Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી !
' પૂ. મુનિરાજ શ્રી મામૉવિજયજીમકારાના પરચીશ વર્ષના દીક્ષા પર્યાયની પૂણતિ લલીત બ્રધર્સ તરફથી સાદર ભેટ છે
'
નિમિત્ત બને
મુંબઈ ૧
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી લબ્ધિસૂરીશ્વરજી જૈન ગ્રન્થમાલા ( ૧૭ ) પોપકારકરણેક--ઘુરીણ શ્રી શાંતિનાથાય નમઃ
શ્રીઆત્મક મલલબ્ધિસૂરીશ્વરેજો નમ:
(1) ક
આવશ્યક મુકતાવલી
ક ા
(0
-
--
સંપાદક / પૂર આ૦ મઢ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજના
ચરણોપાસક ( પૂર ૫૦ મ શ્રી પ્રવીણવિજયજી ગણીવ૨ના
| શિષ્યરત્ન પૂઢ મુનિવર્ય શ્રી મહિસાવિજયજી મહારાજ
0
0 0
()
(
1 ) - 1 1 - (1
સહાયદાતા ધર્મરસિક શેઠ છોટાલાલ મણીલાલ બકરી
| (લલીત વૃધર્સ) કેટ-મુંબઈ વિક્રમ સંવત ૨૦૧૧ ના વૈશાખ સુદ ૬
મૂય
પઠન-પાન
MIN
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશક | મહેતા કાન્તિલાલ રાયચંદભાઈ છલા. અમદાવાદ, , સાણંદ (ગુજરાત) Sanand
આવૃત્તિ-બીજી .
નકલ ૩૦૦૦
આત્મ સંવત પર
વીર સંવત ૨૪૮૧
-
ન
-
મા ગુલાબચંદુ લકલુભાઈ મહાદય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ
ભાવનગુર
૨
-
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાન
(કટ- મુંબઈ ૧)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રાસંગિક આવશ્યક મુક્તાવલીની પ્રથમ આવૃત્તિની બે હજાર નકલ બે ત્રણ વર્ષ અગાઉ સાંગલીના શા માનચંદ ગુલાબચંદ, શા બાબુલાલ રવરૂપચંદ, શા વાડીલાલ ગુલાબચંદ તથા કેટલાક જ્ઞાનપિપાસુ સજ્જને તરફથી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવી હતી. પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં ક્રિયાપ્રેમીઓને હંમેશા એક સરખા અત્યંત ઉપયોગી થાય તેવા અનેક વિષયે દાખલ કરેલ હોઈ તેના ખપી આત્માઓને ખૂબ જ પસંદ પડવા સાથે તેને શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ થયો છે. એ જ આ પુસ્તકની ઉપયોગિતાનો સચોટ પુરાવે છે. હજુ પણ તેવા જ પુસ્તકની માંગ જિજ્ઞાસુ આત્માઓ તરફથી ચાલુ હોઈ તેની બીજી આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ કરવાની અતિ આવશ્યકતા હતી જે આજે ફળદ્રુપ થાય છે.
દ્વિતીય આવૃત્તિમાં પ્રથમ આવૃત્તિના વિષે ઉપરાંત દેવવંદન, સાધુસાધ્વી આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂવે, ત્રણ ભાગ, છ કર્મગ્રન્ય, તત્ત્વાર્થ, મત્ર જાપો, તથા સૂતક વિષે ખુલાસાઓ આદિ નવીન વિષયોને પણ સમાવેશ કરવામાં આવે છે, જેથી આ પુસ્તક પ્રથમ આવૃત્તિ કરતા ચતુવિધ સંઘને તેમ સ્વાધ્યાય પ્રેમીઓને અતીવ ઉપગી થઈ પશે એમ અમારું માનવું છે.
કેઈ વિષય કોઈ પુસ્તકમાં, કઈ વિષય અમુક પુસ્તકમાં એમ જુદા જુદા વિષયે જુદા જુદા પુસ્તકમાં હોઈ દરેક પુસ્તકને
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંગ્રહ રાખવા એ સૌ માટે મુશ્કેલ ગણાય. જ્યારે આ પુસ્તકમાં ઘણાખરા હુંમેશ માટે ઉપયોગી બની શકે એવા વિષયને સુંદર સંગ્રહુ આવી જાય છે અને એ જ આ પુસ્તકની વિશિષ્ટતા છે. વળી આવા પુસ્તક તેના ખાસ ખપી આત્માઓને વિના મત્સ્યે આપવાનું અમાએ ઉચિત ધાયું છે પણ આમ અમે ત્યારે જ કરી શકીએ કે જ્યારે હમાને સમ્યજ્ઞાનની મહત્તા સમજનારા લક્ષ્મીનંદનાના ટેકા હાય, કારણ કે આજના જમાના માં વિનામૂલ્યથી અગર સસ્તા ભાવથી જે સાહિત્ય પ્રગટ કરવામાં આવે તે જનતામાં જ્ઞાનના ફેલાવેા બહુ જ સુગમતાથી થઇ શકે અને સૌ કાઇ તેના લાભ ઉઠાવી શકે, એ હેતુથી સસ્તુ સાહિત્ય પ્રગટ કરવાની યોજના અતિ આવકારદાયક છે.
આ પુસ્તકના સંપાદક પૂ. મુનિરાજશ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજે તેમાં જે સંગ્રહ કર્યો છે, તે અતિ ઉપયાગી હાઇ પ્રશંસાને પાત્ર છે. તેમણે આ કાર્ય માટે લીધેલા પરિશ્રમ અત્યંત સફળ છે.
આ પુસ્તકને પ્રસિદ્ધ કરવા માટે સઘળી આર્થિક સહાય લીમડીના દાનવીર ધર્મપ્રેમી શેઠ છેોટાલાલ મણીલાલ ( લલીત બ્રધર્સ) તરફથી આપવામાં આવી છે.
આ પુસ્તકની મહિમાસ'પન્ન સરલાયી પૂ. મુનિરાજશ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજે સંવત ૨૦૧૧ના વૈ. સુ. ૬ના દીક્ષાપર્યાયના પચ્ચીશ વર્ષ પૂરા થતા હાઈ તેની ખુશાલી નિમિત્તે તેમના તરફથી સુંદર અને શ્રેષ્ઠ ભેટ ધરવામાં આવી છે. તેમણે આ પુસ્તકને પ્રસિદ્ધ કરી જ્ઞાનની અને ગુરુની
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
અજબ ભાત બજાવી લક્ષ્મીને સર્વશ્રેષ્ઠ ઉપયોગ કરી અથાગ પુય ઉપાર્જિત કર્યું છે. જે કાર્ય સૌ કઈ માટે પ્રશંસનીય છે એટલું જ નહિ પરંતુ અનુકરણીય પણ ગણાય. તેમની આ ઉદારતા માટે અમે તેમના અત્યંત આભારી છીએ. - પૂ. મુનિવર્યશ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજના દીક્ષા પર્યાયની પચીસ વર્ષની પૂર્ણાહુતિની યાદગીરી ચિરસ્થાયી બનાવવાના નિમિત્તભૂત વિવિધ વિષયથી ભરપૂર આ પુસ્તકમાં દાખલ કરવામાં આવેલ પચ્ચીશ ખંડેને સી કે અભ્યાસ કરી કરાવી વપર જીવનને ઉન્નત બનાવે એ જ એક અભિલાષા.
આ પુસ્તક છપાવવામાં મતિમાંઘતાથી અગર પ્રેસ દષથી જે કાંઈ ભૂલ રહી જવા પામી હય, અગર જિન આજ્ઞા વિરુદ્ધ કઈ લખાણ હોય તે તે સર્વને મિથ્યા દુષ્કૃત માંગી તે ભૂલને સુધારી લેવા સજજનેને. અમારી નમ્ર ભલામણ છે.
અંતમાં, આ પુરતકમાં ઉદાર સહાયકર્તા, સંગ્રહકર્તા તથા મુફ સંશોધનકર્તા મહાનુભાવોને તેમજ સુંદર છાપકામ માટે અને સમયસર પુસ્તકની પ્રસિદ્ધિ માટે લક્ષ્ય આપવા બદલ પ્રેસના માલીક ભાઈશ્રી ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈને પણ આભાર માનવાનું ભૂલતા નથી.
પ્રકાશક
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
અાજલિ....
પૂજ્ય ગુરુદેવ ! મહિમાવિજયજી મહારાજ
ભર યુવાવસ્થામાં વૈભવ વિલાસાને અને સ્વાધીન ભાગાના ત્યાગ કરી ભાગવતી દીક્ષાને સ્વીકારી આપે આપના જીવનને કૃતાર્થ કર્યું છે. સ'સારચક્રમાં પરિભ્રમણ કરતા કવચિત જ પ્રાપ્ત થતા દેવદુર્લભ માનવ ભવની આપે સાચી સાકતા કરી છે.
અમૂલ્ય દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયીને પ્રાપ્ત કરી આપે આપના વનને ઉજ્વલ બનાવવા સાથ આપના માતપિતા અને જન્મભૂમિની કીર્તિ તે પણ ઉજ્વલ બનાવી છે.
આજ સુધી આપ આપના પૂજ્ય ગુરુદેવની નિશ્રામાં રહી રત્નત્રયી અને તત્વત્રયીની સુંદર આરાધના કરી રહ્યા છે એ માટે આપને અનેકશઃ ધન્યર્વાદ ધટે છે.
આપના સમાગમમાં આવનાર અનેક આત્માઓનો આપે આપના નિખાલસ અને વૈરાગ્યવાસિત હૃદયમાંથી નીકળતી વાણીના પ્રભાવે ધની હાણ કરી તેમના જીવનને નિમ`ળ બનાવી અથાગ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યુ છે.
.
મને પણ વીતરાગ ધર્મના માગ ના પશ્ચિક બનાવી મારી જીવનનૌકાને સુરક્ષિત કરવામાં આપના સમાગમ અને વાણી જ કારણ ગણાય. ધમ દાતાના ઉપકારના બદલે ક્રમે કરી વાળી શકાય એમ નથી, છતાં પુષ્પ નહિ તે પુષ્પ પાંખડી એ ઉક્તિ મુજબ આપની દીક્ષાપર્યાયના પચ્ચીશ વર્ષની પૂર્ણ કૃતિ પ્રસંગની યાદગીરી કાયમ રાખતા પચ્ચીશ ખંડ યુક્ત આ પુસ્તકને પ્રસિદ્ધ કરી આપના કરકમલમાં સમ↑ કિચિત્ કૃતાર્થતા અનુભવુ છું.
આપના ચરણકકર ટાલાલની વંદના
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
* * * * * *
૬૧ પુનામવિયાનંદ સૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી મહારાજ પૂજાચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય લાંબ્ધસૂરીશ્વરજી મહારાજા ૨ પુનામવિજય કમળ સૂરીશ્વરજી મહારાજ 1 પૂ૫.મ.શ્રીમ, પ્રવીણ વિજયજી ગણીવર.
૫ પુ.મુનિરાજશ્રીમહિમાવિષયજીમહારાજ
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
(લીંબડી)
(લીંબડી)
સ્વર્ગસ્થ શેઠ મણીલાલ ડુંગરશીબકરી .સ્વર્ગસ્થ ચંચળબાઇ માગીલાલ બકરી સ્વર્ગસ્થ પારેખ ખીમચંદ નાગરદાસ (ભાવનગર) છોટાલાલ મણીલાલ બકરી કાન્તાલક્ષ્મી છોટાલાલબકરી (લલીત બ્રધર્સ મુબઈ)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીયુત્ છોટાલાલભાઇના જીવનને
સંક્ષિપ્ત પરિચય. પ્રસ્તુત પુસ્તકની અનેક સુધારાવધારા સાથે તેની દ્વિતીય આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ કરવા માટે ચંચળ લક્ષ્મીની અસારતા અને સમ્યગ જ્ઞાનની મહત્તા સમજી ભાઈશ્રી છોટાલાલે તેને છપાવવા માટેને સઘળો ખર્ચ આપવા માટે જે ઉદારતા બતાવી છે તે ખરેખર સૌ માટે અમેદનીય છે, એટલું જ નહિ પરંતુ અનુકરણીય પણ ગણાય. એ શુભ નિમિત્તને પામી તેમને ટૂંક પરિચય અત્રે આલેખવામાં આવે છે તે અનુચિત તે ન જ ગણાય. - લીમડી (સૌરાષ્ટ્ર નિવાસી શેઠ મણીલાલ ડુંગરશી મુંબઈમાં એક વખતના રૂના બાહોશ અને પ્રસિદ્ધ વ્યાપારી હતા. તેમનું કુટુંબ બકરીવાલાના ઉપનામથી ઓળખાતું હતું. તેઓ દિલાવર દીલના હેઈ દાનપ્રેમી હતા. મણલાલના ધર્મપત્નીનું નામ ચંચળબેન હતું. તેઓ સ્વભાવે શાંત અને મીલનસાર પ્રકૃતિના હતા. સદાચારને જ તેઓ જીવનને સાચે શૃંગાર માનતા હતા. તેમનું નામ તેમને લક્ષ્મીની ચંચળતાનું ભાન કરાવી યથાશક્તિ દાનધર્મમાં રક્ત રહેવાની પ્રેરણા આપતું હતું. મણીલાલ પણ તેમની પ્રત્યેક ધર્મક્રિયામાં સાથ આપી પિતે પણ જેટલું થાય એટલું કરી લેવા કદી ચૂકતા નહિ.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ પ્રમાણે આ લેક અને પરલોકની સાધનાને કરતા ચંચળબેને વિ. સં. ૧૯૬૫ના આસો વદી પના દિને એક સુપુત્રરત્નને જન્મ આપે, જેમનું શુભ નામ છેટાલાલ રાખવામાં આવ્યું. માતપિતાના સુંદર લાલનપાલન અને વાત્સત્યતાની શીતળ છાયામાં તેઓ લગભગ સાત વર્ષના થયા ત્યાં તે તેમના પિતાશ્રીએ પિતાની જીવનલીલાને સંકેલી પરલેક માટેની વિદાયગીરી લઈ લીધી.
હવે તે પતિને સાથ ગુમાવી બેઠેલા ચંચળબેનના શીરે સંસાર-વ્યવહારને સર્વ બેજે આવી પડ્યો. તેમની ધીરજ અને સહનશીલતાએ ચંચળબેનને માર્ગ એટલે બધા નિષ્ફટક બનાવ્યું કે તેમણે કઈ પણ પ્રસંગે જરા પણ નહિ મુંઝાતા સમતા અને સુખપૂર્વક ઘણે કાળ નિર્ગમન કર્યો. માતુશ્રીના શુભ આશીર્વાદથી કહો કે છોટાભાઈના પુણ્યોદયથી કહે ગમે તેમ કહે એટલે તેમના જીવનની સઘળી ચિન્તા તેમના મામા ભાઈશ્રી ખીમચંદ નાગરદાસ બહુ જ કાળજીપૂર્વક કરતા. તેમને ત્યાં જ રહી વ્યવહારીક અભ્યાસ મેટ્રિક સુધી કરી જરા પગભર થયા ત્યાં તે ચંચળબેન પણ સ્વર્ગવાસી બન્યા.
હવે તે સમયને ઓળખી શ્રીયુત છટાભાઈએ પિતાને અભ્યાસ આગળ નહિ લંબાવતા કે ધંધામાં નિષ્ણાત બનવા માટે શરૂઆતમાં તેમણે કાગળના જથ્થાબંધ વ્યાપારીને ત્યાં સર્વિસમાં જોડાવાનું પસંદ કર્યું. થોડા જ વખતમાં તેઓ પિતાની અક્કલ હોંશિયારીથી તે વ્યાપારમાં કુશળતા પ્રાપ્ત કરી લઈ સ્વયં કાગળના વ્યાપારી બન્યા. પૂર્વકૃત પુણ્યદયે તેઓ તેમાં સારી પ્રગતિ કરી શક્યા.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેઓ લગભગ ૧૯ વર્ષની વયે મેરવાડ (પ્રવ)ના રહીશ ધર્મચુસ્ત શા. ન્યાલચંદ માણેકચંદના સુપુત્રી કાન્તાબેન સાથે લગ્નગ્રન્થીથી જોડાયા હતા. ભાઈશ્રી છોટાલાલ નાની ઉમ્મરથી જ વૈષ્ણવ કુટુંબમાં ઉછરેલા હેઈ તેમનામાં જૈન ધર્મના સંસ્કારની અને ક્રિયાકાંડની ઊણપ હોય એ સ્વાભાવિક હતું, પરંતુ શ્રીમતી કાન્તાબેનના જીવનમાં બાલ્યાવસ્થાથી જ તેમના ધર્મપ્રેમી પિતાશ્રીએ ધાર્મિક શિક્ષણ સાથે ક્રિયાકાંડના એવા તે સુંદર સંસ્કારે નાંખ્યા હતા કે જેના પ્રભાવે આજે તેમનામાં સુશીલતા, ગંભીરતા, સમતા અને તપ જપ પ્રત્યેને રાગ આદિ અમૂલ્ય ગુણે દષ્ટિગોચર થાય છે. તેમના સંસ્કારી જીવનની છાપ સી કેઈના ઉપર આજે તેમના કુટુંબમાં પડેલી માલુમ પડે છે. તેમની સંતતિ દિનપ્રતિદિન ધર્મનિષ કેમ બને તે માટે તેમની પ્રેરણું હંમેશાં ચાલુ જ હોય છે. તેઓ આજે પણ પૂજા–સામાયક-પ્રતિકમણ અને વિવિધ તપશ્ચર્યાએ આદિ Wિાઓ નિયમિત કરવાનું કદી ચૂકતા નથી.
શ્રી છોટુભાઈના જીવનમાં તપ, જપ અને ક્રિયાકાંડના સંસ્કાર ભલે ઓછા હશે પરંતુ તેમનામાં જિનપૂજાની ટેક અપૂર્વ કેટિની છે, તેમ દેવગુરુધર્મની વફાદારી સાથે ક્રિયાકાંડ પ્રત્યેનું તન, મન અને ધનથી સંપૂર્ણ અનુમોદન તે છે જ.
વિ. સં. ૨૦૦૨ નું ચાતુર્માસ વ્યા, વા સમર્થ સૂત્રધાર, પરમ શાસનપ્રભાવક પૂજ્ય આચાર્યદેવ શ્રી વિજય લબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજની પુનીત આજ્ઞાને પામી દેશનાદક્ષ શિષ્યરત્ન પૂ પન્યાસજી મહારાજ શ્રી પ્રવીણવિજયજી ગણીવર મહિમાસંપન્ન પૂ. મુનિરત્ન શ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજ
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
તથા સેવાભાવી પૂ. મુનિ શ્રી સુશીલ વિજય મ. ઠાણું ત્રણનું ચાતુમાસ શ્રી સંઘની આગ્રહભરી વિનતિથી કટમાં થયું હતું. તે ચાતુર્માસ અનેકવિધ ચિરસ્મરણીય ધર્મપ્રભાવના સાથે લગભગ પૂર્ણ થતાં ભવિતવ્યતાના વેગે પૂ. મુનિરાજ શ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજને સુંદર સમાગમ થતાં પ્રસંગે પાત તેમની અવારનવાર ધર્મ વિષયક વૈરાગ્યવર્ધક સચેટ પ્રેરણને પામી તેઓ દેવાધિદેવની ભક્તિમાં અત્યંત તલ્લીન બનવા સાથ ગુરુભક્તિની પણ મહત્તાને સમજી શક્યા.
તેમના સમાગમ પછી આજસુધી ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રના અનેક ચાતુર્માસ દરમ્યાન તથા શેષ કાળમાં લગભગ પચીસેક વખત આવી, સુવિખ્યાત ગવૈયાઓ અને વિવિધ વાજિંત્ર દ્વારા પ્રભુપૂજા અને ભાવનામાં અપૂર્વ ઠાઠ જમાવવા માટે પિતાની લક્ષ્મીને અઢળક વ્યય કરી અનેકને સમકિતની પ્રાપ્તિ અને નિર્મળતા કરાવવામાં કારણભૂત બની અથાગ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે. ચાર પાંચ વખત તે ઝવેરાતની આંગી કરાવી જેન જૈનેતરોને દર્શનની અપૂર્વ તક આપી હતી. જૈનેને ધન કરતા ધર્મ ઉપર કેટલે પ્રેમ છે, તેની સોને ઝાંખી થઈ હતી.
તેઓ પિતાની તથા પોતાની સંતતિને જન્મદિન બની શકે ત્યાં સુધી ગુરુમહારાજની નિશ્રામાં જઈ પૂજા, આંગી, ભાવના અને સાધર્મિક વાત્સલ્ય આદિ ધાર્મિક અનુષ્ઠાને દ્વારા જ ઉજવી દેવ, ગુરુ અને ધર્મને મહિમા વધારવા સાથે પિતાની લક્ષમીને સદ્વ્યય કરી રહ્યા છે, જે સી કેઈ માટે અનુમોદનીય ગણાય.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
તદુપરાંત તેમના તરફથી પ્રત્યેક વર્ષે જૈન તીર્થોના બહમૂલા, દાર્શનિક ચિત્રકળાથી સુશોભિત નવાનવા કેલેન્ડરે, કેટોગ્રાફીક કાગળ ઉપર “સમરો મંત્ર ભલે નવકાર” “દે દિન કા મેમાન “હિતશિક્ષાને સુંદર થાળ આદિ સુંદર ઉપદેશમય સાહિત્ય પ્રગટ કરવામાં આવે છે, જે અનેકેને તીર્થયાત્રાની પ્રેરણા આપે છે અને ઉપદેશામૃતનું પાન કરાવે છે. આજસુધી તેમના તરફથી પાવાપુરી, રાણકપુરજી, શત્રુંજય, સમેતશિખરજી અને સરસ્વતી દેવીના ચિત્ર બહાર પડી ચૂક્યા છે.
આ પ્રમાણે તેમણે દેવ, ગુરુ અને ધર્મની ભક્તિમાં, સુંદર સાહિત્ય પ્રગટ કરવામાં, સમાન ધર્મીઓને ગુપ્ત સહાયમાં, ધાર્મિક ચઢાવાઓમાં, આયંબીલખાતામાં, પાલીતાણા ભાતાખાતામાં લક્ષમીને સુંદર ઉપયોગ કરી તેની સફળતા કરવા ભાગ્યશાલી થયા છે. તેમના તરફથી આજે પાંચેક વર્ષ થયા લીમડીમાં કાર્તકી પૂર્ણિમાના દિને સકલ સંઘને ભાથું પણ આપવામાં આવે છે. તદુપરાંત ઈતર ગરીબ વર્ગને પણ મીઠાઈ રોકડ વિગેરેનું અનુકંપાદાન કરી તેમને પણ જૈન ધર્મની અનુમોદના કરવાની સુંદર તક આપી છે.
આ રીતે તેઓ ઈહલેકની સાધના સાથ યથાશક્તિ પરલેકની પણ સાધના કરી માનવ જીવનની યત્કિંચિત્ સફળતા કરી રહ્યા છે, જે પૂ. મુનિરાજ શ્રી મહિમાવિજયજી મહારાજના ધર્મોપદેશની પ્રેરણાને આભારી ગણાય.
જેને દુન્યવી સુખ કહેવામાં આવે છે, તે સઘળા જ મુખે તેમને પૂર્વકૃત પુણ્ય પ્રભાવે મલ્યા છે. તેમને સંતતિમાં પણ
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨ શ્રીમતી સુમનબેન, ભાઈશ્રી લક્ષ્મીકાનત, શ્રીમતી વસુમતીબેન, ભાઈશ્રી લલીતકુમાર અને ભાઈશ્રી નરેશકુમાર એમ ત્રણ પુત્ર અને બે પુત્રીઓ છે. જેઓ સુશીલ, વિનયી, નમ્ર, સુશિક્ષિત, ઉદારચિત્ત અને ધર્મપ્રેમી છે.
અને તેઓ સહકુટુંબ દીર્ધાયુષી બની ભવિષ્યમાં પણ શાસનસેવાનાં અનેક કાર્યોમાં પિતાના તન, મન, ધનને ભેગ આપતા રહે એજ શાસનદેવ પ્રત્યે પ્રાર્થના
સંઘસેવક પારકર
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
૩ થી ૮
૯ થી ૧૪
૩૫ થી ૯૮
જ
અ. નં.
વિષય
ખંડ ૧ લે ૧ પ્રભુ સન્મુખ બેલવાની સ્તુતિ
ખંડ ૨ જે ૨ ચૈત્યવંદને
ખંડ ૩ જે ૩ સ્તવને
ખંડ ૪ થે ૪ સ્તુતિઓ
ખંડ ૫ મે ૫ સઝાયે
ખંડ ૬ ઢો ૬ સ્નાત્ર પૂજા તથા પૂજાની વિધિ
ખંડ ૭ મો છ પંચ પ્રતિક્રમણદિ સૂત્રો ૮ પ્રતિક્રમણ સંબંધી ઉપયોગી વિષ ૯ પ્રતિક્રમણ કેવી રીતે કરવું ? ૧૦ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર વિગેરેને સંક્ષિપ્ત ભાવાર્થ
૯૯ થી ૧૧૭
૮
૧૧૮ થી ૧૩૫
૧૩૬ થી ૧૬૪
૧૬૫ થી ૨૦૬
૨૦૬-૨૦૭
૨૦૭–૨૦૮ ૨૦૮ થી ૨૧૪
WWW
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
ખંડ ૮ મા
૧૧ ગુરુવ`દન, ચૈત્યવંદન, સામાયિક, પૌષધ-પાંચ પ્રતિક્રમણાસંથારાપારસી, તપ ચિ ંતવન કાઉસ્સગ્ગ આદિ ૩૪ જાતના વિધિ વિધાતા.
ખંડ ૯ મ
૧૨ પચ્ચક્ખાણ ૧૩ શ્રી પંચકલ્યાણક યંત્ર
૧૪ અનાનુપૂર્વી
૧૫ ચાવીસ તીર્થંકરાના નામ, માતા, પિતા, લાંછન,
આયુષ્ય, શરીરમાન
૧૬ યક્ષ-યક્ષિણી આદિનું કાષ્ટક ૧૭ પચ્ચકખાણના સમયના કાઠે
ખંડ ૧૦ મા
૧૮ સમ્યક્ત્વ મૂલ આર ત્રતાનું સ્વરૂપ
ખંડ ૧૧ મા
૨૧૫ થી ૨૪૨
૨૪૩ થી ૨૪૭
૨૪૭ થી ૨૫૦
૨૫૦ થી ૨૫૫
૨૫૬ થી ૨૫
૨૬૦ થી ૨૬૧
૨૬૨ થી ૨૭૪
૧૯ નવ સ્મરણા
૨૦ જિનપ’જર, ગ્રહશાન્તિ, પાર્શ્વનાથસ્ય મંત્રાધિરાજ સ્તોત્ર, જયતિહુઅણુ, શ્રી ઋષિમ ડલ સ્તોત્ર
ખંડ ૧૨ મા
૨૧ રાસ તથા છ
ખંડ ૧૩ મ
૨૨ શ્રી મહાવીરસ્વામીના પંચકલ્યાણકનું તથા સત્તાવીશ ભવનું સ્તવન, વીર ભગવાનનુ હાલરડુ તથા પાંખા ૩૩૪ થી ૩૫૦ ખંડ ૧૪ મા
૨૩ શરણા, પદ્માવતી આરાધના અને પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન ૩૫૧ થી ૩૬૧
૨૭૮ થી ૨૯૯
૨૯૯ થી ૩૧૬
૩૧૭ થી ૩૩૩
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
ખંડ ૧૫ મો ૨૪ વિવિધ તેની વિધિ
૩૬૨ થી ૩૭૮ ખંડ ૧૬ મે ૨૫ જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૩૭૯ થી ૩૯૨
ખંડ ૧૭ મેં ૨૬ શત્રુંજયના ૨૧ ખમાસમણ તથા વિવિધ દુહાઓ ૩૮૩ થી ૪૦૦
ખંડ ૧૮ મે ૨૭ શત્રુંજય લઘુક૫ તથા રનાકર પચ્ચીશી ૪૦૧ થી ૪૧૦
ખંડ ૧૦ મો ૨૮ ગહું લીઓ
૪૧૧ થી ૪૧૯ ખંડ ૨૦ મે
દેવવંદને ૨૯ દીવાલાના દેવવંદન (પુ. જ્ઞાનવિમલસૂરિજીકૃત) ૪૨૦ થી ૪રક ૩૦ જ્ઞાનપંચમીના , ( ૫. લટમસૂરિજીકૃત) ૪૨૮ થી ૪૫ ૩૧ મૌન એકાદશીના ,, (. રૂપવિજયજીકૃત ) ૪૪૫ થી ૭ ૩૨ ચોમાસીના , (પૂ. પદ્મવિજયજીકૃત) ૪૭૧ થી ૪૯૭ ૩૭ ચૈત્રી પુનમના , (૫. જ્ઞાનવિમલસૂરિકૃત) ૪૯૮ થી ૫૧૪.
ખંડ ૨૧ મે ૭૪ વિવિધ મંત્ર જાપે
૫૧૫ થી પર ખંડ ૨૨ મે ૩૫ સાધુ સાધ્વી આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
પ૨૩ થી ૫૫૩ ૩૬ દશ વૈકાલિક સત્રના ચાર અધ્યયન
પપ૩ થી ૫૬૬ ૩૭ સાધુ સાધ્વી કાળ કરી જાય તેની વિધિ ૫૬૭ થી ૫૨
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૭૩ થી ૫૮૯
ખંડ ૨૩ મે ૩૮ ૪ પ્રકરણો
ખંડ ૨૪ મે ૩૮ છ કર્મમન્ય, ત્રણ ભાગે તથા તત્ત્વાર્થ સૂત્ર
ખંડ ૨૫ મે ૪૦ સૂતકવિચાર
૫૮૯ થી ૬૫૧
૬૫૧ થી ૬૫૬
'
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી
સ્તુતિએ, ચૈત્યવંદને, સ્તવને, સક્ઝા, થેયે, નવસ્મરણાદિ સ્તોત્રો, વિધિવિધા, દેવવંદના વિગેરે નિત્યની આવશ્યક સામગ્રી-મુક્તાઓની
મનોરમ ગૂંથણું.
સંપાદક-સંગ્રાહક
પૂ. મુનિવર્ય શ્રીમદ્ મહિમાવિજયજી મહારાજ
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
શ્રી શૈતમાષ્ટકમ.
શ્રીઇન્દ્રભૂતિ વસુભૂતિપુત્ર, પૃથ્વીભવ ગૌતમ ગોત્રરત્નમ તુવતિ દેવાસુરમાનન્દા, સ ગૌતમે યઋતુ વાછિત મે. ૧ શ્રીવધ માના ત્રિપદીમવાપ્ય મુહુર્તમાત્રણ કુતાનિ યેન, અજ્ઞાનિ પૂર્વાણિ ચતુર્દશાપિ, સ ગૌતમે ય છતુ વાછિત મે. ૨ શ્રીવીરનાથેન પુરા પ્રીતમ, મન્ને મહાનન્દસુખાય યસ્થ ધ્યાયન્ચમી સૂરિવરા સમગ્રા., ગૌતમ ઋતુ વાછિત મે. ૩ યસ્યાભિધાન મુન:પિ સર્વે, ગૃહુણતિ ભિક્ષાબ્રમણમ્ય કાલે; મિષ્ટાન્નપાનામ્બરપૂર્ણ કામા, સ ગૌતમે યચ્છતુ વાછિત મે. ૪ અષ્ટાપદાદ્રી ગગને વશકત્યા, યયી જિનાનાં પદવન્દનાય; નિશમ્ય તીર્થાતિશય સુરેભ્યઃ સ ગૌતમે યરછતુ વાછિદં મે. ૫ ત્રિપંચસંખ્યાશતતાપસાનાં તપ કુશાનામપુનર્ભવાય; અક્ષણલયા પરમાન્નદાતા, સ ગૌતમે યરછ, વાચ્છિત મે. ૬ સદક્ષિણું ભેજનમેવ દેયં, સાધર્મિક સડઘસપર્યયશ્ચક કૈવલ્ય વસ્ત્ર પ્રદદ મુનીનાં, સ ગૌતમે યઋતુ વાછિત મે. ૭ શિવંગત ભર્તરિ વીરનાથે, યુગપ્રધાનત્વમિહેવ મા; પટ્ટાભિષેકે વિદધે સુરેન્કે, સ ગૌતમે ય છતુ વાછિત મે. ૮ શ્રીગૌતમસ્થાષ્ટકમાદરેણું, પ્રબંધકાલે મુનિફગવા ચે; પઠન્તિ તે સૂરિપદં ચ દેવા–નન્દ લભતે સુતરાં કમેણુ. ૯
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ ખંડ
પ્રભુ સન્મુખ બોલવાની સ્તુતિઓ. ૧ –ધૂપં પરિવર્તતાં હદિ મમ તિરવરૂપ પ્રત્યે !,
તાવ યાવદુરૂપમુત્તમપદે નિષ્પાપમાવિર્ભવેત્ યાત્રાનન્દઘને સુરાસુરસુખ સમ્પિડિતં સર્વતે,
ભાગેડનન્તતમેડપિ નૈતિ ઘટનાં કલત્રયસમ્ભવિ. ૨ પુણ્યાનાં વિપણિદિનમણિ કામકુક્ષણિક,
મોક્ષે નિઃસરણિ સુરેન્દ્રકરણિઃ તિ:પ્રભાસારિણિક દાને દેવમણિર્નોત્તમજન-શ્રેણિઃ કૃપાસારણિ, વિશ્વાનંદસુધાઘણિર્ભવબિંદે શ્રી પાર્શ્વચિન્તામણિ. ૩ વિશેષજ્ઞ વૈદ્ય વિમલનયનં ચન્દ્રવદન,
મહારાગારેણ હરણવિષયે પ્રાપ્તયશસમ; મહાગપં વન્દ નિતિમિરક ભાગ્યભવન, ભવાધેનિસ્તાર સબલતરર્ણિ મુક્તિગમકમ. ૪ દર્શના દુરિતકવંસી, વન્દનાદુ વાંછિતબદ;
પૂજનાત્ પૂરક શ્રીણ, જિનઃ સાક્ષાત્ સુરક્મ. ૫ દિકે તુહ મુલકમલે તિત્રિ વિણઠ્ઠાઇ નિરવભેસાઈ; - દારિદ્ર દેહગ જમ્મતરસંચિયં પાવું.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : પ્રથમ ખંડ ૬ ધડહું કુતપુડહં, નિસ્તી હં ભવાર્ણ વાત્;
અનાદિભવકાન્તારે, દેશે ચેન શ્રુતે મયા. ૭ અન્યથા શરણું નાસ્તિ, ત્વમેવ શરણં મમ:
તરમાત્ કારુણ્યભાવેન, રક્ષ રક્ષ જિનેશ્વર ! ૮ જિને ભક્તિજિને ભક્તિજિને ભક્તિર્દિને દિને;
સદા મેડસ્તુ સદા મેડતુ સદા મેડતુ ભવે ભવે. ૯ અહંને ભગવન્ત ઈશ્વમહિતા સિદ્ધાશ્ચ સિદ્ધિસ્થિતા
આચાર્યા જિનશાસનેન્નતિકરાર પૂજ્યા ઉપાધ્યાયકા શ્રીસિદ્ધાન્તસુપાઠકા મુનિવરો રત્નત્રયાધિકા
પચૈતે પરમેષિનઃ પ્રતિદિન કુતુ તે મંગલમ. ૧૦ ઐશ્રેણિનતા પ્રતાપભવનું ભવ્યાત્રિનેત્રામૃત,
સિદ્ધાન્તપનિષદ્વિચારચતુઃ પ્રીત્યા પ્રમાણીકૃતા, મૂતિઃ તિંમતી સદા વિજયતે જેનેશ્વરી વિસ્ફરન્,
મહેન્માદધનપ્રમાદમદિરા-મત્તેરનાલકિતા. ૧૧ કલ્યાણપાદપારામ, શ્રુતગંગાહિમાચલમ
વિશ્વાભેજરવિં દેવ, વ શ્રી જ્ઞાનન્દનમ. ૧૨ શ્રી આદીશ્વર શાંતિ નેમિજિનને, શ્રી પાર્શ્વ વીર પ્રલે,
એ પાંચ જિનરાજ આજ પ્રણમું, હેતે કરી વિશે કલ્યાણે કમલા સદેવ વિમલા, વૃદ્ધિ પમાડે અતિ, એહવા ગૌતમસ્વામી લધિ ભરીયા, આપે સદા સન્મતિ,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભુ સન્મુખ બેસવાની સ્તુતિ ૧૭ નિરંજન યાર મેહે કૈસે મીલે છે, હર દેખું મેં દરીયા ડુંગર, ઊંચે બાદલ નીચે જમીયું તલે.
નિ. ૧ ધરતીમાં ઢંતુ તે નાહિ પીછાણું, અગની સહું તે
મેરી દેહી જલે. નિ૨ આનંદઘન કહેજસ સુને બતાં, એહી મીલે તે મેરે ફેરા ટળે.
૧૪ જે દૃષ્ટિ પ્રભુ દર્શન કરે, તે દષ્ટિને પણ ધન્ય છે,
જે જીભ જિનવરને સ્તવે, તે જીભને પણ ધન્ય છે, પીએ મુદા વાણુ સુધા, તે કર્ણ–યુગને ધન્ય છે,
તુજ નામ મંત્ર વિશદ ધરે, તે હૃદયને નિત્ય ધન્ય છે. ૧૫ સુયા હશે પૂજ્યા હશે, નિરખ્યા હશે પણ કે ક્ષણે,
હે જગતબંધુ! ચિત્તમાં, ધાર્યા નહિ ભક્તિપણે જ પ્રભુ તે કારણે, દુઃખપાત્ર હું સંસારમાં,
હા! ભક્તિ તે ફળતી નથી, જે ભાવ શૂન્યાચારમાં ૧૬ ગાજે પંચમકાલમાં ભવ વિષે, ભવ્યાત્મને તારવા,
મિથ્યા મોહ મહધકાર હણવા, સન્માર્ગ સંસ્થાપવા, વર્તે છે જયવંત અંત કરવા, સંસારનાં કુંદને,
વંદે મંગલ એહ શાસનપતિ, શ્રી ત્રિશલાનંદને. ૧૭ જેના નામોચ્ચારથી ત્રિજગમાં, કર્મો બધાં ત્રાસતાં,
જેના પુન્યપદે સુરેન્દ્રસરીખાં, સેવા છતે રાજતાં; જેની વાણુ વડે ભવિજનતણું, ઘરઆંગણા છાજતાં, તે શ્રી વિરવિભુપદે નમન હે, મુકિતપુરી આપતાં.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ આવશ્યક મુક્તાવલી : પ્રથમ ખંડ 18 ભવજલધિમાંથી હે પ્રભે! કરુણા કરીને તારજે, ને નિર્ગુણીને શિવનગરનાં, શુભસદનમાં ધાર; આ ગુણી આ નિર્ગુણી, એમ ભેદ મોટા નવ કરે, શશી સૂર્ય મેઘયરે, દયાલુ સર્વનાં દુઃખ હરે. 19 હે નાથ ! આ સંસારસાગર, ડૂબતા એવા મને, મુકિતપુરીમાં લઈ જવાને, જહાજરૂપે હો તુમે; શિવરમણનાં શુભસંગથી, અભિરામ એવા હે પ્રભો મુજ સર્વસુખનું મુખ્ય કારણું, હો તુમે નિત્ય વિભુ. 20 તારાથી ન સમર્થ અન્ય દીનને, ઉદ્ધારનારે પ્રભુ, મારાથી નહીં અન્ય પાત્ર જગમાં, જોતાં જડે હે વિભુ, મૂતિ મંગલસ્થાન તેય મુજને. ઈચ્છા ન લક્ષમીતણું, આપ સમ્યગ્રરત્ન શ્યામજીવને, તે તૃપ્તિ થાયે ઘણ. તું અકલંકી રૂપસરૂપી, પરમાનંદ પર તું દાઈ, તું શંકર બ્રહ્મા જગદીશ્વર, વીતરાગ તું નિરમાલી. 1 અનુપમ રૂપ દેખી તુજ રીઝે, સુર નર નારીકે વૃન્દા; નામે નિરંજન ફણિપતિ સેવિત, પાસ ગેડીચા સુખકંદા. 2 કાને કુંડલ શિર છત્ર બિરાજે, ચક્ષુ ટીકા નિરધારી, હસ્તબીજો હાથ સહીયે, તુમ વદે સહુ નર નારી. 3 અગ્નિ કાણસે સર્ષ નીકાલા, મંત્ર સુનાયા બહુ ભારી, પૂર્વ જન્મકા વૈર ખેલાયા, જળ વરસાયા શિરધારી. 4 જળ આવી પ્રભુ નાકે અડીયા, આસન કંપ્યા નિરધારી; નાગ નાગણું છત્ર ધરે છે, પૂર્વ જન્મકા ઉપકારી. 5
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રભુ સન્મુખ બલવાની સ્તુતિઓ
: 8: રૂપવિજય કહેસુણે મેરી લાવણ, ઐસી શોભા બહુ સારી;
માતપિતા બાંધવ સહુ સાથે, સંજમ લીધા નિરધારી. ૬ ૨૨ આવ્યો શરણે તુમારે, જિનવર કરજે આશ પૂરી હમારી,
ના ભવપાર હારે, તુમ વિણ જગમાં સાર લે કેણ હારી? ગાયે જિનરાજ આજે, હરસ અધિકથી, પરમ આનંદકારી, પાયે તુમ દર્શ નાશે ભવ ભવ ભ્રમણા નાથ ! સર્વે હમારી. દીક્ષા ગ્રહી પ્રથમ તીર્થ તમેજ સ્થાપ્યું, કઈ ભવ્યનું કઠીન દુખ તમેજ કાપ્યું; એવા પ્રભુ પ્રમીયે પ્રણયે તમને,
એવા પ્રભુ શિવતણ અર અમને. ૨૪ પ્રણમી શ્રી પ્રભુ વીરને પ્રથમમાં, માંગલ્યકારી સદા,
બીજા શ્રી ગુરુ ગૌતમ ગણધરા, વંદે ટળે આપદા, ત્રી શ્રી સ્થૂલભદ્રને પ્રણમી, કેશ્યા ગૃહે જે રહ્યા,
મૂકી તેહના ભેગ ગ ગ્રહને સ્વર્ગે પછીથી ગયા. ૨૫ આ દાદાને દરબાર, કરશે ભદધિપાર,
અરે તું છે આધાર, મેહે તાર તાર તાર. ૧ આત્મગુણને ભંડાર, તારા મહિમાને નહીં પાર, દેખે સુંદર દેદાર, કરે પાર પાર પાર. ૨ તારી મૂર્તિ મનોહાર, હરે મનના વિકાર, ખરે હૈયાને હાર, વંદુ વાર વાર વાર. ૩ આ દહેરાસર મઝાર, કયે જિનવર જુહાર, પ્રભુ ચરણ આધાર, ખરે સાર સાર સાર. ૪
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ચુક્તાવલી : પ્રથમ અહ મારા કમલ સુધાર, તારી લબ્ધિ છે અપાર,
એની પૂબીને નહિ પાર, વિનતિ ધાર ધાર ધાર. ૫ ૨૪ પાર્શ્વ પ્રભુ ગુણાગાર, મારા હૈયાના હાર
શાશ્વત આનંદ દેનાર, કરા પાર પાર પાર. ૧ તારું શાસન મનહાર, મને એને ઉપકાર; ભવસાગર છે અપાર, જલદી તાર તાર તાર. ૨ કેવળ જ્યોતિ ઝલકાર, જેનું તેજ છે અપાર; ત્રણે જગમાં પ્રચાર, રતવું વાર વાર વાર. ૩ દીઠ ભાગ્યે દેદાર, થશે સફળ અવતાર સાચે તું છે તારણહાર, દુઃખે વાર વાર વાર. ૪ આમ કમલ સુધાર, લધિ પ્રવીણ આધાર;
કુમ્ભજગિરિના શણગાર, મહિમા કાર કાર કાર. ૫ ૨૭ જે પ્રભુના અવતારથી અવનીમાં, શાંતિ બધે વ્યાપતી,
જે પ્રભુની સુપ્રસન્ન ને અમીભરી, દષ્ટિ દુઃખે કાપતી; જે પ્રભુએ ભરયૌવને વ્રત ગ્રહી, ત્યાગી બધી અંગના, તે તારક જિનદેવના ચરણમાં, હેજે સદા વંદના.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
દ્વિતીય ખંડ
ચૈત્યવંદન.
૧ બીજનું ચૈત્યવંદન. દુવિધ બંધને ટાળીએ, જે વળી રાગ ને શ્રેષ; આર્ત રૌદ્ર દેય અશુભ ધ્યાન, નવિ કરે લવલેશ. ૧ બીજ દિને વળી બધિબીજ, ચિત્ત ઠાણે વાવે; જેમ દુઃખ દુર્ગતિ નવિ લહે, જગમાં જશ ચાવે. ૨ ભાવ રૂડી ભાવનાએ, વાધ શુભ ગુણઠાણ; જ્ઞાનવિમલ તપ તેજથી, હેાયે કેડી કલ્યાણ. ૩
૨. જ્ઞાનપંચમીનું ચૈત્યવંદન. શ્યામલ વાન સહામણ, શ્રી નેમિ જિનેશ્વર, સમવસરણ બેઠા કહે, ઉપદેશ સેહંકર. ૧ પંચમી તપ આરાધતાં, લહે પંચમ નાણ; પાંચ વરસ પંચ માસને, એ છે તપ પરિમાણુ. ૨ જિમ વરદત્ત ગુણમંજરીએ, આરા તપ એહ; જ્ઞાનવિમલ ગુરુ એમ કહે, ધન ધન જગમાં તેહ. ૩
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી દ્વિતીય ખs ૩. અષ્ટમીનું ચૈત્યવંદન. આઠ ત્રિગુણ જિનવરતણી, નિત્ય કીજે સેવા વહાલી મુજ મન અતિ ઘણ, જિમ ગજ મન રેવા. ૧ પ્રતિહારજ આઠશું, ઠકુરાઈ છાજે; આઠે મંગળ આગળ, જેહને વળી રાજે. ૨ ભાંજે ભય આઠ મેટકા એ, આઠ કર્મ કરે દૂર; આઠમ દિન આરાધતાં, જ્ઞાનવિમળ ભરપૂર. ૩
૪. અગીઆરસનું ચૈત્યવંદન. અંગ અગીયાર આરાધી, એકાદશી દિવસે; એકાદશ પ્રતિમા વહે, સમકિત ગુણ વિકસે. ૧ એકાદશી દિવસે થયા, દીક્ષા ને નાણ જન્મ લહ્યા કેઈ જિનવરા, આગમ પરમાણુ. ૨ જ્ઞાનવિમળ ગુણ વાધતા એ સકળકળા ભંડાર અગીઆરશ આરાધતાં, લડીએ ભવજળ પાર. ૩
૫. ચૅદશનું ચૈત્યવંદન. ચૌદ સ્વપ્ન લહે માવડી, સવિ જિનવરકેરી, તે જિન નમતા ચૌદરાજ, લેકે ન હેય ફેરી. ૧ ચૌદ રત્નપતિ જેહના, પ્રણમે પદ આવી; ચૌદ વિદ્યાના થયા જાણુ, સંયમશ્રી ભાવી. ૨ ચૌદ રાજ શિર ઉપરે, સિદ્ધ સકળ ગુણઠાણ; જ્ઞાનવિમળ પ્રભુ ધ્યાનથી, હેય અચળ અહિઠાણુ. ૩
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદના
૧૧ ૬ રહિતપ ચૈત્યવંદન. વાસવપૂજિત વાસુપૂજ્ય, વર અતિશય ધારી; કેવળ કમળા નાથ સાથ, અવિરતિ જેણે વારી. ૧ પરમાતમ પરમેસરુ એ, ભવિજનનયનાનંદ શાન્ત દાન્ત ઉત્તમ ગુણ, વર જ્ઞાન દિણંદ. ૨ બેઠી બારે પર્ષદા, નિસુણે જિનની વાણ એક ચિત્ત લય લાઈએ, દેઈ નિજ કાન. ૩ તવ જગપતિ તિહાં ઉપદિશેરહિણીતપસુવિચાર; આરાધે ભવિ ભાવશું, આતમને સુખકાર. ૪ સાત વર્ષ સાત માસની, અવધિ કહી સુપ્રમાણ; આરાધે સુખસંપદા, પામે પદ નિવણ. વાચક શુભનય શિષ્યનેએ ભક્તિવિજયગુણ ગાય; વાસુપૂજ્ય જિનધ્યાનથી, અનુભવ સુખ થાય. ૬
૭. શ્રી વર્ધમાનતપનું ચૈત્યવંદન. સમવસરણમાં જિનવર, વર્ધમાન તપ સાર; વર્ણવતા ભવિ આગળ, કરવા ભદધિ પાર. ૧ લઘુ કર્મના ચોગથી, આચરીએ સુખકાર; અધિક કર્મ હલકા કરી, પામી સંજમ ભાર. ૨ આમ કેમલમાં પામશો, સર્વ લબ્ધિનું સ્થાન એ તપને આરાધતાં, જલદી શિવ પ્રયાણ. ૩
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
R :
આવશ્યક મુક્તાવલી ઃ હિરીય ૮, શ્રી વીશાસ્થાનકનું ચૈત્યવંદન. પહેલે પદે ૧ અરિહંત નમું, બીજે સર્વ ૨ સિદ્ધ; ત્રીજે ૩ પ્રવચન મન ધરે, ૪ આચાર્ય સિદ્ધ. ૧ નમે ૫ થેરાણું પાંચમે, ૬ પાઠકપદ છે, નામે લોએ સવ ૭ સારું, જે છે ગુણ ગરિ. ૨ નામે ૮ નાણસ્સ આઠમે, ૯ દર્શન મન ભાવે; ૧૦ વિનય કરે ગુણવંતને, ૧૧ ચારિત્રપદ ધ્યાવે. નમે ૧૨ ખંભવય ધારણું, તેરમે ૧૩ ક્રિયા જાણ; નમે ૧૪તવસ્સ ચૌદમે, ૧૫ ગાયમ નમે ૧૬ જિણાણું. ૪ ૧૭ સંયમ ૧૮જ્ઞાન ૧લુઅન્ટ્સને, એનમે ૨૦ તિથ્થસ જાણી; જિન ઉત્તમ પદ પવને, નમતા હાય સુખખાણી. ૫
૯. પર્યુષણ પર્વનું ચૈત્યવંદન. વડા કલ્પ પૂરવદિને, ઘરે કહ૫ને લાવે; રાત્રિ જાગરણું પ્રમુખ કરી, શાસન સહા. ૧ હય ગય શણગારી કુમાર, લા ગુરુ પાસે, વડા કલપ દિન સાંભળે, વીરચરિત ઉલાસે. ૨ છઠ્ઠ દ્વાદશ તપ કીજીએ, ધરીએ શુભ પરિણામ; સાધમવત્સલ પ્રભાવના, પૂજા અભિરામ. ૩ જિન ઉત્તમ ગૌતમ પ્રતે એ, કહે જે એકવીશ વારે; ગુરુ મુખ પશે ભાવશું, સુણતાં પામે પાર. ૪
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવા
૧૦. શ્રી સિદ્ધચક્રજીનાં ચૈત્યવ ને.
નમ નવપદ
સાધુ
જયકર. ૪
શ્રી સકળ મ ́ગળ પરમ કમલા, કેલિ મનુલ લવ કાર્ટિસ`ચિત પાપ નાશન, અરિહંત સિદ્ધ સુરીશ વાચક, વર જ્ઞાનપદ ચારિત્ર તપ એ, નમે શ્રીપાલ રાજા શરીર સાજા, સેવતાં નવપદવર'; જગમાંહી ગાજા કીર્તિ ભાજા, નમે નવપદ જયકર'. શ્રી સિદ્ધચક્ર પસાય સ’કટ, આપદા નાસે વિ; વળી વિસ્તરે સુખ મનાવછિત, ના નવપદ આંખિલ નવ દિન દેવવંદન, ત્રશુ ટ°ક એવા પરિભ્રમણા પલેવશુ, નમે નવપદ ત્રણ ફાળ ભાવે પૂજીએ, ભવતારક તિમ ગુણણું દેા હજાર ગણીએ, નમે નવપદ જયકર.. વિધિ સહિત મન વચન કાયા, વશ કરી એ આરાધીએ; તપ વર્ષ સાડાચાર નવપદ, શુદ્ધ સાધન સાધીએ. કટ સૂરે શ યક્ષવિમલેશ્વર વર'; શ્રી સિદ્ધચક્ર પ્રતાપ જાણી, વિજય વિલસે સુખભર. ૮
નિર ંતર;
જયકર.
તીથ કર;
ગદ
પૂરે,
( ૨ )
૧૧ જૈનેન્દ્રબિન્દુ મર્હિત, ગ ત સ વઢા ષ, જ્ઞા ના ધ ન ત ગુ ણુ ર ત્નવિ શા લ ક શમ્; ક્રમ ક્ષય શિવમય પરિનિશ્ચિંતા, સિદ્ધ ગ્રબુદ્ધમવિરુદ્ઘમહ` ચ વન્દે
• K
મન્દિર ;
જયકર ૧
ન
સુખકર,
દર્શન નવપદ્મ જયકર’.
૧
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખંડ ગચ્છાધિપં ગુણગણું ગણિન સુસૌમ્ય, વન્દામિ વાચકવર શ્રુતદાનદક્ષમ; ક્ષાત્યાદિધર્મકલિત મુનિ મા લિ કાં ચ, નિ વ ણ સા ધ ન પ ન ર લ ક મ છે. ૨ સદર્શન શિવમયં ચ જિનkસત્ય, ત વ મ કા શકુ શ લ સુખદ સુબોધમ છિન્નાશ્રર્વ સમિતિ ગુપ્તિ મ યં ચરિત્ર, ક માં છ કા છ દ હ ને સુતપ: શ્રયામિ. ૩ પાપ ઘનશન કરે વરમંગલંચ, ઐક્ય સામુપકા ૨૫૨ ગુરું ચ;
ભા વા તિ શુદ્ધિ વ ૨કા૨ણ મુ મા નાં, શ્રીમક્ષસીખ્યકરણું હરણું ભવાનામ. ૪ ભવ્યા જ બે ધન રવિ ભવસિધુ ના વં, ચિન્તામણે સુરતરાધિક સુભાવમ; ત વ ત્રિ પા દ ન વ કે ન વ કા ૨ રૂ ૫, શ્રી સિદ્ધચક્રસુખદ પ્રણમામિ નિત્યમ.
૧૨ શ્રી દીવાલીનું ચૈત્યવંદન.
સિદ્ધારથ કુલનભ વિષે, ઈન્દુ રૂપ જિનરાજ; ત્રિશલાસુત વંદન કરે, મેળવવા શિવ સાજ. ૧ સાત હાથ પરિમાણ દેહ, ગુણગણથી ભરીયા; લેગ તજી સંજમ ગ્રહું, નાણું કેવલ વરીયા. ૨
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવાદને
ત્રીશ વરસ સંસારમાં, સાડા બાર પર્યાય; સંજમ ને કેવળતણે, સાડી ઓગણત્રીશ થાય. ૩ આવ્યા અપાપા નયર, કર્યું અંતિમ માસ; સોલ પર દઈ દેશના તાર્યા નૃપવર ખાસ. ૪ શુભાશુભ વિપાકના, પચપણ પચપણ જાણ; મારુદેવ અધ્યયનતણું, ધ્યાને શિવ પ્રયાણ. ૫ અમાવાસ્યા ભલી કાર્તિકી, દેવાનંદા રાત, ચાર ઘડી બાકી રહી, મેળવ્યું અનંત શાત. ૬ ભવ દીપક ગ જગથકી, દ્રવ્ય દીપક કરીએ; નવમલી નવલછકી, નૃપતિ મન ધરીએ. ૭ દીપક જ્યોત પ્રગટાવતાં, થયું દિવાળી પર્વ તે દિન વીર ધ્યાન કરી, લબ્ધિ વરે શિવશર્મ. ૮
. ૧૩ સીમંધરસ્વામીનું ચૈત્યવંદન.
સીમંધર જિન વિચરતા, સેહે વિજય મેજાર; સમવસરણ રચે દેવતા, બેસે પર્ષદા બાર. ૧ નવતરવની દીએ દેશના, સાંભળી સુરનર કેડ; ષ દ્રવ્યાદિક વર્ણવે, લે સમકિત કર જોડ. ૨ ઈહાં થકી જિન વેગળા, સહસ તેત્રીસ શત એક સત્તાવન જન વળી, સત્તર કળા સુવિશેષ. ૩ દ્રવ્યથકી જિન વેગળા, ભાવથી હૃદય મજાર; ત્રિડું કાળે વન્દન કરું, શ્વાસમાંહે સે વાર. ૪
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખડ શ્રી સીમંધર જિનવરા એ, પૂર વાંછિત કે કાંત્રિવિજય ગુરુ પ્રમુમતાં, ભકિત બે કર જોડ. ૫
૧૪ શ્રી પંચતીર્થનું ચૈત્યવંદન. સિદ્ધાચળ ગિરનારગિરિ, અબુદ અતિ ઉત્તમ સમેતશિખર જિન વિશના, મોક્ષકલ્યાણક ચંગ. ૧ કેટિશિલા અષ્ટાપદે, મેરૂ રુચક સમીપે શાશ્વત જિનવર ગૃહ ઘણા, શ્રી નંદીશ્વર દ્વીપ. ૨ દેવલોક ઐક છે, ભવનપતિ વર ભવન, જિનવર બિંબ અનેક છે, પૂજું તે સર્વ સુમન. ૩ વિહરમાન જિનવર ભલા, અતીત અનાગત અદ્ધા; નામ સ્થાપના દ્રવ્ય ભાવ, ચાર નિક્ષેપા લદ્ધા. ૪ સહજાનંદી સુખકર એ, પરમ દયાળ પ્રધાન પુન્ય મહદયે પૂજતાં, લહીએ પરમ કલ્યાણ. ૫
૧૫ શ્રી પરમાત્મા ચૈત્યવંદન. જગન્નાથને તે નમું હાથ જોડી.
કરું વિનતિ ભકિત શું માન મેડી; કૃપાનાથ સંસાર કુમાર તારે,
લો પુન્યથી આજ દેદાર તા. ૧ મળે સેહિલા રાજ્ય દેવાદિ ભેગે,
પરમ દેહિલે એક તુજ ભકિત જેગે ઘણુ કાલથી તું લક્ષ્ય સ્વામી મીઠે,
પ્રભુ પારગામી સહુ દુખ ની ઠે. ૨
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવદના
ચિદાન દરૂપી
પરણ લીલા, વિલાસી વિશે ત્યકતકામાગ્નિકીલા,
ગુણાધાર ગીશ નેતા અમાયી, જય વવશે ! ભૂતલે સુખદાયી. ૩
ન દીઠી જેણે તાહરી ચેગ મુદ્રા,
પડ્યા રાત દિસે મહામેાહ નિદ્રા; કિસી તાસ હાથે ગતિ જ્ઞાનસિન્ધા !
ભ્રમતા ભવે હે જગજીવમન્યા ! સુધાસ્ય"દ્મિની દન નિત્ય ।ખે,
ગણુ' તેહના હૈ વિલા ! જન્મ લેખે; ત્વદાણા વિષે જે રહ્યા વિશ્વમાંહે,
કરે ક્રમની હાણુ ક્ષણ એકમાંહું. જિનેશાય નિત્યં પ્રભાતે નમસ્તે,
ભવિ ધ્યાન હાજો હૃદયે સમસ્તે; સ્તવી દેવના ધ્રુવને હ પૂરે,
સુખાંભેાજ ભાવી ભજે હેજ ઉર્.
કરે દેશના સ્વામી વૈરાગ્યકેરી,
સુણે પદા ખાર ખેડી ભલેરી; સુધાંાજવારા સમી તાપ ટાળે, એન્ડ્રુ ખાંધવા સાંભળે એક કાલે.
૧૭.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખડ
પ્રણમી શ્રી ગુરુરાજ આજ, જિનમંદિર કેર; પુન્ય ભણું કશું સફલ, જિનવચન ભરે. ૧ દેહરે જાવા મન કરે, એથતણું ફલ પાસે, જિનવર જુહારવા ઉઠતાં, છ પતે આવે. ૨ જઈશું જિનવર ભણું, મારગ ચાલંતા, હવે દ્વાદશતણું પુન્ય, ભક્તિ માલ તા. ૩ અર્થપંથ જિનવર ભણી, પંદર ઉપવાસ; દીઠે સ્વામીત ભવન, લહીએ એક માસ. ૪ જિનવર પાસે આવતાં, છ માસી ફૂલ સિદ્ધ; આવ્યા જિનવર બારણે, વર્ષીતપ ફલ લીધા. ૫ સે વરસ ઉપવાસ પુન્ય પ્રદક્ષિણા દેતા સહસ વર્ષ ઉપવાસ પુન્ય, જે નજરે જોતા. ૬ ફલ ઘણે ફૂલની માલ, પ્રભુ કંઠે ઠવતા પાર ન આવે ગીત નાદ, કેરા ફલ થતાં. ૭ શિર પૂછ પૂજા કરે એ, સૂર ધૂપ તણે ધૂપ; અક્ષત સાર તે અક્ષય સુખ, દીપે તનુ રૂપ. ૮ નિર્મલ તન મને કરીએ, થુણતાં ઇદ્ર જગીશ; નાટક ભાવના ભાવતાં, પામે પદવી જગીશ. ૯ જિનવર ભક્તિ વહાલી એ પ્રેમે પ્રકાશી; સુણી શ્રી ગુરુવાણુ સાર, પૂર્વ રાષિએ ભાખી. ૧૦
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવા
અષ્ટ કને ટાલવા, જિનમંદિર જઇશું; ભેટી ચણુ ભગવંતના, વે નિમલ થઈશું. ૧૧ કીર્તિવિજય ઉવજઝાયના એ, વિનય કહે કરજોડ; સફલ હાજો મુજ વિનતિ, જિનસેવાના કાઢ, ૧૨
૧૭. શ્રી સિદ્ધાચલજીનાં ચૈત્યવંદના
વિમલ કેવલજ્ઞાનકમલા, કલિત ત્રિભુવન હિતકર; સુરરાજ સંસ્તુત ચરણુપંકજ, નમે આદિ જિનેશ્વર, ૧ વિમલ ગિરિવર શ્ગમંડણું, પ્રવર ગુણુગણુ ભૂધર, સુર અસુર કિન્નર કેાડિસેવિત, નમે આદિ જિનેશ્વર. ૨ કરતી નાટક કિન્નરી ગણુ, ગાય જિન ગુણુ મનહર, નિજ રાવલિનમે અડેનિશ, ન આદિ જિનેશ્વર. ૩ પુંડરીક ગણુપતિ સિદ્ધિ સાધી, કૈાડી પણ મુનિ મનહર; શ્રી વિમલગિરિવર શૃંગ સિદ્ધા‚ ના આ િજિનેશ્વર. ૪ નિજ સાધ્ય સાધન સુર મુનિવર, કાઠિનત એ ગિરિવર’; મુક્તિ રમણી વર્યાં રંગે, નમે આદિ જિનેશ્વર પ પાતાલ નર સુર લેાકમાંહી, વિમલ ગિરિવર તેા પર; નહી અધિક તીર્થ તીર્થપતિ કહે, ન આદિ જિનેશ્વર, ૬ ઇમ વિમલગિરિવર શિખરમડણુ, દુઃખવિહ્ ણુ ધ્યાઈએ, નિજ શુદ્ધ સત્તા સાધના, પરમજ્યંતિ નીપાઈએ; જિત માહુ કાહુ વિદેહ નિદ્રા, પરમ પદસ્થિત કર', ગિરિરાજ સેવા કરણ તત્પર, પદ્મવિજ્ય સુહિતકર છ
:
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૦.
આવશયક મુક્તાવલી દ્વિતીય ખ૦
- ૧૮ શ્રી શત્રુંજય સિદ્ધક્ષેત્ર, દીઠ દુર્ગતિ વારે, ભાવ ધરીને જે ચઢે, તેને ભવપાર ઉતારે. ૧ અનંત સિદ્ધને એહ ઠામ, સકળ તીર્થને રાય, પૂર્વ નવાણું રાષભદેવ, જ્યાં ઇવીયા પ્રભુ પાય. ૨ સૂરજકુંડ સહામણ, કવડ જક્ષ અભિરામ; નાભિરાયા કુલમંડ, જિનવર કરું પ્રણામ. ૩
ધન્ય ધન્ય શ્રી ઋષભજિન, પુન્ય મીલી આ દર્શ તુમારો કલ્પવૃક્ષ, સિદ્ધગિરિ પર પાયે. ૧ જહાં સે સિદ્ધિ પદ લીયા, સહજ સ્વભાવે અનંત, એ ગિરિ સર્વ તીરથ બડે, સેવે ભવિજન સંત. ૨ પાંચ કેડરું પાડવા, વીશ કેહસું રામ પુંડરીક સિદ્ધિ ગયા, પાંચ કેડ અભિરામ. ૩ ઈમ કોટિ કેટ હુએ, શિવરમણી ભરથાર અનંત કાંકરે કાંકરે, મહિમા અપરંપાર. ૪ આત્મકમલમેં ધારી, ગિરિ મહિમા હિતકાર; લબ્ધિસૂરિ એ ધ્યાનસે, હવે બેડો પાર. ૫
૨૦ શ્રી રાયણ પગલાનું ચૈત્યવંદન. એહ ગિરિ ઉપર આદિદેવ, પ્રભુ પ્રતિમા વંદે રાયણ હેઠે પાદુકા, પૂછ આણું. ૧
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિયવનો
: ૨૧ : એહ ગિરિને મહિમા અનંત, કુણ કરે વખાણ? ચૈત્રી પુનમને દિને, તેહ અધિકે જાણું. ૨ એહ તીરથ સેવે સદાએ, આણું ભક્તિ ઉદાર; શ્રી શત્રુંજય સુખદાયકે, દાનવિજય જયકાર. ૩
૨૧ શ્રી પુંડરીકસ્વામીનું ચૈત્યવંદન, આદીશ્વર જિનરાયને, ગણધર ગુણવંત પ્રગટ નામ પુંડરીક જાસ, મહીમાંહે મહંત. ૧ પાંચ કેટિ સાથે મુણદ, અણુસણ તીહાં કીધ; શુકલધ્યાન ધ્યાતા અમૂલ, કેવળ તીહાં લીધ. ૨ ચૈત્રી પુનમને દિને એ, પામ્યા પદ મહાનંદ તે દિનથી પુંડરીકગિરિ, નામ દાન સુખકંદ. ૩
૨૨ શ્રી કષભદેવનું ચૈત્યવંદન. આદિ દેવ અરિહંત, ધનુષ પાંચસે કાયા; ક્રોધ માન નહિ કામ, મૃષા નહિ માયા. ૧ નહીં રાગ નહીં દ્વેષ, નામ નિરંજન તાહરું; વદન દિડું વિશાળ, પાપ ગયું સવિ તીહાં માહ૪. ૨ નામે હું નિર્મળ થયે, જ! જાપ જિનવરત કવિ ત્રાષભ એમ ઉચરે, આદિદેવ મહિમા ઘણે. ૩
૨૩ શ્રી આદિનાથ જિન ચૈત્યવંદન. કલપવૃક્ષની છાંહડી, નાનડી રમતે સેવન હિંડેબે હિંચતે, માતાને ગમત. ૧
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખંડ સૌ દેવી બાલક થઈ, કાષભને તેડે; વહાલા લાગો છે કહી, હૈડાસુ ભીડે. ૨ જિનપતિ યૌવન પામીયા, ભાવે શું ભગવાન; ઈદ્દે ઘા માંડવે, વિવાહને મંડાણ. ૩ ચોરી બાંધી ચિહુ દીસે, સુર ગોરી ગીત ગાવે; સુનંદા સુમંગળા, પ્રભુજીને પરણાવે. ૪ સર્વ સંગ છોડી કરી, કેવળજ્ઞાનને પામે; અષ્ટ કર્મને ક્ષય કરી, પહોંચ્યા શિવપુર ધામે. ૫ ભરતે બિંબ ભરાવીયા એ, શત્રુંજય ગિરિરાય; શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ તણા, ઉદયરત્ન ગુણ ગાય. ૬.
૨૪ શ્રી અજિતનાથનું ચૈત્યવંદન. આવ્યા વિજય વિમાનથી, નયરી અધ્યા ઠામ, માનવગણ રિખ રહિણ, મુનિજનના વિશરામ. ૧ અજિતનાથ વૃષ રાશિએ, જમ્યા જગદાધાર; યોનિ ભુજંગમ ભયહરુ, મીન વર્ષ તે બાર. ૨ સતપણું તરુ હેઠલે એ, જ્ઞાન મહત્સવ સાર; એક સહસશું શિવ વર્યા, વીર ધરે બહુ પ્યાર. ૩
૨૫ શ્રી સંભવનાથનું ચૈત્યવંદન, સંભવનાથ સદા જ, મનવંછિત પૂરે; હય લંછન હેમ વર્ણ દેહ, ટાળે દુઃખ હરે. ૧ રાય જિતારી કુળ તિલક, સાવથી રાય; સેના માતા જનમીયે, જગમાં સુજસ ગવાય. ૨
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવ'ના
ધનુષ ચારસો દેહડીયે, સાઠ લાખ પૂર્વ આય વિનયવિજય ઉવજ્ઝાયના, રૂપ નમે નિત્ય જાય. ૩ ૨૬ શ્રી અભિન ંદન સ્વામીનું ચૈત્યવંદન, ચન્યા જયંત વિમાનથી, અભિનજ્જૈન જિનચ′3 પુનર્વસુમાં જનમીયા, શશિ મિથુન નયરી અયેયાને ધણી, ચેાનિવ ઉગ્ન વિહારે તપ તપ્યા, ભૂતલ વરસ વળી રાયણુ પાપ તલે એ, વિમલનાણુ ગણુ દેવ; મેક્ષ સહસ મુનિશું ગયા, વીર કરે નિત્ય સેવ
સુખક. ૧ મજા,
અઢાર. ૨
૨૭ શ્રી સુમતિનાથનું ચૈત્યવાન,
સુમતિનાથ સુખવાસ, દાસ હું ભવ ભવ તાહરા, કરું વિનતિ એક, આવાગમન નિવારા. ૧ પાર પહેલાં ઉતારા;
સેવકની કરા સાર,
ઉપજતાં વારા. ૨
ક્રોધ માન મદ લાભ, સાય ધ્રુવ નિરંજન નામ તુતુ, તુજ નામે નિશ્ચય તર્યાં; કવિ ઋષભ એણીપેરે ઉચ્ચરે, સુમતિનાથ પૂજા કરો. ૩ ૨૮ શ્રી પદ્મમાનુ` ચૈત્યવંદન.
પદ્મપ્રભ ઠ્ઠા શયા, વણે પ્રભુ રાતા; ધરણુ કોસંબી શ્રેણી, સુસીમા જસ માતા, ૧ કમળ લ છન અહીંસા ધનુષ, શિવ સ ́પત્તિદાતા; ત્રીશ લાખ પૂરવ આયુ, ત્રિભુવનને ત્રાતા. ૨
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી દિતીય ખંડ ચેત્રીશ અતિશય વિરાજતાઓ, સેવે સુર નર કેડ; વિનયવિજય ઉપાધ્યાયને, ૨૫ નમે કર જોડ. ૩
ર૯ શ્રી સુપાર્શ્વનાથનું ચૈત્યવંદન, શ્રી સુપાર્શ્વ જિણુંદ પાસ, ટાલ ભવ ફેર; પૃથિવી માતાને ઉરે, જાયે નાથ હમે. ૧ પ્રતિષ્ઠિત સુત સુંદરુ, વાણુરસી રાય; વિશ લાખ પૂરવ તણું, પ્રભુજીનું આય. ૨ ધનુષ બસે જિન દેહડી, સ્વરિતક લંછન સાર; પદ પદ્દમે જસ રાજતે, તાર તાર ભવ તાર. ૩
૩૦ શ્રી ચંદ્રપ્રભનું ચૈત્યવંદન. મહસેન માટે રાજી, સતી લક્ષમણ નારી; ચંદ્ર સમુવલ વદન કાંતિ, જમ્ય જયકારી. ૧ ચંદ્રપુરી નયરી જેહની, ચંદ્ર લંછન કહીએ ચંદ્રપ્રભ જિન આઠમ, નામે ગહગહીયે. ૨ દેટસે ધનુષનું જિન તનુએ, દશ લાખ પૂરવ આય; રૂપવિજય પ્રભુ નામથી, દિન દિન દોલત થાય. ૩
૩૧ શ્રી સુવિધિનાથનું ચૈત્યવંદન. સુવિધિ વિધિ કર મોક્ષના, આત્મ સિદ્ધિ કરનાર, અધ્યાતમ જ્ઞાને ભય, ભવિ ભવદુઃખ હરનાર. ૧ મગર લંછન સુગ્રીવ પિતા, રામા માત મલહાર આયુ લાખ બે પૂરવનું, ધનુષ શત તનુ સાર. ૨
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
કાકરી નૃપવર થયા, હું નમું તસ પાય; આત્મકમલ ઉતારવા, લબ્ધિ જિન ગુણ ગાય. ૩
૩૨ શ્રી શીતલનાથનું ચૈત્યવંદન. શીતળ નામું શિષ, જપ જાપ જગદીશ; દેખી તાહ૪ ૫, બહા ઉર લાયે ઇશ. ૧ ઇદ્ર ચંદ્ર નાગેન્દ્ર, સેય નર નામ કહાયે; નહીં જગ એહ દેવ, જમલ કઈ તાહરે આ . ૨ તેજ સબળ તુજ દેવ, લા સુર ગગને ભમે; કવિ ગડબલ કહે જગ તે વડે, જે શ્રી જિનચરણે નમે. ૩
૩૩ શ્રી શ્રેયાંસનાથનું ચૈત્યવંદન. શ્રી શ્રેયાંસ અગીઆરમા, વિષ્ણુ નૃપ તાય; વિષ્ણુ માતા જેહની, એંશી ધનુષની કાય. ૧ વરસ રાશી લાખનું, પાલ્યું જેણે આય; ખડગી લંછન પદક જે, સિંહપુરીને રાય. ૨ રાજ્ય તછ દીક્ષા વરીએ, જિનવર ઉત્તમ જ્ઞાન પામ્યા તસ પદ પદને, નમતાં અવિચલ થાન. ૩
૩૪ શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામીનું ચૈત્યવંદન. દેવકથી દીપતી, નગરી વર ચંપા વાસુપૂજ્ય જિન જન્મ ઠામ, વસે લેક સુચંપા. ૧ વાસુપૂજ્ય રાજા રાજી, જયા જસ પટરાણી; સિતેર ધનુષ દેહ રાતડી મહિષ લંછન જાણું. ૨
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
: રર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય અંક વર્ષ બહેતેર લાખનુંએ, આયુ લહે જમનાથ; રૂપવિજય કહે નિત્ય જપ, શિવપુર માગ સાથ. ૩
૩૫ શ્રી વિમલનાથનું ચૈત્યવંદન. અષ્ટમ વર્ગથકી ચવી, કંપીલપુરમાં વાસ; ઉત્તરા ભાદ્રપદે જનમ, માનવ ગણ મીનરાશ. ૧ યોનિ છાગ સુહંક, વિમલનાથ ભગવંત દેય વરસ તપ નિર્જલી, જંબુ તલે અરિહંત. ૨ ષ સહસ મુનિ સાથશું એ, વિમલ વિમલપદ પાય; શ્રી શુભવીરને સાંઈશું, મળવાનું મન થાય. ૩
૩૬ શ્રી અનંતનાથનું ચૈત્યવંદન અનંતનાથ અરિહંત, શરણ હું તે આ રાખ રાખ જિનરાય, દેવ તુજ દર્શન પા. ૧ હું રૂલી ચઉ ગતિમાંહી, નામ તેરા વિણ સ્વામી પ્રગટ્યો પુણ્ય અંકુર તું, મળે શિવગતિગામી. આજ અનંતા ભવતણું, પાપ તાપ દરે ગયા; કવિ રાષભ કહે પૂજતાં, આનંદ ઉછવ થયા. ૩
૩૭ શ્રી ધર્મનાથનું ચૈત્યવંદન ભાનુનંદન ધર્મનાથ, સુત્રતા ભલી માત, વજ લંછન વજિ નમે, ત્રણ ભુવન વિખ્યાત. ૧ દશ લાખ વરસનું આઉખું, વપુ ધતુ પીસ્તાલીશ; રત્નપુરીને રાજી, જગમાં જાસ જગીશ, ૨
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદના
ધર્મ મારગ જિનવર હીએ, ઉત્તમ જન સાચા તેણે તુજ પાદ પળતણી, સેવા કરું' નિશ્ચર. ૭ ૩૮ શ્રી શાન્તિનાથનું ચૈત્યવન.
શાંતિકરણ શ્રી શાંતિનાથ, ગજપુર પણી ગાજે; વિશ્વસેન અચિરાતણા, સુત સમળ દીવાજે. ૧ ચાલીશ ધનુષ કનકવણું, મૃગ લછન છાજે; લાખ વરસનું આખુ', અરિજન મટ્ટ ભાજે. ૨ ચક્રવર્તી પ્રભુ પાંચમા એ, સાલસમા જગદીશ; રૂપવિજય મન તું વસ્યા, પૂરણુ સકલ ગીશ. ૩
૩૯ શ્રી કુન્થુનાથનું ચૈત્યવંદન.
કુંથુનાથ કામિત દીયે, ગજપુરના રાય; સિરિ માતા ઉર્ફે અવતર્યાં, સુર નરપતિ તાય. ૧ કાયા પાંત્રીશ ધનુષની, લઈન જસ કાગ; કેવલજ્ઞાનાદિક ગુણ્ણા, પ્રમે ધરી રાગ. ૨ સહસ પચાણુ' વરસનુ એ, પાલી ઉત્તમ આય; પદ્મવિજય કહે પ્રણમીચે, ભાવે શ્રી જિનરાય, ૩
૪૦ શ્રી અરનાથનું ચૈત્યવંદન.
રાય
સુદર્શન ગજપુરે, દૈવી પટશણી; લ છત નંદાવ જાસ, અરજિન ગુણુખાણાં. ૧ ત્રીશ ધનુષવર દેહડી, હેમવશે જાણી; વર્ષ ચારાશી સહસ આયુ, કહે જિનવર વાણી. ૨
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮ છે.
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય અંદ ચકવરી પ્રભુ સાતમે એ, અઢાર મુજ દેવ રૂપ કહે ભવિજન તમે, કરે નિત્ય નિત્ય સેવ. ૩
૪૧ શ્રી મલ્લિનાથનું ચૈત્યવંદન, મહિનાથ ઓગણીશમા, જસ મિથિલા નયરી, પ્રભાવતી જસ માવડી, ટાળે કર્મ વયરી. ૧ તાત શ્રીકુંભ નરેસર, ધનુષ પચવીસની કાય; લંછન કલશ મંગલકરુ, નિર્મલ નિર્માય. ૨ વરસ પંચાવન સહાસનું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; પદ્યવિજય કહે તેહને, નમતાં શિવસુખ થાય. ૩
કર શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીનું ચૈત્યવંદન. જપ નિરંતર નેહશું, વસમા જિનરાય, સુમિત્રરાય પદ્માવતી, સુતશું મુજ માય. ૧ કરછપ લંછન ધનુષ વિશ, શ્યામવણી કાયા ત્રીશ સહસ વરસ આઉખું, હરિવંશ દીપાયા. ૨ સુનિસુવ્રત મહિમાની લો એ, નગરી રાજગૃહી જાય; રૂપવિજય કહે સાહિબા, નામે લીલવિલાસ. ૩
- ૪૩ શ્રી નમિનાથનું ચૈત્યવંદન, સાચા શ્રી નમિનાથ, પંથે જિણે ચાલ્યા જાય; સહી સુગધીવાટ, અધમુખ કંટક થાય. ૧ વૃક્ષ નમાવે શિષદેવ તીહાં દુંદુભિ બજાવે; પવન શકુન તિહાં સાર, પુષ્પની વૃષ્ટિ કહાવે. ૨
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
રયવદન
કુસુમ ભલા ઢીંચણ સમા, નખકેશ રેમ વધે નહીં, કવિ રાષભ ઇમ ઉરચરે, નમિનાથ વંદો સહી. ૩
૪૪ શ્રી નેમિનાથનું ચૈત્યવંદન. સમુદ્રવિજય કુલચંદ નંદ, શિવા દેવી જાયા; યાદવ વંશ નમણિ, સૌરીપુર ડાયા. ૧ બાલથકી બ્રહ્મચર્યધરુ, ગત માર પ્રચાર ભક્તા નિજ આત્મિક ગુણ, ત્યાગી સંસાર. ૨ નિકારણ જગજીવન એ, આશાને વિશ્રામ; દીનદયાલ શિરોમણિ, પૂરણ સુરતરુ કામ. ૩ પશુઆ પિકાર સુણી કરી, છાંડી ગૃહવાસ; તક્ષણ સંયમ આદરી, કરી કર્મને નાશ. 8 કવલશ્રી પામી કરીએ, પહોતા મુક્તિ મઝાર; જન્મ મરણ ભય ટાળવા, જ્ઞાન સદા સુખકાર. ૫
૪૫ શ્રી પાર્શ્વનાથનું ચૈત્યવંદન. ૩ મે પાશ્વનાથાય, વિશ્વ ચિન્તામણીયતે, $ી ધરણેન્દ્ર વૈરૂટ્યા-પદ્યાદેવી યુતાય તે. શાન્તિ-તુષ્ટિ મહાપુષ્ટિ-વૃતિ-કીર્તિ-વિધાયિને,
હું દ્વિવ્યાલવૈતાલ, સવધિવ્યાધિનાશિને. જયાડજિતાખ્યા વિજયાખ્યા પરાજિતયાન્વિતઃ હિશાં પાલૈહૈયે ર્વિવાદેવભિરન્વિતઃ
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૩૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દિનીય છે છ અસિઆઉતાય નમતગ ઐકયનાથનામ, ચતુષણિસુરેન્દાસ્ત ભાસને છ ગામ શ્રીશંખેશ્વરમંડન! પાર્શ્વજિન પ્રભુતકલપતરુકલ્પ! સૂરય દુષ્ટવાત પૂરય મે વાંછિત નાથ !
-
૫ ૪૬, અન્તરિક્ષ પાર્શ્વનાથ(છંદ) ચૈત્યવંદન પ્રભુ પાસજી તારું નામ મીઠું, તીખું લેકમાં એટલું સાર દીઠું; સદા સમરતાં સેવતાં પાપ નીઠું, મનમાંહરે તારું ધ્યાન બેઠું. ૧ મન તુમ પાસે વસે રાત દીસે, મુખ પંકજ નીરખવા હંસ હસે; ધન્ય તે ઘડી એ ઘડી નયણ દીસે, ભલી ભક્તિભાવે કરી વિનવી જે. ૨ અહે એહ સંસાર છે દુઃખ દેરી, ઇંદ્રજાલમાં ચિત્ત લાગ્યું ઠગારી; પ્રભુ માનીએ વિનતી એક મરી,મુજ તાર તું તાર બલિહારી તેરી. ૩ સહિ સ્વપ્ન જંજાલને સંગ મોહ્યો, ઘડીયાલમાં કાલ રમત ન જોયે; મુધા એમ સંસારમાં જન્મ ખેર, આહે ધૃતતણે કારણે જળ વિલે.૪ એતે ભ્રમરકેસુમ બ્રાંતિ થાય જઈશુત ચંચમાંહે ભરાયો; શુકે જંબુ જાણી ગલે દુખ પાયે, પ્રભુ લાલચે જીવડે એમ વાહ્યો. ૫ ભાગ્યે ભમ ભૂરા કર્મભારી, દયા ધર્મની શમે મેંન વિચારી; તેરીનમેવાણુ પરમ સુખકારી, ત્રીજું લેકનાનાથ મેં નવી સંભારી. ૬ વિષયવેલડીશેલડીકરી અજાણી,ભજી હતૃષ્ણા તજી તુજ વાણી; એહવે ભલો ભુંડ દાસ જાણી, પ્રભુ રાખીયે બાંહીની છાંય પ્રાણી. ૭ મારા વિવિધ અપરાધની કે સહીએ, પ્રભુશરણે આવ્યાતણી
લાજ વહીએ; વલી ઘણી ઘણી વિનતી એમ કહીએ, મુજ માનસ-રે પરમ
- હંસ રહી છે. ૮
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્યવાન
કળશ એમ કૃપા મૂરત પાWવામી, મુક્તિગામી થાઈએ; અતિ ભક્તિભાવે વિપત્તિ જાવે, પરમ સંપત્તિ પાઈએ. પ્રભુમહિમાસાગર ગુણ વૈરાગર, પાસ અન્તરિક્ષ જે તેવે; તસ સકલ મંગળ યજયારવ, આનંદવર્ધન વિનવે.
૪૭ શ્રી મુહરી પાર્શ્વનાથ ચૈત્યવંદન. પ્રણમે અતિશય ભાવથી, મુહરી પારસનાથ; દુખ દોહગ દરે ટળે, થાએ સુખશાત. ૧ ટીંટેઈ નગરે નીહાળતાં, આનંદ ઉર ન માય; અદ્દભૂત બિંબ જુહારતા, ભવ ભવ પાતિક જાય. ૨ આત્મ કમલમાં આપજે, શિવ લધિનું સ્થાન પ્રવીણ શિશુ મહિમા તણી, વિનતિ ઉરમાં માન. ૩
૪૮ શ્રી મહાવીરસ્વામીનું ચૈત્યવંદન. ન વર્ણની ગુરુભિઃ પ્રભુર્ય,
મયા કથં વર્ણયિતું સ શકયઃ તથાપિ વાચાલતથા સ્તવીમિ,
પ્રભો ! શુણાંતે શશિsતિગૌરાન. પ્રલેસ વચઃ સ્થા૫દલા૭િ મે,
વિર્ષ જહાર પ્રબલ મનગમ, અનિણકાન્તમય દયાલે! તયારે નહિ વિરમશમિ.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
: 3R :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખડ
પ્રમાણુવાદઃ
પરમપ્રતિષ્ઠો, વિવાદ્યવૈવશ્યવિનાશકારી; તવાત્યતા વીર ! વિશાલભાવ, નમામિ સિંહાહિત પાદપદ્મમ્.
નયાન્ વિશજ્યાદ્ભુતશાઅસિન્ધો, વિપક્ષવાદા: પ્રભુણા ગૃહીતાઃ ઉદવતૅવાખિલનિઝ રિયઃ મહાનતત્ત્વ' સકલા વિત્યુ.
અન રત્નત્રિતય" ગત્યાં,
ત્રિશલ્યનાથે પ્રથિત ત્રિશૂલ; ઉપાધિહારિ વયકા વ્યકાશિ, પ્રકૃષ્ટલધિ પ્રણમામ્યતત્ત્વામ. ૪૯, અતીત ચાવીસીનું ચૈત્યવંદન ' ( રાગ–પ્રભાત. )
અતીત ચાવીસી વઢીએ, આતમ શુભ ભાવે; અર્હુિત નામના જાપથી, મંગલમાલા પાવે. ૧ કેવલજ્ઞાની પહેલા નમું,રનિર્વાણી કસાગર; જમહાજસ વિમલ તે પાંચમા, 'સર્વાનુભૂતીશ્વર. ૨ શ્રીધર દત્ત ઉદામાદર નમા, ૧°સુતેજ 11શ્રીસ્વામી; ૧ક્ષુનિસુવ્રત જિન ખારમા, ૧૩સુમતિ ་શિવગતિ નામી. ૩ ૧૫અસ્તાગ ૧૬નમીશ્વર સેાળમા, ૧૭અનીલ શેાધર દેવ; ૧૯કૃતાર્થ ૨-જિનેશ્વર 'શુદ્ધમતિ, શિવ’કરકરા સેવ. ૪
L
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
શૈત્યવંદન રસ્પંદન ૨૪સંપ્રતિ ચાવીસમા, પ્રહ ઊઠી ગાઉં, અદ્ધિ કીર્તિ પ્રભુધ્યાનથી, અમૃત પદ પાઉં. ૫
૫૦. આવતી ચોવીસીનું ચૈત્યવંદન શ્રી પદ્મનાભ પહેલા જિર્ણોદ, એણિક નૃપ જીવ; સુરદેવ બીજા નમું, સુપાસ શ્રાવક જીવ. ૧ શ્રી સુપા ત્રીજા વલી, જીવ કેણિક ઉદાયી; વયંપ્રભ થે જિર્ણોદ, પિટિલ મન ભાવી. ૨ સવનુભૂતિ જિન પાંચમાએ, દઢાયુ શ્રાવક જાણ; દેવસુત છઠ્ઠા જિjદ, શ્રી કાર્તિક શેઠ વખાણ. ૩ શ્રી ઉદય જિન સાતમાએ, શંખ શ્રાવક જીવ; શ્રી પેઢાલ જિન આઠમા, અનંત મુનિ જીવ. ૪ પિટિલ નવમા વંદીએ એ, જીવ જે સુનંદ શતકિરતિ દશમા જિર્ણોદ, શતક શ્રાવક આનંદ. ૫ સુવ્રત જિન અગિયારમાએ, દેવકી રાણી જીવ; શ્રી અમમ જિન બારમા, શ્રી કેશવ ગુણખાણુ. ૬ નિષ્કષાય જિન તેરમાએ, સતકી વિદ્યાધર; નિપ્પલાયક જિન ચીદમા, બલભદ્ર અહંકર. ૭ નિર્મલ જિન પંદરમાએ, જીવ સુલસા ભાવિક ચિત્રગુપ્ત જિન સેલમા, શ્રી રોહિણી મન ભાવિ. ૮
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દ્વિતીય ખંડ સમાધિ જિન સત્તરમા, રેવતી શ્રાવિકા જાણ શ્રી સંવર જિન અઢારમા,જીવ શતાનીક વખાણું. હું શ્રી યશોધર ઓગણીસમા, જીવ કિસન દ્વીપાયણ વિજ્યનામ જિન વિસમા, જીવ કરણ સુજાણ. ૧૦ એકવીસમા શ્રી મલનામ, જીવ નારદને કહીએ, અંબ૩ શ્રાવક જીવ દેવ, બાવીસમા લહીએ. ૧૧ અનંતવીર્ય તેવીસમા, જીવ અમરને એક ભકૃત જિન જેવીસમા, શતબુદ્ધિ ગેહ. ૧૨ એ વીસે જિન હશે, આવતે કાલે; ભાવ સહિત જે વાંદશે, થઈ ઉજમાલે. ૧૩ લંછન વણું પ્રમાણ આયુષ, ચઢતાં સવિ નિરક સાંપ્રત જિન વીસએ, અંતર સવિ પર. ૧૪ પંચકલ્યાણક તેહનાએ, હેશે એક જ દીસ, ધીરવિમલ પંડિતતણ, જ્ઞાનવિમલસૂરીશ. ૧૫
કામ
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
તુતીય ખંડ
સ્તવને ૧. શ્રી સિદ્ધગિરિરાજના સ્તવને. શેત્રુંજા ગઢના વાસી રે, મુજરો માનજો રે, સેવકની સુણી વાતે રે, દિલમાં ધારજો રે. પ્રભુ મેં દીઠે તુમ દેદાર, આજે મુને ઉપજે હરખ અપાર; સાહિબાની સેવા રે, ભવ દુઃખ ભાંજશે રે. એક અરજ અમારી રે, દિલમાં ધારજો રે, ચોરાશી લાખ ફેરા રે, દૂર નિવારજે રે પ્રભુ મને દૂર્ગતિ પતે રાખ, દરિસણ વહેલું રે દાખ.
સાહિબાની. ૨. લત સવાઈ રે, સેરઠ દેશની રે, બલિહારી હું જાઉં રે, તારા વેશની રે; પ્રભુ તારું રૂડું દીઠું રૂપ, મેહ્યા સુર નર વુંદ ને ભૂપ.
સાહિબાની. ૩ તીરથ કે નહી રે, શત્રુંજય સારીખું રે, પ્રવચન પખી રે, કીધું મેં પારખું રે; રાષભને જોઈ જોઈ હરખે જેહ, ત્રિભુવન લીલા પામે તેહ..
સાહિબાની ૪
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૬ :
ભવાભવ માંગુ રે પ્રભુ તારી સેવના રે,
ભાવઠ ન ભાંગે ૨ જગમાં તે વિના ૨;
પ્રભુ મારા પૂરા મનના કોડ, એમ કહે ઉદ્દેયરતન કરોડ,
સાહિબાની ૫
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ
૨
આજ મારા નયણાં સફળથયાં, શ્રી સિદ્ધાચલ નિરખી; ગિરિને વધાવુ માતીડે, મારા હૈયડામાં હરખી. આજ૦ ૧
ધન્ય ધન્ય સારઠ દેશને, જિહાં એ તીથ જોડી; વિમલાચલ ગિરનારને, વંદું એ કર જોડી. આજ૦ ૨ સાધુ અનતા અંણુ ગિરિ, સિધ્યા અનશન લે'; શમ પાંડવ નારદ ઋષિ, બીજા મુનિવર કેઈ. આજ૦ ૩
માનવ ભવ પામી કરી, નવી એ પાપ કર્મ જે માકરા, કહા કેણી તીરાજ સમરું સદા, સાર વાંછિત કાજ; દુઃખ દાડુગ દૂર કરી, આપે અવિચલ રાજ, આજ ૫ સુખ અભિલાષી પ્રાણીયા, વછે અવિચલ સુખડા, માણેક મુનિ ગિરિ ધ્યાનથી, ભાંગે લવાભવ દુ:ખડા, આજ ૬
તીસ્ય ભેટ;
પેરેમેટે ? આજ૦ ૪
૩
આલુડા નિસ્નેહી થઇ ગયેા રે, છેડ્યુ વિનીતાનું રાજ, (ર) સયમ રમણી આરાધવા, લેવા મુક્તિનું રજ, (૨)
મેરે દિલ વસી ગયા વાલમ. ૧
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને માતાને મેલ્યા એકલા રે, જાય દિન નવિ રાત; (૨). રત્નસિંહાસન બેસવા, ચાલે અડવાણે પાય. (૨) મેરે ૨ વહાલાનું નામ નવિ વિસરે રે, ઝરે આંસુડાની ધાર; (૨) આંખડલી છાયા વળી, ગયા વરસ હજાર (૨) મેરે ૩ કેવળરત્ન આપી કરી રે, પૂરી માતાની આશ; (૨) સમવસરણ લીલા જોઈને, સાધ્યા આતમ કાજ (૨) મેરે. ૪ ભક્તિવત્સલ ભગવંતને રે, નામે નિર્મળ કાય; (૨) આદિ જિર્ણોદ આરાધતા, મહિમા શિવસુખ થાય. (૨) મેરે૫
૪. શ્રી સિદ્ધાચલજીનું પ્રભાતીયું. જાગ તું જાગતું આતમા માહરા, ભગવંત ભેટીએ સુખકારી; શેત્રુજામંડન મરુદેવાનંદન, આદિ જિન દિયે ચિત્તધારી.
જાગ ૧ પાંચસે ધનુષ્યની રત્નમય જાણયે, ભરતરાયે પ્રતિમા ભરાવી, દુષમા કાળ વિચારી પશ્ચિમ દિશિ, મહાગિરિ કંદરામાં વસાવી.
જાગ ૨ પાંચસે ધનુષ્યની શોભના મૂરતિ, જે ભાવે પુણ્યથી દર્શ પાવે; બહુ ભવસંચિત પાપના ઓઘને, ટાળી ત્રીજે ભવે સિદ્ધિ જાવે.
જાગ ૩ ઈન્દ્રિય વશ કરી નિર્મલ મન ધરી, વિધિ સહિતનાભિનંદન પૂછ જે; ભાવના ભાવીએ ચિત્તમાં લાવીયે, હે મનુજ ભવ સફલ કીજે.
જાગ૦ ૪.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તુતીય અંક પ્રદક્ષિણા દેઈ પાટે ચઢી વંદીએ, ચૈત્ય ગિરિરાજ શેત્રુજ કેશ વિજય જિનેન્દ્રસૂરિ પથકમલ સેવતાં, અમર કહે ભાંગી
ભવના ફેરા. જાગ ૫ ૫. શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થ સ્તવન. ભવિ આજી શેત્રુંજા ભેટીએ, શ્રી આદીશ્વર જિનરાય; ધન્ય એ ગિરિનયણે નિરખતાં, સવિ પાતક દૂર પલાય. ભવિ. ૧ ગિરિ ઉપર આદિ જિણુંદની, સેહે મૂરતિ મેહન વેલ; પ્રહ ઊઠી ભાવે પૂજતાં, નિત્ય વાધે ઘરે રંગરેલ. ભવિ. ૨ મારું મન મોહ્યું ઈશુ ગિરિવરે, જાણું નિત નિત કીજે જાત્ર; વર સુરજકુંડમાં નાહીને, નિજ નિરમલ કીજે ગાવભવિ. ૩ ભલે ભાવે આદિજિન પૂછયા, મુજ ફલીઆ મને રથ આજ મુજ ભાભવ એ ગિરિવર તણું, દરીસણ હે મહારાજ. ભવિ. ૪ મહામહિમવંત મનેહરુ, ડો શેત્રુંજય ગિરિરાય; જે લેટે તે શિવસુખ લહે, ઈમ કેશરવિમલ ગુણ ગાય. ભવિ. ૫
૬ શ્રી સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન
(શ્રી સુપાસ જિનરાજ-એ દેશી. ) સિદ્ધાચલ ગુણ ગેહ, ભવિ પ્રણમા ધરી નેહ, આજ હે, સેહે રે મનમોહે, તીરથ રાજીછ. ૧ આદીશ્વર અરિહંત, મુક્તિ વધુને કંત, આજ હે, પૂરવ વાર નવાણું, આવી સમસયાજી. ૨
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન
: ૩૯ : સકલ સુરાસુ૨ ૨ા જ, કિન્નરવ સમા જ; આજ હો સેવા રે સારે, તે કરજેડી કરી છે. ૩ દર્શનથી દુઃખ દ્વર, સેવે સુખ ભરપૂર આજ હે, એણે રે કલિકાલે, ક૫તર અજી. ૪ પંડરીકગિરિ યાન, લહીએ બહુ યશ માન; આજ હે, દીપે રે અધિકી તસ, જ્ઞાનકલા ઘણીજી. ૫
૭. શ્રી ગષણ જિન સ્તવન, રાષભ જિનરાજ મુજ આજ દિન અતિ ભલે, ગુણુનીલે જેણે તુજ નયણ દીઠો, દુખ જ્યાં સુખ મળ્યાં, સવામી તુજ નિરખતાં, સુકૃત સંચય હુએ, પાપ નીઠે.
ત્રપલ૦ ૧. કહ૫ સાખી ફળે, કામઘટ મુજ મને, આંગણે અમયનાં મેહ વૂઠાં મજ મહિરાણ મહિલાણ તુજ દર્શન, ક્ષય ગયા કુમતિ અંધાર જૂ ઠાં.
ત્રભ૦ ૨ કવણ નર કનક મણિ તજિ તૃણ સંગ્રહે, કવણ કુંજર તજી કરહ લે. કવણુ બેસે તજી કલપતરુ બાઉલે, તુજ તજી અવર સુર કણ સેવે ?
ષભ૦ એક યુજ ટેક સુવિવેક સાહિબ સદા, તુજ વિના દેવ દુજે ન ઈહું;
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ તુતીય બં, તુજ વચન રાગ સુખ-સાગરે ઝીલવાં, કર્મ ભર મર્મથી હું ન બીહું.
ત્રપલ ૪ કોડી છે ઘસ વિભુ તાહરે ભલભલા, માહરે દેવ તું એક પ્યારે; પતિતપાવન સમે જગત ઉદ્ધાર કર; મહેર કરી મેહે ભવજલધિ તારે.
ઋષભ૦ ૫. મુક્તિથી અધિક તુજ ભક્તિ મુજ મન વસી, જેહશું સબલ પ્રતિબંધ લાગે; ચમક પાસાણ જિમ લેહને ખેંચશે, મુકિતને સહજ તુજ ભક્તિ રાગે.
અષલ . ધન્ય જે કાય જેણે પાય તુજ પ્રણમીએ, તુજ થશે જેહ ધન્ય ધન્ય હો; ધન્ય જે હૃદય તુજ સદા સમરતાં, ધન્ય તે રાત ને ધન્ય દીહા.
અષા ૨૭ ગુણ અનંતા સદા તુજ ખજાને ભર્યા, એક ગુણ દેત મુજ શું વિમાસે ? રયણ એક દેત શી હાણ ચણાયરે ? લોકની આપદા જેણે નાસે. ગંગાસમ રંગ તુજ કીર્તિ કલેલને, રવિથકી અધિક ત૫ તેજતાજે; નયવિજય બુધ સેવક હું આપને, જસ કહે અબ મેહે ભવથી નિવાજે.
અષભ૦ ૯
ભ૦ ૮
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
૮. પાંચ પરમેશ્વરનુ સ્તવન.
પંચ પરમેશ્વા પરમ અલવેરા, વિશ્વ વાલેસા વિશ્વવ્યાપી; ભક્તવત્સલ પ્રભુ ભક્તજન ઉહરી, મુક્તિપદ જે વર્યાં ક્રમ કાપી.
પંચ. ૧
: ૪૧ :
વૃષભ અંકિત પ્રભુ ઋષભ જિન વઢીએ, નાભિ મરુદેવીના નંદનીકા; ભરત ને બ્રાહ્મીના તાત અવની તળે, માહ મદગ જણા મુક્તિ ટીકા.
પંચ. ર શાંતિપદ આપવા શાંતિપન્ન થાપવા, અદ્ભુત કાંતિ પ્રભુ શાંતિ સાચ; મૃગાંક પારાપત સેનથી ઉદ્ધરી, જગતપતિ જે થયેા જગત જાગા. પંચ. ૩
નેમિ બાવીશમા શ ́ખ લંછનનમુ,સમુદ્રવિજય અંગજ અન’ગજીતી; રાજકન્યા તજી સાધુ મારગ ભજી, જીતી જેણે કરી જગ વિદ્ધિતિ
પંચ. ૪ યાજિનરાજ અશ્વસેન કુળ ઉપજ્ગ્યા, જનની વામાતા જેહ જાયે; આજ ખેટકપુરે કાર્ય સિદ્ધા સર્વે, ભીડભંજન પ્રભુ જે કહાયે..
પંચ, પ
શીર મહાવીર સર્વ વીર શીરામણિ, રણવટ માહુલટ માન મેાડી, મુક્તિગઢ ગ્રાસીચે જગત ઉપાસીયા,તે નિત્ય વંદીએ હાથ જોડી,
પંચ. ૬
માત ને તાત અવદાત એ જિનતા, ગામ ને ગાત્ર પ્રભુ નામ ઘુણતાં; ઉયવાચક વડે ઉદયપદ પામીએ, ભાવેજિનરાજની કીતિ ભણતા.
પંચ. ૭
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૨:
આવશ્યક સૂતાવલી વતીય ખ ૯ શ્રી ઋષભદેવ ભગવાનનું સ્તવન, અરે આજ સફળ દિન માહરા, દી પ્રભુને દેદાર (૨). લય લાગી જિનછ થકી, પ્રગટ્યો પ્રેમ અપાર. (૨) ૧ ઘડીએ ન વિસરે હે સાહિબ, સાહિબા ઘણે રે સનેહ; (૨) અંતરજામી છે માહરા, મરુદેવાના નંદ સુનંદાના કત. ઘડીએ ૨ સાહિબા લઘુ થઈ મન માહરુ, તહાં રહ્યું તમારી સેવાને કાજ; તે દિન કયારે આવશે, હશે સુખને આવાસ. ઘડીએ. ૩ છરે પ્રાણેશ્વર પ્રભુજી તમે, આતમના રે આધાર હારે પ્રભુજી તુમ એક છે, જાણજે નિરધાર. ઘડીએ ૪ સાહિબા એક ઘડી પ્રભુજી તુમ વિના, જાએ વરસ સમાન; પ્રેમ વિરહ હવે કેમ ખમું? જાણ વચન પ્રમાણ. ઘડીએ ૫ સાહિબા અંતરગતની વાતડી કહે કેને કહેવાય ? હાલેશ્વર વિસવાસીયા, કહેતા દુઃખ જાય સુણતાં સુખ થાય. ઘડીએ ૬ સાહિબા દેવ અનેક જગમાં વસે, તેહની અદ્ધિ અનેક તુમ વિના અવરને નવિ નમું, એવી મુજ મન ટેક. ઘડીએ ૭.
રે પંડિત વિવેકવિ જયત, પ્રણમે શુભ પાય; હરખવિજય શ્રી બાષભના, જુગતે ગુણ ગાય. ઘડીએ. ૮
૧૦. શ્રી અજિતનાથ જિન સ્તવન.
( હમ મગન ભયે પ્રભુ ધ્યાનમેં–એ દેશી.) ધ્યાનમાં ધ્યાનમાં ધ્યાનમાં, તારું નામ ધર્યું મેં યાનમાં ભવસર સહસ મથન તુજ અભિધા, સમજ ગયે હું શાનમાં.
તા . ૧
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન જ્ઞાન કુલિશ સમતા સચી નાયક, બડે ચિત્ત વિમાનમાં. તે ૨ વિષય વિષમ વિષતાપ નિવારી, જેમ સુધારસ પાનમાં, તે છે બહિરાતમભ અંતર આતમ, લીને વિશદ ગુણ જ્ઞાનમાં. તે જ અશુભ કરમ છિન એક મેં છૂટે, ક્યાતા કયેય સુતાનમાં. તે૪૦ ૫ ખિમાવિજય જિન વિજ્યાનંદન, સમરું આનપાનમાં, તારું૦ ૬
૧૧. શ્રી સંભવનાથ સ્તવન, સાહેબ સાંભળે રે, સંભવ અરજ અમારી; ભભવ હું ભમે રે, ન લહી સેવા તુમારી, નરક નિગદમાં રે, હું તિહાં બહુભવ ભમિ, તુમ વિણ દુખ સહાં રે, અહનિશ ક્રોધે ધમધમી. સા. ૧ ઇદ્રિય વશ પડે , પાલ્યાં વ્રત નવિ સુસે, ત્રસ પણ નવિ ધર્યા રે, હણીયા થાવર હું; વ્રત ચિત્ત નવિ ધર્યા રે, બીજું સાચું ન બોલ્યું, પાપની ગોઠડી રે, ત્યાં મેં હઈડું ખોયું. સા. ૨ ચારી મેં કરી રે, ચઉવિ અદત્ત ન ટાળ્યું, શ્રી જિન આણશું રે, મેં નવિ સંજમ પાડ્યું; મધુકરતણી પરે રે, શુદ્ધ ન આહાર ગળે રસના લાલચે રે, નિરસ પિંડ ઉવેખે. સા, કે નરભવ દેહી રે, પામી હવશ પડી, પરસી દેખીને રે, મુજ મન તિહાં જઈ અડીયે કામ ન કો સર્યા રે, પાપે પિંડ મેં ભરીયે, શુદ્ધ બુદ્ધ નવિ રહી છે, તેણે નવિ આતમ તરીયે. સા. ૪
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ તુતીય ખંડ લક્ષ્મીની લાલચે રે, મેં બહુ દીનતા દાખી, તે પણ નવિ મળી રે, મળી તે નવિ રહી રાખી; જે જન અભિલખે છે, તે તે તેહથી નાસે, તૃણુ સમ જે ગણે રે, તેહની નિત્ય રહે પાસે. સા. ૫ ધન્ય ધન્ય તે નરા રે, એહને મેહ વિડી, વિષય નિવારીને રે, જેહને ધર્મમાં જેડી; અભક્ષ તે મેં ભખ્યા રે, રાત્રિભેજન કીધાં, વ્રત નવિ પાલીઆ રે, જેહવા મૂળથી લીધાં. સા. ૬ અનંત ભવ હું ભમે રે, ભમતાં સાહિબ મલીયે, તુમ વિના કુણે રીયે રે, બધિયણ મુજ બળીયે સંભવ આપજે રે, ચરણકમળ તુમ સેવા, નય એમ વિનવે રે, સુણો દેવાધિદેવા.
સા. ૭ ૧૨. શ્રી અભિનંદન સ્વામી સ્તવન.
( જગજીવન જગવાલ–એ દેશી) અભિનંદન આણંદમાં, અતિશય લીલ અનંત લાલ , સંવર રાયને બેટડે, સંવર સુખ વિલસંત લાલ રે. અભિ- ૧ સિદ્ધારથાને લાડલે, સિદ્ધારથ ભગવાન લાલ રે; એ જુગતું જગતી તલે, વિચરે મહિમ નિધાન લાલરે. અભિ- ૨ ચાલે ગજગતિ ગેલશું. કામકેશરી કરે નાશ લાલરે; દીપે દિનકર તેજથી, શીતળ સહજ વિલાસ લાલ રે. અભિ- ૩ વરસે વાણી મેઘ જવું, તૃષ્ણા તટની શેષ લાલ રે; આતમ સંપદ વેલ, ક્ષાયિક ભાવે પિષ લાલ રે. અભિગ ૪
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
રસ્તાવના બાંધ્યું ભાવના સાંકળે, મુજથી ચંચળ ચિત્ત લાલ રે; લંછન મિશ ચરણે રહ્યો, વાનર કરે વિનતિ લાલરે. અભિ૦ ૫ તિરિગઈ ચપલાઈપણું, વારો આપ વિવેક લાલ રે, સમાવિજય જિન ચાકરી, ન તનું ત્રિવિધે એ ટેક લાલરે. અભિ૬ ૧૩. શ્રી સુમતિનાથ સ્વામીનું સ્તવન.
( સિદ્ધારથના રે નંદન વિનવું-એ દેશી ) નયરી અધ્યા રે માતા મંગલા, મેઘ પિતા જસ ધીર; લંછન કૌચ કરે પદ સેવના, સેવન વાન શરીર. ૧ મુજ મન મોહ્યું રે સુમતિ જિસરે, ન રુચે કો પર દેવ; ખિણુ ખિણ સમરું રે ગુણ પ્રભુજી તણ, એ મુજ લાગી રે ટેવ. ૨ ત્રણસેં ધનુ તનુ આયુ ધરે પ્રભુ, પૂરવ લાખ ચાલીશ; એક સહસશું દીક્ષા આદરી, વિચરે શ્રી જગદીશ. ૩ સમેતશિખર ગિરિ શિવ પદવી લહી, ત્રણ લાખ વીસ હજાર; મુનિવર પણ લખ પ્રભુની સંયતી, ત્રીસ સહસ વળી સાર. ૪ શાસનદેવી મહાકાલી ભલી, સેવે તુંબરુ યક્ષ, શ્રી નયવિજય વિબુધ સેવક ભણે, જે મુજ તુજ પક્ષ. ૫
૧૪. શ્રી પદ્મપ્રભ જિન સ્તવન.
( એક દિન પુંડરીક ગણધર લે–એ દેશી ) શ્રી પદ્મપ્રભ જિનરાજને ૨ લે, વિનતિ કરું કર જોડ ૨, માહરે તું પ્રભુ એક છે કે, મુજ સમ તાહરે ક્રોડ છે. ૧
કાલકમાં જાણીએ રે લે, ઈમ ન સરે મુજ કામ રે; | દાસ સભાવે જે ગણે રે લે, તે આ મન ઠામ છે. ૨
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભાવશ્યક મુક્તાવલી તુતીય ખંડ સવારે પણ તેને રે લે, જેહ રાખે મુહ લાજ રે; મરથીયાં પહિડિયે નહિ રે લે, સાહિબ ગરીબનિવાજ છે. ૩ કર પદ સુખકજ શોભથી ૨ લે, છતી પંકજ જાત રે, લંછન મિસિ સેવા કરે છે કે, ધરતૃપ સુસીમા માત રે. ૪ ઉગત અરુણ તસુ વાન છે રે , છઠ્ઠો દેવ દયાલ રે; ન્યાયસાગર મનકામના રે લે, પૂરણ સુખ-રસાલ રે. ૫
૧૫. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન,
( દીઠી હે પ્રભુ દીઠી જગગુરુ તુજ-એ દેશી) સુનીએ હે પ્રભુ સુનીએ દેવ સુપાસ,
મનકી હે પ્રભુ મનકી વાત સવે કહું છે; થા વિના હો પ્રભુ થાં વિન ન લહું સુખ,
દીઠે હે પ્રભુ દીઠે તુમ મુખ સુખ લહું જી. ૧ છેડું હે પ્રભુ છોડું ન થાકી ગેલ,
પામ્યા હે પ્રભુ પામ્યા વિણ સુખ શિવતણજી; ભેજને હે પ્રભુ ભેજને ભાંજે ભૂખ,
ભાંજે હે પ્રભુ ભાંજે ભૂખ ન ભામણાં છે. ૨ ખમ જે હે પ્રભુ ખમજે માંકે દેવ,
ચાકર હે પ્રભુ ચાકર હેં છાં શઉલા છે; મીઠા હે પ્રભુ મીઠા લાગે છે,
બાળક હે પ્રભુ બાળક બોલે જે વાલેલા જી. ૩ કેતું હે પ્રભુ કેતું કહિયે તુજ,
જાણે હે પ્રભુ જાણે સવિ તુહે જગધણજી;
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવનો ધારી હે પ્રભુ ધારી નિવડે પ્રેમ,
લજજા હે પ્રભુ લજજા બાંહ ગ્રહ્યા તણી . ૪ થણીઓ પ્રભુ થણીઓ સ્વામી સુપાસ,
ભૂષણ હે પ્રભુ ભૂષણ મલકાપુર તણે છે; વાચક હો પ્રભુ વાચક જણ કહે એમ, દેજે હે પ્રભુ દેજે દરશન સુખ ઘણે છે. ૫
૧૬. શ્રી ચંદ્રપ્રભ જિન સ્તવન. ચાંદલીયા સંદેશે કહે મારા સ્વામીને રે, વંદન વારંવાર શ્રી ચંદ્રપ્રભ ચરણે તું વસે રે, મુજ મન તાપ નિવાર. ચાં, ૧ દૂર દેશાંતર દેવ, તમે વસે છે, કારજ સવિ તુમ હાથ; સાથ ન કઇ તેહ સાંપડે રે, નયન મિલાવે નાથ. ચાં, ૨ તુમ ગુણ સુણતાં, મુજ મનડું કરે છે, નવલે જાગે નેહ, સાસસાસ સમા તુમ સાંભરે રે, મન માને નિઃસંદેહ. ચાં૩ મુગતિ માનિની મેહન મેહિયારે, આનંદમય અવતાર વાત ન પૂછો સેવકની કદા રે, કે કુણ તુમ આચાર. ચાં, ૪ ચતુરની ચિંતા ચિત્તની શું કહું રે, તુમ છે જગના જાણ; આપ સ્વરૂપે પ્રકાશ આપશું રે, મહીયલ મેઘ પ્રમાણ. ચાં, ૫
૧૭. શ્રી સુવિધિનાથ જિન સ્તવન.
(તું પારંગત તું પરમેશ્વર-એ દેશી.) તાહરી અજબશી વેગની મુદ્રા રે, લાગે મુને મીઠી રે, એ તે ટાલે મોહની નિદ્રા રે પરતક્ષ દીઠી રે;
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૮
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ લકત્તરથી જગની મુદ્રા, હા માસ, નિરુપમ આસન સેહ, સરસ રચિત શુકલધ્યાનની ધારે, સુરનરના માન મેહે રે.
લાગે મુને મીઠી રે ૧ ત્રિગડે રતન સિંહાસન બેસી, વા, ચિહું દિસે ચામર હલાવે; અરિહંત પદ પ્રભુતાને ભેગી, તે પણ જેને કહાવે છે.
લાગે મુને મીઠી રે. ૨ અમૃત ઝરણી મીઠી તુજ વાણી, વાટ જેમ અષાઢ ગાજે; કામ મારગ થઈ હિયડે પસી, સંદેહ મનના ભાંજે રે.
લાગે મુને મીઠી રે ? કેડિગમે ઉભા દરબારે, વાર મંગલ સુર બોલે; ત્રણ ભુવનની રિદ્ધિ તુજ આગે, દીસે ઇમ તૃણ તેલ રે.
લાગે મુને મીઠી રે. ૪ ભેદ લહું નહી જોગ જુગતિને વાસુવિધિ જિર્ણ બતાવે; પ્રેમશું કાતિ કહે કરી કરુણા, મુજ મન મંદિર આવે .
લાગે મુને મીઠી રે૫ ૧૮. શ્રી શીતલનાથ જિન સ્તવન.
(છહ વિમલ જિનેસર સુંદર-એ દેશી.) હે શ્રી શીતલ જિન ભેટતાં, હો ઉલટ અંગે ન માય, જીહા રામરામ તનુ ઉલસે, જીહા હિયર્ડ હરખ ભરાય; જિનેસર ભેટ્યો ભલે તું આજ, મુજ સારે વાંછિત કાજ. જિ. ૧
હે ધન વેલા ધન તે ઘડી, જો ધન મુજ જીવિત એક જહા વિકસિત વન રહે સદા, કહે વું બાપીયા મેહ. જિ. ૨
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
વને અહો આજ અપૂરવ દિન ભલે, કહો નયણે નિરખ્યો નાથ;
પરમ પુરુષ મેં પરખીયે, છ મલી શિવપુર સાથ.જિ08
જાગી ભાગ્યદશા હવે, હે પ્રગટ્યો પૂન્ય અંકુર હે ચિત્ત ચમકે તિમ માહરું, છહે દેખી ચંદ ચકોર. જિ. ૪ છો પ્રભ દરીસણ લહી પ્રાણીયા, જહા આલસ આગેરે જેહ કહે તે પછે પસ્તાવશે, જીહે પંથ ચીલે રહ્યો છે. જિ. ૫ છ ભીલપુર નયરી ધણ, છહ દઢરથ રાયને નંદ;
હે માત નંદાયે જનમીયે, જીહ પ્રગટ્યો સુરત, કંદજિ. ૬ જો શ્રી વછ લંછન શોભતું, કહે સેવન વરણ કાય; હે શ્રી ગુરુખિમાવિજય તણે, હે જસપ્રણમેનિત પાય. ૭િ
૧૯ શ્રેયાંસનાથ જિનસ્તવન.
(નાણ નમે પદ સાતમે–એ દેશી.) શ્રી શ્રેયાંસ જિન અગિયારમા, સુણે સાહિબ જગદાધાર મારા લાલ ભવભવ ભમતાં જે કર્યા, મેં પાપસ્થાન અઢાર–મોરા લાલ. શ્રી. ૧ જીવહિંસા કીધી ઘણું, બેલ્યા મૃષાવાદ-મેરા લાલ અદત્ત પરાયાં આદર્યા, મૈથુન સેવ્યાં ઉન્માદ–મારા લાલ. શ્રી૨ પાપે પરિગ્રહ મેલી, ક ફોધ અગનની ઝાળ-મો. માન ગજેન્દ્ર હું ચઢ્યો, પડીયે માયાવંશ જાળ– શ્રી. ૩ લે ભ ન આવી, રાગે ત્યાગ ન કીધ–મે.
દેશ વચ્ચે ઘણે, કલહ કર્યો પરસિદ્ધ– શ્રી ૪
વિગ્રહ મલીચા,
માયા
, રા
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વતીય ખડ કુડાં આજ રીયાં વાણાં, પાડી પાપનું મૂળ-મોટા ઈ મળે અતિ ઉપની, અનિટ આરતિ પ્રતિકૂળ-મશી , ૫ પરનિંદાએ પરિવર્ગો, શલ્યા માયામસ-મ મિથ્યાત્વ થયે હું ભારી, ના ધરમને સસ-મેટ સી ૬ એ પાપથી પ્રભુ ઉદ્ધર, હું આલેઉં તુમ સાખ-મે શ્રી ખિમાવિજય પદ સેવતાં, જસને અનુભવ દાખ૦ શ્રી. ૭
૨૦. વાસુપૂજ્ય જિનસ્તવન.
(એ તીરથ તા—એ દેશી.) વાસુપૂજ્ય જિન ત્રિભુવનસવામી, મેં તે પૂજે સેવા પામી છે. મુજ મનમહિર અંતરજામી, આવી વસે શિવપુરના વાસી.
શિવગામી ૨-શિવ. ૧ અહેનિશ સાહિબ આણ પાળું, કમરિપુ મદ ગાળું રે, શિવ. વિષય કષાય કંટક વિ ટાળું, શુચિતા ઘર અજુઆલું છે. શિવ. ૨ ઉપશમ રસ છંટકાવ કરાવું, મિત્રી પટકુલ બિછાઉં રે; શિવ. ભગતિ નકે તકીયે બનાઉં, સમતિ મતી બંધાઉં રે. શિવ. ૩ આગામ તવ ચંદરવા બાંધું, બુદ્ધિ દેરી તિહાં સાંધું રે; શિવ. બધિબીજ પ્રભુથી મુજ લાધ્યું, ચરણકરણ ગુણ વાળું છે. શિવ. ૪ નય રચના મણિ માણેક ઓપે, ભક્તિ શક્તિ નવી ગોપે રે; શિવ. અનુભવ દીપક ચેત આપે, પાપ તિમિર સવિ લેપે છે. શિવ.૫ મુજ મનમંદિર સાહિબ આયા, સેવક બહુ સુખ પાયા રે; શિવ. ભગતે રીઝે ત્રિભુવન રાયા, ન્યાયસાગર ગુણ ગાયા રે. શિવ. ૬
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેવી
: ૫૧:
૨૧. વિમલનાથ જિનર્તન.
(રાગ-ભિમપલાસ.) પ્રભુજી ! મુજ અવગુણ મત દેખે. રાગ દશાથી તું રહે ત્યારે, હું મન રાગે વાળું; ઠેષ રહિત તું સમતા ભીમ, ઢેષ મારગ હું ચાલું. પ્ર. ૧ મેહ લેશ ફર નહિ તુંહી, મેહ લગન મુજ પ્યારી; તું અકલંકી કલંકિત હું તે, એ પણ રહેણી ન્યારી. પ્ર. ૨ તુંહી નિરાશી ભાવ૫૬ સાધે, હું આશાસંગ વિલુદ્ધો; તું નિશ્ચલ હું ચલ તું સૂધ, હું આચરણે ઉછે. પ્ર. ૩. તુજ સવભાવથી અવળાં માહરાંચરિત્ર સકલ જગે જાય, એહવા અવગુણ મુજ અતિભારી, ન ઘટે તુજ મુખ આયા. . ૪ પ્રેમ નવલ જ હેય સવાઈ, વિમલનાથ મુખ આગે; કાંતિ કહે ભવરાન ઉતરતાં, તે વેળા નહિ લાગે. પ્ર. ૫
૨૨. શ્રી અનંતનાથ જિનસ્તવન.
(મેરે સાહિબ તુમહી –એ દેશી.) અનંત પ્રભુકે આશકી, આઈ બની છે ઐસી, ઘન શિખી ચંદ ચકેર ન્યું, જલ ને મીન જેસી. અ. ૧ ઓરશું રતિ સબ વિસરી, પ્રભુકી લગે પ્યારી; જનમ જનમ અબ ચાહતે, ઈનહી શું યારી. અ. ૨ નેન ન ચાહે ઓરકું, લગન જોર લગી હૈ,
હા ઓર જપે નહી, જાંતિ દૂર ભગી હૈ. એ૦ ૩
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી તુતીય ખંડ પંચ વિષય સુખ પાસે, દુનીયાકા દિલાસા જીવ અબ માને ઝહેરશ્યા, નહી એરકી આશા. અ. ૪ આખર આપ સમા કરે, સેવકકે સાંઈ; ઉદય વદે સબ છેકે, મિલું ઉનસે ધાઈ અ૦ ૫
૨૩. ધર્મનાથ જિન સ્તવન.
(મારે મુજરો લેજો રાજ-એ દેશી.) ધર્મ જિસર ધર્મ ધુરંધર, પૂરણ પૂરૂયે મલીઓ, મન મથલમેં સુરત ફલીએ, આજ થકી દિન વળીઓ; પ્રભુજી મહેર કરી મહારાજ, કાજ હવે મુજ સારે, સાહિબ ગુણનિધિ ગરીબનિવાજ, ભવદવ પાર ઉતારે.
એ આંકણી ૧ બહુ ગુણવતા જે તે તાય, તે નહી પાડ તમારે મુજ સરિખે પત્થર જે તારે, તે તુમચી બલિહારે. પ્ર. ૨ હું નિર્ગુણ પણ તાહરી સંગતે, ગુણ લહું તેહ ઘટમાન; નિંબાદિક પણ ચંદન સંગે, ચંદન સમ લહે તાન. પ્ર. ૩ નિર્ગુણ જાણી છેહ મ દે, જે આપ વિચારી ચંદ્ર કલંકિત પણ નિજ શિરથી, ન તજે ગંગાધારી. પ્ર. ૪ સુકતાનંદન સુઝતદાયક, નાયક જિનપદવીને પાચક જાસ સુરાસુર કિન્નર, ઘાયક માહ રિફને. પ્ર. ૫ તારક તુમ સમ અવર ન દીઠ, લાયક નાથ હમારે શ્રી ગુરુ ક્ષમાવિજય પય સેવી, કહે જિન ભવજલ તારે. પ્ર૨
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવના
૨૪. શ્રી શાન્તિનાથ જિન સ્તવન.
શાન્તિ જિનેશ્વર સાહેબ વઢ્ઢ, અનુભવ રસના કેંદો રે; સુખને મટકે લોચન લટકે, માળા સુર નર વૃો રે. શા॰ ૧ મંજર દેખીને કોયલ ટહુકે, મેઘ ઘટા જેમ મેરા રે; તેમ જિનપ્રતિમા નીરખી હરખું, વળી જિનચંદચકારા રે, શા૦ ૨ જિનપ્રતિમા જિનસરખી ભાખી, સૂત્ર ઘણા છે સાખી રે; સુરનર મુનિવર વંદન પૂજા, કરતા શિવ અભિલાષી રે. શા૦ ૩ રાયપસેણી પ્રતિમા પૂછ, સૂરિયાલ સમકિતધારી રે; જીવાભિગમે પ્રતિમા પૂછ, વિજયદેવ અધિકારી ૨. શા૰ ૪ જિનવર ખિ'મ વિના નવ વૐ, આણુંજી ઇમ આલે રે; સાતમે અંગે સમકિત મૂળે, અવર નહિ તસ તેાલે ૨. શા૦ ૫ જ્ઞાતાસૂત્રે દ્રૌપદી પૂજા, કરતી શિવસુખ માંગે રે; રાય સિદ્ધારથે પ્રતિમા પૂજી, કલ્પસૂત્રમાંહે વિદ્યાચારણ મુનિવરે વઢી, પ્રતિમા પાંચમે જ’ઘાચારણ મુનિવરે વી, જિનપ્રતિમા મન આ સુહસ્તિસૂરિ ઉપદેશે, ચાવા સ`પ્રતિ રાય રે; સવા ક્રોડ જિનબિંબ ભરાવ્યા, ધન્ય ધન્ય એહની માય રે. શા૦ ૮ માકલી પ્રતિમા અભયકુમારે, દેખી આદ્રકુમાર રે; જાતિ સ્મરણે સમકિત પામી, વરીએ શિવસુખ સાર રે. શા॰ ઇત્યાદિક બહુ પાઠ કહ્યા છે, સૂત્રમાંહે સુખકારી રે; સૂત્રતણે એક વણ ઉત્થાપે, તે કહ્યો બહુલ સંસારી રે, શા૰૧૦
રાગે ૨. શા૦ ૬
- ૫૩.
અંગે રે;
રંગે રે. શા૦ ૭
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી : તૃતીય નં. તે માટે જિનઆશા ધારી, કવિ કડાણહ વારી રે; ભક્તિતણું ફલ ઉત્તરાધ્યયને, બંધિબીજ સુખકારી રે. શા.૧૧ એક ભવે દેય પદવી પામ્યા, સેબમાં શ્રી જિનરાયા રે; મુજ મનમંદિરીએ પધરાવ્યા, ધવલમંગલ ગવરાયા રે. શા૦૧૨ જિન ઉત્તમ પદ રૂપ અનુપમ, કીર્તિ કળાની શાળા રે; જીવવિજય કહે પ્રભુજીની ભક્તિ કરતા મંગળમાળા રે. શા૦૧૩
૨૫. શ્રી કુંથુનાથ જિન સ્તવન. જ્ઞાની વિણ કિશુ આગળ કહીયે, મનકી મન મેં જાણી રહીયે; જ્ઞા ભુંડી લાગે જણ જણ આગે, કહેતાં કાંઈ ન વેદન ભાગે છે.
જ્ઞા૦ ૧ અને ભરમ ગમાવે, સાજન પરજન કામ ન આવે છે. જ્ઞા. ૨ દુરજન હાઈ સુપર કરે હાસા, જાણ પડ્યા મુહ માગ્યા પાસા હે.
જ્ઞા. ૩ નામે મીન ભલું મન આ, ધરી મન ધીર રહે નિજ પાણી
હે. જ્ઞા. ૪ કહે જિનહર્ષ કહેજે પ્રાણી, કુંથુ જિર્ણોદ આને કહેવાનું.
જ્ઞા. ૫ ૨૬. શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
( ગિરૂઆરે ગુણ તુમ તણુ-એ દેશી.) પ્રભુ ! તાહરા તાગ ન પામીએ, ગુણ-દરિયે ઊંડે અગાધ હે; કિહાંએ દિલને દિલાસો નહિ મળે,કોઈ બગસે નહિ અપરાધ હે.૧
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
તાને
૫૫ મુજ મનને માનીતે તૂ પ્રભુ, નિસની ઘનિષ છે, પ્રીતિ કિમ હી ન પાટે, જે જે કોડ આક્ષેપ . મુજ ૨ જે ભજતાં ભાવ ધરે નહિ, ક્રિમ ભજીએ તેહ ઉહાસ છે? ચારાણું યાર કીજે કિ? પણ મેલે નહિ મન આશ હે. મુ૩ જાણ આગે જણાવીએ, અમ વિનતડી વીતરાગ હે, શું ઘણું આપ વખાણુએ, એક તુજશું મુજ મન રાગ . મુ૦૪ તાહરી મહેર નજર વિના, મુજ સેવા સફળ ન થ હે; જે સહેજે તમે સામું જુઓ, ત્યાં મુજને ગંજે ન કાઈ હે મુ૦૫ ત્રિભુવનમાં તુજ વિણ સહી, શિર કહને ન નામું સ્વામી છે;
લગાડી શ્રી અરનાથની, અવસરે આવશે કામુ છે. મુજ ૬ જાણું છું વિશવાવીશ સહી, મુજ આશા ફળશે નેટ હે; નિત્ય ચાહું ઉદયરત્ન વદે, તુજ પથની ભવ ભેટ છે. મુ. ૭
૨૭. શ્રી મલ્લિનાથ જિન સ્તવન. મલિ જિદ સદા નમીયે, પ્રભુકે ચરણકમલ રસ લણે,
મધુકર હુઈ કે રમીયે. મ. ૧ નિરખી વદન શશી શ્રી જિનવર કે,
નિશી વાસર સુખમેં ગમીએ. મ૦ ૨ ઉજજવલ ગુણ સમરણ ચિત્ત ધરીએ,
કબહુ ન ભવસાયર ભમીયે. મન ૩ સમતા રસમેં જો ઝીલીજે,
રાગ દ્વેષક ઉપામી મ૦ ૪
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ કહે જિનહર્ષ મુગતિ સુખ લહીયે,
કઠીન કર્મ નિજ અપકમીયે. મ૦ ૫ ૨૮. શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી જિન સ્તવન
(રાગ–દીઠી હે પ્રભુ દીઠી) મુનિસુવ્રત હે પ્રભુ મુનિસુવ્રત મહારાજ, સુણજે હે પ્રભુ સુણજે સેવકની કથા; ભવમાં હે પ્રભુ ભવમાં ભમીએ જેહ, તુમને હે પ્રભુ તુમને તે કહું છું કથાજી. ૧ નરકે હે પ્રભુ નરકે નેધારે દીન, વસીય હો પ્રભુ વસીયે તુમ આણ વિના; દીઠા હે પ્રભુ દીઠા દુઃખ અનંત, વેઠી હે પ્રભુ વેઠી નાનાવિધ વેદનાજી. ૨ તિમ વલી હે પ્રભુ તિમ વલી તિર્યંચમાંહી, જાલીમ હે પ્રભુ જાલીમ પીડા જે સહજી; તુંહી જ હે પ્રભુ તુંહી જ જાણે તેહ, કહેતા હો પ્રભુ કહેતા પાર પામું નહિ. ૩ નરની હે પ્રભુ નરની જાતિમાં જેહ, આપદા હે પ્રભુ આપદા કેમ જાયે કથી? તુજ વિણ હે પ્રભુ તુજ વિણ જાણુણહાર, તેહને હે પ્રભુનેહને ત્રિભુવન કે નથી જ. ૪ દેવની હે પ્રભુ દેવની ગતિ દુખ દીઠ, તે પણ હે પ્રભુ તે પણ સમ્યક્ તું લહેજી;
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવમા
હો હા પ્રભુ હા તુમથું નેહ, ભવાભવ હા પ્રભુ ભવાભવ ઉદયરત્ન હેજી. પ
૨૯. શ્રી નમિનાથ જિન સ્તવન.
( સિદ્ધ ભજો ભગવત, પ્રાણી પૂર્ણાનંદી-એ દેશી ) નિલભર દરશન પાઉં રે, પ્રભુજીકી ચેત બની હૈ; શ્રી નિમનાથ વદનકી શાલા, આભા કિણમે ન પાઉં. પ્રભુજી ૧ શીતલ વાણી અંગ શીતલ હૈ, શીતલ રિસણુ ચાહું; પ્રભુજી૦ ૨ પ્રભુમુખ નિરખત રાહિથી વલ્લભ, શીતલ ચંદ્વ ઠરાઉં; પ્રભુજી૦ ૩ ચરણુ ધર તે શીતલ પ'કજ, દ્રવ્યસે ભાવ મનાઉં, પ્રભુજી૦ ૪ સમકિત સુંદર મંદિર ઘટમે, પ્રભુગુણ ઘંટ ખજાઉં, પ્રભુજી પ શ્રી શુભવીર કહે સુણ્ સુંદરી, કેવલ માલ જગાઉં, પ્રભુજી ૬ ૩૦. શ્રી નેમનાથ સ્તવન.
• ૧૭ઃ
દરશન દીઠે દિલડા ઠરિયાં, વાલ્હેમ વલતાં વિલ ઉલિયાં, સૂક્ષ્મ આંસુ ભરિયાં નયણાં, ક્યાં કહું. વયાં રે ? વાલ્ડા મારા માજી મનડા કેરા, સુણજ્યે સયાંરે, નેમ વિષ્ણુ ન ભજી' નાથ અનેરા. ૧ પિઊઠે પ્રેમ નજ૨ નવિ પ્રેરી, સુખભર સુરત રતિ વિ ખેલી; વાલ્ડે મારે ભર જોવનમાં મેહુલી, પરણ્યા પહેલી રે. વા હાંરે વાલ્ડે મુખ કંસાર ન ઘાલ્યા, વાડ઼ે મારા હાથે વાલે નવિ આલ્યા; નિપુણ થઈને નેહ ન પાળ્યે, શું રથ વાળ્યે ૨ વા૦ ૩ હાંરે વાલ્હા નાથ વિહુણા રહેતાં, કુલવટ સતીયપણુ શિર વહેતાં; હાંરે વાલ્હા નિત આલંભા સહેતાં, હવે નથી કહેતાં ૨. વા૦ ૪
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
sar
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખડ
વાલ્હા મારા શિવરમણીના કામી, અલવેસર મતમ વિશરામી; ન કરુ ખામી સેવા પામી, અંતરજામી ૨. વા૦ ૫ ઈમ ચિંતવતી રાજુલ ખાલા, પ્રભુજી પામ્યા જ્ઞાન વિશાલા; સહસાવન સૌંચમ પઉ હાથે, વિચરી સાથે ૨. વા૦ ૬ પ'ચાવન દિન. આપ કમાણી, પ્રભુ આપે જાણી પટ્ટરાણી; દંપતી ઢોય મૂગતિપદ પાવે, ખાયક ભાવે . વા૦ છ લેાકેાત્તર પ્રભુ પ્રેમને પાલે, દુગ ઉપચાગે વસ્તુ નિહાલે; જગત ઉપાધિ ભાવને ટાલે, સૌખ્ય વિશાલે ૨. વા૦ ૮ જસ સુખ અંશ જગત નવ માવે, ચેાગીશ્વર પણ જેતુને ધ્યાવે; શ્રી શુભવીર પ્રભુગુણુ ગાવે, ઉલ્લસિત ભાવે રે. વા૦ ૯ ૩૧. શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્તવન,
તારી મૂરતીનું નહી મૂલ રે, લાગી મને પ્યારી રે, તારી આંખડીએ મન માહ્યું રે, જાઉં બલિહારી રે; ત્રણ ભુવનનું તત્ત્વ લહીને, નિર્દેલ તુંહી નિપાયે ૨, જગ સઘળા નિરખીને જોતાં, તાહરી હાર કા નહિ
આા ૨. લાગે. ૧
ત્રિભુવન તિલક સમાવડ તાહરી, સુ ંદર સુરત દીસે રે, કાડી કદપ સમ રૂપ નિહાળી, સહુ નરનાં મન હીસે રે. લાગે૦૨ જ્યોતિ સ્વરૂપી તું જિન દીઠા, તેહને ન ગમે ખીજું કાંઇ રે, જિહાં જઈએ ત્યાં પૂણ સઘલે, દીસે તુંહીજ તુ હી રે. લાગે ૩ તુજ મુખ જોવાને રઢ લાગી, તેહુને ન ગમે ઘરના ધ'ધા રે, આળપ’પાળ સવિ અળગી મૂકી, તુજ શું માંડયેા પ્રતિ
અધા રે. લાગે ૪
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
અતણના જવસાગરમાં ભમતાં ભમતાં, પ્રભુ પાસને પાએ આર રે, ઉક્યત્ન કહે બાંહ સાહીને, સેવક પાર ઉતારે છે. લાગે. ૫ ૩૨. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથનું સ્તવન.
(રાગ–તાપી નાહ્યાનું પુણ્ય ) . એહીજ ઉત્તમ કામ, બીજું મુને કાંઈ ન ગમે; સુકૃત કમાઈ ફલ પત પાઈ પામું પ્રભુનું નામ. બી. ૧ ધન પખવાડે ધન તે દહાડે, ધન તે ઘડી લયજામ; બી. સાર સંસારમેં એહીજ જાણું, જે જપીએ જિનનામ. બી. ૨ ધન તે ગામ નગર વર પટ્ટણ, પુર સંબોધન ઠામ; બી. તેહિજ ભવન વિમાન અમાન ગુણ, જિહાં હોય જિનવર ધામ.
બી ૩ કષ્ટ ક્રિયા સવિ તુમ વિણ નિષ્ફળ, જર્યું ગગને ચિત્રમ બી. જે તુમ ચાર નિક્ષેપે ધીઠા, કરણી તસ સવિ વામ. બી. ૪ તુમ આણ વિણ તેવે કાંઇ, ભણુ અસંખ બદામ, બી. તે ખસીયાપરે હાથ ઘસે નર, દુખ લહે જિમ ગદ પામ. બી૫ પાસ શંખેશ્વર પરતા પૂરણ, પહલીએ દશ શત ધામ; બી. જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ સંગતિ એહીજ, લાખ કોડિ નિધિદામ.બી૦૬
૩૩. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથનું સ્તવન. તારાં નયનાં રે પ્યાલા પ્રેમનાં ભય છે, દયા રસના ભયી છે;
અમી છાંટના ભય છે. તારા, જે કઈ તારી નજરે ચઢી આવે, કારજ તેના તે સફળ કર્યા છે.
તાશ૦ ૧
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી ઃ તુતીય અંક ગષ્ટ પાતાળથી પ્રભુ તૂ, જાદવના દુઃખ દૂર કર્યા છે.
તારા૦ ૨ નાગપતિ પાવકથી ઉગાર્યો, જનમ મરણ ભય તેના હય છે.
તારા ૩ પતિતપાવન શરણાગત તુંહી, દર્શન દીઠે મારા ચિત્તડા કર્યા છે.
તારા. ૪ શ્રી શંખેશ્વર પાસ જિનેસર, તુજ પદ પંકજ આથી ધર્યા છે.
તારા. ૫ એ કઈ તુજને ધ્યાને ધ્યાવે, અમૃત સુખના રંગથી વય છે.
તારા ૬ ૩૪શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્તવન. ધન્ય ધન્ય ઘડી રે, ધન્ય દિવસ છે આજે; ભેટ્યા પાર્શ્વનાથજી, ભવજળ તરવા કાજે. ૧ પ્રભુ ભેટીને હર્ષિત થયું, મન મારું અપાર; જિનશાસન વ સદા, તે જય જયકાર. ૨ આજ સફળ થયે અવતાર, પ્રભુજી મેરે; આજ મતીના વરસ્યા મેઘ, અમીની ધાર. ૩ પ્રભુ કાને કુંડળ, મતક મુગટ સેહીએ; તારું મુખડું પૂનમ કેરે ચંદ, ભવિક મન મોહીએ. ૪ કર જોડી નમે છે ન્યાય, સદા દિલ પ્યારા મુજ હૃદય મધ્યમાં વતે, જય જયકાર. ૫
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવનો
૩૫. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન. વીર વડ ધીર મહાવીર માટે પ્રભુ,
પેખતાં પાપ સંતાપ નાસે, જેહના નામ ગુણધામ બહુમાનથી,
અવિચલ લીલ હૈયે ઉલ્લાસે રે વીર. ૧ કર્મ અરિ પતે દીપ વીર તું,
ધીર પરિષહ સહે મેરુ તેલ, સુરે બલ પરખીઓ ૨મત કરી નિરખીયે,
હરખીયે નામ મહાવીર બેલે. વર૦ ૨ સાપ ચંડકોશીએ જે જાણ રે ,
પિષીયો તે સુધા નયન પરે; એવડા અવગુણ શા પ્રભુ મેં કર્યા?
તારા ચરણથી રાખે ફરે. વીર. ૩ શૂલપાણિ સૂરને પ્રતિબોધીએ,
ચંદના ચિત્ત ચિંતા નિવારી; મહેર ધરી ઘેર પહેતા પ્રભુ જેહને,
તેહ પામ્યા ભવ દુઃખ પારી. વીર. ૪ ગીતમાદિકને જઈ પ્રભુ તારવા,
વારવા યજ્ઞ મિથ્યાત્વ એટે તેહ અગિયાર પરિવાર શું બુઝવી,
રૂઝવી રેગ અજ્ઞાન માટે વીર : હવે પ્રભુ મુજ ભણી તું ત્રિભુવન ધણી,
દાસ અરદાસ સુની સામું જુવે
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર
આપ પહ આપતાં આપના કાપતાં,
ગુરુ ગ્રંથે રાજતા અધિક દ્વિવાજતા,
પતરુ
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખા
છાજતા
કલિકાલમાંહું;
શ્રી ખિમાવિજય પણ સેવ નિત્યમેવ લહી, પામીએ શમરસ સુજસ ત્યાંહે. વીર૦ ૭ ૩૬, મહાવીરસ્વામીનું (દિવાલી ) સ્તવન. આજ જિનરાજ મુજ કાજ સિધ્યા સવે,
તુ કૃપાકુંભ ો મુજ તુટ્યો; કામઘટ કામધેનુ મિલ્યા, આંગણે અમીય રસ મેહુ વૂછ્યો. આજ૦ ૧
સહસ
તાહરે શ ઓછું ન હાવે. વીર૦ ત્
વીર તું કુડપુર નયર ભૂષણ હુઆ, રાય સિદ્ધાથ ત્રિશલા તનુજો; કનક વર્ણ કર સુપ્ત તંતુ,
સિંહુ લઈન
સિ་હુ પરે
તુજ સમા જગતમાં કે ન દુજો. આજ૦ ૨ એકલા પીર સંયમ ગ્રહી, આયુ હેાંતેર વરસ પૂ પાત્રી; પુરી અપાપાએ નિષ્પાપ શિવવ ુ વર્યાં,
તિહાં થકી પર્વ પ્રગટી દીવાલી. આજ ૩ તુજ ચૌદ મુનિવર મહાસ યમી, સાહેણી સહસ માતગ સિદ્ધાયિકા
છત્રીશ .રાજે; વર સુરી,
સકલ તુજ ભવિકની ભીતિ ભાંજે. આજ૦ ૪
ચક્ષ
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવમા
વચન શમ
પીલતા
આવીયે। ભાવીયા
દ્વિજીચે
તુજ
સુખસાગરે ઝીલતા, માહ મિથ્યાત્વવેલી; પરમપથ હું હવે, પરમપદ હાઈ ખેતી.
ચરણુ તુજ શરણમે ચરણુ ગુરુનિધિ ગ્રહ્યા, ભવ તરણું કરણ ક્રમ શમ દાખા; હાથ જોડી કહે જસવિજય બુધ ઈશ્યુ,
સિ'ઠ નિશઘ્રીહુ જે
હ્રયગિરિ મુજ રમે, તુ' સુગુણુ લી અવિચલ નિરીહા; તા કુમત ગ માતંગના ગ્રંથથી, મુજ નહિ, કાઇ વલેશ ખીહા. આજ ર
સાહેબ ભરતક્ષેત્રમાં હું અવતર્યાં, સાહેબ જ્ઞાની વિરહ પડયે આકરા,
જ
ધ્રુવ નિજ ભુવનમાં ટ્વાસ રાખો. આજ૦ ૭ ૩૭. શ્રી સીમધર જિન સ્તવન.
( રાગ—સાહેબ અજિત જિષ્ણુદ જુહારીએ ) સાહેબ શ્રી સીમ ́ધર સાહીમા, સાહેબ તુમ પ્રભુ દેવાધિદેવ, સન્મુખ જીઓને મારા સાહીમા, સાહેબ મન શુદ્ધ કરું તુમ સેવ, એક વાર મળાને મારા સાહિબા આંકણી. ૧ સાહેબ સુખદુઃખ વાતે મારે અતિ ઘણી,સાહેબ કાણુ આગળ કહુંનાથ? સાહેબ કેવળજ્ઞાની પ્રભુ જો મળે, સાહેબ તે થાઉં હુંરે સનાથ એક ૨
: 13:
સાહેબ છુ એટલું પુણ્ય; સાહેબ જ્ઞાન રહ્યું અતિન્યૂન,
એક૦ ૩
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તુતીય ખંડ સાહેબ દશ દષ્ટાને હિલે, સાહેબ ઉત્તમ કુલ સોભાગ; સાહેબ પાપે પણ હારી ગયે, સાહેબ જિમ રને ઉડાડશે કાગ.
એક જ સાહેબ ષ રસ ભેજન બહુ કયી, સાહેબ તૃપ્તિ ન પામે લગાર, સાહેબ હું જે અનાદિની ભૂલમાં, સાહેબ રઝળે ઘણે સંસાર.
એક. ૫ સાહેબ વજન કુટુંબ મળ્યા ઘણા, સાહેબ તેહને દુઃખે દુઃખી થાય; સાહેબ જીવ એક ને કર્મ જૂજૂઆ, સાહેબ તેહથી દુર્ગતિ જાય.
એક ૬ સાહેબ ધન મેળવવા હું ધસમસ્ય, સાહેબ તૃષ્ણને ના પાર; સાહેબ લેભે લટપટ બહુ કરી, સાહેબ ન જે પાપ વ્યાપાર
એક૦ ૭ સાહેબ જેમ શુદ્ધાશુદ્ધ વસ્તુ છે, સાહેબ રવિ કરે તે પ્રકાશ સાહેબ તિમહીજ જ્ઞાની મળે ઉકે, તે તે આપે જે સમકિત વાસ.
એક ૮ સાહેબ મેઘ વસે છે વાડમાં, સાહેબ વરસે છે ગામોગામ; સાહેબ ઠામ કુહામ જુએ નહિ, સાહેબ એવા મેટાના કામ
એક ૯ સાહેબ હું વચ્ચે ભરતને છેડલે, સાહેબ તુમ વસ્યા મહાવિદેહ મઝાર; સાહેબ દૂર રહી કરુ વંદના, સાહેબ ભવ સુમુદ્ર ઉતારે પાર.
એકટ ૧૦ સાહેબ તુમ પાસે દેવ ઘણુ વસે, સાહેબ એક મોકલજે મહારાજ સાહેબ મુખને સંદેશો સાંભળે, સાહેબ તે સહેજે સરે મુજ કાજ.
એક ૧૧
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાવલે
સાહેબ હું તુમ પગની મોજડી, સાહેબ હું તુમ દાસને હાથ સાહેબ જ્ઞાનવિમલસૂરિ ઈમ જાણે, અહેબ મને રાખે તમારી પાસ.
૩૮, શ્રી સીમંધર જિન સ્તવન. કહેજે વંદન જાય, કથિસુત! કહે છે, મહાવિદેહમાં સ્વામી મરે, જય જય ત્રિભુવન રાય. દ૦ ૧
પતિ શ્રી શ્રેયાંસના નંદન, સત્યકી જસ માય; સકળ સુરપતિ સેવા સારે, પ્રણએ નરપતિ પાય. દ૦ ૨ તારક! ખીજમતગાર આપને, ભારતમાં ગુણ ગાય સતત ધ્યાવત નાથ સાથે, મિલનને મન થાય. ૬૦ ૩ પાંખ પોતે હેત મહારે, તે મીલત જઈ ધાય; આપ હરે જઈ બેઠા, મિલું કિણી પેટે આય? પતિતપાવન નામ તેરે, સમરતાં સુખ થાય; કરું વચન પરતીત નિશ્ચલ, એહી મેક્ષ ઉપાય. પગ રાખે નહિ કે ઈશું, સેવતાં સુખ થાય; એહી અચરજ વડુ મનમાં, વીતરાગ કહાય. તાહરી ગત તુંહી જાણે, અકલ અમલ અમાય; રાયસાગર દાયકે પ્રભુ, કીજીએ સુપસાય.
૩૯. શ્રી પર્યુષણ પર્વનું સ્તવન. Aણુ વીર જિશું વિચારી, ભાખ્યા પજુસણુ ભારી, આખા વર્ષમાં તે દિન મોટા, આઠે નહી તેમાં છોટા રે;
એ ઉત્તમ ને ઉપકારી, ભાયા...૧
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ ઔષધ માંહિ કહીએ, અમૃતને સારું લહીએ રે;
મહામંત્રમાં નવકારવાળી, ભાખ્યા૨ વૃક્ષમાંહિ ક૫તરા સારે, એમ પજુસણ ધારે રે,
સૂત્રમાંહિ કહ૫ ભાવ તારી, ભાખ્યા...૩ તારા ગણમાં જેમ ચંદ્ર, સુરવરમાંહિ જેમ ઈદ્ર રે;
સતીઓમાં સીતા નારી, ભાખ૪ જે બને તે અઠ્ઠાઈ કીજે, વળી માસખમણ તપ લીજે રે,
સેળ ભથ્થાની બલિહારી, ભાખ્યા...૫ નહી તે ચોથ છઠ્ઠ તે કહીએ, અદમ કરી દુખ સહીએ રે;
તે પ્રાણ જુજ અવતારી, ભાખ્યા...૬ તે દિવસે રાખી સમતા, છેડે મેહ માયા ને મમતા રે;
સમતા રસ દિલમાં ધારી, ભાખ્યા...૭ નવ પૂર્વતણે સાર લાવી, જેણે કલ્પસૂત્ર બનાવી રે;
ભદ્રબાહુ વાર અનુસારી, ભાખ્યા.૮ સોના રૂપાનાં ફૂલડાં ભરીએ, એ કલ્પની પૂજા કરીએ રે;
એ શાસ્ત્ર અને પમ ભારી, ભાખ્યાન ગીત ગાન વાજિંત્ર વજાવે, પ્રભુજીની આંગી રચાવે રે,
કરી ભક્તિ વાર હજારી, ભાખ્યા...૧૦ સુગુરુમુખથી એ સાર, સુણે અખંડ એકવીશ વાર રે,
જુએ એહિજ ભાવે શિવ પ્યારી, ભાખ્યા...૧૧ એમ અનેક ગુણના ખાણી, તે પર્વ પશુષણ જાણી રે;
સેવે દાન દયા મનહારી, ભાખ્યા..૧૨
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
:
૭ :
૪૦. નવપદજીનું સ્તવન.
(રાગ–બહંસ તથા હ્યુમરી) નવપદને મહિમા સાંભળજે, સહુને સુખડું થાશેજી; નવપદ સમરણ કરતાં પ્રાણુ, ભવભવનાં દુઃખ જાશે. નવ૦ ૧ નવપદના મહિમાથી પ્યારે, કુણ અઢારે જાવે, ખાંશી ખયન ને રોગની પીડા, પાસે કદિ નવી આવે છે. નવ૦ ૨ અરિ કરી સાગર જલણ જલદર, બંધનના ભય જાશેજી; ચાર ચરડને શાકણ ડાકણ, તુજ નામે દર માસે. નવ ૩ અપુત્રીયાને પુત્ર હોવે, નિધનીયા ધન પાવેજી; નિરાશપણે ધ્યાન ધરે છે, તે નર મુકતે જાવેજી. નવ૦ ૪ શ્રીમતીને એ મંત્રપ્રભાવે, સર્ષ થયે ફૂલમાળા, અમરકુમાર નવપદ મહિમાથી, સુખ પામે સુરસાલાજી. નવ૦ ૫ માયણ વયણએ સેવ્યા નવપદ, શ્રી શ્રીપાળ ઉલાસે; રેગ ગયે ને સંપદા પામ્યા, નવમે ભવે શિવ જાશે. નવ૦ ૬
અરિહંત, સિદ્ધ આચારજ, પાઠક, સાધુ મહાગુણવંતાજી; દર્શન જ્ઞાન ચરણ તાપ રૂડા, એ નવપદ ગુણવંતાજી. નવ૦ ૭ સિદ્ધચક્રનો મહિમા અને તે કહેતા પાર ન આવે; દુિખ હરે ને વંછિત પૂર, વંદન કરીયે ભાવેજી. નવ૦ ૮
ભાવસાગર કહે સિદ્ધચકની, જે નર સેવા કરશેજી; આતમ ગુણ અનુભવીને, મંગળમાળા વરશે. નવ૦ ૯
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૮ :
આવશયક મુક્તાવલી : તુતીય ખંડ ૪૧. અષ્ટમીનું સ્તવન.
હાલ બીજી વીર જિનવર ઈમ ઉપદિશે, સાંભલે ચતુર સુજાણું રે, મોહની નિંદમાં કાં પડે, ઓલ ધર્મના ઠાણ રે.
વિતીએ સુમતિ ધરી આદર. ૧ પરિહર વિષય કવાય રે, બાપડા પંચ પરમાદથી;
કાં પડે કુગતિમાં થાય ?? વિ. ૨ કરી શકે ધર્મકરણી સદા, તે કરે એહ ઉપદેશ રે; સર્વ કાલે નવિ કરી શકે, તે ક પર્વ સુવિશેષ છે. વિ. ૩ જુજુઆ પર્વ જર્ના કહ્યા, ફલ ઘણું આગમે જોય રે, વચન અનુસાર આરાધતા, સર્વથા સિદ્ધિ ફલ હોય . વિ. ૪ જીવને આયુ પરભવત, તિવિધિને બંધ હોય પ્રાય રે, તે ભણી એહ આરાધતા, પ્રાણીઓ સદ્દગતિ જાય છે. વિ. ૫ તે હવે અષ્ટમી ફલ તિહાં, પૂછે શ્રી ગૌતમસ્વામ રે; ભવિક જીવ જાણવા કારણે, કહે વરપ્રભુ તામ છે. વિ. ૬ અષ્ટ મહાસિદ્ધિ હોય એહથી, સંપદા આઠની વૃદ્ધિ રે; બુદ્ધિના આઠ ગુણ સંપજે, એહથી અણગુણ સિદ્ધિ ૨. વિ. ૭ લાભ હોય આઠ પડિહાર, આઠ પવયણ ફલ હાય રે; નાશ આઠ કર્મને મૂલથી, અષ્ટમીનું ફલ જાય છે. વિ. ૮ આદિજિન જન્મ દીક્ષાતણે, અજિતને જન્મ કલ્યાણ રે; ચ્યવન સાંભવત એહ તિથે, અભિનંદન નિરવાણ રે. વિ. ૯
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
હસ્તવને
સુમતિ સુઝત નમિ જનમીયા, તેમને મુક્તિ-દિન જાણુ , પાર્શ્વજિન એહ તીર્થે સિદ્ધલા,સાતમા જિનચ્યવન માણ રે. વિ. ૧૦ એહ તિથિ સાધતે રાજી, દંડવીરજ લો મુક્તિ રે; કર્મ હણવા ભ| અષ્ટમી, કહે સૂત્ર નિયુક્તિ રે. વિ૦ ૧૧ અતીત અનાગત કાલના, જિન તણા કેઈ કલ્યાણ રે; એહ તિથે વલી ઘણા સંયમી, પામશે પદ નિરવાણ રે. વિ૦ ૧૨ ધર્મવાસિત પશુ પંખીયા, એહ તિથે કરે ઉપવાસ રે, ત્રતધારી જીવ પિસહ કરે, જેહને ધર્મ અભ્યાસ રે. વિ. ૧૩ ભાખી વિરે આઠમતણે, ભાવિક હિત એ અધિકાર રે, જિન મુખે ઉરચરી પ્રાણીયા, પામશે ભવતણે પાર રે. વિ. ૧૪ એહથી સંપદા સવિ લહે, ટલે કષ્ટની કેડી રે, સેવ શિષ્ય બુધ પ્રેમને, કહે કાન્તિ કર જોડી રુ. વિ. ૧૫
કલશ, ઈમ ત્રિજગ ભાસન અચલ શાસન, વર્ધમાન જિનેસરુ, બુધ પ્રેમ સુગુરુ પસાય પામી, સંથો અલસ જિનગુણ પ્રસંગે ભ રંગે, સ્તવન એ આઠમ તણે, જે ભવિક ભાવે સુણે ગાવે, કાતિ સુખ પાવે ઘણો. ૧
૪૨. શ્રી તીર્થમાલાનું સ્તવન, શત્રુ જે રાષભ સમાસ, ભલા ગુણ ભર્યા રે, સિદ્ધા સાધુ અનંત, તીર્થ તે નમું રે; તીન કલ્યાણક તિહા થયા, મુગતે ગયા રે,
નેમીશ્વર ગિરનાર. તી૧
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
: હ૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ અષ્ટાપદ એક દેહર ગિરિ સેહરે રે, ભરતે ભરાવ્યા બિંબ. તી, આબુ ચૌમુખ અતિ ભલે, ત્રિભુવન તિલે રે, વિમલ વસઈવસ્તુપાલ,
તી. ૨ સમેતશિખર સેહામણે રળીયામણ, સિદ્ધા તીર્થંકર વીશ. તી. નયરી ચંપા નીરખીએ, હૈયે હરખીએ રે, સિદ્ધા શ્રીવાસુપૂજ્ય. તી૦૩ પૂર્વ દિશે પાવાપુરી અધે ભરી રે, મુક્તિ ગયા મહાવીર. ત જેસલમેર જુહારીએ, દુઃખ વારીએ રે, અરિહંત બિંબ અનેકતી ૪ બિકાનેરજ વંદી ચિર નંદી, અરિહંત દહેરા આઠ. તી. સેરીસરા શંખેશ્વર પંચાસરે રે, ફલેરી થંભણ પાસ. તા. ૫ અંતરિક્ષ અજાવરો અમીજરો રે, જીરાવલે જગનાથ. તી. કૈલેયદીપક દેહ જાત્રા કરે રે, રાણકપુરે રીસહસ. વી. ૬ શ્રી નાડુલાઈ જાદવે, ગેડી સ્તવે રે, શ્રી વરકાણે પાસ. તી. નંદીશ્વરના દેહરા બાવન ભલા રે, ચક કુંડલે ચાર ચાર. તા. ૭ શાશ્વતી અશાશ્વતી પ્રતિમા છતી રે, સ્વર્ગ મૃત્યુ પાતાલ, તી. તીરથયાત્રા ફલેતીહાં હેજે, મુજ ઈંહારે, સમયસુંદર કહે એમ. સી. ૮
૪૩. વિહરમાન જિન સ્તવન. અનંતવીરજ અરિહંત સુણ મુજ વિનતિ, અવસર પામી આજ, કહું હું દિલ છતી; આતમ સત્તા હારી, સંસારે હું ભાગ્યો, મિથ્યા અવિરતિ રંગ, કષાયે બહુ દ. ૧ ક્રોધ દાવાનલ દગ્ધ, માન વિષધર ડસ્પે, માયાજાલે બદ્ધ, લોભ અજગર શ્રોફ
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
મન વચન કાયા જેગ, ચલ થયા પરવશા, પુદ્ગલ પરિચય પાપ-તણી અહનિશ દશા. ૨ કામ રાગે અણના, સાંઢ પરે ધશે, નેહ રાગની રાચે, ભવપિંજર વ; દૃષ્ટિરાગ રુચિકાચ, પાચ સમકિત ગણું, આગમ રીતે નાથ ! ન નીરખું નિજ પણું. ૩ ધર્મ દેખાડું માંડ માંડ પર અતિ લહું, અચિરે અચિરે રામ, શક પરે કહું; કપટ પટુ નટુવા પરે, મુનિ મુદ્રા ધરું, પંચ વિષય સુખ પષ, સદેષ વૃત્તિ ભરું. ૪ એક દિનમાં નવ વાર, કરેમિ ભંતે કરું, ત્રિવિધ ત્રિવિધ પરચખાણે, ક્ષણ એક નવિ કરું; મા–સાહસ ખગ રીતિ, નીતિ ઘણું કહું, ઉત્તમ કુલવટ વાટ, ને તે પણ નિરવતું. દીનદયાળ! કૃપાળ ! પ્રભુ ! મહારાજ છે, જાણુ આગળ શું કહેવું? ગરીબનિવાજ છે, પૂરવ ધાતકી ખંડ, વિજય નલિનાવતી, નયરી અયોધ્યા નાયક, લાયક યતિપતિ. ૬ મેઘ મહીપ મંગલાવતી, સુત વિજયાવતી, આનંદન ગજલંછન, જગ જનતા રતિ, ક્ષમાવિજય જિનરાજ ! અપાય નિવાર, વિહરમાન ભગવાન ! સુનજરે તાર. ૭
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય મકી પદ્ય તથા સ્તવન,
સિદ્ધાચલના વાસી પ્યારા લાગે મારા રાજિકા, ઇષ્ણુરે ડુંગરીયામાં ઝીણી ઝીણી કારણી, ઉપર શિખર મિરાજે.
કાને કુંડલ માથે મુગટ બિરાજે, ખાંડુ માનુબંધ છાજે.
ચૌમુખ બિબ અનેાપમ છાજે, અદ્ભૂત દીઠે દુઃખ ભાંગે.
ચુવા ચુવા ચંદન આર અરગા, કેસર તિલક વિરાશે.
ઈશુ îિર સાધુ અનતા સિદ્ધા, કહેતાં પાર ન આવે.
જ્ઞાનવિમલપ્રભુ એણી પરે ખેલે, આ ભવપાર ઉતારશ.
મારા૦ સિદ્ધા૦ ૧
મેરા૰ સિદ્ધા૦ ૨
મારા સિદ્ધા
સેારા સિદ્ધા॰ ૪
મારા સિદ્ધા॰ પ
મારા સિદ્ધા૦ ૬
૪૫
ઢા માઇ! અજમ રૂપ જિનઢ્ઢા, ટેક
ઉનકે આગે આર સમહુક, રૂપ લાગે મેહે ફીકા, રમે૦ ૧ લેચન કના મૃત-કચાલે, મુખ સેહે અતિ નીકે, કવિ જાત્રિય કહે યાં સાહીમ નેમજી ત્રિભુવન ટીકા. ઢેખાળ ર
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાને
ક વિમલગિરિ કયું ન ભયે હમ મર, સિદ્ધવડ રાયણ રૂબકી શાખા, ઝૂલત કરત ઝર. વિમલ૦ ૧ આવત સંધ રાવત અંગિયા, ગાવત ગુણ ઘસાર; હમ ભી છત્ર કલા કરી નિરખત, કટને કર્મ કર. શિમલ૦ ૨ સૂરત દેખ સદા મન હરખે, જેસે ચંદ ચકાર; શ્રી રિષદેસર દાસ તુમાર, અજ કરત કર જેર. વિમ0 8
વિમલગિરિ વિમલતા સમરીયે, કમલ દલ નયન જગદીશ રે; ત્રિભુવન દીપક દીપતે, જિહાં સુગાદીશ રે. વિમલ૦ ૧ પાપનાં પાન સવિ ઉપશમે, પ્રહ સમે સમરતાં નામ રે,
જતાં પાય શ્રી રાષભનાં, સંચજે વાંછિત કામ રે. વિમલ૦ ૨ અદ્ધિશણ ઘણી ઘર મળે, પય તળે કનકની કેટિ રે; વાશિનરનાથ સુત સમરણે, ઈમ ભણે વિનય કરજેડી રે.
વિમલ૦ ૩
૪૮ ચાલને કુમર ચાલ તાહરી, ચાલ ગમે રે તુજ દીઠડા વિના સીક્કા, ઓહરા પ્રાણ ભમે રે. ભા. ૧ ખેાળામાંહિ પડતું મેલે, રીસે દમે રે; ભાવી વિના આવડું મુંછું, કણ અમે રે ? વાહ ૨ માતા વામા કહે મુખડું ખેતાં, દુખતા શો રે, નવલિની ઉદયરત્ન પ્રભુસુ, તુજને નમે રે. ચા8
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૭૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ
૪૯
ત્રિશલા દે છેદ ખીલાવે છે, વીર જિનંદ જગત કરપાલા; તેરા હી દરશ સુહાવે છે.
ત્રિ. ૧ આ મેરે વહાલા ત્રિભુવનલાલ, કુમક ઠુમક ચલ આવે છે. ત્રિ ૨ પારણે પોલ્યો ત્રિભુવનનાયક, ફિર ફિરકે કંઠ લગાવે છે. ત્રિ૩ આ સખી મુજ નંદન દેખે, જગત્ ઉઘાત કરાવે છે. વિ. ૪ આતમ અનુભવ રસ કે દાતા, ચરણ શરન તુમ ભાવે છે. ત્રિ. ૫
૫૦. જિનબિંબ સ્થાપન સ્તવન. ભરતાદિકે ઉદ્ધારજ કીધે, શેત્રુજ્ય મજાર; સનાતણ જેણે દહેરાં કરાવ્યા, રત્નતણું બિંબ થાપ્યાં, હે કુમતિ કાં પ્રતિમા ઉત્થાપી, એ જિનવચને થાપી,
હે કુમતિ કાં પ્રતિમા ઉથાપી. ૧ વીર પછી બસે નેવું વર્ષે, સંપ્રતિ રાય સુજાણ, સવા લાખ પ્રાસાદ કરાવ્યા, સવા કેડિ બિંબ થાયા હે. કુમ૦ ૨ દ્રૌપદીએ જિનપ્રતિમા પૂછ, સૂત્ર મેં સાખ ઠરાણી; છઠું અંગે વીરે ભાખ્યું, ગણધર પૂરે છે સાખી. હે કુમતિ૩ સંવત નવસે ત્રાણું વર્ષે, વિમલ મંત્રીશ્વર જેહ; આબુતણ જેણે દેહરા કરાવ્યા, બે હજાર બિંબ થાપ્યા. હ૦ ૪ સંવત અગિયાર નવાણું વર્ષે, રાજા કુમારપાલ; પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યા, સાત હજાર બિંબ થાપ્યા. હે. ૫ સંવત બાર પંચાણું વર્ષે, વસ્તુપાળ તેજપાળ; પાંચ હજાર પ્રાસાદ કરાવ્યા, અગીઆર હજર બિંબ થાપ્યા. હ૦૬
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
: ૭પ છે સંવત બાર બહેતેર વર્ષે, ધને સંઘવી જેહ, રાણકપુર જેણે દેહરાં કરાવ્યાં, ક્રોડ નવાણું દ્રવ્ય ખરચ્યા. હે. ૭ સંવત તેર એકોતેર વર્ષે, સમરે સારંગ શેઠ, ઉદ્ધાર પંદરમો શેત્રુજ્ય કીધે, અગિયાર લાખ દ્રવ્ય ખરચ્યા. ૮ સંવત સેલ છોતેર વર્ષે, બાદશાહની વારે; ઉદ્ધાર સેલમે શત્રુંજય કીધે, કરમાશાહે જશ લીધે. ૯ એ જિનપ્રતિમા જિનવર સરખી, પૂજે ત્રિવિધ તુમે પ્રાણ; જિનપ્રતિમામાં સંદેહ ન રાખે, વાચક જસની વાણુ હ૦ ૧૦
૫૧. શ્રી વિમલગિરિ સ્તવન.
જિમુંદા તેરે ચરણ કમલકી રે, હું ચાહું સેવા પ્યારી, તે નામે કર્મ કટારી; ભવભ્રાન્તિ મીટ ગઈ સારી જિમુંદા. ૧ વિમલગિરિ રાજે રે, મહિમા અતિ ગાજે રે, બાજે જગ ડંકા તેરા, તું સચ્ચા સાહિબ મેર; હું બાલક ચેરા તેરા.
જિમુંદા૦ ૨ કરુણાકર સ્વામી રે, તું અંતરજામી રે, નામી જગ પુનમ ચંદા, તું અજર અમર સુખકંદા; તું નાભિરાયા કુલનંદા.
જિગુંદા. ૩ ઈણ ગિરિ સિદ્ધા રે, મુનિ અનંત પ્રસિદ્ધ રે, પ્રભુ પુંડરીક ગણધારી, પુંડરીકગિરિ નામ કહારી; એ સબ મહિમાં હૈ યારી. જિર્ણદા. ૪
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તુતીય ખંડ તારક જગ દીઠા રે, પાપ પંક સહુ નાઠા રે સહ મનમેં ભારી, મેં કીની સેવા તારી હું માસ રહ્યો શુભચારી, જિમુંદા૫ અબ મોહે તારે રે, બિરુદ તિહાર રે, તીરથ દે જિનવર ભેટી, મેં જન્મ જરા દુઃખ મેટી. હું પાયે ગુણની પેટી, જિદા. ૬ દ્રાવિડ વારિખિલ્લા રે, દશ કોડ મુનિ મિલ્લા રે, હુઆ મુકિત રમણ નિતારા, કાર્તિક પૂનમ દિન સારા જિનશાસન જગ જયકારા. જિjદા. ૭ સંવત શિબિચારા રે, નિધિ ઈદુ ઉદારા રે, આતમકે આનંદકારી, જિનશાસનકી બલિહારી; પામે ભવજલધિ પારી. જિમુંદા. ૮
પર. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ સ્તવન. કયું ન હે સુણઈ સ્વામી, ઐસા ગુન્હા કયા કયા? એરે કી સુનાઈ જા મેરી વારી નહિ આવે, તુમ બિન કૌન મેરા? મુઝે કયું ભૂલા દિયા? કયું. ૧ ભક્ત જને તાર દિયા, તારનેકા કામ કીયા, બિન ભકિતવાલા મેંપ, પક્ષપાત કયું લીયા? કયું- ૨ શવ રંક એક જાને, મેરા તેરા નાહિ માને; તરણતારણ ઐસા બિરુદ, ધાર કયું લિયા ? કયુંe ૩ ગુન્હા એસ બસ દીજે, મેપે અતિ મહેર કીજે; પકકા હિ રેસા તેરા, દિલમેં જમા લીયા? કયું. ૪
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવનો
તુહિ એક અંતરજામી, સુને સુપાર્શ્વ સ્વામી, અબ તે આશ પૂરો મેરી, કહના છે તે કહ દીય કયું૦ ૫ શહેર અંબાલા ભેટી, પ્રભુજીક મુખ દેખી મનુષ્ય જનમકા લાહા, તેના સે તે લે લીયાકયું. ૬ ઉન્સિસ છાસઠ છબીલા, દીપમાલા દિન રંગીલા કહે વીરવિજય પ્રભુ, ભકિતમે જમા લિયા. કયું- ૭
પ૩. જ્ઞાનપદ પૂજા સ્તવન. (ગીત) રાગ વસંત ફાગવરકુંવરની વાતડી કને કહીએ એ દેશી આગમની આશાતના નવિ કરિયે રે, નવિ કરિયે રે નવિ કરિયે.
તભક્તિ સદા અનુસરિયે, શકિત અનુસાર આગમ. ૧ જ્ઞાનવિરાધક પ્રાણીયા મતિહીના, તે તે પરભવ દુખિયા દીના, ભર પેટ તે પર આધીન, નીચ કુળ અવતાર આ૦ ૨ અંધા લૂલા પાંગુલા પિંડરગી, જનમ્યાને માતવિયેગી, સંતાપ ઘણે ને શેગી, ચોગી અવતાર. આ૦ ૩ મૂંગા ને વળી બેબડા ધનહીના, પ્રિયા પુત્ર વિયેગે લીના, મૂરખ અવિવેકે ભીના, જાણે રણનું રાઝ૦ આ૦ ૪ જ્ઞાનતણી આશાતના કરી દરે, જિનભક્તિ કરે ભરપૂરે, રહો શ્રી શુભવીર હજૂર, સુખમાંહે મગm૦ આ૦ ૫
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂર્વ આચાર્યદેવ શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ આદિ વિરચિત સ્તવના
૧. સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન.
( રાગ-રામ નામ રસ પીજે પ્યાલા ) ઋષભ જિન કીરે ભવિયા,
દશ
કીજે ૨ કીજે ૨, કીજે મેક્ષ લીજે. ( અંચલી ) તર િપ્રતાપે તિમિર વિનાશે;
તિમ ગિરિરાજે દુઃખ છીજે રે, (૨) છીજે મેક્ષ લીજે ગૌહત્યાદિ હત્યા નિવારે;
૧
ગિરિ દીઠે કાજ સરીજે રે, ( ૨ ) સરીજે મેક્ષ લીજે ૨ આનન્દકારી ભવાનધિ તારી;
પ્રભુ દેખે માહ ખીજે ફ્, (૨) ખીજે મેક્ષ લીજે ૩ જગદુઃખ વારી શિવસુખ આપે;
ગિરિ સતિએ મન ભીંજે ૨(૨) ભીંજે મેક્ષ લીજે॰ ૪
આતમ લક્ષ્મી કમલ નિવાસી;
લબ્ધિ ભ્રમર મન રીઝે, ( ૨ ) રીઝે મેક્ષ લીજે પ
૨. રાયણના પગલાનું સ્તવન
( તમે જો જો ના વાયદા વીતાવજો
તમે વહેલા સિદ્ધાચલ આવજો રે; વિ ! કમાઁ પુરાણાં ખપાવજો. ( અંચલી )
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
Se :
આદિ જિનેશ્વર જગ પરમેશ્વર પૂજીને જીવન દીપાવજે રે. ભ૦ તમે. ૧ કાંકરે કાંકરે સિદ્ધ અનંતા; એ સ્થાનમાં દિલને રમાવ . ભ૦ તમે. ૨ રાયણ રુડી શોભે નિહુડી પ્રથમ જિણુંપદ કથાવજો રે. ભ૦ તમે. ૩ દાન શિયલ તપ રૂડાં આરાધી ભાવના સુંદર ભાવજે રે. ભ૦ તમે. ૪ આમ કમલમાં ગિરિગુણ ગાતાં, લબ્ધિસૂરિ દિલ લાવજો રે. ભ૦ તમે. ૫
૩. શ્રી પુંડરીકસ્વામીજીનું સ્તવન. (રાગ-મન લાગ્યું મારું લાગ્યું, પ્રભુ તારા ધ્યાનમાં. ) દિલ ચાહે દિલ ચાહે, પ્રભુ તારી સેવના; પ્રભુ તારી સેવના, ગમે મેહિ ટેવના. દિલ ચાહે ૧ થાન છે તારું, માન છે તારું, તારી કામના ગણધર મુનિવર ગણીવર પ્યાસા, તારા નામના. દિલ ચાહે ૨ તું મુજ પ્યારા, દિલ વસનારા, આઠ યામના પાંચ ક્રોડ સહવાસ થયા છે, સિદ્ધિ ધામના. દિલ ચાહે ૩ પુંડરીકસ્વામી, ગુણગણધામી પૂરે કામના પુંડરીકગિરિ એ નામ પ્રકાશક, તારી નામના. દિલ ચાહે. ૪ આત્મકમલમાં પ્રભુ દયાનની, ધારું વાસના લબ્ધિસૂરિ મુજ ફેરા ટલે, ભવે ભવ પાસનાં દિલ ચાહે. ૫
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય પs ૪ મહાવીર જિન સ્તવન. ( રાગ-અપના સમકકે અપને સબ કામ બના દેના) મહાવીર મેરે નૈના, અમીરસસે ભર તે દેના નિરંજનેકી નગરી, હમકે ભી દિખા દેના. ૧ મમતાકી કુંજ ગલન, પલ પલ મેં મર રહા હું; દશન સુધાકી પ્યાલી, આકરકે પીલા દેને. ૨ ભવરૂપ દાવાનલમેં, દિન રેન જલ રહા હું; અમીરસકી વૃષ્ટિ કરકે, દુઃખ દાહ બુઝાના. ૩ તેરે ધામકી મંજિલમેં, હતાશ હ રહા આશા દીપક બુઝા હૈ, આકરકે જલા દેના. ૪ તેરે નામથી કરામત, હમકે હે સલામત તુંહી તુંહીકી પૂનમેં, મુજ ભી લગા દેના. ૫ જે હી હૈ રૂપ તેરા, હી હૈ રૂપ મેરા પડદા પડા હૈ બીચમેં, આકરકે ઉડા દેના. ૬ છટક રહી જીવનકી, કબાન હે સુકાની; ઈધર ઊધર હૈ ફિરતી, આકરકે જમા દેના. ૭ અબ જ્ઞાન ઔર ચરણકી, ખૂબ હેર મુજપે કીજે; આમ કમલમેં લધિ, લહેરાં કે બહા ના. ૮ ૫ શ્રી સુમતિનાથ જિન સ્તવન,
(રાગ-મેરે મીલા બુલા લે.) તારું ધ્યાન કરે મસ્તાન મને, મારું દીલ રહે હું તુજ કને. (અંચલી)
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવને
શર
સંસારના જે મૂળ રૂપે, તે કષા કેળવ્યા, દુખના જે ડુંગરે તે, પાપથી મેં મેળવ્યા હું રખડી રહ્યો છું ભવરૂપને. તારું ધ્યાન જ
શેર
મારા જેવા દુભાંગીને, તારા વિના શરણું નહિ, જિનરાજનું એ રાજ છોડી, ક્યાં બીજે કહેવું જઈ રેકે કર્મ પ્રભુ જે મને નિત્ય હણે. તારું કથાન૨
શેર નારકી થઈ મેં કદી હા, ઘેર દુખે છે સહ્યા, બે અંત દુઃખ નિગદના, તે પ્રભુ મેં બહુ લા; આપે રાહ જીવન સુખકાર બને. તારું ધ્યાન ૩
શેર દેવલોકે દુઃખીયે, દુઃખી પશુ જીવન ધરી, માનવ જીવન પણ દુઃખમાં, વિષ્ણુ ધર્મ હા એળે કરી; મને દીનને જે જિન ધર્મ ધને. તારું દયાન૪
શેર આપે ગતિ મુજ પંચમી, પંચમ પ્રભુ શિરતાજ છો; આતમકમલ લધિ વિકાસ, જહાજ શ્રી જિનરાજ છે, નથી આશ માંધી મેં પ્રભુ અન્ય જને, તારું ધ્યાન ૫
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય નં. ૬ શ્રી પદ્મપ્રભ જિનનું સ્તવન,
(રાગમન કિમ વ ન બા) મનડું હાથ ન આવે છે, પદ્મપ્રભ ! મનડું હાથ ન આવે, ચન કરી નિજ ઘરમાં રાખું, પલપલ પર ઘર જાવે. હે પવ. ૧ એ મનડું કદી સાતમી નરકે, કદી વર્ગમાં વસાવે; કદી માનવ કદી તિર્યંચ ભાવે ભવ અટવી ભટકાવે. હે પદ્મ. ૨ વિના ખાધે પીધે તન્દુલને, મનડે મુશ્કેલી કીધી; અંતરમુહૂર્તમાંહી નરકની, અસહ્ય વેદના દીધી. હે પા. ૩ પ્રસન્નચંદ્રને ક્ષણમાં નારક, ક્ષણમાં સ્વર્ગ બતા; ક્ષણમાં કેવલ દુદુભિ વાગી, એ મને કેર મચાવ્ય. . પદ્મ. ૪ ક્ષણ બ્રહ્મચારી ક્ષણ વ્યભિચારી, વિરતાવિરત ક્ષણમાંહી; મદારીના મર્કટની પેરે, ભટકાવે આંહી તાંહી. હે પદ્મ. ૫ એ મનડું પ્રભુ તમે વશ કીધું, એ આગમથી જાણ્યું તારા શરણથી હું પણ જીતીશ, એમ મેં મનમાં આપ્યું. હે પા. ૬ આત્મકમલમાં તેથી વહાલા, મેં પ્રભુ તમને વસાવ્યા લધિસૂરિ જિન સેવ્યા તેણે, મિથ્યા ભાવ નસાવ્યા. હે પદ્મ. ૭
૭. શ્રી ધર્મનાથનું સ્તવન.
(રાગાલ ગલે ભૈયા મેં રૂએ આજ પ્રભુ દર્શનસે, દિલકો આરામ હૈ,
દિલકે આરામ હૈ, મુકિતકે ધામ હૈ. આજ ૧ ધર્મ જિદકી મૂર્તિ મનોહર
દેખ કે દેદાર જિન બને દિલારામ હૈ. આજ ૨
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાવને
રાગ ઔર દ્વેષ કી, લેશ ન છાયા
હાસ્યાદિક વારા ઔર, હટાયા કામ હૈ. આજ૦ ૩ જ્ઞાન ઓર દર્શન કે ઘાતક નિવારે
અન્તરાય ત્યાગી કીયા, કેવલ વિશ્રામ હૈ. આજ ૪ ઝલહલતી જયેત દેખ ભવિ મન મોહે,
સુણે જે વાણી કહે, શિવપુર ઠામ હૈ. આજ પ કરી ઉપકાર પ્રભુ શિવપુર સિધાયે;
આત્મ કમલ વિભુ લબ્ધિકે ધામ હૈ. આજ ૬
૮. શ્રી કુન્થનાથ જિન સ્તવન. (રાગ-દુનિયાતણે દિવાના, દિલભર મઝાઓ લૂટે.) તિ અજબ છે જિનવર, ખૂટી નહિ એ ખૂટે, પ્રીતિ અજબ છે તમથી, ટૂટી નહિ એ તૂટે. તિ. ૧ લખલૂટ કઈ મચાવે, કઈ પ્રાણ પણ પચાવે; એ પ્રેમ મુજ પ્રભુને, છૂટ્યો કદી ન છૂટે. જ્યોતિ. ૨ ભટકું નહિ હું ભવમાં, અટકું ન દુઃખ દવમાં, કુભુજિર્ણોદ ભેટી, આનંદ ચિત્ત લૂટે. જ્યોતિ. ૩ ભવભવ હી તેરી સેવા, માગું દેવાધિદેવા આત્મ અનંત બલી હૈ, કમેકે ખૂબ કુટે. તિ, ૪ આતમ કમલની ધારા, લબ્ધિ જિર્ણદ ધ્યાને; વધતાં વિશેષ ભાવે, કમેને કૂટ ટે. તિ, ૫
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તુતીય ખંડ ૯ શ્રી મહિનાથ જિન સ્તવન.
( રામ–મેં તે સેવા કરશાંછ ) મેં તે હજૂર રહેશોજી, મલિજિન સાહિબરી, મેં તે સેવા કરશોજી-( અંચલી)
એકને છોડી એને તેડી, ત્રણને કરશું ત્યાગ; *ચારને છડી વાંચને મેડી, છછું ધરશું રાગ. મેં તે. ૧ સાત હરીને આઠ વરીને, નવને કરીને નાશ દશને દિલની અન્દર રાખી, ૨ટું ૧૧એકાદશ ખાસ. મેં તે ૨
આર વિચારી તેને વારી ઇચઉદને કરશું છે; ભવામણ દુઃખ દૂર કરનકું, ધરું ઉપયન્નરસે નેહ. મેં તે. ૩ Tસેલને વારી ઋત્તર ટારી, હરી અઢાર હમેશ
એગણને વિચાર કરીને, ટાળીશ મારે કલેશ. મેં તે૪ રવીશ વિસારી ૨૧એકવીશ ટારી, બાવીશ સહું ધરી પ્રેમ
તેવીશ પ્રભુજી! શુભ દિલ આપે, રહેવા કુશલક્ષેમ. મેં તે૫ કર્મ મલ્લ શ્રી મલ્લી સ્વામી, આવ્યા તુમ દરબાર કર્મ લબાડી હર હમારા, લૂંટી રહ્યો ઘરબાર. મેં તે૬
૧ મિથ્યાત્વ. ૨ રાગ અને દેવ. 8 શલ્ય. ૪ ગતિ. ૫ પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષય. ૬ પાંચ મહાવ્રત અને છઠું રાત્રિભૂજન, ૭ ભય. ૮ પ્રવચન માતા. ૯ નિયાણું. ૧૦ યાતિ ધર્મ. ૧૧ અંગ. ૧૨ સાધુની પડિમા. ૧૩ કાઠીયા. ૧૪ જીવના ભેદ. ૧૫ સિહો. ૧૬ કષાય. ૧૭ અસં જમ. ૧૮ પાપસ્થાનક. ૧૯ જ્ઞાતાસૂત્રના અધ્યયન. ૨૦ અસમાધિ સ્થાને. ૨૧ સબલ દેશ. (વને મલિન કરનારા) ૨૨ પરિસહ. ૨૩ સૂયગડાંગસૂત્રના અધ્યયન.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવના
આત્મ કમલમાં ધ્યાન તમારું, જાણું રક્ષણકાર લબ્ધિસૂરિ જિન પ્રીતે પ્રણમે, વસવા શિવ મઝાર. મેં તે. ૭
૧૦. શ્રી પાર્શ્વનાથજીનું સ્તવન.
(રાગ-જનારા જાય છે તું કો) જનારું જાય છે જીવન, જરા જિનવરને જપતે જા; હૃદયમાં રાખી જિનવરને, પુરાણું પાપ ધોતે જા. જનારું ૧ અનેલે પાપથી ભારે, વલી પાપ કરે શીદને ? સળગતી હેલી હૈયાની, અરે જાલીમ બુઝાતે જા. જનારું૦ ૨ દયા સાગર પ્રભુ પારસ, ઉછાળે જ્ઞાનની છે, ઉતારી વાસના વસ્ત્ર, અરે પામર! તું ન્હાત જા. જનારું ૩ છગરમાં ડંખતા દુઃખે, થયા પાપે પીછાનીને, જિર્ણોદર ધ્યાનની મસ્તી, વડે એને ઉડાતે જા. જનાજે ૪ અરે આતમ બની શાણે, બતાવી શાણપણ તારું હઠાવી જૂઠી જગ માયા, ચેતન જોતિ જગાતે જા. જનારું, ૫ ખીલ્યા જે ફૂલડાં આજે, જરૂર તે કાલે કરમાશે; અખંડ આતમકમલ લબ્ધિ-તણી લયદીલ લગાતે જા. જનારું
૧૧. શ્રી પાર્શ્વજિન સ્તવન,
(રાગ-છપકે મિલુંગી તુજસે.) કહી મિલોને પ્રભુજી, કબહી મિલેગે; કબહી મિલે પ્રાણ પ્યારે, કબહી મિલેગે, તેરે મિલનસે મુક્તિ પાવે, જહાં ન સુખકા પાર; રૂલતા ઝુલતા ગતિરોમેં, પાયા તુમ દેદાર. કબહી૧
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી ઃ તુતીય ખડ કભી છવકી કર્વ ગતિ હૈ, કભી અધે હૈ વાટ, તુમહી હૈ, તુમહી છે, મેં ધરું તુહીએ,
પ્યાર ધરી હાં પ્યાર ભરી સે ગાતે. કબહી. ૨ કભી આત્મ મેં ઉરચ વિચારે, કભી હૈ આતે નીચે
કુછ ભી હૈ, કુછ ભી હૈ મેં લરું કરમસે જ્ઞાન ધરી, હાં જ્ઞાન ધરી મેં જાતે. કબહ૦ ૩ જ્ઞાન ધ્યાન ર દર્શનમેં હો લીન, તબહી બને શિવધાર; પાર્થ જિદકે પ્રેમસે હોગા, બેડા ભવસે પાર. કબહી. ૪ આત્મકમલમેં લધિ લાઈ જિન, કરો પ્રભુ આબાદ પ્રભુ ચરણ સ્પર્શનસે હોગા, જીવન યહ આઝાદ. કબહી. ૫ ૧૨. શ્રી મહાવીરસ્વામી જન્મકલ્યાણક સ્તવન.
(રાગ-હોરી. વીરજનમકી બધાઈ, જગતમેં અતિ સુખદાઈ (અંચલી) શ્રી ત્રિશલા કૂખ સર એ હંસલે, કરે ક્ષીરનીર જુદાઈ; છપ્પન દિમી હુલાવે, ઘર ઘર ગીત ગવાઈ. જગતમેં. ૧ ચૈતર સુદ તેરસ દિન જાણે, મધ્ય રાત્રિ જબ ઠાઈ પુનિત ભારતભૂમિ કરશે, જનમે કરણ ભલાઈ. જગતમેં. ૨ સુરપતિ સુરપર્વત પર જા કે, કલશ ભરી હવાઈ; વામાંગુષસે શિખર હિસાકર, સુરપતિ શંકા હઠાઈ. જગતમેં૦ ૩ સુર ફણીધરકે દર પટકકે, આમલ કીડા સહાઈ બાલ સુરકે મુષ્ટિ હનનસે, નિજ શરતા દી બતાઈ. જગતમેં૦ ૪
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવન દીક્ષા લે બહુ પરિસહ સહ કે, કેવલ જત જગાઈ, પ્રભુ ચરણેકા શરણ જિસને, લીયા સે જગ ન ફેલાઈ. જગ ૫ સ્યાદ્વાદ સુખકર અતિ સુંદર, હિતકર ધરમ શિખાઈ; અસુર દેવ ના તિર્યંચ તારી, આત્મ કમલ વિકસાઈ. જગ ૬ શશીકરણે પ્રભુ ચઢકે, અડગ યાન લીયે સ્થાઈ કર્મ સકલકે પ્રભુ ક્ષય કર કે, મુક્તિ લધિ લય લાઈ. જગ ૭
૧૩. શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન.
(રાગ-પ્રભુજી તુમારે દરબાર ) મેં ઉસે આવું પ્રભુજી તુમારે દરબાર ( અંચલી) મેં હું રાગી તું હૈ વિરાગી, મૈ હું બડા હી ગુનેગાર મેં. ૧ વીર પ્રભુ તું ગુણ ગણધારી, મુજ મેં અવગુણ હૈ હજાર. મેં. ૨ તુમ પ્રભુ જ્ઞાની, મેં અજ્ઞાની, મેં દીન તું હૈ સરદાર. મેં૦ ૩ તું સુખી પ્રભુ મેં હું દુઃખીયા, કઈ કરે ન દરકાર મેં૦ ૪ તું જુદા નહી મેં જુદા નહી, કમેં હુવા હું ખુવાર. મેં૫ જ્ઞાન સુહા દર્શન લાવે, ચારિત્ર દીયે સુખકાર. મેં. ૨ કામ કષાયકી તપત નિવારે, જ્ઞાનામૃત દીયે સાર, મેં૦ ૭ કાલ અનન્ત બે વિષયમેં, અમ નહી બનું મેં ગમાર મેં. ૮ કર્મ કે હારી, નિજ ગુણધારી, દિયે ક્ષેપક તલવાર. મેં૦ ૯ આત્મ કમલ મેં લબ્ધિ વિકા, બેડા કરને ભવપાર. મેં૦ ૧૦
૧૪. સામાન્ય જિન સ્તવન (રાગઅબ તેર સિવા. ભૈરવી તાલ દાદરો ) અબ તેરે સિવા કૌન, મેરા જિનાજ દિલારા બતાવે મેરી કિર્તીકે, પ્રભુ કૌન કિનારા?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૮૮ : -
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખડ મેરે આનન્દકી લહરા, કમેને ટ લી, મેરે ગુણેકી કલીયા, કમેને મુંટલી; અબ તુહી બતા મુક્તિ, મુઝે તેજ સતારા. બતાવે. ૧ શક્તિ નહીં હૈ પૂરી, નહીં ઉચ્ચ ભાવના, આધાર એક હી હૈ તેરે ગુણ ગાવના આમ કમલ લબ્ધિ દે કે, પાર ઉતારા. બતાવે. ૨ ૧૫. શ્રી સિદ્ધચક્રજીનું સ્તવન.
( રાગ ધનાશ્રી) સિદ્ધચક છે આધાર જગતમાં, સિદ્ધચક્ર છે આધાર; અરિહન્ત સિદ્ધ આચાર્ય વાચક, મુનિપદ દર્શન સાર. જગતમાં ૧ જ્ઞાન ચારિત્ર તપ સુખદાયક, લાયક સેવાકાર. જગતમાં. ૨ આરાધક-આરાધ્ય એકતા, કરી આદિ પદ ટાર. જગતમાં. ૩ શ્રી શ્રીપાલ પરે કરી સેવા, મુક્તિ મેવા સ્વીકાર. જગતમાં. ૪ રેગ શેક દુઃખ દેહગ નાશે, કાટન કર્મ કુઠાર. જગતમાં. ૫ દેવ ગુરુ વળી ધર્મ તત્વ છે, સિદ્ધચક મેઝાર. જગતમાં. ૬ નામ સ્થાપના દ્રવ્ય ભાવશું, સે ચાર દુવાર. જગતમાં. ૭ ત્રણ સાધક અને ચોથું સાધ્ય છે, સાધ્ય સાધક પ્રકાર. જગતમાં. ૮ શ્રી નવકાર રહે જસ ઉદરે, તસ ગુણને નહિ પાર. જગતમાં. ૯ જ્ઞાન પાંચ જ્યાં વસે નિરંતર, તે મુજ હૃદયને હાર. જગતમાં. ૧૦ આત્મકમલ વિકસિત કરનારો, સર્વ લબ્ધિદાતાર. જગતમાં. ૧૧
૧ આરાધક.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
તવન
8 ૮૯ :
૧૬. અક્ષયનિધિ તપનું સ્તવન, અક્ષય નિધિ શ્રેષ્ઠ તપ પ્યારા, સેવે વધે ભાવની ધારા. (અંચલી) પર્યુષણ પર્વ સુખકારા, અક્ષય નિધિતપના દ્વારા આરાધે ભાવે શિવકારા, દેખાડે મોક્ષના દ્વારા. અ. ૧ શ્રાવણ વદ ચોથથી જાણે, સંવત્સરી કાલપરિમાણે, પરમપદ અક્ષયા ધારા, મળે શિવ લહમી સુખભારા. અ૦ ૨ પૂજા વર જ્ઞાનની કીજે, શ્રત કાઉસ્સગ્ન ચિત્ત દીજે; રચે કુંભ શકિત અનુસાર, કરે સ્વસ્તિક મહારા. અ૦ ૩ નમે નાણસનું ગણુણું, ગણે ભવિ દે સહસ વારા વર્ષ એમ ચાર તક કરો, થવા ભવિ ભવથકી પારા. અ. ૪ કરમબંધ જેહ મત્સરથી, થયે તે જાશે એ તપથી; કરી મહત્સવ અતિસારા, પારણુ દિન ઉજ પ્યારા. અ૦ ૫ આતમ કમલ હિતકારા, તપે એ તપ કરમવારા; નિધિ નવ લબ્ધિ આધારા, થશે જીવ કર્મથી ન્યારા. અ૦ ૬
૧૭. શ્રી સીમંધરસ્વામી સ્તવન. ( રાગ–સીમંધરજી વંદના નિત્ય હેજે હમારીછ ). સીમંધર થાશું વિનવું, વિનતિ અવધાર; સેવક હું છું તાહરે, મને પાર ઉતારાજી. સીમંધર૦ ૧ ધન્ય વિદેહના માનવી, નિત્ય દર્શન કરતાં; પાય તમારા સેવીને, શિવરમણ વરતાં. સીમંધર૦ ૨ કેટિ દેવ જઘન્યથી, પ્રભુ પાસે ઠાવેજી; એક ત્યાંથી અહીં આવતા, દાસ દર્શન પાવેજી. સીમંધર૦ ૩
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વતીય ખંડ તિહાં તે આરે સુખમે, ઈહાં દુઃખમે આરે; પ્રભુ ચરણના રાગથી, મને લાગે એ સારજી. સીમંધર૦ જ ભરતે કલેશ વધી પડ્યો, વાદ સમય સ્થપાશેજી; ભુંડી હુંડાએ દાખવ્યું, રવેચ્છાચારી પૂજાજી. સીમંધર૦ ૫ પ્રભુ રાગે હું બચી ગયે, મેં એ ફંદ નસાયેજી; તુજ કૃપાએ આ ચિત્તમાં, આગમવાદ વસાજી. સીમંધર૦ ૬ સમકિત મારું એ પ્રભુ, રહે સ્થિર એમ કીજે; લોક હેરીમાં હું ના પડું, વરદાન એ દીજે. સીમંધર૦ ૭ આવતા ભવે પ્રભુ પાદન, સેવા વ્રતયુત દીજી; યથાખ્યાત મુજ આપીને, સાથે મેક્ષમાં લીજી. સીમંધર૦ ૮ આત્મમલમાં જિન તમે, સ્થિતિ ભાવે વ્યાપાજી; લબ્ધિ સકલ મુજ આપીને, અષ્ટ કર્મોને કાપે છે. સીમંધર૦ ૯
આત્મનિંદાગર્ભિત
૧૮. શ્રી અજિતજિન સ્તવન. અજિત જિદજી સાંભળો રે, ગરીબ સેવકની વાત રે જિર્ણદજી,
તુમ વિણ કેઈ નહિ આશરે રે. દુખે અનંતા મેં લહ્યા રે, ગણ્યા નહિ ગણાય છે. જિર્ણોદજી ૧ ખાવા પીવામાં માચીયે રે, આકરી લાગે તપની વાત છે. જિ. ૨ નાટક ચટક પેખીયા રે, નહિ દડે તારે દેદાર રે. જિ. ૩ વિકથા સૌની સાંભળી રે, સુણ્યા નહિ તારા વેણ રે. જિ. ૪ ક્રોધાગ્નિએ હું ધમધમે રે, સમતા ન રાગી લગાર રે. જિ. ૫
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને માન ગજે હું બેસી રે, અનિયતાને નહિ ખ્યાલ રે. જિ. ૬ માયાજાળે મને બાંધીયે રે, સરળતાનું નહિ નામ છે. જિ. ૭ લે નાગ મને ડંખી રે, મારું શેઠને ભાઈ છે. જિ. ૮ ઈષ્ય દુર્ગણે હું ભર્યું રે, તાજપ બાળી દીધા ખાખરે. જિ. ૯ નિંદા કીધી મેં તરે રે, સ્તવ્યા નહિ જગદાધાર રે. જિ. ૧૦ અંગ વાંકા સીના દેખીયા રે, નહિ દીઠા મારા અઢાર છે. જિ. ૧૧ મેહ મસ્તીમાં મસ્ત બન્યો રે,ન સમયે ધર્મ લગાર રે. જિ. ૧૨ કૂડ કપટ મેં ઘણુ કર્યા છે, કહેતા ન આવે પાર રે. જિ. ૧૩ ધીઠઈ મારી શું કહું , આપથી શું છે અજ્ઞાત રે ? જિ. ૧૪ કાળ અનંતે તું મળે છે, હવે નહિ બનું ગમાર રે. જિ. ૧૫ આત્મ કમલ ખીલાવ રે, પ્રગટાવી જ્ઞાન પ્રકાશ રે. જિ. ૧૬ લબ્ધિસૂરિની સહાયથી રે, સદ્ગતિ રહેજે સધાય રે. જિ. ૧૭ સુશીલતા પ્રભુ તાહરી રે, મહિમાને નહિ પાર રે. જિ. ૧૮ સેવક તારો વિનવે રે, આપે પ્રવીણુતા અપાર રે. જિ. ૧૯
૧૯ શ્રી બહષભ જિન સ્તવન
( રાગ-વચરતા ગામે ગામ ) રાષભ જિર્ણોદરાય, મરુદેવા જસ માય, આ છે લાલ, ભાવે ભેટે ભગવંતને જી. ૧ પાંચસે ધનુષની કાય કાઢયા ચાર કષાય; આ છે લાલ, એ પ્રભુને મહિમા ઘણે. ૨ ચન્દ્ર સમ વદન સહાય, યાતા પાપ પલાય; આ છે લાલ, હરખ ધરીને લોટશું. ૩
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ER:
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખટ
વિનીતા નયરી માઝાર, જન્મ લીધે સુખકાર; આછે લાલ, દેવા પણ મહાત્સવ
કરેજી,
સિદ્ધગિરિ જગમાં સાર, પૂર્વ નવાણું વાર; માટે લાલ, પ્રથમ જિષ્ણુ દ સમાસર્યાંજી.
આત્મ કમલ સુખકાર, લબ્ધિ પ્રવીણને તાર; આઠે લાલ, તુજ મહિમા જગમાં ગાજીયેાજી. ૬
૨૦. ઇડરગઢમંડન શાન્તિ જિન સ્તવન
( રાગ–ઉપદેશથી પામીયે ૨)
શાન્તિ જિનેશ્વર વંધ્રુતા હૈ, તુજ મૂતિને નીરખતા ?,
આનદ ઉર ન માય, ભવાલવના દુઃખ જાય; જિનેશ્વર તુ મુજ પ્રાણ આધાર, તું શિવસુખના દાતાર. જિને૰૧
ઇડરગઢ પર શાભતા રે, સાળમા શ્રી જિનચ"દ સેવા કરે એક ભાવથી રે, સુર નર નારીના વૃંદ, જિને ૨ પુન્ય ઉડ્ડય મુજ જાગીયા રે, આવ્યે તુમ દરખાર; મહેર કરી રંક ઉપરે રે, આપે। ચરણુ આધાર. જિને ૩ સૌંપ્રતિ મહારાજા થયા :રે, કરાજ્યે એહુ પ્રાસાદ; જિનાલય આાવન ભલા હૈ, નિત્ય રહેા એ આખાદ્ય જિને૦ ૪ વિશ્વસેનના લાડકા રે, અચિરા દેવીના ન; ચાલીશ ધનુષની ઢહડી રે, શ્વેતા : પરમાન, જિને પ્ આત્મ કમલમાં આપન્ને રે, લબ્ધિ શિવસુખ કાર; પ્રવીણ શિશુ મહિમાતણી રે, કરો નૈયા પાર. જિને ૬
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તવને
૨૧. શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન.
(રાગ-સુખ દુઃખ સજર્યા પામી રે) નેમિ જિનેશ્વર ભેટીયે રે, બ્રહ્મચારી શૂરવીર; એ પ્રભુને મહિમા ઘણે રે, તસ વાણી ગંભીર રે. જિનછ લાગે અવિહડ નેહ, કદીયે ન તૂટે તેહ રે. જિન. ૧ ગિરનારે પ્રભુ દીપતે રે, ઝીપતે કર્મને મારક લીપતે નહિ રંગ રાગમાં રે, હરતે ભવિયણ ભાર રે. જિનજીક ૨ ખીલતી કેવળ તને રે, ધારક વારક કામ; કારક મનવંછિત તણે રે, રાણે ત્રણ જગ ધામ રે. જિનજીક દીક્ષા લીધી જ્ઞાનથી રે, સહસાવન મેજાર; મન ૫ર્યવ તવ ઉપજયું રે, ધર્મ ધ્યાન મહાર રે. જિનજીક ૪ શુકલધ્યાનને ધ્યાવતા રે, પામ્યા કેવલજ્ઞાન તીર્થકર પદ પામીયા રે, સ્થાપ્યું શાસન મહાન રે. જિનજીક ૫ નરક નિદે ભમતા રે, એ કાલ અનંત, માનવને ભવ પામીને રે, ભાવે ભેટે ભગવંત રે. જિનજી ૬ મનમાન્યા શ્રી જિનવ રે, કરે મુજ પર અતિ મહેર મનવંછિત દેતા થકારે, થાયે લીલા લહેર રે. જિનજી૭ મેહ મહિપ છે મોટકે રે, વારણ કરજો તેહ. તરણ કાજે ભાવના છે, કારણ મોક્ષને નેહ રે. જિન. ૮ આત્મકમલે આપજે રે, લધિ અડવીશ જે. પ્રવીણ મહિમા વિનવે રે, કરજે કર્મને બેહ રે. જિન૯
WWW
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ ૨૨, શ્રી મુહરી પાર્શ્વનાથ સ્તવન,
(ગ–સિદ્ધાચલના વાસી. ) મુહરિ પારસનાથ, હેજે વંદના હજાર, મહાભાગ્યે તુમ શરણે આયે, દશ કરી બહુ આનંદ પાસે,
સફળ થયે અવતાર. હેજે. ૧ પાશ્વ પ્રભુજી છે મુજ પ્યારા, ભવિજનના સંકટ હરનારા;
સર્વ દેવ શિરદાર. હે. ૨ રચના જગચિન્તામણિકેરી, કરતા ગૌતમસ્વામી અનેરી
અષ્ટાપદ મઝાર. હેજો. ૩ મુહરીપાર્થની સ્તવના ન્યારી, સુણતાં શિવસુખને કરનારી;
મૂર્તિ મન હરનાર. હેજે. ૪ ટાઈ સંઘની વિનતિ ભારી, કેશરીયાના દર્શન ધારી,
પાસે તુમ દરબાર. હોજો. ૫ નરક નિગેહે હું બહુ ભમી, રામસણ રંગે અતિ રમે;
- ઉતારો ભવપાર. હેજે. ૬ ધરણેન્દ્ર પદ્માવતી સારી, તુમ સેવામાં તે વસનારી;
સમકિતને ધરનાર. હેજે. ૭ આત્મકમલમાં લાંબ્ધ લેવા, તુજ પદ પદ્યની માંગુ સેવા
શિવસુખની કરનાર. હે. ૮ પ્રવીણતા તુમ સુંદર છાજે, સુશીલથી તુમ મહિમા ગાજે;
વ જયજયકાર હેજે. ૯.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાવના
૨૩. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ સ્તવન.
( રાગ-સિદ્ધાચલના વાસી જિનને. ) શ્રી શંખેશ્વર પાસ, ભવથી પાર ઉતાર, સમરણ કરતા ભવદુઃખ જાવે, દર્શનથી ભવિ શિવસુખ પાવે;
પામે મંગળ માળ. ભાવથી. ૧ નર નારી સૌ પ્રેમે આવે, દર્શ કરીને કર્મ ખપાવે;
સફળ કરે અવતાર. ભવથી. ૨ વામાદેવી માતાના જાયા, અશ્વસેન નૃપ કુલ સહાયા;
ધન્ય તુમ દેદાર. ભવથી. ૩ કાલ અનાદિથી સંસારે, પાપ કરી થયે કર્મથી ભારે;
તાર પ્રભુ મુજ તાર. ભવથી. ૪ સુશીલતા પ્રભુ મુજને આપે, હરદો મારા ભવના તાપ;
પરચાને નહિ પાર. ભવથી. ૫ આત્મકમલમાં લબ્ધિ થા, પ્રવીણ મહિમાના દુઃખડાં કાપ;
કરદે નૈયા પાર. ભવથી. ૬ ૨૪. સાંગલીમંડન શ્રી પાર્શ્વપ્રભુજીનું ગીત.
પ્રભુજી મારા દિલમાં બિરાજે, આનંદ આજે રે, પાર્શ્વ પ્રભુજી નામ છે પ્યારું, યશથી છાજે રે. ૧ પાર્શ્વ નામે કોણે મંગલ, અપમંગલ દૂર ભાગે રે; નવ નિધિ ને સર્વ સિદ્ધિઓ, આત્માની તિ જાગે રે. ૨ પા જાપ કર્મ નાસે, અનુપમ અમૃત વરસે રે, પાર્શ્વ યક્ષ સહાય આપે, પદ્યાદેવી હર્ષે રે. ૩ પાર્થ ભકિત અજબ શક્તિ, કમ્બકિત દૂર થાએ રે; દર્શન
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ વંદન સ્તવના કરતાં, ભવની ભાવઠ જાએ રે. ૪ મંગલ મંગલ મંગલ મંગલ, જય છેલે સહુ સાથે રે; પૂજન કરજે મમતા હરજે, દાન દેજે હાથે રે. ૫ મૂતિ અદ્દભૂત પાર્શ્વની સેહે, નરનારી સહુ મેહે રે દેવ દેવીઓ ચરણે આવે, અતિશય
હે . ૬ આત્મ કમલમાં લબ્ધિ આપે, આપે પ્રવીણતા ભારી રે, મહિમા વિકમ એક જ માંગે, ભવો ભવ સેવા તારી રે. ૭ ૨૫. તલેગામમંડન શ્રી જીરાવલા પાર્શ્વનાથનું સ્તવન.
(રાગ–શાંતિ જિનેશ્વર વંદીયે રે.) પાર્શ્વ પ્રભુજી સાહિબા રે, છે મમ પ્રાણ આધાર, તુજ સરિખે નહિ માહરે રે, ત્રણે જગ મઝાર . જિન પૂરો મનના કેડ, તુજ સરીખી નહિ જડ છે. જિ. ૧ મૂર્તિ મનહર તાહરી રે, દીસે તેજ અપાર; તુજ પ્રભાવે માહરે રે, વિશ્વ ન આવે લગાર રે. જિ૨ ત્રણ ભુવનમાં તુમ તો રે, મહિમાને નહિ પાર; તુજ શાસન મળતા થકા રે, મેહ રાજાની હાર રે. જિ. ૩ મેહ માયાના પાસથી રે, ભમી વાર અનંત, વિનવું ભાવે તુજને રે, પાર કરે ભગવંત રે. જિ. ૪ જગવલ્લભ પ્રભુ માહારા રે, આવ્યું તમારી પાસ; મહેર કરે મારા નાથજી રે, નહિ કરશે નિરાશ ૨. જિ. ૫ તલેગામે પ્રભુ પિતે રે, વારતે કમને મેલ આપતે સમકિત સુખડી રે, કાપ ભવની જેલ છે. જિ. ૬ આત્મકમલ ખીલાવજો રે, વરસાવી લબ્ધિને મેહ, પ્રવીણ મહિમા યાચતે રે, તારજે ગુણમણિગેહ રે. જિ૦ ૭.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાવને
૨૬. સૂર્યપુરમંડન પાર્શ્વજિન સ્તવન.
(રાગ-સુખ દુઃખ સજર્યા પામી રે.) સૂર્યપુર જિન શોભતા રે, વામાદેવીના નં દર્શન કરતા ભાવથી રે, મુજ મનને આનંદ છે. જિનજી; તુમ વિન દુજે ન કેય, તું મુજ મન હેય રે. જિન. ૧ અશ્વસેન રાજા ગૃહે રે, જમ્યા શ્રી જિનરાજ સુરજમંડન સાહિબા રે, ત્રણ ભુવન શિરતાજ રે. જિન. ૨ નરક નિગેહે ભમે રે, પાપે દુઃખ અનંત, માનવભવમાં મેં લહ્યો રે, ભાદર્ય ભગવંત રે. જિન. ૩ સેવક જાણું આપને રે, રાખે મુજ પર નેહ, છોડું નહિ તુજ ચાકરી રે, જે છે ગુણમણિગેહ રે. જિન”. ૪ નવ કર ઊંચી દેહડી રે, અહિ લંછન વિખ્યાત વર્ષ શતાયુ પાડીને રે, પામ્યા શિવપુર શાત રે. જિન9. ૫ આત્મકમલમાં આપજે રે, લધિત ભંડાર પ્રવીણ મહિમાની વિનતિ રે,ધરજો હુદય મઝાર રે. જિન. ૬ - ૨૭. શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(રાગ–સૂર્ય પૂર જિન શેતા રે.) વાણ સુધા પ્રભુ તાહરી રે, પીએ જે ધરી રાગ, પીવંતા સુખ ઉપજે રે, મળે મુક્તિમાં માગ;
જિનેશ્વર ! તું છે હૃદયને હાર. ( આંધણી) ૧ મનહર મૂર્તિ દીપતી રે, હે તેજ અપાર; ભાવે પ્રભુ ભેટતા રે, થાએ સફળ અવતાર. જિનેશ્વર. ૨
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૯૮ -
આવશ્યક મુક્તાવલી : તૃતીય ખંડ માતા ત્રિશલા સેહતી છે, પિતા સિદ્ધારથ રાય; હરિ લંછન જિનછતણું રે, સાત હાથની કાય. જિનેશ્વર. ૩ ક્ષત્રિયકુંડે અવતર્યા રે, જિન પરમ દયાળ; મહેર કરી મુજ ઉપરે રે, છેડા સવિ જંજાળ. જિનેશ્વર. ૪ માનવ ભવમાં પામી રે, જિન તુજ દેદાર; સંસારે હું બહુ ભમે રે, મયે અનંતી વાર. જિનેશ્વર. ૫ આત્મ કમલમાં ધ્યાવતા રે, લબ્ધિ પ્રવીણુ સુખકાર; તુજ મહિમાથી મુજને રે, વત સદા જયકાર. જિનેશ્વર. ૬
૨૮. શ્રી સિદ્ધચક્ર સ્તવન.
(રાગજગજીવન જગ વાલ હે.) ઓળી કરે ભવિભાવથી, સિદ્ધચક સુખદાય લાલ રે; નવપદ મંત્ર પ્રભાવથી, શિવસુખ શીધ્ર થાય લાલ રે. ઓળી. ૧ વિધિપૂર્વક એ આરાધતા, પાતિક સવિ ફરે જાય લાલ રે; રેગ શોક ફરે ટળે, ઈછિત પણ સવિ થાય લાલ રે. ઓળી. ૨ આથી તે આદરે, મળશે શાશ્વત ધામ લાલ રે, કપટ રહિત ક્રિયા કરે, સરશે તેહના કામ લાલ રે. એળી. ૩ મયણા અને શ્રીપાળજી, આરાધતા એક તાન લાલ રે; ગુરુ વયણને સાંભળી, મેળવ્યું સાચું જ્ઞાન લાલ . એન. ૪ આત્મકમલ લધિત, ભંડાર છે ભરપૂર લાલ રે, પ્રવીણ મહિમાને આપજે, આતમતણું અતિ નૂર લાલ રે.
ઓળી ૫
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચતુર્થ ખંડ
સ્તુતિઓ ૧. શ્રી શત્રુંજયગિરિ સ્તુતિ.
શત્રુંજયમંડણ, ઋષભ જિણુંદ દયાલ, મરુદેવાનંદન, વંદન કરું ત્રણે કાળ; એ તીરથ જાણી, પૂરવ નવાણું વાર, આદીશ્વર આવ્યા, જાણી લાભ અપાર. ૧ ત્રેવેશ તીર્થકર, ચઢીયા ઈણ ગિરિરાય, એ તીરથના ગુણ, અસુરસુરાદિક ગાય; એ પાવન તીરથ, ત્રિભુવન નહિ તસ તેલ, એ તીરથના ગુણ, સીમંધર મુખ બેલે. ૨ પંડરીકગિરિ મહિમા, આગમમાં પ્રસિદ્ધ, વિમલાચલ ભેટી, લહીએ અવિચલ રિદ્ધ; પંચમી ગતિ પહેતા, મુનિવર કેડીકેડ, ઇ તીરથે આવી, કર્મ વિપાક વિઠોડ. ૩ શ્રી શત્રુંજયકેરી, અહોનિશ રક્ષાકારી, શ્રી આદિ જિનેશ્વર, આણ હૃદયમાં ધારી; શ્રી સંઘ વિઘનહર, કવડ જક્ષ ગુણભૂર, શ્રી રવિબુધસાગર, સંઘના સંકટ ચૂર. ૪
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૦૦ ૨
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થી ખેડ
પુંડરીકમ‘ડન પાય પ્રશુમીજે, આદીશ્વરજિન ચંદાજી, નેમ વિના ત્રેવીશ તીથ"કર, ગિરિ ચઢીયા આનદાજી; આગમમાંડી પુંડરીક મહિમા, ભાખ્યા જ્ઞાનદ્ઘિ દાજી, ચૈત્રી પુનમ દિન દૈવી ચકેસરી, સૌભાગ્ય ઘો સુખકંદાજી.
૩. શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની સ્તુતિ.
તાસ.
-
શ્રી પ્રથમ જિનેસર, રિસડેસર પરમેશ, સેવકને પાલે, ટાઢે કરમ લેશ; ઈન્દ્રાદિક દેવા, સેવા સારે જાસ, મરુદેવાન દન, વદ્યુત કીજે અષ્ટાદશ ઢાષા, અષ્ટકમ અરિહંતા, પ્રતિમ ધ નિવારી, વસુધાતલે વિચર'તા; જે ગત ચાવીશી, અનાગત વર્તમાન, તસુ . પાયે લાગું, માંગું. સમક્તિ દાન, પુંડરીકગિરિકેશ, પ્રવચનમાં અધિકાર, દીઠે દુઃખ વારે, ઉતાર ભવ પાર; સિદ્ધાચલ સિદ્ધ, સાધુ અનČતી ક્રોડ, આગમ અનુસારે, વન્તુ એ કર જોડ વિમલ સરીખા, કાને કુંડલ ઢાય, સુખ સ'પત્તિકારક, વિઘન નિવારક સાય; ચકેસરી દેવી, ચક્ર તણી ધરનારી, સેવકસાધારી, ઉદયરત્ન
'
જયકારી.
3
૪
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિ
૧૦૧ : ૪. શ્રી શાતિનાથ જિન સ્તુતિ. શાતિ જિનેશ્વર સમરીએ, જેની અચિરા માય, વિશ્વસેન કુલ ઉપન્યા, મૃગ લંછન પાય; ગજપુર નયરીને ધણી, કંચન વરણી છે કાય, ધનુષ ચાલીશની દેહડી, લાખ વરસનું આય. ૧ શાનિ જિનેશ્વર સેલમા, ચક્રી પંચમ જાણું, કુન્થનાથ ચકી છઠ્ઠા, અરનાથ વખાણું એ ત્રણે ચક્રી સહી, દેખી આણંદુ, સંજમ લઈ મુગતે ગયા, નિત્ય ઊઠીને વર્દૂ. ૨ શાન્તિ જિનેશ્વર કેવલી, બેઠા ધર્મ પ્રકાશે, દાન શિયળ તપ ભાવના, નર સેય અભ્યાસે; એ રે વચન જિનછતણા, જેણે હૈડે ધરીયા, સુણતાં સમકિત નિમલા, જેણે કેવળ વરીયા. ૩ સમેતશિખર ગિરિ ઉપરે, જેણે અણસણ કીધાં, કાઉસગ ધ્યાન મુદ્રા રહી, જેણે મોક્ષ જ લીધા જક્ષ ગરુડ સમરું સદા, દેવી નિર્વાણી, ભવિક જીવ તમે સાંભળે, રિખભદાસની વાણી. ૪
૫. નેમિનાથજીની સ્તુતિ. દુરિત ભ ય નિવા૨, મોહવિ કવંસકા ૨, ગુણવંતમવિ કાર પ્રા પ્રસિદ્ધિ મુદા ૨ જિન વ૨જય કા રે, કર્મ સંકલે શહા૨, ભવજલનિધિતા, નૌમિ નેમિકુમાર. ૧
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૦૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થ ખંડ અડ જિનવર માતા, સિદ્ધિ સીધે પ્રયાતા, અડ જિનવર માતા, સ્વર્ગ ત્રીજે વિખ્યાતા; અડ જિનવર માતા પ્રાપ્ત માહેન્દ્ર શાતા, ભવ ભય જિન ત્રાતા, સંતને સિદ્ધિદાતા. ૨ શષભ જનક જાવે, નાગસુર ભાવ પાવે, ઈશાન સગ કહાવે, શેષ કાન્તા સ્વભાવે, પદ્માસન સેહાવે, નેમ આઘંત પાવે; શેષ કાઉસગ્ન ભાવે, સિદ્ધિ સૂત્રે પઠાવે. ૩ વાહન પુરુષ જાણી, કૃષ્ણ વણે પ્રમાણે, ગોમેધ ને ષપા, સિંહ બેઠી વરાણ; તનુ કનક સમાણી, અંબિકા ચાર પાણી, નેમ ભકિત ભરાણ, વીરવિજયે વખાણી. ૪
નેમિનાથં વળે બાઢમ ૧ સર્વે સાવ સિદ્ધિ દધુઃ ૨ જેની વાણી: સિદ્ધચૈ ભૂયાત્ ૩ કલ્યાણું મે દઘાદમ્બા. ૪
૭. શ્રી પાર્શ્વ જિન સ્તુતિ. સકલ સુરાસુર સેવે પાયા, નયરી વાણારસી નામ સહાયા;
અશ્વસેન કુલ આયા; દશ ને ચાર સુપન દીખલાયા, વામા દેવી માતાએ જાયા;
લંછન નાગ સહાયા;
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિએ
: ૧૦૩ ૪ છપ્પન્ન દિકકુમરી ફુલરાયા, ચોસઠ ઈંદ્રાસન ડેલાયા
મેરુશિખર નવરાયા; નીલવણે તનુ સેહે કાયા, શ્રી વિજયસેન સૂરીશ્વર રાયા
પાસ જિનેશ્વર ગાયા. ૧ વિક્મવણું દેય જિર્ણોદા, દે નીલા દે ઉજજવલ ચંદા;
દે કાળા સુખકંદા; સોલે જિનવર સેવનવણુ, શિવપુરવાસી શ્રી પરસન્ના
જે પૂજે તે ધન્ના મહાવિદેહે જિન વિચરંતા, વીશે પૂરા શ્રી ભગવંતા;
ત્રિભુવન તે અરિહંતા; તીરથ સ્થાનક નામું એ શિશ, ભાવ ધરીને વિશ્વાવીશ;
શ્રી વિજયસિંહ સૂરીશ. ૨ સાંભળ સખરા અંગ અગીઆર, મન શુધેિ ઉપાંગજ બાર;
દશ પન્ના સાર; છેદ ગ્રન્થ વળી વટ વિચાર, મૂલસૂત્ર બોલ્યા જિન ચાર
નંદી અનુગદ્વાર; પશ્યાલીશ જિન આગમ નામ, શ્રી જિન અર્થે ભાખ્યા જામ;
ગણધર ગુંથે, તામ; શ્રી વિજયસેનસૂરીદ વખાણે, જે ભવિકા નિજ ચિત્તમાં જાણે,
તસ ઘર લક્ષમી આણે. ૩ બીજોપુરમાં સ્થાનક જાણી, મહિમા માટે તું મંડાણી;
- ધરણેન્દ્ર ધણી આણ; અહોનિશ સેવે સુર વૈમાની, પરચે પૂરણ તું સપરાણ;
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૦૪
આવશ્યક મુક્તાવલી: ચતુર્થ ખંડ
પૂરવ પુય કમાણ; સંઘ ચતુર્વિધ વિધ્ર નિવાર, પાર્શ્વનાથની સેવા સારે;
સેવક પાર ઉતારો; વિજયસેનસૂરીશ્વર રાયા, શ્રી વિજય દેવગુરુ પ્રણમી પાયા;
નષભદાસ ગુણ ગાયા. ૪ ૮શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન. શંખેશ્વર મંડણ, અલબેલે પ્રભુ પાસ, ભગવાસ નિવારે, સેવે ધરી શિવ આશ; જસ નામે નાશે, કઠણ કરમ દૂર આઠ, પ્રભુ ધ્યાને લહીએ, શિવપુરકે ઠાઠ. મન વસીયા જિનવર, ચકવીશ આનંદકાર, ગુણગણ ગહગહતાં, કરતા ભાવથી પાર; સુખ સંપત્તિ આપે, સ્થાપે શિવ મોઝાર, સવિ કર્મ નિકંદી, વંદન કરીએ હજાર. જિનવરની વાણી, કર્મવલી કૃપાણી, ગુણગણુની ખાણી, બનવા કેવલ નાણું; હિત જાણ સુણજે, આનંદ મનમાં આણી, નય ભંગ ભરાણી, વરવા શિવ પટરાણી. ૩ જિનચરણની સેવી, હેવા ઘણી હિતકાર, શાસન રખવાળી, ધરણેન્દ્ર ભ૨તા ૨૬ પઘા વતી દેવી ભવિજન આનંદકાર, સવિવિઘ હરેવી, લબ્ધિસૂરિ સુખકાર. ૪
૧ તલવાર.
Tona!
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
૯. શ્રી પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ.
ભીડભજન પાર્શ્વ પ્રભુ સમા, અરિહંત અનંતનું ધ્યાન ધરી; કરા,
જિનાગમ
શાસનદેવી
હુરા.
અમૃત પા ન
સિવ વિજ્ઞ
૧૦
વીર ધ્રુવ નિત્ય* વડે. જૈનાઃ પાટ્ઠા સુષ્માન્ પાન્તુ. જૈન વાક્ય ભૂયાહૂઁ. સિદ્ધા દેવી દાત્ સૌખ્યું. ૪
૧૧. શ્રી વીર જિન સ્તુતિ.
( જય જય ભર્ભાવ હિતકર——એ દેશી )
જય જયકર સાહિબ, શાસનપતિ મહાવીર, ભજન માહ જ જીર;
કાટીર, શરીર. ૧
માનવ મનર જન, દુઃખ દારિદ્ર નાસે, આયુ વર્ષ પહેાંતેર, ઋષસાદિક જિ ન ૧૨, સાહે જગ ચાવીશ, વલી તેહના સુ૪ર, અતિશય વર ચાત્રીશ; ભવ વ ભય ભેદક, વાણી ગુણ પાંત્રીશ, જિનભુવન તીરથ, પ્રહ । પ્રણમીશ. ૨ પ્રભુ એસી ત્રિગડે, વીર કરે વખાણુ, દાન શીલ તપ ભાવ, સમજે જાણુ અજાણુ;
: ૧૦૫ ૩
તિહુઅણુ જણુ સાવન વર્ષે
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુથ ખંડ સંસારતણું જેહ, જાણે સકલ વિજ્ઞાણ, જિન વાણી સુણતાં, ફલ લાલે કલ્યાણ. ૩ પાય ઝાંઝર ઝમકે, ઘુઘરાનો ઘમકાર, કટિ મેપલ ખલક, ઉર એકાવલી હાર; સિદ્ધાયિકા સેવે, વીરત દરબાર, કવિ તિલકવિજય બુધ, સેવકને જયકાર. ૪
૧૨. શ્રી દિવાળીની સ્તુતિ શાસનનાયક શ્રી મહાવીર, સાત હાથ હેમવરણ શરીર,
હરિ લંછન જિનધરિ; જેહને ગૌતમસ્વામી વજીર, મદન સુભટ ગંજન વડવીર,
- સાયર પર ગંભીર; કાર્તિક અમાવાયે નિર્વાણ, દ્રવ્ય ઉદ્યોત કરે નૃપ જાણું,
દીપક શ્રેણી મંડાણ દિવાલી પ્રગટયું અભિધાન, પશ્ચિમ રજનીએ ગીતમજ્ઞાન,
વર્ધમાન ધરું ધ્યાન. ૧ ચકવીસ એ જિનવર સુખકાર, પૂર્વ દિવાલી અતિ મનોહર,
સકલ પર્વ શિણગાર; મેરાયાં કરે ભવિ અધિકાર, મહાવીર સર્વજ્ઞાય પદ સાર,
જપીયે દેય હજાર, મઝિમ રજની દેવ વીજે, મહાવીર પારંગતાય નમજે,
તસ સહસ દેય ગુણીજે; વળી ગૌતમ સર્વન્યાય નમીજે, પર્વ દિવાલી એણપરે કીજે,
માનવ ભવ ફલ લીજે,
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિએ
: ૧૦૭ : અંગ અગિયાર ઉપાંગજ બાર, પન્ના દસ છ છેદ મૂલ ચાર,
નંદી અનુયોગ દ્વાર. ૨ છ લાખ ને છત્રીસ હજાર, ચૌદ પૂરવ વિરચે ગણધાર,
* ત્રિપદીના વિસ્તાર; વીર પંચમ કલ્યાણક જેહ, કલપસૂત્રમાંહિં ભાખ્યું તેહ,
દીપિછવ ગુણગેહ, ઉપવાસ છઠ્ઠ અઠ્ઠમ કરે જેહ, સહસ લાખ કેડી ફલ લહે તેહ,
શ્રી જિનવાણી એહ. ૩ વીર નિર્વાણ સમય સુર જાણી, આવે ઈન્દ્ર અને ઈન્દ્રાણી,
ભાવ અધિક મન આણી; હાથ ગ્રહી દીવી નિશી જાણી, મેરાયા–મુખ બેલે વાણી,
દિવાલી કહેવાણું; એણુ પરે દીપરછવ કર એ પ્રાણી, સકલ સુમંગળ કારક જાણી,
- લાભવિમળ ગુણખાણી; વદતિ રન-વિમલ બ્રહ્માણી, કમલ કમંડલ વિણાપાણી,
ઘો સરસ્વતી વર વાણું. ૪ ૧૩. બીજની શ્રી સીમંધરજિન સ્તુતિ. અજુવાળી તે બીજ સોહાવે રે, ચંદા રૂપ અમુપમ ભાવે રે, ચંદા વિનતડી ચિત્ત ધરજે રે, શ્રી સીમંધરને વંદના કહેજે રે. ૧ વીશ વિહરમાન જિનને વંદે રે, જિનશાસન પૂછ આણું રે, ચંદા એટલું કામ મુજ કરજે રે, શ્રી સીમંધરને વંદના કહેજે રે. ૨ શ્રી સીમંધર જિનની વાણી રે, તે તે પિતા અમીય સમાણ રે, ચંદા તમે સુણ અમને સુણાવે રે, ભવસંચિત પાપ ગમા રે. ૩
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૦૮
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થ ખંડ શ્રી સીમંધર જિનની સેવા રે, જિનશાસન આણંદમેવા રે, તું તે હેજે સંઘની માતા રે, જગતચંદ્ર વિખ્યાતા છે. ૪
૧૪. જ્ઞાનપંચમીની સ્તુતિ. શ્રીનેમિઃ પંચસ્પત્રિદશપતિકૃતપ્રાયજન્માભિષેકચંચસ્પંચાક્ષમતદ્વિદમદભિદા, પંચવકપમાન નિર્મુક્તઃ પંચહ્યાઃ પરમસુખમયઃ પ્રાતકર્મપ્રપંચ, કલ્યાણું પંચમીસરપસિ વિતગુતાં પંચમજ્ઞાનવાવા. ૧ સંપ્રાણુન્સરચકોરાનું શિવતિલકસમ કૌશિકાનન્દમૂર્તિ, પુણ્યાધિઃ પ્રીતિદાયી સિતરુચિરિવ યઃ સ્વયોભિસ્તમાંસિક સાન્દ્રાણિ દવંસમાનઃ સકલકુવલયેલા મુસૈશ્ચકાર, જ્ઞાને પુષ્યાજિજનીઘઃ સ તપસિ ભવનાં પંચમીવાસરસ્ય. ૨ પીવા નાનાભિધાથામૃતરસમસમ યાન્તિ યાસ્યતિ જમ્મુઈવા યસ્માદનેકે વિધિવદમરતાં પ્રાયનિવણપુર્યામ; યાત્વા દેવાધિદેવાગમદશમસુધાકુડમાનન્દહેતુ સ્તત્ પંચમ્યાસ્ત પયુવ્રતવિશદધિયાં ભાવિનામતુ નિયમ. ૩ સ્વર્ણલકારવગન્મણિકિરણગણુ વતનિત્યાનકારા, હુંકારારાવરકૃત સુકૃતજનવાતવિજ્ઞપચારા; દેવી શ્રી અંબિકાખ્યા જિનવરચરણજભૂગીસમાના, પંચમ્યહ્રસ્તપથ વિતરડુ કુશલ ધીમમાં સાવધાના. ૪
૧૫ (થવું જયHણ ઋષભ જિલુંદ દયાલ–એ દેશી.) પાંચમ દિન જમ્યા, પાંચ રૂ૫ સુરરાય, નેમિને સુરશૈલે, ન્ડવરાવા લઈ જાય;
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુત
૧ ૧૦૯ :
ઇંદ્રિય પંચ ગજને, હણવા પંચાનન સિંહ, શ્રી હરરન સૂરીશ્વર, લેપે ન તેહની લી. ૧ રાતા ને ધળા, નીલા કાળા દેય હાય, સેળ વનવાને, ઈમ જિન જેવીસે જોય; પંચમ જ્ઞાન પામી, પામ્યા પંચમ ઠાય, હીરરત્ન સૂરિવર, પ્રણમે તેના પાય. ૨ પાંચમ તપ મહિમા, પ્રવચનમાં પસિદ્ધો. ભાવે ભવિ પ્રાણી, સહજ તે સિદ્ધો, થયા પાસે થાય છે, જેહથી સિદ્ધ અહ, શ્રી હીરરત્નસૂરિ, નિત્ય પ્રકાશે તપ તેહ. ૩ ગિરનારને ગોખે, પૂ જેણે વાસ, સહકારની લંબી, સોહાવે કર ખાસ; શાસન રખવાલી, કહે ઉદયરત્ન વિઝાય, પ્રણમે તે અંબા, શ્રી હીરરત્નસૂરિ પાય છે
૧૬, આઠમની સ્તુતિ, અભિનંદન જિનવર પરમાનંદ પર અમે, વલી તેમ નેમિસર, જન્મ લહે શિવ કામે; તિમ મોક્ષ ચ્યવન બેહુ, પામ્યા પાસ સુપાસ, આઠમના દિવસે, સુમતિ જન્મશુ પ્રકાશ. ૧ વલી, જન્મ ને દીક્ષા, અષા તણું જિહાં હાય, સુવ્રત જિન જમ્યા, સંભવ યવન તું જોય; વલી જન્મ, અજિતને, ઈમ અગિયાર કલ્યાણ, સંપ્રતિ જિનવરના, આઠમને દિન ઘણું. ૨
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૧૦
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થ ખંડ જિહાં પ્રવચન માતા, આઠતણે વિસ્તાર, અડ અંગે જાણે, સવિ જગજીવ વિચાર, તે આગમ આદર, આણુને આરાધે, આઠમને દિવસે, આઠ અક્ષય સુખ સાધે. ૩ શાસન રખવાલી, વિદ્યાદેવી સેળ, સમકિતને સાનિધ્ય, કરતી છાકમછળ; અનુભવ રસ લીલા, આપે સુજશ જગીશ, ગુરુ ધીરવિમલને, નવિમલ કહે શીશ, ૪
૧૭. એકાદશીની સ્તુતિ. ગોપીપતિ છે, પભણે નેમિકુમાર; ઈહાં થડે કીધે, લહીએ પુણ્ય અપાર; મૃગશર અજવાળી, અગ્યારશ સુવિચાર પિસહ વિધિ પાળી, સહુ તરીએ સંસાર. ૧ કલ્યાણક હુવા, જિનના સો પચાસ, તસ ગુણણું ગણુતા, પહેચે વાંછિત આશ;
હાં ભાવ ધરીને, વ્રત કીજે ઉપવાસ; મૌન વ્રત પાળી, છાંડીજે ભવપાશ. ૨ ભગવંતે ભાગે, શ્રી સિદ્ધાંત મોઝાર; અગ્યારશ મહિમા, મૃગશર૫ખ શુદિ સાર; સવિ અતીત અનાગત, વર્તમાન સુવિચાર જિનપતિ કલ્યાણક, છેડે પાપ વિકાર. ૩ ઐરાવણ વાહન, સુરપતિ અતિ બલવંત, જિમ જગ જશ ગાજે, રમણકાંત હસંત,
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિ
તપ સાનિધ્ય કરજો, મૌન અગ્યારશ સંત તપ કીતિ પ્રસરે, શાસન વિનય કરંત. ૪
૧૮. શ્રી પર્યુષણની સ્તુતિ. વરસ દિવસમાં અષાડ ચોમાસુ, તેહમાં વલી ભાદરવો માસ;
આઠ દિવસ અતિ ખાસ પર્વ પmષણ કર ઉલ્લાસ, અઠ્ઠાઈધરને કરો ઉપવાસ;
પોસહ લીજે ગુરુ પાસ; વડાકલ્પને છઠ્ઠ કરી, તેહ તણે વખાણ સુણીજે;
ચૌદ સુપન વાંચીજે; પડવેને દિન જન્મ વંચાય, એછવ મહેચ્છવ મંગળ ગવાય;
વીરજિનેશ્વર રાય. ૧ બીજ દિને દીક્ષા અધિકાર, સાંજ સમય નિરવાણુ વિચાર;
વીરતો પરિવાર; ત્રીજ દિને શ્રી પાર્શ્વ વિખ્યાત, વલી નેમિસરને અવદાત;
વલી નવ ભવની વાત, વીશે જિન અંતર તેવીશ, આદિ જિનેશ્વર શ્રી જગદીશ;
તાસ વખાણ સુણીશ; ધવલ મંગલગીત ગહેલી કરીએ,વલી પ્રભાવના નિત અનુસરીએ,
અઠ્ઠમ તપ જય વરીએ. ૨ આઠ દિવસ લગે અમર પળાવે, તેહ તણે પડદે વજા;
ધ્યાન ધરમ મન ભાવે; સંવત્સરી દિન સાર કહેવાય, સંઘ ચતુર્વિધ ભલે થાય;
બારસે સૂત્ર સુણાય;
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૧૨ ?
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ ચતુર્થ ખ થીરાવલિ ને સમાચારી, પટાવલિ પ્રમાદ નિવારી;
સાંભળજે નર નારી; આગમ સૂત્રને પ્રણમીશ, કલ્પસૂત્રશું પ્રેમ ધરીશ;
શારા સર્વે સુણીશ. ૩ સત્તરભેદી જિનપૂજા રચા, નાટક કેરા ખેલ મચાવે;
વિધિશું સ્નાત્ર ભણાવે; આડંબર શું દહેરે જઈએ, સંવત્સરી પડિક્કમણું કરીએ;
સંઘ સર્વને ખમીએ; પારણે સાહમિવચ્છલ કીજે, યથાશક્તિએ દાનજ દીજે;
પુણ્યભંડાર ભરીજે; શ્રી વિજયક્ષેમસૂરિ ગણધાર, જસવંતસાગર ગુરુ ઉદાર;
જિમુંદસાગર જયકાર. ૪ ૧૯. શ્રી સિદ્ધચક્રની સ્તુતિ. વીર જિનેશ્વર અતિ અલસર, ગૌતમ ગુણના દરિયા, એક દિન આણ વીરની લઈને, રાજગૃહી સંચરીયાજી; શ્રેણિકરાજા વંદન આવ્યા, ઉલટ મનમાં આઈજી, ૫ર્ષદા આગળ બાર બિરાજે, હવે સુણે ભાવિ પ્રાણી છે. ૧ માનવભવ તમે પુયે પામ્યા, શ્રી સિદ્ધચક્ર આરાધોજી, અરિહંત સિદ્ધ સૂરિ ઉવઝાયા, સાધુ દેખી ગુણ વાઘેજી; દરિસણું નાણું ચારિત્ર તપ કીજે, નવપદ ધ્યાન ધરીએજી, દૂર આસેથી કરવા આંબિલ, સુખસંપદા પામીજે. ૨ શ્રેણિકરાય ગૌતમને પૂછે, સ્વામી! એ તપ કોણે કીધે?, નવ આંબિલ તપ વિધિશું કરતા, વાંછિત સુખ કોણે લીધેછે?
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
: ૧૧૩ : મધુર કવનિ બેલ્યા શ્રી ગૌતમ, સાંભળે શ્રેણિકરાય વયણજી, રેગ ગ ને સંપદા પામ્યા, શ્રી શ્રીપાળ ને મયણજી. ૩ રૂમઝુમ કરતી પાયે નેઉર, દસે દેવી રૂપાલી, નામ ચકકેસરી ને સિદ્ધાઈ, આદિજિન વીર રખવાલી; વિન્ન કોડ હરે સહુ સંઘના, જે સેવે એના પાયજી, ભાણુવિજ્ય કવિ સેવક નય કહે, સાનિય કરજ માય. ૪
૨૦. શ્રી સિદ્ધચક્રજીની સ્તુતિ. સિદ્ધચક્ર આરાધે સાધે વાંછિત કાજ, અરિહંતાદિક પદ સેવ્યાથી શિવરાજ ઈમ આગમમાંહી સિદ્ધયંત્ર શિરતાજ, વિમલેસર પૂરે પવ વાંછિત તમે આજ.
૨૧. શ્રી સિદ્ધચક્રની સ્તુતિ.
( રાગ-ર જિનેસર અતિ અલસર.) સિદ્ધચક્ર સદા ભવિ સે, મુગતિતણે છે મેજી, રાષભ જિનેસર મરુદેવીનંદન, સુર નર કરે જસ સેજી; કનકવરણ જસ તનકી શોભા, વૃષભ લંછન પાય છાજે, મહિમા ધારી મૂરતિ તારી, શત્રુંજા ગઢ પર રાજેજ. ૧ રાષભાદિક એવીશે નમીએ, ગમીએ પાતક દૃરેજી, નંદિસર અષ્ટાપદ ગિરિવર, સમેતશિખર ભાવ પૂરેજી; વિહરમાન વળી વીશ મનેહર, સિત્તેર સે જિનરાયાજી, ઈત્યાદિ જિન નામ સમરતાં, શાંત સુધારસ પાયાજી. ૨
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક ૧૧૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થ ખંડ આ ચૈત્ર સુદ સાતમ દિનથી, આંબલ ઓળી કીજે, અરિહંત સિદ્ધ આયરિય ઉવજઝાય, સાધુ સમત જપીજે; દંસણ નાણુ ચરણ તપ, નવપદ ધ્યાન ધરીએજી, આગમ વચનામૃત શુભ પાને, જગ જસ શોભા લીજેજી. ૩ કવડ યક્ષ ચકકેસરી દેવી, સંઘતણા રખવાળી, સેવક જનના વાંછિત પૂરે, મહિમાવંત માયાલી; શ્રી વિજયપ્રભસૂરિ શિરોમણિ, વાચક ઉદય જયકારી, તાસ ચરણકજ મધુકર સેવક, મણિવિજય સુખકારી છે. ૪
૨૨. રાત્રિભોજનની થાય. શાસનનાયક વીરજીએ, પામી પરમ આધાર તે, રાત્રિભોજન મત કરે છે, જાણી પાય અપાર તે ઘુવડ કાગ ને નાગના એ, તે પામે અવતાર તે, નિયમ નકારશી નિત્ય કરે એ, સાંજે કરે ચઉવિહાર તે. વાસી બાળ ને રીંગણા એ, કંદમૂળ તું ટાળ તે ખાતા ખેટ ઘણું કહીએ, તે માટે મન વાળ તે; કાચા દૂધ ને છાશમાં એ, કઠોળ જમવું નિવાર તો, અષભાદિક જિન પૂજતાઓ, રાગે ધરે શિવનાર છે. ૨ હળી બળેવ ને નોરતા એ, પીપળે પાણે મ રેડ તે, શીળી સાતમના વાસી વડાએ, ખાતા મટી ખેટ તે; સાંભળી સમકિત દઢ કરાએ, મિથ્યા પર્વ નિવાર તે, સામાયક પડિક્કમણું નિત્ય કરેાએ, જિનવાણ જગ સાર તે. ૩ ઋતુવંતી અડકે નહિ એ, ન કરે ઘરના કામ તે, તેના વાંછિત પૂરશે એ, દેવી સિદ્ધાયિકા નામ તે;
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિઓ
: ૧૧૫ : હિત ઉપદેશે હર્ષ ધ એ, કઈ ન કરશો રીસ તે, કીર્તિ કમલા પામશે એ, જીવ કહે તસ શિષ્ય તે. ૪
ર૩. શ્રી વર્ધમાન તપની સ્તુતિ. સુખકર પ્રભુ દીઠું, વીર નામે વરિઠ્ઠા, પ્રભુ ગુણ ગરિઠ્ઠા, લાગતા મુજ ઈઠું હૃદય હાય હિ, અન્ય દેવે સુજિઠ્ઠા, ભજું યકજ સિડ્ડા, નાશ કર્યો અનિષ્ઠા. ૧ ચકવીશ જિન વંદી, ભવ્ય કર્મો નિકંદી, ન બને આપ છંદી, તેડવા મેહ ફંદી; તજે સવિ વાત ગંદી, માર્ગે આગમ પસંદી, ગળશે ગરવ કંદી, આપશે ભાવનંદી. ૨ શ્રુત અતિ સુખકારી, વીરનું ચિત્ત ધારી, જીવ હેય અવિકારી, આઠ કર્મો નિવારી; તપ કરી સુખકારી, વર્ધમાન ગુણ ધારી, જિનકથિત ભારી, પામશે શિવ નારી. ૩ શાસન રખવાળી, દેવી સિદ્ધાઈ સારી. સંઘ વિઘ નિવારી, હૃષ્ટ હૃદયે થનારી; સમકિત ગુણધારી, રૂપથી મને હારી, સમરું નિત્ય સવારી, સાહ્યતા લધિ પ્યારી. ૪
-
-
-
૧. ચરણકમલ.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચતુર્થ ખંડ ૨૪. શાશ્વતજિનની સ્તુતિ. ત્રષભ ચંદ્રાનન વંદન કીજે, વારિષણ દુઃખ વારેજી, વર્ધમાન જિનવર વલી પ્રણમે, શાશ્વતનામ એ ચારેજી; ભરતાદિક ક્ષેત્રે મળી હોવે, ચાર નામ ચિત્ત ધારેજી, તેણે ચારે એ શાશ્વત જિનવર, નમીએ નિત્ય સવારેજી. ૧ ઊદેવ અધે તીરછી લેકે થઈ, કેડિ પન્નરશે જાણાજી, ઉપર કેડિ બેંતાલીશ પ્રણમે, અડવન લખ મન આણેજી; છત્રીશ સહસ અસીતે ઉપરે, બિંબત પરિમાણે, અસંખ્યાત વ્યંતર તિષિમાં, પ્રણમું તે સુવિહાણાજી. ૨ રાયપણી જીવાભિગમે, ભગવતીસૂત્રે ભાખીજી, જબૂદ્વીપ પન્નતિ ઠાણુગે, વિવરીને ઘણું દાખી; વલીય અશાશ્વતી જ્ઞાતાકલ્પમાં, વ્યવહાર પ્રમુખે આખીજી, તે જિનપ્રતિમા લેપે પાપી, જહાં બહુ સૂત્ર છે સાખીજી. ૩ એ જિનપૂજાથી આરાધક, ઈશાન ઈદ્ર કહાયાજી, તેમ યુરિયાભ પ્રમુખ બહુ સુરવર, દેવતણા સમુદાયાજી; નંદીશ્વર અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ, કરે અતિ હર્ષ ભરાયાજી, જિન ઉત્તમ કલ્યાણક દિવસે, પદ્મવિજય નમે પાયા. ૪
૨૫. રોહિણીની [વાસુપૂજ્યની] સ્તુતિ. વાસુપૂજ્ય જિનેશ્વર નંદા, જયા માતા આનંદકંદા,
સર્વ જીવા સુખકંદા; વાસુપૂજ્ય જિનેશ્વર વંદે, ભવ ભવ સંચિત પાપ નિક,
આતમ ગુણ આપ્યું. ૧
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્તુતિએ
: ૧૧૭ : રાષભાદિક ચોવીશ જિર્ણોદા સેવા કરે નિત્ય સકલ સુરિન્દા,
મન ધરી હરખ આદા તારા ચરણ સેવે મન શુદ્ધા, શિવસુખ કારણ સવિએ ઉદ્ધા
નિર્મલ સુરસા દુદ્ધા. ૨ હિણી પ્રમુખ તપસ્યા સારી, જે ભાષિતજિનવર ગણધારી;
ભવિક કરે હિતકારી; એહવા આગમ જે ચિત્ત ધારે, શ્રી જિનવાણી પઢે પઢાવે;
તેહ અક્ષય સુખ પાવે. ૩ શ્રી જિનશાસન સાનિધ્યકારી, ધરથી મંગલ દુરિત નિવાર
સે શુભ આચારી; કલ્યાણકારી જિનને સે, સુરનર પૂજિત શાસનદે,
વિજ્ઞ હરે નિત્ય મે. ૪
:
-
-
- -
-
-
-
-
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ પાંચમો
સઝાચો ૧. શ્રી જંબુસ્વામીની સજઝાય. રાજગૃહી નયરી વસે, ઋષભદત્ત વ્યવહારી રે; તસ સુત જંબુકુમાર નમું, બાલપણે બ્રહ્મચારી રે
જમ્મુ કહે જનની સુણે ૧ સ્વામી સુધમ આય રે, દીક્ષા લેશું તે કને;
અનુમતિ ઘો મેરી માય રે. જંબુ૨ માય કહે સુણે બેટડા, વાત વિચારી કીજે રે, તરુણ-પણે તરુણી વરી, ડી કેમ છૂટીજે રે જંબુ૩ આગે અરણિક મુનિવરા, ફરી પાછા ઘરે આયા રે; નાટકણ નેહે કરી, આષાડભૂતિ ભળાયા . જબુર ૪ વેશ્યા વશ પડયા પછી, નંદિષેણ નગીને રે; આદ્ર દેશને પાટવી, આર્દકુમારે કા કીને રે? જંબુ૫ સહસ વરસ સંયમ લી, તેહી પાર ન પાયા રે; કુંડલીક જે કરમે કરી, પછી ઘણું પસ્તાયા છે. જંબુ. ૬ સુનિવર શ્રી રહનેમિ, નેમિ જિનેસર ભાઈ રે; રાજીમતિ દેખી કરી, વિષયતણી મતિ આઈ રે. જંબુ. ૭
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
સઝાયે
દિક્ષા છે વત્સ હિલી, પાળવી ખાંડાની ધારે રે; સરસ નિરસ અન્ન જમવું, સુવું ડાભ સંથારે રે. જંબુ- ૮ દીક્ષા છે વત્સ હીલી, કહો અમારે બ્રિજે રે પરણે પનેતા પદમિણી, અમ મને રથ પૂરીજે રે. જબુ૯ જંબુ કહે જનની સૂણે, ધન્ય ધન્નો અણગારે રે; મેઘ મુનીશ્વર મોટકે, શાલીભદ્ર સંસારે છે. જંબુ. ૧૦ ગજસુકુમાલ ગુણ ભર્યા, આતમ સાધન કીધું રે; વહ્માસી તપ પારણે, ઢઢણે કેવળ લીધે રે. બુ. ૧૧ દશાર્ણભદ્ર કેવળ લડી, પાય લગાડ છે ઈદે રે, પ્રસન્નચંદ્ર કેવલ લહી, પામે છે પરમાનંદે રે. જંબુ, ૧૨ એમ અનેક મુનિવર હુઆ, કહેતા પાર ન પાય રે; અનુમતિ ઘો મારી માતજી, ક્ષણ લાખણે જાય છે. જબુ૧૩ પાંચસે સત્તાવીશું, જ બુકુમાર પરવરીયે રે, પંચ મહાવ્રત ઉરચરી રે, ભવજલસાયર તરીકે છે. જંબુ૦ ૧૪ જંબુ ચરમ જ કેવલી, તાસ તણું ગુણ ગાયા રે; પંડિત લલિતવિજય તણે, હિતવિજય સુપસાયા છે. જંબુ, ૧૫
૨. પ્રતિક્રમણની સઝાય. કર પડિમણું પ્રેમથી, સમભાવે મન લાય, અવિધિ દેવ જે સેવશજી, તે નહિ પાતિક જાય;
ચેતન ઈમ કીમ તરશો ? ૧ સામાયકમાં સામટીજી, નિદ્રા નયન ભાય; વિકથા કરતા પારકી, અતિ ઉલ્લસિત મન થાય. ચેતનજી. ૨
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૧ર૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પંચમ ખંડ કાઉસ્સગ્નમાં ઊભા થઈજી, કરતા દુઃખે રે પાય; નાટક પેખણ દેખતાંજી, ઊભા રયણ જાય. ચેતનજી. ૩. સંવરમાં મન નવિ ઠરેજી, આશ્રવમાં હોંશિયાર સૂત્ર સુણે નહિ શુભ મનેજ, વાત સુણે ધરી યાર, ચેતનજી, ૪ સાધુ જનથી વેગળેજી, નીચશું ઘરે છે રે નેહ કપટ કરે કોડે ગમેજી, ધરમમાં દૂજે દેહ ચેતનજી. ૫ ધરમની વેળા નવિ દીએજી, પુટી કેડી રે એક રાઉલમાં રૂંધે થકાજ, પૂણે ગણી દીએ છેક. ચેતન. ૬ જિનપૂજા ગુરુ વંદના, સામાયક પચ્ચખાણ નોકારવાલી નવિ છે, કરે મન આરત ધ્યાન. ચેતન જી. ૭ ક્ષમા દયા મન આણીએજી, કરીએ વ્રત પચ્ચખાણ; ધરીયે મનમાંહે સદાજી, ધરમ શુકલ દોય ધ્યાન.
ચેતનજી ઈમ ભવ તરશોજી. ૮ શુદ્ધ મને આરાધશે, જે ગુરુના પદપ; પવિજય કહે પામશે, તે સુર નર શિવસ.
ચેતન ઈમ ભવ તરશે. ૯ ૩. સમતા વિષે સઝાય.
( રાગ-આશાવરી ) જબ લગ સમતા ક્ષણ નહિ આવે, જબ લગ ક્રોધ વ્યાપક હૈ અંતર;
તબ લગ જોગ ન સુહાવે. જબ૦ ૧ બાહ્ય ક્રિયા કરે કપટ કેળવે, ફીરકે મહંત કહાવે, પક્ષપાત નહિ છેડે કબહુ, ઉનકું કુગતિ બોલાવે. જબ૦ ૨
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજ્ઝાયા
જિન જોગીને ક્રોષ કયા તે, ઉનકું સુગુરુ બતાવે, નામ ધારક ભિન્નભિન્ન બતાવે, ઉપશમ વિન દુઃખ પાવે. જમ૦ ૩ ક્રોધ કરી ખંધક આચારજ, હુએ અગ્નિકુમાર; દકી નૃપના દેશ પ્રજાળ્યે, ભમીચે ભવ માઝાર. જમ૦ ૪
સાંખપ્રદ્યુમ્ન કુમાર સંતાપ્યા, કષ્ટ દીપાયન પાય; ક્રોધ કરી તપના ફૂલ હાર્યાં, કીધા દ્વારિકા દાહ. જખ૦ ૫ કાઉસ્સગમાં ચઢીયે અતિ ક્રોધ, પ્રસન્નચંદ્ર ઋષિરાય; સાતમી નરકતા દલ મેલી, કડવા તે ન ખમાય. જમ॰ ૬ પાર્શ્વનાથને ઉપસર્ગ કીધેા, કમઠ ભવાંતર શ્રીઠ; નરક તિય ઇંચતાં દુઃખ પામી, ક્રોધતણા ફૂલ દીઠ, જબ૦ ૭
* ૧૪૧ :
એમ અનેક સાધુ પૂરવધર, તપીયા તપ કરી જે; કારજ પડે પણ તે વિ ટકીયા, ક્રોધતણા ખલ એહુ. જમ૦ ૮
સમતા ભાવ વલી જે મુનિ વરીયા, તેડુના ધન્ય અવતાર; ખ'ધક ઋષિની ખાલ ઉતારી, ઉપશમે ઉતર્યાં પાર. જખ॰ હું
ચડરૂદ્ર આચારજ ચાલતાં, મસ્તક દીયા પ્રહાર; સમતા કરતા કેવલ પામ્યા, નવદીક્ષિત અણુગાર. જમ૦૧૦ સાગરચંદનું શિર પ્રજાલ્યું, ઋષભસેન નરિ; સમતા ભાવ ધરી સુરલાર્ક, પાતા પરમાનંદ. જમ૦ ૧૧
ખિમા કરતા ખરચ ન લાગે, ભાંગે ક્રોડ ક્લેશ; અરિહંંત દેવ આચારજ થાયે, વાધે સુજશ પ્રવેશ. જય૦ ૧૨
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૨૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી . પાંચમો ખંડ
૪. દશમાઅધ્યયનની સજઝાય.
(તે તરીયા ભાઈ તે તરીયાએ દેશી ) તે મુનિ વંદે તે મુનિ વંદે, ઉપશમ રસને કરે રે, નિર્મલ ધ્યાન ક્રિયાને ચંદ, તપ તેજે હો દિદે છે. તે ૧ પંચામ્રવને કરી પરિહાર, પંચ મહાવ્રત ધારે રે; ષકાયજીવતણે આધાર, કરતે ઉગ્ર વિહાર છે. તે ૨ પંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ આરાધે, ધર્મધ્યાન નિરાબાપ રે; પંચમ ગતિને મારગ સાધે, શુભ ગુણ તો ઈમ વધે છે. તે૦ ૩ ક્રય વિકય ન કરે વ્યાપાર, નિર્મમ નિરહંકાર રે; ચારિત્ર પાલે નિરતિચારે, ચાલતે ખર્શની ધાર છે. તે ૪ ભોગને રેગ કરી જે જાણે, આપે પુય વખાણે રે; તપ શ્રતને મદ નવી આણે, ગોપવી અંગ ઠેકાણે રે. . ૫ છાંડી ધન કણ કંચન ગેહ, થઈ નિસ્નેહી નિરિ રે, ખેહ સમાણી જાણી દેહ, નવિ પાસે પાપે જેહ રે. તે ૬ દેષરહિત આહાર જે પામે, જે લખે પરિણામે રે, લેતે દેહનું સુખ નવિ કામે, જાગતે આઠ ઈ જામે છે. તે ૭ રસના રસ રસી નવી થા, નિર્લોભી નિમય રે; સહે પરિસહ સ્થિર કરી કાયા, અવિચલ જિમ ગિરિરાયા છે. તે ૮ રાતે કાઉસગ્ગ કરી શમશાને, જે તીહાં પરિસહ જાણે રે; તે નવી ચૂકે તે હવે ટાણે, ભય મનમાં નવી આણે રે. તે ૯ કોઈ ઉપર ન ધરે ફોધ દીયે સહુને પ્રતિબંધ રે; કર્મ આઠ ઝીપવા જેધ, કરતે સંયત શોધ રે. તે ૧૦
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
સન્મા
૧ ૧૨૩ દશવૈકાલિક દશમાધ્યયને, એમ ભાગે આચાર રે; તે ગુરુ લાભવિજયથી પામે, વૃદ્ધિવિજય જયકાર છે. તે ૧૧
૫. ગજસુકુમાલની સક્ઝાય. સોનાકેરા કાંગરા, રૂપાકેશ ગઢ રે, કૃષ્ણજીની દ્વારિકા જેવાની રઢ લાગી રે; ચિરંજીવ કુંવર ! તમે ગજસુકુમાલ રે,
આ પૂરા પુન્ય પામીયા. ચિરં. ૧ નેમિ જિર્ણદ આવ્યા, વંદન ચાલ્યા ભાઈ રે; ગજસુકુમાલ વીરા, સાથે બેલાઈ રે. ચિરં૦ ૨ વાણું સુણ વૈરાગ્ય ઉપજે, મન મોહ્યું એમાં રે; શ્રી જૈન ધર્મ વિના, સાર નથી શેમાં રે. ચિરં૦ ૩ ઘેર આવી એમ કહે, રજા દિયે માતા રે; સંયમ સુખ લહું જેથી, પામું સુખશાતા છે. ચિરં૦ ૪ મૂછશું માડી કુંવર, સુણ તારી વાણી રે; કુંવર કુંવર કહેતાં માતા, આયા આંખે પાણી રે. ચિર૦ ૫ હિયાને હાર વીરા, તજે નવિ જાય રે; દેવને દીધેલ તુજ વિણ, સુખ નવિ થાય છે. ચિરં૦ ૬ સેના સરીખા વાળ તારા, કંચન વરણ કાયા રે; એવી કાયા રે એક દીન, થાશે ધૂળધાણી રે. ચિરં૦ ૭ સંજમ ખાંડા ધાર, તેમાં નથી જરી સુખ રે; બાવીશ પરિષહ, સહેવા દુષ્કર રે. ચિરં, ૮
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૧૨૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમે ખંડ દુખથી બળેલા દેખું, સંસાર અટારો રે; કાયાની માયા જાણું, પાણીને પરપોટે રે. ચિરં૦ ૯. જાદવ કુણુ એમ કહે, રાજ વીરા કે રે; હજારોહાજર ઊભા, છત્ર તમે ઘરે રે. ચિરં ૧૦ સેનૈયાની થેલી કાઢે, ભંડારી બોલાઈ રે; આઘા પાતરા લા વીરા, દીક્ષા દિયે જાઈ રે. ચિરં૦ ૧૧ રાજપાટ વીરા હવે, સુખે તમે કરે રે; દીક્ષા આપો મને, છત્ર તમે ધરે રે. ચિરં૦ ૧૨ આજ્ઞા આપી ઓચ્છવ કરે, સંજમ લીધે હાથે રે; દેવકી કહે ભાઈ, સંજમ ચિત્ત સ્થાપિ રે. ચિરં૦ ૧૩ મુજને તજીને વીર, અવર માત મત કીજે રે, કર્મ ખપાવી એહભવ, વહેલી મુકિત લીજે રે. ચિર૦ ૧૪ કુંવર અંતેઊર મેલી, સાધુ વેશ શીદ લીધે રે ? ગુરુ-આજ્ઞા લઈને સ્મશાને, કાઉસગ્ગ કીધો રે. ચિરં૦ ૧૫ ખેરના અંગારા લઈને, મસ્તકે કાયા રે; જંગલે જમાઈ જોઈને, સેમલ સસરા કેપ્યા રે. ચિરં૦ ૧૬ મોક્ષ પાળ બંધાવી સસરાને, દેષ નવિ દીધો રે; વેદના અનંતી સહી, સમતા રસ પીધે રે. ચિરં૦ ૧૭ ધન્ય જન્મ ધાર્યો તમે, ગજસુકુમાલ રે; કર્મ ખપાવી તમે, હૈયે ધરી હામ રે. ચિરં. ૧૮ વિનયવિજય કહે એહવા, મુનિને ધન્ય રે; કર્મના બીજ બાળી, જીતી લીધું મન રે. ચિરં૦ ૧૯
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
સભ્યાા
૬, શ્રી નર્દિષણની સજ્ઝાય.
---
( મારું મન મેળ્યું રે, શ્રી સિદ્ધાચળે ? એ દેશી ) સાધુજી ન જઈએ રે પરઘર એકલા રે, નારીના કવણુ વિશ્વાસ; ન ક્રિષણ ગણિકા વચને રહ્યા રે, ખાર વરસ ઘરવાસ. સા૦ ૧ સુકુલીની વકામિની પાંચસે” ૨, સમરથ શ્રેણિક તાત; પ્રતિભૂઝયા વચને જિનરાજને રે, વ્રતની કાઢી રે વાત, સા૦ ૨ લાગ કરમ પાતે વિષ્ણુ ભાગવે ૨, નહાવે છૂટક ખાર; વાત કરે છે શાસનદેવતા હૈ, લીધે સંજમ ભાર. સા૦ ૩ કંચન કામલ કાયા સાસવી રે, સરસ નીરસ આહાર; સંવેગી મુનિવર શિરસેહેરી રે, બહુ બુદ્ધિ અક્કલ ભંડાર, સા૦ ૪ વેશ્યા ઘર પહેાંત્યે અણુજાણુતા ૨, ધર્મલાભ દ્વીચે જામ; ધર્મ લાભનું કામ ઈંડાં નહિ રે, અલાલના કામ, સા૦ ૫ ખેલ ખમી ન શક્યા ગરવે ચડયા રે, ખેંચ્યા તરણેા નેવ; દીઠા ઘર સારે અરથે ભર્યાં રે, જાણે પ્રત્યક્ષ દેવ. સા૦ ૬ હાવભાવ વિજ્રમ વસે આદરી ૨, વેશ્યા શું ઘરવાસ; પશુ દિન પ્રતિ દસ દસ પ્રતિબુઝવી રે, મૂકે પ્રભુની પાસ, સા૦ ૭ એક દિવસ નવ તે આવી મળ્યા રે, દસમા ન બૂઝે કાય; આસગાયત હાસ્ય મિષે કહે રે, પાતે દશમા રે હાય. સા૦ ૮ નર્દિષે ફરી સયમ લીધે ૨, વિષયથકી મન વાળ; ચૂકીને પણ જે પાછા વળે રે, તે વિલા ઋણે કાળ, સા વ્રત અકલંક જો રાખવા ખપ કરે રે, તે ઋણુ જો સંસાર; કહે જિનરાજ કહે તું એકલા રે, પરધરગમન નિવાર. સા૦ ૧૦
: ૧૩૫ :
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૨૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમા ખડ
૭. શ્રી મરુદેવી માતાની સજ્ઝાય.
એક દિન મરુદેવી આઈ, કહે ભરતને અવસર પાઈ; તું તે ષટ્સડ પૃથ્વી માણે, મારા સુતનું દુઃખ નવ જાણું રે, સુણા પ્રેમધરી. ૧ તુ' તેા ચામર છત્ર ધરાવે, મારે રૂષભ પંથે જાવે; તું તે સરસા ભાજન આશી, મારા રૂષભ નિત્ય ઉપવાસી રે. સુણા ૨ તું તે મંદિરમાં સુખ વિલસે, મારા અ‘ગજ ધરતી ફરસે; તું તે સ્વજને કુટુએ મહાલે, મારા રૂષભ એકલા ચાલે રે.
સુણા ૩ તું તે વિષયતણા સુખ શાચી, મારા સુતની વાત ન પૂછી; એમ કહેતાં મરુદેવી વળું, આંસું જળ લાગ્યાં નયણે.
સુણા ૪
એમ સહસ વરસને અંતે, લહ્યું કેવલ રૂપન્ન ભગવતે; હવે ભરત ભળે સુણા આઈ, સુત દેખી કરેા વધાઇ ૨.
આઈ ગજ ખધે બેસાડયાં, સુત્ત મળવાને કહે એહ અપૂરવ વાજા, કીણુ વાજે છે તે
સુણા ૫
પધાર્યાં;
તાજા રે.
તવ ભરત કહે સુણે! આઇ, તુમ સુતની એ ઠકુરાઇ; તુમ સુત ઋદ્ધિ આગે સહુની, તૃણુ તાલે સુરનર ખેડુની રે.
સુષ્ણેા ૭
સુણા ફ્
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
સઝાયો
: ૧૨૭ : હરખે નયને જલ આવે, તવ પડલ બેઉ ખરી જાવે, હું જાણતી દુખીએ કીધે, સુખીઓ ને સહુથી અધિકે રે.
સુણ૦ ૮ ગયાં મહ અનિત્યતા ભાવે, તવ સિદ્ધસ્વરૂપી થાવે, તવ જ્ઞાનવિમલ શિવનારી, તસ પ્રગટે અનુભવ સારી રે.
સુણે, ૯ ૮ચંદનબાલાની સક્ઝાય.
(નારે પ્રભુ! નહિ માનું-એ-દેશી.) મારું મન મોહ્યું – ઈમ બોલે ચંદનબાલા મારું, મુજ ફલીયે સુરતરુ શાલ,
મારુ. હું રે ઉમરડે બેઠી હુંતી, અઠ્ઠમ તપને અંતે; હાથ ડસકલાં ચરણે બેડી, મહારા મનની અંતે. મારું૦ ૧ શેઠ ધનવાહે આણી દીધા, અડદ બાકુળા ત્યારે; એહવામાં શ્રી વીર પધાર્યા, કરવા મુજ વિસ્તારે. મારું૦ ૨ ત્રિભુવન નાયક નિરખી નયણે, હરખી ચિત્ત મઝાર; હરખ આંસુજલ હું વરસંતી, પ્રતિલાલ્યા જયકાર. મારું ૩ પંચ દિવ્ય તવ દેવ કરે શુચિ, વરસી કંચન ધાર; માનું અડદ અન્ન દેવા મિષે, વીર કર્યા તિણ વાર. મા૪ ગાનવિમલ પ્રભુજીને હાથે, લીધે સંજમ ભાર, વસુમતિ તવ કેવલ લહીને, પામી ભવજલ પાર. મારું ૫
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૧૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમો ખંડ
૯ રામતીની સઝાય. પ્રણમી સદૂગુરુ પાય, ગાઈશું રાજીમતી સતીજી; જિણો શીલ અખંડ, પ્રતિબો દેવર યતિ. ૧ નાહ વંદનને હેત, રૈવતગિરિ ગઈ કામિનીજી; મારગ લૂક્યા હે મેહ, ચિહું દિશિ ચમકે દામિનીજી. ૨ ભીના ચૂનડી ચીર, તેહ પસારે ગુફા જિહાંજી; દેવર દેખી દેહ, ચતુર ચૂકયે કાઉસ્સગ તિહાંજી. ૩ બે મુનિવર બેલ, મૃગનયણી દેખી કરીજી; મધુરા કરસ્થા રાજ, તુજ ઉપર પ્રીત મેં ધરી છે. ૪ છેડે આકરવાદ, નરકાવાસે કાં નડે છે ? વિરુઆ વિષય વિકાર, ભવસાયરમાં કાં પડે? પ સુંદરિ! સાંભળે શિખ, કઠીન હૈયું કેમલ કરે; બેલે વચન વિમાસ, પાપે પિંડ કિ ભરેજી ૬ જગમેં જેવો જોર, જલતંતુ જિમ ગજ ગ્રહેજી; યોવન જલણે પૂર, જ્ઞાન ગજ અલગે રહ્યો છે. ૭ યૌવન દિવસ બે ચાર, ચંદ્રમુખિ ! રસ ચાખીયેજી; જાદવકુળના જોગીદ, ઓછી મતિ કિમ રાખીયેજી? ૮ તુજ બંધન મુજ નાહ, સમવસરણ લીલા કરે; જિસુરી મેટી લાજ, સુરપતિ સહુ ચામર ધરેજી. ૯ શરમાણે સુકુલીન, ચારિત્ર એક ચિત્ત ધર્યો ; સતીરી નિસુણી શિખ, ભવસાયર હેલે ઉતર્યો. ૧૦
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
સિજઝાયો
: ૧૨૯ જે પાલે નર શીલ, સુરપતિ સમ જિનવર કહ્યો; હિતવિજય કહે એમ, અવિચલ પદ રાજુલ લહ્યો. ૧૧
૧૦. આત્મશિક્ષારૂપ નાણાવટીની સઝાય. (હે સુખકારી! આ સંસારથકી જે મુજને ઉધરે–એ દેશી) હે નાણાવટી, નાણું નિરભય ખરું પરખાવી લેજે, તને ધૂતી જશે, પારખસરનું નિરમળ નજરે જોજે; આ શહેરમાં ઠગ બહુ આવે છે, તે તે મેટા રૂપીયા લાવે છે,
સહુ સંસારને મન ભાવે છે. હો નાણાવટી 1 ચીટે બેસી લેજે નાણું, ખરું બેટું પરખી સવિ જાણું
તારે આ અવસર રળવા ટાણું. હે નાણાવટી૨ હાટે એસી વેપાર કરજે, કોથળીમાં નાણું ખરું ભરજે,
કપટીની સંગત પરિહરજે હે નાણાવટી૩ અહીં રૂપિયે સિક્કા સઈ ચાલે, તારું પારખું હોય તે પારખી લે;
જે બેટા હશે તે નહી ચાલે. હે નાણાવટી૪ તું લોભી શહેરને છે રાજા, તને લેભે મળીયા ઠગ ઝાઝા
તેહવી પરજા જેહવા રાજા. હે નાણાવટી ૫ તું તે માઝમ રાતનો વેપારી, તારી પરદેશે ચીઠ્ઠીઓ ચાલી;
તારા નામની હુંડીઓ સીકારી. હે નાણાવટી. ૨ નવિ જાણે કપટીની વાતે, બેટે નાણે રખે લલચાવે;
તું તે સુરત શહેરને વટવાતે. હે નાણાવટી ૭ ઈમ બેલે વિવેક વાણ, કવિ રૂપવિજય દિલમાં આણી;
તમે સાંભળજો ભવિયણ પ્રાણી. હે નાણાવટી ૮
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમે ખંડ ૧૧. શ્રી વૈરાગી પદ,
(તાલ-લાવણી.) ચેતે તે ચેતાવું તુને રે, પામર પ્રાણી–એ ટેક તારે હાથે વપરાશે તેટલું જ તારું થાશે,
બીજું તે બીજાને જાણે રે. પામર૦ ૧ સજી ઘરબાર સારું, મિથ્યા કહે છે મારું મારું;
તેમાં નથી કહ્યું તારું રે. પામર૦ ૨ માખીઓએ મધ કીધું, ન ખાધું ન દાન દીધું;
લૂંટનારે લૂંટી લીધું છે. પામર૦ ૩ ખંખેરીને હાથ ખાલી, ઓચીંતું જવું છે ચાલી
કરે માથાફેડ ઠાલી રે. પામર૦ ૪ સાહુકારમાં સવા, લખપતી તું લેખાય;
કહે સાચું શું કમાય રે ? પામર૦ ૫ કમાયે તું માલ કે, તારી સાથે આવે એ
અવેજ તપાસ એવે છે. પામર૦ ૬ હજી હાથમાં છે બાજી, કર તું પ્રભુને રાજી;
તારી મૂડી થાશે તાજી રે. પામર૦ ૭ હાથમાંથી બાજી જાશે, પછીથી પસ્તા થાશે;
કશું ન કરી શકાશે રે. પામર૦ ૮ ખેાળામાંથી ધન ખાયું, ધૂળથી કપાલ ધોયું;
જાણપણું તારું જોયું છે. પામર૦ ૯
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
સઝાય
૧૨. પર્યુષણપર્વની સઝાય.
(રાગ-સારંગ.) પર્યુષણ પર્વ હે પ્યારે, મહા સુખખાણ છે, અઠ્ઠાઈ કરણી પ્યારી, ગુરુ કહે ખૂબ વિસ્તારી; કલ્પસૂત્ર વાણી મીઠી વીરના વખાણ છે. પયુંષણ૦ ૧ પાર્શ્વનેમિ ઋષભ પ્યારું, ચરિત્ર વંચાય સારું; સ્થિરાવલિ સ્થવિર ગુણની, આપે ઓળખાણું છે. પર્યુષણ૦ ૨ સમાચારી ગુણની કયારી, કહે મુનિ કરણી સારી; પાલે અનુદે હાલે, ભવાબ્ધિ વહાણ છે. પર્યુષણ૦ ૩ છઠ્ઠ અઠ્ઠમ આદિ જાણે, તપ જેમાં થાય પ્રધાને; ભવિ નિજ ભાવ વધારી, મીટાવે અન્નાણુ છે. પર્યુષણ- ૪ અમારી પડતું બજા, આરંભ સવિ દૂર કરાવે; અને બાહ્ય તપ જપ ધારી, એથી કલ્યાણ છે. પર્યુષણ- ૫ ક્રોધ માન માયા મારા, દુષ્ટ લોભ દિલથી વારો; સમભાવ દિલમાં ધારે, જનમ પ્રમાણ છે. પર્યુષણ- ૬ વળી વેર ઝેર ખમજે, ચૈત્ય પરિપાટી કરજે, આત્મગુણે સ્થિરતા ધ, એવી જિન આણુ છે. પર્યુષણ ૭ શમે તે આરાધક જાણે, અક્ષમી વિરાધક માને; સમાવંત જગમાં મેટે, ખરે એજ જાણે છે. પર્યુષણ૦ ૮ લાખ ચોરાશી ભટક્ય, ગર્ભોમાં ઉધે લટયે, કાલ અને તે છે, થઈ ન પિછાણ છે. પર્યુષણ ૯
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમા ખા
* ૧૩૨ :
જાણેા, જિનવર ધમ પિછાણા;
અનંતુ પુણ્ય આગમ અભાષિત શ્રદ્ધા, રાખે શિવ ઠાણુ છે. પર્યુષણૢ૦ ૧૦ વિષયવિહીન બનજો, આત્મકજ નિર્મળ કરજો; પરી લબ્ધિ અડવીશ પ્યારા, શિવપુર પ્રયાણુ છે. પર્યુષણ૦ ૧૧
૧૩ ( રાગ-એશ કે સામાન સબ એક દિન યહાં રહે જાયેંગે ) નરજન્મ સુદર પુણ્યથી, પામી વૃથા ખેશેા નહિ; વીર પુત્રા ધર્મ કરતાં, દુઃખને જોશે નહિ. પરવશે તે નરક કેરાં, દુઃખ લીધાં અહુ સહી; દેવગુરુધમ સેવા, પ્રેમથી ચૂકે નહિ. નલપ્રિયા દમયન્તી દેખા, દુઃખથી દાી ક્રૂર કર્માંના પ્રતાપે, અજના દુઃખી સીતા વચેગે રામના, રાવણુ ઘરે સુકાઈ ગઈ, ક્રમના એ વિકટ ભાવેા, ધર્મથી વારા સહી. નરજન્મ૦ ૨
નરજન્મ ૧
ગઈ,
થઈ;
પાણી વહી; પામી સહી,
વીર પ્રભુના કાને ખીલા, ક્રમ લીલા એ કહી, ચાલને ત્યાં હરિશ્ચન્દ્ર, કર્મથી દ્રૌપદી સતી કથી, પતિ પંચ તે વીકેરા ધુમ પાળી, કમને દેજો હાટ હવેલી હેમ હીરા, અહીં મધુ એ રહી જશે, કાચી કાયાકું પળ જેવી, પલકમાં કરમાઇ જશે; ધહીન એ જીવડા ! પરલાક જાતાં શું થશે? તાત ને વળી માત ભ્રાતા, કુટુંબ સૌ અહીં રહી જશે. નરજન્મ૦ ૪
ધન્ય હો ખધક મુનિને, આકરા તપ તેહ
દહી. નરજન્મ૦ ૩
શરીરની પરવા નહિ, તપતા, ખડખડે હાડા
સહી;
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયો
: ૧૩૩ ખેર અંગારે ભરી સગડી, મૂકી નિજ શિર પરે, ધન્ય ગજસુકુમાલ મુનિ, ચીકણું કર્મો હરે. નરજન્મ૫ એક એક પ્રદેશમાં, અનન્ત મરણે તે લહ્યાં, એક શ્વાસોશ્વાસમાં, સત્તર અધિક મરણે સહ્યાં; અમૂલ્ય વચને વીરકેરાં, સાંભળી બુઝક્યો નહિ, ગહન ગતિ હા! મોહની, ધર્મ તે સૂઝયો નહિ. નરજન્મ ૬ ધર્મ શ્રી જિનરાજ કેરે, મેળવ્ય શુભ ભાગ્યથી, કેળ સંયમ સ્વભાવે, ચરણ પાળે ભાવથી; સુખડાં રૂડાં છે મુકિતકરાં, એ ચહે ભવિ ચાહથી, આત્મકમલે લબ્ધિ લેવા, દૂર રહે ભવદાહથી. નરજન્મ૭
૧૪, ચેતનને ચમકીની સઝાય.
(રાગ-ભારતકા ડંકા આલમ મેં) તું ચેત મુસાફીર ચેત જરા, ક માનત મેરા મેરા હૈ, ઈસ જગમેં નહી કેઈતેરા હૈ, જો હૈ સો સભી અનેરા હૈ, સવારથકી દુનિયા ભૂલ ગયા, કર્યો માનત મેરા મેરા હૈ. તું૧ કુછ દિનકા જહાં બસેરા હૈ, નહીં શાશ્વત તેરા ડેરા હૈ, કર્મોકા ખૂબ યહાં ઘેરા હૈ, કર્યો માનત મેરા મેરા હૈ તું- ૨ એ કાયા નશ્વર તેરી હૈ, એક દિન છે રાખી તેરી હૈ, જહાં મોહકા ખૂબ અધેરા હૈ, ક માનત મેરા મેરા હૈ. તું૦ ૩ ભૂરી એ દુનિયાદારી હૈ, દુઃખ જન્મ મરણથી કયારી હૈ , દુઃખદાયક ભાવકા ફેરા હૈ, ક માનત મેરા મેરા હૈ. તું૪
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ૧૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પાંચમે બં ગતિ ચારકી નદીયાં જારી હૈ, ભવસાગર બડા હી ભારી હે; મમતા વશ વહાં બસેરા હૈ, કર્યો માનત મેરા મેરા હૈ. તું ૫ મન આત્મકમલ મેં જોડલીયા, લબ્ધિ માયા છોડ દીયા ગુણ મસ્તક સંજમ શેરા હૈ, કાં માનત મેરા મેરા હૈ. તું૬
વૈરાગ્યવર્ધક સઝાય. ( રાગ-ઓ માડી મારી નાડેના ધબકારા.) એ જીવતારે તારી મતિ તું કેમ બગાડે? નહિ ધર્મપ્રેમ લગાડે
તારી કાલઘુઘરી વાગે. એ જીવડારે તું નર્ક નિગોદે ફસીયે, તને ક્રોધ સાપે ડસી;
નહિ ધર્મધ્યાનમાં વસી. તારી. ૧ એ છવડારે વિષયારસને પીતે, પ્રભુ આગમથી નહિ બને;
તને લાગશે કર્મ પલીતે. તારી૦ ૨ એ જીવડારે કેમ મેહનિંદમાં સૂતા, દુઃખરૂપ પડે શિર જુતા,
તું બના વિષયના કુત્તા. તારી ૩ એ જીવડારે તારા શ્વાસ આવે ને જાવે, પરલેકની વાટ બતાવે;
ધન કણ કંચન રહી જાશે. તારી ૪ એ જીવડારે એ દેહ મુસાફિરખાના, એક દિન થવું છે રવાના
તું સમજી લેને શાણ. તારી પ એ જીવવારે તું મારું મારું કરી માને, તારું ભાન નહિ ઠેકાણે
ગફલતમાં રાચે શાને? તારી ૬ ઓ જીવડાંરે તને કર્મ નાચ નચાયા, છે નશ્વર કાચી કાયા
તું છોડ જગતની માયા. તારી૭
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
સઝાયો
: ૧૩૫ ? એ જીવતારે તારું ક્ષક્ષણ આયુષ્ય તૂટે, તારું આતમધનમાહટે,
અણધાર્યા પ્રાણ તે છૂટે. તારી. ૮ એ છવડારે તું જાગ લાગ ગણુ થમેં, ને પડ તું બેટા કમેં;
કૂટાતા નાહક ભમેં. તારી. ૯ એ જીવડારે જોતાં જોતાં કે ચલીયા, જઈ મસાણ માંહી મળીયા;
થયા રાખ આગથી બળીયા. તારી૧૦ એ જીવડા જે આત્મકમલમાં રમશે, તે ચોરાશી નહિં ભમશે,
લબ્ધિ શિવસુખડાં વરશે. તારી. ૧૧ શીયલની સઝાય.
(ધન્ય ધન્ય તે દિન માહરે) શીયલ સમું વ્રત કે નહિ, શ્રી જિનવર ભાખે રે; સુખ આપે જે શાશ્વતા, દુર્ગતિ પડતા રાખે છે. શી. ૧ વ્રત પરચખાણ વિના જુઓ, નવ નારદ જેહ રે; એકજ શીયલતણે બેલે, ગયા મુક્ત તેહ રે. શી૨ સાધુ અને શ્રાવકતણું, વ્રત છે સુખદાયી રે, શિયલ વિના વ્રત જાણજે, કુસકા સમ ભાઈ . શી૩ તરુવર મૂળ વિના જિ, ગુણ વિણ લાલ કમાન રે; શીયલ વિના વ્રત એહવું, કહે વીર ભગવાન રે. શી. ૪ નવ વાડે કરી નિર્મળું, પહેલું શીયલ જ ધરજે રે ઉદયરત્ન કહે તે પછી, વ્રતને ખપ કરજો રે. શી૫
-એ - -
onai
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ-છઠ્ઠો શ્રી સ્નાત્ર પૂજા તથા પૂજાની વિધિ
સ્નાત્ર વિધિ ૧. પ્રથમ ત્રણ ગઢને બદલે સુંદર ત્રણ બાજોઠ મૂકી તે ઉપર સિંહાસન મૂકવું.
૨. પછી નીચેના બાજોઠ ઉપર વચમાં કેશરને સાથી કરી ઉપર ચેખા પૂરીને શ્રીફળ મૂકવું.
૩. પછી તે જ બાજોઠ ઉપર કેશરના સાથીયા આગળ બીજા ચાર સાથીયા કરી તે ઉપર ચાર કળશ પંચામૃતથી ભરી દરેક કળશને નાડાછડી બાંધીને મૂકવા.
૪. સિંહાસનના મધ્ય ભાગમાં કેશરને સાથી કરી ચેખા પૂરી રૂપાનાણું મૂકી ત્રણ નવકાર ગણી તેના ઉપર ધાતુના પ્રતિમાજી પધરાવવા.
૫. વળી પ્રતિમાજીની આગળ બીજે સાથી કરી તેના ઉપર સિદ્ધચક્રજી પધરાવવા.
૬. પ્રતિમાજીની જમણી બાજુએ પ્રતિમાજીની નાસિકા સુધી ઊંચે ઘીને દી મૂકવે. તથા ડાબી બાજુએ ધૂપથાણું મૂકવું.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
: ૧૩૭ : ૭. પછી સનાત્રીયાઓએ હાથે નાડાછડી બાંધી હાથમાં પંચામૃત ભરેલ કળશ લઈ, ત્રણ નવકાર ગણી, પ્રભુજીને તેમ જ સિદ્ધચક્રજીને પખાળ કર. * ૮. પછી વાળાકુંચી કરી, પાણુને પખાળ કરી, ત્રણ અંગલુછણ કરી કેશરવડે પૂજા કરવી.
૯ પછી હાથ ધૂપી પિતાના જમણા હાથની હથેળીમાં કેસરને ચાંલ્લો કરો.
૧૦. પછી કુસુમાંજલિને થાળ લઈ જનાત્રીયાઓએ ઊભા રહેવું. પંડિત શ્રી વીરવિજયજીકૃત સ્નાત્ર પૂજા.
પ્રથમ કલશ લઈ ઊભા રહેવું
કાવ્ય કૃતવિલંબિતવૃત્તમ્ સરસ શાન્તિ સુધારસસાગર, શુચિતરં ગુણરત્ન મહાગર; ભવિકપંકજ બેધ દિવાકર પ્રતિદિન પ્રણમામિ જિનેશ્વર. ૧
દેહા
અહીં પખાલ કર. કુસુમાભરણ ઉતારીને, પરિમા ધરીય વિવેક, મજજનપીઠે થાપીને, કરીયે જળ અભિષેક. ૨ કુસુમાંજલિની થાળી લઈ ઉભા રહેવું.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૧૩૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છઠ્ઠા ખંડ
ગાથા આર્યાં ગીતિ
જિજન્મસમય મૈફ સિહરે, ચણુ દેવાસુરરિ વિક, તે ધન્ના જેહિ' ફ઼્રિોસિ.
કણયકલસેહિ,
3
પ્રભુના જમણા હાથે કુસુમાંજલિ મૂકવી. નમાડહું સિદ્ધાચા/પાધ્યાયસ સાધુભ્યઃ
કુસુમાંજલિ. ઢાળ
નિર્મલ જલકલશે ન્હેવરાવે, વસ્ત્ર અમૂલક અંગ ધરાવે, કુસુમાંજલિ મેલેા આદિ જિષ્ણુદા, સિદ્ધ સ્વરૂપી અંગ પખાલી, આતમ નિર્મળ હુઇ સુકુમાળી. કુ૦ ૪
ગાથા આા ગીતિ. ઢાળ
મચકું ઢચ'પમાલઇ કમલાઇ, પુષ્પ ચવણ્ણા”, જગનાહ ન્હવણુસમયે, ધ્રુવા કુસુમાંજલિ ક્રિતિ. ૫
નમાડહ સિદ્ધાચાર્યે પાધ્યાયસ સાધુલ્યઃ કુસુમાંજલિ. ઢાળ
રયણુ સિંહાસન જિન થાપીજે, કુસુમાંજલિ પ્રભુ ચરણે દિજે, કુસુમાંજિલ મેલે શાન્તિ જિષ્ણુદા, ૬
દોહા
જિષ્ણુ તિહું કાલય સિદ્ધની, પડિમા ગુણ ભંડાર, તસુ ચરણે કુસુમાંજલિ, વિક દુરિત હરનાર. ૭ નમાડહું સિદ્ધાચાર્ટીંપાધ્યાયસ સાધુલ્યઃ
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
: ૧૩૮ કુસુમાંજલિ. ઢાળ કૃષ્ણાગરૂવરધૂપ ધરી, સુગંધકર કુસુમાંજલિ દીજે, કુસુમાંજલિ મેલો નેમિ જિમુંદા. ૮
ગાથા આર્યા ગીતિ જસ પરિમલ બલ દહદિસિ, મહુકરઝંકાર સત્સંગીયા; જિણ ચલાવરિ મુકા, સુરનર કુસુમાંજલિ સિદ્ધા. ૯ નમેડીંસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાયસર્વસાધુભ્ય.
કુસુમાંજલિ. ઢાળ પાસ જિણસર જગ જયકારી, જલથલ ક્લ ઉદક કર ધારી, કુસુમાંજલિ મેલ પાજિર્ણોદા. ૧૦
દેહા મૂકે કુસુમાંજલિ સુરા, વરચરણ સુકુમાલ, તે કુસુમાંજલિ ભવિકનાં, પાપ હરે ત્રણ કાળ. ૧૧
નમેહંત
કુસુમાંજલિ. ઢાળ વિવિધ કુસુમ વર જાતિ ગહેવી, જિનચરણે પશુમંત ઠવી, કુસુમાંજલિ મેલે વીર જિદા. ૧૨
વસ્તુછેદ હુવર્ણકાળે ન્હવણકાળે, દેવદાણવ સમુશ્ચિય, કુસુમાંજલિ તહિ સંવિય, પસરત દિયિ પરિમલ સુગંધિય,
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૧૪૦
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ છો ખંડ જિણાયકમલે નિવડેઈ, વિઘર જસ નામ મંતે, અનંત ચકવીસ જિન, વાસવ મલિય અસેસ, સા કુસુમાંજલિ સુહકર, ચઉવિ સંઘ વિશેષ, કુસુમાંજલિ મેલે ચકવીસ જિમુંદા. ૧૩ નમેહંતુ
કુસુમાંજલિ. ઢાળ અનંત ચઉવીસી જિનજી જુહારું, વર્તમાન ચઉવીસી સંભારું, કુસુમાંજલિ મેલે ચોવીશ જિમુંદા. ૧૪
દેહા મહાવિદેહે સંપ્રતિ, વિહરમાન જિન વિશ; ભક્તિ ભરે તે પૂજિયા, કરે સંઘ સુજગશ. ૧૫ નમહંત
કુસુમાંજલિ ઢાળ અપરછરડલી ગીત ઉરચારા, શ્રી શુભવીરવિજય જયકારા, કુસુમાંજલિ મેલે સર્વે જિર્ણોદા. ૧૬
ઈતિ શ્રી કુસુમાંજલયઃ પછી સ્નાત્રીયા ત્રણ ખમાસમણ દેઈ શ્રી સિદ્ધાચલના ત્રણ દોહા બોલતા ત્રણ પ્રદક્ષિણા દઈ જગચિંતામણીનું ચૈત્યવંદન કરી “ નમુશ્કેણું” કહી જ્ય વીયરાય પર્યત કહે પછી હાથ ધુપી મુખકેસ બાંધી કળશ લઈ ઉભા રહીને કળશ કહે.
૧ જગચિંતામણિનું ચિત્યવંદન પ્રતિક્રમણના સૂત્રોમાં આપેલ છે.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
: ૧૪૧ : કળશ-દેહા સયલ જિણેસર પાય નમી, કલ્યાણકવિધિ તાસ, વર્ણવતાં સુણતાં થકાં, સંઘની પૂગે આશ. ૧
ઢાળ સમકિત ગુણઠાણે પરિણમ્યા, વળી વ્રતધર સંયમ સુખ રમ્યા, વશ સ્થાનક વિધિએ તપ કરી, એસી ભાવયા દીલમાં ધરી. ૧. જે હવે મુજ શક્તિ ઈસી, સવિ જીવ કરું શાસનરસી; શુચિરસ ઢળતે તિહાં બાંધતાં, તીર્થકર નામ નિકાચતાં. ૨ સરાગથી સંયમ આચરી, વચમાં એક દેવને ભવ કરી, મ્યવી પન્નર ક્ષેત્રે અવતરે, મધ્ય ખંડે પણ રાજવી કુલે. ૩ પટરાણું કુખે ગુણનીલે, જેમ માનસરોવર હંસલે સુખશધ્યાયે રજની શે, ઉતરતાં ચઉદ સુપન દેખે. ૪
હાળ૦ સ્વપ્નાની પહેલે ગજવર દીઠે, બીજે વૃષભ પટો, ત્રીજે કેશરીસિંહ, ચોથે લક્ષ્મી અબિહ. ૧ પાંચમે ફૂલની માળા, હે ચંદ્ર વિશાળા, રવિ રાતે દવજ મહટે, પુરણ કળશ નહીં છે. ૨ દશમે પદ્ય સરોવર, અગીયારમે રત્નાકર; ભુવનવિમાન રનગંજી, અગ્નિ શિખા ધૂમવઈ. ૩ સ્વપ્ન લહી જઈ રાયને ભાણે, રાજા અર્થ પ્રકાશે; પુત્ર તીર્થકર ત્રિભુવન નમશે, સકલ મને રથ ફળશે. ૪
વસ્તુછંદ . અવધિનાણે અવધિના, ઉપના જિનરાજ, જગત જસ પરમાણુઆ, વિસ્તર્યા વિશ્વજંતુ સુખકાર, મિથ્યાત્વ તારા
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૪ર ?
આવશ્યક મુક્તાવલી : છો ખંડ નિર્મલા, ધર્મઉદય પરભાત સુંદર, માતા પણ આનંદિયા, જાગતી ધર્મ વિધાન, જાણુંતી જગતિલક સમે, હશે પુત્ર પ્રધાન. ૧
દેહા શુભ લગ્ન જિન જનમિયા, નારકીમાં સુખ ત; સુખ પામ્યા ત્રિભુવન જના, હુએ જગત ઉદ્યોત. ૧
દાળકઠખાની દેશી સાંભળે કળશ જિન મહેસવને ઈહાં, છપ્પન કુમારી દિશિ વિદિશ આ તિહાં, માય સુત નમીય આણંદ અધિક ધરે, અષ્ટ સંવર્ત વાયુથી કચરે હરે. ૧ વૃષ્ટિ ગંદકે, અષ્ટકુમરી કરે, અકલશા ભરી, અષ્ટદર્પણ ધરે, અષ્ટ ચામર ધરે, અષ્ટ પંખા લહી, ચાર રક્ષા કરી, ચાર દીપક ગ્રહી. ૨ ઘર કરી કેળના, માય સુત લાવતી, કરણ શુચિકમ જળ, કલશે ન્ડવરાવતી, કુસુમ પૂછ, અલંકાર પહેરાવતી, રાખડી બાંધી જઈ શયન પધરાવતી. ૩ નમીય કહે મા તજ, બાળ લીલાવતી, મેરુ રવિ ચંદ્ર લગે, જીવજે જગપતિ, સ્વામી ગુણ ગાવતી, નિજઘરે જાવતી, તેણે સમે ઇદ્ર, સિંહાસન કંપતી. ૪ '
દાળએકવીશાની દેશી જિન જમ્યા, જિણ વેળા જનની ઘરે, તિણ વેળાજી, ઇદ્રસિંહાસન થરહરે, દાહિણેત્તરજી, જેતા જિન જનમે યદા, દિશિનાયક, સહમ ઈશાન હું તદા. ૧
ત્રાટકઈદ તદા ચિતે ઇદ્ર મનમાં, કે અવસર એ બન્ય, જિન
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
ક ૧૪૭ : જન્મ અવધિનાણે જાણી, હર્ષ આનંદ ઉપજે. ૧ સુષ આવે ઘંટનાદે, ઘેષણ સુરમેં કરે, સાવિ દેવી દેવા જન્મમહોત્સવ, આવજે સુરગિરિવરે. ૨
( અહીં ઘંટ વગાડ.)
ટાળ૦ પૂર્વની એમ સાંભળીજી, સુરવર કેડિ આવી મળે, જન્મમહોત્સવ, કરવા મેરુ ઉપર ચલે, સોહમપતિજી, બહુ પરિવારે આવીયા, માય જિનને, વાદી પ્રભુને વધાવીયા. ૩
(પ્રભુને ચેખાથી વધાવવા)
ત્રાટક વધાવી બેસે છે રત્નકુક્ષી, ધારિણું તુજ સુતતણ, શક સેહમ નામે કરશું, જન્મ મહોત્સવ અતિ ઘણે એમ કહી જિન પ્રતિબિંબ સ્થાપી, પંચરૂપે પ્રભુ શહી, દેવ દેવી નાચે હર્ષ સાથે, સુરગિરિ આવ્યા વહી. ૪
ઢાળ૦ પૂર્વની મેરુ ઉપર, પાંડુકવનમેં ચિહું દિશે, શિલા ઉપરજી, સિંહાસન મન ઉલ્લસે, તિહાં બેસીજી, શકે જિન એળે ધર્યા હરિ ત્રેસઠજી, બીજા તિહાં આવી મળ્યા. ૫
ત્રાટક મળ્યા ચેસઠ સુરપતિ તિહાં, કરે કળશ અડ જાતિના, માગધાદિ જળ તીર્થ ઓષધી, ધૂપ વળી બહુ ભાતિના, અયુત
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૧૪૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છ ખંડ પતિએ હુકમ કીધે, સાંભળે દેવા સવે, ખીર જલધિ ગંગાનીર લાવે, ઝટિતિ જિન મહેન્સ. ૬
ઢાળ વિવાહલાની દેશી સુર સાંભળીને સંચરીઆ, માગધ વરદામે ચલીયા, પદ્મદ્રહ ગંગા આવે, નિર્મળ જળ કળશા ભરાવે. ૧ તીરથ જળ
ઔષધી લેતા, વળી ખીરસમુદ્ર જાતા, જળકળશા બહુલ ભરાવે, કુલ ચોરી થાળ લાવે. ૨ સિંહાસન ચામર ધારી, ધૂપધાણ રકેબી સારી, સિદ્ધાંતે ભાખ્યાં જેહ, ઉપકરણ મિલાવે તેહ. ૩ તે દેવા સુરગિરિ આવે, પ્રભુ દેખી આનંદ પાવે, કળશાદિક સહુ તિહાં ઠાવે, ભકતે પ્રભુના ગુણ ગાવે. ૪
દાળ, રાગ ધનાશ્રી આતમભકિત મળ્યા કેઈ દેવા, કેતા મિસાનું જાઈ, નારી પ્રેર્યા વળી નિજ કુલવટ, ધમધમ સખાઈ, જેઈસ, વ્યંતર ભુવનપતિના, વૈમાનિક સુર આવે, અયુતપતિ હુકમે ધરી કળશા, અરિહાને નવરાવે. આ૦ ૧ અડ જાતિ કળશા પ્રત્યેકે, આઠ આઠ સહસ પ્રમાણે, ચઉસઠું સહસ હુઆ અભિષેકે, અઢીસે ગુણા કરી જાણે, સાઠ લાખ ઉપર એક કેડી, કળશાને અધિકાર, બાસઠ ઈંદ્રતણું તિહાં બાસઠ, કપાલના ચાર. આ૦ ૨ ચંદ્રની પંકિત છાસઠ છાસઠ, રવિસે નરલેકે, ગુરુસ્થાનક સુર કે એક જ, સામાનિકને એકે, સહમપતિ ઈશાનપતિની, ક્રિાણુના સેળ, અસુરની દશ ઇંદ્રણ નાગની, બાર કરે કલેલ. આ૦ ૩ જ્યોતિષ વ્યંતર દ્રિની ચઉ ચઉ, પર્ષદા ત્રણને એકે, કટકપતિ અંગરક્ષકકેરે, એક એક સુવિવેકે, પરચુરણ
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ સુરને એક એલે, એ અઢીસું અભિષેકે ઈશાનદિ કહે મુજ આપે, પ્રભુને ક્ષણ અતિરેકો આ૦ ૪ તવ તસ ખેાળે ઠરી. અરિહને, સહમપતિ મનરશે, વૃષભરૂપ કરી શૃંગ જળ ભરી હ્વણુ કરે પ્રભુ અંગે, પુષ્પાદિક પૂજીને છાંટે, કરી કેસર રંગ રાલે, મંગળ દી આરતી કરતાં, સુરવર જય જય બોલે. આ૦ ૫ ભેરી ભૂંગળ તાલ બજાવત, વળિયા જિન કર ધારી, જનની ઘર માતાને સેંપી, એણિપેરે વચન ઉચ્ચારી, પુત્ર તુમારે સ્વામી હમારે, અમ સેવક આધાર, પંચધાવ્ય રંભાદિક થાપી, પ્રભુ ખેલાવણહાર. આ૦ ૬ બત્રીશ કાઠિ કનક મણિ માણેક, વસ્ત્રની વૃષ્ટિ કરાવે, પૂરણ હર્ષ કરવા કારણ, દ્વિપ નંદીસર જાવે, કરીય અઠ્ઠાઈ ઉત્સવ દેવા, નિજ નિજ કલ્પ સધાવે, દીક્ષા કેવલને અભિલાષે, નિત નિત જિન ગુણ ગાવે. આ૦ ૭ તપગચ્છ ઈસ સિંહસૂરીસર કેરા શિષ્ય વડેરા, સત્યવિજય પચાસતણે પદ, કપૂરવિજય ગંભીરા, ખીમાવિજય તસ સુજસવિજયના, શ્રી શુભવિજય સવાયા, પંડિત વીરવિજય તસ શિષ્ય, જિન જન્મમહત્સવ ગાયા. આ૦ ૮ ઉત્કૃષ્ટ એકસો ને સિત્તેર, સંપ્રતિ વિચરે વીશ, અતીત અનાગત કાળે અનંતા, તીર્થકર જગદીશ સાધારણ એ કળશ જે ગાવે, શ્રી શુભવીર સવાઈ, મંગળલીલા સુખભર પાવે, ઘર ઘર હષ વધાઈ. આ૦ ૯
અહીં કળશાભિષેક કરીએ. પછી દૂધ, દહીં, વૃત, જળ અને શર્કરા એ પંચામૃતને પખાલ કરીને પછી પૂજા કરીએ ને ફૂલ ચઢાવીએ. પછી ૧ણ ઉતારી આરતી કરવી. પછી
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૪૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છ ખંડ પ્રતિમાજીને આડે પડદે રાખી સનાત્રીઆએ પોતાના નવ અને કુંકુના ચાંલ્લા કરવા. પછી પડદે કાઢી નાંખી મંગલ દિ ઉતાર. જે નાત્ર ભણાવ્યા પછી તરત જ શાન્તિ કલશ ભણાવવું હોય તો આ બધી ક્રિયા પછી કરવી.
શક્તિ કળશની વિધિ ' ૧ પ્રભુજીના હવણનું પાણી કુંડીમાં હોય તે ગળી લઈ તેનાથી કળશ ભર. - ૨ એક જણ કળશના નાળચા વાટે કુંડીમાં જળધારા કરે અને મટી શાંતિ બેલે પરન્તુ ધારા તૂટવા ન દેતાં જળધારા અખંડ રાખે જ જવી. તેથી કળશમાં પાણી ન ખૂટે માટે બીજાએ તેમાં પહેલું ગળી લીધેલું પાણી રેડથે જ જવું જોઈએ.
૩ મટી શાંતિ પૂરી થયા બાદ એ શાંતિ જળથી સૌએ બ્લવણ વંદન કરી (મસ્તકે ચઢાવી) શાંતિ કળશને વિધિ પૂર્ણ કરે.
૪ ત્યાર પછી એક નવકારને કાઉસ્સગ થેય સુધી, * ભાવ પૂજા તરીકે ચૈત્યવંદન કરવું.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિકૃતશ્રી શાન્તિજિન કળશ.
(કાવ્ય) શ્રેય શ્રી જયમંગલાક્યુદયતા-વલીપ્રરેહાબુ, દારિદ્રયમકાનનૈકદલને મધુરઃ સિધુર ; વિચૈઃ સંસ્તુત સંતપ્રભાવમહિમા સૌભાગ્યભાગ્યોદય : શ્રી શાંતિજિનેશ્વરેજિમતા, છયાત સુવર્ણ છવિ ૧
(ગઘ પાઠ) અહે ભવ્યા! શણુત તાવત્ સકલમંગલકમલાકેલીકલનલસતકમલલીલારસરેલબિતચિત્તવૃત્તય:: વિહિત–શ્રીજિનેન્દ્રભક્તિપ્રવૃત્તય?! સામ્મત ( શ્રોમાન્તિજિનજન્માભિષેકકલશે ગીયતે– ).
[ઢાળ-રાગ વસંત, આરામમદરભાવ-એ દેશી ] - શ્રી શાંતિ જિનવર સયલ સુખકર કલશ ભણુએ તાસ, મિ ભવિક જનને સર્વ સંપત્તિ બહુલ લીલવિલાસ; કુરનામે જનપદ તિલક સમેવડ હથ્થિણા ઉર સાર, જિણ નયરિ કંચણ માયણ ધણધણુ સુગુણજણ આધાર, ૧ તિહાં રાય બહુ વિજાજે વિશ્વસેન નારિદ, નિજ પ્રકૃતિ સેમહ તેજી ત૫નહ જનું ચંદ દિકુંદ; તસ પણુયખાણું નૃપ પટરાણું નામે અચિરા માર, સુખ સે જ સુતાં ચૌદ પેખે સુપન સાર દુવાર. ૨. શ્રી રતિકરણ જિન શાંતિજિનેશ્વર દેવ, જે એગ ક્ષેમંકર જગહિત
નિતવ; વિશ્વસેન નરેસર વંશમહેદધિ ચંદ, મૃગલંછન ચાનવાને સમ સુખકંદ, ૩. જે પંચમ ચક્રી સેલસણ
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૪૮ :
આવશ્યક મુકતાવલી : છો ખં જિનરાય, જસ નામે સઘળાં ઈતિ ઉપદ્રવ જાય; આવી ઉપના અચિરાદેવી કુખે, નિજ મુખ ઉતરતાં ચાહ સુહણાં દેખે. ૪
[ દુહા ] ભાવારથ જેહવા હસ્ય, દ્રવ્ય ભાવથી જેહ; જિનગુણ દાખું દેશથી, મતિર્મદે કહું તેહ.
ઢિાળ-તેહીજ સામેરી તથા નદૃગાર.] - ઉન્નત સિત ગજવર ચઉવિધ ધર્મ કહંત, માનું મેહ મહાગઢ, તસ શિર દેટ દિયંત; ઐરાવણુ પતિ-તતિ સેવિત ચઉગતિઅંત, તિણ હેતે પ્રથમ ગજ સુપને શુભ ચઉદત. ૧ સંયમ ભાર વહેવા ધોરી વૃષભ કહાવે, ભરતે ભવિ ક્ષેત્રે બેલિબીજ વર વાવે; જસ ઉન્નત કકુદ ઉન્નત ગોત્ર ને વંશ, સિત અમૃત મંગલ મુખ, બીજે વૃષભ અવતંસ, ૨. પરતીર્થિક થાપર પીડિત ભવિવન રાખે, એકલ મલ્લર સિંહ પરાક્રમ દાખે; પરિસહ ગજ ભેદી નહિ અસહાય અબીહ, એહ એ હોયે આવી ઈમ કહે સિંહ. ૩. દેઈ વાર્ષિક દાને જિનપદ લચ્છી લહેશે, તુજ ચાપલદૂષણ એહને સંગે મિટસ્પે; જડકટક સંગી નિજકજ ઈડિ વાસ, કરે લક્ષ્મી ચેાથે સુપને અથ વિલાસ. ૪. ત્રિભુવન શિર ધરશે જસ આણુ સુરધામ, નિજ જસભર સુરક્ષિત જગત હેયે ઉદ્દામ; એ પંચમ સુહણે છઠે શશિધર દેખે, નિકલંક હું થાઉં તુજ સુત સંગ, વિશેષે. ૫. કુવલયે મુદ દસ્ય શમચકાતપયુક્ત, હવે સમયે દિનકર મિથ્યાતિમિરવિમુક્ત; વિકમલ વિકાસે ભાનુ કહે પુષ્પદંત, તુમ સુતપરિ અમચા નિત્ય ઉદય પણું. ૬. કુલધ્વજ તુમ નંદન ધર્મવિજે સેહત, સાવિ ત્રિભુવનમાંહે એહીજ એક મહંત, ઈમ અઠ્ઠમ સુહણે ભવિકને ભાવ જણાવે હવે નવમે કુલે સુપને એમ કહાવે. ૭. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
: ૧૪૯ ધર્મ મહાપ્રાસાદ, તસ શિખરે ઠવશે આતમ નહિ વિખવા; શમે પદમ સરવર સુકૃતકજપદ ઠાવે, એ પાવન કરશે રાનમાંજલિ મંગલ ભાવે. ૮. તુજ સુતગુણ રણે ગંભીરે સુગુણ મહેઠે; થયે જાણું સેવે ખીર સમુદ્રજ મીઠે, તેહ ભર્યું મુજ નીરે હે તનુપરિભેગ, એકાદશ સુહણે માનું એ વિનતિ વેગ, ૯. વળી ભવન વિમાનાધિપ ચ દેવનકાય, સેવિત એ હા પાસે સુર સમુદાય; બારમે એ જાણે તેરમે યણનો રાશિ, ધન કંચન દેઈ કરશે ત્રિગડે વાસિ. ૧૦. જ્ઞાનાદિક ગુણમણિ દેશે ભવિને એહ, વરવારિકાધેપી પૂરવપરિગુણગેહ; નિજકર્મ ઈંધણને ધ્યાનાનલસ્ય વાલી, નિજ આતમ નિર્મલ કચનપરિ અજીયાલી. ૧૨. નિર્ધમ અગ્નિસમ વિસેવન કરિ શુદ્ધ; ચોદસમે સુહણે અષ્ટકર્મક્ષયે સિદ્ધ; ચૈદરાજની ઉપર કરશે જે અહિયાણુ, તેહ ભણિ સંપૂરણ ચૈાદ સુપન મંડાણ ૧૨. ગુણલક્ષણ લક્ષિત અતિસુંદર આકાર, જિન માતા દે દેખે સુપન ઉદાર પણ ચક્રિમાતા કાંઈક તેજે હીણુ, દેખે દઈ પદધર દઇવાર ગુણપીણ, ૧૩. કુલકરતિ શંભે કુદ્ધાર કુલમેર, કુલસુરતરુપાદપ જેહને નહિ ભવફેર, કુલ મંડણદીપક જીપક દુસમન કેડિ,ત્રિભુવન જસ ભગતિ નામશે પદ કરજેડી. ૧૪. વળી હેડી ન એહની કરતા ભુવન મઝાર, લકત્તર ચરિતે કન્ય હશે અવતાર; વળી જ્ઞાનવમળ ગુણ જેહના કહેતાં પાર; ન લહે મુખ કહેતાં જે સુરક્યુસ અવતાર. ૧૫.
[ ઢાળ ] સવસિદ્ધ વિમાનથી તવ ચરીય ઉઅરે ઉપન્ન, બહુભદ્દ દિવકસિણુ સત્તામિ દિવસ ગુણસંપન્ન, તવ રેગ સેગ વિગ વિર મારી ઈતિ શમંત, વરસથલ મંગલ કેલિકમલા ધરધરે વૈવલસંત. ૧. વરચંદ જિલ્ફતેરસવદિદિને થયે જન્મ; તા
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છો ખંs સજજરયણું ક્રિશિ કુમારી કરે સુઇકમ; તવ ચલિય આસણું રુણિય સવિહરિ ઘંટનાદે એલિ, સુરવિંદ સથે એ રુમથે રચે મજ જનકેલિ. ૨.
(ઢાળ-નાભિરાયા ઘરિ નંદન જનમીયા–એ કેશી) વિશ્વસેન નૂ૫ ઘરિ, નંદન જનમી એ તિહુયણ ભવિયણ પ્રેમશું પ્રભુમિયા એ.
[ ટક] પ્રશમિયા ચઉઠી ઈદ, લેઈ હવે મેગિરિ, સુર નદિયબીર સમીર, તિહાં ક્ષીરજલનિધિ નીર, ૧. સિંહાસણે સુરરાજ, જિહાં મલ્યા દેવ સમાજ, સવિ ઔષધિની જાત, તિહાં સરસ કમલ વિખ્યાત, ર.
[ તાલ ] વિખ્યાત વિવિધ પરિકમના એ, તિહાં હરષભર સુરભિ વર દામના એ.
ટક ] વરદામ માગધ નામ, જેહ તીર્થ ઉત્તમ કામ; તિહાં તણી માટી સર્વ, કર રહે સર્વ સુપર્વ. ૩. બાવના ચંદન સાર, અભિયોગી સુર આધકાર; મન ધરી અધિક આનંદ, અવલોકતા જિનચંદ. ૪.
[ તાલ ] શ્રી જિનચંદને સુરપતિ સવિ નહવરાવતાએ, નિજ નિજ જન્મ સુકૃતાર્થ ભાવતાએ.
[ ગેટક] ભાવતા જનમ પ્રમાણ, અભિષેક કલશ મંડાણ, સાહિ
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
ક ૧૫૧ : લાખને એક કેડિ, શત દયને પચાસ જેહિ. ૫ આઠ જાતિના તે હેય, ચઉસ સહસા જોય; ઈણિપરિ ભકિત ઉદાર, કરે પૂજા વિવિધ પ્રકાર, ૬.
[ તાલ ] વિવિધ પ્રકારના કરીય શિણગારએ ભરિય જલ વિમલના વિપુલ ભૂંગાએ.
Tટકી ભંગાર થાલ ચંગેરી, સુપ્રતિષ પ્રમુખ સુલેરી, સવિ કલસપરિમંડાણ, તે વિવિધ વસ્તુ પ્રમાણ. ૭. આરતિ મંગલ દીપ જિનરાજને સમીપ, ભગવતી ચૂણિમાંહિ, . અધિકાર એહ ઉછાંહિ. ૮
[ તાલ ] અધિક ઉછાહિસ્ય હરષ ભરી જલ ભીંજતાઓ, નવ નવ ભાતિયું ભકિતભર કી જતા.
ટક] કિજતા નાટિક રંગ, ગાજતા ગુહિર મૃદંગ, કિડકિંતિ કડતાલ, ચઉતાલ તાલ કંસાલ. ૯ શંખ પણ ભુગલ ભેરી, ઝલરી વિષ્ણુ નફેરી; એક કરે હયહયકાર, એક કરે ગજગુલાકાર ૧૦.
[ તાલ ] ગુલકાર ગરજના રવ કરે છે, પાય દુર દુર ઘુર સુર ધરે એ.
1 ટક] - સુર ઉરે અતિ બહુમાન તિહાં કરે નવનવતાન; વાર વિવિધ
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૫૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છઠ્ઠો ખંડ
જાતિ છ હૈં, જિનભક્તિ સુરતરુ ં, ૧૧, વલી કરે મગલ આઠ, એ જપન્નત્તિ પા; થય થઈ માઁગલ એમ, મન ધરી અતિ બહુ પ્રેમ. ૧૨.
[ તાલ ]
પ્રેમ સુધાષણ પુન્યની મુર સહુએ સમકિત પાષણા, શિષ્ટ સંતાષણા ઈમ બહુએ.
[ ત્રુટક !
હું પ્રેમસ્યુ... સુખ ખેમ, ઘેર આવીયા નિધિ જેમ; અત્તિશ કાર્ડિ સુવન્ન, કરિ વૃષ્ટિ રચણ નિષેન્ન, ૧૩ જિન જનની પાસે મેહલ, કરે અઠ્ઠાઈની કેલિ; નસિરે જિનગેહુ કરે મહાચ્છવ સસનહ. ૧૪.
[ ઢાળ ]
હવે રાય મહેચ્છવ કરે રસભર હુવા જન્મ પરભાત, સુરજિ સુત નયણે નિરખી હુરખીઓ તત્ર તાત; વરધવલ મંગલ ગીત ગાને સધવ ગાવે રાસ; બહુ દાને માને સુખીયા કીધા સકલ પૂગી આસ. ૧. પાંચવરણી કુસુમ વાસિત ભૂમિકા સલિત્ત, વર અગર ચંદન ધૂપ ધૂપણ છાંટયાં કુંકુમ લિત્ત, શિર સુગઢ મંડલ કાને કુંડલ, હૈયે નવસર હાર, ઇમ સયલ ભૂષણ ભૂષિતાંખર જગતજન પરિવાર. ૨. જિન જન્મ કલ્યાણક મહાચ્છવે, હુઆ ચૌદ ભુવન ઉદ્યાત, નારકી થાવર પ્રમુખ સુખીયા, સકલ મગલ હેાત; દુઃખ દુરિત ઇતિ શમત, સધળે જિનરાજ જન્મ પ્રતાપ, તિણ હેતે શાંતિ કુમાર, વીએ નામ ઇતિ આલાપ. ૩.
ઈમ શાંતિ જિનના કલશ ભણતાં હાએ મંગલમાલ, કલ્યાણ કમલાકેલિ કરતાં હુિએ લીલ વિશાલ; જિન સ્નાત્ર
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
નાત્ર પૂજા વિધિ
૨ ૧૫૩ : કરીએ હેજે તરીએ ભવસમુદ્ર અપાર, શ્રી જ્ઞાનવિમલસરી જ૫, શ્રી શાંતિ જિન જય જયકાર. ૪,
લૂણ ઉતારણું
ગાથા. • લૂણુ ઉતારે જિનવર અંગે, નિર્મળ જળ ધાર મનરંગે. ૧ર ૧ જેમ જેમ તડ લૂણુજ ફૂટે, તેમ તેમ અશુભ કર્મ બંધ-તૂટે ૨. (એ ગાથા કહી લુણ અગ્નિમાં નાખવું. પછી બીજુ લુણ લઈને નીચે પ્રમાણે બોલવું.) નયન સલૂણાં શ્રીજિનછના, અનુપમ રૂ૫ દયારસ ભીનાં-લૂ૦૩ રૂપસલુણ જિનજીનું દિસે, લાજપું લેણુ તે જળમાં પેસે-૪ ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેઈ જળ ધારા, જલણ એપવી ઉદાર-પ. જે જિન ઉપર હુમણે પ્રાણી, તે એમ થાજો લુણ પાણ-૬, (એમ કહીને લુણને જળની વાડકીમાં નાખવું. પછી હાથમાં ધૂપ લઇને).
અગર કૃણાગરુકુંદર સુગધે,ધૂપ કરીને વિવિધ પ્રબંધેલુણ૦ (એ ગાથા કહીને અગ્નિ ઉપર ધૂપ પ્રક્ષેપ )
આરતી. જય જય આરતી આદિ જિમુંદા; નાભિરાયા મ દેવીકે નિંદા.
જય૦ ૧ પહેલી આરતી પૂજા કીજે; નરભવ પામીને લહાવે લીજે.
જય૦ ૨ દુસરી આરતી દીનદયાળ - યુવા મંડપમાં જગ અજુવાળા.
જય૦ ૩
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૪.
તીસરી આરતી ત્રિભુવન દેવા સુર નર ઇન્દ્ર કરે તારી સેવા. ચેાથી આરતી ચઉગતિ ચરે; મનવાંછિત ફળ શિવસુખ પૂરે.
આવશ્યક મુક્તાવલી છઠ્ઠો પા
પંચમી આરતી પુણ્ય ઉપાયા; મૂલચંદ રિષભ ગુણ ગાયા.
જય૦ ૪
જય૦ ૫
મંગળ દીવા
દીવા૦ ૨
દીવા રે દીવા મ‘ગલિક ઢીયે; આરતી ઉતારીને બહુ ચિર'જીવે. સેહામણું ઘર પર્વ દીવાળી; અબર મેલે અમરા ખાળી. દીપાળ ભણે એણે કુલ અજવાળી; ભાવે ભગતે વિધન નિવારી. દીપાળ ભણે એણે એ કલિકાલે; આરતી ઉતારી રાજા કુમારપાલે. અમ ઘર મગલિક તુમ ધર મંગલિક; મ‘ગલિક ચતુર્વિધ સધર્ન હેાજો.
દીવા૦ ૩
ટીવ૦ ૪
દીવા પ
મગળીક દીવા ઉતાર્યા પછી નીચેના કળશ આલવા.
કાશ
જય દ
( રાગ ધનાશ્રી)
ગાયા માયા રે જિત ભવી ભાવ ધરીતે ગાયા. સમતિ શુદ્ધ કરીને સહેજે, શિવસુખ સપદ્મ પાયા રે. જિ. સ્નાત્ર મહાત્સવ વિધિ એમ કરતાં, કુમતિ મિથ્યાત્વ ગમાયા ભાવ સહિત જે જિનવર પૂજે, તસ હાથે જિનપદ પાસેા રે, જિ
દીવા૦ ૧
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
: ૧૫ : શ્રેણિક કણ સત્યકી વિદાબર, કેણિક નરપતિ રે; ઈત્યાદિક જિનપૂજ પસાથે, તીર્થકર પર પાયા રે. જિ. જેણે નરભવ શ્રાવક કુળ પામી, જિનવર ગુણ નવી ગાય જેણે જિનરાજની સેવા ન કીધી, એ જનની કાં જાયો રે. જિ. ત્રણ ભુવન મનવાંછિત પૂરણ સુરતરુ સમવડ આયે; મિથ્યા વિષ ચૂરણ પ્રભુ ધ્યાતા, સમકિત સુયશ સવારેજિ (એ પ્રમાણે કહીને પછી શાનિકળશ કરે. તે હવણના જળવડે એક કળશમાંથી અખંડ ધારાએ કુંડીમાં એક નવકાર તથા “મટી શાનિત બેલતાં કરે.)
પૂજા કરનારાઓને જરૂરી સૂચના ૧. સંસારના તમામ પાપ-વ્યાપારોને છોડવાની શરતરૂપ પ્રથમ નિસિહી કહીને દહેરાસરમાં પેસનારાઓ પછી સંસાર સંબંધી વાત કરવી નહિ, કારણ કે તેમ કરવાથી નિરિસહી કહેવાને કાંઈ અર્થ સરતો નથી. તથા પિતે કરેલી શરતને પિતે જ ભંગ કરે છે માટે દહેરાસરમાં હેઈએ ત્યાં સુધી સંસાર સંબંધી વાતને છોડી દેવી.
૨. પિતાના કપાળ ઉપર સાચવીને બરાબર જે જગ્યાએ જોઈએ તે જ જગ્યાએ ચાંલ્લો કરવાની દરકાર રાખનારા પ્રભુ
ની નાની પ્રતિમાઓની પૂજા કરતાં અંગ ઉપર પૂજા થાય છે કે અંગ બહાર થાય છે તેનું બીલકુલ ધ્યાન રાખતા નથી. અરે ! ભગવાનનું મોટું પણ કેશરથી ઢાંકી દે છે તે ઉચિત થતું નથી. તે માટે પૂરતે ખ્યાલ રાખવે.
* ૧૦ મા ખંડમાં આપેલ નવ સ્મરણમાંથી મટી શાંતિ જોઈ લેવી.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
+ ૧૫૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છઠ્ઠો ખંડ ૩. મોટા મોટા ઘાંટા પાડી બીજાના ચૈત્યવંદનને ખલેલ પહોંચાડવી નહિ પણ ધીમા અવાજે બોલવાને અભ્યાસ રાખ.
૪. દહેરાસરમાં પૂજા કરવા માટે ખેલ કપડાએ કેટલાક શરીરને પસીને તથા નાકને ગ્લેશ્ય સાફ કરે છે. તેવા હાથથી તથા ગંદા કપડાથી પૂજા કરવામાં આશાતના થાય છે. તેને પણ દરેકે ખાસ ખ્યાલ રાખવે.
પ. પૂજા કરતી વખતે રૂમાલ રાખવામાં આવે છે. તેના આઠ પડ થતા નથી, માટે ખેસ રાખ. ખેસના આઠ પડ કરી નાસિકા ઉપર બાંધવા. નાસિકા ખુલ્લી રાખવી નહિ. નાસિકાની દુર્ગધ પ્રભુ ઉપર જવાથી આશાતના થાય છે.
૬. કેટલાક લેકે માત્ર શેખને ખાતર ગંજીફ઼ાક પહેરીને પૂજા કરે છે તે ઠીક ન કહેવાય. પૂજામાં માત્ર બે કપડા રાખવાના છે. ( માંદગીના કારણે કઈ ગંજીફાક રાખી પૂજા કરે એ જુદી વાત છે.)
૭. પૂજા કરવાના કપડાથી શરીર સાફ કરવું નહિ, પણ તેને માટે જુદે ટુવાલ રાખવે.
૮. પહેલા દ્રવ્યપૂજા (અંગપૂજા) કર્યા પછી ચૈત્યવંદનરૂપ ભાવપૂજા કરવી. - ૯. સમય ઓછો હોય તે ચેડા જ ભગવાનને પૂજા કરવી પરતુ જેમ ગમે તે જગ્યાએ પૂજા કરી વેઠ ઉતારવા જેવું કરવું નહિ.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્નાત્ર પૂજા વિધિ
- ૧૫૭ :
૧૦. વા–સંચાર વિગેરે થવાની તૈયારીમાં તરત જ દહેરાસર બહાર નીકળી જવું.
૧૧. દહેરાસરમાં ત્રણુ પ્રદક્ષિણા, દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર એ રત્નત્રયીને પ્રાપ્ત કરી ચેારાસી લાખ ચેાનિના ફ્રા ટાળવા માટે દેવાય છે. દોડધામ કરી નીચુ જોયા વિના પ્રદક્ષિણા દેવાથી જીવાની હિંસા થઈ જાય છે અને તેથી ફેરા આછા થવાને બહલે અધિક ન થઈ જાય તે માટે બહુ જ ઉપયોગપૂર્વક નીચે જોઇને પ્રદક્ષિણા આપવી.
સાત પ્રકારની શુદ્ધિ
અંગ વસન મન ભૂમિકા, પૂજાપગરણુ સાર; ન્યાય દ્રવ્ય વિધિશુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર.
૧ અગશુદ્ધિ-શરીર ખરાખર શુદ્ધ થઈ રહે એટલા માપસર અચિત્ત જળથી સ્નાન કરીને કૈારા રૂમાલથી શરીરને ખરાખર લૂછવુ. તથા ન્હાવાનું પાણી ઢોળતાં જીવ-જંતુની વિરાધના ન થાય એ ધ્યાનમાં રાખવુ.
૨ વશુદ્ધિ—પૂજા માટે પુરુષાએ બે વસ્ર અને સ્ત્રીઆએ ત્રણ વસ્ત્ર તથા રૂમાલ રાખવા. પૂજા માટેના વો મુખ્યતયા સફેદ, ફાટ્યા કે બગડ્યા વગરના તથા સાંધ્યા વિનાના રાખવા. એ વઓ રેશમી હેાય તે પણ હુંમેશા ધાવા જોઇએ. તથા સુગંધિત પદાર્થાથી વાસિત કરવા જોઇએ. પૂજાના કપડા પહેરીને વગર ન્હાયેલાને કે અશુદ્ધ વસ્ત્રવાળાને અડવું નહિં. જેમ બને તેમ મનને પૂજામાં સ્થિર
૩ મનશુદ્ધિ
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૫૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી: છો ખંડ રાખવ. તથા સંસારના રગડા-ઝગતને અને ખટપટને ભૂલી જવા. પેટા વિચારમાં મનને પરાવવું નહિ. - ૪ ભૂમિશુદ્ધિ-દહેરાસરમાં કાજ (કચરો) બરાબર લીધે કે કેમ? તે જોવું. પૂજાના ઉપકરણ (સાધને) લેવા મૂકવાની જગ્યા પણ જેમ બને તેમ શુદ્ધ રાખવી. તેમ છવાકુલ ન હોય તે માટે ધ્યાન રાખવું. - ૫ ઉપકરણશુદ્ધિ-પૂજાના જોઈતા ઉપકરણે કેસરસુખડ–પુષ્પ–ધૂપ-અગરબત્તી–દીપક-ચેખા-ફળ-નૈવેદ્ય વિગેરે જેમ બને તેમ ઊંચી જાતિના તેમજ શક્તિ હોય તે પિતાના ઘરના જ વાપરવા. કળશ, ધૂપધાણા, ફાનસ, અંગલું છણું વિગેરે સાધને ખૂબ ઉજળા, ચકચકાટ રાખવા. જેમ ઉપકરણની શુદ્ધિ વધારે તેમ આલાદ વધારે આવશે અને ભાવની વૃદ્ધિ પણ વધારે આવશે.
૬ દ્રવ્યશુદ્ધિ-જિનપૂજા આદિ શુભ કાર્યમાં વપરાતું દ્રવ્ય જ ન્યાયથી પેદા કરેલું હોય તે તે શુદ્ધ દ્રવ્ય (ધન)દ્વારા ભાવની બહુ જ વૃદ્ધિ સાથ નિર્મળતા રહે છે. ( ૭ વિધિશુદ્ધિ-રનાન કરીને શુદ્ધ ઉજળા વસ્ત્ર પહેરી પૂજાના ઉપકરણે લઈ શુભ ભાવના ભાવતા જિનમંદિરે જવું. રસ્તામાં કે અશુદ્ધ વસ્તુને સ્પર્શ ન થઈ જાય તેમ રસ્તામાં કે સંસારી વ્યાપાર-ખટપટમાં ન પડાય એ દયાનમાં રાખવું તેમ ચામડાના પગરખા(જેડા) આદિ પહેરવા નહિ.
- શ્રી જિનમંદિરમાં પ્રવેશને વિધિ. દહેરાસરમાં પેસતાં પ્રથમ “નિરિસહિ” કહેવી છેટેથી
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિત્રા પૂજા વિધિ
: ૧૫ પ્રભુનું મુખ જોતાં બે હાથ ભેગા કરી મસ્તકે લગાડી “ નામે જિણાણું” બોલવું. જ્યાં પ્રદક્ષિણા ફરી શકાય ત્યાં ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેવી. પ્રદક્ષિણા ફરતા અને ફર્યા પછી દહેરાસરમાંથી આશાતના ટાળવા બનતું કરવું. પછી મૂળનાયક સન્મુખ જઈ
તુતિના શ્લેકે બોલવા પુરુષોએ પ્રભુની જમણી બાજુ અને સ્ત્રીઓએ ડાબી બાજુએ ઊભા રહેવું. સ્તુતિ બોલતી વખતે પિતાનું અધું અંગ નમાવવું. પૂજા કરનારે પિતાના પાળમાં, ગળે, છાતીએ અને નાભિએ એમ ચાર તિલક કરવા. પછી બીજી વખત “નિરિસહી” કહી દ્રવ્ય પૂજામાં જોડાવવું. દ્રવ્ય પૂજા કર્યા બાદ ત્રીજી “નિરિસહી” કહી ભાવપૂજા એટલે ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી અષ્ટપ્રકારી પૂજાનો ક્રમ. અષ્ટપ્રકારી પૂજા એટલે આઠ પ્રકારોથી શ્રી જિનેશ્વર દેવની પૂજા કરવી. એ આઠ પ્રકારોમાં પહેલા ત્રણ પ્રકારની પૂજાને અંગપૂજા કહેવાય છે, કારણ કે તે પૂજા પ્રભુના અંગને સ્પર્શ કરીને કરવાની હોવાથી તેને અંગપૂજા કહેવાય છે.
જેને શરીરમાંથી રસી ઝરતી હોય તેણે અંગપૂજા પિતાના ચંદન-પુષ્પ આદિથી બીજા પાસે કરાવવી. અગ્રપૂજા તથા ભાવપૂજા પિતે કરવી.
જલપૂજા–પ્રથમ પંચામૃતથી( દૂધ, દહીં, સાકર, ઘી અને પાણી ભેગા કરીને) શ્રી જિનપ્રતિમા આદિને ન્હવણ કરી પછી ચકખા પાણીથી ન્હવણુ કરવું. ત્રણ આંગલુછાણું પોતાના હાથે જ બહુમાનપૂર્વક કરવા. જંગલુછણ સારામાં સારી ઊંચી મલમલના રાખવા.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
× ૧૬૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : છઠ્ઠો ખડ
૧. જલપૂજાના દુહા. જલપૂજા જુગતે કરો, મેલ અનાદિ વિના; જલપૂજા કુલ ગુજ હો, માંગા એમ પ્રભુ પાસ. ૧
જ્ઞાન લશ ભરી આત્મા, સમતા રસ શ્રી જિનને નવરાવતાં, કમ હાય
મેરુશિખર નવરાવે, નવરાવે, હૈ। સુરપતિ મેરુશિખ૨૦ જન્મકાળ જિનવરજીકા જાણી, પંચ રૂપ કરી આવે ભાવે; ડા સુરપતિ મેરુશિખર૦ ૧ રતન પ્રમુખ અઢ જાતિના કળશા, ઔષધિ ચૂરણ મીલાવે, ખીરસમુદ્ર તીર્થંક આણી, સ્નાત્ર કરી ગુણુ ગાવે; હૈા સુરપતિ ૨ એણીપરે જિનપ્રતિમાર્કાન્હવણુ કરી, માધિખીજ માતુ વાવે, અનુક્રમે ગુણ રત્નાકરું ક્રસી, જિન ઉત્તમ પદ પાવે. હા સુરપતિ૦ ૩
ભરપૂર ચકચૂર. ૨
રાગ. માલાશ
આન ંદ ભર હૅવણુ કરી જિનચ',
કંચન રતન કળશ જલ ભરકે, મહેકે ખરાસ સુગંધ, સુગિરિ ઉપર સુરપતિ સઘળે, પૂજો ત્રિભુવન ઇંદ.
આનંદ૦ ૧
*
હ્રી શ્રી પરમપુરૂષાય પરમેશ્વરાય જન્મજરામૃત્યુનિવારાય શ્રીમતે જિતેદ્રાય જલ' યજામહે સ્વાહા. ( જે પૂજા હેાય તેવુ નામ બદલી આ મંત્ર ખેલવા. )
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
અષ્ટપ્રકારી પૂજન વિધિ
: ૧૬૧ ? શ્રાવક તિમ જિન —વણ કરીને, કાટે કલિમલ કંદ; આતમ નિર્મલ સબ અઘ ટારી, અરિહંત રૂ૫ અમદ.
આનંદ૦ ૨ ૨ ચંદનપૂજાને દુહે. શીતલ ગુણ જેહમાં રહ્ય, શીતલ પ્રભુમુખરંગ; આત્મ શીતલ કરવા ભણ, પૂજે અરિહા અંગ. ૩
કેશર, બરાસ, સુખડ વિગેરેથી વિલેપન પૂજા કરવી. નવ અંગે તિલક કરવા. પૂજા કરતાં નખ કેશરમાં બોળાય નહિ, અને પ્રભુને અડે નહિ તથા કેશરના છાંટા પડે નહિ એ ક્યાનમાં રાખવું. પૂજા મૌનપણે કરવી. દેહ બેલી રહ્યા પછી અંગે તિલક કરવું.
નવ અંગપૂજાના દુહા. જળ ભરી સંપુટ પત્રમાં, યુગલિક નર પૂજત; રાષભ ચરણ અંગૂઠડે, દાયક ભવજલ અંત. ૧ (પ્રભુના જમણા ડાબા અંગૂઠડે તિલક કરવું.). જાનુ બળે કાઉસ્સગ રહ્યા, વિચય દેશ વિદેશ ખડા ખડા કેવળ લહ્યું, પૂજે જાનુ નરેશ. ૨
(જમણ તથા ડાબા ઢીંચણે તિલક કરવું.) કાંતિક વચને કરી, વરસ્યા વરસી દાન કર કાંડે પ્રભુ પૂજના, પૂજે ભવિ બહુમાન. ૩
(જમણ ડાબા કાંડે તિલક કરવું.)
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક સૂકતાવલીઃ છો ખંડ માન ગયું કેય અંશથી, દેખી વિર્ય અનંત; ભુજબળે ભવજલ તય, પૂજે ખંધ મહંત. ૪
(જમણું ડાબા ખભે તિલક કરવું.). સિદ્ધશિલા ગુણ ઉજળી, લેકાતે.. ભગવંત; વસિયા તેણે કારણુ ભવી, શિરશિખા પૂજત. ૫
(મસ્તક શિખાએ તિલક કરવું.) તીર્થકર પદ પુન્યથી, ત્રિભુવન જન સેવંત; ત્રિભુવન તિલક સમા પ્રભુ, ભાલ તિલક જયવંત૬
(કપાલમાં તિલક કરવું.) સેલ પર પ્રભુ દેશના, કંઠે વિવર વલ મધુર અવનિ સુરનર સુણે, તિણે ગળે તિલક અમૂલ. ૭
(કંઠે તિલક કરવું.) હૃદય કમળ ઉપશમ બળે, બાન્યા રાગ ને રાષ; હિમ કહે વન ખંડને, હૃદય તિલક સંતેષ. ૮
(છાતીએ તિલક કરવું.) રત્નત્રયી ગુણ ઉજળી, સકલ સુગુણ વિશરામ; નાભિ કમલની પૂજના, કરતાં અવિચલ ધામ. ૯
" (નાભિએ (ડુટી) તિલક કરવું.) ઉપદેશક નવ તત્વના, તેણે નવ અંગ જિર્ણિદ; પૂજો બહુવિધ રાગશું, કહે શુભવીર મુર્ણદ. ૧૦
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
પિષ્ટપ્રકારી પૂજા વિધિ
૧૬૩ ૪ ૩ પુષ્પપૂજાને દુહે. સુરભિ અખંડ કુસુમ ગ્રહી, પૂજે ગત સંતાપ; સુમજંતુ ભવ્યાજ પરે, કરીએ સમકિત છાપ. ૩
(સરસ સુગંધીવાળા અને અખંડ પુષ્પ ચઢાવવા. નીચે પડેલ પુષ્પ ચઢાવવા નહિ).
- ૪ ધપપૂજાને દુહે.
યાન ઘટા પ્રગટાવીયે, વામ નયન જિન ધૂપ; | મિછત્ત દુર્ગધ દૂર ટળે, પ્રગટે આત્મસ્વરૂપ. ૪
(ગભારાની બહાર પ્રભુની ડાબી બાજુએ ઊભા રહી ધૂપ કરે.)
- ૫ દીપક પૂજાને દુહે. દ્રવ્ય દીપ સુવિવેકથી, કરતા દુઃખ હેય ફિક; ભાવ પ્રદીપ પ્રગટ હુએ, ભાસિત કાલેક. ૫ (પ્રભુની જમણી બાજુ ઊભા રહી દીપક પૂજા કરવી.)
૬ અક્ષતપૂજાને દુહે. શુદ્ધ અખંડ અક્ષત રહી, નંદાવર્ત વિશાલ પૂરી પ્રભુ સન્મુખ હા, ટાળી સકળ જંજાળ. ૬ (અખંડ ખાવડે સાદો અગર નંદાવર્ત સાથી કરવે.)
સાથી કરતી વખતે બેલવાના દુહા. ચિહું ગતિ ભ્રમણ સંસારમાં, જન્મ મરણ જંજાલ અષ્ટ કર્મ નિવારવા માંગું મેક્ષ ફળ સાર. ૧
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશયક મુક્તાવલી : છ ખડ
અક્ષત પૂજા કરતા થકા, સફળ કરું અવતાર કુલ માંગું પ્રભુ આગલે, તાર તાર મુજ તાર. ૨ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રના, આરાધનથી સાર; સિદ્ધશિલાની ઉપરે, હો મુજ વાસ શ્રીકાર. ૩
૭ નૈવેદ્યપૂજાને દુહે. આણાહારી પદ મેં કર્યા, વિગ્રહ ગઈ, અનંત, દૂર કરી તે દીજીયે, અણુહારી શિવ સંત. ૭
(સાકર, પતાસા, ઉત્તમ મીઠાઈ વિગેરે નૈવેદ્ય સાથિયા પર મૂકવું.)
૮ ફલપૂજાને દુહે. ઇંદ્રાદિક પૂજા ભાણ, ફલ લાવે ધરી રાગ પુરુષેત્તમ પૂછ કરી, માંગે શિવફલ ત્યાગ. ૮
(બદામ, સેપારી, શ્રીફળ અને પાકા ફળે સિદ્ધશિલા ઉપર મૂકવા.)
આ રીતે અષ્ટપ્રકારી પૂજા કર્યા બાદ ચામર વિગેરેથી પૂજા કરવી.
ચામર પૂજાનો દુહો. બે બાજુ ચામર ઢાળે, એક આગળ વજ ઉલાળે, જઈ મેરુ ધરી ઉત્સએ, ઈન્દ્ર ચોસઠ મલીયા રે, પ્રભુ પાસનું મુખડું જેવા, ભવભવના પાતિક બાવા.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૭ મો પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂઝે.
૧ નવકાર મહામંત્ર. નમો અરિહંતાણું. ૧ મે સિદ્ધાણું. ૨ નમે આયરિચાણું. ૩ મે ઉવજઝાયાણું. ૪ ન લેએ સવસાહૂણું. ૫ એસો પંચ નમુક્કાર. ૬ સવવપાવપણાસણે. ૭ મંગલાણું ચ સસિં. ૮ પઢમં હવઈ મંગલ. ૯ :
૨ પચિદિઅ. - પંચિંદિઅસંવરણે, તહ નવવિડ બંભરગુત્તિધરે, ચઉવિહ કસાયમુક્કો, ઈ આ અઠ્ઠારસગુણહિં સંજુત્ત. ૧ પંચમહવયજીત્ત, પંચવિહાયારપાલણસમજ્યે, પંચસમિએ તિગુત્તો છત્તીસગુણે ગુરુ મજઝ. ૨
૩ ખમાસમણુ. (પ્રણિપાત સૂવ) ઈચ્છામિ ખમાસમણા વંદિઉં, જાવણિજજાએ નિસાહિઆએ મયૂએણ વંદામિ.
૪ મુગુરુને શાતા–સુખપૃચ્છા. ઈરછકાર સુતરાઈ સુહદેવસિ, સુખપ શરીરનિરાબાધ,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાત ખંડ સુખસંજમયાત્રા નિર્વહે છે? સ્વામી શાતા છે? ભાતપાણીને લાભ દેજે.
૫ ઈરિયાવહિયં. ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ઈરિયાવહિયં પડિકમામિ? ઈચ્છ. ઈછામિ પડિકમિઉં. ૧ ઈરિયાવહિયાએ વિરાણાએ. ૨ ગમણુગમણે, ૩ પાણર્કમાણે, બીયક્કમણે, હરિયÆમણે,
સા-ઉસિંગ-પણુગ–દગ-મટ્ટી-મકડાસંતાણા સંકમાણે. ૪ જે મે જવા વિરાહિયા. ૫ એગિદિયા, બેઈદિયા, તેઈદિયા, ચઉરિદિયા, પંચિંદિયા, ૬ અભિયા, વત્તિયા, લેસિયા, સંઘાઈયા, સંઘટ્ટિયા, પશિયાવિયા, કિલામિયા, ઉદવિયા, ઠાણાએ ઠાણું સંકામિઆ, જીવિયાએ વવવિયા, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. ૭
૬ તસ ઉત્તરી. તસ્ય ઉત્તરીકરણેણં, પાયરિછત્તકરણેણું, વિહીકરણેણં, વિસલ્લીકરણેણં, પાવાણું કમ્માણે નિવ્વાણુઠ્ઠાએ, કામિ કાઉસ્સગં. ૮
૭ અસત્ય ઊસસિએણું. અન્નW ઊસસિએણું. નીસિએણું, ખાસિએણું છીએણું, જભાઈએણું, ઉડુએણું. વાયનિસગેણું, ભમલીએ, પિત્તમુરાએ. ૧ સુહમેહિં અંગસંચાલેહિ, સુહમેહિં એલસંચાલેહિ, સુહુમેહિ દિઠ્ઠિસંચાલેહિં. ૨ એવભાઈએહિં, આગારેહિં, અભાગે, અવિવાહિયે, હુજ મે કાઉસગે. ૩ જાવ અરિહંતાણું ભગવંતાણું નમુક્કારેણું ન પારેમિ. ૪ તાવ કાર્ય ઠાણું મોણેણું ઝાણું અષ્ણાણું સિરામિ. ૫
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
પથપ્રતિકમણાદિ સૂત્રો
: ૧૬ : ૮ લો . (નામસ્તક) લેગસ્સ ઉજજે અગરે, ધમ્મતિયૂયરે જિણે અરિહંતે કિરઈ સં, ચકવીસંપિ કેવલી. ૧ ઉસભામજિ ચ વદે, સંભવમણિંદણું ચ સુમઈ ચ; પઉમuહું સુપાસ, જિર્ણ ચ ચંદષ્પહં વંદે. ૨ સુવિહિં ચ પુષ્કૃદંત, સીયલ સિર્જાસ વાસુપુજં ચ વિમલમણુતં ચ જિર્ણ, ધમ્મ સંતિ ચ વંદામિ. ૩ કુંથું અર ચ મહ્નિ, વંદે મુણિસુવયં નમિજિણું ચ; વામિ રિટ્ટનેમિં, પાસ તહ વદ્ધમાણું ચ. ૪ એવું મને અલિથુઆ, વિહુયાયમલા પહાજરમરણા, ચકવીસપિ જિણવરા, તિયરા મે પસીયંત. ૫ કિત્તિય-વંદિય-મહિયા, જે એ લેગસ્સ ઉત્તમ સિદ્ધા, આરુષ્ણ બહિલાભ, સમાવિવરમુત્તમ દિતુ. ૬ ચંદેસુ નિમ્મલયરા, આઈઐસુ અહિયં પયાસયરા સાગરવરગંભીરા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ, ૭.
૯ કરેમિ ભંતે સૂવ. કરેમિ ભંતે ! સામાઇયં સાવજ ગં પરચખામિ. જાવ નિયમ ૨જુવાસામિ. દુવિહં તિવિહેણું મણે વાયાએ કાએણું, ન કરેમિ, ન કારમિ, તસ્ય ભંતે પડિકમાસિક નિંદામિ, ગરિહામિ, અષ્ણાણું સિરામિ.
૧ લેગસ્સને બદલે ચાર નવકાર ગણવા એ અવિધિ છે માટે સૌએ આ સૂત્ર શીખી લેવું જોઈએ. લેગસ્સ આવતો હોય તેણે તે લેગસ જ કાઉસ્સગ્નમાં ગણવે.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૬૮ :.
આવશયક મુક્તાવલી ! સાતમે ખડ ૧૦ સામાઇયવયજુરો.
(સામાયિક પારવાનું સૂત્ર) સામાઈયવયજુત્ત, જાવ મણે હેઈ નિયમસંજુરો; છિન્નઈ અસુર્હ કમ્મ, સામાઈય જત્તિ આ વારા. ૧ સામાઈયમિ ઉ કએ, સમણે ઈવ સાવ હવાઈ જહા; એએનું કારણું, બહુ સામાઈયં કુજા, ૨ સામાયિક વિધિએ લીધું, વિધિએ પાયું, વિધિ કરતાં જે કઈ અવિધિ હુએ હેય, તે સવિ હું મન-વચન-કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં.
૧૧ જગચિંતામણ. ઇરછાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છ
જગચિંતામણી જગનાહ જગગુરુ જગરખણ, જગબંધવ જગસત્યવાહ, જગભાવવિઅખણ અઠ્ઠાવયસુંઠવિઅફવ, કમ્મટ્ટવિણાસણ, ચકવીસંપિ જિણવર જયંતુ, અપડિહયસાસણું. ૧
કસ્મભૂમિહિં કમ્મભૂમિહિં, પઢમ સંઘણિ, ઉક્કોસય સત્તરિય, જિણવરાણું વિહરત લભઈ, નવકોડિહિં કેવલણ, કેડિ સહસ્સ નવ સાહુ ગમ્મ, સંપઈ જિણવર વીસ મુણિ, બિહું કેડિહિં વરનાણુ, સમણુક કેડિ સહ દુઅ, થુણિજજઈ નિચ વિહાણિ. ૨
જયઉ સામિય જયઉ સામિય, રિસહ સત્તેજિ, ઉજિત પહુ નેમિજિણ, જ્યઉ વીર સચઉરિમંડણ, ભરૂઅચ્છહિં સુણસુવય; મુહરીપાસ દુહદુરિયખંડણ, અવરવિહિં તિર્થી
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂત્રા
: ૧૬૯ :
યશ, ચહું દિસિ વિદ્ધિસિજિકવિ, તીઆણુાગયસ પય, વંદુ જિષ્ણુ સવૅવિ. ૩
સત્તાણુવઈ સહસ્સા, લખ્ખા છપ્પન્ન અન્ડ્રુ કાર્ડિ; અત્તિસય માસિઆઇ, તિઅલેએ ચેઇએ વઢે. ૪ પનરસ ફાડિ સચાઇ, કેડિ ખાયાલ લખ્યું અડવન્ના; છત્તીસ સહસ્સ અસિÛ, સાસ િખાઈ પણમામિ. ૫.
૧૨ જ કિચિ.
જ કિંચિ નામતિત્થ, સન્ગે પાયાલિ માસે લાએ; જાઈ જિષ્ણુનિબાઈ, તાઈ સવાઈ વામિ. ૧.
૧૩ નમ્રુત્યુણ ( શક્રસ્તવ. )
...
નમ્રુત્યુણું અરિહંતાણુ ભગવંતાણું. ૧ આઇગરાણું તિત્થચરાણુ. સયંસ બુદ્ધાણું. ૨ પુરિસુત્તમાણું, પુરિસસીયાણુ, પુરિસવરપુ ડરીયાણું, પુરિસવરગંધહત્થીણું. ૩ àાગુત્તમાણું, લાગનાહાણુ લેગહિયાણું, લાગપઇવાળું, લાગપજો અગરાણું, ૪ અભયદયાણું, ચમ્પ્યુદયાળુ, મર્ગદયાણુ, સરણુદયાણુ, બેહિદયાળુ. ૫ ધમ્મદયાળુ, ધમ્મદૅસીયાણું, ધમ્મનાયગાણુ, ધમ્મુસારહીશું, ધમ્મવરચાઉરંતચક્કટ્ટીણું. ૬ અપ્પહિયવરનાણુ હું સધરાણ, વિયટ્ટઋઉમાણું. ૭ જિણાણું જાવયાણુ, તિન્નાણુ તારયાણુ, બુદ્ધાણુ આહયાળુ, મુત્તાણું મેઅગાણું. ૮ સ૦૧નૂણું સવરિસીણું, સિવમયલમરુઅમણુ તમખય—મવા-માહમપુણરાવિત્તિ, સિદ્ધિગઈ નામધેય, ઠાણું સંપત્તાણું નમા જિણાણું, જિયલયાણું.. ૯
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૭૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે એક - જે આ અઈઆ સિદ્ધા, જેઅ ભવિસંતિણા એ કાલે, સંપઈ અ વટ્ટમાણું, સવે તિવિહેણ વંદામિ. ૧૦
૧૪ જાવતિ ચેઈઆઈ. જાવંતિ ચેઈઆઈ, ઉડે આ અહે આ તિરિયલેએ અક સવાઈ તાઈ વદે, ઈહ સંતે તત્થ સંતાઈ. ૧
૧૫ જાવંત કવિ સાહુ. જાવંત કેવિ સાહુ, ભરફેરવયમહાવિદેહે આ સવેસિં તેસિં પણુએ, તિવિહેણ તિરંડવિયાણું. ૧
૧૬ પરમેષ્ટિ નમસ્કાર. નમેદસિદ્ધાચાર્યોપાધ્યાયસર્વસાધુભ્યઃ
૧૭ ઉવસગહરં સ્તુત્ર. ઉવસગ્ગહરં પાર્સ, પાસે વંદામિ કમ્મઘણુમુક્ક; વિસહરવિસનિન્નાસં મંગલકલ્લાઆવાસં. ૧ વિસહરકુલિંગમંત, કંઠે. ધાઈ જે સયા મણુઓ, તસ્ય ગહેરોગમારી. દુઃજરા જતિ વિસામ. ૨ ચિઠ્ઠલે રે મંતે, તુઝ પણ વિ બહુફલે હેઈ, નરતિરિએ સુ વિ જવા, પાવંતિ ન દુખદેગર્ચા. ૩ તુહ સમ્મત્તે લધે, ચિંતામણિકપુપાયવળ્યહિએપાવંતિ અવિષેણું, આવા અયરામર ઠાણું. ૪ ઈએ સંયુઓ મહાયસ! ભત્તિરનિષ્ણરેણ હિયએણ, તા દેવ દિજ બેહિં, ભવે ભવે પાસ જિણચંદ! ૫
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચપ્રતિક્રમણાદિ સુગે
૧૮ ય વીયાય.
જય વીયરાય જગગુરુ, હાઉ મમ' તુહુ પભાવએ ભયવ; ભવનિવેએ મગાજીસારિયા ક્રિકલસિદ્ધી. ૧ લેગવિરુદ્ધચાએ, ગુરુજણુપૂઆ પરત્થકરણ ચ; સુહુગુરુજોગા તવ્યણુ, સેવણાલવમખંડા, ૨ વારિજઈ જઈવિ નિમણુ, ધણું વીયરાય તુહ સમએ; તવ મમ હુંજ સેવા, ભવે ભવે તુમ્હેં ચલણાણુ’. ૩ દુકખખએ કમ્મુખ, સમાહિમરણુ' ચ બેહિલાલે અ; સ'પજઉ મહુ એશ્મ', તુહ નાર્હ પણામકરણ, ૪ સર્વમંગલમાંગલ્ય, સકલ્યાણુકારણમ્; પ્રધાન સર્વધર્માંણાં, જૈન જયતિ શાસનમ્. ૫
કં ૧
૧૯ અરિહંતચેઇયાણું. ( ચૈત્યસ્તવ )
અરિહંતચેઇયાણુ, કરેમિ કાઉસ્સગ્ગČ. ૧ વૠણુવત્તિયાએ, પ્અણુવત્તિયાએ, સક્કારવત્તિયાએ, સમ્માણુવત્તિયાએ, એદ્ધિલાભવત્તિયાએ, નિરુવસગ્ગવત્તિયાએ., ૨સદ્ધાએ, મેહાએ, ધિઇએ, ધારણાએ, અણુપ્તેહાએ વજ્રમાણીએ, દામિ કાઉસગ્ગ ૩ ૨૦ કલાણુકદની સ્તુતિ.
કલ્રાણુકન પઢમ જિણુિં, સંતિ ત નેમિજિ સુણીં; પાસ પયાસ સુગુણુિઠાણું, ભત્તીઈ વૐ સિવિદ્ધમાણુ. ૧ અપારસ’સારસમુપાર, પત્તા સિવ” રિંતુ સુષ્ટિસાર, સને જિંદા સુરવિધ્રુવ દ્યા, કલ્રાણુવલ્લીવિસાલકા, ૨ નિૠણુમન્ગે વરાણકપ, પણાસિયાસેસ-કુવાઇષ્ટ', મયં જિણાણું સરણુ હાણું, નમામિ નિચ્ચે તિજગદ્ધાણુ. ૩ દિગેશ્મીરતુ
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૧૭૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમા ખંઢ
સારવન્ના, સરાજહત્યા કમલે નિસન્ના, વાએસિરી પુત્થયવર્ગી હત્યા, સુહાય સા અમ્હે સયા પસત્યા, ૪
૨૧ સસારદાવાની સ્તુતિ.
સંસારદાવાનલ–દાહનીર, સમેહધુલીહરણે સમીર'; માયારસાદારણ–સારસીર', નમામિ વીર ગિરિસારધીર', ૧ ભાવાવનામસુરદાનવમાનવેન, ચુલાવિદ્યાલકમલાવલિમાલિતાનિ; સ પૂરિતાભિનતલેાકસમીહિતાનિ, કામ નમામિ જિનરાજ ! પદાનિ તાનિ ૨ એધાગાધ સુપદ્મપદવી નીરપૂરાભિરામ, જીવાહિ સાવિરલલહરીસંગમાગાડદેહ; ચુલાવેલ ગુરુગમમણિસંકુલ ૬પાર, સાર વીરાગમજલનિધિ', સાદર સાધુ સેવે. ૩ આમૂલાલાલધૂલી-બહુલપરિમલાલીઢલેાલાલિમાલા, ઝંકારાાવસારામલદલકમલા-ગારભૂમિનિવાસે; છાયાસ ભારસારે વરકમલકરે તારહારાભિરામે, વાણીસદેહāડે ભવિરહવર દેહિ મે ટ્રુવિ! સાર. ૪
૨૨ પુખ્ખરવરદી. (શ્રુતસ્તવ)
પુખ્ખરવરદીવર્ડ્ઝ, ધાયઈસ ડે એ જ દીવે અ; ભરહેરવયવિદેહે, ધમ્માઈગરે નમ સામિ. ૧ તમતિમિરપડલવિન્દ્વ –સણુસ્સ સુરગણુનરિ દમહિયસ, સીમાધરસ વદે, પપ્ફાડિઅમેહજાલસ, ૨ જાઇજરામરણુસાગ-પણાસર્સ, કલાણુપુર્ખલવિસાલ-સુહાવહુસ; કે દેવદાણુવરિંદ–ગણુચિઅસ, ધમ્મસ્સ સારમુવલન્ક્સ કરે પમાય ? ૩ સિધ્ધ ભેા પયએ ણુમા જિષ્ણુમએ, નંઢી સયા સજમે, દેવ—નાગ—સુવન્ન-કિન્નરગણુ–સજ્જુ અભાવચ્ચિએ; લાગે જત્થ પટ્ટુ જગમિશ્, તેલુ મચ્ચાસુર, ધમ્મા વહેં
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સુત્રો
|ઃ ૧૭૩ : સાસઓ વિજયઓ, ધમુત્તરં વ8. ૪ સુઅલ્સ લાગવઓ, કરેમિ કાઉસગ્ગ વંદણુવત્તિયાએ.
૨૩ સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું. સિદ્ધસ્તવ) સિદ્ધાણું બુદ્વાણું, પારગયાણું પરંપરગયાણું; લગ્નમુવગયાણું, નમો સયા સવસિદ્ધાણું. ૧ જે દેવાણુ વિ દે, જે દેવા પંજલી નમસંતિ; તે દેવદેવમહિઅં, સિરસા વંદે મહાવીર. ૨ ઈકોવિ નમુક્કારે, જિશુરવસહસ વદ્ધમાણસ્સ; સંસારસાગરાએ, તારેઈનર વ નારિ વા ૩ ઉજિજતસેલસિહરે, દિખ્ખા નાણું નિસાહિઆ જરૂ; તે ધમ્મચક્રવર્દિ, અરિટ્ટનેમિં નમસામિ. ૪ ચત્તારિ અઠ્ઠ દસ દેય, વંદિયા જિણવરા ચઉવસં; પરમઠુનિદ્વિઅઠ્ઠા, સિદ્ધા સિદ્ધિ મમ દિસંતુ. ૫
૨૪ વૈયાવચ્ચગરાણું. વેયાવચ્ચગરાણું, સંતિગરાણું સમ્મદિલ્ફિયમાહિગરાણું, કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ અન્નાથ;
૨૫ ભગવાનાદિ વંદન. ભગવાનઈ, આચાર્યઉં, ઉપાધ્યાયહું, સર્વસાધુ.
૨૬ દેવસિઅ પરિક્રમણે કાઉ. ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! દેવસિઅપડિક્રમ ઠાઉં? ઈઈ સવસ્યવિ દેવસિઅ દુચિંતિમ દુભાસિઆ દુચિદ્વિઅ, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ,
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમો ખંડ - ૨૭ ઈચ્છામિ મિ. ઈચ્છામિ કામિ કાઉસગં. જે મે દેવસિઓ અઈયારે કઓ, કાઈએ વાઈએ માણસિએ, ઉસ્યુરો, ઉમ્મ, અક, અકરણિજો, દુઝાએ દુવિચિંતિઓ, અણયારે, અણિ૭િઅ, અસાવગપાઉગે, નાણે દંસણે ચરિત્તાચરિતે, સુએ સામાઈએ તિહું ગુત્તીર્ણ, ચઉહું કસાયાણું, પંચહમણુવાણું, તિહું ગુણવયાણું, ચઉન્હેં સિખાવયાણું, બારસવિહટ્સ સાવધિમ્મસ્ય, જ ખંડિએ જ વિરાહિઅં તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
૨૮ નાણુમિ નાણું મિ દંસણુમિ અ, ચરણું મિ તવંમિ તહય વરિયંમિ; આયરણે આયારે, ઈઅ એસે પંચહા ભણિએ. ૧ કાલે વિષ્ણુએ બહુમાણે, ઉવહાણે તહ અનિન્દુવણે; વંજણ અર્થ તદુભએ, અઠ્ઠવિહે નાણુમાયા. ૨ નિસ્યકિઅ નિર્દેખિ અ, નિરિવત્તિગિચ્છા અમૂઢદિઠ્ઠિ અ; ઉવવુહ થિરીકરણે, વરછલ્લ-પભાવણે અઠ્ઠ. ૩ પણિહાણગજીત્ત, પંચહિં સમિઈહિં તીહિં ગુત્તહિં, એસ ચરિત્તાયા, અવિહે હેઈનાય. ૪ બારસવિહંમિ વિ તવે, સબ્સિતરબાહિર કુલદિ ; અગિલાઈ અણજીવી, નાય સે તવાયા. પ અણસણમૂણે અરિયા, વિત્તીસંખેવણું રસચ્ચાઓ. કાયકિયેસે સંલી–ણયા ય, બન્ને તો હોઈ. ૬ પાયછિત્ત વિશુઓ, યાવચ્ચે તહેવ સજઝાએ, ઝાણું ઉસ્સગ્રેવિ અ,
૧ આ સૂત્રની જગ્યાએ આઠ નવકાર ગણવામાં આવે છે તે પણ અવિધિ છે, માટે સૌએ આ સૂત્ર કંઠસ્થ કરી લેવું જોઈએ.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂત્રેા
: ૧૭૫ :
અભ્ભિ તરએ તવા હેઈ. છ અણિશુદ્ધિશ્મ-મલિવિર, પરકમઈ જો જ ુત્તમાઉત્તો; જી જઇએ જહાથામ', નાયવા વીરિયારા. ૮
૨૯ સુગુરુ વાંદણાં*
ઇચ્છામિ ખમાસમણેા વંદિઉં, જાવણિજ્જાએ નિસીહુિઆએ, અણજાણુહ, મેં મિઉગ્ગહ', નિસીહિ, અહાકાય કાયસ ક઼ાસ", ખમણિજો લે કિલામા અપકિલ તાણું મહુસુભેણુ બે દિવસે વઈતા, જત્તા ભે, જજ્જ ચ ભે, ખામેમિ ખમાસમણા દેવસિઅ” વઇમ્મ, આવસિગ્માએ, પડિક્કમામિ ખમાસમ ણાણુ, દેવસિઆએ આસાયણાએ તિત્તીસન્નયરાએ, જ' કિંચિ મિચ્છાએ, મદુડાએ, વયદુડાએ, કાયદુકડાએ, કાહાએ, માણાએ, માયાએ, લેાભાએ, સકાલિઆએ, સન્વમિચ્છાવયારાએ, સવધમ્માઇક્કમણાએ, આસાયણાએ જો મે અઇયારે ક્ર, તસ્સ ખમાસમણા, પરિક્રમામિ નિદ્યામિ ગરિહામિ અપાણુ વાસિરામિ,
* બીજી વારના વાંદા દેતી વખતે ‘આસ્સિઆએ' એ પદ ન ખેલવું.
રાઇ પડિક્કમણામાં દિવસે વક્રતા એ વાક્યને બદલે રાઈ વઇ તા ખેલવુ', પકખી પડિક્કમણામાં ૫ખ્ખા વઇતા ખેલવુ, ચઉમાસી પડિમામાં ચમાસી વક્રતા ખેાલવું. અને સ`વચ્છરી પરિમણામાં સ’વચ્છરા વઇદ્ધતા એકલવું. આવી રીતે દેવસી પડિ અણુા માટે જ્યાં જ્યાં ટૅસિઅપ વિગેરે પદ્મ છે ત્યાં ત્યાં રાઇ વગેરે ડિમણામાં તે તે પરિમા મુજબ રાષ્ટ્ર વગેરે પાઠ ખેાલવા.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ સાતમો ખંડ
૩૦ દેવસિઅં આલેઉ, ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ! દેવસ આલઉં? ઈરછ. આ એમિ જે મે દેવસિઓ અઈઆર.
- ૩૧ સાત લાખ સાત લાખ પૃથવીકાય, સાત લાખ અકાય, સાત લાખ તેઉકાય, સાત લાખ વાઉકાય, દશ લાખ પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય, ચૌદ લાખ સાધારણ વનસ્પતિકાય, બે લાખ બેઈદ્રિય, બે લાખ તેઈદ્રિય, બે લાખ ચઉરિદિય, ચાર લાખ દેવતા, ચાર લાખ નારકી, ચાર લાખ તિર્યંચ પંચેંદ્રિય, ચૌદ લાખ મનુષ્ય, એવંકારે ચોરાશી લાખ જીવાનિમાંહે મારે જીવે જે કઈ જીવ હ હાય, હણાવ્યું હોય, હણતાં પ્રત્યે અનુમો હેય, તે સર્વે મને વચને કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
૩ર અઢાર પાપસ્થાનક. પહેલે પ્રાણાતિપાત, બીજે મૃષાવાદ, ત્રીજે અદત્તાદાન, ચોથે મિથુન, પાંચમે પરિગ્રહ, છઠે ક્રોધ, સાતમે માન, આઠમે માયા, નવમે લેભ, દશમે રાગ, અગ્યારમે દ્વેષ, બારમે કલહ, તેરમે અભ્યાખ્યાન, ચોદમે પૈન્ય, પંદરમે રતિ અરતિ, સોલમે પર પરિવાદ, સત્તરમે માયામૃષાવાદ, અઢારમે મિથ્યાત્વશલ્ય, એ અઢાર પાપસ્થાનકમાંહે મારે જીવે જે કઈ પાપ સેવ્યું હય, સેવરાવ્યું હય, સેવતાં પ્રત્યે અનુમેવું હોય તે સર્વે મને વચને કાયાએ કરી તરસ મિચ્છામિ દુક્કડં.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પંચપ્રતિકમણાદિ સૂ
:: ૧૭ . ૩૩ સતવસ્સવિ. સવસવિ દેવસિઅ દુચિંતિય, દુમ્ભાસિઅ, દુચ્ચિઠ્ઠિઓ ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ઈચ્છ. તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ.
૩૪ વંદિત્તા (શ્રાદ્ધપ્રતિકમણુ) સૂત્ર. વંદિત્ત સવસિબ્ધ, ધમ્માયરિએ આ સવસાહૂ અ; ઈચ્છામિ પડિક્કમિઉં, સાવગધમ્માઈઆરસ. ૧ જે મે વાઈઆરે, નાણે તહ દંસણે ચરિત્તે અ; સુહુ અ બાયરો વા, તે નિ ત ચ ચરિવામિ. ૨ દુવિહે પરિગ્રહેમિ સાવજે બહુવિહે અ આરંભે; કારાવણે આ કારણે, પડિક્કમે દેસિએ સવં. ૩ ૪ બદ્ધમિંદિએહિં, ચઉહિં કસાએહિં અ૫સહિં; રાગેણ વ સેણ વા, તે નિંદે ત ચ ગરિહમિ. ૪ આગમણે નિગમ, ઘણે ચંકમણે અણભેગે; અભિઓને અ નિઓને, પડિક્કમે દેસિ સવં. ૫ સંકા-કંખ-વિગિછા, પસંસ તહ સંથે કુલિંગીસુ સમ્માસઈઆરે, પડિકમે. ૬ છક્કાસમારંભે, પયણે આ પયાવણે અ જે દેસા અતદ્રા ય પરદા, ઉભયદ્રા ચેવ તે નિં. ૭ પંચહમણુ વયાણું, ગુણવયાણ ચ તિહમઈયારે; સિખાણું ચ ચહિં, પડિમેટ ૮ પઢમે
ગુરુવર્યામિ, થલગ પાણાઈવાયવિરઈએ; આયરિઅમપૂસાથે, ઇત્ય પમાયuસંગે. ૯ વહબંધછવિચ્છેએ, અઈભારે ' ભત્તાણવુએએ; પઢમવયસ્સઈઆરે, પડિમેટ ૧૦ બીએ અણુ
૧ રાઈઅ, ૫ખીય, ચઉમાસીય, સંવછરીય જે પ્રતિક્રમણ હેય ત્યાં તે બોલવું. વંદિતામાં પણ એમ જ સમજવું.
-
૧૨
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૧૭૮ :
આવશયક મુક્તાવલી ઃ સાતમે ખs વયંમિ, પરિથલગઅલિઅવયણવિરઈએ, આયરિઅમપૂસાથે, ઇત્ય પમાયસંગેણું. ૧૧ સહસા રહસ દારે, મોસુવએસે આ કુલેહે અ; બીઅવયસઈઆરે, પડિક્કમે. ૧૨ તઈએ અણુ વયંમિ, થલગપરદ વકરણવિરઈએ; આયરિઅમપસાથે, ઈલ્થ પમાય૫સંગેણું. ૧૩ તેના હડમ્પઓગે, તપડિરૂ વિરુદ્ધગમણે અ; કુડતુલ કૂડમાણે, પડિકમે. ૧૪ ચઉલ્થ આણુ વયંમિ, નિર્ચ પરદારગમણુવિરઈઓ, આયરિઅમપસાથે, ઈ પમાયસ્પેસંગેણું. ૧૫ અપરિગહિઆ ઈતર, અણુગવિવાહ તિવઆશુરાગે;. ચઉલ્યવયસઈઆરે, પડિક્કમે ૧૬ ઈત્તો અણુવએ પંચમંમિ, આયરિઅપ્પસર્ષ્યામિ પરિમાણપરિછેએ, ઈર્થી પમાય પસંગેણું. ૧૭ ધણધન્ન-પિત્ત-વષ્ણુ-રૂપસુવને આ કુવિઅપરિમાણે દુપયે ચઉ૫યંમિય, પડિક્કમે. ૧૮ ગમણસય પરિમાણે, હિસાસુ ઉ અહે આ તિરિપંચ; પુ િસઈઅંતરદ્ધા, પઢમંમિ ગુણવએ નિંદે. ૧૯ મજમિ આ મંસંમિ અ, પુરૂં અ ફલે આ ગંધમલે અ; વિભાગપરિભેગે, બીયમિ ગુણવએ નિં. ૨૦ સચિત્ત પડિબ, અપિલ દુપોલિએ ચ આહારે; તુલસહિભખણયા, પતિકકમે૨૧ ઈંગાલી-વણ-સાડ-ભાડી-ડી સુવએ કર્મા; વાણિજજ ચેવ દંત-લખ-રસ-કેસ-વિસવિસર્યા. ૨૨ એવું ખુ અંતપિલ્લણ, કમ્મ નિä છણું ચ વટાણું સરદહ-તલાયસ, અસઈપોસ ચ જિજજા. ૨૩ સસ્થગ્નિ-મુસલજંતગર્તણુકદ્દે મંત-મૂલ-ભેસજે; દિને દવાવિએ વા પડિકોમે૨૪ ન્હાણુ-વટ્ટણ–વજ્ઞગ-વિલવણેસ-વ-રસ–ગ છે; વસ્થાસણ-આભરણે, પડિકોમેડ ૨૫ કંદપે કુઈએ, મહરિ
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચપ્રતિકમણાદિ સૂરા - અહિગરણ ભેગાઈરિને દંડમ્મિ અણુઠ્ઠાએ, તઈયંમિ ગુણવએ નિદે. ૨૬ તિવિહે દુપ્પણિહાણે, અણુવઠ્ઠણે તહા સઈવિહુણે, સામાઈય વિતકએ, ૫૮મે સિખાવએ નિદે. ૨૭ આણવણે પેસવણે, સદે રૂવે આ પુગલખેવે; દેસાવગાસિઅંમિ, બીએ સિખાવએ નિં. ૨૮ સંથારૂચારવિહીપમાય તહ ચેવ અશુભેએપિસહવિડિવિવરીએ, તઈએ સિખાવએ નિ. ૨૯ સચિત્તે નિખિવણે, પિહિણે વલએસ મછરે ચેવ; કાલાઈકકમાણે, ચઉથે સિકખાવએ નિં. ૩૦ સુહિએસ અ દુહિએસુ અ, જા મે અસંજએસુ અણુકંપા રાગેણુ વ દેસણ વ, તે નિંદે તં ચ ગારિવામિ. ૩૧ સાહુનું સંવિભાગ, ન કએ તવ-ચરણ-કરણજુનેસુ સંતે ફાસુઅદાણે, તે નિંદે તે ચ ચરિવામિ. ૩૨ ઈહલેએ પરાએ, અવિઅ– મરણે આ આસંસપગે; પંચવિહે આઈઆરે, મા મજરું હુજ મરણું તે. ૩૩ કાણુ કાઈઅક્સ, પડિકકમે વાઈલ્સ વાયાએ; મણસા માણસિઅસ્પ, સવસ વાઈઆરસ. ૩૪ વંદણ-વય-સિખાગા-વેસુ સન્ના-કસાય–દંડસુ, ગુત્તીસુ આ સમિઈસુ અ, જે અઈઆર અ ત નિદે. ૩૫ સમ્મદિદ્ધિ છે, જઈ વિ હુ પાવં સમાયરે કિંચિ; અપે સિ હેઈ બધે, જેણુ ન નિદ્ધધર્સ કુણઈ. ૩૬ તંપિ હું સપડિક્કમણું, સપરિવ સઉત્તરગુણું ચ; ખિÍ ઉવસામઈ વાહિ વ સુસિખિઓ વિજે. ૩૭ જહા વિસ કુઠ્ઠગચં, મંત-મૂલવિસારયા, વિજા હણંતિ મંતહિં, તે તે હવઈ નિવિસં. ૩૮ એવં અડ્ડવિહે કમ્મ, રાગદેસસમજિજઅં; આ અંતે અ નિંદતે, ખિપ્પ હણઈ સુસાવએ. ૩૯ કયા વિ.મણુસ્સો, આલેઈઅ નિંદિની
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુસાવલી : સાતમે ખ8 ગુરુસગા; હેઈ અઈરેગલ , હરિઅભણવ ભારવહે. ૪૦ આવાસણ એએણ, સાવ જઇવિહુ બહુરએ હેઈ, દુખાણ મંતકિરિ, કહિ અચિરણ કાલેણ. ૪૧ આલોયણ બહુવિહા, ન ય સંભરિઆ પરિક્રમણકાલે મૂલગુણ-ઉત્તરગુણે, તે નિઃ તં ચ ગરિહામિ. કર તસ્ય ધમ્મક્સ કેવલિપન્નતમ્સ, અશુફિઓમિ આરાણાએ, વિરએમિ વિરાણાએ, તિવિહેણ પડિ.
, વંદામિ જિણે ચઉવસં. ૪૩ જાવંતિ ચેઈઆઈ, ઉદ્દે અ અહે આ તિરિઅલેએ એક સવાઈ તાઈ વદે, ઈહ સંતે તત્થ સંતાઈ ૪૪ જાવંત કેવિ સાહ, ભરફેરવયમહાવિદેહ ; સોવેસિં તેસિં પણુએ, તિવિહેણ તિરંડવિયાણું. ૪૫ ચિરસંચિય-પાવપણાસણિઈ, ભવસયસહસ્ર મહણીએ; ચઉવીસ જિણવિણિગાયકવાઈ, વેલંતુ મે દિઅહા. ૪૬ મમ મંગલમરિહંતા, સિદ્ધા સાહુ સુજં ચ ધીમે સમ્મદિઠ્ઠી દેવા, રિંતુ સમાહિં ચ બહિં ચ. ૪૭ ડિસિદ્ધાણું કરણે, કિરાણમકરણે પડિક્કમણું; અસદહણે આ તહા, વિવરિઅ પરૂવાએ અ. ૪૮ ખામેમિ સવજીવે, સવે જીવા ખમંતુ મે; મિત્તી મે સહવભૂસુ, વેર મજઝ ન કેણઈ. ૪૯ એવમહં આલઈએ, નિદિ ગરહિએ દુગંછિએ સમ્મ, તિવિહેણ પડિકકતે, વામિ જિણે ચઉવીસ. ૫૦
૩પ અવકિઓ. ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! અશુદ્ધિઓમિ અભિંતર દેવસિઅ ખામેઉં? ઈરછ, ખામેમિ દેવસિએ, જે કિંચિ, ૧ સવારના બાર વાગ્યા સુધી રાઈ કહેવું.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રતિક્રમણાદિ સૂત્રા
૨:૧૮૧૨
અપત્તિ, પરંપત્તિ, ભત્તે, પાણે, વિષ્ણુએ, વૈયાવચ્ચે, ચલાવે, સંલાવે, ઉચ્ચાસણું, સમાણે, અંતરભાસાએ, વિભાસાએ, જ' કિંચિ મઝ વિષ્ણુયપરિહીશું, સુહૂમ વા ખાચર વા તુબ્સે જાણુહ અહ' ન યાણુામિ, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ ૩૬ આયરિય વજએ.
આયરિય ઉવજઝાએ, સીસે સાહશ્મિએ કુલગણે અ; જે મે કંઈ કસાયા, સવે તિવિહેણુ ખામેમિ. ૧ સવસ સમણુસ'ધમ્સ, ભગવએ અંજિલ કર્મ સીસે; સવ* ખમાવઇત્તા, ખમામિ સવસ અહય’પિ. ૨ સવસ જીવરાસિસ્ટ, ભાવએ ધમ્મનિદ્ધિઅ નિયચિત્તો, સબ્વ' ખમાવઇત્તા, ખમામિ સવસ અયપિ. ૩ ૩૭ નમેાસ્તુ વમાનાય
ઇચ્છામા અણુસé, નમા ખમાસમણાણુ’, નમાઽડુ સિદ્ધા– ચાŕપાધ્યાયસ સાધુભ્યઃ નમાઽસ્તુ વધુ માનાય, સ્પર્ધા માનાય ક્રમા; તયાવાસાક્ષાય, પરાક્ષાય શ્રુતીર્થિનાં, ૧ ચેષાં વિકચારવિ'ઢરાજ્યા, જ્યાયઃ ક્રમકમલાવલિ' ધા; સદñરિતિ સંગત" પ્રશસ્ય, કથિત સ ંતુ શિવાય તે જિને ́દ્રાઃ ૨ કષાયતાપાર્જિત તુનિવૃત્તિ, કરાતિ ચૈા જૈન-સુખાંમુદદ્દગતઃ, સ શુક્રમાસે ભવવૃષ્ટિસન્નિભે, ધાતુ તુષ્ટિ મયિ વિસ્તરા ગિરામ, ૩ ૩૮ વિશાલલાચન.
વિશાલલેાચનદલ, પ્રાદ્યન્દ્વ'તાંશુકેસર'; પ્રાતરજિને દ્રશ્ય, મુખપદ્મ પુનાતુ વઃ, ૧ ચેષામભિષેકકમ કૃત્વા, મત્તા હર્ષોંશાત્ સુખં સુરૅ'દ્રા; તૃણુમપિ ગણુય'તિ નૈવ નાક, પ્રાતઃ
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
:૧૮૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમા ખ
સંતુ શિવાય તે જિને་દ્રા: ૨ કલ કનિમ્મુ ક્તમમુક્તપૂર્ણ ત, કૃત શ ુગ્રસન સદદય; અપૂ ચંદ્ર જિનચંદ્રભાષિત, દિનાગઢે નૌમિ અજૈન મસ્કૃત. ૩
૩૯ શ્રુતદેવતાની સ્તુતિ.
સુયદેવયાએ કરેમિ ક્રાઉસગ્ગ, અન્નત્ય ઊસસિએશ, સુદેવયા ભગવઈ, નાણાવરણીયકમ્મસ ધાય; તેસિ' ખવેઉ સયય', જેસિ' સુઅસાયરે ભત્તી. ૧
૪૦ ક્ષેત્રદેવતાની સ્તુતિ.
ખિત્તદેવયાએ કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, અન્નત્ય ઊસિએણુ, જીસે ખિત્તે સાહૂ, દસણુ-નાણેહિ ચરણુસદ્ધિએહિ; સાહ'તિ મુખ્મગ્ગ, સા દેવી હરઉ દુરિઆઈ
૪૧ કમલદલ સ્તુતિ.
કમલદલ–વિપુલનયના, કમલમુખી કમલગભ સમગોરી; કમલે સ્થિતા ભગવતી, દદાતુ શ્રુતદેવતા સિદ્ધિ
૪૨ અઠ્ઠાઇજેસુ-મુનિવદન.
અઠ્ઠાઇસુ દીવસમુદ્દેષુ, પનરસસુ કમ્મભૂમિસુ; જાવ ત કેવિ સાહુ, યહરણુ-ગુરુચ્છ-પઢિગ્ગહુધારા, પંચમહવયધારા, અડ્ડારસસહસ્સ-સીલંગધારા, અપ્પુયાયારચરિત્તા; તે સવે સિરસા મણુસા મર્ત્યએણ વંદ્યામિ
૧ આ સ્તુતિ સ્ત્રીએએ શ્રુતદેવતાની સ્તુતિને બદલે કહેવાની છે.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સરો
૧ ૧૮૩ ૪ ૪૩ વરક્તક. (૧૭૨ જિનસ્તુતિ) વરકનક-શંખ-વિદ્રુમ-મરકત-ઘનસબ્રિભ વિગતમહં; સપ્તતિશત જિનાનાં, સમરપૂજિત વંદે. ૧
૪૪ લઘુશાંતિ સ્તવ. શાંતિ શાંતિનિશાંત, શાંત શાંતાશિવં નમકૃત્ય; તેતુ શાંતિનિમિત્ત, મંત્રપદે શાંત તમિ. ૧ એમિતિ નિશ્ચિતવચસે, નમો નમો ભગવતે હેતે પૂજા શાંતિજિનાય જયવતે, યશરિવને સ્વામિને દમિનાં. ૨ સકલાતિશેષકમહા-સંપત્તિસમન્વિતાય શસ્યાય; ઐકય પૂજિતાય ચ નમે નમઃ શાંતિદેવાય. ૩ સમર-સુસમૂહ -રવામિકસંપૂજિતાય ન જિતાય; ભુવનજનપાલનેવત-તમાય સતત નમસ્તસ્મૃ. ૪ સર્વદુરિતૌઘનાશન-કરાય સવશિવપ્રશમનાય; દુષ્ટગ્રહ-ભૂત-પિશાચ-શાકિનીનાં પ્રમથનાય. ૫ યસ્યતિ નામમંત્ર–પ્રધાન વાકપગકૃતતા વિજ્યા કુતે જનહિત-મિતિ ચ નુતા નમત તે શાંતિ. ૬ ભવતુ નમતે ભગવતિ, વિજયે સુજયે પરાપરિજિતે; અપરાજિત જગત્યાં, જયતીતિ જયાવહ ભવતિ. ૭ સર્વ સ્થાપિ ચ સંઘસ્ય, ભદ્ર-કલ્યાણ-મંગલપ્રદ; સાધુનાં ચ સદા શિવ-સુતુષ્ટિ-પુષ્ટિપ્રદે છયાઃ ૮ ભવ્યાનાં કૃતસિધેિ, નિવૃત્તિનિર્વાણુજનનિ સવાનાં; અભયપ્રદાનનિરd, નમેષ, સ્વસ્તિપ્રદે તુઢ્યું. ૯ ભક્તાનાં સૂનાં, શુભાવહ નિત્યમુઘતે દેવી; સમ્યગુછીનાં ધૃતિ-પતિ-મતિ-બુદ્ધિપ્રદાનાય. ૧૦ જિનશાસનનિરતાનાં, શાંતિનતાનાં ચ જગતિ જનતાનાં; શ્રીસંપ–કીર્તિ-યશે–વદ્ધતિ જય વિ! વિજયસ્વ. ૧૧ સલિલા-નલ-વિષ-વિષધર-દુષ્ટગ્રહ
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે ખંડ રાજ-રોગ-રણબયત રાક્ષસ-રિપુગણ-મારી-ચીતિ-ધાપદાદિલ્યા. ૧૨ અથ રક્ષ રક્ષ સુશિવ, કુરુ કુરુ શાંતિ ચ કુરુ કુરુ સતિ; તુષ્ટિ કુરુ કુરુ પુષ્ટિ, કુરુ કુરુ વસ્તિ ચ કુરુ કુરુ વં. ૧૩ ભગવતિ ગુણવતિ શિવશાંતિ, તુષ્ટિ પુષ્ટિ સ્વરસ્તીહ કુરુ કુરુ જનાના, એમિતિ નમે નમે હું હી હું હ યઃ ક્ષઃ હું ફુટ ફુ સ્વાહા ૧૪ એવં યજ્ઞામાક્ષરપુરસ્સર સંતુલા જ્યા દેવી; કુરુતે શાંતિ નમતાં, નમે નમઃ શાંત તમૈ. ૧૫ ઈતિ પૂર્વસૂરિદર્શિત–મંત્રપદવિદર્શિતઃ સ્તવઃ શાંતઃ સલિલાદિ-ભયવિનાશી, શાંત્યાદિકરઢ ભક્તિમતાં. ૧૬ યશ્ચનં પઠતિ સદા, શણતિ ભાવથતિ વા યથાયોગ; સહિ શાંતિપદં યાયાત્, સૂરિક શ્રીમાનદેવ. ૧૭ ઉપસર્ગઃ લયં યાંતિ, છિદ્યતે વિજ્ઞવલ્લય, મન પ્રસન્નતામતિ, પૂજ્યમાને જિનેશ્વરે. ૧૮ સર્વમંગલમાંગલ્ય, સર્વકલ્યાણકારણે પ્રધાન સર્વધર્માણ, જેન જયતિ શાસન. ૧૯
૪પ ચઉસાય. ચઉકસાય-પડિમલ્લલ્લુરાણુ, દુજયમયણબાણમુસુમૂરણુ સરસપિયંગુવનુ ગયગામિલ, જયઉ પાસુ ભુવણરયસામિઉ. ૧ જયુ તણુકંતિકડમ્પસિદ્ધિઉ, સેહઈ ફણિમણિ-કિરણાલિદ્ધઉ, નવજલહરતડિ@યલછિ3; સે જિણુ પાસુ પયચ્છઉ વંછિઉ. ૨
- ૪૬ ભરફેસરની સક્ઝાય. ભરફેસર બાહુબલી, અભયકુમારો ઢઢણુકુમારે સિરિએ અણિઆઉત્ત, અઈમુત્ત નાગદત્તો અ. ૧ મેસજજ
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૮૫ :
પગપ્રતિકમણુપતિ લિભદો, વયરરિસિ નડિસેણ સિંહગિરી; કયવને આ સુકેસલ, પુંડરીએ કેસિ કરકંડ. ૨ હg વિહg સુદંસણ, સાલ મહાસાલ સાલિભદો અ; ભલે દસણભદ્દો પસન્નચંદે આ જસભો. ૩ જંબુહુ વંકચૂલે, ગયસુકુમાલે અવંતિસુકુમાલે ધને ઇલાપત્તો, ચિલાઈપુ અ બાહુમુણ. ૪ અજગિરિ અજરખિ અ, આજ સુહથ્થી ઉદાય મણગે; કાલયસૂરિ સંબે, પજજુને મૂલદે અ. ૫ પભો વિહુકુમારે, અદકુમારે દઢપહારી અ સિજેસ કૂરગડૂ અ, સિજજૈભવમેહકુમારે અ. ૬ એમાઈ મહાસત્તાક દિનુ સુવું ગુણગહિં સંજુત્તા; જેસિં નામગહણે, પાવપબંધા વિલય નંતિ. ૭ સુલસા ચંદનબાલા, મરમા મયણરેહા દમયંતી, નમયાસુંદરી સયા, નંદા ભદ્દા સુભદ્રા ય. ૮ રાયમાં રિસિદત્તા, પઉમાઈ અંજ સિરીદેવી, જિદ્દે સુજિ મિગાવઈ, પભાવઈ ચિલ્લણદેવી. ૯ બંભી સુંદરી રૂપિણી, રેવઈ કુંતી સિવા જયંતી ય; દેવઈ દવઈ ધારણ, કલાઈ પુફચૂલા ય. ૧૦ પઉમાવઈ ય શેરી, ગંધારી લખમણ સુસીમા ય; જંબુવઈ સભ્યભામા, રૂપિણિ કહઠ્ઠ મહિસીએ. ૧૧ જખા ય જખદીન્ના, ભૂઆ તહ ચેવ ભૂદીન્ના ય; સેણું વેણ રેણુ, ભયણુઓ યૂલિભદ્રસ્સ. ૧૨ ઈચ્ચાઈ મહાસઈએ, જયંતિ અકલંક સીલકલિઆએઅજજવિ વજઈ જાસિં, જસ પડહે તિહુએણે સયલે. ૧૩
૪૭ મહ જિસુણુંની સક્ઝાય. - મન્ડ જિણાણું આણું, મિષ્ટ પરિહરહ ધરહ સમ્મત્ત; છવિહ-અવસ્સયંમિ, ઉજજુ હેઈ ઇદિવસં. ૧ પવેસુ પિસહવયં, દાણું સીલ તો આ ભાવે અ; સજઝાય નમુક્કારે,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૧૮૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમા ખાં પરાવયારા આ જયણા અ. ૨ જિષ્ણુ જિષ્ણુથુણ, ગુરુથુખસાહસ્મિશ્માણુ વચ્છલ'; વવહારસ ય સુદ્ધી, રહેજત્તા તિત્થજત્તા ય. ૩ ઉવસમ ત્રિવેગ સવર, ભાષાસમિઈ છજીવ કરુડ્ડા ય; ધમ્મિઅજણુસ’સુગ્ગા, કરણુક્રમે ચરણુપરિણામે ૪ સ`ઘેવરિ બહુમાળેા, પુત્યયલિહણું પભાવા તિથે, સાણ કિચમેઅ', નિચ્ચ સુગુરુવએસેણું પ
૪૮ તીર્થંવદના.
સકલ તીથ વંદું કર જોડ, જિનવર નામે મંગલ કાડ; પહેલે સ્વગે લાખ મંત્રીશ, જિનવર ચૈત્ય નમુ” નિશિ. ૧ ખીજે લાખ અટ્ટાવીશ કહ્યાં, ત્રીજે ખાર લાખ સહ્યાં; ચેાથે સ્વગે અડલખ ધાર, પાંચમે વંદું લાખ જ ચાર. ૨ છઠ્ઠ સ્વગે સહસ પચાસ, સાતમે ચાલીશ સહસ પ્રાસાદ; આઠમે સ્વગે છ હજાર, નવ દશમે વંદું શત ચાર. ૩ અગ્યાર બારમે ત્રણશે' સાર, નવ ચૈવેયકે ત્રણશે' અઢાર, પાંચ અનુત્તર સવે મલી, લાખ ચારાશી અધિકા વી. ૪ સહસ સત્તાણુ ગ્રેવીશ સાર, જિનવર-ભુવનતણેા અધિકાર; લાંખા સે જોજન વિસ્તાર, પચાસ ઊંચાં બહાંતેર ધાર. ૫ એક સા એશી બિમ પરિમાણુ, સભા સહિત એક ચૈત્ય જાણ; સેાકાડ બાવન કેાડ સંભાલ, લાખ ચારાણુ સહસ ચો'આલ, ૬ સાતશેં ઉપર સાઠ વિશાલ, સવિ મિત્ર પ્રણમુ ત્રણ કાલ; સાત કાડ ને મહેાંતેર લાખ, જીવનપતિમાં દેવળ એક સેા એંશી બિંબ પ્રમાણ, એક એક ચૈત્યે સખ્યા જાણુ; તેરશે કાડ નેવ્યાશી કાડ, સાઠ લાખ વંદું કર
લાખ. ७
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂત્ર જેડ. ૮ બત્રી ને ઓગણસાઠ, તિરછીલેકમાં ચૈત્યને પાઠ ત્રણ લાખ એકાણું હજાર, ત્રણશે વીશ તે બિંબ જુહાર. ૯ વ્યંતર તિષીમાં વળી જેહ, શાશ્વતા જિન વંદું તે; અષભ ચંદ્રાનન વારિણ, વર્ધમાન નામે ગુણસે. ૧૦ સમેતશિખર વંદુ જિન વીશ, અષ્ટાપદ વંદું વીશ; વિમલાચલ ને ગઢ ગિરનાર, આબુ ઉપર જિનવર જુહાર. ૧૧ શંખેશ્વર કેસરિયે સાર, તારગે શ્રી અજિત જુહાર; અંતરીક વરકરણ પાસ, જીરાવલે ને થંભણ પાસ. ૧૨ ગામ નગર પુર પાટણ જેહ, જિનવર ચિત્ય નમું ગુણગેહ, વિહરમાન વંદુ જિન વીશ, સિદ્ધ અનંત નમું નિશદિશ. ૧૩ અઢી દ્વીપમાં જે અણગાર, અઢાર સહસ શીલાંગના ધાર પંચ મહાવ્રત સમિતિ સાર, પાળે પળાવે પંચાચાર. ૧૪ બાહ્ય અત્યંતર તપ ઉજમાળ, તે મુનિ વંદું ગુણમણિમાળ; નિત નિત ઊઠી કીર્તિ કરું, જીવ કહે ભવસાયર તરૂં. ૧૫
૪૯ સ્નાતસ્યાની સ્તુતિ. સ્નાતસ્યાપ્રતિમસ્ય મેરુશિખરે, શગ્યા વિશે: શશવે, રૂપાલેકનવિસ્મયાહતરસ-શ્વાત્યા બ્રમચક્ષુષા ઉત્કૃષ્ટ નયનપ્રભાધવલિત, ક્ષીરાદાશંકયા; વ યસ્ય પુનઃ પુનઃ સ જયતિ
શ્રીવર્ધમાને જિનઃ ૧ હંસાંસાહતયઘરેણુકપિશ, ક્ષીરાણવભૂતિઃ કુંભૈરપ્સરસાં પધરભરઃ પ્રસ્પર્ષિભિઃ કાંચનૈઃ રેલાં મંદરરત્નશિલશિખરે, જન્માભિષેકઃ કૃતા, સર્વે સર્વસુરાસુરેશ્વરગણરતેષાં નતે હું ક્રમાન. ૨ અહંદુવન્નપ્રસૂતં ગણધરરચિત દ્વાદશાંગ વિશાલ, ચિત્ર બહુવર્ણયુક્ત મુનિગણવૃષભૈર્ધારિત
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૮૮ *
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે ખંડબુદ્ધિમઘુભિઃ મેક્ષાગારભૂત વતચરણફ, ભાવપ્રદીપ ભાત્યા નિત્યં પ્રપદ્ય કૃતમહમખિલ, સર્વલકંકસાર. ૩ નિષ્પ કવ્યામનીલઘુતિમલસદશં, બાલચંદ્રભૉં માં ઘંટારણ પ્રતમદજલ, પૂરયંત સમંતા; આરૂઢે દિવ્યનાગ વિચરતિ ગગને, કામદ: કામરૂપ, યક્ષઃ સર્વાનુભૂતિર્દિશતુ મમ સદા સર્વકાર્યેષ સિદ્ધિ. ૪
૫૦ ભુવનદેવતાની સ્તુતિ. ભુવણદેવયાએ કરેમિ કાઉસગ્ગ, અન્નત્ય ઊસિએણું જ્ઞાનાદિગુણયુતાનાં, નિત્ય સ્વાધ્યાયસંયમરતાનાં વિદધાતુ ભુવન. દેવી, શિવ સદા સર્વસાધુનાં. ૧
૫૧ ક્ષેત્રદેવતાની સ્તુતિ. ખિદેવયાએ કરેમિ કાઉસ્સગં. અન્નાથ ઊસસિએણું યસ્યા ક્ષેત્રે સમાશ્રિત્ય, સાધુભિઃ સાધ્યતે ક્રિયા; સા ક્ષેત્રદેવતા નિત્યં, ભૂયાન્ન સુખદાયિની. ૧
પર સકલાર્વત. સકલાપ્રતિષ્ઠાન-અધિકાને શિવઢિયા, ભૂર્ભવાસ્વસ્ત્રયીશાન-માહિત્ય પ્રણિદામહે. ૧ નામાકૃતિદ્રવ્યભાવૈ, પુનતસ્ત્રિજગાજન ક્ષેત્રે કાલે ચ સર્વમિન્નઈતઃ સમુપામહે. ૨ આદિમ પૃથિવીનાથ-માદિમ નિષ્પરિચર્ડ આદિમ તીર્થનાથં ચ,
ભસ્વામિનં રતુમડ. ૩ અર્વતમજિત વિશ્વ-કમલાકરભાસ્કર અગ્લાનકેવલાદર્શ–સંક્રાંતજગત તુવે. ૪ વિશ્વભવ્યજનારામકલ્યાતુલ્યા જયંતુ તાર, દેશનાસમયે વાચા, શ્રીસંભવજગત્પતે.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂરે ' ' ૫ અનેકાંતમતાધિ-સમુલાસનચંદ્રમા, દદ્યાદમંદમાનંદ, ભગવાનભિનંદન, ૬ ઘુસસ્કિરીટશાણ-ત્તેજિતાંધિનખાવલિ ભગવાન સુમતિસ્વામી, તને ત્વષિમતાનિ વ. ૭ પદ્મપ્રભમલેદેહ-ભાસઃ પુણ્તુ વઃ શ્રિય, અંતરંગરિમથને, કે પાપાવિવારૂા. ૮ શ્રીસુપાર્શ્વજિનંદ્રાય, મહેંદ્રમહિતાંશ્રયે નમતુવર્ણસંઘ-ગગનભોગભાસ્વતે. ૯ ચંદ્રપ્રભપ્રાચંદ્ર-મરીચિનિચ qલા મૂર્તિમંતસિતધ્યાન-નિમિતેવ શ્રિયે તું વદ ૧૦ કરામલકવદુવિશ્વ, કલયનું કેવલશિયા અચિંત્યમાહાસ્યનિધિ, સુવિવિધતુ વા. ૧૧ સત્તાનાં પરમાનંદ-મંદદનવાંબુદા, સ્યાદવાદામૃતનિશ્ચંદી, શીતલઃ પાતુ વે જિન. ૧૨ ભવરગાર્તાજેતૂના-મગદંકારદર્શન, નિઃશ્રેયસશ્રીરમણ, શ્રેયાંસઃ શ્રેયસેતુ વ૨ ૧૩ વિશ્વોપકારકીભૂત-તીથકુકર્મનિર્મિતિ, સુરાસુરનરેઃ પૂ, વાસુપૂજ્યઃ પુનાતુ વ. ૧૪ વિમલસ્વામિને વાચ, કતકલ્લેદાદરા, જયંતિ ત્રિજગચેતે-જલનમંત્યહેતવઃ. ૧૫ સ્વયંભૂરમણસ્પર્ધિ કરુણરસવારિણ, અનંતજિદગંતાં વા, પ્રયજીતુ સુખશ્રિયં. ૧૬ કલ્પદ્રુમધમણ-મિષ્ટપ્રાણી શરીરિણામ; ચતુધ ધર્મદેાર, ધર્મનાથમુપાશ્મહે. ૧૭ સુધાસોદરવાત્રના–નિર્મલીકૃતદિમુખ; મૃગલમા તમ શાંત્યે, શાંતિનાજિતુ વ. ૧૮ શ્રી કુંથુનાથ ભગવાન, સનાડતિશયત્કિંભિક સુરાસુરનનાથાના-મેકનાથsસ્તુ વઃ શ્રિયે. ૧૯ અરનાથસ્તુ ભગવાંચતુથરન રવિ ચતુર્થ પુરુષાર્થથી-વિલાસ વિતતુ વા. ૨૦ સુરાસુરનરાધીશ-મયૂરનવવારિદં; કર્મદ્રભૂલને હસ્તિ-મë મલિમલિટુમ. ૨૧ જગન્મહામોહનિદ્રા-પ્રભૂષસમયમં; મુનિસુવ્રતનાથસ્ય, દેશના વચન તુમ. ૨૨ લુકતે નમતાં મૂર્તિ,
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૧૯. .
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે ખ નિમલીકાકારણું વારિપ્લવ ઇવ નમે, પરંતુ પાદનખાંશવા. ૨૩ યદુવંશસમુદ્દેદુ, કર્મકક્ષહુતાશન અરિષ્ટનેમિર્ભગવાન, ભૂયા વરિષ્ટનાશન ૨૪ કમઠ ધરણેકે ચ, ચિત કર્મ કુવતિ, પ્રભુતુલ્યમવૃત્તિ, પાર્શ્વનાથઃ શ્રિયેસ્તુ વા. ૨૫ શ્રીમતે વીરનાથાય, સનાથાયાત્ભુતઝિયા મહાનંદસોરાજ-મરાલાચાહતે નમઃ ૨૬ કુતાપરાધેડપિ જને, કૃપા મંથરતારયે ઇષદુબાષ્પાદ્રિા, શ્રીવીરજિનનેત્ર. ૨૭ જયતિ વિજિતાન્યતેજાર, સુરાસુરાધીશસેવિતઃ શ્રીમાન; વિમલસ્ત્રાસવિરહિત-, બ્રિભુવનસૂડામણિર્ભગવાન્ ૨ વીરઃ સર્વસુરાસુરેંદ્રમહિને, વીર સુધાઃ સંશ્રિતા વીરેણુભિવતઃ વકર્મનિચ વીરાય નિત્ય નમ વીરાતીર્થમિદં પ્રવૃત્તમતુલં, વીરસ્ય ઘેર તપો વીર શ્રીધૃતિકીર્તિકાંતિનિચયઃ શ્રી વીર ! ભદ્ર દિશ. ૨૯ અવનીતલગતાનાં કૃત્રિમાકૃત્રિમાનાં, વરભુવનગતાનાં દિવ્યવૈમાનિકાનાં, ઈહ મનુજકુતાનાં દેવરાજચિંતાનાં, જિનવરભવનાનાં ભાવતેડું નમામિ. ૩૦ સર્વેષાં વેધસામાઘ– માદિમ પરમેષ્ઠિનું દેવાધિદેવ સર્વજ્ઞ, શ્રી વીર પ્રણિદામહે. ૩૧ રેડનેકભાજિતેન્દ્રિતમહા-પાપપ્રદીપાનલે દેવ સિદ્ધિવવિશાલહત્યા–લંકારહારેપમઃ દેડછાદશદેષસિંધુરઘટા-નિર્ભોપંચાનને ભવ્યાનાં વિદધાતુ વાંછિત ફલ શ્રીવીતરાગે જિન૩૨ ખાતેsષ્ટાપદપર્વતે ગજપદક, સમેતશિલાભિધક શ્રીમાન રૈવતક પ્રસિદ્ધમહિમા, શત્રુંજયે મંડપ વૈભારઃ કનકાચલે
દગિરિ, શ્રીચિત્રકૂટાદય-તત્ર શ્રી ઋષભદયે જિનવરાર, કરંતુ તે મંગલમ. ૩૩
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂત્રો
૧લા : શ્રાવક પાક્ષિકદિ અતિચાર (મોટા) નાણુંમિ દંસણુમિ અ, ચરણુંમિ તવંમિ તહ ય વિરિચંમિ, આયરણે આયારે, ઈય એસો પંચહા ભણિએ. ૧ - જ્ઞાનાચાર દર્શનાચાર ચારિત્રાચાર તપાચાર વિચાર, એ પંચવિધ આચારમાંહિ અને જે કોઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ સૂમ બાદર જાણતાં અજાણતાં હુએ હૈય, તે સવિ હું મન, વચન, કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
તત્ર જ્ઞાનાચારે આઠ અતિચાર, કાલે વિષ્ણુએ બહુમાણે, ઉવહાણે તહ અ નિહુવણે વંજણ અસ્થ તદુભએ, અઠ્ઠવિહે નાણમાયા. ૧ - જ્ઞાન કાલવેળાએ ભ ગ નહીં, અકાળે ભણે. વિનયહીન, બહુમાનહીન, ચોગઉપધાનહીન, અનેરા કન્ડે ભણી અને ગુરુ કહ્યો. દેવગુરુ વાંદણે પડિકકમાણે, સઝાય કરતાં, ભણતાં, ગણતાં કૃડે અક્ષર કાને માત્રાએ અધિકે ઓછો ભ. સૂત્ર કૂડું કહ્યું, અર્થ ફૂડે કહ્યો, તદુભય કુડાં કહ્યાં, ભણીને વિચાર્યા. સાધુતણે ધર્મે કાજે અણુઉદ્ધયે, દાંડે અણુપડિલેશે, વસતિ અણધ, અણુપસે, અસઝાય અજઝાયમાંહે શ્રી દશવૈકાલિક પ્રમુખ સિદ્ધાંત ભા ગયે
* માસી તથા સંવછરી પ્રતિક્રમણમાં અતિચાર બોલતા પક્ષ - દિવસને બદલે માસી દિવસ તથા સંવછરી દિવસ બોલવું.
૧ સૂત્ર અને અર્થ. ૨ ઉપાશ્રય, ૩ ગોહનદિ ક્રિયા વડે સિદ્ધાંત ભણાવવામાં પ્રવેશ કર્યા વિના.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૧ર :
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ સાતમો શ્રાવકતણે ધર્મ વિરાવલિ, પડિકમણ, ઉપદેશમાળા પ્રમુખ સિદ્ધાંત ભ ગયે. કાળવેળા કાજે અણુઉદ્ધયે પલ્યો. જ્ઞાનેપગરણ-પાટી, પથી, ઠવણ, કવણું, નેકારવાળી, સાપડા, સાપડી દસ્તરી, વડી, એળિયા પ્રમુખ પ્રત્યે પગ લાગે, થુંક લાગ્યું. કે કરીને અક્ષર માં, "એશીસે ધર્યો, કહું છતાં આહાર નિહાર કીધે. જ્ઞાનદ્રવ્ય ભક્ષતાં ઉપેક્ષા કીધી. પ્રજ્ઞાપરાધે વિણા, વિણસતે હવે. છતી શક્તિએ સારસંભાળ ન કીધી. જ્ઞાનવંત પ્રત્યે દ્વેષ મત્સર ચિંતા , અવસા આશાતના કીધી. કેઈ પ્રત્યે ભણતા ગણતાં અંતરાય કીધે. આપણું જાણપણાત ગર્વ ચિંત. મતિજ્ઞાન, શ્રતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન, કેવળજ્ઞાન–એ પંચવિધ જ્ઞાનત અસહણ કીધી. કેઈ તતડે બેબડે હસ્તે વિતકશે. અન્યથા પ્રરૂપણ કીધી. જ્ઞાનાચાર વિષયિઓ અને જે કંઈ અતિચાર પક્ષ દિવસ. ૧
દર્શનાચારે આઠ અતિચાર, નિસંકિય નિકકેખિય, નિવિ. તિમિરછા અમૂઢદિઠ્ઠી અ, ઉવવૂહ થિરીકરણે, વચ્છલ્લભાવણે અદ્ર. ૧
દેવગુરુધર્મતણે વિષે નિઃશંકપણું ન કીધું, તથા એકાંત નિશ્ચય ન કીધે. ધર્મ સંબંધી ફળતણે વિષે નિઃસંદેહ બુદ્ધિ ધરી નહીં. સાધુ-સાદવનાં મલમલિન ગાત્ર દેખી દુગર છા નિપજાવી. કુચારિત્રીયા દેખી ચારિત્રીયા ઉપર અભાવ હુઓ.
૧ આચાર્યના ચરિત્ર. ૨ દફતર. ૩ ચોપડે. ૪ લખેલા કાગળના વીંટા. ૫ ઓશીકે. ૬ ઝાડે. ૭ ઓછી સમજને લીધે. ૮ નાશ કર્યો. ૯ ઉપેક્ષા કરી.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂત્રે
? ૧૯૩
મિથ્યાત્વતણી પૂજા પ્રભાવના દેખી મૂઢષ્ટિપણું કીધું. તથા સંઘમાંહે ગુણવતતણું અનુપર્બહણ કીધી. અસ્થિરીકરણ, અવાત્સલ્ય, અપ્રીતિ, અભક્તિ નિપજાવી; અબહુમાન કીધું. તથા દેવદ્રવ્ય, ગુરુદ્રવ્ય, જ્ઞાનદ્રવ્ય, સાધારણ દ્રવ્ય, ભક્ષિત ઉપેક્ષિત પ્રજ્ઞાપરાધે વિણસ્યાં, વિણસતાં ઉવેખ્યાં. છતી શક્તિએ સારસંભાળ ન કીધી, તથા સાધમિક સાથે કલહ કર્મબંધ કીધે. અધોતી, અષ્ટપડ મુખકાશ પાખે દેવપૂજા કીધી. બિંબ પ્રત્યે વાસકુંપી, ધૂપધાણું કલશતણે ઠબક લાગે. બિંબ હાથથકી પાડયું. ઊસાસ-નિઃસાસ લાગે. દેહરે ઉપાશ્રયે મલશ્લેષ્માદિક લેહ્યું. દેહરામાંહે હાસ્ય, ખેલ, કેલી, કુતુહલ, આહાર, નિહાર કીધાં. પાન, સેપારી. ૩નિવેદીયાં ખાધાં. અઠવણાયેરિયા હાથથકી પાડ્યા, પડિલેહવા વિસાય. જિનભવને ચોરાશી આશાતના, ગુરુ-ગુરુ પ્રત્યે તેત્રીશ આશાતના કીધી હોય. ગુરુવચન તહત્તિ કરી પાપડિવર્યું નહીં. દર્શનાચાર વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસ. ૨
ચારિત્રાચારે આઠ અતિચાર, પણિહાણ ગજુત્ત, પંચહિં સમિઈહિં તીહિં ગુનાહિં, એસ ચરિત્તાયારે, અદવિહે હેઈ નાય. ૧
ઇસમિતિને અણજયે હિંડ્યા. ભાષાસમિતિ-તે સાવદ્ય વચન બોલ્યા. એષણસમિતિ–ઉતૃણ, ડગલ, અન્ન પાણી અસૂ
૧ ગુણની પ્રશંસા ન કરી. ૨ સમ્યક્ત્વથી પડતાને સ્થિર નહીં કરે તે. ૩ નૈવેદ્ય ૪ સ્થાપનાચાર્ય. ૫ સ્વીકાર્યું. ૬ ઘાસ. ૭ અચિત્ત, માટીનાં ઢેફાં.
૧
.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૧૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમો ખંe ઝતું લીધું. આદાનભંડમત્તનિખેવણસમિતિ–તે આસન, શયન, ઉપકરણ, માતરું પ્રમુખ અણુપુંછ છવાકુળ ભૂમિકાએ મૂકયું લીધું. પારિકાપનિકાસમિતિને મળ, મૂત્ર, શ્લેષ્માદિક અણપુંજી જવાકુળ ભૂમિકાએ પરઠવ્યું. અનેગુમિ-મનમાં આરૌદ્ર ધ્યાન ધ્યાયાં. વચનગુપ્તિ-સાવદ્ય વચન બોલ્યાં. કાયમુસિ–શરીર અણુપડિલેહ્યું હલાવ્યું, અણપુંજે બેઠા. એ અષ્ટ પ્રવચનમાતા તે સાધુત ધમેં સદૈવ અને શ્રાવકતણે ધમેં સામાયિક સિહ લીધે રૂડી પેરે પાન્યા નહીં. ખંડણ વિરાધના હુઈ, ચારિત્રાચાર વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ સૂક્ષમ બાદર જાણતાં અજાણતાં હુએ હેય, તે સવિ હું મને વચને કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. ૩
વિશેષતઃ શ્રાવકતણે ધર્મ શ્રીસમ્યફ મૂળ બાર વત સમ્યકત્વતણ પાંચ અતિચાર. સંકા કંખ વિગિરછા, શંકાશ્રી અરિહંતતણ બળ, અતિશય, જ્ઞાનલક્ષમી, ગાંભીયદિક ગુણ, શાશ્વતી પ્રતિમા, ચારિત્રીયાનાં ચારિત્ર શ્રી જિનવચનતણે સદેહ કીધે. આકાંક્ષા-બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ્વર, ક્ષેત્રપાળ, ગેગ, આસપાલ પાદરતા, ગોત્રદેવતા, ગ્રહપૂજા, વિનાયક, હનુમંત, સુગ્રીવ, વાલી, નાહ ઈવમાદિક દેશ, નગર, ગામ નેત્ર, નગરી પશુઆ દેવ દેહરાના પ્રભાવ દેખી રેગ આતંક કષ્ટ આવે ઈહલોક પરલેકાર્થે પૂજ્યા માન્યા. સિદ્ધ વિનાયક જીરાલાને માન્યું, ઈરછયું. બૌદ્ધ, સાંખ્યાદિક, સંન્યાસી, ભરડા, ભગત, લિંગિયા, જોગીયા, જેગી દરવેશ
૧ નાગદેવ-સપં. ૨ દિશા પાલ. ૩ દેવી. ૪ ગણેશ. ૫ જુદા જુદા. કે અન્યમતિ દેવિશેષ, ૭ બ્રાહ્મણ. ૮ વેશધારી. ૯ ફકીર.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂત્ર
૪ ૧૫ : અનેરા દર્શનીયાત કણ મંત્ર ચમત્કાર દેખી પરમાર્થ જાણ્યાવિના ભૂલાવ્યા મોહ્યા. કુશા શીખ્યાં. સાંભળ્યાં. શ્રાદ્ધ, સંવછરી, હોળી, બળેવ, માહિ પુનમ, અજાપડ, પ્રેતબીજ, ગોરીત્રીજ, વિનાયકાથ, નાગપંચમી, ઝીલણ છઠ્ઠી શીલ સાતમી, ધ્રુવ આઠમી, નૌલી નવમી, અહવા દશમી, વ્રત અગ્યારશી, વત્સ બારશી, ધનતેરશી, અનંત ચઉદશી, અમાવાસ્યા આદિત્યવાર, ઉત્તરાયણ નેવેદ્ય કીધાં, નદક, યાગ, લેગ ઉતારણ કીધાં, કરાવ્યાં, અનુમેઘાં. પીપળે પાણી ઘાલ્યાં, ઘલાવ્યાં. ઘર બાહિર ક્ષેત્રે, ખલે, કુવે, તળાવે, નદીએ કહે, વાવીએ, સમુદ્ર, કુડે, પુણ્ય હેતુ નાન કીધાં, કરાવ્યાં અનુમોઘાં, દાન દીધાં ગ્રહણ, શનિશ્ચર, માહ માસે નવરાત્રીએ નાહ્યા. અજાશુના ઉથાપ્યા અનેરાં વ્રત વતેલાં કીધાં, કરાવ્યાં, વિતિગિચ્છાધર્મસંબંધીયા ફળતણે વિષે સંદેહ કીધે. જિન અરિહંત ધર્મના આગર, વિપકારસાગર, મોક્ષમાર્ગના દાતાર, ઈસ્યાગુણભણી ન માન્યા, ન પૂછ્યા. મહાસતી, મહાત્માની ઈહલેક પરલેક સંબંધીયા ભેગવાંછિત પૂજા કીધી, રેગ આતંક કષ્ટ આવે ખીણ વચન ભંગ માન્યા. મહાત્માના ભાત, પાણુ, મલ શભાતણી નિંદા કીધી. કુચારિત્રિયા દેખી ચારિત્રિયા ઉપર કુભાવ હુઓ. મિથ્યાત્વીતણ પૂજા પ્રભાવના દેખી પ્રશંસા કીધી, પ્રતિ માંડી દાક્ષિણ્ય લાગે તેહને ધર્મ મા કીધે, શ્રીસમ્યકત્વ વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦
પહેલે સ્થલપ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર વહ બંધ "છવિચ્છેએ દ્વિપદ ચતુષ્પદ પ્રત્યે રીસવશે ગાઢ ઘાવ ઘાલે,
૧ અજાણુ માણસે એ સ્થાપેલાં એવાં. ૨ આકર. ૩ પ્રહાર.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક ૧૯૬૯
આવશ્યક મુકતાવલી સાતમે ખંડ ગાહે બંધને બાંધે, અધિક ભાર ઘા, નિલંછન કર્મ કીધાં, ચારા-પાણતણી વેળાએ સારસંભાળ ન કીધી. લહેણે દેહણે કિણહી પ્રત્યે લંઘાવ્યા. તેણે ભૂખે આપણે જમ્યા. કન્ડે રહી મરા. બંદીખાને ઘલા સન્યા ધાન્ય તાવડે નાખ્યા, દળાવ્યા. ભરડાવ્યા, શોધી ન વાવય. ઈધણ છાણાં અણુશેણાં બાળ્યાં; તે માંહિ સાપ, વિંછી, ખજૂરા, સરવળા, માંકડ, જુઆ, ગિગડા, સાહતા મુઆ, દુહવ્યા, રૂડે સ્થાનકે ન મૂક્યા, કીડી-મકોડીનાં ઇડાં વિહ્યાં, લીખ ફેડી. ઉદેહી, કડી, મકડી ઘીમેલ, કાતરા, ચૂડેલ, પતંગિયાં, દેડકાં. અલસિયાં ઈયલ, કુંતા, ડાંસ, મસા, બગસરા, માખી, તીડ, પ્રમુખ જીવ વિશુક્યા. માળા હલાવતાં ચલાવતાં પંખી, ચકલાં, કાગતણું ઈડાં ફાડ્યા. અનેરા એકે દ્રિયાદિક છવ વિણસ્યા, ચાંપ્યાં, દુહવ્યા. કાંઈ હલાવતાં ચલાવતાં પાણી છાંટતાં, અનેરાં કાંઈ કામકાજ કરતાં અનિર્વસપણું કીધું. જીવરક્ષા રૂડી ન કીધી. સંખારે સુકાવ્યું. રૂડું ગલાણું ન કીધું, અણગળ પાણી વાવયું, રૂડી જયણ ન કીધી. અણુગળ પાણીએ ઝીલ્યા, લુગડાં જોયાં, ખાટલા ઉતાવડે નાંખ્યા, ઝાટક્યા, છવાકુલ ભૂમિ લીંપી, વાશી ગાર રાખી, દળણે, ખાંડ, લીંપણે રૂડી જયણું ન કીધી. આઠમ ચૌદશના નિયમ ભાંગ્યા. ધુણ કરાવી. પહેલે સ્થલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦ ૧
બીજે સ્થૂલ મૃષાવાદવિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર. સહસા રહસદારે સહસાકારે કુણહી પ્રત્યે અજુગતું આળ અભ્યા
૧ કર્યો. ૨ તડકે. 8 પકડતાં. ૪ નિદયતા. ૫ નાહ્યા. ૬ તડક. '૭ કલંક,
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂત્ર
૩ ૧૯૭ ૪ ખ્યાન દીધું, ‘વદારા મંત્ર-ભેદ કીધે. અનેરા કુણહીને મંત્ર, આલેચ, મર્મ પ્રકા. કુણહીને અનર્થ પાડવા કૂડી બુદ્ધિ દીધી, કૂડે લેખ લખે, કૂડી શાખ ભરી. થાપણ કી. કન્યા, ગૌ, ઢેર, ભૂમિ સંબંધી લહેણ દેણે વ્યવસાયે વાદ વઢવાત કરતાં મટકું જૂઠું બોલ્યા. હાથ પગતળું ગાળી દીધી, કડકડા મડ્યા, મર્મવચન બેલ્યા. બીજે સ્થલ મૃષાવાદવિરમણ વ્રત વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦ ૨
ત્રીજે સ્થૂલ અદત્તાદાનવિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર. તેના હડપ્પગેટ ઘર બાહિર ક્ષેત્ર, ખલે પરાઈ વસ્તુ અણુમેકલી લીધી, વાવરી, રાઈ વસ્તુ વહેરી.૪ ચાર ધાડ પ્રત્યે સંકેત કીધે, તેહને પસંબલ દીધું, તેહની વસ્તુ લીધી, વિરુદ્ધ રાજ્યાતિક્રમ કીધે. નવા પુરાણા, સરસ વિરસ, સજીવ નિર્જીવ વસ્તુનાં ભેળસંભેળ કીધાં, ફૂડે કાટલે, તેલ, માને, માપે વહેય. દાણચોરી કીધી કુણહીને લેખે વિરાં. સાટે લાંચ લીધી. ફૂડ કહે કાઢયે. વિશ્વાસઘાત કીધે, પરવચના કીધી. પાસિંગ કૂડાં કીધાં. દાંડી ચઢાવી. લકે ટકે કૂડાં કાટલાં માન માપાં કીધાં. માતા પિતા, પુત્ર, મિત્ર, કલત્ર વંચી કુણહીને દીધું. જુદી ગાંઠ કીધી. થાપણ ઓળવી. કુણહીને લેખે પલે એ ભૂલવ્યું, પડી વસ્તુ એળવી લીધી, ત્રીજે સ્થૂલ અદત્તાદાન વિરમણ વ્રત વિષયિઓ અનેરો જે કોઈ અતિચાર પક્ષ૦ ૩
૧ પિતાની સ્ત્રીની છાની વાત પ્રગટ કરી. ૨ થાપણ ઓળવી. ૩ હાથ ભાંગે, પગ ભાંગે એમ કહ્યું. ૪ ખરીદ કરી. ૫ ભાતું-મદદ. ૬ છેતર્યો. ૭ સ્ત્રી. ૮ ઠગીને.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
+ ૧૯૮૪
આવશ્યક મુક્તાવલી સાતમો અંક એથે વધારાસતેષ, પરસ્ત્રીગમન વિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર. અપરિગ્રહિયા ઈતર૦ અપરિગૃહીતાગમન ઈત્વપરિગૃહીતા ગમન કીધું. વિધવા, વેશ્યા, પરસ્ત્રી, કુલાંગના, સવદારા શકતણે વિષે દૃષ્ટિવિયસ કીધે. સરાગ વચન બેલ્યાં. આઠમ ચૌદશ, અનેરી પર્વતિથિના નિયમ લઈ ભાંગ્યા. ઘરઘરણ કીધાં, કરાવ્યાં. વર વહુ વખાયા. કુવિકલ્પ ચિંતવ્ય. અનંગક્રીડા કીધી. સ્ત્રીનાં અંગોપાંગ નિરખ્યાં. પરાયા વિવાહ જેડ્યા. ઢીંગલા ઢીંગલી પરણાવ્યાં. કામગત વિષે તીવ્ર અભિલાષ કીધે. અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર, અનાચાર સુહણે સ્વપ્નાંતરે હુઆ. કુસ્વપ્ન લાધ્યાં. નટ, વટ, શું હસું કીધું, ચોથે સ્વદારાસતેષ વ્રત વિષયિઓ અનેરો જે કઈ ૪
પાંચમે પરિગ્રહ પરિમાણવ્રતે પાંચ અતિચાર. ધણધન્નખિતવણ્ય, ધન, ધાન્ય, ક્ષેત્ર, પવાસ્તુ, રૂપ્ય, સુવર્ણ, કુ, દ્વિપદ, ચતુષ્પદ–એ નવવિધ પરિગ્રહણ નિયમ ઉપરાંત વૃદ્ધિ દેખી મૂછ લગે સંક્ષેપ ન કીધે. માતા, પિતા, પુત્ર, તણે લેખે કીધે. પરિગ્રહ પરિમાણ લીધું નહીં, લેઈને ૫ઢયું નહીં, પઢવું વિસાચું, અલીધું મેણું, નિયમ વિસાય. પાંચમે પરિ. ગ્રહ પરિમાણ વ્રત વિષધિઓ અને જે કોઈ અતિચાર પક્ષ દિવસ. ૫
છદ્દે દિપરિમાણવ્રતે પાંચ અતિચાર. ગમગુરૂ ઉ પરિ ૧ વેશ્યાગમન. રથડા કાળ માટે પગારથી કોઇએ રાખેલ સ્ત્રી સાથે ગમન. 8 નાતરું, પુનર્લગ્ન, વિધવાવિવાહ. ૪ અંગાવડે વ્યવહાર વિરુદ્ધ કામક્રીડા કરી. ૫ ઘર-ઘરવખરી વગેરે. ૬ ત્રાંબુ, પિત્તળ વગેરે ધાતુઓ. ૭ સંભાયું.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિકમણાદિ સૂત્ર માણે) ઊર્વદિશ, અદિશિ, તિર્યચક્રિશિએ જાવાઆવવાતણું નિયમ લઈ ભાંગ્યા. અનામેગે વિસ્મૃત લગે અધિક ભૂમિ ગયા. પાઠવણી આઘીપાછી મોકલી. વહાણ વ્યવસાય દીધા. વર્ષાકાળે ગામતરુ કીધું. ભૂમિકા એક ગમા સંક્ષેપી બીજી ગમા વધારી. છઠું દિગપરિમાણ વ્રતવિધિઓ અનેરા જે કઈ અતિચાર પક્ષ૦ ૬
સાતમે ભેગપગ વિરમણવ્રતે ભેજન આશ્રી પાંચ અતિચાર અને કહુંતી પંદર અતિચાર, એવું વીશ અતિચાર. સચિત્ત પડિબદધેસચિત્ત નિયમ લીધે અધિક સચિત્ત લીધું. અપકવાહાર, દુપકવાહાર, તુરછૌષધિતણું ભક્ષણ કીધું. ઓળા, ઉંબી, પિક, પાપડી ખાષાં.
સચ્ચિદવવિગઈ–વાણુહલવસ્થકુસુમેસુ? વાહણરાયણ વિલેણુ, અંભદિસિન્હાણુભૉસ. ૧
એ ચૌદ નિયમ દિનગત રાત્રિગત લીધા નહીં, લેઈને ભાંગ્યા. બાવીશ અભક્ષ્ય, બત્રીશ અનંતકાયમાંહિ આદુ, મૂલા, ગાજર, પિંડ, પિંડાળું, કચરે, સૂરણ, કુળી આબલી, ગળે, વાઘરડાં ખાધાં. વાશી કઠોળ, પિળી, રોટલી, ત્રણ દિવસનું એદન લીધું. મધુ, મહુડાં, માખણ, માટી, વેંગણ, પીલુ, પીચુ, પંપોટા, વિષ, હિમ, કરહા, ઘોલવડા, અજાણ્યાં ફળ, ટીંબરુ, ગંદા, મહેર, બળ અથાણું, “આંબલ બેર, કાચું મીઠું, તિલ, ખસખસ, કોઠિંબડાં ખાધાં. રાત્રિભૂજન કીધાં. લગભગ વેળાએ વાળુ કીધું. દિવસ વિણ ઊગે શીરાવ્યા તથા T 1 અજાણુતાં. ૨ મોકલવાની વસ્તુ. ૩ કર્ણકાચી-કુમળી. ૪ ખાટાં.
-
-
-
-
-
- -
-
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૦૦ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમો ખંડ કર્મતઃ પંદર કમદાન. ઈગલકમ્મ, વણકમમે, સાડિકમે, ભાડિકમે, ફેડીકમે, એ પાંચ કર્મ, દંતવાણિજે, લખવાણિજજે, રસવાણિજે, કેસવાણિજે, વિસવાણિજે, એ પાંચ વાણિજ્ય. જતપિત્તણકમે, નિë છણકમે, દવગિટાવણયા, સર-દહ-તલાયસેસણયા, આસપાસણયા, એ પાંચ સામાન્ય, એ પાંચ કર્મ, પાંચ વાણિજ્ય, પાંચ સામાન્ય. એવં પંદર કર્માદાન બહુ સાવઘ, મહારંભ, ઉરાંગણ, લીહાલાર કરાવ્યા. ઈંટ નિભાડા પકાવ્યા. ધાણી, ચણા, પકવાન્ન કરી વેચ્યા. વાશી માખણ તવાળ્યા. તિલ વહાર્યા, ફાગણ માસ ઉપરાંત રાખ્યા. દલી કીધે. અંગીઠા કરાવ્યા. શ્વાન, બીલાડા, સૂડા, સાલડી પડ્યા. અનેરાં જે કાંઈ બહુ સાવદ્ય ખર કર્માદિક સમાર્યા. વાશી ગાર રાખી, લીંપણેગુંપણે મહારંભ કીધો. અણશોધ્યા ચૂલા સંધૂક્યા, ઘી, તેલ, ગોળ, છાસતણું ભાજન ઉઘાડા મૂયાં. તે માંહિ માખી, કુંતિ, ઉંદર, ગરોળી પડી, કીડી ચડી તેની
જ્યણું ન કીધી. સાતમે ભેગપગવિરમણ વ્રત વિષય અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦ ૭
આઠમે અનર્થદંડ વિરમણ વ્રતે પાંચ અતિચાર. કંદપે કુકકુઈએ. કંદર્પ લગે વિટણ, હાસ્ય, બેલ, કુતુહુલ કીધાં. પુરુષ સ્ત્રીના હાવભાવ, રૂ૫, શૃંગાર, વિષયરસ વખાણ્યાં. રાજકથા, ભક્તકથા, દેશકથા, સ્ત્રીકથા કીધી. પરાઈ તાંત" કીધી, તથા પૈશૂન્યપણું કીધું, આર્ત-રૌદ્રધ્યાન ધ્યાયાં, ખાંડા, કટાર,
૧ રંગાવવાનું કામ. ૨ કયલા. ૩ સળગાવ્યા. ૪ ભોજન સંબંધી કથા. ૫ વાત. ૬ ચાડીયાપણું.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સ્ત્રા
: ૨૦૧ :
કાશ, કુહાડા, ૧૫, ૧૬ખલ, રકુશલ, અગ્નિ, ઘર'ટી, કનિસાહ, દાતરડાં પ્રમુખ અધિકરણ જમેલી દાક્ષિણ્ય લગે માગ્યાં આપ્યાં, પાપાપદેશ કીધેા. અષ્ટમી ચતુર્દશીએ ખાંડવા દળવાતણા નિયમ ભાંગ્યા. મુખરપણા લગે અસબદ્ધ વાય આલ્યા. પ્રમાદાચરણુ સેવ્યાં. અંઘાળે, નાથું, દાતણે, પગાઅર્થે, ખેલ', પાણી, તેલ છાંટ્યાં. ઝીલણે ઝીલ્યા. જુગટે રમ્યા, હિંચાળે હિંચ્યા. નાટક પ્રેક્ષણુક જોયાં. કણ, કુવસ્તુ, ઢાર લેવરાવ્યા, કશ વચન શ્યા. આક્રોશ કીધા. અબેલા લીધા. કડકડા માડ્યા, મસર ધર્યાં, ૧॰સ ભેડા લગાડ્યા. શ્રાપ દીધા, ભેંસા, સાંઢ, હુડુ,‘૧ કૂકડા, શ્વાનાદિક ૧૨થ્થુ ઝર્યાં, અઝતાં જોયાં. ખાદિ લગે અદેખાઈ ચિંતવી. માટી, મીઠું', કણુ, કપાશીયા કાજ વિષ્ણુ ચાંપ્યા; તે ઉપર બેઠા. ૧૩આલી વનસ્પતિ ખુંદી. સૂઇ, શસ્ત્રાદિક નિપજાવ્યાં. ઘણી નિદ્રા કીધી. રાગદ્વેષ લગે એકને ઋદ્ધિ પરિવાર વાંછી, એકને મૃત્યુહાનિ વાંછી. આઠમે અનંદ વિરમણુ ત વિષયિ અનેશ જે કાઇ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦ ૮
નવમે સામાયિક વ્રતે પાંચ અતિચાર, તિવિહે દુપ્પણિહાણે સામાયિક લીધે મને ૧૪આહટ્ટ હટ્ટ ચિંતવ્યું. સાવદ્ય વચન ઓલ્યા. શરીર અણુપડિલેહ્યું હલાવ્યું. છતી વેળાએ સામાયિક ન લીધું. સામાયિક લઇ ઉઘાડે મુખે મેલ્યા. ઊંઘ આવી, વાત, વિકથા ઘર–તણી ચિંતા કીધી. વૉજ દીવાતણી ઉ જેહિ૧૫ હુઇ.
૧ ખારણીએ. ૨ સાંબેલું. ૩ દાળ વાઢવાની છીપર. ૪ એકઠા કરી. ૫ વાચાલપણુાને લીધે. ૬ શ્લેષ્મ. છ ગમ્મત, ૮ હલકી વસ્તુ. ૯ આકરાં. ૧૦ વઢવાડ કરાવી. ૧૧ એકડા. ૧૨ યુદ્ધ કરાવ્યા. ૧૩ લીલી. ૧૪ આત્તરૌદ્ર ધ્યાનમાં પ્રર્યો. ૧૫ પ્રકાશ.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૦૨ :
આવશયક મુક્તાવલી : સાતમા ખડ કણ, કપાસીયા, માટી, મીઠું, ખડી, ધાવડી, અરણે, પાષાણુ પ્રમુખ ચાંપ્યા. પાછું, નીલ, ફુલ, સેવાલ, હરિયાય, બીયકાય ઇત્યાદિક આભડ્યાં. સ્ત્રી તિર્યંચતણા નિરંતર પરસ્પર સંઘટ્ટ હુઆ, મુહપત્તિઓ સંઘટ્ટી. સામાયિક અણપૂછ્યું પાયું. પારવું વિસાણું. નવમે સામાયિક વ્રત વિષયિઓ અને જે કોઈ અતિચાર૦ ૯.
દશમે દેશાવગશિક વ્રત પાંચ અતિચાર. આણુવણેપેસવણે આણવણુપગે, પસવણપએગે, સાસુવાઈ, રૂવાવાઈ અહિયાપુગલખે, નિયમિત ભૂમિકામાંહિ બહેરથી કાંઈ અણુવ્યું. આપણુ કન્ફથકી બાહેર કઈ મેકહ્યું. અથવા રૂપ દેખાડી, કાંકરે નાખી, સાદ કરી, આપણુપણું છતું જણાવ્યું. દશમે દેશાવગશિકવ્રત વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ. ૧૦
અગ્યારમે પૌષધપવાસ વ્રતે પાંચ અતિચાર. સંથારૂચારવિહિ. અપ્પડિલેહિય, દુપડિલેહિય, સજજા–સંથારએ. અપલિહિય, દુડિલેહિય, ઉચારપાસવણ ભૂમિ. પિસહ લીધે સંથારાતણ ભૂમિ ને પુંછ. બાહિરલાં લહુડાવડાં થંડિલ દિવસે શોધ્યાં નહિં, પડિલેહ્યાં નહીં. માતરું અણુપું યું હલા
વ્યું, અણપુંજી ભૂમિકાએ પરઠવ્યું. પરઠવતાં “અણુજાણ જરસો ” ન કહ્યો. પરઠવ્યા પેઠે વાર ત્રણ “સિરે સિર”. ન કહ્યું. પિસહશાલામાંહિ પિસતાં “નિસીહિ” નિસરતાં “આવ
૧ સ્પર્યા. ૨ લઘુનત-પેશાબ અને વડીનીતિ-ઝાડે, એ બનેની જગ્યા.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂત્ર
: ૨૦૩ : સહિ” વાર ત્રણ જણ નહીં. પુઠવી, અપૂ, તેલ, વાઉ, વનસ્પતિ, ત્રસકાયતણ સંઘટ, પરિતાપ, ઉપદ્રવ હુઆ. સંથારા પિરિણીત વિધિ ભણુ વિસા. પિરિસીમાંહે ઊંધ્યા. અવિધ સંથારો પાથર્યો. પારણાદિતણી ચિંતા કીધી. કાલવેલાએ દેવ ન વાંઘા, પડિકમણું ન કીધું. પિસહ અસુરે લીધે, સવે પાર્યો. પર્વતિથે પિસહ લીધે નહીં. અગ્યારમે પૌષધેપવાસ વ્રત વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ૦ ૧૧
બારમે અતિથિસંવિભાગ વ્રતે પાંચ અતિચાર. સચિને નિખિવો. સચિત્ત વસ્તુ હેડ ઉપર છતાં મહાત્મા મહાસતી પ્રત્યે અસૂઝતું દાન દીધું. દેવાની બુદ્ધિએ અસૂઝતું ફેડી સૂઝતું કીધું. પરાયું ફેડી આપણું કીધું. અણુદેવાની બુદ્ધિએ સૂઝતું ફેડી અસૂઝતું કીધું. આપણું ફેડી પરાયું કીધું. વહેરવા વેળા ટળીક રહ્યા, અસુર કરી મહાત્મા તેડ્યા. મત્સર ધરી દાન દીધું. ગુણવંત આવે ભક્તિ ન સાચવી. છતી શકતે સ્વામિવાત્સલ્ય ન કીધું. અનેરાં ધર્મક્ષેત્ર સીદાતા છતી શક્તિએ ઉદ્વર્યા નહીં. દીન ક્ષીણ પ્રત્યે અનુકંપાદાન ન દીધું. બારમે અતિથિસંવિભાગ વ્રત વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પણ દિવસમાંહિ૦ ૧૨
સંલેષણાત પાંચ અતિચાર, ઈહલેએ પરલોએ ઇહલેગાસંસ૫ગે, પરલગાસંસ૫ગે, છવિઆસંસપએગે, મરણસંસ૫ગે, કામગાસંસપગે, ઈહિલેકે ધર્મના
૧ મોડે. ૨ વહેલે. ૩ સાધુ. ૪ સાધ્વી. ૫ સાધુ-સાધ્વીને ન ખપે તેવું-અશુદ્ધ. ૬ આધા–પાછા ગયા. ૭ નિધન. ૮ દુખી.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૨૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમો ખંડ પ્રભાવ લગે રાજત્રાદ્ધિ, સુખ, સૌભાગ્ય, પરિવાર વાંક્યા, પરલોકે દેવ દેવેંદ્ર, વિદ્યાધર, ચક્રવતતણી પદવી વાંછી. સુખ આવે છવિતવ્ય વાંચ્યું; દુઃખ આવે મરણ વાંચ્યું; કામગતણી વાંછા કીધી. સંલેષણવ્રત વિષયિઓ અને જે કંઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ૦ ૧૩ આ તપાચાર બાર ભેદઃ છ બાહ્ય, છ અત્યંતર. અણસણમૂરિયાઅણસણભણી ઉપવાસ વિશેષ પર્વતિથે છતી શક્તિએ કીધે નહિં. ઊદરીવ્રત તે કેળીયા પાંચ-સાત ઊણ રહ્યા નહિં. વૃત્તિસંક્ષેપ, તે દ્રવ્યભ| સર્વ વસ્તુને સંક્ષેપ કીધે નહીં. રસત્યાગ, તે વિગ ત્યાગ ન કીધે. કાયકલેશવેચાદિક કષ્ટ સહન કર્યા નહીં. સંલીનતા–અંગોપાંગ સંકેચી રાખ્યાં નહિં. પચ્ચખાણ ભાંગ્યાં. પાટલે ડગમગતે ફેડ્યો નહીં. ગંઠસી, પિરિસી, સાઢપરિસી, પરિમઠ્ઠ એકાસણું, બેસણું, નવી, આંબિલ પ્રમુખ પચ્ચખાણ પારવું વિસાયું. બેસતાં નવકાર ન ભ, ઉઠતાં પચ્ચખાણ કરવું વિસાયું. ગંઠસીઉં ભાંગ્યું. નીવિ, અબિલ, ઉપવાસાદિક તપ કરી, કાચું પાણી પીધું. વમન હુએ. બાહા તપ વિષયિઓ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ૦ ૧૪ - અત્યંતર તપ–પાયચ્છિત વિષ્ણુએ મન શુધે ગુરુ કહે આલેયણ લીધી નહીં. ગુરુદત્ત પ્રાયશ્ચિત તપલેખાશુધે પહુંચાડ્યો નહીં. દેવ, ગુરુ, સંઘ, સામી પ્રત્યે વિનય સાચ‘નહીં. બાળ, વૃદ્ધ, ગ્લાન, તપસ્વી પ્રમુખનું વૈયાવચ્ચ ન કધું. વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તન, અનુપ્રેક્ષા, ધમ કથા લક્ષણ
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિક્રમણાદિ સૂત્રેા
: ૨૦૫ :
પંચવિધ સ્વાધ્યાય ન કીધા. ધર્મધ્યાન શુકલધ્યાન ન યાયાં, આન્તધ્યાન રૌદ્રધ્યાન ક્યાયાં. ક્રમ ક્ષય નિમિત્તે લેગસ ક્રેશ, વીશના કાઉસ્સગ્ગ ન કીધેા. અભ્યંતર તપ વિષયિએ અનેરા જે કાઇ અતિચાર પક્ષ ૧૫
વીર્યંચારના ત્રણ અતિચાર. અણીગૃદ્ધિઅબલવીરિ પઢવે, ગુણવે, વિનય, વૈયાવચ્ચ, દેવપૂજા, સામાયિક, પાસહ, દાન, શીલ, તપ, ભાવનાર્દિક ધમ કૃત્યને વિષે મન, વચન, કાચાતણું ઋતુ' `ખળ, છતું ીય ગેાપત્યું. રૂડાં પ’ચાંગ ખમાસમણુ ન દીધાં. વાંઢાતા આવત્તવિધિ સાચવ્યા નહીં. અન્યચિત્ત નિરાદરપણે બેઠા. ઉતાવળું દેવવંદન, પડિકમણુ કીધું. વીર્યંચાર વિષષયએ અનેરા જે કાઈ અતિચાર પક્ષ૦ ૧૬ નાણુાઇ અરું પઇવય, સમ્મ સલેહણ પણ પન્નર કમ્મસુ બારસ તપ વિરિઅ તિગ, ચવીસ' સય અઈયારા. ૧
પડિસિદ્ધાણુ કરણે પ્રતિષિદ્ધ અભક્ષ્ય, અનંતકાય, બહુખીજભક્ષણુ, મહાર’ભ, પરિગ્રહાર્દિક કીધાં. જીવાજીવાર્દિક સૂક્ષ્મ વિચાર સહ્યાં નહીં. આપણી કુમતિ લગે ઉસૂત્રપ્રરૂપણા કીધી; તથા પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન, પરિગ્રહ, ક્રોધ, માન, માયા, લેાલ, રાગ, દ્વેષ, કલહ, અભ્યાખ્યાન, પૈશૂન્ય, રતિ અતિ, પરિવાદ, માયામૃષાવાદ, મિથ્યાત્વશલ્ય-એ અઢાર પાપસ્થાનક કીધાં, કરાવ્યાં, અનુમાઘાં હાય. નિકૃત્ય, પ્રતિક્રમણ, વિનય, વૈયાવચ્ચ ન કીધાં, અનેરું' જેકાંઈ વીતરાગની આજ્ઞા વિરુદ્ધ કીધું, કરાવ્યું, અનુમાઘુ` હાય,
૧ ઇંદ્રિયા અને શરીરની શક્તિ. ૨ આત્માની શક્તિ ૩ શૂન્ય ચિત્તે.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે ખંડ એ ચિહું પ્રકારમાં અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહી સૂરમ, બાદર જાણતાં અજાણતાં હુએ હોય તે સવિ હું મન, વચન, કાયાએ કરી તસ મિચ્છામિ દુકકર્ડ. ૧૭
એવંકારે શ્રાવક્તા ધર્મે શ્રીમતિ મૂલ બાર વ્રત, એક સો વીશ અતિચારમાંહિ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ સૂમ બાદર, જાણતાં અજાણતાં હુઓ હોય તે સવિ હું મન, વચન, કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડે.
પ્રતિક્રમણ સંબંધી ઉપયોગી વિષયે. ૧ પ્રતિકમણના સમય-દેવસિક પ્રતિક્રમણને આરંભ અર્ધ સૂર્ય દેખાતે હોય તે વખતે વંદિતુ કહેવાય એવી રીતે કરવું, અને રાત્રિક (રાઈ) પ્રતિક્રમણ એ પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી દશ પડિલેહણા થાય ત્યારે સૂર્યોદય થાય એવી રીતે તેને આરંભ કરે. અપવાદે એટલે કારણે તો દેવસિક પ્રતિક્રમણ દિવસના બાર વાગ્યાથી રાત્રિના બાર વાગ્યા સુધી થાય, તેમજ રાઈ પ્રતિક્રમણ રાત્રિના બાર વાગ્યાથી દિવસના બાર સુધી થાય; પણ સમયે ખેતી કરે તે સફળ થાય એમ જાણું ખરે સમયે જ ક્રિયા કરવાને યત્ન કરો એગ્ય છે. - ૨ રાઈ પ્રતિક્રમણ મંદસ્વરે કરવું. ઊંચે સ્વરે બોલવાથી ગળી આદિ હિંસક જે હિંસા કરવામાં પ્રવર્તે છે. મિથ્યાત્વી તથા હિંસક આદિ પાડોશમાં હેય તે કઈ માછલાની જાળ લઈ નદીએ જાય, કોઈ દળવા માંડે, કેઇ ખાંડવા-ભરડવા તથા લીંપવા લાગે, કઈ ચૂલો સળગાવે
૧. પ્રતિષિદ્ધ વસ્તુનું કરવું, કરવા યોગ્ય અનુદાનનું ન કરવું, વીરાગના વચનની અશ્રદ્ધા કરવી અને વિપરીત પ્રરૂપણું કરવી-એ ચાર પ્રકાર,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચપ્રતિ મણદિ સરો ઇત્યાદિ અનર્થના કાર્યોમાં અનેક પ્રકારે ઘણુ માણસે પ્રવર્તે છે; તેથી મંદ સ્વરે પ્રતિક્રમણ કરવાને ઉપગ રાખ.
૩ પ્રતિક્રમણ એક જણ ભણાવે અને બીજા માણસે તેનાં સૂત્રો લક્ષ્યમાં રાખી સાંભળે અથવા મનમાં ભણે. તેમ કરવાથી અર્થનું ચિંતવન બરાબર થઈ શકે છે, તથા ઉપયોગ પણ રહી શકે છે.
૪ કાઉસ્સગ કરતી વખતે નાસિકાના અગ્રભાગ પર દૃષ્ટિ રાખવી, તેમ ન બની શકે તો સ્થાપનાચાર્ય પર દૃષ્ટિ રાખવી. - ૫ પ્રતિક્રમણ કરતી વખતે દૃષ્ટિ સ્થાપનાચાર્ય પર રાખવી. દષ્ટિને અસ્થિર રાખવાથી અથવા અન્ય ચિત્તે પ્રતિક્રમણ કરવાથી અવિધિ દોષ લાગે છે, અને કરેલી ક્રિયા નિષ્ફળપ્રાયઃ થાય છે; માટે ઉપયોગ રાખ. - ૬ પ્રતિક્રમણની બધી ક્રિયા પ્રમાદ રહિતપણે કરવાની છે, માટે તે વખતે જરૂરીયાત વિના (ચરવળ હેય તો) કટાસણું ઉપર બેસવું નહિં. બનતાં સુધી કાઉસ્સગ્ન, વંદન વિગેરે સર્વ આવશ્યક જયણપૂર્વક ઊભા ઉભા કરવાનાં છે, શરીરે બેચેની હેય તો જ બેઠા બેઠા કરવું જોઈએ. પ્રતિક્રમણ ઠાયા પછી છ આવશ્યક સુધી ઊભા ઊભા ક્રિયા કરવાની હોય છે, માટે કટાસણું કાઢી નાંખવું. ફક્ત વંદિત્ત તથા છ આવશ્યકની પૂર્વે અને પછી કરવામાં આવતી ક્રિયા જ કટાસણું ઉપર બેસીને કરવાની છે. ( ૭ શિષ્ય અને શ્રાવકે ગુરથી સાડાત્રણ હાથ દૂર રહી ક્રિયા કરવી, તેમ કરવાથી જ ગુરુનું બહુમાન સચવાય છે. સાધવી તથા શ્રાવિકાએ મોહપ્રસંગ નિવારવા માટે ગુરુથી તેર હાથ દૂર રહી ક્રિયા કરવી. તે જ પ્રમાણે સાડીથી અન્ય સાધ્વી અને શ્રાવિકાઓમાં બહુમાનાથે સાડાત્રણ હાથ, તથા સાધ્વીથી સાધુ અને શ્રાવકને મેહપ્રસંગ નિવારવા માટે મેં તેર હાથ દૂર રહેવાનું સમજવું. આ ઉત્કૃષ્ટ અવગ્રહ જાણુ.
૮ પ્રતિક્રમણ કેવી રીતે કરવું? કઈ પણ સાધુ, સાધવી, શ્રાવક-શ્રાવિકાએ તદ્રુપ ચિત્તવાળા થઈને,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમો ખંડ તમય થઈને, ત૮૫ તીવ્ર અધ્યવસાયવત થઇને, તેના અર્થમાં ઉપયુક્ત થઈને, તેને જ પ્રિય માનીને, તદ્દભાવના ભાવિત થઈને, અન્યત્ર કોઇ પણ સ્થાને મનને ચંચળ નહીં કરતાં એક મનવાળા થઈને, ઉભય કાળ આવશ્યક પ્રતિક્રમણ કરવું. આ પ્રમાણે આવશ્યક કરતો ભવ્ય પ્રાણુ સંસારસમુદ્રને પાર પામે એ નિઃશંક છે. ( ૯ મુહપત્તિ–એક વેંત અને ચાર અંગુલ લાંબી-પહોળી; તેમજ ચરવળે બત્રીશ અંગુલ લાંબો એટલે દાંડી ગ્રેવીસ અંગુલ લાંબી અને દશીને ગુચ્છો આઠ અંગુલ લાંબો હોવો જોઈએ.
પ્રતિક્રમણનાં સૂત્રે વિગેરેને સંક્ષિપ્ત
ભાવાર્થ
નવકાર (પંચમંગલસૂત્ર)–આમાં અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય તથા સાધુ એ પાંચ પરમેષ્ટીને નમસ્કાર કરવામાં આવે છે. એથી સર્વ પાપ તથા વિદ્યા દૂર થાય છે.
પંચિંદિય-આમાં આચાર્યના છરીશ ગુણનું વર્ણન છે અને ક્રિયા કરતાં પ્રારંભમાં સ્થાપના સ્થાપતી વખતે બેલાય છે.
પ્રણિપાત (ખમાસમણુ)-આથી દેવગુરુ વંદન કરાય છે. ઈચ્છકાર-આથી ગુરુને સુખશાતા પૂછાય છે.
ઇરિયાવહિયં, તસ્ય ઉત્તરી -આથી હાલતાં ચાલતાં લાગેલાં પાપને દૂર કરવામાં આવે છે.
અન–આમાં કાઉસ્સગ્નના સોળ આગાર(છૂટ)નું વર્ણન છે. લેગસ્સ (નામસ્તવ)– આમાં વીશ તીર્થંકરની નામપૂર્વક સ્તુતિ છે.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
“ક્ષિસ ભાવા
: ૦૯ :
કેમિ ભંતે—મ સામાયક લેવાનું પચ્ચખ્ખાણ છે. એમાં સામાયિક લઇને નિંદા, વિકથા વિગેરે પાપકાય ન કરવુ તે બતાવ્યું છે. સામાઇઅવયત્તો—આમાં સામાયિક એ એ ધડીનું ચરિત્ર છે તે બતાવ્યુ છે. તેથી તેનું વારવાર કરવાપણું બતાવ્યું છે. તે સામાયિક ભારતી વખતે ખેાલાય છે.
જચિંતામણિ—આ શ્રી ગાતમસ્વામીએ રચેલું ચૈત્યવંદન છે. એમાં અષ્ટાપદ પર્વત ઉપર બિરાજેલા ચેવીશ તીથ કરીને તથા બીજા ત્રણ તીર્થંકરા અને સ તીર્થાને નમસ્કાર કરવામાં આવેલ છે.
જ' કિચિ—આમાં જે કાઈ નામરૂપે તીથ હોય તેને તથા ત્રણ લેાકમાં રહેલી જિનપ્રતિમાઓને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યે છે.
નમ્રુત્યુણ (શક્રસ્તવ}—ઇંદ્ર મહારાજ જ્યારે ભગવાનની સ્તુતિ કરે છે ત્યારે આ સૂત્ર ખેલે છે. એમાં ભગવાનના ગુણાનું વર્ષોંન છે. જાતિ ચેઇઆઇ—આમાં ત્રણે લેાકમાં રહેલી પ્રતિમાઓને નમસ્કાર કર્યાં છે.
જાવંત કેવિ સાહૂ—આમાં ભરત, અરવત અને મહાવિદેહની અંદર રહેલા સ સાધુએને (સાધ્વીઓને) નમસ્કાર કરવામાં આવ્યેા છે.
નમાડહું ત્——આમાં પંચ પરમેષ્ઠીઓને નમસ્કાર કર્યાં છે. સાચાય શ્રી સિદ્ધસેનાંદવાકરસૂરિજીનું રચેલ છે.
ઉવસગ્ગહરમ શ્રી પાર્શ્વનાથનું ગુણસ્તુતિરૂપ તંત્રન શ્રી ભદ્રમહુસ્વામીનુ રચેલું છે, તે સવ વિજ્ઞોના નાશ કરનાર છે.
જય વીયરાય આમાં પ્રભુતી પાસે કેટલીક ઉત્તમ પ્રાથના કરવામાં આવી છે.
અરિહંતચેઇચ્છાણ (ચૈત્યસ્તવ)—આમાં જ્યાં દેવવંદન કરતા એએ તે એક દહેરાની પ્રતિમાઆને વંદન કરવામાં આવ્યું છે.
૧૪
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમે ખt કહ્યાણકંદ-આ શ્રી ઋષભદેવ, શાન્તિનાથ, નેમિનાથ, પાર્શ્વનાથ અને મહાવીર સ્વામીની સ્તુતિ છે.
સંસારરાવા–આ શ્રી મહાવીર સ્વામી વિગેરેની સ્તુતિ છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ રચી છે.
પુખરવરદી (શ્રતસ્તવ)–આમાં વિચરતા તીર્થકરેની તથા જ્ઞાનની રતુતિ . - સિદ્ધાણં બુદ્વાણુ (સિદ્ધાસ્તવ)-આમાં સર્વસિદ્ધ, મહાવીરસ્વામી, નેમિનાથ તથા અષ્ટાપદ ઉપર વિરાજમાન વીશ તીર્થકરોની સ્તુતિ છે.
વેયાવચ્ચગરાણું–આથી સમકિતી દેવને સંભારવામાં આવે છે.
ઇચ્છામિ ઠામિ–આથી આખા દિવસમાં લાગેલાં પાપને સામાન્ય રીતે જાહેર કરી તેની માફી માગવામાં આવે છે.
નાણુમિ-આ આઠ ગાથામાં જ્ઞાનાદિ પાંચ આચારના ભેદોનું વર્ણન છે.
વાંદણુ (સુગુરુવંદન)-આથી સુગુરુને વંદન કરી તેમની પ્રત્યે થયેલા દોષની ક્ષમા યાચવામાં આવે છે.
સાત લાખ-આમાં ચેરાશી લાખ નિવાળા જીવમાં જે છે હયા હોય તે બાબત મિચ્છામિ દુક દેવામાં આવે છે.
અઢાર પા૫સ્થાનક-આમાં અઢાર પ્રકારે પાપ બંધાય છે તેનાં નામ છે અને પછી તેવી રીતે કરેલાં પાપની ક્ષમા માંગવામાં આવી છે. (મિરછા દુક્કડ દેવામાં આવે છે. ) * સવસ્સવિ-આમાં લાગેલાં પાપને અતિ ટૂંકમાં કહેવા સાથે તેની માફી માગવામાં આવી છે.
. પહેલી ગાથામાં અમુક તીર્થંકરની, બીજી ગાથામાં સર્વજિનની, ત્રીજીમાં જ્ઞાનની અને ચોથીમાં શાસનદેવદેવીની સ્તુતિ છે.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
સક્ષિસ ભાવાથ
::
વત્તુિ (શ્રાદ્ધ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર)-આથી શ્રાવકને બાર વ્રત વિગેરેમાં લાગેલા દેખતે બહુ દિલગીરી સાથે વિસ્તારથી જાહેર કરી તેવા દ્વેષા ફરીથી ન લાગે તેવી પ્રુચ્છા સાથે તે બાબત મારી માગવામાં આવી છે.
અડ્ડિ ( ક્ષામણુક સૂત્ર)-આથી આપચાથી ગુરુમહારાજ પ્રત્યે દિવસ તથા રાત સબંધી જે જે અપરાધ થયા ડ્રાય તે જાહેર ક્રુરી તેમની પાસે માપી માગવામાં આવે છે.
આયરિય ઉવજ્ઝાએ-આમાં આયાય, ઉપાધ્યાય, સકળ સધ તથા સર્વ જીવે ઉપર ક્રાધ થયા હાય તે તેની તથા તેઓના ખીજા જે કાંઇ અપરાધ થયા હોય તે બાબતની મારી માગવામાં આવે છે.
નમાઽસ્તુ વહુ માનાય-આ શ્રી વીરપરમાત્માની સ્તુતિ છે, તે સાંજે દેવસી પ્રતિક્રમણમાં ખેલાય છે.
વિશાલલાચન-આ પશુ શ્રી વીરપ્રભુની સ્તુતિ છે, સવારે રાઈ પ્રતિક્રમમાં ખેલાય છે.
સુદેવયા-આ શ્રુતદેવીની સ્તુતિ છે. જિસે ખિત્ત-આ ક્ષેત્રદેવીની સ્તુતિ છે. કમલદલ-આ શ્રુતદેવીની સ્તુતિ છે. તે ઓ ખેલે છે. યસ્યા: ક્ષેત્ર-આ ક્ષેત્રદેવીની સ્તુતિ છે. જ્ઞાનાદિ-આ ભુવનદેવીની સ્તુતિ છે.
આ બન્ને સ્તુતિએ પાક્ષિકાદિ પ્રતિક્રમણુમાં ખેલાય છે. અŘાઇજેસુ ( મુનિવદન સૂત્ર) આથી અઢીીપમાં રહેલા સર્વ મુનિઓને નમસ્કાર કરવામાં આવે છે.
વરકનક-આથી એક સા સિત્તેર તીર્થંકરાને વંદન કરવામાં આવે છે. લઘુર્કાન્ત-શ્રી નાડુલ નગરમાં મરકી હઠાવવા શ્રી માનદેવસૂરિજીએ આ તેાત્ર રચ્યું છે. એને ભગૢવાથી, સાંભળવાથી તથા તેના વડે મવેલુ જળ છાંટવાથી સર્વે રેગા દૂર થાય છે અને શાંતિ ફેલાય છે.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૨૧૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ સાતમો ખંડ ઉકસાય-આ શ્રી પાર્શ્વનાથનું ગુણસ્તુતિરૂપ ચૈત્યવંદન છે.
રહેસર-આમાં બ્રહ્મચર્યવાળા તથા બીજી રીતે થએલા પ્રાતઃરમરણીય ઉત્તમ પુરુષો અને સ્ત્રીઓનાં નામે ગણાવ્યાં છે. '
બહુ જિણાણું આ સઝાયમાં શ્રાવકને કરવા યોગ્ય છત્રીશ કૃત્યોનું વર્ણન છે.
સકલતીર્થ (તીથવંદના)-આમાં ત્રણ લોકની અંદર આવેલા શાશ્વતા અને અશાશ્વતા ચ તથા તેની અંદર રહેલી પ્રતિમાઓની સંખ્યા બતાવી તેઓને નમસ્કાર કરવામાં આવે છે. આ જીવવિજયજીએ રચેલ છે.
સ્નાતસ્યા--શ્રી બાલચંદ્રસુરિજીની રચેલી આ મહાવીરસ્વામી વગેરેની સ્તુતિ છે. | સકલહંત-શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજનું રચેલું આ ચૈત્યવંદન છે. એમાં ચોવીશ તીર્થંકરની જુદા જુદા ક્ષેકથી રસ્તુતિ કરવામાં આવી છે. પફખી, માસી અને સંવછરી પ્રતિક્રમણમાં ચૈત્યવંદન તરીકે બોલાય છે.
અજિતશાતિ-શ્રી નંદિષેણસૂરિજીનું રચેલું આ અજિતનાથ અને શાન્તિનાથનું ભેગું સ્તવન છે. શ્રી શત્રુંજય ઉપર આ બને ભગવાનનાં દહેરાસર સામસામાં હતાં, પણ આ સ્તવન પ્રથમ બોલતી વખતે તે એક હારમાં આવી ગયાં એમ કહેવાય છે.
અહતશાન્તિ–ભગવાન જન્મે છે ત્યારે તેમને મેરુપર્વત ઉપર નહવરાવવા ઇકો અને દેવતાઓ લઈ જાય છે. ત્યાં તેમને ન્હાવરાવ્યા પછી તેઓ આ શાન્તિ પાઠ બેલે છે. આની અંદર અનેક જીવોની અનેક પ્રકારે શાનિત ઇચ્છવામાં આવી છે. આ શ્રી નેમનાથ પ્રભુની માતા શિવાદેવીએ દેવીપણામાં રચેલી છે એમ કહેવાય છે.
* દાનેશ્વરી, તપસ્વી વગેરે. + રચ્યું પણ તે જ વખતે છે.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંક્ષિપ્ત ભાવાર્થ - અતિચાર-આ પફખી વિગેરે પ્રતિક્રમણ વખતે પાંચ આચાર તથા આર વ્રત વિગેરેમાં લાગેલા દોષ દૂર કરવા માટે બોલાવામાં આવે છે. તેમાં નીચે જણાવેલી બાબતોમાં લાગતા દૂષણે બતાવેલા છે.
જ્ઞાનાચાર-જ્ઞાનને ભણવું તથા ભણાવવું તે. દશનાચાર–સમકિત પાળવું તથા પળાવવું તે. ચારિત્રાચાર–સંયમ પાળવું તથા પળાવવું તે. સમક્તિ, બારવ્રતો, તથા તેના અતિચારોનું વર્ણન બતાવવામાં આવ્યું છે.
સંલેષણમરણ સમયે ભવિષ્યની ગતિ સુધારવા માટે વ્રત, પચ્ચખાણ કરવાં તે.
બાહા ત૫–જેને બીજાઓ દેખી શકે એવો ઉપવાસાદિ, વિનયાદિ તપ કરવો તે.
અત્યંતર તપ-જેને બીજાએ ન દેખી શકે એ પશ્ચાત્તાપ, વિયાદિ તપ કરે તે.
વીર્યાચાર-ધર્મ સંબંધી ક્રિયાઓ તથા કાર્યોમાં પિતાની શક્તિને સદુપયોગ કરવો તે. આ સર્વેમાં લાગેલા દોષે અતિચારમાં જણાવેલા છે અને તેની માફી માગવામાં આવી છે.
સંતિક-શ્રી મુનિસુંદરસૂરિજીએ રચેલું આ શ્રી શાન્તિનાથનું સ્તવન છે. તેની અંદર કેટલાએક દેવ તથા દેવીઓની આપણું રક્ષણને માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે.
તિજયપહુત (સસતિશત સ્તોત્ર) આ સ્તોત્રમાં એક સો સિત્તેર તીર્થંકરની સ્તુતિ છે. શ્રી માનદેવસૂરિજીએ કોઈ વખતે શ્રી સંઘમાં
યંતરે કરેલ ઉપસર્ગ દૂર કરવા આ સ્તોત્ર રચ્યું છે. - નમિફણ (મહાભયહર સ્તોત્ર) આ શ્રી માનતુંગરિજીએ..
યેલું શ્રી પાશ્વનાથનું સ્તોત્ર છે. એક સ્થિર ચિત્તે ભણવાથી હટા હેટા ભય તથા વ્યાધિઓ નાશ પામે છે.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સાતમા ખરે ભક્તામર-આ પણ શ્રી માનતુંગસૂરિજીએ રચેલું શ્રી આદિવાયનું સંસ્કૃત સ્તોત્ર છે. આ આચાર્ય મહારાજને કેાઈ રાજાએ તેમની શક્તિની પરીક્ષા કરવા માટે ૪૮ બેડીઓ પહેરાવી હતી. તેઓ જેમ જેમ લેકે રચતા ગયા તેમ તેમ તે બેડીઓ ગુટતી ગઈ. આથી જૈનધર્મની બહુ ઉન્નતિ (ચઢતી) થઈ, અને રાજા જૈનધર્મમાં પ્રીતિવાળો થયો, આને ભણવાથી ઈછા તે પ્રમાણે આરોગ્ય (રોગ રહિતપણું) તથા લક્ષમી મળે છે.
કલ્યાણ મંદિર–આ શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિજીએ રચેલું શ્રી પાર્શ્વનાથનું સ્તોત્ર (સ્તવન) છે. શ્રા ઉજજયિની નગરીમાં મહાકાળ નામના જૈન મંદિરમાં શ્રી પાર્શ્વ પ્રભુની પ્રતિમા હતી. તેને બ્રાહ્મણોએ શિવલીંગ પધરાવી ઢાંકી દીધી હતી. બાદ આ સ્તોત્ર રચનાર આચાર્ય મહારાજ ત્યાં ગયા અને આ સ્તંત્ર રચ્યું. તેને અગિયારમે શ્લોક રચત તે લીગ ફાટયું અને પ્રતિમાજી પ્રગટ થયા. આને ભણવાથી સર્વ પ્રકારના વિઘો નાશ પામે છે અને સુખ મળે છે.
રત્નાકરપચ્ચીશી-આ શ્રી રત્નાકરસૂરિજીની રચેલી પ્રભુસ્તુતિ છે. એમાં આચાર્ય મહારાજે પિતામાં રહેલા દેશે તથા અવગુણની નિંદા કરી છે. છેવટે સમકિતની માંગણું કરી છે.
તે જ પ્રથમ ભક્તામર સ્તોત્રમાં કલેક પણ ૪૮ હતા, તેમાંથી કોઇ પણ કારણસર ૪ પ્રાતિહાર્યના ૪ લેક કાઢી નાખવામાં આવ્યા છે. '
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ આઠમો વિધિવિધાને.
૧ ગુરૂવંદન વિધિ, પ્રથમ બે ખમાસમણ દેવા. પછી ઈચ્છકાર સુહરાઈને પાઠ કહે. પછી અભુદ્ધિઓ ખામ.
બપોરના સાડાબાર સુધી સુતરાઈ પાઠ બેલવો. ત્યારપછી સુહદેવસી પાઠ બેલવો. પદવીધર સાધુ મહારાજ હેય તે ઈચ્છકાર પછી એક ખમાસમણ દઈ પછી અભુદ્ધિએ ખામ.
૨ ચૈત્યવંદન કરવાને વિધિ. પ્રથમ ત્રણ ખમાસમણ દેવા. પછી ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છ. એમ કહી દરેક ચૈત્યવંદન પહેલા નીચે મુજબ બેલવું.
સકળકુશળવહિલ પુષ્કરાવમેળે દુરિતતિમિરભાનુઃ કપાપમાનઃ ભવજલનિધિત, સર્વસંપત્તિહેતુઃ
સ ભવતુ સતત વર, શ્રેયસે શાતિનાથઃ ઉપર મુજબ બોલ્યા પછી ચિત્યવંદન કહેવું. પછી જે કિંચિ કહી, બે હાથ જોડી નાસિકા સુધી હાથ ઊંચા રાખી નમુથુનું, જાવંતિ ચેઈઆઈ કહી, એક ખમાસમણ દઈ, ‘જાવંત કેવિ સાદુ,” તથા નમેષત કહી ઓછામાં ઓછી પાંચ ગાથાનું ભાવવાહી રતવન બોલવું. પછી બે હાથ જોડી લલાટે લગાડી જય વીયરાય સંપૂર્ણ કહેવા (આભવમખેડા કહ્યા પછી હાથ જરા નીચે ઉતારી લેવા.)
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૧૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી આઠમે ખંઢ પછી ઊભા થઈ અરિહંતચેઈઆણં, અન્નત્ય કહી એક નવકારનો કાઉસગ્ન કરી પારીને નમેહંત કહી થાય કહેવી.
૩ સામાયિક લેવાને વિધિ. પ્રથમ સ્થાપનાચાર્યજી ન હોય તે ઊંચે આસને પુસ્તક વિગેરે મૂકીને શ્રાવક શ્રાવિકાએ કટાસણું, મુહપત્તિ, ચરવળે લઈ શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરી, જગ્યા પુંછ, તેના પર કટાસણું પાથરી તે પર બેસવું. પછી મુહપત્તિને ડાબા હાથમાં મુખ પાસે રાખી જમણા હાથને સ્થાપના સન્મુખ રાખી એક નવકાર અને પંચિંદિય કહેવા. પછી ઈચ્છામિ ખમાસમણ દઈ, “ઈરિયાવહિયં, તસ્સ ઉતરી, અન્નથુ ઊસિએણું” કહી એક લેગસને (ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધી) ન આવડે તો ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરો. અને “નમે અરિહંતાણં' પદ બેલી, કાઉસગ્ય પારી પછી લોગસ્સ કહે.
પછી ખમાસમણ દઈ, “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સામાયિક મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છે ” એમ કહી પચાસ બેલ ચિતવવા. સાથે મુહપત્તિની પડિલેહણ કરવી. પછી ખમાસમણ દઈ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવની સામાયિક સંદિસાહુ ઇચ્છ” બોલી, વળી ખમાસમણું દઈ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સામાયિક કાઉં? ઈચ્છ” એમ કહી બે હાથ જોડી એક નવકાર ગણું “ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી સામાયિક દંડક ઉચરાજી” કહી, ગુરુ અથવા વડિલ હોય તો તેમની પાસે “કરેમિ ભંતે' ઉચ્ચરવું. ન હોય તે પિતે “કરેમિ ભંતે - નો પાઠ બોલ.
પછી ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! બેમણે સંદિસાહું ઇચ્છ' કહી, ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બેસણે ઠાઉં? ઈછું' કહી, ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવની સજઝાય સંદિસાહું? ઈચ્છ' કહી ખમાસમણ દઈ “ઇરછા
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
૧ ૨૧૭
કારેણ સંદિસહ ભગવન! સઝાય કરું? ઈચ્છ' એમ કહી ત્રણ નવકાર ગણવા. પછી બે ઘડી (૪૮ મિનિટ) સઝાય ધ્યાન-ધર્મધ્યાન કરવું.
૪ સામાયિક પારવાને વિધિ. ખમાસમણ દઈ, ઈરિયાવહી યાવત લેગસ સુધી કહી ખમા દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! મુહપતિ પડિલેહું ? ઈચ્છ” કહી, મુહપતિ પડિલેહી, ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છા સામાયિક પારૂં? યથાશક્તિ” વળી ખમાસમણ દઈ “ઇછા સામાયિક પાયું, તહતિ” કહેવું. પછી જમણે હાથ અરવલા ઉપર અથવા કટાસણ ઉપર સ્થાપી એક નવકાર ગણું “સામાઈયવયજુત્તા ” કહીએ. પછી જમણે હાથ પિતાના મુખ સામે સવળે રાખીને એક નવકાર ગણીએ.
૫ દૈવાસિક પ્રતિકમણને વિધિ પ્રથમ બતાવ્યા મુજબ સામાયિક લેવું. પછી પાછું વાવયું હોય તે મુહપત્તિ પડિલેહવી અને આહાર વાવર્યો હોય તે વાંદણાં બે દેવાં. ત્યાં બીજા વાંદણુમાં “આવસિઆએ” પદ ન કહેવું. પછી યથાશક્તિ પચ્ચખાણ કરવું. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચછા કહી વડેરાએ અથવા પિતે ચૈત્યવંદન કહેવું. પછી જે કિંચિ નમુથુછું કહી ઊભા થઈને અરિહંતઈયાણું તથા અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારનો કાઉસ્સગ કરી પારીને નમહંતુ કહી પ્રથમ થાય કહેવી. પછી લોગસ્સવ સવલેએ અરિહંતચેઈયાણું કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારીને બીજી થાય કહેવી. પછી પુખરવરદી કહી સુઅસ ભગવઓ કરેમિ કાઉસ્સગં વંદણવત્તિયાએ કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારીને ત્રીજી થાય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું, બુહાણું કહી વૈયાવચ્ચગરાણું કરમિ કાઉસગ્ગ અન્નગ્ધ કહી એક નવકારનો કાઉસ્સગ્ન કરી મારીને નમે
ત કહી ચોથી થાય કહેવી. પછી બેસીને નમુથુનું કહેવું. પછી
૧ સ્થાપનાચાર્ય હેય તો નવકાર ગણવાની જરૂર નથી.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૧૯ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આડમે ખડ
"
ચાર ખમાસમણુ દેવાપૂર્વક ભગવાન, આચાય, ઉપાધ્યાય, સર્વ સાધુ પ્રત્યે થેાભવદન કરીએ. પછી ઈચ્છાકારી સમસ્ત શ્રાવક વંદું” એમ કહેવુ. પછી ઈચ્છાકારે સદિસહ ભગવન! દેવસિષ્મપડિમણે ઠાઉં? ઇછ' કહી જમણા હાથ ચરવળા અથવા કટાસણા ઉપર સ્થાપીતે સભ્યસવિ દેસિઅ॰, કહેવુ.
C
પછી ઊભા થઈ કરેમિ ભંતે, ઈચ્છામિ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ, જે મે દેવસએ॰ તરસ ઉત્તરી॰ કહીને પાંચ આચારની ( અતિયારની ) આર્ડ ગાથાને કાઉસગ્ગ કરવા. આઠે ગાયા ન આવડે તે આઠ નવકારના કાઉસ્સગ્ગ કરવેા. કાઉસ્સગ્ગ પારીને લેગસ કહેવા. પછી એસીને ત્રીજા આવશ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહીને વાંદાં એ દેવાં. પછી ઊભા થઇને ઇચ્છાકારેંગ સક્રિસહુ ભગત્રન! ટ્રેસમ આલાઉં? ઇચ્છ આલે!એમ જો મે દેવસએ॰ કહીîર સાત લાખ કહેવા. પછી અઢાર પાપસ્થાનક આલેઇને, સમ્વસ "વિ સિઅ॰ કહી વીરાસને અથવા જમણેા ઢીંચણુ ઊભા રાખી એક નવકાર, કરેમિ ભંતે, ઇચ્છામિ પડિમિલૈં જો મે દેવસ॰ કહીને દિત્તુ કહેવું. પછી વાંદાં એ દેવાં. પછી અશ્રુટ્ઠિહ' અબ્સિતર દેવસચ્ય ખામીને વાંદાં મે દેવાં. પછી ઊભા થઇ, આયરિઅઉવજ્ઝાએ કહીને કરેમિ ભ`તે॰, ઇચ્છામિ ઠામિ કાઉસ્સગ્ગ જો મે દેવસએ॰ તસ્સ ઉત્તરી અન્નથ્થ॰ કહી એ લેગસ ન આવડે તા આઠ નવકારને કાઉસગ્ગ કરવે. તે પારીને લેગસ કહી સબ્વલેએ અરિહંતચેયાણું અન્નત્ય કહી એક લોગસ્સ ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરવા. તે પારીતે પુખરવરદી॰ સુઅસ ભગવ॰ કરેમિ કાઉસગ્ગ વંદણુ॰ કહીને એક લેગસ્ટ ન આવડે તે ચાર નવકારના કાઉસ્સગ્ગ કરવા. તે પારીને સિદ્ધાણુ' બુદ્ધાણું' કહી સુદેવયાએ કૅરેમિ કાઉસગ્ગ, અન્નથ્થ॰ કહી એક નવકારના કાઉસ્સગ્ગ કરવા. તે
૧ પાસહવાલાએ જાવ નિયમ'ને બદલે જાત્ર પાસ' કહેવુ ૨ પાસહવાલાએ અત્રે ગમણુાગમણે કહેવા.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
૨૧૯ પારી નમોહત કહી પુરૂષે “સુદેવયા ભગવાઈ” ની થેય કહેવી અને જીએ અમલદલની” થેય કહેવી. પછી ખિદેવયાએ કરેમિ કાઉસગ્ગ અન્નથ અહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરવો. તે પારી નમેseત કહી પુરુષે
છસે ખિજો સાહુ” ની થેય કહેવી, અને સ્ત્રીએ “થસ્યા ક્ષેત્ર સમાશ્રિય”ની થાય કહેવી. પછી એક નવકાર પ્રગટ ગણું બેસીને છઠ્ઠા આવશ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહીને બે વાંકણું દેવાં. પછી “સામાયિક, ચઉદિવસથ્થો, વંદન, પડિકમાણું, કાઉસગ્ગ, પચ્ચખાણ કર્યું છે, ઇરછામ અણુસદ્ધિ, નમો ખમાસમણાણું, નમેહંતુ ” કહીને પુરુષ નમેકરતુ વર્ધમાનાય કહે, અને સ્ત્રી સંસારરાવાની ત્રણ થાય કહે.
પછી નમુત્યુ કહી રતવન કહેવું. પછી વરકનક કહી ભગવદ્ આદિ ચારને વાંદવા. પછી જમણે હાથ ચરવળા યા ભૂમિ ઉપર સ્થાપી અ જેયુ કહેવું. પછી “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! દેવસિઅપાયછિવિસેહત્યં કાઉસ્સગ કરું? ઈ, દેવસિઅપાયછિત્તવિરોહણત્ય કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ” અન્નત્ય કહી, ચાર લેગસ્સ ન આવડે તો સેલ નવકારનો કાઉસ્સગ્ન કરવો. તે કાઉસ્સગ્ન પારી પ્રગટ લેગસ કહી પછી ખમાસમણ દઈ “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સઝાય સંદિસાહું? ઇચ8 ” કહી પાછું બીજું ખમાસમણ દઈ “ઇચ્છાકાળું સંદિસહ ભગવન ! સઝાય કરું? ઈછું” કહી, બેસીને એક નવકાર ગણું સઝાય કહીએ. પછી એક નવકાર ગણુએ. પછી ખમાસમણ દઇ, “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! દુખખય કમ્મખય નિમિત કાઉસગ્ગ કરું? ઇછે, દુખખય કમ્મય નિમિત્ત કરેમિ કાઉસ્સએ” એમ કહી અન્નત્ય કહી ચાર લેગસ્સ સંપૂર્ણ, ન આવડે તે સળ નવકારનો કાઉસગ્ન કરે. પછી એક વડીલે અથવા પિતે પારીને નમે ઈતટ કહી લઘુશાંતિ કહેવી. પછી પ્રગટ લેગસ કહી ખમાસમણ દઈ ઈરિયાવહી, તસ્સ ઉત્તરી અન્નત્થ૦ કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારી પ્રગટ લેગસ્સ કહે. ચઉકસાય. નમુન , યુ. જાવંતિ ચેઈ કહી ખમાસમણ દઈ, જાવંત કેવિ સાહૂ૦ કહીને
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
: 220 :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમા બદ
ઈચ્છમિ
tr
tr
નમે ત્॰ ઉવસગ્ગહર - જય વીયરાય॰ કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. પછી ઇચ્છા સામાયિક પારું? યથાશક્તિ” કહી “ ઇછામિજ ધ્રુમ્બ॰ સામાયિક પાયું" તત્તિ ” કહી જમણા હાથ ઉષિ ઉપર સ્થાપી એક નવકાર ગણીને સામાઈયવયજુત્તો કહેવા. પછી સ્થાપેલી સ્થાપના ાય તેા પેાતાના મુખ સામેા હાથ રાખી એક નવકાર ગણી ઊડવુ. હું રાઇપ્રતિક્રમણ વિધિ,
પ્રથમ પૂત્રની રીતે સામાયિક લેવુ. પછી ખમાસમણું દર્દ “ ઇચ્છાકારણુ સદિસદ્ધ ભગવન્ ! કુસુમિણુ દુસુમિણુ ઉડ્ડાવણુિ રાષાયચ્છિત વિસાહષ્કૃત્ય કાઉસ્સગ્ગ કરું? ઇચ્છ, કુસુમિણુ દુસુમિ ઉડ્ડાણુ રાષ્ટપાયત્તિવિસાહત્ય. કમિ ક્રાઉસ્સગ્ગ* ' એમ કહી અન્નથ કહી, ચાર લેગસના કાઉસગ્ગ સાગરવરગંભીરા સુધી ન આવડે તેા સેાળ નવકારને કરી પારી પ્રગટ લેગસ કહેવા. પછી ખમાસમણું દર્દ, જગચિંતામણિનું ચૈત્યવંદન જય વીયરાય સુધી કહેવુ. પછી ચાર ખમાસમણુપૂર્વક ભગવાન, આચાર્ય, ઉપાાય અને સવ સાધુ પ્રત્યે વાંદવા, પછી ખમાસમણુ દઈ ઇચ્છાકારે સદિસહ ભગવન સજઝાય સદિસાહુ ?” અને ખીજું ખમાસમણુ આપી ઇચ્છાકારેણ સદિસડુ ભગવન્ સજ્ઝાય કરૂ? એમ આદેશ માગી એક નવકાર ગણીતે ભરદ્ધેસરની સઝાય કહી, ઉપર એક નવકાર ગણુવા. પછી ઇચ્છકાર સુહરાઇને પાઠ કહી ‘ઇચ્છાકારેણુ સદિ રાઇડિમણે ઠાઉ?' કહીને જમણા હાથ ઉત્રિ ઉપર સ્થાપી હ ઈચ્છ સભ્યસવિ રાય દુįિતિય॰ ”કહેવુ. પછી નમ્રુત્યુગુ તથા કરેમિ ભંતે *હી ઇચ્છામિ ઠામિ કાઉસગ્ગ તરસ ઉત્તરી અન્નત્ય કહી એક વૃક્ષેાગરસ ન આવડે તેા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરવું. પારીને પ્રમઢ લેગસ કહી, સવલાએ અરિહંત કહી એક લેગસ ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કરવા. તે પારી પુખરવરદી॰ સુક્ષ્મસ વણુ॰ કહી પાંચ આચારની ( અતિયારની ) આઠ ગાથાને ન ૧ દેસુ નિમ્મલયરા સુધી..
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
( ૨૨૧ : બાવડે તો આઠ નવકારનો કાઉસગ્ન કર. મારી સિદ્ધાણું મુહાણું કહીને ત્રીજા આવશ્યકની મુહપતિ પડિલેહી, વાંદણાં બે દેવાં. ત્યાંથી અભુદ્ધિઓ ખાલી વાંદણ બે દઈએ ત્યાં સુધી દેવસીની રીતે જાણવું. પણ જે ઠેકાણે “દેવસિઅં.” આવે તે ઠેકાણે “રાઈએ” કહેવું. પછી આયરિયઉવજઝાએ કરેમિ ભંતેઇચછામિ ઠામિ તસ્સ ઉત્તરી કહી તપચિંતવણીને અને તે કરતાં ન આવડે તો સેળ નવકારને કાઉસગ્ગ કરો. તે પારીને પ્રગટ લોગસ્સ કહી છઠ્ઠા આવશ્યકની મુહપત્તિ પડિલેહીને વાંદણુ બે દેવા. પછી તીર્થ વંદન–સકલ તીર્થ કહેવું. પછી યથાશક્તિએ પરચખાણ કરવું. પછી “ સામાયિક, ચવિસ, વંદન, પડિકામણ. કાઉસગ્ન, પચ્ચખાણ કર્યું છે છ.” એમ કહી છે આવશ્યક સંભા
વાં. તેમાં પચ્ચખાણ કર્યું હોય તે કર્યું છે જ કહેવું, અને ધાર્યું હેય તો ધાર્યું છે જી એમ કહેવું.
પછી ઇછામ અણુસદ્ધિ ન ખમાસમણાણું નમકહત કહીને વિશાલચન કહેવું, અને સ્ત્રીએ સંસારદાવાની ત્રણે થાય કહેવી. પછી નમુત્યુનું અરિહંત ચેઈયાણું કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી પારી નમકહેત કહી કલ્યાણકંદની પ્રથમ થાય કહેવી. પછી લોગસ્સા પુખરવરદી, સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું કહી અનુક્રમે ચાર થેય કહીએ છીએ ત્યાં સુધી સર્વ કહેવું. પછી નમુથુછુંકહી ભગવાન આદિ ચારને ચાર ખમાસમણે વાંદવા. પછી જમણે હાથ ચરવળા ઉપર સ્થાપી અાઈજેસુ કહેવું. પછી સીમંધરસ્વામીનું ચૈત્યવંદન, સ્તવન, જય વીયરાય કાઉસગ્ગ, થાય પર્વત કહીએ છીએ ત્યાં સુધી કહેવું. પછી ખમાસમણપૂર્વક શ્રી સિદ્ધાચલજીનું ઐયવંદન, સ્તવન, જય વિયરાય
૧ તપચિંતવન કાઉસગ્ન વિધિ આગળ આપે છે.
૨ પિસહવાલાએ નમુથુર્ણ પછી ખમા લઈ બહુવેલ સંધિસારું અને બહુવેલ કરશું, એ આદેશ માંગવા.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૨૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમા ખડ કાઉસગ્ગ અને થાય કહીએ છીએ ત્યાં સુધી કહેવું. પછી સામાયિક પારવાની વિધિની રીતે સામાયિક પારવા સુધી પ્રથમ પ્રમાણે કહેવું.
- ૭ પબ્ધિ પ્રતિક્રમણ વિધિ. - પ્રથમ દૈવાસિક પ્રતિક્રમણમાં વંદિત કહી રહીએ ત્યાં સુધી સર્વ કહેવું, પણ ચૈત્યવંદન સકલાર્વતનું કહેવું, અને થયો સ્નાતસ્યાની કહેવી. પછી ખમાસમણ દઈને “દેવસિસ આલેઈઅ પડિકkતા ઇચ્છાકારેણું સંદિસહ ભગવાન ! પખ મુહપતિ પડિલેહું ?” એમ કહી મુહપત્તિ પડિલેહલી અને વાંદણ બે દેવાં. પછી “ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! સંબુદ્ધાખામણેણું અમ્મુદિઓહ અભિંતર પખિયં ખામેઉં? ઇચ્છે ખામેમિ પખિય, એક પકખસ પનરસ રાઈદીયાણું જ કિંચિ અપતિઅં” કહી, ઈછાકારેણ સંદિસહ ભગવન! પખિએ આલેઉં? ઇચ્છ આલેએમિ જે મે પમ્બિઓ અઈઆરે કઓ કહેવું. પછી “ઇચ્છાકરેણ સંદિસહ ભગવન્! પખિ અતિચાર આલઉં?” એમ કહી પખિ અતિયાર કહેવા. પછી “એવંકારે શ્રાવતણે ધર્મે શ્રી સમકિત ભૂલ બાર વ્રત, એક સે ચાવીશ અતિચારમાંહે જે કોઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાહે સૂક્ષ્મ બાદર જાણતાં અજાણતાં હુએ હેય તે સવિ હું મન– વચન-કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ" એમ કહી, “સબૂરૂવિ પ—િ દુચિંતિમ દુભાસિઅ દુચ્ચિઠ્ઠિઓ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ઈચ્છ, તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ” કહેવું. પછી “ઈચ્છકારી ભગવદ્ ! પસાય કરી પખિતપ પ્રસાદ કરે” એમ ઉચ્ચાર કરીને આવી રીતે કહીએ – ચઉશ્કે, એક ઉપવાસ, બે આંબિલ, ત્રણ નીવી, ચાર એકાસણું, આઠ બેસણું, બે હજાર સજઝાય, યથાશક્તિ તપ કરી પહોંચાડે.” તે વખતે તપ કર્યો હોય તે “પઈદ્ધિઓ” કહીએ અને કરે છે તે તહત્તિ” કહીએ. ન કરવો હોય તે અણુબોલ્યા રહીએ. પછી વાંદણાં બે દેવાં. પછી “ઈચ્છાકાપખામણે અભુઠ્ઠિઓહ અભિંતર અખિએ ખામેઉં? ઈછું, ખામેમિ પખએ એક પખસ્સ પનરસ રાઈદીયાણું જ કિંચિ અપત્તિ અં૦ ” કહી, સકળ સંધને મિચ્છામિ દુક્કડ દઈ
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાનો
: ૨૨૩ પછી વાંદણું બે દેવાં. પછી “દેવસિઅ આલેઈઅ પડિતા ઈછાકા ભગવન! પખિ પડિકમામિ ?” વડીલ સમ્મ પડિક્કમેહ એમ કહે ત્યારે શિષ્ય સમ્મ પડિકકમામિ, ઇચ્છ” એમ કહી, કરેમિ ભંતે સામાઇયં કહી, ઈચ્છામિ પડિકમિઉં જે મે પખિઓ અઈઆરે કહેવું. પછી ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છાકારેણ સંદિર પખિસૂત્ર કર્યું ” એમ કહી, ત્રણ નવકાર ગણું સાધુ હોય તે પખિ સત્ર કહે, અને સાધુ ન હોય તે ત્રણ નવકાર ગણુને શ્રાવક વંદિતુ કહે. પછી સુખદેવયાની થાય કહેવી. પછી નીચા બેસી જમણે ઢીંચણ ઊભે રાખી એક નવકાર ગણું કરેમિ ભંતે. ઈચ્છામિ પડિ કહી વંદિત્ત કહેવું. પછી કરેમિ ભંતે ઈચ્છામિ કામિ કાઉસ્સગ્ગ જે મે પખિઓ૦ તસ્સ ઉત્તરી અન્નત્ય કહી બાર લોગસ્સને કાઉસ્સગ્ન કરવો. (તે લોગસ્સ ચંદે નિમ્મલયર સુધી કહેવા.) ન આવડે તો અડતાલીશ નવકારનો કાઉસગ્ગ કરી પારો. પારીને પ્રગટ લેગસ્સ કહી, મુહપત્તિ પડિલેહીને વાંદણ બે દેવાં. પછી ઈચ્છાકારેણ સમાપ્તખામણું અભુદ્ધિઓહ અભિંતર પરિખ ખામેઉં? ઇ ખામેમિ પખિએ' એમ કહી “એક પખસ્સ પનરસ રાઈદિયાણું જ કિંચિ અપત્તિ ” કહેવું. પછી ખમાસમણ દઈને ‘ઇચ્છાકા કહી પખિ ખામણું ખાણું ?” એમ કહી ખામણ ચાર ખામવાં. પછી દેવસિ પ્રતિક્રમણમાં વંદિતુ કહ્યા પછી વાંદણ દઈએ ત્યાંથી તે સામાયિક પારીએ ત્યાં સુધી સર્વ દેવસિની પેરે જાણવું, પણ સુઅદેવયાની થેયને ઠેકાણે જ્ઞાનાદિની થાય કહેવી. તેમાં પહેલે કાઉસ્સગ્ન ભુવણુદેવયાને કરવો. જિસે ખિતે ને ઠેકાણે યસ્યાઃ ક્ષેત્રે કહેવી. સ્તવન અજિતશાંતિનું કહેવું. સજઝાયને ઠેકાણે નવકાર, ઉવસગ્ગહર કહી સંસારદાવાની થેયે ચાર કહેવી. લઘુશાંતિને બદલે બૃહશાંતિ (મોટી શાંતિ) કહેવી.
• શ્રાવકને ચાર ખમણ ખામવાની રીત
કે પહેલા બે ખામણામાં ખમાસમણ દઈ કટાસણ ઉપર હાથ વાપી એક નવકાર ગણું સિરસા મણસા મધ્યએણુ વંદામિ કહેવું. ત્રીજામાં
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૪:
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમા અ
ખમાસમણુ આપી નવકાર એક ગણી તસ મિચ્છામિ દુક્કડં કહેવું અને ચાચામાં પહેલા મુજબ.
૮ ચમાસી પ્રતિક્રમણ વિધિ,
ચઊમાસી પ્રતિક્રમણ પણ પડખ પ્રતિક્રમણની વિધિ પ્રમાણે જ કરવાનું છે. પરન્તુ નીચેના ફેરફારા ખાસ દયાનમાં રાખવા.૧ કિખ પ્રતિક્રમણુમાં વાંા દેતી વખતે પાખા વાતા કહેવાય છે. તેને બદલે ચઉમાસી વછતા કહેવું, તથા કિ વમના ઠેકાણે ચઉમાસી' વમ અને પખિઆએને બલે ચઉમાસિઆએ કહેવુ. ૨ વર્દિત્તા સૂત્રમાં દેવંસમ સવ્વ તે બદ્દલે ચઉમાસિમ' સમ્વ' કહેવુ ૩ અતિચારમાં પક્ષ દિવસમાંહીના બદલે ચઉમાસિ દિવસમાંહી ખેલવુ . ૪ પક્રિપ્સ પ્રતિક્રમણમાં સબુદ્ધાખામણેણું પત્તેયખામણે તથા સમત્તખામણેણુ આવે તે ઠેકાણે એક પખસ્સ પનરસરા દિયાણું ખેાલાય છે તેને બદલે ચાર માસાણું આઠ પખાણું એક સે વીસ રાઇયાણું ( દિવસાણું એ પ્રમાણે ખેલવુ. તથા ડિખમ ખામેરું ? પૃચ્છ, ખામિ ક્રિખમ ને બદલે ચાસિઅ' ખામેઉં ? ઇચ્છ ખામેમિ ચમાસિઅ' મેલવુ.
૫ દુિખ તપ પ્રસાદ કરેાજી ને બદલે ચઉમાસિ તપ પ્રસાદ રાજી ખેલવું અને તે સ્થળે ઉન્થેણુ એક ઉપવાસ આદિ મેલાય છે ત્યાં દેણુ એ ઉપવાસ–ચાર આયંબિલ નિવિ–આઠ એકાસણા-સાળ એઆસણા–ચાર હજાર સજ્ઝાય એ પ્રમાણે ખેલવુ.
૬ કિખ સૂત્ર કર્યું ? ને બદલે ચર્ણમાસી સૂત્ર કર્યું ? એમ ખેલવુ.
૭ ભાર લેગસના કાઉસ્સગ્ગને ઠેકાણે વીશ લેગસ નહિ આવડે તે ૮૦ નવકારના કાઉસ્સગ્ગ કરવા.
૮ આ સિવાય જ્યાં જ્યાં સૂત્રમાં । આદેશમાં પશ્ચિમ શબ્દ આવે ત્યાં ત્યાં ચઉમાસી મુખ્ય ખેલવા.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
૨૨૫ : - જ્યારે ચઉમાસી પરિક્રમણું પૂરું થાય અને દેવસી પડિકમણની
શરૂઆત થાય ત્યારે એટલે કે ખામણ ખામી રહ્યા પછી કારતક, ફાગણ કે અષાઢ એ ત્રણ ચઉમાસીમાંથી જે પ્રતિક્રમણ હોય તેમાં પાણું–કામળી–સુખડી-ભાજીપાલા-એવામીઠાઈ આદિને જેટલે શાસ્ત્રીયકાળ હોય અને આગામી ચઉમાસી સુધીમાં જેટલું કાળ થતું હોય તે પણ સમજાવ, જેની વિગત આગળ આપવામાં આવી છે.
૯ સંવત્સરી પ્રતિક્રમણું વિધિ. સંવછરી પ્રતિક્રમણ પણ પખીતી વિધિ પ્રમાણે જ કરવાનું છે. પણ વિશેષ એ છે કે૧ જ્યાં જ્યાં પકિખ શબ્દ આવે છે ત્યાં ત્યાં સંસ્કારી શબ્દ કહે. ૨ વાંદણમાં ૫ વઈ તેના બદલે સંવછરે વઈક તે, પકિખમ વકર્માના બદલે સંવચ્છરિએ વઈક્કમ, અને પખઆએના બદલે
સંવછરિઆએ બેસવું. ક સંબુદ્દાખમણેશું, પતયખામણેણં, અને સમરખામણે એ ત્રણે વખતે એક પખસ્સ આદિ એલાય છે તેને બદલે બાર માસાણું,
વીશ પખાણું, ત્રણસો ને સાઠ રાઈદિયાણું (દિવસાણું) એ પ્રમાણે બેલવું. જ પકિંખ તપ પ્રસાદ કરે છે એ સ્થળે સંવછરી તપ પ્રસાદ કરે છે.
એ પ્રમાણે બલી ચઉઘેણું, એક ઉપવાસ આદિ બેલાય છે તેને ઠેકાણે અમેણું (અઠ્ઠમભાં) ત્રણ ઉપવાસ, છ આયંબિલ, નવનિવિ, બાર એકાસણા, ચેવોશ બેસણું, છ હજાર સઝાય એ
પ્રમાણે બેલિવું. ૫ પકિખ પ્રતિક્રમણમાં જ્યાં બાર લોગસ્સનો કાઉસ્સગ આવે છે ત્યાં ચાલીશ લોગસ્સન (ચ દેસનિમાયરા સુધી) અને ઉપર એક નવ
૧૫
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠ ખંડ કારને કાઉસ્સગ કરવો. લેગસ્સ ન આવડે તેણે એક સાઠ નવકારને
કાઉસગ્ન કર. ૬ સંવછરી પ્રતિક્રમણમાં પ્રત્યેક ખામણું સમયે સકલ આ સાથે ત્રિવિધ ત્રિવિધ ખમતખામણ (મિચ્છા મિ દુક્કડં) કરવા. ૧૦ છૂટા શ્રાવકેને પડિલેહણ કરવાને વિધિ.
નવકાર પચિંદિએ કહી, (સ્થાપના હોય તે નવકાર પંચિંદિમાં ન કહેવા) ઇરિયાવહિ પડિક્કમ, તસ્સ ઉત્તરી, અન્ન, કહી, એક લેગસ્સ ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી, પ્રગટ લેગસ્સ કહી, ખમાસમણ દઈ “ઈચ્છાકા પડિલેહણ કરૂં? ઈઇ ' કહી, ઊભે પગે બેસી મુહપતિ, ચરવળ, કટાસણું, ઉત્તરાયણ, ધોતીયું, કંદરે આદિનું પડિલેહણ કરવું, પછી કાજો કાઢી છવ કલેવર સચિત આદિ જેવું. પછી કાજો કાઢનાર સ્થાપના સન્મુખ ઊભો રહી ઈરિયાવહિ પડિકમે. પછી કાજે પરઠવવા જગ્યા શોધી ત્રણ વાર “અણજાણહ જસ્સગ્ગહે* કહી કાજે પરઠવે. પછી ત્રણ વાર “વેસિગરે” કહેવું.
૧૧ દેવ વાંદવાને વિધિ. પ્રથમ ઈરિયાવહિ પડિક્રમવાથી માંડીને યાવત લેગસ્સ કહીએ. પછી ઉત્તરાણું નાખી, ચૈત્યવંદન, નમુથુણું૦ કહી જય વીયરાય “ આભવમખંડા” સુધી હાથ જોડી કહેવા. વળી ફરી ચયવંદન કહીને નમુત્યુનું કહી યાવત્ ચાર થયો કહીએ ત્યાં સુધી બધું કહેવું. પછી નમુથુનું કહી ફરી ચાર થયે કહેવી. પછી નમુત્થ૦ જાવંતિખમાસમણ દઈ જાવંત કેવિ સાહૂ કહી સ્તવન કહી જય વિયરાય આભવમખેડા સુધી કહેવા. પછી ચૈત્યવંદન કહી નમુથુણું કહી જય વિયરાય સંપૂર્ણ કહેવા. પછી ખમાસમણ દઈ “ ઇચછાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સજઝાય કરું? ઇચ્છે ” એમ કહી નવકાર ગણું મહ જિણાણું ની સઝાય કહેવી. સવારે દેવ વાંદવામાં મહજિર્ણ૦ની સજઝાય કહેવી. મધ્યાહને તથા સાંજે સજઝાય ન કહેવી.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
: ૨૭ ૯ ૧૨ પિસહ લેવાને વિધિ. પ્રથમ ખમાસમણ દઈ, ઈરિયાવહિય, તસ્ય ઉત્તરી. અન્નત્ય ઊસિએણું, કહી એક લેગસ્સનો કાઉસ્સગ ચંદેસુ નિમ્મલયરા સુધી કરો. કાઉસ્સગ્ન પારી ઉપર સંપૂર્ણ લેગસ્સ કહે. ત્યાર બાદ ખમાસમણું દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! પિસહ મુહપતિ પડિલેહું? એમ આદેશ માંગી ગુરુમહારાજ આદેશ આપે એટલે ઈચ્છે કહીને મુહપત્તિ ૫યાસ બોલ બેલી પડિલેહવી. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! પિસહ સંદિસાહું ? ઈચ્છે કહી વળી ખમાસમણ દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! પિસહ ઠાઉં? ઈચ્છે એમ કહી બે હાથ જોડી એક નવકાર ગણું “ઈચ્છકારી ભગવન પસાય કરી પિસહદંડક ઉચ્ચરાજી” એમ બોલવું. ત્યાર બાદ ગુરુમહારાજ હોય તો ગુરુમહારાજ પોસહ ઉચ્ચરાવે, ન હોય તે વડીલ ઉમ્મરાવે, નહિ તો પિતે જ નીચે મુજબ પિસહની કરેમિ ભંતે ઉચ્ચારે.
૧૩ પસહનું પચ્ચખાણુ કરેમિ ભંતે ! પિસહ, આહારપોસહં, દેસએ સવઓ, સરીસિક્કારપોસહં સવએ, બંજચેરપસહું સવઓ, અવાવારપોસહં સવઓ, ચવિહે પોસહે કામિ. જાવ દિવસ
અહેરd ૫જુવાસામિ, દુવિહં, તિવિહેણું, મણેલું વાયાએ કાણું ન કરે, ન કારમિ, તસ્મ ભંતે! પડિકામામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ.
૧. જે માત્ર દિવસને જ પિસહ લે હેય તે “જાવ દિવસ • એલવું. દિવસ અને રાતને ભેગે લે હેય તે “જાવ અહેર ” બલવું. અને એક જ રાતને પિસહ લેવો હોય તે “જાવ શેષદિવસ રત ” એમ બોલવું. માત્ર રાત્રિ પિસડ લેવા આવનારને પાણી ચુકાવીને આવવું. સાંજના પોસહમાં આહારસિહં સવએ બેલવું, દેસએ બે લવું નહિ.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૨૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમે અંક પછી ખમાસમણ દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! સામાયિક મુહપત્તિ પડિલેહું ઇચ્છું કહી મુહપતિ પડિલેહીને ખમાસમણ દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! સામાયિક સંદિસાહું ? ઈ કહી ખમાસમણુ દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! સામાયિક ઠાઉં? ઈષ્ટ કહી બે હાથ જોડી એક નવકાર ગણું ઈચ્છકારી ભગવદ્ ! પસાય કરી સામાયિક દંડક ઉચ્ચરાજી એમ બોલી, નીચે મુજબ પાઠ બેલ.
કરેમિ ભંતે! સામાઇ સાવજ ગં પચ્ચખામ, જાવ પોસહં પજુવાસામિ દુવિહં, તિવિહેણું, મણેણં, વાયાએ, કાએણું, ન કરેમિ ને કારેમિ તસ્ય ભંતે! પડિકમામ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું વોસિરામિ.
પછી ખમાસમ, દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બેસણું સંદિર ચાહું? ઇછું કહી ખમા દઈ ઈછા બેસણે ઠાઉં ? ઇ કહી ખમા દઈ ઈચછાટ સજઝાય સંદિસાહું ? ઈચ્છ કહી ખમા દઈ ઈછા૦ સજઝાય કરૂં? ઇશ્કે કહી હાથ જોડી ત્રણ નવકાર ગણવા.
પછી ખમા દઈ ઇરછા૦ બહુવેલ સંદિસાહું ? ઈચ્છે કહી ખમા દઈ ઈચ્છા બહુલ કરશું ? ઈચછે.
ખમા દઈ ઇચ્છા ૧પડિલેહણ કરૂં ? ઈછું કહીને મુહપતિ ૫૦ ઓલથી, ચરવળો ૧૦ બોલથી, કટાસણું ૨૫ બેલથી. સુતરને કંદોરે ૧૦ બેલથી અને ધોતીયું ૨૫ બેલથી એમ પાંચ વાન પડિલેહવા.
પછી ખમા દઈ ઇરિયાવહિ પડિક્કમી, એક લેગસ્સને ચંદે નિર્માલયા સુધી કાઉસ્સગ કરી ઉપર સંપૂર્ણ, લેગસ કહી ખમા. દઈ ઈચછકારી ભગવન્! પસાય કરી પડિલેહણું પડિલેહાવો છે. એમ બોલી વડીલનું (બ્રહ્મચર્ય આદિવતધારીનું) અણપડિલેહ્યો ઉત્તરાસણ
૧ પિસહ લીધા અગાઉ ઘેર અગર ઉપાશ્રયે બધી પડિલેહણ કરી હોય તો તેમણે અહીં તેમ ઉપધિ સંબંધી આદેશ વખતે માત્ર મુહપત્તિ જ પડિલેહવી.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધા
: ર૯ઃ (એસ) પડિલેહવું. પછી ખમા દઈ ઈચછા ઉપધિ મુહપત્તિ પડિલેહું? ઈચ્છું કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી, પછી ખમા દઈ ઈચ્છા ઉપધિ સંદિસાહું છું કહી ખમા દઈ ઈછા, ઉપાધિ પડિલેહું? ઈષ્ઠ કહીને બાકી રહેલા સર્વ વસ્ત્રો પડિલેહવા.
ત્યાર પછી એક જણે દંડાસણ જાચી લેવું. તેને પડિલેહી ઈરિયાવહિ પડિક્કમીને કાજે લે. કાજે શુદ્ધ કરી એટલે કોઈ જીવ જતુ વિગેરેની તપાસ કરી, ત્યાં જ સ્થાપનાચાર્યજી સન્મુખ ઉભા રહીને ઇરિયાવહિ કરી પછી કાજે એક સુપડીમાં લઈ ગ્ય સ્થાનકે “અણજાણુ જસુગ્ગ” કહીને પરઠવવો. પરઠવ્યા બાદ ત્રણ વાર “સિરે” કહેવુંપછી મૂળ સ્થાનકે આવી સૌએ સાથે દેવવંદન કરવું. - ત્યાર પછી ખમા દઈ એક નવકાર ગણું ઉભડક પગે બેસી એક જણે મન્ડ જિણાણુંની સક્ઝાય કહેવી. બપોરના તથા સાંજના દેવવંદન કર્યા પછી સઝાય કહેવી નહિ.
તા. ક–દરેક પિસાતીએ પિસહ લીધા પછી દહેરાસરે ચિત્યવંદન કરવા જવું જ જોઈએ.
૧૪. સાંજની પડિલેહણની વિધિ. ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! બહુપતિપુના પિરિસિ કહી ખમા દઈ ઈરિયાવહિં કરી એક લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ન કરી ઉપર લેગસ્સ કહી ખમા દઇ. ઇરછા ગમણગમણે આલઉં ઇચ્છે એમ કહી નીચે મુજબ બેલવું.
દરિયાસમિતિ, ભાષાસમિતિ, એષણસમિતિ, આદાનભંડમતનિખેવણ સમિતિ, પારિષ્ઠાપનિકા સમિતિ, મનગુણિ, વચનગુણિ, કાયગુપ્ત, એ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ એ અષ્ટ પ્રવચન માતા શ્રાવકતણે ઉમે સામાયિક પોસહ લીધે રૂડી પરે પાળ્યા નહિ, જે કાંઈ ખંડના વિરાધના હુઈ હેય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ,
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૩૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમો અંક પછી ખમા દઈ ઇચ્છા પડિલેહણ કરૂં? ઈચ્છ. પછી અમારા દઈ ઇચ્છાપિસહશાલા પ્રમા? ઈચ્છ. કહી ઉપવાસવાળાએ મુહપતિ, ચરવળ અને કટાસણું એમ ત્રણ વાના પડિલેહવા, અને એકાસણું આંબિલવાળાએ કંદોરો અને છેતીયા સાથે પાંચ વાનાનું પડિલેહણ કરવું. જેમણે ખાધું હોય તેમણે ઈરિયાવહિ પડિકમી (ઉપવાસવાળાએ ઈરિયાવહ કરવા નહિ) એક લેગસને કાઉસ્સગ કરી ઉપર લેગસ કહી. ખમા દઈ ઈચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પડિલેહણું પડિલેહાજી. એમ કહી સ્થાપનાચાર્યજી અગર વડીલને ખેસ પડિલેહ. પછb અમારા દઈ ઇચ્છા, ઉપાધિ મુહપતિ પડિલેહુ? ઈચ્છું કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. પછી ખમા દઈ ઈચ્છા સજઝાય કરું? ઈછું કહી એક નવકાર ગણુને નમન્ડ જિણાણુની સજઝાય એક જણે કહેવી. પછી આહાર વાપર્યો હોય તો બે વાંદણું દઈને, પાણી પીવું હોય તો મુઠસી અને ન પીવું હોય તો પાણહારનું પચ્ચખાણ કરે. ઉપવાસ કર્યો હેય તે તેમણે ખમા દઈ ઈચ્છકારી ભગવન પસાય કરી પચ્ચખાણને આદેશ દેશેજી. કહી ઉપર કહ્યા મુજબ યોગ્ય પચ્ચખાણ કરે. પછી અમારા દઈ ઇછા. ઉપાધિ સંદિસાહું? ઈ કહી ખમા દઈ ઈરછા ઉપધિ પડિલેહું? ઈચ્છ કહી બાકી રહેલા સર્વ વસ્ત્રો પડિલેહવા. પછી પ્રથમ જણાવ્યા મુજબ ઈરયાવહી કરી કાજે લઈ ઈરિયાવહી પડિકમી કાજે પરઠવે.
૧૫ પરિસિ ભણાવવાની વિધિ. છ ઘડી (૨૪ મીનીટની એક ઘડી થાય છે) દિવસ ચઢયા પછી અમારા દઈ ઇચ્છાબહુપડિપુત્રા પરિસિ? ઇ કહી ખમા દઈ ઈરિયાવહી પડિક્કમી એક લેગસ્સનો કાઉસ્સગ (ચંદેસૂનિમ્મલયરા સુધી) કરી ઉપર પ્રગટ લેગસ્સ કહી ખમા દઈ દચ્છા પડિલેહણ કરૂં? ઈ8 કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી.
કહી પછી
પર પ્રગટ લેવલપસનો કાઉસ
૧ મહું જિણાણુની સઝાય પાછળ સૂત્રમાંથી જોઈ લેવી.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાન
: ર૩૧ : ૧૬ પિસહ પારવાની વિધિ. ખમાં દઈ ઈરિયાવહી પડિકમી, એક લેગસ્સનો કાઉસ્સગ્ન કરી ઉપર સંપૂર્ણ લેગસ્સ કહેવો. પછી ખમા દઈ ચઉકસાય કહી નમુથુ@થી તે જય વીયરાય સંપૂર્ણ) સુધી બોલવું. પછી ખમા દઈ ઈરછા મુહપતિ પડિલેહું? ઈચ્છ. કહી મુહપતિ પડિલેવી. ખમા દઈ ઈચ્છા પસહ પારં? યથાશક્તિ. ખમા દઈ ઈચ્છા પસહ પાર્યો ? તહતિ. એમ કહી ચરવળા ઉપર કે કટાસણું ઉપર હાથ થાપી એક નવકાર ગણું નીચે મુજબ પિસહ પારવાનું સૂત્ર બાલવું.
સાગરચંદા કામે, ચંદડિસે સુદંસણે ધનને;
સં પસહપડિમા, અખંડિયા વિઅંતેવિ. ૧ ધન્ના સલાહણિજજા, સુલસા આણંદ કામદેવાય;
જાસ પસંસઈ ભયવં, દઢવયત્ત મહાવીરે ૨ પિસહ વિધિએ લીધે, વિધિએ પાર્યો, વિધિ કરતાં જે કઈ અવિધિ હુએ હેય તે સવિહુ મન વચન કાયાએ કરી તસ મિચ્છામિ દુક્કડ. પિસહના અઢાર દોષમાંહે જે કઈ દોષ લાગ્યો હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડ.
ત્યાર પછી જેમ સામાયક પારીએ છીએ તે મુજબ સામાયક પારવું. દિવસને પિસહ પારવામાં ચઉકકસાયથી જય વીયરાય સુધી કહેવામાં આવે છે. સવારના પસહ પારવામાં જય વીયરાય સુધી બેસવાનું નથી.
૧૭ પિસહના અઢાર દેષ. ૧ પિસહમાં વ્રત વિનાના બીજ શ્રાવકનું પાણી ન પીવું. ૨ પિસહ નિમિત્તે સરસ આહાર લે નહિ. ૩ ઉત્તરપારણામાં વિવિધ પ્રકારની સામગ્રી મેળવવી નહિ. ૪ પિસહમાં અથવા પિસહ નિમિત્તે આગલે દિવસે શરીરની શોભા કરવી નહિ. ૫ પિસહ નિમિત્તે વસ્ત્ર ધવરાવવા નહિ. ૬ પિસહ નિમિત્તે આભૂષણ (ઘરેણ) ઘડાવવા નહિ અને પિસહમાં આભરણું પહેરવા નહિ. ૭ પિસહ નિમિત્તે વસ્ત્ર રંગાવવા
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમે અંદ નહિ. ૮ પિસહમાં શરીરને મેલ ઉતારો નહિ. ૯ નિદ્રા લેવી નહિ. ૧૦ શ્રી સંબંધી સારી કે ખરાબ કથા કરવી નહી. ૧૧ આહારને વખોડવો કે વખાણવો નહિ. ૧૨ રાજકથા કે યુદ્ધકથા કરવી નહિ. ૧૩ દશકથા કરવી નહિ. ૧૪ પૂજ્યા–મમાર્યા વિના લઘુનીતિ કે વડીનીતિ પરઠવવી નહિ. ૧૫ કેઈની નિંદા કરવી નહિ. ૧૬ માતાપિતા આદિ સંબંધી સાથે સંસાર સંબંધી વાર્તાલાપ કરવો નહિ. ૧૭ સ્ત્રીના અંગોપાંગ જોવા નહિ. ૧૮ ચેર સંબંધી વાત કરવી નહીં.
૧૮ સામાયકના બત્રીશ દેષ. દશ મનના–વરી દેખી રીસ કરે. અવિવેક ચિંતવે. અનર્થ ચિંતવે. મનમાં ઉદ્દેગ ધરે. યશની વાંછા કરે. વિનય ન કરે. ભય ચિંતવે. વ્યાપારની ચિંતા કરે. ફલને સંદેહ રાખે. નિયાણું કરે.
દશ વચનના–કુવચન બોલે, હુંકારે કરે, પાપનો આદેશ કરે. લવારી (બકવાટ) કરે. કછો કરે. આ જાવ કહે. ગાળ બેલે. બાળક રમાડે. વિકથા કરે. હાંસી (મશ્કરી) કરે.
બાર કાયાના–આસન ચપળ રાખે. ચારે દિશાએ જુએ. સાવઘ (પાપવાળા ) કામ કરે. આળસ મરડે. અવિનય કરે. એઠું લઈ બેસે. મેલ ઉતારે, ખરજ ખણે, પગ ઉપર પગ ચઢાવે, અંગ ઉઘાડું મૂકે. અંગ ઢાંકે. ઉઘે.
ઉપરના બત્રીશ દેષને વિચારી સામાયકમાં તે દે ન લાગે તે માટે સામાયક કરનારાઓએ ખાસ ઉપયોગ રાખો.
૧૯ મુહપત્તિના પચાસ બેલ. ૧ સૂત્ર, અર્થ તવ કરી સદ્દઉં. ૨ સમ્યફટવ મેહની, ૩ મિશ્ર
૧ ઉપરના પચાસ બેલ સાધુ શ્રાવકે કહેવા અને ત્રણ વેશ્યા, ત્રણ શલય અને ચાર કષાય એ દશ સિવાય ૪૦ બોલ સાધ્વી શ્રાવિકાએ કહેવા.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાન
- ૧૩૩:
મેહની, ૪ મિથ્યાત્વ મેહતી પરિહરૂ. પ કામરાગ, ૬ સ્નેહરાગ, છ દૃષ્ટિન રાગ પરિRsરૂ. ૮ સુદેવ, ૯ સુગુરૂ, ૧૦ સુધમ આદ. ૧૧ કુદેવ, ૧ર. કુગુરૂ, ૧૩ કુમ પરિહરૂ. ૧૪ જ્ઞાન, ૧૫ દન, ૧૬ ચારિત્ર આદર્શે. ૧૭ જ્ઞાન વિરાધના. ૧૮ ૬ન વિરાધના, ૧૯ ચારિત્ર વિરાધના પરિહરૂ ૨૦ મનસ ૨૧ વચનપ્તિ ૨૨ ક્રાયપ્તિ આદરૂ, ૨૩ મન", ૨૪ વચનદંડ, ૨૫ કાયદંડ રિહરૂ. ૨૬ હાસ્ય ૨૭ રતિ ૨૮ અતિ પરિહર. ૨૯ ભય ૩૦ શાક ૩૧ દુગચ્છા પરિહરૂ. ૩૨ કૃષ્ણ લેફ્સા, ૩૩ નીલ લક્ષ્યા, ૩૪ કાપાત લેશ્યા પરિહરૂ. ૩પ હિ ગારવ, ૩૬ રસગારવ, ૩૭ ૠાતા ગારવ રિહર્. ૩૮ માયા શલ્ય ૩૯ નિયાણુ ગ્રાહ્ય, ૪૦ મિથ્યાત્વ શલ્ય પરિહરૂ. ૪૧ ક્રોધ ૪૨ માન પુર. ૪૩ માયા, ૪૪ લાભ પરિહરૂ. ૪૫ પૃથ્વીકાય, ૪૬ અસૂકાય, ૪૭ તેઉફાયની જયા કરૂ. ૪૮ વાઉ ૪૯ વનસ્પતિ, ૫૦ ત્રસકાયની રક્ષા કરૂં.
૨૦ 'તપ ચિતવણુિ કાઉસ્સગ્ગની રીત.
શ્રી મહાવીર દેવે છ માસના તપ કર્યાં. હું ચેતન ! તે તપ તુ કરી શકીશ ? ( અહીં તેના ઉત્તર મનમાં ચિંતવવા કે ) શક્તિ નથી ભાવ પણ નથી. તા છ મહિનામાં એક ઉપવાસ આદેશ કરી શકીશ ? શક્તિ નથી, ભાવ પણ નથી. તા એ ઉપવાસ એંછા કરી શકીશ? એ પ્રમાણે આગણુત્રોસ ઉપવાસ એછા કરવા સુધી ખેંચતવવુ. તેના ઉત્તરમાં દરેક વખતે શક્તિ નથી. પરિણામ નથી, એમ ચિતવવુ. એજ મુજબ પાંચ મહિના, ચાર મહિના, ત્રણ મહિના અને બે મહિનામાં પણ ચિતવવુ, આ પછી એક માસ કરી શકીશ ? ( ઉત્તરમાં શક્તિ નથી, પરિણામ નથી એમ ચિંતવવુ' ) પછી એક દિવસ એછે, બે દિવસ આછા, એમ તેર ઉપવાસ સુધી ચિતવવુ. પછી ચાત્રીસ ભક્ત ( સેાલ ઉપવાસ ) કરી શકીશ ? ખત્રીશ ભક્ત કરી શકીશ? એમ છે એ ભક્ત ઓછા કરતા
૧ આ કાઉસ્સગમાં સેલ નવકાર ગણુવા એ વિધિ છે, માટે આ *ાઉસગ્ગ શીખી લેવે.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૨૩૪ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમો ખક થાવત ાથ ભક્ત કરી શકીશ? પછી એક ઉપવાસ કરી શકીશ? આંબિલ કર. નિવિ કર. એકાસણું કર. બીઆસણું કર. અવર્ડ કર, પરિમુઠું કર, સાહપિરિસિ કર. પિરીસિ કર. નવકારશી કર. અહીં સર્વ ઠેકાણે ઉત્તરમાં જે ન કરવું હોય તે શક્તિ નથી, પરિણામ નથી એમ ચિંતવવું. પરંતુ પ્રથમ જે તપ કર્યો હોય અને અત્યારે ન કરે છે, ત્યાંથી ઉતરમાં શક્તિ છે, પરિણામ નથી એમ ચિંતવવું. છેવટે જે તપ કરવો હોય તે તપના પ્રશ્નનો ઉત્તર આપી અર્થાત શક્તિ છે, પરિણામ પણ છે, એમ ચિંતવી ‘નમે અરિહંતાણું' કહી કાઉસ્સગ પાર. આગળ ચિંતવન કરવું નહિ.
હે ચેતન ! છ માસ કરી શકીશ? છ માસમાં એક બે ત્રણ ચાર પાંચ ઉપવાસ ઓછા કરી શકીશ? છ સાત આઠ નવ દશ ઉપવાસ એાછા કરી શકીશ. એમ દરેક મહિનામાંથી પાંચ પાંચ ઓછા કરી યાવત તેર ઉપવાસ સુધી ચિંતવન કરવું. આ વિધિ પણ ચાલી શકે છે.
ર૧ પચ્ચખાણ પારવાને વિધિ. પ્રથમ ઈરિયાવહી કરી ચંદેસુ નિમલયર સુધી એક લગાસન કાઉસ્સગ કરી ઉપર આ લેગસ્ટ કહે. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ચૈત્યવંદન કરૂં? એમ કહી જગચિંતામણિથી તે જય વીયરાય સુધી કહેવું. પછી ખમા દઈ એક નવકાર ગણું મહજિણાણુંની સજઝાય બોલી, ખમા દઇ, ઇચ્છા મુહપત્તિ પડિલેહું ? એમ કહી મુહપતિ પડિલેહવી. પછી ખમા દઈ ઈચ્છા પચખાણ પારું ? યથાશક્તિ, પછી ખમા દઈ ઈચછા પચ્ચખાણુ પાયું ? તહતિ એમ કહી જમણે હાથ કટાસણા અગર ચરવળા ઉપર સ્થાપી એક નવકાર ગણું જે પચ્ચખાણ કર્યું હોય તેનું નામ દઈ નીચે મુજબ પારવું.
રર ઉપવાસ પારવાનું પરચખાણુ. સર ઉગએ૧ અબભત્ત પચ્ચખાણ કર્યું" તિવિહાર, પિરસી, સાઢ૧ અત્રે જેટલા ઉપવાસ કર્યા હોય તેટલા બોલવા.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાને
: ૨૩૫ પિરિસિ, સુરે ઉગએ પરિમુઠ્ઠ. અવઠ્ઠ મુદ્ધિસહિએ પચ્ચખાણ કર્યું પાણહાર, પચ્ચખાણ ફાસિએ, પાલિય, સહિઅં, તીરિ, કિદિએ, આરાહિઅં, જં ચ ન આરાહિ તસ મિચ્છામિ દુકકડ. એમ કહી મુઠી વાળી એક નવકાર ગણુ.
૨૩ એકાસણુઆદિ પારવાનું પચ્ચખાણ. ઉગએ સૂરે નમુક્કર સહિએ પરિસિં સાઢપેરિસં, સુરે ઉગએ પરિમુદ્ર અવ મુટ્ટિસહિયં પચ્ચખાણ કર્યું ચઉરિવહાર અબિલ, નિવી, એકાસણું પચ્ચખાણ કર્યું તિવિહાર, પચ્ચખાણ ફાસિએ, પાલિએ, સહિઅં, તિરિ, કિટ્ટિ, આરાહિએ જં ચ ન આરાહિ તરસ મિચ્છામિ દુક્કડ.
ર૪ રાત પિસાતીએ કરવાના માંડેલા. પ્રથમ ઇરિયાવહિ કરી એક લેમરસને કાઉસ્સગ (ચસુ નિમ્મલયા સુધી) કરી, ઉપર લેગસ કહી, ખમા દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! રચંડિલ પડિલેહું ? એમ કહી ચાર દિશામાં છ છ માંડલા કરવા. આ માંડલા રાત્રે વડીનીતિ તથા લઘુનીતિ વગેરે પરઠવવા યોગ્ય જગ્યા જોઈ આવીને પ્રતિલેખણુ નિમિત્તે કરવાના છે.
૧ આઘાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવર્ણ અણહિયાસે. ૨ આઘાડે આસને પાસવણે અણહિયાસે. 8 આઘાડે મજે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૪ આધાડે મજજે પાસવણે અણહિયાસે. ૫ આધાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અણહિયાસે. ૬ આઘાડે દૂર પાસવણે અહિયાસે.
ડારો અહિ એક ખમાસ ( નિ.
૧ જે પચ્ચખાણ કર્યું હોય તે પચ્ચખાણુનું નામ બોલવું. ૨ માંડલા કર્યા પછી સે ડગલાંથી બહાર ન જવાની મર્યાદા છે, ૨ ઠલ્લે મારું.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૨૩ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઢયા ખા
૧ આવાડે આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૨ આધાડે વ્યાસને પાસવણે અહિયાસે. ૩ આધારે મળ્યે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે. ૪ આધાડે મજ્જ પાસવણે અહિંયાસે.
૫ આધાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે, ૬ આધાડે દૂરે પાસવણે અહિંયાસે.
૧ અણુાધા આસને ઉચ્ચારે પાસવણે અણુહિયાસે૨ અણુાધાડે આાસને પાસવણે અહિયાસે. ૩ અણુાધાડે મળ્યે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે ૪ અણ્ણાધારે મજે પાસવણે અણુદ્ધિયાસે. ૫ અણુાધારે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અઢિયાસે, ૬ અાધારે દૂરે પાસવણે ગૃહિયાસે.
૧ અણુાધાડે આસને ઉચ્ચારે પાવણે અહિંયાસે. ૨ અણુાધાડે આસને પાસવણે અહિયાસે. ૩ અણુાવાડે મજ઼ે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિયાસે.
૪ અણુાધાડે મજે પાસવણે અહિંયાસે.
૫ અણુાધાડે દૂરે ઉચ્ચારે પાસવણે અહિંયાસે. ૬ અણુાબાર્ડ દૂરે પાસવણે અહિયાસે.
૨૫ છીંક આવે ત્યારે કરવાના વિધિ.
પુખ્ખી, ચૌમાસી અને સવત્સરી પ્રતિક્રમણમાં અતિયારની પહેલા છીંક આવે તેા અવસર હોય તે ચૈત્યવ ંદનથી માંડી ફરી પ્રતિક્રમણ કરવું. અતિચાર પછી છીંક આવે તે દુકખકખયકશ્મકખયને કાઉસગ્ગ કરવા પહેલા તીચે મુજમ વિધિ કરવી.
૧ શક્તિ હાય તે છીંક ખાનારાએ સત્તરભેદી પૂજા ભણાવવી જેઈએ.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાનો
: gs :
ભમાન જી ઈચ્છાકારેણ સદિસહ ભગવન્! ક્ષુદ્રોપદ્રવ આહડ્ડાવણથ કાઉસગ્ગ કરૂ ? કચ્છ, ક્ષુદ્રોપદ્રવ એડ્ડાવણુત્ય કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ, અન્નત્ય કહી ચાર લેગસને સાગરવરગંભીરા સુધી કાઉસ્સગ્ગ કરવા અને પારીને નમેઽત્॰ કહી નીચેની થાય કહેવી.
સવે યક્ષામ્બિકાઘા ચે, વૈયાવૃત્યકા જિને, દ્રોપદ્રવસઘાત, તે દ્વૈત દ્રાવયન્તુ નઃ ૧ ત્યારબાદ ઉપર લેગસ કહ્યા બાદ પછી આંકીની વિધિ કરવી. ૨૬ સ્થાપનાચાર્ય પડિલેહવાના માલ.
શુદ્ધ સ્વરૂપકના ધારક ગુરુ, ૨. જ્ઞાનમય, ૩ દર્શનમય, ૪ ચારિત્રમય, પ શુદ્ધ શ્રદ્ધામય, હું શુદ્ધ પ્રરૂપામય, છ શુદ્ધ પનામય, ૮ પંચાચાર પાલે, ૯ પલાવે, ૧૦ અનુમેદે, ૧૧ મનગુપ્તિ, ૧૨ વચનગુપ્તિ. ૧૪ કાયગુપ્તિએ ગુપ્તા.
૨૭ સંથારા પારિસી વિધિ.
રાત્રે એક પહેાર સુધી સ્વાધ્યાય ધ્યાન કર્યા પછી સચારા કરવાના અવસરે
.
ખમા છ ઈચ્છા બહુડિપુત્રા પરિસિ કહી ખમા૦ ઇરિયાવહી કરી એક લેગસ્ટને કાઉસગ્ગ કરી પારી ઉપર પ્રગટ લોગસ્સ કહેવા. પછી ખમા॰ ૬૪ બહુડિપુન્ના પેઽરિસરાયસથારએ ામિ ? પૃચ્છ કહી ચઉસાય—નમુત્યુઙ્ગ-જાતિ-ખમા॰ જાવંત ક્રેવિ સાદૂનમા ત્-ઉદ્રસ્સગ્ગહરં અને જય વીયરાય પૂરા કહી ખમા ૬૪ ફ્યુચ્છા સંથારા વિધિ ભણવા મુહુત્તિ પડિલેહું? ઇચ્છ કહી મુહપત્તિ પડિલેહવી. ત્યાર બાદ નીચે પ્રમાણે ખેલવું.
નિસીહિનિીહિ.નિસીહિ, નમા ખમાસમણાણુ, ગેયમાણ
મહામુણીગ
૧ એક પહેાર રાત્રિ ગયા પછી સથારા પારસી ભણુાવવી.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૩૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમે ખંડ - એ પાઠ તથા એક નવકારમંત્ર તથા કરેમિ ભંતે સૂત્ર ત્રણ વાર બોલવું. ત્યાર પછી નીચેને પાઠ બોલવો. 2 અણુજાણહ જિદિજજા, અણજાણહ પરમગુરુ, ગુરૂગુણરયણહિં મંડિયસરીરા; બહુપઢિપુન્ના પિરિસી, રાઈયસંથારએ કામિ. ૧ અણજાણુહ સંથાર, બાહુવહાણ વામપાસેણં, કુકડિપાય પસારણ, અતરંત પમજજએ ભૂમિ, ૨ સંકેઈઅ સંડાસા, ઉગ્રÉતે આ કાપડિલેહા; દવાઈઉવઓગં, ઊસાસનિરંભણએ. ૩ જઇ મે હજજ પમાઓ, ઇમલ્સ દેહસિમાઈ રયણએ; આહારમુહિદે, સવં તિવિહેણુ સિરિ. ૪ ચત્તારિ મંગલં, અરિહંતા મંગલ, સિદ્ધા મંગલં, સાદુ મંગલ, કેવલપન્ન ધર્મો મંગલં. ૫ અતારિ લગુત્તમા, અરિહંતા લગુત્તમાં, સિદ્ધા લગુત્તમા, સાદુ ગુમા, કેવલી પન્નતો ધમ્મ લગુત્તમ. ૬ ચત્તારિ સરણું પવનજામિ, અરિહતે સરણું પરજજામિ, સિદ્ધ સરણું પર્વજજામિ, સાદૂસરણું વજનજામિ, કેવલપણાં ધર્મો સરણું પવનજામિ. ૭ પાણઈવાયમલિઅં. ચેરિક મેહનું દવિમુ, કહે માણું માર્યા; લેભે પિજ તા દેવું. ૮ કલહં અભ્યખાણું, પેસન્ન રઈઅરઈસમાઉત્ત; પર પરિવાય માયા–મેસં મિછત સર્ઘ ચ ૯ સિરિસ ઈમાઈ, મુખમગસંસમ્મવિશ્વભુ આઈ; દુગઈ નિબંધણુઈ, અઠ્ઠારસ પાવઠાણુઈ ૧૦ એગહ નથિ મે કોઈ, નાહમનસ્સ કરૂઈ; એવ અદીમણુસે, અપાશુમણુસાસ. ૧ એગે મે સાઓ અપા, નાણુ–સણુસંજુઓ; સેસા મે બાહિરા ભાવા, સર્વે સંજોગલકખા; ૧૨ સંજોગમૂલા જીવેણુ, પત્તા દુખપરંપરા; તન્હા સંજોગસંબંધું, સર્વ તિવિહેણ સિરિઅં. ૧૩ અરિહંત મહ દેવ, જાવજવં સુબાહુ ગુરૂશે; જિગૃપન્નાં તત્ત, ઈએ સમ્મત્ત મએ ગહિનં ૧૪ ચૌદમી ગાથા ત્રણ વખત કહી સાત નવકાર ગણું નીચેની ગાથા કહેવી. ખામ ખમાવિ, મઈ અમિઆ સવહ જીવનકાય; સિદ્ધહ સાખ આલેયણ, મુઝહ વઈર ન ભાવ. ૧૫ સવે જીવા કમ્યવસ, ચઉદરાજ ભમંત; તે મે સબ ખમાવિઆ, મુઝ વિ તેહ ખમંત, ૧૬ જ જે મણેણું બધું, જે જ વાણું ભાસિતં પાવં; જે જે કાએ કર્ય, મિચ્છામિ દુક્કડ' તરૂ. ૧૭
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાના
૨૮ રાઈઅ મુહપત્તિની વિધિ.
ખમા॰ ઈ કરિયાવહી કરી, એક લેગસ્સના કાઉસગ્ગ કરી, ઉપર લાગસ કહી ખમા૦ ૬૪ ઇચ્છાકારેણ સદિસહ ભગવન્! રાય મુહપત્તિ પડિલેહું ? ચ્છ કહી પડિલેહવી. એ વાંદણુાં દેવા. ચ્છા રાષ્ટ્ર આલેાઉં ? ઇચ્છ* આલેએમિ જો મે રાઈએ એ પાઠ કહેવા. પછી
: ૨૩૯ :
સભ્યવિ રાઈઅ દુિિતઅ દુમ્ભાસિયા દુચિક્રિય દૃચ્છાકાશ્ સદિસહ ભગવન્ ! ગુરુ કહે પડકમેહુ. શિષ્ય કહે ઇચ્છ તસ્સ મિચ્છામિ ક્રુડ, ( અત્રે પદવીધર મુનિરાજ હોય તે એ વાંદાં દેવા ) પછી એક ખમા॰ દઈ ઇચ્છકાર, અટ્રુિએ કહી કે વાંદણાં ઈ કારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચખ્ખાણુના આદેશ દેશેજી એમ કહેવું. ૨૯ જિનમંદિરે જવાની વિધિ
પેસડુ લીધા પછી ગુરુમહારાજની આજ્ઞા લઈને જિનમદિરે દર્શોન કરવા અવશ્ય જવુ જોખુંએ. ન જાય તે આલેયા આવે...કટાસણુ ડાબે ખભે નાંખી, ઉત્તરાસણ( ખેસ ) કરી, ચરવળે! ડાબી કાંખમાં રાખી, સુહૃત્તિ જમણા હાથમાં રાખીને ઇર્ષ્યાસમિતિ શોધતાં જિનમ ંદિરે જવુ. ઉપાશ્રયમાંથી નીકળતા ત્રણ વાર આવસહી કહીને નીકળવુ. પછી ત્રણુ વાર નિસીહી કહીને દેરાસરના દ્વારમાં પ્રવેશ કરવા. પ્રથમ મૂળનાયકની સન્મુખ જઇ એ હાથ જોડી મસ્તક નમાવી પ્રણામ કરી, ભગવાનની રસ્તુતિ કરી ત્રણ પ્રદક્ષિણા દેવી. પછી ઉત્તરાસણુ કાઢી નાંખીને ખમાસમણુ તે ઇરિયાવહી પડિમવી. ( સે ડગલાથી દહેરાસર દૂર હૈય તા ગમણુગમણે આલાવવા ). પછી ખેસ નાંખી ત્રણુ ખમાસમણુ દર્દને ચૈત્યવંદન કરવું. પછી ખમાસમણુ ઇચ્છકારી ભગવન્! પસાય કરી પચ્ચખાણુની આશ દેજોજી, ( વડીલ હૅાય તે પચ્ચખ્ખાણુ કરાવે. ) અગર જેને આવડતું હોય તે કરાવે.
૧ આ વિધિ સાધુ મહારાજ હાય તે જ કરવાની છે.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૧૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમા ખેડ
પછી જિનમંદિરથી નીકળતાં ત્રણ વાર આવસહી કહી ઉપાશ્રયમાં આવતા ત્રણ વાર નિસિહી કહીને પ્રવેશ કરવા અને સેા ઢગલાથી વધુ ગયા હોય તો દરિયાવહી પડિમીને ગમણુાગમણે આલે વવા. ૩૦ આયંબિલ એકાસણુ કરવાવાળાએ ઘેર આહાર કરવાના વિધિ
આયંબિલ એકાસણું વિગેરે કરવા માટે ઘેર જવું હાય તે! તેણે ઇર્માંસમિતિ શૈધતા જયાપૂર્વક જવુ અને ઘરમાં પ્રવેશ કરતા રજયા મંગલ ’' ખેલી કટાસણુ પાથરીને બેસી ઉંચે સ્થાનકે ધાર્મિક ધ્રુતક મૂકી નવકાર પચિત્તિ કહી સ્થાપના સ્થાપવી.
66
પછી એક ખમાસમણુ દઇ, ઇરિયાવહિયા, તસ્સ ઉત્તરી, અન્નત્ય કહી એક લેાગસને (ન આવડે તેા ચાર નવકારને ) કાઉસ્સગ્ગ કરી ઉપર લેગસ કહેવા.
પછી ખમાસમણ દઈ “ ઈચ્છાકારેણુ સક્રિસહ ભગવન્ ! '' ગમØાગમણે આલાઉં ! ઇચ્છ` કહી ઇરિયાસમિતિ પાના ૨૨૯ ઉપર લખ્યા પ્રમાણે એલવુ.
પછી આહાર કરવાના ઠેકાણે કાજે લઇ, પાટલે-થાલી વિગેરે ભોજન તથા મુખ પૂર્ણને નિશ્ચલ આસને મૌનપણે( બોલ્યા વિના ) આહાર કરે. ( કારણ પડે તેા પાણી પીને બોલે ) આહાર આપનાર પાસે ખપ છે એમ કહી આજ્ઞા માંગે જ્યારે તે ણી કહે કે વાપરા પછી આહાર કરે. ભાણામાંથી લીધેલ વસ્તુમાંથી જરા પણ છાંડે નહિ. પછી મુખ્ શુદ્ધ કરી ઉઠતી વખતે કાજે લઇ સિરાવે. પછો હાથ જોડી દિવસચરિમં તિવિહારતુ નીચે મુજબ પચ્ચખાણ કરે.
દિવસચરિમ' પચ્ચખ્ખામિ તિવિદ્ધપિ આહાર, અસણં, ખાઇમ, સામ, અન્નત્થણાભોગેણું, સહસાગારેણું, મહત્તરાગારેણું, સમાહિત્તિઆગારેણ વાસિરામિ,
સવ
૧ ૨૨૯ પાના ઉપર જોઇ લેવા.
૨ ઉપાશ્રયે એકાસણું કરનાર જયા મ ́ગલ બોલે નહિ.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિધિવિધાના
: ૧૪૧ :
ત્યાર પછી ઉપાશ્રયે જઇને ખમાસમણુ દૂધ, ઇરિયાવહિયા પડિની, લેગસ્સના કાઉસ્સગ કરી, પારી પ્રગટ લેગસ ખોલી, ગમણુાગમણે આલાવવા. એક ખમાસમણુ આપી ઈચ્છાકારેણુ સદિસદ્ધ ભગવન્ ! ચૈત્ય વંદન કરું? ઈચ્છ એમ કહી જચિંતામણીથી લઇ જય વીયરાય પત ( પુરા ) અધાં સૂત્રા બોલે.
૩૧ માત્રુ' કરવા જવાની વિધિ.
માત્રુ કરવા જનારે પ્રથમ તે કુંડી, પૂંજણી, અચિત્ત પાણી જાચી રાખવાં.
"6
જ્યારે માત્રુ કરવા જવુ હાય ત્યારે માતરીઉં-( માત્રુ કરવા જવાનું ધોતીયું : પહેરી ચરવળા તથા મુત્તિ સાથે રાખીને પૂજણીથી કુંડી પ્રમાઈને માત્રુ કરી પરવાની જગ્યાએ કુંડી મૂકી જીવ-જંતુ વિનાની ભૂર્ભૂમ જોઇને અણુજાણુહ જઋગ્àા '' એમ મેલીને માત્રુ પરઢવીને કુંડી ક્રીથી નીચે મૂકી ત્રણ વાર વેસિરે વાસિર વાસિરે એમ કહી કુંડી હાથમાં લઇ, મૂળ જગ્યાએ મૂકવી. પછી હાય તથા પગ અપવિત્ર થયા હ્રાય તે તે અચિત્ત પાણીયા શુદ્ધ કરી ( પાણી બહુજ ઘેાડુ' વાપરવું. પાણી સુકાઇ જાય તેવી જગ્યાએ હાથ ધેવા. ) વસ્ત્ર બદલી સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ ખમાસમણુ તે ઇરિયાવહિય પડિક્કમવા તથા ગમાગમણે આલેાવવા.
૩૨ સ્થડિલ જવાની વિધિ.
જ્યારે સ્થંડિલ ( ટટ્ટી ) જવું ઢ઼ાય ત્યારે માતરીયુ પહેરી ઢામલીનેા કાળને વખત હેાય તે માથે કામળી ઓઢી ચરવળેા કાખમાં રાખી, મુહર્પીત્ત કેડમાં ખાસી જાયેલા અચિત્ત પાણીને લેટ કે ક્રાઇ તેવું પાત્ર લઇને જાય, ત્યાં જંતુ રહિત જગ્યા તપાસીને અણુજાણુહ જસગ્ગહે ” કહી શંકા ટાળે. (જંગલમાં જગ્યા મલતી હોય ત્યાં સુધી જગલમાં જ જવુ, વાડામાં જવાથી આલેાયણુ આવે છે, )
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૪ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આઠમે પછી ઉઠતા ત્રણે વાર સિરે કહે, ઉપાશ્રયે આવી પગ અપવિત્ર થયા હોય તે જોઈને વસ્ત્ર બદલી, સ્થાપનાચાર્ય સન્મુખ ખમાસમણ દઈ ઇરિયાવહિયં પકિમી ખમાસમણ દઈ, ગમણગમણે આલોવે. કદાચ રાત્રે સ્પંડિત જવું પડે તે સે ડગલાની અંદર જવાય, મુકામ બહાર જતા આવર્સીડી ને મુકામમાં પેસતા નિસિદ્ધિ ત્રણ વાર કહેવું.
૩૩ કાજે લેવાની વિધિ. એક જણે દંડાસણ જાચી તેનું પડિલેહણ કરીને ઈરિયાવહી કરવી. પછી કાજે લે. એ કાજામાં જીવ જંતુ જેઈને ત્યાં જ ઊભા રહી ઇરિયાવહી કરવી. પછી જતનાપૂર્વક કાજે યોગ્ય સ્થળે અણુજાણ જસ્સો એમ બેલીને પરઠ, પછી ત્રણ વાર સિરે કહેવું. કાજે લેનારને એક આયંબિલનું ફળ થાય છે માટે કાજે લેનારે બરોબર ઉપયોગપૂર્વક લેવો. કાજામાં અનાજ અથવા લીલી વનસ્પતિ વિગેરે સચિત્ત વસ્તુ નીકળે તે ગુરુ પાસે પ્રાયશ્ચિત લેવું અને ત્રસ જીવ, કીડી વિગેરે નીકળે તે જયણા પૂર્વક શીતળ છાયામાં મૂકવું. ચોમાસું હેય તો બપોરના દેવવંદન કર્યા પહેલા બીજી વાર કાજો લે.
૩૪ સુથારે કરવાને વિધિ. સંથારા પિરીસી ભણાવ્યા પછી સઝાય ધ્યાન કરવું. જ્યારે નિદ્રા આવે ત્યારે માત્રા વિગેરેની બાધા (શંકા) ટાળીને દિવસે પડિલેહેલી જગ્યાએ સંથારો કરે, જમીન પડિલેહીને સંથારીયું પાથરી તે ઉપર ઉતરપટ-(સુતરાઉ ચાદર) પાથરે. મુહપત્તિ કેડે ખોસે, ચરવળે પડખે મૂકી માગું કરવાનું ધોતીયું પહેરી ડાબે પડખે હાથનું ઓશીકું કરીને સૂવું. રાત્રે ચાલવું પડે તે દંડાસણથી જમીનને પૂજતા ચાલવું.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૯ માં પચ્ચખાણું આદિ.
૧ નમુક્કારસહિએ મુદ્ધિસહિઅંનું ઉગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅં, મુઠ્ઠિસહિઅં, પચ્ચખાઈ ચઉવિલંપિ આહાર-અસણં, પાણું, ખાઈમં, સાઇમં, અન્નથણાભોગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિત્તિયાગારેણું સિરે.
૨ પોરિસી સાપેરિસીનું ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅં, પિરિસિં, સાઢપરિસિં, મુઠ્ઠિસહિએ પચ્ચખાઈ, ઉગ્ગએ સૂરે, ચઉવિપિ આહારઅસણં, પાછું, ખાઈમ, સાઈમ, અન્નથ્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પરચ્છન્નકાલેણું, દિસાહેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિ-વત્તિયાગારેણું સિરે.
૩ પુરિમદ્ભ-અવઠ્ઠનું સૂરે ઉગ્ગએ પુરિમઠું અવ મુઠ્ઠિસહિઅં પચ્ચખાઈ ચઉરિવહં પિ આહાર–અસણં, પાણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નથણાભોગેણં, સહસાગારેણં, પરછત્રકાલેણું, દિસામેણં સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિત્તિયાગારેણું વોસિરે.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમા ખંઢ ૪ એકાસણા-એઆસણાનુ
ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅ પારિસિ’, મુટ્ઠિસહિઅ પચખ્ખાઈ,ઉગ્ગએ સૂરે, ચવિહં પિ આહાર-અસણુ, પાણું, ખાઇમ', સાઈમ; અન્નથ્થણાભાગેણુ, સહસાગારેણું, પચ્છન્નકાલેણું, ક્રિસામે હેણું, સાહુવયણેણુ, મહત્તરાગારેણુ', સવસમાહિવત્તિયાગારેણં, વિગઇએ પચ્ચખ્ખાઇ, અન્નથ્થણાભાગેણં, સહસાગારેણુ', લેવાલેવેણુ, ગિહથ્થ સંસદ્ગુણું, ખિત્તવિવે ગેણુ', પહુચમખ્ખએણું, પારિાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણુ', સવસમાહિવત્તિયાગારેણું, એગાસણ બિયાસણ પચ્ચખ્ખાઇ, તિવિર્હં પિ આહાર-અસણું, ખાઈમ', સાઈમ', અન્નથ્થાલાગેણુ', સહસાગારેણં, સાગારિયાગારેણં, આઊંટણુપસારે, ગુરુઅભુઠ્ઠાણું, પારિવણિયાગારેણુ'. મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણં, પાણુસ્સ લેવેણુ વા, અલેવેણ વા, અચ્છેણુ વા, ખજુલેવેણુ વા, સિન્થેણ વા, અસિન્થેણુ વા વાસિરે.
૫ આયંબિલનું પચ્ચખાણુ.
: ૨૪૪ :
ઉગ્ગએ સૂરે, નમુક્કારસહિઅં, પારિસિ, સાઢપારિસિ, મુટ્ઠિસહિઅં પચ્ચખ્ખાઇ, ઉગ્ગએ સૂરે ચઉવિહુ' પિ આહાર’અસણું', પાણું, ખાઈમ, સાઇમ, અન્નથ્થુણાભાગેણં, સહસાગારેણં, પચ્છન્નકાલેણું, દિસામેહેણું, સાહુવયણેણુ, મહત્તરા
૧ સા‡પારિસિ, પુરિમ‡ વિગેરે પચ્ચખ્ખાણ હાય તા તે પણ ખેાલવા * એકાસણું કરવુ' હૅાય તે એકાસણ" બોલવુ, અને બેઆસ કરવુ હોય તે આિાસણ' ખોલવુ.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચ્ચખ્ખાણ આદિ
* ૨૪૫ ગારેણં, સવસમાહિત્તિયાગારેણં, આયંબિલ પચ્ચખાઈ, અન્નથ્થણાભોગેણં, સહસાગારેણં, લેવાલેવેણું, ગિહથ્થસંસèણું, ઉખિત્તવિવેગેણં, પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણું સવસ માહિત્તિયાગારેણં, એગાસણું, પરચખાઈ તિવિહં પિ આહાર–અસણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નથુણભેગેણં, સહસાગારેણં, સાગારિયાગારેણં, આઊટણુપસારેણં, ગુરુઅદ્ભુઠ્ઠાણું પારિઠ્ઠાવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિવત્તિયાગારેણું પાણસ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અહેણ વા, બહુલેવેણ વા, સસિથેણ વા, અસિથેણ વા સિરે.
૬ તિવિહાર ઉપવાસનું સૂરે ઉગએ, અભત્તä પરચખાઈ, તિવિહંપિ આહારઅસણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નથ્થણાભોગેણં, સહસાગારેણું, પારિવણિયાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિત્તિયાગારેણું, પાણહાર પિરિસિં, સાઢપરિસિં, મુદ્ધિસહિઅં પચ્ચખાઈ, અન્નથ્થણાભોગેણું સાહસાગારેણં, પછકાલેણું, દિસાહેણું, સાહવયણેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાવિવત્તિયાગારેણં, પાણસ લેવેણ વા, અલેવેણ વા, અપેણ વા, બહુલેવેણ વા, સસિગ્લેણ વા, અસિથેણ વા સિરે.
૭ ચઊંવિહાર ઉપવાસનું સૂરે ઉગ્ગએ અબ્બર પચ્ચખાઈ, ચઉરિવહં પિ આહારઅસણં, પાણું, ખાઇમં, સાઇમં, અન્નથણાભોગેણં, સહસા
૧ અત્રે ઇદ્રભા-અઠ્ઠમભત જેટલા ઉપવાસનું પચ્ચખાણું હેય તેટલા બોલવા.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૪૬ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમેા ખડ
ગારેણુ', પારિાવણિયાગારેણુ, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણુ' વાસિરે.
સાંજના પચ્ચક્ખાણુ
૧ પાણહારનું પચ્ચખાણ
પાણુહાર દિવસરમ' પચ્ચખ્ખાઇ અન્નથ્થણાભાગેણુ' સહસ્રાગારેણુ', મહત્તરાગારેણુ', સવ્વસમાહ્રિવત્તિયાગારેણુ' વાસિરે, ૨ ચવિહારનું પચ્ચખાણ
દિવસચરમ' પચ્ચકખાઇ, ચઉવિહુ' પિ આહાર-અસણુ, પાણું, ખાઇમં, સાઇમ, અન્નાભાગેણં, સહસાગારેણુ, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણુ વાસિરે.
૩ તિવિહારનું પચ્ચખાણ
દિવસચરમ' પચ્ચખ્ખાઈ, તિવિહુ પિ આહાર, અસણું, ખાઇમ, સાઇમં, અન્નથ્થણાભાગે, સહસાગારેણં, મહત્ત રાગારેણ સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણુ', વાસિરે.
૪ દુવિહારનું પચ્ચખ્ખાણુ
દિવસચરમ, પચ્ચખ્ખાઇ, દુવિહં પિ આહાર અસહ્યુ, ખાઈ, અન્નથ્થાભાગે', સહસાગારેણું, મહત્તરાગારેણં, સવ્વસમાહિવત્તિયાગારેણ, વાસિરે,
* બેસણું, એકાસણું, નિવિ, આબિલ, વિહાર, ઉપવાસ કે છઠ્ઠું કરેલ હાય તા પાણહારનું પચ્ચખાણુ કરવું.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચકલ્યાણક યંત્ર
૨ ૨૪૭ : જે ચૌદ નિયમ ધારે તેને
૫ દેસાવગાસિકનું પચ્ચખાણ. દેસાવગાસિયં ઉભેગં પરિભેગ પચ્ચખાઈ, અન્નશ્મણભેગે, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણં, સવસમાહિવત્તિયાગારેણું સિરે.
૬ મુદ્ધિસહિયે આદિ અભિગ્રહોનું પચ્ચખાણું.
મુસિહિય, ગંઠીસહિયં, વેઢસીસહિય, ચિબુગસહિયં પચ્ચખાઈ અન્નથ્થભેગેણં, સહસાગારેણં, મહત્તરાગારેણું સવસમાહિવત્તિયાગારેણું સિરે.
શ્રી પંચકલ્યાણક યંત્ર. : વિધિ:
ઇ-કેવલજ્ઞાન કલ્યાણકે સર્વજ્ઞાચ નમ: જાપ ૨૦૦૦ (૨૦ નવકારવાળી) પ-મેક્ષ , પારંગતાય નમઃ ૧૨ લોગસ્સનો કાઉસગ્ગ.
કાર્તિકમાં૧૨ સાથિયા.
તિથિ નામ કલ્યાણુક ૧૨ ખમાસમણાં.
સુત્ર ૩ શ્રી સુવિધિનાથ કેવલજ્ઞાન : ખમાસમણાનો દુઃ
છે ૧૨ , અરનાથ કેવલજ્ઞાન પરમ પંચ પરમેષ્ટિમાં, વ૦ ૫ » સુવિધિનાથ ૫ ૨ મે શ્વ ૨ ભગવાન; • ૬ સુવિધિનાથ દીક્ષા ચાર નિક્ષેપે થાઈએ,
૧૦ , મહાવીરસ્વામી નમો નમે શ્રીજિનભાણુ. ક ૧૧ છે પદ્મપ્રભુસ્વામી કલયાણકનાં નામ તથા મંગાક્ષર.
માગશરમાં-૧૪ ૧-ચવનકલ્યાણકે પરમેષ્ટિને નમઃ શુ. ૧૦ શ્રી અરનાથ ૨-જમ , અહત નમ: શુ૦ ૧૦ શ્રી અરનાથ ૩-દીક્ષા , નાથાય નમઃ | - ૧૧ , અરનાથ
મોક્ષ
મેક્ષ
ક્ષા
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેવલ
: ૨૪૮ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી નવમા ખઃ તિથિ નામ કલ્યાણક તિથિ નામ કલ્યાણુક થ૦ ૧૧ બી મલ્લિનાથ
શુટ ૮ શ્રી અજિતનાથ જન્મ ક ૧૧ , મલ્લિનાથ દીક્ષા » ૯ , અજિતનાથ દીક્ષા ૧૧ , મહિલનાથ
૧૨ , અભિનંદન સ્વામી છે ૧૧ , નમિનાથ કેવલ
ધર્મનાથ , સંભવનાથ
સુપાર્શ્વનાથ કેવલ » ૧૫ જ સંભવનાથ દીક્ષા
સુપાર્શ્વનાથ મે પાર્શ્વનાથ જન્મ
ચંદ્રપ્રભસ્વામી કેવલ ક ૧૧ , પાર્શ્વનાથ દક્ષા
સુવિધિનાથ ચ્યવન , ચંદ્રપ્રભસ્વામી જન્મ
આદિનાથ કેવલ , ચંદ્રપ્રભસ્વામી દીક્ષા
શ્રેયાંસનાથ જન્મ - શીતલનાથ કેવલ
મુનિસુવ્રતસ્વામી કેવલ પિષમાં-૧૦
શ્રેયાંસનાથ રક્ષા
• ૧૪ , વાસુપૂજ્ય સ્વામી જન્મ શુ ૬ શ્રી વિમલનાથ કેવલ
૦)) , વાસુપૂજ્ય સ્વામી દીક્ષા ૯ , શાંતિનાથ ૧૧ અજિતનાથ
ફાગણમાં-૧૦ , અભિનંદન સ્વામી , શુ. ૨ શ્રી અરનાથ
ગ્રવન , ધર્મનાથ
- ૪ , મહિલનાથ ચ્યવન , પદ્મપ્રભસ્વામી ચ્યવન , ૮, સંભવનાથ
વ્યવન ,, શીતલનાથ જન્મ ક ૧૨ ૪ મલ્લિનાથ મોક્ષ , શીતલનાથ દીક્ષા
એ મુનિસુવ્રતસ્વામી દક્ષા , આદિનાથ મોક્ષ વ૦ ૪ , પાર્શ્વનાથ યવન ક ૦)) 5 શ્રેયાંસનાથ કેવલ
, પાર્શ્વનાથ કેવલ માહમાં-૧૯
» ૫ ચંદ્રપ્રભસ્વામી વિન
, ૮ , આદિનાથ શ૦ ૨ શ્રી અભિનંદન સ્વામી જન્મ
• ૮ , આદિનાથ દક્ષા ૨ શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી કેવલ ૩ , ધર્મનાથ જન્મ
ચલમાં-૧૭ ૩ , વિમલનાથ
|| શુ ૩ શ્રી કુંથુનાથ છે ૪ , વિમલનાથ દીક્ષા | » ૫ , અજિતનાથ મેક્ષ
૧ જ જ છે
કેવલ
જ
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચકલ્યાણક યંત્ર
: ૨૪૯ છે
મેક્ષ
? આ જ છે ? " જ ર ?
૮ જ 8 8 - ક
મોક્ષ
તિથિ નામ કયાક 1 લિથિ નામ કલ્યાણ થ૦ ૫ શ્રી સંભવનાથ
વ. ૧૪ શ્રી શાંતિનાથ દક્ષા ૫ છે અનંતનાથ છે.
જેઠમાં છે ૯ , સુમતિનાથ
૫ મી ધર્મનાથ મોક્ષ , સુમતિનાથ
લ
- વાસુપૂજ્ય સ્વામી અવન મહાવીર સ્વામી જન્મ
, સુપાર્શ્વનાથ પદ્મપ્રભસ્વામી
, સુપાર્શ્વનાથ દીક્ષા કુંથુનાથ મેક્ષ
૪ , આદિનાથ
વ્યવન શીતલનાથ મોક્ષ
૭ , વિમલનાથ
મોક્ષ કુંથુનાથ દીક્ષા
૯ , નમિનાથ દીક્ષા શીતલનાથ યવન નમિનાથ
અષાડમાં-૭ અ અનંતનાથ જન્મ
શ૦ ૬ શ્રી મહાવીર સ્વામી વ્યવન અનંતનાથ દીક્ષા
- નેમિનાથ એક્ષ - અનંતનાથ વલ
વાસુપૂજ્ય સ્વામી છે એ કુંથુનાથ
આ શ્રેયાંસનાથ જન્મ વૈશાખમાં-૧૪
૭ , અનંતનાથ ભવન
૮ , નમિનાથ શ્રી અભિનંદન સ્વામી ચ્યવન
વ૦ ૯ શ્રી કુંથુનાથ વ્યવન » ૭ , ધર્મનાથ ૮ ) અભિનંદન સ્વામી મોક્ષ
શ્રાવણુમાં-૮ ૮ અ સુમતિનાથ
૨ શ્રી સુમતિનાથ ઓવન » સુમતિનાથ દીક્ષા ૫ , નેમિનાથ મહાવીર સ્વામી કેવલ
, નેમિનાથ દીક્ષા , વિમલનાથ ચ્યવન
પાર્શ્વનાથ મોક્ષ અજિતનાથ
» ૧૫ મુનિસુવ્રતસ્વામી સ્થાન ૧૦ ૬ શ્રેયાંસનાથ
૧૦ ૭ - શાંતિનાથ » ૮ મુનિસુવ્રતસ્વામી જન્મ ૭ , ચંદ્રપ્રભવામી મોક્ષ
૯ , મુનિસુવ્રતસવામી મોક્ષ ૮ , સુપાર્શ્વનાથ ચ્યવન ૧૩ , શાંતિનાથ
ભાદરવામાં૧૩ ૪ શાંતિનાથ મેક્ષ | શ૦ ૯ શ્રી સુવિધિનાથ મોક્ષ
9 છે ?
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૫૦ ?
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ નવ ખંડ તિથિ નામ ક૯યાણુક | તિથિ નામ કયાણક ૧૦ ) શ્રી નેમિનાથ કેવલ ૧૦ ૧૨ શ્રી પદ્મપ્રભસ્વામી જન્મ આસોમાં
ક ૧૨ , નેમિનાથ ચ્યવન શુટ ૧૫ શ્રી નમિનાથ ચ્યવન | , ૧૩ , પદ્મપ્રભસ્વામી દીક્ષા ૧૦ ૫ , સંભવનાથ કેવલ I , ૦)) , મહાવીર સ્વામી મોક્ષ એક કલ્યાણક હેય તો = એકાસણું કરવું.
,, = આયંબિલ કરવું. ત્રણ , અ = આયંબિલ અને એકાસણું કરવું. ચાર છે , = ઉપવાસ કરો.
P = ઉપવાસ અને એકાસણું કરવું.
પાંચ
અનાનુપૂવ ગણવાની રીત
જયાં ૧ છે ત્યાં નમો અરિહંતાણું કહેવું.
જ્યાં ૨ છે ત્યાં નમે સિહાણું કહેવું. જયાં ૩ છે ત્યાં નમો આયરિયાણું કહેવું. જ્યાં ૪ છે ત્યાં નમો ઉવજઝાયાણું કહેવું. જ્યાં ૫ છે ત્યાં નમે એ સવસાહૂણું કહેવું.
ગણવાનું ફળ. અનાનુપૂર્વી ગણો જોય, છમાસી તપનું ફળ હોય; સંદેહ નવ આણે લગાર, નિબંધ મને જપે નવકાર. ૧ શુહ વચ્ચે ધરી વિવેક, દિન દિન પ્રત્યે ગણવી એક; એમ અનાનુપૂર્વી જે ગણે, તે પાંચસે સાગરના પાપને હણે. ૨
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનાનુપૂરવી
: ૨૫ :
અનાનુપૂર્વા.
૩
”
જ !
!
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
:૨૫૨ ઃ
૧
r
૧
૩
૧
ર ૩
૨
છે
૧
૫
૨
૧
F
૩
૧
૧
05
૩
૫
૩
૨
૨
૧
૧
..
ય
પ
J
£
૧ ૨ ય ૩ ४
♦ ૧ ૫
૫ ૨ ૨ | ૩
૧
૧
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમા ખંડ
m
૪
૪
*
પ ૪
૩
૪
*
૪
૩
૩ ૪
૪
૩ ૪
૪
૧
3
૧
ય
૩
ય
'
જી
૩
૩
મ
૧
૩
ઈ
૫ ૨ ૪
ય
૩ ૨
૪
૧ | ૩ | ૨ | ૪
ય
૪
e
પ
૩
لم
♦
૨ ૫ ૩ ૨ | ૩
૧
૧
V
૨
-~
२
ય ૐ ૧
૨
૧
S
ય ૧ ४
૪
૫ ૧ ૧ | ૪ | ૧ | ૪
૧
૧
૪
४
૪
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનાનુપૂવ
૨ ૨૫૩ ૧
K
૨ |
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૫૪ :
૩
*
૩
પ
ર
૧ | ૪ ૧ ૪ ૩ ૫ ૨
૪ | ૨ | ૪ | ૫ | ૨
૩
૪ ૧ ૫.
૧
૪
૩
૩
૧૩
y
૩
૧૪
વસ
L
ય
*
*
૩ ૧ | ૫ | ૪ | ૨ ૧ | ૫ | ૩ | ૪ | ૧ | ૩ | ૪ |
а
૨
પ
૨
પ
૪
...
ૐ
ય
'
૨
..
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમા ખંડ
૧૫
૧
४ ય
૧
૪ ૧ | ૫ ૩ ૨ ૧ | ૫ | ૪ ૩ ૨ ૫ ૧ ૪ ૩ ૨
૫
૧ ૩ ૨
ܡ
ય
H
૪
૪
४
૪
५
૪
મ
૧
૫ ૧ ૩ | ૫ | ૪ | ૧ | ૨
૩
૨
મ
૩ | ૪ | ૧ | ૨
૩ ૧
૨
ર
J
૪
T
૧૬
Y
૩
H
d
~
F
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનાનુપૂર્વી
: ૨૫૫ :
1c
| ૪ |
૫
૫
૨ | ૩ |
જ |
૫ )
૨ |
૩ |
જ |
૪ |
૧
-
-
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાવીશ તીર્થંકરાના નામ, માતા, પિતા, લંછન વિગેરેના નામનુ' કાષ્ટક,
જન્મની તથા
જન્મ તિથિ.
દીક્ષાની નગરી.
નખર
નામ.
ઋષભદેવ
અજીતનાથ
સભવનાથ
४
અભિનંદન
૫ | સુમતિનાથ
} પદ્મપ્રભ
૭ | સુપાર્શ્વનાથ ૮ | ચંદ્રપ્રભ
૯ | સુવિધિનાય
૧૦ શિતલનાથ
વિનિતા
અપેાધ્યા
શ્રાવસ્તી
અયેાધ્યા
યેાધ્યા
કાશાંબી
પિતાનુ નામ.
ચૈત્ર વદ ૮
નાભિરાજા
મહા સુદ ૮
જિતશત્રુ
માગસર સુદ ૧૪ | જિતારિ
મહા સુદ ૨
સવર
વૈશાખ સુદ ૮
મેધથ
કારતક વદ ૧૨
શ્રીધર
જેઠ સુદ ૧૨
સુપ્રતિષ્ઠ
પોષ વદ ૧૨
મહાસેન
કાય દી
માગશર વદ ૫
સુક્રોવ
ભલિપુર
મહા વદ ૧૨
દથ
૧ જન્મ ર્તાય તથા મેક્ષ તિથિ પુનમીયા મહિના પ્રમાણે ગણુવી.
વણારસા
ચદ્રપુરી
માતાનું નામ.
મરુદેવી
વિજયા
સેના
સિદ્ધાર્થો
સુમગલા
સુસીમા
પૃથ્વી
લક્ષ્મણા
શ્યામા
ના
: ૨૫૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમા ખડ
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
1
૧૧ | શ્રેયાંસનાથ
૧૨ વાસુપુજ્ય ૧૩ | વિમલનાય
૧૪ | અનતનાથ
૧૫ ધમનાય ૧૬ શાંતિનાથ
૧૭ કુંથુનાથ
Re અરનાથ ૧૯ મલ્લિનાથ
૨૦ મુનિસુવ્રત ૨૧ | મિનાથ ૨૨ | નેમિનાથ
૨૩ | પાર્શ્વનાથ
૨૪ મહાવીરસ્વામી
સિ'હપુર
ચંપાપુરી
કાંપિશ્યપુર
અયેાધ્યા
રત્નપુરી
હરિતનાપુર
"
મિથિલા
રાજગૃહી
મિથિલા
શારીપુર
વાણુારસી
ક્ષત્રિયકુંડ
ફાગણ વદ ૧૨
ફાગણ વદ ૧૪
મહા સુદ ૩
વૈશાખ વદ ૧૩
વિષ્ણુ
વસુપૂજ્ય
કૃતવર્મા
સિદ્ધસેન
માગશર સુદ ૩
જેઠ વદ ૩
વૈશાખ વદ ૧૪
સુરરાજા
માગશર સુદ ૧૦ | સુદર્શન
માગશર સુદ ૧૧ |
જેઠ વદ ૮
શ્રાવણ વદ ૮
શ્રાવણુ સુદ ૫
પાસ વદ ૧૦
ચૈત્ર સુદ ૧૩
ભાનુ
વિશ્વસેન
કુંભરાજા
સુમિત્ર
વિષય
સમુદ્રવિજય
અશ્વસેન
સિહાય
વિષ્ણુ
જયા
શ્યામા
સુયશા
સુવ્રતા
અચિરા
શ્રી
દેવી
પ્રભાવતી
પદ્મા
મા
શિવાદેવી
વામા
ત્રિશલા
:-૨૫૭ :
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીર તીર્થકરેના લંછન, આયુષ્ય, ક્ષતિથિ, શરીરમાન,
યક્ષ અને યક્ષણનું કેક લંછન. આયુષ્ય | મેક્ષતિથિ. | શરીરમાન. યક્ષ. | યક્ષિણી.
: ૨૧૮ :
બર.
વૃષભ
ચકેશ્વરી અજિતા દુરિતારિ
- ૨ | હાથી
ઘેડો
વાનર ૫ કીંચપક્ષી ૬પન્ન કમલ (રાતું)
સ્વસ્તિક
પૂર્વ | મહાવ, ૧૩ | ૫૦૦ ધનુષ્ય | મુખ ચિ. સ. ૫
મહાયક્ષ ચૈત્ર સુ. ૫
ત્રિમુખ 4. . ૮ ચિ. સ. ૯ માગ વ. ૧૧ ફાલ વ. ૭ ભા. વ. ૭ ભા. સુ. ૯
વ વ. ૨ વર્ષ | શ્રા વધુ છે.
મહાકાલી અયુતા
કમ
માત ગ
વાતા
આવશ્યક મુક્તાવલી : નવમે ખંડ
વિજય
જવાલા
| ચંદ્રમાં મગરમચ્છ
:
સુતારકા અશોકા શ્રીવત્સા
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
લંછન.
આયુષ્ય
મેક્ષતિથિ.
શરીરમાન.
યક્ષ. |
યક્ષિણી.
૧૨ પાડે
૭૨ લાખ
આ૦ સુ. ૧૪ આ૦ વ. ૭
સુરકુમાર જમુખ
ડુક્કર
પાતાલ
$
| સિંચાણ | વજ
વ
કિન્નર
ગરૂડ
મૃગ બકરો
(૯૫૦૦૦ હજાર,
ગંધર્વ
૮૪૦૦૦ છે "
:
|
નંદાવત કુંભ કાચ નીલકમલ શંખ
૫૫૦૦
ચંડા વિજયા અંકુશ પ્રાપ્તિ નિર્વાણ અયુતા ધરણું વૈરોચ્યા અચ્છમાં ગાંધારી અંબિકા પદ્માવતી સિદ્ધા
જે. સુ. ૫ જે વ. ૧૩ વૈ વ. ૧ ભાગ સુ. ૧૦ ફાઇ સુ. ૧૨ જે. વ. ૯ વૈ. વ. ૧૦ આ૦ રુ. ૮ શ્રા સુ. ૮ | H૦ વ. ૦));
વરૂણ
૧૦૦૦૦
ભૂકી
ગેમેધ
૧૦૦ વર્ષ
પાર્થ
• રપટ :
સિંહ
| માતંગ
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૨૬૦ :
પચ્ચખાણને કેડે. આ પચ્ચકખાણને કઠો અમદાવાદની ગણતરીને છે, માટે બીજા ગામવાળાઓએ
નીચેના ટાઈમમાં પાંચ મિનિટ વધારીને ટાઈમ ગણુ.
સૂર્ય ઉ. | સૂર્ય અ. | નવકારશી | પારસી | સારસી પુરિમઢ | અવ માસ. તા. ક. મિ. | કમિ.
ક. મિ. | ક. મિ. | ક. મિ. | ક. મિ
૮-૧૦
જાન્યુઆરી ૧ | –૨૨
-૨૫ ફેબ્રુઆરી ૧| ૭-૨૧
–૧૩ ૭–૪
૬-૧૫ ૬-૨૭ ૬-૩૬ ૬-૪૨ ૬-૪૮
માર્ચ
૧
૮-૫૯
[ ૧૧-૨૪ ૧૨-૪૪ | ૩-૨૫ ૧૦-૮ ૧૧-૨૯ ૧૨-૫૦ ૧૦-૮ | ૧૧-૭૧ ૧૨-૫૪ ૧૧–૪
૧૧-૩૦ ૧૨-૫૫ ૩-૪૬
૧૧-૨૬ ૧૨-૧૩ ૩-૪૮ ૯-૫૦ ૧૧-૨૦ ૧૨-૪૯ ૩-૪૯ ૧૧-૧૨ / ૧૨-૪૪
ક-૪૯ ૯-૩૦ | ૧૧-૫ | ૧૨-૪૦ ૯-૨૩ ૧૧-૦ ૧૨-૩૭ ૩-૫૨ ૯-૧૦ | ૧૦-૫૮ ] ૧૨-૩૭ | ૩-૫૫
૧૬
૬-૫૦
૭–૩૮
ܝ - ܝ - ܝ ܘܺ ܝ *
આવશ્યક મુકતાવલી : નવમે ખંડ
એપ્રીલ
૬-૫૪
૭-૨૨
૧ | ૬-૩૪ ૧૬ ૬-૨૦
૪-૫૦
{ ૭–૧૩ |
૬-૫૬ ૬-૪૮
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫-૫૫
૬–પર
| સૂર્ય ઉ. | સૂર્ય અ. | નવકારશી | પિરસી | સાઢપારસી | પુરિમુઢ | અવઢ માસ. તા.
ક. મિ. | ક. મિ. | ક. મિ. ક. મિ. | ક. મિ. | ક. મિ. | ક. મિં. જુન ૧
૭-૨૦ ૬-૪૩ ૯-૧૭ ૧૦–૫૮ [ ૧૨-૩૮ -૫૯ - ૧૬ ૫–૫૪ ૭-૨૬ ૬-૪૨ ૯-૧૭ | ૧૦-૫૯ | ૧૨-૪૦ જુલાઈ ૧ પ-૫૮ ૭-૨૦ ૬-૪૩ ૯-૨૧
૧૧-૩
૧૨-૪૪ ૪-૭ ” ૧૬
૭-૨૭
૯-૨૫ ૧૧-૬ ૧૨-૪૬ ૪-૭ ઓગષ્ટ ૧ ૬-૧૧ ૭-૨૧ ૬- ૫૯
૧૧–૪ ૧૨-૪ ! ૪-૪ ૬-૧૭ ૭-૧૧ ૭-૫ ૯-૩૧ ૧૧- ૧૨-૪૪ | ૭-૫૮ સપ્ટેમ્બર ૧ ૬-૨૩ ૬-૧૭ ૭–૧૧ ૯-૭૨
૧૨-૪૦ ૬-૪૨ ૭-૧૫ ૯-૩૧
૧૨-૩૫ ૩-૩૯ ઓક્ટોબર ૧ ૬-૩૩ -૨૧ ૯-૩૨
( ૧૨-૩૦ ” ૧૬ ૬-૩૮
૭-૨૬ ૯-૨ ૧૦-૫૯ ૧૨-૨૬ નવેમ્બર ૧ ૬-૪૬
૭–૩૪ ૯-૩૫ ૧૧–૦ | ૧૨-૨૪ ૩-૧૪ ૬-૫૫ ૫-૫૪ ૭-૪૩ ૯-૬૦ ૧૧-૩ | ૧૨-૨૫
8-૧૦ ડીસેમ્બર ૧
૭-૫૩ ૯-૪૭ | ૧૧-૮ | ૧૨-૯ ” ૧૬ | ૭-૧૫ | ૫-૫૬ || ૮-૩ | ૯-૫૬ ! ૧૧-૧૬ ] ૧૨-૩૬ ] ૭૧
” ૧૬
૬૧૧
” ૧૬
૫૫૨
: ર૬ :
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૦ મો.
સભ્યત્વમૂલ બાર વતાનું સ્વરૂપ હરકોઈ વ્રત–પચ્ચખાણ, તપ, જપ, સર્વવિરતિ અગર તે દેશવિરતિ આદિ તમામ ધર્મક્રિયાની વાસ્તવિક સફળતાને સઘળો આધાર સમ્યકત્વ ઉપર જ રહે છે. સમ્યક્ત્વ એટલે સાચી શ્રદ્ધા. તેને બેધિબીજ પણ કહેવામાં આવે છે. અર્થાત શુદ્ધ દેવ, શુદ્ધ ગુરુ અને શુદ્ધ ધર્મ આ તત્ત્વત્રયીના ઉપર જેમને અડગ વિશ્વાસ હોય છે તેઓ સમ્યગુષ્ટ આત્મા કહેવાય છે.
૧. ૧ દાનાંતરાય, ૨ લાભાંતરાય, ૩ વીતરાય, ૪ ભોગાન્તરાય, ૫ ઉપભોગાન્તરાય, ૬ હાસ્ય, ૭ રતિ, ૮ અરતિક:૯ ભય, ૧૦ જુગુપ્સા, ૧૧ શાક, ૧૨ કામ, ૧૩ મિથ્યાત્વ, ૧૪ અજ્ઞાન,: ૧૫ નિદ્રા, ૧૬ અવિરતિ, ૧૭ રાગ, ૧૮ ઠેષ આ અઢાર દોષથી રહિત જે કઈ હોય તેને જ સુદેવ કહેવામાં આવે છે. તે સિવાય અન્યને દેવ તરીકે નહિ માનવા.
૨. પાંચ મહાવ્રતો અને છઠું રાત્રિભોજન એમ છે વ્રતનું પાલન કરનારા, અને વીતરાગકથિત ધર્મની જ પ્રરૂપણ કરનારા સુગુરૂ કહેવાય છે, તે સિવાય અન્યને ગુરુ તરીકે નહિ માનવા.
૩. શ્રી વીતરાગ ભગવાને કહેલે અહિંસા, સંયમ અને તપ જેમાં પ્રધાન છે એને જ સુધર્મ કહેવાય છે, તેવા જ ધર્મને ધર્મ તરીકે સ્વીકાર.
૧ સમ્યફત્વનું વિશાળ સ્વરૂપ તથા બાર વ્રતની વિશેષ સમજ ગુરુમહારાજ પાસેથી જાણું લેવા પ્રયત્ન કર.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમકિત. એ મા વિનાનાં મં િશ
છે. દરેક
અવલ બાર વ્રતોનું સ્વરૂપ
ઉપરોક્ત ત્રણ ત ઉપર અટલ શ્રદ્ધા રાખવી તેનું જ નામ સમકિત. એ સમકિત વિનાની ધમક્રિયાઓને જૈન શાસ્ત્રકાર છાર ઉપર લીંપણુ જેવી એકડા વિનાનાં મીંડા જેવી, અગર તે પાયા (Foundation) વિનાના મકાન જેવી ગણે છે. દરેક વ્રતરૂપી વૃક્ષમાં સમ્મફત્વ તે તેના મૂળ રૂપે તેવું જ જોઈએ, જેની હયાતિમાં દરેક ધર્મ તેનું સંપૂર્ણ ફળ આપવા સમર્થ બને છે. . - ઉપરોક્ત સમ્યફવને દૂષિત કરનાર દૂષણો, અતિચાર, તેમજ કારણ પડે રાખવામાં આવતા આગારે ( છૂટ) અને મિથ્યાત્વના પ્રકારે અત્રે દર્શાવવામાં આવે છે.
સમ્યકત્વના પાંચ અતિચાર. ૧. શંકા–જિનવચનમાં શંકા કરવી. ૨. કાંક્ષા–અન્ય મતમાં જવાની અભિલાષા કરવી.
૩. વિચિકિત્સા–ધર્મના ફળને સંદેહ કરે અર્થાત હું ધર્મકરણી કેરું તેનું ફળ મને આવતા ભવમાં મળશે કે કેમ? એ વિચાર કર.
૪. મિથ્યાદષ્ટિપ્રશંસા અન્ય ધર્મીઓની પ્રશંસા કરવી. ૫. તત્સસ્તવ અન્ય ધમ તથા કુલિંગીઓને પરિચય કર.
(વ્યાપાર આદિના કારણે સિવાય) ઉપરના પાંચ અતિચારે ટાળવાથી સમ્મફત અતિ ઉજજવલ બને છે માટે તે અતિચારો ન લાગે તે માટે બનતે ઉપગ રાખ.
સમ્યક્ત્વના છ આગારે કોઈ કટોકટીના પ્રસંગે ફસાઈ જવાથી કારણસર કુદેવ, કુગુર અને કુધર્મને નમસ્કાર આદિ કરવો પડે તે સમ્યફત્રને સંગ ન થાય તે માટે તેના છ આગા-જયણા-છૂટ (Exception) રાખવામાં આવે છે.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૬૪ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : દસમા ખડ
૧. રાયાભિયાગ રાજા અગર નગરના માલિકની આજ્ઞાથી કરવું પડે. ૨. ગાલિયામ—જનસમૂહના બળાત્કારથી કરવું પડે. ૩. બલાભિયાગ—ચાર આદિના કહેવાથી કરવું પડે,
૪. દેવાભિયેાગ—દેવતા આદિના બળાત્કારથી કરવુ પડે. ૫. ગુરુનિગ્રહ—ગુરુ આદિ વડીલના કહેવાથી કરવુ પડે. ૬. વૃત્તિકાંતાર આજીવિકાના કારણુસર કરવું પડે.
સમ્યક્ત્વથી વિપરીત તે જ મિથ્યાત્વ કહેવાય છે. એટલે મિથ્યાત્વના પણ પ્રકાર જાણ્યા હ્રાયતે। સતિને દૂષણું લાગવાને અગર તેને ભ'ગ થવાને ભય નહિ રહે. એટલે તેના પંદર પ્રકારો જણાવાય છે.
મિથ્યાત્વના ૧૫ પ્રકાર
પાંચ પ્રકાર
૧ અભિહિક પોતે ગ્રહણ કરેલા કુધમ ને છેડે જ નહિ
-
૨ અભિકિ—સર્વ ધર્માંને એક સરખા માનવા,
૩ અભિનિવેશિક—ખાટુ જાણુવા છતાં માનપાન આદિ લાલસાના કારણે તેને છેડવું નહિ.
૪ સાંયિક—સર્વજ્ઞ વચનમાં શંકા રાખે મર્થાત્ સર્વજ્ઞ ભગવાને આમ કહ્યું તે સાચું હશે કે કેમ?
૫ અનાભોગિક-અસત્તી જીવાને અનુપયેાગપણે વતે છે તે. છ પ્રકાર
૧ લૌકિક દેવગત—રાગીદ્વેષી કુદેવને સુદેવ તરીકે માને તે.
ર લૌકિક ગુરુગત—અનેક આરંભ સમારંભમાં રક્ત અને સસારના સગીઓને ગુરુ તરીકે માને.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યકત્વમૂલ બાર વ્રતનું સ્વરૂપ છે
: ૨૬૫ ૪ લૌકિક ધર્મગત–લૌકિક પર્વો જેવાં કે હોળી, બળેવ, નેરતા આદિને કાર પર્વની બુદ્ધિએ માને.
૪ લેકોત્તર દેવગત–વીતરાગ દેવને આ લોક અને પરલોકના પૌગલિક સુખના ઈરાદાથી માને-પૂજે.
૫ લકત્તર ગુગત-કંચન-કામિનીના ત્યાગી ગુરુઓને ઉભય લેકના સુખના ઇરાદાથી માને-આહારપાણ આપે. - ૬ લોકેતર ધર્મગત-સર્વજ્ઞ ભગવાને કહેલા દાન, શીલ, તપ અને ભાવનારૂપ ધર્મને બન્ને લેકના પૌલિક સુખ મેળવવા માટે આરાધે.
૪ પ્રકાર ૧ પ્રરૂપણા–જિનભાષિત અર્થથી અવળી પ્રરૂપણું (દેશના) કરે. ૨ પ્રવતન-લૌકિક અને લેકેસર મિથ્યાત્વની કરશું કરે.
૩ પરિણામ–મનમાં જૂઠ હઠવાદ રાખે અને કેવળીભાષિત નવ તત્વના યથાર્થ અર્થની શ્રદ્ધા ન કરે. ( ૪ પ્રદેશ–આત્માની સાથે સત્તામાં રહેલી મોહનીય કર્મની સાત પ્રકૃતિ.
બાર તેનું સ્વરૂપ બાર વ્રતોના ત્રણ વિભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. પાંચ અણુવત, ત્રણ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવ્રત.
મુનિ મહારાજાના પાંચ મહાવ્રતથી નાના હોવાથી તેને અણુવ્રત કહેવામાં આવે છે. છઠ્ઠ, સાતમું અને આઠમું વ્રત પાંચ અણુવ્રતને ગુણ (ફાયદો) કરનારા હેવાથી તેને ગુણવ્રત કહેવામાં આવે છે. અને છેલ્લા ચાર વતેમાં મુનિપર્ણના પાલનની શિક્ષા (Practice) હેવાથી તેને શિક્ષાવ્રત કહેવાય છે.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશયક મુક્તાવલી : દસમો અંક ૧. સ્થૂલ પ્રાણાતિપાત વિરમણ વ્રત. આ વ્રતમાં નિરપરાધી હાલતાચાલતા (2) જીવોને મારવાની બુદ્ધિથી નહિ મારવાની પ્રતિજ્ઞા કરવામાં આવે છે.
આ વ્રતના નીચે જણાવેલ પાંચ અતિચારે જાણવા પણ આચરવા નહિ.
૧. વધ-ક્રોધથી ગાય, ઘેડા પ્રમુખ જાનવરને મારવા તે. ૨. બંધ-ગાય, બળદ પ્રમુખ જાનવરને ગાઢ બંધનથી બાંધવા તે. ૩. છવિ છેદ-બળદ વિગેરેને કાન, નાક છેદાવવાં.
૪. અતિભારાપણુ-બળદ પ્રમુખ જાનવર ઉપર જેટલું બને તે ઉંચકી શકતા હોય તેના કરતાં વધુ ભર તે.
૫. ભાત પાણીને વિચ્છેદ-પાળેલાં જાનવરોને રોજ ખાવાનું અપાતું હેય તેના કરતાં ઓછું આપવું અગર ટાઇમથી મેડું આપવું.
૨. સ્થૂલ મૃષાવાદ વિરમણ વ્રત. આ વ્રતમાં નીચે જણાવેલ પાંચ મોટા જહા નહિ બોલવાની પ્રતિજ્ઞા કરાય છે.
૧. કન્યાલીક-કન્યા સંબંધી સગપણ, વિવાહ આદિમાં જ હું બોલવું નહિ, તેમજ સર્વ મનુષ્ય સંબંધી પણ જૂઠું બોલવું નહિ.
૨. માલિક-એટલે ગાય, પશુ વિગેરે ચાર પગવાળાં જાનવર અંગે દૂધ સંબંધી ખેડખાંપણ સંબંધી જૂઠું નહિ બોલવું.
૩. ભૂમાલીક-એટલે ભૂમિ, ખેતર, મકાન, દુકાન અગર તે વાડી આદિ ભૂમિ સંબંધી જૂઠું બોલવું નહિ. (બીજાની જમીન ઉપર પિતાને ખેટે હક કરીને લાવવી નહિ.)
૪. થાપણુમોએટલે કેાઈએ અનામત મૂકવા આપેલી ચાપણુ
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
સભ્યત્વલ બાર વતાનું સવરૂપ
: ૨૬૭ : ( દાગીને અગર રેકડ સીલક વિગેરે)ને ઓળવવી નહિ. અર્થાત તે લેવા આવે ત્યારે તું મને ક્યારે આપી ગયું છે, એમ બોલવું નહિ.
૫. કૂંડી શાખ-એટલે હજારો રૂપીયાને નફે થતું હોય તે પણ ખેટી સાક્ષી કદી પૂરવી નહિ. (કોઇને દેહાત દંડ-ફાંસી વિગેરે માટે અસત્ય બોલવું પડે તેની જયણા)
બીજા વ્રતના પાંચ અતિચાર. ૧. સહસાકાર-વિના વિચારે જેમ આવે તેમ લવું. ૨. રહસ્ય–ાઇની ગુપ્ત વાત જાહેરમાં મૂકવી.
૩. મંત્રભેદ-પિતાની સ્ત્રી, મિત્ર આદિ વિશ્વાસુઓના દૂષણ બોલવા. ગુપ્ત વાત ખુલ્લી કરવી (આમ કરવાથી ફેઈ વખત તેને આપઘાત કરવાને પણ પ્રસંગ આવે છે. )
૪. મૃષા ઉપદેશ-જૂઠે ઉપદેશ, બેટી સલાહ આપવી.
૫. ફૂટ લેખ-અ ને ઊધે રસ્તે દરવ, બેટા ખાતાં, દસ્તાવેજ કરવા-કરાવવા તથા લખેલ અક્ષરોમાં ફેરફાર કરો.
૩. સ્થૂલ અદત્તાદાન વિરમણ વ્રત. આ વ્રતમાં નીચે જણાવેલ મોટી ચેરી કરવી નહિ. ૧. કોઈને ત્યાં ખાતર પાડવું નહિ તેમજ બીજા પાસે પડાવવું નહિ. ૨ ગાંઠે બાંધેલી કોઈ અમૂલ્ય વસ્તુ લેવી નહિ. ૩. ખીસું કાતરવું નહિ. ૪. તાળું તેડવું નહિ. ૫. લુંટ કરવી નહિ. ૬. કેાઇની પડી ગયેલી અમૂલ્ય ચીજ લેવી નહિ. ટૂંકમાં રાજ દડે અને લોક ભંડે એવી ચેરી પ્રાણુત કષ્ટ પણ કદી કરવી નહિ.
ત્રીજા વતના પાંચ અતિચાર, ૧, ચાર પાસેથી ચોરાઉ વરતુ સસ્તી જાણું, જાણી બૂઝીને લેવી તે.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
:: :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દસમાં ખડ
૨. ચારને ચારી કરવામાં મદદ કરવી.
૩. સારી વસ્તુમાં બીજી ખાટી વસ્તુ નાંખીને આપવી, સારી દેખાડીને ખાટી આપવી.
૪. રાજ્ય વિરુદ્ધ સ્થાનમાં જવું, અગર દાણચેારી કરવી તે. ૫. તાલ-માન-માપા ઓછા વધતાં રાખવા.
૪ સ્થૂલ મૈથુનવિરમણુ વ્રત,
આ વ્રતમાં પુરુષાએ પાતાની સ્ત્રીમાં સ તાષ રાખી, પરસ્ત્રીને સામ અને સ્ત્રીઓએ પરપુરુષના ત્યાગ કરવાને છે. તેમજ તિયાઁચ અને દૈવી સંધી મૈથુનને પણ ત્યાગ કરવા પડે છે.
આ વ્રતના પાંચ અતિચાર.
૧. અપરિગ્રહીતાગમન—કાઇએ પણ જે સ્ત્રીને ગ્રહણ કરી નથી એવી સ્ત્રી સાથે ગમન કરવુ તે.
૨. ઇશ્વરપરિગ્રહીતાગમન~~અમુક દિવસ સુધી વેશ્યા પ્રમુખને ક્રાઇએ રાખી હોય તેની સાથે ગમન કરવું. તે.
૩. અનંગક્રીડા—સ્ત્રીઓનાં અંગાપાંગ નીરખવા તથા કામવિકાર વધે એવી ચેષ્ટા કરવી.
૪. પરિવવાહકરણ——પોતાના પુત્ર પુત્રી સિવાય પારકાના વિવાહ
કરવા.
૫. તીવ્ર અભિલાષા-કામચેષ્ટામાં અતિ તીવ્ર ઇચ્છા ધારણ કરવી તે. ૫. સ્થૂલ પરિગ્રહ પરિમાણુ વ્રત.
ધન, ધાન્ય, ક્ષેત્ર ( જમીન ), હાટ, હવેલી, રૂપ, સાનુ, હલકી ધાતુ, એ પગવાળા નેાકર ચાકર, ચાર પગવાળા પશુ—આ નવ પ્રકારના પરિગ્રહનું પરિમાણુ કરવું. પરિમાણુથી ( ધારેલી મર્યાદાથી ) અધિક થઈ જાય તે ધર્મ માગે વાપરી નાંખવું.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યક્ત્વમૂલ બાર વ્રતનું સવરૂપ
આ વ્રતના પાંચ અતિચાર, ૧. ધન ધાન્ય–જયારે ધારેલી ધારણથી અધિક થઈ જાય ત્યારે ધર્મ ખાતામાં વાપરવાના બદલે પુત્ર, પુત્રી અગર સ્ત્રીનાં નામે ચઢાવી દે.
૨. ક્ષેત્રમાં બે ક્ષેત્રને એક કરી નાંખી ધારેલા પરિણામથી અધિક રાખે.
૩. રૂપું તેનું પણ કોઈનાં નામ ઉપર આઘું પાછું કરી ધારણા કરતાં અધિક રાખે.
૪. ત્રાંબા વિગેરે ધાતુઓમાં પણ એ જ પ્રમાણે આડાઅવળા નામે ચટાવી ગેટાળ કરે.
૫. દાસ-દાસી, ગાય-ભેંશ વિગેરેમાં પણ મર્યાદાથી અધિક રાખી ગોટાળા કરે.
૬ દિશાપરિમાણ વ્રત. ચાર દિશા, ચાર વિદિશા, ઊર્વ અને અધે મળી દશ દિશામાં અમુક ગાઉ સુધી જવાને નિયમ કરે. (કાગળ, તાર, છાપા વાંચવાની જાણ રાખી શકાય છે.)
છ વ્રતના પાંચ અતિચાર ૧. મર્યાદા કરતા વધારે ઊંચા જવું તે. ૨. , , , નીચા જવું તે.
ચાર દિશાની મર્યાદાનું ઉલ્લંઘન કરવું તે. ૪. બધી દિશાના ગાઉ ભેગા કરી એક દિશાએ વધારે જવું અર્થાત્ રાખેલા પ્રમાણમાં પિતાની ઇચ્છા મુજબ ઓછું વધતું કરવું.
૫. કેટલા ગાઉ રાખ્યા છે એની ખબર ન રહેવાથી આગળ જવું તે.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૨૭૦ ?
આવશ્યક મુકતાવલી : દસમા મઢ છ ભેગેપલાગ વિરમણ વ્રત ભોગ એટલે ભેજન-વિલેપન વિગેરે જે એક વાર ઉપયોગમાં આવે તે.
ઉપભેગ–એક ચીજ વારંવાર વપરાય, જેવા કે –વસ્ત્ર અલંકાર, ઘર, સ્ત્રી વગેરે.
બેગ અને ઉપભેગોની વસ્તુનું આ વ્રતમાં પરમાણુ કરવું અને તે માટે નીચે જણાવેલ ચૌદ નિયમને સવાર-સાંજ ધારવા અને સકેલવાની જરૂર છે.
ચાદ નિયમની વિગત ૧. સચિત–દિવસમાં જેટલા સચિવ (જીવવાલા) દ્રવ્ય મુખમાં નાંખવા હોય તેની સંખ્યા નક્કી કરવી.
૨. દ્રવ્ય–જુદા જુદા નામવાલી અને સ્વાદવાલી જેટલી ચીજો ખાવી હોય તેની સંખ્યા ધારવી.
૩. વિગય–-ઘી, ગોળ, દૂધ, દહીં, તેલ અને કડા એ છ વિગયમાંથી નિરંતર એક વિનયને (મૂળથી અથવા કાચીને) ત્યાગ કરે.
૪. વાહ–જેડા, ચંપલ, મેજા, પાવડી વગેરેની સંખ્યા ઘારવી. ૫. તંબેલ–સોપારી, એલચી વિગર મુખવાસ ખાવાનું માપ ધારવું. ૬. વત્ય-દિવસમાં આટલા વસ્ત્ર પહેરવાની સંખ્યા ધારવી. ૭. કુસુમ–સંધવાની વસ્તુનું વજન ધાવું.
૮. વાહન–ગાડી, ઘોડા, ઊંટ, મોટર, ટેઇન, ટ્રામ, બસ આદિ વાહોમાં બેસવાની સંખ્યા ધરવી.
૧ આ વ્રતમાં બાવીસ અભય તથા બત્રીશ અનંતકાયને ત્યાગ કરવામાં આવે છે, જે આગળ આપવામાં આવ્યા છે.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
એમ્પફેવમૂલ બાર વતાનું સ્વરૂપ
: ર૭૧ : ૯. શયન–શવ્યા, આસન, ગાદી ઉપર બેસવાની સંખ્યાનું માપ ધારવું. ૧૦. વિલેપન–શરીરે વિલેપન કરવાની વસ્તુનું માપ. ૧૧. બ્રહ્મચર્ય—યથાશક્તિ તે વિષે નિયમ ધાર. ૧૨. દિશિ–દશે દિશામાં જવાની મર્યાદા બાંધવી. ૧૩. સ્નાન–નાનની ગણતરી કરવી (ધર્મકાર્યમાં જયણા) ૧૪. ભસુ-ભજન-પાણીનું વજન ધારવું. પૃથ્વીકાય-માટી, ખારે, ચાક મીઠું આદિ વાપરવાનું પરિમાણુ ધારવું. અપૂકાય–પાણી પીવાનું તથા વાપરવાનું વજન ધારવું. તેઉકાય–ગુલા, દીવાનું પરિમાણ કરવું. વાઉકાય–પંખા. હડિલા, વસ્ત્રની ઝાપટ વિગેરેનું પરિમાણ કરવું.
વનસ્પતિ–ઉપયોગમાં આવતી લેતરીનું નામથી તથા તલથી પરિમાણુ કરવું.
અસિ–સેય, કાતર, સુડી, છરી, તરવાર આદિ વાપરવાની સંખ્યાનું પરિમાણ.
મસી-ખડીયા, કલમ વાપરવાની સંખ્યા રાખવી.
કૃષિ-હળ, કુહાડા, પાવડી, તરાજ (કોસ) વિગેરે વાપરવાની સંખ્યાનું પરિમાણ કરવું.
જગતમાં ખાવાની, પીવાની, ઓઢવાની અને વાપરવાની અનેક ચીજો છે. તે સમસ્ત વસ્તુઓને ભેગવટો આપણે એકી સાથે કરતાએ નથી અને કરી પણ શકતા નથી. છતાં પણ પચ્ચખાણ પ્રતિજ્ઞા )ના અભાવે તે તે વસ્તુ ઉપર આપણી ઇચ્છાઓ એટલી જ રહે છે એટલે તે ઈચછાઓઠારા આપણો આત્મા તે તે વસ્તુઓને નહિ ભોગવવાં છતાં પાપને ઉપાર્જન કર્યા કરે છે. અર્થાત્ નાહકમાં તે પાપથી આત્મા લેપાય છે. એટલે તે સમસ્ત પાપોમાંથી મુક્ત થવા માટે દરેક શ્રાવક
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૭ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દસમે ખs શ્રાવિકા ઉપર જણાવેલ નિયમોનું હમેશ પાલન કરવું જોઈએ. તે જ મુજબ પંદર કર્માદાનના વ્યાપારને પણ ત્યાગ કરવો અત્યંત જરૂરી છે. એક આત્મા કાંઈ પંદરે જાતના વ્યાપાર કરતા નથી, છતાં તેને ત્યાગ નહિ હેવાથી તે પાપને પિટલે પણ નાહક આપણુ શીર ઉપર ચઢાવીએ છીએ, માટે જે વ્યાપાર વિના આજીવિકા નહિ જ ચાલી શકતી હોય, તેની માત્ર છૂટ રાખી બાકીના (કર્માદાને) ભયંકર પાપવાલા વ્યાપારને સમજી શ્રાવકેએ ત્યાગ કરે જરૂરી છે.
પંદર કર્માદાનેનાં નામ. ૧. અંગાર કર્મ–ચુને, ઇટ, નલીયા વિગેરે પકાવવાને વ્યાપાર
૨. વન કર્મ–જંગલ કાપવાને, ફૂલ, શાક, લાકડા વિગેરે વનસ્પતિને વ્યાપાર.
૩. શકટ કમ–ગાડા, હળ પ્રમુખ તૈયાર કરી વેચવા. ૪. ભાટક કર્મ—ગાડી, ઘેડા વિગેરે ભાડે ફેરવવા. ૫. ફેટક કર્મ–સુરંગ ફડાવવી, ખાણ ખોદાવવી, ક્ષેત્રકુવા, વાવ, દાવવાને ધંધે. ૧ ૬. દંત વાણિજય-હાથીદાંત વિગેરેને વ્યાપાર.
૭. લાક્ષ વાણિય–લાખ તથા ગુંદર વિગેરેને વ્યાપાર. ૮. રસ વાણિજ્ય–ઘી, તેલ, ગોળ વિગેરેને વ્યાપાર. ૯. વિષ વાણિજ્ય અપીણુ, સેમલ કે વછનાગ આદિ ઝેરને વ્યાપાર. ૧૦. કેશ વાણિજ્ય–પશુ–પંખીના વાળ–પીછા વગેરેને વેપાર. ૧૧. યંત્ર પીલણ–મીલ, જીન, સંચા, ઘંટી, ઘાણી વિગેરેને વ્યાપાર
૧૨. નિલંછન કર્મ-બળદ, ઘેડા, વિગેરેને નપુંસક કરવા તથા નાક, કાન આદિ અંગોપાંગ છેદવાને વ્યાપાર.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
સગ્યત્વમૂલ બાર તેનું સ્વરૂપ
૨૭૩ : ૧૩. દવદાન કર્મ-વનમ.સીમમાં કોઈપણ જગ્યાએ અગ્નિદાહ મૂકવો. ૧૪. જળશોષણ કર્મ–સરોવર, તળાવ વિગેરેના પાણી સૂકાવી નાંખવા.
૧૫ અસતીષણ-રમતને ખાતર કૂતરા-બીલાડા, મેના, પોપટ વિગેરે પાળવા તથા વ્યાપાર નિમિતે અસતી સ્ત્રી, વેશ્યાદિકને પિષવી.
સાતમા વતના પાંચ અતિચાર. ૧. સચિત આહાર–સચિત્ત વસ્તુ ખાવી તે. ૨. સચિત્તપ્રતિબદ્ધ આહાર–સચિત્તવસ્તુની સાથે વળગેલી વસ્તુ ખાવી. ૩. અપકવ આહાર–નહિ પાકેલી વસ્તુ ખાવી. ૪. દુષ્પકવ આહાર–અર્ધી કાચી પાકી વસ્તુ ખાવી.
૫. તુછ ઔષધિ-ખાવામાં ડું આવે અને ફેંકી દેવાનું ઘણું હોય, એવી વસ્તુ ખાવી, બેર, શેરડી, દાડમ, અનાનસ ઈત્યાદિ.
અનર્થદંડ વિરમણ વ્રત. નાહકમાં વિના સ્વાર્થો, જેમાં આપણને કશો લાભ જ થતું નહિ હેય એવી ક્રિયાઓ કરી આત્માને દંડવો એનું નામ અનર્થદંડ કહેવાય છે.”
આ વ્રતમાં નીચે જણાવેલ વસ્તુને ત્યાગ કરવા પૂર ઉપયોગ રાખ. ૧. કઈ પશુ-પક્ષીને ક્રડા ખાતર પાળવા નહિ. ૨. કુતરા, બીલાડા, સાપ, નેલીયા આદિને લડાવવા નહિ. ૩. હાથી, ઘોડા, ઘેટા, કુકડાની રમત જોવા જવું નહિ.
૪. કોઈને ફાંસી અપાતી હોય તે ત્યાં જેવા જવું નહિ અને તે કાર્યની અનુમોદના કરવી નહિ.
૫. સ્ત્રીકથા, જનકથા, રાજકથા, દેશકથા કદી કરવી નહિ.
૧૮
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૭૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દસમા ખંડ ૬. રસ્તે ચાલતા વિના કારણે ઝાડના ફળ, ફૂલ, પાંદડા તોડવા નહિ. ૭. શેતરંજ, સેગટાબાજી, ગંજીફા, આદિની રમત રમવી નહિ,
૮. ઘંટી, ખાણીયા, સાંબેલા, હળ, કેદાળી, કેસ આદિ હથિયાર તૈયાર રાખી માગ્યા આપવા નહિ.
(સ્વજન સંબંધી આદિમાં દક્ષિયતાના કારણે આપવી પડે તેની જયણા )
આઠમા વ્રતના પાંચ અતિચાર ૧. કંદર્પ-વિકાર વધે તેવી કુચેષ્ટા કરવી તે. ૨. કોકુ–કામ ઉત્પન્ન થાય તેવી વાર્તાઓ કરવી તે.
. મૌખર્ય–વાચાળપણાથી જેમ આવે તેમ આડાઅવળા અસંબંધ વાક બેલવા.
૪. સંયુક્તાધિકરણ–હિંસાવાલા ઉપકરણોને જોડીને તૈયાર રાખવા.
૫. ભગતિરિક્તતા–ભેગમાં તથા ઉપભોગમાં વપરાતી ચીજો કરતાં, લેભથી વધારે રાખવી.
૯ સામાયકવ્રત બાર મહિનામાં અમુક સામાયિક કરી આપવાનો નિયમ આ વ્રતમાં કરવો. શરીર આદિનાં કારણે આગળ પાછળ કરી આપવાની છૂટ રાખી શકાય છે, વ્રતધારી આત્માએ બનતાં સુધી એક સામાયક તે રાજ કરવું જ જોઈએ.
નવમા વ્રતના પાંચ અતિચાર ૧. મનદુપ્રણિધાન મનમાં ખોટા વિચાર કરવા.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યકત્વમૂલ બાર વતાનું સ્વરૂપ
૨૭૫ : ર. વચનદુપ્રણિધાન–પાપવાનું વચન બોલવું.
. કાયદુપ્રણિધાન–અજયણુએ કાયાને હલાવવી ચલાવવી, ભીંતે એઠીંગણ દઈને બેસવું.
૪ અનવસ્થા દોષ જે ટાઈમે સામાયિક લીધું હોય તે પૂરા ટાઈમે ન પાળે.
૫. સ્મૃતિવિડીન–સામાયક લઈને ટાઈમ જેવો ભૂલી જાય અગર તે સામાયક પારવું જ ભૂલી જાય.
૧૦ દેસાવગાસિકવત આખી જિંદગાની માટે લીધેલા વ્રતની વિશાળ મર્યાદાને આ વ્રતમાં અતિ સંક્ષેપ કરી લેવામાં આવે છે. મુખ્યતયા છઠ્ઠા વ્રતમાં અમુક ગાઉ સુધી જવાની રાખેલી છૂટને અતિ ટુંકાવી દેવામાં આવે છે. હાલ આ વ્રતમાં જધન્યથી એકાસણું કરી સવાર સાંજના પ્રતિક્રમણ સાથે વચમાં આઠ સામાયક કરવામાં આવે છે. ઉપાશ્રયથી ઘેર સુધી અગર અમુક સ્થાન સુધી જવાની મર્યાદા નક્કી કરાય છે.
દશામા વ્રતના પાંચ અતિચાર ૧. આનયન પ્રયોગ–ધારેલી ભૂમિથી આગળની ભૂમિથી કઈ વસ્તુ મંગાવવી.
૨. પ્રખ્ય પ્રયોગ–ધારેલી હદની બહારથી બીજા પાસે કોઈ વસ્તુ મંગાવવી.
૩. શબ્દાનુપાત–શબ્દ કરીને હદ બહારથી વસ્તુ મંગાવવી. ૪. રૂપાનુપાત-૨૫ દેખાડીને હદ બહારથી વસ્તુ મંગાવવી. ૫. પુદગલપ્રક્ષેપ-કાંકરે નાંખી પિતે અહીં છે એમ જણાવી દેવું.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૨૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : દસમે ખંડ
૧૧ પિષધ બત દરવર્ષે આઠ પહેરના અગર ચાર પહેરના (માત્ર દિવસને અગર માત્ર રાતને અગર તે દિવસ અને રાતને ભેગે.) અમુક પૌષધ કરવા.
પષધના ચાર પ્રકાર છે ૧. આહાર પૌષધશથી અને સર્વથી હોય છે. બાકીના સર્વથી હોય છે. દેશથી આહાર પૌષધમાં એકાસણું, અબીલ, નવી કરાય છે. સર્વથી આહાર પાષધમાં ચાર પ્રકારના આહારને જેમાં ત્યાગ કરાય છે.
૨. શરીર સત્કાર–પૌષધ નિમિત્તે શણગારવું નહિ. ૩. અવ્યાપાર પૌષધ–સંસારી વ્યાપાર કઈ પણ કરે નહિ. ૪. બ્રહ્મચર્ય પૌષધ–બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું.
આ વ્રતના પાંચ અતિચારે ૧. અપ્રતિલેખીત શયા–સંથારા આદિ ઉપધિને ન પડિલેહે, ન પ્રમાજે.
૨. અપ્રમાજિત દુપ્રભાજિત-સંથારા આદિને પડિલેહે પ્રમાજે તે બરાબર ન પડિલેહે ન પ્રમાજે.
. અપ્રતિલેખીત દુષ્પતિ–સ્થડિલ, માગું પરઠવવાની જગ્યાની પડિલેહણ તથા પ્રમાર્જના કરે જ નહિ.
૪. અપ્રમા દુષ્પમા-સ્પંડિત માત્રાની જગ્યા પડિલેહે તથા પ્રમાજે પણ બરાબર ન કરે.
૫. પૌષધ વિધિ વિપરીતતા–પષધ ટાઇમસર લે નહિ અને વહેલે પાળે તે તથા પૌષધમાં પારણાની ચિંતા કરે.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમ્યક્તવમૂલ બાર વ્રતનું સ્વરૂપ
* ર૭૭ : - ૧૨ અતિથિવિભાગ. મુખ્ય રીતિએ આઠ પહો (અહેરાત્રિ ચઉવિહાર ઉપવાસ સહિત) પૌષધ કરી પારણે એકાસણું કરી મુનિરાજને વહેરાવી જેટલી ચીજ વહેરી જાય તેટલી જ પિતે વાપરવી. આ વ્રતને અતિથિસંવિભાગ વ્રત કહેવાય છે. આ વ્રત વર્ષમાં જેટલી વાર કરવા ભાવના હોય તેટલી સંખ્યા ધારી શકાય છે. કદાચ મુનિરાજને જોગ ન મળે તો સાધર્મીભાઈને જમાડીને પણ આ વ્રતનું પાલન કરવું.
આ વ્રતના પાંચ અતિચાર. ૧ સચિત્તનિક્ષેપ–સચિત્ત (જીવવાલી) વરતુ અચિત વસ્તુમાં નાંખીને વહેરાવવી.
૨ સચિત્તપિધાન–સચિત વસ્તુવડે ઢાંકેલી અચિત્ત વસ્તુ આપવી.
૩ અયવ્યપદેશ–પિતાની વસ્તુ બીજાની છે અને બીજાની વસ્તુ પિતાની છે એમ કહીને આપવું.
૪ સમસરદાન– ક્રોધ–ષ્ય અને અભિમાનથી દાન આપે.
૫ કાલાતિક્રમ—ગોચરીને કાળ વીતી ગયા પછી મુનિને આમંત્રણ કરવા જય.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૧ મો નવસ્મરણેા તથા તેાત્રા.
શ્રી આત્મરક્ષા નવકાર મંત્ર
ૐ પરમેષ્ઠિનમસ્કાર, સાર. નવપદ્યાત્મક, આત્મરક્ષાકર વા-પુજરાત મરામ્યહમ: ૧ ના અરિહ'તા”, શિરસ્ક શિરસિ સ્થિત ૐ નમા સવસિદ્ધાણું, મુખે મુખપટામ્બરમ ૨ ૐ નમો આયરિયાણુ, અંગરક્ષાતિશાયિની; ૐ નમો ઉવજ્ઝાયાણું', આયુધ હસ્તયા ઢ. ૩ ૩ નમા લેાએ સવ્વસાહૂણ, માચકે પાયે શુભે; એસા પચનમુક્કાર, શિલા વામયી તલે. ૪ સવપાવપશ્ચાસથે, વપ્ર વામયે મ‚િ મંગલાણુ ચ સન્વેસિ', ખાદિરાંગારખાતિકા, ૫ સ્વાહાંત ચ પદ જ્ઞેય, પઢમં હવઇ મગલ'; વપ્રેરિ વજ્રમય', પિધાન’ દેહરક્ષણે. ૬ મહાપ્રભાવા રહ્યેય, ક્ષુદ્રોપ્રદ્રવનાશિની; પરમેષ્ઠિપદ્માદ્ભૂતા, કથિતા પૂર્વસૂરિશિઃ ૭ યચૈત્ર કુરુતે રક્ષાં, પર મણિપદ્ય : સદા; તસ્ય ન સ્યાદું ભય વ્યાધિ-રાધિય્યાપિ કદાચન, ૮
નવ સ્મરણાનિ
૧. નવકાર મહામંત્ર.
નમે અરિહૅ'તાણુ` ૧ નમો સિદ્ધાણુ ૨ નમા આયરિયાણુ ૩ નમા ઉવજ્ઝાયાણું ૪ નમા લાએ સવ્વસાહૂણં ૫ એસા પચ
ی
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્ર નમુક્કારો ૬ સવપાવપણાસણે ૭ મંગલાણં ચ સસિ ૮ પઢમં હવઈ મંગલ ૯
૨ ઉવસગ્ગહર સ્તવનમ. ઉવસગ્ગહરં પાર્સ, પાસે વંદામિ કમ્મઘણુમુક વિસહરવિસનિશ્વાસ, મંગલકલ્લાણઆવાસં. ૧ વિસતપુલિંગમત, કંઠે ધાઈ જે સયા મણુઓ; તસ્સ ગહરગમારી-૬૪જરા અંતિ વિસામ. ૨ ચિઠ્ઠઉ દરે મતે, તુઝ પણ વિ બહફ હે; નરતિરિએ સુ વિ જીવા, પાવંતિ ન દુખગચં. ૩ તુહ સમ્મત્તે લદ્ધ, ચિંતામણિકપુપાયવભૂહિએ, પાર્વતિ અવિ. ઘેણું, જીવા અયરામ ઠાણું ૪. ઈએ સંયુએ મહાયસ! ભક્તિબ્બરનિભારે હિઅએણ, તા દેવ દિજ બેહિં, ભવે ભાવે પાસ જિણચંદ! "
- ૩ સંતિક સ્તવનમ્. સંતિક સંતિજિર્ણ, જગસરણું જયસિરીઈદાયાર, સમરામિ ભરપાલગ-નિવાણીગરુડકસેવં. ૧ & સનમે વિપસહિપત્તાણું સંતિસામિપાયાણું છું વાહા મતેણું, સવાસિવદુરિઅહષ્ણુણું. ૨ સંતિનમુક્કારો ખેલેસહિમાઈલદ્ધિપત્તા સા હી નમે સાસહિપત્તાણું ચ ઇ સિરિ. ૩ વાણતિહઅણસમિણિ, સિરિદેવી જખસયગાણિપિઠગા
હદિસિપલમુરિંદા, સયાવિ ખંતુ જિણભરે. ૪ રખંતુ મમ શહિ, પન્નતી વાજસિંખલા ય સયા વકુસિ ચકકેસરિ, નરદત્તા કાલિ મહાકાલિ. પ ગેરી તહ, ગંધારી, મહ જાલા માણવી આ વઈરા અછુત્તા માણસિયા, મહામા
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮૦
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમો ખંડ યુસિયાઓ દેવીઓ. ૬ જખા ગેમુહ મહજખ, તિમુહ જખેસ તુંબરુ કુસુમ માયંગ-વિજય અજિયા, ખંભે મણુઓ સુકુમારે ૭ છમ્મુહ પાલ કિન્નર, ગલે ગધવ તહ ય જખિં કુબર વરુણે ભિલડી, ગામે પાસ માયેગે. ૮ દેવીઓ ચકેસરિ, અજિયા દુરિઆરિ કાલિ મહાકાલી; અચુઆ સતા જાલા સુતારયાસેયસિરિવચ્છા. ૯ ચંડા વિજયંકુચિ, પન્નઈત્તિ નિવાણિ અચુઆ ધરણ; વઈરૂટ છૂત ગંધારિ, અંબ ૫૧માવઈ સિદ્ધા ૧૦ ઈઅ તિથરખપુરયા, અનેવિ સુરા સુરી ય ચકહા વિ; વંતરઈણિપસુહા, કુણંતુ રખે સયા અડું. ૧૧ એવું સુદિહિંસુરગણસહિઓ સંઘસ સંતિજિણચંદે મઝ વિ કરેઉ રખું, મુણિસુંદરસૂરિશુઅમહિમા. ૧૨ ઈએ સંતિનાહસન્મ-દિઠ્ઠી રખે સરઈ તિકાલ જે, સાવરવરહિએ, સ લહઈ સુસં. પયં પરમં. ૧૩ તવગછગયશુદિયર-જુગવરસિરિસેમસુંદગુરુણું સુપસાયલદ્ધગણહરવિજજાસિદ્ધિ ભણઈ સીસ. ૧૪
૪ તિજયપહુર સ્તોત્રમ્ તિજ્યપહપયાસય-અઠ્ઠમહાપાડિહેરજીત્તાણું; સમયેખિનડિઆણું, સરેમિ ચક્કે જિશિંદાણું. ૧ ૫ણવીસા ય અસીઆ, પનરસ પન્નાસ જિણવરસમૂહ; નાસેહ સયલટુરિઅ, ભવિઆણું ભત્તિજુત્તાણું. ૨ વિસા પણુલાયા વિય, તીસા પન્નત્તરી જિણવરિદા; ગહ ભૂઅરખસાઈણિ, દેવસગં પણ સંતુ. ૩ સત્તરિ પણતીસા વિય, સદ્દી પચેવ જિણગણે એસે; વાહિ-જલજલણ-હરિ-કરિ ચેરારિમહાભયં હરઉ. ૪ પશુપન્ના ય દસેવ ય,
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમરણે તથા સ્તોત્ર
: ૨૮૧ ઃ પન્નઠ્ઠી તહ ય ચેવ ચાલીસારખંતુ મે સરીર, દેવાસુર પશુમિઆ સિદ્ધા. પ » હરહંહઃ સરસ્સ: હરહંહઃ તહ ય ચેવ સરસ્સ; આલીવિયનામગભં, ચકર્ક કિર સવવભદ્ર. ૬ વઝ શિહિણિ પન્નત્તિ, વજસિંખલા તહ ય વજજ અંકુસિઆ; ચકકે. સરિ નરદત્તા, કાલી મહાકાલી તહ ગોરી. ૭ ગંધરિ મહજજાલા, માણુવિ વઈરૂટ્ટ તય અછુત્તામાસિ મહામાણુસિઆ વિજાદેવીઓ રખંતુ૮ પંચદસકસ્મભૂમિસુ, ઉપન્ન સત્તરિ જિણાણ સયં; વિવિહરયાઈવને-વસેહિ હરઉ દુરિઆઈ. ૯ ચઉતીસઅઇસયજુઆ, અઠ્ઠમહાપાડિહેરકયસેહા તિસ્થયરા ગયહા, ઝાએઅટવા પયૉણું. ૧૦ ૩ વરકણયસંખવિદુદુમમરગયઘણુસન્નિડું વિગય મેહં; સત્તરિસર્યા જિણાણું, સવામાં ૨૫ઇઅં વંદે સ્વાહા. ૧૧ ભવણવઈ-વાણવંતર ઈસવાસીવિમાણવાસી અ; જે કેવિ દુદેવા, તે સર્વે ઉવસગંતુ મમ સ્વાહા. ૧૨ ચંદણ કપૂરેણું, ફલએ લિહિઊણુ ખાલિએ પીઅં; એવંતરાઈ–બહ-ભૂખ-સાઈણિ-મુઞ પાસેઈ. ૧૩ ઇઅસત્તરિસર્ય જંત, સમ્મ મંત દુવારિ પડિલિહિઅં, દુરિઆરિવિજયવંત, નિદ્ભુત નિશ્ચમચેહ. ૧૪.
૫ નમિણ સ્તંત્રમ. નમિઊણ પણયસુરગણ-ચૂડામણિકિરણજિ એ મુણિણે ચલણજીઅલ મહાભયપણાસણું સંવુિં ગુચ્છ. ૧ સહિયકરચરણ નહ મુહ, નિબુહુનાસા વિવશ્વલાયન્ના કુઠ્ઠમહારગાનલકુલિંગનિદ્ભસવંગ. ૨ તે તુહ ચલણરાહણસલિલંજલિસેયqયરછાયા વસુદવદ ગિરિમા યવરવ પત્તા પુણે લરિષ્ઠ. ૩
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮૨ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર ખંડ દુવાયખુભિયજલનિહિ, ઉભડકલેલભીસણરાવે, સંબંતભય વિસંકુલ, નિજ જામયમુક્કાવારે. ૪ અવિદલિઅજાણવત્તા, પણ પાવંતિ ઈછિએ કુલં; પાસજિણચલણજીઅલ, નિર્ચ ચિઆ જે નમંતિ ના. પ ખરવધુયવણદવ, જાલાવલિમિલિયસયેલદુમગહણે ડઝંતમુદ્ધમયવહુ, ભીસણરવભીસર્ણમિ વણે. ૬ જગગુરુણે કમજુઅલ, નિવાવિઅસયલતિહુઅણુ અં; જે સંભરતિ મણુઆ, ન કુણઈ જલણે ભયં તેસિં. ૭ વિલસંતભેગભીસણ, કુરિઆરુણનયણ તરલછડાલં; ઉચ્ચભુજંગ નવજલય, સત્યોં ભીસણાયાર. ૮ મન્નતિ ડિસરિસ, દૂરપરિફૂઢવિસામવિસગા; તુહ નામખરફુડસિદ્ધમતગુરુઆ નારા એ. ૯ અડવીસુ ભિલ્લતકર-પુલિંદસદુદુલસર્ભીમાસુર ભયવિહરવુન્નકાયર, ઉરિયહિયસન્ધાસુ. ૧૦ અવિલુત્તવિહવસાર, તુહ નાહ પણ મમરવાવારા વવગવિઘા સિઘં, પત્તા હિયઈછિયં ઠાણું. ૧૧ પજજલિઆનલનયણું, રવિયારિયમુહં મહાકાયં; નહકુલિસઘાયવિઅલિઅ, ગઈકુંભસ્થલા અં. ૧૨ પણુયસસંભમપસ્થિવ-નવમણિમાણિક્કપડિઅપડિમસ્ય; તુહ વયણપહરણુધરા, સીહં કુદ્ધપિ ન ગણુંતિ. ૧૩ સસિધવલદંત. મુસલ, દીક@ાલવુ ઉછાયું; મહુપિંગનયણુજુઅલં, સસલિલનવજલહરારાવ ૧૪ ભીમે મહાગઇદ, અચાસન્નપિ તે નવિ ગણુતિ; જે તુહુ ચલણજીઅલ, મુણિવઈ તુંગં સમલીણા. ૧૫ સમરશ્મિ તિખખમ્માભિથ્થાપવિદ્ધઉધુયકબંધે, કુંતવિણિભિન્નકરિકલહમુક્કસિક્કારપઉમિ. ૧૬ નિજિજઅહષ્ણુ
રરિઉનરિદનિવહા ભડા જસં ધવલં પાવંતિ પાવપસમિણ, પાસજિણ! તુહપભાવેણ. ૧૭ રેગજલજલણ
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણો તથા સ્તરે
૨ ૨૮૩ : વિસડર, ચેરારિમઇદગયરણુભયાઈ; પાણિનામચંકિરણ, પસમંતિ સવાઈ. ૧૮ એવં. મહાભયહર, પાસજિણિંદસ સંવિમુઆરં; ભવિય જણાણુંદયર, કહ્યાણપરંપરનિહાણું. ૧૯ રાયજયજખરખસ, કુસુમિણ દુરસઉણ રિખપીડાસુ, સંઝાસુ
સુ પશે, ઉવસગે તહય રયણસ. ૨૦ જે પઢઈ જે આ નિસુણઈ તારું કઈ ય માણતુંગરૂ, પાસો પાવ પસમેઉ, સયલભુવણચિયચલણે. ૨૧ ઉવસગંતે કમ-સુરશ્મિ, ઝાણાએ જે ન સંચલિએ સુરનર-કિન્નરજુવઈહિં, સંયુઓ જયઉ પાયજિ. ૨૨ એ અરસ મઝયારે, અારસઅખહિં જે મતેજે જાણઈ સે ઝાયઈ, પરમપયë ફુડ પાસ. ૨૩ પાસહ સમરણ જે કુણઈ સંતુદ હિયએણ; અત્તરસયવાહિય, નાસઈ તસ દરણું. ૨૪.
૬. શ્રી અજિતશાંતિ સ્તવનમ્. અજિએ જિઅસવમયં, સંતિ ચ પસંતસ વગપાવે; જ્યગુરુ સંતિગુણકરે, દેવિ જિણવરે પશિવયામિ. ૧ ગાહા. વવગમંગુલમાવે, તે હું વિલિતવનિમ્પલસહવે, નિરૂવમમહપભાવે, સામિ સુદિદાસભાવે. ૨ ગાહા. સવદુખપસંતિયું, સવપાવપસંતિણું; સયા અજિઅસંતિણું. નમે અજિઅસં. તિર્ણ. ૩ સિલેશે. અજિઅજિણ સુહ૫વાણું, તવ પુરિસુત્તમ નામકિન્તણું; ત ય ધિઈ-મઈપવત્તણું, તવ ય જિગુત્તમસંતિકિત્તણું. ૪ માગહિઆ. કિરિઆવિહિસંચિઅકસ્મકિલેસવિમુખયર, અજિએ નિચિ ચ ગુણહિં મહામુણિ સદ્ધિગયું; અજિ અસ ય સંતિમહામુણિ વિ અ સંતિક, સયયં મમ
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમ ખંડ નિરવુઈકારણથં ચ નમસણય. ૫ આલિંગણુયં. પુરિસા ! જઈ દુખવારણું, જઈ ય વિમગ્રહ સુખકારણું; અજિએ સંતિ ચ ભાવ, અભયકરે સરણું વજહા. માહિઆ. અરઈરઈ–તિમિરવિરહિઅ-મુવરયજર-મરણ, સુર–અસુર-ગઝલ ભુયગવઈ–પયયપણિવઈય, અજિ અમહમવિ અ સુનયનયનિઉણમભયકર, સરણમુવસરિએ ભુવિદિવિજમહિએ સમયસુવણમે. ૭ સંગર્યા. ચ જિત્તમમુત્તમનિત્તમસત્તધર, અજજ મદવ ખંતિ વિમુત્તિસમાહિનિહિં, સંતિકર પણમામિ દમુત્તમતિસ્થયર, સંતિમુણી મમ સંતિસમાવિવર દિસઉ. ૮ સેવાસુર્યા. સાવથિપુછવપસ્થિવં ચ વરહસ્થિમથય પસFવિછિન્નસંકિય ધિરસરિવર્ષે મયગલલીલાયમાણ-વરગંધહથિ-પથાણપસ્થિય સંથારિહં; હથિતબાહયંતકણુગફઅ-ગનિવયપિંજર પવરલખવચિઅસેમચારૂરૂવં, સુઈ સુહમણાભિરામ પરમરમણિજ-વરદેવદુંદુહિનિનાય મહુર-સુહગિર. ૯ વેઢઓ. અજિ એ જિઆરિગણું, જિ અસવયં ભહરિઉં; પણમામિ અહં પય, પાવ પસમેઉ મેં ભયનં. ૧૦ રાસાલુદ્ધઓ. કુરુજવય–હથિરિનરીસરે પઢમં તઓ મહાચક્રવક્રિભેએ મહાપમા, જે બાવરરિપુરવરસહસ વરનગર-નિગમ-જણવથવઈ બત્તીસારાયવરસહસાણુયાયમ; ચઉદસવરયણ-નવમહાનિહિચસિદિસહસાવરજુવઈણ સુંદરવઈ, ચુલસિહય ગય.રહ- સયસહસ્સસામી છન્નવઈગામ કેડીસામી આસી જે ભારહૂમિ ભયનં. ૧૧ વેઢઓ. તં સંતિ સંતિકર, સંતિણું સવભયા; સંતિ થણામિ જિર્ણ, સંતિ વિહેઉ મે. ૧૨ રાસાનંદિયયં. ઈખાગવિદેહનીસર નરવસહા મુણિવસહા, નવસારસસિ
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા તે
૪ ૨૮૫ : સકલાણુણ વિગતમા વિહુઅરયા અજિઉત્તમ તેઅગુહિં મહામુણિ અમિઅબલા વિઉલકુલા, પણમામિ તે ભવભયમૂરણ જગ સરણા મમ સરણું. ૧૩ ચિત્તલેહા. દેવ દાણવિદ ચંદસૂરવંદ હટ્ટ તુજ જિદ પરમ, લવ જંતરૂપપટ્ટસે અસુદ્ધનિદ્ધધવલદંતપતિ ચંતિસતિ કિતિ મુનિ જુત્તિ ગુપિવર, દિdઅવંધે સવાભાવિઅપભાવણે પઈસ મે સમાહિં. ૧૪ નારાયએ. વિમલસસિ કલાઈમ સેમ, વિતિમિરસૂર કરાઈએ તે અંતિસવઈગણાઈએ ફર્વ, ધરણિધરપ્પવરાઈએ સારું. ૧૫ કુસુમલયા. સને આ સયા અજિ, સારીરે ભલે અજિ; તવ સંજમે આ અજિ અં, એસ ધૃણામિ જિણું અજિ. ૧૬ ભુઅગપરિરિંગિઅં. સમગુણહિં પાવઈ ન ત નવસરયસસી, તેમાં ગુહિં પાવઈન તં નવસરયરવી, રૂવગુણે હિં પાવઈ ન ત તિઅસગણવઈ સારગુણહિં પાવઈ ને તે ધરણિધરવઈ. ૧૭ ખિજિજઅયં તિર્થીવરવત્તયં તમરયરહિયં, ધીરજણથુઅરિચમં ચુઅકલિકલુસં; સંતિસુહwવત્તયં તિગરણપયઓ, સંતિ મહું મહામુણુિં સરણમુવણમે. ૧૮ લલિઅયં. વિણ@ય સિરરઈઅંજલિ રિસિગણુસંધુએ થિમિ, વિબુહાહિવધણવઈનરવઈશુઅમહિઅરિચએ બહુસે; અઈમ્મય-સરયદિવાયર-સમહિઅસં૫ર્ભ તવસા, ગયણુંગ-વિયરણ - સમુહિઅચારણવદિ સિરસા. ૧૯ કિસલયમાલા. અસુગરૂલ પરિવદિઓં, કિન્નરાગનયંસિઅં; દેવકસિય-સંથ, સમણુસંઘપરિવંદિયે. ૨૦ સુમુહં. અભયં અહ, અરયં અય, અજિયં અજિયં, પયએ પણ મે. ૨૧ વિજજીવિલ સિઅં આગયાવરવિભાણ-દિવકણગરહ-તુર-પહકરસહિં
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઃ ૧૮૬ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : ગીરમા ખંડ
હુલિ’સસ ભમે અરજી-ખુશિઅલુલિયચલ'ડલ ગય—તિરીયસાહુ તમઉલિમાલા, ૨૨ વેડ઼ે. જ સુરસંધા સાસુરસધા, વેવિઉત્તા ત્તિસુન્નુત્તા; આયરભસિગ્મ સભમપિડિઆ સુ*સુવિમ્પિઅ સવબાધા; ઉત્તમક'ચણુયણપરૂવિષ્મ, ભાસુરભૂષણભાસુરિશ્મ"ગા, ગાયસમય ભત્તિસાગય-૫ જલીપેસિયસીસપણામા. ૨૩ ચણુમાલા. વક્રિઊણુ થાઊણુ તા જિષ્ણુ, તિગુણુમૈવ ય પુષ્ણેા પયાહિણ'; પણમિશશુ ય જિષ્ણુ' સુરાપુરા, પમુ′આ સભવાઈઁ તા ગયા. ૨૪ ખિત્તય'. ત' મહામુણિમહં પિ જલી, રાગ-ઢોસ~~ભય—મેહજિય; ધ્રુવ—દાણવ—ન'િવ'દિચ્ય, સત્તિમુત્તમ' મહાતવ" નમે, ૨૫ ખિત્તય'. અંબર'તર—વિયારણિઆહિં, લલિમહ‘સવહુગામિણિઆહિ; પીણુસેાણિયણુસાલિશિઆહિ, સકલકમલદલલે અણિમાહિ. ૨૬ દીવય પીણુનિર તર-થણભર વિષ્ણુમિયગાયલઆહિ, મછુિક ચણુપસિઢિલ મેહુલા હિમ સેાણિતઢાહિ; વખિ ખિણિ નેહર સતિલય વલય વિસ ણિહિં, રઈકર ચઉરમણેાહર સુંદરદ સણિઆહિ. ૨૭ ચિત્તખ્ખરા. દેવસુંદરીહિં, પાયવ દિઆહિ. વઢિઆય જસ્સ તે સુવિમાકમા, અપણા નિડાલએહિંમ’ડશેાહુષ્ટુપગારઐહિ; દૈહિ ફૈઢુિં' વિ અવ’ગતિલયપત્તલેહનામઐહિ. ચિલ્રએ&િ. સ`ગય ગયાહિં, ભત્તિસન્નિવિધ્રુવ દાગયાહિ ુતિ તે દિઆપુષ્ણેા પુણા, ૨૮ નારાય. તમહુર જિષ્ણુચ, અજિઅ જિઅમેહ', યસકિલેસ, પય પણમામિ, ૨૯ નદિય, થુવત્તિયસ્સા રિસિંગણુદેવગણેહિ, તે દેવહુહિ પય પશુમિઅસ્સા; જસ્સુ જગુત્તમસાસણઅસ્સા, ભત્તિવસાગયપિડિઅયાહિ; દેવવર૭રસામહુઆહિ, સુરવરરઈશુપRsિઅ
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્રો
= ૨૮૭ : યાહિં. ૩૦ ભાસુરયે. વસતંતિતાલમેલીએ, તિઊખરાભિરામ સદમીસએ કએ અ, સુઈસમાણુણે અ સુદ્ધસજજગીઅ-પાયજાલ ઘંટિઆહિં; વલય–મેહલાકલાવ–નેહરાભરામ-સદમીએ કએ આ દેવનદિઆહિં હાવભાવ-વિશ્વમમ્પગારએહિં; નરિચઊણ અંગહારએહિં, વંદિઆ ય જસ્મ તે સુવિદ્ધમાકમાં તયંતિલેયસવસત્ત-સંતિકારયં, પરંતસવપાવ-રોસમેસણું, નમામિ સંતિમુત્તમ.જિર્ણ. ૩૧ નારાયએ. છત્ત-ચામર-પડાગજીવ-જવમંડિયા, ઝયવર-મગર-તુરય-સિરિવરછસુલ છણક દીવસમુદ્ર-મંદર-દિસાગસેહિયા, સWિઅવસહસીહ-રહકવરંકિયા. ૩૨ લલિઅયું. સહાવલ સમ૫ઈ, અસદુદ્દા ગુણે હિં જિ; પસાયસિદા તવેણ પુÉ, સિરિહિં ઈ રિસીહિ જુદા. ૩૩ વાણુવાસિઆ. તે તવેણુ ધુસવાવયા, સવા અહિઅમૂલપાવયા સંયુઆ અજિઅ-સંતિપાયયા, હેતુ એ સિવસુહાણ દાયયા. ૩૪ અપરાંતિકા. એવં તવબલવિઉલ, યુએ મએ અજિ અસંતિજિજુઅલં; વવગય-કમ્મરયમલ, ગઈ ગયું સાસયં વિલં. ૩૫ ગાહા. તે બહુગુણપસાયં, મુકખસહેણ પરમેણ અવિસાયં; નાસેહ મે વિસાયં, કુઉ પરિસાવિ આ ખ્યસાય. ૩૬ ગાહા. તે એક અ નંદિ, પાવેલ આ નંદિસેમભિનંદિક પરિસાવિ અ સુનંદિ, મમ ય દિસઉ સંજમે નંદિ. ૩૭ ગાહા. પકિMઅચાઉન્માસિઅ-સંવરિએ અવસ ભણિઅવે અવે સોહિં, ઉવસગ્ગનિવારણે એસે. ૩૮ જો પઢઈ જે અનિસુણઈ, ઉભાઓ કાલપિ અજિઅ-સંતિથય; ન હ હુંતિ તરસ રેગા, પુષુપન્ના વિનાસંતિ. ૩૯ જઈ
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮૮ : આવશ્યક મુક્તાવલીઃ અગીઆર ખંડ ઈરછહ પરમપર્યા, અહવા કિત્તિ સુવિથડે ભુવણે તા તેલકકુદ્ધરણે, જિણવયણે આયર કુણહ. ૪૦
૭. ભક્તામર સ્તોત્રમ. ભક્તામરપ્રણતમૌલિમણિ પ્રમાણુ-મુદ્યોતક દલિત પાપવિતાનમ, સમ્યક્ પ્રણમ્ય જિનપદયુગ યુગાદાવાલંબન ભવજલે પતતાં જનાનામ. ૧ યઃ સંતુતઃ સકલવામયતરવબોધાદુભતબુદ્ધિપટુમિઃ સુરકનાર્થ, તેàર્જગત્રિતયચિત્તહરેદાર , સ્તબ્બે કિલામયિ તે પ્રથમ જિનેન્દ્રમ. ૨ બુદ્ધયા વિનાપિ વિબુધાર્ચિત પાદપીઠ! તેનું સમુદ્યતમતિવિંગતત્રપેઇડમ; બાલ વિહાય જલસંસ્થિતમિદબિંબમન્યઃ ક ઈચ્છતિ જનઃ સહસા ગ્રહીતુમ. ૩ વકતું ગુણાનું ગુણસમુદ્ર! શશાંકકાંતાન, કને ક્ષમઃ સુરગુરુપ્રતિદપિ બુદ્ધયા; કલ્પાંતકાલયવને દ્ધતર્ક, કે વા તરીતમલમંબુનિધિં ભુજાભ્યામ ૪ લેડર્ડ તથાપિ તવ ભક્તિ વશાળ્યુનીશ ! કનું સ્તવં વિગતશક્તિરપિ પ્રવૃત્ત પ્રીત્યાત્મવિર્યમવિચાર્ય મૃગ મૃગેન્દ્ર, નાભેતિ કિં નિજ શિશેઃ પરિપાલનાર્થમ ! ૫ અપકૃત કૃતવતાં પરિહાસધામ ! વદ્દભક્તિરેવ મુખપરીકુર્ત બલાત્મામ; યત્કિંકિત: કિલ મધો મધુરં વિરતિ, તગ્રાફસૂતકલિકાનિક હેતુઃ ૬ત્વસંતન ભવસંતતિસન્નિબદ્ધ, પાપં ક્ષણાત્ ક્ષયમુપૈતિ શરીરમાજામ; આક્રાંત કમલિનીલમશેષમાશુ, સૂયશુભિન્નમિવ શાર્વરમંધકારમ. ૭ મતિ નાથ! તવ સંસ્તવને મદ-મારભ્યતે તનુધિયાપિ તવ પ્રભાવાત્ ; ચેતે હરિષ્યતિ સતાં નલિનીલેષ, મુક્તાફલતિમુપૈતિ નબિંદુ. ૮ આસ્તાં તવ સ્તવનમસ્તસમસ્તષ, વત્સકથાપિ જગતાં દુરિ
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્રે
: ૨૮૯ : તાનિ હન્તિ; દરે સહસકિરણ કુરુતે પ્રશૈવ, પદ્માકરેછુ જલજાનિ વિકાશભાજિ. ૯ નાત્યદ્ભુત ભુવનભૂષણભૂતનાથ! ભૂૌણેલું વિ ભવંતમભિખુવન્ત, અલ્યા ભવતિ ભવતું નતુ તેન કિવા, ભત્યાશ્રિત ય ઈહ નાત્મસમં કરોતિ. ૧૦ દષ્ટવા ભવન્તમનિ. મેષવિલેકનીયં, નાન્યત્ર તેષમુપયાતિ જનસ્ય ચક્ષુ, પીત્યા પયઃ શશિકરઘુતિદુગ્ધસિંધ, ક્ષારં જલ જલનિધેરશિતું કઈ છે?૧૧ ચૈઃ શાંતસાગરુચિભિઃ પરમાણુભિત્વ, નિમપિતસ્ત્રિભુવનકલલામભૂત! તાવંત એવ ખલુ તેડપ્પણુવઃ પૃથિવ્યાં, યતે સમાનમપર નહિ રૂપમતિ. ૧૨ વક્ત્ર કવ તે સુર-નરગ–નેત્રહારી, નિઃશેષનિર્જિત જગત્રિતપમાનમ; બિંબ કલંકમલિન કવ નિશાકરસ્ય? યદું વાસરે ભવતિ પાંડુપલાશક૫મ. ૧૩ સંપૂર્ણ મંડલશશાંકકલાકલાપ-શુભ્રા ગુણાસ્ત્રિભુવનં તવ લંઘયક્તિ; યે સંશ્રિતાસ્ત્રિજગદીશ્વરનાથમેકં, કસ્તાન્નિવારયતિ સંચરતે યથેઇમ. ૧૪ ચિત્ર કિમત્ર યદિ તે વિદશાંગનાભિનીત મનાગપિ મને ન વિકારમાર્ગમ; કપાતકાલમતા ચલિતાચલેન, કિં મંદરાદ્રિશિખર ચલિત કદાચિત્ ૧૫ નિધૂમવર્તિરપવજિતતૈલપૂર, કરન જગત્રયમિદં પ્રકટીકરષિ; ગમે ન જાતુ મતાં ચલિતા ચલાનાં, દીપરત્વમસિ નાથ! જગપ્રકાશઃ ૧૬ નાસ્ત કદાચિદુપયાસિ ન રાહુગમ્ય, સ્પષ્ટીકરષિ સહસા યુગપજજગંતિ, નાંભેરેદરનિરુદ્ધમહાપ્રભાવ, સૂર્યાતિશયિમહિમાસિ મુનીંદ્ર! લોકે. ૧૭ નિત્યદયં દલિત મેહમહાંધકાર, ગમ્ય ન રાહુવદનસ્ય ન વારિદાનામ; વિશ્વાજતે તવ મુખાજમનલપકાંતિ, વિદ્યોતયજગદપૂર્વશશાંકબિંબમ. ૧૮ કિ શર્વ
૧૯
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ર૯૦ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર ખંડ રીષ શશિનાહિ વિવસ્વતા વા, ચુષ્પમુખેંદુદલિતેષ તમસુ નાથ , નિષ્પન્નશાલિવનશાલિનિ જીવલેકે, કાર્ય કિયજજલધરેલભાસન ૧૯ જ્ઞાન યથા ત્વયિ વિભાતિ કૃતાવકાશ, નૈવ તથા હરિહરાદિષ નાયકેવું; તેજઃ સ્યુરન્મણિષ યાતિ યથા મહરવ, નૈવ તુ કાચશકલે કિરણકુડપિ. ૨૦ મચે વરે હરિહરાદય એવા દણ, દષ્ટષ યેષુ હૃદયં ત્વયિ તેમેતિ, કિ વીક્ષિતેન ભવતા ભુવિ ચેન નાન્ય, કશ્ચિન્મને હરતિ નાથ ! ભવાંતરેડપિ. ૨૧ સ્ત્રી શતાનિ શતશે જયન્તિ પુત્રાન, નાન્યા સુતં ત્વ૬૫મં જનની પ્રસૂતા સર્વા દિશે દધતિ ભાનિ સહસરાશિમ, પ્રાવ દિમ્ જનયતિ પુરાંશુજાલમ, ૨૨ –ામામનતિ મુનયઃ પરમં પુમાંસમાદિત્યવર્ણમમલં તમસઃ પરતાત્ક ત્વમેવ સમ્યગુપલભ્ય જયંતિ મૃત્યુ, નાન્યઃ શિવઃ શિવપદસ્ય મુનીંદ્ર! પંથાઃ ૨૩ વમવ્યયં વિભુમચિંત્યમ સંખ્યમાઘ, બ્રહ્માણમીશ્વરમનંતમનંગકેતુમ; યોગીશ્વર વિદિત
ગમનેકમેકં, જ્ઞાનસ્વરૂપમમલ પ્રવદંતિ સંતઃ ૨૪ બુદ્ધત્વમેવ વિબુધાચિંતબુદ્ધિબોધાત્, વંશંકરસિંભવનત્રયશંકરસ્વાત્ક ધાતાસિ ધીર! શિવમાર્ગવિધેવિંધાના, વ્યક્ત ત્વમેવ ભગવન! પુરુષોત્તમેડસિ. ૨૫ તુલ્ય નમસ્ત્રિભુવનાર્તિહરાય નાથ ! તુલ્ય નમઃ ક્ષિતિતલામલભૂષણય; તુલ્ય નમસ્ત્રિજગતઃ પરમેશ્વરાય, તુલ્યુ નમે જિન! ભદધિશોષણાય. ૨૬ કે વિસ્મશત્ર યદિ નામ ગુણરશેખૈ–રત્વે સંશ્રિત નિરવકાશતયા મુનીશ! દેખૈયારવિવિધાશ્રયજાત વૈઃ સ્વપ્નાંતરેડપિ ન કદાચિદપીક્ષિતેડસિ. ૨૭ ઉચ્ચેરશોકતરુસંશ્રિતમુન્મયૂખ--માભાતિ રૂપમમલં ભવને નિતાંતમ; સ્પોહ્નસસ્કિરણમસ્તતમવિતાન,
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તરે
: ૨૯૧ : બિંબ રવેરિવ પયોધર પાર્થવર્તિ. ૨૮ સિંહાસને મણિમયૂખશિખાવિચિત્ર, વિશ્વાજતે તવ વધુ કનકાવાદાતમ; બિંબ વિઢિલસદંશુલતાવિતાનં, તું દયાદિશિરસીવ સહસરમે ૨૯ કુંદાવદાતચલચામરચાશભં, વિશ્વાજતે તવ વધુ કલધીતકાત્મ; ઉઘરછશકશુચિનિર્ઝરવારિધાર-મુરચૈતટે સુરગિરિવ શાતકૌમ્ભમ. ૩૦ છત્રવયં તવ વિભાતિ શશાંકકાંતમુરઃ સ્થિત સ્થિગિતભાનુકરપ્રતાપમ; મુક્તાફલપ્રકરજાલવિવૃદ્ધભં, પ્રખ્યાપત્રિજગતઃ પરમેશ્વરત્વમ. ૩૧ ઉન્નિદ્રહમનવપંકજ પુંજકાંતિ, થયું@સન્નખમયૂખશિખાસિરામી; પાદો પદાનિ તવ યત્ર નિંદ્રા ધરા, પઢાનિ તત્ર વિબુધાઃ પરિકલ્પયંતિ. ૩૨ ઈë યથા તવ વિભૂતિભૂજિજનંદ્ર! ધર્મોપદેશનવિધી ન તથા પરસ્ય યાદફ પ્રભા દિનકૃતઃ પ્રહતાંઘકારા, તાદૂફ કુતે ગ્રહગણુણ્ય વિકાશિનેડપિ. ૩૩ ચેતન્મદા વિલવિલેલકપોલમૂલમત્તભ્રમદુભ્રમરનાદવિવૃદ્ધકેપમ; ઐરાવતાભભિમુદ્ધતમાપતન્ત, દવા ભયં ભવતિ ને ભવદાશ્રિતાનામ. ૩૪ ભિનેત્મકુંભગલદુજવલશેણિતાક્ત-મુક્તાફલપ્રકરભૂષિતભૂમિભાગ બદ્ધકમઃ કમગત હરિણાધિપsપિ, નાકામતિ કમયુગાચલસંશ્રિત તે. ૩૫ કલ્પાંતકાલયવનોદ્ધતવહ્નિકલ્પ, દાવાનલ જવલિતમુક્વલમુકુંલિંગમ; વિશ્વ જિઘસુમિવ સંમુખમાપદંત, વન્નામકરંનજલ શયત્યશેષમ. ૩૬ રકતેક્ષણું સમદોકિલકંઠનીલ, ક્રોધદ્ધત ફણિનમુફણમાપદંતમ; આકામતિ ક્રમયુગેન નિરસ્તશંક– વન્નામનાગદમની હદિ યસ્ય પુસઃ ૩૭ વઘતુરંગગજગર્જિતભીમનાદ-માજ બલં બલવતામપિ ભૂપતીનામ; ઉઘદિવાકરમયૂખશિખાપવિદ્ધ, કીર્તનાત્તમ છવાશુ ભિદામુપૈતિ. ૩૮
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ર૯ર આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર ખંડ કુંતાગ્રભિન્નગજશેણિતવારિવાહ––ગાવતારતરણાનુરાધભીમે; યુદ્ધ જયં વિજિતદુર્જયજેયપક્ષાત્વત્પાદપંકજવનાશ્રયિણે લભતે. ૩૯ અંભેનિધી શ્રુભિતભીષણનચક–પાઠીનપીઠભયદલ્મણવાડવાની રંગત્તરંગશિખરસ્થિતયાનપાત્રાસ્રાસં વિહાય ભવતઃ સ્મરણંદુ વ્રજતિ. ૪૦ ઉદ્દભૂતભષણજદરબારમ્ભગ્ના, શાગ્યાં દશામુપગતાશ્રુતજીવિતાશા, ત્વત્પાદપંકજ મૃતદિગ્ધદેહા, મત્ય ભવંતિ મકરવજતુત્યરૂપાઃ ૪૧ આપાદકંઠમરુશૃંખલવેષ્ટિતાંગા, ગાઢ બૃહત્રિગડકેટિનિવૃષ્ટજંઘા ત્વન્નામમંત્રમનિશ મનુજાઃ સ્મરંતઃ, સદ્યઃ સવયં વિગતબંધભયા ભવંતિ. ૪૨ મત્તદ્વિપૅકમૃગરાજદવાનલાહિ–સંગ્રામવારિધિમહેદરબંધનેથમ તસ્યાશુ નાશકુપયાતિ ભયં ભિયેવ, યસ્તાવક સ્તવમિમ મતિમાનધીતે. ૪૩ સ્તોત્રસજ તવ જિનેન્દ્ર! ગુણર્નિબદ્ધ, ભકત્યા મયા રુચિરવર્ણવિચિત્રપુષ્યામ; ઘસે જ ય ઈહકઠગતામજસં, તે માનતુંગમવશા સમુપૈતિ લક્ષમી ૪૪
૮. શ્રી કલ્યાણુમંદિર સ્તોત્રમ્. કલ્યાણમંદિરમુદારમવઘભેદિ, ભીતાજયપ્રદમનિંદિતમંથ્રિપદ્મમ; સંસારસાગરનિમજજશેષજતુપતામાનમભિનમ્ય જિનેશ્વરસ્ય. ૧ ચમ્ય સ્વયં સુરગુરુગરિમાંબુરાશે, તેત્ર
સુવિરતૃતમતિને વિભુવિંધાતુમ; તીર્થેશ્વરસ્ય કમઠસ્ય ધૂમકેતેસ્તિસ્યહમેષ કિલ સંતવન કરિષ્ય. ૨ સામાન્યત:પિ તવ વર્ણયિતું સવરૂપમસ્માદશાઃ કથામધીશ! ભવંત્યધીશા, છૂટોપિ કૌશિકશિશુદિ વા દિવાધે, રૂપ પ્રપતિ કિં કિલ ઘર્મ રમે ? ૩ મેહક્ષયાદનુભવન્નપિ નાથ ! મત્ય, ગુણાન
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્ર
૪ ૨૯૩ ૪ ગણયિતું ન તવ ક્ષમત; કલ્પાંતવાંતાયસ: પ્રકટેડપિ યસ્માન, મીયેત કેન જલધેનુ રત્નરાશિ. ૪ અભ્યાસ્મિ તવ નાથ ! જડાશstપ, કતું સ્તવં લસદસંખ્યગુણકરસ્ય બાલેડપિ કિં ન નિજબાહુયુગ વિતત્ય, વિસ્તીર્ણતાં કથતિ ધિયાંબુરાશે. ૫ યે યોગિનામપિ ન યાંતિ ગુણાસ્તવેશ ! વફતું કથં ભવતિ તેવું સમાવકાશ જાતા તદેવમસમીક્ષિતકારિતયં, જલ્પતિ વા નિજગિરા નનું પક્ષિ
કપિ, ૬ આસ્તામચિંત્યમહિમાજિનસંસ્તવસ્તુ, નામાપિ પતિ ભવતે ભવતે જગંતિ, તીવ્રતાપપહત પાંથજનાનિદાઘે, પ્રીતિ પઘસરસઃ સરસsનિલેડપિ ૭ (કર્તિનિ ત્વયિ વિભે! શિથિલીભવંતિ, તે ક્ષણેન નિબિડા અપિ કર્મબંધા; સદ્યો ભુજંગમમયા ઇવ મધ્યભાગમભ્યાગતે વનશિખંડિનિ ચંદનસ્ય. ૮ મુર્યાત એવ મનુજા સહસા જિનેન્દ્ર! રોપદ્રવશતૈત્વયિ વીક્ષિતેડપિ ગેસ્વામિનિ કુરિતતેજસિ દષ્ટમાત્ર, ચોરૅરિવાશુ યશવઃ પ્રપલાયમાન. ૯ – તારકે જિન ! કથં ભવિનાં ત એવ, ત્વામુદ્રાંતિ હૃદયેન યદુત્તરંત યા દતિસ્તરતિ યજજલમેષ જૂનમન્તર્ગતમ્ય મતઃ સ કિલાનુભાવ:. ૧૦ મિન હરપ્રભsપિ હતપ્રભાવ સેડપિ ત્વયા રતિપતિઃ પિતઃ ક્ષણેન વિધ્યાપિતા હતભુજઃ પયસાડથ ચેન, પીત ન કિં તદપિ દુધેરવાડન. ૧૧ સ્વામિન્નન"ગરિમાણમપિ પ્રપન્નારત્વાં જતવઃ કથમાહે હૃદયે દધાના, જન્મેદસ્વિં લઘુ તરંતિલાઘવેન, ચિ ન હન્ત મહતાં યદિ વા પ્રભાવ. ૧૧ રત્વયા યદિ વિશે ! પ્રથમં નિરસ્તે ઇવસ્તાસ્તદા બત કથં કિલ કર્મચોરાઃ પ્લેષત્યમુત્ર યદિ વા શિશિરાડપિ લેકે, નીલમણિ વિપિનાનિ ન
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૯૪ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમો ખંડ કિં હિમાનિ? ૧૩ ત્યાં ગિને જિન ! સદા પરમાત્મરૂપમજયંતિ હૃદયાંબુજકેશદેશે; પતસ્ય નિર્મલ રુચેર્યદિ વા કિ. મન્યદક્ષસ્ય સંભવિપદં નનુ કર્ણિકાયા. ૧૪ ધ્યાનજિનેશ ભવતે ભવિનઃ ક્ષણેન, દેહ વિહાય પરમાત્મદશાં ત્રઅંતિ; તીવ્રાનલાદુપલભાવમપાસ્ય લેકે, ચામીકારત્વમચિરાદિવ ધાતુ
દા. ૧૫ અંતઃ સદેવ જિન ! યસ્ય વિભાવ્યસે વં ભવ્યેઃ કર્થ તદપિ નાશયસે શરીરમ; એતસ્વરૂપમથ મધ્યવિવતિને હિ, યદ્ધિગ્રહ પ્રશમયંતિ મહાનુભાવા. ૧૬ આત્મા મનીષાભિરયં ત્વદભેદબુદ્ધયા, ધ્યાને જિતેંદ્ર! ભવતીહ ભવપ્રભાવ પાનીચમધ્યમૂતમિત્યનુચિંત્યમાનં, કિં નામ ને વિષવિકારમ પાકતિ? ૧૭ ત્વમેવ વિતતમસં પરવાદિને કપિ, સૂનું વિભે! હરિહરાદિધિયા પ્રપન્નાઃ કિં કાચકામલિભિરીશ સિતડપિ શખે, ને ગુહ્યતે વિવિધ વર્ણવિપર્યયે. ૧૮ ધર્મોપદેશસમયે સવિધાનુભાવાદાસ્તાં અને ભવતિ તે તરપ્લેશક અદ્ભુગતે દિનપતી સમહીરુપિ, કિંવા વિધમુપયાતિ ને જીવલોકઃ ૧૯ ચિત્રવિલે! કથમવામુખવૃત્ત્વમેવ, વિશ્વ પતત્યવિરલા સુરપુષ્પવૃષ્ટિઃ વગેચરે સુમનસાં યદિ વા મુનીશ! ગÚતિનુનમધ એવહિ બંધનાનિ. ૨૦ સ્થાને ગભરાહુદદધિસંભવાયા, પીયૂષતાં તવ ગિર: સમુદીરયંતિ, પીવા યતઃ પરમસંમદસંગભાજો, ભવ્યા વ્રજતિ તરસાગૃજરામરત્વમ. ૨૧ સ્વામિન્ ! સુદરમવનમ્ય સમુ૫તંતે, મન્ય વદંતિ શુયઃ સુરચામરોઘા ચેડમે નતિ વિદધતે સુનિપુંગવાય, તે સૂનમૂર્વગતયઃ ખલું શુદ્ધભાવા. ૨૨ શ્યામ ગભીરગિરમુજવલહેમરત્નસિંહાસનસ્થમિહ ભવ્ય શિખડિનસ્વામ; આલેયંતિ રભસેન નદંતમુચ્ચશ્રામ કરાદ્વિશિરસીવ
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણા તથા સ્નાત્રા
: ૨૯૫ :
નવાંબુવાહમ્. ૨૩ ગચ્છતા તત્વ શિશિવ્રુતિમંડલેન, હ્યુસ∞દવિશેાકતરુખ ભૂવ; સાન્નિધ્યતેઽપિ યદિ વા તત્ર વીતરાગ 1, નીરાગતાં વ્રુતિ કૈા ન સચેતઘોષ ! ૨૪ ભે ભેઃ ! પ્રમાદમય ભજહેમતમાત્રત્ય નિવ્રુતિપુરી પ્રતિ સાથે વાહમ, એતન્તિવેયતિ દેવ ! જગત્રયાય, મન્યે નભિનભઃ સુરકુંદુભિસ્તે. ૨૫ ઉદ્યોતિતેષુ ભવતા ભુવનેષુ નાથ !, તારાન્વિત વિધુરય. વિદ્યુતાધિકાર: મુક્તાકલાપકલિત સિતાતપત્ર-યાત્રાત્રિધા ધૃતતનું વમળ્યુપેત. ૨૬ સ્વૈન પ્રપૂતિજગત્રયપિડિતેન, કાંતિપ્રતાપયશસ્રામિવ સંચયેન; માણિકયહેમરજતપ્રવિનિમિ - તેન, સાલત્રયેણુ ભગવન્નભિત વિભાસિ. ૨૭ દિવ્યસ્રો જિન ! નમસ્ત્વિદશાધિપાનામુત્યુજ્ય રત્નરચિતાનપિ મૌલિબંધાવ્; પાઢી ક્ષયતિ ભવ્રતા ચંદ વા પરત્ર, વત્સ ગમે સુમનસા ન રમત એવ. ૨૮ સ્વ. નાથ ! જન્મજલધેત્રિપરાઙમુખેઽપ, યત્તારયસ્યસુમતે નિજપૃષ્ઠલગ્નાન્; યુક્ત હુિં પાર્થિવનિયસ્ય સતસ્તવૈવ, ચિત્ર' વિશે ! યદસિ કવિપાકશૂન્યઃ, ૨૯ વિશ્વેશ્વરાપિ જનપાલક ! દુ તત્ત્વ, કિં વાક્ષરપ્રકૃતિરય્યલિપિત્ત્વમીશ !; અજ્ઞાનવત્યપિ સદૈવ કથચિદેવ, જ્ઞાન પિિય સ્ફુરતિ વિશ્વવિકાસહતુ . ૩૦ પ્રાગ્મારસંભતનભાંસિ રાગ્નિ રાષાદુસ્થાપિતાનિ ક્રમઠેન શઠેન યાનિ; છાયાપિ તૈસ્તવ ન નાથ ! હતા હતાશે, ગ્રસ્તત્ત્વમીલિયમેવ પર' દુરાત્મા. ૩૧ યદ્ ગદુજિતઘનૌઘમદભ્રભીમ', બ્રશ્યત્તઢિન્મુસલમાંસલારધારમ્, દૈત્યેન મુક્ત મથ દુસ્તરવારિ છે, તેનૈવ તસ્ય જિન ! દુસ્તરવાકૃિત્યમ્,૩૨ વસ્તાવ કેશવિકૃતાકૃતિમ મુ ડપ્રાલ બલદ્ભયઢવક્ત્રવિનિય ઇગ્નિઃ; પ્રેતત્ર: પ્રતિ ભવ'તમપીશ્તિા ચ; સેડિસ્યાભવત્ પ્રતિ
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર નં ભવં ભવદુઃખહેતુ. ૩૩ ધન્યાસ્ત એવ ભુવનાધિપ! યે ત્રિસંધ્યમારાધયંતિ વિધિવદ્વિધુતાન્યકૃત્યા ભલ્લસત્પલકપક્ષમલદેહદેશા પાદદ્વયં તવ વિશે ! ભુવિ જન્મજાજ૩૪ અસ્મિન્નપારભવવારિનિધી મુનશ! મને ન મે શ્રવણુગોચરતાં ગતેષસિ; આકર્ણિત તુ તવ શેત્રપવિત્રમંત્ર, કિં વા વિદ્વિષધરિ સવિર્ષ સમેતિ? ૩૫ જન્માંતરેડપિ તવ પાદયુગ ન દેવ!, મન્ય મયા મહિતમીહિતદાનકક્ષમ; તેનેહ જન્મનિ મુનીશ! પરાભવાનાં, જાતે નિકેતનમહં મથિતાશયાનામ. ૩૬ નૂન ન મેહતિમિરાવૃત્તલેચમેન, પૂર્વ વિભે! સમૃદપિ પ્રવિલેકિતસિ; મમવિધ વિધુરયંતિ હિમામનથી, પ્રેઘપ્રબંધગતયઃ કમિન્યથતે. ૩૭ આકર્ણિપિ મહિsપિ નિરીક્ષિતેડપિ, સૂનું ન ચેતસિ મયા વિધૃતકસિ ભફત્યા; જાતેડમિ તેન જન બાંધવ! દુખપાત્ર, યસ્માત્ ક્રિયા પ્રતિફલક્તિ ન ભાવશૂન્યા . ૩૮ – નાથ! દુઃખિજાનવત્સલ ! હે શરણ્ય !, કારુણ્યપુણ્યવસતે! વશિનાં વરેણ્ય !; ભક્ત્યા નતે મયિ મહેશ ! દયાં વિધાય, દુખાકુરાલનતત્પરતાં વિધેહિ. ૩૯ નિઃસખ્યસારશરણું શરણું શરણ્યમાસાદ્ય સાદિતરિયુપ્રથિતાદાતમ; ત્વત્પાદપંકજ મપિ પ્રણિધાનવ વધ્યમિ એદુભુવનપાવન! હા હતેષસ્મિ. ૪૦ દેવેંદ્રવંઘ ! વિદિતાખિલવતુસાર, સંસારતારક! વિભે! ભુવનાધિનાથ ; ત્રાયસ્વ દેવ! કરુણાહુદા માં પુનહિ, સદંતમા ભયદવ્યાસનાંબુરાશે. ૪૧ યદ્યતિ નાથ ! ભવદંદ્રિસરાહાણુ ભક્તિઃ ફલં કિમપિ સંતતિસંચિતાયા તમે ત્વદેકશરણસ્ય શરણ્ય ! ભૂયા, સ્વામી ત્વમેવ ભુવનેડત્ર ભવાતરેડપિ. ૪ર ઇત્થ સમાહિતધિયે વિધિવજિજનેંદ્ર ! સાંદ્રોડ્યુ
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણા તથા તેત્રા
સપુલકક ચુકિતાંગભાગા,
વખિ નિર્મલમુખાંભુજમkલક્ષ્યા, ચે સસ્તવ તત્ર વિલે ! રચયતિ ભવ્યા. ૪૩ જનનયનકુમુઃચ'દ્ર!, પ્રભાસ્વરાઃ સ્વર્ગ સંપદો ભુક્ા; તે વિગલિતમલનિચયા, અચિરાન્માક્ષ’પ્રપદ્યતે. ( યુગ્મમ) ૪૪
૯. શ્રી ગૃહથ્થાંતિ સ્તેાત્રમ્.
ભેા ભા ભન્યાઃ શૃણુત વચન પ્રસ્તુત. સમૃતદ્, ચે યાત્રાયાં ત્રિભુવનગુરારા તા ભક્તિભાજઃ તેષાં શાંતિભવતુ ભવતામઠું દાક્રિપ્રભાવાદારાગ્યશ્રીધૃતિમતિકરી લેશવિઘ્ન સહેતુઃ । ભે। ભવ્યલેાકા ! ઈડુ હિં ભરતરાવતવિદેડુસ ભવાનાં સમસ્તતીથ - કુતાં જન્મન્યાસનપ્રક'પાન'તરમવધિના વિજ્ઞાય, સૌધર્માધિપતિઃ સુઘાષાઘ ટાચાલનાન'તર' સકલસુરાસુરેન્દ્રે સહુ સમાગત્ય, સવિનયમહ ભટ્ટારક. ગૃહીત્વા ગા કનકાદ્રિશૃંગે, વિહિતજન્માભિષેક: શાંતિમુદ્દેષયતિ યથા તનેઽહું કૃતાનુકારમિતિ કૃત્વા, મહાજને ચેન ગતઃ સ પથા, ઇતિ ભવ્યજનૈઃ સહુ સમેત્ય સ્નાત્રપીઠે સ્નાત્ર વિધાય, શાંતિમુર્દોષયામિ તપ્જાયાત્રાનાત્રાક્રિમહાત્સવાનતરમિતિ કુવા કહ્યું " દવા નિશમ્યતાં નિશમ્યતાં સ્વાહા ૐ પુણ્યાહુ પુણ્યાહુ પ્રીય.તાં પ્રીયતાં ભગવતß “તઃ સર્વજ્ઞા: સદર્શિનઅિલાકનાથાઅલે કમહિતાઅિલાકપૂયાસ્ત્રિલાકેશ્વરાગ્નિલોકેાદ્યોતકરાઃ ૐ ૠષભ-અજિત-સંભવ-અભિનંદનસુમતિ પદ્મપ્રભ-સુપાર્શ્વ ચદ્રપ્રભ-સુવિધિ-શીતલ શ્રેયાંસ-વાસુપૂજ્યવિમલ–અનંત-ધર્મ-શાંતિ-કુથુ-અર-મલ્લ-મુનિસુવ્રત–નમિ– નેમિ-પાર્શ્વ -વ માનાંતા જિનાઃ શાંતાઃ શાંતિકરા ભવંતુ સ્વાહા. ૐ સુનયા મુનિપ્રવરા રિપુવિજયવ્રુર્ભિક્ષકાંતાજી, દુર્ગા માગે
: ૨૯૭ :
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૨૯૮ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર ખ રક્ષતુ તે નિત્યં વાહા. ડ્રી શ્રી તિ–મતિ-કીર્તિ-કાંતિબુદ્ધિ-લામી–મેધા-વિદ્યાસાધન પ્રવેશ-નિવેશનેષુ સુગ્રહીતનામાને જયંતુ તે નિંદ્રા. ૐ હિણ-પ્રજ્ઞપ્તિ–વજશૃંખલાવજકુશી–અપ્રતિચક્રા-પુરુષદત્તા-કાલીમહાકાલી-ગૌરી–ગાંધારીસવસ્ત્રા-મહા-વાલા-માનવી–વૈરાટ્યા-અરછમા-માનસી-મહામાનસી પડશ વિવાદે રક્ષતુ તે નિત્યં સ્વાહા. ૐ આચા
પાધ્યાયપ્રભૂતિચાતુર્વસ્ય શ્રીશ્રમણ સંઘસ્ય શાંતિભુવતુ, તુષ્ટિ ર્ભવતુ, પુષ્ટિભવતુ ૐ ગ્રહાશ્ચંદ્રસૂર્યાગારકબુધબૃહસ્પતિશુક્રશનૈશ્ચરરાહુકેતૂસહિતાઃ સલેપાલાઃ સેમ-યમ–વરૂણ-કુબેરવાસવાદિત્ય-રકંદ-વિનાયકેપતા ચાચેડપિ ગામનગરક્ષેત્રદેવતાદયસ્ત સર્વે પ્રીયંતાં પ્રીયંતાં, અક્ષીણુકેશકેષ્ટાગારા નરપતયશ્ચ ભવંતુ સ્વાહા. ૩ પુત્ર-મિત્ર-ભ્રાતૃ-કલત્ર-સુહુતસવજનસંબંધિ બંધુવર્ણસહિતા નિત્યં ચામુંદપ્રમોદકારિણ, અરિમંશ્ચ ભૂમંડલાયતનનિવાસિ-સાધુસાધવીશ્રાવકશ્રાવિકાણું રોપસર્ગવ્યાધિદુઃખદુર્નિક્ષદોર્મનસ્યોપશમનાય શાંતિભવતુ. ૐ તુષ્ટિપુષ્ટિસદ્ધિવૃદ્ધિમાંગોત્સવ, સદા પ્રાદુભૂતાનિ પાપાનિ શામ્ય, દુરિતાનિ, શત્રવઃ પરાક્ષુખા ભવંતુ રવાહા. - શ્રીમતે શાંતિનાથાય, નમ: શાંતિવિધાયિને, ગેલેક્સસ્યામરાધીશ-મુકુટાળ્યર્ચિતાંઘયે. ૧ શાંતિઃ શાંતિકરઃ શ્રીમાન, શાંતિ દિશતુ મે ગુરૂ શાંતિદેવ સદા તેષાં, ચેષાં શાંતિ હે ગૃહે. ૨ ઉભૃષ્ટરિષદુષ્ટગ્રહગતિદુર્વાદુર્નિમિત્તાદિ, સંપાદિતહિતસંપન્નામગ્રહણું જયતિ શાંતે. ૩ શ્રીસંઘજગજજનપદરાજાધિરાજસન્નિવેશનામ ગોષ્ટિકપુર મુખ્યાણ, વ્યાહરણે વ્યહરેછાંતિમ. ૪
શ્રીશ્રમણસંઘશ્ય શાંતિવતુ, શ્રી જનપદાનાં શાંતિર્ભવતુ,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્ર
: ૨૯: શ્રી રાજાધિપાનાં શાંતિભવતુ. શ્રી રાજસનિશાનાં શાંતિભવતુ, શ્રીગેઝિકાનાં શાંતિભવતુ, શીપીરસુખાણાં શાંતિભવતુ, શ્રીપોરજનસ્ય શાંતિભવતુ, શ્રી બ્રહ્મલેકસ્ય શાંતિભવતુ, કે સ્વાહા
સ્વાહા : શ્રી પાર્શ્વનાથાય સ્વાહા. એષા શાંતિઃ પ્રતિષ્ઠા-યાત્રાસ્નાત્રાઘવસાનેષુ, શાંતિકલશ ગૃહીત્વા કુંકુમચંદનકર્પરાગરધૂપવાસકુસુમાંજલિસમેતઃ સ્નાત્રચતુર્કિકામાં શ્રીસંઘસમેત શુચિશુચિવપુઃ પુખ્યવસ્મચંદનાભરણુલંકૃતઃ પુષ્પમાલાં કંઠે કૃત્વા શાંતિમુક્ષયિત્વા શાંતિપાનીયે મસ્તકે દાતવ્યમિતિ.
નૃત્યંતિ નૃત્ય મણિપુષ્પવર્ષ, સૃજતિ ગાયંતિ ચ મંગલાનિ, તેત્રાણિ ગત્રાણિ પઠતિ મંત્રાન, કલ્યાણભાજે હિ જિનાભિષેકે. ૧ શિવમતુ સર્વજગતઃ; પરહિતનિરતા ભવતુ ભૂતગણુ દેવા પ્રયાંતુ નાશ, સર્વત્ર સુખી ભવતુ લેકાઃ ૨ અહં તિસ્થયરમાયા, સિવાદેવી તુમ્હ નરનિવાસિની, અહ શિવં તુહ શિર્વ, અશિવસમં શિવં ભવતુ સ્વાહા. ૩ ઉપસર્ગઃ ક્ષય યાંતિ, છિઘને વિશ્વવલય: મનઃ પ્રસન્નતામતિ, પૂજ્યમાને જિનેશ્વરે. ૪ સર્વમંગલમાંગલ્ય, સર્વકલ્યાણકારણું, પ્રધાન સર્વ ધમણ, જૈન જયતિ શાસનમ, ૫
૧. શ્રી જિનપંજર સ્તોત્રમ્ » હું શ્રી અહંદુ નમે નમઃ છ હી શ્રી અર્થે સિધેજો નમે નમઃ ૩% હી શ્રી અë આચાર્યું નમે નમઃ ૩% હી શ્રી અë ઉપાધ્યાયે નમો નમઃ ૩ હી શ્રી અહે ગૌતમપ્રમુખસર્વસાધુ નમે નમઃ ૧ એષ પંચ નમસ્કાર
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૦૦ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમે ખંડ. સર્વપાપક્ષયંકર, મંગલાનાં ચ સર્વેષાં, પ્રથમં ભવતિ મંગલં. ૨ » હી શ્રી જયે વિજયે, અહં પરમાત્મને નમ, કમલપ્રભસૂરીન્દ્રો, ભાષતે જિનપંજરમ. ૩ એકભકાપવાસેન, ત્રિકાલ યઃ પઠેદિદમ; મને ભિલષિત સર્વ, ફલ સ લભતે ધ્રુવમ.૪ ભૂશય્યા-બ્રહ્મચણ, ક્રોધ-લેભવિવર્જિત દેવતા2 પવિત્રાત્મા, ષણમાસેર્લભતે ફલમ. ૫ અહંન્ત સ્થાપનૂદિન, સિદ્ધ ચક્ષુલૈલાટકે, આચાર્ય શ્રોત્રમ છે, ઉપાધ્યાય તુ નાસિકે. ૬ સાધુવૃન્દ મુખસ્યાગે, મન શુદ્ધિ વિધાય ચ; સૂર્ય—ચન્દ્રનિરોધન, સુધીઃ સર્વાર્થસિદ્ધયે. ૭ દક્ષિણે મદનષિી, વામપાર્વે સ્થિત જિન અંગસંધિવુ સર્વજ્ઞા, પરમેષ્ઠી શિવકર. ૮ પૂર્વશાં ચ જિને રક્ષે-દાયી વિજિતેન્દ્રિય દક્ષિણશાં પરં બ્રહ્મ, મૈત્રત ચ ત્રિકાલવિ. ૮ પશ્ચિમાયાં જગન્નાથે વાયવ્યાં પરમેશ્વર, ઉત્તરાં તીર્થકૃત સમીશાનેડપિ નિરંજન. ૧૦ પાતાલ ભગવાનé–ત્રાકાશ પુરુષોત્તમ રહિણપ્રમુખા દે, રક્ષતુ સકલ કુલમ, ૧૧ ઋષભે મસ્તકં રક્ષે-દજિતાડપિ વિવેચનમ; સંભવઃ કર્ણયુગલે–ડમિનન્દનતુ નાસિકે. ૧૨ ઓછી શ્રીસુમતી રક્ષેદ્, દન્તાનું પદ્મપ્રભ વિભુ; જિહાં સુપાર્શ્વદેવયં, તાલું ચન્દ્રપ્રભાભિધા. ૧૩ કંઠે શ્રીસુવિધી રક્ષેદ્દ, હદયં શ્રીસુશીતલ, શ્રેયાંસે બાહુયુગલં, વાસુપૂજ્યઃ કરયમ, ૧૩ અંગુલીવિંમલે રક્ષે–દનોસી નખાનપિક શ્રીધર્મોપ્યુદરા
થીનિ, શ્રીશાન્તિનભિમંડલમ ૧૫ શ્રીકુંથુન્હ્યકં રક્ષે-દ લેમકટીતટમ; મલિરુરૂપૃષ્ઠવંશ, જંઘ ચ મુનિસુવ્રતા. ૧૬ પાદાંગુલીનની રક્ષેત્રછીનેમિશ્ચરણદ્વયમ શ્રી પાર્શ્વનાથઃ સવાં, વધમાનશ્ચિદાત્મકમ ૧૭ પૃથિવી જલતેજક–વાચ્યાકાશમય
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્ર
૩૦૧ : જગત; રક્ષેદશેષ પાપે, વીતરાગ નિરંજન, ૧૮ રાજદ્વારે સ્મશાને ચ, સંગ્રામે શસંકટ, વાઘચીરાગ્નિ-સંપાદિ-ભૂતપ્રેતભયાશ્રીતે. ૧૯ અકાલે મરણે પ્રાપ્ત, દારિદ્રયાપત્યમાશ્રીતે, અપુત્ર મહાદુઃખે, મૂર્ખ રેગપીડિતે. ૨૦ ડાકિની-શાકિનીગ્રસ્ત, મહાગ્રહગદિત નઘુત્તરેડવૈષમ્ય, વ્યસને ચાપદિ સ્મત. ૨૧ પ્રાતરેવ સમુથાય, યઃ મરેજિજનપંજરમ; તસ્ય કિંચિદ્દ ભય નાસ્તિ, લભતે સુખસંપાદક. ૨૨ જિનપંજરનામે, યઃ રમશેદનુવાસરમ; કમલપ્રભરાજેન્દ્ર શ્રિયં ચ લભતે નરઃ ૨૩ પ્રાતઃ સમુWાય પઠેસ્કૃત, યઃ સ્તોત્રમેતજિનપંજરસ્ય; આસાદયેરડ્ડીકમલપ્રભાખ્યું, લક્ષ્મીમને વાંછિતપૂરણય. ૨૪ શ્રીરૂદ્રપલ્લીયવરેણ્યગર છે, દેવપ્રભાચાર્યપદાજહંસ . વાદીન્દ્રચૂડામણિરેષ જેને, યાદુ ગુરુ શ્રીકમલપ્રભાળ્ય૨૫
૨ શ્રી ગ્રહશાન્તિ સ્તોત્રમ્ જગદ્ગુરું નમસ્કૃત્ય, ઋત્વા સદ્દગુરુભાષિતમ; ગ્રહશાન્તિ પ્રવક્ષ્યામિ, ભવ્યાનાં સુખહેત. ૧ જન્મલને ચ રાશી ચ, યદા પીડક્તિ ખેચર; તદા સંપૂજયેઢીમાન, ખેચરૈઃ સહિતાન જિનાન ૨ પુષ્પગંધંધૂપદીપૈ, ફલનૈવેદ્યસંયુત વર્ણસદશદાનૈશ્ચ વિશ્વ દક્ષિણાન્વિતઃ ૩ પદ્મપ્રભશ્ચ માર્તડ-શ્ચન્દ્રશ્ચન્દ્રપ્રભસ્ય ચ; વાસુપૂજ્ય ભૂસુતઢ, બુધેડપ્પણજિનેશ્વરાઃ ૪ વિમલાનન્તધર્માડરા, શાન્તિઃ કુન્યુનમિસ્તથા વર્ધમાને જિનેદ્વાણ, પાદપä બુધે ન્યસેતું. ૫ અષભાજિતસુપાશ્વ-શ્રાભિનન્દન-શીતલી, સુમતિ સંભવસ્વામી, શ્રેયાંસ બૃહસ્પતિઃ.
૧ મહાદેશે. આ શ્લોક મૂળ પુસ્તકમાં નથી.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૦૨ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમ ખંડ ૬ સુવિધેકથિતઃ શુક, સુવતય શનૈશ્ચર. નેમિનાથસ્ય રાહુ યાત્, કેતુઃ શ્રીમદ્વિપાર્થ. ૭ જિનાનામતઃ કૃત્વા, ગ્રહાણ શાન્તિહેત નમસ્કારશત ફત્યા, જપેદોત્તર શતમ. ૮ ભદ્રબાહુવાચેવ, પંચમઃ શ્રુતકેવલી વિદ્યાપ્રવાદતઃ પૂર્વ, હશાન્તિવિધિ શુભામ. ૯
39 હી શ્રી પ્રહાશ્ચન્દ્રસૂર્યાગારકબુધબ્રહસ્પતિશુકશનૈશ્ચરસહુકેતુસહિતા ખેટા જિનપતિપુરતેવતિષ્ઠતુ. મમ ધનધાન્ય–જ્ય-વિજ્ય-સુખ-સૌભાગ્ય–ધતિ–કીર્તિ-કાન્તિ-શાંતિતુષ્ટિ-પુષ્ટિ-બુદ્ધિ-લક્ષમી-ધમર્થ-કામદાર યુઃ સ્વાહા.
શ્રી પાર્શ્વનાથસ્ય
૩ મન્ટાધિરાજ સ્તોત્રમ્ શ્રી પાર્શ્વ પાતુ વે નિત્ય, જિનઃ પરમશંકર નાથઃ પરમશક્તિશ્ચ, શરણ્યઃ સર્વકામદ. ૧ સર્વવિબ્રહરઃ સ્વામી, સર્વસિદ્ધિપ્રદાયક સવ સત્ત્વહિતે ચેગી, શ્રીકરઃ પરમાર્થદ, ૨ દેવદેવઃ સ્વયંસિદ્ધ–શ્ચિદાનન્દમયઃ શિવ પરમાત્મા પરબ્રહ્મ, પરમ પરમેશ્વરઃ ૩ જગન્નાથઃ સુરજે, ભૂતેશઃ પુરુષોત્તમ સુરેન્દ્રો નિત્યધર્મ., શ્રીનિવાસા શુભાવ૪ સર્વજ્ઞઃ સર્વે દેવેશ, સર્વદા સર્વોત્તમ સવંત્મા સર્વદશી ચ, સર્વવ્યાપી જગદ્ગુરુ. ૫ તત્વમૂતિઃ પરાદિત્ય , પરબ્રા પ્રકાશક પરમે પરપ્રાણ, પરમામૃતસિદ્ધિદા. ૬ અજઃ સનાતનઃ શમ્મુ-રીશ્વરશ્ચ સદાશિવ વિશ્વેશ્વરઃ અમદાત્મા, ક્ષેત્રાધીશઃ શુભપ્રદા. ૭ સાકાર નિરાકાર, સકલ નિષ્કલેકવ્યયઃ નિર્મમ નિર્વિકારશ્ન, નિર્વિકલ્પ નિરામયઃ ૮ અમરશ્ચાજરડનન્ત, એકેડનન્તઃ શિવા
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તેત્રા
: ૩૦૩ :
ત્મક, અલક્ષ્યૠાપ્રમેયધ્ધ, યાનલક્ષ્ય નિર’જન. ૯ કારકૃતિરવ્ય, વ્યક્તરૂપયીમયઃ; બ્રહ્મયપ્રકાશાત્મા નિભયઃ પરમાક્ષરઃ ૧૦ દિવ્યતેજોમયઃ શાન્તઃ પરામૃતમયેચ્યુતઃ આઘોડનાઘઃ પરેશાનઃ પરમેષ્ઠી પરઃ પુમાન્、 ૧૧ શુદ્ધેસ્ફટિકસ કાશઃ, સ્વયંભૂ: પરમાચ્યુતઃ, બ્યામાકારસ્વરૂપ, લેાકાલેાકાવભાસક ૧૨ જ્ઞાનાત્મા પરમાનન્દઃ, પ્રાણા મનઃસ્થિતિ; મનઃસાધ્યા મનાયેચે, મને દૃશ્યઃ પરાપરઃ ૧૩ સતી મા નિત્યઃ, સદેવમયઃ પ્રભુ:; ભગવાન્ સ તત્ત્વશઃ, શિવશ્રીસૌષ્યદાયક:. ૧૪ ઇતિ શ્રીપાર્શ્વનાથસ્ય, સર્વજ્ઞસ્ય જગદ્ગુરાઃ; દિવ્યમષ્ટોત્તર નામશતમત્ર પ્રીતિતમ, ૧૫ પવિત્ર પરમ ધ્યેય, પરમાનન્દદાયકમ્; ભુક્તિમુક્તિપ્રદ નિત્ય, પદંતે મંગલપ્રમ્. ૧૬ શ્રીમ૫રમકલ્યાણુ-સિદ્ધિદઃ શ્રેયસેઽસ્તુવ; પાર્શ્વનાથજિન: શ્રીમાન્, ભગવાન્ પરમઃ શિવઃ ૧૭ ધરણેન્દ્રચ્છત્રા-લ'કૃતા વઃ શ્રિયં પ્રભુ:, દ્યાત્ પદ્માવતીદેવ્યા, સમધિષ્ઠિતશાસનઃ, ૧૮ ક્યા૨ેત્ કમલમધ્યસ્થ; શ્રીપાર્શ્વ જગદીશ્વરમ્, ૐ હ્રી શ્રી હું: સમાયુક્ત, કેવલજ્ઞાનભાસ્કરમ્. ૧૯ પદ્માવત્યાન્વિત વાગે, ધરણેન્દ્રેણુ દક્ષિણે; પરિતાઽષ્ટદલસ્થેન, મન્ત્રરાજેન સંયુતમ્, ૨૦ અષ્ટ પત્રસ્થિતૈઃ પંચ, નમસ્કારસ્તથા ત્રિભિઃ જ્ઞાનાધૈવેષ્ટિત' નાથ', ધર્માં કામમેક્ષક્રમ, ૨૧ શતાડશકલારૂઢ, વિદ્યાદેવીસિરન્વિતમ્; ચતુર્વિ શતિપત્રસ્થ, જિન' માતૃસમાવૃત્તમ. ૨૧ માયાવેય ત્રયાગ્રસ્થ, ક્રો‘કારસહિતં પ્રભુમ્; નવગ્રહાવૃત. દેવ, દિક્પાલૈ શભિવૃતમ્ ૨૩. ચતુશ્કેણેષુ મન્ત્રાદ્ય-ચતુર્બીજાવિતેજિને, ચતુરદશદ્વીતિ, દ્વિધાંકસંજ્ઞકૈયુ તમ્ . ૨૪ દિક્ષુ ક્ષકારયુક્તન, વિદિક્ષુ લાંકિર્તન ચ; ચતુરશ્રેણ વળાંક-ક્ષિતિતત્ત્વે પ્રતિષ્ઠિતમ ૨૫ શ્રીપાર્શ્વનાથ
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆમા ખંઢ
મિત્યેવ, ચ: સમારાધચેજિયનમ, ત' સ પાપનિમુક્ત, ભજતે શ્રી: શુભપ્રદા. ૨૬ જિનેશઃ પૂજિતા ભલ્યા, સ ંસ્તુતઃ પ્રસ્તુ તાડથ વા; ક્યાતસ્ત્વં યૈઃ ક્ષણ... વાપિ સિદ્ધિસ્તેષાં મહાક્રયા. ૨૭ શ્રીપાર્શ્વ મન્ત્રરાજાતે, ચિન્તામણુિગુણાસ્પદ, શાન્તિપુષ્ટિકર નિત્ય, ક્ષુદ્રોપદ્રવનાશનમ્, ૨૮ ઋદ્ધિ-સિદ્ધિ-મહાબુદ્ધિ, ધૃતિ શ્રી-કાન્તિ—કીર્તિમ; મૃત્યુંજય શિવાત્માન, જપન્નાન્દિતા જનઃ ૨૯ સકલ્યાણુપૂર્ણઃ શ્યા, જરામૃત્યુજિતઃ; અણુિમાદ્રિમહાસિદ્ધિ, લક્ષજાપેન ચાનુયાત્. ૩૦ પ્રાણાયામમનામન્ત્ર, ચોગાદમૃતમાત્મનિ; ત્વામાત્માનં શિવ ધ્યાા, સ્વામિન્ ! સિદ્ધચતિ જન્તવઃ ૩૧ હર્ષી કામક્રઘ્ધતિ, રિપુન્નઃ સર્વસૌષ્ય; પાતુ વા પરમાનન્દ-લક્ષણઃ સ`સ્મૃતા જનઃ. ૩૨ તત્ત્વમિ સ્તોત્ર, સમંગલસિદ્ધિદમ્, ત્રિસય યઃ પઠેન્નિત્ય, નિત્ય પ્રાપ્નાતિ સ શ્રિયમ્ . ૩૩
૪ જયતિહુઅણુ સ્તામ્.
જય તિહુઅણુવકલ્પ-રૂકખ જય જિષ્ણુધન્ન તરિ, જય તિહુઅણુકદાણુ-કાસરિરિકેસરિ; તિહુઅણુ જણ અવિલ`ધિ—આણુ ભુવઘુત્તયસામિમ, કુછ્યુ સુહાઈ જિજ્ઞેસપાસ ભણુપુરઢુંઅ. ૧ તઈ સમરત લહુંતિ ત્તિ વર પુત્ત કલત્ત', ધણુ સુવણુ હિરણૢપુછ્યુ જશુ ભુજઈ રઈ; પિકખઈ મુકખ અસંખ–સુખ તુš પાસ પસાઈણુ, ઈચ્છ તિહુઅણુવકલ્પ-રૂકખ સુકખઈ કુણુ મહુ જિષ્ણુ. ૨ જર જર્જર પરિત્તુણુ-કણુ નઇંદ્રસુ કદ્ધિ, ચક્ષુક્ષીણુ ખએણુખુણ્ણ નર સદ્ભિયસૂલિથુ; તુહ જિષ્ણુ સરણરસાયણેણુ લહુ હુંતિ પુર્ણુવ, જય ધન્ન`તિર પાસમહિ તુહ રોગહરા ભવ
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવમરશે તથા સ્તો
: ૩૦૫ ? ક વિજજા જેઈસ મંત-તંત સિદ્ધિઉ અપત્તિણુ, ભુવણsળ્યુંઉઅવિહ-સિદ્ધિ સિજજહિ તુહ નામિણ તુહ નામિણુ અપવિર–એવિ જણ હેઈ પવિત્ત, તે તિહુઅણુ-કલ્લાણ કેસ તુહ પાસ નિરુત્તઉ. ૪ ખુદ પઉત્તઈ મંત-તંતજંતાઈ વિસુરાઈ, ચર થિર ગરલ ગહગ-ખચ્ચ રિવિષ્ણુ વિગંજઈ દુથિય સત્ય અણસ્થઘર્થી નિત્યારઈ દય કરિ, દુરિયઈ હરઉ સપાસદેઉ દરિયાક્કરિ કેસરિ. ૫ તુહ આણું થંભેઈ ભીમ દપુદ્ધુર સુરવર, રકખસ જખ ફણિંદ-વિંદ રાનલ જલહરજલચર ચારિ રઉદ-ખુદ પસુ જેઈણિ જોઈય, ઈય તિહુઅણ અવિલંધિઆણ જય પાસ સુસામિય. ૬ પથિય અસ્થ અણુથ-તત્ય ભક્તિભરનિભર, રામચંચિય ચા–કાય કિન્નર નર સુરવર
સુ સેવહિ કમકમલજુયલ પકખાલિય કલિમલ, સો ભુવણરયસામિ-પાસ મહ મદઉ રિઉબલુ. ૭ જય જેઈથ મણુ કમલભસલ ભય પંજરકુંજર, તિહુઅણજણ આણંદ-ચંદ ભુવણરય દિયર; જય મઈમેઈણિ વારિ-વાહ જયજંતુ પિયામહ,
ભણયઠિય પાસ-નાહ નાહરણ કુણ મહ. ૮ બહુવિહુ વનુ અવનુ-સુનુ વત્રિઉં છપન્નિહિ, મુકખ ધમ્મ કામFકામ નર નિયનિય સ્થિહિ, જઝાયહિ બહુ દરિસ-શુલ્ય બહુ નામ પસિદ્ધઉ, સે જોઈ મણ કમલ–ભસલ સુહુ પાસ પદ્ધઉં. ૯ ભય વિભૂલ રણ જણિર-દસણ થરહરિય સરીરય, તરલિય નયણ વિસુન્ન-સુન્ન ગગરગિર કરુણુય; તઈ સહસત્તિ સરંત-હુતિ નર નાસિય ગુરૂદર, મહ વિશ્વવિ સજજસઈપાસ ભયપંજરકુંજર. ૧૦ પઇ પાસિ વિયસંત-નિત્ત પરંત
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૦૬ :
પવિત્તિ
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમે બહું બાહુપવા પવૂ-રૂઢ ક્રુહદાહ સુપુલય; મન્નઇ મનુ સઉન્તુપુત્તુ અપાણું સુરનર, યિ તિહુઅણુ આણુ ઈંચ જય પાસ જિજ્ઞેસર, ૧૧ તુહ કલ્રાણુમહેસુ ઘટ’કારડવપિશ્ચિય, હિર મહૂ મહા-ભત્તિ:સુરવર ગંજુલિય; હલ્લુ લિય પવત્ત યંતિ વળેવિ મહૂસવ, ય તિહુઅણુ અણું-ચંદ ય પાસ સુહુખ્તવ, ૧૨ નિમ્મલ કેવલ કિરણ-નિયર વિહુરિય તમ પહેયર, ન્રુસિય સયલ યર્થસત્ય વિત્યરિય પહાયર; કલિ કલુસિય જણુ શૂય–àાય લેાયણુહુ અગેયર, તિમિરઈ નિરુ હર પાસનાહ ભુવણુત્તયયિર. ૧૩ તુહુ સમરણુ જલ વરિસસિત્ત માણવઈ મેયુિં. અવરાવર સુહુમલ્થબહુ કદલ દલ રેણુ; જાયઈ ફૂલભર ભરિય—હરિય દુહ દાહ અણ્ણાવમ, ઇયમઈ મેણું વારિવાહ દિસ પાસ મ સમ. ૧૪ ક્ય અવિકલ કક્ષાણુ-વäિ ઉત્સૂરિય દુહષ્ણુ, દાવિયસગ્ગ પવર્ગમગદુગ્ગગમવારણુ, જય જ તુš જણએણુ-તુલૢ જ જણિય હિ યાવહુ, રમ્મુ ધમ્મુ સે। જયઉ પાસ જય ંતુ પયામહુ, ૧૫ ભુવારણુ નિવાસ-દરિય -પરઈરિસણુ દેવય, જોઇણ્િ ય ખિત્ત-વાલ ખુદ્દાસુર પસુવય; તુહ ઉત્તઃ સુનğ-સુદ્રઢું અવિસલ ચિ ુદ્ધિ, ય તિહુઅણુ વણુ સીડ-પાસ પાવાઈ પણાસહ. ૧૬ જી ફારકુરત–રયણુકર રજિય નહ–યલ-લિણી કદલ લ–તમાલ નિભુપલ સામલ, કમડાસુર ઉવસગ્ગ—વર્ગીસ'સગ્ગ અગજિય, જય પચ્ચકખ જિણેસ-પાસ થંભય પુરક્રિય. ૧૭ મહુ મણુ તરવુ પમાણુ-નેય વાયાવિ વિસ‡, નેય તણુરવિ અવિય-સહાવુ અલસ વિઠ્ઠલ થતુ; તુહ માહપુ પમાણુદેવ કારુણ્ણ પવિત્ત,
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણા તથા સ્તોત્ર
: 309 :
"
ચિ મઈમા અવહીરિ—પાસ પાલિહિ, વિલવંતઉ. ૧૮ કિ ક કપિઉ નેયકણુ કિકિ ન જપિ, કિ વનચિટ્ટિ –ઢવ ઢીય મડવલંબિઉં, કાચુ ન ક્રિય નિષ્ફાલદ્ધિ અમ્હેહિ દુદ્ઘત્તિહિ, તહુવિ ન પત્ત તાણું-કિપિ પર્કે પહુ પરિચત્તિહિ. ૧૯ તુ ુ સામિઉ તુહુ માય-ખપુતુહુ મિત્ત પિય કરુ, તુહુ ગઈ તુત્યુ મઇ તુરુજિ-તાણુ તુહુ ગુરુ ખેમ', હુઉં દ્રુહ ભર ભારિ-વરાઉ રાઉનિભગૃહ, લીઉ તુષ ક્રમ કમલ–સરણુ જિષ્ણુ પાહિ ચંગર્હ. ૨૦ પઈ કિવિ ય નિરાયલાય કિવી પાત્રિય સુહુસય, કિવિ મઈમ'ત મહુંત-દૈવિ વિ સાહિય સિવપય‚ કિવિ ગજિય રિઉવગ-કેવિ જસધલિય યલ, મઈ અવડીદ્ધિ કેળુ-પાસ સરણાગયવચ્છલ. ૨૧ પચ્વયાર નિરીહ-નાર્હ નિષ્પન્ન પયણ, તુઢુ જિષ્ણુ પાસ પાવચાર કરણુિદ્ધ પરાયણ; સત્ત મિત્ત સમચિત્ત-વિત્તિ નયનિય સમમણુ, મા અવડીરિયડનુગ—વિમઇ પાસ નિરંજછુ. ૨૨ હુઉ બહુ વિદ્ધદુહ તત્ત-ગત્ત તુù દુહ નાસણું પરુ, હઉ સુયશુદ્ધ કરુણુિઠાણુ તુહુ નિરુ કરુઙ્ગાપરુ; હઉ જિષ્ણુ પાસ અસામિ-સાલુ તુહુ તિહુઅણુ સામિય, જ અવહીહિ માઁ જખત ઇંચ પાસ ન સાહિય. ૨૩ જીગ્ગાભ્રુગ વિભાગ—નાહ નહે જોયહિ તુઃ સમ, જીવણુવયાર સહાવ-ભાવ કરુણરસસત્તમ; સમ વિસમાઁ કિ ઘણુ-નિયઇ ભુવિ દાહ સમતક, ધૈય દુહિ બંધવ પાસ-નાહ મઈ પાલ થુછ્યુ ત૭. ૨૪ નય દીહ દીયુ –મુયવિ અવિ કવિ બ્રુષ્ણય, જ જોઇવિ ઉન્નયાર– કરહિ ઉવયાર સમુજય; દીહ ઢીશુ નિહીણુ–જેણુ તઈ ના હિણુ ચત્ત, તે જીગ્ગઉ અહમેવ પાચ
પાહિ માઁ ચંગ,
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૩૦૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમા ખટ
૨૫ અહં અનુતિ જીગ્ગય વિ–સેસુ કિવિ મન્નહિ ીણુહ, જ પાસિવિ ઉન્નયારુકરઈ તુહુ નાહ સમગ્ગહ; સુશ્ર્ચિય કિલ કલ્રાણુજેણુ જિષ્ણુ તુમ્હેં પસીયહ, કિ અન્નિણ તં ચેવ-દેવ મા મઈ અવહીરહ. ૨૬ તુતુ પત્થણ ન હું હાઇ વિઠ્ઠલુ જિષ્ણુ જાણુઉ કિ પુષુ, હુઉ દુષ્ટિમય નિરુસત્તચત્ત દુક્કડું ઉક્સુયમણુ; તં મન્નઉ નિમિસેણુ–એક એવિ જઇ લખ્સઇ સચ્ચ; જ. ભુકિખય વસેણુ ક* ઉંમરુપચઈ. ૨૭ તિહુઅણુસામિય પાસ—નાહ મઈ અપ્પુ પયાસિઉ, કિજ્જઉ જ નિય રુવ-સરિતુ ન મુણુઉ અહુ જ પ; અન્તુ ન જિષ્ણુ જગ્નિ તુહ-સમે દષ્મિનુ યાસઉ, જઈ અવગન્નસિ તુહુ જિ-અહહુ કહુ હાસુ હુયાસઉ. ૨૮ જઈ તુહ રુવિણુ કિણુ વિ−પેય પાઈણુ વેલવિયઉ, તુવિ જાણુઉ જિષ્ણુ પાસ-તુમ્તિ હુઉં 'ગીરિ, ઇંય મય ઇથિઉ જ ન-હાઈ સા તુષ આહાવણુ, રકખ તહુ નિયકિત્તિજ્ઞેય જીજઈ અવહીરણુ. ૨૯ એહ મહારિય જત્ત દેવ ઇંડું ન્હવણુ મહુસઉં, જ* અણુલિય ગહેણુ-તુમ્હે મુણિજણ અણુિસિદ્ધ; એમ પસીય સુપાસનાહ થ ભણપુરિદ્ભિય, ઈય મુણિવરુ સિરિ અભય-દેઉ વિન્નવઈ અણુિ ક્રિય. ૩૦
૫ શ્રી ઋષિમંડલ સ્તત્રમ્.
આવતાક્ષર સંલક્ષ્ય, મક્ષર વ્યાપ્ય યત્ સ્થિતમ; અગ્નિજ્વાલાસમ. નાદ-ખિ‘દુરખાસમન્વિતમ્, અગ્નિવાલાસમાક્રાન્ત, મનેામલવિશેાધકમ; દેદીપ્યમાન હત્પન્ને, તત્પદ` નૌમિ નિલમ. અર્હમિત્યક્ષર બ્રહ્મ, વાચક પરમેષ્ઠિન ; સિદ્ધચક્રસ્ય સદું ખીજ, સર્વતઃ પ્રણિઃમહે.
ર
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્ર
: ૩૯ : નમેહંદુલ્ય ઈશેયઃ ૩% સિદ્ધભ્ય નમોનમઃ ૩% નમે સર્વસૂરિભ્ય, ઉપાધ્યાયેભ્ય 9 નમઃ ૪ છે નમે સર્વસાધુભ્યઃ ૩ જ્ઞાને નમોનમઃ ૩ નમસ્તત્વદષ્ટિભ્ય-શ્ચારિત્ર્યસ્તુ - નમઃ ૫ શ્રેયસેતુ શ્રિયે વેત-દહેંદાઘષ્ટકં શુભમ; સ્થાનેશ્વસુ વિન્યસ્ત, પૃથ બીજસમન્વિતમ, ૬ આદ્ય પદં શિખાં રક્ષેત્, પરં રક્ષતુ મસ્તકમ તૃતીયં રક્ષેને કે, તુય રક્ષેચ નાસિકામઃ ૭ પંચમં તુ મુખે રક્ષેત, ષષ્ઠ રક્ષતુ ઘટિકામ; સપ્તમ રક્ષેદ્ નાત્યંત, પાદાન્ત ચાષ્ટમ પુનઃ ૮ પૂર્વ પ્રણવતઃ સાંત, સરેફે દ્વિત્રીપંચષાન; સમાષ્ટદશસૂર્યકાન, શ્રિતે બિન્દુસ્વરાન પૃથફ. ૯ પૂજ્યનામાક્ષરા આઘતુ, પંચદર્શનધર્ક; ચારિત્રે નમ મધ્યે, હોં સાંતલ્સમલંકૃતા. ૧૦
મૂલ મંત્ર, » હું હું હું હું હું હું હું હું અસિઆઉસા સમ્યગદશનશાનચારિત્યે હૈ નમઃ
જંબુવૃક્ષધર દ્વીપ, ક્ષારદધિસમાવૃતા, અદાદ્યષ્ટકૅરષ્ટ–કાણાધિÅરલંકૃત. તન્મયે સંગતે મેરૂ, ફૂટલભૈરવંતા ઉશ્ચરૂશ્ચસ્તરતાર, તારામંડલમંડિતઃ
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૦ :.
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆર ખંડ તપરિ સકારાંત, બીજમધ્યસ્ય સર્વગમ; નમામિ બિંબમાéય, લલાટસ્થ નિરંજનમ. ૧૩ અક્ષય નિર્મલ શાંત, બહુલે જાયતેજિઝતમ; નિરીહં નિરહંકાર, સારું સારતર ઘનમ. ૧૪ અનુદ્ધતં શુભ ફીત, સારિવર્ક રાજસં મતમ; તામસ વિસે બુદ્ધ, તેજસ શર્વરી સમમ. ૧૫ સાકારં ચ નિરાકાર, સરસ વિરસં પરમ; પરાપર પરાતીત, પરંપરપરાપરમ. સકલં નિષ્કલ તુર્ણ, નિતં જાતિવર્જિતમ; નિરંજનનિરાકાર, નિર્લેપ વીતસંશયમ, બ્રહ્માણીશ્વર બુદ્ધ, શુદ્ધ સિદ્ધમભંગુરમ;
તિરૂ૫ મહાદેવ, કાલેકપ્રકાશકમ. અહંદખ્યઃ સવણુત, સફે બિંદુમંડિત તુર્યસ્વરસમાયુકતે, બહુધાન્યાદિમાલિતા. એકવણું દ્વિવર્ણ ચ, ત્રિવણ તુર્યવર્ણકમ, પંચવર્ણ મહાવર્ણ, સારં ચ પરાપરમ ૨૦ અમિન બીજે સ્થિતઃ સર્વેષભાઘા જિનોત્તમ વર્ણનિનિયુક્તા, યાતવ્યાસ્તત્ર સંગતા. ૨૧ નાદચંદ્રસમાકારે, બિંદુર્નિવસમપ્રભ કલારાણસમાસાંત, સ્વણુભા સર્વતોમુખ. શિરઃ સંલીનઈકારે, વિનીતે વર્ણતઃ મૃત વનુસારસલીન, તીર્થભંડલ તુમ. ૨૩
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ
cક
નવસ્મરણે તથા સ્તોત્રો
: ૩૧૧ : ચંદ્રપ્રભપુષ્પદંતો, નાસ્થિતિસમાશ્રિતી; બિંદુમધ્યગતી નેમિ-યુવતો જિનસત્તમૌ. પદ્મપ્રભવાસુપૂજય, કલાપદમધિશ્રિતી; શિરઈ સ્થિત સંતીની, પાર્શ્વમલ્લી જિનેરમી. ૨૫ શેષારતીથકુતઃ સર્વે, રહસ્થાને નિજિતા, માયાબીજાક્ષર પ્રાપ્ત-ચતુર્વિશતિરહંતામ. ગતરાગદ્વેષમહાલ, સર્વપાપવિવર્જિતા; સર્વદા સર્વલોકેષ, તે ભવન્તુ જિનેરમા. દેવદેવસ્ય યશ્ચર્ક, તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ પન્નગા. ૨૮ દેવદેવસ્ય ય, તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભાક તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ નાગિણી. ૨૯ દેવદેવસ્ય યગ્નકં, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયારછાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ ગોનસા. ૩૦ દેવદેવસ્ય યાચક, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયાર છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ વૃશ્ચિકા. ૩૧ દેવદેવસ્ય વચ્ચક, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ કાકિની. ૩૨ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભાગ તયાચ્છાદિતસવ, મા માં હિંસતુ ડાકિની. ૩૩ દેવદેવસ્ય યકં, તસ્ય ચસ્ય યા વિશ્વ તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ યાકિની, ૪
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી ૩ અગીઆર ખંડ દેવદેવસ્ય યાચક, તસ્ય ચકર્યા યા વિભાગ તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ રાકિની. ૩૫ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભા; તયાર છાદિતસવીગ, મા માં હિંસતુ લાકિની. ૩૬ દેવદેવસ્ય યચકે, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભા; તયાર છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ સાકિની, ૩૭ દેવદેવસ્ય યુરચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ હાનિ. ૩૮ દેવદેવસ્ય વચ્ચદં, તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ રાક્ષસાઃ ૩૯ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભા; તયાર છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ ભૈરવાઃ ૪૦ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસખ્ત સેકસા. ૪૧ દેવદેવસ્ય યાચ, તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભા; તયાદિતસવંગ, મા માં હિંસન્તુ કિન્નરાક. ૪૨ દેવદેવસ્ય યાચક્ર, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ વ્યક્તરાર. ૪૩ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચકર્યા યા વિભાગ તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ દેવતાર. ૪૪ દેવદેવસ્ય ય , તસ્ય ચકાસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસગં, મા માં હિંસનતુ તસ્કરા ૪૫
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવસ્મરણા તથા સ્નાત્રા
દેવદેવસ્ય યચક્ર, તથ્ય ચક્રસ્ય ચા વિભા; તયાચ્છાદિતસીંગ, મા માં હિંસન્તુ વયઃ. દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિંસન્તુ શ્રૃંગિણુ.. ૪૭ દેવદેવસ્ય યચક્ર', તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિંસન્તુ દાંન્દ્રિભુઃ. ૪૮ દેવદેવસ્ય યચક્ર', તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિંસન્તુ રેપલા, ૪૯ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ', મા માં હિં'સન્તુ પક્ષિણુઃ ૫૦ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિં ́સન્તુ ભંજકા ૫૧ દેવદેવસ્ય યચક્ર', તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસંગ', મા માં ર્હિંસન્તુ જભકા, પર દેવદેવસ્ય યચક્ર', તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હુંસન્તુ તેાયદાઃ, પ૩ ધ્રુવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિંસન્તુ સિંહિકાઃ ૫૪ ધ્રુવદેવસ્ય યચક્ર', તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તચાચ્છાદિતસંગ, મા માં હિંસન્તુ શુકરાઃ ૫૫ ધ્રુવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચક્રસ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસર્વાંગ, મા માં હિંસન્તુ ચિત્રકાઃ ૫૬
૩ ૩૧૩ :
૪૬
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
:
૪ કે
આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમે ખંહ દેવદેવશ્ય યાચ, તસ્ય ચય યા વિભા; તયારછાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ હસ્તિના૫૭ દેવદેવસ્ય યચ, તલ્થ ચકરા યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ ભૂમિપા. ૨૮ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસત્ શત્રવઃ ૫૯ દેવદેવસ્ય ચરચા, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભા; તયાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ ગ્રામિણ ૬૦ દેવદેવસ્ય યાચક્ર, તસ્ય ચક્રશ્ય યા વિભા; તયાચ્છાદિતસવગં, મા માં હિંસતુ જિનાઃ ૬૧ દેવદેવસ્ય યચક્ર, તસ્ય ચકર્યા યા વિભા; તયાર છાદિતસવંગ, મા માં હિંસતુ વ્યાઘાટ ૬૨ શ્રીગૌતમસ્ય યા મુદ્દા તસ્યા યા ભુવિ લબ્ધય તાભિવ્યધિક તિ-રહે. સર્વનિધીશ્વર:. ૬૩ પાતાલવાસિને દેવા, દેવા ભૂપીઠવાસિન, સ્વસિનેડપિ યે દેવા, સર્વે રક્ષતુ મામિતઃ ૨૪ ચેડવપિલબ્ધ યે તુ, પરમાવધિલબ્ધયા, તે સવે મુનો દિવ્યા, માં સંરક્ષતુ સર્વતઃ ૬૫ ભાવનેન્દવ્યંતરેન્દ્ર-તિષ્કક૫ન્ને નમક શ્રતાવધિદેશાવધિ પરમાવધિસવાંવધિ. બુદ્ધિઋદ્ધિપ્રાસસષધિ: પ્રાસાનન્તબેલદ્ધિ પ્રાસસદ્ધિ પ્રાપ્તક્રિયદ્ધિ પ્રાપ્તક્ષેત્રદ્ધિ, પ્રાપ્ત ક્ષીજીમહાનસદ્ધિ પ્રાપ્તવ્ય નમઃ ૬-૧૭
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
લાભાર તથા સ્તોત્ર
: ૩૧૫ : » શ્રી હીૐ ધૃતિહમીૌરીચડી સરવતી, જ્યાંબા વિજયા કિન્નાજિતા, નિત્યા મદદવા. ૨૮ કામાંગા કામબાણ ચ, સાનંદા નંદમાલિની, માયા માયાવિની રૌદી, કલા કાલી કલિપિયા. ૬૯ એતાઃ સર્વ મહાદે, વર્તતે યા જગત્ર; મમ સવઃ પ્રયરછતુ, કાન્તિલક્ષમી ધૃતિ મતિમ. ૭૦ દર્જના ભૂતવેતાલા, પિશાચાર મુદ્દગલાસ્તથા, તે સર્વે ઉપશામ્યન્તુ, દેવ દેવપ્રભાવતઃ ૭૧ દિવ્ય શેપ્યઃ સુદુષ્કાપ્યઃ શ્રીષિમંડલઃ રતવા ભાષિતસ્વીર્થનાથેન, જગત્રાકૃતેનઘર. ૭૨ રણે રાજકુલે વહુની, જલે દુર્ગે ગજે હરીફ શમશાને વિપિને ઘરે, સ્મતે રક્ષતિ માનવમ. ૭૩ રાજયભ્રષ્ટ નિજ રાજ્ય, પદભ્રષ્ટા નિજ પદમ; લહમીદ્રષ્ટા નિજ લક્ષમી, પ્રાખુવતિ ન સંશય, ૭૪ ભાયથી લભતે ભાર્યા, પુત્રાર્થી લભતે સુતમ ધનાથી લભતે વિત્ત નરઃ મરણમાત્રતા ૭૫ વણે રૂપે થવા કાં, લિખિત્વા યરતુ પૂજયે; તસ્યવાણમહાસિદ્ધિગૃહે વસતિ શાશ્વતી. ૭૬ ભૂર્જ લિખિત્વે, ગલકે મૂર્ષિ વા ભુજે; ધારિત સર્વદા દિવ્યં, સર્વભીતિવિનાશકમ. ૭૭ ભૂતૈઃ ખેલૈહેર્યક્ષેત, પિશાચૈમુંદ્રગટ્યસ્તથા વાતપિત્તકફેકે-મુચ્યતે નાત્ર સંશય. ૭૮
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧૬ : આવશ્યક મુક્તાવલી : અગીઆરમા ખમ ભૂર્ભવઃવસાયીપીઠ-વર્તિનઃ શાશ્વતા જિના તૈઃ સ્તુતૈિક્વન્દિતૈઐ-ચૈત્ ફલ તત્ ફલં મૃત. ૭૯ એતદ્ ગપ્યું મહાતેત્ર, ન દેયં યસ્ય કર્યાચિત; મિથ્યાત્વવાસિને દત્ત, બાલહત્યા પદે પદે. ૮૦ આચાગ્લાદિ તપ કુવા, પૂજયિત્વા જિનાવલિમ, અણસાહસિકો જાપ, કાર્યસ્તત્ સિદ્ધિહેતવે. ૮૧ શતમોત્તર પ્રાત-ચેં પઠતિ દિને દિને, તેષાં ન વાધ દેહે, પ્રભવન્તિ ચ સંપદા. ૮૨ અષ્ટમાસવધિ યાવતુ, પ્રાતઃ પ્રાતસ્તુ યઃ પઠેન્ક તેત્રમતમહાતેજવéદુબિંબ સ પશ્યતિ. ૮૩ દષ્ટ સયાતે બિંબે, ભવે સમકે ધ્રુવમ; પદં પ્રાયોતિ શુદ્ધાત્મા, પરમાનંદસંપદા. ૮૪ વિશ્વવંઘો ભવેત્ યાતા, કલ્યાણનિ ચ સેતુતે, ગત્વા સ્થાન પર સેડપિ, ભૂયતુ ન નિવર્તતે. ૮૫ ઈદ તેત્રે મહાતેત્ર, તુતીનામુત્તમ પરમ; પઠનાત સ્મરણજજાપાલ્લભતે પદમવ્યયમ. ૮૬
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧ર મો રાસ તથા દે. શ્રી ચૈતમસ્વામીને રાસ.
ઢાળ ૧ લી ભાષા વીર જિણસર ચરણકમલ, કમલાક્યવાસે; પણુમવિ પભશું સામિસાલ, ગાયમગુરુ પાસે, મણ તણુ વયણે એકંત કરવી, નિસુણે જો ભવિયા ! જિમ નિવસે તુમ્હ દેહ ગેહ, ગુણગણ ગહગહિયા. ૧ જંબુદીવ સિરિભરહ ખિત્ત, ખાણીતલમંડણ મગધ દેસ સેણિય નરેસ, રિઉદલ બલ ખંડણ, થાણુવર ગુબર ગામ નામ, જિહાં ગુણગણ સજા, વિષ્પ વસે વસુબઈ, તથ્થ, જસુ પુવીર ભજજા. ૨ તાણુ પુર સિરિ ઇદ
છું, “વલય પસિદ્ધો; ચઉદાહ વિજજા વિવિહ રૂવ, નારી રસ વિદ્ધો. (લુદ્ધો) વિનય વિવેક વિચાર સાર, ગુણગણહ મનેહરફ સાત હાથ સુપ્રમાણ દેહ, રૂપે રંભાવર. ૩ નયણું વયણ કર ચરણે, જિણવી પંકજ જળે પાડિય; તેજે તારા ચદ સૂર, આકાશ ભાડિય; ફે મયણુ અનંગ કરવિ, એલ્ડિઓ નિરધાડિય; ધીરમેં મેરુ ગંભીર સિંધુ, ચંગિમચય ચાહિય. ૪ પખવિ નિરૂવમ રૂવ જાસ, જણ જપે કિંચિય;
૧ મન, શરીર અને વચન સ્થિર કરીને. ૨ પૃથ્વી ભાર્યા. ૨ કામદેવ. ૪ કમળ.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૩૧૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ભારમા ખડ
એકાકી કલિ ભીત ઈશ્થ, ગુણુ મેહલ્યા સચિય; અહુવા નિશ્ચે પુ′ જમ્મુ, જિષ્ણુવર ઇશે અ`ચિય, રંભા પઉમા ગૌરી ગંગ, રતિ હા વિધિ વચય. ૫ હુિ બુધ નહિ ગુરુ કવિ ન કાઈ, જસુ આગલ રહીએ, પંચસયા ગુણુપાત્ર, છાત્ર હીંડે પરવરીએ, કરે નિરંતર યજ્ઞકમ, મિથ્યામતિ માહિય; ણુ છલિ હશે ચરણુ નાણુ, દ་સણુહ વિસેાહિય, -
વસ્તુ.
ખાણીતલમ ડણ
મગધ દેસ, સેણિય નરેસર, ધણુ વર ઝુમ્મર ગામ તિહાં, વિષ્ણુ વસે વત્તુભૂર્ણ, સુંદર તસુ ભજ્જા. પુતિ સયલ, ગુગણુ વ નિહાળુ, તાણુ પુત્ત વિજ્જાનિ, ગાયમ અતિહિ સુજાણુ. ૭
ઢાળ ૨૭-ભાષા.
ચરમ જિજ્ઞેસર કૈવલનાણી, ચવિડ સધ પઇઠ્ઠા. ાણી; પાવાપુરી સ્વામી 'પત્તો, ચનિહ દેવનિકાયહિ નુત્તો. ૮ વે સમવસરણ તિહાં કીજે, જિષ્ણુ, દીઠે મિથ્યામતિ ખીજે; ત્રિભુવનગુરુ સિ`હાસણ ખઇ!, તખણુ મેહુ દિગંતે પછી, ક્રોધ માન માયા મઢ પ્રા, જાણે નાઠા જિમ દિન ચૌશ; દેવકુદ્ધિ આકાશે વાજે, માઁ નરેશર આવ્યા ગાજે. ૧૦ સવૃદ્ધિ વિરચે તિહાં દેવા, ચાસઠ ઈંદ્ર જસુ માગે સેવા; ચામર છત્ર શિરારિ સાહે, રૂપે જિષ્ણુવર જગ સહુ મહે રસભર ભરી વરસતા, જોજન વાણી વખાણુ દ્ધમાણુ જિષ્ણુ પાયા સુરનર કિન્નર આવે વિમાણે રણુરણકતા,
બૂદીવહુ જ ખૂટીવહુ, ભરહવાસ'મિ,
જ
૧૧ વસમ
-કરતાં; જાણી રાયા. કાંતિ સમૂહે ઝલઝલકતા, ગયણુ
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
સસ તથા છા
* ૩૧૯ ? પખવિ ઇદભૂઈ મન ચિંતે, સુર આવે અહ યજ્ઞ હતે. ૧૩ તીર તરંડક જિમ તે વહતા સમવસણ પહતા ગહગહતા; તે અભિમાને ગોયમ જપે, ઈણિ અવસરે કેપે તણુ કંપે ૧૪ મૂઢ લેક અજાણયું બોલે, સુર જાણુતા ઈમ કાંઈ ડેલે મૂ આગળ કો જાણુ ભાણજે, મેરુ અવર કિમ ઉપમા દીજે? ૧૫
વસ્તુછદ. વીર જિણવર વીર જિણવર નાણસંપન્ન, પાવાપુરી સુરમહિય પત્તનાહ સંસાર તાર, તિહિં દેહિં નિમવિય સમવસરણ બહુ સુખકારણ; જિણવર જગ ઉજજોય કરે, તેજે કરી દિનકાર, સિંહાસણે સામિ ઠ, હુઓ સુજયજયકાર. ૧૬
ઢાળ ૩ જી-ભાષા. તવ ચઢિઓ ઘણુ માનગજે, ઇંદભૂઈ ભૂદેવ તે; હુંકાર કરી સંચરીઓ, કવણ સુ જિણવર દેવ તે જન ભૂમિ સમાચરણ, પેખે પ્રથમારંભ તે, દહ દિસિ દેખે વિબુલ વ, આવતી સુરભ તે. ૧૭ મણિમય તેરણ દંડ ધજા, કેસીસે નવ ઘાટ તે, વૈરવિવજિત જંતુગણ, પ્રાતિહારજ આઠ તે સુર નર કિન્નર અસુરવર, ઇંદ્રદ્ધા રાય તે, ચિત્ત ચમકિય ચિંતવે એ, સેવંતા પ્રભુપાય તે. ૧૮ સહસ્ત્રકિરણ ચમ વીર જિણ, પિખવી રૂપ વિશાળ તે; એહ અસવાળા સંભવે એ, સાચે એ ઇંદ્રજાલ તે તો બેલા ત્રિજગાર ઇંદભાઈ નામેણ તેશ્રીમુખ સંશય સામિ સે, ફેડે વેદપએણ તે. ૧૯ માન મેહી મદ ડેલી કરી, ભગતે નામે સીસ તે,
૧ દેવપત્ની-દેવીઓ. ૨ વેદપદયા.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૩૨૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમે ખડ પંચ સયાશું વ્રત લીયે એ, ગોયમ પહિલે સીસ તે; તવ બંધવ સંજમ સુવિ કરી, અગનિભૂઈ આઈ તે, નામ લઈ આભાષ કરે, તે પણ પ્રતિબોધઈ તે. ૨૦ ઈણ અનુક્રમે ગણતર યણ, થાપ્યા વીર અગ્યાર તે, તવ ઉપદેશે ભુવનગુરુ, સંજમણું, વ્રત બાર તે; બિહું ઉપવાસે પારણું એ, આપણુપે વિહરંત તે ગાયમ સંજમ જગ સયલ, જયજયકાર કરંત તે.૨૧
વસ્તુ છે. ઈંદભૂઈએ ઈંદભૂઈએ ચઢિય બહુમાન, હુંકાર કરી સંચરિએ, સમવસરણ પહલે તુરંત ઈહ સંસા સામિ સવે ચરમ નાહ ફેડે કુરંત, બધિબીજ સંજાય મને, ગોયમ ભવહ વિરત્ત દિખ લેઈ સિખ સહિય, ગહર ઉપય સંપત્ત. ૨૨
ઢાળ ચોથી-ભાષા. આજ એ સુવિહાણ, આજ પલિમાં પુણ્ય ભરે, દીઠા ગોયમસામિ, જે નિય નયણે અમિય ભરે. સિરિ ગેમ ગણહાર, પંચસયા મુનિ પરિવરિયા, ભૂમિય કય વિહાર, ભવિય જણ પડિબેહ કરે; સમવસરણ મઝાર, જે જે સંસા ઉપજે એ, તે તે પર ઉપગાર, કારણ પૂછે મુનિપવરે. ૨૩ જિહાં જિહાં દીજે દિખ, તિહાં તિહાં કેવલ ઉપજે એ આપ કહે અણહંત, ગોયમ દીજે દાન ઈમ; ગુરુ ઉપર ગુરુભત્તિ, સાનિય ગાયમ ઉપનીય, ઈણ છલ કેવલનાણ, રાગજ રાખે રંગ ભરે. ૨૪ જે અષ્ટાપદ શૈલ, વદે ચઢી ચઉવીશ જિણ, આતમલબ્ધિવણ, ચરમસરીરી સંઈ મુનિ, ઇઅ દેસણુ
૧ છેલ્લા તીર્થંકર. ૨ ભવ-સંસારથી વિરકત. ૩ પદ.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા છંદો
: ૩૨૧ : નિસુઈ ગયમ ગણહર સંચલિઓ, તાપસ પન્નરસએણ, તે મુનિ દીઠે આવતે એ. ૨૫ ત૫ સેસિય નિય અંગ, અસ્તુ સકિત નવિ ઉપજે એક કિમ ચઢશે દ્રઢકાય, ગજ જિમ દિસે ગાજતે એ. ગિરુએ એણે અભિમાન, તાપસ જે મન ચિંતવે એ, તે મુનિ ચઢીયે વેગ, આલંબવી દિનકર કિરણ. ૨૬ કંચણ મણિ નિષ્ફન્ન, દંડ કલશ ધજ વડ સહિય, પેખવિ પરમાણંદ, જિણહર ભરફેસર વિહિય; નિયનિય કાય પ્રમાણ; ચઉદિસિ સંઠિઅ જિહ બિંબ, પણમવિ મન ઉલ્લાસ, ગોયમ ગણહર તિહાં વસિય. ૨૭ વયરસ્વામીને જીવ, તિર્યકુજંભક દેવ તિહાં, પ્રતિબોધે પુંડરીક, કંડરીક અધ્યયન ભણું, વળતા ગોયમસામી, સવિ તાપસ પ્રતિબંધ કરે, લેઈ આપણે સાથે, ચાલે જેમ ૨જુથાધિપતિ. ૨૮ ખીર ખાંડ વ્રત આણી, અમિઅ વુડ અંગુઠ હવે, ગેમ એક પાત્ર, કરાવે પારણું સવે; પંચસયાં શુભ ભાવ, ઉજજ્વળ ભરિયે ખીર મીસે, સાચા ગુરુસંજોગ, કવળ તે કેવળરૂપ હુઆ. ૨૯ પંચસયા જિમુનાહ, સમવસરણ પ્રાકાર ત્રય, પિખવી કેવલનાણું, ઉપનું ઉજજોય કરે, જાણેઃ જિણવિ પીયૂષ, ગાજતી ઘણું મેઘ જિમ, જિણવા નિસુય, નાણું હુવા પંચસયાં. ૩૦
વસ્તુછંદ. ઈશું અનુક્રમે ઈણે અનુક્રમે, નાણસંપન્ન, પન્નરહ સય પરિવરિય, હરિય દુરિય જિણનાહ વંદઈ જાણુવિ જગગુરુ વયણું, તિહુ નાણુ અભ્યાણ નિંદઈ. ચરમ જિણેસર તવ
૧ સૂર્ય. ૨ યૂથ-ળાનો સ્વામી. ૩ જિનનાથ. ૪ ત્રણ ગઢ. ૨૧
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૨૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમે ખંડ ભણઈ, ગાયમ મ કરિસ ખેલ, છેડે જઈ આપણુ સહી, હૈયું તુલ્લા બેઉ. ૩૧
ઢાળ ૫ મી-ભાષા. સામિઓ એ વીર જિર્ણ, પુનિમચંદ જિમ ઉલ્લસિઅ, વિહરિએ એ ભારહવાસગ્નિ, વરિસ બહેતર સંવસિઅ, તે એ કશુય પઉમેસુ, પાયકમળ સંઘસહિએ, આવીએ એ નય. ણણંદ, નયર પાવાપુરી સુરમહિય. ૩૨ પેખીએ એ ગોયમ સામી, દેવશર્મા પ્રતિબંધ કરે, આપણે એ ત્રિશલા દેવીનંદન પોતે પરમપએ, વળતાં એ દેવ આકાશ, પખવી જાણિય જિર્ણ સમે એ; તે મુનિ એ મન વિખવાદ, નાદ ભેદ જિમ ઉપને એ. ૩૩ કુણ સમે એ સામિય દેખી, આપ કહે હું ટાલિઓ એ, જાણું તે એ તિહુઅણુ નાહ, લોક વિવહાર ન પાલીઓએ; અતિ ભલું એ કીધલું સામિ, જાણીશું કેવલ માગશે એ, ચિંતિયું એ બાળક જેમ, અહવા કે લાગશે એ. ૩૪ હું કિમ એ વીર જિર્ણદ, ભગતે ભોળ ભેળ એ, આપણે એ અવિહડ નેહ, નાહ ન સંપે સાચવે એ સાચે એ તુહીં વીતરાગ, નેહ ન જેણે લાલીઓ એ, ઈણ સમે એ ગેયમ ચિત્ત, રાગ વિરાગે વાળીએ એ. ૩૫ આવતું એ જે ઉલ્લટ્ટ, રહેતું રાગે સાહિઉં એ, કેવલ એ નાણુ ઉમ્પન્ન, ગાયમ સહેજે ઉમ્માહિઓ એ, તિહુઅણુ એ જયજયકાર, કેવલમહિમા સુર કરે છે, ગણહર એ કરે વખાણ, ભવિયણ ભવ જીમ નિસ્તરે એ. ૩૬.
વસ્તુ છે. પઢમ ગણહર પઢમ ગણહર વરિસ પચાસ, ગિહિવાસે ૧ સુવર્ણકમળ. ૨ મોક્ષે.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા છંદો
: ૩ર૩ : સંવસિય, તીસ વરિસ સંજમ વિભસિય, સિરિ કેવલનાણુ પુણ, બાર વરિસ તિહુયણ નમંસિય, રાયગિહિનયરીહિં કવિ, બાણું વય વરિસાઉ, સામી ગયમ ગુણનીલે, હશે શિવપુર ડાઉં. ૩૭
( ઢાળ ૬ ફો–ભાષા) જિમ સહકારે કોયલ ટહુકે, જિમ કુસુમડ વને પરિમલ મહકે, જિમ ચંદન સુગંધનિધિ, જિમ ગંગાજળ લહર લહેકે, જિમ કણયાચલ તેજે ઝલકે, તિમ ગોયમ સૌભાગ્યનિધિ. ૩૮ જિમ માન સરોવર નિવસે હંસા, જિમ સુરવર સિરિ કણયવતંસા, જિમ મયર રાજીવ વને, જિમ રયણાયર રયણે વિલસે, જિમ અંબર તારાગણ વિકસે, તિમ ગોયમ ગુણ કેલિવને. ૩૯ પુનમ નિસિ જિમ શહિર સહે, સુરત મહિમા જિમ જગ મેહે, પૂરવ દિસિ જિમ સહસક પંચાનન જિમ ગિરિવર રાજે, નરવઈ ઘર જિમ મયગલ ગાજે, તિમ જિનશાસન મુનિવર. ૪૦ જિમ સુરતરુવર સેહે શાખા, જિમ ઉત્તમ મુખ મધુરી ભાષા, જિમ વન કેતકી મહમહે એ; જિમ ભૂમિપતિ ભુયબલ ચમકે, જિમ જિનમંદિર ઘંટા રણકે, તિમ ગોયમ લબ્ધ ગહગહે એ. ૪૧ ચિંતામણિ કર ચઢીઓ આજ, સુરતરુ સારે વંછિત કાજ, કામકુંભ સવિ વશ હુઆ એ, “કામગવી પૂરે મનકામિય, અe મહાસિદ્ધિ આવે ધામિ, સામિય ગેયમ અણુસરે એ. ૪૨ પણવખર° પહેલે પણજે, માયાબીજ શ્રવણ નિસુણજે,
૧ આંબે. ૨ ભમરે. ૩ કમળ. ૪ સમુદ્ર. ૫ ચં. ૬ સુરજ. ૭ સિંહ. ૮ હાથી. ૯ કામધેનુ. ૧૦ પ્રણવ–અક્ષર. ૩૧૧ હ.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩ર૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમે ખંડ શ્રીમુખે શોભા સંભવે એ દેવહ ધુરિ અરિહંત નમીજે વિનય પહ વિક્ઝાય ગુણીજે, ઈણ મંત્રે ગાયમ નમે એ. ૪૩ પર ઘર વસતાં કાંઈ કરી જે, દેશ દેશાંતર કાંઈ ભમીજે, કવણ કાજ આયાસ કરો, પ્રહ ઊઠી ગાયમ સમરીજે, કાજ સમગહ તતખણ સીઝે, નવનિધિ વિકસે તાસ ઘરે. ૪૪ ચઉદહ સય બારોત્તર વરસે, ગાયમ ગણહર કેવલ દિવસે કિઓ કવિ ઉપગાર પરે; આદેહિ મંગલ એહ પભણજે, પરવ મહાવ પહિલે લીજે, અદ્ધિ વૃદ્ધિ કલ્યાણ કરો. ૪૫ ધન્ય માતા જેણે ઉદરે ધરિયા, ધન્ય પિતા જિણ કુલ અવતરિયા, ધન્ય સદગુરુ જિણે દિકખયાએ, વિનયવંત વિદ્યાભંડાર, જસ ગુણ કેઈન લબ્બે પાર, વિદ્યાવંત ગુરુ વિનવે એ, ગૌતમસ્વામીને રાસ ભણજે, ચાવહ સંઘ લિયાત કીજે, ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ કલ્યાણ કરે. ૪૬
શ્રી ગૌતમસ્વામીને છંદ
( સગ–પ્રભાતી ) માત પૃથ્વીત પ્રાત ઊઠી નમ, ગણધર ગૌતમ નામ ગેલે; પ્રહસને પ્રેમશું જેહ ધ્યાતાં સદા, ચઢતી કલા હાય વંશ વેલે. માત૧ વસુભૂતિનંદન વિશ્વજવંદન, ફૂરિત નિકંદન નામ જેહનું અભેદ બુધે કરી ભવિજન જે ભજે, પૂર્ણ પોંચે સહી ભાગ્ય તેહનું. માત્ર ૨ સુરમણિ જેહ ચિંતામણિ સુરત, કામિત પૂરણ કામધેનુ તેહ ગૌતમ તણું ધ્યાન હૃદયે ધરો, જેહ થકી અધિક નહીં માહાસ્ય કેહનું. માત્ર ૩ જ્ઞાન એલ તેજ ને સકલ સુખસંપદા, ગૌતમ નામથી
૧ મહેનત.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા છા
: ૩૨૫ :
સિદ્ધિ પામે; અખંડ પ્રચંડ પ્રતાપ હાય અવનીમાં, સુર નર જેહુને શિશ નામે, મા૦ ૪ પ્રવણ આદિ ધરી માયા ખીજે કરી, સ્વમુખે ગૌતમ નામ ધ્યાવે; કાડી મનકામના સકલ વેગે ક્લે, વિધન વૈરી સવે દૂર જાવે, મા૦ ૫ દુષ્ટ ૢ ટળે સ્વજન મેળા મળે, આધિ ઉપાધિ ને વ્યાધિ નાસે; ભૂતનાં પ્રેતનાં જોર ભાંજે વલી, ગૌતમ નામ જપતાં ઉલ્લાસે. મા૦ ૬ તીથ અષ્ટાપઢે આપ લગ્યે જઇ, પન્નરસે ત્રણને ક્રિષ્મ દીધી; અઠ્ઠમને પારણે તાપસ કારણે, ક્ષીર લધે કરી અખૂટ કીધી. મા૦ ૭ વરસ પચાસ લગે ગૃહવાસે વસ્યા, વરસ વળી ત્રીશ કરી વીરસેવા; ખાર વરસાં લગે કેવલ ભોગવ્યું, ભક્તિ જેહની કરે નિત્ય દેવા મા૦ ૮ મહિયલ ગૌતમ ગેાત્ર મહિમા નિધિ ઋદ્ધિ ને સિદ્ધિ સુખ કીર્તિદાઈ, ઉદય જસ નામથી અધિક લીલા ડે, સુજશ સૌભાગ્ય ઢોલત સવાઈ. માત૦ ૯
શ્રી સેાળ સતીના છંદ
આદિનાથ આદે જિનવર વી, સફળ મનેાથ કીજીએ એ; પ્રભાતે ઊઠી મંગલિક કાર્મ, સાળ સતીનાં નામ લીજીએ એ. ૧ ખાળકુમારી જગહિતકારી, બ્રાહ્મી ભરતની બહેનડી એ, ઘટઘટ વ્યાપક અક્ષરરૂપે, સેાળ સતીમાંહે જે વડીએ. ૨ બાહુબલ ભિંગની સ્રતીય શિરામણી, સુંદરી નામે ઋષભસુતા એ; અ’કવરૂપી ત્રિભુવનમાંહું, જે અનુપમ ગુણુન્નુત્તા જેહ એ. 3 ચંદનમાલા માળપણાથી, શિયળવતી શુદ્ધ શ્રાવિકા એ; અડદના બાકુલા વી૨ પ્રતિલાલ્યા, કેવલ લહી વ્રત ભાવિકા એ. ૪ ઉગ્રસેનધૂઆ ધારિણીન ંદિની, રાજીમતી
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩ર૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમે ખંડ નેમવલ્લભા એ જોબન વેશે કામને જીત્ય, સંજમ લેઈ દેવદુલ્લભા એ. ૫ પંચ ભરતારી પાંડવ નારી, કુપદતનયા વખા
એ એક એક સે આઠે ચીર પુરાણ, શિયળ મહિમા તસ જાણીએ એ. ૬ દશરથ નૃપની નારી નિરૂપમ, કૌશલ્યા કુલચંદ્રિકા એક શિયલ સલુણી રામજનેતા, પુણ્યતણ પરનાલિકા એ. ૭ કૌશાંબિક ઠામે શતાનીક નામે, રાજ્ય કરે રંગ રાજી એક તસ ઘર ઘરણું મૃગાવતી સતી, સુરભુવને જશ ગાજીએ એ. ૮ જુલસા સાચી શિયલે ન કાચી, રાચી નહીં વિષયારસે એક મુખડું જોતાં પાપ પલાયે, નામ લેતાં મન ઉદ્યસે એ. ૯ રામ રઘુવંશી તેહની કામિની, જનકસુતા સીતા સતીએ; જગ સહુ જાણે ધીજ કરતાં, અનલ શીતળ થયે શિયલથી એ. ૧૦ કાચે તાંતણે ચાલણી બાંધી, કુવાથકી જળ કાઢિયું એક કલંક ઉતારવા સતી સુભદ્રાએ ચંપા બાર ઉઘાડિયું એ. ૧૧ સુર-નરવંદિત શિયળ અખંડિત, શિવા શિવપદગામિની એક જેહને નામે નિર્મળ થઈએ, બલિહારી તસ નામની એ. ૧૨ હસ્તિનાગપુરે પાંડુરાયની, કુંતા નામે કામિની એક પાંડવ માતા દશે દશાર્ણની, બહેન પતિવ્રતા પવિની એ. ૧૩ શીલવતી નામે શીલત્રતધારિણી, ત્રિવિધ તેહને વંદીએ એનું નામ જયંતા પાતક જાયે, દરિશણ દુરિત નિકંદીએ એ. ૧૪ નિષિધા નગરી નલ નરિંદની, દમયંતી તસ ગેહિની એક સંકટ પડતાં શિયલ જ રાખ્યું, ત્રિભુવન કીર્તિ જેહની એ. ૧૫ અનંગઅજિતા જગજનપૂજિતા, પુ૫ચૂલા ને પ્રભાવતી એક વિશ્વવિખ્યાતા કામિતદાતા, સેળમી સતી પદ્માવતી એ. ૧૬
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા દે
: ૩૨૭ વીરે ભાખી શાસે સાખી, ઉદયરત્ન ભાખે મુદા એક વહાણું વાતાં જે નર ભણશે, તે લહેશે સુખસંપદા એ. ૧૭
શ્રી મહાવીરજિન છંદ સે વીરને ચિત્તમાં નિત્ય ધારે, અરિ ક્રોધને મનથી દર વારે; સંતોષવૃત્તિ ધરે ચિત્તમાંહિ, રાગદ્વેષથી દૂર થાઓ ઉછાહિં. ૧ પડ્યા મોહના પાશમાં જેહ પ્રાણી, શુદ્ધ તત્વની વાત તેણે ન જાણું; મનુષ્ય જન્મ પામી વૃથા કાં ગમે છે? જેન માગે છડી ભૂલાં કાં ભમે છે? ૨ અભી અમાની નિરાગી તજે છે, સલેભી સમાની સરાગી ભજે છે; હરિ હરાદિ અન્યથી શું રમે છે? નદી ગંગ મૂકી ગલીમાં પડો છે. ૩ કેઈ દેવ હાથે અસિ ચધારા, કેઈ દેવ ઘાલે ગળે રૂંઢમાલા; કે દેવ ઉસંગે રાખે છે વામા, કેઈ દેવ સાથે રમે છંદ રામા. ૪ કઈ દેવ જપે લેઈ જપમાલા, કેઈ માંસભક્ષી મહા વિકરાલા; કેઈથેગિણી ભેગણું ભેગ રાગે, કેઈ રૂણી છાગને હેમ માગે. ૫ ઈસા દેવ દેવતણી આશ રાખે, તદા મુક્તિના સુખને કેમ ચાખે? જદા લેભના થકને પાર નાબે, તદા મધને બિંદુઓ મન્ન ભાવે. ૬ જેહ દેવલાં આપણું આશ રાખે, તેહ પિંડને મન્નશું લેવા ચાખે; દીન હીનની ભીડ તે કેમ ભાંજે ? ફુટે ઢેલ હેયે કહે કેમ વાજે ૭ અરે મૂઢ ભ્રાતા! ભજો મોક્ષદાતા, અલભી પ્રભુને ભજે વિશ્વખ્યાતા; રત્નચિંતામણી સરિખે એ સાચે, કલંકી કાચના પિંડશું મત રા. ૮ મંદબુદ્ધિ જેહ પ્રાણું કહે છે, સવિ ધર્મ એકત્વ ભૂલે ભમે છે; કહાં સર્ષવા ને કહાં મેરુ ધીરે? કહાં
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૩૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમા ખંડ કાયરા ને કહાં શુરવીર. ૯ બ્રહાં સ્વણુંથાલ કીહાં કુંભખંડ ? કહાં કેદ્રવા ને કહાં ખીરમંડે? કહાં ખીરસિંધુ કહાં ક્ષારની ? કહાં કામધેનુ કહાં છાગખી ? ૧૦ કહાં સત્યવાચા કહાં કૂડવાણી? કીડાં રંકનારી કહાં રાયરાણું? કીહાં નારકી કીહાં દેવભેગી? કહાં ઇંદ્રદેહી કહાં કુષ્ટરોગી ? ૧૧ કહાં કર્મઘાતી કહાં કર્મધારી નમે વિર સ્વામી ભજો અન્ય વારી, જિસી સેજમાં સ્વપથી રાજ્ય પામી, રાચે મંદબુદ્ધિ ધરી જેહ સ્વામી. ૧૨ અથિર સુખ સંસારમાં મન્ન માગે, તે જનાં મૂઢમાં શ્રેષશું ઈષ્ટ છાજે; તજ મેહ માયા હરે દંભાષી, સજે પુણ્ય પિષી ભજે તે અષી. ૧૩ ગતિ ચાર સંસાર અપાર પામી, આવ્યા આશ ધારી પ્રભુ પાય સ્વામી તુંહી તુંહી તુંહી પ્રભુ નિરાગી, ભવફેરની શૃંખલા મેહ ભાંગી. ૧૪ માને વીરજી અજે છે એક મરી, લીજે દાસકું સેવના ચરણ તેરી; પુણ્યદય હું આ ગુરુ આજ મેરા, વિવેકે લહ્યા પ્રભુ દર્શ તેરા. ૧૫
શ્રી નવકાર મંત્રને છંદ
દુહા વંછિત પૂરે વિવિધ પરે, શ્રી જિનશાસન સાર; નિચ્ચે શ્રી નવકાર નિત્ય, જપતાં જયજયકાર. ૧ અડસઠ અક્ષર અધિક ફલ, નવપદ નવે નિધાન; વીતરાગ સ્વયં મુખ વદે, પંચ પરમેષ્ઠી પ્રધાન. ૨ એક જ અક્ષર એક ચિત્ત, સમય સંપત્તિ થાય; સંચિત સાગર સાતનાં, પાતક દર પલાય. ૩ સકલ મંત્ર શિર મુકુટમણિ, સદ્દગુરુભાષિત સાર; સો
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા છેડે
: ૩૯ : ભવિયાં મન શુદ્ધશું, નિત્ય જપીએ નવકાર. ૪ છંદ નવકારથકી શ્રીપાલ નરેશર, પાપે રાજ્ય પ્રસિદ્ધ સ્મશાન વિષે શિવનામકુમારને, વનપુરિસે સિદ્ધ નવ લાખ જપતાં નરક નિવારે. પામે ભવને પાર; સે ભવિયાં ભકતે ચોખે ચિત્તે, નિત્ય જપીયે નવકાર. ૫ બાંધી વડશાખા શિકે બેસી, કીધે કુંડ હતાશ; તસ્કરને મંત્ર સમર્પે શ્રાવક, ઊડ્યો તે આકાશ; વિધિ રીતે જપતાં અહિવિષ ટાલે, હાલે અમૃતધાર. સે. ૬ બીજેરા કારણુ રાય મહાબલ, વ્યંતરદુષ્ટ વિરોધ; જેણે નવકારે હત્યા ટાળી વાગ્યે યક્ષ પ્રતિબોધ; નવ લાખ જપતાં થાયે જિનવર, ઈયે છે અધિકાર. સ. ૭ પલ્લી પતિ શિખે મુનિવર પાસે, મહામંત્ર શુદ્ધ; પરભવ તે રાજસિંહ પૃથવિપતિ, પામ્ય પરિગલ ; એ મંત્રથકી અમરાપુર પહો, ચારૂદત્ત સુવિચાર. સેટ ૮ સંન્યાસી કાશી તપ સાધંતે, પંચાગ્નિ પરજાલે; દીઠ શ્રી પાસકુમારે પન્નગ, અધબલતો તે ટાલે; સંભલા શ્રી નવકાર સ્વયંમુખ, ઈદ્રભુવન અવતાર. સે. ૯ મન શુદ્ધ જપતાં મયણાસુંદરી, પામી પ્રિયસંગ; ઈણે ધ્યાનથકી ટ કુછ ઉંબરને, રક્તપિત્તને રોગ; નિશ્ચશું જપતાં નવનિધિ થાયે, ધર્મત આધાર. સ. ૧૦ ઘટમાંહી કૃષ્ણ ભુજગમ ઘા, ઘરણ કરવા ઘાત; પરમેથી પ્રભાવે હાર ફૂલને, વસુધામાંહી વિખ્યાત, કમલાવતીએ (કલાવતીએ) પિંગલ કીધે, પાપતણે પરિહાર. સે. ૧૧ ગયણાંગણ જાતી સખી ગૃહિણું, પાડી બાણપ્રહાર; પદ પંચ સુણેતાં પાંડુપતિ ઘર, તે થઈ કુંતા નાર; એ મંત્ર અમૂલખ મહિમા મંદિર,
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૩૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બારમા ખડ
ભવદુઃખભ’જગુહાર. સા૦ ૧૨ કમલ શબલે કાદવ કાઢયા, શકટ પાંચશે. માન; દીધે નવકારે ગયા દેવલાકે, વિલસે અમર વિમાન; એ મ’ત્રથકી સપત્તિ વસુધા તલે, વિલસે જૈન વિહાર, સા૦ ૧૩ આગે ચાવીસે હુઇ અન ́તી, હાથે વાર અનંત; નવકારતણી કાઈ આદિ ન જાણે, એમ ભાખે અરિહંત; પૂરવ ક્રિશિ ચારે આદિ પ્રચે, સમાઁ સંપત્તિ સાર. સા૦ ૧૪ પરમેષ્ઠી સુરપદ તે પણ પામે, જે તકમ કઠાર, પુંડરગિરિ ઉપર પ્રત્યક્ષ પેખ્યા, મણિધર ને એક માર; સદ્દગુરુ સન્મુખ વિધિયે સમરતાં, સફલ જનમ સ ́સાર. સે।૦ ૧૫ શૈલિકારાપણુ તસ્કર કીધા, લેાહપુરા પરસિદ્ધ; તિRsાં શેઠે નવકાર સુણાવ્યે, પામ્યા અમરની શ્રદ્ધ; શેઠને ઘર આવી વિઘ્ર નિવાર્યાં, સુરે કરી મનેાહર. સે૦ ૧૬ પુચ પરમેષ્ઠી જ્ઞાનજ પંચહ, પંચ દાન ચારિત્ર; પંચ સજ્ઝાય મહાવ્રત પ`ચહ, પંચ સમિતિ સમકિત, પચ પ્રમા≠ વિષય તો પ`ચહ, પાલા ૫ચાચાર સા૦ ૧૭ ફલશ પય.
નિત્ય જપીએ નવકાર, સાર સ ́પત્તિ સુખદાયક, સિદ્ધમત્ર એ શાશ્વત, એમ જપે શ્રી જગનાયક. શ્રી અરિહંત સુસિદ્ધ, શુદ્ધ આચાય ભણીજે; શ્રી ઉવજઝાય સુસાધુ, ૫'ચ પરમેષ્ઠી શ્રેણીજે. નવકાર સાર સંસાર છે, કુશલ લાલવાચક કહે; એક ચિત્તે આરાધતાં, વિવિધ ઋદ્ધિઓ વતિ લડે, ૧૮
શ્રી શ ંખેશ્વર પાર્જિન છંદ.
સેવા પાસ સપ્તેશ્વરા મન શુદ્ધે, ના નાથ નિશ્ચે કરી, એક બુદ્ધે; દેવી દેવલાં અન્યને શુ નમે છે ? અહેા! ભવ્ય લેાકા ભૂલા કાં ભમા છે ? ૧ ત્રિલેાકના નાથને શું તો છે,
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
રાસ તથા છ
* ૩૩૧ પડ્યા પાસમાં ભૂતડાં કાં ભજે છે; સુરધેનુ છડી અજા શું અજો છો ? મહાપંથ મૂકી કુપંથે વ્રજે છે. ૨ તજે કણ ચિંતામણિ કાચ માટે, હે કણ રાસને હતિ સાટે સુરક્રમ ઉપાડી કે આક વાવે, મહામૂઢ તે આકુલા અંત પાવે. ૩ કહાં કાંકરે ને કહા મેરુશૃંગ, કહાં કેશરી ને કહાં તે કુરંગ; કીહાં વિશ્વનાથ કહાં અન્ય દેવા, કરો એક ચિત્તે પ્રભુ પાસ સેવા. ૪ પૂજે દેવી પ્રભાવતી પ્રાણનાથ, સહુ જીવને જે કરે છે સનાથ; મહાતત્વ જાણી સદા જેહ ધ્યાવે, તેના દુઃખ દારિદ્ર દ્વરે પળાવે. ૫ પામી માનુષ્યને વૃથા કાં ગમે છે ? કુશલે કરી દેહને કાં દમ છે ? નહીં મુક્તિવાસ વિના વીતરાગ, ભજે ભગવંત તજે દ્રષ્ટિરાગ ૬ ઉદયરત્ન ભાખે સદા હેત આણી, દયા ભાવ કીજે પ્રભુ દાસ જાણી; આજ મારે તીડે મેહ વડ્યા, પ્રભુ પાસ સંખેશ્વર આપ તુક્યા. ૭
પ્રાતઃસ્મરણ લબ્ધિવંત ગૌતમગણધાર, બુદ્ધિએ અધિકા અભયકુમાર પ્રહ ઉઠીને કરી પ્રણમ, શિયળવંતના લીજે નામ. ૧ પહેલા નેમિ જિનેશ્વરરાય, બાળબ્રહ્મચારી લાગું પાય બીજા જંબુકુમાર મહાભાગ, રમણ આઠને કીધું ત્યાગ. ૨ ત્રીજા સ્થલિભદ્ર સાધુ સુજાણું, કેશ્યા પ્રતિબધી ગુણખાણ; ચોથા સુદર્શન શેઠ ગુણ વંત, જેણે કીધે ભવને અંત. ૩ પાંચમા વિજયશેઠ નરનાર, શિયળ પાળી ઉતર્યા ભવપાર;એ પાંચને વિનતિ કરે, ભવસાયર તે હેલા તરે. ૪ મંગલં ભગવાન વીર, મંગલ ગૌતમપ્રભુ મંગલ
લિભદ્રાઘા, જેને ધતુ મંગલ. ૫ સવરિષ્ઠ પ્રણાશાય, સવ- . મિણાર્થદાયિને, સર્વતષ્યિનિધાનાય, ગૌતમસ્વામિને નમઃ ૬
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૨ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : આરમે ખડ
નવકાર મંત્રના મહિમા.
સમરો મંત્ર ભલા નવકાર, એ છે ચૌદ પ્રવને સાર; એના મહિમાના નહિ પાર, એના અર્થ અનંત ઉદાર. સમરે—૧ સુખમાં સમરા દુઃખમાં સમા, સમરા દિવસ ને રાત, જીવતાં સમા મરતાં સમરા, સમરા સૌ સગાથ, સમરા-૨ જોગી સમરે ભાગી સમરે, સમરે રાજા ૨'ક, દેવા સમરે દાનવ સમરે, સમરે સૌ નિઃશક. સમરા——૩ અડસઠ અક્ષર એના જાણા, અડસઠ તીરથ સાર; આઠ સ પદાથી પરમાણુા, અસિદ્ધિ દાતાર. સ્મરા-૪ નવપદ એનાં નવનિધિ આપે, ભવેાભના દુ:ખ કાપે, વીર વચનથી હૃદયે થાપે, પરમાતમ પદ આપે. સમરા—૫ શ્રાવક કરણીતું પ્રભાતીયુ.
શ્રાવક તુ ઉઠે પ્રભાત, ચાર ઘડી લે પાછલી રાત; મનમાં સમ શ્રા નવકાર, જિમ પામે ભવસાયપાર. ૧ કવણુ દેત્ર કણ્ ગુરુ ધર્મ, કવષ્ણુ હુમારું છે કુલ ક; કત્રણ હુમારા છે વ્યવસાય, એવું ચિતવજે મનમાંય ૨ સામાયક લેજે મન શુદ્ધ, ધમ'ની હૈડે ધરજે બુઠ્ઠુ; ડિમચ્છુ કરે રણીતાણું, પાતક આલાએ આપણું. ૩ કાયા શકતે કરે પૃચ્ચખ્ખાણુ, સુધી પાલે જિનની આણુ; ભગુજે ગણજે સ્તવન સજ્ઝાય, જિષ્ણુહૂતિ નિસ્તારો થાય, ૪ ધરજે નિત્ય ઉદે નીમ, પાલે યા જીવતાં સીમ; હેરે જઇ જુહારે દેવ, દ્રવ્ય ભાવથી કરજે સેવ. ૫ પૂજા તા લાભ અપાર, પ્રભુજી મહેટા મુક્તિ દાતાર, જે ઉથાપે જિનવર દેવ, તેહને નવ દંડકની ટેવ. ૬ પેશાલે ગુરુવંદન જાય, સુઝે વખાણુ સદા ચિત્ત લાય; નિષ્ણુ સૂઝતા આહાર, સાધુતે દેજે સુવિચાર. સ્વામીવલ કરજે ઘણું, સગપણુ મેટ્ઠ' સામીતછું; દુઃખીયા હીડ્ડા
૧ રાત્રી. ૨ થી.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
સસ તથા છા
: ૩૩૪ :
3
દીનને દેખ, કરજે તાસ દયા વિશેષ. ૮ ધર અનુસારે દેજે દાન, મહેtટાર્સ મ કરે અભિમાન; ગુરુમુખ લેજે . આખડી, ધમ' ન મૂકીશ એક ઘડી. ૯ વારુ શુદ્ધ કરે વ્યાપાર, આછા અધિકાના પરિહાર; મ કરજે કેની હૂંડીકે શાખ, ફૂડા જનશું કથન મ ભાખ ૧૦ અનતકાય કહી અત્રીશ, અલક્ષ્ય આવીસે વિશ્વાવીશ; તે ભક્ષણુ કહા કીજે ક્રમે ?, કાચા કુણા કુળ મત જિમે, ૧૧ રાત્રિભોજનના બહુ દાષ, જાણીને કરજે સતાષ; સાજી સાબુ લાહુ તે ગળી, મધુ ધાવડી મત વેચે વલી. ૧૨ વલી મ કરાવે રગણુ પાસ, દૂષણુ ઘણાં કહ્યા છે તાસ; પાણી ગળ એ એ વાર, અગલ પીતા દોષ અપાર. ૧૩ જીવાણીના કરજે યત્ન, પાતક છ’ડી કરજે પુણ્ય; છાણા ધૃણુTM ચુલે જોય, વાવરજે જિમ પાપ ન હેાય. ૧૪ ધૃતનીઃ પરે વાવરજે નીર, અણુગલનીર મ ધેાઇશ ચીર; ખારે વ્રત સુધા પાલજે, અતિચાર સધળા ટાળજે. ૧૫ કથા પનરે ક્રર્માદાન, પાપતણી પરહરજે ખાણુ; માથે મલેજે અનરચંડ, મિથ્યા મેલ મ ભરજે પિંડ, ૧૬ સમકિત શુદ્ધ હૈયડે રાખજે, મેલ વિચારીને ભાખજે; પાંચ થિ મ કરા આરબ, પાળેા શિયળ તર્જા મન 'ભ. ૧૭ તેલ તક્ર ધૃત દૂધ ને દહીં, ઉધાડા મત મેલા સહી; ઉત્તમ ઠામે ખરચે વિત્ત, પરઉપકાર કરા શુભચત્ત. ૧૮ દિવસ રિમ કરજે ચવિહાર, ચારે આહારતણે પરિહાર; દિવસતા આલેયે પાપ, જિમ ભાંગે સધળા સતાપ. ૧૯ સધ્યાયે આવશ્યક સાચવે, જિનવર ચરણુ ભવભવે; ચારે શરણુ કરી દઢ હ્રાય, સાગારીo અણુસણુ લે સાય. ૨૦ કરે મનેાથ મન એહવા, તીરથ શત્રુ ંજયે જાવવા; સમેતશિખર આયુ ગિરનાર, ભેટીશ હું ધન્ય ધન્ય અવતાર. ૨૧ શ્રાવકની કરણી છે એહ, એહુથી થાએ ભવના છેહ; આઠે કમ` પડે પાતલા, પાપતા છૂટે આમળા. ૨૨ વારુ લહીયે અમર્૧૨ વિમાન, અનુક્રમે પામે શિવપુર ઠામ; કહે જિન હુ ઘણે સસનેહ, કરણી દુઃખ હરણી છે એહ. જેટ
૧ પ્રતિજ્ઞા. ૨ જૂહી. ૩ કુમળી. ૪ લાકડા. પ ઘીની પેઠે. ૬ વસ્ર. ૭ નાહકનું પાપ. ૮ છાશ. ૯ ધન. ૧૦ પ્રતિક્રમણુ, ૧૧ છૂટછાટવાલુ . ૧૨ સ્વ.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૩ શ્રી મહાવીર સ્વામીના પંચકલ્યાણકનું તથા સત્તાવીશ
ભવનું સ્તવન,
પંચલ્યાણકનું સ્તવન, (પ્રભુ ચિત ધરીને અવધારા મુજ વાત એ દેશી.) સરસ્વતી ભગવતી દીએ મતિ ચંગી, સરસ સુરંગી વાણુ, તુજ પસાય મયિ ચિત્ત ધરીને, જિન ગુગુ રહણની ખાણ, ગિરૂઆ ગુણ વીરજી, ગાઈશું ત્રિભુવન રાય, જશ નામે ઘર મંગળમાળા, તસ ધર બહુ સુખ થાય. ગિરૂઆ૦ ૧ એ આંકણી. જંબુદીપ ભરતક્ષેત્રમહિ, નયર માહણકુંડ ગ્રામ; ભદત વર વિપ્ર વસે તિહા, દેવાનંદા તસ પ્રિય નામ. ગિરૂઆ૦ ૨ સુર વિમાન વર પુત્તરથી, ચવિ પ્રભુ લીએ અવતાર; તવ તે માહણી રણ મળે, સુપન દેખે દશ ચાર. ગિરૂઆ૦
ધૂરે મયગલ મલપત દેખે, બીજે વૃષભ વિશાળ; ત્રીજે કેશરી ચેાથે લક્ષ્મી, પાંચમે કુસુમની માળ. ગિરૂઆ૦ ૪ ચંદ્ર, સુરજ, દેવજ, કળશ, પસર, દેખે દેવવિમાન, રયણાયરે રયણાયર રાજે, ચૌદમે અગ્નિ પ્રધાન. ગિરૂઆ૦ ૫ આનંદભર જાગી સા સુંદરી, કંતને કહે પરભાત, સુણુય વિપ્ર કહે તુમ સુત હશે, ત્રિભુવનમાંહે વિખ્યાત. ગિરૂઆ૦ ૬ અતિ
અભિમાન કીયો મરીચ ભરે, ભવિ જુઓ કમવિચાર, તાત વિપ્રવર તિહાં થયા કુંવર, વળી નીચ કુળે અવતાર. ગિરૂઆ૦ ૭ ઇણે અવસર
દ્રાસન ડોલે, નાણે કરી હરી જય, માહણી કૂખે જગગુરુ પેખી, નમી કહે અધટતું હેય. ગિરૂઆ૦ ૮ તતક્ષણ હરિણગમેલી તેડાવી, મોકલી તેણે ઠામ, માહણું ગર્ભ અને ત્રિશલાને, બિહુ બદલી સુર જાય.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
કયાણકનું સ્તવન
* ૩૩૫ :
ગિરૂઆ૦ ૯ વળી નિશિભર એ દેવાનંદ, દેખે એ સુયન અસાર, જાણે એ સુપન ત્રિશલા કર ચઢિયાં, જઈ કહે નિજ ભરતાર. ગિરૂઆ૦ ૧૦ કંત કહે તું દુઃખ હર સુંદરી, મુજ મન અચરિજ એહ; મરૂલમાંહે કલ્પદ્રુમ દીઠે, આજ સંશય ટળે તેહ. ગિરૂઆ૦ ૧૧.
ઢાળ ૨ જી. નયરી ક્ષત્રિયકુંડ નરપતિ સિહારથ ભલેએ, આણુ ન ખડે તસ તણું, જગ જસ પરિમલએ, તસ પટરાણી ત્રિશલા સતિ, કૂખે જગપતિએ. ૧ સુખસજજાએ દેવી પઢીયાં, ચૌદ સુપન લહેએ, જાગતી જિનગુણ સમરતિ, હરખતિ ગહગcએ. ૨ રાજહંસ ગતિ ચાલતી, પિયુ કને આવતીએ. પ્રહ ઉગમતે સુરકે, વિનવે નિજ પતિએ. ૩ વાત સુણ રાય રંજીઆ, પંડિત તેડીયાએ, તેણે શુભ સુપન વિચારવા, પુસ્તક છોડીયાએ. બેલે મધુરી વાણુ કે, ગુણનિધિસુત હસે એ, સુખ સંપતિ ઘરે વાધશે, સંકટ ભાંજશે એ. ૪ પંડિતને રાય તૂઠીયા, લચ્છી દીયે ઘણીએ, કહે એહ વાણું સફળ હે , અમને તુમતણીએ, નિજ પદ પંડિત સંચર્યા, રાય સુખે રહેએ, દેવી ઉદર ગર્ભ વાધ, શુભ દહલા લહે. ૫ માત ભક્તિ જિનપતિ કરે, ગર્ભ હાલે તહીએ, સાત માસ લેલી ગયા માય ચિંતા લહીએ, સૈયરને કહે સાંભળો, કોણે મારો ગર્ભ હો ? હું ભોળી જાણું નહીં, ફેકટ પ્રગટ કીઓએ. ૬ સખી કહે અરિહંત સમરતાં, દુઃખ દેહગ ટળે, તવ જિન જ્ઞાન યોજીઓ, ગર્ભથી સળભળેએ, માત પિતા પરિવારનું, દુઃખ નિવારીયું એ, સંયમ ન લેઉં માય તાય છતાં, જિન નિરધારિયું એ. ૭ અણદીઠે મોહ એવડે કિમ વિષ્ણુએ ખમેએ, નવ માસ વાડા ઉયરે દિન સાડા સાતમે, ચૈત્ર શુકલ દિન તેરસે, શ્રી જિનછ નમિયાએ, સિદ્ધારથ ભૂપતિ ભલા, ઓચ્છવ તવ કીયાએ. ૮
વસ્તુ
પુત્ર જનો પુત્ર જનમે, જગત શણગાર, સિદ્ધારથ નૃપ કુળતિલે, કુળ મંડણ કૂળ તણે દીવ, શ્રી જિનધર્મ પસાઉલે, ત્રિશલાદેવી
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૩૬ :.
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમે ખંડ સુત ચિરંજી. એમ આશિષ એ ભલી, આવી છપ્પન કુમારી, સુતિકર્મ કરે તે સહી, સેહે જિસી હરિની નાર. સેહે. ૧
ઢાળ ૩ જી.
( નમણી દેશી ). ચન્હ રે સિંહાસણ ઈંદ્ર, શાને નિરખતાએ, જાણે જનમ જિનેન્દ્ર, ઈદ્ર તવ હરખતા. ૧ આસનથીરે ઉઠેવ, ભક્તિએ થણેએ, વાગે સુઘોસા ઘંટ, સઘળે રણઝણેએ. ૨ ઈ% ભુવનપતિ વીસ, બંતર તણુએ, બત્રીસ રવિ શશિ દોય, દસ હરિ કલ્પનાએ. ૩ ચેસઠ ઈદ્ર આણંદ, પ્રણમી કહે, રત્નગર્ભા જિન માત, દુજી એસી નહીં. ૪ જન્મ મહેચવ દેવ, સવિહું આવિયાએ, માય દેઈ નિદ્રામંત્ર, સુત લેઈ મેર ગયા. ૫ કંચન મણિ ભંગાર, ગંધદકે ભરીયાએ, કમ સહેશે લઘુ વીર, હરિ સંશય ધરીયાએ. ૬ વહેસે નીર પ્રવાહ, કેમ તે નામિએ, ન કરે નમણુ સનાત્ર, જાણ્યું સ્વામીએ. ૭ ચરણ અંગુઠે મેરુ, ચાંપી નાચીએ એ, મુજ શિર પગ ભગવંત, એમ કહી રાચીએ. ૮ ઉલટયા સાયર સાત, સર જળહત્યાએ, પાતાળે નાગૅદ્ર, સઘળા સળવળ્યાએ. ૯ ગિરિવર તૂટે ટુંક, ગડગડી પડયાએ, તીન ભુવનના લેક, કિંચિત લડથડયા એ. ૧૦ અનંત બળ અરિહંત, સુરપતિએ કહ્યું કે, હું મૂરખ સહી મૂઢ, એટલું નવિ લહ્યુંએ. ૧૧ પ્રદક્ષિણા દેઈ ખામેવ, ઓચ્છવ કરીએ, નાચે સુર ગાવે ગીત, પુન્ય પતે ભરેએ. ૧૨ ઇણે સુખ સ્વર્ગની લીલ, તૃણુ સરખી ગણેએ, જિન મૂકી માયને પાસ, પદ ગયા આપણેએ. ૧૩ માય જાગી જુએ પુત્ર, સુરવરે પૂજીઓએ, કુંડળ દેય દેવદૂષ્ય, અમીય અંગૂઠે દીઓએ. ૧૪ જનમ મહેચછવ કરે રાય, દિયે વાધીઓએ, સજજન સંતોષી નામ, વદ્ધમાન થાપીઓએ. ૧૫
ઢાળ ૪ થી. (પ્રભુ વાધેએ સુતર સરિ–એ દેશી.) પ્રભુ કહપતરુ સમ વધે. ગુણમહિમા પાર ન લાધે, એ અદ્દભૂત
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક૯યાણકનું સ્તવન અનુપમ અકળ અંગે લક્ષણ વિદ્યા સંકળ. ૧ મુખ ચંદ્ર કમળ દલા નયણ, સાસ સુરભિસંધ મીઠા વયણ હેમવરણે પ્રભુ તનુ શોભાવે, અતિ નિર્મળ પિણે નવરાવે. ૨ તપ તેને સૂરજ હે, જોતાં સુરનરનાં મન મોહે પ્રભુ રમે રાજકુંવરશું વનમાં. માત તાતને આનંદ મનમાં. ૭ બળ અતુલ વૃષભગતિ વીર, સભામાં કહો જિન ધીર; એક સુર મૂઢ વાત ન માને, આ પરખવા વન રમવાને. ૪ અહિ થઈ વૃક્ષ આમલીયે રાખે, પ્રભુ હાથે ઝાલી દૂર નાંખે; વળી બાળક થઈ આવી રમીએ, હારી વીરને ખાંધે લઈ ગમીએ. ૫ માત તાત દુઃખ ધરી કહે મિત્રુ, કોઈ વમાનને લઈ ગયો શત્રુ; જાતે સુર વાળે ગગને મિથ્યાતિ, વીર પુષ્ટીએ હો પડ્યો ધરતિ. ૬ પાય નમી નામ દીધો મહાવીર જે ઇ કહ્યો તેવો ધીર; સુર વળીઓ પ્રભુ આવ્યા રગે, માત તાતને ઉલટ અગે. ૭
વસ્તુ રાય ઓચ્છવ રાય ઓરછવ કરે મનરંગ, લેખનશાળાએ સુત ઠે, વીર જ્ઞાન રાજા ન જાણે, તવ સૌધર્મઇદ્ર આવીયા, પૂછે ગ્રંથ સ્વામી વખાણે, વ્યાકરણ જેન તિહાં કી, આનંaો સુરરાય, વચન વદે પ્રભુ ભારતી, પંડ્યો વિસ્મય થાય.
હાળ ૫ મી. વનવય જ આવીયાએ, રાય કન્યા જશેઠા પરિણાવિયાએ વિવાહ મહેચછવ શુભ કીએ, સર્વે સુખ સંસારના વિલસીયાએ. ૧ અનુક્રમે હુઈ એક કુંવરીએ, ત્રીસ વરસ જિનરાજ લીલા કરીએ; માત પિતા સદગતિ ગયાંએ, પછે વીર વૈરાગે પૂરીયાએ. ૨ મયણરાય સેન છીએ, વીરે અથિર સંસાર મન ચિંતીએ; રાજ રમણ સિંહ પરિહરિયે, કહે કુટુંબને લેશું સંયમસિરિએ.
ઢાળ ૬ ઠ્ઠી.
રાગ ગેડી. પિતરીઓ સુપાસ રે, ભાઈ નંદિવલન, કહે વશ, એમન કીજીયે, ૨૨
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૭૮ ૧
આવશ્યક મુક્તાવલી ! તેરમો અંક ૧. આગે માત તાત વિછોહ રે, તું વળી વ્રત લીયે, ચાંદ ખાર ન દીજીયેએ. ૨. નીર વિના જિમ મ રે, વીર વિના તિમ, ટળવળતું એમ સહુ કહેએ. 8 કૃપાવંત ભગવંત રે, નેહ વિના વળી, વરસ બે ઝાઝેરી રહ્યા. ૪ ફાસુ લીએ અન્નપાન રે, પરધર નવિ જમે, ચિત્ત ચારિત્ર ભાવે રમેએ. ૫ ન કરે રાજની ચિંત રે, સુર લેકાંતિક, આવી કહે સંયમ સમેએ. ૬ બૂઝ બૂઝ ભગવત રે, છેડી વિષયસુખ, એ સંસાર વધારણએ. ૭
હાળ ૭ મી. (આવે આવે મને પુત્ર–એ દેશી) આલે આલે ત્રિશલાને કેઅર, રાજા સિદ્ધારને નંદન, દાન સંવત્સરીએ, એક કેડી આઠ લાખ દિન પ્રત્યે એ કનક, યણ પામેતી તે, મુઠી ભરી ભરીએ. આલે આલે. ૧ ધણ કણ ગજ રથ ઘેડલા રે, ગામ નગર પૂર દેશ તે, મનવંછિત વળીએ, નિર્ધનને ધનવંત કીઆએ, તસ ઘર ન ઓળખે નારી તે સમ કરે વળવળીએ. આલે આલે૨ દુઃખ દારિદ્ર ટાળ્યા જગતણુએ, મેશ પારે વરસીદાન તે, પૃથ્વી અણુ કરીએ, કરીએ બહુ નરનારી એછવ જુએ, સૂર નર કરે મંડાણ તે, જિન દીક્ષા વરીએ. આલે આલે. ૩ વિહારકરમ જગગુરુ કીઓએ, કેડે આવ્યો માહણ મિત્ર તે, નારીએ સંતાપિઓ, જિન યાચક હું વિસરએ, પ્રભુ પધથકી દેવદૂષ્ય તે, પખંડ કરી દિઓએ. આલે આલે. ૪
ઢાળ ૮ મી.
(રાગ સામેરી.) (છઠ્ઠી ભાવના મન રે–એ દેશી.) જસ ઘર હે પ્રભુ પારણું, સુર તિહાં કંચન વરસે અતિ ઘાણ, આંગણું દીપે તેજે તેહ તણુંએ, દેવદુંદુભી વાજેએ, તેણે નાદે અંબર ગાજેએ, છાજે એ ત્રિભુવનમાંહે સહામણુંએ. ૧ (ગુટક) સેહામણું પ્રભુ તપ તપે, બહુ દેશવિદેશે વિચરતા, ભવિજીવને ઉપદેશ દેતા, સાતે ઈતિ શમાવતા, ષટું માસ વન કાઉસ્સગ રહી, જિન કઠીન કમ દહે
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલ્યાણનું સ્તવન
• ટટ :
સહી, ગાવાળ ગૌ ભળાવી ગયા, વીર મુખ ખેલે નહીં. ૨ (ધ્રુવ`લી ) ગારૂ વિ દહ દિસે ગયા, તેણે આવી કહ્યું મુનિ કિહાં ગયા, ઋષિરાયા ઉપર મૂરખ કાપીયાંએ, ચરણુ ઉપર રાંધી ખીર, તેણે ઉપસર્ગે ન ચઢ્યા ધીર, મહાવીર શ્રવણે ખીલા ઢાકીયા રે. ૩ ( ત્રુટક ) ટાકીયા ખીલા દુઃખે પીયા । ન લહે તેમ કરી ગયા, જિનરાજને મન શત્રુ મિત્ર સરખા, મેરુપરે ધ્યાને રહ્યા. ઉનડી વરસે મેઘ ખારે વીજળી મુકે લણી, એક ચરણુ ઉપર ડાલ ઊગ્યા, ઇમ સહે ત્રિભુવન ધણી. ૪ ( પુલી ) એક દિન ધ્યાન પૂરું' કરી, પ્રભુ નયરિયે પહેાતા ગોચરી, તિહાં વૈદ શ્રવણે ખીલા જાણીયાએ, પારણુ કરી કાઉસગે રહ્યાં, તિહાં વૈદે સંચ ભેલા ક્રીયા, બાંધીયા વૃક્ષે દાય ખીલા તાણીએ. ૫ ( ત્રુટક ) તાણી કાઢ્યા દાય ખીલા, વીર વેદના થાય લણી, આક્રંદ કરતાં ગિરિ થયા, શત ખંડ જીઆ ગતિ ક્રમ"તણી, ખાંધે રે જીવડા કમ* હસતાં, રાવતાં છૂટે નહી, ધન્ય ધન્ય મુનિવર રહે સમચિત્ત, કમ એમ ત્રુઢે સહી. ૬
ઢાળ ૯ મી.
જુઓ જુઓ કરમે શું કીધું રે, અન્ન વર્ષ ઋષભે ન લીધું રે; ક્રમ વશ મ કરા કાઇ ખેદ રે, મલ્લિનાચ પામ્યા ઔવેદ ૨. ૧ મે ચક્રી પ્રહ્લદત્ત નડીયા રે, સુન્નુમ નરકમાંઢ પડી રે; ભરત બાહુબળથ્રુ લમો રે, ચક્રી હાર્યા રાય જસ ચડીયા રે. ૨ સનતકુમારે સવા રાગ હૈ, નળદમયંતી વિયેાગ ૨; વાસુદેવ જરાકુમાર માર્યાં ૨, બળદેવ મેહનીયે ધાર્યાં ૨.૩ ભાઇ સબ મસ્તકે વહીયા હૈં, પ્રતિમાય સુરસુખ લહીએ રે, શ્રેણિક નરકે એ પહેાતે હૈ, વન ગયા દશરચ પુત્ર રૂ. ૪ સત્યવત હરિચંદ્ર ધીર રે, હુંબ ઘેર શિર વહ્યું નીર રે; કુબેરદત્તાને કુયાગ રે, અહિન વળી માતાશ્` ભોગ રૂ. ૫ પરહશે ચંદનબાળા રે, ચઢિયા સુભદ્રાને આળ રે; મયક્ષુરેઢા મૃગાંકલેખા રે, દુઃખ લાગવીયા તે અનેકા રે. ૬ કરમે ચદ્ર લક્રિયા રૅ, રાય રક કાર્ય ન મૂકયા રે; ઇંદ્ર અહલ્યાણુ લુયેા હૈ, રૈનાદે વીમાડું કીધા રે. ૭ ઇશ્વર નારીએ નચાવ્યેા રે, બ્રહ્મા ખાનથી ચુકા રે; અન્ન આઇ કર્મ પ્રધાન રે, જીયા જીત્યા શ્રી વર્ધમાન રૂ. ૮
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમા ખંડ
ઢાળ ૧૦ મી.
વિ
ઇમ કર્યું હુણ્યા ધીર પુરુષ મહાવીર બાર વર્ષ તપ્યા તપ, તે સઘળા વિષ્ણુ નિર શાલી વૃક્ષતળે રે, પ્રભુ પામ્યા કેવળજ્ઞાન, સમવસરણ રચે સુર દેશના દે શિન ભાણુ. ૧ અપાપા નયરી, યજ્ઞ કરે વિપ્ર જેહવી મુઝવી ક્રિખ્યા વીરને વરૃ તેહ, ગૌતમઋષિ આદે, ચારસે ચાર હજાર, સહસ્ર ચૌદ મુનિવર, ગણુર જાણુ ઇગ્યાર, ૨ ચંદનબાળા મુખ સાધવી સહસ્ર છત્રીશ, દોઢ લાખ સહસ નવ, શ્રાવક દે આશીષ, ત્રણ લાખ આવિકા અધકી સહસ, અઢાર સંધ ચતુવિધી સ્થાપિયા, ધન ધન જિન પરિવાર. ૩ પ્રભુ અશાકતરુ તળે, ત્રિગડે કરેઅ વખાણુ, સુણે બારે ૫દા, ચેાજન વાણી પ્રમાણુ, ત્રણુ છત્ર સીહે શિર, ચામર ઢાળે ઈંદ્ર, નાટક મદ્દ ખત્રીશ ચેત્રીસ અતિશય જિષ્ણુદેં. ૪ પુલપગર ભરે સુર, વા૨ે દુંદુભી નાદ, નમે સકળ સુરાસુર, છાંડી સતિ પરમાદ, ચિહુ' રૂપે સાહે, ધમ પ્રકાશે ચાર, ચાવીસમેજિનવર, આપે ભવને પાર. ૫ પ્રભુ વરસ ખડેાંતેર, પાળી: નિર્માંળ આય, ત્રિભુવન ઉપમારી, તરણતારણ જિનરાય, કાતિક માસ દિન, દિવાળી નિરવા, પ્રભુ મુગતે પહેાંત્યા, પામે નિત્ય કયાણુ,
: ૩૪૦ :
કળા.
ક્રમ વીર જિનવર સયલ સુખકર, નામે નવનિધિ સંપજે, ઘર ઋદ્ધિ વૃદ્ધિ સિદ્ધિ પામે, એમના જે નર ભજે. તપગચ્છ ઠાકુર ગુણુ વૈરાગર, હીરવિજયસુરીશ્વરા, હંસરાજ દે. મન ાનદે, કહે ધન્ય મુજ એ, ગુણૂા. ૧
સત્તાવીશ ભવનું સ્તવન.
શ્રી. શુવિજય સુરુ નમી, નમી પદ્માવતી માય; ભવ સત્તાવીશ વરવુ, સુતાં સમષ્ઠિત થાય. ૧ સમકિત પામે જીવને, ભવ ગતીએ
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્તાવીશ લવનું સ્તવન
૧ ૩૪૧ ગણાય; જે વળી સંસારે ભમે, તે પણ મુગતે જાય. ૨ વીર જિનેશ્વર સાહીબ, ભમીયો કાળ અનંત; પણ સમકિત પામ્યા પછી, અંતે થયા અરિહંત. ૩
ઢાળ ૧ લી. (કપુર હેય અતિ ઉજળા રે–એ દેશી.) પહેલે ભવે એક ગામને રે, રાય નામે નયસાર; કાઈ લેવા અટવી ગયો રે, ભેજન વેળા થાય છે, પ્રાણું ધરીયે સમકિત રંગ,જિમ પામી સુખ અભંગ છે. પ્રાણી- ૧ (એ આંકણી) મન ચિંતે મહિમાનીલે રે, આવે તપસી કાય; દાન દઈ ભજન કરે છે, તે વંછિત ફળ હાય રે. પ્રાણી- ૨ મારગ દેખી મુનિવરે રે, વદે દેઈ ઉપયોગ; પૂછે કેમ ભટકે ઈહાં રે, મુનિ કહે સાથે વિજેગ રે. પ્રાણી છે હર્ષલરે તેડી ગ ૨, પડિલાવ્યા મુનિરાજ; ભોજન કરી કહે ચાલીયે રે, સાથ ભેળા કરું આજ રે પ્રાણ. ૪ પગવટીએ ભેળા કર્યા રે, કહે મુનિ દ્રવ્ય એ માર્ગ; સંસારે ભૂલા ભમો રે, ભાવ માર્ગ અપવર્ગ છે. પ્રાણ- ૫ દેવ ગુરુ ઓળખાવીયા રે, દીધે વિધિ નવકાર; પશ્ચિમ મહાવિદેહમાં રે, પામ્યા સમકિત સાર રે. પ્રાણ- ૬ શુભ ધ્યાને મરી સુર હુઓ રે, પહેલા સ્વર્ગ મઝાર; પલ્યોપમ આયુ ચવી રે, ભરત ઘરે અવતાર રે પ્રાણ. ૭ નામે મરીચી યૌવને રે, સંયમ લીએ પ્રભુ પાસ; દુષ્કર ચરણ લહી થયો રે, ત્રિદંડીક શુભ વાસ છે. પ્રાણી ૮
ઢાળ ૨ જી.
(વિવાહલાની દેશી.) ન વેશ રચે તે વેળા, વિચરે આદેશ્વર ભેળા; જળ છેડે સ્નાન વિશેષે, પગે પાવડી ભગવે વેશે. ૧ ધરે ત્રિદંડ લાકડી મહટી, શિર મુંડણ ને ધરે ચોટી; વળી છત્ર વિલેપન અંગે, થુલથી વ્રત ધરત રંગે. ૨ સેનાની જનેઇ રાખે, સહુને મુનિ મારગ ભાખે; સમોસરણે પૂછે
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૪ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમે ખંડ નરેશ, કેઈ આગે હશે જિનેશ. ૩ જિન જપે ભરતને તામ, તુજ પુત્ર મરીચી નામ; વીર નામે થશે જિન છેલા, આ ભરતે વાસુદેવ પહેલા. ૪ ચક્રવર્તી વિદેહે થાશે, સુણી આવ્યા ભરત ઉલ્લાસે; મરિચીને પ્રદક્ષિણા દેતા, નમી વંદીને એમ કહેતા. ૫ તમે પુન્યાઇવંત ગવાશે, હરિ ચક્રી ચરમ જિન થાશે; નવિ વંદુ વિદડીક વેશ, નમું ભકિતયે વીર જિનેશ. ૬ એમ સ્તવના કરી ઘેર જાવે, મરિચી મન હર્ષ ન માવે; મહારે ત્રણ પદવીની છાપ, દાદા જિન ચકી બાપ. ૭ અમે વાસુદેવ ધુર થઈશું, કુળ ઉત્તમ મહા કહીશું; નાચે કુળમદશું ભરાણો, નીચ ગોત્ર તિહાં બંધાણો. ૮ એક દિન તનુ વેગે વ્યાપે, કઈ સાધુ પાણું ન આપે ત્યારે વછે ચેલો એક, તવ મળીયે કપિલ અવિવેક. ૯ દેશના સુણી દીક્ષા વાસે, કહે મરિચી લીયે મુનિ પાસે, રાજપુત્ર કહે તુમ પાસે, લેશું અમે દીક્ષા ઉલ્લાસે. ૧૦ તુમ દરશને ધરમને વેમ, સુણી ચિંતે મરિચી એમ; મુજ ચગ્ય મળે એ ચેલે, મૂળ કડવે કડો વેલે. ૧૧ મરિચી કહે ઉભયમાં, લીએ દીક્ષા લેવન વયમાં; એણે વચને વધ્યો સંસાર, એ ત્રીજો કહ્યો અવતાર. ૧૨ લાખ ચોરાશી પૂરવ આય, પાળી પાંચમે સ્વર્ગ સધાય; દસ સાગર જીવિત ત્યાંહી, શુભવીર સદા સુખમાંહી. ૧૩
ઢાળ ૩ જી.
(પાઈની દેશી.) પાંચમે ભવ કલાગ સન્નિવેશ, કૌશિક નામે બ્રાહ્મણ વેશ; એંશી લાખ પૂરવ અનુસારી, ત્રિદંડીયાને વેશે મરી. ૧ કાળ બહુ ભૂમિ, સંસાર, શુણપુરી છઠ્ઠો અવતાર; બહેતર લાખ પૂરવને આય, વિક ત્રિદંડીક વેશ ધરાય; સૌધર્મ મધ્ય સ્થિતિ થયે, આઠમે ચિત્ય સન્નિવેશે ગયાઃ અમિદ્યોત કિજ ત્રિદંડી, પૂર્વ આયુ લખ સાઠે મૂઓ. ૩ મધ્ય સ્થિતિએ સુર સ્વર્ગ વિમાન, દશમે મંદિરપુર જિ ઠાણઃ લાખ છપન્ન પૂરવાપુરી, અગ્નિભૂતિ ત્રિદંડિક મરી. ૪ ત્રીજે સ્વર્ગે મધ્યાયુ ધરી, બારમે ભાવે તાંબીપૂરી, પુરવ લાખ ચુમાળીશ આય. ભારદ્વાજ ત્રિદંડિક
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્તાવીશ ભવનું સ્તવન
[: ૩૪૩ થાય. ૫ તેરમે ચેાથે સ્વર્ગ રમી, કાળ ઘણો સંસારે ભમી; ચૌદમે ભવ રાજગૃહી જાય, ચોત્રીસ લાખ પૂરવને આય ૬ થાવર વિપ્ર ત્રીદંડી થ, પાંચમે સ્વર્ગ મરીને ગ; સેલમે ભવ કોડ વરસ સમાય, રાજકુમાર વિશ્વભૂતિ થાય. ૭ સંભૂતિમુનિ પાસે અણગાર, દુષ્કર તપ કરી વરસ હજાર; માસખમણું પારણું ઘેરી દયા, મથુરામાં ગોચરીએ ગયા. ૮ ગાય હણ્યા મુનિ પડ્યા ધસ્યા, વૈશાખનંદી પિતરીયા હસ્યા; ગોઇંગે મુનિ ગવે કરી, ગગન ઉછાળી ધરતી ધરી. ૯ તપ ગર્વથી હેજે બળ ધણી, કરી નીયાણું મુનિ અણુસણી; સત્તરમે મહાશુદે સુરા, શ્રી શુભવીર સત્તર સાગરા. ૧૦
ઢાળ ૪ થી (નદી યમુનાને તીર ઊડે દય પંખીયા-એ દેશી) અઢારમે ભાવે સાત, સુપન સુચિત સતી; પિતનપુરીએ પ્રજાપતિ, રાણી મૃગાવતી; તાસ સુર નામે ત્રિપુષ્ટ, વાસુદેવ નૃપના, પાપ ઘણું કરી, સાતમી નરકે ઉપના. ૧ વીશમે ભવ થઈ સિંહ, ચેથી નરકે ગયા; તિહાંથી ચવી સંસારે, ભવ બહુળા થયા; બાવીશમે નરભવ લહી, પુણ્યદશા વસીયા, વીશમે રાજ્યપાની, મૂકાએ સંચરીયા. ૨ રાય ધન્ય જય ધારણી, રાણીએ જનમિયા, લાખ ચોરાસી પુરવ આયુ છવિયા; પ્રિયમિત્ર નામે ચક્રવર્તી દીક્ષા લહી; કડી વરસ ચારિત્રદશા પાળી સહી. ૩ મહાશુદે થઈ દેવ, ઈણે ભારતે ચવિ; છત્રિકા નગરીયે, જિતશત્રુ રાજવી. ભદ્રા માય લખ પચવીશ, વરસ સ્થિતિ ધરી; નંદન નામે પુરે, દીક્ષા આચરી. ૪ અગીયાર લાખ ને એંશી, હજાર છસે વળી ઉપર પીસ્તાલીશ, અધિક પણ દિન ૩ળી, વીશસ્થાનક માસમણે માસખમણ, જાવજીવ સાધતાં; તીર્થકર નામકર્મ, તિહાં નિકાચતાં. ૫ લાખ વરસ દીક્ષા પર્યાય તે પાળતા; છવ્વીસમે ભવ પ્રાણુતકપે દેવતા; સાગર વીશનું જીવિત સુખભર ભેગ, શુભવીર જિનેશ્વર ભવ સુણો હવે. ૬
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૩૪૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેર ખંડ
ઢાળી ૫ મી. (ગજરા મારૂજી ચાલ્યા ચાકરી રે–એ દેશી) નયર માહથકંડમાં વસે રે, મહાદ્ધિ ઋષભદત્ત નામ દેવાનંદાદિજ શ્રાવિકા રે, પેટ લીધે પ્રભુ વિસરામ રે, પેટ લીધે પ્રભુ વિસરામ. ૧ ખ્યાશી દિવસને અંતરે રે, સુર હરિણીગમેથી આય; સિદ્ધારથ રાજા ઘરેરે, ત્રિશલા કૂબે છટકાય છે. ત્રિશલા ૨ નવ માસાંત રે, જનમિયા રે, દેવ દેવીયે એચછવ કીધ; પરણું યશોદા યૌવને રે, નામે મહાવીર પ્રસિદ્ધ છે. નમે છે સંસાર લીલા ભોગવી રે, ત્રીશ વર્ષે દીક્ષા લીધ; બાર વરસે હુઆ કેવળી રે, શિવવહુનું તિલક શીર દીધરે. શિવ૦ ૪ સંધ ચતુર્વિધ થાપી રે, દેવાનંદા ઋષભદત પ્યારે; સંયમ દેઈ શિવ મોકલ્યા રે, ભગવતીસૂત્રે અધિકાર છે. ભગવતિ૫ ચેત્રીશ અતિશય ભતા રે, સાથે ચઉદ સહસ અણગાર; છત્રીશ સહસ તે સાધવી રે, બીજે દેવ દેવી પરિવાર ૨. બીજે ૬ ત્રીશ વરસ પ્રભુ કેવળી રે, ગામ નગર તે પાવન કીધ; બહેતર વસનું આઉખું રે, દીવાળીએ શિવપદ લીધરે. દીવાળી. ૭ અગુરુલઘુ અવગાહને રે, કીધો સાદી અનંત નિવાસ; મેહરાય મલ્લ મુળગું રે, તન મન સુખને હેય નાશ ૨. તન૮ તુમ સુખ એક પ્રદેશનું રે, નવિ ભાવે લોકાકાશ; તે અમને સુખી કરો રે, અમે ધરીયે તમારી આશ રે. અમે ૯ અખય ખજાને નાથને રે, મેં દીઠા ગુઉપદેશ; લાલચ લાગી સાહેબા રે, નવિ ભજીયે કુમતિ લેશ રે. નવિ૦ ૧૦ મહટાને જે આશરો રે, તેથી પામીયે લીલ વિલાસ; દિવ્ય ભાવ શત્રુ હણી રે, શુભવીર સદા સુખવાસ રે. શુભ૦ ૧૧
કળશ ઓગણીશ એકે, વરસ છેકે, પૂર્ણિમા શ્રવણુંવરે; મેં થા લાયક, વિશ્વનાયક, વહેમાન જિનેશ્વર; સંવેગ રંગ તરંગ ઝીલે, જસવિજય સમતા ધરા, શુભવિજય પંડિત ચરણ સેવક, વીરવિજયે જયકરે. ૧૨
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીર ભગવાનનું હાલરડું
: ૩૪૫ : શ્રી વીરભગવાનનું હાલરડું (પારણું) માતા ત્રિશલા ઝુલાવે પુત્ર પારણે, ગાવે હાલ હાલે હાલરૂવાના ગીત; સોના રૂપા ને વળી રને જડિયું પારણું, રેશમ દેરી ઘૂઘરી વાગે ઘુંમા છુમ રીત; હાલે હાલે હાલે હાલે મારા નંદને. ૧ જિન પાસ પ્રભુથી વરસ અઢીસે અંતરે, હશે એવીમા તીર્થ કર જિન પરિણામ; કેશીસ્વામી મુખથી એવી વાણી સાંભળી, સાચી સાચી હુઈ તે મારે અમૃતવાણુ. હા, ૨ ચૌદ સ્વને હવે ચકો કે જિનરાજ, વીત્યા બારે ચક્રો, નહિ હવે ચક્રીરાજ; જિનછ પ્રભુના શ્રી કેશી ગણધાર, તેને વચને જાણ્યા ચોવીશમા જિનરજિ; મારી કૂખે આવ્યા ત્રણ ભુવન શિરતાજ, મારી કુખે આવ્યા સંધ તીરથની લાજ, હું તો પુણ્ય પતેતી ઇદ્રાણુ થઈ આજ. હા૩ મુજને દેહલે ઉપજચો બેસું ગજ અંબાડીએ, સિંહાસન પર બેસું ચામર છત્ર ધરાય; એ સહુ લક્ષણ મુજને નંદન તારા તેજના, તે દિન સંભારું ને આનંદ અંગ ન માય. હા. ૪ કરતલ પગતલ લક્ષણ એક હજાર ને આઠ છે, તેથી નિશ્ચય જાણ્યા જિનવર શ્રી જગદીશ; નંદન જમણી જ છે લંછન સિંહ બિરાજતો, મેં તે પહેલે સુપને દીઠે વસવાવીસ. હા. ૫ નંદન નવલા બંધવ નંદીવર્ધનના તમે, નંદન ભેજઈના દીયર છે સુકુમાળ; હસશે ભેજાઈઓ કહી દીયર મારા લાડકા, હસશે રમશે ને વળી ઘૂંટી ખણશે ગાલ; હસશે રમશે ને વળી હુસા દેશે ગાલ. હા ૬ નંદન નવલા ચેડા રાણાના ભાણેજ છે, નંદન નવલા પાંચસે મામીના ભાણેજ છો; નંદન મામલીયાના ભાણેજા સુકુમાર, હસશે હાથ ઉછાળી કહીને નાના ભાણજા, આંખો આંજીને વળી ટપકું કરશે ગાલ. હા, ૭ નંદન મામા મામી લાવશે ટોપી આંગલા, રતને જડીયાં ઝાલર મોતી કસબી કાર; નીલા પીલા ને વળી રાતા સર્વે જાતિના, પહેરાવશે મામી મારા નંદ કિશોર. હા. ૮ નંદન મામા મામી સુખલડી સહુ લાવશે, નંદન ગજવે ભરશે લાડુ મેતીચૂર; નંદન મુખડા જોઈને લેશે મામી ભામણું, નંદન મામી કહેશે
સુખ ભરપૂર. હા. ૯ નંદન નવલી ચેડા મામાની સાતે સની,
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમે ખંડ મારી ભત્રીજી ને બેન તમારી નંદ; તે પણ ગુંજે ભરવા લાખણુસાઈ લાવશે, તેમને જોઈ જોઈ હશે અધિકે પસ્માનંદ હા૧૦ રમવા કાજે લાવશે લાખ ટકાને ઘુઘરા, વળી સુડા એના પિપટ ને ગજરાજ; સારસ હંસ કેમલ તીતર ને વળી મરજી, મામી લાવશે રમવા નંદ તમારે કાજ હા૦ ૧૧ છપન કુમરી અમરી જલ કળશે નવરાવીયા, નંદન તમને અમને કેલી ઘરની માંહી; કૂલની વૃષ્ટિ કીધી જન એકને માંડલે, બહુ ચિરંજીવ આશિષ દીધી તુમને ત્યાંહી. હા. ૧૨ તમને મેરુગિરિ પર સુરપતિએ નવરાવીયા, નીરખી નીરખી હરખી સુકૃત લાભ કમાય; મુખડા ઉપર વારૂ કાટિ કોટિ ચંદ્રમા, વળી તન પર વારૂ ગ્રહગણને સમુદાય. હા૧૩ નંદન નવલા ભણવા નિશાળે પણ મૂકશું, ગજ પર અંબાડી બેસાડી માટે સાજ; પસલી ભરણું શ્રીફળ ફોફળ નાગરવેલશું. સુખલડી લેશું નિશાળીયાને કાજ. હા, ૧૪ નંદન નવલા મોટા થાશે પરણાવશું, વહુવર સરખી જોડી લાવશું રાજકુમાર, સરખા વેવાઈ વેવાણુને પધરાવશું, વર વહુ પિંખી લેશું જોઈ જોઇને દેદાર. હા ૧૫ પીઅર સાસરા માહરા, બેહુ ૫ખ નંદન ઉજળા, મારી કૂખે આવ્યા તાત નેતા નંદ; મારે આંગણે વઠા અમૃત દૂધે મેહલા, મારે આંગણે ફલીયા સુરત સુખના કંદ. હા. ૧૬ ઇણું પેરે ગાયું માતા ત્રિશલાસુતનું પારણું, જે કઈ ગાશે લેશે પુત્રતણું સામ્રાજ; બીલીમોરા નગરે વર્ણવ્યું વીરનું હાલ, જય જય મંગલ હેજે. દિપવિજય કવિરાજ. હા૦ ૧૭
૧ પ્રભુજીને પંખવાનાં પુખણ ઉઠ ઉઠ તું વેવણ ઉવ તજી, વર આ તરણ સાજ સજી, સવાલાખ નગારાંની ઘુસ પડી, પંખવાની જાય છે એ ઘડી. ૧ કોઈ જાણ કરે પિછાણ કરે, તમે પગલું આવી બહાર ધરે, અમને ઊભાં ઘણી વાર થઈ, વેવણને ખબર કરે કેઈ જઈ. ૨
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંખણ
: ૩૪૭ : વેવણ લેજે તું લાવો ઘણે, તારે બારણે અવસર વિવાહતણે, તું પૈઠી છે ઘરને ખૂણે, કંચન મણી માણેક થાળ લહે. ૩ આ અવસર તુ કેમ થઈ ઘાંથી? તુજ આંગણ ત્રિભુવનપતિ ક્યાંથી ? દેવને દર્શન દુર્લભ જેહનું, સેજે મળવું થાય છે તેહનું. ૪ સહુ ઈદ્ર કરે તેની સેવા, એનું દર્શન જેમ મીઠા મેવા, ઉઠ ઉઠ તું વહેલી આવ વહેલી, આ કામમાં હમણું જઈને ભેળી. ૫ ઈને ભંડાર ઘણો જ ભર્યો, મણી કંચન કરીને જે ઠો , વલી જઈએ તે માંગી લેજે, તેણે જોઈએ તે સહુને દેજે. ૬ વેવાઇથી હામ રખે ખેતી, આડુંઅવળું તું શું કરે જોતી ? ઈદાણીએ ભીડ કરી તારી, તેણે વાત બની આવી ભારી. ૭ તે તો જાણતાં દીકરી દીધી હતી, શેભા રહેશે રે ઈક્રાણુ વતી, તારે મંદિર આવ્યો ત્રિજગધણું, ઉઠ ઉઠ તું વહેલી થઈ છે ઘણું. ૮ તવ સાંભળી કહે માસી સાસુ, એમ બેટી થાઓ છો શું ફાસુ, વિવેકનાં કારણું છે વહેલાં, પારકે ઘેર દીસો છે પહેલાં. ૯ એમ મેટો બોલ ન બોલે બહુ, પડે કારજ જાણે ત્યારે સહુ, ઘર ઘરની વાત છે સહેલી, માથે પડી વહેલી દેહલી. ૧૦ શીતણું વિધિ મે વરણું, હવે આવે પરસન છતની ધરણું, દ્વાણું સમ શણગાર ધરી, મણ મુક્તાફળનો થાળ ભરી. ૧૧ ગજરાજની પેરે ચાલ ચાલતી, શ્રીફળ સહુને અલાવતી, દ્રાણીઓ મંગળ ગાવતી, એમ સુર સુપ્રભુ પદ્માવતી. ૧૨
જીરે ઈંદ્રાણી પૂછે વેવાણુને રે, જીરે શી કરી કરણી તમે તેહ, પ્રભુને કેમ મુખીએ રે, છરે પહેલું તે ખુસરું આદરું રે,
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૪૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમો અંક જીરે બુસસે ગાડલે હેય, ખુસરે કેમ પુખીએ રે, છરે ઝુસરે ધાન ઘણું નીપજે રે, જીરે મંગળ રૂપી તે હોય,
ઝુસરે પ્રભુ પંખીએ રે. ૧૩ જીરે બીજું તે મુસળું આદરું ૨, જીરે મુસળું ઉખળે હેય, મુસળે કેમ પુખીએ ૨, જીરે મુશળે તદુલ નીપજે રે, છેર મંગળ રૂપ તે હેય, મુસળે પ્રભુ પંખીએ રે. ૧૪ જીરે ત્રીજે તે ર આદરે રે, રે રવૈયેથી ઘત ઘણું નીપજે રે, છરે મંગળ રૂપી તે હેય, રવયે પ્રભુ પંખીએ રે. ૧૫ જીરે થે ત્રાક તે આદર્યો રે, છરે ત્રાક તે રંટીએ હોય. વાકે કેમ પંખીએ રે, છરે ત્રાકથી સુતર નીપજે રે, જીરે મંગળરૂપી તે હેય, ગાકે પ્રભુ પંખીએ રે. ૧૬ જીરે પાંચમે સરાઈઓ આદર્યો છે, જે સરાઈઓ તે હુંડીને હેય, સરાઈઓ કેમ પંખીએ રે, રે સરાઈઆથી વસ્તુ સવે નીપજે રે, જીરે મંગળ રૂપી તે હેય, સરાઈએ પ્રભુ પંખીએ . ૧૭ જીરે ઈડી પિંડી શિવજીને હોય, ઈડીએ કેમ ખુંખીએ રે જીરે ઈડી પિંડી ક્ષેત્રની રક્ષા કરે રે, જીરે મંગળરૂપી તે હોય,
ઇડી પિંડીથી પ્રભુ પંખીયારે. ૧૮ જીરે પાંચ એ મંગળ પરવરાએ, જીરે આદરે એ સઘળા લેક, પ્રભુને અમે પુખીઆરે, છરે તે કારણ અમે સવી કર્યો રે, જીરે શું જાણે દેવતા લેક, પ્રભુને અમે પંખીઆ ૨. ૧૯ છરે સાંભળી ઈદ્ર નૃપ હરખીઆરે, જીરે હરખે તે સકલ પરિવાર, પ્રભુને અમે પંખી રે, રે ભૂષણ તંબોળ છાંટણાં રે, જીરે વહુને ભૂષણ દીએ સાર, પ્રભુને અમે પંખી રે. ૨૦ જીરે ઘાટડી કઠે આરોપીને રે, જીરે ખામીઓ પ્રભુને ઉત્સાહ, પ્રભુને અમે પંખી રે, રે માત્રિકા ગેત્રિકા થાપીએ રે, જીરે લાવી આ રંગભર તેહ, પ્રભુને અમે પંખીઆ રે. ૨૧
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
શંખણા
જીરે ઈંદ્ર પૂછે રે
જીરે અમે તેહમાં
કરણી તમે એહ, ક્રમ ાંખીઆએ ?
૨ પુણા. વેવાણુને રે, જીરે શી કરી વરને સમજ્યા નહીએ, કારણ દાખવા તેહ, વર્ન ક્રમ પેખીઆએ ? પેલુ તે ધાંસ' આધ્યુ. એ, ધાંસરું ગાડલે ઢાય, વરને ક્રમ ાંખીઆએ ? સંસાર ધાંસરૂ નાખીયુ એ, સંસારથી પાર્ પામે સાય, પૈસિરે એમ પાંખીઆએ. ૨ મુસળુ ખાંડણીયે ઢાય, વરને ક્રમ પાંખીઆએ ? ગુણ ક્રાય નેય, વરને એમ પાંખીઆએ. રે, રવૈયા
કરે ઈંદ્ર પૂછે રે વેવાણને ૨,
મુસળે તંદુલ કાઢીએએ, સસારથી
শুধু ઇંદ્ર પૂછે ૨ નેત્રાયુને
રવયાએ માખણુ નિપજે એ,
ગાળીએ હાય, વને કેમ પાંખીએ ? સસારથી જ્ઞાન રસ જોય, વઇએ એમ પાંખીએ. ૪ ર્ટીએ : હાય,
रे મુદ્ર પૂછે રે વેવ ને ?, ત્રાક તે
在
ત્રાકે કેમ પાંખીઆએ ?
ત્રાઅે સુતર નિપજે એ,
3
સસારથી
: ૩૪૯ :
૧ આ પોંખણા પણ ખેલાય છે,
ર
જીરે ઈંદ્ર પૂછે રે વેવાણુને ૨, સળીયા તા ડુંડાને હાય, સળીયે ક્રમ પોંખીઆએ ? મંગળ ધમ થી જેમ, સળીએ એમ પાંખીયાએ. ૬
સળીયાથી વસ્તુ સહુ ઉપજે એ,
અ કાઢો સાય,
ત્રાકે એમ પાંખીઆએ. ૫
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩પ૦ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : તેરમો ખંડ જીરે પાંચ મંગળ એમ પરવડાએ, અરે આદરે સઘળા લેક;
વરને એમ પોંખીએ, કરે તે કારણ ઇહાં કયું રે, શું જાણે દેવતા લોક,
વરને એમ પખીઆએ. ૭ જીરે ઈદ્ર પૂરે વેવાણને રે, ઈડી પિંડી શિવજીને હેય,
તેણે કેમ પાંખીઆએ ? છડી રક્ષાની રક્ષા કરે છે, મંગળરૂપી તે જોય,
ઇડીયે એમ પાંખીઆએ; સંસારમણે ચાર ગતિ ફરીએ, લીધે માનવ ભવ જેમ,
પિડીએ એમ પંખીઆએ. ૮ જીરે સાંભળી ઇકરાય હરખીયા એ, હરખીયે સહુ પરિવાર, ઓચછવ આજ અતિ ઘણોએ, રે સાળાએ પાણી છાંટામણીએ,
મન માન્યું લીધું તેણીવાર. ઓચ્છવ, ૮ ઘાટડી કઠે આરોપીને એ, ખેંચીયા વરને તે વાર, ઓચ્છવ (૪) રાય તંબેળ છાંટણ સમે એ, વહુને ઘરેણું દીએ સાર. ઓછ૩૦ ૧૦ સાસુએ નાક તે તાણીયું એ, સાસુને હરખ અપાર, ઓચ્છવ, સરાવસંપુટ પાયે ચાંપીયું એ, સહુ જન હરખ્યા તે વાર. ૭૦ ૧૧ માંડવામાંહે પ્રભુ આવીયા એ, કન્યા લાવ્યા તેણુવાર, ઓચ્છવ, છરે માતૃકાગેત્ર જ થાપીઆ એ, આવ્યા સહુ રંગભર ત્યાં.
ઓચ્છવ આજ અતિ ઘણએ. ૧૨
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ૧૪ મો શરણુ, પદ્માવતી આરાધના અને શ્રી પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન
ચાર શરણ
મુજને ચાર શરણુ હજ, અરિહંત સિદ્ધ સાધુજી, કેવલીધમ પ્રકાશી, રત્ન ત્રણ અમુલખ લાધાજી. મુજને. ૧ ચઉગતિતણું દુઃખ છેદવા, સમર્થ શરણાં એહે, પૂર્વે મુનિવર હુઆ, તેણે કીધાં શરણું એાજી. મુજને ૨ સંસારમાંહી જીવને, સમરથ શરણું ચારેજી, ગણું સમયસુંદર એમ કહે, કલ્યાણ મંગળકારોછ. મુજને 8
લાખ ચોરાશી છવ ખમાવીએ, મન ધરી પરમ વિવેકજી; મિચ્છામિ દુક્કડ દીજીએ, જિનવચને લહીએ ટેકજી. સાત લાખ સુદ્ર ગતિ તેલ વાઉના, દશ ચૌદ વનના ભેદજી; ખટ વિગલ સુર તિરિ નારકી, ચઉ ચઉ ચઉદે ભેદે નરનાજી. છવાજેની એ જાણીને, સઉ સઉ મિત્ર સંભાલે; ગણી સમયસુંદર એમ કહે, પામીએ પુન્ય પ્રભાવ.
૩
પાપ અઢારે છવ પરિહરે, અરિહંત-સિહની સાખે; આવ્યા પાપ છૂટીએ, ભગવંત એણે પેરે ભાખેછે.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૫ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચક્રમા ખંઢ
આશ્રવ કષાય દોષ અધના, વળી કલહ અભ્યાખ્યાનજી; રતિ અતિ મૈથુન નિર્દેના, માયા મેાહ મિથ્યાતજી. ૨
મન વચન કાયાએ જે ગણી સમયસુંદર એમ
કર્યાં,
મામિ દુક્કડ તેજી;
જૈનધમ ના મમ એહાજી. ૩
કહે,
૪
ધન ધન તે દિન મુજ કદી હાસ્યે, હું પામીશ સંજમ સુધાજી; પૂરીષિપથે ચાલીશું, ગુરુવચને પ્રતિષુધાજી. ન ૧ અંત પંત ભિક્ષા ગોચરી, રણવશે કાઉસ્સગ્ગ કરશુંજી; સમતા શત્રુ મિત્ર ભાવશુ, સંવેગ સુધા ધરશુજી ધન ૨ સસારના સંકટથકી, હું છૂટીશ અવતારાજી; ધન ધન સમયસુ ંદર તે ઘડી, તેા હું પામીશ ભવને પારાજી. ૧૦ ૩
પદ્માવતીની આરાધના
હવે રાણી પદ્માવતી, જીવરાશી ખમાવે. જાણપણુ જગતે ભલુ, ઋણુ વેળા આવે. તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડ, અરિહંતની શાખ, જે મેં જીન વિરાધિયા, ચઉરાશી લાખ તે॰ ૨ સાત લાખ પૃથ્વીતણા, સાતે અકાય, સાત લાખ તેણે કાયના, સાતે વળી વાય તે૦ ૩ દૃશ પ્રત્યેક વનસ્પતિ, ચઉદ્ધ સાધારણ, ખી ત્રિ ચઊરિદ્ધિ જીવના, એ બે લાખ વિચાર તે ૪ દેવતા તિયાઁચ નારકી, ચાર ચાર પ્રકાશી; ચઉદહ લાખ મનુષ્યના, એ લાખ ચેારાશી. તે ૫ ઋતુ ભત્ર પરભવે સેવીયા, જે પાપ અઢાર; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી પરિહરુ, દુગાઁતિના દાતાર. તે ૬ હિંસા કીધી જીવની, મેલ્યા મૃષાવાદ, દોષ અદત્તાદાનના, મૈથુન ઉન્માદ, તે ૭ રિમહ મેલ્યેા કારમા, કીધા ક્રોધ વિશેષ; માન માયા લાભ મેં કયાં, વળી રાગ ને દ્વેષ. તે॰ ૮ કલહ કરી જીવ દુહુવ્યા, દીવા કૂડા કલંક; નિદા કીધી પારકી, રતિઅતિ નિઃશંક તે॰ ૯ ચાડી કીધી ચાતર, કીધે ચાપણુમેસા, ગુરુ કુત્ર કુલમના, ભલા માણ્યા ભરોસે. તે ૧૦
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાર શરણા
: ૩૫૩ : ખાટકીને ભવ મેં કીયા, જીવ નાનાવિધ ઘાત; ચીડીમાર ભવે ચરકલાં, માર્યા દિન રાત. તે ૧૧ કાછ મુલ્લાને ભવે, પઢી મંત્ર કઠેર; જીવ અનેક જન્મે કીયાં, કીધાં પાપ અાર. તે ૧૨ માછીને ભવે માછલાં, ઝાલ્યાં જળવા સ; ધીવર ભીલ કેળી ભવે, મૃગ પાડ્યા પાસ. તે ૧૩ કેટવાળને ભવે મેં કીયા, આકરા કર દંડક બંદીવાન મરાવીયા, કેરડા છડી દંડ. તે ૧૪ પરમાધામીને ભવે, કીધાં નારકી દુઃખ; છેદન ભેદન વેદના, તાડન અતિ તિખ. તે ૧૫ કુંભારને ભવે મેં કીયા, નીભાડા પચાવ્યા; તેલી ભવે તીલ પીલીયા, પાપે પીંડ ભરાવ્યાં. તે ૧૬ હાલી ભવે હળ ખેડીયાં, ફાડ્યાં પૃથ્વીનાં પેટ; સુડ નિદાન ઘણાં કીધાં, દીધાં બળદ ચપેટ. તે ૧૭ માળીને ભવે રોપાયાં, નાનાવિધ વૃક્ષમૂળ પત્ર ફલકૂલનાં, લાગ્યાં પાત તે લક્ષ. તે ૧૮ અધોવાઈઆને ભવે, ભર્યા અધિકા ભાર; પિઠી પેઠે કીડા પડ્યા, દયા નાણું લગાર. તે ૧૯ છીપાને ભવે છેતર્યા, કીધા રંગણુ પાસ; અગ્નિ આરંભ કીધા ઘણા, ધાતુવાદ અભ્યાસ, તે ૨૦ શૂરપણે રણ ઝૂઝતાં, માર્યા માણસ વૃંદ; મદિરા માંસ માખણ ભખ્યાં, ખાધાં મૂળ ને કંદ. તે ૨૧ ખાણ ખણુવી ધાતુની, પાણી ઉલેચ્યાં; આરંભ કીધા અતિ ઘણું, પિતે પાપ જ સંગ્યાં. તે ૨૨ કર્મ અંગાર કીયા વળી, ધરમેં દવ દીધા; સમ ખાધા વીતરાગના, કુડા કેસજ કીધા. તે ૨૩ બીલી ભવે ઉંદર લીયા, ગોરોલી હત્યારી; મૂઢ ગમારતણે ભવે, મેં જ લીખ મારી. તે ૨૪ ભાંડભુજાતણે ભવે, એકેંદ્રિય જીવ, જવારી ચણા ગહું શેકીયા, પાડતા રીવ. તે રપ ખાંડણ પીસણ ગારના, આરંભ અનેક; રવિણ ઈધણ અગ્નિના, કીધાં પાપ ઉક. તે ૨૬ વિકથા ચાર કીધી વળી, સેવ્યા પાંચ પ્રમાદ; ઇષ્ટ વિયોગ પાડયા કીયા, રૂદન વિષવાદ. તે ર૭ સાધુ અને શ્રાવકતણું, વ્રત લહીને ભાગ્યાં; મૂળ અને ઉત્તરતણું, મુજ દૂષણ લાગ્યાં. તે ૨૮ સાપ વીંછી સિંહ ચીતર, શકરા ને સમળી; હિંસક જીવતણે ભવે, હિંસા કીધી સબળી. તે ૨૯ સુવાવડી દૂષણ ઘણું, વળી ગર્ભ
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૩૫૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાદમ ખંડ ગળાવ્યા; જીવાણું ઘોળ્યાં ઘણું, શીળ વત ભંજાવ્યાં, તે ૩૦ ભવ અનંત ભમતાં થકાં, કીધા દેહ સંબંધ; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી સિરું. તણશું પ્રતિબંધ. તે ૩૧ ભવ અનંત ભમતાં થકાં, કીધા પરિગ્રહ સંબંધ; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી સિરું, તણશું પ્રતિબંધ. તે ૩૨ ભવ
અનંત ભમતાં થકાં, કીધાં કુટુંબ સંબંધ; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી સિવું, તીશું પ્રતિબંધ. તે ૩૩ ઈણી પરે ઈહ ભવ પરભવે; કીધાં પાપ અખત્ર; ત્રિવિધ ત્રિવિધ કરી સિવું, કરું જન્મ પવિત્ર. તે ૩૪ એણ વિધે એ આરાધના, ભવિ કરશે જેહ, સમયસુંદર કહે પાપથી, વળી છૂટશે તેલ. તે ૩૫ રાગ વેરાડી જે સુણે, એહ ત્રીજી ઢાલ; સમયસુંદર કહે પાપથી, છૂટે તત્કાળ. તે ૩૬
પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન
(દુહા) સકળ સિદ્ધિદાયક સદા, ચોવીસે જિનરાય; સદ્ગુરુ સ્વામિની સરસ્વતી, પ્રેમે પ્રણમું પાય. ૧ ત્રિભુવનપતિ ત્રિશલાતણો, નંદન ગુણ ગંભીર; શાસનનાયક જગ જયો, વર્ધમાન વડવીર. ૨ એક દિન વીર જિણુંદને, ચરણે કરી પ્રણામ; ભવિક જીવના હિત ભણી, પૂછે ગૌતમ સ્વામ. ૩ મુક્તિ મારગ આરાધીએ, કહા કિણુપરે અરિહંત; સુધા સરસ તવ વચન રસ, ભાખે શ્રી ભગવંત. ૪ અતિચાર આળોઈએ, ત્રત ધરીએ ગુરુ શાખ; જીવ ખમા સયલ જે, એની ચોરાશી લાખ. ૫ વિધિથું વળી વસરાવીએ, પાપસ્થાનક અઢાર; ચાર પશરણુ નિત્ય અનુસરો, નિંદે દુરિત આચાર. ૬ શુભકરણ અનુમોદીએ, “ભાવ ભલે મન આણ; અણુસણુ અવસર આદરી, નવપદ જ પ સુજાણ. ૭ શુભગતિ આરાધનતણું, એ છે દસ અધિકાર; ચિત અને આદરે, જેમ પામે ભવ પાર. ૮
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન
* ૩૫૫ :
ઢાળ ૧ લી.
( કુમતીએ છેડી કીહાં રાખી, એ દેશી. )
જ્ઞાન દરિસણુ ચારિત્ર તપ વીરજ, એ પાંચે આચાર; એહ તણા એહ ભવ પરભવના, આલાઈએ અતિયાર રે પ્રાણી ! જ્ઞાન ભણે ગુણ ખાણી; વીર વદે એમ વાણી રે. પ્રા॰ જ્ઞા॰૧ ગુરુ આળવીએ નહીં ગુરુ વિનયે, કાળે ધરી બહુમાન; સૂત્ર અય તભય કરી સુધાં, ભણીએ વહી ઉપધાન હૈ. પ્રા॰ ના૦ ૨ નાનાપગરણ પાટી પેથી, ઠવણી તાકારવાલી; તે તણી કીધી આશાતના, જ્ઞાનક્તિ ન સંભાલી રૂ. પ્રા॰ ના ૩ ઇત્યાદિક વિપરીતપણાથી, જ્ઞાન વિરાધ્યુ જે; આ ભવ પરભવ વળી રે શવેાભવ, મિચ્છામિ દુક્કડં તેડુ રે. પ્રાણી સકિત થૈ। શુદ્ધ જાણી, વીર વદે એમ વાણી રે. પ્રા॰ સ૦ ૪ જિનવયને શકા નવ કીજે, નવ પરમત અભિલાષ; સાધુતણી નિંદા પરિહરજો, ફળ સંદેહ ન રાખ રે. પ્રા॰ સ૦ ૫ મૂઢપણુ છડે પરશંસા, ગુણુવ્રતને આદરીએ; સાહુમ્મીને ધરમે કરી થિરતા, ભક્તિ પરભાવના કરીએ રે. પ્રા॰ સ૦ ૬ સબ ચૈત્ય પ્રાસાદતણા જે, અત્રણ્વાદ મન લેખ્યું; દ્રવ્ય દેવકા જે વિષ્ણુસાડ્યો, વિષ્ણુસતા ઉવેખ્યુ. કે. પ્રા॰ સ૦ ૭ ઇત્યાદિક વિપરીતપણાથી, સમકિત ખડયુ જે; આ ભવ પરભવ વળી રે, લવાભવ, મિર્ઝામ દુક્કડં તેહર પ્રાણી ચર્ચારત્ર યેા ચિત્ત આણી, વીર વધે એમ વાણી રે. પ્રા॰ ચા૦ ૮ પંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિ વિરાધી, આઠે પ્રવચન માય; સાધુતણે ધરમે પરમાદે, અશુદ્ધ વચન મન કાય હૈ. પ્રા॰ ચા૦ ૯ શ્રાવકને ધમે સામાયક, પેાસતમાં મન વાળી; જે જયણાપૂર્વક જે આઠે, પ્રવચન માય ન પાળી રે, પ્રા ચા॰ ૧૦ ઇત્યાદિક વિપરીતપણાથી, ચારિત્ર ડાહેાળ્યું જે; આ ભવ પરભવ વળી રે લવાભવ, મિચ્છામિ દુક્કડં તેહ રે પ્રા॰ ચા॰ ૧૧ ખારે ભેદે તપ નવિ કીધા, છતે જોગે નિજ શકતે; ધમેં મન વચ કાયા વોરજ, નવિ ફારવીયુ. ભગતે રે, પ્રા॰ ચા૦ ૧૨ તપ વીરજ આચારજ એણી પેરે, વિવિધ વિરાધ્યાં જે; આ ભવ પરભવ વળી ૨ ભવા ભવ, મિચ્છામિ દુ
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઃ ૨૫૬ -
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચૌદસે ખડ
તેહ હૈ. પ્રા॰ ચા૦ ૧૩ વળીય વિશેષે ચારિત્રર્કરા, અતિચાર આલેએ; વીર જિષ્ણુસર વાણુ સુણીને, પાપ મેલ સવિધાઇએ રે. પ્રા॰ ચા૦ ૧૪.
ઢાળ ૨ જી.
( પામી સુગુરુ પસાય—એ દેશી )
પૃથ્વી પાણી તે, વાયુ વનસ્પતિ; એ પાંચે થાવર કત્તાએ, ૧ કરી કરક્ષણુ આરભ, પ્રેત્ર જે ખેડીયાં; કૂવા તળાવ ખણાવીયાંએ. ૨ ધર આરંભ અનેક, ટાંકા લેયરાં; મેડી માળ ચણાવીઆંએ. ૩ લીંપણુ ગુ’પણ કાજ, એણીપરે પરંપરે; પૃથ્વીકાય વિરાધીયાએ. ૪ ધેાયણુ નાણુ પાણી, ઝીલણુ અપૂફાય; તી ધાતી કરી દુહનાએ. ૫ ભાઠીગર કુભાર, લાહ સુવનગરા; ભાડભુંજા લીહાલાગરાએ. ૬ તાપણુ રોકણુ કાજ, વસ્ત્ર નિખા રણુ; રગત રાંધન રસવતીએ. ૭ એણીપરે કર્માદાન, પરે પરે કુલવી; તેઉ વાયુ વિરાધીયાએ. ૮ વાડી વન આરામ, વાવી વનસ્પતિ; પાનફૂલ ફળ ચુટીયાંએ. પાંક પાપડી શાક, સેકયાં સુકવ્યાં; છેદ્યા છુછ્યાં આથીમાંએ. ૧૦ અળશી તે એર’ડા, ધાણી ચાલીને, ધણા તિલાર્દિક પીલીયાએ. ૧૧ ચાલી, કાલુમાંહે, પીલી સેલડી; કદમૂળ મૂળ વેચીયાં એ. ૧૨ એમ એકદ્રી જીવ, હણ્યાં હાવીયાં; હણુતાં જે અનુમાદિયાંએ, ૧૩ આ ભવ પરભવ જેહ, વળીય ભવાભવે; તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડ એ, ૧૪ કૃમી સર્મીયા કીડા, ગાડર ગડાલા; જીગ્મળ પુરાં તે અલશીયાંએ. ૧૫ વાળા જળા ચુડેલ, વિચળીત રસતણા, વળી અથાણા પ્રમુખનાંએ. ૧૬ એમ ભેદ્રી જીવ, જેહ મેં દુહમાં; તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડ ંએ. ૧૭ ઉધેહી, જૂ, લીખ, માંકડ મકાડા; ચાંચડ કીડી કુથુઆએ. :૧૮ ગદ્ધિઆ ઘીમેલ, ઢાનખજુરીઆ, ગીંગાડા ધનેરીયાંએ. ૧૯ એમ તે‰દ્રી જીવ, જે મે દુહુમાં; તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડંએ. ૨૦ માંખી:મચ્છર ડાંસ, મસા પત ગીયા; કસારી કાલિયાવાાએ. ૨૧ ઢીંકણુ વિષ્ણુ તીડ, ભમરા ભમરીયા; કાતાં બગ ખડમાંકડીએ. ૨૨ એમ ચોરિદ્રી જીવ જેહ, મે દુહા; તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડંએ, ૨૩ જળમાં નાંખી જાળ રે, જળચર દુવ્યા; વનમાં
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુણયપ્રકાશનું સ્તવન
: ૩પ૭ : મૃગ સંતાપીયાએ. ૨૪ પીડ્યાં પંખી છવ, પાડી પાસમાં, પિપટ ઘાથા પાંજરેએ. ૨૫ એમ પંચેંદ્રી જીવ જે મેં દુહવ્યા, તે મુજ મિચ્છામિ દુક્કડંએ. ૨૬
ઢાળ ૩ જી. (વાણી વાણી હિતકારી-એ દેશી.) કૈધ લેભ ભય હાસ્યથીજી, બોલ્યાં વચન અસત્ય; ફૂડ કરી ધન પારકાંજી, લીધાં જેહ અદત રે; જિન મિચ્છામિ દુક્કડ આજ, તુમ સાખે મહારાજ રે, જિન દેઈ સારું કાજ રે; જિનછ મિચ્છામિ દુક્કડં આજ. ૧ દેવ મનુષ્ય તિર્યંચનાંછ, મૈથુન સેવ્યો જેહ; વિષયારસ સંપટપણે, ઘણું વિંડો દેહ રે. જિન૦ ૨ પરિગ્રહની મમતા કરીછ, ભવે ભવે મેલી આથ; જે જિહાં તે તિહાં રહ્યું છે, કોઈ ન આવે સાથ રે. જિનજીક ૩ રયણી ભોજન જે કર્યાજી, કીધા ભક્ષ અભક્ષ રસના રસની લાલચેજી, પાપ કર્યો પ્રત્યક્ષ રે. જિન ૪ વ્રત લેઈ વિસારીયાંછ, વળી ભાંગ્યાં પચ્ચખાણુ, કપટ હેતુ કિરિયા કરીજી, કીધાં આપ વખાણ રે. જિનજી, ૫ ત્રણે ઢાળે આઠે દહેજી, આલોયા અતિચાર; શિવ ગતિ આરાધનતણજી, એ પહેલે અધિકાર રે. જિનજી મિચ્છામિ દુક્કડ આજ. ૬
ઢાળ ૪ થી.
(સાહેલડીનીદેશી.) પંચ મહાવ્રત આદરે સાહેલડી રે, અથવા વ્યો વ્રત બાર તે; યથાશક્તિ વ્રત આદરી સાહેલડી રે, પાળે નિરતિચાર તે. ૧ વ્રત લીધાં સંભારીએ સારા હૈડે ધરીએ વિચાર તે; શિવગતિ આરાધનત, સા. એ બીજો અધિકાર છે. ૨ જીવ સર્વે ખમાવીએ, સાવ નિ ચોરાશી લાખ ; મન શુદ્ધ કરી ખામણું, સારા કેઈશું રોષ ન રાખ તે. ૩ સર્વ મિત્ર કરી ચિંત, સારા કાઈ ન જાણો શત્રુ તે; રાગ દ્વેષ એમ પરિહરે, સા૦ કીજે જન્મ પવિત્ર તે. ૪ સ્વામી સંપ ખમાવીએ, સારુ
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૫૮ :
આવશ્યક સુક્તાવલી : ચૌદમો અંક જે ઉપની અપ્રીત તે; સજજન કુટુંબ કરી ખામણાં, સાવ એ જિનશાસન રીત છે. ૫ ખમીએ ને ખમાવીએ, સા. એજ ધર્મનું સાર તે; શિવગતિ આરાધનતણો, સાર એ ત્રીજો અધિકાર છે. ૬ મૃષાવાદ હિંસા ચોરી, સા૦ ધનમૂછ મૈથુન તો; ક્રોધ માન માયા તૃષ્ણ, સારુ પ્રેમ ઠેષ પશુન્ય તે. ૭ નિંદા કલહ ન કીજીએ, સા૦ ફૂડે ન દીજે આળ તે; રતિ અરતિ મિથ્યા તો, સામાયા મોહ જંજાળ તે. ૮ ત્રિવિધ ત્રિવિધ સરાવીએ, સારા પાપસ્થાન અઢાર તે; શિવગતિ આરાધનત, સાએ ચોથે અધિકાર છે. ૯
ઢાળ ૫ મી. જનમ જરા મરણ કરી એ, આ સંસાર અસાર તે, કર્યા કર્મ સહુ અનુભવે એ, કાઈ ન રાખણહાર તા. ૧ શરણ એક અરિહંતનું એ, સરણ સિદ્ધ ભગવંત તે; શરણ ધર્મ શ્રી જિનને એ, સાધુ શરણ ગુણવંત તે. ૨ અવર મોહ સવિ પરિહરી એ, ચાર શરણ ચિત્ત ધાર તે; શિવગતિ આરાધનતણે એ, એ પાંચમો અધિકાર છે. ૩ આ ભવ પરભવ જે કર્યા છે, પાપ કર્મ કંઈ લાખ તે; આત્મા સાખે તે નિંદીએ, પડિકકમીએ ગુરુ સાખ તે. ૪ મિથ્યા મત વર્તાવિયાએ, જે ભાખ્યાં ઉસૂત્ર ; કુમતિ કદાગ્રહને વશે એ, ઉથાપ્યાં સૂત્ર તો. ૫ ઘડયાં ઘડાવ્યાં જે ઘણુંએ, ઘટી હળ હથિઆર તે, ભવ ભવ મેલી મુકીયાએ, કરતાં જીવ સંહાર તા. ૬ પાપ કરીને પિષીયા એ, જનમ જનમ પરિવાર તે; જનમાંતર પહેાત્યા પછી એ, કોઈએ ન કીધી સાર તે. ૭ આ ભવ પરભવ જે કર્યા એ, એમ અધિકારણે અનેક તો; ત્રિવિધે ત્રિવિધ સરાવીએ, આણ હૃદય વિવેક તો, ૮ દુષ્કૃત નિંદા એમ કરીએ, પાપ કરે પરિવાર તે; શિવગતિ આરાધનતણે એ, એ છો અધિકાર તો. ૯
દાળ ૬ ઠ્ઠી. . ધન ધન તે દિન માહરે, જીહાં કી ધર્મ; દાન શીયળ તપ ભાવથી,
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
પુણ્યપ્રકાશનું સ્તવન
: ૩૫૯ . હાલ્યાં દુષ્કૃત કમ. ધન ૧ શત્રુંજદિક તીર્થની, જે કીધી જાત્ર; જુગતે જિનવર પૂછયા, વળી પડ્યાં પાત્ર. ધન ૨ પુસ્તક જ્ઞાન લખાવીયાં, જિગુહર જિનચૈત્ય, સંઘ ચતુવિધ સાચવ્યા, એ સાતે ખેત્ર, ધન- ૩ પડિકમણું સુપર કર્યા, દીધા અનુકંપાદાન, સાધુ સૂરિ ઉવજઝાયને, દીધાં બહુ માન. ધન ૪ ધર્મકાજ અનુમોદીએ, એમ વારે વાર; શિવગતિ આરાધનતણો, એ સાતમે અધિકાર. ધન ૫ ભાવ ભલે મન આણીએ, ચિત્ત આણું ઠામ; સમતા ભાવે ભાવીએ, એ આતમરામ ધન ૬ સુખ દુઃખ કારણ જીવને, કઈ અવર ન હોય; કર્મ આપ જે આચર્યા, ભોગવીએ સેય. ધન ૭ સમતા વિણ જે અનુસરે, પ્રાણ પુન્યનું કામ; છાર ઉપર તે લીપણું, ઝાંખર ચિત્રામ. ધન ૮ ભાવ ભલી પરે ભાવીએ, એ ધર્મને સાર; શિવગતિ આરાધનતણે, એ આઠમે અધિકાર. ધન- ૯
ઢાળ ૭ મી. (રૈવતગિરિ હુવા, પ્રભુના ત્રણ કલ્યાણ-એ દેશી.) હવે અવસર જાણું, કરી લેખણ સાર; અણુસણ આદરિયે, પચ્ચખી ચારે આહાર, લલુતા સવિ મૂકી, છાંડી મમતા અંગ, એ આતમ ખેલે, સમતા જ્ઞાન તરંગ, ૧ ગતિ ચારે કીધાં, આહાર અનંત નિઃશંક; પણ તૃપ્તિ ન પામ્યો, જીવ લાલચીઓ રંક, દુલહે એ વળી વળી, અણસને પરિણામ; એહથી પામીજે, શિવપદ સુરષદ ઠામ. ૨ ધન ધન્નો શાલિભદ્ર, બંધે મેવકુમાર; અણુસણ આરાધી, પામ્યા ભવન પાર શિવમંદિર જાશે, કરી એક અવતાર; આરાધનકે એ નવ અધિકાર. ૩ દશમે અધિકાર મહામંત્ર નવકાર, મનથી નવિ મકે શિવસુખ ફલ સહકાર; એહ જપતાં જાયે, દુર્મતિ દેષ વિકાર; સુપરે એ સમ, ચૌદ પૂરવને સાર. ૪ જનમાંતર જાતાં, જે પામે નવકાર તે, પાતિક ગાળી પામે, સુર અવતાર, એ નવપદ સરિખ, મંત્ર ન કે સંસાર, એહ ભવ ને પરભવે, સુખ સંપત્તિ દાતાર. ૫ર્યું ભીલ ભીલડી, રાજા રાણી થાય; નવપદ મહિમાથી, રાજસિંહ મહારાય; રાણું રતનવતી બેહુ પામ્યાં
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચીને ખંડ છે સુરભેગ; એક ભવ પછી લેશે, શિવવધુ સંજોગ. ૬. શ્રીમતીને એ વલી; મંત્ર ફલ્યો તત્કાલ; ફણીધર ફીટીને, પ્રગટ થઈ ફૂલમાળ; શિવકુમારે જોગી, સેવનપુરીષ કીધ; એમ એણે મને, કાજ ધણના સિહ ૭ એ દશ અધિકારે, વીર જિસરે ભાવે; આરાધનકે, વિધિ જેણે ચિત્તમાંહી રાખે; તેણે પાપ પખાળી, ભવભય દૂર નાખ્યો, જિન વિનય કરતાં, સુમતિ અમૃતરસ ચાખે. ૮
ઢાળ ૮ મી.
(નમે ભવિ ભાવશું-એ દેશી) સિહારથ રાજ કુળતિએ, ત્રિશલા માત મલ્હાર તે; અવનીતલ તમે અવતર્યાએ, કરવા અમ ઉપકાર તો. જો જિન વીરજીએ ૧ મેં અપરાધ કર્યા ઘણુએ, કહેતાન લહુ પાર તે; તુમ ચરણે આવ્યા ભણુએ, જે તારે તે તાર. જયે ૨ આશ કરીને આવીયે, તુમ ચરણે મહારાજ તો; આવ્યાને ઉવેખશે એ, તે કેમ રહેશે લાજ તે ? જય૦ ૩ કરમ અલું જણ આકરાએ, જન્મ મરણ જંજાલ તે, હું છું એહથી ઉભગો એ, છોડાવ દેવ દયાળ તે. જો ૪ આજ મનેરથ મુજ ફળ્યા એ, નાઠા દુઃખ દદલ તે, તુઠા જિન ચોવીશ એ, પ્રગટ્યા પુન્ય કલોલ . જય૦ ૫ ભવે ભવે વિનય કુમારડેએ, ભાવ ભક્તિ તુમ પાય તે. દેવ દયા કરી દીજીએ એ, બેધિબીજ સુપસાય તો. જય૦ ૬
કળા .
૧
ઈહ તરણતારણું સુગતિ કારણ, દુઃખ નિવારણ જગ જયે; શ્રી વીર જિનવર ચરણે ગુણતા, અધિક મન ઉલટ થયે. શ્રી વિજયદેવ સુરીટ પટધર, તીરથ જંગમ એણું ગે; તપગચ્છપતિ શ્રી વિજયભસરિ, સૂરિ તેજે ઝગમગે.
૨
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર્યપ્રકાશનું સ્તવન શ્રી હીરવિજયસૂરિ શિષ્ય વાચક, કતિવિજય સુરગુરુ સમે; તસ શિષ્ય વાચક વિનય વિજયે, જિન ચેવીશમે, ૩ સય સત્તર સંવત એગણત્રીસે, રહી રાંદેર ચેમાસ એ; વિજ્યા દશમી વિજય કારણ, કી ગુણ અભ્યાસ એ. નરભવ આરાધન સિદ્ધિ સાધન, સુકૃત લીલ વિલાસ એ; નિર્જરા હેતે સ્તવન રચીયું, નામે પુન્યપ્રકાશ એ.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૫ મો
વિવિધ તપાની વિધિ.
સૂચના:-નીચે જણાવેલ દરેક તપમાં બે વખત પ્રાતક્રમણુ, ત્રિકાળ દેવવ ંદન, બે વાર પડિલેહણુ, બ્રહ્મચર્યનું પાલન, ભૂમિશ્ચયન ( સંથારા ઉપર સૂવુ' ), પૂજા આદિ ક્રિયા કરવાની છે. તેમ આર્ભ આદિ કાર્યાં જરૂર છેાડવા પ્રયત્ન કરવા.
પ્રતિક્રમણ આદિ ક્રિયાએ જેતે ન આવડતી હાય તેમણે તે ક્રિયા શીખી લેવા ઉદ્યમ કરવા જોઇએ. અગર તે ક્રિયા તેના જાણકાર પાસે જઈ કરવી જોઈએ, છતાં કાઇ પણ સંજોગામાં ન જ બની શકે એમ હૈાય તે પણ તપની આરાધના કરવાનું કદી ખેડવું નહિ. શક્તિ હૈાય તા દરેક તપ નાણુ સમક્ષ ગુરુમહારાજ પાસે ઉચ્ચરવા જરૂરી છે.
સમ્યષ્ટિ, શાન્ત, અલ્પ આહારી, કામના રહિત, કષાયવર્જિત, રૈયવાન, અન્યની નિ ંદા નહિ કરનાર, ગુરુજનની સેવામાં તપર, દાલુ, વિનયી, ક્ષમાવાન, ક્રાઇની પણ પ્રર્યાં નહિ કરનાર તથા મિથ્યા પદ્મ નહિ માનનાર આદિ ગુણાને ધારણ કરનારાની તપશ્ચર્યાં સંપૂર્ણ ફળને આપનારી બને છે; માટે દરેક તપસ્વીએ ઉપરોક્ત ગુણાને કેળવવા પ્રયત્ન કરવા જોઇએ.
તા. કે—વિશેષ વિધિ ગુરુગમથી જાણી લેવા ખપી બનવું.
૧ શ્રી બીજ તપના વિધિ.
આ તપ કારતક સુદ ખીજથી શરૂ કરાય છે. તે દિવસે ઉપવાસ કરવેશ. આ તપ એ વર્ષોં અને બે માસ સુધી કરવા. ગુણુ વિ. નીચે મુજબ.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધ તપાની વિધિ
સા ૫૧ ૬૨
૧ નંદિસૂત્રાય નમઃ ૨ અનુયોગદારસુત્રાય નમઃ
: ૩૬૩ = લે. ને. ૫૧ ૨૦ ૬૨ ૨૦
પ્ર. ૫૧ ૬૨
અથવા
૧ એનિયુક્તિસુત્રાય નમઃ ૧૪ ૧૪ ૧૪ ૨૦ ૨ અનુયાગદ્વાર ત્રાય નમઃ ૬૨ ૬૨ ૬ર ૨૦
તપને દિવસે ઉપર પ્રમાણે બબ્બે ગણુણ વીશ વીશ નવકારવાલીના ગણવા. સાથીઆ વિગેરે પણ બબ્બે સૂત્રના કરવા.
-
૨ શ્રી જ્ઞાનપંચમી તપને વિધિ. આ તપ કાર્તિક સુદી ૧( જ્ઞાનપંચમી)ના દિવસથી શરૂ કરે. તે દિને ઉપવાસ કરે. જ્ઞાન સમક્ષ કોરા કાગળ, લેખણ, ફળ, નૈવેદ્ય વિ. મૂકવા. સાથીઓ, ખમાસમણ, કાઉસ્સગ્ન વિગેરે ૫૧ કરવા. ૪ ફ્રી નમો નારણ એ પદની વીશ નવકારવાલી ગણવી. પાંચ દીવેટને દીપક કરવો. આ તપ પાંચ વર્ષ અને પાંચ માસ સુધી દરેક શુકલ પંચમીએ ઉપવાસથી આરાધ. દરેક યુદ પંચમીએ પાંચ અગર એકાવન સાથીયા, ખમા વિ. ઉપર લખ્યા મુજબ કરવા. આ તપ શક્તિના અભાવે ન જ બને તો કાશુદ ૫ ને ઉપવાસ તો છોડવો જ નહિ અને તે દિવસે પૌષધ કરવા પણ ખ્યાલ રાખવે. જ્ઞાનને દુહે –અધ્યાત્મ જ્ઞાને કરી વિધટે ભવભ્રમ ભીતિ;
સત્ય ધર્મ તે જ્ઞાન છે, નમે નમે જ્ઞાનની રીતિ.
૧ દરેક તપમાં કાઉસ્સગ લેગસ્સના કરવા. ન જ આવડે તે એક લેગસ્સના ચાર નવકાર પ્રમાણે ગણવું.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
કર્ક :
આવશ્યક મુક્તાવલી પર ખ ૩ શ્રી અષ્ટમી તપને વિધિ. આ તપ દર માસની શુકલ અષ્ટમીએ ઉપવાસ કરવાથી થાય છે. આ ઘી નો વિજ્ઞાન એ પદની ૨૦ નવકારવાલી ૮ કે ૭૧ લેગરસને કાઉસ્સગ અને તેટલા જ ફળ તેમ અમારા વિ. દેવા. આ તપ આઠ વર્ષ અને આઠ માસ સુધી કરવાનું છે. બીજી રીતે ૧૩ એકાસણ, ૨૪ નીવી, ૧૫ આંબિલ એ પ્રમાણે એકી સાથે કરવાથી પણ આ તપ પૂર્ણ થાય છે. બાકીને વિધિ ઉપર પ્રમાણે સમજવો.
૪ શ્રી પિષ દશમ તપ વિધિ. આ તપ પિષ દશમી એટલે માગસર વદ ૧૦ (ગુજરાતી) ના દિવસે શરૂ થાય છે. દર વર્ષે વદી ૯-૧૦-૧૧ એમ ત્રણ દિવસ લાગટ કરવાનું છે. તેમાં ૯ ના દિને સાકરના પાણીનું એકાસણું, ૧૦ ના દિને ભર્યા ભાણે એકાસણું તથા ૧૧ ના દિને 'ઔરતું એકાસણું કરી ત્રણે દિવસ ઠામ ચëવિહાર કરે. ૧૦ ના દિવસે શ્રી પાર્શ્વ પ્રભુનું જન્મ કલ્યાણક હેવાથી જિનાલયમાં અષ્ટપ્રકારી અથવા સત્તરભેદી પૂજા ભણાવવી. “ ફીં શ્રી ઉર્જનાતે નમ” ની ૨૦ નવકારવાલી ગણવી. સાથીયા, ખમા વિ. બાર બાર કરવા. આ તપ દશ વર્ષ દશ માસ સુધી દર માસની વદી ૧૦ ના દિને એકાસણું કરવાથી પૂર્ણ થાય છે.
૫ શ્રી મન એકાદશી તપ વિધિ. આ ત૫ માગશર સુ. ૧૧ (મૌન એકાદશીના દિવસથી શરૂ
૧ ૧૦ ના દિને ખીરનું એકાસણું કરી ૧૧ ના ભર્યા ભાણે એકાસા કરવાની કેટલેક ઠેકાણે પ્રવૃત્તિ છે. ૨ શ્રી અશ્વિનાથાય નમઃ પણુ ગણાય છે.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધ તપની વિધિ
૪ ૩૬પ ૪ કરશે. તે દિવસે ઉપવાસ કરવો. ( વ્યવહાર કાર્યોમાં) માનપણે રહેવું.
શ્રી મહારાજા રામ ની ૨૦ નવારવાલી ગણવી. આ તપ ૧૧ વર્ષ અને ૧૧ માસ સુધી સુદ ૧૧ ને ઉપવાસ કરી આરાધો. સાથીયા, ખમા. વિ. અગીઆર અગીઆર કરવા. છેવટે મૌન એકાદશીને દર વર્ષે ઉપવાસ તથા પિષધ કરવા ચૂકવું નહિ. તે દિને દેહસે કલ્યાણનું ગણણું ગણવું.
૬ શ્રી રહિણી તપ વિધિ. આ તપ રહિણી નક્ષત્રમાં થાય છે. એ તપ અક્ષય તૃતીયાં (વૈ. સુ. ૩) ના દિને અથવા આગળ પાછળ જ્યારે રોહિણી નક્ષત્ર હોય ત્યારે શરૂ કરો. તે ત૫ શ્રી વાસુપૂજ્યસ્વામીની પૂજા કરવાપૂર્વક સાત વર્ષ અને સાત મહિના સુધી કરવો. એટલે દર માસે જે દિવસે રોહિણી નક્ષત્ર આવતું હોય તે દિને ઉપવાસ, આયંબિલ કે નિવિ વિગેરથી તપ કરવો. જે એક પણ રોહિણી નક્ષત્ર ભૂલી જવાય તો ફરીથી શરૂ કર. શ્રી વાસુપૂર્વાથ વન એ પદની ૨૦ નવકાર વાલી ગણવી. સા. ખ૦ કા વિગેરે બાર બાર કરવા.
૭ શ્રી સિદ્ધિતપ વિધિ. આ તપમાં પ્રથમ એક ઉપવાસ, પારણું બેસણું કરવું, પછી બે ઉપવાસ અને પારણે બેસણું. એ પ્રમાણે આઠ ઉપવાસ સુધી કરવું. તેનું ગુણણું નીચે પ્રમાણે થી અનરાશાનયુજ થી વિલાપ નમઃ ૨ એ અનરાવર્શન પુજા કી તિજાર ના ३ श्री व्याबाघगुणसंयुक्ताय श्रीसिद्धाय नमः . श्री अनंतचारित्रसंयुक्ताय श्री सिद्धाय नमः ५ श्री भक्षयस्थितिसंयुकाय श्री सिद्धाय नमः ६ श्रीमरूपीनिरंजनसंयुक्ताय भी सिवाय
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી: પંદરમે ખંડ नमः ७ श्रीअगुरुलघुगुणसंयुक्ताय श्रीसिद्धाय नमः ८ श्री अनन्तवीर्यगुणसंयुक्ताय श्री सिद्धाय नमः॥
દરેક ઓળીએ તે તે પદની વીશ નવકારવાલી રોજ ગણવી અને સા) ખમા કાઇ ફળ વિગેરે આઠ આઠ.
૦
શ્રી સિદ્ધાચલજીના બે અદમ તથા સાત છનો વિધિ. પ્રથમ અઠ્ઠમનું ગુણણું–શ્રી પુંડરીકગણુધરાય નમઃ બીજા , -શ્રી કદંબમણુધરાય નમઃ ૧ છનું-શ્રી ઋષભદેવસર્વશાય નમઃ ૨ , શ્રી વિમલગણધરાય નમઃ ૩. શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રગણુધરાય નમઃ
શ્રી હરિગણુધરાય નમઃ ૫ , શ્રી વજીવલ્લીનાથાય નમઃ ૬ , શ્રી સહસ્ત્રાદિગણધરાય નમઃ ૭ , શ્રી સહસ્ત્રકમલાય નમઃ
દરેક પદની ૨૦ નવકારવાલી-૨૦ લોગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ, ૨૧ ખમાસમણું, ૨૧ સાથીયા, ૨૧ ફળ
૦
૧ ૦
૮ વર્ધમાન તપ એળીની વિધિ. આયંબીલવડે વૃદ્ધિ પામતો જે તપ તે આયંબીલ વર્ધમાન તપ કહેવાય છે. તેમાં ઉપવાસના આંતરાવાળા આયંબીલ એકથી આરંભીને સે સુધી ચઢતાં ચઢતાં કરવા. એટલે કે પહેલું એક આયં૦ પછી ઉપવાસ, પછી બે આયં૦ ઉપર ઉપવાસ, પછી ત્રણ આયં૦ ઉપર ઉપવાસ, પછી ચાર આયં૦ ઉપર ઉપવાસ, પછી પાંચ આયં૦ ઉપર ઉપવાસ. આ પાંચ ઓળી તે લાગટ કરવી. પછી છ આયં૦ ઉપર
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી વિવિધ તપની વિધિ ઉપવાસ, એમ ચઢતાં ચઢતાં છેવટ ૧૦૦ આયંબીલ ઉપર ઉપવાસ કરો. ત્યારે આ ઓળી પૂરી થાય. એ પ્રમાણે કરતાં ૫૦૫૦ આયંબીલ અને ૧૦૦ ઉપવાસ થાય. એટલે ૧૪ વર્ષ, ૩ માસ અને ૨૦ દિવસે આ તપ સંપૂર્ણ થાય.
જે અતિ એ પદથી કરનારાએ બાર બાર સા. ખ૦ ક. કરવા. ફ્રી નમો સિદ્ધાળ એ પદથી કરનારાએ આઠ આઠ અને ૩% ફ્રી નો તવા થી કરનારાએ બાર બાર સા. અ. કાઉં. આદિ કરવા. જે પદથી ઓળી આરાધતો હોય તે પદની ૨૦ નવકારવાલી ગણવી. તથા તે દુહા બેલી ખમા દેવા.
શ્રી અરિહંત પદને દુહો પરમ પંચ પરમેષ્ઠીમાં, પરમેશ્વર ભગવાન; ચાર નિક્ષેપે ધ્યાએ, નમે નમે જિનભાણું. ૧
શ્રી સિદ્ધપદને દહે. ગુણ અનંત નિર્મળ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉજાસ; અષ્ટ કર્મમળ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ. ૨
શ્રી કષપદનો દુહે. કમ ખપાવે ચીકણું, ભાવ તપ મંગળ જાણ; પચાસ લબ્ધિ ઉપજે, જય જય તપ ગુણખાણું. ૩
૯ વીશસ્થાનક તપની વિધિ. શુભ મુહૂર્ત ગુરુ સમીપે આ તપ વિધિપૂર્વક શરૂ કરે. એક ઓળી બે માસથી છ માસ સુધીમાં પૂર્ણ કરવી. કદાચ છ માસની અંદર એક એાળી પૂર્ણ ન થાય, તે ચાલતી ઓળીને ફરીથી આરંભ કરવો પડે. એક ઓળીમાં વિશ પદ છે. તેમાં વિશે દિવસોમાં વીશ પદ
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૮ :
આવશયક મુક્તાવલી : પંદરમા ખડ જુદા જુદા ગણવા અથવા એક એળીના વીશ તપના દિવસોમાં એક જ ૫દ ચણવું. બીજા વિશ દિવસોમાં બીજું પદ ગણવું. એ રીતે વીશ એગીએ (૪૦૦ દિવસે) વિશ પદ પૂર્ણ કરવા. દરેક પદની ઉત્કૃષ્ટથી અમ; મધ્યમથી છ%; કે ઉપવાસથી અને અ૫ ક્ષતિવાલાએ જન્યથી આયંબીલ, નીવી અગર એકાસણું કરીને પણ આરાધના કરવા ભાગ્યશાલી બનવું જોઈએ. ૧ આચાર્ય પદ ૨ ઉપાધ્યાય ૫૬, ૩ સ્થવિર પદ. જ સાધુ ૫૬, ૫ ચારિત્ર પદ, ૬ મતમ ૫૬, ૭ તીર્થપદ, એ સાત પમાં બની શકે તે જરૂર પથધ કર. શક્તિવાળાએ શ્રી ગૌતમ પદ બની શકે તે છઠ્ઠથી આરાધવું જોઈએ.
નવ. ૨૦ ૨૦ ૨૦
૧૦
વીશ પદનું ગુણણું આદિ નીચે પ્રમાણે. પદના નામ.
સા. પ્ર. લે. ૧ ૩ નમે અરિહંતાણું ૧૨ ૧૨ ૧૨ ૨ ૩ નમો સિદ્ધાણું.
૩૧ ૩૧ ૩૧ 8 % નમે પવયણસ. ૨૭ ૨૭ ૨૭
નમે આયરિયાણું. ૐ નમે ઘેરાણું. નમો ઉવજઝાયાણું.
૨૫ ૐ નમે એ સવ્વસાહૂણું.
૨૭ * નમો નાણસ્સ. 3 નમે સણસ.
૬૭ ન વિણુયસંપન્નસ.
પર પર
પર ૩ નમે ચારિત્તસ. ૧૨ ૩ નમે બંભવયધારિણું. ૧૩ 9 નમે કિરિયાણું.
૨૫
૨૫ ૧૪ થઇ નમે તવસ્સ.
૧૨ ૧૨ ૧૨
૨૫
૨૫
૨૦
૨૭
२७
= = = = = = = = = = = = =
પ
પ૧
પર
૭૦.
૧૮
૨૦
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
તપાની વિધિ
૧૫ ૩ નમા ગાયમસ્ત્ર,
૧૬ ૩ નમા જિણાણું.
૧૭ ૩ નમે સ`જમસ. ૧૮ % નમે અભિનવનાણુસ્સ
૧૯ ૩ નમા સુયલ્સ. ૨૦૩ નમા તિત્યરસ
૧૧
.
૨૦
૧૭
૫૧
૨૦
૩૮
२०
૧૭
૧૧૧૧
૫૧
૨.
દરેક એળીએ નીચેના ૧ દુા મેલી ખમા દેવા.
ભગવાન:
પરમ પંચ પરમેષ્ઠીમાં, પરમેશ્વર ચાર નિક્ષેપે ધ્યાઇએ, નમે નમે। જિનભાણુ. ગુણુ અનંત નિર્મળ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉર્જાસ; અષ્ટકમ મળ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ. ભાવામય ઔષધી સમી, પ્રવચન અમૃત વૃષ્ટિ; ત્રિભુવન જીવને સુખકરી, જય જય પ્રવચન દૃષ્ટિ. છત્રોશ છત્રીશી ગુગે, યુગપ્રધાન મુીંદ; જૈનમત પરમત જાણુતા, નમેા નમેા તે સુરીંદ. તજી પરપરિણતિ રમણુતા, લહે નિજ ભાવ સ્વરૂપ; સ્થિર કરતા વિ લેાકને, જય જય થિવર અનૂપ. એધ સૂક્ષ્મ વિષ્ણુ જીવતે, ન હેાય તત્વ પ્રતીત; ભણે ભણાવે સૂત્રને, જય જય પાઠક ગીત. સ્યાદાદ ગુણુ પરિણમ્યા, રમતા સમતા સંગ; સાધે શુદ્વાન દતા, નમે સાધુ લ ર્ગ. અધ્યાતમ નામે કરી, વિધટે ભવ ભ્રમ ભીત; સત્ય ધર્મો તે જ્ઞાન છે, નમા તમે! જ્ઞાનની રીતિ.
૨૪
7
• ૩૬૯ :
૨૦
૧૭
૫૧
૨૦
.
૩
૫
૨૦
૨૦
૨૦
(૦
૨૦
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : પંદરમે ખદ લોકાલેકના ભાવ જે, કેવલીભાષિત જેહ; સત્ય કરી આરાધતે, નમો નમો દર્શન તેહ. ૯ શૌચ મૂળથી મહાગુણ, સર્વ ધર્મને સાર; ગુણ અનંતને કંદ એ, નમો વિનય આચાર. ૧૦ રત્નત્રયી વિગુ સાધના, નિષ્ફળ કહી સદીવ;
ભાવ રાયણનું નિધાન છે, જય જય સંયમ જીવ. ૧૧ જિનપ્રતિમા જિનમંદિરા, કંચનના કરે છે; બ્રહ્મવ્રતથી બહુ ફળ લહે, નમે નમ:શિયળ સુદેહ. ૧૨ આમ બે વિણ જે ક્રિયા, તે તે બાળક ચાલ; તવારથથી ધારીએ, નમે કિયા સુવિચાલ. ૧૩ કર્મ ખપાવે ચીકણા, ભાવ મંગળ તપ જાણ; પચાસ લબ્ધિ ઉપજે, જય જય તપ ગુણખાણ. ૧૪ છ અઠ્ઠમ તપ કરે પારણું, ચઉ નાણુ ગુણધામ; એ સમ શુભ પાત્ર કે નહિ, નમો નમો ગેયસ્વામ. ૧૫ દેષ અઢારે ક્ષય થયા, ઉપન્યા ગુણ જસ અંગ; વૈયાવચ્ચ કરીએ મુદા, નમે નમે જિનપદ સંગ. ૧૬ શુદ્ધાતમ ગુણમેં રમે, તછ ઈદ્રિય આશંસ; થિર સમાધિ સંવ મેં, જય જય સંયમ વંશ. ૧૭ જ્ઞાન વૃક્ષ સેવ ભવિક, ચારિત્ર સમકિત મૂળ; અજર અમર પદ ફળ લહે, જિનવર પદવી ફૂલ. ૧૮ વક્તા શ્રેતા યોગથી, છત અનુભવ રસ પીન;
ખાતા ધ્યેયની એકતા, જય જય શ્રત સુખલીન ૧૯ તીર્થયાત્રા પ્રભાવ છે, શાસન ઉન્નતિ કાજ; પરમાનંદ વિલાસતા, જય જય તીર્થ જહાજ. ૨૦
-
- -
-
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
તાની વિધિ
૧ ૩૭૧ : ૧૦ તીર્થકર વર્ધમાન તપ ( શ્રી શ્રમણ સંઘ ત૫)
જે વૃદ્ધિ પામે તે વર્ધમાન કહેવાય. આ તપમાં પ્રથમ શ્રી ઋષભદેવજીને આશ્રી એક એકાસણું કરવું. શ્રી અજિતનાથજીને આશી બે એકાસણા કરવા. એ રીતે વધતાં શ્રી મહાવીર સ્વામીને આશ્રી ચોવીસ એકાસણા કરવા. ત્યારપછી પશ્ચાનુપૂર્વીવડે શ્રી મહાવીર સ્વામી આથી એક એકાસણું, શ્રી પાર્શ્વનાથ આશ્રી બે એકાસણા, એ રીતે વધતાં શ્રી ષભદેવજીને આશ્રી વીશ એકાસણું કરવા. દરેક જિનને આશ્રીને પચ્ચીશ એકાસણું કુલ થાય છે, અથવા એકી સાથે દરેક જિનને આશ્રીને પચીસ પચીસ એકાસણું કરવા. આ બન્ને રીતે કરતા કુલ છ એકાસણે આ તપ પૂર્ણ થાય છે. જે તીર્થ કરને તપ ચાલતું હોય તે તે તીર્થકરના નામનું ગણું વીશ નવકારવાલીનું ગણવું. સાથીઆ, ખમા અને લેગસ બાર બાર કરવા.
૧૧ શ્રી અક્ષયનિધિ તપની વિધિ. આ તપ શ્રાવણ વદ ૪ ને દિવસે શરૂ કરી સોળ દિવસે પૂરો કરવો, તેમાં સુવર્ણને રત્નજડિત કાઈ રૂપા વગેરે ધાતુનો અથવા છેવટે શક્તિ ન હોય તે માટીને કુંભ કરાવે. પછી તે કુંભ ઘરમાં દેરાસરમાં અથવા ઉપાશ્રયે પવિત્ર સ્થાને ડાંગરની ઢગલી કરી તે ઉપર પધરાવ. બનતાં સુધી કુંભ પાસે અખંડ દીવો ફાનસમાં યત્નાપૂર્વક ૧૬ દિવસ સુધી રાખો. તેની સમીપે સ્વસ્તિક કરી તે ઉપર શ્રી કલ્પસૂત્ર પધરાવવું. દરરોજ બે ટંક પડિક્ષમણું, દેવવંદન, પડિલેહણ, ભૂશિયન કરવું. બ્રહ્મચર્ય પાળવું. એકાસણને તપ ૧૫ દિવસ પર્યત કરવો. છેલ્લે દિવસે એટલે ભાદ્રપદ શુદિ ૪ થે (વચ્છરીએ) ઉપવાસ કરવો.
- ૧ એકાસણને બદલે નવી તથા આયંબીલ કરવાનું જૈન પ્રબંધ અને જેન સિધુમાં કહ્યું છે.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૭૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પંદરમે ખડ
આ પ્રમાણે ચાર વર્ષ પર્યત તે કરવાથી ૬૪ દિવસે આ તપ પૂર્ણ થાય છે. દરરોજ દેવપૂજા કરવી. પુસ્તક ઉપર ચંદર બાંધ, જ્ઞાનને ધૂપ દીપ કરી હમેશાં રૂપાનાણે પૂજવું, શક્તિ ન હોય તે પહેલે અને છેલ્લે દિવસે રૂપાનાણે પૂજવું. અને વચલા દિવસોમાં યથાશક્તિ દ્રવ્યવડે પૂજવું. “નમે નાણસ્સ' એ પદની ૨૦ નવકારવાળી દરજ ગણવી, (કોઈ જગ્યાએ ૩% હો કલી નમો નાણસ એમ પણ કહેલ છે. ) ૨૦ લેગસ્સનો કાઉસ્સગ્ગ કરે, નીચે બતાવેલી વિધિ મુજબ દરરોજ વિધિ કરવી, કુંભની ઉપર શ્રીફળ મૂકી લીલા કે પીળા રેશમી વસ્ત્રવડે બાંધી રાખ. દરરોજ તેની અંદર વિધિને અંતે એકેક પસલી અક્ષતની નાખવી. સેળ દિવસે કુંભ ભરાઈ જાય તેમ કરવું. છેલ્લે દિવસે કુંભની સમીપે રાત્રી જાગરણ કરવું. પૂજા પ્રભાવના કરવી, અક્ષયનિધિ તપનું સ્તવન દરરોજ ગાવું. સાંભળવું, પારણાને દિવસે (ભાદ્રપદ શુદિ ૫ મે) કુંભને ફૂલની માળા પહેરાવી, સૌભાગ્યવતી સ્ત્રીને માથે મૂક. સર્વ જાતિના પકવાન સુખડી વિગેરે યથાશક્તિ કરાવી, તેના થાળ પણ સાભાગ્યવતી સ્ત્રીઓને માથે મૂકવા. હાથી ઘોડા વાછત્રો વિગેરેથી મટી ધામધૂમ સાથે વરડે ચઢાવી કુંભ લઈને દેરાસરે આવવું. કુંભવાળી સ્ત્રીઓએ ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરી પ્રભુ પાસે કુંભ મૂક, નૈવેદ્યના થાળ પણ પ્રભુ પાસે ધરવા, જ્ઞાનના પુસ્તકને ગુરુમહારાજ પાસે લઈ જઈ ત્યાં પધરાવી ગુપૂજા તથા જ્ઞાનપૂજા રૂપાનાણથી કરવી. તે દિવસે યથાશક્તિ સ્વામીવાત્સલય, પ્રભાવના વિગેરે કરવું. જેટલા સ્ત્રી કે પુરુષ આ તપ કરતા હોય તે દરેકને માટે કુંભ જુદા જુદા પધરાવવા. કલ્પસૂત્ર એક જ પધરાવવું. આ તપ શ્રાવકને તથા શ્રાવિકાએ કરવાનું છે. આ ભવ પરભવમાં મહાન લાભ આપનાર આ તપ છે, સાથીયા વિગેરે ૫૧ એકાવન અથવા ૨૦ વીસ કરવા.
શ્રી અક્ષયનિધિ તપની દરરોજ કરવાની વિધિ. પ્રથમ ઇરિયાવહી પ્રતિક્રમવા, પછી ઈચ્છાકારેણ અક્ષયનિધિ ત૫ આરાધન નિમિત્તે ચિત્યવંદન કરું, ઇચ્છું કહી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન કરવું.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
તપની વિધિ
: ૩૭૩ : ચૈત્યવંદન શાસનનાયક સુખ કરણ, વહમાન જિનભાણ અહનિશ એહની શિર વહુ, આણુ ગુણમણિ ખાણું. ૧ તે જિનવરથી પામીયા, ત્રિપદી શ્રી ગણધાર; આગમ રચના બહુવિધિ, અર્થ વિચાર અપાર. ૨ તે શ્રી મુતમાં ભાખિયાએ, તપ બહુવિધિ સુખકાર; શ્રી જિન આગમ પામીને, સાધે મુનિ શિવસાર. ૩ સિદ્ધાંતવાણું સુણવા રસિક, શ્રાવક સમકિતધાર; ઇષ્ટ સિદ્ધિ અર્થે કરે, અક્ષયનિધિ તપ સાર. ૪ તપ તે સૂત્રમાં અતિ ઘણું, સાધે મુનિવર ; અક્ષયનિધાનને કારણે, શ્રાવકને ગુણ ગેહ. ૫ તે માટે ભવી તપ કરે એ, સર્વ ઋદ્ધિ મળે સાર; વિધિશું એહ આરાધતાં, પામીજે ભવપાર. ૬ શ્રી જિનવર પૂજા કરો, વિકશુદ્ધ ત્રિકાલ, તેમ વળી શ્રુતજ્ઞાનની, ભક્તિ થઈ ઊજમાળ. ૭ પડિકમણું બે ટંકના, બ્રહ્મચર્યને ધરીએ, જ્ઞાનીની સેવા કરી, સહેજે ભવજળ તરીએ. ૮ ચિત્યવંદન શુભ ભાવથીએ, સ્તવન થઈ નમસ્કાર; મૃતદેવી ઉપાસના, ધીરવિજય હિતકાર. ૯
પછી જે કિંચિ કહીને, નમુથુનું કહેવું. પછી બે જાવંતિ કહી, નમકહત કહી નીચે પ્રમાણે સ્તવન કહેવું.
( લાવો લાવેને રાજ કેંઘામૂલા મોતી –એ દેશી) ત૫ વર કીજે રે, અક્ષયનિધિ અભિધાને; સુખભર લીજે રે, દિનવિન ચઢતે વાને (એ આંકણું) ૫ર્વપજૂસણ પર્વ શિરોમણી, જે શ્રી પર્વ કહાય; માસ પાસ છઠ્ઠ દસમ દુવાલસ, તપ પણ એ દિન થાય. તપવર૦ ૧ પણ અક્ષર્યાનિધિ પરંપજુસણ, કેરે કહે જિનભાણ; શ્રાવણ વદ ચોથે પ્રારંભ, સંવછરી પરિમાણુ. તપવર૦ ૨ એ તપ કરતાં સર્વ
દ્ધિ વરે, પગપગ પ્રગટે નિધાન; અનુક્રમે પામે તેહ પરમપદ, સાન્વયી નામ પ્રધાન તપવર૦ ૩ પરમસરથી કમ બંધાણું, તેણે પામી દુઃખ જાળ; એ તપ કરતાં તે પૂરવનું, કર્મ થયું વિસરાળ. તપવર૦ ૪ જ્ઞાનપૂજા શ્રત દેવી કાઉસગ્ગ, રવસ્તિક અતિ સોહાવેઃ સેવન કુંભ જડિત નિજ શક્તિ, સંપૂરણ ક્રમે થા. તપવર૦ ૫ જઘન્ય મધ્યમ
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
::
આવશ્યક મુક્તાવલી : પંદરમા ખ
ઉત્કૃષ્ટથી કરીએ, રંગ દાય તિન વરીસ; વરસ ચેાથે શ્રુતદેવી નિમિત્તે, તે તપ વીસવાવીસ. તપવર૦ ૬ એણે અનુસારે જ્ઞાનત' વર, ગણ ગણીએ ઉાર; આવશ્યકાદિ કરણી સંયુત, કરતાં લહે ભવપાર. તપવર૦ છ છંદ્ધભવ પરભવદેષ આશકા, રહત કરો ભવી પ્રાણી, જે પર પુગળ ગ્રહણ ન કરવું, તે તપ કહે વર નાણો. તપવર્૦ ૮ તિજગા પૂજા પરભાવના, હય ગય રથ શણગારીજે; પારણાદિન પચશબ્દે વાજે, વાજતે પધરાવીજે. તપવર૦ ૯ ચૈવિશાળ ડાય તિહાં આવી, પ્રદક્ષિણુા વળી દીજે; કુંભ વિવિધ નૈવેદ્ય સધાતે, પ્રભુ આગળ ઢાકંજે. તપવર૦ ૧૦ રાધનપુરે એ તપ સુણી, બહુજન થયા ઉજમાળ તપ કાજે; એહુમાં મુખ્ય મઢાણુ ઓછવમાં, મસાલીયા દેવરાજ. તપવર્૦ ૧૧ સંવત અઢાર તેતાલીસ વચ્ચે, એ તપ બહુ ભવી કીધા; શ્રી જિન ઉત્તમ પાદ સાથે, વિજય ફૂલ લીધા. તપવર્૦ ૧૨
ત્યાર પછી જય વીયરાય, કહી, સુર્યદેવયાએ કરેમિ કાઉસગ્ગ; અન્નત્ય કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ગ કરી નમેાત કહી, સુયદેવયા ભગવઇ, નાણાવરણીય કમ્મસ ંધાય; સિ... ખવેઊ સમય', જેસિ` સુયસાયરે ક્ષત્તિ. ૧ એ થાય કહેવી, પછી પચ્ચખ્ખાણુ કરવું. પછી પૂજાની ઢાળ કહેવી તે નીચે પ્રમાણે
Adentr
હા.
સપ્તમપદ શ્રી જ્ઞાનને, સિદ્ધ ચક્ર ૫૬માં હી; આરાધીજે શુભમને, દિન દિન અધિક જ્ઞાહિ. ૧
અન્નાણુસ માહતમે હરસ, નમે નમે નાણદિવાયરસ્સ; પચપયાસુદેવગારગરસ, સન્નાજીત‰ચપયાસમસ. ૧. હવે જેથી સવ અજ્ઞાન રોધ, જનાધોશ્વર પ્રાકત અર્થાવમેધા, મતિ આદિ પંચ પ્રકારે પ્રસિદ્ધા, જગદ્ ભાસતે સર્વે દેવાવિરુદ્ધો. ૨ પ્રદીપ પ્રભાવે સુભક્ષ, અભક્ષ સુપેય સુક્ષ્મ અકૃત્ય; જેણે જાણીએ લાકમધ્યે સુના, સદા મે વિશુદ્ધ' તદૈત્ર પ્રમાણુ.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેની વિધિ
: ૦૭૫
ભવ્ય નમો ગુણ જ્ઞાનને, સ્વ પર પ્રકાશક ભાવેજી;
પર્યાય ધર્મ અનંતતા, ભેદભેદસ્વભાવેજી. (ચાલ ). જે મુખ્ય પરિણતિ સકલ સાયક, બેધ ભાવવિલછના; મતિ આદિ પંચ પ્રકાર નિર્મળ, સિહ સાધન છના; સ્યાદાદસંગી તત્વરંગી પ્રથમ ભેદભેદતા, સવિકલ્પ ને અવિકલ્પ વસ્તુ, સકલ સંશય છેદતા. ૨
ઢાળ ૨ ભક્ષાભક્ષ ન જે વિણ લહિયે, પેય પેય વિચાર; કૃત્ય અકૃત્ય ન જે વિણ લહિયે, જ્ઞાન તે સકલ આધાર રે. ભવિકા સિ. ૧ પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી અહિંસા, શ્રી સિદ્ધાંત ભાખ્યું; જ્ઞાનને વંદે જ્ઞાન મ નિદે, જ્ઞાનીયે શિવસુખ ચાખ્યું છે. ભવિકા ૨ સકળ ક્રિયાનું મૂળ જે પ્રહા, તેમનું મૂળ જે કહીયે; તેહ જ્ઞાન નિત નિત વંદીએ, તે વિગુ કહે કેમ રહિયે રે? ભવિકા. ૩ પંચ જ્ઞાનમાંહિ જેહ સદાયમ, સ્વપરપ્રકાશક જેહ; હીપક પરે ત્રિભુવન ઉપકારી, વળી જેમ રવિશશિ મેહ રે. ભવિકા. ૪ લેક ઊર્ધ્વ અધે તિય તિષ, વૈમાનિકને સિદ્ધ; લોકાલોક પ્રગટ જેહથી, તે જ્ઞાન મુજ શુહ રે. ભવિકા. સિહચક૫
ઢાળ ૩ જ્ઞાનાવણું જે કર્મ છે, ક્ષય ઉપામ તસ થાય રે; તે હુએ એહિ જ આતમા, જ્ઞાન અબોધતા જાય છે. વીર. ૧
પછી હો પરમાત્મને નમઃ જ્ઞાનપદેભ્યઃ કલશ યજામહે સ્વાહાઃ એ મંત્ર બોલીને વાસખેપ, રૂપાનાણું કે પૈસે હાથમાં લઈને નીચે પ્રમાણે થાય કહેવી.
જિન જોજન ભૂમિ, વાણીને વિસ્તાર, પ્રભુ અર્થ પ્રકાશે, રચના ગણધર સાર, સંય આગમ સુણતાં, છેદીજે ગતિ ચાર, પ્રભુવયણ વખાણ, લઈએ ભવને પાર. ૧ પછી જ્ઞાનની વાસક્ષેપવડે પૂજા કરવી, તથા
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૩૭૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પંદરમે છે સોનામહોર તથા રૂપામહેર આદિથી જ્ઞાનની યથાશકિત પૂજા કરવી. પછી દુહા કહીને ખમાસમણ દેવા.
- દુહા સુખકર શંખેશ્વર નમી, ધુણશું શ્રીકૃતનાણ, ચઉ મુંગા શ્રત એક છે, સ્વપરપ્રકાશક ભાણ ૧ અભિલાષ્ટ્ર અનંતમે, ભાગે રચિયો જે; ગણુધર દેવે પ્રણમીયા, આગમ રયણ અહ. ૨ ઈમ બહૂલી વકતવ્યતા, છઠાણું વડીયા ભાવ, ક્ષમાશ્રમણ ભાળે કહ્યું, ગોપય સાપ જમાવ. ૩ લેશચકી શ્રત વરણવું, ભેદ ભલા તસ વીસ, અક્ષયનિધિ તપને દિને, ક્ષમાશ્રમણ તે વીસ. ૪ સૂત્ર અનંત અર્થમયી, અક્ષય અંશ લહાય; શ્રુતકેવલી કેવલી પરે, ભાખે મૃતપર્યાય. ૫ શ્રી શ્રુતજ્ઞાનને નિત નમે, ભાવ મંગલને કાજ, પૂજન અર્ચન દ્રવ્યથી, પામો અવિચલ રાજ. ૬ (૧)
આ છઠ્ઠો દુહો ખમાસમણ દીઠ કહે. ઈગસય અડવાસ સ્વર તણું, તિહાં આકાર અઢાર; શ્રત પર્યાય સમા સમે, અંશ અસંખ્ય વિચાર શ્રી. ૨ બત્રીસ વર્ણ સમાય છે, એક લેક મઝાર, તેમાંહે એક અક્ષર ગ્રહે, તે અક્ષર શ્રતસાર. શ્રી 8 ક્ષયોપશમ ભાવે કરી, બહુ અક્ષરને જેહ, જાણુગ ઠાણુગ આગલે, તે કૃતનિધિ ગુણગેહ, કેઠિ એકાવન અલખા, અડસય અઠયાસી હજાર, ચાલીસ અક્ષર પદતણા, કહે અનુયોગદાર. શ્રી ૪ અથત ઈહાં પદ કહ્યું, જિહાં અધિકાર ઠરાય, તે પદ મૃતને પ્રણમતાં, જ્ઞાનાવણ્ય હઠાય. શ્રી ૫ અઢાર હજાર પદે કરી, અંગ પ્રથમ સુવિલાસ, દુગુણ મૃત બહુ પદ ગ્રહે, તે પર શ્રત સમાસ. શ્રી. ૬ પિંડપ્રકૃતિમાં એક પદે, જાણે બહુ અવદાત; ક્ષયોપશમની વિચિત્રતા, તેહજ મૃત સંઘાત. શ્રી ૭ પોતેર ભેદે કરી, સ્થિતિ બંધાદિ વિલાસ, કમ્મપયડીપયડી ગ્રહે, શ્રત સંધાત સમાસ. શ્રી. ૮ ગત્યાદિક જે માર્ગણા, જાણે તેમાં એક, વિવરણ ગુણઠાણદિકે, તસ પ્રતિપતિ વિવેક. શ્રી. ૯ જે બાસઠ્ઠો માગંણ પદે, લેસ્યા આદિ નિવાસ; સંગ્રહ તરતમ યોગથી, તે પ્રતિપતિ સમાસ. શ્રી. ૧૦ સંતપદાદિક ધારમાં, જે જાણે શિવલોક; એક દેય ધારે કરી, શ્રદ્ધાકૃત અનુયાગ.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
તાની વિધિ
: 309 :
.
શ્રી ૧૧ વળી સત્તાકિ નવ પદે, તિહાં માળા ભાસ, સિહતણી સ્તવના કરે, શ્રુત અનુયાગ સમાસ, શ્રી૦ ૧૨ પ્રાભૂત પ્રાકૃત શ્રુત નમું, પૂર્વના અધિકાર, બુદ્ધિ પ્રખલ પ્રભાવથી, જાણે એક અધિકાર. શ્રી ૧૭ પ્રાભૂત પ્રાભૂત શ્રુતસમા, સભિન્ન લબ્ધિ વિશેષ, બહુ અધિકાર ઇસ્યા ગ્રહે, ક્ષીરાશ્રવ ઉપદેશ. શ્રી॰ ૧૪ પૂર્વભવ ગત વસ્તુ જિંકે, પ્રાતૃત શ્રુત તે નામ, એક પ્રાભૂત જાણે મુનિ, તાસ કરું... પ્રણામ. શ્રી૦ ૧૫ પૂર્વ'લબ્ધિ પ્રભાવથી, પ્રાભૂત શ્રુત સમાસ, અધિકાર બહુલા ગ્રહે, પદ અનુસાર વિલાસ. શ્રી૦ ૧૬ આચારાદિક નામથી, વસ્તુનામ શ્રુત સાર, અથ અનેક વિષે ગ્રહે, તે પણ એક અધિકાર. શ્રી૰ ૧૭ દુગસય પશુ વીસ વસ્તુ છે, ચૈાદ પૂર્વના સાર, જાણે તેહને વંદના, એક શ્વાસે સેૉ વાર. શ્રી ૧૮ ઉત્પાદાદિ પૂર્વ જે, સૂત્ર અથ એક સાર, વિદ્યામંત્રતણે કહ્યો. પૂર્વ શ્રુત ભંડાર. શ્રી॰ ૧૯ બિંદુસાર લગે ભણે, તેહિજ પૂર્વ સમાસ, શ્રીશુલવીરને શાસને, ડાન્યેા જ્ઞાનપ્રકાશ, શ્રી॰ ૨૦
ખમાસમણા દીધા પછી ચેકખા નિર્મલ એ હાથે પસલી ભરીને ઉપર રૂપાનાણું અથવા પૈસે સે।પારી મૂકીને ઊભા રહી મેધાગાધ જ્ઞાનની સ્તુતિ કહી નીચેને દુડા ખેલવે. જ્ઞાન સમેા કાઈ ધન નહીં. સમતા સમુ નહિ સુખ, વિત સમી આશા નહિ, લેભ સમા હિં દુ:ખ. ૧ પછી પસલી કુંભમાં નાંખવી. પછી ખમાસમણુ દઇને ઇચ્છાકારણુ સદિસદ્ધ ભગવન્ ! શ્રુતદેવતા આરાધનાર્થે કાઉસગ્ગ કરું ઇચ્છું, મ્રુતદેવતા આરાધના કરેમિ કાઉસગ્ગ, અન્નત્ય કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરવા. પછી નમેાડ ત્ કહીને જ્ઞાનની ચેાય નીચે પ્રમાણે કહેવી.
ત્રિગડે એસી શ્રી જિનભાણુ, ખેલે ભાષા અમીય સમાણુ, મત અનેકાંત પ્રમાણુ. અરિહંત શાસન સક્રી સુખાણુ, ચઅનુયાગ જિહાં ગુણખાણુ, આતમ અનુભવ ઠાણુ, સકલ પદારથ ત્રિપદી જાણુ, જોશન ભૂમિ પસરે વખાણુ, દોષ બત્રીશ પરિહાણુ. કેવલીભાખિત તે શ્રુતનાણુ, વિજયલક્ષ્મીસૂરિ કહે બહુમાન, ચિત્ત ધરજો તે સયાજી. ૧
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
: 394 :
આવશ્યક મુક્તાવલી : પદમાં ખંડ
વીશ પ્રદક્ષિણા દેવી, આ મુજબની વિધિ દરાજ ગુરુમહાસજ પાસે કરવાતી છે.
તા. ક—દરેક તપની પૂર્ણાહુત નિમિત્તે પોતાતાની શક્તિ મુજબ ઉજમણું પૂજા, સાધર્મિક વાત્સલ્ય, વિવિધ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના ઉપકરણા આદિની પ્રભાવનાએ આદિ શુભ કાર્યો કરી તપ ઉજવવા ભાગ્યશાલી અનવું જોઇએ.
દરેક તપ વિધિપૂર્વક કરવાથી તેનુ સોંપૂર્ણ ફળ મલી શકે છે, છતાં પ્રતિક્રમણની ક્રિયા ન આવડતી હાય તેણે છેવટ સામાયક પણ કરી તપની આરાધના કરવી જોઇએ. જેતે સામાયક પણ ન આવડતુ હોય તે તેણે ત્રણ નવકાર ગણી બરાબર ૪૮ મીનીટની ધારણા કરી બેસવુ. અને ત્રણ નવકાર ગણી ઉઠવુ. સદ્ગુરુઓને સમાગમ મેળવી ધાર્મિક અભ્યાસ જરૂર કરવા ઉદ્યમ રાખવા જોઇએ કે જેથી આત્મિક ભાવના સુધરવા સાથે ક્રિયાકાંડમાં અપૂર્વ ઉલ્લાસ આવતા જશે.
alid <
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૬ મો
જાણવા લાયક વસ્તુઓ આવીશ અભક્ષ્યના નામ
૧ મધ. ૨ માખણ, ૩ મદિરા ( દારૂ ). ૪ માંસ. ૫ ઉંબરાના ફળ. ૬ વડના ટેટા, ૭ કાઠીંબડા, ૮ પીપળાની પીપડી, ૯ પીપળના ટેટા. ૧૦ બરફ. ૧૧ અીણ-મેામલ (સવ જાતના ઝેર ) ૧૨ કરા. ૧૩ કાચી માટી. ૧૪ રાત્રિભોજન. ૧૫ હુખીજવાલી વસ્તુ. ૧૬ ઓળ અથાણું. ૧૭ વિદળ ( કાચા દહીં, દૂધ સાથે કઠોળ ખાવુ તે) ૧૮ રીંગણા. ૧૯ અજાણ્યા ફળ. ૨૦ તુચ્છ ફળ (જેમાં ખાવાનુ થાતુ હોય અને ફેંક દેવાનું ઘણું હોય તે) ૨૧ ચલિત રસ ( જેનેા સ્વાદ ખીલ્કુલ બગડી ગયે હાય તેવી વસ્તુ) ૨૨ અનતકાય. (જેમાં અનંતા જીવા હોય તે ).
અત્રીશ અન તકાયના નામ.
૧ સુરણ. ૨ લસણ. ૩ લીલી હલદર. ૪ ખાટા ( આલુ.) ૫ લીલા રા. ૬ સતાવરી. ૭ હીરલી કંદ. ૮ કુંવર. ૯ થીર. ૧૦ ગા. ૧૧ સક્કરીયા. ૧૨ વશ કારેલા. ૧૩ ગાજર. ૧૩ લુણી ૧૫ લેટી ૧૬ ગીરીકર્ણિકા ( ગરમર ), ૧૭ કુમળા પાંા. ૧૮ ખરીયા. ૧૯ થેકની ભાજી. ૨૦ લીલી માથ. ૨૧ લુલીના ઝાડની અા, ૨૨ ખીલેલા ૨૩ અમૃતવેલી. ૨૪ મુલાના કંદ. ૨૫ ભૂમિક઼ાડા. ( ખીલાડીના ટોપ ) ૨૬ નવા અંકુરા. ૨૭ વત્થલાની ભાજી. ૨૮ સુવેર વેલ. ૨૯ પાલકાની ભાજી. ૩૦ કુણી આંબલી. ૩૧ રતાળુ. ૩૨ પીંડાળુ.
ઉપર જણાવેલ બાવીશ અલક્ષ્ય તથા ખત્રીશ અન તકાયાને સવ
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૮૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સેળ ખંડ પાપભીરુ શ્રાવક-શ્રાવિકાઓએ ત્યાગી દેવાની જરૂર છે. વળી તે બધી જ વસ્તુઓ કાંઈ રોજ ઉપયોગમાં આવતી નથી. અરે ! કેટલીક તે એવી છે કે આખી જિંદગાની સુધી ખાવામાં પણ આવતી નથી, તેમજ તેના દર્શન પણ થવા બહુ દુર્લભ હોય છે, છતાં પણ તે વસ્તુઓનો પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક અને ઈરાદાપૂર્વક ત્યાગ કરવામાં નથી આવતે ત્યાંસુધી તે વસ્તુઓ ઉપરની ઇચ્છાના કારણે નાહકને પાપબંધ થયા કરે છે, માટે સુજ્ઞ અને સમજી મનુષ્યોએ પહેલી તકે તે વસ્તુઓને ગુરુ સમક્ષ પ્રતિજ્ઞા લઈ વસરાવી દેવાની આવશ્યકતા છે.
ચાર અભક્ષ્ય મહાવિગય. ૧ મધ. ૨ માખણ. ૩ માંસ. ૪ મદિરા (દારૂ).
વાઘરી લેકે મધમાખીના પુડા આગળ ધૂમાડે કરી મધમાખીઓને અત્યંત ત્રાસ ઉપજાવી પુડામાંથી બહાર કાઢે છે તેથી તેઓ તથા તેમાં રહેલા અશક્ત નાના બચ્ચાઓ પણ મરી જાય છે. આવી ઘોર હિંસાથી ઉત્પન્ન થએલા મધને છોડી દેવું એ જ શ્રેયસ્કર છે. વલી એ મધમાં નિરંતર અસંખ્ય છ ઉપજે છે, તેથી પણ તેને દયાલુ આત્માઓએ ત્યાગ કરવામાં વિલંબ કરવાની જરૂર નથી.
મહુડા આદિ પદાર્થોને કેહડાવી બનાવવામાં આવતા દારૂમાં પણ અનેક જીવોની હિંસા થાય છે, તેમાં પણ સમયે સમયે અસંખ્ય જીવો ઉત્પન્ન થાય છે. દારૂપાન તે પૈસા આપીને મૂર્ખાઈ ખરીદવા જેવું છે. માખણ પણ છાશ ઉપરથી બહાર નીકળ્યું કે અંતર્મુહૂર્તમાં તેમાં તે જ રંગના સૂક્ષ્મ જીવો ઉત્પન્ન થાય છે, માટે તે પણ કદી ખાવું નહિ.
માંસમાં તે પંચેન્દ્રિય પ્રાણીઓને ચો વધ થતા હોઈ તેમાં તે ઘોર હિંસા છે જ. વળી કાચા અગર પકાવેલા માંસમાં પણ અસંખ્ય જીવો પેદા થાય છે, માટે ચારે મહાવિગયને તિલાંજલિ આપવી જરૂરી છે.
uonal
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૩૮૧ 8 સાત મોટા વ્યસને. ૧ જુગાર. ૨ માંસ. ૩ દારૂ. ૪ વેશ્યા. ૫ શિકાર. ૬ ચોરી અને ૭ પારકી સ્ત્રી. આ સાતે વ્યસને, તેના સેવન કરનારને ઘરમાં ધોર નરકમાં લઈ જાય છે માટે તે દુઃખમાંથી મુક્ત થવાની અભિલાષાવાળા આત્માઓએ સાતે વ્યસનને ત્યાગ કરવો જરૂરી છે.
દશ ચંદરવાની વિગત. નીચે જણાવેલ સ્થાનોએ દયા ધર્મના મર્મને સમજનારા ભવ્ય આત્માઓએ દશ ચંદરવા બાંધી સ્વ અને પારના આત્માનું રક્ષણ અલ્પ પ્રયાસ કરી લેવાની જરૂર છે.
૧. જિનભવન ૨. પૌષધશાળા ૩. સામાયશાળા ૪. ભેજનગૃહ ૫. વલોણાના સ્થાને ૬. ખાંડવાના સ્થાને છે. પીસવાના સ્થાને ૮. ચુલા ઉપર ૯. પાણીઆરે ૧૦. સુવાની શય્યાએ.
સાત ગળણુ રાખવાની વિગત ૧. પાણી ગળવાનું, ૨. ઘીની ગરણું, ૩. તેલની ગરણું ૪. શશ ગાળવાનું. ૫. દૂધ ગાળવાનું. ૬. ઉકાળેલું પાણી ગાળવાનું છે. આ ચાળવા માટે (હવાલા. ચારણુ. આંક).
સંઘમાં પાળવાની છ “ફી એકાહારી. (રોજ એકાસણું કરવું) ૨. સમ્યક્ત્વધારી ૩. ભૂચનકારી. (સંથારે સુવું તે) ૪. સચિરપરિહારી. ૫. પદચારી. (પગે ચાલવું) ૬ બ્રહ્મચારી.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૩૮૨ ૩
આવશ્યક મુક્તાવલી : મેળામા દહેરાસરની શ એટી આશાતના ૧. બેલ ખાવું. ૨. પાણી પીવું ૩. ભોજન કરવું. ૪. ૫. વિષયસેવન કરવું. ૬. શયન કરવું. ૭. થુંકવું ૮. માગું કરવું . ટો જવું. ૧૦ જુગાર રમવો.
સાત ક્ષેત્રેના નામ ૧ જિનમંદિર. ૨ જિનબિંબ. ૩ જ્ઞાન. ૪ સાધુ. ૫ સાધ્વી. ૬ શ્રાવક. ૭ શ્રાવિકા.
શ્રાવકની ૧૧ મહિમા - ૧ દર્શન (સમકિત) પડિમા. ૨ વ્રત પ્રતિમા. ૩ સામાયક પ્રતિમા. જ પૌષધ પ્રતિમા. ૫ કાર્યોત્સર્ગ પ્રતિમા. ૬ બ્રહ્મચર્ય પ્રતિમા. ૭ અચિત્ત ત્યાગ પ્રતિમા, ૮ આરંભ કરણ પરિત્યાગ પ્રતિમા. ૯ આરજ કરાવણ પરિત્યાગ, ૧૦ ઉદિઢ વર્જક (પોતાને માટે બનાવેલું નહિ ખાવું) ૧૧ શ્રમણભૂત પ્રતિમા. (સાધુની માફક ગોચરી જવું, લેચ કરાવે વિગેરે).
શ્રાવકે રાખવાના સ્વત ધોતીયા ૧ સામાયકનું. ૨ પૂજાનું. ૩ ન્હાવાનું. ૪ ભજનનું. પ બહારગામ જવાનું. ૬ સુવાનું, ૭ ટટ્ટી જવાનું.
તેર કીયા ૧ આળસ. ૨ મોહ. ૩ અવતા. ૪ માન. ૫ ક્રોધ. ૬ પ્રમાદ (નિદ્રા-મદિરાપાન આદિ) ૭ કૃપણુતા ૮ ભય. ૯ ક. ૧૦ અજ્ઞાન. ૧૧ વ્યાક્ષેપ (આમતેમ જોયા કરવું તથા મન બીજે ઠેકાણે મોકલવું
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ
: ૩૮૩ ? તે.) ૧૨ વિકથા. (રાજકથા, ભજનસ્થા, સ્ત્રીક્યા, દેશકથા.) ૧૩ વિષયવાસના.
નિયમને ચાર પ્રકારના લાગતા દેશ. વ્રતને અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ, અતિચાર અને અનાચાર એ ચાર પ્રકારે દેષ લાગે છે.
દાખલા તરીકે કેઈએ ચવિહાર કર્યો હોય. હવે જ્યારે તેને અતિતૃષા (તરસ) લાગે છે ત્યારે તે પાણી પીવાની માત્ર ઈરછા જ કરે છે, તે અતિક્રમ. જે સ્થાનકે પાણી હોય તે સ્થળે જાય તે વ્યતિક્રમ. પાણી પીવા માટે વાસણમાંથી પ્યાલે ભરી મુખ આગળ ધરે પણ પીએ નહિ તે અતિચાર. પણ જ્યારે તે નિડરપણે ચઉવિહાર હોવા છતાં પાણી પીએ ત્યારે તે અનાચાર કહેવાય છે.
છ અઠ્ઠાઇઓના નામ ૧ કારતક માસ સંબંધી. ૨ ફાગણ માસ સંબંધી. ૩ અસાડ માસ સંબંધી. ૪ પયૂષણ સંબંધી. ૫ આસો માસની (આંબીલની ઓળી) ૬ ચૈત્ર માસ સંબંધી (બીલની એલીની) આ છએ અછૂઈઓમાં વિવિધ પ્રકારની તપશ્ચર્યા કરવી. લીલોતરીને ત્યાગ કરવો. બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું. જોવાને, ખાંડવાને, દળવાદિ આરંભ સમારંભને ત્યાગ કરવો.
આસો અને ચૈત્ર માસની ઓળીમાં નવ આયંબીલ કરવા. આ ઓળી એક સાથે નવ કરવી. બની શકે તે યાવજિજર સુધી તેની આરાધના છેડવી નહિ. અન્ય અઈઓમાં દેવતાઓ નંદીશ્વરદ્વીપમાં જાત્રા કરવા જાય પણ ખરા અગર ન પણ જાય પરતુ આસો અને ચૈિત્ર માસની અઈમાં તે વિષયસુખમાં મગ્ન રહેનારા દેવતાઓ નિશ્ચયથી જય જ છે. અને એ અપેક્ષાથી આ બે ઓળાને શાતી લઈએ કહેવામાં આવે છે.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૮૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સેળ ખડ પર્યુષણ પર્વ સર્વ પર્વશિરામણું છે. આ પર્વમાં મુખ્યતયા નીચે જણાવેલ કાર્યોની આરાધના દર વર્ષે એક વખત તે કરવી જ.
૧. સર્વત્ર લાગવગથી અગર ધન ખર્ચ અમારી પ્રવતન એટલે દયા પળાવવી. ૨. સાધર્મિક વાત્સલ્ય કરવું. ૩. પરસ્પર ક્ષમાપના કરવી. ૪. અષ્ટમ તપ કરવો. ૫. ચૈત્ય પરિપાટી કરવી.
૧. દરેક વર્ષે સંધની પૂજા કરવી. ૨. સાધર્મિક ભક્તિ કરવી. ૩. ચિત્યમાં મહત્સવ કર, રથયાત્રા કાઢવી. તીર્થયાત્રા કરવી. ૪. જિનમંદિરમાં સ્નાત્રમોત્સવ કરવો. ૫. દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિ કરવી. ૬. મહાપૂજ કરવી. ૭. રાત્રી જાગરણ કરવું. ૮. આગમની પૂજા કરવી. ૯. ઉજમણું કરવું. ૧૦ તીર્થ પ્રભાવનાનું કાર્ય કરવું. ૧૧. પ્રાયશ્ચિત ગ્રહણ કરવું.
માસી કાળની વિગત
કારતક
ફાગણ
||
અષાંડ
નામ
શુદ ૧૫ થી | સુદ ૧૫ થી | સુદ ૧૫ થી
સુખડીને કાળ | ૧ માસ | ૨૦ દિવસ | ૧૫ દિવસ કામળીને કાળ ] ૪ ઘડી | ૨ ઘડી | છ ઘડી ઉકાળેલા પાણીને કાળ ! ૪ પ્રહર | ૫ પ્રહર | ૩ પ્રહર
દિવસના ચોથા ભાગને પ્રહર કહેવાય છે અને ૨૪ મીનીટની એક ઘડી થાય છે.
ફાગણ સુદ ૧૪ થી ભાજપાલે, નવું પીલેલું તલનું તેલ અને મેવામાં ખજુર, કાજુ, ચારોલી, અખોડ, જરદાલુ વિગેરે આઠ માસ
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ
: ૩૮૫ : સુધી અને અષાડ ચોમાસામાં આ નક્ષત્ર પછી કરી અને કાચી ખાંડ અભક્ષ્ય થાય છે.
આજના ભાંગેલા નાળીયેર, સોપારી, બદામ વિગેરે બીજે દિવસે અભક્ષ્ય થાય છે. તે જ દિવસે ભાંગેલું તે જ દિવસે ખપી શકે છે.
બરોબર ત્રણ ઉકાળા આવ્યા વિનાના પાણીને પીનારા તથા સાધુ મહારાજને વહેરાવનારા દેશના ભાગી થાય છે. કેટલેક સ્થળે નહાવાના પાણીને પણ વહેરાવી દે છે, તે માટે ખાસ ખ્યાલ રાખવો.
પિષધમાં યા પ્રતિક્રમણમાં રહેલા શ્રાવક-શ્રાવિકાએ કામળી આવ્યા વિના બહાર જવું નહિ. ઉપરથી સૂક્ષ્મ અપકાયના છ વર્ષ છે તે ગરમ કપડાના ઉપર પડે તે બચી જાય છે, માટે ઓઢવાની જરૂર પડે છે. કટાસણું ઓઢીને જવાય નહિ, કારણ કે તેનાથી એક તે આખું શરીર ઢંકાય નહિ. અને તે કટાસણ ઉપર તરત પાછું બેસવાનું હેવાથી તેના ઉપર પાણીના પડેલા છ દબાઈને મરી જાય છે માટે કામળી લઈ જવાનો ઉપયોગ રાખવો.
અણહારી વસ્તુનું સ્વરૂપ. તપશ્ચર્યામાં તબીયત આદિ કારણે ખાસ જરૂર પડે. અણહારી વસ્તુઓને ઉપયોગ થઇ શકે છે. અને તે પણ મુખ્યતયા પચ્ચખાણું પાર્યા પહેલાં અગર તે પાણહારનું પચ્ચખાણ કર્યા પછી લેવામાં આવે છે. જેનો બીલકુલ સ્વાદ ન હોય, એવા પદાર્થોની ગણતરી અણુહારી ચીજોમાં કરવામાં આવે છે. કેટલાક લોકે વિના સમયે તપશ્ચર્યામાં ઝેરી કોપરું, ચેપચીની અને ઘોડાવજ સ્વાદિષ્ટ હેવાથી, તે વાપરનારાઓ તપસ્યાને ભંગ કરે છે માટે તેને ખાસ ઉપગ રાખવો જરૂરી છે.
આણાહારી વસ્તુના નામ ૧ અગર ૨ અફીણ ૩ લીમડાના પાંચ અંબે ૪ ત્રિફલા (ગાયના
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૮ર :
આવશ્યક મુકતાવલી : સાળમા ખડ મુતરમાં વાળેલી ગાળી જ અણાહારી ગણાય છે) ૪ કડુ ૫ કરીયાતુ ૬ ગલે છ ખુચકછુ ૮ કેરડાના મૂળ હું ધમાસા. ૧૦ મેરડીના છાલ મૂળ. ૧૧ ચિત્રા. ૧૨ ખેરસાલ. ૧૩ સુખડ. ૧૪ મલયાગુરૂ. ૧૫ ઝેરી ગેટલી. ૧૬ અંબર. ૧૭ કસ્તુરી. ૧૮ રાખ. ૧૯ ચુના. ૨૦ હળદર સૂકી ૨૧ આસગધી. ૨૨ કદરૂ. ૨૩ અતિવિખતી કળી. ૨૪ દીકામલી. ૨૫ સ જાતના ઝેર. ૨૬ સાજીખાર. ૨૭. ઉપલેટ. ૨૮ ગુગલ. ર૯ પુવાડ, ૨૦ એળીઓ. ૩૧ ચૂણી કૂળ. ૩૨ સુરાખાર. ૩૩ ટંકણખાર. ૩૪ ગ્રેાસૂત્ર. ૩૫ ખોળ. ૪૬ મા, ૩૭ જીયરના મૂળ, ૩૮ કુંવારી. ૩૯ થાર. ૪૦ પંચમૂળ, ૪૧ ખારા. ૪ર ફટકડી. ૪૪ મોટી હરડે દળ. ૪૪ વખમેા. ૪૫ તગર. ૪૬ બાવળ, ૪૦ ખોડથેાડી, ૪૮ આછી. ૪૯ રીંગણી ( ઉભી એઠી)
દાનને દૂષિત કરનારા કારણેા
૧ અનાદરથી આપવું. ૨ ઘણી વાર લગાડીને આપવું. ૩ વાંકું માં રાખીને આપવુ. ૪ અપ્રિય વચન સંભળાવીને આપવું. પ આપ્યા. પછી પશ્ચાત્તાપ કરવા.
દાનને શાલાવનારા કારણેા
૧ આાનંદના આંસુ આવે. ર ામાંચ ખડા થાય. ૩ મહુમાન પેદા થાય, ૪ પ્રિય વચન મેલે. પ આપ્યા પછી અનુમાદના કરે.
દાન નહિ આપવાના છ લક્ષણા
૧ આપવુ પડે એટલે આંખા કાઢે. ૨ આડી વાત કરે. ૪ વાંકુ મોઢુ કરીને એસે, આપતા આપતા ધણા સમય લગાડે.
ઊંચું જુએ. ૩ વચ્ચે આ ૫ મૌન ધારણ કરે. ૬
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ
૩ ૨૮૭ શ્રાવકના સવા વસાની દયાની સમજણ મુનિ મહારાજ ત્રસ અને સ્થાવર એમ બન્ને પ્રકારની દયા પાળે એટલે તેને શાસ્ત્રમાં વીસ વસાની દયા પાળનારા કહેવાય છે. એમાંથી શ્રાવક માત્ર ત્રસજીની દયા પાળી શકે અને સ્થાવર જીવોની નહિ પાળી શકે એટલે રહ્યા દશ વસા.
ત્રસજીવોની દયામાં પણ નિર્દોષને જ બચાવી શકે, સદોષને નહિ બચાવી શકે એટલે રહ્યા પાંચ વા. - નિર્દોષ જીવો પણ આરંભ-સમારંભથી હણાય છે એટલે રહ્યા અઢી વસા.
નિર્દોષ છવામાં સ્વજન સંબંધી અગર પિતાને આશ્રયે રહેલા પશુ વિગેરેની એવા પ્રકારના રોગની દવા કરવી પડે અને તેમાં જીવો હણાય તેને સાપેક્ષ હિંસા કહેવાય છે. એટલે તેને સવા વસે બાદ કરીએ તે માત્ર સવા વસાની દયા શ્રાવક શ્રાવિકાને હોઈ શકે છે. અને તે પણ વ્રતધારીઓને જ હોય છે.
નવપદજીના નામ તથા વર્ણ નામ
વર્ણ | નામ ૧ અરિહંત
ઘેળે ૨ સિદ્ધ
રાતે ૭ જ્ઞાન ૩ આચાર્ય પીળો ૮ ચારિત્ર
ધોળે ૪ ઉપાધ્યાય
લાલે. ૯ તપ ૫ સાધુ
કાળો વીશ વિહરમાન જિનના નામ ૧ સીમંધર ૪ સુબાહુ
૭ જાનન ૨ યુગમધર ૫ સુજાત
૮ અનંતવીય ૩ બાહુ ૬ સ્વયંપ્રભ
& સુરપ્રલ
વણ
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૨૮૮ ?
આવશ્યક મુકતાવલી ઃ સોળમો ખંડ ૧૦ વિશાળ
૧૪ ભુજગ ૧૮ મહાભદ્ર ૧૧ વાધર
૧૫ ઈશ્વર - ૧૯ દેવયશા ૧૨ ચંદ્રાનન
૧૬ નેમિપ્રભ ૨૦ અજિતવીર્ય ૧૩ ચંદ્રબાહુ
૧૭ વીરસેન
રત્નત્રયી દર્શન જ્ઞાન ચારિત્ર
તવત્રચી દેવ ગુરુ
ધર્મ શત્રુંજયનું છ આરાનું પ્રમાણ પહેલે આરે ૮૦ એજન, બીજે આરે ૭૦ જોજન, ત્રીજે આરે ૬૦ જેજન, એથે આરે ૫૦ જેજન, પાંચમે આરે ૧૨ એજન, છ આરે ૭ હાથને રહે છે.
ચાદ રાજલકનું પ્રમાણુ એક દેવ સૌધર્મ દેવલોકથી હજાર ભાર લોઢાના ગોળાને પિતાના સર્વ બળથી ભૂમિ ઉપર ફેંકે ત્યારે તે ગાળાને ૬ માસ, ૬ દિવસ, ૬ પ્રહર, ૬ મુહૂર્ત, ૬ ઘડી અને ૬ પળ પૃથ્વી ઉપર આવતા એટલે ટાઈમ લાગે ત્યારે એક રાજનું પ્રમાણ થાય. તેવા ચૌદ રાજલેક છે.
પરચકખાણનું ફળ ૧ નવકારશી = એક સે વર્ષનું નરકાયુ દૂર કરે. ૨ પિરસી = એક હજાર છે કે આ ૩ સાઢપરીસી = દશ હજાર » અ » ૪ પુરિમ = એક લાખ વર્ષનું નરકાયુ દૂર કરે. ૫ એકાસણું = દશ લાખ , ૬ નિવિ = એક ક્રાંડ એ છે , ૭ એઠાણું = દશ ક્રેડ ,
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ છે
: ૩૮૭ : ૮ એકદત્તિ = સે ક્રોડ , ૯ આયંબિલ = એકહજાર ક્રેડ, ઇ છે ૧૦ ઉપવાસ = દશ હજાર ક્રેડ,
, એવી રીતે એક એક ઉપવાસની કૃદ્ધિએ અનુક્રમે દશગણે અંક વધારો.
સચ્છિમાં મનુષ્યને ઉપજવાન ચાદરસ્થાનકે
૧ વડી નીતિમાં, ૨ લઘુનીતિમાં, ૩ શ્લેષ્મમાં, ૪ શરીરના મેલમાં, ૫ નાકના મેલમાં, ૬ ઉલટીમાં, ૭ પિત્તમાં, ૮ પરૂમાં, ૯ લોહીમાં, ૧૦ વીર્યમાં, ૧૧ મૃત કલેવરમાં, ૧૨ સ્ત્રી-પુરુષના સંગમાં, ૧૩ નગરની ખાઈમાં ૧૪ સર્વ અશુચિ સ્થાનમાં.
બાવીશ પરિસો ૧ સુધા, ૨ પિપાસા, ૩ શીત, ૪ ઉષ્ણ ૫ ડાંસ, ૬ અચેલક ૭ અરતિ, ૮ સ્ત્રી, ૯ ચરિયા, ૧૦ નધિક, ૧૧ શય્યા, ૧૨ આદેશ, ૧૩ વધ, ૧૪ યાચના, ૧૫ અલાભ, ૧૬ રોગ, ૧૭ તૃણસ્પર્શ, ૧૮ મલ, ૧૯ સકાર, ૨૦ પ્રજ્ઞા, ૨૧ જ્ઞાન, ૨૨ સમ્યકત્વ.
સાધુના સત્તાવીશ ગુણે (૫) પાંચ મહાવ્રતના પાલક. છ જીવની કાયના રક્ષક (૬) (૧) રાત્રિભોજનના ત્યાગી, પાંચ ઈદ્રિય અને લેભને નિગ્રહ કરે. (૬) ૧ ક્ષમા ધારણ કરે. ૧ ભાવની વિશુદ્ધિ રાખે. ૧ વિશુદ્ધ રીતે પડિલેહણ કરે. ૧ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિનું પાલન કરે. ૧ મન ૧ વચન ૧ કાયાને માઠા અમે પ્રવર્તાવે નહિ. ૧ બાવીશ પરિસોને સહન કરે. ૧ મરણાંત કષ્ટ આવે તે પણ ચારિત્ર છોડે નહિ.
૧ મશાન આદિમાં કાઉસ્સગ ધ્યાને રહેતા વ્યાધ્ર અદિકથી ડરવું નહિ.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : સેાળમા ખડ ૬૩ શલાકા પુરુષા
૨૪ તીથ "કર. ૧૨ ચક્રવર્તી. ૮ વાસુદેવ. ૯ પ્રતિવાસુદેવ, ૯ બળદેવ. તેમના પિતા પર. માતા ૬૧. શરીર ૬૦. જીવ પ..
: 300 :
આઠે સદ
જાતિ, બળ, રૂપ, શ્રુત, ઐશ્વય, લાલ, તપ, કુળમદ, તીર્થ એ પ્રકારના
જગમ તીથ
સાધુ
છ ઉપધાનના નામેા
૧૫ચમ ગલ મહાદ્યુત સ્કન્ધ, ૧ પ્રતિક્રમણ શ્રુત સ્કન્ધ. ૩ શસ્તવ( નમુન્થુણું ) અધ્યયન. ૪ ચૈત્યસ્તવ અધ્યયન. ૫ નામસ્તવ( લેગસ ) અધ્યયન. ૬ શ્રુતસ્તવ ( પુખ્ખરવરદીવર્ડ્સે ).
સ્થાવર તીથ દહેરાસર
પાંચ કલ્યાણક
ચ્યવન, જન્મ, દીક્ષા, કેવળજ્ઞાન, મેાક્ષ. વાર્ષિક દાનની સંખ્યા ત્રણસો અટ્ઠષાસી ક્રાડ, એંશી લાખનુ હોય છે. એક પૂર્વના વર્ષ કેટલા ?
૭૦ લાખ દોડ અને ૫૬ હજાર ક્રોડ,
સાતમી નરકમાં કેટલા રાગો છે ?
૫૬૮૯૫૮૪ આટલા રાગે સાતમી નરકના જીવ એકસાથે ભાગવે છે.
પાંચમા આરાના છેડે રહેનારા ચતુવિધ સંઘના નામ દુખસદ્ધ સૂરિજી. ફલ્ગુત્રી સાધ્વી. નાગીલ શ્રાવક, સત્યશ્રી શ્રાવિકા.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
જાણવા લાયક વસ્તુઓ
- ૧ :
એક સામાયિકમાં દેવગતિનું આયુષ્ય કેટલું બધાય ? ખાણું ક્રોડ ઓગણસાઠ લાખ પચ્ચીશ હજાર નવસે પચ્ચીસ પડ્યેાપમથી અધિક આયુષ્ય ધાય છે, અને પાસડ કરનારાને તેથી ત્રીશમણુ બંધાય છે.
સામાયકની કીંમત
એક માણસ વિસે દિવસે લાખ ખાંડી સેાનુ દાન આપે અને એક માણસ રાજ સામાયક કરે, તે દાન આપનારા કરતા સામાયક કરનારી વધી જાય છે.
નવકાર મંત્રની મહત્તા
નવકાર મંત્રને એક અક્ષર એક પદ પચાસ સાગરાપમના સાગરે પમના પાપને હણે છે. દેવતાઓ કેટલા કારણથી મનુષ્યલામાં આવે છે?
સાત સાગરે પમના ( અસ`ખ્યાતા વર્ષના ) અને આખા નવકાર મંત્ર પાંચસે
૧ તીથ કરેાના પાંચ કલ્યાણકમાં. ૨ મહીંના તપના પ્રભાવથી. અને ૩ પૂર્વજન્મના સ્નેહથી.
ત્રણ સુપાત્રે
ઉત્તમ પાત્ર સાધુ, મધ્યમ પાત્ર શ્રાવક અને જધન્ય પાત્ર અવિરતી સભ્યદૃષ્ટિ.
સંઘની વ્યાખ્યા
વીતરાગ ભગવાનની આજ્ઞા યુક્ત એક સાધુ, એક સાધ્વી, એક શ્રાવક અને એક શ્રાવિકા સંધ કહેવાય છે. બાકી આજ્ઞારહિત ગમે તેટલા હાય તા તેને હાડકાના સમુદાય કહેવાય છે.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી ! સોળ ખંડ
બહાચર્ય વ્રતની મહત્તા કોઈ માણસ કનક કેરી આપે અગર સુવર્ણનું દહેરાસર બંધાવે. તેના કરતા પણ બ્રહ્મચર્ય વ્રત ધારણ કરનારાને અધિક પુણ્ય થાય છે.
સમકિત પામ્યા પછી ભગવાનના ભવેની સંખ્યા શીખવદેવ ચંદ્રપ્રભ શાંતિનાથ મુનિસુવ્રત નેમનાથ પાર્શ્વનાથ વિર ભગવાન ૧૩ લવ ૮ ૧૨ ૯ ૯ ૧૦ ૨૭
બાકીના તીર્થકરોના
૧૪ ભાણ ગ્રથી ૧ મિથ્યાત્વ. ૬ હાસ્યષક. ૩ વેદ. ૪ કષાય.
પાંચ પ્રકારના અવગ્રહ ઈ. ચક્રવર્તી. નૃપ. ઘરધણું અને સાધુ.
બાર પર્ષદાના સ્થાને અગ્નિખૂણે-સાધ્વી, વૈમાનિક દેવીઓ અને મુનિવરો. નૈઋત્યપૂણે=ભુવનપતિ, વ્યંતર, તિવી. વાયવ્યખૂણે ભુવનપતિ, વ્યંતર અને તિષીની દેવીઓ. ઇશાનખૂણેનર, નારી, વૈમાનિક દે.
સ્થાપનાચાર્યના લક્ષણ ૧ આવબળ અપે. ૫ ચાવર્ત—ભયહરે ૨ , –કલેશ આપે.
૬ –મહારગ આપે. ૩ , –માન આપે.
૭ , રોગને નાશ કરે. ૪ , –થવુને નાશ કરે.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ૧૭ મો
૨૧ ખમાસમણુ તથા વિવિધ દુહા
શત્રુંજયના ૨૧ ખમાસમણુ
સિદ્ધાચલ સમરું. સદા, સારઠ દેશ મેાઝાર; મનુષ્ય જન્મ પામી કરી, વંદુ વાર હજાર, ૨ અંગ વસન મન ભૂમિકા, પૂજોપગરણ સાર; ન્યાય દ્રવ્યવિધિ શુદ્ધતા, શુદ્ધિ સાત પ્રકાર. ૩ કાર્તિક સુદિ પુનમ દિને, દશ કાડી પરિવાર; દ્રાવિડને વારિખિલ્લજી, સિદ્ધ થયા નિરધાર. ૪ તિશે કારણ કાર્તિક દિને, સંધ સકળ પરિવાર; આદિદેવ સન્મુખ રહી, ખમાસમણ બહુ વાર.
૫ એકવીસ નામે ગુબ્યા, તિહાં પહેલુ’ અભિધાન;
""
શત્રુ જય” શુકરાજથી, જનક વચન બહુમાન, સિદ્ધા૦ ૧
*
૬ સમેાસર્યાં સિદ્ધાચળે, પુંડરીક ગુણધાર; લાખ સવામહાતમ કહ્યું, સુરનર સભા માઝાર, ૭ ચૈત્રી પુનમને દિ, કરી અસણ એક માસ; પાંચ કાઢી મુનિ સાથશ', મુક્તિનિલયમાં વાસ. ૮ તીણે કારણ ‘પુંડરીકગિરિ', નામ થયું વિખ્યાત; મન વચન કાયે વંદીએ, ઊઠી નિત્ય પ્રભાત. સિદ્ધા
*
*
*
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૯૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી = સત્તર ખં: ૯ વીસ કેડીશું પાંડવા, મોક્ષ ગયા છણે ઠામ;
એમ અનંત મુકતે ગયા, “સિદ્ધક્ષેત્ર” તણે નામ. સિદ્ધાર ૩
૧૦ અડસઠ તીરથ નહાવતાં, અંતરંગ ઘડી એક;
તુંબી જળ સ્નાન કરી, જાગે ચિત્ત વિવેક. ૧૧ ચંદ્રશેખર રાજા પ્રમુખ, કરમ કઠીન મલધામ;
અચળપદે વિમળા થયા, તિણે “વિમળાચળ”નામ. સિદ્ધા. ૪
૧૨ પર્વતમાં સુરગિરિ વડે, જિન અભિષેક કરાય;
સિદ્ધ હુઆ સ્નાતકપદે, સુરગિરિ નામ ધરાય. ૧૩ ભરતાદિ ચૌદ ક્ષેત્રમાં, એ સમ તીરથ ન એક - તિણે “સુરગિરિ નામે નમું, જ્યાં સુરવાસ અનેક. સિદ્ધા. ૫
૧૪ એંસી યોજન પૃથુલ છે, ઊંચાણે છવ્વીસ;
મહિમા મોટો ગિરિ “મહાગિરિ' નામ નમીશ. ૧૫ ગણધર ગુણવંતા મુનિ, વિશ્વમાંહે વંદનિક;
જે તે સંયમી, એ તીરથે પૂજનિક. સિદ્ધા૬
૧૬ વિપ્ર લેક વિષધર સમા, દુઃખીયા ભૂતલ માન;
દ્રવ્ય લિંગ કણ ક્ષેત્ર સમ, મુનિવર છીપ સમાન. ૧૭ શ્રાવક મેઘ સમા કહ્યા કરતાં પુણ્યનું કામ;
પુણ્યની રાશી વધે ઘણું, તેણે “પુણ્યરાશી” નામ. સિદ્ધા. ૭
૧૮ સંયમધર મુનિવર ઘણાં, તપ તપતા એક ધ્યાન;
કમ વિયોગે પામિયા, કેવળ લક્ષ્મી નિધાન.
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખમાસમણ તથા વિવિધ દુહાઓ
૧૯ લાખ એકાણું શિવ વર્યાં, નારદક્ષુ અણુમાર; નામ નમે તેણે આમુ, શ્રીપદ ગિરિ નિરધાર. સિદ્ધા
*
*
૨૦ શ્રી સીમ’ધરસ્વામીએ, એ ગિાર મહિમા વિલાસ. ઇંદ્રની આગે વજ્યા, તેણે એ ઈંદ્રપ્રકાશ'. સિદ્ધા
*
*
*
૨૧ દશ કાડી અણુવ્રતધરા, ભકતે જમાડે સાર; જૈન તીર્થ યાત્રા કરે, લાભતણા નહિ પાર. ૨૨ તેહથી સિદ્ધાચળે, એક મુનિને દાન;
૫ જે
*
•
દેતા લાભ ઘણા હુવે, મહાતીથ' અભિધાન. સિદ્ધા૦ ૧૦
*
*
૨૪ ગૌ નારી ખાલક મુનિ, જાત્રા કરતાં કાતિ કી,
પરદારાલ પટી, ગુરુદ્રવ્યના,
*
૨૩ પ્રાયે એ ગિરિ શાશ્વતા, રહેશે કાળ અન`ત; શત્રુંજય મહાતમ સુણી, નમા ‘શાશ્વતગિરિ’સંત. સિદ્ધા॰ ૧૧
ચેરીના
વળી
*
હત્યા ચાર કરનાર;
ન લહે પાપ
લગાર.
કરનાર;
ચારણહાર.
૬ ૩૯૫ :
८
દેવદ્રવ્ય
૨૬ ચૈત્રી કાર્તિકી પુનમે, કરે જાત્રા
ણે ામ;
તપ તપતા પાતિક હશે, તણે દૃઢશક્તિ નામ. સિદ્ધા॰ ૧૨
*
*
૨૭ ભવ ભય પામી નીકળ્યા, થાવચામ્રુત જે; સહસ મુનિશ્` શિવ વર્યાં, ‘મુક્તિનિલય 'ગિરિ તેહ. સિદ્ધા૦ ૧૩
*
૨૮ ચંદા સૂરજ એક જા, ઊભા ઋણું ગિરિ શૃગ; કરી વણુ વતે વધાવીયેા પુષ્પદ્મત' ગિરિ રંગ. સિદ્ધા૦ ૧૪
*
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૯૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સત્તરમાં ખડ
૨૯ ક કણ ભવજલ તરી, ઇહાં પામ્યા શિવસદ્મ; પ્રાણી પદ્મ નિરજની, વો ગિરિ મહાપદ્મ, સિદ્ધા૰ ૧૫
*
*
*
૩૦ શિવવહુ વિવાહ એચ્છવે, માપ ચીયા સાર; મુનિવર વર ખેઠક ઘણી, પૃથ્વીપીઠ મનેાહાર. સિદ્ધા૦ ૧૬
*
*
*
*
૩૧ શ્રી * સુભદ્રગિરિ ' નમા, ભદ્ર તે મંગલ રૂપ; જલત રજ ગિરિવરતણી, શિષ ચઢાવે ભૂપ. સિદ્ધા॰ ૧૭
*
*
શત્રુંજી વિલાસ;
.
વિ કૈલાસ ’. સિદ્દા૦ ૧૮
*
૩૨ વિદ્યાધર સુર અપ્સરા, નદી કરતા હરતા પાપને, ભજીએ
*
*
૩૩ ખીજા નિર્વાણી પ્રભુ, ગઇ
ચોવીશી મેઝાર; તસ ગણધર મુનિમાં વડા, નામે કખ અણગાર.
૩૪ પ્રભુ વચને અણુસણ કરી, મુક્તિપુરીમાં વાસ;
નામે કદંબગિરિ • નમા, તે હાય લીલ વિલાસ. સિદ્ધા॰ ૧૯
<
.
*
*
*
૩૫ પાતાળે જસ મૂળ છે, ઉજ્જવલ ગિરિનું સાર;
ત્રિકરણે ચાગે વદતા, અલ્પ હોય સ`સાર. સિદ્ધા૦ ૨૦
*
#
*
૩૬ તન મન ધન સુતવલ્લભા, સ્વર્ગાદિ સુખભેગ; જે વંછે તે સપજે, શિવરમણી સંયાગ. ૩૭ વિમલાચલ પરમેષ્ઠીનું, ધ્યાન ધરે ષટ્ માસ;
તેજ અપૂર્વ વિસ્તરે, પૂરે સધળી આશ. ૩૮ ત્રીજે ભવ સિદ્ધિ લહે, એ પણ પ્રાયીક વાય; ઉત્કૃષ્ટા પરિણામથી, અંતરમુ ૩૯ સ` - કામયિક ’ નમા, નામ કરી ઓળખાણ; શ્રી શુભવીરવિજય પ્રભુ, નમતાં ક્રોડ કલ્યાણુ, સિદ્ધા૦ ૨૧
સાય.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખમાસમણ તથા વિવિધ દુતા
શ્રી શત્રુંજયના દુહી
ગિરનાર;
સિદ્ધાચલ સમરું સદા, સાર દેશ માઝાર; મનુષ્ય જન્મ પામી કરી, વ વાર હજાર. સોરઠ દેશમાં સચૉં, ન ચઢ્યો ગઢ ગિરનાર; શત્રુંજી નદી નાહ્યો નિહ, તેના એળે ગયેા અવતાર. શત્રુંજી નદી નાહીને, મુખ બાંધી મુખાશ; દેવ યુગાદિ પૂછએ, આણી મન સંતોષ. જગમાં તીર્થા વડાં, શત્રુ ંજય એક ગઢ રૂષભ સમાસર્યાં, એક ગઢ સિદ્ધાચલ સિદ્ધિ વર્યાં, ગ્રહી આગે અનંતા સિંહશે, પૂજો શત્રુંજયગિરિ મં ઢ ણા, મરૂદેવાના યુગલા ધ નિવારણા, નમા યુગાદિ જિષ્ણુદ ૬ ત્રા નવાણ્યું જે કરે, ઉત્કૃષ્ટ પરિણામ; પૂજા નવાણું પ્રકારની, રચતાં અવિચલ ધામ. ડુંગર ચઢવા દાહીલા, ઉતરતાં નહિ વાર; શ્રી આદીશ્વર પૂજતાં, હાવે ભવના પાર. શ્રી સીમધરસ્વામીના દુહા
મુનિ લિંગ વિ
ન ;
: ૩૮૭ :
ર
3
તેમકુમાર ૪ અનંત; ભગવંત.
७
અનંત ચાવીશી જિન નમ્ર, સિદ્ધ નતી ક્રોડ; કેવળ ધર મુક્તિ ગયા, વંદુએ કરોડ, ૧ એ કાડી ધ્રુવળધરા, વિહરમાન જિન વીશ; સહસ્ર કાટિ યુગલ નમું, સાધુ નમુ નિર્દેશ, ૨ જે ચારિત્રે નિર્મળા, તે પંચાનન સિંહ; વિષય કષાયે ન ગળયા, તે પ્રણમું શ્રી બ્રહ્માણી શારદા, સરસ્વતિ શ્રી સીમધર વિનવુ, સાનિધ્ય
નિશિ – પસાય;
કરજે માય. ૪
८
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________
; ૩૮ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : સત્તરમે રંક તણ પેરે રવો , નિરધણી નિરધાર; શ્રી સીમંધર સાહિબા, તુમ બિન ઈશુ સંસાર. ૫ તું છે મારે સાહિબ, હું છું તારો દાસ; ગુણ અવગુણ સહુ ઉવેખીને, કરુણા કરજો ખાસ. ૬ શ્રી સીમંધર સાહિબા, અરજ કરું કરડ; જબ લગી શશી સુરજ વસે, વંદના મારી હોય. ૭ શ્રી સીમંધર મહાવિદેહમાં, બેઠા કરે વખાણ; વંદના મારી ત્યાં જઈ, કહેજે ચંદા ભાણ. ૮
પ્રદક્ષિણ દેતાં બોલવાના દુહા કાલ અનાદિ અનંતથી, ભવભ્રમણને નહિં પાર; તે ભ્રમણ નીવારવા, પ્રદક્ષિણા દઉં ત્રણ વાર. ૧ ભમતીમાં ભમતાં થકાં, ભવભાવઠ દુર પલાય; દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રરૂપ, પ્રદક્ષિણા ત્રણ દેવાય. ૨ જન્મ મરણાદિ સવી ભય ટલે, સીઝે જે વાંછિત કાજ; રત્નત્રય પ્રાપ્તિ ભણી, દર્શન કરે જિનરાજ. ૩ જ્ઞાન વડું સંસારમાં, જ્ઞાન પરમ સુખ હેત; જ્ઞાન વિના જ છવડા, ન લહે તત્ત્વ સંકેત. ૪ ચય તે સંચય કર્મને, રિકત કરે વળી જેહ; ચારિત્ર નામ નિયુંકતે કહ્યું, વંદે તે ગુણગેહ. ૫ દર્શન જ્ઞાન ચારિત્રરૂપ, પ્રદક્ષિણા ત્રણ નીરધાર; ત્રણ પ્રદક્ષિણા તે કારણે, ભવદુઃખ ભંજનહાર. ૬
માંગલિક દુહા અરિહંત નમે નમે સિદ્ધ નમે, નમે આચારજ ઉવજઝાય નમે; નમે સર્વ સાધુ નિરંજન, કેવલિમણુત જિનધર્મ નમે. ૧
બાર દેવ કે નવ રૈવેયકે પાંચ અનુત્તર ચિત્ય નમે; વહાલા પાંચ અનુત્તર ચિત્ય નમે. ભુવનપતિ વ્યંતર જ્યોતિષીમાં શાશ્વતાશાશ્વતા ચિત્ય
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________
શિખામણ
: ૩૯૯ : નમે. ૨ શત્રુંજય અષ્ટાપદ શ્રી ગિરનાર, પાવા ચંપા સમેતશિખર નમે; ચતુવિધ સંધને મંગલિક ભર્ણતા, ભક્ત ભણે નિત્ય નિત્ય નમે.
જૈન બાળકને સુંદર શિખામણ
(દેહ) શ્રી ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ, પ્રેમે પ્રણમું પ્રાય; નામ જપતાં પ્રાણીને, આધિ વ્યાધિ ભય જાય. અથિર અસાર સંસારમાં, ધર્મ વિના નથી સુખ; ધર્મ વિનાના જીવડા, પગ પગ પામે દુઃખ. મનુષ્ય જન્મ બાવકકુલે, ઉત્તમ લહી અવતાર; પાપે પ્રપંચને છોડીને, ધર્મ હિયામાં ધાર. નિત્ય સવારે ઉઠીને, ગણ મંત્ર નવકાર; જિનમંદિર વહેલા જઇ, પૂજે જિન જયકાર. ગુરુવંદન વિધિશું કરી, નવકારશી પચ્ચખાણ કરતાં સાચા ભાવથી, પાપ કરમની હાણ. પાઠશાળામાં પ્રેમથી, વિનય સહિત ગુરુ પાસ; આશાતના તજી જ્ઞાનની, કરે ધમ અભ્યાસ: જીવદયા પાળા બહુ, જૂઠું કદીય ન ભાખ; ચોરીથી ચિત્ત વારવું, લાજ હિયામાં રાખ. કંદમૂળ અભક્ષ્યને, ખાતાં બહુલાં પાપ; તે કારણ છડે સદા, સમજ મનમાં આપ. રાત્રિભેજન મત કરે, સાંજે કરો એવિહાર; લાભ અતિશય પામશે, થાશે સુખ શ્રીકાર. સામાયિક સુંદર કરી, કરે તવ-વિચાર; પાપ કરમ દૂરે તજે, વેગે લહે ભવપાર. શ્રાવકના બાલતણું, એ સુંદર આચાર; પાને જે બહુ પ્રેમથી, ઉત્તમ તસ અવતાર.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : સત્તરમા ખડ
પ્રભુઆણાને શિર ધરી, ધર્માંતણું ધરે ધ્યાન; સધળા પામી કરી, અનુક્રમે લહે નિર્વાણું.
સુખ
પ્રતિક્રમણ કર્યાં પછી ખેલવાના
( દુહા )
અરિહંત અરિહંત સમરતા, લાધે મુક્તિનું ધામ; જે નર અરિહંત સમરશે, તેના સરશે કામ. સૂતા બેસતાં ઉઠતાં, જે સમરે અરિહંત; દુઃખીયાના દુ:ખ ભાંગશે, લહેશે સુખ અનેત. આશ કરે। અરિહંતની, બીજી આશ નિરાશ; જેમ જગમાં સુખીયા થયા, પામ્યા લીલ વિશ્વાસ, ચેતનતે એસી કરી, એસી ન કરે કાઇ; વિષયારસને કારણે, સર્વ સ્વ ખેડા ખાઇ. જો ચેતાય તા ચેતજે, ખાનારા સૌ ખાઈ જશે, મુનિવર ચૌદ હજારમાં, શ્રેણિક સભા માઝાર; વીર જિષ્ણું વખાણીયા, ધન ધન્નો અણગાર. રાત્રિ ગમાઇ સાયકે, વિશ્વ ગમાયા ખાય; હીરા જેસા મનુષ્ય ભવ, વડી ખલ્લે જાય. જસ ધર જિનપૂજા નહિ, નહિં સુપાત્રે દાન; તે ક્રમ પામે આપડા, વિદ્યા રૂપ નિધાન. પપ્પા તા. પરખ્યા નહિ, લલ્લાથું લાગી રહ્યો,
જો મુઝાય તો મુઝ; માથે પડશે તુજ
દ્દો કીધા દૂર; નન્નો રહ્યો હાર.
૧૨
3
r
}
७
હું
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ અઢારમો શત્રુંજય લઘુક૯પ તથા રત્નાકર
પચીશીના દુહા अइमुत्तय केवलिणा, कहि सत्तुंजतित्थमाहप्पं । नारयरिसिस्स पुरओ, तं निसुणह भावओ भविा ॥१॥
અતિમુકત કેવળી ભગવાને જે શત્રુંજયતીર્થનું માહા... નારદત્રાષિની પાસે કહ્યું છે તે માતાઓને હે ભવ્ય છેતમે ભાવપૂર્વક સાંભળે. सेत्तुंजे पुंडरीओ, सिद्धो मुणि कोडिपंचसंजुत्तो।। चित्तस्स पुणिमाए, सो भबई तेण पुंडरिओ ॥२॥
ચિત્ર માસની પૂર્ણિમાને દિવસે શ્રી શત્રુંજય ઉપર પુંડરીકસ્વામી (આદીશ્વર ભગવાનના પ્રથમ ગણધર) પાંચ ક્રોડ મુનિઓ સહિત સિહિ. પદને પામ્યા તેથી તે પુંડરીકગિરિ કહેવાય છે. नमिविनमिरायाणो, सिद्धा कोडिहि दोहिं साहणं । तह दविडवालिखिल्ला, निव्वुआ दसय कोडिओ ॥३॥
નમિ અને વિનમિ નામના બે વિદ્યાધર રાજાઓ બે કોડ સાધુઓ સહિત સિદ્ધ થયા તથા દ્રાવિડ અને વાલિખિલેલ નામના મુનિઓ દા ક્રોડ સાધુ સહિત નિવૃત્તિ(મેક્ષ )પદને પામ્યા છે. જબૂત્રસંવાણા, ગાગો મારોલીયા तह पंडवा वि पंचय, सिद्धि गया नारयरिसीय ॥ ४॥
નતિ તથા તે મારી પાચન પર છે
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી : અઢાર ખંડ પ્રદ્યુમ્ન અને સાંબકુમાર પ્રમુખ (વિગેરે) સાડાત્રણ ક્રોડ કુમારે, પાંચ પાંડ તથા નારદઋષિ સિદ્ધિપદને પામ્યા છે. थावच्चा सुय सेलगाय, मुणिणो वि तह राममुणि । भरहो दसरह पुत्तो, सिद्धा वंदामि सेतुंजे ॥५॥
થાવાપુત્ર, શક પરિવ્રાજક (શુક્રાચાર્ય), સેલગાચાર્ય તથા દશથના પુત્ર શ્રી રામચંદ્રજી અને ભારત પણ શ્રી શત્રુંજય તીર્થને વિષે સિદ્ધ થયા તે સર્વને હું વંદના કરું છું. अमेवि खवियमोहा, उसमाइ विसालवंससंभुआ। जे सिद्धा सतुंजे, तं नमह मुणि असंखिजा ॥ ६ ॥
અષભાદિકના વિશાળ વંશમાં ઉત્પન્ન થએલા બીજા પણ અસંખ્ય મુનિઓ જેઓ મોહને ક્ષય કરી શત્રુંજયતીર્થને વિષે સિદ્ધ થયા છે તે મુનિને તમે નમસ્કાર કરે. पन्नास जोयणाई, आसि सत्तुंज वित्थरो मूले । दस जोयण सिहरतले, उच्चत्तं जोयणा अट्ठ ॥ ७ ॥
શ્રી શત્રુંજયગિરિ (ઋષભદેવસ્વામીના સમયે ) મૂળમાં પચાસ એજનના વિસ્તારવાલે, શિખર ઉપર દશ જન વિસ્તાવવા અને ઊંચે આઠ યેજન હતું. जं लहह अन्म तित्थे, उग्गेण तवेण बंभचेरेण । तं लहइ पयत्तेणं, सेत्तुंजगिरिम्मि निवसंतो ॥८॥
‘ઉગ્ર તપસ્યા તથા બ્રહ્મચર્ય વડે જે ફળ અન્ય તીર્થમાં થાય છે. તે ફળ શ્રી શત્રુંજયગિરિ પર પ્રયત્નપૂર્વક વસવા માત્રથી જ થાય છે. जं कोडिए पुनं, कामिय आहार भोइया जेउ। तं लहह तत्थ पुग्नं, एगोवासेण सेत्तुजे ॥९॥
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________
શત્રુજય લઘુક
૪૪૦૩ :
એક ક્રાંડ મનુષ્યાને ઇચ્છિત આહારનુ ભાજન કરાવવાથી જે પુણ્ય થાય છે તેટલુ પુણ્ય શ્રી શત્રુંજયગિરિરાજ ઉપર માત્ર એક ઉપવાસ
કરવાથી પ્રાપ્ત થાય છે.
जं किंचि नाम तित्थं, सग्गे पायाले माणुसे लोए । तं सवमेव दिट्ठ, पुंडरिए वंदिए संते ॥ १० ॥
સ્વર્ગમાં, પાતાલમાં અને મનુષ્ય લેાકમાં જે કાઈ નામ તીથ તે સત્ર તીર્થાંતે માત્ર પુડરીરને વંદન કરવાથી જ જોયા સમજવા, અર્થાત્ શ્રી શત્રુંજયતીર્થને વંદન કરવાથી સ તીર્થોને વંદન કર્યાનું
ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
पडिलामंते संघ, दिट्ठमदिट्ठे य साहु सेतुंजे । कोडिगुणं अदिट्ठे, दिट्ठे अ अणतयं होह ॥ ११ ॥
શ્રી શત્રુંજયના મા'માં જતાં જે પુરુષ શત્રુંજયને જોયે અગર ન જોકે, સાધુ સ ંધને પડિલાલે ( વહેારાવે) તે શત્રુંજયને નહિ જોયા હાય તેા કાર્ટિગણું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે અને શત્રુ ંજયને દીઠે તે અનંતગણું ફળ થાય છે.
केवल नाणुपत्ति, निवाणं आसि जत्थ साहूणं । पुंडरिए वंदिता, सङ्घे ते वंदिया तत्थ ॥ १२ ॥
॥
જે જે સ્થાને સાધુઓને કેવળજ્ઞાનની ઉત્ત્પત્તિ થઈ છે અને જ્યાં જ્યાં નિર્વાણું ( મેક્ષ ) પામ્યા છે તે સર્વે સ્થાનાને પુરી ગિરિન વંદન કરવાથી વાંઘા એમ સમજવુ.
अट्ठावयं समेए, पावा चंपाइ उज्जत नगे य । ચંતિત્તા પુત્ર છું, સમુળ તે વિપુંલ્િÞ૨ ॥ અષ્ટાપદ, સમેતશિખર, પાવાપુરી, ચંપાપુરી અને ગિરનાર આ
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : અઢાર ખંડ સર્વે તીર્થોને વાંદવાથી જે પુણ્ય ફળ થાય છે તે કરતાં સગણું પુણ્ય પુંડરિકગિરિને વાંદવા માત્રથી થાય છે. पुआकरणे पुग्नं, एगगुणं सयगुणं च पडिमाए । વિમાન સંદર્ય, iાજુમાં હોય છે ?૪ /
આ તીર્થરાજને વિષે પૂજા કરવાથી એકમાણે, પ્રતિમા સ્થાપન કરવાથી રોગાણું, અને જિનભવન કરાવવાથી હજારગણું પુણ્ય થાય છે, અને એ તીર્થનું પાલન-રક્ષણ કરવાથી અનંતગણું પુણ્ય થાય છે. पडिमं चेहरं वा, सित्तुंजगिरिस्स मत्थए कुणइ । અનાજ મહવા, વરદ સને નિરવ | ૨૧
જે મનુષ્ય શ્રી શત્રુંજયગિરિના શિખર ઉપર પ્રતિમા બેસાડે અથવા ચિય કરાવે, તે ભરતક્ષેત્રને ભોગવીને એટલે ચક્રવર્તી થઈને પછી સ્વર્ગ તથા મેક્ષને વિષે વાસ કરે છે અર્થાત વર્ગના તથા મોક્ષના સુખને પામે છે. नवकार पोरिसीए, पुरिमद्वेमासणं च आयाम । gવયં જ રહેતો, પ વી મા II ૨૬ છે
छट्टहम दसम दुवालसाणं, मासद्ध मासखवणाण । તિબકુલ , સિકં સંમતો ૨૭.
ઉતમ ફળની આકાંક્ષાવાળે જે મનુષ્ય પુંડરિકગિરિનું સ્મરણ કરતો નવકારશી, પરિસી, પુરિમ-એકાસણું, આંબિલ અને ઉપવાસ કરે છે, તે વિકરણ શુધ્ધ શ્રી શત્રુંજયનું ધ્યાન કરવાથી અનુક્રમે છઠ્ઠ (બે ઉપવાસ), અઠ્ઠમ (ત્રણ ઉપવાસ, દશમ (ચાર ઉપવાસ), અર્ધમાસ અને માસખમણનું ફળ પામે છે. छहणं मुत्तेणं, अपाणेणं तु सत्त जताई। बो कुणा सेराजे, तइय भवे लहइ सो मुक्खं ॥ १८॥
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________
શત્રુંજય લઘુક૯૫
: ૪૦૫ : જે મનુષ્ય શત્રુંજય તીર્થ પર ચવિહાર (પાણી વિનાને) કરીને સાત યાત્રા કરે તે ત્રીજે ભવે મેક્ષપદને પામે છે. अञ्जवि दीसह लोए, भत्तं चहऊण पुंडरीय नगे। सग्गे सुहेण वच्चइ, सीलविहूणो वि होऊण ॥ १९ ।।
આજ સુધી લોકમાં દેખાય છે કે શિલ રહિત મનુષ્ય પણ કુંડરિકગિરિરાજ ઉપર આહાર–પાણીને ત્યાગ કરીને (અનશન કરી) રહેવાથી સુખપૂર્વક સ્વર્ગમાં જાય છે. छत्झ य पडागं, चामर भिंगार थालदाणेण । विजाहरो अ हवा, तह चकी होइ रहदाणा ॥ २० ॥
આ તીર્થ ઉપર છત્ર, ધ્વજા, પતાકા, ચામર, ભંગાર (કલસ) અને થાળનું દાન કરવાથી મનુષ્ય વિધાધર થાય છે. તથા રથનું દાન કરવાથી ચક્રવર્તી થાય છે. दस वीस तीस चत्ता लख पन्नासा पुप्फदाणेण । હા રસ્થ છદદમ, રસમ જુવાર પાક ૨૨ /
આ તીર્થમાં દશ લાખ, ગીશ લાખ, ચાલીશ લાખ અને પચાશ લાખ પુષ્પની માળાનું દાન કરવાથી મનુષ્ય અનુકમે એક, બે, ત્રણ, ચાર અને પાંચ ઉપવાસનું ફળ પામે છે. धुवे पक्खुश्वासो, मासक्खमणं कपूरघुवम्मि । कत्तिय मासक्रमणं, साहू पडिलाभिए लहइ ॥ २२ ॥
આ તીર્થમાં (ફાગુરુ) આદિને ધૂપ કરવાથી પંદર ઉપવાસનું. કપૂરનો ધૂપ કરવાથી માસ ઉપવાસનું અને સાધુને પ્રતિલાલવાથી (વહેરાવવાથી) કેટલાક માસના ઉપવાસનું ફળ થાય છે.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : અઢારમા ખંડ
न वि तं सुवनभूमिभूसणदाणेण अमतित्थसु । जं पावइ पुनफलं, पूआ न्हवणेण सित्तंजे ॥ २३ ॥
અન્ય તીર્થોમાં સુવર્ણ, ભૂમિ અને ભષણનું દાન દેવાથી પણ જે પુણ્ય ફળ મલી શકતું નથી, તે પુણ્યફળ શ્રી શત્રુંજય તીર્થમાં પૂજા અને હવણ માત્ર કરવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. कंतार चोर सावय, समुद्ददारिद रोगरिउ रुद्दा । मुच्चंति अविग्घेणं, जे सेत्तुंजं धरंति मणे ॥ २४ ॥
જેઓ શ્રી શત્રુંજય તીર્થનું મનમાં ધ્યાન કરે છે, તેઓ અરણ્ય, ચેર, (શ્વાપદ) સિંહ આદિ સમુદ્ર, દારિદ્ર, રોગ, દુશ્મને આદિ ભયંકર ભયથી નિવિખે મુકત બને છે. सारावली पयनग-गाहाओ सुअहरेण भणिआओ। जो पढइ गुणह निसुणइ, सो लहइ सित्तुंजजत्तफलं ॥२५॥
મૃતધર ભગવાને કહેલી અને સારાવલી પયામાં રહેલી આ ગાથાઓ જે મનુષ્ય ભણે, ગણે કે સાંભળે, તે શ્રી શત્રુંજય તીર્થની યાત્રાનું ફળ પામે છે.
શ્રી રત્નાકર પચ્ચીશી. મંદિર છ મુક્તિતણા, માંગલ્ય ક્રિડાના પ્રભુ, ઈદ નર ને દેવતા, સેવા કરે તારી વિભુ, સર્વજ્ઞ છે સ્વામી વળી, શીરદાર અતિશય સર્વના, ઘણું જીવ તું ભણું જીવ તું, ભંડાર જ્ઞાન કળા તણા. જ ત્રણ જગતના આધાર જે, અવતાર હે કરુણતણા, વળી વૈવ હે! દુર્વાર આ સંસારના દુઃખ તણું;
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________
રત્નાકર પચ્ચીશી
= ૪૦૭ : વીતરાગ વલ્લભ વિશ્વના તુજ પાસ અરજી ઉચ્ચ, જાણો છતાં પણ કહી અને આ હદય હું ખાલી કરે. ૨ શું બાળકે મા–બાપ પાસે બાળક્રીડા નવ કરે ? ને મુખમાંથી જેમ આવે તેમ શું નવિ ઉચ્ચરે? તેમજ તમારી પાસ તારક આજ ભેળા ભાવથી, જેવું બન્યું તેવું કહું તેમાં કશું ખોટું નથી. ૩ મેં દાન તે દીધું નહિ ને શિયળ તે માન્યું નહિ, તપથી દમી કાયા નહિ, શુભ ભાવ પણ ભાવ્યો નહિ; એ ચાર ભેદે ધર્મમાંથી કોઈ પણ પ્રભુ નવ કર્યું, મારું ભ્રમણ ભવસાગરે નિષ્ફળ ગયું નિષ્ફળ ગયું. ૪ હું ક્રોધ અગ્નિથી બન્યો વળી લભ સર્ષ ડો મને, ગજે માનરૂપી અજગરે હું કેમ કરી ધ્યાવું તને ? મન મારું માયાજાળમાં મોહન! મહા મુઝાય છે, ચઢી ચાર ચાર હાથમાં, ચેતન ઘણે ચગદાય છે. ૫ મેં પરભવે કે આ ભવે પણ હિત કાંઈ કર્યું નહિ, તેથી કરી સંસારમાં સુખ અલ્પ પણ પાપે નહિ; જન્મ અમારા જિનછ? ભાવ પૂર્ણ કરવાને શમા, આવેલ બાજી હાથમાં અજ્ઞાનથી હારી ગયે. ૬ અમૃત ઝરે તુજ મુખરૂપી ચંદ્રથી તો પણ પ્રભુ ભિંજાય નહિ મુજ મન અરેરે ! શું કરું હું તે વિભુ! પત્થરથકી પણ કઠણ મારું મન ખરે કયાંથી દ્રવેશ મરકટ સમા આ મનથી હું તે પ્રભુ હાર્યો હવે ૭ ભમતાં મહા ભવસાગર પામ્યો પસાથે આપવા, જે જ્ઞાન-દર્શન-ચરણરૂપી રત્નત્રય દુષ્કર ઘણા તે પણ ગયા પરમાદના વશથી પ્રભુ કહું હું ખરું, કોની કને કિરતાર આ પિોકાર જઇને કરૂ ? ૮
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________
- ૪૦૮ :
ગવા
મૈં
વિધા ભણ્યા
સાધુ થી
વિભુ આ વિશ્વને વૈરાગ્યના
ના ઉપદેશ
રજન લેાકને
આવશ્યક મુક્તાવલી : અઢારમા ખર
રંગાધર્યાં, કરવા કર્યાં; કથની કહું !
હું વાદ માટે કેટલી હારથી દાંભિક અંદરથી રહ્યું.
મેં
સુખને
મેલું કર્યુ.
મૈં નેત્રને નિદિત કર્યાં
દાષા પરામા ગાઈનેે,
પરનારીમાં લપટાને;
વળી ચિત્તને દાષિત કર્યું. ચિંતી નારું પરતણું, ૐ નાથ ! મારું શું થશે ? ચાલાક થઇ ચુકયા છું, ૧૦
કરે કાળાને તલ પીડા કામની ખીહામણી, એ વિષયમાં ખેતી અંધ છું. વાળના પામ્યા ઘણી; તે પશુ પ્રકાશ્યું` આજ લાવી લાજ આપતી તે, જાણે! સહુ તેથી હું કર માફ મારા વાંકને. ૧૧ નવકાર મંત્ર વિનાશ કીધા અન્ય મંત્રા જાણીતે, શાસ્ત્રના વાક્યાવડે હણી કુદેવની સંગતથી ક્રમાં મતિ ભ્રમથી રહ્ના ગુમાવી આવેલ દિમાગ માં મૂળ મેં મઢવીએ હૃદયમાં ધ્યાયા ત્રમાણે તે પયાધર નાભી ને સુંદર કોઢ, શણગાર સુંદરીઓ તણા છટકેલ થઈ જોયા અતિ. ૧૩
ભાગમેની વાણીને; નકામાં માચર્યાં, ક્રાય ક્રટકા મે’ પ્રવા. ૧૨ મહાવીર આપને, મદ્દનના ચાપને;
મૃગનયન સમ નારી તણાં મુખચંદ્ર નીરખ્યા સ્મૃતિ, લાગ્યા અરૂપ પણ ગૂઢ મતિ;
મુજ મન વિષે જે રંગ તે શ્રૃતરૂપ સમુદ્રમાં ધાયા છતાં તેનુ કહે। કારણ તમે અચું કેમ હું સુંદર નથી મા. શરીર કે સમુદાય ઉત્તમ વિલાસ કળાતણેા
જાતા નથી, આ પાપથી ? ૧૪
ગુણુતા નથી,
દેદીપ્યમાન પ્રભા નથી;
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________
રત્નાકર પચ્ચીશી
: ૪૯૯ : પ્રભુતા નથી તે પણ પ્રભુ અભિમાનથી અક્કડ ફરું,
પાટ ચાર ગતિતણે સંસારમાં ખેલ્યા કરે. ૧૫ આયુષ્ય ઘટતું જાય તે પણ પાપબુદ્ધિ નવ ઘટે, આશા જીવનની જય પણ વિષયાભિલાષા નવ મટે; ઔષધ વિષે કરું યત્ન પણ હું ધર્મને તે નવ ગણું, બની મેહમાં મસ્તાન હું પાયા વિનાના થર ચણું. ૧૬ આત્મા નથી પરભવ નથી વળી પુણ્ય પાપ કશું નથી, મિથ્યાત્વની કટુ વાણી મેં ધરી કાન પીધી સ્વાદથો; રવિણમ હતા શાને કરી પ્રભુ આપશ્રી તે પણ અરે ! દી લઈ કૂવે પડ્યો વિકાર છે મુજને ખરે. ૧૭ મેં ચિત્તથી નહિ દેવની કે પાત્રની પૂજા ચહી, ને શ્રાવકે કે સાધુઓને ધર્મ પણ પાળ્યો નહિ; પામે પ્રભુ નરભવ છતાં રણમાં રડ્યા જેવું થયું, ધાબી તણા કુત્તા સમું મમ જીવન સહુ એળે ગયું. ૧૮ હું કામધેનું ક૯પત ચિંતામણીના પ્યારમાં, બેટા છતાં ઝંખો ઘણું બની લુબ્ધ આ સંસારમાં; જે પ્રગટ સુખ દેનાર હારે ધર્મ તે સે નહિ, મુજ મૂખે ભાવોને નિહાળી નાથ! કર કરુણા કંઈ. ૧૯ મેં ભોગ સારા ચિંતગ્યા તે રાગ સમ ચિંત્યા નહિ, આગમન ઇચ્છયું ધનતણું પણ મૃત્યુને પ્રીછયું નહિં; નહિ ચિંતયું મેં નક કારાગૃહ સમી છે નારીઓ, મધુબિંદુની આશામહીં ભયમાત્ર હું ભૂલી ગયો. ૨૦ હું શુદ્ધ આચારવડે સાધુ હદયમાં નવ રહ્યો, કરી કામ પર ઉપકારના યશ પણ ઉપાર્જન નવ કર્યો, વળી તીર્થના ઉદ્ધાર આદિ કેઈ કાર્યો નવ કર્યા, ફગટ અરે! આ લક્ષ રાશીતણું ફેરા ફર્યા, ૨૧
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૧૦
આવશ્યક મુક્તાવલી : અઢારમો ખંડ ગુરુવાણીમાં વૈરાગ્યકેરે રંગ લાગ્યો નહિ અને, દુર્જનતણુ વામહીં શાંતિ મળે કયાંથી મને ? તરું કેમ હું સંસાર આ અધ્યાત્મ તે છે નહિ જરી, તૂટેલ તળિયાને ઘડે જળથી ભરાયે કેમ કરી ? ૨૨ મેં પરભવે નથી પુન્ય કીધું કે નથી કરતે હજી, તે આવતા ભવમાં કહે કયાંથી થશે હે નાથજી ! ભૂત ભાવી ને સાંપ્રત ત્રણે ભવ નાથ હું હારી ગયે, સ્વામી ત્રિશંકુ જેમ હું આકાશમાં લટકી રહ્યો. ૨૩ અથવા નકામું આપ પાસે નાથ શું બકવું ઘણું ? હે દેવતાના પૂજ્ય! આ ચારિત્ર મુજ પિતાતણું; જાણે સ્વરૂપ ત્રણ લોકનું તો મારું શું માત્ર આ ? જ્યાં ક્રેડનો હિસાબ નહિ ત્યાં પાઈની તો વાત કયાં ? ૨૪ હારાથી ન સમર્થ અન્ય દાનને ઉદ્ધારનારે પ્રભુ, મહારાથી નહિ અન્ય પાત્ર જગમાં જોતાં જડે હે વિભુ! મુક્તિ મંગળસ્થાન તેય મુજને ઈચ્છા ન લક્ષમીતણી, આપ સમ્યગુરાન શ્યામ જીવને તો પ્તિ થાયે ઘણી. ૨૫
હારાથી ના
પાત્ર જ
ઇચ્છા
છે ધણી. ૨
રીતે મિક
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ઓગણીશમો
ગહુંલીઓ ૧ ભગવતી સૂત્રની ગહેલી. (રાગ-પૂજના તે કીજે રે બારમા જિનતણી ૨) ભવિ તમે પૂજો રે ભગવતી સૂવને ૨, પૂજે હર્ષ અપાર; એ સાંભળતા અતિ સુખ ઉપજે રે, ન રહે રસને પાર. ભવિ. ૧ ગૌતમે પૂછ્યા રે અતિશય ભાવથી રે, પ્રશ્ન છત્રીસ હજાર; શ્રી મહાવીર પ્રભુ આપે ઉત્તરે રે, એ છે તત્વને સાર. ભવિ૦ ૨ ગુના મુખથી ભાવે સુણતા રે, ન રહે કર્મ લગાર; જે સુણે ભવિજન એકચિત્તથી રે, પામે ભવને પાર. ભવિ. ૩ તત્વત્રિયી રત્નત્રયી એહથી રે, પામીએ આપોઆ૫; જે ભવિજન ભાવે આરાધશે રે, પામશે સુખ અમાપ. ભવિ. ૪ પુરણ મૃતનો અર્થ ન પામીયા રે, શ્રી સ્થૂલભદ્ર મહારાય; જ્ઞાન ભણીને મદ નવિ કીજીએ રે, માનથી ભવમાં ભમાય. ભવિ. ૫ જિનાગમ પીસ્તાલીશ દેખતા રે, થાશે નિજાતમ ભાન; જ્ઞાન જ્ઞાનીની ભક્તિ ભાવથી રે, કરતા બેધ અમાન. ભવિ૦ ૬ ધન્ય પ્રભુછ આગમ તાહરા રે, દીધી અમને સાન; અપૂર્વ સાધન છે આગમતશું રે, તરવા ભોદધિ વહાણુ. ભવિ. ૭ ધન્ય પ્રભુજી શાસન તાહ રે, વારી જાઉં વાર હજાર; પ્રદીપ લેકાર એહ છે રે, હરવા હૃદય અંધાર. ભવિ. ૮ રહેશે યુગપ્રધાન પ્રભાવથી રે, એકવીશ વર્ષ હજાર; જે જે ભવિજન આરાધશે રે, જાશે શિવ મેઝાર. ભવિ૦ ૯ દેવગુરુ ધર્મ પસાયથી રે, લેશે ભવોદધિ પાર; આત્મકમલમાં લબ્ધિ પામશે રે, પ્રવીણ મહિમા અપાર. ભવિ૦ ૧૦
WWW
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________
; ૪૧૨ ઃ આવશ્યક મુકતાવલી : ઓગણીશમે
૨ શ્રી કલપસૂત્રની ગહેલી (રાગ-સુતારીના બેટા તને વિનવું રે લેવ) સુણે કલ્પસૂત્ર એક ચિત્તથી રે લોલ, ધરી હદયમાં ભક્તિ બહુમાન જે, સર્વ શાસ્ત્રમાંહે શિરોમણિ રે લોલ, જગ કે નહિ એક સમાન જે. સુણો ૦ ૧ શ્રી ભદ્રબાહુસૂરિએ કર્યો રે લોલ, પૂર્વમહિથી જેહને ઉહાર જે; સુણે એકવીશ વાર જે ભાવથી રે લોલ, લહે નિશે તે ભવનો પાર જે સુણો. ૨ તીર્થમાં શત્રુંજય દાખી રે લોલ, માટે મંત્રમાંહે નવકાર જે; તિમ સર્વ સિદ્ધાન્તોમાં વડું રે લેલ, કહ્યું કલ્પસૂત્ર નિરધાર જે. સુણ- ૩ કલા આગમોને જિને અર્થથી રે લેલ, રમ્યા ગણધરે સવા મેઝાર જે; સુરિ વાચક મુનિગણ ધર્મની રે લોલ, દીએ દેશના તેહ અનુસાર જે, સુણો ૪ જિમ વિષધર વિષે રે લેલ, હરે મંત્રાક્ષ નહિ વાર; તિમ સૂત્રાક્ષ વેગે હણે રે લોલ, મોહ ભુજંગ વિષ પ્રચાર જે. સુણે ૫ કાઢી વડે ખૂબ ઠાઠમાઠથી રે લોલ, કપસૂત્ર ઘરે પધરાવજે; કરી રાત્રિજાગરણ પ્રભાવના રે લોલ, લે નર ભવ કેરે ૯હાવ જે. સુ. ૬ મુનિક૬૫ તથા વીર પાશ્વના રે લોલ, નેમિ આદિ ચરિત્ર વિસ્તાર જે; શ્રી લબ્ધિસૂરિ પદ પદ્મની રે લોલ, કરે સેવા ભદધિ પાર જે. સુણ. ૭
૩ દીક્ષા ગીત
(રાગ–પ્રભુ દરબારે આવે ) દિલને વૈરાગી બનાવો, જદી ઘરકામ પતા, દીક્ષા લેવા....ને અવસર એ વહી જાય છે; તે ભવમાં મુક્તિ દેખે, તે પણ પ્રભુ દીક્ષા લે છે. દીક્ષા. ૧ સુર અસુરો ઈદ્ર જેવા, ઇછે દીક્ષા સુખ લેવા. દીક્ષા - ૨ લે દીક્ષા છ ખંડ ત્યાગી, ચાદવર્તી વા ભાગો. દીક્ષા૨ પામી જંબુ એ ટાણું, ને છોડ્યા કોડ નવાણું. દીક્ષા ૦ ૪ મંત્રી જે
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગડુંલીઆ
• ૪૧૩ :
•
અભયકુમાર, લે દીક્ષા બુદ્ધિશડાર. દોક્ષા ૫ ધન્નો શાલિભદ્ર સાથે, દીક્ષા લે વીરપ્રભુ હાથે. દોક્ષા॰ ૬ છે દીક્ષા સૌથી મોટી, કે મેહરાયને સોટી. દીક્ષા॰ ૭ શિવવહુ મેળવવા ચેટી, ઘેક્ષા છે ગુણની પેટી. દીક્ષા ૮ સયમ ક્રૂસે જો ભાવે, ભવ સાત આઠ શિત્ર જાવે. દીક્ષા ૯ જો પૃચ્છા મુક્તિ લેવી, આરાધા દીક્ષા દેવી દીક્ષા ૧૦ તે દીક્ષાની અલિહારી, પાપી પાવત કરનારી. દીક્ષા૦ ૧૧ જો આત્મ ભાવના જાગે, તે દીક્ષા સુલભ લાગે. દીક્ષા॰ ૧૨ જે માહે બહુ મુ ંઝાયા, તેની સુતાં કપે કાયા. દીક્ષા૦ ૧૩ જે દીક્ષાના વિરોધી, તે થાએ દુર્લભમેાધિ. દીક્ષા ૧૪ દીક્ષાની રઢ જો લાગી, મુક્તિની નાખત વાગી. દીક્ષા ૧૫ નમે રાજા મહારાજા, દોક્ષા વગડાવે વા. દીક્ષા૦ ૧૬ ભવસાગર તરવા હાડી, છે નહિ દીક્ષાની જોડો. દીક્ષા॰૧૭ સૂરિલબ્ધિ જગતને દીવા, શિક્ષુ પદ્મ કહે ઘણું જીવે. દીક્ષા ૧૮
* ગુરૂ સ્વાગતનું ગીત. ( રાગ, ગઝલ-કવાલી )
મનેહર આજના દિવસ, ઊગ્યા છે સૂય સાનાને; અમારી અજ સ્વીકારી, પધાર્યા શ્રી ગુરુ આજે. અ'ચલી, ગુરુમુખ દેખવા તલસી, રહ્યું તુ દીલ બહુ દીનથી; કરી દર્શને હૃદય નાચે, પધાર્યાં શ્રી ગુરૂ આજે, ૧ હૃદય શુદ્ધિ બહુ બુદ્ધિ, તણુા ભંડાર તે જ્ઞાની; અમારા પુણ્ય ઉદ્દયથી, પધાર્યા શ્રી ગુરૂ આજે, ર્ અમારા આત્મ શુશુ પુષ્પા, તણી સુકાતી વાડીને; ખીલવવા વાણી જલદાતા. પધાર્યા શ્રી ગુરુ આજે. ઢ રાગ તે દ્વેષ લૂંટારા, ભયાનક ભવરૂપી અટવી; જ્ઞાનાદિ રનના રક્ષક, પધાર્યા શ્રી ગુરુ આજે. ૪ મહા અજ્ઞાન અંધારે, લટકતાં દુ:ખ બહુ પામ્યા; દોષક નિજ જ્ઞાનને ધરવા, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે ૫ ખરે સંસાર– સાગરમાં, અમારી ડૂબતી નૈયા; ઉતારે પાર નાવિક થઇ, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે ક્રુ ડસાયા માહ ભુજંગે, બન્યા બેભાન નહિ શુદ્ધિ; સુણુાવવા
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ઓગણીશમે ખુ’ડ
મંત્ર ગારૂડી, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે. ૭ દુઃખા બહુ ભાગયા ભવમાં. બની ઉન્મા ના ગામી; બતાવવા રાહ મુક્તિને, પધાર્યાં શ્રી ગુરૂ આજે. ૮ ઉમ્મર નર ભવતણી ખાઇ, કરીને પાપનાં કામેા; જીવન સુધારવા માટે, પધાર્યાં શ્રી ગુરૂ આજે. ૯ લઈને ત્યાગના ઝંડા, વિચરતા દેશવિદેશે; સુણાવવા વીરના હુકમ, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે. ૧૦ પુનિત ચરણા થકી પાવન, નગર અમ આજ થાયે છે; વિ જનના દુ:ખા હરવા, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે. ૧૧ મળીને સધ સહુ આજે, કરે આપતુ સન્માન; સ્વીકારી ઉપકૃત કરવા, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે. ૧૨ વિજયલબ્ધિસૂરિ શિશુ, કહે છે પદ્મ કર જોડી; સેવા ગુરુરાજ ભવ તરવા, પધાર્યાં શ્રી ગુરુ આજે. ૧૩
૫ ગુરુમહિમા વણુન ગહુલી
( રાગ–પેઢી વાગે તમન્ના વાગે
આજ સવારે ગુરૂજી પધારે, શિષ્યા સાથે લ; ચાલા જલ્દી સામેયામાં, વાર લગાડા નાંદુ. ૧ મહાવ્રતધારી ત્યાગી ગુરુએ, ફરી ફરી મળશે નહિ; આળસમાં પડનારે પ્રાણી, ખત્તા ખાશે સહી. ૨ ભવસાગરમાં ડૂબતા જીવને, અવલંબન છે નહિ; સદ્ગુરુ વાણી નાવ મળે તેા, પાર ઉતારે સહી. ૩ પૈસા માટે ફોગટ ફાંફા, કલકત્તા મુંબઈ; પુણ્ય ખજાને ગુરૂથી મળતા, નિધન રહેશે નહિ. ૪ સ્વારથીયાં સ'સારી સવે, માસી માસી ક્રૂ'; નિઃસ્પૃહ વૃત્તિ ધમ બતાવે, ગુરુ વિષ્ણુ ખીજો નહિ. ધમ રહિત નિષ્ફળ જીવનમાં, કુળની શી ઊંચાઈ; ગુરુ ઉપદેશ અમલથી સાચી, મેળવશે મેાટાઇ. । કા। મામે તે વળી માસે, સસરા તે જમાઈ; જમાડતા ગભવાત્સલ્ય, તેની કીંમત નહિ. છ નાની ત્યાગી ગુરુની ભક્તિ, કરો ભાવિક થઇ; દાન સુપાત્રે લાભ અનતા, વાણી શાસ્ત્ર કહી. ૮ સાત ક્ષેત્રમાં ધન વાપરો, રૂપીયા પૈસા પુર્ણ; લબ્ધિસૂરિ શિશુ પદ્મ કહે તે, દીલથી ભૂલશે નહિ. ૯
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગહુલીઓ
૬ ગુરુદેશના ગહુલી ( રાગ-સાહિમા મારા રાજીલને 'ત )
સાંભળે પ્રેમે ચતુર્વિધ સંધ, દેશના મીઠી મધુરી, વ્હેંચતી વાણીમાં મીઠી જેહ, વાનગી મુક્તિ પુરીની. આત્માના ગુણરૂપ પુષ્પા ખીલાવતી, આગમના તત્વ સમુદ્દે ઝીલાવતી; લાવતી ધક્રિયામાં ઉમંગ. દેશના૰૧ કર્માંના સુદૃઢ અનેા કાપતી, માહનરેન્દ્રની સત્તા ઉથાપતી; વ્યાપતી અસ્થિ મજ્જાએ અંગ. દેશના૦ ૨ નરક તિર્યંચગતિ દુ:ખાને વારતી, સંસારસાગર પાર ઉતારતી; મારતી મહા સુટ અનંગ. દેશના૦ ૩
: ૪૧૫ ઃ
જૈન આગમના મર્માં જણાવતી, શાસનસેવાનાં પાઠ ભણાવતી;
ન્હડાવતી જ્ઞાન નિમલ ગગ. દેશના૦ ૪ વિતંડાવાદીઓના છક્કા છેડાવતી, મિથ્યાભિમાનીઓના માન મેડાવતી; દેાડાવતી ઘરકામ કરી લગ. દેશના૦ ૫ પુદ્ગલ વાસનાને જે ભગાવતી, મુક્તિની ભાવના-તે જે જગાવતી; મ`ડાવતી મેાહુ સામે જંગ. દેશના ૬ વૈરાગ્યને ધોધમાર વરસાવતી, શ્રદ્ઘા પારસમ્પૂણુને ફ્રસાવતી; દરસાવતી સમકિતને રંગ. દેશના ૭ મુક્તિપુરીના દ્વાર ખેાલાવતી, પડિત લેાકેાનાં માર્યા ડાલાવતી; લાવતી કરવા સત્સંગ. દેશના૦ ૮
સાખી.
મહાજ્ઞાની લબ્ધિસૂરિ; ગુસ્વરને ઉપદેશ; પદ્મ કહું જે સાભળે, એક ચિત્તે હુંમેશ, પામે મુક્તિના સુખ અભ’ગ. દેશના
છ ગુરૂગુણ ગહુલી
(રાગસુખ દુઃખ સરજ્યા પામીએ રે, આપદસ પદ હાય.) ગુરૂ ઉપદેશથી પામીએ રે, વિ ધર્મ'ના મમ, સમજે નહિ જે મને રે, તે ખાંધે ખૂરા કર્યાં રે; પ્રાણી ગુરૂવાણી ધરા ચિત્ત,શિવ
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૧૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : એગણીશમાં ખંડ
સુખનું એ નિમિત્ત રે. પ્રાણી ૧. શુદ્ધ શ્રદ્ધાથી શાશ્વતા ?, જ્ઞાન ચારિત્ર વખશુાય; તે ગુરૂને નવિ એળખ્યા રે, તે પડીયા ભત્રમાંય. રૂ. પ્રાણી૦ ૨ જે ઉપદેશ ગુરૂતણા રે, સાંભળે વારંવાર; તે પ્રાણી અલ્પ ભવમાંહે રે, ખર્ચે શિવ માઝાર રે. પ્રાણી૦ ૩ સમજો સંસારી જીવડા રે, કાંઇ તત્વસ્વરૂ૫: જ્ઞાનવિહુણા આતમા ?, પડે ભવજલ રૂપ રૂ. પ્રાણી૦ ૪ ક્રમ જ જીરથી છૂટવા રે, કરી યા ધમ અનેક; તેહતા પ્રભાવથી રે, જાગશે શુમ વિવેક રે, પ્રાણી૦ ૫ સયમ વિના એ જીવડા રે, નહી તરવાનું ઠામ; તેહ મારાધે ભાવશુ' ?, લેશેા શાશ્વત ધામ રે, પ્રાણી ૬ ગુરૂ વિના જગમાં નાંહે ?, સાચું શરણું કાય; માપતા તે બાંધવા રૈ, સ્વાથ'ના સગા હાય રે. પ્રાણી ૭ લધિ પ્રવીણના પ્રભાવથી ૨, આશા અધિક રખાય; સદ્ગુરુની ભક્તિથકી હૈ, મહિમા જગ ફેલાય ૨. પ્રાણી ૮
૮ વિહાર સમયે ગાવાની ગહેલી
( રાગ–સીમધર સામ રે, તમારે ગામ હૈ.)
સુણી વિહારની વાત હૈ, થાએ આઘાત રે, ગુરુ વિના કેમ ગાઢી નથી ગમતુ ઘરકામ ૐ, હૈયે ન હામ રે, ગુરુ વિના॰ છે સધના ભાવ ?, રાકાઇ જાવ ૐ; ગુરુદેવના॰ નહિ કરશેા વિહાર રે, તારણહાર ૐ; ગુરુ વિના ક્રમ ગાઢશે? સુ૦ ૧ વાણી સુધાનું પાન કરીતે, જાતા દરે હર્ષ હૈયે ધરીને; જાણી વિહાર દુઃખ થાએ અપાર (૨) ક્રાણુ દેશના સાર રે, દેશે ઉદાર રે. ગુરુ વિના. સુગ્રી૦ ૨ વંદન કરવા નિત્ય નિત્ય આવી, કરતા પ્રત્યાખ્યાન ઉક્ષર લાવી; જઇશું પછી કહો કેહની પાસ (૨) નહિં કરશેા નિરાશ ૩, ગુણુના આવાસ ૐ; ગુરુ વિના૦ સુણી૦ ૩ દુદમ્ય ઇન્દ્રિય ગણુને દમન્તા, અહેાનિશ આતમ ધ્યાને રમન્તા; ચંચલ ચિત્ત કીધું... કાબૂ માઝાર (૨) એ તેા થયા તૈયાર ૐ, વરવા શિવનાર
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહુલીઓ
૪૧૭ : રે, ગુરુ વિના. સુણ૦ ૪ મેહ ભુગનું વિષ ન વ્યાપે, ગુરુ ગારૂડીના મંત્ર પ્રતાપે; પછી અમારે કોને આધાર (૨) અહીં જાણું ઉપકાર રે, કરજે વિચાર રે; ગુરુ વિના૦ સુણી૫ ભવ અટવી અજ્ઞાન અંધારું, જ્ઞાનાદિ રત્ન લૂટે મેહકારું; છવ મુસાફર અતિ અકળાય. (૨) હવે જાતા મહારાય રે, વારે કે ધાય રે; ગુરુ વિના૦ સુ. ૬ વેલ ચઢે તે વૃક્ષની હાય, આપ વિના અમ શી ગતિ થાએ? નયણે વહે છે અશ્રુની ધાર (૨) કરે વિનતિ બાલ રે, માનો કુપાલ રે, ગુરુ વિના સુણી ૭ દેશના લખિએ કીધી કમાલ, છોડાવી સર્વને ઘરની ધમાલ; એવા ગુરુપદ પદ્યની સેવા (૨) એ તે કરતા નિત્યમેવ રે, જાએ કુટેવ રે, ગુરુ વિના, સુણ૦ ૮
૯ આચારપાલન પ્રેરક ગીત,
(રાગ-વાસુપૂજ્ય વિલાસી ચંપાના વાસી.) રે એ જેનો જાગો, આળશ યાગો, પાળો શુદ્ધ આચાર, ઉંચા કુળમાં જનમીને પણ પાળે ન ઉથ આચાર; તે નર નહિ પણ વાનર સમજે, લેક દીયે ફીટકારી રે એ ૧ રાત્રિભોજન કરવું ઘટે ના, તેમાં હિંસા અપાર; રોગ શરીરે ઉપજે મેટા, ગીધ, ઘુવડ અવતાર. રે ૨ બાર માસ ચેવિહાર કરતા, છ માસી ઉપવાસનું ફળ પામે તે ખાતા પીતાં, દુઃખને હાય વિના સહ રે ઓ૦ ૨ ચૂલે ચઢાવ્યા વિણ જે કાચા, દૂધ દહીં ને છાશ; કઠોળ કે તેની વસ્તુ સાથે, ખાતાં વિદળ થાય. રે ૦ ૪ વિદળમાં ત્રસ જીવે ઉપજે, કેવળજ્ઞાનીને બોલ; શ્રાવક થઈ વિવેક ન રાખે, તે નર નખરને તેલ. રે ઓ૦ ૫ માની પુરી ને ભાખરીઓ, ચૂલે ન કડક કરેલ; રાતવાસી રાખી નહિ ખાવું, જીવોથી તેહ ભરેલ. રે ઓ૦ ૬ બીજોરા મરચાં ને લીંબુ, ડેરાં ને ડેડીંગ, તકે ખૂબ સુકાવી ભરવા, જેમ સુકાયેલી સીંગ રે ઓ૦ ૭ મસાલે અથાણામાં
૧ ગધેડે ૨ રોટલો. २७
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૧૮ ? આવશ્યક મુકતાવલી : ઓગણુશમો અંક ભરીને, સુકવ્યા વિણ ન રખાય; છ ઉપજે તેમાં ઝાઝા, બેળ અથાણું કહેવાય. ૨ ૦ ૮ લાવરી પતઈ ગાજર મૂળા, બટાટા ને પ્યાજ; કંદમૂળમાં જીવ અનંતા, ખાતા શું ના લાજ? રે ઓ૦ ૯ માસિક ઋતુધર્મના ત્રણ દિન, ચોવીશ પહેર અખંડ; જે નારી નહિ પાળે તેને, પાપ લાગે છે પ્રચંડ. ૨ ઓ૦ ૧૦ તેથી દેવ ગુરુની આશાતના, આ ભવ પામે દુઃખ; પરભવ નરકની ઘેર પીડાઓ, પિકારે દીનમુખ. ૨ ઓ૦ ૧૧ શ્લેષ્ઠ નારીની પાસે ઘરનું, પાણી ભરાવે જેહ; દળવું ખાંડવું તેને સેપે, મોટો મૂરખ તેહ. રે એ ૧૨ નીચ નારીની સંગત કરતાં, નીચ બને ઘરનાર; ધર્મભ્રષ્ટ થઈ પાપના કામ, કરતાં ન રાખે વિચાર. રે એ ૧૩ પીર ફકીરની બાધા રાખી, તે સ્થાને જે જાય હિંસક લેતણું વાસણમાં, જમતાં ભ્રષ્ટ થવાય. ૨ એ. ૧૪ માંકડવાળા ખાટલાને લઈ, કંઈક જંગલી જેન; ધગધગતી રેતીમાં દબાવે. લેવા દુર્ગતિ લેન. રે ઓ૦ ૧૫ ધારીને દઢતા નિજ દિલમાં, પાળે જે સદાચાર; લધિસૂરિ શિશુ પદ્મ કહે છે, તે વરશે શિવનાર. ૨ એ. ૧૬
૧૦ શિખામણુનું ગીત ( રાગ-આશાભર્યા તે હમે આવીયા જિર્ણોદજી) વાગે ઘડીયાળની ઘંટડી, એ તે સમજણ દેતી જાય છે,
ઘંટડી વાગે છે. એક વાગે તે એવું બતાવે, એકલે આ સંસાર રે, એક દિવસ એવો આવશે રે, એકલે પાછા જનાર રેઘ૦ ૧ બે વાગે તે એવું બતાવે, બે વસ્તુને છોડ રે, રાગ ને દેશનાં બંધન વળગ્યાં છે, તેને તું તે તેરે ઘ૦ ૨ ત્રણ વાગે તે એવું બતાવે, ત્રણ વરતુ છે સાર રે, જ્ઞાન દર્શન ચારિત્ર લઈને, પામે પદ શ્રીકાર ૨૦ ઘ૦ ૩
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગહુલીએ
ગતિ ચાર રે;
પદ અાહાર રે ધ૦ ૪ પંચ મહાવ્રત ધાર રે; સદા રહે તૈયાર ૨૦ ૯૦ ૫ છ વાગે તે એવુ ખતાવે છ કાય ફૂટા જાણું રે; પદ્ર દર્શનને જાણી તું લેજે, નહિ તે થાશે ખૂબ હ્રાણુ ૐ૦ ૯૦
ચાર વાગે તે એવું બતાવે, ચેતન ભમે ચાર શરણ્તે ચિત્ત ધરીને, પામે પાંચ વાગે તે એવું બતાવે, પંચમ જ્ઞાનને પામવા તું,
સાત વાગે તે એવું બતાવે, સાત ભય સંહાર રે; સાત નયનું જ્ઞાન કરીને. સકલ દુઃખ નિવાર રૈલ આઠ વાગે તે એવું બતાવે, આઠે માને ત્યાગ ; અષ્ટ સિદ્ધિને પ્રગટ કરીને, મુકિતના સુખતે જાગુ ૐ ધ૦ ૮ નવ વાગે તે એવું ખતાવે, નવ પદનેા નવકાર ૐ; શ્રીપાળ મયણા જેને આરાધી, પામ્યા ભત્રતા પાર રે॰ ધં॰ & એકડે મીંડે દસ ખતાવે, એ વસ્તુ લે ધ્યાન ; એકડા વિનાના મીંડા નકામાં, તેમ ક્રિયા વિષ્ણુ જ્ઞાન ૐ ધ૰૧૦ અગિયાર વાગે તે એવું બતાવે, અંગ ભણા અગિયાર રે; અગિયાર પઢિમા વહન કરીતે, કર આતમ ઉદ્ધાર ૨૦૯૦ ૧૧ આર વાગે તે એવુ ખતાવે, ઉચ્ચારે અણુવ્રત બાર રે; હિંસક જીવન નહિ કરી શ્રી આવે, અવસરે સંયમ ધાર રે૦ ૯૦ ૧૨
: ૪૧ :
.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ વીસમો
દેવવંદને શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીકૃત,
દીવાલીના દેવવંદન સ્થાપનાચાર્ય આગળ અથવા નવકાર પંચિંદિયવડે પુસ્તકની સ્થાપના સ્થાપીને પ્રથમ ઈરિયાવહી, તસ્ય ઉત્તરી, અન્નથ કહી એક લોગસ્સને કાઉસગ કરે અને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી પ્રગટ લેગસ કહી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંસિહ ભગવદ્ ! ચૈત્યવંદન કરું ? ઈચ્છે કહી ગમુદ્રાએ બેસી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન કરવું.
પ્રથમ ચેત્યવંદન વીર જિનવર વીર જિનવર, ચરમ ચોમાસ, નગરી અપાપાયે આવીયા હસ્તિપાલ રાજન સભાયે, કાર્તિક અમાવાસ્યા રણિયે; મુહૂર્ત શેષ નિર્વાણ તાંહિ; સેલ પહાર દઈ દેશના, પહત્યા મુક્તિ મઝાર; નિત્ય દીવાલી નય કહે, મલિયા પતિ અઢાર ૧
પછી જ કિંચિ૦ નમુત્થણું કહી સેવણાભવમખેડા સુધી અધ જય વીયરાય કહેવા.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવતા
: ૪૧ :
પછી ખમાસમણુ દઈ છકારણ સ ́ક્રિસહ ભગવન્ ! ચૈત્યવદન કરું ? ઈચ્છ' કહી ખીજું ચૈત્યવદન કહેવુ'; તે આ પ્રમાણે—
દ્વિતીય ચૈત્યવદન
દેવ મલિયા દેવ મલિયા, કરે ઉત્સવ રંગ, મેરઇયાં હાથે ગ્રહી; દ્રવ્ય તેજ ઉદ્યોત કીધા, ભાવ ઉદ્યોત જિને દ્રને, ડામ ઠામ એહુ ઓચ્છવ પ્રસિદ્ધો, લખકાડી છઠ્ઠ કૂલ કરી, કલ્યાણુ કરા એહુ; કવિ નયવિમલ કહે ઇશ્યું, ધન ધન દહાડા તે. ર
_________
પછી જ` કિ`ચિ નમ્રુત્યુણુ કડી અરિહંત ચેઇયાણુ કરેમિ કાઉસગ્ગ વ ણુત્તિઆએ અન્નત્ય કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી નમેાડતુ કહી પ્રથમ થાય કહેવી. પછી લેગસ સવલાએ અરિહંત અન્નત્ય કહી નવકારના કાઉ સગ્ગ કરી બીજી થાય કહેવી. પછી પુખ્ખરવરદી૰ સુઅસ્સ ભગવ કરેમિ કાઉસગ્ગ* વદણત્તિ આએ અન્નત્ય કહી ત્રીજી થાય કહેવી. પછી સિદ્ધાણુ યુદ્ધાણુ વેયાવચ્ચગરાણું તસ્સ ઉત્તરી અન્નત્ય કહી ચાથી થાય કહેવી. તે ચાર થાયા આ પ્રમાણે—
પ્રથમ વીરસ્તુતિ.
મનેાહર મૂર્ત્તિ મહાવીરતણી, જિણે સેાલ પહેાર દેશના પભણી; નવ મઠ્ઠી નવ લચ્છી નૃપતિ સુણી, કહી શિવ પામ્યા ત્રિભુવન ધણી. ૧ શિવ પહેાત્યા રૂષભ ચઉ દેશ ભક્તે, આવીસ લહ્યા શિવ માસ થિતે; છઠ્ઠું શિવ પામ્યા વીર વલી, કાર્તિક વદી અમાવાસ્યા નિરમલી. ૨ આગામી ભાવી ભાવ
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪રર :
આવશ્યક મુક્તાવલી ! વીમો ખંડ કા, દિવાલીકપે જેહ લડ્યા; પુણ્ય પાપ ફલ અજયણે કહ્યાં, સવિ તહત્તિ કરીને સહ્યાં. ૩ સવિ દેવ મલી ઉઘાત કરે, પરભાતે ગૌતમ જ્ઞાન વરે; જ્ઞાનવિમલ સદા ગુણ વિસ્તરે, જિનશાસનમાં જયકાર કરે. ૪
પછી બેસી નમુત્થણું કહી અરિહંત ચેઈઆણું. અન્નત્ય કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી નમેડીંત કહી બીજા જેડાની પ્રથમ થાય કહેવી. ત્યારપછી લેગસરા સાવલેએ અન્નત્ય કહી નવકારને કાઉસગ્ગ કરી બીજા જેડાની બીજી થાય કહ્યા પછી પુખરવરદી, સુઅસ ભગવઓ અન્નત્થર કહી નવકારને કાઉસગ કરી પારી ત્રીજી થાય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું વેયાવરચ૦ તસ્સ ઉત્તરી, અન્નત્ય કહી એથી થાય કહેવી. એ રીતે પૂર્વની પેઠે ચારે ય કહેવી.
દ્વિતીય વીરસ્તુતિ જય જય ભવિ હિતકર, વીર જિનેશ્વર દેવ, સુર નરના નાયક, જેહની સાર સેવ, કરુણરસ કંદ, વંદે આણંદ આણું, ત્રિશલાચુત સુંદર, ગુણમણિ કે ખાણ. ૧ જસ પંચ કલ્યાણક, દિવસ વિશેષ સુહાવે; પણ થાવર નારક, તેહને પણ સુખ થાવે; તે યવન જનમ વત, નાણ અને નિવારણ સવિ જિનવરકેરાં, એ પાંચે અહિડાણ. ૨ જિહાં પાંચ સમિતિ ચુત, પંચમહાવત સાર; જેહમાં પરકાશ્યાવલિ પાંચે વ્યવહાર, પરમેષ્ઠી અરિહંત, નાથ સર્વસને પાર, એહ પંચ પદે લક્ષ્યો, આગમ અર્થ ઉદાર. ૩ માગ સિદ્ધાર્થ દેવી જિનપદ સેવી, દુખ દુરિત ઉપદ્રવ, જે ટાલે નિતમેવી;
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪ર૩ : શાસન સુખદાયી, આઈ સુણે અરદાસ; શ્રી જ્ઞાનવિમલ ગુણ, પૂરા વંછિત આશ. ૪
બેસી નમુત્થણું જાવંતિ ચેઈઆઈ. ખમાસમણ જાવંત કેવિ સાહુ નમર્હત્ કહી સ્તવન કહેવું. તે સ્તવન આ પ્રમાણે
શ્રી મહાવીર જિન સ્તવન
(આજ સખી સંસર-એ દેશી) શ્રી મહાવીર મનેહરુ, પ્રણમું શિર નામી; કંત જશોદા નારીને, જિન શિવગતિગામી. ૧ ભગિની જાસ સુદંસણ, નંદીવર્ધન ભાઈ, હરિ લંછન હેજાલુએ, સહુકને સુખદાયી. ૨ સિદ્ધાર્થ ભૂપતિતણે, સુત સુંદર સેહે નંદન ત્રિશલા દેવીને, ત્રિભુવન મન હે. ૩ એક શત દશ અધ્યયન જે, પ્રભુ આપ પ્રકાસે; પુણ્ય પાપ ફલ કેરડાં, સુણે ભવિક ઉલ્લાસે. ૪ ઉત્તરાધ્યયન છત્રીશ જે, કહે અર્થ ઉદાર; સેલ પહેર દિયે દેશના, કરે ભવિ ઉપગાર. ૫ સર્વાર્થસિદ્ધ મુહુર્તામાં, પાછલી જે રયણ, ગનિરોધ કરે તિહાં, શિવની નીસરણું. ૬ ઉત્તરાફાલ્ગની ચંદ્રમા, જોગે શુભ આવે; અજરામર પદ પામીયા, જય જય રવ થા. ૭ ચોસઠ સુરવર આવીયા, જિન અંગ પખાલી; કલ્યાણક વિધિ સાચવી, પ્રગટી દિવાલી. ૮ લાખ કેડી ફલ પામીયે, જિન ધ્યાને રહીયે; ધીરવિમલ કવિરાજને, જ્ઞાનવિમલ કહિયે. ૯
પછી અદ્ધ જય વિયરાય કહેવા. પછી ખમાસમણ દઈ ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! ચૈત્યવંદન કરું? ઇરછ કહી ત્રીજું ચૈત્યવંદન કહેવું. તે આ પ્રમાણે
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૨૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખંડ
તૃતીય ચૈત્યવાન,
શ્રી સિદ્ધાર્થ નૃપફુલતીàા, ત્રિશલા જસ માત; હિર લ છન તનુ સાત હાથ, મહિમા વિખ્યાત; ત્રીશ વરસ ગૃહવાસ છડી, લીએ સયમ ભાર; બાર વરસ છદ્મસ્થ માન, લહી કેવલ સાર; ત્રીશ વરસ એમ વિ મલી એ, મહાંતેર આયુ પ્રમાણ; દીવાલી દિન શિવ ગયા, કહે નય તે ગુણખાણુ. ૩ પછી જ` કિ`ચિ૰ નમ્રુત્યુણુ કહી આખા જય વીયરાય કહેવા, બીજે જોડા.
આ ખીજા જોડામાં પણ પ્રથમ ઈચ્છાકારે 'ક્રિસહ ભગવન્ ! ચૈત્યવંદન કરૂ ? કહી પ્રથમ ચૈત્યવંદન કહેવું, વગેરે પ્રથમના જોડાની પેઠે સર્વ વિધિ કરવી. પ્રથમ `ચૈત્યવદન
નમે ગણધર નમો ગણુધર, લબ્ધિ ભંડાર, ઇંદ્રભૂતિ મહિમાનીલા, વડ વજીર મહાવીરકેરા, ગૌતમ ગાત્રે ઉપન્યા, ગણિ અગ્યારમાંહે વડેરે; કેવલજ્ઞાન લધું જિળું, દીવાલી પરભાત; જ્ઞાનવિમલ કહે જેહના, નામથકી સુખશાત. ૧ દ્વિતીય ચૈત્યવંદન.
ઈંદ્રભૂતિ પહિલા ભણુ, ગૌતમ જસ નામ; ગેાખર ગામે ઉપન્યા, વિદ્યાના ધામ; પાઁચ સયા પરિવારશું, લેઇ સંયમ ભાર; વરસ પચાસ ગૃહે વસ્યા, તે વર્ષે જ ત્રીશ; ખાર વરસ કેવલ વર્યાએ, ખાણું વરસ વિ આય; નય કહે ગૌતમ નામથી, નિત્ય નિત્ય નવનિધિ થાય.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદનો
: ૪રપ : . પ્રથમ થય જોડે. ઇંદ્રભૂતિ અનુપમ ગુણ ભર્યા, જે ગૌતમ ગોત્રે અલંક પંચશત છાત્રશું પરિવર્યા, વીર ચરણ લહી ભવજલ તર્યા. ૧ ચઉ આઠ દશ દોય જિનને સ્ત, દક્ષિણ પશ્ચિમ ઉત્તર પૂર; સંભવ આદિ અષ્ટાપદ ગિરિયે વલી, જે ગૌતમ વંદે લળીલળી. ૨ ત્રિપદી પામીને જેણે કરી, દ્વાદશાંગી સકલ ગુણે ભરી; દીયે દીક્ષા તે લહે કેવલસિરિ, તે ગૌતમને રહું અનુસરી. ૩ જક્ષ માતંગને સિદ્ધાયિકા, સૂરિ શાસનની પરભાવિકા શ્રી જ્ઞાનવિમલ દીપાલિકા, કરો નિત્ય નિત્ય મંગલમાલિકા. ૪
દ્વિતીય થાય ડે. શ્રી ઇદ્રભૂતિ ગણુવૃદ્ધિભૂતિ, શ્રીવીરતીર્થાધિપમુખ્યશિષ્યમ, સુવર્ણકાંતિ કુતકર્મશાંતિ, નમામ્યહે ગૌતમ ગોત્રરત્નમ. ૧ તીર્થકરા ધર્મધુરાધુરીણ, ભૂતભાવિપ્રતિવર્તમાના સત્ પંચકલ્યાણકવાસરસ્થા, દિગંતુ તે મંગલમાલિકા ચ. ૨ જિનેંદ્રવાકયં પ્રથિતપ્રભાવ, કમણકાનેકપ્રભેદસિંહમ આરાધિત શુદ્ધમુનીંદ્રવર્ગ–જંગત્યમેયં જયતાત્ નિતાંતમ. ૩ સગ્યશાં વિઘહરા ભવંતુ, માતંગયક્ષા સુરનાયકા દીપાલિકાપર્વણિ સુપ્રસન્ના, શ્રીજ્ઞાનસૂરિવરદાયકા. ૪
સ્તવન, (તુંગીયા ગિરિ શિખર સહે–એ દેશી.) વીર મધુરી વાણી ભાખે, જલધિ જલ ગંભીર રે; ઈંદ્રભૂતિ ચિત્ત બ્રાંતિ, ૨જકણ હરણ પ્રવર સમીર રે. વીર. ૧
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૩૨૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી વીશમે ખંડ પંચ ભૂતથકી જ પ્રગટે, ચેતના વિજ્ઞાન રે; તેહમાં લયલીન થાયે, ન પરભવ સંજ્ઞાન રે. વર૦ ૨ વેદ પદને અથ એહવે, કરે મિથ્યારૂપ રે; વિજ્ઞાનઘન પદ વેદ કેરાં, તેહનું એહ સ્વરૂપ છે. વીર. ૩ ચેતના વિજ્ઞાનઘન છે, જ્ઞાન દર્શન ઉપયોગ રે, પંચભૂતિક જ્ઞાનમય તે, હેય વસ્તુ સંગ ૨. વર૦ ૪ જિહાં જેવી વસ્તુ દેખિયે, હોય તેહવું જ્ઞાન રે; પૂરવ જ્ઞાન વિપર્ય. યથી, હાય ઉત્તમ જ્ઞાન રે. વીર. ૫ એહ અર્થ સમર્થ જાણી, મ ભણુ પદ વિપરીત રે; ઈણિપરે ભ્રાંતિ નિરાકરીને, થયા શિષ્ય વિનીત રે. વિર૦ ૬ દીપાલિકા પ્રભાતે કેવલ, લહ્યું તે ગૌતમસ્વામ રે; અનુક્રમે શિવસુખ લહ્યા તેહને, નય કરે. પ્રણામ છે. વીર. ૭
દ્વિતીય સ્તવન.
(અલબેલાની દેશી) દુખહરણ દીપાલિકા રે લાલ, પરવ થયું જગમાંહિ ભાવિ પ્રાણું રે વીર નિવણથી થાપના રે લાલ, આજ લગે ઉહિ. ભવિ૦ ૧ સમકિત દષ્ટિ સાંભળે રે લાલ, એ આંકણી, સ્યાદ્વાદ ઘરલીએ રે લાલ, દર્શનની કરી શુદ્ધિ. ભવિ. ચારિત્ર ચંદ્રોદય બાંધિયે રે લાલ, ટલે દુકર્મ બુદ્ધિ. ભવિ. ૨ સમe સેવા કરે જિનરાયની રે લાલ, દિલ જેઠાં મિઠાશ. ભવિ. વિવિધ પદારથ ભાવના રે લાલ, તે પકવાનની રાશિ. ભવિ ૩ સમ. ગુણિજન પદની નામના રે લાલ, તેહિજ જુહાર ભટ્ટાર. ભવિ૦ વિવેક રતન મેરાઈયાં રે લાલ, ઉચિત તે દીપ સંભાર ભવિ. ૪ ચમ. સુમતિ સુવનિત હેજશું રે લાલ, મન
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદન
* ૪ર૭ : ઘરમાં કરે વાસ. ભવિ. વિરતિ સાહિલી સાથશું રે લાલ, અવિરતિ અલરછી નિકાસભવિ. ૫ સમ૦ મૈત્રાદિક ચિંતના રે લાલ, તેહ ભલા શણગાર; ભવિ દર્શન ગુણ વાઘા બન્યા રે લોલ, પરિમલ પર ઉપગાર. ભવિ. ૬ સમય પૂર્વ સિદ્ધ કન્યા પખે રે લાલ, જાનઈયા અણગાર. ભવિ. સિદ્ધશિલા વર વેદિકા રે લાલ, કન્યા નિવૃત્તિ સાર. ભવિ. ૭ સમ. અનંત ચતુષ્ટય દાયજો રે લાલ૦ શુદ્ધ એગ નિષેધ ભવિ. પાણિગ્રહણ પ્રભુજી કરે રે લોલ, સહુને હરખ વિષેધ. ભવિ ૮ સમ ઈણિ પરં પર્વ દીપાલિકા રે લાલ, કરતાં કેડી કલ્યાણું. ભવિ. જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ ભક્તિશું રે લાલ, પ્રગટે સકલ ગુણખાણુ. ભવિ૦ ૮ સમ,
તૃતીય ચૈત્યવંદન. છવકે વકેર, આ છે મનમાંહિ; સંશય વેદ પદે કરી, કહી અર્થ અભિમાન વાર્યો. શ્રી મહાવીર સેવા કરી, ગ્રહી સંયમ આ૫ તા; ત્રિપદી પામી ગુંથીયા, પૂરવ ચઉદ ઉદાર નય કહે તેહના નામથી, હવે જય જયકાર
દીવાલીનું ગણું. ૧ શ્રી મહાવીરસવામીસવજ્ઞાય નમઃ ૨ શ્રી મહાવીર સ્વામી પારંગતાય નમઃ ૩ શ્રી ગૌતમસ્વામીસર્વત્તાય નમઃ
દરેક પદની વીશ વિશ નવકારવાલી ગણવી.
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ વીશમે ખ૪ પૂ. આચાર્ય વિજયલક્ષમી સૂરિકૃતશ્રી જ્ઞાનપંચમી દેવવદન
પ્રથમ વિધિ પ્રથમ બાજઠ અથવા ઠવણ ઉપર રૂમાલ ઢાંકી પાંચ પુસ્તકો મૂકીને વાસક્ષેપથી જ્ઞાનની પૂજા કરીએ, વલી પાંચ દીવેટને દવે કરીયે, તે દી જયણાપૂર્વક પુસ્તકને જમણે પાસે સ્થાપીયે અને ધૂપધાણું ડાબે પાસે મૂકીયે, પુસ્તક આગલા પાંચ અથવા, એકાવન સાથીયા કરી ઉપર શ્રીફલ તથા સોપારી મૂકીયે. યથાશક્તિ જ્ઞાનની દ્રવ્ય પૂજા કરીએ, પછી દેવ વાંદીયે. અને સામાયિક તથા પિસહ મથે વાસપૂજાએ પુસ્તક પૂજીને દેવ વાંદીએ, અથાવા દેહેરાં મળે બાજોઠ ત્રણ ઉપરાઉપર માંડી, તે ઉપર પાંચ શ્રી જિનમુતિ સ્થાપીયે, તથા મહાઉત્સવથી પિતાને ઠામે સ્નાત્ર ભણ્વીયે. પ્રભુ આગળ જમણી તરફ પુસ્તક માંડયું હોય, તેની પણ વાસક્ષેપ પ્રમુખે પૂજા કરીયે; તથા ઉજમણું માંડયું હોય ત્યાં પણ યથાશો કરી જિનબિંબ આગળ લઘુ સ્નાત્ર ભણાવીને અથવા સત્તરભેદી પૂજા ભણાવીને પછી શ્રી સૌભાગ્ય પંચમીના દેવ વાંદીયે.
દેવ વાંદવાને વિધિ. પ્રથમ પ્રગટ નવકાર કડી ખમાસમણ દઈ ઈરિયાવહી પડિકકમી એક લેગસને કાઉસ્સગ કરી, ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ કહી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસ્સહ ભગવન્! મતિજ્ઞાન આરાધનાર્થ ચૈિત્યવંદન કરૂં? એમ કહી પછી ગમુદ્રાએ ચિત્યવંદન કરવું.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________
જદને
: ૪૨૯ : શ્રી મતિજ્ઞાનનું ચૈત્યવંદન. શ્રી સૌભાગ્ય પંચમીતણે, સયલ દિવસ સિણગાર; પાંચે જ્ઞાનને પૂછયે, થાય સફલ અવતાર. ૧ સામાયિક પિસહ વિષે, નિરવઘ પૂજા વિચાર, સુગંધ ચૂર્ણાદિકથકી, જ્ઞાન ધ્યાન મનેહર. ૨ પૂર્વ દિશે ઉત્તર દિશે, પીઠ રચી ત્રણ સાર; પંચ વરણ જિનબિંબને, સ્થાપી જે સુખકાર. ૩ પંચ પંચ વસ્તુ મેલવી, પૂજા સામગ્રી જેગ; પંચ વરણ કળશા ભરી, હરીયે દુખ ઉપભેગ. ૪ યથાશક્તિ પૂજા કરે, મતિજ્ઞાનને કાજે; પંચ જ્ઞાનમાં ધૂરે કહ્યું, શ્રી જિનશાસન રાજે. ૫ મતિ શ્રુત વિણ હવે નહિ એ, અવધિ પ્રમુખ મહાજ્ઞાન; તે માટે મતિ ધુરે કહ્યું, મતિ શ્રતમાં મતિ માન. ૬ ક્ષય ઉપશમ આવરણને, લબ્ધિ હેયે સમકાલે સ્વામ્યાદિકથી અભેદ છે, પણ મુખ્ય ઉપયોગ કાલે. ૭ લક્ષણ ભેદે ભેદ છે, કારણ કારજ ગે; મતિ સાધન શ્રત સાધ્ય છે, કંચન કલશ સંગે. ૮ પરમાતમ પરમેસરૂ એ, સિદ્ધ સયલ ભગવાન; મતિજ્ઞાન પામી કરી, કેવલલક્ષ્મી નિધાન. ૯
જ કિંચિત્ર નમુત્થણું જાવંતિ, જાવંત), મહંત કહી સ્તવન કહેવું તે આ પ્રમાણે
શ્રી મતિજ્ઞાનનું સ્તવન,
(રસિયાના દેશી.) પ્રણો પંચમી દિવસે જ્ઞાનને, ગાજે જગમાં રે જે. સુજ્ઞાની, શુભ ઉપગે ક્ષણમાં નિર્જર, મિથ્યા સંચિત હ. સુ. ૧ પ્રણવ સંતપદાદિક નવ દ્વારે, મતિ અનુગ પ્રકાશ
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૪૦૦
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખંડ સુ, નય વ્યવહારે આવરણ ક્ષય કરી અજ્ઞાની જ્ઞાન ઉલ્લાસ. સુત્ર ૨ પ્રણ૦ જ્ઞાની જ્ઞાન લહે નિશ્ચય કહે, દે નય પ્રભુજીને સત્ય સુટ અંતરમુહુર્તા રહે ઉપયોગથી, એ સર્વ પ્રાણને નિત્ય સુત્ર ૩ પ્રણ૦ લધિ અંતરમુહુર્ત લઘુપણે, છાશઠ સાગર જિ. સુત્ર અધિકે નવભવ બહુવિધ જીવને, અંતર કદિયે ન દિઠું, સુટ ૪ પ્રણવ સંપ્રતિ સમયે એક બે પામતા, હોય અથવા નવિ હેય સુરક્ષેત્ર પોપમ ભાગ અસંખ્યમાં, પ્રદેશ માને બહુ જોય. સુત્ર ૫ પ્રણ૦ મતિજ્ઞાન પામ્યા જીવ અસંખ્ય છે કાપડિવાઈ અનંત સુટ સર્વ આશાતન વરજે જ્ઞાનની, વિજયલક્ષ્મી લહે સંત સુર ૬ પ્રણવ
પછી જય વિયરાય કહી, ખમાસમણ દઈ ઈરછાકારે સંદિસહ ભગવન ! શ્રી મતિજ્ઞાન આરાધનાથે કાઉસગ્ગ કરૂ? ઇચ્છે ! મતિજ્ઞાન આરાધનાથે કરેમિ કાઉસગ્ગ વંદણુવત્તિઓએ અને અન્ન ઊસસિએણું. કહી એક લેગ
સને ચંદેસ નિમ્મલયરા સુધીને અને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસ્સગ કરી પારી મેકર્ડસ્રિદ્ધાચા પાદયાયસર્વસાધુલ્ય કહી પછી થય કહેવી, તે નીચે પ્રમાણે
થાય [શ્રી સંખેશ્વર પાસ જિનેસર–એ દેશી.] શ્રીમતિજ્ઞાનની તવ ભેદથી, પયયે કરી વ્યાખ્યા; ચઉવિ દ્રવ્યાદિકને જાણે, આદેશ કરી દાખ્યા છે; માને વરત ધર્મ અનંતા, નહી અજ્ઞાન વિવેક્ષા છે; તે મતિજ્ઞાનને વંદે પૂજે, વિજયલક્ષ્મી ગુણ કક્ષા. ૧
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________
રવવંદને
: ૪૩૧ પછી ખમાસમણ દઈ એક ગુણને દુહે કહી, પછી બીજું ખમાસમણ દઈ બીજે ગુણવરણ. એ રીતે મતિજ્ઞાન સંબંધી અઠ્ઠાવીશ ખમાસમણ દેવાં. તેની પીઠિકાના દુહા પ્રથમ કહેવાના તે આ પ્રમાણે–
દુહા - શ્રી શ્રીદેવી ભગવતી, જે બ્રાહ્મી લીપીરૂપ; પ્રણમે જેહને ગાયમા, હું વંદું સુખ રૂપ. ૧ ય અનંતે જ્ઞાનના, ભેદ અનેક વિલાસ; તેહમાં એકાવન કહું, આતમ ધર્મ પ્રકાશ. ૨ ખમાસમણું એક એકથી, સ્તવિશે જ્ઞાન ગુણ એક; એમ એકાવન દીજીએ, ખમાસમણ સુવિવેક ૩ શ્રી સૌભાગ્ય પંચમી દિને, આરાધે મતિજ્ઞાન ભેદ અઠ્ઠાવીશ એહના, સ્તવયે કરી બહમાન. ૪ ઇંદ્રિય વસ્તુ પુગલા, મલવે અવત્તવ નાણું લેાચન મન વિષ્ણુ અક્ષને, વ્યંજનાવગ્રહ જાણુ. ૫ ભાગ અસંખ્ય આવલિ લઘુ, સાસ પહુત કિંઈ જિ; પ્રાપ્યકારી ચઉ ઇકિયા, અપ્રાધ્યકારી દુગદિઠ્ઠ. ૬
ખમાસમણના દુહા સમક્તિ શ્રદ્ધાવંતને, ઉપન્ય જ્ઞાન પ્રકાશ પ્રણમું પદકજ તેહના, ભાવ ધરી ઉલ્લાસ. ૧
અહીં પહેલું ખમાસમણ દેવું ને એ પ્રમાણે એ દુહા ગુણ ગુણ દીઠ કહે અને કહ્યા પછી ખમાસમણ આપવું.
દુહા નહી વર્ણાદિક પેજના, અથવગ્રહ હય; નેઈદ્રિય પંચઇંદ્રિયે, વસ્તુગ્રહણ કાંઈ જોય. સમ૦ ૨ અન્વય વ્યતિરેક કરી,
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૩૨ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખ
અંતર્મુહૂત પ્રમાણુ, પંચેન્દ્રિય મનથી હૈયે, ઇંડા વિચારણા જ્ઞાન. સમ૦ ૩ વર્ણાદિક નિશ્ચય વસે, સુરનર એહિ જ વસ્ત; પંચેન્દ્રિય મનથી ડાયે, ભેદ અપાય પ્રશસ્ત, સમ૦ ૪ નિર્ણીત વસ્તુ સ્થિર ગ્રહે, કાલાંતર પણ સાચ; ૫'ચેન્દ્રિય મનથી હાયે, ધારણા અથ ઉવાચ. સમ૦ ૫ નિશ્ચય વસ્તુ ગ્રહે છતે, સતત ધ્યાન પ્રકામ૦; અપાયથી અધિક ગુણૢ, અવિચ્યુતિ ધારણા ઠામ. સમ૦ ૬ અવિસ્મૃતિ સ્મૃતિતણું, કારજ કારણ જેહ, સંખ્ય અસભ્ય કાલજ સુધી, વાસના ધારણા તેહ, સમ૰ ૭ પૂર્વોત્તર દન ય, વસ્તુ અપ્રાપ્ત એકત્ર; અસ`ખ્ય કાલે એ તેડુ છે, જાતિસ્મરણુ તત્ત્વ. સમ૦ ૮ વાજિંત્ર નાદ લડી ગ્રહે, એ તે દુંદુભિ નાદ; અવગ્રહાર્દિક જાણે બહુ, બે એ મતિ આહ્વાદ. સમ૦ ૯ દેશ સામાન્ય વસ્તુ છે, ગ્રહે તપ સામાન્ય; શબ્દ એ નવ નવ જાતિને, એ અબહુ મતિમાન. સમ૦ ૧૦ એકજ તુરિયના નાદમાં, મધુર તરુણાર્દિક જાતિ; જાણે બહુવિધ ધર્મશુ, ક્ષય ઉપશમની ભાતિ. સમ૦ ૧૧ મધુરતાદિક ધમમાં, ગ્રહવા અલ્પ સુવિચાર; અબહુવિધ મતિભેદના, કીધા અ વિસ્તાર. સમ૦ ૧૨ શીઘ્રમેવ જાણે સહિ, નવી હાય બહુ વિલંબ, ક્ષિપ્ર ભેદ એ જ્ઞાનના, જાણ્ણા મતિ અવલંબ, સમ૦ ૧૩ બહુ વિચાર કરી જાણીએ, એ અક્ષિપ્ર ભેદ; ક્ષયાપશમ વિચિત્રતા, કહે મહાજ્ઞાની સંવેદ. સમ૦ ૧૪ અનુમાને કરી કા ગ્રહે, ધ્વજથી જિનવર ચૈત્ય; પૂર્વ પ્રધ સભારીને, નિશ્ચિત ભેદ સકેત, સમ૦ ૧૫ માહિર ચિન્હ ગ્રહે નહી, જાણે વસ્તુ વિવેક, અનિશ્ચિત ભેટ્ઠ એ ધારીએ, આભિ
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________
વવદના
: ૪૩૩ :
નિર્માધિક ટેક. સ૦ ૧૬ નિઃસરૃઢ નિશ્ચયપણે, જાણે વસ્તુ અધિકાર; નિશ્ચિત અર્થ એ ચિંતા, મતિજ્ઞાન પ્રકાર, સ૦ ૧૭ એમ હાચે વા અન્યથા, એમ સદ્ગુહૈ નુત્ત; ધરે અનિશ્ચિત ભાવથી, વસ્તુ ગ્રહણુ ઉપયુક્ત. સ૦ ૧૮ બહુ પ્રમુખ શેકે ચહ્યું, જિમ એકદા તિમ નિત્ય, બુદ્ધિ થાયે જેહને, એ ધ્રુવભેદનુ ચિત્ત, સ૦ ૧૯ બહુ પ્રમુખ રૂપે કી, કદી અખજ્ઞાર્દિક રૂપ; એ રીતે જાણે તદા, ભેદ અશ્રુવ સ્વરૂપ, સ૦ ૨૦ અવગ્રહાર્દિક ચઉ ભેદમાં, જાણુવા ચેગ્ય તે જ્ઞેય; તે ચભે? ભાખી. દ્રવ્યા ક્રિકથી ગણ્ય; જાણે આદેશે કરી, કેટલા પર્યાંય વિસિક્ર; ધર્માદિક સવિદ્રવ્યને, સામાન્ય વિશેષ ગરિક સમ૦ ૨૧ સામાન્યા દેશે કરી, લેાકાલેાક સ્વરૂપ; ક્ષેત્રથી જાણે સને, તત્ત્વ પ્રતીત અનુરૂપ. સમ૦ ૨૨ અતીત અનાગત વતૅના, અટ્ઠા સમય વિશેષ; આદેશે જાણે સહુ, વિતથ નહિ લવલેશ. સમ૦ ૨૩ ભાવથી સિવહુ ભાવના, જાણે ભાગ અન’ત; ઉયિકાર્દિક ભાવ જે, ૫ંચ સામાન્ય લહુંત. સમ૦ ૨૪ અશ્રુત નિશ્રિત માનિયે, મતિના ચાર પ્રકાર; શીઘ્ર સમય રેહા પરે, અકલ ઉત્પાતિકી સાર. સમ૦ ૨૫ વિનય કર`તાં ગુરુતા, પામે મતિ વિસ્તાર; તે વિનયિકી મતિ કહી, સઘલા ગુણુ શિરદાર. સમ૦ ૨૬ કરતાં કાર્ય અભ્યાસથી, ઉપજે મતિ સુવિચાર, તે બુદ્ધિ કહી કાર્મિકી, નંદીસૂત્ર મઝાર. સમ૦ ૨૭ જે વયના પરિપાકથી, લહે બુદ્ધિ ભરપૂર; કમલ વને મહા હ`સને, પરિણામિકી એ સનૂર; અડવીશ ખત્રીશ દુગ ચઉં, ત્રણશે' ચાલીશ જે; દર્શનથી મતિભે તે, વિજયલક્ષ્મી ગુરુગેહ, સમ૦ ૨૮
२८
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખ
શ્રુતજ્ઞાન
પછી ખમાસમણુ દઈ ઇચ્છાકારેણુ સદિસહ ભગવન્! શ્રી શ્રુતજ્ઞાનઆરાધના ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છ. કહી ચૈત્યવાન કહેવું. તે નીચે પ્રમાણે—
: ૩૪ •
દ્વિતીય શ્રુતજ્ઞાન ચૈત્યવંદન
શ્રી શ્રુતજ્ઞાનને નિત્યના, સ્વપરપ્રકાશક જે; જાણે દેખે જ્ઞાનથી, શ્રુતથી ટલે સંદેહ; અભિલાષ્ય અન ́ત ભાવ, વચન અગાચર દાખ્યા, તેઢુના ભાગ અનંતમા, વચન પર્યાય આખ્યા; વલી કથનીય પદાર્થના એ, ભાગ અન તમે જે; ચઉદે પૂરવમાં રચ્યા, ગણધર ગુણુ સસનેહ. ૧ માં હેામાં ડુ પૂરવધરા, અક્ષર લાલે સરિખા, છઠ્ઠાણુડીયા ભાવથી, તે શ્રુત મતિય વિશેષા. તેહિજ માટે અનંતમે, ભાગ નિષદ્ધા વાચા; સમકિત શ્રુતના માનીચે, સર્વ પદારથ સાચા; દ્રવ્ય ગુણ પર્યાય કરી, જાણે એક પ્રદેશ; જાણે તે સવિ વસ્તુને નંદીસૂત્ર ઉપદેશ. ૨ ચાવીશ જિનના જાણીએ, ચઉદ પૂરવષર સાધ; નવશત તેત્રીશ સહસ છે, અઠ્ઠાણુ નિરુપાષ; પરમત એકાંત. વાદીનાં, શાસ્ર સકલ સમુદાય; તે સમકિતવતે ગ્રહ્યાં, અથ યથાર્થ થાય. અરિહુંત શ્રુત કેવલી કહે એ, જ્ઞાનાચાર ચરિત્ત; શ્રુતપ'ચમી આરાધવા, વિજયલક્ષ્મીસૂરિ ચિત્ત. ૩
પછી નમુક્ષુણું, જાતિ, જાવત, નમાડહત્॰ કહી સ્તવન કહીએ તે આ પ્રમાણે
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
૪૩૫ ૧.
શ્રી શ્રુતજ્ઞાનનું સ્તવન
( હરીયા મન લાગ્યોએ દેશી) - શ્રી શ્રત ચઉદ ભેદે કરી, વરણુ શ્રી જિનરાજ રે; ઉપધાનાદિ આચારથી, સેવિયે શ્રુત મહારાજ રે, શ્રતશું દિલ માન્ય ૨, દિલ મા રે, મન માને, પ્રભુ આગમ સુખકાર રે. શ્રુત- ૧ એ આંકણી. એકાદિ અક્ષર સંગથી, અસંગી અનંત રે; સ્વપર પર્યાયે એક અક્ષરે, ગુણ પર્યાય અનંત રે. શ્રુત૦ ૨ અક્ષરનો અનંતમે, ભાગ ઉઘાડે છે નિત્ય રે; તે તે અવરાએ નહી, જીવ સૂક્ષ્મનું એ ચિત્ત રે. શ્રત. ૩ ઈરછે સાંભળવા ફરી પૂછે, નિસુર્ણિ જ વિચારત રે; નિશ્ચય ધારણ તિમ કરે, ધીગુણ આઠ ર ત રે. શ્રત ૪ વાદી વીશ જિનતણું, એક લાખ છત્રીશ હજાર રે; બશે સયલ સભામાંહે, પ્રવચન મહિમા અપાર રે. શ્રુત૦ ૫ ભણે ભણવે સિદ્ધાંતને, લખે લખાવે જેહ રે; તસ અવતાર વખાણ, વિજયેલફમી ગુણગેહ રે. શ્રુત- ૬
પછી જય વીયરાય કહી, ખમાસમણ દઈ ઈરછાકારેણું સંદિસહ ભગવદ્ ! શ્રી શ્રુતજ્ઞાન આરાધનાથ કાઉસગ્ગ કરું ? ઈ ! શ્રી શ્રુતજ્ઞાન આરાધનાથ, કમિ કાઉસગં. વંદણુવરિઆએ. અન્નથ૦ કહી લેગસને, અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ પારીને ય કહેવી, તે કહે છે–
શ્રી શ્રુતજ્ઞાનની થાય (ગેયમ બેલે ગ્રંથ સંભાલીએ દેશો) ત્રિગડે બેસી શ્રી જિનભાણુ, બોલે ભાષા અમીય સમાણ,
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૩૬ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા અડ મત અનેકાંત પ્રમાણ, અરિહંત શાસન સફરી સુખાણુ, ચઉ અનુયાગ જિહાં ગુણખાણુ, આતમ અનુભવ ઠાણું; સકલ પદારથ ત્રિપદી જાણુ, જોજન ભૂમિ પસરે વખાણુ, દ્વેષ ખત્રીશ પરિહાણુ, કેવલીભાષિત તે શ્રુતનાણુ, વિજયલક્ષ્મીર કહે મહુમાન, ચિત્ત ધરજો તે સયાણુ. ૧
પછી ખમાસમણું દઈ શ્રુતજ્ઞાનના ચઉદ્દે ગુણુ વણુ વવાને અર્થ દુહા કહેવા તે આ પ્રમાણે તેમાં પહેલા એ દૃઢ઼ા પીઠકાના છે અને તે પછીના હૈ દરેક ગુણ દીઠ કહેવા.
શ્રી શ્રુતજ્ઞાનના દોહા
વો શ્રી શ્રુતજ્ઞાનને, બે ચતુર્દશ વીશ; તેહમાં ચઉદશ વરણવું, શ્રુતકેવલી શ્રુત ઇશ. ૧ ભેદ અઢાર પ્રકારના, એમ સવિ અક્ષરમાન; લબ્ધિ સ ́જ્ઞા વ્યંજન વિધિ, અક્ષર શ્રુત અવધાન. ૨ ( પીઠિકા ) વયણુ શ્રુત સિદ્ધાંત તે, આગમ સમય વખાણુ; પૂજો બહુવિધ રાગથી, ચરણ કમલ ચિત્ત આણુ. ૧ આ દુહા ગુણ ગુણુ દીઠ કહેવા. કરપāવ ચેષ્ટાદિકે, લખે અંતગત વાચ; એહ અનક્ષર શ્રુતતણેા, અથ પ્રકાશક સાચ. પ૦૦ ૨ સંજ્ઞા જે દીહુકાલિકી, તેણે સન્નિયા જાણ; મન ઇંદ્રિયથી ઉપન્થું, સત્તી શ્રુત અહિંઠાણુ. ૫૧૦ ૩ મન રહિત ઇંદ્રિયથકી, નિપન્યું જેને જ્ઞાન; ક્ષય ઉપશમ આવરણુથી, શ્રુત અસદી વખાણુ. ૫૧૦ ૪ જે દૃન દર્શન વિના; દન તે પ્રતિપક્ષ; દર્શન દન હાય જિહાં, તે દર્શન પ્રત્યક્ષ; લલિત ત્રિભંગી ભ’ગભર, નૈગમાદિ નય ભૂર; શુદ્ધ શુદ્ધતર વચનથી, સમકિત શ્રુત વનૂર. પ૧૦ ૫ ભગજાલ નર ખાસ
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
૪૩૭ : મતિ, રચે વિવિધ આયાસ તિહાં દર્શન દર્શનત, નહીં નિદર્શનભાસ; સ અસહુ વહેંચણ વિના, હે એકાંતે પક્ષ જ્ઞાન ફલ પામે નહી, એ મિથ્યા કૃત લક્ષ. પ૦૦ ૬ ભરતાદિક દશ ક્ષેત્રમાં, આદિ સહિત કૃતધાર; નિજ નિજ ગણધર વિરચિયે, પામી પ્રભુ આધાર. પવ૦ ૭ દુ૫સહ સૂરીશ્વર સુધી, વર્તશે મૃત આચાર; એક જીવને આશરી, સાદિ સાંત સુવિચાર. પવ૦ ૮ શ્રુત અનાદિ દ્રવ્ય નય થકી, શાશ્વત ભાવ છે એહ, મહાવિદેહમાં તે સદા, આગમ રયણ અકે. ૯ અનેક જીવને આશરી, શ્રત છે અનાદિ અનંતક દ્રવ્યાદિક ચઉ ભેદમાંસાદિ અનાદિ વિરતંત. પવ૦ ૧૦ સરિખા પાઠ છે સૂત્રમાં તે શ્રુત ગમિક સિદ્ધાંત; પ્રાયે દૃષ્ટિવાદમાં, શોભિત ગુણ અનેકાંત. પવ૦ ૧૧ સરિખા આલાવા નહી, તે કાલિક કૃતવંત; આગમિક મૃત એ પૂછયે, ત્રિકરણ યુગ હસંત. પવ૦ ૧૨ અઢાર હજાર પદે કરી, આચારાંગ વખાણ; તે આગલ દુગુણ પદે, અંગપ્રવિણ સુચનાણુ, પવ૦ ૧૩ બાર ઉપાંગ જેહ છે, અંગબાહિર શ્રત તેહ; અનંગપ્રવિષ્ટ વખાયે, શ્રત લક્ષ્મીસૂરિ ગેહ. પવ૦ ૧૪
અવધિજ્ઞાન પછી ખમા દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! શ્રી અવધિજ્ઞાનઆરાધનાથે ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છે કહી ચૈત્યવંદન કહેવું, તે આ પ્રમાણે
તૃતીય શ્રીઅવધિજ્ઞાન ચૈત્યવંદન અવધિજ્ઞાન ત્રીજું કહ્યું, પ્રગટે આત્મ પ્રત્યક્ષ, ક્ષય ઉપ
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૩૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે! ખ'ડ'
શમ આવરણને, વિ ઇંદ્રિય અપેક્ષ; દેવ નિય ભવ પામતાં, હેય તેહને અવશ્ય, શ્રદ્ધાવ ́ત સમય લહે, મિથ્યાત વિભગ વશ્ય; નર તિરિય ગુણથી લડે, શુભ પરિણામ સ ચેગ, કાઉસગમાં મુનિહાસ્યથી, વિઘટ્યો તે ઉપચેગ, ૧ જઘન્યથી જાણું જીએ, રૂપીદ્રવ્ય અન ́તા, ઉત્કૃષ્ટા ત્રિપુદ્રંગલા, મૂર્તિ વસ્તુ મુળુંતા; ક્ષેત્રથી લઘુ અશુલતા, ભાગ અસંખિત દેખે, તેહમાં પુદ્ગલ ખધ જે, તેહને જાણે પેખે; લાક પ્રમાણે અલેાકમાં એ, ખડ અસખ્ય ઉકિકટ્ટ, ભાગ અસખ્ય આવલિતણ્ણા, અદ્ધા લઘુપણું ટ્ટિ ૨ ઉત્સર્પિણી અવસપણી એ, અતીત અનાગત અદ્ધ; અતિશય સખ્યાતિપણે, સાંભલા ભાવ પ્રબધા, એક એક દ્રશ્યમાં ચાર ભાવ, જધન્યથી તે નિરખે, અસખ્યાતા દ્રવ્ય દીઠ, પત્ર ગુરુથી પરખે, ચાર ભેદ સક્ષેપથી એ, નંદીસૂત્ર પ્રકાસે; વિજયલક્ષ્મીસૂરિ તે લહે, જ્ઞાન ભક્તિ સુવિલાસે. ૩
પછી નમુક્ષુણ્’૦ જાતિ જાવ'તઃ નમે ત્॰ કહી સ્તવન કહેવું, તે આ પ્રમાણે
શ્રી અવધિજ્ઞાનનું સ્તવન
(કુમર ગભારો નજરે દેખત જી~એ દેશી )
પૂજો પૂજો અવધિજ્ઞાનને પ્રાણિયા રે, સમકિતવ’તને એ ગુણુ હાય રે; સવિ જિનવર એ જ્ઞાને અવતરી ૨, માનવ મહાદય જોય ૨. પૂજો ૧ શિવરાજ ઋષિ વિષય દેખતા રે, દ્વીપ સાગર સાત સાત રે; વીર પસાથે દોષ વિભ ́ત્ર ગયે ૨, પ્રગટ્યો અવધિ ગુણ વિખ્યાત રૅ. પૂજે॰ ૨ ગુરુ સ્થિતિ
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવદા
: ૪૩. 2;
સમય લઘુ જાણુ
વિશેષાવશ્યકમાં એહુ તેત્રીશ સહસ છે રે,
સાધિક છાસઠ સાગરું રે, કાઇને એક ભેદ અસખ્ય છે તરતમ યાગથી ૨, વખાણ રે. પૂજા ૩ ચારશે' એક લાખ આહીનાણી મુણું રે; ૠષભાદિક ચવીશ જિષ્ણુંદના રે, નમે પ્રભુ પદ અરવિંદ રૂ. પૂજો૦ ૪ અવધિજ્ઞાની આણુદને દીએ રે, મિચ્છામિ દુક્કડં ગાયમસ્વામી રે; વો જ્ઞાનીતણી રે, વિજયલક્ષ્મી સુખધામ રે, પૂજો પ
આશાતન જ્ઞાન
સદ્ધિ
પછી જયવીયરાય કહી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સહુ ભગવન્ ! અવિધજ્ઞાન આરાધનાથ” કાઉસ્સગ્ગ કરૂ ? ઈચ્છા ? અવધિજ્ઞાનઆરાધનાથી કરેમિ કાઉસગ્ગ વંદણુ ૦ અન્નત્ય કહી એક લેગસના અને ન આવડે તે ચાર નવકારના કાઉસ્સગ્ગ કરી પારી થાય કહેવી, તે આ પ્રમાણે શ્રી અવધિજ્ઞાનની થાય
( શંખેશ્વર સાહિબ જે સમરે—એ દેશી )
એડ઼ી નાણુસહિત સવિ જિનવરુ, ચચિવ જનની કૂખે અવતરુ, જસ નામે લહીયે સુમતરુ, સવિ ઇતિ ઉપદ્રવ સદ્ગુરુ, હરિ પાઠક સશય સહુરુ વીર મહિમા જ્ઞાન ગુણુાયરુ, તે માટે પ્રભુજી વિશ્વભરુ, વાંકિત લક્ષ્મી સુહુ કરુ. ૧
અવધિજ્ઞાનના ગુણુ
પછી ખમાસમણુ દઈ ઉભા થઈ વર્ણવવાને અર્થે દુહા કહેવા, તે આ પ્રમાણે——
શ્રી અવધિજ્ઞાનના દુહા
અસ`ખ્ય ભેદ અવિધતા, ષટ્ તેહમાં સામાન્ય; ક્ષેત્ર પનક લઘુથી ગુરૂ, લેાક અસખ્ય પ્રમાણુ. લાચન પરે સાથે
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૪૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખંડ રહે, તે અનુગામિક ધામ, છાશઠ સાગર અધિક છે, એક જીવ આશરી ઠામ. ઉપન્ય અવધિજ્ઞાનને, ગુણ જેહને અવિકાર; વંદના તેહને માહરી, શ્વાસમાંહે સે વાર. ૧
આ દુહે સર્વત્ર ખમાસમણે કહે.
જે ક્ષેત્રે એહી ઉપવું, તિહાં રહ્યો વસ્તુ દેખંત, થિર દીપકની ઉપમા, અનનુગામી લહંત. ઉપ૦ ૨ અંગુલ અસં
પેય ભાગથી, વધતું લેક અસંખ્ય; લેકાવધિ પરમાવધિ, વદ્ધમાન ગુણ કંખ્ય ઉ૫૦ ૩ ગ્ય સામગ્રી અભાવથી, હીયમાન પરિણામ; અધધ પૂરવ યેગથી, એહ મનનો કામ. ઉપ૦ ૪ સંખ્ય અસંખ્ય જજન સુધી, ઉત્કૃષ્ટ લેકાંત, દેખી પ્રતિ પાતિ હય, પુદ્ગલ દ્રવ્ય એકાંત. ઉપ૦ ૫ એક પ્રદેશ અલકને, પેખે જે અવધિનાણુ અપડિવાઈ અનુક્રમે, આપે કેવલનાણ. ઉપ૦ ૬
મન પર્યવ જ્ઞાન. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! શ્રી મન:પર્યવજ્ઞાન આરાધનાથં ચૈત્યવંદન કરૂં? ઈરછ, કહી ચિત્યવંદન કરવું. તે આ પ્રમાણે
શ્રી ચતુર્થ મન પર્યવજ્ઞાન ચૈત્યવંદન. શ્રી મન:પર્યવ જ્ઞાન છે, ગુણપ્રત્યયી એ જાણે અપ્રમાદી ઋદ્ધિવંતને, હોયે સંયમ ગુણઠાણે કોઈક ચારિત્રવંતને, ચઢતે શુભ પરિણામે, મનના ભાવ જાણે સહી, સાગાર ઉપગ ઠામે, ચિંતવિતા મનદ્રવ્યના એ, જાણે ખંધ અનંતા આકાશે મને
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૪૧ : વગણા રહ્યા તે નવિ મુણું તા. ૧ સંજ્ઞી પદ્રિય પ્રાણી, તબુ ચગે કરી શહીયા, મનગે કરી મનપણે, પરિણમે તે દ્રવ્ય મુણીયા તિરછું માણસ ક્ષેત્રમાં, અઢી દ્વીપ સહિ વિલોક, તિરછલકના મધ્યથી, સહસ જોયણ અપેકે; ઊર્વ જાણે
જ્યોતિષી લગે એ, પલિયન ભાગ અસંખ્ય; કાલથી ભાવ થયા થશે, અતીત અનાગત સંખ્ય. ૨ ભાવથી ચિંતિત દ્રવ્યના, અસંખ્ય પર્યાય જાણે જુમતિથી વિપુલમતિ, અધિકા ભાવ વખાણે મનના પુદ્ગલ દેખીને, અનુમાને રહે સાચું, વિતથપણું પામે નહી, તે જ્ઞાને ચિત્ત રાચું અમૂર્તિ ભાવ પ્રગટ પણે એ, જાણે શ્રી ભગવંત; ચરણકમલ નમું તેહનાં, વિજયલક્ષમી ગુણવંત. ૩
પછી નમુશ્કેજાવંતિજાવંત નડત્ કહી સ્તવન કહેવું, તે આ પ્રમાણે–
ચતુર્થ શ્રીમન પર્યવજ્ઞાન સ્તવન.
(જી રે જી એ દેશી.) જી રે મહારે શ્રી જિનવર ભગવાન, અરિહંત નિજ નિજ જ્ઞાનથી, જી રે જી, જીસંયમ સમય જાણુંત, તવ લેકાંતિક માનથી, જી રે જી ૧ ૦ તીર્થ વત નાથ, ઈમ કહી પ્રણમે તે સુરા, જી રે જી. જીષટ્ટ અતિશયવંત દાન, લેઈ હરખે સુર નરા જી રે જી. ૨ જી ઈણ વિધ સવિ અરિહંત સર્વ વિરતિ જબ ઉરચરે, જી રે જી જી મન પર્યવ તવ નાણુ, નિર્મલ આતમ અનુસરે રે જી. ૩ જી જેહને વિપુલ મતિ તેહ, અપ્રતિપાતિપણે ઊપજે રે જી. ૭૦ અપ્રમાદી
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૪૪૫ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા ખંડ ત્રાદ્ધિવંત, ગુણઠાણે ગુણ નીપજે. જી રે જી. ૪ જીe એક લક્ષ પીસ્તાલીશ હજાર, પાંચશે એકાણું જાણુંયે, જી રે છે. જી. મનનાણી મુનિરાજ, વીશ જિનના વખાણીયે. જી રે છે. ૫ જી. હું વંદુ ધરી નેહ, સવિ સંશય હરે મનતણુ. જી રે જી. વિજયલક્ષમી શુભ ભાવ, અનુભવજ્ઞાનના ગુણ ઘણા. જી રે જી. ૬
પછી જયવીયરાય કહી, ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણું સંદિસહ ભગવદ્ ! ચોથું મન:પર્યવજ્ઞાન આરાધનાથ કાઉસગ્ન કરૂં? ઈચ્છ. મન:પર્યવજ્ઞાન આરાધનાર્થ કરેમિ કાઉસગં વંદણવ, અન્નથ૦ કડી એક લોગસ્સને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી થાય કહેવી તે આ પ્રમાણે
શ્રી મન:પર્યવજ્ઞાનની થાય. (શ્રી શંખેશ્વર પાસ જિનેશ્વર–એ દેશી.) પ્રભુજી સર્વ સામાયિક ઉચચરે, સિદ્ધ નમી મદવારી છે, છઘસ્થ અવસ્થા રહે છે જિહાં લગે, યોગાસન તપ ધારી છે; ચોથું મન પર્યવ તવ પામે, મનુજ લેક વિસ્તારી છે, તે પ્રભુને પ્રણમે ભવિ પ્રાણ, વિજયેલક્ષમી સુખકારી છે. ૧
પછી ખમાસમણ દઈ ઊભા રહી, મન:પર્યવજ્ઞાનના ગુણ સ્તવવા અર્થે દુહા કહેવા, તે આ પ્રમાણે–
દુહા, મનઃ૫ર્થવ દુગ ભેદથી, સંયમ ગુણ લહી શુદ્ધ, ભાવ મને ગત સંસીના, જાણે પ્રગટ વિશુદ્ધ ઘટ એ પુરુષે ધારીયે,
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૩ : ઈમ સામાન્ય ગ્રહંત, પાયે વિશેષ વિમુખ લહે, જુમતિ મનહ મુણુંત. એ ગુણ જેહને ઊપજે, સર્વવિરતિ ગુણઠાણું, પ્રણમું હિતથી તેહના, ચરણકમલ ચિત્ત આણ. ૧ ખમાસમણ દઈ, નગર જાતિ કંચનત; ધાયે ઘટ એહ રૂપ; ઈમ વિશેષ મન જાણત, વિપુલમતિ અનુરૂ૫ ૨ એ ગુણ જેહનેએ આંકણું.
કેવળજ્ઞાન. પ્રથમ ખમાસમણ દઈને ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! પંચમ કેવલજ્ઞાન આરાધનાથ ચૈત્યવંદન કરું ! ઈ૭૦ કહી ચૈત્યવંદન કરવું, તે આ પ્રમાણે--
પંચમ શ્રી કેવલજ્ઞાનનું ચૈત્યવંદન. " શ્રી જિન ચઉનાણી થઈ, શુકલધ્યાન અભ્યાસે, અતિશય આત્મરૂપ, ક્ષણ ક્ષણ પ્રકાશે; નિદ્રા સ્વપ્ન જાગર દશા, તે સવિ દૂર હવે; એથી ઊજાગર દશા, તેહને અનુભવ જોવે, ક્ષપકશ્રણ આરહિયા એ, અપૂર્વ શક્તિ સંગે; લહી ગુણઠાણું બારમું, તુરીય કષાય વિયોગે, ૧ નાણુ દંસણ આવરણમેહ, અંતરાય ઘનઘાતી કર્મ દુષ્ટ ઉછેદીને, થયા પરમાતમ જાતી; દેય ધરમ સવિ વસ્તુના, સમયાંતર ઉપગ; પ્રથમ વિશેષપણે ગ્રહે, બીજે સામાન્ય સંગ; સાદિ અનંત ભાગે કરી, દર્શન જ્ઞાન અનંત ગુણઠાણું લહી તેરમું, ભાવ જિણુંદ જયવંત. ૨ મૂલ પયડીને એક બંધ, સત્તા ઉદયે ચાર; ઉત્તરપયડીને એક બંધ, તિમ ઉદયે રહે બાયોલ; સત્તા પંચાસી તણું, કર્મ જેવાં રજજુ છાર, મન વશ કાયા વેગ
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૪૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખડ
જાસ, અવિચલ અવિકાર, સયેાગી કેવલ્લીતણી એ, પામી દાયે વિચરે; અક્ષય કેવલજ્ઞાનન,ા વિજયલક્ષ્મી ગુણુ ઉચ્ચરે. ૩
પછી નમુક્ષુ જાતિ॰ જાવ'ત૰ નમાડુ ત્॰ કહી સ્તવન કહેવુ', તે આ પ્રમાણે—
પચમ શ્રી કેવલજ્ઞાનનુ` સ્તવન.
( કપૂર હાયે અતિ ઉજલે ?—એ દેશી
શ્રી જિનવરને પ્રગટ થયુ` ર, ક્ષાયિકભાવે જ્ઞાન. દોષ અઢાર અભાવથી રે, ગુણુ ઉપન્યા તે પ્રમાણુ રૅ, ભિવયા, વઢો કેવલજ્ઞાન. ૧ પંચમી દિન શુશુખાણુ રૈ, ભવિયા વ॰ એ - કણી, અનામીના નામના રે, કિશ્યા વિશેષ કહેવાય ? એ તા મધ્યમા વેખરી રે, વચન ઉલ્લેખ ઠરાય રે. વિ૰ વઢા॰ ધ્યાન ટાણે પ્રભુ તું હાય રે, અલખ અગેચર રૂપ; યામીને રે, કાંઇ પ્રમાણે મુનિરૂપ રે. વિ॰ પર્યાય જે જ્ઞાનના રે, તે તે નિવ બદલાય; જ્ઞેયની નવ નવી વના રે, સમયમાં સર્વ જણાય ૨. વિ॰ વા॰ ૪ ખીજા જ્ઞાનતણી પ્રમા રે, એડમાં સ સમાય; રવિ પ્રભાથી અધિક નહીં રે, નક્ષત્ર ગણુ સમુદાય રે. ભવ૰ વા૦ ૫ ગુણ અનતા જ્ઞાનના રે, જાણે ધન્ય નર તેહ; વિજયલક્ષ્મીસૂરિ તે લડે રે, જ્ઞાન મહાદય ગેડુ રે. ભવ॰ દા૦ ૬
પરા પશ્યતિ વા૦ ૩ છતી
પછી ખમાસમણુ દઈ ઈચ્છાકારેણુ સસિહ ભગવત્ શ્રી કેવલજ્ઞાનઆરાધના કાઉસ્સગ કરું? ઈચ્છ. શ્રી કેવલજ્ઞાન આરાધના કરેમિ કાઉસગ્ગ, વણવત્તઆએ અન્નત્ય કડી
e.
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________
કેવવને
: ૪૪૫ ? એક લાગણસને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ કરી નડીંહ કહી થાય કહેવી. તે આ પ્રમાણે
થાય.
( પ્રહ ઉઠી વંદ–એ દેશી.) છત્રત્રય ચામર, તરુ અશક સુખકાર; દિવ્ય અવનિ દુંદુભિ, ભામંડલ ઝલકાર વરસે સુર કુસુમે, સિંહાસન જિન સાર; વ લહમીર કેવલ જ્ઞાન ઉદાર.
પછી ખમાસમણ દઈ ઉભા રહી, કેવલજ્ઞાનના ગુણ સ્તવવા અર્થે દુહા કહેવા, તે આ પ્રમાણે –
પંચમ શ્રી કેવલજ્ઞાનના દુહા બહિરાતમ ત્યાગ કરી, અંતર આતમ રૂ૫; અનુભવી જે પરમાતમા, ભેદ એકજ ચિદ્રુપ. ૧ પુરુષોત્તમ પરમેશ્વર, પરમાનંદ ઉપગ જાણે દેખે સર્વને, સ્વરુપરમણ સુખ લેગ ૨. ગુણ પર્યાય અનંતતા, જાણે સઘલા દ્રવ્ય; કાલરાય વેદિ જિર્ણોદ, ભષિત વ્યાભવ્ય. ૩ અલેક અનંતે લેકમાં, થાપે જેહ સમ0; આતમ એક પ્રદેશમાં, વય અનંત પસન્થ૦ ૪ કેવલદેસણ નાણને, ચિદાનંદ ઘન તેજ જ્ઞાનપંચમી દિન પૂછયે, વિજ્યાલક્ષ્મી શુભ હેજ. ૫
શ્રી મૌનએકાદશીનું દેહસે લ્યાણકનું ગણુણું. ૧. જંબૂદ્વીપ ભારતે અતીત વીશી.
૪ શ્રી મહાયશઃ સર્વત્તાય નમઃ ૬ શ્રી સર્વાનુભૂતિઅહંતે નમઃ
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ વિશા ખડ ૬ શ્રી સર્વાનુભૂતિનાથાય નમઃ ૬ શ્રી સર્વાનુભૂતિસર્વસાય નમઃ
૭ શ્રી શ્રીધરનાથાય નમઃ ૨. જંબુદ્વિપે ભરતે વર્તમાન ચેવશી.
૨૧ શ્રી નમિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૯ શ્રી મલ્લિનાથ અર્હતે નમઃ ૧૯ શ્રી મલ્લિનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી મલ્લિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૧૮ શ્રી અરનાથનાથાય નમઃ ૩. જમ્બુદ્વીપે ભરતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી સ્વયંપ્રભરાર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી દેવકૃતઅહંતે નમઃ ૬ શ્રી દેવકૃતનાથાય નમઃ ૬ શ્રી દેવશ્રુતસવજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી ઉદયનાથનાથાય નમઃ ૪. ધાતકી ખડે પૂર્વ ભારતે અતીત ચોવીશી.
૪ શ્રી અકલંકસર્વરાય નમઃ ૬ શ્રી શંકરનાથમહેતે વય ૬ શ્રી શુભંકરનાશનાથાય નમઃ ૬ શ્રી શુભંકરવાથસત્તાય નમઃ
૭ શ્રી સતનાથનાથાય નમઃ ૫. ધાતકી ખડે પૂર્વભરતે વર્તમાન વીશી.
૨૧ શ્રી બ્રહેંદ્રનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના
૧૯ શ્રી ગુણનાથ અર્હતે નમઃ ૧૨ શ્રી ગુણનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી ગુણનાથસર્વાય નમઃ
૧૮ શ્રી ગાંગિકનાથનાથાય નમઃ ૬. ધાતકીખડે પૂર્વભરતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી સાંપ્રત સર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી મુનિનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી મુનિનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી મુનિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી વિશિષ્ટનાથનાથાય નમઃ ૭. પુષ્કરવરદ્વીપે પૂર્વ ભારતે અતીત ચેવશી.
૪ શ્રી અમૃદુનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી વ્યક્તિનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી ચક્તનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી વ્યક્તિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી કલાશતનાથાય નમઃ ૮. પુષ્કરદ્વીપ પર્વભરતે વર્તમાન ચોવીશી.
૨૧ શ્રી અરણ્યવાસસર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૮ શ્રી યોગનાથ અર્હતે નમઃ ૧૯ શ્રી એગનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી એગનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૧૮ શ્રી અરનાથનાથાય નમઃ ૯. પુષ્કરદ્વીપે પૂર્વભરતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી પરમસર્વજ્ઞાય નમઃ
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખs ૬ શ્રી શુદ્ધાત્તિનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી શુદ્ધાત્તિનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી શુદ્ધાત્તિનાથસર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી નિકેશનાથનાથાય નમઃ ૧૦. ધાતકીખંડે પશ્ચિમભરતે અતીત વીશી.
૪ શ્રી સર્વાર્થસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી હરિભદ્રઅર્હતે નમઃ ૬ શ્રી હરિભદ્રનાથાય નમઃ ૬ શ્રી હરિભદ્રસર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી મગધાધિનાથાય નમઃ ૧૧. ધાતકીખડે પશ્ચિમ ભરતે વર્તમાન વીશી.
૨૧ શ્રી પ્રયછસર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૯ શ્રી અક્ષભનાથ અર્હતે નમઃ ૧૯ શ્રી અક્ષભનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી અક્ષભનાથસર્વજ્ઞાય નમઃ
૧૮ શ્રી મલયસિંહનાથાય નમઃ ૧૨. ધાતકીખડે પશ્ચિમભરતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી દિનચસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી ધનદનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી ધનદનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી ધનદનાથસર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી પૌષધનાથનાથાય નમઃ ૧૩. પુષ્કરવરદ્વીપે પશ્ચિમભરતે અતીત ચોવીશી.
૪ શ્રી પ્રલંબસર્વજ્ઞાય નમઃ
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના
૬ શ્રી ચારિત્રનિષિઅહંતે નમઃ ૬ શ્રી ચારિત્રનિધિનાથાય નમઃ
૬ શ્રી ચારિત્રનિધિસ જ્ઞાય નમઃ ૭ શ્રી પ્રશમરાજિતનાથાય નમઃ
૧૪ પુષ્કરવરદ્વીપે પશ્ચિમ ભરતે વસ્તુમાન ચાવીશી. ૨૧ શ્રી સ્વામીસ જ્ઞાય નમઃ
૧૯ શ્રી વિપરીતનાથઅહંતે નમઃ ૧૯ શ્રી વિપરીતનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી વિપરીતનાથસવ જ્ઞાય નમઃ ૧૮ શ્રી પ્રસાદનાથનાથાય નમઃ
૧૫ પુષ્કરવરદ્વીપે પશ્ચિમ ભરતે અનાગત ચાવીશી, ૪ શ્રી અઘટિતનાથ સર્વજ્ઞાય નમ:
૨૯
૬ શ્રી ભ્રમણેન્દ્રનાથઅહું નમઃ હું શ્રી ભ્રમણેન્દ્રનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી ભ્રણેન્દ્રનાથસજ્ઞાય નમઃ ૭ શ્રી ઋષભચંદ્રનાથાય નમઃ
૧૬ જદ્દીપે ઐરવતે અતીત ચાવીશી. ૪ શ્રી યાંતસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી અભિનજ્જૈનનાથઅંતે નમઃ
૬ શ્રી અભિનઢનનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી અભિનંદનનાથસવ જ્ઞાય નમઃ ૭ શ્રી રત્નેશનાથનાથાય નમઃ
: ૪૪૯ •
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦:
૧૭ જ બુદ્વીપે ઐરવતે વમાન ચાવીશી, ૨૧ શ્રી શ્યામકેષ્ટસર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૯ શ્રી મરુદેવનાથમ તે નમઃ ૧૯ શ્રી મરુદેવનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી મરુદેવનાથસજ્ઞાય નમઃ ૧૮ શ્રી અતિપાર્શ્વનાથનાથાય નમઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખડ
૧૮ જ બુદ્વીપે ઐરવતે અનાગત ચાવીશી. ૪ શ્રી નર્દિષેસવજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી વ્રતધરનાથઅહું તે નમઃ
૬ શ્રી વ્રતધરનાથનાથાય નમઃ
૬ શ્રી વ્રતધરનાથસવસાય નમઃ ૭ શ્રી નિર્વાણુનાથનાથાય નમઃ
૧૯ ધાતકીખડે પૂર્વ અરવતે અતીત ચાવીશી. ૪ શ્રી સાં સર્વજ્ઞાય નમઃ
૬ શ્રી ત્રિવિક્રમનાથઅહંતે નમઃ
૬. શ્રી ત્રિવિક્રમનાથનાથાય નમઃ
૬ શ્રી ત્રિવિક્રમનાથસર્વજ્ઞાય નમઃ ૭ શ્રી નરસિંહનાથનાથાય નમઃ
૨૦ ધાતકીખડે પૂર્વ અરવતે વમાન ચેાવીશી, ૨૧ શ્રી ક્ષેમ તસવજ્ઞાય નમઃ
૧૯ શ્રી સતાષિતનાથઅદ્ભુતે નમઃ
૧૯ શ્રી સ'તાષિતનાથનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી સતેાષિતનાથસવજ્ઞાય નમઃ
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
૧૮ શ્રી કામનાથનાથાય નમઃ ૨૧ ધાતકીખડે પૂર્વ ઐરાવતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી મુનિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી ચંદ્રદાહઅર્હતે નમ: ૬ શ્રી ચંદ્રદાહનાથાય નમઃ ૬ શ્રી ચંદ્રદાહ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી દિલાદિત્ય નાથાય નમઃ ૨૨ પુષ્કરાન્ડે પૂર્વ એરવતે અતીત ચવીશી.
૪ શ્રી અષ્ટાહિકસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી વણિનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી વણિનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી વણિફનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી ઉદયજ્ઞાનનાથાય નમઃ ૨૩ પુષ્કરા પૂર્વ ઐરવતે વર્તમાન ચોવીશી.
૨૧ શ્રી તમાકંદસર્વત્તાય નમઃ ૧૯ શ્રી સાયકાક્ષહિતે નમઃ ૧૯ શ્રી સાયકાશનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી સાયકાક્ષસર્વજ્ઞાથ નમઃ
૧૮ શ્રી ક્ષેમંતનાથનાથાય નમઃ ૨૪ પુષ્કરા પૂર્વ ઐરાવતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી નિવણિક સર્વજ્ઞાથ નમઃ ૬ શ્રી રવિરાજહિતે નમઃ ૬ શ્રી રવિરાજનાથાય નમઃ
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૫૨ ક
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખંઢ
૬ શ્રી રવિરાજસત્તાય નમઃ
૭ શ્રી પ્રથમનાથનાથાય નમઃ
૨૫ ધાતકીખરું પશ્ચિમ એરવતે અતીત ચાવીશી,
૪ શ્રી પૂરવાસજ્ઞાય નમઃ
૬ શ્રી અવધઅહું તે નમઃ
૬ શ્રી અવખાધનાથાય નમઃ ૬ શ્રી અવધસજ્ઞાય નમઃ
છ શ્રી વિક્રમે દ્રનાથાય નમઃ
૨૬ ધાતકીખડે પશ્ચિમ ઐરવતે વર્ત્તમાન ચાવીશી, ૨૧ શ્રી સુશાંતિસજ્ઞાય નમઃ ૧૯ શ્રી હરદેવઅહું તે નમઃ ૧૯ શ્રી હરદેવનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી હરદેવસર્વજ્ઞાય નમઃ
૧૮ શ્રી નદિકેશનાથાય નમઃ
૨૭ ધાતકીખડે પશ્ચિમ ઐરવતે અનાગત ચાવીશી.
૪ શ્રી મહામૃગેંદ્રસવાય નમઃ
૬ શ્રી અશેચિતઅહંતે નમઃ ૬ શ્રી અશેાચિતનાથાય નમઃ ૬ શ્રી અશાચિતસર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી ધર્મેન્દ્રનાથનાથાય નમઃ
૨૮ પુષ્કરવરદ્વીપે પશ્ચિમ ઐરવતે અતીત ચાવીશી. ૪ શ્રી અશ્વવૃંદસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી કુટિલકઅહુ તે નમઃ
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________
રવવંદના
: ૪૫૩ ૪ ' ૬ શ્રી કુટિલકનાથાય નમઃ
૬ શ્રી કુટિલસર્વજ્ઞાય નમઃ
૭ શ્રી વર્તમાનનાથાય નમઃ ૨૯ પુષ્કરવરદ્વીપે પશ્ચિમ એરવતે વર્તમાન વીશી.
૨૧ શ્રી નંદિકેશસર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૯ શ્રી ધર્મચંદ્રઅર્હતે નમઃ ૧૯ શ્રી ધર્મચંદ્રનાથાય નમઃ ૧૯ શ્રી ધર્મચંદ્રસર્વત્તાય નમઃ
૧૮ શ્રી વિવેકનાથનાથાય નમઃ ૭૦ પુષ્કરવરકીપે પશ્ચિમ ઐરવતે અનાગત વીશી.
૪ શ્રી કલાપસર્વજ્ઞાય નમઃ ૬ શ્રી વિશે મનાથ અર્હતે નમઃ ૬ શ્રી વિશે મનાથનાથાય નમઃ ૬ શ્રી વિશે મનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૭ શ્રી અરણ્યનાથનાથાય નમઃ
પંડિત શ્રી રૂપવિજયવિરચિત. મન એકાદશીના દેવવંદન
પ્રથમ દેવવંદન જોડે. સ્થાપનાચાર્ય આગળ અથવા નવકાર ૫ચિંદિયવડે પુસ્તકની સ્થાપના સ્થાપીને પ્રથમ ઈરિયાવહી, તસ્ય ઉત્તરી. અન્નથ કહી એક લેગસસને કાઉસગ્ન કરે અને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી પ્રગટ લેગસ્સ કહી ખ
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________
:૪૫૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : વિશમે ખંડ માસમણ દઈ ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવન ! ચૈત્યવંદન કરું? ઈરછ કહી ગમુદ્રાએ બેસી નીચે પ્રમાણે ચત્યવંદન કરવું.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન. નગરગજપુરપુરંદરપુર-ભયા અતિજિત્વર, ગજવાજિરથવારકેટિકલિત ઇંદિરાભતમંદિર, નરનાથબત્રીશસસસેવિતચરણપંકજ સુખકર, સુરઅસુરવ્યંતરનાથપૂજિત, નમો શ્રી અરજિનવરં૦ ૧ અપ્સરાસમરૂપ અદ્ભૂત-કલાયોવનગુણભરી, એક લાખ બાણુ સહસ ઉપર, સેહિએ અંતેઉરી, ચોરાશી લખ ગજ વાજ સ્પંદન, કેટિ છનુ ભટવર. સુર અ. ૨ સગ પર્ણિદી સગ એનિંદી, ચઉદ રત્નશું શોભિત, નવનિધાનાધિપતિ નાકી, ભક્તિભાવભૂતનાં કટિ છ— ગ્રામનાયક, સકલશત્રુવિજિત્વ. સુર અ૦ ૩ સહસ અ-ત્તર સુલંછન-લક્ષિત કનકચ્છવિં; ચિન્હનંદાવર્તશેભિત, સ્વપ્રભાનિજિતરવિં; ચકી સપ્તમ ભુકતભેગી, અષ્ટાદશમે જિનવર. સુર અ૦ ૪ કાંતિકામરબંધિત જિન, ત્યકતરાજ્યમાભરં; મૃગશિર એકાદશી શુકલપક્ષે, ગ્રહિતસંયમસુખકરં, અરનાથ પ્રભુપદ પદ્મ સેવન, શુદ્ધ સુખાક૨. સુર અ૦ ૫
પછી જ કિંચિત્ર નમુત્યુનું અને જયવીયરાય અર્ધ કહી પછી ખમાસમણ દઈને બીજું ચૈત્યવંદન કરવું, તે આ પ્રમાણે–
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. રાય સુદર્શન કુલ નભે, નૂતન દિનમણું રૂ૫; દેવી માતા જનમિ, નમે સુરાસુર ભૂપ. ૧ કુમાર રાજ્ય ચકપણે, ભગવી
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૫ય
લેગ ઉદાર, ત્રેસઠ સહસ વરષા પછી, લીયે પ્રભુ સંયમભાર. ૨ સહસ પુરુષ સાથે લીયે, સંયમ શ્રીજિનરાય; તસ પદ પદ્મ નમ્યા થકી, શુદ્ધ રૂપ નિજ થાય. ૩
પછી જે કિંચિત્ર નમુથુણં, અરિહંતઈયાણું અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી એક થેય હેવી. પછી લેગસર સાવલેએ અરિહંત, અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરો. પછી મારી બીજી થેય કહેવી. પછી પુખરવર૦ સુઅસ્ય ભગવઓ કરેમિ કાઉસ્સગ્ન વંદણવત્તિઓએ અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી પારી ત્રીજી ય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું વેયાવચ્ચન, તઉત્તરી, અન્નકડી થી થાય કહેવી. તે થે આ પ્રમાણે–
શ્રી અરજિનની થાય શ્રી અરનાથ જિનેશ્વર, ચક્રી સમ સહે; કનક વરણ છબી જેહની, ત્રિભુવન મન મોહે ભેગ કરમને ક્ષય કરી, જિન દીક્ષા લીધી, મનઃપવનાણી થયા, કરી ગની સિદ્ધિ. ૧ માસિર શુદિ એકાદશી, અર દીક્ષા લીધી; મલ્લિ જનમ ત્રત કેવલી, નમી કેવલ દ્ધિદશ ક્ષેત્રે ત્રણ કાલના, પંચા, પંચ કલ્યાણ તિણે એ તીથિ આરાધતાં, લહીએ શિવપુર ઠાણુ. ૨ અંગ ઈગ્યાર આરાધવાં, વળી બાર ઉપાંગ; મૂલસૂત્ર અરે ભલાં, ષ છેદ સુચંગ દશ પન્ના દીપતા, નંદી અનુચંગદ્વાર આગમ એહ આરાધતાં, લો ભવ જલ પાર. ૩ જિનપદ સેવા નિત્ય કરે, સમકિત શુચિકારી જક્ષેશ ક્ષ
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૫૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી વીશમે ખંડ સોહામણ, દેવી ધારણી સારી પ્રભુપદ પાની સેવના, કરે જે નરનારી ચિદાનંદ નિજ રૂપને, લહે તે નિરધારી. ૪
પછી બેસી નમુત્થણું કહી અરિહંત આણું અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી મારી નમેડીં કહી બીજા જેડાની પ્રથમ ય કહેવી. ત્યારપછી લેગસ્સવ સવલેએ. અન્નત્ય કહી નવકારને કાઉસગ કરી પારી બીજા જેડાની બીજી ય કહેવી. પછી પુખરવરદી, સુઅસ્સ ભગવઓ૦ અન્નત્થ૦ કહી નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી ત્રીજી ય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું૦ વેયાવરચ૦ તસ્સઉત્તરી અન્નત્થ કહી ચોથી થેય કહેવી. એ રીતે પૂર્વની પેઠે ચારે કહેવી. તે થે નીચે પ્રમાણે
શ્રી અરજિન થાય શ્રી અરજિન થા, પુણ્યના થોક પા; સાવિ દુરિત ગમા, ચિત્ત પ્રભુ ધ્યાન લાવે; મદ મદન વિરાવે, ભાવના શુદ્ધ ભાવે જિનવર ગુણ ગાવે, જિમ લહે મોક્ષ ઠા. ૧ સવિ જિનસુખકારી, ક્ષય કરી મોહ ભારી; કેવલ શુચિ ધારી, માન માયા નિવારી થયા જગ ઉપગારી, ક્રોધ ચેષ્ઠા પહારી; શુચિગુણગણધારી, જે વર્યા સિદ્ધિ નારી. ૨ નવતત્વ વખાણી, સપ્તભંગી પ્રમાણી; સગ નયથી મિલાણી, ચાર અનુગ ખાણી; જિનવરની વાણી, જે સુણે ભવ્ય પ્રાણી તિણે કરી અઘહાણ, જઈ વરે સિદ્ધિ રાણી. ૩ સમકિતી નરનારી, તેહની ભક્તિકારી; ધારણ સૂરી સારી, વિઘના ચેક હારી; પ્રભુ આણકારી, લછિ લીલા વિહારી સંઘદુરિત નિવારી, હે આણંદકારી. ૪
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના
૨ ૪પ૭ : પછી નમુત્યુ કહી, જાવંતિ ચેઈઆઈ. કહી પછી જાવંત કેવિ સાહુ કહી પછી નર્વત્ કહી સ્તવન કહેવું. તે આ પ્રમાણે શ્રી અરજિન દીક્ષાકલ્યાણક સ્તવન
( ફતેમના ગીતની દેશી.) જગપતિ શ્રી અરજિન જગદીશ, હતિનાગપુર રાજી, જગપતિ રાય સુદર્શન નંદ, મહિમા મહિમાંહે ગાઇયે. ૧ જગપતિ કંચન વરણ શરીર, કામિત પુરણ સુરત; જગપતિ લંછન નંદાવર્ત, ત્રણ ભુવન મંગલકરુ. ૨ જગપતિ વખંડ ભરત અખંડ, ચક્રવર્તિની સંપદા; જગપતિ સહસ બત્રીશ ભૂપાલ, સેવિત ચરણકમલ સદા. ૩ જગપતિ સેહે સુંદર વાન, ચઉસઠ સહસ અંતેકરી, જગપતિ ભેગવી ભગ રસાલ,
ગદશા ચિત્તમાં ધરી ૪ જગપતિ સહસ પુરુષ સંઘાત, મૃગશિર શુદિ એકાદશી; જગપતિ સંયમ લીચે પ્રભુ ધીર, ત્રિકરણ મેગે ઉલ્લસી, ૫ જગપતિ ચેસઠ સુરપતિ તામ, ભક્તિ કરે ચિત્ત ગહગહી; જગપતિ નાચે સુર વધુ કેહિ, અંગ મેડી આગલી રહી. ૬ જગપતિ વાજે નવ નવ છંદ, દેવ વાજિંત્ર સેહામણા સુરપતિ દેવદૂષ્ય ઠવે બંધ, પુષ્પવૃષ્ટિ કરે સુર ઘણા. ૭ જગપતિ ધન્ય વેલા ઘડી તેહ, ધન્ય તે સુરનર ખેચરા; જગપતિ જેણે કલ્યાણક દીઠ, ધન્ય જનમ તે ભવ તર્યા. ૮ જગપતિ પ્રભુપદ પવાની સેવ, ત્રિકરણ શુદ્ધ જે કરે; જગપતિ કરીય કરમને અંત, શુદ્ધ રૂપ નિજ તે વરે. ૯
પછી જય વિયરાય અદ્ધ કહીને ખમાસમણ દઈ ચિત્યવંદનને આદેશ માગી ત્રીજું ચૈત્યવંદન કહેવું, તે આ પ્રમાણે
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૫૮ :
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશમા ખંડ
તૃતીય ચૈત્યવંદન " અવધિજ્ઞાને આભેગીને, નિજ દક્ષા કાલ; દાન સંવછરી જિન દીયે, મનવાંછિત તતકાલ. ૧ ધન કણ કંચન કામિની, રાજ દ્વિભંડાર છડી સંયમ આદર, સહસ પુરુષ પરિવાર. ૨ મૃગશિર શુદિ એકાદશી એ, સંયમ લીયે મહારાજ તસ પદ પવ સેવનથકી, સીઝે સઘલાં કાજ, ૩
પછી જ કિંચિ કહી નમુત્થણું કહીને, જય વિયરાય સંપૂર્ણ કહેવા.
દેવવંદનનો બીજે જોડે. વિધિ-પ્રથમના જેડાની માફક જ હવે પછીના સઘળા જેડાની વિધિ જાણવી.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન જય જય મલ્લિ જિjદ ચંદ, ગુણ કંદ અમદ; નમે સુરાસુર ચંદ, તિમ ભૂપતિ વંદ. ૧ કુસુમબેહ શમ્યા કુસુમ, કુસુમાભરણુ સેડાય; જનની કૂખે જબ જિન હતા, મલ્લિ નામ તિણે ઠાય. ૨ કુંભ નરેશ્વર કુલતિલે એ, મલ્લિનાથ જિનરાજ તસ પદ પ નમ્યાથકી, સિઝે સઘલાં કાજ. ૩
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન નીલ વરણ દુઃખહરણ, શરણ શરણાગત વત્સલ નિરપમ રૂપ નિધાન સુજસ, ગંગાજલ નિરમલ. ૧ સુગુણ સુરાસુર કેડિ, દોડી નિત્ય સેવા સારે; ભક્તિ જુક્તિ નિત્યમેવ, કરી
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદન
: ૪૫e :
નિજ જન્મ સુધારે. ૨ બાલપણે જિનરાજને એ, સવિ મલી હુલાવે, જિન મુખ પ નીહાલીને, બહુ આણંદ પાવે. ૩
થયાને પ્રથમ જેડ સુણ સુણ રે સાહેલી, ઉઠી સહુથી પહેલી કરી સ્નાન વહેલી, જિમ વધે પુણ્ય વેલી, તજી મેહની પલ્લી, ખંડ કરી કામવલ્લી; કરી ભક્તિ સુભલ્લી, પૂજિ જિન દેવ મલ્લી. ૧ સવિ જિન સુખકારી, મેહ નિદ્રા નિવારી ભવિજન નિતારી, વાણી સ્યાદ્વાદધારી, નિર્મલ ગુણધારી, ધૌત મિથ્યાત ગારી; નમિએ નર નારી પાપ સંતાપ છારી. ૨ મૃગશિર અજુઆલી સર્વ તિથિમાં રસાલી એકાદશી પાલી, પાપની શ્રેણિ ગાલી; આગમમાં રસાલી, તિથિ કહી તે સંભાલી, શિવવધુ લટકાળી, પરખુશ દેઈ તાલી. ૩ વૈચ્યા દેવી, ભકિત હિયડે ધરેવી, જિન ભકિત કરવી, તેહનાં દુઃખ હરેવી મમ મહિર કરેવી, લચ્છી લીલા વરવી; કવિ રૂપ કહેવી, દેજે સુખ નિત્યમેવી. ૪
થાને બીજે છેડે મિથિલાપુરી જાણું, વર્ગ નગરી સમાણ, કુંભ નૃપ ગુણખાણી, તેજથી વજપાણી; પ્રભાવતી રાણ, દેવનારી સમાણી, તસ કૂખ વખાણી, જમ્યા જિહાં મલ્લિ નાણ. ૧ ડિશિકુમારી આવે, જન્મ કરણ ઠરાવે; જિનના ગુણ ગાવે, ભાવના ચિત્ત ભાવે; જમેત્સવ દાવે, ઇદ્ર સુર શૈલ ઠાવે, હરિ જિન ગૃહ આવે, લઈ પ્રભુ મેરુ જાવે. ૨ અશ્રુત સુર રાજા, નાત્ર કરે ભકિતભા જા; નિજ નિજ સ્થિતિ ભાજ, પૂજે જિન ભક્તિ
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશમે ખંડ તાજા; નિજ ચઢત દિવાજા, સૂત્રમયદ ભાજપ સમકિત કરી સાજા, ભેગવે સુખ માજા. ૩ સુરવધૂ મલી રંગે, ગાય ગુણ બહુ ઉમંગે, જિન લઈ ઉછરંગે, ગેડે થાપે ઉમંગે, જિનપતિને સંગે. ભતિરંગ પ્રસંગે, સંઘભકિત તરંગે, પામે લછી અમેગે. ૪
શ્રી મહિલજિન જન્મ કલ્યાણક સ્તવન (મારે પીયુડે પરવર જાય, સુખી શું કહીયે રે ) મિથિલા તે નરી દીપતી રે, કુંભ નૃપતિ કુલ હંસ મલિલ જિણુંદ સેહામણે રે, સયલ દેવ અવતંસ. ૧ સખી સુણ કહિયે રે, મારે જિનાજી મેહનવેલિ, હિયડે વહિયે રે; એ આંકણ. છપ્પન દિશિકુમારી મલી રે, કરતી જન્મના કાજ; હે જાલી હરખે કરી રે, હુલાવે જિનરાજ. સખી. ૨ મહારે. વીણુ વજાવે વાલહી રે, લળી લળી જિનગુણ ગાય, ચિરંજીવ એ બાલુડે રે, જિમ કંચનગિરિ રાય. સખી. ૩ મહા કઈ કરમાં વીંજણ ગ્રહી રે, વજે હરખે વાય; ચતુરા ચામર ઢાલતી ૨, સુર વધુ મન મલકાય. સખી. ૪ મહા. નાચે સાચે પ્રેમથી રે, રાચે માચે ચિત્ત; જાચે સમકિત શુદ્ધતા રે, ભવ જલ તરણ નિમિત્ત. સ. ૫ મહાઇ ઉર શિર કંધ ઉપર ધરે ૨, સુરવધુ હેડા હાડિ; જગત તિલક ભાલે ધરી રે, કરતી મોડા મેડિ સત્ર ૨ મહા તવ સુરપતિ સુરગિરિ શિરે રે, નમન કરે કરજોડિક તીર્થોદક કુંભા ભરી રે, સાત લાખ એક કેડિસ ૭ મહા જિન જનની પાસે ઠવી રે, વરસી રણની રાશિ સુરપતિ નંદીશ્વર ગયા રે, ધરતાં મને ઉલ્લાસ સ૦ ૮
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________
વવા
• ૪૬૧ :
મહા॰ સુરપતિ નરપતિએ ક્વેર્યાં રે, જન્મ ઉત્સવ અતિ ચ'ગ; અતૃિ જ ૪ પદ પદ્મશું રે, રૂપવિજય ધરે રંગ સા॰ ૯ મહા તૃતીય ચૈત્યવંદન.
પુરુષાત્તમ પરમાતમા, પરમ ચૈાતિ પધાન; પરમા નંદ સ્વરૂપ રૂપ, જગમાં નહી ઉપમાન. ૧ મરત રત્ન સમાન વાન, તનુ ક્રાંતિ બિરાજે; સુખ સાહા શ્રીકાર રુખી, વિદ્યુમ‘ડલ લાગે. ૨ ઇંદિવરલ
નયન સયલ, જન
માણુ દકારી; કું ભરાય કુલ ભાણુ ભાલ, દીષિત મનેાહારી ૐ સુરવધુ નરવધુ મહિલા મલ્લિ,જિનગુણુ ગણુ ગાતી; ભક્તિ કરે ગુણવ તની, મિથ્યા ઘાતી. ૪ મિ જિષ્ણુંદ પદ પદ્મની એ, નિત્ય સેવા કરે જેહ રૂપવિજય પદ સ'પદા, નિશ્ચય પામે તેહ, ૫
અદ્ય
ઇતિ દ્વિતીય જોડા. દેવવંદનને તૃતીય જોડા.
વિધિ હવે પછીના બધા જોડામાં પ્રથમ જોડાની પેઠે સર્વ વિધિ કરવી.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન.
અદ્ભૂત રૂપ સુગંધી શ્વાસ, નહીં ાગ વિકાર, મેવ નહી યહુ રહ, પ્રસ્વેદ લગાર. ૧ સાગરવર ગ'ભીર ખીર, સુગિરિ સમ જેહ; ઔષધિપતિ સમ સૌમ્ય ક્રાંતિ, વર ગુણ ગણુ ગેહ. સહસ અષ્ટોત્તર લક્ષણે એ, રક્ષિત જિનવર દે; તય પદ પદ્મ નમ્યાથકી, ન રહે પાપની રહે. ૩
ર
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૬ર
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશામાં ખંડ
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. મલ્લિનાથ શિવ સાથ, આઠ વર અક્ષરદાયી; છાજે ત્રિભુવન માંહિ, અધિક પ્રભુની ઠકુરાઈ. ૧ અનુત્તર સુરથી અનંત ગુણ, તનુ શોભા છાજે; આહાર નિહાર અદશ જાય, વર અતિશય રાજે. ૨ મૃગશિર શુદિ એકાદશીએ, લીયે દીક્ષા જિનરાજ; તસ પદ્ધ નમ્યાથક, સીઝે સલાં કાજ૩
થયાને પ્રથમ જોડે. નમે મલ્લિ જિર્ણદા, જિમ લહે સુખવંદાદલિ દુરગતિ દંદા, ફેરી સંસાર ફંદા, પદયુગ અરવિંદા, સેવિયે થઈ અમદા જિમ શિવ સુખકંદા, વિસ્તરે છેડિ દંદા, ૧ જિનવર જયકારી, વિશ્વ ભપકારી, કરે જ વ્રત ત્યારી, જ્ઞાન ત્રીજે નિહારી, તવ સુર અધિકારી, વિનવે ભકિતધારી; વરે સંયમનારી, પરિગ્રહારંભ છારી. ૨. મણપજવ નાણી, હુઆ ચારિત્ર ખાણ, સુરનર ઈંદ્રાણી, વદે બહુ ભાવ આણી, તે જિનની વાણ, સૂત્રમાંહિં લખાણ; આદરે જેહ પ્રાણી, તે વરે સિદ્ધિ રાણ. ૩ પારણું જય ગેહે, નાથ કરે જઈ રહે; રે કંચન નેહે, એક તસ દેવ હિ; સંધ દુરિત હહિં, દેવદેવી હિં; કુબેર યુરોહિં, વિજય અહિં. ૪
દ્વિતીય થાય ડે. મલિ જિન નામે, સંપદા કેડ પામે, દુઃખ વામે, સ્વર્ગના સુખ જામે, સંયમ અભિરામે, જે યથાખ્યાત નામે કરી
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદનો
: ૪૬૩ ?
કર્મ વિરામે, જઈ વસે સિદ્ધિ ધામે. ૧ પંચ ભરહ મઝાર, પંચ એરવત્ત સાર વિહું કાલ વિચાર; નેવું જિનનાં ઉદાર; કલ્યાણક વાર, જાપ જપિયે શ્રીકાર; જિમ કરી ભવ પાર, જઈ વરે સિદ્ધિ નાર. ૨ જિનવરની વાણુ, સૂત્રમાં હે ગુંથાણું જ દ્રવ્ય વખાણી, ચાર અનુગ ખાણ, સગાભંગી પ્રમાણે, સપ્તમયથી ઠરા; સાંભળે દિલ આણું, તે વરે સિદ્ધિ રાણી. ૩ વૈરૂટ્યાદેવી, મલ્લિ જિન પાય સેવી; પ્રભુ ગુણ સમરેવી, ભકિત હિયડે ધરેવી; સંઘ દુરિત હરેવી, પાપ સંતાપ એવી; રૂપવિજય કહેવી, લચછી લીલા વરેવી. ૪
શ્રી મલ્લિ જિન દીક્ષા કલ્યાણક સ્તવન.
(સખી આવી દેવ દીવાલી રે. એ દેશી.) પંચમ સુરલેકના વાસી રે, નવ લેકાંતિક સુવિલાસી રે, કરે વિનતિ ગુણની રાશી. ૧ મક્ષિજિન નાથજી વ્રત લીજે રે, ભવિ જીવને શિવસુખ દીજે; મલ્લિ૦ એ આંકણી તમે કરુણરસ ભંડાર રે, પામ્યા છો ભવજલ પાર રે, સેવકને કરે ઉદ્ધાર. મલ્લિ૦ ૨ ભવિ. પ્રભુ દાન સંવસૂરી આપે રે, જગનાં દારિદ્ર દુઃખ કાપે રે, ભવ્યપણે તસ છાપે [ થાપે ]. મ. ભવિ. ૩ સુરપતિ સઘલા મળી આવે રે, મણિ રણું સેવન વરસાવે રે, પ્રભુ ચરણે શીશ નમાવે. મલ્લિ૦ ભવિ. ૪ તીર્થોદક કુંભ લાવે રે, પ્રભુને સિંહાસન ઠરે, સુરપતિ ભકતે નવરાવે, મલ્લિક ભવિ. ૫ વસ્ત્રાભરણે શણગારે રે, કુલ માલા હૃદય પર ધારે રે, દુખડા ઇંદ્રાણી ઉવારે. મ. ભવિ૦ ૬ મલ્યા સુર
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ વીશમે બં નર કોડકડી રે, પ્રભુ આગે રહ્યા કર જોડી રે, કરે ભકિત યુકિત મદ મેડી. મ૦ ૭ ભવિ. મૃગશિર શુદિની અજુઆલી રે, એકાદશી ગુણની આલી રે, વ સંયમ વધુ લટકાળી. મ. ૮ ભવિ. દીક્ષા કલ્યાણક એહ રે, ગાતાં દુઃખ ન રહે રે રે, લહે રૂપવિજય જસ નેહ. મ૦ ૯ ભવિ.
તૃતીય ચૈત્યવંદન. જય જય મલ્લિ જિર્ણોદ દેવ, સેવા સુરપતિ સારે; મૃગશિર શુદિ એકાદશી, સંયમ અવધારે. ૧ અત્યંતર પરિવાર મેં, સંયતિ ત્રણશે જાસ; ત્રણશે ષટુ નરસંયમે, સાથે વ્રત લીએ ખાસ. ૨ દેવદૂષ્ય ખંધે ધરી એ, વિચરે જિનવર દેવ; તસ પદ પદ્યની સેવના, રૂપ કહે નિત્યમેવ. ૩
ઈતિ તૃતીય જોડે.
દેવવંદનને ચોથો જોડે. વૈદર્ભદેશ મિથિલાપુરી, કુંભ નૃપતિ કુલ ભાણ, પુણ્યવલ્લી મલ્લિ નમે, ભવિયણ સુહ ઝાણું ૧ ૫ણવીશ ધનુષની દેહડી, નીલ વરણુ મહાર; કુંભ લંછન કુંભની પરે, ઉતારે ભવ પાર. ૨ મૃગશિર શુદિ એકાદશીએ, પામ્યા પંચમ નાણ; તસ પદ પદ્ય વંદન કરી, પામો શાશ્વત ઠાણ. ૩
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. પહેલું ચોથું પાંચમું, ચારિત્ર ચિત લાવે; ક્ષકશ્રેણી જિનાજી ચઢી, ઘાતિકર્મ ખપાવે. ૧ દીક્ષા દિન શુભ ભાવથી,
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવા
: ૪૬૫ :
ઉપન્યુ કેવલ નાણુ; સમવસરણ સુરવર રચે, ચવહુ સઘ મડાણુ. ૨ વરસ પંચાવન સહસનું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; તસ પદ પદ્મ નમ્યા થકી, ચિદ્રુપ ચિત્ત ઢાય. ૩ પ્રથમ સ્તુતિ.
નમે મલ્રિ જિષ્ણુ દા, જાસ નમે દેવ વ્રૂંદા, તિમ ચેાસઠ ઇંદા, સેવે પાદાવિદ્યા, દુરગતિ દુઃખદા, નામથી સુખ કદા, પ્રભુ સુજસ સુરિંદા, ગાય ભકતે રિંદા, ૧ નવતિ જિનરાયા, શુકલધ્યાને સહાયા, સાહું પદ પાયા, ત્યકત માઁ માહ માયા, સુર નર ગુણુ ગાયા, કેવલશ્રી સુદ્ધાયા, તે સવિ જિનરાયા, આપજો મેાક્ષમાયા. ૨ કેવલ વર નાણે, વિશ્વના ભાવ જાણે, ખાર પરષદ ઠાણે, ધમ નિજી વખાણે, ગણુધર તિણું ટાળું, ત્રિપદીએ અર્થ માળે, જે રહે સુહઝાણે, તે રમે . આત્મનાશે. ૩ વૈરુટ્યા ધ્રુવી, ભક્તિ હિયર્ડ ધરવી, જિન સેવ કરવી, વિજ્ઞના વૃઢ ખેવી, સ ંધ દુરિત હરેવી, લચ્છી લીલા વરેવી, રૂપવિજય કહેવી, આપજો મૌજ દૈવી, ૪
દ્વિતીય સ્તુતિ.
મહૂિ જિનરાજા, સેવીયે પુણ્યભાજા, જિમ ચઢત દિવાજા, પામિયે સુખ તાજા, કોઈ લપે ન માજા નિત્ય નવા( ૧ ) સુખ સાજા, કાઈ ન કરે જા જા, પુણ્યની એહુ માત્રા, ૧ મલ્લિ નમી નામે, કેવલજ્ઞાન પામે, દશ ક્ષેત્ર સુઠામે, તિમજ ભિન્ન ભિન્ન નામે, ત્રણ્ય કાલરૃનિમામે, ઘાતિયાં ક્રમ વાગે, તે ૧ મર્યાદા, ર્ નિમત્વ, ૩ ખપાવે.
૩૦
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૪૬૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખડ
જિન પરિણામે, જઈ વસે સિદ્ધિ ધામે. ૨ જિનવરની વાણી, ચાર અનુચેગ ખાણી, નવતત્વ વખાણી, દ્રવ્ય ષમાં પ્રમાણી, ગણુધરે ગુથાણી, સાંભલે જેઠુ પ્રાણી, કરી કર્મની હ્રાણી, જઈ વરે સિદ્ધિ રાણી, ૩ સુર કુબેર આવે, શીશ જિનને નમાવે, મિથ્યાત ખપાવે, શુદ્ધ સમ્યક્ત્વ પાવે, પુણ્ય થાક જમાવે, સધ ભક્તિ પ્રભાવે, પદ્મવિજય સુહાવે, શિષ્ય તસ રૂપ ગાવે,૪ શ્રી મન્નિજિન કેવલજ્ઞાન કલ્યાણક સ્તવન,
સાંસલ રે તું સજની મેારી, રજની કિહાં રમી આવી છ રૂએ દેશી.
૧
મલ્લિ જિનેશ્વર અરચિત કેશર, અલવેસર અવિનાશી જી, પરમેશ્વર પૂરણ પદ્મ લેક્તા, ગુણુરાશી શિવવાસી, જિનજી જ્યાવા જી. ૧ મÊિજિષ્ણુ મણિ, ગુણુ ગણુ ગાવેા જી, એ કણી. મૃગશિર શુદ્ધિ એકાદશી દિવસે, ઉપન્યું કેવલનાણુ જી, લેાકાલેાકપ્રકાશક ભાસક, પ્રગટ્યો અભિનવ ભાણુ, જિન૦ ૨ મહિ॰ મત્યાદિક ચઉ નાણુનું ભાસન, એહમાં સકલ સમાય જી, ગ્રહુ રડુ તારા ચંદ્ર પ્રભા જિમ, ઉતરણી તેજમાં જાય, જિન॰ ૩ મ॰ જ્ઞેયભાવ સવિજ્ઞાને જાણે, જે સામાન્ય વિશેષ જી, આપવભાવે રમણ કરે પ્રભુ, તજી પુગલ સંલેશ. જિન૦ ૪ ૫૦ ચાલીશ સહસ મહામુનિ જેહના, રત્નત્રય આધારજી, સહસ પાઁચાવન -સાહુણી જાણે, ગુણિ ચણુ ભંડાર. જિ૦ ૫ મ૦ શત સમ′ ન્યૂન સહસ પચાવન, વરસ કેવલ ગુણ ધરતા જી, વિચરે વસુધા ઉપર જિનજી, મહે ઉપગારને કરતા, જિ૦૬ મ૦ કૈવલનાણુ કલ્યાણક જિનનું,
૧ પ્રકાશ. ૨ નક્ષત્ર, ૩ સૂ, ૪ વર્ષ,
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના
૪ ૪૬૭ જે ભવિયણ નિત્ય ગાવે, જિન ઉત્તમ પદ પા પ્રભાવે, શુદ્ધ રૂપ તે પાવે. જિ. ૭ મ.
તૃતીય ચૈત્યવંદન જય નિર્જિત મદમલ, શલ્યવય વર્જિત સ્વામી; જય નિજિત કંદર્પદર્પ, નિજ આતમરામી. ૧ દુર્જય ઘાતકર્મ મર્મ, ભંજન વડવીરઃ નિર્મલગુણ સંભાર સાર, સાગરવર ગંભીર. ૨ અનંત જ્ઞાન દર્શન ધરુ એ, મલિવ જિર્ણોદ મુર્ણિ વદન પર્વ તસ દેખતાં, લહે ચિદ્રુપ અમંદ. ૩
ચેથે જે સંપૂર્ણ દેવવંદનને પાંચમો જોડે.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન સકલ સુરાસુર ઇદ વંદા, ભાવે કરજેડી, સેવે પદ પંકજ સદા, જઘન્ય થકી એક કેડી. ૧ જાસ ધ્યાન એક તાન, કરે જે સુરનર ભાવે; સંકટ કષ્ટ દૂરે ટલે, શુચિ સંપદ પાવે. ૨ સર્વ સમિહિત પૂરવાએ, સુરતરુ સમ સોહાય; તસ પદ પદ્ય પૂજ્યા થકી, નિશ્ચય શિવસુખ થાય. ૩
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન મે નમે શ્રીનમિ જિનવ, જગનાથ નગીને પદ યુગ પ્રેમે જેહના, પૂજે પતિ શચીને. ૧ સિંહાસન આસન કરી, જગ ભાસન જિનરાજ; મધુર અવનિ દિયે દેશના, ભવિ જનને - ૧ મને વાંછિત. ૨ ઇદ્રાણી.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________
; ૪૬૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વોશમાં ખંઢ
હિત કાજ. ૨ ગુણુ પાંત્રોશ અલ’કરી એ, પ્રભુ મુખ પદ્મની વાણી; તે નમિ જિનની સાંભલી, શુદ્ધ રૂપ લહે પ્રાણી. ૩
પ્રથમ સ્તુતિ
શ્રી નમિજિન નમિયે, પાપ સંતાપ ગમીયે, નિજ તત્ત્વમાં રમીએ, સ અજ્ઞાન વીયે; સર્વ વિઘ્નને દસીયે, વીએ પાઁચ સમીયે; વિ ભવ વન ભમીયે, નાથ આણા ન ટ્રુમીચે. ૧ દશે ખેત્રના ઇશ, તીથૅપતિ જેહ ત્રીશ; ત્રિહુ કાલ ગણીશ, નેવું જિનવર નમીશ; અર્હતે પદ ત્રીશ, સાઠે દીક્ષા જપીશ; કેવલી જગદીશ, સાઠે સંખ્યા ગણીશ. ર્સગ નય ચુત વાણી, દ્રવ્ય છકકે ગવાણી; સગ ભંગી ઠરાણી, નવ તનેે વખાણી; જે સુણે ભવિ પ્રાણી, શુદ્ધ શ્રદ્ધાન આણી; તે વરે શિવરાણી, શાશ્વતાનઃ ખાણી. ૩ દેવી ગંધારી, શુદ્ધ સમ્યકત્વ ધારી; પ્રભુ સેવાકારી, સંઘ ચવિહુ સભારી; કરે સેવના સારી, વિજ્ઞ દૂર વિદ્યારી; રૂપવિજયને પ્યારી, નિત્યદેવી ગંધારી, ૪
દ્વિતીય સ્તુતિ
નમિ જિન જયકારી, સેવિયે ભક્તિધારી; મિથ્યાત્વ નિવારી, ધારીએ આણુ સારી; પર ભાવ વિસારી, સેવિયે સુખકારી; જિમ લહે। શિવ નારી, કમ મલ દૂર ડારી, ૧ વર દેવલનાણી, વિશ્વના ભાવ જાણી; ચિ ગુણુ ગણુ ખાણી, શુદ્ધ સત્તા પ્રમાણી; ત્રિભુવનમાં ગવાણી, કીર્તિ કાંતા વખાણી; તે જિન ભવિ પ્રાણી, 'દીએ ભાવ આણી. ૨ આગમની વાણી, સાત નયથી વખાણી; નવતત્વ ઠરાણી, દ્રવ્ય ષમાં પ્રમાણી; સગ ભંગ ભરાણી, ચાર અનુયાગે જાણી; ધન્ય તાસ કમાણી,
-
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________
વવદના
• ૪૬૯.
જે ભણે ભાવ આણી. ૩ એકાદશી સારી, મૃગશીર્ષ વિચારી, કરે જે નરનારી, શુદ્ધ સમ્યકત્વધારી; તસ વિશ્ર્વ વિદારી, દૈવી ગ’ધારી સારી, રૂપવિજયને ભારી, આપજો લચ્છી પ્યારી. ૪ શ્રી નમિનાથજિન સ્તવન
થારા મહેલા ઉપર મેહ ઝબૂકે વીજલી, મારા લાલ-એ દેશી.
પરમ રૂપ નિર્જન જન મન ૨જણેા, લલના ભક્તિવચ્છલ ભગવત, તું ભવ ભયભ જશે! લ૦ જગત જંતુ હિતકારક, તારક જગધણી લ॰ તુજ પદ પંકજ સેવ, હેવo મુજને ઘણી લ૦ ૧ આવ્યે રાજ હજૂર, પૂરવ ભગત ભરે ૯૦ આપે। સેવના આપ, પાપ જિમ સવિ ટલે લ૰ તુમ સિરખા મહારાજ, મહેર જો નહિ કરે લ॰ તે અમ સરિખા જીવનાં, કારજ કિમ સરે લ૦ ૨ જગતારક જિનરાજ, બિરુ≠ છે તુમતણા લ॰ આપે। સમકિત દાન, પરાયા મત ગણેા લ૦ સમરથ જાણી દેવ, સેવના મેં કરી લ॰ તુ'હિજ છે સમરથ, તરણતારણુ તરીર ૯૦ ૩ મૃગશિર શીત એકાદશી, ધ્યાન શુકલ ધરી લ॰ ઘાતિકરમ કરી અંત કે, કેવલશ્રી વરી લ જગ નિસ્તારણુ કારણુ તીરથ થાપીયા લ૦ આતમ સત્તા ધર્મ, બન્યને આપીઆ ૯૦ ૪ અમવેલા ક્રિમ આજ, વિલંબ કરી રહ્યા લ॰ જાણેા છે. મહારાજ, સેવકે ચરણાં બ્રહ્માં લ॰ મન માન્યા વિના માહરું, વિ છે।ડુ કદા લ॰ સાચા સેવક તૈહ જે, સેવ કરે સદા લ૦ ૫ ૧પ્રામાત સુજાત, કહાવા ક્ષુ' ઘણુ લ॰ આપે। ચિદાનંદ દાન, જનમ સલે ગણું લ॰ જિન
૧ ટેવ. ૨ વહાણુ. ૩ શુકલ
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખંડ
ઉત્તમ પદ્મ પદ્મ, વિજય પદ્મ દીજીએ લ॰ રૂપવિજય કહે સાહિબ, મુજરા લીજીએ લ॰ ૬
તૃતીય ચૈત્યવ ંદન
સકલ મ’ગલ કેલિ કમલા, મંદિર ગુણુસુંદર, વર કનક વણુ સુપણું (વ) પતિ જસ, ચરણુ સેવે મનહર'; અમરાવતી સમ નયરી મિથિલા, રાજ્યભારપુરાધર'; પ્રણમામિ શ્રી નમિનાથ જિનવર, ચરણુપ`કજ સુખકર, ૧ ગજ વાજિ 'સ્યંદન દેશ પુર ધન, ત્યાગ કરી ત્રિભુવન ધણી; ત્રણશે' અઠ્યાશી કાર્ડિ ઉપર, દીએ લખ એંશી ગણી; દીનાર જનની જનક [નામાં] અંકિત ઢીચે ઇચ્છિત જિનવર. પ્રભુ॰ ૨ સહુસ્રામ્ર વનમાં સહસ નર ચુત, રસોમ્ય ભાવ સમાચરે; નરક્ષેત્ર સન્ની ભાવ વેટ્ટી. જ્ઞાન મનઃપવ વરે, અપ્રમત્ત ભાવે ઘાતી ચઉ ખય, લહે કેવલ ૩દ્દિનકર પ્રભુ॰ ૩ તવ સકલ સુરપતિ ભક્તિ નતિ કરી, તીર્થપતિ ગુણુ ઉચ્ચરે; જય જગતજ તુ જાત કરુણા-વત તુ ત્રિભુવન શિરે, જય અકલ અચલ અનંત અનુપમ, ભવ્ય જન મન ભયહર. પ્રણ૦ ૪ સદશ જસ ગધરા મુનિ, સહસ વિંશતિ ગુણનીલા; સહસ એકતાલીશ સાહુણી, સાલસે કેવલી ભલા, જિનરાજ ઉત્તમ પદ્મની પરે, રૂપવિજય સુહુ કર.. પ્રણ૦ ૫ પછી જ` કિ`ચિ નમ્રુત્યુણું કહી જય વીયરાય સ’પૂર્ણ કહેવા.
૧ ચૈ. ૨ સમતા.
૩ સૂર્ય, ૪ નમરકાર.
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૭૧ :
શ્રી પદ્મવિજયવિરચિત
ચૌમાસી દેવવંદન વિધિ-પ્રથમ ઈરિયાવહિ પડિક્રમી પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ! ચૈત્યવંદન કરું? ઈરછે. એમ કહી ચૈત્યવંદન કહેવું, તે આ પ્રમાણે–
શ્રી આદિ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન વિમલ કેવલજ્ઞાન કમલા, કલિત ત્રિભુવન હિતકર, સુરરાજ સંસ્તુત ચરણપંકજ, નમે આદિ જિનેશ્વર. ૧ વિમલ ગિરિવર શૃંગમંડણ, પ્રવર ગુણગણભૂધરસુર અસુર કિન્નર કેડિસેવિત. નમે૨ કરતી નાટક કિન્નરીગણ, ગાય જિન ગુણ મનહર; નિર્જરાવલી નમે અહનિશ. ન. ૩ પુંડરીક ગણપતિ સિદ્ધિ સાધિત, કેડિ પણ મુનિ મનહરં; શ્રી વિમલગિરિવરફ્રંગસિદ્ધા. નમઃ ૪ નિજ સાધ્ય સાધન સુર મુનિવર, કોડિનંત એ ગિરિવર મુગતિ રમણ વયા રંગે. નમે. પ પાતલ વર સુર લેકમાંહે, વિમલ ગિરિવર તે પરં; નહિ અધિક તીરથ તીર્થ પતિ કહે. નમો. ૬ ઈમ વિમલ ગિરિવર શિખર મંડણ, દુઃખ વિહંડણ દયાઈએ; નિજ શુદ્ધ સત્તા સાધાનાર્થ, પરમ તિ નીપાઈએ. ૭ જિત મેહ કેહ વિછોહ નિદ્રા, પરમપદસ્થિતજયકર; ગિરિરાજ સેવા કરણ તત્પર, પદ્યવિજય સહિતકર. ૮
અહિં કિંચિ૦ નમુત્થણું કહી અર્ધા જય વીયરાય કહેવા. પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ !
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૪૭૨ ?
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશમે ખંડ શ્રી ઋષભજિન આરાધનાથે ચૈત્યવંદન કરું? ઈચ્છે, એમ કહી ચિત્યવંદન કહેવું, તે આ પ્રમાણે–
આદિદેવ અલવેસરુ, વિનીતાને રાય; નાભિરાય કુલ મંડણે, મરુદેવા માય. ૧ પાંચશે ધનુષની દેહડી, પ્રભુજી પરમ દયાળ; રાશી લખ પૂવનું, જસ આયુ વિશાલ. ૨ વૃષભ લંછન જિન વૃષધ એ, ઉત્તમ ગુણમણિખાણ તસ પદ પદ્ય સેવનથકી, લહીએ અવિચળ ઠાણું. ૩
પછી જે કિંચિત નમુત્યુ કહી પછી અરિહંતાણું કરેમિ કાઉસ્સગ્ગ વંદણવરિઆએ કહી નવકારને કાઉસ્સગ પારી એક થેય કહેવી. પછી લેગસ. સવલોએ અન્નત્ય કહી બીજી ય કહેવી, પછી પુખરવરદી, સુઅસ ભગવઓ કરેમિ કાઉસગ્ગ, વંદણુવત્તિઓએ અન્નત્થ૦ કહી ત્રીજી થાય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું૦ વૈયાવચ્ચગરાણું૦ અન્નત્ય કહી ચેથી થેય કહેવી. તે થેયે આ પ્રમાણે–
આદિ જિનવર રાયા, જાસ સેવ કાયા; મરુદેવી માયા, ધરી લંછન પાયા, જગત સ્થિતિનિપાયા શુદ્ધ ચારિત્ર પાયા; કેવલસિરિરાયા, મોક્ષનગરે સધાયા. ૧ સવિ જિન સુખકારી, મેહ મિથ્યા નિવારી, દુર્ગતિ દુઃખ ભારી, શેક સંતાપ વારી; શ્રેણું ક્ષેપક સુધારી, કેવલાનંત ધારી, નમીયે નર નારી, જેહ વિશ્વોપકારી. ૨ સમોસરણે બેઠા, લાગે જે જિનછ મીઠા કરે ગણુપ પદા, ઈદ્ર ચંદ્રાદિ દીઠા દ્વાદશાંગી વરિદા, ગુંથતાં ટલે રિદા; ભવિજન હાય હિદા, દેખી પુયે ગરિદા. ૩ સુર સમ
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદન
૪૭૩ : કિતવંતા, જેહ ધે મહંતા, જેહ સજજન સંતા, ટાલિયે મુજ ચિંતા; જિનવર સેવંતા, વિઘ વારે દૂરંતા; જિન ઉત્તમ શુતા, પવને સુખ હિંતા. ૪
સ્તવન અહીં નમુથુર્ણ, જાવંતિ ચેઈ, જાવંત કેવિ નમોહંત કહી સ્તવન કહેવું, તે આ પ્રમાણે–
પ્રથમ જિસેસર પ્રણમીયે, જાસ સુગંધી રે કાય; કલ્પવૃક્ષ પરે તાસ, ઈંદ્રાણું નયન જે, ભંગપરે લપટાય. ૧ રોગ ઉરગ તુજ નવિ નડે, અમૃત જે આસ્વાદ; તેહથી પ્રતિહત તેહ માનું, કઈ નહિ કરે, જગમાં તુમશું રે વાદ. ૨ વિગર ધંઈ તુજ નિરમલી, કાયા કંચન વાન; નહિ પ્રસ્વેદ લગાર, તારે તું તેહને જેહ ધરે તાહરું થયાન. ૩ રાગ ગયો તુજ મન થકી, તેહમાં ચિત્ર ન કઈ રુધિર આમિષથી, રાગ ગયો તુજ જન્મથી દૂધ સદર હોય. ૪ શ્વાસોશ્વાસ કમલ સમો, તુજ લોકોત્તર વાત; દેખે ન આહાર નિહાર ચરમચક્ષુ ઘણી, એહવા તુજ અવદાત. ૫ ચાર અતિશય મૂલથી ઓગણુશ દેવના કીધ; કર્મ ખખ્યાથી અગ્યાર, ચેત્રીશ એમ અતિશયા સમવાયાગ પ્રસિદ્ધ ૬ જિન ઉત્તમ ગુણ ગાવતાં, ગુણ આવે નિજ અંગ; પદ્યવિજય કહે એહ સમય, પ્રભુ પાલ, જિમ થાઉં અક્ષય અલંગ. ૭
પછી “આભવમખંડા” સુધી જય વીયરાય કહેવા, ત્યારપછી ખમાસમણ દઈ ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! શ્રી અજિતનાથ જિન આરાધનાથ ચૈત્યવંદન કરું ? ઈરછ કહી ચૈત્યવંદન કરવું, તે આ પ્રમાણે–
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૭૪ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી ઃ વીસમે ખા શ્રી અજિતનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન અજિતનાથ પ્રભુ અવતર્યો, વિનીતાને સ્વામી જિતશત્રુ વિજયાત, નંદન શિવગામી. ૧ બહોતેર લાખ પૂરવતણું, પાયું જિ આય; ગજ લંછન લંછન નહિ, પ્રણમે સુર રાય. ૨ સાડા ચારશે ધનુષની એ, જિનવર ઉત્તમ દેહ પાદ પા તસ પ્રણમીયે, જિમ લહીયે શિવગેહ. ૩
થાય વિજ્યા સુત વંદે, તેજથી ક્યું દિણું, શીતલતાએ ચંદે, ધીરતાએ ગિરિંદે, મુખ જિમ અરવિંદે, જાસ સેવે સુરી; લહે પરમાણુ, સેવના સુખક. ૧
આ થેય કહી ઊભા ઊભા જ જયવીયરાય “આભવમખંડા” સુધી કહેવા, આ પ્રમાણે સર્વ તીર્થકરોના દેવવંદનને વિધિ જાણ. એટલે કે સોલમાં, બાવીસમા, ત્રેવીસમા અને ચાવીસમા તીર્થંકરપ્રભુના દેવવંદનને વિધિ પ્રથમ પ્રભુના વિધિ પ્રમાણે જાણું અને બાકીના પ્રભુને વિધિ બીજા શ્રી અજિતનાથપ્રભુના વિધિ પ્રમાણે જાણ.
શ્રી સંભવનાથજિનદેવવંદન
ચૈત્યવંદન સાવથી નયરી ધણી, શ્રીસંભવનાથ; જિતારિ નૃપ નંદને, ચલવે શિવ સાથ. ૧ સેના નંદન ચંદને, પૂજે નવ અંગે ચારોં ધનુષનું દેહમાન, પ્રણમ મનર. ૨ સાઠ લાખ
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________
વા
• ૪૭૫ :
પૂવતણું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; તુરંગ લંછન પદ પદ્મને, નમતાં શિવસુખ થાય. ૩
થાય
સંભવ સુખદાતા, જેહ જગમાં વિખ્યાતા, ષટ્ જીવના ત્રાતા, આપતા સુખસાતા; માતા ને ભ્રાતા, કેવલજ્ઞાન જ્ઞાતા, દુઃખ હુગ ત્રાતા, જાસ નામે પલાતા. ૧
શ્રી અભિનંદૈનજિનદેવવંદન ચૈત્યવંદન
નંદન સંવર રાયને, ચાથા અભિનંદન, કપિ લ છન વંદન કરા, ભવદુઃખ નિકંદન ૧ સિદ્ધારથા જસ માવડી, સિદ્ધારથ જિન રાય; સાડાત્રણશે ધનુષમાન, સુંદર જસ કાય, ૨ વિનીતા વાસી વદીયે એ, આયુ લખ પચાસ; પૂરવ તસ પદ પદ્મને, નમતાં શિવપુર વાસ. ૩
થાય
સંવર સુત સાચા, જાસ સ્યાદ્વાદ વાચા, થયેા હીરા જાચા, મહને દેઈ તમાચા; પ્રભુ ગુણગણ માચા, એહુને ધ્યાને રચા, જિનપદ સુખ સાચા, ભન્ય પ્રાણી નિકાચા, ૧
શ્રી સુમતિનાથજિનદેવવંદન ચૈત્યવદન
સુમતિનાથ સુ કરું, કાસલ્લા જસ નચરી, મેઘશય મંગલાતણેા, નંદન જિતવયરી. ૧ ક્રાંચ લંછન જિન રાજિયા, ત્રણશે ધનુષની દેહ; ચાલીશ લાખ પૂરવતજી, આયુ અતિ ગુણુગેહ.
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૭૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે અંદ ૨ સુમતિ ગુણે કરી જે ભય એ, તય સંસાર અગાધ તસ પદ પદ્ય સેવાથકી, લહે સુખ અવ્યાબાધ. ૩
થાય સુમતિ સુમતિદાયી, મંગલા જાસ માઈ, મેરુ ને વલી રાઈ, ઓર એહને તુલાઈ; ક્ષય કીધાં ઘાઈ, કેવલજ્ઞાન પાઈ, નહિ ઊણિમ કાંઈ, સેવીએ તે સદાઈ. ૧
શ્રી પદ્મપ્રભજિનદેવવંદન
ચિત્યવંદન કોસંબીપુર રાજિયે, ધર નરપતિ તાય; પદ્મપ્રભ પ્રભુતામયી, સુસીમા જસ માય. ૧ ત્રીશ લાખ પૂરવતણું, જિન આયુ પાલી; ધનુષ અઢીશું દેહડી, સવિ કર્મને ટાલી. ૨ પન્ન લંછન પરમેશ્વએ, જિનપદ પદ્યની સેવ પદ્યવિજય કહે કીજિએ, ભવિજન સહ નિતમેવ. ૩
થાય
અઢીશે ધનુષ કાયા, ત્યક્ત મદ મોહ માયા, સુસીમા જસ માયા, શુકલ જે ધ્યાન ધ્યાયા; કેવલ વર પાયા, ચામરાદિ ધરાયા સેવે સુર રાયા, મેલનગરે સધાયા. ૧
શ્રી સુપાસજિનદેવવંદન શ્રી સુપાસ જિણુંદ પાસ, ટાળે ભવ ફરે પૃથિવી માત ઉર જ, તે નાથ હમેશે. ૧ પ્રતિષ્ઠિત સુત સુંદર, વાણુરસી રાય; વશ લાખ પૂરવતણું, પ્રભુજીનું આય. ૨ ધનુષ બસે
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________
વવતા
* ૪૭૭ •
જિન શ્વેતુડી એ, સ્વસ્તિક લ છન સાર, પદ્મ પદ્મ જસ રાજ,
તાર તાર ભવ તાર. ૩
થાય
સુપાસ જિન વાણી, સાંભલે જેહ પ્રાણી; હૃદયે પડેચાણી, તે તર્યાં ભન્ય પ્રાણી; પાંત્રીશ ગુણખાણી, સૂત્રમાં જે ગુથાણી, પદ્ભવ્યશુ જાણી, કૅમ પીલે જ્યું ઘાણી. ૧
શ્રી ચંદ્રપ્રભજિનદેવવદુન ચૈત્યવંદન
લક્ષ્મણા માતા જનમીયા, મહુસેન જસ તાય; ઉડ્ડપતિ 'છન દ્વીપતા, ચંદ્રપુરીના રાય. ૧ દશ લખ પૂરવ આઉખુ, ઢાંઢસા ધનુષની દેહ; સુર નરપતિ સેવા કરે, ધરતા અતિ સુસનેહ. ર્ ચદ્રપ્રભ જિન આઠમા એ, ઉત્તમ પટ્ટ દાતાર; પદ્મવિજય કહે પ્રણમીચે, મુજ પ્રભુ પાર ઉતાર. ૩
થાય
સેવે સુરવર વૃંદા, જાસ ચરણારવિંદા, અઠ્ઠમ જિન ચંદા, ચ વળે સાહુ દા; મહુસેન રૃપ નંદા, કાપતા દુઃખદા; લંછન મિષ ચંદા, પાય માનું સેવિંદા, ૧
શ્રી સુવિધિનાથ જિન દેવવંદન ચૈત્યવ`દન
સુવિધિનાથ નવમા નમુ, સુગ્રીવ જસ તાત, મગર લછન ચરણે નમ્ર, રામા રૂડી માત. ૧ આયુ બે લાખ પુરવતજી, શત ધનુષની કાય; કાઢી નયરી ધણી, પ્રભુ' પ્રભુ પ્રાય,
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪se :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા ખડ
૨ ઉત્તમ વિધિ જેહથી લહ્યો એ, તેણે સુવિધિ જિનનામ; નમતાં તસ પદ્મ પદ્મને, લહિયે શાશ્વત ધામ, ૩
થાય
નરદેવ ભાવદેવ, જેહની સારે સેવા, જેહ દેવાધિદેવ, સાર જગમાં યુ મેવા; જોતાં જગ એહુવા, ધ્રુવ દીઠા ન તેહુવા, સુવિધિ જિન જેડવા, મેાક્ષ કે તતખેવા. ૧
શ્રી શીતલનાથ જિન દેવવ ંદન ચૈત્યવદન
ના દંઢરથ નંદના, શીતલ શીતલનાથ; રાજા ફ્લિપુરતણેા, ચલવે શિવ સાથ, ૧ લાખ પૂરવનું આઉપ્પુ', નેવુ' ધનુષ પ્રમાણુ, કાયા માયા ટાળીને, લહ્યા પંચમ નાણુ. ર્ શ્રીવત્સ લંછન સુંદરુ એ, પદ્મ પદ્મ રહે જાસ; તે જિનની સેવાથકી, લહીયે લીલ વિલાસ. ૩
થાય
શીતલ જિન સ્વામી, પુણ્યથી સેવ પામી, પ્રભુ આતમરામી, સવ પરભાવ વામી; જે શિવગતિ ગામી, શાશ્ર્વતાનંદ ધામી, ભવિ શિવસુખ કામી, પ્રણમીયે શીશ નામી. ૧
શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિન દેવવંદન ચૈત્યવદન.
શ્રી શ્રેયાંસ અગ્યારમા, વિષ્ણુ નૃપ તાય; વિષ્ણુ માતા જેની, એંશી ધનુષની કાય. ૧ વરસ ચારાશી લાખનું, પાલ્યું જેણે આય; ખડ્ગી લછન પકજે, સિંહુપુરીના રાય. ૨
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૭૯ :
રાજ્ય તજી દીક્ષા વરીએ, જિનવર ઉત્તમ જ્ઞાન; પામ્યા તસ પદ પવને, નમતાં અવિચલ થાન. ૩
થાય વિષ્ણુ જસ માત, જેહના વિષ્ણુ તાત, પ્રભુના અવદાસ, તીન ભુવનમેં વિખ્યાત, સુરપતિ સંઘાત, જાસ નિકટ આયાત, કરી કર્મને ઘાત, પામીયા મોક્ષ સાત. ૧ શ્રી વાસુપૂજ્ય જિન દેવવંદન
ચત્યવંદન. વાસવ વંદિત વાસુપૂજ્ય, ચંપાપુરી ઠામવાસુપૂજ્ય કુલ ચંદ્રમા, માતા જયા નામ. ૧ મહિષ લંછન જિન બારમા, સિત્તર ધનુષ પ્રમાણે કાયા આયુ વરસ વલી, બહોતેર લાખ વખાણ. ૨ સંઘ ચતુર્વિધ થાપીને એ, જિન ઉત્તમ મહારાય; તસ મુખ પદ્ય વચન સુણી, પરમાનંદી થાય. ૩
થાય. વિશ્વના ઉપગારી, ધર્મના આદિકારી, ધર્મના દાતારી, કામક્રોધાદિ વારી, તાર્યા નરનારી, દુઃખ દેહગ હારી; વાસુપૂજ્ય નિહારી, જાઉં હું નિત્ય વારી. ૧ શ્રી વિમલનાથ જિન દેવવંદન.
ચૈત્યવંદન. કપિલપુર વિમલપ્રભુ, શ્યામા માતા મલ્હાર, કૃતવમાં નૃપ કુલ નભે, ઉગમી દિનકાર. ૧ લંછન રાજે વરાહનું, સાઠ ધનુષની કાય; સાઠ લાખ વરસાંતણું, આયુ સુખદાય [ સુખ
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૮૦ ?
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખંડ સમુદાય] ૨ વિમલ વિમલ પિત થયા એ, સેવક વિમલ કરે; તુજ પદ પવા વિમલ પ્રતિ, સેવું ધરી સસનેહ. ૩
થાય. વિમલ જિન જુહારે, પાપ સંતાપ વારે, શ્યામાંગ મહારે, વિશ્વ કીતિ વિફરે; જન વિસ્તારે, જાસ વાણું પ્રસારે, ગુણગણ આધારે, પુણ્યના એ પ્રકારે. ૧ શ્રી અનંતનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન, અનંત અનંત ગુણ આગ, અયોધ્યા વાસી; સિંહસેન નૃપ નંદને, થયે પાપ નિકાસી. ૧ સુજસા માતા જનમીયે, ત્રીશ લાખ ઉદાર વરસ આઉખું પાલીયું, જિનવર જયકાર. ૨ લંછન સિંચાણતણું એ, કાયા ધનુષ પચાસ; જિન પદ પદ્ય નમ્યાથકી, લહિયે સહજ વિલાસ. ૩
થાય. અનંત અનંત નાણી, જાસ મહિમા ગવાણ સુરનર તીરિ પ્રાણી, સાંભલે જાસ વાણી; એક વચન સમજાણી, જેહ સ્યાદ્વાદ જાણી; તર્યા તે ગુણખાણી પામીયા સિદ્ધિ રાણી. ૧
શ્રી ધર્મનાથજિન દેવવંદન.
ચૈત્યવંદન. . ભાનુનંદન ધર્મનાથ, સુવતા ભલી માત, વજ લંછન વજી નમે, ત્રણ ભુવન વિખ્યાત. ૧ દશ લાખ વરસનું આઉખું, વપુ ધનુ પીસ્તાલીશ, રત્નપુરીને રાજી, જગમાં જાસ
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
કે ૪૮૧ ૩ જગીશ. ૨ ધર્મ મારગ જિનવર કહીએ, ઉત્તમ જનો આધાર તેણે તુજ પાદ પઘતણી, સેવા કરું નિરધાર. ૩
થાય. ધરમ ધરમ ધરી, કર્મના પાસ તેરી, કેવલશ્રી જેરી, જેહ રે ન ચારી દર્શન મદારી, જાય ભાગ્યા સટેરીફ નમે સુરનર કેરી, તે વરે સિદ્ધિ ગેરી. ૧ શ્રી શાંતિનાથ જિન દેવવંદન.
ચૈત્યવંદન. શાંતિ જિનેસર સેલમા, અચિરાસુત વંદે, વિશ્વસેન કુલ નભમણિ, ભવિજન સુખ કં. ૧ યુગ લંછન જિન આઉખું, લાખ વરસ પ્રમાણુ હથિણુઉર નયરી ધણી, પ્રભુજી ગુણ મણિખાણું. ૨ ચાલીશ ધનુષની દેહડી એ, સમ ચઉરસ સંડાણ; વદન પ ર્યું ચંદલે, દીઠે પરમ કલ્યાણ- ૩
ચાર થે. વંદો જિન શાંતિ, જાસ સેવન કાંતિ, તાલે ભવભ્રાંતિ, મેહમિથ્યાત્વ શાંતિ, દ્રવ્ય ભાવ અરિપાંતિ, તાસ કરતાં નિકાંતિ, ધરતા મન ખાંતિ, શક સંતાપ વાંતિ. ૧ દેય જિનવર નીલા, દેય ઘેલા સુશીલા, દેય રકત રંગીલા, કાઢતા કર્મ કીલા ન કરે કેઈ હીલા, દેય શ્યામ સલીલા, સેલ સ્વામીજી પીલા, આપજે મોક્ષ લીલા. ૨ જિનવરની વાણી, મહવલ્લી કૃપાણી, સૂત્રે દેવાણી, સાધુને યેગ્ય જાણું; અરથે ગુંથાણી, દેવ મનુષ્ય
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૮૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીમો ખંડ પ્રાણી, પ્રણમે હિત આણી, મેક્ષની એ નિશાણ. ૩ વાગે સારી દેવી, હર્ષ હિયડે ધરેવી, જિનવર પય સેવી; સાર શ્રદ્ધા વરવી; જે નિત્ય સમરેવી, દુઃખ તેહનાં હરેવી, પદ્યવિજય કહેવી, ભવ્ય સંતાપ ખેવી. ૪
- શ્રી શાંતિનાથ જિન સ્તવન ( ગરબે કાણને કેવરાવ્યું કે નંદજીના લાલ રે–એ દેશી )
સેલમાં શાંતિ જિનેશ્વર દેવ કે, અચિરાના નંદ રે; જેહની સારે સુરતિ સેવકે. અ૦ તિરિ નર સુર સમુદાય કે, અ૦ એક એજનમાંહે સમાય કે, અ ૧ તેહને પ્રભુજીની વાણી કે, અ. પરિણમે સમજે ભવિ પ્રાણી કે, અસહુ જીવના સંશય ભાંજે કે, અપ્રભુ મેઘ ઇવનિ એમ ગાજે છે. અત્રે ૨ જેહને જોયણ સવાસે માન કે, અo જે પૂર્વના રોગ તેણે થાન કે; અ. સવિ નાશ થાયે નવા નાવે કે, અ૦ ષ માસ પ્રભુ પરભાવે કે. આ૦ ૩ જિહાં જિનજી વિચરે રંગ કે, અo નવિ મૂષક શલભ પતંગ કે; અ. નવિ કોઈને વયર વિરોધ કે, અ. અતિવૃષ્ટિ અનાવૃષ્ટિ રાધ કે. અ૦ ૪ નિજ પરચકને ભય નાસે કે, અ૦ લી મરકી નાવે પાસકે; અ. પ્રભુ વિચારે તિહાં ન દુકાલ કે, જાયે ઉપદ્રવ સવિ તતકાલ કે. અ૦ ૫ જસ મસ્તક પૂંઠે રાજે કે, અચિ૦ ભામંડલ રવિપરે છાજે કે, અચિ૦ કર્મક્ષયચી અતિશય અગિયાર કે, અચિત્ર માનું યોગ્ય સામ્રાજ્ય પરિવાર કે. અચિ૦ ૬ કબ દેખું ભાવ એ ભાવે કે, અચિ. એમ હોંશ ઘણું ચિત્ત આવે કે, અચિવ શ્રી જિન ઉત્તમ પરભાવે કે, અચિ૦ કહે પવવિજય બની આવે છે. અચિ૦ ૭
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૮૩ ૧ શ્રી કુંથુનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન કુંથુનાથ કામિત દીયે, ગજપુરને રાય; સિરિ માતા ઉર અવતર્યો, સુર નરપતિ તાય. ૧ કાયા પાંત્રીસ ધનુષ્યની, લંછન જસ છાગ; કેવલજ્ઞાનાદિક ગુણે, પ્રણમે ધરી રાગ. ૨ સહસ પંચાણું વરસનું એ, પાલી ઉત્તમ આય; પદ્યવિજય કહે પ્રણમીયે, ભાવે શ્રી જિનરાય. ૩
થાય કુંથુજિતનાથ, જે કરે છે સનાથ; તારે ભવપાથ, જે ગ્રહી ભવ્ય હાથ; એહને તજે સાથ, બાવલ દિયે બાથ તરે સુર નર સાથ, જે સુણે એક ગાથ. ૧
શ્રી અરનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન નાગપુરે અર જિનવરુ, સુદર્શન નૃપ નંદ દેવી માતા જનમીયે, ભવિ જન સુખકંદ. ૧ લંછન નંદાવનું, કાયા ધનુષહ ત્રશ; સહસ રાશી વરષનું, આયુ જાસ જગીશ. ૨ અજ અજર અજ જિનવરુ એ, પાયે ઉત્તમ ઠાણ; તસ પદ પવા આલંબતાં, લહીયે પદ નિવારણ. ૩
થાય અર જિનવર રાયા, જેહની દેવી માયા સુદર્શન નૃપ તાયા, જાસ સુવર્ણ કાયા; નંદાવર્ત પાયા, દેશના શુદ્ધ દાયા; સમવસરણ વિરચાયા, ઈદ્ર ઇદ્રાણુ ગાયા. ૧
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૪૮૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલીઃ વશમાં ખાસ શ્રી મલ્લિનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવદન મલ્લિનાથ ઓગણીશમા, જસ મિથિલા નયરી; પ્રભાવતી જસ માવડી, ટલે કર્મ વયર, ૧ તાત શ્રી કુંભ નરેસ, ધનુષ્ય પચવીશની કાય; લંછન કલશ મંગલકર, નિર્મમ નિરમાય. ૨ વરસ પંચાવન સહસનું એ, જિનવર ઉત્તમ આય; પદ્યવિજય કહે તેહને, નમતાં શિવસુખ થાય. ૩
થાય મલ્લિ જિન નમીયે, પૂરવલાં પાપ ગમીયે; ઇન્દ્રિય ગણ દમિયે, આણ જિનની ન કમી, ભવમાં નવિ ભમીયે, સર્વ પરભાવ વમીયે જિન ગુણમાં રમીયે, કર્મ મલ સર્વ ધમીયે. ૧ શ્રી મુનિસુવ્રત જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન મુનિસુવ્રત જિન વશમા, કચ્છપનું લંછન પન્ના માતા જેહની, સુમિત્ર નૃપ નંદન. ૧ રાજગૃહી નગરી ધણી, વિશ ધનુષ્ય શરીર, કર્મ નિકાચિત રેણુ વ્રજ, ઉદ્દામ સમીર. ૨ ત્રીસ હજાર વરસતણું એ, પાલી આયુ ઉદાર; પદ્યવિજય કહે શિવ લહ્યા, શાશ્વત સુખ નિરધાર. ૩
મુનિસુવ્રત નામે, જે ભવિ ચિત્ત કામે, સવિ સંપત્તિ પામે, વર્ગનાં સુખ જામે; દુર્ગતિ દુઃખ વામે, નવિ પડે મેહ ભામે, સવિ કર્મ વિરામે, જઈ વસે સિદ્ધિધામે. ૧
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પી વિ«િ જ્ઞાન :
રવવંદને
: ૪૮૫ . શ્રી નમિનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન મિથિલા નયરી રાજી, વપ્રાસુત સાચ; વિજયરાય સુત છોડીને, અવર મત મા. ૧ નીલકમલ લંછન ભલું, પન્નર ધનુષ્યની દેહ નમિ જિનવરનું સોહતું, ગુણ ગણ મણિગેહ ૨ દશ હજાર વરસતણું એ, પાલ્યું પરગટ આય; પદ્યવિજય કહે પુયથી, નમીયે તે જિનરાય. ૩
થાય નમિયે નમિ નેહ, પુણ્ય થાયે જર્યું દેવ, અઘ સમુદાય જેહ, તે રહે નાહી રેહલહે કેવલ તેહ, સેવાના કાર્ય એક લહે શિવપુર ગેહ, કર્મને આણી છે. ૧
શ્રી નેમિનાથ જિન દેવવંદન
ચૈત્યવંદન નેમિનાથ બાવીસમા, શિવાદેવી માય; સમુદ્રવિજય પૃથિવપતિ, જે પ્રભુના તાય. ૧ દશહ ધનુષની દેહડી, આયુ વરસ હજાર શંખ લંછનધર સ્વામીજી, તજી રાજુલ નાર. ૨ સૌરીપુર નયરી ભલી એ, બ્રહ્મચારી ભગવાન; જિન ઉત્તમ પદ પદ્યને, નમતાં અવિચલ થાન. ૩.
ચાર થે રાજુલ વર નારી, રૂપથી રતિ હારી; તેહના પરિહારી, બાલથી બ્રહ્મચારી, પશુઆં ઉગારી, હુઆ ચારિત્રધારી; કેવલશ્રી સારી, પામીયા ઘાતિ વારી. ૧. ત્રણ જ્ઞાન સંયુતા, માતની
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખર કુખે હંતા, જનમે પુરહંતા, આવી સેવા કરંત, અનુક્રમે વ્રત કરંતા, પંચ સમિતિ ધરંત, મહિયલ વિચરંતા, કેવલી વરંતા. ૨. સવિ સુરવર આવે, ભાવના ચિત્ત લાવે; ત્રિગડું સહવે, દેવઈદે બનાવે; સિંહાસન ઠાવે, સ્વામીના ગુણ ગાવે, તિહાં જિનવર આવે, તત્ત્વવાણી સુણાવે. ૩. શાસનસુરી સારી, અંબિકા નામ ધારી; જે સમકિતી નર નારી, પાપ સંતાપ વા; પ્રભુસેવાકારી, જાપ જપી સવારી સંઘ દૂતિ નિવારી, પવને જેહ પ્યારી. ૪.
શ્રી નેમિનાથ જિન સ્તવન. (આ જમાઈ પ્રાહુણા, જયવંતાજી-એ દેશી) નિરખે નેમિ જિદને, અરિહંતાજી; રાજમતી કી ત્યાગ, ભગવંતા; બ્રહ્મચારી સંયમ રહ્યો; અરિ અનુક્રમે થયા વીતરાગ. ભગ૭ ૧. ચામર ચક્ર સિંહાસન અરિ૦ પાદપીઠ સંયુકત. ભગઇ છત્ર ચાલે આકાશમાં અરિ દેવદુંદુભિ વર ઉત્ત. ભગ૭ ૨. સહસ જોયણ દેવજ સેહતે અરિ પ્રભુ આગલ ચાલત, ભગ, કનક કમલ નવ ઉપરે; અરિ૦ વિચરે પાય ઠવંત. ભગ ૩. ચાર મુખે દિયે દેશના; અરિ ત્રણ ગઢ ઝાકઝમાલ, ભગ, કેશ રેમ મશ્ન નખા, અરિ૦ વાધે નહિં કઈ કાલ. ભગ, ૪. કાંટા પણ ઊંધા હો; અરિ પંચવિષય અનુકૂલ, ભગ, ષ, સમકાલે ફલે, અરિ૦ વાયુ નહિ પ્રતિકૂલ. ભગ ૫. પાણી સુગધ સુર કુસુમની; અરિ૦ વૃષ્ટિ હિય સુરસાલ, ભગ, પંખી દીયે સુપ્રદક્ષિણ, અરિ૦ વૃક્ષ નમે અસરાલ. ભગ ૬. જિન ઉત્તમ પદ પવાની, અરિટ સેવ કરે
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદનો
: ૪૮૭ :
સુર કેડી, ભગ, ચાર નિકાયના જઘન્યથી, અરિ ચેટવૃક્ષ તેમ જી. ભાગ ૭.
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિનદેવવંદન
ચૈત્યવંદન આશ પૂરે પ્રભુ પાસજી, ગેડે ભવ પાસ; વામા માતા જનમીયા, અહિ લંછન જાસ. ૧. અશ્વસેન સુત સુખક, નવ હાથની કાયા; કાશી દેશ વાણુરશી, પુણ્ય પ્રભુ આયા. ૨. એકસો વરસનું આઉબુએ, પાળી પાસ કુમાર, પદ્ય કહે મુકતે ગયા, નમતાં સુખ નિરધાર. ૩.
ચાર શ્રી પાસ જિમુંદા, મુખ પૂનમ ચંદા, પદ યુગ અરવિંદા, સેવે ચેસઠ ઈંદા; લંછન નાગિંદા, જાસ પાયે સહેંદા, સેવે ગુણી વૃંદા, જેહથી સુખ કંદા. ૧ જનમથી વર ચાર કર્મ નાસે અગ્યાર, ઓગણીશ નિરધાર, દેવે કીધા ઉદાર, સવિ ચિત્રીશ ધાર, પુણ્યના એ પ્રકાર, નમિયે નર નાર, જેમ સંસાર પાર. ૨ એકાદશ અંગા, તેમ બારે ઉવંગ, ષ છેદ સુગંગા, મૂલ ચારે સુરંગા; દશ પઈન્ન સુરંગા, સામલે થઈ એકંગા, અનુગ બહુ ભંગા, નંદી સૂત્ર પ્રસંગા. ૩ પાસે યક્ષ પાસે, નિત્ય કરતો નિવાસે, અડતાલીશ જાસે, સહસ પરિવાર પાસે, સહુએ પ્રભુ દાસે, માગતા મેક્ષ વાસે; કહે પદ્ય નિકાસે, વિશ્વના વૃંદ પાસે. ૪
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન
(માહારા પાસજી રે લે–એ દેશી) જિનાજી વેવીશમે જિન પાસ, આશ મુજ પૂરવે રે ,
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૮૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમો ખંડ માહરા નાથજી રે લે. જિન, ઈહ ભવ પરભવ દુઃખ, દેહગ સવિ ગુરવે રે લે; માહ૦ જિન, આઠ પ્રાતિહાર્યશું; જગમાં તું યે રે લે માહ૦ જિન તાહરા વૃક્ષ અશકથી શેક દરે ગયે રે લે. માહ. ૧ જિન જાનુ પ્રમાણ ગીવણ, કુસુમવૃષ્ટિ કરે રે લે, માહ૦ જિન. દિવ્યધ્વનિ સુર પૂરે કે, વાંસલીયે
સ્વરે રે લો. માહ૦ જિન, ચામર કેરી હાર ચલંતી, એમ કહે રે લે. માહ૦ જિન જે નમે અમ પર તે ભવિ, ઉદર્વગતિ લહે રે લે. માહ૦ જિન ૨ પાદપીઠ સિંહાસન, વ્યંતર વિરચિયે રે લે. માહ૦ જિન તિહાં બેસી જિનરાજ, ભવિક દેશના દિયે રે લે. માહ૦ જિન ભામંડલ શિર પુકે, સૂર્ય પરે તપે રે લે. માહ૦ જિનનિરખી હરખે જેહ, તેહનાં પાતક ખપે રે લે. માહ૦ જિન. ૩ દેવદુંદુભિને નાદ, ગંભીર ગાજે ઘણે રે લો. માહ૦ જિન. ત્રણ છત્ર કહે તુજ કે, ત્રિભુવન પતિપણે રે લે. માહ૦ જિન એ ઠકુરાઈ તુજ કે, બીજે નવિ ઘટે રે લે. માહ૦ જિનરાગી Àષી દેવ કે, તે ભવમાં અડે રે લે. માહ૦ જિન. ૪ પૂજક નિંદક દેય કે, તાહર સમપણે રે લે. માહ૦ જિનકમઠ ધરણપતિ ઉપર સમચિત્ત ગણે રે લે. માહ૦ જિન પણ ઉત્તમ તુજ પાદ પદ્ય સેવા કરે રે લે. માહ૦ જિન તેહ સ્વભાવે ભવ્ય કે ભવસાયર તરે રે લે. માત્ર ૫
શ્રી વદ્ધમાન સ્વામી દેવવંદન
ચિત્યવંદન સિદ્ધારથ સુત વંદિયે, ત્રિશલાને જાયે; ક્ષત્રિકુંડમાં અવત, સુર નરપતિ ગાયે. ૧ મૃગપતિ લંછન પાઉલે,
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના
: ૪૮૯ ૪
સાત હાથની કાયા; બહેત્તર વરસનું આઉખું, વીર જિનેશ્વર રાયા. ૨ ખિમાવિય નિ રાયના એ, ઉત્તમ ગુણ અવદાત; સાત બેલથી વર્ણવ્યા, પદ્મવિજય વિખ્યાત. ૩
ચાર થાય મહાવીર જિર્ણદા, રાય સિદ્ધાર્થનંદા; લંછન મૃગેંદા, જાસ પાયે સહંદા; સુર નર વર અંદા, નિત્ય સેવા કરંદા; ટાલે ભવ ફંદા, સુખ આપે અમંદા. ૧ અડ જિનવર માતા,
ક્ષમાં સુખ શાતા; અડ જિનની (જનની) ખાતા, વર્ગ ત્રીજે આખ્યાતા; અડ જિનપ જનેતા, નાક માહેંદ્ર યાતા; સવિ જિનવર નેતા, શાશ્વતાં સુખ દેતા. ૨ મલ્લી નેમિ પાસ, આદિ અક્રમ ખાસ કરી એક ઉપવાસ, વાસુપૂજ્ય સુવાસ; શેષ છ સુવિલાસ, કેવલજ્ઞાન જાસ; કરે વાણી પ્રકાશ, જેમ અજ્ઞાન નાશ. ૩ જિનવર જગદીશ, જાસ મોટી જગીશ; નહિ રાગ ને રીશ, નામીયે તાસ શીશ; માતંગ સુર ઈશ, સેવતે રાતિ દિસ; ગુરુ ઉત્તમ આધીશ, પા ભાખે સુશિષ.૪
શ્રી વદ્ધમાન જિન સ્તવન (ગેબર સાગરી પાલ, ઊભી દેય નાગરી મારા લાલ–એ દેશી.)
શાસનનાયક શિવસુખ, દાયક જિનપતિ મારા લાલ પાયક જાસ સુરાસુર, ચરણે નરપતિ. મારા સાયક કંદર્પ કેશ, જેણે નવિ ચિત્ત ધર્યા, મારા ટાયક પાતક વંદ, ચરણ અંગી. મારા૦ ૧ ક્ષાવિકભાવે કેવલ, જ્ઞાનદર્શન ધરે; મારા જ્ઞાયક કાલેકના, ભાવશું વિસ્તરે મારા ઘાયક
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા ખંડ
•
ઘાતિક્રમ, મમની આપદા, મારા૦ લાયક અતિશય પ્રાતિહાર્યની સપટ્ટા, મારા૦ ર્ કારક ષટ્ક થયાં તુ કે, આતમ તત્ત્વમાં; મારા૰ ધારક ગુણુ સમુદાય, સયલ એકત્વમાં; મારા૦ નારક નર તિરિ દેવ, ભ્રમણથી હું થયા; મારા॰ કારક જેહ વિભાગ, તેણે વિપરીત ભયે; મારા૰૩ તારક તું ભવિ[વિ] જીવને, સમરથ મેં લહ્યો; મારા॰ ઠારક કરુણારસથી, ક્રોધાનલ દહ્યો; મારા૦ વારક જેહ ઉપાધિ, અનાદિની સહચરી; મારા૦ કારક જિન ગુણુ ઋદ્ધિ, સેવકને બરાબરી; મારા૦ ૪ વાણી એહવી સાંભળી, જિન આગમતી; મારા૰ જાણી ઉત્તમ આશ, ધરી મનમાં ઘણી; મારા॰ ખાણી ગુણની તુજ પદ્ય, પદ્યની ચાકરી, મારા॰ આણી હૈયડે હેજ, કરુ` નિજ પદ કરી. મારા૦ ૫
અત્રે જય વીયરાય પૂરા કહેવા.
શ્રી શાશ્વતા અશાશ્વેતા જિન દેવવદન ચૈત્યવદન
કાડી સાત ને લાખ મહેાંતેર વખાણું, ભુવનપતિ ચૈત્ય સખ્યા પ્રમાણું, એશી સે જિનબિંબ એક ચૈત્ય ઠામે, નમા સાસય જિનવરા મેક્ષ કામે. ૧ કેાડી તેરશે ને નેવ્યાશી વખાણે, સાઠ લાખ ઉપર સવિ બિંબ જાણે; અસખ્યાત વ્યંતર તણા નગર નામે, નમે૦ ૨ અસંખ્યાત તિહાં ચૈત્ય તેમ જ્યાતિષીયે, બિંબ એકશત એશી ભાખ્યાં ઋષિયે; નમે તે મહા (ઋદ્ધિ ) સિદ્ધિ નવનિધિ પામે, નમે॰ ૩ વલી બાર દેવલેકમાં ચૈત્ય સાર, ચૈવેક નવમાંહિ દેહરાં ઉદ્નાર; તિમ અનુત્તરે દેખીને મ પડા ભામે, નમ૦ ૪ ચાાશી લાખ તેમ સત્તાણુ' સહસ્સા,
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદન
૪૪૯૧ = ઉપર ત્રેવીશ ચૈત્ય શોભાયે સરસા; હવે બિંબસંખ્યા કહું તેહ ધામે, નમો. ૫ સે કેડી ને બાવન કડી જાણે, ચરાણું લખ સહસ ચૌઆલ આણે સય સાત ને આઠ ઉપરે પ્રકામે, ન૬ મે રાજધાની ગજદંત સાર, જમક ચિત્રવિચિત્ર કાંચન વખાર; ઈસ્તુકાર ને વર્ષધર નામ ઠામે, ન૦િ ૭ વલી દિર્ઘ વૈતાઢ્ય ને વૃત્ત જેહ, બૂ આદિ વૃક્ષે દિશા ગજ છે તેહ, કુંડ મહાનદી દ્રહ પ્રમુખ ચૈત્ય ગ્રામ, મે. ૮ માનુષેત્તર નગવરે જેહ ચૈત્ય, નંદીસર રુચક કુંડલ છે પવિત્ત, તિરછલેકમાં ચૈત્ય નમિયે સુઠામે, ન. ૯ પ્રભુ અષભ ચંદ્રાનન વારિણ, વળી વદ્ધમાનાભિધે ચાર શ્રેણ; એહ શાશ્વતા બિંબ સવિચાર નામે, નમો, ૧૦ સવિ કેડિ સય પનર બાયોલ ધાર, અઠ્ઠાવન લખ સહસ છત્રીશ સાર; એંશી જઈશ વણ વિના સિદ્ધિ ધામે, નામ, ૧૧ આ અશાશ્વત જિનવર નમે પ્રેમ આણી, તેમ ભાંખિયે તે જાણી અજાણી; બહુ તીર્થને ઠામે બહુ ગામ ગામે, નમે. ૧૨ એમ જિન પ્રણમીજે, મેહ નૃપને દમી, ભવ ભવ ન ભમીજે, પાપ સર્વે ગમીજે; પરભાવ વમીજે, જે પ્રભુ અદમીજે, પદ્યવિજય નમીજે, આત્મતત્વે રમીજે, નમઃ ૧૩
અહીં જ કિંચિ નમુક્કુણું કહીને એક લેગસને કાઉસ્સગ. ચંદે, નિમલયરા” સુધી કરે. એક જણે કાઉસગ પારી ચારે ય સાથે કહેવી, તે આ પ્રમાણે–
વાષભ ચંદ્રાનન વંદન કીજે, વારિષણ દુઃખ વારે જ વિદ્ધમાન જિનવર વળી પ્રણ, શાશ્વત નામ એ ચારે છે;
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૪૯૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીમા ક
ભરતાદિક ક્ષેત્રે મલી હાવે, ચાર નામ ચિત્ત ધારે જી; તેણે ચારે એ શાશ્વત જિનવર, નમિયે નિત્ય સવારે છ. ૧ ઊવ શ્રધા તિર્થાં લાકે થઈ, કાર્ડિ પનસે' જાણે જી; ઉપર કોડી અહેતાલીશ પ્રભુમા, અડે વન લખ મને આશેા જી; છત્રીશ ાસી તે ઉપરે, બિંબતણા પરિમાણેા જી; અસંખ્યાત સહુસ વ્યંતર જ્યાતિષીમાં, પ્રણમ્' તે સુવિહાણેાજી. ૨ રાયપસેણી જીવાભિગમે, ભગવતી સૂત્રે ભાખી જી; જમૂદ્રીપપન્નત્તિ ઠાણાંગે, વિવરીને ઘણું દૃાખીજી; વલી અશાશ્વતી જ્ઞાતાકલ્પમાં, વ્યવહાર પ્રમુખે આખી જી; તે જિનપ્રતિમા લેાપે પાપી, જિહાં બહુ સૂત્ર છે સાખી છુ. ૩ એ જિનપૂજાથી આરાધક, ઈશાન ઈંદ્ર હાયા ૭; તેમ સૂરિયાલ બહુ સૂરવર, દેવીતા સમુદાયાજી; નીશ્વર અઠ્ઠાઇ મહેસ્રવ કરે, અતિ હર્ષ ભરાયાજી; જિન ઉત્તમ કલ્યાણક દિવસે, પદ્મવિજય નમે પાયાજી. ૪
અહીંયાં લગતી જ મહેાટી શાંતિ એક જણે કહેવી અને બીજા સર્વ કાઉસગ્ગમાં રહી પારીને પ્રગટ એક લેાગસ્ટ શુ કહે. પછી બેસીને સવ જણુ તેર નવકાર ગણે. ત્યાર પછી ખમાસમણુપૂર્વક “ શ્રીસિદ્ધાચલ સિદ્ધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર, પુંડરિકગણુધરાય નમોનમઃ ” એ પાઠ તેર વખત સત્ર જનાએ કહેવા. પછી પાંચ તીર્થનાં પાંચ સ્તવન કહેવાં.
શ્રી શત્રુ’જયનુ” સ્તવન.
જાત્રા નવાણું કરીયે વિમલગિરિ, જા૰ એ આંકણી. પૂરવ નવાણું વાર શેત્રુ ંજાગિરિ, ઋષભ જિષ્ણુંă સમાસરીયે. વિમ૦ ૧ * ૧૧ મા ખંડના ૨૯૭ મા પાનેથી મેટી શાંતિ જે લેવી .
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિશ્વને
: ૪૩ કેડી સહસ ભવ પાતિક ગુટે, શત્રુંજય સાહામા ડગ ભરિયે. વિમ૦ ૨ સાત છઠ્ઠ દોય અઠ્ઠમ તપસ્યા, કરી ચઢીયે ગિરિવરિચ. વિમ૦ ૩ પુંડરિક પદ જપીયે હરખે, અયવસાય શુભ પરીયે. વિમ. ૪ પાપી અભવિ ન નજરે દેખે, હિંસક પણ ઉદ્ધરિયે. વિમ૦ ૫ ૧ભુંઈ સંથાર ને નારીતણે સંગ, દૂર થકી પરહરીયે. વિમર ૬ સચિત્ત પરિહારી ને એકલ આહારી, ગુરુ સાથે પપદ ચરિયે. વિમ૭ પરિક્રમણ દેય વિધિશું કરી, પાપ પડલ વિખરી. વિમ. ૮ કલિકાલે એ તીરથ મોટું, પ્રવાહણ જેમ ભરદરિયે. વિમ૦ ૯ ઉત્તમ એ ગિરિવર સેવતાં, પદ્ય કહે ભાવ તરિયે. વિમ. ૧૦
શ્રી ગિરનાર ગિરિવરનું સ્તવન,
(માહારા વાલાજી એ દેશી.) તેરણથી રથ ફેરી ચાલ્યા કંત રે, પ્રીતમ છે; આઠ ભવની પ્રીતડી ડી તંત. માહારા પ્રીતમજી, નવમે ભવ પણ નેહ ન આણે મુઝ ૨. પ્રીત તે છે કારણ એટલે આવવું તુજજ. માહા. ૧ એક પોકાર સુણી તિર્યંચને એમ રે, પ્રીત મૂકો અબલા રોતી પ્રભુજી કેમ. માહાષ જીવના રખવાલમાં શિરદાર રે; પ્રીતતે કેમ વિલવતી ભવામી મૂ નારી. માહાટ ૨ શિવવધુ કેરું એવું કેહવું રુપ રે; પ્રીત મુઝ મૂકીને ચિત્તમાં ધરી જિન ભૂપ માહા. જિનછ લિયે સહસાવનમાં વ્રતભાર રે, પ્રીત ઘાતિ કરમ ખપાવીને નિરધાર. માહા૩ કેવલ ત્રાદ્ધિ અનંતી પ્રગટ કીધ રે પ્રીત જાણી રાજુલ એમ પ્રતિજ્ઞા લીધ; માહાટ જે પ્રભુજીયે કીધું
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે બંને કરવું તેહ રે; પ્રીત. એમ કહી વ્રતધર થઈ પ્રભુ પાસે જેહ. માહા૦ ૪ પ્રભુ પહેલાં નિજ શક્ય જેવા રૂ૫ રે; પ્રીત કેવલજ્ઞાન લહી થઈ સિદ્ધ સરૂપ; માહાટ શિવવધુ વરીયા જિનવર ઉત્તમ નેમ રે, પ્રીત, પદ્ય કહે પ્રભુ રાખે અવિચલ પ્રેમ માહા. ૫
શ્રી અર્બુદગિરિવરનું સ્તવન.
(કોયલો પરવત ધુંધલો રે લે, એ દેશી.) આબુ અચલ રલિઆમણે રે લે, દેલવાડે મને હાર, સુખકારી રે, વાદલીયે જે સ્વર્ગશું રે લે. દેઉલ દીપે ચાર, બલિહારી રે. ૧ ભાવ ધરીને ભેટીયે રે લે. એ આંકણી. બાર પાદશાહ વશ કીયા રે લો. વિમલ મંત્રીસર સાર. સુ. તેણે પ્રાસાદ નિપાઇયે રે લે, સષભજી જગદાધાર, બલિહારી રે. આ૦ ૨ આબુ અચલ રેલીયામણે રે લે, તેહ ચૈત્યમાં જિનવરુ રે , આઠશે ને છેતેર, સુખ૦ જેહ દીઠે પ્રભુ સાંભરે રે લે, મેહ કર્યો જેણે જેર; બલિટ આબુ. ૩ દ્રવ્ય ભરી ધરતી મળી રે લે, લીધી દેઉલ કાજ સુખ ચૈત્ય તિહાં મંડાવીયે રે લે, લેવા શિવપુર રાજ. બલિટ આબુ. ૪ પન્નરશે કારીગરા રે લે, દીવીધરા પ્રત્યેક સુખ, તેમ મનકારક વલી રે લે, વસ્તુપાલ એ વિવેક. બલિટ આબુક પ કરણી ધરણું તિહાં કરી રે , દીઠ બને તે વાત સુખ પણ નવિ જાય મુખે કહી રે લે, સુરગુરુ સમ વિખ્યાત. બલિ. આબુટ ૬ ત્રણે વરસે નીપજે રે લે, તે પ્રાસાદ ઉત્તગ; સુખ૦ બાર કેડી પન લક્ષને ૨ લે, ખરચ્યા દ્રવ્ય ઉછરંગ.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૪૯૫ : બલિટ આબુ૭ દેરાણી જેઠાણીના ગોખલા રે લે દેખતાં હરખ તે થાય; સુખ૦ લાખ અઢાર ખરચીયા રે લે, ધન્ય ધન્ય એહની માય; બલિ આબુ- ૮ મૂલનાયક નેમીશ્વર રે લે, જન્મથકી બ્રહ્મચાર; સુખ૦ નિજ સત્તા રમણી થયે રે લે, ગુણ અનંત આધાર; બલિ૦ આબુ ૯ ચારશે ને અડસઠ ભલા રે લે, જિનવર બિંબ વિશાલ સુખ. આજ ભલે મેં ભેટીયા રે લે, પાપ ગયાં પાયાલ; બલિટ આબુ ૧૦ ઋષભ ધાતુમયી દેહરે લો, એકસ પીસ્તાલીશ બિંબ, સુહ ચૌમુખ ચૈત્ય જુહારીયે રે લે, મરુધરમાં જેમ અંબ; બલિટ આબુ [૧૧ બાણું કાઉસ્સગીઆ તેહમાં રે લે, અગન્યાસી જિનરાયનું સુત્ર અચલગઢે બહુ જિનવરા રે લે, વંદું તેમના પાય. બલિટ આબુર ૧૨ ધાતુમયી પરમેશ્વરા રે લે, અદૂભુત જાસ સ્વરૂપ સુહ ચૌમુખ મુખ્ય જિન વંદતાં રેલો, થાયે નિજ ગુણ ભૂપ. બલિ૦ આબુર ૧૩ અઢારશે ને અઢારમાં રે લે, ચૈતર વદિ ત્રીજ દિન્ન, સુ. પાલણપુરના સંઘશું રે લે, પ્રણમી થયે ધન ધન્ન. બલિ આબુ૧૪ તિમ શાંતિ જગદીશરુ રે લે, યાત્રા કરી અબ્દુભુત, સુ. જે દેખી જિન સાંભરે રે લો, સેવ કરે પુરહુત. બલિટ આબુ૧૫ એમ જાણે આબુત રે લે, જાત્રા કરશે જેહ સુટ જિન ઉત્તમ પદ પામશે રે લે, પદ્મવિજય કહે તેહ. બલિટ આબુ. ૧૬
શ્રી અષ્ટાપદગિરિવર સ્તવન અષ્ટાપદ અરિહંતજી, હારા વહાલા જીરે, આદીશ્વર અવધાર નમીયે નેહશું; હ૦ દશ હજાર મુર્શિદશું, હા, વરિયા
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશયક મુક્તાવલી વિશા ખs શિવવધુ સાર; નમીયે. ભરત ભૂપ ભાવે કર્યો; હા, ચઉમુખ ચૈત્ય ઉદાર, ન. જિનવર વીશે જિહાં, હા, થાપ્યા અતિ મહાર. ન. ૨ વરણ પ્રમાણે બિરાજતા મહા લંછનને અલંકાર, ન, સમ નાસાયે શોભતા; હાચિહું દિશે ચાર પ્રકાર. ન. ૩ મંદદરી રાવણ તિહાં, હા નાટક કરતાં વિચાલ ન૦ ત્રુટિ તાંત તવ રાવણે, મહાટ નિજ કર વિણા તતકાલ. ન. ૪ કરી બજાવી તિણે સમે હા. પણ નવ ડયું તે તાન, ન તીર્થંકર પદ બાંધીયું, હા અદ્દભુત ભાવશું માન. ન૦ ૫ નિજ લધે ગૌતમ ગુરુ, હા કરવા આવ્યા તે જાત; ન૦ જગચિંતામણી તિહાં કર્યું; મહા તાપસ બંધ વિખ્યાત. ન. ૬ એ ગિરિ મહિમા મેટકે, મહા તેણે પામે જે સિદ્ધિ; નો જે નિજ લબ્ધ જિન નમે, હા પામે શાશ્વત સદ્ધિ. ૧૦ ૭ પદ્યવિજય કહે એહના, હાકેતાં કરું ? વખાણ નવીર સ્વમુખે વરણુ, મહારુ નમતાં કેહિ. કલ્યાણ; નમીયે નેહશું હારા વહાલાજી રે. ૮
શ્રી સમેતશિખરજીનું સ્તવન
(ક્રીડા કરી ઘેર આવીએ દેશી) સમેતશિખર જિન વંદિયે, મેટું તીરથ એહ રે; પાર પમાડે ભવતણે, તીરથ કહિયે તેહ રે. સમેત ૧ અજિતથી સુમતિ જિણુંદ લગે, સહસ મુનિ પરિવાર રે; પદ્મપ્રભ શિવસુખ વર્યા, ત્રણસેં અડ અણગાર રે. સમેત ૨ પાંચશે મુનિ પરિવારશું, શ્રી સુપાસ જિણું રે; ચંદ્રપ્રભ શ્રેયાંસ લગે, સાથે સહસ મુણિંદ રે. સમેત૦ ૩ છ હજાર મુનિરાજશું, વિમલ
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવો
જિનેશ્વર સિદ્ધા રે સાત સહસશું ચૌદમા, નિજ કાર્ય વર કીધા છે. સમેત ૪ એકસે આઠમું ધર્મજી, નવૉશું શાંતિનાથ રે, કુંથુ અર એક સહસશું, સાચે શિવપુર સાથ રે. સમેત, ૫ મલ્લિનાથ શત પાંચશું, મુનિ નમી એક હજાર રે, તેત્રીશ મુનિ યુત પાસજી, વરીયા શિવસુખ સાર . સ. ૬ સત્તાવીશ સહસ ત્રણશે, ઉપરે ઓગણપચાસ રે; જિન પરિ પકવ બીજા કેઈ, પામ્યા શિવપુર વાસ રે. સમેત૦ ૭ એ વિશે જિન એણે ગિર, સિદ્ધયા અણસણ લેઈ ; પદ્યવિજય કહે પ્રણમીપાસ સામાલનું ચેઈ જે. ૮
શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિકૃત.
ચિત્રી પૂનમના દેવવંદન. વિધિ-પ્રથમ પ્રતિમા ચાર માંડીએ તથા ચૌમુખ હોય તે ચૌમુખ માંડીએ. તિહાં પ્રથમ ટીકી દશ કરવી, ફૂલના હાર ઇશ, અગરબત્તી દશ વાર ઉખેવવી, દશ દીવેટને હવે કરે, દશ વાર ચામર વીંજવા, દશ સાથીયા ચોખાના કરવા, જેટલી જાતિનાં કુલ મળે તે સર્વ જાતિનાં પ્રત્યેક દશ દશ મૂકવાં. સેપારી પ્રમુખ સર્વ દશ દશ મૂકવાં. નૈવેદ્ય મળે સાકરીયા ચણા તથા એલચીપાક, દ્રાખ, ખારેક, શિંગડાં નિમજા, પિસ્તા, બદામાદિ મેવા જે જાતિના મળે તે સર્વ પ્રત્યેક દશ દશ વાનાં મૂકવાં. અખીયાણું–ગોધુમ અથવા ચોખા શેર ત્રણ, લીલાં નારિયેર ચાર મૂકવાં, ઈત્યાદિક વિધિ મેળવીને દેવ વાંદવા.
દેવવંદન વિધિ-થાપનાચાર્ય આગળ અથવા નવકાર
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૪૯૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખંડ પાચંદિયવડે પુસ્તકની સ્થાપના સ્થાપીને પ્રથમ ઈરિયાવહી. તસ્ય ઉત્તરી. અન્નત્ય કહી એક લેગસને કાઉસગ્ન કર અને ન આવડે તે ચાર નવકારને કાઉસગ્ન કરી મારી પ્રગટ લેગસ્સ કરી ખમાસમણ દઈ ઈરછાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! ચૈત્યવંદન કરૂં? ઈષ્ટ કહી ગમુદ્રાએ બેસી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન કરવું.
દેવવંદનનો પ્રથમ જોડે,
પ્રથમ ચત્યવંદન. આદીશ્વર અરિહંત દેવ, અવિનાશી અમલ, અક્ષય સફપીને અનુપ, અતિશય ગુણ વિમલ, મંગલ કમલા કેલી વાસ, વાસવ નિત્ય પૂજિત, તુજ સેવા સહકાર સાર, કરતાં કલા કુંજિત, ચેજિત યુગ આદિ જિણે એ, સકલ કળા વિજ્ઞાન. શ્રી જ્ઞાનવિમલ સૂરિ ગુણતણે, અનુપમ નિધિ ભગવાન. ૩.
પછી જ કિંચિત્ર નમુત્થણું . અને જય વીયરાય અદ્ધ કહી પછી ખમાસમણ દઈને બીજું ચૈત્યવંદન કરવું, તે આ પ્રમાણે
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. વંશ ઈહવાગ સંહાવતે, સેવન વન કાય, નાભિ રાય કુલમંડણે, મરુદેવી માય; ભરતાદિક શત પુત્રને, જે જનક સહાય; નારી સુનંદા સુમંગલા, તસ કંત કહાય, બ્રાહ્યી સુંદરી જેહની એ, તનયા બહુ ગુણખાણ, જ્ઞાનવિમલ ગુણ તેહના, સંભારે સુવિહાણ. ૩
પછી જે કિચિ નમુત્થણું, અરિહંત ચેઈયાણું૦ અન્નથ
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદના અહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી એક થેય કહેવી. પછી લેગસ્ટક સવલએ અરિહંત, અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરે. પછી મારી બીજી થાય કહેવી. પછી પુખરવર૦ સુઅસ્ય ભગવએ કરેમિ કાઉસગ્ગ વંદણવરિઆએ અન્નત્થર કહી એક નવકારને કાઉસગ કરી પારી ત્રીજી થેય કહેવી. પછી સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું રેયાવરચગવ તરસઉત્તરી. અન્નત્થ૦ કહી એથી ય કહેવી. તે થેયે આ પ્રમાણે
પ્રથમ શ્રેય જોડે શ્રી શત્રુંજયમંડ, રિસહ જિસર દેવ; સુર નર વિદ્યાધર, સારે જેહની સેવ; સિદ્ધાચલ શિખરે, સહાકર શૃંગાર શ્રી નાભિનરેસર, મરુદેવીને મહાર. ૧ એ તીરથ જાણું, જિન ત્રેવીસ ઉદાર; એક નેમ વિના સવિ, સમવસય સુખકાર ગિરિકંડણે આવી, પહોતા ગઢ ગિરનાર; ચૈત્રી પુનમ દિને, તે વંદુ જયકાર. ૨ જ્ઞાતાધર્મ કથાગે, અંતગડ સૂત્ર મઝાર; સિદ્ધાચલ સિદ્ધા, બેલ્યા બહુ અણગાર; તે માટે એ ગિરિ, સવિ તીરથ શિરદાર; જિણ ભેટે થાવે, સુખ સંપત્તિ વિસ્તાર. ૩ ગેમુખ ચકેસરી શાસનની રખવાલી, એ તીરથકેરી સાન્નિધ્ય કરે સંભાળી; ગિરુઓ જસ મહિમા, સંપ્રતિ કાલે જાસ; શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિ, નામે લીલા વિલાસ. ૪
પછી બેસી નમુત્થણું કહી અરિહંત ચેઈઆણું અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી પારી નોડવું કહી બીજા જેડાની પ્રથમ થાય કહેવી. ત્યાર પછી લેગસ્સ સવએ, અન્નત્ય કહી નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી મારી બીજા
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૫૦૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખડ
જોડાની બીજી થાય કહેવી. પછી પુખ્ખરવરદી॰ સુઅસ્સ ભગવ૰ અન્નત્ય॰ કહી નવકારના કાઉસગ્ગ કરી, પારી ત્રીજી થાય કહેવી. પછી સિદ્ધાણુ. વેયાવચ્ચ તસઉત્તરી૰ અન્નત્ય કહી ચાથી થાય કહેવી. એ રીતે પૂર્વની પેઠે ચારે થાય કહેવી, તે થાયે નીચે પ્રમાણે
દ્વિતીય થાય જોડા
ત્રેસઠ લખ પૂરવ રાજ કરી, લીયે સંયમ અતિ આણુંદ ધરી; વરસ સહસે કેવલ લછી વરી, એક લખ પૂર્વે શિવરમણી વરી. ૧ ચાવીશે પહિલા ઋષભ થયા, અનુક્રમે ત્રેવીશ જિષ્ણુ દ ભયા; ચૈત્રી પુનમ દિન તેહ નમે, જિમ ક્રુતિ દુઃખડા દૂર ગમા. ૨ એકવીશ એકતાલીસ નામ કહ્યાં, આગમે ગુરુ વળે તેહ લહ્યાં; અતિશય મહિમા ઈમ જાણીએ, તે નિશિઢિન મનમાં આણીએ. ૩ શત્રુ જ્યનાં વિવિધન હરે, ચકેસરી દેવી ભકિત કરે; કહે જ્ઞાનવિમલસૂરિસર, જિનશાસન તે હાજો જયકરુ. ૪
પછી નમ્રુત્યુણ કહી, જાવતિ ચેઈઆઈઁ કહી પછી જાવતિ કેવિ સાહૂ॰ કહી પછી નમાડ ત્ કહી સ્તવન કહેવુ, તે આ પ્રમાણે
શ્રી સિદ્ધાચલજીનું સ્તવન.
।। લાજ્લદે માતા મલ્હાર, એ દેશી !!
સિદ્ધાચલ ગુણુગેડ, ભવિ પ્રણમે ધરીનેહુ; આજ
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવાદને
: ૫૦૧ : હ સેહે રે મન મોહે તીરથ રાજી છે. ૧ આદીવર અરિહંત, મુગતિ વધુને કંત, આજ હે પૂરવ વાર નવાણું આવી સમાસય જી. ૨ સકલ સુરાસુર રાજ, કિન્નર દેવ સમાજ, આજ હે સેવા રે સારે કરજેડી કરી છે. ૩ દરશનથી દુઃખ હર, સેવે સુખ ભરપૂર, આજ હા એણે રે કલિકાલે કલપતરુ અછે જ. ૪ પુંડરિકગિરિ ધ્યાન, લહિયે બહુ યશમાન, આજ હે દીપે રે અધિકી તસ જ્ઞાન કલા ઘણું છે. ૫
પછી જયવયરાય અદ્ધ કહીને ખમાસમણ દઈ ચિત્યવંદનને આદેશ માગી ત્રીજું ચૈત્યવંદન કહેવું, તે આ પ્રમાણે–
તૃતીય ચૈત્યવંદન. પ્રથમ નાથ પ્રગટ પ્રતાપ, જેહને જગે રાજે; પાપ તાપ સંતાપ વ્યાપ, જસ નામે ભાંજે, પરમ તત્વ પરમાત્મરૂ૫, પરમાનંદ દાઈ પરમ જ્યોતિ જય જલહળે, પરમ પ્રભુતા પાઈ ચિદાનંદ સુખ સંપદા એ, વિલસે અક્ષય સનર, અષભદેવ ચરણે નમે, શ્રી જ્ઞાનવિમલ ગુણસૂર. ૩
પછી જે કિંચિ નમુશ્કણું કહીને સંપૂર્ણ જય વિયરાય કહેવા. ઈતિ દેવવંદનને પ્રથમ જોડે. ૧ પછી સંતિકર કહેવું.
પછી દશ નવકાર ગણવા અને ત્યારપછી ખમાસમણપૂર્વક શ્રી શત્રુંજયના એકવીસ નામ લેવા તે નીચે પ્રમાણે
(
૧ સંતિકર ૧૧ મા ખંડના ૨૭૯ પાને જુઓ.
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૦૨ :
૧ શ્રી શત્રુ ંજયાય નમઃ ૨ શ્રી પુડરિકાય નમઃ ૩ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રાય નમઃ ૪ શ્રી વિમલાચલાય નમઃ ૫ શ્રી સુરગિસ્યે નમઃ ૬ શ્રી મહાગિયે નમઃ
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખ
૧૨ શ્રી દૃઢશક્તયે નમઃ ૧૩ શ્રી મુક્તિનિલયાય નમઃ ૧૪ શ્રી પુષ્પદ તાય નમઃ ૧૫ શ્રી મહાપદ્માય નમઃ
૭ શ્રી પુણ્યરાશયે નમઃ
૮ શ્રી પદ્માય નમઃ
તેદ્રાય નમઃ
૯ શ્રી ૧૦ શ્રી મહાતીર્થાય નમઃ ૧૧ શ્રી શાશ્વતપવ તાય નમઃ
૧૬ શ્રી પૃથ્વીપીઠાય નમઃ
૧૭ શ્રી સુશદ્રાય નમઃ ૧૮ શ્રી કૈલાસાય નમઃ ૧૯ શ્રી પાતાલમૂલાય નમઃ ૨૦ શ્રી અકકાય નમઃ ૨૧ શ્રી સર્વ કામદ્યાય નમઃ
દેવવ દનના દ્વિતીય જોડા.
વિધિ-દેવવંદનના બીજા જોડાની વિધિ પણ પ્રથમ જોડા પ્રમાણે જ છે, વસ્તુ પણ તે જ સવ મેળવવી, પરંતુ એટલે ફેર કે; દશ દશ વસ્તુને ઠેકાણે વીશ વીશ વસ્તુ મૂકવી. અખીયાણું તેટલુ' જ મૂકવું. ખમાસમણા, નવકાર. પ્રદક્ષિણા વિગેરે વીસ કરવાં અને સતિકરને સ્થાનકે નમિઊણ કહેવુ. તેમજ ધ્રુવ વાંઢવાની વિધિ પણ પ્રથમની પેઠે જ - પ્રથમ ચૈત્યવંદન.
નાભિ નરેસર વશ મલય, ગિરિચંદ્મન સેહે; જસ પરિમલથ્થુ વાસિયેા, ત્રિભુવન મન માહે, અપછર ૨.ભા.. ઉશી, જેહના અવદ્યાત, ગાયે અહાનિશ હશું, મરુદેવી
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવવંદને
: ૫૦૩ ૪ માત, નિરુપાધિક જસ તેજશું એ, સમમય સુખને ગે; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા ઘણી, અખય અનંતી જેહ, ૩
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. જિમ ચૈત્રી પુનમત, અધિકે વિધુ દીપે, ગ્રહ ગણ તારાદિક તણા, પરમ તેજને આપે; તિમ લૌકિકના દેવ તે, તુમ આગે હીણા; લેકેનર અતિશય ગુણે, રહે સુર નર લીણા. નિવૃત્તિ નગરે જાવવાએ, એહિજ અવિચલ સાથ, રાનવિમલસૂરિ એમ કહે, ભવભવ એ મુજ નાથ. ૩
પ્રથમ થાય જોડો. શ્રી શત્રુંજયમંડ રિસહ જિર્ણોદ, પાપણે ઉન્મેલે કંદ; મરુદેવી માતાને નંદ, તે વંદું મન ધરી આણંદ. ૧ ત્રણ વીશી બિહુર જિના, ભાવ ધરી વંદુ એકમના અતીત અનાગત ને વર્તમાન, તિમ અનંત જિનવર ધરે કયાન. ૨ જેહમાં પંચ કહ્યા વ્યવહાર, નય પ્રમાણતણું વિસ્તાર તેહના સુણવા અર્થે વિચાર, જિમ હેય પ્રાણી અ૫ સંસાર. ૩ શ્રી જિનવરની આણ ધરે, જગ જશવાદ ઘણે વિસ્તરે છીજ્ઞાનવિમલસૂરિ સાન્નિધ્ય કરે, શાસનદેવી સંકટ હરે.૪
દ્વિતીય ડે. પ્રણમે ભવિયા રિસહ જિસર, શત્રુંજય કે રાય છે; વૃષભ લંછન જસ ચરણે સોહે, સેવન વરણ કાય છે; ભરતાદિક શત પુત્રતણે જે, જનક અયોધ્યા રાય છે; ચૈત્રીપૂનમને દિન જેહના, મહાટા મહોત્સવ થાય છે. ૧
કરવી
ત૨ જિલમ એ
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ક
અષ્ટાપદગિરિ શિવપદ પામ્યા, શ્રી રિસહેસર સ્વામીજી; ચપાયે વસુપૂજ્ય નરેસર, નંદન શિવગતિગામી ૭; વીર અપાપાએ ગિરનારે, સિદ્ધા તેમ જિષ્ણુદ્દે જી; વીશ સમેતગિરિ શિખરે પહેાંતા, એમ ચાવીશે વ જી. ૨ આગમ નાગમતા પરે જાણા, સવિ વિષના કરે નાશ છે, પાપ તાપ વિષ દૂર કરવા, નિશદિન જેઢુ ઉપાસે જી; મમતા કુ’ચુકી કીજે અલગી, નિર્વિષતા આદરીયે જી; ઘણી પરે સહજ થકી ભવ તરીકે, જિમ શિવપુરી વરીએ જી. ૩ કડેક્ષ પ્રત્યક્ષ થઈને, જેહુના પરતા પુરે જી; દેહગ દુર્ગતિ દુનના ડર, સંકટ સઘળાં ચરે જી; હિનદિન દોલત દીપે અધિકી, જ્ઞાનવિમલ ગુણુ નૂરજી; જીતતણાં નિશાન વાવા, એધિબીજ
ભરપુર જી. ૪
શ્રી પુંડરીકગિરિનું સ્તવન,
(નાયકાની દેશી. )
એક દિન પુંડરિક ગણુધરુ રે લાલ પૂછે, શ્રી આદિજિ ંદ સુખકારી રે; કહીયે તે ભવજલ ઉતરી રે લાલ, પામીશ પરમાનંદ ભવ વારી રે. એક॰ ૧ કહે જિન કેંણુ ગિરિ પામશે ૨ લાલ, જ્ઞાન અને નિર્વાણુ જયકારી રે; તીરથ મહિમા વાધશે ૨ લાલ, અધિક અધિક મંડાણુ નિરધારી રે, એ॰ ૨ એમ નિસુણી તિહાં આવીયા ૨ે લાલ, ઘાતિક્રમ કર્યાં દૂર તમ વારી રે; પ`ચ કોડી મુનિ પરિવર્યાં રે લાલ, હુવા સિદ્ધિ હુઝુર ભવ વારી રે. એ ૩ ચૈત્રી પૂનમ નિ કીજીએ રે લાલ, પૂજા વિવિધ પ્રકાર દિલધારી રે; લ
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવને
: ૫૦૫ :
પ્રદક્ષિણ કાઉસગા રે લાલ, લેગસ થઈ નમુક્કાર નર નારી ૨. એ. ૪ દશ વીસ ત્રીશ ચાલીશ ભલા રે લાલ, પચાસ પુષ્પની માળ અતિસારી રે, નરભવ લાહે લીજીયે રે લાલ, જિમ હેયે જ્ઞાન વિશાલ મને હારી જે. એ. ૫
તૃતીય ચૈત્યવંદન. અજર અમર અકલંક અરુજ, નિરજ અવિનાશી સિદ્ધ સરૂપી શંકરે; સંસાર ઉદાસી, સુખ સંસારે ભેગવી, નહી લેગ વિલાસી, છતી કર્મ કષાયને, જે થયે જિતકાશી; દાસી આશી અવગણી એ, સમીચીન સર્વાગ; નય કહે તસ સ્થાને રહો, જિમ હોય નિર્મલ અંગ. ૩ પછીનમિઉણ સ્તોત્ર કહેવું.
દેવવંદનનો ત્રીજે છેડે વિધિ-પ્રથમ જોડા પ્રમાણે જાણવી. વિશેષમાં દશદશના સ્થાને સઘળી વસ્તુ અને બધી ક્રિયામાં દશને ઠેકાણે ત્રીસ વીસ સમજવું અને સંતિકને સ્થાને “જયતિયણ” તેવ કહેવું. તેમજ દેવ વાંદવાની વિધિ પણ પ્રથમની પેઠે જાણવી.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન, આદીશ્વર જિનરાયને, પહેલે જે ગણધાર પુંડરિક નામ થ, વિ જનને સુખકાર, ચૈત્રી પૂનમને દિને, કેવલસિરિ પાણી, ઈશુ ગિરિ તેહથી પુંડરિક ગિરિ અભિધા પામી; પંચકોડિ
૧ નામઊણુસૂત્ર ખંડ ૧૧ માના ૨૮૧ પાને જોવું.
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૦૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીમો ખંડ મુનિશું કહ્યા એ, કરી અનશન શિવ ઠામજ્ઞાનવિમલસૂરિ તેહના, પય પ્રણમાં અભિરામ, ૩
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન. જાઈ જુઈ માલતી, દમણ ને મરું; ચંપક કેતકી કું જાતિ, જસ પરિમલ ગિરૂફ બેલસિરિ જાસુસ વેલી, વાલે મંદાર, સુરભિનાગ પુન્નાગ અશક, વળી વિવિધ પ્રકારગ્રંથિમ વેઢિમ ચઉવિધ એ, ચારુ રચી વરમાલ નય કહે શ્રી જિન પૂજતાં, ચૈત્રી દિન મંગલમાલ. ૩
પ્રથમ થાય જોડે. ચૈત્રી પુનમ દિન શત્રુંજયગિરિ અહિઠાણુ, પુંડરિક વર ગણધર, તિહાં પામ્યા નિવણ, આદીશ્વરરા, શિષ્ય પ્રથમ જયકાર, કેવલ કમલા વર; નાભિ નરિંદ મહાર. ૧ ચાર જંબુદ્વીપે, વિચરંતા જિન દેવ અડ ધાતકીખંડે, સુર નર સારે સેવ; અડ પુષ્કર અર્થે, ઈણિપરે વશ જિનેશ સંપ્રતિ એ સેહે, પંચ વિદેહ નિવેશ. ૨ પ્રવચન પ્રવહણ સમ, ભવજલ નિધિથી તારે, કે હાદિક મોટા, મલ્ય તણું ભય વારે; જિહાં જીવદયા રસ, સરસ સુધારસ દાખે, ભવિ ભાવ ધરીને, ચિત્ત કરીને ચાખે. ૩ જિનશાસન સાન્નિધ્ય, કારી વિઘન વિદારે; સમકિતદષ્ટિ સુર, મહિમા જાસ વધારે; શત્રુંજયગિરિ સેવે, જેમ પામે ભવપાર કવિ ધીરવિમલને, શિષ્ય કહે સુખકાર. ૪
દ્વિતીય થાય ડે. વંદુ સદા શત્રુંજય તીર્થરાજે, ચૂડામણિ આદિ જિર્ણ
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________
સેવવંદન
* ૫૦૭ : ગાજે; દુહ કમ્મદ વિરોધ ભાજે, માનું શિવારેહણ એહ પાજે. ૧ દેવાધિદેવા કૃત દેવ સેવા, સંભારીયે ક્યું ગજ ચિત્ત રેવા સદવિ તે શુત્તિ થયા મહીયા, અણગમા સં૫ઈ જે અઈયા. ૨ જે મેહના ચેપ વડા કહાયા, ચત્તારિ દુદા કસિણુ કસાયા, તે જીતીયે આગમ ચકખુ પામી, સંસારપાત્તરણુય ધામી. ૩ ચકકેસરી ગેમુહ દેવ જુત્તા, રક્ષા કરી સેવય ભાવ પત્તાક દિયા સયા નિમ્મલ નાણુ લછી, હવે પસના શિવસિદ્ધિ લાછી. ૪
શ્રી સિદ્ધગિરિનું સ્તવન.
( શેત્રુંજે જઇએ લલનાએ દેશી) : સિદ્ધગિરિ યા ભવિકા, સિદ્ધગિરિ યા; ઘેર બેઠાં પણ બહુ ફલ પાવે, ભવિકા, બહુ ફલ પાવે. ૧ નંદીશ્વર યાત્રાએ જે ફલ હો; તેથી બમણું ફલ તે કુંડલગિરિ હે. ભ૦ કું ૨ ત્રિગણું ચકગિરિ ચલે ગજદંતા, તેથી બમણેરું ફલ જંબૂ મહંતા ભ૦ નં૦ ૩ પણું ધાતકી ચૈત્ય જુહારે, છત્રીશગણું ફલ પુષ્કર વિહારે. ભ૦ પુત્ર ૪ તેહથી તેરસ ગણું મેરુચૈત્ય જુહારે, સહસગણું ફલ સમેતશિખરે. ભ૦ સ. ૫ લાખગણું ફલ અંજનગિરિ જુહારે, દશ લાખગણું ફળ અષ્ટાપદ ગિરનારે. ભ૦ અ૦ ૬ કોડીગણું ફલ શ્રી શત્રુજે ભેટે, જેમ રે અનાદિના દુરિત ઉમટે. ભ૦ ૬૦ ૭ ભાવ અનતે અનંત ફલ પાવે, જ્ઞાનવિમલસૂરિ એમ ગુણ ગાવે. એ ૮
- તૃતીય ચૈત્યવંદન. ચૈત્રી પૂનમને દિન, જે ઈશુ ગિરિ આવે, આઠ સત્તર
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૦૮
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમા ખટ બહુ ભેદ શું, જે ભક્તિ રચા, આદીશ્વર અરિહંતની તસ સઘલાં કર્મ દૂર ટલે સંપદ મલે, ભાંજે ભવ ભર્મ, ઈહ ભવ પરભવ ભવ ભવએ, અદ્ધિ વૃદ્ધિ કલ્યાણક જ્ઞાનવિમલ ગુણમણિ તણે, ત્રિભુવન તિલક સમાન. ૩ પછી જયતિહુઅણુ કહેવું.
દેવવંદનને ચોથે જોડે. વિધિ-પૂર્વની માફક જાણવી. વિશેષમાં સઘળી વસ્તુ અને સઘળી ક્રિયામાં દશને ઠેકાણે ચાલીસ ચાલીસ જાણવી. અહિંયાં સંતિકને સ્થાને “ભક્તામર (અગર કલ્યાણમંદિર) કહેવું. જે જેડાને અંતે લખેલ છે. તેમજ દેવવંદનની વિધિ પૂર્વની પિઠે જાણવી.
પ્રથમ ચૈત્યવંદન. શ્રી શત્રુંજય સિદ્ધક્ષેત્ર, પુંડરિકગિરિ સાચે; વિમલાચલ ને તીર્થરાજ, જસ મહિમા જા; મુક્તિનિલય શતકૂટ નામ, પુષ્પદંત ભણજેમહાપ ને સહસપત્ર, ગિરિરાજ કહીજે; ઈત્યાદિક બહુ ભાતિયું એક નામ જપે નિરધાર; ધીરવિમલ કવિરાજને, શિષ્ય કહે સુખકાર. ૩
તૃતીય ચૈત્યવંદન. રજત કનક મણિ જડિતનાં, ભૂષણ વિરા; તિલક મુકુટ કુંડલ યુગલ, બેહેરખા બના, ચિર તિ મતી- ૧ જયતિહુઅણુ ખંડ ૧૧ માના ૩૦૪ પાને જુઓ.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________
રવવંદને
કે ૫૦૯ : તણ, કંઠે ઠ હાર; કંદરા શ્રીફલ કરે, આપીજે સાર;
એણિ પરે બહુવિધ ભૂષણે, શોભાવ જિન દેહ જ્ઞાનવિમલ કહે તેહને, શિવવધુ વર ધરી નેહ. ૩
પ્રથમ થાય . ઋષભદેવ નમું ગુણ નિર્મલા દૂધમાંહે ભેલી સીતેપલા વિમલશેલતણા શણગાર છે, ભવ ભવ મુજ ચિત્ત તે રુ. ૧ જેહ અનંત થયા જિન કેવલી, જેહ હશે વિચરતા તે વલી જેહ અસાસય સાસય ત્રિડું જગે, જિનપડિમા પ્રણમું નિત ઝગમગે. ૨ સરસ આગમ અક્ષર મહોદધિ, ત્રિપદી ગંગ તરંગ કરી વધી; ભવિક દેહ સદા પાવન કરે, દુરિત તાપ રમલ અપહરે. ૩ જિનશાસન ભાસન કારિકા, સુરસુરી જિન આણુ ધારિકા; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા દિયે દંપતી, દુરિત દુષ્ટતણુ ભય જીપતી. ૪
દ્વિતીય થાય જોડે.
(માલિની વૃત્ત). સવિ મલિ કરી આવે, ભાવના ભવ્ય ભાવે; વિમલગિરિ વધાવે, મોતીયાં થાળ લાવે; જે હાય શિવ જા, ચિત્ત તે વાત ભાવે ન હેયે દુશમન દા, આદિ પૂજા રચા. ૧ શુભ કેશર ઘોલી, માંહે કર ચલી પહેરી સિત પટેલી, વાસીયે ગંધ ઘેલી; ભરી પુષ્કરનેલી, ટાલિયે દુઃખ હેલી, સવિ જિનવર ટેલી, પૂજિયે ભાવ ભેલી. ૨ શુભ અંગ અગ્યાર, તેમ ઉપાંગ બાર; વળી મૂલસત્ર ચાર, નંદી અનુગદ્વાર; દશ
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૧૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી વીશમે ખર પયન્ના ઉદાર, છેદ ૫ વૃત્તિ સાર પ્રવચન વિસ્તાર, ભાગ્ય નિર્યુક્તિસાર. ૩ જય જય જય નંદા, જેનણિ સૂરીલા કરે પરમાનંદા, ટાલતા દુઃખ દંદા જ્ઞાનવિમલ સૂરીંદા, સામ્ય મકરંદ કંદા; વર વિમલ ગિરીંદા, ધ્યાનથી નિત્ય ભદ્દા. ૪
શ્રી સિદ્ધાચલનું સ્તવન,
(આજ સખી સંસરો–એ દેશી) એ ગિરિઓ ગિરિ રાજીઓ, પ્રણમીજે ભાવે ભવ ભવ સંચિત આકરાં, પાતકડાં જાવે. ૧ વજલેપ સમ જે હવે, તે પણ તસ દર; એહનું દર્શન કીજીએ, ધરી ભક્તિ પંડુર. ૨ ચંદ્રશેખર રાજા થયે, નિજ ભગિની સુધે, તે પણ એ ગિરિ સેવતાં, ક્ષણમાંહે સિ. 8 શુકરાજા જય પામી, એને શુપસાથે, ગૌહત્યાદિક પાપ જે, તે દૂર પલાયે. ૪ અગમ્ય અપેય અભક્ષ્ય જે, કીધાં જેણે પ્રાણી; તે નિર્મલ ઈશુ ગિરિ થયા, એ જિનવર વાણી. ૫ વાઘ સર્પ પ્રમુખ પશુ, તે પણ શિવ પામ્યા; એ તીરથ સેવ્યાથકી, સવિ પાતક વાગ્યા. ૬ ચૈત્રી પૂનમે વંદતાં, ટલે દુઃખ કલેશ, જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા ધણું, ય સુજસ વિશેષ. ૭
તૃતીય ચૈત્યવંદન પ્રેમે પ્રણમે પ્રથમ દેવ, શત્રુંજયગિરિ મંડન, ભવિય મન આનંદ કરણ, દુખ દેહગ ખંડણ. ૧ સુર નર કિન્નર નમે તુજ, ભગતિશું પાયા પાવ પંક ફેડે સમસ્થ, પ્રભુ ત્રિભુવન રાયા. ૨ જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ તુમ તણે, ચરણે શરણે રાખે કર જોડીને વિનવું, મુક્તિ માર્ગ મુજ દાખે. ૩
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________
વવા
પછી ભક્તામર કહેવુ. દેવવંદનના પાંચમ જોડા
વિધિ–અહીંયા પૂર્ણાંકત સર્વ વસ્તુ પ્રત્યેક પચાસ પશ્ચાસ મેળવવી પણ પૂર્વની પેરે સવ વિધિમાં દશને ઠેકાણે પચાસ પચાસ કરવું. છેવટે ચૈત્યવંદનભાષ્ય કહેવું અને દેવવંદનની વિધિ પણ પ્રથમની પેઠે જાણવી.
• પ૧ :
જે જોડાને અંતે આપેલ છે. પ્રથમ ચૈત્યવ ંદન
શેત્રુ ́જ શિખરે ચઢિયા સ્વામી કહીયે હુ' અશ્િ રાયણુ તરુવર તલે પાય, આણુૐ ચચિતું. હૅવ વિલેપન પૂજના, કરી આરતી ઉતારીશ, માઁગલ દીપક જ્યેાતિ શ્રુતિ, કરી દુરિત નિવારીશ, ધન્ય ધન્ય તે દિન માહરા એ, ગણીશ સલ અવતાર, નય કહે આદીશ્વર નમે, જિમ પામે જય
આર. 3
દ્વિતીય ચૈત્યવંદન
તુજ મૂર્તિને નિરખવા, મુજ નયણાં તરસે, તુમ ગુણુ ગણુને બેલવા, રસના મુઝ હરખે, ૧ કાયા અતિ. આણું મુજ,
તુમ પયુગ ફરસે, તેા સેવક તાર્યાં વિના, કડા કમ તુવે સરશે. ૨ એમ જાણીને સાહેબાએ, નેક નજરે માહિ જોય; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુ સુનજરથી, તે શુ' જે નવ ડાય. ૩
૧ ભક્તામર ૧૧ મા ખંડના ૨૮૮ પાને જીઆ.
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૧૨ ઃ
આવશ્યક મુક્તાવલિ : વીશમે ખંડ
પ્રથમ થાય જોડે જિહાં ગણતર કડાકેડી, તેમ: પંચાશી લખ વલી જોડી, ચુમ્માલીશ સહસ્સ કેડી, સમવસર્યા જિહાં એતી વાર, પૂર્વ નવાણું એમ પ્રકાર, નાભિ નરિંદ મહાર. ૧ સહસ કૂટ અષ્ટાપદ સાર, જિન જેવીશતણું ગણધાર, પગલાં વિસ્તાર, વલી જિનબિંબ તણે નહિં પાર, દેહરી થંભે બહુ આકાર, વંદુ વિમલગિરિ સાર. ૨ એંશી સિત્તેર સાઠ પંચાસ, બાર યણ માને જસ વિસ્તાર, ઈગ દુ તી ચઉ પણ આર, માન કર્યું એનું નિરધાર, મહિમા એહને અગમ અપાર, આગમમાંહે ઉદાર. ૩ ચૈત્રી પૂનમ દિન શુભ ભાવે, સમકિતદષ્ટિ સુરનર આવે, પૂજા વિવિધ રચા, જ્ઞાનવિમલસૂરિ ભાવના ભાવે, દુરગતિ દેહગ દૂર ગમાવે, બેષિબીજ જસ પાવે. ૪
દ્વિતીય થાય જડ શત્રુંજય સાહિબ પ્રથમ જિણંદ, નાભિ ભૂપ કુલ કમલ દિણંદ, મરુદેવીને નંદ, જસ મુખ સેહે પુનમ ચંદ, સેવા સારે ઇદ, ઉમૂલે દુઃખ દંદ, વાંછિત પૂરણ સુરતરુ કંદ, લંછન જેહને સુરભિ નંદ, ફેડે ભવ ભય ફંદ, પ્રણમે જ્ઞાન વિમલ સૂરિદ, જેહના અહોનિશ પર અરવિંદ, નામે પરમાનંદ. ૧ શ્રી સીમંધર જિનવર રાજે, મહાવિદેહે બાર સમાજે, ભાખે ઈમ ભવિ કાજે, સિદ્ધક્ષેત્ર નામે ગિરિરાજે,
૧ ૮૪ લાખ વર્ષને ૧ પૂર્વાગ, પગને પૂગે ગુણતાં ૧ પૂર્વ થાય એવા ૯૯ પૂર્વ વાર [ ૮૪ લાખ ૪ ૮૪ લાખ ૪ ૯૯૬૯૮૫૪૪૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ ] આ સંખ્યા આવી રહે. ૨ વૃષભ ૩ બાર પર્વદે.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
'
દેવવંદને
: ૫૩ : એહજ ભારતમાંહે એ છાજે, ભવજલ તરણ ઝહાજે, અનંત તીર્થકરની વાણું ગાજે, ભવિ મનકેરા સંશય ભાંજે, સેવક જનને નિવાજે; વાજે તાલ કંસાલ પવાજે, ચૈત્રી મહોત્સવ અધિક દીવાજે, સુર નર સજી બહુ સાજે. ૨ રાગ દ્વેષ વિષ ખીલાણ મંત, ભાંજી ભવ ભય ભાવઠ બ્રાંત, ટલે દુઃખ દુરંત, સુખ સંપત્તિ હોય જે સમરંત, થાયે અહનિશ સઘલા સંત, ગાયે ગુણ મહંત શિવસુંદરી વશ કરવા તંત, પાપ તાપ પીલણ .એ જત, સુણીએ તે સિદ્ધાંત, આણી મટી મનની ખંત, ભવિયણ ધ્યા એકણું ચિત્ત, રાને વેલાઉલ હુંત. ૩ આદિ જિનેશ્વર પદ અનુસરતી, ચતુરંગુલ ઊંચી રહે ધરતી, દુરિત ઉપદ્રવ હરતી, સરસ સુધારસ વણઝરંતી, જ્ઞાનવિમલગિરિ સાન્નિધ્ય કરંતી, દુશમન દુષ્ટ દલતી દાડિમ પકુવકલી સમદંતી, તિ ગુણ ઈહાં રાજી પંતી, સમકિત બીજ વપંતી, ચકકેસરી સુરસુંદરી હુંતી, ચૈત્રીપૂનમ દિન આવતી, જય જયકાર ભણંતી. ૪
શ્રી વિમલગિરિનું સ્તવન તીરથ વારુ એ તીરથ વારુ, સાંભલજે સૈ તારુ રે, ભવજલ નિધિ તરવા ભવિજનને, પ્રવહણ પરે એ તારુ રે. તી. ૧ એ તીરથને મહિમા માટે, નવિ માને તે કારુ રે, પાર
ન પામે કહેતાં કેઇ, પણ કહિયે મતિ સારુ છે. તીવ્ર ૨ - સાધુ અનંતા ઈહાં કણે સિદ્ધા, અંત કર્મના કીધા રે; અનુ.
૧ નષ્ટ કરવા ૨ ભવભ્રમણ 8 વશીકરણ ૪ રણ ૫ બંદર. ૩૩
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૧૪ ?
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશમા અં ભવ અમૃત રસ જિણે પીધા, અભયદાન જગ દીધાં છે. તા. ૩ નમિ વિનમિ વિદ્યાધર નાયક, દ્રાવિડ વારિખિલ્લ જાણે રે
વચ્ચા શુક સેલગ પથગ, પાંડવ પાંચ વખાણે રે. તીજ રામ મુનિ ને નારદ મુનિવર, શાંબ પ્રદ્યુમ્ન કુમારે રે; મહાનંદ પદ પામ્યા તેહના, મુનિવર બહુ પરિવારે છે. તી. ૫ તેલ ભણે સિદ્ધક્ષેત્ર એહનું, નામ થયું નિરધાર રે; શત્રુંજયક માહાભ્ય. એનો બહુ અધિકાર છે. તી. ૬ તીરથ નાયક વાંછિતદાયક, વિમલાચલ જે ધ્યાને રે; જ્ઞાનવિમલસૂરિ કહે તે ભવિને, ધર્મ શર્મ ઘરે આવે છે. તા. ૭
તૃતીય ચૈત્યવંદન માદલ તાલ કંસાલ સાર, ભુંગલ ને ભેરી, હેલ દામા (દુંદુભિ) દડવડી, સરણાઈ નફેરી શ્રી મંડલ વીણા રબાવ, સારંગી સારી, તંબુરા કડતાલ શંખ, ઝલ્લરી ઝણકાર; વાજિંત્ર નવ ઈદ શું એ, ગાઓ જિનગુણ ગીત; જ્ઞાનવિમલ પ્રભુતા લહે, જિમ હેય જગે જસ રીત. ૩
પછી ચૈત્યવંદન ભાષ્ય કહેવું. ૫૦ નવકાર ગણવા અને ૫૦ ખમાસમણ દેવા.
૧ ચૈત્યવંદન ભાષ્ય, ખંડ ૨૩ મો જુઓ.
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ એવીમો
વિવિધ મંત્ર જાપો. સૂચના-દરેક જાપ સમયે પ્રભુપૂજા શુદ્ધ અંતઃકરણ, શારીરિક શુદ્ધિ-બ્રહ્મચર્યનું પાલન-ભૂમિશયન, ચિત્તની એકાગ્રતા, અખૂટ શ્રદ્ધા-સમતા આદિ ગુણની હયાતિ મંત્ર સિદ્ધ કરવામાં બહુજ મદદગાર બને છે. જૈન શાસ્ત્રોમાં અનેક પ્રકારના મંત્ર આવે છે, તેમાંથી કેટલાક જાપ કેટલાક ભાઈઓની સૂચનાથી અત્રે આપવામાં આવે છે.
જો કે પ્રત્યેક જૈનને મુખ્ય ઉદ્દેશ તે મોક્ષપ્રાપ્તિને જ છે. અને તેની પ્રાપ્તિ સુદેવ, સુગુરુ અને સુધર્મની આરાધના સિવાય અતિ મુશ્કેલ છે, છતાં પણ રોગીને ઓષધની માફક આ જાપ પણ કેટલીકવાર પુદય થતાં ઈષ્ટ સિદ્ધિ આપવામાં નિમિત્તભૂત થાય છે. એ હેતુથી તેને જાપ અગર આરાધના કામાં આવે છે તે અનુચિત ગણી શકાય નહિ; પરનું કેટલાક લોકો ત્રણ જગતના વિભુ તીર્થકરની દક્તિને ગૌણ કરી પોતાના કુછ સ્વાર્થીના ખાતર દેવ-દેવીઓના આગળ આંખ બંધ કરી ચિત્તની સ્થિરતાપૂર્વક કલાક સુધી ખડે પગે ઊભા રહી જાપ કરે છે. ભગવાન કરતાં પણ તેમની ભકિતમાં વધુ ધન અને સમયને ભેગ આપે છે. જ્યારે પ્રભુભક્તિમાં “લે દેવ ચોખા, મૂક મારે છે. એના જેવી દશા
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૧૬ :
આવશ્યક મુકતાવલી : એકવીશમે ખંડ થતી જોવામાં આવે છે, જે જૈન શાસનના સાચા ભકતે માટે રોગ્ય ગણાય નહિ; માટે દેવ, ગુરુ અને ધર્મની વિરાધના ન થાય તે તરફ જાપકોએ ખાસ લક્ષ્ય આપવાની જરૂર છે.
“ દરેક જાપના સમયે જિનેશ્વરદેવની પ્રતિમા અથવા શ્રી ગૌતમસ્વામીની પ્રતિમા સન્મુખ રાખી નીચે મુજમ બેલી જાપ શરૂ કર.”
श्री तीर्थकर-गणधरप्रसादात् एष योगः फलतु श्री सद्गुरुप्रसादात् एष योगः फलतु ॥
૧ શ્રી માણિભદ્રજીને જાપ. ____ॐ नमो भगवते माणिभद्राय, क्षेत्रपालाय, कृष्णरूपाय, चतुर्भूजाय, जिनशासनमक्ताय, नवनागसहस्रबलाय, किबर किं पुरुष गंधर्व यक्ष राक्षस भूत प्रेत पिशाच सर्वशाकिनीनां निग्रहं कुरु कुरु स्वाहा मां रक्ष रक्ष स्वाहा.
આ મંત્રાક્ષરને ત્રણ દિવસમાં (માણિભદ્રજીની પ્રતિમા સન્મુખ રાખી) સાડાબાર હજાર જાપ કરવાથી ભૂત-પ્રેત આદિ વળગાડ દૂર થાય છે અને સિદ્ધિ થાય છે. ધૂપ દીપ પણ સાથે રાખવાની જરૂર છે. શરીરશુદ્ધિ વિગેરેને ખૂબ
ખ્યાલ રાખવે. ઉપર મુજબ ન બને તે ત્રિકાળ અને રાત્રે સૂતી વખતે ૧૦૮-૧૦૮–૧૦૮ વાર ગણવો. એથી પ્રાથે નિર્વિઘપણું થાય છે.
૧ આ બે વાકયે દરેક જાપ શરૂ કરતાં પ્રથમ બોલવાના છે.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધ મંત્ર જાપ
૨ શ્રી ગૌતમસ્વામીને જાપ. ॐ हाँ श्री गौतमाय सुवर्णलब्धिनिधानाय ॐ ही नमः
ઉપરના મંત્રને ૧૨૫૦૦ જાપ શ્રી ગૌતમસ્વામીની છબી સમુખ રાખી સિદ્ધ કરવાનું છે. હંમેશા શુદ્ધ થઈ ૧૦૮ વખત જાપ કરવાથી વાંછિત ફલની પ્રાપ્તિ થાય છે.
૩ વિષહર પાર્શ્વનાથને મહામંત્ર આ મંત્રના પ્રતિદિન જાપથી. સર્પનું ચઢેલું ઝેર, વિષમ વ્યાધિ ભૂત પ્રેતાદિકના ઉપસર્ગો તથા અકસ્માત્ આવી પડતી આતે વિના વિલંબે દૂર થઈ જાય છે. " જિતું આ જિતું ઓ જિતું ઉપશમ ધરી,
ઓ હી પાર્શ્વ અક્ષર જપંતે, ભૂત ને પ્રેત તિષ વ્યંતર સુરા, ઉપશમે વાર એકવીશ ગુતે. આ જિતું. ૧ દુષ્ટ ગ્રહ રાગ તિમ શેક જરા જતુને, તાવ એકાંતરે દિન તપતે ગર્ભબંધન વરણ સર્પ વીંછી વિષ, બાલકાલબાલની વ્યાધિહતે. ઓ જિતું રે શાયણ ડાયણ રહિણી રાંધણી, ફેટિક મેટિકા દુષ્ટ હંતિ, દાઢ ઉંદરત કેલ નેલાતણી, શ્વાન શિયાળ વિકરાળ દંતી. આ જિતું8
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : એકવીશમે ઢ
ધરણુ
સમરી શેભાવતી, અદ્ર તે;
વાટ
અટવી
લક્ષ્મી લુ મળે સુજશ વેળા વળે,
સમા
:
પુરાતી
આઘાટ
આશા ફળે મન હસ્રતે. આ જિતુ॰ ૪
અમ
ઉંદર
શૂળ
મહાભય હર કાનપીડા ટળે, શીશક ભગ; વતિ વર પીતછ્યું પ્રીતિ વિમળ પ્રભુ ! પાર્શ્વ જિન નામ અભિરામ મતે. આઁ જિતુ પ ૪ તાવના સત્ર
ॐ नमो लोए सव्वसाहूणं, ॐ नमो उवज्झायाणं, ॐ नमो आयरियाणं, ॐ नमो सिद्धाणं, ॐ नमो अरुहंતાળ, કરી વા18 ||
વિધિ-આ પ્રમાણે ૧૦૮ વાર જતા કારી ચાદરના ખૂણાને મસળતા જવુ, મૉંત્ર જાપ પૂરી થયે તે ખૂણાની ગાંઠ વાળી દેવી, અને તે ચાદરના ગાંઠવાળા છેડા તાવવાળાના મસ્તક તરફ રાખીને તે ચાદર તાવવાળાને આઢાડવી. રાજીઢ, એકાંતરીયા, તરીયા, ચેાથી, ટાઢીયા કે ગમે તેવા તાવ ઉતરી જાય છે.
૫ ઘાણું મહામત્ર
ॐ घंटाकर्णो महावीर ! सर्वव्याधिविनाशक ! વિસ્તીમયે કાણે! રક્ષ રક્ષ મહામહ ! || ||
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધ સત્ર જાપા
: ૧૯ •
यत्र त्वं तिष्ठसे देव ! लिखितोऽक्षरपंक्तिभिः । रोगास्तव प्रणश्यन्ति, वातपित्तकफोद्भवाः ॥ २ ॥ तत्र राजभयं नास्ति, याति विघ्नं जपात् क्षयं । शाकिनी भूत वेताल राक्षसाः प्रभवन्ति न ॥ ३ ॥ नाsकाले मरणं तस्य न च सर्पेण दश्यते । अग्निचौरभयं नास्ति, नास्ति तस्याप्यरिमयम् ॥ ४ ॥ ૐ ચંટાળા નમોડસ્તુ તે ૐ ૐ ટ; સ્વાહા || આ મંત્ર ૧૦૮ વાર શ્રદ્ધાપૂર્વક ત્રણ માસ સુધી ગણવે. ૬ ઇચ્છિત સિદ્ધિ મત્ર
ગ
ॐ ह्रीं क्लीं श्री चन्द्रप्रभजिनेन्द्राय ज्वालामालान्यै नमः ॥ મંત્ર ૧૦૮ વાર ગણવા. ઘીના દીવા, ધૂપ-સફેદ વસ્ત્ર પહેરવા, ઉપગરણુ ચાંદીના રાખવા, સાચા મેતીની અથવા સફેદ સુતરની નવકારવાળીથી જાપ કરવા. પ્રભુજીને દૂધના પખાલ કરી કેશરમાં ખરાસ ઘસીને હુમેશા પૂજા કરવી. પુષ્પ સફેદ ચઢાવવા. ઉપર જણાવેલ વિધિ પ્રમાણે જપવાથી વાંછિત ફૂલની સિદ્ધિ
થાય છે.
૭ વિદ્યા સાધવાના મત્ર.
ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं वागवादिनि १ सरस्वती मम जीहाग्रे वासं કુરુ કરુ સ્વાહા. દિન ર૯ સુધી શ્રદ્ધાપૂર્વક ૧૦૮ વાર જષવા એટલે વિદ્યા પ્રાપ્ત થાય,
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૫૦ •
આવશ્યક મુક્તાવલી : એકવીશમા બ ૮ શ્રી સરસ્વતીના મત્ર
ॐ ही वद वद वाग्वादिनि ! भगवति ! सरस्वति ! श्रुतदेवी ! मम जाडयं हर हर स्वाहाः श्रीभगवत्यै नमः સ્વાહા ઠઃ ૐ હ્રાઃ ||
વિધિપૂર્વક ત્રણ માસ સુધી ૧૦૧ વખત જાપ કરવા.
શુદ્ધ વસ્ત્ર પહેરી હમેશાં
૯ ગ્રહશાન્તિ કરવાના જાપ.
કવિવશ આત્માઓને એક પછી એક નવગ્રહ હંમેશા સારા માઠા આવે જાય છે. તે વખતે માઠા ગ્રહમાં માણુસ આકુળવ્યાકુળ બની આમ તેમ દોડાદોડ કરી અનેકવિધ મિથ્યાત્વનુ' સેવન કરે છે, પણ તેમ ન કરતાં જાપ કરવાથી ગ્રહશાન્તિ થાય છે, તે જાપ કરવાની રીત નીચે પ્રમાણે છે–
૧ સૂર્યની દશાને જાપઃ-રાતાં વસ્ત્ર તથા રાતી નવકારવાળી ધારણ કરી પૂર્વ તથા ઉત્તર દિશા તરફ બેસી સવારમાં સૂર્યની દશા હોય ત્યાં સુધી મંદી પદ્મપ્રમ મમ મમ શાંતિઃ શાંતિઃ આ મંત્ર ભણી એકમણુકા મૂકવા અને એમ એક આખી નવકારવાળી ફેરવવી.
नमस्तुभ्यम्
૨ ચંદ્રની દશાના જાપઃ-ધાળા વસ્ત્ર તથા ધેાળી ( સફેદ ) નવકારવાલી ધારણ કરી ઉપરની વિધિ પ્રમાણે છઠ્ઠી ચંદ્રમનમસ્તુષ્ટમ્ મમ શાન્તિઃ શાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકા૨વાલી ફેરવવી.
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિવિધ મત્ર જાપા
- પ૧ :
૩ મંગળની દશાના જાયઃ રાતા વસ્ત્ર તથા રાતી નવકારવાતી ધારણ કરી ઉપરની વિધિ પ્રમાણે દ્રી વાસુપૂજ્ય પ્રમુનમતુષ્યનું મમ શાન્તિઃ રાાન્તિ: એ પ્રમાણે એક નવકાર ફેરવવી.
૪ સુધની દશાના જાપ-પીળા વસ તથા પીળી નવકારવળી ધારણ કરી દો શાન્તિનાથ પ્રમુ નમસ્તુખ્યમ્ મમ શાંતિઃ શાંતિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકારવાલી ફેરવવી.
૫ ગુરુની દશાને જાપઃ-પીળા વસ્ત્ર તથા પીળી નવકારવાલી ધારણ કરી છ દ્દો સવમયેવપ્રમુ નમતુખ્યમ્ શાન્તિ: શાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકાર વાલી ફેરવવી.
† શુક્રની દશાના જાપઃ— ધેાળા વસ્ત્ર પહેરી ધેાળી નવકારવાલી ધારણ કરી. દ્દો વિધિનાથ પ્રમુ નમતુચ્યમ્ રાન્તિઃ શાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકારવાલી ફેરવવી.
૭ શનિની દશાના જાપઃ--ધાળા વસ્ત્ર તથા કાળી નવકારવાલી ધારણ કરી રદ્દી મુનિસુવ્રત પ્રમુ તમસ્તુમ્ મમ શાન્તિઃ રાાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકારવાલી ફેરવવી.
૮ રાહુની દશાને જાયઃ—પીળા વસ્ત્ર તથા પીળી નવકારવાલી ધારણા કરી નેમિનાથ પ્રભુ નમસ્તુખ્યમ્ મમ રાાન્તિ” રાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકારવાલી ફેરવવી.
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________
કપૂર ક
આવશ્યક મુક્તાવલી : એકવીશમા ખડ ૯ કેતુની દશાના જાપ!--લીલા વા તથા લીલી નવકારपाखी हरी ॐ ही पार्श्वनाथ प्रभु नमस्तुभ्यम् मम शान्तिः ગ્રાન્તિઃ એ પ્રમાણે મંત્ર ભણી એક નવકારવાલી ફેરવવી. ૧૦ મનસિદ્ધિ મત્ર
ॐ नमो अरिहंताणं ॐ नमो भगवद्दए चंदाए महाविज्जाए सचट्ठाय मोर डुलू इलू खुलू बुलू मयूरवाहनीय नमः ठः ठः
દાદા.
કોઈ પણ ગામ નગર આદિમાં પ્રવેશ કરતા નગરની નજીના શ્રેષ્ટ વૃક્ષ નીચે બેસી આ મત્ર સાત અગર એકવીશ વખત ભણી પ્રવેશ કરવાથી મનકામના ફલીભૂત થાય છે.
તા. કે.
સ
મંત્રશિરામણી, સર્વ મંગલામાં પહેલુ મંગળ, ચૌદ પૂર્વના સાર, સર્વ પાપના નાશ કરનાર તે માત્ર એક જ નવકાર મંત્ર જ છે. આ વાત સૌએ ખ્યાલમાં રાખી જેટલા નવકાર મંત્રના જાપ વધુ થાય તેમ કરવા ભલામણું.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ
ખંડ બાવીસમો સાધુ-સાધ્વી યોગ્ય આવશ્યક
કિયાનાં સૂત્રો
સામાયિક સૂત્રમ્ કરેમિ ભંતે! સામાઈયં, સર્વ સાવજ જેગ પચ્ચકખામિ જાવજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મણેણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારમિકરંપિ અન્ન ન સમણુજામિ, તસ્ય ભરે! પહિકમામિ નિદામિ ગરિણામ અપાયું સિરામિ.
આલોચનાસૂવમ્ ઈરછામિ કામિ કાઉસગ્ગ, જે મે દેવસિઓ અઈયારે કએ કાઈએ વાઈઓ માસિઓ ઉસુત્તો ઉમ્મગે અક અકરણિજજે દુઝીઓ દુટિવચિંતિએ અણુયારે અણિરિશ્ય અસમપાઉો ના દંસ ચરિત્ત સુએ સામાઈએ તિહું ગુત્તીર્ણ ચઉહું ક્યાયાણું પચતું મહત્વયાણું છહ છવનિકાયાણું સત્તહં પિંડેસણુણું અઠ્ઠહં પવયણમાણું નવલું અંભચેરગુપ્તણું દયવિહે સમણધર્મો સમણાણું ગાણું જ અંડિયે જ વિરાહિયં તસ્સ મિરામિ દુક્ક8
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૨૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખંડ
અતિચારગાથાસૂત્રમ્ સયાણાસણ=પાણે ચેઈ જઈ સિજજ કાયઉચારે સમિઈ ભાવણુગુરી વિતહાયરણે ય અઈયારે ૧
દેવસિકઅતિચારસૂત્રમ્ ઠાણે કમાણે ચંકમાણે, આત્તિ અણઉત્ત, હરિયકાયસંઘદ્દે બીયકાયસંઘટે ત્રસકાયસંઘટ્ટ થાવરકાયસંઘÈ ઠાણાએ ઠાણું સંકામિયા, દેહરે ગોચરી બાહિરભૂમિ માર્ગે જાતાં આવતાં સ્ત્રીતિર્યંચતાણ સંઘટ્ટ પરિતાપ ઉપદ્રવ હુવા, દિવસમાંહિ ચાર વાર સઝાય સાત વાર ચૈત્યવંદન કીધાં નહિં, પ્રતિલેખના આધીપાછી ભણાવી, અસ્તવ્યસ્ત કીધી, આર્તધ્યાન રૌદ્રધ્યાન થાય, ધર્મધ્યાન શુકલધ્યાન ધયાયાં નહિ, ગોચરી તણા બેંતાલીસ દોષ ઉપજતા જોયા નહિ, પાંચ દેષ માંડલીતણ ટાલ્યા નહીં, માગું અણપૂજે લીધું, અણપૂંજી ભૂમિકાએ પાઠવ્યું, પરઠવતા અણુજાહ જસુગ્રહ પરઠવ્યા પૂંઠે વાર ત્રણ સિરે સિરે કીધું નહિ, દેહરાઉપાશ્રયમાંહિ પેસતાં નીસરતાં નિહિ આવસ્યહી કહેવી વિસારી, જિનભવને ચારાશી આશાતના, ગુરુ પ્રત્યે તેત્રીશ આશાતના કીધી હોય, અને જે કઈ દિવસ સંબંધી પાપોષ લાગ્યું હોય તે સવિ હું મને વચને કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં.
પ્રતિક્રમણુસૂત્રમ્ (શ્રમણત્રમ) * નમો અરિહંતાણું.. કમિ ભંતે સામાઈઅં૦. ચત્તારિ મંગલં, અરિહંતા મંગલં, સિદ્ધા મંગલં, સાહુ મંગલ, કેવલિપત્તો ધમે મંગલં, ચત્તારિ લગુત્તમા, અરિહંતા
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: પર૫ લગુત્તમા, સિદ્ધા લગુત્તમા, સાહુ ગુત્તમા, કેવલિપત્તને ધએ લગુત્તમ ચત્તારિ સરણું પર્વજજામિ, અરિહંત સરણું પવજામિ, સિદ્ધ સરણું પવજામિ, સાહુસરણું પવજામિ, કેવલિપન્નાં ધમ્મ સરણે પવનજામિ. ઈરછામિ પડિકમિ€ જે મે દેવસિઓ, ઈચ્છામિ પડિકમિઉં ઈરિઆહિઆએ; ઈરછામિ પડિકમિઉં પગામસિજજાએ નિગામસિજજાએ સંથારાઉ વણાએ પરિઅટ્ટણએ આઉંટણએ પસારણએ છપાઈયસંઘકૃણાએ કુઈએ કકરાઈએ છીએ જભાઈએ આમેસે સસરખામોસે આઉલમાઉલાએ સેઅણુવત્તિઓએ ઈWીવિ૫રિઆસિઆએ ઢિી વિધ્યરિઆસિઆએ મણવિપૂરિઆસિઆએ પાણભે આણ વિપરિઆસિઆએ જે મે દેવસિઓ અઈઆર કઓ તસ મિચ્છામિ દુક્કડં. પડિક્કમામિ ગેરચરિઆએ ભિખાયરિઆએ ઉઘાડકવાડઉઘાડણાએ સાસુવરછાદારાસંઘદૃણાએ મંદિપાહડિઆએ બલિપાહુડિઆએ ઠવણપાદુડિઆએ સંકિએ સહસાગારિએ અણેસણાએ પાણેસણુએ પાણભે અણુએ બીઅ અણુએ હરિએ અણુએ પછેકશ્મિઓએ પુરેકશ્મિઓએ અદિહડાએ દગસંસઠ્ઠહડાએ રયસંસઠ્ઠહડાએ પારિસાડણિઆએ પારિઠ્ઠાવણિઆએ એહાસણસિફખાએ જ ઉગમેણું ઉપાયસણુએ અપરિસુદ્ધ પડિગ્રહિએ પરિભુત્ત વા જ ન પરિવિ તસ્સ મિચ્છામિ દુકકડં. પડિકમામિ ચાઉકકાલ સઝાયસ અકરgયાએ ઉભકાલ ભડવગરણુસ્સ અપડિલેહણાએ દુપતિલેહણાએ અપ્પમ જણાએ દુપમ જણાએ અઈઠકમે વઈકકમે અઈઆરે અણુયારે જે મે દેવસિઓ અઈયારો કઓ તરસ મિચ્છામિ દુકર્ડ; પડિકમામિ એગવિહે અસંજમે ૧ પતિ
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશ કે કકમામિ દેહિં બંધ હિં–રાગધણેણ દેસબંધણેણું ૨ પતિકકમામિ તીહિં ડેહિંમાશુદડેણે વયદડેણે કાયદણું, પતિ
મામિ તીહિં ગુત્તીહિં-મણુગુત્તીએ વયગુરીએ કાયપુરીએ, પડિકકમામિ તીહિં સલૅહિં-માયાસલેણું નિઆણુસલેણું મિછાદંસણસલેશું, પડિતીહિં ગારહિં-ઈઢીગારવેણું રસગારવેણું સાયાગારેણં, પહિતહિં વિરાહહિં–નાણવિરાહેણુએ દંસણવિરાણાએ ચરિતવિરાહણએ ૩ પડિ ચઉહિં કસાહિં કેહસાણું માણુકસામેણું માયાકસાએણું લેભકસાએણું, પડિટ ચઉહિં સન્નાહિં–આહારસન્નાએ ભયસન્નાએ મેહુસન્નાએ પરિગ્રહસન્નાએ, પડિ ચઉહિં વિકતાહિંઈWકહાએ ભરૂકહાએ દેસકહાએ રાયકાઓ, પડિ ચઉહિં ઝાહિં અણું ઝાણું અણું ઝાણું મેણું ઝણેણં તુકકેણું ઝણેણં, પડિ. પંચહિં કિરિઆલિંકાઈઆએ અહિગરણિઆએ પાઉસિ આએ પારિતા વણિઆએ પાણાઇવાયકિરિઆએ, ૫૦ પચહિં કામગુ. હિં–સણું રુવેણું રમેણું ગધેણું ફાસે, ૫૦ પંચહિં મહવહિં-પાણાઈવાયાઓ વેરમણે મુસાવાયાએ વેરમણું અદિન્નાદાણાએ વેરમણું મેહુણાઓ વેરમણું પરિગહાએ વેરમણું, ૫૦ પચાઉં સમિઈહિં-ઈરયાસમિઈએ ભાસાસમિઈએ એસણાસમિઈએ આયાણભંડમત્તનિકખેવણસમિઈએ ઉચારપાસવાસુલજલ્લસિંધાણપારિઠ્ઠાવણિઆસમિઈએ ૫૦ છહિં જવનિકાએહિં
વિકાએ આઉકાણું તેઉકાણું વાઉકાએણું વણસ્સઈકએણે તસકાએ, ૫૦ છહિં લેસાહિ-કિ૨હલેસાએ નીલલેસાએ ઉલેસાએ તેહલેસાએ પન્હલેસાએ સુક્કલેસાએ, ૫૦ સત્તહિં ભયઠાણહિં અઠ્ઠહિં મયઠાણહિં નવહિં બંજરગુપ્તાહિં દસ
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશયક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૭ : વિહે સમધમે ઈગારસહિં ઉવાસગપરિમાહિં અહિં શિખુપડિમાહિં તેરસહિં કિરિઆઠાણહિં ચઉદયહિં ભૂઅગામે પન્નરસહિં પરમાહગ્નિએહિં સેલસહિં ગાહાસેલસહિં સત્તરસવિહે અસંજમે અઠ્ઠારસવિહે અખંભે એગૂણવીસાએ નાયજયહિં વીસાએ અસમાહિડા િઈકવીસાએ સબલેહિં બાવીસાએ પરીસહહિં તેવીસાએ સૂઅગડઝયહિં ચલવાસાએ દેવેહિં પણવીસાએ ભાવાહિં છવીસાએ દસાકપૂવવહારાણું ઉદ્દેસણુકલેહિં સત્તાવીસાએ અણગારગુણે હિં અદૃવીસાએ આયારપકપેહિં એગૂણતીસાએ પાવસુઅ૫સંગેહિં તીસાએ મેહણીયઠાણહિં ઈગતીસાએ સિદ્ધાઈગુણહિં બત્તીસાએ જોગસંગહહિં તિત્તીસાએ આસાયણહિં, અરિહંતાણું આસાયણએ ૧ સિદ્ધાણું આસાયણએ ૨ આયરિયાણું આસાયણએ ૩ ઉવજઝાયાણું આસાયણાએ ૪ સાહૂણું આસાયણાએ ૫ સાહૂણણું આસાયણાઅ ૬ સાવયાણું આસાયણએ ૭ સાવિયાણું આસાયણુએ ૮ દેવાણું આસાયણાએ ૯ દેવીણું આસાયણએ ૧૦ ઈહલોગસ આસારાણાએ ૧૧ પરગલ્સ આસાયણએ ૧૨ કેવલિયરસ જમ્મસ આસાયણએ ૧૩ સદેવમણુઆસુરસ લેગસ્સ આસાચણાએ ૧૪ સરવયાણભૂઅજીવસત્તાણું આશ્વયાએ ૧૫ કાલરસ આસાયણાએ ૧૬ સુઅલ્સ આસાયણાએ ૧૭ સુઅવયાએ આસાણાએ ૧૮ વાયgયરિઅફસ આસાયણુએ ૯ જ વાઈ ૨૦ વરચા મેલિ ૨૧ હીણુકખર રર અચ્ચકબર ૨૩ યયહીણું ૨૪ વિથયહીણું ૨૫ ઘસહીણું ૨૬ જેગહીણું ૨૭ અ૬ હિન્ન ૨૮ દુદુ પડિછિએ ર૯ અકાલે કઓ સન્માએ ૩૦ કાલે ન કઓ સઝાએ ૩૧ અસજઝાએ સગાઈ ૩૨
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પ૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખંડ સજઝાએ ન સઝાઈ ૩૩ તરસ મિચ્છામિ દુક્કડં નમો ચઉવીસાએ થિયરાણું ઉસભાઈ મહાવીરપજજવસાણાણું ઈણમેવ નિગ્રંથ પાવયણે સચ્ચે અણુત્તર કેવલિ પડિપન્ન ને આ ઉએ સંયુદ્ધ સદ્દગાણું સિદ્ધિમર્ગ મુનિમર્ગ નિજ જાણમગ્ન નિવાણમગં અવિતહમવિસંધિં સવદુખપૃહીણમગ, ઈર્થ કિઆ જીવા સિઝંતિ બુઝંતિ મુરચંતિ પરિનિવાયંતિ સવદુકખાણુમંત કરંતિ, તે ધર્મ સદહામિ પરિઆમિ એમિ ફાસેમિ પાલેમિ આશુપાલેમિ, તે ધર્મો સહંતે પત્તિયંતે
અંતે ફાસંતે પાલતે અણુપાલતે તસ્ય ધમ્મસ્ય કેવલિપત્તરસ્ય અકબુદિઓમિ આરાહણાએ વિરઓમિ વિરાણાએ અસંજમં પરિણામિ, સંજમં ઉવસંપજજામિ, અખંભે પરિ. આણુમિ, બંભ ઉવસંપજજામિ, આકર્ષ પરિણામિ, કમ્પ ઉવસં૫રજામિ, અન્નાણું પરિઆમિ , નાણું ઉવસંપજજામિ, અકિરિએ પરિઆમિ, કિરિ ઉવસંપજજામિ, મિચ્છત્ત પરિ. અણુમિ, સન્મત્ત ઉવસંપજામિ, અહિં પરિણામિ, હિં ઉવસંપજજામિ, અમĪ પરિઆણુમિ, મલ્ગ ઉવસંપજજામિ, જ સંભરામિ જ ચ ન સંભરામિ જ પડિક્રમામિ જ ચ ન પડકમામિ તસ્સ સવસ દેવસિઅસ આઈઆરસ પડિ
મામિ સમણેકહે સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાય પાવકમે અનિઆ દિઠ્ઠિસંપન્નો માયામે સવિવજિઓ અઢાઈજેસુ
વસમુસુ પન્નરસસુ કમ્મભૂમીસુ જાવંત કેવિ સાહુ યહરણગુચછ ડિગ્નેહધારા પંચમહ વયધારા અઠ્ઠારસહસ્સસલંગધારા અકખયાયારચરિત્તા તે સવે સિરસા મણસા મલ્યુએણ વંદામિ, ખામેમિ સવજીવે, સવે જીવા ખમંતુ મે, મિત્તી
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________
, પરમા એ વિના સુતઆકદહe
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્ર
: પ૨૯: મે સવસુ, વેરે મઝું ન કેણઈ. ૧ એવમહું આલેઈઅ, નિદિના ગરહિએ દુગંછિએ સમ્મ; તિવિહેણ પડિક્કો, વંદામિ જિણે ચઉવસં.
રાત્રિક અતિચાર સંથારા ઉવણકી પરિયડ્ડણકી આઉંટણકી પસારણકી છપ્પઈય સંઘઠ્ઠણકી અચકખું વિષય હુઓ સંથારે ઉત્તરપટ્ટો ટાલી અધિકું ઉપગરણ વાપર્યું. માતરીયું અણપડિલેહ્યું હલાવ્યું, અણપૂછ ભૂમિકાએ પરઠવ્યું પરડવતાં અણજાણહ જસુગહે કીધે નહીં, પરકવ્યા પૂઠે ત્રણ વાર વોસિરે સિરે ન કીધે, સંથારાપરસિ ભણાવ્યા વિના સુતા, કુરવપ્ન દુઃસ્વમ લાધું, સુપનાંતરમાંહિ શીયળતણી વિરાધના હુઈ આહટ્ટ હટ્ટ ચિંતવ્યું સંકલ્પવિકલપ કીધે, અને જે કઈ રાત્રિ સંબંધી અતિચાર લાગ્યું હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં.
પાક્ષિક અતિચાર આ નાણુંમિ દંસણુંમિ અ, ચરણુંમિ તવંમિ તહ ય વિરિયંમિ આયર આયારો ઈય એ પંચહા ભણિએ છે ૧ જ્ઞાનાચાર દર્શનાચાર ચારિત્રાચાર તમાચાર વીચાર એ પંચવિધ આચારમાંહિ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષ દિવસમાંહિ સૂમ બાદર જાણતા અજાણતાં હુઓ હેય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં છે ૧
૧ ચોમાસી-સંવછરીમાં તે પ્રમાણે બોલવું. ૩૪.
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૩૦
આવશ્યક મુક્તાવલી બાવીશમે ખં તત્ર જ્ઞાનાચારે આઠ અતિચાર--કાલે વિષ્ણુએ બહુમાણે, ઉવહાણે તહ ય નિહવર્ણવંજણ અથ તદુભ, અકૃવિ નાણમાયારા ૨ ા જ્ઞાન કાલલામાંહે પલ્યો ગુ જરાવ નહિ, અકાલે પડ્યો, વિનયહીન બહુમાનહીન યુગો પધાનહીન પલ્યો, અનેરા કન્હ પલ્યો અને ગુરુ કહ્યો, દેવવંદન વાંદણે પડિક મણે સઝાય કરતાં પઢતાં ગુણતાં કૂડે અક્ષર કાને માગે આગલે ઓછું ભણે, ગુ સૂત્રાર્થ તદુભય કૂડાં કહ્યાં, કાજે અણુઉદ્ધ, ડાંડે અણપડિલેહ્યો, વસતિ અણશેણાં અણુપમાં અસઝાઈ અઝા કાલેલા માંહિ શ્રીદશવૈકાલિકા પ્રમુખ સિદ્ધાંત પલ્યો ગુયે પરાવ, અવિધિએ પધાન કીધાં કરાવ્યાં, જ્ઞાને પગરણ પાટી પોથી ઠવણું કવલી નકારવાલી સાપડા સાપડી દસ્તરી વહી કાગલીઆ ઓલી આ પ્રત્યે પગ લાગ્યો, થુંક લાગ્યો, કે કરી અક્ષર ભાં, જ્ઞાનવંત પ્રત્યે પ્રàષ મત્સર વહ્યો, અંતરાય અવજ્ઞા આશાતના કીધી. કુણહિ પ્રતે તેતડે બબડો દેખી હશે વિતા, મતિજ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાન અવધિજ્ઞાન મનપર્યવજ્ઞાન કેવલજ્ઞાન, એ પાંચ જ્ઞાનતણ અસહૃહણ આશાતના કીધી, જ્ઞાનાચાર વિષઈએ અને જે કઈ અતિચાર ધરા | દર્શનાચારે આઠ અતિચાર--નિરસંકિઅ નિર્કખિએ નિરિવતિગિચ્છા અમૂઢદિઠ્ઠી આ ઉવવૂડ થિરીકરણ, વચ્છa૫ભાવણે અઠ્ઠ
૩દેવ ગુરુ ધર્મતણે વિષે નિઃશંકર્યાણું ન કીધું, તથા એકાંત નિશ્ચય ધર્યોનહીં. ધર્મ સંબંધીયા ફલતણે વિષે નિસંદેહ બુદ્ધિ ધરી નહિ, સાધુ સાધવતણી નિંદા જુગુપ્સા કીધી, મિથ્યાત્વતણી પૂજા પ્રભાવના દેખી મૂઢદષ્ટિપણું કીધું, સંઘમાંહિ ગુણવંતતણું અનુપર્બહણ કીધી, અસ્થિરીકરણ અવાત્સલ્ય અપ્રીતિ અક્તિ
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૧૩૧ ક
નિપજાવી, તથા દેવદ્રવ્ય ગુરુદ્રય સાધારણુદ્રવ્ય ભક્ષિત પેક્ષિત પ્રજ્ઞાપરાધે વિણાશ્યા, વિષ્ણુસતા ઉવેખ્યા, છતી શક્તિએ સારસંભાલ ન કીધી, ડવારિય હાથ થકી પાડ્યા, પડિલેહવા વિસાર્યાં, જિનભુવનતણી ચેારાશી આશાતના, ગુરુ પ્રત્યે તેત્રીશ આશાતના કીધી હાય, દર્શનાચાર વિષઈએ અનેરા જે કાઈ અતિચાર૦ ૩
ચારિત્રાચારે આઠ અતિચાર—પણિહાણુોગજીત્તો, પંહિ સમિઇહિં તી'િ ગુત્તીહિ; એસ ચરિત્તાયારા, અઠ્ઠવિહા હાઈ નાયવેા. ૪ ઇર્માંસમિતિ, ભાષાસમિતિ, એષણાસમિતિ, આદાનભંડમત્તનિક્ષેપણાસમિતિ, પારિષ્ઠાયનિકાસમિતિ, મને ગુપ્તિ, વચનપ્તિ, કાયપ્તિ એ અષ્ટ પ્રવચનમાતા રુડી પેર, પાલી નહીં, સાધુતણે ધમે સદૈવ, શ્રાવકતણે ધમે સામાયિક પાસહ લીધે જે કાંઇ ખંડનાવિરાધના કીધી હાય, ચારિત્રાચાર વિષઇએ અનેરા જે કોઈ અતિચાર૦ ૪
વિશેષતશ્ચારિત્રાચાર તપાષનતણે ધર્મવયછ ( કાયછાં ૧૨ અકા ૧૩ ગિહિસાયણું ૧૪ પલિઅંક ૧૫ નિસિજ્જાએ ૧૬, સિણાણું ૧૭ સાલવૠણુ ૧૮. ૧ વ્રતષટ્ક પહિલે મહાત્રતે પ્રાણાતિપાત સૂક્ષ્મ મદર ત્રસ થાવર જીવ તણી વિરાધના હુઈ ૧ ખીજે મહાવતે ક્રોધ લેાલ ભય હાસ્ય લગે જૂઠ્ઠું. માલ્યા ૨ ત્રીજે અદત્તાદાનવિરમણુમહાવ્રતે ‘સામીજીવાદત્ત' તિત્થયરઅદત્ત તહેવ ય ગુરુદ્ધિ'; એવમદત્ત' ચઉદ્ઘા પણ્ત્ત વીયરાએહિ.. ૧' સ્વામિઅદત્ત, જીવઅદત્ત, તીથ કરઅદત્ત, ગુરુઅદત્ત, એ ચતુર્વિધ અદત્તાદાનમાંહિ જે કાંઈ અદત્ત પરિક્ષેાગળ્યુ’ ૩ ચેાથે મહાત્રને નહિ ૧ કહે ૨ નિસિમિ ઢ
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૩૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખt દિય ૪ કુહિંતર ૫ પુછવકીલિએ ૬ પણિએ ૭; અઈમાયાહાર ૮ વિસણય ૯ નવ બંદરગુત્તીઓ. ૧ એ નવતાડ સુધી પાલી નહીં, સુહણે સ્વમાંતરે દષ્ટિવિયસ હુઓ ૪ પાંચમે મહાબતે ધર્મોપકરણને વિષે ઈરછા મૂરછી ગૃદ્ધિ આસક્તિ ધરી, અધિક ઉપગરણ વાવ, પર્વ તિથિએ પડિલેહ વિસાયે ૫ છદ્દે રાત્રિભે જનવિરમણવ્રતે અસૂર ભાત પાણી કીધે, છાદુગાર આ, પાને પાત્ર બધે તકાદિને છ લાગે, ખરડ્યો રહ્યો, લેપતેલઔષધાદિક તણે સંનિધિ રહ્યો, અતિમાત્રાએ આહાર લીધે ૬, એ છએ વ્રત વિષઈઓ અને જે કંઈ અ.
કાયષકે ગામ તણે પઇસારે નસારે પગ પડિલેહવા વિસાય, માટી મીઠું ખડી ધાવડી અરણે ટે પાષાણતણ ચાવલી ઉપર પગ આવ્યો ૭ અકાય વાધારિ ફેસણુ હુવા, હરવા ગયા ઊલખે હા, લેટે ઢે, કાચા પાણીતણું છાંટા લાગ્યા ૮ તેઉકાય વીજદીવા તણું ઉજેહી હુઈ ૯ વાઉકાય ઉઘાડે મુખે બોલ્યા, મહાવાય વાજતાં કપડાકાંબલી તણું છેડા સાચવ્યા નહીં, કુંક દીધી ૧૦ વનસ્પતિકાય નીલ ફૂલ સેવાલ થડ ફલ કુલ વૃક્ષ શાખા પ્રશાખાતણું સંઘટ્ટ પરંપર નિરંતર હુવા ૧૧ ત્રસકાય એઇદ્રી તઈદ્રી ચઉરિદ્રી પંચેંદ્રી કાગ બગ ઉડાવ્યા, ઢેર ત્રાસવ્યાં, બાલક બીહેવરાવ્યાં ૧૨, ષષ્કાય વિષઈઓ અને જે કઈ અતિચાર
અકલ્પનીય સિજજા વસ્ત્ર પાત્ર પિંડ પરિભેગ, સિજજાતરતણે પિંડ પરિભેગ, ઉપયોગ કીધા પાખે વિહર્યો, ધાત્રીદેવ ત્રસબીજસંસક્ત પૂર્વકમે પશ્ચાત્કર્મો ઉદ્દગમ ઉત્પાદના દેવ ચિંતવ્યા નહીં ૧૩ ગૃહસ્થત ભાજન ભાં, ફેડ્યો, વલ
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્ર
પ૩૩ . પાછો આવે નહીં ૧૪ સૂતાં સંથારિયા ઉત્તરપટ્ટો ટાલી અધિક ઉપગરણ વાવ ૧૫ દેશતઃ નાન કીધું, મુખે ભીને હાથ લગાડે, ૧૬ સર્વતઃ “નાનતણી વાંછા કીધી ૧૭ શરીરતણે મેલ ફેડ્યો, કેશ રેમ નખ સમાય, અનેરી કાંઈ રાઢાવિભૂષા કીધી ૧૮ અકલ્પનીયપિંડાદિ વિષઈઓ અને જે કોઈ અતિમા
આવસ્મય ૧ સક્ઝાએ ૨ પડિલેહણ ૩ ઝાણુ ૪ ભિખ ૫ અભત્તછું ૬ આગમણે નિગમણે ૭ ઠાણે ૮ નિસી અણે ૯ તઅદ્દે ૧૦ ૧
આવશ્યક-ઉભયકાલ વ્યાક્ષિતચિત્તપણે પડિકમણે કીધે, પડિક્કમણમાંહિં ઊંઘ આવી, બેઠાં પડિક્કમણું કીધું ૧ દિવસ પ્રત્યે ચાર વાર સક્ઝાય સાત વાર ચૈત્યવંદન ન કીધાં. ૨ પતિલેહણ આઘીપાછી ભણાવી, અસ્તવ્યસ્ત કીધી ૩ આર્તધ્યાન રૌદ્રધ્યાન થાયાં, ધર્મધ્યાન શુકલધ્યાન થાય નહીં ૪ ગોચરી ગયા બેંતાલીશ દેષ ઉપજતા ચિંતવ્યા નહીં, પાંચ દોષ માંડલી તણ ટાલ્યા નહીં ૫ છતી શકિતએ પર્વતિથિએ ઉપવાસાદિક ત૫ કીધે નહિ ૬ દેહરા ઉપાસરા માંહિ પેસતાં નિસહી, નીસરતાં આવસહી કહેવી વિસારી ઈચ્છામિચ્છાદિક દશવિધ ચક્રવાલ સામાચારી સાચવી નહી, ગુરુત વચન તહત્તિ કરી પડિવળે નહિ, અપરાધ આવ્યે મિચ્છામિ દુક્કડં ઢીધા નહિં, ૭ સ્થાનકે રહેતાં હયિકાય બાયકાય કીડીતણું નગરાં શક્યાં નહીં ૮ એ મુહપતિ એલપટ્ટો સંઘચ્યા, સ્ત્રી-તિર્યંચ તણું સંઘટ્ટ અનંતર પરંપરા હુવા ૯ વડા પ્રતે પસા કરી લહુડાં પ્રતે ઇચ્છાકાર ઈત્યાદિક વિનય સાચ નહિ ૧૦ સાધુ સામાચારી વિષઈએ અને જે કઈ અતિચાર પક્ષદિવસમાંહીં
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૫૩૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : આવીશમા ખ
સૂક્ષ્મ બાદર જાણતાં અજાણતાં હૂવા હોય તે સિવ હું મન, વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં !
પાક્ષિકસૂત્રમ્
તિર્થંકરે અતિત્યે અતિર્થસિદ્ધ અ તિસિદ્ધે ય । સિદ્ધે જિષ્ણુ રિસી મહરિસી ય નાણું ચ, વામિ ॥ ૧ ॥ જે આ ઈમ ગુણુરયણુસાયરમવિરાહિષ્ણુ તિષ્ણુસ સારા। તે મંગલ કરિત્તા અહુમવિ રાહણાભિમુહા ॥ ૨ ॥ મમ મંગલમરિહતા સિદ્ધા સાહૂ સુયં ચ ધમે આ ખંતી ગુત્તી મુત્તી અજવયા મળ્વ ચેવ ॥ ૩ ॥ લાયશ્મિ સંજયા જ કરિતિ પરિસિદ્રેસિઅમ્મુઆર। અવિવિžએ ત મહુવયઉચ્ચારણુ કાઉં ॥ ૪ ॥ સે કં તં મહવયઉચ્ચારણા ?, મહુવયઉચ્ચારણા પંચવિહા પણુત્તા રાઈભાઅણુવેરમણુછઠ્ઠા, ત’જહા-સવાએ પાણાઇવાયાએ વેરમણું ૧ સવાએ મુસાવાયાએ વેરમણું ૨. સવા અતિન્નાદાણાએ વેરમણું ૩ સન્નાએ મેહુણાએ વેરમણું ૪ સ વાઓ પરિગ્ગહાએ વેરમણું પ સવા રાઇભાઅણુાએક વેરમણુ ॥ ૬ ॥
તત્વ ખલુ પઢમે સંતે ! મહુવએ પાણાઇવાયા વેરમણુ, સવ" ભંતે ! પાણુાઈવાય પચ્ચકખામિ, સે સુહુમ વા માયર વા તસં વા થાવર વા નેવ સયં પાણે અઇવાએજજા નેત્રનૈહિ. પાર્થે અઈવાયાવિજ્જા પાણે અઠવાય તેવિ અને ન સમજાણુામિ જાવજીવાએ તિવિહં તિવિલ્હેણું મળેછુ. વાયાએ કાએણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરત'પિ અન્ન ન સમણુજાણામિ તસ્સ ભંતે ! પરિક્રમામિ નિદ્યામિ ગરિહામિ અપાત્રુ
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૩૫ :
વાસિરામિ. સે પાણાઈવાએ ચવડે પનત્તે, ત‘જહાધ્રુવએ ખિત્તઓ, કાલ, ભાવઢવ છુ. પાણાઇવાએ સુ જીવનિકાએસ, મિત્ત છુ. પાણાઇવાએ સવલેએ કાલએ ણું પાાઈવાએ ટ્વિઆ વા રાએ વા, ભાવ ણું પાણાઇવાએ રાગેષુ વાદસેણ વા, જ મએ ઇમસ ધુમ્મસ કેવલિપણુત્તસ અહિંસાલકખણુસ્સ સચ્ચાહિઠ્ઠિયસ્સ વિષ્ણુયમૂલક્ષ્ય ખંતિપટ્ઠાણુસ્સે અહિરણ્યુસેાવનિઅસ - સમપભવસ નવખ’ભચેરગુત્તમ્સ અપયમાણુમ્સ ભિકખાવિત્તિચસ કુકખીસ બલસ નિરગિસરણુસ્સ સપખાલિયમ્સ ચત્તદાસસ્ય ગુણુગ્ગાહિયર્સ નિવિયારસ નિવૃિત્તિલકખલ્લુસ પચ મહુયજીત્તસ અસ'નિહિસંચયસ અવિસવાઈઅસ્સ સ’સારપારગામિઅસ નિવાણુગમણુપજજવસાણુફલસ પુત્રિ અનાયાએ અસવયાએ અમેહુીએ અણુભિગમેણુ અભિગમેણુ વા પમાએણું રાગદાસપડિબદ્ધયાએ માલયાએ મહયાએ મયાએ ડ્ડિયાએ તિગારવગયાએ ચકકસાઓવગએણ પચિદ્વિવસટ્ટે' પડિપુનભારિયાએ સાયાસેાકખમણુપાલય'તેણુ. ઈહ. વા ભવે અનેસુ વા ભવગ્ગહણેસુ પાણાઠવાએ ક વા કારાવિએ વા કીરતા વા પહિ. સમણુન્નાએ ત. નિંદ્યામિ ગહિામિ તિવિતું તિવિહેણું મળેણું વાયાએ કાએણું, અઈઅ નિંદ્યામિ ડ્ડપ્પન સવરેમિ અણુાગય. પચ્ચકખામિ સવ પાણાઈવાય જાવજજીવાએ, અણુિસિન્દ્વ' નેવ સયં પાણે અઈવાઈજ્જા નેવîહિ પાળે અઈવાયાવિજ્જા પાણે અઈવાય તેવિ અને ન સમણુજાણિજ્જા, ત જહા-અરિહં‘તકિખ અં સિદ્ધસખિ અ સાહૂતિંખ દેવસિષ્મએ અપ્સક્રિખમ', એવં ૧હુવઈ ભિકમ્પ્યૂ
૧ લવઇ પાડે પણુ છે.
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૩૬ ?
આવશ્યક મુક્તાવલી = બાવીશમો અંક વા ભિખુણ વા સંજયવિરયપડિયપચ્ચકખાય પાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા સુત્ત વા જાગરમાણે વા, એસ ખલુ પાઈવાયસ વેરમણે હિએ સુહે અમે નિસેસિએ આગામિએ, પારગમિએ સોવેસિં પાણણું સોવેસિં ભૂયાણું સન્વેસિં જીવાણું સોસિં સત્તાણું અદુખણયાએ અસાયણયાએ અજૂરણયાએ અતિપણિયાએ અપીડણયાએ અપરિઆવણયાએ અવણયાએ મહત્વે મહાગુણે મહાણુભાવે મહાપુરિસચિને પરમરિસિદેસિએ પસાથે, તે દુકખખયાએ કમખયાએ મોખયાએ બેહિલાભાએ સંસારત્તાણાએ તિકઃ ઉવસંપત્તિ જત્તાણું વિહરામિ, પઢમે તે ! મહાવએ વિઠ્ઠિઓ મિ સવાઓ પાણઈવાયાઓ વેરમણું. ૧
અહાવરે ચે ભંતે ! મહટવએ મુસાવાયાઓ રમણું, સર્વ ભૂત! મુસાવાય પચ્ચકખામિ, સે કહા વા ૧ લેહા વા ૨ ભયા વા ૨ હાસા વા ૪ નેવ સયં મુસ એજજા નેવનેહિં મુસં વાયાવિજા મુસં વયંસેવિ અને ન સમાણુજાણામિ જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મણે વાયાએ કાએ ન કરેમિ ન કારમિકરંસંપિ અને ન સમણુજાસુમિ, તસ્મ ભંતે ! પડિકામામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું
સિરામિ, સે મુસાવાએ ચઉવિહે પન્નત્ત, તંજહા-દવઓ ૧ ખિત્તઓ ૨ કાલ ૩ ભાવ ૪, દવાઓ શું મુસાવાએ સવવદવેસુ, પિત્તઓ શું મુસાવાએ એ વા અલએ વા, કાલઓ હું મુસાવાએ દિઆ વા રાઓ વા, ભાવઓ શું મુસા. વાએ રાગેણ વા સેણ વા, જમએ ઈમસ ધમ્મસ કેવલિપણુરસ્સ અહિંસાલખણસ સાહિલ્ફિયસ વિણયમૂલસ
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂ
: ૫૩૭ : ખંતિપહાણસ અહિરણણસોવનિયસ ઉવસમપભવસ્મ નવઅંજારગુપ્તસ્ય અપાયમાલુમ્સ ભિખાવિત્તિયમ્સ કુકખીસંબલસ નિરગીસરણસ સંપખાલિયમ્સ ચત્તદેસલ્સ ગુણગ્રાહિયરસ નિરિવયારસ નિરિવત્તિલખણસ પંચમહવયજુરસ્ય અસંનિહિસંચયસ . અવિસંવાઇઅસ્ત્ર સંસારપારગામિઅલ્સ નિવાણગમણપજવસાણુફલસ્સ પુરિવં અન્નાણયાએ અસવણયાએ અહીએ અણુભિગમેણું અભિગમેણું વા પમાણું રેગસ પડિબદ્ધયાએ બાલયાએ મોહયાએ મંદયાએ કિયાએ તિગારવગણ્યાએ ચઉક્કસાવગએણે પંચિંદિવસનું પઢિપુન્નભારિયાએ સાયાસેકખમણુપાલચંતેણું ઈહં વા ભવે અને સુવા ભવગ્રહસુ મુસાવાએ ભાસિઓ વા ભાસાવિઓ વા ભાસિત વા પરહિં સમણુન્નાએ તે નિંદામિ ગરિહામિ તિવિહં તિવિહેણું મણે વાયાએ કાણું, અઈયં નિંદામિ પડુપન્ન સંવરેમિ અણગમં પચ્ચકખામિ સવં મુસાવાયં જાવજજીવાએ, અણિસિએશહું નેવ સયં મુસં વએજાજા નેવનેહિં મુસં વાયાવેજા મુસં વયેતેવિ અને ન સમણુજાણિજજા, તેજહા-અરિહંતસખિએ સિદ્ધસકિખ સાહુસખિ દેવસખિએ અપસખિઓં, એવું હવઈ ભિકણું વા ભિખુણ વા સંવિરયપડિહયપરચકખાય પાવકમે હિ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા સુત્ત વા જાગરમાણે વા, એસ ખલુ મુસાવાયસ્સ વેરમણે હિએ સુહે અમે નિસેસિએ આણુગામિએ પારગામિએ સર્વેસિં પાણણું સિં ભયાણું સોવેસિં જીવાણું સોવેસિં સત્તાણું અદુખણયાએ અસોણિયાએ અજાણયાએ અતિપૂણયાએ અપીડણયાએ અપ
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૩૮ ૪
આવશ્યક સુક્તાવલી : બાવીસમો ખંડ. રિઆગણયાએ આસુવણયાએ મહત્વે મહાગુણે મહાભુભાવે મહાપુરિસાશુચિને પરમરિસિદેસિએ પસાથે તે દુખખયાએ કશ્મકખયાએ એકખયાએ બહિલાભાએ સંસારત્તારણુએ નિકટુ ઉવસંપજિતાણું વિહરામિ, દેશે તે! મહવએ ઉવદ્ધિ એમિ સવાએ મુસાવાયાએ વેરમણું ૨ - અહાવરે તરચે ભંતે! મહાવએ અદિન્નાદાણાઓ વેરમણું, સવં ભંતે! અદિત્તાદાણું પચ્ચકખામિ, સે ગામે વા નગરે વા અરણે વા અ૫ વા બહુ વા આણું વા થુલું વા ચિત્તમંત વા અચિત્તમંત વા નેવ સયં અદિન્ન ગિહિજજા નેવનેહિં અહિeણું ગિહાવિજજા અદિન્ન ગિëતેવિ અને ન સમણજાગૃમિ જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મણેણું વાયાએ કાએણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરતપિ અન્ન ન સમણુ જાણુમિ, તસ ભંતે ! પડિકમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ, સે અદિન્નાદાણે ચઉત્રિવહે પન્નત્ત, તંજહા-દવઓ ખિત્તઓ કાલઓ ભાવ, દવઓ | અદિન્નાદાણે ગહણધારણિજજે સુ દવેસુ ખિત્તઓ હું અદિનાદાણે ગામે વા નગરે વા અરણે વા કાલએ શું અદિન્નાદાણ દિઆ વા રાઓ વા, ભાવ શું અદિનારણે રાગેણુ વા સેણ વા, જ એ ઈમસ્ય ધમ્મસ કેવલિપન્નત્તરસ અહિંસાલખણુસ્સ સરચાહિટ્રિઅન્ટ્સ વિણયમૂલસ્ય ખંતિપહાણસ અહિરણસોવણિયસ ઉવસમાપવસ્ત્ર નવખંભચેરગુરૂટ્સ અપમાણક્સ ભિકખાવિત્તિયસ કુકીસંબલક્ષ્ય નિરગિસરણસ્સ સંપકખાલિયમ્સ ચત્તસમ્સ ગુણગાહિઅરસ નિવિઆરસ નિરિવત્તિલકખણુસ પંચમહવયજુરસ અસંનિહિસંચયસ અવિસંવાઈયસ્સ સંસારપારગામિએસ
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રા
: ૫૩૯ :
નિવાણુગમણુપજવસાણુલસ પુવિ' અનાણુયાએ અસવણયાએ અખાહિએ અણુભિગમેણુ અભિગમેણુ વા પમાએણુ” રાગઢાસપડિબદ્ધયાએ માલયાએ માહયાએ મયાએ કિડ્ડયાએ તિગા રવગુરુયાએ ચઉસામેવગએણુ પ`ચિ'દિવસદ્રેશ પહિપુશુભારિયાએ સાયાસુકખમણુપાલય તેણું ઈહ. વા ભવે અનેસુ વા ભવગહણેસુ અદ્દિનાદાણુ ગહિમ વા ગાહાવિઞ વા ષ્પિત... વા પરેહિં સમણુન્નાય' ત નિામિ ગરિહામિ તિવિહ તિવિહેણુ મણેણું વાયાએ કાએણું, અઈએ નિામિ પડુષ્પન્ન સવરેમિ અણુાગય. પચકામિ સવ અહિન્નાદાણું જાવજીવાએ, અણુિસ્સિઽહું'નેવ સય' અદ્દિન* ગિ ુિજ્જા નેત્રનેહિ" અદ્દિન' ગિહાવિજા અદિન ગિદ્ધુ તેવિ અને ન સમણુજાણિજ્જા ત’જહા-અરિહંતસખિ’સિદ્ધસકિખશ્મ' સાહુકખઅ, દેવસખિ' અપકિખમ, એવં હવઇ ભિખૂ વા ભિકખુણી વા સજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાયપાવકમેં દિઆ વા રા વા
!
એગએ વા રિસાગએ વા સુત્તે વા જાગરમાણે વા એસ ખલુ અદિન્નાદાણુસ્સ વેરમણે હિએ સુહે ખમે નિસ્સેસિએ આણુગામિએ ( પારગામિએ ) સવૅસિ પાણાણું સન્થેસિ ભૂમણુ સન્વેસિ* જીવાણુ* સન્વેસિ. સત્તાણુ અનુકખણુયાએ અસેઅણુયાએ અરયાએ અતિયાએ અપીડણુયાએ અપરિઆવશુયાએ અણુયાએ મહત્વે મહાગુણે મહણુભાવે મહાપુિ સાચણે પરમિસિત્તેસિએ પસથે, તં દુખકખયાએ કમ્પ્સખયાએ મુખયાએ બેહિલાભાએ સંસારુત્તારણાએ ત્તિકટ્ટુ ઉવ. સપજિત્તાણુ વિહરામિ, તચ્ચે ભંતે ! મહુવએ ઉઠ્ઠિઓ મિ સવાએ અદિનાદાણા વેરમણું ॥ ૩ ॥
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખં - અહાવરે ચઉલ્થ ભતે ! મહવએ મેહુણુઓ વેરમણું, સર્વ ભંતે ! મેહુણું પાચકખામિ, સે દિવં વા માણુસં વા તિરિખણિએ વા, નેવ સયં મેહુણું સેવિજ જા નેવનેહિં એણું સેવાવિજા મેણું સેવંતેવિ અને ન સમણુજામિ જાવાજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મોણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કામિ કરંતપિ અન્ન ન સમણુજાણમિ, તસ્સ ભલે! પડિક્કમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાશું સિરામિક સે મેહણે ચઉવિહે પન્નત્ત, તંજહા-દવાઓ, ખિત્તઓ, કાલ, ભાવ, દવઓ શું મેણે એવેસુ વા વસહગસુ વા, ખિત્તઓ શું મેહુણે ઉદ્ઘલેએ વા અહલેએ વા તિરિયલે એ વા, કાલએ ણું મેહુણે દિઆ વા રાઓ વા, ભાવએ શું મેહુણે રાગેણુ વા દેણ વા, જમએ ઈમક્સ ધમ્મક્સ કેવલિપણુત્તસ્ય અહિં ચાલકખણુસ સાહિઠુિઅસ વિણયમૂલક્સ ખંતિપહાણસ અહિરનસોવનિ અસ ઉવસમપભવસ્લ નવખંભચેરગુત્તરસ અ૫યમાણસ ભિખાવિત્તિયસ કુખીસંબલસ્ય નિરગિસરણરસ સંપકખાલિઅર્સ ચત્તદેસર્સ ગુણગાહિઅરસ નિવિઆરસ્ટ નિરિવત્તિલકખણુસ્સ પંચમહવયજુરસ્ત અસંનિહિસંચયરસ અવિસંવાઈસ સંસારપારગામિઅલ્સ નિવાણગમણુપજજવવસાફલસ્સ પુરિવં અનાણયાએ આસવણયાએ અહીએ અણુભિગમેણું અભિગમેણું વા પમાણું રાગદેસપડિબદ્ધયાએ બાલયાએ મહયાએ મંદયાએ કિડ્ડયાએ તિગારવગરુયાએ ચઉકસાવગએણું પંચદિવસટ્ટણું પવિપુણભારયાએ સાયાસકખમણુપવયતેણું ઈહું વા ભવે અને સુવા ભવગહ મેહુણું સેવિએ વા સેવાવિ વા સેવિજત વા પરેહિં સમણુન્નાયે તં નિંદામિ
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો *
: પ૧ : ગરિહામિ તિવિહં તિવિહેણું મોણે વાયાએ કાણું, અઈયે નિંદામિ પડુપન્ન સંવમિ અણગમં પચ્ચકખામિ સવં મેહુર્ણ જાવજછવાએ, અણિસિએડહં નેવ સયં મેહણું સેવિજા નેવનેહિં મેહુણું સેવાવિજા મેહુણું સેવંતેવિ અને ન સમશુજાણિજજા, તજહા-અરિહંતસકિખઅંસિદ્ધસકિખ સાહસકિખ દેવસખિ અપસકિખ, એવં હવઈ ભિકપૂ વા લિકખુણી વા સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાયપાવકમે દિઆ વ રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા સુત્ત વા જાગરમાણે વા, એસ ખલુ મેહુણસ્સ વેરમણે હિએ સુહે અમે નિસેસિએ આગામિએ (પારગામિએ) સોવેસિં પાણણું સસિં “આણું સોસિં જીવાણું સોવેસિ સત્તાણું અદુખણયાએ અઅણયાએ અજૂરણયાએ અતિપૂણયાએ અપીડયાએ અપરિઆવણયાએ અશુદવણયાએ મહત્વે મહાગુણે મહાગુભવે મહાપુરિસાચિને પરમરિસિદેસિઓ પસન્થ, તે દુકખખયાએ કશ્મકખયાએ મુકખયાએ બહિલાભાએ સંસારુતારણએ કિટ્સ ઉવસંપજિજત્તાણું વિહરામિ, ચઉથે ભતે ! મહાવએ ઉ૦૧દીએ મિ સવવાઓ મેહુણા વેરમણું. ૪
અહાવરે પંચમે ! મહવએ પરિગ્રહાઓ વેરમણું, સવં ભંતે ! પરિગ્રહં પચ્ચકખામિ, સે અ૫ વા બહું વા આણું વા થલં વા ચિત્તમંત વા અચિત્તમંત વા, નેવ સય પરિગહં પરિગિહિજજા નેવનેહિં પરિગિહાવિજજા પરિગ્રહ પરિગિરસેવિ અને ન સમણુજાણુમિ જાવજછવાએ તિવિહે તિવિહેણું, મeણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારમિકરંટ તંપિ અને ન સમણુજાણુમિ, તસ્મ ભંતે ! પડિકકમામિ
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૪ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખંડ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ, સે પરિગ્રહે ચઉત્રિવહે અન્નત્ત, તંજહા–દવઓ ખિત્તઓ કાલઓ ભાવ, દવાઓ નું પરિગહે સચિતા ચિત્તમીસેસુ દવેસુ, પિત્તઓ શું પરિગ્રહ સાવલેએ કાલએણું પરિગ્રહે દિઆ વા રાઓ વા, ભાવ શું પરિગ્રહ અમ્પષે વા મથે વા રાગેણ વા દેણ વા, જ માએ ઇમત્સ્ય ધમ્મક્સ કેવલિપન્નરશ્ય અહિંસાલકખણુસ્સ સચ્ચાહિઠુિઅસ વિણયમૂલસ્સ ખંતિષ્પહાણસ અહિરણસેવાન્સિયસ ઉવસમપHવસનવબંજરગુપ્તસ્ય અપાયમાલુમ્સ ભિકખાવિત્તિઅસ્સ કુકખીસંબલસ નિરગ્નિસરણુસ સંપકપાલિ અસ્સ ચૉદેસાસ ગુણજ્ઞાહિઅલ્સ નિવિઆરસ્ટ નિરિવત્તિલકખણસ પંચમહ૦વયજુત્તસ અસંનિહિસંચયસ અવિસંવાઈસ સંસારપારગામિઅસ નિરવાણગમણુપજજવસાણુફલસ્સ પુરિવં અન્નાણયાએ આસવણયાએ અહીએ અણુભિગમેણું અભિગમેણ વા પરમાણું રાગદેયપડિબદ્ધયાએ આલયાએ મહયાએ મંદયાએ કિયાએ તિગારવગયાએ ચહકકસાવગએણે પંચિંદિવસનું પહિપુન્નાભારિયાએ સાચાસેકખમણુપાલચંતેણું ઈહં વા ભવે અને સુ વા વગહસુ પરિગ્રહો ગતિએ વા ગાહાવિઓ વા વિષ્ણુ વા પરહિં સમણુનાઓ તે નિંદામિ અરિહામિ તિવિહં તિવિહેણું મgણું વાયાએ કાણું, અઈ નિંદામિ પડ્ડપન્ન સં. વરમિ અણગમં પચ્ચકખામિ સવં પરિગહં જાવજછવાએ, અણિસિઓડહું નેવ સયં પરિગ્રહં પરિગિણિહજજા નેવનેહિં કરિશ્મહં પરિગિહાવિજજા પરિગ્રહં પરિગિણતંતેવિ અને ન સમણુજાણિજજા, તંજહા-અરિહંતસકિખ સિદ્ધસકિખાં
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________
સા ભિકMછે.
એ નવ વરમો સિં પાથ
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૪૩ સાહુસકિખ દેવસકિ અપસકિખ, એવં હવઇ ભિકમ્ વા ભિકખુણી વા સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાય પાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા સુજો વા જાગરમાણે વા, એસ ખલુ પરિગ્રહસ્ય વેરમણે હિએ સુહે અમે નિસેસિએ આણુગામિએ [પારગામિ] સવેસિં પાણણું સોવેસિં
આણું સન્વેસિં જીવાણું સોવેસિં સત્તાણું અદુકખણયાએ અસઅણયાએ અજૂરણયાએ અતિપૂણયાએ અપીડણયાએ અપરિવણયાએ અણુવણયાએ મહત્વે મહાગુણે મહાણુભાવે મહાપુરિસાણુચિને પરમરિસિદેસિએ પસન્થ, તં દુખકખયાએ કશ્મકખયાએ મુખયાએ બહિલાભાએ સંસારુસ્તારણાએ રિકટુ ઉવસંપજિજરાણું વિહરામિ, પંચમે ભતે ! મહબૂએ ઉવદિએ મિ સવાઓ પરિગહાએ વેરમણે. ૫
અહાવરે જે ભંતે! એ રાઈ અણુઓ વેરમણું, સર્વ તે ! રાઇ અણું પચ્ચકખામિ, સે અસણું વા પાછું વા ખાઈમ વા સાઈમે વા નેવ સયં રાઈ ભુજિજજા નેવનેહિં રાઇ ભુંજાવિજા રાઈ ભુંજતેવિ અને ન સમણજાણુમિ જાવ
જીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મeણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરતપિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ, તસ્મ ભંતે ! પડિકકમામિ નિંદામિ ગરિફામિ અપાયું સિરામિ, સે રાઈ
અણે ચઉટિવહે પન્નતે, તંજહા–દવએ ખિત્તઓ કાલ ભાવઓ, દવઓ શું રાઈ અણે અસણે વા પાણે વા ખાઈએ વા સાઈમે વા, ખિત્તઓ | રાઈએણે સમયેખિતે, કાલએ શું રાઈ
અણે દિઆ વા રાઓ વા ભાવએ શું રાઈલે એણે તિરે વા કહુએ વા કસાએ વા અંબિલે વા મહુરે વા લવણે વા રાગેણુ
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પ૪૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખડ વા દેણ વા, જેમએ ઈમર્સ ધમસ કેવલિયણસ્સ અને હિંસાલકખણુસ્સ સચ્ચાહિદ્વિઅર્સ વિણયમૂવર્સ ખંતિષ્પહાણસ અહિરણુસેવઅિસ્સ ઉવસમપભવસ્લ નવખંભરગુસ્સ અપયમાણસ ભિખાવિત્તિઅસ કુખીસંબલસ નિરગિસરગ્સ સંપકઆલિઅરસ ચત્તદેસર્સ ગુણજ્ઞાહિઅસ નિવિઆરરસ નિવિલકખણસ પંચમહટવયજુત્તરસ અસંનિસિંચયર્સ અવિસંવાઈસ સંસારપારગામિઅલ્સ નિવાણગમણુપજજવસાફલસ પરિવં અનાણયાએ અસવણયાએ અહીએ અણુભિગમેણું અભિગમેણુ વા પરમાણું રાગદેસપડિબદ્ધયાએ બાલયાએ મહયાએ મંદયાએ કિડ્ડિયાએ તિગારવગાએ ચકિકસાવગએણે પંચિંદિવસણું પડિપણભારિયાએ સાયાસેકખમણુપાલચંતેણે ઈઉં વા ભવે અનેસુ વા ભવષ્ણહણેસુ રાઈ અણું ભુતં વા ભુંજાવિ વા કુંજત વા પહિં સમણુન્નાયે તે નિંદામિ ગરિફામિ તિવિહં તિવિહેણું મણે વાયાએ કાણું, અઈ નિંદામિ પડુ૫ણું સંવરેમિ અણગમં પચ્ચકખામિ સવં રાઈ અણું જાવજછવાએ, અણિરિસઓડહું નેવ સયં રાઈ અણું ભુજિજજા નેવનેહિં રાઈ
અણું ભુજાવિજજા રાઈ અણું ભુજ તેવિ અને ન સમણુજાણિજજા, તંજહા-અરિહંતસકિએ સિદ્ધસખિએ સાહસકિખ દેવસકિખઅં અમ્પસકિખખં, એવું હવઈ ભિક વા ભિક ખુણ વા સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાય પાવકમે દિઆ વા રાએ વા એગ વા પરિસાગઓ વા સુત્તે વા જાગરમાણે વા, એસ ખલુ રાઈ અણુસ વેરમણે હિએ સુએ અમે નિસેસિએ આણુગામિએ (પારગામિએ) સોવેસિં પાણાણું સોવેસિં ભૂઆણું સસિં જીવાણું સસિં સત્તાણું અકખણયાએ અ
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રા
: ૫૪૫ :
સાયણયાએ અારણયાએ અતિપણુયાએ અપીડયાએ અપરિવણયાએ અણુસુયાએ મહત્વે મહાગુણે મહાણુભાવે મહાપુરિસાળુચિષ્ણે પરમિિસત્તેસિએ પસન્થે, ત' દુકખકખયાએ કમ્મકખયાએ મુકખયાએ મહિલાભાએ સ’સારુત્તારાએ ત્તિક ઉવસ'પજિત્તાણું વિહરામિ, છઠ્ઠુ ભંતે ! વચ્ચે ઉડ્ડિએ મિ સવા રાઇભામણા વેરમણું. ૬
ઈન્ચેઇĚ પચ મહુવાઈ શઇલાઅણુવેરમણુઠ્ઠાઈ અત્તહિઅટ્ટાયાએ ઉવસપત્તિા શું વિહરામિ.
અર્પસત્થા ય જે જોગા, પરિણામા ય દારુણા, પાણાઈવાયસ વેરમણે, એસ વુત્તે અઇક્રમે. ૧ તિ॰વરાગા ય જા ભાસા, તિવદોસા તહેવ ય, મુસાવાયસ્સ વેરમણે, એસ વુત્તે અઇકકમે, ર્ ઉહુ સિ અજાઈત્તા, અવિદિને ય ઉગ્ગહે, અદિન્નાદાણુસ્સ વેરમો, એસ વુત્તે અક્રમે. ૩ સદ્દાવારસાગ ધાાસાણું પવિયારણે, મેહુણુસ વેમણું, એસ વુત્તે અઈમે. ૪ ઇચ્છા સુછા ય ગેડી ય, 'ખા લાજે ય દારૂણે, પરિગ્ગહસ વેરમણે, એસ વુત્તે અઇક્રમે. ૫ અર્ધમત્તે અ આહાર, સૂખિત્તત્તમ સકિએ; રાઇÀાઅણુસ વેર્મણે, એસ વુત્તે અમે, ૬ દસણુનાણુચરિત્તે, અવિરાહિત્તા એિ સમદુધમ્મે; પઢમ વયમણુરકખે, વિરયામે પાણાઇવાયા, ૭ `સણુનાણુચરિત્ત, અવિરાહિત્તા ડિએ સમણુધમ્મે; ખી વયમણુરકખે, વરયામા મુસાવાયા. ૮ 'સણુનાણુચરિત્તે, અવિરાહિત્તા ઠિ સમણુધમ્મે; તઇઅ વયમણુરકખે, વિયામા અદિન્નાદાણા. ૯ ઈ.સણુનાણુચરિત્તે, અવિરાહિત્તા ઠિ
૩૫
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી: બાવીશમે ખંડ સમણમે ચઉર્થ વયમસુરકખે, વિરયામે મેહુણાઓ. ૧૦ દંસણનાણચરિત્ત, અવિરાહિત્તા ડિએ સમણુધમે પંચમ વયમથુરકખે, વિરામે પરિગહાઓ. ૧૧ દંસણનાણચરિત્તે, અવિરાહિરા કિઓ સમધમે છઠ્ઠ વયમJખે, વિરામ રાઈ અણુઓ. ૧૨ આલયવિહારસમિઓ, જુત્તો ગુજ્જ ડિઓ સમણુધમે પઢમં વયમણુકખે, વિરયામે પાણઇવાયાએ. ૧૩ આલયવિહારસમિએ, જુત્તો ગુનો ઠિઓ સમણમે; બીઅ વયમથુરકખે, વિરયા મે મુસાવાયા. ૧૪ આલય વિહારસમિએ, જુત્તો ગુરૂં કિ સમણુધમે તઈ વયમણુરકએ વિરયામે અદિન્નાદાણુઓ. ૧૫ આલયવિહારસમિઓ, જુત્તો ગુજ્જો કિ સમણુધમે ચઉત્થ વયમણુકખે, વિયામે મેહણાઓ. ૧૬ આલયવિહારસમિએ, જુત્તે ગુત્તો ઠિઓ સમણુધમે; પંચમ વયમથુરકખે, વિરામો પરિગ્રહાઓ. ૧૭ આલયવિહારસમિએ, જુત્તો ગુરૂં કિ સમણુધમે છઠ્ઠ વયમણુકખે, વિરયામે રાઈ અણુઓ. ૧૮ આલયવિહાર સમિએ, જુત્તો ગુત્ત ઠિઓ સમણુધમે; તિવિહેણુ અપમો, રકખામિ મહાવએ પંચ. ૧૯ સાવજ જોગમેગ, મિચ્છત્ત એગમેવ અન્નાણું પરિવજંતે ગુત્ત, રકખામિ મહ૦વએ પંચ. ૨૦ અણુવજજજોગમેગ, સમત્ત એગમેવ નાણું તુ ઉવસંપન્નો જુત્ત, રકખામિ મહાવએ પંચ. ૨૧ દે ચેવ રાગદેસે, દુણિ ય ઝાણુઈ અટ્ટફદાઈ પરિવજ જેતે ગુત્તો, રકખામિ મહાવએ પંચ. ૨૨ દુવિહં ચરિત્તધર્મે, દુન્નેિ ય ઝાણુઈ ધમ્મસુક્કા ઈ ઉવસંપન્ન જુત્ત, રકખામિ મહત્વએ પંચ. ૨૩ કિડા નીલા કાઊ, તિત્રિ ય લેસાએ
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્ર
: ૫૪૭ : અપસંસ્થાએ પરિવજત ગુત્ત, રકખામિ મહુવએ પંચ. ૨૪ તેવું પડ્ડા સુક્કા, તિત્રિ ય લેસાઓ સુષ્પસત્થાઓ; ઉવસંપન્નો જુત્તો, રકખામિ મહટવએ પંચ. ૨૫ મણસા મણરવિઊ વાયાસચૅણ કરણસચૅણ તિવિહેણ વિ સવિ, રકામિ મહત્રએ પંચ. ૨૬ ચારિ ય દુહસિજજ, ચહેરે સન્ના તહા કસાયા ય; પરિવાજતે ગુત્ત, રકખામિ મહાવએ પંચ. ૨૭ ચારિ ય સુહસિજા ચઉરિવર્ડ સંવરં સમાહિં ચ; ઉવસંપન્ન જુત્ત, રકખામિ મહવએ પંચ. ૨૮ પંચવ ય કામગુણે, પચવ ય અણહવે મહાદે; પરિવજંતે ગુત્તો, રકામિ મહવએ પંચ. ર૯ પંચિંદિયસંવરણે, તહેવ પંચવિમેવ સઝાયં; ઉવસંપન્નો જુત્ત, રકખામિ મહ૦વએ પંચ. ૩૦ છજજીવનિકાયવહં, છપિય ભાસાઉ અપસંસ્થાઓ; પરિવજંતે ગુત્તો, રકખામિ મહવએ પંચ. ૩૧ છવિહમલિંતરય, બજર્ઝાપિ ય છરિવહું તકર્મો ઉવસંપન્નો જુત્ત, રકખામિ મહવએ પંચ ૩૨ સર ય ભયઠાણઈ, સત્તવિહે ચેવ નાણુવિમ્પંગ પરિવજંતે ગુત્ત, રકખામિ મહ૦વએ પંચ. ૩૩ પિંડેસણુ પાણેસણું, ઉગહંસત્તિજ્જયા મહઝયણા; બેઉવસંપન્નો જુત્તો, રકખામિ મહાવએ પંચ. ૩૩ અઠ્ઠ ય યયઠાણાઇ, અઠ્ઠ ય કમ્માઈ તેસિં બધું ચ; પરિવજંતે ગુનો, ૨કામિ મહત્વએ પંચ. ૩૫ અઠ્ઠ ય પવયણમાયા, દિહા અઠ્ઠવિહનિદ્વિઅહિં વિસંપન્નો જુત્ત, રકખામિ સહજાએ પંચ. ૩૬ નવ પાવનિઆઈ, સંસારત્યા ય નવવિહા જી, પરિવજતે ગુત્તો, રકખામિ મહવએ પંચ. ૩૭ નવબંaચેરગુત્તો, દુનિવવિહં બંભરપરિસુદ્ધ, ઉવસંપન્નો જુત્તો, રકખામિ
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૫૪૮
આવશ્યક મુક્તાવલી : આવીશમા ખર
મહુવએ ૫'ચ, ૩૮ ઉવધાય* ચ ઇનિહ, અસંવર' તહુ ય સકિલેસ' ચ; પરિવ~તા ગુત્તો, રકખામિ મહુવએ પંચ. ૩૯ સચ્ચસમાહિઠ્ઠાણા, દસ ચૈત્ર દસાઉ સમણુધમ્મ ચ; ઉવસંપન્નો જુત્તો, રકખામિ મહુવએ પચ. ૪૦ આસાયણું ચ સવ, તિગુણું ઇકારસં વિવજજતે, ઉવસ પન્નો જુત્તો, રકખામિ મહુવએ પચ. ૪૧ એવ* તિંવર, તિગરણયુદ્ધો તિસૌંનીસહ્યો; તિવિહેણ પડિકકતા, રકખામિ મહુવએ પંચ. ૪૨
ઇસ્ચેઅ' મહવયઉચ્ચારણું, થિરત્ત સલ્લુદ્ધેરણું ધિર્મમલય વવસા સાહઠ્ઠો પાવનિવારણ નિકાયણા ભાવિવસાહી પડાગાહેરણું નિજ્યૂડારાહણા ગુણાણુ સંવરોગ પસત્યગેાવઉત્તયા નુત્તયા ય નાણે પરમઠ્ઠો ઉત્તમઠ્ઠો, એસ ખલુ તિત્ય - કરહિં રઇરાગદાસમહøહિ' ક્રેસિઓ પવયગુસ્સ સારા છજીવનિકાયસ જમ', ઉવએસિમ તેલેસય ઠાણું. અશ્રુવગયા;
મૈ છુ તે સિદ્ધ મુદ્ધ મુત્ત નીરય નિસ્સંગ માણુમૂર્ષુગુણરયણુસાયરમણુ તમખમે !; નમે હ્યુ તે મહુઈમહાવીરવ*માણુસામિથ્સ; નમે દ્યુ તે અરહુએ, ના થુ તે ભગવએ ત્તિક‰; એસા ખલુ મહવ્ય ઉચ્ચારણા કયા. ઇચ્છામા સુત્તકિત્તણું કાઉં, નમા સિ' ખમાસમણાણુ જેહિ મ. વાઈઅ' અહિમાવસયં ભગવત, તજહા–સામાઇઅ ૧ ચઉવીસત્યા ૨ વંય.૩ પડિકકમણુ* ૪ કાઉસગ્ગા ૫ પચ્ચકખાણ' ૬, સવેદ્ધિપિ એઅશ્મિ વિહે આવસએ ભગવતે સમુત્તે સઅર્થે સગથે સનિવ્રુત્તિએ સસ’ગહણીએ જે ગુણા વા ભાવા વા અરિહંતેહિં ભગવતહિં પણત્તા વા પવિઆ વાતે ભાવે સહ્રામે પત્તિયામા રાએમ ફાસે પાર્લેમા અણુપાલેમ, તે
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
૪ ૫૪ : ભાવે સદહતેહિં પરિઅંતેહિં અંતેહિં ફાસંતેહિં પાલતેહિં અશુપાલંતેહિ અંતે પકખસ જે વાઈએ પઢિ પરિચદિ પુરિછ અણુપેહિ અશુપાલિએ તે દુકખકખયાએ કશ્મકખયાએ મુકખયાએ બહિલાભાએ સંસાત્તારાયાએ કિટ્ટ ઉવસંપનિજરાણું વિહરામિ, અંતે પકખસ જે ન વાઈ ન પઢિએ ન પરિઅદિ ન પુછિ નાણુપેહિ નાણુપાલિઅં સંતે બેલે સંતે વરિએ સંત પુરિસકકારપરકકમે તસ્સ આલેએ પડિકમામે નિંદામ, ગરિહામે વિઉમે વિહેમ અકરણયાએ અભુટ્ટએ અહારિહં તકર્મો પાયછિન્ને પતિવજજામે તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
નમે તેસિં ખમાસમણાણું જેહિં ઇમં વાઈ અંગબાહિર ઉકકાલિએ ભગવંત, તજહા–દસ આલિએ ૧ કપિપઆકપિઅં ૨ ચુટ્ટકમ્પસુએ ૩ મહાક૫સુનં ૪ ઉવાઈ ૫ રાયપણિ ૬ જીવાભિગમ ૭ પશુવણું ૮ મહાપન્નવણ ૯ નંદી ૧૦ અણુઓગદારાઈ ૧૧ દેવિંદWઓ ૧૨ તંદુલવિઆલિનં ૧૩ ચંદાવિઝયં ૧૪ પમાય૫માય ૧૫ પિરિસિમંડલં ૧૬ મંડલપેવેસ ૧૭ ગણિવિજજા ૧૮ વિજજાચરણવિણિછઓ ૧૯ ઝાણવિભરી ૨૦ મરણવિભરતી ૨૧ આયવિહી ૨૨ સંલેહણાસુએ ૨૩ વિયરાયસુએ ૨૪ વિહારક ૨૫ ચરણવિહી ૨૬ આઉરપચ્ચકખાણું ૨૭ મહાપચકખાણું ૨૮, સલિંપિ એઅંમિ અંગબાહિરે ઉકાલિએ ભગવંતે સસુત્ત સાથે સગથે સનિજજુત્તિએ સસંગહણએ જે ગુણા વા ભાવા વા અરિહંતેહિં ભગવતહિં પન્નત્તા વા પરુવિઆ વા તે ભાવે સહામ પત્તિઆમે એમ ફાસે પાલે મે અણુ
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પેપર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખંહ પાલેમ, તે ભાવે સહેતેહિં પતિઅંતેહિ અંતેંહિં સંતેહિં
તેહિં અશુપાલંતેહિં અંતે પકખસ જે વાઈ પઢિઆં પરિઅલ્ટિઅં પુરિ અણુપેહિ આશુપાલિએ તે દુકખકખચાએ કશ્મકખયાએ મુખયાએ બેહિલાભાએ સંસારસારણુએ ત્તિકર્ટ ઉવસંપજિત્તાણું વિહરામિ, અંતે પકખસ જ ન વાઈએ ન પઢિએ ન પરિઅટ્રિઅં ન પરિછ નાણુપેહિ નાછુપાલિસંતે બલે સંતે વરિએ સંતે પરિસકારપરમે તરસ આલેએ પડિક્તમામ નિંદામે ગરિહામે વિઉમે વિહેમ અકરણયાએ અભુદે અહારિહં તકર્મ પાયરિછત્ત પડિવાજજામે તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. - નમે તેસિં ખમાસમણું જેહિં ઈમં વાઈ અંગબા હિર કાલિએ ભગવંત, તંજહા–ઉત્તરજઝયણાઇ ૧ દસાએ ૨ કપ ૩ વવહારે ૪ ઇસિભાસિઆઈ ૫ નિસીહં ૬ મહાનિસીહું છ જંબુદ્દીવપન્નત્તી ૮ સૂરપન્નત્તી ૯ ચંદપન્નત્તી ૧૦ દીવસાગરપન્નરી ૧૧ બુદ્ધિયા વિમાણપવિત્તી ૧૨ મહલિઆ વિમાણપવિત્તી ૧૩ અંગચૂલિઆએ ૧૪ વગૂચૂલિઆએ ૧૫ વિવાહચૂલિઆએ ૧૬ અરુણાવવાએ ૧૭ વરુણોવવાએ ૧૮ ગવવાએ ૧૯ (ધરણાવવાએ) વેસમાવવાએ ૨૦ વેલં. ધરેવવાએ ૨૧ દેવિંદેવવાએ ર૨ ઉઠ્ઠાણસુએ ૨૩ સમુદ્ગુણસુએ ૨૪ નાગરિઆલિઆણું ૨૫ નિરયાવલિઆણું ૨૬ કપિઆણું ૨૭ કમ્પાવહિંસયાણું ૨૮ પુષ્કિઆણું ૨૯ પૃષ્ફચૂલિઆણું ૩૦ (વહિઆણું) વહિદસાણું ૩૧ આસીવિસભાવગુણું ૩૨ દિદ્દીવિસભાવણુણું ૩૩ ચારણ(સુમિણ)ભાવણુણું ૩૪ મહાસુમિશુભાવણુણું ૩૫ તેઅગિનિસગ્ગાણું ૩૬, સોહિં પિ એ અગ્નિ
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રા
૩પ..
અગબાહિરે કાલિએ ભગવ'તે સસુત્તે સઅર્થે સગથે સણિજ્જુત્તિએ સસંગહણીએ જે ગુણા વા ભાવા ના અરિહંતેહિં‘ભગવતેહિં પણ્ડત્તા વા પરુવ વા તે ભાવે સદ્ભામે પત્તિઆમે ાએ ફ્રાસે પાર્લેમા અણુપાલેમ, તે ભાવે સત્તુ તેહિ. રાયતેહિ ફાસ’તેહિ' પાલ’તેહિ અણુપાલ તેહિ' અંતે પકખસ જ વાઈઅ' પઢિ પરિઅટ્ટિ' પુદ્ધિ' અણુપેહિ અણુપાલિત દુખકખયાએ કમ્મકખયાએ મુકખયાએ બેહિલાન્નાએ સ'સારું. તારણાએ ત્તિકટ્ટુ ઉવસ’જિજ્જત્તા ણુ વિહરામિ, અતા પકખસ્સ જે ન વાઈઅ' ન પઢિઅ' ન પરિઅટ્રિઅન પુચ્છિઅ' નાણુ પેહિ. નાણુપાલિઅ’ સંતે ખલે સ'તે વીએ સંતે પુરિસારપરમે તસ્ય આવેએમા પરિક્રમામા નિદ્યામા અરિહામા વિ≠મા વિસાહૅમા અકરણયાએ અદ્ભુઠ્ઠુંમા અરિહ' તવાકમ્મ પાયચ્છિત્ત' પઢિવજ્જામા તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડ,
નમે તેસિ* ખમાસમણાણું જેહિ ઇમ' વાઈઅે દુાલસંગ ગિિપડગ ભગવત, ત.જહા—આયારે ૧ સૂઅગડા ૨ ઠાણુ ૩ સમવા ૪ વિવાહુપન્નત્તી ૫ નાયાધમ્મકહાએ ૬ ઉવાસગઢસા ૭ અંતગડદસામે ૮ અણુત્તરાવવાઇઅદસાએ ૯ પણ્ડાવાગરણ ૧૦ વિવાગસુઅ ૧૧ ક્રિડ્ડિવાએ ૧૨, સવેહિ’પિ એઅમિ દુવાલસંગે ગણિપિડળે ભગવંતે સસુત્તે સઅર્થે સગ'થે સણુિવ્રુત્તિએ સસંગહણીએ જે ગુણા વા ભાવા વા અરિહંતેિ ભગવતેહિ. પન્નત્તા વા પરુવિઆ વા તે ભાવે સદ્ભામે પત્તિઆમે ાએ ાસેમા પાલેમા અણુપાલે, તે ભાવે સહહિ પત્તિ તેહિ શય તેહિ કાસ...તેહિં પાલàહિં અણુપાલ તેિ અંતે પકખસ્સુ જ વાઈઅ પઢિઅ પરિઅટ્ટિં પુષ્ટિમ
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પપ૨ :
આવશયક મુક્તાવલી : બાવીશમો ખંડ અણુપેહિ અશુપાલિએ તે દુખકખયાએ કમ્મકખયાએ મુખયાએ બહિલાભાએ સંસાત્તારણુએ નિકટુ ઉવસંપત્તિજરાણું વિહરામિ, અંતે પકખસ જ ન વાઇઅં ન પઢિ ન પરિટ્રિએ ન પુરિછ નાણુહિઅં નાપાલિએ સંતે બલે સંતે વીરિએ સંતે પુરિસકારપરક્કમે તસ આલેએમે પડિકમામે નિંદામ ગરિહામે વિઉશ્કેમ વિસે હમે અકરણયાએ અoભુ અહારિહં તકમૅ પાયરિછત્ત પડિવાજજામે તસ મિચ્છામિ દુક્કડં.
નમે તેસિં ખમાસમણાણું જેહિં ઈમં વાઈએ દુવાલસંગ ગણિપિડાં ભગવંત, તંજહાસમ્મ કાણું ફાસંતિ પાલંતિ પૂરતિ તીરંતિ કિટ્ટુતિ સમ્મ આણાએ આરહંતિ અહં ચ નારાહમિ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં.
સુઅદેવયા ભગવઇ, નાણાવરણીઅકસ્મસંઘાણં, તેસિં ખવેલ સયય, જેસિં સુઅસાયરે ભરી. ૧
શ્રી પાક્ષિક ખામણું ઈરછામિ ખમાસમણે! પિ ચ મે જ બે હઠ્ઠાણું તુદાણું અમ્પાયં કાણું અભગ્ગજોગાણું સુસીલાણું સુવયાણું સાયરિયવિક્ઝાયાણું નાણું દંસણું ચરિતેણું તવસા અમ્પાયું ભારેમાણાણું બહુસુણ બે દિવસ પસહે પફ વઈકkતે અaો ચ ભે કલ્લાણું પજજુવઠ્ઠિઓ સિરસા મણસા મથએણ વંદામિ. ૧ ગુરુ કહે તુમ્ભહિં સમં.
ઈચ્છામિ ખમાસમણે! પુરિવં ચેઈઆઈ નંદિત્તા નમંસિત્તા તુમ્ભરઉં પાયમૂલે વિહરમાણે જે કંઈ બહુદેવસિયા સાહૂણે
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૫૩ દિઠ્ઠા સમાણા વા વસમાણુ ના ગામાણુગામ દઈજજમાણુ વા રાઈણિયા સંપુછતિ એમરાઈણિયા વંતિ અજયા વદતિ અજિયાએ વંદતિ સાવયા વદતિ સાવિયાઓ વંતિ અહંપિ નિરસ નિકાસાઓ કિલ્ફ સિરસા મસા મથએ વંદામિ. ૨ ગુરુ. અહમવિ વંદામિ ચેઈઆઈ.
ઈચ્છામિ ખમાસમણે! [ અશુદ્ધિઓë ] વિઠ્ઠિઓર્ડ તુરભë સંતિએ અહાકષઁ વા વલ્થ વા પડિગલું વા કંબલ વા પાયપુંછણું વા (રયહરણું વા) અકખર વા પયં વા ગાહં સિલેગ વા (સિલેગિદ્ધ વા) અઠ્ઠ વા હેઉં વા પસિણું વા વાગરણું વા તુoભેહિં ચિત્તેણું દિન્ન માએ અવિણુએણુ પડિછિએ તસ્સ મિચ્છામિ દુક્કડં. ૩ ગુરુ-આયરિયસંતિઅં.
ઈરછામિ ખમાસમણે! અહમપુછવાઈ યાઈ ચ મે કિઈકમાઈ આચારમંતરે વિણયમંતરે સેહિઓ સહાવિએ સંગહિએ ઉવગેહિઓ સારિઓ વારિઓ ચેઈઓ પડિચેઈઓ, ચિઅત્તા મે પડિયા, ( અભુદિએહં) ઉવઠ્ઠિઓહં તુ ભહું તવયસિરીએ ઈમાઓ ચાઉરંતસંસારકંતારાઓ સાહટટુ નિWરિ
સામિ નિર્ટ્સ સિરસા મણસા મયૂએણ વંદામિ. ૪ ગુરુનિત્થારગ પારણા હેહ.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર મૂલ પાઠ. ૧ કપુષ્પિકોશ્ચયન.
( અતુટુબુકૃતમ્) ધમે મંગલમુકિર્દ, અહિંસા સંજમે તો, દેવા વિ તે નમસંતિ, જસ ધમે સયા મણે. ૧ જહા દુમત્સ્ય પુસુ
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૫૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી ! બાવીશમા ખંડ ભમરો આવિય રસ, ન ય પુરૂં કિલામે, પીઈ અપૂર્યા. ૨ એએએ સમણા મુત્તા, જે લેએ સંતિ સાહશે, વિહંગમા વ પુષ્કસ, દાણું ભરૂસણે રયા. ૩ વયં ચ વિત્તિ લæામે, ન ય કેઈ ઉવહમ્મઈ, અહાગસુ રીયંતે, પુષ્કયુ ભમરા જહા. ૪ મહુગારસમા બુદ્ધા, જે ભવંતિ અણિસિયા, નાણાપિંડરયા દંતા, તેણુ લુચ્ચતિ સાહુ, રિએમિ. ૫ ઈતિ દુમપુપિયનામપઢમં અઝયણું સમત્ત.
૨ શ્રાસણયપૂર્વિકાધ્યયનમૂકહું તુ કુજા સામન્ન, જે કામે ન નિવારએ, એ પએ વીસી અંતે, સંકષ્પક્સ વસંગએ. ૧ વગંધમલંકારં, ઈથિઓ સયાણિ થ, અછંદા જે ન ભુંજતિ, ન સે ચાઈનિ પુરચઈ ૨ જે આ કતે પિએ ભેએ, લદ્ધ વિપિદિ કુવઈ સાહી, ચયઈ એ, હુ ચાઈ ત્તિ પુરચઈ. ૩
(કાવ્યમૂ). સમાઈ પહાઈ પરિવયં તે, સિઆ મણે નિસરઈ બહિદ્ધા, ન સા મોં નેવિ અહંપિ તીસે, ઈરચેવ તાએ વિશુઈજ રાગ. ૪ આયાવયાહી ચય સેગમë, કામે કમાહી કમિ ખુ દુખે, જિંદાહિ કેસ વિશુઈજજ શગં, એવં સુહી હેહિસિ સંપરાએ. ૫
અનુષ્કુખ્યત્તમ પકઅ જલિ જેઈ, ધૂમકેઉં દુરાસયં, નેતિ વંતર્યા ક્ષેત્ત, કુલે જાયા અગંધો. ૬ ધિગ© તેજસે કામી, જે તે
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રે
૪ ૫૫૫ : છવિયકારણ, વંત ઈચ્છસિ આવેલ, સેવં તે મરણું ભવે. ૭ અહં ચ ભેગસયસ, તે ચસિ અંધગવહિણે, મા કુલે ને ગંધણુ હેમે, સંજમં નિહએ થર. ૮ જઈ તે કાહિસિ ભાર્થ, જા જા દિચ્છસિ નારિઓ, વાયાવિધુત્વ હડે, અદિગ્યા ભવિ
સિ. ૯ તીસે સે વયણું સરચા, સંજ્યાઈ સુસિયું, અંકુરોણ જહા નાગે, ધમ્મ સંપડિવાઈએ. ૧૦ એવં કરંતિ સંબુદ્ધા, પંડિયા પવિઅકબણ, વિણિઅઠ્ઠતિ ભેગેસુ, જહા એ પુરિસુત્તમ, રિએમિ. ૧૧ ઈતિ સામગ્નપુરિવયનામખીયે અજઝયણું સમત્ત. ૩ ફુલ્લિકાચારાશ્ચયનામ.
અનુષ્ટ્રખ્યત્તમ સંજમે સુદિ અપાણે, વિશ્વમુકકાણુ તાઈ, તેસિમે મણઈન્ન, નિથાણું મહેસિણું. ૧ ઉસિયં કીયગર્ડ, નિયાગમહિડાણિ ય, રાઈભક્ત સિણુણે ય, ગંધમલે અ વયણે ૨ સંનિહી ગિહિમને અ, રાયપિંડે કિમિચ્છએ, સંવાહણ દંતપોયણું અ, સંપુછણું દેહપલેયણું અ. ૩ અઠ્ઠાવએ આ નાલીએ, છત્તા ય ધારણુઠ્ઠાએ, તેગિષ્ઠ પાણહા પાએ, સમારંભ ચ જેણે. ૪ સજજાયરપિંડ ચ, આસદી પલિઅંકએ, હિંતરનિસિજજા ય, ગાયત્સ્યવહૃણાણિ ય. ૫ ગિહિણે આ વડિયું, જા ય આજીવવત્તિયા, તત્તાનિ વુડલેઈત્ત, આઉરસરાણિ અ. ૬ મૂલએ સિંગબેરે ય, ઉછુખડે અનિવવુડે, કદ મૂલે ય સચ્ચિત્ત, ફલે બીએ ય આમએ. ૭ સેવચલે સિંધવે લેણે, રેમાલેણે ય આમએ, સામુદે પંચુખારે છે
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૫૫૬ ૩
આવશ્યક મુક્તાવલી ! આવીશમા ખર
લાલણેય આમએ. ૮ વળું ત્તિ વમણે અ, વર્થિકમ્મ વિરયણું, અજશે. દતવશે અ ગાયા ભવિસશે. ૯ સ૦૧ઐયમણુાઇન, નિન્ગ થાણુ મહેસિણુ, સંજમમિ અ નુત્તાણુ, હુયવિહાર'. ૧૦ ૫′ચાસવપરિન્નાયા, તિગુત્તા સુ સંજયા, પ'ચનિગહણા ધીરા, નિન્ગ'થા ઉસ્જીદ સિણા. ૧૧ આયાવયતિ ગિમ્યુજી, ડેમ તેસુ અવાઉડા, વાસાસુ પડિસલીણા, સ’જયા સુસ્રમાહિયા. ૧૨ પરીસહરિઊદતા ધૂઅમેડા જિŪદિઆ, સ૦૧દુકખપહીશુઠ્ઠા, પકકમતિ મહેસણા, ૧૩ દુકકરાઇ કરિત્તાણુ, દૃસ્સહાઇ સહેત્તુ અ, કે ઇન્થ દેવલે એસુ, કેઇ સિૐંતિ નીરયા ૧૪ વિત્તા પુવકમ્મા”, સંજમેણુ તવેણુ ય, સિદ્ધિમગ્ગમણુ પત્તા, તાઇણા પિરનિન્નુડે, ત્તિએમિ. ૧૫
ઇતિ ખુડ્ડિયાયારકહાનામ' તર્કયઅઝયણ' સમત્ત, ૪ છજીવણિય અયણું.
સુઅ' મે આઉસ' ! તેણુ ભગવયા એવમખાય' ઈહ ખલુ અજીવણિઆનામઝયણ' સમણેણુ ભગવયા મહાવીરેણું કાસવેણુ વેઈઆ સુમાયા, સુપનત્તા સેય' મે અદ્ધિસ્જિઉં અજજીયણ ધમ્મપનત્તી. ૧ કયા ખલુ સા છĐવણિઆનામઝયણું સમણે ભગવયા મહાવીરેણું કાસવેણુ પવેઈઆ, સુઅક્ક્ષાયા સુપન્નત્તા સેગ્મ’મે અહિંજિજ અયણ' ધમ્મુપન્નત્તી. ૨ ઇમા ખલુ સા છજ્જીવણઆનામયણુ` સમશ્રેણુ ભગવયા મહાવીરેણુ' કાસવેણુ પવેઈ સુમાયા સુપત્ત્તત્તા સેય' મેં અહિનિજ અયણુ ધમ્મપન્નત્તી. ૩ ત જહા–પુઢવિકાઇ, આઉકાઈ, તેઉકાઈ, વાઉકાઈ,
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્ર
૧ ૫૫૭ ૨ વગુસ્સઈકાઈઆ, તસકાઈઆ. ૪ પુઢવી ચિત્તમંત મફખાયા અણગછવા પુસત્તા અનત્ય સત્યપરિણએણું. ૫ આઉ ચિત્તમંતમફખાયા અગજીવા પુસત્તા, અન્નત્ય સત્યપરિણએણું. ૬ તેઊ ચિત્તમંતમફખાયા અગજીવા પુસત્તા, અન્નત્ય સત્થપરિણએણું. ૭ વાસ્થ ચિત્તમતમકખાયા અગજીવા પુસત્તા અન્નત્થ સથપરિણએણું. ૮ વણસઈ ચિત્તમંતમખાયા અણગજીવા પુસત્તા, અન્નત્થ સત્યપરિણએણું. ૯ સંજહા અગ્નબીયા મૂલબીઆ પોરબીઆ બંધબીઆ બીઅરુહા સંમુરિછમાં તણલયા વણસઈકાઈઆ સબીઆ ચિત્તમંતમખાયા અગજીવા પુસત્તા, અન્નત્થ સત્યપરિણુએણું ૧૦ સે જે પુણ ઈમે અણેએ
હવે તસા પાણ, તંજહા–અંયા પયયા જરાઉઆ રસયા સંસેઈમા સંમુરિછમા ઉભિઆ ઉવવાઈઆ, જેસિં કેસિં ચિ પાણાનું અભિન્ડંત પડિકાં સંકુચિએ પસાર સંત તસિમં પલાઈએ આગઈ ગઈ વિનાયા, જે અ કીડ. પયંગા, જા ય કંથાપિપીલિઆ,સવે બેઈદિઆ સરવે તેઈદિયા સવે ચઉરિદિઆ સવે પંચિંદિઆ સવે તિરિકણિઓ, સહવે નેરઈઆ સવે મમુઆ સવે દેવા સવે પાણુ પરમાહસ્મિઆ, એસે ખલુ છઠ્ઠો જવનિકાઓ તસકાઉત્તિ પવુચ્ચઈ સૂત્ર ૧ - ઈરચેસિં છઉં જવનિકાયાણું નેવ સયં દંડું સમારંભિજા, નેવનેહિં દંડ સમારભાવિજા, દંડ સમારંભતેવિ અને ન સમણુજાણે જજા, જાવજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણેણં વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાસામિ, તરસ ભંતે ! પડિકમામિ નિંદામિ ગરિફામિ અપાયું સિરામિ એ સૂત્ર ૨ છે
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૫૮ ૪
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખs પઢમ ભંતે ! મહટવએ પાણઈવાયાએ વેરમણે સર્વ તે ! પાણઈવાયં પચ્ચકખામિ, સે સુહમં વા બાયર વા, તરું વા થાવર વા, નેવ સયં પાણે અઠવાઈ જા, નેવ અને હિં પાણે અઈવાયાવિજજા પાણે અઠવાયંતે વિ અને ન સમણુજાણેજ જાવજજીવાએ તિવિહં, તિવિહેણું મણેણં વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કદંતં પિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ, તસ ભંતે પડિકમામિ નિંદામિ ગરિફામિ અગ્યારું સિરામિ ૫૮મે ભંતે મહ૦વએ ઉવઠ્ઠિઓમિ સડવાઓ પાણુઈવાયાએ વેરમણું છે ૧ . ( સૂત્ર ૩)
અહાવરે દુર ભંતે! મહવએ મુસાવાયાઓ વેરમણું, સર્વ ભૂતે ! મુસાવાયં પચ્ચકખામિ, સે કહા વા, લેહા વા, ભયા વા હાસા વા નેવ સયં મુસં વએ નેવ અને હિં મુસં વાયાવિજજા મુસં વયંત વિ અને ન સમણુજાણિજ, જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણેણં વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણામિ તરા ભંતે પડિકમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ, દુર ભંતે ! મહવએ ઉવદ્ધિઓમિ સવાએ મુસાવાયાઓ વેરમણું ૨ . ( સૂત્ર ૪)
અહાવરે તરચે તે ! મહવએ અદિન્નાદાણાઓ વેરમણું, સવં ભંતે! અજિન્નાદાણું પચ્ચખામિ, સે ગામે વા નગરે વા રને વા અમ્પ વા બહું વા આણું વા થલ વા ચિત્તમંત વા અચિત્તમંત વા નેવ સયં અદિન્ન ગિણિહજજા નેવનેહિં અદિન્ન ગિરહાવિજજા, અદિન્ન ગિહંતેવિ અને ન સમજુજાણેજ જા જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મોણું વાયા
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્ર
૪ ૫૫૯ : કાણું ન કરેમિ ન કારેમિ કરતં પિ અન્ન ન સમણુજામિ, તરસ સંતે ! પડિક્રમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાશું સિશમિ, વચ્ચે ભંતે! મહવએ ઉવઠ્ઠિઓમિ, સાવાએ અદિશાદાણાઓ વેરમણું ૩ ( સૂત્ર ૫)
અહાવરે ચઉલ્થ ભંતે! મહાવએ મેહુણાઓ વેરમણું, સવં તે! મેહુણું પચ્ચકખામિ સે દિવં વા માણસં વા તિરિફખણિય વા નેવ સયં મહેણું સેવિજજા, નેવને હિં મેહુણું સેવાવિજજા, મેહુણું સેવંતે વિ અને ન સમણુજાણિજજા, જાવજછવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણેલું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ, તસ ભલે ! પડિકકમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ ચઉલ્થ સંત ! મહાવએ ઉવદિઓમિ સવાઓ મેહુણાઓ વેરમણું ૪ . ( સૂત્ર ૬)
અહાવરે પંચમે ભંતે! મહત્વએ પરિગહાએ વેરમણું, સર્વ ભૂતે! પરિગહં પચ્ચક્ખામિ, સે અ૫ વા બહું વા આણું વા થલ વા ચિત્તમંત વા અચિત્તમંતં વા નેવ સય પરિગણું પરિગિહિજા નેવનેહિં પરિશ્મહં પરિણિહાવિજજા પરિહં પરિગિહત વિ અને ન સમણુજાણિજા, જાવજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણે વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ તલ્સ
તે ! પરિક્રમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપ્પણું સિરામિ પંચમે ભંતે ! મહવએ ઉવઠ્ઠિઓમિ સવાઓ પરિગ્રહાઓ વેરમણું ૫. ( સૂત્ર ૭)
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૬૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવાશમા ખંડ - અહાવરે છદ્દે તે ! એ રાઈયણુઓ વેરમણું સર્વ ભતે ! રાઈયણું પરીફખામિ, સે અસણું વા પાછું વા ખાઈમં વા સાઇમં વા નેવ સયં રાઇ ભુંજીજજા નેવનેહિં રાઈ ભુંજાવિજજા રાઈ શું જતે વિ અને ન સમણુજાણિજજા, જાવજ જીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારમિકરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ તસ
તે! પરિક્રમામિ નિંદામિ ગરિહામ અપાયું સિરામિ છટે ભંતે ! વએ ઉવઠ્ઠિઓમિ, સહવાઓ રાઈયણુઓ વેરમણે છે ૬ () ૮) ઈગ્રેયાઈ પંચ મહ૦વયાઈ રાઈ અણુવેરમણછઠ્ઠાઈ અહિયઠ્ઠયાએ ઉવસંપજિજત્તાણું વિહરામિ (સૂ૦ ૯)
સે ભિકપૂ વા ભિખુણ વા સંજયવિરડિયાપચ્ચક્ખાયપાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા, સુજો વા જાગરમાણે વા, સે પઢવિ વા ભિત્તિ વા, સિલ વા, લેલું વા, સસરફખં વા કાર્ય, સસરફM વા વહ્યું, હથેળુ વા પાએ વા કણ વા કિલિંચેણુ વા અંગુલિઆએ વા સિલાગએ વા સિલાબહથેણ વા ન આલિહિજા ન વિલિહિજા ન ઘહિજા ન બિંદિજજા, અન્ન ન આલિહાવિજજા ન વિલિહાવિજા ન ઘટ્ટાવિજા ન બિંદાવિજજા, અન્ન આલિહંત વા વિલિહંત વા ઘટ્ટત વા ભિરંત વા ન સમણુજાણિજજા જાવજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મણે વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારવેમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણુમિ તસ અંતે પડિકનમામિ નિંદામિ ગરિવામિ અપાયું સિરામિ છે ૧(સૂ૦ ૧૦)
સે ફિ વા ભિખુણ વા સંજયવિરયપડિહયપચફખાય
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સુ
૪ પ૬૧ : પાવક દિઆ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા
વા જાગરમાણે વા સે ઉદગં વા એસે વા હિમ વા, મહિએ વા કરાં વા હરતણુગ વા સુદ્ધોદનં વા ઉદઉલ્લુ વા કાય ઉદઉલ્લ વા વત્થ સસિદ્ધિ વા કાર્ય સિદ્ધિ વા વત્થ ન આમુસિજજા ન સંકુસિજજા ન આવી લિજજા ન પવિલિજજા, ન અકખાડિજા ન પકડિજા ન આયાવિજા ન પયાવિજજા અને ન આમુસાવિજા ન સંફુસાવિજા ન આવલાવિજા ન પવીલાવિજજા, ન અકખેડાવિજજા ન પકડાવિજા ન આયાવિજજા ન પયાવિજજા, અન્ન અમુસંત વા સંકુસંત વા, આવીવંત વા, પવલંત વા, અકડત વા, પકડંત વા, આયાવંત વા, પયાવંત વા ન સમાણુજાણુમિ જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું, મણે વાયાએ કાણું ન કરેમિ કારમિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણામિ તસ્મ ભંતે! પડિકકમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ છે ર છે (સૂ૦ ૧૧).
સે ભિકમ્ વા ભિક ખુણી વા સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાયપાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગ વા પરિસાગઓ વા સુત્ત વા જાગરમાણે વા સે અગણુિં વા ઈંગાલં વા મુમ્મરં વા અગ્ઝિ વા જાઉં વા અલાયં વા સુદ્ધાગણિ વા ઉકર્ક વા ન ઉજે જજ ન ઘફ્રિજા ન સિંદિજજા ન ઉજજાજજા ન પજાજાલેજા ન નિવવાવિજજા અને ન ઉંજાવિજા ન ઘટ્ટાવેજા ન બિંદાવિજ ન ઉજાલાવેજાજા ન પજાજાલાવિજન નિવાવેજાજા અન્ને ઉંજતં વા ઘટ્ટત વા ભિંત વા ઉજાલંત
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૬૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે બંધ વા પજાલંત વા નિવાવંત વા ન સમણુજાણજા, જાવજજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મળેણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કારમિકરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણમિ તસ્મ ભંતે ! પડિક્રમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અગ્વાણું સિરામિ. ૩ ( સૂત્ર ૧૨)
સે ભિકબૂ વા ભિક ખુણી વા સંજયવિરયપડિહયપચ્ચકખાયપાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગઓ વા પરિસાગઓ વા સુતે વા જાગરમાણે વા સે સિએણુ વા વિહુણ વા વિહુણહથેણ વા તાલિઅ ટેણ વા પરેણ વા, પત્તભણ વા સાહાએ વા સાહાભંગેણ વા, પિહેણ વા, પિહુણહથેણ વા, ચેલેણ વા, ચેલકણેણ વા, હથેણ વા, મુહેણ વા, અપણે વા કાર્ય બાહિર વાવિ યુગલં, ન મિજા ન વીએજજા અન્ન ન કુમાવિજા ન વીઆવિજા, અન્ન કુમંત વા વીનંત વા ન સમણુજાણિજજા, જાવજીવાએ તિવિહં તિવિહેણું મળેણું વાયાએ કાણું ન કરેમિ ન કામિ કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણમિ તસ ભંતે! પરિક્રમામિ નિદામિ ગરિહામિ અપાયું સિરામિ. ૪ (સૂત્ર ૧૩)
સે ભિક વા લિકખુણે વા સંજયવિરયપડિહયપરચખાયપાવકમે દિઆ વા રાઓ વા એગએ વા પરિસાગએ વા સુત્તે વા જાગરમાણે વા, સે બીએસુ વા, બીઅ ઈસુ વા અહેસુ વા, રુઢપઈસુ વા, જાસુ વા જાયઈસુ વા હરિએ વા હરિઅપઈકેસુ વા છિનેસુ વા છિન્નપઈક્યુ વા સચિત્તે સુ વા સચિકેલપડિનિસએસુ વા ન ગજજા ના ચિહેજા ન નિસીએજજા ન તુઅદેજા અન્ન ન ગરછાજજા ન ચિEવેજાજા
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રા
: ૫૩ :
ગચ્છત વા,
ન નિસીમવેત્જા, ન તુટ્ટાવેજ્જા, અન્ન ચિતૢંત... વા, નિસીયતં વા, તુયટ્ટ'તં વા, ન સમણુજાણુામિ જાનજીવાએ તિવિહં તિવિહેણુ મણેણુ' વાયાએ કાએણું ન કરેમિ, ન કારવેમિ, કરંત પિ અન્ન ન સમણુજાણુામિ, તસ્સ ભંતે ! પડિમામિ નિંદામિ ગરિહામિ અપાણું વાસિસ્ટિમ. ૫ (સૂત્ર ૧૪)
સે ભિખ્ખુ વા ભિક્ષુણી વા સજયવિરયપદ્ધિયપચ્ચકખાયપાવકમ્મુ, દિઆ વા, રાએ વા, એગ વા, પરિસાગ વા, સુત્ત વા, જાગરમાણે વા, સે કીં વા વા પયંગ’ વા શું વા પિપીલિય. વા હત્થંસિ વા પાયસિ વા માન્ડ્રુસ વા ઊરુસિ વા ઉત્તરસ વાસીસ'સિ વા વત્થ સિ વા પડિંગ'સવા કેબલંસિ વા પાચપુછણુ સિવા યહરણુંસિ વાગેઋગસ વા
'ડગ સિ વા દRsગસ વા પીઢગસ વા સ વા સેજસિ વા સથારગ સિ વા અનચરસિ વા તડુપગારે ઉવગરણજાએ ત સયામેત્ર પડિલેહિય પડિલેડિય પમયિ પુજય એગ તમવિષ્ણુજા છેૢા ણુ સંધાયમાર્જિન,
અજયં ચરમાણેા ય પાણુયાઇ હિંસઈ, બધઈ પાત્રય' કમ્મ તં સે હાઇ કડ્ડય* લ. ૧ અજય ચિઠ્ઠમાણેા ય પાણુભૂયાÛ હિંસઇ, બધઈ પાય" કમ્ ત સે હાઇ કડ્ડય' લ ૨ અજય આસમાણ્ણા ય પાણયાઇ હિંસઈ, બધઈ પાય કમ્મં ત સે હોય કડ્ડય. લ. ૩ અજય સયમાણા ય પાણુભૂયાઇ હિંસઈ, બંધઈ પાવય કમ્મુ ત સે હાઈ કડ્ડય લ ૪ અજય ભુજમાણા ય પાણયાઇ હિંસઈ, બધઈ પાય ક્રમ્મ ત' સે હાઇ કડ્ડય. ફૂલ ૫ અજય ભાસમાણા ય, પાણુયાઇ હિંસઈ, બધઈ પાવયં કમ્મ, ત' સે હાઈ કડ્ડઅ
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમે ખર ફલ. ૬ કહં ચરે ? કહું ચિહે? કહમાસે ? કહે સએ? કહું ભુજ તે ભાસંતે પાર્વ કર્મ ન બધઈ? ૭ જયં ચરે જયં ચિ માસે જયં સીએ, જયં ભુજ તે ભાસંતે, પાવ કમ્મ ન બંધઈ ૮ સરવભૂય૫ભૂઅરૂ, સમ્મ ભૂયાઈ પાસ, પિહિઆસવમ્સ દંતસ્મ, પાવું કમ્મ ન બંધઈ ૯ પઢમં નાણું તઓ દયા, એવું ચિદઈ સવસંજએ, અનાણી કિ કહી? કિં વા નાહી ય સેય પાવગં? ૧૦ સચ્ચા જાણુઈ કલાણું, સચ્ચા જાણુઈ પાવગ, ઉભયંપિ જાણુઈ ચા, સેએ તે સમાય. ૧૧ જે છ વિ ન યાઈ, અજીવે વિ ન યાઈ, જીવાજીવે અયાણું તે, કહે સે નાહી ય સંજમે? ૧૨ જે જીવે વિ વિયાઈ અજી વિ વિયાણઈ છવાજી વિયાણું તે, સે હું નાહી ય સંજમં. ૧૩ જયા જીવમાં જીવે ય, દે વિ એએ વિયાણઈ તયા ગઈ બહુવિહં, સવજીવાણુ જાણઈ. ૧૪ જયા ગઈ બહુવિહં સવજીવાણુ જાણુઈ, તયા પુન્ન ચ પાવં ચ, બંધું મુફખં ચ જાણઈ. ૧૫ જયા પુર્ણ ચ પાવં ચ, બંધું મુકખં ચ જાણઈ, તયા નિરિવંદએ ભેએ, જે દિવે જે આ માણસે. ૧૬ જયા નિર્વિદિએ ભેએ જે દિવે જે આ માણસે, તયા ચયઈ સંજોગ, સર્ભિતરબાહિર. ૧૭ જયા ચયઈ સંજોગ, સબ્સિતરબાહિર, તયા મુંડે ભવિરાણું પવઈએ અણુગારિસં. ૧૮ જયા મુંડે ભવિજ્ઞાણું, પવઈએ અણુગારિબં, તયા સંવરમુકિકઠું, ધમ્મ ફાસે અણુતર. ૧૯ જ્યા સંવરમુકિકઠું, ધમ્મ ફાસે આશુત્તર, તયા ધુણઈ કમ્મરયં, અહિકલુયં કર્ડ. ૨૦ જયા ધુણઈ કમ્મરચું, અબેહિકલુયું કઉં, તયાસ વત્તગં નાણું દંસણું ચાભિગ૭ઈ.
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રા
: ૫૫ :
૨૧ જયા સવત્તગ" નાણુ દસણું ચાભિગઇ, તયા લાગમલેગ ચ, જિા જાણુઇ કેલી. ૨૨ જયા લેગમલેગ' ચ, જિણા જાણુઈ કેવલી, તયા જોગે નિરુભિન્ના, સેલેસ' ડિવજઇ. ૨૩ જયા જોગે નિરુલિત્તા, સેલેસિ* પરિવજઈ, તયા કમ્મ ખવિત્તાણુ, સિદ્ધિં ગચ્છઇ નીર. ૨૪ જયા કમ્મ` ખવિ ત્તાણુ, સિદ્ધિ, ગઈ નીર, તયા લાગમયસ્થા, સિદ્ધો હવઇ સાસ. ૨૫ સુહુસાયગસ સમણુસ્સ સાયાએલગસ નિગામસાઇસ, ઉચ્છેાલણાપહેાઅસ દુાહા સુગઈ તા.રસગસ્સ. ૨૬ તવગુણુપહાણસ, ઉન્નુમઈખ'તિસ’જમરયમ્સ, પરીસહે જીણુ તસ, સુલહા સુગઇ તારિસગસ, ૨૭ પચ્છા વિ તે પયાયા, ખિષ્પ ગચ્છતિ અમરભવાઈઁ, જેસિ' પિ તવા સજમે અ, તિ અ ખંભચેર' ચ. ૨૮ ઇંચેં છજીવણુચ્છ... સીિ સયા જએ, દુશ્ર્વ. લહિત્તુ સામન્ત, કમ્મુણા ન વિરાહેજાસિ, ત્તિએમિ, ૩૯
ઇતિ ચર્ત્ય' છે વિણ આનામયણું સમત્ત. ૪ બાર માસે કાઉસ્સગ્ગ કરવાના વિધિ.
ચૈત્ર સુદ ૧૧-૧૨-૧૩ અથવા ૧૨-૧૩-૧૪ અથવા ૧૩૧૪-૧૫ એ ત્રણ દિવસોએ દરાજ દૈવસિક પ્રતિક્રમણ કર્યાં પછી આ ક્રાઉસ્સગ્ગ કરવા ( સથારાપેરિસી ભણાવ્યા પહેલાં ) પ્રથમ ખમા॰ દુઈ ઇચ્છા. અચિત્તરજ એહડાવશુત્ય કાઉસગ્ગ કરુ? ઇછ' અચિત્તરજ આહડાવણુત્થ” કરેમિ કાઉસગ્ગ અન્નત્ય કહી ચાર લાગસ્સના કાઉસ્સગ્ગ સાગરવરગંભીરા સુધી કરવા, પારીને લેગસ સંપૂર્ણ કહેવા
૧ સજ્ઝાય કર્યા પછી પણ કરાય છે.
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીસમો ખંડ ગોચરી આલોવવાનો વિધિ. બેતાલીશ ષ ટાળી ગોચરી લઈ આવી, ત્રણ વાર નિસહી કહીને ઉપાશ્રયમાં પ્રવેશ કરે. ગુરુ સન્મુખ આવી નમે ખમાસમણુણું મથએણુ વંદામિ કહે. પછી પગ મૂકવાની ભૂમિ પ્રમાઈ ગુરુ અથવા વડીલ સન્મુખ ઊભા રહી, ડાબા પગ ઉપર દાંડે રાખી, જમણા હાથમાં મુહપત્તિ રાખી, ઊભા ઊભા ખમાસમણ દઈ, આદેશ માંગી ઈરિયાવહિ૦ તસવ અશ્વત્થા કહી એક લેગસને કાઉસગ્ગ કરે. કાઉસગમાં જે ક્રમથી ગોચરીમાં જે જે વસ્તુઓ લીધી હોય તે અને તેમાં લાગેલા દે સંભારે. પછી “નમે અરિહંતાણું” કહી કાઉસગ્ન પારી ધારી રાખેલા અતિચાર ક્રમ પ્રમાણે ગુરુને કહી બતાવે. પછી ગુરુને આહાર દેખાડે. પછી ગેચરી આવે. તે આ પ્રમાણે
પડિસ્કમામિ ગરિચરિઆએ (પગામસઝાયને આલા)થી માંડી મિચ્છામિ દુકર્ડ પર્યત કહે. પછી તસ્સ ઉત્તરી, અન્નત્થ કહી કાઉસગ્ન કરે. તે કાઉસ્સગમાં નીચેની ગાથા વિચારે.
અહે જિહિં અસાવજજા, વિત્તી સાહૂણ દેસિયા, મુખસાહણuઉમ્સ, સાહુદહસ્સ ધારણા.
અર્થ–અરે ? મોક્ષસાધનના હેતુરૂપ એવા સાધુના દેહને ટકાવનારી એવી પાપ રહિત વૃત્તિ જિનેશ્વરેએ સાધુએને દેખાડી છે.
પછી કાઉસગ્ગ પારીને લેગસ્સ કહે.
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૬૭ કે સાધુ કાળ કરે ત્યારે સાધુને કરવાને વિધિ.
જે કઈ સાધુ કે સાઠવીએ રાત્રે કાળ કર્યો હોય અને બીજા સાધુઓને પ્રતિક્રમણ ક્યિા કરવી હોય તે સ્થાપનાચાર્યજી લઈને તે સ્થાને કે બીજે સ્થાનકે જઈને મનમાં ક્રિયા કરવી અને કાળ કરેલ સાધુ તથા બીજા સાધુઓના સ્થાપનાચાર્યજી. ત્યાં રાખવા નહિ.
કઈ સાધુ અથવા સાધ્વી કાળ કરે કે તરત જ મૃતકના માથાની જગ્યાએ જમીનમાં લેઢાની ખીલી મારવી, પછી જે સાધુએ કાળ કર્યો હોય તેની પાસે આવીને એક સાધુ આ પ્રમાણે કહે કટિક ગચ્છ, વયરી શાખા, ચાંદકુલ, આચાર્યશ્રી વિજયસિંહસૂરિ, ઉપાધ્યાય શ્રી સકલચંદ્રજી, પંન્યાસ શ્રી સત્યવિજયગણી, થવિર શ્રી (સમુદાયમાં વૃદ્ધ સાધુનું નામ ) મહત્તરાશ્રી (મોટા ગુરુણીજીનું નામ) અમુક મુનિના શિષ્ય (મુનિશ્રી ) અમુકની શિષ્યા ( મહાપારિઠાવણિઆએ કરેમિ કાઉસગ્ગ અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસ્સગ્ન કરી, પારી પ્રગટ નવકાર કહી ત્રણ વાર સિરે વસરે કહે, તે વખતે માથે વાસક્ષેપ નાખો. કેઈ સાધુ કાળ કરે ત્યારે શ્રાવકને કરવાને વિધિ.
જે રાત્રિ મૃતક રાખવાનું હોય, તે મૃતકના માથાની નીચે જમીન કે થાંભલે ખીલી મારવી અને નિર્ભય માણસેએ રાત્રે જાગવું પણ ઉંઘવું નહિ.
પ્રથમ દાઢી મૂછ અને માથાના કેશ કાઢી નખાવે, પછી
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૫૬૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમા ખ
હાથની છેલ્લી આંગળીના ટેરવાના છેદ કરે, પછી હાથ પગની આંગળીઓના ધેળા સુતરથી બંધ કરે, પછી થરાટમાં બેસાડીને કાચાપાણીથી સ્નાન કરાવે, પછી નવા સુવાળાં કપડાંથી શરીર લુછીને સુખડ કેસર ખરાસનું વિલેપન કરી નવા સુંવાળા વસ્ત્ર પહેરાવે. તે પ્રમાણે સાધુ સાધ્વી હાય તે પ્રથમને આઘા લઈ લેવા, સાધુને નવા ચાળપટ્ટો રા હાથના પહેરાવી કુંઢારા આંધે તથા નવા શ્વેત કપડા ૩ણા હાથના કેસરના પાંચ અવળા સાથીઆ કરી ઓઢાડે. બીજા કપડાંને કેસરના છાંટા નાખવા, નનામી ઉપર એક ઉત્તરપટ્ટો પાથરવા અને તેના વચલા ભાગમાં એક આટાના અવળે અને માંડવી હોય તે બેઠકે અવળા સાવી ડાય તે લેધા વિગેરે નીચેના બધાં વસ્રા સિવાયના ઉપરના ભાગનાં બધાં વસ્રાને કેસરના અવળા પાંચ પાંચ સાથીઓ કરવા તેમજ ઉપર અને નીચેનાં બધા વચ્ચેાને કેશરનાં છાંટા નાખવા.
સાથીઓ કરવા
સાથી
કરવા, તથા
ચાર આંગળ પહાળા નવા લુગડાંના પાટા કેડ આંધવા. પછી નાવના આકારે ચૌદ પડનેા લગાટ પહેરાવે. તે નાવના આકારે ન હોય, તેા કપડાંના ચૌદ પડે કરીને તેને લંગોટ પહેરાવે. પછી નાના લે"ઘે જાધ સુધીના પહેરાવે, પછી લાંખે લેધે પગના કાંડા સુધીના પહેરાવી કેડે ઢોરા બાંધીને, એક સાડા ઢીંચણથી નીચે અને પગના કાંડાથી ઉપર સુધીના પહેરાવે, તેના ઉપર બીજો સાડા પગના કાંડા સુધી પહેરાવી ઢોરીથી બાંધવા, પછી કંચવાની જગ્યાએ, લુગડાને પાટા વીંટી ત્રણ કૌંચવા પહેરાવી એક કપડા ઓઢાડે, પછી સુવાડીને ખી
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં સૂત્રો
: ૫૬૯ : કપલે ઓઢાડે અને જમીન ઉપર સુવાડે ત્યાં પણ માથાની જગ્યાએ જમીનમાં ખીલી ઠેકે, પછી મૃતકની જમણી બાજુએ ચરવળી તથા મુહપત્તિ મૂકે અને ડાબી બાજુએ ઝેળીની અંદર ખંડિત પાત્રામાં એક લાડુ મૂકે. પછી જે વખતે કાળ કર્યો હોય તે વખતનું કયું નક્ષત્ર હતું તે જેવું (અથવા બ્રાહ્મણને પૂછવું) રહિણી વિશાખા પુનર્વસુ અને ત્રણ ઉત્તરા એ છ નક્ષત્રમાં ડાભનાં બે પૂતળાં કરવા. ચેષ્ટા, આદ્ર, સ્વાતિ, શતભિષા, ભરણું, અશ્લેષા અને અભિજિત આ સાત નક્ષત્રમાં પુતળાં કરવા નહિ, બાકીના ૧૫ નક્ષત્રમાં એકેક પુતળું કરવું. તે પુતળાંના જમણા હાથમાં ચરવળી તથા મુહપત્તિ આપવી, તથા ડાબા હાથની ઝેળીમાં ભાંગેલું પાત્ર લાડુ સહિત મૂવું. જે બે પુતળાં હોય તે બંનેને તે પ્રમાણે આપવું. પછી પુતળાં આદિ બધી વસ્તુ મૃતકની પાસે મૂક્વી. પછી સારી મજબૂત ત્રીજે કપડે હોય તે પાથરીને તેની અંદર બધી વસ્તુઓ સહિત મૃતકને સુવાડીને કપડાનાં બધા છેડા વીંટવા અને મૃતકનાં પ્રથમના બધાં વચ્ચે હોય તે શ્રાવકે ઉના પાણીથી પલાળી સુકાવી ફાડીને પરઠવી દે. અને સંથારે કામળી વિગેરે જે ઉનનાં કપડા હોય તેને ગોમુત્ર છાંટે. (જે સુતરાઉ કપડાંને પલાળવાની જોગવાઈ ન બને તે મુત્ર છાંટે તે પણ ચાલે.) સાધુ સાધ્વી કાળધર્મ પામે ત્યારે જોઇતા
સામાનની યાદી. લાડવાના ડેધલા દીવીઓ વાંસની ૪ વાટકા ૪ દેવતા ને કંપ શેર ૨ સુતર શેર શા બદામ શેર ૧૦ ટેપરા મણ
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પ૭૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમાં ખંડ Oા ચોમાસું હોય તે વધારે પંજણ ૨ સાંજમાં સામાન વાસ ૨ ખપાટી ને છાંણુ આશરે ૧૫ ખેડા ઠેરની ગાડી મરાસ તોલે કા કેસર તેલ વા વાસક્ષેપ તેલ વા સેના રૂપાનાં ફુલ બળતણ છૂટા પૈસા રૂ. ૫ ના આશરે તાસ ઘડે. બાજરી આશરે મણ ૨ સુખડ રાળ શેર બે માસું હોય તે વધારે ગુલાલ શેર ૫ નાડું શેર ૧
ગૃહસ્થ મૃતકને લઈ જાય ત્યારે બીજીવાર વાસક્ષેપ મંત્રેલ કે વેચાતો લાવેલ એમ ને એમ નાખ. ઉપાશ્રયમાંથી મૃતકને બહાર કાઢે ત્યારે પગ તરફથી કાઢે, કેઈએ રોવું નહિ પણ સર્વ શ્રાવકોએ “ જય જય નંદા ” “ જય જય ભદ્દ” એમ બાલતા જવું, અને આગળ બદામે નાણું વિગેરે ઉપાશ્રયથી ઠેઠ સમશાન ભૂમિ સુધી એક શ્રાવકે ઉછાળવું. શક સહિત મહત્સવપૂર્વક વાજીંત્ર વાગતે મોટા આડંબરથી શુદ્ધ કરી રાખેલ ભૂમિ ઉપર સુખડ વિગેરેનાં ઉત્તમ લાકડાની ચિંતા કરી માંડવી પધરાવે, ત્યારે મૃતકનું મુખ ગામ તરફ રાખી, અગ્નિસંસ્કાર કરી, રક્ષા એગ્ય સ્થાનકે પરઠવી, પવિત્ર થઈ ગુરૂ પાસે આવી સતિકર કે લઘુ શાંતિ અથવા બ્રહશાંતિ સાંભળે તથા અનિત્યતાને ઉપદેશ સાંભળી શ્રાવકે અઠ્ઠાઈ મહોત્સવ કરે, મૃતકને ઉપાડી ગયા પછી આખા મકાનમાં ગેમુત્ર છાંટવું તથા મૃતકના સંથારાની જગ્યા સોના વાણી કરેલ અચિત્ત પાણીથી ધોઈ નાંખવી તથા મૃતકને જ્યાં જીવ છેડ્યો હોય
ત્યાં લેટને અવળે સાથીઓ કર. કાળ કરેલ સાધુ સાધ્વીના શિષ્ય કે શિષ્યા અથવા લઘુ પર્યાયવાળા શિષ્ય કે શિષ્યા અવળે વેશ પહેરે અને એ જમણા હાથમાં રાખી અવળે
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક ક્રિયાનાં કાજે દ્વારથી આસન તરફ લે. અવળે કાજે લેતી વખતે પ્રથમ કરેલ લેટને અવળે સાથીઓ અવળા કાજામાં લઈ લે. પછી કાજા સંબંધી ઈરિયાવહિ પડિકમીને અવળા દેવ વાંદવાની શરૂઆત કરે.
પ્રથમ કલ્લાકંદંની એક થેઈ કહી એક નવકારને કાઉસગ, પછી અન્નત્ય, અરિહંતચઈજય વિયરાય. ઉવસગહરંતુ નમેહંતુ જાવંત, ખમા જાવંતિક નમુત્થણું જે કિંચિ૦ પાશ્વનાથનું ચૈત્યવંદન, લેગસસ એક લોગસ્સને કાઉસગ અન્નત્થ૦ તસ ઉત્તરીઈરિયાવહિ. ખમાસમણ દઈ
અવિધિ આશાતના મિચ્છામિ દુક્કડં કહે. પછી અવળે વેવ કાઢી નાખીને સવળે વેષ પહેરીને પછી સવળે કાજે લેવા સંબંધી ઈરિયાવહિ પડિકકમે. પછી દેવ વાંચવા માટે આવેલા સર્વ સાધુ સાધવીઓએ કપડે ચેપિટ્ટો મુહપતિ એઘાની એક દશી અને કંદરે એ પાંચે વસ્તુના છેડા સોનાવાણીમાં તથા
મુત્રમાં જરા બળવા. પછી પ્રભુ પધરાવે ત્યાં આગળ કંકુના પાંચ સાથી આ સવળા કરાવી તેના ઉપર ચેખાના પાંચ સાથીઆ કરાવી સભા સમક્ષ સર્વ સાધુ સાધવીઓ આઠ થાયથી સવળા દેવ વાંદે, તેમાં સર્વ ઠેકાણે પાર્શ્વનાથના ચૈત્યવંદને, સંસારદાવા અને સ્નાતસ્યાની સ્તુતિઓ તથા સ્તવનને ઠેકાણે અજિતશાંતિ રાગ કાલ્યા વિના કહે.
દેવ વાદી રહ્યા પછી ખમાસમણ ઈચ્છા, શુદ્રોપદ્રવહાહાવણથં કાઉસગ કરું? ઈચ્છે શુદ્રોપદ્રવ ઓહડાવત્થ કરેમિ કાઉસ્સગ્ન અન્નત્થ૦ કરી ચાર લેગસને કાઉસગ્ન
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૫૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : બાવીશમા મંડ
સાગરવરગ ભીરા સુધી કરી એક જણુ કાઉસ્સગ્ગ પારીને નમાહત્॰ કહી સર્વે યક્ષાંબિકા॰ આ સ્તુતિ અને બૃહત્ક્રાંતિ કહીને પારે. પછી પ્રગટ લેગસ્ટ કહી વિધિ આશાતનાના મિચ્છામિ દુક્કડ દઈ સાધુ સાધ્વી પરસ્પર થાભવંદન કરે,
અહારગામથી સ્વસમાચારીવાળા સાધુ કાળધર્મ પામ્યાના સમાચાર આવે તે ઉપર પ્રમાણે આઠ થાયથી સઘળા દેવ વાંઢે તથા અજિતશાંતિ, બૃહત્ક્રાંતિ વિગેરે ઉપર પ્રમાણે કહે.
સાધ્વીના સમાચાર આવે તેા સાધ્વીએ અને શ્રાવિકાએ સવળા દેવ વાંઢ અને અજિતશાંતિ વિગેરે ઉપર લખ્યા મુજબ કહે.
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ત્રેવીસમો
ચાર પ્રકરણ
શ્રી જીવવિચારપ્રકરણ ભુવણપઈવ વીર નમિણ ભણામિ અબુહબહલ્યું, જીવસવં કિં ચિવિ જહ ભણિય પુરવસૂરીહિં. ૧ છવા મુત્તા સંસારિણે ય તસથાવરા ય સંસારી, પુઢવિ-જલ-જલણ–વાઊ–વણુસ્સઈ-થાવરા નેયા. ૨ ફલિત મણિ–રયણ-વિદુદુમનહિંગુલ હરિયાલ મણસિલ રસીંદા, કણગાઈ ધાઊ સેઢી વન્દ્રિય અરણેદૃ ય લેવા. ૩ અભય દૂરી ઊર્સ મટ્ટી પાહણ જાઈએ ગા, સવીરંજણ લુણાઈ પુકવી લેયાઈ ઈચ્ચાઈ. ૪
મંતરિકખ-સુદર્શ એસા હિમ કર હરિતણુ મહિયા, હુંતિ ઘણે દહિમાઈ ભેગા ય આઉટ્સ. ૫ ઈંગાલ જાલ મુમ્મર ઉકાસણિ કશુગ વિજુમાઈયા, અગણિજિયાણું ભેયા નાયવા નિઉણબુદ્ધીએ. ૬ ઉભામગ-ઉદ્ધલિયા, મંડલિ મહ સુદ્ધ ગુંજવાયા ય, ઘણ તણુ વાયાઈયા ભેયા ખલુ વાઉકાયમ્સ. ૭ સાહારણ પત્તેયા વણસઈજીવા દુહા સુએ ભણિયા, જેસિમતાણું તણું એને સાધારણ તેઉ. ૮
la
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ત્રેવીશમાં ખડ
કદા અંકુર કિસલય પશુગા સેવાલ ભૂમિફ્ડા ય, અધૈયતિય ગજ્જર માત્થ વદ્યુલા થેગ પદ્મ કા. ૯ કામલલ' ચ સ* ગૂઢ સરાઇ સિાઈ પત્તા, થેર આરિ ગુન્ગુલિ ગલાય પમુહાઇ છિન્તરુહા, ૧૦ ઇચ્ચાઇણા અણુગે હુંતિ લેયા અણુત-કાયાણું, તેસિ પરિજાણ્ણુત્ય લકખણુમેય સુએ ભણિય’. ૧૧ ગૂઢ સિર સંધિ પત્ર' સમભગમહીરુગ' ચ છિન્નરુ, સાહારણસર ર તળ્વિવરીય ચ યજ્ઞેય. ૧૨ એગ સરીર એગે જીવા જેસિ* તુ તે ય પત્તેયા, ફૂલ ફૂલ છલિ કી, મૂલગ પત્તાગૢિ ખીયાણુ, ૧૩ પત્તેય' તરૢ મુત્તું પ’ચિવ પુઢવાઈા સયલલે એ, સુમા હતિ નિયમા અંતમુહુત્તાઊ અસ્સિા. ૧૪ સંખ કડ્ડય ગ’ડુલ જલેાય ચંદણુગ અલવં લહુગાઈ, મેહુરિ કિમિયા એઇક્રિય માઇવાહાઈ. ૧૫ ગામી મંકણુ શૂઆ પિપીલિ ઉત્તેડ્ડિયા ય મક્કોડા, ઇત્રિય ઘમિન્નીઆ સાય ગાકીડજાઇએ. ૧૬ ગહ્રય ચારકીડા ગામયકીડા ય ધુનકીડા ય, કુથુ ગોવાલિય ઇલિયા તૈઇક્રિય ઇંદગાવાઇ. ૧૭ ચઉરિ'ક્રિયાય વિæ ઢિંકુણ ભમરા ય ભમરીયા તિજ્ઞા, મયિ šસા મઢગા કસારી કવિલ–ડાલાઈ, ૧૮ પ'ચિ'દિયા ય ચઉઢા નારય તિરિયા મણુસ્સ દેવા ય, નેરઇયા સત્તવિહા નાયવા પુઢવી-સેએ .. ૧૯ જલયર થલયર ખયા તિવિહા પચિક્રિયા તિરિકખા ય, સુસુમાર મચ્છ કચ્છવ ગાહા મગરા ય જલચારી. ૨૦
• ૫૭૪ :
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચાર પ્રકરણ
- પ૭૫ : ચઉપય ઉરપરિસપ્પા ભુયપરિસપા ય થલયશ તિવિહા, બે સમ્પ નઉલ પમુહા ધરવા તે સમાસે. ૨૧ ખયરા રોમપકખી ચમ્મયપકખી ય પાયડા ચેવ, નરલગાઓ બાહિં સમુગપકખી વિયયપકખી. ૨૨ સવે જલ–થલ-ખયરા સમુચ્છિમાં ગાયા દુહા હુંતિ, કમ્મા-કમ્મગનૂભૂમિ અંતરદીવા મણુસ્સા ય. ૨૩ દસહા ભવણહિવઈ અવિહા વાણુમંતરા હૃતિ,
ઈસિયા પંચવિહા દુવિહા મણિયા દેવા. ૨૪ સિદ્ધા પનરસ ભેયા તિસ્થા–તિસ્થાઈસિદ્ધભેએણું, એએ સંખેણું જીવ-વિગગ્યા સમકખાયા. ૨૫ એએસિં જીવાણું સરીરમાઊઠઈ સકાયમ્મિ, પાણા જેણિ પમાણે જેસિં જ અસ્થિ તંભણિમે. ૨૬ અંગુલ અસંખ્ય ભાગો સરીર–મેચિંદિયાણ સોવેસિં, જયણસહસ્રમણિય નવરં પત્તેયકખાણું. ૨૭ બારસ જોયણ તિન્નેવ ગાઉઆ જોયણું ચ અણુક્કમસે, બેઈદિય–તેઈદિય-ચઉરિંદિય પચિંદિય દેહમુચ્ચત્ત. ૨૮ ધણુ સય પંચ પમાણ નેરઇયા સત્તમાઈ પુઢવીએ તત્તો અદ્ધ ધૂણા નેયા રાયણપતા જાવ. ૨૯ જયણુસહસમાણ મછા ઉરગા ય ગ ભયા ફંતિ, ધણુહપુહરં પાકિખસુ ભુઅચારી ગાઉએ પહત્ત. ૩૦ ખયરા ધણુડ પુહરં ભુયગા ઉરમા ય જોયણ પત્ત, ગાઉઆ પહુમિત્તા સમુચ્છિમાં ચઉમ્પયા ભણિયા. ૩૧ છચ્ચેવ ગાઉઆઈ ચઉમ્પયા ગમ્ભયા મુવા, કેસતિગં ચ મણસ્યા ઉક્કોસ સરીરમાવું. ૩૨
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પ૭૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ગ્રેવીશમે ખંડ ઈસાણંત સુરાણું રણએ સત્ત હુંત્તિ ઉચ્ચત્ત, દુર દુગ દુગ ચઉ ગેવિજજત્તરે ઈકિક્ક પરિહાણી. ૩૩ બાવીસા પુઢવીએ સત્ત ય આઉસ તિનિ વાઉસ, વાસ સહસ્સા દસ તગણુણ તે તિરિત્તા. ૩૪ વાસાણિ બારસાઊ બેઈદિયાણું તેઈદિયાણું તુ, અઉણપનદિણાઇ ચઉરિંદીણું તુ છગ્ગાસા. ૩૫ સુરનેરઈયાણ ઈિ ઉકોસા સાગરાણિ તિત્તીસં, ચઉપય તિરિય મણુસ્સા તિનિ ય પલિઓવમાં હુંતિ. ૩૬ જલયર ઉરભુયગાણું પરમાઊ હેઈ યુવકોડીલું, પકખીણું પુણ ભણિઓ અસંખભાગે ય પલિયમ્સ. ૩૭ સવે સુહમા સાહારણા ય સંકુચિછમા મણુસ્સા ય, ઉક્કસ જહનેણું અંતમુહુર્ત ચિય જિયંતિ. ૩૮ આગાહાઉ માણું એવું સંખેવઓ સમકખાય, જે પણ ઈથ વિશેસા વિસસસુત્તાઉ તે નેયા. ૩૯ એબિંદિયા ચ સવે અસંખઉસ્સપિણી સકાયમ્મિ, ઉવવનંતિ ચયંતિ ય અણુતકાયા અણું તા. ૩૦ સંખિજ-સમા વિગલા સત્ત૬ ભવા પિિદ તિરી-માગુઆ, ઉવવજતિ સકાએ નારય દેવા ય ને એવ. ૪૧ દસહા જિઆણ પાણું છુંદિય ઊસાસ આઉ બલ રૂવા, એનિંદિએ સુ ચઉરે વિગલેસુ છ સત્ત અવ. ૪૨ અસનિ સગ્નિ પંચિં-દિએસુ નવ દસ કમેણ બેધવા, તેહિં સહ વિષ્ણએ જીવાણું ભણુએ મરણું. ૪૩ એવું આરપારે સંસારે સાયરશ્મિ ભીમગ્નિ, પત્તો અણુતખુત્ત જીવેહિં અપત્તધમૅહિં. ૪૪
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવતત્વ
તહુ ચઉરાસી લકખા સ`ખા જોણીણુ હાઇ જીવાણુ, પુઢવા જ્ઞા ચઉછ્હે' પત્તય સત્ત સત્તવ. ૪૫ દસ પુત્તેય તરુણું ચદસ લકખા હતિ ઇયરેસુ, વિગલિ'ક્રિએસ ઢઢ્ઢા ચા પાંચિદ્ધિતિરિયાણુ. ૪૬ ચરા ચકરા નારય સુરેસ મણુઆણુ ચઉદસ હંતિ, સપિ'ડિયા ય સત્ત્વે ચુલસી લકખાઉ જાણીશુ, ૪૭
સિદ્ધાણુ' નદ્ઘિ દેડા ન આઉકમ્મ' ન પાણજોણી આ, સાઈ અણુ તા તેસિ ડિઇ જિષ્ણુ દાગમે ભણિઆ. ૪૮ કાલે અણુાઇનિહણે જોણિ ગડુલુમ્મિ ભીસણું ઈત્ય, ભમિયા ભમિદ્ધિતિ ચિર' જીવા જિષ્ણુવયણુમલહુ'તા. ૪૯ તા સ ́પઇ સંપત્તે મણુઅત્તે દુલહેવિ સમ્મત્તે, સિરિસ ંતિસૂરિસિદ્રે કરેહ ભા ! ઉજ્જમ ધર્મો, ૫૦
એસ જીવવિવિયારાસ ખેવરુઋણુ જાણુણા હેઊ, સખિત્તો ઉદ્ધરિ રુદ્રાએ સુયસમુદ્દાએ. ૫૧ ઇતિ શ્રી જીવવિચાર પ્રકરણું
શ્રી નવતત્ત્વ પ્રકરણ
જીવાજીવા પુણ્યું પાવાસવતવરા ય નિરણા, અન્ધા મુકખા ય તહા નવતત્તા હુંતિ નાય∞ા. ચઉદ્ગસ ચદસ ખાયા–લીસા ખાસી અ હુંતિ ખાયાલા, સત્તાવન ખારસ, ચક્ર નવ લેયા ક્રમેણેસિ ૨
319
: ૭૭ :
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૫૭૮ ?
આવશ્યક મુકતાવલી : વેવીશમે ખંડ એગવિહ વિહ તિવિહા, ચઉરિવહા પંચ છવિયા જીવા, ચેયકૃતસઈયરહિં, વેય-ગઈ–-કરણ—કાએહિં. ૩ એગિદિયસુમિયરા, સનિયર પણિદિયા ય સબીતિચક, અપજતા પત્તા , કમેણ ચઉદસ જિયઠ્ઠાણ. ૪ નાણું ચ દંસણું ચેવ, ચરિત્ત ચ તો તહ, વરીય ઉવેગો ય, એવં જીઅસ લખણું. ૫
આહારસરીરિદિય-પત્તી આણ પાણભાસમણે, , ચઉ પંચ પંચ છપિય. ઈગવિગલા સન્નિસનીણું. ૨ પર્ણિદિત્તિબલૂસા-સાઊ દસ પણ ચઉ છ સગ અઢ, ઈગ ટુ તિ ચઉરિદીર્ણ, અનિસનીણું નવ દસ ય. ૭ ધમ્માધમ્માગાસા, તિય-તિય-ભેયા તહેવ અ ય, ખંધા દેસ એસા, પરમાણુ અજીવ ચઉદસહા. ૮ ધમ્માધમ્મા પુગલ, નહ કાલે પંચ હુંતિ અજવા, ચલણ સહા ધમે, થિરસંડાણે અહમ્મ ય. ૯ અવગાહ આવાસ, પુગલજીવાણુ પુગ્ગલા ચઉડા, ખંધા દેસ એસા, પરમાણુ ચેવ નાયવવા. ૧૦ સધિયાર ઉજજોએ, ૫ભા છાયાતહિ અ (ઈય), વન ગંધ રસા ફાસા, પગલાણં તુ લકખણું. ૧૧ એગા કેડિ સતસઠુિં, લકખા સત્તત્તરી સહસ્સા ય, દે ય સયા સેલહિયા, આલિયા ઈગમુહુરૂશ્મિ. ૧૨ સમયાવલી મુત્તા, દીહા પકખા ય માસ વરિસા ય, ભણિઓ પલિયા સાગર, ઉસ્સપિણિ સપિણું કાલે. ૧૩
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવતત્વ
૮ પહલ ?
પરિણામિ જીવ મુત્ત, સપએસા એગ ખિતકિરિયા , ણિચ્ચે કારણ કત્તા, સવગય ઈયર અ૫સે. ૧૪ સા ઉચ્ચગે એ મણદુગ, સુરદુગ પંચિંદિજાઈ પણ દેહા, આઈતિતણ સુવંગા, આઈમસંઘયણસંઠાણા. ૧૫ વનચકિકા ગુરુલહુ, પરઘા ઉસાસ આયવુ જજે અં, સુભખગઈનિમિણુતસદસ સુરનરતિરિઆઉ તિસ્થયર. ૧૬ તસ બાયર પ ત્ત, પત્તે થિરં સુમં ચ સુભગ ચ, સુસર આઈ જજ જર્સ, સાઈદસગ ઇમં હેઇ. ૧૭ નાણુતરાયદસગં, નવ બીએ નીઅસાય મિચછત્ત, થાવરદસ-નિયતિગ, કસાય પણવીસ તિરિયદુનં. ૨૮ ઈગબિતિચઉજાઈઓ, કુખગઈ ઉવઘાય હૃતિ પાવસ્ય, અપસë વનઊ, અપઢમસંઘયણસંડાણા. ૧૯ થાવર સુહુમ અપજ, સાહારણમથિરમસુભદુભગાણિ, દુસરણાઈજજ જસ, થાવરદસગં વિવજ્રઘં. ૨૦ ઇદિઆ કસાય અવય, જેગા પંચ ચઉ પંચ તિનિ કમા, કિરિયાઓ પણવીસ, ઈમા ઉ તાએ અણુકકમસે. ૨૧ કાય અહિગરણિયા, પાઉસિયા પારિતાવણી કિરિયા, પાણઈવાયરંભિય, પરિગ્દહિઆ માયાવતી આ. ૨૨ મિચ્છાદંસણવત્તી, અપચ્ચકખાણા ય દિઠ્ઠિ પુ િય, પાડુશ્ચિય સામંતે-વણા નેસથિ સાહથી. ૨૩ આણવણિ વિઆરણિયા, અભેગા અથવખપચ્ચઈયા, અન્ના પગ સમુદા–ણ પિજજ દોસેરિયાવહિયા. ૨૪
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૮૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખો સમિઈ ગુત્તી પરિસહ, જઈધમે ભાવણ ચરિતાણિ, પણ તિ દુવીસ દસ બાર, પંચભેએહિં સગવના. ૨૫ ઇરિયા ભાસેસણાદા, ઉચ્ચારે સમિઈસુ અ, મણગુત્તી વયગુરી કાયગુત્તી તહેવ ય. ૨૬ ખુહા પિવાસા સીકહું, દંસાચેલારઈથિઓ, ચરિયા નિસહિયા સિજજા, અકકસ વહ જાય|. ૨૭ અલાભ રેગ તણફાસા, મલ-સાર-પરીસહા, પન્ના અનાણ સમ્મત્ત, ઈઅ બાવીસ પરીસહા. ૨૮ ખેતી મદવ અજજવ, મુત્તી તવ સંજમે આ બોધવે, સર્ચ સે આકિચણું ચ.બંલં ચ જઈધમે. રલ પઢમમણિશ્ચમસરણું, સંસારે એગયા ય અન્નત્ત, અસુઈત્ત આસવ સંવરે ય તહ ણિજરા નવમી. ૩૦ લેગસહા બેહાદુલ્લહા ધમ્મસ્સ સાહગ અરિહા, એઆઓ ભાવણ, ભાવે અટવા પયૉણું. ૩૧ સામાઈઅત્થ પઢમં, એવાવણું ભવે બીએ, પરિહારવિસુદ્ધીએ સુહમ તત સંપરામં ચ ૩૨ તો આ અહકખાય, ખાયં સર્વામિ જીવલેગમિ, જ ચરિઊણ સુવિડિયા, વચંતિ અયરામરં ઠાણું. ૩૩ બારસવિહં તો ણિ,જજરા ય બંધે ચઉલિવગ અ, પયઈ-ઠ્ઠિઈ-અણુભાગ–પએસલેએહિ નાયવે. ૩૪ અણુસણમૂ અરિયા, વિત્તીસંખેવણું રસચ્ચાઓ, કાયકિયેસે સંલી–ણયા ય બન્ને તરે . ૩૫
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________
નવતત્વ
: ૫૮૧ ? પાયચ્છિતું વિણઓ, વેયાવચ્ચે તહેવ સઝાએ, ઝાણું ઉરસગેવિ અ, અભિંતર ત હોઈ. ૩૬ પયઈ સહા કુત્તો, કિંઈ કાલાવડારણું, અણુભાગો રસ એ, એસો દલસંચઓ. ૩૭ પડપડિહારસિમજ-, હડચિત્તકુલાલભંડગારીશું, જહ એએસિં ભાવા, કમ્માવિ જાણ તહ ભાવા. ૩૮ ઈહ નાણદંસણાવરણ, યોહાનામોઆણિક વિધ્વં ચ પણ નવ ૬, અઠ્ઠાવીસ ચઉતિસય દુ પશુવિહં. ૩૯ નાણે આ દંસણુંવરણે, વેયણિએ ચેવ અંતરાએ અ; તીસ કેડીકેડી, આયરાણું ડિઇ ઉક્કોસા. ૪૦ સિત્તરિ કડાકોડી, મોહણિએ વીસ નામએસુ તિત્તીસં અયરાઈ, આઉર્કિંઈબંધ ઉક્કોસા. ૪૧ બારસ મુહુરં જહન્ના, વેણિએ અઠ્ઠ નામએસુ; સેસાણંતમુહુરં, એયં બંધકિંઈમાણું. ૪૨ સંતપયપરવણયા, દેવપમાણું ચ ખિત્તકુસણુ ય; કાલે આ અંતર ભાગ ભાવે અપાબહુ ચેવ. ૪૩ સંત સુદ્ધપયત્તા, વિજચંત બકુસુમ વ ન અસંત; મુકખ ત્તિ પયં તસ્સ ઉ, પણ મમ્મjઈહિં. ૪૪ ગઈ ઈદિએ આ કાએ, એ વેએ કસાય નાણે અ સંજમ દંસણ લેસા, ભવ સમે સન્નિ આહારે. ૪૫ નરગઈ પર્ણિદિ તસ ભવ, સન્નિ અકખાય ખઈઅસંમત્તે, મુકણાહાર કેવલ-દંસણનાણે ન સેસેસુ. ૪૬
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૫૮૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખંઢ. દવ૫માણે સિદ્ધાણું, ઝવદ-વાણિ હુંતિષ્ણુતાણિ; લેગસ્સ અંસખિજજે, ભાગે ઈકકે યે સોવેવિ. ૪૭ કુસણ અહિયા કાલે, ઇગસિદ્ધ પડુએ સાઈએ પડિવાયાભાવાએ, સિદ્ધાણું અંતરં નWિ ૪૮ સવજિયામણું તે, ભાગે તે તેસિં દંસણું નાણું ખઈએ ભાવે પરિણ–મિએ આ પુણ હેઈ જીવત્ત. ૪૯ થવા નપુંસસિદ્ધા, શ્રીનરસિદ્ધ કમેણ સંબગુણ; ઈઅ મુકખતમે, નવતત્તા લેસએ ભણિઆ. ૫૦ છવાઈ નવ પયત્વે જે જાણઈ તસ્સ હઈ સમ્મત્ત; ભાવેણ સહતે, અયાણમાણેવિ સમ્મત્ત. ૫૧ સવાઈ જિસર-, ભાસિયાઈ વણાઈ નન્નડા હુંતિ; ઈઈ બુદ્ધિ જસ મણે, સમ્મત્ત નિશ્ચલ તસ. પર અંતે મુહત્તમિત્ત-પિ ફાસિયે હજ જેહિં સમ્મત્ત; તેસિં અવઢપુષ્ય-પરિયો ચેવ સંસાર. ૫૩ ઉમ્પિણ અણુતા પુગલ પરિઅઠ્ઠઓ સુણેય તેણું તાતી અઢા, અણાગયદ્ધા અણુતગુણ. પ૪ જિpઅજિણ તિસ્થતિસ્થા, ગિહિ અન્ન સલિંગ નરનપુંસા પત્તેય બુદ્ધા, બુદ્ધબેહિય ઈકકણકકા ય. પપ જિસિદ્ધા અરિહંતા, અજિણસિદ્ધા ય પુંડરિઅપમુહા ગણહાર તિરથસિદ્ધા, અતિસ્થસિદ્ધાય મરુદેવા. પદ ગિહિલિંગસિદ્ધ ભરો, વક્કલચરીય અન્નલિંગમે; સાહુ સાંલંગસિદ્ધા, થીસિદ્ધા ચંદણમુહા. પ૭
WWW
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૫૮૩ : પંસિદ્ધા ગોયમાઈ, ગાંગેયાઈ નપુંસયા સિદ્ધા; પત્તયસયબુદ્ધા, ભણિયા કરકંડકવિલાઈ. પ૮ તહ બુદ્ધબેહિ ગુરુ-હિયા ય ઈગસમયે ઈગસિદ્ધા ય; ઈગ સમયેવિ અગા, સિદ્ધા તેણેગસિદ્ધા ય. ૫૯ જઈઆઈ હેઈ પુછા, જિણાણુમÍમિ ઉત્તર તઈયા; ઈસ્ય નિયમ્સ, અણુંતભાગે ય સિદ્ધિગએ ૬૦
ઇતિ શ્રી નવતત્વમૂલમ,
દડક પ્રકરણનમિઉં ચઉવીસ જિશે, તસત્ત-, વિયાર લેસ દેસણુઓ; દંડગપહિ તે શ્ચિય, થેસામિ સુહ ભે ભવા. ૧ નેરઈયા અસુરાઈ, પુઠવાઈ બેદિયાએ ચેવ; ગmય-તિરિય મણસા, વંતર જેઈસિય માણ. ૨ સંખિત્તરી ઉ ઈમ, સરીર–મેગાહણ ય સંઘયણ સન્ના સંડાણ કસાય, લેસિન્દ્રિય દુ સમુઘયા. ૩ દિઠી દંસણનાણે જે ગુવગોવવાય ચવણ-ઠિઇ, પત્તિ કિંમાહરે, સન્ની ગઈ આગઇ વેએ. ૪ ચઉગબ્સ-તિરિય-વાઉસ, મણુ આણું પંચ સેસ તિસરીરા, થાવર ઉગે દુઓ, અંગુલ અસંખભાગ તણ, ૫ સસિંપિ જહન્ના, સાહાવિય અંગુલમ્સ અસંખંસા, ઉકકસ પણ સય ધણું -રઈયા સા હ સુરા. ૬ ગભતિરિ સહય જોયણ, વણસ્સઈ અહિય જોયણ સહર્સ, નર તેઈદિ તિગાઉ બેડદિય જોયણે બાર. ૭
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૮૪ :
આવશયક મુકતાવલી વેવીશમે ખર જેયણ-મેગે ચઉરિદિ, દેહ-મુચ્ચત્તર્ણ સુએ ભણિ વેવિય-દેહં પણ અંગુલસંખસમારંભે. ૮ દેવ નર અહિય લકખ, તિરિયાણું નવ ય જોયણસયા, દગુણં તુ નારયાણું, ભણિય વેઉવિવય સરીર. ૯ અંતમહત્ત નિરએ, મુહત્ત ચત્તારિ તિરિય-મણુએસુ, દેવેસુ અદ્ધ માસે, ઉકકસ વિવિણુ કાલે. ૧૦ થાવર સુર નેરઈઆ, અસંઘયણા ય વિગલ છેવટ્ટા, સંઘયણ ગં ગમ્ભય, નર-તિરિસુવિ મુર્ણયનં. ૧૧ સોવેસિં ચઉ દહ વા, સન્ના સવે સુરા ય ચરંસા, નર તિરિય છ સંઠાણ, હુંડા વિગલિંદિ નેરઈયા. ૧૨ નાણાવિહ ધય સૂઈ, બુબુય વણ વાઉ તેઉ અપકાયા, પુઢવી મસૂર ચંદા-કારાચંઠાણુઓ ભણિયા. ૧૩ સવે વિ ચઉ કસાયા, લેસ છગે ગર્ભ તિરિય મણુએસ, નાશ્ય તેલ વાઉ વિગલા, વેમાણિય તિલેસા, ૧૪
ઈસિય તેઉ લેસા, સેસા સવિ હૃતિ ચઉ લેસા, ઈદય દારં સુગમ, મણઆણું સત સમુગ્ધાયા ૧૫ વેયણ કસાય મરણે, વેવિય તેયએ ય આહારે, કેવલિય સમુઘાયા સત્ત ઈમે હૃતિ સન્નણું. ૧૬ એબિંદિયાણ કેવલિ, તેલ આહારગ વિણા ઉ ચત્તારિ, તે ઉતિવય વાજા, વિગલા સન્નણ તે ચેવ. ૧૭ પણ ગરુભ તિરિ સુરસુ, નારય વાઉસુ ચઉર તિય સેસે, વિગલ દુચિઠ્ઠી થાવર, મિચ્છત્તિ સેસ તિય દિઠી. ૧૮
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________
કડક
: ૫૮૫:થાવર બિતિસુ અચકખુ, ચઉરિંદિ, તદુદાં સુએ ભણી મહુઆ ચઉ સણિ, સેસેસુ તિગં તિગ ભણિય. ૧૯ અન્નાણું નાણ તિય તિય, સુર તિરિનિરએ થિરે અનાદુગ નાણા#ાણ દુ વિગલે, મણુએ પણ નાણુ તિઅનાણા. ૨૦ ઈકકારસ સુર નિરએ, તિરિએ સુ તેર પન્નર મણુએ વિગલે ચઉ પણ વાએ, જગતિયં થાવરે ઈ. ૨૧ ઉવઓગા મણુએસ, બારસ નવ નિરય તિરિય દેવેસુ, વિગલ દુગે પણ છકક, ચરિંદિ, થાવરે તિયગં. ૨૨ સંખમસંબા સમયે, ગક્ષય તિરિ વિગલ નારય સુરા ય, મણુઆ નિયમ સંખા, વણર્ણતા થાવર અસંખા. ૨૩ અસન્ની નર અસંખા, જહ ઉવવાએ તહેવ ચવણે વિ, બાવીસ સગ તિ દસ વાસ-, સહસ ઉકિક પુઠવાઈ. ૨૪ તિ દિગિ તિ પલ્લાઉ, નર તિરિસુર નિરય સાગર તિત્તીસા, વંતર પä ઈસ, વરિય લકખાહિયં પલિય. ૨૫ અસુરાણ અહિયાય, દેસૂણ દુ પશ્વયં નવ નિકાયે, બારસ વાસુણ પણ દિણ, છગ્યાસુવિક વિગલાઉ. ૨૨ પુઠવાઈ દસ પાણું, અંતમુહુર્ત જહન્ન આઉઠિઇ, દસ સહસ્સ વરિસ કિઈયા, ભવહિવ નિરય વંતરિઆ. ૨૭
માણિય જેઈસિયા, પલ તયસ આઉઆ હુંતિ, સુર નર તિરિ નિરએસ, છ પત્તી થાવરે ચગ. ૨૮ વિગલે પંચ જજની છર્દિસિ આહાર હેઈ સરવેસિં, પણ ગાઈ પયે ભયણ, અહ સન્નિતિયં ભણિક્ષ્યામિ. ૨૯
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૧૮૬
આવશ્યક મુક્તાવલી : ત્રેવીશમે ખરું
ચઉવિહુ સુર તિરિએસ, નિરએયુ અ દીહુકાલિંગી સન્ના, વિગલે હેઉવએસા, સના રહિયા થિરા સવે. ૩૦ મછુઆણુ દીદ્ધકાલિય, દિફુિવાઆવએસિયા કે વિ, પન્ન પણ તિરિ મણુઅ ચ્ચિય, ચઉવિહ દેવેસુ ગચ્છ'તિ. ૩૧ સખાઉ પજજ પશુદિ, તિયિનસુ તહેવ પજત્તે, ભૂગ પત્તેયવળે, એએસ ચ્ચિય સુરાગમણું. ૩૨ જ્જત્ત સખ ગમ્ભય, તિરિય નરા નિયસત્તગે જ'તિ, નિસ્ય ઉવટ્ટા એએસુ, ઉવજ્રતિ ન સેસેસુ. ૩૩ પુઢવી આ વણુસઇ, મઝે નાય વિવજ્જિયા જીવા, સવે ઉવવજ તિ, નિય નિચ કમ્માણુમાણુછ્યુ. ૩૪ પુઢવાઈ દસ પએસ, પુઢવી આઊ વણુસૂઈ જતિ, પુઢવાઈ દસ પઐહિ ય તેઊ વાઉસ ઉવવા, ૬૫ તેણે વાઊ ગમણું, પુઢવી પમુહૂમિ હોઇ પય નવગે, પુઢવાઈ ઠાણુ દાગા, વિગલાઇતિય' તર્હુિ' જતિ, ૩૬ ગમણાગમણું ગય, તિરિયાણું સયલ જીવાણુસુ, સત્ય જ 'તિ મણુઆ, તેઊવાહિ' ના જતિ. ૩૭ તેય તિય તિરિનરેસુ, ઇથી પુરિસા ય ચવિહ સુરેપુ; થિર વિગલ નારએસુ, નપુંસવેએ હવઇ એગે. ૩૮ પજ મચ્છુ ખાયગિ, વેમાણિય ભવણુ નિરય વંતરિયા, જોઈસ ચઉ પણ તિરિયા, એઇંદ્રિય તેઋયિ ભૂ આઉ. ૩૯ વાઊ વણુસ્સઈ ચ્ચિય, અહિયા અડ્ડિયા કમેક્રમે હૃતિ સવે વિ ઇમે ભાવા, જીણા મએ તસે પત્તા. ૪૦
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________
લઘુ સંબહણી
* ૫૮૭ ૩ સંપ તુહ ભત્તરસ, દંડગ–પય ભમણ ભગહિયયસ, દંડતિય વિરય સુલ, લહુ મમ રિંતુ મુખપર્યા. ૪૧ સિરિ જિણહંસ મુણસર રજે સિરિ ધવલચંદ સીસણ ગજ સારેણ લિહિયા, એસા વિનતિ અ૫હિયા. ૪૨
શ્રી લઘુ સંગ્રહણું પ્રકરણ નમિયા જિર્ણ સવનું, જગપુજજે જગગુરુ મહાવીર,
બૂઢીવ પયત્વે, વર્ષ સત્તા સપરહે. ૧ ખંડા જેયણ વાસા, પવય કૂડા ય તિલ્થ સેઢીએ, વિય દૂહ સલિલાઓ, પિડેસિં હાઈ સંઘયણું. ૨ નઉના સયં અંડાણું, ભરપમાણ ભાઈએ લખે, અહવા નઉમાં સયગુણું, ભરપમાણું હવઈ લખું. ૩ અહવેગ ખડે ભરહે, દે હિમવંતે આ હેમવઈ ચઉરે, અ૬ મહાહિમવંતે, સેલસ ખંડાઈ હરવાસે. ૪ બત્તીસં પુણ નિસઢ, મિલિઆ તેસટ્ટી બાયપાસે વિ, ચઉસ ઉ વિદેહે, તિરાસિ પિંડે નયિ સયં. ૫ જેયણ પરિમાણઈ સમચરિંસાઈ ઈથ ખંડાઈ, લખસ્સ ય પરિહિએ, તપાય ગુણે ય હુંતેવ. ૬ વિકખંભ વગૂ દહ ગુણ, કરણી વક્સ પરિરઓ હેઈ, વિકખંભ પાય ગુણઓ, પરિરઓ તસ્સ ગણિયપર્યા. ૭ પરિહી તિલકખ સોલસ, સહસ્સ દય સય સત્તાવીસહિયા, કેસ તિગવીસ ધાણસય તેરગુલદ્ધહિ. ૮
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી : વીશામાં પર
સત્તેવ ય કેડિ સયા, નઉઆ છપન્ન સય-સરસાઈ, ચઉનઉયં ચ સહસા, સય દીવઢ ચ સાહિત્યં. ૯ ગાઉઅમેગે પનરસ, ધણુસયા તહ ધણુણિ પન્નરસ, સ૬ ચ અંગુલાઈ, જંબૂદીવસ ગણિયપર્યા. ૧૦ ભરાઈ સત્ત વાસા, વિયડઢ ચઉ ચઉર હિંસ વલ્ફિયર, સેલસ વકખારગિરી, દે ચિત્ત વિચિત્ત દો જમગા. ૧૧ દસય કયગિરીશું, ચલે ગયäતા ય તહ સુમેરૂય, છ વાસહરા પિંડે, એગુણસત્તરિ સયા દુન્ની. ૧૨ સેલસ વકખારેસુ, ચઉ ચઉ કૂડા ય હન્તિ પત્તેય, સેમણસ ગંધમાયણ, સાદૃ ય રુપિ–મહાહિમવે. ૧૩ ચકતીસ વિયસુ, વિષહ નિસઢ નીલવંતેસુ, તહ માલવંત સુરગિરિ નવ નવ કૂડાઈ પૉય. ૧૪ હિમસિહરિસ ઈક્કારસ, ઈય ઇગસી ગિરીસુ કૂડાણું, એગતે સવઘણું, સય-ચઉરે સરસટ્રી ય. ૧૫ ચઉસત્ત અ નવગે-, ગારસ કુડેહિં ગુણહ જહસંબં, સોલસ દુદુ ગુણયાલ, દુવે ય સશસટી સય ચઉ. ૧૬ ચલતીસે વિજએસુ, ઉસહ કૂડા અદૃ મેચ જંબૂમિ, અ ય દેવમુરાએ, હરિકૂડ હરિરસહે સટ્ટી. ૧૭ માગહ વરદામ પભાસ, તિર્થ વિજયેસુ એરવય ભરહે, ચઉતીસા તિહિં ગુણિયા, દુરુત્તર સયં તુ તિથાણું. ૧૮ વિજજાહર અભિગિય, સેઢીએ દુન્નિ દુન્નિ વેઅહે, ઇય ચઉગુણ ચઉત્તીસા, છત્તીસસયં તુ સેઢીણું. ૧૯
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉણુ સંપ્રહણી
: ૫૮૯ ૧ ચકી જે અવાઇ, વિજ્યાઇ ઇત્ય હૃતિ ચલતીસા, મહ દહ છ પાઉભાઈ, કુરુક્ષુ દસર્ગ ત્તિ સાલસર્ગ. ૨૦ ગંગા સિંધુ રત્તા, રસવઈ ચઉ નઈએ પત્તેય, ચઉદસહિં સહસ્તેહિં, સમગ વચ્ચતિ જલહિંમિ. ૨૧ એવં અભિંતરિયા, ચઉરે પુણ અદૃવીસ સહરસેહિં, પુણરવિ પન્નેહિ, સહસ્તેહિં જતિ ચઉ સલિલા. ૨૨ કુરુમઝે ચહેરાસી, સહસ્સાઈ તહ ય વિજય સલસેસુ, અરીસાણ નઈણું, ચઉદસ સહસ્સાઈ પત્તેર્યા. ૨૩ ચઉદસ સહસ ગુણિયા, અડતીસ નઇઓ વિજયમઝિલ, સીયાએ નિવડંતિ, તહ ય સીયાઈ એમેવ. ૨૪ સીયા સીયા વિય, બત્તીસ સહસ પંચ લકખેહિં, સરવે ચઉદસ લકખા, છપ્પન્ન સહસ્સ મેલવિયા. ૨૫ છજજોય સકાસે, ગંગા સિંધૂણુ વિત્થર મૂલે, દસગુણિઓ પજતે, ઈય દુદુ ગુણોણ સેસાણું. ૨૬ જેયણ સમુચિ, કણયમયા સિહરિ ચુલ્લ હિમવંતા, મ્પિ મહાહિમવંતા, દુસ ઉચ્ચા ૫ કણયમયા. ૨૭ ચત્તરિ જોયણ :સએ, ઉડ્યિો નિસઢ નીલવંતે ય નિસઢ તવણિજમએ, વેલિઓ નીલવંતગિરી. ૨૮ સોવેવિ પવયવરા, સમયકિખત્તમિ મંદરવિણા, ધરણિતલે ઉવગાઢા, ઉસે ચઉથ ભાયંમિ. ૨૯ ખંડાઈ ગાતાહિં, ઇસહિં દારેહિં જંબુદીવસ્ત્ર, સંઘયણ સમ્મત્તા, રઈયા હરિભસૂરિહિં. ૩૦
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ ચોવીસમો છ કર્મગ્રંથ, ત્રણ ભાષ્ય, તથા તત્વાર્થ સૂત્ર
પહેલો કર્મચન્થ સિરિવરજિણું વદિય, કમ્મવિવાર્ગ સમાસ વાઈ, કીરઈ જિએણુ હેઉહિં, જેણે તે ભન્નએ કમ્મ. ૧ પયઈઠિઈરસપએસા, તે ચઉહા માયગલ્સ વિહંતા, મૂલપગઈદ ઉત્તર-પગઈ અડવન્નસયમેય. ૨ ઈહ નાણદંસણાવરણ-વેયનેહાઉનામાણિ, વિધ્વં ચ પણુનવદુઅ-વીસચઉતિસદુપણુવિહં. ૩ મઈસુયઓહીમણુકે-વલાણ નાણાણિ તથ મઈનાણું, વંજણવગહચઉહા, મણનાયણ વિણિદિયચકિકા. ૪ અઘુગ્રહઈહવા-વધારણા કરણમાણસેહિં છહા, ઈય અવસર્ભયં, ચઉદસહા વીસડા વ સુર્યા. ૫ અખરસન્નીસમ્મ, સાઈએ ખલુ સપજવસિયં ચ, ગમિયં અંગપવિ૬ સત્ત વિ એએ સપડિવખા. ૨ ૫જય અકખરાયસંઘાયા પડિવત્તિ તહ ય આશુઓને, પાહુપાહુડપાહુડ-વધૂપુછવા ય સસમાસા. ૭
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________
પહેલ કર્મગ્રંથ–મૂળ
અણુગામિવઢમાણય-પડિવાઈયરવિહા છહા એહી, રિઉમઈ વિકલમઈ મણુ-નાણું કેવલમિગવિહાણું. ૮ એસિં જે આવરણું, પડુબવ ચકખુલ્સ તે તયાવરણું, દંસણચઉ પણ નિદા, વિત્તિસમ દંસણાવરણું. ૯ ચકબૂદિકિઅચકખૂ-સેસિંદિયએહિકેવલહિં ચ, દંસણસિંહ સામન્ન, તસ્યાવરણું તયં ચઉહા. ૧૦ સુહપડિહાનિદા નિહાનિદા ય દુકખ પડિહા, પહેલા વિવિઠ્ઠું-સ્સે થયેલાયેલા ઉ અંકમાઓ. ૧૧ દિચિંતિયWકરણ, થીણુદ્ધી અદ્ધચકિઅદ્ધબલા, મહુલિત્તખગધારા-લિહણું વ દુહા 6 વેણિય. ૧૨ ઓસન્ન સુરમાણુએ, સાયમસાયં તુ તિરિયનિરએસુ, મજ વ મેહણય, દુવિહં દંસણચરણમોહા. ૧૩ દંસણમહં તિવિહં, સમ્મ મીસ તહેવ મિછત્ત, સુદ્ધ અદ્ધવિયુદ્ધ, અવિસુદ્ધ તં હવઈ કમસે. ૧૪ જિઆ અજિ અપુણપાવા-સવસંવરબંધમુકખનિજરણા, જેણ સહઈ તયં, સમ્મ ખઈગાઈબહયં ૧૫ મીસા ન રાગદેસો, જિણધમે અંતમુહુ જહા અને, નાલિયરદીવમણુણે, મિરછ જિસુધમ્મવિવરીયં. ૧૬ સેલસ કસાય નવ ને-કસાય દુવિહં ચરિત્તમોહણીયું, અણુ અપ્પચ્ચકખાણા પચ્ચકખાણું ય સંજલણ. ૧૭ જાજીવ–વરિસ ચઉમા સપકખગ નરયતિરિયનરમમરા, સમ્માશુસરવવિર–અહખાયચરિત્તઘાયકરા. ૧૮
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશમા ખંઢ
જલરેણુપુઢવિપન્વય-રાઇસરસા ચઉવિહા કાડા, તિસિલયાકડ્ડડ્રિય-સેલત્ય ભાવમા માળેા ૧૯ માયાવલેહિગામુ–ત્તિમિંઢસિંગાણુવ‘સિમૂલસમા, લાડ઼ે લિË જણુ-કમિરાગસામાણેા. ૨૦ જમ્મુદયા હાઇ જિએ, હાસ-ર૪-અરઇ સાગ-ભય-કુચ્છા, સનિમિત્તમન્નહા વા, ત' ઇહુ હાસાઈમેણિય'. ૨૧ પુરિસિસ્થિતદ્રુભય. પઈ, અહિલાસે જસા હવઇ સેા ૩, થીનરનપુવેઉદ, કુંકુમતણુનગરદાહસમા. ૨૨ સુરનરતિનિરયાગ, ડિસરિસ' નામકમ્મ ચિત્તિસમ', અયાલતિનવર્ધવિર્હ, તિઉત્તરસયં ચ સત્તઠ્ઠી. ૨૩ ગઇજા તણુઉવંગા, ખંધણુ સોંઘાયાણિ સંઘયણા, સંડાણુવન્નગધર-સફાસઅણુપુત્વિવિદ્ગગગઈ. ૨૪ પિડપયડિત્તિ ચઉદ્ધૃસ, પરઘાઉસ્સાસઆયવુ જોય, અગુરુલહુતિસ્થનિમિણેાવાયમિય અઠ્ઠ પત્તેયા, ૨૫ તસબાયરપત્ત, પત્તેયથિર' સુભ' ચ સુભગ ચ, સુસરાઈજ્જસ તસ-દસગ' થાવરઇસ' તુ ઈમ', ૨૬ થાવરણુહુમઅપજ, સાહારણઅથિરઅસુભટ્ટભગાણિ, દુસરણાઈ૰જાજસમિય નામે સેયરા વીસ. ૨૭ તસચથિ' અથિ-રછ સુહુમતિગથાવરચ’, સુભગતિગાઇવિભાસા, તદાઈસંખાદ્ધિ પયડીહિ. ૨૮ વણુચઉ અગુરુલહુચઉ, તસાઈ-ક્રુતિ-ચઉર-છકકમિચાઈ, ઈઅ અન્નાવિ વિભાસા તયાર્કસ માહિ` પયડીહિ. ર૯
• ૫ :
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ કર્મગ્રંથ
: ૫૯૩ : ગઈયાઈણ ઉ કમસે, ચપણપતિપશુપંચછછકક પણદુગપણચઉદુગ, ઈય ઉત્તરભેયપણસદી. ૩૦ અઠવીસાયા તિનવઈ સંતે વા પનબંધાણે તિસયં, બંધણુસંઘાયગહે, તણ સુ સામણવણચ. ૩૧ ઈય સનદી બંધ-દએ ય ન ય સમ્મમીસયા છે, બંધુએ સત્તાએ, વીસવીસવણસયં. ૩૨ નિયતિરિનરસુરગઈ ઈગનિયતિયચપશિંદજાઈએ, એરાલવિવાહારગતેયકમ્પણ પણ સરીરા. ૩૩ બાહુ પિદિ સિર ઉર, ઉયરંગ ઉવંગ અંગુલી પમુહા, સેસા અવંગા, ૫૮મતશુતિગસુવંગાણિ. ૩૪ ઉરલાઈપુષ્ણલાણું, નિબવજનૃતયાણ સંબંધું, જે કુણઈ જઉસમ તં, ઉરલાઈબંધણું નેર્ય. ૩૫ જે સંઘાઈ ઉરલા–પગલે તણગણું વ દંતાલી, ત સંઘાયં બંધણ–મિવ તણુનામેણુ પંચવિહં. ૩૬ એરાલવિઉઠવાહા–રયાણ સગતેયકમ્મજુત્તાણું, નવબંધણાણિ ઈયર૬-સહિયારું તિત્તિ તેસિં ચ. ૩૭ સંઘયણમઢિનિચઓ તે છઠ્ઠા વારિસનારાય, તહ રિસતું નારાયં નારાય અદ્ધનારાયં. ૩૮ કાલિય છેવ ઈહ, સિહે પટ્ટો ય કલિયા વાજ, ઉભએ મકકડબ, નાશય ઈમમુરાલશે. ૩૯ સમચરિંસ નિગો-હસાબુજજાઈ વામણું હું, ચઠાણ વણા કિરહ-નીલહિયહલિસિયા. ૪૦
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પ૯૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા ખડ સુરહિરહી રસા પણ, તિત્તકડુકસાયઅંબિલા મદુરા, ફાસાહમિખિર–સીઉહસિણિદ્ધરુખ. ૪૧ નીલકસિણું દુગંધં, તિત કહુયં ગુરું ખરે રુકખ, સીયં ચ અસુહનવગ, ઈકારસગં સુર્ભ સેસં. ૨ ચહગઈવણુપુરવી, ગઈ,વિદુગ તિગ નિયાઉજીયં, પુથ્વી ઉદએ વકકે, સુહઅસુહવસુદૃવિહગગઈ. ૪૩ પરદાઉદયા પાણી, પરેસિ બલિ પિ હાઈ દુદ્ધરિસે, ઉસસલદ્ધિજીત્તો, હવેઈ સાસનામવા. ૪ રવિએિ ઉજિયંગ, તાવ જુયં આયવાઉ ન ઉ જલ, જમુસિણફાસસ્સ તહિં, લેહિયવનસ ઉદઉ રિ. ૪૫ આરિણપયાસરૂ, જિયંગમુજોયએ ઈહુજયા, - જઈદેવુત્તરવિકિકય-જેઇસખજોયમાઈ વ. ૪૬ અંગ ન ગુરુ ન લહુર્ય, જાયઈ જીવસ અગુરુલહુઉદયા, તિર્થેણ તિહુયણસ્સ વિ, પુજે સે ઉદએ કેવલિ. ૪૭ અંગેવગનિયમણું, નિમ્માણું કુણઈ સુરહારસમં; ઉવઘાયા ઉવહમ્બઈ, સતણુવયવલંબિગાઈહિં. ૪૮ બિતિચઉપણિદિય તસા, બાય બાયરા જિયા ચૂલા નિયનિયપત્તિજીયા ૫જજના લદ્ધિકરણહિં. ૪૯ પત્તેય તણુ પત્ત-ઉદયેશું દંતઅદિમાઈ થિર; નાભુવરિ સિરાઈ સુહં, સુભગાઓ સાવજશુઈદો ૫૦ સુસરા મહુરસુહyણી, આઈજજા સવલયગિઝવઓ જસએ જસકિત્તીઓ, થાવરદસગં વિવજજë. પ૧
જાણવચન
નિયનિય સ્થિતિ
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજે કર્મગ્રંથ.
- : ૫૯૫ : ગોએ દુહુરચનીયં, કુલાલ ઈવ સુઘડભુંભલાઈયં; વિઘુ દાણે લાભે, ભેગુવગેસુ વીરિએ ય. પર સિરિહરિયસમં એયં, જહ પડિલેણુ તેણુ રયાઈ ન કુણઈ દાણઈયં, એવં વિષેણ છ વિ. ૫૩ પડિણીયzણનિહવ-ઉવઘાયપાસ અંતરાએણું; અચાસાયણયાએ આવરણદુર્ગ જિઓ જયઈ. ૫૪. ગુરુભત્તિખંતિકરુણા-વયોગકસાયવિજયદાઓ દઢઘમ્માઈ અજજઈ, સાયમસાયં વિવજયઓ. ૫૫ ઉમગ્નદેસણામગ્ન-નાસણાદેવ દરવહરણે હિં; દંસણમહં જિણસુણિ-ચેઈયસંઘાઈપડિણીએ. ૫૬ દુવિહં પિ ચરણમહં, કસાયહાસાઈવિસયવિવસામણે; બંધઈ નિયાઉ મહા-રંપરિગહરએ દો. ૫૭ તિરિયાઉ ગૂઢહિયઓ, સઢે સસલ્લો તા મણુસાઉ પથઈઇ તણુકસાઓ, દાણુઈ મઝિમગુણે ય. ૫૮ અવિરયમાઈ સુરાઉ, બાલતકામનિજજરે જઈ સરો અગારવિજ્ઞ, સુહનામ અન્નહા અસુહં. ૫૯ ગુણ પેહી મયરહિયે, અઝયણુઝાવણાઈ નિચં; પકુણઈ જિણાઈભક્તો, ઉચું નીયં ઈયરહા ઉ. ૬૦ જિણઆવિઘકરે હિંસાઈપરાયણ જયઈ વિઠ્યું; ઈય કમ્મવિવાગડયું, લિહિ દેવિંદસૂરિહિં. ૧
બીજે કર્મગ્રન્થ તહ શુણિમે વીરજિણું, જહ ગુણઠાણેસ સયલકમ્માઈ બધુદઓદરણયાસત્તાપત્તાણિ ખવિયાણિ. ૧
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમે ખs મિ છે સાસણ મીસે અવિરય સે પમત્ત અપમ; નિયદિ અનિયઠ્ઠિ સુહુમુવસમ ખીણ સજોગિ અગિગુણ. ૨
અભિનવકમ્મગહણું, બધો એહેણુ તત્ય વિસસયે; તિથયરાહારગદુગવ મિચ્છામિ સત્તરસર્યા. ૩ નરયતિગજાઈથાવરચી, હુંડાયવછિવ નપુમિ સોલતે ઇગહિના સય, સાસણ તિરિથીણુદુહગતિનં. ૪ અણુમઝાગિઈ સંઘયણ ચલ, નિઉજજેય કુખગઈસ્થિતિ, પણવીસંતે મીસે ચઉસયરિદુઆઉઅઅબધા. ૫ સમે સગસયહિ જિગાઉ–ધિ વઈર નરતિ બિયસાયા ઉરલ દુગતે કેસે, સાદી તિઆ કસાયંતે. ૬ તેવરિ પમત્તે સોગ, અરઈ અથિર દુગ અજય અસાયં; વરિષ્ઠજજ છવચ સત્ત વ, નેઈ સુરાઉં યાનિ. ૭ ગુણસક્ટ્રિ અપમત્તે સુરાઉબંધું તુ જઈ ઈહાગ છે, અહ અવિણ જ આહારગદુ બધે. ૮ અઠવા અપુછવાઈમિ નિર દુગતે છપન્ન પણુભાગે, સુર દુગ પર્ણિદિ સુખગઈ તસનવ ઉરવિણ તણુવંગા. ૯ સમચઉરનિમિણ જિણવણ અગુરુલહુ ચઉ છલસિ તીસંતે, ચરમ છવીસ બધે હાસરઈ કુછભયભે. ૧૦ અનિયષ્ટિ ભાગપગે, ઈગેગહીણો દુવાસવિહબ છે, પુમ સંજલણ ચરિહં, કમેણ છે એ સતરસ. ૧૧ ચસણુચજસના વિઘદસગંતિ સેલસુરઇએ, તિસુ સાયબંધઓ સગિબંધ તણું તે અ. ૧૨
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીજે કર્મગ્રંથ
: ૫૭ : ઉદઓ વિવાગવેયણમુદીરણમપત્તિ ઈહ દુવાસસયં, સતરસયં મિણે મીસ-સમ્મ-આહાર-જિણવ્યુદયા. ૧૩ સહુમતિગાયવ-મિષ્ઠ મિરછત્ત સાસણે ઈગાર-સર્યા, નિરયાણપુકિવણુદયા અણુ-થાવર-ઈગ વિગલ–અંતે. ૧૪ મીસે સયમપુવી-શુદયા મીસોએણ મીસંતે, ચઉસમજએસમ્માણુપુરિવ-ખેવા બિય-કસાયા. ૧૫ માણુતિરિણુ પુરિવવિવિ દુહગ અાઈજહુગ સતર છે, સરસઈ દેસિ તિરિગઈ આઉ નિજેય તિકસાયા. ૧૬ અહેઓ ઇગસી પમતિ આહાર-જુગલ-પકવા, થીણતિગાહારગદગ છે છસ્સાયરિ અપમત્તે ૧૭ સમ્મત્તતિમસંઘયણ તિયગર છેઓ બિસત્તરિ અપુરાવે હાસાઈ છકકાઅંતે છસદિ અનિયદ્દિયતિગં. ૧૮ સંજલણતિગં છરોઓ સલ્ટિ સુહુમમિ તુરયો , ઉવસંતગુણે ગુણસદ્ધિ રિસહનરાય દુગઅલે. ૧૯ સગવન્ન ખીણ-દુચરિમિ નિદુગતે ચરિમિ પણવત્તા, નાણુતરાયદેસણ-ચઉછેએ સજેગિ બાયાલા. ૨૦ તિત્યુદયા ઉરલાથિરખગઈદુગ૫રિત્તતિગર્સઠાણા, અગુરુલહુવા-ચઉનિમિતેયકમાઈસંધયણું. ૨૧ સરસૂસરસાયાસાએગયર ચ તીસ–વુ છે, બારસ અગિ સુભાઈ જજ જસાયણિય. ૨૨ તસતિગ પણિમિશુયાઉ ગઈજિષ્ણુરચંતિ ચરિમ-સમય તે, ઉદઉવુદીરણા પરમપમાઈ સગગુણે. ૨૩
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________
: પ૯૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમા ખંડ એસા પહિતિગુણા વેણિયાહાર જુઅલથીણુતિગ, માણુયાહ પમત્તતા અગિ અણુદીરગ ભયનં. ૨૪ સત્તા કશ્માણઠિઈ બંધાઈ-લદ્ધ-અર–લાભાણું, સંતે અડયાલ–સયં જા ઉવસમુ વિજિણુ બિયતઈએ. ૨૫ અપુટવાઈચકિકે અણ-તિરિ–નિરયાલ વિશુ બિયાલ સયં, સમાઈ ચઉસુ સત્તર-અયંમિ ઈગચા–સયમહવા. ૨૬ ખવશં તુ ૫૫ ચઉસુવિ પણયાલ નિરયતિરિસુરાઉવિણ, સત્તગવિષ્ણુ અડતીસં જા અનિયટ્ટી પઢમભાગ. ૨૭ થાવરતિરિનિરયાયવ-દુગ થીણુતિગેગ વિગલ સાહાર, સોલખ દુવાસસયં બિયંસિ બિયતિયસાયંતે. ૨૮ તઈલાઈસુ ચઉદસ-તેર-બાર-છ-પણુચ-તિહિયસયકમસે, નપુWિહાસ છગપુંસ તુરિય કેહમયમાયખ. ૨૯ સુમિ હુસય લેહંતે ખીણ દુચરિએગસએ દુનિખઓ, નવનવઈ ચરમસમએ ચઉદંસણનાણુવિદ્યતે. ૩૦ પણુસીઈ સાગિ અગિ દુચરિમે દેવખગઈ ગંધદુર્ગ, ફાસ૬ વરસ તણું બંધણુસંધાય પણ નિમિણું. ૩૧ સંધયણઅથિરસંડાણ-છક્ક અગુરુલહચઉ અપજd, સાયં વ અસાયં વા પરિઘુવંતિગ સુસર નિયં. ૩૨ બિસયરિખઓ ય ચરિમે તેરસ મણુયતસતિગ-જસાઈ, સુભગજિપુરચક્ષણિદિય- સાયાસાએગયર છે. ૩૩ નરઅણુપુટિવ વિણા વા બારસ ચરિમસમર્યામિ જે ખવિવું, પત્તો સિદ્ધિ દેવિંદવદિય નમહ ત વીર. ૩૪
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રીજે કર્મગ્રંથ
ત્રીજો બનેધસ્વામિત્વ કર્મગ્રંથ. બંધવિહાણુવિમુક્ત, વંદિય સિરિવઢમાજિણચન્દ; ગઈયાઈસુ લુચ્છ, સમાસ બંધસામિત્ત. ૧ ગઈ ઈતિએ કાયે, જે એ વેએ કસાયનાય, સંજમ દંસણ લેસા, ભવસમે સન્નિ આહારે. ૨ જિસુરવિઉવાહારદુ-દેવાઉય નરયસુમ વિગલતિબં
એગિથિાવરાયવ-નપુમિષ્ટ હુંડ છેવટ. ૩ અણમજઝાગિઈ સંઘયણકુખગ નિયઈથિદુહગથીણુતિગં; ઉજજેયતિરિદુર્ગ તિરિ–નરાઉનરઉરલદુગરિસ. ૪ સુરગુણવીસવજં, ઈગસઉ એહેણ બંધહિં નિરયા તિર્થ વિણ મિછિ સયં, સાસણિ નપુચ૯ વિણ છrઈ. ૫ વિષ્ણુ અણુ-છવીસ મીસેક બિસરિ સંમમિ જિશુનરાઉજીઆ ઇય રણાઈસુ ભ, પંકાઈસુ તિસ્થય રહી. ૬ અજિમણુઆઉ એહે, સત્તમિએ નરદુશ્ચ વિભુમિ છે, ઈગનવઈ સાસાણ તિરિઆઉ નપુંસચઉવજજે. ૭ અણચઉવીસવિરહિઆ, સનરગુરચા ય સાયરિ મીસદુગે, સતરસ એહિ મિછે, પજજતિરિયા વિણુ જિણહાર. ૮ વિષ્ણુ નરયસેલ સાસણિ, સુરાઉ અણએગતીસ વિણુ મીસે, સસુરાઉ સાયરિ સંમે, બીચકક્ષાએ વિણા દેસે. ૯ ઈ ચઉગુણે, વિ નરા, પરમજયા સજિણ એહ દેસાઈ જિઈટકારસ હીણું, નવસાચ અપજતતિરિયનસ. ૧૦ નિરય ૦૧ સુરા નવર, એહ મિર છે ઇગિદિતિગ સહિયા કપદુગે વિય એવં જિહી જેઈભવણવણે. ૧૧
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૦૦ •
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીસમા ખ
રચણુ વ સણુંકુમારા,ઈ આણુયાઈ ઉજ્જોયગ્રઉરહિયા; અપ′તિરિય૦૧ નવસય,-મિગિ દ્વિપુઢવિજલતરુવિગલે. ૧૨ છનવઇસ્રાસણિ વિષ્ણુસહુ-મતેર કેઇ પુણ્ ખિ'તિ ચઉનવÛ, તિરિયનરાઊહિ વિષ્ણુા, તણુ–પત્તિ' ન જતિ.જ ૧૩ આહુ પણિ દિતસેગઇ–તસે જિણિકકાર નરતિગુરવિણા; મણુવયોગે આહા, ઉરલે નરભ્રંશુ તમ્મિસે, ૧૪ આહારછગ વિશે હે, ચઉદસસઉ મિશ્છિ જિષ્ણુપણુગડીણુ’; સાસણ ચઉનવઈ વિણા, તિરિઅનરાઊ સુહુમતેર, ૧૫ અણુચઉવીસાઇ વિણા જિપણુજીય સમિ ગિા સાય; વિષ્ણુ તિરિનરાઉકમ્મે, વિ એવમાહારદુગિ હા. ૧૬ સુર આહા વેઉવે, તિરિયનરાઉરદ્ધિએ ય તમ્મિસે; વેઇતિગાઅખિયતિય-કસાય નવદુચપંચગુણે. ૧૭ સ’જલતિગે નવ દસ, લેાલે ચઉ અજઇ ક્રુતિ અનાતિગે; બારસ અચમુચકયુ, પઢમાં અહુખાયચરમચઊ. ૧૮ મણુનાણિ સગ જયાઈ, સમયછેય ચક્ર દુન્નિ પરિહારે; કેવલર્ડંગ ઢોચરમા—જયાઈ નવ મસુહિદુગે. ૧૯ અત ઉવમ ચઉ વેયગિ, ખઇયે ઇકકાર મિચ્છતિગિ સે; સુહુમિ સાણું તેરસ, આહારગિ નિયનિયગુણે હા. ૨૦ પરમુવસિમ વટ્ટ'તા, આઉ ન ખ'ધતિ તેણુ અયણું, દેવમણુઆઉડ્ડી,દેસાઈસુ પુણ સુરાઉ વિષ્ણુા. ૨૧ હું અઠ્ઠારસય, આહારદુગૂણમાઇલેસતિગે, તં તિત્થાણું મિચ્છે, સાાઈસુ સહિ. આહા. ૨૨ તેઉ નયનવા, ઉજ્જોયચઉનરબારવિષ્ણુ સુષ્મા, વિષ્ણુ નરચખાર પઠ્ઠા, અજિાહારા ઈમા મિચ્છે.
૨૩
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચોથે કમમંથ
સવગુણુ ભવ-સન્નિસુ, ઓ અભરવા અસન્નિ મિર સમા, સાસણિ અસંનિ સંનિવ, કમ્મશુભ અણહારે. ૨૪ તિસુ સુક્કાઇ–ગુણા ચઉ સગ તેરરિ બન્યસામિત્ત, દેવિંદસૂરિલિહિયં, નેય કમ્મસ્થય સોઉં. ૨૫ -
ચોથો કર્મગ્રંથ નમિયા જિર્ણ જિઅમગણ-ગુણઠાણુવઓગગલેસાઓ, બંધ૫બહુભાવે, સંખિજાઈ કિવિ qછે. ૧ નમિયા જિર્ણવત્તવા, ચઉદસ જિ અઠાણએસુ ગુણઠાણા, જે ગુવએગો લેસા, બંધુદએદીરણા સત્તા. ૨ તહ મૂલ ચઉદ મગણ, ઠાસુ બાસઠું ઉત્તરેલું ચ, જિઅગુણ જોવઓગા, લેસ૫ બહું ચ છઠ્ઠાણું. ૩ ચઉદસ ગુણે, જિ અ, ગુવએગલેસાય બંધહેક ચ, બંધાઈ ચઉ અપા બહું, ચ તે ભાવ સખાઈ ૪ ઈહ સુમબાયરેગિં,-દિઅિતિચઉઅસંનિસંનિચિંદી, અપજતા પજતા, કમેણુ ચઉદસ જિયઠ્ઠાણા. ૫ બાયરઅસંનિવિગલે અપત્તિજ પઢમબિય સંનિ અપત્ત, અજયજુઅ સંનિ પજજે, સવગુણા મિરછ સેસેસુ. ૬ અપજતછકિક કમ્મર-લમીસગા અપજસનીસુ, તે સવિઉવમીસએસ તણુપજજેસુ ઉરલમને. ૭ સવે સંનિ પજ, ઉરલ સુહુમે સભાસુ તે ચઉસુ, બાયરિ સવિવિદુર્ગ, યજસંનિસુ બાર ઉવએગા. ૮ પજચઉરિદિઅસંનિસુ, દુહંસ દુ અનાણુ દસમુ ચખુ વિણા, સંનિ અપજે મણના,-હુચબુકેવલદુગવિખુણા. ૯
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશ ખs સંનિટુગે છલેસ અપ -જજબાયરે પઢમ ચઉ તિ સેસેસુ, સત્ત બધુદીરણ, સંતુદયા અ૬ તેરસસુ. ૧૦ સરહ્છેગબંધા, સંતુદયા સત્તઅ૬ચત્તારિ, સત્તપંચદુગ, ઉદીરણા સંનિપજજતે. ૧૧ ગઈઇદિએ ય કાયે, એ વેએ કસાયનાણેસ, સંજમદંસણલેસા, ભવસમે સંનિઆહારે. ૧૨ સુરનરતિ રિનિરયગઈ, ઈગબિયતિયચઉપસિંદિ છકકાયા, ભૂજલજલણનિલવણ, સા ય મણવયણતણુગા. ૧૩ વેય નરિસ્થિનપુંસા, કસાય કોહમયમાયલેભ તિ; મઈસુયવહિમણકેવલ-વિહંગમઈસુઅ અનાણુ સાગારા, ૧૪ સામાઈ છે પરિહા,-રસુહુમઅહખાયદેસઅયા, ચખુઅચકખૂએહી,-કેવલદંસણ અણગારા. ૧૫ કિહા નીલા કાઊ, તેઊ પડ્ડા ય સુદ્ધ ભવિયરા, વેયગખઈગુવસમમિ-છમીસસાસાણ સંનિયરે ૧૬ આહારેયર ભેયા સુરનરયવિલંગમઈસુ હિદુગે, સમ્મત્તતિગે પપ્પા, સુકા સન્નીસુ સત્રિદુર્ગ. ૧૭ તમસંનિઅપ જજુયં, નર સબાયર અપજ તેઊએ, થાવર ઈનિંદિ પઢમા, ચઉ બાર અસન્નિ દુદુ વિગલે. ૧૮ દસ ચરમ તસે અજયા,-હારગતિરિતણુકસાયટુઅનાણે, પઢમતિલેસાભાવિયર –અચકખુનપુમિછિ સવે વિ. ૧૯ પજ સન્ની કેવલદુગસંજયમણનાણદેસણમીસે, પણ ચરમપજજ વયણે, તિય છ વ જિજયર ચકખુંમિ. ૨૦ થીનરપણિદિ ચરમા, ચઉ અણુહારે દુ સંનિ છે અપા , તે સુહુમઅપજ વિષ્ણુ, સાસણિ ઈત્તો ગુણે વુછે. ૨૧
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચોથે કર્મથ
: ૬૦૩ : પણ તિરિ ચઉ સુરનર, નરસંનિપર્ણિદિભવતસિ સર્વે, ઈગવિગલભૂદરાવણે, દુદુ એગં ગઈતસઅભાવે. ૨૨ વેયતિકસાય નવ દસ, લેલે ચઉ અજય દુ તિ અનાણુતિગે, બારસ અચખુ ચકબુસુ, પઢમા અહખાઈ ચરમ ચ6. ૨૩ મણુનાણિ સગ જયાઈ, સમઈયય ચઉ દુનિ પરિહારે, કેવલદુગિ દો ચરમા, જયાઈ નવ મઈ સુઆહિદુગે. ૨૪ અડ ઉવસમિ ચઉ વેગિ, ખઈએ ઈક્કાર મિચ્છતિગિ દેસે, સુહમે ય સઠાણું તેર, જેગ આહાર સુક્કાઓ. ૨૫ અસન્નિસ ૫હમદુર્ગા, પઢમતિલેસાસ છ રચ દુસુ સત્ત, પઢમંતિમદુગાજ્યા, અણહારે મગણાસુ ગુણા. ૨૬ સચ્ચેયરમીસઅસ –ચ્ચસમણવઈવિઉરિવયાહારા, ઉરલ મીસા કમણ, ઈય જોગાકમઅણુહાર. ૨૭ નરગઈ પર્ણિદિતસતાણુ,-અચકખુનરનપુકસાયસંગે, સંનિલેસાહારગ –ભવમઈસુ હિદુગે સવે. ૨૮ તિરિસ્થિ અજયસાસણુ -અનાણઉવસમઅભયવમિ છે, તેરાહારદગુણ, તે ઉરલદુગુણા સુરનરએ. ૨૯કમુરલદુગ થાવરિ, તે સવિલવિદુગ પંચ ઈગિ પવશે, છ અસંનિ ચરમવઈય, તે વિવિદુગૂણ ચલ વિગલે. ૩૦ કમુરલમીસવિણુ મણ-વઈસમયbયચકખુમાણનાણે, ઉરલદુગકમ્મપઢમંતિમમણવઈ કેવલદુગંમિ. ૩૧ મણવઈઉરલા પરિહા -રિ સુમિ નવ તે ઉ મીસિ વિઉઠવા, દેસે સવિહવદુગા, કમુરલમીસ અહકખાએ. ૩૨
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૬૦૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચેવીશમા ખંડ
તિ અનાણુ નાણુ પણુ ચઉ, દસણુ ખાર જિયલકખણુવએગા, વિષ્ણુમણુનાશૃદુકૈવલ, નવ સુરતિિિનરય અજએસુ. ૩૩ તસ્રાયવેયસુક્કા,-હારનરપણું ક્રિસનિભાવ સવે, નયણેયરપણુંલેસા,–કસાઇ દસ કેવલ ક્રુગ્ણા. ૩૪ ચઉરિ’દિઅસ'નિઃઅના, શુદ'સણ ઇગિમિતિથાવર અચકખુ, તિઅનાણુ ઇ.સદુગ, અનારુતિગઅવિ મિટ્ટુગે, ૩૫ કૈવલજ્જુગે નિયદુગ, નવ તિઅનાણુ વિષ્ણુ ખઈય અહુખાયે, દ...સણુનાણુતિગ હૈ,—સિ મીસિ અન્નાણુમીસ' ત. ૩૬ મણુનાણુચકપ્રુવજ્જા, અણુહાર તિન્નિ ૪'સણુ ચઉનાણા, ચઉનાણુસ જમાવસ,–મવેયુગે આહિંદ સે ય. ૩૭ । તેર તેર ખારસ, મણે ક્રમા અમૃદુ ચઉ ચઉ વળે, ચઉ દુ પણ તિન્નિ કાર્ય, જિયગુણજોગે વગને. ૩૮ ઇસુ લેસાસુ સઠાણું, એગિઢિઅસનિમૂલઁગવણેસુ, પઢમા ચશ તિન્નિ ઉ, નાયવિગલગ્નિપણેસુ. ૩૯
અહખાયસુહુમકૈવલધુગિ સુક્કા છવિ સેસઠાણુંસુ, નરનિરયદેવતિરિયા, થાવા દુ અસ'ખશુંતગુણુા. ૪૦
પશુચતિદ્રુએગિ‘ગ્નિ, થાવા તિજ્ઞ અહિયા અણુ તગુડ્ડા, તસ થાવ અસ ખગ્ગી, ભૂજલાનિલ અહિય વણુ તા. ૪૧ મવયણુકાયોગા, થેવા અસંખગુણુ અણુ તગુણા, પુરિસા થાવા ઈથી, સ ́ખગુણાણુ તગુણ કીવા. ૪૨ માણી કહી માઇ લેાહી અહિય મણનાણિશેા થાવા, આહુિ અસ‘ખામઇસુય, અહિયસમ અસંખ વિભ’ગા, ૪૩
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચોથા ક્રમ પ્રથ
: ૬૦૫ :
કૈલિશેા છુ'તગુણા, મસુયઅન્નાણિ જીતગુણ તુટ્ટી, સુનુમા થાવા પરિહા–ર સખ અહુખાય સંખગુણા, ૪૪ ધ્યેયસમઈય સખા, ક્રેસ અસખગુણ શુંતગુણ અયા; થાવ અસંખશ્ ́તા, આહિનયણુકૈવલઅચકપૂ. ૪૫ પછાણુપુષિ લેસા, થાવા દો સાઁખણુંત દ અહિયા; અવિયર ચાવણુતા સાસણ થાવાવસમ સ`ખા. ૪૬ મીસા સંખા વેયગ, અસ`ખગુણ ખઇયમિ૭ ૬ અણુ તા; સનિયર થાવ છુંતા,-ઝુહાર થાવેયર અસખા. ૪૭ સવ જિયઠાણુ મિચ્છે, સગ સાસØિ પણ અપજ્જ સન્નિદુગ’; સમે સન્ની ધ્રુવિહા, સેસેસુ સનિપજ્જત્તો, ૪૮ મિચ્છદુગઅજઈ જોગા,-હારદ્રુગ્ણા અપુ॰૧પણુગે ઉ; મણુવઇ ઉરલ* વિઉ,-~ મીસિ વિટ્ટુગ ડ્રેસે, ૪૯ સાહારદુગ પમત્તે, તે નિઉલાહારમીસ વિષ્ણુ ઈયરે; કમ્બુરલદુગ તાઈમ,-મશુવયણુ સાગિન અોગી. ૫૦ તિગ્મનાશુદુ સાઇમ, દુગે અજઇ દેસિ નાણુદ સતિગ’; તે મીસિ મીસા સમણા, જયાઈ કેવલટ્ટુ અંતઃગે, ૫૧ સાસણભાવે નાણુ વિષગાહારગે ઉરલમિથ્સ'; નેગિદિસુ સાસાથેા નેહાહિઁગય' સુયમય પિ. પર
સુ સવા તેઉતિગ* કિંગ છન્નુ સુણા અયાગિ અલ્લેસ, અ”ધસ્સ મિચ્છ અવિરઈ,—કસાયોગ ત્તિ ચરૂ હેશે. ૫૩ અભિગહિયમભિગહિયા-શિનિવસિયસ સઈમાલાગ પશુ મિચ્છ ખાર અવિરઈ મણુકરણાનિયમ્ર છજિચવડા, ૫૪
મ
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશ ખે
નવ સોલ કસાયા પન,– ૨ જોગ ઈય ઉત્તરા ઉ સગવત્તા ઇગચઉપણતિગુરુ-ચઉતિદુઈગપરચએ બંધે. ૫૫ ચઉમિચ્છમિરછ અવિરઈ-પચ્ચઈયા સાયલપણુતીસા જોગ વિણ તિપશ્ચઈયા,-હારગજિણવજસેસાઓ. ૫૬ પણુપન્ન પન્ન તિયછહિ,-અચર ગુણચત્ત ચઉદુગવીસા સેલસ દસ નવ નવ સ,-ત્ત હેકણે ન ઉ અગિમિ. પ૭ પશુપન્ન મિછિ હારગ-દુગૂણ સાસાણિ પત્રમિચ્છ વિણ મિસદુગકંમઅણુવિણુ, ચિત્ત મીસે અહ છચત્તા. ૫૮ સદુમિસકંમ અજએ, અવિરઈ કમુરલમીસવિકસાયે; મુત્ત ગુણચત્ત દેસે, છવીસ સાહારદુ પમત્ત. ૧૯ અવિરઈ ગારતિસાચવજ અપમરી મીસદુગરહિયા ચઉવીસ અપુત્રવે પણ, દુવીસ અવિઉવિયાહારે ૬૦ અછહાસ સેલ બાયરિ, સુહમે દસ વેયચંજલણતિ વિણા; ખીશુવસંતિ અભા, સગિ પુરવૃત્ત સગ જેગા. ૬૧ - અપમત્તતા સત્ત-ડું મીસ અપુરવબાયરા સત્ત; બંધઈ છસુહમે એ,–ગમું વરિમા બંધગાગી. ૬૨ આસુહુમ સંતુદયે, અઠ્ઠ વિ એહ વિષ્ણુ સત્ત ખીણુમિ, ચઉ ચરિમદુબે અઠ્ઠ ઉ, સંતે ઉવસંતિ સત્તદએ. ૬૩ ઉરતિ પમત્તતા, સગઠું મીઠું વેચઆઉ વિણા; છગ અપમત્તાઈ તઓ, છ પંચ સુહુમો પશુવસંતે. ૬૪ પણ તે ખીણ દુ જોગી -સુદ્દીરગુઅજોગી થાવ ઉવસંતા સંબગુણ ખીણ સુહુમા–નિયટ્રિઅપુછવ સમ અહિયા. ૬૫
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચોથે કર્મમંથ
જેગિઅપમઈયર, સંખગુણ દેસાસણામીસા અવિરય અગિમિચ્છા, અસંખ ઉરે દુવે હું તા. ૬૬ ઉવસમખયમીદય-પરિણામ દુનવઠ્ઠાઈગવીસા તિય ભેય સંનિવાઈય, સંમં ચરણે પઢમભાવે. ૨૭ બીએ કેવલજુયેલ સંમં દાણાઇલદ્ધિ પણ ચરણું, તઈએ સેસુવએગા, પણ લદ્ધી સમ્મવિરઈદુર્ગ. ૬૮ અન્નાણમસિદ્ધત્તા, સંજમલેસાકસાયગઈયા મિ તુરિએ ભવા-ભવરજિયત પરિણામે. ૬૯ ચ૭ ચઉ ગઈસુ મીસગ, પરિણામુદએહિં ચઉ સખઈએહિં; ઉવસમજુએહિં વા ચઉ, કેવલિ પરિણામુદયખઈએ. ૭૦ ખય પરિણામે સિદ્ધા, નારાણ પણુગુવસમસેઢીએ;
પનર નિવાઈ,જોયા વસં અસંભવિ. ૭૧ મોહેવ સમે મીસે, ચઉઘાઈસુ અકસ્મસુ ચ સેસા; ધમ્મા પારિમિય–ભાવે ખંધા ઉદઈએ વિ. ૭૨ સંભાઈચઉસુ તિગ ચલ, ભાવા ચઉ પશુવસામગુવસંતે, ચઉ ખીણાપુરવ તિબિં, સેસગુણાણુગેગજિએ. ૭૩ સંખિજજેગમસંખે પરિત્તસુત્તનિયપયજુર્ય તિવિહં; એવમણુત પિ તિહા, જહન્નમજજુક્કસા સ. ૭૪ લહુસંખિજજ દુચિય, અએ પરમઝિમ તુ જા ગુરૂઅં; જંબુદ્દીવપમાણય ઉપક્ષપાવણઈ ઈમં. ૭૫ પલાણુવિદ્રિયસલા-ગ પઢિચલાગામહાસલા ખા; જોયણુસહસાગાઢા, સઈયંતા સચિહભરિયા. ૭૬
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ૦૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચેાવીશમા ખંડ
તા દીવુહિસુ ઈકિક, કકસસિવ'ખિવિયનિએ પઢમે, પઢમ' વ તદન્ત” ક્રિય, પણ ભરિએ તમિ તહુ ખીશે. ૭૭ ખિપ્પઈ સલાગપલે,-ગુ રિસા ય સલાગખવશેણ; પુન્નો ખીચે ય તઓ, પુત્રિ પિવ ત’મિ ઉદ્ધએિ. ૭૮ ખીથે સલાગ તઈએ, એવં પઢમેહિ ખીચય... શત્રુ; તેહિ તઈય. તેહિ ય, તુરિય` જા ક્રિર કુડા ચા. ૭૯ પઢમાંતપલ્લુદ્ધરિયા, દીવુઇડી પોંચઉરસવા ય; સા વિ એગરાસી, લૂણ્ણા પરમસ་ખિજ્જ', ૮૦ રૂવલ્લુયં તુ પરિત્તા,–સુખ લહુ અલ્પ્સ રાસિ ભાસે, જીત્તાસ’ખિજ્જ' લહુ, આવલિયાસમયપરિમાણુ' ૮૧ અિતિચપ ચમગુણે કમા સગાસ`ખ પઢમચઉસત્તા; છુ'તા તે વજીયા, મઝારુપૂણ ગુરૂપછા, ૮૨ ઈય સુતુત્ત અને વગ્નિયમિસિ થયમસ ખ; હાઇ અસ’ખાસ"ખ" લહુ વજીય' તુ ત મન્ત્ર, ૮૩ રુદ્રૂણમાઇમ' ગુરૂ તિવિગઉં તં ઈમે દસ કખેવે; લાગાકાસપએસા, ધમ્માધમ્મેગજિયદેસા, ૮૪ કિંઈ ધઝવસાયા, અણુસાગા જોગછેયપલિમાગા; દુù ય સમાણુ સમયા, પત્તેયનિગેાયએ ખિવસુ. ૮૫ પુણરવિ તમિ તિગ્ગિય, પરિત્તળુંત લહુ તસ રાસી! અભાસે લહુ જુત્તા, ગુ.ત. અભવજિયપમાણુ, ૮૬ ત૰ગે પુછુ જાયઈ, શુંતાણુત લહુ ત શ તમ્મુત્તો; વર્ગસુ તહુ વિન" ત” હા,-ઇ શુ ંત ખેવે ખિવસુ છે ઇમૈં. ૮૭
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમા કમગ્રંથ
સિદ્ધા નિગાયજીવા, વણસઈ કાલપુગલા ચેવ સવમલેગનોં પુણ, તિવગિઈ કેવલદુગંમિ. ૮૮ ખિતેણુતાણું, હવઈ જિઠું , વવહરઈ મઝં; ઈય સુહુમFવિયા, લિહિએ દેવિંદસૂરીહિં. ૮૯
- શતક નામા પાંચમે કર્મગ્રંથ. નમિઅ જિર્ણ ધવબંધે–દયસંતા ઘાઈપુન્નપરિઅત્તા, સેઅર ચઉવિવાગા, લુચ્છ બંધવિહ સામી અ. ૧ વચઉતઅકસ્મા,–ગુરુલહુનિમિણવઘાયજયકુછા, મિચ્છકસાયાવરણ, વિશ્વે ધુવબંધિ સગચત્તા. ૨ તણુવંગાગિઈસંઘયણ, જાઈગઈખગઈપુરિવજિસાસં; ઉજજે આયવરઘા-તસવીસા વેઅણિ અં. ૩ હાસાઈ જુઅલદુગવેઅ-આઉ તેડુત્તરી અધુવબંધી(ધા); ભગા અણુઈસાઈ, અણુતસંતત્તરા ચઉરે, ૪ પઢમબિઆ ધુવઉદઈસુ, ધુવબંધિતુ તઈઅવાજભંગતિગં. મિચછમિ તિષ્યિ ભંગા દુહાવિ અધુવા તુરિઅભંગા. ૫ નિમિણુરિઅથિરઅગુરુઅ-સુહઅસુહતેઅકસ્મચઉવન્ના; નાણુતરાયદંસણું, મિલ્ક ધુવઉદય સગવીસા. ૬ શિરસુશિઅર વિષ્ણુ અધુવ-બંધી મિચ્છવિશુમેહધુવબંધી, નિવઘાયમીસ, સમ્મ પણુનવઈ અધુવુદયા. ૭ તસવજ્ઞવીસસગતેઅ કમ્મ યુવબંધી સેસ વેઅતિગં; આગિઈતિગ વેઅણિબં, દુઅલ સગઉરસાસચ8. ૮ ૩૯
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશમે ખંડ
ખગઈતિરિદુગ ની ધુવસંત સમ્મ મીસમયદુર્ગ; વિવિક્કાર જિણાઊ હારસગુચ્ચા અધુવસંતા. ૯ પઢમતિગુણે સુ મિચ્છ, નિયમા અજયાઈ અડ્રગ ભજજ; સાસાણે ખલુ સમ્મ, સંતં મિચ્છાઈદસગે વા. ૧૦ સાસણમીસેસુ ધુવં, મીસ મિચ્છાઈનવસુ ભયણુએ; આઈદુગે અણુનિ અમા, ભઈ મીસાઈનવગમિ. ૧૧ આહાર સત્તાં વા, સવગુણે બિતિગુણે વિણ તિર્થં;
ભયસંત મિથ્ય, અંતમુહુરં ભ તિ. ૧૨. ૧૨ કેવલજી અલાવરણ, પણ નિદા બારસાઈમકસાયા; મિ તિ સવઘાઈ, ચઉનાણુતિદંસણાવરણ. ૧૩ સંજલણ નકસાયા વિઘં ઈઅ દેસઘાઈ ય અઘાઈ; પત્તયતણુઠ્ઠી, તસવીસા અદુગવત્તા. ૧૪ સુરનરતિગુચ્ચસાયં તસદસતણુવંગ વઈરચરિંસં; પરઘાસગતિરિઆ, વન્નચઉપણિદિ સુભખગઈ. ૧૫ બાયાલ પુણુપગઈ અઢમસંડાણખગઈસંઘયણ તિરિદુગ અસાયનીઓ-વઘાયઈગવિગલનિયતિનં. ૧૬ થાવરદસવન્નચઉકા, ઘાઈ પણુયાલ સહિઅ બાસીઈ; પાવાયડિ ત્તિ દેસુ વિ વન્નાઈગહ સુડા અસુડા. ૧૭ નામધુવબંધિનવાં દંસણ પણ નાણુ વિઘ પરઘાયં; ભયકુછમિચ્છસાસં જિણ ગુણતીસાઅપર અતા. ૧૮ તણુઅઠ્ઠ વેબદુજુઅલ, કસાય ઉજજોગો અદુગ નિદા, તસવીસાઉ પરિત્તા, ખિત્તવિવાગાણુપુથ્વીઓ. ૧૯
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમા કર્મગ્રંથ
ઘણઘાઈદુગઅજિ, તસિઅરતિગસુભગદુભગચઉસાસં; જાઈતિગ જિ અનિવાગા, આઊ ચઉરે ભાવવિહાગા. ૨૦ નામધુદયચઉતણુ,-વઘાયસાહારણિઅઅતિગં; પુગલવિવાગિબંધ, પયઈઠિઇરસપએસ ત્તિ. ૨૧ મૂપિયડીણ અડસર, એગબંધેસુ તિનિ ભૂમારા, અપૂતરા તિએ ચઉ, અવદિઓ ને હુ અવત્ત. ૨૨ એગદહિને ભૂઓ, એગાઈ ઉશુગંમિ અતરે, તમ્પત્તોડવડિયઓ, પઢમે સમએ અવા. ૨૩ નવ છ ઐઉ દસે દુ ૬, તિ દુ મેહે ૬ ઈગવીસ સત્તરસ, તેરસ નવ પણ ચઉતિ દુ, ઈક્કો નવ અ૬ દસ દુનિ. ૨૪ તિ પણ છનિવહિઆ, વીસા તીસેસતીસ ઈગ નામે, છસગઅતિગંધા સેસેસુ ય ઠાણમિકિકકકં. ૨૫ વિસયરકેડિકોડિ, નામે ગેએ આ સત્તરી હે, તીસિયરચઉસુ ઉદહી નિરયસુરાઉંમિ તિત્તીસા. ૨૬ મુનું અકસાયઠિઈ, બાર મુહુરા જડન વેઅણિએ, અ૬ નામએસ, સેસએસ મુહુર્તા. ૨૭ વિઘાવરણ અસાએ, તીસ અર સુહુમવિગલતિગે, પઢમાગિઈસંઘયણે, દસ દુસુવરિમેસુ દુગવુઠ્ઠી. ૨૮ ચાલીસ કસાસુ, મિલહુનિસુરડિસિઅમરે, દસ દેસડઢ સમડિઆ, તે હલિદંબિલાઈશું. ૨૯ દસ સુહવિહગઈઉચ્ચ, સુરદુગથિરછકકપુરિસરઈહાસે, મિ છે સત્તરિ મણુગ ઈથી સાસુ પનરસ. ૩૦
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ૧૨ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશમે બં ભયકુરછ અરઈએ, વિવિશ્વતિરિઉરલનિસ્યદુગનીએ, તેઅ પણ અથિરછકકે, તસ ચ થાવર ઈંગ પર્ણિદી. ૨૧ નપુકુખસઈસાસચ–ગુરુક ખડખસીયદુર્ગધે, વીસ કડકડી એવઈઆબાહ વાસસયા. ૩૨ ગુરુ કેડિકોડિ અંતે, તિસ્થાહારણ ભિન્નમુહુ બહા, વહુ 8િઈ સંખગુણુણા, નરતિરિઆણુઉ પક્ષતિગં. ૩૩ ઇંગવિગલ યુવકેડી પલિઆસંખંસ આઉ ચઉ અમણા, નિવકમાણ છમાસા, અબાહ સેસાણ ભવ. ૩૪ લઠિઈબંધે સંજલણ,-લેહપણુવિઘનાણદસેસુ, ભિન્નમુહુરં તે અ૬, જસુ બારસ ય સાએ. ૩૫ દેઈ માસે પાક સંજલણતિગે પુમદ્ વરિસાણિ, સેસણુકસા, મિરછત્તઠિઈઈ જે લદ્ધ. ૩૬ અયમુક્કોસે ગિદિસુ, પલિયાસંબંસહીણ લહુબંધ, કમસે પણવીસાએ, પન્ના સય સહસ સંગુણિઓ, ૩૭ વિગલ સન્નિસુ જિદ્દો કઠ્ઠિઓ પદ્યસંખભાગૂણે સુરનિયાઉ સમા દસ, સહસ સેસાઉ ખુદ્દભવં. ૩૮ સવાણ વિ લબંધે, ભિન્નમુહ અબાહ આઉજિવિક કઈ સુરાઉસમ જિણ,-મંતમુહૂ બિંતિ આહાર. ૩૯ સત્તરસ સમહિઆ કિર ઈશાણપણુંમિ હૃતિ ખુહુભવા; સગતીસસયતિહુસર, પાણ પણ ઇગમુહુર્તામિ. ૪૦ પશુસદ્ધિ સહસ પણ સય, છત્તીસા ગમુહુતખુભવા; આવલિ આણું સય, છપન્ના એગખુભવે. ૪૧
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચમા કમમંથ
: ૬૧૩: અવિરયસમ્મા તિર્થ આહારગામરાઉ ય પમતો; મિરછદિલ્ટિ બંધઈ, જિકિઈ સેસ પયડીશું. ૪૨ વિગલસુહુમાઉગતિગ, તિરિમથુઆ સુરવિનિવનિરયદુગ; એચંદિથાવરાયવ આઇસાણ સુરુક્કોસં. ૪૩
તિરિઉરલદુગુજજોએ છિવ સુરનિરય સેસ ચઉગઈઆ - આહારજિણમપુર –નિઅદિસંજલણપુરિસલઉં. ૪૪
સાય જસુચ્ચાવરણ, વિઘ સુહુએ વિવિછ અસબ્રી, સન્ની વિ આઉ બાય- જેગિંદી ઉ સેસાણું. ૪૫ ઉક્કસજને અર, ભંગા સાઈ અણુઈ ધુવ અધુવા, ચઉહા સગ અજહન્નો, સેસતિગે આઉચઉસુ દુહા. ૪ ચઉભેએ અજહન્નો, સંજલાવરણનવગવિઘણું સેસતિગિ સાઈ અધુ, તહ ચઉહા સેસપડીણું. ૪૭ સાણાઈઅપુરવંતે, અયરતે કેડિકેડિઓ નહિ, બંધે ન તુ હીણે ન ય મિએ ભવિઅરસન્નિમિ. ૪૮ જઈલતુબંધ બાયર પજ અસંખગુણ સુહુમપજજહિ એસિ અપજાણ લહૂ, સુહુમેઅર અપજપજગુરુ. ૪૯ લબિઅપજજ અપજે, અપજેઅર બિઅગુરુહિગે એવું તિચઉસિન્નિસુ નવરં સંખગુણે બિમણુપજજે. ૫૦ તે જઈજિો બંધ, સંપગુ દેસવિરહસિઅરે, સમ્મચઉ સન્નિચઉરે કિંઈબંધાણુકમ સંખગુણા. ૫૧ સવાણવિ જિઠિઈ, અસુભા જ સાઈસંકિલેસેણું; ઈઅરા વિસેહિઓ પણ મુખ્ત નર અમરતિરિઆઉં. પર
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખo સુહુમનિગેઆઈખણ-પગ બાયર ય વિગલામણમણા; અપજજલહુ પઢમદુગુરુ પજહસિઅરે અસંખગણે. ૫૩ અપજત્તતસુક્કસ પmજહત્રિઅરુ એવ ઠિઠઠાણ અપજેઅર સંખગુણ, પરમપજવિએ અસંખગુણ. ૫૪ પઇપણમસંબગુણવિરિઅ અપજપઈઠિઈમસંબોગસમા; અઝવસાયા અહિઆ, સાસુ આઉસુ અસંખગુણ. ૫૫ તિરિનિયતિજોઆણું નરભવજુઅ સચઉપલ તેસઠું; થાવરચઉઈગવિગલા વેસુ પણ સીઈસયમયરા. પદ અપઢમસંઘયણગિઈ—ખગઈઅણમિછિદુહગથીણુતિગં; નિઅનપુઈથિ દુતીર્સ પણિદિસુ અબંધઠિઈ પરમા. ૨૭ વિજયાઈસુ ગેવિજે તમાઈ દહિસય દુતીસ તેસઠું; પણસઈ સયયબંધ, પલ્લતિગં સુરવિઉવિદુગે. ૫૮ સમયાદસંખકાલ, તિરિદુગનીસુ આઉ અંતમુહૂ ઉરલિ અસંખપટ્ટા, સાયઠિઈ પુવકેણા. ૫૯ જલહિયં પણ સીએ, પરઘુસ્સાસે પર્ણિદિ તસચઉગે; બાસં સહવિહગઈ, પુમસુભગતિગુચ્ચ ચરિસે. ૬૦ અસુખગઈ જઈઆગિઈ, સંઘયણહારનિરજો અદુગં; થિરસુભજસથાવરદસ, નપુઈથી દુજુઅલમસાયં. ૬૧ સમયાદંતમહત્ત, મણુદુગજિણવઈરઉરલુવંગેસુ, તિત્તીસયરા પરમ અંતમુહૂં લહૂવિ આઉજિણે. દર તિને અસુહસુહાણું સંકેસવિસેહિઓ વિવાઓ મંદર ગિરિમહિરય-જલરેહાસરિસકસાહિં. ૬૩
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાંચ કર્મગ્રંથ
કે ૧૫ : : ચઉઠાણુઈ અસુ, સુહન્નાહા વિઘદેસઆવરણ પુમસંજલણિગટુતિચ૯-ઠાસુરસા સેસ દુગમાઈ. ૨૪ નિબુચ્છરસો સહજે દુતિચકભાગકઢિઈકભાગંતે; ઈગઠણાઈ અસુહે, અસુહાણ સુહે સુહાણું તુ. ૬૫ તિવમિગથાવરાયવ સુરમિચ્છાવિગલસુમનિયતિગં; તિરિમાણુઆઉ તિરિનારા, તિરિદુગઇવ સુરનિરયા. ૬૬ વિઉવિસુરાહારગદુર્ગ સુખગઇવન્નચકdઅજિણસાયં; સમચઉપરઘાતસદસ, પર્ણિદિશાસુચ ખવગા ઉ. ૬૭ તમતમ ઉજજે બં, સમ્મસુરા મણુ અફેરવદુગાવઈ; અપમને અમરાઉં, ચઉગઈ મિચ્છા ઉ સેસાણું. ૨૮ થીણતિગં અમિષ્ઠ મંદરસં સંજમુમુહો મિ; બિઅતિ અકયાય અવિરય–દેસામન્તો અરઈસોએ. ૬૯ અપમાઈ હારગદુગ, દુનિઅસુવનહાસરઈકુછા; ભયમુવઘાયમપુ, અનિઅટ્ટી પુરિસસંજલણે. ૭૦ વિડ્યાવરણે સુમે, મણુતિરિઆ સુહુમવિગલતિગઆઉં,
ઉદિવછકક્કમમરા નિરયા ઉજજઅફરદુનં. ૭૧ તિરિદુગનિ અંતમતમા જિણમવિયનિરયવિણિગથાવરચં; આસુહમાયવ સમે વ સાયથિરસુભજસા સિએરા. ૭ર તસવન્નતે અચઉમણુ ખગઈદુગ પર્ણિદિ સાસપરશુરચં; સંઘયણગિઈનપુથી સુભગિઅરતિમિચ્છચઉગઈઆ. ૭૩ ચઉતેઅવન્ન વેઅણિઅનામણુક્કોસ સેધુવબંધી; ઘાઈશું અજહન્ન એ દુવિહે ઈમે ચઉહા. ૭૪
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
S
* *
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખો સેસંમિ દુહા, ઈગ દુગ-યુગાઈ જા અભાવણુંતગુણિઆણ, ખંધા ઉરચિઅવગણ ઉ તહ અગહણંતરિઆ. ૭૫ એમેવ વિઉઠવાહાર -તેઅભાસાણુમાણમણુકામે; સુહુમા કમાવગાહ, ઊણુણંગુલઅસંખશે. ૭૬ ઈકિક્કહિઆ સિદ્ધા-સુંઠંસા અંતરે સુ અગહણા; સવથ જહનુચિઓ, નિર્ણિતંસાહિઆ જિઠ્ઠા. ૭૭ અંતિમચઉફાસદુગંધ-પંચવરસકસ્મખંધલં; સવજિઅણુતગુણરસ, અણુજુત્તમણું તયપએસ. ૭૮ એગપએસગાઢ નિઅસવપએસએ ગહેઈ જિઓ; થે આઉ તદસે, નામે ગોએ સમે અહિએ. ૭૯ વિડ્યાવરણે મોહે સોવરિ અgઈ જેણુપે; તસ્ય પુડાં ન હવઇ, ડિવિલેણ સેસાણું. ૮૦ નિઅજાઈલદ્ધદલિઆણંત હેઈ સાવઘાઈશું; બક્ઝતીણ વિભાજઇ, સેસં સેસાણ ઈસમય. ૮૧ સમ્મદરસવવિરઈ, અણવીસ જે અદંરાખવશે અ; મેહસમસંતપવગે ખીણસજેગિઅરગુણસેઢી. ૮૨ ગુણસેઢી દરિયણું-શુસમયમુદયાદસંખગુણુણાએ; એયગુણ પુણ કમસે, અસંખગુણનિર્જરા જીવા. ૮૩ પલિઆસંખંસમુહ, સાસણુઇઅરગુણઅંતર હસં; ગુરુ મિરિછ બે છઠ્ઠી ઈરિગુણે પુગલદ્ધો. ૮૪ ઉદ્ધાર અદ્ધખિત્ત પલિઆ તિહાં સમયવાસસયસમએ; કેસવહારે દીવ-દહિઆઉટસાઈપરિમાણું. ૮૫
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચાને કમળ
હવે ખિજો કાલે, ભાવે ચઉહ દુહ બાયર સહુને હેઈ અણંદુસડિપણ—પરિમાણે પુગલપટ્ટો. ૮૬ ઉરલાઈસનગેણું એગજિએ મુઇ કુસિઅ સવ અણ જત્તિઅકાલિ સ યૂ, દવે સુહમે સગmયરા. ૮૭ લેગપએસેસપિણિ-સમયા આણુભાગબંધઠાણું ય; જહત કમમરણું પુઠ્ઠા ખિન્નાઈથલિઅરા. ૮૮. અપ્પયરપયડિબંધી, ઉક્કડજોગી આ સન્નિપજજો; કુણઈ પએ સુક્કોસ, જહન્નયં તસ્સ વચ્ચાસે. ૮ મિરછ અજય ચઉ આ બિતિગુણ-વિશુહિસત્તમિરછાઈ છઠું સતરસમુહો અજય દેસા બિતિકસાએ. ૯૦ પણ અનિઅટ્ટી સુખગઈ, નરાઉસુરસુભગતિગવિલંવિદુર્ગ સમચરિંસમસાયં વઇ મિર છે વ સમ્મ વા. ૯૧ નિહાપયલાદુન્યુઅલ–ભયકુચ્છાહિત્ય સભ્યો સુજઈ; આહારદુર્ગ સેસા ઉક્રોસપએસગા મિચ છે. ૯૨ સુમુણી દુન્નિ અસન્ની નિયતિગસુરાઉસુરવિઉવિદુર્ગા સમે જિર્ણ જહન્ન સુહુમનિઆઈખણિ સેસા. ૯૩ દંસણુછગભયકુછ બિતિતુરિઅકસાયવિઘનાણા; મૂલછગે ભુક્કોસે ચઉહ દુહા સેસિ સવથ. ૯૪ સેઢિઅસંખિજેસે જોગાણાણિ પડિઠિઇલેઆ ઠિબંધનઝવસાયા-શુભાગઠાણા અસંખગુણ. ૯૫ તત્તો કમ્મપએસા અણુતગુણિઆ તઓ રસ છે; જગા પડિપએસ કઈઆણુભાગ કસાયા. ૬
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુકતાવલી ચાવીને ખી ચઉદસર લેગે, બુદ્ધિકઓ સત્તરજજુમાણઘણે; તદીહેગપએસા સેઢા પયરે અ ત વગે. ૯૭ અણદંસનપુસિત્થી વેઅરછકે ચ પુરિસ ચ; દો દે એગંતરિએ, સરિસે સરિસ ઉવસમેઈ. ૯૮ અણમિચ્છમીસસમ્મ, તિઆઉઈગવિગલથીણુતિગુજજોએ તિરિનિરયથાવરફુગ સાહારાયવઅડપથી. ૯૯ છગપુમસંજલ દેનિદ્રાવિડ્યાવરણખએ નાણી; દેવિંદસૂરિલિહિ સયગમિણું આયસરણઠ્ઠા. ૧૦૦
સપ્તતિકાનામા ષષ્ઠઃ કુર્મગ્રન્થઃ સિદ્ધપહિં મહત્યં બંધદયસંતપડિઠાણું વુછું સુણ સંખેવં નીચંદં દિઠ્ઠિવાયસ. ૧ કઈ બંધંતે વેઈ? કઈ કઈ વા સંત પડિઠાણણિ? મૂલત્તર પગઈસું સંગવિગપ્પા મુણે અવા. ૨ અવિહસત્તછબંધએસ, અહેવ ઉદયસંતંસા એગવિહે તિવિગ એગવિગપે અબંધમિ. ૩ સત્ત૬બંધ અટહુદય-સંત તેરસસુ જીવઠાણેસ, એગમિ પંચ ભંગા દે ભંગા હુંતિ કેવલિ. ૪ અદૃસુ એગવિગપે છસુવિ ગુણસન્નિએસ દુવિગ; પત્તએ પત્તે બદયસંતકશ્માણું. ૫ પંચનવદુન્નિઅ-વીસા ચઉરે તહેવ બાયાલા; દુન્નિ અ પંચ ય ભણિયા પયડીએ આણુપુરાવીએ. ૬
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઓ ર્મગ્રંથ મધદયસંતસા નાણાવરણુતરાઈએ પંચક
વમેવિ ઉદય-સંતસા હુંતિ પંચેવ. ૭ અંધરસ ય સંતરૂ ય પગઈઠ્ઠાણાઇ તિણિ તુલ્લાઇ; ઉદયદૃણાઈ દવે ચઉ પણ દંસણવરણ. ૮ બિઆવરણે નવબંધગેસુ, ચઉપંચ ઉદય નવ સંતા; છરચઉબધે ચેવં ચઉબંધુદએ લંસા ય. ૯ વિજયબંધે ચઉ પણ નર્વસ ચઉદય છચ્ચ ચઉ સંતા;
અણિ આઉથ ગોએ વિભાજજ મેહં પરં વુછું. ૧૦ ગોઅંમિ સત્ત ભંગા, અ ય ભંગા હવતિ અણિએ; પણ નવ નવ પણ ભંગા આઉચઉકકે વિ કમસે ઉ. ૧૧ બાવીસ ઈકવીસા, સત્તરસં તેરસેવ નવ પંચ; ચઉ તિગ દુર્ગ ચ ઈકર્ક બંધઠાણુણિ મોહસ્ર. ૧૨ એગ વ દ વ ચઉરે એત્તો એગાહિઆ દસક્કોસા;
હેણ મેહણિજજે ઉદયણિ નવ હૃતિ. ૧૩ અદૃય સત્ત ચ છ રચઉ, તિગ દુગ એગાહિઆ ભવે વીસા તેરસ બારિસ્કારસ, ઈત્ત પંચાઈ એગૂણ. ૧૪ સંતસ પડિઠાણાણિ તાણિ મેહસ હુંતિ પરસ; બંધદયસંતે પણ ભંગવિગપ્પા બહુ જાણું. ૧૫ છમ્બાવીસે ચઉ ઇંગવસે, સત્તરસ તેરસે દે દે, નવબંધગે વિ દુણિ ઉ ઈકિકકકમઓ પર ભંગા. ૧૯ દસ બાવીસે નવ ઈગવીસે સત્તાઈ ઉદયકમ્મસા છાઈ નવ સત્તરસ, તેરે પંચાઈ અફેવ. ૧૭
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશમા પટ ચત્તારિઆઈ નવમ ધએવુ ઉક્કોસ સત્તમુત્તય સા; પંચવહમ પગે પુછુ ઉર્દુ દૃશ્ય સુણે, ૧૮ ઇત્તો ચઉમ'પાઈ, ઈકિકુદયા હૅવતિ સવેવિ; અધાવરમે વિ તહા, ઉદયાભાવે વિવા હુજા, ૧૯ ઈર્કંગ છકિકારસ, દસ સત્ત ચઉકક ઇકકગ ચેવ; એએ ચવીસગયા, બાર દુગિકકમિ ઇકકાશ. ૨૦ નવ તેસીઇસએહિ, ઉદ્દયવિગ`હિ' મહિઆ જીવા; અણુતરિસીઆલા, પયવિંદસએહિં. વિન્ને. ૨૧ નવપ‘ચાણુઉમસએ ઉદયવિગપ્પે*િ માહિષ્મ જીવા; અણુત્તર એનુત્તર પયવિદસએહિં વિત્તે. ૨૨ તિન્નેવ ય બાવીસે ઇગવીસે અ‰વીસ સત્તરસે; છચ્ચેવ તેર નવ ખં-ધએસુ પચેવ ઠાણુાણિ, ૨૩ ૫'વિદ્વચવિહેસુ, છ છકક સેસેતુ જાણુ પંચેવ; પત્ત પત્તમ ચત્તરિ એ ખંધવુછેએ. ૨૪ દસનવપનરસાઇ, અંધાયસ તપયડિડાણાણિ ણિઆણિ મણિ જે ઈત્તો નામ' પર વુચ્છ, ૨૫ તેવીસ પણ્વીસા, છવીસા અ⟩વીસ ગુણુતીસા; તીસેગતીસમેગ, અંધાણુાણિ નામસ. ૨૬
: ૬૦ ;
ચઉપણવીસા સેાલસ, નવ ખાણુઉŚસયા ય અડયાલા; એયાલુત્તરછાયા–લસયા ઇકિકખ ધવિહી, ૨૭
૧. ચઉવીસ' દુગિમિક્કારા એતન્મતાંતર
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ કર્મગ્રંથ વીસિગવીસા ચઉવી–સગા ઉ એગાહિઆ ય ઈગતીસા ઉદયદ્રણાણિ ભવે નવ અય હૃતિ નામસ. ૨૮ ઈકબિઆલિકકારસ તિત્તીસા છસયાણિ તિત્તીસા બારસસત્તરસસયાણ-હિગાણિ બિપંચસીઈહિં. ૨૯ અણિરીસિકકારસ, સયાણિહિએ સત્તરપંચસદીહિં; ઈકિકકકગ ચ વીસા, દહુદયંસુ ઉદયવિહિ. ૩૦ તિ દુનઉઈ, ગુણનઉઈ અડસી છલસી અસીઈ ગુણસી અદૃય છ૫ન્નત્તરિ, નવ અ ય નામસંતાણિ. ૩૧ અ ય બારસ બારસ, બધેયસંતપયકિઠાણાણિ, એહેણુએસણ ય, જી જહાસંભવં વિજે. ૩૨ નવ પણદયસંતા, તેવીસે પન્નવસ છવીસ અ૬ ચરિ૬વીસે નવ સગિ ગુણતીસ તીસંમિ. ૩૩ એગેગમેગતીસે એગે એગુદય અ૬ સંતમિ, ઉવરબંધે દસ દસ વેઅગ સંતમિ ઠાણાણિ. ૩૪ તિવિગ૫૫ગઈકાણહિં, અવગુણસન્નિએસ ઠાણેસ, ભંગા પÉજિયવા, જલ્થ જહાસંભ ભવઈ. ૩૫ તેરસસુ જીવસંખેવસુ નાણુતરાયતિવિગ; ઈકિમિ તિવિગપો કરણું પઈ ઈન્થ અવિગ. ૩૬ તેરે નવ ચઉ પણગં નવ સંતેગેમિ ભંગમિકકારા વેઅણિઆઉગએ, વિભજ મોહં પરં પુરષ્ઠ. ૩૭ ૫૦ જરગાસત્રિઅરે, અ૬ ચઉકર્ક ચ અણિયભંગા; સત્ત ય તિગં ચ એ, પરેએ જીવઠાણેસ. ૩૮
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમા પટ પજજત્તાપજજત, સમણે પજતઅમણ સેમેસુ; અવસિં દસગે નવગ પણગં ચ આઉટ્સ. ૩૯ અસુ પંચસુ એગે, એગ દુર્ગા દસ ય મેહબંધગએ; તિગ ચઉ નવ ઉદયગએ, તિગ તિગ પત્તરસ સંતમિ. ૪૦ પણ દુગ પશુગં પણ ચઉં, પણુગ પણગા હવઈ તિન્નેવ; પણ છપ્પણુગ છછ–પણ અ૬ દસર્ગ તિ. ૪૧ સત્તેવ અપજજતા, સામી સુહુમા ય બાયરા ચેવ; વિગલિંદિઆઉ તિત્રિ ઉ, તહ ય અસત્રી એ સન્ની અ. ૪૨ નાણુંતરાય તિવિહમવિ, દસમુ દો હંતિ દેસુ ઠાણેક મિચ્છાસાણે બીએ નવ ચઉ પણ નવ ય સંતંસા. ૪૩ મિસ્સાઈ નિયટ્ટીઓ, છ ચઉ પણ નવ ય સંતકમ્મસા; ચઉબંધ તિગે ચઉ પણ નર્વસ દુહુ જુમલ સંતા. ૪ ઉવસંતે ચઉ પણ નવ, ખીણે ચઢય છચ ચઉ સંતા
અણિ આઉ આ ગેએ, વિભજ મેવું પરં પુ. ૪૫ ચઉ છસુ દુન્નિ સત્તસુ એગે ચઉગુણિયુ અણિઅભંગા ગેએ પણ ચઉ દો તિ, ઓગસ દુન્નેિ ઈક્કમિ. ૪૨ અચ્છાહિગવીસા, સેલસ બીસ ચ બારસ છ સુક દે ચઉસુ તીસુ ઈકર્ક, મિચ્છાઈસુ આઉએ ભંગા. ૪૭ ગુણઠાણએસુ અસુ કિકકક મોહબંધડાણું તું, પંચ અનિઅટ્ટિાણે, બંધેવર પર તો. ૪૮ સત્તાઈ દસ ઉ મિચ્છ સાસાયણમીસએ નવુસાફ છાઈ નવ ઉ અવિરએ, દેસે પંચાઈ અવ. ૪૯
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________
ટ્ટા કર્મથ વિરએ વસમિએ, ચઉરાઈ સત્ત છગ્ય પુસંમિ, અનિઅટ્ટિબાયરે પુણ, ઈકો વદુ વ ઉદયંસા. પ૦ એગં સુહમસરાગો વેએઈ અવેઅગા ભવે સેસા ભંગાણું ચ પમાણુ પુવુણિ નાયવું. ૫૧ ઇકક છડિકકારિકકા–રસેવ ઈનકારસેવ નવ તિત્રિ, એએ ચઉવસગયા, બાર દુગે પંચ ઈકÉમિ. ૫ર બારસ પણ સક્રિસયા, ઉદયવિગપેડુિં મેડિઆ જીવા ચુલસીઈ સત્તત્તરી, પવિંદસઓહિં વિનેઆ. ૨૩ અદૃગ ચઉ ચ ચરિદૃગ ય, ચઉરે અ હુંતિ અઉવીસા મિચ્છાઈઅપુર્વા, બારસ પણ ચ અનિઅટ્ટી. ૫૪ જોગવઓગસા-ઈહિં ગુણિ આ હવંતિ કાયવા, જે જW ગુણઠાણે હવતિ તે તથ ગુણકારા. પપ અહી બત્તીસં બત્તીસં સટ્ટમેવ બાવના; ચિઆલ દેસુ વિસા વિચ, મિરછમાઈસુ સામનં. ૨૬ તિનેગે એગેગ તિગ મીસે પંચ ચઉસુ તિગ પુવે, ઈકકાર બાયરંમિ ઉમુહુએ ચઉ તિનિ ઉવસંત. ૫૭ છન્નવ છકકે તિગ સત્ત, દુર્ગા દુગ તિગ દુગંતિ અર્દૂ ચલ દુગ છચ્ચઉ દુર પણ ચલ, ચઉ દુગ ચઉ પણુગ એગ ચક. ૫૮ એગેગમ એગેગમ, છઉમકેવલજિણાવ્યું એગ ચઉ એગ ચઉ અ૬ ચઉ ૬ છકકમુર્યાસા. ૫ ચઉ પણવીસા સેલસ, નવ ચત્તાલા સયા ય બાણુઉઈ બત્તીસુત્તર છાયાલ–સયા મિચ્છસ્સ બંધવિહી ૬૦
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૨૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીને ખાવા અ સયા ચઉસઠી બત્તીસયાઈ સાસણે લેઆ અવસાઈકું સવાણs૬હિગળનઉઈ. ૬૧ ઈગતિગાર બત્તીસ છ સય ઈગતીસિગારનવનઉઈ; સત્તરિગસિ ગુતીસચઉદ, ઈગારચઉદિ મિરછુદયા. દર બત્તીસ દુન્નિ અદૃ ય બાસીઈ સયા ય પંચ નવ ઉદયા, બારહિઆ તેવીસા બાવનિક્કારસ સયા ય. ૬૩ . દે છકક ચકિક પણ નવ ઇકકાર છકકાં ઉદયા; નેરઈઆઈસુ સત્તા તિ પંચ ઇકકારસ ચઉક. ૬૪ ઈગ વિગલિંકિઅ સગલે પણ પંચ ય અ૬ બંધઠાણાણિક પણ છકિકકકારૂદયા પણ પણ બારસ ય સંતાણિ. ૬૫ ઇઅ કમ્મપગઈઠાણણિ, સુદૃ બંધુદયસંતકમ્માણું; ગઈઆઈએહિં અસુ, ચઉ૫યારેણ નેયાણિ. ૬૬ ઉદયસુદીરણુએ, સામિત્તાઓ ન વિજઈ વિસે; મુર્ણ ય ઈગયાલ, સેસણું સવપયડીશું. ૬૭ નાણુંતરાયરસગં દંસણ નવ વેઅણિજજ મિછત્ત સમ્મત્ત લેભ લેઆઉઆણિ નવ નામ ઉચ્ચ ચ. ૬૮ તિસ્થયરાહારગવિરહિઆઉ અજજેઈ સવ પયડીઓ; મિચ્છત્ત અને સાસવિ ગુણવીસસેસાઓ. ૬૯ છાયાલસેસ મીસ અવિરયસમે તિઆલપરિસેસા તેવન્ન દેસવિરઓ વિરઓ સગવન્નસેસાઓ. ૭૦ ઈગુણમ્પિત્તો બંધઈ દેવાઅિસ ઇઅરવિ, અવન્તમપુ, છપ્પન્ન વાવિ છવીસં. ૭૧
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________
. મ મથ
માવીસા એગૂણુ બધઈ અડ્ડારસ'તનિ‰િ; સતરસ સુહુમસરામા, સાયમમાહા સોગત્તિ ૭૨ એસા ઉ ખધસામિત્ત-આહેા ગઇઆઇએસુ વિ તહેવ; આહા સાહિજ્જઈ જત્થ જહા પગઇસખ્ખાવા. ૭૩ તિર્થંયરદેનિયા-ઉમં ચ તિસુ તિસુ ગઈસુ એધત્વ, અવસેસા પયડીએ હવતિ સવાસુ વિ ગઈસુ. ૭૪ પઢમકસાયચ ઈસણુતિગ સત્તા વિ ઉવસતા; અવિરયસમ્મત્તા, જાવ નિઅટ્ટિ ત્તિવિ નાય॰વા. ૭૫. સત્તરૢ નવ ય પનરસ સાલસ અધરસેવ ગુણવીસા; એગાહિ દુ ચઉનીસા પશુવીસા માયરે જાણુ. ૭૬ સત્તાવીસ સુહુમે અધ્રુવીસ' ચ મેહપયડીએ; વસંતવીઅરાએ, ઉવસતા હૂઁતિ નાય॰વા. ૯૭ પઢમકસાયચ' ઇત્તો મિચ્છત્તમીસસન્મત્ત', અવિરયસમ્મે ટ્રુસે ૫ત્તિ અપત્તિ ખીઅંતિ. ૭૮ અનિઅદ્ગિખાયરે થીણુ-ગિક્રિતિગનરયતિરિઅનામાઓ; સખિન્નઇ મે સેસે તપાઉગાએ ખીઅતિ. ૭૯ ઇત્તો હુઇ કસાય-ડુંગપિ પચ્છા નપુંસગ ઈથી; તા નાકસાયછકક, બ્રુહુઈ સંજલણુકા'મિ. ૮૦ પુરિસ" કાહે કાહ', માળે માથું ચ છુહુઈ માયાએ, માય ચ છુહઈ લે, લાડુ' સુહુમાંપિ તે હઇ, ૮૧ ખીશુકસાયટ્ટુચરિમે, નિફ્ યલ ચ હુણુજી છઉમત્થા; આવરણુમંતરાએ, છઉંમર્થે ચરમસમય’મિ. ૮૨
૪.
: ૬૫ :
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________
:
૨૬ :
આવશ્યક મુક્તાવલી ચાવીશમે અંક દેવગઈસહગયાએ, દુચરમસમભવિઅંમિ ની અંતિ, સવિવાગે અરનામા, નીઆગોઅંમિ તથૈવ. ૮૩ અયર વેયણ અં, મણુઆઉઅમુચગે એ નવ નામે વેએઈ અગિ જિણે, ઉકકેસ જહન્નમિકકારા. ૮૪ મણુઅગઈ જાઈતસબાયર ચ, પ ત્તસુભગમાઈ; જસકિત્તી તિર્થીયર નામસ્મ હવંતિ નવ એઆ. ૮૫ તસ્થાપુટિવ સહિઆ તેરસ ભવસિદ્ધિઅસ્ય ચરમંમિ; સંતંસગમુક્કોસ, જહનયં બારસ હવંતિ. ૮૬ મણુ અગઈસહગયાએ ભવખિત્તવિવાજિઅવિવાળાઓ
અણિઅન્નયરૂપચં ચરમસમર્યામિ ની અંતિ. ૮૭ અહસુઈ અસયલ જગસિહર-મરૂઅનિરૂવમસતાવસિદ્ધિઅહં; અનિહણમવાબાહં તિરયણસાર અણુવંતિ. ૮૮ દુરહિગમ-નિઉણ-પરમ0-રૂઈબહુભંગદિલ્ટિવાયા; અત્થા અસરિઅવા, બંધદયસંતકશ્માણ. ૮૯ જે જલ્થ અપડિપુન્નો, અર્થે અગ્યારમેણ બો તિ તે ખમિકણ બહુ આ પૂરેણું પરિકéતુ. ૯૦ ગાહર્ગ સયરીએ ચંદમહત્તરમયાણસારીએ; ટીગાઈ નિઅમિઆણું, એગૂણા હેઈ નઉઈએ. ૯૧
- શ્રી ચૈત્યવંદન ભાષ્ય વંદિત્ત વંદજિજે, સવે ચિઈવંદણાઈ સુવિચાર, બહુ વિત્તિ ભાસ ચુર્ણ સુયાણસારેણ ગુચ્છામિ. ૧
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદન ભાષ્ય
: ૬૭ દહતિગ અહિંગમ પણગં, દુદિસિ તિહુગહ તિહા ઉ વંદણયા, પશિવાય નમુક્કારા, વન્ના સોલ સય સીયાલા. ૨ ઈસીઈ સયં તુ પયા, સગનઉઈ સંપયા એ પણ ઇંડા, બાર અહિગાર ચઉ વંદણિ જ સરણિજ ચઉહ જિણ. ૩ ચઉ થઈ નિમિત્ત, બારહ હેઊ એ સેલ આગારા, ગુણવીસ દસ ઉસગ્ગ, -માણું થુરં ચ સગ વેલા. ૪ દસ આસાયણ ચાઓ, સવે ચિળવંદણાઈ ઠાઈ, ચકવીસ દુવારેહિં દુસહસા હુતિ ચઉસયરા. ૫ તિત્રિ નિસીડી તિષ્યિ ઉપયોહિણ તિત્તિ ચેવ ય પણામા, તિવિહા પૂયા ય તહા અવFતિય ભાવણું ચેવ. ૬ તિદિસિનિરિખવિરઈ પયભૂમિપમજણું ચ તિકખુત્તો, વન્નાઈતિય મુદ્દાતિયં ચ તિવિહં ચ પણિહાણું. ૭ ઘર જિJહર જિણપયાવાવાગ્યાયઓ નિશીહિ તિગ, અગદ્દારે મક્કે તઈયા ચિઈવંદણાસમએ. ૮ અંજલિબદ્ધો, અઢોણએ પંચંગ અ તિપણામા, સવસ્થ વા તિવાર, સિરાઈ નમણે પણ મતિયં. ૯ અંગભાવભેયા, પુષ્કાહારઈહિં પૂયતિગ, પંચુવયારા અડ્ડી,-વયાર સવયારા વા. ૧૦ ભાવિન્જ અવસ્થતિયં, પિંડથે પયસ્થ રૂવરહિયાં, છઉમલ્થ કેવલિત્ત સિદ્ધાં ચેવ તસ. ૧૧ હવણચગેહિં છઉમથ, વત્થપડિહારગેહિં કેવલિય, પલિયં કુરસગેહિ અ જિયુસ ભાવિ જજ સિદ્ધ. ૧૨
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩ ૬૨૮ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશમે ખર ઉઢાહે તિરિયાણું તિદિસાણ નિરિકખણું ચઈજહવા, પરિઝમ દાહિણુ વામણ જિમુહનાથ દિકિજુઓ. ૧૩ વન્નતિય વનસ્થા લંબણમાલંબ તુ પડિમાઈ, જગજિણસુરસુરી,-મુલેએ મુતિય. ૧૪ અન્ન્નતરિઅંગુલિ કોસાગારેહિ દેહિં હસ્થેહિં, પિટ્ટોવર કુપર-સંકિએહિ તહ જોગમુદ્દત્તિ. ૧૫ ચત્તારિ અંગુલાઇ, પુરઓ ઊણાઈ જલ્થ પરિછમ, પાયાણું ઉરસગે એસા પણ હેઈ જિમુદા. ૧૬ મુરાસુરી મુદ્રા, જસ્થ સમા દેવિ ગર્ભિયા હત્યા, તે પણ નિલા દેસે લગા અને અલગ ત્તિ. ૧૭ પંચને પણિવાઓ, થયા હેઈ જેગમુદાએ, વંદણ જિણમુદ્દાઓ પણિહાણું સુરસુરીએ. ૧૮ પણિહાણુતિગ ચેઈઅમુણિવદણ પણ સર્વ વા, મણવયકાએગd, સેસતિયત્વે ય પયડુત્તિ. ૧૯ સચ્ચિદાવમુક્ઝમ,-ચિત્તમણુઝણું મગત્ત, ઇગસાડિઉત્તરાસંગુ, અંજલી સિરસિ જિદિ. ૨૦ ઇઆ પંચવિહાભિગમે અહવા મુઍતિ રાયચિહાઈ, ખઞ છત્તવાણહ મઉઠે ચમરે આ પંચમએ. ૨૧ વંદતિ જિર્ણ દાહિણ,દિસિ ક્રિયા પુરુસ વાદિસિ નારી, નવ કર જહન સકિર જિદ્દમyગહે સેસે. ૨૨ નમુકકારે જહન્ના ચિઇવંદણ મજઝ દંડથુઈજુઅલા, પણ દંડ. કુચઉકકગ, –થયપણિહાણેહિ ઉકેસા. ૨૩
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદન ભાષ્ય
: ૬૨૯ : અને બિંતિ ઈણ સકકથએણ જહન વંદયા, તદ્દગતિગણ મઝા ઉકકેસા ચઉહિં પંચહિં વા. ૨૪ પણિવાઓ પંચંગે, કે જાણુ કરદુગુત્તમંગં ચ, સુમહથ-નમુકકારા, ઈગ દુગ તિગ જાવ અ૬ સયં. ૨૫ અડદિ અવસા, નવનઉયસયં ચ દુરાય સગનઉયા, દે-ગુણતીસ દુ સ, દુલ અલ નઉસય દુવન્નસર્યા. ૨૬ ઇઅ નવકાર–ખમાસમણ,-ઈરિઅસત્યયાઈ દંડસુ, પણિહાણેસુ આ અદુરુત્ત–વન સેલ સંય સીયાલા. ૨૭ નવ બત્તીસ તિત્તીસા તિચર અડવીસ સેલ વીસ પયા, મંગલ-ઇરિયા–સકWયાઈ સુ એનસીઈસય. ૨૮ અનવદ્ય અવસ, સેલસ ય વીસ વીસામા, કમસે મંગલ-ઇરિયા, સકકથયાઈસુ સનનઉઈ ૨૯ વણસ૬ નવ પય, નવકારે અ સંપયા તત્ય, સગ સંય પય તુલા, સતરકખર અમી દુપયા. ૩૦ પણિવાય અકખરાઈ, અાવીસ મહા ય ઈરિયાએ, નવનઉઅમખરસણં, દુલીસ પય સંપયા અ૬. ૩૧ દુર દુગ ઇગ ચઉ ઇગ પણ, ઈગાર છગ ઈરિય-સમયાઈ પયા, ઈરછા અરિ ગરમ પાણ જે મે એગિરિ અભિ તસ. ૩૨ અભુવગમે નિમિત્ત એહે-ચરહેઉ સંગહ પંચ, જીવ-વિરોહણ-પડિકકમણ,-લેયએ તિગ્નિ ચૂલાએ. ૩૩ દુતિ ચઉ પણ પણ દુ-ચઉ–તિય સકકથય સંપયાઈ પયા, નમું આઈગ પુરિસે લેશું, અભય ધમ્મપ જિણસવ. ૩૪
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૩૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમે ખંડ શઅવ સંપયા ઓહ, ઇયરહેવઓગ તહે, સવિસે સુવઓગ સવ-હેઉ નિયમફલ ય મુકખે. ૩૫ દે સગનઉઆ વન્ના, નવ સં૫ય પય તિત્તીસ સકકથએ, ચેઈથય સંપાય તિચત્તપર્ય વન દુસય ગુણતીસા. ૩૬ ૬ છ સગ નવ તિય છ રચઉ, છપ્પય ચિઈસંપયા પયા ૫ઢમા, અરિહં વંદણ સદ્ધા અને સુહુમ એવ જા તાવ. ૩૭ અભુવગમો નિમિત્ત, હે ઈગ બહુ વયંત આગરા, આગંતુગ આગારા ઉસ્સગ્માવહિ સરવ૬. ૩૮ નામથયાસુ સંય પયસમ અડવીસ સેલ વીસ કમા, અદુરુત્ત વન દેસ૬ સયસેલરૃનઉઅસય. ૩૯ પણિહાણ દુવસયં કમેણ સગતિ ચકવીશ તિત્તીસા, ગુણતીસ અ૬વીસા ચ9તીસિંગનીસ બાર ગુરુ વના. ૪૦ પણ દંડા સકકWયચેઇઅ નામ સુઅ સિદ્ધસ્થય ઈથ, દે ઈગ દે દે પંચ ય, અહિગારા બારસ કમેણ. ૪૧ નમુ જેય આ અરિહં લેગ, સરવ પુકખ તમ સિદ્ધ જે દેવા, ઉર્જિ ચત્તા આવે-વચ્ચગ અહિગરા પઢમપયા. ૪ર પઢમહિગારે વંદે, ભાવજિણે બીયએ ઉ દવજિશે, ઇગઈ ઠવણજિણે, તઈય ચઉર્થમિ નામજિશે. ૪૩ તિહુઅણુઠવણજિણે પણ પંચમએ વિહરમાણજિયું છે, સામએ સુયનાણું, અમએ સવસિદ્ધથઈ. ૪૪ તિસ્થાતિવ વરઘુઈ, નવમે દસમે ય ઉજયંત થઈ અવયાઈ ઈગદિસિ સુદિદિસુરસમરણ ચરિમે. ૪૫
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચૈત્યવંદન ભાષ્ય
: ૬૩૧ :
નવ મહિગાશ ઇંડ લલિમવિસ્થા વિત્તિમાઈ અનુસારા, તિન્નિ સુયપર પરણ્યા છીએ દસમે ઇંગારસમા. ૪૬ આવસય સુણીએ, જ... ભણિય સેસાયા જહેિચ્છાએ, તેણ ઉજ્જિતાઈ વિ, અહિંગારા સુયમયા ચેવ. ૪૭ શ્રી સુયત્થયાઈ, અત્યએ વિનં તહું' તેવ, સકકથ્ય તે પઢિઓ, દવાઽરિહડવસર પયડડ્થા, ૪૮ અસઢાડઽઇનણુવજજ ગીઅત્યં અવારય* તિ મઝત્થા, આયરણા વિ હુ માણુ ત્તિ, વાણુ સુબહુ મન્નતિ ૪૯ ચરી વદણિજ જિણ મુણિ, સુય સિદ્ધા ઈડુ સુરા ય સરણુજા ચહુ જિણા નામ ઠવણુ, દવ, ભાવ જિષ્ણુ ભેએણું. ૫૦ નામજિણા જિષ્ણુનામા, ઠજણા પુણુ જિષ્ણુ પડિમાએ, t૰વજિણા જિણજીવા ભાવજણા સમવસરણુત્થા. ૫૧ અહિંગય જિષ્ણુ પઢમથુઈ, બીયા સવાણુ તઈમ નાગુસ્સે, વેયાવચગરાણુ ઉત્રગત્થં ચઉથ થઇ. પર
.
પાવખવણુત્થ ઇરિઆઈ, વૠણુવત્તિખાઈ છે નિમિત્તા, પવયણસુર સરણત્થં ઉસ્સગ્ગા ઈઅ નિમિત્ત‰, પ૩ ચઉ તસ ઉત્તરીકરણ, પમુહ સદ્ધાઈઆ ય પણ હેઉ, વેયાવચ્ચગરત્તાઇ તિન્તિ ઈઅ હુઉ ખારસગ ૫૪ અન્નથઆઈ ખારસ આગારા એવમાઈયા ચા, ગણી પણિદ્ધિ છિંદણુ, બાહુી ખાભાઽઇડકા ય, ૫૫ ઘોડગ લય ખ'ભાઈ, માલુદ્ધી નિઅલ સબરિ ખલિણુ વહુ, લખુત્તર થણુ સજઈ, ભમુહુંગુલિ વાયસ વિટ્ટો, ૫૬
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૬૩ર :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમાં ખાતર સિરપ મૂઆ વાણિ પેહરિ ચઈજ દેસ ઉસગ્ગ, લંખુત્તર થણ સંજઈ, ન દેસ સમીણ સવહુ સડઢીણું ૫૭ ઈરિ ઉસ્સગપમાણું, પણવીસુસ્સાસ અ૬ સેસેસુ, ગંભીર મહુર સ મહસ્થ જી હવઈ થુનં. ૫૮ પડિકમ ચેઈય જિમણ ચરિમ પડિકમણ સુઅણુ પડિહે, ચિઈવંદણ ઈ જઈ, સત્ત ઉ વેલા અહેર તે. ૫૯ પડિકમઓ ગિહિણે વિ હ, સગવેલા પંચવેલ અરસ્ટ, પૂઆસુ તિસંઝાસુ અ, હાઈ તિવેલા જહનેણું. ૨૦ તબેલ પાણ ભય, વાહ મેહુન સુઅણુ નિષ્ઠવણ, મુચ્ચાર જૂએ, વજે જિમુનાહ જગઈએ. ૬૧ ઈરિ નમુક્કાર નમુત્થણ, રિહંત થઈ લેગ સાવ થઈ પુખ, થઇ સિદ્ધા વેયા થઈ નમુત્યુ જાવંતિથય જયવી. દર સવાહિ વિશુદ્ધ, એવં જે વંદએ સયા દેવે દેવિંદવિંદમહિઅં, પરમપયં પાવઈ લહુ સે. ૬૩
શ્રી ગુરુવંદન ભાષ્ય ગુરુવંદણુમ તિવિહં, તે ફિટ્ટા છે બારસાવત્ત, સિરનમણુઈસુ પઢમં પણ ખમાસમણ દુગિ બી. ૧ જહ દુઓ રાયાણું. નમિઉં કેજે નિવેઈઉં પછા, વિસજિજએ વિ વંદિઅ, ગરછઈ એમેવ ઈન્થ દુર્ગ. ૨ આયારસ ઉ મૂલ, વિણુઓ સે ગુણવઓ અ પડિવત્તી, સા ય વિહિ વંદાએ, વિહી ઈમે બારસાવજો. ૩
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુવંદન ભાષ્ય
= ૬૩૩ : તઈયં તુ છંદણ દુગે, તત્થ મિતે આઈમ સલસંઘ, બીયં તુ દંસણણ ય, પલ્ફિઆણું ચ તઈયં તુ. ૪ વંદણ ચિઈ કિઈકમ્મ, પૂઆકર્મે ચ વિણકર્મો ચ, કાયવં કસ વ કેણ, વાવિ કહેવ કઈખો. ૫ કઈ એણુયં કઈ સિરે કઈહિં વ આવસઓહિં પરિશુદ્ધ, કઈસવિશ્વયુદ્ધ કિઈકમૅ કીસ કીરઈ વા. ૬ પણ નામ પણહરણ અજુગ પણ જુગ પણ ચઉ અદાયા, ચઉદાય પણ નિસેહા ચલે અહિ કુંકારણયા. ૭ આવસય મુહર્ણતય, તણુપેહ પણસ દેસ બત્તીસા, છગુણ ગુરુઠવણ દુગ્રહ, દુછવીસ કખર ગુરુ પણસા. ૮ પય અડવન છઠાણ છગુરુવયણ આસાયણતિતીર્સ, દુવિહી દુવીસ દારેહિં, ચઉસયા બાણુઉઈ ઠાણ. ૯ વંદgયં ચિકિસ્સે કિઈકમ્મ વિયકર્મ પૂઅકસ્મ, ગુરુવંદણ પણ નામ દવે ભાવે દુહાહરણ ( દુહેહેણું) ૧૦ સીયલય ખુલ્લુએ વીર કરૂહ સેવગ દુ પાલએ સંબે, પંચે એ દિઠુંતા, કિઈકમે દરવભાવેહિં. ૧૧ પાસ એસને કુસીલ સંસત્તએ અહા, દુશ દુગ તિ દુ ગવિહા અવંદણિજા જિણમયંમિ. ૧૨ આયરિશ્ય ઉવજ્ઞાએ પવત્તિ થેરે તહેવ રાયણિએ, કિઈકમ્મ નિજજરહા કાયવમિમેસિ પંચ૯. ૧૩ માય પિઅ જિભાયા એમાવિ તહેવ સવવ રાયણિએ, કિઈકમ્મ ન કારિજજા, ચઉ સમાઈ કુણંતિ પુણે. ૧૪
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪ ૬૩૪ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશ ખંડ વિકિપત્ત પરાતે અ પમત્તે મા કયાઈ વંદિર, આહાર નીહારે કુણમાણે કાઉકામે અ. ૧૫ વસંતે આસણભે આ ઉવસંતે ઉવીએ, અણુનવિજ્ઞ મેહાવી કિઈકમ્પ્સ પઉજઈ ૧૬ પડિકમણે સજઝાએ કાઉસગાવરાહ પાહુએ, આયણ સંવરણે ઉત્તમઠું ય વંદણયું. ૧૭ દેડવણયમહાજામં આવતા બાર ગઉ સિર તિગુત્ત, દુપસિગ નિકખમણું, પાણવીસાવસ્મય કિઈકમે. ૧૮ કિઈકમ્મપિ કુણું તે, ન હાઈ કિઈકમ્મ નિજજરાભાગી, પણવીસામનયર સાહૂ ઠાણું વિરાહંતે. ૧૯ દિદ્ધિપડિલેહ એગા છ ઉઠ્ઠ પશ્કેડ તિગતિગંતરિઆ, અકડ મજણયા, નવ નવ મુહપત્તિ પણવીસા. ૨૦ પાયાવિણ તિઅતિએ વામેઅર બાહુ સીસ મુહ હિએ, આંસુઢાહે પિટ્ટે ચઉ છપય દેહ પણવીસા. ૨૧ આવસએસુ જહ કુણઈ પત્ત અહીણમઈરિત, તિવિહ કરવઉત્તો તહ તહ સે નિર્જરા હેઈ. ૨૨ દસ અશુઢિા થડઢિઆ પવિદ્ધ પરિપિંડિચં ચ લગઈ. અંકુસ કરછમરિગિસ મચ્છવવત્ત મણુપઉઠ્ઠ. ૨૩ વેઈય બદ્ધ ભયંત, ભય ગારવ મિત્ત કારણે તિન્ન, પડણીય રુદ્ધ તજિજઅ, સઢ હીલિઅ વિપલિઊંચિયર્યા. ૨૪ દિમદિઠું સિંગ કર તમે અણુ અદ્ધિણાલિદ્ધ, ઊણું ઉત્તર ચૂલિ, મૂએ કર ચુડલિયં ચ. ૨૫
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________
ચજવંદન ભાષ્ય
ક ૧૩૫ ૪ અરીસ કેસ પરિસુદ્ધ કિઈકમ્મ જે પઉજઇ ગુરુ, સે પાવઈ નિવાણું, અચિરણ વિમાસુવાસં વા. ૨૬ ઈહ છચ્ચ ગુણ વિણવયાર માણાઈભંગ ગુરુપૂઆ, થિયરાણ ય આણા સુધિસ્મારાહણsકિરિયા, ર૭ ગુરુગુણજીત્ત તુ ગુરું, ઠાવિજા અહવ તત્વ અખાઈ, આહવા નાણાઈ તિ, ઠવિજ સખ ગુરુઅભાવે. ૨૮ અને વરાડએ વા, કહે પુત્યે આ ચિત્તકમે અ, સભાવમસમ્ભાવં ગુરુઠવણુ ઈત્તરાવકહા. ૨૯ ગુરુવિરહંમ ઠવણુ ગુરુવએવદંસણ€ ચ, જિણવિરહમિ જિબિંબ,સેવણમંતણું સહનં. ૩૦ ચઉદિસિ ગુરુગ્ગો ઈહ, અહ તેરસ કરે સપરપકખે, અણુણુનાયટ્સ સયા, ન કમ્પએ તત્ય પવિરોઉં. ૩૧ પણ તિગ બારસ દુગ તિગ ચઉ છાણ પય ઇગુણતીસ, ગુણતીસ સેસ આવયાઈ સવાય અડવના. ૩૨ ઈચ્છા ય અણુનવણ અવાબાહં ચ જન જાણુ ય, અવરાહખામણુવિ ય વંદણુદાયસ્સ છણા. ૩૩ દેણુણુજાણુમિ તહરિ તુટભંપિ વટ્ટએ એવું, અહમવિ ખામેમિ તુમ વયણુઇ વંદણુરિહરૂ. ૩૪ પુરઓ પખાસને ગંતા ચિટૂણ નિસીઅણુ યમણે, આલોયણs૫ડિસુણ પુરવાલવણે આ આલેએ. ૩૫ તહ ઉવદંસ નિમંતણ, ખાયણે તહા અપડિસુણ છે, પદ્ધત્તિ ય તત્થગએ, કિં તુમ તજાય ને સુમણે ૩૬
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા અંક ને સરસિ કીંછિત્તા પરિસંભિત્તા અણુદ્રયાઈ કહે, સંથાર પાયઘટ્ટણ ટિકુચ સમાસણે આવિ. ૩૭. ઈરિયા કુસુમિણસ, ચિઈવંદણ પુતિ વંદણાયં, વંદણ ખામણ વંદણ સંવર ચઉછાભ દુ સન્નાઓ. ૩૮ ઈરિયા ચિઇવંદણ પુત્તિ, વંદણ ચરિમ વંદણ લેયં, વંદણ ખામણ ચઉ છેભ દિવસુસ્સગે દુ સઝાઓ. ૩૯ એય કિઈકમ્મવિહિં, જુજતા ચરણુકરમાઉત્તા, સાહુ અવંતિ કર્મો અણગભાવસંચિયમર્ણત: ૪૦ અપમઈ ભાવ બેહસ્થ ભાસિય વિવરિય ય જમિહ મને, ત સેહંતુ શિયસ્થા અણુભિનિવેસી અમર છરિ. ૪૧
શ્રી પચ્ચકખાણ ભાષ્ય. દસ પરચખાણ ચઉ વિધિ આહાર દુનીસગાર અદુત્તા, દસ વિગઈ તીસ વિગઈશય દુહભંગા છ સુદ્ધિફલ. ૧ અણગમઈકત કેડિસહિયં નિયંત્રિ અણગાર, સાગાર નિરવભેસં પરિમાણુકર્ડ સકે અદ્ધા. ૨ નવકારસહિઅ પિરિસિ, પુરિમઢેગાસણગઠાણે અ, આયંબિલ અભ, ચરિમે આ અભિગહે વિગઈ. ૩ ઉગએ સૂરે આ નમે પિરિસિ પચ્ચકખ ઉગ્ગએ સૂરે, સૂરે ઉગ્ગએ પુરિમ, અભત્તરં પરખાઈ ત્તિ. ૪ ભણુઈ ગુરુ સીસે પુર્ણ, પચ્ચકખામિ તિ એવ સિરઈ, ઉવઓગસ્થ પમાણે, ન પમાણું વંજણછલણ. ૫
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચ્ચકખાણ ભાગ
.: ૬૩૭ : પઠમે ઠાણે તેરસ બીએ તિત્નિ ઉ સિગાઈ તઈઅમિ, પાસુસ ચઉચૅમિ, કેસરગાસાઈ પંચમએ, નમુ પોરિસી સડઢા પુરિમવઢ અંગુકમાઈ અડ તેર, નિવિ વિગઈ બિલ તિય તિય, દુઇગાસણ એગઠાણઈ. ૭ પઢમંમિ ચઉત્થાઈ, તેરસ બીયંમિ તઈય પાણુમ્સ, દેસવગાસં તુરિએ ચરિમે જ હસંભવ નેર્યા. ૮ તહ મઝ પરચખાસ ન પિ હુ સૂગયાઈ સિરઈ, કરણવિહી ઉ ન ભનઈ, જહાવસીયાઈ બિઆઈ. ૯ તહ તિવિહ પચ્ચકખાણે ભનંતિ અ પાણગસ્સ અગારા, દુવિહાહારે અચિત્ત-ભેણે તહ ય ફાસુજલે. ૧૦ ઈત્તરિચય ખવાણુંબિલ, નિવિયાઈ સુ ફાસુયં ચિય જલ તુ, ચ વિ પિયંતિ તહાં પરચકખંતિ ય તિહાહાર. ૧૧ ચઉહાહાર તુ નમે, રત્તિપિ ગુણ સેસ તિહ ચઉહા, નિસિ પિરિસિ પુરિમેગાસણાઈ સડૂણ દુતિચઉહા. ૧૨ અહપસમ ખમેગાગી આહારિ વ એઈ દેઈ વા સાયં, મુહિઓ વિ વિઈ કુદે જે પંકુવમે તમાહારે. ૧૩ અસણે મુગેયણ સત્ત, મંદ પય ખજ રમ્ભ કંદાઈ, પાણે કંજિય જવ યર, કકકડેદરા સુરાઈ જલું. ૧૪ આઈમે ભક્તોસ ફલાઈ, સાઈમે સુંઢિ જીર અજમાઈ, મહું ગુલ તબેલાઈ અણહારે માઅ નિંબાઇ. ૧૫ રે નવકારિ પિરિસિ, સગ પુરિમુ ઈગાસણે અ૬, સાગઠાણ અંબિલિ, અદૃ પણ ચહલ્થ છપાશે. ૧૬
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૬૩૮ ૧
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશમે ચઉ ચરિમે ચઉ ભિહિ, પણ પાવરણે નવ૬ નિવીએ, આગાકિખત્ત વિવે-ગમુત્ત દવવિગઈ નિયમિ. ૧૭ અન્ન સહ દુ નમુક્કારે અન્ન સહ પછ દિસ ય સાહુ સરવ, પિરિસિ છ સપરિસિ, પુરિમઢે સત્ત સમહતર. ૧૮ અન્ન સહસાગાર અ, આઉટણ ગુરુ અ પારિ મહ સાવ, એગ બિઆસણિ અક્ ઉ, સગ ઈગઠાણે અઉંટ વિણ. ૧૯ અન્ન સહ લેવા ગિહ ઉકિપત્ત પહુચ્ચ પારિ મહ સવ, વિગઈ નિરિવગએ નવ પડુચ વિણુ અંબિલે અ૬. ૨૦ અન્ન સહ પારિ મહ સવ પંચ ખવણે છ પાણિ લેવાઈ, ચઉ ચરિમં ગુÉઈ ભિષ્ણહિ અન સહ મહ સવ. ૨૧ દુદ્ધ મહ મ જ તિલં, ચઉરે દવવિગઈ ચઉર પિંડદવા, થય ગુલ દહિયં પિસિય મખણ પકકન દે પિંડા. ૨૨ પિરિસિ સ અવ દુભત્ત નિરિવગઈ પરિસાઈ સમા, અંગુઠ્ઠ મુદિ ગંઠી સચિત્ત દવાઈ ભિગ્રહિય. ર૩ વિસરણમણભેગે સહસાગાર સયં મુહપસે, પછન્નકાલ મહાઈ, દિસિવિવજ જાસુ દિસિમેહ. ૨૪ સાવયણ ઉગ્વાડા પિરિસી તણુસુથયા સમાહિત્તિ, સંઘાઈકજજ મહત્તર.ગિહત્ય વિદાઈ સાગારી. ૨૫ આઉટણ મંગાણું, ગુરુ પાણ સાહુ ગુરુ અભુકૂણું, પરિઠાવણ વિહિગતિએ જઈણ પાવરણિ કડિપટ્ટો. ૨૬ ખરડિય હિએ ડોવા-ઈલેવ સંસદૃ તુચ્ચ ભંડાઈ, ઉખિત્ત પિડ વિગઈ- મખિયં અંગુલીહિ મણ ૨૭
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________
પચ્ચકખાણુ ભાષ્ય
લેવાડ' આયામાઈ ઈઅર સેાવીરમછમુસિષ્ણુજલ, ધાયણુ ખહુલ ત્થિં ઉત્સેઈમઈ અર સિદ્ઘણિા. ૨૮ પણ ચઉ ચઉ ચઉ ક્રુ દુવિહ, છ લકખ ફુદ્ધાઈ વિગઇ ઇંગવીસ”, તિસ્ક્રુતિ ચઉવિહુ અલકખા ચઉ મહુમાઈ વિગઇ ખાર. ૨૯ ખીર ઘય દહિ અ તિલ્લ, ગુલ પકકન" છ ભકખવિગઇ, ગે મહિસી ઉદ્ધિ અય એલગાણુ પણુ ક્રુદ્ધ અહુ ચર।. ૩૦ ઘય દહિયા ઉદ્ભિવિણા, તિલ સરિસવ અયસિ લટ્ટ તિલ્લ ચઊ, વર્ગુડ પિ’ગુડા દા, પાકન' તિવ્રુ ઘયતત્રિય'. ૩૧ પયસાડિ ખીર પેયા લેહિ દુદ્ઘટ્ટિ દુદ્ધ વિગઈગયા, દકખ બહુ અલ્પ ત ́દુલ તચુન્ન ખિલસહિઅ દુઢે. ૩૨ નિમ્ભ જણ વીસ ૠણુ પકાસદ્ધિતરિય કિટ્ટિ પાય, દહુિએ કરમ સિદ્ધહરણ સલવષ્ણુદ્ધિ ધેાલ ઘાલવડા, ૩૩ તિલકુટ્ટી નિર્ભ જણુ પશ્ચતિલ પકકુસદ્ધિ તરિય તિજ્ઞમલી, સકર ગુલવાય પાય, ખંડ અદ્ધકઢિ ઇખુરસા, ૩૪ પૂરિય તવ પૂ ખી–યપૂઅ તનેહ તુરિય ઘાણાઈ, ગુલહાણી જલલસિ, ય પંચમે પુત્તિય પૂ. ૩૫ દુદ્ધદહી ચર’ગુલ દવકુલ ય તિક્ષ એગ ભત્તુવર, પિ’ગુલ મખણુાણુ અદ્દામલયચ સસ. ૩૬ ૪૦વહયા ત્રિગઈ વિગઈગય પુણેા તેણુ તું ય. વં, ઉદ્ધરિએ તત્ત`મિ ય, કટ્ટુ નવ ઈમ’ચન્ને, ૩૭ તિલસકુદ્ધિ વરસાલા-ઇ, રાયણું ખાઈ ટાલી તિાઈ ઈશ્ક, સરસુત્તમ
૬૦૧
: ૬૩૯ ક
દખવાણુાઇ, લેવકુવા, ૩.
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________
= ૬૪૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : વીશા ખંડ વિગઇગયા સંસ ઉત્તમદવા ય. નિરિવામિ, કારણુજાર્યા મુજુ કષ્પતિ ન ભુનું જે વૃત્ત. ૩૯ વિગઇ વિગઈભીઓ, વિગઈગયું જે આ ભુંજએ સાહુ, વિગઈ વિગઈસહાવા વિગઈ વિગઈ બલા નેઇ. ૪૦ કુત્તિય મયિ ભામર મહું તિહા કÉપિ૬ મજજ દુહા, જલ થલ ખગ મંસતિહા ઘયવ મકએણુ ચઉ અભખા. ૪૧ મણ વયણ કાય મણવય મણતણુ વયતણુ તિજોગી સગ સત્ત, કરકરણ મઈ દુ તિજુઈ, તિકાલિ સીયાલ ભંગસયં. ૪૨ એયં ચ ઉત્તકાલે સયં ચ મણ વય તણુહિં પાલણિય, જાણુગsજાણુગપાસ તિ, ભંગચઉગે તિસુ આણુના. ૪૩ ફાસિય પાલિય સહિય તીરિયા કિદિય આરાહિય છ સુદ્ધ, પચ્ચકખાણું ફાસિય વિહિચિયકાલિ જ પત્ત. ૪૪ પાલિય પણ પુણે સરિયં, સહિય ગુરુદત્ત સેસ લેયણઓ, તીરિય સમહિય કાલા, કિઠ્ઠિય જોયણસમયસરણ. ૪૫ ઈઅ પડિઅરિએ આરા-હિય, તુ અહવા છ સુદ્ધિ સદુહણા, જાણુણ વિણયણુભાસણ, અણુપાલણ ભાવસૃદ્ધિ ત્તિ. ૪૬ પચ્ચકખાસ્ય ફલ, ઈહ પરલેએ ય હેઈ દુવિહં તુ, ઈહલેએ ધમિલાઇ, દામનગમાઈ પરલેએ. ૪૭ પરચકખાણમિણું સે-વિઊણ, ભાવેણુ જિવહિંદુ, પત્તા અણુત જીવા સાસય સુખં અણાબાઉં. ૪૮
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________
મી તવાભિગમ
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્રમ્
પ્રથમ ધ્યાયઃ
૧ સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાનચારિત્રાણિ માક્ષમાર્ગ:।૨ તવાયમહાન' સમ્યગ્દર્શનમ્ ।૩ તનિસર્ગાધિગમાના ૩ ૪ જીવા જીવાશ્રવબન્ધસ વરનિજ શમાક્ષાસ્તત્ત્વમ્ । ૫ નામસ્થાપનાઃય્ભાવતસ્તન્યાસઃ । ૯ પ્રમાણનવૈરધિગમઃ । ૭ નિર્દેશસ્વામિ. ત્વસાધનાધિકરણસ્થિતિવિધાનતઃ । ૮ સસખ્યાક્ષેત્રસ્પર્શનકાલાન્તરભાવાપમહત્વશ્ચ । ૯ મતિશ્રતાવધિમનઃપાય કેવલાનિ જ્ઞાનમ્ । ૧૦ તપ્રમાણે । ૧૧ આઘે પરાક્ષમ્ । ૧૨ પ્રત્યક્ષઅન્યત્ા ૧૩ મતિઃ સ્મૃતિઃ સંજ્ઞા ચિન્તાઽસિનિત્રાધ ઇત્યના ન્તરમ્ । ૧૪ તિિન્દ્રયાનિન્દ્રિયનિમિત્તમ્ । ૧૫ અવગ્રહેહાપાયધારણાઃ । ૧૬ બહુબહુવિધક્ષિપ્રાનિશ્રિતાસન્દુિગ્ધાનુક્તપ્રવાણાં સેતરાણામ્ । ૧૭ અર્થસ્ય । ૧૮ વ્યંજનસ્યાવગ્રહુઃ । ૧૯ ન ચક્ષુરનિન્દ્રિયાભ્યામ્। ૨૦ શ્રુત મતિ' દ્વયનેકદ્વાદશલેમ્।૨૧ દ્વિવિધાડવધિઃ ॥ ૨૨ ભવપ્રત્યયેા નાકદેવાનામ્ ! ૨૩ યથાસ્તુનિમિત્તઃ વિકલ્પ: શેષાણામ્। ૨૪ જીવિપુલમતી મન:પર્યાયક ૨૫ વિશુદ્ધચપ્રતિપાતાણ્યાં તદ્વિશેષઃ ૨૬ વિશુદ્ધિક્ષેત્રસ્વામિવિષયેન્ચેડધિમન:પર્યાયયેઃ । ૨૭ મતિશ્રુતાર્નિમન્ધઃ સ દ્વવ્યેશ્વસવ પર્યાયેષુ ! ૨૮ રુષિષ્ણવષેઃ । ૨૯ તદ્દનન્તભાગે મનઃપર્યાયસ્ય । ૩૦ સ દ્રવ્યપર્યાયેષુ કૈવલસ્ય । ૩૧ એકાદ્રીનિ ભાજ્યાનિ યુગપતૅકસ્મિન્નાચતુઃ । ૩૨ મતિશ્રુતાવધા વિષય -
.
૪૧
exte
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ ૪ર : આવશ્યક મુક્તાવલી : ચોવીશ ખંડ યશ્ચ ૩૩ સદસરવિશેષાઘાટોપલબ્ધમત્તવત્ ૩૪ નૈગમસબ્રહવ્યવહારનું સૂત્રશદા નયા ૩૫ આઘશબ્દો દ્વિત્રિભેદી
દ્વિતીય ઓપશમિકક્ષાયિકો ભાવી મિશ્રશ્ચ જીવણ્ય સ્વતત્વમીદયિકારિણામિકો ચા ૨ કિનવાણાદેશકવિશતિત્રિભેદ યથાક્રમમા ૩ સમ્યકત્વચારિત્રે ૪ જ્ઞાનદર્શનદાનલાભોગવીણિ ચા ૫ જ્ઞાનાજ્ઞાનદર્શનદાનાદિલબ્ધયશ્ચતુરિત્રિપંચભેદાઃ સમ્યકત્વચારિસંવમાસયમા૬ ગતિકષાયલિંગમિથ્યાદર્શનાજ્ઞાનાસંયતાસિદ્ધત્વલેણ્યાતુશ્ચતુચેકકેકષભેદાઃ ૭ જીવભવ્યાભવ્યત્યાદીનિ ચ ૮ ઉપગે લક્ષણમ ૯ સ દ્વિવિધsષ્ટ ચતુર્ભેદ | ૧૦ સંસારિણે મુક્તા : ૧૧ સમનસ્કામનકાઃ ૧૨ સંસારિણુસસસ્થાવરાઃ ૧૩ પૃથિવ્યવનસ્પતયઃ સ્થાવરા ૧૪ તેજોવાયૂ શ્રીન્દ્રિયોદયશ્ચ વસાઃ ૧૫ પંચેન્દ્રિયાણિ ૧૬ દ્વિવિધાનિ ૧૭ નિવૃત્યુપકરણે દ્રવ્યેન્દ્રિયમ : ૧૮ લષ્ણુપયેગી ભાવેન્દ્રિયમ : ૧૯ ઉપગઃ પર્દાદિષા ૨૦ સ્પર્શનસનવ્રાણુચક્ષુ શ્રોત્રાણિ 1 સ્પર્શરસગવવર્ણ શબ્દાસ્તષામથી ૨૨ શ્રુતમનિદ્રિયસ્ય ૨૩ વાણ્વન્તાનામેકમ ૨૪ કૃમિપિપીલિકાશ્રમરમનુષ્યાદ્ધનામકે વૃદ્ધાનિ ર૫ સંનિઃ સમનસ્કાર ૨૬ વિગ્રહગતી કર્મચગઃ ર૭ અનુશ્રેણિ ગતિઃ ૨૮ અવિગ્રહ અવસ્થા ૨૯ વિગ્રહવતી ચ સંસારિણઃ પ્રાફ ચતુર્થ્ય. ૩૦ એકસમયેવિગ્રહઃ ૩૧ એક કી વાડનાહારકઃ ૩૨ સમ્મર ૨છનગપપાતા જન્મ ૩૩ સચિત્તશીતસંવૃતઃ સેતરા મિશ્રાટ્યકશસ્તવનયઃ ૩૪ જામ્ય૩પતજાનાં ગર્ભ ૩૫
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી તવાથધિગમસૂત્ર
૬૪૩ નારકલાનામુપપાતઃ ૩૬ શેવાણાં સમૂઈનમ ૩૭ ઔદારિકવૈકિયાહારકતૈજસકાણાનિ શરીરાણિ. ૩૮ પરં પરં સૂમમ. ૩૯ પ્રદેશતેડસપેયગુણું પ્રાફ તૈજયાત્. ૪૦ અનન્તગુણે પરે. ૪૧ અપ્રતિઘાતે. ૪૨ અનાદિસમ્બન્ધ ચ. ૪૩ સર્વસ્વ. ૪૪ દાદીનિ ભાજ્યાનિ યુગપદેકસ્યાચતુર્ભે, ૪૫ નિરુપભેગમેત્યમ. ૪૬ ગર્ભ સમૂછના જમાદ્યમ. ૪૭ વૈજ્યમૌપપાતિકમ ૪૮ લબ્ધિપ્રત્યય ચ. ૪૯ શુભ વિશુદ્ધમવ્યાઘાતિ ચાહારક ચતુદશપૂર્વધરઐવ. ૫૦ નારકસમૂછિને નપુંસકાનિ. ૫૧ ન દેવા. (૫૨) ઔપપાતિકચરમહત્તમ પુરુષાસગ્યેયયર્ષાયુષsનપત્યયુષ:.
તૃતીsધ્યાયઃ - ૧ રત્નશર્કરાવાલુકાપંકધૂમતમમહાતમા પ્રભાભમ ઘનાબુ વાતાકાશપ્રતિષ્ઠાઃ સપ્તાધાકધઃ પૃથુતરાઃ ૨ તાસુ નરકા: ક નિત્યાશુભતરલેશ્યા પરિણામદેવેદનાવિડિયાઃ ૪ પરરપદી રિતદુખાઃ ૫ સંકિલષ્ટાસુરદરિતદુઃખાશ્ચ પ્રાફ ચતુર્થી ૬ તે ત્રિસહદશસસદશદ્વવિંશતિત્રયચિંશત્સાગરેપમાં સત્તાનાં પણ સ્થિતિઃ ૭ જમ્બુદ્વીપલવાદઃ શુભનામાને વિપસમુદ્રાઃ ૮ દ્વિકિર્વિકક્શા પૂર્વ પૂર્વપરિક્ષેપણે વલયાકૃતયઃ ૯ તમા એનાભિવૃત્તો જનશતસહસવિકલ્પે જન્મેલીપ: ૧ તજ ભરતહેમવતહરિવિદેહરણ્યકāરયતૈરાવતવષ ક્ષેત્રાણિ. ૧૧ તદ્વિભાજિનઃ પૂર્વપરાયતા હિમવમહિમવનિષધનીલકિમી શિખરિણે વર્ષધરપર્વતાર ૧૨ દ્વિધતકીખ: ૧૩ પુષ્કરા ચા ૧૪ પ્રામાનુષણન્મનુષ્યઃ ૧૫ આથી ગ્લિશર્થ. ૧૬
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૪૪
આવશ્યક યુક્તાવલી : વીશમે બં ભરતૈરાવતવિહાર કર્મભૂમાડચત્ર દેવકુફત્તરકુરુભ્યઃ ૧૭ —સ્થિતી પરાપર ત્રિપટોપમાન્તર્યું હતું. ૧૮ તિર્યોનીનાં ચ.
ચતુર્થોધ્યાય ૧દેવાશ્ચતુર્નિકાયાઃ ૨ તૃતીયઃ પીતલે ૩ દશાણપંચદ્વાદશવિકલાઃ કપા૫૫ન્નપર્યતાઃ ૪ ઇશ્વસામાનિકત્રાયશિપારિપદ્યાત્મરક્ષકપાલાનીકપ્રકીર્ણકાભિયોગ્યકિલિબષિકાāકશઃ ૫ ત્રાશિકપાલવજ્યાં વ્યક્તરતિષ્કાઃ ૬ પૂર્વયેઠક્ના ૭ પીતાન્તલેશ્યાઃ ૮ કાયાપ્રવીચારા આ ઐશાનાત્ ૯ શેષાઃ સ્પર્શ ૨૫શદમન પ્રવીચારા ૧૧ ભવનવાસિનેસુરનાગવિદ્યુતસુપણુશવાસ્તનિતેદધિદીપદિકકુમારીઃ ૧૨ ચન્તરાઃ કિન્નરકિપુરુષમહારગગન્ધર્વચક્ષરાક્ષસભૂતપિશાચાઃ ૧૩ રતિષ્કાઃ સૂર્યાશ્ચન્દ્રમસો વહનક્ષત્રપ્રકીર્ણતારકાશ્મ. ૧૪ મેપ્રદક્ષિણાનિત્યગત – કે. ૧૫ તત્કૃતઃ કાલવિભાગઃ ૧૬ બહિરવસ્થિતા. ૧૭ વૈમાનિકાઃ ૧૮ કપ પન્નાઃ કાતીતાવ્ય. ૧૯ ઉપર્યું પરિ. ૨૦ સૌધર્મશાનસાનકુમાર મહેન્દ્રબ્રહ્મકલાન્તકમહાશુસહસ્ત્રારેડ્વાનતપ્રાણુતરારયુતનવસુ શૈવેયકેષ વિજયવૈજયન્તયન્તાપસજિતેષુ સર્વાર્થસિદ્ધ ચ. ૨૧ રિથતિ પ્રભાવસુખતિશ્યાવિશહીન્દ્રિયાવધિવિષયોડધિકાઃ ૨૨ ગતિશરીર પરિવહાભિમાન હીના ૨૩ પીતપશુકલેશ્યા દ્વિત્રિશેષ. ૨૪ પ્રાગૈવેયકેભ્યઃ કપાઃ ૨૫ બ્રાલેકાલયા કાન્તિકાઃ ૨૬ સારસ્વતાદિત્યવહુનઅણગર્દયતુષિતાવ્યાબાધમત્તેરિષ્ટાઢ. ૨૭ વિજયાદિષ દ્વિચરમાડ ૨૮ પપાતિકમનુષ્પભ્યઃ શેષાતિર્યંનયઃ ૨૯ સ્થિતિ: ૩૦ ભાવનેષુ દક્ષિણાધિપતીનાં પાપમમરાધમ ૩૧ શેવાણાં
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી તરવાથધિગમસૂત્ર પાને. ૨૨ અસુરેન્દ્રઃ સાગરેપમધિક ચ. ૩૩ સૌષમાંહિષ યથાક્રમમ. ૩૪ સાગરેપમે. ૩૫ અધિકે ચ. ૩૬ ચણ સાનકુમાર. ૩૭ વિશેષત્રિસદશકાદશત્રવેદશપંચદશરિધિકાનિ ૨. ૩૮ આરણુયુતાદામેકેન નવસુ ઐયકષ વિજયાgિ સર્વાર્થસિદ્ધ ચ. ૩૯ અપરા પપમધિક ચ. ૪૦ સાગરપમે. ૪૧ અધિકે ચ ૪૨ પરત પરતઃ પૂર્વ પૂવાંડનન્તશ. ૪૭ નારકાણાં ચ દ્વિતીયાદિષ. ૪૪ દશ વર્ષસહસાણિ પ્રથમથામ. ૪૫ ભવનેષુ ચ. ૪૬ વ્યતરાણું ચ ૪૭ પરા પમમ. ૪૮ તિષ્ઠાણામધિકમ. ૪૯ ગ્રહાણામેકમ. ૫૦ નક્ષત્રાણામધૂમ,૫૧ તારકાણું ચતુર્ભાગઃ (પર) જઘન્યા ત્વષ્ઠભાગઃ ૫૩ ચતુભાગઃ શેષાણુમ.
પંચાધ્યાયઃ ૧ અછવકાયા ધમધમકાશપુદ્ગલાઃ ૨ કલ્યાણિ છવા.. ૩ નિત્યાવસ્થિતાન્યારૂપીણિ. ૪ રૂપિણ પુદ્દગલાઃ ૫ આકાશાકલ્યાણિ. ૬ નિષ્ક્રિયાણિ ચ. ૭ અસંખ્યયા પ્રદેશા ધમાંધર્મઃ ૮ જીવસ્ય ચ. ૯ આકાશયાનન્તાઃ ૧૦ સંખ્યયાસંખ્યયાશ્ચ પુદ્ગલાનામ. ૧૧ ના ૧૨ કાકાશવગાહ: ૧૩ ધમધમઃ કૃત્યને. ૧૪ એકપ્રદેશાદિષુ ભાજ્યઃ પુદ્ગલાનામ. ૧૫ અસંચેયભાગાદિષ જીવાનામ. ૧૬ પ્રદેશસંહારવિસગાવ્યાં પ્રદીપવત- ૧૭ ગતિથિત્યુપગ્રહો ધમધમરુપકારઃ ૧૮ આકાશયાવગાહઃ ૧૯ શરીવાત્મનઃપ્રાણાપાના મુદ્દગલાનામ. ૨૦ સુખદુઃખજીવિતમારપગ્રહા. ૨૧ પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ. ૨૨ વર્તના પરિણામઃ ડિયા પર વાપરત ચ કાલશ્ય. ૨૩ ૨૫
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૪દું :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશા ખડ
રસગધવણું વતઃ પુદ્રંગલા: ૨૪ શબ્દખન્ધસૌમ્યસ્થોલ્યુસ સ્થાનભેદતમછાયાતપેાઘોતવન્તી ૨૫ અણુવઃ કન્યાશ્ચ ૨૬ સંઘાતભેદેશ્ય ઉત્પદ્યતે. ૨૭ લેદાદણુઃ ૨૮ ભેદસંઘાતાભ્યાં ચાક્ષુષા: ૨૯ ઉત્પાદન્યયક્રોવ્યયુક્ત સત્, ૩૦ તભાવાત્મય નિત્યમ. ૩૧ અર્પિતાનપિ તસિદ્ધેઃ ૩૨ નિધરુક્ષાદ્બન્ધઃ ૩૩ ન જાન્યગુણાનામ્. ૩૪ ગુણસામ્ય સદૃશાનામ. ૩૫ દ્વચષિકાદ્ધિગુણુાનાં તુ. ૩૬ અન્ય સમાધિકો પારિમિકો. ૩૭ ગુણુપર્યાં. યવન્દૂ દ્રવ્યમ્, ૩૮ કાલભૈત્યેકે. ૩૯ સાનન્તસમય: ૪૦ દ્રવ્યાશ્રયા નિર્ગુણા ગુણા: ૪૧ તાવઃ પરિણામઃ ૪૨ અનાદિરાદ્ધિમાંશ્ર, ૪૩ રૂપિવાહિમામ્. ૪૪ યાગપયોગો છવેષુ,
ષણોધ્યાયઃ
૧ કાયવામનઃકમ ચાગ: ૨ સ આસવઃ ૩ શુભઃ પુણ્યસ્વ. ૪ અશુભઃ પાપસ્ય. ૫ સકષાયાકષાયચેઃ સામ્પરાયિકે*૫થયે: હું અવ્રતકષાયેન્દ્રિયક્રિયાઃ પાઁચ ચતુઃ પાઁચ પશિતસંખ્યા: પૂસ્ય ભેદાઃ ૭ તીવ્રમન્દજ્ઞાતાજ્ઞાતભાવવીર્યાધિકરવિશેષેભ્યસ્તદ્વિશેષઃ ૮ અધિકરણ જીવાજીવાઃ હું આદ્ય' સરન્સ" સમારમ્ભારમ્ભયાગકૃતકારિતાનુમતકષાયવિશેઐઅિસિઅિતુઐકશઃ ૧૦ નિવતાનાનિક્ષેપસ યાગનિસદ્ધિચતુર્વિંત્રિભેદ્યાઃ પરમ્। ૧૧ તપ્રદોષનિહ્નવમાત્સર્યાંન્તરાયાસાને પઘાતા જ્ઞાનદનાવરણ: ૧૨ દુ:ખશાકતાપાક્રુન્દનવધપરિદેવનાન્યાત્મપરાભયસ્થાન્યસઢેઘસ્યા ૧૩ ભૂતત્રત્યનુકમ્પાદાન સરાગસયમાયિગઃ ક્ષાન્તિઃ શોચમિતિ સઢેઘસ્ય । ૧૪ કેલિશ્રુતસ ધધર્મ દેવાવ વાઢાદનમહસ્ય ! ૧૫ કષાયેાદયાત્તીત્રાત્મપરિણામથારિત્રમ હસ્ય । ૧૬
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર
: ૪૭ ઃ
અહારમ્ભપરિગ્રહત્વ' ચ નારકન્સ્યાયુષઃ । ૧૭ માયા તૈય ગ્યાનસ્ય ૧૮ અપારમ્ભપરિગ્રહત્વ સ્વભાવમાદ વાવ ચ માનુષસ્ય । ૧૯નિઃશીલતત્વં ચ સર્વેષામ્ ।૨૦ સરાગસ'યમસ યમાંસ યમાકામનિર્જ રાખાલતપાંસિ દેવસ્ય ।૨૧ ચાગવક્રતા વસવાદન ચાશુભસ્ય નામ્નઃ ૨૨ વિપરીત શુભસ્ય ! ૨૩ ૬નવશુદ્ધિવિનયસ પન્નતાશીલતેશ્વનતિચારાઽભીક્ષ્ણજ્ઞાનાપયેાગસ વેગો શતિતત્યાગતપસી સંઘસાધુસમાધિવૈયાનૃત્યકરણમહં દાચાય -
બહુશ્રુતપ્રવચનભકિતરાવશ્યકાપરિહાણિમાઁગ પ્રભાવનાપ્રવચનવત્સલસ્વમિતિ તીર્થં વસ્ય । . ૨૪ પરાત્મનિન્દાપ્રશંસે સદસદ્ગુણછાન્તના ભાવને ચ નીચેંગે[ત્રસ્ય ૨૫ તદ્વિપ નીચૈવયન્રુત્યેકો ચાત્તરસ્ય ! ૨૬ વિદ્મકણુમન્તરાયસ્ય ।
સસમાડધ્યાયઃ
૧ હિંસાઽનૃતસ્તેયાપ્રશ્નપરિગ્રહૅલ્યે વિરતિતમ્।ર દેશસતગુમહતી . ૩ તથૈર્યાં ભાવના: પંચ પંચ । ૪ હિ સાદિવિહામુત્ર ચાપાયાવદ્યદર્શનમ્ । ૫ દુ:ખમેવ વા | ફ્ મૈત્રીપ્રમાદકારુણ્યમાધ્યસ્થાનિ સત્ત્વગુણાધિકકિલશ્યમાનાવિનેયેષુ । ૭ જગત્કાયસ્વભાવો ચ સવેગવૈરાગ્યામ્। ૮ પ્રમત્તયાગાત્માણુવ્યપરાપણું ર્હિંસા । ૯ અસદૃભિધાનમનૃતમ્। ૧૦ અદત્તાદાન સ્તેયમ્ ૧૧ મૈથુનમબ્રશ્ને ૧૨ મૂર્છા પરિગ્રહઃ । ૧૩ નિઃશલ્યે વ્રતી । ૧૪ અગાય નગારથ । ૧૫ અણુવ્રતેઽગારી દ્વિગ્નેશાનથ હુડવિરતિસામાયિકપૌષધેાપવાસે પલાગપરભાગાતિથિસ વિભાગવતસ’પન્નદ્મ । ૧૭ મારણાન્તિકીસ લેખના નૈષિતા ! ૧૮ શકાકાંક્ષાવિચિકિત્સાડ-ચષ્ટિપ્રશ’સાસ’સ્વાઃ
1
।
૧૬
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીસમા અંe સમ્યગ્દરતિચારાઃ ૧૯ વતશીષ પંચ પંચ યથાક્રમમાં ૨૦ અથવધછવિટાતિભારારાપણાપાનનિરાધા ૨૧ મિથ્થાપ
શરહયાભ્યાખ્યાનકૂટલેનક્રિયાન્યાસાપહારસાકારમ–ભેદા ૨૨ તેનપ્રગતદાહતાદાનવિરુદ્ધરાજ્યાતિક મહીનાધિકમાન્માન પ્રતિ૨૫કળ્યવહારા: ૨૩ પરવિવાહ કરવપરિગ્રહીતાપરિગ્રહીતાગમનાનંગકીડાતીવ્રકામાભિનિવેશ: ૨૪ ક્ષેત્રવાતુહિરણ્યસુવર્ણ ધનધાન્યદાસીદાસકુખ્યપ્રમાણતિકમાઃ ૨૫ ઊર્વાસ્તિયંગ્યતિકમક્ષેત્રવૃદ્ધિસમૃત્યન્તર્ધાનાનિ ૨૬ આનયનbષ્યગશબ્દરૂપાનુપાતપુદગલક્ષેપાઃ ૨૭ કન્દપકકુમખિયસમીયાધિકરણપભેગાધિકત્તાનિ ૨૮ ગદુપ્રણિધાનાનાદરઋત્યનુપથાપનાનિ ૨૯ અપ્રત્યક્ષતાપ્રમાજીિતત્સર્ગાદાનનિક્ષેપસંતારાપક્રમણનાદરમૃત્યનુપરસ્થાપનાનિ ૩૦ સચિત્તસંબદ્ધસંમિ શ્રાભિષવદુપકવાડારાડ ૩૧ સચિત્તનિક્ષેપપિધાનપરવ્યપદેશમાસૂર્યકાલાતિમા ૩૨ જીવિતમરણશંસામિત્રાનુરાગસુખાનુઅનિદાનકરણનિ ૩૩ અનુaહાથે વસ્યાતિસગી દાનમા ૩૪ વિધિદ્રવ્યદાતૃપાત્રવિશેષાજ્ઞદ્ધિશેષઃ
અષ્ટાધ્યાયઃ - ૧ મિથ્યાદર્શનાવિરતિપ્રમાદકષાયગા બહેતવઃ ૨ સકથાયવાજજીવઃ કર્મણે રેગ્યાનુદ્દગલાનાદર ૩ સ બન્યા ૪ પ્રકૃતિસ્થિત્યનુભાવપ્રદેશાતદ્વિધયઃ ૫ આઘો જ્ઞાનદર્શનાવરણ વેદનીયમહનીયાયુષ્કનામત્રાન્તરાયા: ૬ પંચનવચણાવિંશતિચતુદ્ધિચરિંશદુઢિપંચદા યથાક્રમમા ૭ મત્યાહિનામા ૮ ચક્ષુરચક્ષુરવધિવલાનાં નિદ્રાનિંદ્રાનિદ્રા-ચલાપચલા
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________
થી તવાધિગમસત્ર
: ૪૯ :
પ્રચલાત્યાનગૃદ્ધિવેદનીયાનિ ચ । ૯ સદસઢથે। ૧૦ દાનસ્થારિત્રમાહનીયકષાયનાકષાયવેદનીયાખ્યાસિદ્વિષાશનવસેકાઃ સમ્ય
ક્રોધમાનમાયાલાભા
મિથ્યાત્વતદુભયાનિ કષાયનેકષાયાવનન્તાનુખયપ્રત્યાખ્યાનપ્રત્યાખ્યાનાવરણસ જ્વલનવિપાશ્ર્ચકશ: હાસ્યરત્યરતિશાકભયજુગુપ્સાસીપુ નપુંસકવેદાઃ। ૧૧ નારકતૈયચેાનમાનુષવાનિ । ૧૨ ગતિજાતિશરીરાંગોપાંગનિર્માણુખશ્વનસંધાતસ સ્થાનસ હનન સ્પશરસગન્ધવર્ણાનુપૂજ્ય ગુરુલઘુપઘાતપરાઘાતાઽતપાઘો વાસવિહાયેાગતયઃપ્રત્યેકશરીરસસુભગસુવરશુભસૂમપય્યસસ્થિરાદેયયશાંસિ સેતાણિ તી ધ્રુવ ચ । ૧૩ ઉચ્ચનીચÀ । ૧૪ જ્ઞાનાવીનામ્ । ૧૫ આદિતાતિસૃણામતરાયસ્ય ચ ત્રિશત્સાગરાપમકાટાકાટ્યઃ પરા સ્થિતિઃ ૧૬ સસતિમોહનીયસ્ય ।૧૭ નામગાત્રચેવિ તિઃ । ૧૮ ત્રાસ શત્સાગરા પ્રમાણ્યાયુકસ્ય । ૧૯ અપરા દ્વાદશમુહૂર્તો વેદનીયસ્ય | ૨૦ નામગાત્રયેરો । ૨૧ શેષણામન્તમુહૂતમ્। ૨૨ વિપાકાડનુભાવઃ । ૨૩ સ યથાનામ! ૨૪ તતથ નિજ્રા ૨૫ નામપ્રત્યયાઃ સવંત ચાવિશેષાસૂક્ષ્મકક્ષેત્રાવગાઢસ્થિતાઃ સર્વાત્મપ્રદેશેષ્વનન્તાનન્તપ્રદેશાઃ ૨૬ સહેઘસમ્યક્ત્વહાસ્યરતિપુરુષવે ભાયુર્નામમાત્રાણિ પુણ્યમ્ ।
નવમાડધ્યાયઃ
૧ આસવનિરાધાર સવરઃ ।૨સ ગુપ્તિસમિતિધર્મોનુપ્રેક્ષાપરીષહજયચારિત્રે !! ૩ તપસા નિર્જરા ચ ! ૪ સમ્યગ્યેાગનિગ્રહાગ્રુતિઃ । પાઁભાગૈષણાદાનનિક્ષેત્સર્ગો: સુમિતયઃ । ને ઉત્તમઃ ક્ષમામા વાજ વશોચસત્યસયમતપાત્યાગા'િચન્ય
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૫૦ :
આવશ્યક મુક્તાવલી : ચાવીશમાં ખડ પ્રાચણિધર્મો છ અનિત્યાશરણુસંસારેકત્સાન્યત્યાશુચિવાસવસ વરનિજ રાલેાકાધિદુલ ભધમ સ્વાખ્યાતતાનુચિન્તનમનુપ્રેક્ષા: માર્ગોંચ્યવનનિજ રા પરિષાઢન્યા પરિષઢાઃ । હું ક્ષુત્પિપાસાશીતેષ્ણુદ શમશકનાëારતિસ્ત્રીચનિષદ્યાશય્યાઽક્રોશવધયાચનાડલાભરે ગભૃગુપ મલસત્કારપુરસ્કારપ્રજ્ઞાડજ્ઞાનાદર્શનાનિ ૧૦ । સૂક્ષ્મસ'પરાય છદ્મસ્થવીતરાગયાૠતુ શ । ૧૧ એકાદશ જિને । ૧૨ બાદરસ'પરાયે સવે। ૧૩ જ્ઞાનાવરણે પ્રજ્ઞાડજ્ઞાને । ૧૪ દર્શનમાહાન્તરાયયારદનાલાલો । ૧૫ ચાસ્ત્રિમેહે નાઝ્યાતિસ્રીનિષઘાઽક્રોશયાચનાસકારપુરસ્કારાઃ । ૧૬ વેદનીયે શેષાઃ । ૧૭ એકામે ભાજ્યા યુગપūાનવ શતેઃ । ૧૮ સામાયિકછેદ્યાપસ્થાપ્યપરિહારવિશુદ્ધિસૂમસ પરાયયથાખ્યાતાનિ ચારિત્રમ્ ૧૯ અનશનાવમૌય વૃત્તિપરિસ મ્યાનરસપરિત્યાવિકતશય્યાસનકાયક્લેશા બાહ્ય તપઃ । ૨૦ પ્રાયશ્ચિત્તવિનયવૈયાવૃત્ત્વસ્વાક્યાયજ્યુસ ધ્યાનાત્યુત્તરમ્। ૨૧ નવચતુર્દશપ ચઢિલે યથાક્રમ પ્રાઝ્યાનાત્। ૨૨ આલેચનપ્રતિક્રમણુતદ્રુભયવિવેકવ્યુત્સગતપચ્છેદપરિહારાપસ્થાપનાનિ । ૨૩ જ્ઞાનદર્શનચારિત્રાપચારાઃ । આચાયે પાઘ્યાયતપસ્વિñક્ષકગ્લાનગણુકુલસ ઘસાધુસમનેજ્ઞાનામ્। ૨૫ વાચના પૃચ્છનાઽનુપ્રેક્ષાઽસ્નાયધર્માંદેશાઃ ૨૬ માહ્યાભ્યન્તરરાપધ્યેઃ । . ૨૭ ઉત્તમસ’નનનસ્યંકાગ્રચિન્હાનિરાધા ધ્યાનમ્। ૨૮ માસુહૂતાત્। આત રોદ્રધમ શુકલાનિ। ૩૦ પરે માક્ષહેતુ । ૩૧ આત મમનાજ્ઞાનાં સમ્પ્રયાગે તદ્ધિપ્રયાગાય સ્મૃતિસમન્નાહારઃ ૫૩૨ વેદનાયાશ્ચ । ૩૩ વિપરીત. મનેાજ્ઞાનામ્ । ૩૪ 'નિદ્યાન' ચ। ૩૫ તવિરતદેશવિરતપ્રમત્તસયતાનામ્। ૩૬ Rsિ'સાડનૃતસ્તેયવિષયસ રક્ષણેભ્યો રૌદ્રમવિરતદેશવરત
૨૪
૩૭
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી તવાથધિગમસૂત્ર
+ ૬પ૧ : આજ્ઞાપાયવિપાકસંસ્થાનવિચયાય ધર્મમપ્રમત્તસંવતસ્થા ૩૮ ઉપશાન્તક્ષીણકષાયશ્ચ ૨૯ શુક્લે ચા ૪૦ પરે કેવલિના ૪૧ પૃથફવૈકત્વલિતસમ્મલ્લિડપ્રતિપાતિબ્રુપક્રિયાનિવૃત્તીનિા ૪૨ તત્ ચેકકાયગાળાનામા ૪૩ એકાઢયે સવિતકે પૂર્વે ૪૪ અવિચાર દ્વિતીયમા ય વિતર્ક શ્રુતમા ૪૬ વિચારકર્થવ્યંજનાગસંક્રાન્તિઃ ૪૭ સમ્યગ્દષ્ટિશ્રાવકવિરતાનન્તવિયેજકદર્શનમોહક્ષપકોપશમ શાન્ત મેહક્ષપકક્ષીણ મહજિનાઃ ક્રમશsસંખ્યયગુણનિર્જરાઃ ૪૮ જુલાકબકુશકુશીલનિથસ્નાતકા નિથાઃ ૪૯ સંયમશ્રતપ્રતિસેવનાતીર્થંકિંગલેપપાતસ્થાનવિકલ૫તઃ સાધ્યાઃ
દશsધ્યાય ૧ મેહક્ષયાદુ જ્ઞાનદર્શનાવરણાન્તરાયક્ષયાગ્ર કેવલમાં ૨ બહેત્વભાવનિરાશ્યામા ૩ કુરનકર્મક્ષ એક્ષઃ ૪ - શમિકાદિભવ્યત્વાભાવાચાન્યત્ર કેવલરામ્યક્ત્વજ્ઞાનદર્શનસિદ્ધ વ્યઃ પ તદનન્તરમૂર્વ ગચ્છત્યાકાન્તાત્ ૬ પૂર્વપ્રગાદસંગસ્વાદુબન્ધદાત્તથાગતિપરિણામાચ તદ્દગતિઃ ૭ ક્ષેત્રકાલગતિલિંગ તીર્થચારિત્રપ્રત્યેકબુદ્ધાધિતજ્ઞાનાવગાહનાક્તરસંખ્યા૫બહુવતઃ સાધ્યા છે
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખંડ પચ્ચીસમો સૂતક સંબંધી ખુલાસો
ઘણા સમયથી જેને સમાજમાં સૂતક સંબંધી કેટલીક મનકાવતી માન્યતાએ ગતાનગતિક રીતે પ્રચાર પામેલી દેખાય છે. તે શ્રી તપગચ્છમાન્ય જન શાને સંમત નથી. તે માટે સુઇ જનેએ વિચાર કરવાની જરૂર છે, જન્મ મરણના સૂતક સંબંધી શ્રી તપગચ્છને માન્ય કયા વિચારે છે, તે જાણવા માટે પરમપૂજ્ય સ્વ. સકલામરહસ્યવેદી આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયદાનસૂરીશ્વરજીવિરચિત “વિવિધ પ્રશ્નોત્તર” ભા૧ માંથી નીચે પ્રશ્નોત્તર ધ્યાન આપીને વિચારવા
જેવો છે.
આ પ્રશ્ન રહ–જેના ઘરમાં જન્મ અથવા મરણ થયેલ હોય તેના વરના માણસેથી દેવપૂજા થઈ શકે ? તેના ગોત્રીઓને કેટલા દિવસનું થતક લાગે ? પરદેશમાં જન્મ મરણનું કેટલા દિવસનું સૂતક લાગે તથા તેના ઘરે સાધુઓ આહારપાણ માટે કેટલા દિવસે વહેરવા જાય * ઉત્તર–જેના ઘરમાં જન્મ અથવા મરણ થએલ હોય તેને સ્નાન કર્યા પછી દેવપૂજા થઈ શકે. પુત્ર અથવા પુત્રીના જન્મ સંબંધી સૂતકમાં કાંઈ પણ વિશેષ નથી. શ્રી વ્યવહાર ભાગ્યની પીઠિકામાં સૂતક વજવાના બે ભેદ છે. લૌકિક અને લોકોત્તર. લૌકિક સૂતકના બે ભેદ છે. એક અલ્પકાળનું અને બીજું જાવ છવનું. તેમાં અલ+ કાળનું લોકિક સૂતક દશ દિવસ વજેવું, એમ સામાન્યપણે કહેલ છે. ત્રિીઓને આશ્રિત અથવા પરદેશમાં જન્મ મરણ સંબંધી સૂતક જુનું થયું નથી. મૃતક સંબંધમાં નાના પ્રકારના ભેદો કઈક કહે છે. તેવા
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂતક સંબંધી ખુલાસા
૬૫૩ બે કોઈ પણ પ્રમાણિક પ્રવેમાં ન હોવાથી કપોલાપિત અડતાસુચક જાણુવા. સૂતકીના ઘેર ગોચરી આ8થી જે દેશમાં લાહ્મણૂમિ જેટલા દિવસે ભિક્ષાએ જાય તેટલા દિવસે સાધુઓને જવાને કાપે (અહીં શ્રી હીરઝમ વિગેરેના પાડે છે, તે પણ અત્રે આયા છે.)
શ્રી પ્રભુપૂન આશ્રિત થી “સેનપ્રશ્ન” ના ચોથા ઉલ્લાસમાં લેખ છે કે –
जन्मसूतके मरणसूतके च प्रतिमा पूज्यते न घेति प्रमोऽत्रोत्तरम् ।
उभयत्रापि स्नानकरणान्तरं प्रतिमापूजननिषेधो शातो ભારતીતિ છે ૭૮ |
સારાંશ-જન્મ સૂતકમાં તથા મરણ સૂતકમાં શ્રી જિનપ્રતિમાને પન્ન થાય કે નહિ? ઇતિ પ્રગ્ન. અત્ર ઉત્તર-બને સૂતકમાં સ્નાન કરી પછી શ્રી જિનપ્રતિમા પૂજાને નિષેધ જા નથી.
સાધુઓને વહોરવા જવા આશ્રિત શ્રી સેનનના ત્રીજા ઉલ્લાસમાં કહેલ છે કે
सूतकगृहं साधव आहारार्थ यान्ति न वेति प्रश्नोऽत्रोत्तरम् । यत्र देशे सूतकगृहे यावद्भिर्वासरैर्ब्राह्मणादयो भिक्षार्थ ब्रजन्ति, सत्रात्माभिरपि तथा विधेयमिति वृद्धव्यवहारः ॥ २०११
સારાંશ –સાધુઓ સતવાળા ઘરે આહારને અર્થે જાય કે નહિ.'
ઇતિ પ્રશ્ન, અત્ર ઉત્તર-જે દેશમાં બ્રાહ્મણદિક સૂતકીના ઘરે જેટલા દિવસે ભિક્ષાને અર્થે જાય તે દેશમાં આપણે પણ તેમ કરવું, એવો ગૃહ વ્યવહાર છે.
ઉપર જણાવેલ કી સેનપ્રશ્નના પાઠનો વિચાર કરતાં જન્મ અને મરણનું સૂતક લેવર નથી; લૌકિક વ્યવહાર છે. અને તે પણ અમુક
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________
? ૫૪ :
આવશયક મુક્તાવલી : પચીશ ખટ દિવસ જ પાળવાને પ્રતિબંધ નથી, કિન્તુ દેશરીતિ જ કહેલ છે. સ્નાન કર્યા પછી શ્રી પ્રભુપૂજાને નિષેધ નથી. એક ગોત્રવાળાને અમુક દિવસનું સૂતક, પરદેશમાં જન્મ અથવા મૃત્યુ થયું હોય તો અમુક દિવસનું સૂતક, મૃતકને અડકે, ખાંધ દે કે બાળવાનું વિગેરે કાર્ય કરે તેને અમુક દિવસનું સૂતક, અમુક વર્ષની વયવાળો મરણ પામે તો અમુક દિવસનું સૂતક ઇત્યાદિ વિષયમાં કોઈ પણ પ્રમાણિક ગ્રન્થમાં કંઈ પણ જાતના ખુલાસે નથી, છતાં કેટલાક મરજી મુજબ બેલે છે અને લખે છે તે Sચત નથી.
આ લંબાનું વિવેચનથી વાંચકોને માલૂમ પડશે કે આજકાલ સૂતકના નામે સમાજમાં જે પ્રકૃતિને ઉતેજન અપાય છે તે અનુચિત છે. આમાં એક ભવાળાને કશોએ બાધ હોવાનું શાસ્ત્રકાર મહારાજે જણાવ્યું નથી. જેઓ એકતાલીસ વિગેરે દિવસ સુધી વહોરાવવું નહિ, અમુક દિવસ સુધી પ્રભુપૂજા કરવી નહિ. સામાયક પ્રતિક્રમણ કરવા નહિ, ઈત્યાદિ માને છે, તેઓ કેવલ ધર્મને અંતરાય પોતે પામે છે અને બીજાઓને પમાડે છે, એ ભૂલવા જેવું નથી.
પૂછાયેલા પ્રશ્નોના ઉત્તર આ સૂતક સંબંધી હરપ્રશ્નોત્તરી નામના પ્રસ્થમાં અંકબરનરેશ પ્રતિબેધક જગદૃગુરુ મહાત્માવિ પૂ. આચાર્ય મહારાજ શ્રીમદ્દ હીરસૂરીશ્વરજી મહારાજે આપે છે, તે પણ ગુવા લાયક હોઈ નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવે છે. - શ્રી હરિપ્રશ્ન—ચોથો ઉલ્લાસ . येषां गृहे पुत्रपुत्रीजन्म जातं भवति तद् गृह मनुजोः खरतरपक्षे स्वगृहपानीयेन देवपूजां न कुर्वन्ति, तद् यति. नोऽपि तद् गृहे दश दिनानि यावत् न विहरन्ति तदक्षराणि कुत्र सन्ति ? आत्मपक्षे चैतदाश्रित्य को विधिरिति ? प्रचार
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________
સૂતક સંબંધી ખુલાસા
अत्रोत्तरम् -
अत्र यद् गृहे पुत्रपुत्रीप्रसवो जातो भवति तद् गृहपानीयेन देवपूजा न शुध्यति इति अक्षराणि शास्त्रे ज्ञातानि न सन्ति इति तथा तद् गृहे विहरणाश्रित्य यस्मिन्देशे यो लोकव्यवहारः तदनुसारेण यतिभिः कर्तव्यं दश दिन निर्बधस्तु शास्त्रे ज्ञातो नास्ति इति.
9
અ—જેમના ઘરમાં પુત્ર પુત્રીને જન્મ થયા ડ્રાય, તે ઘરના મનુષ્ય ખરતરગચ્છમાં પોતાના ઘરના પાણીથી દેવપૂજા કરતા નથી. તેમના સાધુએ પણ તે ધરમાં દશ દિવસ સુધી વહેારવા જતા નથી. તે અક્ષરા કયાં છે? અને આ સબધી આપણા પક્ષમાં કયા વિધિ છે? એ પ્રશ્નઃ
જવામ
: ૫૫ ઃ
અર્થ—અહીંયા જેના ઘરમાં પુત્ર પુત્રીનેા જન્મ થયા હોય તેના ઘરના પાણીથી દેવપૂજા શુદ્ધ થતી નથી. એવા અક્ષરા શાસ્ત્રમાં જાણવામાં આવ્યા નથી, તથા તેના ધરમાં વહેરવા સબંધી જે દેશમાં જેવા લાકવ્યવહાર દ્વાય તે અનુસાર સાધુઓએ કરવુ. દશ દિવસને આગ્રહ શાસ્ત્રમાં જાણ્યા નથી.
સેનપ્રશ્નમાં ખીજા ઉલ્લાસમાં પૂ. વિજયસેનસૂરીશ્વરજી મહારાજ પણ જણાવે છે કે
प्रसूतापत्या स्त्री कटुमतीनां मासं यावन संघट्टयति कस्यापि च न करोति रन्धनक्रियां आत्मीयानां तु दश दिनकं यावत् સત જિ
उत्तरम् -
प्रसूतापत्या स्त्रीसंघट्टनादि दश दिनानि न करोति इति लोकरितिस्तत्रापि देशविशेषे क्वचिम्म्यूनाधिकत्वमपि ।
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________
: ૬૫૬ :
આવશ્યક મુકતાવલી પચીશમે બં પ્રારા અર્થ જે સ્ત્રીએ સંતતિને જન્મ આપે છે તે સ્ત્રી કરવામતિના ગચ્છમાં એક મહિના સુધી કોઈ પણ ચીજને અડકતી નથી તેમ રાંધવાની ક્રિયા કરતી નથી. આપણા પક્ષમાં તે દશ દિવસ સુધી પલાય છે, તે તેનું શું?
ઉત્તરને અર્થ-જે એ પુત્રપુત્રીને જન્મ આપ્યો હોય તે શ્રી સંધનાદિ દશ દિવસ સુધી નથી કરતી તે લોકરીતિ છે, તેમાં પણ દેશવિશેષમાં ઓછું વધતું પણ હોય છે.
પુસ્તક વાંચનારને સુચના. ૧ પુસ્તકને ઘૂંક લગાડવું નહિ. ૨ પુસ્તકને અશુદ્ધ વાંચવું નહિ. ૩ પુસ્તકને પગ લગાડવો નહિ. ૪ પુસ્તકને પટકવું નહિ. ૫ પુસ્તકને પાસે રાખી વાછૂટ કરવી નહિ. ૬ પુસ્તકને પાસે રાખી ભજન કરવું નહિ. ૭ પુસ્તકને પાસે રાખી લઘુનીતિ (પશાબ) કર નહિ. ૮ પુસ્તકને પાસે રાખી વડોનીતિ (ઝાડા) કર નહિ. ૯ પુસ્તકને અક્ષર થંકથી ભૂંસવે નહિ, ૧૦ પુસ્તક ઉપર બેસવું કે સૂવું નહિ. ૧૧ પુરતકને અગ્નિથી નાશ કરે નહિ. ૧૨ પુસ્તકને પાણીથી નાશ કરે નહિ. ૧૩ પુસ્તકને ફાડી તેનાથી વિષ્ટા આદિ ઉપાડી કંઈ પણ પ્રકારે
આયાતના કરવી નહિ.
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) શ્રી સરસ્વતી દેવી . or Private 2 Personal use only