Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ રાજા હતો. તે રાજાને ઈન્દ્રાણીના રૂપને જિતનાર એવી ધારિણી નામની ભાર્યા હતી.તેઓને રાજ્યભાર વહન કરનાર એવો પુરંદર નામનો પુત્ર હતો. વળી તેઓને ચાર પ્રકારની બુદ્ધિથી યુક્ત અતિ નિર્મલ વિપુલ કુલમાં ઉત્પન્ન થયેલ, સત્ય બોલનાર, હંમેશાં રાજ્યકાર્યમાં સજ્જ એવો પ્રધાન હતો. તે રાજાને એકસો આઠ સ્તંભવાળી ચમકતી અનેક ચિત્રેલાં રૂપોવાળી, શત્રના ચિત્તને આશ્ચર્ય પમાડનારી એક સભા હતી. વળી દરેક સ્તંભોને એકસો આઠ, એકસો આઠ એવા ખૂણાઓ હતા. એમ સર્વ મળી અગ્યાર હજાર, છશો ચોસઠ કુલ ખૂણાઓ હતા. એમ ઘણો કાળ પસાર થયો અને રાજા રાજય ભોગવતો હતો, ત્યારે કોઈક સમયે દુર્બુદ્ધિવાળો કુંવર વિચારવા લાગ્યો કે “કોઈપણ પ્રકારે મેળવેલું રાજય સુંદર ગણાય એવી લોકશ્રુતિ છે. માટે ઘરડા પિતાને મારીને રાજય સ્વાધીન કરું. કુંવરનો અભિપ્રાય પ્રધાન જાણી ગયો અને રાજાને જણાવ્યો. રાજાએ કુંવરને બોલાવીને કહ્યું કે, “તારે કુલપરંપરાગત ક્રમ જાળવવા માટે રાહ જોવી પડશે, એમ છતાં તેને રાજય મેળવવા માટે ઉતાવળ જ હોય, તો દરેક સ્તંભના દરેક ખૂણા એક દાવ આપી સતત ૧૦૮ વખત જિતે. વચમાં એક વખત પણ હાર થાય, તો શરૂથી જિતવા પડે. એમ દરેક સ્તંભના દરેકે દરેક ખૂણા એક વખત પણ હાર પામ્યા સિવાય જીતવા જોઈએ. તો રાજય આપું.” લાંબા કાળે પણ તે દરેક ખૂણા જિતવા મુશ્કેલ છે, તેમ ભવ-ગહનની લીલામાં રખડતા જીવને મનુષ્યપણાની દુર્લભતા જાણવી. (૯) હવે પાંચમા દષ્ટાન્તની સંગ્રહગાથા કહે છે –
रयणे ति भिन्नपोयस्स, तेसिं नासो समुद्द-मज्झम्मि । अण्णेसणम्मि भणियं, तल्लाह-समं खु मणुयत्तं ॥१०॥
છે (૫) રત્નદૃષ્ટાંત સમુદ્રદત્ત નામના રત્ન વેપારીએ રત્નદ્વીપમાં મેળવેલાં રત્નો વહાણનો ભંગ થવાથી સમુદ્રમાં નાશ પામ્યાં ત્યાર પછી તે વેપારીએ સમુદ્રમાં શોધ કરાવી. તેને જેવો લાભ થાય, તેની માફક ફરી મનુષ્યભવનો લાભ મુશ્કેલ છે. એ જ કથા કંઈક વિસ્તારથી કહે છે –
રત્ન વેપારના કારણે પ્રસિદ્ધિ પામેલી તામ્રલિપી નગરીમાં ઉદારમનવાળો સમુદ્રદત્ત નામનો વહાણવટી હતો. કોઈક સમયે તે વિવિધ પ્રકારનાં વસ્ત્રોથી વહાણ ભરીને રત્નદ્વીપે આવ્યો. ત્યાં તેણે ઘણાં રત્નો ખરીદ કર્યા. પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે રત્નોનો સંગ્રહ કરી તામ્રલિપ્તી તરફ જવા માટે સમુદ્રમાં વહાણની મુસાફરી કરવા લાગ્યો તેના પુણ્યનો ક્ષય થવાથી અતિ ઉંડા સમુદ્રમાં વહાણ ભાંગી ગયું અને મેળવેલાં સર્વ રત્નો દરેક દિશામાં છૂટાં છૂટાં વેરાઈ ગયાં. સમુદ્રદત્તને હાથમાં એક પાટીયું મળી જવાથી કોઈ પ્રકારે કિનારે પહોંચી ગયો. ઘણો વિષાદ પામ્યો. આખા શરીરે ખારું પાણી લાગ્યું, એટલે રોગી બન્યો. શરીર સ્વસ્થ થયું, એટલે રત્નોની તેણે શોધ કરાવી. જેમ સમુદ્રમાં વેરાયેલાં રત્નો પાછાં મેળવવા મુશ્કેલ, તેમ અહિ મનુષ્યજન્મ ફરી પ્રાપ્ત કરવો મુશ્કેલ છે. આવશ્યક-ચૂર્ણિમાં આ દષ્ટાંત જુદા પ્રકારે દેખાય છે : -
