaavsNjnni| niravajaM aNivAriamaNNehi bahussuANumayaM // 17 // marikRtamapi-AcAyapravartitamapi ciatti evakArArthe tadeva pramANa-satyatayA'bhyupagantavyaM yadazaThabhAvena-nirmAyitayA - |jubhAvanetyarthaH saMjanitaM-samyaka paryAlocanayA vihitaM, tadapi niravadya-niSpApaM pravacanAnupAti tathA'nyairanivAritaM-'mA itthaM | kuru' ityevaMrUpeNa nAnyaibahuzrutastatkAlavartibhiH pratiSiddham , evaMvidhamapi bahuzrutAnAmanumataM tatkAlavatisarvagItArthasammataM yathA payuSaNAcaturthI,nahi tadAnIM kAlakAcAryapravarttitA caturthI kenApi pratiSiddhA,na vA nAnumatA,ata evAdya yAvadacchinnapravRttimatI tIrtha-| sammateti gAthArthaH // 171 / / atha strIjinapUjAniSedhako'pi caturthIparyuSaNApravartakavadbhaviSyatIti kharatarAzaGkAparAkaraNAyAha-.. jiNapUApaDiseho sAvajo amddhbhaavnnaaienno| aNNanivAriabahusuaaNaNumao teNa vivriio||172|| jinapUjApratiSedhastAvatsAvadyaH "jiNapUAvigdhakaro hiMsAiparAyaNo jayai vigdha" mityAdivacanAjinapUjAvighnakaro mahApAtakI, pravacanopaghAtI ca, ata eva zaThabhAvAnAcINoM, na punarazaThabhAvAcIrNaH, evaMvidho'pi na kenApi na nivAritaH, apitu kalikAlamarvajJazrIhemacAryaprabhRtibhiramekaihuzrutairanekazo nivArito'pi svAbhinivezamatyajan saGghabhItyA uSTramAruhya jAvAlapure gataH,yaduktaM"jinada sakriyAkozacchedo'yaM yatkRtastataH / maGghoktibhItitaste'bhRdAruhyoSTaM palAyana zA"miti vRddhaH, tenaiva bahuzrutAnAM na sammata ityevamAcaraNAlakSaNato viparIto-viruddhaH, ata evAdyApi bahuzrutanivAryata eva, paryuSaNAcaturthI tu tatpravartanakAle sarvairapyabhyupagatA, na punastatpratipakSIbhRtaH ko'pyAsIt , strIjinapUjAniSedhakAle ca tatpratipakSabhRtA acchinnaparamparAgatatIrthavartinaH strI BIRAHIRIDISHAPrimmHRImmummHARIHIPutamMITANSARILADMAAIIMIT ||368 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Unapatre zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 309 // strIjinapUjAniSedhaH PARAMIND mantim inmare TITHILIPATHIumar jinapUjAvyavasthApakA AsmAkInA bAdizrIdevamUrizrIhemAcAryaprabhRtayo bhRyAMso yeSAM bhayenoSTramAruhya palAyanaM jinadattasya strIjinapUjAniSedhahetukaM saMpannam , etena kecidanAH paryuSaNAcaturthIvat strIjinapUjAniSedho'pyAcAryapravartitaH pramANamiti vadanti TA tespi tiraskRtAH, yatkicidAcAryapravartitasya prAmANyAbhyupagame pravacanamAtrasyApyucchedApatterityalaM vistareNeti gAthArthaH // 172 / / atha strIjinapUjAniSedhe nigamanamAha paNa tityasammaya payaTTi tahaviheNa puriseNa / taM savaM aiNaANA na'NNapi aNaMtastuca / / 173 / / etena-prAguktayuktiprakAreNa tathAvidhAgamavyavahAriyugapradhAnAdipuruSeNAcchinnaparamparAgatatIrthasammataM pravartitaM tadeva jinAjA, na punaranyadapi jinadattamahazena tatsamudAyasammatamapyuktaM pramANaM bhavati, kiMvad ?-anantaroktavata-strIjinapUjAniSedho na tIrthapramANaM tadvata ,tathA'nyadapyuktaM vakSyamANaM ca kharataramatAkarSakapravartitaM na pramANamiti gAthArthaH // 173 / / atheha prakaraNe strIjinapUjAvipaye siddhAntAkSarANi kathaM na darzitAnIti svakIyAnAmapi keSAMcicchaGkA syAttadapAkRtaye prAha---- iha suttasammaIe paoaNaM nathi jeNa tavayaNaM / mUDhamuhamuharUvaM sAmAyAritti amhANaM // 174|| iha prakaraNe'mukasiddhAnte strINAM jinapUjA bhaNitetyevaMrUpeNa sUtrasammatyA prayojanaM-phalaM nAsti, tatra hetumAha-yena kAraNena sIjinapUjAniSedharUpA'smAkaM sAmAcArIti mUDhamukhamudrArUpaM tadvacanaM-teSAM mAmpratInAnAM kharatarANAM vacanaM vidyate, ayaM bhAvaH-nanu | bhoH kharataraH strIpUjAniSedhaH kiM sUtrokto'cinnaparamparAgato vetyevaMrUpeNodIrito'pyauSTriko bhaNati-na hi vayaM strIjinapUjA siddhAnte niSiddheti namaH, kiMtvasmAkaM gacchamAmAcArIti, etadvacanaM marvANAM mugvamudrA syAd, etadvacanazravaNamAtreNa jinavacanAnavagana sAmAcArIti mUDhamurakhamudrArUpa paNodIrito'pyauSTiko bhAtamAtreNa jinavacanAnavagata- "ra
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ in zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 370 // UnasUtre strIjinapUjAniSedhaH HIRAININDIAHINI paramArthAstuSTibhAjo bhavanti-aho ete'pi samyagvAdino dRzyante iti,ye tu jinavacanaparamArthajJAste tAvaditthaM vicArayanti-rAjadhanamAdAya nazyaccauraH herikaigRhItvA rAjasamIpamAnIto nijakulAcAraM pUtkurvANaH-aho ayaM satyavAdItikRtvA kiM rAjJA mocyate?, evamayamapi, anyathA lumpAkA api tathA vakSyamANA upekSaNIyAH satyavAditayA vA vaktavyAH syurityAdi svayameva paryAlocyaM, gaNasAmAcArIvaktA tathAvidho dhRtoM na vizvasanIyaH, kiMtu yathA nanu bho caura! tvatkRtyaM zubhamazubhaM veti nodito jagatsthitivilopAzakto'zubhameva bUte,taddaNDo'pi tanmukhAdeva kartavyo bhaved , evamatrApi nanu bho jinadattApatya ! strIjinapUjAniSedharUpA tvadabhimatA sAmAcArI kiM samyagutAsamyagbA?, ityevamudIrito yadi mRduH syAttarhi samyagiti vaktumazakto'samyageva,paraM gacchasAmAcArIti zaraNaM zrayate, tadA ca tadvacanAdeva tathA daNDayogyaH kartavyaH,atha dhUrtaH kazciddhASTarthabhAg bUte-samyageva, tadAnIM praSTavyaH| bho tAdRksAmAcArI zrIsudharmasvAminocchinnaparamparAgatA uta tvadabhimatAcAryAtpravRteti?, tatra prathamaM vikalpaM vaktumazakto jinadattAcAyAdeva pravRtteti brUte,tatraivamabhidhAtavyaM-bho kharatara ! ma AcAryaH kimAgamavyavahArI uta zrutavyavahArI?, prathamo vaktumazakyaH, tadAnImAgapavyavahArasya vyucchinnatvAt , zrutavyavahAre ca zrutavyabahAramullavanya pravartamAno draSTumapyakalpyaH, yo yo yadyayavahAravAn sa sa taM taM vyavahAraM puraskRtya pravartamAno jinAjJArAdhako, nAnyathA,evaM ca sati zrutavyavahAravAnapyAgamavyavahAriNo'pyadhikamAtmAnaM manyamAnaH kRtyaM strIjinapUjAniSedharUpaM prarUpayan kIdRzo bhaNyate?,vaktumapyazakya ityarthaH, yato'dyaprabhRtyetAdRzaM prarUpaNaM na kenApi kRtam ,anena ca dhASTarthamavalambya vihitamataH sAmAcArIti vacanaM na tuSTihetuH, sAmAcArIvacanamapyAdhunikAnAmeva. prAcInAstu tadIyAstIrthaRdbhireva strINAM jinapUjA niSiddhA ityavAdiSuH,yaduktaM-AzAtanAbhaGgabhayAdeva strINAM svahastena jinabimbapUjA HiumHIRUPP "
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 371 // UnasUtre strIjinapUjAniSedhaH AlumeHIMIREONI pratiSiddhA, yaduktaM-"saMbhavai akAle'vihu kusumaM mahilANa teNa devANaM / pUAI ahigArona oghao suttnihittttho||1|| na chiviMti jahA dehaM osaraNe bhAvajiNavariMdANaM / taha tappaDimaMpi sayA pUaMti na sddddhnaariio||2||"ityaadi jinadattasUrikRtasya kulakasya jinakuzalamUrikRtAyAM vRttau,atra strIjanamAtrasya pUjA niSiddhA,mApi jinokteti tIrthakarakalaGkadAnaM,yA tu gAthAdvayasammatidarzitA sA ca svayaM kRtvaiva zAstroktamiti zAstrasyApi kalaGkadAnaM,nahi kApyAgame etad gAthAdvayamastIti, ata eva kharatarajAtisvAbhAvyAsammatidAnaM prAyaH kalaGkameva bodhyaM, nanu tathAvidho'pAvitryahetukAmAzAtanAM dRSTvA zrIjinendraviSayakaparamabhaktyullasitamAnaso'smadguruH strINAM jinapUjAM niSiddhavAn tatra ko doSa iti cenmaivaM, tIrthakadgaNadharAdInAM tIrthasya ca mahAzAtanAkAritvAJjinAjJAmantareNa tIrthakahuddezenApi kRtasya kRtyasya mahAnarthahetutvAd ,yadAhuH zrIharibhadrasUripAdAH-"samatipavittI sahA ANAba| jjhatti bhavaphalA ceva / titthakaruddeseNavi Na tattao sA taduddesA // 1 // " iti pazcAzakasUtre, asyA vRttiryathA-svamatipravRttiHAtmabuddhipUrvikA ceSTA sarvA-samastA dravyastavabhAvastavadiSayA AjJAbAhyA-AptopadezazUnyA iti hetobhavaphalaiba-saMsAranibandhanameva, AjJAyA eva bhavottAraNahetutayA praNANatvAditi, nanu yA tIrthakarAnuddezavatI sA bhavaphalA yuktA, natvitarA,jinapakSapAtasya mahAphalatvAdityAzaGkayAha-tIrthakaroddezanApi-jinAlambanato'pi,AstAM tato'nyatra,svamatipravRttirbhavaphalaiveti prakRtaM,kuta evaM?-yato na tatvataH-paramArthataH sA-tIrthakaroddezavatI svamatipravRttistasmin tIrthakare uddezaH-praNidhAnaM yasyAH sA taduddezA,ya evAjJAbAhyo vartata ityabhidhIyate,nAparaH iti shriipnycaashkvRttiH| kiMca tathAvidhAzAtanAheturapAvitryaM strINAMnAdhunikAdikAlavizeSajanyaM,kiMtu sarvakAlInaM svIsvabhAvajanyaM,tacca tIrthakarAdikAle'pi samAnaM,evaM ca sati khINAM jinapUjA jinAdibhina niSiddhA jinadattena ca niSiddheti | MUSUAN ||371 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ S Unamantre zrIprabacanaparIkSA 4vizrAme // 372 // AIRANILIMBAI tIrthakarAdibhyo'pi kiM jinadatto laSTataraH? yena kadAcitkenApItthaM na prarUpitamayaM caitAdRzaH paramabhakto yena tIrthakarapUjA'pi niSidetyAdiyuktimiHma tiraskaraNIyaH, pariharaNIyo darzanato'pIti gaathaarthH||174|| atha kiMvatkena hetunA tiraskaraNIya ityAha svIjinapAgayaAgamasakkayakaraNaM bhAsaMtu siddhaseNo'vi / jiNagaNaharaAsAI kA vattA dumagajiNadatte? // 75 // pUjAniSedhaH prAkRtAgamasaMskRtakaraNaM-prAkRtabhASayA AgamaH-siddhAntaH sa prAkRtAgamastasya saMskRtakaraNaM-saMskRtabhASayA racanaM prAkRtasiddhAntaM saMskRtaM karomIti racanAvacanaM bhASamANaH siddhaseno'pi-zrIsiddhasenadivAkaropi jinagaNadharAzAtI-tIrthakRdAdyAzAtanAkArI | saMpannaH, ata eva tadguruNA AkrozaviSayIkRtya pArAzcitaprAyazcittena zuddhIkRtaH, kA vArtA dramakajinadatte?, SaSThayarthe saptamI prA-10 kRtatvAd , varAkasya jinadattasya kA vArtA ?, tadvipaye vArtApinocitA,atyantAnucitaprarUpakatvenAgrAdyanAmetyarthaH,upanayayojanA tvevaM-zrIsiddhasenadivAkareNApi pravacanagauravanimittaM paramabhaktyA prAkRtasya siddhAntasya saMskRtakaraNe gurvabhilASeNa nijagururvijJapto, guruNA pANigrahAreNAhatoguroH pAdayorlanaH,vaMtavyo mamAparAdhaHprAyazcittaM ca dAtavyamityukte guruNA bhaNito-vatsa! saMskRtabhASayA | racitaH siddhAnto yadi bAlAdInAmupakArako'bhaviSyattarhi tvadapekSayA sarvAkSarasaMnipAtanipuNatvena mahAzaktibhAjo gaNadharA eva tathA racayiSyan , naistu satyapi mAmadhye pravacanAnupakAriNI saMskRtasiddhAntaracaneti vicintya prAkRtabhASAnibaddhaH siddhAntaH kRtaH, atastava saMskRtaracanAbhiprAyo vacanaM cetyubhe apyanucite,gaNadharAdimahApuruSANAM mahAzAtanAheta iti bhaNitvA pArAnikaprAyazcittaM dattam , evaM strIsvabhAvajanye jinadattavikalpitApAvitrye satyapi yadi strINAM jinapUjA'nucitA'bhaviSyattarhi jinakalpapratipasyAdivadgaNamRdAdarA eva nyaSedhayiSyan , taistu na nipiddhA, atastaniSedhanaM jinadattasya kevalaM gaNamRdAdyAzAtanaiva, yaca tyayoktaM 2 // In MIMPAIRTAINMITHAPAINAILS MAPI P ARIES
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 373 // | jinendraviSayaka parama bhaktayullasitetyAdi tattu devAyatta puruSavAkyavadevAvamantavyaM siddhaseno'pi kimindriyapopanimittaM tathA vacanavAnAsIditi svayamevAlocyaM, kiMca - zrIsiddhasenasya gurvAjJAmArgaNanimittaM tathAvacanamabhUt, jinadattasya gurorabhAvAtsvayameva vika| lpya taducitopadezadvArA pravarttitamapi asya ca prAyazcittaM tIrthavyatiriktaH ko dadAtIti vaktavyamiti gAthArthaH / / 175 / / atha tIrthAsammatasya strIjanapUjAniSevasya bhASaNe phalamAha - titthAsammaya bhAsaNAra sio titthassa hoi AsAI / so AsAyaNabahulo niameNa anaMtasaMsArI || 176 / / tIrthAsamma bhASaNa rasiko jinadattAdisadRzaH tIrthasya - sAdhvAdicaturvarNAtmakasyAzAtako hyAzAtanAbahulo niyamena - nizcayenAnantasaMsArI, yadAgamaH - "AmAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM ho" tti zrI Ava0 ni0 iti gAthArthaH // 176 // athoktayuktyA mUDhazakApi nirasteti darzayati- eeNaM khalu magaMtarehamicAimAgamaM vayaNaM / deto dRrikao pavayaNaparamatthamamuto // 177 // etena - prAguktaprakAreNa svaluravadhAraNe 'maggaMta rehi' nti AgamavacanaM makAro'lAkSaNiko dezayan pravacanaparamArthamajAnan dUrIkRta ityakSarArthaH, bhAvArthastvayaM- kazcitprAgjanmopArjitatathAvidhasammohakamodayAt samyagjinavacanaparijJAnazUnyo mArgAmArgavive| kakaraNAzaktaH pRtkurute - nanu bhoH ! puruSakramAyAtamAmAcArI mArgo manyate sa ca pravacane pramANameva, yadAgamaH - " kahaNaM bhaMte! samaNA niggaMdhA kaMkhAmohaNijaM kammaMte vedeti 1, go0 ! tehi tehiM NANaMtarehiM daMsaNaMtarehiM caritaMtarehiM liMgaMtarehiM pavayaNaMtarehiM | pAvayaNaMtarehiM kappaMtarehiM maggaMtarehiM ityAdi yAvat kakhAmohaNije kammaM vedeti "tti zrIbhagaH zata0 1 303 (29) etadvRcyeka nyUnotsUtre aparvapauSa dhaniSedhaH // 373 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInavacanaparIkSA 4vizrAma // 374 // nyUnotsUtre aparvapauSadhaniSedhaH dezI yathA-tathA mAgaH-pUrvapuruSakramAgatA sAmAcArI,tatra kaSAMcid dvizcatyavandanAnekavidhakAyotsargakaraNAdikA''vazyakasAmAcArI tadanyeSAM tu na tatheti kimatra tatcamiti, samAdhizca gItArthAzaThapravartitA'sau sarvApi na viruddhA,AcaritalakSaNoretatvAd , AcaragAlacaNaM cedaM-"asaDheNa samAiNNaM jaM katthai keNaI asAvajaM / na nivAriamaNNehiM bhumnnumymeamaayri||1||"ti(pNc0476) pravacanavacanA"cchIbhagavatIvRttI, ityevamAgamavacanAta strIpUjAniSedhAtmikApi sAmAcArI kathaM na pramANamityevaMvidhaM yadvacanaM tatpravacanaparamArthAnabhijJasyaiveti bodhyaM, yataH bIjinapUjAnipedhAtmikA mAmAcArI nAcaraNAlakSaNopetA, kiMtu viparItaivetyatra prAguktavyatikaro vicAryaH kiMca-bahumammatamanyAcaritaM ca prAyastadeva bhavati yadAgamavyavahAriyugapradhAnAdimUlakaM syAd , yathA paryuSaNAcaturthI, | anyathA "jasma jaM paraMparAgayaM tassa taM pamANaM" ityAdivacanAnupapatteH, yataH paramparA'pi kiM yatkicitpuruSAdArabhyAbhyupagamyate?, nahi mAtizaya puruSamUlakamantaraNa paramparAgatamiti bhaNituM zakyate, yatkicitpuruSamUlake'pi paramparAgatAbhyupagame digambarAdipAzaDIparyantebhyo'pi pravRttaM parampagagataM vaktavyaM syAta ,taca kasyApi nAbhimataM,yataH zatapadokAreNa kharataro duSitaH,gaNadharasArddhazata kakAreNa ca zatapadIkAraH staniko dRSitaH, evaM rAkAraktAdayo'pi parasparaM bhAvyAH, ata eva zrutavyavahArApekSayA 'pAvayaNaMtarehi'nti padaM vyAkhyAnayatA prabadhanamadhIte vetti vA prAvacanaH-kAlApekSayA bahvAgamaH puruSaH,tatra ekaH prAvacanika evaM kurute,aparastveva| miti kimatra tacamiti, mamAdhizveha cAritramohanIkSayopazamavizeSeNotsargApavAdAdibhAvitatvena ca prAvacanikAnAM vicitrA pravRttiH, nAso sarvathApi pramANam , AgamAviruddha pravRttereva pramANatvAditi vyAkhyAnaM zrIbhagavatIvRttI,tatra sarvApi pravRttiH pramANatayA na / / | bhaNitA, yataH zrutavyavahAriNA pravartitaM tadeva pramANaM syAdyadAgamAnupAtiH, anyathA pravacanavyavasthAviplavaH prasajyetetyalaM vista Hema 13
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 375 // reNeti gAthArthaH // 1770 // atha punarapi nyUnamutsUtramAha-- nyUnotsUtre aTThamicaudasipuNNimaamAvasAsuvia posaho NaNNo / ia saMvarapaDiseho jiNadattamae mahAmoho 7800 aparvapauSaaSTamIcaturdazIpUrNimAvAsyAsu 'ciya'tti evArthe tAsveva pauSadho, nAnyaH, anyAma tithiSu na yukta ityarthaH, ityamunA prakAreNa dhaniSedhaH |saMvarapratiSedho jinadattamate mahAmohaH-anantabhavabhramaNahetu namiti gAthArthaH // 168 / / athoktAzayarogapratikAramAha-- aTTamipamuhatihIsuniameNaM pomaho gihINa ve| paDivAisu puNa niyamAbhAvo bhaNio a ttttthe||17|| | aSTamIpramukhatithiSu niyamena,pratipadAdiSu punaniyamAbhAvAdgRhiNAM-zrAvakANAM vrate pauSadho bhaNitaH,ka?-tatvArthe-tavArthabhApyAdAvityarthaH, tatvArthAdikamAha--"digdezAnarthadaNDaviratisAmAyikapauSadhopavAsopabhogaparimANAtithisaMvibhAgavatasaMpannazce"ti tattvArthamUtraM, 'pauSadhopavAsaH' poSadhaH parvetyanAntaraM, so'STamI caturdazI paJcadazImanyatamA vA tithimabhigRhya caturthAdhupavAsinA vyapagatasnAnAnulepanagandhamAlyAlaGkAreNa nyastamarvasAvadhayogena kuzasaMstArakaphalakAdInAmanyatamaM saMstArakamAstIya sthAnaM vIrAmananiSadyAnAmanyatamamAsthAya dharmajAgarikApareNAnuSTheyo bhavatIti nattvArthabhASyaM, taTTIkA yathA 'pauSadhopavAmo nAme'tyAdinA | pauSadhasvarUpaM nirUpayati, rUDhyA pauSadhazabdaH parvasu vattate, parvANi cASTamyAdayaH, mAdhanaM kRteti samAsaH, nAmazabdena vAkyasyAlakRtiH, yasya vA niyamavizepaH tasyedaM nAma pauSadhopavAsa iti so'yAkhyAyate pauSadhopavAsa ityAdinA bhASyeNa,anarthAnantaramityekArthatA, so'STamImityAdi,saH-pauSadhopavAsaH ubhayapakSayoraSTamyAditithimabhigRhya-nizcinya buddhyA anyatamAM ceti-pratipadAditithim , anena cAnyAsu tithiSvaniyama darzayati,nAvazyantayA'nyAsu karttavyaH, aSTamyAdiSu tu niyamena kAryazcaturthAthupavAseneti // 375 / /
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Param meinIE zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 376 // Numentainsthanmutattit nyUnotsUtre aparvapauSadhaniSedhaH u tattvArthavRttau saptamAdhyAye iti gAthArthaH // 79 // atha taccArthavRttAveva vakSyamANaM padaM bhrAntyutpAdakamudbhAgya samarthayitumAha nattatyavittimAisuna ya paDidivasatti vayaNamabhihANaM / tapparamattho ahamimAIsu puNo punnucaaro||180|| / taccArthavRtyAdiSu tatvArthavRttizrIAvazyakavRtticUAdiSu na pratidivaseti vacanAbhidhAnaM, makAro'lAkSaNikaH, 'pauSadhopavAsA| tithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyo, na pratidivasAcaraNIyA' vityevaMrUpeNa yadvacanaM tasyAbhidhAna-kathanaM tatparamArthaH-tasya tAtparyamaSTamyAdiSu tithiSu punaH punaruccAraH karttavya ityakSarArthaH,bhAvArthastvayaM-"pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau,na pratidivasAcaraNIyA" viti zrItaccArthavRtyAdyanusAreNa niSedhasya vidyamAnatvAt kathaM pratipadAdiSu bhajaneti parAkUtaM, tada| yuktaM, yataH tatra pratiniyatadivasazabdena pauSadhAdicikIrSayA svAbhimato divaso prAyaH, sa ca pauSadhAdhakaraNe prAyazcittaprAptivazAcatuSpAdirUpo niyamena grAhyaH, zepastvaniyameneti, tathA mA bhavatu tadanuSTitAnuSThAnAparyavasAnaM cAritroccAravaJjinapratimApratiSThAvaDhA pauSadhoccArAnuSThAnamaparyavasAyi mA. bhavatvityarthaH, tatra kAlaniyamArthamAha-'na pratidivasAcaraNIyA viti. yadvA svAbhiprAyArudadvitrAdidivasAnugAmitvapratiSedhAyAha-na pratidivasAcaraNIyAviti, ayaM bhAvaH-nahi makaduzcaritaH pauSadho dvitIyAdidivasagAmI bhavitumarhati, navA jinapratiSThAvatsakakRtazcAtithisaMvibhAgaH pratidivasamanugacchati, kiM tvatithisaMvibhAgacikIrSubhiH pratidivasamubhAvapi yathAzakti kartavyAveva, kathamanyathopadhAnavAhanAdividhau prathamadivase zrAddhA aSTAdazAdIn poSadhAnna grAhyante?, tasmAtpauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyAviti prathamaM vAkyaM vivakSitadivasAnuSThAnasyaiva jJApakaM, na pratidivasAcaraNIyAviti dvitIyaM pAkyaM tu kAlaniyamajJApakam , ata eva pauSadhoccArAlAko'pi "jAva divasa ahorattaM pajjuvAsAmI" alilaamanianimal ||376 //
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparvapauSadhaH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 377|| syAdi, na punaH kApi "divasa ahorattaM dunni ahoratte ve"tyAdipAThaH saMpradAyAdAgataH, na caitatkAlpanika, tapArthavRttikRtA tathaiva pradarzitatvAt , tathAhi-yathA'NuvratAni tathA guNavratAnyapi sakRdgRhItAni yAvaJjIvaM bhAvanIyAni, zikSApadavratAni sAmAyikadezAvakAzikapauSadhopavAsAtithisaMvibhAgAkhyAni catvAri, pratidivasamanuSTheye dve sAmAyikadezAvakAzike, punaH punaruccArya itiyA| bat , pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau, na pratidivasAcaraNIyau,punaH punaraSTamyAditithiSvanuSThIyete iti, zikSA-abhyAsastasyAH padAni-sthAnAnyabhyAsaviSayAstAnyeva vratAni zikSApadavratAni, guNavatAni tu na pratidivasagrAhyANi sadgrAhyANyeva iti tatvArthavRttau patra 194 sarvapatra 263, atroktavAkyadvayasyApi punaH punaraSTamyAditithiSvanuSTheyete iti paramArthaH pradaziMtaH, ata eva prathamapazcAzakavRttau zrIabhayadevamUribhiH pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyAvityekameva vAkyaM |nigaditamiti gAthArthaH / 80 // atha virodhamAhasikkhA puNa abbhAso karaNijaM paidiNaM khu taMpi vayaM / ahamimAisu kajjo nannAsu viruddhavayaNamiNaM // 8 // zikSA punarabhyAso bhaNyate, taca vrataM pratidinaM-dinaM2 prati karaNIyaM-karttavyam , anyathA'bhyAsasyaivAsaMbhavAd, abhyAso hi pratidinaM kartavyAhaH, yaduktaM-"aJjanasya kSayaM dRSTvA. valmIkasya ca varddhanam / avandhyaM divasaM kuryAdAnAdhyayanakarmasu // 1 // " ityevaM satyapyaSTamyAdiSveva pauSadho vidheyo nAnyAsviti viruddhavacanamidamiti gAthArthaH / / 8 / / atha pratibandImAhasivAvaesu causuvi tiviNa vayAiM tu sammayAI tuhaM / paidiNakaraNijjAiM kiM posahapaMtabheeNa? // 8 // zikSAvrateSu caturSa trINi vratAni sAmAyikadezAvakAzikAtithisaMvibhAganAmAni tu tavApi-kharatarasyApi pratidinaM karaNIyAni ELI R // 377 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ poSadhaH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 378 // sammatAni, kiM pauSadhapaDibhedana-pauSadhasya paDibhedaH kriyate tatra kiM kAraNaM', ko vA pauSadhasyAparAdha iti gaathaarthH|| 81 // azvAtiprasaGgatrAnAbhAvamAha na muNai aippasaMga atihINaM saMvibhAgakaraNaMmi / nabamIpamuhatihIsuM uvaesaMtobi nillajjo // 83 // navamIpramukhatithipu-pauSadhiko hi pAraNake sAdhubhyo davaiva bhuMkta ityAdirUpeNa navamyAdiSu tithivarthAdatithisaMvibhAgamupadizamnapi nirlajo-lajArahito'tithInAM sAdhUnAM saMvibhAge'tiprasaGgaM na jAnAti, yadi zikSAvratarUpo'pi pauSadho'STamyAditithiSveva | yuktastahyatithisaMvibhAgo'pi tathaiva yukto bhavet , tathA ca navamyAdipu tatpratiSedhaprasaGgaH, na cArthAdatithisaMvibhAgo navamyAdiSveva |saMbhavatIti zaGkanIyam , aSTamyAdiSvapi jinavallabhenApi bhaNanAt , tathAhi-"jo puNa AhAraposahI desao so puNNe paccakakhANe tIria khamAsamaNadugeNa muhaputti paDilehia khamAsamaNeNa vaMdittA bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhattapANaM pArAveha,porasi purimaDDa cauvihAra ekkAsaNaM nidhi AyaMbilaM vA kayaM, jA kAvi velA tAe pArAvemi,tao sakatthaeNa ceie vaMdia sajjhAyaM solasa vIsaM |vA siloge kAuM jahAsaMbhavamatihisaMvibhAga dAuM muhahatthapAe paDilehia namokArapuvamarattaduTTho bhuMje" itti pauSadhavidhiprakaraNe, nanu so'tithisaMvibhAgo dvAdazavrataM na bhaNyate, kiMtu yadAgamaH-"sAhaNa kappaNijaM jaM navi diNNaM kahaMci kiMpi tahiM / dhIrA jahuttakArI susAvagA tanna bhujaMti ||1||"tti zrIupa0, iti cecciraM jIva, 'tuSyatu durjana' iti nyAyAdyathA dvAdazavatasvarUpAbhAve'pi nirjarAhetutvena sAdhudAnamabhyupagamyate tathaikAdazavatasvarUpAbhAve'pi nirjarAhetutvena pratidinaM pauSadho'pyabhyupagantavyo, nyAyasya samAnatvAditi gAthArthaH // 83 / / atha pauSadho hi pratikramaNavaniyatakAlAnuSThAnaM bhaviSyatItiparAzaGkAmapAkaroti litamadhan // 378
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparvapauSadhaH zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 379 // RIMIT _paDikamaNaM pacchittaM rayaNIdiNapamuhapAvasaMbaMdhI / taddiTuMto saMvararuve kaha posahe jutto? |84 // pratikramaNaM-rAtrikadevasikapAkSikacAturmAsikasAMvatsarikalakSaNaM paJcavidhamapi rajanIdinapramukhapApasaMbandhiprAyazcittaM tadRSTAntaH |saMvararUpe pauSadhe kathaM yukto?, na kathamapItyarthaH, prAyazcittaM ca yathoktameva bhavati, nAdhikamiti mAthArthaH // 48 // atha prAyazcittaM nAdhikaM bhavatIti darzayati asiisayaM uvavAsA pacchittaM AgamuttamukosaM / na tahA sesatavesuM saMvararuvesu niamovi // 85|| __ azItizatam-azItyA'dhikaM zatamazItizatamupavAsAH utkRSTaM prAyazcittamAgamoktaM, na tathA saMvararUpeSu zeSataSassu-guNaratna|saMvatsarAdiSu niyamo'pi, etAvadeva tapaH karttavyaM nAdhikamitiniyamaH,na kvApi kenApyukta iti gAthArthaH / / 86 // atha gAthAcatuTayena vRddhAbhiprAyamAha| ahavA sikkhacauke paDiniayadiNaMmi aMtimaM jualaM / ia haribhahappamuhANa vayaM siddhaMtasupasiddhaM // 86 // tattha paDiniasaho vivakhiasthANa vAyago hoi / sAvi vivakkhA duvihA niamAniamehiM NAyacA // 87|| NiameNa'hamipamuhA aNiameNeharAsu a tihIsu / teNaM na paDidivasAcaraNIA niamapaDiseho / / 88 // // athaveti vRddhavAdAbhiprAye, zikSAcatuSka-zikSAbatacatuSTaye pratiniyatadine'timaM yugalaM-pauSadhAtithisaMvibhAgalakSaNamiti-amunA prakAreNa haribhadrapramukhANAM vacaH siddhAntasuprasiddha-siddhAnte zrIAvazyakazyAdilakSaNe'tiprasiddhamiti gAthArthaH // 86 // tatra 'pauSayopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivamAnuSTeyAvi'tyatra pratiniyatazabdo vivakSitArthAnAM bAcako bhavati, mA'pi vivakSA JAN MASHTAMILARIAAFAIRATIONALISAPANI
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ animalla apaka pASaSaH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 380 // m ine Munalilm JUHINITIENTISTRATHISARAI dvividhA, kAbhyAM ?-niyamAniyamAbhyAM jJAtavyA, ekA niyamena vivakSA'parA'niyamena vivakSA ceti gAthArthaH / / 87|| aSTamIpramukhAsu tithiSu niyamena-akaraNe prAyazcittasaMbhavAnizcayena paupadhaH kAryaH,itarAsu ca-pratipadAdiSu cAniyamena-anizcayeneti,tena kAraNena na pratidivasAcaraNIyAviti niyamapratiSedho bodhya iti gAthArthaH // 88 // atha dRSTAntavAkyamAha jaha sAhaNaM dAuM bhuMjija susAvao na iarANaM / ahava divabaMbhayArI naya rattimabhiggaho amhaM // 89 / / ____ suzrAvakaH sAdhubhyo dacaiva bhuJjIta, netarebhyaH zrAvakAdibhyaH, atra zrAvakebhyo datcaiva bhuJjItetiniyamaniSedho, na punastaddAnaniSedhaH, tathA dRSTAntAntaramAha-'ahava'tti athavA divase brahmacArI na ca rAtrimiti,rAtrimaGgIkRtya divA brahmacArI na rAtrAvityartha ityabhigraho'smAkamiti bruvANasya zrAvakasya na rAtrI brahmacAritvaniSedhaH saMpannaH, kiMtu niyamAbhAvaH, anyathA'vazyamabrahmasevanaM prasajyeta, tacca pravacane'tyantaM nindyamityevaM dRSTAntadvayenASTamyAdiSu niyamenAnyAsu cAniyameneti pauSadho'bhyupagantavyaH. ata eva | subAhuprabhRtInAM trayaH pauSadhA vipAkazrutAGge bhaNitA labhyante, tathAhi-"tae NaM se subAhukumAre aNNayA cAuddasAmuddiTTapuNNimAsiNIsu jeNeva posahasAlA teNeva uvA02 posahasAlaM pamaJjati uccArapAsavaNabhUmi paDi02 dambhasaMthArayaM saMthAreti dabbhasaMthArayaM durUhatira amabhattaM pageNhatira posahasAlAe posahie aTThabhatti posahaM paDijAgaramANe viharati"tti zrIvipAkazrutAGge,tathA navapadaprakaraNe'nyatithisaMvibhAgAniyama uktaH,tathAhi-"ayaM ca yadyapi zrAvakeNa sadA kartavya eva, yaduktaM-"paidigaM bhattapANeNa, osaheNa taheba ya / aNugaheha me bhayavaM!,sAvae u nimNte||1||" gRhaM praviSTe ca sAdhAvayaM vidhiryathA "gihimAgayassa sAhussa,AsaNaM niamao ya dAyatvaM / vaMdia sayaM viarai ahavA aNaM davAvei // 2 // " ityAdi, tathApi pauSadhopavAsapAraNake'vazyaM sAdhusaMbhave'muM m: MITHAI IN HINDInganti // 380 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme 1136711 kRtvA bhoktavyam, anyathA tvaniyama iti navapadavRttau iti gAthArthaH // 89|| atha dUSaNAntaramAha - kiMca muNisaMvibhAgo navamIpaDavAsu caiva na'NNAsu / upavI tavaposahagahiA kaha pakhite so ? // 90 // kiMceti dUSaNAbhyuccaye, kharataramate'tithisaMvibhAgo navamIpratipadoreva tithyoH saMpadyate, nAnyAsu tithiSu yatazcatuSpava tapaH pau| SadhagRhItA-caturthAditapaHsamanvitA pauSadhaniyatA, tathA ca kathaM pAkSikAnte- pAkSikapAraNake pUrNimAmAvAsyayoH 'so'tti atithisaMvibhAga ityakSarArthaH, bhASArthastvayaM- pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyAvityAgamabalena catuSpavrvyAmeva pauSadho | jinAjJA, nAnyA sviti kharatarAkRtaM tatredaM praSTavyaM bhoH kharatara ! pratiniyatadivasazabdena catuSpathye'vocyate uta yathAsaMbhavadivaso vA ?, Adye'tithisaMvibhAgo'STamyAdiSu tithiSveva karttavyaH syAt, navamyAdI tu catuSpatvAbhAvAd, dvitIye pauSadhikAnAM bhojanAnaGgIkAreNa | catuSpavrvyA caturthAditapaHsamanvitaH pauSadhaH, atithisaMvibhAgastu tatpAraNaka eveti niyame siddhe pratipannavamIbhyAmatiriktAsu tithiSvatithisaMvibhAgo na jinAjJeti saMpanne kathaM pUrNimAyAmamAvAsyAyAM vA'tithisaMvibhAgaH kAryate ?, pauSadhamadhikRtya yathA pratipadvitIyAdyAstithayastathA'tithisaMvibhAgamadhikRtya pUrNimAmAvAsye api, tasmAdyathA zrI AvazyakacUrNyAdau pauSadhikAnAM pAraNake niyamenAtithisaMvibhAgo'nyatra tvaniyamena tathA pauSadho'pyaSTamyAdiSu niyamena zeSa tithiSvaniyameneti gAthArthaH // 90 // atha punarapi nyUnamutsUtramAhajaM bhoaNapaDiseho posahiANaM tamRNamussuttaM / bhuttijuaposahANaM jiNabhaNiANaM tu paDiseho // 91 // yatpauSadhikAnAM bhojana pratiSedhastadnamutsUtraM bhavati, adhonatvaM vyaktIkaroti- 'bhutti'ti yato bhuktiyuktAnAM bhojanasaMyuktAnAM pauSadhAnAM jinabhASitAnAM turapyarthe jinoktAnAmapi niSedhaH sa nyUnamutsUtramiti gAthArthaH // 91 // pauSadhikAnAM bhojane yuktimAha pauSadha bhojanaM // 381||
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava | pauSadha bhojanaM canaparIkSA 4vizrAme // 382 // .. cAuddasahaincAi AgamuttaM a puNNimAidiNe / kevalaposahavayaNaM tavaniamo caudasIi diNe / / 12 / / | 'cAuddasahamuddidvapuNNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA viharaMtI'ti pravacanokte pUrNimAdine upalakSaNAdamAvA|syAyAM kevalapauSadhavacanaM bhaNita, caturdazIdine ca taponiyamazcaturthalakSaNaM tapobhaNitam , arthAtpUrNimAyAmamAvAsyAM ca mojanameva saMpannam , anyathA pAkSike caturmAsakavat SaSThatapa evoktamabhaviSyat ,tacca noktam ,ataH pauSadhikAnAM bhojanaM siddhamapi pratiSedhayato | jinadattasya nyUnamutsUtramiti gAthArthaH // 92 / / atha granthasammatimAhamAvayapaDikamaNAIvuNNippamuhesu bhoaNaM bhnnioN| pausahiANaM posahavihipagaraNamAisuvi dihaM // 9 // zrAvakapratikramaNAdicUrNipramukheSu pauSadhikAnAM bhojanaM bhaNitaM, tathA poSadhavidhiprakaraNAdiSu ca dRSTaM, pUrvArddha bhaNita| mitizabdena caritArthatve'pi yadatra pRthak dRSTamiti bhaNitaM tatpauSadhavidhiprakaraNe vidhiprapAyAM ca ghuNAkSaranyAyena yathArtha patitamityanAdarasUcanArtha bodhyaM, yathA bhaNitaM tathA cAha "tattha jai desao posahio so bhattapANassa gurusamakkhaM pArAvittA | | AvassiaM karettA iriAsamio gaMtuM ghare IriAvahi paDikamai AgamaNamAloaNaM karei, ciivaMdaNaM, tao saMDAse ya pamajjesA pAuMchaNage nisIai, bhAyaNaM pamajjai, jahocie bhoaNe parivesie paMcamaMgalamuccarei, tao vayaNaM pamajittA asurasuraM acavacavaM ahuyamavilaMbiaM apparisArDi maNavayaNakAyagutto bhuMjai sAhuncha uvautto. jAyAe mAyAe vA bhoccA phAsuajaleNa muhasuddhi kAuM navakArasaraNeNa uThANa, deve vaMdei, vaMdaNaM dAuM saMvaraNaM kAuM puNo'vi posahasAlAe gaMtUNa sajjhAyaMto ciTThaI"ttizrAddhapratikramaNasUtracUrNI, tathA "cAuddasaTTamuddipuNNamAsiNIe patvaM mAsassa aTThami pakkhassa uddiTThA-amAvasA puNNimA iti candramAH pUrNamA ( Um // 382 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme // 383 // sasya tasyeyaM pUrNimA, paDipuSNaM posahaMti AhAraposahAdi, posahio pAraNe avassaM sAhUNa bhikkhaM dAUNa pAreti, tenocyata | samaNe niggaMthe phAsuesaNiaM asaNaM4 paDilAbhemANe viharatI" ti zrIsUtrakRdaGgacUNoM, atrAhArapauSadhikasya pAraNaM bhaNitaM, tatha |pUrNimAmAvAsyordina saMbhavati, yato'traiva paGkidazako pari- "ayamAuso niggaMthe pAvayaNe aDDe sese aNaTTe jamhA evaM pratipadyate tamhA ussihaphalihA jAva pavesA, jamhA evaM tamhA cAudasamIsu0 tamhA pAraNae samaNe niggaMthe, teNaM eArUveNa vihAreNaM viharamANe bahUNi vAsANi prApnuvaMtIti caturddazyaSTamyostapa uktaM, pAraNakaM taduttaradivasa eva syAt, sa ca dinaH pauSadhasaMyuktaH pUrNimAmA| vAsyA vA syAditi svayameva paryAlocyaM / tathA "je bhikkhU asaNAdI dijA gihI ahava aNNatitthINaM / so ANAaNavatthaM miccha| tavirAhaNaM pAve ||1|| juttamadANamasIle kaDasAmaio u hoi samaNa iv| tassamajuttamadANa coaga ! suNa kAraNaM tattha ||2|| kAmI sagharaMgaNao dhUlapaiNNA si hoi daTThabA / cheaNabheaNakaraNe uddiTThakaDaMpi so bhuMje // 3 // iti zrInizItha bhASye, jaM ca uddiTThakarDa kaDasAmaiovi bhuMjai, ' evaM so saGghavirao bhavati, eteNaM kAraNeNa tassa na kappai dAuti zrInizIthabhASyacUrNau udde0 15, tathA 'taM sattio karijA tavo u jo vaSNio samaNadhamme / desAvagAsieNaM jutto sAmAieNaM vA // 1 // iyaM gAthA zrI AvazyakacUNauM pauSadhAdhikAre'stIti bodhyam, atha yathA dRSTaM tathA cAha-jo puNa AhAraposahI desao so puSNe pacakakhANe tIrie a khamAsamaNadugeNa muhaputiM paDilehia khamAsamaNeNa vaMdia bhaNai - icchAkAreNa saMdisaha bhattaM pArAveha porasi purimaDDhaM caubihAra | ekkAsaNaM nibIamAyaMbilaM vAcyaM, jA kAvi velA tAe pArAvemi, tao sakkatthaeNa vi ceie vaMdia sajjhAyaM solasa vIsaM vA siloge | kAU jahAsaMbhavamatithisaMvibhAgaM dAuM muhahatthapAe paDilehia namukArapuvamarattaduTTho bhuMjai, bhaNiaM ca - 'rAgaddosavirahiA vaNalevAi pauSadha bhojanaM // 383 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAtucchedaH zrIpravadhanaparIkSA 4vizrAme // 384 // | uvamAe jti| kaDDhitu namukAra vihIeN guruNA aNuNNAyA // 1 // " ityAdi jinavallabhakRtapauSadhavidhiprakaraNe, atropadhAnavAhipauSadhavidhirayaM na punaH paudhivatavatAmapIti kazcidvAcAlo brate, tanmukhavaNapAcanahetave tadyogyavidhiprapaiva yathA-"tao jai pAragaittao to paJcakravANe puNNe khamAsamaNadgeNa puvaM muhapoti paDilehi baMdia bhaNai-bhagavan ! bhAtapANI pArAveha, uvahANavAhI bhaNai-namukkArasahi caubihAraM,iaro bhaNai-porasiM purimaDDa vA tivihAhAraM ekAsaNaM nibIaMaMvilaM vAjA kAvi velA tIe | bhattapANaM pArAmi"tti ityAdikharatarapeyapAmIyayutAyAM vidhiprapAyAmiti, atropadhAnavAhI pauSadhiko bhinna evoktaH,atastatpauSadha-| vidhiprakaraNe yadbhojanaM tatsAmAnyenaiva bodhyamitigAthArthaH / / 93 / / atha punarapi tathAha sAvayapaDimAdhammo bunchiNNo dsmaannubhaavaao| ia dujjaNaduvayaNaM atabhavakAraNaM nneaN||9|| duSSamAnubhAvatA-paJcamakAlamAhAtmyAt zrAvakAtimAdharmoM 'dNsnnvysaamaaiaposhpddimaaavNbhscitte| AraMbhapesauddiTTakjae samaNabhUe ||1||"ti gAthoktaikAdazapratimAlakSaNonyucchinna iti durjanadurvacanamanantabhaSakAraNam-anantabhavabhramaNaheturitigAthArthaH // 94 // athahetumAha- . .-.-. . . japaNaM dUsamasamae sAvayapaDimANa paalgojoggo| ussaggeNa carita paMcAsayavittikyaNaMti // 5 // .. yad-yasmAn gamityalaGkAre duSpamAsamaye utsargaNa-mukhyavRtyA zrAvakapratimApAlakathAritre yogyaH pazcAzakopAye,zrIharibhadra-| | sUrikRtapazcAzakavRttau bhaNitaH, tathAhi-"jutto puNa esa kamo oheNaM saMpaI viseseNa / jamhA aho kAlo duraNucaro saMjamo ettha ||1|| asyA vRttiH- 'jutto gAhA, yadyapi kramAntareNApi pravajyA syAt tathApi yuktaH-saMgataH punaritivizeSaNArthaH eSaH-ananta- / ING4 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme ||385|| | roktaH pratimAnuSThAnAdikramaH pravrajyApratipattoM paripATiH, kathamityAha "oghena' sAmAnyena, na tu sarvathaiva tadvinApi bahUnAM pravrajyAzravaNAt, kAlApekSayA vizeSamAha-sAmprataM vartamAnakAle vizeSeNa vizeSato yukta eva kramaH kuta etadevamityAha-yataH kAraNAdazubhaH - azubhAnubhAvaH kAlo duSpamAlakSaNo vartate, tatazca duranucaro - duHkhAsevyaH saMyamaH - saMyatatvamatra - azubhakAle'taH pravrajitu| kAmena pratimAbhyAso vidheya itibhAva iti gAthArthaH / tantrAntaraprasiddhyA pratimApUrvakatvaM pravrajyAyAH samarthayannAha--taMtaMtaresuvi imo Asamabheo pasiddhao ceva / tA iha jaiavaM khalu bhavavirahaM icchamANehiM // 1 ||ti, asyA vRttiH - tantrAntareSvapi - darzanAntareSvapi, AstAM | jainapravacane anantaroktaH Azramabhedo - bhUmikAvizeSo 'brahmacArI gRhasthaztha, vAnaprastho yatistathetyAdinoktasvarUpaH iutti pAThAntaraM tatra itaH - azubha kAladuranucarasaMyamalakSaNAddhetudvayAd athavA ito - jainaprayacanA tantrAntareSviti, prasiddhakazcaiva siddha eva, na tu sAdhyo, | yasmAdevaM tat-tasmAdityuktanyAyeneha pratimApUrvaM vA pravrajyAyAM yatitavyaM yatno vidheyaH, bhavavirahaM-saMsAraviyogamicchadbhiH- vAJchaH | dbhirnikhilazAstrapravarapAragatAgamAvalambibhiriti gAthArthaH / / 95 / / atra duSpamAkAle vizeSataH pratimApUrvakameva cAritra pratipattiruktA, | tena yaH kazcit " sAhUNaM goarao bucchilo dUsamANubhAvAo / ajANaM paNavIsaM sAvayadhammo a vucchinno || 1 || "tti gAthAyAM zrAvakadharmazcAtra pratimArUpo jJeya iti kAlpanikamarthamudbhAvya mugdhAn vyugrAhayati so'pi pratikSipto bodhyaH, evaMvidhasyArthasya kApyAgame'nupalambhAditigAthArthaH ||95|| atha punarapi nyUnamutsUtramAha samaNANaM samaNIhiM gAmANuggAmaviharaNaM na suhaM / ia ubaesI payavaNamerAo dUrao Nepa | 95 // zramaNImaH sAdhvIbhiH saha zramaNAnAM nirgranthAnAM grAmAnugrAma viharaNaM grAmAnugrAma vihArakaraNaM na zubhamityamunA prakAreNopadezavacanaM pratimAnu cchedaH // 385 / /
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme ||386|| pravacanamaryAdAto dUrato dUre jJeyAmitigAthArthaH // 96 // atha sAdhvIbhiH saha sAdhuvihAre sammatipradarzanAya gAthAmAha ThANAyArappamuhe nisIhabhAsAicheaMgathe vA / sAhUNa sAhuNIhiM samaM vihAro jiNANAe // 97 // sthAnAcArapramukhe-sthAnAGgAcArAGgapramukhe nizIthabhAgyAdicchedagranthe vA sAdhUnAM sAdhvImiH samaM vihAro jinenAnujJAtaH, yathA'nujJAtastathA cAha -"paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe niggaMthiM geNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikamati, taMjahA - niggaMthiM ca NaM aSNayare pasujAie pakkhijAie vA odhAejA tattha niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikamati 1, niggaMthe niggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pakkhalamANi vA pavaDamANi vA geNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikamati 2, niggaMthe niggaMthi setaMsi vA paMsi vA paNagaMsi vA udgaMsi vA ukkasamANIM vA ujjhamANIM vA geNha0 ava0NAti03, niggaMthe niggaMdhi AruhamANe vA orubhamANe vA NAikamati 4, vittaittaM dittaittaM jakUkhAvidvaM jAva bhattapANapaDiAtikUkhitaM niggaMthe niggaMthiM geNhamANe vA abalaMbamANe vA NAtikamati 5, zrIsthAnAGge (437) etadvRttiryathA - 'paMcahi mityAdi sugamaM, navaraM 'giNhamANe' ti bAhyAdAvaGge gRhUNan avalambAnaH patantIM bAhyAdau gRhItvA dhArayan, athavA 'sabaMgiaM tu gahaNaM kareNa avalaMbaNaM tu desaMmiti, nAtikrAmati svAcAramAjhAM vA gItArthasya vize nirgranthabhAvena, yathA kathaMcit pazujAtIyo- haptagavAdiH pakSijAtIyo pradhra diH 'ohAeja' ti | upahanyAt tatreti upahanane gRhNAti, nAtikrAmati, kAraNikatvAt, niSkAraNatve tu doSAH, yadAha-micchattaM uDDAho virAhaNA phaasbhaavsNbNdho| paDigamaNAI dosA bhuttAtte a NAyavA / / 51 // ityekaM 1, tathA duHkhena gamyate iti durgaH, sa ca tridhA - vRkSadurgaH zvApadaduggoM mlecchAdimanuSyadugrgaH, tatra dugge, uktaM ca- "tividdhaM ca hoi duggaM rukUkhe 1 sAnaya2 maNussara duggaM ca"tti, tathA viSame sAdhusAdhvIbihAra: 113211
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhusAbIvihAra IN HIMANI EPARATION zrIpraka vA-gatapASANAcAkule parvate vA praskhalite vA gatyA prapatantI vA bhuvi, athavA "bhUmIe asaMpattaM pattaM vA htthjaannugaadiihiN| banaparIkSA pakkhalaNaM gAya paDaNaM bhUmIi gttehiN||1||"ti gRhaMgamAtikAmati dvitIyaMra,tathA paGkaH panako vA sajalo yatra nimajjyate sa seka4vizrAme statra vA, paGkaH panako vA-AgantukapratanudravarUpaH kaIma eva olyAM vA apakasantI-paGkapanakayoH parilhasantI apolamAnAM vA ||38||6/-seke udake vA nIyamAnAM gRhNAtikAmati,gAthA ceha-"paMko khalu cikkhallo AgaMtuM pataNuo davo pnno| sucita sajalo seo sIijai jattha duvihevi ||1||"tti, paMkapaNaesu niyamA okasaNaM vujjhaNaM siA see / nimiaMmi nimajaNayA sajale see siA dovi ||1||ti tRtIyaM3 tathA nAvaM 'AruhamANe ti Arohayan 'olhamANe ti avarohayannuttArayanityoM , nAtikrAmatIti catu-11 , tathA kSiptaM-naSTaM rAgabhayApamAnaicittaM yasyAH sA kSiptacittA tAMbA, uktaM ca-"rAgeNa vA bhaeNa va ahavA avamANiA mahaMteNa / etehiM khittacitta"tti, tathA ina-sanmAnAdapavacittaM yasyAH sA dRptacittA tAM vA, uktaM ca-iti esa asammANA khitto sammANao bhave ditto| amgIva iMdhaNeNaM dippar3a cittaM imehiM tu // 1 // lAbhamaeNavi matto ahavA jeUNa dujayaM sattuM"ti, pakSaNadeveNAviSTA-adhiSThitA yathAviSTA tAM vA,atroktaM-"puSabhavaverieNaM ahavA rAgeNa rAgiA sNtii| etehiM jakkhaiTTha"ti,unmAdamunmasatA prAptA unmAdaprAptA tAM vA, atrApyuktaM-"ummAo khalu duviho jakravAese a mohaNijje a / jakaravAeso vutto moheNa imaMtu bucchaami||1|| rUvaMgaMdaNaM ummAo ahava pittamucchAI"tti,upasargam-upadravaM prAptA upasargaprAptA tAM vA,ihApyuktaM-"tivihe a uvassagge dio mANussae tirikkhe jA dive apuSabhaNie mANusse Amioge // 1 // vijAe maMteNa ya cuNNeNa va joi agapparama"ti,mahAdhikaraNena sAdhikaraNA-yuddhArthapupasthitA tAM vA,saha prAyazcittena saprAyazcittA tAMbA, bhAvanA ceha-ahigaraNaMmi kayaMmi || MAIN N IMATE ||387 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInava. canaparIkSA vizrAme // 388 // NUMARRIA Jim m Hin-HITaluni HoimmIIRAINRITEST HIMALAIMANIPRINILAMPILAPURASHIER ukhAmeumuvaDiAya.pacchittaM / tappaDhamayAbhaeNaM hoi kilaMtA va vhmaannaa||1||" tathA bhaktapAne AbhavaM pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapra- sAdhusA-.. tyAkhyAtA pratyAkhyAtabhaktapAnA vA tAM,iha gAthA-ardva vA heuM vA samaNINaM virahie khiNtss| mucchAe vaDiAe kappai gahaNaM pariNA dhvIvihAraH e||1||tti5| tathA arthaH-kAryamutpravAjanataH svakIyapariNetrAderjAtaM yayA sArthajAtA paticaurAdinA saMyamAccAlyamAnetyarthaH tAM vA,iha || | gAthA-aTThotti jIeN kajaM saMjAyaM esa aTThajAyA u| taM puNa saMjamabhAvAcAlijaMtaM samavalaMba ||1||ti paJcamamiti zrIsthAnAGga-II tau,tathA AcArAne yathA-se bhikkhU vA bhikkhuNIvA AyariauvajjhAehiM saddhiMgAmANugAmaM0 AyariauvajjhAyassa hattheNa hatthaM | jAvaaNAsAyamANA tato saMjayAmeva AyariauvajjhAya saddhiM jAva datijjeja vA" ityAdi zrIAcArAGgasUtre dvitIyazrutaskandhe IryAdhyayane tRtIyoddezake, etavRtyekadezo yathA sAmpratamAcAryAdinA saha gacchataH sAghovidhimAha 'seityAdi, samikSurAcAryAdibhiH saha gacchaMstAvanmAtrAyAM bhUmau sthito gacchet hastAdisaMspazoM na bhavatIti AcA. vRttI, atra yadyapi bhikSuNIzabdaH | | sUtrokto'pi na vyAkhyAtastathA'pyAdau vyAkhyAtotrApi bodhyaH, pratisUtraM vyAkhyAne vaiyarthyApatteH, atha vyakkyA vihAravidhistu / nizIthAdibhyo yathA'vagamyaH syAttathA cAha-je bhikkhU sagaNiciAe vA paragaNacciAe vA niggaMthIe saddhiM gAmANugAme duijjamANe purao gacchamANe piTTao rIyamANe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgaraM saMpaviDhe karayalapalhatthamuhe ajjhANovagae vihAraM karei | jAva karitaM vA sAijati" iti zrInizIthasUtre udde0 8, etadbhASyaM yathA-NiggaMthINaM gaNadharaparUvaNA khittamaggaNA vasadhI / | sejAyaravIAre gacchassa ya ANaNA dArA // 1 // piadhamme dadhamme saMvigge vajjato a teaMsI / saMgahuvaggahakusalo suttatthavid gaNAdhipatI / / 2 / / ArohaNapariNAho citamaso iMdiAipaDi punnnno| aha oo teo teNa hoti aNotappatA dehe // 3 // khittasa tu // 388|| MNIPRITHAIRUPAMARATHI
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ saha vihAraH zrIpravavanaparIkSA 4vizrAme // 389 // ChallammURISORTAIN JATTATRIMURBAPURIATIMIMIMA NIPATIALAM paDilehA kAyadA hoti aannupuviie| kiM vaJcati a gaNadharo? jo vahatI so taNaM carati|4|| saMjatigamaNe gurugA ANAdI sunnipesipellnnyaa| tuccheNavilobhaNayAAsiAvaNAdI bhave dosaa||5|| tuccheNavi lohijai bharuacchAharaNi niaDisaDDheNaM / gaMtanimaMtagavahaNe cetitarUDhANa akhivaNA // 6 // emAdikAraNehiM.Na kappaI saMjaINa paDilehA / gaMtavaM gaNahareNaM vihiNA jo vaNNito puci // 7 // guttA guttaduvArA kulaputte sttmNtgNbhiire| mItaparIsahadavite aJjAsijAtaro bhaNito // 8 // ghaDakuDDA sakavADA sAgArija bhagiNimAtaperaMtA / nippaccavAyajoggA vicchinnpurohddaavsdhii||9||nnaasnnnaatire vihiNA pariNatavatANa pddivese| majjhattha vikArANaM akuUhalabhAviANaM c||10|| bhoI mayaharamAI bahumayaNo vittako kuliinnoy| pariNavayA amIrU aNabhiggahio akohllo||12|| bIAre caugurugA aMtovia tttivjianycev| tatievi jattha purisA uciMti vesithiAo a||12|| jatto dussIlA khalu vesisthinnpuNshhtericchaa| sA tu disA paDikuTThA paDhamA bitiAcautthIA||13|| cArabhaDavoDamiMDhA sAlagataruNAya je a dussiilaa| ubhAmitthIvesi apumesu apaMti tu tdtttthii||14|| heTTauvAsaNaheuM NegAgamaNami ghnnuddddaaho| vANaramakaDahaMsA ugalagamuNagAti tericchaa||15|| jai aMto vAghAtobahiM tAsiMtatiayA annunnnnaayaa| sesA NANuNNAyA ajANa viaarbhuumiio||16|| paDilehiaMca khittaM saMjaibaggassa ANaNA hoi / NikAraNa maggato kAraNa purato va smgNvaa||17||nnippnycvaaysNbNdhibhaavite gnndhrppvitittio| asati bhae puNa sattheNa saddhiM kayakaraNasahito vaa||18|| ubhayaTThAiniviTTha mA pelle samaNi teNa purato tA / taM tu Na juJjati aviNayaviruddhamamayaM |ca jynnaae||19|| iti zrInizIthabhASye'STamoddezake,etaccUrNiyathA-'je bhikkhU sagaNecciAe ve'nyAdi,iANiM khettasaMkamaNetti dAra, 'niggaMthINa' dAragAhA, erimo saMjatIgaNaharo.bhavati, 'piadhammeM NAmege No dadadhamme evaM caubhaMgo,tatiabhaMgillo gnndhro| ASHTRIANISATIHARAMISHIDHIMANI ||389 / /
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMImea santhan zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 390|| | sAdhvImiH saha bihAraH PARISHABHIIIIIIhana NSTOPINIREMALHAPURNIMATERIAPRILMIBIAFRAINIRAHULLAHIFAIRS lIRANIMADHillmilliAIII saMviggo dave bhAve a, deva migo, bhAve sAha saMsArabhaubiggo, mA kovi pamAeNa chalijihAmiti satatovautto acchati,vajaMpAvaM tassa bhIrU 'uateassiti 'Aroha' gAhA usseho Aroho bhaNNati, vitthAro pariNAho bhaNNati, ee jassa dovi tullA uvaciamaMso-balIasarIro, iMdiapaDipuNNo No vigaliMdio, na cakkhuvigalAdItyarthaH,'aho'ti esa oo bhaNNati,teo jo | sarIre aNotappatA 'trapauSi lajAyAm' alajanIya ityarthaH,vasthAIehiM jo saMgahakAro,osahamesajehiM uvaggahaparo,kriyAparo kusalo, suttatthe jANato vid bhaNNati, eriso gaNAdhipatI bhaNNati,gaNadharaprarUpaNeti dAraMgayaM / iANiM khettapehaNetidAraM 'khittassa u' | gAhA, khettapaDilahaNakamo jo so ceva ANuputrI saMjatINa khetaM saMjatehiM paDilehiaba, No saMjatIhi, tatthavi gaNadhareNa, coaga Aha-kiM baccati gaNadharo?, ucyate, jo vahati so taNaM carati, evaM jo gaNabhogaM bhuMjati, tato Ayariassa cauguruM ANAiA. ya dosA, jahA saguNI vIrallasauNassa gammA bhavati evaM tAovi duTThagammAu bhavaMti, sabassa amilasaNiJjA bhavaMti, maMsapesiaba visayasthIhiM pellijaMti, tucchaM-khalpaM teNavi lomijaMti AsiAvarNa-haraNaM evamAdidosA bhavaMti 'tuccheNavi' gAhA, bharuacche svavatIo saMjatIo daTuM AgaMtugavaNiyao niaDiasaDDhattaNaM paDivaNNo, visaMmiyA, gamaNakAle pavattiNi viSNaveti, |vahaNaThANe maMgalaThANaM, tAhaM nivacemi, saMjaIo paTTaveha, paTTaviA, vahaNe cehavaMdaNaTThA ArUDhA, payaTTi vahaNaM akhivaNaMti, evaM haraNadosA bhavaMti, 'evamAdi' gAhA, puvaMti ohanijjuttIe dAraM, iyANi vasahisijAyareti do dArA 'guttA guttaduvArA' gAhA, vatIparikhittA guttA, jassa kavADaM atyi sAguttaduvArA, 'ghaNakuDDA' gAhA,pakkiTTigAdi ghaNakuDDA,saha kavADeNa sakavADA,sejA|yaramAubhagiNINaM. je dhareti saMjativasahIe paraMteNa DiA duhRteNagAdi paJcavAyA Nasthi,mahantapurohaDA ya 'NAsanagAhA, vihavA-DAraM NITION // 39 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme / / 391 // praNahaMtA-pariyavayA majjhatthatA Na kaMdapyasIlA gIAdivikArarahiAo saMjaINaM bhoaNAdikiriAsu akouA dhammeNa sAhusAhuNIhiM bhAviA, erisA paDivesavAsiNIo, vasahittigayaM, iANi sijAya reti dAraM, 'kulapute' ti tiSNi dArA paDhiasiddhA, so a imo 'bhoga' gAhA, sattamaMto mahaMtamatri paoaNaM ajjhavasati, uppaNNe puNa paoaNe abhIrU aNamiggahiamicchatto se saM kaMThaM, dAraM, iANi viAretti, aNAvAyamasaMlogAdI caunhaM bhaMgANaM tesiM kayamo pasattho ?, tesiM kiM viArabhUmI aMto pasatthA bAhiM pasatthA, bhaNNati - 'vIAre' gAhA, ussageNaM saMjaINaM aMto viArabhUmI, jar3a bAhiM viArabhUmiM gacchati to Ayariassa caugurU, aMto tatiabhaMge aNuNNAyaM, tatthavi tthIAvAyaM aMto, visesabhaMgesu cauguruM, tatievi jar3a purisA AyAyaMti vesitthiAo a tahAvi cauguruM, 'jato u' gAhA, paradArAbhigAmI dussIlA, heTThovAsaNa heuM jattha lohakarA thAyaMti, jattha ya vAnarAi tiriA baddhA ciTTheti, jattha ya ime uventi, 'cArabhaDA' gAhA, paMcAla caDAi ghoDA sAlAturagapariaTTagA unbhAmagavesitthiga apumesu a tadaTTiNo apaNe Agacchati, 'heDa'ti asya vyAkhyA- 'heTTha u' gAhA, gujjhaSpadesovAsaNaheuM te jai udiSNamohA saMjatiM geNhaMti to uDDAho, 'tericcha'tti asya vyAkhyA-vANarapacchaddhaM, ee kila itthi abhilasaMti / 'jaha aMto' gAhA, bahiAvi a itthiAvAto tayabhaMgo to aNuSNAo / dAraM / iANi gacchassa ANaNaMtidAraM, 'paDileha' gAhA, jayA khettAto khetaM saMjatIo saMcAreaMti tadA nimbhae nirAbAhe sAhU purao thiA tAo a maggao thiA AgacchaMti, bhayAdikAraNe puNa sAhU purao maggato pakkhApakhiaM vA samaMtao vA ThiA gacchaMti, 'nippaca' gAhA, saMjaIgaM saMbaMdhiNo je saMjayA tehiM sahito gaNadharo appavitio appanatio vANipaJcacAe Neti, mappaJcavAe sattheNa saddhi Neti jo vA saMjao sahasyajohI Icche vA krayakaraNo sAdhvIbhiH saha vihAraH / / 391 / /
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaparIkSA 4 vizrAme // 392 // taNa sahito Neti, 'ubhayaDDA' gAhA ege AyariA bhaNati-puraovi a saMjatIto gacchaMtu, kiM kAraNamAha- kAi asannaniviTTaM saMjaI mA vaiNo pelehinti, sAvA vahaNaM, tamhA purao gacchaMtu, taM Na juJjati, kamhAI, tAsiM aviNao bhavati logaviruddha ca, tamhA ubhayaM jayaNAe karejA, kA jayaNAI, jattha ego kAiaM saNNaM vA vosiriti tattha sabai nisiraMti tattha sabai ciThThati, tAovi ciTTie dada | maggao caiva citi, tAovi pi o sarIraciMtaM kareMti, evaM dosA Na bhavaMti / zrI nizIthacUrNAvaSTamodezake / atra sAmAnyena sAdhvIbhiH saha saadhuvihaarvidhiruktH|| atha mArge vastrApagame gamanavidhimAha - duhato vAghAo puNa cautthabhaMgaMbhi hoti gAtavo / emevaya parapakhe puDhe avaraMmi a pardami ||1|| duhato vAghAyaM tA purato samaNA tu maggato samaNI / khuDDehiM bhaNAvertI kajje deaM ca dAveMti | // 2 // samaNANaM jo u gamo aTThahi sutehiM vaNNito eso / so caitra nivaseso vocattho hoi samaNINaM // 3 // iti zrInizIthabhASye u0 11 / etaccUrNiyathA 'duhato vA' gAhA, puvaddhaM kaMThaM, pakUkhe gihatthiaNNatitthiNIte, tesu evaM ceva caubhaMgo, dosA ya vattadhA, egatare ubhayapakakhe vA vise vatthAbhAve khaMDapattadavbhacIvara hatthapihANAdi jayaNA kAyadyA, sAvayabhayAdisu a saMjaIo | majjhe choDhuM ThANAdI cedeja, duhatovi acelANaM pathe imo gamaNavihI- 'duhato vA' gAhA, aggato sAhU, gacchati piTThato samaNIto, jadi saMjatIto kiMci vattaSvA to khuDDagehiM bhaNAveti, jaM kiMci deaM taMpi khuDagehiM caiva davAveMtI, sabhae puNa pito amgato pAsato yA saMjayA gacchaMti, na doso, vitiacautthesu bhaMgesu saprayateNa saMjaINa vatthA dvAyacA, samaNANaM gAhA, cause saMjatisuttA cauro gidvatthannatitthiNo suttA, ee aTTha, saMjatANaci saMjaesu cauro suttA gihatthannatitthiyasu cauro, eseva vivazvAso dosA ya vattavA nizIdhacUrNAvekAdazo dezake 11, iti mArgagamane stenAdinA vakhApagamane gamanavidhiH / AdizabdAd bRhatkalpAdiryathA 'se gAmaMsi vA sAdhvIbhiH saha bihAra: // 392 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAccImiH saha vihAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 393|| jAva rAyahANisi vA saparikkhavaMsi abAhirizaMsi kappai nimgaMthINaM hemaMtagimhesudo mAsA bathae"tti zrIbRhatkalpasUtram, etabhASyaM yathA-eseva kamo niamA niggaMthINapi hoti NAyaho / jaM itthaM NANattaM tamahaM vocchaM samAseNaM // 1 // niggaMthINaM gaNahara parUvaNA | khittamaggaNA ceva / basahI vihAra gacchassa ANaNA vArae ceva // 2 // bhattaTThAe a vihI paDaNIra mikkhaNiggame ceva / niggaM thANaM mAso kamhA tAsi duve mAsA? // 3 // piadhamme dadhamme saMvigge vaja uateaNsii| saMgahuvagmahakusalo suttatthaviUgaNAdhipatI | // 4 // Aro0 // 5 // khittassa0 // 6 // saMjati0 / / 7 / / tuccheNa // 8 // eehi // 9 // jatthAdhivatI mUro samaNANaM so ajANai ci| sesaM / eArisaMmi khitte ajANaM hoi paDilehA ||10||guttaa gutt0||11||ghnnku0||12|| naasn0||13|| bhoimahattaragAdI bahusayaNo pillao kulINo ApariNayavao abhIrU aNabhiggahio akutUhallI||14|| kulaputta sattamaMto bhIaparisa bhaddao pariNao AdhammaTThI o (bhado) ajAsejAyaro bhnnio|15|| aNAvAyamasaMlogA AvAyA ceva hoi sNlogaa| AvAyamasaMlogA AvAyA ceva sNlogaa||16|| biiaare||17|| jatto du0||18|| caarbh0|19|| heTThA uvaa0||20|| jai aNg||21|| paDile // 22 / / nnippcc0||23|| ubhy0||24|| iti zrIbRhatkalpabhApyam ,etaccUrNiyathA-'eseva' gAhA kaMThA,niggaMthINaM dAragAthAdvayaM,tattha paDhamaMdAraM niggaMthINaM keriso gaNaharo Thaveabo ?,tassa parUvaNA-'piadhamme gAhA,piadhamme nAmegeNo daDhadhamme caubhaMgo,tatiabhaMge Thavijati,Na ya seso,saMviggodave mio, | bhAve jo putvarattAvaranaM silogo,vajaM-pAvaM tassa bhIrU oateassini, Aroha' gAthA,ArohoNAma nAtidIho nAtimaMDalo,parigAhoNAma nAtisthUlo nAtitaNuo, ahavA Aroho uccattaM pariNAho vAhaNaM vikkhaMbho, samacauraMsasaMThANamityarthaH,citamAMso nAma No paMsuliAdINi dIsaMti, aNotappatA-deheni otappatA nistejanvAtparibhUtatvaM aNotappatA nejoyuktatvAdaparibhUtatvaM, "dehIti ||393 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 39 // | sAdhvImiH saha bihAraH Hamalinimun MIRMIRAMMINISHAMATAASAHUPPORIAL vadato vANI, sava dehIti yAcataH / prahadvigajananI, zrAgvadhyavarayoriva ||1||"sNgho vatthAdIhi uvaggaho NANAdAhiM, gaNahara|parUvaNatti gataM,iANi khittamaggaNA,paDilehaNA ityarthaH,'khittassa yagAhA taM puNa khettaM paDilehiaba, kiM saMjatIo gacchaMti udAhu saMjayA gacchati ?, ucyate, 'saMjatIgamaNe gAhA kaMThA, jahA sauNIvaMde vIrallago lINo, avaMtAovi keNai puriseNa sabAo'vi abhibhUyaMte, je vA ruccati taM karijati, se jadhA vA aMbapesiAti vA sUtrApakAH, pellikhajati vA paDiNIeNaM, avia mahilAo tucchAo AhArAdilobheNaM 'tujcheNavi' gAhA kaMThA, 'etehi' gAhA kaMThA, Aha-tA ko vacati ?, ucyate, gaNadharo, jo carati so taNaM vahati, hathissa cArI hatthI ceva samattho vaherDa egasarAe, evaM tassa bharassa gaNadharo ceva samattho, ahanA jayahA hathissa aNNe ceva mahisAdiNo ANeti, evamihAvi gaNaharo dukkhaNao hojA to aNNo tagguNa eva paDilehao jAti.taM puNa kerisaM| khettaM? 'jatthAdhi' gAthAdvayaM kaMThaM. 'vasahI ti tattha vasahI kerisA ?, guttA-vatiparikhittA kuDDaparikhittA vA, guttaduvArA. saka| vADA, 'ghaNakuDA' gAhA kaMThA, sijAyaro kulaputto sattamaMto jo Na keNavi khobhijati, gaMbhIro acavalo, uccArapAsavaNAraya| NAe aMto na kiMcivi bhaNaMti 'obhAsaNa'tti eriso ajANa vasahiM obhAsinjati, diNNAe bhaNNati-jai ciMtesi mae dhUAsuNhAo vA jahA sArakhiacAo, jai paDivajati to uvijati, jai a ajAo anbhuvagacchaMti aNNaparivADIe, 'NAsaNNa'gAhA kaMThA, 'bhoia'gAthAdvayaM, sijjAyaro eriso, aNNaparivADIe 'viAre'tti saNNAbhUmI, ussaggeNaM purohar3e vija|mANe asatie hiNDaMti 'vIArabahu' gAhA, purohaDe vijamANe ajai ehijatti, aNAvAta'gAhA causuvi 4,aMtociati vANIo abbhatare purohaDe tatiathaMDilaM AvAte asaMlogaM vajettA jati paDhame bitie cautthe vA bosarati, jo esa tatiA aNuNNAyA, 1. ||394 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 395 // sAdhvImiH saha vihAraH esAvi kulayANa ithiANaM jA''vAtA asaMlogAsAtatie putadvaM tattha vidhavA,Aha-kiM puNa paDhama bIaMcautthaMDilaM aMto paDisiddhaM, ucyate-'jatto'gAhA, etovi appasAriaMtikAuM paDhamavIANi omANI vacaMti, dussIlA vesithiNapuMsatti 'cArabharDa' pubaddhaM ete dussIlA, unbhAmaigamahilANaM vesitthINaM napuMsagANa ya addhAe paDhamabitiesu thaMDilesu eti ghoDA cahA sovagA pariaTTAgA heTTatti heTTAhAvitA tesi heTTAuvAsaNaM pubaddhaM tesi appasAriaMtikAuM paDhame thaMDilesu gacchaMti, tericchaMti vANarapacchadUM, etevi uvasamgati,evaM aMto gayaM, 'jai aMto vAghAo' gAthA kaMThA,khetamaggaNAvasadhIviArANi gayANi / iANi saMjatIgacchassa ANaNattidAraM / 'paDilehiaMca' gAthAtrayaM kaMThaM, saMbaMdhetti Asanne bhAvite, jatiNIgacchassa ANaNatti gataM, iANi vArae cevattidAraM iti zrIbRhatkalpacUcI / / atha bRhatkalpavRttilikhyate sUtraM se gAmaMsivA' ityAdisUtraM prAmbad ,atha bhASyavistaraH eseva0 vyAkhyA eSa eva-nirgrandhasUtrokta eva yaH 'sikkhAvaya' ityAdikaH kramo niyamo nirgranthInAmapi jJAtavyo bhavati, yatpunaratra vihAradvAre nAnAtvaM | tadahaM vakSye samAsena / pratijJAtameva nirvahati-niggaMthINaM0 bhattaTThA0 vyAkhyA-nimranthInAM yo gaNadharo-gacchavarttApakastasya prarUpaNA kartavyA, tataH kSetrasya saMyatiprAyogyasya mArgaNA-pratyupekSaNA vaktavyA, tatastAsAM yogyA vasatirvicAramUmizca, tato gacchasya-saMyativargasyAnayanA, tato vArako-ghaTavatsvarUpaM, tadanantaraM bhaktArthatA-samuddezanaM tasya vidhiH-vyavasthA, tataH pratyanIkakRtopadravato nivAraNaM, tato bhikSAyAM nirgamaH, tato nigranthAnAM kasmAdeko mAsastAsAM ca kasmAt dvau mAsau ?, etAni dvArANi vaktavyAnIti dvAragAthAdvayasamudAyArthaH,athAvayavArtha pratidvAramAha-tadyathA 'piadhamme' vyAkhyA-priyaH-iSTo dharmaH zrutacArivarUpo yasya ma priyadharmA, yastu tasminneva dharma dRDho-dravyakSetrAdyApadRdaye'pi nizcalaH ma dRDhavarmA, rAjadantAditvAdazabdasya
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ h, IPS sAdhvImiH zrIpravaghanaparIkSA 4vizrAme // 396 // | pUrvanipAtaH, saMvimo dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyato mRgaH sadaiva trastamAnasatvAd, bhAvato yaH samArabhayodvinaH pUrvarAtrApararAtrakAle saMprekSate-kiMvA mayA kRtaM? kiMvA kartavyazeSa ? kiMvA zakyamapi tapaHkarmAdikamahaM na karomItyAdi, 'bajautti akAraprazleSAdavayaM-pApaM sUcanAtsUtramitikRtvA tadbhIruH-avadyamIruH,ojastejazcobhayamapi vakSyamANalakSaNaM tadvidyate yasya sa oja-I svI tejasvI veti,saMgraho dravyato vastrAdibhirbhAvataH sUtrAryAbhyAm ,upagraho dravyata auSadhAdimiH bhAvato jJAnAdimiH,etayoH saMyatIviSayayoH saMgrahopagrahayoH kuzalaH,sUtrArthavid-gItArthaH,eSa evaMvidho gagAdhipatiH-ArthikANAM gaNadharaH sthaapniiyH4|| athaujastejasI vyAcaSTe-'Aroha' vyAkhyA, Aroho nAma-zarIreNa nAtideya nAtihasvatA parigAho-nAtisthaulyaM nAtidurbalatA,athavA Aro| i:-zarIrocchrayaH pariNAho-bAborviSkambhaH,etau dvAvapi tulyau na hInAdhikapramANau 'ciamaMso'tti bhAvapradhAnatvAnirdezasya citamAMsatvaM nAma vapuSi pAMsulikA nA'valokyante. tathA indriyANi ca pratipUrNAni, na cakSuHzrotrAdyavayavavikalateti bhAvaH, athaitadArohAdikamoja ucyate tadyasyAti sa ojasvI, tejaH punardehe-zarIre anapatrapyatA-alajanIyatA, dIptiyuktatvenAparibhUtatvaM, tadvidyate yasya sa tejasvIti,gataM gaNadharaprarUpaNAdvAram ,atha kSetramArgaNAdvAramAha-'khittassa u0' vyAkhyA-kSetrasya saMyatIprAyogyasyAnupUrvyA 'thuimaMgalamAmaMtaNa' ityAdinA pUrvoktaprakAreNa pratyupekSaNA gaNadhareNa karttavyA, Aha-kiM-kena hetunA gaNadharaH svayameva pratyupekSaNAya brajati ?, ucyate, yo balIvaIvArI carati sa eva tRNabhAra vahati,evaM yo nirgranthIgaNasyAdhipatyamanubhavati sa eva sarvamapi tacintAbharamudahati, Aha-saMyatyaH kimarthaM na gacchantItyucyate-'saMjaI0' vyAkhyA, yadi saMyatyaH kSetraM pratyupekSituM gacchanti tatrAcAryasya caturguravaH AjJAdayazca doSAH, yathA zakunikA pakSiNI zyenasya gamyA bhavati 'pesitti yathA vA mAMsapesikA // 396 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Nalan zrIpravabanaparIkSA 4vizrAme ||397 // sazramaNIko vihAraH AmrapezikA vA sarvasyApyabhilapaNIyA tathA etA api, ata eva 'pallaNaya'tti viSayArthinA preyantaM, tathA tucchAstato yena tenA- pyAhArAdinA lobhena pralomya AsiAvarNa-apaharaNaM tAsAM kriyate, evamAdayo doSA bhavanti / idameva bhAvayati-'tuccheNa' vyAkhyA-tucchenAhAravastrAdinA strI lobhyate, atra bhRgukacchaprAptena nikRtizrAddhenodAharaNaM, kathamityAha-'paMta'tti vastrANi tairnimantraNAM kRtvA vahati pravahaNe caityavandanArthamArUDhAnAM nenAkSepaNam-apaharaNaM kRtamiti, jaha bharuacche AgaMtugavANiao taccaNNIasaGTo saMjaIo rUvabaIo daLUNa kavaDasaDhattaNaM paDivaNNo,tAo tassa visaMmiAo,gamaNakAle pabaniNiM viSNavei-bahaNaThANe maMgalaTTA parilAhaNaM karemi, to saMjaIo paTTaveha, amhevi aNuggahiA hojAmo, tao paTTavie gayA, kavaDasaDDheNa bhaNNaMti| padama ceiAI vaMdaha, to paDilAhaNaM karemitti, tAo jANaMti-aho vivego,to ceiabaMdaNatthamArUDhANaM payaTTi bahaNaM jAva aa|siaavidhaao| eehi0 vyAkhyA-etaiH kAraNaH saMyatInAM kSetrapratyupekSA kartuM na kalpate,kena punaH pratyupekSaNAyAM gantavyamityAha gantavyaM maNadhareNa vidhinA, kaH punarvidhirityAha-yaH pUrvamatraiva bhAmakalpaprakRte sthavirakalpikavihAradvAre varNitaH, Aha-kIdRzaM | kSetraM pratyupekSaNIyam ?, ucyate, 'jatthAdhika' 'jahila0 vyAkhyA-patra grAmAdAvadhipatirmoMgikAdiSu yaH zUraH,cArabhaTAdibhiranabhibhavanIya ityarthaH, ma ca zramaNAnAM-mAdhUnAM vizeSa jAnAti yadheTazamamISAM darzane vratamIdRzazca samAcAraH,etAdRze kSetre sAdhvIyogye zramaNAnAM pratyupekSaNA bhavati, tathA yatra duHzIlajanaH taskarazvApadabhayaM vA yatra nAstIze niSpratyapAye kSetre AryikANAM prAyogyapratyupekSaNA kartavyA bhvti| atha vasatidvAramAha-'guttA gutta' vyAkhyA-guptA vRtyA kuDathena vA parikSiptA,guptAga-kapATadyopetadvArA, yasyAM ca zayyAtarakulaputrakaH kathaMbhUtaH ?-mastravAna , na kenApi kSobhyate,mahadapi ca prayojanaM kartumadhyavasyati gambhIro Hamlammam MINSammes A
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ sazramaNIko vihAraH // 308 // MARATHI zrIprava- D nAma saMyAnAM puruSAdyAcaraNaM dRSTvA'pi vipariNAmaM na yAti, tathA bhItA-cakitA parSad yasya sa bhItaparSad , AjaikasAratayA yasya canaparIkSA bhrakuTimAtramapi dRSTvA parivAraH sarvo'pi bhayena kampAyamAnastiSThati, naca kvacidanyAye pravRttiM karoti,mAIvam-astabdhatA tadvi4vizrAme dyate yasya ma mAIvikaH, evaMvidho yadi kula putrako bhavati tata 'obhAsaNa'nti saMyatInAmupAzrayasyAvabhASaNaM kartavyam , avabhASite ca yadyayamupAzrayamanujAnIne tato bhaNyate 'cintaNa'tti yathA svakIyAyA dahituH snuSAyA yA cintAM karoSi tathA yotAsAmapi pratyanIkatAyupasargarakSaNe cintAM kartumutsahase tato'tra sthApayAmaH, ma pAha-vADhaM karomi cintAM, paraM kathaM punastadrakSaNIyAH ?, tato'bhidhAtavyaM yathA kilAkSiNI svahastena parahastena vA yamAne rakSyate tathaitA .yadyAtmamAnuSaH paramAnupai; upadryamANA rakSasi tata etA rakSitA bhavantIti, yadyevaM pratipadya svopAzrayasya dAnaM karoti nataH sthApanIyAH, athApratipadyamAne sthApayanti tatazcatvAro gurukAH,anyAcAryAbhiprAyeNAmumevArthamAha 'ghaNakuTThA vyAkhyA-dhanakukhyA-paveSTikAdimayabhittikA makapATA-kapATopetadvAga sAgArikamakAnAM mAtRbhaginInAM gRhANi paryante-pAcano yasyAH sA sAgArikamAtRbhaginIgRhaparyantA, gAthAyAmanukto'pi gRhazabdo draSTavyaH, niSpratyapAyA-durjanapravezAdipratyapAyarahitA vistIrNa purohaDaM-gRhapazcAdbhAgo yasyAM mA vistIrNapurohaDA, evaMvidhA vasatiH saMyatInAM yogyA / 'nAmannA0' vyAkhyA-vidhavAzca tAH pariNatavayamazca sthavirastriyastAsAM tathA madhyasthAnAMkandappAdibhAvavikalAnAmavikAroNAM-gItAdivikArarahitAnAM akutUhalAnAM-saMyatyo bhojanAdikriyAH kathaM kurvantIti kautukabajitAnAM bhAvitAnAM-mAdhusA mAmAcArIvAsitAnAM saMbandhi yatprativezma-pratyAsa tatra nAsanne nAtire saMyatIpratithayo grAhyaH, athAnyAcAryaparipATyA zaMgyAtaramvarUpamAha- 'bhoina' 'kutUhala'0 vyAkhyA-yo bhogikA mahattarAdi bahusvajanaH bahupAkSikastathA| // 398 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme ||399|| | preraka :- piGgAdInAM svagRhe pravizatAM nivArakaH kulInaH pariNatavayAzca pratItaH, abhIruH - utpanne mahatyapi kArya na vibheti-kathametatkarttavyamiti, anabhigRhItaH - AbhigrahikamithyAtvarahitaH- akutUhalaH saMyatInAM bhojanAdidarzane kautukavarjitaH, yastu kulaputrakaH | saccavAn- na kenApyabhibhavanIyaH bhItavat prAgvat bhadrakaH zAsane bahumAnavAn pariNato vayasA matyA vA dharmArthI - dharmazraddhAlurvinIto- vinayavAn, eSa AryikANAM zayyAtaro bhaNitastIrthakarairiti, gataM vasatidvAraM / atha vicAradvAramAha- 'aNAvAya 0' vyAkhyA| anApAtA asaMlokA? anApAtA saMlokAra ApAtA asaMlokA3 ApAtA saMlokA4 ceti catasro vicArabhUmayaH, etAsu saMgatInAM vidhimAha - 'vijAre' vyAkhyA, yadi purohaDe vidyamAne saMyatyo grAmAdvahirvicArabhUmau gacchanti tatazcaturSvapi sthaNDileSu pratyekaM caturgurukAH, antare'pi ca-- grAmAbhyantare purohaDAdau ApAtAsaMlokalakSaNaM tRtIyaM sthaNDilaM varjayitvA zeSeSu triSvapi | sthaNDileSu gacchantInAM ta eva catvAro gurukAH, yatra kulajAnAM strINAmApAto bhavati tatra gantavyaM kiM punaH kAraNaM | prathamAdIni sthaNDilAni tAsAM nAnujJAyante 2, ucyate, 'jato du0' vyAkhyA -' jatto 'ti yasyAM dizi duHzIlAH - | paradArAbhigAminaH puruSAH tathA vezyAH striyo napuMsakAca hevRtti aghonApitAH tiryaJcazca catvAro vAnarAdayaH Apatanti mA tu | -mA punaH dig prathamA dvitIyA caturthI ca pratikuSTA-niSiddhA, prathamAdIni sthaNDilAnItyarthaH, athainAmeva niyuktigAthAM vyAcaSTe --'cArubhaDA0' vyAkhyA- cArabhaTAH- rAjapuruSAH ghoTA:- cahA : miSThA - gajaparivartakAH solA:- turagacintAniyuktA evamAdayo | ye taruNAH manto duHzIlAH prathamadvitIyayoH sthaNDilayoranApAtatvAdekAntamitikRtvA uddhamaH strISu vA vezyAsu vA amaMsuutti napuMsakasteSu pUrvaprApteSu tadarthaM tepAmudrAmakastrIprabhRtInAM pratiSedhanArthamAyAntIti caturthe sthaNDile saMcalitatvAd ete duHzIlAdayaH sazramaNIko vihAraH // 399 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhavavanaparIkSA 4 vizrAme 1180011 saMyatIvagaM pazyeyuH, saMyatIvargeNa tena vA dRzyeran ityatastadapi niSiddhapate, 'heDau0 ' vyAkhyA - adhastAdupAsanam - agholocakarma | taddhetave adhonApiteSu pUrvaprApteSvanekeSAM manuSyANAmagholocakarmakArApakANAmAgamane sati yaddIrNamohAste saMyata gRhNanti tato grahaNe uDDAho mavati, tathA vAnaramayUrahaMsAH chagalAH zunakAdayastiryazcastatrAyAtAH saMyatImupasargayeyuH, yata evaM tataH kimityAha'jar3a aMto0' vyAkhyA - yadyantaH - grAmAbhyantare vyAghAtaH - purohaDAderabhAvastato bahistAsAM tRtIyA vicArabhUmirApAtAsaM lokarUpA'nujJAtA, tatrApi strINAmetrApAto grAhyo, na puruSANAM zeSA vicArabhUmayo'nApAtAsaMlokAdyA AryikANAM naanujnyaataaH| gataM vicAradvAraM / atha saMgatIgacchasyAnayanamiti dvAramAha-'paDile0' vyAkhyA evaM ca sati vicArabhUmyAdividhinA pratyupekSitaM ca saMyatI| prAyogyaM kSetraM tataH saMyatIvargasyAnayanaM tatra kSetre bhavati, kathamityAha - niSkAraNe nirbhaye nirAbAdhe vA sati sAdhavaH purataH sthitA gacchanti, kAraNe tu samakaM vA sAdhUnAM pArzvataH purato vA sAdhUnAmagrataH sthitAH saMyatyo gacchanti 'nippacavA0' vyAkhyA - niSpratyapAye saMyatInAM saMbandhinaH- svajJAtIyAH bhAvitAzca samyakpariNatajinavacanAH nirvikArAH saMyatAstaiH sahaH gaNadhara AtmadvitIya AtmatRtIyo vA saMyatIrvivakSitaM kSetraM nayati / atha stenAdInAM bhayaM varttate tataH sArthena sArddhaM nayati, yo vA saMyataH kRtakaraNaH | - iSuzAstrakRtAbhyAsastena sahitaH saMyatIstatra nayati, sa ca gaNadharaH svayaM purataH sthito gacchati, saMyatyastu mArgataH sthitAH, atraiva matAntaramupanyasya dUSayannAha - 'ubhaya0' vyAkhyA - eke mUrayo bruvate - ubhayaM kAyikIsaMjJe tadarthamAdizabdAdaparasmin vA kaci - tprayojane niviSTam - upaviSTaM santaM saMyataM vratanIM ca mA prerayatu ityanena hetunA saMyatyaH purato gacchanti, atrAcArya Aha-tatra yaduktaM tattu na yujyate, kRta ityAha- purato gacchantInAM tAsAmavinayaH sAdhuSu saMjAyate, lokaviruddhaM caivaM sphuTaM bhavati - aho mahilA sazramaNIko bihAraH 1180011
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme ||401 // mAsakalpAmyavacchedaH dhAnamASAM darzanaM, yata evamato mAgataH sthitA eva tA gacchanti, ubhayaM ca-kAyikIsaMjJArUpaM yatanayA kuryAt , kApunayataneti ceducyate,yatraikA kAyikasaMtrAM vyutsRjati tatra sarve'pi tiSThanti,tathA sthitAMzca tAn dRSTvA saMyatyo'pi nAgrataH samAgaccheyuH,tA api pRSThata eva zarIracintAM kurvantItigataM gacchamyAnayanamitidvAraM / itibRhatkalpabhASyavRttiprathamagvaNDe prthmoddeshkmaante| evaM vyavahAravRttAvapi bodhyA tthaa-phgmnnvshiaahaarsuannthNddillvihiprittttvnnN| nAyarahaneva jANai ajAvaTTAvaNaM caiva / / 1 / / iti zrIupadezamAlAyAM,atrAyiMkAvartanaM vapinaM na jAnAtyanena prakAreNAryikayA pravacanIya, grAmAdau sthitau gamane ca mamyagAcAraparibAnazUnyaH pravarcamAnaH pArzvasyo maNyate ityarthaH,yastu jAnAti sa tu prAguktavidhinA grAmAdau viharan sAdhvImiH sahApi |jinAbArAdhako bodhyH| na punaH svanizritAH sAdhvya ekAkinyo bhramanti, mvayaM ca tadvirahito prAmAdau yAtyAyAti. yetyaadi| AgamoktavidhinA zarIracintAnimittamapi bahirgamanaM sAdhvInAmanucitaM, kathaM svecchayA tAsAM grAmAnugrAmavihArakaraNamucitamiti mUkSmadhiyA paryAlocyaM / / nanvevaM vihArakaraNavidhirapi sAdhvInAmevAgame bhaNitastAsAmevAnAryalokebhyaH zIlakhaNDanAdibhayasaMbhavAt, kupAkSikaveSadhAriNInAM tu samyaktvasyAbhAvena zIlaguNalezasyApyabhAvAna tAsAM zIlakhaNDanAdibhayamiti svecchayA'pi prAmA grAmaparibhramaNe'pi na kazcidoSaH, tathA ca siddhAntasammatipradarzane kiM prayojanamiticet , satyaM, nahi vayaM kupAkSikaveSadharAstadvepadhAriNIbhiH saha paribhramantvitidhiyA siddhAntasammati darzayAmaH, kiMtu nadacasA mugdhajanAnAM zaGkApAtakaM yatnatparAkaraNameva prayojanamiti gAthArthaH / / 97 // atha punarapi nyUnamutsUtramAha ahaNA mAsavihAraM vucchinnaM bhaNaDa chinnasano aa| jiNadatto jiNadattobaesaparamatthamamuNato // 9 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA vizrAme // 40 // IPANINEPAWII IIPS thmandu adhunA-samprati kAle mAsavihAra-mAsakalpena viharaNaM vyucchinnaM bhaNati jinadatto nAma kharataramatAkarSakaH,kIdRzaH?-chinna- mAsakalpAsaMjJAkA-chinnA saMjJA-sudRSTilakSaNA yasya sa tathA, kiM kurvana?-ajAnan , kaM?-jinena-tIrthakatA datto ya upadezastasya paramArtha | vyavacchedaH rahasyamiti gAthArthaH // 98 // athaivaM kuta ityAha- . . jammottu mAsakappaM ano suttami natthi avihaaro| ia siddhatami phuDaM diha dihippahANehiM / / 19 / / / yad-yasmAtkAraNAna mAsakalpaM muktvA anyaH sUtre vihAro nAstIti siddhAnte dRSTipradhAnaH-susAdhubhidRSTaM / yathA dRSTaM tathAcAha| paDibaMdho lahuattaNa na jaNuvayAro na desaviNNANaM / NANArAhaNamee dosA avihArapakvami // 1 // asyA arthaH-pratibandhaHzayyAtarAdivastuSvabhiSaGgaH laghutvaM ca-kathamete svagRhaM parityajyAnyagRheSu nyAsaktAH anupakArazca-vicitradezasthitajanAnAmupadezadAnAbhAvena 'desaviNNANa'tti na-naiva dezeSu-vividhamaNDaleSu saMcaratAM yadvijJAna-vicitralokalokottarajJAne 'NANArAMhaNa'tti nAnArAdhanA, AjJA caivaM-'mottRRNa mAsakalpaM aNNo suttami natthi u vihAro'ti, ete doSA avihArapakSe / / kadAcitsaMyamabAdhAkAridu| bhikSaglAnyAdikAraNavazAinyato mAsakalpAbhavane tu vasatipATakaparAvarttatenAntataH zayanabhUmiparAvartanenApi cAyamavazyaM vidheya eva, yadukta-"kAlAidosao puNa Na davao esa kIrae niamaa| bhAveNa ukAyabo saMthAragavaccayAIhiM // 1 // saMstArakavyatyayAdibhiri| tyrthH| iti pshcaashkvRttau|| tathA mAsAdRrdhvamavasthAne vasatirapyupahatA bhavati,yadAgamaH-paMcavihe uvaghAepaM0, taM0-uggamovadhAe? | uppAyaNovaghAe2 esaNovaghAe3 parikammovaghAe4 prihrnnovghaae5| iti zrIsthAnAGge,etavRttyekadezo yathA-tathA pariharaNA AsevA tayopadhyAderakalpyatA, tatropadheryathA ekAkinA hiNDakasAdhunA yadAsevitamupakaraNaM tadupahataM bhavatIti samayavyavasthA "j-||||402|| A Amit R
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsakalpAvyavacchedaH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 40 // mitionalHPTARIAumma gaNa appaDibajjhaNa jaivi cireNaM na uvahameM"tti vacanAd, asyai cAyamarthaH-ekAkI gacchabhraSTo yadi jAgarti dugdhAdiSu |ca na pratibaddhyate tadA yadyasau gacche cireNAgacchati tathApyupa!ipahanyate, vasatirapi mAsacaturmAsayorupari kAlAtikrAnteti, tathA mAsadvayaM caturmAsadvayaM cAvarjayitvA punastatraiva basatAmupasthAneti ca taddopAbhidhAnAd , uktaM ca-"uuvAsAsumaIvA kAlA| tItA u sA bhave sejA / sA ceva uvaTThANA duguNA duguNaM avajittA // 1 // " iti zrIsthAnAGgavRttI, tathA "saMvaccharaM vAbi paraM pamANaM, bIaM ca vAsaM na tahiM vasijjA / suttassa maggeNa carija bhikkha , suttassa attho jaha ANavei 1 // " iti zrIdaza0 (510*) / | tavRtyekadezo yathA-saMvatsaraM vApi,atra saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate tamapi, apizabdAta mAsamapi, para |pramANa-varSARtubaddhayorutkRSTamekatra nivAsakAlamAnam , tadvitIyaM ca varSa cazabdasya vyavahita upanyAso dvitIya varSe ca varSAsu, cazabdAnmAsaM ca Rtubaddhe, na tatra kSetre vasata , yatraiko varSAkalpo mAsakalpatra kRtaH, api tu saGgadoSAdvitIyaM tRtIyaM ca parihatya |varSAdikAlaM, tatastatra vasedityarthaH, sarvathA, kiMbahunA?-sarvatraiva mUtrasya mArgeNa caredbhikSu:-AgamAdezena varttateti bhAvaH, tatrApi nauSata eva ca yathAzrutagrAhI syAd , api tu sUtrasyArthaH-pUrvAparavirodhitatrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagarbho yathA''jJApayati-niyur3e tathA vata, nAnyathA, yathehApavAdato nityavAso'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstArakagocarAdiparivarcena, nAnyathA, zuddhApavAdAyogAdityevaM vandanapratikramaNAdiSvapi tadarthapratyupekSaNenAnuSThAnena varteta, na tu tathAvidhalokaheryA taM parityajeta, tadAzAtanAprasaGgAditi zrIdarzava0 vRttau / / ityanekagranthasiddhe'pi mAsakalpavyucchedavacanaM mahApApamitigAthArthaH / / 99 / / atha yahacanaM tasya bhrAntijanakaM tadAha MIHIREIN RIMIRATRAINMHIND BHASIROHIPHAT IPARISMARTIMILARITAMIRINPATRINANTHNHAPAHARANATEHPU N APAHARIRIHARIMAGE A N EPALI
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 404 // jaM mAsakappaavihArukha vayaM paMcavatthue asthi / taM teNeva kameNaM navakappA niamao nahuNA // 20 // mAsakalpA yana 'mAsakalpAvihArava'ditivacanaM paJcavastuke-paJcavastukavRttAvasti-vidyate tattena krameNaikasmin kasmizcinmAsakalpaM vidhA-1|| vyavacchedaH yAnyatra mamIpavartini grAme'pi mAsakalpamityAdikrameNa nava kalpAH niyamato-nizcayenAdhunA na santItimAvArthaH, ata evAmapA| nAdInAM daulamye mAsakalpabhaGgo bhaNitaH, yaduktaM-jai dakSiNAdIsAe paDilehaMti to ime dosA-bhattapANaM na lamaMti, alabhate jaM | virAhaNaM pAveMti, esaNaM vA pelleti, jaM vA mikakhaM alabhamANA mAmakarSa maMjaMti"tti zrIAvazyakapArichapanikAniyuktiprAnte vRttAvitigAthArthaH / / 200 // atha hetumAha- kAlaparihANidosA khittAbhAveNa UNayA ahavA / ahie pADagavasahIsaMthAragavacayAIhiM // 201 // "kAlamma ya parihANI saMjamajuggAI nasthi khitAI / jayaNAi vaTTiayaM na hu jayaNA bhaMjae aMga // 1 // " ityAgamavacanAtkAlaparihANidoSAt kSetrAbhAvena UnatA syAd , ayaM bhAvaH-duSSamakAle nagarANi grAmatulyAni grAmAzca pretavanopamA bhaviSyatIti prAyo mAsakalpayogyAni kSetrANyalpAni,tato'pi caturmAsakayogyAnyalpAnItikRtvA mA'dhikAvasthAnena kulAdiSu pratibandhamAjaH sAdhavosbhUvamiti mAsakalpo'pyekatraikAdidinairUna evaM kartavya ityAcaraNA kRtA, na punayucchedadhiyA yAvajIvamekatraivAvasthAtavyamiti kApi dRSTaM zrutaM vA, nathAtve cAnyatra sthitAnAM janAnAM sAdhudarzanAdyabhAvena kathaM dharmaprAptiH syAda 1, athAcaraNayonatAyAM hetumAha'athave'tyAdi athavetyapavAdapade'dhikAvasthAne pATake ca sati saMstArakavyatyayAdimirekatra kSetre'vasthAtavyam , ayaM bhAvaH kadAcitathAvidhaglAnyAdimabhAve'kSamo vihArAdau pATakaparAvartanena tiSThati, tatsAmadhyabhAve ca vasatiparAvarttanenaivaM saMstArakavyatyayenApi ill // 40 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 405 // | sthAtavyamiti prAguktapaJcAzakavRtyAdyanusAreNa sA AcaraNA UnatAviSayiNI bodhyA, anyathaivaM vikalpAsaMbhavAt nahi vyucchinne UnasUtraM | mAsakalpe pATakAdiparAvRttibhaNanaM saprayojanaM syAd, yadyapi kupAkSikasya dezAntara paribhramaNamagnivattattaddezanivAsinAM janAnAmahitAyaivetikRtvA nityavAsa eva zreya iti tadarthaM zAstrasammatipradarzanamanucitameva, tathA'pi mAsakalpAvihAravaditi vAkyamudghoSayan tIrthAntarvartinAM katicinmugdhAnAM pramAda rucikAnAM ca sAdhUnAM zaGkAheturbhavatIti tamirAmArthaM sArthakamevetigAdhArthaH // 209 // atha tAtparyamAha karaNANuNA tatthavi jo bhaNar3a mAsavucchea / so vittamucchakaddamamaMo paMDiamaNNo ||202|| evaM prAguktaprakAreNa mAsakalpAdikaraNAnujJA jinAjJA, tatrApi yo mAsakalpavyucchedaM bhaNati sa kSetramUrcchA-nityavAsalAmpaTacaM | tallakSaNo yaH kardamaH - kacavaraH tatra tatsaMbandhI vA maNDakaH san paNDitaMmanyaH - svagRha evAtmAnaM paNDitaM manyate iti gAthArthaH // 202 // athona matsUtramupasaMharannAha gihiNo pANAgArA paMcAsayamAivuttaaviluttA / iccAi aNegavihaM ussuttaM tammaNa UNaM // 203 // gRhiNAM pAnAkArAH pANassa leveNa vA aleveNa vA accheNa vA bahaleNa vA sasittheNa vA asittheNa ve 'ti pAnasya SaDAkArAH na | saMbhavantIti nijamativikalpanayA paJcAzakAdyuktA api luptA - NigantargamyaH lopitA - nAGgIkRtAH, tatra paMcAzakAdiryathA - " iha puNa | addhArUvaM NavakArAdI paidiNuvaogitti / AhAragoaraM jaigihINa bhaNio imaM caiva / / 1 / / grahaNe AgAre sAmAie caiva vihisamAutaM / | bhee bhoge sayapAlaNAe aNubaMdhabhAve a ||2||tti" paMcA0 sUtre (187-8) tadvRttau ca0 gRhisAdhusAdhAraNapratyAkhyAnaM tadAkArA - // 405 //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ayathAsthAnotsUtra zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 406 // dayazca bhaNitAH, paraM na bhedaH,tathA''stAmanyad ,asaMbhavyapi pAriSThApanikAkAro gRhiNAmaskhalitapAThocAravazAdbhaNitaH,tathAhi-nanu pariSThApanikAdaya AkArAH sAdhUnAmeva ghaTante, tato gRhiNAmayuktametat , naivaM, yato yathA gurvAdayaH pAriSThApanikasyAnadhikAriNo yathA vA bhagavatIyogavAhino gRhasthasaMsRSTAdhanadhikAriNo'pi pAriSThApanikAdyAkAroccAraNena pratyAkhyAnti, akhaNDasUtramuccAraNIya| mitinyAyAd, evaM gRhasthA apIti na doSaH,ityAdi prathamapaJcAzakavRttAvityAdi anekavidhamanamutsUtraM tanmate-kharataramate bhava| tIti gAthArthaH // 3 // athobhayasvabhAvaM yadayathAsthAnamutsUtraM tadAha-- aha jahaajahaTTANaM ubhayasahAvaM havija taha buccha / abhivaDhiaMmi sAvaNi pajosavaNAvi omavaNA // 204 // atha-anantaramadhikanyUnotsUtraprarUpaNAnantagmubhayasvabhAvamayathAsthAnaM yathA bhavettathA vakSye iti pUrvArdU / atha kiM tadityAhaabhivardhite-abhivatisaMvatsare zrAvaNAdimAsavRddhau kadAcicchAvaNe'pi-zrAvaNamAse'pyapazravaNA-avagataM zrAvaNamAgamAdibhyo yasyAH sA, kApyAgame sAMvatsarikapratikramaNAdipaJcakRtyaviziSTaM zrAvaNe'pi paryuSaNAparva bhavatIti zravaNAbhAvAt paryuSaNAyAH ayathAsthAnamutsatraM bhavati, taccobhayasvabhAvaM, bhAdrapado hi paryuSaNAyAH sthAnaM bhavati tacyAge ca nyUnamutsUtram , asthAnabhUte ca zrAvaNe tadAropaNamadhikamityubhayasvabhAvamutsUtramiti gAthArthaH / / 204 // atha yathA''gamoktaM tathA cAha jaNNaM savIsarAe mAse sesehi sattarIe a| pajosavaNA savaNAmiaMmi mAsaMmi bhahavae // 205 / / ... yat-yasmAt NamityalaGkAre saviMzatirAtre mAse'tikrAnte saptatyA ca dinaiH zeSaiHzravaNAmRte-siddhAntoktatvena zravaNayoramRtamiva || | yastasmin bhAdrapade mAse paryuSaNA bhavati, yadAgamaH-"samaNe bhayavaM mahAvIre vAsANaM savIsairAe mAse vaikate sattari rAidiehi // 406 //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayathAsthAnotpatraM zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 407 // N ISHAPAHARANASICATIHAASHAMINETIRADAININNIMACHALSANDIGARL | sesehi vAsAvAsaM pajomaveti"tti zrIsamavAyA,evaM cAgamamaryAdayA paryuSaNAvyatikaraH zrAvaNavRddhau bhAdrapade bhAdrapadavRddhau ca dvitI yamAdrapada eva paryuSaNA si ti,anyathA 'sattari rAidiehiM sese hinti pravacanavAdhA syAt ,nanvevaM 'savIsairAe mAse vaikate'tti prabacanavAdhApi ki rapathaM nAvatINeticenmaivaM, tatra pravacanabAdhAgandhasyApyabhAvAd yato'mivadito mAsogiparatra vA dinagaNa| nApaMktau nopanyasyate, kAlacUlakatvAd ,anyathA kArtikasitacaturdazyAM caturmAsakapratikrAntyA "paMcaNDaM mAsAhaM dasahaM pakkhANaM paMcAsuttarasayarAiMdiANaM" ityAdi cAturmAsikakSAmaNakAlapAkaH, tathA 'terasaNhaM mAsANaM chabIsahaM pakkhANaM tiSNisayanauirAiMdi ANamityAdi sAMvatsarikakSAmaNakAlApakaca vaktavyo bhavet , taca tavApyaniSTamiti bhAdrapada eva payuSaNA AgamasiddhatigAthArthaH | // 205 / / athoktameva dRDhayati jaha cAumAsiAI kattiamAsAimAsaniyAI taha bhahavae mAse pajjosavaNAvi jiNasamae // 206 // __yathA cAturmAsakAni kArtikamAsAdimAsAH-kArtikaphAlgunApADhamAsAstaiH saha niyatAni-niyamitAni, kArtikacaturmAsaka kArtikasitacaturdazyAmeva, phAlgunacaturmAsakaM phAlgunamAsa eva ASADhacaturmAsakaM tvASADhamAsa eveti niyatamAsapratibaddhAni tathA paryuSaNApi jinasamaye-jinasiddhAnte bhAdrapada eva mAse niyatA caturmAsakavatparyuSaNApi mAsaniyatetyartha iti gaathaarthH||20|| atha mAsaniyate paryuSaNAparvaNi jinadattaH kITam saMpanna ityAhamAsAimi vuDDhe paDhamo'vayavo pamANamiavayaNe / japato jiNadatto ajahaTTANeNa ussuttI / / 207 / / mAmAdau zraddhe AdizandAtithiriti mAsatithyovRddhImatyAM prathamo'vayavaH pramANam ,ApAdAdimAsabaddhau prathamo mAmaH tithivRddhau AHAKALININARRIARRIERMINSP // 407 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 408 // wing you aur man w w e me suman drainamuswaminiman menanale stanie |ca prathamA tithiH pramANamitivacanaM 'jaMpato'tibravANo jinadattaH ayathAsthAnanotsUtrItigAthArthaH // 207 // atha mAsAdivRddhau ayathAsthAtatsvarUpamAha nonsUtraM / vuDDhe paDhamo'vayavo napusaoniayanAmakajjesu / jaNaM najakAro iaro samvuttame sumao / / 208 // / vRddhe-mAsAdau vRddhe sati tadIyaH prathamo'vayavaH, sUryodayadvayasparzinI tidhivRddhatyucyate, tatrAdyasUryodayAvacchinA tithiH prathamo'vayavo dvitIyodayAvicchinnA ca dvitIyo'vayavo bhaNyate, yadA caikasyAM saMkrAntau mAsadayasyodayaH syAttadA mAsavRddhirucyate, tatra prathamamAsodayAvacchinnA saMkrAntireva prathamo'vayavo bhaNyate,parastu dvitIya iti, evaM ca sati tithimAsayorAdyayoraMzayoH prathamatithyAdisaMjJA syAt , tatra prathamA tithirmAso vA nijakanAmakAryeSu-ASADhAdimAseSu pratipadAditithiSu cedaM kartavyAdirUpeNa svasvanAmAkRitakRtyeSu napuMsaka iva napuMsako bodhyaH, yathA hi napuMsakaH svApatyotpattimadhikRtyAsamarthastathA tattanAmAGkitakRtyeSveva prathamA tithiH prathamo mAso vA na samarthaH, na punaH sarveSvapi kAryeSu, nahi napuMsako'pi svApatyaM pratyaheturapi bhojanAdi / kRtyaM pratyapyahetureveti,napuMsakatve hetumAha 'jaNNaM'NamityalaGkAre yad-yasmAditaro dvitIyo'zo dvitIyatithyAdisaMjJitastatkAryakaro-vivakSitakAryakaraNasamarthaH sarvottamaH-pUrvAvayavApekSayA pradhAnaH sumataH-sarvajanasammataH, anAdiparamparAsiddho'gre vakSyamANaityarthaH, ayaM bhAvaH-yathA kila vivakSitA tithizcaturdazI, sA ca pravacane pAkSikaparvatvenAmimatA,tasyAzca kRtyaM caturthatapaH pAkSikapratikramaNaM cetyAdi, tatkRtyakaro dvitIya evAMzI, na punaH prathamo'pi, tasya tatkRtyamadhikRtya napuMsakavadasAmarthyAt , evaM vikSi-101 // 408 // / to mAso bhAdrapadaH,so'pi samprati caturdhAvicchinnasya zrIsaMghasya paryuSaNAparvatvena pravacane pratItaH,tasyApi kRtyaM sarvasAdhucaivandanAra
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 409 // locanA2'STamatapo3 locaTa sAMvatsarikapratikramaNa5 lakSaNAni paJca kRtyAni niyatAni, tAnyadhikRtya prathamo bhAdrapado napuMsaka- ayathAsthAvadasamarthaH, napuMsakatvaM ca jyotiviMdAM pratItameva, yaduktaM-"yAtrAvivAhamaNDanamanyAnyapi zobhanAni karmANi / pariharttavyAni budhaiH, notsUtraM sarvANi napuMsake mAsi // 1 // " iti, tasmAtsarvottamo dvitIya eva bhAdrapado'dhikartavyaH, evamaSTamyAdayastithayaH kArtikAdayazca mA|sA api yojanIyA iti gAthArthaH // 208 / / atha paroktamupahAsyavacanamudbhAvya daSayituM gAthAyugmamAha| eeNahie mAse puNNApuNNAyavaccamaccuchuhaM / taha lagabhalAhu loe na hoDa kiMjeNa so kIvo? // 209 // evamuvahAsavayaNaM nagiNasma valaMkiaMpi par3a purisN| jaM cAumAsapamuhe niagalapAsaMpi na muNei / / 210 // etena-prAgutaprakAreNAdhike mAse puNyaM-dAnAdilakSaNamapuNyaM-hiMsAdilakSaNaM pApam AdizabdAta tajjanyaM kAryamvargAdilakSaNa-IN mapatyaM-garbhadharaNaprasavAdilakSaNaM mRtyuH-pazcatvaM kSudhA upalakSaNAttRSAdiparigrahaH, puNyaM cApuNyaM cAdiryasya pUjAdestatpuNyApuNyAdi nacApatyaM ca mRtyuzca kSudhA ceti samAhAradvandvaH, tathA labhyalAbho loke kiM na bhavati ? yena sobhivadbhuito mAsaH klIbo bhaNyate, upalakSaNArika samAsaH kAkena bhakSita ityevamupahAsyavacanaM nanasyAlaGkataM-vastrAbharaNAdibhiH sarvAGgavibhUSitamapi puruSa pratIva bodhyaM, yathAhi kazcidbhUtAttoM vivastrIbhya paribhraman vibhUSitamapi puruSamupahasati tathA'yamapIti, bhUtAtatve hetumAha-'jaM cAutti yad| yasmAt cAturmAsakapramukhe-cAturmAsakasAMvatsarikakRtyeSu nijagalapAzamapi na jAnAtItyakSarArthaH.bhAvArthastvayam-atra kazcicchrAca|Niko'tivAcAlatayA vrate-nanu bho adhiko mAsaH kiM kAkena bhakSitaH kiM vA tasmin mAse sAdhudAnajinapUjAdikRtyajanyaM puNyaM na bhavati una hiMsAdyAzravasevAtaH pAtakaM na bhavati uta garbhAdhAnaprasavAdi na bhavatyathavA RNAdyasaMbhavaH kiM vA tanmAse bubhukSA 4 .9 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- ... ayathAsthAnotsUtraM panaparIkSA 4vizrAme // 410 // ANTamenPalammamurammmmmsaamaal na lagati kasyacitpAva yallabhyaM tasya lAbho na bhavatItyAdhupahasan yakSAvezojjhitavasano'pyalaMkRtapuruSaM pratyupahasabhivAvagantavyaH, kathamanyathA paJcabhirmAsaizcaturmAsakaM trayodazabhirmAsaidazamAsAtmakaM saMvatsaramamivarddhitavarSe buvANo'pIthamatrapo'bhaviSyat , nanu sarvatrApyAgame "cauNDaM mAsANaM aTThaNhaM pakkhANaM" ityAdi tathA "vArasaNhaM mAsANaM" ityAdi pATha evopalabhyate, na punastatsthAne kApi | "paMcaNhaM mAsANaM dasaNhaM pakkhANaM" ityAdi, tathA "terasaNhaM mAsANaM chabbIsaNhaM pakkhANaM" ityAdipATha iti, tasmAdAgamabalenaiva pa mirapi mAsaizcaturmAsyeva trayodazamAsaizca saMvatsara eva svIkriyate iticecitraM, pannagavadane'pyamRtabuddodbhavaH, nahi kApyAgame | "bhaddavayasuddhapaMcamIe posavaiti pAThavan "abhivaDDhaavarise sAvaNasuddhapaMcamIe pajosaviati"tti pATha upalabhyate iti, kiM] | kAkenAdhiko mAso bhakSita iti vaidharmikavacanameva bodhyaM, tasmAdyathA caturmAsAdyapekSayA'dhiko mAso na pramANaM tathA aviranavakalpavihArAdau 'AsADhe mAse dupayA' ityAdisUryacAre tathA loke'pi zuddhavarSAntaramAviSu niyatavAsAdipratibaddhAkSatatRtIyAdIpotsavAdiSu parvasvapyadhiko mAso na pramANatayA vyavahIyate, tasmAttAtparyamAha-yatkRtyaM pratimAsaM nAmagrAhaM niyatakRtyaM tat | | tasminneva mAse vidheyaM, nAnyatreti, vivakSayA tithivanyUnAdhikamAso'pyupekSaNIyaH, anyatra tu gaNyate'pi, tathA hi-vivakSitaM | hi pAkSikapratikramaNaM taccaturdazyAM niyataM, mA ca yadyabhivarddhitA tadA prathamAM parityajya dvitIyA'pi kartavyA, dinagaNanAyAM tvasyA | anyAsAM vA vRddhau saMbhavanto'pi SoDaza dinAH paJcadazaiva gaNyante, evaM kSINAyAM caturdazApi dinAH paJcadazaivetibodhyaM, tadvadatrApi vivakSitaM kRtyaM sAMvatsaripratikramaNAdi, tacca mAsamadhikRtya bhAdrapade niyataM, sa ca yadyamivarddhitastadA prathamaM bhAdrapadaM parityajya / dvitIyo'dhikartavyaH, dinagaNanAyAM tvasyAnyasya vA mAsasya vRddhau saMbhavanto'pyazItidinAH paJcAzadeva gaNyante, yathA parasyA MARI MUR 0 //
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ valmma zrIprava. canaparIkSA 4vizrAme // 411 // P A pyamimatA paJcamAsyapi caturmAsItayeti, yaduktaM sAdhudAnAdipuNyakRtyaM taca na mAsaniyataM, kiMtu dinamAtrapratibaddhaM, taba yaM kazcana | ayathAsthAdinamavApyApi karttavyameva, tatrApi kSaNavizeSaniyatatvena,rAtrikadevasikapratikramaNayorapi nirAlambanaM jinoktavelAmatikramya parA- notsUtra vartya vA karaNe'nAva, pAkSikadaivasikakRtyAdyapekSayA tu prathamo'pi mAsaH pramANameva, mAsakukSinipatitatvAtpAkSikadevasikakRtyAdeH, pAtakaMtu pratiprANinaM pratisamaya tathAvidhAdhyavasAyAdisAmadhyanurUpamutpadyate,apatyamRtyukSudhAdInAM tu mAsAdihatkAlApekSA dUre,samayasyApyapevA nAsti,anyathA manuSyakSetrAvahivartinAM tiryagdevAdijantUnAM tadabhAvApatteH,tatra samayAdirUpasya kAlasyAbhAvAdityAdi svayameva paryAlocya bAlaceSTitaM prihrtvymitigaathaayugmaarthH||9|210|| atha parAbhiprAyeNAzakya dayitumAha NaNu bIevi pamANaM bhaddavae tassa kajjamavi duguNaM | apamANe uvahAsoihaMpi kiM kAyamuhavaDio ? // 21 // ... nanu dvitIye bhAdrapade pramANe tasya bhAdrapadasya kArya sAMvatsarikapratikramaNAdi tadapi dviguNaM syAt, dvayorapi bhAdrapadayoH / sAMvatsarikAdi kRtyaM yuktaM bhavedityarthaH, apramANe upahAsastvadudbhAvitaH kimadhiko mAsaH kAkena bhakSita ityAdilakSaNa ihApidvitIyamAsasyAprAmANye vaktavye kiM kAkamukhapatita ityakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-kharatareNa bhAdrapade vRddhe prathama eva mAsaH pramANatayA'bhyupagataH, tatra kharatara eva praSTavyaH- nanu bho zrAvaNika dvitIyo bhAdrapadaH pramANamatApramANaM veti vikalpadvayI, atra pramANa| miticet tarhi prathamabhAdrapada iva dvitIye'pi bhAdrapade paryuSaNAkRtya karttavyaM bhaved , aprAmANye ca kAkabhakSaNAyupahAsastvaduhAvito'pi kiM kAkena bhakSita ityupahAsasyaivopahAso bhavadgalapAzakalpa itigAthArthaH // 211 // athAmivarddhite mAsAdau yasya prAmANya tadAha (6 // 41 // HILamautomatinandadimansaA
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Film zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 412 // | jaM raviudayaM lahiuM samappaI jAtihI ajomaaso| sokhalu udayo tannAmaMkiyakajjesu pavaratamo // 212 // DayathAsthAyaM ravyudayaM-mUryodayaM labdhvA-prApya yA tithi:-pratipadAdilakSaNA yAM sUryasaMkrAMti prApya yo vA mAsaH zrAvaNAdiH samA notsUtra | pyate tannAmAGkitakAryeSu-tithimAsaniyatakAryeSu pravaratamaH-atipradhAnaH, tadudayasaMyuktA tithirmAso vA pramANatayA'bhyupagantavya itigAthArthaH // 212 // athoktaprakAreNa tithipAte'pi gatirdarzitaivetyAha teNaM tihipaDaNe puNa puvA na ya uttarA ya pvrtihii| kiM saMbaMdhAbhAve lanbhaM laMbhijae kiMcI / / 213 // . yena kAraNena tithyAdeH mamAptisUcakodayaH pradhAnastena kAraNena tithipatane-tithikSaye punaH pUrvA tithiyuktA, na ca pravaratithirapyuttarA-agretanA, caturdazIpAte trayodazI grAhyA, na punaH pUrNimAdirityarthaH, ata eva vRddhapravAdAgataM zrIumAsvAtivAcakavacanaM / yathA " kSaye pUrvA tithiH kAryA, vRddhau kAryA tathottarA / zrImadvIrasya nirvANaM, kArya lokAnusArataH // 11 // iti, yatastrayodazyAM dvayorapi tithyoH samAptatvena caturdazyA japi samAptisUcakaH sa sUryodayaH saMpanna eva,athottarA na brAhyetyatrottarArddhana hetumAha-'kiM saMbaMdhe'tyAdi, saMbandhAbhAve'pi kiMcitki labhyaM labhyate ?, api tu na labhyate ityarthaH, caturdazyAH saMvandhastu trayodazyAmeva vartate, na punaH paJcadazyAmapi, tatra caturdazIsaMvandhagandhasyApyabhAvAd , ata eva vidhiprapAyAmapi "jayA pakhiAe pavatihI paDai | tayA puvatihI ceva ghettavA, na uttarA,tabbhogagandhassavi abhAvAu"tti, etacca ghuNAkSaranyAyena samyaga patitam ,anyathA caturmAsakacaturdazIpAte pUrNimaiva grAhyetyAdi kathamavakSyat 1, loke'pi bho devadatta yajJadattalabhyaM tvaM dehIti vaktumapi na zakyate, tathAtve ca / jagadvyavasthAviplavaH prasajyeteti, ata eva "jai tami diNe cauddasI to pakakhi cAummAsi vA, aha na to 'devsi|||412||
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 413 // the cotyAdi jinavallamena pauSadhavidhiprakaraNe bhaNitaM, kiM ca vidhiprapAyAM caturmAsacaturdazyAH pAte pUrNimoktA, sAMpratInaistu catudezImAtrasthAne pUrNimAmAvAsyo gRhyante iti taccitraM, tasmAduttaratra dine kSINatitheH saMbandhAbhAvAt na tattithilabhyaM labhyate itigAthArthaH || 213|| atha parAzayasya kutsitatvamudbhAvya tiraskaroti vuDDhI purNa paDhamA puSNA hANIi mUlao galiA / ia vayaNaM dudhayaNaM soavaM neva niuNehiM // 214|| punaH prathamA tithiH pUrNA hAnau ca mUlato'pi galitA iti vacanaM durvacanaM mRSAbhASaNaM na nipuNaiH zrotavyaM, kintu apakarNayitavyamitigAthArthaH || 214 // athAzrotavye hetumAha jamhA tI'vayavo pahANudayamajuo a bIadiNe / hINA puNa puvadiNe puNNA paNNehiM diTThati // 215 // yasmAtkAraNAt 'tI 'ti tasyA eva titheH pradhAnodayasaMyukto'vayavo dvitIye dine varttate, hInA punaH pUrvadine pUrNA vartate, nahi hInatvaM nAma tithernAzaH, kiMtu yadA ghaTikAdvayamitA trayodazI caturdazI ca catuSpaJcAzadAdighaTikAmitA syAttadA tasyAstithenitvaM pratipadyate, tathA paSTighaTikAmitasya khyAdevarasya pUrttarabhAvAd, evaMvidhA ca pUrNA prAjJaiH paNDitaiH jyotiHzAstranipuNaidRSTetigAthArthaH || 215 / / atha tithehAnau kharatarasyArddhajaratIyamAha- aTThamipaDaNe sattami caudasipaDaNe a punnnnimaapmuhaa| isa addhajaraikukkuri kIDar3a jiNadattanilayaMmi // 2136|| aSTamIpatane saptamI caturdazI pAte ca pUrNimApramukhAH- pUrNimAmAvAsya iti arddhajaratikukkurI jinadatsanilayaMmi-jinadattagRhe krIDatIti, ayaM bhAvaH- yadA'STasyAditithiH patati tadA'STamyAdisaMbandhi kRtyaM saptamyAmaSTamItidhiyA kriyate, catuIzIpAte caturdazyAM tithimAsavicAra: // 423 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ HANI zrIprava tithimAsavicAraH panaparIkSA 4vizrAme // 414 // mUlato'pi gatAyAM ArAdhyatvena parvarUpAyAM pUrNimAyAM caturdazIkRtyaM kriyate,atra ca caturmAsakavyatiriktA pUrNimA amAvAsyA ca zrAvakANAmeva 'cAuddasamuddipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlemANA viharaMtI'ti pravacanavacanAt pauSadhavratamAtramaGgIkRtyArAdhyatvenAmimatA, na punaH kvApi sAdhUnAmapIyamasukavidhinA''rAdhyeti, tathA ca pAkSikakRtyamadhikRtya yathA trayodazI tathA pUrNimAdyapIti kathaM pAkSikakRtyopayoginI, kSINA ca caturdazI trayodazyAM sarvAtmanA sthiteti trayodazyAM dvayorapi vidyamAnatvAccaturdazIkRtyaM trayodazyAmeva yuktamiti, atra ca bahavyo yuktayaH santi,kiMcidvistarArthinA tumatkRtatattvataraGgiNIto bodhyA iti gAthArtha // 216 // atha samAptisUcakodayasya prAdhAnyasamarthanAya dRSTAntamAha AmUlA mahagAro maMjariparjatao mahaMto'vi / na pahANo kiMtaMte phalaM pahANaM maNuajuggaM / / 217 / / AmUlAta-mUlAdArabhya maJjarIparyanto mahAnapi sahakAro na pradhAnaH, kiMtvante manujayogyaM phalamevopagamyaM,phalameva pradhAnam , AmUlaphalaparyantasyAkhaNDasya vRzvasya pradhAno'vayavaH phalaM tadatiriktasyAprAdhAnyAt , phalArthameva zeSAvayaveSvapi prayatnakaraNAd , ata eva phalita eva sahakAre vRtyAdinA yatnakaraNaM, nAnyathA, phalopekSakANAM tu vaTAdivRkSasadRza eva sahakAro'pIti gAthArthaH ||21ath dRSTAntadAntikayojanAya gAthAmAhaphalasarimo mo udao jammi mamappaDa tihI amAso abhijaripajaMtasamo seso phalasAhagosamae / / 218 // phalasadRzaH sa udayaH-sUryodayo yasminnudaye tithiH samApyate-yamudayamupalabhya tithiH samAptiM yAti, caH punararthe,mAso vAga saMkrAnti prApya mAsaH samApti yAti seva saMkrAMtiH phalasadRzI, tathAvidhasUryodayasamanvitA tithirmAso vA vivakSitaniyata SIMILARIHMIRR MERIRMPAIMILANEITHUPARIURETHURMERIALIRAULARIAN ORNammation A TALIM
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme / / 415 // kAryaheturityarthaH zeSaH punastidhyAderavayavaH maJjarIparyanta sahakArasamaH phalasAdhako, vivakSita phalarUpasyAbhimatatidhyAderhetumAtra evetyarthaH, samaye - svasamaye parasamaye ca etAvatA tithivRddhau dvitIyA tithiH mAsavRddhau ca dvitIyo mAso vivakSitatidhyAdervRkSakalpa| sya phalasadRzo manuSyakalpAnAmabhimataH zeSastu AstAM viziSTacetanA manujAH, prazastavanaspatayo'pi sahakArAdayaH sUryasaMkrAnti | prathamaM mAsaM parityajya dvitIyamAsa eva puSpaphalAdikaM prayacchanti, yadAgamaH - "jara phullA kaNiArayA cUaga ahimAsayaMmi ghuImi / tuha na khamaM phulleDaM jar3a pacaMtA karaMti DamarAI || 1 || "ti zrIAva0 ni0 (1255) yastu vRddhau prathamaM mAsaM pramANayati sa ca prazastavanaspatiSvapi nAntarbhAvanIyaH, yato vanaspatibhya udvRtyAvAptamanujabhavo mokSamapi yAti, ayaM tu niyamAdanantasaMsAryeveti gAthArthaH ||| 218 || atha lokavyavahAramAha jamhA lagbhA ahiaM na deha dittovi dAyago ko'vi / tatthavi purANarII loavavahArao yA || 2195 // yasmAtkAraNAdIpto'pi - dIptimAnapi dAyako labhyAdadhikaM na ko'pi dadAti, arthAtra dApayatyapi ko'pi kAraNikaH, tatrApi lokavyavahArataH purANarItirjJeyA- pUrvaM yayA rItyA deyalabhyAdivyavahAra AsItayaiva rItyA'dhunA'pi nyAyaprAptau vyavahAro bhavet, | nAnyathetigAthArthaH || 219 || atha tithiviSaye pUrvarItimAha puvaM rabiudayajuA egA ghaDiAvi labbhalAhagarI / aNNAvi tAvavekvAjuttA kiM pihia peDAe ? || 220 / / pUrvam- anAdikAlato'dya yAvad ravyudayayutA ekApi ghaTikA lamyalAbhakArI AsId, grAhmadAyikA'bhUdityarthaH, tatratyaM tAvatpAkSikakRtyaM caturthAdi, pAkSikatvena cAbhimatA caturdazI, sA caikaghaTikAmitA'pi samAptisUcakasUryodayayutA pAkSi tithimAsavicAra: // 415 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ # tithiyAsavicAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 416 // MAH kakRtyadAyikA''sId , etacca parasyApyamimatam , adhunApi tAvadapekSAyuktA-yathA pUrvamekApi ghaTikA sUryodayabutA pAkSika| kRtyAdiheturAsIttathedAnImapi-dvitIyadine tAdRzI tu tithirastyeva atastAvatyA evApekSA yuktA, kiM pihitamamjapAkalpayA prAcInayA tithyA syAt 1. na kimapItyartha itigAthArthaH // 220 // atha pUrvarItilope yat syAtadAha-- - labbhAhiyalAhakaMkhI adattamavi muddipi maMjasaM / giNhato so teNu niggahaM dAruNaM lahai / / 221 // labhyAdhikalAbhAkAGkI adattAmapi mudritA maJjUSAM gRhan san stenavat-cauravad dAruNaM nigrahaM labhate, ayaM bhAvaH-adhAkhiladinaM yAvazcaturdazI, sA ca labhyAdhikaphaladAyinI bhavatvitizRgAlakadAzayA niyatakRtyamadhikRtyAkiJcitkaratvenAdattA-nAnasA AzAmAtraphalajanakatvena mudritamaJjUpAkalpA pUrvA tithistAM ca gRhNana caurabadAruNaM zalikAropaNakalpamanantasaMsAraparibhramaNaM labhate itigAthArthaH // 221 // atha prakRta yojayatitamhA tihiva mAso puco puvvuttajuttivisaotti / suNiUNa bIamAso Neo NiaNAmakajakaro // 222 // yasmAtpUrvoktaM tasmAttithivadamivarddhitAyAM tithau yA pUrvA tithistadvat pUrvo mAso'pi pUrvoktayuktiviSaya iti jJAtvA dvitIya| mAmo-bhAdrapadAdilakSaNo nijanAmakAryakaraH paryuSaNA bhAdrapade kArtikacaturmAsa kArtike ityAdinijamAnAGkitAni yAni kAryANi | nepAM karo jaya iti gAthArthaH / / 222 / / atha punarapyayathAsthAnamutsUtramAha / iriAe paDikamaNaM pacchA sAmAiaMmi ajhpyN| bhAsaMto ummatto na muNai smyaaiprmsthaa23|| | _ sAmAyika-zrAvakANAM mAmAyikakriyAyAmIryApathikAyAH pratikramaNaM pazcAt , sAmAyikocArAnantaraMmityarthaH, etacApadhApadaM A RAISINHAHAmain aananisanmane ...
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAma // 417 // ayathAsthAnaM bhASamANa unmatta iva-devatAyatta iva na jAnAti samayAdiparamArtha-siddhAntaparamparAdirahassamiti gAthArthaH // 223 / / IryApAthi| atha samayAdiparamArthamAha kAvicAraH cittavisohinimittaM bhaNiA iriA mahAnisIhaMmi / na ya kathavi sAmaiaM asuddhacitteNa kAyam / / 224 // ___ cittavizodhinimittamIryA-IryApathikApratikramaNaM zrImahAnizIthe bhaNitA, tathAhi-"se bhayavaM ! jahuttaviNaovahANeNa paMca| maMgalamahAsuakkhaMdhamahijittANaM puvANuputrIe pacchANupubIe aNANupubIe saravaMjaNamattabiMdupayakkharavisuddhaM thirapariciaM kAUNa mahatA pabaMdheNa muttaM atthaM ca viNNAya tao NaM kimahIelA ?, goamA! iriAvahiaM, se bhayavaM ! keNa adveNaM evaM buccati jahANaM paMcamaMgalamahAsuakhaMdhamahijittANaM puNo iriyAvahi ahIe ?, goamA! je esa AyA gamaNAgamaNAipariNAmapariNae aNegajIvapANabhUasattANaM aNova uttapamate saMghaTTaNaavaddAvaNakilAmaNaM kAUNa aNAloiaapaTikaMte ceva asesakammakkhayaTTayAe kiMcI ciidaMNasajjhANAiesu abhiramejA tayA se egaggacittA samAhI bhavejA navA,jaoNaM gamaNAgamaNAiaNegaaNNavAvAraparapariNAmAsattacittayAe kei pANI tameva bhAvaMtaramacchiDia aduhaTTajjhavasie kiMci kAlaM khaNaM virattejA,tAhetaM tassa phaleNa visaMvaejA, jayA uNa kahiMci aNNANamohamAyAdoseNa sahasA egidiANaM saMghaTTaNaM pariAvaNaM vA kayaM havejjA tayA ya pacchA hAhAhA duTTha | kayamamhehiti ghaNarAgadosamohamicchattaNNANaMdhehi adivaparalogapaJcavAehiM kUrakammanigdhiNehiMti paramasaMvegamAvaNNe suparipphuDaM AloittANaM niMdittANaM garahittANaM pAyacchittamaNucarittANaM nissalle aNAulacitte asuhakammakkhayaTThA kiMci Ayahi ciivaMdagAi aNuDhejA, tayA tayaDhe ceva uvautte se havejjA, jayA tassa NaM paramegaggacittasamAhI havejjA tayA ceva sbjgjiivpaannbhuu-1||417||
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 418 // asattANaM jahiTThaphalasaMpattI havejjA, tA goamA ! apaDikaMtAe iriAvahiAe na kappar3a cetra kAuM kiMcivi ciivaMdaNasajjhANAiaM phalAsAyamamikakhugANaM, eeNadveNaM goamA ! evaM buccai - jahA NaM goamA! sasuttatthobhayaM paMcamaMgalaM thirapariciaM kAUNa tao iriAvahiaM ajjhIe se bhayavaM ! kayarAe vihIe tamiriAvahiamahIe, goamA ! jahA NaM paMcamaMgalamahAsukhaMdhaMti (19-20 ) | zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane, upalakSaNAd "IryApathapratikramaNamakRtvA nAnyatkimapi kuryAttadazuddhatApatte " riti zrIharibhadrIyadazavaikAlikavRttirapi na ca kvApi sAmAyikamazuddhacittena karttavyam, ayaM bhAvaH - yAvadIryApratikrAntipratibaddhaM bRhaccaityaH vandanAdi dharmAnuSThAnaM zrImahAnizIthoktaprayojanayA IryApratikrAntyA cittazuddhiM vidhAyaiva karttavyaM, sAmAyikaM punarazuddhenaiva cittena | karttavyamityevaM vApyAgame'nupalambhAna, tathA paramparAyA apyabhAvAdyuktikSamatvAbhAvAcca kathaM sAmAyike pazcAdIryeti gAthArthaH // 224 // atha paraH zaGkate -- AhAvasmayacaNipamuhesu karemi bhNtnycaai| kAUNa ya sAmaiaM pacchA iriatti payaDavayaM // 225 // Aha paraH -- nanu bho AvazyakacUrNipramukheSu - zrI Avazyaka cUrNivRttipaJcAzaka vRttiyozazAstravRtti navapada prakaraNa vRttizrAvaka| dinakRtyavRttizrAddha vidhipramukheSu 'karemi bhaMte' ityAdi yAvat sAmAiaM kAUNa pacchA iriAvahiAe paDikamaiti prakaTavacaH| spaSTavacanamAgame vidyata eveti tatra zrI AvazyakacUrNiyathA "sAmAiaM nAma sAvajjoga parivaJjaNaM niravakhajogapaDisevaNaM ca taM sAvaeNa kathaM kAya? so duviho - iTiM patto aNiddhiM patto a, jo so aNiddhiM patto so ceiaghare sAhusamI ve ghare vA posa hasAlAe vA jattha vA vIsamaha acchaDa vA nivAvAro sanbantha kare savaM, cauThANesu niamA kAya, taMjahA - ceighare sAhumUle IryApAfthakAvicAraH // 4.18 //
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 419 // | posahasAlAra ghare vA AvasmayaM kareMtoci, tattha jai sAhusagAsa kareti tattha kA vihI ?, jai pAraMparabhayaM nanthi, jahavi keNai sama vivAo natthi, jaha kassavI Na dharoti, mA teNa aMchaviaMchiaM kaDUDhijati, jai dhAraNagaM dahaNa Na geNhati mA nAsijjahitti, paDhamaM jar3a a vAvAraM Na vAvAreti tAhe ghare caiva sAmAtitaM kAUNa uvAhaNAo motRRNa saccittadavvavirahio vaccati, paMcasamio tigutto iriAe uvautto jahA sAhU, bhAsAe sAvaaM pariharaMto, esaNAe kaI leDhuM vA paDilehitu evaM AdANanikhevaNe, khelasiMghANe Na vigiMcati, vigiMcato vA paDilehia pamajia thaMDile, jattha ciTThati tattha guttinirohaM karoti, etAe vihIe gaMtA tiviheNa NamiNa mAhuNo pacchA sAhumakhiaM sAmAitaM kareti' karemi bhaMte! sAmAiyaM mAvaaM jogaM paJcakakhAmi duvihaM tirvihaNa | jAva sAhU pajjuvAsAmittikAUNa, jar3a cer3aAI acthi to paDhamaM caMdati, sAhUNaM sagAsAto syaharaNaM nisiaM vA maggati, aha ghare to se uggahiaM rayaharaNaM asthi, tassa asati ponassa aMteNa, pacchA iritAvahiAe paDikamai, pacchA AloittA vaMdati, AyariAdI jahA rAyaNiAetti, puNovi guruM vaMdittA paDile hittA niviTTho pucchati paDhati vA, evaM ceie vi, asati sAhuveiANaM posaha| sAlAe sagihe vA, evaM sAmAiaM AvassayaM vA kareti, tattha navari gamaNaM tatthi, bhaNati - jAvaniamaM samANemi, jo iDhipatto so kira eMto sabbiIe eti to jaNassa aDDhA hoti, AditA ya sAhuNo sappurisapariggaheNa, katasAmAieNa ya pAehiM AgaMtavvaM, teNa Na kareti, Agato sAhusagAse kareti, jai so sAvao Na koi uTTheti, aha ahAbhaddautti pUA kayA hohitti bhaNatitti tAhe puvvaraiaM AsaNaM kIrati, AyariA NaM udvittA acchaMti, tattha uddhatamaNuhaMte dosA bhANiavvA, pacchA so iiTiM | patno sAmAtitaM kAUNa paDikaMto vaMditA pRcchati, so kira sAmAtitaM kareMto mauDaM paNa avaNeti, kuMDalANi NAmamuhaM pupphataMbolapAvAra IryA pAthi kAvicAra: | 419 //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. canaparIkSA IryApAthi| kAvicAraH 4vizrAma // 42 // gamAdi vosirati, aNNe bhaNaMti-mauDapi avaNeti,esA vihI sAmAiyassatti" evaM zrIAvazyakavRtyAdiSvapi bodhyamitigAthArthaH | // 225 / / atha siddhAntamAha-- '' iace dhuvaMkarUvA paDhamA iriyA vigappiatti tuhaM / iriAjugaMpi juggaM dhuvaMkacAe pamANa ki? // 22 // aba "jar3a ceiAI asthi to paDhama baMdatitti' pAdavAcyena seryApathikA caityavandanalakSaNena kripAntareNa vyavahitA pakSAdIryA| pathikA na sAmAyikahetutvena-sAmAyikasaMbandhinA, kiMtu yAvadgantavyaM tAvadanuktatvena gantavyakriyAnivRttau coktatvena gantavyakriyAvyAvRttimUcikA vyAvRttyarthAbhidhAyikA, na punaH zrImahAnizIthoktaprayojanavattI, nanu zrIAvazyakavRttyAdau 'jai ceiAI asthi to paDhamaM vandatI'tyAdivAkyaM nAsti tatra kiM vaktavyamiticetsatyaM,mukhavatrikApratilekhanAdividhiranukto'pi yathA paramparAyAmato gRhyate, tathA cUrNAyuktastu caityavandanAdividhiH sutarAM grAhyo, bAdhakAbhAvAt , kiMca-yadi sAmAyike pazcAdapIryApathikApratikrAntiH zrImahAnizIthoktaprayojanavatyabhaviSyattarhi zrIharibhadrasUrireva dazavakAlikavRttau IryApathapratikramaNamakRtvA sAmAyikavyaktiriktaM nAnyatkimapi kuryAditi viziSyAbhaNiSyad , anyathA zrIAvazyakavRtyuktavacasA saha virodho durnira eva syAt , | tathA "zrutvaivamalpamapi puSkalinA'nucIrNamIryApratikramaNataH kila dhrmkRtym| sAmAyikAdi vidadhIta tataH prasUtaM, tatpUrvamatra ca padAvanimArjanaM triH // 1 / itizrIsaGghAcAravRttau zrIdevendrasUrisamIpasthAyibhiH zrIdharmaghoSasUribhiruktaM nAbhaviSyad , yataH zrIdeve. ndrasUrikRtena "kAUNa ya sAmaiaM iriaM paDikamia gamaNamAloe" ityAdizrAvakadinakRtyena saha virodhaH syAt ,tathA caritAnuvAda prathamamIryA DhaiDharazrAvakeNa pratikrAntApi, yaduktaM-"jo etesiM sAvago bhavissati teNa uvayAreNa atIhAmi,egapAse acchati MITTum HamriduniaNURNAMILIENow PITHA MITRIESirism // 420 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava. Lil palINo,tattha DhaDDharasAvao,so sarIracintaM kAUNa sAhaNa paDissayaM vaJcati, tAhe DhaDharaNa tini nisihIyAo kayAo,evaM soiriAcanaparIkSA diDhaivareNa sareNa kareti,so puNa mehAvItaM ubadhAreti,soteNeva kameNa atigao,savvesiM sAhUNaM baMdaNaM kayaM,so sAvaona baMdio,tAhe kAvicAra: 4vizrAme AyariehiM bhaNioM-navagasaiDho sitti,pacchA pucchti|| iti zrIAva0cUNau~ zrIAryarakSitakathAnake, tathA"cauvIsatthaeNaM bhaMte / / ASH 11421 // jIve kiM jaNai ?, cauvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jaNai9" iti zrI utta029,etaTTIkAyAM-mAmAyikaM ca pratipattukAmena tatpra NetAraH stotavyAH, te ca tatvatastIthakRta eveti tatsUtramAha-caturviMzatistavenetadavasapiNIprabhavatIrthakadutkIrtanAtmakena darzanaM -samyaktvaM tasya vizuddhiH-tadupaghAtikarmApagamena nirmalIbhavanaM darzanavizuddhistAM janayati9 utta0 bR0, atra sAmAyikaM ca pratipatukAmenetyAdigranthasaMgatighaTakavacasA tIrthakadutkIrtanapUrvakameva sAmAyikaM bhaNitaM, tazcaryApUrvakameva sAmAyikaM kurvataH syAt ,nAnya-IN theti sUkSmadhiyA paryAlocyaM, kiMca-navapadaprakaraNAdikartAraH svayamAdAyA~ pratikAmayantaH kathaM nijakRtiSu sAmAyike pazcAdIryeti vadeyuH, nahi svapade kuThAra zaTho'pi kurute, tasmAt pazcAdIryeti na mahAnizIthoktaprayojanavatI, kiMtu bhinnArthatyAyaneka yuktivistarArthinA matkRtAmIryApathapaTviMzikAM vilokayiSyantIti dhiyA nAtra tA yuktayaH pradarzyante, kiMtu kiMcit sthUldhIgamyaM MA yathA 'iti cet' 'pUrvoktaM cettarhi sAmAyikamapi zuddhacetasA karttavyaM, zuddhividhAtrI tu prathamA IryApratikrAnti(vArUpA, dvitIyA pazcAdIryetyAdilakSaNA vikalpitA-bhinnArthApyekakAryatayA vikalpiteti vAstavAroparUpamIryApathikAyugaM tava mate yogya,paraM dhruvAkatyAge-prathameryApratikrAntiparityAge kiM pramANaM ,na kimapItyarthaH,etAvatA cittazuddhihetuM prathameryA parityAjya dvitIyAM ca niSpra. yojanAMye pratikAmayanti ne mahA'jJAnino viparItomUtrabhASiNa iti gAthArthaH / / 26 / / atha sthUlayuktyaiva tAtparyamAha- .. ||421 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ ryApAthikAvicAraH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 422 // tamhA paDhamA paDhiakappA kappadumovamA iriaa| sA puNa pacchAiriA gamaNanivittIa paDikamaNaM // 227 // / yasmAtpUrvoktaM tasmAt prathamA IryApratikrAntiH pauSadhAdhazeSAnuSThAnasAdhAraNapIThikAkalpA kalpadrumopamA kriyANAM sAdhikA, yA punaH pazcAdIryA "pacchA iriAvahiAe paDikkamaItti padamAtragamyA tatryAyA arthoM gamanaM tasyAH pratikramaNaM-nivRttirIryApratikrAntiH mArgAdau gamanAgamanakriyAnivRttirUpo'rthaH saMpannaH, tatrApyadhikAravazAt kaciccittazuddhihetvIryApratikrAntipUrvikaiva mArgamantavyakriyAnivRttiH kvacicca gamanAgamanAdipariNatirahitasya kRtasAmAyikasya gantavyakriyAnivRttimAtrameva, atrApi yuktirIryApathaSadaviMzikAto jJeyetigAthArthaH // 227 / / athApekSayA nyUnAdhikasvabhAvamapyayathAsthAnaM yattadAha| jaivi mupAse niphaNA nava pAse UNamahiamavi kmso| tahavi supAsA pAseThavaNaM ajahApayapi bhve||228|| / yadyapi supArzva tisraH phaNAH UnamutsUtraM, yataH supArzve pazcaiva phaNA bhavanti, pArzva-pArzvanAthe nava phaNAH, adhikamutsUtraM, yataH | zrIpAzvanAthasya saptava phaNA bhavanti,yataH-"ekadaNDAni sapta syuryadicchatrANi prvte| tadopamIyate pArzvamUrdhni saptaphaNaH phnnii||1|| iti vAgbhaTTAlakAre,tathApi zrIsupArzvasakAzAta phaNAdvayamupAdAya zrIpArzvanAthazirasi yojayato'yathAsthAnamapi syAd ,etaJca jinadattenaiva digambareNa pratimAnAM namatvakaraNamiva matabhedakaraNAya prarUpitam ,ata eva svarNagirau pittalamayyAM zrIpArzvanAthapratimAyAM jIrNAyA navInaphaNAdvayaniyojana vihitaM sampratyapi dRzyate, saMzaye gatvA vilokanIyamiti gAthArthaH / / 228 // atha kriyAviSayotsUtrasya nigamanamAha evaM ajahaTTANaM ussuttaM iMsi smaasenn| eaM sutte kiriAvisayaM tivihaMpi niTTi // 229 // TRANS MINSAHIMIRTICTIONA manaANIASIRE Maims
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava IryApAthi. kAvicAraH canaparIkSA 4vizrAme // 23 // puNa uvaesavimAnantaraM punarupadezAvAsyAM dvivikalpamita evam-amunA prakAraNAyathAsthAnaM kriyAviSayaM tRtIyamutsUtraM darzitam , etasmin darzite kriyAviSayaM trividhamavi-adhikanyU- nAyathAsthAnalakSaNaM triprakAramapyutsUtraM nirdiSTaM-yathoddezaM pradarzitamiti gAthArthaH // 229 / / atha maulaM dvitIyavikalpamAhaaha puNa uvaesavisayamussutaM bIameva duvigappaM / ummaggadesaNA magganAsaNA taMpi daMsemi // 23 // atheti kriyAviSayakotsUtrAnantaraM punarupadezaviSayamutsUtraM dvitIyamapi dvivikalpa-vikalpadvayabhAg, tatronmArgadezanAt mArganAzanAca, cakAro gamyaH, unmArgadezanAmArganAzanAbhyAM dvivikalpamityarthaH, yadbhavati tadapi darzayAmIti gAthArthaH / / 230 / / athoktameva vyaktIkaroti ahiaM uvaesaMto paDhame bhaMge aUNamAvi bIe / kiriAo'NaMtaguNaM pAvayaraM vayaNavisayaM taM // 23 // adhika-paTkalyANakAdi prAguktamupadizan-prarUpayan prathame bhaGge-unmArgadezanAlakSaNe, varttate iti gamyaM, Unamapi-strIjina| pUjAnipedhAdikamapi prarUpayan dvitIyamale ityetaccotsUtraM kriyAtaH-kriyAviSayotsUtrAdanantaguNam , anantapApahetutvAt , sarveSvapi doSeSu bhASAdoSo hi vyApakaH, yadAhuH-"ekatrAsatyajaM pApaM, pApaM niHzeSamekataH / dvayostulAvidhRtayorAdyamevAtiricyate // 1 // " iti yoga vR0, ata eva pApataram-atipAparUpaM vacanaviSayaM tat, samyaktvaprAptAvutkRSTakAlAntaraprAptihetutvAd , yadAgamaH| "kAlamarNataM ca sue addhApariaDao a desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM aMtaraM hoI // 1 // iti zrIAva0,atrAzAtanAbahulastAvadunmArgaprarUpako mArganAzakaca grAhyaH, tasyaiva tIrthocchedapAtakaliptatvenAzAtanAbahulatvAditi gAthArthaH // 231 // atha | prakArAntareNApyunmArgaprarUpaNAdyAha
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 424 // MIN athavA thINaM jiNavarapUApaDisehagaM atitthaMpi / titthaMtia bhAsaMto ummaggaparUvago pAvo // 232 // vacanotsUtraM .. 'athave ti prakArAntaradyotakaH strINAM jinavarapUjApratiSedhakamatIrthamapi tIrthamiti bhASamANaH unmArgaprarUpakaH pApAtmA jJAtavya iti gAthArthaH // 232 / / atha tIrthasvarUpamudbhAvya tallopako mArganAzakaH syAdityAha titthaM puNa acchinnaM thIjiNapUAparUvagaM bharahe / taMpi na titthaMti vayaM bhAsaMto magganAsayaro // 233 / / tIrtha punaH satatapravRttimaduSprasahaM yAvadacchinnaM vartate,tacca bharatakSetre strIjinapUjAprarUpakameva,tattIrthamapyatIrthamitivacanaM bhASamANo mArganAzakaH, yadyapyunmArgabhASakA bauddhAdayo laukikamidhyAdRzo'pi bhavanti tathApi te notsUtrabhASiNaH, kiMtu upacArAdisAdhyavatsanAgavipakalpAbhigrahikamithyAtvabhAjaH,utsUtrabhASiNAM hi mithyAtvamupacArazatairapyasAdhyatAlapuTaviSakalpamaminivezarUpaM, tacca padamAtrAyazraddhAne tadatiriktAkhilamapi jainapravacanaM zraddadhatAM bhavati, yadAgamaH-"payamakkharaMca ikapi jona roei suttanihiDeM / sesaM roaMtovihu micchAddiTTI jamAlikha ||1||"tti, etacca niyamAdanantasaMsArahetureva, yaduktaM-"ussuttabhAsagANaM bohInAso aNaMtasaM. | sAro"tti, durlabhabodhitvaM cAmISAmahadAdInAmavarNavAdAta sphuTameva,yadAgamaH-"paMcahi ThANehiM jIvA dullahabohitAe kammaM pakareMti, taMka-arahaMtANaM avaNaM vadamANe1 araItapaNNattassa dhammassa a02 AyariuvajjhAyANaM a03 cAuvaNNassa saMghassa a04 viviktavabaM| bhaverANaM devANaM ava05" iti zrIsthAnAGge,avarNavAditvaM cotsUtriNAM tIrthamapyatIrthatayA bhASamANAnAM sphuTameva,atIrtharUpasyApi nijamativikalpitasya mArgasya prarUpakaH zrIRrabhAdijina evetyalIkakaladAnAt mahApAtakamiti bodhyaM,nanvevaM tIrthakadAdInAM kathamavarNavAdIticecchRNu, zrIvIreNa duSpramabhaM yAvadacchi baM tIrtha jagatritayapUjyaM tIrthakRtAmapi namaskaraNIyamiti zrIvIrapravartitamapya- // 424|| Jam HINDIAN
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 425 / / | paladhya pratisamaya mavarNavAdI san tIrthakRtAmadhyavarNavAdyeva, yo yadArAdhyasyAvarNavAdyeveti tIrthakradavarNavAdI, tathAbhUtazca zrutacAritrarUpadharmasyApyavarNavAdI sphuTameva, tathA ca tIrthAntirvarttinAmAcAryAdInAmapi tathaiveti svadhiyaiva dhIdhanAnAM pratItameveti gAthArthaH | || 233 // nanu laukikamidhyAdRgapekSayA unmArgAdidezako lokottaramithyAham kIm syAdityAha - loi amicchattAo'NaMtaguNaM magganAsaNAivayaM / pAvaM titthacAe tujhevia tAvayA ahiaM ||234 || laukikamidhyAtvAd unmArgadezanAdivacaH - unmArgadarzanAnmArganAzanAdivacanamanantaguNapApaM - mithyAtvabandhamadhikRtyAnantagu| NapAtakanimittaM, tatra hetumAha - tIrthatyAge tyulye'pi ca tAvatA unmArgadezanAdinA'dhikamityakSarArthaH, bhAvArthastvayaM-nanu lauki| kamidhyAdRg tAvat mUlato'pi jainamArga nAGgIkurute, lokottaramithyAdRSTistu bhUyAMsaM jinoktamArgamaGgIkRtya kiMcinmAtramapalapati, | tatkathaM laukikamithyAtvApekSayA lokottaramithyAtvamanantaguNamiti pUrvapakSe prApte'bhidhIyate, yaduktaM bhUyAMsaM jinoktamArgamaGgIkurute tanmRpAbhASaNameva, yato jinokto mArgatIrtha, taccotsUtrabhASiNA mUlato'pi tyaktaM, tatyAge cAMzato'pi jinoktamArgAnaGgIkArAt kathaM bhUyo'GgIkAra iti vacanaM satyaM 1, kiM tu mRSaivetyarthaH tathA ca yathA bauddhAdibhirjenapravacanaM tyaktaM tathotsUtra bhASiNA'pIti tulye'pi tyAge bauddhAdiH pRSTaH san jainamArga jainamArgatathaiva vrate, yathA'smayatiriktA ete jainA iti, ayaM kupAkSikastu pApAtmA pRSTaH san jainamArgamapyajainamArgatayA brUte, yathA naite jainAH, kiMtu vayameva jainA iti jainamArgavyatirikte'pi jainasaMjJAvAdina ityetAvatA mArganAzAdyalIkavacasA'dhikaM - bauddhAdibhyo'dhikaM taccAdhikyamanantaguNakAreNa bodhyaM, kiMca - jainamArgadveSo'pi bauddhAdibhyo'dhika eveti tIrthavahirbhUtasya tIrthadveSiNo'pi yadi bhUyo'GgIkArastarhi kasyAlpAGgIkAra iti svadhiyA vicArya bhRyo jainamArgAGgI lokottara mithyAtva mahattA // 425 //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme ||426 // kArivaco na vaktavyamiti gAthArthaH || 234|| atha gAthAyugmenopasaMhAramAha- jamhA u saMkiliTTho'bhinivesI hoi titthapaDikUle / loo u bhaNar3a titthaM tithaM khalu titthaanukUlo ||235|| | teNaM tabbhavasiddhI labhai paratitthiesu na viya'vatte / ia muNia huMtu bhavA bhaddapayA titthabhattivayA // 236 // yasmAdabhinivezI-kupAkSikaH saMkliSTaH- nikliSTapariNAmavAn tIrthapratikUlaH- tIrthAhitapravRttimAn prAguktayuktyA bhavati, lokastu - bauddhAdistu khaluravadhAraNe tIrthameva - jainamArgameva tIrthaM - jainamArgaM bhaNati tIrthAnukUlo - vacasA samyagbhASamANastIrthAnukUlapravR| ttimAn bhavati, tena kAraNena tadbhavasiddhiH, apergamyatvAt tadbhavasiddhirapi - caramazarIryapi labhyate'nyatIrthikeSu yato'nyatIrthikA | utkarSato daza siddhyantyekasmin samaye, yaduktaM - "sijjhai gihiannasaliMga cauddasahAhiasayaM ca'tti, na cAvyakte- kupAkSikavarge | caramazarIrI syAd, ayaM bhAvaH - anyatIrthiko hi jainamArgazraddhAnabhAg tadbhavasiddhiko'pi syAt, kiM tu tathAvidhayogyatAvazAt | kazcidekavyAdibhavasiddhiko'pi bhavet, tasya jainamArga jainamArgatayA bruvANasya tathAvidhavacodoSAbhAvAd, utsUtramArgapatitastu sanmArgamAzrito'pi na caramazarIrI syAt, tacchraddhAnena mRtastu niyamAdanantasaMsAryeva, tasya tIrthamatIrthatvenAtIrthaM ca tIrthatvena bhASamANasya tathAvidhavacodoSasadbhAvAditi bhAvaH / 'ia muNia'ti iti- amunA prakAreNa jJAtvA 'tIrthabhaktivacasaH' tIrtha tIrthatvena. vaktavyaM, tadapi trailokyottamaM sarvaguNanidhAnamityAdibhaktyA vaco yeSAM te tathAbhUtA bhavyAH 'bhadrapadAni' maGgalasthAnAni bhavantu, prAkRtatvAt puMstvanirdezaH, ayaM bhAvaH- AstAM svayaM kAyena tadArAdhanaM, vacomAtreNApi tIrthasvarUpaM samyag nirUpayan trailokyapUjyalakSmIsthAnaM bhavatItigAthArthaH ||232-236 / / atha tRtIyavizrAmopasaMhAramAha lokottaramithyAtva mahattA ||426||
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 427 / / '' evaM kuvakhakosiasahassa kiraNaMmi udayamAvaNNe / catuSpahAvarahio kahio taio kharayaro'vi ||237|| evaM prAguktaprakAreNa pakSakauzikasahasrakiraNe udayaM prApte cakkhutti-cakSuH svakIyalocanaM tasya yaH prabhAvo mahimA nIlAdivastugrahaNazaktistena rahito- vikalastRtIyaH kharataro'pi kathitaH, ayaM bhAvaH udite hi sahasrakiraNe yathA kauziko nijacakSuH prabhAvarahito bhavati, ayaM jagatsvabhAvo yattAmasakulasya sUryakiraNA atizyAmatayA bhAsante yadAha zrIsiddha senadivAkaraH"saddharmabIjavapanAnagha kauzalasya, yallokabAndhava / tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu, sUryAMzavo madhukarIcaraNAvadAtAH ||1||" iti tathA kupakSakauzikasahasrakiraNasaMjJite'smin prakaraNe kupakSANAM purastAdudbhAvite kupAkSika vizeSaH kharataro | nijacakSuH- kuzraddhAnarUpA kudRSTistatprabhAvarahito bhavati, tasya mativikalpitAH kuyuktayo na sphuranti, athavA kudRSTireva sudRSTIbhavatItyevaMvidhaH kharataraH kathita itigAthArthaH || 237 // athAyaM kharataraH kasmin saMvatsare kasmiMzca gurau vidyamAne satyasmin prakaraNe bhaNita iti pradarzanAya gAthAmAha navahatyakArAyaMki asamamahimaMmi cittsiapkkhe| gurudevayapuNgudapa sirihIravijaya suguruca | re || 238 || prathamavizrAmoktA bodhyA / / 238 // athaitatprakaraNakartRnAmagarbhitAmAzirabhidhAyikAM gAthAmAha ia sAsaNaudayagiriM jiNa bhAsia dhammasAyarANugayaM / pAvia pabhAsayaMto sahassa kiraNo jayau eso // 239 // vyAkhyAtrApi prAgvat / / 239 / / ia kuvakukhakosiasahassakiraNaMmi pavayaNaparikhAvaranAmaMmi svarayaramayanirAkaraNanAmA uttho vismAmo sammato || upasaMhAraH // 427 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tara NARAYANE ATMOSAROK AR OM BAFamiBAHAR AGIRI iti zrImattapAgaNanabhonabhomaNizrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIdharmasAgaraviracite svopajJakupakSakauzikasahasrakiraNe zrIhIravijayasUridattapravacanaparIkSAnAmni prakaraNe kharataramatanirAkaraNanAmA caturtho vizrAmo vyAkhyAta iti / DODCOMKOLKOM HousvastaT e ether N
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 4 vizrAme // 429 // atha paJcamo vizrAmaH // atha kramaprAptamAMcalika mataM nirUpayitumAha- aha aMcaliaM, kumagaM loapa sirddhapi kiMci daMsebhi / teruttaravArasae vikamao ahamakammudayA // 1 // 'athe' tyauSTrikanirUpaNAnantaram 'AMcalikam' aJcalaM - pallavo dharmAnuSThAnAdau zrAvakANAM prarUpayantItyAJcalikAste pAmidamAJcalikaM 'kumataM' kutsita zraddhAnarUpa lokaprasiddhamapi sarvalokasammatamapi, yadyapi sarve'pi kupAkSikAH pravacane pratItA eva tathApi teSvapyAvalikaH prakRto vakSyamANazca lumpA ka iti dvitayamAbAlagopAGganAnAmapi pratItamiti jJApanArthamidaM vizeSaNaM, yata evaM tata eva kiMciddarzayAmi na punaH kharataravadvistareNeti pUrvArddham, atho tarArddhanotpattikAlamAha - 'teruttare' tyAdi, trayodazosara dvAdazazate varSe vikramato'dhamakammodayAd-azubha karmodaya jAtamityadhyAhArya mitigAthArthaH || 1 || atha yataH puruSAdutpannaM tamAha puNNimio narasiMho nA meNaM eganayaNaduvayaNo / keNavi avarAheNaM tehivi yAhikao AsI ||2|| paurNimIyikaH- pUrNimApakSa saMbandhI nAmnA narasiMha: 'ekanayanadurvacanaH' ekaM nayanaM - locanaM yasya sa ekanayano duSTa va canaM yasya sa2 tato vizeSaNasamAsaH, kANAkSo'pi jinadattavanmukharItyarthaH, ata eva kenApyaparAdhena 'tehivi 'nti tairapi - paurNimIyakairapi vahiSkRta AsIditigAthArthaH ||3|| so purNa kameNa chauNayagAme patto a tattha tammaiyA / loaNarahiA nADhInisaDhIva mahidviA buDhA // 3 // aMcalamatotpattiH // 429 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMcalamatotpattiH zrIpravacanaparIkSA 4vithAme // 43 // ma punanarasiMhaH krameNa kiyatA kAlena paryaTana kakaragrAmAsanne chauNayagrAme prAptaH,tatra ca tanmatikA-paurNimIyakamataratA locana- rahitA nAbAnAmnI zrAddhI mahaddhikA vRddhA ca vayasA kuTumbamAnyA cAsIditi gAthArthaH // 3 // | tIe vaMdaNadANAvasare muhapattiAvi No pattA / dehaMcaleNa vaMdaNamia bhaNi teNa pAveNa // 4 // tayA vandanadAnAvasare 'mukhapatrikA' mukhavatrikApi no prAptA, tadAnIM tena pApena narasiMhena devazcalena bandanakamiti bhaNita|miti gAthArthaH // 4 // atha tanmatasAnidhyadAcyA nADyAH svarUpamAha-- sA puNa puvaM puNNimagurUNa keNAvi dRmiA AsI / narasiMhassavi bhaiNI dohivi payaDIkayaM kumayaM / / 5 / / | sA nADhI nija Tumbe bahumAnyA kenacid paurNimaguruNA-paurNimIyakAcAryeNa 'dRmitti dUmitA dodUyAM prApitA''sId , ayaM | bhAvaH-kazcidAcAyaH tatra prAptaH, tena ca tatratyazrAddhAdisamudAyo dharmanirvAhaNodantena pRSTaH, tena ca nADhIprasAdenoktaM, tadAnI-| |mAcAryo'pi kIdRzI nADhI,devaguruprasAdeneti kathaM nocyate? ityuktavAn ,ekadA ca vandanakadAnAvasare nADhI nAsIt , kuTumbena coktaM-yAvanADhI nAyAti tAvatpratIkSaNIyam , AcAryazca tanmAnamlAnIkRte tAmantareNaiva vandanakaM dApitavAn , tadudantaM ca svarUpaM cAkarNya mA nADyapi sAmarSA'bhUta , tadvRttAntaM ca nizamya narasiMhastatrAgataH,sA ca tasya bhaginI,vandanakadAnAvasare daivayogAt tasyA eva mukhavatrikA na prabhRtA, narasiMhena coktaM he nADi! nAstyAgame mukhavatrikA zrAddhAnAmiti prarUpaNayA tava mAnamlAnikarAcAryAnuraktazrAddhasamudAyasya mukhavastrikAtyAjanena tavAma pramANapadavIM neSyAmo, dehyaJcalena dvAdazAva-vandanakaM, dattaM ca tayA| sakuTuMbikayA tat , tato dRgvikalanAdiekAkSanarasiMhAbhyAM kAraNAnurupaM kAryamiti nyAyAdAzcalikamatotpattiriti dvAbhyAM kumataM praka 1430 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 4 vizrAme 1183211 TIkRtamitigAthArthaH ||5|| atha nATyA kiM kRtamityAha tIe sUripayaMpia davAviaM aTThasahasadaviNeNaM / tassa'jjara kvieNaM nAmeNaM ciinivAsIhiM // 6 // aSTasahasradraviNadAnena caityanivAsibhiH - naTIpadrIya caityavAsibhUrimirAryarakSitena nAmnA - AryarakSitasUririti nAmnA sUrapadaM dApitamitigAthArthaH || 6 || atha narasiMhena kiM kRtamityAha niama yavuDhinimittaM pAvayagirikA liAbhihA devI / ArAhiA ya micchAdiTTI igavIsuvAsehiM // 7 // nijamatavRddhinimittaM pAvakagirI yA kAlikAmidhA - kAlikAnAmnI midhyAdRSTihimApriyA devI sA ekaviMzatyopavAsairArAdhitA-svAyattIkRtetigAthArthaH ||8|| atha tadanantaraM narasiMhaH kiM kRtavAnityAha paJcakUlA cake sari amhaMti musaM vasu so paavo| pAvajaNANaM purao vuggahavayaNaM payAsaMto // 8 // asmAkaM cakrezvarI pratyakSeti mRpA avAdIt sa narasiMhaH pApo - navInamatAkarSaNAbhinivezamidhyAtvapApaliptaH pApajanAnAM purataH taducitaparSadi vyudgrahavacanaM prakAzayan mugdhajanAn vipratArayannityarthaH ||8|| atha mugdhajanAnAM vipratAraNamutsUtravacanareva syAditi tAnyAha ussutaM puNa paDaM paDhamaM muhapoiAi paDiseho / juttI jailiMgaM taM No juttaM sAvayANa bhave ||9|| utsUtraM punaH prakaTaM tanmatotpattikAlAdArabhyAdya yAvatsarvajanapratItaM prathamaM lumpAkAnAM pratimApratiSedhavat mukhapotikA - mukha| vastrikA tasyAH pratiSedha iti pUrvArddhana prathamotsUtramAviSkRtaM, atha uttarArdhena tadudbhAvitAM yuktimAha- 'jutti tti yuktistatra mukhapotikAsiddhiH / / 431 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava- canaparIkSA 4vizrAme // 432 // mukhapoti| kAsiddhiH R mukhavastrikA yatInAM liGgaM tacca zrAvakANAM no yuktam-ucitaM bhavediti tadvacanamitigAthArthaH // 9 // athAtiprasaGgana dUSayitumAha-- pottiamittaNa jai liMga kiM nAma neha sAmaie |smnno ivatti samae bhaNiovi jaojiNiMdehi // 10 // pottikA-mukhavastrikA tanmAtreNa yadi liGga yatInAM-sAdhUnAM liGgaM vA, nAmeti komalAmantraNe, kim ?-iha-jagati prabacane vA sAmAyike na syAt?, tatra tu sutarAM syAdityarthaH,tatra hetumAha-'samaNetyAdi, yataH kAraNAt samaye-siddhAnte jinendraiHzramaNa iveti-zrAvakaH zramaNa iva sAmAyike bhaNito'pi, ayaM bhAvaH-mukhavatrikAmAtreNa yadi zrAvakaH zrathaNaliGgIsyAtarhi tIrthakaraiH sAmAyike zramaNa iva zrAvako bhaNitaH, tacca tanmate na yuktam , ataH sAmAyikamapi pariharaNIyaM syAd yatisamatAbhavanahetutvAditigAthArthaH // 10 // atha zrAvakasAmAyikaM ghaTikAdvayapramANaM, tacca sAdhubhirnAGgIkRtamato na yatisamateti nirAkartumAha-- muNijaNaaMgIkaraNA liGgaM jai suddhasahahaNamAI / abbhataramavi bajjhaM arihanamukkAramAINi // 11 // atra yathA zrAvakANAM sAmAyikamalpakAlInaM na sAdhusamatAsUcakaM tathA mukhavasvikAdigrahaNamapi yAvatsAmAyikAdikriyopayogi svalpakAlInameveti kathaM sAdhusamatAmUcakamiti satyAmapi pratibanyAM yuktyantaramAha-'muNi'tti munijanAGgIkaraNAdyadi liGgamarthAt mukhapotikA, tahIti gamyaM, zuddhazraddhAnAdyAbhyantaramapi punarvAhyamahannamaskArAdIni yatimiryAvajIvamaGgIkRtAni tathaiva zrAvakairapIti tavAbhiprAyeNa sAdhusantA zrAvakANAM nociteti zrAvakaistAnyapi pariharttavyAni bhaveyuriti gAthArthaH // 11 // atha zrAbakANAM sAmAyikamabhyupagacchatA stanikenAvazyaM mukhavatrikA'bhyupagantavyetyatra yuktimAhasAmAiaMmi u kae samaNo iva sAvao havaha jamhA / iavayaNA muNiliMga kahaMci na viruddhamiha sme|||12|| animatiPARAN // 432 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhapoti kAmiddhiH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 433 // "sAmAiaMmi u kara samaNo iva sAvao havaha jmhaa| eeNa kAraNeNaM bahuso saamaaiaNkujaa||1||" iti siddhAntavacanaM tatrA|dyArdhavacanAdiha-pravacane 'samae'tti kAlavizeSAvasare sAmAyikAdikriyAkaraNakAle kathacinmuniliGga-sAdhuliGgAnukAri cikaM zrAvakANAmapi na viruddham , anyathA zramaNa ivetyAdivacanAsaMbhavAd , atrevazabdo chupamAvAcI, sA ca bhUyomiH samAnadharmareva syAd , yataH tadbhinnatve sati tadgatabhUyo'sAdhAraNadharmavaccaM sAdRzya miti sAdRzyalakSaNaM, na ca tatrAdhyaksAyirUpaM grAhya, bAhmaciimantareNa tathAvyavahArAbhAvAta ,tatra sAdRzyaM minnatvaM caivaM-sAdhUnAM kiyopayogi rajoharaNamukhavakhikAdi tathA zrAvakANAM cavalakamukhapalikAdi, evaM sAmye'pi sAdhUnAM sUtrauNikaniSadyAdvayopetaM paTTakasyUtadazikAkalitaM rajoharaNaM zrAvakANAM tu daNDamAtranivaddhadazikAtmakaM nAmnA'pi cavalakarUpaM rajoharaNaM, mukhavatrikA'pi sAdhUnAM mukhapramANA, zrAvakANAM tu poDazAGgulapramANA, tathA parihitacolapaTTakaH sAdhuH kacchoTikAsaMyuktaparihitavastraH zrAvakaH, saveNIkamastakaH zrAvako luzcitakezamastakastu sAdhuH, sa ca yAvajIvAmigrahI zrAvakastu parimitakAlAbhigrahI cetyAdi vaisadRzyamapi bodhyaM, ata eva zramaNavacchrAvakaH sAmAyike bhaNitaH, tathA |ca kathaMcitsAdRzyaM na mukhavasvikAdicihnamantareNa syAditi siddhAntayuktyaiva mukhavatrikAdau dharmasAdhanopakaraNe siddha tatpratiSedhavacanaM tIrthAsammataM mahAmithyAtvamohanIyabandhaheturitigAthArthaH / / 12 / / atha vyavahAranayAbhiprAyeNa sAmAyikasvarUpamAha-- dhammovagaraNarahio kayamAmahao'vi akysaamio|yvhaarne sAha jaha liMgAyAraparicatto // 13 // dharmApakaraNAni-oharaNamukhavatrikAdIni te rahitaH kRtasAmAyiko'pyakRtasAmAyiko vyavahAranaye bhavati, rajoharaNAdyupakaraNazUnyaH man "karemi bhaMte ! mAmAi" ityAdipAThocAreNa sAmAyikapariNAmavAnapi vyavahAranaye sAmAyikavAna na syAt, Cinema anani 1033 //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhapotikAsiddhiH zrIpravacanaparIkSA 4vithAme // 434 // | yathA liGgAcAraparityaktaH sAdhurvyavahAranaye sAdhuna bhavati, tatra liGgaM rajoharaNAdi AcArastu pratilekhanapratikramaNAdiniyatakriyArUpastAbhyAM parityaktaH-zUnyaH antarvRttyA kRtamahAvatocAro'pi gRhaliGgI-gRhocitavyApArarahito'pi sAdhvanuSThAnarahito na mAdhuvyapadezabhAka syAd , evamananyagatyA vyavahArataH sAmAyikavyaJjakaM rajoharaNAdiliGgameva, tacca sazikhaziraprabhRtiSu cihveSu | satsu kathazcitsAdhvanukRtimAtrameva manyate, na punaH sarvatheti yuktyA sphuTaM yathA syAttathA siddhA mukhavastrikA zrAvakAdInAmapi | saamaayikaadikriyaasaadhnopyoginiitigaathaarthH||3|| athAgamAnuyAyiyuktisiddhAmapi mukhavasvikAM mugdhajanapratyAyanArtha nAmagrAheNApi siddhAntasiddhAM darzayitumAhauvagaraNe puNa tulaM bhaNi samaNehiM mAvayANapi / aNuogAisu AvassayakiriAsAhaNaMmi phuDaM // 14 // | anuyogAdiSu-anuyogahArapazcAzakavRtyAdiSvAvazyakakriyAsAdhane-ubhayasaMdhyapratikramaNAdikriyAkaraNe sphuTaM yathA syAtathA zrAvakANAmapyupakaraNa-rajoharaNAdikaM zramaNaiH-sAdhumistulyaM-samAnaM bhaNitaM,tathAhi-"kintaM louttariaMbhAvAvassayaM ?,2 NaM samaNo vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA taccitte tammaNe tallese tadajjhavasie tadajjhavasANe tadappiakaraNe aNNattha katthai maNaM akuchamANe ubhayakAlaM AvassayaM kariti"tti zrIanuyogasUtram ,etavRtyekadezo yathA-'tadapitakaraNaHkaraNAni-ta| sAdhakatamAni deharajoharaNamukhavastrikAdIni tasmin-Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni niyuktAni yena,sarvathA samyag yathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH iti zrIanuyogadvAravRttiH,tathA "tassAhaNe jANi sarIraraoharaNamuhaNaMtagAdiANi davANi tANi kirizrAkaraNataNao appiANitti" anuyogacUrNI, tathA yaduktam - "upAsakadazAGgAdAvanuktatvAcchAvakANAmAvazyakamayuktamiti PrimmIIRHIDIMPRINTIBIHBPIRITUALIMITRAPAIRRITALIRITAMITRIMURDUNIRAULA 4 //
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhapotikAsiddhiH zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 435 // | tadayuktam , anupadiSTasyAsiddhatvAt , tathAhi-yadyapyupAsakazAGgAdau nopadiSTaM samprati na upalabhyate tathA'pyanuyogadvAre tadupadiSTaM, tathAhi-jaM imaM samaNo vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA taccitte tammaNa" ityAdi vaca ihApi bodhyaM, upadhAnAdipAThavat, tathAvidhapAThasyApi vyucchinnatvAt , evaM yAvat subhadrAzrAvikAnidarzanatazca zrAvakasya vidheyatayA pratipattavyamiti pazcAzakavRttI, atra vyaktameva nAmagrAheNa sAdhanAmiva zrAvakANAmapi mukhavatrikA AvazyakakriyopayoginI bhaNiteti gAthArthaH // 14 // atha granthAntarasammatimAha taha pahAvAgaraNe saMvaradAraMmi Aime puuaa| muharNatayapamuhehi maDUDhANamaNemaNAheU // 15 // nathA praznavyAkaraNe-praznavyAkaraNanAmni dazamAGge Adime-prathame saMvaradvAre mukhAnantakapramukhaiH-mukhavatrikAjapamAlikApramukhaiH zrAddhAnAM-zrAvakANAM pUjA'neSaNAhetuH sAdhorbhavatIti bhaNitamiti bodhyaM,yathA bhaNitaM tathA cAha-"navi vaMdaNamANaNapUaNAe mi| kkhaM gavesaviavaM"ti zrIpraznavyAkaraNAGge prathamasaMbaradvAre, etadvRttyekadezo yathA-'navI' tyAdi maikSaM-bhikSAsamUho gaveSayitavyam - | anveSaNIyaM nApi bandanena-stavanena yathA "so eso jassa guNA viaraMti avAriA dasa disaasuN| iarA kahAsu sukhasi pacakhaM anja dihosi||1||"tti, nApi mAnanayA-AsanadAnAdipratipacyA nApi pUjanayA-tIrthanirmAlyadAnamastakagandhakSepamukhavakhikAnamaskAramAlikAdAnalakSaNayA" ityatra yadi zrAvakANAM mukhavatrikAyA anupayogo bhavettarhi tahAnena tadAvajanArtha pUjA'pi na bhavediti svayameva paryAlocyamiti gAthArthaH // 15 // atha mukhavatrikApratiSedhanAnantaraM stanikena kiM pratiSidvamityAhauvagaraNe paDisiddhe paDisiddhaM sAvayANa paDikamaNaM / vivarIaM paDisehaM keivi yahukAlaaMtariaM // 16 // // 435 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Palam zrIpravacanaparIkSA 4vizrAme // 436 // upakaraNe-pratikramaNAdikriyAsAdhakatame mukhavastrikArajoharaNAdau pratiSiddhe-zrAddhAnAM nocitamityupadezadAnAdinA tyAjite caturthIpayu'kAraNAbhAve kAryasyApyabhAva' iti nyAyAt tatkAryam-AvazyakakriyArUpaM pratikramaNaM tadapi zrAvakAgAM niSiddhaM, mukhavatrikAdya paNAH bhAve pratikramaNAsaMbhavAt , kecid vRddhAstu pratiSedhaM viparItaM bhaNanti-prathamaM tena pratikramaNaM zrAvakANAM pratiSiddhaM,pazcAtkAye niSiddhe kAraNasyAnupayogAnmukhavastrikAdi niSiddhaM, tadapi bahukAlAntaritaM,yadA paurNimIyakaibahiSkRtastadAnIM pratikramaNaM niSiddhaM, kiyatA || kAlena tathAvidhasAmagrIyogAt saM0 1213 varSe chauNayagrAme nATIsAMnidhyAta mukhavastrikAdi pratipiddhamiti gaathaarthH||16|| atha punarapyutsUtramudbhAvayitumetatpravRttikAlasaMpratikAlayorvirodhaM darzayan prathamaM paryuSaNAsvarUpamAha pajosavaNApuvaM cauthidiNe sayavaIi vynnaao| jaM AyaraNAharaNaM pajosavaNAca utthIe // 17 // zatapadIvacanAt-mahendrasiMhamUrikRtazatapadInAmnaH stanikamatasAmAcArIgranthAt pUrvam-AJcalikamatapravRttikAle paryuSaNA catu-IM thIdine'bhyupagatA'bhUt , paurNimIyakamatAnirgatyAJcalikamatAkarSakeNa caturthIpayuSaNA na tyaktetyarthaH, yad-yasmAtkAraNAdAcaraNodAharaNe caturthyAM paryuSaNA darzitA, AcaraNAdvAre azaThAcaraNApramANakaraNAya zrIkAlikAcAryapravartitA caturthaMvodAharaNatayA darzitA, tathAhi-"ja jI mohikara saMvegaparAyaNeNa daMteNa / ikkeNavi AipNaM teNa u jIeNa vvhaaro||1|iti vyavahAre u010, iti kalpanizIthavyavahAragranthatrayAbhiprAyAt jJAyate viziSTapuruSA evaM kecidazaThatvenAtra mantavyAH, tadAcaritaM tu pramANameva, yathA kAlakAyaiH paryuSaNA''caritA, tathAhi "juggappahANehiM cautthI kAraNe pavattiA , sA ceva aNumayA sabasAhaNaM"ti nizIthe 10.paryuSaNAkalpe cetyAdi yAvadAcaraNAdvAraprAnte ityevaMrUpamanyadapyazaThAcaritaMpramANameva 21 ityazadAcaraNAvidhiH 102" // 36 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava || iti zatapadyAm , atra yadi nepAM caturthI apramANamabhaviSyattahi AcaraNAdvAraracanAyA evAsaMbhavaH,prayojanAmAvAt , saMbhave vADa-10 cata - canaparIkSA zaThAcaritA caturthItinidarzanAsaMmavAt , tasmAt mAhendrasUriNA saM0 1294 varSe zatapadI pUrvazatapadIto'zena vistarabatI racitA payuSaNA 5vizrAme tadAnI caturyuva paryuSaNAtvenAmimateti dRzyaM iti gAthArthaH // 17 // athAzcalikamale katidinaiH payuSaNelyAha-- // 437 // paguNavaNNadiNehiM pajjosavaNAvi tammae teNe / abhivaidievi mAvaNamahavae mAvaNAImi // 18 // ekonapaJcAzatyA dinaiH paryuSaNA tanmate tena kAraNena yena kAraNena caturthyAM paryuSaNA,ayaM bhAvaH-AJcalikastAvata pUrNimApazAnirgataH, pUrNimApakSastu pUrNimAyAmeva pAkSikaM caturmAsakaM ca, caturthyAM ca paryuSaNetikRtvA'yamapi tathaiva kRtavAn , tathA ca pUrNimAtazcaturthyAM dina gaNanayA ekonapazcAzadeva dinA bhavanti, zrAvaNabhAdrapade'mivarddhite'pi 'zrAvaNAdau zrAvaNaprathamabhAdrapadayoH paryuSaNA''sId, ayaM bhAvA-yathA candrasaMvatsare tathA zrAvaNabhAdrapadayovRddhAvapi, paraM dinagaNanayA zrAvaNe prathamabhAdrapade konapaJcAzatA dinairbhavatyata eva eke zrAvaNabhAdrapadAdhikamAsayoH paryuSaNAmekonapaJcAzatA dinaiH kurvate aparetvekonAzItyA'pIti zatapayAmevAcaraNAvaicitryadvAre maNitaM,na caitadAzcalikavyatiriktAnAmeveti zaGkanIyaM,yathAsaMbhavaM kvacidetasyApi kammizcitpakSe'ntaHpAtitvAd, anyathA eke caityavAsaM kurvantyeke ca vasatinivAsaM1 eke paDhama hoi maMgalaM aparetu havai 2 caityavandanAyAmake namaH siddhebhya ityekapadamapare tvekamapi na bhaNanti3 eke namaskArAdyupadhAnavidhi manyante apare tu na4 ityAdi yAvadeke sAmAyike zrAvakANAM prathamamIryApathapratikramaNamapare tu mAmAyikagrahaNAnantaraM18 eke parvatithiH pratikramaNavelAyAM apara tu mUryodaye26 ityAdAvekasmin pakSe'syApyantarbhAvAda , anyathA tRtIyapakSAbhyupagame caityavamanyatiriktavAsAdiprasaGgenAtivyAkulatA syAta, tasmAtkacid | // 47 //
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI payuSaNA zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 438 // MeamIHANIHamIIIIIRA dvayoH pakSayorekatarapakSe'vazyamantarbhAvavadakonapaJcAzaddinapayuSaNAbhyupagame'pyantarbhAvo'syAvasAtavyaH, ekonAzItipakSe tu stanikavyatirikto'pi kazcitpUrNimApAkSikA'bhyupagantA'vagantavyaH,cAturdazIyakAnAM tu dinagaNanayA kharataravyatiriktAnAmazItirdinAH saMbhavanti, kharatarasya tu paJcAzaditi,nanveke pazcAzatA dinarapare tvazItyetyAdivikalpaH kathaM nodbhAvita iti ceducyate,paurNamIyaka| nirgatatvena paurNamIyaka eva sahasA dRkpathamavatIrNastena tadvikalpa evodbhAvita iti saMbhAvyate,yadvA'neke bhedA noktAstadvadayamapIti gAthArthaH // 18 // atha caitrAdimAsavRddhau vizeSamAha cittAiaMmi vuDDhe pajjosavaNAvi vIsaidiNehiM / abhivaDhiaMmi vIsA icAiamAgama bhaNai // 19 // | caitrAdau vRddhe-caitravaizAkhajyeSThApADheSu, vRddheSu viMzatidinairapi paryuSaNA stanikenaivAbhyupagatA, tatra bhrAntyA siddhAntamapi vadati, | yathA-"abhivaiDhiaMmi vIsA iaraMmi sabImaI mAse"tti ityAdi AgamaM bhaNati, Agamastu tanmatecchinnaparamparAtyAgena na |na saMbhavatItyagre darzayiSyate iti gaathaarthH||19|| atha saMpratipravRtti dUSayitumAha jaM puNa paMcamidivase pajjosavaNAvi saMpaI tesiN| 2 aDDhajarahaNAyaM saMpattaM pAvakumayaMmi // 20 // yatpunaH samprati teSAM-pallavikAnAM paJcamIdivase'pi payuSaNA tadaIjaratIyanyAyaM saMprApnaM pApakamate-mtanikamate itigAthArthaH | // 20 // athAIjaratI vyaktIkaroti jaNNaM cuNNIvayaNaM pamANayaMtaMpi mayavaIkAraM / saMpada pamANayaMtA pallaviA paMcamIvayaNA // 21 // yad-yasmAta NamityalakAre 'cUrNivacana' paryuSaNAkalpanizIthAdicUrNivacanaM pramANayantamapi zatapadIkAraM saMprati pramANayaMtaH wearimaliPAHIMIMPARAMHRISTIBAPam m AIMINATIONS
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI zrIprava. canaparIkSA 5vizrAme // 439 // MPHimuntaind payuSaNA APP pallavikAH paJcamIvacanA ityaddhajaratI, ayaM bhAvaH-zatapadIkAreNa cUrNiH siddhAntatayA'bhyupagatA,cUNAM ca yugapradhAnazrIkAlakAcAryapravartitA caturthI tIrthasammatA'dya yAvadacchinnA pravartate, evaM satyapi paryuSaNA siddhAntoktA'smAkaM sammateti mahatyasaMgati, dvayormadhye'nyatarasyAvazyaM tyAgApacayA,caturthItyAge zatapadIkAro'pi tyajanIya eva syAt na ca tadAnIM zatapadIkArazcaturthI pramANatayA vANo'pi paJcamImeva svayaM kRtavAniti zaGkanIya, caturdazIpAkSikaparihArAbhidhitsayA caturdazyAM pAkSikaM na kAlakAcAryapravartitaM, kiMtu kiyatA kAlena caturthIyaryuSaNAnurodhenAnyerAcAryerAcIrNamiti samarthitavAn , tathAhi-kiMca-adhunA''cArapi pAkSikamAgamAmiprAyeNa paJcadazyAmevAbhyupagataM, yathA sthAnakavRttiH"evaM ca kAraNeNa kAlagAyariehi cautthIe pajosavaNaM | pavatti, samatthasaMgheNa ya aNumani, tabaseNa ya pakhiANivi cauddasIe AyariANi, aNNaha AgamuttANi puNNimAe" iti, atha yadaiva kAlakAcAyaH paJcamItazcaturthyAM paryuSaNA kRtA tadaiva pazcadazItazratuddazyAM pAkSikamapIticettanna, yataH paryuSaNAkalpe | "anjakAlagehiM kAraNiA cautthI pavattiA, sA ceva khAI gayA sabasAhaNaM"ti, anena paryupaNAviSayaiva carceti, na punaH vApi pAkSikasyeti, apica-sthAnakavRttikRtA'pi tavaseNa ya pakkhiANivi cauddasIe AyariANi" ityevamuktaM, na punaruktaM kAlakAcAryeNa pAkSikamapi caturdazyAmAnItamiti 12 iti zatapadyAM dvAdazAdhikazatatamadvAre, atra zrIkAlakAcAryacaritA'nyAcAryAcaritayoH parasparaM bhedadarzanena kazcidvizeSo vaktavyaH, sa ca mUkSmadhiyA paryAlocyamAnaH zrIkAlakAcAryAcaritAyAzcaturthyAH prAmANyamantareNa na saMbhavati, anyathA stanikamate caturdazIpAkSikacaturthIpayuvaNayodvayorapi pUrvAcAryAcaritatvena parihAryatve vizeSAbhAvAd | atha yadaivetyAdiziSyanodanAyuddhAvanamyAkiJcitkaratvamevApadyate, kiMca-pUrvAcAryairapi caturthyanurodhena pAkSikaM parAvartitaM, na mmam MINISAPAN / // 439 //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme ||440 // caturthIpayupaNA MAMALNIRDINGERIUNNIEUTSA NEETUPIRIRAamin P punaH zrIkAlakAcAryAcaritAyA api caturthyA ullaGghana vihitaM, tasyA atibalavaccAd, ata eva pUrNimApakSo'dyApi pUrNimAyAM. pAkSikaM caturmAsakaM ca kurvANo'pi paryuSaNAM tu caturthyAmeva vidadhAti, tanmate'nAdisiddhamapi caturdazyAM pAkSika pUrvAcAryeNAcaritaM, sa cAcAryazcaturthIpavartakazrIkAlakAcAryavyatirikta evetikRtvA nAsmAkaM sammatamiti vikalpaH, ata eva zatapadIkAre-| NApi kvApi caturthIparyuSaNA na dRSitA, na vA kecitpaJcamyAM paryuSaNAM kurvati keciccaturthyAmeveti AcaraNAvaicitrye darzitaM, pratyuta | | pauSadhapasthitidvAre paryuSaNAyAmaSTamatapasa uttarapAraNakaM pratipadyevoktaM, tathAhi-"raNNA aMteuriA bhaNiyA-tumbhe amAvasAe u vavAsaM kAuM paDivayAe sabakhaJjavihIhiM mAhU uttarapAraNae paDilAbhettA pAreha, pajosavaNAe aSTamaMtikAuM paDivayAe uttarapAraNayaM | bhvii"itinishiithdshmoddeshkoktH,tthaa-atttthmchttttcutthsNvcchrcaaumaaspkkhesu| na karei sAyabahulo na ya viharai mAsakappe|NaM / / 1 / / " ityupadezamAlAbacanAcca paryupaNAdinatrayasyApi pAvatvaM supratItamena,ato dinatraye'pi pauSadhamaviruddhameveti itipauSadhavi cAraH 36 / / iti zatapadyA, atrASTamatapama uttarapAraNakaM pratipadyevoktaM.na punaH kvApi zatapadyAmapi dvitIyAyAmuttarapAraNakaM, navA kecitpratipadi kecitu dvitIyAyAmapIti vaicitryamapi darzitaM, tena caturthIparyuSaNAmadhikRtya zatapadIkArakAle vipratipattirnAsIditi bodhyam , anyathA pravacanaviruddhamanyabahuvidhaM pralapannapi tadapi prAlapiSyat , tacca kvApi noktaM, tadviSayakacarcAgandho'pi nodbhaavitH| kiMca-zatapayuddhAre'pi "aMtarAvi ase kappai paJjosavittae, no se kappai tarayaNi uvAyaNAvittarati zrIpayuSaNAkalpe paJcAzaddinAtikramaH sAkSAniSiddho'ta eva zrIkAlakAcAryeNa paraM caturdhyA pavaM kRtaM,na punaH SaSTyAmiti zatapayuddhAra38dvAre, atha paryuSaNAmadhikRtya samudAyArthastvevaM-stanikamate pUrva paryuSaNA caturthyAmeva,zrAvaNamAdrapadavRddhau ca dinagaNanayA ekonapaJcAzadinaireva, 04 TAPAIN 440
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5 vizrAme // 441 // caitrAdivRddhau ca viMzatyA dinaiH, sarvatrApi caturmAsikaM tvApAThapUrNimAyAmeva saMprati tu " abhivaDhiaMmi vIsA" ityAdivacana| balena zrAvaNa bhAdrapadavRddhau caturmAsakaM zrAvaNe'pi, parametatsarvajanaviruddhaM, yatastrINyapi caturmAsakAni kArttikaphAlgunASADhamAsaniya - tAni, yattu jainaTippanakAnusAreNa zrAvaNa bhAdravRddhAvapi ASADhavRddhireva gaNyate iti tanna yuktaM, jainaTippanakasya vyucchinnatvAt saMprati zaivaTippanakenaiva vyavahArapravRttiH, tadanaGgIkAre dIkSApratiSThAdimuhUrttaparijJAnaM dUre, mAsavRddhirapi kathaM jJAyate 1 tasmAcchrAvaNabhAdrapadavRddhirnASADhatayA vyavaharttavyA, kiMtu zrAvaNAditayaiveti, kiMca - zatapadyAmapi zrAvaNe'pi caturmAsakamiti vicAro nodbhAvitaH, tena jJAyate zatapadyAmanuktasyApi pravRttirAdhunikaiva kiyatkAlAnantaraM pravRteti gAthArthaH // 21 // atha kRtAgamazaraNasya stanikasyAgamaH zaraNameva na bhavatIti darzayitumAha titthA assa AgamasaraNaM sAhAu pattasaraNuva / jaM suttatthu bhayaMpiya titthAyattaM jirNiduttaM ||22|| tIrthAt - zrI vIrapravarttitAcchinatIrthAccyutasya-bhraSTasya narasiMhasyAgamazaraNaM zAkhAtazyutasya patrazaraNavanna bhavati, ayaM bhAvaH'svAdhirUDhazAkhAbhaGgAnnahi patramAlambAyAla' mitinyAyAt svAdhirUDhazAkhAtaH patataH puruSasya tacchAkhApatrAvalambanaM trANAya na bhavati, tathA tIrthASTasya kupAkSikamAtrasyApyAgamastrANaM na bhavati, tatra hetumAha- 'jaM sutte 'tyAdi yad - yasmAtkAraNAt sUtrArthobhayamapyAgamastIrthAyattaM tIrthavazaM "pravacanaM dvAdazAGgI tasyAdhAraH tIrthamapi pravacanaM bhavyate" ityAgamavacanAd, yadvA 'pravacanaM vezyAdhIte vA iti prAcacanikaH - kAlApekSayA bahUvAgama' ityAdyAgamavacanAcca dvAdazAhyAdi yAvacchrutaM tAvatpravacanaM bhaNyate tacca tIrthe eva syAt na punastIrthavAye kupAkSikAdisamudAye, etacca jineMdroktaM- tIrthakareNa bhASitamiti gAthArthaH || 22 / / atha tIrthA caturthIparyuSaNA 1188211
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5 vizrAme // 442 // yattatvameva samarthayati- iha Agamo ativiho attAnaMtara prNpraapuvo| do gaNaharasIsaMtA tahao titthappavitato // 23 // iha-pravacane AgamastrividhaH - AtmAnantaraparaMparApUrvaH, AtmA cAnantaraM ca paramparA cetizabdAH pUrvaM yasya sa tathA, AtmAgamo'nantarAgamaH paraMparAgamazcetibhAvaH, yadAgamaH - " ahavA Agame tivihe paM0 taM0-attAgame anaMtarAgame paraMparAgame " iti zrIanuyogadvAre, tatrAdyau dvau gaNadharaziSyAntau, sudharmajambUsvAmyantAvityarthaH, tRtIyastu tIrthapravRtyanto - yAvatIrthAnuyAyIti | gAthArthaH || 23 || atha saMpratyAgamaH kIdRgityAha saMpai taio Agama titthadumasU risAha kusumasamo / phalasariso suhajogo mokkho mahuro rasAsAo ||24|| - saMprati-varttamAnakAle tRtIya AgamaH- paramparAgamalakSaNo varttate, na punarAtmAgamAnantarAgamalakSaNau, tayormyucchinnatvAt, sa ca | tIrthadrumana rizAkhA kusumasamaH - tIrthalakSaNo yo drumaH - kalpavRkSAdilakSaNaH tatra sUrilakSaNA zAkhA tatra kusumasamaH - puSpasamAnaH, phala| sadRzo yastasmAcchubhayogaH - manaH prabhRtInAM zubhavyApAraH, manaso'zubhavyApAre pravarttanaM zrutameva nigRhNAti, yadAgamaH - "pahAvaMtaM nigi| hAmi, suarassIsamAhiaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivaja // 1 // tti zrIuttarA0 (870) madhuraH phalA (rasA) svAdo mokSaH, madhuraphalA (rasA) svAdakalpo mokSa ityarthaH, tatra yathA vRkSamantareNa na zAkhAsaMbhavaH, zAkhAmantareNa ca na kusumotpattiH, tadabhAvAcca na phalaM, phalAbhAvAtkuto madhurarasAsvAdaH 1, tathA tIrthamantareNa na sUriH, yataH paJca vastu ke - "paramparAgataH sUriH svaziSyaM prati samyaguddezAdividhinA siddhAntamadhyApya pustakeSvalikhitaM sUrimantraM dadAtItyuktamasti mUrimantareNa ca paramparAgamalakSaNastRtIya caturthIparyuSaNA // 442 //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI payupaNA zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 443|| Agamo'pi na saMbhavati, tamantareNa na zubhayogastadabhAvAtkuto mokSaH ? iti gAthArthaH // 24 // atha tIrtha kathamAsIdityAhatitthaM tu kAlagajjA acchinnaM jAva duppasahasarI / pajjosavaNacautthIThiaMti kA tattha saMkAvi ? // 26 // tIrtha tu zrIkAlakAcAryAduSprasabhamUriM yAvata paryuSaNAcaturthIzritamiti kA tatra zaGkApi?, yadi zrIvIrasthApitaM tIrthaM caturthImevAzritaM vidyamAnaM tarhi tIrthA bahirbhavanahetuH pazcamIzaGkApi na yuktA, kiM tena suvarNena yena kI truTayete iti lokAmA-| NakAt kiM paJcamyAH prayojanaM ?, tIrthA bahirbhUyate iti gAthArthaH // 2 // atha kupAkSikastIrthanirapekSa eva syAdatastadamiprAyamAviSkRtya dRpayannAhasaMpai titthamajuttaM kuNai ajuttaMpi jo u tadsI / ia Agamaparamattho matthayasUlaM khukiMmUlo ? // 24 // saMprati tIrthamayuktaM karoti, cakArAtprarUpayati ca, yastu taSito'rthAdavarNavAdI sa yuktamapi-apirevArthe yuktameva karoti,evaM parAmiprAye satyucyate ' itti ityamunA prakAreNa prAguktayuktyA AgamaparamArthaH-siddhAntarahasyaM mastakazUlaM-zrotjanasya mastakazUlamiva, kiM mUlaM yasya sa tathA, kasmAddaroH sakAzAdavApta evamAzayanimittopadezaH?, ko'pi gururnAsIt , kiMtu nijamati| vikalpotthaH, sa ca jJAnAdInAM nAzahetureva, yadAgamaH-viMsohaaMte aNukAhayaMte, je AyabhAveNa viaagrejaa| aTThANie huMti bahuguNANaM, jo NANasaMkAe musaM baeja ||1||"ti zrIsUtrakRditi (5594) gAthArthaH // 26 // athAnanyagatyA'pi tIrthameva yathArthapravRttimaditi darzayati-- AgamaviruddhacArI AgamavaMtapi titthamavi hunjA / tA ko aNNo AgamacArIti abhaNNaI loe ? // 27 // | // 14 //
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ animune sile caturthI paryuSaNA zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 444 // alwalim aths SunniNS IPHIROHI a nwr INR NIPPERHIT Narmame meaning: Agamavadapi AgamaH-siddhAnto vidyate yasya tadAgamavad evaMvidhamapi tIrthakaranamaskaraNIyatvAttIrthakarAdapi balavad yadItigamyaM yadyAgamaviruddhacAri-AgamaviruddhaparyuSaNAcaturthyAdi tena carituM zIlamasyeti tattathA, AgamaviruddhacAri myAt tarhi anyaH-tIrthAd vyatiriktaH ko'pi cAgamacArI bhaNyate loke-manuSyaloke trailokye vA?, na ko'pItyarthaH, trailokyapUjyamapi tIrtha yadi pravacanaviruddha bhASeta pravartata vA tarhi tIrthamapyatIrtha bhaveta ,tathA ca tIrthocchede'tIrthabhUtAH kupAkSikA api na bhaveyuH, satyeva tIrthe kupAkSikANAM saMbhavaH, tIrthIccheda tIrthApravRttau vA'nyatIthikA bhavanti, na punarjamAlyAdayaH kupAkSikA api, nahi vaNijAmabhAve vaNipatibAhyavyapadezabhAk ko'pi vaNig saMbhavati,yasmin satyeva yastataH pRthagbhUya tadviruddhAcAravAn syAt sa tadAhyo bhaNyate, evaM ca sati caturthyAzrite tIrthe vidyamAne stanikastadvatpaJcamyAzritastIrthabAhya ityananyagatyaiva tIthaM smygitigaathaarthH| | // 27 // atha tIrthapratyanIko'nanyagatyA kIdRg syAdityAha-- tattha paDivavabhUo titthayarAiNamahiapaDivagyo / sovi jai hujja dakkho mukkho dunbhikkhmuhvddio||28|| tIrthapratipakSabhRtaH-tIrthapratikUlakriyAsaktastIrthakarAdInAmapi pratipakSo-dveSI cakAra evArtha pratipakSa eva, so'pi yadi dakSo-ni| puNo bhavettarhi mUryo-jaDo durbhikSamukhapatitaH-durbhikSe yeSAM kSayo bhavati tanmukhe prathamamayameva patitaH, etAvatA mUrkhasya jagati | | durbhikSo'vagantavyaH, tathA cAnanyagatyAdhyameva mUrkhacakravartItigAthArthaH // 28 // atha tIrthAnamimatavAdinaH pAtakaM gAthAdvayenAha tithapaDikUlavayaNaM na tAvamitteNa pAvahe utti / kiMtu arahaMtapamuhA musaM vayattatthavattIe // 29 // | satto'viapaisamayaM tityUccheaMpaicchaI pAyo / taMdulamacchuvicchA paisamayaM NaMtabhavajaNiA / / 30 / / "yugmaM" // 444 //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme ||445|| tIrthapratikUlavacanaM tIrthAnabhimataprarUpaNaM na tAvanmAtreNa pApaheturiti na tIrthAnabhimataprarUpaNAmAtrapAtakahetuH, kiMtu ?, arhatprasukhA- arhadraNadharAdayaH sarve'pyadya yAvat mUrayo'rthApabhyA mRSAvadA-mRSAbhASiNa iti vadati kupAkSika iti gamyaM, tatrArthApattistvevaMyadyapi tIrthakarAdayo mRSA bhASantei ti na sAkSAd brUte tathA'pyacchinnaM duSprasabhaM yAvat trailokyasyApi tIrthaM pUjyamiti zrIvIreNa saudharmAdibhizva bhASitaM taca teSAmaruciviSayo'rthApatyA tIrthakaravacasyaiveyamaruciH, kathaM tIrthakRtA vIreNaitAdRzaM tIrtha pUjyatayoktamityAdirUpA, sA ca tIrthakarAdInAM mRSAbhASitvasUcikA bodhyA, tacca mahApAtakaM, tato'pi ca pratimamayaM ayaM pApastIrthocchedaM pratIcchati, tatastandulamatsyatradicchA - tadabhilASaH pratisamayamanantabhavajanikA - pratisamayaM ananta kAlaparibhramaNa hetu bIjabhUtaM karma kupAkSiko badhnAti na cedanupapattikaM zatavarSajIvino'pyAyurasaMkhyeyamamayAtmakaM bhavati, tAdRzo'pyutsUtra bhASI niyamAdAzAtanAba hulo'nantAnantaguNA apyutsarpivyavasarpiNIH paribhramati cAturgatisaMsAre, tAzca vibhajyamAnAH pratimamayamanantA apyAyAnti tatrApi yastanmatAsaktaH kriyAvAn sa vizeSatastathA bodhya itigAthAyugmArthaH ||29|| ||30|| atha laukika mithyAdRgapekSayA kI hag syAdityAha -- teNevAbhinivesI anaMta guNasaMkiliTTapariNAmo / loiabhiccha o aphAsaNijjo a madhesi ||31|| yena kAraNena prAguktaM tenaiva kAraNenAbhinivezI -kupAkSiko laukika midhyAtvAd - hariharAdizraddhAvataH sakAzAdanantaguNasaMkliSTapariNAmo - mithyAtvabandhamadhikRtya mahAduSTapariNAmaH, pratisamayaM tIrthahAnyanveSaNAdbhAvatastIrthoccheda pAtakArjanAt sarveSAmAstAmAItAnAmanyatIrthikAnAM co'pyarthe laukika mithyAdRzAmapyaspRzyaH, yato laukikamidhyAtvaM vatsanAgaviSakalpaM tacca mantrAdyupacAreNa sukhasAdhyam, abhinivezamidhyAtvaM tu tAlapuTa viSakalpamupAyazatairapyasAdhyam, anastatsparzAt kadA cillaukikamidhyAtvaM parityajya caturthI paryuSaNA / / 445 / /
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI paryuSaNA 5vizrAme janatrAsakaM kupAkSikavacanaM yathA zrIprava- lokottaramidhyAtvavAsito bhavettadA punarjanmAntare'pi dullabhavodhiH syAd ataH sarveSAmapyaspRzya itigaathaarthH||31|| atha mugdha- canaparIkSA / jo. puNa putthaM titthaM ahavA puttheNa titthmuddhriaN| iccAI buccaMto pAvesuzva'NArio o // 32 // // 446|| PE yaH punaH kazcitkupAkSiko lumpAkAdi tIrtha pustakaM manyate, yataH pustakaparaMparayaiva samyagmArgAvAptiHsyAt ,kiM tIrthana prayojana-1 mityabhiprAyavAnityarthaH,athavA pustakena tIrthamuddhRtaM,vyacchinnamapi tIrtha pustakaM-siddhAntapustakamavApya prAduSkRtamasmAbhirityAdi bravANaH pApeSvapi-yAvantaH pApAtmAnasteSvapi anAryo-nIco jJeyo, yatastathA vaktA mahAnRtavAdI, sa ca sarvapApebhyo'pyadhamo bhavati, yaduktaM-"ekanAsatyajaM pApaM,pApaM nishshessmektH| dvyostulaavidhRtyoraadymevaatiricyte||1" ityAdi yogazAstravRttI, tIrtha ca vyucchinna tIrthakaramantareNAstA pustakAdi kevalinA'pi prAduSkartumazakyaM,tIrthavyavasthApanena ca tIrthakarAdhikyaprasaGgAditi gAthArthaH // 32 // athAnRtatvameva spaSTayati-- jaha savaNaM mokvaMga bhaNi taha va katthaI putthaM / jaMtaM purisAyattaM purimo'vi paraMparAyatto // 33 // yathA zravaNaM-dharmazrutirmokSAGgaM bhaNitaM, yadAgamaH "cattAri paramaMgANi, dullahANi ajNtunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamaMmi a] viiri||1||"iti,shriiutt015| tathA kutracit-kvApyAgame pustakaM naiva-noktameva,tatra hetumAha-'jaMtanti yad-yasmAt tatpustakaM puruSAyattaM-purupaparatantraM, AstAM vAcanaM,likhanamapi puruSamantareNa na syAt , tathA ca likhanaM zodhanaM vAcanaM ceti tritayamapi purupAyatta, nahi purupanirapekSaM pustakaM kiMcidapi svAnurUpaM pustakaM janayati, navA zodhayati vAcayati ceti, kathaM pustakaparamparA dharma // 446 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI paryuSaNA zrIprava || pravRttihetuH?, tasmAtpustakaM puruSAyattaM, puruSo'Ni paraMparAyattaH, svotpattau lipyAdizikSAyAM ca prAcInajanakagarvAdyapekSAyA avazyaM canaparIkSA bhAvAt , purupaparamparA tvanena kupAkSikeNa nAbhyupagatA,ataH pustakAdyakizcitkarameva saMpannam , atra ca kAzcana yuktayaH paryuSaNA- 5vizrAme dazazatake darzitAstato'valokyA itigAthArthaH // 33 // atha pustakamAtreNa tIrthapravRttina bhavatIti dRssttaantyti447|| ANIkiM guruniravikamvoviavatthuprasatthAonimmavijjAvi / jiNapAsAyappamuhaM tAkaha titthaMpi putthapao? // 34 // | kiM gurunirapekSo'pi-gurorapekSArahito'pi, cazabdAttathAvidhajAtismaraNAdivijJAnarAhityaM bodhyaM, vAstukazAstrAd-vAstuka| granthamAtrAjinaprAsAdapramukha-jinabhavanarAjamandirAdikaM nirmApayed ?,api tu na nirmApayeta , tA--tarhi pustakAtIrthamapi kathaM prava| tayet ?, natra pustakamapi kasyacitkevalamUtrasaMbandhi tatrApi kasyacina kizcidityatrApi yuktayo bahUnyo'pi svadhiyA'vagantavyAH, kiMcicca paryuSaNAdazazatakAdabaseyamitigAthArthaH // 34 // atha kiM kartavyamityAha--- tamhA titthe saMte dhammo nitthaMmina uNamaNNattha / titthaM puNa cAutthiamiha siddha kAlagajjAo // 35 // yasmAtpustakaM tIrthapravRttimadhikRtyAkizcitkaraM tasmAttIrthe vidyamAne dharmaH-zrutacAritrarUpastIrthe, evo gamyaH,tIrthe eva, na tu NamityalaGkAre yadvA na punaranyatra, tIrthAdanyatra dharmo na bhavatyevetyarthaH, tIrtha punariha-bharatakSetre kAlakAcAryAt-kAlakamarerArabhya | cAturthika siddhaM, evakAro'trApyadhyAhAryaH,bhAdrapadasitacaturthIparyupaNAzritameva sarvajanapratItaM nizIthacUAdibhyo'vasAtavyamiti gAthArthaH // 35 // atha caturthInavarttanAdanyatki jAtamityAha| navamao caumAsaM pAkhisadivasaMmi sammayaM titthe / evaM kAlavisese paDikamaNaM paMcahA niayaM / / 36 / / HRIMALINDARISHIHNHAPA 447 //
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprabacanaparIkSA 5vizrAma // 448 // aaimamsona caturthI paryuSaNA A NA MAITHIM Audio DAAN mathuramme I RUSHILAIPTIMIRI-NIRMATIMATALABE CHHRIANRAIPUR L yadvazataH-caturthIpravRttivazAcaturmAsaM pAkSikadivase tIrtha sammataM, yaduktaM-"kAlagajehiM kAraNiA cautthI pavattiA, tabaseNa ya caummAsiANi cauddasIe AyariANi ti" dharmopadezamAlAvRtyAdau,yattu kvacit ThANAvRttyAdau tabaseNa ya pakhiANi cauddasIe AyariANi ti likhitaM dRzyate tadrAkAraktena kenacitpAThaH parAvatito bodhyaH, atra ca yuktiH paurNamIyakamatanirAkaraNe dvitIyavizrAme darzitA, evaM prAguktayuktyA kAlavizepe pratikramaNaM paJcadhA-paJcaprakAraM niyata-niyaMtritamiti gaathaarthH||36|| atha kAlaniyatAni paJca pratikramaNAnyAhadesiarAiapakakhia caumAsia baccharaMti paMcavihaM / paDikamaNaM puNa pAvA niattaNaM nAmanipphattI // 37 // devasikaM ca rAtrikaM ca pAkSikaM ca cAturmAsikaM ca sAMvatsarikaM ceti samAhAraH,ityamunA prakAreNa paJcavidhaM-paJcaprakAra divasA. dikAlaniyatam , asya pratikramaNamya nAmaniSpattiH pApAnivartanaM pratikramaNamiti gAthArthaH / / 36 / / atha nAmamAtre paJcavidhaM pratikramaNaM yadukta tatprayojanamAha-- Aiduge aNukaraNaM kuvakhiANapi hoDa tittheNa / aMtimatigaM tu titthA bAhirabhAvassa maha ciNDaM // 38 // Adidvike-rAtrikadevasika pratikramaNe kupAkSikANAM tIrthena mahAnukaraNam ,apirevArthe'nukaraNameva,yathA naTo rAjAdInAmanukaraNaceSTAparAyaNo bhavati tathA'yamapi pratikramaNAdikriyayA tIrthAnukaraNakArI syAta,na tvanukaraNamAtreNa tIrthAntavartI syAt ,naTasyApi rAjAdivyapadezApatteH,antimatrikaM tu-pAkSikacAturmAsikamAMvatmarikalakSaNaM pratikramaNatrayaM tIrthAddhahirbhAvasya mahAcivam ,etaizvikaistIrthAdahiH prAyo bAlakairapi jJAyata.ityarthaH,tatakathamiticekachRNu,devasikaM rAtrikaM ceti pratikramaNadvayaM yathA tIrtha divasarAtryoH paryante karoti ranMalamumaunaulinalNIDIA PHPANISHATRAINAR OP // 448 // one has
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 449 // mukhavakhikAcarcA tathA kupAkSikavizeSA api, paraM yadyapi tatpratikramaNaM nAcchinnatIrthaparamparAgataM, kintu nijamatikalpitaM, tathApi naamkaalyoH| sAmyAt tIrthAnukaraNaM, pAkSikapratikramaNaM cAnAdisiddha tIrthana caturdazyAmeva vidhIyate, caturmAsakapratikramaNaM tu zrIkAlakAcAryAdArabhya saMprati caturdazyAmeva, kupAkSikaistu nAmamAtreNApi pAkSikacAturmAsikapratikramaNaM paJcadazyAmeva,taca cihnaM tIrthAvahirbhAvasUcakaM kupAkSikANAM sphuTameva, yadyapi kupAkSikavizeSaH kharatarazcaturdazyAmeva pAkSikaM pratikramati tathApi caturdazIpAte paJcadazyaGgIkAreNa tattulya eva, evaM paryuSaNAcaturthyaGgIkAre'pi caturthIpAte paJcamyaGgIkAreNa mAsavRddhau ca zrAvaNAGgIkAreNa ca vizeSakupAkSikebhyo na bhinna eveti bodhyamitigAthArthaH // 38 // atha prastutasyAJcalikasya yaizvihUnastIrthAdvahirbhAvo'vagamyate teSvapi vizeSamAha-- jehaMcalio tithe pAyaM gbamaNuca nitthavAhirio / payaDo temuvi ciNhesu tiNi puttippamuhayAI // 39 // yazcikairAJcalikastIrthA bahiH kSapaNakavata-picchikAdicihnaH digambara iva prakaTo bhavati teSvapi cihveSu 'puttipramukhakAni' mukhavatrikApratikramaNapayuSaNAcaturthIniSedharUpANi trINi cihnAni AvAlagopAGganAnAmapi pratItAnIti gamyamitigAthArthaH // 39 // atha pratItaciheSvapi prAdhAnyamAha-- tesu bhaNiesumaNiaMpAya mayalaMpi semaciNhagayaM / natyavi potiacAo niSaaNugayamAvayAINaM // 40 // teSu-triSu bhaNiteSu zeSacivagataM makalamapi prAyo bhaNitaM bodhyaM, tatrApi-teSvapi nijAnugatazrAvakAdInAM mukhavastikAtyAgo mahAciI tIrthAda bahirbhavane itigAthArthaH // 40 // atha mukhavastrikAtyAgo mahacihaM tataH kimityAhateNa muhavattiThAvaNapagaraNamiha vddhmaannaayrio| puNNimapakvaTiovikAsI aNNesi kA vattA? // 41 // Neu ThuriHitHI MHAadimanman I LIPPERHITRATARIDAMAALMISHRSHAIRMIREpinition NAMAMIRAL LA 449 //
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravaINI: yena kAraNena tIrthAvahivane stanikasya mahaciva tena kAraNeneha mukhavatrikAsthApanaprakaraNaM pUrNimApakSasthito'pi ca zrIvarddha mukhavakhidhanaparIkSA mAnAcAryaH akArSIt , tathAhi-"mohatimirohasUraM namiuM vIraM suANusAreNa / sAhemi a muhapatti sddddhaannmnnuhvaae||1|| iha kei kAcacoM 5vizrAme samayatattaM amuNaMtA sAvayANa muhapatti / paDisehaMti jaINaM uvagaraNamiNatikAUNaM ||2|evN ca cIvarANivi jujaMti na sAvagANa pri||45|| heddN| jamhA tANivi majjhimajiNANa uvagaraNabhUAI // 3 // jaM ca jaivi phusaMto pAe muhaNaMtaeNa pacchittaM / pAva kiM puNa saDDho taM pia nikappaNAmittaM? // 4 // " ityAdi kulakaM jJeyaM,na cevaM zrIvarddhamAnamarereva pravRttiH,kiMtvanyeSAmapItyuttarArddhamAha-'aNNesimi tyAdi, anyeSAM tIrthasthitAnAM sUripravarANAM kA vArtA?, tIrthabAhyorAkArakto'pi nijasamudAyAdahi tastanikapratibodhAya mukhavasvikAvyavasthApakaM prakaraNaM kRtavAn tarhi tIrthavattinaH mUgyaH kurvanti tatra kimAzcaryamiti bhAvaH,tathAhi-prathamaM zrAvakANAM zrAvikANAM ca pratikramaNavicAro likhyate-yathA "se kiM taM louttariaM bhAvAvasmayaM ?,2 jaNNaM mamaNo vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA tacine tammaNe tallese tadajhavasie tadajjhatramANe nadaTTovautte tadappikaraNe aNNastha katthai maNaM akuvemANe ubhaokAlaM AvasmayaM kareti"tti(27) zrIanuyogaddhArasUtre,etavRttiH yadihazramaNAdayastacittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyakaM kuchanti tallokottarika bhAvAvazyakamiti saMTaGkaH,tathA 'samaNeNa sAvaeNa ya avassakAyavayaM havai jmhaa| aMto ahonisassA tamhA AvasmayaM nAma // 1 // iti zrIanuyo mUtre (30) atra sUtre vRttau ca sAdhUnAM zrAvakANAM ca sadRzameva SaDidhAvazyakAntargataM pratikramaNaM prakaTa mevoktaM,tathA "sAvigA egA micchAdidviasma diNNA, AvasmayaM vekAli kareti, paJcakkhAi a"ti zrIAvazyakacUgauM yogasaMgrahAdhikAre,tathA "asai mAhuceiANa posahamAlAe magihe vA evaM sAmAi vA kreti"| zrIAvazyakacUNI prtyaa-10/450||
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ masvavati. kAcacoM zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 45 // khyAnAdhyayane, atrApyAvazyakacUrNo sthAnadvaye'pi paDDidhAvazyakarUpaM pratikramaNaM suvyaktamuktaM zrAvakANAM, paDDidhAvazyakakramastu zrI- AvazyakacUrNAyukta eva jJeyaH, nanu sa sAddezenokto'sti tataH zrAvakANAM kathaM labhyate iticeducyate,sAdhUnAM zrAvakANAM ca patidhAvazyakakramasya pUrvoktazrIsiddhAntAkSaraiH sadRzasyaiva labhyamAnatvAd ,upalakSaNavyAkhyA vaNAd ,anyathA zramaNyA api ttkrmaabhaavH| prasajyeta, yathA ca-"paMcamahAyajutto aNalama mANaparivajjiA maI / saMvigganijarahI kiikammakaro habaha saahuu||1||"(ni120) iti zrIAvazyakoktavandanavidhiH sAdhUdRzena nirdiSTo'pi zramaNIzrAvakazrAvikAtrayasyApi pratipadyate tathA paDvidhAvazyakakramo'- pyavazyaM pratipattavyaH,kevalaM tu zrAvakaM pratItya kutrApi samagrasya paDidhAvazyakavidheranyatrAnupalambhAt , kiMca-zrAvakANAM paDidhAyaYAzyakavidhiviparya vibhAga svamatyA saMbhAvya kvApyAgame pUrvAgamanapraNItaprakaraNeSu pUrvAcAryaparamparAyAM cAdRzyamAnAnuvAdaM yaH kalpayati WsasatAM na pramANa,svacchandapravRttatvena zrIsarvajJAtAbhaGgakAritvAditi // iti mukhavatrikAderyatkArya pratikramaNAdi taddarzitaM,taca kAraNa mantareNa na bhavatIti tatkAraNaM mukhavatrikAdIti, darzayati zrAvakANAM rajoharaNamukhavastrikAvicAro yathA-"se kiM taM louttariaM" | ityAdi prAgukta, tatra tadappikaraNetti-'tadapitakaraNa' karaNAni-joharaNamukhavakhikAdIni tasmin-Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni karaNAni yena ma tathAvidho, dravyataH svasthAnanyastopakaraNa ityarthaH itizrIanuyogaddhAravRttau zrIvIranirvANAtmahasravarSasaMjAnaH zrIharibhadramaribhiH kRtAyAM tathA "tammAhaNe jANi marIraroharaNamuddaNaMtagAiANi davANi tANi kiribA-1 karaNataNo appiANi"tti zrIanu0cUrNI,tathA'nadApitakaraNa' karaNAni-tatsAdhakatamAni deharajoharaNamukhavakhikAdIni tasmigana-Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni-niyuktAni yena ma tathA, amani ca tacittAdivizeSaNAni liGgavipariNAmata: MA T HHINAHINIMIRITAITHIN SmaranMILLIGRAPHERISHAILERTISTANTRAHMIRINAASHAPATRA PHAHRIHAreall PAN // 451 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 452 // mukhava|khikAcarcA zramaNIzrAvikayorapi yojyAni iti zrIanuyo vRttau maladhArizrIhemacandramUrikRtAyAm , atra cUNA vRttidvaye'pi ca tadarpitakaraNa itivizeSaNasya zramaNazrAvakAdisaMbandhinaH sadRzameva vyAkhyAnaM kRtribhirapi granthakRdbhiH, tatra karaNazabdasya rajoharaNamukhavastrikAdirUpa evArthaH pradarzitaH, tathA-avaNAmA duna'hAjAya,AvattA bAraseva u| sIsA catvAri guttIo,tinido apvesnnaa||1|| eganikakhamaNaM ceva paNavIsaM viaahiaa| AvammaehiM parisuddha, kiDakamma jehiM kIrai / / 2 / / kiDakammaMpi kuNato na hoI kiDakammanijarAbhAgI / paNavIsAmantrayaraM mAi ThANaM viraahto||3|| iti zroAvazyakaniyuktau (1215-6-7) duoNayaM jAe velAe padama baMdati tAhe niSphiDiUNaM baMdai,jahAjAyaM sAmaNNe joNinikakhamaNe a,mAmaNNe rayaharaNaM muhapattiA colapaTToa,joNinikakhamaNe aMjali sIse kAUNa nII' iti zrIAvazyakacUNauM,evaM zrIanuyogadvAreSu paividhAvazyakakriyA mukhavastrikArajoharaNAdivyApArapUrvikA proktA, vandanakaniyuktAviha yathAjAtAvazyakaM rajoharaNamukhavastrikAvinAbhRtaM darzitaM, tacca sAdhUnAM zrAddhAnAM ca zeSa| caturviMzatyAvazyakavana prAyaH mamAnameva yujyate, zrAdvAneva kevalAnAzritya vandanakavidheH kvApi siddhAnte'nupalambhAt , nacaivaM zrAvakANAM colapaTTo'pi prasajyetetivAcya, yato yathAjAtAvazyaka sAmAnyenoktamapi pUrvAcAryasaMpradAyAt kiMcidvizeSeNaiva jJeyaM,anyathA zramaNyA api mukhvtrikaavccolphHprsjyetetylmtiprsnggen| tathA "mo akira mAmAiaMkarito mauDaM avaNeti, kuMDalaM nAmamuI puSphartayolaM pAvAramAI vosirati" zrIAvazyakamya vRttau taccUauM ca "uttari nAma pAuraNa" zrInizIthacUrNa uddese 14,atra | zrIAvazyakacUNau~ vRttau cottarIyamocanena sAmAyikagrahaNavidhiH zrAvakANAM mAkSAtkathito'rthApacyA mukhavatrikAgrahaNaM jJApayati,tathA |'taeNaM se kuMDa kolie samaNovAsae aNNayA kayAI puSvAvaraNDakAlamamayaMmi jeNeva asogavaNiAjeNeva puDhavisilAvaTTae neNeva uvA // 45 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ HARITamunal mukhavani zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 453 // kAsiddhiH gacchaDa,nAmamuddagaM ca uttariagaM ca puDhavisilAvaTTae Thaveda2 samaNasma bhagavao mahAvIrasma aMtithaM dhammapannatti uvasaMpaJjittANaM viharati" zrIupAsakadazAGgaSaSThAdhyayane,atraiva devaparIkSAnantaraM "teNaM kAleNaM sAmI samosade,tae NaM se kuMDakolie imIse kahAe laDhe haTe jahA kAmadevo tahA niggacchai jAva pajjuvAsaI" upAsa06adhyayane,kAmadevazca gRhItapauSadha evAtraiva dvitIyAdhyayane evaM nirgato yathA-"tae NaM se kAmadeve imIse kahAe laTTha samANe evaM khalu samaNe jAva viharai,taM meaM khalu mamaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA tao paDiniattamma pomahaM pArittaettikaTu evaM saMpehei" ityAdi, iha kuNDakolikena muktottarIyena mukhavastrikAdinA gRhItapauSadhena dharmAnuSThAnaM kRtam ,anyathA kAmadevopamAnena tatpAraNAbhiprAyo na ghaTate,tathAhi avadhi (vahadu) kusumasehara suvayavAhigAramajhami / ThavaNAyariaM ThaviuM posahasAlAi puNa siiho||1|| ummukabhUsaNo so iriAipurassaraM ca muhapatti / paDilehaMto pacchA cauvihaM pomahaM kuNaDa 2 / / iti vyavahAracUlikAdo siMhazrAvakasya sthApanAcAryasyAgre mukhavatrikayaiva pauSadhagrahaNavidhiH prakaTameva bhaNitaH,tathA zrIAvazyakaniyuktau vandanakAdhyayane "akkhe varADae yA kaDe punthe acittakamme a| sambhAvamasambhAvaM ThavaNAkAyaM viANijA // 1 // " (1529) ityanayA gAthayA gurorabhAve sthApanAcAryAgre bandanAdikartA mukhyavRtyA | sAdhurevoktaH, yathA "paMcamahAyajutto aNalasa mANaparivajiamaIo / saMvigganijaraTThI kiikammakaro hara mAhU // 1 // " paraM sAdhubacchAvakeNApi vandanakaM dIyate, na ca tasya rajoharaNaM kvApi siddhAnte bhaNitaM, mukhavatrikA tvanekeSu sthAneSu bhaNitA,aJcalena punarvandanakaM kApi na dRzyate,yazca kRSNavAsudevadRSTAntastaibhaNyate tatrApi yathA mukhavasvikayA vandanakaM na bhaNitaM tathA'calenApi noktaM, | yattu 'asada punasma aMteNati AvazyakacUrNyakSarANi dRSTvA puttazabdena bhrAntAH santaste'zcalena candanakaM vadanti tatrApi te mugdhAH | NIRMAPAL Ama l titain RelateHITamiltor teamsin MINSPIRISHTHAPRATIBAHINICHATRAILERMIRMIRAHIMLINEARINA // 4
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApa-. nAcAryA zrIprava. canaparIkSA 5vizrAme // 454 // HIMALAPTAINMENPARIKSHATRINT | prastAvaM na vidanti,yataH tatra sAmAyikavatavivaraNe sAmAyikagrahaNAnantaraM "aha ghare to se uvaggahiraM syaharaNaM atthi,tassa asai pottassa aMteNaM"ti akSarANi santi, tepAmayamarthaH-atha gRhe sAmAyika karoti tadA tasyaupagrahikaM rajoharaNamasti, tena bhuvaM pramAjayati,tasyaupagrahikarajoharaNasya asaitti asatve'bhAve tasya vastrasyAntena-aJcalena saMstArakAdibhuvaM pramArjayati,eterakSaraiH svAdhyAyasaMstArakAdibhUmipramArjanamevoktaM,na vandanAdi, kiMca-puttazabdena mukhavasvikApi bhaNyate, yata AvazyakaniyuktAvuktaM-"vAsattANAvariA nikAraNa ThaMti kA jynnaae| hatthatthaMgulisannA puttAvariAva bhaasNti|1||"(ni01427) kiMca vandanakabhASye'pi zrAvakaraNa mukhavastrikAyAmeva vandanAdividhiruktaH, tathAhi-"na ya vicchiNaM vAmagajANuM nisiUNa tattha muhapatti / rayaharaNamajjhabhAgaMmi ThAvae pujapAyajugaM ||1|evN susAvao'vihu duvAlasAvattavaMdaNaM dito / muhaputtimajjhabhAgaMmi ThAvae pujapAyajugaM // 2 // iti / atha stanikena zrAddhAnAM mukhavastrikAniSedhavatsthApanAcAryasthApanamapi pratiSiddhamataH prasaGgatastadapyAzakya nirAkaraNaM (kriyate), yathA nanu kiM zrAvakasyApi kvApyAgame sthApanAcAryasthApanamasti ?,astIti bRmaH-guruvirahami aThavaNA gurUvaesovadasaNatthaM ca / / jiNavirahaMmi ya jiNaviMyasevaNAmaMtaNaM sahalaM // 1 // raNuvva parukkhassavi jaha sevA maMtadevayAe vA / taha ceva parakkhassavi guruNo | sevA viNayaheU / / 2 / / ityAdi (3465) vizeSAvazyakAdivacanaprAmANyAd , atha yatisAmAyikaprastAve bhadantazabdaM vyAkhyAnayatA 'guruvirahamI tyAdi bhASyakRnA sAdhumAzrityoktaM na zrAvakamiticettarhi praSTavyo'tra bhavAna-kiM zrAvakaH sAmAyikamuccaran bhadantazabda bhaNati na vA ?, yadi bhaNati tarhi sAdhuvatsAkSAdgurorabhAve so'pi sthApanAcArya sthApayati, ubhayatrApi nyAyasya samAna tvAd , dvitIyastu pakSo na ghaTate eva, bhadantazabdavarjamAmAyikasyAhataivocaraNIyatvAditi, kiMca-yadi sakalasiddhAntasadbhAva Saamrapan am. R // 454 //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIprava indian canaparIkSA 5vizrAme // 455 // Jamia HI L a LIKRITERA milamHHTarundaNAINoistutamarina nR.HINISFuuuNTAMARHITRAPARIIMPAICH vijena samagrasAmA vArIsamAcaraNacatureNApi sAdhunA gurorabhAve sthApanAcAryasya purata eva yathoditakRtyaM kriyate yathA "bharuacchaMmi sthApaa vijae naDapiDae vAsanAga naaghre| ThavaNA AyarissA sAmAyarI pauMjaNayA // 1 // (Ava0ni01413) tarhi tathAvidhaviza nAcAryA | dasamayasAravicAracaturacetaskena sadA'nyo'nyakAryakadambakApravaNamanaskenopAsakena sutarAmetadvidheyamityAgamapramANamupadarya yukti mapi darzayAmaH, tathAhi-yadi sthApanAcAryamantareNApi vandanAdyanuSTAnaM vidhIyate tadA yadvandanakaniyuktI "AyappamANamitto cau| hisiM hor3a uggaho guruNo" (1233 vRttI) ityAdyakSaravagrahaNapramANamuktaM tatkathaM ghaTAmiyati ?,nahi gurvabhAve gurugatAvagrahapramANaM ghaTamAnakaM syAt , grAmAbhAve tatsImno vyavasthAvat , tathA tatraiva yadaparamuktaM 'caussiraM tiguttaM ca dupavesaM eganikkhamaNa" | (1214) ityAdi, tadapi na yuktaM bhavet , yatazcatuHzIpatvaM vandanakadAttatpratIcchakayoH sadbhAve sati saMbhavati, tacca stanikA- sAmiprAyeNa kathaM yujyate ?, sAkSAdrvabhAve sthApanAcAryasyAnabhyupagamAt , dvipravezaikaniSkramaNavicAraNA tu gurorabhAve'vadhibhUtasthA-IN | panAcAryAsthApanAnirgamapravezAbhAvena dUrApAstava, athaitaddoSaparijihIrSaH paraH prerayati-nanu vayamapi hRdayamadhye guru sthApayAmastatazca sarva susthaM, haho tadapi kharaviSANe lAvaNyavarNanamiva kevalaprayAsahetureva, hRdayamadhyavartitvAd gurorvandanakadAtrA sahaiva saMcaraNAt / / na kathaMcidapi taddAturnirgamapravezau syAtA, tadasacce ca na paJcaviMzatyAvazyakasaMpUrtiH, tadasaMpUrtI ca vandanakAzuddhiH, evamapAkRtaH san bhUyo'pi mukharatayA paro bravIti-nanu na kevalaM vayaM hRdayamadhye eva guruM vyavasthApayAmaH, kiM tarhi nikaTataravartikaTakuDathAdAvapi sthApayitvA tadvidhApayAmaH, hantavaM truvatA bhavatA'pi zUnyahRdayatayA 'akkhe varADae vA kaTe putthe acittakamme aAsabhASamasambhAvaM TharaNAyariaM viANAhi // 1 // ityAgamavacanAt svamukhenaiva sthApanAcAryasthApanA'smadabhISTA'manyata, tasmAcchA- // 45 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApanAcAryA zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 456|| vakeNApi vandanAdikaM cikIrSuNA gurorabhAve sAdhuvata sthApya eva sthApanAcAryaH,ityevaM siddhAntapramANena yuktibalena ca sthApite'pi sthApanAcArye nijAnalpakuvikalpasaMkalpitakuyuktizataM mugdhajanapratAraNaparaH paraH prajalpati yathA dezAntarasthitaM guruM vayamapi vyavasthApyevAnuSThAnaM kurmo, nAnyathA, tatazca nAvadhyabhAvAdidUSaNAnuSaGgaH, maivaM vocaH,evaM hi gurvanuSThAnakorantarA gajAzvarathapadAtikoTIsaMTekakakaTakAdisaMcaraNAdinA paDidhAvazyake kAyotsargAdiSvaneke ucchedanakAdayo doSAH prasajyeyurityalaM kadAgrahagrahakarthitacetasA samamatiprasaGgeneti sthApanAcAryasthApanetyAdi anekayuktibhiH pUrvAcAryamukhabastrikAdivyavasthApanaM kRtamiti gaathaarthH||4|| atha mukhavastrikAvicAre kathite sarvamapi tanmatasaMbandhyuktameveti darzayati sacchaMdamaivigappiamayamUlucchedagaM jiNiMduttaM / ikkaMpi juttijuttaM nAhimaya ki bhhiNpi?||42|| svacchandasya-gurupArantavyavirahitasya yA matiH-buddhiH yadvA bhAvanirdezAtsvacchandatvena yA matistayA vikalpitaM yanmataM--kupAkSikamArgastasya yanmUlaM-prathamamutsUtraM kSapaNakAnAM nAmyavrataM 1 paurNimIyakAnAM pUrNimApAkSikara auSTrikANAM strIjanapUjAniSedhaH3 stanikAnAM mukhavasrikAniSedhaH4 mArddharAkAnAM phalAdipUjAniSedhaH5 AgamikAnAM zrutadevatAstutiniSedhaH6 lumpAkAnAM pratimAniSedhaH 7 kaTukAnAM saMprati sAdhudarzanAbhAvaH8 bandhyAnAmAgamikavacchRtadevatAniSedhaH9 pAzasya nidrAdikaraNe sAdhUnAM jinopadezaniSedhaH1. | ityAdi, tasyocchedakaMtAdRprarUpaNAvipaparAkaraNAmRtakalpaM jinondroktamekamapi yuktiprayuktaM-vicAryamANaM yuktikSama nAmimataM-na sammataM,yadyapyetadAgame bhaNitaM paramanyat kimapi siddhAntavacanaM darzayantvityAdivacomiH prAkpradarzitavacane rucirna bhavet , jJAtadharmakathAGgoktadrupadIkRtajinapUjopekSakalumpAkavat . kiM bahubhirapiM vacanaiH? syAt tAdRkpuruSasya siddhAntavacanazatairapi, kimapi na // 456 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 460|| KARINATHA payuSaNA elmmanisms many animINNINilam RISHTINA SI | parvetyuktaM nAstIti gAthArtha ||48ath saMprati paJcakahAnyA kathaM na kriyate ityAhasaMpada paMcagahANIpamuhavihI saMghavayaNao chinno| sAbhiggahagihiNAyaM ubhayapi abhaddavaha bhaI // 49 // saMprati-vartamAnakAle pazcakahAnipramukhavidhiH saMghavacanataH-tIrthAgrahAda vyucchinnaH, ata eva kvacidiyaM gAthApi-"vIsahiM dihiM kappo paMcagahANIi kappaThavaNA ya / navasayateNauehiM vucchinnaM saMghaANAe ||1||"ti, tasmAtsvAbhigrahagRhijJAtamubhayamapi| svAbhigRhItaM gRhijJAtaM ceti dvitayamapi bhAdrapade-bhAdrapadacaturthyAM bhadraM-maGgalaM tIrthAbhyupagatatvAditi gaathaarthH||49|| atha stanikasya grathilyasUcakaM yathAcchandatvamAha kiM cAgamama'NuttaM titthANumayaMpi tattha ahchNdo| eaMsuMdaramevaM nevaMti maI mahApAvaM // 50 // / stanikamate zrIharibhadrasUriprabhRtInAM pUrvA vAryANAmanaGgIkArAd vRttiprakaraNacaritrAdyanaGgIkArAcca lumpAkavata siddhAnto'pi kevalasUtra rUpa eva, tatra-"sutaM gaNahararaiaM1 taheva patteabuddharaiaMca2 / suakevaliNA raiaM3 abhinnadasapuviNA riaN4||1||"ti | gAthA na siddhAntoktA, kiMtu bRhatsaMgrahiNIgatA, saMgrahiNI ca pUrvAcAryaracitaM prakaraNamiti mAtA me vandhyeti nyAyamApannaH san tadIyAmeva tAM gAthA pUtkurvANo'pi na lajjate, tathA kevalamUtravAdI mithyASTireva bhavati, yadAgamaH-"aparicchiasuanihasassa kevalamaminnasuttacArisa / sabbujameNavi kayaM aNNANatave bahuM paDai // 1 / / jaha dAiaMmivi pahe tassa visese phssdhyaannto| pahio kilissai cea taha liMgAyArasuamitte // 2 / / (415-6) zrIupadezamAlAyAm , atra digmAtramArgadarzako yathA pathika | klezayati tathA kevalasUtravAdI dharmazrotAraM saMsAre pAtayatIti vRttAyuktama , atra yuktistu paryuSaNAdazazatakaTIkAto treyA, evaM // 46 //
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI payuSaNA zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 459 // sthA pucchaMti-ajao! tumme ittha varisAkAlaM ThiA aha na ThiA?, evaM pucchiehiM "aNabhiggahiti saMdigdhaM vaktavyam , ihAnyatra vA nAdyApi nizcayo bhavatItyarthaH, evaM saMdigdhaM kiyatkAlaM vaktavyam ?, ucyate-'vIsaharAya'ti jai abhivaDhie varise to vIsatirAtaM jAva aNabhiggahi, aha caMdavArise to savIsatirAtaM mAsaM jAva aNabhiggahitaM bhavati. teNaM-tatkAlAtparataH appaNo Amimukhyena gRhItamiha vyavasthitA iti, gihINa ya pucchatANa kaheti-ThiA mo barisAkAlaMti, kiM puNa kAraNaM vIsatirAte savIsatirAe mAse vA gae appaNo abhiggahi gihiNAyaM kareMti Arato na kareMti ?, ucyate, 'asivA gAhA, kadAci asivaM bhave, AdiggahaNAto rAyaTThAdI, vAsaM vA na suTu AraddhaM vAsiuM, evamAiehi kAraNehiM jai acchaMti to ahigaraNAdidosA, aha / na acchaMti to gihatthA bhaNaMti-ete savaNNuputtagA na kiMci jANaMti, logo gharAdINi chAdeti, halAdikammANi vA saMThaveti, a| bhiggahie gihiNAe a Arao kae jamhA evamAi ahigaraNAdidosA tamhA abhivaDhimi varise vIsatirAte gate gihiNAtaM kareMti, tisu caMdavarisesu savIsatirAte mAse gate gihiNAtaM kareMtI 'ti nizIthacU. 1030, ayamabhiprAyaH-zrAvaNe'pyaSTamatapazcaityaparipATisAMvatsarikapratikramaNAdikRtyaviziSTaM paryuSaNAparva na kartavyamiti gAthArthaH / / 47 // athASTamatapaHprabhRtikRtyaviziSTA, paryuSaNA kadA kartavyetyAha jaM puNa pajosavaNA pacaM sadhesi sammayaM samae / taM bhavae mAse cauthidiNe nanahA merA // 48 // yatpunaH sarveSAmAvAlagopAGganAnAmapi samaye-pravacane paryuSaNAparva sammataM-pratItaM tadbhAdrapade mAse caturthIdine'cchrIkAlakAcAryAdArabhya duSpramahaM yAvatsaMpratikAle bhavatIti, anyathA merA-maryAdA na syAt , kiMca-kApyAgame zrAvaNamAsaviziSTaM paryuSaNA // 45
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI zrIpravadhanaparIkSA 5vizrAme // 458 // to'pyahaM bAhya iti janAnAM pratyAyanArtha viMzatyA dinaH payuSaNetibhAvaH,yadvA sarve'pi kupAkSikAH pravacanabAhyAste ca parasparaM kathacidvipratipannA api paJcAzatA dinareva paryuSaNAM kurvanti, ayaM tu tebhyo'pi vailakSaNyamUcakaM viMzatyA dinaireva paryuSaNAkaraNena sarva payuSaNA kupAkSikebhyaH svAtmAnaM bAhyaM jJApayatIti bhAva itigAthArthaH // 45 // atha viMzatyA dinairyadraNitaM tadAha-- jaM taM sAbhiggahipaMcagahANIi jAva paMcAsA / abhivaDhie u vIsA niamAbhAveNa muNivavaNa // 46 // / yad-yasmAttat svAbhigrahikaM paJcakahAnyA tAvat kriyate yAvatpazcAzadinA bhavanti,abhivaddhitetu-abhivaddhitavarSe tu viMzatirdinAH svAbhigrahikaM bhavati, tatra niyamAbhAvena munivacanaM syAt , pRcchatA gRhasthAnAM purastAttiSThAmo naveti saMdigdhameva sAdhavo vadantIti, svayaM nizcaye'pi gRhasthamAkSikanizcayAbhAvAtsvAbhigrahikaM bhaNyate iti gAthArthaH // 46 // kathamamivarddhite viMzatidinebhyo'nyathA / | pazcAzadinebhyazca gRhijJAtameva bhavatIti darzayati-- | tattovi paraM niyama bhAsaMto nAhigaraNadosamuNI / ia bhAsagAhaatyo cuNNIe vaNNio pyddo||47|| tataH-prAguktAna svAmigRhItakAlAt paraM niyama-gRhasthAnAM pRcchatAM puro vayamatra sthitAH sma iti nizcayaM bhASamANo nAdhikaraNadoSamuniH syAd-adhikaraNadopabhAg sAdhuna bhaved iti-amunA prakAreNa bhASyagAthArtho bhaNitaH, kI-cUDai-nizIthacUNoM prakaTaH-spaSTaH,tathAhi-"ittha u aNamiggahivIsairAI sviisimaaso| teNa paramabhiggahiaMgihiNAyaM kttiaNjaav||1|| asivAikAraNehiM ahavA vAsaM na suTu aarddhN| abhivaDiaMmi vIsA iaraMmi sviisiimaaso||2|| iti zrInizIthabhASye udde010| etaccUrNiyathA "itya u"gAhA,ityatti-AsADhapuNNimAe,sAvaNabahulapaMcamIe pajosavietti appaNA aNamiggahIaM,ahavA jar3a giha- | // 458 // nirlIHAUNSanam Harjundamen MUNITAMINISTIHIKINNAREILLARISHMIRAHURETINAUTANIHImu minuRamerahmm LHAPAHILE HTeam mmm
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI paryuSaNA zrIprava- syAdityartha itigAthArthaH, // 42 // atha siddhAntaikavacanArucikasya bahubhirapi kimapi na syAdityatra dRSTAntamAha- . . canaparIkSA imi paIvaMmi adIvaMte neva pAsaI kiNcii| loaNasattivimutto paIvakoDIhiM kiM tassa? // 43 // ... 5vizrAme I co'pyarthe, ekasminnapi pradIpe dIpyamAne kiMcinna pazyati, tatra hetumAha-yataH saH 'locanazaktivimuktaH locanayoH-akSNoINo zaktiH-vasturUpaviSayakajJAnajanakazaktistayA vimukto-vizeSeNa muktaH-sarvathA daktejorahitastasya puruSasya pradIpakoTimirapi kiM, na kimapItyarthaH, itigAthArthaH // 43 // atha dArzantikamAha evamaNuogavayaNaM puttirayaharaNapayAsayaM pgddN| ikapi dIvakappaM ummIlianayaNasaMNINaM // 44 // ___ evamayogavacanaM-'se ki taM louttariaM bhAvAvasmayaM?' ityAdi prAguktaM zrIanuyogadvArasUtravAkya,kIdRzaM?-mukhavastrikArajoharaNaprakAzaka-zrAvakadharma'pi rajoharaNamukhavastrikAghupakaraNa pratikramaNakriyopayogi bhaNitaM, kathaM?- 'prakaTaM' spaSTaM,na punaravyaktam , etadvacanamekamapi 'dIpakalpa' pradIpakalpa-pradIpatulyaM, keSAma?-unmIlite-udghATite nayane-locane yeSAM te unmIlitanayanAste ca te saMjinazceti samAsaH, udghATitalocano'pi yadyasaMjJI syAttadAna kiMcidabhISTArthasiddhiH, saMjyapi yadi nimIlatilocano |locanarahito vA syAttathApyakiJcitkara iti dvayorapi vizeSaNayoH prayojanamiti gAthArthaH // 44 // atha stanikasya viMzatyA dinaiH paryuSaNAkaraNe prayojanamAha- . jaM puNa vIsadiNehiM pajjosavaNA'bhivaDhie vrise| taM titthayajjhavajho sayaMti paJcAyaNaTThANa // 45 // yatpunaH abhivArdhite varSe viMzatyA dinaiH paryuSaNA tatsvayamahaM tIrthavAdyabAhya iti pratyAyanArtha bodhyaM, torthavAhyo rAkAraktasta Theshanama K - MamtaHARIHARAMILARumin MINIRAMmmmINATITHILIVedam alimalamIIIMILAINILI tiaunIBIPARAMANIPRITIRANI A AHANIANRAIMILSIPATH ISAPAIRAT Rsurat // 457||
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5 vizrAme // 461 // | satyapi 'kiMce 'ti dUSaNAbhyuccaye, Agame'nuktaM stanikAbhimatAgame kvApi noktaM tIrthAnumataM- tIrthasya sammataM tatra yathAcchandaH - svecchAcArI yata evaM tadevaM sundaramevaM ca neti matiH, sA ca matirmahApApaM, kevalinAmapi vAcAmagocaragatikam, ayaM bhAvaH - tIrthAbhimataM tadabhimatasiddhAntAnuktaM ceti jJAtvA'pi siddhAntoktakAritvamAtmano manyamAnaH kiMcitsvIkaroti kiMcicca neti yathAcchaMdatvaM grAthilyamUcakaM, tathAhi caityavandana kAyotsarge'STacchvAsamAnaM lalitavistarAvRttau zrIharibhadrasUribhirevoktaM, na punaH kvApi tadabhi matasiddhAnte1 zrAddhAnAmAlocanAyAM prAyazcittadAnavidhiH prakaraNeSvevoktaH 2 zrAddhAnA mI ryApathikAdisUtra paThanaM sAdhusadRzaM na sidvAntoktaM3 zrAddhAnAM vandana ke dvAdazAvarttavidhirna siddhAntoktaH 'kiikammakaro havar3a sAhu'ti vacanAt 4 pauSadhagrahaNavidhiH pAraNakavidhizva nAgamoktaH 5 tathA paupadhoccAradaNDakavidhirgranthikasAmAyikavidhizva na siddhAntoktaH5 sAmAyikadaNDako'pi cUryAdyukto'Si 'duvihaM tiviheNa' mityevAsti, na punarmaNeNamityAdi vyaktiH 6 sAdhusAdhvInAM mukhapotikApratilekhanavidhirbhinnaH kApyukto nAsti7 yogavidhirAcAryapadavAcakapadapratiSThAvidhiH sUrimantrasAdhanavidhizveti na siddhAntoktaH 8 zrAddhAdisamakSaM paryupaNAkalpakarSaNalaukika Tippanako paridIkSAdAnaparyuSaNAdivaraNaM cetyAdikaM tIrthAbhimatameva kriyate, na punaH siddhAntoktaM9, tathA pratikramaNa mUtraM 1 | pukUkharavaradI 2 siddhANaM buddhANaM 3 tRtIyAdisAmAyika4 parvvAnyadina pauSadhaH 5 siddhAntavRtti6 tIrthakarAdicaritra7 zrIharibhadrasUriprabhukharacitaprakaraNa8 zrIharibhadrasUripramukha gItArtha 9 yatipratiSThA 10 ArAtrika 11 kusumAJjali 12 jinAgrapradIpa 13 caturviMzatijinapaTTaka14 navagrahasaMyuktajinapratimA 15 paJcakalyANIpratimA 16, kSAmaNadaNDakAdInAM tIrthAbhimatAnAmapi siddhAntAnuktatvena hetunA parityAgavacanAni parimitAni likhitumazakyAni svadhiyA bodhyAnIti gAthArthaH // 50 // athoktaprakAreNa stanikasyopalakSaNAdanyeSAmapi tIrthamantareNa nAnyatkimapi zaraNamiti kena prakAreNa tIrthAntirvarttI syAt kena ca tIrthabAhya iti vibhaNipuH prathamaprakAramAha stanikamatazikSA // 461 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 462 // stanikamatazikSA MADAINILAILEWAFARIHIRO SmindiatimamerikammummHICIA NILIHATIPATRImmmmHINDE jaM jaM jeNaM jeNaM rUveNaM tityasammayaM samae / taM teNa sarUveNaM rIaMto titthamamattho // 51 // . samaye-jainapravacane yadyavastu yena yena rUpeNa tIrthasammataM-tIrthenAGgIkRtaM. yathA bhAdrapadasitacaturthIparyuSaNA parkhatvenAbhyupagatA | tIrthena,tadvastu tena svarUpeNa rocayana-ruciviSayIkurvan zraddadhadityarthaH sa tIrthamadhyastho bhavati-tIrthAntarvI syAditi gaathaarthH||51|| atha sAmAnyena tIrthAntarvartitvamabhidhAya tIrthabAhyatvaM prakRtaM stanikamadhikRtya vizeSeNAha-- titthAo vivarIaMdhaNiamayaM taM dhnniavivrii| evaMpi dhammapimma nikAraNakajauppattI // 52 // tIrthAdviparItaM stanikamatam-AJcalikamataM 'taMpiti tIrthamapi stanikaviparItaM-stanikamatAdviparItasvarUpaM, caraNaprarUpaNAmyA: manyo'nyaM pratipakSatevetyarthaH, yadyapyekapratikSatAbhaNanena dvitIyapratipakSatA siddhyati tathApi budhacandrayorivaikapAkSikyA api pratipakSatAyAH saMbhavAt tannirAsArtha ubhayapratipakSatA darzitA, staniko hi tIrthacchAyAmicchanneva tIrtha dUSayati, tIrtha tu stanikAdi| samudAyastIrthapratipakSabhUto dRSTa eva saMsAravRddhiheturityupadizati, yadAgamaH-"je jiNavayaNuttiNNaM vayaNaM mAsaMti je u maNNaMti / saddiTThINaM taMIsaNapi saMsAravuDhikaraM ||1||"ti shriivishessaavshykbhaassye| evamapi parasparaM pratipakSatAyAmapi satyAM yadi dharmaprema| parasparaM dharmaprItiH syAttarhi niSkAraNakAyotpattiH tantvAdikAraNamantareNApi paTAdilakSaNakAryotpattiH prasakteti gAthArthaH / / 52 // atha stanikasya gAthAtrayeNa hitamupadizan prathamagAthAmAhatamhA titthaM caiDaM titthAhiamabhinivesa mahapAvaM | caiUNamaNNautthiatitthAsayaNaM paraM seaN||52|| yasmAt tIrthapratikUlatA dharmavirodhinI tasmAttathAvidhakarmapariNatyA yadi tIrthAjJA kartumazakyA tathA'pyayamupadezo-yattIrtha tyaktvA tIrthAhitaM-tIrthasya pIDAkAri rogakalpamabhinivezaM mahApApaM tyaktvA anyatIthikAzrayaNaM-zAkyAdidarzanAvalambanaM paraM-kevalamu // 462 //
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpravavanaparIkSA 5 vizrAme // 463 // tkRSTaM vA zreyo-maGgalaM, kupAkSika mArgAzrayaNApekSayA'nyatIrthika mArgAzrayaNaM sundaramevetigAthArthaH // 53 // atha tatra dRSTAntamAhajaha nAma koi duhago ciccA'miyabhAyaNaM tu mahuraMpi / visamavi cahauM cauro bhakto micchakaMdAi // 54|| art nAmeti komalAmantraNe durbhago'mRta bhAjanaM - pIyuSapAtraM tu tyaktvA madhuramapi viSaM tyaktvA mlecchakandAdi - lazunAdi bhakSayan caturo bhavati, yadyapi lazunAdibhakSaNaM kulInAnAM nindyaM durgandhaduHsvAdyaM bhakSitumanucitaM, viSaM tu kiMcinnAlikerakarpUrAdisaMyogajanyaM | sukhAdyaM sugandhi suvarNaM ca bhavati, tathApi tathAvidhamapi viSaM tyaktvA, apirevArthe vyavahitaH saMbadhyate, tyaktvaiva tucchabhakSaNIyamapi | tathAvidhaM lazunaM bhakSayan na jIvitavyAnmucyate, tathA 'jIvannaro bhadrazatAni pazyatI 'ti nyAyAt punarapi sa subhojanaM labhate, tathA|'nyatIrthikaH kazcittathAvidho'pi iha paratra vA bodhiM labhate, abhinivezI tu niyamAddurlabhabodhyeva yadAgamaH -- "paMcahi ThANehiM | jIvA dullahabohiattAe kammaM, pakareMti, taM0- arahaMtANaM avaNNaM vayamANe 1 arahaMtapaNNattassa dhammassa ava02 AyariauvajjhAyANaM a03 cAuvaNNassa saMghassa a04 vivikatavaM bhacerANaM devANaM a05" iti zrIsthAnAGge, atra tvekasyApyavarNavAdena durlabha| bodhitA bhaNitA, utsUtrabhASI tu yugapatsarveSAmapyavarNavAdIti prAguktamiti gAthArthaH // 54 // athotsUtramArgAzrayaNApekSayA zrayo'nyatIrthikatIrthAzrayaNamityatrApi dRSTAntamAha teNeva jiNavareNa jailiMgadharo akaz2akajjakaro / tamhA caiuM liMgaM susAvago suMdaro bhaNio ||15|| yena kAraNena prAguktaM tenaiva kAraNena yadi yatiliGgadharo akArya kAryakaraH - abrahmasevAdyAsaktaH, tasmAtkAraNAdya tiliGgaM tyaktvA | suzrAvakaH zobhana iti jinavareNa bhaNitaH, ayaM bhAvaH zobhanaH, yataH - "naya pavayaNuDDAhakare kaMThaggayapANa sese'vi" ti pravacanavacaH; | tathA yadi midhyAtvaM tUbhayorapyAvazyakaM tadyutsUtrabhApaNaM hi tIrthasya mahAzAtanA, tatparityAgenaiva tacchobhanamiti gAthArthaH // 55 // stanikamatazikSA ||463 //
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ H zrIpravacanaparIkSA 5vizrAme // 464 // zikSA ARISHCHATARISHINIRRIALNIRAURAHIM ARMAP adheha zepaprasiddhotsUtrajJApanAya gatimAha stanikamatapuNNimapakhiapacchAiriApamuhAiMjAi iaraaii| tAiciatia(tiyacau)vissAmuttAI ihaMpi neaaii||56|| pUrNimApAkSikaM pazcAdIryA zrAvakANAM sAmAyike ityAdIni yAnyutsUtrANi tAni tRtIyacaturthavizrAmoktAnIhApi jJeyAnIti / gAthArthaH // 56 / / atha caturthavizrAmopasaMhAramAhaevaM kuvaravakosia0 kahioiha pNcmothnnio||57|| nvhtthkaayraayN||58|| iasaasnnudygiri0||59|| ___evaM-prAguktaprakAreNa kupakSakauzikasahasrakiraNe udayaM prApte cakhutti-cakSaH svakIyalocanaM tasya yaH prabhAvo-mahimA nIlAdivastugrahaNazaktistena rahito-vikalaH paJcamaH stanikaH-AJcalikaH kathitaH, ayaM bhAvaH--udite hi sahasrakiraNe yathA kauziko | nijacakSuHprabhAvarahito bhavati,ayaM jagatsvabhAvaH yattAmasakulasya sUryakiraNA atizyAmatayA bhAsante, yadAha zrIsiddhasenadivAkaraH |-"saddharmavIja." tathA kupakSakauzikasahasrakiraNe kupakSANAM purastAdudbhAvite kupAkSikavizeSaH pallaviko'pi nijacakSu:-kuzraddhAnarUpA | kudRSTistatprabhAvarahito bhavati-tasya svamativikalpitAH kuyuktayo na sphuranti, yadvA kudRSTireva sudRSTirbhavatItyevaM staniko bhaNita itigaathaarthH||57|| athAyaM stanikaH kasmin saMvatsare kasmizca gurau vidyamAne satyasmin prakaraNe bhaNita iti pradarzanArtha gAthAmAhavyAkhyA prathamavizrAmoktA bodhyaa||58|| athaitatprakaraNakartanAmagarbhitAmAzirabhidhAyikAM gAthAmAha-atrApi vyAkhyA praagvt||59|| | ia kuvAvakosiasahassakiraNami0 aMcaliamayanirAkaraNanAmA paMcamo vismAmo smmtto|| khata iti kupakSakozikasahasrakiraNe pravacanaparIkSAparanAmni stanikanirAkaraNaH paJcamo vizrAmaH samApta // 46