Book Title: Dharmaratnakarandaka
Author(s): Vardhmansuri, Munichandravijay
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Centre
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002712/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryavarya zrIvardhamAnasUriviracitaH svopajJaTIkA samalaGkRtaH dharmaratnakaraNDakaH saMpAdaka: paMnyAsa municandravijayagaNi prakAzaka: zAradAbena cimanabhAI ejyukezanala risarca seMTara zAhIbAga, ahamadAbAda - 380004 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAGgI vRttikArAcArya devazrI abhayadevasUri paTTAlaGkAra AcAryavarya zrIvardhamAnasUriviracitaH svopajJaTIkA samalaGkRta: dharmaratnakaraNDakaH saMpAdakaH paMnyAsa muMnicandravijayagaNi dravya sahAyakaH zrI bhIlaDIyAjI pArzvanAtha tIrtha kameTI bhIlaDIyAjI, ji. banAsakAMThA prakAzaka: zAradAbena cimanabhAI ejyukezanala risarca seMTara - zAhIbAga, ahamadAbAda - 380004 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DHARMARATNAKARANDAKA (Dharma) By: Acarya Vardhaman Suriji Edited by: Pamnyas Munichandravijayagani Published by: Jitendra B. Shah, Director Sharadaben Chimanbhai Educational Research Centre 'Darshan', Shahibag.Ahmedabad-380004. saMpAdaka: paMnyAsa municandravijayagaNi prathamAvRtti:- 500 vikrama saMvat 2050 IsvI san 1994 mUlya: rU. 250.00 mudraka : rAkeza ke. desAI caMdrikA prinTarI mirajhApura roDa ahamadAbAda 380001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya AcArya zrI vardhamAna sUri kRta svIpajJa TIkA yuphata dharmaratna karaMDaka nAmano graMtha prakAzita karatAM ame AnaMda anubhavIe chIe. AcArya vardhamAna sUri e sAMprata graMtha vi. saM. 117ra mAM racyo che. A graMtha saMskRta bhASAmAM lakhAyela hovA chatAM saraLa ane subodha che. graMthamAM dharmane lagatA judAM judAM 20 viSayo upara vivecana karavAmAM AvyuM che. mAnava jIvana mAM Avazyaka hoya tevA guNo upara kathAo sahita upadeza ApavAmAM Avyo che. AthI A graMthamAM lagabhaga 50 jeTalI jUdI jUdI kathAono tathA aneka subhASito no saMgraha che jethI graMtha rocaka banyo che. kathA sAhitya upara abhyAsa karanArane A graMthamAMthI khUba sAmagrI maLI zakaze tevI AzA che tathA dhArmika siddhAnto no abhyAsa karanAra ane saMskRta bhASAnA abhyAsIne paNa A graMtha upayogI thaze tevI AzA che. prastuta graMtha ghaNAM samaya thI anupalabdha hato. pUrve prakAzita thayela dharmaratna karaMDaka azuddha ane jUnI paddhatI e chapAyela hato jethI tenuM puna:saMpAdana Avazyaka hatuM. A graMthanA puna:saMpAdananuM kArya pU. munizrI municaMdra vijayajI e hAtha dharyuM. teozrIe aneka hastaprato ne AdhAre mULagraMtha ne zuddha karI, pAThAMtara tathA pariziSTa sahita graMthanuM saMpAdana karyuM che. pU. munizrI saMskRta tathA prAkRta bhASAnA vidvAnuM che. teo zrI e khUbaja mahenata pUrvaka A graMthanuM saMpAdana karyuM che. tathA A graMthanA prakAzanano avasara amane Apyo che te badala ame temane khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. A graMtha nA prakAzana karavAmAM zrI bhIlaDiyAjI jaina tIrthanI peDhIe tathA peDhInA TrasTIo e khUba ja rasa lIdho che. temano Arthika sahayoga prApta thayo jethI prakAzana kArya sukara banyuM che. A mATe ame temane AbhAra mAnIe chIe. A graMthanA kaMpojha tathA mudraNa kArya mAM sahayoga ApavA badala zrI nimeSa zAha tathA rAkeza bhAI no paNa AbhAra mAnIe chIe. tA. 8. 4. 94 amadAvAda jitendra bAbulAla zAha DAyarekaTara zAradAbena cImanabhAI ejyukezanala risarca senTara. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIlaDIyAjI tIrtha sTezane UtarI yAtrika dharmazALA tarapha cAlavA lAge che, ke tarata UttuMga zikharothI gherAyela mukhya zikhara tenI najare paDe che. pahelI ja najare bAvana jinAlaya yukata A caitya tenI AMkhomAM vasI jAya che. bhavya dvAramAMthI te praveze che. ane sopAna paMkita caDhatAM ja toraNa dvAro ane nakazIkAmathI opatA saMgemaramaranA sthaMbhothI zobhato. cokI maMDapa Ave che. be bAju bAvana jinAlayonI vizALa korI Dora... vacce nRtya maMDapane te pachI vizALa nija maMDapa vidyAdevIonA zilpayukata pratikothI sohatA vizALa guMbajanI nIce patharAyelo A maMDapa evo to bhavya lAge che ! paNa nA darzaka A maMDapanI bhavyatA jovA rokAI zake tema nathI, kAraNake sAme ja tIrthAdhipati bhIlaDIyAjI pArzvanAtha prabhunI bhavya pratimA dekhAya che. bhakatanI AMkho prabhujIne zvetAMja bhAva vibhora banI jAya che. vacce tIrthAdhipati eka bAjunA gabhAre ciMtAmaNI pArzvanAtha prabhujI ane bIjI bAjunA gabhAre mahAvIra prabhujI bAjunI be bhavya derIo paikInI eka derImAM AdinAtha prabhunI bhavya vizALa nayanAkarSaka mUrti bIjI deva kulikAmAM neminAtha prabhunI zyAma nayanahara mUrti... majhAnuM parisara jinAlayanI sAme bhavya bhojana gRha ane jamaNI bAju upAzraya dharmazALAnuM vizALa kempasa... DAbI bAju pArzvabhakita nagaranI gharmazALA saMgho vigere mATe ahIM saMpUrNa vyavasthA che. parisara ahIMnuM atibhavya che. AjubAjunI grAmya bhUmi parisarane majhAno saMsparza Ape che. ItihAsa A tIrthanuM prAcIna nAma bhImapallI hatuM. paramArhata kumAra pALa mahArAjA [vi.1199 thI 1230] nA samayamAM bhImapallI mAM vAghelA Aghipatya hatuM tevo ullekha 'sukRta saMkIrtana' kAvyamAM maLe che. khodakAma karatAM jamInamAMthI atyAre paNa doDha phUTanI ane lagabhaga ATha kIlo vajananI IMTo maLI Ave che. ciMtAmaNI pArzvanAtha prabhunI bhavya mUrti paNa jinAlayanI pAchaLathI roDanuM kAma kAja karatAM maLI Avela... vi. saM 1218 nA phAgaNa vadi 10 nA divase A. jinacandra sUri mahArAje A. jinapati sUrine ahIM zrI mahAvIra prAsAdamAM dIkSita karela tevo ullekha maLe che. bAra aDhAra vIra jinAlaye phAgaNa vide dazamIe pavare varIya saMjaya sirIya. bhImapallI pure naMdIzvara Dhaviya jiNacaMda sUre ! A. devendrasUri A. somaprabha sUri upAghyAya deva bhadragaNI ahIM yAtrArthe padhAryA hatA. vi. saM. 1383 AsapAsa. vi. saM. 1273 mAM A. jagaccandrasUri vigeree ahIMnI yAtrA karI hatI. maMtrIzvara vastupALe zrI pArzvanAtha svAmInA maMdironA jIrNodvAra karI ramaNIya maMdira baMghAvyuM hatuM ane suMdara kalAmaya ratha banAvyo hato. vi. saM. 1287 lagabhaga. vi. saM. 1317 nA vaizAkha suda 10nA 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhIlaDIyAjI pArzvanAtha bhagavAna For Private & Personal use only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divase A. jinezvarasUrijIe zrI mahAvIra bhI nA biMbanI pratiSThA karAvI hatI. pAlanapuranAM zreSThi rudrapAlanA putra samara ane putrI kInhanI dIkSA zrI mahAvIra bha. nA prAsAdamAM thaI hatI. [caudamo saiko] Uparokata Ulekho jotAM vikramanAM 13 mAM ane 14 mAM saikAmAM A tIrthanI jAhojalAlI Toce hatI. A. somaprabha sUri ma. [vi. saM. 133ra thI 1372] bhImapallImAM cAturmAsa rahyA tyAre be kArataka mAsa hatA. zrutajJAnathI nagarIno nAza jANI pahelA kAratakamAM ja caumAsI pratikramaNa karI rAdhanapura vihAra karI gayA. rAdhanapuramAM rahetAM masAliyA parIvAra nI kuLadevI bhIlaDIyAjImAM che. jaina bhojanazALAnI pAchaLanA bhAgamAM nUtana derImAM kuLadevInI pratiSThA gayA varSe ja masAliyA kuMTuMbo e karAvI che. agninA UpadravathI A nagarIno caudamAM saikAmAM bhaMga thayo tyAra bAda pharI nagara vasyuM. vi. saM. 1557 mAM tapagacchanAM anaMtahaMsa gaNi ahIM padhAryA hatA. temanA upadezathI oDasI pAsavIra poravALe graMtha bhaMDAra sthApyo hato. A pachI kALanI viSamatAnA kAraNe mUlanAyaka bhagavAnanA biMbane bhoMyarAmAM padhArAvavAmAM AvyuM vi. saM. 1936 mAM paM. umedavijayajI nI preraNAthI poSa dasamano meLo bharavAnuM DIsA saMghe nakkI karyuM A pachI dhIme dhIme tIrtha mAM yAtrikonI avara javara vadhavA lAgI. daherAsara jIrNa ane nAnuM paDatuM hovAthI jirNoddhAranI AvazyakatA jaNAI. vi. saM. 2017 mAM mULanAyaka bha. vigere biMbone pU. A. bha. zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI ma.sA. ane pU. A.bha. zrImad vijaya kAra sUrIzvarajI ma. sA. nI preraNA-mArgadarzana mujaba utthApIne upAzrayamAM padharAvavAmAM AvyA. traNa zikhara ane vizALa raMga maMDapa sAthe taiyAra thayelA bhavya jinAlayamAM vi. saM. 2027 jeTha suda 10 nA divase tIrthoddhAranA preraka pU. A. bha. zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjA tathA teo zrI nA paTTa prabhAvaka pU. A. bha. zrImad vijaya kAra sUrIzvarajI mahArAjA ane prazAMta mUrti A. bha. kirtisAgara sUri ma. sA. nA paTTaghara pU. A. bha. zrI subodhasAgara sUrIzvarajI AdinI zubha nizrAmAM mahAmahotsava pUrvaka bhavya pratiSThA mahotsava ujavAyo, divase divase tIrthano mahimA vadhato rahyo. dharmazALA paNa navI suvidhApUrNa banAvavAmAM AvI derAsaranI bhavyatAne anurUpa bAvana jinAlayanuM nirmANa thayuM. vi. saM2037 nA vaizAkha suda 9 nA divase siddhAMta mahodadhi A. bha. zrI premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara pU. A. bha. zrI rAmacaMdra sUrIzvarajI mahArAjA AdinI nizrAmAM bAvana jinAlayanA aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava bhavya rIte ujavAyo. A tIrthanI yAtrA karavA padhAravAnuM Apa sahune amAruM bhAva bhInuM AmaMtraNa che. pU. paM. zrI bhadraMkara vijayajI gaNivaranA praziSya ratna pU. zrI vajasena vijayajI gaNivaranI preraNAthI A graMthanA prakAzanano lAbha TrasTa nA jJAna dravyanI rakamamAMthI lIdho che. abhyAsIo Ano khUba khUba Upayoga kare eja abhyarthanA. lI. TrasTI gaNa zrI bhIlaDIyAjI tIrtha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAn munirAjazrI municandravijayajI mahArAja dvArA saMpAdita-saMkalita pustako dhAtupArAyaNam davyAzraya mahAkAvyam bhAga 1-2 hira saubhAgya mahAkAvyam pravacana sAroddhAra bhAga 1-2 (pratAkAra) (AcAryazrI siddhasena sUrikRta TIkA sAthe) pravacana sArodvAra (viSamapada vyAkhyA sAthe) dharmasaMgraha bhAga 1-2-3 (pratAkAra) dasa sAvagacariyuM (zrI zubhavardhana gaNi kRta) upadezamALA (hayopAdeyA TIkA ane A. vardhamAna sUrinA prAkRta kathAnako sAthe) gharmaratna karaMDaka (A. vardhamAna sUri kRta svopajJa TIkA sAthe) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrImate zAntinAthAya namaH zrIbhadra-vilAsa-OMkAra-bhadrakara-janaka-aravinda-yazovijaya-jinacandravijayAdibhyo namaH / prastAvanA AcAryapravara zrI vardhamAnasUri viracita dharmaratnakaraMDaka grantha svopajJaTIkA sAthe tADapatrIya Adi vividha hastalikhita prationA AdhAre saMzodhita karI vidvAno samakSa rajU karatAM ghaNo harSa thAya che. prastuta granthanuM mudraNa karAvI vi. saM. 1971mAM (sane 1915mAM) jAmanagara nivAsI paM. hIrAlAla haMsarAje be bhAgamAM pratAkAre prakAzana karyuM hatuM. saMpAdana-upayukta hastaprato B vaDodarA sthita zrI AtmAnaMda jene jJAnamandiranI A tADapatrIya prata che. A pratinI jherokSa nakala pU. pravartaka munirAjazrI jakhkhavijayajI ma. sA. nI kRpAthI amane maLI che. patra 250 laMbAI 2'.3" x pahoLAI 2" lagabhaga patranI dareka bAju 4 thI 7 paMktio. dareka paMkitamAM lagabhaga 125 akSaro. lekhana saMvata anumAnata: vikramano 12mo saiko. prazasti nathI. A prata amane jo ke pAchaLathI maLI che. paNa, prAcIna ane mahatvanI hovAthI ame eno yathAzakya vadhu upayoga karyo che. dharmaratnakaraMDakanI tADapatra upara lakhAyelI prAya: A ekamAtra prati J A hastalikhita prati sUrata sthita zrI jainAnaMda pustakAlayamAM 803 kramAMkanI che. patra saMkhyA 235 (65 kramAMkanuM pAtra nathI.) patranI dareka bAju 13-13 paMkitao. dareka paMkitamAM pa6 akSaro lagabhaga. laMbAI ra7 se. mI. x pahoLAI 13 se. mI. prazasti - maitAramAM bharavADa ! mArU rIpacaMda gAmanI HT(IT)mAM jJAti pUrca prampa pUjyazrI dharmaratnacintAmaNi jainAcArya paNDitarAja punyAsajI mahArAja zAhIzrI munirAja. zrI 1008 zrI zrI AnandasAgarajI mahArAjasyArthe idaM pustakaM likhitaM samvat 1970 nA mAghamAse zuklapakSe kamyAM maNDaleSTAM dine smaaptmgmt| P pATaNa sthita hemacandrAcArya jJAnamandiranI A prati che. DAbhaDA naMbara ra92, Jai Education internador Private & Personal use on Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prati kramAMka: 13,924 patra saMkhyA: 212 laMbAI 28 se. mI. x pahoLAI 12 se. mI. patranI bane bAju 17-17 paMkitao. dareka paMkitamAM lagabhaga 42 akSara. prazasti - graM. 10000 saMvata 1880 vamatimADhawAmaNanItithI momavAre zrImadvRdalata che jinabhadrasUrizAkhAyAM zrI 108 zrIkSamApramodagaNi tatziSya vA. zrIjJAnavallabha gaNiH tatziSya paM. pra. zrIpuNyakamala gaNi tatziSyamukhya paM. pra. zrIpadmahaMsa gaNi tatziSya likhitaM paM. kSamAvinayamuniH zrImajjesalameru durge cAturmAsasthitA cAmaDu C amadAvAdamAM dozIvADAnI poLamAM AvelI subAjI ravacaMda jaina vidyAzALAmAM Avela hastalikhita pratonA bhaMDAranI A prata che. patra saMkhyA 169. laMbAI ra7 seM. mI. X 11 se. mI. patranI banne bAju 14-14 paMkitao, dareka paMkitamAM 66 akSaro lagabhaga. prazasti - ti. maphatAta namanArANa saMvata 2064 nA varSe zrAvaLa zuddhi 2 ne dine TE vamo lakhyuM che / zubhaM bhavatu / kalyANamastu / graMthAgra 9300 // A pratamAM sagaracakrInI kathA prasiddha che ema jaNAvI lakhI nathI. V A prata paNa uparyukata subAjI ravacaMda jaina vidyAzALA (dozIvADAnI poLa, amadAvAda)nA hastalikhita bhaMDAranI che. patra saMkhyA 346, laMbAI 35 se. mI. x pahoLAI 55 se. mI., patranI banne bAjumAM 13-13 paMkitao. dareka paMkitamAM 35 akSaro. prazasti:- saMvat netra-ve-niSi-vandra saMvat 14ra prathama gei dvi 8 guruvAre prasthamAnaM 10,000 liSatAM / kU / / 2 / / liSatAM RSi ratnacandra nAgorI luMkA gacche zrI jesalameramadhye / rahevAsI phlodhimdhye| zrIciMtAmaNInAthajIprasAdAt dRSTabhairavaprasAdAt dina pacIsamAM likhyo che| D khetaravasIpADo pATaNathI amadAvAda dozIvADAnI poLamAM lAvavAmAM Avela paM. dharmavijaya citkoSanI A hastaprata pU. A. bha. rAmasUri ma. sA. DalAvALA)nA saujanyathI amane maLI hatI. DAbhaDA naM. 7, prata kramAMka 171. patra rara8. lekhana anumAnata: vIsamo saiko. ame 4 saMjJaka prata sAthe akSaraza: meLavIne pAThabhedo noMdhyA che. maLelA pAThabhedovALA sthaLe ane bIje paNa jyAM jyAM zaMkA paDI tyAM BCP saMjJaka pratio joI che. je ane D saMjJaka prationo upayoga bahu ocho karyo che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakAra A. vardhamAnasUrijI candrakulanI zobhA vadhAranAra graMthakAra AcAryazrI vardhamAnasUrijInavAMgI TIkAkAra A. abhayadevasUrinA paTTaziSya hatA. potanA jIvana-kavana dvArA vikramanA 12 zatakane Alokita karanAra ane bha. mahAvIranI 39mI pATe AvanAra AcAryazrInA jIvana viSe vizeSa vigato maLatI nathI. mAtra vikrama saM. 1192nA lekha nI prazastimAM ullekha maLe che. (jaina prazasti lekha saMgraha 12) A. vardhamAnasUrijIe dharmaratnakaraMDaka graMthanI racanA vi. saM. 1172mAM karI te pUrve vi. saM. 1140mAM 'morama ' nAmanI paMdara hajAra zloka pramANa, vizALa kada dharAvatI aneka avAMtara kathAothI samRddha vizALa prAkRta kathAnuM nirmANa dhaMdhUkAmAM rahIne karyuM hatuM. ane tyArabAda vi. saM. 1160mAM gunivarji" nAmanI agiyAra hajAra zloka pramANa graMthAgra dharAvatI prAkRta kRti dvArA zrI RSabhadeva bhagavAnanI kathAnuM suMdara Alekhana khaMbhAtamAM rahIne karyuM hatuM. A banne prAkRta caritragrantho tAjetaramAM paM. phUpendrakumAra dvArA saMpAdita thaI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira dvArA prasiddha thaI cukyA che. ane have teozrInI A saMskRta racanA punaH prasiddha thaI rahI che. tyAre teozrInI traNeya racanAo abhyAsIone sulabha banI rahI che te AnaMdano viSaya che. dharmaratnakAMDaka svopajJaTIkA sAthe lagabhaga dasa hAjara zloka pramANa kAyA dharAvato prastuta graMtha mahArAjA jayasiMha zAsita zrIdAyikAphUpa nAmanA jinamaMdirathI zobhatA gAmamAM racAyo hato. dAdhikAkUpa gAmamAM huMvaTa vaMzamAM alaMkArasamA jiMdaka zreSThi ane ajita zreSThi nAme be bhAIo rahetA hatAM. A banne bhAIoe banAvelI pauSadhazALAmAM sthiratA daramiyAna vi. saM. 117ramAM A granthanI racanA karavAmAM AvI che. graMtharacanAmAM A vardhamAnasUrijIne tapasvI ane yazasvI upAdhyAya pArthacandrajIe sahayoga Apyo hato. graMtha saMzodhanamAM upAdhyAya pArdhacandrajI uparAMta munizrI nemicandrajIe paNa suMdara yogadAna ApyuM che. 1. A vigata ame zAradAbena cI. e. pI. seMTaramAM Apela mAhitI saMgrahamAMthI lakhI che. koMpyuTarano saMdarbha aMka 39 (02837) che. 2. dhaMdhukAmAM mahala zreSThinA putra vellaka zreSThInI vasatimAM rahIne AcAryazrI e 'maNoramAkahA' nI racanA karI hatI. 3. nisAhitya vR tihAsa (bhA. 1, pR. 218) mAM A. abhayadevasUri ziSya A. vardhamAnasUri kRta 'zakunaratnAvalI' no ullekha che. A A. vardhamAnasUri dha. 2. ka. kAra A. vardhamAnasUrithI abhinna hoya to teoe ochAmAM ochI 4 kRtinI racanA karI hatI ema mAnavuM rahyuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A granthano prathamAdarza lakhavAnuM puNyakArya gaNivarathI azokacandrajI ane munizrI dhanezvarajIe vIsa adhikAromAM vaheMcAyelA prastuta graMthamAM AvatAM adhikAronAM nAma, peTA viSayo, kathAonA nAma vagere viSayAnukramamAM vistArapUrvaka batAvyuM che. abhyAsIonI sugamatA khAtara bhinna bhinna TAIpono upayoga karyo che. ahIM alaga ApavAmAM AvelA "viSayAnukrama' upara najara nAMkhatA sAthe ja jaNAI Ave che ke prastuta graMthanuM nAma dharmaratnakaraMDaka-dharmarUpI ratnono karaMDiyo-taddana yathArtha che. graMthanA mULa zlokonI saMkhyA 376 thAya che. moTAbhAganA loka anuSTapachaMdamAM che paNa keTalAka anya chaMdomAM paNa che. zloka saraLa sugama ane hRdayaMgama che. keTalAka zloko to vAMcatA sAthe samajAI jAya evA saraLa che. ane evA saraLa zlokonI vyAkhyA karavAne badale snoloDarSa aSTa lakhI devAmAM AvyuM che. moTAbhAganA zloko te te viSayanI benamUna subhASito banavAnI kSamatA dharAve che. sAmAnya rIte dharmaratnAkaraMDaka (dha. 2. ka.) nI badhI hastalikhita pratiomAM avataraNikA pachI mULa zloka ke zloko ane pachI vyAkhyA-TIkA che. vyAkhyAmAM moTebhAge zlokanA pratIko laI paryAyo ApyA che. sugama zabdonA paryAya paNa nathI ApyA. ane kayAreka saMpUrNa zlokanI sugama hovAnA kAraNe vyAkhyA nathI karI. be traNa sthaLe vyAkhyA vistRta che. vyAkhyAmAM AgamAdi graMthonA aneka sAkSIpATho paNa ApavAmAM AvyA che. (juo zloka 47-48, 244-45nI vyAkhyA) kayAreka mULa zlokanA pATha karatAM TIkAmAM apAyelA pratIkano pATha bhinna hoya che. TIkA svapajJa che. eTale graMthakArane ja pAchaLathI pheraphAra karavAno vicAra thayo hoya ema banavA joga che. anya graMthomAM paNa AvuM banatuM hoya che. ame jyAre TIkAgata pATha svIkAryo che tyAre TippaNamAM eno nirdeza ane hastapratonA pATha ApI dIdhA che. (juo pR. 163 Ti. 1, pR. 217 TI. 1, pR. 218 TI. 1 pR. 229 Ti 1 vagere.) eka sthaLe evuM banyuM che ke- traNa zlokonI TIkA che paNa mULa loko nathI. ame TIkAgata pratIkonA AdhAre mULazloko goThavIne corasa brekeTamAM ApI TippaNamAM nirdeza karyo che. (juo zloka naM. 88-0, pR. 141 TI. 1) 1. jo ke graMthanA aMtima zlokamAM kula zloka 335 thatAM hovAnuM jaNAvyuM che. grathite'pi hi vijJeyaM zlokAnAM srvsngkhyyaa| pUrvAparyeNa sampiNDya paJcatriMzaM zatatrayam // 376 / / =10) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka sthaLe evuM banyuM che ke- mULa zloka (147)nA sthaLe pUro zloka nathI. ane TIkAmAM 145mI gAthAnuM pratIka ApI "strovAyasukAvavA iva' ema lakhI dIdhuM che. AvA sthaLe blokanI pUrti karavAnuM amArI pAse koI sAdhana na hovAthI adhUrA ja mukavA paDayA che. (juo pR. 193 TI. 1) AvuM ja 180 nI TIkA pUrI thayA pachI mana: parvatA ' kRti sno: su va (ku. rara0) lakhyuM che paNa mULa zloka 172-199 mAM Avo koI zloka che nahIM. ane enA vinA ja avataraNikAmAM (pR. 217) jaNAvela 'zAna sarvitiH' thaI rahe che. eTale A zloka graMthakAre pAchaLathI kADhI nAMkhyo hoya tema bane. (pR. 20 Ti. 1) graMthamAM caNya viSayo pracalita ane jANItA che. aSTaprakArI pUjAnA krama ane prakAramAM vartamAnamAM pracalita krama ane prakAra karatAM pheraphAra che. mUlazuddhiprakaraNanI gAthA 21mAM paNa ahIM gha. 2. ka. (zloka 50-58)mAM nirdiSTa krama ane prakAra mujaba ja varNana che. eTale A krama ane prakAranI paraMparA prAcIna hovAnuM jaNAya che. graMthamAM ke kathAmAM AvatAM viSayone puSTa karavA mATe avataraNo sAkSIpATho paNa ghaNA sthaLe ApyA che. pAMcasothI vadhu avataraNomAM prAkRta gAthAonI saMkhyA moTI che. avataraNonA mULa sthAna jyAM jyAM zodhI zakAyA che tyAM tyAM te te graMthonA nAma Adi ApyA che. avataraNone bhinna TAIpamAM mudrita karavAmAM AvyA che. avataraNonI akArAdisUci pariziSTa 3mAM ApavAmAM AvI che. ahIM gha. 2. ka. mAM AvatAM avataraNo 'oramA' vageremAM paNa maLatA hoya che.' TIkAmAM ane kathAmAM prasaMge prasaMge saMskRta-prAkRta-apabhraMzamAM suMdara subhASito, anya graMthonI sAkSIo AvyA karatI hoya ja che. keTalIka vizeSa ullekhanIya bAbato graMthamAM Ave che te AvI navakAramahimA prAkRta padyamAM (pR.42-44). pratiSThAvidhivarNana prAkRta padyamAM (pR. 31-35) jinastuti (pR. 41,126-27) aMtima ArAdhanAnuM varNana (pR. 45-47) dharmadezanA (pR. 1ra-53, 55-56, 99, 114-15, 118) zrAvakadharmavarNana (pR. 18-19). guruvarNana (pR. 55) vidyAprazaMsA (pR. 18) 1. vizeSa mATe saMpAdana-upayukata graMtha sUci juo. 2. jema ke dha. 2. ka. pR. 96 gAthA 82, "moralA pR. 3rapa gAthA 97. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasaMtaRtuvarNana (pR. 66) sarovaravarNana (pR. 82) pravajyAvarNana gadyamAM (pR. 92-93) narakavarNana gadyamAM (pR. 114) dAridrayaniMdA (pR. 102,372) cAragatinuM varNana (pR. 279-80) strImohavarNana (pR. 180). Adeza 2pA (pR. 8) azaraNabhAvanA (pR. 213) kathAo dha. 2. ka. mAM mULa blokanI vyAkhyA karyA pachI viSayane vadhu spaSTa karavA prasaMge prasaMge kathAo mukI che. dasahajAra blokapramANa graMthano siMhabhAga-7000 zlokapramANa-kathAmAM rokAyo che. moTAbhAganI kathAo saraLa padyamAM che. kavacita alaMkArika upamA ane zleSa prayoga paNa che. moTAbhAganA padya anuchupa chaMdamAM che. kavacita bhinna bhinna chaMdo paNa che. keTalIka kathAo gadyamAM che. jemake 'durgAnArIkathA (pR. 13ra-3), zreNikadaDhatA prasaMga (pR. 153-54), kulavAlakakathA (pR. 334-5), corakathA (pR. 389-30) amRtamukhAsthavirAkathA (pR. 378, 86) jevI keTalIka kathAo gadyamAM che. ane keTalIka padya kathAomAM paNa vacce vacce gadya Ave che. (pR. 28-39, ra79-80). gadya varNana paNa prAsAdika zailinuM che. siddharSi gaNinA upamitinA gadyanI yAda apAve tevuM kyAMka samAsapracUra lAMbA alaMkArika varNana paNa che. (pR. 402) keTalIka kathAo prasiddha hovAthI saMkSepamAM ja pUrNa karI che. zAlibhadrakathA (pR. ra67 zloka 14), abhayakumAra (pR. 155 zloka 28), mahAvIra prabhu jIvanaprasaMga (pR. 233-4 zloka 18). phalasArakathA (zloka 40 pramANa), narakezarIkathA (zloka 419) ane citrasaMbhUtikathA (449 zloka) jevI keTalIka dIrgha kathAo paNa che. cAlIsathI vadhu kathAomAM 20thI vadhu prAcIna ane prasiddha aitihAsika che. duSNasahasUri vakatavyatAmAM (pR. 139-40) ItihAsa premIone rasa paDe tevI vigato che. 1. durNatAnArIkathAmAM paMcAzaka TIkAnI zabdaza: chAyA che. (pR. 133 Ti. 1) amRtamukhAsthavirAnI kathAmAM 'maNoramAkahA' TippaNa gata prAkRta kathAnuM saMskRta rUpAMtara-zabdaza: saMskRta chAyA jovA maLe che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaprakArI pUjAnA mahimA varNavatI ATha kathAo naracandrakathA (pR. 164-172), Amra-liMbakakathA (pR. 335-38) vagere prAcIna kathAnI zailIe lakhAyelI che. "maNoramAkahA'mAM paNa aSTaprakArI pUjAnA mahimA upara ane anya viSayo para paNa prAcIna zailInI kathAo che. bannemAM (dha. 2. ka. ane moramAkAmAM) phalapUjA upara phasAranI kathA che. paNa kathA taddana judI judI che. keTalIka kathAomAM keTaluMka sAmya paNa che. jema ke "maNoramAkahA'mAM AvatI tejasAranRpakathAno prAraMbhika aMzanuM (pR. 204-207) dha. 2. ka. mAM gaMdhapUjAnA mahimA upara AvatI ratnasundarakathA (pR. 54-63) joDe sAmya che. tejasArakathAnA pAchaLanA aMza joDe (pR. 203-217) dha. 2. ka. gata dIpakapUjA mahimA uparanI bhAnuprabhakathA (pR. 80-93) maLatI Ave che. maNoramAkahA' nA prAraMbhamAM A. vardhamAnasUrijIe graMthagata kathAo bAbatamAM lakhyuM che ke eso kahApabaMdho kao mae maMdabuddhiNA vi daDhaM / katthai cariyasameo katthai puNa kappiyANugao / / amuka kathAo prAcIna cAritrAnusAra ane amuka kalpanAnusAra racI che. eTale A kathAo kalpanAnusAra banI hovAno saMbhava che. rUpakakathAo dha. 2. ka. mAM keTalIka rUpakathAo paNa che. madhubindunI prasiddha kathA (pR. 15-17) ahIM keTalIka viziSTatA ane vistAra sAthe jovA maLe che. gurU niri ' pR. 190 mAM A kathA saMkSipta mAM che. zreSThiputratrakathA (pR. 18-23)mAM pitA dvArA putrone apAyelI hitazikSA ane nItizAstranI vAto mArmika che. rudradevanI kathAmAM kaSAyonI bhayaMkaratA batAvatA pAtronI sarasa gUMthaNI che. (pR. 221-228) A kathA guI niziMvari' pR. 198mAM prAkRta gadyamAM che. "vasusAra'nI kathA (pR. 168-69) chANAmAMthI ratno banAvavA vagere rasaprada bAbato che. kathAnA pAtronI chelle upanayamAM samajaNa ApI che. zreSThi = tIrthaMkara, vasusAra = saMgha, patraka = jinAgama, bhasma bharelA vahANa = azucimaya kAyA vagere. A kathA "maNoramAkahA' (pR. 168-69)mAM prAkRta gadyamAM che. lokakathAo ahIM dha. 2. ka. mAM keTalIka lokakathAo paNa che. A kathAo lokasAhityamAM ghaNA ThekANe bhinna bhinna svarUpa jovA maLe che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThaso varSa pahelA A lokakathAonuM svarUpa kevuM hatuM te jANavA ane enI prAcInatA nakkI karavA mATe A kathAonuM adhyayana upayogI bane tevuM che. tArAcandranI kathA (pR. 186-191) ane 'ratnacUDarAsa (racanA saM. 1pa9 lagabhaga) ane ratnacUDakathAnaka (racanA vi. saM. 1530) vageremAM AvatI ratnacUDanI kathA joDe sAmya dharAve che. *zuka ane sArikAnA moDhe veda, purANa vagerenA havAlA ApI kahevAtI strIcaritra ane puruSacaritranI kathAo (pR. 341-61) jevI kathAo lokasAhityamAM vipula pramANamAM najare caDe che. Ane lagatI svataMtra racanAo paNa 'sUDAbahoMterI', 'zukasamati' nAmathI thayelI che. AmAM kASTha zreSThinI kathA (pR. 343-348) Avazyaka cUrNi, Avazyaka hAribhadrI TIkA, AvazyakamalayagiriTIkA (AvazyakaniyukitagAthA 959 nI TIkAmAM) naMdisUtranI TIkA, hemavijaya kRta kathAratnAkara, upadezaprAsAda vageremAM paNa maLe che. ratnasuMdarakathAmAM (pR. 58-59) paNa strIcaritrano prasaMga Ave che. A ja kathAmAM (pR. 60-62) yakSAgAramAM ekaThA thayelA kArpeTiko dvArA kahevAtI Azcaryajanaka ghaTanAonuM najare joyeluM bayAna varNavAyuM che. amRtamukhAsthavirAkathA (pR. 377-86) jevI kathA lokasAhityamAM mIThI DosI ane kaDavI DosInI kathA tarIke jovA maLe che. A kathA ane enI avAMtarakathAo 'maNoramAkahA'mAM (pR. 35-41) zabdazaH A ja rIte prAkRtagadyamAM che. zIlasuMdarIkathA (pR. 281-85) maNoramAkahAmAM (pR. 89 thI) prAkRtagadyamAM che. A kathAmAM AvatAM prAkRta padyo maNoramAkahAmAM paNa Ave che. zIlasundarakathA AkhyAnakamaNikozavRtti, paMcazatIprabodha, zAmaLabhaTTanI naMdabatrIsI, naMdopAkhyAna vageremAM A kathA keTalAka pheraphAra joDe maLe che. A uparAMta zubhasaMga-kusaMga kathAmAM (pR. 234-240) AvatI be peTA kathAo, piMgalAkhyAna (pR. 182-189) vagerenA mULa lokasAhityamAM hovA saMbhava che. 1. vizeSa mATe juo 'lokakathAnA mULa ane * kuLa le. harivallabha cU. bhAyANI. pR. 279-253, 361. 2. vizeSa vigato mATe juo 'madhyakAlIna gujarAtI kathAkoSa' bhA. 1 pra. gujarAta sAhitya akAdamI. 'lokakathAnA mULa ane kuLa' (pR. 108-13, 361-62). 3. vizeSa mAhitI mATe juo 'lokakathAnA mULa ane kuLa' pR. 279-253, 361. 4. juo 'lokakathAnA mULa ane mULa' pR. 71-76, 329-30, 350-53. 5. vizeSa mATe juo lokakathAnA mULa ane mULa pR. 11, 307-11. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta saMskaraNa ghaNAM varSothI durlabha banelA A granthanuM prastuta saMskaraNa pUrvasaMskaraNa karatAM ghaNI ghaNI viziSTatAo dharAve che. pUrvasaMskaraNanI ame ku. saMjJA maLe che. prastuta saMskaraNamAM mULa sloka, TIkA, pratIka, avataraNa, vizeSanAma, vagerenA TAIpo sugamatA khAtara bhinna bhinna rAkhavAmAM AvyA che. jyAM be ke vadhu gAthAono artha paraspara saMkaLAyelo hoya tyAM tyAM mu. mAM (pUrvasaMskaraNamAM) yu tri ina vagere umeravAmAM AveluM che. hastapratomAM AvuM kazuM na hovAthI ame te kADhI nAkhyuM che. kathAnA varNana vageremAM jyAM kaMI khUTatuM jaNAya tyAM paM. hIrAlAla haMsarAje pote bloka ke zlokArtha banAvI mu. mAM umerI dIdho hoya che. ame AvA umerAone [] AvA corasa kasamAM mukyA che. (pR. 8/bloka 130, 148/bloka 177, 18/bloka 19, 191/zloka 155 vagere.) evI rIte paM. hIrAlAle aparicita zabdonA sthaLe paricita zabdo mu. mAM mukI dIdhA che. jema ke vipu nA sthaLe nArIy. ame hastaprata anusAra pATha rAkhyo che. prAkRta ke apabhraMzanI gAthAo azuddha maLatI hoya tyAre mu. mAM (pUrvasaMskaraNamAM) levAmAM nathI AvI. ame hastapratomAM maLatI gAthAone yathAzaya zuddha karIne ApI che. juo pR. 237 Ti. 1. AvI ja rIte mu. mAM (pUrvasaMskaraNamAM) chuTI gayela zloka Adi paNa A saMskaraNamAM laI levAmAM AvyA che. (pR. 190 Ti. 1) ahIM dha. 2. ka. mAM anuSTrapa zlokanA koI koI caraNo AThanA badale 7 ke 9 akSaramAM graMthakAre racyA che. mu. mAM paM. hIrAlAle ghaNA ThekANe pheraphAra karI ATha akSaranA caraNo karyA che. ame hastaprata anusAra mULamAM pATha svIkAryo che. athavA hastapratano pATha TippaNamAM Apyo che. (pR. 41/ Ti. 2, 42/ Ti. 1, 165/ Ti. 1, ra03/ Ti. 1 vagere) graMthamAM AvatAM avataraNo ne mULa sthaLa sAthe ke anyagraMthamAM avataraNa tarIke udvarelA hoya tevA sthaLe meLavatAM kaMI pAThabheda ke viziSTatA noMdhavA jevI lAgI che to te te sthaLe TippaNamAM ApI che. (pR. 32, Ti. 1, 33/ Ti. 2, 42, Ti. 2-3, 44/ Ti. 1, 139/ Ti. 1, 215/ Ti. 1, 268/ Ti. 1, 271/ Ti. 1 vagere) J saMjJaka pratimAM kyAMka kayAMka agharA zabdonA artho bAjunA hAMsiyAmAM ApelA che. AmAMthI amane upayogI lAgyA te TippaNamAM ApyA che. (pR. 41, Ti. 1, 42/ Ti. 2, 72/ Ti. vagere) 1. pR. 385 gAthA 1-2-3 ane pR. 386 gAthA 1-2-3 A badhI gAthAo pUrvasaMkaraNamAM nathI. ======5 = Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayAreka ame paNa agharA zabdonA artha zabdakoSa vagerenA AdhAre TippaNamAM ApyA che. (pR. 26/ Ti. 1, 44/ Ti. 2, 38/ Ti. 1) jyAre hastapratonAM pATha karatAM mu. mAM bhinna pATha hoya che tyAre ame moTAbhAge hastapratane anusaryA chIe. mULamAM svIkArela pATha kaI kaI pratono che ane mu. mAM zuM pATha che te kayAreka kayAreka TippaNamAM ame batAvyuM che. jema ke pR. 1 TippaNamAM nirdiSTa BPJCD saMzaka pratomAM hetu para che. ane ku. mAM reta pATha kayAreka koI eka ke vadhu pratono pATha svIkAryo che ane anya prata ke pratonA pAThabheda ane . no pAThabheda TippaNamAM ApyA che. pR. 66 Ti. 1 vagere. vyAkaraNa AdinA niyamasara ke kathAnA prasaMgane anulakSIne ame hastapratio ane mu. nA pAThathI bhinna pATha svIkAryo che tyAM TippaNamAM pratio ane mu. nA pAThabheda prAyaH ApyA che. pR. 28/ Ti. 1, 33/ Ti. 1, 43/ Ti. 1, 63/ Ti. 1-2, 69 Ti. 1, 308, Ti. 2 vagere. kayAreka mULapATha sudhAravA jevo lAge tyAre sudhAro () AvA goLAkAra kauMsamAM ane jyAre mULapAThamAM kaMIka umeravAnI jarUra jaNAya tyAre AvA umerA [] ame AvA corasa kausamAM ApyA che. pR. 43/ gAthA 77, 8, pR. 160/ paMkita 7, 12, pR. 30/ paMkita rara vagere. anya graMthonI vizeSa bAbato noMdhavA jevI lAgI tyAM TippaNamAM jaNAvI che. pR. 8/ Ti. 1, pR. 364/ Ti. 1. vagere kathA ke avataraNonI anya grantha joDe tulanA paNa karI che. pR. 377/ Ti. 1, pR. 42, Ti. 1. RNasvIkAra-AbhAra-dhanyavAda. pUjyapAda yugamaharSi AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjA ane teozrInA paTTaprabhAvaka saMgha ekatA zilpI pU. AcArya bha. zrImad vijaya kArasUrIzvarajI mahArAjAnI divyakRpA ane vardhamAna taponidhi pU. A. bha. zrImad vijaya bhadraMkarasUrIzvarajI ma. sA., pU. A. bha. araviMdasUrIzvarajI mahArAja, pU. A. bha. yazovijayasUrIzvarajI mahArAja, pUjya gurudeva zrI jinacandravijayajI ma. sA. AdinA zubhAziSanA baLe A saMpAdana kArya thaI zakayuM che. pUjyapAda pravartaka munirAjazrI jaMbUvijayajI ma. sA. nuM mArgadarzana paNa avAranavAra maLatuM rahe che. upakArI vaDIlonA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA. saMpAdananuM A ati zramasAdhya kArya raLIyAmaNuM banAvavAmAM jhAjhA hAthoe sahayoga Apyo che. prapha saMzodhana dvArA jhINavaTabharyuM zuddhikaraNa karavAmAM pU. paM. zrI zIlacandravijayajI gaNivara (zAsana = =16]= Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samrATa A. nemisUri ma. sA. nA samudAyanA) vidvaddavarya munirAjathI mahAbodhivijayajI (A. bha. zrI hemacandrasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSyaratna), vidvarya munirAjazrI harSatilakavijayajI (vardhamAna taponidhi A. bha. rAjatilakasUri ma. sA. nA ziSya) AdinA ane vividha samudAyanA sAdhvIjI mahArAja, paM. rajanIbhAI vageree ghaNI sahAya karI che. vividha jJAnabhaMDAronA kAryavAhakoe hastalikhita prata ke enI jherokSa kopI ApavAnI udAratA batAvI saMzodhana kArya saraLa banAvyuM che. zAradAbena cImanabhAI ejyukezana rIsarca senTara' saMsthAnA TrasTIzrI ajayabhAI vageree A graMtha saMsthA dvArA pragaTa karavA nirNaya karI saMsthAnA ja komyuTaro dvArA graMthanA mudraNa aMgenI prakriyA cAlu karAvI zrutabhakitanuM suMdara kArya karyuM che. zrI bhIlaDIyAjI tIrtha kamITIe zAnadravyano sadvyaya prastuta graMthanA prakAzanamAM dravya sahAya karIne karyo che. zAradAbena cI. e. pI. senTaranA DAyarekaTara paM. zrI jitendrakumAra bAbulAla zAhe prAraMbhathI ja graMthanuM mudraNa suMdara ane sughaDa bane e mATe pUratI cIvaTa rAkhI che. joIe teTalIvAra rUpho kADhI ApyA che. ane ghaNI bAbatomAM mArgadarzana ApyuM che. zrI prakAza pAMDeyajIe paNa suMdara sahayoga Apyo che. A badhAnA sahayogane kAraNe prastuta graMthanuM saMpAdanakArya ame saraLatAthI karI zakyA chIe. A graMthanA saMpAdanakAryamAM jinAjJA viruddha kaMI thayuM hoya to micchAmi dukkaDaM. abhyAsIo A graMthono suMdara upayoga karI AtmakalyANane vare eja maMgaLa kAmanA. yuga maharSi pU. A. bha. zrImad vijaya bhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pU. munirAjazrI jinacandravijayajI ma. sA. nA vinaya 5 municandravijayajI gaNI. jaina upAzraya mu. dasADA vAyA viramagAma vi. saM. 2050 phA. su. 1 tA. 13-3-1994 = = Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdanopayuktagranthasUciH 1. Avazyakaniyukti pR. 270 2. Avazyaka hAribhadrI TIkA pR. 135, 270, 397 3. uttarAdhyayana niyukti pR. 271 4. uttarAdhyayana sUtra pR. 181 5. upadezapada pR. 136 6. upadezamAlA (A. varddhamAnasUrikathAsahitA) 7. kalyANakalikA pR. 32 Ti., 33 Ti. 8. jinapUjA vidhisaMgraha pR. 33 Ti. 9. dhAtupArAyaNa pR. 364 Ti. 10. navatattva prakaraNa pR. 268, 270 11. paJcavastuka prakaraNa pR. 269 12. paJcAzaka prakaraNa pR. 29-31, 35-36, 131 13. paJcAzaka pra. TIkA pR. 133 Ti. 1-2 14. pAiasaddamahaNNavakosa pR. 208 Ti. 15. prajJApanAsUtra pR.8 16. prazamaratiprakaraNa pR. 158, 336, 396 17. bhagavatIsUtra pR. 270, 271 18. maNoramAkahA pR. 42 Ti., 215 Ti., 377 Ti., 379 Ti. 19. mAdhavIyA dhAtuvRtti pR. 264 Ti. 20. vicArasAraprakaraNa pR. 137, 139 21. vizeSAvazyaka bhASya - pR. 268 Ti. 269 22. zabdaratnamahodadhi pR. 26 Ti. 23. saMvegaraMgasAlA pR. 42 Ti., 306, 307, 309 24. sthAnAGga sUtra pR. 159, 271, 272 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAGka 1-4 5-9 10-44 10-11 12-17 20- 23 24-25 26-37 38 39 40-43 44 Dhe le te te 45-76 45 46 47 48 49 50-59 prakAzakIya bhIlaDIyAjI tIrtha prastAvanA viSaya maGgalAcaraNam viSayAdhikAranirUpaNam viSayAnukramaH dharmA'dharmasvarUpAdhikAraH 1 dharmAdharmayo: paryAyA: 42 puNyaprakRtayaH 82 pApaprakRtayaH dharmA'dharmayoH hetavaH 25 // AryadezAH dharmA'dharmayoH svarUpam dharmA'dharmayoH phalam dhArmikA'dhArmikasvarUpAdi dharmA'dharmaprazaMsAninde madhubindukathA dharmakaraNopadezaH mAnuSatvamahimA zreSThaputratrayakathA dharmaprazaMsA dharmakaraNopadezaH prAsAdadvaya kathA jinapUjA'dhikAraH 2 dravyapUjA-bhAvapUjAsvarUpam pUjAdhikArisvarUpam jinabimba - jinamandiranirmANadisvarUpam pratiSThAvidhiH pUjAvidhisvarUpam pUjAbhedA: aSTaprakArI pUjAsvarUpam puSpapUjAyAM ratnacandrakathA 3 4 7 patrAGka 1-3 4 5-28 5 5-6 6-7 7-10 8 10-11 11-12 12 12-15 15-17 18 18 18-23 24 24-25 25-28 29-133 29 29-30 30-31 31-35 35-36 37 37-39 40-53 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42-44 45-47 54-63 64-79 80-93 94-101 102-116 117-121 122-128 129 60-62 129 129 130 64-66 67-69 70-74 75 131 131 navakAramahimA dharmadezanA antimaArAdhanA gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 dhUpapUjAyAM narakezarI kathA 3 dIpapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 akSatapUjAyA kaNasArakathA 5 phalapUjAyAM phalasArakathA 6 ghRtapUjAyAM godhanakathA 7 jalapUjAyAM rasasArakathA 8 aSTapuSpI pUjA vilepanapUjA AbharaNapUjA puSpAdipUjopayAgitA jinapUjAkaraNopadeza: jinapUjApraNidhAnam durgatAnArIkathA jinapUjAmahattvam gurubhakti adhikAra: 3 gurubhaktisvarUpam gurutattvasvarUpam duSprasahasUrivaktavyatA gurumahattvam jinavANI zravaNopadezAdi rauhiNeyacorakathA vasusArakathA zreNikA-'bhayakumArodAharaNe bodhi: pUrvabhavA'bhyAsAt sulabha-durlabhabodhiviSaye corayugalakathA gurubhaktiprakArA: gurubhaktikaraNopadeza: 76 77-99 77-79 80-83 84-87 88-90 132-133 133 134-159 134-135 135-136 137-140 140-141 141 142-148 149-152 153-155 155 156-157 157 158-159 91 92 93 94-96 97-99 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 100-116 paropakArAdhikAraH 4 100-114 paropakAramahattvAdi naracandrakumArakathA 115-116 paropakAriprazaMsA 117-134 santoSAdhikAraH 5 117-129 santoSamahattvAdi kapilakevalIkathA piGgalA''khyAnakam 130-133 AzAvinAzopAyAdi santoSakaraNopadeza: tArAcandrakathA 135-152 saMsArAdhikAraH 6 135-152 saMsArAsAratAsvarUpam kuberasenAdRSTAntaH (18 nAtarAM) 153-172 zokAdhikAraH 7 153-161 zokatyAgopadeza: 162-172 zokAkArINAmupAlambha: hitopadezazca sagaracakravartikathA 173-199 kaSAyAdhikAraH 8 173-199 kaSAyasvarUpam rudradevakathA 200-221 lokaviruddhAdhikAraH 9 200-221 lokaviruddhatyAgakaraNopadeza: zrImahAvIra prabhujIvana prasaGgaH zubhasaGga-kusaGgakathA suvidyakathA 222-240 dhanacandrakathA 222-240 dAnA'dhikAraH 10 222-224 dharmakaraNopadeza: 225-227 dAnasvarUpAdi 228 jJAnadAnamahattvam 229 abhayadAnamahattvam 160-173 160-164 164-172 173 174-191 174-177 178-181 182-184 184 185 186-191 192-201 192-194 194-201 202-216 202 203-205 205-216 217-228 217-221 221-228 229-240 229-233 233-234 234-240 234-240 235-238 241-266 241 241-242 243 243-244 21 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230-240 241-243 244-245 247-254 244-247 247-251 252-258 259-265 266 267-286 267 267-272 272-274 274-280 281-286 287-310 287-288 288-304 255-263 supAtradAnasvarUpAdi zreyAMsakumArakathA candanabAlAkathA kRtapuNyakathA zAlibhadrakathA zIlA'dhikAraH 11 zIlasvarUpAdi zIlavantasAdhasvarUpama zIlamAhAtmyam sudarzanazreSThikathA zIlasundarIkathA tapo'dhikAraH 12 tapo mahimA citrasambhUtikathA [brahmadattacakrikathA] harikezakathA bhAvanA'dhikAraH 13 bhAvamAhAtmyam mRga-baladevamuni-rathakArakathA ziSTasaGgA'dhikAraH 14 ziSTasaGgamahimA kezI-pradezIkathA vinayAdhikAraH 15 vinayamahimA kUlavAlakakathA AmralimbakakathA viSayAdhikAraH 16 viSayadoSAH zuka-sArikAdRSTAntAni kASTha zreSThikathA 1 purANoktaM strIcaritram 2 vedoktaM strIcaritram 3 264-273 274-284 285-298 305-310 311-325 311-312 312-325 326-331 326-327 328-331 332-338 332-334 334-335 335-338 339-361 339-341 341-362 343-348 348-351 351-353 299-310 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353-354 355-359 359-361 363-373 363-365 366-373 374-384 374-376 377-386 puruSacaritram 4 purANoktaM puruSacaritram 5 purANoktaM puruSacaritram 6 vivekAdhikAraH 17 311-323 vivekamahimA bhogadevakathA mRdubhASitA'dhikAraH 18 324-338 mRdubhASAguNA: amRtamukhI nAmavRddhAnArIkathA caNDarudrakathA citranipuNakathA anakSabahulakumbhakArakathA dayA'dhikAraH 19 339-355 dayAmahimA coradRSTAnta: saGghapUjA'dhikAraH 20 356-372 saGghapUjAmAhatmyam dhanasArakathA 373-374 granthopasaMhAra: 375-376 granthakRtprazasti: pariziSTam 1 akarAdikrameNa mUlagAthAsUci: pariziSTam 2 akArAdikrameNa avataraNasUci: pariziSTam 3. akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUci: 380-382 382-384 385-390 387-389 389-390 391-408 391-394 394-407 407 407-408 409 415 424 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaGkezvarapArzvanAthAya namaH zrIjinAya namaH pUjyapAda-siddhi-vinaya-bhadra-vilAsa-OMkAra-bhadraGkara-aravindasUri-sadgurubhyo-nama: AcAryapravara zrImad vardhamAna sUrinirmita: svopajJaTIkAsamanvita dharmaratnakaraNDakaH TIkA- praNamya zrIjinaM vIraM, vIritAntarazAtravam / kalpadrumamivAnalpa-saGkalpitaphalapradam / / 1 / / yathAbodhaM vibuddhInAM, sukhasambodhahetunA / vakSye vRttiM samAsena, dharmaratnakaraNDake / / 2 / / tatra tAvadAdAveva prakaraNakAra: ziSTasamayapratipAlanAya pratyUhavyUhavyapohakRte'bhISTadevatAnamaskArarUpabhAvamaGgalAbhidhAnArthaM prayojanAditrayapratipAdanArthaM ca zlokacatuSTayamupanyastavAn, tadyathA mUla- sarvanItipraNetAraM, sarvadharmapradarzakam / sarvavidyAlatAmUlaM naumi zrInAbhinandanam // 1 // sarvakarmavinirmuktaM, sarvalokaikabhAskaram / sarvAmaranarairvandyaM, vande vIraM jinezvaram // 2 // anyAnapi namasyAmi, zrImatastIrthanAyakAn / siddhAMzca sarvasUrIzca, vAcakAMzca munIMstathA // 3 // evaM kRtanamaskAraH, svaanyopkRtivaanychyaa| vakSye prakaraNaM nAmnA, dharmaratnakaraNDakam // 4 // 1BPJCD hetve-mu.|| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake asya vyAkhyA-iha hi ziSTA: kvacidabhISTe vastuni pravartamAnA: santo'bhISTadevatAnamaskArapurassarameva pravarttante, yata uktaM - avataraNa- prekSya pUrvakRtAM prAyaH, prArambheSu catuSTayam / vaktuM yuktaM vineyAnAM, vRttyutsAhanivandhanam // 1 // maGgalaM zAstrasambandhaH, zarIraM saprayojanam / catuSTayamabhipretaM, pratyUhApohi maGgalam // 2 // ityAdi, ayamapyAcAryoM na hi na ziSTa ityata: ziSTasamayaparipAlanAya, tathA zreyAMsi bahuvighnAni bhavantItyuktaM ca zreyAMsi bahuvighnAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kApi yAnti vinAyakAH // 1 // iti, idaM ca prakaraNaM dharmAdharmAdiphalapratipAdakatvena samyagdarzanajJAnAdihetutvAt zreyobhUtaM vartate, ato vighnavinAyakopazAntaye, tathA prayojanAdirahite prekSAvanto na pravartante, taduktaM sarvasyaiva hi zAstrasya, karmaNo vApi kasyacit / yAvatprayojanaM noktaM, tAvattatkena gRhyatAm // 1 // tathA-sidhdhArthaM siddhasambandhaM, zrotuM zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH sambandhaH saprayojanaH // 2 // ata: prayojanAdipratipAdanArthaM ca, tatra sarvanItipraNetAram ityAdizlokatrayeNAbhISTadevatAnamaskAramAha, ayameva coktanyAyena pratyUhapratihatihetu:, evaM kRtanamaskAra ityAdinA zlokena prayojanAditrayamuktaM, tathAhi -svAnyopakRtivAJchayA iti vadatA prayojanamuktaM, vakSye prakaraNaM nAmnA dharmaratnakaraNDakam ityanena punaridaM prakaraNamabhidheyatayA nirdiSTam, abhidhAnAbhidheyalakSaNazca sambandha iti samudAyArtha: avayavArtho vyAkhyAlakSaNAnurodhAdyojanIyastaccedaM saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya paDvidhA // 1 // iha ca gamanikAmAtraphalatvAtprastutArambhasya prAya: saMhitAdicarcavyapohena bhAvArthakathanameva kriyate, zeSavyAkhyAlakSaNayojanA tu svayameva sudhiyA vrnnniiyaa| tatra sarvanItipraNetAram ityatra naumIti Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 1-4 maGgalAcaraNam kriyA, tatazca naumi staumi, kaM karmatApannaM ? zrInAbhinandanaM nAbhernAbhikulakarasya nandanaH putro nAbhinandana:, zriyA lakSmyopalakSito nAbhinandana: zrInAbhinandana: yugAdideva ityarthastaM, kiMviziSTaM? sarvanItipraNetAraM, sarvAzca tA nItayazca lokalokottaravyavahArA: sarvanItayasta praNetA sraSTA sarvanItipraNetA taM punarapi kiMviziSTaM ? sarvadharmapradarzakaM sarve ca te'stidharmazrutadharmacAritradharmagrAmadharmAdayo dharmAzca sarvadharmAH teSAM pradarzakaH prakAzakaH sarvadharmapradarzakastaM, bhUyo'pi kiMbhUtaM? sarvavidyAlatAmUlaM, sarvAzca tA vidyAzca zabdavidyAprabhRtayaH prajJaptyAdayazca sarvavidyAstA eva vallayaH sarvavidyAlatAstAsAM mUlaM kAraNaM sarvavidyAlatAmUlaM, taM zrInAbhinandanaM naumIti zlokArthaH // 1 // tathA sarvakarmavinirmuktam ityatra zloke vande iti kriyA, kaM vande ? vIraM, kiMviziSTaM ? jinezvaraM jinA: kevalamanaHparyAyA-'vadhijJAninazcaturdazadazanavapUrvavidazca teSAmIzvaro jinezvarastaM, punarapi kiMviziSTaM ? sarvakarmavinirmuktaM sarvakarmANi jJAnAvaraNAdIni tebhyo vizeSeNa bandhodayodIraNApekSayA nitarAM sattApekSayA muktaH sarvakarmavinirmuktastaM punarapi kiMviziSTaM ? sarvalokaikabhAskaraM sarvazcAsau lokazca sarvalokastasya prakAzakAritvAdeko'dvitIya bhAskara iva bhAskarastaM, bhUyo'pi kiMviziSTaM ? sarvAmaranarairvandyaM sakalasuranarANAM stutyamiti zlokArthaH // 2 // 3 tathA anyAnapi aparAnapyajitAdIn mahAvidehajAdIMzca namasyAmi namaskaromi zrImato lakSmIvatastIrthanAyakAMstIrthAdhipatIn, siddhAMzcetyAdau cakArAH samuccayArthA:, tatazca siddhAMzca sakalakarmakSayeNa niSThitArthAn, sUrIMzcAcAryAMzca vAcakAMzcopAdhyAyAMzca munIn sAdhUn tathA tenaiva prakAreNa namasyAmIti zlokArthaH || 3 || tatazca evaM kRtanamaskAra evamamunA prakAreNa pUrvoktena kRto vihito namaskAraH praNAma yena mayA sa kRtanamaskAro'haM svAnyopakRtivAJchayA svasyAtmano'nyeSAM ca pareSAmupakRtirupakArastasyAM vAJchA icchA svAnyopakRtivAJchA tayA svAnyopakRtivAJchayA, anena kartuH zrotuzcAnantaraM prayojanamuktaM, paraMparaM tu dvayorapi muktiriti vakSye'bhidhAsye prakaraNaM laghuzAstravizeSaM nAmnA nAmadheyena dharmaratnakaraNDakaM, dharmasya zubhAdhyavasAyarUpasya sambandhIni ratnAnIva ratnAni, puNyaprANibhireva prApyatvAdacintyacintAmaNikalpatvena sakalasamIhitArthapradAyakatvAcca jJAna- darzana cAritrarUpANi, dAna- zIla- tapo bhAvanA svabhAvAni, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dayA-dAna-dAkSiNya-saujanyasadaudArya-gAmbhIrya-vinaya-naya-prazamAdisatpuruSaguNagaNasvarUpANi ca dharmaratnAni, teSAM karaNDaka iva karaNDakastaM dharmaratnakaraNDakaM vakSye, iti zlokacatuSTayArthaH // 4 // atha prakaraNAdhikArAstatsaGkhayAM ca bibhaNiSuH zlokapaJcakamAha dharmAdhau 1 jine pUjA 2, gurubhaktirakRtrimA 3 / paropakAraH 4 santoSa: 5, saMsArAsAratAmati: 6 // 5 // zokazaGko: samuccheda 7zcetaso niSkaSAyitA 8 / sarvalokaviruddhAnAM, dUrata: parivarjanam 9 // 6 // dAnaM10 zIlaM11 tapo12 bhAva:13, ziSTasaGgo14 viniittaa15| viSayeSu ca vaimukhyaM 16, viveko 17 mRdubhASitA 18 // 7 // sarvadharmaziroratnaM, dayAdharmaH sadottamaH 19 / vidhivatsaGghapUjA ca 20, sarvatrAmI na sadguNAH // 8 // dharmAdharmAdikAmenAM, saGghapUjAvasAnikAm / vakSye'hamadhikArANA-mAnupUryeha viMzatim / / 9 / / tatradharmAdharmAMpratItau, tAvatra prakaraNe bhaNiSyete iti kriyA sarvatra yojyaa| jine pUjetyAdicatuSTayaM sugama, saMsArAsAratAmati: iti saMsArasyAsAratA saMsArAsAratA, tasyAM mati: saMsArA'sAratAmatiH, sA cA'tra bhaNiSyate, zokazaGko : zokakIlasya samuccheda: sarvathA vinAza: cetasa zcittasya niSkaSAyitA kaSAyakAluSyarahitatvaM, sarvalokaviruddhAnAM sarvalokasya sakalaziSTajanasya viruddhAni virodhavanti karmANi sarvalokaviruddhAni, paruSatA vA teSAM dUrato dUreNa parivarjanaM parityAga iti, ita: padanavakaM sugamameva, tathA sarvadharmaziroratna miti sarvadharmANAM ziroratnamiva cUDAmaNiriva dayAdharmo dayaiva dharmo dayAdharmaH, sadA sarvakAlamuttamaH pradhAna iti, vidhAnena vidhivad vidhipUrvakamityarthaH, saGghapUjA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAlakSaNacaturvidhazramaNa[pradhAna]saGghasaparyA kartavyeti tAtparyamiti, sarvatra sarvaprANiSvamI ete na naiva sadguNA: zobhanaguNA bhavantIti gamyate tathA dharmAdharmAvAdI yasyA: sA dharmAdharmAdikA, tAM dharmAdharmAdikAmenAmimAM, saGghapUjA avasAnaM paryanto yasyA: sA saGghapUjAvasAnikA, tAM vakSye bhaNiSyAmyaha madhikArANAM prastAvAnA mAnupUrtyA paripATyA ihA'tra prakaraNe viMzatiM viMzatipramANAnadhikArAniti bhAva: iti zlokapaJcakasamAsArthaH // 5-9|| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmA'dharmasvarUpAdhikAra: 1 atha prathamamadhikAramabhidhitsurdharmAdharmayorekArthikazabdAn zlokadvayenAha dharmaH puNyaM vRSa: zreyaH, sadvRttaM sukRtaM zubham / sadanuSThAnamityAdyAH, zabdAstulyArthavAcakAH // 10 // adharma: kilbiSaM pApa-mavadyaM duSkRtaM tathA / duranuSThAnamityAdyAH, zabdAstulyArthavAcakAH // 11 // tatra durgatipatajjantudhAraNAddharmaH, taduktaM durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 2 // sa ca jIvasya zubhapariNAma:, kAraNe kAryopacAreNa tattvArthazraddhAnaM caityavandanAdikriyAkalAparUpaM bAhyamanuSThAnaM cocyate, yathA-taNDulAn varSati parjanya:, parjanyo hi jalaM varSati, tena ca taNDulA niSpadyante, tato jale kAraNabhUte taNDulA: kAryabhUtA upacaryanta iti / evaM dharmo'pi zubhAdhyAvasAyarUpa: kAraNaM, sadanuSThAnaM ca kriyArUpaM kAryaM, tatra zubhAdhyavasAye kAraNabhUte sadanuSThAnaM kAryabhUtamupacaryate, ayamabhiprAya: sadanuSThAnaM kriyArUpaM dharmazabdena vyapadizyata iti, evaM sarvatra kAryakAraNabhAvo veditavyaH / tathA dharmahetutvAtpuNyamapi dharma:, puNyaM ca puNyaprakRtayaH, tAzcemA: sAyaM uccAgoyaM, sattattIsaM ca nAma pgiio| tini ya AUNi tahA, bAyAlaM punnapagaIo // 1 // sattatIsaM nAmassa, pagaIo punnamAyatA ya imaa| maNuyagai tayaNupubbI, devagai tayaNupunvI ya // 2 // paMciMdiyajAI taha, dehANaM paMcayaM ca te ya ime / orAliyaveunviya, AhAraya teya kammaigA // 3 // aMgovaMgA tinneva, AimA AimaM ca saMghayaNaM / samacauraMsaM aNahA, vanna rasA gaMdha phAsA ya // 4 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake agurulahu parAghAyaM UsAsaM AyavaM ca ujjoyaM / supasatthA vihagagaI, tasAidasagaM ca nimmANaM // 5 // tasa bAyara pajjattaM, patteya thiraM subhaM ca subhagaM ca / sUsaraAejjajasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 6 // titthayareNaM sahiyA, sattatIsaM tu nAma pgiio| tinni ya AUNitti ya, suranaratiriyAubheeNa // 7 // tathA vRSa: vRSazabdena dharmo'bhidhIyate. zreya: zreya:karma prazasyaM sdnusstthaanmev| sadvRttaM sukRtaM ca tdev| zubhasya punnyvdvyaakhyaa| sadanuSThAnamiti, sacca tadanuSThAnaM cazubhavyApArarUpaM sadanuSThAnam ityAdyA evamAdyA:, AdizabdAt saccAritraM sucaritaM caraNaM nivRttirviratiniyama: saMyamazcaivamAdayo draSTavyA:, zabdA dhvanayastulyArthavAcakA ekArthavAcakA iti / iha ca kathaJcidbhede'pi tulyArthatvena vivakSitatvAnna paryanuyoga: kartavya iti zlokArthaH // 10 // adharmo dharmavipakSastasya vyAkhyAnaM pUrvavadvipakSatvenaiva kartavyam / kilviSamityadharmahetukatvAdatIvanindyaM karma adharmazabdAbhidhAyi bhavatIti sarvatra yojyam pApamiti jIvasvarUpapAMzanAnmalinakAritvAt pApaM pApakarmaprakRtayastAzcemA: nANaMtarAyadasagaM, daMsaNa nava mohapayaDichanvIsaM / nAmassa ya cautIsaM, tiNDaM ekekapAvAo // 1 // maisuyaohImaNapaja-vANa taha kevalassa AvaraNaM / nANAvaraNaM kamma, paMcavihaM hoi evaM tu // 2 // jaM dANalAbhabhogo-vabhogavirayANa vigghasaMjaNaNaM / te NaMtarAyakammaM, paMcavihaM vanniyaM samae // 3 // cakkhu acakkhU ohI varakevaladaMsaNANa AvaraNaM / cauro paMca ya.niddA, saNa uvaoga vigghatthA // 4 // nidA nihAnidA, payalA annA u pylpyltti| thINaddhI ya tahevaM, saNavaraNaM bhave navahA // 5 // micchattamohaNIyaM, solasabheyaM kasAyamohaNiyaM / kohAINa cauNhaM-'NaMtAicaunvihattaNao // 6 // itthIpurisanapuMsaga-veyA hAso ya rai ya araI ya / sogo bhayaM durgacchatti, navavihaM iyaramohaNiyaM // 7 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 12-17 / dharmA'dharmayo: hetavaH mohacchavIsa esA, esA puNa hoi naamcutiisaa| narayagaI tiriyagaI, esi ciyaM aannupubviio||8|| egiMdiyAi cauro, jAI bIyAi kammasaMghayaNA / evaM saMThANAvi ya, vanAicaukkamapasatthaM // 9 // uvaghAyaM kuvihagagaI, thAvarasuhumaM tahA apajjattaM / . sAhAraNA'thirA'subha-masubhagadUsara aNAijaM // 10 // ajasakittI ya tahA, tiNhaM ekekkiyatti apasatthA / goyAuveyaNijjA-NupAvamekekiyA pagaI // 11 // nIyaM gottaM nirayA-uyaM ca asAyaveyaNijjaM ca / eyA savyA miliyA bAsII pAvapagaIo // 12 // tathA avayaM pApameva hiMsAdi adharmahetukatvena, tadapyadharma: duSkRtaMduSTaM kRtaM duSkRtaM duradhyavasAyanimittakatvAdetadapyadharma: duranuSThAnaMduSTaM hiMsAdimahArambhAdirUpamanuSThAnamazubhapariNAmapravRttikatvAdidamapyadharma eva / ityAdyA evaMprabhRtayaH,AdizabdAduzcaritaduzceSTitAdigrahaH, zabdA dhvanayastulyArthA ekArthA bhavantIti zlokadvayasamAsArthaH / / 11 // atha dharmAdharmayorbAhyAntarahetUnupadarzayan zlokaSaTkamAha mAnuSyaM zobhano deza:, zubhA jAti: zubhaM kulam / surUpaM dIrghamAyuSya-mArogyaM buddhipATavam // 12 // kalyANamitrasaMsargaH, pApamitravivarjanam / zuzrUSA suzrutizcaiva, sukalatrAdiparicchadaH // 13 // antaraGgadviSAM mAndya-maudAryaM pApabhIrutA / sunItau prItirityAdyA, bahavo dharmahetavaH // 14 // kudeza: kutsito vAsa:, kujAti: kutsitA gatiH / kuzAstrANi kumitrANi, kukalatrAdiparicchadaH // 15 // kuzruti: kumatizcaiva, kuvidyA kutsito guruH / atyantamutkaTo rAgo, dveSo mohazca kugrahaH // 16 // mahArambho mahAdambho, mahAlobho mahAmadaH / kunItau prItirityAdyA, bahava. pApahetavaH // 17 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake mAnuSyaM mAnuSatvaM dharmasya bAhyo heturbhavatIti sarvatra kriyAyoga: kartavyaH / idaM cAtIva durlabhatvena sampUrNadharmakarmakAraNatvena ca dharmaprAptau bAhyahetutvena prathamamupanyastamiti, durlabhatvaM cAsya cullakAdidRSTAntai vanIyaM, te cAmI cullaga1 pAsagara dhanne3, jUe4 rayaNe ya5 sumiNa6 cakke ya7 / camma8 juge9 paramANU10 dasa diDhtA maNuyalaMbhe // 1 // etatkathAnakAni punaratikSuNNatvAnna likhyante'smAbhiH, AvazyakAdibhya evaavseyaani| tathA zobhano deza iti, zobhana: pradhAno dezo janapada Aryadeza ityarthaH, so'pi dharmasya bAhyo heturiti, sa ca zobhano deza: sArdhapaJcaviMzatijanapadAtmako yata uktam rAyagiha magaha 1 caMpA, aMgA 2 taha tAmalitti vaMgA ya 3 / kaMcaNapuraM kaliMgA 4, vANArasI ceva kAsI ya 5 // 1 // sAkeya kosalA 6 gayauraM ca kuru 7 soriyaM kusaTTA ya / kaMpillaM paMcAlA 9, ahichattA jaMgalA ceva 10 // 2 // bAravaI ya suraTThA 11, mihila videhA ya 12 vaccha kosaMbI 13 / naMdipuraM saMDillA 14, bhaddilapurameva malayA ya 15 // 3 // vairADa vaccha 16 varaNA-vacchA 17 taha mattiyAvai dasannA 18 / suttimaIyA ceI 19, vIabhayaM siMdhusovIrA 20 // 4 // mahurA ya sUraseNA 21, pAvA bhaMgIya 22 mAsaparivaTTA 23 / sAvatthI ya kuNAlA 24, koDIvarisaM ca lATA ya 25 // 5 // seyaviyAvi ya nayarI, keyaiaddhaM ca AriyaM bhaNiyaM / jatthuppatti jiNANaM, cakkINaM rAmakaNhANaM // 6 // _ [prajJApanA sUtra pada 1 sUtra 102, gA.112-117] tathA zubhA jAti: zubhaM kulamiti, tatra mAtRsamutthA jAti:, sApi zubhA dharmasya bAhyo hetuH, pitRsamutthaM kulaM, tadapi zubhaM tathaiva / athavA brAhmaNakSatriyavaizyazUdrasvarUpA jAti:, ugrabhogajJAtaIkSvAkukauravyaharivaMzAdikaM kulamiti / tathA surupa miti zobhanaM rUpaM surUpamavikalapaJcedriyatvamidamapi dharmasya hetu:, yasmAdanupahatapUrNapaJcendriyatva eva jIva: sampUrNadharmayogyo bhavati, na tvitara iti / tathA dIrdhamAyuSka miti, dIrgha varSazatAdijIvanatvena pralambamAyuSkaM jIvitam, etadapidharmasya bAhyaM kAraNam, yasmAdalpAyurjIvo mAnuSyAdisAmragIMprApyApi Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 12-17 dharmA'dharmayo: hetavaH na dharmaM sAdhayitumalamiti / tathA Arogyamiti arogasya bhAva Arogyamidamapi dharmasya bAhyaM nimittaM, yato dIrghAyurapi jantu: saruk dharmaM kartuM na samartha iti / tathA buddhipATava miti buddheH prajJAyA: pATavaM dakSatvaM buddhipATavaM tIkSNadhiSaNatvamityarthaH, etacca dharmasyAntaraGgamaGgaM yato dIrghAyurapi nIrogo'pi sadabuddhivikala: prANI na dharmakarmANi samyakartu pArayati // 12 // tathA kalyANamitrasaMsarga: kalyANaM sukheM, tatkArINi mitrANi, taiH saha saMsarga: . sambandha: kalyANamitrasaMsarga: sadupadezadAyijanasamparka ityarthaH / kalyANamitrasaMsargo hi dharmasya bAhyaM pradhAnaM kAraNamiti / tathA pApamitravivarjana miti, pApakArINi mitrANi pApamitrANi, teSAM vivarjanaM pariharaNaM pApamitravivarjanaM, pApamitrasaGgato hi pApeSveva ramate, na dharmakarmasu tatsaGaGgaparihArI tu vibandhakAbhAvAt sukhenaiva dharmaM pratipadyate, ata: pApamitravivarjanamapi bAhyaM dharmanibandhanamiti, tathA zuzrUSA zrotumicchA zuzrUSA sadAgamasyeti gamyate / suzrutizcaiveti, caiveti samuccaye, zobhanA zrutiH suzruti: samyagAgamazravaNaM, sukalatrAdiparicchada iti, zobhanAni kalatrANi sukalatrANi, tAnyAdiryasya suputrasumitrasubhrAtRsusvajanAdikasya sukalatrAdiH, sa cAdau(sau) paricchadazca parivArazca sukalatrAdiparicchadaH, ayamapi dharmasya bAhyo hetu: yata: zobhaneSu kalatraputrAdiSvAjJAvidheyatayA sukhaM dharma: pratipattuM kartuM ca zakyata iti // 13 // - tathA antaraGgadviSAM mAndya miti, antaraGgadviSo rAgAdayo jJAnAvaraNAdikarmANi ca, teSAM mAndyaM mandatA pratanutvamityarthaH tathA audAryam udArasya bhAva audAryaM dAnarasikatvamityarthaH, pApabhIrutA pApebhya: pApakarmabhyo bhIrutA sabhayatvaM pApabhIrutA sunItau prIti riti zobhanA cAsau nItizca sunIti: sunyAyastasyAM sunItau prIti: pramodaH, ityAdyA evamAdaya:, AdizabdAddAkSiNyasaujanyaparopakartRtvaucityakaraNatvAdiparigraha: bahavaH prabhUtA dharmahetavo dharmakAraNAni, iha ca buddhipATavaM zuzrUSA suzrutI rAgAdimAndyam, audAryaM pApabhIrutA sunItiprItirityete saptAntaraGgA dharmahetavaH, mAnuSaM sudeza: sujAti: sukulaM surUpaM dIrghAyuSkamArogyaM kalyANamitrasaMsargaH, pApamitravivarjanaM, sukalatrAdiparicchadazcetyete daza bAhyA dharmahetava iti zlokatrayArthaH // 14 // athAdharmahetUnAha-tatra kudeza ityanAryadezaH, tatrAdharma eva pravartate, na dharmasya nAmApi jJAyate, ata: kudeza: sarveSAmapi prANinAmadharmahetureva, evaM sarvatrAdharmahetutvaM bhAvanIyamiti kutsitovAsa iti, yatra bahavo madyamAMsAzina: pApiSThalokA vasanti sa kutsito vAsa:, Aryadeze'pi tathAvidhagrAmAdau vasatAM prAyo na dharmaprAptiriti / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kujAti zcANDAlakolikAdikA, tatrApi samutpanno jantuH prAyaH pApeSveva ramate / kutsitA gatiriti naraka[tva]tiryaktva [ ku] mAnuSatvakudevatvalakSaNA kutsitA gatiH, tatrApi prAya: prANina: pApapriyA eva bhavanti kuzAstrANIti kutsitAni zAstrANi yeSu dharmavyAjenApi prANinAM vadho varNyate yathA vedeSu tathA yAni vAtsyAyanavazIkaraNadhAtuvAdAdizAstrANi, tAnyapi prAya: zrUyamANAni pApameva puSNanti / kumitrANIti pApamitrANi, tAnyapi pApeSveva prerayantIti / kukalatrAdiparicchada iti, kutsitaH pApapriyaH kalatrAdiparivAraH tena dhArmiko'pi lAdapi pApakarmasu preryata iti // 15 // 10 kuzrutiriti kutsitAgamazravaNaM, tadapi prANivadhAdau prerayatIti / kumatiriti kutsitA mati:, kumatiranarthaparamparApravartikA, tayApyadharma eva prANI pravartyata iti / kuvidyeti kutsitA vidyA khaDgadhanurvedavidyAdikA, sApi pApapravartikaiva / kutsito guru riti kudharmAcArya:, so'pi [dharma] vyAjenAdharmameva kArayatIti, atyantamutkaTo rAga iti sacetanAcetanavastuSu nitarAmabhiSvaGgaH, sa ca pApahetutvena prasiddha eva / evaM dveSo moha : kugrahazca, navaraM dveSo 'niSTavastuSu roSaprasaraH, mohaH punarajJAnaM mamatvaM vA, kugraho yatra kutrApi zobhane'zobhane vA vastuni lagnastatra baddhAgrahatvamiti // 16 // mahArambha iti mahAn kRSyAdyArambhaH, ayamapi pApahetutvena prasiddha eva / mahAdambho nAnAkUTakapaTairatyantamapareSAM vaJcanaM pApahetutvamasya prakaTameva / mahAlobho mahAmadazca pratItau, kunItau prItirityanyAyapriyatvamityarthaH / ityAdyA evaM prabhRtayaH, AdizabdAnmahAparigrahAdigrahaH, bahavo bhUyAMsaH pApahetavaH pApakAraNAnIti / iha ca kudezAdayo bAhyA adharmahetavaH, rAgAdayaH punarantaraGgA iti svadhiyA bhAvanIyamiti zlokaSaTkArthaH // 17 // atha dharmAdharmayoH svarUpamupadarzayan zlokadvayamAha- yatrAhiMsAvaca: satya - masteyaM brahmasevanam / santoSazca sa vijJeyo, dharmaH sarvajJabhASitaH || 18 || yatra hiMsA mRSA bhASA, cauryaM maithunasevanam / mahAlobhazca so'dharmo, vijJeyo jinadezitaH // 19 // | yatreti dharme'hiMsA dayA sarvasattveSu varNyate kriyate ca sa dharmo vijJeya iti kriyA sarvatra yojyA | Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 18 - 23 / dharmaphalasvarUpam vaco vacanaM satyaM tathyaM varNyate bhASyate ca sa dharma iti / yatra vA cauryaM corasya bhAvazcauryaM stainyaM tadviparItamacauryaM varNyate caryate ca sa dharma iti / brahmasevanamiti, brahma brahmacaryaM, tasya sevanaM pAlanaM brahmacaryasevanaM, tadyatra varNyate caryate ca pAlyate ca sa dharma iti / santoSa: santuSTatA sacittAcittavastuSu mUrcchAparihAra ityarthaH / sa ca yatra varNyate sevyate sa vijJeyo jJAtavyo dharmaH zrutacAritrAtmakaH sarvajJabhASitaH sarvavedibhiH prarUpita iti // 18|| uktaM dharmasvarUpamathAdharmasvarUpamAha yatra yasminnadharme hiMsA prANiprahANarUpA varNyate kriyate ca so'dharma iti sarvatra yojyam / mRSA vitathA bhASA vANI yatra varNyate bhASyate ca, cauryaM stainyaM yatra prarUpyate vidhIyate yatra maithunasevanam abrahmaniSevaNaM strIsevanamityartha pradarzyate vya ca, yatra mahAlobhazca sacittAcittavastuSu mahAbhilASazca mUrcchAtirekazca nirUpyate kriyate ca so'yamadharmaH pApaM vijJeyo veditavyo jinadezito jinaprarUpita iti zlokadvayArthaH // 19 // atha dharmAdharmayoH phalamupadarzayan zlokacatuSTrayamAha - satkule jAtirArogyaM, saubhAgyaM rUpasampadaH / AyurdarthaM varA lakSmI: kIrtirvidyA varastriyaH ||20|| yadanyadapi sadvastu, sundaraM hRdayepsitam / jIvAnAM jAyate loke, sarvaM dharmasya tatphalam // 21 // hInA jAti: sarogatvaM, daridratvaM parAbhavaH / alpamAyuH kurUpatvaM, daurbhAgyaM dInavRttitA // 23 // yadanyadapi vastvatra, prANabhAjAM na sundaram / duHkhAya jAyate loke, tatsarvaM pApajRmbhitam // 23 // 11 satkule zobhanavaMze ugrabhogAdau jAtirutpattiryadbhavati taddharmaphalamiti sarvatra sambandhaH kAryaH / ArogyaM nIrogatA saubhAgyaM sarvajanavallabhatvaM, rUpasampadaH zarIrasaundaryazriyaH, AyuH jIrvitaM dIrghaM pralambaM, varA pradhAnA lakSmI rAjyAdisampat kIrtiH khyAtiH vidyA zabdavidyAdikA pANDityamityarthaH, varastriyaH pradhAnayoSitaH yadanyadapi yadaparamapi, sat zobhanaM vastu padArthaH sundaraM ramaNIyaM hRdayepsitaM hRdayavAJchitaM jIvAnAM prANinAM jAya sampadyate loke jagati sarvaM samastaM dharmasyA'hiMsAdirUpasadanuSThAnasya phalaM satkulajAtyAdiprAptirUpaM sarvametaddharmamAhAtmyamityarthaH // 20-21 // athA'dharmaphalamAha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake hInetyAdi, hInA hInamlecchAdilokasambandhinI jAtirutpattirvaMzarUpA sarogatvaM savyAdhitvaM, daridratvaM durgatatvaM, parAbhava: parairapamAnanam, alpaM stokamAyu rjIvitaM, kurUpatvaM hInarUpatvaM, daurbhAgyaM lokAvallabhatvaM, dInavRttitA dInAnukampArhA vRttivartanaM yasya sa dInavRttistasya bhAvo dInavRttitA, jaghanyavRttyA parapreSyatvasevakatvarUpayA nirvAha ityrthH| yadanyadapi yadaparamapi vastu kalatrAdika: padArtho'trA'smin loke prANabhAjAM prANinAM na sundaramazobhanaM duHkhAya cittasantApAya jAyate sampadyate loke bhuvane tatsarvaM tatsamastaM pApajRmbhitaM pApavilasitaM, tadetatsarvamazubhaM pApAnuSThAnavipAkena prApyate prANibhirityarthaH iti zlokacatuSTayArthaH / / 22-23 // atha dharmikAdhArmikayo: svarUpaM pUjyatAM nindyatAM ca pradarzayan zlokadvayamAha nivRttA: sarvapApebhyaH pravRttA dhrmkrmsu| ihaiva dhArmikA lokA: pUjyante manujAmaraiH // 24 // ihaiva pApakarmANi, kurvanta: pApino janAH / nindyante sarvalokena, prApyante ca kadarthanA: // 25 / / nivRttA vyAvRttA sarvapApebhya:, sarvANi ca tAmi pApAni ca prANivadhAdIni tebhya: sarvapApebhya:, pravRttA: pravRttiM kRtavanto dharmakarmasu dharmakriyAsu, ihaivA,traiva loke, dhArmikA dharmavanto lokA janA: pUjyante'rcyante manujAmarairnaratridazairiti / ihaiva pApakarmANi atraiva prANivadhamahArambhAdipApakriyAM kurvanto nirvartayanta: pApina: pApiSThA: janA lokA nindyante hIlyante sarvalokena sakalajanena, prApyante labhyante kadarthanA viDambanA iti zlokadvayArthaH / / 24-25 // atha dharmAdharmaprazaMsA'prazaMsArthaM zlokadvAdazakamAha tasmAdadharmamutsujya, dharme cittaM nivezyatAm / svargApavargasaMsarga-heturdharmo yato'GginAm // 26 // seturbhavArNave dharmo, durgatidvArarodhakaH / kRzAnuH karmakAntAre, ni:zreNi zivamandire // 27 // sarvApAyavinirmuktaH, sarvaziSTaniSevitaH / mAbhI: pradAyako loke, dharma eva na cAparaH // 28 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 24-37 / dharmA'dharmayoH prazaMsA - ninde jananI janako bhrAtA, putraH putrI suhRddhanam / etAni kRtrimANyeva, dharmaH punarakRtrimaH // 29 // tiSThantyarthA gRheSveva, zmazAneSu ca bAndhavAH / dattvA jalAJjaliM bhUyo modante gRhamAgatAH // 30 // paralokaprayANasthaM, vimuktaM mitrabAndhavaiH / dharmAdharmAvimaM jIvaM, gacchantamanugacchataH // 31 // yatra yatra prayAtyeSa, jIvo dharmasahAyaka: / " " tatra tatrAsya saukhyAni jAyante cottarAH zriyaH ||32|| yatra yatra prayAtyeSa, jIvaH pApasamanvita: / " tatra tatrAsya duHkhAni, dAridyaM ca prajAyate // 33 // duHkhadviSo janAH sarve, sarve'pi sukhalipsavaH / sukhaM ca dharmataH sarvaM duHkhaM punaradharmataH // 34 // jAnanto'pyevamatyarthaM, mahAmohavazaMgatA: / saktA: sAMsArike saukhye, dharmyaM karma na kurvate // 35 // sukhe vaiSayike lubdhA:, prArthayantastadeva hi / duHsahAnyapi duHkhAni, gaNayanti na dehinaH ||36|| hastyAdibhyo mahAbhItiM, vigaNayya vimUDhadhIH / madhubindurasAsakto, yathA kUpagato naraH ||37|| 13 tasmAtkAraNAd adharmaM pApAnuSThAnamutsRjya parityajya dharme sadnuSThAnarUpe cittaM mano nivezyatAM nidhIyatAM svargApavargasaMsargahetuH devalokasiddhisamparkakAraNaM dharmo dayApradhAnamanuSThAnaM yato yasmAtkAraNAd aGginAM zarIriNAmiti // 26 // seturmArgo bhavArNave saMsArasamudre, durgatidvArarodhako narakAdiduH khapidhAyakaH kRzAnu rjvalana: karmakAntAre karmavanagahane, niHzreNi: adhirohiNI zivamandire paramapadaprAsAda iti // 27 // sarvApAyavinirmuktaH sarvadoSavivarjitaH sarvaziSTaniSevitaH sarvasAdhujanAcaritaH mAbhI: pradAyako mA bhayaM kArSurityevamAzvAsakavacanadAyakaH, loke jagati dharma eva zubhAnuSThAnameva, na cAparo nAnya ityarthaH // 28 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI vardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake jananI mAtA, janakaH pitA, bhrAtA sahodaraH, putraH sutaH, putrI duhitA, suhRnmitraM, dhanaM dravyaM etAnyamUni kRtrimANyevAsahajAnyeva dharmaH punaH zubhAnuSThAnaM punaH akRtrimaH sahaja evaikarUpa ityarthaH // 29 // 14 tiSThanti Asate arthA dravyANi gRheSveva mandireSveva, zmazAne pitRvane yAnti gacchanti bAndhavAH svajanAH dattvA vitIrya jalAJjaliM pAnIyAJjaliM bhUyo'pi punarapi apergamyamAnatvA nmodante krIDante gRhaM mandiramAgatA AyAtA iti ||30|| paralokaprayANasthaM parabhave prasthitaM vimuktaM parityaktaM mitrabAndhavaiH suhRjjanaiH dharmAdharmAvimaMjIvaM sukRtaduSkRte enaM jantuM gacchantaM vrajantamanugacchato'nuvraja iti // 31 // yatra yatra yasmin yasmin sthAne prayAti pragacchati eSo'yaM jIvo janturdharmasahAyako dharmadvitIyastatratatrAsyaitasya saukhyAni sukarmANi jAyante sampadyante, casya bhinnakramatvAd uttarAH pradhAnAH zriyaH sampadazca ||32| yatra yatra prayAtyeSa jIva iti pUrvavat pApasamanvitaH pApayuktastatra tatrAsya duHkhAni dAridyaM ca prajAyate, duHkhAni zArIramAnasikasantApA: dAridyaM nirdhanatvaM ca bhavatItyarthaH // 33 // duHkhadviSo du:khadveSiNo janA lokAH sarve samastAH sarve ca sukhalipsavaH sukhAbhilASiNaH, sukhaM ca zarma ca dharmato dharmAdeva, duHkhaM punaradharmato duranuSThAnAdeva // 34 // jAnanto'pi vidanto'pyevamamunA prakAreNAtyarthamatizayena mahAmohavazaMgatA bRhadajJAnavazyatAM prAptAH saktAAsaktAH sAMsArike bhavasambandhini sukhe zarmaNi dharmyaM dharmArhaM karmAnuSThAnaM na kurvate na vidadhatIti // 35 // sukhe zarmaNi vaiSayike zabdarasarUpagandhasparzarUpaviSayaje lubdhA gRddhAH prArthayanto vAJchantastadeva viSayasukhameva, hiH pUraNe, duHsahAnyapi duHkhAni kRcchrANi gaNayanti saGkhyAnayanti na naiva dehino jIvA iti // 36 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 37 / madhubindurasAsaktanarakathA hastyAdibhyo gajAdibhyaH, AdizabdAdajagarasarpamUSakamakSikAdiparigrahaH, mahAbhItiM mahatI cAsau bhItizca mahAbhItistAM mahAbhayamityarthaH, vigaNayyApakarNya vimUDhadhIvizeSeNa mUDhA mohaM gatA dhIrbuddhiryasya sa vimUDhadhI:madhubindurasAsakto madhuna: kSaudrasya bindavo lavA madhubindavasteSAM rasastatrAsakto gRddho madhubindurasAsakto yathA yena prakAreNa kUpagato'vaTamadhyapraviSTo naro mAnava iti zlokadvAdazakArthaH / / 37 / / avaTagatamadhubindurasAsaktamanujakathAnakamidambabhUva bhArate kSetre, deze ca magadhAbhidhe / kSitipratiSThitaM nAma, puraM zakrapuropamam / / 1 / / bhAnti yatra sapadmAni, sarAMsi ca gRhANi ca / kAminya: kAvyabandhAzca, sAlaGkArAzcakAsati // 2 // zUra: satyapratijJazca, tatrAsId durgazAsana: / candra iva prajAnando, droNamegho narAdhipaH // 3 // sahajAta: krIDito dhUlyA, sahaiva ca vivardhitaH / nirbhAgyazekharastasya, DuGgaro'jani sevakaH // 4 // dadAti zatazo rAjA, bAlamitradhiyA dhanam / tacca tasya kvacidyAti, dAridyamavatiSThate // 5 // tato'sau niSphalArambho, dIno dAridyabhAjanam / kaSTAM dazAM samApanna:, kaSTaM nayati vAsarAn // 6 // anyedyuH sAdhitAzeSa-prAbhAtikaprayojane / sabhAsiMhAsanAsIne, droNameghanarAdhipe // 7 // varNagandharasasparze-hRdyaM janamanoharam / bIjapUraphalaM rAjJe, mAlAkAreNa Dhaukitam // 8 // prayojanavazAyAtA, rAjamAtA vsundhraa| sanmAnitA narendreNa, bhadrAsanamupAzritA // 9 // yAvadAste kSaNaM tAvad, DuGgaro'pi smaagtH| praNamya bhUbhuja: pAdA-niviSTo darzitAsane // 10 // vasundharA babhANedaM, rAjAnaM jaatvismyaa| kimeSa du:khito vatsa! DuGgarastava sevakaH ? // 11 // tvaM hi vizvambharo rAjA, DuGgarazca tvadAzritaH / ratnAkara: sakhA yasya, sa kathaM durgatAyate ? // 12 // etannizamya saJjAta-gurukhedo narAdhipa: / jagAdedaM jagatpUjyo, mAtRpratyAyanAkRte // 13 // dattamasmai mayA mAta-rdhanaM jIvanahetave / na tiSThati paraM yAti, chidrahaste yathA jalam // 14 // evamuktvA samAhUta:, zilpikazchedakovidaH / tathA ca pATitaM tena, mAtuliGgaM pravezitam // 15 // nRpAGgulIyakaM tatra, lakSamUlyaM manoharam / sIvitaM ca tathA tena, durlakSaM jAyate yathA // 16 // bhaNitA vasundharA rAjJA, svahastena samarpaya / phalamasmai mahAmUlyaM, mudrAlaGkArasambhRtam // 17 // tayApi DhaukitaM tasmai, calita: so'pi nije gRhe| gacchatA cintitaM tena, kimanena karomyaham ? // 18 // yasya me bhojanaM nAsti, phalaM tasya karoti kiM ? / tatazca gacchatA tena, vaNikputro dhnnyjyH||19|| dhanavAnagrato dRSTaH, phalamasmai samarpitam / tenApi rUpako datta-stamAdAya gRhaM gataH // 20 // na dadAtyadhikaM dAtuM, vidhirasya vibandhakaH / itazcAsti sazRGgArA, mAnyA manmathamandiram // 21 // magadhAsundarI nAma, rAjapiNDavilAsinI / dhanaJjayena tattasyai, dattaM kAmasukhArthinA // 22 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tayApi sundaraM jJAtvA, rakSitaM na tu bhakSitam / prabhAte ca tamAdAya, sA gatA nRpamandiram // 23 // praNamya bhUpate: pAdau, tayA tatphalamarpitam / pratyAyanAkRte rAjJA, samAhUtA vasundharA // 24 // tata: sukhAsanasthAyA, dattamasyA: kare phalam / tato vilAsinI pRSTA, kuto labdhamidaM tvayA? // 25 // tayA vaNiksuta: ziSTo, vaNijA'pi ca DuGgaraH / etacchrutvA ca dRSTvA ca, vismysmerlocnaa||26|| provAcedaM sabhAmadhye, rAjamAtA vasundharA / aho satyApito'nena, janavAdo'yamIdRzaH // 27 // athavAsyA'pi no doSo, yasya karma parAGmukham / droNameghajalaM jAtu, DuGgare nAvatiSThate // 28 // aprAptaM jAyate naiva, nAkRtaM karma bhujyate / [saM] prAptaM ca kRtaM caiva, karma jIvaphalapradam // 29 // bhaNitaM ca-jo jettiyassa atthassa, bhAyaNaM lahai tettiyaM so u| buTevi doNamehe, na DuMgare pANiyaM ThAi // 30 // na hi bhavati yanna bhAvyam, bhavati ca bhAvyaM vinApi yatnena / karatalagatamapi nazyati, yasya tu bhavitavyatA nAsti // 31 // yadyAvadyAdRzaM yena, kRtaM karma zubhAzubham / tattAvattAdRzaM tasya, phalamapyavatiSThate // 32 / / evamuktvA gatA rAjJI, visarjitasabho nRpaH / rAjakAryaparo jAto, DuGgaro'pi gato gRham // 33 // viSAdavidhuro dIna:, khedakheditavigraha: / naSTacetA nirAnanda-zcintayAmAsa mAnase // 34 / / varaM mato varaM dagdho, varaM dezAntare gataH / yo jIvati parAvajJA-duHkhadagdho'pi mAnava: // 35 // maraNaM vA videzo vA, dvayameva me saGgatam / evaM vicintya supto'sau, kSapA kSayamupAgatA // 36 // ratnasAgarasambandhI, bherIbhAGkArabhISaNa: / prabhAte calita: sArthaH, so'pi tena samaM gataH // 37 // kRtarakSo mahAyodhaiH, sukhAvAsaprayANakaiH / dinaiH katipayaireva mahATavyAM viveza sa: // 38 // yA ca nAnAvidhairvRkSai-vihagaizca virAjitA / vicaratkhaGgizArdUlA, santrAsitajagajjanA // 39 // nabha:zrIriva kutrApi, calacitropazobhitA / anyatra siMhajyeSThArka-mUlamandArarAjitA // 40 // kvacidbhUtagaNopetA, bhavAnIva manoharA / kvacidbhamanmahAbhoga-bhujaGgazatasaGkulA / / 4 / / kvacinmahAzivAsaGgha-phetkArasaMravAkulA / kvacitpretarasevoccaiH, sarvalokabhayaGkarA // 42 // sa tasyAM daivayogena, sArthAddhRSTo bhayaguta: / babhrAma bhISaNe'raNye, ekAkI karmayogataH // 43 // tata: pracaNDazuNDena, bhISitAkhilajantunA / urdhvavAladhinA tUrNa-mitazcetazca dhAvatA // 44 // vanavallIvitAnAni, krodhaaveshaatprbhnyjtaa| garjatA ghanazabdena, tuGgena ca tarasvinA // 45 // kAlenaiva ca kAlena, nagajena gajena sa: / dRSTaH krUradRzA tena, helayA hantumicchatA // 46 / / DuGgaro'pi gajasyAgre, dhAvamAna: zanaiH zanaiH / jarAjarjarasarvAGgIM, striyamekAM vyalokayat / / 4 / / so'pi taM gajamAlokya, samAgacchantamAtura: / nazyannitastata: zIghraM, vaTamekamupAgataH // 48 // zatazAkhaM suvistAraM, supatraM dvijasevitam / puNyaM puNyaphalopetaM, satpuruSamivonnatam // 49 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 37 / madhubindurasAsaktanarakathA kalApikokilAkAnta-sArikAzukazabditaiH / gAyantamiva nRtyantaM, marutkampitapallavaiH // 50 // tamArodamazaktena, bhayabhItena sarvata: / adho'dha: pazyatA tena, andhakUpo vilokit:||51|| vanyavAraNabhItena, prANaprANanavAJchayA / tenAtmA cAvaTe kSipta:, sarastambastadantare // 52 // vilokito gRhItazca, bhujAbhyAM jIvitArthinA / sa tatra lambamAno hi, yAvadAste kSaNAntaram // 53 // tAvatkUpatale dRSTo-'jaMgaro yamasannibha: / Urdhvavaktro mahAkAyo, bRhatkukSirmahodaraH // 54 // raudra: sandarzanAdeva, sampAditamahAdaraH / itazca pazyatA tena, kUpAntazca darIsthitA: // 55 // catvAra: pannagA dRSTA, mahAkAyA mahAbhayA: / sanIranIradacchAyA, raktAkSA: kSAmakukSayaH // 56 // snigdhastrIveNisaGkAzA, dvijihvA durjanopamA: / sarastambatale dRSTau, zuklakRSNau ca varNata: // 57|| mUSakau tasya mUlAni, khanantau tAvanAratam / itazca dantinA tena, krodhAndhIkRtacakSuSA // 58 // tiryagdattaprahAreNa, samuddhRtakareNa ca / balinA madamattena, dantAbhyAmAhato vaTaH // 59 // sa zAkhI zatazAkho'pi, dazanAghAtapIDitaH / cakampe zatruNA ruddho, yathA kAtaramAnavaH // 60|| nAnAnIDasamuDDIna-vihaGgamavikUjitaiH / muktakaNThaM kaThoreNa, roditIva svareNa sa: // 61 // alpasattvasya sattvasya, mahato'pi mahAbhayam / siMhe laghuzarIre'pi, sattvato mRgarAjatA // 2 // kUpasyopari yA zAkhA, tasyAM yanmadhusambhRtam / teMdranaM makSikA naSTA, dhAvitA DuGgaraM prati // 63 // sa tAbhizcaNDatuNDAbhiH, khAdyamAno muharmuhaH / kiM karoti sahatyeva, tIvraduHkhaM paraMvaza: // 64 // zAkhAta: patito bindu-madhunastasya mstke| zanaiH zanairjuThanneSa, mukhamUlamupAgataH // 65|| tata: sarvANi duHkhAni, hastyAdIni bhayAni ca / vihAya pRSThata: pApa:, papau taM madhubindukaM // 66 // lalallAlAkarAlena, jihvAgreNa samantata: / lileha svaM mukhaM zveva, rasAsvAdanatatparaH // 67|| dRSTAnto'yaM samAkhyAta, eSa dAAntiko'dhunA / bhaNyate bhavyasattvAnAM, bhavanirvedahetave // 68 // jIva: pathikasaGkAza:, saMsArazca mahATavI / vanahastisamo mRtyu-rvanitA ca jarA matA // 69 / / mandaM mandaM prayAtyeSA, pRSTau lagnA zarIriNAm / eSaiva sarvajIvAnAM, rAkSasIva bhayaGkarA // 70 // vaTo mokSasama: proktaH, sarvajIvAbhayaGkaraH / yadarthaM yogina: sarve, yatante kRtanizcayA: / / 71 / / kUpo narabhava: prokta-stama:stomasamAkula: / AyuSkaM ca sarastamba-mUlatulyaM pracakSate / / 72 / / dvau pakSau mUSako jJeyA-vAyurmUlavinAzakau / pannagA iva catvAraH, kaSAyA du:khahetavaH // 73 // rogA madhukarItulyA, nAnAdu:khanibandhanA: / yairatIvAhato jIvo, bambhramIti bhavAdhvani // 74 // vaktramAjagaraM yattu, tadraudranarakopamam / gurukarmarasAsakto, dharmakarmaparAGmukhaH // 75 / / abhavyo dUrabhavyo vA, pumAneSa vibhAvyatAm / tato bhavyA bhavAmbhodhe-ryadi vastaraNe matiH // 76 // tadedRkSairna vai bhAvyaM, bhavabhItabhavAdRzaiH / tadidaM dharmasarvasva-mupadezo'yamuttamaH // 77 / / iti madhubindurasAsaktakUpagatanarakathAnakaM samAptamiti // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake evaM sthite yatkartavyaM tadupadizannAha tadaho mAnuSatvAdi-sAmagrI prApya durlabhAm / sarvasaukhyakare jaine, dharme yatno vidhIyatAm // 38 // tattasmAtkAraNAdaho! ityAmantraNe [mAnuSatvAdisAmagrI] mAnuSatvaM manujatvamAdiryasyA: sA cAsau sAmagrI ca tAm, AdizabdAgotrakulAdigrahaH, prApya labdhvA durlabhAM duSprApAM sarvasaukhyakare sakalasukhakare jaine jainendre dharme zubhAnuSThAne yatna: prayatno vidhIyatAM kriyatAmiti // 38 // atha mAnuSatvaM dharmasya mUlahetutayA darzayannAha mAnuSatvaM hi saddharma-mUlanIvIsamaM budhaiH / kathyate samaye zreSThi-putratrayanidarzanAt // 39 // zloko'yaM sugamo, navaraM saddharmamUlanIvI prathamabhANDamUlyaM, tayA samamiti, tathA samaye siddhAnte zreSThiputratrayanidarzanAdvaNiksutatrayadRSTAntAditi / kathAnakamatrababhUva bhuvanAkhyAte, pure bhUridhanAlaye / tridazAlayasaMkAze, vasantapuranAmani // 1 // zriya: sthAnaM dhano nAma, zreSThI dhanadasannibhaH / rAjAdInAM sadA mAnya:, suhRdvandhusamAzrayaH // 2 // bubhuje nijakAM lakSmI, baddhvA suguNarajjubhi: / priyAM kAntAM samAliGgya, bAhubhyAmiva maarbhaak||3|| mAnyA priyaMvadA zAntA, surUpA shiilshaalinii| subhadreti babhUvAsya, gRhiNI guNadhAriNI // 4 // paraspareNa nizchidra-premapUritayostayoH / ekamevAbhavaccitraM, pRthaktvaM dehamAtrataH / / 5 / / manorathazatairjAtA-stayo: putrAstraya: kramAt / dhanayakSo dhanAvAso, dhanacandra: kaniSThakaH // 6 // kRtAni nAmadheyAni, vardhApanakapUrvakam / prahRSTazca pitA citte, mAtA mAti na bhUtale // 7 // paJcadhAtrIgRhItAzca, parivArakRtAdarA: / sukhaMsukhena vardhante, nandane pAdapA yathA // 8 // lAlitA: pAlitAzcaiva, pAThitA: pariNAyitA: / vikArabahule yAva-dArUDhA navayauvane // 9 // bhAryAyattatayA tAva-nmAtRpitRparAGmukhAH / ye nijAste pare jAtA, dhigaho yauvanajRmbhitam // 10 // paraspareNa pitRRNAM, jAyate cittakhedanam / kalahAyopatiSThante, zvazvA sArdhaM vadhUTikA: // 11 // anyedyu: zreSThinA'cinti, nedaMgRhavivRddhikRt / yathA pRSTA kilendreNa, he lakSmi! kvoSyate tvayA? // 12 // zrutvA zakravaco lakSmI: kiJcidutphullalocanA / jagAdedaM surAdhIzaM, hRSTavaktrA sphuTAkSaram // 13 // zrUyatAM zrUyatAM svAmin!, kathyate kathyate tava / guravo yatra pUjyante, dhAnyaM yatra susnycitm||14|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 38-39 / zreSThiputratrayakathA na dantakalaho yatra, tatra zakra! vasAmyaham / kuTumbakalaho nApi, tatra vAso bhavenmama // 15 / / paricchedo hi pANDityaM, tadAyattA hi siddhayaH / aparicchinnatattvAnAM, kAcakicyaM pade pade // 16 // rAjyamandiragacchAnAM, bhAro'yamatidurvahaH / ayogyasthApito nUnaM, sthASNutAM na samaznute // 17 // tata: kRtvA svaputrANAM, yogyAyogyaparIkSaNam / pAtrabhUte gRhabhAraM, nivezyAhaM nirAkula: // 18 // karomi dharmakarmANi, sRtaM me gRhacintayA / evaM vinizcayaM kRtvA, bhaNitA tena gehinI // 19 // kusUtraM te gRhaM bhadre!, vada kiM kriyate'dhunA / Aryaputro vijAnAti kAryAkAryavivecanam // 20 // AjJAkArI janaste'yaM, tata: zreSThI babhASatAm / mahAkaTakRtacchAyaM, sarvato racitAsanam // 21 // mahAntaM mahatAM yogya, ramyaM raJjitasajjanam / sarvato'pi parikSiptaM, maNDapaM racayAmyaham / / 22 / / bhavatyapi varAhAraM, niSpAdayatu satvaram / yenaiSa bhojyate loko, maNDape copavezyate // 23 // tatheti pratipadyAsau, pAkaM kartuM smudytaa| niSpannastatkSaNAdeva, pAka: puNyajanocitaH // 24 // vaivAhikA: svagotrAzca, ye cAnye rAjapUjitA: / zreSThinA''mantritA: sarve, bhojanArthaM nije gRhe // 25 // AyAtA bhojitAzcaiva, maNDape copavezitA: / tAmbUlAdipradAnena, kRtA: sanmAnabhAjanam // 26 // svayaM maNDapamadhyastho, niSaNNo varaviSTare / maNDapAgatalokena, sarvata: parivAritaH // 27 // sahasramAnamekaikaM, tabhRtyairvAsanatrayam / zreSThivAkyAt samAnIya, muktaM tatpAdayo: puraH // 28 // samAhUtA: sutA: sarve, janAdhyakSaM ca bhaassitaa:| vatsA! yA mandire lakSmI:, sA sarvApi mayArjitA // 29 // tayA garvo na kartavya-stadbhogo'pi na saGgataH / yata: sA jananItulyA vandanIyA vivekinAm // 30 // yauvane'pi samArUDhA, arthopArjanavarjitA: / narAste rUpamAtreNa, tattvato narakITakA: // 31 // na dezabhASAvijJAnaM na deshaacaarvijnytaa| na ca nepathyavijJAnaM, na svapuNyaparIkSaNam // 32 // vANijyena vinAnaita-nnarANAmupajAyate / vANijyavikalA loke, pazava: zRGgavarjitAH // 33 / / svabhujopAttavittena, bhogo dAnaM ca zobhate / pitRlakSmyA tu kurvanti, ye te mAnavivarjitAH // 34 // kAlakArI naro loke, kena kena na zasyate ? / prApnoti vAJchitaM cArthaM, yato'vAci vicakSaNaiH // 35 // prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye nArjito dharma-zcaturthe kiM kariSyati ? // 36 // ityAdyuktvA svahastena, putrANAM karatale kRtm| ekaikaM vAsanaM tena yAta yAteti jalpatA // 37 // atha prAcI prati jyeSTha-zcalito hRdi pIDita: / dinaiH katipayaireva, prApto vizvapuraM puram // 38 // vezyAstAmbUlikAstatra, dyUtakArAzca mAlikA: / vasanti bahavo lokA, dhanAkarSaNahetave // 39 / / atha tatra pure tasya, saJjAtA cittanirvRti: / unmudrya vAsanaM paitryaM, cintitaM mUDhacetasA // 40 // satyApitazca tAtena, janavAdo'yamIdRza: / vRddhatve hi manuSyANAM, paJcAniSTasamudbhavAH // 41 / / durbhASAlIkabhASitvaM, nirlajjatvaM bhayaM tathA / tRSNA ca pratyahaM tasya, dehena saha vardhate // 42 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake yadasau na vijAnAti, yuktAyuktavivecanam / vivekavikalo vRddho, jarayA vimanIkRta: // 43 // dhanino yauvane dhanyA, dhanabhogopabhoginaH / saMrakSitena kiM tena, dattabhuktaphalaM dhanam // 44 / / evaM vitayaM sa svAnte, gata: kAndavikApaNe / bhukto yathecchayA tenA-hArazca manasa: priya: // 45 // kiJciddhanamadhanyena, vezyAbhiH saha bhakSitam / kiJcidyUtena tattena, hAritaM hInakarmaNA / / 46 // puSpeSu vyayitaM kiJci-tkiJcittAmbUlabhakSaNe / kiJcidgAyakalokeSu, nagnAcAryeSu kiJcana // 47 // kiJcitkiJcidgataM sarvaM, tasya haste na kiJcana / tato nakiJcano jAta:, kSAmakukSi: kssudhaaly:||48|| pATitAkhilasadvastra:, kRtakacchoTaka: kudhI: / kumbhakArApaNe gatvA, gRhItvA khaNDahaNDikAm // 49 // rajjvA saMyamya yatnena, gRhItvA dakSiNe kare / bhikSAM babhrAma sarvatra, pure kArpaTiko yathA // 50 // yata:- abhimatamahAmAnagranthiprabhedapaTIyasI, gurutaraguNagrAmAmbhojasphuTojjvalacandrikA / vipulavilasallajjAvallI vitAnakuThArikA, jaTharapiTharI duSpUreyaM karoti viDambanAm // 51 // nirgatya sarasItIre, jalasnehaM kubhojanam / bhuktvA nItvA dinaM tatra, makSikAzatasaGkula: // 52 / / naktaM suSvApa zUnyeSu, devageheSu duHsthita: / varSAvadhiM nayatyeSa, jIvanmRtakasannibha: // 53 // dhanAvAso'pi kauberI, gatvaikatra pure sthita: / so'pi saJcintayAmAsa, yathA jyeSThena cintitm||54|| samasti kAraNaM kiMci-ttAto vetti na cAparaH / tato yAmadvayaM yAvad-vyavahAro mama saGgata: // 55 // upArjitasya cArthasya, bhakSaNaM mUlarakSaNam / so'pi zAstre vaNigdRSTo, mUlaM yasya na nazyati // 56 // evaM ca kurvatastasya, pratyahaM yAnti vAsarA: / dhanacandro vAruNIM gatvA, sthitazcaikatra pattane // 57 // cintitaM sudhiyA tena, svasthAne'pi na sundaram / vyasanaM ziSTalokAnAM, videzeSu vizeSata: // 58 // asAre'pyatra saMsAre, pitarau sAratAM gatau / yaccAhitau tadA ko'nyo, hito hanta! bhaviSyati // 59 // vyasanaM sakalaM tyaktvA, grAsAcchAdanatatparaH / arthacintApara: zete, yAmadvandvaM yathA muniH // 60 // zeSakAlaM gatAlasyo, vyavahAraM cakAra sa: / jAtazcASTaguNo lAbha-stasya svalpadinairapi // 61 // sampUrNAvadhaya: sarve, calitA: svagRhonmukhA: / sukhaM sukhena samprAptA, grAme te guNasundare // 62 // kaniSThena pumAneko, vaartaakthnhetve| preSita: zreSThinastena, sarvavArtA niveditA // 63 // bhaNitA zreSThinA bhadrA, subhadre! tava nandanA: / tiSThanti militA: sarve, grAme te guNasundare // 64 // gamane yo vidhisteSA-mAgame'pi sa eva hi / kriyatAM yena lokasya, pratItirjAyate priye! // 65 // tathaiva vihitaM sarvaM, loke maNDapamAzrite / grAmAdAnAyitA putrA:, samAsannAzca dhAritA: // 66 / / pUrvaM pravezito jyeSTho, bhRtyairvAmakarairdhataH / lajjannadhomukha: kSINaH, skhalatpAda: pade pade // 67 / / pApa: prakaTakaupIna:, kRtakacchoTaka: kaTau / sarvalokakRpAsthAnaM, durbalo'timalAvila: // 68 // bhRtyadvayena lajjAlu-dhRtvA vAmetare kare / mukto'gre sa samAnIya, zreSThina: zreSThakarmaNa: // 69 // bhaNita: zreSThinA vatsa!, pAdaM pUjaya mAmakam / dakSiNaM mUlanIvyA tvaM, labdhalAbhena vAmakam / / 70 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 38-39 / zreSThiputratrayakathA grahairiva gRhIto'sau, mantrairiva jaDIkRta: / niruddhavacana: zUnyo, bhaNito'pi na bhASate / / 71 / / AkArasaMvaraM kRtvA, pRSThaM zapathapUrvakam / vatsa ! satyaM pravaktavyaM, tatra gatvA pure tvayA // 72 // kimuktaM cintitaM kiMvA, kiMvA karma tvayA kRtam ? / tenApi ca yathA vRttaM, tathA sarvaM niveditm||73|| tacchrutvA kupita: zreSThI, kiJcitkampitakandharaH / uvAca militaM lokaM, sarvaM sAvezamAnasa: // 7 // bho ! pazyata janA! yUyaM, jyeSThaputrasya ceSTitam / vyavasAyaM pitRbhaktiM ca, zarIrasya sthitiM tathA // 75 // evaMvidhena veSeNa, sAdhureva prazasyate / pUjyate ca janaiH sarvaiH, stUyate stutibhistathA // 76 // nirdhana: zlAghyate sAdhu-raho munirakiJcanaH / malino mAnyatAmeti, maladhArI mahAmuniH // 77 // durbala: pUjyate loke, bho! kaSTaM tapyate tapa: / duSTadurmukhavAkyAni, sahan lokena zasyate // 78 // kSamAvAneSa vandyo'yaM, dhanyo dharmaziromaNi: / kadanabhojI lokena, bhaNyate ni:spRho muniH // 79 // bhUmizAyI munirloke, kaSTakArIti bhaNyate / romapAdanakhAdInAM, vardhanaM guNavardhanam / / 80 // parUSatvamacaryA ca, kezAnAM zlAghyate jane / asnAnaM ca prazasyanti, naiva snAnti dame ratA: // 81 // [snAnamudvartanA'bhyaGge, nakhakezAdisatkriyAm / gandhaM mAlyaM ca tAmbUlam, pradIpaM tu munistyajet / 82 / smRtirapi-brahmacaryasthito naiva-mannamadyAdvininditam / dantadhAvanagItAdi, brahmacArI vivarjayet / / 83 // ] etAnyunnatikArINi, sAdhUnAM zIlazAlinAm / anunnatikarANyeva, jAyante gRhamedhinAm // 84 / / uktaM ca-kAryaM kSutprabhavaM kadannamazanaM zItoSNayoH pAtratA, pAruSyaM ca ziroruheSu zayanaM mahyAstale kevalam / yAnyevAvanatiM vahanti gRhiNAM tAnyunnatiM saMyame, doSAzApi guNIbhavanti hi nRNAM yogye pade yojitAH // 85 // tadeSa jyeSThaputro me, nirbhAgyo gurutalpaga: / ayogyo gRhabhArasya, bAhyakarmakaro'stviti // 86 // mUlanIvIdhanaM muktvA , pAdAgre praNatiM gtH| dvitIyo bhaNita: pitrA, putredaM mAmakaM dhanam // 87 // dUra dUrataraM yAnti, puruSA lAbhavAJchayA / samUlaM te sametasya, bahizcAro nirarthakaH / / 88 // jyeSThavadanujyeSTho'pi, kRta: zapathazApitaH / tenApi kathitaM sarvaM, yatkRtaM yacca cintitam // 89 / / lokA: zRNuta sarve'pi, militA mAmakaM vacaH / eSo'pi karmakAryeva, mandire kintu madhyamaH // 90 // kaniSTho'pi samAyAto, bhRtyavargasamanvita: / AdezArthI purobhUya, sthito viracitAJjali: / / 91 / / mUlanIvIdhanaM sarvaM, pAde me muJca dakSiNe / vAme vivardhitaM muktvA, mamotsaGge nivezyatAm // 12 // tvanmukhAmRtapAnasya, cirakAlamutkaNThita: / adyAhaM mudito jAto, jAta ! tvayyavalokite // 93 / / kva meghA barhiNa: kutra?, kva candraH kva ca sAgara: ? / guNA: kurvanti dUtatvaM, dUre'pi vasatAM staam|| dhanacandrastathA proktaH, pituraGkamupAgataH / harSAzrupUritAkSeNa, tenAcumbi sa mastake // 15 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake bhaNito vatsa! kiM tatra, vANijyaM kurvatA satA / ayamAsAdito lAbho, mUlAdaSTaguNo mahAn // 96 / / tenApi kathitaM sarvaM, yatkRtaM yacca cintitam / lAbhazca pUjyapAdAnAM, puNyairAsAdito mayA / / 97 // nizamya tasya vAkyAni, dhano manasi raJjita: / harSAzrupUrite bibhra-ccakSuSI galadazruNI // 98 // puNyAnubandhipuNyena, janma sambhAvyate tava / sukSetramiva zasyAnAM, tvaM pAtraM sarvasampadAm // 99 / / labhyate RkSasaGkhyApi, gaNyante dvIpasAgarA: / tava dehe guNAnAM tu, paryanto'pi na labhyate // 100 // tvayaiva putrIputrAhaM, tvayaiva guNavAnahaM / tvayaiva zlAghyatAM nIta-stvayA jAto nirAkula: // 10 // manAMsi ziSTalokAnAM, kUpodakasamAnyaho! / nirguNai: stabdhakai: zUnyairgRhyante na kadAcana // 102 // bho lokA: ! sAkSiNo yUyaM, visaMvAdanivAraNe / kaniSThe'pi guNAdhAre, dhanacandre'sti me manaH // 103 / / yata uktaM-guNA gauravamAyAnti, mahattvena na rUpataH / kalaGkI na tathA pUjyo niSkalaGko yathA zazI // 10 // tatazca sarvalokAnAM, purato maGgalapUrvakam / gRhabhAro'zruNA sArdhaM, mUrdhni tasya nivezita: // 105 // kubuddhayA nAzito jyeSTho, gRhe karmakara: kRtaH / subuddhiyogato jAto, dhanacandro gRhAdhipaH // 106 / / kubuddhidAnata: kruddhaH kumitraparivAritaH / vidhireSa upAyena, puMso harati sampadam // 107 // subuddhidAnatastuSTaH sumitraparivAritaH / vidhireSa upAyena, narasya kurute zriyam // 108 // nAstyasAdhyaM sucIrNAnAM, purA janmani karmaNAm / dhanacandreNa yenAtmA, laghunApi gurUkRtaH // 109 / / uktaM ca-lahueNa vi vaDavIyaM-kureNa sAhIsayANa majjhammi / taha saMThavio appA, jaha sesatarU tale tassa // 110 // vIcivyAptaviyadvitAnavasudhaM kvAgAdharandhaM payo, golAlasalIlapANikalitA: kSudrA: kva te mAbhRtaH / baddhavA dAzarathistathApi jaladhiM pratyAjahAra priyAM, grAvANo'pi taranti vAriNi yadA puMso'nukUlo vidhiH // 111 // tatastaM zikSayAmAsa, zreSThI snehaparAyaNaH / vatsAvahitacittena, zrotavyaM mAmakaM vacaH // 112 / / eSa bhAro mahAbhAro, durvahaH kinnarainaraH / tadayaM putra ! voDhavyo, gatAlasyena sarvadA // 113 // yathA na taralAyante, durjanA du:khadAyina: / zyAmAyante yathA naite, sajjanA: sukhakAriNaH // 114 // sarvadaiva salajjena, svopayogena sarvadA / vyasanaM vyasanaM kRtvA, kartavyaM suguNArjanam // 115 // devAnAM ca gurUNAM ca, kAryA bhaktirakRtrimA / sarvatrocitavRttyA ca, vartitavyaM vivekinA // 116 // mAnanIyA janA mAnyA, nindanIyA na kecana / paramarma na vaktavyaM, kartavyo dharmasaGgrahaH // 117|| karkazaM na vaco vAcyaM, na bhAvyaM baddhamuSTinA / indriyANi vazIkRtya, pAlanIyo gRhAzramaH // 118 / / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 38-39 / zreSThiputratrayakathA 23 gRhAntarvAtula: ko'pi, pittala: ko'pi kopn:| mAnI mAyIca lobhIca, kalahI cApi kazcana // 119 / / duHzIlo durbhaga: ko'pi, ko'pi duSTo'paro jaDaH / gRhanAyakena kartavyA, sarveSAmanuvartanA / / 120 // svalpajalpakriyAkArI, dehAdarzitavikriya: / zlAghyate sarvalokena, yata uktaM mahAtmabhiH // 121 / / na khanati khuraiH kSoNIpRSTaM na nardati sAdaraM, prakRtipuruSa prekSyApyagre na kupyati gontaram / vahati ca dhuraM dhuryo dhairyAdanuddharakandharo, jagati guNina: kAryodAryAtparAnatizerate // 122 // dAnAdiguNasaMyuktaH, sadAcAraparAyaNaH / kulAcAraikacittazca, kena kena na zasyate ? // 123 // yata:- tyAgaiH saccaritairdayAbhiratulairanyopakArairguNe gurvAdevinayaistapobhiramalaiH zubhairyazobhirnayaiH // tArasphAravivekato nijakulAcArAttathA dharmatoM, yo dhIredhuri dehinAM na gaNitaH kiM so'pi maryo bhuvi ? // 124 // sarvasya connati: kAryA, vAryA durjanasaGgatiH / strINAM vaze na gantavyaM, vaco vAcyaM na krkshm||125|| evaM ca jAyate kIrti-ryaza: sarvatra jRmbhate / labhyate prathamA rekhA, satpuruSavicAraNe // 126 // kiyatte kathyate vatsa! sakSepAt zRNu saamprtm| doSA heyA guNA grAhyA:, kartavyA nirmalA dyaa||127|| evaM zreSThI samAzvAsya, dhanacandraM mudaM dadhau / guNinyapi guNAdhAnaM, guNAyaivopajAyate // 128 / / gRhasya svAminaM kRtvA, dattvA parijanaM nijam / svayaM zreSThI samArabdho, dharmaM kartumanAkula: / / 129 / / dRSTAnto'yaM samAkhyAto, dArTAntika ihocyate / sAMsArikAstraya: sattvA, mAnuSIM yonimAgatAH // 130 // tatraiko labdhasamyaktva:, satyazaucasamanvita: / labdhalAbhavaNiktulyo, mRtvA deveSu jAyate // 131 / / parastanukaSAyatvA-dAnadAtRtvayogata: / mUlAhArivaNiktulyo, mRtvA bhavati mAnava: // 132 / / tRtIyastu mahApApo, dharmakarmabahirmukha: / jIvaghAtI mRSAvAdI, cauryacAturyasaGgata: // 133 // parabhAryArata: pApo, mahArambhaparigraha: / samUlahAriNA tulyo, narakaM yAti dAruNam // 134|| mAnuSatvaM bhavenmUlaM, lAbho devagatirbhavet / mUlanAzena jIvAnAM nArakatiryagyonitA // 135 // labdhalAbhasamai vyaM sarvathA bhavyajantubhiH / mUlAhArisamairvApi, na tulyairmUlahAriNA // 136 / / tadaho durlabhaM prApya, mAnuSyaM bhavakoTibhiH / yatadhvaM sarvadA dharme, yenedaM saphalaM bhavet // 137 // iti vaNiktrayakathAnakaM parisamAptam Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake bhUyo'pi dharmaM prazaMsayan zlokacatuSTayamAha samprApya mAnuSaM janma, durlabhaM bhavakoTibhiH / vyApAritaM sadA dharme, yaiste zatranarottamAH // 40 // gacchatAM durgasaMsAra-mArge paryantavarjite / dharmasambalate puMsAM, duHSamAni pade pade // 41 // sIdantyatra na yairdharma:, samyagAsevita: puraa| sAmprataM na ca kurvanti, teSAmagre'pi no sukham // 42 // tadeSa bhagavAn dharmo, durgatigatadhArakaH / sadbhiH sadaiva kartavyaH, sarvasaukhyanibandhanam // 43 // samprApya labdhvA mAnuSaM manujabhavasambandhi janma jananaM durlabhaM duSprApaM bhavakoTibhirnarakAdibhavalakSazatasahasrairvyApAritaM niyojitaM sadA nityaM dharmesadanuSThAnarUpe yai: kaizcidanirdiSTanAmabhiste'trAsmin loke narottamA: pradhAnapuruSAH // 40 // gacchatAM vrajatAM durgasaMsAramArge viSamabhavavartmani paryantavarjite nidhanarahite dharmasambalaM dharmapAtheyamRte vinA puMsAM puruSANAM du:SamAni duHkhazatavidhAyitvAd duHkhAni pade pade sthAne sthAna iti // 41 / / sIdanti samabhilaSitArthApUrtyA du:khamanubhavanti, atra manuSyabhave na naiva yai narai dharma: sundarAnuSThAnaM samyak zobhanena nyAyenAsevita: kRta: purA pUrva, sAmpratamadhunA na ca naiva kurvanti vidadhati teSAmagre'pi teSAM narANAmagre'pi paraloke'pi no naiva sukhaM sameti // 42 // tattasmAtkAraNAdeSo'yaM pUrvokto bhagavAnsakalalokapUjanIyodharma: zrutadharmazcAritradharmazca durgatigatadhArako durgatiprasthitajantunivAraka: sadbhiH satpuruSaiH sadaiva sadAkAlaM kartavyo vidheya: sarvasaukhyanibandhanaM sakalazarmakAraNamiti zlokacatuSTayasamAsArtha: // 43 // tathA dharmo vijayI sarvatrA-'dharmo vijayavarjitaH / tato'dharma parityajya, dharme yatno vidhIyatAm // 44 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 40-44 / dharmaprazaMsA prAsAdadvayakathA ca 25 dharma: zobhanAnuSThAnaM vijayI vijayavAn sarvatra sarvaloke adharmo dharmavipakSo vijayavarjito jayarahita: / tatastasmAtkAraNAdadharmaM parityajya vimucya dharme yatna Adaro vidhIyatAM kriyatAmiti // 44 // sa ca sadanuSThAnena ziSTasamAcArapAlanena ca bhavati / lokAceha bahavo mahArambhamahAparigrahAsaktAzcauryapAradAryaprabhRtidurnayakAriNazca, tathApyAtmAnaM dhArmikANAM dhuri dhArayanti, AtmasantuSTatvAjjagata iti etadarthapratipAdakazca dRSTAnto'yaM, tadyathA prAsAdadvayakathA astIha magadho nAma, dezo dezaziromaNiH / mahezvarakRtAvAsa:, sa kailAsa ivonnata: // 1 // yatra nAryazca vApyazca, nirmalA: supayodharAH / sutejasa: suvaMzotthA, muktAzca munayo'pi ca // 2 // puraM rAjagRhaM tatra, nivAsa: sarvasampadAm / vizAlenoccazAlena, parita: pariveSTitam / / 3 / / tatrAsIt zreNiko rAjA, svaguNai raJjitaprajaH / bhANDAgArAdisampUrNaH, supratApI parandama: // 4 // gRhItahRdayA tasya, cellaNA nAma gehinI / rohiNIva zazAGkasya, vilasattAratArikA // 5 // tathAbhayAbhidhAnazca, mantrI putrazca sadguNaH / buddhayA sarvAtizAyinyA, tridazAcAryasannibhaH // 6 // athAnyadA samArUDhaH, prAsAde medinIpati: / parita: preSayAmAsa, dRSTiM draSTavyadarzana: // 7 // yatra yatra prayAtyasya, dRSTidarzanalolupA / pazyati tatra tatrApi, lakSaza: koTizo janAn / / 8 / / tata: sakautuko rAjA, prAsAdAdavatIrya sa: / sarvata: puramAlokya, sabhAmaNDapamAgataH / / 9 / / sAmantamantriNa: sarve, samAyAtAzca tatkSaNam / sanniSaNNA nije sthAne, tAn sanmAnya tato nRpH||10|| lokavismayakArIda-makAlajaladopamam / provAci ca narendreNa, mantriNo militAn prati // 11 // etasminnagare lokA, bahavo ye vasanti na: / kiM pApA dhArmikA veti, mamedaM kathyatAM drutam / / 12 / / zrutvedaM mantriNo buddhayA, paryAlocya parasparam / procuzca bahava: pApA, vasantyatra pure prabho ! // 13 // dhArmikA gaNitA: keci-cchatAMzAdapi durlabhAH / kukarmakAriNAM puMsAM, paryanto'pi na labhyate // 14 // tanmantribhaNitaM vAkyaM, rAjJo'pi hRdi sNsthitm| kevalaM vakti no kiJci-dabhayo mantriNAM vrH||15|| azRNvanniva tUSNIka, Aste'dhonamitekSaNa: / bhaNito bhUbhRtA mantri-nuttaraM kiM na dIyate ? // 16 // sa prAha na vijAne'haM, devottaramudIritum / ajAnAnasya sarvatra, maunaM sarvArthasAdhanam // 17 // yathaite tava jAnanti, mantriNa: kAryanizcayam / tathAhaM na vijAnAmi, vibhinnA matayo nRNAm // 18 // ahaM tu nanu jAnAmi, prabhUtA dhArmikA janA: / vasanti ca svalpA: pApA:, kuru tAta! priikssnnm||19|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake svalpazaucA adharmiSThA, 'araNyAnInivAsinaH / avicArA na zasyante, narA gaDDurikA yathA // 20 // aparIkSitakAritvaM, mRtAnAM dehamaNDanam / badhireNa samaM mantro, jAtyandhamukhamaNDanam // 21 // tata: parIkSaNAhetoH, puramadhye sitetaram / prAsAdadvayamuttuGgaM, kArayitvA manoharam // 22 // parita: paTahenAzu, zrAvayitvAkhilaM janam / yathA bho bhUbhRtA dharmyaH, prAsAda: kArito mahAn // 23 // dvitIya: pApanAmA ca, tatra ya: ko'pi dhArmika: / dhana' prAsAdamAgatya, sa Arohatu satvaram // 24 // pApo jano dvitIyaM tu, prAsAdamupagacchatu / etacchrutvA jana: sarvo, dhAvito dharmamandire // 25 / / niroddhaM zakyate naiva, pratIhArazatairapi / cakriNa: kalpapAlAzca, matsyabandhAzca khaTTikA: // 26 // vezyA vAgurikA gonA, ye cAnye pApakAriNa: / pratIhAreNa te proktA:, kiM yUyamiha cAgatA:? // 27 // madyamAMsarasAsaktA jIvaghAtaparAyaNA: / adharmiSThA: kukarmANo, lokanindyAzca sarvadA // 28 // jagAda cakrI cakraM no, dharmAGgaM prathamaM smRtam / vicAraya pratIhAra!, kathyamAnaM vaco mama // 29 // dvijapAkhaNDidInAndha-paGgubhyastailadhArayA / dattayA kiM na dharmo na, iti samyagvibhAvyatAm // 30 // taDAge khanyamAne tu, leSTavAkarSaNasambhavam / arthamAtrasamutthaM vA, puNyaM kena nivAryate ? // 31 // sauvAsinI dvijebhyazca, dakSiNA yA pradIyate / taduttho dharmasantAna:, kimasmAkaM na jAyate ? // 32 // tato vayaM sudharmiSThA, dharmakarmavicakSaNA: / dharmaprAsAdayogyAzca, mudhA vArayate bhavAn // 33 // atrAntare samAyAtA, sunandavaNigaGgajA / viTabhojyA mahApApA, na vezyA na kulAGganA // 34|| jAraghAtitabhartRkA, nirmaryAdA gatatrapA / varjitA pitRvargeNa, zvazureNApi varjitA // 35 / / udghATamastakA lokai-hasyamAnA muhurmuhuH / kulaGkulamaTantI ca, sA kulaTeti vizrutA // 36 // anyAyArjitavittena, tayA yakSasya mandiram / kAritaM tena yakSo'pi, tannAmA bhuvi vizrutaH // 37 // kulaTAyakSa ityeSA, khyAtiryakSasya jRmbhte| kiM kurvanti vigupyante, devA api kusnggt:||38|| pratIhAreNa sA ruddhA, nirdharme! dharmamandire / praveze ko'dhikAraste, sAvocadidamaJjasA // 39 // ahaM dharmavatAM sImA, yayA yakSasya mandiram / kAritaM nijavittena, tvamajJa iva lakSyase // 40 // tato madanamaJjuSA-nAmnI varavilAsinI / pratIhAraniruddhA'sA-vidaM vacanamabravIt // 41 // dharmasaudhe pravizantyA, niSedha: kriyate katham ? / svalpAkSaraiH pratIhAra-stAmavocadvilAsinIm / / 42 / / svakarma kiM na jAnAsi ?, pApe ! pApagRhocitam / pratIhAprabodhAya, jagAdedaM vilAsinI // 43 / / trInvArAnpratimAsAnte, kAmasatraM ddaamyhm| dvijAdiduHsthalokAnAM, susthatve kiMnamezubham? // 44 // evamanye'pi sarve'pi, matsyabandhAdayo narA: / AtmAnaM dhArmikammanyA, dharmasaudhamupAgatA: // 45 // pratIhAro'cintayat sarvasyAtmA guNavAn, sarvaH paradoSadarzane kuzalaH / sarvasya cAsti vAcyaM, na cAtmadoSAn vadati kazcit // 46 // 1 araNyAnI = bhoTu ta iti zabdaralamahodadhau // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 1 / zloka 47-74 / prAsAdadvaya kathA ra7 satyApita: pravAdo'yaM, janenaivaM prajalpatA / jagadAtmani santuSTaM, sarva: svaM cAru manyate // 47 // bahiSTAnmastake madhye, pArzvata: pRSThato'pi ca / sarvato nAgaro loko, dharmAgAramupAzritaH // 48 // zUnyaM pApagRhaM sarvaM, na ko'pi kvApi dRzyate / kharAMzurmastake rUDha-stIvratejA: sudussahaH // 49 // narendrazca samAsana:, pradhAnaparivArita: / janaM ca janajalpaM ca, pazyati ca zRNoti ca // 50 // atrAntare ca pApIya:-prAsAde kaalimaalye| dvAveva puruSau rAjJA, vizantAvavalokitau // 51 // vismayApannacittena, abhayo'bhANi bhuubhRtaa| kAvetau puruSau bhadra!, pApaprAsAdamAgatau // 52 // tenoce zrAvakAvetau priyngkkrshubhkrau| kAraNaM tatra tadyAne, samAkArya vicAryatAm // 53 // tato rAjJA pratIhAra-mukhenAkAritAvubhau / Agatya praNatau rAje, niSaNNAvucitAsane // 54 // rAjJA pRSTau yathA jaina-zAsane zrAvako yuvAm / devazca yuvayo: zrImAn, samagraizvaryasaMyutaH // 55 // sarvajJaH sarvadarzI ca sarvadevanamaskRta: / gurava: sAdhavazcaiva, prApyante nAlpapuNyakaiH // 56 // . sadviveka: zriyA sArdhaM, vinayo vidyayA saha / AtmaguNairanutseko, yuSmAsveva vilokyate // 57 // bho bhadrau ! zeSalokebhyo, guNitvaM vAM samargalam / tata: kena nimittena, pApaprAsAdamAzritau? // 58|| tAvUcaturmahArAja! yanna tuSTirnijairguNaiH / kriyAkANDumapi svIyaM, na taccetasi vartate // 59 // jagadvandhurjinAdhIzo, devo nau devadevatA / kSamAvanta: zrutAdhArA, guravazca susAdhavaH / / 60 // zrUyate tadvaco nityaM, kriyate paryupAsanA / kriyAkAle punaH sarvaM, kAkavAsitasannibham // 6 // jinAjJA hRdaye'smAka-manuSThAnaM sakalmaSam / mokSAdhvanisthitasyedaM, prasthAnaM narakAdhvani // 62 // te zocyA ye na jAnanti, sarvajJamatamujjvalam / zocyAnAmapi te zocyA, jJAtvA ye na prakurvate // 63 / / ApAditacamatkArA, indrajAlikasannibhA: / bahavo viralAste ca, ye raJjitasvamAnasA: // 64 // anta:zUnyA bahi:sArA, nityazo bhojanapriyA: / dhvanisArAzca saMsAre, bahavo mardalopamA: // 65 // anta:sadvAsanopetA, bahizca bakavRttaya: / vAcaMyamA kSamAvanto, ni:spRhA viralA janA: // 66 // sudharmAdimunIndrANAM, maunIndraguNadhAriNAm / jinAjJAyogayuktAnAM, dharmaprAsAdayogyatA // 67 / / tenAtra vayamArUDhA, mUDhA: sanmArgavartmani / kukarmakArakA datta-satyaGkArA bhavAdhvani // 68 // jagAdAthAbhayo deva!, svadoSe yasya doSadhI: / sa dhanyo vandanIyazca, sa dhArmikaziromaNi: // 69 // doSabuddhiH svadoSeSu, guNabuddhirguNeSu ca / doSebhyaste virajyante, pravartante guNeSu ca // 7 // doSA api guNatvena, yaiH prapannA narAdhamaiH / doSebhyazca kadA teSAm, vinivRttirbhaviSyati? // 71 // darzane paradoSANAM, lokAnAM locanadvayam / sahasraguNatAM yAti, hA hA matsarajRmbhitam // 72 // svadoSadarzane dve tu, jAtyandha iva cakSuSI / ye tu dharmaparA lokA-ste svalpA na tu bhUriza: // 73 // yo hi yatkurute kArya, tadetattasya sundaram / AtmasantuSTamevedaM, vicArarahitaM jagat // 74 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tena rAjan ! mayA prokta-'malpA: pAtakakAriNaH / svabuddhyA dhArmikA: sarve, vasanti nagare tv|75| tato'sau raJjito rAjA, zreNiko magadhAdhipaH / zlAghAM kurvan jagAdedaM, pratItya zrAvako takau // 76 // aho vAM vivekasya, aho vAM jalpitasya ca / aho vAM dharmadADhacasya, yadi mUlyaM jagattrayI, // 77 // visarjitau narendreNa, priyaGkarazubhaGkarau / zlAghyamAnau ca lokena, sAdaraM svagRhaM gatau // 78 // aho abhaya! te buddhiH, sarveSAmupari sthitA / nAmnaiva mantriNa: zeSA-stvamAdyo mantradarzinAm / / 79 / / abhayAya nijaM dattvA, dehasyAMzukabhUSaNam / visarjitasabho rAjA, jagAma nijamandiram // 80 // kRtasnAno vizuddhAtmA, saMvItazucizATaka: / zAnta: kRtottarAsaGgo, dharmadhIdharmamUrtikaH // 8 // mAlatIjAtyapatrAdi-sAndrapuSpaiH sugandhibhiH / pUjayitvA vidhAnena, zreNikaH zrIjinezvaram // 82 // jAtyakAJcananirmita-yavAnAM sASTakaM zatam / pratyahaM kArayitvA ca aSTamaGgalahetave / / 83 // maGgalAni puro hyaSTa, vilekhya vidhipUrvakam / romAJcAJcitasarvAGgo, yogamudrApurassaram / / 84|| devendrAdistavai: sAraiH, stutvA bhuvanabAndhavam / aSTasvaGgeSu caikaikaM, namaskArapurassaram // 85 // puSpaM dattvA tato bhuGkte, nirmalIkRtadarzana: / evaM ca kurvato rAjyaM, tasya gacchanti vAsarA: // 86 / / tadaho dhArmikA: stokA:, ziSTAcAraparA narA: / anyAyakAriNo lokA, bhUyAMso dharmavarjitAH // 87 // sarvadA sarvakalyANa-kArake bhavatArake / yatadhvaM bho janA dharme, sAmagrI durlabhA punaH // 88 // shriimdbhydevaakhy-suuripaadaantvaasinaa| sUriNAvardhamAnena, dhrmrtnkrnnddke||89|| dharmAdharmakRtAhvAne, dharmAdharmavivecake / prastAve prathame vRttiH, saGghapAdeva carcitA // 90 // iti prathamo'dhikAraH 1degmalpe- BJmu.|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinapUjAdhikAraH 2 ukto dharmAdharmAviti prathamAdhikAraH, atha dvitIyo jinapUjeti vyAkhyAyate, asya cAyamabhisambandha:-prathamAdhikAre dharmAdharmoM saprapaJcAvabhihitI, tatra cAdharmaM parityajya dharme yatno vidheya ityuktaM, dharmArthinAM punardevatApUjanaM prathamamevAnuSThAnam, ato'trAdhikAre pUjAvidhirucyate, ityanena sambandhena samAyAto'yamadhikAro vyAkhyAyate, tatra dravyabhAvabhedena dvaividhyam pUjAyA upavarNayan zlokamekamAha dravyato bhAvatazcaiva, dvividhaM devtaarcnm| dravyato jinavezmAdi, stutistotrAdi bhAvataH // 45 // dravyato dravyamAzritya, bhAvato bhAvamAzritya, ca: samuccaye, evo 'vadhAraNe, sa ca bhinnakramo dvividhamevetyatra dRSTavyaM, tato dvividhameva dviprakArameva devatArcanaM devapUjanaM tato dravyato dravyamAzritya jinavezmAdi jinamandirAdi, AdizabdAjinabimbapratiSThAdiparigraha: uktaM ca jiNabhavaNabimbaThAvaNa-jattApUyAi suttao vihinnaa| davvatthaotti neyaM, bhAvatthayakAraNatteNa // 1 // vihiNANuTThANamiNaM ti, evameyaM sayA kareMtANaM / hoi caraNassa heU, no ihalogAdavikkhAe // 2 // [paJcAzakapra.6/3-4] tathA stutistotrAdi bhAvato bhAvamAzritya bhAvapUjetyarthaH / tatra stutaya ekazlokAdyA yAvadaSTau, tata: paraM stotrANi bhaNyante, AdizabdAt pauSadha-sAmAyika-svAdhyAyAdiparigraha: / sAdhUnAzritya puna: sakalamapi yatyanuSThAnaM bhAvastava eveti zlokArthaH // 45 // atha dvividhasyApi pUjanasyAdhikAriNo nirUpayannAha asyAdhikAriNo jJeyA, dvividhasyApyagAriNaH / prAyo bhAvastave caiva, sAdhUnAmadhikAritA // 46 // asya etasya tasya devatArcanasya adhikAriNo yogyatAvanto jJeyA jJAtavyA dvividhasyApi dravyabhAvabhedena dviprakArasyApyagAriNo gRhasthA:, tathA prAyo bAhulyena bhAvastave caiva bhAvArcana eva, prAyograhaNAtsaMyamAbAdhayA guNamapekSya kadAcid dravyastave'pi Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sAdhUnAM yatInAmadhikAritA adhikAritvaM yogyatvamityarthaH / uktaM ca davvatthao ya bhAvatthao ya, davvatthao bahuguNotti buddhi siyA / aniuNamaivayaNamiNaM, chajjIvahiyaM jiNA viti // 1 // chajjIvakAyasaMjamo, davvathae so virujjhaI ksinno| to kasiNasaMjamaviU, pupphAIyaM na icchaMti // 2 // akasiNapavattayANaM, virayAvirayANa esa khalu jutto| saMsArapayaNukaraNo, davvathae kUvadiTuMto // 3 // [paJcAzake 5/42] iti zlokArthaH // 46 // atha dravyasvarUpaM tatrAdhikAriNastadupadezaM ca zlokenAha vidhApya vidhinA zrAddhaH, sundaraM jinamandiram / tatra bimbaM pratiSThApya, pUjayet prativAsaram // 47 / / vidhApya kArayitvA vidhinA zAstroktavidhAnena zrAddha: zrAvaka: sundaraM zobhanaM jinamandiraM jinagRhaM, tatra tasmin bimbaM jinapratimAM pratiSThApya zAstroktavidhinA pratiSThA kArayitvA pUjayedarcayet prativAsaraM pratidinamiti / tatra vidhApya vidhinA zrAddha ityanena jinabhavanaM vidhinaivAdhikAriNaiva ca kArayitavyamiti darzayati / tatrAdhikArI gRhastha eva zubhasvajanAdivizeSaNayukto veditavya: yata uktaM ahigArio ya gihattho, suhasayaNo vittasaMjuo kuljo| akkhuddo dhIvalio, maimaM taha dhammarAgI ya // 1 // gurupUyAkaraNaruI, sussUsAiguNasaMgao ceva / nAyA ahigayavihANassa, dhaNiyaM mANappahANo ya // 2 // eso guNihijogA, aNegasattANa tIe vinniogaa| guNarayaNaviyaraNeNaM, taM kArito hiyaM kuNai // 3 // taM taha pavattamANaM, daTuM kei guNarAgiNo maggaM / anne u tassa bIyaM, suhabhAvAo pavajanti // 4 // jo ciya suhabhAvo khalu, sanvannumayammi hoi prisuddho| so ciya jAyai bIyaM, bohIe teNa nAeNa // 5 // [paJcAzake 7/4-8] Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 47 / jinabimbapratiSThAvidhi: 31 jinabhavanavidhi: puna: zuddhabhUmigrahAdikaH, bhaNitaM ca jiNabhavaNakAraNavihI, suddhA bhUmI dalaM ca ktttthaaii| bhiyagANaisaMdhANaM, sAsayavuhI ya jayaNA ya // 1 // davve bhAve ya tahA, suddhA bhUmI paesakIlA ya / davve apattigarahiyA, annesi hoi bhAve u. // 2 // [paJcAzake 7/9-10] ityAdirjinabhavanavidhApanavidhirvaktavya iti tathA tatra bimbaM pratiSThApya ityanena jinabimbapratiSThAvidhi: sUcita: sa cetthaM kartavyastadyathA nipphannassa ya vivassa, divasadasagassa majjhayAraMmi / kAyavvA u paiTTA, sA puNa tivihA viNihiTThA // 1 // vattakkhA khalu ekkA, khettakkhA vanniyA tahA aparA / annA ya mahakkhA iha, tANa sarUvaM imaM hoI // 2 // jo titthavaI jaiyA, taiyA tabiMbaThAvaNA pddhmaa| usabhAINaM savvesiM, jANa bIyA paiTha tti // 3 // taiyA sattarisamahiya-titthayarasayassa puNa paiTa tti / jo jassa jahA bhAvaM, jaNei sA tassa taha juttA // 4 // AsAyaNadoso vi hu, viMvabahutteNa mjjnnaaiko| saMkeyanvo jaM tIe, saMbhavo jAva doso u // 5 // AvassayAicunnisu, vutto vi hu viMbaThAvaNAivihI / cariyANukittaNAo, na sesapaDisehago so vi // 6 // iya jahasattIe guruM, lahuM va selubbhavaM maNimayaM vA / jiNaviMbaM kArito, kallANaparaMparaM lahai // 7 // pratiSThAvidhi: punarayaM ghosAveja amAri, rannA saMghassa taha ya vAharaNaM / vinANiyasammANaM, kujjA khettassa ya visuddhiM // 1 // taha ya disipAlaThavaNaM, takiriyaMgANa saMnihANaM ca / duvihasuI posahio, ceIe Thaveja jiNabiMbaM // 2 // navaraM sumuhuttaMmi, puvuttaradisimuhaM sauNapuvvaM / vajaMtesu caunviha-maMgalatUresu pauresu // 3 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake to savasaMghasahio, ThavaNAyariyaM Thavettu pddimpuro| deve baMdai sUrI, parihiyaniruvayasuivattho // 4 // saMtisuyadevayANaM, karei ussaggathuipayANaM ca / sahirannadAhiNakaro, sayalIkaraNaM tao kujjA // 5 // te suddhobhayapakkhA, dakkhA kheyaNNuyA vihiyarakkhA / NhavaNagarA u khivaMtI, disAsu sambAsu suddhavaliM // 6 // tayaNaMtaraM tu muddiya-kalasacaukkeNa te NhavaMti jiNaM / paMcarayaNodaeNaM, kasAyasalileNa NhavayaMti // 7 // caMdaNajaleNa kuMkuma-jalakuMbhehiM ca titthasalileNa / suddhakalasehiM pacchA, guruNA abhimaMtiehiM tahA // 8 // NhANANaM sanvANa vi, jldhaaraapupphdhuuygNdhaaii| dAyanvamaMtarAle, jAvaMtima kalasapatthAvo // 9 // evaM Nhavie viM, nANakalAnAsamAcareja gurU / to sarasasuyaMdheNaM, liMpejjA caMdaNadaveNa // 10 // kusumAI suyaMdhAI, ArovettA Tveja biNbpuro| naMdAvattayapaDheM, pUeja ya cArudamvehiM // 11 // caMdaNachaDubbhaDeNaM, vattheNaM chAyae ya taM paDheM / aha paDisaramArove, jiNabiMbe ridvividdhijuyaM // 12 // to sarasasuyaMdhAI, phalAiM purao Thaveja vivassa / jaMbIravIjapUrA-iyAiM to deja gaMdhAiM / / 13 / / muddAmaMtannAsaM, vive hatthaMmi kaMkaNanivesaM / maMteNa dhAraNavihiM, kareja viMbassa to purao // 14 // bahuvihapakanANaM, ThavaNA varavehagaMdhapuDiyANaM / varavaMjaNANa ya tahA, jAiphalANaM ca savisesaM // 15 // sAgikkhUvarasolaga-khaMDAINaM varosahINaM ca / saMpunnavalI ya tahA, ThavaNaM purao jiNiMdassa // 16 // ghayaguDadIvo sukumA-riyAjuo caujavArayA disisu / vivapurao ThavejjA, pUyANa baliM tao dejA // 17 // 1 atra kalyANakalikA dvitIyabhAge, 139 tame patre ekA gAthA adhikA vartate maTTIyajaleNaM tA, aTThavaggasavvosahijalehiM ca / gaMdhajaleNaM taha, pavaravAsasalileNa ya havaMti // Jain Education ternational Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 47 / jinabimbapratiSThAvidhi: ArattiyamaMgaladIvayaM ca, uttAriUNa jiNanAhaM / vaMdeja'hivAsaNadeva-yAe ussaggathuidANaM // 18 // aha jiNapaMcaMgesu, ThAvei gurU thirIkaraNamaMtaM / vArA u tinni paMca va, satta va acaMtamapamatto // 19 // - mayaNahale Arovai, ahivAsaNamaMtanAsamavi kuNai / jhAyai ya tayaM viMbaM, sajiyaM va jahA phuDaM hoi // 20 // 'evamadhivAsiyaM taM, viMbaM chAeja sdsvtthenn| caMdaNachaDubbhaDeNaM, taduvari pupphAI vi khivijA // 21 // hAveja sattadhanneNa, tayaNu jIvaMtaubhayapakkhAhiM / nArIhiM cauhiM samalaM-kiyAhiM vijaMtanAhAhiM // 22 // paDipunacattasutteNa, veDhaNaM cauguNaM ca kAUNaM / omiNaNaM kArejA, tudAhiM hirannadANajuyaM // 23 // to vaMdejA deve, paiTTadevIe kAu ussaggaM / dija thuI tIe ciya, Thaveja purao ya ghayapattaM // 24 // sovanavaTTiyAe, kujjA mahusakarAhiM bhariyAe / kaNagasalAgAe biMba-nayaNaummIlaNaM lagge // 25 // sammaM paiTTamaMteNa, aMgasaMdhIsu akkharannAsaM / kuNamANo egamaNo, sUrI vAse khiveja tahA // 26 // puSphakkhayaMjalIhiM, to guruNA ghosaNA sasaMgheNa / thejjatthaM kAyavvA, maMgalasaddehiM vivassa // 27 // jaha siddhimerukula-pavvayANa paMcatthikAyakAlANaM / iha sAsayA paiTTA, supaiTThA hou taha esA // 28 // taha dIvasiMdhusasahara-diNayarasuravAsavAsakhettANaM / iha sAsayA paiTTA, supaiTTA hou taha esA // 29 // etthaM suhabhAvakae, akkhayakheve kayaMmi biMbassa / savisesaM puNa pUyA, kiccA ciivaMdaNA ya tahA // 30 // muhaugghADaNasamaNaM-taraM ca pUyA ya smnnsNghss| . phAsuyaghayaguDagorasa-NaMtayamAIhiM kAyavA // 31 // 1 evamabhi- BJ mu. // 2 paDipuna cattu-kalyANakalikAyAm // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJakAsahite dharmaratnakaraNDake sohaNadiNe ya sohagga-maMtavinnAsapunvayamavassaM / mayaNahalakaMkaNaM kara-yalAo vivassa avaNejjA // 32 // jiNabiMbassa ya visaye, niyaniyaThANesu svvmuddaao| guruNA uvautteNaM, pauMjiyavAo tA ya imA // 33 // jiNamudda' kalasa' parameTTi', aMga aMjali tahAsaNA cakkA / surahI pavayaNa garuDA', sohamga kayaMjalI2 ceva // 34 // jiNamuddAe caukalasa-ThAvaNaM taha kareha thirakaraNaM / ahivAsamaMtanasaNaM, AsaNamuddAe anne u // 35 // kalasAe kalasaNhavaNaM, parameTTIe u AhavaNamaMtaM / aMgAe samAlabhaNaM, aMjaliNA puppharuhaNAi // 36 // AsaNayAe paTTassa, pUyaNaM aMgaphusaNaM [ca] cakkAe / surahIe amayamuttI, pavayaNamuddAe paDiboho // 37 // garuDAe duTTarakkhA, sohaggAe ya maMtasohaggaM / taha aMjalIe desaNa-muddAhIM kuNaha kajjAiM // 38 // coei ettha koi, jaha kira sAmAiyaMmi kiM guruNo / jutto Thiyassa eso, sAvajjo vihisamAraMbho? // 39 // kAyavahacaraNabhaMsA, taMmi jao tassa niyamao Tuti / jAyai ya avissAso, gurUvaesesu sIsANaM // 40 // bhannai ettha samAhI, kaha vi jai hoi koi kAyavaho / taha vi hu guruvayaNAo, AyaraNAo ya no duTTho // 41 // vihivayaNaM ca pamANaM, suttuttaM jeNa ThAvaNA guruNA / kajjA jiNabiMbANaM, taM savisayaM havai karaNe // 42 // annaha ninvisayattaM, pAvei tayaM tu teNa so jutto| taiyA taha guruThavaNe, viMbassa u gauravAiguNA // 43 // annaM ca suttavihiNA, saMbhavajayaNAe vivaThavaNAe / no kAyavahAIyA, dosA jiNabhavaNakahaNe vva // 44 // jiNabhavaNabiMbapUyA-iyaM ca na viNA guruM gihI muNaI / na ya tattha na kAyavaho, guruNo doso ya na ya vutto // 45 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 48 / jinapUjAvidhi: alametya pasaMgeNaM, Thavie evaM jiNassa viMbaMmi / aTTottarakalasasaeNa, majie puNa jahAvihavaM // 46 // pUyAiesu jatto, paramo paidiyahameva kAyanyo / evaM jayaMtANa lahuM, jAyai cArittapariNAmo // 47 // [ ] atha pUjAvidhimupadarzayan zlokamekamAcaSTe vidhinA zucibhUtena, kAle satkusumAdibhiH / stutistotraizca gambhIraiH, kartavyaM jinapUjanam // 48 // vidhinA vidhAnenA''zAtanAparihAreNa mukhasthaganalakSaNena, zucibhUtena dravyabhAvazaucavatetyarthaH, kAle sandhyAtrayalakSaNe satkusumAdibhi: zobhanapuSpAdibhiH stutistotraizca laghubRhadbhiH stavanaizca gambhIrai: gambhIrAthaiH kartavyaM vidheyaM jinapUjanaM jinArcanamiti zlokasamAsArthaH // 1 // tatra vidhirAgamavidbhirevamuktastadyathA vattheNa baMdhiUNaM, nAsaM ahavA jahA samAhIe / vajjeyavvaM tu tayA, dehami vi kaMDuyaNamAI // 1 // bhiccA vi sAmiNo tiha, jatteNa kuNaMti je u saNiogaM / huMti phalabhAyaNaM te, iyaresiM kilesamettaM tu / / 2 / / bhuvaNagurUNa jiNANaM, visesao evameva daTThavvaM / tA evaM ciya pUyA, eyANa buhehiM kAyanvA // 3 // [paJcAzake 4/20-22] ityAdi / zucibhUtatvaM punarevamuktaM tattha suiNA duhAvi hu, davve NhAeNa suddhavatyeNa / bhAve u avatthociya, visuddhacittappahANeNa // 1 // [paJcAzake 4/9] ityaadi| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kAlastvevamabhihitastadyathA kAlaMmi kIramANaM, kisikammaM bahuphalaM jahA loe / iya sanvA ciya kiriyA, niyaniyakAlaMmi vinneyA // 1 // so puNa iha vinneo, saMjhAo tinni tAva oheNa / vittikiriyA'viruddho, ahavA jo jassa jAvaio // 2 // paJcAzake 4/4-5] ityaadi| satkusumAdIni punarevaM kathitAni, tadyathA varagaMdhadhUyasavvo-sahehiM udagAiehiM cittehiM / surahivilevaNavarakusuma-dAmAvalidIvaehiM ca // 1 // siddhatthayadahiakkhaya-goroyaNamAiehiM jahalAbhaM / kaMcaNamottiyarayaNAi-dAmaehiM ca vivihehiM / / 2 / / pavarehiM sAhaNehiM, pAyaM bhAvo vi jAyaI pavaro / na ya anno uvaogo, eesiM sayANa laTThayaro // 3 // ihaloyaparaloiyakajjANaM pAralojhyaM ahiyaM / taMpi ya bhAvapahANaM, so vi ya iya kajjagammotti // 4 // tA niyavihavANurUvaM, visiThThapuSphAiehiM jinnpuuyaa| kAyavvA buddhimayA, tammI bahumANasArA ya // 5 // [paJcAzake 4/14-18] ityAdi / gambhIrArthastutistotrANi punarevaM thuithottA puNa neyA, gaMbhIrapayatyaviraiyA je u / sabbhUyaguNukittaNa-rUvA khalu te jiNANaM tu // 1 // tesiM atyAhigame, niyameNaM hoi kuslprinnaamo| suMdarabhAvA tesiM, iyaraMmi vi rayaNanAeNa // 2 // jarasamaNAI rayaNA, annAyaguNA vi te sameMti jahA / kammajarAIthuimA-iyA vi taha bhAvarayaNAu // 3 // iti zlokabhAvArthaH // 48 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 49-59 / jinapUjAprakArAH atha sA pUjA katividheti darzayannAha cArupuSpAmiSastotrai-strividhA jinpuujnaa| puSpagandhAdibhizcAnyai-raSTadheyaM nigadyate // 49 / / cArupuSpAmiprastotrairiti cArUNi pradhAnAni, puSpANi kusumAni, AmiSANi-naivedyAni, stotrANi-stavanAni, taizcArupuSpAmiSastotraiH trividhA triprakArA jinapUjanA jinArcanA puSpagandhAdibhi: kusumavAsAdibhi: AdizabdAd dhUpadIpA'kSatAdigrahaH ca: samuccaye anyairaparairAcAryai: aSTadhA aSTaprakArA iyameSA nigadyate kathyate iti shlokaarthH||49|| athASTavidhatvamevAsyA: sadRSTAntaM zlokadazakenAha zubhaiH sugandhibhiH puSpai-rya: kurute jinArcanam / sa prApnoti samaM kIA , ratnacandra iva zriyaH // 50 // puTapAkAdibhirgandhai-rye'rcayanti jinezvaram / labhante te'cirAtsiddhiM, ratnasundaravajjanAH // 51 // dhUpaM dahati ya: sAraM, bhAvasAraM jinAgrataH / sa yAti labdhasarvarddhi-narakesarivacchivam // 52 // pradIpayati yo bhaktyA , pradIpaM jinamandire / sa hi syAdakhilazrINAM, bhAnuprabha iva prabhuH // 53 // yo'kSatairakSataiH zubhai-rahatAM kurute balim / kaNasAra ivAtyantaM, vardhate'sau kaNazriyA // 54 // jinAnAmagrato dadyAt, sundarANi phalAni yH| phalavatyaH kriyAstasya, bhavanti phalasAravat // 55 // sugandhasarpiSA yastu, karoti jinamajjanam / saghRtabhRtapAtrANi, sthApayedvA tadagrata: // 56 // sa godhana ivodagrAM, bhuktvA bhogaparamparAm / kSINani:zeSakarmAMza:, prayAti paramAM gatim // 57 // yaH snApayati bimbAni, sugndhvrvaarinnaa| sadambha: pUrNakumbhAn vA, DhaukayedyastadagrataH // 58 / / sa prApya sundarA lakSmI, rasasAra ivepsitAH / sampUrNadharmasampattyA, tato yAti zivAlayam // 59 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zubhaiH prazastai: sugandhibhi: surabhibhi: puSpaiH kusumairya: kazcidanirdiSTanAmA kurute vidhatte jinArcanaM jinapUjanaM so'sau prApnoti labhate samaM saha kIA khyAtyA ratnacandra iva ratnacandrAbhidhAnarAjaputravat zriya: ? [sampadaH] iti prathamazlokArthaH / / 50 // puTapAkAdibhiranekaprakArapradhAnasugandhadravyAgnipAkAdibhirgandhairvAsairye kecanArcayanti pUjayanti jinezvaraM [vItarAgaM] labhante prApnuvanti te'cirAt stokakAlena siddhiM muktiM ratnasundaravat ratnasundarAkhyarAjasUnuriva janA lokA iti dvitIyazlokArthaH // 51 // dhUpaM pratItaM dahatyudgrAhayati ya : kazcitsAraM sAradravyaniSpannaM pradhAnamityarthaH, bhAvasAramanta:karaNapradhAnaM jinAgrato jinapurata:so'sau yAtigacchatilabdhasarvarddhi: prAptAzeSasamRddhirnarakesarivat narakesarinAmanRpanandana iva zivam mokSamiti tRtIyazlokArthaH // 52 // pradIpayati prajvAlayati ya : kazcid bhaktyA bhAvena pradIpaM dIpaM jinamandire jinagRhe so 'sau hi pUraNe syAd bhaved akhilazrINAM samastalakSmInAM bhAnuprabha iva bhAnuprabhAbhidhAnanRpAtmaja iva prabhu yako bhavediti caturthazlokArthaH // 53 // 1 sUtrakRtAGga kI TIkAmeM AcArya zrIzIlAMka likhate hai : gandhA: koSThapuTapAkAdaya: arthAt saMpuTa meM rakhakara candanacUrNa Adiko pakAne se ve koSThapuTapAka gaMdha banate hai| ...piNDaniyuktikI TIkAmeM AcArya zrI malayagirijI ne gandha zabdakA artha paTavAsa Adi kiyA hai: gandhA paTavAsAdayaH arthAt paTavAsa Adi ko gandha kahate hai| sAmAnya rUpase paTavAsa pUrvakAlase Ajataka baDhiyA kImatI vastroM meM DAlanekI sugandhi hai, tathApi malayagirijI ke uparyukta ullekha se jAnA jAtA hai ki madhyakAlameM puTapAka gandhoM ke atirikta paTavAsabhI devoMkI pUjAmeM caDhAyA jAtA hogA. vAsakI vyAkhyA karate hue Apa (praznavyAkaraNaTIkAmeM A. abhayadevasUri) likhate hai: varacUrNarUpAvAsAstADitA: arthAt ukhalI AdimeM candana-karpUra Adi padArthoM ko kUTakara banAyA huaa| sapheda cUrNa vAsa nAmase prasiddha hai| [zrI jinapUjAvidhisaMgraha le. paM. kalyANavizrayajI ma. Ti pR. 38-39] pratiSThAkalyo meM vAsA: zvetavarNAH aisA vidhAna hai, taba gaMdhake lie vAsA eva ISad kRSNA gandhA: isa prakAra lakSaNa batAyA hai| gaMdha-caMdana agaru, kastUrI, barAsa, zilArasa Adi sugaMdhita padArtho ke mizraNa se banatA hai aura usako puTapAkabanAne se vaha adhika sugandha choDatA hai| jinapUjA vidhi saMgraha pR.52 / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 49-59 / jinapUjAprakArA: 39 ya: kazcidakSataistaNDulairakSatairakhaNDaiH zubhairvizadairarhatAM jinAnAM kurute vidhatte balim upahAraM kaNasAra iva kaNasArAkhyazreSThiputravadatyantamatyarthaM vardhate vRddhiM yAtyasau sa kaNazriyA dhAnyalakSmyopalakSaNatvAccheSazrIbhirapIti paJcamazlokArthaH // 54 // jinAnAm arhatAmagrata: purato dadyAtprayacchet sundarANi pradhAnAni phalAni AmranAlikerAdIni ya : kazcit phalavatya : saphalA: kriyA vANijyAdikarmANi tasya phalapUjAkarturbhavanti jAyante phalasAravat phalaMsArAbhidhAnarAjaputrasyeveti SaSThazlokArthaH // 55 // sugandhasarpiSA sadgandhanAzikApeyaghRtena ya: puna: karoti vidhatte jinamajjanaM jinasnAnaM, saghRtabhRtapAtrANizobhanaghRtasampUrNasthAlAni sthApayedvAnyasedvA tadagrato jinAgrata ityarthaH so'sau govardhana (godhana) iva govardhanA (godhanA) bhidhAnakuTumbika ivodagrAmudArAM bhuktvA bhUyo bhogaparamparAM zabdAdiviSayasukhamAlikAM kSINani:zeSakarmAMza: pralInAkhilajJAnA- varaNIyAdikarmakalaGkAMza: prayAti gacchati paramAM pradhAnAM gatiM siddhigatimityarthaH, iti saptamASTamazlokadvayArthaH // 56-57 // ya: kazcit snApayati abhiSiJcati bimbAni pratimA: sugandhavaravAriNA surabhipravaranIreNa, sadambha:pUrNakumbhAn vA pravarataravimalajalabhRtakalazAn vA Dhokayet sthApayettadagrato jinabimbAgrata: so 'sau prApya samAsAdya sundarA : pradhAnA, lakSmI : zriyo rasasAra iva rasasArAbhidhAnarAjanandana iva IpsitA: sampUrNadharmasampattyA paripUrNayatidharmaprAptyetyarthaH tatasta danantaraM yAti gacchati zivAlayaM nirvANanagaramiti navama-dazamazlokadvayArthaH // 58-59 / / atha prakaraNakArasUcitapuSpAdyaSTavidhapUjAphalapratipAdakaratnacandrAdikathAnakAni kathyante, tAni punaramUni, tadyathA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake puSpapUjAyAM ratnacandrakathA asti samastasuzreSTha-vastustomavirAjitam / jitazatrupurazrIkaM, cAruprAsAdasampadam // 1 // sampadAkulazAlIna-bhUrilokasamAkulam / kulakramAgatAneka-sadvyavahArasundaram // 2 // madhyakhaNDe kSitau khyAtaM, bhUbhAlatilakopamam / baGgAjanapadasyAnta-rdhanadhAnyasamAkulam // 3 // samastazastasaMsAra-sArabhUtaM mahItale / atraiva bhArate kSetre, puraM vijyvrdhnm||4|| tatrAstyanekasaMgrAma-zironiyUMDhasAhasa: / sAhasAGkasamo rAjA, nAmnA ca ratnazekharaH // 5 // ratnAvalI ca tasyAgra-mahiSI vizvavizrutA / saMsArasukhasarvasvaM, harasya lalitA ythaa||6|| tayA sArdhaM mahIzasya, kurvata: kAmasevanam / saJjAtastanaya: sAro, bhavavRkSaphalopamaH // 7 // samaye pratiSThitaM nAma, ratnacandra iti sphuTam / tato'sau vardhate vizva-mAhlAdayan yathA shshii||8|| kAle samarpito rAjJA, kalAgrahaNahetave / kalAcAryasya tenApi, pAThita: sakalA: kalA: // 9 // tato yauvanamArUDhaH, pariNItA nRpAGgajA: / yuvarAjapade pitrA, pramodena pratiSThita: // 10 // ekadA cAzvavAhinyAM, nirgato hayaheSayA / pUrayannambaraM sarvaM, mahATavyAM viveza saH // 11 // tato'pyapahRto'zvena, suvelgirighvre| nItvA muktvA tato vAjI, jagAmAdarzanaM kSaNAt // 12 // kumAro'pi pipAsAtaH, zrAnto vismitamAnasa: / papau nirjharaniyUDhaM, zItalaM nirmalaM paya: / / 13 / / kandamUlakRtAhAra, itazcetazca paryaTan / dadazaikatra zubhroccaM, sundaraM jinamandiram // 14 // praviSTastatra sAnando, romAJcAJcitavigrahaH / sarvato'pi kSipaccakSuH, kautukAkSiptamAnasaH / / 15 / / zAntaM kAntaM zivaM saumyaM, surUpaM sumnohrm| bimbaMyugAdidevasya, dRSTvAtyarthaM mumoda sH||16|| tatazca cintayAmAsa, vismito harSanirbharaH / yathA ko'pyeSa ni:zeSa-vizvavandyo jagatprabhuH // 17 // jagatpUjyo jagajjyeSTho, devadevo jagaddhitaH / tadahaM pUjayAmyenaM, satpuSpairbhaktiyogata: // 18 // vicintyaivaM sugandhIni, gRhItvA kusumAni sa: / bhaktyA yugAditIrthezaM, sapramodamapUpujat // 19 // tata: praNamya niSkrAnto, rAjaputro jinAlayAt / bahirmaNDapamAgatya, vedikAyAM niSaNNavAn // 20 // sAnando jinabimbAsya-nyastadRSTiracintayat / dhanyo'haM puNyavAnadya, kRtArtha: kRtarakSaNa: // 21 / / yena devAdhidevo'yaM, mayA dRSTo mahAprabhuH / pUjyo'yaM sarvadevAnAM, dhyeyo'yaM sarvayoginAm // 22 // vandyo'yaM sarvasAdhUnAM, trAtA'yaM sarvadehinAm / hito'yaM sarvajIvAnAM, dAtAyaM sarvasampadAm // 23 // ityAdyanekadhA hRSTo, yAvadAste sa cintayan / tAvadeka: samAyAto, vRddhastatra nabhazcaraH // 24 // tato vApIjalenAzu, zucirbhUtvA sitAMzuka: / gRhItvA zatapatrAdi, sugandhakusumotkaram // 25 // pravizya jinavezmAnta:, pUjayitvA jinezvaram / vidhAya vidhivadbhaktyA, vizuddhaM caityavandanam // 26 / / dadhAna: sarvato dehe, prakaTaM pulakotkaram / tato'sau stotumArabdhaH, saMvegAtizayaM vahan // 27 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / puSpapUjAyAM ratnacandrakathA 1 tadyathA- jaya tvaM jagadAnanda! jaya tvaM jagadIzvara! / jaya tvaM trijagandho!, jaya tvaM trijagatprabho! / / 28 / / jaya tvaM trijaganetra! jaya tvaM jagadarcita! | jaya tvaM trijagannAtha! jaya tvaM nAbhinandana! // 29 // namaste kevalAloka-lokAlokavilokine / namaste bhuvanAditya-bhavyAmbhojavikAsine // 30 // namaste sarvata: sarpa-nmohadhvAntavinAzine / namaste vizvavikhyAta-sarvanItiprakAzine // 31 // namaste sarvakalyANa-kAriNe klezavAriNe / namaste bhaktimalloka-bhavasantApahAriNe // 32 // rAgo dveSazca mohazca, trayo'pi prhtaastvyaa| ahaM tvebhiH sadAkAlaM, prahanye santataM prabho! // 33|| hanyamAnazca deveza!, tvAM zaraNyamupAzritaH / tadetebhyo bhayoddhAntaM, rakSa rakSa munIza! mAm // 34 // catvAro'pi tvayAtyarthaM, kaSAyArAtayo hatAH / ahaM punarimaiH pApaiH, prabho! pIDaye nirantaram // 35 / / taditthaM mAmimAnuccai-barbAdhyamAnAnmahAprabho! / acintyazaktisaMyukta!, nAtha! vAraya vAraya // 36 // karmASTakaM tvayAtyantaM pralayaM prApi liilyaa| nAthe'pi tvayi baddho'ha-maSTabhirapi karmabhiH // 37 // taditthaM baddhamAlokya, baddhAnAM pravimocaka ! / niSkarman ! sarvakarmabhyo, mAM vimocaya mocaya // 38 // lIlayApi tvayA tIrNo, vistIrNo'pi mahArNava: / ahaM tu tatra majjAmi, karmasambhArabhArita: // 39 / / prasIda sAmprataM svAmin! majjantaM mAM bhavArNave / saddharmapotamAropya, deva! tAraya tAraya // 40 // dhvastamithyAtvanidrastvaM, tvaM nidrAsu prabodhaka! / mithyAtvanidrayA suptaM, mAM prabodhaya bodhaya // 41 // kiM bahunAntaraiH sarvaiH, zatrubhi: satataM sadA / hanyamAnaM jagattrAta-rmAmapAlaya pAlaya // 42 // anantaparamAnanda-yukta! muktisukhAlaya! / suprasannaM manaH kRtvA, mAM prApaya zivAlaye // 43 // tvaM svAmI tvaM ca me bandhu-stvaM mitraM tvaM ca me guru: / trANaM tvameva deveza!. bhUyAjanmani jnmni||44|| AbhavaM bhavasambhrAnta-jantusantAnarakSaka! / bhUyAnme bhUyasI bhakti-stvayyeva paramezvara! // 45 // tathA prasIda me nAtha!, zaraNAgatavatsala! / yathAjJAM tAvakI pUrNA-mAsaMsAraM karomyaham // 46 // evaM stutvA jinAdhIzaM, saMvegabharanirbharaH / jinAlayAdviniSkramya, niSaNNa: so'pi maNDape // 47 // tato gatvA kumAro'pi, taM nanAma natAGgakaH / upavizya tadAsanne, papracchedaM kRtAJjaliH // 48 // kenedaM kAritaM tujhaM, sundaraM jinamandiram? / ko vA devAdhidevo'yaM?, kuto vA tvaM samAgata: ? // 49 / / gantavyaM vA tvayA kutra?. kutra vAvasthitistava ? / sa prAha zrUyatAM vatsa!, sAvadhAnena kthyte||50|| vaitADhyaparvate ramye, pure ggnvllbhe| sUraprabhAbhidhastatrA-bhavanme pitAmahaH // 51 // tenedaM kAritaM vatsa!, jinavezma manoharam / yugAdidevadevo'ya-mRSabho jinapuGgavaH // 52 // AgacchAmi tvahaM tasmA-tpurAdgaganavallabhAt / gantavyaM tu na kutrApi, mayA maMrtavyamatra hi // 53 / / yata: kalye samAyAto, vidyAcAraNasanmuniH / kevalajJAnavijJAta-vizvavyApAravistara: // 54 // sa vanditvA mayA pRSTaH, pramANaM nijakAyuSaH / tenoktaM divasA bhadra!, paJcaiva tava jIvitam // 55 // 1 mipAlaya- BJ mu.| = AnandAlaya- J pArzvabhAge // 2 BC | bhvnmm-mu.|| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tattyaktvA sarvamArambha-mudyaccha svahitaM prati / kuru pAratrikaM kArya, dharme cittaM nivezaya // 56 // AkaryedaM tatastUrNa-mahamatra smaagtH| vidhinA'nazanaM kRtvA, mariSyAmi girAviha // 57 // tattavApi jino deva:, pUjanIyo'stu sarvadA / dharmastena praNIto'stu, guravastu susAdhavaH // 58 / / tathA bho na tvayA jIvA, mAraNIyA nirAgasa: / naivAlIkaM vaco vAcyaM, no 'kAryA paradhanaspRhA / / 59 / / paradArA na bhoktavyA:, kAryo nAtiparigrahaH / madyaM mAMsaM ca dyUtaM ca, dUrata: parivarjaye: // 60 // pApa imA kRthA vatsa!, mA kRthA raatribhojnm| mA'znIyA: phalamajJAtaM, vezyAsaktiMcamA kRthaaH||61|| tyAjyo durjanasaMsarga:, kAryA sajjanasaGgatiH / tadeSa zrAvako dharmaH, siddhisaukhyakaro'stu te // 62 // tathainaM bho mahAsattva! gRhANa vidhipUrvakam / mantraM paJcanamaskAra-nAmakaM bhavanAzakam / / 63 // yatprabhAveNa ni:zeSa, vAJchitaM jAyate'GginAm / nazyanti vyApadaH sarvAH, santi sAnugrahA grhaaH||64|| yata: dhannANa maNobhavaNe, sddhaabhumaannvttttinehillo| micchattatimiraharaNo, viyarai navakAravaradIvo // 65 // jANa maNavaNanikuMje, ramai nmokaarkesrikisoro| tANaM aNihRdoghuTTa-thaTTaghaDaNA na niyaDAvi // 66 // tA nibiDanigaDaghaDaNA, guttI tA vajjapaMjaraniroho / no jAva'jjavi javio, esa namokAravaramaMto // 67 // dapiTThaduniTThara-suruTTadiTThIvi tAva hoi paro / navakAramaMtaciMtaNa-punvaM na paloio jAva // 6 // maraNaraNaMgaNagaNasaMgame game gAmanagaramAINaM / eyaM sumaraMtANaM, tANaM saMmANaNaM ca bhave // 6 // tathA- jlmaannmnnipphpunnnn-phaarvrpphnniviiphnnaahiNto| pasaraMtakiraNabharabhagga-bhImatimiraMmi pAyAle // 7 // ciMtANaMtaraghaDamANa-mANasANaMdiiMdiyatthANaM / vilasaMti dANavA kira, taM sunamokAraphuriyalavo // 71 // jaMpi ya visiTTapayaI-vijjAvinnANaviNayanayaniuNaM / akkhaliyapasarapasaraMta-kaMtajasabhariyabhuvaNayalaM // 72 // acaMtaNurattakalatta-puttapAmokkhasayalasuhisayaNaM / ANApaDicchaNucchAhi-dacchagihikammakArijaNaM // 73 // 1BIC / kAryA'nyadhana mu.||2 = gajaJ pArzve / 'doghaTTa iti saMvegaraMgasAlAyAM / tulaa-mnnormaakhaa|| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / namaskAramahAmantramahimA acchinnalacchivitthaDDa-sAmibhoittaviyaraNapahANaM / rAyAmaccAivisiThTha-loyapayaIbahumayaM ca // 7 // jahaciMtiyasaMpajaMta-suMdaraM dinnadukkahacamakaM / pAvijai maNuyattaM, taM pi namokAraphalaleso // 75 // "jaMpiya savvaMgapahANa-laDahacausadvisahasavaNiyANaM / battIsasahassamaha-ppabhAvabhAsaMtasAmaMtaM // 76 // surapurasaricchachannavai- gAmakoDIkaDappaduppasaraM / suraloyasarisapuravara-visattarIlakkha(sahasa)saMkhAlaM // 77 // bahusaMkhakheDakabbaDa-maDaMvadoNamuha[pamuha] bahuvasimaM / dIsaMtakaMtasuMdara-saMdaNasaMdohadinadihaM // 78 // paracakkakaMpaNANappa-dapapAikkacakkasaMkinna / pagalaMtagaMDamaMDala-payaMDadoghuTTathaTTillaM // 79 // maNapavaNajavaNacaMcala-khurakkhaYakhoNitalaturaMgAlaM / solasahassaparisaMkha-rakkhakarakkhAparikkhittaM // 8 // nvnihicoddsrynn-pphaavpaaunbhvNtsyllcchN| chakkhaMDabharahakhettA-hivattaNaM labbhae bhuvaNe // 81 // taMpi hu kira saddhA-salilaseyaparivaTiyassa tasseva / paMcanamokkAratarussa, kovi phalavilasiyaviyAro // 2 // jaMpi ya siydevN'suy-sNvuysursynnsuNdrucchNge| sippipuDaMto mottA-halaM va uvavajjae tatto / / 83 // AjammaM rammataNU, AjammamudaggajovaNAvattho / AjammaM rogajarA-rayaseyavivajjiyasarIro // 44 // AjammaM hAruvasahi-maMsaruhirAitaNumalavimukko / AjammaM amilAyaMta-mallavaradevadUsadharo // 85 // uttttjcckNcnntrunndivaayrsmpphsriiro| paMcappaharayaNA''haraNa-kiraNakabburiyadisicakko // 86 // akkhNddgNddmNddl-lulNtkuNddlphaapyaasillo| ramaNIyaramaNaamaraNa-ramaNIgaNamaNaharo kiMca // 87 // 1 rakkharakkhA parikhittaM BJCPIjakkharakkhA parikinnaM-iti sNvegrNgsaalaa| rkkhkjkkhprikkhittN-mu.|| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake 'gahacakamekavelaM, pADeuM bhUyalaM bhamADeuM / sayalakulAcalacakaM, cAleuM taha ya lIlAe // 88 // maannspmuhmhaasr-sriyaadhsaayraannslilaaiN| palayapavaNovva samakAla-meva satto visoseuM // 89 // telokkapUraNatthaM, ekkakhaNacciyamahallatarurUvo / paramANumettarUvovi, taha ya hou lahu samatyo // 10 // kiM bahuNA saMtapi hu, asaMtayaM taha asaMtamavi saMtaM / cakkaM ekakhaNacciya, dariseumalaMkareuM vA // 11 // nmirsurvisrsirmnni-muuhricholivicchuriypaao| bhUbhaMgAiTTapahiTTha-savvamuTTitaparivAro // 92 / / ciNtaannNtrshstti-sNpddtaannukuulvisygnno| aNavarayarairasukkaDa-vilAsakaraNekkadullalio // 13 // aNimisanayaNasahassA-valoyasamakAlaladdhadahavyo / samakAlodayasamukti-sayalasuhakammapayaI ya / / 94 // riddhippabaMdhavaMdhura-vimANamAlAhivattaNaM suiraM / pAlai akhaliyapasaraM, suraloe kira suriMdovi // 9 // taMpi asesaM jANasu, sammaM sambhAvagabhavihiyassa / paMcanamokArArA-haNassa lIlAiyalavotti // 16 // [saMvegaraMgasAlA gA. 7650-7675, 7677-7682] sa cAyaM paJcanamaskAranAmA mahAmantra: OM namo arihaMtANaM ityAdi / dhyAtavyo'yaM tvayA bhadra!, sanmantra: zucinA sadA / yenepsitArthasaMsiddhi-rjAyate te nirantaram // 97 // mahyamapi tvayA bhadra!, mriyamANAya sAdaram / deyo'yaM nikaTasthena, karNAbhyaNe sphuTAkSaram // 98 // tathA bho mama vidyete, ve vidye pAThasiddhike / ekA''kAzagamA nAmnA, dvitIyA bahurUpiNI // 19 // tadete dve vare vidye, gRhANa mama tuSTaye / sthAtavyaM ca mamAbhyarNe, dinAnAM paJcakaM tvayA // 100 // tatastatheti tadvAkyaM, kumAra: pratipannavAn / atha bhUyo'pyuvAcedaM, sUratejA: kumArakam / / 101 / / svasthAne santi me bhUri-bAndhavA: snehanirbharA: / samAyAto'tra tenAha-mekAkyeva mumUrSayA // 102 / / 1 gahacakkamekahelaM-iti saMvegaraMgasAlA // 2 = mayUkhapaGktiH / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / antima ArAdhanA anAkhyAyaiva bandhUnAM, samAdhyarthaM vraacle| tadaho kuru sAhAyya-masahAyasya sAmpratam // 103 // namaskArapradAnena, mamotpAdaya nirvRtiM / kumAreNApi tadvAkyaM, tathaiva ca pratizrutam / / 104 / / tato dvAvapi saMvignau, tata: sthAnAtsamutthitau / gRhItvA cArupuSpANi, pUjayitvA jinezvaram // 105 / / vidhAya vidhinA samyak-sampUrNaM caityvndnm| kRtvA ca supraNidhAnaM, niSkrAntau jinmndiraat||106|| gatau dakSiNadigbhAge, tasyaiva jinavezmana: / sa pramRjya tatastatra, suvizAlaM zilAtalam // 107 // sUratejAstatastasmi-nupavizya sudhIradhI: / vidhinAnazanaM kRtvA, vaktumevaM pracakrame // 108 // namotthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM ityAdi telokapUyaNije, jagappaIve jiNe jiyArigaNe / vaMdAmi je aIe, aNAikAleNa siddhigae // 109 // vaMdAmi saMpayaM je, viharaMti mahAvidehavAsammi / vaMdAmi je bhavissaMti esu panarasu khettesu // 110 // vaMdAmi NiTTiyaDe, aNAikAleNa je gayA mokkhaM / titthayarasiddhabheyA-iehiM bheehi savvevi // 11 // vaMdAmi gaNahariMde, deviMdanamaMsie mahAsatte / tIyANAgayabhee, saMpayakAlevi je te u // 112 / / vaMdAmi bArasaMgI-samaggasuyadhArae mahAsatte / tIyANAgayasaMpai-bheyagae savabhAveNa // 113 // vaMdAmi vaMdaNijje, sadevamaNuyAsurassa logss| dasapunviNo aIe, aNAgae vaTTamANe a // 114 // je kei jagappahANe, Ayarie aayriymhaastte| caraNakaraNappahANe, aNuogadhare jahAsattiM // 11 // tIyANAgayasaMpai-bheeNaM je jayaMmi aayriyaa| te savvevi mahappA vaMde paramAe bhattIe // 116 // vaMdAmi vaMdaNije avajasaMjamaguNujjue dhIre / suyasAgaramagilAe, ajjhAvite uvajjhAe // 117 // bharaheravayavidehe, nANAisamaniyA mahAsattA / dehe vappaDibaddhA, akhaMDiyavayakalAvillA // 118 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AcArya zrIvadharmanAsUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake aTThArasasIlaMgANadhArayA sylgunngnnaainnaa| je kei tIyaNAgaya-saMpaikAlANugA muNao // 119 // te bhagacaMte telloka-pUyaThANaMgae mahAsatte / maNasA vayasA kAe-Na vaMdimo paramaviNaeNaM // 120 // tahA-jiNa-siddha-kevalINaM, maNapajjavanANi-ohinANINaM / gaNahara-patteyANaM, sayaMsaMbuddhANa nANINaM // 12 // codasapuvINa tahA, dasapuvINa ya tahannasUrINaM / AgamavavahArINaM, purao bhattIe viNaeNaM // 122 // nANaMmi daMsaNaMmi ya, caraNami tavaMmi je u aiyArA / te'haM AloemI, maNasA vayasA ya kAeNa // 123 // kAle viNae ya tahA, bahumANuvahANa taha aninhavaNe / jaM me vitahamaNuThiyaM, taM niMde taM ca garihAmi // 124 // vaMjaNa-atthe taha tadu-bhae ya taha suyahANa kiikamme / jaM kiMci mayA etthaM, vitahAriyaM tayaM niMde // 125 // saMkA kaMkhA vitigicchA, pasaMsa taha saMthavo kuliMgINa / sammattassaiyAre, je u kae niMdimo te u // 126 // uvavUhA janna kayA, muNINa taha dutthiyANa thirakaraNaM / jiNadhamme vacchallaM, bAlagilANAivisayaM tu // 127 / / bhattIe janna kayA, pabhAvaNA pavayaNami jaiNaMmi / tivihaM tiviheNa ya, tayaM niMdAmi imANa paJcakkhaM // 128 // pANivaha-musAvAe, adatta-mehuNa-pariggahe ceva / viraIe jaM vitahaM, kayaM ti taM niMdimo iNDiM // 129 // iMdiya-kasAya-joge, paDucca jaM vitahaseviyaM kiMci / taM eyANaM purao, tiviheNaM niMdimo esa // 130 // bArasabheyaMmi tave, aiyAro bAyaro ya suhumo vaa| taM eyANaM purao, tivihaM tiviheNa niMdAmi / / 131 / / khAmemi savva jIve, sabve jIvA khamaMtu me / metti me savvabhUesu, veraM majjhaM na keNai // 132 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / antima ArAdhanA pecchaMtu jiNe sanve, siddhA ya tiloyapUiyA savve / purao bhagavaMtANaM, tumhANamiNaM tu savvaMpi // 133 // pANavahaM suhumeyara-tasa-thAvaragoyaraM tu tiviheNaM / maNasA vayasA taNuNA, kaya-kAriya-aNumaIhiM tu // 134 // paJcakravAmi iyANiM, jAvajjIvAe savvabhAveNa / . taha koha-loha-mAyAi-bheyao aliyavayaNaMpi // 135 // saJcitta-mIsa-acitta-goyaraM gAma-nayara-rannesu / parakIyAdattaMpi hu, tivihaM tiviheNa vosarimo // 136 // devIhiM mANusIhiM, tirikkhajoNIhiM mehaNaM savvaM / dhammovagaraNavajaM, pariggahaM vosire'vajaM // 137 // savvaM asaNaM pANaM, khAimaM taha sAimaM ca tiviheNaM / tumha purao iyANiM, vosirimo jAvajIvAe // 138 // itthaM vibhAvayaMzceta:-saMzuddhayA zuddhabhAvanA: / smaran paJcanamaskAraM, bhaktyA saMvignamAnasa: // 139 / / pratijAgaryamANazca, ratnacandreNa sAdaram / sattveSu samatAM bibhra-jIvitvA dinapaJcakam // 140 // ante samAdhinA mRtvA, jAta: kalpe sa pnycme| indrasAmAniko devo, dIrghAyuzca maharddhikaH // 141 // athAsau ratnacandro'pi, taM niryAmya nabhazcaram / audicI dizamAzritya, calita: parvatAttata: / / 142 / / gacchatA ca kumAreNa, dRSTamekatra sundaram / kAnanaM nAgavallayAdi-nAnAmaNDapasaGkulam // 143 // tasya madhye ca zubhrocca:, prAsAdaH sumanohara: / ArUDha: kumarastatra, sAnando gatasAdhvasa: // 144 // tatrApazyatsurUpADhayaM, sundaraM kanyakAdvayam / pRSTe ca te kumAreNa, ke yuvAM kimunAmike ? // 145 / / ekAkinyau kimityatra, tiSThata: kathyatAM mama / tatraikA vaktumArabdhA, kampamAnAGgayaSTikA // 146 / / zrUyatAM bho mahAsattva!, saGghapAttava kathyate / vaitADhye dakSiNazreNyAM, pure gaganavallabhe // 147 // hemacandrAbhidhAno'sti, vidyAdharamahAprabhuH / ahaM tu putrikA tasya, nAmnA mdnsundrii|148| matpitrA cAnyadA pRSTaH, siddhaputro vicakSaNaH / yathAsyA mama satputryA:, ko bhartA bhavitA vada // 149 / / tatastena samAdiSTo, ratnazekharanandanaH / ratnacandra iti khyAtaH, kumAro bhUmigocaraH // 150 // tato'haM puSNatI tatra, satkalA: sakalA api / santiSThAmi nije gehe, sakhIcakrasamanvitA // 15 // anyadA bhAnuvegasya, putreNAhaM vilokitaa| bhAnuprabhAbhidhAnena, kAmAndhena durAtmanA // 152 // tata: saMhRtya mAmatra, prAsAde sa vimuktavAn / svayaM punargata: pApo, vidyAsAdhanahetave // 153 / / tatheyaM yA dvitIyAtra, kanyakA kanakacchavi: / putrI campAdhirAjasya, naamnaaturtnmekhlaa|154| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJakAsahite dharmaratnakaraNDake eSApi tena pApena, tato hatvA durAtmanA / muktA mamAntike kAmaM, kAmapIDitacetasA // 155 // tadeSa te mayA sarvaH, svavRtAnto nivedita: / sAmprataM zrotumicchAmi, gotraM nAma ca tAvakam // 156 / / kathayA'nugrahaM kRtvA, kuruSva mama nirvRtim / kumAro'pi svavRttAntaM, tasyai sarvaM nyavedayat // 157 // zrutvedamAhatu: kanye, samAnanditamAnase / aho nau kIdRzaM pazya, satkalyANamupasthitam / // 158 // yasmAdamRtavRSTayAbhaM, saJjAtaM tava darzanam / nUnamaraNyavAso'pi, svargAvAsasamo'jani // 159 / / tannAthAlaM vilambena, zIghraM pariNayasva nau| yAvannAyAti mUDhAtmA, pApo'sau khecarA'dhamaH // 160 // kumAro'pi hi te kanye, saGkepAtpariNItavAn / tatastiSThati sAnanda- statra yAvatkSaNAntaram // 161 / / tAvadbhAnuprabho vegA-dAjagAma tadantikam / vilokya kumaraM tatra, kopAviSTo'bravIdidam // 162 // re! re! zastraM gRhANa tvaM, yadyasti tava pauruSam / eSo'haM mArayAmi tvAM, raTantaM visvaraiH svaraiH / / 163 / / evamAkrozayannuccai-rAgata: kumarAntikam / mukta: khaDgaprahArazca, kumArasya yathAbalam // 164 // kumAreNApi vaJcitvA, khagaghAtaM takaM javAt / prahata: khaDgamAdAya, sa duSTa: khecarA'dhamaH // 165 / / prApita: paJcatAmAzu, raJjitaM bhAryayormana: / tato bhArye gRhItvA'sau, tata: sthAnAdvinirgata: // 166 / / stokAntaraM gato yAva-ttAvadastaM gato ravi: / gUDhadvArAM gRhAkArAM, dRSTvA'sau vaMzajAlikAm / / 167|| priye ! pravezayAmAsa, tatra sAnandamAnasa: / svayaM tu khAmAdAya, dvAradeze vyavasthitaH // 168 // gatA rAtri: krameNAtha, yAvadAlokate priye / tAvanne vIkSate naiva, tasmin vaMzakuDaGgake // 169 / / tato'sau cintayAmAsa, vismayAkulamAnasa: / kvagate te kathaM vApi, kena nIte mama priye? // 170 // evaM cintAturo yAvat, sa tiSThati kumArakaH / tAvadekaM suraM kAntaM, sampazyati puraH sthitam // 171 / / deva: prAha kumAra! tvaM, kiM jAnAsi na veti maam| na ceti kumaro brUte, sura: prAha nishmytaam||172|| so'haM vidyAdharo bhadra !, yastu niryAmitastvayA / mRtvAhaM paJcame kalpe, zakratulya: suro'jani ('bhavam) // 173 / / tadaho mA kRthAH khedaM, tvadIye yadgate priye / acirAdeva te tAbhyAM, sArdhaM saGgo bhaviSyati // 174 / / cintAratnamidaM sarvaM, cintitArthapradAyakam / gRhANa kuru me tuSTiM, kumAro'pi tathA'karot / / 175 / / sura: provAca bhUyo'pi, kumara! tvaM vraz2AdhunA / vaitADhyaparvate ramye, pure gaganavallabhe // 176 / / sthAtavyaM ca tvayA tatra, hemacandrasya mandire / tiSThatastatra te sarvaM, sampatsyate samIhitam // 177|| tathA bhadra ! tvayA yatna:, kAryo dharme jinodite / dharma evA'GginAM yena, sarvakalyANakArakaH // 178|| yata:-dharmAjanma kule zarIrapaTutA saubhAgyamAyudhaiMnaM, dharmeNaiva bhavanti nirmalayazovidayArthasampattayaH / / kAntArAcca mahAbhayAcca satataM dharmaH paritrAyate, dharmaH samyagupAsito bhavati hi svargApavargapradaH // 179 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / puSpapUjAyAM ratnacandrakathA 1 yannAgA madabhinnagaNDakaraTAstiSThanti nidrAlasA, dvAre hemavibhUSitAca turagA heSanti yaddarpitAH / vINAveNumRdaGgazaGkhapaNavaiH suptazca yadvodhyate, tatsarvaM suralokasaukhyasadRzaM dharmasya visphUrjitam // 180 // evamuktvA gato devaH, kSaNAdeva surAlaye / tato gata: kumAro'pi, pure gaganavallabhe // 181 // mA me'vajJA bhavettatra, nUnaM zvazuramandire / rUpaM madanamaJjaryA, vidhAya tadgRhe gata: // 182 // pitA kaNThagrahaM kRtvA, ruroda jananI tthaa| hA vatse! kva gatAsi tvaM, kenA''nItAsi saamprtm||183|| tayApi kathitaM sarvaM, yena nItA ca yatra ca / AnItA ratnacandreNa, ratnazekharasUnunA // 184|| kvAsau kvAsau mahAbhAga-stai: sasambhramamUcire / tava saGkalpito bhartA, jAmAtA punarAvayoH // 185 / / kanyakA prAha mAM dvAri, muktvA tena tirodadhe / yatsambandhigRhe santo, na vizanti yatastataH // 186 // tatazca hemacandreNa, vAyuvegAsturaGgamA: / varavegA mahAprANA, yodhAzcApi samantataH // 187 // sampreSitA: prayatnena, kumArAnveSaNAkRte / gatvA''gatA na tairdRSTo, ratnazekharanandanaH // 188 / / sakheda: pArthivo jAta:, sAzaGkA hemsundrii| aho gRhAgato dUrI-bhUto jAmAtRkaH katham // 189 / / yadyasAvuparodhena, nAgacchati gRhe svayam / kimarthaM ca kare kRtvA, nAnIta: putrike! tvayA // 190 / / tvaM hi tasya mayA dattA, vivAhazcAtra vatsare / bhaviSyatyantarA karma, yadi te no vibAdhakam // 191 // preSita: puruSastena, lekhahasto mahArathaH / baGgAjanapade gatvA, pure vijayavardhane // 192 // ratnazekharabhUpAya, gatvA lekhamathArpayat / bhaNito'nena bhUpo'sau, vinamya vidhipUrvakam / / 193 // hemacandranarendrasya, sutA madanamaJjarI / ratnacandrAya sA dattA, yuSmabhyaM yadi rocate // 194|| zrutvedaM saviSAdo'sau, tasmai pratyuttaraM dadau / azvArUDhazca putro me, nIta: kenApi vairiNA // 195 // AzvIyaM pRSTato lagnam, pAdAtaM ca samuddhatam / tadadyApi ca nAyAti, sakhedA vayamAsmahe // 196 / / pratilekhaM samAdAya, gaccha tvaM nijamandire / sati dharmiNi cintyante, dharmAH kiM kathyate'dhunA // 197 / / etacchrutvA samAyAtaH, svasthAne lekhavAhakaH / mukhena kathitaM kiJci-llekho'pi ca smrpitH||198|| aho saMsAravaicitrya-mubhayatrApyanirvRti: / hemacandro vicintyaivam, manasA maunamAzrita: // 199 // zyAmAkArA kurUpA ca, jAtA madanamaJjarI / kimetaditi sodvegA, sampannA hemasundarI // 200 // kadAcana kRzA sthUlA, gorI tanvI kadAcana / nAnArUpadharA dRSTA, siddhayogeva yoginI // 201 / / vismitA jananI tasyAH, janako'pi ca vismitaH / ekAnte bhaNitA tAbhyAm, ki tvaM madanamaJjarI? / / tayoktaM kathayiSyAmi, sarvaM hi samayAgatam / yA kAcidyena sajAtA, nAnArUpavidhAyikA // 203 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tasminneva dine nakta-madRzyAJjanayogataH / janoktaM zRNvatI bhrAntA, prativezma pure'khile // 204 / / ekasmiMzca gRhe brUte, vRddhA vidyAdharI vaca: / sutAM sakSepato vatse ! sAmagrI praguNAM kuru // 205 // prajJaptI mama putreNa, meghanAdena sAdhitA / yAtrA yugAdidevasya, mahATavyAM pravartitA / / 206 / / Aninye kanyake tatra, khecarI bhUmigocarI / gItanRtyakalAjAla-kuzalA rUpazAlinI // 207 / / nepathyaM bhojanaM bhogA:, bhavyAsteSAM kRte myaa| netavyA: putrasandezA-ttadyAne praguNIbhava // 208 // tatastayA yathAdiSTaM, samastaM praguNIkRtam / tatazcacAla sAnandA-cchIghraM gaganavartmanA / / 209 // tadanu kautukAkSiptA, cele madanamaJjarI / pazyantI ca mahIM ramyAM, samprAptA jinamandire // 210 / / bahuvidyAdharAkIrNe, nAnAvidyAdharIbhRte / karpUrAgurUsandoha-gandhadravyairmanohare // 211 // dRSTaM yugAdidevasya, bimbaM janamanoharam / vidhAya sahajaM rUpaM, ratnacandreNa tatkSaNAt / / 212 // romAJcAJcitagAtreNa, sugandhA sumanoharAm / gRhItvA mAlatImAlAM, pUjita: paramezvaraH // 213 // paramAtmA jagannAtha:, putrIyitajagattraya: / RSabho bhavakAntAra- sArthavAho niraJjanaH // 214 / / ciraM cAloki pUjAdi, nirnimeSeNa cakSuSA / tanUkRto bhavAmbhodhi:, saJjAtA cittanirvRtiH // 215 // bhUyobhUyastata: pazyan, snigdhadRSTyA jinAnanam / prekSAmaNDapamAgatya, niSaNNo varaviSTare // 216 // atrAntare sazRGgArA, sarvalokamanoharA / aSTAdazAbdadezIyA, nartitA ratnamekhalA // 217 // AkSiptazca jana: sarva:, zirAMsi ca dhunApita: / aho nRtyakalA kAci-dapUrvAtra vilokitA // 218 / / tata: pranartitA hAva-bhAvasAraM sasambhramam / hemacandranarendrasya, sutA madanamaJjarI // 219 // tayApi raJjito loko, guNagrAhI vinirmita: / gatA sA nRtyaparyante, tatrasthapiturantike // 220 // hemacandranarendreNa, snehasAraM sasambhramam / santoSAmRtatRptena, pRSTA madanamaJjarI / / 221 // vatse ! kathaya me sarvaM, vismayo mama vartate / kva nItA kena cAnItA, tvayA kiM vAnvabhUyata? // 222 // tayApi mUlata: sarvaM, yathAvRttaM niveditam / madgRhe ca tvadAkArA, tvadAhvAnA ca kanyakA // 223 // kSaNe kSaNe'nyathAkArA, nttiivaashcrykaarinnii| sA kA kathaya me putri!, yadi tvaM madanamaJjarI // 2241 // tayoktaM na vijAne'haM, tAta ! tattvaM zarIriNAM / bhUridhUrtasamAkIrNA, nAnAkArA vasundharA // 225 // kSantavyaM mama tAtena, yadAtmA pariNAyitaH / gurUNAM hi pramodAya, DimbhaduzceSTitaM mama // 226 / / rAjAha marSitaM putri!, te bhartA kutra sAmpratam ? / atrAntare svabhAvastho, ratnacandrastayekSita: // 227 / / tatsamIpe sthitA ratna-mekhalA muditAnanA / dRSTA madanamaJjaryA, tata: pitre niveditam // 228 // tenApi sa samAhUta:, smaayaatstdntike| pRSTazca bho mahAsattva!, ratnacandraH kuto bhavAn ? // 229 / / sa ca prAha suvelAravya-parvatAttu paribhraman / prayojanavazAdatra, samprApto jinamandire // 230 // tato gatastamAdAya, hemacandro nije pure / sakalatro dhRtastatra, gurugauravayogata: // 231 // hemacandranarendreNa, pRSTA madanamaJjarI / brUhi tvaM yadi jAnAsi, vismayo mama vartate // 232 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / puSya pUjAyAM ratnacandrakathA 1 nAnArUpadharaH ko'yaM, tvadrUpeNa ca mdgRhe| sthitvA gato na vArtApi, kathitA tena gacchatA / / 233 / / sAcakhyau jJAtavRttAntA, svapitre bhartRceSTitam / yathAvajJAbhiyAnena, darzitarddhinijA tava // 234 // tato raJjitacittena, hemacandreNa jalpitam / aho vIryamaho labdhi-bhUmigocaracAriNaH // 235 // bhUmigocara ityeSA, anAsthA naiva snggtaa| vidyAdharo'yamityeSa, bahumAno'stu saGgata: / / 236 // tato'sau dviguNasnehaH, sampazyati vadhUvaram / svasutAto vizeSeNa, vallabhAM ratnamekhalAm // 237 // meghanAdena sAnandaM, nRtyantI ratnamekhalA / dRSTA mana:praviSTA ca, hRtvA nItA ca parvate // 238|| vasanta sundarAhvAne, jharanirjharasaGkule / nAnAvRkSasamAkIrNe, guhAkUTasamAkule // 239 // tata: saJjAtakhedena, hemacandreNa sAdaram / smRtA vidyA tayA sarvaH, vRttAnto'sya niveditaH // 240 // sthAne sthAne tatastUrNaM, sAmarSo ratnacandrakaH / niSedhya gacchata: sarvAn, vidyAdharamahAbhaTAn // 241 // ekAkI khAmAdAya, vAryamANo'pi khecaraiH / cacAla vikaTai: pAdaiH, khAsattvasamanvita: // 242 / / vasantasundare prApto, girau dRSTazca khecaraH / meghanAdo rudantI ca, sazokA rtnmekhlaa||243|| samAkRSya tata: khaDgaM, re re bhava puro mama / prajalpan meghanAdasya, tUrNamabhyarNamAgataH // 24 // lagnaM tatastayoryuddhaM, mattadviradayoriva / parasparaM mahAdhoraM, dUramAruSTacittayoH // 245 // jitvA kSaNena taM kRtvA, prahArazatajarjaram / gRhItamAyudhaM tasya, kumAreNa balAdapi // 246 / / tata: saMrohiNIyogA-tprahArAstasya tatkSaNam / saMrohitA: kumAreNa, khecara: praguNo'bhavat // 247|| tatastasmai svasA svIyA, meghanAdena sAdaraM / tatraivAnIya saMkSepA-dattA kanakamaJjarI // 248 // kAritaM ca tayA sArdhaM, pANigrahaNamaGgalam / kumAraratnacandrasya, khecareNa pramodataH // 249 / / dattaM ca meghanAdena, dhanadevena puSkalam / dhanaM kanakamaJjaryA, lakSaza: koTizo'pi vA // 250 // dadau ca ratnavastrAdi, kumArAyApi khecaraH / tato gato nije gehe, tAmAdAya kumArakaH / / 251 // sasnehaM dRzyamAno'sau, hemacandreNa bhUbhujA / Aste tatra pramodena, kAntAtrayasamanvitaH // 252 // ratnacandrakumAreNa, vinamya bhaNito nRpaH / sAmprataM tAta! gacchAmi, pazyAmi pitarau nijau // 253 // hemacandranarendreNa, vimAnaM praguNIkRtam / bhRtam ca bhUriratnAnAM, muktAnAM varavAsasAm // 254 // yuSmAbhiryadadattA me, UDhA madanamaJjarI / tattAta ! marSaNIyaM me, santo hi natavatsalA: // 255 / / kAntAbhi: sahitastatra, vidyAdharagaNAnvita: / ratnacandraH samArUDho, vimAnaM calitaM tataH // 256 / / kSaNAdeva ca samprAptaM, pure vijayavardhane / ratnazekharabhUpasya, tatrApi varamandire // 257 // avatIrNaH kRtAtithyo, rtnshekhrbhuubhujaa| vidyAdharajana: sarvaH, kumAreNa visarjitaH // 258|| pitu: pAdagrahaM kRtvA, praNato mAtRpAdayoH / labdhAzI rAjavRddhAnAM, yathAyogaM nanAma sa: / / 259 // vadhvo'pi ca yathAjyeSThaM, praNemurgurupAdayoH / dattAziSazca tA: zvazvA, niSeduH pAdayoH puraH // 260 // ratnacandrakumAraNa, mAtApitro: savistaraH / kathito nijavRttAnto, yAvadana samAgataH // 261 / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tato rAjAbravIdevaM, nAstyasAdhyaM sukarmaNAm / vipado'pi hi putrasya, sampado vidhinA kRtAH // 262 / / kAlena gacchatA jAtA:, putrA janamanoharA: / kumArasya kRtArtho'smi, mudito medinIpatiH // 263 / / tato dattvA nijaM rAjyaM, ratnacandrAya dhIradhI: / dharmasthAne dhanaM bhUri, viniyojya vidhAnataH // 264 / / damaghoSamunIndrANAM, samIpe vratamujjvalam / vidhAya vidhinA dhIro, jagAma tridshaalym|| ratnacandranarendro'pi, pAlayAmAsa helyaa| svarAjyaM nAmitAzeSa-bhUpAlakRtasannatiH // 266 / / sAdhitAzeSadurdAntaM, pAlitAkhiladhArmikam / koSAgArAdisampUrNaM, suraJjitajagajjanam // 267 / / samullasadyazorAzi-dhavalIkRtabhUtalam / ekAtapatramutkhAta-kaNTakaM medinItalam // 268 // kAntakAntAsukhAsakto, dharmArthakRtasevanaH / sarvalokakRtAnando, kAlaM nayati bhUpatiH // 269 / / ekadA ca samAgatya, puruSeNa sasambhramam / vijJapto'sau yathA deva! dayAsundaranAmake // 270 / / tvadudyAne samAyAtA, damaghoSamunIzvarA: / prAzuke bhUmibhAge ca, tasthuH ziSyagaNAnvitAH // 271 / / tacchrutvA raJjito rAjA, dattvAsmai pAritoSikam / puruSaM preSayAmAsa, caturaGgabalAnvitaH // 272 / / svayaM cacAla jAtyAzva-khurotkSuNNamahItalaH / damaghoSamunIndrANAM, vandanAya dharAdhipaH // 273 / / gatvA pradakSiNApUrvaM, vanditvA bhaktiyogata: / nAtidUre na cAsanne, sa niSaNNa: kRtAJjali: / / 274 // prArabdhA damaghoSeNa, sUriNA rdhamadezanA / Adau dharmasya samyaktvaM, tasya zuddhividhAyakam // 275 / / caityavandanamAkhyAtaM, tacca pUjApurassaram / pUjA ca mukhakoSAdi-vidhAnena mahAphalA // 276 / / / pariNAmo'pi pUjAyA:, samIhitaphalapradaH / vidhAnaM vidhinA datte, kiM kiM nAtra zarIriNAm ? // 277 / / yata:-caityapUjanata: samyak, zubho bhAva: prajAyate / tasmAtkarmakSaya: sarvaM, tata: kalyANamaznute // 278 // ee eva jagatsAra:, zubho bhAva: prakIrtitaH / eSa eva jagattrANa-meSa eva ca bAndhavaH // 279 // eSa eva bhavAvarte, patatAmavalambanam / eSa eva bhavATavyA-maTatAM mArgadarzakaH // 280 // eSa eva bhiSakkalpaH, sarvavyAdhiniSUdanaH / eSa eva gadoccheda-karaNe paramauSadham // 281 / / eSa evaM mahAmantraH, paramAnandakAraNam / eSa eva paraM tattvaM, sammataM tattvavedinAm // 282 // eSa eva kumAnuSya-du:khavicchedadAyakaH / eSa eva kudevatva-mana:santApanAzaka: / / 283 // eSa eva mahAmoha-vRkSocchedakuThArakaH / eSa eva mahAnidrA-drAvaNapratibodhakaH // 284 // eSa eva gurukrodha-vahnividhyApane jalam / eSa eva mahAmAna-parvatoddalane pavi: // 285|| eSa mAyAkuDaGgyAzca, dahane davasannibha: / eSa lobhasamudrasya, zoSaNe vaDavAnala: / / 286 / / matvedaM zubhabhAvena, kartavyaM jinapUjanam / tata: pUrNavidhAnena, vizuddha caityavandanam // 287 / / paJcamaGgala mahAmantro, dhyAtavyastadanantaram / ekasandhyaM dvisandhyaM vA, trisandhyaM vA vidhAnataH / / 288 / / aSTAvaSTAdhikaM vApi, zataM vArAn japedamum / ekacittena bhAvena, pratyahaM vijanasthitaH / / 289 / / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / puSpa pUjAyAM ratnacandrakathA 1 OM namo'rhata ityAdi, svAhAntaM padamuccaran / muJcan pade pade puSpaM, sarvaduHkhairvimucyate // 290 // aGgAnaGgapraviSTaM hi, zrutaM vyApya vyavasthitaH / eSa eva mahAtattvaM, kathitastattvavedibhiH // 291 / / zeSazrutaM parityajya, maraNe samupasthite / eSa eva budhairyeya:, karmanirmUlanAkRte // 292 // yadi bhaktinamaskAre, zakti: saMsAralaGghane / abhaktizcennamaskAre, na zaktirbhavalaGghane // 293 // aihikAni phalAnyasya, prasiddhAni pade pade / kiyanti tava kathyante, jAnAti yadi kevalI // 294 / / kiJcAtra ye mahApApA, nirbhAgyA: puruSAdhamA: / na paThanti namaskAraM, na cApi bahu manvate // 295 / / ya eva bhAvikalyANA:, puNyabhAjo narottamA: / ta eva hi namaskAra, paThanti vihitAdaram / / 296 / / kiM bhUribhASitenAtra, rAjaMstattvaM nizAmaya / namaskAre mano yasya, bhavAbdhistasya goSpadam // 297 / / tadetadasya sAmarthya, sakSepeNa nidarzitam / vizeSeNa punaH ko'sya, guNAn varNayituM kSama: // 298 // etacchrutvA jana: sarvo, jinapUjAkRtAdaraH / paJcamaGgalapAThe ca, pravRtto vidhipUrvakam / / 299 / / atha svakarddhituSTena, ratnacandreNa bhUbhujA / samayaM prApya sampRSTA, damaghoSamunIzvarAH // 300 / / bhagavan ! kiM mayA pUrva-janmanyAsevitaM zubham / yenedRkSA mahAbhogA, bhUpatve samupasthitAH // 301 / / athocuravadhijJAna-vijJAtabhavavistarA: / sajalAmbhodanAdena, nartayanto mayUrakAn / / 302 // prabhavo damaghoSAkhyA:, sarvasattvahitAvahA: / pure rAjagRhe rAja-nAsIstvaM puSpazekharaH // 303 / / mAlAkAro mahArambha:, svabhAvenaiva bhadrakaH / ekadA ca samAyAta:, puSpANyAdAya mandire // 304 // jaine janasamAkIrNe, jAtasnAtramatrahotsave / dRSTvA jainezvaraM bimba, bhaktirullasitA tava // 305 // sugandhapaJcavarNAnAM, puSpANAM bhaktiyogata: / mAlA svayaM samAdAya, pUjito jinanAyakaH // 306 / / saJjAtA paramA zraddhA, saMsAra: pratalIkRta: / baddhaM parabhavAyuSkaM, bhogasAraM tadA tvayA / / 307 // mRtvA ceha samAyAto, ratnazekharamandire / yatpUjopArjitaM puNya-mudIrNamiha te'dhunA // 308 // ito devagatiM gatvA, bhUtvA ca nRpanandanaH / vidhAya nirmalAM dIkSAM, gantA tvaM zAzvate pade / / 309 / / zrutvedaM raJjito rAjA, dharme'tyantaM sthiro'bhavat / natvA sUri gato gehe, zrAvakatvamapAlayat // 310 // iti puSpapUjAkathAnakaM samAptam / / zrIrastu Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gandhapUjAyAM ratnasundarakathA puSpapUjAphalaM proktaM, svargamokSaprasAdhakam / sAmprataM gandhapUjAyA:, phalaM zRNuta kathyate // 1 // samasti sarvadezAnAM, sArabhUto mahItale / baGgAjanapado nAmnA, padaM ni:zeSasampadAm // 2 // ratnAdikhanibhiryatra, kSarantIbhirvaraM vasu / janarddhihetubhUtAbhi-yathArthA sA vasundharA // 3 // baGgAjanapade tasmin, nagaraM rtnsnycym| nivAsa: sarvaratnAnAM, ramyaM janamanoharam / / 4 / / rarAja yatsadAkAlaM, sadantairmattavAraNaiH / sadgRhaizca samuttuGgaiH, sadantairmattavAraNaiH / / 5 / / dviradeSu mado yatra, dhAtUnAM sopsrgtaa| nipAtanaM ca zabdeSu, kuceSu karapIDanam // 6 // dvijihvatA bhujaGgeSu, paracintA ca yoginAm / vanitodareSu tucchatva-moSTheSvadharasambhava: // 7 // babhUva tasya dezasya, nagarasya ca zAsitA / rAjA sarvajanAnando, nAmnA kanakasundaraH // 8 // acintyazaktisaMyukto, gurutejA mahAbhujaH / vikramAkrAntani:zeSa-mahIpAlanatakramaH // 9 // savRttena kulaM yasya, yazobhiHzIlamujjvalam / zaradabhranibhaiH kAntai-rguNai rUpaM ca paprathe // 10 // tasyAjani janI dev-paadpngkjbhRnggikaa| nirdhAtasvarNavarNAbhA, ratnamAleti vizrutA // 11 // sarvAtizAyizabdAdi-viSayAsvAdaniSThayoH / yAti kAla: sukhenaiva, nibiDasnehayostayoH // 12 // anyadA sundarAkAra:, zubhasvapnena sUcita: / jAtastamorjanAnandI, tanayo ratnasundaraH // 13 // dvAsaptatikalAvedI, saJjAta: svalpavAsaraiH / mRtA mAtA kumArasya, pitA snehena pazyati // 14 // sapatnyo mAtara: sarvAH, pratikUlA: samatsarA: / parivAro'pyudAsIna:, sarvo'pi kumaraM prati // 15 // anyadA dezaparyante, kanakaketurbhUmipa: / svarNasundarabhUpasya, na sevAM pratipadyate // 16 // AjJAbhaGge samutpanne, dUtavacanaphUtkRta: / svarNasundarabhUpasya, didIpe kopapAvakaH // 17 // sa cacAla mahAdveSA-ccaturaGgabalAnvita: / gatvA ca taM vinirjitya, valita: satvaraiH padaiH // 18 // kumAro'pi parAbhUti-duHkhaduHkhitamAnasa: / nizIthe naktamekAkI, sakhaDgo'lakSito janaiH // 19 // uttarAyaNasaGkrAtau, mandatejA: zanai: zanaiH / suvRtta: kanakacchAya:, saviteva cacAla saH // 20 // bhikSAbhogI gatasnAno, rukSadeho mahIzaya: / yatyAcAradharo dhIraH, paraM niyamavarjitaH // 21 // vidhirevonnatiM nItvA, nipAtayati dehinam / ekajanmani jIvAnAm, darzayati dvijanmatAm // 22 // anyasmiMzca dine supto, dRSTo'yaM rtnmaalyaa| vaTasyAdho mahATavyA-mekAkI ratnasundaraH // 23 / / spRSTaH pAdatale mAtrA, prabuddhazca sasambhrama: / gADhaM kaNThagrahaM kRtvA, muktakaNThaM ruroda sA // 24 // kathaM putra ! mahATavyA-mekAkI tvaM samAgataH / vRttAnta: kathitastena, parAbhUtisamudbhavaH // 25 // bhojito bhojanaM bhavyaM, pAyito nirmalaM jalam / viliptAzeSagAtrazca, candanena sugandhinA // 26 // karpUrapUrasanmizro, dattastAmbUlabITaka:, / svasthAvastha: sukhAsIna:, kumAra: svasthacetana: / / 27 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 papraccha kuzalaM mAtuH, kutaste'tra samAgama: / provAca vatsa! jAtAhaM, mRtvA naamnaasulocnaa||28|| yakSiNI jagati khyAtA, krIDantIha samAgatA / bhavaddarzanasambhrAntA, samprAptA ca tavAntikam // 29 // sa nItazca tayA tUrNaM, vidhAya krkungmle| pure purimatAlAravye, uttarAzAziromaNau // 30 // nidhAnAni samastAni, karasthAnIva pazyati / anenAJjitanetro hi, puruSo medinItale // 31 // tadidaM dRSTasAmarthyam, karasthaM kuru putraka !, / bhUyo'pi vyasane vatsa!, smartavyAhaM vizeSataH // 32 // ityuktvA sA gatA devI, nijasthAnaM sulocanA / dUrAdeva kumAraNa, dRSTamekaM sarovaram // 33 // gatvA tatrAJjite netre, bhrAnta: pAlyAM samantata: / dRSTAni ca nidhAnAni, saJjAto hRdi nizcayaH // 34 // tatazca tatsaro dRSTaM, padmakhaNDavirAjitam / sphaTikAkAzazubhrAbhiH, zilAbhirbaddhabhittikam // 35 // nAnAratnazilAsArthA-JcitasopAnapaGktikam, / kalakUjitavibhrAnta-zakuntagaNasaGkulam // 36 // zubhrAdabhrapaya:pUrNaM, kallolAlivirAjitam / ghanapallavasacchAyaM, latAmaNDapamaNDitam // 37 // pravizyAnta:kRtasnAno, locanakSAlitAJjana: / paya: pItvA samuttIrNaH, svarNasundaranandanaH // 38 // sarovarasamAsanne, udyAne gunnsundre| ziSyasaGghasamAyuktA:, sUrayo matisAgarA: // 39 // sAgarAdapi gambhIrA, merorapi garIyasaH / pUrNA: paramarUpeNa, hepayanto rucA vidhum // 40 // nAnAtizayasampannAH, sarvasattvahitAvahA: / dharmadhyAnasamArUDhA, rAgadveSavivarjitAH // 41 // bhagnatridaNDasaJcArA:, kaSAyakaSaNodyatA: / jJAnadarzanacAritra - ratnatrayavirAjitA: // 42 // hRSIkANAM vijetAro, jIvAnAM jananIsamA: / bhayasthAnairvinirmuktA, madASTakavivarjitAH // 43 // prAzuke vipule zuddhe, bhUtale jantuvarjite / upaviSTAstanucchAyA-cchAditAkhiladiGmukhAH // 44 // sitavastrA: svadantAMzu-zubhritAkhiladiGmukhAH / sAdhusamUhamadhyasthA, madhyasthA: somamUrtayaH // 45 // sajalameghanAdena, kurvANA dharmadezanAm / bhavyapadmaprabandhAnAM, bodhane navabhAskarA: // 46 / / praNipatya kumAreNa, pRSTA dharmaM munIzvarA: / tataste vaktumArabdhAH, paropakRticaJcavaH // 47 // ahiMsaiva paro hetu-dharmasyokto jinezvaraiH / zeSastu parivAro'sya, satyavAdAdiriSyate // 48 // yAM yAM jIvA: prapadyante, gatiM karmavazAnugAH / tatra tatra prakurvanti, ratiM hiMsAnibandhane // 49 // yoko vasudhAM dadyA-danyo dadyAcca jiivitm| vihAya vasudhAM bhIto, jIvo gRhNAti jiivitm||50|| kimatra bahunoktena, svasaMvedyamidaM nRNAm / yathA svaM jIvitaM kAntaM, sarveSAM prANinAM tathA // 51 // tasmAdevaMvidhaM mUDhA, jIvitaM ye zarIriNAm / haranti raudrakarmANa:, pApaM kiM kiM na taiH kRtam ? // 52 // jIvAnAM jIvitaM hRtvA, karmabhAragurUkRtA: / patanti narake jIvA, aya:piNDo yathA jale // 53 // madhu zravanti ye vAcA, hRdaye viSadAruNA: / kAyena pApakarmANi, kurvate te narAdhamA: // 54 // ziSTAcAravinirmuktA, yathAkAmavicAriNaH / te bhramanti durAtmAna-stiryaggarbhaparamparAm // 55 // viSayebhyo janA: saukhyaM, kIdRzaM nAma jAyate / yatra pratyuta duHkhAnA-muparyupari santatiH // 56 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kimpAkaphalakalpebhyo, viSayebhya: praangmukhaa:| ye narAstAnnamasyAmi, trisandhyaM zuddhacetasA // 57 // hA kaSTaM vaJcito loko, dIrghakAlaM visaMsthulaiH / viSayairviSamAsaGgai-viSavanmAraNAtmakaiH // 58 // svarge'pi mohitA: santo, hitAhitaparAGmukhA: / cyutvA garbhagRhe bhUyo, viNmUtrakRtalepane // 59 // . vasantyatIvabIbhatse, durgndhe'tyntdusshe| carmajAlakasaJchannA: pittazleSmAdimadhyagA: // 60 // jananyAhArani:SyandaM, lihanto nADikAcyutam / piNDIkRtasamastAGgA, duHkhasambhArapIDitA: // 61 // garbhAdvinirgatA: santo, niyamAcAravarjitA: / jIvaghAtaratA dharme, viSIdanti pade pade / / 62 / / tathA cAtrAnRtaM vAkyaM, varjanIyaM prayatnataH / hiMsAyA: kAraNaM taddhi, sA ca saMsArakAraNam / 63 / / steyaM ca duratastyAjyaM, parastrI mAtRsannibhA / dravyecchAparimANaM ca, kartavyaM suvivekinA / / 64 / / uktaM ca bhojanatyAga:, sadAcAraprarvatanam / maryAdAvartanaM caiva, dharmo'yaM siddhisAdhanaH // 65 // zrutvedaM sUrisadvAkyaM, saMvigno ratnasundaraH / papraccha praNatiM kRtvA, vyatItaM bhavamAtmanaH // 66 // caturjJAnopagUDhAtmA, vinayenopaseduSe / ratnasundarabhUpAya, jagAda matisAgaraH // 67|| kumAra zRNu sakSepA-tpUrvajanmaviceSTitam / na hi niSkAraNaM ko'pi, vetti jantuH sukhAsukham / / 68|| magadheSu mAgadhagrAme, mAdhava: kulaputrakaH / bhavAnabhavadbhAryA ca, mAdhavI bddhmussttikaa|| madhusUdananAmA ca, mAdhavasya sahodaraH / madhusUdanI tadbhAryA, dharmakarmaparAyaNA // 70 // pApardhI ca rata: prAya:, svabhAvenaiva mAdhava: / mAdhavI ca mahAlobhA, na datte kasya kiJcana // 71 // evaM sarati saMsAro jIvaghAtaratasya te / kaTukAni prajalpantyA, mAdhavyA bhikSukAnabhi / 72 / / / akulIneti vandhyeti, durmukheti ca ninditA / sarvabhikSukasArthena, kAlaM nayati mAdhavI 73 // anyadA ca mahATavyAM, mAdhavo mRgayAM gataH / dRSTaikA hariNI tena, mRgazAvasamanvitA // 74 // gatvA'tivegato haste, gRhIto hariNIsutaH / bhItabhItA mRgI naSTA, pazyantI putrakaM nijam / / 75 / / baddhvA vallIvitAnena, zAvaM taM lolalocanam / dhAvito mRgayUthasya, vadhAyAdhijyakArmukaH // 76 / / athAsau daivayogena, kandamUlaphalArthinA / aTavImaTatA dRSTa-stApasena mRgIsuta: / / 77 / / / mocito bandhanAttena, karuNAkRSTacetasA / gatvA ca milito mAtu-rmodate kAntakAnane // 78 / / dUra dUrataraM nIto, mRgayUthena mAdhavaH / siMhanAdaM tata: zrutvA, mAdhavena palAyitam // 79|| nazyatA tena dRSTA ca, mRgI prsvdhrminnii| apatyasnehasambhAra-tantusandRbdhamAnasA ||8|| itazcetazca nikssipt-clcckitlocnaa| lihantI jihvayA putrAn, mahAmohaparAyaNA // 81 / / mRgazca tatsamIpastha: kaNDUyayanmRgItanum / aho kAmasya mAhAtmyaM, pazUnAmapi durjayam // 82 // vanAttRNAni bhakSyANi, vanAcca vimalaM jalam / mRgamRgyostathApyuccaiH, premAjanma nirantaram // 83 / / siMhanAdabhayaM muktvA, puna: saJjAtapauruSa: / AkRSTazarastarasA, dhAvitastajjighAMsayA // 84 // ekato hariNI naSTA, hyanyato mRgapotakA: / mRgazcApyanyato naSTo, viyuktaM tatkuTumbakam / / 85 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-51 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 57 mRgasya mArgato lagno, mArayAmIti cintayan / dhAvamAno'patadbhUmau, skhalito viSamasthale // 86 // labdhvA'ntaraM kuraGgo'pi, nazyannucvairbhayAturaH / vaTasyAdho muniM dRSTvA, tatsamIpamupAgataH / / 87 // rakSa rakSa mahAbhAga!, kuru trANaM dayAnidhe! / ityuktvA ca mRgo natvA, sAdhave zaraNaM gataH // 88 / / mAdhavo'pi samutthAya, lagna: sAraGgapRSThataH / sAdho: pAdAntikaM prApta:, sAdhunaivaM prajalpitaH / / 89 / / paprANaprahANena, nijaprANapradhAraNam / na tatsanta: prazaMsanti, zaraM saMhara mAdhava ! // 90 // kodaNDaM viguNaM kRtvA, zaraM saMhRtya satvaram ! namaskRtya mune: pAdau, niSaNNa: so'pi bhUtale // 11 // pRSTazca sa munistena, bhASate kimayaM mRga: ? muJcannadhUNi zokArtaH, sAdhuH prAha nizAmaya // 12 // tyaktaM janmavanaM tRNAGkuravatI mAteva muktA sthalI, / vizrambhasthitihetavo na gaNitA bandhUpamA: pAdapAM: / / 92 // bAlApatyaviyogaduHkhavidhurA muktA mRgI vllbhaa,|| dhAvanta: padavIM tathApyakaruNA vyAdhA na muJcanti me // 13 // mAmevaM kathayatyeSa, svadukhaM nijayA girA / yato mAtRsama: proktaH, sAdhuvarga: zarIriNAm // 14 // tavApi yujyate naiva, kartuM karma sunighRNam / paraM mArayatA yena, bhavatyAtmApi ghAtitaH // 15 // kriyante yAni karmANi, rAgadveSavisaMsthulaiH / teSAM phalavipAkaM hi, jAnAti yadi kevalI // 9 // yata: hanmIti janmajanitaM sukRtaM nihanti, zastragrahastribhavasambhavameva dharmam / zastrAbhighAtasamaye zatajanmajAtaM, sarvaM nihanti sukRtaM sati jIvadhAte // 17 // Atmaiva ghAtitastena, paraM ghnatA na saMzaya: / yato hanyAdasau hantA, labhate zatazo vadham // 98 // zarAsanaM zarA: sarve, mAdhavena dvidhA kRtA: / zrutvA dharmaM dayAsAraM, munimukhAdvinirgatam // 99 / / saMsArAmbudhimagnena, yAnapAtrasamo mayA / samprAptastvaM ca 'lapsye'haM, pAraM dharmaprabhAvataH // 100 // jIvaghAtAnnivRtto'haM, yAvajjIvaM tavAgrata: / nizi bhaktaM surApAnaM, mAMsamadmi na sarvadA // 101 / / bhadrakatvaM samApanno, devabhaktiparAyaNa: / gurupUjArato nityaM, kAlaM nayati mAdhavaH // 102 // anyadA ca samAyAta:, sugandhapuTiko nara: / prayojanavazAtko'pi, gandhako mAdhavAntikam // 103 / / pradatto rupakastasmai, gandhAn jagrAha mAdhava: / bhAvasAraM svahastena, tena tairarcito jina: // 104 // puNyAnubandhi yatpuNyaM, gandhapUjAM prakurvatA / nirvartitaM tadA kAle udayastasya sAmpratam // 105 / / tato dAnarato mRtvA, madhyamaguNayogata: / jAtastvaM sundarAkAraH, svarNasundarandanaH // 106 // etat zrutvA kumAro'pi, romAJcAJcitavigrahaH / sAnandaH sUripAdAnte, zrAvakatvaM prapannavAn // 107 / / sarvajJo devatA mAM, guruvastu susAdhavaH / sarvajJokto dayAsAro, dharmo dharmadhiyA mama // 108 / / astaM gate divAnAthe na karomi bhujikriyAm / karomi smaraNenApi, trisandhyaM caityavandanam // 109 // 1 laasye-mu.|| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sUriNA bhaNitaM bhadra,! pratipattirna duSkarA / gRhItapAlanA gurvI, saiva sarvasukhAvahA // 110 / / tatra yatno mahAnkArya:, satyavAkyA mahAdhiyaH / pratipadya ye na kurvati, te nUnamadhamAdhamAH // 111 / / tathA tvaM pratalIbhUta-caturgatigamAgamaH / sarvasaukhyakhanirjAto, gandhapUjAprabhAvataH // 112 // atraiva nagare rAjyaM, bhogA janamanoharA: / paryante nirmalA dIkSA, tataste siddhisaGgamaH // 113 / / viyojita: savitryA ya-nmAdhavena satA tvayA / kuraGgItanayastena, viyuktastvaM sahAmbayA // 114 // nityaM dharmeNa vardhasva, kimanyad brUmahe vayaM / vartamAnena yogena, yAsyAmo'to vayaM prage // 115 // vihRtA: sUrayo'nyatra, mudito ratnasundaraH / saddharmaratnalAmena, santuSTo nijamAnase // 11 // anyasmiMzca dine naktaM, bhikSAkAryeNa nirgataH / bhraman gRhAdgRhaM caiSa, sampAptazcaikamandire // 117 // vizAle svalpamAnuSye, vyAdhigRhItanAyake / puSpatAmbUlakarpUra-pUrNasajjitabhAjane // 118|| nirgataikAbalA bhikSA-mAdAya karakuDmale / dattA tayA gRhItA ca, bhaNitA tena sA yathA // 119 / / karomi bhojanaM bhadre,! nayAmyatraiva zarvarIm / prabhAte'haM gamiSyAmi, yadi va: pratibhAsate // 120 // tayApi darzitaM tasya, zUnyamekaM kuTIrakam / bhukta: suptazca tatraiva, zRNotyevaMvidhaM vacaH // 121 // pAhi pAhi paya: pApe!, mriye'haM tRSayAdhunA / tatastayA viSaM kSiptvA, sa paya: pAyito ruSA // 122 // samAgato viTa: ko'pi, kRtA praguNatA tyaa| kiyAnapi gata: kAlo, viSayAsaktayostayoH // 123 / / viTena bhaNitA kiM na, gRhasvAmI prajalpati / sukhasaMvedanAdadya, labdhanidro bhaviSyati // 124 // tenoktaM mahatIrvArA:, paya:pAnaM na yAcate / atinidrApito bhadra!, so'pi cetasi zaGkita: // 125 // svalpasneho viSaNNazca, kAmakrIDAparAGmukhaH / tAmbUlAntarviSaM dattvA, tayA so'pi nipaatit:|126| kuTIrakAtsamAhUyA-nIta: kArpaTikastayA / bhaNitazca gRhANedaM, mukhamUle kalevaram / / 127 // svayaM ca pAdayorlagnA, nItaM tadgRhapuSTata: / prakSiptaM vijale kUpe, vyatItA jArasaGkathA // 128 // kacavareNa cAcchAdya, samAgatya nije gRhe / suptA nirAkulA yAva-ttAmracUDena vAsitam // 129 // bhUyo'pi ca samutthAya, gatA tasmin kuTIrake / svaprapaJcAprakAzArthaM, sadarpa jalpitaM tayA // 130 // muhartamekamatraiva, stheyaM bhikSAcara! tvyaa| visarjitena gantavyaM, prapannaM tena tadvacaH // 131 // muktakezA nirAnandA, duHkhasambhArabhAritA / sazokeva kRtAkrandA, sadu:kheva ruroda sA // 132 // milito helayA loko, dRSTvA tAM du:khaduHkhitAm / rudantIM bhartRnAmAni, samuccArya punaH punH||133|| pRSTA ca tena kiM bhadre! roditavye nibandhanam / na dadAti vacasteSAM, rudatyeva hi kevalam // 134 // hA nAtha! duHkhitAM muktvA-'zaraNAM mAM kRpAspadAm / gacchannapi na vijJAto, hRdayastho'pi srvdaa|135| hA vidhe! te kRpA nAsti, ki kRtaM mUDha vaizasam / yatpriyo'pahRtazcittA-drakSitAhaM kuto'dhunA // 136 // kiM guNAn varNayAmyasya, kiM saubhAgyaM manoramam / kiM rUpaM ki matiM tyAgaM, kiM bhogaM vismyaavhm|| mAMsalau parighAkArau. karau kanakakomalau / madaGgasaGagamaM tyaktvA, kathametau kariSyata: ? // 138|| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 jvalajjvAlAvalIsaGgaM, pazyatAM bhayakAraNam / aho karmavazAjjIvai - javadbhiH kiM na dRzyate // 139 // udvasitamivAbhAti, janalakSasamAkulam / kAntArasadRzaM kAntaM, puraM nAtha ! tvayA vinA // 140 // tvayA tyaktApi no tyakSye, bhavantaM cumbakopalam / mama cittAyasaM yasmA tvamAkarSasi dUrataH // 141 // nItireSA jane ruDhA, dharmo'yaM manuneritaH / mRtamapyanugacchanti, bhartAraM kulakanyakAH // 142 // evaMvidhasamullApa-saJjAtakaruNairjanaiH / bhaNitA'rttirna kartavyA, yadeSaiva bhavasthitiH // 143 // etacchrutvA janollApaM, bahirdarzitazokayA / lokAnAM raJjanAheto, rudantyA bhaNitaM tayA // 144 // yadi me svajanA yUyaM suhRdo vA'tha vatsalAH / sampAdayata sarve'pi, mAmakInamidaM vacaH // 145 // kurutaikAM citAM gurvI, sArakASTavinirmitAm / nirvApayAmi yenedaM, duHkhadagdhaM zarIrakam // 146 // pravikSyAmi zirasyasya, dattvA bAhUpadhAnakam / paralokagatasyApi bhavAmyutsaGgazAyinI // 147 // zrutvedaM vismito lokaH, zirodhUnanapUrvakam aho mahAsatI dhanyA jagAdedaM parasparam // 148 // patibhaktaM guNe saktaM, zIlAbharaNabhUSitam / evaMvidhaM kalatraM hi, nAlpapuNyairavApyate // 149 // sAtA bandhubhirge, nItaM bhartRkalevaram / vidhAya tasya saMskAraM, yathAsthAnaM gatA janA: // 150 // roredamapi sandRSTaM, madIyaM vaizasaM tvayA / na kAryaH strISu vizvAsa, upadezo'yamuttamaH || 151 // kumArastattathA dRSTavA, cintayAmAsa mAnase / pustakAni paThanto'pi, strIcaritraM na jAnate // 152 // prathamaM mArito bhartA, pazcAjjAro'pi ghAtitaH / tato'pi raJjito lokaH svayaM jAtA mahAsatI // 153 // alabdhAntaHpravezAya, kUTakapaTavezmane / saMsAratarubIjAya, strIvRttAya namo namaH // 154 // sarpiNyeva mahAbhIti-kAriNyA vakracaryayA / yajjIvyate tadAzcaryaM samIpasthitayAnayA // 155 // ayazazca nijo vAsaH, akIrte: kulamandiram / durgatau gacchatAM puMsAM, samA sopAnapaGktikA // 156 // sarvAbhyAkhyAnazasyAnAM, kSetraM duSkarmaNAM khaniH / satyazaucabahirbhUtA, mahAsAhasakAriNI // 157 // lAlitAH pAlitAH putrAH paraputrIpratAritAH / tRNAyApi na manyante, mAtaraM pitaraM gurum // 158 // bandhubhizcittavizleSaM, kurvanti kArayanti ca / klezaM vinApi kAryeNa, kaSTaMkaSTAH khalu striyaH // 159 // akandarAH striyo vyAghyo, vinA bhojyaM visUcikA: / saJcarantyaH svapAdAbhyAM nAryo hyArya ! bhayaGkarAH // 160 // zRGkhalArahito bandho, mAlinyaM kardamaM vinA / mahAsAhasazasyAnAM vanitA vanisannibhA // 169 // yathaiva rAjahaMsena, bhramareNa samaM tathA / padminI kurute saGga, nirvivekA hi yoSitaH // 162 // kulIneti vizuddheti, strIvizrambho na saGgataH / yato'malA dIpazikhA, kurute malinaM gRhaM // 163 // evaM khedasamApannaH, kumAro ratnasundaraH / yakSAgAraM samAyAto, bahukArpaTikAkulam || 164|| bhuktvaudanaM payaH pItvA, nirArambho nirAkulaH / vedikaikAM samAkramya, niSaNNaH kSitipAGgajaH // 165 // nAnAdezasamAyAtA, nAnAnepathyadhAriNaH / krodhino bahurUpAzca nAnAbhASAvicakSaNAH || 166 || 1 59 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake madIya: sundaro dezo, madIya: sundaro nRpaH / bhavyo bhojyavidhi statra, dezAcAro'pi sundaraH // 167 / / ityAdi niSphalaM phalgu, vivadanta: parasparam / dRSTAH pRSTA kumAreNa, kautukAkulacetasA // 168 // bho bho bhikSAcarA nUnaM, nAnAdezavicAriNaH / kiM dRSTaM kiJcidAzcarya, kutrApi jagatItale ? ||169 / / ekenoktaM mayA dRSTo, haTatA caikapattane / ekAkSa ekapAdazca, vihasto vikRtAkRtiH // 170 / / tRNAhAro nara: ko'pi, sthAnAsanavivarjita: / na pumAnna pazu: pUrNo, nRpazuH prathito jane // 171 // tatovismayamApanno, lagno'haM tasya mArgata: / kartuM tasyopacAraM ca, prayacchAmi tRNAdikam // 172 / / anyadA gatacinto'sau, nrpshurbhaasst| kimarthaM kriyate bhadra!, mama sevA tvayA vada / / 173 // vismayo me mahAbhAga !, tava vRttAntavedane / kiM tvamevaMvidho jAtaH, pazcAdvA kenacitkRta: // 174 / / tenAbhANi samastyatra, vipro vizvambharAbhidha: / AhitAnizcacaturvedI, tatputro'haM jnaardnH| samidhAnayanAyAtha, pitrAhaM preSito vane / gacchan gato mahATavyAM, digmohena ca mohita: // 176 // tatrAzramapadaM dRSTaM, nAnAvRkSasamAkulam / vihaGgavitatArAvaM, mRgayUthaniSevitam // 177 / / gato'haM tatra ca dRSTA, sahakArataroradha: / kuraGgakesarAnAmnI, tApasI navayauvanA // 178 // sambhramAdaMsata: sastaM, valkalaM karapallavai: / AnayantI nijasthAne, madhuraM bhaNitA mayA / / 179|| ahaM brahmasuto bhadre! AhitAgnirjanArdanaH / digmohAdihAyAta:, kA tvaM kasyAyamAzrama: ? // 18 // tasyA rUpaM vayo varNaM, vibhramaM vIkSya vismita: / sarvasImantinIsImA, vedhaseyaM vinirmitA // 181 / / etasyAM manmano yAti, dhatte lajjAM kulakramaH / eSApi sAnurAgeva, lakSyate kiM mamocitam ? // 182 / / kvedaM karma dvijanmano mama hahA vaikhAnasI tApasI, rUpaM raJjitalokalocanamaho cittasya me vikriyaa| vedArthasmRtigocarA: kva ca gira: kveyaM manodurlabhA, cetazcintanameva te yadi paraM dhanyo varaM dhAsyati // 183 / / lajje! dUrataraM yAhi, muJca muJca kulakramaM / zauca! vraja tvamanyatra, akAlo'yaM bhavAdRzAm // 184 // kuraGgakesarA trANa-matrANasya mamAdhunA, tato mayA samArabdhA / tayA sArdhaM ratakriyA // 185 // atrAntare samAyAtaH, zRGgavairo vanAntarAt / etad dRSTvA'tiruSTena, zApo dattastapasvinA // 186 / / hastapAdazirobhizca, loSTakalpeca hi tvayA / bhramitavyaM mahATavyA-meSa te pApanigrahaH // 187 / / sAdaraM pAdalagnena, kSAmito'sau mayA muniH / zeSatApasalokaizca, dRSTAntena prabodhita: // 188 // kiM varAka: karotyeSa, saddhivekavivarjitaH / zakrAdayo'pi no zaktA:, kartumindriyanigraham / / 189 / / kAryAkAryaM na jAnanti, jIvA manmathapIDitA: / apade'pi pravartante, yato'vAci vicakSaNaiH // 19 // kimu kuvalayanetrA: santi no nAkanArya-stridazapatirahalyAM tApasIM yat siSeve / hadayatRNakuTIre dIpyamAne smarAnA-vucitamanucitaM vA vetti ka: paNDito'pi ? // 191 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 jarAjIrNa: kAya: zrutivirahitaM karNayugalaM, balabhraSTA dRSTiH palitakalitaM mastakamidam / tathApyuccairbANAn kirati satataM kAmahatako, hahA kaSTaM kaSTaM kathayata kathaM muktiramuta: / / 192 / / tata: kiJcitsatoSeNa, shRnggvairtpsvinaa| ardhIkRtya nijaM zApa-mahamevaMvidha: kRtaH // 193 // kuraGgakesarA zaptA, jAtA nArI shilaamyii| gautamasya pade spRSTe, pApe pApAtpramokSyase // 194|| yad dRSTaM tanmayAdiSTa-manyo brUte mayApi ca / yad dRSTaM tat zRNvantu, bhavanto vihitAdarA: // 195 / / uttarasyAM dizi zreSThaM samasti bhuvi vizrutam / puraM paJcapuraM nAma, medinImukhamaNDanam // 196 / / tatra rAjA mahAmallo , raNani DhasAhasa: / saMpUrNo bhUrikozena, caturaGgabalAnvitaH // 197 // tena dhanyena dharmAya, jJAnasatraM pravartitam / adhyApako dhRtastatra, savidyacchAtrapAThaka: / / 198 // zatAni paJca chAtrANAM, peThustatra nirantaram / bhojanAcchAdanaM teSAM, pradatte medinIpatiH // 199 // rAjaputro'pi pAThArthaM, gatastatra sakautukaH / adhyApakakRtAnujJa: prArabdha: paThituM kalA: / / 200 // athAnyasmin dine tasya, paThato gurusannidhau / pRcchadbhirjJAyate tattva-midaM vAkyamupAgatam / / 201 // gRhItaM tattvabuddhayA ca, tadvAkyaM nRpasUnunA / adhyApakakarastatra, chAtrANAM sarvadApyayam // 202 / / zatAnipaJca pUlAnA-mAnetavyAni baahytH| vicAro naiva kartavyo, guruvAkyamidaM yataH // 203 // adhyApakagRhe nAsti, chAtrA: ! kiJciccatuSpadam / enAMzcarati kazcAri ?, brUta me kautukaM mht|| kumAro bhaNitazchAtrai-rna vayaM taptikArakA: / tvamiva parageheSu, kintvAdiSTavidhAyakAH // 205 // kumAreNAnyadA rAtrau, pracchannena nirIkSitam / adhyApakajanI dRSTA, gacchantI gRhapRSThataH // 206 / vidhAya karajApaM sA, kRtvA prazravaNaM bhuvi / tasyopari luThitvA ca, jAtA sapadi rAsabhI // 207 / / drutameva tayA sarve, bhakSitAstRNapUlakA: / bhUyo'pi sahajA jAtA, kumAreNa vilokitA / / 208 // kathitaM zeSachAtrANAM, yatheyaM naiva bhadrikA / AtmA pratyahametasyA, rakSaNIya: prayatnataH // 209 // vikAle tRNapUlAMzca, lAtuM chAtrA: samAgatA: / aTavyAM labdhalakSatvAd, gRhItvA punarAgatA: // 210 // anabhijJaH kumArastu, bhraman prApto mahATavIm / kSutkSAmakukSinA dRSTo, rAkSasena durAtmanA // 211 // bhaNitastena re ! pRSThe, mAmAropaya satvaram / Aropita: kumAreNa, pUrvamanu cacAla sa: / / 212 // mahAsara: samAyAtam, purato gacchatostayoH / kumAra: prAha bho bhadra ! sAmprataM gamyate katham // 213 // tenoktaM jalamadhyena, gaccha tvaM hi nirAkula: / na bhayaM cetasi kartavyaM, jAnudalaM jalaM yataH // 214 // kumAro gantumArabdhaH, provAcedaM nizAcaraH / purato dRzyate gartA, vAmato yAhi kiJcana // 215 // stokAntaraM gate bhUyo, jajalpa nizisaJcaraH / kajazca kaNTakAzcAge, dakSiNenAtha gamyatAm / / 216 // zanaiH zanaiH samuttIrya, sarasa: sthalamAgatau / lagnazca helayA gantuM, kumAro bhItamAnasaH // 217 // / rakSa: pAdatalaM dRSTvA, navanItAdapi komalam / pRSTo'sau ca kumAreNa, kathaM te pAdayostalam // 218 / / sukhasparzaM manohAri, hRdyaM kamalakomalam / sa prAha kSAlanaM kRtvA, yAvanoparataM jalam // 219 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tAvadbhUmau na muJcAmi, mamaiSa dRDhanizcayaH / puna: pRSTaH kumAreNa, rAkSaso hRSTacetasA / / 220 // gartAdikaM vijAnAti, jalamadhye kathaM bhavAn ? | tenoktaMna higacchAmi, bhAskarAbhimukhaM sdaa||221|| evaM krameNa gacchantau, praznottarapurassaram / zatazAkhaM mahAkAyaM, vaTamekamupAgatau // 222 // uttIrNaH pRSThato rakSa: kRtaM caraNadhAvanam / prAcI prati kumAro'pi, praNaSTa: satvaraiH padaiH // 223 // rAkSasa: kramaza: pAdau, kSAlayitvA jale gate / dhAvita: pazcimai: pAdai-dRSTiM rakSan divAkarAt // 224 // kumAro'pi gato dUraM, praviSTaH zUnyapattane / tatrApi ca maThe zUnye, samprAptazca nizAcaraH // 225 // rakSasoktaM samAgaccha, nAgacchAmi tavAntikam / yadyarthI ca tadAgaccha, tvameva hi mamAntikam / 226 / tenoktaM ca na zaknomi, samAgantuM tavAntikam / kimarthaM kathitaM tena, rahasyaM RjucetasA // 227 // yeyaM balAnake vyaktA, karoTI dRzyate tvayA / yogino mantrasiddhasya, sAsmAkaM duratikramA // 228 // idaM tattvaM parijJAya, gRhitA kumareNa sA / rAkSasAbhimukhaM so'tha, gato naSTo nizAcaraH / / 229 // yaiH padaiH sa samAyata-staireva calito drutam / kRtAJjalirjagAdedaM, rAjaputraM nizAcaraH // 230 // saubhAgyasundaraM nAma, mahAratnaM kare kuru / anena kaNThalagnena, strIpriyastvaM bhvissysi||23|| trayANAmapi sindhUnAM, sArabhUtA manoharA / muktAvalI tvayA grAhyA, madanugrahakAmyayA // 232 / / prayojane samutpanne, smartavyo'haM sadA tvayA / saGkSobho naiva kartavyo, yato'haM tava kiGkaraH // 23 // zRNvannityAdivRttAntAn, kArpaTikaiH prajalpitAn / nItvA rAtriM maThe tatra, prage'sau ratnasundaraH // 234|| savismayastata: sthAnAt, purimatAlapure gataH / atrAntare mRtastatra, nissantAno narezvaraH // 235 // abhiSiktAni divyAni, mantribhirmaNDalezvaraiH / hayena heSitaM tatra, zabditaM gandhahastinA // 236 // abhiSeka: kRto lakSmyA Dhalite cArucAmare / zirasyasya sthitaM chatraM, svata eva mahIyasaH // 237 // gandhavAraNamArUDhaH, praviSTo nagare nRpH| siMhAsane niSaNNasya, mantribhirmaNDalezvaraiH // 238 // zreSThibhi: sArthavAhaizca, svIkRtaM tasyaM zAsanam / kRtAkhiletikartavyo, vijJapto mantriNA nRpaH // 239 // yathA rAjyaM tathA kanyA, ratnamAletisajJitA / svarUpA lakSaNopetA, kAntakAJcanasannibhA // 240 // vimRzya vedhasA ceyaM, manye yuSmatkRte kRtA / ratnasundarabhUpena, pariNItA mantrivAkyata: // 241 / / ekAtapatramatrasta:, pAlayAmAsa helyaa| guNAnuraktani:zeSa-lokamuddhRtakaNTakam // 242 / / sampUrNabhUribhANDAraM, bahukozaM bhuvastalam / [rAjyaM bhUmipatireSa, ratnasundarasajJakaH] // 243 // mahAmallanarendrasya, muktamAlAbhidhA sutaa| svayaMvarA samAyAtA, maharddhayA ca vivaahitaa||244|| nAnAvidhanidhAnAni, dUraM pazyati pArthiva: / divyAJjanaprabhAveNa, pUrvapuNyAnuyogata: / / 245 / / nAnApurAkaragrAma-pattaneSu samantata: / mandirairmandarAkAra-maNDitA tena medinI // 246 / / kAritAzca jinendrANAM, tadanta: pratimA: parA: / akSayanIvIdravyArthaM, grAmArAmAdi cintitam / / 247 // kalyANakAni yAtrAzca, rathaniSkramaNAdikam / sAdhusAdharmikANAM ca, satkAraM kurvatA sadA // 248 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 prabhAvanA kRtA gurvI, zAsanasyAkhile jane / samyaktvaM nirmalaM jAtaM, siddhiH karatale kRtA // 249 // catvArazca sutA jAtA, jAtarUpasamaprabhAH / bhuktA nirupamA bhogA, mAnuSyaM saphalIkRtam // 250 // viharantaH samAyAtAH, sUrayaH zrutasAgarAH / zAntisAgarasUrINAM ziSyAH sarvatra vizrutAH // latAsundara udyAne, sthitAH sAdhujanocite / prAzuke vasudhAdeze, trasajIvavivarjite // 252 // ratnasundarabhUpAlo, vandanArthaM samAgataH / vanditvA vidhinA sUri, niSaNNo dharaNItale // 253 // gambhIrameghanAdena, prArabdhA dharmadezanA / saMvegajananI hRdyA, bhavanirvedakAriNI // 254 // zrutvA ca dezanAM rAjA, hyabhiSicya nije pade / ratnazekharanAmAnaM, ratnamAlAtanUdbhavam / 255|| vismApayan janaM sarvaM, tyAgabhogAdibhirguNaiH / zrutasAgarasUrINAM, samIpaM prApya bhUpatiH || 256|| tRNavatsarvaM parityajya, vastrAbharaNabhUSaNam / rAjA jagrAha pravrajyAM, sarvakarmaniSUdanIm // 257 // pratipanno'bhigraha stena, karmanirmUlanAkRte / Ajanma [hi ] mayA SaSThA dbhoktavyaM kAraNaM vinA // 258 // tadapi nIrasaM rukSaM, virasaM snehavarjitam / [ eSaNAdivizuddhaM ca, doSamuktaM samantataH ] // 259 // zrutasAgaraguroH pArzve, sadA saMvignamAnasaH / paThitAzeSasUtrArthI gItArtho gurutAlayaH // 260 // mokSamArgAhitasvAntaH, samprAptaparamodayaH / saMyamaikarato dhIraH, samyagdarzananirmalaH // 261 // samyagjJAnAtiyuktAtmA, samyakcAritratatparaH / anuprekSAbhirAtmAnaM, bhAvayanna ca bhItadhIH // 262 // saMyamasyopakArAsu, dharmAnuguNabhUmiSu / munibhirvimalAcAraiH saha tAsu nirantaram // 263 // viharan sarvajIvAnAM, 'dayAvAMzca pitA yathA / bAhyena ca sahAntaHsthaM, vardhayan santataM tapaH // 264|| AvAsatAM maharddhAnAM pariprAptaH prazAntadhIH / damazriyA pariSvaktaH, parizuddhasudarzanaH // 265 // uccairuccairguNasthAna-sopAnA''rohaNAdRtaH / sabAhyAbhyantarodagra-granthagranthivivarjitaH // 266 // zrutena sakalaM pazyan, kRtyAkRtyaM mahAmuniH / mahAsaMvarasampannaH, sAtayan karmasaMhatim // 267 // prANadhAraNamAtrArthaM, bhuJjAnaH sUtradezitam / dharmArthaM dhArayan prANAn, dharmaM mokSArthamarjayan // 268 // AnandaM bhavyalokAnAM, kurvannuttamadarzanaH / caritenopamAbhUto, 'yathoktazca tapasvinAm // 269 // ciraM vihRtya medinyAM, tapasA kSINavigrahaH / guruNA samanujJAta-zcakArAnazanakriyAm // 270 // caturdhAhArasaMhArAM, dehasaMhArahetave / mAsamAnAM mahAsattvaH, saMniSaNNaH zilAtale // 271|| vidhAyArAdhanAM vIro, nirdhUyaudArikAM tanuM / paMcamI gatimApanno, yatra yAnti nirAzravAH // 272 // matvedaM sarvadA sadbhiH, kAryo dharme samudyamaH / [ sulabhA'malabhA yena / muktirAmA bhavetkare] // 273 // yaH karoti jinendrANAM, sadgandhaiH pAdapUjanam / labhate sarvato lakSmIM, yathAsau ratnasundaraH || 274|| iti gandhapUjAkathAnakaM samAptam || zrIrastu / / 1 dayAvAn pitA- BPJC // 2 yathokta ta BPCI 63 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dhUpapUjAyAM narakesarikathA gandhapUjAphalaM proktaM, svargamokSaphalapradam / bhAvasArasya dhUpasya, phalaM samprati varNyate // 1 // samasti bhArata varSe, nivAsa: sarvasampadAm / sAdhusAdharmikAkIrNo, dezo deshshiromnniH||2|| kAzI janapado nAma, purI tatra manoramA / vANArasI jane rUDhA, dhanadhAnyasamAkulA // 3 / / tatrArimattamAtaGga-kumbhanirbhedakesarI / sAhasAGkasama: zUro, narendro naravAhanaH // 4 // tatrAsti zaGkhacUDAkhyo, vipro bhAryA ca durgilaa| durbhagA durmukhA duSTA, nirdayA bddhmussttikaa|| varjitA zaGkhacUDena, durgdaubhaa>piidditaa| kAmabhogaparityaktA, kAlaM nayati duHkhitA // 6 // zaGkhacUDalaghubhrAtA, madhusundarasaJjitaH / dAnadharmaratA tasya, gehinI madhusundarI // 7 // evaM sarati saMsAre, mAsakSapaNapAraNe / tapasvI tapasA kSINo, durgilAgRhamAgata: // 8 // dRSTavA sAdhu sadAcAra-masadAcArayA tayA / prayuktaM karkazaM vAkyaM, duSTaM durgatikAraNam // 9 // kiM nAsti ko'pyupAyaste, muNDa! nirvAhakAraNam / sukhaheturAzrito yena, hyupAya: parapIDakaH // 10 // zrutvaitatsAdhudehastho, guNagrAhI mahodara: / yakSastAM vaktumArebhe, ruSTa: karkazayA girA / / 11 / / yadi pApe! na te zraddhA, dAtavyaM vA na vidyate / niSedhaste tadA zreyA-tro karkazaprajalpitam // 12 // daurbhAgyopari daurbhAgyaM, durgile! te bhaviSyati / gaNDAnta: sphoTikAtulyaM, durgatiM ca gamiSyasi // 13 // evamuktvA gata: sAdhu-dvitIyakSapaNe sthitaH / bhikSAmaTati nAnyatra, vimucya prathamaM gRham // 14 // sApyutkaTamahAmoha-vedodayavivartinI / yena tena samAsaktA, paraM sarveNa varjitA // 15 // na zIlaM yamahInatvA-na kAmo durbhagatvataH / na dharmo vAsanAsAdhyaH, sA ca tasyAM na vidyate // 16 // anyadA milita: ko'pi, durbhaga: kulaputrakaH / tenApi dUratastyaktA, daurbhAgyapracuratvataH // 17 // anyadA ca mRto bhartA, jAtA raNDA nirnlaa| zikSitA madhusundaryA, tato jajJe samatsarA // 18 // ruSTayA ca viSaM dattvA, mAritA madhusundarI / bhaNitazca sazRGgAraM, tadbhartA madhusundaraH // 19 // amRteneva sicyete, tvayi dRSTe mama locane / pratipadyasva mAM bhAryAM, saphalAM kuru yAcanAm / / 20 / / zrutvedaM stambhite tena, zrotasI-kampitaM ziraH / bhUyo'pi na vaktavyaM, tvayedRkSaM mamAgrataH / / 21 / / tato vailakSyamApannA, viditvA tasya nizcayam / AtmAnamavaTe, kSiptvA, mRtAM sA durgatiM gatA // 22 // nighnanti nijabhartAraM, svaM putraM mArayanti ca / AtmAnamapi nighnanti, jIvA virativarjitAH // 23 // zaGkhacUDasya jIvo'pi, madhyamaguNayogata: / mRtvA vaNiksuto jAta: zuddhabuddhirguNAzrayaH // 24 // ratnacandrakRtAbhikhya:, sadAcAraparAyaNa: / zuddhabuddhirguNAdhAro, dhArmiko dharmavatpriya: // 25 // durgilApi zunIbhAvA-duddhRtyAjani putrikA / vaNijo vasudattasya, nAma tasyA vsundhraa||26|| pariNItA ratnacandreNa, kathaJcidaivayogataH / aho dhAturakauzalyaM, viSamamRte yojitam // 27 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / gandhapUjAyAM ratnasundarakathA 2 65 daurbhAgyaM pRSThato lagnaM, samAyAtaM purAkRtam / aho pRSThiM na muJcanti, kRtakarmANi dehinAm / / 28 / / dRSTA dahati netrANi, spRSTA karataladvayam / bhuktA dahati sarvAGga, sukhadA dUrata: sthitA // 29 // durgRhAvAsaduHkhena, dagghadehasya srvdaa| vaNijo ratnacandrasya, vavrajubhUrivAsarA: // 30 // gRhANi kukalatreNa, dRSputreNa kulAni ca / dhanaM kuvyavahAreNa, nUnaM nazyanti dehinAm // 31 // kSaNavaJcanayA varSa, dirna bhukte kubhojne| kubhAryayA hataM janma, hato rAjA kumantribhiH // 32 // phalapuSpakRte gehA-nirgato naSTamAnasa: / dRSTAzca puralokAnAM, kurvanto dharmadezanAm // 33 // paropakaraNe niSThAH, karuNAmRtasAgarA: / guNaratnadharA dhIrA, damasAramunIzvarAH / / 34|| yathA jIvA: prabudhyante, vimucyanteca krmbhiH| saGkliSyante yathA caite, narakaM yAti yathA tthaa||35|| ratnacandro'pi vanditvA, niSaNNa zuddhabhUtale / dharmaM zrotuM samArabdho, du:khaduHkhitamAnasa: // 36 // yathA jinAgrato dhUpaM, karpUrAgurumizritam / bhAvato yo dahatyucca-stasya zrI:sarvatomukhI // 37 // ityAdikathite dharme, sUriNAtiprabandhataH / tenAvasaramAsAdya, sUri natvA ca bhAvata: // 38 // prapanno ratnacandreNa, sarvajJo hRdi devatA / sarvajJabhaNito dharmo, guravastu susAdhava: / / 39 / / rAtribhojanaviratizca, madhumadyanivartanam / navanItasya mAMsasya, maithunasya vivarjanam / / 40 / / damasAraguruM natvA, ratnacandro nije gRhe / gata: karoti yatnena, prapannaguNapAlanam // 41 // brahmacaryavrataM zrutvA, cukopAsmai vasundharA / nibhAlayati chidrANi, pApA mAraNahetave // 42 // anyadA militA kSudrA, vatsA''khyA privraajikaa| sanmAnya sA tato'yAci, tayA cUrNaM kssyngkrm|| vatsayApi ca taddatta-mupacAragRhItayA / tato vatsA mahApApA, sAzaGkA svamaThe gatA // 44 // vasundharApi tanmizya, bhojanena dine dine / dadAti ratnacandrasya, cUrNaM mAraNahetave // 45 // kAlena gacchatA jAta:, kSINAGgazcUrNadoSata: / na zaknoti samutthAtuM, tata evamacintayat // 46 // ko guNo'nena dehena, nirguNenAdRtena me| caturbhedasya saMhAra-mAhArasya karomyaham // 47|| vicintyaivaM tato dharme, dhanaM dattvA yathocitam / pUjayitvA jinAdhIzaM, sugandhakusumAdibhiH // 48 // karpUrAgarusanmizraM, dhUpaM dagdhvA tadagrataH / romAJcAJcitasarvAGgo, baddhvAyuSkaM sureSvayam // 49 // vidhAyAnazanaM mRtvA, devabhUyaM gatiM gataH / saudharme devasaukhyAni, bhuktvA cAyuH kSaye cyutaH // 50 // baGgAjanapade ramye raGgazAlAmahApure / rAjalakSaNasampanno, rAjA ca raNakesarI // 51 // narakAntA priyA tasya, sarvadApi mana:priyA / raNakesaribhUpasya, sarvakAryeSu saMmatA // 52 // tasyA: kukSau samutpanna:, zubhasvapnena sUcita: / samaye pratiSThitaM nAma, putrasya narakesarI // 53 // samaye ca prayatnena, grAhita: sakalA: kalA: / yauvane ca sAmArUDho, vyUDhorasko mahAbhujaH // 54 // prajA'vanakRte dhAtrA, nirmita: sArapudgalaiH / kSAtro dharma ivAbhAti, manye'sau kRtavigrahaH // 55 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake malayasundarAbhikhyo, vayasyo'sya satAM varaH / hRdayamiva kumArasya, dvitIyaM vedhasA kRtm||56|| hemapurAdathAyAto, meghanAdo nRpAGgaja: / dhRto dinAni tatraiva, kiyanti narakAntayA // 57 // praNabhya bhaNitA tena, narakAntA kRtAdaram / mAtarmAtulasaMdiSTaM, kathayAmi tavAgrataH // 58 // mAtulena samAdiSTaM, kumAreNa mmaantike| dinAni katicinnUna-mAgantavyaM yathA tathA // 59 // adarzane dRDhaM prema, nazyatyeva zarIriNAm / kAlena gacchatA vatsa ! yathA hastapuTAjjalam // 60 // bhaNito mAtApitRbhyAM, bhavantaM mAtulo dRDham / samAhvayati tadvatsa, vilambaM gaccha mA kuru // 61 // malayasundaramitreNa, meghanAdena saMyuta: / pradhAnaM rathamAruhya, calito hemapuronmukhaH // 62 / / katibhireva dinaistatra, samprApto hemapattane / hemasundarabhUpena, sAnaMdamavalokita: // 63 // tatraiva tiSThatastasya, bahumAnapurassaram / nAnAvidhavinodena, krIDato yAnti vAsarA: // 64 // anyadA ca mahIpIThe, madhurmanmathabAndhavaH / janitAnekabibboko, jajRmbhe jagatItale // 65 / / madhucandrasakha: kAma:, kadarthitajagattrayaH / tejo bahutaraM prApa, haviSeva hutAzana: // 66 // / kevalo'pi balI kAmo, durjaya: sarvadehinAm / kiM punarjanitonmAdo, madhucandrakRtasannidhiH // 67 // caladbhiH pallavairyatra, malayAnilakampitaiH / madhurAjAgame tuSTA, nRtyaMtIva mahIruhAH // 68 // gandhalubdhAlizabdena, vRkSakakSeSu sarpatA / saGgItamiva kurvanti, taravo muditamAnasA: // 69 // kokilAnAM ninAdena, striimaangrnthibhedinaa| sitakusumairhasantIva, vasante vanarAjayaH // 70|| puSpakAle'pi vakratvaM, zyAmatvaM yatra kA bhavet / phalAzA kiMzukastena, mukta: patrairanAgatam // 71 // 'phalitAnpuSpitAndaSTavA, srvto'pivnsptiin| saJjAtAiti kAlAsyA, durjanAiva kiMzukAH / 72 / kiMzukaM puSpitaM dRSTvA, dezAntaragatairapi / smaryante vallabhAzcitte, navaraGgavirAjitA: // 73 // nirjharAmbhasi manAbhi:, zAkhAbhiryatra zAkhina: / jalAJjaliM prayacchanti, pathikAnAM gatAyuSAm / / 74 / / kiMzukairnavaraGgAbhai-rbaddhamadana-phalA satI / vasantalakSmIyaMtra, reje navavadhUriva / / 75 / komalaigItavAditrai-majjanaizca manoharaiH / svacchacandanavastraizca, zRGgArairvarayoSitAm // 76 // kalakokilanAdena, dolAndolena liilyaa| jalayantrairvicitraizca, devAlayamahotsavai: / / 77 / / pADalAgandhamAghrAya, zrutvA kokilakUjitam / kAntaikazaraNo yatra, kriyate kAminIjana: // 7 // ramyaharmyatalasthena, kumAreNa vilokitaH / viniryan rAjamArgeNa, sunepathyo'balAjanaH // 79 // meghanAda: kumAreNa, pRSTaH ko'yaM mahotsavaH / yenaiSa piNDito yAti, strIjano mama kathyatAm / / 80 // tenAbhANi kumArAdya, kAmadevamahotsavaH / vartate sarvalokAnAM, mana: kSobhavidhAyakaH // 81 // tatrAyaM strIjana: sarvo, vastrAbharaNabhUSitaH / gRhItapuSpadhUpAdiH, kAmArAdhanahetave / / 82 / / calito gamyate tatra, yadi te'sti kutUhalam / pratipannaM kumAreNa, gatAstatra trayo'pi te / / 8 / / 1J / patitAn puSpitAn- BCI puSpitAn phlitaan-mu.|| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 praNamya kAmadevAya, zeSAmAdAya zIrSataH / paribhramitumArabdhA, udyAne kAmasundare // 84 // navayauvanamArUDhA, sakhedA zUnyamAnasA / dRSTakA kanyakA kAntA, sahakArataroradhaH // 85 // ekAkinI sazokA ca, sarvAvayavasundarI / tanUdarI vizAlAkSI, lAvaNyAmRtadIrghikA // 86 // bakulAmodini:zvAsA, pakvabimbasamAdharA / muktapadmAlayA devI, padmA vanamupAgatA // 87 // bhUrisambhramasaJjAta-ni:zvAsotkampitastanI / lAvaNyenaiva limpantI, samastAM kAnanAvanam // 88 // puSpopahAraM kurvANA, dRSTikSepairmuhurmuhuH / niHzvAsAkRSTamattAli - kulavyAkulitAnanA // 89 // saukumAryAdivodArA-cchlAghyatAM yAntI nirbharam / yauvanena kRtAzleSA, sImA niHzeSayoSitAm // 90 // gRhItvevAkhilastrINAM, lAvaNyaM jagadadbhutam / kRtaiSA vedhasA kartumadbhutaM sArvalaukikam // 91 // itazconmUlitAlAna-stambho madajalAvila: / paTTahastI narendrasya, krodhAndhIkRtalocanaH // 92 // troTayitvA ca vastrAdi, vidhUyAdhoraNaM tathA / pAtayitvA mahIpIThe, mArayitvAtiroSataH // 93 // matto gulagulArAva - pUritAkhiladiGmukhaH / bhaJjannApaNavezmAni samuddhRtakaraH karI // 94|| vilokya janasaJcAraM, zrutvA tUryasya niHsvanam / kAmasundaramudyAna - manu vavrAja vegataH // 95 // turaGgamagataiH pumbhi:-rdhAvadbhizca puraH sthitaiH / hastyAgacchati bho lokA!, yAta yAta dizodizam // 96 // etacchrutvA jana: sarva:, prANAnAdAya satvaram / ko'pi kvApi gato yasmAjjIvAnAM jIvitaM priyam / 97| sApi bAlA bhayodbhrAntA, praviSTA vaMzagahare / vepamAnasamastAGgI, lateva pavanAhatA // 98 // meghanAdo gataH kvApi, naSTo malayasundaraH / ekAkI paryaTan prAptaH, kumAro narakesarI // 99 // yatra sA bhayasaMtrastA, hariNIlolalocanA / vaMzagahnaramadhyasthA, saMlInAste kumArikA // 100 // vilokitA kumAreNa, kumAro'pi tayA dRzA / dRSTaH sAnandayA jAta- stayordRSTisamAgamaH // 101 // tadvacanAtkumAro'pi praviSTo vaMzagahare / sasambhramA sazRGgArA, sampravRttA mithaH kathA || 102 || kSaNAMtareNa vizvastA, dhRtAbhimukhalocanA / AviSkRtAnurAgA ca, pRSTA sA tena bhAminI // 103 // tvaM kasyAsi sutA bAle!, sazokA kena hetunA ? | ekAkinI kathaM jAtA ?, yUthabhraSTA yathA mRgI // 104 // kiMvA bhajanti te nAma ?, varNAH pUrNamanorathe ! / adRSTe'pi satAM prIti- jayate sajjane jane // 105 // tasmai sA kathayAmAsa, sAzrugadgadayA girA / dadhatyAtyaMtamAdhuryaM cetazcoraNalakSayA // 106 // udanvatA parikSiptaH sArazrIkhaNDamaNDitaH / maricoddhAntahArIto, malayo'sti mahIdharaH // 107 // malayasAraM puraM tatra deze surapuraprabham / malayaketubhUpAla - statpAlayati helayA // 108 // lIlayaiva dharAbhAra-dharaNoddhurakandharaH / sarvAvarodhanArINAM mukhyA lakSmIrivottamA // 109 // sarvAGgasundarAkArA, nAmnA malayasundarI / pratibimbamiva strINAM vedhasA sA vinirmitA // 110 // tadaGgataH samutpannA, nAmnAhaM jayasundarI / tatraiva samaye siddhAH piturvyutthitapArthivAH // 111 // 9 67 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake anyadA praznitastena, mAM samuddizya kevalI / bhagavan jayasundaryAH ko'tra bhartA bhaviSyati ? // 112 // sa prAha bhuvanAnandI, raNakesarinandanaH / udAracarito vIro, nAmnA ca narakesarI // 113 // rAkAcandra ivAzeSa- zubhazubhrakalAlayaH / rUpAtizayasaMpannaH, so'syA bhartA bhaviSyati // 114 // tataH sukhena tiSThantyA, gataH kAlaH kiyAnapi / atha harmyatale suptA, yogAvartaka yoginA // 115 // sahasaiva samAnItA, mantreNAkRSya satvaram / zmazAne'timahAraudre, bhUtapretasamAkule // 116 // tatra bhUmigRhe muktvA, mAM gato'sau durAzayaH / yoginyapi gatA kvApi, yA muktA mama rakSikA // 117 'vijanaM vIkSya naSTAhaM, zrutvA bahujanAravam / zanai: zanai: samAyAtA, praviSTA kAmamandire // 118 // praNamya madanaM dvAri, nirgatA zUnyamAnasA / kSaNamekaM sthitA yAvatsahakArataroradhaH // 119 // viSamadhye'mRtAkAraM, tAvaddRSTaM tavAnanam / tato hastibhayAdbhItA, drutamatra samAgatA // 120 // kathito yastvayA pRSTaH, svavRttAnto mayAkhilaH / sAmprataM zrotumicchAmi, tvadIyamapi mUlataH // 121 // kumAreNApi ni:zeSo, mAtRpitRpurAdikaH / kathito nijavRttAnta:, sAnandAjani kanyakA // 122 // aho'nukUlamAcIrNaM, yogAvartakayoginA / 'atarkita kRto yena tvayA saha samAgamaH // 123 // ApadaH sampadazcaiva, samIpasthAH zarIriNAm / Apadapi ca yenaiSA, me jAtA sampaduttamA // 124 // kumAra! kuru me pANi-grahaNaM kAmakAnane / ihaiva kiM vicAreNa, dIrghasUtrI vinazyati // 125 // hutAzaM sAkSiNaM kRtvA, gAndharvena vivAhitA / bhuktA sarvAGgasaMsparza, jAtA sarvAGganirvRtiH // 126 // upahatya janaM kaJcidbhaGktvA bhUri latAgRhAn / itastata: paribhramya, moTayitvA'vanIruhaH // 127|| turaGgibhiH samAnIto, veNugrAhaiH kadarthitaH / AdhoraNavazaM jAto, yAtaH puravare gajaH // 128 // yathAsthAnaM gato loko, vijanaM kAmakAnanam / suvasaM durvasaM dhatte, durvasaM suvasaM sudhIH |||129|| yataH aghaTitaghaTitAni ghaTayati, sughaTitaghaTitAni jarjarIkurute / vidhireva tAni ghaTayati, yAni pumAnnaiva cintayati // 130 // dvIpAdanyasmAdapi, madhyAdapi jalanidherdizo'pyantAt / I AnIya jhaTiti ghaTayati, vidhirabhimatamabhimukhIbhUtaH // 131 // gahvarAcca kumAro'pi, khaGgahastoM vinirgataH / pazcAd[ [vi] nirgatA kAntA, satkAntA jayasundarI // patisamparkasaJjAtAM, bibhrANA vapuSaH zriyaM / kaMkaNaM ca vivAhAkhyaM dadhatI vAmapANinA // 133 // zirasyAhitasatpuSpA, karNavinyastapallavA / vanazrIrivaitasya, pRSTau lagnA cakAsti sA // 134 // atrAntare samAyAtaH, krodhAndhIkRtalocanaH / kampayan karttikAM raudrAM, yogAvartakayogikaH // 135 // AH pApe! vaJcayitvA mAM kathamatra samAgatA ? / pibatvato'dya te koSNaM, zoNitaM mama karttikA / 136 / kumAreNApi nistriMzaH, kozAdAkRSya lIlayA / kRtaH kare karairbhAno - durdarzazcarmacakSuSAm // 137 // " 1 vyajanaM - BPJ // 2 BJP | kArito'tarkito yena- mu. // 68 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / loka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 evaMvidhaM na te yuktaM, vaktuM ca yoginaH sataH / na jalpantyaparAdhe'pi, santo hi karkazAM girAm // mere pApa ! prathamaM tAvat, pibAmi tava zeNitam / pazcAdasyAH kariSyAmi, navakhaNDaM zarIrakam // 139 // ityuktvA dhAvito yogI, vegata: kumaraM prati / vAhitA kartikA tena, vaJcitA kumareNa sA / 140 / hatazca dakSiNe bAhau, kumAreNApi yogikaH / dRDhamuSTiprahAreNa, patitA kartikA bhuvi // 141 // bhUyo'pi muSTinA pRSTa, prahata: patito bhuvi / vilakSo'labdhalakSazca, nirUpayan dizo daza // 142 // kumAreNa bhaNito yogI, uttiSTha kuru pauruSam / patitA na virAjante, raNabhUbhau mahaujasaH // 143 // bhaNitazcalacittena, yoginA narakesarI / yadahaM vacmi tatkAryaM, kRtaM pauruSakarmaNA // 144 // asti me gAruDaM divyaM, trasetaraviSApaham / dvitIyamaJjanaM zreSThaM, tirodhAnanibandhanam || 145|| gRhANaitad dvayaM yena, jAyate mama nirvRtiH / pratipannaM kumAreNa, gRhItaM vidhipUrvakam // 146 // malayaketusutA bAlA, lakSaNalAJchitavigrahA / suptAkRSya mayAnItA, caNDikAbalihetave // 147 // pUrvasevA kRtA tAva - duttarA cAvatiSThate / tatra kanyAbaliM dattvA, sAdhayiSyAmi yakSiNIm // 148 // sthitametadyathAcaiSA, prApnoti pitRmandire / tathA 'tvayA ca kartavyaM, bhUyo bhavatu darzanam // 149 // gato yogI kumAro'pi, kAmadevagRhe gataH / dRSTo'sau meghanAdena, pRSTazca kvoSito bhavAn // 150 // tenApi kathitaM sarvaM, yathA vRttaM tathAkhilam / vihasya bhaNitaM tena tuSTaste mitra! manmathaH // 151 // muhUrtamekamatraiva, sthAtavyaM sthirabuddhinA / pratipannaM kumAreNa, meghanAdo gato gRhe // 152 // prokta: sarvo'pi vRttAnta:, prahRSTo hemasundaraH / calitaH sarvasAmAnyA, samprAptaH kAmamandire // 153 // gandhavAraNamAropya, sazRGgAraM vadhUvaram / praviveza puraM rAjA, kRtazobhaM samantataH ||154|| sampAditetikartavyaH, svayaM rAjJA puraskRtaH / vastraizca bhUSaNAdyaizca, kAlaM nayati bhUpabhUH || 155 || anyadA jJAtavRttAnto, malayaketubhUmipaH / tutoSa hRdaye bADhaM, mAtA malayasundarI // 156 // bhaNito malayasundaryA, malayaketurmahipatiH / zobhanaM yadi jAmAtA, AyAti saha vatsayA // 157 // priye ! khedo na kartavyaH, karomi tava vAJchitam / ityuktvA preSitA bhRtyAH, sopadA hemapattane // 158 // te'pi hemapuraM prApya, pratIhAraniveditAH / sopAyanA nirutsekAH, sabhAmaNDapamAgatAH // 159 // aSTAdazasaraM hAraM, harahArasamaprabham / sArazrIkhaNDakhaNDAni, vimucya purato natAH // 160 // niSaNNA darzitasthAne, dRSTAH sAnandayA dRzA / pRSTAzca kSemaM sarvatra, malayaketubhUbhujaH // 161 // kSeme ca kathite bhaNitAH, kimAgamanakAraNam / tatastairarpito lekha: sandiSTaM kathitaM girA // 162 // malayaketubhUpena, bhUyo bhUyaH kRtAdaram / sandiSTaM ca tathA kAryaM kumAro narakesarI // 163 // yathAzIghraM samAyAti, malaye saha vatsayA / eSa sandezakaH svAmin!, lekhArtho'pyayameva ca // 164 // tataH sambhUSitA rAjJA, vastrAbharaNabhUSaNaiH / pratiprAbhRtahastAzca, te zubhe'hni visarjitAH || 165 || 1 dvaye- BJP IT 69 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sasahAya: kumAro'pi, samaye saha kaantyaa| mutkalito gaccha he vatsa!, panthAna: santu te shivaa:|166| droNIbhirjalamuttIrya, gatAste stokavAsaraiH / samAgAtsanmukhaM tatra, malayaketubhUpatiH // 167|| pravezito mudA tena, kRtvA puramahotsavam / zvazrUzvazuramAnamya, kumAro narakesarI / / 168 / / niSaNNa: praznito rAjJA, sarvatra kuzalaM tava / praSTavyametadeveha, cale yauvanajIvite // 169 / / praNamya pitRpAdebhyaH, sasnehaM jayasundarI / mAtuH pAdagrahaM kRtvA, tadaGke niSasAda sA // 170 // sAnandA saviSAdA ca, jajJe malayasundarI / vatse ! saGkhapata: sarva-mAmUlAccaritaM nijam // 171 / / nivedaya yathAvRttaM, kautukaM mama vartate / tayApi kathitaM sarvaM, yathAvRttaM tathAditaH // 172 // etacchrutvA jagAdedaM, mAtA malayasundarI / yanna dRSTo vivAhaste, sakhedaM tena mAnasam // 173 // supAtravaralAbhena, mumude ca mano mama / [ityuktvA viratA rAjJI, pramodabharamedurA] // 174 / / kRtAzeSopacArasya, rAjJA malayaketunA / putrAdabhyadhikaM tatra, dRzyamAnasya sarvadA // 175|| vavrajurvAsarAstasya, sukhitasya pramodata: / manovAJchitavastUnAM, tatkSaNAdeva yogataH // 176 // nAbhihadapraviSTena, jAtyena mRganAbhinA / vAsitAzeSadikcakra:, satpuSpakRtazekhara: / / 177 // karpUrapUrasanmizra-sArazrIkhaNDacarcita: / mRgamadena sugandhena, kapole kRtamaNDana: // 178 / / ArdrakarpUrahAreNa, virAjitazirovara: / hArihIrakasaGkIrNa-zravaNAsaktakuNDala: // 179 / / ni:zvAsohyamahAmUlya-sadvastrAvRtavigraha: / tAmbUlabITakAzUnya-kara: kRtakutUhala: // 180 / / lalATapaTTavinyasta-tilakena virAjita: / ArAmodyAnaramyeSu, kAnaneSu vaneSu ca // 181 // sarasISu taDAgeSu, nirjhareSu nadISu ca / latAmaNDapagulmeSu, drAkSAmaNDapabhUmiSu / / 182 / / nikuJjeSu manojJeSu, nAnApuSpasugandhiSu / nAgavallImanojJeSu, so'krIDatsaha kAntayA // 183 / / abhagnaprasaraM tasya, krIData: kAmabhUmiSu / sampUrNAzeSakAmasya, mAsairapi dinAyitam // 184 / / priye! sthAnaM pramodAnAM, malayo hi mayA zruta: / tenAdRSTena no kiJcinmayA dRSTaM kutUhalam // 185 / / tayA'pi kathitaM mAtu-rmAtrA bhatrai niveditam / tenA'pi kAritA sarvA, sAmagrI yAnahetave // 186 / / viziSTabhakSyabhojyAni, yadanyadapi sundaram / tadupayogi yogyaM ca, tatsarvaM praguNIkRtam // 187 / / sanRpaH sakalatrazca, bahulokagaNAnvita: ! kumAro nagamArUDhaH, kailAzamiva zaGkaraH // 188 // tatra tAlavane ramye, candranAmodasundare / elAgandhabhRtaghrANe, jharanirjharahAriNI ||189||kRto vAsa: kumAreNa dRSTaikA hArahAriNI / zravaNAsaktavajendra-kuNDalodyotitAnanA // 190 / / aSTAdazAbdadezIyA, kAntakArtasvaraprabhA / samuttIrya nabhomArgA-dakSiNAmanusasAra sa: // 191 / / kaiSA kaiSeti jalpanto, dhAvitA: pRSTato janA: / sApi dujarnamaitrIva, kSaNAdeva na dRzyate // 192 / / tathaiva valito loko, na ca siddhaM prayojanam / kumArazcintayAmAsa, prathamametatkutUhalam // 193 // bhuktvA vizramya sarvatra, vilokitakutUhala: / bhUyo'pyAvAsamAgamya, suSvApa nRpanandanaH // 194 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / loka 50-59 / narakesarikathA 3 1 nizIthe khaDgamAdAya, nirgato'lakSito janaiH / ekAkyeva mahAsattva-zcacAla narakesarI // 195 // dakSiNAM dizamAzritya, parisarpannitastata: / gato nairRtakoNasthAM, vanarAjivirAjitAm // 196 // candrasUryakarAgamyAM, raudrAmatibibhISaNAm / kRtAntavadanAkArAM, guhAM bhImamukhAbhidhAm // 197 // mantrasAdhakasAkSepa-huGkAravacanaistathA / puSpadhUpAdigandhaizca sasattveti vinizcitAm // 198 // pradhAnapadmarAgeNa, tamaHstomavighAtinA / prakAzitaguhAdvAro, dRSTo vidyAdharIsutaH // 199 // kumAreNApi saJjAta- vismayena - vilokitaH / ko'yaM yuvA guhAmadhyA - tkesarIva vinirgataH // 200 // nitAntasukumArAGgo, mahaujA navyayauvanaH / atyantakRzasarvAGga - stapa:kArI susAdhuvat // 201 // sambhrAntaM kumaraM dRSTvA, samAgatya kRtAdaraH / papraccha svAgataM bhrAtaH !, kutaste'tra samAgamaH ? || 202 || kumareNa kathitaM kiJcitkiJcittena niveditam / evaM parasparAlApai - stayostatrAvatiSThatoH // 203 // kAmasaMrohiNI nAma, taruNI tatra cAgatA / dRSTeti jAtasaGketa - kumAreNa nirIkSitA // sImantakavinyasta-padmarAgamaNitviSA / sarvato'pi visAriNyA, nAzayantI nizAtama: // 205 // tato vidyAdharaH prAha, kumAra ! kuru me vacaH / pibedaM sundaraM dugdhaM, hRdyaM maduparodhataH || 206|| vidyAkalpo mahAbhAga !, ardharAtre tRtIyake / pIyate'nanyagavyasya, payaH sampuTakatrayam // 207 // atithistvaM samuttiSTha, sahitaireva pIyate / kumaraH prAha bhuGkSva tvaM, rucirme nAsti sAmpratam // 208 // gatvaikAnte tataH so'pi, payaH pItvA samAgataH / niSaNNaH kumarasyAnte, babhANedaM sphuTAkSaraiH // 209 // prabhAte bilvalakSeNa, tarpaNIyo hutAzanaH / yadi sattvaM tadA siddhi-rnisattvasya vRthA zramaH // 210 // puruSaratnamivAbhAti, 'bhavAMzca paramAkRtiH / samasti me manovAJchA, paraM vaktuM na zakyate // 219 // praharASTaM mahAbhAga !, prabhAte yadi sthIyate / mamAntike tadA sarvaM, siddhaM manyAmahe vayam // 212|| kimebhizcaJcalaiH prANaiH, kartavyaM kuru vAJchitam / prAtareva bhavatpArzve, mAM jAnIhi samAgatam // 213 // ityuktvAtha kumAro'pi, kSaNaM suptvA nijAzraye / talpamujjhAMcakArAzu, mitrArthakaraNodyataH // 214|| malayasundarasyAtha, meghanAdasya ca svayam / rahasyaM hRdi nikSipya, gato'sAvasinA saha // 215 // AtmA sandarzitastena, khecarasya guhAmukhe / niSaNNaH kumarastatra, khecarArpitaviSTare // 216 // yatkartavyaM ca tad brUhi, sarvatra praguNA vayam / juhomi zrIphalairagniM, mantrajApapurassaram // 217 // vighnAn sarvAn nirAkurvaM-stiSTha tvaM sAvadhAnakaH / nirbhIta: sAhasopeta-stvadAyattA hi siddhayaH // 218 // likhitaM khecareNApi, raktacandanamaNDalam / tadekadeze likhitA, devatAbahurUpiNI // 219 // sArakASThabhRte kuNDe, jvalajjvAlAsamAkule / homaM kartuM samArabdhaH, zrIphalairmantrapUrvakam // 220 // atrAntare samAdhUta-dhUlItRNamahIruhaH / vAto vAtuM samArabdha - zcakampe medinItalam // 221 // ghano garjitumArabdho, vidyujjhampAbhirutthitA / na kiMcittamasA tatra, dRzyate purataH sthitam // 222 // I 1 bhavAnyara BJP 1 71 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zoNazoNitadhArAbhi-varSatyAzu ghanAghana: / uDDIya jIvitaM yAti, zivAnAM phetkRtAravaiH // 223 // ghUkaghUtkRtazabdena, guhAsu pratisarpatA / karNAbhyAgataM naiva, zrUyate janajalpitam // 224 / / muktakezA vivastrAzca, karollAlitakartikA: / jvAlA mukhena muJcantyo, yoginyo nanRturambare // 225 / / sa cAsanasamAsIno, yAvadAste nRpAGgajaH / khecaro'pi ca nirbhIka: prAjuhojAtavedasam // 226 // tayoH sattvaM samAlokya, upazAntA ca bibhiissikaa| atrAntare samAyAta:, kSetrapAlo mahAbala: // 227 // tayo: sattvaparIkSArthaM, malayAgasya nAyakaH / kSetrapAlo mahAsattva-kSobhitAnekasAdhakaH // 228|| bho mAnava! kimarthaM te, kare khaDgo vilokyate ? / / mantrAjApakara: ko'yaM ? devI kA likhitA bhuvi ? // 229 // malaye mAM vimucyAnyaM, devaM [ca] dhyaaytstv| kA vaidagghI kuta: siddhiH, kruddhaste jIvitAntakaH / 230 / kumAro'vag na te yuktaM, vaktumIdRgvaca:sura ! rAkAcandraH sudhAM sUte, na kadAciddavAnalam / / 231 / / vidyAsAdhanakalpo'yaM, yadanyA devatA kRtaa| malaya: kasya sambandhI, vIrabhogyA vasundharA // 232 // zrutvedaM [sa] kumArasya, sadae~ karkazaM vacaH / sAvezo vihitAvajJo, jagAdedaM mahAbala: // 233 / / pApa te nAzayAmyadya, pauruSaM puruSAdhama ! / na hi sAmyena zAmyanti, durjanA dRSTacetasaH // 234|| vidhAya vikRtAkAra, vetAlAkRtimAtmanaH / tato vardhitumArabdho, darakArI tanUbhRtAm // 235 / / dakSiNasyAM naraM kaJci-tkhavyagrakaraM vahan / kApAlikaM tu vAmAyAM krandantaM karuNaiH svaraiH / / 236 / / tayo: kartikayotkRtya, khAdan mAMsAni zoNitam / piban hasannaTTahAsyena, nRtyannuccaizca visvrm|| sauvirAJjanabhRGgAli-mahiSazRGgasamaprabhaH / kAlakuTiladaMSTrAla: kSAmagaNDo bhayaGkaraH // 238 // sUrpakarNo virUpAkSa-stucchacirpaTanAsikaH / raktAkSa: kapilakezazca, vRzcikaiH kRtazekharaH // 239 / / tatkAlotkRtaraktArdra-carmAvRtakaTItaTa: / kaMTIbhAge vahan bhIma, mahAkAyaM mahoragam // 240 // visarpatsphAraphUtkAra-bhujaGgakRtakaGkaNa:, 'kagavAzaktabIbhatsa-nRmuNDakRta kaNDikaH // 241 // nararaktavasApUrNa-kapAlanyastalocana: mukhamuktajvalajjavAla: sImA sarvabhayakRtAm / / 242 // raktAbhyaktAM karAsaktAM, kRtAntarasanAsamAm / karAlA kartikAM tIkSNAM, saMlihan loljiihvyaa| sUrpAkAranakha: kSudraH, kramelakazirodharaH / dIrghadanturadantazca, karakampitakartikaH // 244|| vidhAya vikRtaM rUpa-mUrdhvaM gatvA nbhstle| hasannaTTahAsena nRtyatyuddharakandharaH // 245 / / helayAsau cacAlAtha, mantrasAdhakasanmukha: / kumAra: khaDgamAdAya, tayoranta:sthito'vadat // 246|| kastvaM bho: kena kAryeNa, gamyate satvaraiH padaiH / nirnimittaM kimityevaM, hasyate visvaraiH svaraiH // 247 // sa prAha sAdhakasyAsya, maaNsrktpipaasyaa| gamyate hasyate ceSTA, etasyaiva durAtmanaH // 248 / / 1- manuSyakapAla-JpArzve // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 surAsuranarAbhyarcya, vimucya mAM mahAbalam / kA caiSA dRzyate kSudrA, likhitA bhuvi devatA / / 249 // kumAraH prAha kalpo'yaM, kopastava nirarthakaH / bhinnoSThasampuTA : santo, na hasanti mahAsvaraiH // 250 // vidyAsAdhakapuMsastu, durlabhe mAMsazoNite / devayonerdurAzeyaM, tava cetasi vartate // 251 // vetAlo'pi jagAdedaM, kumAraM purataH sthitam / muJca mArgaM vraja sthAnaM, yadi te jIvanaspRhA // 252 // kumAraH prAha- I adya zvo vA dhruvo mRtyu-rmitrArthaM yadyasau bhavet / tadA me kiM na paryAptaM, maraNAnna bibhemyaham // 253 // arthAH prANAzca ye yAnti, gurudevaprayojane / ta evAtra prazasyante, zeSAH saklezahetavaH // 254 // ko'pi kenApyupAyena, jIvo jIvati bhUtale / devayone rna yuktaM te, vighnaM kartuM nirarthakam // 255 // malaye'sminnahaM svAmI, garvo'pyeSa na saGgataH / kiM na zrutaM tvayA vAkyaM, vIrabhogyA vasundharA // 256 // mahAbalaH provAca Dimbha prathamaM tAvadbhavato mAMsazoNite / bhakSayAmi pibAmyuccaiH, pazcAdasya durAtmanaH // 257 // ityuktvA dhAvito vegA-dvetAla: kumaraM prati / vAhitA karttikA tena, kumAreNApi vaJcitA // 258 // khaGgamAdAya tenApi, prahato dakSiNe kare / vetAlaH patitA tasya, karAdbhuvi ca karttikA // 259 // vilakSo vIkSayAmAsa, dikcakraM zUnyayA dRzA / ukto bhUyo'pi bho bhadra!, kare kuru nijAyudham / 260 / nirAyudheSu dIneSu, patiteSu nateSu ca / prahAraM na prakRrvanti, santaH sanmArgagAminaH // 261 // tathA bhokAvimau kSiptau, vAmadakSiNakakSayoH / narau nirghRNa ! yAvevaM, pIDayasi nirantaram // 262 // mahAbalabhUtaH prAha, zrUyatAM kathayAmi te / kapAlakuNDo nAma vAmato mantrasAdhakaH // 263 // yamuno dakSiNenAsya, pumAnuttarasAdhaka: / atraivAvidhinA vidyAM sAdhayantau vilokitau // 264 // avasthAmIdRzIM nItA-vanyeSAM zikSaNAkRte / durmedhaso'lpasattvAzca khedayanti yato'nizam || 265 // tvatsAhasasamAkRSTa-cetA vacmi vaco hitam / brUhi yatte prayacchAmi moghaM devadarzanam // 266 // kumAraH provAca I devayone! na me kAryaM kenApyastIha vastunA / kUjantau karuNaM muJca, kakSAgatanarAvimau // 267 // muktAvardhakamRtau tena, tau narau lolalocanau / bhaNitau ca kumAreNa, yAta bhadrau ! yuvAM gRham // 268 // bhUyo'pi nikaTIbhUya, vetAlena prajalpitaH / yadahaM vacmi tatkAryaM bhavatA parihitaiSiNA // 269 // nitAntaM yadyapi tyAgI, mahAvinayasaGgataH / vIryavAnuttamaizcaryo, bhavAn guNavibhUSitaH // 270 // maddarzanaM tathApyeta- ttava mA bhUdanarthakam / yAce'haM tena kAryeNa, bhavantaM grahaNaM prati // 271 // ekayA dazayA kasya, kAlo gacchati dehinaH / vipado'nanta rA sampat, sampado'nantarA vipat // 272 // mudrAratnaM gRhANedaM, varavatrairvirAjitaM / etena hyaGgulisthena, durjayo'si mahAhave // 273 // sugandhagandhagavyUta-vyApI jvaraharaH paTaH / dhUpasArAbhidhAno'yaM, kumAra! kriyatAM kare ||274|| 73 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pratipannaM kumAreNa, kSetrapAlaprajalpitam / siddhA ca kAmadevasya, vidyAtha bahu rUpiNI // 275 // kumArakAmadevAbhyAM, kRtapUjo mahAbalaH / jagAmAdarzanaM tuSTaH, kAmadevo'pyabhASata // 276 // tava samparkata: siddhA, vidyA me bhruupinnii| athavAcintyamAhAtmyA:, santa: klpdrumopmaa:||277|| kAmasaMrohiNI bhaginI, vidyA caakaashgaaminii| sopacAra dvayaM dattaM, kumArAya khagAminA // 278 // kRtastatraiva vIvAho, dhanaM cAnAyya koTizaH / karpUrAgurUzrIkhaNDa-khaNDAnAM rAzaya: kRtAH // 279 // sapraNayaM 'pUrobhUya, jagAdedaM nabhazcaraH / kumArAvitathaM viddhi, vacmyahaM yattavAgrataH // 280 // ete vayamime cArthA, yadanyadapi mAmakam / prANA api tvadIyA me, yathAyogaM niyujyatAm // 281 // vihitaM kena saurabhyaM, puSpANAM kena vA kRtam / mAdhuryamikSuyaSTInAM, lIlA ca varahastinAm / / 282 / / upakartuM priyaM vaktuM, kartuM snehamakRtrimam / svajanAnAM svabhAvo'yaM, kenenduH zizirIkRta: / / 283 // ityAdibhivarairvAkyai: zlAghayitvA kumArakam / sAnandena tatastena, vimAnaM pravikurvitam / / 284 / / navakaGkaNakarAM kAntAM, kumAro'pi navakaGkaNa: / kAmadevavimAnena, prAtareva samAgataH // 285 / / svAvAsaM sarvalokena, vIkSita: sphAracakSuSA / bhRtyairmitraiH kalatraizca, sAnandamavalokita: / / 286 / / puJjIkRtya dhanaM dhAnyaM, kAmadevo visarjita: / kAntayozca kumAreNa, kRtA jyeSThakaniSThatA // 287 / / pradoSe kRtakartavya:, samaye supto nirAkula: / nizIthe khaGgamAdAya, jane supte vinirgataH // 288 / / dakSiNAM dizamAzritya, calito narakesarI / zanaiH zarairasau gacchan, gato dUratarAM bhuvam // 289 / / zRNoti madhuraM gItaM, karNapIyUSasannibham / taruNyA na narasyedaM, saptatantrIsvarAnugam // 290 // cacAla svaramArgeNa, mandaM mandaM nRpAGgAja: / stokAntaraM gatenAtha:, dadRze devamandiram // 291 // zrIkhaNDasAragandhena, ghrANAghrANakaraM param / jAtyazrIkhaNDakASThena, sarvato'pi vinirmitam // 292 // ramyastambhasamAkIrNa, zAntinAthajagadguroH / zAntakAntakRtAnanda-bimbena tu virAjitam / / 293 / / padyarAgamayotpreDa-tkalazena- nabha:spRzA / vAtodbhUtadhvajaiH zubhaiH samAkAritasajjanam / / 294 // niruddhapadasaJcAra, pravizya jinamandire / dRSTaikA kanyakA tena, gAyantI vINayA jinam // 295 / / gItagarbhaM jinaM stauti, vAdayati ca vallakIm / tantrIsvarasya gItasya, vizeSo naiva lakSyate // 296 // namaste zAMtinAthAya, jagacchAntividhAyine / zAntAkArAya zAntAya, suvarNasadRzadyute // 297 / / namaste devadevAya, lokAlokavilokine / guNairatItalokAya, durlakSAya mahAtmane / / 298 / / trilokakRtapUjAya, naSTamohamahAraye / vANIgocaratAtIta-guNasaGghAtadhAriNe // 299 / / zaraNya! zaraNAyAtAM, pAhi mAM paramezvara! / manovAJchitasamprAptyA, saphalA me'stu tava stutiH / / 300 / / evaM jinamabhistutya, muktvA koNe ca vallakIm / nirgatya maNDapadvAri, vedikaikAmAzithriyat // 301 // kumAro'pi pravizyAnta:, praNamya jinanAyakam / vedikaikAM samAsIna:, kesarIva zilAtalAm // 302 // 1 purato bhUya-BJP // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 75 tata: sasambhramA bAlA, vedikAto bhuvi sthitA / bhaNitA ca kumAreNa, bhadre kA tvaM kimAgatA? // zUnye jinagRhe naktaM, kuto vA kasya vA sutA? / strIlakSaNayuktApi, sazokA kena hetunA ? // 304 / / dRSTapUrveva me bhAsi, bhavatI tAlavanAspade / AvAsayitumArabdhe, sainye vyAkulamAnase // 305 // tayoktaM satyamevedaM, nAnyathA tava darzanam / bhavanta dUrato dRSTavA, calitA dakSiNAmabhi // 306 / / tata: sA rodituM lagnA, kumAreNa nivAritA / svasthIbhUya kSaNAdevaM, provAca saralaprabhA // 307 // mahAbhAga! mahAmegha-vidyAdharatanUdbhavA / suvadanAkukSijA cAhaM, nAmcA ca srlprbhaa|| matpitrA zaizave pRSTaH, siddhaputro yaza:prabha: / ko bhartA bhadra! bhAvyasyA-stenApIdaM prjlpitm|| samastavizvavikhyAta-styAgI bhogI mahAbala: raNakesarijo bhAvI bhartAsyA narakesarI // 310 // sAmprataM cAhamanyatra, pitrA dAtuM samIhitA / nirviNNA jIvitasyAhaM, maraNArthamihAgatA // 31 // praNamya bhaktita: kAntaM, zAntaM zAntikaraM jinam / Aruhya zikhare mukto, mayAtmA ghaathetve||312|| patitA pazyAmi talpastha-mAtmAnaM paapkaarinnii| utthitA nabhaso vANI, putri! pUrNA manorathA: / / 313 // prabhAte hyardharAtre te, priyeNa saha saGgama: / sambhavI-bhAvikalyANe, mAgamo'nyatra kutracit // 314|| tato'haM jinanAthasya, zAntidevasya pUjanam / saGgItakaM ca kurvANA, sthitAtraiva jinAlaye // 315 / / adya tvatarkito jAta-stvayA saha samAgama: / araNyaM vasitaM jAtaM, saJjAtA cittanirvRttiH // 316 / / kathitaM yattvayA pRSTaM, rahasyaM sakalaM mayA / sAmprataM zrotumicchAmi, tvadIyamapi mUlata: // 317 // kastvaM? kasyAthavA putra:, kimekAkI samAgata: / nAmAkSarANi va: kAni, zravanti shrvnnaamRtm|| kumAreNApi ni:zeSaM, mUlatazcaritaM nijam / kathitaM nAmaparyantaM, sAnandA saralaprabhA // 319 // nAtha ! tvAM prArthaye hyevaM, pANigrahaM kuruSva me / atraiva bhavane bhavye, devatAdRSTigocare // 320 // jIvane maraNe trANa-meSa me kuladevatA / vizvavizvambharo bandhuH, prathitAmitakIrtikaH // 321 // pratipannaM kumAreNa, sakSepeNa vivaahitaa| pUjito vandito bhaktyA, zrIzAnti: SoDazo jinaH // 322 / / vedikAyAM niSaNNena, kumAreNa samantata: / utphaNA viphaNAzcaiva, nAnArUpA bhujaGgamA: // 323 // pravizanta: parito dRSTAH, svalpasattvabhayaGkarA: / phUtkArasphAranirghoSa-bhRtAvaninabhastalA: / / 324 // parita: stambhamUlAni, stambhAgrANi samantataH / veSTayitvA sthitA rAtrau, gandhalubdhA: sarIsRpAH // 325 // vedikAsu vizAlAsu, citraputtalikAsu ca / siMhazArdUlamAtaGga-kandharAsu lalambire, // 326 / / bahirantazca sarvatra, visarpadbhirbhujaGgamaiH / bhavanaM zAntinAthasya, bhujaGgairiva nirmitam // 327|| narakesariNA pRSTA, kautukAkRSTacetasA / priye! kimidamAbhAti, yadi jAnAsi tadvada // 328 // sA prAha gandhalobhena, divArAtrau nirantaram / na ca muJcatyamI prAyo, jainasar2yA nirantaram // 329 // anyadA kSetrapAlena, durmukho nAma sevakaH / mahAbalena sandiSTo re durmukha ! tvayA sadA // 330 // divA deyo na sarpANAM, pravezo jainamandire / rAtrau ca] nirviSA: kAryAH pravizantu yadRcchayA // 331 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM tasyAH prajalpantyA, mAtApitarAvAgatau / praNatau devadevasya, 'dRSTaM dvandvaM tayo stathA / / 332 / / niviSTau vedikApRSTe, kumAreNa namaskRtau / sakaGkaNakarA pitroH, praNatA saralaprabhA // 333 // kumArAkRtimAlokya, vilokya duhiturmukham / samasaMyogasantuSTI, pitarau raJjitautarAm // 334 // durnayo'pyeSa te vatse!, sunayo'jani vedhasA / na gaGgA sAgaraM muktvA, nipatatyalpajalAzraye // 335 / / kRtvA vivAhakAryANi, svahastena samarpitA / bhavatvAjanma saMyogo, gaGgAsAgarayoriva // 336 // ityabhidhAya vegena, gatau tau satvaraM gRhe| prAtareva kumAro'pi, sameto navakAntayA // 337 / / navakaGkaNakara: prAptaH, svAvAsaM sArasAhasaH / bhRtyamitrakalatrANAM, kathitAkhilasaGkatha: / / 338 // sAvazeSAM nizAM nItvA, nAnAlApairnRpAGgaja: / kRtapratyUSakartavyo, reme malayabhUmiSu / / 339 // paMcaSAni dinAnyatra, nItvA vigatakautukaH / uttatAra girestUrNaM, tatkUTAdiva kesarI // 340 // malayaketubhUpasya, puraM prApto manoharam / bhUbhujA kRtasanmAno, zvazvA ca kRtasatkRti: // 341 // ahAni katicitsthitvA, yukto malayaketunA / varaM vimAnamAruhya, nabhasA saparicchadaH // 342 / / samprAptazca kSaNAdeva, kumAro hemapattane / atarkita: samuttIrNo, hemasundaramandire // 343 / / kimetaditi lokena, vismitena vilokita: / sasnehaM sAdaraM snigdhaM, gauraveNa kumArakaH // 344|| samAsannopaviSTazca, pRSTo rAjJA sakautukam / kathaM bhUmicaro bhUtvA, bhavAnajani khecaraH // 345 / / lakSmIsarasvatIkalpe, ke ime varabAlike / parasparaviruddha ca, bhavato'ntikamAzrite // 346 / / kathitaM meghanAdena, narakesariceSTitaM / rAjJAcinti yathA nAsti, durlabhaM sukRtakarmaNAm / / 347 / / atrAntare samAyAtaM, pradhAnapuruSadvayam / praviSTaM ca sabhAmadhye, pratihAraniveditam // 348 // hemasundararAjendraM, natvA tena samarpitaH / pitRlekha: kumArasya, svayaM tenApi vAcita: // 349 / / yathA svastizrIraGgazAlApurItorAjAraNakesarInarakAntAdevIsamanvitastatrasthaM vatsaM narakesariNaM sasnehaM sAdaraM samAzliSya bhujAmyAM samAdizati, yatkiM vismRtA vayaM kumArasya ? yenAdyapi vilaMbyate, katipayadinamadhye zIghramAgantavyamiti / kumAreNa bhaNitamavagato lekhArtha: atha kiM kuzalI me tAta:? nirvyAkulA ca putravatsalAmbA ? tAvUcatu: mAturvyAmilite dRSTI, rudantyA prativAsaram / tavAdarzanaduHkhArttaH, pitA kaSTena jIvati // 350 // bhavadarzanalipsUnAM, gurUNAM kvApyanirvRti: / yuktAyuktavicAre ca, bhavAnevAtra paNDita: // 351 // prayANecchukumAreNa, mAtulAsyaM nirIkSitam / tenApi bhaNitaM vatsa ! gamyate na vilambyate // 352 // caturajabalopetaH, kumAramanu mAtula: / nijaputrIM samAdAya, kumArArthaM sudarzanAm // 353 // 1 dRSTaM ca vadhUvaram-BJPC | Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 77 calitastarasA ramyAM, raGgazAlA mahApurIm / prApta: katipayaireva, vAsarehemasundaraH / / 354 // bahireva kRtAvAso, vivezAnta: svayaM nRpaH / niveditaM vizAMpatyu-rdevyA ca saha mantribhiH // 355 // asti me duhitA kAMtA, varaprAptA sudarzanA / atraiva [sA] samAnItA, prItyA kumarahetave // 356 / / yadi va: sammataM cedaM, tadA lagnaM nirUpyatAm / atrAntare samAyAto, gaNaka: svata eva hi // 357 // svaprayojanamuddizya, suprasanna: suveSabhRt / kRtAnujJo narendreNa, niSaNNo darzitAsane // 358 // rikte riktaM vijAnIyAt, pUrNe pUrNaM samAdizet / tAmbUlaphalapuSpAdi-kRtapUjo mahIbhujA // 359|| pRSTo lagnaM vivAhasya, tena zIghraM niveditam / athavA kRtapuNyAnAM, cintitaM nikaTasthitam // 360 // prArabdhA sarvasAmagrI, samprAto lagnavAsaraH / vRttaM mahApramodena, pANigrahaNamaGgalam // 361 / / / sAmantA'mAtyapaurAdi-paryAlocapurassaram / nivezito nije rAjye, kumAro narakesarI // 362 / / prazaste'hri zubhe candre, muhUrte kAryasAdhake / mandaM mandaM sukhasparza, pRSThato vAti mArute // 363 // kRtarddhizobhAM sarvatra, toraNadhvajarAjitAm / varamaJcasamArUDha-nRtyatpaNyAGganAkulAm // 364 // zubhrAdabhramanohAri-citraprAsAdatoraNAm / vidvajjanasamAkIrNA, dvipavAjiravAkulAm // 365 / / nAnAsaMvyavahArAbhi-rApaNAlIbhirAkulAm / viveza raGgazAlAM so'lakAmiva dhanezvaraH // 366 // sabhAsannaniSaNNasya, bahulokakRtasannidheH / suprasannadRzA lokaM, pazyato medinIpateH // 367 // tata: kulakramAyAta-nAthadarzanalAlasA: / gRhItvAghu: phalaiH puSpaiH, patrairanyaizca kalpitam // 368 // vINAveNuvimizreNa, zaGkhanAdAnugAminA / mahatA tUryanAdena, pUritAkhiladiGmukhAH // 369 / / sarve paurA: samAgatya, aashiirvaadpurssrm| yathAvidhyarcayAmAsu-stasya pAdau mudAkulA: // 370 // visarjitA narendreNa, 'samprAptapratimAnanA: / svaM svaM ca nilayaM jagmu-stadguNoktibhRtAnanAH // 371 // atha tadbhavanaM strIbhiH, kautukAkulabuddhibhiH / kRtanAnAvibhUSAbhiH, parita: paripUritam / / 372 / / gavAkSAbhimukhA kAzci-tvarAvisastavAsasa: / anyonyaghaTTanocchinna-muktAhArAdibhUSaNA: // 373 / / pInastanakRtAnyonya pIDanAzcalakuNDalA: / maJjumaJjIrazabdena, vAcAlacaraNadvayA: // 374 // kiM na tRptAsi dustRpte, pArzvato bhava durbhage ! / vivadantya evamAdIni, vacAMsyAmburuhAnanAH // 375 / / muktvA vyApArajAtAni, tamaikSanta purAGganA: / svarUpametannArINAM, yatastA: kautukAkulA: // 376 / / ekA brUte varo bhartA, parA brUte varAGganA / anyobhayamapi zreSThaM, vadatIha muhurmuhuH / / 377 / / pratihAranareNAtha, mandaM mandaM visarjitaH / puranArIjana: sarvo, gato nijanijAlayam // 378 // santoSAmRtamanAnA-manyonyaM prItiyogata: / dadatAM bhuJjatAM caiva, gata: kAla::kiyAnapi // 379|| raNakesariNA dIkSA, prapannA jinazAsane / santoSasArasUrINAM, samIpe bhaktiyogataH / / 380 / / sarvajIvAbhayaM dattvA, zIlamAsevya nirmalam / tapazca duzcaraM taptvA, vibhAvya varabhAvanA: // 38 // 1 BJP / te sanmAnapurassaram-mu. // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ante cArAdhanAM kRtvA, mRtvAnazanapUrvakam / audArikI tanuM tyaktavA, svarge jagrAha vaikriyAm // 382 / / devalokAtsamAgatya, bhUtvA ca nRpanandanaH / vidhAya nirmalAM dIkSAM, samprApya varakevalam // 383 / / tyaktvA sarvazarIrANi, anantajJAnadarzana: / anantavIryasampanna:, siddhau siddhau bhaviSyati // 384 / / hemasundarabhUpo'pi, narakesaribhUbhujA / sAdaraM dhriyamANo'pi, jagAma nijapattane // 385 / / raNakesariNa: putro-'pyutkhAtapratiropitAn / mudrA ratnaprabhAveNa, kurvan sarvamahIbhujaH // 386 / / pradhAnadhUpagandhena, vAsitAkhiladiGmukha: / bambhramIti gajArUDho, dhUpasArapaTAvRtaH // 387 / / janmAntarasamAcIrNa-pUrNapuNyAnubhAvataH / sarvaM sampadyate pusAM, devAnAmiva cintitam / / 388 // ityevaM sarvalokasya, kRtacittacamatkRtiH / bubhuje rAjyasaukhyAni, svecchayA vanitAsakha: // 389 / / kvacidvimAnayAnena, kvacinmattagajaM gataH / kvaciJjAtyAzcamArUDha: kvacitsyandanavAhana: // 390 // nandanAdiSu ramyeSu, kAnaneSu vaneSu ca / ramate ramyakAntAbhiH, sahito narakesarI // 391 / / kvacidadRzyarUpeNa, kvacid dRzyena saJcaran / vijJAtajanasaMlApa:, sAhasAGka ivAparaH / / 392 / / paTaravaprabhAvena, jvaraM tudan zarIriNAm / prajA rakSan vipakSebhyo, yarthArtha: kSatriyo'bhavat / / 393 // sampannocitasantAna:, sarvalokamana:priya: / ekAtapatramatrasto, bubhuje rAjyaM nirAkula: // 394 / / anyadA ca samAsIna:, sabhAmaNDapavistare / amAtyamantrisAmanta bhaTalakSasamAkule // 395 // kAnanAcca samAgatya, nareNa bhaNito nRpaH, diSTayA tvaM vardhase deva!, tavodyAne manorame / / 396 / / santoSasAgarA nAma, sUraya: zrutasAgarA: / nAnAtizayaMsampannA, bahuziSyA samAgatA: // 397|| tacchrutvA raJjito rAjA, dattvAsmai pAritoSikam / cacAla pAdacAreNa, vandanArthaM balAnvitaH / / 398 // gatvA pradakSiNIkRtya, vanditvA bhaktiyogata: / ucitAsanamAsIno, dharmaM zuzrAva pArthivaH // 399 / / samprApyAvasaraM rAjA, papraccha nijasaMzayam / kathaM me vardhate lakSmI: ?, kathamAjJAkaro jana: ? // 400 // nijagRhopaviSTasyA-kRtadaNDasya me sdaa| samAnItopadA: sva sva, kathamAnemurdharAdhipA: ? // 401 / / kathaM me vallabho'yatyantaM, suhRnmalasundara: ? / savizeSamabhISTA me, kena vA jayasundarI ? // 402 / / avadhijJAnavijJAta-pUrvajanmaparamparaH / rAjAnaM pratyuvAcedam, sUri: santoSasAgaraH // 403 // itastRtIparyAye, vArANasyAM dvijAtmajaH / zaGkhacUDAbhidho bhavyo-'bhavadbhAryA ca durgilA // 404 // madhusundaranAmA te, bhrAtA bhaktiparAyaNaH / madhusundarI tadbhAryA, dharmakarmaparAyaNA // 405 // zaGkhacUDo dvijo mRtvA, jAto vaNiksutastata: / bhAryAkArmaNadoSeNa, dharmakarmaparAyaNa: // 406 // sarvajJapurata: zuddha-bhAvasAraM puna: puna / karpUrAgurusanmizra - sArathrIkhaNDasaMyutaH // 407 / / dhUpo daggho vidhAnena, mRtvA devagatiM gataH / tatazcyutveha saJjAto, narakAntodare suta: / / 408 / / 1BJ sAmAnItopadacA'pi, kathaM nemu mu.|| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dhUpapUjAyAM narakesarikathA 3 79 tena puNyena te sarva manukUlaM dhanAdikam / bhrAtA bhrAntveha saMsAre, jAto malayasundaraH // 409 // madhusundarI tadbhAryA, jAtA ca jayasundarI / dvayorapi parA prIti-stvAM prati prativAsaram // 410 // etAvattu tavApyuccai rAsItprema nirantaram / pUrvajanmAnubhAvena, snehAdhikyaM mahIpate ! // 411 // bhUyo'pyuvAca bhUpo'tha, paryanto mama kIdRzaH? puNyAnubandhipuNyena, rAjan! samavalokita: // 412 / / Adau madhye'vasAne ca, zubhaM viddhi tvamAtmana: / jAtismaraNavijJAta-nijapUrvabhavo nRpaH / / 413 / / gRhe gatvA samAlocyA-'mAtyamantripurassarAd / jayasundarIsutaM rAjye-'bhiSicya jayazekharam // 414 // saptakSetryAM dhanaM dattvA, kRtvA yAtrAmahotsavam / dInAnAthAndhapagubhyo, dattvA dAnaM yadRcchayA // 415 / / sahasravAhizibikAM, samAruhya vinirgata: / santoSasAgarAcArya-samIpe nirmalaM vratam / / 416 / / jagrAha tRNavattyaktvA, svaM rAjyaM medinIpati: / zikSAdvayAnusAreNa, kRtvAnuSThAnamuttamam // 417 // kevalaM zIlamAsevya, samabhAvavyavasthita: / kRtasaMlekhano dhIro, dharmArAmarata: sadA / / 418|| samprApya kevalaM jJAnaM, lokAlokaprakAzakam / sarvAhAranirodhena, vidhAyAnazanakiyAm // 419 / / zukladhyAnena nirdagha sarvakarmendhano muniH / caturgativinirmuktaH, paJcamI gatimAzritaH // 420 // iti dhUpapUjAkathAnakaM parisamAptam Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dIpapUjAyAM bhAnuprabhakathA dhUpapUjAphalaM proktaM, dRSTAntena savistaram / dIpapUjAphalaM vacmi, sampratyavasarAgatam // 1 // samasti sakaladvIpamadhyasthazca svazobhayA / dvIpAnAmuparIvoccai - jambUdvIpo vyavasthitaH / / 2 / / tatrApi bhArate kSetre, SaDbhiH khaNDairvirAjite / samasti madhyamaM khaNDaM, dharmadhAma guNAzrayam / / 3 / / magadhAjanapadastatra, jinamandirarAjita: / guNagrAhI guNAdhAro, dharmavAn dhArmikapriya: // 4 // paradoSagrahe mUko, jAtyandho doSadarzane / suzIlo vRddhasevI ca, naravargo virAjate // 5 // nAryo yatra svasaundayai hepayanti surastriyaH / puSpeSo: sAdhanIbhUtai-vibhramairapi kevalaiH // 6 // vikArarahitA lakSmI yauvanaM vinayAnvitam / zrutaM prazamasaMyuktam, zauryaM kSAntyA vibhUSitam // 7 // artha: paropakArAya, dakSatA dharmakarmaNi / prayatnaparatA nityaM, vratazIlAdirakSaNe // 8 // svaguNAviSkRtau lajjA, sauhArda kAraNaM vinA / ete guNA vilokyante, yasminnivasatAM satAm / / 9 / / astyaizvaryavatAM dhAma, tatra bhAnumatI purI / bhAnavIyA prabhA yatra, patAkAbhirniSiddhayate // 10 // ratnakuTTeSu saGkrAnta-saJcarajjanamUrtibhi: / sajIvAnIva lakSyante, citrANi gRhabhittiSu // 11 // prasarpattAratejobhi ATakAmalasArakaiH / rAjamArgIvirAjante, yatra sarvajJamandiraiH // 12 // saJcAradIpikA yasyAM, bhavantyAbharaNaprabhA: / priyavezma prayAtInAM, rajanyAM ramyayoSitAm // 13 // tasyAmajani rAjendro, bhAnumAn bhuvanapriya: / yasya vaktre sthitA vANI, lakSmI: khar3age vyavasthitA // 14 // sannapyanyAyazabdo yo, lupto yena balAt kSitau / itIyAneva yatrAsIdanyAyo nyAyazAlini // 15 / / atha tasya prajezasya, prajAkSemavidhAyina: / babhUva bhUrizRGgArA, bhAnuzrIriti gahinI // 16 // nItyA lakSmyA ca bhUpAlo, naivAramata kevalam / bhAnuthriyApi sArdhaM, sa, reme rAjA ythaakssnnm|17| ajAyata mahAdevyA:, putro bhAnuprabhAbhidha: / nijatejaH zriyA yena, bhAnumAnapi nirjitaH // 18 // du:sahena pratApena, rUpeNa yazasA shriyaa| zeSairapi guNaiH sarvai- stenAtizayita: pitA // 19 // dvAsaptatikalAnAM yaH, paraM pAramupAgataH / dhAmAmalaguNAnAM ca, ratnAnAmiva sAgaraH // 20 // calatvAjjIvitavyasya, tathA sopakramatvata: / bhAnuzrI: sarpasandaSTA, jagAmAnyadbhavAntaram / / 21 / / tatpade sthApitA cAnyA, devI haarprbhaabhidhaa| tadguNairvismRtA tasya, bhAnuzrI: sA hadi sthitaa|| yabrUte tatkarotyeva, yatkRtaM tatkRtaM tayA / avicAro nRpastatra, yathA gaDDuriko naraH // 23 // yauvanaM pallavastasyAH, saubhAgyaM kusumodyama: / sUranAmA guNAdhAraH, satputra: phalasannibhaH // 24 // bhAnuprabhaM vilokyAsau, vidhatte hRdi matsaram / yAvadeSa kuta stAva-drAjyaM tattasya jAyate // 25 // avajJAduHkhadAvAgni dagghadehApamAnata: / yadeSa: dUrato yAti, mriyate vA tadA sukham // 26 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 81 anyadA bhaNito vatsa ! hitAhaM tava sarvadA / bhAnuzrIriva draSTavyA, kathanIyaM prayojanam // 27 // vastrAbharaNatAmbUla- bhakSyabhojyavilepanam / puSpANi ca vicitrANi, sampAdayati kastava // 28 // karma sampAdayatyamba!, nAnyaH ko'pi matimarma / kiM na datte pitA putra!, neti tena prajalpitam // 29 // kathitaM caturguNaM kRtvA, cittottArakRte tyaa| rAjJastenApi ruSTena, sarvaM cetasi dhAritam // 30 // dvitIye'hni prabhAte'pi, savayasya: samAgata: / sabhAsiMhAsanArUDhe, rAjJi rAjasutastataH // 31 // 'praNata: pAdayorbhaktayA, rUkSadRSTayAvalokita: / niSasAdocitasthAne, bhaNitazca mhiibhujaa||32|| kena jIvasi re Dimbha!, sa prAha nijakarmaNA / rAjAha muJca meM gehaM, phalaM bhuzva svkrmnnaam||33|| zrutvedaM karkazaM vAkyaM, sabhAmadhye'pamAnita: / praNamya ca pitu: pAdau, sabhAmadhyAdvinirgata: / / 34 // dve vAsasI ca mudrAM ca, gRhItvA nirgato gRhAt / gatvAbhimAnato bhuGkte, yojanAnAM catuSTayam // 35 // nijAzrusnehasanmibhraM, mAnavyaMjanasaMyutam / bhuktaM nadItaTe tena, bhikSayAhRtabhojanam // 36 // vajreNevApamAnenA- mAnena vyAhRto hRdi / papAta zrAntasarvAGgaH, sahakArataroradhaH // 37 // atrAntare samAyAtA, strI bhAnuzrIsamaprabhA / bhAnuprabhasya suptasya, pAdaprakSAlanodyatA // 38 // prabuddho'sau karasparzA- dutthitazca sasambhrama: / mAtaraM ca puro bhUtvA, provAca vihitAJjaliH // 39 // mAta: kuta: samAyAtA ?, devabhUyaM gatiM gtaa| asarkitasudhAsAra- samAnapriyadarzane ! // 40 // tata: zokabharAkrAnta - kaNThayA sotkaNThayA / kRtvA kumAramutsaGge saduHkhaM ruditaM tayA // 41 // kathaM prANapriyo bhUtvA, nijapitustvamIdRzIm / avasthAM prApito dhAtrA, dhigvimAtRviceSTitam // 42 // kumAreNApi ni:zeSo, vRttAnta: kathito nija: / tayoktaM naiva te khedaH, kartuM yukto manAgapi // 43 / / Apada: sampadazcaiva, samIpasthA: zarIriNAm / astodayau dinasyAnta:, sUryAcandramasoriva // 44 // asti bhAnumatI nAma, me bhaginI sahodarI / kaliGgaviSaye puryAM, nagaryAM jnvtslaa||45|| tatrasthena tvayA vatsa ! netavyA viSamA dazA / pazcAdahaM kariSyAmi, sarvaM yaducitaM tava // 46 // ityuktvA tatkSaNAdeva, puryAM nIto nijAGgaja: / nItvA samarpito naktaM, bhAnumatyA vishesstH||47|| cintAmaNimaNiM dattvA, samAghrAya ca mUrdhani / dhyAtavyA vyasane vatse- tyevamuktvA tirodadhe // 48|| bhAnumatyapi satprItyA, pazyantI kumaraM prati / karoti zeSakAryANi, satAM sneha: sadA sama: // 49 // atha vijJAya tatrasthaM, bhAnuprabhakumArakam / hAraprabhA dRDhaM cite, dUnA caivaM vyacintayat // 50 // aho puNyaiH svakaireva, jIvatyeSa kumArakaH / nikhAtaM hRdi me zalyaM, nitarAM na samuddhRtam // 51 // yadA tadApakArAya, jIvanneSa na sundaraH / sarvadApi bhayasthAnaM, vardhamAna: sunizcitam // 52 / / preSitA ghAtakAstatra, viSadA gUDhacAriNaH / cUrNayogakarAzcAnye, yogikApAlikAdaya: // 53 // bhAnuprabhakumArasya, maraNaM ya: kurute naraH / tasya lakSaM punarlakSaM, dadAmItyabhidhAya ca // 54|| 1 praNamya - BJP || Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake samAyAtA: puri sarve, mAraNopAyatatparA: / alakSitAzca lokena, pApA bhramuritastataH // 55 / / bhUyo'pi ca samAyAtA, kuzalAnveSaNa hetave / kRtA rakSA zarIrasya, nihatA duSTacetasaH // 56 // gatA bhUyo'pi bhAnuzrI:, svasthAnaM hRSTamAnasA / nAnAkrIDanakaiH krIDan, kumArastatra tiSThati // 57 // anyasmindine kumarau bhAnuprabhamaNiprabhau / jAtyAzvayo: samArUDhau, calitau balaveSTitau // 58 / / dUraM gatvA nivRtteSu, zeSavAjiSu satvaram / sudUraM gantumArabdho, bhAnuprabhaturaGgamaH // 59 // valgAM karadvayenoccai- rAkarSati yathA yathA / tathA tathA ca gRhNAti, vegaM duSTaturaGgamaH // 60 // pravezito mahATavyAM, muktA valgA sthito hayaH / samuttIrNa: kumAro'pi, vAjI paJcatvamAgata: // 61 // bubhukSitastRSArtazca, paribhrAmyannitastata: / kandamUlakRtAhAraH, pItvAca samalaM jalam / / 62 // sakheda: zrAnta sarvAGgo , vizrAmya sa taroradha: / zRNotyatIva dInAni, vacAMsi ruditAni ca // 63 // bhAnuzrIkukSisambhUta ! bhAnuprabhamahAprabho ! / muJca me mandabhAgyAyA, hRdayaM mA mariSyasi // 64|| tvaM bhartA me samAdiSTo, muninA divyacakSuSA / yaza:prabheNa tasyApi, vacanaM kiM vRthA bhavet ? // 65 // aho nirmAnuSA pRthvI, nUnaM vIravivarjitA / anyathA pApapAkhaNDI, kathaM mAM mArayatyayam // 66 // evamuktvA bhayabhrAntA, muktakaNThaM ruroda sA / hRdayAnyapi dIryante, yat zrutvA nArdracetasAm // 67 // bho bho bhIru ! na bhetavyaM, mA rodI lolalocane! / yamajihvAsamo yAvat, khaDgo me dakSiNe kre||68|| iti jalpaMstadante'sau, khaDgavyagrakaro gataH / idaM nizamya kopAndha, kApAlI bhairavAbhidhaH // 69 // dhAvita: khaDgamAdAya, ruSTo bhAnuprabhaM prati / paryantoM. jIvitavyasya, smara re ! pitarau nijau // 70|| re pApa ! pApabuddhiste, kena datteyamIdRzI ? / ityuktvA vAhita: khago, bhairaveNa bhayaGkaraH // 71 // labdhalakSeNa dakSeNa, kumAreNApi vaJcita: / gRhItvA pAdayostUrNam, mastakopari dhUnita: / / 72 / / bhairaveNa bhayAdUce, tuSTo'haM tvaM ca muJca mAm / gRhANemAM mahAvidyAM, zakrasaMmohakAriNIm // 73 // imAM cAnekarUpANAM, tatkSaNaM karaNakSamAm / vidyAM gRhANa yenAhaM, kRtakRtyo bhavAmyalam // 74 // mukto bhUmau kumAreNa, kSAmito'vinayaM nijam / bhaNitazcedRzaM karma, kartuM tava na saGgatam // 75 / / sa prAhAnugrahaM kRtvA, vidyAdvandvaM gRhANa me / dattvA yadgurudakSiNAM, yogazuddhiM karomyaham // 76 / / akArye ca pravRtto'haM, tvayA nUnaM nivAritaH / tena tvaM me gururjAta: prArthanAM 'mAvajIgaNa: // 77 // uparodhagRhItena, gRhItaM tena tad dvayam / gato bhairavakApAlI, pRSTA tenAtha kanyakA // 7 // kA tvaM kasya vA putrI, samprAptA vyasanaM katham ? | bhAnuprabhakumArasya, nAma kiM vA smRtaM tvayA? 79 / tayoktaM putrikA zrIma-tsiMhalAdhipabhUpateH / kanakazrIkukSIsambhUtA, nAmnA knksundrii|| gItanRtyavinodena, rajanyA: prahare gate / ramye harmyatale suptA- trAnItAhaM kapAlinA // 81 // vidyAsiddhikRte pApo, mAM mArayitumudyata: / bhAnuprabhazca me bhartA, kathito muninA purA // 82 / / 1 mA vavImama- B mA vavIgaNa-JP // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 kumAreNApi tuSTena, tayA pRSTena mUlataH / nAmAnto nijavRttAnta:, saGkSepeNa niveditaH // 83 // ehi sundari ! kAntArA - ttArayAmi mahAbhayAt / ityuktvA calitaH pUrvAM, sApi tatpRSThataH sthitA // 84 // kSaNAntareNa sA brUte, priyAtyantaM pipAsitA / vyaktaM vaktuM na zaknomi, tRSA zuSyati tAlukam // 85 // AmalakaphalaM dattvA samAzvAsya punaH punaH / nItA stokAntaraM tena, bubhukSitA pipAsitA // 86 // atrAntare mahAbhogaM, zItavAtena sUcitam / haMsasArasacakrAdi- kUjitena prakAzitam // 87 // akhaNDavanakhaNDena, zazvacchyAmAyamAnayA / adabhrazubhrayA pAlyA, paritaH pariveSTitam // 88 // lAvaNyajalasampUrNaM, bhUramaNyA manoharam / nAbhihadamivAbhAti, vRttaM gambhIramujjvalam // 89 // dizAvadhUkumArINAM mukhAlokanahetave / vedhasA nirmitaM manye, vizAlamiva darpaNam // 90 // devanadyAH payaHpUra-rasAtalapravezane / dvAramiva zazAGkasya, jyotsneva bhuvamAgatA // 91 // grahanakSatrayuktena, naktamantaH prasarpatA / svacchatAprArthanA heto - rvyomneva kRtasevanam // 92 // raktAzokasamudbhUta- pallavaiH pratibimbitaiH / mAMsakhaNDadhiyA dhAva- -mugdhamInairvirAjitam ||13|| taTasthajalasaGkrAnta-pUgIphalamahIruhaiH / caladbhirvAtasamparkA - tsapairiva bhayaGkaram // 94 // sphATikAbhiradabhrAbhi-rnizchidrAbhiH samantataH / nirmulAbhirvizAlAbhiH, zilAbhirbaddhabhittikam // 95 // bhitterupari durlakSa-sandhibandhaiH sunirmalaiH / nibaddhavedikaM zubhra - candrakAntazilAtalaiH // 96 // vedikAlagnakharjUra-nAlikerAmraketakaiH / punnAgahiGguhintAla-tAlapUgairvirAjitam // 97 // sugandhagandhibhiH sArdai - rbakulai rAjacampakaiH / dhUlIdhArAkadambaizca, sarvataH pariveSTitam // 98|| pradhAnanAgavallInAM, drAkSANAM ca manoharaiH / Ardraizca sarasaiH patra - rmaNDitaM varamaNDapaiH // 99 // nAnAnAraGgajambIra-dADimairbIjapUrakaiH / vedikAsannasadvRkSa - kakSeNa kRtaveSTanam // 100 // taraGgabhaGgaraGgadbhiH, payobhiH kRtavismayam / tArAsaraH samAravyAtaM, tArayA yena kAritam // 101 // taraGgabAhubhirdUrA-tpakSiNAM virutena ca / zabdayantamivAnekAn, snAnapAnakRte janAn // 102 // avagAhya tatsarastAbhyAM svazIlamiva nirmalam / payaH pItaM kRtaM snAnana-muttIrya sarasastataH // 103 // kandamUlaiH phalaizcaiva, drAkSAdyaiH sumanoharaiH / smRtvAntargurudevAMzca', vihitA bhojanakriyA // 104 // zrAntA latAgRhasyAntaH sthitA kanakasundarI / kumAraH khaDgamAdAya, duSTasaMrakSaNAkRte // 105 // niSaNNo dvAri nikSipta-locano dikSu pazyati / saraH pAlIsamAsannaM, nAgavallIvirAjitam // 106 // vRkSalakSaiH samAkIrNa-mudyAnaM nandanopamam / AlavAlapayaHpAna-prahRSTamRgayUthakam // 107 // tasyAntarvarapuSpANi, cinvatI komalaiH karaiH / dRSTaikA kanyakA tena, pArijAtataroradhaH || 108 // sAraGgayUthamadhyasthA, candravaktrA mRgekSaNA / uttaptasvarNavarNAbhA, yauvanArambhavartinI // 109 // sarvasImantinIsImA, zazAGkasyeva kaumudI / zarvANI zaGkarasyeva, zaGkarA priyadarzanA // 110 // 1 devAnAM - BJC // 83 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake grAmaM puraM dizaM sthAnaM, yAvadeSA prabuddhayate / praznayAmi purobhUya, tAvadenAM mRgekSaNAm // 111 // calita: khaGgamAdAya, bhAnuprabha: sakautuka: / samIpamAgate tasmin, mRgayUthaM palAyitam // 112 / / sAGgabhaGga sani:zvAsaM, sambhramabhrAntalocanam / sApi kampitumArabdhA, lateva pavanAhatA // 113 / / bhAnumato narendrasya, putro'haM bhUmigocaraH / diGmohamohito mUDho, ? bambhramImi mRgekSaNe ! // 114 // kA tvaM? kasyAthavA putrI ? / kAni nAmAkSarANi te ?ekAkinyA kathaM subhu! shuunyaarnnymlngkRtm|| mana:pramodakArIdaM, sara: keneha khAnitam ? / kena vA kAritaM ceda-mudyAnaM nandanopamam // 11 // udyAnAntarmahAneSa, prAsAda: kena kArita: ? / samasti nikaTe kiJci-drokulaM grAma eva vA ? // 117 // adattvaivottaraM bAlA, mArgato valitekSaNA / jRmbhArambhaM prakurvANA, gatA prAsAdasanmukhI // 118 // savilakSa: kumAro'pi, cintayAmAsa mAnase / aho alaukikI kanyA, lokAcAravivarjitA // 119 / / svayameva samAgatya, puratobhUya praznitA / adarzitArthibhAvena, sAnvayAkhyAnapUrvakam // 120 // tathApi kathitaM naiva, kiMcidapyanayA mama / aho mayArthinA nUna-mAtmAyaM me laghUkRtaH // 121 / / sakhedazca nirutsAha-staireva calita: padaiH / latAgRhe'tha no sApi, dRSTA kanakasundarI // 122 // nibhAlayitumArabdhaH, sa vilakSa itastata: / vilokitA nadItIre, taruNyA: padapaddhatiH // 123 / / gata: stokAntaraM yAva-tpadalagno nRpAGgaja: / dRSTA latAgRhasyAnta-zcatasro rAjakanyakAH // 124 // dvArasthA rakSikA caikA, khaDgahastA nirIkSitA / vikozAsikarA kAntA, mRgAkSI navayauvanA / / 125 // nanvekA saiva lolAkSI, yadarthaM bambhramImyaham / pRcchAmi kiM vikalpena, praviSTazca latAgRhe // 126 / / bhAnuprabheNa sA pRSTA, kiM tvaM kanakasundarI ? / sApi tAM rakSikAM dRSTvA, rudatyeva na jalpati // 127 // rakSikApi vimucyAsiM, samArUDhamanobhavA / provAca kumaraM vAkyaM, vepamAnAGgayaSTikA // 128 // sNkaassiNhsuuraannaaN,| putrikA dharaNIbhujAm / sundarI madanA tArA, timrstrllocnaaH|| eSA [ca] punaratraiva, sukhasuptA ltaagRhe| ratigrahAbhidhAnena, bhrAtrA me'kSatrakAriNA // 130 // AnItAstA gata: so'pi, vaitADhaye nijakAryata: / imAM vivAhasAmagrI, sampUrNA kiM na pazyasi ? // 131 // karagrahaM kumArINAM, kuru tvamagnisAkSikam / vidhehi dhIra ! vizrabdhaM, paJcamI mAM catasRNAm // 132 // sarvAsAM sammataM jJAtvA, kumAreNa vivAhitA: / saGkSapeNa kRtaM sarvaM, pANigrahaNamaGgalam // 133 // atrAntare samAyata-statra vegAnabhazcaraH / latA gRhAdvinirgaccha-nibaddhanavakaGkaNaH // 134 // navyavivAhaveSazca, saroSaM tena vIkSita: / praznitA bhaginI ko'yaM, nirgata: puruSAdhamaH // 135 / / he bhrAtarAryaputro'yaM, bhAnumannRpanandanaH / vizvavizvambharAbhAra-dharaNodbhurakandharaH // 136 / / re pApe ! kena te datto, yenAjanyAryaputrakaH / athainaM prathamaM tAva-nmArayAmi narAdhamam // 137 // pazcAdenAM mahApApAM, bhaginIrUpeNa vairiNIm / yayA kAmAndhayA satyA, vaJcita: svasahodaraH / / 138 // re pApa ! jAra ! durjAta ! durAcAra ! narAdhama ! / kenaitA: kanyakA dattA-stvayA yena vivaahitaaH||139|| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 etA: svArthaM mayAnItAH, sAmagrI sakalA kRtA / tvayA tu durjanenaivaM, chidraM labdhvA vivAhitAH // 140 // zastraM gRhANa kAlaste, kruddho mUDhAdhunA dhruvam / adyaiva pApa ! te mUrdhni, sadyaH patatu pAtakam // 141 // bhAnuprabhakumAro'pi, durvacaH zarazalyitaH / kesarIva nirAzaGkI, DuDhauke tasya sanmukhaH // 142 // khecareNApi nistriMzo, vAhita: kumaraM prati / muhUrtaM mUrcchitastena, sthito bhUpAlanandanaH // 143 // bhUyo'pi labdhacaitanyaH, khaDgamAdAya dhAvitaH / tIkSNakhaDgaprahAreNa, prahato dakSiNe kare // 144 // mumoca dakSiNa bAhuM, khaDgena saha khecaraH / smRtA vilakSavaktreNa tena vidyA- samAgatA // 145 // vada vatsa ! yanmayA kAryaM, cintitAhaM samAgatA / durAcAraM durAzaM me, mAtarmAraya vairiNam // 146 // vidhAya vikRtaM rUpaM, saMvarddhaya ca nabhastale / bhujapaJjaramadhyasthaM kRtvA ca nRpanandanam // 147 // gatvordhvaM nabhasA sApi, calitA dakSiNayA dizA / samudre prakSipAmyena-miti buddhayA kadAzayA // 148 / / hatA khaDgaprahAreNa mUrdhni bhAnuprabheNa sA / muktvA khinnA kumAraM ca gatA vidyA yathAgatam // 149 // kumAro'pi nabhomArgA-tpatito nimnagAjale / tatAra tArabAhubhyAM, nadImadInamAnasaH || 150 || vizramya ca nadItIre, kandamUlakRtAzanaH / ajAnAno dizAM bhAgaM sa cacAlaikayA dizA // 151 // stokAntaraM gatenAtha, dadRze vaMzajAlikA / dvAradezasamAsInA, strI dRSTA gatayauvanA // 152 // niruddhapadasaJcArA, trastamugdhamRgekSaNA / dRSTaikA kanyakA madhye, lAvaNyAmRtasAraNI // 153 // upasRtya kumAreNa, praNamyedaM prajalpitam / kA tvaM ? ca kena kAryeNa, dRzyase bhayavihvalA ? // 154 // keyaM madhyasthatA kanyA ?, kaH pradezo'yamucyatAm / na jAne'haM mahAbhAge !, tena pRcchAmi kathyatAm // 155 // atha vRddhA prAha ito yojanamAtreNa, vatsAviSayabhUSaNA / suvatsAsti purI tatra, narendrazcandrazekharaH // 156 // candralekhA mahAdevI, rUpasaubhAgyabhAjanam / zarvANI zaGkarasyeva, zazAGkasyaiva kaumudI // 157 // upayAcitazataistasyA, ekaivAjani kanyakA / sammatA mAtRpitro: sA, bhrAtRRNAM netrakaumudI // 158 // dAnasanmAnasatkAraiH, pUjayitvA mahAjanam / sUrazrIriti nAmAsyAH, samaye sampratiSThitam // 159 // pitrA pRSTaH prahRSTena, samAhUya sagauravam / naimittika: zubhArambhaH khyAtaH satyaprabhAvakaH // 160 // naimittika ! zarIre'syA, lakSaNAni nivedaya / nirUpya bhaNitaM tena, rAjaputrIzarIrakam // 169 // rAjan ! kalyANamAleyaM, catUrAjyanibandhanA / janmagrahabalaM zreSThaM lakSaNAni zubhAni ca // 162 // kalyANabhAjanaM bhavyaH, zubhagrahanirIkSitaH / dhanyaH ko'pi yuvA yo'syAH, kariSyati karagraham // 163 // visarjita: zubhArambha-zcandrazekharabhUbhujA / candralekhA samAhUtA, tasyAH sarvaM niveditam // 164|| vistRtaM sarvarAjyeSu, zubhArambhaprajalpitam / deze deze pure grAme, tailabinduryathA jale // 165 // viSayarAjyalobhena, 'rAjAnastAM yayAcire / na niSedhaM na vA dAnaM kurute candrazekharaH // 166 // 1 rAjAnastaM- BJPC II, 85 " Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake keralAdhipasUrasya, rAjJo dUta: samAgata: / nRpaM praNamya dUtena, sadae~ jalpitaM vcH||167|| sUrasya duhitaraM dattvA, sukhaM bhukSva mahIpate ! / kRtaM kAlavilambena, yuddhasajjo bhavAthavA // 168|| ajJastava nRpo dUta, ! bhavAnapi na kovidaH / nyAyena labhyate kanyA, tatrApi guNasampadA // 169 / / ardhacandraM gale dattvA, dUto niSkAzito purAt / gatvA tenApi sUrasya, savizeSaM niveditam // 170 // zrutvA dUtavaca: sUro, didIpe krodhvhninaa| vidhAya sarvasAmagrI, cacAlodbhurakandharaH // 171 / / acirAdeva samprApta:, suvatsAM sUrapArthiva: / candrazekharabhUpo'pi, nopasarpati mAnataH // 172 / / bahi: sthAtuM na zaknoti, yoddhumalpabalo yata: / dagdhatRNendhano mAnI, vinAzitajalAzayaH // 173|| jalendhanatRNAdInAM, prabhUtakRtasaGgrahaH / pUrvavyucchinnabhUpAla-sandhAnakaraNodyata: // 17 // madhyasthakUpavApyAdi-saMzodhitajalAzaya: / zUrasAmantamantryAdi-sAthai rakSitagopuraH // 175 / / prAkArazikharAsakta-zilAzatasamAkulAm / yantrasthaTolapASANa- pAtabhItAripauruSAm // 176 // prAkArAsannavistIrNa-khAtikAmbha: samAkulAm / jAtyA'zcaheSitArAva bhRtAmbararasAtalAm // 177 // niruddhajanasaJcArAM, duSpravezavinirgamAm / suvatsAM nagarIM kRtvA, pratasthe candrazekharaH // 178 / / sUro'pi parvatAkArai- rmadamattamataGgajaiH / prAkArapAtanAhetoH, sannaddha: saparicchadaH // 179 / / suvatsA veSTitA tena, parito mattavAraNaiH / vAjibhi: syandanaiH sAraiH, pAdAtairguruvikramaiH // 180 // sUrazriyaM samAdAya, dAsadAsIsamanvitA / upayAcitadAnArthaM, pUrvameva tvahaM gatA // 181 / / / dUrasthabhairavIgehe, kRtastatraiva jAgaraH / prabhAte calitA yAvad, dRzyate nArkamaNDalam // 182 / / hRdayAnyapi dIryante, zivAnAM phAraphetkRtaiH / vaco na zrUyate tatra, ghUkAnAM ghoraghUtkRtaiH / / 183 // na prAkAro na vezmAni, na ca devakulAni ca / dRzyante hetunA kena?, kiM vA me mativibhrama: ? // 184|| ciraM nirIkSya satrAsaM, kuntalena prajalpitam / bhadre! nagararodho'yaM, lakSyate zatruNA kRtaH // 185|| sUrazriyaM samAdAya, gamyate na vilambyate, tathaiva kRtamasmAbhi- rahamatra samAgatA // 186 // zeSa: parijana: sarvaH, ko'pi kvApi visarjitaH / kaJcukI kuntalo vRddho jaTAbhAradharaH kRtH|| gharadAsIkukSIsambhUtau, dAsau kpilkerlau| avyaktaliGginau jAto, parAnIke viratuH // 188 // sarvatra tatra tau bhrAntvA, jJAtvA vArtA caHzAtravIm / dine dine samAgatya, kathayAmAsaturmama / / 189 / / evaM karoti sA yAva- tsvavRttAntanivedanam / bhAnuprabhakumArasya, purata: prItamAnasA // 190 // tAvatUrNapadairdhAvana, zvAsasampUritAnanaH / vRddhAntike samAyAta:, kaJcukI kuntalAbhidha: // 19 // vyAkulo dRzyase bhadra !, kena kAryeNa kathyatAm / tenApi bhaNitaM bhadre!, sakSepeNa nizamyatAm // 192 / / adya dAsIsutau dRSTau, keralAdhipamantriNA / pRSTau ca kau bhavantau ca ? kasyAdezAdihAgatau ? // 193 / / azaktAvuttaraM dAtuM, kSobhitau lolalocanau / niyamya sudRDhaM rajjvA, kazAdaNDaiH samAhatau // 194 / / 1 pRSTau ca bhavatau ko kasyA BJP || Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 87 samarpitau narendrasya, tenApi ca kadarthitau / pRSTau re! kathyatAM kutra, candrazekharakanyakA // 195 // tacchuddhiM yadi jAnIthaH, svarNakoTiM dadAmyaham / anyathA mArayAmyeva, yuvAmatra na saMzayaH // 196 / / vismRtasvAmisanmAnai- rjIvitArthopalobhitaiH / kumArI kathitA tasmai, svAbhijJAnapurassaram / / 197 // ita eti mahInAtha:, sUraH sabalavAhana: / zrutvedaM mUrcchitA vRddhA, patitA medinItale // 198 // krandantI nirgatA madhyA- tsUrazrI smbhrmaakulaa| mA bhaiSIramba! nistriMzo, yAvanme dakSiNe kre||199|| ityuktvA patita: zakra- sainye kumarakesarI / parAjitaM ca tattena, sUra: svayamupAgataH // 200 // so'pi khaDgaprahAreNa, prahata: patito bhuvi / valitaM ca bharaM kRtvA, kRtakolAhalaM balam / / 201 // kumAreNa smRtA vidyA, zatrusaMmohakAriNI / kApAlikena yA dattA, suptaM tayAkhilaM balam / / 202 // kumArasyopacAreNa, sUra: svAsthyamupAgata: / pratividyApradAnena, balaM ca praguNIkRtam / / 203 / / candrazekharabhUpo'pi, bahireva samAgataH / kRtA parasparaM maitrI, sahaiva puramAgatAH // 204 / / candrazekharabhUpena, sUrazrI rAjyasampadA / bhAnuprabhakumArAya, dattA prItipurassaram / / 205 // sUreNApi kumArasya, duhitA kerlaabhidhaa.| prArthanApUrvakaM dattvA, vistareNa vivAhitA / / 206 // atrAntare samAyAtA, vidyutsenA nabhazcarI / caMtasro'pi samAdAya, paJcamI muktakaJcukA // 207 // bhaNitaM ca kumAreNa, yuSmAkaM kSemaM vartate / vidyutsenAha sodvegaM, kSemAkSemaM ca vartate // 208 / / mana:samudrarAkendu- radya tvaM yena vIkSita: / mahodayasamArUDha- stena na: kSemaM vartate // 209 // vidyAmuktazca bhrAtA sa, kanyakAnAM vadhodyata: / yanmArito mayA'kSemaM, tena nAtha ! nigadyate // 210 // prayojanapriya: prAyo, jano'yaM na janapriya: / patyu: prayojane yena, bhagnyA bhrAtA nipAtita: / / 211 // bhAnuprabhavaco labdhvA, tayA datto jalAJjali: / gRhIta: kaJcuka: pRSThau, patitazca shodrH|| latAgRhe samUDhAnAM, kanyakAnAM catasRNAm / pitaro militAstatra, sUreNa samamAgatA: // 213 // dRSTA duhitarastAbhi- vRttAnta: kathito nijaH / tena satpAtrayogena, nananduH sutarAM nRpAH / / 214 / / sUreNApi nijaM rAjya- maputreNa samarpitam / bhAnuprabhakumArasya, caturaGgabalasaGgatam / / 215 / / ni:santAno gatAnandaH, sUra: saMhRtavistaraH / na kevalaM tapastepe, zizriye ca tapovanam / / 216 / / gItanRtyavinodena, rajanyA: prahare gate / supto harmyatale ramye, talpe sarvAGgakomale // 217 // prabhAte ca prabuddho'sau, prAsAdazikharasthitam / pazyatyAtmAnamatrasta:, kimetaditi vismita: // 218 // na tatsaudhatalaM ramyaM, na talpaM tUlakomalam / suvatsA nagarI naiSA, na kAntA kamalekSaNA: // 219 / / evaM tarkaparo yAva- dAste bhAnumadaGgaja: / tAvattArA samAyAtA, devatA tatra vAsinI // 220 // mAta:! kAtvaM vane zUnye?, prAsAda: kena kArita: ? / udyAnaM ca kRtaM kena?, kasya kiirtisrovrm||221|| kenedaM kAritaM ramyaM ? mandiraM madanadviSa: ? carAcarajagadvandho- na bheyasya mahAtmanaH // 222 // 1BJPCI bhayAkAntaM-mu. / bhara = bhaya / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sApi vaktuM samArebhe / bASpAmbhobhRtalocanA / tArA vanadevatA vatsa!, prAsAdo'yaM mayA kRtH||223|| sarazca jalasampUrNaM, kallolAlivirAjitam / yugAdijinanAthasya, mandiraM ca mayA kRtam // 224 / / ArAmo'pi mayAkAri, nAnAvanavirAjita: / pUjArthaM pUjanIyasya, vRSabhasya jagadguroH / / 225 // bhaNitaJca kumAreNa, yatastvaM vanadevatA / svacchandacAriNAM kAryaM, kimetairvismayo mama ! // 226 / / tayAbhANi mahAbhAga !, sakSepAt zRNu kAraNam / aGgAjanapadasyAnta:, zrIvilAsapuraM purm|| zrIvilAso nRpastatra, mandiraM srvsmpdaam| kAmazrIrgehinI tasya, ruuplaavnnyshaalinii| zatopayAcitairjAtA, ahamekaiva kanyakA / tasyA: pratiSThitaM nAma jayazrIriti sundaram // 229 / / avantivardhanenAhaM, kaliGgAdhipasUnunA / pariNItA pramodena, vrajanti mama vAsarA: // 230 / / sambhUto me'nyadA garbho, mRtazcAvantivardhanaH / kIrtidharmAbhidhastasya, bhAgineya: pratiSThita: // 231 / / anyadA ca sazaGkena, pRSTo naimittika: svym| sthiraM me bhadra ! kiM rAjyaM?, calaM veti nigdytaam||232|| jayazrIkukSisambhUtAM, kanyAM ya: pariNeSyati / sa etadbhokSyate rAjyaM, nizchadma yadi jalpyate // 233 // naimittika ! gRhaM yAhi, hRdi dhAryamidaM tvayA / ekAnte bhaNitastena, dRDhadharmA nijamAtula: // 234|| jayazriyaM gRhItvA tvaM, nayAmi tvAM piturgRhe| ityuktvA gaccha kAntAre, vyApAdyAgaccha satvaram // 235 // pratipadya vacastasya, ekAkI ca mayA samam / rathamAruhya vegena, kAntAramidamAgataH / / 236 / / tato rathAtsamuttIrya, nivedya nRpazAsanam / kaTItaTAtsamAkRSTA, tena tIkSNAsidhenukA // 237 / / tIvrArkakarasamparka- durdarzAmasiputrikAm / dRSTvAhaM kampituM lagnA, lateva pavanAhatA // 238 / / bhItAyA: patito garbho, bhUtale'jani putrikA / hatAhaM ca mRtAtraiva, saJjAtA vanadevatA // 239 / / dArikAM mArayan so'pi, vanadevyA nipAtita: / pApAnAM nipatatyeva, pApamatraiva janmani // 240 // strIhatyAM bhrUNahatyAM ca, kRtvAsau bhAvato'dhama: / mahApApabharAkrAnto, mRtvA ca durgatiM gataH // 241 // strIhatyA hi mahApApa- mahAnarthanibandhanam / mahApApA: prakurvanti, durgadurgatigAminaH // 242 // anAcAre matiryasya, 'janmadvayaM nihanti saH / durgati: paraloke'sya, loke ceha viDambanA // 243 / / putrikApi mayA putra !, mahAmohena paalitaa| sAmprataM ca varaprAptau, cintA me hRdaye sthitA // 244 // mAnuSI tu na deveSu, manuSyeSu na rUpavAn / varo'syA vidyate yogya:, sacintaM tena me manaH / / 245 / / varacintAkulA yAva- tiSThAmi prativAsaram / tAvadanyadine dRSTA, talpAsInAtiduHkhitama // 246|| ekAkinyeva jalpantI, rudantI ca puna: puna: / zUnyacittAhyadhovaktrA, bhraSTamantreva yoginI / / 247 / / aho me nighRNaM karma, kRtamajJAnadoSataH / na dattamuttaraM tasya, sasnehaM pRcchayamAnayA // 248 // lajjAnurodhato naiSa, yuvA sambhASito myaa| dUrasthA sAmprataM lajjA, duHkhaM nipatitaM mama // 249 / / kva yAmi kutra tiSThAmi, paritrANaM kuto bhavet ? / mano me'pahRtaM tena, kAyastiSThati kevalaH // 250 // 1sa hanti janmadvayaM- BJP || Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 89 vane jAtA vane bhuktA, vane vRddhimupAgatA / kuto'syA IdRzA bhAvA:, prAdurbhUtA azikSitA: // 251 // sasambhramaM samAgatya, mayA pRSTA puna: puna: / bAdhate kiM zarIre te, rudyate kiM puna: puna: // 252 // evamApRcchayamAnApi, rudatyeva hi kevalam / nAcaSTe kAraNaM kici- ttato'haM maunamAzritA // 253 / / sAmAnyena mayA jJAtaM, dRSTaH ko'pi yuvaanyaa| nirnimittA na jAyante, bhAvA: kAmasamudbhavAH // 254 // vatse! cintA na kartavyA, cinteyaM mama saamprtm| tathA tathA kariSyAmi, sukhitAsi yathA ythaa||255| tatazcedaM samAkarNya, nipatya mama pAdayoH / snAtA bhuktA pratItAca, reme ca hariNaiH saha // 256 // itazceto gaveSantyA, grAme'raNye jale sthale / na dRSTo na zruta: kvApi, viphalo me parizramaH // 257 // adya supto mayA dRSTo, vatsAyAM puri mandire / candrazekhararAjasya, talpe'sya manorame // 258 / / gate yAme ca yAminyA:, supte parijane'khile / dattvAvasvApinIM vidyA- mAnIto'si mayAdhunA // 259 / / vatsa ! khedo na kartavyo, hyvjnyaato'hmetyaa| ajJAnamathavA lajjA, dvayamatrAparAdhyati // 260 // sarvadaiva salajjeyaM, doSAdoSaM guNAguNam / naiva jAnAtyatastubhyaM, nAnayA dattamuttaram / / 261 / / zaradabhrasamAnAni, manAMsIha manasvinAm / bahiruSNAni kAryeNa, madhye zItAni sarvadA / / 262 // kanyakaiNAmukhI nAma, prANebhyo'pi mama priyaa| sA tubhyaM dIyate vatsa!, vAkyaM me mA vRthA kRthaa:|| atrAntare samAyAtA, sutArA nAma devaMtA / dRSTvA bhAnuprabhaM putraM, ruddhakaNThaM ruroda sA // 26 // kRtvotsaGge samAghrAya, putraM mUrdhni muhurmuhuH / sutArovAca he vatsa !, kuzalaM te zarIrake ? // 265 / / sarvatra kuzalaM mAta-rmA kArkIrduHkhitaM manaH / sukhaduHkhAni sarveSAM, samIpasthAni dehinAm // 266 // AtitheyaM samAsAdya, tArAto hyucitaM tata: / saujanyavardhitAnandA, sutArA mumudetarAm // 267 // parasparaM samAlApo, jAtastArAsutArayoH / kRtA vivAhasAmagrI, militA vanadevatA: // 268 // bhAnuprabhakumAreNa, prazaste tithivAsare / eNAmukhI vidhAnena, pariNItA mudA tadA // 269 // koTiza: svarNaratnAni, varavastrANi koTiza: / dattAni vanadevIbhiH, sarvaM hi mahatAM mahat / / 270 // tata: sarvANi militAni, gatAni jinamandire / pUjA kRtA vidhAnena, vidhAya jinavandanam // 271 // bhAnuprabhaH purobhUya, pramodabharanirbharaH / yugAdidharmakartAra, tuSTuve tuSTamAnasaH / / 272 / / yugAdijina ! yogIza !, yogigamya ! niraJjana ! / rAgadveSamahAmoha-muktamUrte ! namo'stu te / / 273|| adyaiva saphalaM janma, yauvanaM jIvitaM ca me| zAntA kAntA zivA saumyA, ynmuurtiste'vlokitaa||274|| evaM devaM namaskRtya, yugAdijinanAyakam / maNDapasthe tatastasmin, devya: prekSAM pracakrire / / 275 / / pragItaM kinnarairgItaM, vAditaM vyantaraiH suraiH / pranRttaM vanadevIbhi-hasvabhAvapurassaram / / 276 // praNamya paramAtmAnaM, datvA nIvIM dvilakSikAm / svasthAnaM ca gatA: sarve, pramodabharanirbharA: // 277 // mAtA visarjitA sthAne, vanadevyo'pi tathaiva ca / svayaM tArAnirodhena, 'tatraivAsAJcakAra s:|| 1 atraiva tatraivAsAzcakAra saH // IP Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake krIDattArAsamudbhUtaH -paya:pAlISvanAratam / vaneSu vanakhaNDeSu, hRdyAnArAmabhUmiSu // 279 // tArA jinagRhe bhaktyA, nRtyatyeNAmukhI sadA / vINAM ca vAdayatyeSa sugrAmasvaramUrchanam / / 280 // eNAmukhyA samaM tasya, krIDato yAnti vAsarA: / kSaNAtsaukhyaM kSaNAdduHkhaM, karoti vidhirngginaam||281|| naktaM svakAntayA sArdha, supta: zuzrAva susvaram / vINAveNumRdaGgAnAM, gItaM ca zrutikomalam / / 282 / / kAnte! ko'yaM jano dhanyo, jinasyAgre manoramAm / prekSAM karoti puNyAtmA, sAvocat zrUyatAM priy!| sara:pAlInikuJjeSu siddhavidyA nabhazcarA: / aSTAhnikAM mahApUjA, cakruratra kRtAdarA: // 28 // gamyate dRzyate pUjA, kIdRgvidyAdharo janaH / kIdRzaM vAditaM tasya, gItaM nRtyaM ca kIdRzam ? // 285 // tayoktaM kAntakAyastva-mekAkI bhUmigocara: / mAnarthaH ko'pi jAyeta, tena yAnaM na saGgatam // 286 / / hiteyaM saGgataM brUte, santrastamRgalocanA / na jagAma sthito'traiva, nItimAn kamalAzaya: // 287 // itazca kIrtidharmeNa, naktaM svapno'valokita: / siMhAsanAdahaM bhraSTaH, patito medinItale // 288 // svayaM zaGkitacittena, gaNakAya niveditam / tenApi bhaNitaM zIghraM, chatrabhaGgo bhaviSyati // 289 / / svapno na saGgato bhAti, na syAdasyAnRtaM vaca: / dRDhadharmo'pi nAyAti, nedaM kalyANakAraNam // 290 // AptanarA samAhUtA:, zikSayitvA visarjitAH / zAlATavyAM drutaM yAta, dRDhadharmagaveSaNAm // 291 / / / kRtvA sarvatra bhUyo'pi, samAgacchata satvaram / na jAne tasya kiM vRttaM, sAzaGkaM mama mAnasam / / 292 / / gatAste tatra sarvatra, kRtA tasya gaveSaNA / na dRSTo dRSTamekatra, nirmAsamasthipaJjaram / / 293 / / tArAsara: samAsanne, kAntakAntAsamanvita: / dRSTazcaiko yuvA ko'pi, kAmadeva ivAparaH // 294 / / niSeduSa: patatyasya, nabhasa: siMhaviSTaram / ziropari dhRtaM yAti, chatramasya naraM vinA / / 295 // savyetaravibhAge ca, lulato varacAmare / naraM vinApi tasyaitaM, jIvadbhiH kiM na dRzyate / / 296 / / atrAntare samAyAtA, yoSaikA kAntadarzanA / kRtAni maGgalAnyasya, sarvANyapi tayAJjasA // 297|| praNamya bhaNitA tena, muJca mAmambasAmpratam / tayoktaM kIrtidharmasya, rAjye tvamabhiSicyase / / 298 / / / ita: paJcamadine nUnam , nizcalIkuru mAnasam / mA tvariSyA gariSThatva-mityuktvA sA tirodadhe / / 299 / / vayamapyetadAkarNya, bhItabhItA drutaM drutam / yuSmatsamIpamAyAtA:, pAnabhojanavarjitAH / / 300 // kathitaM svAmine sarvaM, yathAdRSTaM yathAzrutam / AsannaM vyasanaM deva !, hyupAya: ko'pi cintytaam||301|| kIrtidharmo'pi tat zrutvA, caturaGgabalAnvita: / nagarAnnirgata: krodhA-dgata: zAlATavIM prati // 302 / / divA rAtrau ca vegena, hyakhaNDitaprayANakaiH / tArAsara: samAsanne, tArArAme kRtasthiti: // 303 / / ArAme ca kRtAvAsaM, kIrtidharmaM vilokya sa: / cacAla samarApekSI, gajayUthe kezarI yathA // 304 / / rere gRhNIta zastrANi, praguNIbhava sAmpratam / suptamattapramatteSu, na prahAraM karomyaham // 305 / / ekAkinaM takaM dRSTavA, nirbhIkA: sthiramAnasA: / zaraM kRtvA samAyAtA:, pravRtto dAruNo raNa: // 306|| 1 ArAmakRtA BJP | Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / dIpakapUjAyAM bhAnuprabhakathA 4 rathasthesu gajastheSu, vAjistheSu padAtiSu / patatsu satsu sarvatra, saGkIrNA'jani medinI // 307 // gajaskandhAtsamAkRSTo, gRdhreNeva bhujaGgama: / na jJAyate gata: kvApi, kIrtidharmo narAdhipa: // 308|| dattvAvasvApinI nidrAM, zAyitaM sakalaM balam / astaM gate ravau rAtrau, yathA kamalavanaM tathA // 309 // tArA samAgatA dRSTaM, bhAnuprabhaviceSTitam / pratividyAvidhAnena, naSTanidraM samutthitam / / 310 // kIrtidharmaM na pazyanti, yena sArdhaM samAgatAH / tArayA kathitaM sarvaM, tebhyastasya ca ceSTitam // 311 // tato viraktacittaistaiH, pradhAnaiH pratipAditam / bhAnuprabhakumAro'yaM, tasya sthAne nivezyatAm / / 312 / tArayA bhaNitaM bhadrA:, kurudhvaM svasamIhitam / kRtasya karaNaM nAsti, kAlakSepo na saGgata: // 313 / / zrIvilAsapure nIto, rAjAmAtyapurassaraiH / kIrtidharmapade rAjye, sthApito varamaGgalaiH // 314 // rAjye svacintakA muktA-zcandrazekharasUrayoH / sarvA: kanyA: pariNItA:, samAnItA nijAntike // 315 / / trirAjyAdhipatirjAta, utkhAtapratiropitAn / kurvannazeSabhUpAlAn, gamayAmAsa vAsarAn // 316 / / pitRsatkA: samAyAtA, ekadA puruSA varA: / mantribhi: preSitA: santo, bhAnuprabhanRpAntike // 317 // kuzalaM tasya tAtasya, cArukIrtermahaujasaH / kuzalaM yazasA tAva-na prANai: kSaNabhaGguraiH // 318|| zrutvedaM zokasambhAra-bhrAntacetA mahIpati: / na viveda sukhaM duHkhaM, jIvitaM maraNaM tathA // 319 // mUrchAnte labdhacaitanyaH, praznayAmAsa sAdaram / sukhamAste sadAkAlaM, kAlathrI: zrIrivAparA // 320 // pure rAjye dhane dhAnye, bhANDAgAre ca rodhane / siMhavikramarAjasya, vartate kuzalaM nanu ! // 321 // puruSA: prAhu:-nAnukUlA: prajAstasya, nRpA na vazavartina: / pratApa: susahastasya, ghncchnnrveriv||322|| taskarAstaralAyante hanyante prAntabhUmaya: / kiM bahunA vicAreNa, sarvaM rAjyaM visaMsthulam / / 323 // tadadhiSThIyatAM zIghra-mAgatya paitRkaM padam / prajAzcirantanaM pAhi, mUlanAzo na saGgata: ? // 324|| zriyo'pi tA na zasyante, dRzyante yA na sajjanaiH / tacchrutvA marSitazcitte, zaraviddha iva kesarI // 325 / / jaghAna bhUtalaM muSTayA, khaDne dRSTiM dadau ca sa: / devo vA dAnavo vApi, khecaro bhUmigocaraH // 326 // ya: karoti parAbhUti, siMhavikramabhUbhujaH / kiM tasya vismRto mRtyu:, kubuddhirvA vijRmbhitA // 327|| dUrastho'pi samAsanna:, kiM nAhamavalokita: / nizcakrAma dharAdhIzo, lagne gaNakasUcite // 328 // pratApa: paprathe tasya, meghamuktaraveriva / cacAla caturaGgeNa, balena bhRtabhUtalaH // 329 // svata eva samAgatya, rAjabhi: parivArita: / zAlATavyAM samAgatya, tArayA kRtagaurava: // 330 / / tArAsara: samAsanne, AvAsaM kRtavAn sa ca / caturvarNasamAkIrNaM, nAnAvezmasamAkulam // 331 / / vizAlazAlasaMcchannaM, khAtikApariveSTitam / vicitracitrasampanna-caturgopurarAjitam // 332 // puraM tArApuraM nAma, svalpakAlena kAritam / dattaM yugAdidevasya, sArAmaM puNyahetave // 333 / / bhAnuprabhanarendreNa, tAmrazAsanalekhitam / [samarpitaM ca saGghAya, jinapUjAkRte puram // 334|| anyadA bhaNitA tArA, mAtargacchAmi sAmpratam / karasampuTamAdAya, tayApIdaM prajalpitam // 335 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake samyageNAmukhI rAjan, draSTavyA snigdhayA dRzA / tvamasyA: sarvakAryeSu, hartA kartA ca sampadam / / 336 / / cacAla svapratApena, samAkrAntamahItala: / pazcimAM dizamAzritya, prabhAte savitA yathA // 337 / / AgacchantaM samAkarNya, bhAnuprabhanarAdhipam / siMhavikramarAjena, matsareNa palAyitam // 338 // bahirAvAsito rAjA, samaye ca pravezitaH / kRtarddhizobhaM nagaraM, maJcamAlAvirAjitam // 339 / / sotkaNThAzca prajA: sarvA, darzanArthaM samAgatA: / aho ! rUpamaho rUpa-maho kAntirmanoharA // 340 // sakalAni kalatrANi, aho! tulya: samAgamaH / anukUlo vidhiH puMsAM, kiM kiM yanna karotyaho! // 341 / / ityevaM sarvalokena, zlAghyamAna: pade pde| viveza mandiraM paitryaM, rAjamAno nRpazriyA // 342 / / pUjayitvA yathAyogyaM, loka: sarvo visarjita: / sthita: siMhAsane rAjA, pradhAnaparivAritaH // 343 / / yadarthaM vayamAyAtA, yazca me hRdi vartate / zUro vikramabhUpAla:, sa kiM bho nAtra dRzyate ? // 344|| mantriNoktaM ca kiM tena, mtsrcchnnbuddhinaa| nA'dhanyazca jano yena, devadarzanamarhati / / 345 / / mahendramAtulenApi, rAjyazrIriva durlabhA / rAjyazrIkanyakA dattA, vistareNa vivAhitA // 346 / / guNAnuraktani:zeSa-lokamuddhRtakaNTakam / praNatAzeSasAmantaM, vinamanmantrimaNDalam // 347 // pAlayato'prayAsena, ramyaM rAjyacatuSTayam / kAmabhogAn yathAkAmaM, bhuJjAnasyA'nuvAsaram // 348 // saMsArasukhasandoha manamUrtermahAtmana: / saJjAtayogyaputrasya, gata: kAla: kiyAnapi // 349 // anyadA bhuvanAloka-kevalyatra samAgataH / vandanA gato rAjA, prabhUtairnAgaraiH saha / / 350 / / kevalI kathayAmAsa, dharmaM durgatinAzanam / hitaJca sarvajIvAnAM, sarvajantusukhAvaham / / 351 // atha prastAvamAsAdya, bhAnuprabhanRpo'vadat / pUrvajanmani lokeza!, kiM mayA sukRtaM kRtam // 352 / / yenedRkSA mahAbhogA, ramyaM rAjyacatuSTayam / kAntA: kAntA: suputrAzca, zriya: sarvamanoharA: // 353 // kevalyuvAca bho rAjan !, saGghapAt zRNu kAraNam / zubhAzubhapadArthAnAM, puNyapApe nibandhanam // 354 / / samastIha kaliGgeSu, sukhAvAsaM mahApuram / dhArAkhyA nirdhanA nArI, tatrovAsa nirnvyaa| nAnAkolasamAkIrNa-kuTIrakanivAsinI / kugrAsAcchAdanA nityaM, kukarmazatakAriNI // 356 // tailakarSaM samAdAya, sApaNAdvalitAM stii| viveza mandiraM jainaM, rAjyahastibhayAkulA // 357 // aho mahati saMsAre, jIvadbhiH kiM na dRzyate / yad dRSTo'dRSTapUrvo'yaM, devadevo jinezvaraH // 358 // zAnta: saumya: sadAkAra:, pradIpodyotitAnana: / gatarAgo gatadveSo, gatamoho 'niraJjanaH // 359 / / asyaiva purato bhAti, pradIpa iti me matiH / ityAlocya tayA datta: pradIpa: snehapUrita: // 360 // asyaiva purato bhAti, pradIpa iti me mati: / ityAlocya tayA datta: pradIpa: snehapUrita: / / 360 // anvamodi ciraM kAlaM, romAJcAJcitagAtrayA / baddhaM parabhavAyuSkaM, bhogasAraM tadA tayA // 361 / / mRtvA kAlena saJjAto, bhAnuzrIparamodare / bhAnuprabha iti khyAta:, sa ca tvaM medinIpate // 362 / / 1niraMgata:- BJP // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 zrutvedaM bhuvanAloka-bhASitaM medinIpatiH / sadya: saJjAtavairAgyo, nijajAtismaro'bhavat // 363 // tatazca bhaNitastena, bhuvanAloka kevalI / yadyasti yogyatA svAmi-stadA dIkSA pradIyatAm // 363 / / kevalyuvAca bhUpeza!, mahadetatprayojanam / saGgataM sarvajIvAnAM, vizeSeNa bhavAdRzAm // 364 // vratametanmahApuNyai-stIrthanAthai: svayaM kRtam / cakravartibhirAcIrNaM, baladevairniSevitam // 365 / / paraM samyaksamAlocya, hyaGgIkAro'sya saGgataH / sukumArazarIrastvaM, kaSTamatra pade pade // 366 / / tathAhi yadidaM pravrajanaM nAma sAkSAdbAhubhyAM taraNametatsvayambhUramaNasya, pratizrotogamanametadgaGgAyA:, carvaNametallohamayayavAnAM, bharaNametatsUkSmapavanena kambalamutkolyA:, bhedanametacchirasA suragireH, mAnagrahaNametatatkuzAgreNa nIradhe:, nayanametadabindupAtaM dhAvato yojanazataM tailapUrNapAtryA:, tADanametatsavyApasavyabhramaNazIlASTacakravartivivaragAminA zilImukhena vAmalocane putrikAyAH, bhramaNametadanapekSitapAdapAtaM nizAtakaravAladhArAyAmiti, yato'tra pariSoDhavyA: parISahAH, nirAkartavyA daityAdhupasargAH, vidhAtavyA samastapApayoganirvRttiH, voDhavyo yAvatkathaM suragirigururaSTAdazazIlAGgasahasrabhAraH, vartitavya: sakalakAlamAtmA mAdhukaryA vartanayA, niSTaptavyo vikRSTatapobhirdeha: sAtmIbhAvatAM netavya: saptadazabhedabhinna: saMyama:, samunmUlayitavyA rAgAdaya:, niroddhavyo hArdatama:prasara:, kiM bahunA ? nihantavyo'pramattacittairmohamahAvetAla iti, mRduzayanAhAralAlitaM pAlitaM tAvakaM zarIrakam, aparyAlocitakAritA hi mahate'nayeti, rAjAha-bhagavannaMgIkRtaM sarvaM, kaSTajAtaM myaadhunaa| vidhAyAnugrahaM dehi, zIghraM bhAgavataM vratam // 367 // vanditvA bhuvanAlokaM, tata: svagRhamAgata: / prokta: sarvo'pi vRttAnta:, pradhAnAnAM mahIbhujAM // 368 // rAjazrIsambhavaM putraM, vijayaM vizvavizrutam / svarAjye sthApayAmAsa, bhAnuprabhanarezvaraH / / 369 / / sUrazrIsambhavaM sUraM, keralAkukSisambhavam / sUrasenAbhidhaM putraM, kalAkauzalazAlinam / / 370 // eNAcandrAbhidhaM putra-meNAmukhyA: samudbhavam / trayo mAtAmahe rAjye, hyabhiSicya visarjitAH // 371 // anyadapi yathAyogya, dharmakarma vidhAya sa: / niSkrAnto bhuvanAloka-kevalina: padAntike // 372 // AgamAdhigamAjjAto, gItArtho gatamatsaraH / vijahAra mahIpIThe, bhAnuprabhamahAmuniH // 373 / / prazamAmRtatRptAtmA, kSamAlaGkRtavigraha: / nirmamo nirahaGkAro, gatarAgo jitendriyaH // 374 // sarvajIvAbhayaM dattvA, tapastaptvA sudustaram / paripAlyAmalaM zIlaM, vibhAvya varabhAvanAH // 375 // vizuddhasaMyamasthAno, hatvA ghAticatuSTayam / utpAdya kevalajJAnaM, jagAma paramaM padam // 376 / / sarvajJapurato datto, dIpo bhAvapurassaram / lokadvaye'pi saMsUte, satkalyANaparamparAm / / 377|| papUjAphalaM samAptama // For invate & Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake akSatapUjAyAM kaNasArakathA dIpapUjAphalaM proktaM, lokadvayasukhAvaham / sampratyakSatapUjAyA:, zrUyatAM kathyate phalam // 1 // paJcAlaviSayasyAntaH, puraM kAmpilyasajJitam / tatrAsIniSadho nAma, rAjA sarvajanapriya: // 2 // tAraprabhAbhidha: zreSThI, purakAryavicintakaH / samagranaigamagrAma-grAmaNI rAjasammata: // 3 // tAraprabhA priyA tasya, zazAGkasyeva rohiNI / strIjanocitani:zeSa-kalAkauzalazAlinI // 4 // tAprabhastayA sAdhU, bhuGkte viSayajaM sukham / cintAnantarani:zeSa-pUryamANamanorathaH // 5 // anyadA pazcime yAme, yAminyAstalpazAyinI / svapne zubhamidaM svapnaM, tAraprabhA samaikSata // 6 // yathA me sarvato geha-mAkIrNaM kaNarAzibhi: / koSThAgArANi sarvANi, kaNaiH pUrNAni bhaantylm||7|| prabuddhA ca samutthAya, gatvA bhartRsamIpake / yathA dRSTaM tathA sarvaM, tuSTA tasmai nyavedayat // 8 // tenAbhANi priye zreSTha !, putrastava bhaviSyati / sarvalakSaNasampUrNo, vRddhikRtsarvasampadAm // 9 // satyaM bhavatu te vAkya-mityuktvA hRSTamAnasA / jagAma nijakasthAne, dadhau garbhaM yathAsukham // 10 // gateSu triSu mAseSu, tasyAjani ca dohadaH / yathA taNDuladAnena, lokaM susthIkaromyaham // 11 // pRSTayA ca tayAcaSTe, zreSThina: sa vizeSataH / tenApi pUritastUrNaM, tuSTA tAraprabhAjani // 12 // garbhAdhAnata Arabhya, zreSThina: sampadA saha / sarvato'pi pravardhante, kaNA garbhAnubhAvata: // 13 // cintaanntrni:shess-puurymaannsudohdaa| sukhaM sukhena sA garbha-muvAha muditAnanA // 14 // mAsAnAM navake'tIte, sAdhu saptadazAdhike / sAsUta sundaraM putraM, sarvalakSaNasaMyutam // 15 // kAritaM ca tata: pitrA, maharddhayA bandhubhiH saha / sarvalokakRtAnandaM, vardhApanakamuccakaiH / / 16 / / samaye ca kRtaM tasya, nAma svapnAnusArataH / kaNasAra iti khyAtaM, mahAmahapurassaram // 17 // athAsau vardhate bAlo, dhAtrIpaJcakalAlitaH / sArdhaM kalAkalApena, puSNAno vapuSaH zriyam // 18 // kAlena yauvanaM prApta:, kAminIjanamodakam / zreSThiputrIM sutArAkhyAM, pariNinye ca kanyakAm // 19 // bhuJjAnasya yathAkAmaM, kAMmabhogAMstayA sh| gacchanti prItacittasya, kaNasArasya vAsarA: // 20 // athAnyadA samaM mitrai- nAkrIDAparAyaNaH / kaNasAro lalan vIthyAM, dadRze rAjakanyakA // 21 // kAmavezmani gacchantyA, sudarzanAkhyayA tadA / Alokitazca sasnehaM, sAdaraM snigdhacakSuSA // 22 // viddhA ca kAmadevena, tata: sA nizitaiH zaraiH / santataM taM prapazyantI, cintayantI ca tadguNAn // 23 // kAyenaiva na cittena, gatA sA kAmamandiram / sampUjya kAmadevasya, pratimAmapratimAkRtim / / 24 / / kaNasArasya rUpeNa, mohitA valitA kSaNAt / kAmagrahagRhItAsA-vagacchadrAjamandire // 25 // suptA sundaraparyaGke, na ca prApa sukhAsikam / dadRze ca tathAvasthAM, dhAtryA pRSTA ca sA ythaa||26|| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 bAdhate kimu te vatse!, saduHkhA yena dRzyase / vAraMvAraM tayApyevaM, sAdaraM pRcchayamAnayA // 27 // prokta: sarvo'pi vRttAnta:, kaNasArekSaNAdikaH / tadamba! tvaM kuru yatnaM, yathA me syaadbhiipsitm|28|| dhAtryA ca tatkSaNAdeva, tasyA mAturniveditam / tayApi naranAthasya, tenoce nAticArvidam / / 29 // yadrAjaputrikAyAstu, sambandho vaNijA saha / tathApyevaM kariSyAmi, matsutA labhatAM dhRtim // 30 // tatastAraprabhazreSThI, samAhUto mhiibhujaa| vRttAntaM sarvamAkhyAya, sAdaraM bhaNito yathA // 31 / / datteyaM kaNasArasya, mayA putrI sudarzanA / nirvicAramidaM kArya, kAlakSepaM vinA-kuru // 32 // deva eva vijAnAti, kimatra brUmahe vayam / ityuktvA bhUpatervAkyaM, zreSThinA pratipadyate // 33 // zobhane tithinakSatre, mahaddharyA vihitotsavam / vRttaM tayoH pramodena, pANigrahaNamaGgalam // 34 // dattAzca bhUbhujA tasmai, vAjina: syandanA gajA: / kozazca dravyasampUrNaH, prAsAdAzca manoharA: // 35 // athAsau kaNasAro'pi, vilasan raajliilyaa| sudarzanAsutArAkhyA-saMyukto yuktakArakaH // 36 // rAjJA ca rAjalokaizca, dRzyamAna: sagauravam / kurvan bandhujanAnandaM, kAlaM nayati nItimAn // 37 // anyadA ca nije rAjye, bhUpatistaptikArakam / kaNasAraM vyavasthApya, yayau vijayayAtrayA // 38 // kaNasAro'pi tadrAjyaM, sampAlayati nItita: / duSTAmAM nigrahaM kurvan, ziSTAnAM pAlanaM tathA // 39 // evaM ca rAjalokAnAM, sammato raJjitaprajaH / sarvANyapi nirutseko, rAjyakAryANi cintayan // 40 // rAjJo ['sya] vallabhAdevyA, cndrkaantaabhidhaanyaa| gavAkSagatayA dRSTo, netrAnandavidhAyakaH / / 4 / / tata: sA cintayAmAsa, tadguNAkSiptamAnasA / aho rUpamaho rUpa-maho kAntiraho gati: / / 42 / / aho dehasya lAvaNya-maho madhuratA girAm / vArtAyAM zrUyate kAmo, manye kAmo'yameva hi // 43 / / tadatra yadyayaM kAmI, gatvA kAmaM na kAmyate / tadedaM yauvanaM rUpaM, narajanma ca niSphalam // 44 // vicintyaivaM tayA dAsI, preSitA tasya sannidhau / pRSTA tena yathA bhadre!, nivedaya prayojanam // 45 // tayoktaM candrakAntAyA, devyA: zarIrakAraNam / tadehi satvaraM devI, pratijAgaryatAmiti // 46 // zrutvedaM kaNasAro'pi, candrakAntAntikaM gataH / praNamya bhaNitaM tena, kimamba ! bAdhate tava? // 47 / / tayApi prakaTaM caiva, hAvabhAvapurassaram / ukta: samantharairnetraiH, sarvAGgaM vIkSya lIlayAM // 48 // yathedaM mAmakaM dehaM, santaptaM kAmavahninA / svAGgasaGgajalaplAvai-stvaM nirvApaya sAmpratam // 49 // madIyAM prArthanAmenA, sarvathA mA kRthA vRthaa| mriye'hamanyathA nAtha!, tvadvirahAgnipIDitA // 50 // zrutvedaM kaNasAro'pi, brUte khedavazaM gataH / mA mA bhANi ca yannindyaM, mAtarevaMvidhaM vacaH // 51 // yanmanasApi no cintyaM, lokadvayavirodhakam / tatkathaM tvayakA pApaM, vacasA prakaTIkRtam // 52 // prANatyAge'pi no karma, kariSyAmyahamIdRzam / tadamba! muJca gacchAmi, kiM vRthA bahujalpitaiH // 53 // evamuktvA gatastUrNaM, kaNasAro nijAzrayam / sApi taM prati sAvezA, jAtA matsariNI dRDham // 54 // atha kAlena digyAtrAM, kRtvAyAto narAdhipa: / praviSTazca pure tuSTaH, kramAcca nijamandire // 55 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tato rAjJe praNAmArthaM, pauralokaH samAgataH / tenApi ca yathAyogaM, sa sanmAnya visarjitaH // 56 // pRSTAzca nijakA lokA, amAtyAdyA niyogikA: / yathA bho atra sarvatra, yuSmAkaM kSema vartate // 57 // kaNasArakumAro vA, yuSmAnAzritya kIdRza: / prajAsu vApi kIdRkSa: ?, zrutvedaM taiH prajalpitam // 58 // deva devaprasAdena, kSemaM sarvatra vartate / kaNasArastu niHzeSa-guNaratnamahodadhiH // 59 / / yena cintayatA rAjyaM, duSTalokaM nigRhNatA / rakSatA ziSTalokaM ca, guNagrAhI janaH kRtaH // 60 // evaM pRSTA ca dRSTA ca, kRtvApi ca yathocitam / visaya' ca nijaM lokaM, rAjendro'nta:puraM yayau // 61 / / yAvacca pazyati tatra, cndrkaantaavlokitaa| vimanaskA vidIrNAGgI, bhUmau vinystdRssttikaa||62|| mahAmanyubharAkrAntA, sakhedA duHkhnirbhraa| dhyAyantI kiJcidavyaktaM, bhraSTamantreva yoginI // 63 // tata: sA pranitA rAjJA, kimarthaM duHkhitA priye! / tavAjJA khaNDitA kena ?, sakhedA kena dRzyase ? / / 64|| sA prAha kimahaM rAjan, kathayAmi tavAgrata: / kathitaM yattu no ko'pi, zraddhAtumapi zakSyati // 65 // rAjAha kiM tavAnena, yadi kathyaM bhaNasva me / tathA tathA kariSyAmi, yathA te jAyate dhRtiH // 66 // sA prAha deva yo'yaM te, jAmAtA rAjyacintakaH / tenAhaM prArthitA bADhaM, viSayAsevanaM prati // 17 // vidAritA ca pApena, dAruNaM nakhakoTibhiH / kaSTena rakSitaM zIlaM, bravImi kimataH param / / 68 // zrutvedaM tatkSaNAdeva, niSkrAnto'nta:purAnnRpaH / kaNasAraM samAhUya, rAjJA nirbharttito yathA // 69 // re! re! duSTa durAcAra !, mahApApAdhamAdhama / kimanyA niSThitA mUDha!, rUpavatya: kulastriyaH // 70 // maddArAnapi yena tvaM, naivaM tyajasi mUDhadhI: / tadgarcha gaccha me dRSTi-mArgAdapi purAdapi // 71 // dezo'pi mAmakastyAjya:, ko drakSyati mukhaM tava / nAmApi zrUyate naiva, yatra tatra vrajAdhunA / / 72 / / prasAda iti saJjalpya, kaNasAro'pi satvaram / praNamya bhUbhuja: pAdA-vapamAnabharerita: // 73 // samutthAya tata: sthAnA-dekAkyeva viSAdavAn / anAkhyAyaiva bandhUnA-muttarAbhimukhaM yayau / / 74|| pUrva mitrasamo bhUtvA, pazcAcchatrusamo'jani / narendraH kaNasArasya, rAjJAM maitrI sthirA na hi // 75 / / yata:- kAke zaucaM dayUtakAre ca satyaM, sarpa kSAntiH strISu kAmopazAntiH / klIve dhairyaM madayape tattvacintA, rAjJAM maitrI kena dRSTA zrutA vA ? // 76 // nAnAnaganadIkIrNaM, nAnAgrAmapurAkulam / paribhrAmyanmahIpIThaM, sa smpraapottraapthm||77|| tatrAsti zAlipurAkhyo, grAmo bhUrijanAlaya: / bahistasya vaTasyAdha:, zrAntatkanniSasAda s:| dRSTazca tatra vAstavya-dhAnyasArakuTumbinA / pRSTazca sAdaraM gatvA, yathA kasmAdihAgata: ? // 79 // gantavyaM bhavatA kutra ?, kiM vA nAma kulaM ca te ? / tenAbhANi mahAbhAga!, bRhatIyaM kathA mm||80|| kathaM vA kathyate bhadra!, svayameva janAgrata: / sthAnabhraSTena satpuMsA, kulazIlAdikaM nijam / / 81 / / kiMca- lahuiMti lahuM purisaM, merusamANaM pi do akajjAI / appapasaMsA paraniMdaNA ya payarDa pakijjaMtA / / 82 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 zrutvedaM dhAnyasAro'pi, manasyevaM vyacintayat / aho varakulotpanna:, ko'pyayaM supumAniti // 83 // tenAyaM pRcchayamAno'pi, nAkhyAti nijakAM kathAm / AkRtyaivAsya manye'yaM, bhUtapUrvamahodayaH // 84|| yata:- yatrAkRtirguNAstatra, guNina: sampado dhruvam / zrImatyAjJAM parAM prAhu-stato rAjyaM mhodyH||85|| lakSaNAni ca dRzyante, yAdRzAnyasya vigrahe / tairasya nizcitaM bhAvi, bhUrivaibhavamuttamam // 86 / / vicintyaivaM kare-kRtvA, nItastena nije gRhe| kRtvA snAnAdikaM sarvaM, bhojitazca sagauravam / / 87 // dattA zAliprabhA kanyA, zubhe'hni pariNAyita: / samarpitaM gRhaM caikaM, cAru kupyena sNyutm||88|| dattaM tasmai tathA caikaM, zAlikSetraM manoharam / ropitA: zAlayastatra, jAtA bhUriphalapradAH // 89|| laghukSetre'pi bhUyAMso, jAyante tasya zAlaya: / puNyAni phaladAnIha, vyavasAyo na dehinAm // 10 // evaM ca sarvadhAnyAni, jAyante tasya karSaNe / sarvalokAtizAyIni, prativarSaM yathottaram // 11 // nAnAdhAnyabhRtA: 'palyA:, prabhUtAstena kAritA: / dhAnyavikrayato jAtaM, draviNaM cAtipuSkalam // 92 / / tathA gAvo mahiSyazca, balIvasturaGgamA: / uSTrA gantrIvizeSAzca, prabhUtAstasya jajJire // 13 // dravyaM kalAntareNaiSa, dhAnyaM vRddhayA dadAtyalam / yathecchaM sarvalokebhyo, grAme grAme pure pure // 94|| stokenApi ca kAlena, vistRto bhUrisampadA / audAryAdiguNagrAmaiH, parAM khyAtimavApa ca // 15 // deze ca tatra sarvatra, grAme grAme pure pure / tenAneke mahApalyA, dhAnyapUrNA nivezitA: // 96 / / evaM ca tatra sarvatra, deze grAmapurAdiSu / rAjabhiH sarvalokaizca, manyamAnasya sAdaram // 97|| zAliprabhAsametasya, bhuJjAnasyArthasampadaH / zrImata: kaNasArasya, gata: kAla: kiyAnapi // 98 // athAnyadA ca pAJcAla-deze'jani sudAruNam / durbhikSaM bahukAlInaM, jAto'tyantakaNakSaya: // 19 // mUlyenApi yadA dhAnyaM, lokaistatra na lbhyte| tato'sau niSadho rAjA, sacinto'jani maanse||100|| aho bhUridhanopetaH, koSo'yaM me'sti puSkala: / paraM dhAnyaM mamApIha, koSThAgAreSu niSThitam // 101 / / tata: sarvesamAhUtA, puralokA mntrinnstthaa| uktAzca te yathA bho! bho!, sAmprataM kimu kurmhe||102|| mUlyamasti na dhAnyAni / kSudhayA mriyate janaH / tadatra cintyatAM kazci-dupAyo yena jIvyate // 103 // atrAntare guNazreSThaH, zreSThI tAraprabho'vadat / aho rAjannahaM kiJci-dAkhyAmi yanmayA zrutam // 104 / / zrUyate kaNasArAkhya, uttarApathamaNDale / grAme ca dhAnyapUrAkhye, prabhUtakaNasaGgrahI // 105 // yadyasau mAmaka: putra-statkaNA api mAmakA: / athAnya: ko'pi tannAmA, tadA tllaabhsNshyH||106|| rAjAha yadi te putro, nA'sAvatra sameSyati / yato niSkAsito dezA-nirbhartya sa mayA purA // 107 // zreSThyAha satyamevedaM, yaddevena prabhASitam / tathApi preSyate kazci-llekhahasto nijo bhaTaH // 108 // zrAvyate ca sa vRttAnta:, sarvakaNakSayAdikaH / AkarNya zreSThino vAkyaM, bhUbhujApi tathA kRtam // 109 // gatazca sa pumAMstatra, lekhastasmai samarpitaH / ucchoTya vAcito lekha-stadarthazcAvadhArita: // 110 // 1 pAlyA: BJmu.|| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake likhitvA kaNasAro'pi, pratilekhaM savistaram / samarpya preSayAmAsa, taM bhaTaM tvaritaiH padaiH // 111 // tenApi zIdhramAgatya, rAjJo lekha: samarpitaH / tato vAcayitumArabdho, lekhaM svayameya bhUpatiH // 112 // yathA dezAntarastho'pi, tAtAyaM tAvako jana: / kaNA api madIyA ye, te sarve'pi ca taavkaaH||113|| gRhyantAm ca yathAkAma, nistAryatAM jano'khilaH / tatastAraprabhAdInAM / sammatena mahIbhujA // 114 // bahava: preSitA uSTrA, dhAnyAnayanahetave / te pattanaM gatAstatra, kaNasArasya sannidhau // 115 / / bhRtvA tenApi dhAnyena, preSitA: zIghrameva hi / tathAnye uSTrasaGghAtA, bahudhAnyabhRtA nijA: // 116 // bhUyobhUyo'pi bhUyAMsa:, preSitAstena bhuubhuje| pAJcAleSu tata: sausthyaM, kaNasArakaNairabhUt // 117 // jIvitAzA ca saJjAtA, lokAnAM tadanantaram / tatastuSTena bhUpena, pauralokai: samanvitA: // 118 // preSitA mntrisaamntaa-stsyaanynhetve| prAptAste kaNasAro'pi, tAn sanmAnya yathocitam // 119 / / svakIyaM sarvamAdAya, kAmpilyapuramAgata: / bhUbhujApi maharddhacAsau, puramadhye pravezita: // 120 // dattA pUrvasthiti: sarvA, sAdhikA kSAmitastathA / zreSThitAraprabhAdyAMzca, bandhUna purajanAMstathA // 121 / / praNanAma yathAyogaM, sanmAnaM ca cakAra sa: / militA ca sutArAkhyA, sudarzanA ca satpriyA // 122 / / tata: zAliprabhA cakre, praNAmaM sAdaraM tayoH / tato bhAtriyopeto, bhujAno bhogasampadam // 123 // vallabho bhUbhujo'tyarthaM, lokAnAM ca vizeSata: / zazIva bandhulokAnAM, kurvANo nayanotsavam // 124|| mahAsaukhyArNave magno, gamayati sma vAsarAn / bhuktvA bhogAzciraM tena, jAtA: putrA manoharA: // 125 / / tatazca bhuktabhogatvA-ddharme cittaM dadAtyasau / anyadA meghanAdAkhyA, meghanAdasamaprabhAH // 126 // saMsArasAgarottAra-setavo bhavyadehinAm / caturjJAnasuvijJAta-samastabhavavistarA: // 127 // bhavakAntAranistAra-sArthavAhasamA nRNAm / latAgulmamahodyAne, sthAne munijanocite // 128 // samAgatya sthitAstatra, sUrayo dharmadezakA: / vandanArthaM gato rAjA, lokAzca bahavastathA // 129 // prArabdhA dezanA ramyA, [bhavyabodhapradAyinI / meghanAdadhvaninoccai]-meghanAdamunIzvaraiH // 130 // bho bho bhavyA: ! zRNuta vizadaM, mAmakaM vAkyametat, karNaM dattvA, vigatavikathaM, dvessraagvypetm,| saMsArAbdhestaraNatarikAkalpamAptopadiSTam, yatkalyANaM, tviha parabhave tiSThatAM gacchatAM ca // 131 // nAstikairnaiva bhAvyaM ca, bhavadbhirbhavabhIrubhiH / nAstikyaM paramo doSa, AstikyaM paramo guNa: // 132 // tathAhi-anekabhavaparamparAkoTAkoTIbhiH kathaMcinmAnuSyaM janma labdhvApi nAstikyadoSadUSito nAstiko yuktyAgamabAdhitamevaM vakti, nAsti paralokaH, na vidyate kuzalAkuzalakarmaNa: phalaM, na sambhavati khalvayamAtmA, nopapadyate sarvajJaH, na ghaTate tadupadiSTo mokSamArgaH, tato'sAvatattvAbhiniviSTacitto hinasti prANinaH, bhASate'lIkaM, samAdatte paradhanaM, ramate paradAreSu, gRhNAtyaparimitaparigrahaM, bhuGkte rajanyAM, khAdati mAMsaM, pibati surAM, nagRhNAti sadupadezaM, prakAzayati Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 kumArga, nindati vandanIyAna, vadati parApavAdaM, Acarati samastapAtakAni tato baddhavA nibiDaM karmajAlaM patatyeSa jIvo narakeSu, tatra ca patita: pacyate kumbhIpAkena, chidyate krakacapATanena, Arohyate vajrakaNTakAkulAsu zAlmalISu, pAyyate sandaMzakairmukhaM vidhRtya kalakalAyamAnaM taptaM trapu, bhakSyate nijamAMsAni, bhujyate'tyantataptabhrASTreSu, tAryate pUyavasArudhirakledamUtrAntrakaluSAM vaitariNI nadI, chidyate'sipatravaneSu svapApabhapreritaiH paramAdhArmikAsuraiH, tathA samastAzubhapudgalarAzibhakSaNe'pi nopazAmyati bubhukSA, ni:zeSajaladhipAne'pi nApagacchati pipAsA, abhibhUyate zItavedanayA, kadarthyate tApAtirekeNa, tatazcAyaM jIvo gADhatApAnugato hA tAta! hA mAta:! hA bhrAta: ! ityAdi virasamAkrandati, na cAsya tatra gAtratrAyaka; kazcidvidyate, kathaMcidurtINo'pi narakAdbAdhyate tiryakSu vartamAna:, kathaM ? vAhyate bhAraM, kuTyate lakuTAdibhi:, chidyante karNapucchAdayaH, khAdyate kRmijAlakai:, sahate bubhukSAM, mriyate pipAsayA, tudyate nAnAkArayAtanAbhiriti tata: / kathaJcidavAptamanuSyabhAvo'pyeSa jIva: pIDyata eva duHkhai:, kathaM ? taducyate-klezayantyenaM rogavAtA:, jarjarayati jarA, dodUyante iSTaviyogAniSTasaMprayogA:, visaMsthulayanti dhanaharaNAni, Akulayanti svajanamaraNAni, vidhurayanti vyasanAni, tathA kathaJcillabdhavibudhajanmApyeSa jIvo grasyata eva nAnAvidhaduHkhavedanAbhi:, tathAhi-AjJApyate vivaza: zakrAdibhiH, khidyate protkrssdrshnen, jIryate prAgbhavakRtapramAdaphaladarzanena, dandahyate'svAdhInAmarasundarIprArthanena, zalyate tanidAnacintanena, nindyate maharddhikadevavRndena, vilapatyAtmanazcyavanadarzanena, Akrandati gADhaM pratyAsannamaraNadarzanena, patati samastAzucinidhAne strItirazcIgarbhakalimale iti / cAturgatikasaMsAre, nAsti saukhyaM zarIriNAm / karmaklezaprahANotthAM, vimucya paJcamI gatim // 133 / / sA ca vizuddhadharmeNa, sa ca sarvajJabhASita: / pUrvAparAvisaMvAdi, dayAsAra: kSamAnvita: // 134 / / tanorvidhUnanaM dhatte, datte ca prazamaM param / puSNAti ca paraM zreya:, muSNAti kumatermatim / / 135 // svargApavargasaMsarga-sAdhaka: pApabAdhakaH / sarvasaukhyakara: satyo, dharma: sarvajJabhASita: // 136 / / dvAtriMzatA sahasrANAM, mahAbalamahIbhRtAm / SoDazayakSasahasraiH, sarvadA kRtasannidhiH // 137 // catuHSaSTayA sahasrANAM, kAntAkAntakucoSmaNA / zItakAle'pi ni:zIta:, zete cakrI niraakulH|| yad bhuGkte bhArataM varSa-muddhRtAkhilakaNTakam / vicacAra gajArUDha-cchatrachannadigantara: // 139 // jIvananda ciraM deva ! / dehi dRSTiM madAnane / ityAdimAgadhodgIta-gIrbhirgItaguNAntaraH // 140 // bhogAbhogAn yathA zakra-zcakrI bhuGkte nirAkula: / tadetadarhaduktasya, dayAdharmasya jRmbhitam // 141 / / kiM bahunAtra saMsAre, yadanyadapi sundaram / dRzyate vastu tatsarvaM, dayAdharmasyaM satphalam // 142 / / 1JI parAvartavAdaM - BPC mu.|| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tadasya zravaNe yatno, nityaM kAryo hitaiSiNA / zRNvanneva hi jAnAti, puNyApuNyaM hitaahitm||143|| zrutvedaM raJjito rAjA, samyaktvaM pratipannavAn / loko'pi ca yathAyogyaM, prapanno dharmamArhatam // 144| atha kaNasAra: prAhakimakAri mayA puNyaM, bhagavan ! pUrvajanmani / akSatA akSatA yena, saJjAtA mama mandire // 145 / / kaNasAravaca: zrutvA, meghanAdaiH prajalpitam / bho zreSThin ! zRNu sakSepA-dakSatAkSatakAraNam / / 146 // pAJcAleSu mahAgrAmo, pAmaraizca kRtAspadaH / sukhani: sarvazasyAnAM, susImo janavizrutaH // 147 // tasminnAjanmadAriyo, nissahAyo niranvaya: / pAmara: piGgalo nAma, kuTIrakakRtAzrayaH // 148 / / kukarmakaraNAsaktaH, kucela: kaSTabhojana: / nityaM prmukhprekssii| munivatkukSisambalaH // 49 // anyadA vetane labdhvA, zAlitaNDulasetikAm / AnIya ca ghaTe kSiptvA, ghaTadvAraM niyantritam // 150 // vikraNIyA mayApyeSA, savizeSaprayojane / gato'sau jinadattasya, gRhe karmacikIrSayA // 151|| agre kUraM samAyaM, preSito jinamandire / satpuSpapUjitaM zAntaM, sadAbharaNabhUSitam // 152 // dRSTaM zrIzAntinAthasya, bimbaM janamanoharam / tadagre vilikhan dRSTo, maGgalAnyaSTa taNDulaiH // 153 // akhaNDAsphuTitaiH sArai-bhaktito jinadattaka: / pRSTazca piGgalenaiSa, kimetaditi kthytaam||154|| kathitaM jJAtatattvo'sau, gRhAdAnIya taNDulAn / lilekha maGlAnyaSTau, bhUribhAvasamanvitaH // 155 / / aho me taNDulA dhanyA, yairayaM pUjito jinaH / evaM vizuddhabhAvena, bhAvatazcAnumoditA: // 156 / / baddhaMparabhavAyuSkaM, bhogasAraM tato gRhe| kadannAhArayogena, jAtA gADhavisUcikA // 157 // tato mRtvA samutpanna-stvaM tAraprabhanandana: / maharddhayA te kRtaM nAma, kaNasAra iti sphuTam // 158|| jinAgre taNDulA dattA, bhAvatazcAnumoditA: / kaNasAra ! kaNAstena, tava vRddhimupAgatAH // 159 // zrutvedaM kaNasAreNa, smRtA jAtizcirantanI / bhagavannapArasaMsAra-bhayabhItastvadantike // 160 // vrataM ca lAtumicchAmi, yadyasti mama yogyatA / vratAdAnamayogyAnAM, yato'narthAya vartate // 161 // sUriNAbhANi bho zreSThin, yogyastvaM dharmakarmaNAm / avighbhavato bhUyAt, saMyamAdhvani gacchataH / / 162 // saptakSetryAM dhanaM dattvA, kRtvA pUjAM jinAlaye / mahInAthamanujJApya, bandimokSaM vidhAya ca // 163 / / dhanasAraM pade kRtvA, sutArAkukSisambhavam / iSTamitrajanaM sarvaM, sambhASyAdarapUrvakam / / 164|| dInAnAthajanaM sarva-marthinaM duHsthamAnasam / susthaM kRtvA yathAzaktyA, AhArAdipradAnataH // 165 // zreSThina: kaNasArasya, kApyapUrvA mahArthatA / svavittaM koTizo dattaM, sphaTATopo na darzita: // 166 / / garjitvA bahudUramunnatibhRto muJcanti vAryambudA, bhadrasyApi gajasya dAnasamaye sambhAvyate durmadaH // puSpADambaradarzanena dadati prAya: phalAni drumA, notseko na mado na kAlaharaNaM dAnapravRttau staam||167|| tRNavatsarvaM parityajya, bahiranta: parigraham / meghanAdAntike zreSThI, prapede sarvasaMyamam // 168 / / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 101 samyagjJAnavivekanirmaladhiya: kurvantyaho duSkaraM, yanmuJcantyupabhogabhAjyapi dhanAnyekAntato ni:spRhaaH| na prAptAni purA na samprati puna: prAptuM dRDhaH pratyayo, vAJchAmAtraparigrahANyapi vayaM tyaktuM na tAni kssmaa:||169|| mAsakalpAvasAne tu,jagmuranyatra sUraya: / kaNasArA'nagAro'pi, jagAma gurubhiH saha // 170 // kSamAdibrahmaparyantaM, vidhAya varasaMyamam / anazanAditapa:: kRtvA, paThitvA ca bahu zrutam // 171 // saMsAraklezanAzAya, vidhAyAnazanaM tathA / vaijayante suro jAta, ekajanmA mahAmuniH // 172 // tadbho ! akSatapUjAyA-makSatAkSatavAJchayA / yatna: sadaiva kartavyo, lokadvayahitaiSiNA // 173 // ityakSatapUjAkathAnakaM parisamAptam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake phalapUjAyAM phalasArakathA sAmprataM phalapUjAyA, dRSTAnto'yaM pradarzyate / zrUyatAM sAvadhAnena, cetasA puNyahetave // 1 // astIha lokavikhyAtaM, sopArAbhidhapattanam / nAnAvRkSasamAkIrNaM, ramyArAmavirAjitam / / 2 / / babhUvArAmikastatra, phalasArAbhidhAnakaH / sadApi saphalArambha-prabhUtArAmanAyakaH // 3 // anyadA ca tadArAmAH, sarve durvAtadoSata: / zuSkA akANDa evAzu, na yacchantIpsitaM phalam / / 4 / / phalAbhAvena tasyAsI-dAridyamatidAruNam / tato'sau sarvalokAnAM, jAta: paribhavAspadam // 5 // yata:- daurgatyaM dehinAM duHkhaM, kimanyaiH kIrtitaiH punaH / ihaiva yena jAyante, jIvantopi mRtA iva // 6 // dainyasya pAtratAmeti, parAbhUte: paraM padam / vipadAmAzraya: zazvad, daurgatyakaluSIkRta: // 7 // nIcAnapi hi sevante, pAlayanti pazUnapi / samudramapi laGghante, dAridyopahatA narA: // 8 // mUrtaM lAghavamevaita-dapAyAnAmidaM gRham / paryAyo maraNasyaiSa, dAriA nAma yajjanA: // 9 // lajjante bAndhavAstena, sambandhaM gopayanti ca / na bhajante yathA pUrvaM, yasya stokA: kapardikAH // 10 // paragehe kadannAni, dattAnyuccairavajJayA / prabhuGkte cAzrumizrANi, daurgatyAtkimata: param // 11 // dhArmiko'pi vinIto'pi, vRddho vA pUjito'pi vA. janairdaridraH sAvajJaM, cANDAla iva dRshyte||12|| zaucAvaziSTayApyasti, kiJcitkAryaM kvcinmRdaa| nirdhanena nareNeha, tAvanmAtraM na vidyate // 13 // duruttAro mahApaGkaH, zalyaM duHkhadamucyate / durladhyametatkAntAraM, yaddaridrasya jIvitam // 14|| sa eva narako ghora-stadetadvyasanaM mahat / seyaM kaSTA dazA puMsAM, dAridyaM nAma yajjanAH // 15 // spaSTe'pi vAsare satyaM, daurgatyatamasAvRtaH / agrato'pi sthito yatnA-na kenApIha dRzyate // 16 // atisantiSThamAno'pi, pramodAdIzvare jane / kAryAya kalpyate kSudai-rdhigdaurgatyamasaGgatam // 17 // anyasya vinayenApi, daridro yadi tiSThati / arthitvapakSe tadapi, kSipyate nikhilaM khalaiH // 18 // evaM ca phalasAro'sau, 'durgadAriyakhedita: / kaSTAM dazAM samApannaH, kaSTaM nayati vAsarAn / / 19 // anyadA gRhiNI tasya, puSpazrInAmiqA kila / rajanyAM pazcime yAme, zayAnA zayanIyake // 20 // svapne'pazyan nijArAmAn, pallavitAn samantata: / cArupuSpaphalopetAn, nayanAnandadAyakAn // 21 // ziSTaH svapnastayA bhartu-stenAbhANi tava priye ! / bhavitA sundaraH putraH, samIhitaphalapradaH // 22 // pratIcchaya vacanaM bhartu-nijasthAnaM jagAma sA / gamito rAtrizeSazca, dharmyayA kathayA tayA // 23 // phalasAro'pi sAnando, dRSTaH svapno vro'nyaa| jalpannevaM gata: prAta-nijArAmeSu satvaram // 24 / / yAvadAlokate sarvAn, puSpitAn phalitAMstathA / sarvata: zADvalAnuccaiH, siktAnivAmRtaplavaiH // 25 // 1 durgadAridyabhUmita:- BPJ | Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / akSatapUjAyAM kaNasArakathA 5 103 tato'sau cintayAmAsa, vismayAkulacetasA / aho ! me puNyavisphUrti-raho me calitA dshaa||26|| yenaite sarvato ramyA:, puSpitA: phalitA drumAH / manye jAtaM mamaizvaryaM, dUraM naSTA daridratA // 27 // tatastena samAkArya, zIghraM karmakarAn bahunu / nAlikerAdivRkSebhyo, jagrahe tatphalotkarA: // 28 // tatastAnapi vikrIya, labdhaM dravyaM yathepsitam / krameNa jAtamaizvaryaM, lokamadhye ca gauravam // 29 // yata:- maMdaratullAvi narA, atyavihUNA havaMti tiNatullA / tiNatullAvi hu attheNa, parigayA maMdarasamAMNA // 30 // yasyArthAstasya mitrANi, yasyAstasya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumAn loke, yasyArthA sa ca paNDitaH / / 31 / / jAtiyatu rasAtalaM guNagaNastasyApyadho gacchatAt, zIlaM zailataTAtpatatvabhijana: sandahyatAM vhninaa| zaurye vairiNi vajramAzu nipatatvartho'stu na: kevalo, yenaikena vinA guNAstRNalavaprAyA: samastA amii|| evaM caizvaryayuktosau, phalasAra: phalaiH kRtaH / mAnyate sarvalokena, sarvakAryeSu sAdaram // 33 // athAnyadAsya gehinyA:, kukSau puSpazriyo'jani / garbhastatazca sA tuSTA, tamuvAha yathAsukham // 34 // bha; saMpUritAzeSa-dohadA samaye ca sA / prasUtA sundaraM putraM, srvlkssnnsNyutm||35|| kAritaM ca tata: pitrA, mahotsavapurassaram / kRtabandhujanAnandaM, vardhApanakamaJjasA // 36 // svapnAnusAratastasya, pitrA nAma pratiSThitam / phaladeva iti khyAtaM, vibhUtyA bandhubhi: sh||37|| yathA yathA gRhe tatra, bAlo'sau parivardhate / [tathA tathA tadArAme, phalavRddhirapISTadA] // 38 // evaM ca vardhamAno'sauH, vayasA''ptamanoratha: svIkR''tAzeSavidyazca, samprApto varayauvanam // 39 // tatazva janakenaiSa, maharddhayA pariNAyita: / kanyakAM vasudattasya, vasuzrIritinAmikAm // 40 // evaM ca pUrNasarveccho, bhuGkte bhogAMstayA saha / prAvINyaM ca paraM bibhra-tkalAsu sakalAsvapi // 41 // athAnyadA hRtastasya, pitA hatakamRtyunA / kRtAni mRtakRtyAni, vizokazcA'jani kramAt // 42 // bandhubhi: sthApita: prItyA, phaladeva: pitu: pade / sarvaM sarvajanAnindyaM, vyavahAraM cakAra sa: // 43 // kI, rUpeNa lakSmyA ca, saujnyaadigunnaistthaa| zeSalokai: samaM tena, vyatikrAnto nija: pitaa||44|| anyadA kAritAstena, potA: paJca mahAlayA: / kRtvA samagrasAmagrI, krameNa praguNIkRtAH // 45 // pradhAnabhUribhANDAnAM, potA: paJcApi te bhRtA: / prabhUtadinayogyaM ca, saGgRhItaM jalendhanam / / 46|| zobhane tithinakSatre, samArUDhastata: svayam / duryodhayodhasaGghAtaiH, sArdhaM vaNiksutaizca saH // 47 // tatazca preritA: potA:, siMhaladvIpasanmukham / tUrNaM gantuM samArabdhA-stUryadhvAnabhRtAmbarA: / / 48 / / ullaGghya bhUyasIM bhUmi, stokairapi dinairjavAt / prAptA malayadezasya, sambandhaM candanazobhitam // 49 / / dUrAdeva tato dRSTavA, zobhitAni vanathriyA / malayAcalazRGgANi, phaladevo'bravIdidam // 50 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ko'yaM bho dRzyate zaila-stairUce malayAbhidha: / gacchatAmuM prapazyAma, evamastviti te jaguH // 51 // tatazcottIrya potebhyo, gatastatra sakautukaH / yukta: zauryayutairyodhaiH, kaizcidvaNiksutaistathA // 52 // Alokya sarvata: zaila-muttIrNAzca tato bhuvi / [te sarve harSitA bA~DhaM, pazyantismAbhitastata: // yAvadekatra pazyanti, varArAmadvayaM mahat / zUSkamekaM tayorbADha-mekamatyantazADvalam // 54 // tayormadhye punadRSTaM, jIrNaM devakuladvayam / tatastatrApi te jagmu-rdhAmyanti sma samantata: // 55 // tatazca phaladevo'sau, zuSkArAmaM praviSTavAn / tasmindevakule yattu, tasya madhye jagAma saH // 56 // tathA pazyan jinendrasya, bimbaM sarvAGgasundaram / vilokya ca prahRSTo'sau, manasyevaM vyacintayat // 57 / / aho devAdhidevo'yaM, pUjyo'yaM sarvadehinAm / tadenamahamapyadya, pUjayAmIti tarkayan / / 58 // bahirdevakulAdyAva-niSkrAnta: puSpahetave / tAvad dRSTaH sa ArAma:, sadya: pallavitadrumaH // 59 // puSpita: phalita: sAndraH, sADvalo ghanasannibhaH / / 59All tatazcAdAya puSpANi, pUjita: paramezvaraH / gRhItvA phalapUgaM ca, tatpuro racito bali: // 60 // tata: praNamya taM devaM, bhaktyA ciraM vilokya ca / samprAptAzeSakalyANa-mAtmAnamiti kalpayan // 61 // vinirgatya sa tatsthAnAd, dvitIyArAmamAgata: / devakulaM ca tatrasthaM, praviveza sa kautukI // 2 // dRSTA ca tatra yakSasya, prtimaatimhodraa| subhogA zubhasadgandhandha-puSpamAlAbhirarcitA // 63 // tato'sau cintayAmAsa, sAzcaryo nijamAnase / aho ekapradeze'pi, tathaikasminnRtAvapi // 64 // eko'yaM zuSkakArAmo, dvitIyastvabhizAvala: / eko devAdhidevo'yaM, kenApIha na pUjyate // 65 / / pUjyate'sau tathA nityaM, tenoccairvismayo mama / kAraNenAtra bho bhAvyaM, jJAtavyaM tatkathaM mayA // 66 / / yAvadevaM sa tatrAste, vikalpAkulamAnasa: / tAvatpura: sthitAmekAM, dadarzAsau varastriyam // 67|| pRSTA ca sA yathA kA tvaM ? kuto vA kutra tiSThasi / sA prAha devatAtrAhaM, vasAmi varakAnane // 68|| yakSamenaM sadAkAlaM, sapUjaM kurvatI satI / rakSantI ca nijodyAnaM, nAnAvRkSasamAkulam // 69 // sa prAha zuSkakArAme, yo'yaM devo'vatiSThate / taM sapUjaM kimityatra, na karoSi nivedaya // 70 // tathA zuSka: sa ArAmo, bhadre! cAyaM tu zADvala: / mamaitatkautukaM bhAti, yadi vetsi tadA vd||71|| tayoktaM zrUyatAM bhadra!, sAvadhAnena cetasA / AsIdatra puraM ramyaM, zaGkhAvartAbhidhaM mahat // 72 // ___ babhUva tatra vikhyAtaH, zaGkhacUDAbhidho nRpH| tadbhAryA vanamAlAravyA, ruupsaubhaagyshaalinii||73|| putrazca vanamAlAyA:, zaGkhanAmA tathAjani / sa pitrA yauvanaM prApto, yauvarAjapade kRtaH // 74 / / chatracAmarahastyAdyaM, tasmai dattaM mahIbhujA / tato'sau bhujyate bhogAn, vilasan rAjalIlayA / / 75 / / itazca dakSiNazreNyAM, vaitADhye'sti mahApuram / rathAvartaM prabhustatra, vidyAdharo mnniprbhH|| tadbhAryA ratnarekhAkhyA / ratnamAlA ca ttsutaa| sAnyadA zaGkhacUDena, maLa prynniiyt|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 105 kAlena gacchatA jAtA, sA rAjJo'tIvavallabhA / ahaM punaraniSTeti, durgadaurbhAgyayogata: // 78 // kiMbahunA tayAkAri, vazavartI narAdhipa: / yuktamayuktakaM vApi, karotyeva sa tadvacaH // 79 / / anyadA ca sutastasyA, jAto ratnaprabhAbhidha: / krameNa yauvaMna prAptaH, nArIjanamanoharam // 80 // pradhAnarAjaputrIzca, maharddhayA pariNItavAn / bubhuje kAmajaM saukhyaM, tAbhi: sArdhaM sa santatam // 81 // anyadA bhaNito rAjA, sAdaraM ratnamAlayA / yathAmuM mAmakaM putraM, yauvarAjapade kuru // 82 // tenApi tattathAcakre, sarvaM tadvazavartinA / atIva ca parAbhUtaH, zaMkhanAmA mahIbhujA / / 83 // tato'sau vanamAlAyA, anAkhyAyaiva nirgata: / dUra dezAntaraM prApto, bambhramIti sma bhUtale / / 84 // tathedaM mandiraM jainaM, kAritaM rtnmaalyaa| ArAmazcAbhirAmo'yaM, nAnAvRkSasamAkula: / / 85 / / vanamAlA punazcedaM, sundarArAmarAjitam / prAkAraveSTitaM tujhaM, yakSAlayamacIkarat // 86 // vahantI ratnamAlAsau, vanamAlAM ca matsaram / vyAghAtaM yakSapUjAyA:, pracakre rAjavarcasA // 87 AdAya sarvapuSpANi, sarvArAmodbhavAni sA / kArayati sadA pUjAM, svakIye jinamandire // 88 // tayAbhibhUyate bADhaM, vanamAlA pade pade / 'dUyate ca dRDhaM citte, tata: saivamacintayat / / 89 / / rAjA ca ratnamAlA ca, kurvAte me parAbhavam / na zaktAhamamuM soDhuM, tasmAdagnau vizAmyaham // 90 // vahantI matsaraM ghoraM, tata sA dampatI prati / avajJAtA ca sA rAjJA, praviveza hutAzane // 9 // mRtvA ca vyantarI jAtA, vijJAya jJAnatastata: / Agatya ruSTayA tUrNaM, zaGkhacUDo nipAtitaH // 92 // sasutA ratnamAlA ca, zeSaloko bahustathA / zaGkhAvarta puraM dagdhaM, dhanadhAnyasamAkulam / / 93 / / tathA sarvo'pi dezo'yaM, nirdahyodvAsitastayA / zoSitazcAyamArAma:, prAkArazcAsya pAtita: // 14 // devakulAni sarvANi, sambhagnAnyatra kaanne| athedaM bhaktumArabdhA, maulaM devakulaM ca sA // 95 / / na zazAka paraM bhaktuM, pratiSThAguNagauravAt / sA cAhaM vanamAleti, vyantarItvamupAgatA // 9 // zrutvedaM phaladevena, jajalpe'malayA giraa| yadahaM vacmi he bhadre !, tvaM kopaM tatra mA kRthAH // 17 // nedaM me saGgataM bhAti, bhadre ! yacceSTitaM tvyaa| nirAgaso'pi yallokA, etAvanto nipAtitA: / / 98 // idaM ca punaratyanta-masaGgatatarantaram / yadeva devadevo'ya-mapUjyastvayakA kRtaH // 19 // dharmArthameva yakSo'pi, pUjyate ca bhavAdRzaiH / dharmArthinA ca pUjyo'sau, yo devastrijagatprabhuH / / 100 / trailokyaprabhutA tAva-dyakSasyAsya na vidyate / tatsaMsUcakaliGgAnAM, yaccharIre'pyadarzanAt // 101 // asya tu devadevasya, trailokyaprabhutAM sphuTam / chatratrayAdicihnAni, vyaJjayanti na saMzayaH // 102 // tathAhi-zvetachatratrayaM preDa-nAnAratnavirAjitam / zaMsat trailokyanAthatva-masyopari virAjate // 103 // ubhayapArzvayozcemau, surau cAmaradhAriNau / vyaktaM devodhidevatvaM, vyaJjayantau virAjataH // 104 / / siMhAsanaM ca sauvarNaM, bhAsvadratnaughamaNDitam / asyeha khyApayatyeva, trailokyamahanIyatAm // 105 / / 1 dUmyate- BJPC || Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tadbhadre ! devadevo'yaM, sarvAmaranarArcita: / pUjanIyo vizeSeNa, kiM zeSaiH pUjitaiH suraiH // 106 / / tadatra matsaraM muktvA, muktvA mithyAbhimAnitAm / jagaddhitamimaM devaM, sapUjaM kuru sarvadA // 107 // sA prAha sarvamevedaM, kariSyAmyevameva hi / nAnyathA jAyate tattu, yaccitte cintitaM tvayA // 108 // cintAnantaramevAzu, yenArAma: sa zuSkaka: / tvatprabhAveNa saJjAtaH, sadya: puSpaphalAkulaH // 109 / / tadidaM sarvathA muktaM, vaira pUrvabhavAnugam / pratipannazca devo'yaM, devatvena mayAdhunA // 110 // atastvaM me'dhunA bandhu-gauravyo gurusannibhaH / idaM gRhANa mattuSTi-hetave ratnapaJcakam // 111 / / tatra yakSagRhasyAgre, savRkSo ya: prdRshyte| sarvarogaharazcAyaM, nAmata: karmatastathA // 112 // dvitIyazca tadAsanne, dRzyate yo mahAdrumaH / sarvaviSApaho nAmnA, khyAto'yaM kriyayA tathA // 113 // etayo: puSpapatrANi, phalAni ca gRhANa bho ! / yena me jAyate tuSTi-rmA moghAM prArthanAM kRthAH // 114 // tathedaM bho gRhANa tva-mauSadhIdvayamuttamam / ekAM saMrohiNInAmnI, zalyoddhArakarA parA // 115 // ayaM ca gRhyatAM bandho !, hAra: saubhAgyasundaraH / durbhagasyApi saubhAgya-kArako mama tuSTaye // 116 // tatazca phaladevo'pi, lAtvA tadratnapaJcakam / vanamAloparodhena, pUjayaMstatra taM jinam // 117 // dinAnAM paJcakaM sthitvA, vanamAlAvisarjita: / acaladyAnapAtrastha:, svAbhipretadizaM prati // 118 // samullaGghya tatastUrNa-mambhodherbhUyasIM bhuvam / suvarNavAlukAkhyAyA, nadyA mukhamupAgataH // 119 / / tato jalendhanAdyarthaM, preSitA: puruSA nijA: / gatvA te'pi samAyAtA, jalAdhAdAya satvaram / / 120 // ziSTaM ca phaladevAya, yad dRSTaM kautukaM takaiH / yathAsmAbhirgataistIraM, dRSTaikA varakanyakA // 121 // vaMzakuDaGgamadhyasthA, yauvanArambhavartinI / saviSAdA ruMdantIM ca, bhayasambhrAntalocanA // 122 / / kuDaGgAnAtidUreNa, dadRze puruSadvayam / patitaM bhUtale zastra-prahArazatasaGkulam // 123 // antaHzalyaM samAsanna-maraNAdatiduHkhitam / zrutvedaM phaladevo'pi, samuttIrya drutaM tata: // 124 // Aruhya droNikAM laghvI, kiyadbhiH-subhaTaiH saha / gatastatra kSaNAdeva, dRSTau ca puruSo takau // 125 / / zalyoddharaNikAnAmnI, 'kRSTA sA cauSadhI tataH / dattA vraNamukheSvAzu, tataH zalyAni niryayuH // 126 / / saMrohiNIprayogeNa, vraNA: saMrohitA: kSaNAt / svasthAvasthau ca tau jAtau, pumAMsAvauSadhIguNAt / / 127 // pRSTau ca phaladevena, yathA bho: ! kimu kAraNam / yuvAM yadatra zastraugha-prahArazatajarjarau // 128 // gatau ca maraNAvasthAM, patitAvatra bhUtale / tAbhyAmuktaM mahAbhAga!, zrUyatAM tava kathyate // 129 // AvAM hi bhrAtarau viddhi, dvAvapi ca shodrau| putrau ca candracUDasya cndrshriikukssismbhvau||130|| sucandrapUrNacandrAkhyau, bndhuunaamtivllbhau| vidyAdharau sadA prItyA, vartAvahe prsprm||131|| anyadA pUrNacandreNa, bhrAmyatA dharaNItalam / siMhaladvIpamadhyasthe, pure siMhapurAbhidhe / / 132 / / 1 zRSTA-BICT Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 siMhavikramabhUpasya, duhitA ratnasundarI / dRSTA tatazca sarvAGga, viddha: kAmazilImukhaiH // 133 / / samAkhyAtaM mamAgatya, dvAvapyAvAM tato drutam / gatvA siMhapure tUrNaM, gRhItvA ratnasundarIm // 134 / / gaganavartmanA yAva-dAgacchAvastato mama / nitAntaM ratnasundaryA, saundaryeNa hRtaM manaH // 135 / / ukto mayA laghubhrautA, bAleyaM me bhaviSyati / sa prAha na dade tubhya-mahamimAM vinA mriye // 136 // tata sA lAtumArabdhA, tasya hastAnmayA balAt / kezAkeziM ca kurvantA-vavatIrNau mahItale // 137 // muktvA vaMzakuDaGgAnta:, kanyakA ratnasundarIm / gajAviva madonmattau, lagnau yoddhaM parasparam // 138 // yuddhvA ca vividhaiH zastrai-zciramAbaddhamatsarau / tato gADhaprahAraizca, patitAvatra bhUtale // 139 // prAptau ca maraNAvasthAM, tvayojjIvApitau punaH / tasmAdatrA'':vayo: zrImAM-stvadanyo nopkaarkH|| tvaM pitA tvaM paraM mitraM, tvaM cAtyantikabAndhavaH / asyAzca ratnasundaryAH, kaarnnenaavyorimaa||141|| saJjAtA dAruNA vyApa-danyonyaM maraNAntikA / tadeSa svIyavRttAnta, AvAbhyAM kathitastava // 142 / / sAmprataM tvaM svakIyaM nau, saGkepeNa nivedaya / sa prAha vayamAyAtA: sopArAbhidhapattanAt // 14 // gantAraH siMhaladvIpaM, vANijyena dhanecchayA / tata: proktaM sucandreNa, yadyevaM gRhyatAmiyam // 144 / / kanyA siMhapure gatvA, janakasya samarpaye: / tathA gRhANa bho vidyA-mimAmAkAzagAminIm // 145 / / yena nau jAyate tuSTi-stenApi ca tathA kRtam / atha praNamya tau bhaktyA, vidyAdharau gatau ttH||146|| phaladevo'pi sAnando, gRhItvA ratnasundarIm / AyAtasteSu poteSu, pravRtto gantumuccakaiH / / 147 // atha gacchadbhirekatra, vaMzAgre dadRze dhvaja: / kimetaditi papraccha, phaladevo nijAn janAn // 148 / / tairavAcIdamatrAste, bhinnavAhaniko naraH / kazcitteneha baddho'yaM, vaMzAgre dRzyate dhvajaH // 149 // Atmano jJApanAheto-revaM sambhAvayAmahe / zrutvedaM preSitA droNI, sa pumAnAnIta: kSaNAt // 150 // Aropita: svabodhisthe, dRSTo rogairapi druta: / tathAhi tattanau dRSTo, dAghajvaro hi dAruNaH // 151 / / zvAsa: kAso galatkuSTaH, zuSkakaNDU shirovythaa| akSikukSivyathAtIvrA, dantapIDA jalodaram // 152 // tatazca phaladevena, paropakRtibandhunA / tasya rogaharasyAzu, pUrvoddiSTasya zAkhinaH // 153 // pUrvottapuSpapatrANi, tasmai dattAni sAdaram / tato'sau praguNo jAto, nIroga: kanakacchavi: / / 154|| pRSTazca phaladevena, kutastvaM kutra yAsyasi / kimarthaM vA kimekAkI, kathaM vA'jani rogavAn ? // 155 // kiM kulaM kiM ca te nAma ?, sa prAha zrUyatAmiti sindhusauvIradezasthA-dahaM viitbhypttnaat| jagAma kalahadvIpaM, bodhistho ca dhnecchyaa| rAziM mahAntamAdAya, tathA svasya sahAyakam // 157|| kRtvAcazubhadattAkhyaM, vaNikputraM ca durjnm| vikrItAnicabhANDAni, bhuuridrvymupaarjitm||158|| tato bhRtvA nijaM potaM, calitA svaM puraM prati / ardhamArgaM samAyAtA:, stokairapi ca vAsaraiH // 159 // tato'haM zubhadattena, dravyasaMlubdhacetasA / kSiptazchalena bodhisthA-tpatito'gAdhavAriNi // 160 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ucchalita: kSaNAdeva, labdhaM phalakakhaNDakam / lagnastatra jale bhrAmyan, daivayogAdihAgata: // 16 // atratyAmbuphalAhAra-doSAdrogairabhidrutaH / nAmnAca zubhacandro'haM, jinacandrazca mtpitaa|| suzrAvakasamAcAra-kArako dharmakArakaH / tadaho yattvayA pRSTaM, tadAdiSTaM mayAkhilam // 163 / / athoktaM phaladevena, bho! zubhacandra kIdRza ?: / suzrAvakasamAcAra:, saGkepAnmama kathyatAm // 164 // sa prAha zrUyatAM zreSThin, karNaM dattvA kssnnaantrm| zrAvako nAtti mAMsAni, na madyAni pibtysau||165|| na ca bhuGkte rajanyAM tu, nAnAti madhumrakSaNe / eSAM hi bhakSaNe doSA, bhUyAMsa: kathitA jinaiH||166|| dhigmAMsaM yatparaprANa-praNAzena prajAyate / ko bhakSayedidaM prAjJo, yadbhuktaM pAtayedadhaH // 167 / / ahiMsA dharmasarvasvaM, kuta: sA mAMsabhakSaNe ? / ata: zrAvakalokena, mAMsamAjanmavarjitam / / 168 / / madyaM sarvapramAdAnAM, pramAda: prathamo mataH / prathamatve ca ko hetu: ? jyeSThaM yatpApakAraNam // 169 // kiJca-vairUpyaM vyAdhipiNDa: svajanaparibhava: kAryakAlAtipAto, vidveSo jJAnanAza: smRtimatiharaNaM viprayogazca sadbhiH / pAruSyaM nIcasevA kulabalatulanA dharmakAmArthahAni: kaSTaM vo SoDazaite nirupacayakarA madyapAnasya doSA: // 170 / / mUlaM sarvavikArANAM, kAraNaM pApakarmaNAm / heturvairAnubandhasya, nivAso nikhilApadAm // 171 / / rAgadveSAdidoSANAM, poSaNaM guNamoSaNam / ziSTainindyaM kathaM nAma, madyaM suzrAvaka: pibet // 172 // AyurvarSazataM loke, tadarthaM sa upoSita: / karoti viratiM dhanyo, ya: sadA nizi bhojane // 173 / / yata:- mAliMti mahiyalaM jAmiNIe rayaNIyarA sayaM teNaM / te viTAlaMti phuDaM rayaNIe bhuMjamANe u // 17 // mehaM pipIliyAo haNaMti vamaNaM ca macchiyA kuNai / jUyA jaloyarattaM, kolio u koDharogaM ca // 17 // vAlo sarassa bhaMgaM kaMTo laggai galaMmi dAruM ca / tAlumi vidhai alI, vaMjaNamajhami bhuMjaMto // 176 // jIvANaM kuMthumAINa ghAyaNaM bhaanndhoynnaaiisu| emAi rayaNibhoyaNa-dosA ko sAhiuM tarai // 177 // tadvarNAstadrasA jIvA, sambhavanti yata: kila / sarvajJazAsane tena, dUSite madhumrakSaNe // 178 / / yata uktamAgame- majje mahaMmi maMse ya, navaNIyammi cautthae / upajaMti asaMkhA tanvannA tattha jaMtuNo // 179 // tathA zrAvakalokasya; deva: sarvajJa eva hi| dharmastu tatpraNIto ya:, sa tvahiMsAdilakSaNa: // 180 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / loka 50-51 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 1 zrutazIlatapoyuktA, guravastu susAdhavaH / tathA suzrAvakA naiva, hiMsanti sthUladehinaH // 181 / / sthUlAlIkaM na jalpanti, sthUlAdattaM na gRhNate / paradArAnna gacchanti, parigRhNanti nAmitam // 182 // kurvanti dikSu sarvAsu, pramANaM gamanAzritam / kurvanti zaktito mAna-mapi bhogopabhogayo // 183 // tyajantyanarthadaNDaM ca, manovAkkAyajaM sadA / samastavratasaGkSepaM kurvanti prativAsaram // 184|| sAvadyetarayogAnA, tyAgasevanarUpakam / sAmAyikavrataM caivaM yathAzaktyA prakurvate // 185 // AhAradehasatkArA- 'brahmavyApAravarjanAt / kurvanti pauSadhaM caiva, vizuddhaM dharmapoSakam // 186 // varAhArAdidAnaM ca, nijanyAyArjitaM tathA / yacchanti sAdhulokAya, karmakSayArthamaJjasA // 187 // jaine gRhe ca bimbe ca, siddhAnte saGagha eva ca / vyayanti ca yathAzaktyA, nyAyopAttaM nijaM dhanam // 188 // tathA sAdharmilokAnAM, vAtsalyaM bhaktiyogataH / prakurvanti yathAyogaM, yathAkAlaM yathAbalam // 189 // kriyate ca sadA zrAddhai- strisandhyaM jinapUjanam / sadA sadgurusevA ca, bhaktyA jainavaca: zrutiH // 190 // dAnaM dInAdilokebhyo, vidhivadgurupUjanam / lokAgamaviruddhAnAM dUrataH parivarjanam // 191 // aziSTasaGgatityAgaH, ziSTaizca saha saGgati: / - mokSasaukhyAbhilASazca, saMsArabhayabhIrutA // 192 // indriyANAM jaya: zaktyA, kaSAyANAM ca nigrahaH / satyaM zIlaM ca zaucaM ca, dAkSiNyaM ca dayAlutA // 193 // tatheGgAlavanAdInAM, bahusAvadyakarmaNAm / bahulokabriruddhAnAM zaktitaH parivarjanam // 194 // parapIDAparityAgaH, parAvarNAprabhASaNam / paropakArakAritvaM, paradravyeSvalobhatA / / 195 / / maitrI sarveSu sattveSu, mAdhyasthyaM nirguNe jane / kRpA saGklizyamAneSu tuSTiH sadguNadhAriSu // 196 // mAnanaM mAnyalokasya, pUjyalokasya pUjanam / sarvaziSTajanAnindya-vyavahAreSu vartanam // 197 // ityanekaguNagrAmaH, suzrAvakajanocitaH / nAkhyAtuM zakyate sarvo, bho zreSThin mAdRzairjanaiH // 198 // lezatazca mayAkhyAto, yathAmati tavAgrataH / vistareNa samAkhyAnti, sAdhavo hi bahuzrutAH // 199 // tadeSa zrAvako dharmaH, sarvaH sarvajJabhASitaH / zuddhasamyaktvasaMyuktaH, paJcANuvratasaMyutaH // 200 // saptazikSApadopeto, nAnAbhigrahazobhitaH / sadgatipUrasanmArgo, durgatidvArarodhakaH // 201 || pAramparyeNa jIvAnAM, mokSasyApi hi sAdhakaH / mayApi zrAddhadharmo'yaM, sarvakalyANakArakaH // 202 // sadbhAvato vidhAnena, gRhIto gurusannidhau / athAnanditacittena, phaladevena jalpitam // 203 // sundaraH sundaro dharmaH, sAdhu sAdhUditaM tvayA / mamApi tvaM hyamuM dharmaM, dehitvameva me guruH // 204 // AkhyAya devatattvAdi, tenApi ca tathA kRtam / tatazca phaladevasya dharmaprAptivazAdalam // 205 // saJjAtaH paramAnanda-statazcintitavAnidam / dhanyo'haM kRtapuNyo'haM dRSTo'haM trijagacchriyA // 206 // yato'yaM sundaro dharmo, labdho labdhimatA mayA / sa eva zubhacandro me, sadbandhurbandhuro guruH || 207|| yatsaGgenAdya jAto'haM, sarvakalyANabhAjanam / athoktaM zubhacandreNa, phaladevAdhunA bhavAn // 208 // AcaSTAM nijavRttAntaM, yena me jAyate dhRtiH / mUlAdeva samAkhyAta - stasmai tenApi so'khilaH // 209 // " 109 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake so'pi tasya samAkarNya, mumude nijamAnase / evaM ca dharmasambandha-vicAraM kurvatostayoH // 210 / / vahantaste mahApotA: samullaGghya payonidhim / samprAptA ratnagambhIraM, puraM paurajanAkulam / / 211 // tato nagaritAstatra, velAkUle janAkule / tato'vatIrya potebhya:, phaladevo nyaanvit:||212|| pradhAnavaNigbhi: sArdhaM, gRhItvA prAbhRtaM mahat / gato rAjakule zIghraM, dRSTo rAjA nanAma tam / / 21 / / arpitaM prAbhRtaM pazcA-niSaNNo darzitAsane / pRSTA vArtA narendreNa, proktA tenApi mUlataH // 214 // tatastaddarzanenaiva, rAjJA raJjitacetasA / sanmAnaM sAdaraM tasya, prAsAdA darzitA varA // 215 // tatazca pAtitaM zulkaM, vikrItaM ca krayANakam / AsAdito mahAn lAbho, jAtA cittasya nirvRti:| gRhItaM pratibhANDaM ca, sarvaM ca praguNIkRtam / anyadA phaladevastAM, gRhItvA ratnasundarIm // 217 // kRtvA pradhAnasAmagrI, cele siMhapuraM prati / [prerito varyazakunai:, parivArasamanvita:] // 218 // gacchatA ca pumAnekaH, paraM khedamupeyivAn / dRSTaHpradeza ekasmin, mahAdAridyapIDitaH // 219 // pRSTazca phaladevena, gatvA komalayA giraa| kimityevaM mahAsattva!, sakheda iva lakSyase ? // 220 // sa prAha nocitaM vaktuM, nijakhedasya kAraNam / tathApi tava mUtyaiva, raJjita: kathayAmyaham // 221|| idaM hi vasudhAsAraM, mahAbhAga ! mahApuram / atrAbhUnme sucittAkhya: pitAmahapitA mama / / 222 / / tenArjitA mahArambhaiH, sapta svarNasya koTaya: / nikhAtAzca mahAlobhA-dekAnte nijavezmani / / 223 / / anyadA mUrcchitastatra, mRto'sau daivayogata: / tatpadve ca kRto lokai-statputra: sudhanAbhidhaH // 224 / / anyadA sIdatA tena, samutkhAtuM pracakrame / nidhAnaM tadaho paitryaM, yAvattasmAdvinirgata: / / 225 // duSTo dRSTiviSa: sarpa-stenAloki mhaarussaa| sudhano bhasmatAM nIta-statpade'jani tatsutaH / / 226 // sucitto nAma so'pyevaM, prApito bhasmapuJjatAm / pade tasyAnujAto'haM, dUraM daaridypiidditH||227|| [nidhAnasthaM ca nUnaM ta-dAridyavinivArakam / ] dravyaM lAtuM na zaknomi, tenA'haM khedavAniti // 228 // zrutvedaM phaladevena nijacitte vicintitam / manye sucitta evAyaM, mRtvAjani bhujaGgamaH // 229 // tenedaM mUrchitenauccai-rnidhAnakamadhiSThitam / tadidaM rakSatA tena, pratyakSeNeva mRtyunA // 230 // svaputra: putraputrazca, nItau dvAvapi paJcatAm / vicintyaivaM tatastena, sa pumAn bhaNito yathA // 231 // darzayasva nidhAnaM me, 'yenotkhAtya tavArNyate / sa prAha mama no kArya, tena bho ! mUrtamRtyunA // 231 / / jIva nanda ciraM kAlaM, bhujhvemAM nijasampadam / saprokta: phaladevena, mA bhaiSIdarzayasva me // 232 // uttiSTha yena tadravya-mutkhAtyAhaM dadAmi te / pratipannaM ca tattena, nItazca nijamandire // 233 / / darzitaM ca takaM tasmai, tenApi ca tato drutam / gRhItvA phalapatrANi, tasya viSaghnazAkhinaH // 234|| kRtvA cUrNamatizlakSNaM, baddho muSTistato javAt / udghATitaM nidhAnaMta-niSkrAnta: sa bhujnggmH||235|| AcchoTitazca cUrNena, bhujaGgo 'jani nirviSa: / uktazca phaladevena, muJca muJcAdhunA ruSam // 236 / / 1 yenotkhAtuM tavA'rNyante-BJC / yenotkhAtya tvaarpye-mu.|| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 111 mA kArSInijagotrasya, kSayaM bho bho mahoraga! / tavaivedaM gRhaM bhogiM-stavaite putrapautrakA: / / 237 // tavaivAyaM nijo lokaH, kimevaM khidyate bhvaan| AkaryedaMbhujaGgo'pi, jAto jAtismara: kssnnaat||238|| tasyaiva pAdamUlAnta:, saMlIna: saMvRtekSaNa: / tatastasmai payo dattaM, na cAsau pAtumicchati // 239 / / zubhacandrastata: prAha, sarpo'yaM bhokSyate na hi / manye jAtismaro jAto, gRhItAnazanastathA // 240 // tadbho: paJcanamaskAro, dIyate'smai mhaahye| tathaiva dAtumArabdho, namaskAra sphuTAkSaram // 241 / / sarvajJabhASitoM dharmaH, proktastasya savistaraH / tata: zRNvannamaskAra, jIvitvA dinapaJcakam / / 242 // mRtvA samAdhinA jAto, divi devo mahardhikaH / [namaskAraprabhAveNa, dharmadhyAnaparAyaNaH // 243 / / tatra sucittaputreNa, takaM svarNanidhAnakam / utkhanya puJjitaM sarvaM, janAdhyakSaM gRhAGgaNe // 244 // phaladevastata: prokta-stenaivaM hRSTacetasA / gRhyatAM gRhyatAM svAmi-stavaivaitatsuvarNakam / / 245 // tathA bho bhaginI yeyaM, mAmakI dhnsundrii| zreSThin ! pariNayasvemAM, mattuSTiM kuru sarvathA // 246 // phaladevastata Aha, sthAne kuru suvarNakam / tavaivedaM mahAbhAga !, saMvRNu vRNu satvaram // 247 // mA kArSIruparodhaM naH, sarvathA kuru me vaca: / tatastatsaMvRtaM tena, yathAyogaM nijocitam / / 248 // labdhazca phaladevena, sAdhuvAdo jane'dhikaH / zlAghito'sya guNagrAmo, lokai raJjitamAnasaiH // 249 / / zreSThinA bandhuyuktena, bhaNyamAnazca sAdaram / pariNinye paraddharyAsau, kanyAM tAM dhanasundarIm / / 250 / / katiciddinAni tatraiva, tayA sArdhaM pramodata: / sthitvA samprasthito bhUyaH, puraM siMhapuraM prati // 251 / / kramazastatra samprApto, gRhItvA ratnasundarIm / prAbhRtaM ca varaM lAtvA, gato'sau rAjamandire // 252 // dRSTo rAjA tatastasmai, cArpitA ratnasundarI / varaprAbhRtasaMyuktA, tatastuSTena bhUbhujA // 253|| pRSTazca kutra bho labdhA, matputrI ratnasundarI ? / tenApyAmUlata: sarvo, vRttAnto'smai nivedita: / / 254 // tatazca sAdaraM rAjJA, snApito bhojitastathA / sanmAnitazca vastrAdyaiH, phaladeva: sagauravam // 255 // tadrUpAdiguNagrAmai, rAjA raJjitamAnasa: / tasmA eva dadau prItyA, kanyAM tAM ratnasundarIm // 256 / / zubhe ca tithinakSatre, mahAmahapurassaram / vRttaM cAtipramodena, pANigrahaNamaGgalam // 257|| dattaM ca bhUbhujA tasmai, varaprAsAdasaMyutam / hastyazvasvarNaratnAdi-bhUridAnamanekadhA // 258 / / evaM bhAryAdvayopeto, bhuJjAna: kAmajaM sukham / mAsamekaM sthitastatra, zlAghyamAno janairalam / / 259 / / tato mutkalita: kaSTA-drAjJA sanmAnapUrvakam / hastyazvarathapAdAti-satsAmagrayA cacAla sa: // 260 // Agacchacca sudhAsAre, nagare dinapaJcakam / sthitvA kRtvA mahAnandam, zvazurasya tato'pi ca // 261 / / samprasthita: svasAmagyA, ratnagambhIramAgata: / siMhavikramasambandhi-hastyAdyaM visasarja sa: // 262 // Aropya nijapoteSu, svarNaratnAdikaM dhanam / tata: svayaM samArUDho, helayA saparicchadaH // 263|| tatazca preritA: potA:, pravRttA gantumuccakaiH / prAptA malayadezAntaM, tatra sthAne dhRtAstataH // 264 / / phaladeva: samuttIrNaH, satvaraM saparicchadaH / gatvA tatra purA dRSTa-kAnanasthajinAlaye // 265 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dRSTaH zrImajjinAdhIza:, pUjito vanditastathA / kAritA ca varA yAtrA, prabandhena dinASTakam // 266 / / tRtIye ca dine tatra, vanamAlA samAgatA / pRSTA ca phaladevena, kiM cirAdatra dRzyase ? // 267|| tayAbhANi gatAhaM bho, dvIpe nndiishvraabhidhe| tatra santi samuttuGgA, dvaapnycaashjjinaalyaa:||268|| tatrAzeSasurAdhIzai-raSTAhnikAmahotsava: / cakre jainendrabimbAnAM, gatAhaM taddidRkSayA / / 269 // yuSmAniha samAyAtAn, vilokyeha samAgatA / phaladevastata: prAha, kautukAkulamAnasaH / / 270 // yadi bho ! gamyate tatra, dRzyante te jinAlayA: / vandyante jinabimbAni, sundaraM jAyate tadA // 271 // vanamAlA tata: prAha, gamyatAM bho nayAmyaham / pUrayAmi tavAbhISTaM, dharmabandho ! yathA tathA // 272 / / sa prAha svayamevAhaM, gagane gantumIzvaraH / ayaM tu tvayakA neya:, zubhacandraH sRhanmama // 273 // athoktaM ratnasundaryA, nayasva priya ! mAmapi / kathaM nayAmi tatremAM, yAvaccintAparo'bhavat // 274 // tAvatpazyati taM sarpa-jIvadevaM pura: sthitam / deva: prAha bhavAnadya, parijAnAti mAM na vA ? // 275 // tenoktaM parijAnAmi, sAmAnyenAmaro bhavAn / no vizeSeNa sa prAha, tarhi te kathayAmyaham // 276 / / sa eva sarpajIvo'haM, yastvayA pratibodhita: / mRtvA jAta: sura: kalpe, brhmlokaabhidhaanke| avadhijJAnato jJAtvA, samAyAtastavAntike / tad brUhi yattavAbhISTaM, yena sampAdayAmyaham / / 278 // phaladevastata: prAha, dvIpe nandIzvarAbhidhe / caityAnAM vandanArthaM tu, gantumicchAmi sAmpratam // 279 // tenApi sundaraM caita-devamuktvA vikurvitam / vimAnaM sundarAkAraM, vistIrNaM sumanoharam // 280 // phaladevastatastasmi-trAropya saparicchadaH / nIto nandIzvare dvIpe, darzitAzca jinAlayA: // 281 / / tatazca tena caityAni, vanditAnyakhilAnyapi / jAtazcitte mahAnandaH, kRtArthaM svaM hyamanyata // 282 // AnItazca tata: zIghraM, tasminneva jinAlaye / tatrApi ca kRtA pUjA, sarvairapi vizeSata: / / 283 // bhUyo'pyavAci devena, phaladeva: kRtAdaram / sAmprataM kimu te kArya, brUhi yena prasAdhyate ? // 284|| sa prAha nAsti me kArya, kAryaM kiJcidata:param / pUritaM me mano'bhISTaM, nijasthAnamalaGkuru // 285 / / gato devastatastena, vanamAlA prajalpitA / tvayA bhadre ! tathA kArya, yathaitajjinamandiram // 286 / / vizeSata: sadAkAlaM, sapUjaM jAyatetarAm / tayApi tadvacastoSA-tatheti pratyapadyata // 287 // evaM ca tatra caityAni, dvIpe nandIzvare tathA / vanditvA pUjayitvA ca, pramodAtizayaM dadhan / / 288 / / Agatya ca nijAn potA-nArUDhaH saparicchadaH / tataste preritA: potA:, pravRttA gantumAsA // 289 // layitvA nadInAthaM, stokakaireva vAsaraiH / samprAptazca nije sthAne, sopArAbhidhapattane // 290|| naGgaritAzca te zIghraM, tIramAnIya dhIvaraiH / vardhApito janai rAjA, potAgamanivedanAt // 291 // tatraivAsI samAyAto, bhUripaurajanaiH sh| [parivArayuto vegA-datIva pramadAkula:] // 292 // tatazca phaladevo'pi, potAduttIrya satvaram / pratipattiM yathAyogaM, rAjAdInAM cakAra sa: // 29 // tata: samaM narendreNa, paurairbandhujanaistathA / gIyamAnaguNagrAmo, bandivRndairmuhurmuhuH / / 294 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 113 dInAnAthAdilokebhyo, dadaddAnaM yathepsitam / vAdyamAnaivaraistUrye-nRtyadbhiH strIjanotkaraiH / / 295 // evamAdipramodena, nijamandiramAgataH / sanmAnya ca yathAyogaM, pauraloko visarjitaH // 296 / / uttAritaMca potebhyo, bhANDaMzulkaM ca paatitm| vikrItaM ca yathAmUlyaM, labdho laabhoythepsitH||297|| santoSito nijo loko, dattvA vittaM yathocitam / sanmAnito bRhallokaH, sadvastrAdipradAnataH // 298 // yathAlAbhaM nijaM vittaM, dharmasthAne niyojitam / yadanyadapi kartavyaM, tatkRtaM sarvamaJjasA // 299 // bhuJjAnazca sapatnIko, kAmabhogAnanuttarAn / vidadhaddharmakAryANi, kAlaM nayati nItimAn // 300 // tathAsya sampadaM dRSTvA, raJjitA: sajjanA janA: / dUmitA durjanA lokA: AnananduH svbaandhvaaH||301|| anyadA zubhacandro'sau, phaladevaM prabhASate / bho bhrAtargantumicchAmi, sAmprataM svapuraM prati // 302 // kiJcAtra sAdhava: zreSThinna santyAgamavedinaH / na ca sAdharmikA lokA, nApi tAdRgjinAlayA: // 303 / / tadbho ! maduparodhena, tatrAyAtu bhavAnapi / vIkSatAM jinavezmAni, vandatAM munipuGgavAn // 304 / / zRNotu zuddhasiddhAntaM, siddhisambandhasAdhakam / vIkSatAM dharmasanniSThaM, janaM sAdharmikaM tathA // 305 // evamastviti saJjalpya, phaladevena satvaram / bhUridraviNasampUrNo, bohittha: praguNIkRta: // 30 // tatastatra sapatnIkaH, zubhacandrasamanvitaH / samAruhya gata: zIghraM, pure vItabhayAbhidhe / / 307|| tatazca zubhacandrasya, bandhuvargo'khilo'pi hi / tasya sanmukhamAyAto, bahu: paurajanastathA // 308 / / maharddhipUrvakaM prItyA, puramadhye pravezita: / nItazca nije gehe, kRtaM kRtyaM yathocitam // 309 // tatazca kRtazRGgAraH, saha sAdharmikaijanaiH / pUjopakaraNaM lAtvA, jagAma jinamandire // 310 // dRSTAni jinabimbAni, pUjitAni vidhAnataH / vanditAni stutistotrai-stata: svAvAsamAgataH // 311 / / pitrA ca zubhacandrasya, bhojitazca sagauravam / sanmAnitazca vastrAdyaiH, sAnandaM saparicchadaH / / 312 // evaM ca zubhacandrasya, samagrairapi bandhubhi: / sanmAnito yathAzaktyA, phaladeva: kRtAdaraH // 313 // tatazca zubhacandreNa, bandhUnAmagrato mudA / mUlAdArabhya sarvo'pi, vRttAnta: kathito nijaH // 314 // tatastairbhUpate: sarvaM, ziSTaM tenApi satvaram / sa AhUto vaNikputro, dUramAruSTacetasA // 315 / / zubhacandro jale tena, kSipto dravyAbhilASiNA / zubhacandrAya tadravyaM, taM nigRhyapradApitam / / 316 / / tatazca phaladevena, sAnandaM tatra tiSThatA / vanditAni samagrANi, caityAni vidhipUrvakam // 317 // kAritAzca mahAyAtrA:, sarveSu jinavezmasu / sadvastrapAtrabhaktAdyaiH, sAdhava: pratilAbhitA: // 318 // pUjitazca suvastrAdyaiH, sarva: sAdharmiko jana: / dInAnAthAdilokebhyo, dattaM dAnaM yathecchayA // 319 // evaM ca kurvatA tena, kRtA tIrthaprabhAvanA / tatratyasarvalokasya, raJjitaM nitarAM manaH // 320 // evaM tiSThannasau tatra, svakIyaguNasampadA / sarvasyApi hi lokasya, pramodamakaroditi // 321 / / sthitvA ca tatra sAnandaH, katipayAnyahAnyasau / zubhacandraM samApRcchaya, svakIyaM puramAgata: / / 322 / / tatra sampAdayan prIti, lokAnAM nijakairguNaiH / bhuGkte bhogAn sapatnIkaH, pUrNAkhilamanorathaH // 323 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaralakaraNDake kAlena gacchatA tasya, jAtA: putrA manoramAH / sarvalakSaNasampUrNAH, kalAkauzalazAlina: // 324 // anyadA phaladevastaM, hAraM saubhAgyasundaram / paridhAya nije kaNThe, ekAkyeva sakautukaH // 325 // niSkrAntazca tata: sthAnAM-dbhUmaNDaladidRkSayA / babhrAma vyomamArgeNa, grAme grAme pure pure // 326 / / hArAnubhAvajodagra-saubhAgyaguNayogata: / sarvatra sarvalokasya, prItisthAnamabhUdasau // 327 / / yatra yatra pure grAme, yAtyasau tatra tatra hi / jAyate tanmanA lokaH, strIlokastu vizeSataH / / 328|| bhrAmyanevaM mahIpIThe, vIkSamANo jinAlayAn / pUjayan vandamAnazca, jinabimbAni bhAvata: // 329 // anyadA ca jagAmaiSa, puraM bhogapurAbhidham / tasminnAlokayAmAsa, sUri sUraprabhAbhidham // 330 // kAnane sundarAmode, bahuziSyasamanvitam / AcakSANaM jinaproktaM, dharma saMvignaparSadi // 331 // tato'tibhaktisaMyuktaH, samAyAtastadantikam / vanditvA vidhivatsUri, niSaNNa: zuddhabhUtale // 332 // tatastaM sUribhiH kiJci-tsambhASya ca yathocitam / bhUyo'pi [ca] samArabdhA, dezanA bhvnaashinii|| yathA jIvA: prabadhyante, mucyante krmbhistthaa| saGktizyante yathA caite, narakaM yAnti yathA tthaa||334|| rAgadveSaprabaddhAnAM, vipAko'tIva dAruNa: / kaSTena vedyate jIvai-1rgatau duSTakarmaNAm // 335 / / gamyante karmaNA yena, narakAstatra vedanA: / yAdRzyo yadvipAkena, vedyante pApakarmabhiH // 336 // chedanabhedanakumbhI-pAcanabahuzItavAtajanitAni / zAlmalIvRkSAropaNa-vaitariNItAraNAdIni / / 337|| taptatrapupAnadandahyamAnasarvAGgavihvalA: santa: / asinatravanacchAyAM, gatAstaireva tatra pATitA // 338 // utkRtyotkRtya khaNDAni, mAMsAsyAsye tdiiyke| pracikSipuH prajalpanto, mAMsamAsIttava priym||339|| ambAdijanitAstIvrA:, parasparasamudbhavAH / kSetrAnubhAvitAzcAnyA, vedyante tIvravedanA: // 340 // uktaM ca-acchinimIliyamittaM, natthi suhaM dukkhameva aNubaddhaM / narae neraiyANaM, ahonisaM paJcamANANaM // 341 // idamAkhyAti sarvajJaH, sarvadarzI jinottama: / kevalajJAnasadRSTayA, lokAlokaM vilokayan // 342 / / asatyavAdino jIvA:, kRtvotkocanabandhane / kUTamAnena jAyante, tiryaJcastIvravedanA: // 343 / / zArIramAnasAneka-duHkhavAtairupadrutAH / paravAhyA: parAyattA:, prAya: sIdanti duHkhitA: // 344|| kazAghAtaistathA tIvra-raGkuzairvadhabandhanaiH / zItavAtAtapairdazai-rmazakaizcApi pIDitA: // 345 / / sarvalokena vAhyante, bubhukSitapipAsitA: / trANakArI na ko'pyeSAM, prAyaza: pravilokyate // 346 / / idamAkhyAti sarvajJaH, sarvajIvadayAparaH / sarvadoSavinirmukta:, paramAtmA niraJjana: // 347 // prakRtyaiva prazAntAtmA, dAnadAtA dayAparaH / zIlasaMyamahIno'pi, mAnuSyaM labhate naraH // 348 // anityaM mAnuSaM janma, jarAmRtyubhayadrutam / dAriyopadrutaM prAya:, kSaNadhvaMsi rugAkulam / / 349 / / aSTottarazatavyAdhi-vrAtena vidhurIkRtam / sarvadA'priyasaMyoga-priyAyogavisaMsthulam // 350 // idamAkhyAti yogIzo, yogigamyo jinottama: / trikAlavedI bhagavAn, devadevo jinezvaraH // 351 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / phalapUjAyAM phalasArakathA 6 115 sarAgasaMyamAddevA, dezasaMyamato'pi vaa| akAmanirjarA devA, ajJAnatapaso'pi vA // 352 // IrSyAviSAdasantApa-mAnamAyAtilobhatA / deveSvapi vasantyete, doSAsteSAM kuta: sukham / / 353 // evamAha jinAdhIzo, devadevo dayAnidhiH / kliSTakarmA bhavAtIta:, paraM padamupAgataH // 354 // caturvidhe'pi saMsAre, saukhyaM svalpaM zarIriNAm / sakRtsaukhyAni jAyante, duHkhAni ca pade pde||353|| siddhau ca sarvajIvAnAM, saMpUrNA sukhasaGkathA / ni:zeSakarmavicchedA-tsa ca cAritrayogataH // 355 // sarvopAdhisaMzuddhaM cAritraM prApya sundaram / krameNa kevalajJAnaM, lokAlokaprakAzakam // 356|| zailezI ca samAsAdya, samastoparatakriyam / bhavopagrahakAri ca, hatvA karmacatuSTayam / / 357|| sarvadvandvavinirmuktA, aSTakarmavivarjitAH / bhavAmbhodhiM samullaGghya, gacchanti paramaM padam // 358|| idamAkhyAti sarvajJaH, sanarAmaraparSadi / surAsuranarAdhIza-maulimAlArcitakramaH // 359 // bhavATavyAmaTATyante, bahuduHkhaprapIDitA: / adharmasambalA jIvAH, yatra tatraiva duHkhitAH // 360 / / tadbho bhavyA bhavATavyAM, paribhramaNabhIrava: / yadi yUyaM tadA lAta, dharmasambalamuttamam / / 361 / / vanditvA ca sabhA sarvA, vidhAya karakuDmalam / avAdIcca gaNAdhIzaM, satyameva tvayoditam // 362 // tathaivaitanna sandeho, tathaivaitanna saMzaya: / aho nidarzito mArga:, siddhipuryAstvayA prabho! / / 363 // zramaNo brAhmaNo vApi, pAkhaNDI vA gRhaashrmii| ITTA dharmamAkhyAtuM, na zaktaH ko'pi bhUtale // 364 / / yathAyogaM parijJAya, svata eva ca yogyatAm / paralokahitaM pathyaM, dadadhvaM dharmasambalam // 365 / / vratina: ke'pi saJjAtA:, zrAvakA jajJire pare / pratyAkhyAnabahirbhUtA: kecidviratadRSTayaH // 366 // atrAntare phaladevena, sUraya: pranitA svym| anyajanmani kRtaM puNyaM, mayA kiM kthytaaNprbho!||367|| mitraputrakalatrANi, rAjAna: sevakA: zriyaH / vartante'nukUlA: kena, karmaNedaM nivedyatAm // 368 // sUriH prAha babhUvatvaM, pure kumbhpuraabhidhe| mAlika: puSpakumbhAkhyo, bhadrako malayaprabhuH // 369 // bandhUnAM sarvapuSpANi, phalAni sa dadau sadA / evaM vyavasthayA kAlo, yAti teSAM parasparam / / 370 // anyadASTAhnikApUjA, prArabdhA jinamandire / puSpakumbha: samAdAya, phalAnyatra samAgata: // 371 / / gRhItAni ca sarvANi, dattamucitavetanam / tAmbUlAdipradAnena, sambhUSya sa visarjitaH // 372 // aho nItiraho dharmo, hyaho ekaarthcitttaa| aho dayA aho dAna-maho cittavizAlatA // 373 / / anyatrApi ca dRzyate, yAtrA naivaMvidho vidhi: / evaM cintayatastasya, jAtaM darzanakAraNam / / 374|| aSTame'hri samAyAte, bhaNitAstena goSThikA: / vetanena na me kArya, puNyamevAtra vetanam / / 375 // pratipannamidaM tena, samAnIya kRto bali: / phalAnyanekabhedAni, sAndrANyAnyAAntarAtmanA // 376 / / kRtArthamadya me janma, jIvitaM yauvanaM tathA / phalAnyapi kRtArthAni, yairevaM vihito bali: / / 377 / / baddhaM parabhavAyuSkaM, bhogasAraM bhavAntare / tato mRtvAtra saJjAta:, phalasArasya nandanaH // 378 // 1J / ca-mu. / BPC naasti| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake mAsAnte vihitaM nAma, pitrA svapnAnusArata: / phaladeva iti khyAtaM, mahAmahapurassaram // 379 / / AkaryedaM smRtA jAtiH, saMvegazca samAgataH / saJjAto bhavanirvedaH, zuddhe dharme gataM manaH // 380 // zrutvedaM phaladevasya, phalapUjAphalaM mahat / sarvajJaphalapUjAyAM, bhUriloko dadau manaH / / 381 / / athoktaM phaladevena, bhagavan bhavatAraka! / nirviNNo'haM bhavAvAsAda, dUraM duHkhanibandhanAt / / 382 / / ato'haM svakuTumbasya, kRtvAsausthyaM ythocitm| saMsArottAriNIM dIkSAM, grahISye yussmdntike||383|| sUribhirjalpitaM bhadra!, mAtra kArSIvilambanam / svAminnevaM kariSye'ha-mevamuktvA samutthitaH // 384 / / jagAma nijakasthAne, raJjito nijako janaH / tatazca sarvabandhUnAM, svAbhiprAyo niveditaH // 385 / / dharmasthAne nijaM dravyaM, prabhUtaM viniyojitam / putrazca ratnasundaryA:, phalacandrAbhidhAnaka: // 386 // sammatena svabandhUnAM, sthApito nijake pade / kRtaM sausthyaM kuTumbasya, yathaucityavidhAnataH // 387 // sambhASya kSAmayitvA ca, pauralokaM ythaakrmm| ityAdyakhilaM kRtvA ca, kRtyaM kRtyavidAM vrH||388|| nabhasaiva samAyAta:, sUrINAM saMnidhau tata: / sUtroktena vidhAnena, dIkSita: sUriNApyasau // 389 // anuziSTazca gambhIra-vAkyaiH saMvegasundaraiH / yathA bho bho mahAsattva !, yAvajIvamapi tvayA // 390 // aSTAvIryAsamityAdyA, mAtara iva mAtaraH / kSaNamapi na moktavyA;, svasya kalyANamicchatA // 391 / / dravyAdyabhigrahAzcitrA, grAhyAzcAritrapuSTaye / prAzukamepUNIyaM ca, grAhyaM bhaktAdi sarvadA / / 392 / / upasargAzca soDhavyA, divyAdyA bhadra ! SoDaza / viSahyAzca sadAkAlaM, dvAviMzatiparISahAH // 393 / / tapasi dvAdazAMze'pi, yatitavyaM yathAbalam / udyatavyaM ca sarveSu, vaiyAvRttyAdikarmasu / / 394|| kiJcemAMmAnuSatvAdi-sAmagrI prApya durlbhaam| tathA yatnastvayA kAryo, duHkhocchedobhavedyathA // 395 / / ityAdyanekadhAcArya-zcakre tasyAnuzAsanam / icchAmyahamanuzAsti-mityevaM so'pyabhASata / / 396 / / tatastenApramattena, svagurUNAM padAntike / grahaNAsevanAzikSA, zikSitA zIghrameva hi // 397 / / ciraM tepe tapazcitraM, pAlita: sNymstthaa| AlocitapratikrAnta:, saMlikhya ca nijAM tanum // 398 / / paryante'nazanaM kRtvA, mRtvA bADhaM samAdhinA / acyute dvAdaze kalpe, jAto devo maharddhikaH // 399 / / itthaM pravardhamAnoru-satkalyANaparamparAm / prApnuvan kSINakarmAMza:, siddho'sau paJcame bhave // 400 / / tadaho phaladevasya, phalapUjAphalaM mahat / zrutvA jinendrapUjAyAM, bho bhavyA: ! kurutAdaram / / 401 // iti phalapUjAkathAnakaM samAptam Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / ghRtapUjAyAM godhanakathA 7 117 ghRtapUjAyAM godhanakathA phalapUjAphalaM proktaM, dRSTAntena savistaram / sAmprataM ghRtapUjAyA:, phalaM tenaiva kathyate // 1 // astIha bhArate kSetre, kAzIdeza: suvishrutH| tatrAbhUdgodhano nAma, gokuliko maharddhikaH // 2 // prabhUtAnAM gavAM svAmI, prakRtyaivAtibhadraka: / dAnazraddhAluratyantaM, dharmalipsuH prazAntadhI: // 3 // anyadA dadRze tena, bhrAmyatA medinItalam / ekatrodvasitaprAye, pure jIrNajinAlaya: // 4 // tasmiMzca sundaraM bimbaM, jainendraM sutarAM mahat / tad dRSTvA raJjitazcitte, tatazcaivaM vyacintayat // 5 // aho! devAdhidevo'yaM, surUpa: prItidAyakaH / tadahaM snapayAmyenaM, sadgandhoddharasarpiSA // 6 // vicintyaivaM tata: sarpi-rAnIyAtimanoharam / snApita: zrIjinAdhIzaH pUjitazcAkSatAdibhiH // 7 // evaM ca pratyahaM tasya, kurvato bhaktinirbharam / kAlo bhUyAnatikrAnta:, zubhaM bhAvamupeyuSaH // 8 // kAlakramAttato mRtvA, jAto nandipure pure| jayavardhanabhUpasya, putro vijayavardhana: // 9 // kalAbhi: saha sarvAbhi-vardhamAno dine dine / krameNa yauvanaM prApta:, kandarpakulaketanam // 10 // pariNinye ca rUpAdi-guNADhyA rAjakanyakA: / sthApitazca nije rAjye, pitrA dharmacikIrSuNA // 11 // tatazca svapratApena, samAkrAntamahItala: / kurvan zeSamahInAthA-nutkhAtapratiropitAn // 12 // hastibhirvAjibhirbhUtyaiH, purairanta:puraistathA / koSThAgAraizca kozaizca, vardhamAno yathottaram // 13 / / svakAntyA kAminI DhaM, sannItyA nikhilA: prajAH / raJjayan snehato bandhUn, sajjanAn guNasampadA // 14 // zauryeNa sarvazatrUNAM, dadannityaM mahAbhayam / saujanyAdiguNagrAmaiH, satkIrtiM ca vardhayan // 15 // duSTAnAM nigrahaM kurvana, ziSTAnAM paripAlanam / aucityena karaM gRhNa-naucityena ca daNDayan / / 16 / / nAtizIto na cApyuSNo, na mRdurna ca karkaza: / na krodhI nAtizAntazca, nAtidAtA na saJcakaH // 17 // cintAnantarani:zeSa-pUryamANamanoratha: / svarAjyaM pAlayAmAsa rAjA vijayavardhanaH // 18 // vismAritA suputreNa, pitu: sambandhino guNA: / phalena sahakArasya, puSpasambandhino yathA // 19 // trivargaM sevamAnasya, parasparamabAdhayA / vrajanti vAsarAstasya, sukhavRndamayA iva / / 20 / / anyadA ca zubhe lagne, rAjJI mdnkndlii| dRSTaM zubhagrahai: sarvaiH, putraratnamajIjanat // 21 // mAsAnte vihitaM nAma, mahotsavapurassaram / yathArthaM jAtasantoSaiH, putro madanasundara: / / 22 / / anyadA ca samAyAtA, bahuziSyasamanvitAH / tapa:saMyamasaMyuktAH, sUrayo'marasundarA: // 23 // sthitAzca nandanodyAne, bhUbhAge jantuvarjite / avagrahamanujJApya, jJAnatrayasamanvitAH // 24 // vandanArthaM samAyAto, rAjA'nye'pi ca nAgarA: / prArabdhA dezanA caivaM, sUribhiH samazAlibhiH // 25 // sukhaiSiNo janA: sarve, sukhaM dharmanibandhanam / dharma: sadAgamAdeva, jJAyate kriyate tathA // 26 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake eSa eva hi jIvAnAM, sukhadAtA jinAgamaH / hastAlambasamo hyeSa, bhavakUpe nimajatAm // 27 // eSa eva jagannAtho, vatsala: paramArthataH / eSa eva jagattrANa-meSa eva subAndhavaH / / 28 / / eSa eva vipadgarte, patatAmavalambanam / eSa eva bhavATavyA-maTatAM mArgadarzakaH // 29 // eSa eva mahAvaidya: karmavyAdhernibarhaNaH / eSa eva parAnanda-kAraNaM paramauSadham // 30 // eSa eva jagaddIpa: sarvavastuprakAzakaH / pramAdarAkSasAttUrNa-meSa eva vimocakaH // 31 // eSo'viratijambAla-kalmaSakSAlanakSamaH / eSa eva hi yogAnAM, duSTAnAM vinivartakaH // 32 // 'zabdAdicaraTavAtai-rjIvAnAmiha nisskRpm| satataM pIDyamAnAnA-meSa eva hi rksskH||33|| eSa eva hi nirvyAjaM, narakadvArarodhakaH / eSa eva hi tairazca-duHkhavahrighanAghanaH // 34 // eSa eva kumAnuSya-duHkhavicchedakAraNam / eSa eva kudevatva-mana:santApanAzakaH // 35 // ajJAnataruvicchede, eSa eva kuThArakaH / eSa eva mahAnidrA-drAvaNa: pratibodhakaH // 36 // eSa svAbhAvikAnanda-kAraNaM bata gIyate / anantabhavasaMvardhi-mithyAbuddhividhUnakaH // 37 / / eSa eva gurukrodha-vahnividhyApane jalam / eSa eva mahAmAna-parvatoddalane pavi: // 38 // eSa mAyAmahAvyAghrI-pAtane sarabhAyate / eSa eva mahAlobha-nIradhe: zoSaNe'nala: // 39 / / eSa hAsyavikArasya, gADhaM prazamanakSamaH / eSa mohodayotpannA- ratiM nirnAzayatyalam // 40 // eSa evAratigraste, jane'sminnamRtAyate / eSa eva bhayoddhAnta-sattvasaMrakSaNakSama: / / 41 // eSa zokabharAkrAntam, sandhIrayati dehinam / eSa eva jugupsAdi-vikAraM zamayatyalam // 42 // eSa kAmapizAcasya, dRDhamuccATane paTuH / eSa eva ca mArtaNDo, mithyAtvadhvAntasUdana: // 43 // eSa eva ca dAnAdi-zaktisandohakAraNam / eSa eva mahAvIrya-yogaheturudAhRtaH // 44 // yasmAdbhAgavataM vAkyaM, zrutaM jJAtaM parisphuTam / akSANAM nigrahaM dhatte, dhatte jIvaM zivAlaye // 45 / / rAjAha kimu sarve'pi, na kurvantIha sarvadA / dharmaM sarvajJanirdiSTaM, sarvakalyANakAraNam // 46 // atha sUrirAhasukhAbhilASa: sukaro, du:Skaro'sau nRpottama ! / yato jitendriyagrAma-staM sAdhayati mAnavaH // 47 // anAdibhavakAntAre, prAptAni paramaM balam / durbuddhibhirna zakyante, jetuM tAnIndriyANi vai // 48 // tenaite jantavo mUDhAH, sukhamicchanti kevalam / dharmaM puna: sudUreNa, tyajanti sukhakAraNam // 49 // indriyANAM jayaM bhUpa!, kartuM no pArayantyamI / dharmata: prapalAyante, tato jIvA: sukhaiSiNaH // 50 // narasundarabhUpenA-bhANi bhagavanivedyatAm / kAni tAnIndriyANIha, kiMsvarUpANi vA mune ? ! // 51 // kathaM vA durjayAnIti, zrotumicchAmi tattvata: / yatkutUhalamatrArthe, gurukaM mama vartate // 52 // 1 zabdavedhizaravAte mu.||, 2 kimiti BCJ || 3J mu. / prAptA nijapa BC | Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / ghRtapUjAyAM godhanakathA 7 119 sUriH prAha-sparzanaM rasanaM ghrANaM, cakSuH zrotraM ca paJcamam / etAni tAni rAjendra !, hRSIkANi pracakSate // 53 / / iSTaiH sparzAdibhistoSo, dveSavRddhistathetaraiH / etatsvarUpameteSA-mindriyANAM nRpottama ! // 54 // durjayAni yathA tAni, kathyamAnaM tathAdhunA / dattAvadhAnastatsarva-manuzrutyAvadhAraya // 55 // anekabhaTasaGkIrNe, samare yodhayanti ye / mattamAtaGgasaGghAta-metaiste'pi vinirjitAH // 56 // aGgulyagre vidhAyedaM, bhuvanaM nATayanti ye / zaktyAdayo'pi zaktiSThA-ste'pyamIbhirvazIkRtAH // 57 // hiraNyagarbhavaikuNTha-mahezvarapurassarA: / etairvazIkRtA: santa-ste'pi kiGkaratAM gatAH / / 58 // adhItya sarvazAstrANi, paramArthavido janA: / ebhirvidhuritA: santazceSTante bAlizA iva // 59 / / etAni hi svavIryeNa, sasurAsuramAnuSam / varAkamiva manyante, sakalaM bhuvanatrayam // 60 // durjayAni tato'mUni, hRSIkANi narAdhipa ! / evaM sAmAnyata: proktaM, hRSIkaguNavarNanam // 11 // tiSThantu tAvaccheSANi, hRSIkANi narAdhipa ! / sparzanendriyamevaikaM, samarthaM bata vartate // 62 // yato na zakyate lokai-jetumekaikamapyadaH / yato vijJAtavRttAntA, idamUcurvicakSaNA: // 63 // "saktaH zabde hariNaH, sparze nAgo rase ca vAricaraH / netre kRpaNapataGgo, bhramaro gandhe vinaSTazca // 64 // paJcasu saktAH paJcavinaSTA, yatrA'gRhItaparamArthAH / ekaH paJcasu saktaH prayAti bhasmAntatAM mUDhaH // 65 // bhagavanindriyajetAro, narA: kiM santi kutracit ? / Ahozvinaiva vidyante, bhuvane'pi tathAvidhAH // 66 // rAjanna hi na vidyante, kevalaM viralA janA: / ye teSAM vinihantAra-statrAkarNaya kaarnnm||67|| jaghanyamadhyamotkRSTA-stathotkRSTatamA guNaiH / caturvidhA bhavantIha, puruSA bhavanodare // 68 // tatrotkRSTatamAstAva-bairihendriyapaJcakam / anAdibhavasambandhA-tpAlitaM lAlitaM priyam // 69 // jainendrAgamasamparkA-dvijJAya bahudUSaNam / tata: santoSamAdAya, mahAsattvairnirAkRtam // 70 // gRhasthA api te santo, jJAtatattvA jinaagme| hRSIkapaJcalaulyena, nAcaranti kuceSTitam // 71 // yadA punarvizeSeNa, tiSThatyeSa jinAgamaH / hRSIkapaJcasambandhaM, troTayanti sadAkhilam // 72 // yato dIkSAM samAdAya, nirmalImasamAnasA: / santoSabhAvato dhanyA, jAyante'tyantanispRhA: // 73 / / tataste bhavakAntAra-nirviNNA vItakalmaSA: / indriyapratikUlAni, sevante vIramAnasA: / / 74|| bhUmIzayanalocAdi-kAyaklezavidhAnataH / tata: sukhaspRhAM hitvA, jAyante'tinirAkulA: // 75 / / tata: sakalakarmAMza-klezavicchedabhAjanam / bhUtvA te nirvRti yAnti, nirjityendriyapaJcakam // 76 // tenotkRSTatamA rAja-nirdiSTAste vicakSaNaiH / ye caivamanutiSThanti, viralAste jagattraye // 77 // sAmprataM ca tathotkRSTa-narANAM zuddhacetasAM / svarUpaM zrUyatAM rAjan !, kathyamAnaM mayAdhunA // 78 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake utkRSTAste narA jJeyA, yaizca paJcendriyaM jitam / avApya mAnuSaM janma, zatrubuddhayAvadhAritam // 79 // bhAvibhadratayA teSAM, parisphurati mAnase / naivaitatsundaraM hanta, pApamindriyapaJcakam / / 80 // tato vijJAya te teSAM, lokavaJcanatAM narA: / sarvatra cakitA naiva, vizvasanti kadAcana / / 8 / / na cAnukUlaM cAritraM, bhajante vijitaspRhA: / tatastajanitairdoSai-rna yujyante vicakSaNA: / / 82 / / zarIrasthitimAtrArtha-mAcaranto'pi tatpriyam / tatra gRddherabhAvena, bhavanti sukhabhAjanam / / 83 // prApnuvanti yaza: zubhra-miha loke'pi te narA: / svargApavargamArgasya, nikaTe tAdRzA: sadA // 84|| gurava: kevalaM teSAM, nAmamAtreNa kAraNam / mokSamArge pravartante, svata eva hi te narA: // 85 // anyeSAmapi kurvanti, zuddhamArgAvatAraNam / tadvAkyaM ye prapadyante, vijJAya guNakAraNam // 86 // ye puna rna prapadyante, tadvAkyaM bAlizA janAH / teSAmanAdaraM kRtvA, te tiSThanti nirAkulA: // 87 // prakRtyaiva bhavantyete, devAcAryatapasvinAm / pUjAsatkArakaraNe, raktacittA mahAdhiyaH // 88 // idamevamutkRSTAnAM, sAdhitaM caritaM nRNAm / sAmprataM madhyabuddhInAM, kathyamAnaM nizamyatAm // 89 // madhyamAste narA jJeyA, yairhaSIkakadambakam / avApya mAnuSaM janma, madhyabuddhyAvadhAritam // 90 // indriyagrAmasampAdye, sukhe ye gRddhamAnasA: / paNDitairanuziSTAzca, dolAyante svacetasA / / 91 // cintayanti nije citte, te dolAyitabuddhayaH / vicitrarUpasaMsAre, kimatra bata kurmahe ? // 92 // bhogAneke prazaMsanti, ramante sukhanirbharA: / anye zAntAntarAtmAno, nindanti vigataspahA: // 93 / / tadatra kataro mArgo, mAdRzAmiha yujyate / na lakSayAmastaccittaM, sandehamavagAhate // 14 // tasmAtkAlavilambo'tra, yukto'smAkaM prayojane / naivaikapakSanikSepo, vidhAtumiha buddhayate // 95 / / madhyamAnAM bhavebuddhi-ryAdRzI karmapaddhatiH / yasmAdAcakSate santo, buddhi: karmAnusAriNI // 96 // tata indriyavargaM te, manyante sukhahetunA / anukUle ca vartante, kintu nAtyantalolupAH // 97 // tato lokaviruddhAni, nAcaranti kadAcana / paJcendriyavazaM prAptA, nApAyAn prApnuvantyata: // 98 // hitenoktA: prabudhyante, vizeSavacanasya te / adRSTadoSAstadvAkyaM, kevalaM nAcaranti te||19|| maitrI bAlizalokena, kurvanti snehanirbharAm / labhante tadvipAkena, raudrAM duHkhaparamparAm // 100 / avarNavAdaM loke ca, prApnuvanti na saMzayaH / saMsarga: pApalokena, sarvAnarthaparo yataH // 10 // yadA puna: prapadyante, viduSAM vacanaoNni te / Acaranti ca vijJAya, tadIyAM hitruuptaam||102|| tadA te vigatAbAdhA, bhavanti sukhino narA: / mahApuruSasamparkA-llabhante mArgamuttamam // 103 / / paNDitA iva te nityaM, gurudevatapasvinAm / bahumAnaparA: santa:, kurvantyarcanavandanam / / 104|| tadevaM bhaNitAstAva-nmadhyamAnAM guNA'guNA: / jaghanyanarasambandhe svarUpamadhunocyate // 105 / / jaghanyAste narA jJeyA, ye hRSIkavazaM gatAH / samprApya mAnuSaM janma, karaNairye vinirjitA: // 106 / / parArirUpatAM teSAM, na jAnanti yata: svayam / pareSAmapi ruSyanti, viduSAM hitabhASiNAm / / 107 / / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / ghRtapUjAyAM godhanakathA 7 I hRSIkavargasampAdye pAmAkaNDUyanopame / parArthe'pi ca duHkhe'pi, sukhaleze'tigRddhayaH ||| 108 // svargo'yaM paramArtho'yaM, labdho'yaM sukhasAgaraH / asmAbhiriti manyante, viparyAsavazaM gatAH // 109 // tato hArdaM tamasteSAM, pratisarpati sarvata: / vivekazeSakAzcitte, vardhante rAgarazmayaH // 110 // praNaSTasatyasadbhAvA, andhIbhUtasvabuddhayaH / kurvanto'nAryakAryANi, vAryante kena te tataH ? // 111 // dharmalokaviruddhAni, ninditAni pRthagjanaiH / kAryANi kurvatAM lokaH, zatrubhAvaM prapadyate // 112 // kulaM candrAMzuvizadaM, te kurvanti malImasam / AtmIyacaritaiH pApA:, prayAnti janahAsyatAm // 113 // // agamyagamanAsaktA, nirmaryAdA narAdhamAH / arkatUlAdapi paraM, te jane yAnti lAghavam // 114 // durlabhA hi mano'bhISTA, viSayA: stryAdigocarAH / prANinAM hRdi vartante, na labhyante yathepsitAH // 115 // tadA te yAni duHkhAni, yAzca loke viDambanA: / prApnuvanti na zakyante, tA vyAvarNayituM girA // 116 // kevalaM gadituM zakya-midameva samAsataH / labhante te narA sarvA, loke duHkhaviDambanA: // 117 // prakRtyaiva bhavantyete, gurudevatapasvinAm / pratyanIkA mahApApA, nirbhAgyA guNadUSakAH // 118 // sanmArgapatitaM vAkya - - mupadiSTaM hitaiSiNA / kenacinna - prapadyante, mahAmohena dUSitAH // 119 // tatazcedaM munervAkyaM, vinizcitya mahIbhRtA / vicintitaM nije citte, aho saddharmadezakAH // 120 // raJjito hRdaye rAjA, sabhA santoSamAgatA / yathAyogaM guNasthAnaM, pratipadya gRhaM gatA // 121 // uttamottamanarairbhAvyaM, niyamyendriyapaJcakam / nRjanma saphalaM kAryaM, vijayavardhana ! tvayA // 122 // ityevaM sUribhiH ziSTe, dharme sarvajJabhASite / rAjAha raJjitasvAntaH, saMvegAtizayaM vahan // 123 // bhagavannirjitAstAva-dete bAhyA mayA dviSaH / AntarAnapi niHzeSAn, jetumicchAmi sAmpratam // 124 // ete ca sarvadA pUjya- pAdasevanatatparaiH / zakyante hi nirAkartuM, mAdRzairatra nAnyathA // 125 // tathAhaM nijarAjyasya, sausthyaM kRtvA yathocitam / tato dIkSAM gRhISyAmi, pUjyAnAmantike prabho ! // mA pramAdaM kRthA bhadra !, sarvathAtra prayojane / evaM sUribhirAdiSTe, tato rAjA samutthitaH // 127 // gato he tataH ziSTaH, svAbhiprAyaH svamantriNAm / tatazca sthApito rAjye, putro madanasundaraH // 128 // dattA zikSA tatastasya, mantriNAM ca yathocitam / yadanyadapi kartavyaM, tatkRtaM svayameva hi // 129 // tato'sau nandanodyAne, gatvA sUripadAntike / jagrAha vidhinA dIkSAM sarvakarmakSayaGkarIm // 130 // zikSitA dvividhA zikSA, paThitaM ca bahu zrutam / pAlitazca ciraM cAruH, saMyamastapasA saha // 131 // AgamoktavidhAnena, vidhAyAnazanaM tataH / mRtvA ca dvAdaze kalpe, jAto devoM maharddhikaH // 132 // tatazcyutvA mahArAja - vaMze bhUtvA mahAnRpaH / samprApya zuddhacAritraM, niSkalaGka prapAlya ca // 133 // Aruhya kSapakazreNyAM, hatvA ghAticatuSTayam / utpAdya kevalajJAnaM, kRtvA bhavyaprabodhanam // 134 // bhavopagrAhikarmANi, zukladhyAnakRzAnunA / nirdahya nirvRtau prApto, jAtaH siddhaH sukhAlayaH // 135 // ghRtapUjAkathAnakam samAptam // 121 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake jalapUjAyAM rasasArakathA ghRtapUjAphalaM proktaM, svargamokSaprasAdhakam / sAmprataM jalapUjAyA: phalaM zRNuta kathyate // 1 // babhUva bhuvane khyAto, grAmAkarapurAkula: / baGgAjanapadastatra, puraM vizvapurAbhidham // 2 // guNasAro nRpastatra, prajApAlo mahAbala: / tadbhAryA rUpasaubhAgya-sampannA bandhusundarI // 3 // anyadA ca tayA svapne, dRSTA meghA: samunnatA: / sarvato'pi jalaplAvai: plAvayanto mahItalam / / 4 / / tata: ziSTastayA svapna:, smaannditcittyaa| sAdaraM naranAthAya, suSTha komalayA girA // 5 // tenAbhANi priye ! zreSThaH, putrastava bhaviSyati / sarveSAmapi lokAnAM, manovAJchitapUrakaH / / 6 / / prAdurbhUtastato garbha-stasyAH kukSau sukhapradaH / atha sovAha taM garbha, sampUrNAkhiladohadA / / 7 / / tasmin garbhasthite vRSTAH, sarvatrApi dhanaM ghanA: / pUritA ca jalaplAvai: sarvato'pi hi medinI // 8 // sarveSAmapi saJjAtA, rasAnAM vRddhiruccakaiH / dhAnyAni ca samarghANi, sarvadezeSu jajJire // 9 // vAsareSu ca pUrNeSu, putraM sAsUta sundaram / kAritaM ca tata: pitrA, vardhApanakamaGgalam // 10 // svapnAnusAratastasya, mahAmahaHpurassaram / rasasAra iti khyAtaM, kRtaM nAma yathArthakam // 11 // athAsau vardhate bAla:, kalAbhirvapuSApi ca / krameNa yauvanaM prApto, dharmakAmArthasAdhakam // 12 // pariNItAstatastena, rUpayauvanagarvitA: / vizAlakulasambhUtA, anekA rAjakanyakA: // 13 / / pUrNAzeSamanovAJcha-stAbhiH sArdhamakhaNDitam / zabdAdiviSayAMstuSTo, bhuGkte paJcavidhAnapi // 14 // atha so'dbhutazauryeNa, cakre kSobhaM hRdi dviSAm / cetAMsi corayAmAsa, kAminInAM sulIlayA // 15 // sanmAnena svamantriNAM, parAM tuSTiM cakAra sa: / viduSAM vinayAdeva, hRdyAnandaM dadAviti // 16 // ityAdibhirguNagrAmaiH, sarvalokAtizAyibhiH / zatravo'pi hi tenoccaiH, zira:kampaM vidhApitA: // 17 // anyadA tatra varSAsu, dhAnyapUrNeSu bhUtale / udgateSu ca no megha:, kathaJcidapi varSati // 18 // tata: zuSyanti dhAnyAni, vAnti vAtA: suMdAruNA: / tapatyarko dharApIThaM, dvAdazArkasamargalam / / 19 / / jalAzayeSu sarveSu, truTyanti ca payAMsyalam / gorUpANi ca sIdanti, vinA vAri gRhe gRhe // 20 // bubhukSAkrAntadehAni, mriyante tAni kAnicit / Asate ca gRhadvAre, patitAni ca kAnicit // 21 // sAnandA mAnase jAtA, dhAnyasaGgrahakAriNaH / viSaNNA durgatA lokA, jAtAzcintAturA hRdi // 22 // bahurbhikSAcaro loko, vardhate ca dine dine / zrImanto'pi hi necchanti, bhikSAM dAtuM tadarthinAm // 23 // tyAgino'pi hi ye lokA:, suprasiddhA manasvinaH / tairapi cetasA sArdhaM, hasta: saGkocito dRddhm||24|| mUlyaM caTitumArabdhaM, dhAnyAnAM prativAsaram / tAni dAtuM na vAJchanti, dhAnyasaGgrahakAriNa: // 25 // yathA yathA na tAdRkSA, bhikSA geheSu labhyate / tathA tathA mana: kSobho, jAta: pAkhaNDinAmapi // 26 / / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / jalapUjAyAM rasasArakathA 123 evaM hallohale jAte, lokAnAM dau:sthyadAyini / subhikSaM dezamAzritya, lokeSu ca yiyAsuSu // 27 // tatazca bhUpatezcintA, jAtA sambhrAntacetasaH / kathaM nu mAmake deze, varSiSyati ghanaM ghanaH // 28 // zuSyanti tAvadetAni, sasyAnIha vinA jlm| vinA dhAnyaM na jIvanti, mAmakInA imA: prajAH // 29 // vinA lokaM na jAyante, mamApi dravyasampadaH / vinA dravyamime bhRtyA, na sthAsyanti mamAntikam // 30 // vinA bhUtyairna me rAjyaM, sthiraM sambhAvyate ciram / vinA rAjyaM bhaviSyAmi, laghUnAmapyahaM laghuH // 31 // evaM vicintya bhUpena, samAhUtA: svamantriNa: / pradhAnapauralokAzca, tatazcaivaM prajalpitam // 32 // bho ! bho ! me mantriNa: prAjJA!, bho bho: paurA: ! subuddhaya: ! / durbhikSaM jAyate lagnaM, kathyatAM kimu kurmahe ? // 33 // cintyatAM ko'pyupAyo'tra, yena megha: pravarSati / zrutvedaM bhUpatervAkyaM, tatretthaM kaizcidUcire // 34 // ijyantAM vividhA yajJAH, pUjyantAM braahmnnaastthaa| hUyantAMbhUrisapISi, jvljjvaalaakule'nle||35|| anye punaridaM prAhu-rvakrasthAnaM gatA grahA: / taizca viSkambhitaM toyaM, 'devastena na varSati // 36 / / tatazca kriyatAM pUjA, grahANAmatra sAdaram / yena te prINitA: santa-stoyaM kurvanti mutkalam // 37 // anyairabhANibhorAjan!, santi pAkhaNDino'tra ye| teM samAhUya pRcchayantAM, jlvisskmbhkaarnnm||38|| anye procuH, prajAbhAgyaM, yadyastIha tadA dhruvm| patiSyantyeva toyAni, nAnyatheti kimAkulA: ? // 39 // anyaiH punaridaM proktaM, kUrcAmarSaNapUrvakam / bho rAjan ! yadvayaM brUma-stadAkarNaya sAmpratam // 40 // ya: kazcidatra satpuNyo, mahAsattvo narottamaH / yadyasau sattvamAlambya, nizcayaM kurute nRpa! // 41 // jalaM vA pAtayAmyadya, vahnau vA pravizAmyaham / yadyevaM kurute ko'pi, tadA varSati mAdhava: // 42 / / zrutvedaM naranAthena, mantrilokaprajalpitam / tathaivAkAri yajJAdyaM, sarvaM no patitaM jalam // 43 // tato jyotiSkakA: keci-nmahAsattvAzca kecana / nizcayaM kartumArabdhA: spardhamAnA: parasparam // 44|| tatra jyotiSkakA: prAhu-ryadyaho paJcame dine / pAtayAmo na toyAni, muJcAmo khaTikAM tataH / / 45 // evaM kaizciddinaM SaSThaM, saptamaM cASTamaM tathA / pratijJAtaM na cAmbhAMsi, nipatanti kathaJcana / / 46 // tatazca ye mahAsattvA:, mahAsatyazca tatra yA: / sthitAste tAzca nizcitya, na ca megha: pravarSati // 47 // zrutvedamatha vRttAntaM, rasasAra: kumArakaH / samAgatya sabhAsthAnaM, praNamya ca narAdhipam // 48 // evaM brUte yathA deva !, meghaM pravarSayAmyaham / adyaiva nizcitaM no cet, pravizAmi hutAzanam // 49 // AkaryedaM tato rAjA, brUte lokA: samantriNa: / hA hA mA mA mahAbhAga!, bhANIrevaMvidhaM vcH||50|| jIva nanda ciraMkAlaM, pAlayasva nijA: prjaaH| bhuGkSva tvaMbho mahAbhogAn, prajAMbhAgyaiH surkssitH||51|| zrutvedaM kumara: prAha, rAjan ! mA mA bhayaM kRthAH / eSo'haM varSayAmyadya, devaM pazya kSaNAntaram // 52 // vAraMvAraM kRtArAvaM, janAnAM vArayatAmapi / durnirvAhyAM mahAsattvaH, pratijJAM kRtavAnimAm // 53 // 1BIC megha mu.|| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUricite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake vizAmyagnau pradIpte'haM, yadi nAdya dharAdharam / varSayAmi yathAvAJchaM, yuSmAkaM pazyatAmaho! // 54 // yata:- AraMbho ciya na phurai, ahava samatthANa phurai aarNbho| AraMbho ya samappai, ahava samatthA samappaMti // 55 // evaM ca nizcayaM kRtvA, yAvadAste kumArakaH / tAvatkSaNAntarAtproccai-rabhairAcchAditaM nabhaH / / 56 / / jhampAbhirutthitA vidyu-jjajRmbhe garjiraJjasA / dRzyante paJcavarNAni, purandaradhanUMSi ca // 57 / / atIva sthUladhArAbhiH, pravRttA varSituM ghanA: / andhAritA diza: sarvAH, abhravAtairvisarpibhiH // 58 // kekinazca pramodena, kekAyante dizodizam / pUtkurvanti ca sAnandAH, sarvato'pi kRSIvalA: // 59 // mAlitA bhUrjalaplAvai-visarpadbhiritastata: / pUritAni paya:pUraiH, sarAMsi sumahAntyapi // 60 // pravahanirjharA-rAvai:, zrUyate naiva jalpitam / pIDayantyastaTAnyuccai-rvahante saritastarAm // 6 // svasthIbhUtAni cetAMsi, sarveSAmapi dehinAm / sapramodA vizeSeNa, jAtA bhikSAcarA narA: // 62 / / samantAdutthita: procca-rda1rANAM mahArava: / zabdamayamidaM sarvaM, kurvaniva mahItalam // 6 // dhAnyAni ca samarghANi, saJjAtAni jhaTityapi / jAtA ca jIvitavyAzA, nRNAM 'daridrANAM dRddhm|| evaM sarvaprajAnande, ciravRSTayA ghane sthite / svasthIbhUte jane sarve, sAnande ca narAdhipe // 65 // niyUMDhasvapratijJo'sau, rasasArakumArakaH / samutthAya tata: sthAnA-dAyAta: piturantikam // 66|| tata: praNamya rAjAnaM, tadAsannaM niSaNNavAn / zlAni ca janaiH sarvai-stasya sattvaM muhurmuhuH / / 67 // AstAM tAvanijo lokaH, santo vA guNaraJjitA: / tasya sattvaM durArAdhyai-durjanairapi varNitam / / 68 / / evaM ca sarvadezeSu, grAme grAme pure pure / varNyante sadguNAstasya, sarvalokai: savismayam / / 69 // tatraike tasya puNyAni, varNayanti mahaujasaH / anye punarmahAsattva-manye puna: parAkramam // 7 // anye vacanacAturya-manye sadrUpasampadam / anye sattvapratiSThatva-maudAryamapare tathA // 71 / / anye kalAsu kauzalyaM, sauzIlyamapare puna: / anye paropakAritvaM, dAkSiNyaM tvapare janA: // 72 // tasyaivamAsamudrAntaM, kumArasya mahAtmanaH / krameNollasitA kIrtiH, zaGkhakundendunirmalA / / 7 / / evaM ca zlAghyamAno'sau, mAnyamAMno mahAjanaiH / vallabho bhUpaterbADhaM, bhuGkte viSayajaM sukham / / 74|| anyadA sa mahInAtho, guNasArazciraM mahIm / pAlayitvA nije rAjye, nijaM putraM nyavezayat / / 75 // rasasAraM guNAdhAraM, sadAcAraM satAM samam / sammataM rAjalokAnAM, sarvasAmantamantriNAm // 76 // svayaM punarvinirgatya, purAdAbhASya pauravAn / kulakramasamAyAtaM, vanavAsamazizriyat // 77 / / rasasArastato rAjA, saJjAtazcaNDazAsana: / sUrya iva pratApena, samAkrAntarasAtala: // 78 / / anyadA ca mahAdevI, nAmnA saubhaagysundrii| sarvalakSaNasampUrNaM, putraratnamajIjanat // 79|| kAritazca tata: pitrA, putrajanmamahotsava: / kRtasarvajanAnandaH, pUritArthimanorathaH // 8 // 1 dAridriNAM-BIC mu.|| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / jalapUjAyAM rasasArakathA 125 dvAdazAhe ca saMvRtte, mahadvaryotsavapUrvakam / jayasAra iti khyAtaM, tasya nAma pratiSThitam // 81 / / athAsau vavRdhe bAlo, dhAtrIpaJcakalAlitaH / zazIva pratyahaM loka-locanAnandadAyakaH // 82 / / krameNa yauvanasthena tenoDhA rAjakanyakA / dattvA chatrAdyalaGkArAn, pitrA sa yuvarAT kRtaH // 83 // anyadA bahirudyAne vanasundaranAmani / viharanta: samAyAtA:, sUraya: zrutasundarA: // 84|| avagrahamanujJApya, sthAne sAdhUcite sthitA: / nirgatA vandanAdyarthaM, nayarAnnAgarA janAH // 85 // athaivaM helayA lokaM, nirgacchantaM purAdvahi: / dRSTvA papraccha bhUpAlaH, svaM pumAnsaM sakautukaH // 86|| sa prAha mayakA rAjan !, jalpannevaM jana: zrutaH / yatheha sUraya: keci-dudyAne bahirAgatA: // 87 // teSAmeSa jana: sarvo, vandanArthaM vinirgata: / zrutvedaM rasasAro'pi, kRtvA sAmagrikA kSaNAt / / 88 // jagAma sindhurArUDha: kAnane sUrisannidhau / bhaktyAbhivandya taM sUri, nAtidUre niSaNNavAn // 89 // tata: sadarthagambhIra-varavAkyaiH sukomalaiH / sUribhirbhUrisaMvegaiH, prArabdhA dharmadezanA // 10 // tadyathA-yAnapAtraM bhavAmbhodhe-1tidvArarodhikA / dayA dharmasya sarvasvaM, kartavyA sarvadA budhaiH // 9 // satyaM hitaM priyaM vAkyaM, vAcyaM sattvasukhAvaham / sarvadApi parityAjyaM, cauryaM duHkhanibandhanam // 92 / / mAteva sarvadA dRzyA, dhArmikeNa praanggnaa| paritkSajya: sadA dhIre-mahArambhaparigrahaH // 13 // saMsArasaukhyavaimukhyaM, vidheyaM sudhiyAdhikam / kArya: sajjanasaMsargo, na kAryA'nAryasaGgatiH // 94 // ityAdyanekadhA dharma-mAcakSANaM munIzvaram / natvA prastAvamAsAdya, rasasAro'bravIdidam // 15 // bhagavan ! kiM mayAkAri ?, sukRtaM pUrvajanmani / yenedRkSA mama sphItA:, saJjAtA rAjyasampadaH / / 96 / / sUri: prAha mahAbhAga !, kathyate zRNu sAdaram / ito bhavAccaturthe tvaM, bhave harSapure pure // 97|| babhUva durgatA nArI, parakarmakarI sadA / itazca nagarAttasmA-dravyUtAntarasaMsthitam // 98 // AsIjanamanohAri, kAnanaM kundsundrm| tatra zubhrAbhrasaGkAzaM, tujhaM jainendramandiram / / 99 // tasya madhye zivaM zAntaM, bimbaM jainezvaraM mahat / tatsutIrthamiti khyAtaM, janavAJchitapUrakam // 100 // tatra cAnekadezebhya:, samAyAti bahurjanaH / stotraM pUjAM baliM caiva, vidadhAti nirantaram // 10 // athAsau durgatA nArI, kAnane kundasundare / kRtA lokaiH prapApAlI, janaM pAyayate paya: / / 102 / / anyadA ca samAyAtA:, zrImanto bahavo janA: / mahaddharcA taiH samArabdhaM, snAtraM tatra jinAlaye // 103 / / sApi tatra prapApAlI, gatA snAtradidRkSayA / snApyamAnastayA dRSTo, jina: kumbhaiH payobhRtaiH // 104 // tato harSabharApUrNA, manasyevaM vyacintayat / aho dhanyA ime lokA:, puNyavanta: kRtArthakA: // 105 // zlAghyameSAmidaM janma, ya enaM paramezvaram / kuGkumodakasampUrNaiH, satkumbhaiH snapayantyaho // 106 / / ahamapuNyA'dhanyaiva, niSpuNyA duHkhduHkhitaa| durgadAridyasandagdhA, kiM kurve dhanavarjitA ? // 107 // mamApi vasudhAlabhya-matra sampadyate paya: / na ca kuGkumakarpUra-zrIkhaNDAdi dhanaM vinA // 108 // ato'haM kevalenApi, nIreNa paramezvaram / snapayAmi mamApIha, yena dharmaH prajAyate // 109 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake vicintyaivaM paya:pUrNaM, kumbhamAdAya bhaktita: / snApayAmAsa tadvimbaM, romAJcAJcitavigrahA / / 110 / / tatazca sthApayAmAsa, paya:pUrNa manoharam / pratyagraM mRnmayaM kumbhaM, bhAvasAraM tadagrataH // 111 / / evaM cAnekadhA tatra, dRSTaM durgatayA tyaa| kriyamANaM jinendrasya, snAtraM nAnAvidhairjanaiH // 112 // tayApi snApitaM tatra, tadvimbaM bhUrizo jalaiH / pUjitaM ca mudhAlabhyaiH, kusumaiH kAnanodbhavaiH // 113 / / athA'sau svAyuSazchede, durgatA strI mRtA stii| tasminneva pure jAtA, siMhasenamahIpateH // 114 / / __ candrazrIkukSisambhUtA, duhitA kundkndlii| rUpasaubhAgyasampannA, lAvaNyAmRtakUpikA // 115 // athAsau vardhate bAlA, puSNantI sakalA: kalA: / krIDAbhizca hyanekAbhiH, krIDantI harSanirbharam // 116 // anyadA ca jagAmAsau, skhiivRndsmnvitaa| tatraiva sarvato ramye, kAnane kundsundre||117|| itazceto bhramantI ca, nAnAkrIDAparAyaNA / tamevAlokayAmAsa, pUrvadRSTaM jinAlayam // 118 // tatastatra praviSTAsau, tabimbaM ca vilokitam / vIkSitaM ca ciraM kAlaM snigdhamantharayA dRzA // 119 / / tathAsau cintayAmAsa, kva manye dRSTapUrvakam / jainacandramidaM gehaM, bimbaM cedaM manoharam // 120 // kAnanaM ca manohAri vRkSasandohasaGkulam / pattanaM ca janazcaiSa, kva dRSTo'yaM narAdhipaH // 121 // evaM vicintayantyAzca, tasyAH zuddhivizeSata: / jAtismaraNamutpannaM, prAcInabhavagocaram // 122 / / tenAloki svavRttAnta:, sarva: pUrvabhavodbhava: / tato mUrchAvazAdeSA, papAta dharaNItale // 123 / / tatazcAkulacittena, sakhIlokena satvaram / vIjitA tAlavRntAdyaiH, siktA zItalavAriNA // 124|| kSaNena labdhacaitanyA, svasthIbhUtA samutthitA / vRttAntamimamAkarNya, tatrAyAto narezvaraH // 125 // tata: pRSTA narendreNa, mUrchAkAraNamAdarAt / tayApi kathita: sarva-stasmai pUrvabhavo nijaH // 126 // tatazca vismito rAjA, zeSalokazca paurava: / hRSTaH prazaMsayAmAsa, jinapUjAmahAphalam / / 127 // tata: samagrasAmagyA, sarvaiH sadgandhavastubhiH / maharyA kAritaM rAjJA, snAnaM tatra jinAlaye // 128 // tatazca kundakandalyA, pUjito'sau jinezvaraH / karpUrakuGkumonmizra-saccandanavilepanaiH / / 129 // pUjitazca mahAmUlya-vastrapuSpAdivastubhiH / tata: stotuM samArabdhA, saMvegabharanirbharA // 130 // tadyathA- jaya jaya jiNa tijaguttama!, jaya jaya telokmNglpiiv!| . jaya jaya surasayasaMthuya! jaya jaya telokkasirinilaya! // 13 // jaya jaya guNamaNirohaNa !, jaya jaya paNayANa sayalasuhajaNaya! / jaya jaya tihuaNabaMdhava!, jaya jaya pahu tihuyaNANaMda! // 132 // tuha thoviAvi bhattI, mahallakallANakAraNaM hoi / hoi ciya bahuphalayaM, thopi sukhettagayabIyaM / / 133 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 50-59 / jalapUjAyAM rasasArakathA 127 tuha daMsaNeNa sAmiya, majjha paNaTThAI asuhkmmaaii| kiM garuDadaMsaNeNaM, nAsaMti na visaharakulAI // 134 // tuha pUyAmetteNavi, jIvA pAvaMti sylriddhiio| ahavA suyaNami kayaM, thopi aNaMtaguNaphalayaM // 135 // diDhe tumaMmi saMpai, maNAo maha nAha vihalio moho| kiM na vilijaMta'havA himAiM ravikaraparaddhAI // 136 / / jo tuha rUvaM sAmiya, pecchaMti siNiddhamaMtharacchIhi / te pecchijjaMti iha, sANaMdaM tihuyaNasirIe // 137 // pUijjasi jehi tumaM, surahivarakusumagaMdhamAIhiM / te savvatthavi jayagurU!, varapUyAbhAyaNaM hoti / / 138 // bhattibharaninbharaMgA, namaMti je tumha pAyapaumAI / te sayalasuravarehiM vi, nAha namijaMti aNavarayaM // 139 / / je paI thuNaMti sAmiya ! gaMbhIrapayatyaviraiyajaehiM / te dhuvvaMti surehiMvi, uttamapayasaMThiyA purisA // 14 // sasisaMkhachattasatthiya-kalasaMkusalaMchiyANa suhayANa / varamaMgalanilayANaM, namo namo tujjha pAyANaM // 141 // suranarapahupaNayANaM, saraNAgayavajjapaMjarasamANaM / paNayajaNasuhayarANaM, namo namo tubbha calaNANaM // 142 // taha pasiyasu sAmi tumaM, paNaIyANa kApapAyava jiNiMda ! / AsaMsAraM jaha tuha karemi payapUyaNaM ahayaM // 143 // evaM stutvA jinAdhIzaM, sadbhaktyA kundakandalI / niSkrAntAtIvasAnandA jinamandiramadhyata: // 144|| gatA rAjJaH sakAze sA, niSaNNA ca tadantike / tatastatra janai: sarvaiH, kRtA pUjA vizeSata: // 145 // evaM tatra narAdhIza:, samaM lokairmaharddhibhi: / kArayitvA jinasnAtraM, nijamandiramAgataH // 146 / / jinapUjAphalaM tAdR-'dRSTvA tatra jano bahuH / zrImajinendrapUjAyAM, yatnaM cakre vizeSataH // 147 // athAsau naranAthasya, mandire kundakandalI / amandAnandasandoha-manA pUrNamanorathA // 148 // trisandhyaM pUjayantI ca, jainabimbAni bhAvata: / kurvantI zrAvakaM dharmaM, zRNvantI ca jinAgamam // 149 / / vidadhatI varavAtsalyaM, sadA sAdharmike jne| dharmatattvaM ca pRcchantI, gamayAmAsa vAsarAn // 150 // prAcInabhavasambandhi-tIvraduHkhaparamparAm / smRtvA smRtvA dadau naiva, kAmabhogeSu sA mana: // 151 // nirviNNA kAmabhogAcca, suvratAryAsamIpake / jagrAha vidhinA dIkSAM, sarvakarmakSayaGkarIm // 152 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zikSitA dvividhA zikSA, paThitaM ca bahu zrutam / prataptaM ca tapastIvraM, pAlitaM ca vrataM ciram // 153 // vidhAyArAdhanAmante, siddhAntoktavidhAnataH / tato mRtvA suro jAtaH, SaSThe kalpe maharddhikaH // 154 // | bhuktvA tatra sukhaM divyaM, sAgarANi caturdaza / tatazcyutveha saJjAto, rasasAro bhavAniti // 155 // zrutvemaM nijavRttAntaM, pUrvajanmasamudbhavam / narendro rasasAro'pi, jAto jAtismaraH kSaNAt // 156 // saMvegAtizayaM bibhrat, brUte sUriM kRtAJjaliH / saMsAravAsataH svAmi-nirviNNo nitarAmaham // 157 // kRtvA sausthyaM nije rAjye, grahISye yuSmadantike / saMsArottAriNIM dIkSAM, sakalaklezanAzinIm // 158 // atrArthe mA pramAdIstva- mityukte sati sUriNA / sUri praNamya bhUpAlo, nijamandiramAgataH // 159 // samastamantrisAmanta-sammatena satAM matam / svarAjye sthApayAmAsa, jayasAraM nijAGgajam // 160|| yadanyadapi kartavyaM, tadazeSaM vidhAya saH / zrutasundarasUrINA - mante dIkSAM gRhItavAn // 161 // tatastenAcirAdeva, saMsArabhayabhIruNA / gRhItA dvividhA zikSA, grahaNAsevanarUpikA // 162 // SaSThASTamArdhamAsAdi-tapastaptaM suduSkaram / dravyAdyabhigrahaiH sArdhaM, pAlitaH saMyamazciram // 163 // kRtvA dvAdazavarSANi, saMlekhanAM vidhAnataH / paryante'nazanaM kRtvA, samabhAvasamanvitaH || 164|| mRtvA ca vaijayante'sau, saJjAto'nuttaraH suraH / tatazcyutvA videheSu, rAjA bhUtvA mahAbalaH // 165 // labdhvA cAritrasallakSmIM, pAlayitvA ca nirmalAm / pralInAzeSakarmAMzo, gataH siddhiM mahApurIm // 166 // 128 ityaSTamapUjAphalakathAnakaM parisamAptam Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 60-66 / pUjAprakArA: 129 uktAni puSpAdyaSTavidhapUjAphalasUcakAnyaSTAvapi kathAnakAni, atha prakArAntareNa pUjAmevAha aSTasvaGgeSu vA pUjA, puSpairaSTabhirarhataH / vizuddhapraNidhAnena, karmASTakakSayaGkarI // 60 // aSTakarmavinirmukta-pUjya sdgunnsuucikaa| aSTapuSpI samAkhyAtA, phalaM bhAvanibandhanam // 6 // ekenApi hi puSpeNa, pUjA sarvavidaH kRtA / trijagatyapi tannAsti, vastu sadyanna yacchati // 62 // iti zlokatrayaM spaSTaM, navaramaSTAvaGgAnyamUni zIrSa ura: udara: pRSTiH dvau bAhU dve uruNI eteSvaSTasvaGgeSu ekaikapuSpadAnAtpuSpASTakam arhatastIrthakRto vizuddhapraNidhAnena nirmalAnta:karaNena karmASTakakSayaGkarI jJAnAvaraNAdyaSTakarmocchedakAriNIti tathA'STakarmavinirmuktapUjyasadguNasUciketyaSTakarmavinirmuktazcAsau pUjyazca tIrthakRttasya sadguNAsteSAM sUcikA pradarzikA aSTapuSpIti saMjJayA samAkhyAtA kathitA phalaM kAryaM bhAvanibandhanaM zubhAdhyavasAyanimittaM tathaikenA'pihipuSpeNeti zloka: sugama: iti zlokatrayArthaH // 60-62 // atha vilepanapUjAmAha AdAya kuGkumaM ramyaM, karpUronmizracandanam / vilepanaM jinendrasya dhanyaireva vidhIyate // 63 // zloko'yaM sugamaH athAbharaNapUjAbhidhitsayA zlokatrayamAha nAnAratnasamAkIrNai-harihATakanirmitaiH / kaNThakaiH kuNDalaiH kAntaH, kaGkaTaiH karNapUrakaiH // 64 // hArihArairmahAmUlyaiH, kaGkaNairbIjapUrakaiH / sadratnasvarNapadmAdi-bhUSaNairbhavabhedinam // 65 // zAntaM kAntaM zivaM saumyaM, jinabimbaM yairna bhUSitam / zrINAM karmakarA mUDhA-ste narA mUrkhazekharAH // 66 // nAnAratnasamAkIrNairanekaratnasaGkulairhArihATakanirmitai: zobhAyamAnasvarNaniSpanna: kaNThakai: kaNThAbharaNaiH kaGkaTairmukuTaiH karNapUrakai: karNAbharaNavizeSairiti zlokArthaH // 64|| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake hArihAraiH zobhagramAnamuktAphalAdyAbharaNavizeSaiH kaGkaNairhastAbharaNaiH bIjapUrakai: 'suvarNAdinirmitaprasiddhaphalavizeSaiH sadratnasvarNapadmAdibhUSaNaiH pradhAnaratnakanakakamalAdyanekapravarAbharaNairbhavabhedinaM saMsAravidArakamiti // 65 // zAntaM kAntamityAdi sugamamiti zlokatrayArthaH // 66 / / atha vItarAgasya puSpAdipUjAyA anupayogitvamAzaGkya pariharan zlokatrayamAha yadi brUyAnnaraH ko'pi, pUjayA kiM prayojanam / vItarAgasya ? vAcyo'sau, satyameva tvayoditam // 67 // zItoSNakAlayoryadva-jano yatnena sevate / jalAnalau tayo:va, guNa: ko'pi prajAyate // 6 // tathApIhopakAro'sti, tatsevAkAriNAmalam / evameva sa vijJeyo, jinapUjAvidhAyinAm // 69 // yadi brUyAdyadi vadet [nara:] manuSya: ko'pi kazcitpUjayA saparyayA kimiti prazne prayojanaM kArya, vAcyo'sau vaktavyo'sau satyamevA'vitathameva tvayA bhavatoditaM bhaNitamiti, evamAzayottaramAha zItoSNakAlayo: pratItayoryadvadyena prakAreNajanoloko yatnenAdareNasevateAzrayate jalAnalau salilajvalanau tyorjlaanlyonev guNo naivopakAraH ko'pi kazcitprajAyata bhavatIti // 67-68 // tathApIha tathApyatropakAro guNo'sti vidyate tatsevAkAriNAM jalAnalasevAvidhAyinAM, tatra jalam sevamAnAnAM paGkadAhatRSNApanodalakSaNo guNo jAyate, analasevinAM puna: zItApagamAdika iti evamevetthameva sa upakAra: puNyabandhalakSaNo-vijJeyo jJAtavyo jinapUjAvidhAyinAM sarvajJasaparyAkAriNAmiti uktaJca "pUyAe kAyavaho, paDikuTTho so ya neya pujANaM / uvagAriNitti to sA, parisuddhA kaha ? Nu hoitti // 1 // 1 suvarNAdiphalaprasiddha BJPC| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 2 / zloka 67-75 / pUjAsvarUpam bhannai jiNapUyAe, kAyavaho jaivi hoi kahiMci / tahavi taI parisuddhA, gihINa kUyAharaNajogA ||2| asayAraMbhapavattA, jaM ca gihI teNa tesiM vinneyA / tannivittiphalacciya, esA paribhAvaNIyamiNaM // 3 // ubagArAbhAvaMmi vi, pujjANaM pUyagassa uvagAse / maMtAisaraNajalaNAi-sevaNe jaha tahapi // 4 // dehAinimittaMpi hu, je kAyavahaMmi taha payaTTeti / jiNapUyAkAyavahaMmi, tesimapavattaNaM moho // 5 // [ paJcAzaka pra0 4/41-45] iti zlokatrayArthaH // 69 // atha jinapUjAkaraNaM pratyupadezaM prayacchan zlokapaJcakamAharAgadveSasamudbhUta-grantheratyantadurbhidaH / yadi bho ! bhedane vAJchA, kurudhvaM tajjinArcanam // 70 // jinArcanAnmahApuNyaM mahyaMpuNyAcca sampadaH / sampadaH ziSTalokasya, svargamokSaprasAdhikAH // 71 // prANai: prAhuNakaprAyai:, vizarAruNi zarIrake / karikarNacale vitte, citte cintAsamAkule // 72 // etadeva hi sAphalyaM, janmajIvitayorjanA: / jine kriyate pUjA, trisandhyaM zuddhacetasA // 73 // jinaM pUjayato yasya, yAntyahAni nirantaram / 9 tasyaiva saphalaM vittaM sa pumAn sa ca paNDitaH // 74 // iti zlokapaJcakaM sugamameva // 70-74 // atha jinapUjApraNidhAnamapi darzayan zlokamekamAha 131 praNidhAnamapi prAhu-rjinapUjanagocaram / svargAdisAdhanAyAlaM, durgatAyA iva striyaH // 75 / / praNidhAnamapyabhiprAyo'pi prAhurbuvate jinapUjanagocaraM tIrthakarArcanaviSayaM svargAdisAdhanAyAlaM svargamartyasukhasAdhanAyAlaM svargamartyasukhasAdhanAya samarthaM pAramparyeNa siddhizarmaprasAdhanAyApyalaM bhavatIti, durgatAyA iva dAridyopadrutAyA iva striyo nAryA iti. zlokasamudAyArthaH // 75 // bhAvArtha: kathAnakAdavaseyastaccedaM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake durgatAnArIkathA iha hi bhaktinirbharAnekanAkanAkInanikarAnugamyamAnamArgo'maravaranirmitasphuradururucirucirataracArucAmIkarapravarataravAriruhanikoparikSiptaprazastasamastasvastikAdyatulalakSaNAvalikalitasaralasukumAlavimalataracArucaraNakamalayugalo nijakatanuprabhavaprabhAsvaraprabhAmaNDalavidalitAkhiladikcakravAlojRmbhamANatimirabhavaprAgbhAraH, sakalatrailokyaprabhuH, sakalasadguNaratnaratnAkaraH, 'zrImanmahAvIra vardhamAnasvAmI IkSvAkukulanandana: prasiddhasiddhArthapArthivaputra: putrIyitanikhila-bhuvanajano janitajanamanazcamatkAraguNagrAmo grAmAkaranagarapurapUrapRthvIM pRthivIM viharannanyadA kadAcitkAkandInAmikAyAM puri samAjagAma / tatra cAmaravaravisaraviracitasamavasaraNamadhyavartini bhagavati dharmadezanAM vidadhati, tathA nAnAvidhayAnavAhanasamArUDhaprauDhapattiparigate gandhasindhuraskandha-madhiSThite chatrachannanabhastale mAgadhogItaguNagaNe bherIbhAGkArabharitAmbaratale narapatau tathA dvijavaravaizyAdike purajane, tathA gandhadhUpapuSpapaTalaprabhRtipUjApadArthavyagrakarakiGkarInikaraparigate vividhavasanAbhara- NaramaNIyatarazarIre nagaranArInikare bhagavato vandanArthaM vrajati sati ekayA vRddhadaridrayoSitA jalendhanAdyarthaM bahirnirgatayA kazcinnaraH pRSTaH kvAyaM loka ekamukhastvaritaM yAti tenoktaM jagadekabAndhavasya dehinAM janmajarAmaraNarogazokadaurgatyAdiduHkhacchidurasya : zrImanmahAvIrasya vandanapUjanAdyarthaM / tatastacchravaNAttasyA bhagavati bhaktirabhavadacintayacca, yathAhamapi bhagavata: pUjArthaM yatnaM karomi, kevalamahaM durgatA puNyarahitA vihitapUjAGgavarjiteti, tato'raNyadRSTAni mudhAlabhyAni sinduvArakusumAni svayameva gRhItvA bhaktinirbharAGgI aho dhanyA puNyA kRtArthA kRtalakSaNAhaM, sulabdhaM mama jIvitaM, manuSyajanmaphalaM vAhamavAptetibhAvanayA pulakakaNTakitakAyA pramodajala- plavaplAvitakapolA bhagavantaM prati prayAntI samavasaraNakAnanayorantarAla eva vRddhatayA kSINAyuSkatayA ca jhagiti mRtimupAgatA, tataH sA'vihitapUjApi pUjApraNidhAnollasitamAnasatayA devatvamavAptavatI, tatastasyAH kalevaramavanIpIThaluThitamavalokyAnukampAparItAnta:karaNo loko mUrcchiteyamiti manyamAnombhasA siSeca, tatastAmaparispandAmavalokya .loko bhagavantaM papraccha, bhagavannasau vRddhA kiM mRtA ?, na jIvatIti ? bhagavAMstu vyAjahAra yathA mRtAsau devatvaM caavaaptaa| tata: paryAptibhAvamupagatya prayuktAvadhe: pUrvabhavAnubhUtamavagamya madvandanArthamAgata: sa cAyaM matpurovartI deva iti / tato bhagavadabhihitamidamanuzrutya samastasamavasaraNadharaNIgato jana: paramavismayamagamat, yathA-aho ! pUjApraNidhAnamAtreNApi kathamamaratAmavAptAsAviti / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 adhikAra 2 / zloka 76 / jinapUjAyAM durgatAnArIkathA 133 tato bhagavAn gambhIrAM dharmakathAmakathayat, yathA stoko'pi zubhAdhyavasAyo viziSTaguNapAtraviSayo mahAphalo bhavati tathA ca eka pi udagabiMdu jaha pakkhittaM mahAsamuiMmi / jAi akkhayamevaM, pUyAvi hu vIyarAgesu // 1 // uttamaguNabahumANo, payamuttasattamajjhayArammi / uttamadhammapasiddhI, pUyAe vIarAgANaM // 2 // [paJcA. 4/48] tato bhagavAMstatsambandhinaM 'bhAvivyatikaramakathayat, sa durgatayoSAjIvo devo devalokAccyutvA kanakapure nagare kanakadhvajanAmA rAjA bhaviSyati, sa ca janmAntaropArjitapuNyaprAgbhAravazena sAMsArikasukhAnyanubhavannanyadA zaratkAle zakramahotsavapradarzanArthaM nirgacchannantarA sara:parisare dardura bhujaGgena bhujaGgamaMkurareNa, kuraramajagareNa ca grasyamAnaM dRSTvA saMvegamApanno bhavanirviNNamanA cintayiSyati, yathAyaM darduraH svalpabalo mahAbalena bhujaGgamena grasyate, bhujaGgamo'pi tadadhikabalena kurareNa grasyate, kuraro'pyajagareNa caivaM kRSIvalo balAdhipena, balAdhipo'pyamAtyena, amAtyo'pi rAjJA, rAjApi cakravartinA cakravartyapi mRtyunA yathAbalaM bAdhyate, tadevamasAro'yaM saMsAra iti vitarkayan saMvegamApanna: prAjyaM rAjyaM tRNavatparityajya zabdAdiviSayAn viSaviSamAn parikalayya pratyekabuddho bhaviSyati, sa cAdyadina eva dravyakSetrakAlabhAvabhedabhinnAnabhigrahAn grahISyati, duSkarataratapobhiniSTaptasarvAGgo niraticArAM pravrajyAM cirakAlaM paripAlya pravardhamAnazubhapariNAmo'yodhyAyAM zakrAvatAracaityodyAne zuddhabhUtale'nazanaM kariSyati, mUlonmUlitaghAtikarmA samutpannadivyajJAna: kSapakazreNimAruhya niruddhayogatrika: zailezI pratipadya ni:zeSitAzeSakarmAMzo'STame bhave nirvANaM gamiSyati, evaM ca pUjyapUjApraNidhAnamapi mahAphalamiti // 75|| kiJca aizvaryeNApi kiM tena, kiM prabhutvena bhuuysaa| pANDityenApi kiM tena ?, jino yatra na pUjyate // 76 // spaSTam / iti dharmaratnakaraNDake jinapUjAviSaye dvitIyo'dhikAraH samApta: // zrIrastu / 1JI bhAvibhavyati" BPC | bhAvibhavavyati' paJcAzaka vRttau // 2 zramaNatvamupagamya devatvamavApsyati / evaM bhavaparamparayA ayodhyAyA nagaryAH zakrAvatAranAni caitye kevalazriyamavApya setsyati-iti paJcAzakaTIkAyAm 4/49 / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gurubhaktyadhikAraH 3 atha gurubhaktiriti tRtIyo'dhikAra Arabhyate-asya cAyamabhisambandha:, anantarAdhikAre pUjAvidhiruktaH, tatra jinasya jinapUjanasya ca svarUpaM gurubhaktiprasAdata eva jJAyate, ityato gurubhaktiprazaMsAtrAbhidhIyate, ityanena sambandhenAgato'yaM vyAkhyAyate, tatra gururiti kaH zabdArtha: ? ucyate 'gR nigaraNe, ityasya uNAdikaupratyayAntasya gururiti bhavati, gRNAti pratipAdayati ziSyebhya: zAstrArthamiti gurustasya bhakti: sevA paryupAsaneti paryAyA: gurubhaktistasyA: prazaMsA zlAghA, gurubhakterihalaukikapAralaukikaguNopavarNanamityarthaH, gurubhaktiprazaMsAtra varNyata iti sambandha:, tatrAyamAdizloka: gurubhaktirbhavAmbhodhe-stArikA dHkhvaarikaa| dhanyAnAM vartate citte, pratyahaM nauriva dRDhA // 77 // gurubhaktirdharmAcAryabahumAno bhavAmbhodhe:. saMsArasamudrAttArikA, tAraNakArikA, duHkhavArikA zArIramAnasAzarmaniSedhikA, dhanyAnAM dharmadhanalAbhavatAM vartate santiSThate nauriva beDeva dRDhA baliSTheti zlokasamAsArtha: // 1 // tatra-gurulakSaNamidaM dharmajJo dharmakartA ca, sadA dharmapravartakaH / sattvebhyo dharmazAstrArtha-dezako gururucyate // 1 // athavA- jo jeNaM jaMmi ThANaMmi, ThAvio daMsaNe ca caraNe vA / so ceva tassa bhannai, dhammagurU dhammadANAo // 2 // iti prathamazlokabhAvArthaH // 77 // atha gurubhakteH phalamAha yatra ziSTasamAcAro, yatra dharmavyavasthitiH / tatrAvigAnato dRSTaM, gurutattvaM vicakSaNaiH // 7 // yatra kutrApi ziSTajanasamAcAro dhArmikajanasamAcAro [yatra ca dharmasya vyavasthitiya'vasthA] tatra, vigAnaM vyabhicAra: na vigAnamavigAnaM tasmAdavigAnato nizcayena dRSTamupalabdhaM gurutattvaM dharmAcAryarahasyaM vicakSaNairvidvadbhiriti zlokArthaH // 78 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 77-80 / gurutattvasvarUpam ___ 135 135 atha gurubhaktiphalameva dRSTAntena spaSTamAcaSTe prathamAntimatIrthezai-stIrthakRnnAmakarmaNaH / bIjaM labdhamaTavyAM ya-gurubhaktistatra kAraNam // 79 // prathamAntimatIrthezaiH prathamapazcimatIrthanAyakaiH pralabdhaM prAptaM bIjaM kAraNaM kasya ? tIrthakRnnAmakarmaNa: tIrthakarairbhUyate yena karmaNA tattIrthakRnnAmakarma tasya, kutra bIjaM labdhaM? aTavyAM zUnyAraNye gurubhaktidharmAcAryetikartavyatA, tatra tIrthakRnnAmakarmalAbhe kAraNaM hetuH // 77-82 // tathAhi dhanena vANijyArthaM vinirgatena varSAkAlavyAhatagamanenATavyAM santiSThatA sIdatAM sAdhUnAM ghRtapradAnena tIrthakaratvabIjamAsAditam / mahAvIrajIvenApyaparavidehe grAmacintakena satA rAjAdezena kASThanimittaM kAntAramanupraviSTena sArthaparibhraSTA nirazanA aTavyAM paryaTanta: sAdhavo dRSTAH, samAhUya bhaktapAnena ca pratilAbhitA: svasthAvasthA mArge cAvatAritA: / tatazca sAdhUnAM taM pratyanukampA samajani, dharmadezanA kRtA, bodhibIjaM ca tena prAptamiti / dAha avaravidehe gAmassa, ciMtaoM rAyadAruvaNagamaNaM / sAhUbhikkhanimittaM, satthA hINe tahiM pAse // 1 // dANaM dAuM paMthaNayaNaM, aNukaMpagurUNa kahaNa sammattaM / sohamme uvavanno, paliyAu suro mahiDIo // 79 // [Avazyakani. bhA. 146 pR. 73] vyatirekamAha pApopahatabuddhInAM, yeSAM cetasi na sthitaa| gurubhaktiH kutasteSAM, samyagdarzanamuttamam // 80 // pApena pApAbhisandhinopahatA dUSitA matirbuddhiryeSAM te pApopahatabuddhayasteSAM yeSAM keSAMciccetasi manasi na sthitA nAvasthAnaM kRtavatI gurubhaktidharmAcAryetikartavyatA, kuta: kasmAnna kuto'pIti, samyagdarzanaM sadbodhalakSaNamuttamaM pradhAnam // 80 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake nanu samyagdarzanena kiM kArya ? cAritradharma eva zreyAniti yo brUyAttasya dUSaNamAha tadbhAvAduttaro dharma:, sAdhuzrAvakalakSaNaH / tasmAnmithyAdRzaH pApA:, sAdhunihnavakAriNaH // 81 // tadbhAvAddarzanalAbhabhAvAduttaro dezaviratisarvaviratilakSaNo dharmo durgatinipatajantujAtadharaNapravaNo jIvapariNAma:, yata: durgatiprasRtAn jantUn, yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // sAdhuzrAvakalakSaNo gRhiyatisvarUpa: tasmAnmithyAdRzo viparItadRSTayo na santi duSSamAyAM sAdhava iti vAdinaH // 81 // yata: na vinA sAdhubhistIrthaM nA'tIrthe sAdhusambhavaH / samaM sattA tayorgItA, sarvajJaiH sarvadarzibhiH // 82 // na vinA na Rte sAdhubhirmunibhistIrthaM saMsArasAgarasantaraNataraNDakalpaM, na ca naivAtIrthe jinAntarAdau sAdhusambhava: sAdhusattA, samamekakAlaM sattA vidyamAnatA tayo:sAdhutIrthayorgItA pratipAditA, kaiH? sarvajaiH sarvavastustomavizeSavedibhi: sarvadarzibhi: samastavastusAmAnyAvalokibhiH // 82 // nanu bhavatu zubhakAle suSamAsuSamAdAvubhayasattA, sAmprataM zrAvakaireva tIrtha yAtIti yo manyeta tanmataM nirasyan zlokamAha adyApi duHSamAkAle, yAvaduSprasahaprabhuH / tAvaccaraNasattApi, bhagavadvAkyata: sthitA // 83 // adyApyadhunApi du:SamAkAle kAlacakrasya paJcame'rake kiyantaM kAlaM yAvaditi parimANArthaH duSprasaho duSprasahAbhidhAna: prabhu:sUristAvaditi tAvantaM kAlaM caraNasattApi cAritrasambhavo'pi bhagavadvAkyata: zrImanmahAvIravardhamAnasvAmivacanAtsthitA prtisstthitaa||1|| uktaM ca-duppasahaMtaM caraNaM, jaM bhaNiyaM bhagavayA ihaM titthe| ANAjuttANa imaM, na hoi ahuNatti vAmoho // 1 // [upadezapada 809] Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 81-83 / gurutattvasvarUpam 137 parituliyaniyabalANaM, sattIe jahAgamaM jayaMtANaM / saMpunAcciya kiriyA, duppasahaMtANa sAhUNaM // 2 // evaM ca sati-jo bhaNai natthi dhammo, na ya sAmAiyaM na ceva ya vayAI / so samaNasaMghavajjho, kAyanvo samaNasaMgheNa // 3 // ihaca duSprasahasUrivaktavyatA evamAgame zrUyate, sA ca mUlAdArabhya kathyate, tadadyathA-bAyAlavAsasahasUNi-yattie sekakoDikoDitti / goyamavottho kAlo, ettha jiNA cakkijuyalAI // 1 // cauppannamahApurisA, cotthe arayammi jaMti gnnnaah| cotthArayassa sese, tivAsaaddhanavamAsasesesu // 2 // mama siddhigayassa puNo, pAlagarAyA avNtinyriie| hohI taM rayaNIe, sahi varisAiM puhaivaI // 3 // tassa puTTIe naMdAe, paNapannasayaM ca hoi vaasaannN| maruyANaM aTThasayaM, tIsatriya pUsamittassa // 4 // balamittabhANumittA, saTThI hohaMti vAsa rAyANo / nahavAhaNo ya rAyA, hohI cattAu vAsANaM // 5 // taha gaddahillarajjaM, bAvannasayaM ca paMcamAsahiyaM / eyANaM avasANe, hohI ya puNo sago rAyA // 6 // chanvAsasaehiM, samaM paMcapaMcamAsehiM / siddhigayassa u rAyA, sagotti nAmeNa vikkhAo // 7 // terasavAsasaehiM, tevIsaivAsavaTimehiM ca / pADaliputte rAyA, kakkI hoitti sagaranno // 8 // eguNavIsavarisANaM, sayagae aTTavIsavAsAI / volINaM paMca mAsA, mama siddhigayassa gaNanAha ! // 9 // hohI caMDAlakule, kakkI ruddo ya cettmaasmmi| aTThami viThIjAo caummuho bIyanAmeNaM // 10 // tammi diNe mahurAe, mahumahabhavaNaM paDissae tuNgN| : kUrassa tassa udae, deva ya sAhU nivArehI / / 11 / / [vicArasAraNa. 492-500] Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gAvIrUvaM kAuM, annaha vaccaha esa paavotti| sissIhaMti kuliMgA, corehiM payA viluppihihi // 12 // rAyaDamarehiM daliyA, gAmA hohiMti nAmametteNa / tassa udaeNa bharahaM, hohI bahudukkhapaDipunnaM // 13 // hiMDaMto daRsNaM, paMcavi thUbhe u naMdadavvassa / jANettA khaNiUNaM, thUbhe lehiI taM danvaM // 14 // pAsaMDA pheDehI, bhaMjevi karehiM sAhu puNa bhikkhaM / pAvo u bhogavaMto, vArehI devayA taiyA // 15 // 'nimihIjihI puraM savvaM, soeNaM garuyagaMgAvAheNaM / sattarasa u tattha diNA, devo vAsehI nicciddhaM // 16 // so dhaNapariyaNasahio, valAsio nNddvinnkynico| chuTTehI mahapAvo pauraM vubhihii gaMgAe // 17 // pacchA teNa dhaNeNaM, puraM samArittu bhuMjihI rajjaM / pADivao Ayario, chuTTehI tattha jogeNaM // 18 // nayare mimmAyaMgI, devo varisihI hoii subhikkhaM / paDieNavi kuMbheNaM, na kiNaMtA tattha hohiMti // 19 // puNaravi so sAhUNaM, govADanisehaNaM kareUNaM / maggihI bhikkhabhAgaM, ailuddho pAvapaDibaddho // 20 // Ayario pADivao, kappavavahAradhArao taiyA / saMghasahio mahappA, sakkassa ya devarannassa // 21 // kAuM kAussaggaM, acchihI tAva jAva skkss| hohI AsaNakaMpo, AgaMtU so vahesI ya // 22 // chAsIso vAsANaM, maharAyA hoiUNa evmo| gacchehI puNa narayaM, kakkIrAyatti me kahiyaM // 23 // sakkeNa kakkiputto, datto aNusAsiUNa jiNadhamme / Thavio so puNa rajje, hohI jiNasAhupUyarao // 24 // taiyA iMdavayAre, diDhe dhammassa gurupahAmi / bahuloo jiNabhatto, kAhI sAhUNa pUyAo // 25 // 1BJPC-niminaasti| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 83 / duSprasahasrivaktavyatA so datto mahArAyA, kAhI jiNabhavaNamaMDiyaM vasuhaM / horhiti avahio, samaNA horhiti suvvaiNo ||26|| dattasuo jiyasattU, hohI tassavi ya mehaghoso tti / jiNapUyaNarayA logA, sakkavayAreNa hohiMti || 27 // annannarAyavaMsA, horhiti ya goyamA ! biyANehi / jA vimalavAhaNo nara- vaitti tA rAyadhammotti ||28|| duppasaho jA sAhU, horhiti jugappahANa AyariyA / ajjasuhammapabhiI, causahiyA donni u sahassA ||29|| vAsANa sahassehiM ya, ekavIsAi iha bharahavAse / dasaveyAliyA atthA, duppasahajaiMmi nAsihI // 30 // osappiNI imIse a, cattAri pacchimAi iha bharahe / aMtaMmi dUsamAe, saMghassa cauvvihassAvi // 31 // 'duppasaho samaNANaM, saccasirI sAhuNINa pacchamiyA / so nAilanAmo, phaggusirI sAviyANaM ca // 32 // rAyA ya vimalavAhaNa, suhumo nAmeNa tassa ya amacco / iya dusamAe kAle, rAyAmaccA ya pacchimayA // 33 // duppasaho phaggusirI, saccasirI nAilo ya rAyA ya / iya dUsamacarimaMte, do rayaNI huMti uDDhAo ||34|| duppasaho phaggusirI, saccasirI nAilo ya rAyA ya / iya dUsamacarimaMte, vIsaivAsAjyA savve ||35|| chaTThacautthaM ca tahA, hohI ukkosagaM tavokammaM / aNuso iMdeNaM, kAhI kila aTThamaM bhattaM ||36|| dasaveyAliyadhArI, pUjjisai jaha ya codasiyapuvvI / so puNa sutarAgaM, pujjisai samaNasaMgheNa ||37|| bArasavarise jammA, aTTha ya vAsAI hoi pariyAo / kAlaM kAhI taiyA aTThamabhatteNa duppasaho ||38|| [vicArasAkha. 535 ] uvavajjihi vimANe sAgaranAmaMmi so u sohamme / tatto ya caittANaM, sijjhihI nIrao bharahe || 39 // 1 duppasahI samaNANaM, phaggusiri sAhuNINa pacchimiyA / nAillu sAvayANaM, saccasiri sAviyANaM ca // iti vicArasAraprakaraNe gA. 534 / / 139 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake evaM aikkamaMte, vAsasahassehiM ekavIsAe / phiTTahI logadhammo, aggImaggo jiNakkhAo // 40 // puvvAe saMjhAe, voccheo hoi caraNadhammassa / majjhane rAINaM, avaraNNe jAyateyassa // 41 // pacchimajhAe bhave, cheo kuladhammadesadhammANaM / eso khalu voccheo, dUsamacarimaMmi divasaMmi ||42 // tadimAM duSprasahasUrivaktavyatAmAkarNya na vaktavyaM samprati cAritraM nAstIti, tasya duSprasaha eva vyavaccheda ityAgamoktiriti / athaivaMvidhe'pi cAritrapratipAdake sarvajanapratIte siddhAntavacane yo manyeta na santi samprati sAdhava iti taM pratyabhyuccayamAha kRtyamArgopadeSTAro, yatra santi na sAdhavaH / na tatra dharmanAmApi kuto dharma: kuta: kriyA ? ||84 // kRtyamArgopadeSTAraH zubhamArgopadezakA yatraikAnte duHSamAdau kAle na santi na vidyante sAdhavo munayaH na nAsti dharmanAmApyabhidhAnammAtramapi tatra dezAdau tarhi kuto dharma: ? kutaH kriyA sadanuSThAnAtmikA ? na kuto'pi kAraNAbhAvAditi // 85 // sAdhUneva stuvannAhakSamAdibrahmaparyanta guNaratnairalaGkRtAH / sAdhavaH kalikAle'pi calantaH kalpapAdapAH // 85 // > - , kalpapAdapA vartante kalporvIruhA vartante sAdhava iti yoga:, kathambhUtA: ?, calantazcaGkramaNazIlAH kva ?, kalikAle'pi duHSamAyAmapi, kathambhUtAH sAdhava: ?, kSamAmArdavArjavasatyazaucabrahmA- kiJcanyatapa: saMyamA eva guNAH, ta eva ratnAni marakatAdIni, tairalaGkRtA vibhUSitAH // 85 // saropahatabuddhayo doSagrAhiNasteSAM doSadarzanAyAhakalpapAdapatulyeSu, ye [ su] sAdhuparAGmukhAH / Atmadruho nirmaryAdA -ste narA narakonmukhAH // 86 // kalpapAdapatulyeSukalporvIruhasamAneSu sAdhuSu muniSu ye kecana parAGmukhA Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 84-90 / jinavANizravaNopadezAdi 141 nirbhaktikA ityartha: AtmagRha AtmadrohakAriNaste nirmaryAdA: nirmerA puruSA narakonmukhA durgatisanmukhA iti // 86 // kimiti sAdhuparAGmukhA evaM nindyanta ityAha gauravyA guravo mAnyA, dharmamArgopadezakAH / sevanIyAH prayatnena, saMsArAmbudhisetavaH // 8 // gauravyA gauravArhA guravo dharmAcAryA mAnyA bahumAnaviSayA dharmamArgopadezakA jJAnadarzanacAritramokSamArgopadeSTAra: sevanIyA: paryupAsanIyA vizeSata: saMsArAmbudhisetava: saMsArasamudrasamuttaraNasetavo mArgakalpA: / / 87 // [zrotavyaM zuddhasiddhAnta-sAraM ca sAdhubhyaH sdaa| tathA tadanusAreNa, vidheyA sadanuSThiti: / 88 // kAryazca sdaudaasiiny-bhaavprihaarstthaa| nindA'zravaNaM doSeSu, mUkatA duSTanigrahaH // 89 // sadAcArapramattAnAM, matamekAntazikSaNam / yathA'nyo'pi na jAnAti, tathA hitaM mitAkSaraiH // 90 // ] tathA zrotavyamityAdizlokatrayaM, zrotavyaM zuddhasiddhAntasAraMzuddhasiddhAnta: sAra: pradhAno yatra tatra kebhya:? sAdhubhyastadanusAreNAgamAnusAreNa vidheyA kAryA, kA? sadanuSThiti: zobhanAnuSThAnarUpA susthacintA ca sAbAdhanirAbAdhagaveSaNA ca, sadA sarvadaudAsInyabhAvaparihAra: pravartananivartanalakSaNasya varjanaM parihAra: tannindA'zravaNaM teSAM sAdhUnAM nindA doSagrahaNalakSaNA tasyA azravaNamanAkarNa, doSeSu doSodghaTaneSu mUkatA mUkIbhAva: kArya:, duSTanigraho duSTAnAM mithyAdRSTInAM yathAzaktayA nigraho nivAraNamapakArakaraNapravRttAnAmiti zeSa:, tathA sadAcArapramattAnAM jJAnAdipaJcaprakArAcAracaraNaMpramAdinAM mataM sammatamekAntazikSaNaM raha: zikSApradAnalakSaNaM, yathAnyo'pi mithyAdRSTyAdirna jAnAti na vetti yadanenedaM kukarma sevitamiti, tathA hitaM mitAkSaraistathA tena prakAreNa hitAnyAgAmini kAle pathyAni tAni parimitAni varNarUpANi taiH // 88-90 / / 1 idaMtu dhyeyaM-sarvAsu hastalikhita pratiSu mudrite ca nopalabhyate idaM zlokayam (88-90), asmAbhistu TIkAnusAraM saMyojya atra yojitam / / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ___ atra zrotavyaM zuddhasiddhAntasAramArhataM vaca ityupadiSTaM tatra ye kecana bhAvasAraM sArvajJaM vaca: zRNvanti teSAM tAvadaihikAmuSmiqasakalakalyANaparamparA bhavatyeva, bhAvavikalAnAmapi keSAMcidaivayogena zravaNapathamupagataM sat jainendraM vaca: sakalamapi samIhitaM sAdhayati, yathA rauhiNeyakacaurasya tatkathAnakaM cAtra astIha sarvato ramyaM, puraM rAjagRhAbhidham / svargakhaNDamivottuGga-devavezmasamAkulam // 1 // AsIttatra zriyAM dhAma zreNiko nAma bhUpati: / babhUva tasya sadbuddhi: suprsiddho'bhyaabhidhH|| putro mantrI ca ni:zeSa-guNasandohamandiram / tathA tatraiva sacchailo, vaibhaargirinaamkH|| nAnAvRkSasamAkIrNo, nAnAgahvarasaGkula: / prottuGgaiH zRGgasandohai:, saMruddhagaganAntaraH // 4 // tatrAnekaguhAkIrNe, jharannirjharasaGkule / babhUvAzeSasattvAnAM, sadA santApakArakaH // 5 // nAnAveSadharo dhIro, dharmavArtAbahiSkRtaH / vasatyalakSito lokai-staskaro rauhiNeyakaH // 6 // mAyA mAtA janI yasya, mRSA hRdayavAsinI / adattagrahaNaM mUla-nIvI nityaM tadApaNe // 7 // abhakSyaM vidyate nAsya, nApeyaM kinycidpyho| agamyaM vidyate naiva, sarvAzI sarvalUSaka: // 8 // vAsare nagarasyAnta-rbaddhapaTTapadadvayaH / zanaiH zanaizcaratyeSa, khaJjan kSINasvaraM lapan // 9 // yaSTyavaSTambhato dhUrto, duHkhaM duHkhena gacchati / kAsannanArataM rINa: kaSTaMkaSTena jalpati // 10 // bhAlasthajIrNapaTTena, sthagitaikavilocanaH / babhrAma haNDikAhasto, gRhadarzanakAmyayA // 11 // sadhanaM nirdhanaM ceda-midaM puMbhirvivarjitam / ityAdi sakalaM jJAtvA, nizcakrAma tata: purAt // 12 // kubhojanaM parityajya, hitvA dUre ca haNDikAm / subhojanaM samAnIya bubhuje'sau yathecchayA // 13 // alakSitazca lokena, gatvA vaibhAraparvate / tAvadAste nilIno'sau, yAvadastaM gato raviH // 14 // tatazca parvatAdeSa, uttatAra zanaiH zanaiH / dattvA samantato dRSTiM, tato ni:zaGkamAnasa: // 15 // vIraveSaM vidhAyAsau, lokmossnnvaanychyaa| naktaM supteSu lokeSu, sAlamullaGghaya lIlayA / / 16 / / pravizya nagaraM tUrNaM, muSitvA cihnitaM gRham / nirjagAma tathaivAsau, taskaro rauhiNeyakaH // 17 // evaM dine dine tena, kurvatA nirdhanIkRtaH / rAjagRhajana: sarvo, rAjJo'ntikamupAgataH // 18 // vijJapto nRpatistena, deva ! darzaya sAmpratam / pAnIyasthAnamasmAkaM, vastumatra na zakyate / / 19 / / rAjJoktaM kena kAryeNa, kathyatAM svaprayojanam / janenoktaM mahArAja ! sAvadhAnairnizamyatAm // 20 // yuSmAsu vidyamAneSu, vidyamAneSu mantriSu / kenApIdaM puraM rAja-nanAthamiva muSyate / / 21 / / tata: saJjAtakhedena, bhUmipAlena bhASitam / kathyatAM kiM gata: kvApi, bho lokA! daNDapAzika: ? // zrutvedaM koTTapAlena, vidhAya karakuDmalam / jalpitameSa devAha-mAdezo mama dIyatAm // 23 // bhaNitaM bhUminAthena, bhadra ! kiM na zrutaM tvayA ? / yaduktaM pauralokena, virAgavidhuraM vcH||24|| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 88- 90 / jinavANizravaNe rauhiNeyacorakathA taskaraM vA labhasvAzu, lokAnAM dehi vA dhanam / na labhyate mudhA mUDha !, tvidamArakSikaM padam // 25 // kRtA gaveSaNA tena, bahirantazca sarvataH / na labdhastaskaraH kvApi, tato rAjJe niveditam // 26 // na dRSTastasro deva !, na dhanaM mama vidyate / yAdRzaM sarvalokAnAM dIyate prabhuvAkyataH // 27 // ete vayamime prANA, gRhasAro'pi tAvaka: / kuru yadrocate tubhyaM, kimanyairbahujalpitaiH // 28 // tato rAjJA samAhUto, mantrI mantripurassaraH / nAmnAbhayakumAro'tha, sAkSepaM ca prabhASitaH // 29 // vatsa ! paJcAhamadhye tvaM, taskaraM prakaTIkuru / no cettaskaradaNDaste, patitA nAsti saMzayaH ||30|| yadAdizati tAto me, tatkaromi na saMzayaH / tiSThata susthitA yUyaM, bhAro'yaM mayi sambhRtaH ||31|| tatastrikacatuSkeSu, zUnyAgAragRheSu ca / vezyAgRheSu sarveSu, dhvajinAmApaNeSu ca // 32 // nadIkUpataDAgeSu, devatAyataneSu ca / nirUpito na ca dRSTo, gUDhacArI sa taskaraH // 33 // gatAnyahAni catvAri, paJcame ca samAgate / yAminyAzcarame yAme, hyabhayena vicintitam // 34 // huM vijJAto mayA naiSa, dvAracArI malimlucaH / tadasya grahaNe ko'pyu - pAyo'nyazca vicintyate // 35 // sAlopareNa ko'pyeSa saJcarati na saMzayaH / tasmAcchAlaM vizAlena, mAlayAmi padAtinA || 36 || idaM vicintya vijJapta - stena rAjA rahaH sthitaH / pAdAtaM madadhastAta !, rAtrimekAM vidhIyatAm // 37 // pratipannaM narendreNa, vatsa ! kiM yAcitaM tvayA / tvadAdhInaM hi me rAjyaM, prANA api ca tAvakAH // 38 // tato'bhayakumAreNa, pAdAtena samantataH / prAkAro mAlitaH sarvaH, sAvadhAnena sarpatA ||39|| itazca nagarAsanne, grAme [ca] rauhiNIyakaH / gato bandhUparodhena, sthitazca praharatrayam // 40 // valitaH satvaraiH pAdaiH, prApto rAjagRhe pure / ekato dharmamAcaSTe, mahAvIro jinezvaraH ||41 || anyataH puralokebhyo, bhayaM tasya vivardhate / tadidaM hanta saJjAta - mito vyAghra itastaTI // 42 // karNayoraGgulIrdattvA, vegena prapalAyitaH / viddho savyetare pAde, zUlayA dhUlichannayA // 43 // tato gantumazaktena, bhItabhItena tena sA / zUlA dakSiNahastena, zIghrameva samuddhRtA // 44|| itazca lokanAthena, vadatA devalakSaNam / na spRzanti bhuvaM devA, nirnimeSanirIkSiNaH || 45|| ityAdi gaditaM vAkyaM, praviSTaM tasya karNayoH / bhUyo'pi cAGgulIrdattvA karNayoH prapalAyitaH // 46 // vaibhAraparvate gatvA, bhuktvA ca varabhojanam / pItvA ca varavArINi, nilIno nibhRtaM sthitaH // 47 // dinaM gataM nizA jAtA, tama: stomo vijRmbhitaH / dRzyaM na dRzyate vastu, lokena purataH sthitam // 48 // ghUtkRtaM ghUkasArthena, zivAbhizca vavAsire / sphItaphetkRtazabdena, janasantrAsakAriNA // 49 // itazca mantriNA proktaH, purarakSAvidhAyakaH / dvArarakSAdya kartavyA, pratolInAM pradAnataH // 50 // pratipannamidaM tena, kriyayA ca tathA kRtam / zAlo'pi mAlitaH sarvo, nirantaraM padAtinA // 51 // parvatAttUrNamuttIrNa-staskaro rauhiNIyakaH / vIraveSadharo vIraH, samprAptaH zAlasannidhau // 52 // ajJAtapuravRttAntaH, karaNAbhyAsayogata: / zAlamullaGghayan baddha:, zAlasthasubhaTairdRDham // 53 // I 143 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tato'bhayakumArasya, zIghraM nItvA sa DhaukitaH / tenApi yantritaM kRtvA, suprayatnena dhAritaH // 54 // kSapAkSaye dinaM jAta- mudito'ruNasArathiH / svakarmadharmasaMyuktA, jajJire nikhilA janAH ||55|| kRtaprabhAtakartavyaH, zreNiko magadhAdhipaH / sabhAsiMhAsanAsIno, lokena parivAritaH // 56 // yAvadAste kSaNaM tAvadabhayo'pi samAgataH / rauhiNIyakanAmAnaM gRhItvA taskaraM takam // 57 // vayaM nirAkulA jAtA-stAta ! tIrNabhayA yataH / prabhUNAM vacanaM kRtvA, sevakAH zerate sukham // 58 // kRtAlIkaprakopena, zreNikena prajalpitam / subuddhirapi vatsa ! tvaM, nirbuddhiriva lakSyase // 59 // yadasya nararatnasya, bandhAyogyasya bandhanam / taddunoti mano vatsa !, mAmakInamanAratam // 60 // anAlocitakArI hi, naro naiva prazasyate / tato vibandhanaM kRtvA, vimuJcainaM mamAgrataH ||61|| gato'sau zreNikenApi, gADhaM sAvezacetasA / cintitaM yadyayaM nAma, rauhiNIyakasaMjJakaH // 62 // sahate tadA karomyasya, tIvradaNDena zikSaNam / yathAnyo'pi bibhetyuccaiH, kurvANaH karma kutsitam // 63 // abhayo'pi samAyAtaH, kRtvAdiSTaM mahIbhujaH / dattaM tasmai sutuSTena, svAGgalagnaM mahIbhRtA // 64 // // vastrAdi bhItabhItena, tenApIdaM pratIcchitam / tAmbUlaM ca svahastena, svAsanaM cAsanAya ca // 65 // tataH saJjAtazaGkena, taskareNa vicintatam / AzcaryamidaM bhAti ya - dadRSTe kurute nRpaH ||66|| na kRto'vasaraH ko'pi, na cAsyopakRtaM mayA / vaivAhiko na sambandhaH, svAjanyaM na ca tAdRzam // 67 // Adarazca mahAneSa, kriyate me mahIbhujA / mahacchaGkApUdaM cedaM vipAko'sya na sundaraH || 68|| mAmayaM na vijAnAti, nAma ca prakaTaM mama / tadayaM jIvanopAyo, yatsvaM nAma na kathyate // 69 // praNamya bhaNito rAjA, taskareNa sasambhramam / prasAdaH kriyate kasya, svAmino vedyatAM mama // 70 // rAjAha rauhiNIyasya, tavAyaM vIrakarmaNaH / sa prAhAlaM prasAdena, muktvA vastrAdikaM tataH // 71 // tAmbUlaM ca parityajya, niSaNNaH zuddhabhUtale / viSaNNavadano dIna uvAcedaM nRpaM vacaH // 72 // vidhAturvismRto yena, na kRtaM me stanadvayaM / paranAmopajIvI yo, rAmA sA na pumAnasau // 73 // varaM mRto varaM dagdho, mA saJjAto varaM naraH / parasya nAma vikrIya, prasAdaM yaH pratIcchati // 74 // dhAnyapUrAbhidhe grAme, zivazakti: kuTumbikaH / zyAmA bhAryA tayorjAto, durgazaktirahaM sutaH // 75 // tasmai yaddehi taddehi, nAhaM hi rauhiNIyakaH / zrutvedaM bhUbhujA muktaH, svIkRto daNDapAzinA ||76|| AkArito narendreNa mantrI mantripurassaraH / abhayo bhaNitazcedaM, nAmApyeSa na manyate // 77 // apratipannanAmA ca, kathaM kaSTena mAryate ? / tathA kuru yathA nAma, svayaM sa pratipadyate // 78 // tato nirvyAkulA yUyaM, tIrNabhArAH samantataH / vayameva kariSyAmo yathA yuktamataH param ||79|| abhayenApi sasneha, rAjAdhyakSaM sa jalpitaH / prItivRddhikRte bhadra!, bhoktavyaM madgRhe tvayA // 80 // dadatAM vardhate prItiH, samaye pratigRhNatAm / guhyaM kathayatAM caiva, samaye pratizRNvatAm // 81 // 144 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 88-90 / jinavANizravaNe rauhiNeyacorakathA bhuJjatAM mitrageheSu, prastAve ca pratIcchatAm / ityevaM vardhate prItiH, prANinAM bhavavAsinAm // 82 / / caureNa cintitaM so'ya-mantikastho mamAntakaH / yadopitaM mayA nAma, pRcchato'pi mahIpateH // 83 / / tenAhamarpito rAjJA, buddhigehasya mantriNaH / yena tena prakAreNa, nAmavijJAnahetave // 84 // bhavatvAtmA na moktavya:, khedo'pi ca na saGgataH / soDhavyaM patitaM sarvaM, vIraNonnatacetasA // 85 / / vidhireSa karotyevaM, nAnAkArA viDambanA: / svayaM kRtAni karmANi, bhujyante svata eva hi // 86 / / bhujyate yadvidhirdate, vidhidattaM ca pIyate / gamyate nIyate yatra, vidhidatte ca supyate // 87 // gamyate kiM vicAreNa, nAnyathA bata mucyate / vicintyaivaM tatastena, prapannaM mantriNo vacaH // 88 // tato'bhayakumAreNA-nIta: prItipurassaram / svagRhe dApitaM tasya, viziSTaM bRhadAsanam // 89 // kenopAyena hantAyaM, nijaM nAma vadiSyati / huM jJAtaM madyapAnena, tatra yatnaM prakurmahe // 11 // madyApaNAttato madyaM, hRdyaM janamanoharam / AnIya ca vidhAyocca-rgoSThIbandhaM samantata: // 12 // bhaNito'bhayakumAreNa, cAraNazcaturAnanaH / tvayA gIte samArabdhe, stotavyo rauhiNIyakaH // 93 // kRte tathaiva tenApi, cintayAmAsa taskara: / so'yaM mannAmavijJAna-hetave pAzakaH kRtaH // 94|| tathA madyaM pibatyevaM, yathA no jAyate madaH / na caM brUte virUpANi, cetanA naiva muhyate // 15 // pIyamAneSu madyeSu, dUhakai: saha sundaraiH / nRtyatsu madamatteSu, nareSu rauhiNIyakaH // 96 // alIkakopamAdhAya, cauro vadati cAraNam / re cAraNa ! durAcAra !, ko'yaM bho rauhiNIyakaH // 97 // kA mAtA: ka: pitA tasya, mUrkhastvaM mUDha ! lakSyase / nAnRtaM gAyanaM kAryaM, yAhi yAhi mamAgrataH // 98 / / zivazaktisutaM zAntaM, zyAmalAkukSisambhavam / durgazaktiM mahAzaktiM, gItayogyaM na gAyase // 99 // tatacUrNena sanmitraM, pAyito mantriNA surAm / tayA nirnaSTaceSTo'sau, papAta bhuvi cauryakRt // 10 // na vakti zvasiti nApi, na pazyati na jighrati / niSiddhendriyasaJcAro, jAto yogIva nizcalaH // 101 / / tathAvidhaM takaM dRSTvA, mantriNA nijamandiram / upariSTAcca vimAnasya, sadRzaM sapadi kaaritm|| paJcavarNamahAmUlya-vastrasyUtavitAnakaiH / yanmanAMsi haratyeva, yathAsthAnaM vitarditaiH // 103 // muktAhArArdhahAraizca, caturdikSu vilambitaiH / hArihIrakajAlaizca, madhyabhAge ca maNDitam // 104|| nAnApuSpopahAroNa, sarvato'pi virAjitam / karpUrAgurusanmizra-dhUpagandhasamuddharam // 105 // vrkstuurikaalipt-bhittisthbhrmraakulm| sArasvastikamAlAbhi-rmAlitaM rtnshaalitm||106|| navyabhavyavyavasthena, varanepathyadhAriNA / rUpasaubhAgyayuktena, lokavismayakAriNA // 107 // naranArIsamUhena, yuktaM yuktavidhAyinA / surapalyaGkatulyena, palyaGkena samanvitam // 108 // kAritaM ca kSaNAdeva, mantriNA nijamandiram / tato bhRtyaiH sa utkSipya, tatra paryaGkake vare // 109 / / 1BUPCL kena-mu. / / 2 karpUramRgamadA (daPC) liptabhittikaM lInamadhukaraM sAraM BJPCIT Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake | " nivezya devadUSyAbha-paTenAcchAditastata: / saJjAto mRtasaGkAza - staskaro rauhiNIyakaH // 110 // yathAsthAnaM sthito loko; mantriNaivaM ca zikSitaH / yathA bho bho vidhAtavyaM, rauhiNIyakasaJjJitam // yathAyaM sahate nAma, nAmnaiva naH prayojanam / svayamekAntadeze ca zRNvannasau vyavasthitaH // 112 // caureNApi jitazcUrNa-stata udghATitaM ziraH / vilokyAdRSTapUrvaM ta-haM ramyajanaM tathA // 113 // cintitaM ca kimetadbho, mannetrAnandakArakam / dRzyate sarvamevAtra, mayAnIkSitapUrvakam // 114 // yAvadeSa manasyevaM, sarvataH kSiptalocanaH / vismitazcintayAmAsa, tAvadAnandanirbharaH // 115 // jano'pi gAtumArabdhaH pratIhAreNa vAritaH / rere kalpaM na jAnItha, sthirIbhavata sAmpratam // 116 // sthiteSu teSu tenoce, yathA zRNu suraprabho ! / saudharmAkhyo hyayaM svargo, vimAnamaruNaprabham // 117 // anAthAnAM bhavAnnAtho, jAto bRhanmanorathaiH / zRNu kalpaM vimAneza !, maGgalaM yena kurmahe // 118 // pitA mAtA nijaM sthAnaM, nAma karma ca kathyatAm / pUrvabhavabhavaM sarvaM kriyate yena maGgalam // 119 // tataH sambhrAntacittena, taskareNa vicintitam / sAmprataM kA gatiH ko'pi, prakAro vismayAvahaH // ghaTAmATIkate sarvaM, yadanena prabhASitam / svargaH svargodgatAzcaitA, ime devA ahaM suraH // 121 // | devavimAnametaccA - dRSTaM dRSTimanoharam / pitrAdikarmaparyantaH paraM prazno na saGgataH // 122 // yAthAtathyena kiM sarvaM kathyate gopyate'thavA / na jAne nizcayaM tena, ceto dolAyate mama // 123 // evaM saMzayamApanno yAvadAste malimlucaH / tAvaccine gataM tasya vacaH sarvajJabhASitam // 124 // yaduktaM vIranAthena, vadatA devalakSaNam / na spRzanti bhuvaM devA, nirnimeSanirIkSiNaH // 125 // rAgadveSamahAmoha-mUDhacittasya bhASitam / na tadekAntataH satyaM satyAsatyaM hi tadvacaH // 126 // rAgadveSamahAmoha-doSamuktasya jalpitam / satyaM pASANarekheva, yathaivoktaM tathaiva tat // 127 // tadasti jIvanopAyo, mamApyeSa na saMzayaH / pazyAmi tAvadeteSAM devAnAM dRSTilakSaNam // 128 // suptA''sanaM parityajya, niSaNNA''sanamAzritaH / sanimeSA ime dRSTA, lagnapAdAzca bhUtale // 129 // tataH saMvAdanAhetoH kRtAtmani parIkSaNA / yAvad dRSTaM calaM cakSu-rlanau pAdau ca bhUtale // 130 // na svargo na surA ete, na devyo na vimAnakam / mAyAvilasitaM sarva-mabhayasyeti lakSyate // 131 // mama nAmaparijJAna-nimittamiti me matiH / idaM ca cintitaM tena, bahizcedaM prakAzitam // 132 // bhavadbhiryadaho pRSTaM, pitrAdyaM tannizamyatAm / dhAnyapUrAbhidhe grAme, zivazakteH kuTumbinaH // 133 // gRhiNI zyAmalAnAmnI, durgazaktirahaM sutaH / dayAdAnasamAyuktaH, sarvadarzanabhaktimAn // 134|| sadA svadArasantuSTaH, paradravyaparAGmukhaH / anyadA ca jananyA me, rajanyAH prahare gate // 135 // gADhA vizUcikA jAtA, jIvitavyAntakAriNI / tato'haM preSita: pitrA, vaidyAnayanahetave // 136 // yAvattatra gatastAva-tpuradvAraM niyantritam / karaNAbhyAsayogena, zAlamullaGghayannaham // 137 // zAlasthitanarairbaddho, daukito'bhayamantriNe / kSapAkSaye ca tenApi, nItvA rAjJe samarpitaH // 138 // " 146 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 88-90 / jinavANizravaNe rauhiNeyacorakathA 147 tenApi sAdaraM dRSTo, gauraveNa dhRta: kSaNam / sAdaraM prItivRddhayartha-mabhayena nimantrita: // 139 // nItastena nije gehe, madyapAnaM ca kArita: / mattazca na tadA kiJci-jAne'haM gatacetana: // 140 // tato mRtvA suro jAto, bhavadIyavimAnake / sampAdayata sarvANi, maGgalAni drutaM drutam // 141 // kAlakSepo na kartavyaH, kAryANAM tvaritA gatiH / tato'bhayakumAreNa, sarvametanmahIbhRte // 142 // kathitaM na bhavatyeva, tAtAyaM rauhiNIyaka: / ajJAnena ca kiM tena, mAritena tapasvinA // 143 // duHkhena labhyate tAta !, mAnuSyaM janma jantunA / rAjAha rocate yatte, tatkuruSva yadRcchayA // 144 / / tato'bhayakumAreNa, svabhRtyA bhaNitA yathA / rere'rdhacandrakaM dattvA, gRhItvA dakSiNe kare // 145 // niSkAsayata taM te'pi, kRtvaivaM taM babhASire / mukto'si mantriNA bhadra, ! gaccheta: satvaraiHpadaiH // 146 / / punarjAtamivAtmAnaM, manyamAno'tha so'pi hi / adadadakSiNe dRSTiM, vAmata: pRSTatastathA // 147 // drutaM drutaM vinirgatya, vyajanaM dezamAthritaH / tatazca cintayAmAsa, caura: saMvegamAgataH // 148 // te dhanyA ye'tra zRNvanti, vaca: sarvajJabhASitam / yadanicchata eveha, zrotuM me karNayorgatam // 149 // jIvitavyAya saJjAtaM, trANamanyena no kRtam / namaH zrIvIranAthAya, vIritAntarazatrave // 150 // surAsuranamasyAya, saMsArAvanisetave / pUrvAparAviruddhAya, jIvAnAM zuddhihetave // 151 // saMsArasaudhadIpAya, zrIvIravacase nama: / yato'dya kaSTayogena, yamamukhAdvinirgataH // 152 // tatkiM [syAt] sarvadA kSemaM, bile prakSipatAM karam // 152all carAcarajagannAthaH, putrIyitajagattraya: / trANaM me zrImahAvIro, yAvajjIvamata:param // 153 / / iti saMvegamApanno, bhavAnirviNNamAnasa: / cacAla zrImahAvIra-pAdavandanahetave // 154|| vanditvA trijagannAthaM, niSaNNa: zuddhabhUtale / bhaNitaM kiM jagannAtha!, mamAsti vratayogyatA ? // 155 / / astIti bhaNitastena, zIghramAtmA samarpita: / bhaNita: prabhuNA bhadra!, cittazuddhirvidhIyatAm // 156 // atrAntare samAyAta-zcaturaGgabalAnvita: / vandanAya jinendrasya, zreNiko magadhAdhipaH // 157 // pravizya vidhinA tatra, dattvA ca bhrAmarItrayam / vanditvA ca mahAvIraM, niSasAdocitAsane // 158 // tatazca lokanAthena, prArabdhA dharmadezanA / karNAmRtasamA sArA, saMsArocchedakAriNI // 159 // tata: prapedire kecid, gRhidharmaM sadarzanam / anye ca zuddhacAritraM, saphalAujani dezanA // 160 // samayaM prApya bhUpena, tata: pRSTo jinezvaraH / rauhiNIyAhvayo nAtha !, kutra tiSThati taskara: ? // 161 / / prakAzayAsya karmANi, nAmApi prakaTaM prabho ! / paraM nirUpito'smAbhi-rna cAsau dRzyate dRzA // 162 // uvAca bhagavAneSa, dakSiNena mamAgrata: / tiSThati saMlInagAtro'sau, niSaNNa: zuddhabhUtale // 163 // sanmukho mokSamArgasya, pApakarmaparAGmukhaH / nainaM pratyazubhaM ceto, vidheyaM zreNika ! tvayA // 164 // zubhAzubhAni cetAMsi, dinamadhye'pi dehinAm / jAyante vismayo'pyatra, na kartavyo mahIpate ! // 165 // mokSamArgaprapannasya, vAtsalyaM tava saGgatam / rAjAha kutsitaM karma, sulabhaM durlabhaM tvidam // 166 / / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sarveSAM dharmasaddharmakAryANi, kurvato'sya sahAyakAH / svata eva vayaM sutarAM, yuSmadAdezanoditAH // 167 // ityuktvA svakare kRtvA, gacchatAbhayamantriNA / sagauravaM gRhe nIto, rauhiNIyakataskaraH // 168 // AtitheyIM kriyAM sarvAM, pAdaprakSAlanAdikAm / vidhAya samaye snapito, vastrANi paridhApitaH // 169 // bhojanAntarakAlaM ca, vizrAnto'bhayamantriNA / nirvedakAraNaM pRSTaH kathitaM tena yathAsphuTam // 170 // abhaya: prAha bho bhadra ! cittazuddhipurassaram / pravrajyAgrahaNaM zreyaH, sukhakAraNam // 179 // yadatra parasambandhi, cittamAlinyakAraNam / adattaM svIkRtaM sarvaM tattasyaiva 'samarpaya // 172 // ajJAtasvAmikaM dravyaM, tathA vismRtanAyakam / mRtanaSTadhanaM sarvaM tacca rAjJe pradIyatAm // 173 // vizuddhAtmA tatastUrNaM, kuru dharmaM yathoditam / pratipannamidaM tena, kriyayA ca kRtaM drutam // 174|| tato'bhayakumAreNa, kRtaniSkramaNakriyaH / mahAmahotsavenaiSa, vIranAthena dIkSitaH || 175 / / tato'sau zramaNo jAto, vinayAbharaNabhUSitaH / suduSkaratapazcArI, sarvajIvadayAparaH / / 176 // ni:saGgo nirmamaH zAntaH, prasiddho jagatItale / [ rauhiNIyo munIzazca, vijahAra yathAgamam ] // 177|| uktaM ca- kUrAvi sahAveNaM, visayavisavasANugAvi hoUNa / jiNavayaNabhAviyamaNA, telokkasuhAvahA hoMti / / 178 / / 148 kSamAdibrahmaparyantaM, dharmaM kRtvA sunizcalam / utpAdyaH kevalajJAnaM jagAma paramaM padam || 179|| atraiva jIvitaM dattaM, paratra paramaM padam / rauhiNIyakacaurasya, zrIvIravacasA sphuTam // 180 // iti rauhiNIyakakathAnakaM samAptam / / 1 samarpita: -BJPC Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 88-90 / vasusArakathA tadevaM zrImanmahAvIravardhamAnasvAminaH satkaM vacanamAkarNya rauhiNIyakasya samIhitArthasamprAptirabhavat tadanyasyApi pitrAderekAntenaivAptasya gurusthAnIyasya lokadvayahitaM vacaH zrotavyaM, zrutvA ca tadanusAreNa pravartitavyam, evaM ca vartamAnAnAM samastasamIhitArthaprAptirupajAyate piturvacanAnusArataH pravartamAnasya vasusArasyeva, atha ko'yaM vasusAra ityAzaGkAyAM kathAnakaM kathyate babhUva bhuvanakhyAtaM, gambhIrAkhyaM mahApuram / anekanaigamasthAnaM, ramye tIre mahodadheH // 1 // yatra velAkulaM bhAti, yAnapAtrazatairalam / zubhasitapaTAkIrNaiH, zailairiva samantataH // 2 // yatra muktAphalavrAtAH, zaGkhavrAtAzca nirmalAH / sthAne sthAne vilokyante, phenapuJjA ivodadheH // 3 // tatra rAjAbhavat zrImAn, zreyodhAma padaM zriyAm / vikramAkrAntabhUpIThaH, siMhavikramasaJjJitaH // 4 // aparityaktamaryAdo, vAhinIzatasevitaH / anekaguNaratnaugha-yuktaH patirivAmbhasAm ||5|| 'zreSThI cA'bhavattatra, zreSThakAryavidhAyakaH / vasurnAmnA yazodhAmA, vizvazrIkulamandiram ||6|| sadAcAro guNAdhAro, dhIro dharmaparAyaNaH / kRtI satyapratijJazca zucirdhImAn satAM mataH // 7 // vasukAntA janI tasya, janAnandavidhAyinI / prItipAtraM guNakSetraM, dAnadAkSiNyamandiram // 8 // tayorbhuJjAnayoH saukhyaM, zabdAdiviSayodbhavam / kAlakrameNa saJjAtaH, satputrastuSTikArakaH // 9 // mahAmahotsavenAtha, tasya nAma pratiSThitam / vasusAra iti khyAtaM, niHzeSairbandhubhirmudA // 10 // athAsau vardhate bAlo, lAlyamAno yathepsitam / sampadyamAnani:zeSa - samIhitamanorathaH // 11 // kAlakrameNa pitrAsau, grAhitaH sakalAH kalAH / yauvanaM ca samArUDha - staruNIjanamohanam // 12 // samAnakulazIlAyAH, kanyakAyA maharddhitaH / vasundharetisaJjJAyAH sa pitrA grAhitaH karaH ||13|| athaivaM paramaprItyA, sArdhaM putreNa tiSThataH / zreSThino vasusaJjJasya, vavrajurbhUrivAsarAH || 14 || anyadA zreSThinA putro, vRddhabhAvamupeyuSA / zikSitaH pezalairvAkyai - revaM putrahitaiSiNA ||15|| yathA vatsa sadA kAlaM, kAryA bhaktirjinezvare / sevyAstaduktasiddhAnta - vedinaH sAdhavaH sadA // 16 // zrotavyaM ca vaco jainaM, hitaM pathyaM tadantike / tathA jIvadayA kAryA, vAryA durjanasaGgatiH ||17|| vaktavyaM ca vacaH satyaM, tyAjyaM cauryaM ca dUrataH / pAradAryaM parityAjyaM, bhAvyaM nAtyantalobhinA || 18 || na bhoktavyaM nizAyAM ca mAMsamadyAdikaM tathA / tathA putra vinItena, bhAvyaM gurujane tvayA // 19 // dAkSiNyaM ca sadA kAryaM, sarvasvajanabandhuSu / ityAdi zreSThino nityaM, zikSayataH svanandanam // 20 // vasusAraM guNAdhAraM, gataH kAlaH kiyAnapi / anyadA ca zarIre'sya, vyAdhirjAtaH sudAruNaH ||21|| duHsAdhyaH sarvavaidyAnAM, tata: zreSThI vyacintayat / aho madIyamatyantaM saJjAtaM vidhuraM vapuH // 22 // nAdhunA mucyate mRtyoH, karomi svahitaM tataH / dadAmi nijakaM vittaM, dharmasthAne yathocitam // 23 // 1 BJPC | zreSThivaryo'bha mu. // 149 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake I 1 sambhASayAmi niHzeSa-bandhumitrajanaM nijam / kuTumbaM ca yathAsthAne, sarvaM saMsthApayAmyaham // 24 // tattvaM ca vasusArasya, samAkhyAmi vasUdbhavam / ityAlocya nije citte, saJjAte vyajane gRhe // 25 // vasunA vasusArasya, karNe tattvaM niveditam / kramAgatA mayA muktA, lakSmIrvatsa ! tava gRhe // 26 // caJcalaiSA svabhAvena, bhavantaM yadi muJcati / tadA bhUmigRhasyAnta-rmaJjUSAdattatAlaka: tAlakaH (kA) / / tadantarlikhitaM patraM, mayaivAste savistaram / tadAdAya raha: sthAne, vAcanIyaM zanai: zanaiH // 28 // tadartho hRdaye dhAryaH, kartavyaM ca kramAgatam / upahAsaparo loko, yatkiJcana ' vadetpunaH // 29 // tadvaco hRdayenaiva, kartavyaM hitamicchatA / pratipannamanenApi tadvacanaM tathaiva ca // 30 // suputrANAM suzikSANAM, nAptavAkye vicAraNA / tato'sau darzito rAjJaH, svapade ca nivezitaH // 31 // baddha bhAtale paTTo, dattaM chatraM mahIbhujA / prathamAsaniko jAtaH, sarveSAM vaNijAmayam ||32|| parivAro'pi santuSTaH, paitryaM padamadhiSThitam / vasunA vasusArasya, dattA zikSA yathocitA // 33 // tataH svadharmakarmANi, cakAra caturAzayaH / dravyabIjaM vidhAnena, saptakSetryAM niyojitam ||34|| tataH samuddhRtaM zalyaM, kSamitakSAmitaM kRtam / kRtA devagRhe pUjA - mArizcodghoSitA punaH 2 // 35 // nirmamatvaM dhRtaM citte, paJcadhArAdhanA kRtA / sarvAhAranirodhazca, svIkRto gurusAkSikaH ||36|| dharmadhyAnasamArUDho, mRtvA svargaM jagAma saH / vidhAya mRtakAryANi, svapiturbandhubhiH saha ||37|| gatazokaH svakAryANi, kAlenAsau vyacintayat / sammata: puralokasya, bhUpasyApi sa sammataH ||38|| sammato rAjalokasya, bandhuvargasya sammataH / guNAnurAgato raktAstadguNagrahaNodyatAH || 39 || vasusAramamanyanta, vasusAramiti prajA: / evaM sarati saMsAre, hyantarAye purA kRte // 40 // samIpamAgate lakSmI-rjagAma tasya mandirAt / parAbhUtiH samAyAtA, dAridyeNa samanvitA // 41 // samprApyAvasaraM ko vA, jRmbhate na mahItale / sAnukUle vidhAvAsI - danukUlaM nRpAdi yat // 42 // pratikUle ca tatsarvaM, vartate me pratikUlam / evaM saviSAdacittena, vasusAreNa cintitam // 43 // aho vidhiprasAdena, dRSTaM janmadvayaM mayA / purA dhanena saMyuktaM, sAmprataM dhanavarjitam // 44 // jAtyAdiguNasampUrNaM, paramArthena varjitam / tRNAdapi laghuM loko, manyate nirdhanaM janam ||45|| jAtyAdibhirguNairmuktaM, paralokasamAzritam / merorapyadhikaM loko, manyate sadhanaM janam // 46 // ! kSINopAyena tenedaM, saMsmRtaM pitRbhASitam / udghATitA ca maJjUSA, patrakaM svakare kRtam // 47 // vAcitaM ca raha:sthAne, mandanAdaM pramodataH / hanta labdho mayopAyaH, sAmagrI tasya durlabhA // 48 // svastyasti gautamo dvIpa:, samudrAntarmahAlayaH / jalAvilo mahAkaccha:, surabhINAM samAzrayaH // 49 // kSetrAnubhAvatastatra, tRNAnAmanubhAvataH / agnisamparkatasteSAM, ratnaM hi chagaNaM bhavet // 50 // yAnapAtramato bhRtvA, bhasmanastatra gamyate / vitIryate ca sarvatra, bhUtale bhasma bhUrizaH // 51 // 1 bhaviSyati - BJPC || 2 puna: BJPC nAsti // 150 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 89-90 / vasusArakathA 151 naktaM tatra samAgatya, niSIdante gavAM gaNA: / tadviSTAM chANikAM kRtvA, bhiyate yAnapAtrakam // 52 / / nijasthAne samAgatya, bhiyante ca gRhApaNA: / samaye cAgnisamparkA-jjAyante ratnarAzayaH // 53 // hanta tAvadupAyo'yaM, sAmagrI durlabhA puna: / buddhayasti vibhavo nAsti, vANijyaM kriyate katham? // 54 // evamudghoSayAmAsa, pratyahaM zUnyamAnasa: / purarathyAsu sarvAsu, rAjamArgeNa santatam // 55 // purAnnirgamyamAnena, hyanyadA dharaNIbhRtA / dRSTaH pRSTazca tenApi, paThitaM bhUpateH puraH // 56 // hanta labdho mayopAya:, sAmagrI tacca durlabhA / buddhyasti vibhaMvo nAsti, vANijyaM kriyate katham ? // rAjAha kiyatA kArya, zreSThiputra ! dhanena te / so'vakzatasahasreNa, dInArANAM mahIpate ! // 58 // datto bhUpena lakSo'pi, gRhItvA gRhamAgata: / gamanArthaM samArabdhA, sAmagrI kartumaJjasA // 59 / / sambalAni vidhIyante, nAnArUpANi bhUrizaH / jalendhanAdrisAmagrI, sarvApi praguNIkRtA // 60 // dhIvarAzca samAhUtA:, pRSTA: prItipurassaram / jAnItha gautamaM dvIpaM, tairUce vidyastaM vayam // 61 // paraM nirmAnuSo dvIpa:,kiM gataistatra sAdhyate / zreSThacAha kiM vicAreNa, gRhyatAmIpsitaM dhanam // 62 / / pratipannaM dhIvaraiH sarvaM, poto'pi praguNIkRtaH / bhiyate bhasmabhANDena, lokAzcopahasanti tam // 63 / / sAdhake tithinakSatre, pUjayitvA mahodadhim / vasuMsAra: potamArUDho, mukta: poto'pi dhIvaraiH // 64 // vegena gantumArabdhaH, pRSTata: pavanerita: / mAsai: katipayaireva, dvIpaM samprApa gautamam // 65 // muktA nagarAstatra, pota: sthiratarIkRta: / vijJapto dhIvaraiH zreSThI, dvIpo'yaM gautamAbhidhaH // 66 / / potAduttArya tatrAtha, rAzayo bhasmana: kRtAH / vikIrNaM sarvatastacca, gavAmAvAsabhUmiSu // 67 // yathAsthAnaM gate loke, zreSThI jAto nirAkula: / ekaM chagaNamekAnte, dagdhaM pratyayahetave // 68 // paryAyAntaramApannaM, jAtaM ratnamanuttamam / tata: saJjAtatoSeNa, chagaNAnAM rAzaya: kRtA: // 69 // zoSitAstApayogena, bhRta: pota: samantata: / samaye svayamAruhya, mukta: pUjApurassaram / / 70 // garutmAniva vegena, nijaM sthAnamupAgataH / muktA nagarA milito, loka: sarvo'pi kautukI // 71 // vasusAro'pi vegena, rAjAntikamupAgataH / vada zreSThin! kimAnItaM, chagaNAnIti jalpitam // 72 / / anta:prahasatA rAjJA, prakAzamuditaM vaca: / ucchulkamutkaraM bhANDaM, kuruSva krayavikrayam // 73 // mahAprasAda ityuktvA, vasusAro gato gRham / potAduttArya sarvANi, bhRtyakarmakarairnaraiH // 74 / / chagaNAni gRhasyAnta-mumoca vasunandanaH / [hadi pramodasaMyukto, hasyamAno janaistathA] // 75 // bhasmabhANDaM mahAmUlyaM, nItametena gcchtaa| AgacchatA samAnItaM, pratibhANDaM karISakam / / 76 / / aho vANijyakauzalya-maho buddhiraninditA / datto nije kule'nena, dAridrasya jalAJjali: / / 77 // ityevaM hasate loko, gRhe'pi svajanA nijA: / zyAmitAsyA vadantyevaM, mA vinAzaya mandiram // 78 // chagaNAnAM bahiH sthAnaM, kartuM putraka ! saGgatam / na zakyate mukhaM dhA, lokAnAM hasatAM bahiH // 79 // 1jaaniit-BJP|| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake maunasthitena tenApi, kartavyaM sakalaM kRtam / dviguNaM vetanaM dattvA, bhRtyavargo visarjitaH / / 80 // gRhazAlApaNA: sarve, kRtAstAlakarakSitA: / jalpanupekSito lokaH, patrakaM purata: kRtam / / 8 / / anyadA naktamekAnte, kRte chgnnpunyjke| jvalajjvalanasamparkA-dratnIbhUte manorame // 82 // sthAlakaM ramyaratnAnAM, bhRtvA bhUpAya Dhaukitam / pRSTena kathitaM sarvaM, raJjito hRdi bhUpatiH // 83 / / mudrA rAjavazA dattA, mahAmantripade kRta: / sammata: sarvalokAnAM, yathA zaradi candramA: // 84 // sukRtaM tatkRtaM tena, yajjalpitaM tathaiva tat / amAtyapadamArUDhaH, paraM rAjAyate guNaiH // 85 // sarvajJazAsanAsakto, bhakta: sarvajJapAdayoH / susAdhupurata: zuddha-siddhAntazravaNe rata: // 86 // kAlamullaGyAmAsa, dharmastho vasusArakaH / ayaM copanaya: kAryaH, zreSThI tIrthakaropamaH / / 87 // vasusArasama: saGgha:, patrakaM ca jinAgama: / dInAralakSatulyaM hi, mAnuSyatvaM jagurjinA: // 88 // mUlametadazeSANA-muttarottarasampadAm / bhasmabhANDasamaM jJeya-mazucIdaM kalevaram / / 89 // aviveko mahAsindhuH, saddharma: potasannibha: / dvIpopamazca vijJeyaH, prAya: sadgurusaGgamaH // 90 // zubhadhyAnaM jvaladvahniH, karma gomayasannibham / taddAhe dharmaratnAnAM, jJAnAdInAM samudbhavaH // 91 / / svargApavargasaukhyAni, bhujyante tatprasAdata: / evamupanayo jJeyo, dRSTAnte'tra vizAradaiH // 92 // tadevaM vasusArasya, kurvANasya piturvaca: / jAtA samIhitA'zeSa-kalyANavaramAlikA // 13 // iti vasusArakathAnakaM samAptam / / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 91 / dharmadRDhatAyAM zreNikodAharaNam 153 tadaho rauhiNIyakacaurasya vaktavyatAM zrutvA vasusArasya zreSThinandanasya ca dRSTAntaM nizamya ni:zeSarAgAdidoSazatrusaGghAtavighAtakAriNyapArasaMsArapArAvArAgAdhamadhyanimajjajantu santAnasamuttaraNavidhAyini svargApavargasaMsargasaukhyasandohasampAdake zrIsarvajJavacane tathaikAntAptavacane ca zraddhAnaM vidheyam, tadanusAreNa ca sadanuSThAne pravRtti: kAryA, itthaM ca kurvatAM bhavyAnAM vyucchidyante rAgAdaya:, kSIyante kliSTakarmANi, pravardhante puNyaprakRtayaH, siddhayante sakalasamIhitAni, tatazca niraticAracAritrasampattyA sakalakarmakSayalakSaNo mokSa: prApyata iti // 87 // tathA yaduktaM-sadAcArapramattAnAM, matamekAntazikSaNam iti tadRSTAntadvAreNAha atrArthe zreNiko jJAta-mabhayazca mahAmatiH / dharmadRDhamanA ADhyo, dvitIya: sthirakArakaH // 11 // dharme samyaktvAdimUlaguNottaraguNarUpe - puNyaskandhe dRDhamanA nizcalacitta ADhya: zreNikAbhidhAno nRpaH dvitIyastasyaiva putro'bhayakumAranAmA sthirakArako dharme calacittAnAM sthairyasampAdakaH, jJAte ca yathAkramamiti dharmadRDhatAyAM zreNikakathA samasti magadhAlaGkArakArakaM sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikA caturvidhasaGghapadapracArAlaGkatatrikacatuSkacatvaraM rAjagRhaM nAma puravaram tatra zrImanmahAvIrapAdapadmamadhukara: kSAyikasamyaktvadarzanI jinazAsane niSprakampamAnaso haihayAnvayasambhava: zreNiko nAma mahArAjo'bhUt, sa cAnyadA saudharmadevaloke sudharmAyAM sabhAyAM zakrasiMhAsane AsInenAnekasurakoTIparivRtena zakreNa prazaMsita:, aho yAdRzI zreNikasya nairgranthe pravacane nizcalA bhaktiH surairapi kSobhayitumazakyA na tAdRzyanyasya / etacca samAkaghaikaH sura: zakravacanamazraddadhAno rAjagRhanagaramAjagAma / kRtvA ca vaikriyaM sAdhurUpaM nagaranirgamAsanne mahAhrade jAlakaro matsyAn jagrAha, sa ca tenAntikaM gacchatA zreNikena dadRze, aho ! zAradInazazadharasaGkAzaM sarvajJazAsanameSa malinIkarotIti vitaLa parimitasahAya: sa tatsamIpamagamat bhaNitazcAsau rAjJA bho bhadra ! kimidaM kriyate ? tenoce matsyagrahaNaM, kimarthaM ? saMyamopagrahArthaM nAsti me kambala: tena ca vinA pradIpaprabhA-vidyudvAridhArAsacittarajazca nivArayituM na zakyate, matsyAn vIthyAM vikrIya tadvetanena kambalaM grahISyAmi / rAjJoktamalamanena durvyavasAyena, ahaM te kambalaM dAsyAmi, pratipannamanena, dattazca kambala:, pratinivRtazca rAjA haTTamArgeNa, pratyApaNaM saMyatI ApannasattvA kapardakAn yAcayantI dRSTA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pRSTA ca Arye ! kiM karoSi ? tayoktaM nizcitastvaM parapIDAM na jAnAsi garbhavatyahaM prasavo bhvitaa| tatra ca dhRtaguDAdinA prayojanaM, tacca kapardakairvinA na sampadyate, tadarthaM cAyamArambhaH / rAjJoktamahaM te sarvaM kariSyAmi, Agaccha mama gRhe, AgatA dhRtA ca viviktAzraye, prasUtA devamAyayA, kAritaM bhUbhRtA''ptastriyA sUtikarma, svayamapi samIpastho na kasyApi pravezaM dadAti, prayuktAvadhinA ca jJAtaM devena yAdRzo'yaM surasvAminA varNitastAdRza eva mahAtmA, [tato'sau] saMyatIsvarUpamupasaMhRtya calakuNDalAbharaNabhUSitazarIro devo babhUva / avAdIcca yAdRzastvaM saudharme zakreNAnekasurasamakSaM nizcalabhaktiH zreNika: sarvajJadharme devenApi cAlayitumazakyastatsatyameva, nAtra vicAra:, tuSTo'haM tAvad gRhANa mamASTAdazasaramaSTAdazacakraM ca hAraratnaM golakayugalaM ca / evaM tadubhayamapi dattvA devalokaM jagAma devaH / zreNiko'pi prItipAtramiti kRtvA hAraratnaM cellaNAyai dadau golakayugalaM ca sunandAyai, tayA ca krodhAnaladandahyamAnacittayA golakayugalaM sabhAstambhe prasphoTitam ekasmAdgolakAtkuNDalayugalaM vinirgataM dvitIyAcca devaduSyavastrayugalaM, prahRSTacittayA ca gRhItaM sunandayeti gataM zreNikajJAtam adhunA'bhayakumArajJAtamucyate babhUva durgata: ko'pi, pure rAjagRhAbhidhe / ni:santAno nirAdhAro, bhikSAcaraziromaNiH // 1 // kASThabhAravaha: kvApi, tRNabhAravaho'pi ca / jalAharaNakArIti, loko vakti yadRcchayA // 2 // kaNDaka: pAzakazcaiva, pAdaprakSAlakastathA / kukarma kurute sarvaM, pure tatra gRhe gRhe / / 3 / / itazca viharan grAmA-nugrAmaM ziSyasaMyutaH / dharmadhAmA dayAsAro, vizruta: zrutakevalI // 4 // ziSya: zrIvIranAthasya, paJcamo gaNanAyaka: / rAjagRhe samAyAta:, paropakRtihetave // 5 // avagrahamanujJApya, tasthau tatra gaNAdhipa: / vandanArthaM samAyAtA, rAjA porAzca bhaktita: // 6 // prArabdhA dezanA ramyA, hRdayAnandakAriNI / papu: karNapuraiH sarve, pIyUSamiva dehinaH // 7 // atrAntare samAyAta:, kAntArAtkASThavAhaka: / kASThabhAraM kSitau kSiptvA, cintayAmAsa mAnase // 8 // nehaloko na vA loko-'paro'pi mama vidyate / ajAgalastanasyeva, mama janma nirarthakam // 9 // evaM vitaya' ca raGko, vandanArthaM samAgataH / vandito gaNabhRdbhaktyA, zruto dharmastadIrita: // 10 // bhAvito mAnase svasya, kSayopazamayogata: / pravardhamAnasaMvega:, provAca gaNanAyakam // 11 // yUyaM nAthA anAthAnAM, vidhAyAnugrahaM mama / yadyasti yogyatA mAM, tadA dIkSA pradIyatAm // 12 // bhavyo'yamiti vijJAya, dIkSitastatkSaNAdasau / jagrAha dvividhAM zikSA, grahaNAsevanAtmikAm // 13 // gurUpadezatastatra, vijahAra gRhe gRhe / bhaktapAnakRte nityaM, gItArthamunibhiH saha // 14 // kASThabhAravaho vAri-tRNabhAravaho'pi ca / kaNDaka: pIzakazcaiva, pAdaprakSAlakastathA // 15 // ityAdikaTuvAkyAni, jano jalpati narmaNA / aprItikathanaM cakre, gurubhyo raGkaziSyakaH // 16 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 92-93 / bodhiprAptau caurayugmakathA 155 gurubhizcAbhayo'bhANi, vihartAro vayaM prge| abhayo'pyAha no pUrNo, mAsakalpa: kimutsukA: ? // 17 // kathitaM kAraNaM tena, bhadraM bhAvIti jalpitam / prAtareva samutthAya, puJjitA rAjavarmani // 18 // ratnAnAM koTayastisro, ghoSitaM DiNDimena ca / bho zRNvantu janA: ! sarve, hyabhayasya prbhaassitm||19|| labhyante koTayastimro, vastutrayavisarjanAt / zrutvedaM militA lokA:, sarve'pi dhanavAJchayA // 20 // kimatra kathyatAM vastu, varjanIyaM dhanArthinA / mantriNA bhaNitA lokA:, sAvadhAnairnizamyatAm // 21 // pAnIyaM na ca pAnIyaM, yAvajjIvaM sacetanam / aGganAvahnisevA ca, varjanIyA prayatnataH // 22 / / zrutvedaM virato loko, yAto dhanaparAmukhaH / yatredaM tritayaM tyAjyaM, tatra kiM ratnarAzibhi: ? // 23 // raGkasAdhu: samAhUta:, proce caabhymntrinnaa| jalAditritayaM tyaktaM, tvayA kiM neti kathyatAm ? // 24|| yAvajjIvaM mayA tyaktaM, dravyato bhAvato'pi ca / yadyevaM te mayA.dattA-stisro'pi dhanarAzayaH // 25 // kAmabhogapramuktasya, kiM kAryaM ratnarAzibhi: ? / ratnarAziyatyAgI, rora: kathamayaM janA: ! // 26 // dhanyazca puNyavAneSa, vandanIyo mahAtmabhi: / pUjanIyo vizeSeNa, sarvajIvAbhayaGkaraH // 27 // ziSya: sthirIkRto dharme, hyabhayena subuddhinA / hasannivArito lokaH, kalAkauzalazAlinA // 28 // iti dharmasthirIkaraNe'bhayakumAradRSTAnta: / pUrvabhavAbhyAsAdeva prANinastadvAsavAsitA jAyante etadeva darzayannAha tilAnAM yAdRzo vAsa-stailasyApi ca tAdRzaH / evaMvidhA ca saGgItA, jinairbodhirbhavAntare // 92 / / tilAnAM dhAnyavizeSANAM yAdRzo vAso vAsanA, tailasyApi tilavikArasyApi tAdRza eva tatprakAra eva, dArTAntikamAha-evaMvidhA caitatprakArA saGgItA pratipAditA jinairarhadbhirbodhi: pretyajinadharmAvAptirbhavAntare'gretanajanmani // 92 // atraivArthe dRSTAntamAha caurayugmamiha jJAtaM, vAsanAviSaye matam / ekasya sulabhA bodhi-dvitIyasya ca durlabhA // 13 // caurayugmaM cauradvandvamiha prastute jJAtamudAharaNaM vAsanAviSayeM saMskAragocare mataM sammatam ekasya guNabahumAnina: sulabhA suprApA bodhirjinadharmaprApti: dvitIyasya guNamatsariNo durlabhA duSprApA bodhiriti vartate // 93 / / caurayugmajJAtaM tvAha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ihAbhUtAM narau kauci-danyonyaM dRDhasauhRdau / yuvAnau sAhasopetau, svacauryabalagarvitau // 1 // bhogalabdhau samastecchA-pUrakadravyavarjitau / tau ca cauryaM vyadhAsiSTAM, bhogavAJchAviDambitau // 2 // daNDapAzikalokena, samprAptAvanyadA takau / nIyamAnau ca tau tena, vadhyasthAnaM tapasvinau / / 3 / / dRSTavantau munInmAnyA-nmAnyamAnavasaMhate: / sAdhUnAM satkriyAM dRSTvA, tayoreko vyacintayat // 4 // aho dhanyatamA ete, munayo vimalakriyA: / svakIyaguNasandohA-jjagatAM pUjyatAM gatAH / / 5 / / vayaM punaradhanyAnA-madhanyA dhnkaanggyaa| vidadhAnA viruddhAni, vadhyatAM prApitA janaiH // 6 // coryeNopahatAtmAno, yAsyAma: kAM gatiM mRtA: ? / hI jAtA duHsvabhAvena, lokadvayavirodhakAH // 7 // tadevaM sAdhu sAdhUnAM, vRttaM vAritakalmaSam / viparItamato'smAka-masmAtkalyANakaM kutaH ? // 8 // anya: punarudAsIno, bhavati sma munInabhi / guNirAgAdavApaiko, bodhibIjaM na cApara: // 9 // tatastanukaSAyatvA-ddAnazIlatayA ca tau / narajanmocitaM karma, labdhavantAvaninditam // 10 // mRtvA ca tau samutpannau, kauzAbyAM puri vaannijau| jAtau cA'ninditAcArau, vnnigdhrmpraaynnau| janmAntarIyasaMskArA-dAbAlatvAttayorabhUt / atyantamitratAbhAvo, lokAzcaryavidhAyakaH // 12 // rocate ca yadekasya, tadanyasyApi rocate / tato loke gatau khyAti-mekacittAvimAviti // 13 // tata: kulocitaM karma, kurvatoryAnti vAsarA: / anyadA bhuvanAnandI, prAptastatra jinezvaraH // 14 // bhagavAn zrImahAvIra, ikSvAkukulanandanaH / vAgnIrairz2anasantApa-zamane'mbhodasannibhaH // 15 // vidadhustasya gIrvANA, vyAkhyAbhUmi manoharAm / tatrAsau dharmamAcakhyau, sanarAmaraparSadi // 16 // tamAgataM samAkarNya, kauzAmbIvAsino janA: / rAjAdayaH samAjagmu-rvandituM tatpadAmbujam // 17 // tAvapi zreSThisatsUnU, kutUhalaparAyaNau / janena sArthamAyAtau, jinanAyakasannidhau / / 18 / / jinastu dezayAmAsa, mokSamArga sanAtanam / sattvAnAM sarvakalyANa-kAraNaM karuNAparaH // 19 // tatastayorvaNiksUno-rekasya tajjinoditam / zraddhAnamArgamAyAti, bhAvyate ca sa mAnase // 20 // sphArAkSo mastakaM dhunvan, karNaparNapuTArpitam / romAJcita: pibatyuccai-rjinavAkyaM yathA'mRtam // 21 // tadanyasya tadA bhAti, vAlukAkavalopam / anyonyasya ca tau bhAvaM, lakSayAmAsatustarAm // 22 // vyAkhyAbhuva: samutthAya, jagmaturbhaknaM nijam / tatraiko vyAjahAraivaM bhrAtastvaM bhAvita: kila // 23 // jainavAcA na cAhaM bho-stadatra kimu kAraNam / ekacittatayA khyAtA-vAvAM loke iyacciram // 24 // idAnImatra saJjAtaM, vibhinnaM cittamAvayoH / tadana kAraNaM kiM syA-danyo vakti sma vismita: // 25 // satyameva mamApyatra, vikalpa: sampravartate / kevalaM kevalI nUnaM, nizcayaM na: kariSyati // 26 // sa eva praznito'trArthe, tadyAva: shvstdntike| evaM tau nizcayaM kRtvA, prAtaryAtau jinAntike // 27 // papracchatustamArAdhya, vinayena svasaMzayam / so'pyuvAca puraikena, sAdhavo vAM prazaMsitAH / / 28 // na cAnyena tadetasya, jAtaM bIjasya satphalam / sadbodhe: punaranyasya, nirbIjatvena nA'bhavat // 29 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 94-96 / gurubhakti karaNopadezaH 157 etAM pUrvabhavAM sevAM, jinenoktAM savistarAm / nizamyaikasya saJjAtaM, svajAte: smaraNaM kSaNAt // 30 // tato'sau pratyaye jAte, jAta: saMvegabhAvita: / bhAvitazca jinoddiSTa, prapede zAsanaM zubham // 31 // tatpratipattisAmarthyA-cchubhakarmAnubhAvataH / siddhiM yAsyatyasau kAle-'paraH saMsArameva hi // 32 // nanu kimityeka: sulabhabodhiko jAto netara ityAha sarvadA mAnase yeSAM, gurubhktirgriiysii| puNyAnubandhipuNyena. teSAM janmeha gIyate / / 94 / / sarvadA nityaM mAnase citte yeSAM puNyaprANinAM gurubhaktidharmAcAryetikartavyatAlakSaNA garIyasI mahatI puNyAnubandhipuNyena kuzalAnubandhikarmaNA teSAM janminAM janma jAtiriha jagati gIyate'bhidhIyate iti / / 94 / / sAmprataM pApAnubandhipuNyavatAM lakSaNamAha audAsInyaM gurau yeSA-mRddhayAdi ca vilokyate / pApAnubandhipuNyena, teSAM janma nigadyate // 15 // audAsInyamudAsInatA gurau dharmAcAryaviSaye yeSAM jIvAnAmRddhayAdi ca vilokyate sampadAdi ca dRzyate pApAnu'bandhipuNyenA'kuzalAnubandhikuzalakarmaNA teSAM dehinAM janmotpattilakSaNaM nigadyate pratipAdyate // 95 / / sAmprataM pApAnubandhipApavatAM lakSaNamAha abhaktirmAnase yeSAM, gurau bhavati bhuuysii| pApAnubandhipApena, teSAM janmeti lakSyate // 96 / / abhaktirgurukartavyatAparihAralakSaNA mAnase hRdaye yeSA mapuNyavatAM gurau dharmAcAryaviSaye bhUyasyatizayamahatI pApAnubandhipApenA'kuzalAnubandhyakuzalena teSAM pApAtmanAM janmotpattirityevaM [lakSyate jJAyata iti // 96 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gurubhaktirbhavadbhiH kartavyeti pratipAditA santo ye dhRSTottaraistAM zithilayanti tAn zlokadvayenAha pUrvaM kRtA kariSyAma:, sAmprataM vyAkulA vym| gurubhaktiM prati procu-rye teSAM nanu vismRtA // 97 / / kAlarAtriryakArUDhA, avijJAtasamAgamA / samApyate kSaNAdeva, yasyAM kAryaparamparA // 98 // pUrvaM kRtA pazcAtkAle vihitA, kariSyAma AgAmini kAle vidhAsyAma: sAmprataM vartamAnakAle vyAkulA gRhavyApAraparamparAkaraNasamAkulamAnasA gurubhaktiM dharmAcAryetikartavyatAmprati lakSyIkRtya procuruktavanto ye kecana gurukarmANasteSAMnanu nizcitaM vismRtA smRtipathamatItA, kA ? kAlarAtrirmaraNakSapA, yA kAcir3hA jagati pratItA prasiddhA, avijJAtasamAgamA avijJAto'lakSita: samAgama: samAgamanaM yasyAH sA tathA, samApyate niSThAM yAti kSaNAdeva jhaTityeva yasyAM kAlarAtrau kAryaparamparA samastaprayojanapaddhatiriti, amumevaarthmupsNhrnaah-||97-98|| kiM bahunA vicAreNa, yadi kAryaM sukhairjanAH / tatsarvakugrahatyAgA-gurubhaktirvidhIyatAm // 19 // kiM ? na kiMcidbahunA prabhUtena vicAreNa jalpena ? yadItyabhyupagame kArya prayojanaM sukhai: sAtairjanA - lokAstattasmAtkAraNAtsarvakugrahatyAgAtsamastakubodhaparihAreNa gurubhaktidharmAcAryasevAkaraNalakSaNA vidhIyatAM kriyatAmiti / nanu kimityevaM gurubhaktermAhAtmyamupavarNyate ? ucyate, guruNAM duSpratIkAratvAt uktaJca duSpratikArau mAtA-pitarau svAmI guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca, suduSkaratakhatIkAraH // 1 // [prazamarati pra. 75] __ Agame'pyuktaM-tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso ! taM jahA-ammApiuNo bhaTTisa thammAyariyassa saMpAo vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAgasahasapAgehiM tellehiM abhiMgittA surahiNA gaMdhaDDheNaM umpaTTittA tihiM udaehiM majjAvettA sAlaMkArabhUsiyaM karettA maNunnathAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAvajjIvaM piTThivaDiMsiyAe parivahejjA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM, ahe NaM se yaM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavatittA parUvaittA ThAvatittA bhavati, teNAmeva ammApiussa suppaDiyAraM bhavai / samaNAuso ! kei mahacce darida Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 3 / zloka 97-99 / mAtR-pitR pUjanAdi samuktasijjA, tate NaM se daridde samukkiThe samANe pacchA puraM ca NaM viulabhogasamiddhisamannAgaeyAvi viharejjA, tateNaM se mahacce annayA kayAi dariddIhUe samANe tassa daridassa aMtiyaM havamAgacchejjA, tate NaM se daride tassa bhaTTissa savvassamavidalayamANe teNAvi tassa bhaTTissa duppaDiyAraM bhavati aheNaM se taM bhaTTi kevalipannatte dhamme AghavittA parUvaittA ThAvaittA bhavati teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAraM bhavati, kei tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa aMtiyaM egamavi AyariyaM suvayaNaM socA nisamma kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavanno, teNaM se deve taM dhammAyariyaM dubhikkhadesAo subhikkhaM desaM sAharejA, kaMtArAo vA nikatAraM karejA, dIhakAlieNa vA rogAyaMkeNaM abhibhUyaM vimoejA teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavati aheNaM se taM dhammAyariyaM kevalipannattAodhammAo bhaTTa samANaM bhujjo kevalipannattedhamme AghavittA jAva ThAvaittA bhavati teNAmeva tassa dhammAyariyassa suppaDiyAraM bhavati / [sthAnAGga sU. 3/1/135] idaM cAgamavacanamavagamya sadaiva gurubhaktau prayatno vidheya iti gurubhaktiprazaMsAkaraNaM smaaptmiti| iti tRtIyo'dhikAraH Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake paropakArAdhikAraH 4 ukto gurubhaktyadhikArastadbhaktikAriNA ca paropakAra eva yatno vidheyo'to'tra paropakArakAriNAM prazaMsocyate tatra cAyaM zloka: utpadyante vinazyanti, koTizaH kSudrajantavaH / parArthabaddhabuddhInAM, satAM puNyaiH samudbhavaH // 100 // utpadyante jAyante vinazyanti mriyante koTizo bahuza: kSudrajantavo'sArasattvAH, uttarArdhena tu viparyayamAha satAM satpuruSANAM puNyaiH kuzalakarmabhi: samudbhava: samutpAda: kiMviziSTAnAM satAM ? [parArthabaddhabuddhInAm] parArthe paraprayojane baddhA dattA buddhirmatiryaiste tathA teSAmiti // 1 // santazca svalpA eva bhavantIti darzayannAha paropakArapravaNA:, sadA svArthaparAGgakhAH / kvacitkvacidvilokyante, viralA: sajjanA janAH // 101 // [paropakArapravaNA:] pareSAmupakAra upakRtistatra pravaNA: prahAH sadA sarvadA svArthaparAGmukhA: svaprayojanavimukhAsta evaMvidhaguNabhAjo janA: sajjanA: santazca te janAzca sajjanA: kvacitkvacidvilokyante pratiniyatadezakAlAdau, na sarvatra iti // 101 / / yatasta evaMvidhA ata Aha janmApi ca pramodAya, zokAya ca tadatyayaH / aziSTAnAM tu lokAnA-mubhayasmin viparyayaH // 102 // janmApyutpAdo'pi pramodAya harSAya, AstAM vRddhi: zokAya ca tadatyayasteSAM satAmatyayo vinAza: zokAya du:khAya janAnAmiti gamyate / aziSTalokAnA masajjanAnAmubhayasmin jIvite maraNe ca viparyayo harSAbhAvazokAbhAvalakSaNa: // 102 / / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 zloka / 100-105 / paropakAramahimA 161 nanu kimiti santa: stUyante ? yato dharAdharAdayo'pi mahattvagAmbhIryAdiguNopetA vartante ata Aha dharAdharA mahIyAMso, gambhIrA vArirAzayaH / tathApi ca samaM ziSTai-raupamyaM lebhire na te // 103 / / dharAM dharaNIM dharantIti dharAdharA: parvatA himavadAdayo mahIyAMso'tizayamahAnta:, gambhIrA vArirAzaya iti, gambhIrA alabdhamadhyA vArirAzayo jalAzayA lavaNasamudrAdaya:, yadyapyevaMvidhA ete tathApi, ca samaM ziSTairaupamyaM lebhire na te iti, tathApi, apizabdasteSAM guNAdhikyasUcanArthaH, samaM sArdhaM ziSTaiH sadbhiH aupamyaM sAmyaM lebhire labdhavanto na naiva te dharAdharAdaya iti // 103 // nanu kimiti santastebhyo'pi samatiricyante ? ata Aha yeSAM cittaM ca vittaM ca; vaca: kAyo vinazvaraH / pareSAmupakArAya, vedhaseha binirmitaH // 104 // yeSAM satAM cittaM mano vittaM dhanaM vaca: vANI kAyo deho vinazvara: kSaNakSayI pareSAmupakArAya anyeSAmupakRtaye vedhaseha vinirmito vedhasA dhAtreha jagati vinirmita: kRta iti // 104|| sAmprataM satpuruSANAmeva zAkhibhiH saha sAmyamupadarzayannAha AtmAnaM duHsthitaM kRtvA, paraM kurvanti susthitam / yathA vRkSAstathA santaH, paropakRtaye ratAH // 105 / / AtmAnaM svaM duHsthitaM kRtvA duHkhitaM vidhAya paraM kurvanti susthitaM, paramAtmavyatiriktaM kurvanti vidadhati susthitaM sukhitaM yathA vRkSAstathA santa :, yathA yena prakAreNa vRkSA mahIruhAstathA tenaiva prakAreNa santa: sajjanA: paropakRtaye ratA:, pareSAmupakRtirupakArastatra ratA AsaktA iti // 105 / / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake etadeva bhAvayati-. chAyayA sukhayantyanyaM, sahante svayamAtapam / puSpaMnti ca parasyArthe, phalanti ca mahAdrumAH // 106 // chAyayA sukhayantyanyaM, chAyayA AtapAbhAvalakSaNayA sukhayanti sukhinaM kurvantyanyaM svavyatiriktaM, sahante svayamAtapaM, sahante marSayanti svayamAtmanA AtapamauSNyaM, puSpanti ca parasyArthe, vikasanti ca parasyArthe, Atmavyatiriktasya prayojanAya, phalanti ca phalavanto bhavanti ca parasyArtha iti sambandhaH, te mahAdrumA vRkSA iti // 106 // nanu svodarabharaNameva saGgataM, kimanyenetyAha svodaraM bhriyate kaSTA-dinAnte vAyasairapi / parArthakaraNAsakto, yo jIvati sa jIvati // 107 // svodaraM svakIyamudaraM jaTharaM bhriyate pUryate kaSTAduHkhAddinAnte dinamadhye vAyasairapi kAkairapi, paraM te jIvanmRtakA:, yato'bhyadhAyi jIvanto mRtakAH paJca, zrUyante kila bhaarte| daridro vyAdhito mUrkhaH, pravAsI nityasevakaH // 1 // ata: parArthakaraNAsaktaH paraprayojananiSpAdanasamartho yo jIvati ya: satpuruSo jIvati prANAn dhArayati sa eva jIvati; zeSA jIvanmRtakA iti // 107 // sAmprataM satpuruSANAmeva medhaiH sahopamAnamAha kezenopAya' vittAni, dadurdharme narottamAH / yathA lokopakArAya, paya: pItvA payodharAH / / 10 / / klezenopAya' vittAni klezena duHkhenopALa'rjayitvA ca vittAni dravyANi, tathA ca arthAnAmarjane duHkha-marjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthaM duHkhakAraNam // 1 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 / zloka 107-111 / sajjanaprazaMsA dadurdharme narottamA dadurayacchan dharme puNyanimittaM narottamA uttamapuruSAH, yathA lokopakArAya janahitakRte payo jalaM pItvA AtmasAdvidhAya payodharA meghA iti // 108 // nanu kimiti santa: puna: puna: zasyanta ityAha kathaM santo na zasyante, himAMzukiraNojjvalAH / yeSAM sadupakAreNa, jAyante sukhino janAH // 109 // kathaM kena prakAreNa santa: sajjanA na zasyante? na zlAdhyante ? himAMzukiraNojjvalA: himAMzuzcandramAstasya kiraNA: karAstadvadujjvalA nirmalA:, yeSAM sadupakAreNa yeSAM satAM sundaropakRtyA jAyante bhavanti sukhina: zarmabhAjo janA lokA: tathAhi upakartuM priyaM vaktuM, kartuM snehamakRtrimam / sajjanAnAM svabhAvo'yaM, kenendu zizirIkRtaH 1 // 1 // adhunA sajjanAnAM candanacandrayozca lokAnandavidhAyakatvamAha sajjanAzcandanaM candro, yadi na syurmahItale / tadA duHkhopataptAnAM, kiM syAnnirvRttikAraNam // 110 // sajjanA: ziSTajanAzcandanaM malayajaM, candra: prasiddho yadi na syurmahItale yadi cenna bhaveyu: pRthvItale, tadA tasmin kAle duHkhopataptAnAmasAtasaGghAtapIDitAnAM kiMsyAnnirvRttikAraNaM ? kiM bhavetsvAsthyanimittaM ? na kiMcidityartha iti // 110 // atha ravikaraiH saha sajanAnAM sAmyamupadarzayannAha ajJAnadhvAntasantAna-vidhvaMsanapaTIyasaH / raveriva karA: santa:, 'paropakRtikAriNaH // 111 // ajJAnameva dhvAntamandhakAraM tasya santAna: pravAhastasya vidhvaMsanaM vinAzanaM tatra paTIyaso'tizayadakSA ajJAnadhvAntasantAnavidhvaMsanapaTIyaso, raveriva karA bhAnoriva razmayaH 1paropakRtihetava: BJPC || Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake santa: ziSTajanA: paropakRtikAriNa: svavyatiriktajanopakAravidhAyina: // 111 / / atha sajjanAnAmasAdhAraNaM guNamabhidhitsurAha arthAbhAve'pi dAtAraH, satyasandhA nirAkulAH / sadArambhA: sadA santo, nirbhayA vyasanAgame // 112 // kAryazate'pyasaMmUDhA, gUDhamantrA divaanishm| parArthameva kurvanti, prANairapi dhanairapi // 113 // arthAbhAve'pi dhanaM vinApi dAtAro dAyakA: satyasandhA: satyabhASiNo nirAkulA nirutsukA: sadArambhA: sadvyApArA: sadA nityaM santa: sajjanA:, nirbhayA nirbhIkA vyasanAgame vipadAgame // 112 // tathA kAryazate'pi prayojanazate'pyasaMmUDhA aviluptadhiyo gUDhamantrA anabhijJAtaparyAlocA divAnizaM rAtrindivaM parArthameva paraprayojanameva kurvanti vidadhati prANairucchvAsAdibhirdazaprakAraiH, dhanairvitaiH, apizabdaH satAM paropakArakaraNaikacittatAM sUcayati, yata: kiM candreNa mahodadherupakRtaM dUre'pi santiSThatA / vRddhI yena vivardhate vrajati ca, kSINe kSayaM sAgaraH / A jJAtaM parakAryanizcitadhiyAM ko'pi svabhAvaH satAm / svairaGgairapi yena yAnti tanutAM dRSTvA paraM duHkhitam // 1 // kai: kairvA na prazasyante paropakRtikAriNaH / kurvanto janatAnandaM naracandrakumAravat // 114 // zloko'yaM spaSTaH // 114 // naracandrakumAradRSTAntazcAyaM, tadyathAsamasti bhArata varSe rAmAjanavirAjitA / satpuruSasamAkIrNA, vistIrNatrikacatvarA // 1 // zrIvAsupUjyasarvajJa-satkalyANasurAgamA / mandirairmandarodArai-maNDitA ca samantataH // 2 // uddAmakAnanodyAnaiH, sadA maNDitabhUtalA / saurAjyena sukhAvAsA, campAnAmamahApurI // 3 // kezeSu bandhanaM yasyAM, daNDazchatreSu zrUyate / vAhanaM vAjinAmeva, jane naiva vilokyate // 4 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 zloka | 112-114 / naracandrakathA - 165 pAlayati mahIpAla-stAM purIM puruSottamaH / narasiMhAbhidho vIraH, sadA nItiparAyaNaH // 5 // durvAravairivAreNa, raNenaiva vinirjitaH / sattvAvarjitayA yastu, vRto toSAjjayazriyA // 6 // dvitIyAcandralekheva, jnaanndvidhaayinii| AsItprayatamA tasya, candralekheti vizrutA // 7 // bhuJjAnasya tayA sArdhaM, viSayAnpaJcavidhAnalam / katicidvAsarA jagmu-dharmArthAvapi sevataH // 8 // atha putra: samutpanna:, sallakSaNavirAjita: / saumyo janamanomoda-dAyI candrasamAnanaH // 9 // naracandrAbhidho rakta-komalakarapallava: / vardhamAna: zarIreNa, saJjAta: sa kalocita: // 10 // svadhiyA svalpakAlena, gRhItA: sakalA: kalA: / yauvanaM ca samArUr3hoM, lokalocanazobhanam // 11 // udagrayauvanastho'pi, kalAbhyAsaparAyaNa: / kAmabANavyathAtIto, nirvAhayati vAsarAn // 12 // anyadA cintayAmAsa, naracandraH svamAnase / paropakAriNAmeva, saphalaM janma me matiH // 13 // kartavyo'sau sadA, sadbhi-rjIvitenApi satvaram / jAyante jantavo yena, sukhino jagatItale // 14 // upakAraparA: santo durjanAstvapakAriNaH / etadeva sphuTaM liGgaM, tayoriha nigadyate // 15 // AsAdya mAnuSaM janma, sadA kAryo manISiNA / upakAra: paro nitya-manyathA janma hAritam // 16 // upakAro'pi vijJeyo, nirAzaMsena cetasA / vidhIyate vizAlena, ya: sadA na yathAkatham // 17 // yato'bhyadhAyi ayaM nijaH paro veti, gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu, vasudhaiva kuTumbakam // 18 // Anandabindusandoha-dAyI kAmijanapriyaH / avatIrNastadA ramyo, vasantasamayo jane // 19 // muJcanti maJjarInikara, sahakArA manoharam / puSpaM kiMzukA yatra, raktA iva samantataH // 20 // azoka: pallavollAsI, kalakaNTharavAkula: / sakAmakAminIpAda-pAtasaJjAtasaMmadaH // 21 // kiMbahunA samastApi, vanarAjI virAjitA / vasantasamaye jAte, ramyayA kusumazriyA // 22 // utphullaphullakiJjalka-pAnasaJjAtasaMmadAH / alayastatra guJjanti, mandaM zrutisukhAvaham / / 23 / / nirgacchanti mahAbhaktyA, carcarya: sumanoharA: / AndolikA vidhIyante, zAkhizAkhAsu sundarAH // 24|| gAyanA: kvApi gAyanti, ramyamAnandapUritA: / pibanti kvApi madyAni, janA 'harSotkarSitA: // 25 // kAmukA: kvApi kAntAbhiH, samaM jalpanti narmaNA / kvApi dehasya zRGgAraM, kurvanti vasanAdibhiH // 26 // naiva loke jana: ko'pi, vidyate yo na raJjitaH / sarAgakAmadevena, vasante tu vizeSataH // 27 // uddAmakAmamattebha-kumbhanirbhedakesarI / vasantasamaye nUnaM, nirvikAro jinezvaraH // 28 // naracandro mahAsattvo, rAjasUnuH sumAnasa: / Alokya taM purIlokaM, sArazRGgArazAlinam // 29 // sphAracittatayA spRSTa-zcintAM cakre vizAladhI: / asminnasArasaMsAre, kiM vilAsairmanISiNAm ? // 30 // 1 BJPC / harSAkulA bhRzam-mu. // 2 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake stokAvasthairvizeSeNa, vasantotsavasambhavaiH' / bAlakrIDAgRhaprAyai-vidvajjanagupsitaiH // 31 / / te'pi vittena yadi hInA, bhUyasA syuH satAmalam / kAkamAMsamivocchiSTaM, varjanIyA vishesstH||32|| tathAhi-kAkamAMsaM taducchiSTaM, tucchamatyantadurbalam / bhakSitenApi kiM tena, tRptiryena na jAyate // 33 // evaM tuccheSvasAreSu, yadvilAseSu rajyate / janastatrAjJatA hetu-rathavA''tmabharaNatA // 34 // zubhacitta: samAlocya, cetasA rahasi sthita: / kalAbhyAsapara: zAnta:, samAste'sau nirAkula: // 35 // mahArAjo'tha papraccha, narasiMho janaM nijam / kiM nu bho naracandrAdyA, lokA sarve'pi mAmakA: // 36 // saJjAte'tha manomode, madhumAse'tizAlini / krIDanti vA na vetyatra, satyameva nigadyatAm // 37 // tato jano jagAdainaM, mahInAthaM kRtAJjali: / tava putraM vinA nAtha ! zeSA: krIDanti mAnavA: // 38 // tadvacanaM samAkarNya, zaGkito nijamAnase / utthAya sahasA snehA-tkumArAntikamAgata: // 39 // kumAro'pi samutthAya, vinayAnatavigrahaH / Uce kRtazira:pANi:, kAryaM tAta ! nigadyatAm // 40 // rAjAha satkule janma, rUpaM rogavivarjitam / vayo'tisundaraM putra!, vittaM tava gRhe'dhikam // 41 // parijano vinItazca, svAjJaizvaryaM ca sundaram / janAnurAga: saubhAgyaM, jAtaM te puNyayogataH // 42 // vilAsakAraNe yUnAM, vasante samupasthite / vilAsavimukheneha, munineva kimAsyate ? // 43 // kumAra: prAha-zrUyatAM kAraNaM tAta!, yena na kriyate myaa| vilAso yauvanasthena, vasante'pi samAgate // 44 // kAyazcakAsti rUpeNa, rUpaM bhAti sayauvanam / zRGgArairyauvanaM bhAti, zRGgArA api sampadA // 45 // athavA-svaguNai rUpamAbhAti, rUpaM bhAti suzIlata: / zobhate sarva eveha, loko lakSmyA vishaalyaa|| vivAhavRddhiyAtrAsu, mitrANAM saGgame tathA / jAyate mAnabhaGgo hi, mAninAmalpasampadAm // 47 // yathAkAzaM vinA candram, saro'pi kamalairvinA / zobhate naiva loke'smiM-stathA bhogo dhanaM vinaa||48|| unnatirjAyate loke, ni:saGgAnAM dhanaM vinA / vilAsinAM vinA vittai-rjAyate mAnakhaNDanam // 49 // tasmAdalaM vilAsainaH, svalpakAlai: svapoSakaiH / zrutvedaM vacanaM rAjA, cintayAmAsa mAnase // 50 // vilAsacitto matsUnu-maheccho'yaM narottama: / naivAsya jAyate toSo, vilAsainavarjitaiH // 51 // paropakAro mAdhyasthyam, dAkSiNyaM daanshiiltaa| satAmudAracittAnAM, yato'mI sahajA gunnaa:||52|| tato rAjA babhANaivaM, rajhiMtastadguNairalam / asti vittaM tavAyattaM, kuru vatsa ! samIhitam // 53 // Adideza tato rAjA, bhANDAgArikamaJjasA / dAtavyaM bhostvayA sarvaM, kumAro yatsamIhate // 54 // evaM sarvaM samAdizya, rAjA svArthamazizriyat / tata: kumAravAkyena, puryAmudghoSaNe kRte // 55 // samAyAtA janA: sarve, yuvAna: savizeSata: / kumArazAsanAttuSTA, madhumAsadidRkSavaH // 56 // kumArastAnatha prekSya, cintayAmAsa mAnase / AtmatulyAnimAn kurve, sadvastrAdipradAnata: // 57 / / yauvanaM jIvitaM vittaM, vyApAro rUpameva vA / tadeva zasyate sadbhi-rupakArAya dehinAm // 58 // 1degsambhave-BJPC | Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 / loka 114 / naracandrakathA 1 tataH samAnatAmbUlaM, tulyAbharaNabhUSaNam / samAnavastrasatpuSpaM, tulyayAnAdivAhanam // 59 // tulyakarpUrasanmizra-zrIkhaNDAdivilepanam / kArayitvA janaM sarvaM kumAro hRSTamAnasaH // 60 // vihitasphArazRGgAraH, puramadhyAdviniryayau / sthAne sthAne imA: zravyAH, zRNvan vAco janoditAH // 61 // dhanyo'yaM puNyavAneSa, zlAghyaM janmAsya gaNyate / yenepsitArthadAnena, sarvo'yaM toSito janaH // 62 // tato gatvA varodyAne, puSpasundaranAmani / kumAraH saha lokena, pramodabharanirbharaH ||63|| dInAnAthAdilokebhyo, yAcakAdijanAya ca / vAJchAtItaM dadadravyam, saMkrIDati yathecchayA // 64 // evamarthavyayaM vIkSya, bhANDAgAraniyuktakaH / rAjJe nivedayAmAsa ? sarvaM putravijRmbhitam // 65 // dadAti te mahArAja !, putro dAnamanargalam / sahasralakSakoTIbhi rdInAdibhyaH kuberavat // 66 // katicidvAsarAneSa, yadyevaM deva ! dAsyate / tadA nUnaM mahArAja !, riktaH kozo bhaviSyati // 67 // zrutvedaM vacanaM rAjA, kozakSayanivedakam / dUmito mAnase bADhaM, kumAraM prati raMhasA ||68 // AhUya niSThurairvAkyai - - rupAlabdha: kumArakaH / mUDhabuddhirna jAnAsi dhanAnAmarjane zramam // 69 // kiM durge hastino dezo, vAjino vArtisundarAH / iyadvittavyayAtsiddham, yatte tanme nivedaya // 70 // kumAro'pi samAkarNya, sopAlambhaM vacaH pituH / samutthAya samAyAto, duHkhito nijamandiram // 71 // tatrApi zayane supto, rAtrau cintitavAnasau / mAnabhaMGge hi yadu:kham, tanmRtyoratiricyate // 72 // yataH-maraNe syAtkSaNaM duHkha- mAjanmaM mAnakhaNDane / viSahante kathaM nAma, mAnino mAnakhaNDanam // 73 // sahyatAM mAnabhaGgo hi, sAdhubhirmokSakAGkSibhi: / mAnibhiH sahyate naiva, taddhanA eva yena te ||74|| sahyate mAnabhaGgo hi, nirvijJAnairnapuMsakaiH / janmabhUmisamAsaktai- rmaNDalairiva mAnavaiH // 75 // ityAdi cintayitvAtha, khaDgapANirnirutsukaH / rajanyAM niryayau dhIra, ekAkI suvicakSaNaH // 76 // kathAnakavizeSeNa, pure pAretakAbhidhe / sAyaM samprApa tatrApi, supto'sau devamandire // 77 // atha nidrAvirAme'sA-vAsanne girigahvare / vahnimAlokayAmAsa, jvalantaM manujottamaH // 78 // kiMkAraNo bhavedagniH, kautukAkSiptamAnasaH / samutthAya tato dhIro, jvalanAbhimukhaM yayau // 79 // apazyadvAmatastatra, dhAtuvAdijanAn bahUn / tAmrayogasamAyuktAn, bhUrivittAbhilASiNaH ||80|| ArzIvAdaM dadau tebhyaH, siddhirastu samIhite / svAgataM te'pi jalpantaH, kumArAbhimukhaM gatAH // 81 // annAntare puNyayogena, siddhaM svarNamanuttaram / aho puNyavatAM yogaH, sarvakalyANakAraNam // 82 // lAvA svarNaM tataH procu-ste tuSTAH kumaraM prati / gRhANedaM mahAbhAga !, svapuNyaiH samupArjitam ||83 // yataH - evaMvidhA samastApi, sAmagrI hemasAdhikA / saJjAtA na punarjAtaM jAtarUpaM tvayA vinA // 84 // tato'vocatkumArastAn, svabhAvodArayA girA / yuSmadIyamidaM svarNaM, na mamAsti prayojanam // 85 // zrutvedaM vismitAH sarve, cintAM cakruH svacetasi / mahInAthasutaH ko'pi paropakRtikArakaH // 86 // I F " 167 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake lAtvA svarNaM svake sthAne, tata: sarve'pi te gatAH / kumAro'pi mahIM bhrAmyan, pure bhogapure gataH / / 87 // dRSTvA tatra varodyAnaM, nAnAvRkSasamAkulam / vizrAmahetave tatra, praviSTo hRSTamAnasa: // 88 // udyAnadIrghikAnIre, snAtvA pItvA ca tajjalam / azokavaravRkSasya, sacchAyAyAM sa suptavAn / / 89 // itazcAputrako rAjA, mRtastatra mahApure / tatazca paJca divyAni, mantribhirabhiSecire // 90|| tatastAni ciraM bhrAntvA, tatra sarvatra pattane / nirgatya kAnanasthasya, kumArasyAntikaM yayuH // 11 // tato rAjyAbhiSekeNA-bhiSikta: kumarastakai: / hastiskandhasamArUDho, mahA puramAvizat // 92 / / jAto rAjA mahAkoza:, pracaNDazcaNDazAsana: / khyAtakIrtiH prajAnandaH, sAdhitAzeSabhUtala: // 93 / / anyadA ye purA dRSTA, dhAtuvAdakamAnavA: / bhUpena te samAgatya, natvA bhUpaM niSedire // 94|| tata: sanmAnitA rAjJA, tAmbUlAdipradAnata: / pRSTvA ca kuzalodantaM bhojitA nijamandire // 15 // tato dattaM dhanaM bhUri, prAsAdAzca manoharA: / uktAzca matsamIpe bhoH, santiSThata nirAkulA: // 96 / / zrutvedaM te'pi sAnandA-stasthurvilasato dhanam / pUjitA rAjalokena, bhUpaterapi vallabhA: // 17 // anyadA bhaNitA' rAjJA, bhUridravyArthinA satA / yathA bho mama vAkyena, svarNasiddhirvidhIyatAm // 98 // yuSmAkaM sarvamevAtra, sAhAyyaM prakaromyaham / kriyatAM sarvasAmagrI, pAtyatAM bhUri kAJcanam // 99 / / tataste'pi vidhAyAzu, sAmagrImakhilAmapi / svarNasiddhiM prayatnena, pravRttA kartumaJjasA // 10 // rAjJaH puNyAnubhAvena, pAtitaM bhUri kAJcanam / tuSTo rAjA tatazcaita-ccintayAmAsa mAnase // 101 / / vAJchitArthapradAnena, vidhAya niraNAM mahIm / karomi susthitaM lokaM, sAmprataM sarvameva hi // 102 / / vicintyaivaM tato rAjA, samAhUya svamantriNa: / babhANa bhaNitiprauDhaH, prauDhavAkyairidaM mudA // 103 / / aho'ho mantriNa: sarvaM, samAhUya janaM tata: / pRcchayatAM yena yAvacca, dAtavyaM vidyate dhanam / / 104 / / tattAvaddIyatAM tasmai, kriyatAM niraNAM mahIm / tatastUrNaM tathA cakre, mantribhI rAjazAsanam // 105 / / sarveSu caiva dezeSu, sarvagrAmapurAdiSu / dattaM yathepsitaM dravyaM, sarvalokAya bhUbhujA / / 106 / / sarvapAkhaNDilokAnAM, sarvadInAdidehinAm / cakAropakRtiM rAjA, vAJchAtItaM dhanaM dadan / / 107|| evaM ca kurvato rAjJo, lokaM sarvatra susthitam / gata: kAlo bahurjAtA, kIrtiH zubhrA jagattraye // 108 // anyadA svarganAthena, svarge svargIkasAM puraH / sadaudAryaguNo rAjJo, vAraMvAraM prazaMsitaH // 109 // yathA bho bho: surA: ! zrImA-nnaracandro narezvaraH / sarvadA sarvalokAya, dadAtyeva hi vAJchitam // 110 // vAkyametatsurendrasya, dvAvazraddadhatau surau / parIkSArthaM samAyAtau, rAjJo bhogapuraM puram // 111 // tatraika: zakrarUpeNa, jagAma nRpasannidhau / jagAdevaM sphuTairvAkya-narAdhIzaM kRtAJjali: // 112 // 1 bhANite-BJPC Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 / zloka 114 / naracandrakathA 169 ahaM hi sUrarAjasya, sUrasenAbhidhaH sutH| zrImaccandrapurasvAmI, supratIto ripustava // 113 / / tAvakInairmahAdaNDai-nirjito lUSitA purI / sarvaM mama hRtaM rAjyaM, puramanta:puraM tathA // 114 // viyojita: svabandhubhyo, bhraMzito rAjyasampadaH / ekAkyeva ciraM bhrAnto, mahIpIThe suduHkhitaH // 115 / / bhrAmyatA ca mayA'zrAvi, kIrtirdAnodbhavA tava / tato mayA vyacintyevaM, kimanyaistucchakairjanaiH // 116 // sevitairyAcitairvApi, kRpaNairdravyalolupaiH / yAcitA api te dadyu:, zataM paJcazatAni vA // 117 // tadaudAryaguNopetaM, naracandranarezvaram / dAtAramIpsitArthasya, zatrumapyAzrayAmyaham // 118 // evaM vicintya rAjendra!, smaayaatstvdntike| na kArya: prArthanAbhaGgaH, kiMJcittucchaM prayaccha me||119|| bhUpati prAha yAcasva, yadbhavata: pratibhAsate / sa prAha dIyatAM tarhi, rAjyaM rAjendra ! me nijam // 120 // tatazca naracandreNa, bhUbhujodAracetasA / tRNAya manyamAnena, tasmai rAjyamadIyata // 121 // yata:- kiyatI paJcasahasrI, kiyatI lakSA ca koTirapi kiytii| anukampAmayamanasAM, sA ratnavatI vasumatI kiyatI ? // 122 // kimatra citraM yatsantaH, parAnumrahakAriNaH / na hi svadehazAntyarthaM, jAyante candanadrumAH // 123 // tato rAjA viniSkrAnta:, purAtkhaDgasahAyakaH / jagAma bahirudyAne, sAnando dainyavarjitaH // 124 // tatraivaM cintayAmAsa, vizAlodAracetasA / paropakAratAniSTho, maheccha: svacchamAnasa: // 125 // tadyathA- pAtAlAnna vimocito bata balibhRtyunaM nIto kSayam / no mRSTaM zazalAJchanasya malinaM nonmUlitA vyAdhayaH / zeSasyApi dharAM vidhRtya na kRto bhArApahAraH kSaNaM, cetaH satpuruSAbhimAnakalupaM mithyaiva kiM khidayase ? // 126 // yAvadevaM narAdhIza: santiSThati vicintayan / tAvacchazakavyAdhasya, rUpadvayaM vikuLa sa: // 127 // devo dvitIyakastUrNaM, samAyAto nRpAntikam / tatrAsau zazaka: zIghraM, rAjJa: pAdAntamAzritaH / / 128 // rAjan ! mAM rakSa rakSeti, bhakSyamANo bhayAturaH / tvamevAtra mama trANa-matrANatrANakArakaH // 129 / / tata: pracchAdita: svIya-vastre tena sa bhUbhujA / AyAtastadnu vyAdho, bibhrANa: sazaraM dhanuH // 130 // bhUpasya purato bhUtvA, babhANaivaM sphuTAkSaraiH / zazako'yaM mahArAja!, labdho'tyantakSudhAlunA // 131 // tadarpayasva yenainaM, bhakSayAmi bubhukSita: / rAjAha kiM tavAnena, yAcasva dravyamIpsitam // 132 // dravyeNa lapsyase mAMsa-manyadvA vastu vAJchitam / vyAdha: provAca me rAja-nanenaiva prayojanam // 133 // rAjAha me varAko'yaM, zazaka: zaraNAgata: / tadenaM nArpayAmyeva, kiJcidanyatprayAcyatAm // 134 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake yadyevaM dIyatAM tAva-tsvamAMsaM kSudhitAya me / tolyate zazako yAva - dyadi cetasi te kRpA // 135 // rAjJoktaM gRhyatAM mAMsaM zazako mucyatAmayam / evamuktvA saharSeNa nArAcaH praguNIkRtaH // 136 // tataH zazakamekatra, tatrAropya narezvaraH / utkRtyotkRtya jaGghAto, mAMsaM cikSepa so'nyataH // 137 // yathA yathA kSipatyeSa, svamAMsaM tatra bhUpatiH / tathA tathA mahAbhAraH, zazako vardhatetarAm // 138 // evaM tatra nijaM mAMsa, kSipan rAjA muhurmuhuH / saJjAto maraNAvastho, mUrcchayA patitaH kSitau // 139 // tathApi tena no muktaM, nijaM sattvaM manAgapi / mahAsattvena vIreNa, paropakRticaJcunA // 140 // tato vijJAya tau devau, rAjJazcittaM sunizcalam / prakaTIbhUya bhASete, zlAghyamAnau narezvaram // 141 // aho te paramaudArya-maho te sattvamUrjitam / aho te bhUpa ! gAmbhIrya - maho te vIra ! vIratA // 142 // aho te nirmalA kIrti-strailokyodaracAriNI / zakreNApi surAdhyakSam, yastvaM saMzlAdhyase nRpa ! // 143 // evaM bhUpaguNAn stutvA, kathayAmAsatustakau / rAjJaH sarvaM svavRttAntaM zakrazlAghAdikaM mudA // 144 // tatastoSeNa tau devau, hAraM trailokysundrm| bhUpAya dAtumArabdhau na cAsau taM gRhItavAn // 145 // tatastAbhyAM nRpaH prokto, bho bhUpa ! kSamayasva nau / iyacciraM yadAvAbhyAM, vinA doSaM kadarthitaH // 146 // gaccha rAjannije rAjye, pAlayasva nijAH prajAH / jIva nanda ciraM kAlaM, durlabhAstvAdRzA janAH // 147 // evamuktvA gatau devau, svasthAnaM tuSTamAnasau / svavezmAgatya rAjApi, prAjyaM rAjyamapAlayat // 148 // anekA varabhUpAla-kanyakAH pariNItavAn / bhuktA bhogAzciraM kAlaM, jAtAH putrA manoharAH // 149 // anyadA naracandrAya, samAnayanahetave / preSitA narasiMhena, pitrAmAtyA mahattarAH // 150 // Agatya naracandrasya, piturvAkyaM niveditam / yathA bho janakena tvaM, samAhUto'si sAdaram // 151 // tadrAjan ! gamyatAM tatra, piturvAkyaM vidhIyatAm / tatazca naracandro'pi, nije rAjye nijaM sutam // 152 // nivezya naradharmAkhyaM, sarvalokasya saMgatam / saMbhASya pauravaM lokaM, sanmAnya ca yathocitam // 153 // kRtvA sAmagrikAM sarvAM, sAntaH puro - narezvaraH / kurvan sarvajanAnandaM, samAyAtaH pituH puram || 154|| Ananditastato rAjA, sarvaH parijanastathA / naracandre samAyAte, jImUta iva kekinaH // 155 // tato rAjA nije rAjye, narasiMho nivezya tam / dattvA dharme dhanaM bhUri, kRtvA sarvaM yathocitam // 156 // dharmArthI svakramAyAtaM, vanavAsamazizriyatu / naracandro'pi saJjAtaH prajAnando mahAnRpaH // 157 // prabhUtA sAdhitA pRthvI, prabhUtA jajJire gajA: / prabhUtA vAjino jAtA:, prabhUtAH syandanAstathA // 158 // babhUva bhUripAdAtaM, dravyaM jAtaM prabhUtakam / zatravo mitratAM nItA, guNagrAhI janaH kRtaH // 159 // ullasitA sitA kIrti-rvizvavizvAbhigAminI / pUritA bhUridAnena, samastArthimanorathAH || 160|| evaM prakurvatA tena, naracandreNa bhUbhujA / madhye paropakartRRNAM svA rekhA dhuri vApitA // 161 // anyA bahirudyAne campakAmodanAmani / zIlasundaranAmAna: samAyAtA munIzvarAH // 162 // 170 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 / zloka 114 / naracandrakathA 171 caturjJAnasuvijJAta-sarvavijJeyavistarAH / bahuziSyasamAyuktA, bhavyAmbhoruhabhAskarAH // 163 / / tadAgamaM samAkarNya, vandanArthaM bahurjanaH / puramadhyAdviniSkrAnto, helayA bhaktinirbharaH // 16 // rAjApyAgamanaM jJAtvA, sUrINAM jJAnazAlinAm / jagAma vandanAdyarthaM, samaM sAmantamantribhiH // 165 / / abhivandya yathaucityaM, suuriinnymuniiNstthaa| niSaNNazcocite sthAne, tata: sUribhiraJjasA // 166 // gambhIradhIranAdena,prArabdhA dhrmdeshnaa| mithyAtvavitatadhvAnta-dhvaMsanaikaraviprabhA // 167 // bho bho bhavyA ! ime jIvAH, sarve'pi sukhalipsavaH / sukhaM ca dharmatastasmA-ddharme yatno vidhIyatAm // 168 / / dharmastu sa eveha, ya: sarvajJaiH prarUpitaH / ahiMsAdiguNAdhAraH, sAra: sarvajagaddhitaH // 169 // ityAdyanekadhA dharma-mAcakSANaM munIzvaram / papracchAvasaraM prApya, naracandro narezvaraH // 170 // bhagavan ! kiM mayAkAri, zubhaM krmaanyjnmni| cintAkrAntA mamAzeSA, yena pUrNA manorathAH // 17 // sUri: prAha mahArAja!, zrUyatAM sAvadhAnata: / tvamAsIrbho narAdhIza !, kuJjara: pUrvajanmani // 172 / / vindhyATavyAMsubhadrAkhya-zcaturdantaH sitaprabhaH / surUpo bhadrajAtIyo, hastiyUthasya nAyakaH / / anyadA ca tvayA dRSTaH, sAdhurdraSTavyadarzana: / avadhijJAnasampanno, nabhogAmI vihaGgavat // 174|| tatastvaM dhAvito vegA-taM pratyAruSTamAnasa: / gatastUrNaM tadAsanne, samyagAlokito muniH // 175 / / tatastaddarzanAdeva, kopAvezaM vimuktavAn / stambhita iva sanmantraiH, sthitastasyAgrato muneH // 176 // tatastvaM sAdhunA prokto, gambhIrodArayA giraa| aho pUrvabhavaH kiM te, vismRto varakuJjara ! ? // 177 // vANijyaM vA tvayAkAri, mayA sArdhaM tadA gj'!| atha tvaM dhAvitobhadra!, dUraM ruSTo mmopri||178|| yadi te vismRtaM sarvaM, tadAkarNaya kathyate / tvaM cAhaM ca vare dvIpe, dhaatkiikhnnddnaamni|179|| pure rAjapure hastin ! dvAvapyAvAM vayasyakau / abhavAva vaNikputrau, snehavantau parasparam // 180 // kRtavantau sahaivAvAM, vANijyaM draviNArthinau / vaJcito'haM tvayA dravya-lAbhenAnekadhA tadA // 18 // tena tvaM vaJcanAdoSA-nmRtvA jAto'si kuJjaraH / kRtaM hi kutsitaM karma, na moghaM jAyate ytH||182|| yena te paramA prIti-stadAbhavanmamopari / mAmAlokya tava krodha:, prazAntastena hetunA // 18 // sahasA yena dRSTena, kopAveza: prazAmyati / vardhate prItiratyarthaM, pUrvabandhuH sa tasya bhoH // 184|| sahasA yena dRSTena, kopAveza: pravardhate / hIyate prItiratyarthaM, pUrvazatruH sa tasya hi // 185 / / ahaM punastadAbhUvaM, sadA dAnaparAyaNaH / kiJcittanukaSAyatvA-tprAJjali: sarvakarmasu // 186 // tato mRtvA samutpanna:, pure raajpuraabhidhe| zreSThinazcandanAkhyasya, putra: sundaranAmakaH // 187|| krameNa yauvanaM prApta:, kAminIjanamohanam / vizAlavaMzajAM kanyAM, vibhUtyA pariNItavAn // 188 / / 1 jakat / yena tvaM -BJPC // ? nAmoghaM - BJC mu.|| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 AcArya zrIvardhamAnasUracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake bhuktA bhogAstayA sArdhaMjAtA yogyA: sutA mama / sampAlita: sukhenaiva, ciraM kAlaM gRhaashrmH||189|| AyAtA: sUrayastatra, zrutasAgaranAmakA: / dharmaM zrutvA gRhItA ca', pravrajyeyaM tadantike // 190 // adhIto bhUrisiddhAnta:, suSTha taptaM tapazciram / saJjAtamavadhijJAnaM, labdhizcAkAzagAminI // 191 / / dRSTazca jJAnasadRSTyA, jAto hastitayA bhavAn / samAyAtazca tenAhaM, tvatpratibodhahetave // 192 // tadaho sAmprataM hastin, ! kopaM muJcasva sarvathA / pratipadyasva saddharmaM, tUrNaM svahitamAcara // 193 // zrutvedaM sa gajastatra, jAto jAtismara: kSaNAt / tatastasya mune: pArzve, zrAvakatvaM prapannavAn // 194 // tato'sau sumuni: samyaga, bodhayitvA gajaM tkm| jagAma nijake sthAne, kAlena ca shivaalye||195|| gajo'pi zrAvakaM dharmaM, pAlayitvA ciraM tata: / paryante'nazanaM kRtvA, mRtvA saudharmanAmani // 196 // devaloke suro jAto, mahAtejA maharddhikaH / tatazcyuttvA bhavAnatra, naracandro nRpo'jani // 197 // zrutvedaM sUrisadvAkyaM, bhUpatirmUrchita: kSaNam / sasmAra pUrvajAM jAti, zubhabhAvAnubhAvata: // 198 // tata: sUrimuvAcaivaM, saMvegodhurayA girA / bhadantAhaM nije rAjye, susthaM kRtvA tvadantike // 199 / / sarvaklezaharI dIkSAM, gRhISyAmi munIzvara ! / evamuktvA gato rAjA, svagehe saparicchadaH // 20 // tato rAjye susenAkhyaM, nijaputraM nyavezayat / kRtvA'nyadapi yatkRtyam, dattvA dAnaM ythepsitm|201|| kArayitvA mahApUjAM, sarveSu jinavezmasu / vastrapAtrAdibhi: samya-kpratilAbhya munInRpaH // 202 / / sUriNAmantike 'bhUtvA, gatvA saMvignamAnasa: / jagrAha vidhinA dIkSAM, sarvakarmavimocinIm // 203|| tato gItArthasatsAdhu-samIpe zubhabhAvata: / zikSitAH dvividhA zikSA, naracandrasusAdhunA // 204|| pAlita: suciraM zuddha:, saMyamastapasA saha / sAvazeSIkRtaM karma, saMsArazca laghUkRtaH // 205 // paryante vidhinA mRtvA, saJjAto'nuttare suraH / tatazcyuttvA videhe'sau, vrataM lAtvA zivaM gataH // 206 / / caritamidamudAraM sarvalokaikasAram, narapatinaracandrasyAdbhutaM bhavyalokA: ! 'tribhuvanajanatAnAM dattamodaM nizamya, kuruta nijakazaktyA , sarvalokopakAram / / 207 / / iti zrInaracaMndrasya kathAnakaM parisamAptam 1 me pra"BJPC |R BJPC / tatra-mu. // 3 tribhuvanajanitAnandamodaM-BJPC // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 4 / zloka-115-116 / paropakAramahimA atha paropakartRneva vizeSata: prazaMsayannAha mithyedaM kUrmazeSAbhyAM, yanmahI vidhutA kila / paropakartRbhiH sadbhi-dhRtA bhUriti me matiH // 115 // _ mithyAalIkamidaM janajalpitaM kUrmazeSAbhyAM kacchapa-nAgarAjAbhyAM yaditi 'bhASAyAM mahI medinI vidhRtA vizeSeNa dhAritA,kila ityapavAde, tarhi kaighRtetyAha-sadbhiH sajanaiH, paropakartRbhiH paropakAraniSThaiH, dhRtA dhAritA, bhUrbhUmirityevaM me mama matirbuddhiriti // 115 // sAmprataM paropakAriNAM phalamupadarzayannadhikAraM nigamayannAha paropakArakartRNAM, mRtAnAmapyanargalam / bambhramIti jagatkRtsnaM, kundendudhavalaM yazaH // 116 / / paropakArakartRNAM paropakRtividhAyinAM mRtAnAmapi parAsutAM prAptAnAmapyanarga-lamanivAritaprasaraM bambhramIti sarvato'tizayena vicarati jagallokaM kRtsnaM samastaM kundendudhavalaM kundacandranirmalaM yaza: sarvadiggAmIti paropakArAdhikAra: prismaapt:| iti caturtho'dhikAraH / / 1 BJPC sambhavanAyAM mhii-mu.|| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 AcArya zrIvardhamAnasUracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake santoSAdhikAraH 5 santoSavadbhireva sadbhiH paropakAro vidhIyata ityataH paropakArasamanantaraM santoSAdhikAra ucyate tatra santoSavata: prazaMsayannAha sarvato'pi prasarpantI, tRSNAvallI nirrglaa| yaiH santoSAsinA chinnA, ta eva sukhino janAH // 117 // sarvato'pi samantato'pi prasarpantI visarpantI tRSNAvallI vAJchAvallarI nirargalA anivAritaprasarA yai: kaizcana mahAnubhAvai: santoSAsinA vAJchAvicchedikhazana chinnA dvidhA kRtA ta eva nAnye sukhina: zarmabhAjo janA lokA iti // 117 // na kevalaM santoSavanta: santa: sukhino bhavanti, rAjAdiSvapi te ni:spRhAzcetyupadarzayatrAha ni:spRhasya tRNaM rAjA, tRNaM zakrastRNaM dhnii| kAJcano'pi tRNaM meru-rdhanado'pi tRNAyate // 118 // ni:spRhasya gatalobhasya tRNaM vIruNAdi rAjA narezvara: tRNaM zakro devarAT, tRNaM dhanI dhanavAn, tathA kAJcano'pi svarNamayo'pi tRNaM merurmandaro, dhanado'pi samastanidhAnAdhipatirapi tRNAyate tRNavadAcarati ni:spRhaM pratIti gamyate // 118 // na kevalaM santuSTa iha loka eva sukhI, saMsAro'pi tasya katipayabhavabhAvyeveti darzayannAha anAdyanantasaMsAra-mArgastasya sukhottaraH / vAmetarakare yasya, santoSa: sambalaM varam // 119 / / na vidyate Adiryasya saH tathA na vidyate'nto yasya, so'nAdyananta:- sa cAsau saMsAramArgazcAnAdyanidhanabhavapanthA: tasya santoSavata: sukhottara: sulajhyo, vAmetarakare dakSiNabAhau yasya kasyApi santoSa: santuSTatA sambalaM pathyadanaM varaM pradhAnamiti // 119 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 117-124 / santoSamahimA 175 nanu kathaM dhanaM vinA santoSavatAM sukhaM bhavatItyAha santoSAmRtatRptAnAM, yatteSAM sukhamuttamam / kutastaddhanalubdhAnAM, divArAtrau ca dhAvatAm // 120 // santoSAmRtatRptAnAM santoSapIyUSaprINitAnAM yadityanAkhyeyaM teSAM santoSavatAM sukhaM zarmottamaM pradhAnaM bhavati, kuta: ? na kuto'pItyartha: taditi sukhaM dhanalubdhAnAmarthagRddhimatAM divArAtrau vA rAtrindivaM ca dhAvatAM prasarpatAmiti // 120 // sAmprataM yadvazena sattvA: sukhino bhavanti taM santoSaM namaskurvannAha duHkhadArukuThArAya, bhvaashaapaashnaashine| niHzeSasukhamUlAya, santoSAya namo namaH // 121 // duHkhadArukuThArAyetyazarmadAruvidAraNaparazave, bahvAzApAzanAzine prabhUta-vAJchAbandhanavinAzakAya, ni:zeSasukhamUlAya samastazarmakAraNAya santoSAya santuSTaye namo namo'tizayena namaskAro'stu / / 121 / / iha loka eva santoSaphalamAha yaddInAni na jalpanti, yatsevAM naiva kurvate / yadgurutvaM yayurlokAH santoSastatra kAraNam // 122 // yaditi bhASAyAM, dInAni tucchAni na naiva jalpanti bhASante, yatsevAM paropasarpaNalakSaNAM na kurvate na vidadhati, yadgurutvaM mahattvaM yayurgatA upalakSaNatvAdgacchanti gamiSyanti ca lokA janA: santoSo ni:spRhatvaMtatra mahattvagamane kAraNaMbIjamiti // 122 // sAmprataM santoSavatAM sarvamapi sukhAyetyupadarzayan zlokadvayamAha yadvA tadvA jalaM yeSAM, yadvA tadvA ca bhojanam / AsanaM zayanaM yAnaM, jAyate sukhakAraNam // 123 / / teSAM dUrataraM duHkhaM, sukhaM ca nikaTasthitam / yata: santoSasArANi, sukhAni jagadurjinAH // 124 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 AcArya zrIvardhamAnasUracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ___ yadvA tadvA yadeva tadeva sundarAsundaramityarthaH, jalaM pAnIyaM yeSAM santoSatRptAnAM yadvA tadvA ca bhojanaM yadeva tadeva manoramAmanoramamityarthaH bhojanamabhyavahAryam, AsanaM paTTapIThakAdi, zayyate'sminniti zayanaM sarvAGgINazayyA, yAnaM vesarAdi, jAyate bhavati sukhakAraNaM zarmanibandhanamiti // 123 // teSAM santoSiNAM dUrataraM davIyastaraM du:khamasAtaM, sukhaM ca sAtaM ca nikaTasthitaM samIpavarti, kuta etadityAha-yadyasmAtkAraNAtsantoSasArANi vAJchAvicchedapradhAnAni sukhAni sAtAni jagaduruktavanto jinA: kevalina iti tathA ca jai jattha va tattha va jaha va ! taha va he hiyaya ! nicchuiM kuNasi / tA dukkaha tuha jammaMtarevi dukkhaM ciya na hoi // 1 // // 124 // sAmprataM samastavizAlavastUnAM madhye ni:spRhANAM vizAlatvamupadarzayannAha na ca pRthvI tathA pRthvI, svayambhUramaNo'pi vA / brahmANDamapi no tAdR-gyAdRzo ni:spRho janaH // 125 // na ca naiva pRthvI vasundharA tathA susantuSTavatpRthvI vistIrNA, svayambhUramaNo'pi vA samastasamudraparyantavartisamudro vA apivAzabdau samuccayArthI, brahmANDamapi jagadutpattikAraNamapi no tAdRg na tAdRzaM yAdRzo yadvidho ni:spRho nirabhilASo jano loka iti // 125 / / idAnIM santoSiNa aihikasukhamAha- . kRtaM zeSaguNaistAva-tsantuSTasyeha dehinaH / etAvataiva paryAptaM, yadadhIno na kasyacit // 126 / / kRtaM paripUrNaM zeSaguNairanyaguNaistAvaditi krame, santuSTasya nirIhasyeha jagati dehinaH prANina:, etAvataivAmunaiva paryAptaM kRtaM, yadyasmAtkAraNAdadhIna Ayatto na kasyacinna kasyApIti // 126 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 125-129 / santoSamahimA 177 idAnImasantuSTAnAmihaiva duHkhaparamparAmupadarzayan zlokadvayamAha kuTumbakakRte dhAva-nitazcetazca santatam / ki kRtaM ? kiM kariSyAmi?, kiM karomIti ? cintayan // 127 // khidyate pratyahaM prANI, bahvAzApAzapAzitaH / -vAJchAvicchedajaM saukhyaM, svapnepyeSa na vindati // 128 // kuTumbakakRte gRhanimittaM dhAvanparyaTannitazcetazca yatastata: santatamanavarataM, kiM kRtamityatItakAle, kiM kariSyAmIti bhAvikAle, kiM karomIti vartamAne ca cintayan vitarkayan // 127 / / khidyate klizyate pratyahamanudinaM prANI jantu: bahvAzApAzapAzita: prabhUtamanorathabandhanabaddho vAJchAvicchedajamicchAvinivRttijaM saukhyaM zarma svapne'pi suptajAgarAvasthAyAmapyeSa prANI na vindati na labhate // 128 // atraivArthe dRSTAntadvayamAha asantoSo hi doSAya, santoSa: sukhhetve| kapilo jJAtamatrArthe, piGgalA ca paNAGganA // 129 // asantoSo'parAparavastusaspRhatA doSAya dUSaNahetave, santoSo nirIhatA sukhahetave zarmanimittaM, kapila: purohitaputro jJAtaM nidarzanamatrArthe santoSasukhaviSaye, piGgalA ca piGgalAbhidhAnA ca paNAGganA paNo mUlyaM tatpradhAnAGganA paNAGganA mUlyabhogyA vezyetyarthaH // 129 // jJAte ca yathAkramamime Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 AcArya zrIvardhamAnasUracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kapilakevalikathA babhUva nagarI ramyA, rmyaaraamviraajitaa| kauzAmbI nAma vikhyAtA, vtsaadeshsubhuussnnaa||1|| sumana:saGghasaMyuktA, merucUleva sundarA / supratiSThA suvarNaugha-dhArikA zarmakArikA // 2 // jitazatrurmahArAja-stasyAmAsInnarottamaH / samRddhodagrasatkoza:, prajApAlanatatparaH // 3 // sammata: sarvakAryeSu, tasyAsIcca purohitaH / kAzyapAhvaH sadAcAro, guNAdhAro guNipriyaH // 4 // caturdazamahAvidyA-sthAnasAgarapAragaH / rAjJA vitIrNasavRtti: savRtta: pArvaNenduvat // 5 // bhAryA tasya yazAnAmnI, vizAlAkSI mn:priyaa| kapilAhvastayo: putra:, saJjajJe kaantlocnH|| bAlatve vartamAnasya, kapilasya sa kAzyapa: / vidhe: svacchandakAritvA-tpaJcatvaM samupAgataH // 7 // bhUbhujA tatpadaM dattam, tadanyasmai dvijanmane / tato'sAvazvamArUDha, AtapatravirAjita: // 8 // eti gacchati sAnandam, sadalaGkAradhArakaH / [yazAyA gRhapArthAcca, parivArayuta: sadA / / 9 / / anyadA taM tadA RddhayA, vrajantaM taM purohitam / pratyAsannaM svagehasya, samAlokya yazA tata: // 10 // bhUtapUrvAM nijAMsphIti, smRtvaarodiitsuduHkhitaa| kapilena tata: pRSTA, mAta: kiM zokakAraNam ? // 11 // sApi sarvaM svavRttAntaM, kapilAya nyavedayat / sa prAha kiM na me dattaM, padaM paitryaM mahIbhujA ? // 12 // tayoktaM putra ! sadvidyA-hInaistallabhyate na hi / tena proktamadhIye'haM, sadvidyAmamba! sAmpratam // 13 // tato yazAbravIdevaM, putravAkyena raJjitA / bhavantaM pAThayiSyanti, nehavAstavyapaNDitA: // 14 // tadvatsa ! gaccha vegena, zrAvastI nagarI yata: / samasti tatra sadvidyA-mahAsAgarapAragaH // 15 // mitraM tava piturvidvA-nindradattAbhidha: sudhI: / mitrasnehena so'vazyaM bhavantaM, pAThayiSyati // 16 // zrutvedaM vacanaM mAtu:, zrAvastyAM kapilo gataH / upAdhyAyastatastena, praNato bhaktiyogata: // 17 // niveditaM yathA tAta !, vidyArthamahamAgataH / tenoce sundaraM bhadra !, vidyAyA: samupArjanam // 18 // vidyAhInA yato loke, mAnavA: pazubhi: smaa| [na zobhante sabhAmadhye, haMsaughe iva vAyasA: // 19 // tathA coktaM vidayA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM, vidayA bhogakarI yazaHsukhakarI vidayA gurUNAM guruH / vidyA bandhujano videzagamane vidayA parA devatA, vidayA rAjasu pUjitA na hi dhanaM, vidayAvihInaH pazuH // 20 // kiM tena jAtu jAtena, yo na vidvAnna dhArmikaH / tayA gavA hi kiM kRtyam, yA na dhenurna garbhiNI // 21 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 129 / kapilakevalikathA 179 dAne yazasi zaurye ca, yasya na prathitaM yazaH / vidayAyAmarthalAbhe vA, mAturuccAra eva saH // 22 // vidyAyA: sAdhanAnIha, vidyante mama mandire / kevalaM bhojanaM bhadra!, nirdhanatvAnna vidyate // 23 // tAni cAmUni vidyAsAdhanAni ArogyabuddhivinayodayamazAstrarAgA, abhyantarA jagati pAThaguNA bhavanti AcAryapustakanivAsasahAyavallA', bAhyAzca paJca paThanaM parivardhayanti // 24 // tenoce bhikSayitvAhaM, paThiSye bhavadantike / upAdhyAyastata: prAha, vatsaivaM paThanaM kuta: ? // 25 // evamuktvA samaM tena, gato'sau zreSThino gRham / zAlibhadrAbhidhAnasya, tatazcaivamabhASata // 26 // kauzAmbyA ayamAyAto, vidyArthI suhRdaGgaja: / tadasya kuru sAhAyyaM, tvamAhArapradAnata: // 27 // zreSThinApi takattoSA-tpratipannaM gurorvaca: / bhojanAya tatastasya, dAsI tena nirUpitA // 28 // adhIte so'pi sAnando, hAsyazIla: svabhAvata: / mohayauvanasaMvAsa-doSAtsaMmUDhamAnasa: // 29 // kAmasya durjayatvAcca, tasyAM dAsyAM pralanavAn / avocadanyadA sA taM, snehena rahasi sthitam // 30 // yadyahaM saha kenApi, vastramUlyAya saMvase / soDhavyaM tattvayA kAnta!, yatastvaM tadvivarjita: // 31 // evamastviti tenApi, tadvaca: pratipadyate / sakhedA cAnyadA tena, dRSTA pRSTA ca kAraNam // 32 // tayoce sarvadAsInAM, maha: kalye bhaviSyati / tAmbUlAdivihInAyA, lAghavaM bhavitA mama // 33 // so'pi zrutvA vacastasyA, vinidro duHkhavihvalaH / amunycdiirghni:shvaasaaN-stdicchaapuurnnaashyH||34|| uktaM ca- sIyaMtapariyaNanbhatthiyANa, purisANa dhaNavihINANa / na hu navari kAyarANaM, garuyANavi calai maivihavo // 35 // babhANa sA tata: kAntaM, gaccha tvaM dhanamandiram / prAtareva samutthAya, yato'sAvagrajanmane // 36 // dvau mASau jAtarUpasya, prathamAya prayacchati / mAyAsIdapara: kazci-dardharAtre'pi nirgata: // 37 // cauro'yamiti matvA tai-rgRhIto daNDapAzikaiH / AsthAnasanniSaNNasya, rAjJastairupadarzitaH // 38|| tenAbhANi yathA vipra!, kimu yuktaM tavedRzam / amAyI kathayAmAsa, rAjJa: satyaM svamAzayam // 39 / / tata: saJjAtakAruNyo, rAjA tuSTastadArjavAt / avAdIttaM dvijaM mugdhaM, varaM vRNu yathepsitam // 40 // sa prAhAlocya yAciSye, rAjAhAlocayasva bhoH / gatvaikAnte tatazcaiva-mArabdhazcintituM yathA // 41 // rAjA tuSTo dadAtyadya, dravyaM me tAvadIpsitam / mASadvayena kiM kArya?, yAce'haM mASapaJcakam // 42 / / nAlaM tAmbUlamUlye'pi, nUnaM tanme bhaviSyati / dazamASAMstato yAce, te'pi vastrAdyasAdhakA: // 43 // mArgayAmi zataM nAlaM, tadapyAbharaNAya me / bandhuvargasametasya, sahasro'pi dazAyate // 44 // 1 BJPC | vstraa-mu.| = vastra J paarshvbhaage| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 AcArya zrIvardhamAnasUracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake prArthayAmi tato lakSaM, kSitIzaM varadAyinam / paropakArakartRtve, lakSamapyakSamaM tataH // 45 // koTiM yAce suvarNasya, dInAderdAnasAdhikAm / hastyazvarathapAdAti-sAdhane sApi no sahA // 46 / / cintAvIcicayotkSipta-lobhasAgaramadhyaga: / sthita: saJcintayannevaM, kSaNaM santoSavarjitaH // 47 / / zuddhatvAjjIvarUpasya, citratvAtkarmaNAM gate: / jajJe sajjJAnasaMyoga:, kapilasya tato dRDhaH // 48 // tata: sajjJAnasaMyogA-ccintayAmAsa tatkSaNam / aho lobhasya mAhAtmya-mapUrvaM duHkhakAraNam // 49 / / yadi syAdratnasampUrNo, jambUdvIpa: kathaJcana / aparyApta: praharSAya, lobhAttasya jinaiH smRtaH // 50 // aho mayA kimArabdha-majJAnavazavartinA ? / vijJAya vacanaM mAtu-vidyAdAtuzca sundaram // 51 // jAnanapi yadAsakta: sAmAnyAyAM striyAmaham / tadidaM satyatAM nItaM, vacanam mohavartinA // 52 // sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjAM tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkSepamuktA: zravaNapathajuSo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANA: patanti // 53 / / tAva phurai veraggu, citti kulalajjavi tAvahiM tAva / akajjahataNiyasaMka, guruyANA vi bhao tAva // 54 // tAviMdiyaha vasAI- jasahasiri-hAi tAvahi / ramaNIhiM maNamohiNIhiM, purisa vasI hoi na jAvahi // 55 // so sukayakammu so niuNamai, sivahamaggi so saMghaDio / paramohaNaosahisarisiyahaM, jo bAliyahaM na piDi paDio // 56 // tasmAdalaM suvarNena, viSayairapyalaM mama / kRtaM kAntAprasaGgena, ghorasaMsArahetunA // 57 // evaM cintayatastasya, jAtismaraNamaJjasA / saMpannaM zuddhabhAvasya, svayaMbuddhastato'jani // 58 // devatAdattaliGgo'yaM, svayaM luJcitakuntalaH / pratyakSo dharma evaiSa, rAjAnaM samupasthita: // 59 // rAjJoce kiM tvayAcinti, tata: so'pi nyavedayata / AtmecchAvistaraM sarvaM, narendrAya paThannidam // 60 // uktaM ca-jahA lAho taMhA loho, lAhA loho pavaDDhai / domAsaM kaNayakajja, koDIevi na niTThiyaM // 6 // dadAmi bhadra ! te koTiM, rAjJoce cArucetasA / muninoktaM mayA sarvam, parityaktaM dhanAdikam / / 62 // yata:-arthAnAmarjane duHkha-marjitAnAM ca rakSaNe / Aye du:khaM vyaye du:khaM, dhigarthaM duHkhakAraNam // 63 // ityAdidharmamAkhyAya, kapilAkhyo mahAmuniH / vijahAra mahIpIThe, saMyamI munisattamaH // 64 // nirmamo nirahaGkAro, nirArambho nirAlaya: / ni:sahAyo nirAzaMso ni:saGgo niSparigrahaH // 65 // 1 BJPC / sarisiya mahilANa pemmati no paDio-mu. / / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 129 / kapilakevalikathA 181 yuktaH samitibhirnityaM, sugupto guptibhistathA / kSAntyAdisadguNopetaH, sarvazIlAgadhArakaH // 66 // SaNmAsAnte tatastasya, jJAnamutpannamuttamam / ghAtikarmakSaye jAte, lokAlokAvabhAsakam // 67 // itazca-asti rAjagRhasyeha, zrAvastyAzca mahApura: / duSTazvApadasaGkIrNA-pAntarAle mahATavI // 68 // tasyAmikkaDasajJAnAM, caurANAM zatapaJcakam / astyetatpratibodhArthaM, tadanta: kapilo gataH // 69 / / dRSTaH zAkhigatenaiSa, dasyunA munipuGgavaH / zramaNo'yaM samAyAti, zeSANAM ca niveditam // 70 // tataste taM samAdAya, ninyuzcaurAdhipAntikam / tenApi sa muniH prokto, nRtyatAM nRtyatAM mune ! // 71 / / teSAM vijJAya sa jJAna-cakSuSA mokSakAraNam / itthameva tata: prAha, vAdako bho! na vidyate // 72 // kelinA militA: sarve, tAlA: kuTTanti dasyavaH / teSAM madhyagata: sAdhu-dhruvakaM gAyatIdRzam // 73 // adhuve asAsayaMmi, saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiM nAma hojja taM kammaM, jeNAhaM duggaiM na gacchejjA // 74 // [uttarAdhyayanasU. 8/1] evaM bhagavatodgIte, te'pi gAyanti dasyavaH / tAlAzca kuTTayantyuccaiH, sAnandA: samacetasaH // 75 // evamudgItikAvyAjA-danityatvaM prakAzayan / samyasaMbodhya tAn sarvAn, dIkSayAmAsa sanmuniH / / 76 / / tataste sAdhavo jAtA:, sAdhusadguNadhAriNaH / jAtA jAtismarA: sarve, sarve saMvignamAnasAH // 77 // kAlena kevalajJAnaM, sarveSAmudapadyata / tatazca kSINakarmIzA, yayuH sarve zivAlayam // 78 // iti kapilAkhyAnakaM samAptam / 1- BJPC vstraa-mu.| - vastraJ paarshve|| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake idAnIM piGgalAkhyAnamucyate avyaktaliGgadhArIha, naraH santoSasundaraH / kenApi vaNijA pRSTaH, ko guruste nivedyatAm // 1 // piGgalA kurara: sarpaH, sAraGgAstrastalocanA: / iSukArakumArI ca, SaDete guravo mama // 2 // zrutvedaM vaNijA proktaM, gururekaH zarIriNAm / mahatkautukametacca, gurava: SaT kathaM tava? // 3 // santoSasundara: prAha, sAvadhAnamanA: shRnnu| ekasyApi hi saJjAtA, gurava: SaD yathA mama // 4 // nAnAvarNasamAkIrNaM, nAnAsaudhasamAkulam / vizAlazAlasaMyuktaM, surasadmavirAjitam // 5 // kAminIma maJjIra-ravaraJjitahaMsakam / samastamedinIpIThe, ramyaM ratnapuraM puram / / 6 / / tatrAhaM bhANDamAdAya, gato vANijyakarmaNe / vANijyaM kurvatA dRSTA, piGgalAkhyA vilAsinI // 7 // tato jAtAnurAgo'haM, saMvasAmi tayA saha / vANijye pratalA buddhi-statrA''saktasya me'jani / / 8 // anyadAhaM gRhe tasyA, ardharAtre samAgataH / yAvatsA piGgalA suptA, nizcintA saparicchadA // 9 // aho sukhaM svapityeSA, kRtakRtyA ivAdhikam / vicintyaivaM kSaNaM citte, zloko'yaM paThito myaa||10|| AzA hi paramaM duHkhaM, nirAzA paramaM sukham / AzAM nirAzatAM nItvA, sukhaM svapiti pingglaa||11|| prabhAte punarAyAta:, pRSTA sA piGgalA myaa| kiM kAraNaM vizAlAkSi!, nizIthe tava mandiram // 12 // dattArgalaM ni:zabdaM ca, mayA subhu! vilokitam / yadi kathyaM tadA zIghraM, mama sAdhaya kAraNam // 13 / / tayoktaM sAdhayAmyeSA, nizAmaya nirAkula: / sajjane kathitaM kArya, guNAyaiva prajAyate // 14 // ekadA jAgarAdvADhaM, saJjAtA me visUcikA / jAtAha maraNAvasthA, kaSTaMkaSTena jIvitA / / 15 / / tatastadA mayAkAri, pratijJeyaM sukhAvahA / AdyayAmadvayAdUrdhvaM, svaptavyaM nizcitaM sadA // 16 // AdyamevaM ca yAminyA, jAgarmi praharadvayam / tata: santuSTacittAhaM, nityaM svapimi susthitA // 17 // asantoSo hi duHkhAya, santoSa: sukhakAraNam / asantoSopataptAnAM, santoSo nandanaM vanam // 18 // asantuSTasya yadduHkhaM, santuSTasya ca yatsukham / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // 19|| AdyayAmadvaye jAtaM, yadvittaM tena me dhRti: / evaM nizcayamAdhAya, tiSThAmi sukhitA sadA // 20 // tavApi saGgatazcAyaM, santoSa: sarvavastuSu / susantoSasamo bandhu-rna bhUto na bhaviSyati / / 21 / / pratipadyAtha tadvAkyaM, dharme dattvA nijaM dhanam / tato mayA gRhItaM bhoH, susantoSavrataM param / / 22 / / sthitastatra susantuSTaH, katiciddivasAnaham / evaM bho! mama saJjAtA, santoSe piGgalA guruH // 23 // anyadA ca tata: sthAnA-dracchatA bahirIkSitaH / gRhItamAMsapezIkaH, kurarAkhyo vihaGgamaH // 24 // hanyamAnastarAM lubdhaiH, pakSibhirmAsabhakSibhi: / caNDatuNDAbhighAtena, sarvairapi samantata: // 25 // kathaJcidaivayogena, mAMsapezI tadAnanAt / patitA bhUtale kvApi, gRhItA kAkapakSiNA // 26|| tatastaM kuraraM muktvA , sarve te vAyasaM prati / dhAvitA: sa punarjAta:, kuraro nitarAM sukhI // 27 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 129 / piGgalAkhyAnam 183 tatastatkautukaM dRSTvA, mayA citte vicintitam / sAmiSasya sadA duHkhaM, saukhyamAmiSavarjanAt // 28 // tato mayA parityaktaH, samagro'pi parigrahaH / tena tasya parityAge, kuraro'pi gururmama // 29 // tato'gre gacchatA dRSTaH, sarpaH sarvabhayaGkaraH / bhUmistrIveNisaGkAza:, paravezmakRtAzraya: // 30 // tato'cinti mayA citte, sundaraM vratinAM vratam / gRhArambho hi pApAya, duHkhAya ca zarIriNAm // 31 // tata: prabhRti jasto'haM, parakRtAzramasevakaH / tata: parakRtAvAse, sarpo me gurutAM gataH // 32 // krameNa gacchatA dRSTaM, kAnanaM vipadAnanam / tatra lAtuM samArabdhA, lubdhakaiH pAzabandhanaiH // 33 // vAgurAsu vicitrAsu, sAraGgAstrastalocanA: / 'pAtitA na ca te patitA, apramattatayA tayA // 34 // nAnAvidhairupAyaistai-yAdhairhantuM samIhitA: / rakSitA nijamAtreva, niSpramAdatayA tayA // 35 // apramAdaprasAdena, jAtAste cirajIvina: / nirviNNamanaso vyAdhAH, saviSAdAstato gatAH // 36 // tato mayA vicintyaiva-mapramAdo hi saukhyadaH / kartuM yukto mamApyeSa, tathaiva kRtavAnaham // 37 // evaM me guravo jAtA:, sAraGgAstatra kAnane / apramAdavidhau bhadra!, sadA cakitacetasaH // 38 // tato'gre gacchatA dRSTaH, iSukAra: purAbahiH / zaravrAtamRjUkurva-nizcalIkRtamAnasa: // 39 // atrAntare samAyAtaH, pumAnekastadantike / tenoktaM kiM tvayA dRSTo, gacchan rAjAmunA pathA // 40 // sa prAha na mayA dRSTaH, svakarmaikAgracetasA / tato maiyA vyacintyaivaM, na cAyaM vikalendriyaH // 41 // atha cAnena no dRSTa-zcaturaGgabalAnvitaH / rAjA gacchan samIpena, mahadetatkutUhalam // 42 // yasmAtsvakAryaniSThatvA-dekacittairna dRzyate / calaM vA sthASNu vA vastu, samIpe'pi zarIribhiH / / 43 / / ekAgracetasAmeva, svArthasiddhirapi dhruvam / tanmayApi mana: kArya-mekAgraM dharmacintane // 44 // tata: prabhRti bho bhadra!, saMyamyendriyapaJcakam / jayAjayaphalaM tasya, dhyAnasthazcintayedyathA // 45 / / divasarajanisAraiH sAritaM pakSageham, samayaphalakametanmaNDitaM bhUtadhAtryAm / iha hi jayati kazcinmokSamakSaividheyai-radhigatamapi cAnye viptairiyanti // 46 // tadekAgramanodhyAne, pnycendriyvinigrhe| iSukAro gururjAto, mamaivamavadhAraya // 47 // tathAtraiva pure dRSTA, kaNDayantI kumArikA / taNDulAn valayArAva-kheditazravaNadvayA // 48 // tata: sAmuJcadekaikaM, valayaM zabdazAntaye / tathApi tatkRtArAvo nopazAnto manAgapi // 49 // tato dve trINi catvAri, na ca zAmyati taddhvaniH / tato vimucya zeSANi, tadaikaikaM dhRtaM tyaa||50|| zAnta: zabdastatastasya, jAtA cittasya nirvRti: / dRSTvedaM sukhadA tena, rucitaikAkitA mama // 51 // tato'haM bandhusambandhi-mitravargaM vimucya ca / vicarAmi sukhenaiva, sadaikAkI nirAkulaH // 52 // tadevamekakatve me, gururjAtA kumArikA / tadevaM mama bho bhadra! gurava: SaT prajajJire // 53 // 1BI pAtitA te ca na patitA aE JP paraM te patitA nAtra hyapra mu.|| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake svastyastu sAmprataM tubhyaM, svasthAnaM * samalaGkuru I [ityuktvA so'pi samprApa, sthAnaM sveSTaM tadA drutam ] // 54 // sAmpratamAzApizAcikAyA jayopAyaM, tajjaye ca sukhamupadarzayannAha - AzApizAcikA nityaM, dehasthA duHkhadAyinI / santoSavaramantreNa, sa sukhI yena nAzitA / / 130 // vyAkhyA-AzApizAcikA vAJchAvyantarI nityaM sarvadA dehasthA zarIrasthA duHkhadAyinyazarmapradA santoSavaramantreNa ni:spRhatAparamamantreNAsAvanirdiSTanAmA sukhI zarmavAn yena kenacinnAzitA dehAd dUrIkRtA // 130 // asantuSTa hi janturbhavabhramaNe duHkhito bhavatIti darzayannAhacintAcakrasamArUDho, yogadaNDasamAhataH / karmASTakakulAlena, bhrAmyate ghaTavannaraH / / 131 // cintAcakrasamArUDho yogadaNDasamAhato manovAkkAyalakuTAhataH karmASTakakulAlena jJAnAvaraNIyAdikarmASTakakumbhakAreNa bhrAmyate bhramaNazIlaH kriyate ghaTavatkumbhavannaro mAnavo'santuSTa iti gamyate // 131 // nanu vAJchAsadbhAve'pi jana: sukhI bhaviSyati kotra virodha: ? ityAzaGkApanodAya zlokadvayamAhaAtapacchAyayoryadva-tsahAvasthAnalakSaNa: / vikalpamAlArathAGgArUDho virodhastadvadatrApi, vijJeyaH sukhavAJchayoH / / 132 / / vAJchA cenna sukhaM janto - stadabhAve zarma santatam- / na bhUtAni na bhAvIni, sukhAni saha vAJchayA / / 133 / / AtapastApazcchAyA cAtapAbhAvabhAvinI toryathA sahAvasthAnalakSaNa: samamavasthitisvarUpo virodho viparyayastadA tadvattathA'trApi prastute vijJeyo veditavyaH sukhavAJchayoH zarmecchayoH // 132 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / loka 130 - 134 / santoSakaraNopAyAdi etadeva darzayati vAJchA spRhA cedyadi na sukhaM naiva zarma jantordehinaH tadabhAve vAJchAvirahe zarma sAtaM santatamavicchedaM etadeva nigamayati- na bhUtAni na jAtAni bhAvIni na bhaviSyanti upalakSaNatvAnna bhavanti ca sukhAni sAtAni sArdhaM vAJchayA spRhayA // 133 // sAmprataM santoSaphalamupadarzayan santoSAdhikAramupasaMharannAhasantoSasukhazayyAyAM sadvivekapaTAvRtAH / " svapanti ye mahAtmAnaH, zerate te nirAkulAH / / 134 || santoSasukhazayyAyAM nirIhatAmRduparyaGke sadvivekapaTAvRtA nirmalabodhapaTAvRtA nirmalabodhapaTAvaguNThitA: svapanti svApaM vidadhati ye kecana mahAtmAno mahApuruSAH zerate svapanti te narA nirAkulA nirautsukyA iti // 134 // 185 tadevaMvidhavividhAmalaguNakalApabhAjo bhavanti santoSakAriNo janAH ye sarvatraivAsantuSTacetaso bhavanti te paradravyArthinaH santo vyApAdayanti prANinaH vadanti mRSAvAdaM racayanti kUTakapaTAni, vaJcayanti mitramaNDalAni, druhyanti nirantaraM snehaparAnapi nijakagurujanabandhusambandhinaH, Arambhayanti mahArambhAn, muSNanti paradravyANi kurvanti nyAsApahAraM, lopayanti dharmavyavahAraM, na gaNayanti kulAcAra, ghAtayanti grAmanagarAdIni, vilumpanti mArgeSu bhUridraviNasambhArasambhRtAnanekasArthAn kurvanti niSkaruNAH santo bhrUNahatyAM gohatyAM brahmahatyAM strIhatyAM ca kiM bahunA ? yadekAntena lokadvayaviruddhaM sakalabudhajananinditaM sarvathA vivekinAmatiduSkaraM nistriMzaM nirghRNaM, nistrapaM nirmaryAdaM pAtakAnAmapi mahApApaM sa kartA / yat zrutamAtramapi lomoddharSakArakaM tadapi kurvanti kiyadvA'santuSTacittAnAM ceSTitaM kathyate, ye paradravyaM jighRkSavaH kAni kAni kUTakapaTAni na racayanti ? yathA tArAcandrasatkaM yAnapA bhUridraviNajAtasambhRtaM samAyAtamAkarNya lobhanandyAdibhiH purandarapuravAstavyairanekAni kUTakapaTa kartumArabdhAni tathApi nArthasiddhiH saJjAteti tArAcandrasya potAdhipaterutkaTapuNyayuktatvAt, kathAnakaM cAtra Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tArAcandrakathA babhUva vizvavikhyAtaM puraM tArApurAbhidham / kailAsaparvatAkAraM, tuGgaprAkAraveSTitam // 1 // tatrAbhavacchriyAM dhAma, tArAcandrAbhidho vaNik / khyAtakIrtirjane mAnya:, suhRdAnandakArakaH / / 2 / / tAraprabhA priyA tasya, vinayAdiguNAnvitA / premasthAnaM paraM cAru-zIlAlaGkArazAlinI // 3 // arthArthinA mahApota-stArAcandreNa cAnyadA / mahAya'bhUribhANDAnAM, bhRto'nyadvIpayAyinA // 4 // kRtA sarvApi sAmagrI, sajIbhUtAzca dhIvarA: / samArUDhAzca ni:zeSA, vaNija: subhaTAstathA // 5 // athAzeSaM nijaM lokaM, samyaksambhASya saadrm| visarjitavAMzca sanmAnya, tAmbUlAdibhiraJjasA // 6 // anekabhaTasaMyukta:, zubhAlaGkAradhArakaH / bhUridravyapradAnena, pUritArthimanorathaH // 7 // gatvA pote samArUDho, bandigItayazAstata: / helayA hatasattUrya-zabdairApUritAmbaraH / / 8 / / kRtapUjopacArazca, yoSAbhirgItamaGgala: / kRtakolAhalo lokai-yathAsthAnasthitaprajaH // 9 // chatracchannamukhazcAru-cAmarairupavIjita: / utkSiptanaGgaro mukta-pota: pUrNamanorathaH // 10 // zIghraM gantuM pravRtto'sau, pRSTata: pavaneritaH / eSa yAti gato dUraM, dRzyate naiva locanaiH // 11 // ityuktvA valito loko, gato nijanije gRhe / poto'pi vAyuvegena, laGghitvA laghusAgaram // 12 // ratnamekhalanAmAnaM, dvIpaM prAptastato dhRtaH / potAduttArya bhANDAni, zreSThinA rAzaya: kRtaa:||13|| yathAsthAnaM sthito lokaH, zreSThI jAto nirAkula: / bhukte'pi te nirAbAdhe, jAte potjne'khile||14|| purandarapurAvAsI, lobhanandiriti zruta: / vaNik ca nAmata: zreSThI, karmata: pApakarmakRt // 15 // atraiva ca pure mantrI, kANo mAyAniketanam / vasati sma durAcAro, lobhasAgarasaMjJita: // 16 // paradravyApahAreccha:, sadA saMkliSTamAnasa: / tatrAste carmakAro'pi, mAyAmaya iti smRtaH // 17 // tathAnyo lokavikhyAto, mAnyo vipraguNAnvita: / Adityamandire tatra, dvijo vigatalocanaH / / avidyamAnanetro'pi, trilocana iti smRtaH / horAbalena' lokAnAM dattAdezo vicakSaNaH // 19 // atha bohitthamAyAtaM, bhUribhANDasamAkulam / zrutvAnekajanAkIrNaM, tArAcandraM ca tatprabhum / / 20 / / lobhanandirgato rAtrau, tadante vnycnecchyaa| kRtocitopacArazca, niSaNNo darzitAsane // 21 // kuzalaM te zarIrasya ?, pRSTo'sau lobhanandinA / pUrvAbhyAsamidaM caiva, sulabhaM sajjane jane // 22 // kiM bhANDaM vA kiyadvApi, pRcchato mama kathyatAm / tenApi kathitaM sarvaM, prAya: prAJjalacetasA // 23 // ziro vidhUya tenApi, sakhedamiva jalpitam / prayAsa eva te jAta: kubhANDAnayanAdiha // 24 // yasmAdetasya nAstyatra, grAhaka: ko'pi sarvathA / paraM tathApi gRhNAmi, kIrtibhaGgabhayAdaham // 25 // dAsyAmi prasthakaM tvekaM, tubhyaM vAJchitavastunaH / pratipannamanenApi, satyaGkArazca Dhaukita: // 26 // 1B / visarjitazca-JP / visRSTavAMzca-mu. // 2 = nimittAdinA-J pArzve / / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 134 / santoSa tArAcandrakathA 187 sAkSiNo vihitA lokA, bhANDaM dRSTyAhataM kRtam / Agata: svagRhe zreSThI, pramodabharanirbharaH // 27 // aho ! me dhanyatA yena, parazrI: svavaze kRtaa| dvitIyayAme yAminyA, mantrI lobhaparAyaNaH // 28 // tArAcandrAntikaM prApto, niSaNNo bRhadAsane / bhaNito mantriNA zreSThiM-stArAcandra! nizamyatAm / / 29 // ekadA daNDito rAjJA, kArAgAre pravezita: / kathaJcidantaraM labdhvA, naSTo'haM jIvitAzayA // 30 // mucyamAno mayA dRSTaH, pota: puNyaiH purAkRtaiH / tenottIrya drutaM prApta:, pure tArApurAbhidhe // 31 // tatrApi mandire gatvA, tAvakIne ciraM sthita: / anyadA bhaNitaM rAjJA, lakSe datte na te bhayam // 32 / / mayApi tvatpituH pArthA-llakSo nijakare kRta: / lokAdhyakSaM.mayA muktam, grahaNe dakSiNekSaNam // 33 // lakSaM lAtvA samAyAta-staM dattvA toSito nRpaH / bhUyo'pi svaM padaM labdham, te darAste ca mocakA: // 34 // adya tvaM punarAyAto, mama puNyaiH praNodita: / lAtvA lakSaM svakaM bhadra!, dehi me dkssinnekssnnm||35|| datte ca locane mahyaM, kartavyo bhANDavikraya: / AhAre vyavahAre ca na lajjA guNakAriNI // 36 // evamuktvA gato mantrI, viSaNNa: potanAyaka: / cintAcakrasamArUDhaH, kiGkartavyasamAkula: // 37 // khinno'dInamanA: zrAntaH, zUnyacetA: paribhraman / upAnatsandhanAheto-zcarmakArApaNe gataH // 38 // dRSTo mAyAmayenaiSa, carmakAreNa lobhinA / nIta: sauravaM gehe, niSaNNo varaviSTare // 39 // pRSTazca kena kAryeNa, yUyamatra samAgatA: / zreSThyAha vasandhAna-hetave vayamAgatAH // 40 // carmakAra: puna: prAha, kiM me dAsyatha vetanam / zreSThayAha kiM vicAreNa, kuru karma nirAkula: / / 41|| toSavantaM kariSyAmi, bhavantaM bhuuridaant:| 'vardhasandhAnatastena, praguNA prANahitA kRtA // 42 // vetane kAkiNI dattA, na tuSTazcarmakarmakRt / rUpakArdhaM tato dramma, evaM yAvacchataM gataH / / 43 // sahasralakSakoTIbhi-stena toSamakurvatA / bhaNitazcarmakAreNa, zreSThin ! saMsmara jalpitam / / 44|| tava potagate dravye, ni:zeSe mama mandire / praviSTe yadi me tuSTiH, santuSTi nyathA mama // 45 / / mamAdhInaM dhanaM sarvaM, bhavAn karmakaro mama / na dAtavyaM na bhoktavyaM, rakSaNIyaM prayatnataH // 46 // evamuktvA gato gehe, carmakAra: pramodabhRt / tArAcandro nijaM sthAnaM, gacchan zrAntaH zanaiH zanaiH // 47 // dRSTo madanamaJjaryA, vezyayA varaveSayA / nirUpitazciraM kAlaM, sAbhilASeNa cakSuSA // 48 // dAsyA svagRhamAnIto, tato mkrdNssttryaa| snApito bhojito datta-tAmbUla: savilepanam // 49 // naktaM madanamaJjaryA, saha supto'nuraktayA / prabhAte kathitaM sarvaM, kuTTinyA tasya hRSTayA // 50 // yathaiSA me priyA putrI, nAmnA madanamaJjarI / puruSadveSiNI bhUtvA, babhUva tvayi toSiNI // 51 // tadimAM bhavate dattvA, saJjAtAhaM niraakulaa| susthitaM jAyate ceto, yogyayogena dehinAm // 52 // uktA ca sA yathA vatse! tvayA bhAvyaM viniityaa| vinayo hi kAraNaM yena, sarvadA srvsmpdaam||53|| evaM ca vasatastatra, vavrajubhUrivAsarA: / svarnAthasyeva saudharme, satataM hRSTacetasaH // 54 // 1BJPC | vardhAsandhAnatastenopAnahI praguNIkRtau-mu. // 2 BJPC | tossmgcchtaa-mu.|| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake anyadA ca tayA pRSTaH, kastvaM kasmAdihAgataH ? / tatastasyai svavRtAntaH, sarvastena niveditaH // 55 // tayoktaM vipadeSA te, paraM khedo na saGgataH / ApadaH sampadazcaiva, samIpasthA: zarIriNAm ||56 || evamuktvA gatA tUrNaM, kuTTinI bhAnumandire / tatastrilocanaM bhaTTaM, praNamyovAca sA yathA // 57 // samayo'sti na vA vipra !, pRSTavyaM mama kiJcana / sa prAha samayo datta - zcarmakRcchreSThimantriNAm // 58 // evaM vijJAya sA sarvaM, kuTTinI svagRhe gatA / jAmAtA bhaNito vatsa !, svalpaM hi vyasanaM tava // 59 // yAminyAH prathame yAme, vyatIte ravimandire / pracchannIbhUya tiSTha tvaM, zrRNvan zreSThayAdijalpitam // 60 // tenApi ca kRtaM sarvaM, yathAdiSTaM tathaiva tat / tataH zreSThI samAyAto, yAminyA: prahare gate // 61 // chAtreNAbhANi karNAnte, lobhanandiH samAgata: / pravezaya drutaM vatsa !, dvArarakSAparo bhava // 62 // pravizya zreSThinA bhAnu-rupAdhyAyazca vanditaH / AkhyAya pUrvavRttAntaM, zreSThinedaM prajalpitam // 63 // nirUpaya nijAM horA, nirvAho bhavitA na vA / nirUpya bhaNitaM tena, bhadra ! horA na bhadrikA // 64 // yadi vakSyatyasau dehi, 'prasthakaM mazakAsthnAm / uttarAnilapUtAnAM khaNDitAnAmudUkhale // 65 // tadA te saGkaTaM manye, maunamevAtra sundaram / zreSThI prAha kimIdRkSI, buddhistasya bhaviSyati // 66 // ityuktvA'tha gataH zreSThI, tato mantrI samAgata: / chAtreNAveditaH so'pi praviSTo bhAnumandire // 67 // bhAnumantaM namaskRtya, nato bhaTTastrilocanaH / tatazcAbhANi tenaiva - mAzIrvAdapurassaram // 68 // nandamantrin ! dhanavAn bhava / I niSasAda tato mantrI, labdhAzI: zuddhabhUtale / kathitazca svavRttAnto, yo kRto vaNijA saha // 69 // yuSmatpAdaprasAdena, kalyANaM samupasthitam / nirUpaya nijAM horAM, cittanirvRttihetave // 70 // vibhAvya bhaNitaM tena, sakhedena dvijanmanA / apUrvaM yadi kalyANaM, mantrin ! horA na sundarA // 71 // tenoce tvatprasAdena, sarvaM susthaM bhaviSyati / ityuktvA ca gato mantrI, carmakAraH samAgataH // 72 // chAtreNa bhaNitaH so'pi, praviSTo ravimandire / dUrasthena tato bhAnuH, zironamanapUrvakam // 73 // upAdhyAyo'pi tenaiva, krameNAnena vanditaH / vipraH provAca bho bhadra !, kimAgamanakAraNam ? // 74 // so'vag mayi kRpAM kRtvA, zrUyatAM kathayAmyaham / mayA svabuddhiyogena, vacanacchalanAttathA // 75 // tArAcandrAbhidhaH zreSThI, chaMlitaH sAmprataM kila / tatpraznArthamahaM nUnaM, samprApto yuSmadantike // 76 // suprasAdaM manaH kRtvA, svAmin! horAM nirUpaya / vibhAvya bhaNitaM tena, re ! re ! horA sundarA // 77 // yadi vakSatyasau zreSThI, ratnasArasya bhUpateH / aputrasya suto jAta - stena tuSTo jano'khilaH // 78 // tvaM tu tuSTo'thavA neti, carmakAra ! nivedaya / yadi brUSe na santuSTa - stato bhUmipaterbhayam ||79|| santuSTazceddhanaM naiva, labhyaM santoSa eva hi / tat zrutvA carmakAro'pi, nirAnando gato gRhe // 80 // viprasya niSThurairvAkyai - dUmito mAnase yataH / vacaso'nukUlAttuSTi - rasatyAdapi jAyate // 81 // I 1 prasthakaM masakAsthAM-BC | prasthakaM masakasthanAM - P / prasthakaM mazakasthinAM - JI me mazakAsthiprasthakaM - mu. // 188 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 134 / santoSe tArAcandrakathA 189 vivAhamaGgalAnyatra, pratItAni nidarzanam / [asatyAnyapi lokAnAM, jAyante prItihetave] // 82 // athodgato dinAdhIza-stAmracUDairvavAsire / utthAya svakriyA: kartuM, samArabdho janastataH / / 83 // tArAcandro'pi vegena, nirgato ravimandirAt / gato vezyAgRhe toSAt, kiJcidutphullalocana: / / 84 // tato'sau rAtrivRttAntaM, pRSTo mkrdNssttryaa| tenApi kathitaH sarvo, yathA dRSTo yathA zruta: // 85 // sa tayA bhaNito bhadra!, tathA kAryaM tvayAdhunA / yathA zrutaM dvijasyAnte, jayo yena prajAyate // 86 // evamuktvA gatA vezyA, purato rAjamandire / dRSTA pRSTA ca bhUpena, kimAgamanakAraNam ? ||87 // tayoktaM deva! kAryeNa, samayazcennivedyate / anujJAtA narendreNa, vezyA vaktuM pracakrame // 88 // hAhA kaSTaM mahInAtha !, mahatkhedasya kAraNam / kuto'pi vaNija: ko'pi, potenAtra samAgataH // 89 // zreSThinA mantriNA caivaM, tathA carmakareNa ca / vinApi kAraNaM nAtha ! nirnAtha iva khedyate // 10 // dvIpasya nagarasyAsya, tavApi ca mahIpate! / akIrtimahatI tena, svAmin ! vijJapyase mayA // 91 // zrutvedaM bhUbhujA'bhANi, re re nagararakSaka ! / gatvA taM vaNija lAtvA, zIghramAgaccha matpuraH // 92 / / so'pi zIghraM samAdAya, samprApto nRpateH puraH / puNyAnubhAvatastasya, sAnukUlo nRpo'jani // 13 // natvA nRpaM niSaNNo'sau, sAnandaM vIkSya bhuubhujaa| pRSTastvaM kutra vAstavya:, ? kimAnItaM tvayA vada / / 94 / / tenApi kathitaM sarvaM, yathAvRttaM mahIbhuje / tata: zreSThI samAhUto, bhUmipAlena satvaram // 95 // / AyAtastaM tathA dRSTvA, jAta: sAzaGkamAnasa: / vinamya ca mahInAthaM, niSaNNazcocitAsane // 16 // roSAruNitanetreNa, sAkSepaM dharaNIbhRtA / bhaNito bhaNyase kiMci-lobhanande ! nizAmaya // 97 / / he zreSThin ! zreSThakarmANi, kurvan zreSThI nigadyate / zeSastu nAmata: zreSThI, bhaNyate na tu karmata: // 98 // kimarAjamidaM sthAnaM, nyAyo vA'tra na labhyate? / yena sarvANi kAryANi, kriyante svecchayA tvyaa||99|| digAgatavaNijA sArdhaM, vivAda: kena hetunA ? / kiM kukarma kRtaM tena ? kiJcAnena vinaashitm||100| zreSThayAha zrUyatAM deva!, sAvadhAnena cetasA / AtitheyIM kriyAM kartu-masyAvAse gatA vayam // 101 / / saMlApapUrvakaM pRSTA, vayametena sAJjasam / kimasti nAsti vA mitra !, bhANDAnAmatra nirgama: ? // 102 / / mayoktaM dIrghakAlena, tato viSAdicetasA / zyAmitAsyena saMlapta-manenedaM muhurmuhuH // 103 / / zIghraM nirgamamicchAmo, na ciraM sthAsnavo vayam / mayApyAgatacittena, bhaNito bhadra ! sAmpratam / / 1041 // astyupAya: paraM mitra !, bhavate yadi rocate / yatkiJcidrocate tubhyaM, pratibhANDaM tatprasthakam // 105 // bhRtvA zIghraM prayacchAmi, tataste bhANDanirgama: / pratipannamanenApi, satyaGkArazca Dhaukita: // 106 // vidhRtA: sAkSiNo lokA, bhADaM dRSTayAhataM kRtam / saMvyavahAramudreti niSiddhA bhANDavikraye // 107 / / na cauryaM chalanaM naiva, vyavahAro mayA kRta: / yadyasyApi 'niSiddho'sti, vaNimvargo gatastadA // 108 // rAjAha saGgataM brUte, zreSThI nyAyAnugaM vaca: / zreSThinA labhyamevedam, yadyayaM manyate vaNik // 109 / / 1 BPC | niSedho'sti vaNigdharmo gtstdaa-mu.|| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tArAcandrastato brUte, satyaM sarvamidaM nRpa ! / gRhNAtvayaM nijaM labhyam, yuSmAkaM caraNAgrataH // 110 // dadAtu prasthakaM mahyaM, navyAnAM mazakAsthnAm / uttarAnilapUtAnAm khaNDitAnAmudUkhale // 111 // tato dAtumazaktena, jajalpe zreSThinA vaca: / vijito'haM mahAbhAga!, jayastvayi vyavasthitaH // 112 // rAjAdhyakSaM mayA mukta; sabhA sarvAtra saakssinnii| tato mantrI samAhUta-stadA so'pi samAgataH // 113 // vinamya ca mahInAthaM, niSasAdocitAsane / bhaNito bhUmipAlena, mantrin ! mantro na sundaraH // 114|| vivAda: kena kAryeNa, saJjAto vaNijA sh| sAdhayAgatamAtreNa kiJcAnena vinAzitam ? // 115 // vyavahAranirodho'pi, sahasaiva kathaM kRta: ? / kathitaM kiM nana: kAryam?, svacchanda iva lkssyse||116|| mantryAha zrUyatAM deva, ! sAvadhAnena cetasA / ekadA'haM hatAzena, vidhinA bADhaM viDambita: // 117 // ito nIta: samAkRSya, pure taaraapure'nydaa| asya pitrA samaM tatra, jAtaM me sakhyamuttamam // 118 / / anyadA yAcito lakSo, dattastenApi soJjasA / tasmai grahaNake dattaM, dakSiNAkSi nijaM mayA // 119 // vayamatra samAyAtA:, saMhRta: so'pi vedhasA / eSo'pyatrAgato dRSTaH, sAmprataM bhaNito mayA // 120 // dattvA lakSaM janAdhyakSaM, gRhNa'haM dkssinnekssnnm| vyavahAro'yaM mahArAja!, sammato vyvhaarinnaam||121|| rAjJoktaM zobhanaM vakti, mantrI nItivicakSaNa: / tadaho mantriNo doSo, vidyate nAtra vastuni // 122 / / tArAcandrastata: prAha, satyametanna saMzaya: / vyavahAravilopo hi, pariNAme na sundaraH // 123 // santi prabhUtalokAkSi-lakSANi grahaNe mama / tanmadhyUmilitaM naiva lapsyate tava locanam // 124|| tadarpayAkSi me vAmaM, tattulyaM vIkSya yena te / AnIyaM ca janAdhyakSaM, dIyate dakSiNekSaNam // 125 // 'rAjAha saGgataM vakti, tArAcandraH sniitikm| vAmAkSi mantriNA deyaM, labhate yena dkssinnm||126|| tata: saJjAtakhedena, cintitaM kANamantriNA / aho me mUrkhatA yena, dIrgha dRSTaM na cetasA // 127 // atha saGkaTamAyAtaM, lokanItiriyaM puna: / sarvanAze samutpanne, hyardhaM tyajati paNDita: // 128 // nirjito'haM mahAbhAga!, buddhiste bhadra ! bhdrikaa| rAjAdhyakSaM mayA mukto, vyavahAraM nijaM kuru // 129 // carmakAra: samAnIto, bhayabhItamanA naraiH / brUhi re vaNigbhANDasya, vyApAra: kiM nivArita: ? // 130 // tenApi kathitaM sarvaM, yatkRtaM yacca bhASitam / sabhyairabhANi nirdoSa-zcarmakAro'pi lakSyate // 131 // tArAcandro'pyuvAcedaM, mAyAmaya ! nizAmaya / yacca lokAnmayA'zrAvi, vaco vismayakArakam // 132 // ratnasAranarendrasya, niSputrasya suto'jani / tena tuSTo jana: sarva-stvaM tuSTaH kiM na kathyatAm ? // 133 / / sa prAha sutarAM tuSTa-starhi yAhi nije gRhe| na te kiMcicca dAtavyaM, paritoSo hi vetanam // 134 // tArAcandro narendrasya, praNamya padapaGkajam / pAzatrayavinirmukto, vyavahAraparo'jani // 135 / / svalpenApi ca kAlena, vikrItaM vaNijA nijam / bhANDaM [ca] bhUrilAbho'pi, labdha: punnyaanubhaavtH|| dRSTo rAjA bhRta: pota:, pratibhANDasya sarvata: / gatvA makaradaMSTrApi, pRSTA gamanahetave // 137|| 1 BJPC | zloko'yaM mudrite nAsti / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 5 / zloka 134 / santoSe tArAcandrakathA 191 ruddhazabdaM rudantI sA, locane gldshrunnii| bibhratI vaktumArabdhA, yatheyaM mama putrikA // 138 // prANebhyo'pi priyA vatsa!, dattA madanamaJjarI / AkRSTayuvabhRGgaughA, hyAmradroriva maJjarI // 138 // bhadreNa bhavatA bhAvyaM, bhadrikAyA vizeSata: / pratikUle'nukUlA ye, svalpAste sajjanA janA: // 139 / / mayi sneho na moktavya-stArAcandra! sadA tvayA / yatpratipannanirvAhaM, kurvante viralA janAH // 140 // uktaM ca-bahuvallahe vi kaya-vippie vi annatya baddharAge vi|| . jaMmi maNo na niyattai, so neho paricao seso // 14 // tArAcandra ! ciraM jIva, yAvaccandradivAkarau / smartavyA'haM sadAkAlaM, vatse ! madanamaJjarI // 142 // ityukte dampatI pote, samArUDhau jnaakule| poto'pi gantumArabdho, garutmAniva vegataH // 143 // stokaireva dinaistUrNaM, pUrvapuNyAnubhAvata: / prApto jalanidhestIre, pure-tArApurAbhidhe // 144 // nAnAkrayANakAkIrNaM, zrutvA taM potamAgatam / Anandito narAdhIzo, nAgariko janastathA // 145 / / tatastIre dhRta: poto, lambitA naGgarA drutam / uttIrNazca tata: potA-tArAcandro bhaTAnvitaH // 146 // tata: paNAGganAvRndaiH, sAnandaiH kRtamaGgala: / anekaindivRndaizca, stUyamAnaguNotkaraH // 147 // mAnayanmAnyalokaughaM, namanIyAnnamannasau / sambhASayaMzca sambhASyAn, dAnaM dadattadarthinAm // 148 // samprApto nijagehaM ca, baddhabandhuratoraNam / nijasyabandhuvargasya, sotkaNTho [ca] mimila sH||149|| puSpatAmbUlavastrAdyaiH, sanmAnito nijo janaH / gatazca nijake sthAne, tArAcandravisarjita: // 150 // kRtvA snAnAdikaM kRtyaM, tArAcandro'pi satvaram / gRhItvA prAbhRtaM prAjyaM, jagAma nRpamandiram // 151 // dRSTo rAjA tatastasmai, daukitaM prAbhRtaM tthaa| proktazca nijavRttAnta:, svapotA''gamanAdikaH // 152 // ucchulkazca kRto rAjJA, tato velAkule gataH / uttAritaM tato bhANDaM, nItaM ca nijamandire // 153|| sarvasyApi svalokasya, dAtavyaM ca dadau mudA / tato'sau bubhuje bhogAn, pramodabharanirbharaH // 154 // sArdhaM nijakabhAryAbhyAM, pUrNAkhilamanoratha: / [dharmadhyAnarato nityaM, santoSaikamanA: khalu] // 155 // vijJAyedamasantoSaM, sarvadA tyajyatAM janAH / vidhIyatAM ca santoSaH, sarvakalyANakArakaH // 156 / / santoSAdhikAraH samApta: paJcamo'dhikAraH samApta: Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake saMsArAsAratA'dhikAraH 6 ukta: santoSAdhikAraH, atha saMsArAdhikAra: SaSTha: prArabhyate, asya cAyamabhisambandha: pUrva santoSavatAM prazaMsA kRtA, santoSatvaM ca saMsArAsAratAbhAvAnAta eva jAyate / ityata: saMsArAsAratA'tra procyate / ityanena sambaddho'yaM vyAkhyAyate, tatraite zlokA: yauvanaM jarayA''ghrAtaM, rUpaM rogairabhidrutam / jIvitaM yamarAjasya, vazavarti kva sAratA ? // 135 // parvatA api zIryante, zuSyanti ca jalAzayAH / yatra tatrAnyavastUnAM, sAratA kutra kalpyate ? // 136 // evaM sAMsArikAH sarve, bhAvA vairasya hetavaH / rambhAstambhopamAH prAyo, nissArA: kSaNabhaGgurAH // 137 // jIvenAnantazaH kSuNNe, caturgatigatAgataiH / tathApyalabdhaparyante, hyanAdau bhavasAgare // 138 // alabdhAnta:parispande, duHkhazvApadasaGkale / vyAdhijanmajarAmRtyu-vArivArabhayaGkare / / 139 // pramAdamadirAmUDho, vicetA maSTasadgatiH / kaH prANI patito nAtra, vyUDho viSayavIcibhiH / / 140 // nAnAyonisamAkIrNe, jIvaH karmavinirmitAm / trailokyaraGge naTava-ddhatte'nekasvarUpatAm // 141 / / kvacinnArakabhAvena, kvacittiryagyonikaH / kvacicca jAyate mo, divi deva: kadAcana // 142 / / kvacidrAjA kvacidraGkaH, kvaciduHkhI kvcitsukhii| kvacinindyaH kvacidvandyaH, kvacid jJAnI kvacijjaDaH // 143 // surUpa: subhaga: kvApi, kurUpo durbhaga: kvacit / - kvacida dveSyaH priyaH kvApi, jIvo jagati jAyate // 144 // priyAprayojane keci-tkeciccaaptycintyaa| nIrogatAkRte kecit, keciddhanajigISayA // 145 // khidyante sarvadA jIvA ! asampUrNamanorathAH / rAgadveSagrahagrastA, vivadanta: parasparam / / 146 / / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 6 / zloka 135-152 / saMsArA'sAratAsvarUpam 193 'cintitAnyapijIvA.... // 147 / / zukrazoNitasambhUte, saptadhAtumalAzraye / tvamAtrA''vRte puMsAM, kAye kA ramaNIyatA ? // 148 // ramaNIyA ramaNI yA, nigadyate kAmamohitamanobhiH / tasyA api nissAraM, zarIrakaM pUtimalagandhi // 149 / / saMsArAsAratA yeSA-meSA no manasi sthittaa| . bhramanti te sadA trastA, bhavAraNye mRgA yathA // 150 // janayitrI janI yatra, janI ca jatikA jAyate / kuberadattayA datto, dRSTAnto'tra jinAgame // 151 // saMsArAsAratAmenAM, vibhAvya nijmaanse| te dhanyA ye'tra saMsAre, kurvate na ratiM janAH // 152 // iti zlokA aSTAdaza prAya: pAThasiddhA evaM, tathApi kiJcidvyAkhyAyate / tatra yauvanaM jarayA''ghrAtamiti taruNatvaM vRddhatvena kroDIkRtaM, rUpaM rogairabhidrutamiti sugama, jIvitaM yamarAjasya vazavartItyAyuSkaM mRtyorAyattam, ata: kAraNAt kva sAratA, na kutrApItyarthaH / parvatA api zIryante iti zloka: sugama: evaM sAMsArikA: sarve bhAvA:, ityevamamunA prakAreNa sAMsArikA: saMsArodbhavA: sarve samastA bhAvA: padArthA vairasya hetava iti virasatAkAraNaM rambhAstambhopamA iti kadalIstambhasadRzA: prAyo ni:sArA iti prAyeNa sArarahitA: kSaNabhaGgurA iti kssnnvinshvraaH| jIvenAnantaza: kSuNNe ityAdizlokAstrayaH, tatra kaH prANI patito nAtra vyUDho viSayavIcibhiriti sambandhaH, jIvena jantunA'nantazo'nantavArAn kSuNNe vyApte caturgatigatAgatairitinArakatiryanarAmaralakSaNe gaticatuSTaye gamanAgamanaiH, tathA'pi tenApi prakAreNAnantakRtva: paribhramaNalakSaNenAprAptAvasAne anAdau Adirahite bhavasAgare saMsArasAgare'labdhAnta:parispande'prAptamadhyavibhAge, duHkhazvApadasaGkule azarmaduSTajalacarajIvAkule, vyAdhijanmajarAmRtyuvArivArabhayaGkare iti vyAdhijanmajarAmRtyava eva vArivAro jalavAtastena bhayaGkare bhayAnake, pramAdamadirAmUDha iti| 1 idaM tu dhyeyaM-mu. JP madhye nAstyayaM loka: BC pratyoretAvAn eva pAThaH dRzyate // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pramAda eva madirA surA tayA mUDho vigatakRtyAkRtyaviveko vicetA naSTacitta: naSTasadgatirnaSTasanmArgaH, ka:prANI patitonAtra saMsAre vyUDhaH prerito viSayavIcibhi: zabdAdiviSayakallolai: ? api tu sarvo'pItyarthaH / tathA nAnAyonisamAkIrNe anekajIvotpattisthAnAkule jIva: prANI [karmavinirmitAM] karmaniSpAditAM trailokyaraGge tribhuvanaraGgabhUmau raGgazca nartanasthAnaM naTavanaTa iva dhatte dhArayatyaneka[sva]rUpatAM nAnAprakArarUpatAmiti / etadeva vyanakti, kvacinnArakabhAvenetyAdizlokAstraya: sukhAvabodhA eva, kiJca saMsAravartino jIvA: sarvadA duHkhitAeveti darzayannAha-priyAprayojanekecidityAdi zlokAstraya: sukhAvabodhA eva, tathA zarIreSu sAratAbuddhiM nirasyannAha-zukrazoNitasambhUta ityAdi, zukra pitu: sambandhireta: zoNitaM mAtu: sambandhiraktaM, tAbhyAM sambhUte niSpanne saptadhAtumalAzraye tvagraktamAMsamedAsthimajjAzukralakSaNamalasthAne tvaGmAtrA''vRte chavimAtrAcchAdite puMsAM puruSANAM kAye zarIre kA ? na kAcidityartha: ramaNIyatA ramyatvamiti, tathA ramaNIyA ramyA ramaNI kAminI yA yakA nigadyata ucyate kAmamohitamanobhi: madanavyAmohitamAnasaistasyA api cArutvenAbhimatAyA api ramaNyA: ni:sAraM sArarahitaM pUtimalagandhi kutsitamalayuktam zarIrakam / athopasaMharannAha-saMsArAsAratA yeSAmityAdizlokAstraya: sugamA eva // 135-152 / / kuberasenAdRSTAntaH punarayaM astIha bhArate kSetre, dharArAmAvataMsakaH / sara:saritpuragrAma-vihArArAmarAjita: // 1 // sUrasenAbhidho dezo, janatA''nandakArakaH / pramodakArakAneka-vastustomasamAkula: // 2 // babhUva tatra vikhyAtA, kuberapurasannibhA / nityaM puNyajanAkIrNA, mathurAnAma satpurI / / 3 / / rejuryatra sapadmAni, manohArINi sarvataH / madhye zubhroccagehAni, bahizcArusarAMsi ca // 4 // priyAlapanasArANi, sumana:zobhitAni ca / yatrAnta: sAdhuvRndAni, kAnanAni bahirbabhuH / / 5 / / paraM prArthayate lokaM, yatra sAdhujano bhRzam / duHkhaireva guNo yatra, doSAya khalu kalpyate / / 6 / / guNasya bAdhikA vRddhi-yaMtreSTA zabdazAsane / AgamasyApi nityatvaM, yatra tatraiva sammatam // 7 // strIlocaneSu lolatvaM, kRzatvaM yadi vigrahe / pakSapAta: pataGgeSu, patracintA ca yoSiSu // 8 // kAminAM dUtasaJcAro, rAtrerdoSAbhidheyatA / bhrUlatAsu vilAsinyA:, kauTilyaM yatra bibhrati // 9 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 6 loka / 151-152 / kuberasenAdRSTAnta: ( 18 nAtarAM ) AsIttatra vizAlAkSI, vidagdhA vidagdhapriyA / nAmnAkuberaseneti, suprasiddhA vilAsinI // yA sarvakAmazAstreSu, sakalAsu kalAsu ca / niHzeSarataceSTAsu, prAvINyamadhikaM dadhau // 11 // zRGgArarasabhRGgAro, vilAsarasakUpikA / sallAvaNyapayaH kuNDaM, sArasaundaryamandiram // 12 // saccandanadrumAlIva, bhujaGgaughaniSevitA / prAvRTkAlanabhaH zrIvada, dhanottu payodharA // 13 // bhujaGgarAjarAjIva, mahAbhogavirAjinI / mInaketupatAkeva, jaganmohavidhAyinI // 14 // samagrakAmazAstroktA-''liGganAdiguNavraje / sarvAtizAyinaipuNyaM dadhAra caturAnanA // 15 // evaM vezyAjane prAjyaM, prAdhAnyaM pravitanvatI / mAnyA sA rAjalokasya, pauralokasya cAdhikam // 16 // narendrAmAtyaputrAdyai-styAgibhirbhogibhiH saha / bhuJjAnA sundarAn bhogAn, ninye kAlaM yathAsukham // 17 // anyadA jaThare tasyA, garbhaH prAdurabhUtkila / tenAsau vardhamAnena, nitarAM pIDitA satI // 18 // svamAtuH kathayAmAsa, yathA mAtarmamAdhunA / saJjAtA dAruNAM pIDA, jaTharAntaH suduHsahA // 19 // tayApyAzu samAhUya, vaidyasyAsau pradarzitA / tenApi kSaNamAlokya, pRSTaM rogasya kAraNam // 20 // yatheyaM kiM sadA bhuGkte, pibatyambu ca kIdRzam / sthAne vA kIdRze zete, vyApAraM vA karoti kam // 21 // ityAdi praznite kRtsne, tena vaidyena mUlataH / mAtA kuberasenAyA - stasmai sarvaM nyavedayat // 22 // tatazcAsau parAmRzya, karAgreNa samaM tataH / samyaksamyak tadudaraM, garbhadoSamabudhyata // 23 // tato nizcitya tAM pIDAM, babhANaivaM bhiSagvaraH / yathAsyA jaThare pIDA, yugmagarbhasamudbhavA ||24|| tasmAdasyai dadAmIdaM, nAnAdravyaM zubhauSadham / manAk saJjAyate yena, zarIre'syAH sukhAsikA // 25 // pradattaM ca takaM tena, vaidyena vidhipUrvakam / ISatkuberasenAyA, upazAntA ca vedanA ||26|| tataH sanmAnya tAmbUla-puSpAdivaravastubhiH / sasnehaM sapraNAmaM ca, tayA vaidyo visarjitaH ||27|| tatazca kuTTinI prAha, yathA vatse ! vyathAkaram / gAlayAmi prayogeNa, yugmagarbhamimaM tava // 28 // anyathA te'sya garbhasya, vardhamAnasya doSataH / atyantaM dAruNA pIDA, bhaviSyati suduHsahA // 29 // ato'yaM gAyatAM garbhaH, kriyatAM mAmakaM vacaH / yadyasti jIvitAzA te, no cetputri ! vinaGkSyasi // 30 // kuberasenayApIdaM zrutvA mAtuH prabhASitam / dayArdracittayA'vAci, mAbhANIrmAtarIdRzam // 31 // mahApAtakametaddhi, viziSTajananinditam / yadgarbhapAtanaM nAma, bhrUNahatyeti tadviduH // 32 // tasmAnna gAlayAmyenaM, garbhaM prANAtyaye'pi hi / kiM bhUrijalpitenAtha, yadbhAvyaM tadbhaviSyati // 33 // athovAha takaM garbhaM, kurvantamapi vedanAm / divaseSu ca pUrNeSu, sAsUta yugalaM varam // 34 // dArako dArikA ceti, surUpaM Dimbhakadvayam / kadalIgarbhasaMkAzaM, sarvAvayavasundaram // 35 // athAbhANi hitArthinyA, jananyA sA nijAGgajA / yathA DimbhakayugmaM te, nedaM sundari ! sundaram ||36|| yataste janitA tena, garbhasthenApi vedanA / atyantaM duHsahA vatse !, tadidaM tyajyatAmiti ||37|| 1 195 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tayAvAci kariSyAmi, janani! tAvakaM vaca: / kintu prapAlayAmyeta- tkaticitaddivasAnaham // 38 // dazAhotsavametasya, tAvadamba! karomyaham / pazcAcca pUrayiSyAmi, sarvAMstava manorathAn // 39 // evaM tarhi vidhehIti, pratipanne tayA tata: / tadapatyayugaM sApi, pAlayAmAsa yatnataH // 40 // samagrAbhISTasampattyA, hRdyairmitahitAzanaiH / pAlayantyAstatastasyA, dinAnAM dazakaM gatam // 41 // athAkAri tayoH kRtyaM, dazAhotsavasambhavam / sarvaM sarvajanAnanda-kArakaM sumaharddhikaH // 42 // tata: kuberadatteti, nAmAkaM mudrikAdvayaM / kArayitvA tayA baddhaM, kaNThe bAlakayostayoH // 43 // tatazca cArumaJjUSA, pratyagrA praguNIkRtA / vistIrNamadhyabhAgoru-vinyastamRdutUlikA // 44 // tUlikopari tadyugmaM, zAyitaM ca ttstyaa| azrupAtaM vimuJcantyA, varavastrasamAvRtam / / 45 / / tatazca pihitadvArA, sA maJjUSA susaMvRtA / nIrandhrIkRtasarvAGgA, tAlikA baddhazRGkhalA // 46|| tatazcAsau samutpATya, nItvA pumbhiH kRtAdaraiH / yamunAyAM mahAnadyAM, sandhyAkAle pravAhitA // 47 // vIcivannIrapUreNa, mahAvegapravAhiNA / uhyamAnAtha sA prAta: prAptA saurikapattane // 48 // atha zarIracintArtha-mAgatau saritastaTe / saurikapuravAstavyau-zreSThinau zreSThaceSTitau // 49 // nAmnaiko yakSadattAkhyo, mahezvarAbhidho'paraH / nadItIropakaNThaM ca, yAvacchaucArthamAgatau // 50 // tAvattau nIrapUraNa, preryamANAM manoharAm / dRSTavantau nadImadhye, maJjUSAM mamugAminIm / / 51 / / samIkSamANayoreva, tayostatra sakautukam / hastAbhyAse kSaNAdeva, vegenaiva samAyayau // 52 // tatastAbhyAM dhRtA zIghraM, gacchantI karapallavaiH / nItAca tIradeze sA, tathodghATya nirIkSitA // 53 // tato'valokitaM tAbhyAM, tanmadhye bAlakadvayam / kaGkellipallavacchAyaM, sukumArazarIrakam // 54 // dehodbhUtaprabhAjAlai-rudyotayaddizo daza / kurvadrUpAtirekeNa, lokAnAM locanotsavam // 55 // tato mahezvara: prAha, tadrUpAkSiptamAnasa: / bhoH zreSThin! pazya pazyedaM, sundaraM Dimbhakadvayam // 56 // aho lAvaNyasampUrNo, rUpavAneSa dArakaH / aho samagrasaundarya-rAzireSApi dArikA // 57 / / athoktaM yakSadattena, kenApIdaM samujjhitam / mriyatAmApadaM vApi, prApnuyAditi vAJchayA // 58 // ato'nayorgRhANaikaM, yattava pratibhAsate / gRhNAmyahaM dvitIyaM tu, zreSThin! yattvaM vimuJcasi // 59|| tato mahezvara: prAha, bAlikA me bhavatviti / bAlakaM tvaM gRhANema-mevamastviti so'vadat / / 60 // tallAbhahRSTasantuSTau, lAtvA taDDimbhayugmakam / tadAlokanataniSThau, gatau gehe nije nije // 61 // dArako yakSadattena, svabhAryAyai samarpita: / ayaM putrastavetyuktvA, yatnata: pAlyatAmiti // 62 // mahezvaro'pi sasneha-marpayAmAsa dArikAm / gehinyAstava putrIyaM, yatnena pratipAlaya // 63 / / athedaM vardhate tatra, dhAtrIpaJcakalAlitam / kSIrapAnAbhiSekAGka-dhAraNakrIDanAdibhiH // 64 // sadbhojyairlehyapeyAthai- nAlaGkaraNAdibhiH / tasyaivaM lAlyamAnasya, varSANyaSTau kramAdyayuH // 65 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 6 zloka / 151 - 152 / kuberasenAdRSTAnta: (18 nAtarAM ) tataH zabdAdividyAnAM, grahaNAya yugaM tataH / puSpAlaGkAravastrAdyaiH pravibhUSitavigraham // 66 // zreSThabhyAM kRtapUjasya, varavastraphalAdibhiH / ekasyaiva ca sAnanda - mupAdhyAyasya Dhaukitam // 67 // ekatraiva prayatnena, gRhNata: sakalAH kalAH / parAM koTiM samArUDhA, tasya (tayoH) prIti: parasparam // 68 // evaM snehAnuraktasya, paThataH krIDatastathA / krameNopAttavidyasya, saJjAtaM navayauvanam // 69 // atha mahezvareNoktaM, pazyAho yakSadattaka! / parasparamidaM yugmaM, jAtaM premAnuraktakam // 70 // ayaM kuberadattAkhyaH, putraste'tIvavallabhaH / matputrikAviyogena, prANAnujjhati nizcitam // 71 // iyaM kuberadattApi, matputrI bandhuvatsalA / nijAtmano viyogena, nUnaM prANairvimucyate // 72 // to yakSadattAtra, saGgatamidameva hi / anyonyamanayoreva, yadvivAho vidhIyate // 73 // | athAnanditacitto'sau, yakSadatto'bravIdidam / sAdhu sAdhu tvayA proktaM, zreSThistatkriyatAmiti // 74 // tatazcobhayasaMmatyA, nijakApatyayostayoH / kAritaM sarvasAmagracA, pANigrahaNamaGgalam // 75 // athaivaM tiSThatostatra, sampAditavivAhayoH / anyonyaM paramaprema - tantubhirbaddhacetasoH // 76 || nityaM nAnAprakArAbhi:, krIDAbhiH krIDatoralam / sampadyamAnani:zeSa-tuGgabhogopabhogayoH // 77 // akhaNDasukhasandoha-samudrAntarnimagnayoH / atiyAnti tayoH kAlaH, svarge svargaukasAmiva // 78 // anyadA dyUtasaktAbhyAM, tAbhyAM grahaNake kila / saJcArite svanAmAGke, sve mudrike parasparam // 79 // tataH kuberadatto'sau dadarzAtha kathaJcana / satkAM kuberadattAyA- stAM nAmAGkitamudrikAm // 80 // tato vicintayAmAsa, yatheyaM nanu mudrikA / manmudrikAsamAnaiva, varNAGkaghaTanAdibhiH // 81 // bhAvyaM ca kAraNenAtra, nanu kenApi nizcitam / ataH pRcchAmi gatvAhaM, vRttAntaM pitaraM nijam // 82 // saJcintyaivaM nije citte, dyUtakrIDAM vimucya ca / gatvA pituH samIpe'sau, taM vRttAntamapRcchat // 83 // yakSadatto'pi nirbandhaM, jJAtvA tasyAnivartakam / mUlAdArabhya niHzeSaM, taM vRttAntaM nyavedayat // 84 // tataH zrutvA pituH pArzve, sarvaM vyatikaraM nijam / pANigrahaNaparyantaM, maJjUSAdarzanAdikam ||85 // sa evaM cintayAmAsa, nUnameSA mama svasA / bhAryAbhAvo'pi naivAsyA - mabhUnmama kadAcana // 86 // idameva sundaraM jAtaM, yadakRtyaM na sevitam / mayA mohavimUDhena, sahodaryA tayA saha // 87 // aho duranta evAyaM, ghoraH saMsArasAgaraH / yanmadhyavartinaH sattvAH prApnuvanti viDambanAm // 88 // mAtApi vatsalA bhUtvA bhAryA yatra prajAyate / bhAryA'pi mAtRbhAvena, dhiksaMsAraviDambanAm // 89 // svasA bhUtvA janI yatra, janI bhUtvA svasA bhavet / mAtA sutA sutA mAtA, yatrAsau nirguNo bhavaH // 90 // evamAdi vicintyAsau, saMsArAsAratAM gataH / gatvA kuberadattAyAH, sarvamAkhyadyathA zrutam // 91 // uktavAMzca yathA bhadre!, khedaM cetasi mA kRthAH / yata IdRza evAyaM, nAnAnarthabhRto bhavaH // 92 // ityAdibhiH priyairvAkyai -rbhavavairasya dIpakaiH / pratibodhya piturgehe, preSayAmAsa tAmasau // 93 // tatazca pitaraM pRSTvA, dravyopArjanahetave / kRtvAvazeSasAmagrIM, jagAma mathurAM purIm // 94 || 1 197 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake vyavaharannasau tatra, vividhakrayavikrayaiH / prabhUtamarjayAmAsa, dravyaM puNyAnubhAvata: // 15 // atha kuberasenAkhyAM, vezyAmapazyadanyadA / khyAtakIrtiM svakAmeva, jananIM pUrvavarNitAm / / 9 / / tatastasyA: svarUpatvA-tkAmAkulitamAnasa: / kAle gacchati tAmeva, cakre ca svaparigrahe // 97 // tatraiva vidadhatsarvaM, bhojanasnapanAdikam / putramutpAdayAmAsa, tasyAmeva svamAtari // 98 // itazca-atha kuberadattApi, vasati sma piturgRhe / kurvantI dharmakAryANi, yathAkAmaM yathAbalam // 19 // tameva nijavRttAntaM, cintayantI divAnizam / saMsArasya ca vairasyaM, bhAvayantI kSaNe kSaNe // 10 // zuzrAva suvratAkhyAyA, gaNinyAzcaraNAntike / sarvajJabhASitaM dharmaM, bhAvata: prativAsaram // 101 / / anyadA jAtavairAgyA, saMsArocchedakAraNam / gaNinyA: suvratAkhyAyA: samIpe vratamAdade // 102 / / tata: zrutamadhIyAnA, saMvegAtizayAdiyam / SaSThASTamAdikaM tepe, tapastIvra suduSkaram // 103 // evaM sarvAM prakurvantyAH, sAmAcArI yathoditAm / saMsArasAratAM caiva, bhAvayantyA vizeSataH // 104 // vardhamAnazubhAtyanta-pariNAmAtirekata: / kSayopazamatazcaiva, sadAcaraNakarmaNaH // 105 // tasyA: kuberadattAyAH, viziSTaguNahetukam / avadhijJAnamutpannaM, rUpivastuprakAzakam // 106 // tena pralokayantI ca, bhArataM kSetramaJjasA / krameNopayuje sarvaM, mathurA nagarI prati // 107 // dadarza bhrAtaraM tatra, kalatrIkRtamAtaram / bAlavatsaM tayoreva, putraM cAcintayattataH // 108 // aho! suraudramajJAnaM, mahAduHkhaughakAraNam / mahAviDambanAhetu-mahAmUlaM mahApadAm // 109 / / ajJAnopahatA jIvA, na buddhayante hitAhitam / heyopAdeyatAM caiva, dharmAdharmasvarUpatAm // 110 // bhakSyAbhakSyAdikaM vastu, peyApeyAdikaM tathA / kRtyAkRtyavibhAgaM ca, gamyAgamyaM zubhAzubham // 111 / / ajJAnena hi jIvAnAM dIrgha: saMsArasAgara: / dIrghA karmasthitizcaiva, dIrghA duHkhaparamparA // 112 // ajJAnAdeva kurvanti, jIvA: karmAtinighRNam / gohatyAM bhrUNahatyAM ca, strIhatyAM brahmaghAtanam // 113 / / jalpanti ca mRSAvAdaM, paradravyaM haranti ca / paradArAMzca sevante, lubhyanti ca parigrahe // 114 / / bhakSayanti ca mAMsAni, madyAni ca pibantyalam / bhuJjate ca divArAtrau, pazuvanniyamaM vinA // 115 // tasmAdajJAnameveha, sarvAnarthapravartakam / ziSTasaMmatani:zeSa-vyavahArasya bAdhakam // 116 // evaM vicintya sA citte-'nujJApya maMNinI tathA / krameNa saha sAdhvIbhi-jagAma mathurAM purIm // 117|| tata: kuberasenAyA, geha eva gatasmayA / yayAce sarvadoSaugha-vinirmuktamupAzrayam // 118 // dattastayApi sAnandaM, niravadya upAzrayaH / tasthau tatraiva sA tuSTA, tatpratibodhahetave // 119 // anyadA ca rudantaM taM, vIkSya svabhrAtRputrakam / gatvA vegena taddeze, jagrAha karasampuTe / / 120 // tayo: samakSamevainaM, nivezyAGke nije tata: / evaM provAca sA vAkyaiH, parasparavirodhibhiH // 121 / / yathA tvaM mama putro'si, bhrAtA ca me sahodaraH / / bhrAtavyo'si ca me vatsa!, mama tvaM devaro'si ca // 122 / / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 6 zloka / 151-152 / kuberasenAdRSTAnta: (18 nAtarAM) tava pitApi yo vatsa!, sa me bhrAtA pitA pati: / mamAyaM zvazurazcaiva, bhavatyeva na saMzayaH // 12 // yeyaM te jananI vatsa!, mAtA zvazrUH svasA mama / sapatnI bhrAtRjAyA ca bhavatyeSA sunizcitam // 124|| itthamullApayantI taM, bAlakaM ca muhurmuhuH / zrutvA kuberadatto'pi, tadantikamupAgataH // 125 // uvAca ca yathArye! tvaM, kimityevaM prabhASase / vacanAni viruddhAni, madIyaM putrakaM prati // 126 // evamuktA satI sApi, taM pratyAha prabuddhadhIH / viruddhaM naiva bhASe'haM, dharmazIlA kadAcana // 127 // yanmayA bhASitaM bhadra!, tadetatsatyameva hi / yathA ca satyamevedaM, tathAkarNaya kathyate // 128 // tata: prakathya vRttAntaM, mUlata: sarvameva hi| babhANa nAtrakANAM ca, sA sambandhAbhidhitsayA // 129 // yenAhaM janatAdhyakSaM, pariNinye tvayA kila / tenAyaM me zizuH putro, bhavatItyavagamyatAm // 130 // mama mAtuH suto yena, tena bhrAtA bhavatyayam / yena putro mama bhrAtu-stena me bhrAtRjo'pi hi // 131 // yena bhrAtA mama bhartu-stenAyaM devaro mama / ityetaireSa sambandhI, caturbhirmama nAtrakaiH // 132 // pitApi punaretasya, mAturme yena nandanaH / tenAyaM bhavati bhrAtA, yenoDhA tena me patiH // 133 // sapatnyA jAta ityeSa, putro me tena bAlakaH / manmAturyena bhAyaM, janako'pi ca tena me // 134 / / mAtA yA bAlakasyAsya, mAtA saiva mamApi hi- yenaiSa jananIbhartu-stena zvazrUriyaM mama // 135 / / yena bhrAtuzca bhAryeyaM, bhrAtRjAyA ca tena me / yena bhAryA ca me bhartuH, sapatnIyaM tato mama // 136 // tata: kuberadatto'pi, samAkarSyAryikAvaca: / atyantaM khedamApanna-zcintayAmAsa mAnase // 137 // arere'haM mahAmUDho, mahAduSkRtakArakaH / pApAnAmapyahaM pApo, jaghanyAnAM jaghanyakaH // 138|| yanmayedamakartavyaM, loke zAstre ca ninditam / mAtaryapi mahApApaM, mahApApena sevitam // 139 // aho hyajJAnamUDhena, kAmAkulitacetasA / kRtaM kukarma kIdRkSaM, mayA durgatigAminA // 140 // evaMvidhadurAcAra-ghorAvarjitakarmaNa: / manye zvabhre'pi naivAsti, nivAso nighRNasya me // 141 // kenopAyena no jAne, lokadharmavirodhinaH / amuta: pAtakAd ghorA-cchuddhirmama bhaviSyati // 142 // evamAtmAnamatyantaM, nindantaM pApabhIrukam / kuberadattamAryApi, vaco bhUyo'bravIdidam // 143 // kiM tvaM mahAnubhAvaivaM, khedaM vahasi mAnase / yataste sarvamevedaM, jAtamajJAnadoSata: // 144 // ajJAnAndhitabuddhInAM, yajIvAnAM viDambanA: / bhavantyevaMvidhA ghorA-stadatrAho kimadbhutam // 145 // kRtyAkRtyamajAnAnA, jIvA ajJAnadoSata: / hiMsAdibhyo na kurvanti, vinivRttiM kadAcana // 146 // anivRttAzca te tebhyo, vidadhatyasamaJjasam / tasmAdajJAnata: sarvA, jIvAnAM hi viDambanA // 147 / / yattvayA cintitaM bhadra!, pAtakAdamuta: katham / zuddhirjAyeta me tatra, tavopAya: prakathyate // 148 / / sarveSAmapi pApAnAM, pravrajyA zuddhikArikA / jinoditA tata: saiva, kartavyA zuddhimicchatA // 149 / / dadati brAhmaNAdibhya, eke pApavizuddhaye / godAnaM svarNadAnaM ca, bhUmidAnAnyanekadhA // 150 // AtmazuddhayarthamevAnye, kArayanti kratUnapi / juhRtyagnau pazUstatra, hyazvAdIMzca sahasrazaH // 151 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake amedhyabhuggavAmeke, pRSThabhAgaM spRzanti ca / gavAM mUtraM pibantyanye, hyanye paJcagavaM tathA // 152|| zuddhayarthaM snAnti tIrtheSu, vizantyanye hutAzane / tathApi naiva zuddhayanti, vinA dIkSAM jinoditAm // 153 // kiJca zaucaM vinA zuddhi-rjAyate na kadAcana / sattvAhiMsAdikaM tacca, yata: prAhurmanISiNaH // 154|| sarvajIvadayA zaucaM, zaucaM satyaprabhASaNaM / acauryaM brahmacaryaM ca zaucaM santoSa eva ca // 15 // kaSAyanigrahaH zaucaM, zaucamindriyanigrahaH / pramAdavarjanaM zaucaM, dhyAnaM zaucaM tathottamam // 156 // duSTayogajayaH zaucaM, zaucaM vrvivekitaa| tapo dvAdazadhA caiva, zaucamAhurmanIpiNaH // 157 // sarvajJoktena vRttena, tatsarvaM ca dayAdikam / zaucaM sampUrNamevAsti, sadAntarAtmazuddhikRt // 15 // atha kuberadatto'pi, zrutvA caitttdntike| jagAda saMstuvannevaM, tAM paramopakAriNIm // 159 / / tvamArye! dharmamAtAsi, tvameva me sahodarI / kalyANamAlikA mUlA, tvameva mama sadguruH // 160 / / akRtyAgAdhagartAyAM, durgamAyAM nimajjataH / datto hastAvalambo me, tvayaiva hitakAriNi! // 161 // akRtyasevanopAtta-pApapaGkamanantakam / dharmopadezana reNa, prakSAlitaM tvayA mama // 162 / / tvamajJAnamahAdhvAnta-dhvaMsanaikaraviprabhA / kalpapAdapazAkheva, saGkalpitaphalapradA // 163 // samagrasampadAM mUlaM, sarvadoSaviSApaham / sadvivekasphuradralaM, dattaM me'dya tvayaiva hi // 164 / / ato me tAvakaM vAkyaM, rucitaM hitabhASiNi! / grahISye'hamimAM dIkSAM, sarvapApapraNAzinIm // 165 // tatastAM ca praNamyAsau, samutthAya ca satvaram / gatvA gRhe nijaM lokaM, samAkAritavAniti // 166 / / tatastaM sarvamApRcchaya, sanmAnya ca ythocitm| kRtvA cAsya kuTumbasya, sarvasyApi ca susthitam // 167 / / dharmasthAneSu ni:zeSaM, svaM dravyaM viniyojya ca / dInAdibhyo yathAzaktayA, dAnaM dttvaanukmpyaa||168|| tathA kuberasenAM ca, bhavanaiguNyadarzakaiH / hitaiH pathyaiH priyairvAkyaiH santoSya ca savistaram // 169 // ityAdi sakalaM kRtvA, kRtyaM tatsamayocitam / mitraputrakalatrAdau, snehaM mohaM vimucya ca // 170 // tato jagrAha saddIkSAM, sarvaM saGgaM vimucya sa: / tathAvidhasusAdhUnAM, samIpe samatAyutaH // 171 // atha kuberasenApi, tadviyogena duHkhitaa| anubhUtazrutasaMsAra-nAnArUpaviDambanA // 172 // tasyA: kuberadattAkhya-vratinyAzcaraNAntike / nityaM zuzrAva saddharma, sarvaM kalyANakArakam // 173 / / anyadA sA babhANaivaM, yatidharmo'tiduSkaraH / nAhamenaM kSamAkartuM, gehavAsAbhinanditA // 174 / / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 6 zloka | 151-152 / kuberasenAdRSTAnta: (18 nAtarAM) 201 ata: zrAvakadharmo me, sukara: pratibhAsate / tedenameva me dehi, kRtvAnugrahamaJjasA // 175 / / tata: samyaktvamUlaM sA, paJcANuvratasaMyutam / saptazikSAvratopetaM, gRhidharmaM saduttamam // 176 / / dadau tasyai vidhAnena, sApi jagrAha bhAvata: / dravyAdyabhigrahAMzcaivaM, pratipannA tadantike // 177 // gRhItvA brahmacaryaM ca, yadbhuvane'pi duSkaram / pAlayantI prayatnena, kAmabhogeSu ni:spRhA // 178 // saspRhA mokSasaukhyebhyaH, sadanuSThAnatatparA / saMsAravAsanirviNNA, gamayati sma vAsarAn // 179 // tata: kuberadattApi, sAdhvI saadhviismnvitaa| tatratyabhUrilokAMnAM, kRtvAnugrahamuttamam // 180 // kurvantI candrikevoccai-bhavyakairavabodhanam / paropakAratAheto-vijahAra mahItale // 18 // enAM samAkarNya kuberasenA-vaktavyatAM bhavyavivekadAtrIm / nirasya ni:zeSabhavAbhinanditAM, susAdhudharme kurutAdaraM janAH // 182 // ukta: saMsArAsAratAdhikAraH Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zokAdhikAraH 7 asya cAyamabhisambandha:, anantaraM saMsArAsAratA bhaNitA / abhAvitasaMsArasvarUpAstu zokenAbadhyante tadapanoda ihocyte| atha zokAdhikAra ucyate, tatra zlokASTakaM tAvadAha ajJAtabhavavarasyA:, kIlyante shokshkunaa| atastadapanodArthaM, kizcidevopadizyate // 153 // svabandhunAze jIvAnAM, hRdayaM shokshkunaa| kIlyate kuzalasyApi, nirvivekasya kiM puna: ? // 154 // tathApi niSpratIkAre, sarvasAdhAraNe sdaa| kimarthaM kriyate zoko, maraNe samupAgate // 155 // samameva pravRttAnAM, gantumekatra pattane / yadyekaH purato yAti, kA tatra prativedanA ? // 156 // zoko'pi yujyate kartu, svasya vA tasya vA guNam / yadi kuryAtkRta: kiMci-to cedeSa nirarthakaH // 157 // AyAtaH sa kuto'pIha, sthitvA'hAni kiyanti ca / na jJAyate gata: kvApi, kA tatra pratibandhadhI: ? // 158 // yathaikatra drume rAtrA-vuSitvA pakSiNa: prge| dizo dizaM prayAntyeva-mekagehe'pi jantavaH // 159 / / zakracakrisahasrANi, rAjaraGkazatAni c| mUrkhapaNDitalakSANi, kSuNNAni samavartinA // 160 // ajJAtabhavavairasyA aviditasaMsAranairguNyA: kIlyante niyantryante zokazaGkunA zokakIlena, ata: kAraNAttadapanodArthaM zokApanayanArthaM kiJcit stokamupadizyate upadezo dIyate, iti prathamazlokArthaH, zeSazlokasaptakaM sugamameva // 153-160 // atha mRtyoH samavartitvalakSaNamupadarzayan zlokamekamAha samaM ca vartate yena, sarveSAM prANinAmayam / 'samavartI bhaNyate tena, nirguNasyApyayaM guNaH // 16 // 1 BJP | smvryucyte-mu.|| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra: 7 / zloka 153-165 / zokatyAgopadezaH 203 samaM ca tulyaM ca vartate ceSTate yena kAraNena samavartI bhaNyate kathyate tena prakAreNa nirguNasyApi guNarahitasyApi mRtyorayaM guNa: samavartitvalakSaNa ityuktam / tathA ca mehANa jalaM caMdANa caMdimaM diNayarANa krpsro| maraNaM iTThaviyogo, sAmannaM sylloyss||1|| iti zlokArthaH // 16 // athAtyantazokakArijanAnupAlambhayan zlokatrayamAha AsatAM bahavastAva-dekaikasyApi dehinaH / ye'tItAH pitarasteSAM, saGkhyAM kaH kartumIzvaraH ? // 162 // re mUDhAH ! kiM samArabdhaM, rudyate yadaharnizam / mRta: kiM ko'pi no dRSTaH ?, 'svagRhe paragRhe'pi vA // 13 // Agacchadbhirvigacchaddhi-rjIvaiH karmakadarthitaiH / na kadApi hi zUnyaiSA, ghorA saMsAravartinI // 163 // AsatAM tiSThantu bahavaH prabhUtAstAvaditi krama ekaikasyApi dehina: zarIriNo ye'tItA: pUrvakAle mRtAH pitaro janakAsteSAM saGkhyAM parimANaM kaH ? na ko'pItyartha: kartuM vidhAtumIzvara: samartha iti // 162 / / / re! ityupAlambhe AmantraNe vA, ityAdi sugamamiti zlokatrayArthaH // 163-164 // athottamamadhyamajaghanyajanA yadvidadhati tathA darzayannAha paNDitA naiva zocanti, muzcantyazrUNi madhyamAH / nIcAstvarthapradAnena, rodayanti rudanti ca // 165 // paNDitA vivekino naiva zocanti zokaM na kurvanti, mahatyapi zokasthAna iti gamyate, muJcantyazrUNi nayanavAribindUna madhyamA aviditasaMsArasvarUpAH, nIcA nirvivekAstu punararthe, arthapradAnena iSTe vinaSTe [arthaM] dravyaM dattvAnyAn rodayanti svayaM ca rudantIti zlokArthaH // 165 // 1BJP| svgRhe'nygRhe-mu.|| 2 saMkhyApari BPJC II Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake atha zokakAriNAmupAlambhapUrvakaM hitopadezamAha bho janA! vo'pi naikaTye, paralokaprayANakam / dharmasambalamAdAya, praguNaiH kiM na bhUyate ? // 166 // bho aho janA lokA vo'pi yuSmAkamapi naikaTye pratyAsanne paralokaprayANakaM paralokagamanaM maraNamityarthaH, vartata iti gamyate, [ato] dharmasambalaMdharmapAtheyamAdAyagRhItvA praguNaiH pradvaiH kiM na bhUyate ? bhavadbhiriti gamyate / dharmasambalayuktA hi tatra na sIdanti yata-uktaM 'dhammaM jiNapaNiyaM ghaNu, je saMvala kara leNti| te paraloyapayANaDe, pahiya na dutthiya hoMti // 1 // iti zlokArthaH // 16 // kiJca svaprayojananiSTheSu sattveSu keyaM bandhubuddhirityAvedayannAha svakAryAsiddhita: kruddhaH, putra: zatrUyatetarAm / ato bandhurabuddhInAM, bandhubuddhiratAttvikI // 167 // svakAryAsiddhita: svaprayojanA'niSpanne kruddho ruSTaH putra :sUnuH zatrUyate zatrurivAcarati, ato'smAtkAraNAdvandhurabuddhInAM sundaramatInAM bandhubuddhi: svajanabuddhiratAttvikI apAramArthikIti zlokArthaH // 167 / / kiMbahunA'pi zocitena ? na ko'pi guNa: sampadyate, iti dRSTAntadvayenAha yugAdidevanirvANe, saha zakreNa ckrinnaa| bharatenaM bhUrizabdena, rudatA roditA mahI // 168 // tathApi vAlito naiva, tena snehavatApi hi| zrImadAdijinAdhIzaH, sarvalokaikabAndhavaH // 169 / / putrANAM maraNaM zrutvA, dvijAdAkasmikaM nRpaH / prabhuH prabhUtamedinyAH, sagaraH zokavihvalaH // 170 / / 1patti payatti na devi ghaNa, je saMbalu kara - BJVI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH 7 / zloka 166-172 / zokatyAge sagaracakravartikathAnakam 205 kSaNamAtraM mUrcchitaH sthitvA, mahA''krandaM cakAra saH / tathApi rudatA tena, svaurasA naiva vAlitAH // 171 // tasmAcchokaM parityajya, tatkartavyaM mniissinnaa| bhUyo na bhUyate yena, saMsAre zubhakarmaNA // 172 / / asya zlokapaJcakasya vyAkhyA yugAdidevanirvANe RSabhajinasiddhigamane saha sArdhaM zakreNendreNa cakriNA cakravartinA bharatena bharatAMbhidhena bhUrizabdena bRhaddhvaninA rudatA rodanaM kurvatA roditA rodanaM kAritA mahI pRthvI, tAtsthyAttadvayapadeza iti tatrasthA lokA: / tathetyAdizlokacatuSTayaM sugamameva, navaraM svaurasA: svaputrA iti zlokapaJcakArthaH // 168-172 / / iha bharatacakravartikathAnakaM suprasiddhamiti kRtvA na likhyate sagaracakravartikathAnakaM punaridamastIha sundarAneka-vastusandohasaGkulA / ayodhyAnAma vikhyAtA, purI zakrapuropamA // 1 // tAM ca sarvaguNopetau, paalyaamaasturnupau| jitazatrusumitrAkhyau bhrAtarau prItamAnasau // 2 // yathAsaGkhyena sadrUpe, tayorbhArye babhUvatuH / vijayAvaijayantyAkhye, saujanyAdiguNAnvite // 3 // anyadA ca sukhaM supte, paryaGke ratnarAjini / dRSTavatyau mahAsvapnA-nimAnnizi caturdaza // 4 // gajendraM vRSabhaM siMha-mabhiSekaM sumamrajaH / candraM sUryaM dhvajaM kumbhaM, ramyaM padmasarastathA // 5 // samudraM varavimAnaM ca, ratnarAziM hutAzanam / mukhena vizato dRSTvA, svapnAnetAnnijodare // 6 // pratibuddhe ca te satyau, ziSTavatyau yathAvidhi / bhartRbhyAM paramAnandaM, vahantyau nijamAnase // 7 // tAbhyAmapi ca ta ukte, yathA yuvakayo: sutau / 'bhaviSyata: sundarAkArau, sarvalakSaNasaMyutau // 8 // itthaM te pezalairvAkyaiH, patibhyAmabhinandite / jagmaturnijakasthAne, harSApUritamAnase // 9 // tata: prAta: samAhUya, bhUpati: svapnapAThakAn / sampUjya praznayAmAsa, svapnAnAM phalamAdarAt // 10 // tairavAci mahArAja!, mahAsvapnAnimAn kila / pazyanti mAtaro nUnaM, jinAnAM cakriNAM tathA // 11 // atastAvakabhAryAyA, bhrAtRjAyAzca te nRpa ! / tIrthezazcakravartI ca, bhavitetyavagamyate // 12 // tata: sampUjya tAmbUla-puSpavastrAdivastubhiH / visarjitA narendreNa, sAdaraM svapnapAThakAH // 13 // atha sthitikSayAccyutvA, vijayAkhyavimAnataH / utpanno vijyaadevii-grbhe'jitjineshvrH|| vaijayantyAstu saJjajJe, cakrI sagaranAmakaH / atha svakaM svakaM garbha-mUhaturmuditAnane // 15 // 1 BJP | bhaviSyato vraakaarii-mu.|| Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaralakaraNDake athAtIteSu mAseSu, navasvardhASTameSu ca / dineSu vijayAdevI, janayatyajitaM jinam // 16 // udyotayantamaGgottha-prabhAbhi: sakalA diza: / kurvannAnandasampUrNaM, jIvalokaM carAcaram // 17 // tatazca dikkumArIbhiH, sarvAbhi: srvsmpdaa| sarvaM sarvaprayatnena, janmakarma vyadhIyata // 18 // tato janmAbhiSekazca, cakre sAnandamAnasaiH / devendraiH zrIjinendrasya, sumerau saparicchadaiH // 19 // tataH zakro jinaM nItvA, mumoca vidhipUrvakam / mAtu: samIpake pazcA-jjagAmAnandito divi // 20 // rAjApi sarvasAmagryA, samaM sarvaiH svabandhubhiH / sarvaryA sAdaraM cakre, vardhApanakamuccakaiH // 21 // yeneha zrInarAdhIzo, jine garbhasthite sati / niHzeSanijakArAtIn, prajayatyajitAnapi // 22 // tena cakre svaputrasya, nAma dvAdazame dine / ajita iti vyAkhyAtaM, sanmahotsavapUrvakam // 23 // athAsau suSuve rAjJI, vaijayantyapi cakriNam / kurvantaM bandhuvargasya, paramAnandamuccakaiH // 24 // rAjA tathaiva tasyApi, cakArotsavapUrvakam / sagara iti sannAma, sAnando vizvavizrutam // 25 // evaM tau tatra vardhete, sArdhaM srvgunnshriyaa| kumArAvadbhutollAsi-lAvaNyazrIvibhUSitau // 26 / / prAptau ca kramato loka-locanAnandadAyakam / yauvanaM sarvato ramyaM, kAminIjanamohanam / / 27 / / tato vizAlavaMzottha-bAlikAnAM narAdhipa: / grAhayAmAsa tau pANiM, mahA zobhane dine // 28 // evaM ca tau prabhuJjAte, kAmabhogAnnirantaram / preyasIbhi: samaM tAbhiH, pUrNAzeSamanorathau // 29 // anyadA''lokya vRddhatvaM, svasyAyAtaM kramAnRpaH / jitazatru: svarAjyasya, yogyatvaM ca kumaaryoH|| rAjye nivezayAmAsa, svaputramajitAbhidham / sagaraMnyuvarAjatve, sumitrAtmajaM mudA // 31 // ajito'pi jinAdhIzo, bhuGkte rAjyavarazriyam / tIrthapravartanAkAle, saJjAte kramazastata: // 32 // saMsthApya sagaraM rAjye, dattvA dAnaM kimicchitam / devairlokAntikaiH prokto, yathA tIrthaM pravartaya // 33 // dvAtriMzadbhiH (catuHSaSTi-) surAdhIzaiH, kRte nisskrmnnotsve| sa bAhyAbhyantaraM granthaM, tyaktvA dIkSAM prapannavAn / / 34 / / tapyamAnastapastIvra, zukladhyAnakRzAnunA / nirdahya ghAtikarmANi, pralebhe kevalathriyam // 35 / / tatazca kevalajJAna-prabhAbhi: pratibodhayan / bhavyapadmAkarAnahan, vijahAra mahItale // 36 // sagaro'pi narAdhIzo, varavikramanayAnvitaM: / cakraratne samutpanne, sAdhayAmAsa medinIm / / 37 // utpannAni ca ratnAni, zeSANyapi trayodaza / nidhayazca navApyasya, babhUvurvazavartinaH // 38 // madonmattagajendrANAM, syandanAnAM ca jajJire / catu:samanvitA'zIti-lakSANi lakSmadhAriNAm // 39 / / jAtA aSTAdazottuGga-turaGgANAM ca koTaya: / SaNNavatirvagrAma-koTInAmabhavaniti // 40 // catuHSaSTisahasrANi, navayauvanayoSitAm / kSipantInAM svalAvaNya-rUpalakSmAH surAGganA: // 41 // ityAdi sakale siddhe, SaTkhaNDe'pi mhiitle| bhuGkte sma sagaro bhogAn, surkhecrnRpaarcitH||42|| atha SaSTisahasrANi, putrANAM janayatyasau / sarvalakSaNayuktAnAM, rUpalAvaNyazAlinAm // 43 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH 7 / zloka 172 / sagaracakravartIkathAnakam 207 teSAM jyeSTho guNaiH zreSTho, jahlanAmA kumArakaH / gItadyUtAdini:zeSa-kalAkauzalasaMyuta: // 44|| anyadA krIDatA tena, dyUtena vijita: pitA / tatastuSTaH sutaM brUte, yathA vatsa ! varaM vRNu // 45 // jaguH prAha yathA tAta, yadi tuSTo'si me'dhunA / tadatra yadahaM yAce, taddeyaM sarvathA tvayA // 46 // rAjA'vocadaho vatsa!, mano'bhISTaM prayAcyatAm / sa prAha sarvaratnAni, cakrAdIni prayaccha me // 47 // yenAhaM bhrAtRbhiH sArdhaM, sarvaiH sarvabalAnvita: / pUjayan vandamAnazca, jainabimbAni bhaktita: // 48 // pazyannAnAvidhAn dezAn, puragrAmAdisaGkulAn / bambhramImi yazAkAmaM, SaTkhaNDe'pi mahItale // 49 // tatastaM prAha rAjendraH, pramodabharanirbharaH / evaM kuru nijAn vatsa!, sampUraya manorathAn // 50 // tatastAtaprasAdena, ityuktvA pitaraM nijam / praNamya ca yayau jaguH, kumArANAM samIpake // 51 // tAnuvAca yathA bho bho, vayaM sarve'pi saMhatA: / gRhItvA saratnAni, pazyAmo medinItalam // 52 // tairuktaM yuktamevedaM, kriyatAmavilambitam / tata: pitaramApRcchaya, bandhuvargaM ca sAdaram / / 53 // kRtvA ca sarvasAmagrI, sarve puryA viniryayuH / kumArA: sahitA bhUri-senayA caturaGgayA // 54 // pravRttAzca paribhramituM, kautukAkulamAnasA: / nadInagapuragrAmaiH, saGkulaM medinItalam // 55 // bhrAmyadbhizca mahIpIThe, sarvAstai rakSitA: prajA: / pAlitA: ziSTalokAzca, nirjitA: sarvazatravaH // 56 // pUjitA: pUjanIyAzca, mAnanIyAzca mAnitA: / dRSTAni sarvatIrthAni, sadbhaktyA vanditAni ca // 57 // mahA sarvacaityeSu, kRtA yAtrAmahotsavA: / vastrapAtrAdibhi: sarva:, saGghazca pratilambhita: // 58 // pradattaM ca mahAdAnaM, dInAdibhyo yathepsitam / kRtAzca bahavo mitra-bandhavaH svajanA janA: // 59|| arthinAmarthadAnena, pUritAzca manorathAH / evaM te kumarA: sarve, bhrAmyanta: sarvato mahIm // 6 // prapazyanta: puragrAma-vihAranagarAkarAn / nAnAnaganadIkUpa-vApIpadmasarovarAn / / 61 / / kheTakarbaTamaDambAni, nAnAvelAkulAni ca / samprAptA: sarvato ramya-maSTApadamahAgirim // 62 // nAnAvidhadrumAkIrNaM, nAnAgokulasaGkulam / kvApi riSTakavaiDUrya-sanmarakatazobhitam / / 63 / / kvApIndranIlasandoha--razmirAjivirAjitam / kutrApi padmarAgAdi, raktaratnacayAJcitam // 64 // kutrApi campakacchAya-maNimaNDalabhAsuram / kutrApi candrakAntAGka-hIrakAvalinirmalam // 65 / / kutrApi sundarAneka-nirjharArAvasaGkulam |kvaapi svarNamayAneka-zilAsInanabhazcaram // 66 // kvApi puSpaphalopeta-varArAmamanoharam / kvApi svacchajalApUrNaiH, padmakhaNDAdimaNDitaiH // 67 / / nAnAratnamanohAri-svarNasopAnazobhitaiH / krauJcasArasahaMsAdi-nAnApakSisamAkulaiH // 68 // nAnAdrumAdibhI ramyaiH, sarobhirabhizobhitam / ratnaraJjitasauvarNa-bhittisopAnarAjibhiH // 69 / / vistIrNAbhiranekAbhi-rvApIbhi: samalaGkRtam / kvApi saGgItakAsaktai-vidyAdharakadambakaiH // 70 // samadhyAsitasauvarNa-suvizAlazilAtalam / kvApi svargAgatAyuktai- nAlaGkAradhAribhiH // 71 // surUpaiH surasandohai-dehadhutiprabhAsuraiH / vikrIDadbhiryathAkAma, sapramodamanekadhA // 72 // svargakhaNDamivAbhAti, hAribhirbhUrivastubhiH / ityAdisumanohAri-nAnA''zcaryasamAkulam // 73 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pazyanti kumarAH zailaM, vismayotphullalocanAH / samArUDhAH kramAttasya, gireH zrRGgaM manoharam // 74|| dRSTavantazca tatroccaM, ramyaM jainendramandiram / caturviMzatijainendra- bimbasandohasundaram // 75 // svarNaratnamayaM divyaM, bharatena vidhApitam / padmarAgamayodAra-tArasopAnarAjitam // 76 // zvetaratnamayottuGga-vedikAsamalaGkRtam / sUryakAntamayotpreGkha-duttuGgazikharAnvitam // 77 // 4/ nAnAratnacayAkIrNa-sauvarNastambhabhittikam / sanmarakatamANikya-maNDitodbhaTakuTTimam // 78 // candrakAntamayodbhAsva-tuGgaprAkArarAjitam / cArucAmIkarodAra - 'niryUhakazatAnvitam // 79 // tasmiMzca paJcavarNAbha-maNikhaNDAbhimaNDitAH / svarNaratnamayAH kAntA:, zAntA: zAntipradAyikAH // caturviMzatijainendra- pratimAH sumanoharAH / kAritA varNamAnaizca, yuktAH sarvairnijaistathA // 81 // bAhubale rAjJazca, cakriNo bharatasya ca / sundaryAzca tathA brAhmyAH, svakabhrAtRzatasya ca // 82 // I kAritAH paryupAsInAH, pratimAstatra sundarA: / maNiratnavirAjinyaH, kAntakAJcananirmitAH // 83 // caturyojanavistIrNe, yojanASTakamucchrite / bharatena girau tatra, kAritaM jinamandiram // 84 // nAnAstambhasamAkIrNaM, nAnottuGgasutoraNam / nAnArUpakasaGkIrNaM, nAnAdhvajapaTAkulam ||85 // ityAdiparamAzcarya-kAribhirbhUrikautukaiH / devAnAM mAnavAnAM ca, netrAnandavidhAyakam // 86 // tataste vismayApannAH, sAnandAH sakutUhalAH / madhye ca kumarAstatra praviSTA jinavezmanaH // 87 // 208 pratimA ramyA -zcaturviMzatirarhatAm / RSabhAdimahAvIra - paryantAnAM manoharAH // 88 // sadgandhapuSpavastrAdyaiH, pUjitA bhaktiyogataH / saMstutAzca stutistotraiH, saMvegarasadAyibhiH // 89 // tataste praznayAmAsu-vismitA mantriNo nijAn / yathedaM kAritaM kena, jinamandiramIdRzam ||10|| sarvaratnamayaM tuGgaM, tuGgatoraNasaMyutam / kasyeyaM zAzvatI kIrti-zcaratyadyApi nirmalA // 91 // tatazca mantribhiH proktaM, yathA bho bhoH kumArakAH / kathayAmaH zrUyatAM samyagyuSmAbhiH sAvadhAnakaiH // AsIdAdyajinendrasya, jyeSThaH putro guNAlayaH / asyAmeva mahApuryAM, cakrezo bharatAdhipaH // 93 // tenedaM kAritaM tuGga, sundaraM jinamaMndiram / sarvaratnamayAneka-bimbasandohasaGkulam ||14|| zrutvedaM janunA prokta-masmAkamiti bhUriyam / svAyattAH sarvaratnAni, te sarve nidhayo'pi hi // 95 // tadeva cakravartitvaM, tathaivAjJAkarAH surAH / tasmAdanviSyatAM tUrNa-maSTApadasamaM girim // 96 // yenAhamapi visphUrja-nmaNiratnavinirmitam / kArayAmi samuttuGga - mIdRzaM jinamandiram // 97|| AkarNyadaM tato dikSu, sakalAsvapi mantribhiH / girergaveSaNArthAya preSitAH puruSA nijAH // 98 // tataste'pi gatAH zIghraM bhrAntAzcAkhilabhUtale / na cASTApadasaGkAzaH, zailaH ko'pi vilokitaH // 99 // tato janukumArAya tairAgatya niveditam / yathA nAstIdRzaH zailo, yastulyo'STApadAdriNA // 100 // tato jahnurvadatyevaM, tAn sarvAMzca narAdhipAn / yadyanyo nAstyaho kvApi, zailo'STApadasannibhaH // 101 // L 1 1 = dvAra J pArzvabhAge // 9 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH 7 / zloka 172 / sagaracakravartIkathAnakam 209 tato'syaiva gire: zrIma-jinavezmayutasya bhoH / rakSAM kurmaH prayatnena, vayaM sarve'pi saMhatAH // 102 // yata: zreyaskaraM loke, dAnAttatparipAlanam / bhaviSyanti ca nirdharmAH, prAya: pApaparA narA: // 103 / / tadyAvanmartyaloko'yaM, yAvaccaiSa dharAdharaH / asmAkamapi satkIrti-stAvannUnaM bhaviSyati // 10 // ityuktvA nRpatIn jlu-dnnddrtnmupaadde| aSTApadasya rakSArthaM, sArdhaM sarvaiH svabandhubhiH // 105 // tata: khAtuM samArabdhA, daNDaratnena mediniiN| paritastasya zailasya, tvaritaM khAtikA kRtA // 106 // daNDaratnaM ca tattIkSNaM, dvidhA kurvanmahItalam / yojanAnAM sahasraM tu, pAtAlaM vizati drutam // 107 // jvalanaprabhasaJjasya, nAgarAjasya medinIm / samprAptaM bhavanAnyuccai-rbhanaktyAzu samantataH // 108 // mahyAM vidAryamANAyAM, daNDaratnena satvaram / nipeturleSTavastatra, sapASANA: sapAMzavaH // 109 / / sarvato nAgavezmAni, samaM pRthvyA cakampire / prasasAra samudyoto, bhAnurazmisamudbhavaH // 110 // atha nAgakumArAste, dRSTvAkasmikaviDvaram / atyantAdRSTapUrvaM ca, bhItA: sambhrAntalocanA: // 11 // saGgubdhA: kampamAnAGgAH, nazyanti sma dizodizi / kimetaditi jalpantyaH, santrastAzca tdnggnaaH|| tyaktvA mAnaM bhayoddhAntA, AzliSyanti nijAn patIn / rakSata rakSatetyAzu, kurvantya: krunnaarvm|| jajJire ca samullApA:, nAgaloke samantata: / kiM kiM kimidamityevaM, tumulAravasaGkulAH // 114 / / athAlokya mahAraudra-mupaplavamupasthitam / sambhrAnta nAgalokaM ca, nAgendro jvalanaprabhaH // 115 // samprayuktAvadhiqhatvA, kumArANAM viceSTitam / tUrNaM roSabharApUrNo, viniSkrAnto rasAtalAt // 116 // samprApta: kumarAbhyAse, sAkSepaM so'bravIdidam / yathA bho bhoH ! kimArabdha-masmallokavyathAkaram // yuSmAbhirdaNDaratnena, bhindAnairmedinItalam / kRtvA pUrvasthiterlopaM, kiM labdhaM kathyatAM mama // 118 // athavAtmavadhAyaiva, jAyate tucchatAGginAm / mAnApUritacittAnAM, balaM balavatAmapi // 119 // yata:- appavahAe niyayaM, hoi valaM uttuNANa bhuvaNammi / niyapakkhabaleNaM ciya, paDai payaMgo paIvammi // 120 // hoi viNIo garuo, guruttaNaM saMpayAe paDhamaMgaM / aviNIovi hu lahuo, lahuttaNaM AvaIe ya // 121 // esAvi jaye lacchI, sohai maggaTTiyANa purisANa / iyarANaM puNa sigdhaM, nAsai AsayaviNAseNa // 122 // je huMti mahApurisA, te ThiibhaMgaM kuNaMti na kayAi / uvaladdho kiM keNai, maggotinno raho raviNo // 12 // te haMti sattavaMtA, te saMto te mahAyasA bhuvaNe / je neti siri supaiTTieNa sappurisamaggeNa // 124 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake saguNehiM ciya purisA, payaDA cUDAmaNIva vikkhaayaa| vujhaMti sireNa jae, sayalajaNasalAhaNijjA ya // 12 // iyare jaM kiMci guNaM, lahiUNa samucchalaMti tucchppaa| dubbalapakkhapariggaha-gahiA salahavva bhuvarNami // 126 // iya niyacariehiM ciya, purisA najanti kulgunnsmeyaa| majjAyakkamaNeNa, jeNa lahuiMti appANaM // 127 // anyacca viditA yUyaM, putrA: sagaracakriNa: / tannedaM bhavatAM yuktaM, kartuM gotrakalaGkanam // 128 // yata:- te puttA je piuNo, citteNa paheNa sai payarTeti / tesiM guNagahaNeNaM, piyAvi salahijjai jayaMmi // 129 // dussIlehiM suehiM, vilahai vayaNijayaM piyA sayayaM / kiraNAtavammi bhuvaNaM, loo sUrassa rUsei / / 130 // tadyAvadbhajyate naiva, cUlA mAmakavezmanaH / tAvadvizrAmyatAM daNDa-ratnametatsamudyatam // 131 / / yata:- kajjaM kuNaMti niyayaM, uvarohaM neya kassai jaNaMti / __ guNavaMtayANa kappo, bhamarANa va hoi kmlesu||132|| zrutvedaM jalunA proce, nAsmAbhistava vezmana: / bhaJjanArthamiyaM cakre, parikhA parito gireH // 133 // tadasmAkaM na ko'pyatra, doSo'sti bhujgaadhip!| rASTApadazailasyA-smAbhireSA kRtA yataH // 134 // tadbho ! saMhara saMrambhaM, na kurmaH punarIdRzam / zrutvedaM zAntakoMpAgni-rgato'sau nijakAzrayam // 135 // tasmin gate'tha bhUyo'pi, brUte janukumArakaH / kRtApi khAtikA durgA, neyaM bhAti jalaM vinaa|136| tadaho kriyatAM tUrNa-metasyA nIrapUraNam / ityukte daNDaratnaM tad, gRhItaM rAjasUnubhiH // 137 / / gatvA ca saMhatai: sarvairdaNDaratnena bhUtalam / bhindA himavacchRGgA-niSkrAntA nirmalormikA // 138 / / nAnAjalacarAkIrNa-nIrapUrapravAhinI / samAkRSTA mahAgaGgA, parikhAbhimukhaM javAt / / 139 // sA ca ragattaragauTu-rbhujagagatigAminI / vegata: parikhAmadhye, samAnIya pravezitA // 140 // tasyA nIramahApUraM, sampUrya parikhAM bhRzam / plAvayAmAsa nAgendra-bhavanAni rasAtale // 141 // dRSTvA vizajjalaM nAgai-rbhaNito bhujagAdhipa: / kimeSa jRmbhate svAmi-nnapUrvaH salilalacaH // 142 / / yata:-dRzyate nAginIvRnda-muhyamAnaM jalaplavai: / plAvyamAnAni cAzeSa-bhavanAni samantataH / / 143 // atha provAca sAveza:, zrutvedaM jvalanaprabha: / vidyante sagarAkhyasya, cakriNo duSTasUnavaH // 144 // yairdaNDaratnamAdAya, bhittvA dUraM rasAtalam / gaGgAnadIjalaplAvaiH, plAvitAni gRhANi naH // 145 // kRtameva mayA sAma, teSAM durnayakAriNAm / nUnaM duSTAzayatvena, tatpariNatamanyathA // 146 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAraH 7 / zloka 172 / sagaracakravartIkathAnakam 211 yata:- mANunayANavi phuDaM, sAmaM garuyattaNaM payAsei / daMDasahAyaM iharA, narANa dINattaNaM kuNai // 147 / / do ceva navara nIIo, hoMti purisANa guNamahagyANa / sAmaM ca 'viNayapisuNaM, daMDo vva payAvavitthAro // 148 // ebhistAvatsamAloki, sAmanItirmadIyakA / sampratyadRSTapUrvAM ca, daNDanItiM pradarzaye // 149 // evaM saJjalpya nAgendro, ruSAruNitalocana:, / Adideza mahAghorAn, dRSTiviSamahoragAn // 150 // yathAtitvaritaM gatvA, tAn sagarasutAnaho / vinAzayata niHzeSAn, dUraM durnayakAriNa: // 151 // tatastairviSapUrNAkSai-vinirgatya rasAtalAt / nItA: sarve kSaNAdeva, bhasmapuJjAvazeSatAm // 152 / / evaM ca bhasmapuJjeSu, jAteSu nRpasUnuSu / jAto hAhAravo ghoraH, kSubdhaM tadrAjasainyakam // 153 // kiGkartavyatayA mUDhAH, pralapanti sma bhUbhRtaH / yathA bho: ! kutra gacchAma:, kasya vA kthyaamhe|| yudhyAmahe samaM kena, srvthaa'dRssttvairinnaa| kathaM vA darzayiSyAmo, mukhaM sagarabhUpate: ? // 155 // yAvadevaM ca tatsainyaM, nistrANaM zokavihvalam / nAnAvidhakRtAkrandaM, jAtaM saMmUDhamAnasam // 156 / / tAvad jJAtvA svabhartRNAM, mRtyumAkasmikaM kSaNAt / pravRttaM rodituM proccai-ranta:puraM mahAravaiH // 157 // hA hA kRtAnta ! nistriMza!, nirvivekAtinirdaya ! / saMhatya mAmakAn bhartRn, labdhaM mUDha ! kimu tvayA ? // hA dhAtarekakAle kiM, sarvanAzastvayA kRta: ? / kiM vedamindrajAlaM vA, kiM vAsmanmativibhrama: ? / / kiM vApi satyamevedaM, saJjAtaM zrUyate yathA ? | kimekadaiva vaidhavya-masmAkamidamAgatam ? // 160 // tadaho! kiM vayaM kurma: ? kva yAma: kaM zrayAmahe ? / kasyedaM vA samAkhyAma: ?, kiM kRtaM sukRtaM bhavet ? // ityAdi pralapantIbhi-ranta:purIbhiruccakaiH / tADayantIbhiratyarthaM, karAghAtairuro'bhitaH // 162 // troTayantIbhiruddAma-muktAhArAn kacAMstathA / vastrANi pATayantIbhi- luMThantIbhirmahItale // 163 // muJcantIbhirmukhAllola-lAlAjAlAni bhUriza: / siJcantIbhi: kdmbaabhai-rthupaatairur:sthlm||164|| kurvantIbhirmahAkrandAn, bhUrizo ruditaM tathA / yathA bho: zvApadAnyuccai, roditAni vanAntare / / 165 / / evaM ca karuNArAvai-ranta:puraM rudad bhRzam / sainyaM ca duHkhitaM sarvaM, sandhIryate'tha mantribhiH // 16 // evaM prabhASamANaizca, yathA bho bho narAdhipA: ! / bho bho: svasvAmino bhaktA!, yodhA: ! senAdhipA: ! janA: ! // 167 // kumArANAM kRte bhadrA:, kimarthamiha rudyate / yatastaiH sarvamevoccaiH, kartavyaM kRtamaJjasA // 168 // jainendravezmayuktasya, kRtASTApadabhUbhRta: / rakSA svajIvitenaivaM, kurvadbhiH khAtikAmimAm // 169 // asmAbhirbho: punasteSAM, vizvopakRtikAriNAm / naivehopakRtaM kiJci-dvahnipradAnato'pi hi // 170 // tasmAtpradIyatAM bho bho:, zIghrameva prayANakam / pradattaM ca kSaNAdeva, prAptAzca nijakAM purIm // 171 / / 1 viNeya-B mu. / vinnnneyN-J|| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tata: sacivasAmantai-militvaikatra mantritam / aho sarvakumArANAM, jAtaM maraNamekadA // 172 // kathaM nAma narendrAya, duHzravyaM kathayAmahe ? / sarvathaiva durAkhyeyaM, durghaTaM kimu kurmahe ? // 173 // yata:- acchautA niyapahuNo, pareNa vAvAyaNaM samakkhaM jN| kIrai annesi piyamaraNaM na sahati taM dhIrA // 17 // evaM niveyaNaM puNa, pahuNo vAvAyaNassa na hu juttaM / huMti cciya saMsAre, kajjAiM ettha kuDilAiM // 175 // taM kiMpi paDai kajjaM, puvjiyduhRdevvjoenn| maraNevi jeNa garahA, jIyaM puNa pAvapariNAmo // 176 // tadaho zakyate naiva, saJcintayitumapyadaH / kiM punarbhUpate: sAkSA-tsamAkhyAtuM sphuTAkSaraiH // 177 / / kintvasmAkamapi zreyo, vahnau jvAlAsamAkule / pataGgamaraNaM kartu-meva duHkhapraNAzakam / / 178 / / na puna: sarvathA sarva-putramRtyunivedanam / athavA bhAvyamasmAka-makIrtyA sphuTametayA // 179 / / itthaM mantrayatAmeva, tatra sAmantamantriNAm / atyantAkulacittAnA-meko vipraH samAgataH // 180 // uktAzca mantriNastena, kimevaM bho: smaakulaa:| viSAdamiha muJcadhvaM, gRhNIdhvaM ca sudhIratAm // 181 / / tyajyatAM zokasambhAro, bhAvyatAM ca bhavasthitiH / saMsAravartijIvAnAM, kiyanmAtramidaM yataH / / 182 / / etadapi ca nAtyanta-mAzcaryaM pratibhAsate / yattu SaSTisahasrANi, paJcatAmekadA yayuH // 183 / / yata:- kAlammi aNAIe, jIvANaM vihikammavasagANaM / taM natthi saMvihANaM, saMsAre jaM na saMbhavai / / 184 // ityuktvA brAhmaNastUrNaM, mantrivargasakAzata: / anAthamRtakaM lAtvA, prApa bhUpasya mandiram // 185 / / kurvANa: karuNArAvAn, bRhacchabdairvRtaM drutam / muSTo muSTo'hamityuccai-stava rAjye'pi bhUpate !||186 / / AkaryedaM tato rAjJA, zIghramAkArito dvijaH / uktazcaivaM yathA kena, muSTo'si mama kathyatAm // 187 // dvija: prAha yathA rAjan !, muSTo'haM hatavedhasA / putro me eka evAyaM, daSTo duSTamahAhinA // 188 // nizceSTo bhUpa! saJjAta:, sarvathA naSTacetana: / tadamuM mAmakaM putraM, jIvApaya mahIpate ! // 189 // atrAntare samAyAtA-ste'pi sAmantamantriNa: / AsthAne rAjarAjasya, zokAkulitacetasaH // 190 / / / kRtvA vimanaso rAjJaH, praNAmaM namramaulaya: / upaviSTAzca te sarve, sasnehaM dApitAsanA: // 191 // athAdiSTo mahAvaidya:, zrImatsagaracakriNA / yathA dvijasya putro'yaM, nirviSa: kriyatAmiti // 192 / / tata: prabhASate vaidyo, vijJAtasutamRtyuka: / rAjendra ! yadi yatreha, gRhe gotre kule'pi vA // 193 // na mRto janma samprApya, ko'pi kvApi kadAcana / tasmAdhAtsamAnIta-mAtreNa bhasmanA nRpa ! // 194 // sarvathA nirviSaM kRtvA, jIvApaye dvijAGgajam / atha prAha nRpaM mantrI, sarvanItivizAradaH // 195|| kimasti deva ! saMsArI, jIva: ko'pi jagattraye / saJjAte yasya naivehA-nantazo mRtyujanmanI // 196 / / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 7 / zloka 172 / sagaracakravartIkathAnakam 213 mRtyau svarvadhU(tadvadhU)lokasya, bhavaM nindanti mAnavAH / kiyacciraM ca zocitvA, svAmikAryANi kurvate // 197 / / kiM ko'pIha tvayA dRSTaH, zruto vApi bahuzrutAt / yasya no mRtyujanmAni, babhUvurbhavasAgare ? // 198 // ata evaMvidhe ghore prakRtyA nirguNe bhave / kiM jAyate guNa: ko'pi, zocitairbahudhApi hi // 199 / / zrutvedaM sa dvijaH prAha, yadyevaM manujAdhipa! / tathApi mAmakaM putraM, jIvApayasva sarvathA // 20 // api ca- jeUNa hayakayaMtaM, majjha suyaM deva desu ! sayarAhaM / tuha porusaM mahAjasa !, jeNAmaliNaM pavittharai // 201 // kajaM viNAvi bhuvaNe, abbhuddharaNaM kareMti je dhIrA / te vaMdaNijjacariyA, varapahu ! tumhArisA viralA // 202 // dINANa samuddharaNaM, bhayammi rakkhA, gurUNa taha vinno| dappuddharANa samaNaM, dANaM dAliddataviyANaM // 20 // savassa piyaM vayaNaM, baMdhusiNeho kayannuyA savvaM / sappurisANa mahAyasa-sayayaM ciya hoi kiM bhaNimo // 204 // tata: prAha narAdhIza:, paritrAtuM ka Izvara: ? / satataM prANisandohaM, mRtyoH saMharata: sata: // 205 // yata uktaM- so natthi ciya bhuvaNevi, koi jo khalai tassa mAhappaM / sacchaMdacAriNo sanva-veriNo hayakayaMtassa / / 206 // sIyaMti savvasatthAI, tattha na pahavaMti maMtiNo mNtaa| adiThThapaharapaharaM-tayammi tammi kiM porusaM kuNai // 207 // na baleNa tassa keNai, paDiyAro neya taMtajuttie / AsehiM rahavarehiM ca, atyo niratthao tattha // 20 // iya apaDiyAre haya-vihimi saMsAravattiNo jIvA / vaTuMti tassa ANAe, ettha ko kIrau uvAo // 209 // kiJca- jai tassa ceva ekkassa, hoja saMsAragoyaragayassa / maraNaM na uNo annassa, jaMtuNo hayakayaMtAo // 210 // tA jujjai royaNapiTTa-NAiyaM kAumassa logss| ekassa jao maha pari-bhavotti sayalammi jiyaloe // 21 // aha puNa sasuranarAsura-vijjAharakiMnareMdapamuhANaM / / sAmannaM ciya maraNaM, tA imiNA kiM palatteNa // 212 / / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kiJca-santi SaSTisahasrANi, mamApi jitvidvissaam| putraannaaNruuplaavnny-nvyauvnshaalinaam||21|| teSAmapi kRtAntena, trailokasyApi vairinnaa| satataM grasyamAnAnAM, trANaM kaH kartumIzvaraH // 214 // tasmAcchokaM vimuJcasva; mA mA rodiirdvijottm!| cintayasva svakAryANi, sarvathAtmahitaM kuru|215| yAvattvamapi nAdyApi, grasyase hatamRtyunA / yato'yaM sarvajIvAnAM, vartate nikaTe sadA // 216 / / vaidyena yAcitaM yacca, bhasmA'mRtyukulodbhavam / samprAptistasya naiveha, vidyate trijagatyapi // 217 // kiJcAsmadIyavaMze'pi, saGkhyAtItA narAdhipA: / grAsIkRtA: kRtAntena, kA vArtA zeSajantuSu // 218|| yata:- samvevi hu neraIyA, tiriyA narakhayarasuravaragaNA ya / maraNaM pAveMti jae, niyayaM ciya natthi saMdeho // 219 // jammAu hoi maraNaM, niyayaM maraNAu taha ya uppttii| saMsAre natthi thiro, jAva na mokkhaM na u (sayaM) patto // 220 // tathA- savvassavi esa gaI, hohI kAleNa jIvaloyammi / niyakammajiyavasagassa, jaMtuNo kiM va runneNa // 221 // savvassa hoi samabhUvi-o ya karaNammi paJcalo dhaNiyaM / saMjoyaM na uNa kuNai, pANiNaM pAvapariNAmo // 222 // dukkhaM avaNei phuDaM, rAyA jo tassa goyare paDai / eyassa Na devehiM vi, na tIrae niyayamavaNeuM // 223 // ityAdi bahudhA bhUpaM, jalpantaM prAha sa dvijaH / kimaho satyamevedaM, yadbhavatAbhidhIyate // 224 // jJAtvA satyamidaM sarvaM, saMsArasya vijRmbhitam / mA kRthAstatra bho: zokaM, yadahaM kathayAmi te / / 225 / / zraddhAtuM vA kathaM zakyaM, kathyamAnamidaM mayA / yadvA tannAsti saMsAre, sambhavati yadatra no // 226 / / hastyazvarathasAmanta-yodhaiH, parivRtA api / sarve te tAvakA: putrA, yugapatpaJcatAM gatAH // 227 // sarve dagdhA: phaNIndreNa, viSasampUrNacakSuSA / tad jJAtvA'nityatAmenAm, zoka: kAryastvayApi no|228|| zrutvedaM manujendro'pi, vajrAhata iva drumaH / mUrcchayA naSTasacceSTaH, papAtAzu mahItale / / 229 // tato'pi gatamUrcchazca, kSaNAt samprAptacetana: / prAkRtanaravatproccai-rAkrandamukharAnanaH // 230 // bhUrihAhAravai|rai-AptAkhiladigantaraH / evaM sAnta:puro rAjA, pravRtto rodituM bhRzam // 231 // hA hA hatavidhe ! pApa!, mahApApavidhAyaka ! / akartavyaM tvayAkAri, yadahAri(SI:) mamAGgajA:(jAn) // 232 // akartavyataraM tveta-dyannaiko'pi mamAGgajaH / tebhyo muktastvayA krUra!, kimu tvaM mama vairika: ? / 233 / ekasminnapi bho: pApa!, matputre pnngaadhip!| kiM tvayA niranukroza!, nirlaja ! na kRtA kRpA? / 234 // kathaM te mArayAmIti, cintitaM nijmaanse| cintayitvA kathaM vAcA, ghAtayAmIti jalpitam / / 235 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 7 / zloka 172 / sagaracakravartIkathAnakam jalpitaM ca kathaM vyUDhau, karau te teSu ghAtane / kathaM tvayedRzaM karma, kRtaM! nighRNa! nighRNam // 236 / / aho kathamakANDe'pi, yamarAjena ceSTitam / yadekadaiva me putrA, nItA: sarve'pi paJcatAm / / 237 / / kiM vidadhAmyahaM tatra, zUro vIro'pi buddhimAn / atyantAdRzyamAne'tra, vidhau duSTaviceSTite // 238 / / ityAdi vividhaM rAjA, pralapan bhUrini:svanaiH / uktastena dvijenaivaM, rAjendra ! kuru dhIratAm // 239 / / vimuJcainaM mahAzokaM, dharmahAnikaraM dRDham / sambhASaya nijaM lokaM, kuru dharmaparaM manaH // 240 // kutra te tadvaraM jJAnaM?, kutra te sA vivekitA? / kutropadezadAtRtvaM?, kva vA sAM tava dhiirtaa?|241|| api ca- paravasaNammi suheNaM, saMsArANicchiyaM kahai loe / niyabaMdhuyaNaviNAse, savassa calaMti buddhIo // 242 // tumhArisAvi purisA, jaivi chalijaMti dhsoenn| tA kattha thiraM hohI, dhIrattamaniMdiyaM bhuvaNe // 243 // vasaNammi Usavvammi ya, egasahAvA havaMti sappurisA / jArisao ciya udae, asthamaNe tAriso sUro / / 244 // yathA- udaye savitA rakto, rakto'stasamaye tthaa| sampattau ca vipattau ca, mahatAmekarUpatA // 245 // sappurisacciya vasaNaM, sahati garuyaMpi niggayapayAvA / dharaNicciya sahai jae, vajanivArya na uNa taMtU // 246 // hoi garUyANa vasaNaM, na uNo iyarANa suppasiddhamiNaM / sasi-sUra ciya ghepaMti, rAhuNA na uNa tArAo // 247 // sappurise ciya nivaDaMti, AvayA na uNa payaipurisammi / lakkhijjai maliNaM sasa-harammi na uNo viDappammi // 24 // kuNai viyAraM kAlo, viveyapurisANa guNamahagyANaM / sisirattaNaM na sisiro,vikuNai jalaNassa pahavaMto // 249 // vasaNammi samAvaDie, payaiM na hu kahavi supuriso 'muyai / rAhumuhagahiyamukko-vi tabai sUro dharApIThaM // 250 // . iti vijJAya rAjendra !, virasaM bhavaceSTitam / vimucya sarvathA zokaM, dhIravIratvamAzraya / / 251 // yuSmAdRzAM nRpAzeSa-bhavAsAratvavedinAm / zikSaNaM ka: kSama: kartuM, muktvAnya: svvivekitaam|252| ityuktvAtha nRpaM tena, proktA: sAmantamantriNaH / yathA bho! kathyatAM sarvaM, yathAvRttaM mahIbhuje // 253 / / tairapi mUlata: sarvaM, khAtikAkhananAdikam / kumArakavinAzAntaM, samAkhyAtaM savistaram // 254 // 1 cayai- iti 'maNoramAkahA' granthe pR. 219 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake atrAntare ca samprApu-rlokA AsannavAsinaH / aSTApadasya zailasya, praNamyocurnarezvaram // 255 // aSTApadamahAzaile, yA''nItA ca tavAGgajaiH / mahAgaGgA tathA bhRtvA, khAtikAM bhUrivAribhiH // 256 // pratyAsannAH puragrAma-gokulanagarAkarAH / kadarthyante paya: pUraiH, sarvato'pi visarpibhiH // 257 // tannAtha vAryAtAM gaGgA-nIrapUraH sudurdharaH / AkarNyedaM tato bhUpo, bhAgIrathyabhidhaM sutam // 258 // AhUya pravadatyevaM, yathA tvaM vatsa! sAdaram / nAgarAjaM samArAdhya, sarvairArAdhanAkramaiH // 259 // daNDaratnaM samAdAya, gaGgAM prApaya sAgare / tato bhAgIrathirgatvA'STApade mantribhiH samam // 260 // tatazcASTamabhaktena, tenArAdhi phaNiprabhuH / tataH so'pi vinirgatya, kSaNAdeva rasAtalAt // 261 // samAyAtaH sphuratsphAra-nAnAbhujagabhUSaNaH / evaM bhAgIrathaM prAha, vatsa brUhi prayojanam // 262 // tenApi ca sa vijJaptaH, kRtvA mUrdhni karAJjalim / nAgendra! tvadanujJAto, gaGgAM sindhau nayAmyaham / 263 / phaNIndreNApi sa proce, sasnehaM tuSTacetasA / yathA vatsa! nirAzaGko, vidhehi svasamIhitam || 264|| tato bhAgIrathistUrNaM, kRtvA sAmagrikAM kSaNAt / daNDaratnena bhindAnaH, samudrAbhimukhAM mahIm // 265 // nAnAvidhapuragrAma-nAnAkAramahIbhRtAm / nAnAjanapadAnAM ca, madhyenAtyantavegataH || 266|| nAnAjalacarAkIrNa-jalakallolasaGkulAm / ninAya nItimAnevaM, tadA gaGgAM mahodadhau // 267 // anItA janhunA yena, himAdrerjAhnavI tataH / yadbhAgIrathinA nItA, bhAgIrathyapi tena sA // 268 // bhAgIrathistatastuSTaH, samaM sAmantamantribhiH / pitusaMjJAM vidhAyAzu, samAyAto nijAM purIm // 269 // janakatanujamRtyau cakratuH zokamuccai-rbharatasagascakrasvAminau bhUrizabdaiH / tadapi ca na hi tAbhyAM sadguNaH ko'pi lebhe, paramajani nitAntaM dharmakAmArthahAniH // 270 // iti sukRtariputvaM suSThuzokasya matvA, tyajata sakalazokam sarvathA bandhunAze / zrayata ca jinadharmaM zreyasAmekapAtraM, bhavajalanidhimajjadehinAM yAnapAtram || 271 // 216 iti sagaracakravartikathAnakaM samAptam // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 kaSAyAdhikAra: 8 ukta: zokAdhikAra: saptama: atha kaSAyAdhikAro'STama ucyate, asya cAyamabhisambandha: pUrvatra zokavatAM zokApanodaH kRtaH, zokazca kaSAyavatAmeva sambhavati, tadatra kaSAyasvarUpamucyata iti, tatra zlokAnAM saptaviMzatiriyaM zokena cAbhibhUyante, kaSAyavazavartinaH / ataH phalaM kaSAyANAM, tanyamAnaM nizamyatAm // 173 // vanavahniryathA dIpto, bhasmasAtkurute vanam / krodhAnalastathA dIpto, 'dahatyevaM tapovanam // 174 / / yasmAduttiSThate vahni-dahatyeva tadAzrayam / krodho'pi krodhinaM pUrvaM, dahatyeva na saMzayaH // 175 // jitaroSarayA: santo; nIcA: kopena nirjitAH / jitena ye jitAsteSAM, taiH samaM kA virodhitA? // 176 // apakAriNi kopazce-tkope kopo vidhIyatAm / mitradruhi kRtodvege, cittasantApakAriNi // 177 // sarvakAryANi siddhayanti, arthasArANi tasya nuH / suraGgadhUlivatkopo yasya na prakaTo bhavet // 178 // buddhayA kAryANi sAdhyante, sA tu kRddhasya nazyati / tasmAtkSamA kSamaivoccaiH, sarvakAryaprasAdhikA // 179 // na namasyati devebhyo, varivasyati no gurun / ahaGkAragrahagrasta: pitRnapi na manyate // 180 // ahaM dAtA ahaM bhoktA, rUpavAn dhanavAnaham / evaM sarvaguNAdhAraM, svamAnI manyate svayam // 181 // amAnamAnamAruDha-stuNatulyaM manyate jagat / merorapyadhikaM mUDhaH, pazyatyAtmAnamAtmanA / / 182 // aho mAnasya daurAtmyaM, yena prApto na kevalam / sunandAnandanaH sAdhu-ryAvanmAnaM na muktavAn // 183 // 1 TIkAnusArI ayaM pAThaH / bhasmasAtkurute vanaM- BJVCPI bhasmasAtkurute nrN-mu.|| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake advijihvAH phaNabhRto, bahiHzvakSNA bhayaGkarAH / antarviSabhRto dUra, varjanIyAH zaThA janAH // 184 // zaThAni yasya mitrANi, zaThA yasya gRhe striyaH / / unnatistasya dUrasthA, jIvitavye'pi saMzayaH // 185 / / yeSAM yogatrayasyApi, saMvAdo naiva dRzyate / teSAM zaThAtmanAM kArye, saMvAdaH kena mRgyate // 186 // yadi mAyAhato dharmo, hataM satyaM zaThAtmanaH / sarvAvizvAsahetuzca, mAyAvI jAyate naraH // 187 / / nirdoSo'pi ca mAyAvI, janasantrAsakAraNam / athavA'hema'tasyApi, kiM na bibhyati dehina: ? // 188 // tato mAyA parityAjyA, sarvathA dhArmikairjanaiH / tato dharmastataH satyaM, tataH sarve'pi sadgaNAH // 189 // nadInAthaM tarantyeke, vizantyanye rasAtalam / khanantyeke khaniM lokA, lobhaH sarvatra kAraNam // 190 // raGgabhUmau ca vaMzAgre, kRtanAgaviDambanA / nRtyanti yannarAH keci-llobhastatrApi kAraNam // 191 // yatsevAM kurvate keci-tkhar3agavyagrakarA narAH / jIva nandanti jalpanto, hetustatrApi nAparaH // 192 / / vazcayati pitA putraM, putro'pi pitaraM nijam / yatralobho na tatrAnyo, dhigdhiglobhamaho janA: // 193 // 'sa jJAnalAbhakAle'pi, lobha: kssttaatprliiyte| zeSeSvapi kaSAyeSu, tilatailamiva sthitaH // 194 // trailokyagatajIvAnAM, citte citte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA lobho, dRzyate jalacandravat // 195 / / aho! lobhasya sAmrAjyaM, yadadhIno'khilo janaH / tatra tatra prayAtyeva, yatra kutrApi nIyate // 196 / / yadaTanti mahImeke, samArohanti rohaNam / tRSArtAH kSudhitA dInA, lobhastatrApi jRmbhate // 197 // 1 TIkAnusArI ayaM pAThaH / kevalajJAnalAbhe (kAle-mu.) 'pi lobhaH kaSTena vedyate-BJPmu. / vedyate pralayaM nIyate J pArthe / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 8 / zloka 173-199 / kaSAyasvarUpam 219 ye narAH krodhasandagdhA, ye narA mAnavihvalAH / ye ca mAyAmayAH keci-dye ca lobhavazaM gatAH // 198 // teSAmihaiva duHkhAni paraloke'dhamA gatiH / dRSTAnto'tra kaSAyAta~ rudradevakuTumbakam // 199 / / - iti zlokAnAM saptaviMzati: prAya: sugamaiva, tathApi ziSyahitArthaM kiJcidviviyate-zokena mana: santApenAbhibhUyanta bAdhyante kaSAyavazavartina: krodhAdikaSAyavazagA: ata:kAraNAtphalaM vipAkaM kaSAyANAM kathyamAnaM nizamyatAmiti sugamam // 173 // vanavahni rdAvAnalo yathA yena prakAreNa dIpto jvalito bhasmasAtkurute vanaM dahatItyartha: krodhAnala: kopavahnistathA tena prakAreNa dIpta: prajvalito dahatyeva tapovanaM tapa eva vanamaraNyaM taddahatItyarthaH // 174 / / vahrikopayoH sAmyaM darzayannAha yasmAtsthAnAduttiSThate prabhavati vahniragnirdahatyeva tamAzrayaM nijasthAnaM, krodho'pi kopo'pi krodhinaM krodhavantaM pUrva prathamaM dahati bhasmasAtkaroti, nAtra saMzaya:, svAzrayAdaparatra balavadAdau sandehaH // 175 // na santa: kopena bAdhyante kintu nIcA eveti darzayannAha-jitaroSarayA nirjitakrodhavegA: santa: satpuruSA bhavantIti gamyate nIcA jaghanyA kopena nirjitA: ato vijitena satpuruSajitena kopena ye jitA ye nirjitAsteSAM jaghanyAnAM tai: sadbhiH samaM sArthaM kA virodhitA ? kA pratispardhA ? na kAcidityarthaH // 176|| kiJca-apakAriNi kopazcetkope kopo vidhIyatAM kiMviziSTe kope ? mitra[hi suhallokaghAtake,, kRtodvege vihitasantrAse cittasantApakAriNi // 177 // iha viduSA tAvattathA yatitavyaM yathA krodha udayameva nAgacchati, ye tUditamapi krodhaM nirundhanti teSAmarthasiddhiM darzayannAha-sarvakAryANi sarvakartavyAni siddhayanti niSpandyante arthasArANi prayojanapradhAnAni tasya krodhanirodhakasya nurnarasya suraGgAdhUlivatpracchannadarireNuriva kopo yasya na prakaTo bhavet na prakAzIsyAditi // 178 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake __ anyacca-buddhayAprajJayA kAryANiprayojanAnisAdhyante vidhIyante, sAtusA punarbuddhi: kruddhasya kopavato nazyatyapayAti tasmAtkAraNAtkSamA samarthA kSamaiva zAntireva sarvakAryaprasAdhikA samastaprayojanavidhAyiketyarthaH // 179 // darzita: kopavipAkaH, atha mAnavipAkaM darzayannAha-na namasyati devobhyo devAnapi na namati varivasyati no gurun gurunapi na paryupAste, ahaGkAragrahagrasto mAnagrahagRhIta: pitRnapi janakAnapi na manyate na gaNayati // 180 // 'anamra: parvatAkAra iti zloka: sugama: ahaM dAtetyayamapi sugamaH, navaraM svamAnIti svamAtmAnaM manyate ityevaMzIla: svamAnI manyate buddhayate svayamAtmanA, amAnamAnamapramANAhaMkAramArUDha AzritastuNatulyaM tRNasadRzaMmanyate gaNayati jagad bhuvanaM, merorapi suragirerapyadhikamargalaM mUDho mohavAn pazyati vIkSate AtmAnaM svamAtmanA svayameva // 181-182 / / mAnasya duSTatAM prakaTayannAha-aho ityAzcarye mAnasyAhaGkArasya daurAtmyaM duSTatA, yena kAraNena na prApto na labdhavAn kevalaM kevalAkhyaM jJAnaM sunandAnandano bAhubali: sAdhuryatiriti yAvanmAnaM yAvadahaGkAraM na muktavAnnatyaktavAniti // 183 / / ukto mAnavipAkaH, idAnIM mAyAvinAM svarUpamAha-advijihvA ekajihvA: phaNabhRta: sarpA bahi: zlakSNA bahi:sukumArA bhayaGkarAstrAsajanakA antarviSabhRto madhye viSadhAriNo dUra dUrAdeva varjanIyA: pariharaNIyAH zaThA mAyAvino janA lokA: // 184 // zaThasaGgatikAriNAmihaiva doSamAha-zaThAni yasya mitrANItizloka: sugamaH / / 185 / / kiJca-yeSAM zaThAnAM yogatrayasyApi manovAkvAyavyApAratrikasyApi saMvAdo mIlanaM neha dRzyate nAtrAvalokyate teSAM zaThAtmanAM kArya prayojane saMvAdo mIlanaM kena mRgyate ? kena nibhAlyate ? na kenApItyarthaH // 18 // anyacca-yadi mAyAyadizAThyaM hato vinAzitodharma: sadguSTAnaM, hataMsatyaM satyavacanaM zaThAtmano'zuddhapariNAmasya, sarvAvizvAsahetuzca sarvAvizrambhakAraNaM ca mAyAvI jAyate nara iti // 187|| 1 zloka saptaviMzatau [173-199] nAsti eva etAdRzaH zlokaH, granthakRtaiva pazcAnniSkAzitaH sambhAvyate // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 8 / zloka 179-199 / kaSAyavipAke rudradevakathA 221 nirdorSo'pi niraparAdho'pi ca mAyAvI janasantrAsakAraNaM lokodvegahetu: kiM cAhe: phaNino mRtasyApi na bibhyati bhayaM [na] kurvanti ? kurvantyeva // 188 // yenaivaMvighadoSavatI mAyA ata: parityAjyeti zloka: sugamaH // 189 // darzito mAyAvinAM doSa:, atha lobhavatAmAha- nadInAthaM tarantyeke iti zlokaH sugama:, navaraM khani: suvarNAdyAkaraH // 192-193 / / raGgabhUmau ca vaMzAgre'yamapi zloka: sugama:, / navaraM raGgabhUmau nartanasthAne // 191 // yatsevAM kurvata iti zlokadvayaM sugamam // 192-193 / / atha lobhasya durjayatvamAha-sa jJAnalAbhakAle'pi paJcamajJAnaprAptisamaye'pi kaSTAd duHkhena lobhazcaturthaH kaSAya: pralIyatepralayaM nIyate, zeSeSvapi kaSAyeSutilatailamiva sthita: zeSAMstrInapi kaSAyAn vyApya. vyavasthita ityarthaH, asyaiva sAmarthyamAha aho iti vismaye lobhasya caturthakaSAyasya sAmrAjyaM, AjJezvaratvaM yasya lobhasyAdhIna Aya'ttokhila: samasta: jano lokaH, ko'rthaH ? lobhAyatta: saMstatra tatra prayAtyeva yatra kutrApi nIyata iti sugamam, idameva samarthayati-yadaTanti mahImeka iti sugamaH, navaraM rohaNAbhidhAnaM ratnAdhAradharAdharaM tRDArtA tRSitA bubhukSitA dInA dainyopetA: / kaSAyAdhikAraM nigamayannAha-ye narA: krodhasaMdagdhA iti zlokadvayaM sugamameva, iti zlokasaptaviMzate: samAsArtha: // 189-199|| iha ca bAhubalikathAnakaM suprasiddhamiti kRtvA na kathyate, rudradevakathAnakaM punaridaM iha dvIpasamudrANAM, sarveSAM madhyavartini / jambUdvIpAbhidhe dvIpe, jambUvRkSavirAjite // 1 // bharatAbhidhasukSetre, pavitre dharmayogata: / sukSetre guNazasyAnAM, cakravartyAdibhUSite // 2 // astyanekajanAkIrNaM, devendrapurasannibham / vibudhAnandadaM ramyaM, pravRttasatatotsavam // 3 // samAkIrNaM mahAbhogaiH, pAtAlamiva bhogibhi: / mahezvarakRtAvAsaM, kailAzamiva sarvata: // 4 // nAnAvarNasamAkIrNaM, citrakarmostuSTikRt / purapauraguNopetaM, nAmnA vijyvrdhnm||5|| samadRSTijanAnandaH, sanmArgaH supravistaraiH / sudIdhairyatra bhUbhAgo, bhAti sAdhuz2anastathA // 6 // prAkAro yatra sadvRtta-stuGgazca sumanohara: / labdhasAdhupratiSThazca, sajjanazca virAjate // 7 // sattvayuktA'tigambhIrA, susaMvRttapayodharA / sIteva paradurlayA , parita: parikhA babhau // 8 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake nandanArAmavaddhAnti, kAnanAni samantata: / himAdrizRGgatulyAni, rejurdevakulAni ca // 9 // yasmiMzca sAgarAyante, vistIrNAni sraaNsylm| puSpAyudhapriyAyante, navayauvanayoSitaH // 10 // kiMbahunA - purandarapuraspardhi, tatpuraM satsamRddhitaH / naravRndArakAkIrNaM, kIrNaratnoparAjitam // 11 // rudradevAbhidhastatra, babhUva pravaro dvijaH / brAhmaNIyasamAcAra - samAsevanatatparaH // 12 // Rjurvedayajurveda - sAmavedavizAradaH / tathA'tharvaNavedAdi zrutasAgarapAragaH // 13 // yajanayAjanAdhyAyA-dhyApanAdikRtAdaraH / jalajvalanabhasmAdi- sadAzaucaparAyaNaH // 14 // evamAdidvijAtIya-guNagrAmavirAjita: / piGgAkSaH piGgakezazca, piGgacchavizarIrakaH ||15|| paraM vahnirivAtyantaM, kruddhaH svaparatApakaH / yasmAdasau svabhAvena, roSaNo dAruNastathA // 16 // yadvA tadvA samAkarNya, yadvA tadvA samIkSya ca / yadvA tadvA samAsRtya, ruSyatyeSa muhurmuhuH ||17|| yatra vA tatra vA sthAne, yena vA tena vA saha / kAryaM vinaiva roSeNa, yudhyamAnaH pradRzyate // 18 // samaM svamitraputraizca, bandhusambandhibhistathA / vyarthaM kalahayatyeSa, kopakampitavigrahaH ||19|| grahagrasta ivAtyantaM mahAvAtAstadhIriva / dharmalokaviruddhAni, bhASate ca karoti ca // 20 // atastasya guNagrAmaH, zazAGkadhavalo'pi hi / ekena roSadoSeNa, samagro'pi tirohitaH // 21 // dvijasya tasya saJjajJe, yajJakAryavicakSaNA / vizAlazIlasaMpannA, vizAlavaravaMzajA // 22 // agnizikheti vikhyAtA, nAmataH karmatastathA / sarvabhAryA vopetA, pravaraprItimandiram ||23|| sadyogabhogasattyAga-bhAgyasaubhAgyasaGgatA / strIjanocitakRtyeSu sarveSu pravizAradA ||24maa devAnAM brAhmaNAnAM ca, bhaktikRdbhartRvatsalA / sA brAhmaNakuMlAcAra - samAsevanatatparA // 25 // paraM sApi svabhAvena, roSadoSavidUSitA / anekaguNayuktApi, prazaMsAmApa no jane // 26 // roSaviSabharApUrNA, sarpiNIvAtidAruNA / ruSTA satI durAlokA, janatodvegakAriNI // 27 // evaM samAnazIlau tau, dampatI bata vedhasA / nirmitau yena kopAndhau dvAvapi kalahapriyau // 28 // dvAvapi tyaktamaryAdA-vasamaJjasabhASiNau / jAnantAvapi saMmUDhau, vartete sarvakarmasu // 29 // dvAvapi duSTavAkyAni, prabhASete nirarthakam / dvAvapi ruSyato nitya - mevameva parasparam ||30|| kadAcidyudhyamAnau tau, prakurvAte ajemanam / dvAvapi kuruto'kasmA - tkezAkezi kadAcana // 31 // muSTAmuSTi vidhattazca, daNDAdaNDi tathaiva ca / evaM ca kurvatastasya, kAlo yAti dvayasva ca // 32 // nUnaM tasya dvayasyApi samAnaguNakarmaNaH / AnurUpyaM samAlokya, vidhinA saGgamaH kRtaH ||33|| vaiSayikasukhAsaktau, prItyA tau kila dampatI / ekasvabhAvamApannau, ninyatuH kAlamaJjasA ||34|| tayoH sAMsArikaM saukhya-mevamAsevamAnayoH / putratrayaM samutpannaM, sundarAkAradhArakam ||35|| prathamaH parvato nAma, kuDaGgAkhyastathAparaH / tRtIyaH sAgaro nAma, sarve'zAzvatanAmakAH // 36 // tatra parvatanAmAsau, stabdhaH san parvatAyate / anamraH sarvalokAnA - muccaiH zirA madoddhataH // 37 // 222 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 8 / zloka 199 / kaSAyavipAke rudradevakathA 223 ahaM jJAnI ca mAnI ca, tyAgI bhogyahameva ca / surUpa: suciraM cettha-mahaGkAraM cakAra sa: // 38 // devAnapyeSa no nauti, gurUnapi pitRnapi / kiM bahunA na kasyApi, svakaM nAmayate ziraH // 39 // dvitIyastu kuDaGgAkhyo, ya: kuTila: kuDaGgavat / mAyAmaya ivAtyantaM, vidhinaiSa vinirmita: // 40 / / sthAnaM kapaTakUTAnAM, vaJcanAnAM ca mandiram / nikRtizabdasaddhAma, mahAmAyAmahAzrayaH // 41 // sAgarastu mahAlobho, yasya vAJchAmahAhradaH / arthAmbhasAtiduSpUro, nadIbhiriva sAgaraH // 42 // cakravartisamRddhayApi, svargasvAmizriyApi ca / sarvatrailokyalakSmyApi, yastRptiM nAptavAniti // 43 // svagRhe'nyagRhe vApi, vIkSya vastu zubhAzubham / vAJchitavAn mahAvAJcha-stanme smpdytaamiti|44| eSAM punarimA bhAryA, yathAsaGkhyena jajJire / zIleti nikRtizcaiva, saJcayeti ca naambhiH|45|| tatra zIlAbhidhA yeyaM, gRhiNI parvatasya sA / tathA vinayahInA ca, bhUrigarvA svabhartRvat // 46|| yA punarnikRtirnAma, sA kuDaGgasya gehinI / sarvatrAnatigUDhAtmA, ghanavaMzakuDaGgavat // 47 // yA ceyaM saJcayAnAma, sAgarasya tu gehinI / svabharteva mahAlobhA, lubdhA sarveSu vastuSu / / 4 / / evaM samAnazIlatvaM, dvandve dvandve vinirmitam / tulyavastusamAyoga-vizeSajJena vedhasA // 49 / / tadidaM saMhataM sarvaM, rudradevakuTumbakam / kurvannijanijAcAraM, gamayati sma vAsarAn // 50 // anyadA rudradevena, vRddhabhAvamupeyuSA / agnizikhA nijA bhAryA, bhaNitA zrUyatAM priye! // 51 // atyantajarayAkrAntA-vAvAM vigatavikramau / locane dhyAmalIbhUte, na zrotuM zrotasI kSame // 52 // putrAzca yauvanArUDhA:, svacchandapravicAriNa: / bhakSayanti yathAkAmaM, mayopArjitasampadam // 53 // na kurvanti madIyAjJAM, vIkSante mAmavajJayA / tatpriye ! naiva pazyAmi, sundaraM putraceSTitam // 54 // tadahaM te prayacchAmi, dInArANAM sahasrakam / samyaksaGgopyatAmeta-dAzAbandhasya hetave // 55 // evamastviti saGkalpA, samAdAya ttstkt| niSkramya ca tata: sthAnA-dekAnte nicakhAna saa||56|| dve dInArasahasre tu, nikhAte cAtra tiSThata: / mRtasya me priye ! dadyA, dharmAya vidhipUrvakam // 57 // etatsarvaM ca zuzrAva, kuDaGgo nikRtistathA / tato nikRtirAgatya, saJcayAyai nyavedayat // 58 // saJcayApyarthasaMlubdhA, nikRtiM pratyabhASata / sakiMcanA ca naH zvazrUH, kathaJcinmuSyatAmiti // 59 / / nikRti: prAha sAnandA, naanaanikRtikaarinnii| kiM sugame'pi saMmUDhA, bhaginyatra prayojane // 60 // viSamakAryalakSeSu, niyUMDhAyA anekaza: / svazvazrUvaJcanopAyo, na me bhAti suduSkaraH // 61 // / he saMcaye ! mahAmugdhe !, draviNasaMcayArthini ! / tatkuru yadahaM bhASe, kAryaM yena prasiddhayati // 62 / / iyaM hi jarasAghrAtA, snehAbhyaGgAdikAGkSiNI / karkazakriyayArAdhyA, sadbhAvaM nauM prayAsyati // 63 // ityAdikaM samAlocya, gatvA shvshruusmiipke| UcatuH svayamevaite, tAmevaM priyayA girA // 64 // yathA tvamamba! vRddhAsi, na ca te ko'pi pAlakaH / atastvAM vArakeNAvAM, pAlayAva: svshktit:|65| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sA provAca yathaivoktaM, yuvAbhyAmevameva tat / jarAkrAntaM zarIraM me, 'pAlayetaM tadAdarAt // 66 // tato dve api yatnena, tAMmAsevitumudyate / ucitAbhyaGganasnAna-bhojanAcchAdanAdibhiH // 67 // evaM ca nitymetaabhyaa-mtikrkshsevyaa| sevyamAnA ca sA vRddhA, paraM toSamupAgatA // 68 // tata: sA cintayAmAsa, tAbhyAmArAdhitA stiiN| aho madIyake vadhvau, madbhakte ca vinItake // 69 // aho gurujane bhakti-raho guruSu nmrtaa| aho zIlamaho lajjA, aho lokajJatA'nayoH // 7 // ete hi mama zuzrUSAM, kuruta: sarvayatnataH / tadahaM bADhametAbhyAM, sadvinayena raJjitA // 71 / / evaM gamayate kAla-matyantaprItamAnasA / nijavadhUguNagrAma, cintayantI muharmuhuH // 72 // athAnyadA tayA proktaM, te samAhUya sAJjasam / yathAhaM kiJcidAkhyAmi, bhavatIbhyAM rahasyakam // 73 // ta AhatuH prasAdo nau, kathyatAM kathyatAmiti / vRddhAha putrike anya:, kazcidatra na tiSThati ? // 74 // ta Ucaturna ko'pIti, zrUyatAM tarhi sAdaram / kathayAmi yuvayoryacca, vRddhovAceti sAJjasam / / 75 // AzAbandhakRte mAM, dInArANAM sahasrakam / bha; dattaM mayA tacca, gRhItaM parituSTayA // 76 // maJcakasyAsya vAmasya, pAdasyAdha: prayatnataH / dUraM rasAtale samyak, nikhAtamavatiSThate // 77|| ato yadi mamAkasmA-dajJAtaM maraNaM bhavet / tatastad draviNaM grAhyaM, yuvAbhyAmeva mAmakam / / 78|| iti zrutvA nikRtyoktaM, nikRtyaiva savismayam / mA voca IdRzaM vAkyaM, ciraM jIva mamAsubhiH // 79 / / ityAdimadhurairvAkyaiH, zvadhU sambodhya sAdaram / svasvavyApAraniSThe ca, jAte nikRtisaJcaye / / 80 // anyadA ca samAlocya, tAbhyAM kRtvA ca nishcym| utkhAtaM tattato dravyaM, vijanaM vIkSya stvrm|81|| nItvAnyatra nikhAtaM ca, dUraikAntamahItale / Avayoreva cAstveta-dityakAri ca nizcayaH // 82 // zvazraM prati ca niHzeSo, hAsito vinaya: kila / krmennaabhynggnsnaan-bhojnaacchaadnaadikH||83|| atha pUrvaprayuktasya, hAniM vinayakarmaNa: / sthavirA samIkSya sAzaGkA, manasyevaM vyacintayat / / 84|| vadhvAvete yathAkAlaM, pUrvaM sarvaprayatnataH / cakraturvinayaM sarvaM, caraNakSAlanAdikam // 85 // sAmprataM sarvakRtyeSu, mayi mandAdare bhRzam / saJjAte naiva jAnAmi, kimatra bata kAraNam ? // 86 // huM jJAtaM ca yadAkhyAtaM, svadravyaM mugdhayA.mayA / manye tallabdhametAbhyAM, tenaivAyamanAdaraH / / 87 // evamAzaGkamAnA ca, yAvattatra nirIkSate / tAvannaivekSyate kiMci-tato'tyarthaM zuzoca sA // 8 // pRSTe ca te tayA vadhvau yathA tanmAMmakaM vasu / nekSyate sthAnake tatra, kathyatAM kimu kAraNam ? 89 / ta AhaturvidInAsye, nikRtyA sAzrulocane / yathAvAM naiva jAnIva:, zapathazca tavopari // 10 // evaM kaluSitasvAntA, vizvAsasnehavarjitA: / zvazrUrvadhvau ca tisro'pi, jAtA: sAzaGkamAnasAH // 11 // itazca pitRvRttAnto, nikhAtadravyagocaraH / nivedita: kuDaGgena, sAgarAya savistara: / / 92 / / / parvatAya ca ni:zeSo, yathApUrvamupazruta: / tataste dravyalobhena, procurevaM parasparam // 13 // 1 pAlayetthaM- BJPC | paalyedhN-mu.|| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 8 / zloka 199 / kaSAyavipAke rudradevakathA 225 sahiraNya eva nastAta, tasmAdArAdhyatAmiti / evamiti pratijJAtaM, sarvaiH sAnandamAnasaiH // 14 // kapaTenArthalobhena, pAdapradhAvanAdikam / kuDaGga-sAgarau sarvaM, vizeSAtkuruta: pituH // 15 // parvata: parvata iva, stabdho lohakuzIva sa: / svapiturvinayaM kiJci-nna karoti kadAcana // 9 // kuDaGgasAgarAbhyAM ca, nityaM krkshsevyaa| paravaJcanadakSAbhyAM, piturAvarjitaM manaH // 27 // tatazca rudradevena, bADhaM raJjitacetasA / kuDaGgasAgarau dravyaM, sarvameva pradarzitam // 98 // parvata: punaratyanta-manamratvAdupekSita: / nirguNeSu hi lokeSu, nUne yuktamupekSaNam // 99 // anyadA ca kuDaGgena, sArdhaM sAgarabandhunA / tata utpATya tad dravyaM, gRhItvAnyatra gopitam // 100 / krameNaiva pituH sarvaM, tyaktaM vizrAmaNAdikam / tenApi ca sazaGkena, dravyasthAnaM nibhAlitam // 101 / / na dRSTaM tatra tad dravyaM, pRSTau tena nijaanggjau| tAvAhaturna jAnIvo, hRtaM kenApi pApinA // 102 // zrutvedaM rudradevo'pi, jAtAzaGka: sutAnabhi / AkArasaMvaraM kRtvA, tUSNIMbhAvamupAgataH // 103 / / anyadAgnizikhAyai sa, rudradevena mUlata: / svadravyanAzavRttAnta:, samagro'pi nivedita: / / 104 // agnizikhApi vRttAntaM, dravyapraNAzagocaram / rudradevAya santrastA, samAkhyacca savistaram // 105 // zrutvedaM ca tata: kruddho, rudradevo janIM prati / atyantAsatyadurvAkyai-stAmAkrozitavAMzca saH // 106 / / he mUrkhe mugdhake pApe, jJAnavijJAnavarjite ! / vadhUbhyA kiM tvayA dravyaM, mAmanApRcchaya darzitam? / 107/ etat zrutvAtiroSeNa, sApi taM pratyabhASata / tvayApi kiM svaputrAbhyAM, svakaM dravyaM prkaashitm|108|| evamAdi mitho bADha-masamaJjasabhASaNaiH / ciraM vAkkalahaM ghoraM, daNDAdaNDiM ca cakratuH / / 109 // rudradevo vadatyeka-magnizikhA dvayaM tata: / yadi ghAtaM dadAtyeSa, tadA sApi jighAMsati // 110 / / evaM ca yudhyamAnena, rudradevena roSata: / tADitAgnizikhA kvApi, gADhaghAtena marmaNi // 111 / / mRtA ca daivayogena, mRtvA tatraiva mandire / ArtadhyAnavazAdeSA, jAtA ghorabhujaGginI // 112 / / adhiSThitaM ca mUrchAta-stayA svaM tannidhAnakam / Aste tatraiva sA nityaM, viSasambhRtadaMSTrikA // 113 / / anyadA nikRti: zAThyA-dvaJcitvA kila saJcayAm / gRhNAmIti nidhAnaM ta-dutkhanantI drutaM drutam // 114|| sandaSTA duSTasarpiNyA, viSavegAturA satI / mRtvA tatraiva saJjAtA, nakulI dhanagRddhitaH / / 115 // tato dve api kopAndhe, prayudhyetAM pratikSaNam / tasyaiva svanidhAnasya, pratyAsanne parasparam // 116 / / saJcayApi visarpantI, nidhAnAsannamanyadA / daSTA tayA bhujaGginyA, dRDhaM draviNalubdhayA / / 117 / / tasminneva nije gehe, mhaamohvimohitaa| mRtvArtadhyAnayogena, zunikA samajAyata // 118 // itazca sAgareNApi, nidhAnAbaddhagRddhinA / mArito viSayogena, kuDaGgo duSTabuddhinA // 119 // mRtvA'jani bhujaGgo'sau, tasminneva nije gRhe| adhitasthau ca lobhena, tadeva svaM nidhAnakam // 12 // sAgaro'pi ca ni:zaGko, gRhNAmIti khanastakat / daSTastena bhujaGgena, mRtvA ca nakulo'jani / / 121 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tatastau ca nidhAnArthaM, dvAvapyAbaddhamatsarau / pratyahaM kRtasaMyuddhau, kathaJcinna virematuH // 122 / / anyadA rudradevo'pi, bahiSTAdAgato gRhe / kRtaparyastikaM putraM, dadarza parvatAbhidham // 123 // tata: prayojane kvApi, satvaraM tamuvAca sa: / re re utthIyatAM zIghraM, kriyatAM mAmakaM vacaH // 124 // so'pyanyatyamanamratvA-tsagarvatvAnnisargataH / mUkaka iva tUSNIko, na dadau pituruttaram // 125 // tata: pitrA sudurvAkya-nirbhartsato muhurmuhuH / rere jaghanya ! nizceSTa !, vyavasAyavivarjita! // 126 // naivAtmApi care bhartuM, tvayakA pApa paaryte| AstAmanyasya kasyApi, kAryaM kinycitkrissysi|127/ so'pi provAca he tAta!, tvayApi kriyate na kim / kopAvezena yenaivaM, rAraTIsi nirarthakam // 128 // mamAjJAbhaGgakArIti, pratyuvAca ca sanmukham / rudradevastata: kruddhaH, sAveza: parvataM prati // 129 // evaM ca pitRputrAbhyAM, svaparaklezakArakaH / vardhita: kalaho dUraM, jalpitapratijalpitaiH // 130 // atha prayudhyamAnau ca, bhujaGganakulAvubhau / gRhAGgaNe samAyAtau, baddhAmarSoM parasparam / / 131 // anenaiva prakAreNa, sarpiNI nakulI tathA / yudhyamAne samAyAte, tasminneva gRhAGgaNe // 132 // atha kAryeNa kenApi, nidhaanaasnnmaagtaa| zilApi tatra tiSThantyA, daSTA zunikayA tayA // 133 / / zilayApi ca sA roSA-llakuTenAhatA dRDham / muktvA rATiM tato naMSTvA, gatA tatra gRhAGgaNAt // 134|| zilApi zunikAdaMza- vedanArditamAnasA / AkrandantI samAgatya, tasminnevAjire'patat // 135 / / atha tAdRzamAzcaryaM, vilokyAdRSTapUrvakam / prabhUto milito lokaH, kautukAkSiptamAnasaH // 136 / / atrAntare varajJAnI, bhikSAM bhrAmyan samAgataH / jJAnagarbhAbhidha: sAdhu:, sAdhudharme kRtodyamaH // 137 // pRSTo'sau rudradevena, tadAzcaryanibandhanam / yathA bho: ! kathyatAM mahyaM, kimevamasamaJjasam // 138 // yuddhayamAnau vilokyete, dvAvetau nakuloragau / sarpiNI nakulI caite, zunikA ca zilA tathA // 139 // kimarthaM yuddhameteSAM, sAdho sAdhaya sAdhaya / sAdhurAha mahAbhAga, kathyate te nizAmaya // 140 // tata: sarvo'pi vRttAnto-'gnizikhAmaraNAdikaH / kathito rudradevAya, mUlAdArabhya sAdhunA // 141 // tathA mahAprabandhena, tasmai zeSajanAya ca / saMvegArthaM samAkhyAtaM, mahAmohavijRmbhitam // 142 / / tadyathA karmaNA mohanIyena, mohitaM sakalaM jagat / dhanyA mohaM samutsRjya, tapasyanti vimuktye||143|| aho mohasya mahAtmyaM, vidvAMso'pi yato narA: / muhyanti dharmakRtyeSu, ratA: kAmArthayodRDham / / 144 // krodho mAnastathA mAyA, lobhazceti mahAdviSaH / bAdhayanti sadA lokaM, nirAlokaM nirudyamam / / 145 / / etairhi nirjitA yAva-ttAvatsaukhyaM kuto nRNAm / dharmavArtA tu kautastyA, zarIrasthairimairaho // 146 // ete hi taskarA ghorA, bhavATavyAM pratikSaNam / muSNanti dharmasarvasvaM, zIghrameva pramAdinAm // 147 // nAsti krodhasamo vahni- sti maansmo'cl:| ApanmAyAsamA nAsti, nodadhirlobhasannibhaH // 148 / / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 8 / loka 199 / kaSAyavipAke rudradevakathA rAgadveSAturo jIvaH, kAmakrodhavazaM gataH / lobhamohamahAviSTaH saMsAre saMsaratyasau // 149 // saMsAre paryaTan jantu-ryonilakSasamAkule / zArIramAnasaM duHkhaM, samprApnotyatidAruNam // 150 // ArttaraudramanA mUDho, na karotyAyatau hitam / tenAsau sarvataH klezaM, paratreha ca gacchati // 151 // kaSAyaviSayArtAnAM, dehinAM nAsti nirvRtiH / teSAM ca vigame saukhyaM jAyate satataM param // 152 // kaSAyaviSayAta-rAtmAyaM pIDitaH sadA / cikitsanIyo yatnena, jinvAksArabheSajaiH // 153 // viSayoragadaSTasya, kaSAyaviSaveginaH / saMyamo hi mahAmantra - strAtA sarvatra dehinAm // 154 // kaSAyakaluSo jIvo, rAgAkulitamAnasaH / caturgatimahAmbhodhau, pASANa iva majjati // 155 // viSayeSu rato jIvaH, karmabadhnAti dAruNam / tenAsau klezamApnoti, bhrAmyan bhIme bhavodare // 156 // kaSAyavijaye saukhya-mindriyANAM ca nigrahe / jAyate paramaM sAta-mAtmano bhavabhedakam // 157 // kaSAyAn zatruvatpazye-dviSayAn viSavattathA / mohaM ca paramaM vyAdhi - mevamUcurjinezvarAH || 158 // kaSAyazatravo bADhaM, dharmakAryajighAMsavaH / vairAgyatIkSNakhaDgena, khaNDanIyA mahAbalaiH // 159 // ityAdi bhavasaMvardhi, kaSAyANAM sudAruNam / vipAkaM kaTukAsvAdaM, kathayitvA muniH sthitaH // 160 // AkarNyamAM muneH pArzve mahAmohaviDambanAm / lokaH saMvegamApanno, dharme bahu mano dadau // 161 // tathA babhrurbhujaGgazca, nakulI ca bhujaGginI / zunI ca zilayA caiva, sarvANyapi vizeSataH // 162 // bhItAnyatIvadurvAra-kaSAyArAtisaMhateH / saMvegarasasandoha-zItIbhUtavapUMSi ca // 163 // jAtajAtismarANyuccai-styaktvA vairAnubandhanam / gRhItvAnazanaM mRtvA, sarvANyapi divaM yayuH || 164|| rudradevo'pi saMvigna, dvignazca bhavabhramAt / saputraH saha tenaiva, jJAnagarbheNa sAdhunA // 165 // zrutasAgarasaMjJasya, gatvA sUreH padAntike / jagrAha bhAvato dIkSAM, saMsArocchedakAriNIm / 166 / sAdhubhi: zikSyamANazca sAdhukRtyeSu keSucit / tebhyaH pUrvaprayogeNa, rudradevaH prakupyati // 167 // parvato'pi na kasyApi, karoti praNatiM kila / gADhaM tu bhaNyamAnau tau, kalahaM kuruto'dhikam / / 168 / / ayogyAviti vijJAya, tatastau guruNA gaNAt / niSkAsitau gatau pazcAdanyatra ca gaNAntare // 169 // tatrApi ca tathaivaitau, vartete prativAsaram / niSkAsitau ca tau gacchA - tathaiva guruNA nijAt // 170 // evamanekagaccheSu, kRtasaGkramaniSkramau / kAlenaikAkinau jAtau, sukhazIlau vizeSataH ||171 // anyadAgnizikhAdevaH, pratibodhakRte tayoH / kRtvA cAgnizikhArUpaM nizi tatra samAyayau // 172 // pRSTA ca rudradevena, kuto'si tvamihAgatA ! | svargamanAdivRttAntaM, sApi tasmai nyavedayat // 173 // sa prAhA'viratApi tvaM kimityAvAM na vandase / sA babhANa na vande'haM, saMyamabikalAnmunIn // 174 // roSadoSeNa duSTastvaM, mAnadoSeNa parvataH / kuto yuvakayoH kSAnti:, kuto vA bata mArdavam // 175 // kutastapaH kuto dharmaH, kuto vA varasaMyamaH / taddho yuvAM samIhethe, vandanaM kena hetunA ? // 176 // dayA kSAntistapaH satyaM, saMyamazcaiva vandyate / yuvayozca na santyete, vande vAM tadahaM katham // 177 // T I 227 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ityAdi bahu saJjalpya, jamAmAgnizikhAsuraH / rudradevo'pi saMvignaH, parvataM pratyabhASata // 178 // rere AvAM na kasyApi, kadApi kvApi saGgatau / svakIyenaiva doSeNa, mAnI tvaM krodhavAnaham // 179 / / tasmAdetau parityajya, gatvA svagurusannidhau / mUlAdAlocanAM kRtvA, kurvaH saMyamamuttamam // 180 // tathaiva kRtavantau tau, jAtau ca gurusaMmatau / sAdhUciteSu kRtyeSu, vartete zubhabhAvata: // 181 // samArAdhitavantau ca, kSamayA vinayena ca / tapa:saMyamazIlaizca, sabAlasthaviraM gaNam // 182 / / anydollaasitoddaam-vishuddhghyaanvhninaa| nirdahya ghAtikarmANi, prApatu: kevalazriyam / / 183 // pAlayitvA ciraM cAru, cAritraM ca yathoditam / bhavopagrAhikarmANi, kSapayitvA zivaM gatau // 184 / / evaM ca guNahInau tau, pUrvaM bhUtvA tathAvidhau / pazcAtsarvaguNopetau, jAtau sarvajanottamau // 185 // yato'tyantamacintyeyaM, zakti vasya vidyte| drAgeva sarvakarmANi, yenAsau kSapayatyalam / / 186 // iti matvA na kartavyA, hIlA kasyApi dehinaH / nirguNo'pi yato bhUtvA, jAyate saguNo naraH // 187 // iti rudradevakathAnakaM samAptaM [aSTama: kaSAyAdhikAraH samApta:] Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokaviruddhAdhikAraH 9 , kaSAyavipAkavedibhirlokaviruddhAnyapi parihriyante, [ ata: ]danantaraM lokaviruddhAdhikAra ucyateloka: sarvo'pyayaM boko, dhyAndhyAdandhAyatetarAm / - sanmArgapadanyAse ca praskhalannAparAdhyati // 200 // rAjAno na prajApAlA, mantrahInAzca mantriNaH / AcAryA nAmamAtreNa, vAcakA vAcanAM vinA // 201 // ityevaM sarvalokasya, nindako nindyate jane / rAjAdihIlakaH ko'pi, kArAgAre pravezyate // 202 // | Rjudharmasya kartAraM prANinaM vIkSya pApabhAk / hasatyeva yathA tasya, dharmabhraMzaH prajAyate // 203 // sarvalokaviruddhena, nareNa saha saGgatim / , kurute so'pi tattulyo - zeSalokena gaNyate // 204 // yatrAvAsastadAcAra - cAturya zasyate jane / atIvolbaNaveSo hi, viruddhaH pratibhAsate // 205 // puragrAmapravezeSu, nirgameSu ca dIyate / yaddAnaM kIrtikAmena, loke tadapi hasyate // 206 // sAdhUnAM vyasanaM dRSTvA, 'hRSyate tanna saGgatam / pratIkAraM tu sAmarthye, sati na kurute'pi yaH // 207 // sAdhubhaktA janA yena, tannindA naiva saGgatA / ye tu tAmapi kurvanti, te nUnamadhamAdhamAH // 208 // samasti jIvanopAyo, yeSAmanyo'pi ko'pyaho / svastutiM paranindAM ca kathaM kurvanti te janA: ? / / 209 || mahApApavatAmetanmahalliGgaM prakIrtitam / ekaM parajane nindA, svaprazaMsA dvitIyakam // 290 // yadi dharmaH kartumArabdhaH, sa eva kriyatAM janA:: ! paranindA mahApApA, kathyatAM kvopayujyate ! / / 211 // 1 TIkA / hasyate - BPJC mu. 11 229 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake anuSThAnAni tAnyeva, sa eva ca jinAgamaH / paramAjIvikAheto-daNDAdaNDisamargalam // 212 // yo yathA kurute puNyaM, sa tathA labhate phalam / kimidaM kriyate lokA: !, kezAkezi nirarthakam ? // 213 // svapakSaparapakSAbhyAM, sambaddhAH kSetrabhUmayaH / bahubhirbahudhA tatra, vasatAmeSaNA katham ? // 214 / / anyatrAnyatra tatraiva, tiSThatAM kAraNaM vinaa| kA vaidagdhI kuto dharmo, muktvaikaM mugdhamohanam ? // 215 // sarvalokaviruddhAni, jalpanti durjanA janAH / dhArmikAH kathamucyante, svaparodvegakAriNa: ? // 216 // etasmin duHSamAkAle, viprakIrNavacasvinAm / tatpakSapAtinAM caiva, paryanto'pi na labhyate // 217 // saGklezaparihAreNa, dharmo vIreNa drshitH| tApasAzramamutsRjyA-'samaye'nyatra gacchatA // 218 // dharmalokavirUddhAni, zaktyA ya: parivarjayet / so'rthasiddhiM sukIrtiM ca, labhate zubhasaGgavat // 219 / / dharmalokaviruddhAni, ni:zaGko ya: samAcaret / so'rthahAnimakIrtiM ca, labhate'tra kusaGgavat // 220 // tasmAllokaviruddhAnAM, parihAra: puNyakAraNam / tatrAdaro mahAn kAryo, viduSA dharmamicchatA // 221 // iti zlokadvAviMzatiH prAya: sugamaiva, tathApi ziSyahitArthaM kiJciducyate-tatra loko jana: prAyaza: prAcuryeNa boko jaDo dhyAndhyAnmatimAndyAdandhAyate [tarAm]-andha ivAcaratitarAmatizayena sanmArgapadanyAse praskhalannAparAdhyati // 20 // lokaviruddhavAcakatvameva darzayati-rAjAno mahIpatayo na prajApAlA na janacintakA:, mantrahInA mantravikalA mantriNo mantrakartAraH, AcAryA: sUrayo nAmamAtreNa nAmnaiva, vAcakA upAdhyAyA vAcanAM pAThanAM vinAntareNApi, // 201 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 9 / zloka 200-221 / lokaviruddhatyAgopadezaH 231 ityevamamunollekhena nindako daSako nindyate dRSyate jane loke, kiM ca sarvajananindakasyehaiva doSamAha-rAjAdinindako bhUpAdihIlaka ihaivAsminneva janmani ko'pyatimukhara: kArAgAre guptigRhe pravezyate prakSipyate // 202 / / Rjudharmasya prAJjaladharmasya kartAraM vidhAtAraM prANinaM dehinaM vIkSyA'valokya [pApabhAk] pApaprakRtirhasatyeva prakaTayA girA, yathA tasya RjudharmakarturdharmabhraMzo dharmApagamo [pra]jAyate bhavati // 203 // sAMprataM lokaviruddhavAdinA saha saGgo'pi na kArya iti darzayannAha-sarvalokaviruddheneti sugama, navaraM gaNyate manyate tattulyo viruddhavAdina: samAnaH // 204 // kiMca-yatrAvAso yatra nivasanaM tadAcAracAturyaM naipuNyaM zasyate zlAghyate jane loke, atIvAtizayenolbaNaveSa: SiDgaveSo viruddhaH pratibhAsate'saGgata: pratibhAsate // 205 // anyacca-puragrAmapravezeSvityAdi sugamaM, navaraM kIrtikAmena kIrtivAJchayA, yena jano jAnAtyayamatra dAteti // 206|| sAdhUnAM ziSTAnAM vyasanamApadaM dRSTvA'valokya hRSyate hRSTo bhavati tana saGgataM na yuktaM, pratIkAraM ca pratividhAnaM ca na kurute na vidadhAti sati sAmarthya satyAM zaktau tadapi na saGgatamiti zeSa: // 207 / / sAdhubhaktA: ziSTabhaktA janA lokA yena kAraNena tannindA naiva saGgatA naivocitA, ye tu tAmapi kurvanti te nUnaM nizcitamadhamAdhamAH, jaghanyAnAmapi jaghanyA ityarthaH // 208 / / samasti vidyate jIvanopAya: prANanopAya:, svastutimAtmazlAghAM paranindAM ca paradoSagrahaNAtmikAM kathaM kurvanti te janA: ? na saGgatametaditi // 209 / / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake __etad dvayamapyatyantaduSTamiti darzayannAha-mahApApavatAM kalmaSAkulacetasAM liGgaM cihna devakulasyeva patAkikA prakIrtitaMbhaNitam, ekaMprathamaM parajaneAtmavyatiriktaloke nindA doSagrahaNalakSaNA, svapraMzaMsAtmazlAghA dvitIyakamaparam // 210 // __kiMca-yadi dharma: kartumArabdho vidhAtumArabdhaH sa eva kriyatAMsa eva vidhIyatAM janA lokA:, paranindAmahApApAmahApApajanayogyatvAt kvopayujyate? nakvApItyarthaH // 211 // anyacca-anuSThAnAni kriyAkANDAni tAnyeva tulyAni yAnyekasya dvitIyasyApi tAnyeva paraM kevalamAjIvikAheto: svodarabharaNakRte daNDAdaNDisamargalaM daNDaizca daNDaizca prahatya yuddhapravartanaM daNDAdaNDi samargalaM samadhikam // 212 / / yo yathA jaghanyamadhyamotkRSTabhedena kurute vidhatte puNyaM zreya: sa pumAMstathA tadanusAreNa labhate phalaM vipAkaM zubhAzubhakarmaNAmiti zeSa:, tadevaM vyavasthite bho janA bho lokA: kimidaM kriyate kezAkezi nirarthakaM, kezeSu ca kezeSu ca gRhItvA yuddhapravartanaM kezAkezi, nirarthakaM niSprayojanam, ayamapyavyayIbhava eva samAsaH // 213 / / kiJca svapakSa: sAdhusAdhvIlakSaNa: vipakSastApasAdiH, tAbhyAM sambaddhA: saGkIrNA: kSetrabhUmaya: kSetravibhAgAH, [bahubhi:] bahuparivArairbahudhAnekadhA tatra kSetre vasatAM nivasatAmeSaNA kuta: ? na kuto'pItyarthaH / / 214 / / kiMca ye mugdhavipratAraNAyAMtmani pAtrabuddhiM samAropayanto vinApi kAraNamaparaparigrahANi pratyupekSante tAnupAlambhayannAha-kA vaidagdhI kA vidagdhatA ? kuto dharma: ? na kuto'pItyarthaH, muktvA vihAya mugdhamohanamajJajanavipratAraNam // 215 / / paramArthataste dhArmikA eva na bhaNyante iti darzayannAha-sarvalokaviruddhAnIti sugama: zloka: // 216 // kiMca-etasmin duHSamAkAle paJcamArakalakSaNe viprakIrNavacasvinAmardavitardavAdinAM tatpakSapAtakAriNAM paryanto'pi sImApi na labhyate na prApyate, bahutvAdevaMvidhavAdinAM tatpakSapAtinAM ca kAladoSAditi hRdayam / / 217 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 9 / zloka 210-221 / zrImahAvIraprabhuprasaGgaH zubhasaGgakusaGgakathA 233 sAmprataM kRtyamupadizannAha-saGklezaparihAreNa cittakhedaparityAgena dharma: puNyaM vIreNa caramatIrthakareNa darzita: pratipAditastApasAzramaM tApasakuTIrakamutsRjya parityajyA'samaye'pyaprastAve'pyanyatra vardhamAnapure gacchatA viharatA // 218 / / atha loke viruddhavarjanAvarjanayorguNadoSau darzayan zlokadvayamAha-dharmalokaviruddhAnItyAdi sugamAvetau, navaraM zubhasaGgavaditi zubhasaGgAkhyavaNikputra iva, tathA kusaGgavaditi kusaGgAbhidhavaNiksuta iva // 219-220 // atha lokaviruddhAdhikAraM nigamayannAha-tasmAllokaviruddhAnAM parihAra ityAdi zloka: sugama eva / / 221 // iti zlokadvAviMzatisamAsArthaH, atra ca parAgaitikaparihArArthaM varSAsveva tApasAzrayamutsRjya bhagavAn zrImanmahAvIrasvAmyasthikagrAmamupagatavAniti kathAnakAdavaseyaM, taccaivaM zrI mahAvIraprabhu jIvana prasaGgaH jina: zrImanmahAvIro, vIritAntarazAtrava: / prAjyaM rAjyaM parityajya, pravrajyAM pratyapadyata // 1 // ni:saGgo'pi mahAsattva:, sattvAnAM rakSaNodyata: / grAmAdisaGkalAM pRthvIM, chadyastho viharannasau // 2 // mayUrAkAbhidhaM grAmaM, samprAptastatra cAzrayaH / dUyamAnAbhidhAnAnAM, paakhnnddigRhinnaambhuut|3| teSAM kulapatirmitra-mAsIdbhagavata: pituH / mahAvIramasau dRSTvA, sambhrameNa samutthitaH // 4 // snehAdAliGganArthAya, zrIjinasya tato jina: / bAhuM prasArayAmAsa, taM prati prAkprayogataH / / 5 / / so'vocatsanti vezmAni, yogyAnyatrAzrame tava / tata: kumAra ! tiSTha tva-matrAtha jinanAyaka ! // 6 // ekAM tatra sthito rAtri-manyatra gatavAMstata: / gacchantaM ca prabhuM snehA-davocattApasAdhipaH // 7 // yadatra rocate tubhyaM, tadAgatya vidhIyatAm / varSAvAso janasyAsyA-nugrahArthaM tvayA mune ! // 8 // mAsAnaSTau vihatyAtha, taM grAmamAgamajjinaH / upAgatAsu varSAsu, maThaM caikamupAzritaH // 9 // prArambhe prAvRSastatrA-' prApnuvanti navaM tRNam / gorUpANi maThAnAM ta-tpracakhAduH purAtanam // 10 // tApasA vArayanti sma, tAni te daNDapANaya: / bhaTTAraka: punastAni, ni:saGgatvAdupekSate // 11 // tataste tApasA: svasya, nAyakasya nyavedayan / yathaiSa bhavatAmiSTo, gobhyo nAvati te maTham // 12 // tata: kulapatirgatvA, babhANa zrIjinaM prati / kumAra ! bho na yuktaM te, maThasyopekSaNaM yata: // 13 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zakunto'pi nijaM nIDaM, rakSatyeva yathAbalaM / tvayA gAvo nivAryAsta-nAzayantyo maThaM svakam // 14|| ityevaM zikSayAmAsa, tApasa: so'tha taM jinam / tata: svAmI tadaprItiM, jJAtvA nirgatavAMstata: // 15 // prAvRSo'tigate pakSe, so'sthikagrAmamAyayau / aprItiparihArAya, yatetaivaM yathA jinaH // 16 // evaM vijJAya sarvatra, parAprItikamuccakaiH / vivekibhiH parityAjya-mAtmano hitakAtibhiH // 17 // zubhasaGga-kusaGgakathA atha zubhasaGgakusaGgadRSTAnta: kathyate, sa cAyamastIha sarvato ramyaM, puraM jayapurAbhidham / tatra zreSThI sadAcAro, babhUva matisAgaraH // 1 // zubhasaGgakusaGgAkhyau, tasya putrau babhUvatuH / anyadA tau hitairvAkyaiH, zreSThinA zikSitau yathA // 2 // bhobhovatsau! sadA kArya, kAryaM sdbuddhipuurvkm| sabuddhyA svArthasaMsiddhiH, svArthahAni: kubuddhitH|3| sadbuddhiyogato yAta:, sarvakalyANabhAjanam / suvidyo vaidyasatputra:, pUrvamevaM mayA zrutam // 4 // AsIdatra suvikhyAta:, pure shNkhpuraabhidhe| zubhacandrAbhidho vaidya-cikitsAzAstrakovidaH / / 5 / / subhadrA nAma tatpatnI, suvidyo nAmata: sutaH / pAThyamAno'pi pitrAsau, na papAuM kathaJcana / / 6 / / paraM citte subuddhitvAd, dRSTamAtramapi sphuTam / dRSTazcAnekadhA tena, pitA kurvan cikitsanam // 7 // vyAdhimajjantujAtAnAM, nAnAzAstravarauSadhaiH / athAnyadA suvidyasya, laghorapi mRta: pitA // 8 // kRtAni mRtakRtyAni, suvidyastatpade sthitaH / atha taM mUrkhamAlokya, subhadrA nijanandanam // 9 // smRtvA sarvaguNAn bhartR, ruroda prativAsaram / suvidyo'pi vilokyaivaM, rudantIM nijamAtaram // 10 // pRcchati sma yathA mAta: !, kimevaM rudyate tvayA ? / sA prAha te pitA vatsa!, srvshaastrvishaardH|11| babhUva tvaM punarmUrkha-stenAhaM vatsa ! rodimi / tenoce mA kRthAH khedaM, sampratyapi paThAmyaham // 12 // sA prAha vatsa ! yadyevaM, gaccha tvaM zrIpure pure / tatrAste sundaro nAma, suprasiddho bhissgvrH|13| rAjJo'mAtyaH pitRvyaste, cikitsAzAstrakovidaH / zrutvedaM vacanaM mAtu-rgato'sau zrIpuraM kramAt // 14 // praNamya sundaraM tatra, niSaNNo darzitAsane / sundareNa tata: pRSTA, kSemavArtA prjlpitm||15|| nivedayAtha me vatsa!, kimAgamanakAraNam ? / tenApi kathitaM sarvaM, tata: provAca sundaraH // 16 // sundaraM te kRtaM vatsa!, yadAyAto mamAntikam / mamAnte vaidyaputrANA-madhIte zatapaJcakam // 17 // tadadhISva tvamapyatra, nizcitaM svagRhe yathA / tatastatra papATheSa, suvidya: sundarAntike // 18 // samaM vaidyasutairnityaM, yayau ca nRpamandire / zrIvilAso nRpastatra, bhUrithrIkulaketanam // 19 // pratyahaM vaidyaputrANAM, darzayati nijaM vapuH / evaM ca kurvato rAjJo, gata: kAla: kiyAnapi // 20 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 9 / loka 219 - 221 / zubhasaGga; - kusaGga kathA anyadA ca samAyAto, rAtrau vyAdhirnRpAntikam / sa brUte tava dehe'haM pravizAmi kadAcana // 21 // yadi te rocate bhUpa !, sampratyapi vizAmyaham / vRddhatve tu pravekSyAmi, tvaccharIre na saMzayaH // 22 // bhUpaH prAha samAlocya, dadAmi tava nirNayam / sa prAhaivaM vidhehIti, tato rAjJI mahIbhujA // 23 // pRSTA sA ca babhANaivaM, sampratyeva narezvara ! / vizatveSa mahAvyAdhi - rvidadhAtu samIhitam // 24 // yataste vaidyapathyAdi-sAmagrI vidyate'dhunA / AdezakAriNaH sarve, vaidyAmAtyAdayo janAH // 25 // rAjJIvAkyaM prapadyaivaM, vyAdhirukto mahIbhujA / sampratyeva madIyAGge, praviza tvaM yathAruci // 26 // tenApi ca tathA cakre, tata: prAtarvizeSataH / darzitaM vaidyaputrANAM, kIdRzaM me zarIrakam ? // 27 // tairUce kAJcanacchAyaM, sarvarogavivarjitam / tatastatsarvato vIkSya, suvidyena prajalpitam // 28 // rAjan sarvarujAghrAtaM, lakSyate te zarIrakam / vaidyaputraistataH proce, kiM tvaM jAnAsi re zizo ! ||29|| yenaivaM purato rAjJaH, pANDityaM nATayasyaho / evamAdi prajalpantaH, suvidyaM vaidyaputrakAH ||30|| rAjJA niSkAsitAH sarve, nirbhartsya kaTukoditaiH / gatvaikAnte tataH pRSTaH, suvidyo hRSTacetasA // 31 // sAdhyaH kiM te'styayaM vyAdhiH ?, sAdhya eveti so'vadat / paraM lakSadvayaM rAjan!, dInArANAM prayAsyati ||32|| / rAjJoktaM ca gRhANa tvaM, dravyajAtaM subahvapi / vidhehi mAmakaM dehaM sarvathA rogavarjitam // 33 // suvidyo'pi tato dravyaM gRhItvA sasahAyaka: / gatvA nAnAprakAreSu, parvateSu vaneSu ca ||34|| bhrAntvA lAtvA samAyAtaH, kandamUlavarauSadhIH / tataH pakkaM varaM tailaM, lakSapAkAbhidhAnakam ||35|| kRtvA kacolake rAjJaH, suvidyena tadarpitam / uktazcAsau yathA rAjan !, jighredaM varatailakam ||36|| bhUbhujApi tathA cakre, tato vyAdhirabhASata / nAhaM zakto'sya tailasya, soDhuM gandhaM suduSSaham ||37|| tato rAjendra ! yAsyAmi, muktvA tava zarIrakam / rAjAha yadi me dehe, pazcAdapi pravekSyasi // 38 // tanmA yAsIraho vyAdhe!, tiSTha tiSTha nirAkulaH / sa prAha sarvathA naiva, tvaccharIre vizAmyaham // 39 // tato mutkalito rAjJA, kRtvA zapathazApita: / gato vyAdhirnarendro'pi, nIrogo'jani tatkSaNAt // 40 // tato rAjJA sutuSTena, suvidyo vaidyanAyakaH / kRto dattaM bahu dravyaM, sadvastrAbharaNAdi ca // 41 // mahatI ca kRtA vRtti-to'sau pUjyatAM jane / AnItA ca nijA mAtA, tatra bandhujanastathA // 42 // zlAghyamAno janaiH sarvairbubhuje nijasampadam / sarveSAmapi tatratya - suvaidyAnAM dhuri sthitaH ||43|| tadevaM bho ! suvidyo'sau, sarvakalyANabhAjanam / jAtaH sadbuddhiyogena, subuddhistena manyate // 44 // kubuddhayA tu nijA lakSmI - rnAzitA zreSThasUnunA / yathA tathA samAkhyAmi, putrakau ! zrUyatAmiti // 45 // astyatra medinIpIThe, puraM kumbhapurAbhidham / AsIttatra guNazreSThaH, zreSThI bhUridhanAlayaH // 46 // dhanezvara iti khyAtaH khyAtakIrti: sudhIradhIH / dhanacandraH sutastasya, sarvadAjJAvidhAyakaH / 47 / anyadA janakenaiSa, proktaH zikSAM prayacchatA / madupadezamekAgraH, zRNu vatsa ! kSaNAntaram // 48 // " 235 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 - AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tvayA vatsa! sadAkAlaM, bhoktavyaM miSTabhojanam / suptavyaM ca sukhenaiva, yathA nidrA sameti te|49| dattvA kalAntareNa svaM, yAcitavyaM dhanaM na hi / vRtirdantamayA kAryA, pArzvato nijavezmanaH // 50 // ruSTena yadi hantavyA, nijA bhAryA kathaJcana / tadA baddhvA dRDhairbandhai-hantavyA putra ! nAnyathA // 51 / / kAraNIyAzca te vatsa!, grAme grAme pure pure| prAsAdA: sundarAstuGgAH, sarvalokamanoharA: // 52 // tathA tvaM khAnayervatsa!, gaGgAdhastAnmahAsaraH / evaM te kurvato nityaM, sarvazreSThaM bhaviSyati // 53 // itthaM kRte'pi he putra !, yadi nazyati te dhanam / tadA gacche: pitRvyasya, pArzve svarNapure pure|541 evaM zikSayata: putraM, zreSThino yAnti vAsarA: / anyadA ca mRtaH zreSThI, putrastasya pade'jani // 55 // kAlenApetazokazca, gRhacintAM cakAra sa: / tata: smRtvA piturvAkyaM, kArayAmAsa sundaram // 56 // AhAraM ghRtapUrNADhyaM, bubhuje bhUriza: sadA / jIryate ca na tattasya, bubhukSApi na jAyate // 57 // tato rogai: samAghrAta:, kSIyate prativAsaram / suSvApa ca sukhasparza, cArutUlISu santatam // 58 // na ca nidrAmatisvApA-llabhate'sau sukhapradAm / datte kalAntareNaiSa, svaM dravyaM yAcate na hi // 59 // gacchadbhirdivasairevaM, stokIbhUtaM tatastakat / vRtirdantamayA tena, kAritA nijavezmanaH // 60 // sarvato'pi samuttuGgA-statra dravyaM gataM bahu / ruSTena prahatA bhAryA, baddhvA nibiDarajjubhiH // 61 // bahudhA hanyamAnA sA, gatA ruSTA piturguhe| kAritAzca samuttuGgA: prAsAdA nagarAdiSu // 62 // kriyamANeSu teSvevaM, jAto bhUridhanakSaya: / khAnitaM tena vistIrNaM, gaGgAdhastAnmahAsaraH // 63 // tacca gaGgAmbupUreNa, plAvyate prativAsaram / evaM khAnayatA tena, prativarSaM ca tatsara: // 64|| kSayaM nItaM nijaM dravyaM, jAto daridrazekhara: / tato'bhibhUyate [duHkhaM, sadA tena] bubhukSayA // 65 // athAsau cintayAmAsa, viSaNNo dInamAnasa: / aho mayA piturvAkyaM, sarvaM ni:saMzayaM kRtam // 66 // naSTA tathApi me lakSmI:, kulkrmsmaagtaa| pitA ca me'bhavad dUram, sadbuddhiH putravatsalaH // 67 // hitazca sarvalokAnAM, mAmAzritya vizeSata: / kRtaM ca tadvaca: sarvaM, dhanaM ca nidhanaM gatam // 68 // kAraNenAtra bho bhAvyaM, yanmukto'haM nijazriyA / evaM cintayatastasya; piturvAkyaM hRdi sthitam // 69 // yathAhaM nirdhanIbhUtaH, pitrA sampreSita: kilaM / samIpe svapitRvyasya, pure svarNapurAbhidhe // 70 // tadetadapi nizaGkaH, piturvAkyaM karomyaham / gacchAmi tatra pazyAmi, pitRvyaM buddhibndhurm||7|| vicintyaivaM gatastatra, sthito'sau kAnane bahi: / dRSTazcApi pitRvyena, nIto gehe sagauravam / / 72 / / snApito bhojitastena, pRSTazcaikAntamAzrita: / tenApi kathita: sarva:, svavRttAnta: savistaraH // 73 / / kurvannapi piturvAkyaM, tAtAhaM durgato'bhavam / AkaryedaM ziro dhunvan, babhASe buddhibandhuraH / / 74 // yathA madbhAtRvAkyArthaH, samyagbuddho na hi tvayA / tattadarthaM tavAkhyAmi, zRNu zrutvAvadhAraya / / 75 / / yaduktaM tava tAtena, bhoktavyaM miSTabhojanam / tasyArtho'yaM yathA vatsa!, bhujyate yad bubhukSitaiH // 76 / / sarasaM virasaM vApi, tatsarvaM miSTameva hi / supyate ca sukheneha, yadA nidrA sametyaho // 77 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 9 / zloka 219-221 / zubhasaGga-kusaGgakathA 237 yatra vA tatra vA sthAne, sukhameva na saMzaya: / bhUrikomalatUlISu, satataM zAyinAM na hi // 78 / / yata: chuha miTThI tisa sIyalI, mauI nidda na maMti / jA rucai sA rUyaDI, cheyAe u bhaNaMti // 79 // yacca dattvApi no yAcya-masyArtho'yaM vibudhyate / kadAcidapi no deyaM, dravyaM grahaNakaM vinA // 8 // vRtirdantamayI kAryA, yaduvAca pitA tava / tasyArtho'yaM vRti: kAryA, satsubhaTamayA gRhe // 81 // hantavyA yajjanI baddhvA, tasyArtha: kathyate tava / putrabandhanabaddhA hi, hantavyA nijakA janI / / 82 / / prAsAdA: kAraNIyAzca, grAme grAme pure pure / yaduktaM tava tAtena, tasyArtho'yaM prakathyate / / 8 / / sarvatra svajanA: kAryA, dAnasanmAnapUjitAH / te prAsAdA api svIyA, mantavyA: paramArthataH // 84|| yaduktaM khAnayervatsa!, gaGgAdhastAnmahAsaraH / tasyArthaM na vijAne'ha-mAkhyAsyAmi vimRzya te // 85 // tadaho tava sadbuddhi-dattA pitrA sukhAvahA / tvayA tu buddhihInena, sAnyathaivAvadhAritA // 86 // tadvatsa! mA kRthAH khedaM, sarvaM zreSThaM bhaviSyati / suSTha zreSThaM tvayAkAri, yadAyAto madantike // 87 // evaM saMsthApya taM zreSThI, sadvAkyairbuddhibandhuraH / tatraiva dhArayAmAsa, mAsamekaM sagauravam / / 88 // tato vijJapya rAjAnaM, yAcitvAzvarathAdikam / sAmugrI mahatIM kRtvA, gata: kumbhapure pure // 89 / / dhanacandro dhRto dvAri, gato rAjakule svayam / dattaM rAjJo dhanaM bhUri, vijJaptazca yathA nRpa ! // 90 // zreSThino dhanadattasya, dhanacandrAbhidhaH sutaH / upAya' bhUrivittaugha-mAyAto dvAri tiSThati // 91 // suprasAdaM mana: kRtvA, tadAyAtu narezvaraH / sanmukhaM tasya yenAsau, puramadhye pravezyate // 12 // tathA kRtaM narendreNa, tato'tyantaM maharddhitaH / gajArUDho dadaddAnaM, puramadhye pravezitaH // 13 // vAdyamAnairvaraistU-rgIyamAnai: sumaGgalaiH / itthaM bhUtyA gato gehe, rAjJA zeSajanai: saha // 94 / / pUjito varavastrAdyai, rAjA zeSajanastathA / tata: sanmAnya natvA ca, naranAtho visarjitaH // 95 / / yathArha zeSalokazca, gato gehe nije nije / tato gehaM samArabdhaM sudhayA dhavalIkRtam // 16 // maNDitaM citritaM citrai, rAjavezmasamaM kRtam / gavAkSajAlikAyuktaM, stambhamaNDalamaNDitam / / 97 / / tato yebhyo dhanaM labhyaM, te samAhUya satvaram / evamuktA yathA bho bho, zrUyatAM mAmakaM vaca: / / 98 // yena yAvaddhanaM deyaM, so'dhunA sakalAntaram / svayaM dadAtu me no ce-ddaNDagrAhyo bhaviSyati // 99 // evaM zrutvA janaiH sarvaiH, svayameva bhayAturaiH / yaddAtavyaM tadAnIya, pradattaM sakalAntaram // 10 // evaM bhUyo'pi sa zrImAn, buddhibandhurabuddhita: / jAta: kIrtiM parAM prApa, lokamadhye ca puujytaam|101|| anyadA dhanacandraM taM, babhASe buddhibandhuraH / kiM bho tava gRhe pUrvaM, kAcidgaGgAbhidhAnikA // 102 // babhUva mahiSI gaurvA, kumbhikA ghoTikApi vaa| vATikA kSetrikA vApi, gantrikA cAparApi vaa|103| sa prAha me'bhavattAta !, gaGgAkhyA varaghoTikA / zreSThI provAca sA kutra, sthAne pUrvamabaddhayata // 104 / / 1 BPJC | zloko'yaM mu. nAsti / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tenodIritametasyAM, zreSThin! kuTayAM sadaiva sA / baddhayamAnA babhUvAtha, jnaanndvidhaayinii|105| zreSThI provAca bho seyaM, pitrA te yadadhaH kila / khAnitastvaM saro vatsa, na sA gnggaambuvaahinii||106|| tadatra vidyate dravyaM, nikhAMtamiti tarkaye / tadgaccha sarvata: kuTyA:, khAnyate medinItalam // 107 // tathaiva khAnitaM tUrNaM, niSkrAntaM draviNaM bahu / tallAbhe dhanacandro'sau, sAnando'jani mAnase // 108 // tadevaM dhanacandrasya, sadbuddhayA buddhibandhuraH / sarvatra susthatAM kRtvA, jagAma nijake pure // 109 // tadaho putrakau! nRNAM, sadbuddhi: kaarysaadhikaa| kubuddhiH kila loke'smin, srvkaaryvinaashinii|110| matvedaM sarvadA vatsau !, yuvAbhyAM sarvakarmasu / samyagAlocya sadbuddhyA, vartitavyaM hi naanythaa|111|| tathA putrau! na kartavyA, nindA kasyApi dehinaH / nindyamAno jano yena, susnigdho'pi viruddhyte|112|| matvedaM sarvadA vatsau !, guNaratnavibhUSitAH / nindanIyA janA naiva, yanindA dharmanAzinI // 113 // tathA bho putrakau ! nitya-mupahAso na kasyacit / kArya: svaparayoryena, sa pradveSavidhAyakaH // 114 // na cAvajJA vidhAtavyA, lokapUjye jane sdaa| sA hi lokadvaye'pyuccai-dharmArthapratighAtinI // 115 // bahulokaviruddhena, lokena saha saGgati: / na kAryA sarvadA sA hi, sarvAnarthanibandhanam // 116|| vidhAtavyaM sadA naiva, dezAdyAcAralaGghanam / suprazAnta: sadA veSo, dhAraNIyo na codbhaTaH // 117 // dharme bhoge nidhau bhRtye, deyaM lAbhocitaM dhanam / evaM tau zikSayan zreSThI, gamayAmAsa vAsarAn // 118 // anyadA sa mRta: zreSThI, jAtau tau gRhacintakau / zubhasaGgakusaGgAkhyau, prItiyuktau sahodarau // 119 // tatra ca sa zubhasaGgaH, svabhAvenaiva suzIla:, zuddhasamAcAra: ziSTajanasaMsargapriya: salajjo dharmalipsuH pApabhIrurdayAdAnadAkSiNyasaujanyasadaudAryagAmbhIryadhairyAdisadguNakalApakalita:, prakRtyaiva zubhaprazAntavimalavizAlAzaya:, zazIva subhagasuprazAntamUrtiH, susAdhuriva suprazAntaveSadhArI, sarvadA'pi dharmalokaviruddhAni pariharan sadA ziSTajanAcaritaM dezAcAraM kulAcAraM dharmAcAraM ca samAcaran, nijakulakramAyAtanyAyavRttyA vyavaharan kAlamativAhitavAniti, kusaGga: puna: svabhAvenaiva duHzIlo duSTasamAcAro duSTajanasaMsargakArakazca, evaM caM zubhasaGgaguNAstasya viparItA bhAvanIyA: ekenaiva janakena jAtAvapyekamAtRkukSisamutpannAvapi tau viSamazIlau jAtau / karmAnusAryeva prANinAM guNakalApo na prAyo jAtyAdikamapekSate, . yata:- ekodarasamutpannA, ekanakSatrajAtakAH / na bhavanti samazIlA yathA badarIkaNTakAH // 1 // evaM ca tayoH sarati saMsAre dhanaM nidhanamupagataM, dAridyaM ca samAgataM, bhojanamAtramapi kaSTena sampadyate, tatastau tatra parapreSyAdi kartumazaknuvantAvanirvahantau ca dezAntaraM samprasthitau, gacchantau ca samprAptAvaTavImadhye / tatraikatra tAbhyAM dRSTA bahava: puruSA:, tadAsanne godhanaM ca prabhUtaM, te ca gAmekAM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 9 / zloka 219-221 / zubhasaGga-kusaGgakathA 239 vyApAdya mAMsaM paktumArabdhAH / tata: kusaGgaH prAha bhrAtaratraiva tAvatkSaNAntaraM vizrAmyAva:, zubhasaGgenoktaM vatsaivaM te puruSA na saGgatA mama pratibhAsante nAvayo: saGgatamatrAvasthAnaM, tadagrato vrajAva: , sa prAha kimete kariSyanti ? kimeteSAM pAtakamutpatya lagiSyati ? tadatraiva sthAsyAva ityAdi lapan bhUyo bhUyo'pi zubhasaGgena sa kusaGgo vAryamANo'pi tatraiva sthita:, zubhasaGgaH punaragrato gataH / tatraiva ca tena sudhanasArthavAhasyAvAso dRSTaH praviSTazca tatra, yAvatkSaNAntaraM sArthavAhasamIpe tiSThati tAvatte pUrvavyAvarNitacaurA: kuTTikairAgatya baddhAH, tenAntena cAlitA:, so'pi kusaGgastanmadhyagata eva baddho nIyate, dRSTazca zubhasaGgena, kathitaM ca sArthavAhasya yadutAyaM nirdoSa eva baddho nIyate, zrutvedaM mocitastena, milito bhrAtuH, zikSitazca tena yathA vatsa ! kusaMsargastAvadevaMvidhAnekAnarthakAraNamiti matvA na krtvystvyetyaadi| tato dvAvapi prasthitAvagrato gantuM yAvattAvadekatra dRSTA ApAnamaNDalImavApya madyaM pibanto mAMsaM cabhakSayanto bahavo mattapAlakAH, tato bhaNitaMkusaGgena bhrAtaratrApi tiSThAva: kSaNamAtraM, tatazca gamiSyAva:, zubhasaGgenoktaM na yuktamatrAvasthAnaM, gamyatAmagrata iti vAryamANo'pi sthita: kusaGgaH, gata: zubhasaGgaH, tato'sau kusaGgastairmattapAlakai: samAhUya nimantrito madyamAMsAbhyAM, tatastenApi laulyavazena pItaM madyaM, bhakSitaM mAMsaM, mattazca kSaNAntareNa naSTacitto'samaJjasaM ceSTitumArabdhaH, kurute gItaM, vidhatte nRtyaM, datte gAlI:, samuttiSThati yuddhAya, pralapatyasambaddham / athaivaM teSAM mattapAlakAnAmasambaddhapralApinAM parasparaM vivadamAnAnAM lagnaM yuddhaM, pravRttAzca te kartuM daNDAdaNDi kezAkezi muSTAmuSTi / tato'sau kusaGgastairmattapAlakaiH kadaca'mAno naSTaH pravRttazca gantuM zubhasaGgAbhimukhaM, lagnAzca te tatpRSThataH, gRhItazca taiH pazcAdAgatya kezeSu / tatastaM suciraM kadarthayitvA gatAste mattapAlakA: / kusaGgo'pi sAdhvasavazena kampamAnAGgayaSTirgata: zubhasaGgasamIpaM, pRSTazca tena yathA kimaho bhayAtura: ? tenoktaM yattvadIyaM vacanaM na kRtaM tasya phlmidmiti| tatastau dvAvapi saMhatAveva gatau siMhapuranagaraM, sthitau ca tatra dhanapAlazreSThina: samIpe, jAtA ca tena sArdhaM prIti:, arpitazca tayorApaNa ekaH, dattaM ca vyavahArayogyaM draviNajAtaM, pravRttau cavyavahartum, AsAdayatazca yathottaraM laabhN| tato'sau kusaGgastatrApi kurute caurapAradArikatakArAdibhiH SiGgalokaiH saha saGgaM, tata: kvApi nirdoSo'pi sa caura iti kRtvA kadarthyane nagarArakSakaiH, kvApi pAradArika iti kRtvA viDambyate, kvApi dyUtakAra iti kRtvA nindyate janai:, kutrApi mattapAlaka iti kRtvA jugupsAspadamAskandati / evamanekadhA tatra sa kusaGga: kusaMsargadoSeNa Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake lokaviruddhAnyAcaravividhaM viDambita: / anyadA'sau militazcaurANAM, gRhIto nagarArakSakeNa, baddhvA viDambya ca pravezito guptau tatra durantaduHkhaparamparAmadhisahan mRtvA durgatiM gata iti / zubhasaGgaH puna: kuruteM ziSTaiH saha saGga, vidhatte ca tadupadezAn, vandate vandanIyAn, namati namanIyAn, kiM bahunA ? sarvatra sadAcArapara eva vartate / tato rAjJA rAjalokena zeSalokena ca mAnyate pUjyate ca / tato'sAvihaloka eva ziSTasaGgavazena dharmalokaviruddhaparihAreNa vyavaharan samaM kIrtyA bhUrisampadamAsAdya vipulakalyANabhAjanaM jAtaH / dAnAdidharmAcaraNena ca puNyamupAya' mRtvA sugatiM gatavAniti / matvedaM sarvadA sadbhiH kartavyA ziSTasaGgatiH / parityAjya: kusaMsarga: sarvAnarthapravartakaH // 1 // iti lokaviruddhAdhikAraH samAptaH / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 dAnA'dhikAraH 10 ukto lokaviruddhaparihArAdhikAraH, atha dAnAdicaturvidhadharmAdhikAra ucyate, asya cAyamabhisambandhaH anantarAdhikAre lokaviruddhaparihAra uktaH, sa ca dhArmikaireva zakyate kartuM, dharmaH punardAnAdibhedazcaturbheti, * ato'tra dAnAdicatuSTayaM pratipAdyata . iti / tatra tAvadAryadezAdidurlabhatbapradarzanapUrvakaM dharmopadezaM dadat zlokatrayamAha dharmAdhArAryadezeSu, mAnuSyaM prApya durlabham / tatrApi zAsanaM jainaM, sadratnamiva nirmalam // 222 // vAtAhatavIcIvaccaJcalaM vIkSya jiivitm| kalyANamitrasatsAdhu-sAmagrImavApya ca // 223 // vipadAkulamAlokya, vittaM cittaM ca caJcalam / puNyapuSTikare dharme kiM sAmpratamudAsitum ? // 224 // dharmasya zrutacAritralakSaNasyAdhArabhUtAzca te AryadezAzca paJcadazakarmabhUmilakSaNAsteSu mAnuSatvaM manuSyatvaMprApya labdhvA durlabhaMduSprApaM, tatrApi mAnuSatve'pi sati zAsanaMpravacanaMjainamArhataM durlabhamiti vartate sadratnamiva cintAratnamiva nirmalaM malarahitam // 222 / / tathA vAtAhatavIcIvatpavanapreritajalakallolavaccaJcalaM capalaM vIkSyAvalokya jIvitamAyuSkaM, kalyANamitrasAmagrI satsAdhusAmagrI hitakAriviziSTaparijanaparipUrNatAmavApyAsAdya ca // 223 // tathA vipadAkulamAlokya vyApadAkIrNaM samIkSya vittaM dravyaM, cittaM ca manazca caJcalaM puNyapuSTikare zreyovRddhividhAyake dharme sadguSThAne kimityupAlambhe sAmprataM yuktamudAsitumudAsInai: sthAtumiti zlokatrayArthaH // 224 // atha dharmasyaiva bhedamAha so'pi dAnAdibhedena, caturbhedo bhavAntakRt / tatrApi prathamaM dAnaM tIrthanAthaiH prarUpitam // 225 / / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake so'pi dharmo dAnAdibhedena vitaraNAdiprakAreNa caturbhedazcaturvidho bhavAntakRdbhavocchedakArakaH, tatrApibhedacatuSTaye'piprathamamAdyaMdAnaM vitaraNaM tIrthanAthaiH prarUpitaM kathitamiti zlokArthaH // 225 / / atha dAnasyaiva phalaM bhedAMzcAha yadgRhe pezalA sampa-dyacca lokeSu maanytaa| satputrAH satkalatrANi, yadanyadapi sundaram // 226 / / tadetaddAnata: sarvaM, tacca dAnaM tridhA matam / vijJAnAbhayabhedena, dharmopagrahatastathA // 227 // yadgRhe mandire pezalA sundarA sampallakSmI:, yacca lokeSu janamadhye mAnyatA gaNyamAnatA, satputrA: pradhAnatanayA:, satkalatrANi pravarabhAryAH, yadanyadapi sundaraM yadaparamapi zreSThaM, tadetattadidaM dAnato dAnena sarvaM samastaM labhyata iti zeSa:,uktaM ca "dANeNaM bhUribhogA pavarasuhasahA rAyalacchI mayacchI, dANeNaM divvaladdhI bhuvaNabharasahA suddhbuddhismiddhii| dANeNaM divvasatti dhavaliyabhuvaMzA dehadittisukitti, dANeNaM kajjasajjA vipulamaNaharA hoi vijANavajjA" // 1 // "dANeNaM jaMti nAsaM guvilagurutarA ghoraverANubaMdhA, dANeNaM hoMti savve, payaDamihavaso vattiNo bhuuysNghaa"| "dANeNaM caMDadaMDA visamiva visamA huMti sattU vi mittA, dANeNaM rAyaputtA viNayanayasirA kiMkarAyaMti nicaM" // 2 // "kiM tena jAtu jAtena, jIvitenApi jantunA / janAnAM yo na dInAnAM pradAnapravaNaH sadA" // 3 // "kulInenApi kiM tena, tena kiM zIlazAlinA / vizAlavibhavenApi, tena kiM yo na dAyakaH" // 4 // tacca dAnaM tatpunarvitaraNaM triprakAraM mataM sammataM tadvidAmiti gamyate / traividhyameva darzayativijJAnA'bhayabhedena jJAnA'bhItiprakAreNa dharmopagrahato dharmopagrahamAzritya tathA tena prakAreNeti zlokadvayArthaH // 226-227 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 228-231 / dAnaprakArA: 243 atha jJAnadAnaphalamAha kiM kiM dattaM na teneha, kiM kiM nopakRtaM nRNAm / yenAgaNitakhedena, jJAnasatraM pravartitam // 228 // kiM kiM dattaM na ? apitu sarvameva tenAnirdiSTanAmnA jantuneha loke kiM nopakRtaM? apitu sarvameva nRNAM narANAM, yena kenacidagaNitakhedenApahastitaprayAsena jJAnasatraM jJAnamayasatrAgAraM pravartitaM vihitmiti|| uktaM ca- syAdandhasya yathA cakSu-digmUDhasya ca diggrathA / mArgo mArgacyutasyeva, jJAnamajJAninastathA // 1 // idaM puNyaM pApaM bhavati tadupAdAnamamuto, vijAnIte sarvaM nihitguruvijnyaanbltH| pravRttaH puNyAya prasabhamapravRttastaditarAnnaraH saMsArAbdherapasarati vegAtplava iva // 2 // na jJAnadAnAdhikamatra kiMci-ddAnaM bhavedvizvakRtopakAram / tato vidadhyAddhi punaH svazaktyA, vijJAnadAne satatapravRttim // 3 // paThati pAThayate paThatAmasau, vasanabhojanapustakavastubhiH / pratidinaM kurute ya upagrahaM, sa iha sarvavideva bhavennaraH // 4 // 228 // athAbhayapradAnadAturmAhAtmyamupadarzayan tattvatastadevAha sarvajIvAbhayaM bhAvA-dattaM yena dayAlunA / yaddAtavyaM takatsarvaM, dattaM tena mahAtmanA / 229 // sarvajIvAbhayaM samastasattvAbhIti vAcchuddhAnta:karaNAddattaM vitIrNaM yena kenaciddayAlunA kRpAlunA, yaddAtavyaM yatkiJcidvitaraNIyaM takatsarvaM tatsakalameva dattaM vitIrNaM tenAbhayadAnadAtrA mahAtmanA bRhadAntarasattvayukteneti / uktaM ca-vittavyayo bhavati nAtra na cA''tmapIDA, nA''dIyate kimu mudhA pRthupuNyarAziH / yasmAdanekavibhavavyayavastudAnevetadviziSTatarameva jinaiH praNItam // 1 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake yo yatrAtikaThorakarmavazago jAtI samutpadayate, duHkhArto'pi sa tatra nandati ciraM jIvasvabhAvo hyayam / ityaM yaH karuNApareNa manasA svasminnivaiteSvapi, kSemArthaM yatate sa eva bhuvane jAto jagadrakSakaH // 2 // mAryamANasya hemAdri, rAjyaM vA'tha prayacchatu / tadaniSTaM parityajya, jIvo jIvitumicchati // 3 // rasAtalaM yAtu, yadatra pauruSa, kunItirepA zaraNo hyadoSavAn / prahanyate yadalinA'pi durbalo hahA mahAkaSTamarAjakaM jagat // 4 // tathA ca-gobhUmisuvannahiraNNa-mAidANAI diti bahuyA vi / je diti abhayadANaM, te vIralA jIvalogammi // 5 // paDhiyA veyA cauro, jahA jannA ya taha tavo tvio| jai natthi jIvarakkhA, tA taM tusakaMDaNaM savvaM // 6 // taM nANaM taM dANaM, so ya tavo taM ca paramakosallaM / savapayatteNa sayA, jIvANaM rakkhaNaM jattha // 7 // tA deha jahAsattiM, abhayapayANaM jiyANa savvANaM / jai mahaha mahaMtasuhe, savvaM siddhAlaye gaMtuM // 8 // kiMca-dIhAuo surUvo, suhio savvaMgasuMdarAyAro / savvatya hoi jIvo, abhayapayANANubhAveNaM // 9 // 229 // dharmopagrahadAnaM svarUpato bhedatazca bibhaNiSu: zlokadvayamAha, tadyathA dharmopagrahadAnaM, yadupaSTambhAtkaroti zubhakarma / tena ca tArayati yati-rbhavAbdherdAyakaM svaM ca // 230 // tacca caturdhA vIraiH, zivasukhaphalasAdhakaM samAkhyAtam / dAtRgrAhakazuddhaM, zuddhaM kAlena bhAvena // 231 // - dharmopagrahadAnaM dharmopakArakaM vitaraNaM yadupaSTambhAdyadbalena karoti vidhatte zubhakarma zobhanAnuSThAnaM, tena ca zubhakarmaNA tArayati yati: sAdhurbhavAbdherdAyakaM dAtAraM svaM cAtmAnaM ca, tacca tatpunazcaturdhA catuSprakAraM vIraistIrthakarAdibhiH zivasukhaphalasAdhakaM mokSasaukhyaphalanivartakaM samAkhyAtaM kathitaM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 230-234 / dAnaprakArAH 245 dAtRgrAhakazuddhaM zuddhaM kAlena bhAvena dAtRzuddhaM grAhakazuddha kAlazuddhaM bhAvazuddhaM cetyarthaH, uktaM ca dattena yena yatidharmazarIrayAtrA, nistArameti tadupagrahadAnamuktam / taccAnnapAnasadanauSadhavastrapAtra-zayyAsanAdi kathitaM vidhivadvicitram // 1 // dAyakazuddhaM tadapi, grAhakazuddhaM ca kAlazuddhaM ca / bhAvavizuddhaM dAnaM, vimuktaye syAccatu:zuddham // 2 // 230-231 // atha bhedacatuSTayameva vivRNvannAha ya: prayacchati puNyArthaM, yatibhyaH zuddhabhAvataH / sarvAzaMsAdvinirmuktaM, dAtRzuddhaM taducyate // 232 // spaSTa evAyaM zloka uktaM ca romAJcAzcitavigraho'madamatiyaH zuddhavastupradaH, pratyAzAvikalaH kalaGkavikalo dhyAyannidaM cetasi / dharmAdhArazarIradhAraNakRte pAtrapradattena me, pUrvopArjitakarmaNAmanudinaM syAnnirjarAnivRtiH // 1 // idaM pAtramidaM vitta-midaM cittaM nirantaram / sampannaM yasya me so'haM, kRtArtho'smIti dAyakaH // 2 // atha grAhakazuddhamAha craacrjgjntu-jaatsntraannkaarinne| jJAnadarzanacAritra-dhAriNe brahmacAriNe // 233 // evaMbhUtAya zAntAya, guptAya ca tpsvine| dAnaM grAhakasaMzuddhaM, jagAda jagatAM guruH // 234 // carAcarA, jaGgamasthAvarAste ca jagajantavazca vizvajIvAzca, teSAM jAtAniHsaGghAtAsteSAM santrANaM rakSaNaM tatkAriNe tatkaraNazIlAya carAcarajagajjantujAtasantrANakAriNe, jJAnadarzanacAritradhAriNe brahmacAriNe ceti sugamam // 233 / / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake evaMbhUtAyaivaMprakArAya zAntAya kaSAyopazamAt guptAya samyakguptiyuktatvAt, ca: samuccaye, tapasvine dvAdazavidhataponiratAya, dAnamannapAnAdivitaraNaM, yaddIyata iti zeSa:. tad grAhakazuddhaM, grAhaqa: sAdhustamAzritya' zuddhaM niSkalaGkaM jagAda kathayAmAsa jagatAM bhuvanAnAM gururdharmapratipAdaka: sarvajJa ityarthaH, iti zlokadvayArthaH // 234|| atha kAlazuddhamAha yatkAle dIyate dAnaM, tasyA?'pi na vidyate / akAle tu vitIrNasya, grAhako'pi na sambhavI // 235 // vyaktArtha evAyaM zlokaH, kAlazuddhamAzrityAnyairapyuktaM yasminneva hi kAle, yateH zarIropakArakaM bhavati / tasminneva hi deyaM, pratidivasaM dAnamanavayam // 1 // tathA-kAladinnassa pahe-Nayassa appo na tIrae kAuM / tassevAthakapaNA-miyassa gilaMtayA natthi // 2 // atha bhAvazuddhamAha AtmanaH svadhanAdezca, sAphalyamiti cintayan / yo datte zuddhabhAvena, bhAvazuddhaM tadIritam // 236 / / Atmana: svasya dhanAdezca dravyAdezcAdizabdAjjanmajIvitaputrakalatraparivArAdiparigrahaH, sAphalyaM saphalatAmityamunA prakAreNa cintayan tarkayan ya: kazciddatte prayacchati zuddhabhAvena nirmalAnta:karaNena bhAvazuddhamAzayavizuddhaM taddAnamIritaM kathitamiti uktaM ca tadidamucitapAtraM puNyasaMpattisAdhyaM, dhanamapi ramaNIyaM tadayadetasya yogyam / ahaha gRhanivAsaH sArthako me'daya jAta, iti hRdyvishuddhirytr-sdbhaavshuddhm|| atha dAtAraM prazaMsayannAha AsannasiddhikaH ko'pi, dAnadharme sadA rataH / zeSasya saGkacatyeva, mano dAnabhayAd drutam // 237 // 1na sAdhusamAzritya- BJC || Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 235-240 / dAnaprakArAH 247 zUrANAM paNDitAnAM ca, vAgminAM kAvyakAriNAm / sarveSAmapi caiteSAM, dAnadAtA'tidurlabhaH // 238 // zlokadvayaM sugamam / / 237-238 / / atha dAnaphalaM darzayan dRSTAntAnAha -zreyAMsazcandanA dhanyA, kRtpunnykvaannijH| - ityevamAdayo dRSTA, dRSTAntA dAnagocarAH // 239 // sugamo'yaM zlokaH // 239 / / / atha prakaraNaM nigamayan prAyo gRhiNo dAnamevaikaM saMsArottArakArIti darzayannAha amuM bhavAmbhodhimagAdhamulbaNaM, gRhI kathaGkAramapAramuttaret / nirAzrave pota ivAvinazvare, sa dAnadharme na kRtAdaro yadi // 240 // amumimaM bhavAmbhodhiM saMsArArNavamagAdhamalabdhamadhyamulbaNamudbhaTaMgRhI gRhastha: kathaM kena prakAreNApAramavidyamAnaparatIramuttaretparatIraM gacchennirAzrave nizchidre pota iva bohittha ivAvinazvare vinAzarahite dAnadharme na kRtAdaro yadi dAne vihitodyamo na syAdityekaviMzatizlokasaGkepArthaH // 240 // zreyAMsacandanAryakRtapuNyakAdikathAnakAnyamUni zreyAMsakumArakathA babhUva bhArate kSetre jambUdvIpasamAzrite / kurorjanapadasyAnta:, puraM gjpuraabhidhm||1|| kundenduzaGkhazudhaizca, yatprAsAdaiH samantataH / zaradambhodasaGghAtai-vyomeva pravirAjate // 2 // yatra pradhAnaratnaugha-khacitoccagRhAvali: / svarNastambhayutA bhAsA, hasatIvAmarI purIm // 3 // yatrendranIlavaiDUrya-padmarAgamayA ruca: / akAle'pIndracApasya, zriyaM tanvanti jAlakA: // 4 // rUpavanta: subhogADhyA, AdeyA: subhagAstathA / yatra dharmaphalaM zuddhaM, saJcayanti sphuTaM narA: // 5 // krIDAvApya: zubhA yatra, sadArAmA gRhe gRhe / lIlAvilAsayogyAni, zubhasthAnAni bhoginAm // 6 // tatrekSvAkukulotpanno, rAjA somaprabho'bhavat / bAhubalinarendrasya, putro bhUriguNAlaya: // 7 // namannanekabhUpAla-maulimAlArcitakrama: / samastabhuvanavyApi-kIrtisarinmahodadhiH // 8 // ya: kelimandiraM nIteH, puNyAnAmanaghAzraya: / samudro guNaratnAnAM, kalAnAM vipulAlayaH // 9 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake " yo duSTanigrahavyagra; ziSTAnugrahaNAgrahI / samagrasubhagagrAma-grAmaNIragrimaH satAm // 10 // AsIttasya narendrasya, janatAnandakArakaH / zreyasAM satatasthAnaM, zreyAMsa iti vizrutaH ||11|| candrameva kalAdhAraH, saMvRtto yazasojjvalaH / paraM doSAkaro naiva, na kalaGkakalaGkitaH // 12 // tathA tatraiva vAstavyo, purazreSThI maharddhikaH / buddhayA nirjitavAgIzo 'bhavat subuddhinAmakaH // 13 // evaM somaprabho rAjA, bubhuje prItamAnasaH / sArdhaM svaputramitrAdyaiH, prAjyasAmrAjyasampadam ||14|| athaikadA sudhAzubhre, prAsAde sumanohare / ratnarAjini paryaGke, kumaraH suptajAgaraH // 15 // zreyAMsAkhyaH satAM mukhyaH, sukRtI sundarAkRtiH / rAtrau sUcitakalyANa-mapazyatsvapnamuttamam // 16 // yathA kilAtivicchAyo, dhyAmita iva vahninA / davadagdha iva sthANu - rniH zrIkaH kanakAcalaH // 17 // mayakAmRtakumbhena, siktaH sa tu vizeSataH / sarvataH zobhamAno'sau dadhau cArutarazriyam // 18 // tathA subuddhinA svapne, nagarazreSThinA kila / dRSTaM svasthAnato bhraSTaM tigmAMzo razmimaNDalam // 19 // samuddhRtya kumAreNa, svasthAne tannivezitam / tato bhAsvadrucAM cakraM dadhAnaM zuzubhe'dhikam // 20 // somaprabhAbhidhAnena, rAjJApi dadRze tathA / zatrusainyasamArabdhaH, svapne ko'pi mahAnnaraH ||21|| kumArastasya sAhAyyaM dadau tenApi vidviSaH / hataviprahatAn kRtvA, nAzitAste dizodizi // 22 // tataH prAtaH samutthAya, svapnadarzanavismitau / zreyAMsazca subuddhizca jagmatU rAjamandire ||23|| kRtvA rAjJaH praNAmAdi, upaviSTau tadantike / ' tadA coktaM kumAreNa, vismayotphullacakSuSA ||24|| yathA tAta ! mayA rAtrau dRSTaH svapne mahAcalaH / sarvato'pi gatazrIko, vicchAyazca virUpakaH // 25 // mayAbhiSeci sauvarNa-kumbhairamRtapUritaiH / tato'tIva rarAjAsau, visphuradbhUmimaNDalaH ||26| evaM svapno nijo rAjJA, zreSThinA ca niveditaH / tatazca svasvabuddhayA te, vicArayitumudyatAH // 27 // paraM samyagna jAnanti, svapnAnAM kIdRzaM phalam / tato babhANa rAjendro, bho bho AkarNyatAmiti / 28 / svapnAnAmahameteSAM, jAne sAmAnyataH phalam / kumArasyaiva kalyANaM, kimapyetadupasthitam ||29|| evaM svapnavicAraM te, kRtvA vismitamAnasAH / tata utthAya sarve'pi, yayurgehe nije nije // 30 // atha yugAdibhUpAlo, yugAdiyatiputravaH / yugAdibhikSukazcaiva, yugAdizrIjinezvaraH ||31|| viMzatipUrvalakSANi, surAdhIzanatakramaH / yo'dbhutarUpasaMpanna - stasthau kaumAravAsake // 32 // surendrakRtasAmrAjyAbhiSeko narapuGgavaH / Akara : sarvanItInAM sarvavidyAsamAzrayaH // 33 // yazca pradarzayAmAsa, prajAnAM hitavAJchayA / kumbhakArAdizilpAni, lokavyavahArAMstathA // 34 // triSaSTipUrvalakSANi, darzayan sakalAH kalAH / prajAnAM yaH prajApAla:, prAjyaM rAjyaM prabhuktavAn // 35 // atha vibhajya putrebhyaH, pRthvIgrAmAdisaGkulam / dattvA saMvatsaraM yAvanmahAdAnaM kimicchayA // 36 // tyaktvA prAjyaM mahArAjyaM, sampUrNaM sarvasampadA / pratipadya ca saddIkSAM, sarvasattvasukhAvahAm ||37|| 1 so'vAci - BJPC II 248 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / zreyAMsakumArakathA 249 tathA kcchmhaakcch-prmukhprauddhbhuubhujaam| sArdhaM catu:sahasrayA ca, vinItAyAH purstt:|38| nirgatya nirjitAzeSa-durvArAntarazAtrava: / kacchAdibhi: parityakto, maunasthatvAditi kramAt // 39 // dine dine paribhrAmyan, bhikSAhetohe gRhe / bhikSAM kadApi no lebhe, vastrAdyaizca nyamantryata // 40 // yato bhikSukalokasyA-bhAvAdeva na jAyate / tadA bhikSApracAro'pi, tena bhikSA na labhyate // 4 // evaM ca zrIjinAdhIzo, nAbheyo bhuvanaprabhuH / nIrAgo nirahaGkAro, ni:saGgo niSparigrahaH // 42 // vijahAra vinA''hAraM, maunavRttyA nirutsuka: / pUrNasaMvatsaraM yAva-tpuragrAmAkulAM mahIm // 43 // evaM viharamANo'sau, hastinAgapuraM gataH / bhikSArthaM ca pure tatra, praviveza mahAprabhuH / / 44 // vinAhAreNa vicchAyo, davadagdha ivAcala: / zazIva ghanasaJchanna:, sanmaNivadasaMskRtaH // 45 // atIva jIrNavicchAyo, mahAstUpa ivoccalan / vivarNAkRtasaMskAraH, satprAsAda ivAthavA // 46 // kSetraM sadguNazasyAnAM, sanmitraM sarvadehinAm / dharmasatraM tu bhavyAnAM, pAtraM vitatatapa: zriyAm // 47 // paJcadhAcArasampanna:, paJcAzravavivarjaka: / mahAvratAni paJcApi, durdharANi dadhad bhRzam // 48 // puNyarAzirivAdhyakSa-zcintAmaNirivAtula: / zrImadAdijinAdhIza:, prAvizannijamandire // 49 // dRSTaH svasthopaviSTena, nijagehagavAkSake / zrIzreyAMsakumAreNa, digAlokaM prakurvatA // 50 // dRSTvA bhagavannepathyaM, kumAro'tha vyacintayat / dRSTapUrvamidaM manye, kathaM kutra kadeti vA ? // 51 // tasyetthaM kurvatastvIhA-pohamArgagaveSaNam / zreyAMsasya samutpannaM jAtismaraNamuttamam // 52 // tenA''loki jinendrasya, svasyApi ca bhavASTakam / atItakAlasambandhi, tatazcaivamacintayat // 53 // pratipitAmahasyADhya-rUpamAloki yAdRzam / tAdRzameva mayA dRSTa-mitastRtIyake bhave // 54 // puryAM puNDarikiNyAMca, jinaliGgamupeyuSa: / bahudhA vairasenasya, zrImattIrthakRtastadA // 55 // tadeSa bhagavAnatra, bhikSAhetohe mama / sametyajJajane nitya-malabdhAhAradurbala: // 56 // sa yAvaccintayatyevaM, tAvadeko nara: kil| Agata: kumbhamAdAya, varekSurasasambhRtam // 57 // atrAntare kumArAya, ratnazobhigRhAGgaNe / zrImadAdijinAdhIza:, kalpavRkSamivAgataH / / 58 // zreyAMso'pi samAyAta-statrAnanditamAnasa: / tamikSurasasampUrNa-kumbhamAdAya satvaram // 59 // 'nyamantrayacca sAnandaM, rasakumbhena tena sa: / bhagavan! kalpate te'yaM, tato bhagavatApi hi||60|| sarvalakSaNasampUrNo, nijapANi: prasArita: / tenA'kSepi rasastatra, na papAta mahItale // 6 // yato yatkSipyate vastu, tIrthanAthakarAJjalau / arkendvostacchikhA yAti, na patatyeva bhUtale // 2 // tato'sau tIrthanAthena, pArito madhuro rasa: / araktadviSTacittena, sarvatrailokyabandhunA // 63 // atrAntare kumArasya, prAsAdaprAGgaNe'patan / ardhatrayodazasvarNa-koTayo deveritAditi // 64 // ullalAsa mahAnAda:, suradundubhisambhava: / celotkSepazca sAnandai-statrAkAri narAmaraiH // 65 // 1 nimantra BPJCT Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sadgandhodakavRSTizca, muktA pAMzuprazAntikRt / dazArdhavarNasadgandha-puSpavRSTistathaiva ca // 66 // dhanyo'yaM puNyavAneSa, kRtArtho'yaM vivekavAn / janma sulabdhametasya, zlAghAmityApa lokt:||67|| aho dAnamaho dAna-mevaM dattaM phalAvaham / aho dhanya: supuNyo'ya-mityevaM mukharAnanaH // 68 // Agatya milito bhUyAn, vismayotphullalocana: / jano nagaravAstavya:, zreyAMsasya gRhAGgaNe // 69 // tathA kacchamahAkaccha-pramukhAste ca tApasA: / jinapAraNakaM zrutvA, zreyAMsagRhamAgatA: // 70 / / somaprabhamahIpAdyA, anye ca bahavo nRpA: / zrutvA''gatA gRhe tatra, sAnandAzca sakautukA: // 71 // pRSTavantazca tatsarvaM, kumAramativismitAH / yathaivaM dIyate bhikSA, kathaM jJAtamidaM tvayA ? // 72 / / so'pyAha zrUyatAM bho bho!, madvaca: sAvadhAnakaiH / yathaivaMvidhapAtrebhyo, bhaktyA bhikSaiva dIyate // 73 // na hiraNyasuvarNAni, no vastrAbharaNAni ca / na cAzvagajakanyAdi, kadAcidapi dIyate // 74 // dattayA bhikSayaivAtra, jAyate puNyamuttamam / susAdhubhya: pradattena, svarNAdinA na kiJcana // 75 // tathoktaM yacca yuSmAbhi-qhatametattvayA katham ? / tadapi zrUyatAM sarvaM, kathyamAnaM mayA'dhunA // 76 // mayA''lokya jagannAthaM, jinaM bhikSArthamudyatam / jAtismaraNamutpannaM, jJAtaM pUrvabhavASTakam / / 77|| tadyathA-ahaM svayaMprabhA devI, bhagavAn lalitAGgakaH / IzAnasaMjJake kalpe, devo'bhavanmaharddhikaH // 78 // cyutvA mahAvidehe nau, zrImatIvairajaGghakau / Asva sarvarddhisampannau, tatparaM mithunau tata: / 79/ devau saudharmakalpe tu, kezavo vaidyaputrakaH / jino jajJe'bhayaseno-'haM jAta: zreSThinandanaH / / 8 / / tatazcAcyutakalpe nau, devau jAtau maharddhikau / tata: puNDarikiNyAMca, sArathicakravartinau // 81 // cakriNA vairanAbhena, tadA pravrajatA staa| pravrajita: sahaivAhaM, vairasenajinAntike / / 82 // zrutaM ca mayakA tatra, yathAsau vairanAbhaka: / prathamo bhArate kSetre, tIrthanAtho bhaviSyati / / 8 / / tata: kRtvA ciraM kAlaM, tapa: saMyamamuttamam / mRtvA devau vimAne nau, jAtau sarvArthanAmani // 84|| tadeSa bhagavAMstatra, tatazcyutvA jino'jani / ahaM zreyAMsanAmAtra, bhavatAmapi vizrutaH // 85 / / ityAdi sarvavRttAntaM, svabhavASTakagocaram / kumAraH kathayAmAsa, yathA dRSTaM yathA zrutam // 86 // AkaryedaM jana: sarvo, vismayAkulamAnasa: / kumAraM zlAghayAmAsa, hRSTacitto muhurmuhuH / / 87 / / dhanyo'yaM puNyavAneSa, kRtArtho'yaM kimucyate / asyaiva zlAghyatamaM manye, gotraM janma ca jiivitm|88| yato yenAjJalokasya, madhye bhikSAM prayacchatA / zrImadAdijinendrasya, paNDitAyitamuccakaiH // 89 // athAha punarapyevaM, kumArastaM janaM prati / pUrvopalabdhasvapnAnAM, zrUyatAmadhunA phalam // 10 // yanmayAmRtakumbhena, svapne sikta: surAcala: / vicchAya: saMstato'tyarthaM, dadhau zobhAM samantata: // 91 / / tasyArtho'yaM vinAhAraM, vicchAya: san jinezvaraH / mayekSurasakumbhenA-bhiSiktaH zuzubhe'dhikam // 12 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / zreyAMsakumArakathA 251 tAtenApi yadAloki, svapne 'mahApramANata: / yuddhyamAno naraH sArdhaM, zakrasainyena bhUyasA / / 13 / / tasyArtho yuddhyamAnasya, sArdhaM karmabhiraSTabhiH / jinasyAdAyi sAhAyyaM, dadatekSurasaM mayA // 14 // zreSThinApi yadAloki, rave: razmisahasrakam / bhrazyattannijakasthAne, mayoddhRtya nivezitam // 15 // tasyArtha: kevalajJAnaM, bhrasyadbhaktAdinA vinA / samuddhRtaM mayaivaitat, pArayatA paramezvaram // 16 // zrutvedaM stotumArabdhaH, kumAraM vismito janaH / jJAnadAkSiNyadAnAdi-sadguNAkRSTamAnasa: // 97 // aho te kumara! jJAna-maho te suvivekitaa| aho te vAkyacAturya-maho dAnamaho yaza: // 98 // yathA tIrthakRtAM madhye, vRSabho bhuvanaprabhuH / kumAra tvaM tathaivAdyo, dAtRNAmiha gIyase // 19 // trailokyaraGgamadhye ca, varadAnapatAkikA / surAsuranarAdhyakSa-mahAri kumara ! tvayA // 100 // tvayA kundendusaMkAza-yazasA pUritaM jagat / rasena zrIjinAdhIza-AtmA nyavezi nivRtau // 101 // itthaM kumArasambandhi-sadguNagrAmasampadam / stuvannevaM gato lokaH, sarvo nijanijegRhe // 102 // bhagavAnapi nisaGga-stato nirgatya dhIradhIH / vijahAra puragrAma-grAmAkulamahItalam // 103 // zreyAMsakathAnakaM parisamAptamiti // 1 mu. J mahApramANa: BPCL 2BPCLdhIza-syAtmA nya mu.| dhIza: Atmanya J // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake candanabAlA kathA astyatraiva jagatkhyAte, jambUdvIpe zubhAlaye / prasiddhe bhArate kSetre, gaGgAsindhuvibhaktake // aGgAjanapade ramye, saraH zailAdisaGkule / alakeva dhanisthAnaM, campAnAmamahApurI // 2 // tatrAbhavaddharAdhIzo, dAtR ( dadhi) vAhananAmakaH / sUra iva pratApena, ya AkrAmanmahItalam // 3 // babhUva tasya rUpAdi-guNaratnaughadhAriNI / dhAriNInAma saddevI, ceTakarAjaputrikA // 4 // anyadA sA tamisrAyAM, suptA caramayAmake / kalpavRkSalatAM svapne, samullAsisupallavAm ||5|| puSpaphalarddhisaMyuktAM bhUrilokopakAriNIm / nijazrInirjitAzeSa- zAkhisandohasampadam // 6 // samAlokya prabuddhA ca, nijabhartre nyavedayat / tenAvAci yathA bhadre !, kalpavRkSalateva te // 7 // sarvasyAzritalokasya, sampUritamanorathA / nArIjanaguNagrAma - ratnarAjivirAjitA // 8 // sarvasaundaryasampUrNA, pUrNasaubhAgyazAlinI / 'zAlisukomalAlApA, bhaviSyati suputrikA // 9 // zrutvA bharturidaM vAkyaM, paramAnandanirbharA / tamudvAha sA garbhaM, kAle'sUta ca dArikAm // 10 // kulAcAravidhAnena, nivRtte sUtikarmaNi / mahaddharyA vihitaM nAma, vasumatiriti sphuTam // 11 // itazca-vatsAjanapadasyoccaiH, sArAlaGkArasannibhA / svazrIjitasurAvAsA, kauzAmbI nAma satpurI // 12 // tatra trAsitaparAnIkaH, zatAnIko nRpo'bhavat / zauryavIryasadaudArya - gAmbhIryAdiguNodadhiH // 13 // abhUnmRgAvatI nAma, prItikRttasya satpriyA / duhitA ceTakasyaiva, raktA sarvajJazAsane || 14 || dvayorapi tayorvairaM, babhUvA''baddharoSayoH / dAtRvAhanabhUpAla - zatAnIkAhvayormithaH || 15 || anyadA ca zatAnIko, gatazcampApurIM prati / avaskandena bAdhAyai, dAtRvAhanabhUbhujaH ||16|| tato bADhaM baliSTho'pi zatAnIkena bhUbhujA / alakSamAgatatvena, nAzito dAtRvAhanaH // 17 // campAyAM luTyamAnAyAM, sarvato luNTakairjanai: / yo yad gRhNAti yad grAhe, tattasyaiveti ghoSite // 18 // svagehaM prati dhAvantI, dhAriNI sutayA saha / ekenauSTrikapuMsA'sau gRhItA daivayogataH // 19 // lAtvA campAM zatAnIke, nivRtte saha senayA / papracche auSTriko mArge, kenApyevaM kutUhalAt // 20 // yathA bho bhoH kimetAbhyA - mabalAbhyAM kariSyasi ? / sa prAha bRhatI yeyaM, sA me bhAryA bhaviSyati / 21 / imAM tu bAlikAM nItvA vikreSyAmi svake pure / tato me manaso'bhISTaM bhUridravyaM bhaviSyati // 22 // zrutvedaM dhAriNI devI, tadvacaH zrutiduHkhadam / zokavihvalasarvAGgA, rudantIdamacintayat // 23 // hA hA hataka vidhAtaH !, kiM tava yuktamIdRzam / vidhAtuM karma nistriMza-masmin jane nirAgasi / / hA hA! he dhAta: !, kiM tvayA kRtamIdRzam / yadeSo'pi padAspRzyaH, kalatraM mAM cikIrSati // 25 // 1 sAlInako BPC Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / candanavAlA kathA 253 viyojitA svabandhubhyo, bhraMsitA rAjyasampadaH / etAvatA na tuSTo'si, zIlaM me bhatumicchasi ! // 26 / / evaM vicintayantyAzca, rudantyAzca muharmuhuH / lapantyA dInavAkyAni, zocayantyA anAratam // 27 // nindantyA nijakarmANi, pUrvajanmakRtAnyalam / dizo dizi kSipantyAzca, bhItyA taralalocane // 28 // zIlabhaGgabhayodbhUta-duHkhasantaptacetasaH / pazyantyA eva dhAriNyA:, puratastena pApinA // 29 // vasumatiyoddhAntyA, sukumArazarIrakA / mArge gantumazaktAsau, tADitA kambayA dRDham // 30 // dRSTvedaM dhAriNI devI, gADhaM dunitamAnasA / ghnantaM vasumatiM bhUya-staM pumAMsamabhASata // 31 // he bhrAtarhe mahAbhAga !, he bandho ! bandhuvatsala ! / matputrikAmimAmevaM, mA mA haMsIrdayAparaH // 32 // ityAdicATuvAkyAni, lapantyA eva so'dhama: / bhUyo'pi tADayAmAsa, tAM bAlAM vigatatrapaH // 33 // narAdhamasya tasyevaM, dRSTvA taduSTaceSTitam / saJjAtacittasaGghaTTA, prANAMstatyAja dhAriNI // 34 // athAsau puruSo dRSTvA, devImRtyumatarkitam / ninye vasumatiM mArge, saMsthApayan priyoditaiH // 35 // krameNa prApa kauzAmbyAM, gatavAMzca nije gRhe / bhojanAdikriyAM kRtvA, tato vikrayahetave // 36 / / hasantI nijarUpeNa, rUpazriyaM raterapi / lAvaNyAmbupravAheNa, plAvayantI mahItalam // 37 / / pUrayantI dizAM cakraM, dehottharucimaNDalaiH / svasaundaryazriyA sarvAH, kSipantI surasundarI: // 38 // sampUrNapUrNimAcandraM, nirasyantI mukhshriyaa| dantadyutyA sugatyA ca, hasantI haMsamaNDalam // 39 // cakitacaJcalaprAMzu-preDaccAruvilokanaiH / sarvA: parAbhavantI ca, bhayadrutamRgAGganA: // 40 // AnIya tena sA bAlA, dAtRvAhanaputrikA / tRNAni mastake dattvA, haTTamArge'vatAritA // 41 // tatastatra tathAvasthAM, tAmAlokya jano bahuH / milita: kautukAkSipto, yayAce'tha yathecchayA // 42 // atha dhanAvahAkhyena, zreSThinA zreSThacetasA / tatrA''yAtena sA dRSTA, dRSTerAnandadAyikA // 43 / / cintitaM ca yathaitasyA, dRzyate sundarAkRtiH / tathA mahatkule kasmi-nutpattiranumIyate // 44 // tasmAdenAM yathAlAbhaM, saGgRhNAmi prayatnataH / sarvalakSaNasampUrNAM, sarvAvayavasundarAm // 45 // etatsaGgrahaNe nUnaM, pravaraM prItikAraNam / asyAH pitrAdibhi: sAdhu, sambandho me bhaviSyati // 46 // vicintyedaM yathAlAbhaM, zreSThinA jagRhe ca saa| nItvA vezmani mUlAyA:, zreSThinyAzca smrpitaa||47|| uktA ca zreSThinA mUlA, yatheyaM bAlikA priye ! / putrikeva mayA tubhyaM, pradattA pAlyatAmiti // 48 // tayApyevaM karomIti, pratipannaM saharSayA / tato vasumatistatra, vavRdhe svagRhe yathA // 49 / / komalAlApasaujanya-vinayAdiguNazriyA / zItalaM kurvatI lokaM, candrikeva mahItalam // 50 // yathArthaMguNaniSpannaM, zrUyamANaM sukhapradam / prApa candanabAleti, vikhyAtaM nAma cAparam / / 51 / / evamIpsitasampattyA, vardhamAnA dine dine / kalAbhi: saha lAvaNyaM, sarvAGgeSu pupoSa sA // 52 // 1degndarI- BPJCT Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake anyadA bahirAyAto-'parAhaNe'sau dhanAvahaH / gehe ca na tadA ko'pi, vidyate daivayogataH // 53 // ekA candanabAlaiva, krIDantI tatra tiSThati / pitaraM bahirAyAtaM, dRSTvA tata: samutthitA // 54 // 'dAkavArakamAdAya, dadAvabhyukSakaM pituH / AsanaM ca yathAsannaM, niSaNNastatra so'pi ca // 55 // tatastasyAH pituH pAdau, kSAlayantyA: kathaJcana / kezapAzastadAyAsAt, saJjAtastyaktabandhana: // 56 / / pralambatvAnmahIpIThe, zreSThinA praluThannasau / lIlAyaSTyA samuddhRtya, tatpRSTe vinivezita: // 57 // mUlayA'loki ni:zeSa-metacchreSThiviceSTitam / tiSThantyA nijagehasya, ramye jAlagavAkSake / / 58|| cintitaM ca nije citte, yathedaM naiva sundaram / duhiteyamamuSyAdya, kalye bhAryA bhaviSyati // 59 // ahaM hi jarasA''krAntA, hIyamAnA dine dine / iyaM tu nitarAM ramye, samArohati yauvane // 60 // tadayaM nAsti me zreSThI, na jano na ca mandiram / iyametasya gehasya, svAminIti vitarkaye // 6 // tadyAvannaiva ni:zeSa-kAryanAza: prajAyate / tAvannipAtayAmyenA-mupAyenaiva kenacit // 62 // cikitsituM satAM yukto, vyAdhi: komala eva hi / pravRddhasya tu tasyeha, cikitsA hi suduSkarA // 63 // cintayantyA idaM citte, mUlAyA asamaJjasam / prayojanavazAcchreSThI, bahirbhUyo'pi niryayau // 64 // tato'vatIrya sAkSepaM, zirogehAd drutaM drutam / vahantyA matsaraM ghoraM, mUlayA'narthamUlayA // 65|| AkArya nApitaM tatra, muNDayitvA ca tacchira: / kSiptA ca pAdayorgAheM, balavannigaDAvaliH // 66 / / nItvA'pavarake'tyanta-mandhakAre bhayAnake / samutsArma'nnapAnAdi, kSiptA candanabAlikA // 67|| dattaM ca tAlakaM tatra, jana: sarvo'pi vAritaH / yathA bho! zreSThino nedaM, samAkhyeyaM kadAcana // 68 // ya: puna: ko'pi tasyedaM, kathayiSyati mandadhI: / ayameva hi tasyApi, daNDa: kAryo mayA dhruvm||69|| evaM vidhAya sA mUlA, mUlaM pAtakasantate: / jAtA'svacchasvabhAvena, nijavyApAratatparA / / 70 // athAgate dvitIye'hni, bhojanAvasare tathA / sampRSTaH zreSThinA tatra, sarva: parijano nijaH // 71 // yathA bho dRzyate nAtra, kimu candanabAlikA ? | kathyatAM kathyatAM mahyaM, kriyate yena bhojanam / 72 / na tasya pRcchata: ko'pi, kathayAmAsa mAnavaH / anarthamUlamUlAyA, bhayasantrastamAnasa: // 73 // cintitavAMstatazcitte, yathA sA ramate kvacit / snAnAdi kurute kiJci-tsuptA vA kvApi tiSThati // 74|| evameva tRtIye'pi, vigate khalu vaasre| caturthe ca samAyAte, zreSThinA'kAri nizcayaH // 75 // adya candanabAlAyAM, dRSTAyAmeva bhujyate / nAnyathA kathyatAM tathyaM, tadadarzanakAraNam // 76 // zrutvedaM cintayAmAsa, vRddhA nArI dayAparA / iyaM hi suciraM bAlA, jIvatveva mamAsubhi: / / 77 // ahaM tu jarasA''ghrAtA, kiM kariSyAmi jIvitA / ityAlocya tayA sarvaM, satyameva niveditam / 78 / tata: zIghraM samAgatya, zreSThinA tatra kuJcikAm / gRhItvodghATitaM dvAraM, tadanta: praviveza ca // 79 / / dRSTA ca sA tathAvasthA, pRSTA ca snigdhayA giraa| yathA te bAdhate kiM nu, bubhukSeti babhANa saa||80|| 1BJPC | jalapAtraM samAnIya, caraNakSAlanAya sA / AsanaM ca tathA'yaccha-ni" mu. // 2 naM BJPC || Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / candanabAlA kathA 255 bhojanaM te dadAmIti, vIkSitaM tatra sarvata: / na kiJcittAdRzaM dRSTaM, mUlayA'pahRtaM yata: // 81 // vizeSato vIkSyamANena, tatra sthAne samantata: / dRSTA paryuSitA mASA:, sUrpakoNavyavasthitA: // 8 // AnIya zreSThinA zIghraM, tatastasyai samarpitA: / ete'pi bhujyatAM tAva-tkriyatAM prANadhAraNam // 83 / / ityuktvA tatpadaprota-nigaDoddalanahetave / vegena gatavAn zreSThI, lohakArasya mandiram / / 84 // atha candanabAlApi, dRSTvA'vasthA tathA nijAm / yuvAvasthAM ca saMsmRtya, cintayAmAsa mAnase // 85 / / yadi me nirmitaM janma, vizAle rAjamandire / mudite sarvarddhisampanne, sampUjye mahatAmapi // 86|| dhAta stata: pramathyaivaM, kiM kRteyaM viDambanA ? / mahAparAbhavaMsthAnaM, dAsairapi suduHsahA // 87 // yadidamIpsitaM kartuM, tvayA mAmabhi he vidhe!| tadgarbhasthA'pi kiM nAhaM, prANebhyo vyaparopitA? // 88|| kiM na cyutA'smi garbhAdvA, mRtA vA kiM na shaishve| kiM vA kRtaM mayA pUrva, duSkRtaM vyasanAvaham // 89 // yenedRzaM satAM zocyaM, janakAruNyakAraNam / nirAgaso'pi saJjAtaM, vyasanaM mama samprati / / 90 // ityAdi sA nijaM janma, ninditvA bahudhA tata: / kSutkSAma kapolaM ca, nidhAya karapallave // 11 // teSu sUrpakakoNastha-kulmASeSu nijAM dRzam / pAtayitvA vizeSeNa, zocayAmAsa candanA // 92 // SaSThasya pAraNe me'dya, kulmASA: samupasthitA: / bubhukSAbAdhitA bADhaM, tadetAnapi pAraye // 93 / / yata:-sarveSAmapi jantUnAM, bAdhitAnAM bubhukSayA / sarasaM virasaM vApi, bhojanaM pratibhAsate // 94|| paraM yadA svagehasthA, tapastepe'tilaghvapi / tadA'haM sarvasaGghAya, datte cAznAmi nAnyathA / / 95 // tato'dya yadi ko'pIha, sameti saguNo'tithi: / tasmai mASAnimAn dattvA, pArayAmi sunirvRtA / / 96 / / evaM ciraM vicintyaiSA, dAnaikarasamAnasA / UrvIkRtya zira: kiJci-dehadvAraM pralokate // 97|| itazcatasyAmeva hi kauzAmbyAM, mahAvIro jinezvara: / nirjitAkhiladurvAra-parISahamahAripuH // 98 / / vizeSata: kila jagrAha, caturvidhamabhigraham / dravyata: kSetratazcaiva, kAlato bhAvatastathA / / 99 // dravyata: sUrpakoNasthA, mASA: paryuSitA mama / kalpante nAnyathetyevaM, pratijJAM kRtavAnasau // 100 / kSetrato yadi sA dAtrI, gehodumbarasaMsthitA / ekaM pAdaM bahiH kRtvA, madhye caikaM prayacchati // 101 // kAlatastu samAyAte, divAyAme tRtIyake / bhikSukeSu nivRtteSu, sarveSvapi samantataH // 102 // bhAvatastu mahArAja-vizAlakulasambhavA / mahAdurgadazAvasthA, vyapanItaziroruhA // 10 // balavannigaDazreNi-niyantritapadadvayA / rudantI zocayantI ca, nindantI ca svaduSkRtam // 104 // yadyevaM vyasanaM prAptA, rAjaputrI pradAsyati / tadA grAhyA mayA bhikSA, nAnyatheti kathaJcana // 105 // itthaM kRtapratijJo'sau, vardhamAno jinezvaraH / bambhramIti nirAzaMsa-stasyAM puri dine dine // 106 // bhikSAM kadApi no lebhe, nigUDhAbhigraho yataH / anyadA hiNDamAnastu, praviSTo mantriNo gRhe // 107 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake suguptAkhyasya tatrAsmai, dAsyA bhikssopddhaukitaa| agRhItvaiva niSkrAnta-stAM bhagavAMstato gRhAt / / dRSTamidamamAtyasya, sunandAbhidhabhAryayA / pRSTA ca sA yathA bhikSAM, jina: kiM na gRhItavAn ? // 109 // tayoktamevamevAsau, nirgacchati dine dine / mAsazcaturthakazcAsya, nirAhArasya vartate // 110 // tata: sunandayA'bhANi, kurvantyA khedamuccakaiH / bhagavato'bhigrahaH ko'pi, bhaviSyatIti me matiH // 111 / / niveditamamAtyasya, sopAlambhamidaM tayA / yathA kiM sacivatvena, kiM vA tava manISayA ! // 112 / / yadi tvaM naiva jAnAsi, jinendrAbhigrahAgamau / mantrI prAha na me jJAto, viharan bhagavAniha // 11 // tena nAkAri tattapti- 'bhaktirme jinezvare / surAsuranarAdhIza-pUjanIyapadAmbuje // 114 // " sAmprataM tu yathAzaktyA, yatiSye nizcitaM priye! / yathA vijJAyate zIghraM, jinasyAyamabhigrahaH // 115|| mRgAvatipratIhArI, tatra prayojanAgatA / vijayA nAma zrutvedaM, nyavedayanmRgAvate: // 116 // asyA api babhUvocca-radhRtirjinabhaktita: / etannivedya bhUpAya, rAjJI bhUyo'pyabhASata // 117 / / AyAtamapi no vetsi, yadyatra jinapuGgavam / yadi vAbhigrahaM tasya, na pUrayasi kiM tvayA ? // 118 / / pUrayAmi tamityuktvA, samutthAya narezvara: / AsthAnamaNDapaM gatvA, samAkArya [ca] mantriNam / / 119 / / babhANedaM yathA mantri-trAkArayAkhilAnapi / pAkhaNDino'tra vAstavyAn, sacivenA'pi tathA kRtm|| atha pAkhaNDina: sarva, AyAtA nRpasannidhau / pRSTA niyamasArUpyaM, te'pyAcakSuH savistaram // 121 / / tato loka: samagro'pi, samAdiSTo mhiibhujaa| evaM pradAtumArabdho, bhaktapAnaM pade pade // 122 // dravyatazcitradravyANi, maNDakaprabhRtInyalam / kSetrato vividhasthAna-sthAyino dAnadAyinaH // 123 // . kAlato divasasyAdya-muhartapraharAdiSu / bhAvato hAsyagItAdi, kurvannAkrandanAni vA // 124 // pratyahaM dadato'pyevaM, lokasyAsau munIzvaraH / na kiJcideva gRhNAti, tato lokairvicintitam // 125 / / aho vayamihAdhanyA, nUnaM puNyavivarjitAH / asmAkaM jIvitaM janma, vibhavo'pi nirarthakaH / / 126 / / yenAsmadIyakaM vastu, bhaktapAnAdi kiJcanaM / sadguNaratnapAtrasya, na jinasyopayujyate // 127 // evaM tatra jana: sarvaH, puramanta:puraM dhanam / jIvitaM janma gotraM ca, sarvaM vyarthamamanyata / / 128 // atha paJcadinone ca, sampUrNe maassssstthke| adIno viharanevaM, mahAvIro mahAmuniH // 129 // ni:saGgo nirahaGkAro, nirvikAro nirAzrayaH / nIrAgo niralaGkAro, nirAhAro nirAmaya: // 130 // nirmoho nirmamIkAro, nirAkAso nirAzravaH / jagadvIro jagannAtho, jgdaanndkaark:||131|| jagadvandyo jagajjyeSTho, jagajjantudayAparaH / zrImaddhanAvahazreSThi-mandire'sau praviSTavAn // 132 // atha sA candanA puurv-vyaavrnnitdshaantraa| samAlokya mahAvIraM, pravizantaM vyacintayat // 133 // dhanyA'haM kRtapuNyA'haM, kRtArthA kRtalakSaNA / yathA mamASTamasyAnte, AjagAma mahAmuniH // 134 // yadyeSa kurute mAM, mArebhiranugraham / tadA dadAmi ni:zeSa-duHkhAnAM hi jalAJjalim // 135 // yAvadvicintayatyevaM, tAvattatra samAgata: / vIra: samIritAzeSa-durjayAntarazAtrava: // 136 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / candanabAlA kathA 257 kutra sarvottamaM pAtraM, kva ca dAtavyamIdRzam / iti sAzru sakhedaM ca, candanA gadgadasvaram / / 137 // babhASe bhagavanete, kalpante tava mASakA: / jino'pyupayuje samyak, svakIyAbhigrahaM prati // 138 // pUryate sarva evAyaM, madIyo'bhigraho'dhunA / evaM vicintya vIreNa, tata: pANi: prasAritaH // 139 // candanayA'pi sAnandaM, vizuddhAdhyavasAyayA / tatrasthayA samutthAya, bhagavAn pratilambhita: // 140 // atrAntare samudbhUtAni, paJca divyAni tatkSaNam / suvarNavRSTi: 'surAkRSTiH, suradundubhini:svanaH // 141 // puSpagandhodavRSTizca, celotkSepazca paJcamaH / surairakAri kezAzca, tasyA mUrdhni punarnavAH // 142 / / kurvanti tArajhaGkAraM, pAdayornigaDAnyapi / sarvaratnamayotprela-nUpurANi prajajJire // 143 / / adhyAsitaM vizeSeNa, tadvapuH sarvata: zriyA / zrutvedamAgata: zreSThI, rAjA mantrI janastathA // 144 // dRSTaM ca zreSThino gehaM, svarNavRSTayAdizobhitam / candanA ca lasatkAntyA, sazrIkaM dadhatI vpuH||145|| rAjA ca vaktumArabdho, vismayotphullalocana: / yathA tvameva bho zreSThin, ! dhanya: puNya: kRtArthakaH / / 146 // yasyedRzI tavAzeSa-guNasampUrNaputrikA / zrIvIrasya yayA'kAri, pAraNakaM jagatprabhoH // 147|| ahamatra mahIpAla-stvaM zreSThI janavizruta: / tathApi zrIjinendreNa, tavaivAnugrahaH kRtaH // 148 // sa eva sakalazrIbhiH, sAnandamavalokyate / yasyaivaM bhUSyate pAdai-jainacandraguhAGgaNam // 149 // yAvadevaM nRpastatra, zreSThinamabhinandati / anta:puramahallegeM, tAvad dRSTA''ryacandanA // 150 // kSaNena pratyabhijJAtA, patitvA pAdayostataH / rodituM ca pravRttau'sau, manoduHkhaughanirbharaH // 151 // tathA rudannasau pRSTo, rAjJA vismitacetasA / yathA bho rudyate kena, hetunA kathyatAM mama // 152 / / sa jagAda yathA rAja-niyaM vsumtisjnyitaa| campAdhipasya satputrI, dhAriNIdehasambhavA // 153 // atrA''yAtA mahInAtha !, na jAne kena hetunA / etatpUrvatarAvasthAM, smRtvA snehAcca rodimi // 154|| candanApi tato rAjJA, pRSTA sarvaM tayA'pi hi / niveditaM narendrAya yAvadvIrasya pAraNam // 155 // tato rAjJA nijotsaGge, candanA'bhinivezitA / cumbitA mUrdhadeze ca, mRgAvatyA tathaiva ca // 156 / / atha candanayA'vAci, saMsArabhrAntibhItayA / yathA rAjaMstvayA devyA, tAtena ca vizeSata: // 157 // sasnehaM samanujJAtA, saMsArocchedahetave / dharmaM vidhAtumicchAmi, tanmAM muJcata sAmpratam // 158 // yato'yaM ghorasaMsAro, mahAduHkho mahAbhaya: / sadbhiH sadaiva santyAjya:, svAtmana: sukhamicchubhiH // 159 // tata: proktaM narendreNa, dharmo vatse! suduSkara: / tadatraiva yathAkAmaM, bhogAn bhukSva gRhe mama // 160 // ityAdi vadato rAjJaH, zakraH prAha yathA nRpa ! / iyaM hi candanA cAru-candracandanazItalA // 161 / / AdyA zrIvardhamAnasya, bhaviSyati pravartinI / tasmAttAvattvamevainAM, pAlayasva narezvara ! // 162 / / yAvadutpadyate jJAnaM, lokAlokaprakAzakam / kevalAkhyaM jinendrasya, trailokyazrIziromaNe: // 163 / / tathAsyA eva ni:zeSa, dravyametanmahIpate !, / svecchayA yasya kasyApi, dadAtuM lAtu vA svym||164|| 1 surokruSTi:- BICT Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zakrasyedaM samAkarNya, vAkyaM zrutisukhAvaham / pradadau zreSThine sarvaM dravyaM vasumatirnijam // 165 // tato ninye zatAnIka - zcandanAM nijamandire / dInAdibhyo mahAdAnaM dadatI hRSTamAnasA || 166 || pravezitA ca bhUpena, kanyAntaH puramandire / samIhitArthasampattyA, pAlyamAnA ca tiSThati // 167 // vIrasya kevalajJAne, samutpanne ca candanA / dIkSAmAdAya sampUrNAM, sampAlya ca zivaM yayau // 168 // iti candanA''ryAkathAnakaM samAptam // 258 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / kRtapuNyakathAnakam 259 sAmprataM kRtapuNyakathAnakaM kathyateasti varavijayakalita:, sampUrNo vAhinIzatasahasraiH / pRthvIdharakRtasevo, jambUdvIpo narendra iva // 1 // tatrAsti bharatavarSe, grAmAkaranagarasaGkulo ramya: / magadhAkhyajanapada: khalu, nAnAvidhapattanAkIrNaH // 2 // tatra ca nagaraM ramyaM, rAjagRhaM nAma varagRhopetam / tatpAlayati nareza:, zreNikanAmA nihatazatruH / / rUpeNa ratisamAnA, iSTA: kAntA: priyA manojJAzca / tasyA''san varabhAryAH, ptibhktaashcellnnaaprmukhaaH|| tAbhiH saha varabhogAn, bhuGkte'sau nihitraajygurubhaarH| . mantripravare mantriNi nijaputre'bhayakumArAkhye / / 5 / / itazca janapade tasmi-nekasminnasti sundare grAme / ekA tarNakapAlI, gurutaradAridyaduHkhArtA // 6 // tasyAzca suto bAla-starNakaparirakSaNaM prakurvANa: / ekatrAraNye'sau, yatijanayogye zubhe deze // 7 // pazyatyekaM sAdhu, kAyotsargeNa saMsthitaM santam / tapasA zoSitadehaM, tata evamasau vicintayati // 8 // asyaiva janmajIvita-mAnuSyAdIni jagati saphalAni / yazcaivamaraNyasthaH, kurute vividhaM tapa:karma // 9 // manye'sti puNyalezo, mamApi yenaiva darzanaM prApta: / tasmAdabhivandyainaM, karomi pUtaM nijAtmAnam // 10 // saJcintyaivaM praNato, munivarapadapaGkajaM bhaktiyuktaH / itthaM dine dine'sau, taM sAdhuM vandate bhktyaa||11|| pratidivasasAdhudarzana-vazena zubhazuddhayamAnabhAvasya / tasyAnyadA kadAci-jAtastatrotsava: ko'pi|| atha yAcitvA dugdhA-di tatra nArIjanAcca tnmaatraa| nijaputrakRte rAddhA, kSareyI pravararasayuktA // 13 // upaviSTAya ca bhoktuM, sutAya gehAGgaNe varasthAlam / dattaM ghRtaguDasaMyuta-varapAyasasambhRtaM kRtvA // 14 // praviveza ca gRhamadhye, yAvatprayojanena tajjananI / tAvatsa muniH prApto, ya: pUrvaM vanditastena // 15 // Alokya tamAyAtaM, bhaktivazollasitabahalaromAJca: / cintayituM saMvRtto, harSAvaijalaplutAlokaH // 16 // kRtapuNyasaJcayo'haM, trINyapi yasyeha mamAdya militAni / saccittaM sadvittaM, guNaratnayutaM ca stpaatrm|17| ahameva sakalakalyANa-mAlikAsthAnamadya saJjAtaH / yasyeha mamedRkSA, jAtA sAmagrikA sklaa||18|| evaM ca cintayitvA, kRtvA rekhAdvayaM nijasthAle / dAsyAmIti tryaMzaM, bhAvayan samutthito baal:||19|| gatvA sAdhusamIpe, brUte yadi kalpate tadAdatsva / vijJAya 'zuddhabhAvaM, muninApi dhRtaM tata: paatrm||20|| tatra tribhAgamAtraM, kSiptvA bhUyo vicintayatyevam / atyantastokamidaM, dvitIyabhAgaM puna: kSipati // 21 // cintitamanena punarapi, yadyatra patetkiJcidamblAdi / etattadA vinazyati, datte tadapi tribhAgaM sH||22|| abhivandya tamupaviSTaH, sthAne tatraiva punarapi tthaiv| sAdhau gate ca jananI, gRhamadhyAMnnirjagAma bhiH||23|| dRSTaM tadavasthaM ta-nUnaM, prabhuktamanena tatsarvam / evaM paricintya tayA, punarapi paripUritaM sthaalm||24|| raGkatvena ca bhuktaM, sarvaM tenApi tasminnajIrNe / rAtrau mRtvA zubhabhAva-yogato rAjagRhe nagare // 25 // 1 zuddhibhAvo- BJ // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ibhyadhanapAlagehe, kukSau bhadrAbhidhAnabhAryAyA: / udapAdi tato lokaH, prabhASate eSa kRtapuNyaH / / yazcaivaMvidhagehe, dhanadhAnyasamRddhibandhure dhanikam / utpatsyate mahAtmA, prasUtisamaye'tha saJjAte // 27 // sUte bhadrA sarvAGga-sundaraM dArakaM prasRtakAntim / vardhApitazca dAsyA, sutotpAdena dhanapAla: // 28 // atha gItanRtyavAditra-citravastrAdivastuvistAram / zreSThijanatuSTikaraM, sutajanmamahotsavaM kurute // 29 // kRtapuNyaka iti bhaNito, lokenAyaM yadatra grbhstho|| tena kRtamasya janakaiH, 'kRtapuNyaka' iti varaM nAma // 30 // kramaza: pravardhamAna:, sakalakalAkauzalAnvito jAta: / taruNIjanamohakaraM, navayauvanamatha smaaruuddhH|| ibhyavarabAlikAyA:, samAnavararUpayauvanaguNAyA: / janakaiH prazastadivase, vidhAnato grAhita: paannim|| yAvanna dadAti mano, viSayeSu kalAsu rasika iti kRtvaa| bhadrA babhANa tAva-ddhanapAlamabhIdRzaM vcnm|| svAminnayamakRtArthaH, sarvo dhanavistaro yatazcaiSaH / putro ni:spRhacitta:, pradRzyate kaambhogebhyH|| tasmAnnAtha! tathA kuru, yathA zrayatyeSa kAmajasukheSu / amunA dhanena kiM no, vilasati yanneha kRtpunnyH|| dhanapAlenAbhihitaM, bhadre! mA vAkyamIdRzaM bhANI: / yasmAdvinA'pi zikSA-metAni bhavanti yata uktm|| AhArabhayaparigraha-maithunasaMjJA vinopadezena / gRhNanti sarvasattvA-stadatra kiM zikSayA bhadre ! // 37|| kiJca svabhAvato'pi hi, madanAgniraGginAM jvltyev| ko vA nAma sakarNo, dIpte'nau kSipati tRnnbhaarm|| bhadrA'pi tato brUte, yadapIdaM priyaM tathApi mama toSa::| bhavatItthameva yasmA-ttadetadavicAritaM kriytaam|| nizcayamavetya tasyA-stato'pi durlalitagoSThimadhye'sau / kSiptastena kumAra-stayA ca saha sarvato bhrmti|| prekSaNakamaNDapAdiSu, kAnanavApIsarovarAdiSu ca / bhrAmyannasau praviSTaH, kadAcidvezyAjanagRheSu // 41 // tatra ca vasantasenA-gaNikAyA rUpayauvanayutAyA: / gehe sundarasurato-pacAracAturyayuktAyAH // 42 // yAvacca tayA kSipta:, kAmotkocanakathAbhiratyantam / tAvattanmitrajano, drAgeva bahirviniSkrAntaH // 43 // sa tayA nijavijJAnai-stathA tathA raJjita: surtkaale| ajani yathA taccitto, vinivRttya mano'nyata: svIyam / / 44|| bhuGkte tayA ca sArdhaM, yathecchayA vividhaviSayavarasaukhyam / dravyaM ca yathAkAmaM, tatpitarau preSata: satatam / / itthaM tatrAvasato, gAtAni paJcatvamasya janakAni / jJAtAni na tena tata:, preSayati dhanaM ca tdbhaaryaa|| atha varSe dvAdazame, dhanadAzramasaMnibhaM takaneham / dravyakSayeNa jAtaM, durgatagehaM yathA zUnyam // 47 // kSINe dravye sarve, tatastayA preSitaM nijAbharaNam / tad dRSTvA kuTTinyA, nijacitte cintitaM caivm|48|| nUnamayaM ni:sAra:, samprati jAtastayA tadAbharaNam / rUpakasahasrakalitaM, punarapi sampreSitaM tsyaa:|49| bhaNitA vasantasenA, bhadre ! parimuJca kAmukamimaM tu / AkRSTAzeSadhano, yadeSa jaato'tini:saarH|50| asmAkamevameva hi, kuladharmo yaduta nirdhanastyAjya: / tatputri! kulAcAraM, mA muJca bhajasva dhnvntm|| sA jalpati mA mAta-rbhANIrevaM yato'munA mahyam / dattaM prabhUtavittaM, ko vA'nyo dAsyate caivam // 52 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / kRtapuNyakathAnakam 261 AsaptamazreNyA api, paryAptakaM bhaviSyatIdaM naH / paramapyanyaddAsyati, mAtarayaM mAmako nAtha: // 53 // na ca kuladharmeNApi tu, nindyajanAsevitena mama kAryam / kiJcAmba ! matpriyo'yaM, guNaratnavibhUSito dhanikaH // 54 // duhiturnizcayamenaM, vijJAyA''kArasaMvaraM kRtvA / kAryaM hRdaye dhRtvA, tUSNIkA saMsthitA dhUrtA // 55 // rAtrau tu jane supte, paryaGke suptameva nijapumbhiH / mocayate devakule, vasantasenAM samabhivaJcya // 56 // nidrAkSaye vibuddho, vilokayatyeSa tatra dikcakram / nanu kimidamindrajAlaM, kiMvA mativibhramo me'yam ? // kiM vApi svapno'yaM, jAta: kiM me viparyayazcaiSa: / iti cintayaMzca bhaNito, nikttsthitdaascettyaa'sau|| ___mA ! kuru vikalpajAlaM, 'tvaM ca tayA svakuladharmamanusRtya / niSkAsito balAdapi, he subhaga ! vasantasenayA // 59 / / tadgaccha nije gehe, yena gRhItvA vrajAmi paryaGkam / zrutvedaM sa viSaNNo, nijakaM prati prasthito gehm|| tena ca vilokitaM ta-nmanuSyavarjitamaraNyamiva ghoram / asuvarNAlaGkAraM, kukavijanaracitamiva kAvyamta / / pitRvanamiva bhISaNaM, vanamiva davadagdhamapagatazrIkam / sara iva himahatakamalaM, gatasAraM sainyamiva rAjJaH / / evaMvidhaM prapazyan, yAvadasau vizati tatra sAzaGka: / tAvadabhyutthito'sau vilokya nijabhAryayA shiighrm|| dattAsana upaviSTaH, pAdau ca kSAlitau tatazca sA pRSTA|jananIjanakagRhAdika-mazeSavRttAntakaM nijkm|| kathitastayAzrupAtaM, kurvantyA mUlata: sa vRttAntaH / zrutvA tadasya duHkhaM, saJjAtaM nrkgtisdRshm|| sandhIrya cAtmAnaM, svayamevApRcchate tato bhAryAm / kiM kiJcidasti vittaM, tayA tdaabhrnnmaadrshi|| taccaivabhANDamUlyaM, prAdAya prasthita: sa digyAtrAm / sthitvA katipayadivasAn, gRha eva ca mitrljjaatH|| kRtvAsyA: phalabandhaM, sArthe samprasthite tata: so'pi / sArthAsanne supta:, parya" zUnyadevakule // 68 // itazca - tatraiva pattanavare, sudhananAmA samasti vittADhya: / bhAryA ca tasya mahimA, maayaasbuddhidurllitaa|| dhanadatto nAma suta-stasyA vararUpayauvanasameta: / pitrA tato vibhUtyA, smaanvrruupklitaanaam|| ibhyakulabAlikAnAM, catasRNAM grAhita: karaM yAvat / tAvajjanaka: paJca-tvamupagato daivayogena // 71 // dhanadatto'pi kadAci-ddezAntaragamanahetave nityam / lobhaM darzayamAnai-rvanizcayaM kArito mitraiH // 72 / / zobhanadine gRhItvA, caturvidhaM bhANDamudadhiIre'sau / taireva samaM mitraiH, samprApta: subhaTazatayuktaH // 73 // Aruhya yAnapAtraM, paratIraM prApya labdhabahulAbha: / svapuraM prati vinivRtta:, prApto yaavjjldhimdhye||74|| ____ tAvanmRdubhAjanamiva, girizikharaM prApya yAnapAtraM tt| bhagnaM tasmin so'pi ca, dhanadatta: prAptavAn nidhanam // 75|| uddharitenaikena ca, gatvA puruSeNa tatra mahimAyai / pracchannamidaM guhyaM, kathitaM samyak sa ca tyaapi||76|| 1 tvamaM ca yA- BJ // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dAnena saGgrahItuM, bhaNita: pracchannameva guhyamidam / kartavyaM tenApi ca, pratipannaM jhaTiti tdvcnm||77|| cintayati ca sA citte, mama vadhvo bhartRvirahitAstAvat / anyamapi patimamUSAM, karomi sutasantatinimittam // 78 // iti saJcintya bahiSTA-drAtrau nagarAdvinirgatA sAtha / dRSTazca sukhaM supta:, kRtapuNyo devakulikAyAm // 79 // udapATi tatazca tayA, paryaGkArUDha eva nijapuruSaiH / mukto nijagRhamadhye, krameNa yAvadvibuddhazca // 80 // kaNThe tato lagitvA, kSaNaMruditvA ca saavdtyevm| bAlo'pi hRtastvamito, vatsaka! mama mndpunnyaayaaH|| anveSitazca sakale, bhUpIThe puranagAdidezeSu / vArtApi naiva labdhA, tenAhaM duHkhitA putra ! / / 8 / / atha punamarma kathita-stvAgamo vatsa! matimatA muninaa| gehAcca nirgatAhaM, rAtrau labdhazca satpuNyaiH / / 83 // dRSTazca kalpavRkSa:, svapne gRhamAgato mayA putra ! / tanme tvayAdya sAdhU, saJjAtaM darzanaM puNyaiH // 84 / / tatkutra vardhitastvaM ?, kAlamiyantaM sthitazca vA kutra ? / kiM cApi sukhaM duHkhaM ?, tvayAnubhUtaM tadAcakSva / / 85 // athavedaM mama hRdayaM, vajrazilAsaJcayena nanu ghaTitam / yattava virahe'pi dRDhaM, na gataM shtkhnnddmevedm|| yAhaM tava virahe'pitu, jIvAmi sunighRNA mhaapaapaa| avatAraNakaMtu kRtA, guNasAgara! tavazarIrasya // 87|| tvaM putra ! devagurubhiH, kAlamiyantaM surakSito vidhure / majjIvitena tadalaM, kalpAyurbhava mhaabhaag!||88|| sattejasA satInAM, prabhAvata: sarvadevatAnAM ca / parivaya nijavaMzaM, vilasa tathA vibhavavistAram / / 89 / / dezAntare vipanno, bhrAtRjanInAM ca patiramUSAM tu / taccatasRNAmapi tvaM, kulabhUSaNa! bhava ciraM svaamii||90|| iti tasyA mativaibhava-vazaraJjitamuNitagUDhacarito'pi / pratipadyate vaco'syA, vismyrskautukaapuurnnH| atha tA vadhvo'pi tayA, bhaNitA nItvA rahasyake sthaane| evaM sthite ca kArye, vidhatta bhrtaarmmumev||12|| yadvedeSvapi bhaNitaM, klIbapravrajitagatamRteSu ramaNeSu / [yauvanavatI]ramaNInAM, kriyate patiranyatama ev|| tatkSetrajamapi putraM, janayitvA kuruta nijakule rakSAm / yuSmatsatkaM dravyaM, mA rAjakule 'gacchatu // 94 / / kuntyAzca mahAsatyA:, putrA anyAnyapatibhirutpannA: / zrUyante tadvatsA:, pratipadyadhvaM mama vacAMsi c|| ityAdi tayA dhUrtyA, tathA tathA zAstralokayuktyoghaiH / bhaNitA yathA takAbhiH, pratipannaM tannirvicArAbhiH / / atha tasya samaM tAbhi-nibiDataraprematantubaddhAbhi: / bhuJjAnasya subhogAn, suraloke suravarasyeva // 97 / / jAtA: sundaraputrA-stAsAM catasRNAmapi surUpA: / kramaza: samatikrAntA, dvAdaza saMvatsarAzcaivam // 98 // atha tA babhASe mahimA, parapuruSamimaM halA: prityjt| siddhe svakIyakArye, samprati kimanena vidhRtena? / / pratibhASitaM vadhUbhi-rmAbhANIrmAtarIdRzaM vacanam / yena vayaM paribhuktA:, kathamiva no bhavati bhartA sa: ? / / racitA ca tayA bhRkuTi-stakAbhirapi tAM vilokya saMruSTAm / bhayakampitahRdayAbhiH, pratipannaM jhagiti tadvacanam // 101 // 1gmtsrv-BJ|| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / kRtapuNyakathAnakam 263 pRSTA ca tata: zvazrU-ryathAmba ! tava sammatena sambalakam / etasya kimapi kurmo, yathepsitaM kuruta sA'vocat // 102 // tAbhistata: saharSa, sundararatnAni modakeSvata: / kSiptAni pracchannaM, sukhI bhavatviti vikalpena // 103 // kRtvA modakapUrNA, sthapikAsya nivezitA zirodeze / zvazvA prapAyya madyaM, sukhasuptaka eva kRtpunnyH|| utpATya khaTvayA saha, nItvA tatraiva punarapi sa muktaH / yata eva ca devakulA-dAnIta: puurvmaasiicc|| atrAntare sa sArthaH, samAgatastatra rAtririti kRtvA / na viveza nagaramadhye, vihitAvAsazca sntsthau| jJAtvA samAgataM taM, nijakAntodantabodhanArthAya / yAvattatra tadIyA, bhAryA zIghraM smaayaataa||107|| tAvattathaiva suptaM, pazyati paryaGka eva nijakAntam / sacchAyaM ca suveSa, nitAntamupacitazarIraM ca // 108 // taM tadavasthaM dRSTvA, saharSacittA bhRzaM samutthApya / AdAya tata: khaTvA-sthapikAM ca gatA nije gehe|| kRtapuNyako'pi suvidita-bhAvArtho nijakamandiraM prApta: / pazyati vasantasenA, tatra gto'bddhvenniikaam|| yAvacchatapAkAdibhi-rabhyaJjanamasya kartumArabdham / tAvattatputra: kila, samAgato lekhshaalaayaaH|| patitazca janakapadayo-rbubhukSito bhojanaM ca maargyti| na ca tatra kiJcidannaM saMsiddhayati tAdRzaM taavt|| dRSTvA rudantamenaM, vasantasenA tata: samAkRSya / sthapikAto varamodaka-masmai toSAya dattavatI // 113 / / so'pi gata: santuSTo, modakamAdAya lekhazAlAyAm / pazyati ca tasya madhye, sundararatnaM mhaamuulym|| dRSTvA tadasAvAnanda-nirbharo ghuNTako mayA labdha: / darzitavAnanyebhyo, maNirayamiti nigaditaM chaatraiH|| tadamuM dadma: kullU-rikAya varamaNDakAdi yenaasau| datte pratidinamasma-bhyamiti bhaNitvA ddustsmai||116|| prakSiptastenApi ca, nikaTasthitanIrakuNDamadhye'sau / tasya prabhAvatasta-tsthalamiva pratibhAsate niirm|| tadasau tena jJAto, yathaiSa jalakAntasanmaNinam / saGgopya: tata: samyaga, dattaM tebhyo yathAyogyam // 118 // itazca-kRtapuNyakAya kathitaM, priyaGgulatikAbhidhAnayA cettyaa| svAmin ! yadA vimukto, vasantasenAjananyA tvam // 119 // tadavetya sarvato'pi ca, gaveSito na ca pravRttimAtramapi / yuSmAkaM vijJAtaM, vidadhAti tata: svAminI caitat // 120 // veNIbandhaM sitavastra-nivasanaM mAlyagandhaparihAram / atidurdharagatapatikA-vrataM carantI sthitvtiiym|| kAlamiyantaM tava geha-saMsthitA tucchakAnnakRtavRttiH / AkaryedaM tAmabhi, bhUyo'jani saanuraago'sau|| atha cAnyadA prapAtuM, nIraM nadyA jale samavatIrNa: / secanakarAjahastI tantukajIvena nigRhItaH // 123 / / pUtkRtaM nRpapuMbhiH-statzrutvAvyAkulo nRpojAta: / brUte cAbhayakumAro, deva! kSipa-tatra jlkaantm| yAvadbhANDAgArAt, sa kRSyate lagati tAvadutsUram / atyahitaM ca kariNo, bhavati dRDhaM nanu vimardaina / atha zIghraprApaNArthaM, jlkaantmnnermnussynaathen| sakalanagare'pi tUrNaM, sahasaivaM dApita: ptthH||126|| bho bho ! jalakAntamaNiM, zIghramAnIya ya: samarpayati / tasya nRpo rAjyAdhu, datte vrknykaashitm|| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake AkaryedaM vAkyaM, zIghraM kaNDUyakastamAnItavAn / kSiptazca nadImadhye, sthalo'yamiti tantuko naSTaH / / tadupadravAdvimukta:, secanakakarI samAgato gehe| pRSTaM ca tato rAjJA, kenaiSa maNi: samAnIta: // 129 // kaNDUyaka: prakathita-statazca cintAparo nRpo bruute| abhaya ! kathaM dAtavyA?, kanyAsmAbhirasya niicsy|| abhayo'pi pratijalpati, gehe'sya na sambhavanti ratnAni / ayameva samutpattiM, prapRcchayatAmasya rtnsy|| rAjJApi tata: pRSTaH, satyaM bho brUhi kathamiva tavAyam / tenApi narendrabhayA-dyathAsthitaM srvmaakhyaatm|| AhUya tato rAjJA, dattA kRtapuNyakAya sA kanyA / rAjyasyArdhena samaM, tenApyUDhA maharyA tu // 133 / / abhayena tato bhaNitaM, bhavanti ratnAkareSu ratnAni / kaNDUyako'pi rAjJA, visarjita: samucitaM dttvaa|| bhuGkte viziSTabhogA-nabhayakumAreNa saha sadA vilasan / anyadine vacanamidaM bruute'bhykumaarmnusRty| atraiva puravare'nyA-zcatamra: santi mama varA bhAryAH / sutavatya: snehaparA, na ca gehamahaM vijaanaami|| uktamabhayena kathamiva, kathitaM tenApi mUlata: sarvam / vayamapi buddhayA vijitAstayetyabhayo vdtyevm|| evaMvidhamapi kArya, kRtvaiSAtraiva nivasate yasmAt / asmAbhirapi na viditA, aho sunaipunnymetsyaaH|| tattiSTha nizcitastvaM, samprati jAnAmi tava kalatrANi / ityuktvA devakulaM, dvidvAraM kAritaM rmym||139|| yakSapratimA tatra tu, kRtapuNyakarUpadhAriNI vihitaa| udghoSitaM ca nagare, yathA saputrA sklnaaryH|| yakSasya pUjanArthaM, pUrveNAyAntvaparato yAntu / viparItakRte tAsAM, bhavitA-bhavaM ghora upasargaH // 141 // evaM zrutvA sarvaH, strIvargo bAlaDimbhaparikIrNa: / AgaMtavAnatha tA api, tatrAyAtA: samaM DimbhaiH // 142 / / atha yakSapratimAyA-stasyAste DimbhakA: samutsaGge / ArUDhA jalpanta-stAtastAto'yamiti tussttaaH|| ekAntadezasaMsthau, nisskraantaavbhykumaarkRtpunnyau| api samprekSya takau [tA], lajjAto'dhomukhA jAtA: // 144 // abhayenAhUyAsau, vRddhA nirbharsitA kharavacobhiH / gADhaM yathA tathA sA, papAta padayoyorapi hi|| iti saptabhi: priyAbhiH, saha bhuJjAnasya viSayasukhamuccaiH / bhUyAn gata: kAlo, raajshriibhuussitaanggsy|| atrAntare ca vIra:, suravaranaravisaravinatapadayugala: / guNavatsAdhucaturdaza--sahasraparivArita: shriimaan|| varavimalakevalakarai-rmathitamahAmohavitatatimiraugha: / guNazIlake suravara-kRtasamavasRtAvAgato viirH| atha vardhApakapuMsA, zIghramAgatya jinavarAgamanam / AkhyAtaM narapataye, kRtapuNyA'bhayasametAya // 149 / / AkarNya jinAgamanaM, hrssvshollsitbhlromaanycaaH| -- sarve'pi samayavidhinA-'bhivandya tatraiva jinanAtham // 150 // vardhApakapuruSAya ca, dattvA bahu pAritoSikaM dAnam / tatsamayasamucitAM te, kRtvA sAmagrikAM srvaam|| sarvaddharyA samprAptA, jinAntikaM samabhivandya vidhipUrvam / upavivizurucitadeze, sarve zuzrUSavo dhrmm|| atha karNasukhadasalila-jaladharagambhIradhIraghoSeNa / prArebhe bhuvanaguru-rbhavaharaNIM deshnaamevm||153|| bho bho bhavyA! bhavasAgare'trapatatAM shriirinnaamuccaiH| saddharma eva kurute, tAraNamiha sAdaraM vihitH||154|| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 10 / zloka 240 / kRtapuNyakathAnakam 265 dharma: sarvArthAnAM, prasAdhako mokSasaukhyalakSmyAzca / dharmo dAridyamahA-calasya nirdalanavarakulizam // 155 / / dharmeNa pUrvasukRtena sundarA bhavati bhogasallakSmI: / tadaho sa eva kArya:, shivsukhsmpttimicchdbhiH|| zrutvedaM sarvApi hu, parSatsaMvegamAgatA dhanikam / kRtapuNyako'pi pRcchati, zIrSe saMsthApya krkmlm|| bhagavan ! kiM pUrvabhave, kRtaM mayA yena sNpdiidRkssaa| bhogAzca sundaratarAM:, saJjAtA: sAntarAyA me?|| bhagavAMstatastasmai, kathayati ni:zeSameva taccaritam / zrutvedaM kRtapuNya-stato gata: prmsNvegm||159|| saMsmRtya pUrvajAti, bhaNati vizeSeNa vismayApanna: / evamidaM bhuvanaguro !, jAtismaraNAnmayA jnyaatm|| sampratyapi tatsvAmin !, pRSTvA rAjAdikAn grahISye'ham / niHzeSasaukhyamUlaM, pravrajyAM bhuuribhvhrnniim|| mA kArSIH pratibandhaM, jinena bhaNite tato gRhaM gatvA / rAjAdInApRcchaya ca, kRtvA sAmagrikAM srvaam|| viniyojya nijaM dravyaM, caityasaGghAdike zubhe sthAne / tadasau nRpAdilokaiH, sarvairanugamyamAnazca // 163 / / saptabhirapi priyAbhi:, sahaiva zibikottamAM samabhirUDhaH / samprAptazca jinAnte, praNamya vIraM bhnntyevm|| bhavazatasahasramathanIM, jananIM svrgaapvrgsukhlkssmyaa:-| tAbhi: saha priyAbhi-rdIkSAM me dIyatAM naath!| bhagavAnapi tAM datte, sahAnuzikSAM tata: samarpayati / taMgaNadharasya sAdhu, vatinyazca cndnaaryaayaaH||166|| tadanu gRhItvA zikSA, dvividhAmapi duSkaraM tapa: kRtvA / saMlikhya nijaM dehaM, samaM kssaayairvishessenn||167|| ante samAdhinA'sau, mRtvA sarvarddhisaGgatavimAne / suraloke zakrasama:, samajani devo mahAtejA: / / 168 // yadatuladhanayukte janma jAtaM kule'sya, nirUpamaguNayuktA yacca bhAryA babhUvuH / yadapi surasamAnA jajJire bhUribhogA-stadiha phalamazeSaM sAdhudAnasya tasya // 169 // yadakRta rasayukte pAyasasthAlake'sau, munivitaraNakAle tatra rekhAdvayaM sa: / jhaTiti ghaTitazuddhasvIyabhAvAnubhAvA-janaviditamabhUvan sAntarAstena bhogA: // 170 // iti vibhavasubhogAbhogasaubhAgyakAri, phalamavikalamevaM sAdhudAne vilokya / vipulataraguNazrIpAtrapAtrAya lokA, vitarata varabhaktyA bhaktapAnAdi zuddham // 171 // iti kRtapuNyakathAnakaM parisamAptam / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake __uktA: prakaraNakArasUcitA: zreyAMsAdidRSTAntA: athAdizabdasUcitA: zAlibhadrAdidRSTAntA: pradarzyante tatra zAlibhadradRSTAnta: saMkSepatastAvadayaM astyatra magadhAdeze, puraM rAjagRhAbhidham / tatrAsIt zreNikorAjA, cellaNA tasya stpriyaa| itazca dhanyakA nAma, nArI vyucchinnavaMzakA / saGgamAkhyaM sutaM lAtvA, shaaligraammupaagtaa|| tatra ca vatsarUpANi, cArayati sa saGgamaH / tAvadyAvadadau bhaktyA, sAdhave varapAyasam // 3|| ysN|3| bhUri svayaM ca tad bhuktvA, mRtvA rAjagRhe pure / gobhadradhanibhadrA''khya-bhadrAgarbhe smaagtH|| jAta: pitrA kRtaM nAma, zAlibhadra iti sphuTam / dvAtriMzatkanyakA yAva-tpariNItA manoramAH // 5 // yAvacca tatpitA mRtvA, jAto devo maharddhikaH / sarvAMzca zAlibhadrasya, pUrayati manorathAn // 6 // yAvatkambalavRttAntAt, zreNiko tadgRhe yayau / yAvatprabhuriti zrutvA, zAlibhadro vyacintayat // 7 // yAvaddharma: zrutastena, dharmaghoSapadAntike / yAvadekaikazo nityaM patnInAM pravimocanam // 8 // dIkSA yAvacca dhanyasya, jAtA vIrajinAntike / yAvacca zAlibhadro'pi pravavrAja jinaantike| yAvatsvamAtRhastena, saJjAtaM tasya pAraNam / vidhAyAnazanaM yAvadgatvA vaibhaarprvte||10|| pAdapopagamaM kRtvA, zAlibhadrazca dhanyaka: / sthitau tau tatra yAvacca, mAtA''yAtA nRpastathA // 11 // atha dvAvapi tau sAdhU, kAlaM kRtvA samAdhinA / utpannAvuttamau devau, sarvArthAkhyavimAnake // 12 // siddhisaukhyopamaM tatra, bhuktvA saukhyaM nirantaram / sAgarANi trayastriMza-tatazcyutvAtra setsyata: // 13 // iti paramapavitraM zAlibhadrasya sAdho-zcaritamidamudAraM saarsNvegkaari| vihitabhavikamodaM samyagAkarNya lokAH, kuruta viratimuccai rgehasaGgaM vimucya // 14 // // iti zAlibhadrakathAnakaM samAptam / / evamanye'pi vidhidAnamAzritya vasuteja:prabhRtayo draSTavyA: / uktaM ca vasuteo dhaNadhammo, dharaNidharo ceva baMdhudhammo ya / buhajaNapasiddhaMgAI, vihidANe hoMti nAyAI // 1 // imAni jJAtAni punarharibhadrasUrikRtakathAnakakozAdavaseyAni iti dAnAdhikAraH parisamAptaH // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 zIlAdhikAraH 11 ukto dAnAdhikAra: / samprati zIlAdhikAra ucyate / asya cAyamabhisambandha: pUrvatra dAnaM saprabhedaM varNitaM, dAnaM punarudArAzayaireva kriyate, zIlamapyudAracittaireva pAlayituM zakyate, netarairato'tra zIlamucyate, tatra zIlaM bhedau darzayan zlokadvayamAha zIlaM cittasamAdhAnaM, tacca dvedhA prakIrtitam / sarvato dezatazcaiva, sarvataH sAdhusatkriyA // 241 / / dezataH sadanuSThAnaM, zrAvakANAM jinoditam / athavA zIlazabdena, brahmacaryaM nigadyate // 242 // 'tatra zIla samAdhAviti dhAtupAThAt zIlyate sarvasattvAnAmabAdhayA sUtrAnusAreNa pravartanAdAtmA samAdhAne sthApyate'neneti zIlaMcAritraM, cittasamAdhAnaM kaSAyatApavirahAccittanirvANaM, tacca tatpunadvaidhA dviprakAraM prakIrtitaM kathitaM sarvata: sarvaM heyaM vastu samAzritya, dezato dezena heymaashrity| caiveti samuccaye, tatra sarvata:sAdhusatkriyAsAdhusadanuSThAnamityartha: dezato dezamAzritya zrAvakANAMsadanuSThAnaM dezaviratilakSaNaM jinoditaM jinapraNItaM, athaveti prakArAntarasUcakaH, zIlazabdena zIladhvaninA brahmacaryaM caturthavrataM nigadyate kathyata iti zlokadvayArthaH // 241-242 / / athAsya paryAyazabdAnAha zIlaM vRttaM ca cAritraM, viratizcaraNaM tathA / dharma: saMyama ityAdyAH, zabdA ekArthavAcakAH // 243 // zloko'yaM sugama eva // 243 / / asyaiva zIlasya ye pAlakAstAn darzayan zlokadvayamAha pAlayanti punazcaita-dvizuddhaM sarvasAdhavaH / paJcadhA caraNodyuktAH, paJcadhA''cArakAriNaH // 244 // kAlocitakriyAsaktAH, sAmAcArItrayodyatAH / parISahopasargANAM, jetAro vijitendriyAH // 245 // 1 zIlaM - BICH Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pAlayantisevante punazca: samuccaye etadidaMzIlaM vizuddha sarvopAdhivizuddhaM, bhAvasAdhava iti, kiMviziSTA: ? paJcadhA caraNodyuktA: paJcadhA paJcaprakAre caraNe cAritre udyuktA udyamavanta iti, cAritrasya paJcavidhatvaM puna: sAmAyikAdibhedena, uktaM ca sAmAiyaM ca paDhama, cheovaThThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 1 // tatto ya ahakkhAyaM, khAyaM sambaMmi jIvalogammi / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM // 2 // [navatattva pra. 32/33] saJcamiNaM sAmaiyaM, cheyAi visesao puNo bhinnaM / avisesiyasAmaiyaM ?, ciyamiha sAmantrasannAe // 3 // sAvajjajogaviraitti tattha sAmAiyaM duhA taM ca / ittaramAvakahaM ciya, paDhamaM paDhamaMtimajiNANa // 4 // titthesa aNAroviya-vayassa sehassa thovakAlIyaM / sesANamAvakahiyaM, titthesu videhagANaM ca // 5 // pariyAyassa ya cheo-'juttovaTThAvaNaM vaesuM ca / cheovaTThAvaNamiha, tamaNAiyAreyaraM duvihaM // 6 // sehassa niraiyAraM, titthaMkarasakkhameva hojjaa| mUlaguNaghAINo, sAiyAramubhayaM ca Thiyakappo // 7 // parihAreNa visuddhaM, suddho va tavo jahiM viseseNa / taM parihAravisuddhaM, parihAravisuddhiyaM nAma // 8 // taM duviyagappaM nivi-samANaninviTThakAiyavaseNa / pariyANuparihAri-yANakappaTTiyassa ciya // 9 // parihAro puNa parihA-riyANa so gimhasisiravAsAsu / patteyaM tivigappo, cautthayAI tavo neuM // 10 // gimhasisiravAsAsu, cautthayAINi bArasaMtANi / aDDhokaMtIe jahanna-majjhimukkosayatavANaM // 11 // sesAo niyayabhattA pAyaM bhattaM ca tANamAyAma / hoi navaNhavi niyamA, na kappae sesayaM savvaM // 12 // 1 atto vizeSAvazyakabhASye / AtmanaH iti tatraiva vRttau / / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 241-245 / zIlabhedAdayaH 269 parihAriyANuparihA-riyANa kappaThiyassa ciya bhattaM / chammAsA hoi tavo, aTThArasamAsio kappo // 13 // kappasammattIe tayaM, jiNakarSa vA uti gacchaM vA / Thiyakappe ciya niyamA, do purisajuyAiM te hojjA // 14 // kohAisaMparAo, teNa jao saMparIi sNsaarN| - taM suhumasaMparAyaM, suhumo jatthAvaseso so // 15 // . seTiM vilaggao taM, visujjhamANaM tao-cayaMtassa / taha saMkilissamANaM, pariNAmavaseNa vinneyaM // 16 // aha saddo jahattho, A abhivihiNA kahiyamakkhAyaM / caraNamakasAyamuiyaM, tamahakkhAyaM jahakkhAyaM // 17 // taM davigappaM chaumattha-kevalivihANao puNekekaM / khayasamajasajoyAjoya kevalivihANao duvihaM // 18 // [vizeSAvazyakabhASya 1257-1261, 1265, 1267-1277] tathA paJcadhAcArakAriNa: paJcadhA paJcaprakAramAcAraM kurvantItyevaMzIlA ye te tathA / AcArazca paJcadhA jJAnAdi: prasiddha eva / tathA kAlocitakriyAsaktA: kAlAnurUpakriyAkAriNa ityarthaH, yata: kAlocciyajayaNAe, macchararahiyANa ujjamaMtANaM / jaNajattArahiyANaM, hoi jaittaM jaINa sayA // 1 // tathA- tA tuliyaniyabalANaM, sattIe jahAgamaM jayaMtANaM / saMpunnacciya kiriyA, aja sarAgANa sAhUNaM // 1 // tathAsAmAcArItrayodyatA iti samAcArasya bhAva: sAmAcArI tasyAstrayaM tatrodyuktA udyamaparA iti sAmAcArItrayaM punaridam-oghasAmAcArI dazavidhasAmAcArI padavibhAgasAmAcArI ceti / tatraughasAmAcArIyaM paDilehaNA', pamajjaNa', bhattiriyA', 55 loya', bhuMjaNA ceva / pattagadhuvaNa viyArA', thaMDila mAvassayAIyA // 1 // [paJcavastuke 230] Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 270 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake AdizabdAtkAlagrahasvAdhyAyAdiparigrahaH dazavidhasAmAcArI punarevaM icchA micchA tahakkAro, AvasiyA ya nisIhiyA / ApucchayA ya paDipucchA, chaMdaNA ya nimaMtaNA // 1 // [bhagavatIsUtre 25/7/801] uvasaMpayA ya kAle [uttarA. ni. 482, paJcAzaka 12/3] ityAdi / padavibhAgasAmAcArI tvevaM AloyaNa paDikkamaNe, mIsa vivega tahA viussagge / tava cheya mUla aNava-TThayA ya pAraMcie ceva // 1 // [Ava.ni. 1418] asya ca sAmAcArItrayasya bhAvArtha: svasvasthAnAdevAvaseya iti tathA parISahopasargANAM jetAra iti, tatra pari samantAt sahyanta iti parISahA atyantaM vyAkulatAhetavo'pyasaMyamabhIrutayA 'AdhAkarmAdyaprAzukAneSaNIyabhaktapAnAdivAJchAvinivartanena samyak sahyanta ityarthaH / te ca kSudhAdayo dvAviMzatiparimANA:, upasargA divyAdaya: SoDaza, teSAM jetAro nihantAraH, tathA vijitendriyA nigRhItendriyA: / tatra dvAviMzatiparISahA evam khuhA pivAsA sIuNhaM, daMsA celA rai itthiio| cariyA nisIhiyA sejjA, akkosa vaha jAyaNA // 1 // alAbha roga taNaphAsA, mala sakkAra parIsahA / pannA annANa sammattaM iI bAvIsa parIsahA // 2 // [navatattva pra. 27/28] sugamamidaM zlokadvayaM, navaramarati: saMyame kathaJcidutpannA bhavet sA ca samyak soDhavyA, strI rAmA tadrUpAlokane'pi tadabhilASanivartanena pariSahyamANatvAt strIparISahaH, caryA grAmAnugrAmavihArAtmikA, naiSedhikI zmazAnAdikA svAdhyAyabhUmi:, zayyA upAzrayaH, Akrozo durvAkyaiH, vadho lakuTAdibhistaoNDanaM, yAcanA prArthanA, alAbho'bhISTavastuviSayaH, -sega: kuSThAdiH, tuNasparzo darbhAdisparza:, mala: pratIta:, satkAro vastrAdibhirupalakSaNatvAtpuraskArazca draSTavya:, sa cAbhyutthAnAdisampAdanaM, prajJA svayaM vimarzapUrvako vastuparicchedaH, jJAnaM matyAdi, tadabhAvAdajJAnaM samyaktvaM darzanaM tadeva kriyAdivAdinAM vicitramatazravaNe'pi samyag pariSahyamANaM nizcalacittatayA dhAryamANaM samyaktvaparISaha iti / tathA1 AhAravAkyaprAzu BICH Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 245 / zIlamahimA 271 samuyAro khalu duviho, payaDIpurisesu ceva naayvyo| eesiM nANattaM, vocchAmi ahANupunvIe // 1 // nANAvaraNe vee, mohaMmi ya aMtarAie ceva / eesu kammesu, bAvIsa parIsahA hoti // 2 // pannA'nANaparIsaha, nANAvaraNami hoMti donee / . ekko ya aMtarAye, alAbhaparIsaho hoi // 3 // . . araI acela itthI, nisIhiyA jAyaNAya akkose| sakkArapurakAre, carittamohammi sattee // 4 // [bhagavatIsU. 8/8/28] arai dugaMchA ya puM-veya bhayassa ceva maannss| kohassa ya lohassa ya, udaeNa parIsahA satta // 5 // daMsaNamohe saNa-parIsaho niyamaso bhave eko| sesA parIsahA khalu, ekArasa veyaNijaMmi // 6 // paMceva ANupubbI, cariyA sejA vahe ya roge ya / taNaphAsajallameva ya, ekkArasa veyaNijjaMmi // 7 // [bhagavatI sU. 8/8/27] bAvIsaM bAyarasaMpa-rAe caudasa ya suhumarAgaMmi / chaumatthavIyarAe, cauddasa ekkArasa jiNaMmi ||8||[uttraadhyynni.72-79] upasargAstu SoDazaivaM divvA mANussA tericchA AyasaMceyaNiyA, tattha divvA caunvihA, taM jahA-hAsA pausA vimaMsA puDhovimAyA pRthag vividhA mAtrA, tatra bhavA vaimAtrikA: ko'rthaH ? yatra hAsyapradveSavimarza upasargAH kriyanta ityarthaH, mANussA caunvihA pannattA taM jahA-hAsA pausA vImaMsA kusIlapaDisevaNAo ya [sthAnAGga, sU. 4/4] kutsitaM zIlaM kuzIlaM tasya pratisevanA, ayamabhiprAya:-kazcidrAgAturo balAdapi zIlabhaGgAya pravartata ityarthaH, tericchA caunvihA taM jahA-' bhayA kohA AhAraheU avaccaleNaM saMrakkhaNayAe, 1taM jahA ghaTTaNatA pavaDaNatA bhaNatA lesaNatA-iti sthaanaane| ghaTTanatA ghaTTanayA vA yathA'kSiNi rajaH patitaM tatastadakSi hastena malitaM duHkhitumArabdhamathavA svayamevAkSiNi gale vA mAMsAGkarAdijAtaM ghaTTayatIti // sthAnAGga TIkA pa. 281 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake AyasaMceyaNIyA caunvihA pannattA taM jahApavaDaNayA thaMbhaNayA lesaNayA ghaTTaNayA [sthAnAGga sU. 4/4] prapatanaM bhUmyAdau, stambho hastapAdAdeH, zleSaNaM paGkAdau khuppaNaMti vuttaM havai ghaTTanaM pASANAdAvAtmana iti, // 244-245 // atha brahmacaryasya zIlatvena lokottaravyApitvamAha brahmacaryaM punaH sarva-vrateSvapyatiduzcaram / loke lokottare caiva, khyAtaM zIlamiti sphuTam // 246 // brahmacaryaM caturthavrataM punariti vizeSadyotakaH, sarvavrateSu samastaprANAtipAtaviramaNAdiSvatiduzcaraM nitarAM duSkaraM, uktaM ca akkhANa rasaNI, kammANa mohaNI taha vayANa baMbhavayaM / guttINa ya maNaguttI, dukkhaM cauro vi jippaMti // 1 // loke lokottare caiveti vyaktaM, khyAtaM prasiddhaM zIlamiti sphuTaM prakaTamiti zlokArthaH // 246 // atha zIlavatAM svarUpaM zIlamAhAtmyaM ca varNayan zlokasaptakamAha yauvane'pi samArUMDhA, vRddhAyante vivekinaH / anAcAre na vartante, zIlamAlinyabhIravaH // 247 / / vadhabandhanaduHkhAni, nAnAkArA: kadarthanAH / rAjAMdilokato naiva, labhante zIlazAlinaH // 248 // vizvAsakAraNaM zIlaM shiilmunntikaarnnm| sarvasaukhyakaraM zIlaM, zIlaM kIrtikaraM param // 249 / / zIlAbharaNena ye nityaM, savAGgeSu vibhUSitAH / kimanyairbhUSaNaisteSAM, bhArabhUtainirarthakaiH // 250 // karikezarizArdUla-sarpA'nala jlaanymii| stambhayanti kSaNAdeva, suzIlA: zIlamantrataH // 251 / / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 246-253 / zIlamahimA 273 273 siMhAsanAyate zUlA, kAlakUTaM sudhAyate / mAlAyante ca zastrANi, yeSAM zIlaM samujjvalam // 252 // zIlasAraguNA''kRSTa-cetaso'mRtabhojinaH / Agacchanti smRtAH santo, vrajanti ca visarjitAH // 253 // yauvane'pi samArUDhA iti vyaktam, vRddhAyante vRddhA ivAcaranti, vivekino vivekavanta:, anAcAre brahmacaryabhaGgarUpe, napravartantez2a sajante, zIlamAlinyabhIrava: zIlakalaGgatAbhItA ityarthaH // 247 // vadhabandhane tyAdi zloka: sugama // 248 // vizvAsakAraNamiti vizvAso vinambhaH, tasya kAraNaM zIlamityAdi sugamam // 249 / / tathA zIlAbharaNena iti, zIlamevAbharaNaM tena ye nityamityAdispaSTam / / 250 / / tathA karItyAdi, karI-kezari-zArdUla-sapo'nalajalAni hasti-siMha vyAghra-bhujaGga-jvalana- payAMsi, amI ete pratyakSA: zIlavanta:, stambhayanti zaktibhraMzena dUrasthAnyeva niyantrya dhArayanti, suzIlA: zIlamantrata iti vyaktam / uktaJca-thaMbhei sIha-sadUla-gayavare sappa jalaNa slilaaii| nimmalasIla guNaDDho, puriso varasIlamaMteNa // 1 // // 251 // tathA siMhAsanAyate, siMhAsanamAsanavizeSa:, tadvadAcarati zUlA kIlakavizeSa: pratIta eva, kAlakUTaM viSaM sudhAyate'mRtamivAcarati, mAlayante mAlA: puSpAdisrajastA ivAcaranti zastrANi khaDgAdIni, upacArAcchastraprahArA atra gRhyante, yeSAM prANinAM zIlaM samujjva lamiti // 252 // tathA zIletyAdi zIlameva sAraguNastenAkRSTacetasaH zIlasAraguNAkRSTacetaso'mRtabhojino devA AgacchantyAyAnti smRtA dhyAtA: santo vrajanti gacchanti, ca: samuccaye, visarjitA mutkalitA: santa iti uktaM ca deviMdadANaviMdA, khayariMdariMdadadiNaiMdA / paNamaMti bhattisAraM, payajuyalaM sIlavaMtANaM // 1 // iti zlokasaptakArthaH, // 253|| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake atha zIla eva dRSTAntadvayaM sUcayan vRttamAha vizAlazIle sarala: surUpaH, sudarzana: zreSThisuto nidarzanam, / mahAsatI pAlitazuddhazIlA, jJAtaM dvitIyaM tviha shiilsundrii|254| vRttamidaM sugamaM navaraM jJAtamiti dRSTAntam udAharaNa AharaNamiti pryaayaaH||254|| idaM ca dRSTAntadvayaM brahmacaryalakSaNaM zIlamadhikRtya veditavyaM, tatra tAvat sudarzanazreSThidRSTAnta: kathyate, tadyathAastyatra bhArate varSe, puragrAmAdisaGkula: / aGgAnAmavaro dezo, bhUmistrItilakopamaH // 1 // tatrAsti sarvato ramyai-ruttuGgaiH suramandiraiH / ramyA surapurIvoccai-zcampA nAma mahApurI // 2 // babhUva tatra bhUpAlo, dAtRvAhananAmakaH / namrAzeSamahIpAla-maulimAlArcitakrama: // 3 // devI tasyA'bhayAnAma, dhAma saubhAgyasampadAm / padaM kalAkalApasya, rUpazrIkulamandiram // 4 // tasyAzca paNDitA nAma, dhAtrI vijJAnazAlinI / paNDitA sarvakAryeSu, dakSA parapratAraNe // 5 // AsIcca tatra jainendra-dharmakarmaparAyaNa: / zreSThI vRSabhadAsAkhya:, khyAta: sarvatra sadguNaiH // 6 / / arhadAsIti vikhyAtA-'bhavattasya sugehinI / patyau bhaktA guNairyuktA, raktA srvjnyshaasne||7|| zreSThivRSabhadAsasya, mahiSIrakSako'bhavat / dharmapriyaH prakRtyaiva, subhagAkhya: zubhAzayaH / / 8 / / anyadAsau samAdAya, mahiSIrgatavAn bahiH / tatrApazyattapolakSmyA, yuktaM guptajitendriyam / / 9 / / kAyotsargasthitaM zAntaM, nizAntaM guNasampadA / pAdairaspRSTabhUbhAgaM, vidyAcAraNasanmunim // 10 // taM dRSTvA cintayannevaM, dhanyo'yaM puNyavAnayam / etasya zlAghyate janma, jagAma munisannidhau // 11 // Asannabhavikatvena, prAdurbhUtazubhAzaya: / bhaktyAbhivandya taM sAdhu, paryupAste kSaNAntaram / / 12 / / vikAla iti vijJAya, gRhItvA mahiSIstata: / smaranneva muniM citte, gato'sau nijamandire // 13 // vidhAya nijakaM karma, mahiSIdohanAdikam / suSvApa svocite sthAne, vibuddhazcintayatyadaH // 14 / / aho adya patatyuccaiH, zItaM jIvitanAzakam / gRhe'pi prAvRtasyApi, yena me kampate vapuH / / 15 / / sa puna: sanmunistatra, zUnyAraNye vyavasthita: / aprAvRto nirAdhAraH, kathaM zItaM sahiSyate ? // 16 // ityAdi dhyAyatastasya, rAtri: kSayamupAgatA / tata utthAya kRtvA ca, kRtyaM tatsamayocitam // 17 // gata: pUrvakrameNAsau, sAdhostasya padAntikam / bhaktyAvanatagAtrazca, vavande taM munIzvaram // 18 // atrAntare dizAM cakraM, pradyotayan divAkaraH / samudgatastiraskRtya, tamisrAtimirotkaram // 19 // namo'rhadbhya iti procya, so'pi sAdhu: samAhitaH / subhagasyekSamANasya, projagAma vihAyasA // 20 // tenAcinti mahAmantra-muccacAra kamapyayaM / gatastena mahAvegA-tkSaNAdeva nabhastalam / / 21 / / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / sudarzanazreSThikathA 275 mamApyambaracAritvaM, bhavitAsya prabhAvata: / namo'rhadbhya itIyanti, saJjagrAhAkSarANi saH // 22 // tatastadghoSayatyuccai-yaMtra vA tatra vA sthita: / bhojanAdyapi kurvANo, no viramati ghoSaNAt // 23 // anyadA gheSThinA proktaH kimucchiSTaH paThasyamum / mahAmantraM mahAbhAga, ! sarvakalyANakAraNam // 24 // ayaM hi sarvamantrANAM, vidyAnAM zubhasampadAm / kalyANAnAM ca sarveSAM, paramaM kAraNaM mata: // 25 / / tadaho zobhane sthAne, zucIbhUtena yatnataH / dhyAtavyo'yaM mahAmantra, Atmano hitamicchatA // 26 // babhANa subhago nAhaM, zaknomyAsituM kSaNam / vinA zreSThinnamuM mantraM, prANebhyo'pyativallabham // 27 // tanmA bhANI: kimapyatra, kArye kAryavicakSaNa ! / zreSThinA bhaNitaM vatsa!, mano'bhirucitaM kuru||28|| ayamarhanamaskAraH, pavitro maGgalAlaya: / bhavitA zreyase tubhyaM, tanmA tyAkSI: kathaJcana / / 29 // ityukte zreSThinA tUSNI-bhAvaM kRtvA vyavasthita: / tata: svapUrvakAryANi, sarvANyapi karotyasau // 30 // gRhItvA mahiSI: so'pi, gatavAnnanyadA bahi: / kathaJcittAzcarantyazca, gaGgAparatIraM yayuH // 31 // tAsAM nivAraNAyAtha', tannamaskArapUrvakam / dadau gaGgAjale jhampAM, taTIta: subhago javAt // 32 // viddho'titIkSNakIlena, nipatan kvApi marmaNi / mRtazca daivayogena, smaran paJcanamaskRtim // 33 / / vRSabhadAsabhAryAyA:, kukSau samudapAdi sa: / arhaddAsyabhidhAnAyA:, sundarasvapnasUcitaH // 34 // atha paJcasu mAseSu, gateSu samajAyata / arhaddAsyAM jinAdhIza-pUjAkaraNadohadaH // 35 // zreSThinApi ca vijJAya, svavibhavAnusArata: / amArighoSaNArthaM ca, bhUridAnaM prayacchatA // 36 / / saddhaM pUjayatA sarvaM, sarvacaityeSu santatam / aSTau dinAni sambhUtyA, cakre mahAmahotsavam // 37 // itthaM vidadhatA tena, sarvacaityamahAmaham / pUrite dohade pazcA-tuSTA garbhamuvAha sA // 38|| kAlakrameNa saJjAta-stasyA: zobhanavAsare / dAraka: svaprabhAjAlaiH, pradyotayan dizo daza // 39 / / dvAdazAhe ca sampUrNe, mahAmahapurassaram / sudarzana iti khyAtaM, tasya nAma pratiSThitam // 40 // vapuSA satkalAbhizca, vardhamAno dine dine / sitapakSe yathA candro, janatAnandakArakaH // 41 // Aruroha purastrINAM, mana:saGkSobhakArakam / kRtalokalocanAnandaM sundaraM navayauvanam // 42 // atha sAgaradattAkhya-zreSThino varakanyakAm / manoramAbhidhAM pitrA, vibhUtyA prinnaayit:||43|| zreSThinA gRhNatA dIkSAM, sthApito nijake pade / sudarzana: satAM mAnyaH, sarvadaiva sudarzanaH // 44 // yo buddhayA tridazAcArya, rUpeNa makaradhvajam / suvizuddhacaritreNa, vicikSepa munInapi // 45 // lasallAvaNyasampUrNaM, sArasaundaryasaMyutam / yadIyaM vapurAlokya, saJcukSubhuH purastriya: // 46 // yasyAsyaM satyavAkyena, sadvivekena mAnasam / garIraM ca manohAri, rUpalakSmyA vibhUSitam // 47 // dAkSiNyAdiguNagrAmo, yasya zaGkhasamujjvala: / azeSaM dhavalayatyuccaiH, paribhrAmyan jagattrayam // 48 // 1degNAya-RICT Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sarvajJazAsanAtyanta-premarAgeNa bhUyasA / sutarAM raktatAM nItA, yasyAsthimiJjikA api // 49 // antaraGgamahAzatru-sainyasantrAsakArakam / sudarzanaM samaM lakSmyA , viSNuriva dadhAra yaH // 50 // yazca dvAdazadhA dharmaM, suzrAvakaniSevitam / sampUrNa sarvadA cakre, niSkalaGkaM kRtAdaraH // 51 // sa itthaM sundarAcAra:, suzIla: priyabhASaka: / rAjAdInAM mahAmAnya:, parAM khyAtimavAptavAn // 52 // tasya bhAryApi jainendra-dharmaratnavibhUSitA / na nAma nAmadheyena, vapuSApi manoramA // 53 // yasyA manoramaM zIlaM, dAkSiNyaM sumanoramam / manojJAzca dayAdAna-sadvivekAdikA guNA: // 54 // sApi saddharmakarmANi, vidadhe sarvayatnataH / sarvajJazAsane raktA, saktA sAdhujanArcane // 55 // sudarzanasya sanmitraM, babhUva kpilaabhidhm| SaTkarmA zucisamAcAro, nRpatezca purohita: // 56 // kapilA nAma tadbhAryA, rUpayauvanagarvitA / strIjanocitavijJAna-caturA caturAnanA // 57 / / anyadA varNito bADhaM, kapilena tadagrata: / sudarzanaguNagrAma-zcAnurUpAdiko'khilaH // 58 // kapilApi samAkarNya, tadrUpAdiguNazriyam / dRDhaM jAtAnurAgA ca, didRkSati sudarzanam // 59 // anyadA preSitA dhAtrI, zreSThino mandire tayA / mama vAkyena gatvaivaM, prabhaNaivaM sudarzanam // 60 // yathAdya tava mitrasya, zarIrApATavaM dRDham / tadvilamba vinA tatra, zreSThinnAgamyatAmiti // 61 // gatvA tasmai tayA sarvaM, tathaiva ca niveditam / sudarzano'pi vegena, mitramandiramAgata: // 62 // papraccha kapilAM zreSThI, bhaTTaH kutrAvatiSThate / tayoditaM gRhasyAsya, madhye supta: pratiSThate // 63 // bhavAnapi ca tatraiva, samAgacchatu satvaram / ityukte gatavAn so'pi, na ca pazyati tatra tam // 64 // pRSTA sA tena bhadre'sau, brAhmaNa: kiM na dRzyate ? / tatastasmai samagro'pi, sadbhAva: kthitstyaa||65|| yathAhaM tava rUpAdi-guNAnAkarNya sundarAn / tava darzanamicchantI, kaSTaM tasthAviyacciram // 66 // sAmprataM yadi naiva tvaM, mAmicchasi dayApara ! / madanAnalasantaptA, mariSyAmi tavAgrataH // 67 // nirvApayasva me dehaM, saGgamAmRtavAriNA / yAvatkAmahutAzena, bhasmatAM nIyate na hi // 68 // tenoktamayi mugdhAsi, bhadre !kiM na zrutaM tvayA / yathAhaM naraveSeNa, bambhramImi napuMsakaH // 69 // AkaryedaM viraktA drAk, brUte sA lajjitA satI / yadevaM gamyatAM gehe, kSantavyo mama durnayaH // 70 // sa AtmAnaM vimocyaivaM, jagAma nijamandiram / tato'cinti ca kIdRkSe, saGkaTe patitA vayam // 71 // gantavyaM parageheSu, na mayAtiprayojanam / gatvApi naivamekAntaM, praveSTavyaM kadAcana // 72 // anyadA ca mahAbhUtyA dAtRvAhanabhUpati: / gata: krIDitumudyAne, samaM sAmantamantribhiH // 73 // sudarzanAdibhi: paura-bhUrilokai: samanvita: / dvijaizca zAntikarmajJaiH, prabhUtaiH kapilAdibhiH / / 74 // tadanu prasthitA gaMtuM, kapilAbrAhmaNIyutA / rathArUDhAbhayAdevI, vibhUtyA saparicchadA // 75 // manoramApi sazrIka-sAlaGkAravizAlinI / sAlaGkAraiH samaM putrai-zcaturbhiH sumanoharaiH // 76 // manohArirathArUDhA, mnohaaripricchdaa| saJjanitajanAkSepA, pratasthe gantumaJjasA // 77|| Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / sudarzanazreSThikathA 277 evaM ca kramazastAsAM, gacchantInAM suliilyaa| papraccha kapilAdevI, kasyeyaM varagehinI // 78 // zreSThisudarzanasyeyaM, priyAsti hi manoramA / ityAdi kathite devyA, kapilA cApyabhASata // 79 // aho vaNigiNInAM tu, kIdRzaM pazya kauzalam / yA napuMsakajanyA'pi, 'janayatyevamAtmajAn / / 80 // abhayA prAha he mugdhe !jJAtaM kathamidaM tvyaa| sApi pUrvaM svavRttAntaM, samAkhyAti tadagrataH / / 81 // tato'bhayA vadatyevaM, sahasA kapilAM prati / mUrkhANAmapi mUrkhA tvaM, mugdhAnAmapi mugdhakA // 82 // satyaM DoDagiNI caiva, kAmazAstravivarjitA / yayaitadapi na jJAtaM, prasiddha jagatItale / / 83 // ayaM hi parakIyAsu, mahilAsu napuMsakaH / sarvadApi na tu sveSu, dAreSu manujottamaH // 84 // tadbhadre ! vaJcitAsi tvaM, chalAttena mahAtmanA / tata: kapilayAbhANi, sakhyahaM tAvadIdRzI // 85 // kAmazAstrasunaipuNya-kalAkauzalavarjitA / svAmini ! tAdRzI cAhaM, vijJAtA yAdRzI tvayA // 86 / / tvaM puna: sarvavijJAna-kAmazAstravizAradA / kuzalA sarvakAryeSu, dakSA sarvakalAsvapi / / 87 // jAnAmi yadyamuM svAmi-nyekadApi sudarzanam / ramayase tadA tvaM tu, loke paNDitapaNDitA // 88 // zrutvedamabhayAdevI, sAkSepaM pratyabhASata / ramaye yadyahaM nainaM, tadAsmi brahmacAriNI // 89 // itthaM vidhAya sA garvaM, pratijJAmatidurvahAm / gatodyAne yathAkAmaM, saGkrIDya gRhamAgatA // 90 // tatazca paNDitA nAma, svadhAtrI bhaNitA tayA / bhadre! tathA kuru zIghraM, zIghraM srvprytntH||91|| sudarzanena me sAdhu, saGgamo jAyate yathA / tayoktaM ca yathA putri!, na tvayA sundaraM kRtam // 92 / / / yato'sau dRDhasamyaktva:, suzrAvako dRDhavrataH / sadA svadArasantuSTaH, kathaM tvAM kAmayiSyati ?||93 // kathaM ceha sa Aneya, putrIdamatiduSkaram / tato devyAbhidhAyyevaM, pratijJeyaM mayA kRtA // 14 // samaM kapilabhaTTinyA, nirvoDhavyA yathA tathA / ata: kartavyamevedaM, nirvicAraM tvayAmbike ! // 95 // AkhyAtumapi nAnyasmai, zakyate'dastvayA vinA / tata: sA kSaNamekAgrA, cintayitvA ca maanse||96|| brUte yathaikakastAva-nmayopAya: samIkSita: / tayoktamamba ! kIdRkSa:, sA prAha zRNu putrike ! // 97 / ayaM hi pauSadhaM pUrNaM, kurute parvavAsare / kAyotsargeNa rAtrau tu, tiSThati catvarAdiSu // 98 // tadvatse ! tatra gatvAhaM, cettikaavRndsNyutaa| tiSThantaM mUkabhAvena, vastraiH saMveSTaya sarvataH // 99 // dvArapAlAMzca vaJcitvA, kndrpprtimaacchlaat| tamutpATya tata: sthaanaa-daanyaamitvaantikm||100|| evaM vidhIyatAM mAta-rdevyA pratyudite sati / pastAvamIkSamANAsau, nityaM tiSThati paNDitA // 101 // anyadA cASTamIrAtrau, kAyotsarge vyavasthitaH / vIkSito haTTamArge'sau, tayA zreSThI sudarzana: // 10 // nAnAvidhasurArcAnAM, nayanAnayanacchalAt / madanapratibimbasya, vyAjenAsau pravezitaH // 103 // anta:pure tato hRSTA-bhayAdevI samIkSya tam / kSobhituM ca samArabdhA, sAmato daNDatastathA // 104 // gRhItvA so'pi sAkAraM, pratyAkhyAnaM vizeSata: / dharmadhyAne mahAsattvo babhUvaM suvinizcalaH // 105 // 1 tanayantyeva JCH Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake 1 abhayApi yathAzaktyA, rajanIM sakalAmapi / kSobhayAmAsa naivAsau, kSubhitazca manAgapi // 106 // prabhAte ca nijo dehaH, pATito nakhakoTibhiH / pUtkartuM ca samArebhe, mahadbhirbhUriniHsvanaiH // 107 // yathaiSa mAM balAdeva, kAmayate sudarzanaH / dArayati nakhAgraizca zIghraM dhAvata dhAvata // 108 // zrutvedaM tatra vegena, samAyAto mahIpatiH / papraccha taM prayatnena, vRttAntaH ka eSa iti // 109 // so'pi saMzuddhacittatvA-nmanAgapi na bhItavAn / niSprakampa: zubhadhyAna:, svapratijJAM lulopa na // 110 // na dadAvuttaraM kiMci - tato ruSTena bhUbhujA / vadhyatvena samAdiSTo yathAsya chidyatAM ziraH ||111 // rAjAdezAd gRhIto'sau, pumbhirnagararakSakaiH / gADhaM viDambayitvA ca puryA madhye samantataH // 112 // pazcAtpitRvane nItvA, vadhyadeze nivezya ca / vAhitaH kaNThadeze'sya, khaDgo nagararakSakaiH // 113 // devatAyAH prabhAvena, sa prahAro'sisambhavaH / zobhAM ca kurvatI kaNThe, saJjAtA puSpamAlikA // 114 // puSpagandhodavRSTizca prapapAta nabhaHsthalAt / saJjanitajanAzcarya:, saJjajJe devatAgamaH // 115 // AkarNyedaM tato rAjA, samAruhya mhaagjm| saMyukto bhUrilokena, zIghraM tatra samAgataH // 116 // patitaH pAdayostasya, kSAmitazca muhurmuhuH / hastiskandhaM samAropya, nagaryAM ca pravezitaH // 117 // sampUjitazca vastrAdyai-rnarendreNa sudarzanaH / pure deze ca sarvatra, sAdhuvAdamavApa ca // 118 // lokaiH saMstUyamAnazca, jagAma nijamandire / kuTumbasusthatAM kRtvA, caityAdipUjanaM tathA // 119 // rAjJA svajanalokaizca, vAryamANo'pi vIradhIH / saMvemAdAdade dIkSAM, gItArthagurusannidhau // 120 // atha sudarzanazreSThi-prabhAvaM vizvavizrutam / samAkarNyAbhayAdevI, bhayasambhrAntamAnasA // 121 // AtmAnaM dRDhamudvaddhya, tatkSaNaM sA mRtA satI / jAtA pATaliputrasya, zmazAne vyantarI kila // 122 // naranAthabhayottrastA, tathA dhAtryapi paNDitA / campApuryA vinirgatya, pATaliputramagacchata // 123 // devadattAbhidhAnAyA, vezyAyA gRhamAzritA / tataH sA devadattAyAH svavRttAntaM nyavedayat // 124 // evamAkhyAyamAnAsau, pratyahaM tattadagrataH / yAvat sukhena tatrAste, tAvadanyatra vAsare // 125 / / atha so'pi mahAsattva, muniH sudarzanAbhidhaH / tapa: zoSitasarvAGgo, viharan medinItale // 126 // tatraiva ca samAyAtaH, krameNa varapattane / zAntamUrtirlasatkIrtiH, sadvRtto munisattama: // 127 // AgamoktavidhAnena, bhikSArthaM paryaMTannasau / pravilokitastayA dhAtryA, devadattAsametayA // 1.28 // kathitaM ca yathA so'yaM, bhagavAn zrIsudarzanaH / tatastaM devadattApi, kSaNaM vIkSya suvismitA // 129 // ceTikAM preSayAmAsa, tadAnayanahetave / gatvA tadantike sApi, natvA taM prati bhASate // 130 // yathA bho ehi madre, bhikSAmAdatsva sanmune ! / so'pyAyAtastatastAbhirgehamadhye pravezitaH // 131 // dattvA dvAraM ca gehasya, kSobhitaH sakalaM dinam / nAnAprakAraceSTAbhiH prakAmaM devadattayA // 132 // sazRGgAraiH sakAmaizca, jalpitekSitaceSTitaiH / na zazAka ca taM sarvai:, kSobhituM kAmazAstragaiH // 133 // tato rAtrau sa ceTIbhi-styakto nItvA zmazAnake / so'pi vizuddhabhAvasthaH, kAyotsargeNa saMsthitaH / 134 / 278 9 , Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / sudarzanazreSThikathA 279 tata: sA vyantarI tasya, cakre vairAnubandhataH / upasargAn mahAghorAn, saptAhAni nirantaram // 135 // tasyApi sahamAnasya, tAMzca madhyasthayA dhiyA / vAsare saptame jJAna-mutpannaM kevalAbhidham // 136 // tato bhaktisamAkRSTAH, samAyAtA: surAsurA: / cakrire kevalajJAna-mahimAM tasya sanmuneH / / 137 // Agatastatra bhUyAMzca, pauro jAnapado janaH / sadbhaktyA vandanArthAyA-'nuvRttyA kautukena ca // 138 // tata: padmAsane ramye, sukhAsIno munIzvaraH / prArabdho dezanAM kartuM, bhavyasattvasukhAvahAm // 139 // bho bho bhavyA! mahAbhIma:, saMsAro'yaM zarIriNAm / nAnAviDambanAhetu- nAduHkhasamAkula: / / 140 // nAnAduHkhaugharUpazca, nAnAduHkhAnubandhakRt / rAgAdimUlani:zeSa-karmasantAnanirmitaH / / 141 // iha hi nArakatiryagnarAmaragatilakSaNasaMsAre'nekapudgalaparAvartAcaraNacaturo'yaM jIvo mahatA klezena mAnuSatvamAsAdya tattvArthAzraddhAnalakSaNamithyAtvagrahagRhItavigraho na jAnAti kAryAkArya, na lakSayati bhakSyAbhakSyavizeSaM, na nirIkSate peyApeyaM, nAvadhArayati gamyAgamyavibhAgaM, na gaNayati suguNadoSAntaramityevaM ca bhrAntamanAzcintayatyasau nAsti paralokasattA, na vidyatte zubhAzubhakarmaNAM phalasadbhAva:, na sambhavati paJcabhUtAtirikta: kazcidAtmA, na yujyate samastavastuvistAravedI sarvajJaH, dUrata eva tadupadiSTakaSTAnuSThAnaprApyo'pavarga iti / tata: paralokAsadbhAvAdeva dodUyate carAcarajantUnu, jaJjalapyate paropatApakArivacanAni, jarIgRhyate rAraTyamAnAnAM pareSAM dhanAni, bobhujyate parakalatrANi, bobhUyate'parimitadhanakanakalampaTaiH, AsvAdayenitarAM mAMsAni, pibatyatizayena mAMsarasamadirAdikaM, na jighRkSati mumukSubhikSUpadezaM, tata: saMcinoti jJAnAvaraNAdikliSTakarmakadambakaM, patati tatparavazatayA ghorAndhakAranarakeSu, tatra ca patito vipATyate tIkSNakarapatraiH, Aropyate vajrakaNTakanicitazAlmalISa. pacyate kumbhIpAkena, pAyyate taptaM trapu, bhojyate svazarIrotkartitapizitAni, tAryate kvathitapUyarudhirAdijambAlapUrNAM vaitaraNI, chidyate pUrvabhavopAttakarmavAyupreritairasicakrakuntAdipraharaNairasipatravaneSviti / tata: pIDAnugato hA mAtarhA bhrAtastrAyadhvaM trAyadhvamiti karuNamAkrozati, na cAsau tatra trAtAramApnoti / tato'pi kathaJciduddhRta: [sa] tiryaktvamAsAdayati, tatrApi vAhyate pRSTAropitaM krandanmahAbhAraM, bhakSyate svazarIrodbhavaiH kRmijAlaiH, pIDyate kSutpipAsAzItoSNAdyupadravazatairiti / tasmAdapi kathaJcinnirgato yadyavApnoti manuSyabhAvaM, tatrApISTaviyogAniSTasamprayogAdijanitaiH santApaistApitazarIro na labhate dhRti, kAryate preSyAdikaM, kadarthyate jarAvikAraiH, mAryate paradhanaharaNAdi kurvanadhanyatayA, Akramyate kAzazoSabhagandarakuSThajvarAdirogai:, unmUlyate katipayadinamadhye samavartinA / tato rUDhitabahukarmatayA kathaJcidavAptAmarabhAvo'pyAjJApyate purandarAdibhiH, kSIyate pracurApararddhidarzanena, jIryate pUrvajanmakRtapramAdasmaraNena, pIDyate bhaviSyadbhavagarbhasambhavacintanena, ityevaM paryAlocyamAnaM na kiJcit Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake saMsAre sukhmsti| etasya ca mUlabIjaM mithyAtvam, ata: saMsArasAgaramuttitIrSatA taducchedAya yatitavyaM, kathaM ? pratipattavyArhan devatA, aGgIkartavyA tanidezavartisAdhudakSiNA, na hantavyA: prANina:, na vaktavyaM parapIDAkaraM vacaH; na lAtavyamadattaM parakIyaM, na bhoktavyA parayuvati:, vidhAtavyaM parigrahaparimANaM, na bhoktavyaM rajanyAM, pravartitavyaM dAnAdau, pariharaNIyaM pizitalaulyaM, na pAtavyaM madirAdi, tato'nena krameNottarottaraguNapratipattyA karmazatrorgalapAdikayAvApyate niratizayaM zivasukhamiti / tata: samAkarNya karNAmRtasyandinImimAM sudarzanamunidezanAM prabuddhA: prabhUtajantavo yathArha pratipadya dharmaM nijasthAnamupAgatA:, sApi vyantarI prazAntavairAnubandhA prabuddhA, paNDitApi dhAtrI devadattA c| sudarzanamahAmunirapi tatraivamanekabhavyasattvopakAraM kRtvA tato'nyatra vijahAra / ciraM ca paripAlya sampUrNasaMyamarAjyaM, prabodhya ca prabalavipulakevalajJAnapurassaravAgaMzujAlairaMzumAlIva prabhUtabhavyapadmAkarAn, samAsAdya zailezyavasthAM, kSapayitvA bhavopagrAhikarmacatuSTayaM paramAnandasukhasampadAsvAdasundaraM zivasadanazikharamAsAditavAniti / imaM samAkarNya sudarzanasya, zuddhasya zIlasya mahAprabhAvam / ni:zeSakalyANakare tato janA:, zIle vizuddha kurutAdaraM sadA // 1 // iti sudarzanAkhyAnakaM samAptam / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / zIlasundarIkathA 281 atha zIlasundarIkathAnakaM kathyate, tadyathAastIha bhArate kSetre, suzarmAkhyaM mahApuram / tatrAsIddhanacandrAkhya:, zreSThI zreSThazriyAM gRhm||1|| surUpA zIlasampannA, tadbhAryA shiilsundrii| lasallAvaNyasampannA, navayauvanahAriNI // 2 // anyadA dhanacandreNa, deshaantryiyaasunaa| draviNopArjanAheto-rbhaNitA nijagehinI // 3 // yathA priye ! nijaM gehaM, rakSaNIyaM prayatnataH / svakIyaM zIlaratnaM ca, devAnAmapi durlabham // 4 // itthamuktvA gata: zreSThI, samprAptazcepsitaM puram / nivAso'jani tatraiva, kurvata: krayavikrayam // 5 // zIlasundaryapi svIyaM, rakSantI vezma yatnataH / sundaraM zIlaratnaM ca, gamayati sma vAsarAn // 6 // anyadA ca samAyAte, vasante cUtacAruNi / udyAnasampadaM draSTuM, caturaGgabalAnvitaH // 7 // hastiskandhaM samArUDho, narendrazcandrazekhara: / nirgacchannagarAduccai-rapazyacchIlasundarIm / / 8 / / nijagehe gavAkSasthAM, lasatsarvAGgasundarIm / dRSTvainAM bhUpatirbADhaM, saJjAto madanAturaH / / 9 / / tatazcAgamadudyAnaM, zUnyenaiva hi cetasA / mitrAnurodhatazcaiva, vilokya ca vanazriyam // 10 // ramayitvA kSaNaM tasmi-nAyAto nijamandire / tato visarjayAmAsa, sAmantAdiparicchadam // 11 // niSaNNazca tato gatvA, paryaGke sumanohare / gRhItazca[sa] kandarpa-vikArairduHkhadAyibhiH // 12 // tatazca cintayAmAsa, narAdhIza: svamAnase / yadidaM kathyate sAkSA-nmantriNAM lAghavaM tadA // 13 // vicintyaivaM tato rAjJA, candranAmA nija: pumAn / AkArya vijanaM kRtvA, kRto'bhinnarahasyakaH / / tenoktaM yadi sA rAjan !, sAnurAgA tvayi sphuTam / kAryasiddhistato nUnaM, sarvA hastagataiva hi||15|| samarpayAtha me deva!, lekhaM svAkUtasUcakam / yena tasyA gRhaM gatvA, sAdaraM taM samarpaye // 16 / / likhitazca narendreNa, lAtvA so'pi drutaM gataH / pazcimadvAratastatra, praviSTazca kramAdasau // 17 // dRSTA ca candrazAlA yA-mupaviSTA zIlasundarI / lekha: samarpitastena, tasyAH praNAmapUrvakam // 18 // tayoktaM bhadra! kenAyaM, lekha: sampreSito mama? / sa prAha kiM vicAreNa ?, lekho hi kthyissyti||19|| tata udveSTito lekho, gRhItvA nakhakoTibhi: / dRSTA tayA ca tatraikA, gAtheyaM sundarAkSarA / / 20 / / na lahai gehammi, raI na vAhire navi ya pvrpllNke| suMdari tujjha samAgama-samUsuo aMtarappA me // 21 // vAcitA ca tayA tUrNaM, gAthArtho'vagatastathA / candreNApi tata: proce, sAdaraM vyaktayA girA // 22 // lekhastAvadayaM rAjJaH, sandezakaM tvimaM shRnnu| yathA tvAM khalu dRSTvAhaM, viddho bANairmanobhuvA // 23 / / hAro dahai sarIraM, dahai jaladdAvi dehsNlggaa| sasikiraNA taNutavaNA, pallaMko mummuraggisamo // 24 // tA taha karesu jaha kaha - vi hoi mahadaMsaNaM tae saddhiM / ettiyamettaM bhaNimo, jaM juttaM taM karijjAsu // 25 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tayAbhANi zruto bhadra!, sandezako mahIpateH / tadadyaiva tamisrAyA-mekAkyeva sametu saH // 26 // ityuktvAzIlasundaryA, sanmAnya ca ythocitm| candro visarjita: so'pi, gtvaavocnraadhipm||27|| yathA deva ! tvamadyaiva, samAhUtastayA nizi / zrutvedaM kRtasanmAna-zcandro rAjJA visarjitaH // 28 // svayaM ca kRtazRGgAro, rAtrAvekaka eva hi / jagAma zIlasundaryA, gehe ratnacayAnvite // 29 // ArUDhazcandrazAlAM ca, ratnarAjivirAjinIm / dadarza tatra paryaGke, prasuptAM zIlasundarIm // 30 // sApi rAjAnamAlokya, sambhrameNa samutthitA / datte bhadrAsanaM tasmai, nAnAratnaprabhAsuram // 31|| rAjJoktamidamevAhaM, paryaGkakaM samAzraye / tayAvAci mahArAja!, mano'bhISTaM vyadhIyatAm // 32 // niSaNNastatra rAjendra-statastayApi sAdaram / pratipratti: kRtA sarvA, pAdaprakSAlanAdikA // 33 // upaviSTA tatastasya, purata: zuddhabhUtale / rAjJoktamamumevAzu, paryata samAzraya // 34 // tayA proce mahInAtha !, kathaM gomAyugehinI / mRgendrAdhyAsitaM sthAnaM, ni:zaGkA zrayati dhruvam // 35 // rAjA prAha kimetena, vicAreNa kRtena te / pratipannaM tvamevAzu, sAmprataM kuru sundari ! // 36 // tayoktaM kriyate deva ! kevalaM zrUyatAM kSaNam / yadahaM te samAkhyAmi, mahArAja ! kathAnakam // 37 // rAjAha kathyatAM bhadre !, sApyAha zrUyatAmiti / astIha puSpacaGgeraM, puraM devakulAkulam // 38 // babhUva mAlikastatra, kundaketvabhidhAnakaH / tasyArAmo varo'neka-vanarAjivirAjita: // 39 // anyadA vallaphalyarthaM, tasya gehe nija: pumAn / zreSThinA vasusAreNa, sampreSito gatazca saH // 40 // yAcito mAlikastena, dehi vallaphalIriti / mAlika: prAha vallAnA-makAlo vartate'dhunA // 41 // yadyaho bhadra ! kAla: syA-ttadaiti kastavAntikam / ityuktvA nijake gehe, jagAmAzu pumAnasau // 42 / / tato gato nijArAme, kundaketurapi drutam / Adideza nijAn vaNThAn, yuSmAbhirbho yathAvidhi // 43 // niSpAvA vRttiparyantaM, bhUpIThe upyatAM bhRzam / sicyatAM ca jalairnityaM, tathaivAkAri tairapi // 44|| sicyamAnAzca tairnityaM, jAtA: pusspphlprdaaH| anyadA ca manAk vallAn, bhakSitAn vIkSya mAlikaH // 45 // sarvato'pi paribhrAmya-nijArAmaM vyalokayat / na cA'lAki padaM tena, gavAdestatra kasyacit // 46 / / dvitIye'hni tata: samyak, svayameva vyalokayat / bhakSayantI bhRzaM vallAn, vRttireva vilokitA / / 47 / / tatastena vicintyaivaM, vismayAkulacetasA / mayA vRttiH kRtA rakSA-hetave lUSikAjani // 48|| je ceva rakkhagA luMpagAvi te ceva jattha jAyaMti / bhayabhIo saraNatthI, tattha jaNo kaM samalliyau ? // 49 // jA vallarakkhaNakae, kahakahavi viNimmiyA vaaddii| sacciya vallaviNAsaM, karei hA kattha vaccAmi ? // 50 // vicintyaivaM tatastasthau, vidhAyAkArasaMvaram / kundaketustadAzcarya, janAnAM kathayanRpaH // 51 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / zIlasundarIkathA 283 tadrAjan ! yAdRzA vallA-stAdRzo mAdRzo janaH / yAdRzA ca vRtistatra, tAdRzastvaM mahIpate ! // 52 // nirmito vedhasA nUnaM, prajAnAM paripAlaka: / yadi tvamapi maryAdA-vyatikrAntaM kariSyasi // 53 // tasmAdanyasya kasyedaM, kathayiSyAmi bhUpate ! / ya eva rakSako loke, sa evAjani bhakSakaH // 54 // sthityatikrAntibhIrUNi, svasthAnyakalitAni c| toyAnitoyarAzInAM, manAMsi ca mnsvinaam||55|| evaM sthite mahArAja! tubhyaM yadabhirocate / tadvidhehi svayaM caiva, bhASe'haM kimata: param // 56 // AkaryedaM tato bibhran, pazcAttApaM svamAnase / tAM bravIti stuvannevaM, tadguNai raJjito yathA // 57 // dhannAsi tumaM suMdari, pattapaDAyA saINa majjhami / niyasIlarayaNarakSaNa-samujjamo jIya tuha eso // 5 // ajjavi baDDai dhammo, ajavi sacaM vayaMti paannignnaa| ajavi saMti saIo, saJcaviyamiNaM tae vayaNaM // 19 // niyakulakalaMkajaNayaM, majAyAviloyakArayaM bhaNiyaM / avilaMviUNa kApurisa-ceTTiyaM jaM mae bhaNiyaM // 60 // taM sabvaM khamasu tuma, saMpai sUruMggamo smaasnno| baccAmi niyayabhuvaNaM, alakkhaMo ceva loeNa // 6 // tatazca zIlasundaryA, bhASitaM mRdubhaassyaa| evaM vidhehi bho rAjan !, nijaM gehamalaGkuru // 62 / / tato yAvacchirogehA-duttarati sma bhUpati: / tAvaddezAntarAttatra, dhanacandraH samAgata: // 63 / / ekAkI pazcime bhAge, dvAreNa pravizan gRham / nijagehAnnarAdhIzaM, nirgacchantaM prapazyati // 64 // tatazca dhanacandro'pi, tasya mArga vimuktavAn / nirgacchatastato rAjJaH, sAzaGkasya drutaM drutam // 65 // nAmAkaM ca papAtAzu, mudrAratnamalakSitam / gatazca svagRhe rAjA, lajjito nijaceSTitaiH // 66 / / dhanacandro'pi tanmudrA-ratnamAdAya satvaram / jagAmoparivartinyAM, bhUmikAyAM svavezmanaH // 67 // tatra cAlokayAmAsa, pratistambhanivezitAn / ratnarAzIMstathA puSpa-prakarAJcitakuTTimam // 18 // vAsabhavanaM ca tadva-dvastrAdyullocasundaram / bhogAGgayuktaparyaGka-suptAM ca zIlasundarIm / / 69 / / tato'sau vismayaM citte, viSAdaM ca vahan bhRzam / hAhA kimetadityevaM, tasthau tatraiva cintyn||70|| dhanacandraM tathAlokya, zIlasundaryapi drutam / sasambhramaM samutthAya, paryaGkAdAsanaM dadau // 71 / / caraNakSAlanArthaM ca, gRhItvA jalamAgatA / vilokya ca saharSAM tAM, dhanacandro vyacintayat / / 72 / / jasu nimittu hayahIyaDA, paiM jalanihi trio| taM kalattu evaMviha-dunnayasayabhario // 73 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake eu apunbu jaM pekkhe, vilajavi navi karei / harisullasiyamuhallau, mahu aggai dharei // 74 // varavellio mAtiyavai, dusanvai jAha palaMti / jo ekasi veti taru, so maraNehi muMcaMti // 7 // bahuvihakavaDakuheDaya-saMsayasayamaMdiraM havai mhilaa| kaha mailiyaM niyakulaM, naravaiNA purisasIheNa // 76 // kimidAnIM prakurve'haM, kiM kRtaM sukRtaM bhavet / kimita eva gacchAmi, gehaM muktvA vanAntaram // 77|| kiM vAhaM tarjayAmyenA, nAmnaiva zIlasundarIm / athaveha na kartavyaM, mandAlocitakaM mayA // 78 / / yata:- maMdAloiyakaje, sahasacciya je narA payaTTati / bajhaMti te varAyA, dIvasihAe payaMgubva // 79 // ata: kAryamidaM samyak-pUrvAparyeNa sarvathA / kRtvA pazcAdahaM sarvaM, kariSyAmi yathocitam // 80 // vicintyaivaM tayA dattaM, sa Asanamazithriyat / pRSTA ca sA yathaiSA kiM, gRhathrI: prakaTIkRtA? // 81 / / dvAreNa pazcimenaiSa, ko vA vinirgata: pumAn / proktastayApi vRttAnto, bhUpAlAgamanAdikaH // 82 // zreSThinAvAci gambhIraM, kAryametaddhi bAlike! / pUrvAparyeNa vijJAtuM, saGkepeNa na zakyate / / 83 / / bahizca mAmaka: sArthaH, saGgopito'vatiSThate / tasmAttatra vrajAmIti, bhaNitvA gatavAnasau // 841 // sa sArthastvaritastena, nagarAnta: pravezita: / dattvA ;nyaM nijaM sarvaM, visasarja paricchadam // 85 / / tata: kRtvA svake sthAne, samagraM dravyasaJcayam / gRhItvA prAbhRtaM bhUri-mudrAratnena saMyutam // 86 / / jagAma bhUpatergehaM, praviSTazcopaviSTavAn / rAjApi cintayatyuccai, rajanIvyatikaraM yathA / / 87|| na kulaM na yAvi sIlaM, na porusaM na ciya kjjsNsiddhii| haddhI viDaMbaNaciya, apattapuvvA mae pattA // 8 // aviyAriUNa kajjaM, taM kiMpi karei esa duTTappA / jeNappaNovi lajjai, jAjIvaM sumaraNeNAvi // 8 // saMgoNaMyeNa jiyo, lohasaro kusumavANavasagohaM / niyaakkhANavi apahU, kahaM pahU homi annANa // 10 // saccaM vayaMti viusA, natthi pio jassa so jae suhio| piyasaMgo jeNa kao, so naNu dukkhakkhaNI jAo // 11 // yAvatkSaNAntarAdUrvI-kRtyAsyaM vIkSate nRpaH / mUrdhni baddhAJjaliM taM ca, dhanacandraM vylokyt||92|| mudrAratnayutaM bhUri-prAbhRtaM ca tadantike / tatazca lajjitazcitte, narendrazcAbravIdidam // 93 // 1 JC muhu-mu.|| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 11 / zloka 254 / zIlasundarIkathA 285 yathA bhadra ! cirAd dRSTaH, kutra tasthAviyacciram / dhanacandrastata: prAha, rAjAnaM vinayAnataH // 94 // rAjendra ! yena naivAsti, manuSyeNa prayojanam / pArzve'pi vartamAno'tra, dRzyate sa kathaM vibho!||95|| mahatI me vartate velA, devadRSTayabhilASiNa: / rAjAha sarvamevedaM, kSantavyaM bhavatA mama // 96 // rAjyaprayojanenAhaM, vyagrastasthau kSaNAntaram / tena tvamAgato'pyatra, zreSThinnaiva mayekSita: // 97 // tata: kRtapraNAmena, dhanacandreNa bhUpate: / DhaukitaM prAbhRtaM mudrA-ratnayuktaM prayatnataH // 98 // prAbhRtopari tad dRSTvA, mudrAratnaM nRpo'pi ca / lAtvA'Ggulau pracikSepa, zreSThinaM cAbravIdidam // 19 // yathA bhadra ! tvayA bhrAntA, dezA nAnAvidhAzciram / kiM teSu vilokitaM kiJci-dAzcaryaM vismayAvaham // 100 // zreSThI prAha yathA rAjan !, dRSTamatraiva pattane / ekatra svacchanIraugha-paripUrNataDAgikA // 10 // tasyAM siMho mayA dRSTaH, praviSTombupipAsayA / nirgacchaMzca paraM tatra, tattvaM nAvagataM mayA // 102 / / rAjJAcinti manasyeva-mupAlambho hyayaM mama / tasmAduttArayAmyasya, zaGkAviSaM sphuToditaiH // 103 // evaM vicintya sazreSThI, vihasyAbhANi bhuubhujaa| aho vijJAtabhAvArtho vRttAntasyAsya nishcitm||104|| yata:- siMho tattha paviTTho, khaNaM niviTho na ceva prituho| tisiovi ya sAsaMko, viNiggao lajio ceva // 10 // tadaho na tvayA zreSThin, zaGkA kAryAtra vastuni / nAmato hyarthatazcaiva, satyaM sA zIlasundarI // 106 // zrutvedaM bhUpamAnamya, sa zreSThI svagRhaM gataH / AnandanirbharazcaivaM, bhASate zIlasundarIm // 107 // yathA tvaM satyameveha, sarvathA zIlasundarI / tavaiva nirmalA kIrti-stvameva ca mahAsatI // 108 // ityuktvA ratnarAjIni, pravarAbharaNAnyasau / dadau tasyai prabhUtAni, sa vezmaprabhutAM tathA // 109 // itthaM sA nijagehasya, svAminI bhartRvallabhA / jAtA zIlaprabhAveNa, kAlena ca zivaM yayau // 110 // iti zIlasundarIkathAnakaM samAptam Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tadiha nikhiladoSavrAtaghAte paTiSThaM, sakalaguNagaNAnAM yadariSThaM variSTham / tadamaranaravandhaM sarvakalyANamUlaM, svahitaniratalokA: pAlayadhvaM suzIlam // 1 // yata:- jaha suragiriNo cUlA, jaha surakariNo kaolamayalehA / jaha phaNivaiNo ya maNI, jiyANa taha bhUsaNaM sIlaM // 2 // dANaM dhaNassa viNao, suyassa khaMtI tavovahANassa / sIlaM puNa savvesiM, guNANa paramo alaMkAro // 3 // nANaM varavinnANaM, rUvaM viNao nao ya vihavo ya / pavaro parakkamo taha, sIleNa viNA na rehaMti // 4 // sIlaM kittikaraMjae jasakaraM, kallANamAlAkaraM / sIlaM siddhikaraM samIhiyakaraM nissessokkhaakrN| sIlaM saMtikaraM kulunnaikaraM savvaMgasohAkaraM / sIlaM sohikaraM paraM piyakaraM sohaggalacchIkaraM // 5 // sIlaM dudRgarihaniharamahAriTThohaniTThAvaNaM / sIlaM duggaduraMtadUsahamahAdAriddaviddAvaNaM / / sIlaM bhUyapisAyajoiNimahAvetAlavittAsaNaM / sIlaM duttaraduggaduggaimahAdukkhANa ninnaasnnN||6|| sIlaM pAvapayaMgapUgadahaNe caMDappaIvovamaM / sIlaM bhImabhavorusiMdhutaraNe sajANavattovamaM / sIlaM kammakalaMkapaMkaharaNe sannIrapUrovamaM / sIlaM dosagiriMdaviMdadalaNe daMbholijAlovamaM // 7 // sIlaM iMdanariMdacaMdapayavIsaMpAvaNe paccalaM / sIlaM bhUribhayaduyANa paramaM bhavvANa maM bhIsaNaM / sIlaM savvaguNANamuttamamaho sIlaM paraM bhUsaNaM / sIla siddhipuraMdhisaMgamamahAsokkhANa saMsAhaNaM / / / iti zIlAdhikAra: samApta: Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 tapo'dhikAraH 12 ukta: zIlAdhikAraH, atha tapo'dhikAra ucyate, asya cAyamabhisambandha:-anantarAdhikAre zIlamuktaM, zIlavatAmeva tapo'pi prazaMsAspadamAskandati, ato'tra tapa ucyate, tatra tapomAhAtmyaM saprazaMsaM zlokanavakenAha tapaH pratapyamAnasya, kSIyante karmasaJcayAH / 'tatkSayAcca nirvANaM, paramAnandasukhaM tataH // 255 / / SaTkhaNDamahInAthA, yannamanti kRtAdarAH / / prAkRtasyApi sattvasya, tapasyA tatra kAraNam // 256 / / yannIcakulajAto'pi, devAnAM pUjyatAM gataH / harikezabalaH sAdhu-stapastatra nibandhanam / / 257 / / hInajAtitayotpannau, naanaalbdhismnvitau| citrasambhUtinAmAnau, tapasrA pUjyatAM gatau // 258 / / tapasvinastapasyeva, vasantIha nirantaram / / zApAnugrahasAmarthya, teSAM tadanubhAvataH // 259 / / bhUribhogakaraM dAnaM, zIlaM zlAghAdikArakam / tapazcAcintyasAmarthya, yasmAcchakro'pi zaGkate // 260 // yathA tepe tapaH ko'pi, mahATavyAM mahAtapAH / kSobhAya preSayAmAsa, bhIta indraH surastriyaH // 261 // yena tIvra tapastaptaM, saMyamyendriyapaJcakam / mano'pi mAritaM yena, bhavAbdhistasya goSpadam // 262 // . mohaM nihantyazubhatAnavamAtanoti, bhinte ca saMsRtibhayaM bhavinAM bhvissnnu| nAgendracandrasurarAjapadaM vidhatte, taptaM tapastanubhRtAM kimu yanna datte ? // 263 // iti zlokanavakaM sugamameva, tathApi kiJciducyatetatra prathamazloka: sugama eva // 255 // .. 1BIC / tatkSayAccA'sti nirvaannN-mu.|| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake SaTkhaNDamahInAthAzcakravartino yadyasmAnnamanti namasyanti kRtAdarA vihitAdarA: prAkRtasyApi nIcasyApi sattvasya jIvasya tapasyA tapa: kAraNaM nimittam // 256 / / yannIcakulajAta iti zlokadvayaM spaSTam / / 257-258 // tapasvinastapodhanAstapasyeva tapasyAyAmeva vasanti nivasanti nirantaraM satataM, zApAnugrahasAmarthya, zApo mriyasvetyAdibhaNanaM, anugraha: punarjIvati bhaNanaM, tayoH sAmarthya zaktisteSAM tapasvinAM tadanubhAvatastapa:prabhAvAt / / 259 // bhUribhogakaraM dAnamiti zloka: sugamaH, navaraM yasmAcchakro'pi zaGkata iti laukikadRSTAntamAha // 260 // yathA tepe tapa iti sugamam // 261 / / yena tIvra tapastaptamiti vyaktaM, navaraM mano mAritamiva mAritaM tathA tepe tapa iti sugmm| dharmazukladhyAnAdhyAsAdekAgratAM nItaM, bhavAbdhirbhavasamudrastasya jantorgoSpadaM nitarAM laghurityarthaH // 262 // mohaM mithyAtvamohanIyaM cAritramohanIya ca karma nihanti vinAzayati, azubhatAnavamazubhakarmaprakRtikRzatvamAtanoti vistArayati, tathA saMsRtibhayaM saMsArabhItiM bhavinAM saMsAriNAM bhaviSNu bhaviSyatkAlabhAvi bhinte nAzayati, nAgendra ityAdi spaSTameva // 263 // citrasambhUtinAmnormAtaGgadArakayozcaritaM harikezamAtaGgacaritaM ca kathAnakAbhyAmavaseyaM, te ceme, tadyathAastIha vizvavikhyAtaM, puraM sAketanAmakam / nAnAkautukasaMkIrNaM, sampUrNa bhUrisampadA // 1 // babhUvAkhilabhUpAla-maulimAlArcitakrama: / putrazcandrAvataMsasya, municandrAkhyabhUpati: / / 2 / / athAsau kAmabhogebhyo, nirviNNo bhavabhIruka: / mune: sAgaracandrasya, samIpe vratamagrahIt // 3 // anyadA gurubhi: sArdhaM, kurvanugrataraM tapa: / sampravRtta: susArthena, dUradezAntaraM prati // 4 // athAsau municandrAkhyo, mahATavyAstaTasthitam / grAmamekaM tu bhikSArthaM, praviveza samAhitaH // 5 // tato bhikSAM samAdAya, prasthita: sArthapRSThataH / bhraSTastato mahATavyA-mitazcetazca paryaTan / / 6 / / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 255-263 / tapomAhAtmye citrasaMbhUtikathA 289 caturbhi: kSutpipAsArko, dRSTo gopAladArakaiH / tatkAlocitamAdhAya, tato bhaktyAbhivanditaH // 7 // kRtA ca dezanA tena, sAdhunA saadhudhrmgaa| pratibuddhAstata: sarve, pravrajyAM pratipedire / / 8 // tapyamAnAstapastIvaM, viharanti sma bhuutle| cakratuzca munI dvau tu, jugupsAM dharmagocarAm // 9 // pAlayitvA ciraM dIkSAM, tatastau tridivaM gatau / tatazcyutvA pure ramye, dazArNapuranAmani // 10 // sANDilyadvijasambandhi-dAsIkukSAvupAgatau / tasyAM dvijena tenaiva, jAtau yamalakau tkau||11|| kramAdyauvanamApannau, ramyaM rAmAbhirAmakam / anyadA kSetrarakSArtha-maMTavyAM tau gatau kila // 12 / / tatrAdho vaTavRkSasya, rAtrau suptau tato'hinA / eko daSTaH suhRSTena, niSkramya vaTakoTarAt // 13 // sarpopalambhanArthAya, bhrAmyaMstatra prdeshke| dvitIyo'pi hi tenaiva, daSTa: sarpeNa roSata: // 14 // tatrAkRtapratIkArau, mRtvA kAliJjare nage / mRgyAM yugalabhAvena, saJjAtau mRgazAvakau // 15 // ekatraiva carantau tau, pUrvasamprItiyogata: / vyAdhenaikazareNaivA-nyadA vyApAditau tataH // 16 // gaGgAtIre samutpannau, yugmatvenaiva haMsakau / kAlena yauvanaM prAptI, snehAdekatra cAriNau // 17 // ekena matsyabandhena, gRhItvA pAzakena tau / kandharAM vAlayitvA ca, raTantau vinipAtitau // 18 // tato vANArasIpuryAM, mAtaGgasyArthazAlinaH / bhUtadattAbhidhAnasya, saJjAtau putrako takau // 19 / / citrasambhUtinAmAnau, tathaiva prItisaMyutau / sarvAGgasundarAkArau, lAvaNyAmRtakUpakau // 20 // itazca-tasyAmeva mahApuryAM, zaGkho nAma nreshvrH| _ namucirnAmata: mantrI, rAjyakAryANyacintayat // 21 / / sa cAnyadA''gasi kvApi, rAjJA roSAtsamarpitaH / mAtaGgabhUtadattAya, pracchannaM vadhahetave // 22 // mAtaGgastamuvAcaivaM, yadi bho mAmako sutau / pAThayasi raha:sthAyI, tadA jIvasi nAnyathA // 23 // tatazca jIvitAkAGkSI, tadvAkyaM pratipadya sa: / tiSThan bhUmigRhe tasya, putrau pAThitavAniti // 24 // evaM ca tiSThate tasmai, dadatI bhojanAdikam / gehinI bhUtadattasya, lagnA tatraiva mantriNi // 25 // matvaivaM bhUtadatto'pi, taM vyApAditumudyata: / vidyAgururiti tAbhyAM, dArakAbhyAM sa nAzitaH // 26 // pazcAcca puNyayogena, pure gajapurAbhidhe / namuci: prApa mantritvaM, sanatkumAracakriNa: // 27 // itazca tAvapi prauDha-mArUDhau navayauvaram / citrasambhUtinAmAnau, mAtaGgavaradArakau // 28 // prollasallAsyagItAdi-kalAsu sakalAsvapi / janatAnandadAtrISu, paraM prakarSamAgatau // 29 // gAyantau susvaraM geyaM, veNuvINAdisaMyutam / vArANasIjanaM sarvaM, cakraturhatacetasam // 30 // anyadA ca janAnande, saJjAte madanotsave / pravRttAsu prabhUtAsu, janatAcarcarISvalam // 31 // nRtyantISu purandhrISu, taruNISu nareSu ca / nirgatA citrasambhUta-'pANAnAmapi carcarI // 32 // tata: sAtizayaM zrutvA, gItanRtyAdikaM tayoH / vArANasIjana: sarva-statsamIpamupAgataH||33|| 1JB | vINayozcA'pi crcrii-mu.|| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake vizeSeNAgatAstatra, sAnandAstaruNastriyaH / pravizanti sma tanmadhye, ni:zaGkA: kautukAkulA: // 34 // tatazceAlukatvena, lokena brAhmaNAdinA / zaGkhAya naranAthAya, vRttAnto'yaM niveditaH // 35 / / yathA mAtaGgaputrAbhyAM, devAyaM nagarIjana: / viTAlita: samagro'pi, yadvijAnAsi tatkuru // 36 // tatastayornRpeNApi, pravezo vArita: puri / evaM ca vihite tatra, gata: kAla: kiyAnapi // 37|| athAnyadA ca saJjAte, kaumudIsumahotsave / lolendriyatayA bADhaM, kautukAkulamAnasau // 38 // vismAryAjJAM narendrasya, vimucya ca svabhUmikAm / praviSTau nagarImadhye, tau citrakasambhUtakau // 39 // ekatra prekSaNaM ramyaM, tayoH samprekSyamANayoH / zrutvAnyajambUkadhvAnaM, jambUkAnAmivoccakaiH // 40 // rasikatvAnmukhaM bhaGktvA , gItaM nirgatamaJjasA / pragAtuM ca samArabdhau, nijavastrAvRtAnanau // 41 // karNAmRtarasasyandi, saGgItaM sumanoharam / zrutvA tau bhUrilokena, parita: pariveSTitau // 42 / / gItenAnena na: kena, zravaNAmRtavarSiNA / bADhamutpAditaM saukhya-mityuktaM ca janaimitha: / / 43 / / samAkRSya tatastUrNa-muttarIyANi tanmukham / vIkSitaM tena lokena, vijJAtau ca takau tataH // 44 // tAvevaitau hi mAtaGga-dArako pApakArakau / aho yaSTayAdibhirbADhaM, hanyatAM hanyatAmiti // 45 / / tato latAcapeTAdyai-hanyamAnau pade pde| lokenAkRSyamANau ca, nagarIto vinirgatau // 46 // prAptau ca bahirudyAne, tato dUnitacetasau / saMcintayitumArabdhau, nindantau ca nijaM kulam // 47|| aho'tyartho guNagrAma:, samagro'pi ca mAmaka: / rUpayauvanasaubhAgya-gItanRtyakalAdikaH // 48 // mAtaGgajAtidoSeNa, yenAyaM dUSito'khilaH / tenaiva ca parAbhUtau, lokenAvAM pade pade // 49 // anAkhyAyaiva bandhUnAM, vairAgyaM dadhatau mahat / dakSiNAM dizamAzritya, pravRttau mRtihetave // 50 // gatau dUrataraM dezaM, dRSTazcaiko mahAgiriH / 'ArUDhAvatha tau tasmi-nnathaikatra zilAtale // 51 // pralambitabhujadvandvaM, dhyAyantaM dhyAnamuttamam / kAyotsargeNa tiSThantaM, munimekamapazyatAm / / 52 / / taM dRSTvA jAtaharSoM tau, gatau tccrnnaantikm| sadbhaktyAvanditastAbhyAM, sAdhuH saadhitskriyH||53|| dhyAnaM samApya tenApi, dharmalAbhaM pradAya ca / pRSTau tau bho yuvAmatra, kimAgamanakAraNam // 54 // tAbhyAmapi svavRttAnta-samAkarNanapUrvakam / tasmai susAdhave sarvaH, svAbhiprAyo niveditaH // 55 // yathA sAdho ! mariSyAva:, patitvAto mahAgireH / zrutvedaM sAdhunAbhANi, saMvegarasapezalam // 56 // yathA bho bhadrakau ! nedR-gyuktaM kartuM bhavAdRzAm / bADhaM bandhurabuddhInAM, prAkRtajanaceSTitam // 57 // zArIramAnasAneka-duHkhAnalaghanAvalI / sarvajJabhASitA dIkSA, bhavadbhyAM kriyatAmiti // 58 / / tato bRhattaravyAdhi-pIDitairiva rogibhiH / vaidyasyeva munestasya, vAkyaM tAbhyAM pratIpsitam // 59 // yogyAviti [ca] vijJAya, tenApi tau [ca] dIkSitau / kAlakrameNa gItArtho jAtau guruprasAdata: / / 60 // SaSThASTamAdirUpeNa, vikRSTatapasau tataH / bhAvayantau nijAtmAnaM viharantau mahItale // 6 // 1 Arohatau ca tau-JB || Jain Education Interational Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 291 kAlAntareNa samprAptau, pure gajapurAbhidhe / sthite ca bahirudyAne, sthAne sAdhujanocite // 62 // anyadA ca purasyAnta-sakSapaNapAraNe / sampraviveza bhikSArthaM, muni: sambhUtinAmakaH // 63 // athoccanIcageheSu, taM bhrAmyantaM pathAntike / sa mantrI namucirnAma, svagehastho vyalokayat // 64 / / vijJAtazca yathA so'ya-maho mAtaGgadArakaH / kathayiSyati mAmeSa, bhUbhuje'nyajanAya ca // 65 // ityAzaGkitacittena, tena tasya mahAmuneH / puryA niSkAzanArthAya, preSitA: puruSA nijA: // 66 / / gatvA tairapi tatrAzu, yaSTimuSTayAdibhirbhRzam / sa sAdhu: kaTuvAkyaizca, nAnAkAraM kadarthitaH // 67 // tatastairhanyamAnasya, munestasya nirAgasa: / teSAM vadhAya niSkrAntA, tejolezyA mukhAmbujAt // 68 // tatazca dhUmamAlAbhi:, kRSNAbhrapaTalairiva / vyomeva nagaraM sarvaM, sarvato'pyandhakAritam // 69 // athAgatA janA: paurA:, kautukena bhayena ca / vanditvA pAdayorlagnA-staM zamayitumudyatA: // 70|| tathA sanatkumAro'pi, cakrI tatra samAgata: / taM muni zamayatyuccai-ryAvannAsau prazAmyati // 71 / / tAvadAkarNya lokebhyo, nagaraM ca samantata: / bhUridhUmAkulaM dRSTvA citrAkhyo munirAgata: / / 72 // taM muni zamayatyuccai-ryAvannAsau prazAmyati ! vidhyApita: sa citreNa, tasya krodhadavAnala: // 73 / / sambhUto'pi tato bhUri-vairAgyAtizayaM dadhat / nivartitastaduddezA-ttadudyAnaM tato gatau // 74 // cintitaM ca manasyAbhyA-mAvAM saMlikhitAGgakau / tasmAdanazanaM kartuM, samprati yuktamAvayoH // 75 // vicintyaivaM nije citte, sthitAvanazanena tau / jJAtvA namucivRttAntaM, sanatkumAracakriNA // 76 / / / ruSTena rajjubhirbaddho, nIto'sau munisannidhau / tAbhyAmapi bhayoddhAnta:, kAruNyAtsa vimocitaH // 77 / / gatvA sanatkumAro'pi, vavande tau mahAmunI / sArdhamanta:pureNaiva, sAnando bhaktipUrvakam / / 78 // strIratnasya sunandAyA:, patantyA: pAdayostata: / babhUvAlakasaMsparzaH, sambhUtasya padadvaye // 79 // tatazcAlakasaMsparza-manubhUyAtikomalam / vAryamANo'pi citreNa, muni: sambhUtinAmakaH / / 80 // yadyasti tapaso'muSya, phalaM tena bhavAntare / bhUyAsaM cakravartIti, nidAnamakarodasau // 81 // tato mRtvA samutpannau, saudharme dvAvapi surau / tatrAnubhUya devarddhiM, citrajIvastatazcyutaH // 82 / / pure purimatAlAkhye, ibhyaputratayAjani / cyutvA sambhUtijIvo'pi, kaampilyaabhidhpttne| rAjJo brahmAbhidhAnasya, culanIgarbhasambhava: / catudarzamahAsvapna-sUcito'jani dArakaH // 84 // vibhUtyA vihitaM nAma, brahmadatta iti sphuTam / dehopacayato vRddhiM, kalAbhizca samaM yayau // 85 / / tasya ca brahmabhUpasya, babhUvuH suvayasyakA: / catvArazcaturAlApA, vizAlakulazAlinaH // 86 // kAzIjanapadAdhIzo, bhUpAla: kttkaabhidh:| : zrImatkaNeradattAkhyo, rAjA gajapurAdhipa: // 87 / / : kozalAviSayAdhIzo, dI? nAma nreshvr:| AsIccampApurInAtha: pusspcuulaabhidhaankH|88| te ca parasparaM sarve, viyogA'nabhikAGkSayA / varSamekaikakaM yAva-drADhasnehAnurAgata: // 89 / / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tasthurnijanije rAjye, kramAt samuditA: kila / bhogAn varavilAsAMzca, bhuJjAnA: sumanoharAn // 90 // anyadA tiSThatAM teSAM, sAnandaM brahmamandire / samutpanna: zirorogo, duHsAdhyo brahmabhUpateH // 11 // tatastena samAkArya, kaTakAdIn vayasyakAn / teSAmutsaGgake mukto, brahmadatto nijAGgaja: / / 12 / / uktAzcaite yathA bho bho, yuSmAbhi: sarvathApyayam / kArayitavya: prayatnena, rAjyamAtmIyaputravat // 13 // evaM kRtvA nije rAjye, sausthyaM kAlagato nRpaH / kRtaM ca vayasyaistasya, mRtakAryaM yathocitam // 14 // tata: kaTakAdibhi: proktaM, yAvadeSa kumArakaH / bhavedrAjyadhuraM dhartuM, zaktastAvadidaM kila // 95 / / rAjyaM pAlyamasmAbhi-revamAlocya mAnase / dIrghaM tatra ca saMsthApya, svarAjyeSvitare gatAH // 96 / / gateSu teSu dIrgho'pi, rAjyaM pAlayate'khilam / prapazyatyazvahastyAdi, vizatyanta:pure'pi saH // 97 // culanyA ca samaM rAjya-kAryaM cintayate mitha: / tato'tidurnivAratvA-dindriyANAM smarasya ca // 98 // apakarNya ca kaulInyaM, muktvA ca brahmasauhRdam / sampralagnazcalanyaiva, sArdhaM kAmavimohita: // 19 // evaM ca vardhamAnAti-premNorviSayasaktayoH / vrajanti vAsarA gADhaM, mahAmohavimUDhayoH // 100 // tato brahmanarendrasya, dhanu:saMjJitamantriNA / culanIdIrghavRttAnto, jJAta: sarva: parisphuTam // 101 // tena cAcinti ya: pApa:, karotyakRtyamIdRzam / sa kathaM brahmadattasya, kalyANaM cintayiSyati // 102 // vicintyaivaM svaputrasya, varadhanorniveditam / yathA putra ! kumArasya, mAteyaM duSTazIlakA // 103 // tadasya jJApayasvemaM, vRttAntaM rahasi sphuTam / tenApi sa ca ni:zeSaM, kumArAya niveditaH // 104|| kumAro'pyasahaneta-tsvamAturduSTaceSTitam / tasyAstadjJApanAyaiva, krIDayA kRtavAnidam // 105 // kAkakokilayoryugmaM, gRhItvA jananIpura: / raTadvyApAdayAmAsa, duzcArIdaM ruSA vadan // 106 / / anyo'pi ko'pi yazcaivaM, madrAjye prakariSyati / tasyaivaM nigrahaM ghoraM, kariSye'haM na saMzayaH // 107 // athAsau vAsare'nyatra, gRhItvA bhadrahastinIm / saGkIrNahastinA sArdha-mAyAto rAjamandire // 108 // tatastaM hastinaM ruSTo, vyApAdayitumudyata: / nivAritazca tatrastha-rAjalokai: kathaJcana // 109 // tato dIrgho vidannevaM, babhANa culanIM yathA / ahaM kAkaH kRto'nena, tvaM puna: kokilA priye!|110| zrutvedaM culanI prAha, bAlako'yaM kumArakaH / yadvA tadvA lapatyevaM, mAnyathA tvaM vicintaya // 111 // dIrghaH provAca naiveda-manyathA bhavati priye ! / vyApAdyatAM kumAro'yaM, ratisaukhyavighAtakRt // 112 // svAdhIne mayi te'nye'pi, bhaviSyanti hi putrakA: / tatastayApi tadvAkyaM, pratipannaM vimUDhayA // 113 / / tayoktaM yadyayaM nAtha ! vyApAdyate kumArakaH / alakSito janaiH sarvai-stadedaM sundaraM bhavet // 114 // dIrgheNoktamidaM kArya, stokakaM sukaraM tathA / kriyate'tra kumArasya, vivAho'tiprapaJcata: // 115 // tatsAmagryA sahAneka-stambharAjivirAjitam / mahajjatugRhaM gUDha-nirgamAdi vidhApyatAm // 116 // vivAhAnantaraM tatra, vahnidAnaprayogata: / alakSitamidaM kArya, kriyatAmiti me matiH // 117 // samAlocyaivamekasya nRpasya duhitA vRtA / prArabdhA ca vivAhArthaM, tata: sAmagrikAkhilA // 118 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / loka 263 / citrasambhUtikathA ( brahmadattacakrikathA) itazca brahmadattasya, kAryAvahitacetasA / gatvA dIrgho narAdhIzo, vijJapto dhanumantriNA // 119 // yathaiSa varadhanurjAtaH, samartho rAjyacintane / ahaM tu kartumicchAmi, dharmaM samprati bhUpate ! // 120 // tato'sau kaitavenaiva, babhANa dhanumantriNam / vidhehi dharmamatraiva, kimanyatra gatena te ? // 121 // tenA'pi pratipadyedaM, gaGgAtIre mahAprapA / kAritA dIyate tatra, dInAdibhyo'nnapAnakam // 122 // tataH saddAnasanmAna-saGgRhItaiH svapauruSaiH / suraGgA khAditA bhadrA, gavyUtadvayagAminI // 123 // nItvA jatugRhe muktA, samAyAtA ca sA vadhUH / abhUdvivAhanepathyA, maharddhayA puramAvizat // 124 // sumahaddharyA ca saMvRtto, vivAho'timanoharaH / visarjitastadAyAto, lokaH sanmAnapUrvakam // 125 // tadUrdhvaM ca tayA sArdhaM, kumAraH preSito nizi / taddehe ca gataH so'pi, visarjitaparicchadaH // 126 // // vadhUvaradhanubhyAM ca, sArdhaM tatrAvatiSThataH / kumArasya gataM yAva-dyAminIpraharadvayam // 127 // tato dIrghoditaiH pumbhi-rjvalitaM jatumandiram / tataH procchalitastatra, raudro hAhAravo bhRzam // 128 // tataH kimu karomIti, mUDhacittakumArakaH / kimetaditi bho mitra !, varadhanuM sa pRSTavAn // 129 // abhANi tena bho bhadra !, neyaM sA rAjaputrikA / anyA kAcidiyaM tasmAnmA kRthAH saGgamatra bhoH ! // 130 // pArSNidRDhaprahAreNa, sthAnametaddhi hanyatAm / nirgacchAva ito yena, tenApi ca tathA kRtam // 131 // tato bhittvAntarasthAnaM, vinirgatya suraGgayA / varadhanuH kumArazca suraGgAdvAramAgatau // 132 // itazca dhanunA tatra, pUrvameva niyojitau / sujAtyaturagArUDhau, pracchannau puruSau nijau // 133 // atha saGketakastAbhyAM, varadhano: pramelitaH / tata Aruhya tAvavau, pravRttau gantumuccakaiH // 134|| gatau vegavimuktAzvau, paJcAzadyojanAni tau / atha dIrghAdhvakhedena, mahyAmazvau nipetatuH // 135 // sampravRttau tato gantuM, pAdAbhyAmeva satvaram / prAptau koTyabhidhAnaMca, grAmamekaM kramAdamU // 136 // athAbhANi kumAreNa bho bho varadhano'dhunA / tRSA mAM bAdhate bADhaM, parizrAnto'smi sarvathA // 137 // tato varadhanurgatvA, grAmamAdAya gaNDakam / samAyAtaH kumArasya, tato muNDApitaM ziraH || 138|| kaSAyaraktavastrANi, kumAraH paridhApitaH / zrIvatsAlaGkRtaM vakSaH, paTTenAcchAditaM tathA // 139 // cakre veSaparAvartaM, varadhanurapi svayam / grAmasyAntaH praviSTau tau yAvattAvad dvijAlayAt // 140 // nirgatyaikena dAsena, sAdaraM tau prabhASitau / yathehAgatya bho viprau, bhujyatAM tAtamandire // 141 // tato gatau takau tatra, bhuktau ca pratipattita: / tadante ca varaikA strI, brahmadattasya mUrdhani // 142 // bandhumatIM samuddizya, prakSipatyakSatAn varAn / bravIti caiSa bhartAsyAH, kanyakAyA bhavatviti // etadAkarNya sAkUtaM, brUte varadhanustataH / kimetasya kRte mUrkha - baTorevaM prakhidyase ? || 144 || tataH prAha gRhasvAmI, zrUyatAM kathyate tava / naimittikena me yena, samAdiSTaM yathA kila // 145 // ya: paTAcchAditoraskaH, samitrastava mandire / bhokSyate ca sa evainAM, kanyakAM pariNeSyati // 146 // ityAdi sarvamAvedya, tasminneva hi vAsare / kumAraH kAritastena, pANigrahaNamuccakaiH // 147 // I 293 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tato varadhanui~te, dvitIye vAsare yathA / gantavyaM dUramAvAbhyAM, kiM kumAra! vilambyate ? // 148 // bandhumatyA nijaM sarva-mabhiprAyaM nivedya ca / nirgacchAvo yathAzaktyA, svAbhipretaM digantaram / / 149 // tathA kRtvA gatau tasmA-tsthAnAcca grAmamekakam / praviSTastatra nIrArthaM, varadhanustata: kSaNAt / / 150 // Agatya pravadatyevaM, grAmamadhye zrutaM myaa| suraGgayA prayAtasya, brahmadattasya sarvata: // 151 // dIrpaNa nijakaiH pumbhi-rmArgA bandhApitA: kila / tatkumArotpathenAvAM, pragacchAvastathA kRtam // 152 / / unmArgeNAtha gacchantau, praviSTau tau mahATavIm / tato nyagrodhavRkSAdho, muktvAtIva tRDarditam // 153 // kumAramagamannIra-hetorvaradhanuH svayam / bhrAmyaMstatra dinasyAnte, dIrghaniryuktakainaraiH // 154 // yamadUtairivAloki, varadhanustatastakaiH / hanyamAnazca dUrastha:, saGketaM kRtavAnasau // 155 // brahmadattastatastUrNaM, naSTavAMstatpradezata: / patitazca mahAbhIma-maraNyamatidurgamam // 156 // tatastRSAkSudhAkrAnto, vyatikramya mahATavIm / tRtIye divase'pazya-ttatraikaM kila tApasam // 157|| tadarzanena saJjAtA, jIvitAzA tatastakam / papraccha ca yathA kutra, bhagavannAzramastava // 158 / / tenApyAvedya nItazca, pArzve kulapaterasau / nata: kulapate: pAda-padmayugmaM natAGgakaH / / 159 / / pRSTastena yathA vatsa!, kathamatrAgamastava / tenApi mUlata: sarvo, vRttAnta: kathito nijaH // 160 // tata: kulapati: prAha, bho! vatsaka!, pitustava / bhavAmi brahmabhUpasya, pitRvyo'haM knisstthkH||161|| atastadIya evAya-mAzramo vatsa! sarvathA / tasmAttiSTha tvamatraiva, so'pi tasthau tathaiva ca // 162 / / tiSThastatra sukhenAsau, dhanurvedAdikA kila / tApasasvAminA tena, grAhita: sakalA: kalA: // 163 // tAvacca vRSabhAhlAdI, zaratkAla: samAyayau / niSpannazasyasampadbhi-stoSitAzeSapAmaraH // 164|| anyadA ca samAcelu-ste tApasakumArakA: / kandamUlaphalAdyarthaM, vikaTAmaTavImabhi // 165|| taizca sArdhaM kumAro'pi, vAryamANo'pi tApasai: / gatastatra mahAraNye, kautukAkSiptamAnasa: / / 166 // puSpaphalasamRddhAni, vIkSamANo vanAni saH / tatra hastinamadrAkSI-nmattaM vanapracAriNam // 167|| taM dRSTvA dUravistAri, cakAra galagarjitam / tatsamAkarNya vegena, calitastanmukhaM gajaH // 168 // kumAro'pi tatastasya, gajasyAbhimukhaM javAt / kRtvA viNTalikAM sviiy-muttriiykmkssipt||169|| kariNApi karAgreNa, tatsamAdAya satvaram / vyomani kSiptamatyartha-mityevaM sa puna: puna: // 170 // nIta: khedaM kumAreNa, yAvatkopavazaM gataH / tAvadutpatya tatskandha-mArUDhaH prauDhavikramaH // 171 // tato nAnAprakArAbhiH, krIDAbhi: kumarazciram / taM gajaM zramamAnIya, mumoca gatakautukaH // 172 / / tata: pratipathenaiva, praviSTo gantumuccakaiH / mUDhapUrvAdidigbhAva, itazcetazca paryaTan // 173 / prekSate sma nadItIre, puramekaM purAtanam / patitAnekagehaugha-bhittimAtropalakSitam // 174|| yAvattadarzanodbhUta-kautuka: pravilokayan / sarvato yAti vegena, kumArastAvadIkSate // 175|| pArzvamuktAsimuddAma-visphurjaccandrakheTakam / nIlAbhaM sundarAkAra-mekaM vaMzakuDaGgakam / / 176|| Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 295 tatastena tadAdAya, khaDgaratnaM kutUhalAt / tatraiva vAhitaM vaMza-kuDaGge lIlayA kila // 177 // ekenaiva prahAreNa, chinnA sA vaMzajAlikA / tato vaMzAntarasthAyi-vepamAnoSThasampuTam // 178 // papAtaikaM manohAri, zira:kamalamudbhaTam / dRSTvA ca tattato hA! hA!, duSTha duSTha mayA kRtam // 179 / / dhigme vyavasiteneti, ninditamAtmapauruSam / sakhedo dRSTavAMstatra, vIkSamANa: kabandhakam // 180 // UrdhvabaddhapadadvandvaM, dhUmapAnAtilAlasam / tadAlokya ca saJjAtA, tasyAtirvizeSataH // 181 / / punazca bhramatA taMtra, dRSTamudyAnamekakam / tatra pravizatA tenA-'zokapAdapaveSTitam // 182 // saptabhUmikamAloki, prAsAdaM ca manoramam / tatazca taM samArUDho, yAvatsaptamabhUmikam // 183 // dRSTavAMzca manohAri-rUpAM tatra varastriyam / pRSTA ca sA yathA bhadre ! kA tvaM kiM cAtra tiSThasi // 184 / / tata: sasAdhvasA sApi, vaktumevaM pracakrame / yathA bho bho mahAbhAga ! mAmakI mahatI kathA // 185 // tvameva tAvadAcakSva, kuto vA yAsi kutra vA ? / sutAramadhurodAra-tadvAkyAkSiptacetasA // 186 / / sarvo'pi nijavRttAnta:, kathitastena tadagrata: / sundari ! brahmabhUpasya, paJcAlAdhipateraham // 187 // putro'smi brahmadattAkhya, evaM yAvadihAgata: / tato harSAzrupUrNAkSA, taduktavAganantaram // 188 // zIghraM sAbhyutthitA bAlA, patitA tasya pAdayoH / rodituM ca pravRttA sA, bRhacchabdena tatpuraH // 189 / / tenApi mukhamunnAmya, mA rodIriti jlptaa| saMsthApitA kRpAta: sA, vacobhiratikomalaiH // 190 // pRSTA ca kA tvamati, tatazcetthaM tayoditam / kumAra! puSpacUlasya, mAtulasya tavaiva hi||191|| duhitAhaM pradattA ca, tubhyameva guNAkara! / gRhe pratIkSamANAha-mAsaM vivAhavAsaram / / 192 // gRhodyAnanadIramya-puline krIDatI satI / duSTavidyAdhareNAtra, samAnItA durAtmanA // 193 // svabandhuviraheNAhaM, yAvattiSThAmi duHkhitA / tAvadacintyasauvarNa-vRSTitulya: samAgata: // 194|| jAtA ca jIvitAzA me, yattvaM dRSTo'si sundara! / tato'vAci kumAreNa, kutrAsau mama vairikaH // 195 // yenAhaM tasya pApasya, parIkSe bhujayorbalam / tayoditaM gato vidyA-sAdhanAya sa te ripuH // 196 / / vaMzakuDaGgake'syaiva, prAsAdasya samIpake / vidyAM prasAdhya mAmeSa, kumAra: pariNeSyati // 197 / / vidyA ca kila tasyAdya, setsyatIti sunizcitam / zrutvedaM brahmadattena, puSpavatyAstato'khila: // 198 // tadvyApAdanavRttAnta:, kathito hRSTacetasA / tayAbhANi kRtaM suSTha, tvayeti yadasau hata: / / 199 / / / gandharvakavivAhena, tatastAM pariNItavAn / sthitavAMzca tayA sArdhaM, kaJcitkAlaM pramodataH // 200 // anyadA ca zrutastena, saMlApo varayoSitAm / pRSTA sAnena kasyAyaM, zabda: karNAmRtopamaH // 201 // tayoktamAryaputraite, tasya tAvakavairiNa: / khaNDavizAkhanAmnyau ca, svaMsArau hi kumaarike||202|| samAdAya vivAhArtha-mupaskAramihAgate / ato yUyamata: sthAnA-dapakrAmata satvaram / / 203 / / bhAvopakramaNaM yAva-detayo: prakaromyaham / yadi premAnayo: prauDhaM, yuSmAnabhi bhaviSyati // 204|| tato'hamAryaputrasya, prAsAdasya zira: sthitA / cAlayiSyAmi raktAbhAM, patAkAmanyathetarAm // 205 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zrutvA cedamupakrAnta:, kumAra: kiyatI bhuvam / ta apyAgacchatAM tatra, vidyAdharakumArike // 206 / / lakSitazca tayorbhAva:, puSpavatyA tato drutam / harSAtirekato bhrAntyA, cele zuklapatAkikA // 207 // tAmAlokya kumAro'piM, tvaritaM tatpradezata: / apasRtya gato dUre, gambhIre girigahvare // 208 // gacchatA ca tato dRSTaM, ramyamekaM sarovaram / praviSTastatra sAnandaM, majjitazca yathAvidhi // 209 // pazcimena ca tIreNa, samuttIrNo gatazrama: / dRSTA ca tena tatraikA, surUpA varakanyakA // 210 // cintitaM ca manasyeva-maho me puNyamAlikA / yeneyaM bAlikA dRSTA, locanotsavadAyinI // 211 / / pralokitazca sAnandaM, tayApi kumarazciram / pazyantI taM tata: sthAnA-nmandaM mandaM cacAla sA // 212 / / kSaNAntarAtsamAyAtA, tayA preSitaceTikA / tAmbUlavarapuSpAdi-varavastrayugAnvitA // 213 / / arpayitvA takattasmai, kumAro bhnnitstyaa| bho bho bhadra ! tvayA dRSTA, kanyakA yA sarastaTe // 214 // tayedaM preSitaM tubhyaM, puSpAyuktavatI ca mAm / hale vanalate! bhadre, tvaM tasyAdya mahAtmanaH // 215 // zayanAdisthitiM sarvAM, kArayA'mAtyamandire / tadehi gamyatAM tatra, kriyatAM bhojanAdikam // 216 // jagAmAsau tata: prokta-stayA mantrI yayA hyayam / preSito bhUpate: putryA, zrIkAntayA tvadAlaye / / 217 / / draSTavya: sAdaraM caiSa, mantriNApi tathA kRtam / dvitIye ca dine nIta:, kumAro nRpasannidhau // 218 // rAjJApyabhyutthita: samya-gdApitaM cAsanaM dhuri / pRSTazca sarvavRttAnto, bhojitazca sagauravam / / 219 // bhuktvA tenoditaM rAjJA, kumAra! tava mAdRzaiH / nAnyatkiJcittathArUpaM, vidhAtuM zakyate'dhunA / / 220 // ityAvedya pradattA sA, zrIkAntA nijaputrikA / prazaste'hani vRttazca, vivAho varamaGgalaiH // 221 // anyadA ca kumAreNa, pranitA sA yathA priye! / kimarthaM tvaM pradatteha, mahyamekAkine'pi hi // 222 / / tayoktamAryaputrAyaM, tAto me nijagotrikaiH / baliSThaiH preryamANo'syAM, pallyAM viSamamAzritaH // 223 / / ayaM ca nagaragrAmAn, hatvA zrayati durgakam / zrImatyAkhyA ca tAtasya, preyasI premamandiram // 224|| putracatuSTayasyordhva-mahaM jAtaikaputrikA / vallabhA bandhuvargasya, tAtasya tu vizeSata: // 225 // yauvanasthA ca tAtena, proktA vatse ! nRpA mama / sarve viruddhakA yena, tiSThantyAstadihaiva hi // 226 // varo manoramo yaste, sa Avedyo mama tvayA / tata: pallyA vinirgatya, gatvA caitanmahAsaraH // 227 // pazyAmi puruSAnnityaM, yAvattvaM puNyayogata: / dRSTo'tra kAmarUpazrI-stAto mAM tena te dadau // 228 // tata: saMsArasaukhyAni, bhuJjAnasya tayA saha / suraloke surasyeva, vyatikrAmanti vAsarA: // 229 // anyadA pallInAtho'sau, bhUribhaTAnvito gata: / hantuM grAmaM kumAro'pi, tenaiva ca samaM gataH // 230 // tAvadvaradhanustena, dRSTo grAmasya bAhyata: / ramye padmasarastIre, pratyabhijJAtavAn kSaNAt / / 231 // so'pi taM pratyabhijJAya, pravRtto rodituM tataH / nivArita: kumAreNa, samIpe copavezita: // 232 // tato varadhanu: prAha, bho kumAra ! kimu tvayA / madviyoge samAsAdi, samAvedaya me'dhunA // 233 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 297 proktastena svavRttAnta:, pRSTo varadhanustata: / matparokSe'nubhUtaM kiM, sukhaduHkhaM tvayApi hi // 234 // tato'sau vaktumArabdhaH, zRNu bho brahmanandana! / tvAM nyagrodhatale muktvA, gato'haM jalahetave // 235 / / dRSTaM cATATyamAnena, mayA ramyaM mahAsaraH / tatombha:puTakaiH kRtvA, yAvademi tavAntikam // 236 / / tAvacca sahasA dRSTo, bhaTairAbaddhakaGkaTaiH / ruSTairnirbhartsanApUrvaM, tADitazca muhurmuhuH // 237 // rere varadhano ! kvAste, brahmadatta: prakathyatAm / evaM vivadamAneSu, na vedyIti mayoditam // 238 // tatastaistADyamAnena, bhUyobhUyastaraM myaa| uktaM bho bhakSito duSTa-vyAghrakeNa kumArakaH // 239 // yadyevaM tarhi taddezaM, darzayasva tato mayA / zAThyenetastato bhrAntvA, sametya ca tvadantikam // 240 // nazyatAmiti sajJAyAM, kRtAyAM tvaM praNaSTavAn / mayApi guTikA kSiptA, parivrAjArpitA mukhe // 141 / / jAtazca tatprabhAveNa, kASThavadgatacetana: / mRto'yamiti vijJAya; gatAste'pi bhaTAstata: // 242 // mayApisAsamAkRSTA, guTikA mukhrndhrt:| anviSTastvaM mayA bhrAntvA, naca kvApi vilokit:||243|| tato mayA mahIpIThe, bhrAmyatA ca vilokita: / parivrAT sundarAkAro, gatazcAhaM tadantike // 244 / / uktaM ca tena bho vatsa!, vayasyo'haM pitustava / vsubhaagaabhidhstsmaa-daagcchaatropvishytaam|| tathA na jJAyate vatsa!, naSTa: kvApi pitA tv| mAtA ca tava dIrpaNa, kSiptA mAtaGgapATake // 246 // zrutvedaM mahatA duHkha-prAgbhAreNa gRhItavAn / tata: kAmpilyamAgatya, kRtvA kApAlikAkRtim / / 247 // vaJcayitvA ca mAtaGgAn, saMhRtya jananIM tata: / muktvaikatra vare grAme, tAtamitrasya mandire // 248 // devazarmAbhidhAnasya, brAhmaNasya yathAvidhi / mAtu: sausthyaM vidhAyaivaM, tadanveSaNatatparaH // 249 / / mahIpIThe bhramannadya, kumAreha samAgataH / itthaM ca sukhaduHkhAdi, tatra cintayatostayoH // 250 // samAyAta: pumAneka-stena cedamudIritam / bho bho kumArakAvatra, grAme dIrghamahIpateH // 251 // AgatA bhaTasandohA, yuSmadanveSaNAkRte / ato'traiva yuvAbhyAM tu, sthAtavyaM suSTha guptakam // 252 // zrutvedaM tau tata: sthAnA-dviniSkrAntau zanai: zanai:! bhrAmyantau ca mahIpIThaM, kaushaambiipurmaagtau|| kiyantyahAni tatrApi, tiSThadbhyAM ca zrutaM yathA / aho kumAramanveSTuM, dIrghayodhA ihAgatA: // 254 // tatazcaitatsamAkarNya, kauzAmbyA api nirgatau / bhramantau ca kramAtprAptau, pure raajgRhaabhidhe||255|| tadbAhyabhUmibhAgasthe, ekasmin sannivezake / dRSTaM stambhazatAkIrNa-mekaM vezmasudhAsitam // 256 / / praviSTau ca takau tatra, dRSTe ca dve varastriyau / prauDhaM yauvanamArUDhe, rUpazrIkulamandire // 257 // tAbhyAmapi samAloki, sAnandaM brahmanandanaH / vaktuM ca te samArabdhe, svopAlambhakayA girA // 258 // yuktaM kiM nu mahApuMsAM bhrAntumevaM bhavAdRzAm / santyajya mAdRzaM lokaM, patyanuraktacetasam // 259 // athoktaM brahmadattena, janako'yamaho mayA / tyakto'nuraktako'pyuccai-rdhAmyatA.medinItale // 260 // tAbhyAmuktaM mahAbhAga !, kurvAvayoranugraham / AsanagrahaNAttAva-ttenApi hi tathA kRtam // 261 / / tata: kRtvAsya sanmAnaM. snAnabhojanagocaram / uktaM tata: svavRttAntaM, kathayAvo'vadhAryatAm // 262 / / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake 9 I astyatra bhArate kSetre, girirvaitADhyanAmakaH / tasya ca dakSiNazreNyAM nagaraM zivamandiram | 263 | tatra vahnizikho rAjA, devI vidyucchikhAbhidhA / tasyAdve putrike AvAM, bandhulokasya vallabhe // 264 // jyeSThazca hyAvayorbhrAtA, nATayonmattAbhidhAnakaH / anyadA matpitA yAva - tsArdhaM mitreNa tiSThati // goSThyA cAgnizikhAkhyena tAvadvayomani vIkSate / amarAsurasandoha - maSTApadAdrisanmukham // vandanArthaM jinendrANAM pragacchantamatha drutam / taM dRSTvA samamAvAbhyAM tAto'pi mitrasaMyutaH // 267 // calitaH kramataH zrImAn, samprApto'STApadAcalam / karpUrAgurusatpuSpa - sadgandhadhUpanAdibhiH // 268 // sampUjya jinabimbAni, vanditAni vidhAnataH / trizca pradakSiNIkRtya dRSTaM nirgacchatA tataH // 269 // ekamazokavRkSAdha-zcAraNapratiyugmakam / tatsampraNamya sadbhaktyA, sanniSaNNastadantike 1120011 sAdhubhyAM ca tato dharma-lAbhenAnandya parSadam / saMvegajananIprAjyA, prArabdhA dharmadezanA // 279 // yathA bho bho janA ! eSa, bhImaH saMsArasAgaraH / janmamRtyujarAroga-jalakallolasaGkulaH // 272 // nAnAprakAraduHkhaugha-nakracakrabhayAnakaH / dUrapAro duruttAro, duHkhadAyI nirAzrayaH || 273 || tatheha dehinAmAyu- rvAyuvegAticaJcalam / jarArogAdyapAyaughaiH samAghrAtaM ca yauvanam // 274 // kAyo'pi nikaTApAya- pratidhvaMsanakarmaThaH / kimpAkaphalasaGkAsAH, kAmabhogAzca dAruNAH || 275 // zakracApAnukArIdaM, saukhyaM ca viSayodbhavam / asthiro bandhusambandhaH, sampado vipadAM padam // 276 // durlabhaH saukhyasaMsargaH suprApto duHkhasaGgamaH / tadaho kriyatAM nityaM, jainadharme samudyamaH // 277 // evamAkarNya saMlabdha-satsamyaktvAdisadguNAH / sarve nijanirje sthAne, gatavantaH surAdayaH // 278 // tata: prastAvamAsAdya, tAtamitreNa jalpitam / agnizikhAbhidhAnena, saMyojya karapallavam // 279 // bhagavan ! kaH pumAnnete, pariNeSyati bAlike / sAdhuH prAhaitayorbhrAtR - ghAtaM yaH prakariSyati // 280 // tata evaM samAkarNya, tAtaH zyAmamukho'bhavat / atrAntare sakhedAbhyA - mAvAbhyAmapi jalpitam // 289 // tAtAdhunaiva sAdhubhyAM proktaM saMsAraceSTitam / tadalaM kAmasaukhyena, durantenedRzA''vayoH // 282 // kasyApyAvAM na dAtavye, tvayakA tAta ! sarvathA / zuzrUSAM prakariSyAvo, bhrAtuH svagRha eva hi // 283 // tAtenApyAvayorvAkyaM, pratipannamidaM mudA / tatazcAvAM nijabhrAtR-snehatantuniyantrite // 284 // tasyaiva pratyahaM snAna - 1 -bhojanAditanusthitim / vidadhatyau ca tiSThAvo, yAvadanyatra vAsare // 285 // asmadbhrAtrA mahIpIThe, bhrAmyatA pravilokitA / kanyakA puSpavatyAkhyA, tava mAtulaputrikA // 286 // tadrUpAdiguNAkSipta-stAM hRtvA drAgihAgataH / asahiSNuzca taddRSTiM vidyAM sAdhayituM gataH // 287 // ata UrdhvaM pravijJAta-vRttAntA yUyameva hi / tathA bho bho mahAbhAga ! tasmin kAle tvadantike // puSpavatyA samAgatya, sAmapUrvakamAvayoH / kathito bhrAtRvRttAnta-staM zrutvA zokanirbhare / / 289 / / pravRtte rodituM proccai, rodayantyau ripUnapi / saMsthApite ca sadvAkyaiH, puSpavatyA sukomalaiH // 290 // 298 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 299 tathAnyacca tayA proce, dharmopadezapUrvakam / yathA saMsmaryatAM sakhyau, sanmunestasya tadvacaH / / 291 / / manyatAM bhartRbhAvena, brahmadatto'dhunA dhruvam / tato jAtAnurAgAbhyA-mAvAbhyAM tatpratizrutam // 292 / / puSpavatyA tato gatvA, zIghraM harSAtirekata: / patAkAyAM sitAbhAyAM, cAlitAyAM matibhramAt / / 293 / / prasthiteSu tata: sthAnA-dyuSmAsvanyatra kutracit / nAnAvidhapuragrAma-saricchailAdisaGkule // 294|| ciraM mahItale bhrAntvA, yuSmadanveSaNAkRte / yadanAlokitA yUyaM, tAkdudvignamAnase // 295 // atrAyAte mahAbhAga !, tvadvirahAgnitApite / atra cAtarkitapreDa-ddattadRSTisamaprabham / / 296 // pUritAzaM janasyAsya, saJjAtaM tava darzanam / [AnandadAyakaM cAtra, bahukAlavilokitam] // 297 // tadaho yattadA kAle, puSpavatyA prajalpitam / smaryatAM tanmahAbhAga !, pUryatAM nau manorathAH // 298 / / evamAkarNya sAnanda-stadamasta kumArakaH / pariNinye ca gandharva-vivAhena ca te drutam // 299 // sthito rAtrau samaM tAbhyAM, paramAnandanirbharaH / prabhAte ca babhANaivaM, kumAraste varAGgane // 300 // bhadre ! puSpavatIpArzve, ita: samprati gamyatAm / stheyaM tAvacca me yAva-drAjyalAbha: prajAyate // 301 // evaM nAtha ! kariSyAva, ityuktvA ta agacchatAm / kumAraM prerayannevaM, brUte varadhanustata: // 302 / / yathA bho bho mahAsattva!, zauryaratnamahodadhe ! / kiyantaM kAlamevetthaM, sthAtavyaM muktavikramaiH // 303 / / tayozcintayatorevaM, parasparamanekadhA / gantumutsukayozcaivaM, madhumAsa: samAgata: / / 304 / / tato mahAprabandhena, pravRtte madanotsave / gate ca nagarIloke, ramyArAmavanAdiSu / / 305 / / tatastAvapi sAnandaM, gatau tatra kutUhalAt / atha krIDArasotkarSe, pravRtte suSTha nirbhare // 306 // krIDatyanekadhA loke, nAnAkrIDAbhiruccakaiH / atrAntare madodrekA-drAjahastI viloThita: // 307 // AlAnastambhamAbhajya, pAtayitvA ca meNThakam / urvIkRtakaro haTTa-gehAdIni prabhaJjayan // 308 // unmUlayaMzca vRkSAdI-nucchRGkhalo niraGkuza: / itazcetazca vegena, bhrAmyastatra samAgataH // 309 / / jAte kolAhale raudre, naSTo loko dizo dishi| itthaM ca sambhrame jAte, lokAnAM halabolake tathA // 310 // tatraikA kanyakA rUpa-lasallAvaNyazAlinI / bhItabhItA prapazyantI, calattaralatArakam // 311 / / trANaM vimArgayantI ca, vepamAnAGgayaSTikA / gatA tasya yamasyeva, hastino dRSTigocare // 312 / / tato hAhAravo lokaiH, kRtastaddezavartibhiH / pUtkRtaM ca bRhacchabdai-stallokena sasAdhvasam // 313 // atrAntare manAk tasyAM, gRhItAyAM sa vAraNa: / tarjita: purata: sthitvA, kumAreNa suniSThuram // 314|| vimocitA ca sA kanyA, tato duSTamahAgajAt / valitazca kumArasyA-bhimukhaM matsarI karI // 315 / / tata: sapadi sampiNDya, kumAreNottarIyakam / kSiptaM so'pi tadAdAyo-tkSiptavAn gaganAGgaNe // 316|| kSaNAnniSpatitaM bhUmau, tasmin pariNate gaje / kumAro'pyatidakSatvA-dArUDhastasya kandharam // 317|| 1 BPJC 1 degrkaa-mu.|| Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake baddhAsanena sAkrozaM, kumbhadeze sa tADita: / tatazca madhurairvAkya-matsaraM ca vimocitaH // 318 / / sAdhukAraM tata: prApa, urduSTaM bndibhistthaa| ni:zeSajanamadhye'tra, kumAro jayavAniti // 319 / / AlAnastambhamAnIto, hastI mocitamatsara: / AyAtazca nRpastatra, vismayAbaddhamAnasa: // 320 // ananyarUpalAvaNya-mananyavaravikramam / rAjA kumAramAlokya, jagAdedaM suvismita: // 321 // bho bho ko'yaM mahAsattvo, mahAbhAgo mahAyazA: / gAmbhIryadhairyazauryAdi-guNaratnamahodadhiH // 322 // tata: kumAravRttAnta-marmavijJena mantriNA / tadIyo naranAthAya, prokto vyatikaro'khila: // 323 // tato rAjJA sutuSTena, sa nIto nijamandire / sagauravaM varasnAna-bhojanAdi ca kArita: // 324 / / bhuktyante ca kumArAya, rAjJA duhitaro nijA: / dattA vRtto vivAhazca, mahA zobhane'hani // 325 // itthaM santiSThate yAva-tsa varadhanuka: kila / dinAni katicittatra, brahmadatto yathAsukham // 326 / / tAvadekA samAgatya, prauDhA nArIdamabravIt / yathA bho bho kumArAsti, kiJcidvaktuM tvayA saha // 327 / / kumAreNoditaM brUhi, tata: sApi pragalbhavAk / vaktumevamupakrAntA, suSTupezalayA girA // 328 // astyatraiva pure sArtha-vAho vaizramaNAbhidhaH / tatsutA zrImatirnAma, sarvAvayavasundarA // 329 / / AbAlakAlata: sA ca, mayaiva prtipaalitaa| kumAra ! yA tvayA hasti-sambhramAtparirakSatA // 330 / / tayA ca muktayA tsmaa-gjopdrvtstdaa| mama jIvitadAteti, sasnehaM tvaM pralokita: // 331 / / / kalAkauzalasacchaurya-rUpAdiguNasampadAm / prakarSo'yamiti jJAtvA, tvayi tasyA: sunirbharaH // 332 // anurAgo dRDhaM jAta-statastvAmabhi satvaram / snigdhairanimiSairnetraiH, pazyantI kSaNamekakam // 333 // likhitastambhitevAsau, sthitaikAgramanAstata: / gehaM nItA svalokena, vyatIte hastisambhrame // 334 / / tatrApi kurute naiva, bhojanAditatasthitim / kevalaM maunavRtte sA, sthitAsti varabAlikA // 335 // tatazca sA mayAbhANi, kimaprastAva eva hi| muktasvabhAvikA jAtA, kena tvaM putri! kopitA? // 336 / / mamApi yena naivaM tvaM, datse vatse samuttaram / tatazcedaM tayAvAci, hasitvA savilakSakam / / 337|| yuSmAkamapi kiM mAta:!, kiJcidasti rahasyakam / kintvahaM lajayA vaktuM, prazaknomi na kinycn|| tasmAcca zrUyatAmamba !, svAkUtaM kathyate tava / yenAhaM mocitA hasti-hastagrAsAcchubhaMyunA // 339 // sa me bhartA mahAbhAgo, yadyamba ! na bhaviSyati / tadA tvaritamevAhaM, mariSyAmi na saMzayaH // 340 // tato mayedamAkarNya, tasyA: pitre niveditam / tenApi tvatsamIpe'haM, preSitA rAjanandana! // 341 / / tattasyA: pUrayasva tvaM, bAlikAyA manorathAn / pratizrutaM ca tattena, [dAkSiNyaikadA tadA // 342 // dampatyozca tayorevaM,] tato'nyadA zubhe'hani / vRttaM vivAhamAGgalyaM, 'pravRttazca mahotsavaH // 343 // tathA subuddhayamAtyena, dattvA nandAkhyakanyakAm / ramyaM vivAhamAGgalyaM, kRtaM vrdhnorpi||344|| evaM dvayorapi prAjyaM, vaiSayikaM sukhaM tayoH / bhuJjAnayoryathAkAmaM, gata: kAla: kiyAnapi // 345 // 1 pravRttaH sumanotsavaM- BJPC // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 301 ucchalitA tayorvArtA, sarvadezeSvapi kramAt / tato rAjagRhAdetau gatau vANArasIM purIm // 346 / / brahmadattaM bahirmuktvA, svayaM varadhanurgata: / purImadhye samAkhyAtuM, pArzve kaTakabhUpateH // 347 / / tatastuSTo viniSkrAnto, rAjA sabalavAhana: / udyAnasthakumArasya, samIpe vegato gata: // 348 / / Arohito gajaskandha- mAnIto nijamandiram / dattA kaTakAvatInAma, kumArAya nijAGgajA // 349 / / anekarathahastyazva-bhANDAgArasamanvitAm / prazaste'hani vRttazca, vimahaH sumahotsava: // 350 // evaM ca tatra saMntiSTha-nApRcchaca kaTakAdikAn / dUtaM sampreSayAmAsa, puSpacUlAya brahmabhUH // 351 // so'pi vArANasI zIghra-mAgata: svabalAnvita: / rAjA kameradattazca, sacivazcAgato dhanuH // 352 // anye cabhavadattAkhya-candrasiMhAdayo nRpaaH| prabhUtA AyatAstatra, kumArasya shaaykaaH||353|| tato varadhanuM kRtvA, mahAsainyasya nAyakam / preSita: sarvasAmagrI-yukto dIrghanRpopari // 354|| pravRttazca tato gantuM, nirantaraprayANakaiH / atrAntare ca dIrpaNa, dUta: sampreSito nija: / / 355 / / kaTakAdinarendrANAM, sa ca nirbharsitastakaiH / tataste gantumArabdhAH, kAmpilyanagaraM prati // 356|| calantazcAgatAstatra, veSTitaM ca samantata: / kRtvA-niruddhasaJcAra-manirgamapravezakam // 357 / / tato vyacintayaddI?, yathA kila kiyacciram / bile praviSTakaiH stheyaM, sAhasaM kriyate'dhunA // 358 // ityAlocya kRtodagra-sAmagrIko bhRzaM purAt / vinirgatya parAnIke, helayA nipapAta saH // 359 // tato jAtaM mahadyuddhaM, dvayorapi hi sainyayoH / kSaNAntarAt samAlokya, sambhagnaM nijasainyakam // 360 // dIrgharAja: svayaM caiva, samprahartumupasthita: / tatazca taM samAlokya, sandhukSitakrudhAnala: // 361 // tasyA'bhimukhaM balA-ccalito brahmanandana: / lagnamAyodhanaM bhImaM, tatastayo: parasparam // 362 / / atha prahatya tenAstraiH, khaDgakuntAdibhizciram / vimuktaM brahmadattena, cakraM dIrghanRpopari // 363 // chinnaM ca tacchirastena, truTitaM ca mahItale / tato dIrghabalaM sarvaM, brahmadattamazithriyat // 364 // tatazcAyaM jagatyatra, cakravartIti sarvataH / ullalAsa janAnandaM, dadajjayajayArava: // 365 / / puSpavRSTistato muktA, siddhagandharvakhecaraiH / udghaSTaM ca yathaiSo'tra, cakrezo dvAdazo'jani // 366 / / tato jAnapadairlokai- garikajanaistathA / nandyamAna: sadAsIbhiH', praviSTaH kramata: puram / / 367 / / nijaM ca mandiraM pazcA-ttasya sAmantamantribhiH / sarvaizcakre mahAcakra-vartirAjyAbhiSecanam // 368 // tatazca pUrvacakreza-nItyA sarvaM prasAdhitam / himavatsindhuparyantam, SaTkhaNDamapi bhUtalam / / 369 // anta:puraM ca ni:zeSa, puSpavatyAdyamAgatam / evaM ca cakravartitvaM, kurvato yAnti vAsarAH // 370 // anyadA ca naTenedaM, vijJapto nRpatiryathA / nATyaM madhukarIgIta-nAmakaM tava darzaye / / 371 // tato'parAhnakAle'sau, prArabdha: kartumuccakaiH / nATyaM vibhramabibboka-hAvabhAvamanoharam // 372 / / atrAntare narendrAya, dAsaceTyA samarpitam / sugandhaM sundarAkAra-puSpadAmorugaNDakam // 373 // 1JC / sadAzIrbhi:- mu.|| Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tatastatprekSamANasya, zravyaM gItaM ca shRnnvtH| vikalpo brahmadattasya, manasyevamajAyata // 374 // yathedRzaM mayA nATyaM, manye'haM dRSTapUrvakam / kutra dRSTamidaM kutre-tyevaM cintayata: sata: // 375 // utpannaM brahmadattasya, jAtismaraNamuttamam / tena jJAtaM yathA kalpe, mayA saudharmanAmani // 376 // vimAne padmagulmAkhye, tiSThatedaM pralokitam / evaM [ca] cintayaMstatra, rAjA mUrchA jagAma saH / / patitazca mahIpIThe, tatazca pArzvavartinA / mantrisAmantalokena, sarasaizcandanAdibhiH / / 378 // tAlavRntAdivAtaizca, sa nIta: svasthatAM kSaNAt / tata:pUrvabhavabhrAtu-zcitrasyAnveSaNAkRte // 379 // rahasyaM kurvatA gupta-mukto vrdhnurythaa| zlokasyAmidaM mantrin !, likhitvA varapatrake // 380 // purasyAntarbahiSTAcca, lambayitvA trikAdiSu / ghoSayasva nijai: pumbhi-ryathA bho zrUyatAM janA: ! / / 381 // zlokasyaitasya ya: pazcA-dardhaM sampUrayiSyati / narendrastasya rAjyAdhu, nizcayena prayacchati // 382 // tato bahupradezeSu, lambitaM patrakaM takat / sarvatrA''ghoSaNaM kartuM, nityaM prArabdhamuccakaiH // 383 // atrAntare sa citrAkhya:, pUrvajanmasahodara: / pure purimatAlAkhye, bhUtvA sacivaputrakaH // 384 / / smRtvA pUrvabhavaM svIyaM, pravrajyAmabhigRhya ca / kAmpilyapuramAgatyo-dyAne manoramAbhidhe // 385 / / zuddhe [ca] prAzukasthAne, pAtrakAdi vimucya sa: / kAyotsargeNa santasthau, dharmadhyAnaparAyaNaH // 386 / / athAraghaTTikenaivaM, zlokArdhaM paThyamAnakam / AkarNitamidaM tatra, tena tatsAdhunA yathA // 387 // Asva dAsau mRgau haMsau mAtaGgAvamarau tathA / evaM zrutvA tata: sAdhu: provAcedaM sphuTAkSaram // 388 / / eSA nau SaSThikA jAti-ranyonyAbhyAM viyuktayoH / tata: zlokArdhametaddhi, likhitvaikatra patrake // 389 // zIghraM rAjakule tuSTaH, sa AraghaTTiko gata: / paThitastena sampUrNa:, sa zloko nRpateH puraH // 390 // tata: snehAtirekeNa, gato mUrchA mahIpati: / luThitazca mahIpIThe, tatastatpArzvavartinA // 391 // kuddhena rAjalokena, saMlapatedamuccakaiH / etadvAkyena rAjAya-mavasthAmIdRzIM yayau // 392 // tadayaM naSTasacceSTo, hyenaM tu hanyatAmiti / tato yaSTicapeTAyaiH, sa AraghaTTiko hata: // 393 / / hanyamAnena tenoce, zloko'yaM mayakA na hi / pUritastatkimarthaM mAM, tADayata nirAgasam // 394 // tairuktaM tarhi kenAyaM, pUrita: kathyattAmaho ? / sa prAhodyAnamadhyastho, munirevAsya pUrakaH / / 395 / / tato'mAtyAdilokena, mocita: sa kadarthanAt / atha zrIkhaNDasekAdyai-bhUpatirlabdhacetanaH // 396 / / vijJAtamunivRttAnto, bhaktisnehavazAttata: / helayollasitasphAraromAJcAJcitavigrahaH / / 397|| sArdhaM nijakalokena, jagAma munisannidhau / sadbhaktyA vandita: sAdhu-niSaNNazca tadantike // 398 / / muninApi samArabdyA sundarA dharmadezanA / darzitaM bhavanairguNyaM; varNitA: karmahetavaH // 399 / / 1 samAkarNitamidaM tena (te J) sAdhunA yathA - BJC | Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / citrasambhUtikathA (brahmadattacakrikathA) 303 zlAghito mokSamArgazca, khyApitaM mokSajaM sukham / tata: parSatsamastApi, saMvignA bhAvitA tathA // 400 // brahmadattastu saMvega-nirvedAdikarairapi / vAkyairvaramunestasya, na manAgapi bhAvitaH // 401 // tata: prAha savizambhaM, sAdaraM vinayAnvitam / karasampuTamAyojya, rAjendrastaM muniM prati // 402 // yathA svasaGgamenAhaM, bhavatAnandito mune! / tathAnandaM kuruSvAdya, rAjyasvIkaraNena me // 403 / / pazcAcca samamevAvAM, zrayiSyAvastapa:zriyam / ni:zeSasukhasandoha-kAraNaM karuNAkara ! // 404 // munirAha yathA rAjan !, yuktaM kartumidaM mama / yuSmAkamupakArAya, satatodyatacetasaH // 405 // kiM tvatra prANinAM bhUyo, mAnuSatvaM sudurlabham / sandhyArAgasamA lakSmI, rAjyaM satatapAtukam // 406 / / anavasthAyinI caiSA, dharmabuddhizca dehinAm / vipAkakaTava: sarve, zabdAdiviSayA nRpa ! // 407 // dhruvazca narake pAta-stadabhiSaktacetasAm / duSprApaM mokSabIjaM ca, bhUyo'pi viratistathA // 408 // saMyamaM ca parityajya, ghorasaMsArakAraNam / tvadrAjyAzrayaNaM naiva, raJjayati satAM manaH // 409 // tadayaM mucyatAM rAjan !, vidvannindya: kadAzaya: / smaryatAM pUrvajanmAnu-bhUtAM duHkhaparamparAm // 410 // zravaNAJjalibhinityaM, piba jainavaco'mRtam / gacchataduktamArgeNa, nRjanma saphalIkuru / / 411 / / zrutvedaM bhUpati: prAha, rAjye mUrcchitamAnasa: / yathA bhI sanmune! dRSTaM, tyaktvedaM sundaraM sukham // 412 / / yadadRSTasukhe vAJchA, sA me bhAti na sundarA / tadahoM gRhyatAM rAjyaM, kriyatAM me samIhitam // 413 / / muni: prAha vratatyAgA-ttvadrAjyaM me na rocate / evamAdi sa bhUpAlo, jalpitapratijalpitaiH // 414|| yadA sambuddhayate naiva, tadA sAdhuLacintayat / aho ! cakre yadetena, nidAnaM pUrvajanmani / / 415 // mayA nivAritenApi, tadidAnIM vijRmbhate / ato gurukakarmAya-masAdhyo'kAladaSTavat // 416 / / / jainendravAkyasanmantra-tantrAdInAmiti sphuTam / gato munivaro'nyatra, siddha: kAlAntareNa ca // 417 / / rAjJo'pi cakrisaukhyAni, bhuJjAnasya yathepsitam / kAla: kazcidatikrAnta:, provAcaiko'nyadA dvijH|| yathA bho rAjarAjendra!, zraddhA me vartate'dhunA / jAnAmi yadi bhuJje'haM, bhojanaM nRpa ! tAvakam // 419 // rAjA prAha na mAM muktvA, bhojanaM mAmakaM dvija ! / tIvrodarAnilasyApi samyaganyasya jIryati // 420 // vipra: prAha nRpa! prAjya-rAjyalakSmI dhigastu te| yastvaM bhojanamAtre'pi, viklpaakulmaansH||421|| tatazcAkSamayA rAjJA-nujJAtaM bhojanaM nijam / bhojitazca kalatrAdi-tatkuTumbAnvito dvijaH // 422 / / sa ca bhuktvA gato gehe, rajanI ca samAgatA / ISatpariNatiM yAti, tasmiMzcakrezabhojane !!423|| sarvamevAvazIbhUtaM, tadbrAhmaNakuTumbakam / unmAdodrekata: sarva-kRtyAkRtyavimUDhakam // 424 // muktamAtRduhitrAdi-ziSTalokavyavasthakam / akAryaM kartumArabdhaM, parasparamazaGkitam // 425 / / jIrNe cAnne tata: prAta-rgate ca madanajvare / rAtrivyatikaraM matvA, sa vipro lajjito dRDham // 426 // tadIyaparijana: proccaiH, samagro vrIDayA mitha: / na zazAka svakIyAni, darzayituM mukhAnyapi // 427 // tato'kIrtibhayAdvipro, nagarAdapi nirgata: / [vi] cintitaM ca tenaivaM, kathaM nAma mahIbhujA // 428 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake lokasamakSamevAha-metena tu viDambita: / tato'tiruSTacittena, kAntAre hiNDatA'nyadA // 429 // tena vyalokyajApAlo, hastanyastazarAsana: / mRdugolibhirekatrA-'zvatthapatrANi kANayan // 430 // cintitaM ca tatastena, yazAyaM pazupAlaka: / madvivakSitakAryasya, bhaviSyati prasAdhakaH // 431 // evaM vicintya tadyogya-bhojanAcchAdanAdibhiH / upacarya nijAkUtaM, tasmai tena niveditam // 432 // so'pyuparodhato viprA-bhipretaM pratipannavAn / anyadA pazupAlo'sau, kuTyAntaritavigrahaH // 433 // amoghabANaghAtasya, brahmadattasya cakriNa: / nirgacchata: purAdeka-golikayaiva locane // 434|| . dve apyutpATayAmAsa, helayaiva sa pApabhAk / [aho ! durbuddhilokAnAM, viveko naiva vidyate // 435 / / tato rAjJApi ni:zeSaM, vijJAya dvijaceSTitam / kuddhena sa mahApApa:, sakuTumbo'pi ghAtitaH // 436 / / anyAnapi bahUn viprAn, ghAtayitvAha mantriNam / yathA caDhUMSi viprANAM, samutpATya mdgrtH||437|| sthAle kRtvA nidhehi tvaM, yenAhaM nijahastakaiH / mardayitvA yathAkAmaM, karomi sukhamAtmanaH / / 438 // mantriNApyatisaGkliSTa-kaughaparatantratAm / jJAtvA tasya tata: sArdha-mAkhoTakaphalAnvitam // 439 // DhaukitaM sthAlakaM so'pi, tAni cakSurdhiyA tata: / pratyahaM mardayAmAsa, raudradhyAnaparAyaNaH // 440 // itthaM svasya sukhaM kurvan, gamayati sma vAsarAn / tatazca SoDazAgrANi, saptavarSazatAni saH // 441 // anupAlya nijAyuSkaM, kRtvA karma ca pApakam / pravardhamAnadurvAra-raudradhyAnavazaM gataH // 442 / / mRtvA ca duHkhasaMsAra-bhArita: saptamakSitau / utpannoM nArakatvena, samutkRSTakRtasthitiH // 443 // nidAnaM yattadA tatra, cakre sambhUtinAmanA / tadiha brahmadattasya, jAtaM durgatikAraNam / / 444 // cakriNA citrasambhUtI, mAtaGgAvapi yattadA / vanditI sAvarodhena, sapaureNa ca bhaktita: // 445 // tadaho suprataptasya, samagraM tapasa: phalam / iti jJAtvA sadA samya-ktapyatAM nirmalaM tapaH // 446 // iti citrasaMmbhUtikathAnakaM parisamAptam Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / harikezakathA 305 atha harikezakathAnakaM yathAastIha mathurAnAma-purI zakrapurIsamA / tasyAM zaGkhAbhidho rAjA-zeSarAjArcitakramaH / / 1 / / sa ca jainendrasaddharma-sadanuSThAnasaMyutam / trivargasundaraM bhuktvA, ciraM sAMsArikaM sukham / / 2 / / sausthyaM kRtvA nije rAjye, kAmabhogeSu ni:spRhaH / antike sadgurUNAM tu, vibhUtyA vratamagrahIt // 3 // kAlakrameNa saJjAto, gItArtha: kRtayaugikaH / bhrAmyaMzca bhUtalaM prAptaH, pure gajapurAbhidhe // 4 // tatra bhikSAkRte bhrAmyan, somadevapurodhasam / hutavahAkhyAdhyAyAH, samIpasthamapRcchata // 5 // yathA bho ! bho ! kimetena, pathA vipra ! vrajAmyaham / tenApyanena mArgeNa, gacchantaM dhymaankm||6|| pazyAmyahamimaM sAdhu, gaccha gaccheti jalpitam / pravRtto gantumantyanta-mIryayA samito muniH // 7 // brAhmaNo'pi samArUDho, gatvA prAsAdamUrdhani / tato'tyantopayuktaM taM, pragacchantaM zanaiH zanaiH // 8 // muniM dRSTvA gatastena, yathA so'pi purohitaH / yAvanmArga: sa saJjAta-stuSArakaNazItala: // 9 // tatazcintitametena, mayAho pApakarmaNA / atIvakliSTacittena, vihitaM karma pApakam // 10 // draSTavyazca mahAtmAyaM, yattapasa: prabhAvata: / agnitulyo'pyayaM mArgo, jAto himakaNopamaH // 11 // vicintyaivaM gatastasya, sanmunerantike dvijaH / vanditazca munirbhaktyA, kathitaM ca svaceSTitam // 12 // muninApi tatastasya, darzitA bhvtucchtaa| prakAzitaH kaSAyANAM, vipAko'ntyantadAruNa: // 13 // svargApavargadAtRtvaM, jainadharmasya zaMsitam / ninditaM durgatau duHkhaM, zlAghitaM nirvRtau sukham // 14 // sarvathAtiprabandhena, ziSTaH samyaktvamUlakaH / sAdhudharmastadAsevi-sarvakalyANakArakaH // 15 // tato'sau dezanAM zrutvA, bhavanirvedakAriNIm / saMvigno bhavabhItazca, jAtotsAho vrataM prati // 16 // kRtvA kuTumbasausthyAdi-kRtyaM tatsamayocitam / munestasyAntike dIkSAM, jagrAha vidhipUrvakam // 17 // gRhItA dvividhA zikSA, pAlita: saMyamazciram / kRtvA ca karmadoSeNa, jAtirUpAdikaM madam // 18 // mRtvA samAdhiyogena, [saM] prAptastridazAlayam / tatra bhuktvA surastrIbhi:, sArdhaM bhogAnanuttarAn // 19 // palyopamAnyanekAni, tatazcyutvA sthitikSayAt / gaGgAtIre'sti mAtaGgo, blkottttaabhidhaankH|| gaurI nAma janI tasya, tasyA: kukSAvajAyata / sarvata: puSpitaM cUtaM, caitralakSmyA vizobhitam // 21 // svapne dRSTvA prabuddhA sA, svasmai bharne nyvedyt| tenApi kathita: svapna:, svpnshaastrprvedinaam||22|| tairapyuttamaputrasya, samutpattiniveditA / kAlakramAcca sAsUta, mAtaGgI varadArakam / / 23 / / api ca jAImayA'valevA, mAyaMgakulammi esa uppnno| sohaggarUvarahio, niyavaMdhUNaM pi hasaNijo // 24 // . Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tasya bala iti prAjyaM, kRtaM nAma svabandhubhi: / vardhamAnazca kurvANa:, kalahaM bhaNDanaM vRthA // 25 // sarveSAM viSazAkhIva, jAta udvegakArakaH / anyadA ca kramAjAte, ramye madhumahotsave / / 26 / / pAnabhojananRtyAdi-saktasvajanabandhuSu / akasmAdbhaNDanaM cakre, sa mAtaGgo balAbhidhaH // 27 / / tato niSkAzito ruSTaiH, sa tairApAnabhUmita: / tAni ca ramamANAni, dUramAste vilokayan // 28 // kSaNAntarAcca tanmadhye, samAyAto bhujaGgamaH / vyApAdita: sa tai ruSTai-stato dIvaka AgataH // 29 // sa tu vyApAdito naiva, vilokyedaM tato bala: / acintayadyathA bho ! bho:!, svadoSeNaiva dehinaH // 30 // bhavanti vipadAM sthAnaM, sampadAM tu guNodayAt / hato'hi: saviSo yasmA-na tathA diivko'viss:||31|| svakaireva guNairdoSaiH, sampado vipado yata: / jAyante prANinAM tasmA-darjayAmi guNAnaham // 32 // api ca- evaM bhAvamANo, dhammaM soUNa sAhumUlammi / nicchiNNabhavapavaMco mAyaMgo maharisI jAo // 33 // vidhinopAttani:zeSa-sAdhukriyAkalApakaH / SaSThAdituryamAsAntaM, tapastIvaM cakAra sa: // 34|| tapasaivaMvidhenAtha, kRzIbhUtazarIrakaH / kramato viharan prApta:, purIM vaannaarsiimsau||35|| sthita: sAdhUcite sthAne, udyAne tindukaabhidhe| tatra cAvasate yakSo, gnndditinduknaamkH|| sa ca sAdhuguNagrAmaiH, samAvarjitamAnasa: / tameva pratyahaM sAdhu, zuzrUSannabhitiSThati // 37 / / anyadAnyena yakSeNa, sa yakSa: pranito ythaa| bho ! bho: ! kiM dRzyase na tvaM, tenoktaM kathyate zRNu // 38 // vayaM bho: paryupAsInA:, sAdhumevamihAsmahe / trilokasyApi sampUjyaM, vrajAmo na hi kutracit // 39 // zrutvedaM sarvamatyarthaM, sAdhozcaritamuttamam / pratibuddhastata: so'pi, yakSa: sAdhvanubhAvata: // 40 // tatazca tindukaM yakSa, sa provAca praharSita: / dhanyastvaM kAnane yasya, vasatyeSa mahAmuni: // 41 // api ca- dadvaM muNissa cariyaM, paDivuddho so vi tiMdurga bhnni|| taM ciya mitta ! kayattho, jassa vaNe vasai tava eso // 42 // majjhavi vasaMti muNiNo, ujjANe tA khaNaMtaraM ekkam / gaMtUNa tevi sarisA, vaMdAmo bhANiuM pattA // 43 // diTThA ya tehi muNiNo, kahavi pamA[yA]o vighmaannaao| tAhe gADhayarAgaM, aNurattA taMmi te jakkhA // 44 // [tulA-saMvega raMgasAlA 6197-6199] evaM tindukayakSasya, stuvatastaM mahAmunim / sadbhaktyAkRSTacittasya, vyativrajanti vAsarAH // 45 // api ca- bhAveNa vaMdamANassa, mahArisiM tassa pUyapAvassa / baccai suheNa kAlo, hariNovva jiNaM thuNaMtassa // 46 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 12 / zloka 263 / harikezakathA 307 tatra ca padmapatrAkSI, kauzalikamahIpateH / bhadrA nAma varA kanyA, rUpayauvanagarvitA // 47 // samaM sadgandhapuSpAdi-paTalavyagrapANinA / ceTikAcakrapAlena, yakSAyatanamAgatA // 48 // taM yakSaM pUjayitvA sA, prayacchantI pradakSiNAm / tanmahAmunimadrAkSI-nmalaklinnAGgadhAriNam // 49 // atIvamalinasyUta-jIrNopakaraNAnvitam / praNaSTarUpalAvaNyaM, tapa:zoSitavigraham // 50 // dRSTvA ca taM mahAsAdhu-matibIbhatsadarzanam / tayA niSThIvitaM tatra, mahyamohavimUDhayA // 51 // pApA keyamaho kanyA, yA nindati mahAmunim / evaM vicintya yakSeNa, taccharIramadhiSThitam // 52 // tato'samaJjasairvAkyaiH, pralapantI visaMsthulam / kathaJcideva kaSTena, nItA sA rAjamandire // 53 // dRSTvA tAM tAdRzIM rAjJA-tyantamAturacetasA / aneke vyAhatA jyoti-mantratantrAdivAdinaH // 54|| api ca- jo viraDi pi na jANai, naravaiNA so vi tattha vaahrio| nehAulANa ahavA, kettiyamettaM va purisANa ? // 5 // tatastasyA: samArabdhA, dhanvantarisamaprabhaiH / kriyA caturvidhA vaidyai-ryathAjJAnaM prayatnata: // 56 / / tathApi naiva saJjAto, guNa: ko'pi mnaagpi-| punazcAnekadhA mantra-tantra-yantrAdaya: kRtA: // 57 // te'pyUSara iva nyastA:, sarve viphalatAM yayuH / athavA daivike vighne, kiM karotIha mAnava: ? // 58 / / api ca- iya jAhe viguttA, savve vijjAiNo tao jakkhA / jaMpai pattaMmi Thio, eyAe niMdio sAhU / / 59 / / tA jai varai tasseva, dehaM muMcAmi nannahA mokkho| rannA vi jIvau tti ya, paDivannaM jakkhavayaNaM ti // 60 // tata: svasthazarIrA sA, srvaalngkaarbhuussitaa| vivAhayogyasadvastra-vyagrapANisakhIyutA // 61 / / jagAmAtimahAbhUtyA, munestasya padAntike / patitvA pAdayoH svIyai-mahallakai: samaM tata: // 12 // vijJapta: sa tayA bhaktyA , yathA bho ! bho ! mahAmune ! / svayaMvarAgatAyA me, gRhANa karapallavam // 63 / / munirbabhANa he bhadre !, paryAptaM kthyaanyaa| nindanIyaM dhruvaM lokai-stanmA vocastvamIdRzam // 64 // api ca- itthIi samaM vAsaMpi, je na icchaMti ekvshiie| kaha te niyayakarehi, ramaNINa kare gahissaMti ? // 65 // siddhivahubaddharAgA, asuIpunnAsu kaha Nu juviisu| rajjaMti mahAmuNiNo, gevejjayavAsidevavva // 66 // [tulA-saMvega raMgasAlA 6211-12] tato nAnAprakArANi, vikuLa ca rUpANi sA / pracchAdya sAdhurUpaM ca, yakSeNAtIvadharSitA // 67 / / vimAnitA nizAM sarvAM, nAnAkAraM ythecchyaa| prabhAtasamaye yAva-nAlokayati taM munim // 68 // tata: svapnamivAzeSaM, manyamAnAtidurmanA: / svalokenAnuyAtA ca, jagAma nijamandiram // 69 / / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake atha vijJapayAmAsa, mahInAthaM purohitaH / rAjan ! munIzapatnIyaM, muninA projjhitA satI // 70 // bhavatu patnI viprANAM, tasmAttebhyaH pradIyatAm / prAptakAlamidaM caive - tyAkalayya mahIbhujA // 71 // pradattA rudradevAya, tasmai caiva purodhase / [ atrAho khalu saMsAre, karmaNAM gatirIdRzI] // 72 // api ca- pAvanimittaM kAuM, jA risiNA ujjhiyA nariMdasuyA / 308 sA vi purohiNaM, gahiyA suhakAraNaM kAuM // 72 // evaM purodhasastasya, tayA sArdhaM yathepsitam / bhuJjAnasya mahAbhogAn, kAlaH ko'pi vyatItavAn // 73 // anyadA rudradevena, yajJaM prayajatA satA / vihitA yajJapatnI sA, vidhinA rAjaputrikA // 74 // tatra ca bhaTTacaTTAdyA, nAnAdezAntarAgatAH / aneke militAH svarNa-godAnAdijighRkSayA // 75 // itazca sa munirbhrAmyan, bhikSArthaM mAsapAraNe / samitaH suSThu guptazca, yajJapATakamAgataH // 76 // praviSTazca munistantra, dharmalAbhapurassaram / bhaTTAdInAM purobhUya, deze sAdhUcite sthitaH // 77 // tatastapa:kRzIbhUta-dehaM bhUrimalAvilam / praNaSTarUpalAvaNyaM, prAntavastrAdidhAriNam // 78 // dRSTvA taM munimArabdhA, hasituM te dvijAdayaH / nindAgarbhairasabhyaizca, durvacobhirviruddhakaiH // 79 // api ca- jaMpiMtiM bhaTTacaTTA, kIsa tumaM ettha Agamo pAva ! / tA turiyaM eyAo, 'thAmAo 'vaccasu hayAsa ||80 // etyaMtaraMmi jakkho, risiNo dehaMmi pavisiuM bhaNai / bhikkhatthamAgao haM, tA dijjau majjha bho bhikkhA // 81 // jAIkulesu visiTThA, veyavihannU sakammasaMtuTThA / tANa diyANaM tu imo, dijjissai vacca taM pAva ! // 82 // hiMsAliyacorikke mehunnapariggahAo haM virao / samasattumittataNu' leDukaMcaNo vigaya'haMkAro || 83 // paricattagihAvAso, uggamauppAyaesaNAsuddhaM / jAmi bhikkhamittaM, gihe gihe teNa patto'mhi // 84 // esoya kao pAgo, viviho tumhehiM niyayakajjeNa / tA eyAo majjhavi, dhammaTTA deha bho ! bhikkhaM // 85 // jAva diehiM na bhutto, paDhamaM jalaNe vi jAva no chUDho / tAva na dijjai eso, suddANaM vacca taM samaNa ! // 86 // jaha kAlammi sukhitte, vihiNA vIyaM suvAviyaM phalayaM / jAya taha pijhvaMbhaNa- jalaNammi nivesiyaM dANaM // 87 // 1 thAma na. [de. ThANa] sthAna, jagaha- iti pAiasaddamahaNNavakoze / 2 degmitta dhaNa- iti upadezamAlAgatavardhamAnasUrikathAyAM pa. 259 // * Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatazca adhikAra 12 / zloka 263 / harikezakathA aha muNiNA te bhaNiyA, jAImitteNa huMti no vippA | tumhArisavva pAvA, hiMsAliyamehuNA''sattA // 88 // jalaNovi pAvaheU, kaha tammi nivesiyaM suhaM kuNai / paNa viparabhavagayA, iha dinaM kaha Nu geNhaMtu 1 // 89 // - pratikUlavibhApIti, brAhmaNAnAmayaM muniH / taM sAdhuM prati te caTTA, gAlighAtairupasthitAH // 90 // // [ saMvegaraMgasAlA 6223-6226] lAtaleSTulatAyaSTi-kaSAkambAdilakSaNaiH / yakSeNa stambhitAH sarve, te citralikhitA iva // 91 // api ca- "chinnataruNovva tANaM, nivADiyA kevi teNa jakkheNa / anne paharehiM hayA, anne puNa vAmiyA ruhiraM / / 92 / / [ saMvega. 6228 ] dahUNaM te caTTe, muNiNA uddhAie - tahArUve / bhayavepamANahiyayA, bhaddA te bhAi saha paiNA ||93 // eso so jeNa tayA, sayaMvarA uvaNayA ahaM cattA / siddhivahurAgaratto, necchai surasuMdarIo vi // 94 // aighoratavaparikkama - vasIkayAsesatiriyanaradevo / 309 telokkapaNayacalaNo, nANAvihaladdhisaMpanno / / 95 / / [ savaMga. 6230-1] jiyakohamANamAo, jiyalobhaparIsaho mahAsatto / niviyapAvapasaro, tiyasAsurapaNayapayakamalo // 96 // jalaNovva dahai bhuvaNaM, kuvio taM ceva rakkhae tuTTho / tA evaM tajjiMtA, vaccissaha aMtayagharammi || 97 / / [ saMvega. 6223] pAe nivaDaNaM, evaM toseha maharisiM tubhe / jai jIvieNa kajjaM, evaM bhaddAe te bhaNiyA / / 98 / / rAgAiehiM jaMbhe, avaraddhaM taM khamAhi No bhayavaM / paNivaiyavacchalacciya, havaMti logammi varamuNiNo // 99 // : aha te muNiNA bhaNiyA, saMsAranibaMdhaNassa kovassa / ko avagAsaM dijjA, visesao muNiyajiNavayaNA / / 100 / / [ saMvega6235-6 ] Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake mahabhattipareNa ime, caTTA jakkheNa vAriA dUraM / tA taM ciya saMbhAsaha, jeNa kayA erisA tumbhe // 101 // tatazca muninA sArdhaM, bahudhA vijJaptena te / yakSeNa zAntacittena, sarve'pi praguNIkRtA: // 102 // atrAntare ca zuddhena, varAhAreNa sAdaram / rAjJaH putryA samaM bharcA, sa muni: pratilambhitaH // 103 // tato gandhodakaM tatra, nipapAta nabhoGgaNAt / dazArdhavarNasatpuSpa-vRSTayA sArdhaM samantataH // 104 / / AhatA gagane devai-bhUridundubhayo bhRzam / papAta vasudhArAdha-zcelotkSepa: kRto janaiH // 105 // munermAhAtmyamAlokya, dharmadezanayA tayA / sambuddhA: prANino'neke, dharmaM ca pratipedire // 106 / / tadevaM harikezena, mAtaGgenApi duSkaram / tathA taptaM tapo yena, tridazairapi pUjitaH // 107 / / iti harikezakathAnakaM samAptam tadidamiha tapomAhAtmyamAlokya lokA- zcarata gurutapAMsi vyasya gehAdisaGgam / bhavazatakRtakarmAraNyakaM yena dagdhvA, sapadi vizadasaukhyAM mokSalakSmIM labhadhvam // 108 // ollasai jaso vittharai, guNagaNo galai paavpnbhaaro| viyalai kammakalaMko, tavalacchIvibhUsiyaMgANa // 109 // osarai duriyaniyaro, vittharai mahaMtasokkhasaMdoho / pasarai jaNANurAgo, narANa tavalacchikaliyANaM // 110 // tathA- pavarajaDilamUlodAmamicchattamUlo dddhkddhinnksaayaannegsaahaasmuuho| visayavisaraphullo moharukkho mahallo tavahuyavahajAlAlaMkio jAi naasN|| ghaNatuhiNaNivAo pAvapaMkeruhANaM, siyakulisanivAo dukkhaduggAcalANaM / kharanaharamaiMdo dosadoghaTTayANaM, jayai tavasurUvo suddhadhammo surammo // 112 / / bhavabhamaNabhuyaMguccADaNe cArumaMto, sivapahapahiyANaM satyavAho mhNto| kugaiduhadumANe khaMDaNe khaggatullo, jayau tavasamUhAlaMkio sAhudhammo // 113 // vararayaNanihANaM niddhaNANaM jaNANaM, amaranaragayANaM kAraNaM saMpayANaM / / muNijaNaavayaMso saccakallANakoso, jayau tavasirIe laasliilaavilaaso|| iti tapo'dhikAraH samApta: Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 311 bhAvanAdhikAra: 13 ___ atha bhAvanAdhikAra ucyate, asya cAyamabhisambandha: pUrvatra tapa uktaM, tapazca bhAvasArameva kriyamANaM karmakSayAya prabhavatItyato'tra bhAvanA bhaNyate, tatra bhAvanAyA: svarUpaM mAhAtmyaM ca pradarzayan zlokadazakamAha, tadyathA bho bhavyA ! bhAvanA bhAvyA, nirmUlyA shrmsaadhikaa| bhAvanayaiva bhavyAnAM, bhavAnto jAyate yataH // 264 // dravyeNa dIyate dAnaM, zIlaM sattvena pAlyate / tapo'pi tapyate kaSTaM, svAdhInA bhuvi bhAvanA // 265 // bhAvanAto'pi ye bhraSTA-ste bhramanti bhvoddhau| nAtmalAbhaM labhante te, bIjAbhAvAdivAGkarAH // 266 // bhAvanAtaH kSayaM yAti, bhavakoTIbhirarjitam / saMsAranimbavRkSasya, kaTubIjaM karma dehinAm // 267 // subahvapi tapastaptaM, cAritraM ca ciraM kRtam / yadi bhAvo na saJjAta-stadA tattuSakaNDanam // 268 // adhItAni ca zAstrANi, lokAnAM dezanA kRtaa| kRtAni divyakAvyAni, jitA vAde ca vAdinaH // 269 / / bhAvanA yadi no jAtA sadgatidvArakuJcikA / svakAryAsAdhakatvena, tadA sarvaM nirarthakam / / 270 // rathakAra: svayaM dAtA, gRhItA pAtramuttamam / nikaTastho bhAvanAsAra-manumantA 'mRgastathA // 271 // vAtAhatArdhacchinnena, vRkSeNa patatA satA / trayo'pi cUrNitAH santo, brahmalokamupAgatAH // 272 // hRdayagiriguhAnta:saMsRtaM yattamisra, tadapanayanadakSa: kevalajJAnabhAnuH // sa punarudayameti kRtsnadoSAvasAne, tadapi ca na durApaM vartate bhAvanAyAH // 273 / / 1 mRgo mudhA-JCH Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ___ iti zlokadazakaM kaNThyaM, navaraM bho ityAmantraNe, bhavyA muktisukhalabdhAra: ! bhAvanA zubhabhAvarUpA bhAvyA bhAvanIyA, nirmUlyA mudhikAlabhyA, zarmasAdhikA sukhakArikA, bhAvanayaiva bhAvanAta eva bhavyAnAM bhavAnto bhavanAzo jAyate bhavati, yato yena kAraNena, zeSaM zlokASTakaM spaSTameva / hRdayameva giriguhA tasyA antarmadhyaM tatra saMsRtaM sthitaM yattamisramiva tamisramajJAnaM, tasya tamisrasyApanayanaM vinAzastatra dakSa: paTuH, kevalajJAnameva bhAnuriva bhAnurAditya:, sa puna: kevalajJAnabhAnurudayametyabhyudayaM gacchati, kRtsnadoSAvasAne sakalarAgAdidoSakSaye, tadapi ca kRtsnadoSAvasAnaM na durApaM na duSprApaM vartate bhavati // 264-273 // bhAvanAyA: zubhAdhyavasAyasyopari rathakAradAnAnumodanaparamRgakathAnakaM tvidamatraiva bhArate varSe, tuGgaprAkAraveSTitA / sarvasvarNamayA ramyA, nagarI dvaarikaavtii||1|| svrnnrtnmyaanek-shubhrpraasaadsngkulaa| kulakoTIbhirAkIrNA, ramyA ca ramyavastubhiH / / 2 / / dvAdazayojanAyAmA-navayojanavistRtA / ramyavastuparipUrNA, divyA devavinirmitA // 3 / / tAMca pAlayate kRSNa-vAsudevo'rdhacakrabhRt / balabhadrastu tadbhAtA, tathA jrtkumaarkH|| dvAvapica takau jyeSThau, pitA vasudevo'nayoM: / te ca prdyumnshaambaadi-durllitkumaarkaaH||5|| anye ca vasudevAdyA, yAdavA balagarvitAH / yathAvicintitAzeSa-sampUrNasvamanorathA: // 6 // bhuJjAnA Asate kAma, kAmabhogAn manoharAn / anyadA ca samAyAta:, zrImannemijinezvaraH // 7 // bhavyAmbujaprabodhAya, kevalajJAnabhAskaraH / samavasaraNaM ramyaM, devAdibhirvinirmitam / / 8 / / AgatAzca surAstatra, kezavAdyAzca mAnavA: / kRtA ca svAminA dharma-dezanA mohanAzinI // 9 // tato dharmakathAnte ca, vAsudevena jalpitam / svAminnasyA: pura: proccaiH, samRddhAyA dhanAdibhiH // 10 // tathA yAdavakulasyAsya, mametarajanasya ca / kSaya: kena nimittena, kuto vA puruSAntarAt ? // 11 // kiyata: kAlato vApi, jagatprabho ! bhaviSyati ? / jinena jalpitaM kRSNa !, zrUyatAM kathayAmi bhoH / asti dvIpAyano nAma, parivrAjaka ekaka: / sa ca madyamadonmattai:, zAmbAdibhi: kumaarkaiH|| durvAkyayaSTimuSTayAdyai- nAkAraM khalIkRta: / vinAzayiSyate sarvAM, vahninA dvArikAvatIm / / 14 / / yAdavAn zeSalokAMzca, sarvAn saMvartayiSyati / asya caivaM samutpatti:, saJjAtA kathyate zRNu / / 15 / pUrvaM parAzaro nAma, zaurika: purabAhyata: / babhUva tatra vikhyAta-stApasastApasAzrame // 16 // tenaikA kanyakA prAptA, svacchandA duSTacAriNI / tAmAdAya samAyAto, yamunAsaritastaTe // 17 // tatra cAyaM tayorjAta:, putro dvIpAyanAbhidha: / sa ca yauvanamArUDho, brahmacaryaM prapannavAn // 18 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / loka 264 - 273 / bhAvanAyAM baladeva- mRga-rathakArakathA 313 upavAsadvayAnte ca, pArayAmAsa sarvadA / tena ca tiSThatA tatra, zrutaM janapravAdataH || 19|| yathA bhagavatAriSTaneminedaM prabhASitam / nagaryA dvArikAvatyAH, samaM ca yAdavaiH khalu // 20 // bhavitA sarvathA nAzo dvIpAyanasakAzataH / tadidaM nirghRNaM karma, kariSye'haM kathaM bata ? // 21 // vicintyaivaM sakhedo'sau, vanAntaramazizriyat / tathA bho yattvayA pRSTa-mAtmamaraNakAraNam // 22 // tadidaM kathyate tubhyaM zrUyatAM kezavAdhunA / yo'yaM jyeSThastava bhrAtA, jarAdevIvarAtmajaH // 23 // nandano vasudevasya jaratkumAranAmakaH / etasmAnnizcitaM kRSNa !, mRtyustava bhaviSyati // 24 // zrutvedaM yAdavAnAM tu, tasmin jaratkumArake / helayA patitA dRSTiH, savikArAtiroSataH // 25 // tato jaratkumAreNa, manasyevaM vicintitam / aho kaSTamaho kaSTaM, saJjAtaM kIdRzaM katham ? ||26|| ahaM hi vasudevasya putro bhUtvApi nRpriyaH / kathaM svabhrAtaraM mUDho, mArayiSye kaniSThakam ? // 27 // aho pApaM mahAtApa maho nirghRNatA mama / ciraM citte vicintyaiva - mApRcchaya ca nijaM janam // 28 // janArdanasya rakSArthaM, vanavAsamupAgataH / atha nemiH punaH proce, yathA bho bho janArdana ! // 29 // vatsare dvAdaze puryA, asyA nAzo bhaviSyati / [ zrutveti jinavAkyaM te, gatAH zokaM janAH same ] // 30 // tataste yAdavAH sarve, gate jaratkumArake / zUnyamiva nijAtmAnaM manyante zokavihvalAH // 31 // tato natvA jinaM nemiM, sarve'pyudvinacetasaH / saMsArAnityatAM caiva, cintayantaH suduHkhitAH ||32|| puryAzca dvArikAvatyAH, sarvanAzaM vizeSataH / praviSTA nagarImadhye, zokAkulitamAnasAH ||33|| tatazca vAsudevena, kAritA ghoSaNA puri / yathA bho bho janA ! nItvA, vane kAdambanAmani // 34 // samagrAnyapi madyAni, parityajata satvaram / zrImatA neminAthena, yatazcaivaM prarUpitam ||35|| yathA madyaprasaGgena zAmbAdayaH kumArakAH / dvIpAyanaparivrAjaH kariSyanti kadarthanAm // 36 // zrutvA caivaM tato lokaiH, kAdambakamahAvane / zilAkuNDeSu madyAni, santyaktAnyakhilAnyapi // 37 // tataH kAdambasaJchanna-1 - zilAguhAsu sambhRtA / kAdambarIti vikhyAtA, sA surA bhaNyate jane // 38 // atrAntare ca rAmasya, bhrAtA siddhArthanAmakaH / sArathitvaM tu tasyaiva, snehAdya: pratipannavAn // 39 // zrutvA yAdavalokasya, nagaryA saha saGkSayam / rAmaM bhaNitumArabdho, namro madhurayA girA // 40 // rAmAyaM neminAthena, ziSTaH saMsArasAgaraH / janmavyAdhijarAmRtyu - jalakallolasaGkulaH // 41 // nAnAduHkhamahAraudra-nakracakrAdidustaraH / kSaNadhvaMsIni ziSTAni, vastUnyatrAkhilAnyapi // 42 // asmAkaM tu vizeSeNa, darzitA sarvanAzitA / tadahaM rAma ! nirviNNa, itaH saMsAracArakAt // 43 // samIpe neminAthasya, pravrajAmi visarjaya / rAmeNApyatinirbandhaM, vijJAyAsau visarjitaH ||43|| uktaJca pratibodhyo'haM, tvayakA vyasane kvacit / vAkyaM rAmasya tenApi tattathaiva pratizrutam // 44 // tataH pRSTvA nijaM lokaM, gatvA nemijinAntike / saMsArottAriNIM dIkSAM jagrAha suvidhAnataH || 45 || tataH kRtvA tapastIvraM, SaNmAsaM yAvaduttamam / AlocitapratikrAnto, devalokaM jagAma saH // 46 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake itazca-kAdambarIguhAyAM tu, zilAkuNDeSu yA surA / sAmantAdibhiH SaDbharmAsai: pakvarasA'jani // 47 // " / susvAdA sundarA hRdyA, karketanasamaprabhA / itazca gatavAMstatra, vyAdha ekaH paribhraman // 48 // sadyaH zAmbakumArasya, vAruNIM tAM vilokya saH / AsvAdayitumArabdho, yata: svAdurasA hi sA // 49 // papau ca tAM yathAkAmaM, svapANipuTakaistataH / vIkSamANena tatraiva, mRgAstena vilokitAH // 50 // yAvatte'pi hi susvasthA, surApAnamadoddhurAH / krIDantastatra tiSThanti, nirbhayAstuSTacetasaH ||51 | tataH zAmbakumArAya gatvA tena niveditam / gatazca tatra zAmbo'pi, pItA sA tena vAruNI // 52 // vicintitaM ca kiM yukta- maho me kartumIdRzam / yatkiJcitsukhaduHkhAdi, sahyate kumarairvinA ? // 53 // tasmAda sarvA-nAnayAmi kumArakAn / tathaiva tena te sarve, AnItAstatra kAnane // 54 // dRSTA ca sA takairhadyA, susvAdA sundarA surA / AdiSTAzca svakA bhRtyA stadAnayanahetave // 55 // yathainAM sundarAM zIghraM, samAnayata vAruNIm / tairapi ca samAnItA, tata: sAnandacetasaH // 56 // gatAH sundaramudyAnaM, nAnAvRkSopazobhitam / nAnApuSpaphalopetaM, gandhalubdhAlisaGkulam // 57 // tatazcAbhANi zAmbena, yathA bho bhoH kumArakAH ! / SaNmAsAnte sulabdheyaM, kathaJcitpuNyayogataH // 58 // hRdyAmRtarasasvAdAM, yathecchaM pibata vAruNIm / tatastathaiva te pAtuM, prArabdhA hRSTacetasaH // 59 // tato jAtamadodrekA, nanRtuzca jaguzca te / valgantyAliGgayante sma yuddhayante ca parasparam // 60 // krIDantazca gatAH sarve, parvatAbhyarNakAnanam / itazcetazca te tatra, paryaTanto vyalokayan // 61 // tapastIvraM carantaM taM muniM dvIpAyanAbhidham / pravaktuM ca samArabdhA, yathA so'yaM mahAmuniH // 62 // AdiSTo yo jinendreNa zrImannariSTaneminA / nagaryA dvArikAvatyAH, sarvanAzavidhAyakaH || 63 || tanaM kiM na bhI ho, niSprayojanavairiNam / nikRSTaM nirghRNaM pApaM, janasyAsya kSayaGkaram ||64||| tato roSeNa raktAkSA, dantadaSTAvarauSThakAH / prArabdhA yaSTimuSTacAdyai rhantuM dvIpAyanaM dRDham // 65 // hatastAvadasau yAvannirbalaH so'patad bhuvi / hatvetthaM nagarImadhye, pravivizuH kumArakAH ||66 || athedaM vAsudevAya, kumArANAM viceSTitam / vizrambhaNIyakaiH puMbhiH, sarvameva praveditam // 67 // tato vyacintayatkezI, bho bhoH pazyata pazyata / kumArANAM vimUDhatvaM, durdAntatvaM pramattatAm ||68|| nirapekSavidhAyitva-madIrghadarzitA tathA / tadaho jIvitabhUtAnAM, kimeSAM kurmahe vayam // 69 // ciraM kezI vicintyaivaM, tato rAmasamanvitaH / jagAma kAnane tatra, pAyanopazAntaye // 70 // dRSTazca ruSTacitto'sau, dvIpAyano'tidurmanAH / kSAmitazca priyAlApaiH, pAdalagnena sAdaram // 71 // itthaM na kSamate yAva-ttAvadrAmeNa jalpitam / bho ! kRSNAlaM prayatnena, kiM vyarthaM parikhidyase ? // 72 // yadetena kimapyatra, cintitaM vidadhAtu tat / durjano durjanaJcaiva, kSAmito'pi na zAmyati ||73|| athavA yajjinendreNa neminAthena bhASitam / tadaho sarvathA kRSNa !, nAnyathA jAyate kvacit // 74 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 315 tato dvIpAyanenoktaM, bho bho bho yAdavaprabho ! / mayA hi tADyamAnena, pratijJA mahatI kRtA // 75 // yatheha dvArikAvatyAM, pradIptAyAM samantataH / vimuktiryuvayoreva, naivAnyasya tathAGgina: // 76 // nAsatyaM nemino vAkyaM, na pratijJApi me'nythaa| tanmaivaM khidyatAM vyarthaM, gamyatAM nijakaM gRham // 77|| AkaryedaM tato'tyantaM, zokAkulitamAnasau / jagmaturnagarI svIyAM, dvAvapi rAmakezavau // 78 // dvIpAyanapratijJAMce, jJAtvA sarvaiH purIjanaiH / purIbhaGgabhayottastaiH, zocitaM zokanirbharaiH // 79 // dvitIye'hani kRSNena, kAritA ghoSaNA ythaa| bho bho: paurajanA yUyaM !, harervAkyaM nizAmyata // 80 // udyacchata yathAzaktyA, satataM dharmakarmasu / puSpagandhAdibhiH pUjA, vidhattAnizamarhatAm // 8 // susAdhUna paryupAsadhvaM, tadante zRNutAgamam / sAdhusAdharmikAnnityaM, sanmAnayata sAdaram / / 82 / / dInAdibhyo yathAzaktyA, kRpAdAnaM prayacchata / sAmAyikazubhadhyAna-svAdhyAyAdhyayanAdikam / / 83 / / vidhatta sadanuSThAnam, sarvadA zuddhabhAvata: / pAlayatAmalaM zIlaM, bhAvayata subhAvanA: // 84 // rAgadveSAdizazca, vidhvaMsayata yatnata: / santyajata mahAkaSTAn, mahArambhaparigrahAn / / 85 // vimuJcata tathA saGgaM, kAmabhogeSu dUrataH / nityaM bhavata bho lokA:!, sarvathA dharmatatparA: // 86 / / yato bhagavatA'riSTa-neminA sarvanAzitA / kathitAsyA mahApuryA:, samamevAkhilairjanaiH / / 87 / / atrAntare krameNaiva, viharannemitIrthapa: / raivatake samAgatya, samavasRtavAniti // 88 / / tatazca yAdavA: sarve, vandanArthaM samAgatA: / praNamya neminAthaM te, niSaNNA: svasvabhUmiSu / / 89 // saMsArAsAratAsArA, jinenAkAri dezanA / tAM ca zrutvA bhavAvAsA-nirviNNA: bhogani:spRhA: // 90 // pradyumnazukazAmbAdyA, bhUyAMso rAjadArakA: / samIpe neminAthasya, pravrajyAM prtipedire|| atha pUrvabhavotrastA, rukmiNyapi janArdanam / evaM bhaNitumArabdhA, yathA bho bho narAdhipa! // 92 / / ziSTA pariNatistAva-dIdRzI jinaneminA / saMsArasyAsya ni:zeSa-yAdavAnAM vizeSata: / / 93 / / tanmAM visarjayasva tvaM, pravrajAmi jinAntike / tato bASpAmbupUrNAkSo,vAsudevo'pi rukmiNIm // 94|| kaSTAdvisarjayAmAsa, tata: sApi maharddhitaH / prAvAjIcca sahAnyAbhI, rAjaputrIbhiraJjasA // 95 // tata: zokAturA: sarve, vAsudevAdiyAdavA: / praviSTA nagarImadhye, cintayanto bhavasthitim // 96 / / vAsudevo'pi cAtmAnaM, puramanta:puraM tathA / sarvaM zUnyamivAmasta, rukmiNIvirahAturaH / / 97 // atha nemirgato'nyatra, bhavyaprabodhahetave / kRSNo'pi ghoSaNAM puryAM, bhUyo'pyevamacIkarat / / 98 / / yathA bho bho janA: paurA:, parityajata sarvathA / prANihiMsAM mRSAvAda-madattAdAnamaithunam // 99 / / sarvaM parigrahaM caiva, sarvaM ca rAtribhojanam / krodhaM mAnaM ca mAyAM ca, lobhaM durgativardhanam // 100 // rAga dveSa kaliM cAbhyA-khyAnaM ratyaratiM tathA / sarvaM paraparivAdaM, sarvaM paizUnyameva ca // 101 // sarvAM mAyAM mRSAM caiva, mithyAdarzanazalyakam / kurudhvaM sarvadAkSiNyaM, dharmaM kimu bahUditaiH // 102 / / SaSThoSTamAdirUpaM ca, tapadhvaM duSkaraM tapaH / jinendrasAdhupUjAM ca, sampAdayata sAdaram // 103 / / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tairapi kartumArabdhaM, tattathaivAkhilaM janaiH / sotsAhaM savizeSaM ca, saMsArabhayabhIrubhiH // 104 / / anyadA dvArikAvatyA, nAze kRtanidAnaka: / kRtvA bAlatapastIvra, dvIpAyano'tidurmatiH // 105 / / mRtvA cAgnikumAreSu, samutpanno mahAsuraH / smRtaM ca tena tadvairaM, raudraM yAdavanAzakam // 106 / / tato'sau dvArikAvatyA, vinAzArthamupAgataH / na ca kartuM purIbhaGgaM, ruSTo'pi zazAka saH // 107|| yatastatra janastIvaM, tapa:karma karotyalam / devAnAM ca gurUNAM ca, vidhatte paripUjanam // 108 // vairAgyabhAvanArUDhaH, svAdhyAyadhyAnatatparaH / prakaroti prayatnena, dharmakarmANi sarvadA // 109 / / ato dvIpAyana: pApa:, purIlokasya tasya saH / vidhAtuM zaknute naiva, suruSTo'pi parAbhavam // 110 // tatazcAtIvakopAndha-zcchidrAnveSI nirantaram / antarikSe bhramannAste, baddhAmarSaH purIM prati // 11 // tAvadyAvadatItAni, varSANi dvAdazApi hi / na caiva dvArikAvatyA, bhaGgaM kartuM zazAka sa: // 112 / / tato'cinti janenaivaM, jajalpe ca parasparam / aho bhraSTapratijJo'yaM, nirojA niSprabho'jani // 113 / / aho naSTo vinaSTo'yaM, loke dharmapare sati / nirviNNa: khinnacittazca, gato'sau kvApi durmatiH // 114 // evamAlocya tatratya:, sAnando nirbhayo jana: / nAnAkrIDAbhiratyarthaM, prakrIDituM pracakrame // 115 // matto gAyaMzca nRtyaMzca, papau kAdambarI surAm / tata: so'pi samAsAdya, chidraM dvIpAyano'dhamaH // 116 / / utpAtakazatAnyuccai-statrAnekAni jajJire / tato dvIpAyana: pApo, vAtaM saMvartakAbhidham // 117|| kalpAntavAtasaGkAzaM, sarvato'pi vimuktavAn / tataH prajvAlayAmAsa, sarvatastAM mahApurIm // 118 / / prakSiptavAMstadantazca, tRNakASThAdikaM bahu / nazyallokAnanekAMzca, tirazcazca gavAdikAn // 119 / / saMvAvartya tatraiva, pracikSepa sa durmatiH / prAdurbhUtastato raudro, hAhAravo dizodizi // 120 / / hastyazvAditirazcAM ca, janAnAM ca sudAruNa: / tatazca syandane ramye, Arogya pitarau nijau // 121 // dvitIye tu rathe zIghraM, rohiNI devakI tathA / puryA nirgantumArabdhau, preritAzca kizorakA: // 122 / / yAvadgantuM kSamA nAzvA, vahnijvAlAkarAlitA: / tAvattau svayamAkraSTa-mArabdhau nijakairbhujaiH // 123 / / nItau ca gopuradvAre, tAbhyAM kRcchreNa tau rathau / saMruddhAvindrakIlena, nirgacchantau ca gopurAt // 124 // taM cUrNayati pAdena, yAvadrAmo mahAruSA / tAvacca sarvatastattu, pratolImukhamuccakaiH // 125 / / samprajvalitumArabdhaM, dUraM dAruNavahninA / atrAntare jagAdaivaM, dvIpAyano'dhamAsuraH / / 126 / / yathA bho rAmagovindau !, pUrvameva mayoditam / vimuktiryuvayoreva, naivAnyasya zuno'pi-hi // 127 // etasyA dvArikAvatyA, durante dAhasambhrame / tatazca vAsudevena, pAdenAhatya pAtitam // 128 // kapATamekakaM bhUmau, rAmeNa tu dvitIyakam / atrAntare tu rohiNyA, devakyA ca prajalpitam // 129 / / yathA bho putrakau ! vatsau!, svakulAnandakArakau ! / yuvAbhyAmiha jIvadbhyAM, yAdavAnAM smunntiH|| bhaviSyati tato bhadrau, nirgamyatAmita: puraH / tatastau mAtRvAkyena, rudantau zokavihvalau // 131 / / vAkyAmbubindusandoha-siktazyAmanijAnanau / nirgatya bAhyato bhagna-kAnanasthau prapazyata: // 132 / / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 317 purIM jvaladbhutAzena, dahyamAnAM samantataH / [dahyamAnajanArAva-kolAhalasamAkulAm // 133 / / atha dvIpAyanenApi, vidhAya sakalAnyapi / dvArANi jvAlitA proccaiH, samantAd dvArikAvatI // 134 / / itazca balabhadrasya, kubjavArAbhidhAGgaja: / zokAtura: samAruhya, nijaprAsAdamUrdhani // 135 / / evaM brUte yathA bho bho, AkarNayata devatA: ! / ahaM hi neminAthasya, ziSya: samprati saMyata: // 136 / / nirmamo nirahaGkAro, ni:saGgo niSparigrahaH / nivRtta: sarvapApebhya:, sarvabhUtadayApara: // 137 // tadaho yadi vaca: satyaM, zrImanneme: sunizcitam / tatazcaramadeho'haM, nirdiSTo'riSTaneminA // 138|| mayA ca kila gantavyaM, mokSe prakSINakarmaNA / idaM cAkANDa eveha, dRzyate mRtyukAraNam / / 139 / / tatkiM nemijinasyApi, sadbhUtArthapravAdinaH / bhavitAlIkakaM vAkyaM?, tenaivaM jalpite sati // 140 // utpATya jRmbhakairdevai-rdeze palhavanAmani / nIto nemijinaMsyAnte, sa zIghraM kubjvaarkH|| kRSNasya ca sahasrANi, devInAM kila SoDaza / pAdapopagamaM mRtyu, samyagbhAvena cakrire // 142 / / tathA yAdavarAmAbhiH, prabhUtAbhistadA kila / pAdapopagamaM cakre, bhItAbhirvahnidAhata: // 143 // evaM dvAsaptatizcaiva, SaSTizca kulakoTaya: / dvIpAyanena pApena, dagdhAstatra mahApuri // 144 // Sabhizca kila tAM mAsai-nagarI nirdadAha sa: / punazca plAvayAmAsa, salilai: pazcimodadhi: / / 145 / / athokto hariNA rAmo, zokAtureNa cetasA / rAmeyamAvayo: kIdRk, saJjAtA viSamA dazA // 146 // viprayuktA vayaM sarvaiH, putramitrAdibhirnijaiH / tadaho kutra gacchAmo ?, yUthabhraSTA mRgA iva / 147 // rAmeNoktamathAsmAkaM, santi susnigdhabAndhavAH / pANDuputrA: sadAcArA:, styvikrmshaalin:|| teSAM ca dakSiNAmbhodhi-saMsthitAM mathurAM purIm / gacchAma: kiM vilambena ?, tata: prAha janArdanaH / / draupadyAnayanaM rAma!, kurvatA mayakA tathA / sarvasvaharaNaM kRtvA, nirbhaya' ca kaTUditaiH // 150 // niSkAzitAstadA kAle, roSAtsvadezato'pi ye / teSAM samIpake bhrAta: !, pragantuM zakyate katham ? / / tatazcAbhANi rAmeNa, kRSNaite pANDuputrakA: / satyavanta: sadAcArA:, sAravikramazAlina: // 152 // asmAkameva vistIrNa- kule jAtA narottamA: // 152 / / te parAbhavabuddhayA''vAM, na drakSyanti kadAcana / evametaditi proktaM, hariNA halinaM prati // 153 // tato gantuM pravRttau tau, pAdacAreNa satvaram / zokAviSTau samAzritya, dizaM prAcInadakSiNAm // 154|| 'calantau tau krameNAtha smarantau ca nijAM purIm / saurASTradezamullaGghya, samprAptau ca krmaadmuu||155|| hastikalpe pure tasya, bAhyodyAne ca tasthatuH / uktazca hariNA rAmo, yathAdya mAM kssudhaatRsse|| bAdhete bhrAtaratyarthaM, tato rAmo'bravIdidam / eSa gacchAmyahaM zIghraM, tava bhaktAmbuhetave // 157|| tvayakApyapramattena, stheyaM kRSNAtra kAnane / yadi cAtra pure kazci-dapAyo me bhavedaho // 158 // kurve'haM siMhanAdaM bho, tadAtitvaritaM tvayA / samAgantavyamityuktvA, puramadhye gato halI // 159 // 1 gRhamAnau zarIrAtAM-BJC || Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tatra ca dhRtarASTrasya, putro rAjAcchadantakaH / [rAjyaM karoti garviSTho, yAdavAnAM ripardhavam / zrIvatsaM nijavastreNa, samAcchAdya tato bala: / praviSTa: pattane tatra, prakRtyA sundarAkRtiH // 16 // janollApazca tatrAbhU-dyathAho dvaarikaavtii| autpAtikAgninA dagdhA, harirAmau ca nirgatau // 162 // . tatastaM sIriNaM dRSTvA, sacchAyaM prAMzuvigraham / adbhutarUpalAvaNyaM, jagAdevaM jano mithaH // 163 // aho rUpamaho kAnti-raho dehapramANatA / evaM saMzlAghyamAno'sau, kullarikApaNaM yayau // 16 // gRhItaM ca varaM bhakSyaM, dattvAGgulIyakaM nijam / vAruNIM cAtisusvAdAM, hastakaGkaNadAnata: // 165 // tato nirgantumArabdhaH, prAptazca gopurAntikam / itaJcArakSakaiH puMbhi:-rgatvA rAjJe niveditam // 166 // rAjan kazcinnara: prAMzu-sundarAkAradhArakaH / balabhadrAnukArI ca, vizAlodAramAnasaH // 167 / / dattvA'GgulIyakaM svIyaM; mahAya~ kaTakaM tathA // 167All gRhItapAnabhakto'sau, niryAti nagarAnnanu / zrutvedamacchadantena, zIghrameva nijaM balam / / 168 / / sampreSitaM pravRttaM ca, prayoddhaM halinA saha / kRtAhvAnanasajJA ca, vAsudevasya siirinnaa||169|| svayaM bhaktaM ca pAnaM ca, muktvaikatrAtivegata: / pratyAsannaM samAruhya, hastinaM tabalaM ttH||170|| saJcUrNayitumArabdhaH, kesarIva mRgavrajam / atha tvaritamAgatya, kezavo'pyatiroSataH // 171 / / bhaGktvA dvArakapATAni, gRhItvA ca mahArgalAm / acchadantabalaM sarvaM, saJcUya'damabhASata / / 172 // rere mUDha ! mahApApa!, durAcArAcchadantaka! / kimammAkaM gataM kvApi, balaM zArIramapyaho ? // 173 // tato bhukSva nijaM rAjyaM, bhuktAsmAbhiriyaM sthiti: / ityuktvA tau gatau ramyo-dyAne naanaadrumaakule|| azrupAtaM ca kurvantau, smRtvA pUrvAM nijasthitim / kRtvArhatAM namaskAraM, bhaktisAraM kRtaanyjlii||175|| tadbhaktaM bhoktumArabdhau, cintayantau ca tAvidam / aho tathA tadA bhuktvA-'dhunetthamapi bhujyte||176|| aho bADhaM kSudhAtRSNe, durdhara dehinAM sadA / kiJcidbhuktvA ca pItvA ca, kRtvA caacmnkriyaam|| dakSiNAbhimukhaM gantuM, pravRttau rAmakezavau / samprAptau ca mahAraNyaM, kosambavananAmakam // 178 / / tata: salavaNAhArA-nmadyapAnAtpathi zramAt / grISmakAlAcca zokAcca, puNyAnAM kSayatastathA // 179 / / vAsudeva: parizrAnto, bAdhyate tRSNayAdhikam / uktaM cAnena bho rAma!, zuSyatyAsyaM tRSA mama // 180 // naivAhaM sarvathA zakto, gantuM yAvajalAzayam / rAmeNoktaM mahAbhAga !, mama hRdayAtivallabha ! // 181 // tvamatra tiSTha vizrAmyan, chAyAyAmasya zAkhina: / tata: kauzeyavastreNa, samAcchAdya nijAMtanum // 182 // jAnUpari nidhAyADrim, tatra suSvApa kezava: / uktazca rAmadevena, he he hRdayavallabha ! // 183 / / sthAtavyamapramattena, tAvadatra tvayA kSaNam / svacchAmalaM jalaM yAva-cchIghramevAnayAmyaham // 184|| bhrAtRsnehAcca tenaivaM, bhaNitA vanadevatA: / yathAyaM me priyo bhrAtA, yuSmAkaM zaraNAgata: / / 185 / / rakSaNIya: prayatnena, bhaNitvaivaM jagAma sa: / atrAntare mahAvyAdha-veSadhArI subhISaNa: // 186 / / vyAghracarmAvRtAGgazca, cApavyagrakarastathA / itazceta: paribhrAmyan, mRgaghAtacikIrSayA / / 187 / / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 319 sa jaratkumArako'kasmA-dAyAta: keshvaantikm| tena cAropya kodaNDa-mAkRSya nizitaM shrm||188|| dUrAdeva kuraGgo'yaM, tiSThatIti vimarSata: / viddha: pAdatale marma-deze tena janArdanaH // 189 // sa cotthAyAtivegena, jalpitavAnidaM vacaH / aho pAdatale kena, praviddho'haM vinA''gasA // 190 / / avijJAtakula: ko'pi, na mayA hatapUrvakaH / tasmAtko'yaM samAkhyAtu, svaM gotraM tvaritaM mama / / 191 / / tato jaratkumAro'pi, kuDaGgAntaritAGgakaH / vyacintayadyathA naiSa, mRga: kintu pumAnayam // 192 // mAM [ca] sampRcchate gotraM, tadasmai kthyaamyhm| zrUyatAM bho samAkhyAmi, nijaM gotraM ca nAma c||193|| ahaM hi harivaMzottha-vasudevasya nandana: / Atmajazca jarAdevyA, jyeSThabhrAtA harestathA // 194 // nAmnA jaratkumAro'haM, zrutvA nemeridaM vacaH / yathA bhAvI harermRtyu:, pArdhAjaratkumArata: // 195 // AkaryedaM parityajya, bandhuvargaM nijaM tata: / vanAvanAntaraM proccai-revaM paribhramAmyaham / / 196 / / samAzca dvAdazAtItA, athAkhyAtu bhvaanpi| kastvaM kimabhidhAnazca ?, tata: kRssnno'brviididm||197|| AgacchA''gaccha bho bhrAta:!, sa evAhaM janArdana: / kaniSThakastava bhrAtA, rAmasyApi tathaiva ca // 198 // tvaM caivaM mama rakSArthaM, mahATavyAmaTasyaho / yAvacca sarvathA jAto, niSphalo'yaM parizramaH // 199 / / tadehi bhrAtarityukte, so'pi zIghraM smaagt:| kRSNo'yamiti manvAna-stathAsthaM taM ca dRSTavAn // 20 // tato bASpAmbupUrNAkSa:, pralApAnakarodasau / hAhA hato durAtmAhaM, nijabAndhavaghAtakaH // 201 // ko vA mAM bhrAtRhantAraM, draSTumapIha zakSyati / itthaM nAnAvidhAnuccaiH, pravidhAya pralApakAn / / 202 // govindamatizokArlo, jagAda gadgadasvaram / kutastvaM bho ihAyAta:!, kimekAkI ca dRzyase? // 203|| kiM vA dvIpAyana: pApo, dadAha dvArikAvatIm ? / naSTA na veti bho sarve, yAdavA vhnismbhrmaat||204|| tata: kRSNo yathA dRSTaM, tasmai sarvaM nyavedayat / atha jaratkumAro'pi, vilapannevamabhyadhAt // 205 // aho adya mayA cakre, AtithyamIdRzaM hareH / tadahaM kutra gacchAmi ?, kasmai cedaM nivedaye ? // 206 / / svabhrAturghAtakaM ko vA, mAmIkSitumapi zakSyati / ityAdi pralapannuccaiH, sAzru: shoksmaakul:||207|| saMsthApya komalAlApaiH, sa evaM hariNodita: / ahozokaM tyajA''dAya, mama vkssHsthlaadimm||208|| maNiM kaustubhanAmAnaM, gaccha tvaM pANDavAntikam / vRttAntazcAyamAkhyeya-stebhya: sarvaH savistaraH // 209 / / bhaNitavyAzca te samyaga, madvacanena sAJjasam / yathA bho yattadA kAle, gaGgAyA: saritastaTe // 210 // draupadI dhAtakIkhaNDA-nmayakAnayatA tathA / nirbhartsatA: kharairvAkyaiH, saJcUrNitAstathA rathA: / / 21 / / : svadezata: samastAMzca, yannisya virAdhitA: / yuSmAbhistanmamAzeSaM, kSantavyaM sarvathApi hi // 212 // yathA kSamApradhAnA hi, bhavanti puruSottamA: / yuSmAdRzo vizeSeNa, nitAntasnigghabAndhavAH // 213 // zUrA: satyapratijJAzca, kRtajJA bandhuvatsalA: / mahAtmAna: sadA caiva, paropakRtikarmaThA: / / 213 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gacchedAnImita: sthAnA-dityukto'pi sa viSNunA / yadA naivehate gantuM, tadA bhUyo'pyabhANi saH / / gaccha gacchAmuta: zIghraM, mA mA vatsa ! vilambaya / jAnAsi caiva rAmasya, snehavattvaM mmopri|| pAnIyArthaM gato rAma, eSa Agacchati dhruvam / dRSTvA caivamavasthaM mAM, bhadra ! tvAM mArayiSyati / / tato bANaM samuddhRtya, zIghraM pAdatalAdasau / gatastenaiva mArgeNa, kRcchrAjaratkumArakaH // 217 // tatazca vAsudevo'pi, vedanAturamAnasa: / kartuM paJcanamaskAra, prArabdha: zuddhacetasA // 218 // praNamya cAhata: sarvAn, trailAkyArcanamarhata: / siddhAMzca paramAnanda-samRddhAn praNamAmyaham // 219 // AcAryAn paJcadhAcAra-dhArakAnaumi bhaktita: / svAdhyAyadhyAnatanniSThA-nupAdhyAyAn prnnaumyhm|| namAmi sarvasAdhUzca, dharmakarmaprasAdhakAn / nama: zrIneminAthAya, trailokyahitakAriNe // 221 // ya: sarvasaGgamutsRjya viniSkrAnto mahAmuniH / evaM kRtapraNAmo'sau, paraM saMvegamAgata: // 222 // saMstIrya tRNasaMstAra, dehamAcchAdya vAsasA / supto dRSTvA nijAvasthAM, cintayAmAsa mAnase // 223 // dhanyA: pradyumnazAmbAdyAH, sarve zeSAzca yAdavA: / dhanyAste pauralokAzca, niSkrAntA ye jinaantike|| tAzca dhanyatarA devyo, rukmiNyAdyA mana:priyA: / yA: sarvasaGgamutsRjya, nemyante jagRhutam // 225 // ahaM tvIdRzaduHkhAni, vedayAmyatra kAnane / akRtvaiva hitaM karma, mriye bandhuvivarjitaH / / 226 / / evaM vicintayan mRtvA, tRtIyAyAM gataH kSitau / jAtazca nArakatvena, baddhAyu: karmayogataH // 227 / / atha rAmo'pi vegena, samAdAyAmalaM jalam / AyAto vAryamANo'pi, zakunairviparItakaiH / / 228 // dRSTazca kezavastena, zayAno diirghnidryaa| aho zrAnta: svapityeSa, zetAM tAvatkSaNAntaram // 229 / / pazcAdasmai vibuddhAya, dAsyAmIdamahaM jalam / atisnehAkulatvAcca, na jAnAti yathA mRtaH // 230 // evaM vikalpayan rAma:, pratIkSya kSaNamekakam / hari vilokayAmAsa, makSikApaTalAnvitam / / 231 / / dRSTvA ca tAdRzaM bhIto, hA hato'smIti saGgiran / mukhAdvastraM samuttArya, yAvatsamyag nirIkSate // 232 / / tAvad dRSTo mRtAvastho, bIbhatso halinA hariH / tatazca mUrcchayA bhUmau, sahasaiva papAta sa: // 233 // labdhvA'tha cetanAmuccaiH, siMhanAdaM pramuktavAn / yathA kampitumArabdhaM, tadvanaM zvApadAkulam // 234|| Uce caivaM yathA bho bho, bhrAtA yena hato mama / satyaM yadi bhaTa: ko'pi, sa me yacchatu darzanam / / 235 / / kathaM vA mucyate ghAta: ?, suptapramattakAdiSu / evamAdi raTannuccai-vane bhrAntvA samantataH // 236 / / bhUyo'pi cAgato rAmo, vAsudevasya sannidhau / rodituM ca samArabdho, nAnAkAraM mahAravaiH // 237 / / hA guNAkara ! hA vIra!, hA bhrAtarhA janArdana ! / hA yAdavakulAnanda !, hA me hRdayavallabha! // 238 // kiM terodimibho bandho!, vIratvaM vikramaM blm| saubhAgyaM sauhRdaMrUpaM, kiM vAdbhutAmudAratAm ? // 239|| kimanya iva saJjAto, na datse yena me vaca: ? / kimekAkI karomyadya ?, janArdana ! tvayA vinaa||240|| tadahaM kutra gacchAmi ?, kaM vA pRcchAmi sAmpratam ? / kaM cehopAlambhe lokaM, kaM vA zaraNamAzraye? / / 1 mutsRSTa-BIC // 2 sauhRdayaM-BC / suhRdyN-J| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 321 kasmai vApi ca ruSyAmi ?, kiM maraNamupemyaho ? / samApta: sarvathaivAyaM, jIvaloko mamAdhunA // 242 / / itthaM pralapatastasya, bhAsvAnastagirau gata: / kramAtprasAritadhvAntA, rajanI ca samAgatA // 243 / / tato vizeSato rAma-zcakrande mohamohita: / AkrandasaGkulaM kurvan, samagraM tadaraNyakam / / 244 // tata: prabhAtakAle ca, viyogamasahannasau / svaskandhe ca samAropya, kurvannAnApralApakAn / / 245 / / babhrAma sarvatastatra, nAnAvRkSakule vane / nadIgirinikuJjeSu, guhAsu vivareSu ca / / 246 / / itthaM ca bhrAmyattastasya, varSAkAla: samAgata: / atrAntare ca rAmasya, siddhArthAbhidhasArathiH // 247 / / pUrvavyAvarNito yastu, tapa: kRtvA divaM gataH / sa devo'vadhinA jJAtvA, bhrAmyantaM halinaM tathA // 248 / / svacitte cintayatyeva-maho snehaanuraagitaa| aho mohasya mAhAtmya-maho karmavicitratA // 249 / / yenAyaM voDhumArabdho, jIvamuktatanuM harim / tadgatvA bodhayAmyene, bAndhavaM bandhuvatsalam // 250 // tata Agatya devena, pumAneko vikurvita: / uttArayan girairdurgA-jIrNaprAyaM mahAratham // 251 // sa punaH syandanastasmi-nitazceta: skhalanapi / na bhagnaH parvate durge, gaNDazailasamAkule // 252 / / samaM ca bhUtalaM prApya, jagAma zatakhaNDatAm / tato'sau puruSastAni, dArUNyAdAya yojayan // 253 / / rAmeNokto mahAbhadra!, yo na bhagno giraavpi| bhagnastvatra ca taM mugdha!, kathaM sandhAtumicchasi ? // 254 // deva: prAha yathA bho bho, ya eSa kila kezava: / bhUriyuddhasahasreSu, yuddhyamAno'pi no mRta: / / 255 // vinApi so'dhunA yuddhaM, mRta: supto'tra kAnane / jIviSyati yadA caiSa, skandhArUDhastavAnujaH // 256 / / tadA ratho'pyayaM bhadra !, bhaviSyati punarnava: / tatastUSNIka evAzu, halI gantuM pracakrame // 257 // devena ropayan bhUya:, zilApaTTeSu padminI: / vikurvita: pumAneko, rAmeNaivamavAci sa: / / 258|| kathaM zilAsu padminyo, mugdha ! rohanti ropitA: / sura: prAha tava bhrAtA, jIviSyati ydaacl!||259|| pagrinyo'pi tadaivaitA, rohiSyanti na saMzayaH / tatazca maunavRttyaiva, gacchatA halinA'grata: // 260 // dRSTa eko nara: sthANu-kalpaM tindukinIdrumam / dagdhaM vanaM hutAzena, siJcan vAribhRtairghaTaiH // 261 / / tato rAmastakaM prAha, bhadrAyaM dagdhapAdapa: / kadA saMsicyamAno'pi, punarmokSyati pallavAn // 262 // devenoktaM yadA kAle, tvadIyaskandhasaMsthite / etasmin mRtake vyaktaM, caitanyaM prabhaviSyati // 263 // tata: stokAntaraM yAva-datastAvadvilokita: / dadannIlatRNavAtaM, gopo gavAM karoTiSu / / 264 // sa ukto baladevena, yathAsthizeSA imA: kdaa| jIviSyanti punargAvo, dattairnIlatRNairapi // 265 / / devenAbhANi bho mugdha !, yadaiSa tava bAndhava: / jIviSyati murArAti-rlabdhasuvyaktacetanaH // 266 // zrutvedaM labdhasajJena, rAmeNaivaM prajalpitam / kimeSa mAmako bhrAtA, satyaM samprApaHpaJcatAm ? // 267 / / yenaivaM ko'pi mAmatra, vane bodhayate naraH / atha devo'pi siddhArtha-rUpaM kRtvA'bravIdidam // 268 / / so'haM bho bho ! tava bhrAtA, rAma ! siddhArthanAmakaH / ya: prAcInabhave'bhUvaM, sArathiste mahAratha! // 269 // 1 bhagnazcAtra taM-BJC2degsthitaM-BJC || Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zrImato neminAthasya, prasAdena suro'bhavam / uktazcAhaM tvayA pUrvaM, yathA bho prANavallabha ! // 270 / / tvayAhamApadi kvApi, sambodhya: sarvayatnataH / tato'hamAgato rAma!, tvatpratibodhahetave // 271 // sa cAyaM pratibodhasya, kAla: samprati vartate / yathoktaM svAminA pUrvaM, yathA jaratkumArakAt // 272 / / hare: sampatsyate mRtyu-stathaiva ca babhUva bhoH / zrutvedaM halinA proktaM, kadA punarjanArdanaH // 273 / / bhadra! jaratkumAreNa, vyApAditastata: suraH / Acakhyau sarvavRttAntaM, harivyApAdanAdikam // 274 / / tAvadyAvatsa kRSNena, pANDavAnAM samIpake / sampreSita: priyAlApa-pUrvaM jaratkumArakaH // 275 / / tata: snehAtsamAlijhya, siddhArtha hlinoditm| yathA bho: kiMmayA kArya-midAnIM kathayasva me||276|| deva: prAha mahAbhAga !, sarvasaGgavivarjanAt / sarvajJoktavidhAnena, kuru zrAmaNyamuttamam // 277 // saMsmara ca jinendrasya, nemestAni vacAMsyaho / rAmaH prAha karomyeSa, zrAmaNyaM sAdhusevitam / / 278 // suSTha duHkhavimocinyo, nemivAca: smarAmyaham / paraM kutra nayiSyAmi, hareretatkalevaram // 279 // devena bhASitaM rAma !, nadIdvitayasaGgame / muktvedaM puSpagandhAdyaiH, satkurma: pUjayAmahe // 280 // yatastIrthakRtazcakra-vartino rAmakezavA: / pUjAmarhanti sarve'pi, pUjitAzca janaiH sadA // 281 / / / taMtastAbhyAM dvayornadyo:, saGgame puline vare / harerdehamimaM muktvA , pUjitaM saMskRtaM tathA // 282 / / atrAntare ca rAmasya, svaaminaarissttneminaa| pravrajyAsamayaM jJAtvA, vidyAdharazca sanmuniH / / 283 / / preSito baladevasya, prvrjyaadaanhetve| Agatastana vegena, dIkSAM ca haline dadau // 284 // tato bhagavato'riSTa-nemervAkyaistadA hlii| paraM saMvegamApana-truTita: snehajAlakaH // 285|| tuGgikAbhidhazailasya, zikhare saMvRtendriya: / ekAkI kartumArabdha-stapa:karmasuduSkaram // 286 // siddhArtho'pi dRDhaM hRSTaH, prAcInasneharajjubhi: / rakSastameva rAmarSi, nityaM tatraiva tiSThati // 287 // tathA jaratkumAro'pi, dakSiNAMmathurAM yyau| dRSTAzca pANDavAstebhyo, Dhaukita: kaustubho maNiH / / ziSTaM ca dvArikAvatyA, dAhalokakSayAdikam / ni:zeSaM pANDuputrebhya-stAvadyAvadihAgata: // 289 // zrutvedaM pANDavA: zokA-nmahAkrandanapUrvakam / cakrire mRtakRtyAni, varSamekaM suduHkhitAH // 290 // tato jaratkumArAya, dattvA rAjyazriyaM nijAm / sarve'pi prasthitA gantuM, zrImannemijinAntike // 291 / / atrAntare jinendreNa, neminA pANDavAntike / sampreSitazcaturjJAnI, sAdhusandohasaMyutaH // 292 // dIkSArthaM pANDuputrANAM, dharmaghoSAbhidho muni: / pravAjitAzca te tena, sAdhunA suvidhAnataH // 293 / / tato nemijinasyAnte, gantumArebhire ca te / SaNmAsAntaM ca SaSThAdyaM, kurvanto duSkaraM tapaH // 294 / / yataste tAvadAyAtA, yAvad dvAdazabhiH kila / yojanairvartate zrImAn, neminAtho jinezvaraH // 295 / / tatastaizcintitaM citte, paramAnandanirbharaiH / vayaM nemijinaM prAta-rsandrakSyAma: sunizcitam // 296 / / tatraiva gamitA rAtri:, prabhAte ca zrutaM takaiH / janavAdAdyathA nemi-rujjayante zivaM gata: // 297 // 1 midaM-BJC | 2 dhara: sanmuni:- BJC // 3 drAkSAma-BC / kSayAma: J / vRkSayAma: mu|| Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / loka 264 - 273 / bhAvanAyAM baladeva- mRga- rathakArakathA tataH zokAtirekeNa, mahAduHkhaughaduHkhitAH / gatvA zatruJjaye kRtvA, pAdapopagamaM ca te // 298 // mRtvA ca kSINakarmAMzA, gatAH sarve zivAlayam / tathA rAjImatIpArzve, draupadI vihitavratA // brahmalokAbhighe kalpe, maharddhika: suro'jani / tathAnekA gatA devyo, rukmiNIpramukhAH zivam // 300 // mAtA ca neminAthasya, zivAdevI divaM gatA / tathA nava dazArAzca samudravijayAdayaH // 301 // dAhe ca dvArikAvatyA, rohiNI devakI tathA / narezo vasudevazca, trINyapi tridivaM yayuH // itazca baladevo'pi, maharSistuGgikAcale / ghorAkAraM tapaH kurvannAste saMyamatatparaH // 303|| prAyo mAsArdhamAsAnte, kASThavAhijanAditaH / labdhaM pArayate zuddhaM, prAzukaM bhaktapAnakam // 304|| taistRNakASThahArAdyaiH, ziSTaM gatvA nije pure / yathA ko'pi tapastIvraM tapyamAnaH suduSkaram ||305 || Aste bhoH ! tuGgakAzaila - zikhare sundarAkRtiH / tatastatratyabhUpAlaH, kSobheNaivaM vyacintayat // 306 // kazcinmadIyarAjyArthI, karotyevaMvidhaM tapaH / kiJcidvidyAvizeSaM vA, prasAdhayitumudyataH || 307 || tadaho dhvaMsayAmasta- mityAlocya parasparam / lAtanAnAyudhavrAta - sannaddhA baddhavarmikAH // 308 // sadyAnavAhanArUDhA, gatA rAmarSisannidhau / tataH siddhArthadevena, baladevapadAntike // 309 // bhISaNAH siMhasaGghAtA, bIbhatsamukhadaMSTrikAH / vikurvitA mahAraudrAH, sutIkSNanakhakoTayaH || 310 // tatastaM tAdRzaM dRSTvA, bhItAste dUrato nRpAH / praNamya baladevarSi, svasthAneSu drutaM gatAH // 311 // narasiMha iti khyAtiM prApa rAmo'pi bhUtale / tasya ca tatra zailAgre, svAdhyAyAdi prakurvataH // 312 // tena susvarazabdena, dharmadezanayA tathA / AkSiptamAnasAH santo, vyAghrasiMhamRgAdayaH || 313|| ATavyA bahavo jIvA, muktavairAnubandhakAH / tiSThanti baladevasya samIpe zAntacetasaH // 314|| kecana zrAvakA jAtA:, ke'pi bhadrakatAM gatAH / prAptAzcAnazanaM ke'pi, kecittapaH prakurvate // 315 // tiSThato gacchato vApi, kAyotsargasthitasya ca / muktamAMsAdibhakSyAzca, rAmarSiM paryupAsate ||316 // tatazcaiko mRga: pUrva- janmasambandhataH kila / jAtajAtismaro'tyantaM, paraM saMvegamAgataH // 317 | yatra yatra balo yAti, bhaktapAnAdikAryata: / tatra tatra mRgaH so'pi, paribhrAmyati mArgataH // 318 // anyadA baladevarSi-rmAsopavAsapAraNe / bhikSAkAle tu bhikSArtha - mekatra prAvizatpure // 319 // ekayA kUpa - taTasthataruNastriyA / tatazca rAmarUpazrI - kSiptamAnasayA tayA // 320 // kumbhakaNThaM vimucyaiva, bhrAntyA prAdAyi pAzakaH / kaTItaTAtsamuttArya, svazizoreva kaNThake // 321 // tato'vatAritaH kUpe, vyaloki [ca] balena saH / nivAritA ca sA bAlA, yathA kiM nekSase zizum ? ||32|| tato rAmo'tisaMvigno, manasyevaM vyacintayat / aho deho'pi me prANi-vargasyAnarthakAraNam // 323 // tadidAnIM na dRzye'haM, strIbhiryatra vyavasthitaH / tatrasthenaiva saGgrAhyA, bhikSA naivAnyathA mayA // 324|| evamabhigrahaM lAtvA, tasmAdeva pradezataH / vinivRttya vinItAtmA, tasminneva vane gataH // 325 // 323 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake anyadA cArudArUNAM, hetave rathakArakA: / samAgatA vane tatra, chindanti sma mahAdrumAn // 326 / / atha mAsopavAsasya, pAraNe rAmasanmuni: / prabhoktuM ca pravRtteSu, teSu bhikSArthamAgata: // 327 // zuSkapatratRNAhArI, tasya mArgAnulagnakaH / sa mRgo'pi samAyAta-stasminneva pradezake / / 328 // tato'sau rAmamAlokya, vanacchedakanAyakaH / vyacintayadyathAdyAho, mama puNyamahodayaH // 329 / / marusthale'pi samprApto, mayA kalpamahIruha: / saJjAto'dya kRtArtho'haM, pUrNasarvamanoratha: / / 330 // yena mamaiSa bhikSArthaM, mahAmunirihAgataH / tatkaromi nijAtmAnaM, vigatAkhilakalmaSam // 331 // asmai bhikSApradAnena, sAdhuvRttAya sAdhate / evaM vicintayan zuddha-zubhabhAvasamanvita: / / 332 // sambhrAnto baladevarSi, praNamya vihitAJjali: / vizuddhayamAnabhAvazca, gRhItvA bhaktapAnake // 333 / / sadbhaktibahumAnAbhyAM, tasmai dAtuM samudyata: / dravyakSetrAdibhi: zuddhaM, gRhItaM muninApi tat // 334|| tatazca rathakAreNa, pAtradAnaprabhAvata: / sadteryogyatAkarma, nibaddhaM bhAvazuddhitaH // 335 / / mRgo'pi pRSThatastiSThan, sAnando rAmasanmuneH / gurau gADhAnurAgeNa, bASpavAriplutekSaNa: // 336 / / rathakAre ca saMnyasta-mantharasnigdhadRSTikaH / niSpandakarNayugmazca, namatsudIrghakandharaH // 337|| evaM cintitumArabdho, yathAyaM rathakArakaH / dhanya: puNya: kRtArthazca, nRjanmAsya sulabdhakam / / 338 // yenaiSa pravarAhAraiH, sanmuni: pratilambhitaH / ahaM tvadhanyako jAta-stiryagyonau svakarmabhiH // 339 / / / naivAhamIdRzaM pAtraM, samarthaH pratilambhitum / tadapuNyaka evAhaM, dhigdhig jAtiM madIyakAm // 340 / / sarvadAyaM vanacchettA, puNyabhAgatra bhUtale / athAsau rathakAro'pi, satpAtrapratilambhanAt / / 341 // sahasodgataromAJca:, paraM toSamupAgataH / rAmeNa cintyate caivaM, yathA me mAsapAraNe // 342 / / dravyakSetrAdibhi: zuddhA, bhikSAprAptirabhUditi / evaM trayo'pi te yAva-ddharmadhyAnamupAgatA: // 343 / / Asate patitastAva-dardhacchinno mahAdrumaH / baladevavanacchetR-mRgANAmupari drutam // 344 / / tena te cUrNitA: santa-strayo'pi svAyuSa: kssye| agacchan paJcame kalpe, brahmalokAbhidhAnake // 345 // puSpottarAbhidhAne ca, vimAne ratnabhAsvare / bhAsvadehadharA devA:, samutpannA maharddhikAH // 346 / / evaM varSazataM kRtvA, zrAmaNyaM rAmasanmuniH / tatraiva tridazo jAto, viziSTarddhisamanvitaH // 347 // tatazcAvadhinA rAmaH, pUrvasnehAtirekataH / kRSNaM vIkSitumArabdho, yAvattRtIyakakSitau // 348 / / dRSTo durantaduHkhArto, nArako narakAlaye / tatastatra gata: zIghraM, kRtvA vaikriyavigraham / / 349 / / divyaratnaprabhAjAlaiH, samudyotaM vidhAya ca / sugandhipudgalakSepaM, kRtvA kRSNaM dadarza sa: // 350 // Uce caivaM yathA bhrAta:, kRSNa! svbndhuvtsl!| priyaM te sajjanAnanda!, kimidAnIM kromyhm||351|| kRSNa: prAha svayaM caivo-pArjitAzubhakarmaNAm / bhuJjAnasya phalaM tIvra, duHkharUpaM mamAdhunA // 352 // ko nAma zaktiyukto'pi, paritrAM kartumIzvaraH / svayameva hi bhujyante, svAni karmANi jantubhiH // 353 / / 1 rAmeNA'pyacintyevaM-BC | raamennaapycintytyevN-J|| Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 13 / zloka 264-273 / bhAvanAyAM baladeva-mRga-rathakArakathA 325 athAsau bAhudaNDAbhyA-muddhRto halinA hariH / sa ca protkSipyamANazca, sarvAGgairapi helayA / / 354 / / vilIyate'gnitApena, navanItamiva drutam / tatazca kezavo gADhaM, mahAduHkhaughapIDita: / / 355 / / bho rAma ! muJca muJcAzu, mAM mahAvedanAturam / yataH prajAyate duHkhaM, vizeSeNa sudAruNam // 356 / / tadgaccha bhArate varSe, kurvidaM mAmakaM vaca: / gatvA tatra gadAcakra-zaGkhakhaDgapradhArakam / / 357 / / pItavastradharaM ramyaM, garuDadhvajabhUSitam / vidhehi mAmakaM rUpaM, rAmarUpaM svakaM tathA // 358 // varaM nIlAmbaraM bibhran, muzalaM lAgalaM tathA / tAlacihnadhvajopetaM, tataH sarvaM mahItale // 359 // sarveSAmapi lokAnAM, paribhramya pradarzaya / tato rAmo'pi tatsarvaM, tathaiva pratipannavAn // 360 // tato rAma: samAgatya, martyalokaM tato varam / vimAnamakarottatra, nivezya pratimA hare: // 36 // svakIyaM ca praticchandaM, tato bhrAmyan mahItale / lokebhyo darzayAmAsa, svavairibhyo vizeSata: // 362 // Uce caivaM halI svIya-zatrUNAmagrato yathA / pureSu sveSu bho bhUpA-strikacatuSkakAdiSu // 363 / / pratimA no' vidhAyAzu, nivezayata sarvata: / pUjayadhvaM ca dhUpAdyai-namaskuruta sAdaram // 364 // vayaM hi sRSTisaMhAra-kArakAstridazottamAH / devalokAdihAgatya, divyadevarddhisaMyutAH // 365 // [sva] krIDAbhiranekAbhiH, krIDAmAtraM [hi] bhUtale / sRSTAnekajanavAtA:, sRSTAnekamahApura: / / 366 // yasmAdasmAbhireveha, sRSTeyaM dvaarikaavtii| asmAbhiraiva saMhatya, prakSiptA pazcimodadhau // 367 / / tadaho vayameveha, sRSTisaMhArakArakA: / kAraNikapumAMsazca, vizvasyAsyeti buddhayatAm / / 368 // tato lokena bhItena, tathaiva tatpratizrutam / kRtAzca pratimA: sarva-grAmeSu nagareSu ca // 369 // pAramparyeNa saJjAtA, loke khyAtiriyaM tathA / brahmezakezavA loka-sRSTisaMhArakArakAH // 370 / / sarvametattato rAma:, kArayitvA divaM gata: / Aste ca tatra bhuJjAno, divyAM bhogaparamparAm // 371 / tathA jaratkumAro'pi, kaliGgAdhipabhUpate: / sutAyAMputramutpAdya, vsudhvjaabhidhaankm||372|| tasmai rAjyaM nijaM dattvA, bhavavAsavirAgata: / tIrthe nemijinasyaiva, pravrajyAM pratipannavAn // 373 / / tadaho pAtrasaddAna-manumodayato'pi hi| dAtRtulyaM phalaM prAjyaM, hariNasyeva jAyate // 374 // dadadhvaM tadyathAzaktyA, dAnaM pAtrAya bhAvataH / vittAbhAve kurudhvaM bhoH, pAtradAne'numodanam // 375 // iti dAnAdyadhikAra: 1 vo-BIC | nau- mu. // 2 pUjayatpuSpadhUpAdyai: BIC || Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ziSTasaGgA'dhikAraH 14 ukto dAnAdicaturvidho'pi dharmaH, sa ca ziSTaireva sevyata ityatastadanantaraM ziSTasaGgAdhikAramAha mahAmohabharAkrAntA, duHkhaughAvartavartinaH / svahitAya na ceSTante, ziSTasaGgAdRte narAH // 274 // mokSamArgaparijJAnaM, na tAvajAyate nRNAm / yAvannonmIlite netre, ziSTasaGgazalAkayA // 275 // durgatidvArahetUni, sarvAnarthakarANi ca / sulabhAni kumitrANi, ziSTasaGgastu durlabhaH // 276 // tamastAnavakartAraH, prshmaamRtvrssinn:|| zaradindasamAH santaH, santoSitajagajjanAH // 277 / / eko dvau vA tyo vApi, puragrAmeSu sajjanAH / yadvA santi na sarvatra, kalpopapadapAdapAH // 278 // mAlatIcandanacandra-sudhA yena vinirmitaaH|| tenaiva dalenaite, sraSTrA sRSTaH hi sajjanAH // 279 // zaraddhadajalAkAraM, gambhIraM malavarjitam / kope'pi ziziraM madhye, bahiruSNaM satAM manaH // 280 // asAro'pyeSa saMsAra:, sAravAniva lakSyate / paraduHkhaduHkhitaiH sadbhiH, paropakRticaJcubhiH // 281 // sAgarAdapi gambhIrA, merorapi griiysii| bhUyasI bhUriza: kAryA, saGgati: saha sajjanaiH // 282 / / krUrakarmApi satsaGgA-llabhate phalamuttamam / kezisaGgAdyathA labdhaM, phalam rAjJA pradezinA // 283 // yaiH svArthaM parihRtya hRdyahRdayaiH prAyaH parArtha: kRtaH, yairekAntahitAvahA tanumatAM dattA mati: pRcchatAm / yairAjanma jitendriyairjagadidaM zubhairguNaiH zubhritaM te saMsArasaraHsaroruhasamA: sevyA: sadA sajanAH // 284 // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 14 / zloka 274-284 / ziSTasaGgamahimA . 327 iti zlokA ekAdaza pAThasiddhA eva, tathApi kiJciducyate-mahAmohabharAkrAntA bRhadajJAnabharAvaSTabdhAH, duHkhaugha evA''vartanta ityevaMzIlA duHkhaughAvartavartina:, svahitAyAtmakalyANAya na ceSTante na vyApriyante ziSTasaGgAtsajjanasamparkAdRte vinA narA 'mAnavA: // 27 // mokSamArgaparijJAnaM zivapathAvabodho na tAvajjAyate na tAvatsampadyate nRNAM narANAM yAvannonmIlite yAvannaiva vikAsite netre locane : ziSTasaGgazalAkayA sajjanasamparkakIlikayA // 275 / / durgatidvArahetUni kugatimukhakAraNAni, sarvAnarthakarANi ca samastavyasanajanakAni ca sulabhAni suprApANi kumitrANi kutsitasuhRdaH, ziSTasaGgastu durlabha: sadyogo duSprApaH // 276 / / tamastAnavakartAro'jJAnakRzatvakArakA: prazamAmRtavarSiNa upazamasudhAvarSakA:, zaradindusamA: zAradacandrasannibhAH santa: satpuruSAH santoSitajagajjanA AnanditavizvalokA: // 277 / / eko dvau veti zloka: spaSTaH, navaraM kalpopapadapAdapA: kalpavRkSA: // 278 // mAlatIcandanamiti zloko vyaktaH // 279|| zaraddhadajalAkAramiti kaNThyaM, navaraM zaratkAle hradajalAkAraM nadanIrAkAram // 280 // asAro'pItyAdi zlokatrayaM suvyaktameva, navaraM jantubhiH paropakArakaraNazIlaiH // 281-283 // yai: kaizcitsvArthaM svaprayojanaM parihatya parityajya hRdyahRdayairbandhuramanobhi: prAya: prAyeNa parArthaH paraprayojanaM kRto vihita:, yairekAntahitAvahA nirvikalpaM hitakArikA tanumatAM zarIriNAM dattA vitIrNA matirbuddhiH pRcchatAM praznayatAM, yairAjanmA''janmakAlAjjitendriyairvijitanijAkSairjagadidaM bhuvanametacchubhaiH zuklairguNairaudAryAdibhirjIvapariNAmai: zubhritamujjvalitaM, te saMsArasara:saroruhasamA: te puruSA: saMsArasarovarasya zobhAkAritvAtsahasrapatrasannibhA: sevyA AsevanIyA: saMdA sarvadA sajjanA: satpuruSA iti // 284 // 1 samAnavA:-BJCM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake kezipradezikathAnakaM punaridaMastyatra bhArate kSetre, suramandirazobhitA / nagaryAmalakalpAkhyA, ramyArAmAdirAjitA // 1 // tasyAM babhUva vIrasya; samavasRtiranyadA / sUrikAkhyasurastatra, vandanArthamupAgataH // 2 // abhivandya mahAvIraM, sa prAha prakRtAJjali: / bhagavan sarvameveha, yUyaM jAnIta pazyatha / / 3 / / gautamAdimunInAM tu, kiJcinnATayaM pradarzaye / tUSNyaiva bhagavAMstasthau, sUrikAbha: sursttH||4|| dizamuttarapaurvastI, gatvA siMhAsanaM tthaa| vikuLa tatra santiSThaM-stato dakSiNato bhujAt // 5 // divyAtodyaM ca gandharva-sannATyavidhisaMyutam / zatamaSTAgramAkRSTaM, kumArANAM varAkRtiM // 6 // vAmabhujAcca devInAM, ramyaM nATyavidhiM tata: / dvAtriMzadvidhamAdarzya, nijaM sthAnamupAyayau // 7 // zrImatA gautamenAtha, pRSTo vIrajinezvara: / bhagavannamara: ko'yaM ?, kathaM vA prAptavAnimAm ? ||8|| devarddhiM sarvatobhadrAM, kathaM vA sukRtaM kRtam ? / utpanna: kutra vA kalpe ?, kuto dharmaM ca labdhavAn ? // 9 // bhagavAnAha saudharme, vimAne caarunnaabhke| catuSpalyopamAyuSko, devo'yaM sUrikAbhidhaH // 10 // janmanyanantare cAyaM, zvetavatyAM mahApuri / pradezyAkhyo'bhavadrAjA, sUryakAntAsya-gehinI // 11 // putrastu sUryakAntAkhyo, mantrI citrAbhidho'bhavat / sa ca pradezinA rAjJA-nyadA kvacitprayojane // 12 // zrAvastyAM preSita: puryAM, jitazatrunRpAntike / sa ca tatra gato dRSTvA, pArzvajinagaNAdhipam // 13 // AcAryaM kezinAmAnaM, caturjJAnasamanvitam / sAnando vandate bhaktyA, dharmaM cAkarNayatyasau // 14 // dharmaM zrutvA ca sambuddhaH, sUrINAmantike tata: / paJcANuvratikaM sapta-zikSApadasamanvitam / / 15 / / zrAddhasambandhinaM dharmaM, vidhinA pratipadya ca / bhASate bhagavannasti, zvetavatyAM mama prabhuH // 16 // pradezisaMjJito rAjA, so'pi sambuddhayate yadi / tadA sampadyate zreSThaM, tata: sUri: prabhASate // 17 // bhadredaM zobhanaM caiva, kevalaM yastava prabhuH / pradezinAmako rAjA, krUrakarmA durAzaya: // 18 // ihalokAbhisambaddhaH, paralokaparAGmukhaH / anekasattvahantA ca, nirdharmo nirdayastathA // 19 // nAstikamatavAdI ca, sa kathaM pratibhotsyate ? / tatazcitro vadatyevaM, yuSmAkaM kiM pravezinA ? // 20 // zvetavatyAMjano'nyo'sti, bhUyAn bhavyezvarAdikaH / so'bhivandiSyate pUjyA-nmana: kariSyate tthaa||21|| azanAdikamAhAraM, sadbhaktyA sampradAsyati / vastraM pAtraM ca zayyAM ca, pIThakaM phalakaM tathA // 22 / / kiJca tatrAnyalokAnAM, yuSmAkamanubhAvata: / samyaktvAdimahAlAbho, bhaviSyati guNo mahAn // 23 // sUriNoktamaho citra !, kariSyAmo yathocitam / tvayA dharme mahAyatno, vidheya: prativAsaram // 24 // 1 pratipadyate-BJCT Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 14 / zloka 283-284 / kezi-pradezikathA 329 evaM kariSya ityuktvA, gatazcitro nijAM purIm / sUrayo'pyanyadA kAle, yathoditavihArataH // 25 // viharanta: samAyAtA:, zvetavatyAmatha kramAt / sthitAzca prAsuke sthAne, susaMyatajanocite // 26 // vardhApitastatazcitro, gurUdantaniyuktakaiH / tatrasthenaiva tenApi, sUrayaste'bhivanditA: // 27 // cintitaM ca yathaiSo hi, rAjA pApeSu karmasu / saktazcaNDazca raudrazca, mahAmithyAtvamohitaH // 28 // mayyapi mantriNi prAjJe, narake nipatiSyati / tadupAyena kenApi, sUrimUle nayAmyaham // 29 // tato'zvavAhanavyAjA-nijodyAnasamIpake / nAnAvRkSAdibhI ramye, ninAya sacivo nRpam // 30 // pravezitazca tatrAsau, khedApanodanacchalAt / janamadhyagatA yatra, dharmamAkhyAnti sUrayaH // 31 // sUrini:svanamAkarNya, bhUpati: prAha mantriNam / yathA bho kimayaM muNDo, rAraTIti mahAravaiH // 32 // mantrI prAha na jAne'haM, tadabhyarNe'bhyagamyatAm / tato jagAma sUrINA-mantike mantrisaMyuta: // 33 / / sUriNApi tatastasya, prArabdhA dharmadezanA / devatattvaM samAkhyAtaM, jIvAjIvAdayastathA // 34 // dharmAdharmaphalaM caiva, svargAdi ca parisphuTam / rAjAha sarvameveda-masambaddhaM tvayoditam // 35 // asambaddhatvametasyA-tyantAsattvAditi bruve / asattvaM punaradhyakSa-pramANAviSayatvata: // 36 // viyadindIvarAdIva, tata: sUriruvAca tam / yeyaM bho bho narAdhIza!, gocarAtItatA kila // 37 // sA tavaiva kimAhozvi-tsarveSAmapi dehinAm / AyapakSe gRhastambha-kuTyAdInAmapIha bhoH // 38 // abhAvo jAyate jIva-svargAdInAmiva sphuTa: / tvadIyadarzanasyArvA-gbhAgavartitvagAdike // 39 // pravRttenaiva madhyAdi-bhAgeSu bho narezvara ! / nApi dvitIyaka: pakSo, yasmAdayamasiddhimAn // 40 // tatsiddhau ca tavaiveha, sarvajJatvaM prasiddhayati / sarvajJatve ca saMsiddhe, jIvatvaM siddhameva hi // 41 // jIvatve sati santyeva, puNyapApAdayo'khilA: / ityAdinA pravAdena, nAstikatve nirAkRte // 42 // rAjJoktamabhaviSyatsan, paraloko yadi dhruvam / AsIcca dharmasanniSThA, sarvadA jananI mama // 43 // tatastava matenAsau, bhaviSyati divaM gtaa| pitA tu pApakarmAbhU-tsa nUnaM narakaM gataH // 44 // tanmAtA kiM na mAmetya, sambodhayati satvaram / yathA bho mA kRthA: pApaM, dUraM durgatikAraNam // 45 // matsambodhakRte kiM vA, sametya narakAdiha / pitAtmIyamaho mahyaM, na prayacchati darzanam / / 46 / / sUri: prAha mahArAja!, yatte mAtA sameti no / svargAnmanuSyaloke'tra, tatrA''karNaya kAraNam // 47 // devA hi sarvadAtyantaM, viSayAsaktamAnasA: / asamAptavidheyAzca, manujeSu ca ni:spRhA: // 48 // narakSetraM ca durgandhaM, nehAgacchanti tena te / nArakAstu parAdhInA, du:khArtAzca nirantaram / / 49 / / svakarmarajjubhirbaddhA, Agaccheyu: kathaM tu te ? / nirgantumanaso'pIha, bandhusnehaparA api // 50 // yathehAgasi kutrApi, kRte ko'pi narastvayA / andhaguptau suguptAyAM, gADhaM baddhvA pravezitaH // 51 // so'bhilaSedyadi draSTuM, jJAtivargaM nijaM nRpa ! / tvaM kiM vijJapyamAno'pi, taM varAkaM vimuJcasi ? // 52 // bhUyo'pi bhUpati: prAha, bhagavannekadA mayA / caura eko mahAkumbhyAM , prakSipto yatnatastataH // 53 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sthagayitvA ca tavAraM, nizchidraM 'jatunA kRtam / mRtazcauro na cAloki, tadvinirgamarandhrakam // 54 // kumbhImadhye'pi yatnena, vIkSamANairnirantaram / jIva: kutrApi no dRSTo, dRSTazca kRmipuJjakaH // 55 // tathAnyo'pi mayA cauraH, sUkSmakhaNDAni kArita: / na tatra vIkSito jIva:, saJchinne'pi tilaM tilm|| sUriNAbhANi bho kazci-tkumbhImadhyagato naraH / nIrandhra pihite dvAre, zaGkhamAdAya vAdayet / / 57 // sa zaGkhani:svano bhadra!, niSkrAmati kuto bahiH / vahninA dhmAyamAne vA, lohapiNDegnibhAsure // 58 // sarvAtmanA kutastatra, praviveza hutAzana: / dvitIyastenake cAyaM, dRSTAnto janavizruta: // 59 // yathA hi mAnava: ko'pi, gRhItvA'raNidArukam / sarvata: pATayannuccai-ragniM tatra na pazyati // 60 // anyazcotthApayAmAsa, vahni tatrApi dAruke / yadIdRkSasvarUpANi, mUrtavastUnyapIha bhoH // 61 // tadamUrtapadArthAnAM, ko vizeSo'pradarzane / rAjAha punarapyevaM, mayaika: stena ekadA // 2 // jIvanneva tulArUDho, janAdhyakSaM pratolita: / ucchvAsasya nirodhena, mArayitvA tathaiva saH // 63 // tolitastatkSaNaM yAva-ttAvAneva na conakaH / sUriGghate ihaikena, gopAlena dRtirdRDham // 64|| tolito vAtasampUrNo, rikto'pi ca tathaiva sa: / tAvAneva hi saJjAto, na ca nyUno na cAdhikaH // 65 // tadaho yadi mUrte'pi, taulyamAzritya nAntaram / dRSTaM kathamamUrteSu / bhAveSu tatpradRzyatAM // 66 // tasmAtsarvAMgivargasya, kathaMciddehata: pRthak / svasaMvedanasaMsiddho, jIva: pratyakSa eva hi // 67 / / tathA-caitanyAnugatAneka-calanaspandanAdibhiH / ceSTAbhirlakSyate jIvo, vAtavaddhvajakampanAt / / 68 / / rAjJoktaM bhagavaneta-devameva na saMzayaH / tvadIyavAkyamantrairme, naSTo mohapizAcakaH // 69 / / paraM kulakramAyAtaM, nAstikavAdadarzanam / tatkathamiva zakto'haM, moktumakANDa eva hi // 70|| gururAha mahArAja!, stokametadvivekinAm / kiM vA vyAdhi: kramAyAto, dAridraM vA na mucyate // 71 // yatheha vaNija: ke'pi, nAnAvAhanasaMyutA: / vANijyena pragacchanto, lohAkaramapazyata // 72 // tato lohaM gRhItvA te, gacchanta: punaragrata: / trapukAkaramAlokya, muktvA lohaM tato mudA // 73 / / trapukasya bhRtA gantrayo, naiko lohaM vimuJcati / sIsapatraM tatastAnaM, rupyaM svarNaM ca hiirkaan|| dRSTvA vimucya pUrvottaM, traputAmrAdikaM kramAt / lAbhavanta: pramodena, hIrakAneva kevalAn / / 75 / / ekastu bhaNyamAno'pi, vaNigbhistairmuhurmuhuH / tallohaM naiva tatyAja, kugrahagrastamAnasa: // 76 // tata: sarve samAyAtA:, sveSu sveSu gRheSu te| tatra ca hIrakagrAhI-vaNijo vilasantyalam // 77 // lohagrAhI tu tAnuccai- jAnAn dadatastathA / dRSTvA dandahyate'tyantaM, pazcAttApakRzAnunA // 78 // tathA tavApi bho rAjan !, pazcAttApo bhaviSyati / ato vimucyatAmeSa, dhruvaM nindya: kadAgrahaH // 79 // samagropAdhiM muktvaiva, dharme yatno vidhIyatAm / yenAyaM tIryate durgo, dUrapAro bhavodadhiH // 80 // tato jIvAditattvAni, buddho'dbhutazubhAzaya: / pratyapadyata suzrAddha-dharma dvAdazabhedakam / / 8 / / / 1 yatu sAritA-BC / jatu sAritA-J // 2 prAveza-BC / prAvezAda / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 14 / zloka 283-284 / kezi-pradezikathA 331 tato gato nije gehe, rAjA raJjitamAnasa: / sUrayo'pyanyadAnyatra, vihatA nagarAntare // 82 // bhUpenApi yathAgrAhaM, dharma: suzrAvakocitaH / niSkalaGkazciraM kAlaM, zuddhabhAvena pAlita: / / 83 / / mahAparigrahArambhAH, sarve'pi zithilIkRtA: / strIsaGgazca parityakto, vizuddhaM dharmamicchatA // 84 // tato vicintitaM sUrya-kAntayAnyatra saktayA / yathAyaM yata Arabhya, rAjA jAta upAsakaH // 85 / / tata: prabhRti mAmeSa, sarvathA tyaktavAniti / tadviSAdiprayogeNa,, vinAzyainaM narAdhipam // 86 / / putraM ca sUryakAntAkhyaM, rAjye saMsthApayAmyaham / tato bhuJje yathAkAma, kAmabhogAnirantaram / / 87 // nirbhayA ca nirAzaGkA, svavazA svecchacAriNI / tato'nyadA tayA kSiptaM, bhaktamadhye mahAviSam // 88 / / upoSitanarendrAya, dattaM pauSadhapAraNe / tato rAjJaH samutpannA, prANaprahANakAriNI / / 89 / / du:sahA sarvato dehe, pittajvarogravedanA / rAjJA jJAtaM takatsarvaM, yatkRtaM sUryakAntayA // 9 // manye viSavikAro'yaM, tenAdharaM vapurmama / tata: saMvegamApanna-stasyAmadviSTamAnasa: // 11 // anuvratAni paJcApi, samuccArya yathAvidhi / AlocitapratikrAnto, namaskAraparAyaNa: // 12 // mRtvA 'samAdhinA prApta:, kalpe saudharmanAmani / vimAne saurikAbheca, sUryanAbhAbhidha: surH|| catuSpalyopamAyuSkaH, samutpanno maharddhikaH / bhuktvA tatra mahAbhogAM-statazcyutvA sthitikSayAt // 94 / / kSetre mahAvidehAkhye, kRtvA saMyamamuttamam / pyAsyati ni:zeSakarmAMza-vinirmukta: shivaalym|| iti ziSTasaGgAdhikAraH 1 samAdhisaMprApta: BJC2BI yAsyatyazeSa muH // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake vinayAdhikAraH 15 uktaH ziSTasaGgAdhikAraH, ziSTasaGgAdeva vinIto jAyate janturityatastadanantaraM vinayAdhikAramAha yatra tatra prayAtopi, durvinIto na zobhate / na cApi sevyatAmeti, nirjaleva yathA nadI // 285 // kiM kiM yanna prayacchanti, kiM kiM yanna prakurvate / svabandhumiva pazyanti, vinayArAdhitA narAH // 286 // aGgajo'pi hi duSTAtmA, vraNaH santApakAraNam / putro'pi durvinItAtmA, piturnirvedakAraNam // 287 / / kodaNDasyaiva namrasya, koTimArohate guNa: / tato'pi ca TaNatkAro, bambhramIti mahItale // 288 // durvinItaM parityajya, svaputraM medinIpatiH / anyasyApi dadAtyeva, rAjyaM vinayaraJjitaH // 289 // hantA janmadvayasyApi, durvinIto durAzayaH / hiteSvapyahita: pApaH, kUlavAlo yathA muniH // 290 / / netrahInaM yathA vaktraM, dAnahInaM yathA dhanam / candrahInaM yathAkAzaM, padmahInaM yathA saraH / / 291 // nirnAyakaM yathA sainyaM, tapohInazca saMyamaH / ni:saMskAraM yathA vAkyaM, nirapatyaM yathA gRham // 292 // tathaiva durvinItasya, ceSTitaM jalpitaM sthitam / pANDityaM ca kriyAkANDaM, sarvathaiva na zobhate // 293 // gurvAdiSu zubhaM cittaM, vinayo mAnaso mataH / hitaM mitaM priyaM vAkyaM, vinayasteSu vAcikaH // 294 // . kAyikazca yathAzakti, tatkAryANAM prsaadhkH| - sarvathA''zAtanAtyAgaH, sarvadA nIcavartitA // 295 // jJAnadarzanacAritra-ratnatritayabhAjanam / vinayAdeva jAyante, gurUNAM yogyajantavaH // 296 / / limbatAM durvinItatvAt, pazcAccAgamadAmratAm / yathaiSa kSullako gacche, pitrA sArdhaM kRtavrataH // 297 / / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 15 / zloka 285-298 / vinayamahimA 333 'varavinayaguNaughaprAptalokaprazaMsa:, saphalitanijajanmA bhUridhAmA mhaatmaa| katipayadinamadhye kSINani:zeSakarmA, sakalajanavinIta: zAzvataM sthAnameti // 298 // iti zlokAzcaturdaza, yatra tatra prayAto'pi yasmiMstasmin sthAne gato'pi, durvinIto durnayakArI na zobhate na zobhAmarhati, na cApi sevyatAmeti AzrayaNIyatAM na gacchatItyarthaH, nirjaleva salilavikaleva yathA yena prakAreNa nadI nimnageti prathamazlokArtha: // 285 // atha vinayArAdhitA: santa: santo yAdRzA bhavanti taddarzayannAha-kiM kiM na prayacchantItyAdizloka: sugama: // 286|| putro'pi durvinIta: piturudvegakAraNamiti darzayannAha aGgajo'pItyAdi, tatrAGgajo dehodbhava iti zeSa sugamamiti / / 287 // atha namanazIlasya dhanurdRSTAntena guNamAha-kodaNDasyeti zloka: sugamaH // 288 // atha pitApi durvinItasya yatkaroti taddarzayannAha-durvinItaM parityajyeti zlokaH spaSTaH // 289 // atha durvinItasyA'narthaprAptiM sadRSTAntAmAcaSTe, hantetyAdi, tatra hantA ghAtayitA janmadvayasyApi aihikAmuSmikabhavadvitayasyApi durvinIto durAzayo duSTacitto hiteSvapi hitakAriSvapi gurvAdiSviti gamyate, ahita: zatrutulya: pApa: pApakArI kUlavAlo yathA muniriti // 290 // atheha yathA durvinItasya ceSTitajalpitAdi na zobhate netravaktrAdidRSTAntaistathA darzayan zlokatrayamAha-netrahInaM yathA vaktramityAdi sugamaM caitat // 291-293 // atha mAnasikAdibhedena vinayatraividhyaM tatsvarUpaM ca darzayan zlokadvayamAha-gurvAdiSu zubhaM cittamityAdi sukhAvabodhametaditi // 298-295 / / / 1 varavinayaguNAvAptazeSaloka B // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaralakaraNDake atha gurvAdiSu vinayakAriNAM yadbhavati tadarzayan zlokamekamAha-jJAnetyAdi spaSTamevedam // 296 / / atha vinayAvinayayo: phalamAha--limbatAM durvinItatvAditi zloka: sugamaH // 297 / / atha sarvottamaM vinayaphalamAviSkurvan vRttamAha varavinayetyAdi asya vyAkhyA- varavinaya eva guNastenA''ptA prAptAazeSalokavihitA prazaMsA yena sa tathA, saphalitaM saphalIkRtaM nijaM janma yena sa tathA, bhUri prabhUtaM dhAma tejo yasya sa tathA, mahAn prazasya AtmA yasya sa tathA, katipayadinamadhye kiyaddivasAbhyantare stokakAlenetyarthaH, kSINani:zeSakarmA kSINAni pralayaM gatAni ni:zeSANi samastAni karmANi jJAnAvaraNIyAdIni yasya sa tathA, sakalajanavinIta: samastavinayA'hIlaka: vinayakArI zAzvataM zazvadbhavaM sthAnaM padameti gacchati, nirvANanagaramupagacchatItyarthaH, iti zlokacaturdazasamAsArtha: / / 298 / / / kUlavAlakakathAnakaM saGkepAdidaMekasyAcAryasyAtyantadurvinIto vineya:, taM cAcAryo vinayaM grAhayan bahudhA zikSayati kadAcinmadhurairvAkyai: kadAcitkiJcinniSTharairiti, sacAcAryaM prati bRhadanuzayaM vahati / anyadA sUristenaiva sArdhaM kenApi prayojanena kaJcitparvatamArUDhaH, siddhaprayojanena pazcAdAgacchatA [tena ziSyeNa] mAmayaM niraparAdhameva muhurmuhunirbhartsayatyato mArayAmyenaM svagurumiti kalpayatA zilaikA samutpATya sUre: pRSTato muktA, sUriNApi khATkAraM kurvantI mahAvegenAgacchantI sahasaiva sA lakSitA, sthitazca drutameva mArga muktvaikatra pArzve sUriH, jagAma bhUtale zilA, tatazca sUriNAtiruSTena sa durvinIto vineya: zapto yathA re durAtman ! durvinIta ! duSTakarmakArin ! svagurughAtaka ! strIbhyaste vinAzo bhavatviti / tenoktaM mayA tatra sthAtavyaM yatra strINAM sambhavo'pi nAstItyuktvA gata: zUnyAraNya, tatra caikatra nadIkUle kAyotsargasthita: pratidivasamAtApanAM prakurvannAste, tatrAyAtasArthAde: sakAzAllabdhabhaktapAnAdinA ca pArayati itazca vaizAlInagarI bhatumazaknuvan koNikanarendro nitarAM khedamAvahatnevaM vyacintayat, kathaM nAmaitasyA nagaryA mayA bhaGgaH kartavya iti / atrAntare sahasaiva gaganamaNDale vacanamidamullalAsa jayA samaNe kUlavAlae, mAgahiyaM gaNiyaM ramissai / rAyA asogacaMdae, vesAlI nagarI gahissai // 1 // [saMvegaraMgasAlA 1283] 1 prazaMsA vihitA yena-BJC || Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 15 / zloka 285-298 / kUlavAlaka-AmralimbakathAnake 335 ityAkarNya rAjJA tatkSaNameva mAgadhikAM gaNikAM samAhUya zikSayitvA ca preSitA kuulvaalksmiipe| tatastayA zrAvikAyA veSaM kRtvAvandita: kUlavAlakaH, paryupAsitazca kSaNaM, bhaNitazca yathA bhagavan mama sArthe samAgatya bhaktapAnAdinAnugraha: kriyatAM, tato'sau krameNa gatastatra pradeze, tayApi ca cUrNamizramodakaiH pratilambhito gata: svasthAnaM, kRtaM ca tairmodakaiH pAraNakaM, jAtaM ca pAyukSAlakaM, atyantamadharIbhUtaM ca taccharIrakaM, tayA ca suzrAvikayeva sAdaraM sarvaprakAraiH pratijAgarita: kAlena ca praguNatAM yayau, sasnehaM prArthitazca tayA yathA pazcAddharmaM bhagavan ! kuryAH, mayaiva sArdhamadhunA bhogAn bhukSveti, tathaiva tenApi pratipannaM tadvacaH, kRtazca kAlena tayA sa kUlavAlaka AtmavazavartI, nItazca koNikarAjasamIpe, uktazca koNikena yathA bho bhaTTAraka! kathametasyA nagaryA bhaGgo bhaviSyatIti, tena nigaditaM nagarI nirIkSya kathayAmi, tata: praviSTastadabhyantare, nirUpitA ca sarvata:, dRSTaM ca atIvaramaNIyaM munisuvratajinastUpaM, jJAtaM ca yathAsya prabhAveNa nagarI na bhajyata iti tatazca kathitaM tena lokAnAM yathA bho bho nAgarakA: ! stUpasyAsya doSeNa nagarIrodhako'jani, stUpabhaGge rodhakabhaGgo bhaviSyati, pratyayazcAtrAsyotkIlanAkAla eva paracakraM dUraM gamiSyati, ityuktvA gata: kUlavAlaka: koNikasamIpe, kathitastasmai sarvo'pi stUpabhaJjanmadivyatikara: nagarIlokaizca stUpo bhaktumArabdhaH, koNiko'pi saskandhAvAro dUra dUrataraM gataH, lokenApi jAtapratyayena samantAdutkIlita: stUpaH, koNikenApi samAgatya gRhItA nagarI, bhagnA ca, kUlavAlako'pi gurupratyanIko bhraSTacAritro duSkarmakArI durgatiM gtvaaniti| athAmralimbakathAnakaM, taccedaMastyatraiva suvikhyAto-'vantIjanapado bhuvi / dhanadhAnyAdisampanno, ramyagrAmAdisaGkula: // 1 // tasminnujjayinI nAma, pravarAsti mhaapurii| jainendracaityasandohai:, sarvato'pi virAjitA // 2 // zatAni paJca tatrAsan, gacchAnAM sadguNazriyAm / bhinnabhinnAzrayasthAnAM, sAdhusandohazAlinAm // 3 // tatra gacche kilaikasmin, gItArthagurvadhiSThite / sahA''mrAkhyasutenaiko, jagrAha sthaviro vratam // 4 // atha pravardhamAno'sA-vAmraka: prativAsaram / vinayaM grAhyamANo'pi, sarvakalyANakAraNam // 5 // jAtastathApyayogyatvAd, durvinItaziromaNi: / ehItyukto vrajatyeva, vrajetyukto sameti sa: // 6 // caityavandanasaddhayAna-kAlapragrahaNAdiSu / vighnaM susAdhukRtyeSu, vyarthameva cakAra saH // 7 // tatastaM tAdRzaM dRSTvA, durvinItaM durAzayam / nirviNNA: sAdhava: sarve, gurvantikamupAgatA: // 8 // vihitAnataya: procu-rbhagavannayamAmrakaH / yuSmacchiSya: sadAkAlaM, kurute durnayAnalam / / 9 / / iyantaM kAlamasmAbhiH, soDhA etasya durnayA: / sampratyudvejitA dUraM, na vayaM sodamIzvarAH // 10 // ayaM hi zAstrapAThAdi-sAdhukAryeSu sarvadA / kurute vighnasaGghAtaM, vAryamANo'pi sAdhubhiH // 11 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopajJaTIkAsahite dharmaralakaraNDake tadidaM pUjyapAdAnA-masmAbhi: kathitaM sphuTam / yuktAyuktaM vijAnanti, pUjyA evAtra vastuni // 12 // gurUNApi sa AkArya, pitrAM sArdhaM tu tatkSaNam / jalpita: komalAlApaiH, saMvegarasadAyakaiH // 13 // yathA bho bho mahAbhAga ! tvaM dharmArthaM samudyata: / dharmArthinA ca santyAjyA, dUrato'khiladurnayA: // 14 // bhAvyaM ca suvinItena, vAJchatA hitamAtmanaH / varjanIyaM ca sarvatra, parAprItikamuccakaiH // 15 // tanmuktvA durvinItatvaM, vinaya: zikSyatAmaho / svargApavargasaMsarga-saukhyasampattikAraNam // 16 // zrutajJAnaM suvijJAnaM, yazorAjyAdisampadaH / jAyate ceSTasaMsiddhi-vinayAdeva dehinAm // 17 // vinaya eva vistAri, mUlaM saddharmazAkhina: / sarvadA sAdhuvargasya, vinayo varabhUSaNam // 18 // kularUpavacanayauvana-dhanamitraizvaryasampadapi puMsAm / vinayaprazamavihInA, na zobhate nirjaleva nadI // 19 // na tathA sumahA(rapi, vastrAbharaNairalaGkRto bhAti / zrutazIlamUlanikaSo, vinItavinayo yathA bhAti // 20 // vinayaphalaM zuzrUSA, guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM virati-viratiphalaM cAzravanirodhaH // 21 // saMvaraphalaM tapobala-matha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAtkriyAnivRttiH, kriyAnivRterayogitvam // 22 // yoganirodhAdbhavasantatikSayaH, snttikssyaanmokssH| tasmAtkalyANAnAM, sarveSAM bhAjanaM vinayaH // 23 // [prazamarati prakaraNe kA. 67, 68, 72, 73, 74] tadaho yadi kalyANaM, sadAtmana: samIhase / suzIla: suvinItazca, namra: priyaMvado bhava // 24 // ityAdipezalairvAkyai-rAmrako guruNA bhRzam / sambodhita: samaM pitrA, sAdhUnAmagrata: sphuTam // 25 / / ityamRtarasasyanda-nAvinyo'pi gurorgiraH / tIvrakaTurasasvAdA-stenAmanyanta cetasi // 26 // tatazcAkAma evAsau, pratipadya gurorvaca: / utthAya ca tata: sthAnA-ttathaiva samaceSTata // 27 // pUrvakrameNa bhUyo'pi, sAdhubhi: kathitaM guro: / tenApi sAmabhedAbhyAM, prajJApito muharmuhuH // 28 // evaM prajJApyamAno'pi, yAvannoti vakratAm / tAvanniSkAsito gacchAt, samaM pitrA sa mUDhadhIH / / 29 / / tato janakaputrau tau, tasyAmeva mahApuri / gatau gacchAntaraM tatra, vidhinA pravivezatuH // 30 // tatrApi vinayaM naiva, gurorapi karotyasau / pratyuta sAdhukRtyeSu, vighnAnnityaM niraGkuza: // 31 // tata: pUrvakrameNaiva, niSkAsitazca sUribhiH / samaM pitrA gato'nyatra, tato niSkAsito'pi hi // 32 // evaM tatraiva tau gupuryAM, gacchAnAM zatapaJcakam / hiNDitau na ca kutrApi, prAptavantau smaashrym|33| itthaM yadA na lebhAte, sthAnaM kutrApi tau gaNe / tato roditumArabdho, bRhacchabdena tatpitA // 34 / / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 15 / zloka 285-298 / Ana-limbakakathA 337 nimbakenoditaM tAta !, kimarthaM rudyate tvayA / sthavira: prAha re pApa!, rodimi tava ceSTitam // 35 // durvinIta ! durAcAra !, durbuddhe ! duSTabhASaka ! / bhavaddoSeNa kutrApi, pazya sthAnaM na labhyate // 36 // kiM karomi ? kva gacchAmi ?, jJAnavijJAnavarjita: / kamAzrayAmire mUDha !, tava dossviduussitH||37|| tvaM punarvardhase nityaM, viSapUrNa ivoraga: / samaM durnayazataiorai-rjanakodvegakArakaH // 38 // tadidamekamevAtra, rodane mama kAraNam / na cAnyatkiJcidevAsti, buddhyasva yadi buddhyase // 39 // zrutvedaM tasya nimbasya, tatpraticittamAgatam / yathaiSa sundaraM brUte, pariNAmasukhAvaham // 40 // aho ahaM mahApApaH, pitu: santApakArakaH / yena me sarvagaccheSu, sAdhava: pravirAdhitA: // 41 // ityAdi bahudhAtmAnaM, ciraM citte vinindya sa: / pitaraM prAJjali: prAha, gADhaM saMvignamAnasaH // 42 // tAta ! tvaM mA kRthAH khedaM, mA mA rodIzca mA ruSa / nAdyaprabhRti kutrApi, durvinayaM kromyhm||43|| taduttiSTha vayaM yAmo, gacche zrImati maulike / guNADhyasAdhusampUrNe, dIkSAsUrezca sannidhau // 44 // sthavira: prAha bho vatsa!, sAdhu sAdhu tvayoditam / paraM tatra pravezo'pi, lapsyAmahe vayaM na hi||45|| yatastvayA samagro'pi, gaccha udvejito dRDham / sa kathaM tava nAmApi, mugdhabuddhe ! sahiSyate // 46 // tadgacchavAsina: sarve, tvadgandhAdapi bibhyati / ko vA durjanasaMsargA-dhIro'pyudvajate na hi // 47 // nimbakenoditaM tAta! yathaiva tvaM prabhASase / tathaiva sarvamevaitat, kAryaM naivAtra saMzayaH // 48 / / tathApi gamyatAM tatra, vArAmekAM pravizyatAm / tatratyasarvasAdhUnAM, dUraM 'vArayatAmapi // 49 / / tato'haM] yatkariSyAmi, gacchavAsavyavasthitaH / tadetattAta! ni:zeSaM, tvamapyAlokayiSyasi // 50 // evaM vidhIyatAM vatse-tyukte vRddhena satvaram / samutthAya tata: sthAnA-gatau dvAvapi tatra tau // 51 // tAvAyAntau samAlokya, bhItA: sarve'pi sAdhavaH / aho ayaM sametyatra, bhUyo'pi vighnakArakaH // 52 // ityAdi dhyAyatAM citte, zramaNAnAM kSaNAntaram / jhaTityeva samAyAtau, gurUNAmantike takau // 53 // kRtvA sarvAM yathAjJAtAM, pratipattiM yathocitAm / sAdhUnAM ca gurUNAM ca, sadbhaktyA namragAtrakau // 54 // sAdhudattAsane tasmi-trupaviSTau gurvanujJayA / sambhASitau yathaucityaM, gurubhi: komaloditaiH // 55 // tato vijJapayAmAsa, vRddha: sUri kRtAdaraH / yathAtathaikavAraM mAM, pravezasva gaNe vibho! // 56 // yadyayaM mAmaka: putra:, kathaJcinimbakAbhidha: / vidhatte durnayaM bhUya-stato niSkAsyatAM khalu // 57 / / gururAha yathA bhadra!, tAvattiSTha dinatrayam / prAghUrNako'tra pazcAcca, yadyuktaM tatkariSyate // 58 // atha tau gurvanujJAtau, sthitau tatra vare gaNe / sAdhukRtyAni sarvANi, prakurvANau prayatnata: // 59 / / sarveSAmapi sAdhUnAM, gurUNAM ca vizeSata: / vinayaM kartumArabdho, nimbako'pi yathAphalam // 60 // sAmAcArI ca sampUrNAM, susAdhujanasevitAm / yathAkAlaM yathAzaktyA, pravRtta: kartumuccakaiH // 61|| 1 vArayatAmiti-BIC // 2 yathA yathaika BJC | Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake " evaM ca kurvatA tena, raJjitA: sarvasAdhavaH / dinatraye gate caivaM, tataH sUrerniveditam // 62 // yathaiSaH nimbakaH sAdhu-rjAtaH samprati namrakaH / suzIlaH suvinItazca, dhArmiko dhArmikapriyaH ||63 || gurubhirbhASitaM tarhi, tiSThatvatraiva zikSayA / samyakpAlanIyazca, zikSaNIyo vizeSataH ||64|| tato'sau nivasaMstatra, gurvArAdhanatatparaH / svakaireva guNagrAmai:, saJjAtaH sAdhusaMmataH // 65 // vinItatvena satkIrti-sa - stasya dUre vijRmbhitA / Amraka iti nAmApi sampravRttaM cirantanam // 66 // itthaM vandyazca pUjyazca, zlAghanIyaH satAM mataH / tatrAste raJjitAzeSa - sAdhuzrAvakasaMhatiH // 67 // anyadA tena vRddhena, vijJapto munipuGgavaH / yathA''vayoH samagreSu, gaccheSvatra mahApuri // 68 // aprasiddhirdRDhaM jAtA, durvinItatvasambhavA / ayamapyAmrako'gaccha-tsAmprataM suvinItatAm // 69 // tadahaM teSu gaccheSu, vrajAmi sakaleSvapi / ArAdhyairabhyanujJAtaH, pramArthaM svakalaGkatAm // 70 // tatazcaivaM vidhehIti, sUriNA jalpite sati / sa vRddhaH sarvagaccheSu, yayAvAmrakasaMyutaH // 71 // sadvinayavivekAdi-sadguNagrAmasampadA / sarve'pi raJjitAstAbhyAM gacchA yatizatAkulAH // 72 // [pra] labdhaH sAdhuvAdazca mahattvaM pUjyatAM jane / sarvatra dhArmikatvena, vallabhatvamalabhyata // 73 // itthaM kalaGkamuttArya, svasyoccairdurnayAzrayam / AyAtau pitRputrau tau, sAnandau nijake gaNe ||74 || tatra tatra sthitau santau, sarvadA sAdhusaMmatau / sAdhusammatasampUrNa sAmAcArIparAyaNau // 75 // bhAvasAraM ciraM kAlaM kRtvA saMyamamuttamam / mRtvA''gamavidhAnena, devalokamupAgatau // 76 // itthamAmrakanAmAsau, sAdhurdurvinayAdiha / vyAhRtaH sarvagaccheSu, nimbaka iti sAdhubhiH // 77 // punaH so'pi ca sarvatra, vinayAdiguNasampadA / prApAMmraka iti khyAtiM loke pUjAsamanvitAm // 78 // tadiha sakaladharmorvIruhasyAdimUlaM, divijamanujabhAjAM sampadAmekahetuH / saha vizadasukIrtyA kAraNaM mokSalakSmyAH, pravaravinayadharma: zikSyatAM caryatAM ca // 79 // 338 iti vinayAdhikAraH Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 viSayA'dhikAraH 16 ukto vinayAdhikAra: vinayavadbhizca viSayA dUrata: parityAjyA ityatastadanantaraM viSayAdhikAramAha hRtpUrakAzino yadva-tRNeSvapi suvarNadhIH / duHkhAtmakeSu kAmeSu, kAminAM sukhavAsanA // 299 // svapne dRSTaM yathA puMsaH, kSaNamAtraM sukhAyate / / prabuddhasya na tatkiJci-devaM viSayajaM sukham // 300 // tyajanti kAminaM kAmA-styajyante te na kAmibhiH / kAmAnAM na priyaH ko'pi, kAmAM: sarvajanapriyAH // 301 // zabdAdiviSayAsaktA, dharmamArgaparAGmukhAH / ajarAmaravanmUDhA-zceSTante naSTacetanAH // 302 // gartAzUkarasaGkAzA, viSayAzucikardame / ye ramante ramante te, narake jarakITakAH // 303 / / viSayeSu viSIdantau, na pazyanti hitAhitam / zRNvanti na hitaM vAkya-mandhabadhirasannibhAH // 304 // Adau hRdyarasAsvAdAH, paryante paritApinaH / viSayA viSavattyAjyAH, puMsA svahitamicchatA // 305 // ekavAraM viSaM hanti, bhuktameva na cintitam / viSayAzca cintanAdeva, bahudhA ca vinAzakAH // 306 // prAptA api naraiH kAmA, duHkhaM dadati kevalam / kSaNaM dRSTA: kSaNaM naSTA, gandharvanagaropamAH // 307 // yathA yathA niSevyante, viSayA mohamohitaiH / tathA tathA pravardhante, yathA cAharmaharSayaH // 308 // upabhogopAyaparo, vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / icchatyAkramitumasau, pUrvA'parAhne nijacchAyAm // 309 / / viSayeSu prasaktAnAM, prajAyante sudaarunnaaH| lokadvayavighAtinyo, nAnAnarthaparamparAH // 310 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tatra kAminAM viparyastabuddhInAM zlokadvayamAha-hRtpUraketyAdi, hRtpUrakAzino dhattUrabhakSakasya yadvadyena prakAreNa tRNeSvapi vIraNAdivanaspatyavayavavizeSeSvapi suvarNadhI: kanakabuddhiH duHkhAtmakeSu duHkhasvabhAveSu kAmeSu zabdAdiSu sukhadhI: sukhabuddhistathA tena prakAreNeti // 299 // svapne dRSTaM yadvatpuMso narasya kSaNamAtraM stokakAlaM sukhAyate sukhaM dadAti (anubhavati), prabuddhasya vinidrasya na tatkiJcidasattvAttasya, evamamunA prakAreNa viSayajaM viSayodbhavaM sukhaM zarmeti zlokadvayArthaH // 300 // atha kAmA: kAminaM tyajantopi na te tena tyaktuM zakyanta iti darzayannAhatyajantyAdikaM zlokA) sugama, tathA kAmAnAM zabdAdInAM na priyo na vallabha: ko'pi kazcidapi, kAmA: sarvajanapriyA:; sakalalokavallabhA iti zlokArthaH // 301 / / atha kAmAsaktAnAM dharmaM pratyanAdaratAM darzayannAha-zabdAdItyAdizloka: sugamaH // 302 // atha kAminAmapAyAn darzayannAha-gartetyAdi, gartAzUkarasaGkAzA gartAzUkaro bhuNDastena tulyA viSayAzucikardame viSayA evAzuciMkardamoM viSTAvilapaGkastatra ye ramante krIDanti, te krIDanti narake pratIte narakITakA narA api kRmyAdikITatulyA ityarthaH // 303 / / atha viSayAsaktAnAmevAndhabadhiratulyatAmAha-viSayeSvityAdizloka: kaNThya: // 304 // atha viSayANAM viSatulyatAmAha-AdAvityAdi, Adau mUle hRdyarasAsvAdA madhurarasA ityarthaH, paryantetatsevanAnte paraloke vAparitApakAriNa: pariNAmadAruNA ityarthaH, viSayA: zabdAdayo viSavatkAlakUTamiva , tyAjyA: puMsA nareNa svahitamAtmakalyANamicchatAbhilaSateti zlokArthaH // 305 // atha viSAdapi viSayANAM duSTatvamAha-ekavAramiti zloka: spaSTaH // 306 / / atha kAmAnAmeva duHkhadAyitvamasthiratvaM ca darzayannAha-prAptA apItyAdizloka: sugamaH // 307 / / atha viSayA niSevyamANA api vardhanta eveti vaktumAha-yathA yathetyAdizloko vyakta eveti|| Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / viSayadoSe zuka-sArikA kathA-1 341 atha kAmAsaktAnAmaihikAmuSmikAnarthaM pradarzayannAha-viSayeSvityAdi, viSayeSu viSayAdiSu prasaktAnAM gRddhAnAM prajAyante bhavanti sudArUNA sutarAM ghorA lokadvayavighAtinya ihalokaparalokavighAtakAriNyo nAnAnarthaparamparA anekApAyasantataya: iti zlokatrayodazakArtha: / / 309-310 // iha paryantazloke viSayaprasaktAnAM lokadvayavighAtinyo nAnAnarthaparamparA: prajAyanta ityuktaM, yathA ca viSayaprasaktA nAnA'narthaparamparAbhAjo bhavanti tathA laukikalokottaradRSTAntai: zukasArikAmukhAkhyAnai: pradarzyate, tadyathA aTavyAM lubdhakaikena, zukena saha sArikA / gRhItA vihitaM nAma, nIlakaNThAbhidha: zukaH // 11 // sArikA harimeleti, evaM gacchanti vAsarA: / vyAdhena bhaNitA bhAryA, priye! prANapriye ! shRnnu|| zrImattAlapure rAjA, vikrmaadityvikrm:| samastasampadAM dhAma, tyAgI bhogI mahAbalaH // 3 // samastapaNDitagrAma-grAmaNI: siMhavikramaH / etattasmai prayacchAmi, dvayaM dviradagAmini ! // 4 // gata: pravezito dRSTo, 'rAjJA'raNyavicAriNA / purataH pAdayormukte, tena te zukasArike / / 5 / / zuka uvAca-vibuddhapuNDarIkAkSa ! kSoNIpAlaziromaNe ! / prasIda darzanaM dehi, siMhavikramabhUpate! // 6 // sArikovAca-parasparavirodhinyau, dehvktrkRtaaspde| bibhrate zrIsarasvatyau, samaM rAjannamo'stu te||7|| sahasradvitayaM dattvA, rAjJA vyAdho visarjita: / suvarNapaJjarasyAnta-stayo: sthAnaM nirUpitam // 8 // sbhaamnnddpmdhysth-svrnnpnyjrmdhyge| kathAkAvyavinodena, tiSThata: zukasArike // 9 // itazca hemasundaryA, siMhavikramabhAryayA / zukasArikayo: kelyA, vivAhaM kartukAmyayA // 10 // nanAndA viratirnAma, pramodena nimntritaa| AyAtAsau samArabdho, vivAho varamaGgalaiH // 11 // atrAntare samAyAto, mahAsatyA samanvita: / parasparavisaMvAde, limbadevo nRpAntikam // 12 // tayozca darzanaM dRSTvA, mUrcchite zukasArike / mUrchAnte pranito rAjJA, zuko mUrchAnibandhanam / / 13 / / zukenoktaM mahArAja!, zRNu mUrchAnibandhanam / svagRhe svazarIre ca, yadvRttaM me taducyate // 14 // vasantasundare grAme, zreSThI satyapriyo'bhavat / satI ca gehinI tasya, suzIlA satyavAdinI // 15 // kAlena gacchatA jAta:, putro'hamanayo: priy:| yathAzrutaparigrAhI, mugdho mugdhaMkanAmakaH // 16 // pariNItA tadvAstavyA, suguptavaNija: sutaa| mahAsatIkRtAhAnA yathArthIkRtanAmakA // 17 // evaM vrajati saMsAre, pitarau guNazeSatAm / saJjAtau tatpade jAto, hyahaM ca gRhacintakaH // 18 // 1 rAjAra' BJC // 2 puNyabhaginI-BJC || Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake eko'sti madgRhe dAso, gRhadAsIkukSisambhava: / saptadazAbdadezIyo', vikArI kAntadarzanaH // 19 // zaucadharmasamArUDhA, krsthtaamrbhaajnaa| janAliraJjanAheto-rbambhramIti mahAsatI // 20 // rajanyAM vijane jAte, gRhaMdAsasamanvitA / madyaM pibati cAznAti, mAMsaM sA pApakAriNI // 21 // anyadA'jani putrazca, dAsenAsyAstato drutam / mAmAhUya mahAsatyA, saGkepeNa prajalpitam // 22 // nAtha ! dhAtrIsamAneyA, kAlakSepo na saGgata: / stanaM pibati yenAyaM, bhavadIyastanandhayaH // 23 // 'mayApi ca samAnItA, kRtaarthaabhnmhaastii| tata: saJjAtatoSeNa, nirmalAmalamauktikaiH / / 24 // aSTAdazasaro hAra-statkRte kArito mayA / samarpito mahAsatyA, na cAsau pratipadyate // 25 // hAra: puruSanAmAyaM, kathaM me lagitA gale / anyo'pi puruSAhvo yo-'laGkArastilakAdikaH // 26 // so'pi nAtha! na dAtavyo, tenA'pi na prayojanam / tadanya: ko'pi yo loke, naranAmA naro'pi vA // 27 // nAsau me lagitA dehe, nAthAyaM mama nizcayaH / tanmayA cintitaM citte, tadguNAkSiptacetasA // 28 // zrUyante hi mahAsatya:, sItAdyA jagatItale / eSA hi sarvanArINAM, zIlena dhuri dhAryate // 29 // mugdhagRhe samAyAtA, brAhmaNA dakSiNArthina: / pAdAnna kSAlayatyeSA, dUrasthaivAvatiSThate // 30 // brUte ca bAhmaNA yUyaM, paraM me niyama: kRta: / dharmArthamapi nAnyasya, narasyAGgaM spRzAmyaham // 31 // zvazrUguNAnatikramya, sadguNairupari sthitA / tairUce ca ciraM jIva, yathArthA tvaM mahAsatI // 32 / / ekadA bhaNito bhrAtA, bhaginyA hitakAmyayA / vatsa! madhyaM na jAnAsi, gRhacAro na sundaraH // 33 // prajalpantI mayA dRSTA, narmagarnI priyA tava / "sArdhaM ca gRhadAsena, bhrUpravikSepasajJayA / / 34 // na caitatsundaraM vatsa!, pariNAmopyasundaraH / putro'pi dAsasaJjAta-stvaM pitA nAmamAtrataH // 35 // vizrambho hi na kartavya:, zuddhAnAmapi yoSitAm / zuddhA dIpazikhA vatsa!, malinIkurute gRhm|36| nanAndurbhASitaM zrutvA, mahAsatI ca zaGkitA / maccaritaM kathitaM sarvaM, patyuzca pApayAnayA // 37 // ekAnte saha dAsena, rajanyAM mantritaM tayA / svAmI te gokule gantA, sahAyastvaM dvitIyakaH // 38 // gacchantaM vijanaM jJAtvA, hyAgacchantaM tathaiva ca / rajanyAM vA divA vApi, jIvitAvyaparopaye: / / 39 / / pratipannamanenApi, mugdho'sau gokule gataH / labdhvA chidrazataM cApi, na tena vyaparopitaH // 40 // purasvAmI gRhasvAmI, draSTavya: pitRsannibhaH / pracchannaM vA prakAzaM vA, na yukto mama mAritum / / 4 / / raktA mattAzca jalpanti, yatkiJcana hatastriyaH / zrotavyameva tadvAkyaM, na kartavyaM manISiNA // 42 // evaM cintayatA tena, labdhvA chidrazatAnyapi / naiva vyApAdito mugdhaH, kSemeNa gRhamAgata: // 43 // anyadA bhojane cUrNaM, prakSiptaM pApayA'nayA / kSIyante tena sarvANya-pyaGgopAGgAni me'nizam // 44 // 1degya: savikAraH kA BC // 2 janacittara BC // 3 tenA'pi-BJC // 4 kRtArthAjanima BJC | 5 samAnaM gRBIC|| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / kASThazreSThikathA-2 343 dhAtavo galitA: sarve, kIkasAni zarIrake / kevalAni vilokyante, mukhe visphAritAkSiNI // 45 / / hastapAdAdikaM sarvaM, saMvAhayitumakSama: / mukhAdvAgatikaSTena, mandaM mandaM pravartate // 46 // bhaginI prAGgaNe suptA, 'tata: sngguptpaadyaa| mahAsatyA samAgatya, ghaNTikA mama TAlitA // 47 // mahAvedanayA grasta-zcArtadhyAnaparAyaNaH / mRtvA so'haM zuko jAto-'TavyAM ca vaTakoTare // 48 // tato roditumArabdhA, vakSastADanapUrvakam / hA hatA mandapuNyAhaM, vidhinApahato priya: // 49 // hAhA vidhe! tvayA nUna-metadasaGgataM kRtam / yadi priyastvayA nIto, dhRtAhaM kasya hetave ? // 50 // bhaginyA bhaNitA pApe!, hA hA kapaTakAriNi! / yattvayA vihitaM kiJci-tatte patatu mastake // 51 // zarIramagnisAtkRtvA, vitIrya ca jalAJjalim / svajanAnyajanA: sarve, svasvasthAnamupAgatAH // 52 // dAsadAsasutau jAto, mandire mama nAyakau / ardhacandraM gale dattvA, bhaginI me bahiSkRtA // 53 / / ye nijAste pare jAtA:, pare ca gRhanAyakA: / aho saMsAravairasyaM, naTapeTakasannibham // 54|| pakSau mamApi saJjAtau, sarvalokamanoharau / uDDIyoDDIya gacchAmi, vanArAmanagAdiSu // 55|| anyadA lubdhakaikena, pAtito nijapAzake / vasantasundare grAme, nIto'haM dhanakAzyA // 56 // gRhIto dAsaputreNa, kAritaM varapaJjaram / dadAti bhojanaM nityaM, zAlisikthaphalAdikam / / 57 / / svagRhaM gRhadAsaM ca, dAsaputraM mahAsatIm / vilokya me samutpannam, jAtismaraNamAtmanaH / / 58 // zyAmavaktrA nirAnandA, kopakampitakandharA / mAM dRSTvA tatkSaNAdeva, saJjAteyaM mahAsatI // 59|| gatatrANo nirAlambo, niruddhendriyapaJcakaH / dinAni katicittatrAhaM, mahAmuniriva sthitaH // 60 // anyadA tu samAkRSya, pnyjraadviitshngkyaa| mArito'haM mahArAja!, moTayitvA kRkATikAm // 6 // bhUyo'pi ca zuko jAto, jAtau pakSau manoharau / vaneSu vanakhaNDeSu, svecchayA vicaranaham // 62 // jAlikena svajAlena, gRhItvA tava Dhaukita: / tvayApi putravad dRSTaH, pAThitazca yathocitam / / 6 / / kAvyazAstravinodena, nIta: kAla: kiyAnapi / adya tveSA mayA dRSTA, pAtakinI mahAsatI // 64 // tenAhaM mUrcchito rAjan!, bhayasambhrAntamAnasa: / kSaNaM ca na mayA jJAtaM, mRteneva sukhAsukham // 65 // nAnAdoSaughakAriNya:, satyazaucabahiSkRtA: / suptai: svapne'pi rAjendra!, na dRSTA: sukhadA: striyH||66|| idaM netrapathe vRtta-midaM zAstre mayA zrutam / asti campApurI nAma, purI zakrapurIsamA // 67 // tannivAsI satAM zlAghyo, dharmakarmavicakSaNaH / kASThazreSThIti vikhyAtaH, samasti jagatItale // 6 // mana:priyA priyA tasya, vajeti kRtanAmikA / bhuJjAnasya tayA sArdhaM, kAmabhogAn manoharAn // 69 // vajrAyAzca suto jAta:, pUrNapuNyaniketanam / samaye pratiSThitaM nAma, puNyasAse yathArthakam // 70|| puNyasArasamastasya, kurkuTo vasati gRhe / paJjarasthe priye tasya, vasata: zukasArike // 7 // anyadA bhaNitA tena, bhAryA komalayA giraa| priye! dezAntare yAmi, hyarthopArjanahetave // 72 // 1 tato gupta BC | RJ / tatte patanmastake-BC tattavaivApatat- mu. // 3 kSaNamAtraM na mayA-CJ // 4 nAnA doSakA BC 11 4 AT UT ATTAT FETT: BJC II Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake arthahIna: pumAn loke, tRNAdapi laghUyate / artho'yaM sarvasaukhyAnAM, gauravasya ca kAraNam // 73 // yata:-arthayuktaH kurUpo'pi, nalakUbaratAyate / jalpannapi kaThorANi, hyarthavAnamRtAyate // 74 // yasyArthastasya mitrANi, yasyArthastasya bAndhavAH / yasyArtha: sa pumAn loke, yasyArthaH sa ca pnndditH|| gRhacintA tvayA kAryA, vAryA durjanasaGgatiH / zarIrasthaM sadA dhArya, zIlAbharaNabhUSaNam // 76 // zukazca sArikA caiSA, kurkuTo'pi prabodhakRt / puNyasArasamaM jJeya-metat trikamapi tvayA // 77|| pratipannamanayA sarvaM, zreSThI tuSTaH svamAnase / sAmagrI kartumArabdha, udArasthiramAnasaH // 78 // gRhyante varabhANDAni, nirUpyante sahAyakA: / sambalAni vidhIyante, damyante surabhIsutA: // 79 // evaM samastasAmagrI, vidhAya vidhinA tata: / prazaste tithinakSatre, dadhyAdikRtamaGgala: / / 80 // prAcI dizaM samAzritya, sasArAsau zanaiH zanaiH / balIvAdisArthe, sthalena sukhavartmanA / / 81 / / devazarmadvijo'pyeti, pratyahaM zreSThimandire / puSpANyAdAya ni:zaGko, devapUjanahetave // 82 // mitho jalpena hAsyena, narmaNA dAnakarmaNA / vajrAyA mAnasaM tena, dvijena svavazIkRtam // 83 // kvacidbhuGkte kvacicchete, tatraiva vigatatrapa: / sArikA ca zukaM vakti, ni:spRhA karkazaM vacaH // 84 // zuka! tvaM na zunA tulya:, svasvAmigRharakSakaH / svAmibhakto vinItazca, kRtajJa: prabhubhaktimAn / / 85 / / zAlisikthAni sArANi, dADimIbIjapuJjakam / tAtena te svahastena, dattaM tadapi vismRtam // 86 / / tuNDika! tvaM kRtaghno'si, hyadraSTavyo'si sarvadA / nopakAro dhRtazcitte, tAtasyApi na ljjitm|| aho paJcadinA: prANA:, priyAstena yaza: sthiram / evaM nirbhaya'mAno'pi, tayA karkazayA giraa|| zukazca samayApekSI, kASThamaunena tiSThati / na nArIvatpumAMsastu, hyanAlocitakAriNa: // 89 // pravizantaM samAlokya, dvijaM pazcimavartmanA / jajalpa sArikA ruSTA, sAkSepamIdRzaM vacaH // 90 / / rere dAsIsuta: ko'ya-makartavyavidhAyakaH / apadvAreNa tAtasya, gRhamAgantumicchati // 91 / / saviSAdaM devazarmeNa, jalpitaM vajrayA sh| priye ! zRNosi vAkyAni, sArikA yAni jalpati // 12 // sukhaM du:khAyate nUnaM, bhavitA ca viDambanA / paJjarasthA yatazcaiSA, vardhate viSakandalI // 93 / / zukena sa zruto jalpa, AtmarakSAM prkurvtaa| uccai:kAraM vacastena, bRhacchabdena jalpitam / / 94 // sArike! tvaM na jAnAsi, strINAM pArNikayormati: / sa eva hi pitA mAM, yo mAturmama vllbhH|| tat zrutvA raJjito vipro, vajrA prahasitA hRdi / sArikAyA mana: krUra, sAnukUlaM zukasya ca // 16 // gatA rAtrirdinaM jAtaM, devazarmA gato gRhe / paJjarAtsA samAkRSTA, sArikA pApavajrayA // 97 // rasantI virasaM zazva-ttAraM taralalocanA / mAritA duHkhamAreNa, moTayitvA kRkATikAm // 98 // bhikSArthaM tadgRhe prApta:, sAdhusaGghATako'nyadA / tayorbhaNitamekena, nirIkSya gRhakurkuTam // 99 / / 1 na strIvatthumAMso ' pyanAlocita BJC || Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / kASThazreSThikathA 2 I 1 I rAjA pRthvIpatirbhAvI, bhokSyate yo'sya maJjarIm / zrutametad gRhasyAntaH sthitena brahmakarmaNA // 100 // pradAnaM vA nidAnaM vA, yadA ko'pi na yacchati / svata eva tataH sAdhU, nirgatau mandirAttataH // 101 // vajrA vajropamaM vAkyaM!, bhaNitA tena dvijAtinA / gRhakurkuTamAMsena, bhoktavyamadya me priye ! // 102 // puNyasArasamAno'yaM, kurkuTo mama vartate / anyakurkuTamAMsena, bhojanaM tava dIyate // 103 // 'pratipannaM na caitena / tayA so'pi nipAtitaH / tato 'rAddhuM samArabdhA, putro'pi gRhamAgataH // 104|| mAtarme bhojanaM dehi, pAThako mAM haniSyati / upaviSTastayA dattA, saiva kurkuTamaJjarI // 105 // lekhazAlAM gataH putro, jArazca gRhamAgata: / niviSTa | bhojanaM kartuM pizitaM parivezitam // 106 // na dRSTA maJjarI tena, vajrA pRSTA va maJjarI ? / tayoktaM puNyasAreNa bhakSitA sA na vidyate // 107 // bhaNitaM me tayA kAryaM, kimetatpizitena me / putrodaraM vipATyAzu, maJjarI mama dIyatAm // 108 // pratipannaM tayA dhAtrI, dhAvitvA purato gatA / puNyasAraM samAdAya, naSTvA dezAntare gatA // 109 // nizAkarapure tatra, nissantAno nRpo mRtaH / divyaizca puNyasAro'yaM, prapanno'jani bhUpatiH // itazcetazca sarvatra, puNyasAro gaveSitaH / vajrayA na punardRSTo, jAtA vajrasamAhatA // 111 // devazarmadvijenoktA, kiM dRSTo nijaputrakaH / tayoktaM na mayA dRSTa- stenoktaM nAzitastvayA // 112 // parityakto dvijenApi, tayA saha samAgamaH / zuzocAsau vizeSeNa, duHkhavrAtasamAhatA // 113 // na patirna ca putro me, jAro'pi ca parAmukhaH / ihaiva vidhinA datto, vipAkaH pApakarmaNAm // 114|| darabhagnaM gRhaM jAtaM, gRhAcAraH kSayaM gataH / ziSTaiH samAgamo mukto, bhRtyaizca bhejire dizaH // 115 // kASThazreSThI samAyAto, gRhAcAradidRkSayA / dRSTaM nijagRhaM tena, zUnyaM zmazAnasannibham // 116 // vismayApannacittena, bhaNita: zreSThinA zukaH / puNyasArastava bhrAtA, kimarthaM neha dRzyate ? // 117 // kurkuTa : kena kAryeNa, paryaTannAvalokyate / paJjaraM zUnyamAdhAya, kva gatA sArikA vada? // 118 // T maunamAdhA, sthito naiva prajalpati / ruSTena zreSThinA proce, sAkSepaM karkazaM vacaH // 119 // pAlito lAlito nityaM, bhojito bhavyabhojanam / rere kIra ! paro jAto, vArtAmAtre'pi saMzayaH // 120 // azrUNi muJcatA tena, zukenedaM babhASire / tvaM tAta ! na vijAnAsi, tarjayantIM punaH punaH // 121 // vastraM niSpIlayantIM ca, sthagayantIM mukhaM muhuH / svabhAryAM vihitAkAryAM, vajrAM vajrasamaprabhAm // 122 // muJca mAM paJjarAdyena, sarvaM vacmi parisphuTam / mocitaH kathitaM tena, mUlato gRhaceSTitam // 123 // vajrA mUlamanarthAnAM, saGkSepAditi bhAvyatAm / citte khedo na kartavyo, jJAtatattvena dhImatA // 124 // striyo hi sarvadoSANAM mUlamAhurmanISiNaH / yadetAzca prakurvanti, kathituM tantra pAryate // 125 // :-haMseNa samaM ramiUNa, kamaliNI ramai mahuyareNAvi / yataH - siyakasiNanivvisesAI, huti mahilANa hiyayAI / / 126 / / 345 1 tatpratipannametena tathA BJC // 2 rAhumArabdhA - BCI 3 te - BC || 4 divyaiH puNya BJC || 5 me dR BJC 6 mAdAya - BC | Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake jeNaM viNimmiyA u, vihiNA so ceva jai paraM munni| mahilANamaNaM bahukUDa-kavaDabhariyaM duravagAhaM // rakSaNIyastvayA tAta!, sadApyAtmA prayatnataH / tannAsti yanna kurvanti, striya: kopavazaM gatAH // 128 // tAtAtmA vidhRta: kaSTA-nmayA vArtA niveditaa| sAmprataM ca vanaM yAmi, du:khadagdhastavAjJayA // 129 / / zreSThinA bhaNitaM vatsa!, gaccha sthAnaM samIhitam / bhUyo'pi darzanaM bhUyA-devamuktvA gata: zukaH // 130 // tiryagyonau vijAto'pi, varameSo vihaGgama: / yasyaiSA komalA vANI, vivekazca sunirmala: // 131 / / kRtaM me gRhavAsena, vicAreNApi me kRtam / sarvasaGgaM parityajya, jinadharmaM karomyaham // 132 / dvAri sArtha: samAyAta-statraivAvAsitazciram / rAjA dRSTazca pRSTazca, vrataM deva! karomyaham // 133 / / aSTAhnikAmahaM kRtvA, mahAmahapurassaram / saptakSetryAM dhanaM dattvA, nizcakrAma gRhAdasau // 134 / / susthitAcAryapAdAnte, dIkSAM jagrAha nirmalAm / vijahAra mahIpIThe, paThanaGgAdikaM shrutm|| patiputraparityaktA, nissArA zIlavarjitA / rAjagRhItasarvasvA, purAdapi bahiSkRtA // 136 / / vajrA vajrAhatevoccaiH, paryaTantI mahItale / nizAkarapure prAptA, yatrAjanyaGgajo nRpaH // 137 / / jAta: kASThAnagAro'pi, gItArthaH zrutanirmala: / gurvAjJayAtha kAryeNa, nizAkarapure gataH // 138 / / SaSThapAraNake kASTho, bhikSAmaTan gRhe gRhe / kathaJcidbhAviyogena, vajrAyA gRhamAgata: // 139 // madhyasthayA tayA dRSTo, dUmitA nijamAnase / mArayAmi hyupAyena, kenApyevaM tata: sukham // 140 // bhikSAbhojanamadhyasthaM, nijAbharaNametayA / kRtvA [ca] krUracittena, dAsyA hastena dApitam // 141 // nAtidUraM gate tasmin, kolAhala: kRto'nyaa| zastravyAkaMrAstUrNa-mAjagmurdaNDapAzikA: // 142 // tairUce kiMnimitto'yaM, bhadre! rolo vidhIyate / saGkalpya ca tayAbhANi, teSAmuttaramIdRzam / / 143 // 'bhUSaNAni bahirmuktvA, praviSTAhaM gRhaantre| bhikSArthaM nirgatA yAva-ttAvacchUnya: karaNDakaH // 144 // yAta yAta drutaM lAta, yAvad dUraM na gacchati | dhAvitAste niruddho'sau, bhikSAmadhye nirUpitam // 145 / / bhUSaNaM vismito loko-'pyaho veSaviDambanA / talavareNa sAzcarya, narendrAya niveditam // 146 / / sAdhuveSadhara: ko'pi, pAkhaNDI zvetavastrabhRt / loptrahasto mayA labdha:, ko daNDastasya kthytaam| vrataM ca taskaratvaM ca, viruddhamiva lakSyate / AnIya darzayAsmAkaM, yena daNDaM karomyaham // 148 // kASTha: kRtamahAkaSTaH, sarvasattvahitAvahaH / talAreNa samAnItaH, sarvato janaveSTita: // 549 // / darzanAdeva vijJAto, dhAtryA kASThamahAmuni: / pradhAvitA ca vegena, sambhramabhrAntalocanA // 150 // pAdagrAhaM vidhAyAsau, ruditA duHkhaduHkhitA / pRSTA sA ca narendreNa, dhAtrI rodanakAraNam / / 151 // tayApi kathitaM sarvaM, yAvadeSa pitA tava / tat zrutvA lajjito rAjA, sthito'dhomukhadRSTikaH // 152 // dhAtryAbhANi mahAbhAga!, vizvavizvahitAvaha! / kathaM te vyasanaM jAtaM, munirAha na vedamyaham // 153 // 1 AbharaNAni-BC | Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / kASThazreSThikathA 2 347 ajAnitamidaM jAta-macintitamatarkitam / pUrvajanmakRtasyAya-mudayaH karmaNAM mama // 154|| atrAntare samAyAtA, vajrAdAsI mana:priyA / jJAtavRttAntayA sarvaM, tayA rAjJe niveditam // 155 // puruSairAnAyitA vajrA, dRSTA dhAtrI suto nRpaH / bhartA ca lokamadhyastha :, kUTadUSaNadUSitaH // 156 // alamatra vicAreNa, hyAtmalAghavakAriNA / vajrA visarcyate dUraM, tAtazcAtraiva dhAryate // 157 // mAtA visarjitA dUraM, dattvA sambalamAtrakam / sthitastatrAnagAro'sau, kASTha: kaSTakRdagrimaH // 158 // puNyasAranRpo nitya-mapramAdI janAnvita: / vandanArthaM samabhyeti, zRNoti ca jinoditam // 159 // dharmaM jIvadayAsAraM, sarvasattvahitAvaham / svargApavargasaMsarga-sAdhakaM pApabAdhakam // 160 // svalpaireva dinai rAjA, saJjAto dharmakovidaH / jano'pi jainadharmasya, kArako bahuzo'bhavat // 16 // saJjAtamatsaraiviprai-rathAnyonyaM ca mantritam / tapasA vacasA lokaH, sarvo'pi zrAvakIkRtaH // 162 // tadasya gacchato bADhaM, chAyAbhraMzaM prakurmahe / yena bhUyo'pi loko'yaM, svaM svaM dharmaM prapadyate // 16 // ityAlocya sthitA viprA, matsaracchannabuddhaya: / nAsti kRtyamakRtyaM vA, pApopahatacetasAm // 164 / / vyatIte cAtha varSau, prANinAM jIvitaprade / zaratkAla: samAyAto, malinatvApanodakRt // 164 // digyAtrAbhimukhA yatra, bhUpA: paGkavivarjitAH / panthAna: pakkazasyakA:, sazrIkA grAmabhUmaya: // 165 // mumudire balIvardA, nananduH sitapakSiNa: / pramlAnaM kokilairyatra, rejurnakSatrarAjayaH // 166 // munaya iva mArgasthA:, sarita: shaalimnyjrii| kulAGganeva namitAGgA, gandhaghrANamanoharA // 167 // adha:kRtamalAnyuccai-rjanatApaharANi ca / svacchAni yatra toyAni, manAMsIva mahAtmanAm // 168 // nirmalo rajanInAtha:, kAzA yatra cakAsati / vibuddhajalajairyatra, hasantIva jalAzayA: // 169|| vyatIte kArtike mAse, sarvalokamanohare / guNasthasarvasAdhUnAM, vihArakaraNocite // 170 // anuziSTiM sarvalokAnAM, dattvA dhrmsmaashryaam| puNyasAraM nRpaM dharme, kRtvA nishclmaansm||171|| cAturmAsakamAdhAya, nirAhAro mahAmuniH / bahirvicaraNAhetoH, kArtikyAmeva nirgata: // 172 / / gatAnugatikA: keci-tkecidrAjAnurodhataH / guNAnurAgata: keci-taM kASThamanuvavraju: // 173 // atrAntare samAyAtA, kAcidavyaktaliGginI / sanniruddhaya munermArga, sthitA durgatigAminI // 174 / / nirgatikA nirddhanAM dInAM, sagarbhA bandhuvarjitAm / na yuktaM nAtha! gantuM te, mAM muktvAnyatra saamprtm|| avazyaM yadi gantavyaM, nirvAho mama cintyatAm / duHkhitAhaM yato nAtha !, garbho'yaM sthaapitstvyaa|| sAdhunA bhaNitaM bhadre!, na yuktaM vaktumIdRzam / uktAni hi duruktAni, du:khaM dadati dehinAm // 177 // asambaddhaM na vaktavyaM, lokadvayavibAdhakam / sulabho hi mRSAvAdo, durlabhaM satyabhASaNam / / 178 // sAdhavo'pi yadi jAtu, kurvate'lIkabhASaNam / tadAsmAdRzalokAnAM, mudritA satyasaGkathA // 179 / / anyastrINAmivAsyApi, janma yone: prajAyatAm / madIyo yadyayaM garbho, mithyA cedanyathA tdaa||180|| 1 stho asadUSaNa BIC | R BICI chAditAGgA kulastrIva-mu. / 3 BJC | nirAzrayAM tathA dInAM-mu. / 4 pApe!-BJC || Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake nipAtya jaTharaM sadyo, garbho nipatito bhuvi / sApi vedanayA grastA, pazcAttApasamAhatA // 181 // yathAvRttamavAdIdaM, bho bho zRNvantu nAgarA: ! / kAritAhaM dvijairdattvA, dInArazatapaJcakam // 182 // mayApi pApakAriNye-halokapratibaddhayA / paralokaM parityajya, kRtaM pAtakamIdRzam // 183 // loka: sthirataro jAto, dharme sarvajJabhASite / puNyasAranarendreNa, brAhmaNA karadIkRtAH // 184 / / gRhItA vezyayA putrI, sA mRtA durgatiM gtaa| kASTho'pi vihRto'nyatra, prakAzya jinazAsanam // 185 // iti kASThakathAnakaM parisamAptam purANoktaM strIcaritram anyadapi mahInAtha !, bhaNyamAnaM nizamyatAm / strIcaritraM purANeSu, yadavAci vicakSaNaiH / / 1 / / zuka: kathitumArabdho, rAjA zuzrAva sAdaram / bhuktau zrIdharmarAjasya, locanAnandadAyinI // 2 // amarAvatIva zakrasya, hyasti campApurI purii| nidhAnaM sarvasaukhyAnA-mAspadaM srvsmpdaam|| vicAracaturo rAjA, vicArakuzalA priyA / vicAradhavala: putro, vicAradhavalA sutA // 4 // tatraiva nagare zreSThI, dhano dhanadasannibha: / babhUva gehinI tasya, dhArikA dharmadhArikA // 5 // apArAsArasaMsAra-vRkSasya phalasannibhA / saJjAtA'viratirnAma, duhitA viSakandalI // 6 // satyazaucavinirmuktA, durvinItA duraashyaa| duSTA duSTasamAcArA, mAturudvegakAriNI // 7 // zramaNaM brAhmaNaM dRSTvA, dUrata: sA palAyate / pAtakinaM naraM dRSTvA, hRSTA bhavati mAnase // 8 // na yuktaM dUSaNaM vaktuM, satAM sadapi sarvadA / paraM zrutAnuvAdo'yaM, 'na tena doSahetave // 9 // kaumArye'pi kuzIlatvA-dalitaM zIlametayA / dIyamAnA na kenApi, pariNItA kulasUnunA // 10 // tata: samAnajAtIyo, nirdhano roranandanaH / pitrA bahudhanaM dattvA, gRhajAmAtRkaH kRtaH // 11 // pariNItaiva tenaiSA, na punrvshvrtinii| svacchandacAriNI jAtA, bhartuzca du:khadAyinI // 12 // tyaktakulakramAcArA, svairiNI viTasaGgatA / satyazaucabahirbhUtA, nirmaryAdA nirargalA // 13 // jAnannapi na jAnAti, pazyannapi na pazyati / kathito'pi karotyeva, pitA gajanimIlikAm // 14 // sApi saktAnyadA vipra-putre mdnvigrhe| atyantaraktA sA tatra, vizvaM pazyati tanmayam // 15 / / anyadA naktamAnItA, tenaiSA nijamandire / suptA tatraiva ni:zaGkA, yAvajjAto divAkaraH // 16 // 1 mu. / tena no-J / tena mo-BC // 2 bhartA mukhanirIkSaka:-BJC || Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / purANoktaM strIcaritram 3 349 dRSTaiSA vipragehinyA, nijatalpagatA satI / gRhItA cAgrakezeSu, tayaiSA hyanayA ca sA // 17 // kRtarolaM mahAghoraM, duSTaM durvacanAthrayam / kRtahAsaM sarvalokAnAM, jAtamAyodhanaM tayoH // 18 // helayA milito loko, muSTo madanavigraha: / gRhItaM gRhasAraM ca, muktaiSA zreSThilajjayA // 19 // anyedhuNito vipro, yadyahaM tava vallabhA / tadaiSA vairiNI pApA, hantavyA nijagehinI // 20 // pratipannamanenApi, chidrAnveSaNatatparaH / nayatyahAni sakliSTa-cetA manavigrahaH // 21 // ArAmAdanyadA tena, ghaTe kSiptvA mahoraga: / AnIta: sthApitazcApi, gRhAntargatabuddhinA // 22 // rajanyAM bhaNitA bhAryA, ghaTe'mutra mayA priye ! / manojJA modakA muktA-stAnAnIya mamArpaya // 23 // gatA sodghATitaM dvAraM, daSTA sarpaNa dkssinne| kare kRtamahAkrandA, patitA viSavihvalA // 24 // 'muktA ca tatkSaNaM prANai-stena lokasya sAdhitam / daSTA bhujaGgamenaiSA, mRtA samprati lakSyate // 25 // nItA ca bandhuvargeNa, zmazAne bhasmasAtkRtA / gRhadAsyA bhaNito vipra:, "kva svAmiMstava modakA:? / zUnyo mayA ghaTo dRSTo, 'daSTeyamahinA katham ? / tenoktaM kiM vicAreNa ?, nUnaM bhraantirmmaabhvt|| dAsIto jJAtavRttAntai-bandhubhiH kRtanizcayaiH / proktaM narAdhipasyedaM, bhAryA patyA vinAzitA // 28 // bhUpena zabdito vipraH, kiM bhAryA ghAtitA tvayA ? / sa prAha na mayA kintu, sarpadaSTA hi sA mRtA // 29|| bandhubhirbhaNitaM satyaM, vAcyaM vipra ! na kRtrimam / sa prAha zuddhirAdheyA, vacanaM na hi kevalam // 30 // tatastasya gRhAddAsI, samAhUtA smaagtaa| tayA tu kathitaM sarvaM, yathA tena kRtaM tathA // 31 // sagarbhastrIvighAtena, pApamekamupArjitam / alIkena dvitIyaM ca, pApa: pApairna tuSyati // 32 // are yadi ghaTe muktA:, kva gatAstava modakA: / yena dAsyA ghaTo dRSTo, modakA nAvalokitA: // 33 / / vicAracaturo rAjA, vicArakuzalA priyaa| vicAradhavala: putro, vicAradhavalA sutA // 34|| vicAro yadi nAtrApi, tadA kutra bhaviSyati ? / sAvezamabhidhAyaivaM, bandhavo maunamAzritA: // 35 // nagarArakSako rAjJA, bhaNito rktckssussaa| are vinAzayogyo'yaM, vipro madanavigrahaH // 36 // tenApi ca kare kRtvA, nIta: zmazAnasannidhau / vaTe vizAlazAkhAyAM, gale baddhvAvalambita: // 37 // sApi dhArikA proktA, sopAlambhaM puna: puna: / gaccha vatse ! na yuktaM te, svabharturapamAnanam // 38 // sApIdaM vacanaM zrutvA, kRtvA ca bhRkuTiM mukhe / prAha yAmyuparodhena, samprAptA bharturantike // 39 // anukUlasyA'pi tasyaiSA, pratikUlavidhAyinI / so'pi supto'vadhIryemAM, nidrayA saha nispRhaH // 40 // sadbhAvasnehasampUrNe, rakte rAgo'pi saGgata: / virakte ca punA rAga:, seyaM pUrNA viDambanA // 41 // itazcetazca nikSipta-locanaiSA vilokitaa| taskareNa tatastena, nilIya nibhRtaM sthitam // 42 / / candanAgurukarpUra-puSpatAmbUlapUritam / paTalaM jalapAtraM ca, kare kRtvA vinirgatA // 43 // 1 AnIto mukto (ktA-C) madhye, gRhasya gatabuddhinA-BJC | 2 nirgatA-BJC / 3 kSaNena muktA prANai BJCI 4 kva te svAmin mo BJC.] 5 kiM sarpaNopajIvitA-BJC | 6 kathitaM-BICI Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake caurakSAtreNa tenaiSA, calitA satvaraiH padaiH / cauro'pi pRSTato lagno, dUrastho yAtyanAkulaH // 44 // sApi vegena samprAptA, smazAne'zivasaGkule / jvalajjvAlAkule raudre, bhIrusantrAsakAriNi // 45 // itastata: paribhramya, vaTazAkhAvalambita: / dRSTa: so'pyanayAbhISTo, muktaH praannairdhomukhH|46|| kacchAbandhaM vidhAyaiSA, gRhItvA jvaladulmukam / vaTazAkhAM samAruhya, dhRtvA rajjumupAyata: / / 47 // 'kSipto hyasau mahIpIThe, samuttIrNA tata: svayam / snapito vAriNA tena, viliptazcandanena ca // 48 // baddhAni divyapuSpANi, mastake mallagranthinA / karpUrapUrasanmizrI-kRtya tAmbUlabITakam // 49 // prakSipya sve mukhe pazcA-dvidhAya cArdhacarvitam / svamukhena mukhe tasya, kSipatyadharadhAvanam // 50 // karoti gADhamAliGgaM, zete tena samaM kSaNam / vetAlazcintayAmAsa, kimidaM kriyate'nayA // 51 // nizIthe pretasaGkIrNe, ghuukghuutkaarbhiissnne| nindanIye'tibIbhatse, jIvamuktakalevare // 52 / / aho dRSTA mayA nAryo, 'hyakAryakaraNodyatA: / parametAdRzI pApA, na zrutA nAvalokitA // 53 // karomi zikSaNamasyA:, pravizyAsmin kalevare / vetAleneti saJcintya, tatazcAdharadhAvanam // 54|| kurvantyA: khaNDito mUlA-dadharazcApi nAzikA / karNau vikIrNatAM nItau, hahA hasanapUrvakam // 55 // vetAlo vaTamArUDha-stata: sApi tathAvidhA / calitA dRSTamArgeNa, taskaro'pi ca pRSThataH // 56 // samAyAta: praviSTazca, tadgRhe nizcala: sthitaH / pazyAmi tAvadetasyA, idAnImapi ceSTitam / / 57 // tato roditumArabdhA, kacAkarSaNapUrvakam / sasambhramA samAyAtA, pUrvaM mAtA tata: pitA / / 58|| dRSTA tathAvidhA putrI, pRSTA vatse ! kimIdRzam / kaSTaM vyasanamApanaM, tayA saGkalpya jalpitam // 59 / / kulastrINAmayogyaM ya-ttadahaM karma kAritA / na kRtaM tanmayA mAta-stenAyaM kupito mama // 60 // pAdaprakSAlanAsaktA, vAritA tena na sthitA / kSuryA tena ca pApena, ahamevaM viDambitA // 61|| zreSThinAtyantaruSTena, kare kRtvA samarpitaH / jAmAtA rAjalokAnAM, mohe nAsti vicAraNA // 62 // vadhyo rAjJA samAdiSTaH, zmazAne cAlito naraiH / caureNa cintitaM kaSTaM, varAko mAryate mudhA // 63 // yadeSA kurute pApA, nijapApasya gopanam / mArApayati bhartAraM, nirdoSaM doSadUSitA // 6 // tadayaM rAtrisambandhI, viphalo me parizramaH / idaM cetasi saJcintya, prakAzaM tena jalpitam // 65 // nirdoSo'pi varAko'yaM, mAryate-kena hetunA ? / nirdoSo doSayukto vA, kathaM tad jJAyate tvayA ? // yathAvRttaM tathA sarvaM, jAne'haM kathayAmi ca / yadyayaM ca purAdhIzo, hyabhayaM me prayacchati // 67 // zrutvedaM bhUminAtho'pi, samAhUya malimlucam / abhayaM te na kartavyA, zaGkA brUhi nirargala: // 68|| tenApi kathitaM sarvaM, yathA dRSTaM yathA zrutam / Adito nidhanaM yAva-dvismitazca narAdhipaH // 69 / / rAjAdezAdgatazcauraH, zmazAnaM saha mantriNA / dRSTAstatra mukhe'nena, zravaNAdharanAsikA: // 70 // mantriNA kathitaM sarvaM, yathAdRSTaM mahIbhuje / jAmAtA mocito rAjJA, taskaro'pi visarjitaH // 71 / / 1 kSipto'sau-BIC | 2 akA BJC | 3 yadi datte darzanaM rAjA abhayaM-BJC / 4 dRSTA sa ca- BC / dRSTA sarve-JI Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / vedoktaM strIcaritram 4 351 aviratirmahApApA, nAnAkAraM viddmbitaa| niSkAsitA ca sA dezA-nmRtvA ca durgatiM gatA // 72 // tathAnyadapi rAjendra !, zRNu strINAM viceSTitam / yanmayAkarNitaM vede, bhaNyamAnaM manISibhiH // 73 // vedoktaM strIcaritram zrIvasantapure rAjA, jitazatrurmahAbala: / rUpasaubhAgyalAvaNya-kalAkauzalamandiram / / 74 / / prItipAtraM mahAdevI, yathArthA sukumaarikaa| babhUva bhUpatestasya, prANebhyo'pi priyA priyA / / 75 // tayA sArdhaM divArAtrau, viSayAsaktamAnasa: / parityaktAnyakartavyo, gamayAmAsa vAsarAn // 76 / / na cAsthAnaM na cAmantro, na dharmAdharmacintanam / sa ca tasyAM samAsakto, vizvaM pazyati tnmym|| sIdanti rAjakAryANi, hanyante prAntabhUmaya: / taskarAstaralAyante, sarvaM rAjyaM visaMsthulam // 78 // mantritaM mantrisAmantai-rnedamunnatikAraNam / vacanaM na karotyeSa, upAya: ko'pi cintyatAm // 79 // huM jJAtaM madirAmattaH, prasupto gADhanidrayA / naktaM devyA samAyukto, mahATavyAM vimucyate // 80 // pratipannamidaM sarvai-lekho'yaM likhita: sphuTa: / kaThorAkSarasaMyukto, ni:sneho vyaktakAkSaraH // 81 // yadi te jIvane vAJchA, pAtA vA zItalaM jalam / tadA dUratare deze, gantavyamiti nirNayaH // 82 // anyedyurvihitaM sarvaM, ythaamntritmnyjsaa| prabuddho vIkSate rAjA, kAntAraM trAsakAraNam // 83 / / na tadrAjyaM na tadvezma, na sA zayyA mnohraa| raudrazivazatArAva-bhISaNeyaM mahATavI // 84 // visrptsiNhshaarduul-vnmhissgjaakulaa| visarpa kaghUtkArA, bhISaNeyaM mahATavI // 85 / / priye ! kiM matimoho me ?, kimetadindrajAlakam ? / svapno vAyaM mayA dRSTo, sAzaGkamiva me manaH // 86 // dRSTo vastrAJcale lekho, vAcitazca zanaiH zanaiH / tata: saJjAtakopena, smRtA tenAsidhenukA // 87 // viraktamantrisAmanta-daNDairetatkRtaM tava / samUlakASaGkazati, viraktiranujIvinAm / / 88 // kopaM kurvaniSiddho'sau, devyA komalayA giraa| tatazca vaktumArabdhaH, zrUyatAM devi ! madvacaH // 89 // hastyazvarathayAnAni, kiM kariSyanti tAni ca / koSThAgArAdaya: sarve, devi! te'pi nirarthakAH // 10 // tvadAyattA: priye ! prANA, jIvitaM yauvanaM ca me / saMsArasukhasarvasvaM, tvamevaikA mama priyA // 91 // sahaiva rAjyamAyAta-mAgacchantyA tvayA mama / anukUlo vidhirmanye, yena tvaM na viyojitA // 12 // tata: sAhasamAlambya, devyA sArdhaM zanaiH zanaiH / prAcI dizaM samAzritya, cacAlAcalamAnasa: // 93 / / stokAntaraM gate rAjJi, mUrchAcchAditacetanA / nipapAta dharApIThe, ni:sahA sukumArikA // 94 // samprAptacetanAM rAjA, papraccha madhurAkSaraiH / kiM bAdhate kuraGgAkSi!, prANeza! tRD vibAdhate // 95 / / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake 'kSuryA ca kartayitvAtha, vAme bAhau sirAM tataH / palAzapatraniSpannaH, zoNitasya bhRtaH puTaH // 96 // guTikAntarayogena, jalavarNIkRtaM tat / tataH sA pAyitA devI, saJjAtA svasthamAnasA // 97 // bhUyaH stokAntaraM gatvA, sA'vocaddharaNIpatim / nAtha! gantuM na zaktAhaM, bubhukSA bAdhatetarAm // 98 // sitakSurikayA kRtvA, svorumAMsavikartanam / agnipakkaM puTe kRtvA, tena tasyai samarpitam // 99 // tata: bhuktaM tayA sarvaM, saJjAtA gamanakSamA / laGghitA cATavI prAptA, gaGgAgodAvarI purI // 100 // aGgulIyakamAdAya, nijAGgulyA mahIbhRtA / saGgrahItaM gRhaM haTTo, vaNigdharme manaH kRtam // 101 // 'vyavahAraM kartumArabdho, labdhalAbho dine dine / bhojanArthaM gRhe yAti, svApArthaM ca narezvaraH // 102 // anyadA bhaNito devyA, kaSTaM kaSTena vAsarAH / ekAkinyAH pragacchanti, dvitIyaH ko'pi cintyatAm // pratipannamanenApi, haTTamArge vilokitaH / paGgurnarAdhamaH ko'pi gIta narmavicakSaNaH || 104|| AnIya ca gRhe mukta, eSa te gRharakSakaH / sahAya: sarvakAryeSu, devi! tiSTha nirAkulA // 105 // tato dine dine tena, narmaNA gItakarmaNA / tasyA AvarjitaM citta- manAcAre matirgatA // 106 // anAcArapravRttAnAM, teSAM gacchanti vAsarAH / sAzaGkA sA sadA devI, bambhramIti divAnizam // 107 // anenAvarjitA lakSmI - rbhogayogyAsti me gRhe / yadyayaM mriyate zalyaM, tadA mama nivartate // 108 // ityatyAkulacittA sA, chidrAnveSaNatatparA / AkAzagAminIkalpA, kAlaM nayati duHkhitA // 109 // anyadA bhaNito rAtrau, priya ! prAtastvayA saha / bhoktavyaM hi mayA nUnaM, gaGgAkUlasthapAdape // 110 // evamaGgIkRtaM tena, hRSTAsau nijamAnase / vidhAya pAkaM calitA, bhojanArthaM priyAnvitA // 111 // bhuktvA ca tatra suptvA ca, kSaNamekamanAkulam / tataH krIDitumArabdha - stayA sArdhaM narAdhipaH // 112 // kSipraM kSipraM samAgaccha, priya pazya kutUhalam / jalahastI hastinA sArdhaM, jalAntaryodhdhumudyataH // 113 // kutra kutra priyetyevaM, pazyanneSa nirAkulaH / pRSThataH prerya hastena, kSipto gaGgAjale patiH // 114 // mudhA kolAhalaM kRtvA, gatA sA nijamandire / niHzaGkA paGgunA sArdhaM, kAmabhogAnniSevate // 115 // gAGgena zrotasA zIghra - muhyamAno divAnizam / dinatrayeNa samprApto, rAjA siMhapure pure // 116 // nirAmnAyo mRtastatra, rAjA zUlena satvaram / jitazatruH kRto rAjA, divyairmantrinRpAdibhiH // 117 // guNAnuraktaniH zeSa- mantrisAmantamaNDalam / rAjyaM pAlayatastasya, vavrajurbhUrivAsarAH // 118 // ita: sA jJAtavRttAntai-rlokai rAjJe niveditA / tenApi hRtasarvasvA, purAdapi bahiSkRtA // 119 // rudatI paGgumAdAya, vidhAya nijamastake / bhikSAM bhramitumArabdhA, pratigrAmaM pratigRham // 120 // paDuM bhUmyAM vimucyaiSA, jagAda vizadAkSaraiH / pativratAyA me dehi, bhikSAM yena vrajAmyaham // 121 // paryaTantIM krameNaiSA, grAme grAme pure pure / kadAciddaivayogena, gatA siMhapure pure // 122 // tatrApi paryaTantyeSA, karoti janavismayam / pativrateti sarvatra, jane rUDhimupAgatA // 123 // T / 1 zitayA kSurikayA dattvA BJC | 2 BJC vyApAraM - mu. 352 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299 - 310 / sArikoktaM puruSacaritram 5 avicAro jano brUte, yathAzrutaparigrahaH / aho pativratA nAryaH, santyadyApi pativratAH // 124 // zrutametannarendreNa, zabditA nijamandire / militaH puraloko'pi, helayA nRpamandire // 125 // bhaNito mantrI narendreNa pRSTavyeyaM tvayAbalA / kA tvaM ca kIdRzaM nAma ?, ko'yaM paGguH zirogata: ? // 'sarvaM tenApi sA pRSTA, tayApIdaM prajalpitam / pUrvaM vasundharA nAma, zreSThinA mama nirmitam // 127 // dvitIyaM guNaniSpannaM kRtaM lokaiH pativratA / bhartAyaM gurubhirdatto, mastakenodyate mayA // 128 // paGgulo vAtikubjo vA, kANa: kuNTo'tidurbhagaH / 353 surUpo vA kurUpo vA, dhanI vA nirdhano'pi vA // 129 // `kulastrINAmayaM dharmo, yatpatirnaiva mucyate / zeSA vezyAsamA nAryaH, sadA svArthaparAyaNAH // 130 // alpA kastUrikA yadvat, svalpaM malayajaM yathA / svalpaM kazmIrajaM yadva-tadvannAryaH pativratAH // 139 // nizamyedaM mahInAthaH, kopakampitakandharaH / sopahAsaM jagAdedaM vaco marmavighaTTakam // 132 // bAhubhyaH zoNitaM pIta- murumAMsaM ca bhakSitam / bhartA gaGgAjale kSipta:, sAdhu sAdhu pativratA // 133 // pApe! zIghraM prayAhi tvaM, yatra no dRzyase dRzA / nAmApi zrUyate naiva, yatra tatra vraja drutam // 134|| svapurAnnijadezAcca, bhUpenAsau bahiSkRtA / aho pAmAni pApAnA - mihaiva phaladAnyalam // 135 // zukenAbhANi bhUpAla !, zrutaM strINAM viceSTitam / striyo vizvAsaghAtinyaH, pApAH pApanibandhanam // yAvajjIvaM mayA deva!, strIbhi: saGgo vivarjitaH / brahmacaryaM cariSyAmi, muktvA sparzanadarzane // 137 // siMhavikramarAjena, roSAruNitacakSuSA / mahAsatI mahApApA, dezanirdhATitA kRtA // 138 // iti kathAnakadRSTAnto'yam sArike ! tvamapi brUhi, nijamUrcchAnibandhanam / tayoktaM zRNu rAjendra! yadvRttaM me zarIrake // 139 // zrIzRGgArapure ramye, limbadattAbhidho vaNik / babhUva sadguNagrAma - grAmaNIH karuNAparaH // 140 // limbadevasutastasya, kaTurlocanacittayoH / daurbhAgyapudgalAn lAtvA, vedhaseha vinirmitaH // 141 // adharmajJo'kRtajJazca, kalAkauzalavarjitaH / vaNijAnAM kule jAto, na vaNig nApi pAmaraH // 142 // tatraiva nagare zreSThI, somdevaabhidho'bhvt| priyadarzanA tadbhAryA, putrikAhaM sudarzanA // * UDhAhaM tena pApena, limbadattasya sUnunA / yathAkAmaM karotyeSa, vidhirnAnAviDambanAm // 144 // asyAhaM vallabhAtyantaM, na cAsau mama rocate / vAsaH svalpazca saJjAta- stena me zvazurAlaye // 145 // anyAM kanyAM pitA nityaM, gaveSayati sAdaram / na ca ko'pi dadAtyasya, sdaa-saaptnyshngkyaa|| tatazca bhogalubdhena, pApenedaM vicintitam / na ko'pi me sutAM dadyA - danayA vidyamAnayA // 147 // tato'haM tena pApena, suptA kSurikayA hatA / lokapratyAyanAheto - mudhA kolAhalaH kRtaH // 148 // 1 tenA'pi pRSTA sarvaM- BJC | 2 kulakanyAnAmayaM - BJC / 3 pariNItA - BC | 4 svalpaH zvasurakule vAso tatrA'pi ca na saGgama:- BJC Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake militA nAgarAH sarve, pRcchatAM tena jalpitam / mRSAvAdaM mahApApa- -muttaraM pApakarmaNA // 149 // bandigrAhaM gRhIto'ha - meSA nipatitAmbare / kRtazabdA ca cauraistai- rasidhenukayA hatA // 150 // sarvaM zRNomi karNAbhyAM pazyAmi na ca cakSuSA / mahAvedanayA grastA, mahAduHkhena duHkhitA // 151 // na jAne kiM mayAkAri ?, purA janmani pAtakam / yenAsya karalagnAhaM, prANairbhogaizca varjitA // 152 // netreotpATite kiM ca, milite yasya netrayoH / 354 karo'pi kiM na chinno'sau, lagno yo'sya kare mama || 153 || na me zvagRhaM jAtaM, na jAtaM paitRkaM gRham / na bhogA viratirnaiva, gataM janma nirarthakam // 154 // he mAtarhe pitarbhagini !, pitRvyabhrAtRmAtulAH ! / na yuSmAkamayaM doSo, doSo'yaM mama karmaNAm // vedanAvihvalaH kAyaH, prANAH paryantavartinaH / marSaNIyaM tatsarvaM yanmayA duSkRtaM kRtam // 156 // yadi me sATikA zuddhA, nirmalo dakSiNaH karaH / tadA viDambanApUrvaM, mariSyatyeSa pAtakI // 157 // ArtadhyAnasamArUDhA, baddhAyurgatacetanA / mRtvA mArgasamAsanne, vaTe'thAjani sArikA // 158 // asaJjAtabalau pakSau, saMvAhayitumakSamA / itazcetazca babhrAma, vaTa eva zanaiH zanaiH // 159 // pakSabale samutpanne, jAtAhaM vyomacAriNI / vidyAdharIva sarvatra, saJcarAmi yathecchayA // 160 // AmrArAmeSu ramyeSu, mRdvIkAmaNDapeSu ca / dADimISu ca pakvAsu, kRtAhAraprayojanA || 161 // nadIkUpataDAgeSu, nirjhareSu hadeSu ca / payaH pItvA manohAri, vicarAmi yathAsukham // 162 // prakRtireSAsya pApasya, vidhAturviSamA jane / susthaM draSTuM na zaknoti, cirakAlaM janaM yataH // 163 // ekadA vaTazAkhAyAM, kRtAsanaparigrahA / yAvattiSThAmi tatrAhaM, tAvattatra samAgataH || 164 || niSaNNaH sa vaTasyAdho, dattaM colmukasannibham / upariSTAnnijaM cakSuH, prANA nipatitA mama // 165 // mUrchitA patitA bhItA, nissahAsyaiva mastake | mAritA tena pApena, moTayitvA kRkATikAm // 166 // bhUyo'pi tiryagAyuSkaM baddhvA jAtA ca sArikA / saJjAtau komalau pakSau, dUrasaJcaraNakSamau // 167 // kathaJcitpuNyayogena, praviSTA tava paJjare / etAvantaM sthitA kAlaM, pramodabharanirbharA // 168 // adya tveSa mayA dRSTaH, pAtakI - puruSAdhamaH / limvadevo durAtmAyaM, tenAhaM mUrcchitA prabho ! // 169 // ajAnateva tenedaM, limbadevena bhASitam / kimeSA pakSiNI brUte ?, sabhAmadhye nirargalA // 170 // yanna bhUtaM na vA bhAvi, na ca samprati vartate / anyathA bhavatI brUte, 'saca ko'pyanya eva hi // sAkSI na dRzyate ko'pi saGkIrNamiva lakSyate / sArikAha mahArAja!, tarhi zuddhiM karomyaham // 172 // yadyazuddhA dahatvagniH zuddhA muJcatu jIvatIm / tatazca sattvayogena, vahnizuddhA vinirgatA // 173 // sArikA sabhyalokena, sarveNApi prazaMsitA / limbadevo narendreNa, daNDayitvA visarjitaH || 174 // narANAM caritaM zrutvA, kampate me zarIrakam / anyadapi zRNu rAjendra ! purANe yanmayA zrutam // 1 ko'pyeSo'nyathaiva hi BJC | Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / purANoktaM puruSa caritram 6 355 samasti svarNasaGkAzaM, zrIsuvarNapuraM puram / zreSThI svarNadhvajastatra, knkthriistdehinii|| kAlakrameNa saJjAta-stayo: putro dhnnyjyH| puNyazrIrgehinI tasya, guNaratnakaraNDikA // 177|| ekadA bhramatA tena, vistIrNe bhAnumandire / dyUtAsaktAstrapAmuktA, dyUtakArA vilokitA: // 178 // kautukArthI gatastatra, dApitaM bRhadAsanam / arthavAn zreSThiputro'yaM, dhanadAtA dhanaJjayaH // 179 / / so'pi dyUtaM samArabdho, rantuM mugdhamatitvata: / hAritaM zatametena, dInAsaNAM gato gRhe / / 180 // tatrAsau maJcakaM lAtvA, supto vidrANamAnasa: / na pibatyambu nAznAti na ca jalpati kinycn|| dInaM zyAmamukhaM dRSTvA, mAtrA bhatrai niveditam / 'dInArANAM zataM nAtha!, dyUte putreNa hAritam // 182 // dApitaM vAritastena, vatsa! dyUtaM na saGgatam / adhomukha: kSaNaM sthitvA, nirgata: pitRpArzvata: // 183 // dvitIye'hni sahasraM tu, hAritvA gRhamAgataH / dattaM tadapi tAtena, vArito na ca tiSThati // 184|| evaM dve trINi catvAri, yAvallakSo'pi hArita: / pitApyapahRto dhAtrA, dhRtA mAtrA vadhUTikA // 185 / / dhanaJjayo'pi saJjAto, gRhasvAmI nirargala: / hArayate dhanaM dyUte, dadAti prativAsaram // 186 / / / kAlena gacchatA tena, sadanaM nirdhanIkRtam / mAtuzca zATikA sApi, hAritA hatakarmaNA // 187|| rajanyAM pazcime yAme, cUtibhyo bhItamAnasa: / dakSiNAM dizamAzritya, cacAlAzu dhanaJjayaH // 188 / pratyahaM gacchatA tena, prAptA candrapurI purii| tatrAsti candrasArasya, hyApaNa: pnnypuuritH||189|| dIrghAdhvazramatastatra, niSasAda dhanaJjayaH / gacchatA svagRhe nIta:, snApito bhojitastathA // 190 / / anyadA pranita: kutra, kule tvaM kena hetunA ? / ekAkI dhanahInazca, bambhramISi mahItale // 191 // tenApi kathitaM sarvaM, mUlato nijaceSTitam / bhaNitazcandrasAraNa, vatsa! dyUtaM na saGgatam // 192 // dyUtametanmahApApaM, mahApApanibandhanam / kulazIlaharaM dyUtaM, dyUtamarthaharaM param // 193 // satyazaucaharaM dyUtaM, dyUtaM kIrtikSayaGkaram / sarvAvizvAsamUlaM hi, dyUtamAhurmanISiNaH // 194 / / yata:-kulakalaMkaNu saJca-paDivakkha gurulajjAsoyakaru / dhammavigghu atthapaNAsaNu, jaM dANabhogehiM rahio // 195 // gAliyaghAyaghummaMtaloyaNu taNu saMtAvaNi kugai paDitahiM pi ya jUiyamarajjU / jUiM atyu ju viDhaviyaI' tiM atthirhi navi kajjU // 196-197 // tavopadezatastAta !, yAvajIvamidaM mayA / dyUtaM ca dyUtakAraizca, saGgatiH sApi varjitA // 198 // tata: saJjAtatoSeNa, candrasAreNa jalpitam / vatsa! te kathyate kiJci-tsAvadhAnena zrUyatAm // 199 / / astyekA me sutAmAnyA, candralekheti vishrutaa| rUpasaubhAgyasaMyuktA, cndrkaantaasmudbhvaa|| tadviyogamazakto'haM, soDhuM sA hi mama priyaa| bhavate tAM prayacchAmi, yadyanyatra na gacchasi // 201 // 1 dInArazataM-BJI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake pratipannamanenApi, prazasta tithivaasre| kArApitaM pramodena, pANigrahaNamaGgalam / / 202 // khAnapAnAdisusthasya, kAmabhogAn prabhuJjata: / putravad dRzyamAnasya, gata: kAla: kiyAnapi / / 203 // anyadA cintitaM tena, dhikkaSTaM mama jIvitam / ninditaM sarvaloke'pi, ziSTaloke vizeSataH // 20 // dyUtaM ca dyUtakArAca, tasya citte vyavasthitA: / guptiprakSepatulyaM hi, pAravazyaM vidurbudhA: // 205 / / uktaM ca- socchvAsaM maraNaM niragnidahanaM niHzRGkhalaM vandhanaM, niSpakaM malinaM vinaiva narakaM saipA mahAyAtanA / sevAsaanitaM narasya sudhiyo dhikpAravazyaM yataH, paJcAnAM savizeSametadaparaM paSThaM mahApAtakam // 206 // svabhAvo nopadezena, zakyate kartumanyathA / sutaptAnyapi toyAni, punaryAnti svabhAvatAm // 207 // sAmprataM muJca mAM tAta !, mano me gamanotsukam / svagRhaM mAtaraM bhAryAM, draSTvA gacchAmi satvaram // jAmAturbhaNitaM zrutvA, candrasAreNa cintitam / mana:pUtaM karotveSa, balAtkAro na saGgataH / / 209 / / pRSTA ca candralekhApi, vatse ! gantA tava priya: / yA gatirjIvitezasya, mamApi nanu sA gtiH|| vastrAbharaNAdikaM dattvA, sasahAyA visarjitA / ardhamArge prasuptena, cintitaM tena cetasA // 211 // AbharaNena me kArya, na kAryaM candralekhayA / antardRSTaM bahirmiSTaM, bhaNitaM komalayA girA // 212 // ehi kAnte ! kuraGgAkSi!, kautukaM darzayAmi te / gatA sA darzitastena, kUpo jalavivarjitaH // 213 / / taM pazyantI nirAzaGkA, kSiptA tatraiva tena sA / bhUSaNAni samAdAya, gata: svarNapure puna: // 214 // gaveSaNAM prakurvANaiH, svapumbhi: sA niriikssitaa| niSkAsitA tata: kUpA-tpRSTA vyasanakAraNam // 215 // tayA'cinti na me yuktaM, vaktuM nAthasya dUSaNam / tena duSTena duSTAhaM, sAdhvI cAnena sAdhunA // 216 / / ya: priya upakArI ca, bhUyo yena prayojanam / kule jAtA na kurvanti, tasya marmavighaTnam // 217 // bandigrAhaM gRhItAni, taskaraiH pApakarmabhi: / bhUSaNAni samAdAya, kSiptAhamandhakUpake // 218 / / Aryaputrazca tairnIto, bandIkRtya na lakSyate / candralekhAM samAdAya, sahAyA: svapuraM gatAH // 219 // saGkalpya kathita: pitre, vRttaantshcndrlekhyaa| aho prANapraNAze'pi sajjanAzcandanopamAH // 220 // yata:- sujano na yAti vikRti, parahitanirato vinAzakAle'pi / chede'pi candanataruH, surabhayati mukhaM kuThArasya // 221 // bhUyo dhanaJjayo jAtaH, sarvaroraziromaNi: / nindyazca: sarvalokAnA-muddaNDadyUtadoSata: // 222 // kSINopAya: pravRtto'sau, punardRSTena varmanA / krameNa kramatA pRthvI, prAptA candrapurI purI // 223 / / gRhe ca vizatA dRSTA, candralekhA gRhAGgaNe / tayApi ca samAgatya, zikSito'sau prajalpitum // 224 / / yanmayA bhaNitaM kiJci-dbhASaNIyaM tvayApi tt| vAkyabhedo hi doSAya, gunnaayaa'bhinnvaakytaa||225|| Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / purANoktaM puruSacaritam 7 357 dRSTo'sau candrasAraNa, sAnandamavagahitaH / tatprauDhaM vyasanaM jAtaM, kathaM te vatsa ! sAdhyatAm // 226 / / hAnito bhUSaNAnAM me, yApi kApi kdrthnaa| sApi me saphalA jAtA, tAta ! te mukhdrshnaat|| pUrvavattiSThatastasya, snehagauravapUrvakam / sukhaMsukhena sarvatra, vyatItA: katicitsamA: // 228 // bhUyo'pi ca smRtaM dyUtaM, dyUtakArA hRdi sthitA: / vijRmbhitA'ratihe, gamanAya kRtaM manaH // 229 / / na ca deva: priyo nApi, na mAtA na pitA guru: / dyUtakArasya pApasya, priyamekaM durodaram // 230 // sandezaka: samAyAta:, priye ! svarNapurAnmama / mAtRmAtulasambandhI, zIghramAgamyatAmiti // 231 // tayApi samaye sarvaM, candrasArAya sAdhitam / zivA va: santu panthAno, yAta bhUyo'pi darzanam // 232 // 'vastrAbhUSaNaM dattvA, candralekhA visrjitaa| svalpenaiva ca kAlena, prAptA svarNapuraM puram / / 233 // sahAyA valitA jAto, dyUtakAre samAgataH / dyUtaM rantuM samArabdho, yathA rAtrau tathA divA // 234|| puNyazrIsATikA sApi, hAritA tena pApinA / svalpaireva dinairjAto, rorarAjo dhanaJjaya: // 235 // ekadA bhaNitA tena, candralekhA nizAgame / priye ! prabhAte bhoktavyaM, tvayodyAne mayA saha / / 236 / / pratipannaM tayA sarvaM, kRta: pAko manohara: / priyeNa saha samprAptA, kAnane jnvrjite||237|| bhuktaM ca bhojanaM bhavyaM, pItaM vAri mana:priyam / puSpAdisarvasAmagrI, sevitA krIDitaM ciram // 238 / / sukhasuptA hatA tena, hatAzenArthalobhata: / hahA hI dyUtakArANAM, kRtyAkRtyaM na vidyate // 239 / / prakSipya vijale kUpe, gRhItvAbharaNAdikam / nistriMzo gRhamAgatya, dyUtaM rantuM samudyata: / / 240 // jananyA bhaNita: kiM na, candralekhA vilokyate ? / gRhe kiM na samAyAtA ?, nirgatA sA mmaagrtH|| ekAkinyapi krodhAndhA, gatA sA pitRmandire / mAtazcintA na kartavyA, gatA tatra bhaviSyati / / 242 // bhUyo'pi nirdhano jAta:, pApakArI dhanaJjayaH / vindhyATavI gajeneva, smRtA candrapurI purI // 243 / / krAman bRhatkramaiH pRthvI, cacAlAsau gatatrapa: / prAptazca sa krameNaivaM, duSTAtmA krUramAnasa: // 24 // candralekhAM vinA dRSTaH, pravizaMzcandrakAntayA / pAdaprakSAlanaM kRtvA, pRSTaH sAzaGkacittayA // 245 / / aGgopAGgAni dahyante, spandate dakSiNekSaNam / kusvapnA vatsa ! dRzyante, na bahirna gRhe sukhm|| zarIre kuzalaM vatsa!, vatsAyA me nivedyatAm / pRSTavyametadeveha, prANinAM sulabhApadA // 247 // patiM vinA gRhe patyu-rvAsa: strINAM na sundara: / naitacchobhanamAbhAti, paraM vaktuM na zakyate // 248 // diSTayA tvaM vardhase mAta-laghUbhUtA tavAGgajA / sarvalakSaNasampUrNaM, putraratnamajIjanat // 249 // nAmApi nirmitaM tasya, candrazekharasajJitam / AgacchatA ca nAnItA, zukrazca sanmukho yt:|| nizamyedaM kRtAnandA, candrakAntApyajAyata / dattA svarNamayI jihvA, jagajanitavismayA // 251 // sasnehaM sAdaraM sthitvA, dinAni daza paJca vA / na yuktaM me ciraM sthAtuM, gantumeva mamocitam // 252 / / bhUSaNaM candrakAntAyA, hRtvA rAtrau vinirgata: / zreSThinA jAtazaGkena, kRtA putryA gaveSaNA // 25 // 1 vyasanaM vya' J / vyasanavyasanaM-BC / 2 arthena duHkhitaM yAtaM-BJC | 3 vastrAbharaNAdikaM dattvA-BJC I 4 pratipannamanayA-BICI Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gatA: svarNapure kecid, bhRtyAH sA tairnirUpitA / zvazvA'bhANi ruSitvA'to, gatA sA pitRmndire|| tata: pumbhiH samAgatya, candrasArAya sAdhitam / ruroda duHkhita: zreSThI, satataM karuNasvaraiH // 255 // viyogabhayabhItena, mayA vai yanuSThitam / viparItamidaM jAtaM, vatse ! durlabhadarzane // 256 / / vaJcitA kUTajAmAtrA, pApenAhaM pade pde| candralekhAguNAn smRtvA, cakranda kurarIva sA // 257 // sutAzokaM parityajya, vibhAvya bhavabhAvanAm / zreSThI dharmaparo jAto, yo mRto mRta eva saH // 258 // bhUSaNaM candrakAntAyA, hAritvA hInapauruSaH / puna: svarNapure prApto, gatalajjo dhanaJjaya: // 259 / / mRtA mAtA gatA sApi, puNyazrI: pitRmandire / gRhaM zUnyataraM jAtaM, dhigdhigduSputraceSTitam // 260 // kvacidbhuktaH kvacitsuptaH, kvacidbhojanavarjita: / kvacid duHkhasamAsaktaH, kvacinnakhavidAritaH // 261 / / samayaM gamayAmAsa, puruSArthavivarjitaH / nindanIya: satAM: zocya-stvajAgalastanopamaH // 262 // anyadA dyUtakAreNa, visaMvAde visaMvadan / hata: kSurikayA mRtvA, jAto durgatibhAjanam // 263|| iti dyUte dhanaJjayadRSTAntaH / anyacca zrUyatAM rAjan ! puruSAdhamaceSTitam / , zrutaM mayA purANeSu, satAM nirvedakAraNam // 264 // zrImaJjIrapure ramye, kAnanodyAnazobhite / navayauvanamArUDhA, rUDhA rUpAdibhirguNaiH // 265 // aGgopAGgAdilAvaNyai, rAjadhAnI manobhuva: / anyajUnmakRtaiH punnyai-rlbdhsaubhaagymnyjrii||266|| babhUva sarvalokAnAM, hRdyaanndkaarinnii| kandalI kAmabhogAnAM, nAmnApi kaamkndlii||267|| vezyAcArasamAyuktA, vezyA vismayakAriNI / sarvavezyAziroratnaM, sarvAlaGkAradhAriNI // 268 // tasyAM vaNiksuto rakto, yakSanAmA mahAdhana: / tyAgI bhogI susaMskAro, dattvA diinaarviNshtim|| evaM dine dine tasya, vasato yAnti vAsarA: / samArUDhaM tayo: prema-sAraM vAcAmagocaram // 270 // anyadA kuTTinI proktA, mAdhavAkhyadvijanmanA / yathA tubhyaM prayacchAmi, dInArazatapaJcakam // 271 / / aSTAdazasaraM hAraM, sarvalokamanoharam / mAsamekaM mayA sAdhU, vasatAM kAmakandalI // 272 // akkayAGgIkRtaM sarvaM, bhaNitA nijaputrikA / sthitA sAdhomukhI tanvI, na dattamuttaraM tayA // 273 // nadIkUpataDAgAnAM, yathA sAdhAraNaM payaH / vezyAnAM yauvanaM vatse !, sarvasAdhAraNaM tathA // 274 // ekapuMsi prasaktA hi, zasyante kulayoSitaH / sarvalokakRte vezyA, vedhaseha vinirmitA // 275 // patyantarasamAsaktA, nindyante kulabAlikA: / dhanyA vatse! jane vezyA, patilakSe'pyaninditA // 276 // yadi nArthena te kArya, me vacanaM vidhIyatAm / yathA yakSastathaiSo'pi, ramyatAmantarAntarA // 277 // arthArthaM ca sukhArthaM ca, ramaNI ramate naram / arthazca me gRhe'pyasti, sukhaM yakSe puna: sthitm|| mAnakhaNDanasaJjAta-kopA mAdhavasaGgatA / yakSe ca kAmakandalyA-mudAsInatayA sthitA / / 279 / / / 1 kecittaistaistatra ni' JC / kecittaistatra ni" B // 2 me-BJC // 3 dazaviMzati bhATIkA rAja BJC // 4 vaNiksutaH supta:-BICH Jain Educatie Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299 - 310 / purANoktaM puruSa caritram 8 krUracittA sA, gamayAmAsa vAsarAn / kAmazaktikSayAtkSINo, yakSaH prApa parAsutAm // 280 // tataH pravezitaH zIghraM, mAdhavo dhanalubdhayA / ramate tena sArdhaM sA, gatasnehaM nirAdaram // 281 // kariNIva vanAnItA, kAlaM nayati duHkhitA / [ viyogenAtha yakSasya, snehamohavimohitA] // 282 // anyadA naktamekAnte, talpamArUDhayA'nayA / suduHkhaM paThitaM cedaM rudantyA vyaktabhASayA // 283 // yathA-" bhamarA suratarumaMjarihiM, parimalu levi hayAsa / hiyaDu phuTTivi kaha nahi, aha DhaMDholiuM palAsa // 284 // zrutvedaM paThitaM roSA - tkuTTinI hasitA hRdi / pApo muJcati nAdyApi, hRdayaM te manaH priyaH // 285 // mRtA mAtA tato jAtA, duHkhitA kAmakandalI / ciraM na sahate dhAtA, sambandhaM saha bandhubhiH // 286 // anyasmiMzca dine supto, dattvA dInAraviMzatim / mAdhava: kAmakandalyA, kiJciccalitamAnasaH // 287 // sukhasuptAM nizi jJAtvA, kRtvA ca galakartanam / hATakasya zatAnyaSTau dvau hArau dve ca kuNDale / 288 // aGga dve kaTIsUtraM, mUSitvA prapalAyitaH / tatraiva nagare vilasa- nnanyayA vezyayA saha // 289 // 1 nagarArakSakairdRSTo, baddhvA rAjJe samarpita: / caurastrIvadhakArI ca, mAraNAya nirUpitaH // 290 // narANAM caritaM zrutvA, kampate me zarIrakam / striyo hi nAmabhirdagdhA narAH karmabhireva ca // 299 // anyadapi mahArAja, ! zrUyatAM yanmayA zrutam / kathyamAnaM purANeSu, ninditaM naraceSTitam // 292 // asti bhadrapure zreSThI, bhadro bhadraniketanam / subhadrA gehinI tasya, samastaguNamandiram // 293 // ekadA ca kRtasnAnA, nizIthe suptajAgarA / vivadantaM naraM vaktre, vizantaM vIkSya zaGkitA // 294 // sasambhramA samutthAya, samprAptA bharturantike / yathA dRSTastathA tasya, tayA svapno niveditaH // 295 // tenApi bhaNitA putro, 'bhAvI te kalahapriyaH / gaccha bhadre ! na bhetavyaM, svasthAnaM samalaGkuru // 296 // pUrNakAle prasUtA sA, jAto'yaM kuladUSakaH / Ajanmato'pi durjAto, kalikArI kudarzanaH // 297 // svapnAnusArato dattaM, nAmAsya kalahapriya: / 'kalahaM mUlyato lAti, labhate yadi no mudhA / 298 / samaye samAgate pitrA, samAhUya samarpitaH / kalAcAryasya putro'yaM, kalAgrahaNahetave // 299 // kalahaM kurvatA tena, kalAcAryo'pi kheditaH / tenApyupekSito jAtaH, sarvathaiva nirakSaraH ||300|| nArAcavanna jAnAti, guNAguNaparIkSaNam / nArAcastulanAkAle kanakopalayoH samaH || 301 || samudravaNijaH putrI, tenoDhA kalikAriNI / mRtA mAtA pitApyasya, gataH smaraNazeSatAm // gRhasvAmI tato jAta:, krameNa kalahapriyaH / bhAryA ca kAraNaM jAtA, gRhe kalahakAriNI // 303 // bahirlokaiH samaM yuddhaM, gRhe ca saha bhAryayA / sukhaM ca yadi suptAnAM, jAgratAM duHkhameva ca // 304|| vizati na gRhe ko'pi, zramaNo brAhmaNo'pi vA / svajano vA suhRdvApi, bhikSAyai yAcako'pi vA // vizvamudvejayatyevaM, satataM duSTaceSTayA / kurUpANAM parAsImA, mUrkhANAM ca dhuri sthitaH ||306|| 7 1 bhavitA te- BJC || 2 kalahaM sa mUM BJC || 3 pariNItA - BJC | 4 naiva vizati gRhe- BJC || 359 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tucchatA cArkatUlasya, samA samadhikApi vaa| cApalyaM markaTasyeva, bhujaGgasyeva duSTatA // 307|| kAtaryaM mUSakasyeva, lobhino vA kadaryatA / niSpuNyanirdhanAdInAM, sarveSAM dhuri dhAryate // 308 // nirguNo'pi guNAdhAraM, svaM vitarkayati svayam / rUpeNa kAmadevo'haM, kubero dhanasampadA // 309 // ziva: zaraNAgatasyAhaM, kRpayA meghasannibhaH / muniH prazAntabhAvena, buddhyA suragururaham // 310 // kSIranIradhisaGkAzo, gAmbhIryeNa na saMzaya: / sthairyeNa ca mahAmeru:, zauryeNa ca dhanaJjayaH // 311 // dAnena karNatulyo'haM, satyena tu yudhiSThiraH / ityevaM manyate mUDho, viparyastatayA mateH // 312 // yathA bhartA tathA sApi, svAtmAnaM bahu manyate / pravizantaM gRhe dRSTvA, kalahenopatiSThate // 313 // pitRsatkA gatA lakSmI-rdAridraM pRSThata: sthitam / bahirgRhe ca sarvatra, tRNAyA'pi na gaNyate // 314|| nirdhano rATikArI ca, sarveNa paribhUyate / na kuto'pi paritrANaM, vacanenApi jAyate // 315 / / mukhaM vakti kuvAkyAni, sahate ca zarIrakam / bhajyate paDDakasyAsyaM, bADhamaznAti zUkaraH // 316 // janai: kadarthito bADhaM, durgadAridyapIDita: / ekadA bhaNitA tena, bhAryA kalahakAriNI // 317 // priye ! dezAntaraM yAmo, dhanopArjanahetave / dhanahIno naro loke, tRNAdapi laghUyate / / 318 // atha zrutvA vaco bhartu-rbhASate kalahapriyA / dAridyaM priya ! kasyApi, kiM nazyati prayANakaiH // 319 // dUraM dUrataraM dezaM, dAridyabhayabhIruka: / loka: prayAti. tatrApi, dAridyaM chidyate na hi // 320 // bho: priyatama ! pUrvajanmArjitAtmIyapracuratarapravarapuNyazrAgbhArajvalajjvAlAvalIkarAladambholinitireva saJcUrNyate durgadAridyamahAmahIdharaH, // na dezAntaragamanai:, prArthanAkaraNairna ca / na cApi pararAjyAdi-dhanavallokasevanaiH / / 321 / / na cApi nIcakarmasamAzrayaNairna ca dInatAlambanairiti, yato niSpuNyakA dAridyamudgarAghAtavidIrNAkhilamanorathA dravyArthina: santo bhramanti nAnAvidhadezAntarANi, layanti jalanidhim, khananti rohaNagiridharaNItalaM, vizanti vivarANi, kurvanti paragRheSu duSkarakarmANi, Arambhayanti kRSyAdInanekAn vyApArAn zItavAtAtapakSutpipAsAdiduHkhabAtamavigaNayanta: santo dhAvanti teSu sthAneSu, tathApi bhojanAcchAdunamAtramapi kathaJcideva mahatA klezena sampadyate, pUrvasukRtakarmANastu yadeva kiJcidArabhyate kRSyAdikaM tadapi cintAtikrAntaprabhUtataraphaladAyi bhvti| - yata:- nUnaM same'pi yatne, bhAvyaM yadayasya tasya tadbhavati / ekasya vibhavalAbha-zchedaH pratyakSamaparasya // 322 // vikaTATavyAmaTanaM, zailArohaNamapAMnidhestaraNam / kriyate guhApravezo, vihitAdadhikaM kutastadapi ? // 323 // 1degnai-nApi paraprarthanAkaraNaiH- BJCIT Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 16 / zloka 299-310 / purANoktaM puruSacaritram 8 361 yadyevaM tarhi ye puNyarahitAstai: kiM pAdau prasArya sthAtavyaM martavyaM vA ? etadapi na, yata:yadyapi puruSAkAro, nirarthako bhavati puNyarahitAnAm / tyaktavyo naivAtmA, yathocitaM tadapi krnniiym|| tannAtha ! muJca dezAntaragamanAgraha, atraiva sthIyatAM, tyajyatAM viSAdaH, kriyatAM svabhUmi kriyatAM svabhUmikAnusAreNa tathAvidha: ko'pi vyavasAya iti // zrutvA kalahakAriNyA, vacanaM kalahapriya: / sthitastatraiva saMyamya, ceto yAtrAsamutsukam // 325 / / arthAgamanimittAni, dhyAyatA dvijaputrikA / svalpAbharaNalAbhena, mAritA tena pApinA // 326 // anyadA kliSTacittena, tena sA mahiSAsurA / mahiSAsanA mahAraudrA, dRSTA nagaradevatA // 327 // pASANapiNDikAhasta:, praviSTo devatAgRhe / sannilIna: sthito yAva- dandhakAro vijRmbhita: / / 328|| zanaiH zanaiH samutthAya, pravizyAbhyantaraM tataH / gRhItvA dakSiNe haste, bhaNitA tena devatA // 329 // bandigrAhaM gRhItAsi, devi ! me dehi sampadam / no cedadya zarIraM te, khaNDaM khaNDaM karomyaham // 330 // devatA kASThamaunena, sthitA kSINA ca zarvarI / na dAnaM na nidAnaM ca, khaNDakhaNDIkRtA tata: // 331 / / mAlAkAreNa dRSTo'sau, nirgacchan devatAgRhAt / yAminyA: pazcime yAme, malayamprati gacchatA // 332 / / tata: saJjAtazaGkena, pauralokena zabdita: / pRSTazca kimidaM pApa!, 'kalipriya ! kRtaM tvayA ? // 333 // na kRtaM cettadA tUrNaM, pratyApaya mahAjanam / bhavatA bhavane devyA, uSitaM kena hetunA ? // 334|| na ca yAtrAmahaH ko'pi, na ca pUjA kRtA tvayA / ekAkI nirgatastvaM hi, rajanyAM kena hetunA ? | bhaNata: puralokasya, kimahaM vacmi sanmukham / bhagavatyeva jAnAti, yAdRzaM tAdRzaM sphuTam // 336 // etat zrutvA ca kopAndhA, prasphuradoSThapallavA / pUjakasya janI jAtA, sAdhiSThAnA sudurdharA // 337 // jagAda puralokasya, purata: prakaTAkSaraiH / bhagnA hyanena pApena, devatA mahiSAsurA // 338 // bandigrAhaM gRhItAsau, yAcitaM vipulaM dhanam / adattavacanA devI, hyanenaivaMvidhA kRtA // 339|| brAhmaNaputrikA sApi, hyanenaiva nipAtitA / pAtakI pApanAmAya- madraSTavyamukha: satAm / / 340 // tatazca puralokena, baddho'yaM dRDhabandhanaiH / nAnAkAraM viDambyoccaiH, prApitontakamandiram / / 341 // sArikAha mahArAja!, zrutaM puruSaceSTitam / akRtyakAriNa: pApA, dUrasthA: sundarA narA: / / 342 // zuka Aha-jJAnaM dAnaM kSamA zaurya, satyazaucAdayo gunnaa:| naraM vinA nirAdhArA, nissArA: sArike ! striya: // 343 / / yadyapyatra tvayA bhadre!, dRSTAntatvena darzitA: / dUraM duSkarmakartAro, narA dhanaJjayAdayaH // 344 / / tathApi stokakA eva, sArike ! IdRzA narA: / ye nindyaM nighRNaM karma, kurvanti kulajA api|| striyastu bahudhA baDhyo, grAme grAme pure pure / gRhe gRhe vilokyante, krUrA duSkarmakArikA: // 346 / / satyasandhA: sadAcArA:, zuddhazIlA: zubhAzayA: / atyantaM stokakA nAryo, dRzyante'nekazo narAH / / 1 kalahapriya-BJC / 2 anenai BJC | 3 anenai BJCT Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake zrUyante sarvazAstreSu, dRzyante ca purAdiSu / sarvatra hInakA nArya:, puruSAH punaruttamAH || 348|| tadaho viSayAsakta-lokAnAM hi viDambanA / AkaNyaivaMvidhA ghorA - styajata viSayAnaho // 349 // 362 iti viSayAdhikAraH samAptaH Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 vivekAdhikAraH 17 ukto viSayAdhikAraH, viSayAzca vivekibhireva parihartuM zakyante, ityatastadanantaraM vivekAdhikAra: ucyate, tatraite zlokA: viveko nirmalaM cakSu-rekaM yasya mahAtmanaH / tadvadbhiH saGgatizcaiva, dvitIyaM cakSurujjvalam // 311 // etannetrayugaM yasya, vastusadbhAvadarzakam / sa draSTA paramArthena, zeSA andhasamA narAH // 312 // nirvivekA na zasyante, jantavaH pazavo ythaa| viveko hi paraM ratnaM, satAM hRdayamaNDanam // 313 // satataM tIvraduHkhaugha- 'mandaroddAmavegataH / mathitasya manombhodhe-rutpannaM na kadAcana // 314 // vivekasaMjJitaM ratna-manayeyumanuttaram / satAM sadA samIpastha-mahArya taskarAdibhiH // 315 // svadeze ca videze ca, grAme mArge ca gacchatAm / rAtrau divA ca kaNThasthaM, nRNAM maNDanamuttamam // 316 // nirvivekakRtaM kAryaM, pariNAme na sundaram / pAtAya jAyate nUnaM, jAtyandhasyeva ceSTitam // 317 // vivekadaNDamAdAya, mArgamandho'pi lngghte| vAJchitaM sthAnamApnoti, sukhAni ca samazrute // 318 // asAre sAratAvAJchA, zatrAvapi ca mitradhIH / mitreSvamitratAbuddhi-nirvivekasya lakSaNam // 319 / / namastasmai vivekAya, hRdyaanndkaarinne| sadguNAya suvRttAya, zreyase hArahAriNe // 320 // savivekaM durlabhaM dAnaM, savivekaM durlabhaM tapaH / savivekaM durlabhaM zIlaM, savivekA durlabhA zriyaH // 321 // vivekAdbhogadevena, sampadaH saphalIkRtAH / .. vivekAdeva tenaiva, tyaktAH prathamatazca tAH // 322 // 1J / mandiroM BC / mandAra mu.|| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake bhavyA bhaktirbhagavati jine yatsadA niSprakampA, saMsArAbdhestaraNatarikA sevanA yadyatInAm / yanirlobhaM hRdayamanaghaM yajjayazcendriyANA-metatsarvaM zivasukhaphalaM sadvivekasya kAryam // 323 // iti shlokaastryodsh| atha viveka iti ka: zabdArtha: ? ucyate-iha 'vicira pRthagbhAve" ityasya dhAtorvipUrvasya vivicyate pRthakriyate Atmapradezebhya: sakAzAd jJAnAvaraNIyAdyaSTaprakAraM karmAnenAsminniti vA viveka iti| "akartari ca kArake saMjJAyAm [kAtantravyAkaraNe pAda 6/sU. 486] ityanena sUtreNa karaNAdhikaraNayorghaTate, tata: 'cajo: kagau dhuTyAnubandhayo: [kAtantravyA. kRvRti: pAda/ 6 sUtra 486/pR. 221] ityanena sUtreNa cakArasthAne kakAra:, nAminazcopadhAyA lagho:[kAtantravyA. AkhyAtavRtti: pAda 5/sU.:218] ityanena ca guNe sati viveka iti bhavati, sa ca matizrutAtmako jJAnavizeSa eveha gRhyate, tasyaiva hiMsAhiMsAdivastUnAM heyopAdAnadvAreNa samastArthakriyAsArthaniSpattihetutvAditi, tatra yasyAsti vivekavadbhiH saha saGgati: sa eva pazyati, zeSAstu paramArthatondhA eveti darzayan zlokadvayamAha-viveka ityAdi, viveka uktazabdArtho nirmalamujjvalaM cakSurlocanamekaM yasya mahAtmanastadvadbhirvivekavadbhiH saha saGgati: saMsargazcaiveti samuccaye, dvitIyaM cakSurnayanamujjva laM vizadaM, etaduktalakSaNaM netrayugaM locanadvayaM vastusadbhAvadarzakaMpadArthaparamArthaprakAzakaM, sa draSTA, sa eva cakSuH paramArthena, zeSA andhasamA narA iti / uktaM ca- ekaM hi cakSuramalaM sahajo viveka-stadvadbhireva saha saMvasatiddhitIyam / etad dvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhaH stasyApyamArgacalane khalu ko'parAdhaH 1 / 1 / // 311-312 // atha nirvivekAnAmazlAghyatvaM vivekasya ca ratnarUpatvaM durlabhatvaM ca darzayan zlokacatuSTayamAha 1 'vinRtI pRthagbhAve [2/84]... cAnto'yamiti sabhyAH / ' iti [hema] dhAtupArAyaNe pR. 191 'vijir pRthagbhAve' iti mAdhavIyAdhAtuvRttau [rudhAdi-5] "vicira iti kSIrasvAmImaitreyazcAbhaTTojIdIkSito'pi' iti mAdhavIyAdhAtuvRttau tatraiva Tippanam pR. 417 / / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 17 / zloka 311-323 / vivekamahimA 365 nirvivekA ityAdi, nirvivekA vivekavikalA na zasyante na zlAghyante jantavo jIvA:, pazavo yathA ajAdipazava iva, viveko hi sadbodho hi paraM pradhAnaM ratnaM satAM satpuruSANAM hRdayamaNDanaM hRdayAlaGkaraNamiti, yathA satatamanavarataM tIvraduHkhaugha eva mandarastasyoddAmo vegastasmAnmathitasya vyAloDitasya manombhodhe- mana:samudrasyotpannaM saJjAtaM na kadAcidapi, uktaM ca aNavarayaguruyadukkhoha- mNdruddaamveymhiyss| . tahavi tuha hiyayasAra ! viveyarayaNaM na ucchaliyaM // 1 // vivekasaMjJitamityAdi zlokadvayaM spaSTamiti zlokacatuSTayArthaH / / 313-316 / / atha vivekAvivekayo: phalamAviSkurvan zlokadvayamAha-nirvivekakRtamityAdi sugamaM caitat // 317-318 // atha nirvivekalakSaNamAha-asAre'sundare sAratAvAJchAsundaratvAbhilASa:, zatrAvapi ripAvapi mitradhI: suhabuddhi:, mitreSvapi snigdhavayasyeSvapyamitrabuddhi: zatrubuddhirityarthaH,tadetannirvivekasya lakSaNamiti zlokArthaH // 319|| atha vivekameva stuvan zlokadvayamAha-namastasmai ityAdi spaSTaM caitat // 320-321 // atha vivekina eva svasampada: saphalIkurvantIti darzayan dRSTAntamAha-vivekAditi zloka: sugama: // 322 // atha vivekasya kAryaM darzayan vRttamAha-bhavyetyAdi, bhavyA pradhAnA bhaktirArAdhanA bhagavati samagraizvaryayukte jine sarvajJe yadyasmAt sadA sarvadA niSprakampA nizcalA saMsArAbdherbhavasamudrasya taraNatarikA parapAragamanapravaNadroNikA, sevanA paryupAsanA yadyatInAM yatsAdhUnAM, yanni:spRhaM hRdayaM cittamanavA, nigrahazcendriyANAM hRSIkANAm etatpUrvoktaM sarvaM samastaM zivasukhaphalaM siddhisaukhyaphalaM sadvivekasya sadbodhasya kArya phalamiti / uktaM ca yatsantoSasukhaM yadindriyajayo yacetasaH zAntatA, yajIveSu dayAlutA yadapi gIH satyAmRtasyandinI // yadAnaM yadanAryasaGgaviratiryatsaGgatiH sajjanai rityetatpariNAmasundaraphalAH sarve vivekAGkurAH // 1 // // iti zlokatrayodazakArthaH // 323 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaralakaraNDake bhogadevakathAnakaM punaridaM, tadyathAastyatra vizvavikhyAte, jambUdvIpasya madhyage / grAmAkarapurAkIrNe, kSetre ca bharatAbhidhe // 1 // svarga iva samuttuGga, suravezmavirAjitam / cetohArivibhUtyADhyaM, suparvazatasundaram // 2 // mervAsannadharitrIva, bhadrazAlopazobhitam / uttuGgazikharodAra-jainamandiramaNDitam // 3 // samudrAmbha ivodagra-bhUrisattvasamAkulam / virAjadratnarAjIbhiH, samAkIrNaM samantata: // 4 // rasAtalamivoddAma-bhogabhogizatAnvitam / rAmArAmAdibhI ramyaM, puraM bhogapurAbhidham // 5 // mANikyAni samAdAya, sthitametaditi kruudhaa| yadveSTitamivAbhAti, sindhunA parikhAcchalAt // 6 // abhraMlihANi zRGgANi, bibhratprAkAramaNDalam / khAtikAmbhonidhiryatra, vedikAvibhramaM dadhau / / 7 / / yiyAso: kakubha: kIrte-zcatasro'pi samaM dadhau / prasthAnapathasaMsthAnaM, yasya dvAracatuSTayam / / 8 / / zubhrAbhravibhramabhrAja-zcAruratnacayAJcitA: / AlayA yatra bhAnti sma, nyakRtatridazAlayA: // 9 // manorathAtigandhena, sudUrAhUtamArgaNAH / yacchanti dhanino yatra, baddhaspardhA: parasparam / / 10 // adabhravibhramopetA, hAvabhAvAnvitA babhuH / mAravIrazarobhUtA, yatra rAmA manoramA: // 11 // kalako yatra zItAMzau, kokile parapuSTatA / kAThinyaM strIkuceSveva, padmanAle ca kaNTakA: // 12 // sutAraM harisaMyuktaM, sacitraM maGgalAlayam / sakumbhaM buddhasaMzobhi, dvijarAjavirAjitam // 13 // kanyAbhirAmamuddAma-makaramInaketukam / vyomeva rAjate yatra, sundaraM rAjamandiram / / 14 / / saprabha: sapratApazca, jitatejasvimaNDala: / yatra sUrya ivAreje, rAjA rAjaturaGgamaH // 15 // babhUva yatra sadbhogyo-dagrasaubhAgyasaMyutaH / subhogo bhogadevAkhyaH, sArthavAho mahAdhana: // 16 // zucistyAgI ca bhogI ca, kRtajJa: sukRtI kRtii| sadAzaya: sadAcAraH, satyavAdI priyaMvadaH // 17 // kRtArthIkRtasarvArthi-sArthanAnAmanoratha: / babhAra bhAratAbhoge, ya: kalpatarukalpatAm // 18 // dadhAno vakSasA lakSmI, gata: satyAnurAgitAm / anantabhogasaGgena, yo dadhyAvacyutazriyam // 19 // abhUdbhogavatInAma, tasya bhAryA priyaMvadA / saubhAgyadAnadAkSiNya-dayAdiguNasaMyutA // 20 // svabandhukumudAnanda-pradAnojjvalaMcandrikA / satyasUnRtasuzrAvya-sadvAkyAmRtakUpikA // 21 // vizAlazIlasampannA, vizAlavaravaMzajA / padmapatravizAlAkSI, suvizAlamanorathA // 22 // yasyA: sunirmalajJAna-dIprapradIparocibhi: / mithyAtvavitatadhvAntaM, dhvaMsitaM svAntavezmanaH // 23 // yasyAzcittamahIpIThe, sarvadoSavivarjite / sikte jainAgamAmbhoda-vAkyanirmalavAribhiH // 24 // dRDhasamyaktvasanmUla:, sadjJAnaskandhasaMyuta: / paJcANuvratavistAri-mUlazAkhAvirAjitaH // 25 // saptazikSAvratoddAma-prazAkhAsaJcayAJcita: / vividhAbhigrahaprAjya-prollasatpallavAkula: // 26 // saMvegAdiguNagrAma-vikAsikusumotkaraH / svargAdisaukhyasusvAda-suprazastaphalapradaH // 27 // sakalopAdhisaMzuddha:, zuklapakSaniSevita: / zrAvakadharmasavRkSaH, prAruroha manoharaH // 28 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 17 / zloka 211-233 / bhogadevakathA 367 jinendrapUjane saktA, raktA sarvajJazAsane / bhaktA susAdhulokeSu, viraktA bhavavAsata: // 29 // vijJA saddharmakAryeSu, vatsalA dhArmike jne| strIjanocitani:zeSa-kalAkauzalazAlinI // 30 // muktAvalIva sacchAyA, sutAraguNarAjinI / saralA ca suvRttA ca, janatAnandakAriNI // 31 // tayA sArdhaM sadaudArya-dhairyagAmbhIryayuktayA / sampadyamAnaniHzeSa-manovAJchitasampadA // 32 // surendrasyeva sadbhomAn, bhuJjAnasya surAlaye / prakAmaM bhogadevasya, vyatikrAmanti vAsarA: // 33 // babhUvAnyo'pi tatraiva, zrIdevAkhyo dhanezvaraH / anekadhanakoTInAM, svAmI vikhyAtakIrtikaH // 34 // tenAcinti yatheyaM zrI:, sarvakalyANakArikA / vyApallIvitAnasya, sacchedanakuThArikA // 35 // iyaM hi prANinAM lakSmI-gurutAkaraNaM varam / heturnirmalakIrtInAM, jayazrINAM zubhAzrayaH // 36 // sujAtikulahIno'pi, kurUpo'pi jaDo'pi hi / mUko'pi hInasattvo'pi, vicakSurbadhiro'pi hi||37|| aspRzyo'pi jaghanyo'pi, klIbo'pi kRpaNo'pi hi| nirguNo'pi zriyA yuktaH, zobhate bhuvi maanvH| jAti: kulaM kulAcArAH, sarve rUpAdayo guNA: / ekayaiva thriyA hInA-stRNAyante hi dehinAm // 39 // tadahaM pratimAmasyA, lakSmyA lakSaNasaMyutAm / sarvaratnamayIM ramyAM, kArayitvA varAkRtim / / 40 // vinivezya gRhasyAnta:, sphuradratnavirAjinIm / Alike sarvasauvarNe, muktAphalasumaNDite // 41 // tadenAmekacittena, trisandhyamapi sAdaram / pUjaye vasaMpuSpAdyaiH, sarvaiH sundaravastubhiH // 42 // evaM vicintya citte'sau, zrIdeva: kRtanizcayaH / tathaiva satvaraM cakre, ni:zeSaM nijavAJchitam // 43 // tatastAM pratimAmeSa, snapayitvA prayatnataH / karpUrakuGkumonmizra-saugandhodhdhuravAribhiH // 44 // cArucandanasaddhUpa-sadgandhakusumAdibhi: / trisandhyaM sAdaraM bhaktyA, pratyahaM paryapUjayat // 45 // itthaM sampUjya paJcAGgaM, praNAmaM pravidhAya ca / kRtvA pANI lalATasthau, lakSmImevaM sutussttve||46|| jaya tvaM devi ! ni:zeSa-mAmarArcitakrame ! / jaya tvaM sarvalokasya, spRhaNIyaguNavraje ! // 47 // tvaM devi ! paramArAdhyA, tvaM me paramadevatA / tvaM me mAtA pitA bandhu-stvaM svAmI tvaM ca me guruH|| tvadAyattA hi jIvAnAM, sarvA saukhyaparamparA / tvadAyattaM mahArAjyaM, sarvasampattisundaram // 49 // tvadAyattA raNe devi!, prarUDhAnAM jayazriya: / tvadAyattA hi kIrtizca, tvadAyattA guNA: same // 50 // devAnAM dAnavAnAM ca, mAnAM vyomacAriNAm / tvaM vandyA pUjanIyA ca, zlAghanIyA sukhapradA // 51 // sa eva subhago loke, surUpa: ziSTasammata: / medhAvI paNDito dhImAn, zUro dhIra: kalAlaya: // 52 // sa eva jagati svAmI, sa eveha guNAzraya: / yastvayA svAmini ! prANI, dRSTaH sAnandayA dRshaa|| tvaM me devi ! paraM tattvaM, tvamevAbhISTadevatA / tvameva mama sarvasvaM, tvameva mama jIvitam // 53 // nAhamanyaM stuve devi!, nAnyamabhyarcayAmyaham / nAhamanyaM vimucya tvAM, manasApi vicintaye // 54 // tvayi cArAdhitAyAM hi, nityaM khalu subhaktita: / samagrANyapi saukhyAni, karasthAnIha dehinAm // 55 // ityAdi samabhiSTutya, mahAlakSmI sabhaktita: / virarAma nijAtmAnaM, manyamAna: kRtArthakam // 56 / / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake itthaM trisandhyamapyasya, zrIdevasya mahAzriyam / bhaktyArAdhayato nityaM, gata: kAla: kiyAnapi // 57 // pravilokyAnyadA lakSmI, hasantIM tatra helyaa| zrIdevo vismayApanno, viSaNNastAmabhASata // 58 // kimityadya tvayA devi !, mAmAlokya prahasyate / kathyatAM me prasAdena, yadyakathyamidaM na hi / / 59 // tayoditamaho mugdha !, hasAmi tava ceSTitam / sa prAha kIdRzaM devi!, sAvocadavadhAryatAm // 60 // kathaM tvaM nopahAsyo'si ?, kathaM tvaM naiva mugdhaka: ? / lokadharmaviruddhaM vA, kathaM na kriyate tvayA ? // yastvaM sarvaguNopetAn, sarvasattvahitAvahAn / surAsuranarAdhIza-vidyAdharanatakramAn // 62 // sarvakarmakSayodbhUta-paramAnandakArakAn / devendrAdikRtasphAra-'cArupUjAMstathArhataH // 63 // tyaktvAtpramukhAn deva-vizeSAnatimUDhadhI: / prapUjayasi mAmekA-mihalokasukhArthikaH // 64|| na cettattvaM vijAnAsi, yathAhaM na sthirA kvacit / bhavAmi subhagasyApi satpUjAdhupacArataH // 65 // nigurNasyApi sattvasya, puNyaireva purA kRtaiH / bhavAmi stheyasI bhadra!, nAnyathetyavadhAryatAm // 66|| zrIdevo'pi tata: prAha, bhaktinirbharamAnasa: / lalATadezavinyasta-prollAsikarasampuTaH // 67 / / kimevamucyate devi!, tvameva mama devatA / trANamAlambanaM caiva, jIvitaM jIvitapradA // 68 / / tyaktAnyadaivatasyeha, tvAmArAdhayato dhruvam / sadbhaktyaikAgracittena, yadbhavati tadastu me // 19 // tato vizeSatastasya, tAmevArcayata: sadA / santyaktazeSadevasya, vyatikrAmanti vAsarAH // 70 / / anyasmiMzca dine dRSTvA, zriyaM zyAmIkRtAnanAm / papracchodvignacitto'sau, saMyojya karasampuTam // 71 / / zyAmIkRtamukhAmbhojA, vahantI khedamuccakaiH / lakSyase vizvasampUjye!, svAmini ! kimu kAraNam ? / / tayoktaM tava saJjAto, yo'yaM samprati dArakaH / sa nirbhAgyo nirAdeyo, sarvathApyapalakSaNa: // 73 // ato'haM tAvakaM gehaM, tyaktumicchAmi satvaram / tenAhaM khedamApannA, tvadviyogAbhizaGkayA // 74|| zrutvedaM saviSAdena, zrIdevena prabhASitam / muktvA ca mAmakaM gehaM, devi ! tvaM kutra yAsyasi ? // tayoktaM bhogadevasya, sArthavAhasya mandire / vAstavyasya pure'traiva, tatpuNyAkRSTamAnasA // 76 // atha kramAdgatA sApi, bhogadevasya mandire / zrIdevasya gRhaM muktvA, caJcalatvasvabhAvata: // 77 // ratnasvarNAdisampUrNaM, sarvato'pi svamandiram / dRSTvA bhogavatIM prAha, bhogadevo gatasmaya: // 78 // priye ! dInAdisattvebhyo, dehi dAnaM yadRcchayA / upabhukSva samaM sarve-rimAM lakSmI svabandhubhiH // 79 // yadeSA naiva kasyApi, saJjAtA stheyasI bhuvi / sadguNasyApi sattvasya, prakRtyaivAticancalA / / 80 // zrutvA vAkyamidaM bhartuH, sApi sAnandamAnasA / nAthaivaM prakaromIti, pratipannaM tathA tayA // 81 / / evaM sampreritA bhA, bhAryeyaM dAnazUrikA / dAtuM bhoktuM samArabdhA, yatheSTaM sA nijazriyam / / 82 / / tasyetthaM bhogadevasya, yAti kAlaM yathAsukham / jainaM dAnAdikaM dharmaM, kurvata: priyayA saha / / 83 // zrIdevo'pi zriyA mukto, mukta: sarvaguNairapi / sarvasyApi ca lokasya, jAta: paribhavAspadam / / 84 // 1 cArupUjanamarhata:- BIC / 2 na caitat vi" BJC / 3 zrIdharasya- BIC I Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 17 / zloka 311-322 / bhogadevakathA 369 tatastena samArabdhA, nAnArambhA dhanArthinA / SaNDhapoSaNavANijya-samudrataraNAdaya: // 85 // paraM sarve'pi te tasya, niSphalA eva jajJire / yatnato'pi yathA 'bIja-muptaM khalUSarAvanau // 86 // vyavasAyaparo'pyevaM, yatamAno'pyaharnizam / lAbhaM kutrApi no prApa, paraM chedamavApa saH / / 87 // dhanAkAGkSI tato gADha-mitazcetazca paryaTan / sarvatra niSphalArambho, nAzitavAn gRhAdyapi // 88 // tato'tikSINapuNyasya, zrIdevasya sudustaram / mahAparAbhavasthAnaM, dAridyaM-samajAyata / 89 // athAsau sarvalokena, sarvavyavahAreSvalam / devabhUpAdigeheSu, sarvatra paribhUyate // 10 // putramitrakalatrANi, sarve svajanabAndhavAH / bhRtyA: karmakarAzcaiva tasyAvaMjJAM pracakrire / / 91 // yata:- "lajjante bAndhavAstasya, sambandhaM gopayanti ca / na bhajante yathA pUrvaM, yasya stokAH kapardakAH" // 12 // "kiJca-guruyAvi guNA guNa-vaMtayANa daaliddtmbhrktaa| atthajoeNa viNA, payaDAvi na pAyaDA honti" // 13 // "dAliddaya tumha guNA, chAijaMtAvi dhIrapurisehiM / pAhuNaesu chaNesu ya, vasaNesu ya pAyaDA hoMti" // 9 // "dAliddaparibhavo, paribhavANa sanvANa ceva jettttyro| jIvaMtAvi hu jeNiha, mayavva purisA gaNijanti" // 9 // "anyacca-udayamaH sAhasaM dhairya, vyavasAyaH praakrmH| sarvo'pi ca samArambho, niSpuNyasyeha niSphalaH" // 16 // "svalpo'pi ca samArambho, niHsattvasyApi dehinaH / sampUrNapuNyayogena, jAyate hi mahAphalaH" // 97 // yata:- ujjamu kajjAraMbhiyaunahi kiM karai / dhannau pagu vi na dei asaDDhalu saMbhavai / sUraha satta turaMma gayaNi bhamaMtAha vinbhaha koDigaiMdaha eu viyaditAha // 98 // "kiJca-dhanena vikalo yasmA-nArthaM kiJcana sAdhayet / samagraguNayukto'pi, nindAbhAkevalaM bhavet" // 19 // "bhAravAhAdikAM kurvan, varamarthakriyAM pazuH / na punardhanahInasya, mAnupatvaM varaM kvacit" // 10 // 1 bIjaM vaptamukharAvanau-B bIjaM staptamadhasvarAvanau-JC || Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake "kulIno'pi sujAtyo'pi, vinIto rUpavAnapi / zUrazca caturo'pyatra, vittahInastRNAyate" // 11 // "akulIno'pi mUryo'pi, kurUpo'pyaguNo'pi ca / arthavAn pUjyate loke, dhigartharahitaM naram" // 102 // athAsau bhogadevo'pi, bhUridhAnyAdisampadA / sarvatra puNyayogena, vavRdhe prativAsaram // 103 / / ttshcaashessdiinaadi-saadhusaadhrmikaadike| dharmasthAne vizeSeNa, nijaM dravyaM sa dattavAn // 104|| anyadA ca samAyAto, nagare tatra kevalI / sUrya iva sphuradrobhiH, sandehatimirApahaH // 105 // tatastasya gatA lokA, bahavo vandanAkRte / bhogavatyA samaM tatra, bhogadevo'pi cAgamat // 106 // tata: kevalinAkAri, saMvegarasadAyikA / sandehazatasacchetrI, 'parSadi dharmadezanA // 107 // atha prastAvamAsAdya, bhogadevo'bravIdidam / supAtradattadAnasya, kiM phalaM jAyate nRNAm ? // 108 / / jagAda kevalI bhadra!, phalaM saddAnajaM tvyaa| vizAlazAlavAstavyo, daurgtybhrpiidditH||109|| durgatakapatAkAkhya:, praSTavyaH praznakArakaH / gRhe saJcayazIlasya, sArthavAhasya krmkRt|| ityAdi kevalI dharma, kathayitvA tata: sthita: / loko'pi nijakasthAne, jagAmAnandanirbharaH // 111 // katiciddinaparyante, yayAvanyatra kevalI / bhavyAmbhojaprabodhAya, vivasvAniva saprabhaH // 112 // anyadA bhogadevo'pi, bhogavatyA samaM yayau / pure vizAlazAlAkhye, dAnaphalapipRcchayA // 113 // dRSTA pravizatA tatra, kathaJcidaivayogata: / durgatakapaMtAkasya, gehinI durgilAbhidhA // 114 // sampRSTA ca yathA bhadre!, kutra sthAne'tra pattane / zrImatsaJcayazIlasya, sArthavAhasya mandiram // 115 // tayA prahRSTayA' bhANi, samAgacchata darzaye / jagmurdRSTaM ca tadneha, pUrNaM ca sundarazriyA // 116 // / bhAryAM saJcayazIlasya, nAmato dhnsundriim| papraccha ca yathA bhadre!, samastyatra gRhe tv|| durgatakapatAkAkhyo, yuSmatkarmakara: sphuTam / tayA proktamaho zreSThin !, babhUvAsau gRhe mama // 118 // navamo vartate mAso, mRtasyAsya tu sAmpratam / ityuktvA dhanasundaryA, pRSTaM kiM te prayojanam ? / kevaliproktavRttAntaM, so'pi tasyai nyavedayat / atrAntare samAyAto, dhanI saJcayazIlakaH // 120 // darzitaM ca tatastena, bhogadevasya sundaram / gehamekaM tatastatra, tasthau so'pi nirAkula: // 121 / / anyasmiMzca dine zaste, prasUtA dhanasundarI / dyotayantaM dizAM cakraM, surUpaM cArudArakam // 122 // vardhApitastato gatvA, dAsyAsau sArthavAhaka: / so'pi vyayata: sambhIto, maunamAlambya sNsthitH|| vilakSavadanA dAsI, nirAnandA nyavartata / gehata: sArthavAho'pi, niryayau sahasA bahiH // 124 // anyadA dhanasundaryA, sopAlambhamabhANyasau / aputrAyA ayaM jAta:, putro bRhanmanorathaiH // 125 // atyantaM tvaM punarlobhAd, draviNavyayabhIruka: / na dadAsi na cAznAsi, sadapIdaM gRhe dhanam / / 126 / / 1 parSade-BJCI Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 17 / zloka 311-323 / bhogadevakathA 371 kimanena karoSi tvaM ?, bhuvo bhAravidhAyinA / putrajanmotsave'pIha, yadetannopayujyate // 127|| aho eSA na jAnAti, yatkaSTaM draviNArjane / mUrkheyaM bhinnacittA ca, mugdhA vai mama gehinI / / 128 // ityAdi cintayanneSa, ArtadhyAnavazaM gataH / gamayitvA dinaM rAtrau, mRtvArthavyayabhIrukaH // 129 / / tatraiva nagare jAto, nAgiladurgatAGgajaH / Ajanmato'pyaniSTazca, mAturapyapapuNyakaH // 130 // klezena mahatA kAlaM, nirvAhayati duHkhitaH / AkrozyamAno mAtrApi, khAnapAnavivarjitaH // 131 / / tatazca dhanasundaryA, svabharturmutakarmasu / vihiteSu yathAyogaM, bandhusambandhibhiH saha // 132 // samaye ca kRtaM nAma, dArakasya vishokyaa| sammataM bandhuvargasya, dhanadatta iti sphuTam // 133 / / sa punArako dRSTvA, tanmandiraM janaM ca tam / jAtajAtismarajJAna:, parikampitakandharaH // 134 // UrvIkRtakarastoSA-dekAkyevAbravIdidam / aho supAtradAnasya, prapazyata mahAphalam // 135 // yenAhaM durgato bhUtvA, preSyakarmakaro'pi hi / trayodazArthakoTInAM, jAta: sAmpratamIzvaraH // 136 // evaM jalpantamAlokya, sapramodaM dine dine / papraccha bhogadevastaM, vismayApannamAnasaH // 137 // aho vatsa ! ka etasya, bhAvArtho jalpitasya te / tenoktaM kathayAmyeSa sAvadhAnamanA: zRNu // 138 // atraivAhaM pure ramye, tAtasyaiva ca mandire / durgatakaphtAkAkhyaH, khyAta: karmakaro'bhavam // 139 // maharSidAnamAhAtmyA-detasyaiva ca mandire / sarvasya nAyako jAta-stenaivaM pravadAmyaham / / 140 / / zrutvedaM bhogadevasya, tasmin kevalibhASite / jAta: sampratyayo bADhaM, dAne ca bahumAnataH // 141 / / pravivezAnyadA tatra, bhikSArthaM munirekkH| guNandharAbhidhAnastu, tamadrAkSIcca bAlakam // 142 / / uktavAMzca yathA bhadra!, kimevaM harSanirbharaH / jAto'hamasya gehasya, nAyaka iti bhASase // 143 // naikAntena praharSo'pi, kartavya: kvApi vastuni / raGko'pi jAyate rAjA, yAti rAjApi raGkatAm // 144 / / yato yaste pitA bhadra !, saJcayazIlanAmakaH / adattAbhuktavittaugha:, satyapyarthe'pi durgata: // 145 // sa mRtvA nAgilAbasya, rorasyAjani putraka: / mAtApitRjanadveSyo, lokAnAM ca vizeSataH // 146 / / aprAptabhojanAcchAdo, vedanAM vedayannasau / narakapratirUpAM ca, gamayAmAsa vAsarAn // 147 / / ato harSaviSAdau hi, vartete bhuvi dehinAm / samameveti saJjalpya, gata: sAdhuryathAgatam // 148 // zrutvedaM dhanasundaryA, samAhUya sa nAgila: / prokta: kAryaM tvayA karma, madgRha eva sarvadA // 149 // ayaM ca dAraka: samya-kpAlanIya: prytntH| bhojanAdyahamevAsmai, pradAsyAmi yathocitam // 150 // eSo'pi guruko jAta-stiSThannatraiva mdgRhe| madIyasarvakarmANi, kRSyAdIni kariSyati // 151 // nAgilo'pi sapatnIka-stadvAkyaM pratipannavAn / tatastasyA gRhe karma, kurvato yAnti vAsarAH // 152 // anyadA bhogadevo'pi, sukhaM supto gRhe nizi / zRNoti strIyugasyoccaiH, saMlApaM kautukAvaham // 153 / / tatraikA ca vadatyevaM, kA bhadre ! tvamihAgatA / sApyavocadahaM lakSmI-rbhogadevagRhAzritA // 154|| 1degna: svamAtrA'pi-BC Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake AdyA prAha tava kSemaM, dvitIyedaM tato'vadat / dAnabhogAdikRtyeSu, bhogadevena bhoginA / / 155 / / nityaM vyApAryamANAyAH, kautastyaM me sukhaM sakhi ! / ityAvedya tayA pRSTaM, tvaM tu kutrAvatiSThase ? // sAprA sakhi ! tiSThAmi, saJcayazIlavezmani / AdyAha sukhavAsaste, dvitIyA prAha no sakhi ! // yatastiSThAmi nikSiptA, nityamatyantabhISaNe / 'andhakAre mahAgarte, cAraka iva bandinI // 158 // ata: kutaH sukhAvAsaH ?, kuto nidrA ? kuto dhRti: ? / adRSTasUryacandrAyA, vasantyA mama gartake // AkarNyedaM tatazcitte, bhogadevena cintitam / aho suduHkhite ete, dUraM dve api tiSThataH // 160 // aho loke naivAsyAH, karikarNacalazriyaH / sthirIkaraNatopAyaH, ko'pi kutrApi vidyate // 169 // neyaM zaucena saMsAdhyA, na bhaktyA na parAkramaiH / na dAnato na pUjAta:, na caivodyamasAhasaiH // 162 // iyaM hi stheyasI naiva, lakSmIH kasyApi bhUtale / dAtustRSNAparasyApi, tyAgino bhogino'pi vA // tadeSA yAvadadyApi, mAM sahasA na muJcati / etAmeva calAM tAva - tsantyajAmi calazriyam // 164|| ityAdi bahu saJcintya, kRtasAmagrIkaH prage / gato bhogapure zIghraM, vizuddhAdhyavasAyabhRt // 165 // tataH kRtvA jinendrANAM, susAdhUnAM ca pUjanam / dattvA dInAdidAnaM ca, sambhASya ca suhRjjanam // 166 // bhogadattAbhidhaM putraM, vidhAya gRhacintakam / prAtardIkSAM jinoddiSTAM grahISyAmIti cintayan // supto rAtrau zriyA prokto, bhogadevaH sakhedayA / aho ahaM tvayA dattA, prayuktA ca yathepsitam // 168 // tyaktAhamatyajantyeva, tvayA vidvan ! vivekinA / tvadvAJchitaM kariSyAmi, tasmAnmAmIza ! mA muca // matputreNa samaM samyagvartitavyaM tvayA sadA / evamIza kariSye'ha - mityuktvA zrIstato gatA // 170 // dvitIyadivase sArdhaM, bhogavatyA vibhUtitaH / gRhItAM bhogadevena, dIkSA sadgurusannidhau // 171 // paripAlya ciraM cAru, niSkalaGkaM nijaM vratam / vihitArAdhano mRtvA, sarvArthasiddhimApa saH // 172 // bhogavatyapi tatraiva, samutpannA zubhodayAt / tatazcyutvA prayAsyantI, nirvANapuramuttamam // 173 // atha tasya tayA lakSmyA, muktasyAzubhayogataH / zrIdevasya mahAraudra - dAridyArditacetasaH || 174|| atrAntare mRtaH putraH, sa niSpuNyopalakSaNaH / tataH zrIrapi tadnehe, prAdurbhUtA punarbhRzam // 175 // tatastadeva pUjyatvaM, loke saiva ca mAnyatA / yato vibhava eveha pUjyate nahi mAnavaH || 176 || athAnyadA rajanyAM tu, suMpto varaparyaGkake / rudantIM lalanAM dRSTvA, tAmapRcchatsa vismitaH // 177|| bhadre ! kA tvaM ? kimarthaM vA ? rodiSyevaM suduHkhitA / tayA proktamahaM lakSmI - rvAstavyA tava mandire // roditavye punaH zreSThin !, sadA sadbhaktikArakaH / atarkito mamAkANDe, tvadviyogo'tra kAraNam // yato yeyaM tvayA bhAryA, pariNItA dvitIyakA / sarvapuNyavinirmuktA, nUnaM lakSmIsudurbhagA // 180 // na tayA samamekatra, vAso me'sti kadAcana / ityuktvA tatkSaNAdeva, jagAma zrIradarzanam // 181 // bhUyo'pi tasya dAridyaM, tadevoccairajAyata / tadeva lAghavaM loke, sa eva ca parAbhavaH // 182 // 1 mahAn BJC | 2 prAtaH kRtasAmagrika:- BJC 372 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 17 / zloka 311-323 / bhogadevakathA 373 hoUNa ahuMtIe, lacchIe mANamalaNadacchie / siridevo sayalajaNe, viDaMvio NegahA kAuM // 183 // anbhatthiyA na thakkai, soyaM na gaNei sevai dAyAraM / rUsai rakkhijaMtI, chiMDaNamahilA ya lacchI ya // 184 // -~aNukUlaM ciya bhuMjai, maimaM na karei garuyapaDibaMdhaM / parapurisAsattamaNaM, muccai lacchiM ca mahilaM ca // 185 // rakkhaMtassa viruddhA, saMcayasIlassa bhogadevassa / ditassa abhogaparA-yaNassa vi paraMmuhA jAyA // 186 // jo saMtaM vi na bhuMjai, na dei ukkhaNai nihaNai ssNko| so saMcayasIlasamo, havaMti dAliddio puriso // 187 // saMcayasIlasaricchA purisA mahimaMDalammi svvtto| je chaliyA lacchIpisA-iyAe karikannacaMcalAe // 188 // jo saMtaM paribhuMjai, dei na ditassa paDai prinnaamo| so bhogadevasariso, ubhayabhavasuhAvaho puriso||189|| te viralA sappurisA, jayammi je bhogdevsaaricchaa| lacchIe je na chaliyA, chaliyA lacchI puNo jehiM // 19 // ko muNai tANa saMkhaM, narANa lacchIe je chalijjaMti / saMtA vi jehiM lacchI, chaliyA te eka do tini // 19 // tA chaDijau esA, jAva na chaDDei appaNA ceva / lacchIe chalio puNa, lahuttaNaM pAvae puriso // 192 // iti bhogadevakathAnakaM samAptam [iti vivekAdhikAra:]] Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake mRdubhASitAdhikAra : 18 ukto vivekAdhikAe~: vivekinastu mRdubhASakA bhavantIti tadanantaraM mRdubhASitAdhikAramAha, tatra 'zlokAstrayodaza, tadyathA tadevehAmRtaM manye, yatsatyaM komalaM vaca: / vArteSA yatsurai: sindhu- rmathitAdudgataM tu tat // 324 // " , " na tasyAsti ripuH ko'pi, na cApi ca paro janaH / vastvasAdhyaM na cAstyasya yasyAsti madhuraM vacaH // 325 // eSaiva devatA vandyA, jihvAgre yA sarasvatI / azubhetarabhedena vaktre vaktre vyavasthitA // 326 // mitrANi cApyamitrANi, 'bandhUnapi hyabAndhavAn / zatrUbhUtaM karotyAdyA, vizvaM vizvaM sarasvatI // 327 // amitrANyapi mitrANya - bandhUnapi ca bAndhavAn / mitrabhUtaM karotyAdyA, vizva vizvaM sarasvatI // 328 // svarucyA dIyate dAnaM, vidyamAnaM nije gRhe / svAdhInaM durgatasyApi modakaM madhuraM vacaH || 329 // kiM kiM tena na dattaM syAt, kiM kiM nopakRtaM jane / prathamaM 'hRSTavaktreNa, madhuraM yena bhASitam ||330 // guNAn smaran sadA zete, smaranneva prabudhyate / dAnaM vinApi loko'yaM puMso madhurabhASiNaH // 339 // sudhayA kiM guDenAtha, kiM vA khaNDena nirmitA / kiMvA zarkarA sRSTA, sraSTrA jihvA mahAtmanAm ||332|| yadeSA sarvadA sUte, sunRtaM madhuraM vacaH / kaThorakAraNAdyasmA - nmRdukAryaM na jAyate // 333 // zubhAzubhAni bhAvIni, jIvAnAM karmayogata: / duHkhamutpAdayatyeva, tatkSaNAd durvacaH zrutam ||334|| 1 lokAzcaturdaza- BJC | 2 bandhUnapyabA BC | 3 prahRSTa B Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 18 / zloka 324-338 / mRdubhASAguNA: 375 dagdhA davena rohanti, chinnA api punaH punaH / vacodagdhA vacazchinnA, na rohanti narAMhripAH // 335 // mitamadhuramudAraM jantusantoSakAraM, vadata vadata lokA: ! sadvacazcittahAram / 'harahasitahimAnIhAranIhArahAri, - bhramati bhuvi samantAtsadyazo yena sAram / / 336 // tadevetyAdi, tadeveha loke'mRtaM pIyUSaM manye tarkayAmi, yatsatyaM samIcInaM komalaM mRdu vaco vacanaM, vArtA kiMvadantyeSeyaM yadyasmAtsurairdevaiH sindhoH samudrAnmathitAloDitAdudgataM nirgataM tadamRtamiti zlokArthaH // 324 // atha mRduvacanasya guNamAha-natasyetyAdizloka:- sugamaH / / 325 / / atha zubhetarabhASAyA mAhAtmyaM varNayan zlokatrayamAha-eSaivetyAdi, eSaiveyameva devatA devI vandyA stutyA jihvAgre rasanAnte sarasvatI yA vANI, azubhetarabhedena karkazamRduvikalpena vaktre vaktre mukhe mukhe vyavasthitA sthitiM kRtavatI // 326 // mitrANyapi suhRdo'pi amitrANi zatrUnu, bandhUnapi svajanAnapyabAndhavAn, zatrUbhUtaM ripusamAnaM karoti vidhatte AdyA prathamA karkazetyarthaH, vizvaM sarvaM vizvaM jagatsarasvatI bhASA // 327 / / amitrANyapIti zlokasya pUrvazlokaviparyayeNa vyAkhyA kartavyeti zlokatrayArthaH // 328 // atha mRdubhASakaM stuvannAha-svarucItyAdizlokatrayaM spaSTameva // 329-331 // __ atha mRdubhASakajihvAyA madhurabhASakatve kAraNaM vitarkayan zlokadvayamAha-sudhayetyAdi, sudhayA'mRtena kimiti vitarke, guDena pratItena, atha vikalpe kiMvA khaNDena nirmitA kRtA, kiMvA zarkarayA prasiddhayA sRSTA niSpAditA sraSTrA dhAtrA jihvA rasanA mahAtmanAM mahApuruSANAm // 332 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake ___ yadeSA sarvadA sUte janayati sUnRtaM satyaM priyaM ca sUnutamucyate, madhuraM komalaM vaco vacanaM, na kaThorakAraNAdyasmAnmRdukAryaM jAyate bhavatIti zlokadvayArthaH // 333 // atha kaTukavacaso doSamAha-zubhetyAdi zlokadvayaM, zubhAzubhAni sukhaduHkharUpANi bhAvIni jIvAnAM jantUnAM karmayogata: karmasambandhAd duHkhamasukhamutpAdayatyeva janayatyeva tatkSaNAttasminneva samaye durvaca: zrutaM saditi // 334 // dagdhA davenetyAdi sugamamiti zlokadvayArthaH // 335 / / atha mRdubhASakatvaM pratyupadizan vRttamAha-mitetyAdi mitaM stokaM madhuraM priyamudAraM sphAraM jantusantoSakAraM jIvAnAM tuSTikaramityarthaH vadata vadata jalpata jalpata lokA janA:!sadvaca: zobhanavAkyaM cittahAraM manohAri, harahasitahimAnIhAranIhArahAri, tatra harahasitaM harATTahAsa:, himAnI mahaddhimaM, hAro muktAphalamAlA, nIhArastuSAra:, tadvaddhArizobhAyamAnaM harahasitAdivacchubhramityarthaH, bhramatibhrAmyati bhuvipRthivyAMsamantAtsarvata:sadyazozobhanA sarvadiggAminI kIrtiryena kAraNena sAraM pradhAnamiti vRttArthaH // 336 // atha madhurakaTukabhASiNAmarthAnarthasUcakaM zlokadvayena dRSTAntamAha iha loke'pi kalyANaM, jAyate mRdubhASiNAm / atrAmRtamukhI nAma, vRddhanArI nidarzanam // 337 / / iha loke'pi duHkhAni, labhante kaTubhASiNaH / atrArthe RtubhiH zaptA, vRddhayoSA nidarzanam // 338 / / iha loke'pi manuSyaloke kalyANaM sukhaM satkIrtisamprAptirUpaM jAyate sampadyate mRdubhASiNAM madhuravAdinAm, atrAsminnarthe'mRtamukhI nAma vRddhanArI sthavirastrI nidarzanaM dRSTAnta iti prathamazlokArthaH // 337 / / iha loke'pi manujajanmani du:khAnyazarmANi labhante prApnuvanti kaTubhASiNa: kaTuvaktAraH, atrArthe Rtubhi: zaptA, Rtava: zizirAdayastraya: kAlavizeSAstadadhiSThAyakA devA api RtuzabdenAbhidhIyante, taiH zaptA AkrozitA vRddhayoSA vRddhanArI nidarzanaM dRSTAnta iti dvitIya zlokArthaH / / 338 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 18 / zloka 337-338 / amRta: mukhI vRddhAkathA: 377 atha vRddhanArIdRSTAntazcAyaM 'astyatraiva bhArate varSe mahImaNDalamaNDanA sakalasampadAvAsA sukhAvAsA nAma nagarI, tasyAM nAgadatto nAma ibhyaputra: parivasati, tasya ca yathArthAbhidhAnA'mRtamukhI nAma jananI, kaTukamukhInAmadheyA ca zvazrUH, nAgathrI ma ca bhAryA / anyadA ca paralokaM gate janake jAto gRhasvAmI nAgadatto vicintayati gRhakAryANi, na kaseti kutsitajanai: saha saGgaM na prasarati dyUtAdivyasaneSu / anyadA ca sa nagarAnnirgacchan dRSTo duSTahastinA, tadbhayena ca naSTvA praviSTaH samAsanne saGkaTadvAre'naGgasenAbhidhAnavezyAmandire, vinayapurassaraM kRtastayA tasyAsanAdyupacAraH, bhaNitazca nAgadatto nijagRhamivaitadeva, tadatraivabhujyatAmiti, pratipannamanena, majjita: paramamajjanavidhinA, bhojita: sarvAdareNa, tata: puSpatAmbUlavilepanAdibhi: pratipattiM kRtvA parihAsagarbhervacobhiH samAvarjitaM tasya hRdayam, uSitastatraiva tAM rajanI, gata: prabhAte nijamandiraM, pRSTazca jananyA yathA vatsa ! kutra tvamadya rajanyAmuSito'si ? duHkhasambhArapUritAnAmasmAkaM kathaMkathamapi kaSTena vyatItA rjnii| atrAntare vakrIkRtAnanayA prakRtikaTukabhASaNazIlayA sAsUyaM jalpitaM zvazrvA, kimatra praSTavyaM locane evAsya rAtrijAgaraNaM sAdhayata:, vyasanAsakta: svacchandacArI ca tava putrakaH, nedaM gRhavRddhikAraNaM, yata: devakule rAjakule vuTTIsu ya Usavesu vivihesu / kaha hou tattha vuDI, jattha na vuDDA gaNijjaMti // vayapariNayaloyapara-mmuhANa dukkhANi suyaNu ! sulahANi / eso tuha puNa putto, na kuNai vuDDANa vayaNAI // 2 // tadbhadre! nivAraya yadi zobhanena prayojanaM, tato haste gRhItvA bASpAvilalocanayA bhaNito nAgadatto jananyA, yathA jAta ! yadahaM bhaNAmi tadavazyaM tvayA kartavyameva, tenoktamevaM kariSyAmyeva tava vacanaM, mA khedaM kArSIH / tayA bhaNitaM yadyevaM vatsa ! na tvayA bahirvastavyaM, pratipannamidamanena / evaM vrajanti vAsarA:, milati codyAnAdau gatasyAnaGgasenA, saMvardhate ca tayostatra goSThIrasa:, dadAti ca pracchannameva draviNajAtaM nAgadattaH / anyasmin divase parihAsena jalpitamanayA yadaho daurbhAgyaM mama mandirasya, yata: prathamadine dRSTvA na dRSTaM punarapyAryaputreNa / tena bhaNitaM gurujanaparAdhInatayA na sAkSAd dRzyase tvaM, hRdayena puna: pratidivasaM pazyAmi bhavantIm / tayA cintitamIzvaraputro'yaM dAtA, anuraktazca mAM prati, yadi kathaJcijjananyA viyojyate tadA pUryante mama manorathA: / bhaNitazcAnayA nAgadatto yathAryaputrAvasaraste sAmpratamarthopArjanasya, yata:- "paDhame na paDhai vijaM, bIe atyaM na ceva vivddhei| ... ___taie na kuNai dhamma, turiye vae hoi hu asAro" // 1 // 1 tulA-maNoramA kahA pR. 35-41 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake "vavasAyavajjiyANaM, saMtAvi sirI paNassaI ceva / hoi asaMtAvi dhuvaM vavasAyaparANa purisANaM" // " puvvaMpurisajjiyAe, lacchIe kuNai jo naro gavvaM / so gayalajjo dhaNiyaM, bhaNio ahamAhamo ceva" // 3 // appa - parobhayasuhayA, bhujjaMtI taha paresiM dijjanti / niyayaparakkamapattA, bhikkhAviyaM kiM puNo lacchI // 4 // tadAryaputra ! kriyatAM kAlocitaM, gamyatAM dezAntaraM, sthitametaccitte nAgadattasya, gato nijagRhe / vijJaptA jananI, yathA mAtar ! visarjaya mAM dezAntare dravyopArjananimittaM, pratiSiddho jananyA, tathApi na tiSThati, tato rodituM pravRttA, nAgadattena bhaNitaM mAtaralaM ruditena, zIghramevAhamAgacchAmItyAdi pan pratiSiddho'pi sana sthitaH, kRtA gamanasAmagrI, nirgamadivase savizeSaM nivAryamANo'pyapakarNya jananIM calito nAgadattaH sthito nagarasya bahiSTAt, bhaNito'naGgasenayA, Aryaputra ! tvayA vinA zUnyamiva nagaramidamahaM manye, yadi bhaNasi tadA tvayA saha samAgacchAmi, pratipannamanena, krameNa vahan sArthaH praviSTaH kAntAre duruttAre, vyAloDito bhillaiH, gRhItaM dravyajAtaM bhayabhrAntalocana ekAkyeva praviSTo naMSTvA zUnyAraNyaM nAgadattaH / anaGgasenApi bandigrAhaM gRhItvA pallIpatinA pallIM prApitA, nAgadattenApi kAntAramadhye paryaTatA dRSTa ekatra praderze ekastApasakumAraka:, praNamya pRSTazca kutra yuSmAkaM tapovanaM ? tena bhaNitamito nAtidUra eva, gatastena saha tApasAzramaM nAgadattaH, vanditaH kulapatiH, zrutastadantike kSaNamekaM dharmopadezaH, pazcAtpraznitastena kulapatirbhagavan ! sAdhAraNarUpasaubhAgyaguNagaNAlaGkRtasya prathamayauvane vartamAnasyApi kiM bhavato vratakaraNakAraNaM ? kulapatinA bhaNitaM saumya ! zRNu ? - caNDarudrakathA asti malayaviSayamaNDanaM candanapuraM nagaraM, tannivAsicaNDadeva-brAhmaNasutazcaNDarudro nAmnAhaM, kAlAntareNoparato mama pitA, mamopari saGkrAnto gRhabhAraH, parasparaM kalahaM kurvatyau na zaknomi nivArayituM jananIgRhiNyau, tAvadeva ca me sukhaM yAvadahaM gRhaM na pravizAmi, anyasmin dine bhaNitaM gehinyA, yadi mayA prayojanaM tadA nijajananIM gRhabahiSTAt kRtvA bhojanamAtra santuSTAM dhAraya mAM vA visarjaya / tato vismArya jananyA upakAraM, avalambya " Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 18 / zloka 337-338 / amRtamukhIvRddhAkathA 379 ca nIcajanaceSTitaM, 'kalatrasnehavidhureNa mayA kharaparuSavacanairnirbharsitA jananI, bhaNitA ca kiM te gRhataptyA? udaraM bhRtvA tUSNIkA tiSTha, tat zrutvA manyubharabhRtamAnasA'navaratamuktasthUlAzrujAlakA gRhAdapi nirgatA, upekSitA ca mayA, 'samutpannavailakSyayA ca tayA prakSipta AtmA nagarakUpe, patanazabdazravaNasambhrAntamAnasA militA: kRtvA kolAhalaM naranArIgaNA:, vigataprANAcasAsamuttAritA kUpAt, tatkSaNaM lokairvijJAtavRtAntai:, dhikkArito'haM nAgarikalokaiH parihata: svajanavargeNa, na bhuJjate mama gRhe brAhmaNAH, na gRhNanti bhikSAM pAkhaNDinaH / tato'haM viSAdamApanno maraNameva me samucitamiti manyamAno nirgato nagarAt, gata: stokaM bhUmibhAgaM, dRSTaH pUrvaparicitagaGgAdharAbhidhatApasena praznitazca tena vatsa caNDarudra! kiM kAraNaM ? vimanasko vicchAyavadana iva lakSyase ? kathitazca mayA maraNAdhyavasAyaparyavasAno nijo vyatikaraH, tApasena bhaNitaM vatsa ! dharma eva jananIvadhajanitapApapaGkaprakSAlanasvacchasalilasannibha: shessdossnirghaatnsmrthshc| tadaho tameva dharmaM kurussv| yena te zuddhirbhavati, pratipannaM ca mayAtadvacanaM, gatastApasa:, mayApi gRhItvA tApasavratamatinidena shuunyaarnnymidmnggiikRtm| etat zrutvA viSaNNo nAgadattaH, gRhIta: pazcAttApena, cintitaM ca tena mayApyapakarNitA jananI, vinAzito gRhabhAra:, maraNameva mama zaraNamiti manyamAno gatastApasajanasAdhitasAmarthya sarvakAmitanAmapattanaM, cintituM pravRtto [yathA] durlabhA punarapi sarvakAmitapattanasamprApti:, janmAntare'pi mA jananIjanakayorapamAnakArako'hamabhUvamiti kRtvA praNidhAnamatra nipatAmIti vicintya sa samArUDhaH sarvakAmitapattanazikharizikharaM, dRSTo'sau mantrasAdhanArthamAgatena yogasiddhayogIzvareNa, lakSitazcatena tadabhiprAya:, sambhASito madhuravacanena, bhaNitazca bhadra ! kastvaM ? kiM vA kartumArabdhaH? nivedito nAgadattena sarvo'pi nijavyatikaraH, yogasiddhena bhaNitaM bhadraka ! budhanindita Atmavadha:, virama tvamamuSmAnmaraNAdhyavasAyAt, gatvA kuru nijajananyA: pAnabhojanasnAnazayanAzanAdivinayakaraNena paramapratipattiM, naSTadraviNajAtaviSaye vyavasAya eva saGgato, na maraNaM, nAgadattena bhaNitaM bhagavan ! zobhanaM tvayA samAdiSTaM, kintu niSkAsitaM mayA nijagRhAtprabhUtaM draviNajAtaM nAzitaM ca, sAmpratamarthena vinA vyavasAyenApi na tAvadviTapituM tIryate, na nipuNo'pi kolika: sUtraM vinA paTakaraNasamarthaH / yogasiddhena bhaNitaM bhadra! dRSTo mayA vinApi sUtreNa kriyamANa: paTa:, nAgadattena bhaNitaM kathaM ? tena bhaNitaM gato'hamekadA prayojanavazAduttarApathaM, tatrATavIzIrSe milita eka: kulaputraka:, bhaNitazcAhamanena bhadra ! Agaccha samameva vrajAva:, sAmprataM zizirakAlo, himAcalabhUmireSA, 1 kalatrasnehalavitena-BIC 'kalattasiNeha laMghieNa' iti maNoramA kahA madhye pR. 36 // 2 samutpannavilakSayA-BICI 3 BCI viTapa- vistAra / tAvadAjIvituM paaryte-mu.| Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake. aprAvaraNazcAhaM, dRzyate cAsya gurvI cIvaramutkolI, vitariSyati mamApi rajanyAM savaDimAtramiti vicintya calito'haM tena samaM, prAptAvaTavImadhye, astamito dinakaraH, muktvA mArgamuSitaM caikatra pradeze, ucchoTitA tena-mutkolI, yAvattatra sambalameva kevalaM, tato viSAdamApannena jalpitaM mayA nUnaM martavyamadya zItena, tena bhaNitaM kiM kAraNaM ? mayA bhaNitamaprAvaraNo'haM, tvamapi mama sadRza eva, klezena gamitavyA zizirazItalapavanavAdyamAnadazanairaivAsmAbhiH zarvarI, tena bhaNitaM mA bhaiSI:, avalokaya nijamitrazaktiM, kuvindeneva tena vikSiptau nabhastale hastau, prAdurbhUtaM pradhAnasukumAlapakSmalapaTikAyugalaM, ekA mama samarpitA, dvitIyA punarAtmanA prAvRtA, praNaSTaM shiitm| samutpannakautukena jalpitaM mayA 'aho'cintyaM sAmarthyaM mama mitrasya, alamitarasaGkathayA, etadeva tAvatkathayatu bhavAn priyavayasya ! kimeSa suprasannagurupAdukAprasAda: ? uta kazciddevatAvara iti ? tena bhaNitaM saumya ! zRNu citranipuNakathA asti magadhAviSaye jayantI nAma nagarI, tatra kanakazekharo nAma rAjA, anyadAsthAnagatasya rAjazcitranipuNo nAma kuvindaH prayojanavazena samAgata:, upAyanIkRtaM tena citracitramanoharaM pravaratejasA dIpyamAnamatyantaM sukumArasparza vastrayugalaM, tatkSaNameva parihitaM rAjJA, niSaNNa: siMhAsane, tuSTaH kuvindakasya, dattastasmai sakalaviSayapradhAno grAmo nijAGgalagnavastrAbharaNAdikaM ca, prazaMsitazca sakalalokena, paraguNazravaNasamutpannamatsareNa prakaTameva jalpitaM mayA rAjasabhAmadhye, sUtreNa paTa: kriyate, kimatrAzcaryaM ? kuvindena bhaNitaM yadi sUtreNa vinA karoSi tadA yujyate bhaNitumIdRzaM, tata: kRtA mayA rAjasamakSamevaiSA pratijJA, yadi saptarAtramadhye sUtraM vinApi paTaM na karomi tadA jvalane pravizAmi / kuvindena bhaNitamastu tAvadvacanavistaraH, kAryasiddhau puna: saMzayaH, adattaprativacana eva nirgato'haM rAjamandirAt, prAptaH svabhavanaM, kathaM nu nAmaiSa pratijJAsAgarastaritavya:, evaMvidhacintAsamAkulo yAvattiSThAmi tAvatsamAgato mama gRhe lIlAvilAso nAma yaugikaH, gRhAGgaNe sthitvA huGkAritaM tena, AnItA mayA svahastena yathA paryAptA manoramA bhikSA, nipatitazca taccaraNayoH, gato'sau svasthAnaM, ahamapi gRhItvA puSpatAmbUlavilepanAdikaM tadanu mArgalagna eva prAptastasyAzrame, prakSAlitaM tasya caraNa yugalaM, puSpatAmbUlavilepanAni sukhaM prasuptasya tasya tAlavRntena pravIjitumahamArabdha:, evaM dvitIyatRtIyadine'pi, caturthadine bhaNito'haM tena vatsa ! kimiha kAryavazena gurupratipattiM karoSi paralokArthaM vA ? mayA bhaNitaM sAmprataM prayojanavazena, tena bhaNitaM bhaNa yena 1 aho'cintyasAmarthitA-BC | Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 prayojanaM kathito mayA nijapratijJAvizeSa:, tena bhaNitamastyatra tAvadupAya:, kevalaM sattvasAdhyA siddhi:, mayoktaM kIdRzI ? tenAvAcyaSTottarazatavAraM mantrAkSarANi japitvA nijazirasA girikandarodaro nAma yakSa: pUjayitavya:, pazcAdasau sattvAnurUpaM varaM vitarati, pratipannaM tanmayA, gRhIto mantraH, kRtaM balividhAnaM, gato girikandarodaramandiraM, pUjito yakSa:, kRto mantrajApa:, AkRSTaM kozAdyamajihvAkarAlaM karavAlaM, vAhitaM nijakandharAyAM, nirupamasattvaguNAvarjitamAnaso'rdhacchinna eva zirasi pratyakSIbhUto yakSa:, bhaNito'hamanena bhaNa te kiM priyaM karomi ? mayA bhaNitamasUtrapaTakaraNasAmarthyaM dehi ? tenoktaM bhaviSyati vatsa ! te cintitam / tata: sampUjyataM yakSaparaMparitoSamudvahan samAgato'haMsvabhavanaM, praNamya rAjAnaM niSaNNo'hamucitAsane, pRSTo'haM mantriNA kiM sampUrNA te pratijJA ? mayA bhaNitamevametat / tata: sakalasabhAsamakSaM vikSipya gaganAGgaNe karayugalaM dattaM devaduSyopamaM vastrayugalaM narapataye, evaM mantrisAmantAdibhyo'pi, tuSTo rAjA, guNagrAhiNI jAtA narapatisabhA, bhaNito'haM- rAjJA- kiM tava priyaGkaromi? mayA bhaNitaM varSamekamakaraM kuruSva janapadamimaM? pratipannaM rAjJA, dattazca pravaragrAmapaJcakasahita: sakalaviSayasAra:, sukhasaGgamo nAma mahyaM grAma:, vitIrNazca yadRcchAcAraH, evameSAM me zaktirIdRzI jAteti / tato'bhinandito mayA kulaputrakaH, prazaMsito bahuprakAra, prasthitau tata: sthAnAd dvAvapyAvAM, lavitA saptarAtreNATavI, gato'sau svasthAnam, ahamapi prayojanavazenAtra samAgataH, tadevaM vinApi sUtreNa dRSTo mayA kriyamANa: paTa:, arthopArjanamapi vyavasAyinAM nAtiduSkaraM, vyavasAyameva puruSANAM gurukaM bhANDamUlyaM, yata: ADhattA sappurisehiM, guruyavavasAyadittahiyaehiM / kajjAraMbhA hohiMti, nipphalA kiM ciraM kAlaM ? // 1 // mayA bhaNitamevametat, nAstyatra sandehaH, nivartito'hametasmAdavidhimaraNAt, vrajAmi sAmprataM svasthAnaM, yaugikena bhaNitaM vatsatayA gurujanaparAdhInatayA samAvarjitaM me hRdayaM, gRhANedaM sthAvarajaGgamaviSApahArakaM pradhAnamaNim, anugraha iti manyamAnena pratIcchito nAgadattena gato yaugika: svasthAnaM, nAgadatto'pi nijanagaramAgataH, kathita: sarvo'pi savistaro nijavRttAnto jananyA:, tayA bhaNitaM vatsa! gacchatu draviNajAtaM, tvayA vidyamAnena bhUyo'pi bhUri dravyaM bhaviSyati, dhanyAhaM yayA punarapi tava mukhakamalamavalokitamiti bhaNitvA snehasAraM nivezito nijotsaGge, cumbito mUrdhani nAgadatta:, cintitaM tenAho snehaparatA jananIhRdayAnAM, ahaM puna: zilAsaGghAtakaThinamAnaso yastathApakarNya jananI dezAntaraM prasthitaH, prAptamihaloka eva mayA durnayaphalaM, sAmprataM paravinayena samArAdhayAmi mAtaramiti vicintyaivaM cetasi kRtanizcayo mAtu: pArzvavartI pratidinaM paryupAste, mAtari snAtAyAM snAti, bhuktAyAM bhuGkte, kimbahunA? sarvaprayojaneSvapi satatamAnukUlyenaiva vartate, etad Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake dRSTvA dUyate nAgazrIstadehinI, zyAmitavakrIkRtamukhI na gRhakAryeSu samyakpravartate, evaM vrajati kaalH| anyasmin divase guNadharazreSThiputro guNasAra: kRSNabhujaGgamena daSTaH, samAhUtA gAruDikA:, prayuktA mantrAgadAdayaH, na jAta: ko'pi vizeSaH / tata: paTahazabdenAkAri ghoSaNA nagare, yathA yo guNasAraM jIvApayati tasmai zreSThI zatasahasraM dadAti, nivArita: paTahako nAgadattena, gRhItvA yoginA dattaM maNiratnaM gata: sa zreSThisamIpaM, prakSAlya maNiratnaM 'pAyitastajjalaM guNasAra:, naSTo viSavikAraH,saMvRttazca sa praguNa:, tuSTena zreSThinA dattaM tasmai suvarNazatasahasraM, gato gRhItvA nAgadatto nijabhavanaM, savizeSaM ca samArAdhayati jananIcaraNayugalam, anyasmin dine vimanaskA durmanA vimuktadIrghani:zvAsA vicchAyavadanakamalA maJcakagatA dRSTA nAgazrI gadattena, pRSTA ca priye ! kiM tava bAdhate? tayA bhaNitaM zirovedanA, nAgadattena bhaNitaM kiMnibandhanA ? tayA bhaNitamanakSanibandhanA, yatastvaM parihatasakalagRhavyApAra: kRtakaratalAJjalirjananyA: purata: kiGkara iva kiM karomIti vANastiSThasi! kiM tavaivaikasya jananI ? kimanyo jano nabhastalAnniSpatita:? ebhirana:rdhvalitajvalanapatitamiva dahyate mama zarIrakaM, praNaSTA nidrA, na rocate bhojanaM, bADhaM bAdhate zirovedanA, nAgadattena bhaNitaM zrUyatAM priye ! parAnakSairAtmAnaM kadarthayasi, anakSabahulakumbhakAraM cAnukaroSi ? tayA bhaNitaM ke eSo'nakSabahula: nAgadattena bhaNitaM zrUyatAM priye! anakSabahulakumbhakArakathA asti sakalamahIvalayatilakabhUtaM kusumapuraM nAma nagaraM, tasmin kumbhapriyo nAma kumbhakAra: parivasati / sa punaryadi kazcidaghaTamAnakaM brUte tadAkarNya nitarAmanakSabharabhRtamAnasaSTakkarAbhirnijamastakaM.cUrNayati, tata: kRtaM lokaistasya guNaniSpannamanakSabahula iti nAma, tadeva ca prasiddhiM gataM, tasya ca gRhe samasti vizAlA zAlA, vasanti ca tasyAM nAnAdezAgatA: kArpaTikAdaya:, vadanti ca rajanyAmaghaTamAnakAni TakkarazatAni, anakSavazavigatanidro roSavazaparigatazcUrNayati TakkarAbhiranakSabahulo nijamastakam / tathA kadarthayantamAtmAnaM dRSTvA janako bhaNitastanayaiH, tAta ! tava gRha evAnakSANAmanto nAsti, vizeSato nagaramadhye, tato yadyanakSaparihAreNa prayojanaM tadATavyAM gRhaM kriyatAM ? pratipannamidaM tenApi, gatAstaM gRhItvA tattanayA: kAntAramadhyasaMsthita parvatatalAsannAM svacchasalilaparipUrNAmekAM sarasikAM, kRtaM tadAsanne kuTIrakaM, bahudinayogyasambalaM 1 pAyitastu jalaM guNasAraH, viSavikAraM praguNa: saMvRtaH, tuSTena-BJC / 2 bhaNitamanakSani BIC / bhaNitamiAni' mu. / 3 janakaM-BJCI Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 18 / zloka 337-338 / anakSabahulakumbhakArakathA 383 383 ca samarpya muktvA tatra janakaM nagaramAgatAstanayA: so'pi tatra kardamaM mardayitvA bhANDAni kartumArabdhaH, tatputrA api samaye samAgatya gRhItvA bhANDAni nagare vikrINanti / evaM ca vrajati kAla: anyadA mRgayAyai nirgato mahAkAntAramanupraviSTo rAjA, niSThitaM salilaM, pipAsita: pRcchati samAsannapuruSAna, yathA bho bho: kimastyatra jalasambhava: ? tairuktamasti, ita: samAsannA sarasI, tatra gamyatAmityukte gato rAjA, dRSTvA rAjAnaM sasambhramamabhyutthitaH kulAla: dattamAsanaM, niSaNNo rAjA, AnIta: svacchazItalasalilaparipUrNa: karabakaH, pItaM paya: pRthvIpatinA, 'jAtazca sa svasthamAnasa:, parituSTaH kulAlasya, pRSTazca snehasAraM bhadra ! kiMnimittamekAkI kAntAre tiSThasi ? tenoktamanakSavacanazravaNaparihArAya, rAjJA bhaNitaM yadyevaM tadAgaccha mayA sArdhaM nagare, tathAhaM kariSyAmi yathA na ko'pyanakSAn samullapati / tena bhaNitamevaM bhavatu, calito nagarAbhimukhaM nagaramAsanne ca dRSTA rAjJA sAgarAbhidhAnasya vaNijo duhitA kharakAbhidhAnA karkandhUphalAni cinvantI, pRSTo rAjJA mantrI kaiSA kasya vA sutA? kathita: sarvo'pi mantriNA vRttAnta:, praviSTA nagaraM, dhRta: kumbhakAro nijamandira eva narapatinA, kAritA ca ghoSaNA nagare paTahakena yathA ya: kazcidaghaTamAnakaM bhaNiSyati taM rAjA mahAdaNDena daNDayiSyati, evaM vrajati kAla:. anyasmin dine vijJAtanarapatimanogatabhAvena pariNAyitA sA durgatakanyakA sacivena, [rAjJApi] pariNItA ca saGkepeNa, prakSiptAnta:pure, pUrvakRtasukRtAnubhAvena jAtastadupari praNayAnubandho narapateH, prAptA sA paTTamahAdevIpadaM, pravardhamAnapraNayena rAjJA saha viSayasukhamanubhavantI sA kAlaM gmyaamaas| anyadA taruNajanamanomohane kalakokilArAvabhRtabhuvanodare samAgate ca vasantamAse nagarodyAnAbhimukhaM ca pramodabharanirbhare nirgacchati sati nAgarikajane udyAnathrIdarzanArthaM samaM kharakayA mahAdevyA anakSabahulakumbhakAreNa ca prasthita: pArthivo'pi, nirgacchatA ca dRSTA akAlaphalabharabhajyamAnazAkhAsaJcayaikA badarI, pRSTA ca rAjJA samAsannavartinI kharakAmahAdevI, priye! ka eSa pAdapa: ? kimabhidhAnAnyetasya phalAni ? suciraM nirUpya jalpitamanayA nAhaM vijAnAmi, tadevaM zrutvA samutpannAnakSeNa prahataM nijamastakaM TakkarAbhiranakSabahulena, rAjJA bhaNitaM kimetat ? tenoktaM yadbhayena kAntAre gRhamakAri, kharakAM mahAdevIM darzayatA paThitamanakSabahulena kallai boraI vikiNai, aja na jANai khakkha / paDuyai aDavihiM kari, mu gharu na sahauM eha aNakkha // 1 // 1jAtaH samAsvastha BJCT Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake duSpratikAramiti kRtvA visarjito rAjJA, gatastasminneva sthAne, tathaiva kAlaM gamayati / anyadA tamaHstomAndhakArAyAM rajanyAM zrutastena zArdUlazabdaH, bhayabhIto'nyatra kutrApi nilayanamalabhamAna: praviSTaH saGkaTadvArAMkumbhikAM, prabhAte nirgantumazaknuvaMstRSAkSudhAbhibhUto nAraka ivaghaTikAlaye visaMsthUlaM taDaphaDAmAno virasaMstatraiva vinAzamApanna: / samAgatA 'bhANDAnayananimittaM tanayA: prekSate pitaram, itastato gaveSayadbhirdRSTokumbhikAyAM paJcatvamupagataH, kumbhikAmukhe copadezamaiM gAthAyugalaM, tadyathA vagghabhaeNa paviTTho, chuhAhao niggamammi asmttho| aTTavasaTTovagao, puttaya! patto ahaM nihaNaM // 1 // iha logammi duraMte, paralogavivAhage duhvivaage| mahavayaNeNaM pAve, vajjijjA puttaya ! aNakkhe // 2 // avadhArya tadarthaM, kRtvA janakasya mRtakRtyAni vigatazokA gRhakAryANi kartumArabdhAstattanayA:, tasmAtpriye ! parAna:raivamanarthabhAjanaM prANino bhavanti, yadyahaM nijajananyA vinayaM prayuJje tatkiM tava ziro bAdhate ? vijJAtanAgadattanizcayA sthitA maunena nAgathrI:, vrajanti vAsarA: / anyasmin dine bhaNitA sA nAgadattena priye ! yadi tvaM nijazvazrUzuzrUSAM karoSi tadAhaM dezAntare vrajAmi vANijyArthaM, harSavazavikasitavadanayA pratipannamanayA, gato nAgadatta:, prAptAvasarayA cintitaM nAgazriyA, sAdhayAmi sAmprataM nijasamIhitam / tata AhAranirodhaM kurvatyA krameNa mahAtapasvinIva zoSitazarIrAsA kRtA tayA, tenotthAtumapi sA na zaknoti, parizuSitamAMsarudhirAprasRtazvAsA galannayanA ca kathaMkathamapi jalpantI ni:sthAmA sA gamayati dinAni, yata: vahuyAo sAsuyANaM, kalusiyahiyayAo jaMpi ciMtiMti / sai sAmatye jaM puNa, kuNaMti kiM teNa bhaNieNa // 1 // duHkhabharabhRtAyAM kaNThaprANAyAM samAgato nAgadatta:, nipatitastaccaraNayo:, pRSTA jananI kuzalodantaM, vimAnitAhamanayA, kAmaM bAlastvamiti vaktavye skhaladakSaraM kAmapAla iti jalpitaM jananyA, pRSTA tena nAgazrI:, priye ! kiM te zvazrU: samullapati ? tatkAlotpannapratibhayA' jalpitamanayA tadeSA samullapati yadvaktumapi na zakyate, tathApi tava kathyate, yasminneva dine Aryaputra: pracalitastasminneva divase bhaNitAhamanayA vatse ! asti mama pUrvaparicita: kAmapAlo nAma puruSa:, anapatyA ca tvaM, tadvatse! rajanyAM taM pracchannaM pravezayAmi, na pratipannam / mayA puna: punarbhaNantyA: samatikrAntAni saptadinAni, tathApi mayA na pratipannaM, tata AjJAkhaNDanaM manyamAnA sA bhojanamapi na karotIti! tata: samutpannakopena jalpitaM tena mA karotu bhojanaM, mriyatAM kimanayA? uttIrNacittamiti jJAtvA bhaNitaM nAgazriyA Aryaputra! 1 kulAlAna BIC ARdegprAtimena ja" BICT Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 18 / zloka 337-338 / amRtamukhIvRddhA-kathA 385 visarjaya mAM, nAhamanayA sArdhamekamapi dinaM tava gRhe vasAmi, tena bhaNitaM na tvaM visarjanayogyA yasyA: zIlaparipAlane IdRzo nizcayaH, eSA punarlakitamaryAdA sthavirA visarjanamapyarhati / tayA bhaNitaM yadyevaM tato'haM sthitA, tato'sau tadvacanena jananIM gRhItvA nirgato gRhAt, gato yojanapaJcakaM, dRSTATavImadhye caikA prapA, muktvA tatra jananIM samAgato nijagRham, sApi dRSTA prapAsvAminA, bhaNitA ca vRddhe ! samAgato janastvayA pAnIyaM pAtavyaM vasanAzanAdicintAmahaM tava kariSyAmi, pratipannamanayA, vrajanti vaasraa:| anyadA jAta: parasparaM ziziragrISmavarSArAtrANAM visaMvAdaH, tatra ziziro bhaNati mayA medinI bhUSitA, grISmavarSArAtrAvapyevameva bhaNata:, na chidyate teSAM vivAda:, bhaNitaM zizireNa pRcchAma: kamapi ciravayasaM, pratipannaM tAbhyAM, dRSTA prapopaviSTA'mRtamukhI nAma sthavirA, samAgatAzca te tadantikaM, praNatA sthavirA, AzIrdAnapurassaraM sambhASitAstayA komalavacanaiH pRSTAzca kiM nimittaM vatsA: ! samAgatA:? tairuktamamba ! ziziragrISmavarSArAtrANAM madhye ka: zlAghanIya: ? tayoktaM trayo'pi zlAghyatamA ev| jao- sisiri suyaMdhu tellu lAijjara, kuMkumi aMgarAgu niru kjji| rui AhAri samaggala vaTTai, niDu vi bhoyaNu sosu na kaDDai // 1 // acchA caMdaNa acchA kappaDa, pAya pasAri visuppai cappaDa / gimhu vi vivihavaNehiM samAulu varahiMDolaya-rAsaramAulu // 2 // pAusu puttaya ! puNNihiM labbhai meiNi savva ji niyajali gajjai / ThAi ThAi relluyahiva 'mAulu pamuiyapAmarakayakolAhalu // 3 // " tataste trayo'pi parituSTA:, bhaNitAstai: sthavirA, amba! ghaTamimaM modakabhRtaM tvaM pratidinaM pazyasi, evaM bhaNitvA gatAste svasthAnaM, sApi pratidinaM modakAn bhuJjAnA kAlaM gamayati / anyadA cintitaM vadhvA yadi tasyA mRtazabdaH zrUyate tadA me nivRttaM bhavati hRdayaM, bhaNitazca [tayA] nAgadattaH, Aryaputra ! gatvA ambAyA: zuddhiM labhasva ? kathaM sA tiSThati? gato'sau, dRSTA jananI sundarazarIrA, darzitastayA putrasnehaH, bhojita: paramamodakaiH, nivartamAnasya ca tasya sambalanimittaM samarpitA modakAH, prApto nijagRhaM nAgadatta:, pRSTo nAgazriyA kathamambA tiSThati? kathaM vA bhuGkte ? / kathitastena sarvo'pi vyatikaraH, darzitA modakA:, kaSAyitA nAgathrI:, bhaNito nAgadatto yathA mama jananIM tatra muJca nijajananIM cehAnaya / tathaiva kRtaM tena / punarapi sampannastrayANAmapi RtudevAnAM visaMvAdaH, bhaNitaM zizireNa punarapyanyaM kamapi pRcchAma:, AgacchadbhistairdRSTA sA kaTukamukhI, apUrveti kRtvA ca pRSTA 1 = relA iti bhASAyAm / 2 = kalakalazabdayuktam / Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake amba ! ziziragrISmavarSArAtrANAM ko ramaNIya iti ? tayA bhaNitaM trayo'pyazobhanA: yata:- "sIyalavAihiM vAjahiM dAMta, suMkar3iyahiM pAviyahiM nisAMta / 'sIyalai sIiMdAjjha(jha) ivAmucchehiM na caDai kAma // 1 // khaNi khaNi pijjai unhau pANiu nai-daha-kUva-taDAgahaM ANiu / tAvAhiM lUiM dahai ju dehU, tasu unhAlA nAuM bhalehu // 2 // heTTai kAdau uppari pANi, pai pai AvahiM kuhiyau ghANiu / pAusu parahao phiTTa bAraha, jo aNuharai kuhiya cammAraha // 3 // etat zrutvA taistribhirapiruSTaiH zaptAsopahatazravaNanayanavyApArA duHkhena tisstthti| katipayadivasAvasAne bhaNito nAgadatto nAgazriyA mama jananyAstu tvaM vArtAmapi na pRcchasi, tena bhaNitaM pRcchAmi gacchAmi ca tatra gato'sau, tatra sthAne dRSTA tathAvidhA sA vRddhA, vismayamApannena tena pRSTAstatraiva sampiNDitA: kArpaTikAdaya:, bhaNitamekena dRSTA mayA sA puruSatrikeNa zizirAdisvarUpaM pRcchayamAnA trayANAmapi nindAparAyaNA / tatastai roSApUritamAnasaiH praNaSTavacananayanazravaNaceSTA sA kRtA / nAgadattena cintitaM nijanAmasadRzaM kurvatyA dUnitA: kecidetayA divyapuruSA:, tena caivaMvidhA jAteti vicintya gRhItvA tAM gata: svanagaraM, praviSTo gehe, gehinyA pRSTaM kathamevaMvidhamavasthAntaraM samprAptA ambA, tena bhaNitaM nijatuNDaphalametaditi kathita: sarvo'pi vRttAnta: / zrutvedaM sthitA sA lajjayAdhomukhI, mAtaraM pratipAlayantI ca klezena kAlaM gamayAmAsa / evaM madhuravacanAni vadantI prathamasthavirA sukhaparamparAM prAptA, dvitIyA punardurvAkyadoSato duHkhaparamparAmiti / tadetadavagamya sadA madhurabhASibhireva bhaavymiti| tadiha madhurabhASAbhASiNAmevamuccai-rvipulasukhasamRddhiM vIkSya sArdhaM sukIrtyA / vadata vizadavAkyaM sarvadA satyasAraM, mitamadhuramudAraM vizvasantoSakAram // 1 // iti mRdubhASitA'dhikAra: 1 sIyAlai siiM dajjhahiM cAma / chehiM na caDai ju kIjai kAma / iti manoramAkahA granthe pR. 41 // Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayA'dhikAraH 19 , mitamadhurabhASakAzca dayAparA bhavanti, tatastadanantaraM dayAdhikAramAha, tatraite zlokA:dayA dharmasya sarvasvaM dayA dharmasya jIvitam / -mAteva nijaputrasya, dayA dharmasya pAlikA // 339 // duHkhitA: svata evAmI kespi kenApi karmaNA / prANino'nAdisaMsAre teSAMkiM vada cintayA // 340 // jAyante cAtra saMsAre, zatazaH sarve'pi jantavaH / mAtRpitrAdibhAvena, kaH priyaH ko'priyastataH // 341 // hanmIti cintanAdeva, sukRtaM hanti janmajam / trijanmasambhavaM hanti, sukRtaM hetiyogataH || 342 // ghnaMzca janmazatopAttaM, sarvaM hanti hitaM zubham / Atmaiva ca hatastena, paraM ghnatA na saMzayaH || 343 || yato hanyAdasau hantA, labhatte vadhabandhanam / dazadhA zatadhA caiva, lakSazaH koTizo'pi vA // 344 || dRSTvA ca zastramudgIrNaM, bhayAttaralalocanaH / vepate vividhaM prANI, sarvo jIvanavAJchayA / / 345 / / AkruSTo'pi priyasveti, duHstho bhavati mAnase / mAryamANasya yaduHkhaM, tadvetti yadi kevalI ||346 // arthavanto'rthasAreNa, rAjA rAjyena rakSati / yena tena prakAreNa, rakSAmarhati jIvitam // 347 // yathA svayaM praNazyanti, dUraM dUreNa dehinaH / mRtyostathAparasyApi na priyaM maraNaM kvacit // 348 // niHzeSaM vizvamekatra, dhRtamanyatra jIvitam / vizvaM vizvaM parityajya, jIvo gRhNAti jIvitam / / 349 / / etaddharmasya sarvasvaM zeSo vacanavistaraH / pareSAM tanna kartavyaM, yadAtmani na rocate // 350 // 1 BJC | jantavaH zatazaH same / : 387 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake sarvadAnAgrimaM dAnaM, zaucAnAM zaucamuttamam / kAraNaM sarvasaukhyAnAM, yadetatprANirakSaNam // 351 // zeSadAnAnyadAnAni, maraNe samupasthite / jIvitaM yo dadAtyasya, sa dAtA sarvadAyakaH // 352 // dRSTAnto'tra naraH ko'pi, rAjaratnamalimlucaH / rAjaprasAdato rAjyA maraNAdvinimocitaH // 353 // paraprANaprahANottha-pApapUreNa pUritAH / patanti prANina: pApA, narake tIvravedane // 354 // sadayahRdayadattA trAtani:zeSasattvA, vidhRtaguNavitAnA srvdhrmprdhaanaa| jayati dalitadoSA sarvakalyANapoSA, janajanitasadakSA pAlitA jIvarakSA // 355 / / iti zlokA: saptadaza, vyAkhyA-dayetyAdi dayA ahiMsA dharmasya sarvasvaM sarvasAraH, dayA dharmasya jIvitamiva jIvitaM, dayAsadbhAva eva dharmasadbhAvAt mAteva jananIva nijaputrasya sutasya dayA dharmasya pAliketi zlokArthaH // 339 / / atha vadhacintApi na kartavyetyupadizannAha-duHkhitA ityAdi zloka: spaSTaH // 340 / / athAtra saMsAre na ko'pi zatrurmitraM vApIti darzayannAha-jAyanta iti zloka: sugama:. // 341 // atha paraprANaprahANaM prati cintanazastragrahaNavyApAdaneSu yAvanmAnaM sukRtaM hanti vyavahAratastattAvanmAnaM darzayan zlokatrayamAha-hanmIti cintanAdevetyAdikaM kaNThyaM caitat // 342-344 / / atha zastramudgIrNamAlokyAmAryamANA api yathA duHkhAturA bhavanti jantavastathA darzayitumAhadRSTvA zastraM samudgIrNamityAdi zlokadvayaM spaSTam // 345-346 / / atha sarvAsvapyavasthAsu sarveSAmapi prANinAM sarvairapi prakArairjIvitavyamatyantavallabhamiti darzayan zlokatrayamAha-arthavanto'rthasAreNetyAdi sukhAvabodhamevedamiti / / 347-349 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 19 / zloka 339-355 / dayAmahimA, cauradRSTAntam 389 atha tAtparyaM kathayannAha-etaddharmasya sarvasvamiti zloka: spaSTaH / / 350 // atha dayAyA eva mAhAtmyamAviSkurvanAha-sarvadAnetyAdi, sarvadAnAnAmagrimaM pradhAnaM dAnaM vitaraNaM zaucAnAM satyatapojalAdizaucAnAM zaucamuttamaM pradhAnaM kAraNaM nibandhanaM sarvasaukhyAnoM samastazarmaNAM yadetatprANirakSaNamiti // 351 // atha zeSadAnebhyo jIvitavyadAnasya prAdhAnyamAvedayannAha-zeSadAnAnItyAdi, spaSTazcAyaM zloka: // 352 // atha zeSadAnebhyo yathA jIvitavyadAnaM pradhAnaM tathA dRSTAntena spaSTayannAha-dRSTAnto'tra nara ityAdi, dRSTAnta udAharaNamatra dayAdAnAdhikAre naro mAnavaH ko'pi kazcidrAjaratnamalimluco rAjaratnahAricauro rAjaprasAdato rAjJa: prasAdena rAjyA paTTamahAdevyA mAraNAtprANavyaparopaNAdvinimocito rakSita iti // 353 // atha jIvaghAtinAmAmuSmikaM doSamAha-paretyAdi, paraprANAnAM prahANaM ghAtanaM tadutthapApasya pUra: pravAhastena pUritA vyAptA: patanti nimajjanti prANino jIvA: pApA: pApakAriNo narake tIvravedana iti // 354 // atha jIvadayAM stuvan vRttamAha-sadayetyAdi, sadayahRdayadattA sadayaM hRdayaM yeSAM te sadayahRdayAstairdattA, trAtani:zeSasattvA rakSitasakalajIvA, vidhRtaguNavitAnA vidhRto guNAnAM vitAno vistaro yayA sA, tathA sarvadharmapradhAnA sarvadharmottamA, jayatyatizete dalitadoSA vidAritAparAdhA, sarvakalyANapoSA sakala)ya:puSTikAriNI, janajanitasadakSA janAnAM janitAni santi zobhanAnyakSANIndriyANi yayA sA, tathA pAlitA sevitA jIvarakSA jIvadayeti vRttasamAsArtha: // 355 / / rAjaratnamalimlucadRSTAnta: punarayaMastyatra bhArate varSe vasantapuraM nAma nagaraM tatra jitazatrurnAma rAjA babhUva / atha tatraikena raNDAputrakeNa viSayaprasaktena dhanArthinA cauraiH saha saGgatiH kRtaa| anyadA taizcaurai rAjJo ratnabhANDAgAre kSAnaM dattaM, sa eva raNDAputraka: pravezito madhye, niSkAsitaM ca kiJcid dravyajAtaM, atrAntare vijJAtAste taskarA daNDapAzikena, caurAzcaurA iti jalpanto dhAvitA: subhaTA:, naSTAzcaurA;, gRhIto raNDAputrakaH, . Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake darzito rAjJaH tato rAjJA taralatAraM pazyannasau pRSTo yathA re re mugdha! kimarthaM caurikA kRtA ? tenApi mugdhatvena satyameva niveditaM / tato narendreNa bhaNitaM nAnena kadAcidapi caurikA kRtA / mugdho'yaM varAko mucyatAmiti / tato mantriNA jalpitaM deva ! yadyapyevaM tathApi nigRhItavya evAyamanyeSAM zikSAnimittamiti rAjJoktamevaM vidhehi tato'sau vadhya AjJapto dIno dayAjanako bhayAturo kampamAnazarIrakastaralatAraM cakSurvikSipan vadhyabhUmau netumArabdhaH, dRSTazcAlokagatayaikayA devyA dayAparItAnta:karaNayA dAsImukhena rAjA bhaNito yathA deva! cauramimaM prasAdaM kRtvA dinamekaM maduparodhena vimuJcasva? yenAsya kiJcidahaM sAMsArikaM sukhaM darzayAmi / tato rAjJA mukto'sau nItazca devyA nijagRhe, kAritaM ca tasya snAnabhojanapuSpatAmbUlavilepanAdikaM, paridhApito varavastrANi, DhaukitAstasya paJcaprakArA api viSayA:, gataM ca dInArANAM zatamekaM, tadvayatikaraM dvitIyadine rAjAnaM vijJapya dvitIyayA devyA tasya taskarasya kRtaM vizeSeNa snAnabhojanavastrAbharaNAdikaM, gataM ca dInArANAM sahasramekaM, tRtIyadine tRtIyayA devyA sa cauro mocita:, tayApi ca tadbhogAdau lakSa eko vyayIkRtaH, caturthadine yAvanna kAciddevyutsahate, tato rAjJA svayameva paTTamahAdevI bhaNitA yathA devi ! kiM te manorathA na pUryante ? kimenaM cauraM na muJcayasi? tayoktaM deva ! na tvaM mAmakaM vaca: karoSi, rAjJoktaM kimevaM vadasi? karomyeva tAvakaM vaca:, devI prAha deva! yadyevaM tarhi jIvannevaiSa varAko mucyatAmiti, rAjJApi tathA kRtaM, devyA ca sa nIto gRhe, yUdvA tadvA bhojanaM dattvA ca visarjitaH / tato'sau gantumArabdhaH, zeSadevIbhi: sA mahAdevI hasitA aho iyaM tyAginIti! tatastayA caura AkArita: pRSTazca kena te prabhUtaM dattamiti, sa prAha tvayA yayA jIvitavyaM dattamiti, yato mama pAzcAtyadinatraye idameva cetasi vartate yaduta prAtarahamavazyaM mAraNIya iti / na punarjAnAmi kiM mayA bhuktaM pItaM vA?, dattaM parihitaM vA?, sukhaM duHkhaM vAnubhUtamiti ?, adya punarjAne'haM yaduta tvayaiva mahAnubhAvayA mahAdevyA mahyaM trailokyasampado'pi dattA yayA me dattaM jIvitavyamiti / adyaiva jAto'haMjananyA, adyaivAhamamRtarasena sikta ityAdi tAM mahAdevIM paramopakAriNIM zeSadevInAM purata: zlAghayitvA gato'sau raNDAputraka iti| tadevaM sarvadAnAnAM madhye'bhayadAnaM pradhAnaM mahaditi sthitam / iti dayAdhikAraH samApta: 1 pazyan pRBICT Jain Education Interational Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 391 saGghapUjAdhikAraH 20 ukto dayAdhikAraH, iha ca paramArthavRttyA dayAlava: sarvajJazAsanasthitA eva bhavanti, te ca yathAzaktyA caturvidhamapi zramaNasaddhaM pUjayante ca, ato dayAdhikArAnantaraM saGghapUjocyate, tatraite zlokA: karmadrumakuThArAya, srvklyaannkaarinne| . jaganmaGgalabhUtAya, satpAtrAya mahAtmane // 356 // jJAnadarzanacAritra-sampadA kulsdmne| saMsArasArabhUtAya, sarvadA sukhahetave // 357 // zrImatsaGghasamudrAya, gunnrtnbhRtaatmne| pUjAM puNyajanaH ko'pi, kurute bhaktinirbharaH // 358 // zivasadmasamAroha-ni:zreNi: saralA smaa| guNagAtrai: samAkIrNA; saGghabhaktirgarIyasI // 359 // kiM kiM na pUjitaM tena ? saGgho yeneha pUjitaH / na cAnyadIdRzaM pAtraM, pavitraM bhuvi vidyate // 360 // yasya ni:zeSasaMsAra-pAravartI jinezvaraH / trilokakRtapUjo'pi saparyAM kurute svayam // 361 / / tIrthapravartanAkAle, bhrAmarIdAnapUrvakam / kRtajJatAM puraskurvan, yato nauti jino'pi tam // 362 // saGghavAtsalyata: pUrvaM, pshcaattiirthkro'jni| ata: kAraNabhAvena, saGghaH pUrvo nigadyate // 363 // sarvo'pi pUjita: saGghaH, saGghadeze'pi pUjite / yathaikapuSpadAne'pi, devo bhavati pUjitaH // 364 // sarvasaGgasaparyAyAH, phalamApnoti mAnavaH / pariNAmabhedato yasmAt puNyApuNyavyavasthitiH // 365 / / AsannasiddhikasyedaM, liGgamAhurmanISiNaH / yatsaGghapUjanaM zaktyA , bhaktisAraM vidhIyate // 366 // saGghapUjAphalaM proktaM, paraM siddhistathA'param / .. mAmarendranAgendra-zriya: sarvasukhapradAH // 367 / / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tyaktA durgativartanI pratihatA kaSTA parapreSyatA, mAnuSyaM saphalIkRtaM zazadhare svaM nAma sNlekhitm| sandhyArAgacalA: zriya: saphalatAM taireva samprApitA, yaiH sadvittacayena zuddhamanasA zrIsaGghapUjA kRtA // 368 / / saMsArasAgare poto, jJAnAdiguNabhANDabhRt / yenAyamarcita: saGgha-stena tIrNo bhavodadhiH // 369 / / yathAzakti yathAbhakti, yathAkAlaM yathAdhanam / saGghapUjA sadA kAryA, janmasAphalyamicchatA // 370 // gRhiNA sadvivekena, sNsaarbhybhiirunnaa| pUjanIya: sadA saGghaH, kRtArthaM janma kurvatA // 371 // Asannasiddhikaireva, saGghazca pUjyate naraiH / saGghapUjAratazcAtra, dhanasAro nidarzanam / / 372 // iti zlokA: saptadaza prAya: sugamA:, tathApi kiJcidvyAkhyAyate-karmadrumakuThArAyeti / karmANyeva drumA: karmadrumAsteSAM chedakatvAtkuThAra iva kuThAra: parazustasmai karmadrumakuThArAya, sarvakalyANakAriNe samastazreyovidhAyine, jaganmaGgalabhUtAya bhuvanamaGgalakalpAya, satpAtrAya zobhanabhAjanAya, mahAtmane pUjyAtmane iti prathamazlokArthaH // 356 / / tathA jJAnadarzanacAritrasampadAM kulasadmane kulagRhAya, saMsArasArabhUtAya bhavapradhAnakalpAya, sarvadAsarvasmin kAle sukhahetavesukhakAraNAyeti dvitIyazlokArthaH / / 357 / / zrImatsaGghasamudrAyeti zrImAMzcAsau saGghazca zrImatsaGgha:, sa eva samudrastasmai zrImatsaGghasamudrAya, guNaratnabhRtAtmane jJAnAdiguNamANikyAtmakAya, pUjAM saparyA puNyajana: puNyaprANI ko'pi kazcitkurute vidhatte bhaktinirbharo bhaktipraba iti tRtIyazlokArthaH // 358 // zivasadmasamArohaNani:zreNi: siddhisaudhasamArohaNAdhirohiNI, saralA dIrghA, samA vaiSamyarahitA, guNagAtrairjJAnAdiguNagAtrakai: samAkIrNA vyAptA saGghabhaktiH saGghArAdhanA garIyasI mahIyasIti caturthazlokArthaH / / 359 / / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 356-372 / saGghapUjAmAhAtmyam .. 393 kiM kiMna pUjitaM tena? sarvamapItyarthaH, saGgho jJAnAdiguNagaNayukto jantusamudAyo yenAtra pUjito'rcitaH, na cAnyatra naivAnyataradIdRzamIdRzaM pAtraM bhAjanaM pavitraM zuci bhuvi pRthivyAM vidyate samastIti paJcamazlokArthaH // 360 // na kevalaM saGghaH surAsuranarendrareva pUjyate, kiM tarhi? jinairapItyetaddarzayannAha-yasya ni:zeSasaMsArapAravartI jinezvara ityAdi zlokatrayaM sugamameva // 361-363 // atha para: prAha-nanu kathaM paJcadazakarmabhUmivartI pratiniyatadezavartinA zrAvakeNa saGghaH sampUjayituM zakyate? taddezasyaiva pUjayituM zakyatvAt, satyamuktaM, dravyato'sau dezapUjaka eva, bhAvatastu sakalamapi saGgha pUjayatIti darzayannAha-sarvo'pi pUjita: saGghaH saGghadeze'pi pUjite ityAdi zlokadvayaM sugamameva / / 364-365 / / atha saGghapUjakasya stutiM kurvan phalaM darzayan zlokatrayamAha-tatrAsannasiddhikasyedaM liGgamAharmanISiNa ityAdi zlokadvayaM pAThasiddhameva, tRtIyastu vyAkhyAyate-tyaktA ujjhitA durgativartanI kugatisaraNiH, pratihatA nirAkRtA kaSTA durantaduHkharUpA parapreSyatA parakarmakaratvaM, mAnuSyaM mAnuSatvaM saphalIkRtaM saphalatAM nItaM, zazadhare candramasi svamAtmIyaM nAma nAmadheyaM saMlekhitaM vinyastaM. sandhyArAgacalA: sandhyAkAlaraktAnusamaprabhA: [zriyo lakSmya:] saphalatAM phalavatItvaM taireva saGghapUjakaireva samprApitA lambhitA yairyakaiH sadvittacayena zobhanadravyajAtena zuddhamanasA nirmalAnta:karaNena zrIsaGghapUjA zrIguNavaccaturvidhazramaNagaNasaparyA kRtA vihiteti // 366368 // atha saGghapUjAphalameva rUpakatrayeNAha-saMsArasAgare ityAdi, asya vyAkhyA-saMsArasAgare bhavasamudre poto yAnapAtraM, jJAnAdiguNA eva bhANDaM krayANakaM tadvibhartIti jJAnAdiguNabhANDabhRt, yenAyamarcita: saGghastena tIrNo bhavodadhiriti sugamam / / 369 / / yathAzakti yathAbhakti, yathAkAlaM yathAdhanam / saGghapUjA sadA kAryA, janmasAphalyamicchatA // 1 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 . AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake gRhiNA sadvivekena, sNsaarbhybhiirunnaa| pUjanIya: sadA saGghaH, kRtArthaM janma kurvatA // 2 // iti zlokadvayaM kaNThya m // 370-371 // atha saGghapUjAkarturAsannasiddhikatvaM darzayan dRSTAntamAha-AsannasiddhikairevetyAdi zloka: sugamaH // 372 // dhanasArakathAnakaM tvidaMastIha mandarodAra-suramandiramaNDitam / kailAsaparvatottuGga-prevatprAkAraveSTitam // 1 // bhUripuNyajanAkIrNaM, kuberapurasannibham / puraM vizvapuraM nAma, mahAdhanajanAkulam // 2 // babhUva tatra vikhyAto, rAjamAnyo mahAdhana: / mahAyazA mahAtyAgI, sArthavAha: sumnggl:||3|| prakRtyaiva sadAcAra:, satyasandha: sadAzaya: / dayAdAkSiNyasaujanya-gAmbhIryAdiguNAlaya: // 4 // paropakAratAniSThaH, susantuSTaH priyaMvadaH / pApabhIru: sudhIrAtmA, dharmiSTho dhArmikapriyaH // 5 // kalpavRkSa ivAdhyakSa-pUritArthimanoratha: / sadbandhukumudAnandI, sadvRtta: pArvaNenduvat / / 6 / / surUpa: subhaga: zrImAn, kRtajJaH sukRtI kRtI / sadAdeyaH satAM mukhya:, zAntamUrtirguNapriyaH // 7 // babhUva preyasI tasya, prItipAtraM priyaMvadA / sunandAkhyA satImukhyA, bandhuvargasya vatsalA // 8 // muktAvalIva sadvRttA, sadguNagrAmarAjinI / saumyA sarvajanAnandA, candramUrtirivAmalA // 9 // padmapatravizAlAkSI, vishaalkmlaalyaa| mUrtA lakSmIrivAtyantaM, sarvalokasya vallabhA // 10 // sIteva rUpasampannA, zIlAlaGkAradhAriNI / dhvastadoSAruNasyeva, mUrtirlabdhamahodayA // 11 // sAlaGkArA suvarNADhyA, supadA lakSaNAnvitA / sadarthA jainavANIva, vibudhAnandadAyinI // 12 // devAnAM pUjane saktA, gurUNAM bhaktikArikA / strIjanocitakAryeSu, dakSA saralamAnasA // 13 // harSollasitaromAJcA, jalpantI madhuraM vaca: / yA dadau sarvadA dAnaM, dInAdibhyo nirutsukA // 14 // sapramodo'nayA sAdhu, sArthavAha: sumaGgalaH / kurvANa: svakulAcAraM, bubhuje viSayAn varAn // 15 // anyadA bahirudyAne, cmpkaamodnaamni| viharanta: samAyAtA:, sUraya: shiilsundraa:||16|| bhavyapadmAkarAdityA, bahuziSyA bahuzrutAH / sthitA: sAdhUcite sthAne, sarvadoSavivarjite // 17 / / vandanArthaM samAyAto, nAgariko jano bahuH / sumaGgalo'pi sAnandaH, sapatnIka: samAyayau // 18 // tato gambhIranAdena, sUribhirguNabhUribhiH / mahAmohaM nirasyantI, prArabdhA dharmadezanA // 19 // bho bho bhavyA bhavAdR:-maGgu mokSAbhikAGgibhiH / vimucyAdharmakarmANi, yatitavyaM dharmakarmasu // 20 // yata: saddharma evAtra, sarvasaukhyaprasAdhakaH / sAdhuzrAvakabhedena, sa ca dvedhodito jinaiH // 21 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 372 / dhanasArakathA 395 tatra kSamAdibhedena, prathamo 'dazadhoditaH / saddarzanAdisaMyuktaH, paJcavratavibhUSitaH // 22 // zuddhasamyaktvamUlIya:, paJcANuvratasaMyuta: / dvitIyo gRhiNAM dharmo, nAnAbhigrahabhUSitaH // 23 // . tatyaktvA sarvasAvA, sarvasaGgaM vimucya ca / kurudhvaM sAdhusaddharma, yadIcchA siddhizarmaNi // 24|| athavA dezataH kRtvA, sAvadyArambhavarjanam / kurudhvaM zrAvakaM dharmaM, suzrAvakaniSevitam // 25 // dharmArthinA ca bhI nityaM, kartavyaM devatArcanam / trisandhyaM zuddhabhAvena, vidhinA kusumAdibhiH // 26 // devazcAtra sa vijJeyo, ya: kSINAzeSakalmaSa: / ni:zeSadoSanirmuktaH, sarvajJa: sarvadarzanI // 27 // tathA sadgurusadbhakti-vidheyA vidhipUrvakam / dAnasanmAnasatkArai-vaiyAvRttyArthanAdibhiH // 28 // sadguruzca sa vijJeyo, yo gItArtho bahuzrutaH / akSatAcAracAritro, ni:saGgo ni:spRhastathA // 29 / / tadante zuddhasiddhAntaM(nta:), zrotavyaM(vya:) zuddhacetasA / zrutvA tadanusAreNa, kartavyA sdnusstthitiH|| tathA paropakAro'pi, kartavya: zaktita: sadA / paropakAritA yena, satpuruSatvalakSaNam // 31 // tata: santoSibhirbhAvyaM, na bhAvyamatilobhibhi: / yata: santoSiNAM nityaM, jAyate paramaM sukham // 32 // tathA bhAvyaM bhavasyAsya, nirguNatvaM pade pde| yatra-mitrANyamitrANi, jAyante svajanA: pare // 33 // mAtA janI janIrmAtA, pitA putraH suta: pitA / bhrAtA ripU ripurdhAtA, yatrAsau nirguNo bhava: // 34 // tathA naSTe vinaSTe vA, mRte vA vallabhe jne| viditvA bhavanairguNyaM, zoka: kAryo na dhIdhanaiH / / 35 / / zoko hi dharmanAzAya, duHkhAya ca prajAyate / nApi kaJcidguNaM puMsAM, puSNAtIha kRto'pi hi // 36 // tathA bho bho nihantavyAH , kaSAyA duSTazatrava: / hate snehe sa moho'pi, hata eva na saMzayaH // 37 // hate mohe hatAnyeva, zeSakarmANyapi sphuTam / sarvakarmaprahANe ca jAyate zAzvataM sukham // 38 // tathA lokaviruddhAni, varjanIyAni darata: / tadvarjanaparo yena, sarvadA zlAghyate janaiH // 39 // dAtavyaM sarvadA dAnaM, diinaadibhyo'nukmpyaa| supAtrebhyazca sadbhaktyA, nirjarArthaM vidhAnataH // 40 // sukSetre vApayedbIjaM, supAtre nikSipeddhanam / sukSetre ca supAtre ca, nikSiptaM na vinazyati // 41 // pAlanIyaM varaM zIlaM, sarvato dezato'pi vaa| zIlaM hi sarvadA yena, ni:zeSaguNabhUSaNam ||42||yt: aizvaryasya vibhUSaNaM caturatA zauryasya vAksaMyamo, rUpasyopazamaH zrutasya vinayo vittasya pAtre vyayaH / akrodhastapasaH kSamA prabhavato dharmasya nirvAcyatA, sarveSAmapi sarvakAlaniyataM zIlaM paraM bhUpaNam / / tathA dvAdazabhede'pi, tapa:karmaNi zaktita: / udyatavyaM yato yAnti, sarvakarmANi saGkSayam // 44 // yathA yathA tapastIvaM, tapasyanti tapasvina: / tathA tathA pralIyante karmANyAtmapradezata: // 45 // 1 dazadhA gadita:-BJCI Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake yata:- tAvijaM taha pattharaha, jaha nivvaTTai lohu / taha jIvaha tavatAviya, phiTTai kammavirohu // 46 // tathA bhavyA sadA bhAvyA; bhAvanA bhavabhedikA / yato'tra bhAvanAhInaM, dAnAdyapi na zasyate // 47 // tathA bhavadbhirbho bhavyA:, kartavyA ziSTasaGgatiH / unmArgasya nirAkI, sanmArgasya pravartinI // 48 // ziSTasaGgena bhavyAnAM, dUraM nazyati durmati: / sumatirvardhate nityaM, svArthasiddhistato dhruvA // 49 // / svArthasiddhayA mana: svAsthyaM, mana:svAsthye sudhIradhI: / 'suSThadhIradhiyo nityaM, dharmadhyAnaM prvrtte| dharmadhyAnapravRttyA ca, zukladhyAnamavApyate / tata: karmakSayo'vazyaM, tato mokSa: sadAsukhaH // 51 // tathA guNavallokasya, vidheyo vinayo'nizam / vinayo hi nRNAM yena, sarvasampattikAraNam / / 52 // nirdhano'pi kurUpo'pi, videzyo'pi jaDo'pi hi| vinIto jAyate jantu-vallabha: sarvadehinAm // 53 // labhate ca varAM vidyAM, kIrtiM lakSmI ca sundarAm / durvinItastu no svArthaM, kadAcidapi saadhyet|| tathA dUraM parityAjyA:, zabdAdiviSayA budhaiH / viSayiNAM hi jAyante nAnArUpA: kadarthanA: // 55 / / yata:- kalaribhitamadhuragAndharva-tUryayopidvibhUSaNaravAdayaiH / zrotrAvabaddhahadayo hariNa iva vinAzamApnoti // 56 // gativibhramegitAkAra-hAsyalIlAkaTAkSavikSiptaH / rUpAvezitacakSuH, zalabha iva vipadayate vivazaH // 17 // *snaanaanggraagvrtik-vrnnkdhuupaaNdhivaaspttvaasaiH|| gandhabhramitamanasko, madhukara iva nAzamupayAti // 58 // miSTAnnapAnamAMso-danAdimadhurarasaviSayagRddhAtmA / galayantrapAzavaddho, mIna iva vinAzamApnoti // 59 // zayanAsanasambAdhana-suratasnAnAnulepanAsaktaH / sparzavyAkulitamati-gajendra iva vaddhayate mUDhaH // 60 // evamaneke dopAH praNaeziSTeTadRSTaceSTAnAm / durniyamitendriyANAM, bhavanti vAdhAkarA bahuzaH // 61 // ekaikaviSayasaGgA-drAgadvepAturA vinaSTAste / kiM punaraniyamitAtmA, jIvaH paJcendriyavazAtaH // 62 / / [prazamarati prakaraNe kA. 41-47] tathA bho: ! sarvadA kAryo, vivekaH sarvakarmasu / vivekAdeva yeneha, kAryasiddhirbhavennRNAm // 63 // vivekAdeva saddharmo, vivekAdeva puujytaa| vivekAdeva satkIrti-vivekAdeva sadgatiH // 64 // 1 suSThadhIradhiyA dhIraMdha B // 2 snAnAGgarAgavartaka-vartika dhUpA BJC || Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 372 / dhanasArakathA viveko nirmalaM cakSu-rmokSamArgapradarzakam / vivekaH sundarodAraM, nRNAM hRdayamaNDanam ||65|| tathA hitaM mitaM satyaM, vaktavyaM komalaM vacaH / komalaM bhASito yena, jIvo ruSTo'pi tuSyati ||66|| na tathA zazI na salilaM, na candanaM nApi zItalacchAyA / prahlAdayanti hRdayaM, yathA hi madhurAkSarA vANI // 67 // na tathA viSaM na zastraM, nAgnirna ripurna dAruNo vyAdhiH / udvejayanti hRdayaM, yathA kaTukabhASiNI vANI // tathA bhavadbhirbho bhAvyaM, sarvadApi dayAlubhiH / dayA hi yena dharmasya, sarvasvamiti gIyate // 69 // dAnaM zIlaM tapo dhyAnaM, maunakSAntyAdayo guNAH / satyaM zaucaM ca pANDityaM, dayAyuktaM hi zobhate // yataH paThitaM zrutaM ca zAstraM, guruparicaraNaM ca gurutapazcaraNam / ghanagarjitamiva vijalaM, viphalaM sakalaM dayAvikalam / / 71 / / vinayavihInaH ziSyo, gururapi tattvopadezatAzUnyaH / jJAnaM ca jIvarakSaNa rahitaM bhasmanihUtaM niyatam // tathA bho bho yathAzaktyA, vidheyA saGghapUjanA / saGgha muktvA yato nAsti, pUjyamanyajjagattraye / 73 / sampUjyA hi guNA eva, na pUjyaM dehinAM vapuH / te ca sarve'pi vidyante, saGgha sAtizayA yataH // 74 // | susAdhuvratinIzrAddha-suzrAvikAprabhedataH / saGghazcaturvidho jJeya:, sa cAvazyaM guNAnvitaH // 75 // guNA: punarvaraM jJAnaM, darzanaM caraNaM tathA / tapaH satyaM ca zaucaM ca, sarvaM saGkhe'sti sarvadA // 76 // evamAdiprabandhena, sUriNA dezanA kRtA / prabuddhA bahavo lokA, vrataM ca pratipedire // 77 // dezato viratiM kecit, samyaktvamapare tathA / anye tu madyamAMsAdi - viratiM pratipedire // 78 // atrAntare samutthAya, sArthavAhaH sumaGgalaH / natvA sUriM babhANaivaM, lalATaghaTitAJjaliH // 79 // bhagavan ! zrAvakaM dharmaM, mamAkhyAhi vizeSataH / tameva kartumicchAmi, sAdhudharme na me matiH // 80 // sUrizcAha zRNu zrIman !, sAvadhAnaM prakathyate / iha hi zrAvakeNAdau, dAtavyA''locanA guroH // 81 // trividhaM trividhenaiva, samyagmithyAtvatastataH pratikramya samAzreyaM samyaktvaM suvidhAnataH ||82|| vidhizcAyaM 397 samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamati, sammattaM uvasaMpajjatti, no se kappai ajjapabhiMti annautthie vA annautthiyadevANi vA annautthiyapariggahiyANi vA ceiyANi dattae vA nasittae vA, puvviM aNAla [vi]ttaeNaM vA, Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNupayAuM vA annattharAyAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNaM seyaM sammatte pasatthasammattamohaNIyakammANuveyaNovasamakhayasamutthe, pasamasaMvegAdiliMge suhe AyapariNAme pannatte / [pratyAkhyAnA''vazyakasUtre hAribhadrI TIkA pR. 214] Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 AcArya zrIvardhamAnasUricite svopaz2aTIkAsahite dharmaralakaraNDake tatra samyaktvaM nisargA-bhigamAbhyAM labhyate, tatra nisarga: svabhAva:, abhigamo gurusakAze dharmazravaNaM, tatra naisargikaM samyaktvaM suzrAvakasatkaputrapautrANAM veditavyaM, svayambhUramaNAdisatkamatsyAdInAM vA, te hi tatra pratimAsaMsthAnAni padmAni matsyAn vA samAlokya vizuddhAdhyavasAyasamAyogena saJjAtajAtismaraNA: samyaktvaM pratipadyante, adhigamanena puna: sadgurusakAze dharmazravaNaM kurvatAM saMvegato jIvAjIvAdisamastatattvAnAM yadutpadyate tadadhigamasamyaktvamiti, asya tu zramaNopAsakeneme paJcAticArA jJAtavyAH, na samAcaritavyA:, tadyathA-zaGkA, kAGkSA, vicikitsA, parapAkhaNDaprazaMsA, parapAkhaNDasaMstava iti / tatra zaGkA dvividhA-dezata: sarvatazca, tatra dezata: kimayaM jIvo'sti vA na vetyAzaGkate, sarvata: paJcApi dharmAstikAyAdaya: santi vA na veti / kAGgApi sarva-dezAbhyAM dvidhA, dezatastAvadArhataM darzanaM sundaramidamapi ca saugataM sundaramiti kRtvA samAdhayituM yuktamityAkAGkSA, iti, sarvata: sarvANyeva darzanAni / vicikitsA phalaM prati sandeha:, yathAsya sadanuSThAnasya paraloke phalaM kiJcidbhaviSyati naveti vidvajjugupsA vA, vidvAnsa: sAdhavasteSAM jugupsA nindA parapAkhaNDaprazaMsA parapAkhaNDizlAghA, parapAkhaNDisaMstavastatparicaya iti|| evaM samyaktvaM pratipadyA'NuvratAdIni vratAni pratipadyate, tadyathA-sthUlakaM prANAtipAtaM zramaNopAsaka: pratyAkhyAti dvividhaM trividhenetyAdibhaGgakaracanayA, saMca prANAtipAto dvividha:, saGkalpata Arambhatazca, tatra saGkalpato yAvajIvatayA pratyAkhyAti, tatrApi niraparAdhasya pratyAkhyAnaM, na sAparAdhasyeti, Arambhaja prANAtipAtaM tu na pratyAkhyAtyeva, sthUlakaprANAtipAtaviramaNasya zramaNopAsakeneme paJcAticArA jJAtavyAH, na samAcaraNIyAH, tadyathA-vadho bandhazchavicchedo'tibhArAropaNaM bhaktapAnavyavacchedazca, evaM sthUlamRSAvAdaviramaNAdIni zeSaikAdazazrAvakavratAni savistaraM sUriNA vyaakhyaataani| tato vyAkhyAmimAM zrutvA, sUri matvA sumaMgala: / hRSTacitto babhANaivaM, lalATaghaTitAJjaliH // 83 / / prayacchAnugrahaM kRtvA, gRhidharmaM bhadanta ! me / kartuM nAlaM yatedharmaM, cAritrAvaraNAdaham / / 84 / / tato jJAtvA tadAkUtaM sUriNApi tathA kRtam / tatazca sUrimAnamya, gato gehe sumnggl:185|| sAnando dharmasamprAptyA, dinakRtyAni cakAra sa: / kRtArthaM manyamAna: svaM, suSvApa vidhinA nishi|| prAtarutthAya bhUyo'pi, gata: sUripadAntikam / zruto dharmo jinAkhyAto bhaktisAraM tadantike // 87|| evaM dine dine zRNvan dharmaM sUrisamIpake / jAto jIvAditattveSu vijJa: sarvajJazAsane // 88 // tato'sau kRtazRGgAro, vibhUtyA saparicchadaH / paJcadhAbhigamenaiva, yAti jainendramandire // 89 // 1 tadantike yadidharma na kSama: kartu-BJC I Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 372 / dhanasArakathA 399 pUjayati vidhAnena, jainabimbAni bhaktita: / tata: karoti sampUrNaM, vidhivaccaityavandanam // 10 // tata: stauti jinaM cAru-gambhIrArthamahAstavaiH / tato maharddhito yAti, sAnando gurusannidhau // 11 // suprazAntaM guruM bhaktyA, vanditvA vidhipUrvakam / pratyAkhyAnaM yathAzaktyA, karoti saparicchadaH // 12 // tato gurvAjJayA zeSa-susAdhUnabhivandate / pratipattiM mudA kRtvA, zrAvakANAM yathocitAm / / 93 // tata: zRNoti siddhAntaM, pramodabharanirbharaH / tato yAti nije gehe, dharma''karNanaraJjita: // 14 // tato nyAyyaM karotyeSa, vyavahAramaninditam / dApayitvA tato dAnaM, dInAdibhyo yathocitam // 15 // sAdhuvarga varAhAraiH, sadbhaktyA pratilabhya ca / kRtvA tRptiM nijapreSya-zizuvatsAdigocarAm // 16 // vanditvA gRhacaityAni, bhAvasAraM vizAladhI: / pratyAkhyAnaM nijaM smRtvA, paThitvA paJcamaGgalam // 17 // kAle bhuGkte vidhAnena, suprazAnto nirAkula: / hitaM mitaM varaM pathya-mAhAraM puSTikArakam // 98 // bhuktAnte ca zucirbhUtvA, vandate jinapuGgavam / pratyAkhyAnaM tata: kRtvA, vidhAmyati kssnnaantrm| bhUyo'pi yAti sAdhUnAM, pArzve yadi nirAkula: / zRNoti tatra saddharmaM, svAdhyAyAdi karoti ca // 100 // tato yAti nije gehe, 'cikIrSedyadi bhojanam / no cettatraiva sAdhvante, lAtvA sAmAyikaM ttH|| pratikrAmati saMvigna:, samameva hi sAdhubhiH / tato vizrAmaNAM zaktyA, sAdhUnAM prakaroti saH // 102 // tato gatvA nije gehe, zete kRtvocitaM vidhim / ityAdi sarvadA sarvaM, suzrAvakajanocitam // 103 / / vidadhatsadanuSThAnaM, gamayAmAsa vAsarAn / anyadA rathayAnena, sapatnIka: sumaGgala: // 104 // gacchan grAmAntaraM kaJcit, purAsannaM dadarza sa: / patitastambhasaghAtaM bhagnaprAkAratoraNam // 105 // vizIrNAzeSapaTToghaM, mahajIrNajinAlayam / tato'sau bhAryayA'bhANi, yathedaM dRzyate kimu ? // 106 // zyAmalaM parvatAkAraM, mahAmeghasamaprabham / sa provAca priye ! jIrNa-metajainendramandiram // 107|| patitaM sarvato bhagnaM, vizIrNAzeSasandhikam / evaM tAvatha jalpantau, samprAptau ca tadantike // 108 // uttIrya ca rathAttatra, praviSTau tau jinAlaye / dRSTaM jainezvaraM bimbaM, zAntaM kAntaM manoharam // 109 // pUjitaM ca varodAra-sugandhakusumAdibhiH / kRtaM ca bhaktiyogena, vidhivaccaityavandanam // 110 // tato bahirviniSkramya, sapatnIka: sumaGgala: / samyagAlokayAmAsa, sarvatastajinAlayam // 11 // dRSTaM ca tattathA tena, bhagnaluptaM samantataH / tato'sau bhAryayA'bhANi, dharme dattaikacittayA // 112 // kiJcinnA[thA]tha yAce'haM, yadyavazyaM dadAsi me / sa prAha yAcyatAM yatte, rocate manasa: priye ! // sAvadannAtha ! yadyevaM, suprasAdo'si mAmabhi / tadenamuddharasva tvaM, zIrNaM jIrNaM jinAlayam // 11 // gRhANa phalametAsAM, sandhyArAgacalathriyAm / [saMsthApaya nijAtmAnaM, muktilakSmIgRhe drutam // 115 // yato jIrNajinAgAra-samuddhAravidhAyinAm / sarvajJAgamavettAro, varNayanti mahAphalam // 116 // 1 yadi kariSyati-BJI krissyedydi-mu.| Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopaz2aTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tadyathA- ye jIrNamarhatAM geha-muddharanti mahAtmanaH / AtmAnamuddharantyete, patantaM durgadurgatau // 117 // nistIrNastairbhavAmbhodhi-vidIrNo mohamandaraH sthagitaM durgatidvAraM, yairjinAgAramuddhRtam // 11 // kundenduzaGkasaGkAzA, teSAM kIrtiryazastathA svagotraM jIvitaM janma, taireva saphalIkRtam // 119 // svabhAvacaJcalairvittaiH prAtaH prAghUrNakaprabhaiH / yairakAri jinAgAra-samuddhAro mahAtmabhiH // 120 // zrutvedaM sundaraM vAkyaM, sunandAyA: sumaGgala: / evaM priye ! karomIti, babhASe bandhuraM vacaH // 121 // sAdhu sAdhu tvayA proktaM, he priye ! priyabhASiNi !! pratibhAti mamApIdaM, tvadvAkyena vizeSataH // 122 // tato gatvA gRhe tUrNaM, sapramodaH sumaGgalaH / sUtradhArAdisAmagrI, kRtvA tatra samAgataH / / 123 / / stokaireva dinaistena, bhUrivRttiM prayacchatA / samuddhRtaM janAnandaM, tujhaM tajinamandiram // 124 // kAritA ca mahAyAtrA, netrAnandavidhAyinI / pradattaM ca mahAdAnaM, santoSitajagajanam // 125 // kRtA caturvidhasyApi, saGghasya paripUjanA / bhaktisAraM varAhAra-vastrapAtrAdivastubhiH // 126 // tato dInAdilokebhyo, dadaddAnaM yathepsitam / zlAghyamAno janaiH sarvaiH, sArthavAho gRhaM gata: // 127 / / evaM kArayatA tena, yAtrAM tatra jinAlaye / bhUriza: zAsane jaine, kRtA prAjyA prabhAvanA / / 128 / / bahudhA saGghapUjA ca, kRtA tena mahAtmanA / suzrAvakasamAcAro, vizuddha: pAlitazciram / / 129 / / . kAle samAdhinA mRtvA, svarga IzAnanAmani / indratulya: suro jAto, mahAtejA maharddhikaH // 130 // sunandApi priyA tasya, dharmiSThA dhArmikA priyaa| suzrAvikA samAcAraM, pAlayitvA sunirmalam // 131 / / samprApyArAdhanAmante, kalpa IzAna eva hi / tasyaivendrasamAnasya, devasyAmalatejasaH / / 132 / / jAtAgramahiSItvena, devI divyarddhisaMyutA / kAntakAJcanasacchAyA, cndrkaantaabhidhaankaa|| tata: sumaGgalajIvo, devo divyaM mahAsukham / candrakAntAyutastatra, bhuktvA samprItamAnasa: // 134 // cyutvAtraiva samutpanno, bhaartkssetrsNsthite.| dharAsAre pure ramye, mahAdhanajanAkule // 135 // putra: zreSThidhanAkhyasya, dhanazrIkukSisambhava: nijAta: kAlakrameNAsau, zubhagrahanirIkSita: // 136 // kAritaM ca tata: pitrA, vardhApanakamuccakaiH / mAsAnte vihitaM nAma, dhanasAra iti sphuTam // 137 / / vAJchitAzeSasampattyA, vardhamAno guNaiH saha / udagraM yauvanaM prApta:, kAminIjanamohanam // 138 // itazca candrakAntApi, tatazcyutvA sthitikSaye / atraiva ca dharAsAre, pure pauraguNAlaye // 139 / / zrIdattapreSThina: putrI, zrIkAntAkukSisambhavA / jayazrI ma saJjAtA, ruuplaavnnysNyutaa|| Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 372 / dhanasArakathA 401 sampadyamAnaniHzeSa-nirantaramanorathA / vardhamAnA yathAsaukhyaM, prAptA ca varayauvanaM // 14 // athainAmanyadA bAlAM, krIDantIM nijamandire / sakhIbhi: saha sAnandAM, dhanasAro vyalokayat // 142 / / pUrvajanmAnubhAvenA-'nurAgo'jani tAmabhi / vIkSitA sA ciraM tena, locanaiH snehamantharaiH // 143 // tayApyeSa janAdhyakSa, sasnehaM sAdaraM ciram / sarvAGga mnthrainetrai-rivaarN vilokita: // 14 // dhanasAstata: kAma, viddha: kAmazilImukhaiH / gato gehe samaM mitra-stAmeva hRdi cintayan // 145 // dhanenApi hi vijJAto, vRttAnto'yaM kathaJcana / tata: sampreSitAstena, tatkSaNaM nijakA narAH // 146 // zrIdattazreSThino gehe, jayazrIyAcanAkRte / gatAste kathitaM tasya, dhanazreSThivacastata: // 147 // pratipannaM tatastena, vaca: sAnandacetasA / tairAgatya naraistuSTai-rdhanAyedaM niveditam // 148 // tatazcobhayapakSAbhyAM, samArabdhA savistaram / kartuM vivAhasAmagrI, pramodabharanirbharam // 149 / / krameNa gaNakAkhyAte, samprApte lagnavAsare / vRttaM tayoH pramodena, pANigrahaNamaGgalam // 150 // pUrvajanmAnubhAvena, dhanasArajayazriyoH / saJjAto nibiDa: snehaH, samAnanditacittayoH / / 151 / / athAsya dhanasArasya, jAtaM mitracatuSTayam / sadA ziSTasamAcAra, nibiDasnehabandhuram // 152 // rAjaputra:susenAkhyo, mantriputro gunnaakrH| sArthavAhasutazcandraH, shresstthiputr:shubhngkrH||153|| evaM ca dhanasAro'sau, sArdhaM taizca vayasyakaiH / krIDannAnAprakArAbhiH, krIDAbhi: prItamAnasa: / / 154 // prakRtyaiva dayAdAna-dAkSiNyAdiguNAnvita: / prakRtyaiva ca dharmArthI, gamayati sma vAsarAn // 155 // anyadA taM pade kRtvA, tatpitA dhananAmakaH / dharmasthAne nijaM vittaM, viniyojya yathocitam // 156 // kRtvA sausthyaM kuTumbasya, saMvigno bhavabhIruka: / zamasundarasUrINAM, samIpe vratamAdade / / 157 / / atha kulakramAyAtaM, sadvyavahAramaJjasA / vidadhaddhanasAro'pi, rAjAdijanasammata: / / 158|| pUrvajanmakRtodAra-saGghapUjAprabhAvata: / acirAdeva ca triMza-tsvarNakoTIzvaro'jani // 159 / / tato'sau rAjaputrAdyaiH samameva vayasyakaiH / kurvan ziSTasamAcAraM, bubhuje nijasampadam // 160 // anyadA bahirudyAne, bakulAmodanAmani / viharanta: samAyAtA, dayAsArAkhyasUrayaH // 161 / / ziSyasaGghasamAyuktA, yuktA: paJcamahAvrataiH / matizrutAvadhijJAna-vijJAtabhavavistarA: // 162 // sthitA: sAdhUcitasthAne, sarvadoSavivarjite / AyAto vandanArthaM ca, nAgariko bahurjanaH // 163 // zrutvedaM dhanasAro'pi, samaM rAjasutAdibhiH / sadbhaktikautukAkSipto, vandanArthamupAgataH // 16 // tatazca sUriNA sajalajaladanAdena mahAmithyAtvadhvAntadhvaMsanaikabhAnuprabhoMpamA, zArIramAnasAnekaduHkhadAvAnalavidhyApanaikamahAmeghasamaprabhA, svargApavargasaMsargakAriNI,. apArasaMsArasAgaranimajajjantusantAnasamuttAravidhAyinI prArabdhA dharmadezanA. yathA bho bho bhavyA ! janmajarAmaraNabhISaNo'yaM saMsAra:, vividhA''dhivyAdhividhuro'yaM sadAsannatarApAya: kAya:, zaradabhravibhramo'yaM vibhavavistAra:, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake satatapAtukamidamAyuSkaM, karikarNataralataraM tAruNyaM, jaladhijalakallolalolalAvaNyaM, svakAryaniSTho'yaM bandhanabhUto bandhuvargaH, durgatipAtahetubhUto'yaM strIvarga:, saMsAravartinAM jIvAnAM pade pade iSTajanaviprayoga:, aniSTajanasamprayoga:, :ripurAjAdikRto mahAparibhava:, mAnakhaNDanaM, cittasantApaH, sulabhA vipado, durlabhA: sampadaH, durantA nAnAnarthakAriNo rAgAdayo mahAvairiNa:, durlabhA ca bhUyo'pi jaladhijalamadhyapatitaM ratnamiva mAnuSatvAdisAmagrI tadimAmanantAnantapudgalaparAvartaparyante kathaJcideva tuSTivazAdAsAdya vivekavadbhirdharme yatno vidheya:, sa cAhiMsAdilakSaNa: pUrvAparAviruddhasarvopAdhivizuddha: sarvajJabhASita eva durgatigartanipata- jjantUddharaNalakSaNayogAtparamArthato dharmatAM bhajate, ato'yameva prekSApUrvakAribhi: kaSacchedatApasaMzuddho jAtyasvarNamivAvikalaphalapradAnapravaNo grAhya iti / ayaM ca sarvajJapraNIto dharmo dvidhA yatizrAvakadharmabhedAt, tatra yatidharmaH kSAntimArdavArjavamuktitapa:saMyamasatyazaucAkiJcanyabrahmacaryabhedAddazadhA, zrAvakadharmastu samyaktvamUlANuvratapaJcakaguNavratatrikazikSApadacatuSTayabhedAd dvAdazadhA / ityAdi yatidharme zrAvakadharme ca saprabhede dayAsArasUriNA prarUpite sati kaizcidbhavyasattvai: zArIramAnasAnekadu:khasambhArAsArasaMsAracArakAvAsanirviNNaiH nikhilakarmakSayodbhUtanikbAdha-nirantaranirupamAnandasandohasundarasukhaparamparAparikalitazAzvatazivasadanazikharasaMvAsalampaTamAnasai: janmajarAmaraNabhISaNabhaMvabhramaNarINaprANigaNaparitrANakAriNI, durantadurgatigartanipatajjantusantAnasamuttAriNI nikhilakaTukaThina-ghanakarmavanagahanadahanadAvAnalajva- lajjvAlAvalI, sakalakalilakaluSamalapaTalaprakSAlanasajala- jaladAvalI, caturgatikasaMsArodbhavAnantadurantatIkSNaduHkhapreDacchAkhisantatisaJchedanoddharaniSTharakuThArikA, amaranaranabhazcarapravarataraprAjyarAjyAdisakalAtulavipulakalyANaparamparAkArikA, sarvasAvadyayogavivarjanarUpA sarvavirati: pratipannA, kaizcit samyaktvamUlapaJcANuvratasaptazikSApadarUpA dezaviratiraGgIkRtA, kecittvaviratasamyagdRSTayaH saJjAtA:, kecittu madyamAMsAdiviratirUpAnanekAnabhigrahAn pratipannavanta:, anye punarbhadrakabhAvamupagatavanta iti / atrAntare dhanasAro, natvA sUriMmapRcchata / yathA svAmin ! kimasmAbhiH, kRtaM karma zubhaM puraa?|| paJcAnAmapi satprIti-rasmAkaM yena vartate / evaMvidhAzca saJjAtA:, sampada: kena hetunA ? // 16 // sUriH provAca bho bhadrA:!, zrUyatAM sAvadhAnakaiH / yuSmAkaM yena satprIti-stadetatkathayAmyaham // 167 // atraiva bhArate varSe, pure vizvapurAbhidhe / babhUva dhanasAra ! tvaM, sArthavAha: sumaGgalaH // 168 // ete tvAsan susenAdyA, vaNikputrAstavaiva bhoH / sasnehA ekacittAzca, catvAro'pi parasparam // 169 / / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 372 / dhanasArakathA 403 vANijyaM cakrire tatra, dravyamAdAya tAvakam / tvayApi saha samprIti-reteSAmabhavatsadA // 170 // tathA caiSAM tvamevAsI:, pramANaM sarvakarmasu / tatrApyebhiH samaM sakhyaM, snehasAraM tavAbhavat // 171 / / gRhItvA zrAvakaM dharmaM, sUrINAmantike purA / saMhataireva yuSmAbhiH, sarvairAsevita: kila // 172 // tathA jinagRhaM jIrNaM, dhanasAra ! tvayA sadA / samuddhRtya kRtA cAru-ryAtrA tatra jinAlaye // 173 / / bhUdrivyavyayo jAtI, jAtA tIrthaprabhAvanA / tathA kRtA suvastrAdyaiH, sapUjA ca tatra bhoH // 17 // etadebhirbhavanmitraiH, sarvamevAnumoditam / pradattaM ca nijaM vittaM, dharmasthAneSu zaktitaH // 175 // tato mRtvA gatA: sarve, kalpa IzAnanAmani / tatazcyutvA ca saJjAtA, yUyamete vayasyakAH // 176 // tadbhoH pUrvabhavAbhyAsA-jAtA va: prItiraJjasA / saGghapUjA kRtA tena, tavedRkSA gRhe zriyaH // 177|| evaM sUribhirAkhyAte, teSAM prAcInajanmani / jAtismaraNamutpannaM, sarveSAmapi tatkSaNam // 178 / / tata: saMvegamApannAH, sarve saMsArabhIravaH / kRtvA karAJjaliM mUrdhni, sUrimevaM babhASire // 179 / / bhagavan ! susthatAM kRtvA, svakuTumbasya sAmpratam / saMsArottAriNIM dIkSAM, gRhiissyaamstvaantike|| sUriNoktaM ca hyatrArthe, mA vilambaM kariSyatha / sUri-natvA tato gehe, gatA: sarve nije nije // 18 // tatastaiH saMhatairbhUtvA, cAruyAtrAmahotsavAH / kAritA: sarvacaityeSu, sarvA sarvayatnataH // 18 // dInAnAthAdilokebhyo, dattaM dAnaM kimicchitam / dAnapUrvamamAghAta, udghoSita: purAdiSu // 183 // varairvastraivara: pAtrai-varAhArairvarauSadhaiH / varaiH kambalaratnaizca, varairdharmadhvajAdibhiH // 184 // sampUjita: samagro'pi, saGghaH sarvaguNAlayaH / bhAvasAraM guNAdhAraH, saMsArottAraNakSamaH / / 185 / / sarvasAdharmikANAM ca, kRtaM vAtsalyamuccakaiH / dattaM dravyaM vizeSeNa, sarvatIrtheSu puSkalam // 186 // ityAdi sakalaM kRtyaM, kRtvA kRtyavicakSaNaH / kRtvA svasya kuTumbasya, sarvasausthyaM vishesst:|| tata: kAJcanasadratna-ramyAsu zibikAsu te / Aruhya kRtazRGgArA-zcArucandanacarcitAH // 188 // zubhrAlaGkArasadvastrA, maharyA puramadhyata: / niSkrAntA dadato dAnaM, yathAkAmaM tadarthinAm // 189 / / zlAghyamAnA janai: sarvaiH, stUyamAnAzca bandibhi: / evaM krameNa kurvanto, varAM tIrthaprabhAvanAm // 190 // gatA udyAnanaikaTaye, tata: sarve'pi saMhatA: / zibikAta: samuttIrya, vratotkaNThitamAnasA: // 191 // gatAste pAdacAreNa, sUrINAmantikaM tata: / dattvA pradakSiNAstisro, natvA sUri babhASire // 192 // nirviNNA vayametasmA-'tprabho! saMsAravAsata: / dehi dIkSAM jinoddiSTAM, saMsArocchedakAriNIm / / 193 / / tataste sUriNA sarve, dIkSitA vidhipUrvakam / anuziSTAzca sadvAkya-rbhavanairguNyadarzakaiH // 194 // yathA bho bho durApeyaM, bahIbhirbhavakoTibhi: / mAnuSatvAdisAmagrI, sA samprAptAM-bhavAdRzaiH / / 195 // tathA tathA yatadhvaM bho, saMyame niyame vrate / saphaleyaM samagrApi, jAyate ca yathA yathA // 196 / / evaM dattA prabandhena, guruNA tvnushaasnaa| tairapyatyantasaMvinaiH, samyageva pratIcchitA // 197 // 1degbhagavan ! saMdeg BI Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake tataste sAdhavo jAtA:, zAntacetojitendriyAH / paJcadhAcArasampannA-stapa:saMyamasaMyutA: // 198 // zikSitA dvividhA zikSA, grahaNAsevanAbhidhA / jAtA: krameNa gItArthAH, zIlasaMyamazAlinaH // 199 // bhavyopakaraNe niSThA, vihRtA: saha sUribhiH / nAnAprakAradezeSu, grAmeSu nagareSu ca / / 200 / / tapobhiH kRzatAM nItaM, zarIraM saha karmabhiH / anyadA dhanasArAkhya:, sAdhuH saadhitskriyH|| bhAvayan bhAvanA bhavyA-zcintayAmAsa mAnase / durbalaM mAmakaM dehaM, sampratyanazanaM varam // 202 // dadAmyAlocanAM samya-kzalyoddhAraM karomyaham / saMvignazcintayannevaM, gurUNAmantikaM gataH / / 203 // vanditvA dvAdazAvata-vandanena gurUn sa ca / prArabdha: zuddhabhAvena dAtumAlocanAmalam // 204 // yacchannAlocanAmevaM, paraM saMvegamAgata: / zukladhyAnaM samArUDhaH, karmAraNyadavAnalam / / 205 / / / prakSINaM ca tatastasya, ghAtikarmacatuSTayam / saJjAtaM kevalaM jJAnaM, lokAlokaprakAzakam / / 206 // tadevaM dhanasArasya, zalyoddhAraM prakurvatA / ghAtikarmakSaye jAte, saJjAta: kevalodaya: // 207 // evameva suseno'pi, sAdhuH sAdhuguNAlaya: / dRSTvA svaM durbalaM dehaM, dehatyAgacikIrSayA // 208 // gurUNAmantikaM prApta:, zuddhayamAno yathottaram / gurUNAM vandanaM dattvA, dadAvAlocanAM sphuTam // 209 / / sarvaM kRtyaM vidhAyAzu, 'gurorantika eva saH / tato mahAvratoccAraM, kartumevaM samudyataH // 210 // ahaM bhadanta ! ni:zeSaM, pratyAkhyAmi tavAntike / prANaghAtaM mRSAvAda-madattAdAnameva ca // 211 / / maithunAsevanaM sarvaM, sarvameva parigraham / rajanIbhojanaM sarvaM, sarvathApi tyajAmyaham // 212 / / sarvaM krodhaM ca mAnaM ca, mAyAM lobhaM tathAkhilam / rAga dveSaM ca ni:zeSa-mabhyAkhyAnaM tathaiva ca / / 213 / / sarvaM paraparIvAdaM, paizUnyaM kalahaM tathA / sarvAM mAyAmRSAM mithyA-darzanaM ca tathAkhilam // 214 // dehamapyantimocchvAse, jinAdhyakSaM tyajAmyaham / kurvannevaM vratoccAraM, sa sAdhu: zuddhamAnasa: // 215 / / paraM saMvegamApanna:, zukladhyAnavazAdatha / samprApta: kevalaM jJAnaM, lokAlokavilokanam / / 216 // evameva varajJAna-darzanAdiguNodadhi: / sAdhurguNAkaro nAma, dehatyAgAbhikAyA // 217 // gurUNAmantikaM gatvA, zalyoddhAraM vidhAya ca / kRtvA sarvavratoccAraM, saMvegabharanirbharaH // 218 // prArabdha: kSAmaNAM kartuM, mUrdhni kRtvA karAMjalim / anantaguNazuddhayA ca, zuddhayamAna: kSaNe kssnne|| vratinAM vratinInAM ca, yA kRtA''zAtanA myaa| zrAvakazrAvikANAM ca, tatsarvaM kSamayAmyaham / / 220 // kSamayAmyeva ni:zeSaM, jIvarAzi carAcaram / sarve kSAmyantu me jIvA:, samabhAvamupeyuSaH // 221 // ityAdi kSAmaNAM tasya, kurvata: zuddhacetasaH / kevalajJAnamutpannaM, sarvabhAvAvabhAsakam // 222 // evaM candrAbhidhAno'pi, sAdhu: saMzuddhamAnasa: / gatvA gurvantike taM ca, vanditvAlocanAM dadau / / mahAvratAni sarvANi, samuccArya prazAntadhI: / sarvaM saGgha ca jIvAMzca, kSAmayitvA muhurmuhuH // 224 / / vanditvA sarvacaityAni, sarvasAdhUMzca bhAvata: / evaM vidhAtumArabdho-'nazanaM parato yata: // 225 // 1 gurvantika-BCI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / loka 372 / dhanasArakathA uddhRtAzeSazalyaughaH, samabhAvavyavasthitaH / bhadanta ! bhavanAzAya, pratyAkhyAmi bhavAntakam // 226 // caturdhApyahamAhAraM, sarvameva tavAntike / evaM bhavAntimaM tasya, pratyAkhyAnaM prakurvataH // 227 // ullalAsa zubhadhyAnaM, karmakAntArapAvakam / tataH kSINaM kSaNAdeva, ghAtikarmacatuSTayam // 228 // lokAlokagatAneka vastustomaprakAzakam / utpannaM kevalaM jJAnaM, yadurApamihAGginAm // 229 // evameva guNAdhAra-sArasaMyamasaMyutaH / sAdhuH zubhaGkaro nAma, nAzitAkhilakalmaSaH // 230 // dRSTvAGgaM tapasA kSINa-makSINojjvalabhAvataH / gurUNAM sannidhau gatvA samyagAlocanAM dadau // 231 // saMvignaH zuddhabhAvena, vratoccAraM vidhAya ca / saGgha ca sarvajIvAMzca kSAmayitvA vidhAnataH // 232 // tataH kRtvA vidhAnena sampUrNaM caityavandanam / evaM stotuM samArabdhaH, saMvegabharanirbhara: // 233 // deva ! tuha vayaNakamalaM, tihuyaNasirikulamaNoharaM rammaM / suTThiehiM diTTha, jehiM jae te jaNA dhannA / / 234|| tuha gIvA guNasAyara !, suvannanimmalatireharehillA / niddAvigame diTThA, na jehiM kiM tehiM nayaNehiM // 235 // vatthacchalammi vilasira - sirinacche sauNasevie tumha / je vIsamiyA jagapahu !, duhadAho tANa parinaTTho // 236 // purakharaduvAravaraphariha-dIharA tArataMbakarakamalA / bhuyadaMDA divasamuhe, tuha pahu ! punnehiM dIsaMti // 237 // nAhidahamma tu kaMta - kaMtipayapUrie pabhAyammi / hAyaMti je mahAyasa !, te kammamaleNa muccaMti / / 238 / / tuha urujuggaM jiNavara !, kevalalacchIpavesatoseNa / iva vihiNA ! nimmaviyaM toraNaTThAe // 239 // vANupuvvikarikara karaNI kallANakAraNaM paramaM / jaMghA pAe, tuha dIsai punnavaMtehiM // 240 // deva ! tuha pAyapaume, nicaM ciya jANa avicalA bhattI / tANa vilovi jAya, bhavodahI gopayasamANo / / 241 / / deva ! tuha pAyapAyava - chAyA saMsAriyANa suhajaNaNI / bhavadavasaMtAvaharA, saMjAyai bhattimaMtANaM / / 242 // 1. kiM teNa guNagaNeNaM, kuleNa kiM teNa kiM ca vihaveNa ? | rUveNa jogavaNeNa jiniMda ! tuha bhattirahieNa || 243 || ya, 405 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake jattha na bujjhasi hiyae, thunvasi na girAe neva kAraNa / paNamijasi deva ! tumaM, alAhi kiM teNa jammeNa // 24 // deva ! tumAu na anno, maha nAho ihabhave parabhave vaa| esA maha paDivattI, kammavasA kajaniSphattI // 245 // nAha ! tumAu na anno, namAmi na thuNAmi neva accemi / patyemi neva jiNavara !, sutto sumiNe na samarAmi // 246 // taM ceva muNasi muNivai !, jai eyamakArimaM tau majjha / tuha payasevAsahio, bhave bhave hoja jiNa ! jammo // 247 // taviyaM tavo tavonihi !, suyA suI tumha bhAvio atyo| saMpai samAhimaraNaM, jaha hoi tahA karejAsu // 248 // iya tisalahanaMdaNi duhasaya-khaMDaNi vaddhamANapahuthuyacalaNi / varalakkhaNalaMchaNi bhava-bhayabhaMjaNi hou bhatti maha vIrajiNi // 249 // evamAdistutistotraiH, saMvegarasadAyibhi: / vanditvA bhaktito devAna, vavande vidhinA gurUn / / 250 // sarvasyApi trilokasya, vandanIyapadAmbujAn / sarvasAdhUMzca vanditvA, vidhAyAnazanaM tataH // 251 // bhAvayan bhavavairasyaM, caJcalatvaM ca sampadAM / mAnuSatvAdisAmagrayA, bhUyo'pyatra durApatAm // 252 // sarvathA durjayatvaM ca, mahAmohamahIpateH / dAruNatvamakalyANa-mitravargAbhisaGgateH // 253 // kalyANamitrayogasya, sarvakalyANadAyinaH / asamaJjasakAritvaM, rAgiNAM ca pade pade / / 254 // sadgateH pratipanthitvaM, sarvAntaradviSAM tathA / evamAdisamagrANAM, trailokyodarabhAvinAm / / 255 // sundaretarabhAvAnAM, zubhetaravipAkatAm / sa saMstArakamArUDhaH, prauDhasadbhAvanAyutaH // 256 // samyakpaJcanamaskAraM, saarmaarhtshaasne| uccacAra sphuTairvAkyaiH, saMsArArNavatArakam // 257 // saJjAtaM paJcamaM jJAnaM, vizvavizvAvabhAsakam / evaM te sAdhava: zuddha-paJcamajJAnasaMyutAH / / 258|| paJcApi paJcamodAra-cArucAritrazAlinaH / prakSINAzeSakarmAMzAH, sarve klezavivarjitAH // 259 / / kaSAyarahitAzcApi, sarvathA mohavarjitA: / samprAptA: paramAnanda-sundaraM paramaM padam / / 260. tadevaM dhanasAro'sau, sArdhaM svIyavayasyakaiH / saGghapUjAprabhAveNa, jAta: kalyANabhAjanam / / 261 // tadimamiha vilokya zreyasAmekahetuM, bhavajalanidhimajjajjantusantAnasetum / zamitaduritadAvaM saGghapUjAprabhAvaM, kuruta bhavikalokA: sAdaraM saGghapUjAm // 262 // tadevaM dhanasAreNa, saGghapUjAM prakurvatA / tIrthaprabhAvanAkAri, zrImajjainendrazAsane // 263 // yata:- taM kiMpi purisarayaNaM, saMghasamudaMmi jAyai mahagyaM / ujjoijjai sayalaMpi, sAsaNaM jeNa jagaguruNo // 264 // Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra 20 / zloka 373-376 / upasaMhAra-prazasti 407 iti saGghapUjAdhikAre dhanasArazreSThikathAnakaM samAptaM, tatsamAptau ca samApta: saGghapUjAdhikAraH, // 372 // atha sUri: prakaraNakaraNopAttapuNyena zubhaprArthanAM kurvan zlokadvayamAha subhASitasudhAdhAma-dharmaratnakaraNDakam |bhvysttvopkaaraay, kRtvA yadupArjitaM zubham // 373 // tenaiva mama bhUyo'pi, bhUyAjanmani janmani / jJAnadarzanacAritra-bhAvazrIvardhamAnatA // 374 // subhASitAnyeva sudhA pIyUSaM, tasya dhAma sthAnaM subhASitasudhAdhAma, vizeSaNamidaM, vizeSyamAha-dharmaratnakaraNDakaM dharmasya sambadhino ye dAnAdibhedAsta eva ratnAni dharmaratnAni, teSAM karaNDaka iva karaNDakaH saGgopanasthAna prakaraNAbhidhAnamidaM, bhavyasattvopakArAya bhavyalokAnugrahAya kRtvA vidhAya yadupArjitaM yadviTapitaM zubhaM puNyamiti, tenaiva zubhena mama mahyaM bhUyo'pi punarapi bhUyAdbhavejjanmani janmani AsaMsAramityarthaH, jJAnadarzanacAritrANyeva bhAvalakSmIstasyA vardhamAnatA pravardhamAnatvaM jJAnadarzanacAritrabhAva zrIvardhamAnatA, anena kAkvA prakaraNakRtA svAbhidhAnamuktamiti // 370-371 / / atha sUri: prakaraNasya svakRtatvamAvedayannAha zrImadabhayadevAkhya-sUriziSyeNa nirmit:| sUriNA vardhamAnena, dharmaratnakaraNDakaH // 375 / / zrImAMzcAsAvabhayadevAkhyasUrizca, tasya ziSyo vineyastena nirmito viracita:, sUriNAcAryeNa vardhamAnAbhidhAnena dharmaratnakaraNDako dharmaratnakaraNDakAkhyo grantha iti zlokArtha iti // 375 // atha granthAgraM sUtrasya zlokasaGkhyayA prAha grathite'pi hi vijJeyaM, zlokAnAM sarvasaGkhyayA / pUrvAparyeNa sampiNDya, paJcatriMzaM zatatrayam // 376 / / zloko'yaM vyakta eva // 373 // Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 AcArya zrIvardhamAnasUriracite svopajJaTIkAsahite dharmaratnakaraNDake itazca-zrIjayasiMhabhUpAla-bhuktau bhUrijanAzrayaH / grAmo'sti dAyikAkUpo, jainavezmavirAjita: // 1 // tatrAsIjjindaka: zreSThI, huMvaTAnvayabhUSaNa: / dvitIyazcAjito nAma, tasya bhrAtA shodrH| tAbhyAM vizAlacittena, zubhavittena kAritA / ramyA pauSadhazAlAsti, sAdhuzrAvakasaMzrayA // 3 // jindakazreSThina: kIrti-raJjitasya ca dhImataH / putrayo: sarvadevasya, zreSThina: zreSThakarmaNa: // 4 // sUriNA vardhamAnena, tasyAM santiSThatA staa| bhavyalokopakArAya, prabandho'yaM vinirmita: // 5 // agAdhAnta:parispande, guuddhaarthaavrttdustre| sArasvate hrade magnA, zrAntA santaraNAkSamA // 6 // dhIvareNeva yenaiSA, svayaM saMvAhya yatnata: / samprApitA paraM pAraM, manmatiaurivAbalA // 7 // sa tapasvI yazasvI ca, dharmavAn dhArmikapriya: / pArzvacandra upAdhyAya-zciraM jIvatu nndtu|| gaNinAzokacandreNa, likhitA prathamA prati: / tathA dhanezvareNApi, sAdhunA punnyhetve|| sUriNA vardhamAnena, nemicandramunIzvaraiH / pArzvacandropAdhyAyaizcare, paNDitaireSa zodhita: // 10 // tathApi cA'samIcInaM, yadatra paribhAvyate / tatsaMzodhya samIcInaM, pravidheyaM vicakSaNaiH // 11 // nama: zrIpArzvanAthAya, pratyUhApohahetave / arhadvaktranivAsinyai, zrImadvANyai namonamaH // 12 // pUrvApareNa sampiNDya, sAvadhAnena cetasA / prAyo dazasahasrANi, granthamAnaM vinizcitam // 13 // vikramato varSANAM, zateSvekAdazasvatIteSu / dvAsaptavyA varSe-radhikeSu kRtA vivRtireSA // 14 // iti zrIjainazAsanasaudhamadhyapradIpakalpa candragacchIyazrImadabhayadevAkhyasUripAdapadmacaJcarIkAyamAna zrIvardhamAnAcAryaracito dharmaratnakaraNDakaH parisamApta: / / - zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavantu bhuutgnnaa:| doSA: prayAntu nAzaM, sarvatra sukhI bhavatu lokaH // 1 // iti zrImaccandragacchIyazrIabhayadevasUripAdapadmacaJcarIkazrIvardharmAnAcAryaviracito dharmaratnakaraNDakaH sampUrNaH // shriirstu|| 1bhakto-mu. BIbhokto-J|2degdhyAyapaNDitaizeSa-BI Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 153 zlokAGkaH 347 164 132 236 91 83 105 63 269 119 14 pariziSTa 1 akArAdikrameNa mUla zlokAnAM sUciH zlokAdyapadam zlokAGkaH zlokAdyapadam aGgajo'pi hi duSTAtmA 287 AkruSTo'pi mriyasveti ajJAtabhavavarasyAH Agacchadbhirvigacchadbhi ajJAnadhvAntasantAna 111 AtapacchAyayoryadva atrArthe zreNiko jJAta-mabhayazca AtmanaH svadhanAdezca . adyApi duHSamAkAle AtmAnaM duHsthitaM kRtvA advijihvAH phaNabhRto 184 AdAya kuGkumaM ramyaM adhamaH kilbiSaM pApa Adau hRdyarasAsvAdA: adhItAni ca zAstrANi AyAtaH sa kuto'pIha anAdyanantasaMsAra AzApizAcikA nityaM anuSThAnAni tAnyeva 212 AsatAM bahavastAva antaraGgadviSAM mAnya AsannasiddhikaH ko'pi anyatrAnyatra tatraiva AsannasiddhikasyedaM anyAnapi namasyAmi 3 Asannasiddhikaireva apakAriNi kopazce 177 ityevaM sarvalokasya abhaktirmAnase yeSAM iha loke'pi kalyANaM amAnamAnamArUDha 182 iha loke'pi duHkhAni amitrANyapi mitrANya ihaiva pApakarmANi amuM bhavAmbhodhimagAdhamulbaNaM 240 utpadyante vinazyanti arthavanto'rthasAreNa 348 upabhogopAyaparo arthAbhAve'pi dAtAraH 112 Rjudharmasya kartAraM alabdhAntaH parispande 139 ekavAra viSaM hanti aSTakarmavinirmukta 61 ekenApi hi puSpeNa aSTasvaGgeSu vA pUjA 60 eko dvau vA trayo vApi asantoSo hi doSAya 129 etadeva hi sAphalyaM asAre sAratAvAJchA 319 etaddharmasya sarvasvaM asAro'pyeSa saMsAra: 281 etanenayugaM yasya : asyAdhikAriNo jJeyA etasmin duHSamAkAle ahaM dAtA ahaM bhoktA 181 evaM kRtanamaskAraH .. aho! lobhasya sAmrAjyaM 196 evaM sAMsArikAH sarve aho mAnasya daurAtmyaM evaMbhUtAya zAntAya 305 158 130 162 237 367 373 202 337 C 338 328 25 100 309 203 306 62 278 73 351 312 217 137 234 183 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 pariziSTa 1 326 146 41 303 331 109 251 77 357 294 372 87 113 377 344 233 131 330 93 228 361 eSaiva devatAvandyA zvaryeNApi kiM tena audAsInyaM gurau yeSA. kathaM santo na zasyante karikezarizArdUla karmadrumakuThArAya kalpapAdapatulyeSu kalyANamitrasaMsagaH kAyikazca yathAzakti kAryazate'pyasaMmUDhA kAryazca sadaudAsInya kAlarAtriryakArUDhA kAlocitakriyAsaktA kiM kiM tena na dattaM syAt kiM kiM dattaM na teneha kiM kiM na pUjitaM tena kiM kiM yanna prayacchanti kiM bahunA vicAreNa kuTumbakakRte dhAva kudezaH kutsito vAsaH kuzrutiH kumatizcaiva kRtaM zeSaguNaistAva kRtyamArgopadeSTAro kaiH kairvA na prazasyante kodaNDasyaiva namrasya - krUrakarmApi satsaGgA klezenopAya' vittAni kvacidrAjA kvacidraGkaH kvacinArakabhAvena kSaNamAnaM ca mUrchitaH sthitvA kSamAdibrahmaparyanta khidyate pratyahaM prANI khidyante sarvadA jIvA gacchatAM durgasaMsAra garttAzUkarasaGkAzA guNAn smaran sadA zete gurubhaktirbhavAmbhodhe gurvAMdiSu zubhaM cittaM gRhiNA sadvivekena gauravyA guravo mAnyA grathite'pi hi vijJeyaM ghnaMzca janmazatopAttaM carAcarajagajjantu cArupuSpAmiSastotra cintAcakrasamArUDho cintitAnyapi jIvA caurayugmamiha jJAtaM chAyayA sukhayantyanyaM jananI janako bhrAtA janayitrI janI yatra janmApi ca pramodAya jAnanto'pyevamatyarthaM jAyante cAtra saMsAre jitaroSarayAH santo jinaM pUjayato yasya jinAnAmagrato dadyAt jinArcanAnmahApuNyaM jIvenAnantazaH kSuNNe jJAnadarzanacAritra jJAnadarzanacAritra tacca caturdhA vIraiH tato mAyA parityAjyA tathApi niSpratIkAre tathApi vAlito naiva 286 29 99 151 102 15 35 342 176 6 X 71 288 *283 138 296 358 231 143 142 171 85 128 189 155 169 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathApIhopakAro'sti tathaiva durvinIta do mAnuSatvAdi tadetaddAnataH sarvaM tadevehAmRtaM manye... tadeSa bhagavAn dharmo tadbhAvAduttaro dhamaH tapaH pratapyamAnasya tapasvinastapasyeva tamastAnavakartAraH tasmAcchokaM parityajya tasmAdadharmamutsujya tasmAllokaviruddhAnAM tilAnAM yAdRzo vAsa tiSThantyarthaM gRheSveva tIrthapravartanAkA tenaiva mama bhUyo'pi teSAM dUrataraM duHkhaM teSAmihaiva duHkhAni tyaktA durgativartanI pratihA tyajanti kAminaH kAmA trailokyagatajIvAnAM dhAvena rohanti yA dharmasya sarvasvaM dAnaM zIlaM tapo bhAvaH duHkhadArukuThArA duHkhadviSo janAH sarve duHkhitAH svata evAmI durgatidvArahetUna durvinItaM parityajya dRSTAnto naraH ko'pi dRSTvA ca zastramudgIrNaM akArAdikrameNa mUlazlokAnAM sUciH 69 293 38 227 324 43 81 255 259 277 172 26 221. 92 30 363 375 124 199 369 301 195 335 340 7 121 34 341 276 289 354 346 dezataH sadnuSThAnaM dravyato bhAvatazcaiva dravyeNa dIyate dAnaM dhamAdharmau jine pUjA dharAdharA mahIyAMso dhamaH puNyaM vRSaH zreyaH dharmalokaviruddhAni dharmalokaviruddhAni dharmAdharmAdikAnAM dharmAdhArAryadezeSu dharmo vijayI sarvatrA dharmopagrahAnaM dhUpaM dahati yaH sAraM na ca pRthvI tathA pRthvI na tasyAsti ripuH ko'pi na namasyati devebhyo navinA sAdhubhistIrthaM nadInAthaM tarantye namastasmai vivekAya nAnAyonisamAkIrNe nAnAratnasamAkIrNe niHzeSaM vizvamekatra niHspRhasya tRNaM rAjA nirdoSo'pi ca mAyAvI nirnAyakaM yathA sainyaM nirvivekakRtaM kAryaM nirvivekA na zasyante nivRttAH sarvapApebhyaH netrahInaM yathA vakraM paNDita nai paraprANaprahANa paralokaprayANasthaM 411 242 45 265 103 10 219 220 9 222 44 230 52 125 325 180 82 190 320 141 64 350 118 188 292 317 313 24 291 165 355 31 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 pariziSTa 1 327 116 101 80 275 263 232 244 58 345 170 206 235 285 32 33 140 72 205 paropakArakartRNAM paropakArapravaNA: parvatA api zIryante pApopahatabuddhInAM pAlayanti punazcaita puTapAkAdibhirgandhai putrANAM maraNaM zrutvA puragrAmapravezeSu pUrvaM kRtA kariSyAmaH praNidhAnamapi prAhu prathamAntimatIrthezai pradIpayati yo bhaktyA pramAdamadirAmUDho prANaiH prAhuNakaprAyaH prAptA api naraiH kAmA priyAprayojane keci buddhayA kAryANi sAdhyante brahmacaryaM punaH sarva bhavyA bhaktibhaMgavati jine bhAvanA yadi no jAtA bhAvanAtaH kSayaM yAti bhAvanAto'pi ye bhraSTA bhUribhogakaraM dAnaM bho janA! vo'pi naikaTye bho bhavyA ! bhAvanA bhAvyA mahApApavatAmeta mahAmohabharAkrAntA mahArambho mahAdambho mAnuSatvaM hi saddharma mAnuSyaM zobhano deza: mAlatIcandanacandra mitamadhuramudAraM jantusantoSakAraM / 307 145 179 246 mitrANi cApyamitrANi mithyedaM kUrmazeSAbhyAM mokSamArgaparijJAnaM mohaM nihantyazubhatAnavamAtanoti yaH prayacchati puNyArthaM yaH snApayati bimbAni yato hanyAdasau hantA yatkAle dIyate dAnaM yatra tatra prayAtopi yatra yatra prayAtyeSa yatra yatra prayAtyeSa yatra ziSTasamAcAro yatra hiMsA mRSA bhASAyatrAvAsastadAcAra yatrAhiMsAvacaH satya yatsevAM kurvate keci yathA tepe tapaH ko'pi yathA yathA niSevyante yathA svayaM praNazyanti yathAzakti yathAbhakti yathaikatra drume rAtrA yadaTanti mahImeke yadanyadapi vastvatra yadanyadapi sadvastu yadi dhamaH kartumArabdha yadi brUyAnnaraH ko'pi yadi mAyA hato dharmo yadeSA sarvadA sUte yadhe pezalA sampa yaddInAni na jalpanti yadvA tadvA jalaM yeSAM yantrIcakulajAto'pi 18 192 261 308 349 323 270 267 266 371 159 197 260 166 264 211 210 274 187 333 914 226 to 122 279 336 123 257 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa mUlazlokAnAM sUciH 413 175 362 168 198 262 104 186 284 322 311 254 249 310 304 160 185 302 280 66 360 213 54 135 247 191 271 149 68 241 243 70 yasmAduttiSThate vahni yasya niHzeSasaMsAra yugAdidevanirvANe ye narAH krodhasandagdhA yena tIvra tapastaptaM yeSAM cittaM ca vittaM ca yeSAM yogatrayasyApi yaiH svArthaM parihRtya hRdyahRdayaiH yo yathA kurute puNyaM yo'kSatairakSataiH zubhai yauvanaM jarayA''ghrAtaM yauvane'pi samArUDhA raGgabhUmau ca vaMzAgre rathakAra: svayaM dAtA ramaNIyA ramaNI yA rAgadveSasamudbhUta rAjAno na prajApAlA re mUDhA: ! kiM samArabdhaM limbatAM durvinItatvAt lokaH sarvo'pyayaM boko vaJcayati pitA putraM vadhabandhanaduHkhAni vanavahniryathA dIpto varavinayaguNaughaprAptalokaprazaMsaH vAJchA cena sukhaM janto vAtAhatavIcIvaccaJcalaM vAtAhatArdhacchinnena vidhApya vidhinA zrAddhaH vidhinA zucibhUtena vipadAkulamAlokya vivekadaNDamAdAya vivekasaMjJitaM ratna vivekAdbhogadevena viveko nirmalaM cakSu vizAlazIle saralaH surUpa: vizvAsakAraNaM zIlaM viSayeSu prasaktAnAM viSayeSu viSIdantau zakracakrisahasrANi - zaThAni yasya mitrANi zabdAdiviSayAsaktA zaraddhRdajalAkAraM zAntaM kAntaM zivaM saumyaM zivasadmasamAroha zItoSNakAlayoryadva zIlaM cittasamAdhAnaM zIlaM vRttaM ca cAritraM zIlasAraguNAkRSTa zIlAbharaNena ye nityaM zukrazoNitasambhUte zubhAzubhAni bhAvIni zubhaiH sugandhibhiH puSpai zUrANAM paNDitAnAM ca zeSadAnAnyadAnAni zokazaGkoH samuccheda zokena cAbhibhUyante zoko'pi yujyate kartuM zrImatsaGghasamudrAya zrImadabhayadevAkhya zreyAMsazcandanA dhanyA zrotavyaM zuddhasiddhAnta SaTkhaNDamahInAthA. sa godhana ivodayAM sa jJAnalAbhakAlepi 201 163 253 250 148 334 297 200 238 353 193 248 174 298 173 157 133 223 359 48 376 239 88 256 57 194 224 318 315 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 sa prApya sundarA lakSmI saMsArasAgare poto saMsArAsAratA yeSAM saMsArAsAratAmenAM saGkezaparihAreNa saGghapUjAphalaM proktaM saGghavAtsalyataH pUrvaM sajjanAzcandanaM candro satataM tIvra duHkhaugha satkule jAtirArogyaM sadayahRdayadattA sadAcArapramattAnAM santoSasukhazayyAyAM santoSAmRtatRptAnAM samaM ca vartate samameva pravRttAnAM samasti jIvanopAyo samprApya mAnuSaM janma sarvakarmavinirmuktaM sarvakAryANi sidhyanti sarvajIvAbhayaM bhAvA sarvato'pi prasarpantI sarvadA mAse yeSAM sarvadAnAgrimaM dAnaM sarvadharmaziroratnaM sarvanItipraNetAraM sarvalokaviruddhAni sarvalokaviruddhena sarvasaGghasaparyAyAH sarvApAyavinirmuktaH sarvo'pi pUjitaH saGghaH savivekaM durlabhaM dAnaM 59 370 150 152 218 368 364 110 314 20 356 90 134 120 161 156 209 40 2 178 229 117 94 35.2 . 8 pariziSTa 1 .1 216 204 366 28 365 321 sAgarAdapi gambhIrA sAdhubhaktA janA na sAdhUnAM vyasanaM dRSTvA siMhAsanAyate zUlA sIdantyatra na yairdhamaH sukhe vaiSayike lubdhAH sugandhasarpiSA yastu sudhA kiM guDenAtha subahvapi tapastaptaM subhASitasudhA surUpaH subhagaH kvApi seturbhavArNave dharmo so'pi dAnAdibhedena svakAryAsiddhitaH kruddhaH svadeze ca videze ca svapakSaparapakSAbhyAM svapne dRSTaM yathA puMsaH svabandhunAze jIvAnAM svarUcyA dIyate dAnaM svodaraM bhrayate kaSTA hantA janmadvayasyApi hanmIti cintanAdeva hastyAdibhyo mahAbhItiM hArihArairmahAmUlyaiH hInajAtitayotpannau hInA jAtiH sarogatvaM hRtpUrakAzino yadva hRdayagiriguhAntaH saMsRtaM yattamisraM 282 208 207 252 42 36 56 332 268 374 144 27 225 167 316 214 300 154 329 107 290 343 37 65 258 22 299 273 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 pRSThAGkaH 35 309 270 135 284 43 P1 27 395 309 213 309 269 30 226 43 pariziSTa 2 akArAdikrameNa avataraNa sUciH avataraNAdyapadam pRSThAGkaH avataraNAdyapadam aMgovaMgA tineva alamettha pasaMgeNaM aighoratava0 alAbha roga taNaphAsA0 akasiNapavattayANaM 30 avaravidehe gAmassa akulIno'pi mUryo'pi0 370 aviyAriUNa kajja akkhaMDagaMDamaMDala asayAraMbhapavattA akkhANa rasaNI0 aha jiNapaMcaMgesu akrodhastapasaH kSamA0 aha te muNiNA0 agurulahu parAghAyaM aha puNa sasuranarAsura actaNurattakalatta aha muNiNA te0 accha tA niyapahuNo aha saddo jahattho0 acchA caMdaNa acchA kappaDa0 385 ahigArio ya gihattho acchinimIliyamittaM aho mohasya mAhAtmya acchinnalacchivitthaDa AjammaM hAruvasaTThi ajasakittI ya tahA AjammaM rammataNU ajavi vaDDai dhammo0 ADhattA sappurisehiM0 aTThArasasIlaMgANa Ayario pADivao aNimisanayaNasahassA AraMbho ciya na phurai aNukUlaM ciya bhuMjai0 373 ArattiyamaMgaladIvayaM ca adhuve asAsayaMmi 181 Arogyabuddhi vinayo0 annaM ca suttavihiNA 34 ArttaraudramanA mUDho annanarAyavaMsA 139 AloyaNa paDikkamaNe0 annaha nivvisayattaM 34 AvassayAicunisu appaparAbhavasuhayA0 378 AsaNayAe paTTassa appavahAe niyayaM, 209 AsAyaNadoso vi hu abbhatthiyA na thakkai0 373 iMdiyakasAyajoge ayaM nijaH paro veti 165 icchA micchA tahakkAsai0 arai dugaMchA ya puM0 270 iti matvA na kartavyA0 araI acela itthI0 270 itthIi samaM vAsaMpi0 arthayuktaH kurUpo'pi 343 itthIpurisanapuMsaga arthAnAmarjane duHkhaM0 162 idaM pAtra midaM vitta0 2 3 381 138 124 33 179 227 270 31 270 228 307 245 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 pariziSTa 2 243 213 212 306 31 307 406 210 . 396 209 30 308 309 395 310 139 384 133 215 369 310 210 163 213 269 131 226 idaM puNyaM pApaM0 iya appaDiyAre haya iya jahasattIe guruM iya jAhe viguttA0 iya tisalahanaMdaNi iya niyacariehiM ciya iyare jaM kiMci guNaM iha logammi duraMte0 ihaloyaparaloiyakajjANaM uttattajaccakaMcaNataruNa uttama guNa bahumANo0 udaye savitA rakto udyamaH sAhasaM dhairyaM0 upakartuM priyaM vaktuM0 uvagArAbhAvaMmi vi uvaghAyaM kuvihagagaI uvavajihi vimANe uvavUhA janna kayA uvasaMpayA ya kAle0 eu apuvvu jaM0 ekaM hi cakSuramalaM0 ekaikaviSayasaGgA0 ekodarasamutpannA0 ekkaM pi udagabiMdu0 egiMdiyAi cauro eguNavIsavarisANaM ete hi taskarA ghorA etairhi nirjitA yAva etthaM suhabhAvakae etthaMtaraMmi jakkho0 evaM aikkamaMte evaM havie biMbe evaM niveyaNaM puNa evaM bhAvamANo0 evamadhivAsiyaM taM evamaneke doSA:0 esAvi jaye lacchI eso guNiDDijogA eso ya kao pAgo0 eso so jeNa tayA0 auzvaryasya vibhUSaNaM0 ollasaI jaso0 osappiNI imIse a osarai duriya0 kaja kuNaMti niyayaM kajaM viNAvi bhuvaNe kappasammattIe tayaM0 karmaNA mohanIyena kalaribhitamadhuragAndharva kalasAe kalasaNhavaNaM kallai boraiM vikkiNai0 kaSAyakaluSo jIvo kaSAyanigrahaH zaucaM0 kaSAyavijaye saukhya kaSAyaviSayAtakai kaSAyaviSayArtAnAM kaSAyazatravo bADhaM kaSAyAn zatruvatpazyet .. kAuM kAussagaM kAntArAcca mahA kAyavahacaraNabhaMsA kAlaMmi kIramANaM kAladinnassa pahe. kAlammi aNAIe 139 396 34 270 383 227 284 364 200 238 227 227 227 227 226 226 227 138 48 36 308 140 246 32 212 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa avataraNa sUciH 417 21 164 405 178 242 169 169 215 400 355 336 242 370 kAle viNae ya tahA kAlocciyajayaNAe0 kAryaM kSutprabhavaM kiM candreNa mahodadhe0 kiM teNa guNagaNeNaM0 kiM tena jAtu jAtena kiM tena jAtuM jAtena0 kiM bahuNA saMtaMpi hu kimatra citraM yatsantaH kiyatI paJcasahasrI kuNai viyAraM kAlo kundenduzaGkhasaGkAzA0 kulakaMlakaNu sacca0 kularUpavacanayauvana0 kulInenApi kiM tena0 kulIno'pi sujAtyo'pi0 kusumAiM suyaMdhAiM kUrAvi sahAveNa ko muNai tANa saMkhaM0 kohAisaMparAo jJateNa0 krodho mAnastathA mAyA khaNi khaNi pijjai unha pANiu0 khAmemi savve jIve khuhA pivAsA sIuNhaM0 gativibhramegitAkAra0 garuDAe duTTharakkhA gahacakkamekkavelaM gAlighAyaghummaMta0 gAvIrUvaM kAuM gimhasisiravAsAsu0 guNA gauravamAyAnti gurupUyAkaraNaruI guruyAvi guNA guNa. gobhUmisuvannahiraNa ghayaguDadIvo sukumA ghosAveja amAri caMdaNachaDubbhaDeNaM, caMdaNajaleNa kuMkuma cauppannamahApurisA . cakkhu acakkhU ohI ciMtANaMtaraghaDamANa ciMtANaMtarasahasatti cullagara pAsagara dhanne coei ettha koi coddasapuvvINa tahA chajjIvakAyasaMjamo chaTheM cautthaM ca tahA0 chavvAsasaehiM samaM chAsIso vAsANaM chinnataruNovva0 chuha miTThi tisa sIyalI. jaM dANalAbhabhogo jaMpaMti bhaTTacaTTA0 jaMpi ya visiTThapayaI jaMpi ya savvaMgapahANa jaMpi ya siyadevaM'suya jai jattha va ttha va0 jai tassa ceva ekkassa jattha na bujjhasi hiyae. jammAu hoi maraNaM jaya jaya guNamaNirohaNa! jaya jaya jiNa tijaguttama! jayA samaNe kUlavAlae. jarasamaNAIrayaNA0 137 138 32 148 237 373 269 226 386 308 42 43 270 43 396 34 164 213 406 214 355 126 138 268 22 126 334 30 36 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 pariziSTa 2 309 309 42 283 308 127 137 307 373 373 286 180 282 212 406 406 308 305 30 42 269 308 268 244 283 jalaNo vi pAva0 jalaNovva dahai0 jalamANamaNippahapuNNa. jasu nimittu hayahIyaDA jaha kAlammi sukhitte0 jaha siddhimerukula jaha sUragiriNo0 jahaciMtiyasaMpajjaMta jahA lAho tahA loho jA vallarakkhaNa0 jAIkulesu visiTThA0 jAImayAvalevA0 jANa maNavaNanikuMje jAva diehiM nabhutto0 jiNabiMbassa ya visaye jiNabhavaNakAraNavihI jiNabhavaNabiMbaThAvaNa jiNabhavaNabiMbapUyA-iyaM jiNamudda kalasa parameTThi jiNamuddAe caukalasa jiyakohamANa jIvanto mRtakA: paJca0 jIvANaM kuMthumAiNa ghAyaNaM jUhUM atthujuviDha0 je kei jagappahANe je ceva rakkhagA0 je paI thuNaMti sAmiya ! je huMti mahApurisA jeUNa hayakayaMtaM . jeNaM viNimmiyA u0 jo ciya suhabhAvo khalu jo jeNaM jaMmi ThANaMmi jo jettiyassa atthassa jo titthavaI jaiyA jo tuha rUvaM sAmiya jo bhaNai natthi dhammo jo viraDiM pi0 jo saM taM paribhuMjai0 jo saMtavi na bhuMjai0 pahANANaM savvANa vi taM kiMpi paDai kajjaM taM kiMpi purisarayaNaM0 taM caiva muNasi muNivai ! taM taha pavattamANaM taM duvigappaM chaumattha0 taM duviyappaM nivi0 taM nANaM taM dANaM0 taM savvaM khamasu tumaM0 taMpi asesaM jANasu taMpi hu kira saddhA taiyA iMdavayAre taiyA sattarisamahiya tatto ya ahakkhAyaM0 tattha suiNA duhAvi hu tadidamucita pAtraM tammi diNe mahurAe tayaNaMtaraM tu muddiya taviyaM tavo tavonihi! tasa bAyara pajjattaM tassa vuDDIe naMdAe taha gaddahillaranaM bA taha dIvasiMdhusasahara taha pasiyasu sAmi tuma taha ya disipAlaThavaNaM 34 34 43 139 34 31 309 162 35 108 246 355 137 32 406 282 127 209 213 346 137 137 33 30 127 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa avataraNa sUciH 419 46 33 32 32 23 307 213 281 269 244 273 .36 270 42 36 396 180 180 309 139 245 42 158 a 268 139 tahA jiNasiddhakevalINaM tA chaDija esA0 tA jai varai0 tA jujjai royaNapiTTa . tA taha karesu-naha kaha0 tA tuliyaniyabalANaM0 tA deha jahAsatti tA nibiDanigaDaghaDaNA tA niyavihavANurUvaM vi tA vijaM taha pattharaha0 tAva phurai veraggu ca tAviMdiyaha vasAI tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso titthayareNaM sahiyA titthesu aNAroviya0 tIyANAgayasaMpai tumhArisAvi purisA tuha urujuggaM jiNavara ! tuha gIvA guNasAyara ! tuha thoviAvi bhattI tuha daMsaNeNa sAmiya tuha pUyAmetteNavi te puttA je piuNo te bhagavaMte telloka te viralA sappurisA0 te suddhobhayapakkhA te haMti sattavaMtA terasavAsasaehiM te tericchA cauvihA0 telokkapUyaNijje telokkapUraNatthaM tesiM atthAhigame to vaMdejA deve to sarasasuyaMdhAI to savvasaMghasahio tyAgaiH saccaritairdayA thaMbhei sIhasala0 thuithottA puNa neyA daMsaMNamohe saNa. duI muNissa0 daTThaNaM te caTTe0 dattasuo jiyasattu dattena yena yatidharma dappiTThaduTThanihara davvattha ya bhAvattha ya davve bhAve ya tahA dasaveyAliyadhArI dANaM dAuM paMthaNayaNaM dANaM dhaNassa viNao0 dANeNaM jaMti nAsaM0 dANeNaM divvasatti0 dANeNaM bhUribhogA0 dAne yazasi zaurya ca dAliddaparibhavo0 dAliddaya tumha guNA0 diTThA ya tehi dihe tumaMmi saMpai divvA mANussA tericchA0 dINANa samuddharaNaM dIhAuo surUvo0. dukkhaM avaNei phuDaM duppasahaMtaM caraNaM ... duppasaho jA sAhU duppasaho phagusirI . .. 215 286 242 215 405 405 126 .242 127 127 210 242 179 369 369 306 127 270 213 46 373 32 209 137 244 270 45 214 136 139 139 36 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 pariziSTa 2 270 226 406 405 139 200 158 210 405 405 406 405 377 273 138 -283 400 128 211 369 270 283. duppasaho samaNANaM duSTayogajayaH zaucaM0 duSpratikArau mAtA dussIlehi siehiM deva! tuha pAyapAyava-0 deva ! tuha vayaNakamalaM, deva ! tumAu na ano0 deva ! tuha pAyapaume0 devakule rAjakule vuDDIsu0 deviMdadANaviMdA0 devIhiM mANusIhiM dehAinimittaMpi hu do ceva navara nIIo dhanane vikalo yasmA0 dhannANa maNobhavaNe dhannAsi tumaM suMdari0 dhamma jipapaNiyaM0 dharmajJo dharmakartA ca dharmAjanma kule zarIrapaTutA na kulaM na yAvi0 na jJAnadAnAdadhikamatra kiMci0 na baleNa tassa keNai na lahai gehammi0 na hi bhavati yanna bhAvyam na jJAnadAnAdadhikamatra0 - natathA sumahA(rapi0 namirasuravisarasiramaNi nayare mimmAyaMgI navanihicoddasarayaNa navaraM sumuhuttaMmi nANaM varavinnANaM0 nANaMtarAyadasagaM nANaMmi daMsaNaMmi ya nANAvaraNe vee0 nAsti krodhasamo vahni nAha! tumAuna anno0 nAhidahammi tuha kaMta0 niddA niddAniddA nipphannassa ya biMbassa nimihIjjihI puraM savvaM niyakula kalaMka jaNayaM0 nistIrNastairbhavAmbhodhi0 nIyaM gottaM nirayA nUnaM same'pi yatne0 paMciMdiyajAI taha paMceva ANupuvvI0 paccakkhAmi iyANiM pacchA teNa dhaNeNaM pacchimasaMjhAe bhave paJcasu saktAH paJcavinaSTA paThati pAThayate paThatAmasau0 paThitaM zrutaM ca0 paDipunnacattasutteNa paDilehaNA pamajjaNa paDhame na paDhai vijaM0 paDhiyA veyA cauroja0 pannAnANaparIsaha paracakkakaMpaNANappa paravasaNammi suheNaM paricattagihAvAso0 parituliyaniyabalANaM pariyAyassa ya cheo0 parihAreNa visuddhaM0 parihAriyANuparihA0 204 134 47 138 140 119 243 397 48 284 33 269 377 244 270 43 215 138 308 137 268 286 268 269 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa avataraNa sUciH 268 310 34 131 359 45 385 309 310 369 306 35 138 128 284 Fr You 108 306 130 33 parihAro puNa parihA0 pavarajaDilamUlo0 pavarehiM sAhaNehiM pAusu puttaya ! pAesu nivaDiUNaM0 pANavahaM suhumeyara pANivahamusAvAe pAtAlAna vimocito pAsaMDA pheDehI puNaravi so sAhUNaM pupphakkhayaMjalIhiM puravaraduvAravaraphariha0 puvvAe saMjhAe pUijjasi jehi tumaM pUyAiesu jatto pUyAe kAyavaho pecchaMtu jiNe savve pratikUlavibhASIti0 prathame nArjitA vidyA prekSya pUrvakRtAM prAyaH balamittabhANumittA bahu vihakavaDa0 bahuvallahe vi kaya bahuvihapakkannANaM bahusaMkhakheDakabbaDa bAyAlavAsasahasUNi-yattie bAravaI ya suraTThA bArasabheyaMmi tave bArasavarise jammA bAvIsa bAyarasaMpa0 brahmacaryasthito naiva bhattIe jana kayA bhannai ettha samAhI bhannai jiNapUyAe bhamarA suratarumaMjarihiM0 bharaheravayavidehe bhavabhamaNabhuyaMgu0 bhAsvAhAdikAM kurvan bhAveNa vaMdamANassa0 bhiccA vi sAmiNo tiha bhuvaNaguruNa jiNANaM maMdAloiyaM kajje0 maisuyaohImaNapajja maGgalaM zAstrasambandhaH maje mahuMmi maMse ya majjhavi vasaMti0 maNapavaNajavaNacaMcala mayaNahale Arovai maraNaraNaMgaNagaNara mahabhattipareNa mahurA ya sUraseNA mANasapamuhamahAsara mANunnayANavi phuDaM mANussA cauvvihA pannattA0 mAryamANasya hemAdri0 mAliMti mahiyalaM micchattamohaNIyaM miSTAnnapAnamAMso0 muddAmaMtannAsaM muhaugghADaNasamaNaM mehaM pipIliyAo mehANa jalaM caMdANa mohacchavIsa esA yato'tyantamacintyeyaM0 42 309 310 38 19 137 284 191 211 270 244 108 6 137 396 32. ******** 46 139 108 203 270 21 228 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 pariziSTa 2 .... 377 365 49 284 246 343 400 243 244 336 310 378 215 215 266 384 108 139 360 373 244 227 309 243 138 yatsaMtoSasukhaM0 yannAgA madabhinnagaNDakaraTAstiSThanti yasminnevahi kAle0 yasyArthastasya mitrANi ye jIrNamarhatAM geha0 yo yatrAtikaThorakarmavazago0 yo yatrA'ti kaThora0 yoganirodhAdbhavasantati0 rakkhaMtassa viruddhA0 rasAtalaM yAtu yadava pauruSaM0 rAgadveSAturo jIvaH rAgAiehiM jaM bhe0 rAyagiha magaha 1 caMpA rAyaDamarehiM daliyA rAyA ya vimalavAhaNa riddhipabaMdhabaMdhura romAJcAJcitavigraho0 lajante bAndhavAstasya0 lahuiMti lahuM purisaM lahueNa vi vaDabIyaM vaMjaNaatthe taha tadu vaMdAmi gaNaharide vaMdAmi NiThThiyaDhe vaMdAmi bArasaMgI vaMdAmi vaMdaNijje vaMdAmi vaMdaNijje vaMdAmi saMpayaM je vairADa vaccha 16 varaNA vagghabhaeNa paviTTho0 vaTTANupuvikarikara0 vattakkhA khalu ekkA vatthacchalammi vilasira0 vattheNa baMdhiUNaM vayapariNayaloyapara0 vara vellio mAti0 varagaMdhadhUyasavvo vararayaNanihANaM0 vavasAyavajjiyANaM0 vasaNammi Usavvammi ya vasaNammi samAvaDie vasuteo dhaNadhammo0 vahuyAo sAsuyANaM0 vAlo sarassa bhaMga kaMTo vAsANa sahassehiM ya vikaTATavyAmaTanaM0 vittavyayo bhavati0 vittavyayo bhavati nAtra na0 vidyA nAma narasya vidyA bandhujano0 vinayaphalaM zuzruSA0 viSayeSu rato jIvaH viSayoragadaSTasya vihiNANuTThANamiNaM vihivayaNaM ca pamANaM vINAveNumRdaGgazaGkhapaNavaiH0 zayanAsanasambAdhana0 zeSasyApi dharAM vidhRtya0 }yAMsi bahuvighnAnI saMkA kaMkhA vitigicchA saMgoNaMgeNa jiyo saMcayasIlasaricchA0 saMtisuyadevayANaM saMvaraphalaM tapobala0 saMsAre paryaTan jantu saMhitA ca padaM caiva sakkeNa kakkiputto 243 .178 178 336 227 227 245 369 29 56 396 169 284 373 32 384 405 336 227 405 35 138 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saktaH zabde hariNaH saguNehiM ci purisA saccaM vayaMti viusA0 saccamiNaM sAmaiyaM * saccittamIsaacitta sattatIsaM nAmassa sanmArge tAvadAste0 sappurise cciya nivaDaMti prasaccivaNaM samaNovAsao puvvAmeva0 samuyAro khalu duviho0 sammaM paramaMteNa sarvajIvadayA zaucaM 0 sarvajJoktena vRttena 0 sarvasyaiva hi zAstrasya savvaM asaNaM pANaM savvassa piyaM vayaNaM savvasa hoi sama savvaviesa i savvevi huIyA sasisaMkhachattasatthiya sAya kosalA 6 gayauraM sAgikkhUvarasolaga sAmAiyaM ca paDhamaM0 sAyaM uccAgoyaM sAvajjajogaviraitti0 siMho tattha paviTTho 0 siddhatthayadahiakkhaya siddhArthaM siddhasambandhaM siddhivabaddharAgA sisiri suyaMdhu tellu0 sIyaMta pariyaNabbhatthiyANa sIyaMti savvatthAI akArAdikrameNa avataraNa sUci: 119 210 284 268 47 5 180 215 215 397 270 33 200 200 2 47 213 214 214 214 127 8 32 268 5 268 285 36 2 sIyalavAihiM vAjahiM dAMta0 sIlaM iMdanarida0 sIlaM kiMttikaraM0 sI duri sIlaM pAvapayaMga 0 sujano nayA~ti 0 suranarapahupaNayANaM surapurasaricchachannavai seTiM vilagga taM0 seyaviyAvi ya nayarI sesAo niyayabhattA0 sehassa niraiyAraM0 so datto mahArAyA sona ays a cibhuvava so sukayakammu so niuNamai socchvAsaM maraNaM niranidahanaM0 sonaTTiyA sohadaya sohaga snAnAGgarAgavartika 0 syAdandhasya yathA cakSu0 svabhAvacaJcalairvittaiH 0 svabhAvo nopadezena 0 svalpo'pi ca samArambho0 haMsaNe saMma ramiUNa0 hAro daha sarIraM0 veja satta hiMDato da hiMsAliyacorikve0 ' 307 385 179 213 heii kAdara uppara pANi0 ho gayANa vasaNaM hoi viNIo garuo, hohI caMDAlakule 423 386 286 286 286 286 356 127 43 ' 269 8 268 268 139 213 36 180 356 33 34 396 243 400 356 369 343 281 33 138 308 386 215 209 137 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 pRSThAGkaH 274 87 33 137 87 135. 348 408 298 208 234 249 186 335 agnizikha agnizikhA aGga aGgA aGgA acchadantaka ajita ajita ajasuhamma anakSabahula anaGgasenA atharvaNaveda abhaya abhayakumAra abhayakumAra abhayadeva abhayadeva abhayasena abhayA abhayA abhayA amarasundara amarAvatI amalakalpa amRtamukhI ayodhyA ayodhyA ariSTanemi aruNAbha arhata pariziSTa 3 akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH pRSThAGkaH 298 arhaddAsI 222 alakA avaMtI 252 avantivardhana 274 avaravideha 318 avirati 205 azokacandra 408 aSTApada aSTApada 383 asthika 377 AdijinAdhIza 222 Adityamandira 142 Amra 154 AvazyakA 259 indradatta 407 ujjayinI uttarApatha 250 uttarApatha 274 uttarApatha 25 Rjurveda RSabha RSabha 348 eNAcandra 328 eNAmukhI 377 kakkI 133 kaccha kaTaka 313 kaTakAvatI 328 kaTukamukhI 128 kaNasAra For Private & Personal. Use Only 178 335 28 96 380 97 222 25 110 208 93 89 137 249 205 291 301 377 94 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 425 266 133 133 kAmpilya kAlikAriNI kAliJjara kAzI kAzI kAzyapa kASThazreSThi kIrtidharma 380 82 55 kuDaga 291 359 -289 64 117 178 343 87 222 86 262 126 282 125 194 197 197 195 73 kuntala kuntI 276 kundakandalI 177 178 kaNeradatta kathAnakakoza kanakadhvaja kanakapura kanakazekharakanakadhI. kanakadhI kanakasundara kanakasundarI kapAlakuNDa kapila kapila kapila kapila kapila kapilA kappa karketana kalahapriya kaliGga kaliGga kaliGga kaliGga kAkandI kAdamba kAdambarI kAmakandalI kAmazAstra kAmazrI kAmasaMrohiNI kAmasundara kAmpilya 180 276 138 359 81 115 235 382 kundaketu kundasundaram kubera kuberadatta kuberadattA kuberasenA kubjavAra kumbhapura kumbhapura kumbhapriya kuraGgakesarA kurara (pakSI) kulaTAyakSa kusumapura kUlavAlaka kRtapuNya kRtapuNyaka kRSNa keralA kerala 60 325 132 1/2 313 358 277 382 335 259 260 312 87 63 85 94 86 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 kezava kezava kezin koTi koNika kozalA kosamba kauzambI kauzalika kauzAmbI kauzAmbI kauzAmbI kaustubha kSitipratiSThita khaNDavizAkhA kharaka gaganavallabha gaGgA gaGgA gaGgAgodAvarI gaGgAdhara gajapura gajapura gajapura gajapura gaNDitinduka gaddahila gambhIra girikandarodara guNasAra guNasundara guNAkara ( maMtrIputra) 250 312 314 293 334 291 318 156 307 252 297 178 319 15 295 389 41 252 275 351 379 247 289 305 291 306 137 149 pariziSTa 3 382 112 55 401 guNAkara (sAdhu) godhana gobhadra gautama gautama gautamadvIpa gaurI caummuha caNDadeva caNDarudra candana candanapura candanabAlA candra candra candrakAntA candrakAntA candrakAntA candracUDa candrapura candrapurI candralekhA candralekhA candralekhA candrazekhara candrazekhara candrazrI candrazrI candrasAra candrasiMha candrAvataMsa campakAmoda 404 117 266 328 61 150 305 137 378 379 171 378 253 281 408 95 400 355 106 169 355 85 165 355 85 281 106 126 355 301 288 170 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 427 394 jitazatru 205 328 351 164 252 274 343 348 jitazatru jitazatru jitazatru jitazatru 394 178 352 108 100 408 288 331 380 291 252 226 209 154 259 266 94 campakAmoda campA campA campA campA campApurI. campApurI citra citra citranipuNa culanI ceTaka cellaNA cellaNA cellaNA cellaNA janArdana janArdana jambUdvIpa jambUdvIpa jayantI jayapura jayavardhana jayazrI jayazrI jayasAra jayasiMha jayasundarI jaratkumAra jarAdevI jalakAnta jahva jitazatru jinacandra jinadatta jindaka jiyasattu jIvita jJAnagarbha jvalanaprabha DuGgara tAmbUlikA tAbha tAraprabha tAraprabhA tAraprabhA tArA tArAcandra tArApura tArApura tArAsara tArAsara 100 133 60 aluliittorinihil: 221 -94 186 84 186 252 380 234 117 186 87 401 125 tAlapura tinduka 408 / 67 312 313 264 207 .. 91 341 306 322 186 170 tuGgikA trilocana trailokyasundara datta damaghoSa 139 52 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 pariziSTa 3 65 281 401 52 355 289 174 261 139 252 274 408 371 239 260 18 damasAra dayAsAra dayAsundara dazArNapura dasaveyAliya dAtR (dadhi) vAhana dAtRvAhana dAyikAkUpa dIrgha duppasaha durgatakapatAka durgatA durgazakti durgilA durgilA durgilA duSprasaha dRDhadharman 291 139 400 370 125 400 371 253 dhanacandra dhanaJjaya dhanaJjaya dhanada dhanadatta dhanadatta dhanapAla dhanapAla dhanayakSa dhanazrI dhanasAra dhanasundarI dhanAvaha dhanAvAsa dhanuSa dhanezvara dhanezvara dhanezvara dhanya dhanyakA dharAsAra dharmaghoSa dharmaghoSa dharmaratnakaraNDaka dhAtakIkhaMDa dhAtakIkhaNDa 64 18 78 292 370 235 Twitte 408 devakI 77 266 266 323 278 344 297 devadattA devazarman devazarman droNamegha draupadI dvArikAvatI dvIpAyana 400 266 322 407 312 312 171 dhana 18 dhAnyapura dhana dhana dhana dhanacandra dhanacandra 135 348 400 dhAnyapura dhAnyasAra dhArA dhArikA dhAriNI 92 18 348 235 252 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 429 neminAtha dhUpasAra dhRtarASTra 73 318 137 112 nanda 61 * 94 274 302 300 paJcapura paJcAla paNDitA padmagulma parAzara parvata palhava pATaliputra pADaliputta 312 117 222 317 24 278 65 138 pANDava 319 164 170 137 317 167 408 64 328 nandIzvara nandana nandA - nandipura namuci narakAntA narakesarI naracandrakumAra naradharma naravAhaNa naravAhana narasiMha narasiMha nAila nAgadatta nAgazrI nAgazrI nAgila nATyonmatta nAbheya nAbhinandana nikRti nimbaka nizAkarapura niSadha nIlakaNTha nemi 165 324 139 pANDumathurA pAretaka pArzvacandra pArzvajina pArzvanAtha pAlaga piGgala piGgalA puNDarikaNI 407 137 377 100 182 377 382 372 298 249 249 355 puNyazrI puNyasAra purANa purANa purANa 41 344 348 358 359 353 223 337 345 purANa .62 94 341 55 purimatAla purimatAla purimatAla puSpakumbha puSpacaGgera puSpacUla nemicandra nemijinezvara 408 312 115 282 291 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 pariziSTa 3 puSpazekhara puSpazrI brahmadatta brahmaloka brAhmI puSpasundara puSpAvatI 53 102 167 298 325 106 137 50 328 312 bhadrazAla bhadrA bhadrA bhadrA bharata 291 324, 112 208 359 359 260 307 266 205 221 bharata 301 puSpottara pUrNacandra pUsamitta prajJapti pradezI pradyumna priyaGkara priyaGgulatikA priyadarzanA phaladeva phalasAra phalaha phalacandra bakulAmoda 263 353 103 102 107 216 137 188 80 404 93 65 Mo 122 baGga baGgA bandhumatI bandhusundarI 293 bhavadatta bhAgIrathi bhANumitta bhAnu bhAnuprabha bhAnuprabha bhAnuprabha bhAnuprabha mahAmuni bhAnuprabhA bhAnumati bhAnumAn bhAnuvega bhAnuzrI bhArata bhArata bhArata bhImamukhA bhUtadatta bhairava bhogadatta bhogadeva bhogapura 47 bala 122 306 305 252 02 281 137 208 71 289 balakoTTa balabhadra balamitta brAhmI bAhubalI bAhubalI buddhibandhura brahma 221 81 247 236 291 377 366 114 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 431 16 bhogapura bhogapura 56 168 366 366 189 59. bhogavatI makaradaSTrA magadha magadha . . magadha 259 302 275 233 137 67 378 104 266 380 67 67 67 104 234 67 55 249 madhusUdana madhusUdanI manu manorama manoramA mayUrAka maruya malaya malaya malaya. malayaketu malayasAra malayasundara malayasundara malayasundarI mahAkaccha mahAgaGgA mahAbala mahAbala mahAbala mahAmalla mahAmegha mahArambha mahAvideha mahAvideha mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAvIra mahAsatI 305 210 322 194 magadha magadha magadha magadhA magadhAsundarI maNiprabha maNiprabha matisAgara matisAgara mathurA mathurA mathurA madanakandalI madanamaJjarI madanamaJjarI madanamaJjuSA madanavigraha madanasundara madanasundarI madanA madhukarIgIta madhusundara madhusundara madhusundarI madhusundarI 122 117 61 75 54 187 26 348 117 331 132 47 84 135 301 233 255 64 78 328 208 64 78 341 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 pariziSTa 3 261 137 196 335 358 55 1 / 2 105 mahimA mahurA mahezvara mAgadha mAgadhikA mAdhava mAdhava mAdhavI mAyAmaya muktamAlA mugdha mugdhaka municandra munisuvrata mUlA mRgAvati mRgAvatI 186 104 186 47 62 342 341 288 335 253 40 104 40 256 5V raGgazAlA raGgazAlA raNakezarI raNakesarI ratigraha ratnacandra ratnapura ratnaprabha ratnamAlA ratnamAlA ratnamekhala (dvIpa) ratnamekhalA ratnacandra ratnarekhA ratnazekhara ratnasaJcaya ratnasundara ratnasundarI -ratnasundarI ratnAvalI rathAvarta rasasAra rAjagRha rAjagRha rAjagRha rAjagRha rAjagRha rAjagRha rAjaturaGgama rAjapura rAjImatI rAjyazrI meghanAda meghanAda mehaghoSa yakSa 98 139 358 196 222 yakSadatta yajurveda 107 116 40 104 122 142 153 259 266 297 yamuna 312 81 178 25 yamunA yazaHprabha yaza:prabha yazA yugAdijina yugAdideva yugAdideva yogAvartaka 366 170 323 40 68 21 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 433 251 313 315 389 rAma rukmiNI rudradeva rudradeva 222 51 341. revataka 308 315 323 343 261 149 75 64 103 235 312 40 3 328 rohiNI rohiNI rohiNeyakacora mukha lakSapAka latAsundara lalitA lalitAGga limbadatta limbadeva lIlAvilAsa lobhanandi lobhasAgara vatsa vatsA vatsA vatsA vanamAlA vanalatA vanasundara varadhanu vardhamAna vardhamAna vardhamAna 250 353 341 381 186 186 252 vasantapura vasantapura vasantasundara vasantasundara vasantasundara vasantasenA vasu / vasukAntA vasudatta vasudatta . vasudeva . vasudeva vasudhvaja vasundharA * vasundharA vasundharA vasundharA vasubhAga vasumati vasuzrI vasusAra vasusAra vahnizikha vANArasI vANArasI vANArasI vAtsyAyana vArANasI vAsupUjya vikramAditya vicAracatura vicAradhavala 352 297 252 103 65 N 178 104 296 298 298 64 125 282 306 10 . 296 255 408 28 252 138 164 vardhamAna 341 vavahAra vasantapura 348 348 18 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 pariziSTa 3 4 266 348 348 205 117 221 250 250 249 40 250 vicAradhavalA vicArakuzala vijaya vijayavardhana vijayavardhana vijayavardhana vijayA vijayA vidyA bandhujano vidhucchikhA vidyutsenA vindhya vimalavAhaNa virati vilAsapura vizAlazAla vaitADhya vaibhAra vaibhAragiri vairajaka vairanAbha vairasena vairasena vaizAlI vaizramaNa zakra zakrAvatAra zaGkara zaka 334 205 256 178 298 300 153 133 GE 139 341 zaGkha 104 305 289 zaGkha 370 zaDacUDa 64 vizvapura 78 vizvapura 112 vizvapura vizvapura 394 402 zaGkhacUDa zaGkhacUDa zahapura zaGkhAvarta zatAnIka zatruJjaya zamasundara 234 104 252 323. vizvambharA Eo viSNu 113 zarvANI 83 106 vItabhaya vItabhaya vIra vIranAtha vRSabhadAsa veda veda vaijayantyA 264 147 274 zalyoddharaNikA zAntinAtha zAntisAgara 100 63 60 312 266 96 zAligrAma zAlipura zAliprabhA zAlibhadra 205 104 298 vaitADhya 97 vaitADhya 266 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 435 63 27 144 172 125 142 153 259 266 25 223 266 248 137 205 266 zAlibhadra zivamandira zivazakti zivAdevI zIlasundara zIlasundarI zIlasundarI zIlA zuka zubhaGkara zubhakara zubhakara zubhacandra zubhacandra zubhadatta zubhArambha zRGgArapura zyAmalA zrAvastI zrAvastI zrIkAntA zrIkAntA zrIdata zrIdeva zrIpura zrImaJjIrapura zrImati zrImati zrImatI zrImahAvIra zrIvilAsa zrIvilAsa 179 zrutasAgara 298 zrutasAgara zrutasAgara 323 zrutasundara 170 zreNika 400 zreNika 281 zreNika zreNika 315 zreNika 401 zreNika zreyAMsa 405 saMkAsasiMha 108 saMrohiNI 234 saga 107 sagara 85 saGgama .353 saccasirI saJcayazIla 328 saJcayA 178 satyapriya 296 sanatkumAra 400 santoSasAra 400 santoSasundara 366 samudra 234 samudravijaya 358 sambhUti 296 saralaprabhA 300 sarvakAmita 250 sarvadeva sarvArtha 87 sAketa 234 sAgara 145 370 223 341 - 289 77 .182 359 323 288 147 379 408 266 288 222 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 pariziSTa 3 383 sudhana sudhana 188 sAgara sAgaracandra sAgaradatta sANDilya sAmaveda sunanda 239 261 - 26 154 208 256 siMhapura siMhapura siMhapura 289 222 106 239 sunandA sunandA sunandA sunandA sundara 394 352 82 234 171 sundara sundarI 106 84 107 siMhala siMhala siMhavikrama siMhavikrama siMhavikrama siMhavikrama sundarI 149 341 subuddhi subuddhi 208 248 300 274 171 subhaga siMhasena .. 126 subhadra subhadrA 18 313 252 107 343 subhadrA 234 359 siddhArtha sindhu sindhusauvIra sItA sukumArikA sukhasaGgama sukhAvAsa sukhIvAsa sumuta 402 394 205 256 106 subhadrA sumaGgala sumaGgala sumitra suratejas sulocanA suvatsA suvadanA suvarNapura suvarNavAlukA suvidya suvelagiri suvelA suvratA suvratA (gaNinI) 75 zuzcita susArA susarA 354 106. 234 94 sudarzana 40 sudarzanA 275 94 sudarzanA 353 50 127 198 sudhana 110 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akArAdikrameNa vizeSanAmnAM sUciH 437 suzarma suzarma 60 suzIlA susena 281 281 342 401 172 346 smRti smRti smRti svayamprabhA svarNapura - svarNasundara svarNedhvaja susena susthitAMcArya 250 236 54 355 sUra 80 40 93 sUprabha 288 266 341 sUkhabha sUraprabha 114 41 169 194 125 317 sUrasena sUrasena harikeza haribhadra harimAlA harSapura hastikalpa hastinAgapura hAraprabhA himAdri huMvaTa hutavahA hemacandra 249 sUrasena 80 328 -216 sUrika sUrya 331 408 305 sUryakAnta sUryakAntA secanaka hemapura 66 sopAra hemasundarI hemasundarI 341 sopAra sopArA somadeva somadeva somaprabha saudharma saudharma saubhAgyasundara saubhAgyasundarI saurika saurikAbha 328 328 263 112 112 115 305 353 247 146 302 62 124 196 331 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________