Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividhagraMthamALA: graMthAMka 186 thI 190, varSa 16 zuM, savata 1982 zubhasaMgraha-bhAga bIjo ( TuMkA ane upacAgI ra60 lekhA ) Pokroon sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya taraphathI saMpAdaka ane prakAzakaH bhikSuH-akhaMDAnaMda sthaLaH amadAvAda ane muMbaI-ra AvRtti pahelI, prata 6000, prasiddha thayo-kArtika sa84 mAM mUlya rU 2) pAku pU rA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadAvAdamAM rAyakhaDamAM "satuM sAyi mudraNAlayamAM zikSa-akhaMDAnaMdanA prabaMdhathI mudrita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ havenuM pustaka vI. pI.thaze. I0 sacanAo 1-vividha graMthamALAnuM A pachInuM pustaka vI. pI. thI mokalAze. mahAbhArata ane rAmAyaNanI 'kANa vagerene lIdhe vividha graMthamALAmAM vadhAre DhIla thaI che. saMvata 1982nAM e mALAnAM pustakomAM navIra kArnegIvALuM pustaka cothA bhAga jeTaluM che, ane A pustaka (tenAM pRSTha detAM moTAM vAthI) ardhA varSa jeTaluM che. AthI hajI paNa eka pustaka (lagabhaga dAnavIra kArnegInA kada TaluM) e varSa khAte bAkI rahyuM che. e pustaka ( Adarza daSTAMtamALA-bhAga bIje) have chapAvA iAMDayuM che, eTale ghaNuM karIne 1984 nA poSa mAsamAM te vI. pI. thI mokalAze ane tenA dvArA navA 1SanuM-eTale ke saM. 1983 nuM vArSika mUlya (sAdAM pUThAMnA grAhako pAsethI rU. 4 ane pAkAM ThAMnA grAhako pAsethI rU. 5) maMgAvI levAze. e uparAMta ma. e. cArjanA be AnA posTavALAne judA ApavAnA che. mATe e viSe nIcalA paikI jemane kAMI paNa lakhavAkAravavAnuM hoya temaNe te A pustaka pahecathI ATha divasa sudhImAM lakhI mokalavuM. vA-jemane navA varSathI navA grAhaka thavuM hoya. uM-jemane navA varSathI grAhakavI nIkaLI javuM hoya. . -jemane sAdAM pUThAMmAMthI pAkAM pUThAnA vargamAM javuM hoya, i-jemane pitAnA ziranAmAmAM pheraphAra karAvavo hoya. -jemane dareka pustaka rajIsTara buka posTathI meLavavA mATe rU che vadhAre bharavo hoya. 2-upalI vI, pI, pAchuM vALanAra e pustaka kheze, upara mujaba sUcanA apAyA chatAM jeo saveLAthI te mujaba na karatAM atra taraphanuM vI. pI. nahi svIkAre, teo te 1982 nA chellA pustaka uparane sarva hakka khAze. 3-amadAvAdanA grAhakone paNa vyavasthAnI sugamatA mATe upaluM pustaka anya sarva grAhanI peThe kramazaH vI. pI. thIja mokalAze. rUbarU lavAjama bharIne thoDAka AnA bacAvavA jatAM je tema ane kALajI temane rAkhavI paDe che temaja saMsthAne paNa saLaMga vyavasthAmAM je agavaDa Ave che, tenA anubhava pachI vI. pI. no ja rasto vadhAre ThIka jaNAya che. Ama chatAM jemane rUbarUmAMja sA bharavA haze, teo 1984nA mAgasara suda15 sudhImAM pitAno rajIsTaranaMbara darzAvIne bharI jaI karaze. AthI temane bacAva to mAtra upara jaNAvyuM tema vI.pI. kharcanA be AnA jeTaleja thaze. 4-vI. pI. thI kone nahi mokalAya ? je sajajanoe navA varSathI grAhakamAM rahevAnI lakhI haze temane, temaja vaDodarAnAM "pustakAlaya sahAyaka sahakArI maMDaLa dvArA je lAyarIo paisA bhare che temane upaluM pustaka vI. pI. thI nahi mokalatAM sAdI rIteja mokalAze. 5-AphrikA temaja bIjA dezAvaranAM grAhakene dareka pustaka (traNa AnAnA vadhu kharce) sTara karAvIne ja mokalAtAM hovAthI tathA tyAM mATenuM TapAlakharca paNa dareka vIsa tolA dITha rdhAi AnAne badale be AnA jeTaluM AvatuM hovAthI tathA zila ganA posTala eMDara badala hI zilIMga dITha dazathI sADAdaza AnA maLatA hovAthI dezAvaranA grAhaka mahAzayee pitAnA kAM pUThAM sAthenA vArSika lavAjama badala rU. 7 athavA 11 ziliMga mokalI ApavAnA che. 6-vividha graMthamALAmAM eka varSano khADo paDI gayo che; te khADo saMvata 1984 mAM nahi I rahe te 1985mAM pUrAI rahevA saMbhava che. mATe vAMcanAra baMdhuone paNa e (1984-85 ) be varSo daramiyAna (1983 nA varSa sAthe) kula traNa varSanuM lavAjama bharavAnuM Avaze. 7e traNa varSa daramiyAna vividha graMthamALAdvArA nIcalAmAMnAM temaja navI pasaMdagI thaze temAMnAM take nIkaLaze. muslIma mahAtmAonAM caritra, zubhasaMgrahanA navA bhAga, Adarza daSTAMtamALAnA navA bhAga, yAgraha ane asahakAra, TUMkI vArtAonA navA bhAga, bhAratIya nItikathAo, svAmI vivekAnaMdano yoga, subodha ratnAkara, vijayakRSNa gesvAmInuM caritra, paDhiyAranAM aprasiddha pustako, kavivara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1984 nA piSasudhI khAsa kiphAyata ravIndranAtha ThAkuranA lekho, saMtamahAtmAonI vANInAM pustake, subhASita ratnabhAMDAgAra, tathAH nIcalAM pustakanI punarAvRttio vividhagraMthamALAmAM ApavI ke kema te viSe AgaLa dAnavIra kArnegIvALA pustakadhArA dareka grAhakane pitAno vicAra darzAvavA sUcaveluM, tenA pariNAme jaNAvavAnuM ke bhAratanA vIra puruSa, mahAna zIkha gurUo, phAdhara Demiyana, bhAratanA saMta puruSo, buddhacaritra, oNkreTIsa, bukara TI. vaiziMgTana, dezadevI jena oNpha ArTa, kArlAila, viliyama vaeNlesa, emAMnAM paNa banaze teTalAM pustake e traNa varSa daramiyAna nIkaLaze. saM. 1981 mAM vividha graMthamALAne bIjo varga zarU karelo, tene lagatuM 1981 nuM je. pustaka bAkI che; te banatAMsudhI 1984 nA phAgaNa sudhImAM chapAI javA AzA che. e pachIne mATe te e varga hAla baMdha ja rakhAve che. mATe jemaNe e varganuM bIjA varSanuM paNa lavAjama bharyuM haze, temane te cAlu varganA navA varSanA lavAjamamAM jamA apAze, ane grAhaka mAgazara suda 15 sudhImAM lakhaze te pAchuM mokalI apAze. mahAbhArata temaja rAmAyaNa vagere je je pustaka saM. 1984 na pa sudhI khAsa kiphAyatathI ApavAnuM rAkhyuM che; te tarapha A vakhate paNa dareka vAMcanAranuM dhyAna kheMcavA mATe ene lagatI hakIkata A pachInA pRSThamAM apAI che. 10-bhagavatI bhAgavata-A pustakanI navI AvRtti chapAvI zarU thaI che, te AvatI utarANuthI haLI sudhImAM bahAra paDI javA AzA che. mUlya rU. 5) ane tarata mATe jA raheze. --- ---- - 1984 nA poSasudhI khAsa kiphAyata 1ip mahAbhArata-maheTA sAta bhAgomAM nIkaLI cUkayuM che. emAM uttama bhASAMtara, pRSThasaMkhyA para00, citrasaMkhyA 30, majabUta ane jADA svadezI kAgaLa, khAdInAM majabUta pUMThAM, mUlya 36; paraMtu bahAra pADavAmAM vadhu DhIla thavAthI kiphAyatanI mudata paNa vadhu laMbAvIne 1984 nA piSa sudhI amadAvAdamAM rU. 32) ane muMbaImAM 33) rakhAI che. vaLI mahAbhAratacitrAvali maphata maLaze. citrAvali sAthe kula vajana bAvIsa zera hovAthI poraTeja tathA vI. pI. kharca rU. 5) caDhaze. mUlya tathA riTeja baMne prathamathI mokalIne athavA piTeja vI. pI. dvArA bharavAnuM rAkhIne pisTaraste maMgAvavuM. relve raste maMgAvanAre kiMmata prathamathI mekalI ApavI. 2-rAttiparva-mahAbhAratanuM-navI AvRtti-bhASAMtara paNa navuM che. sarva tApane zAnta karavAvALe A uttama dharmagraMtha mahAbhAratanA chaThThA bhAga tarIke hevA chatAM chUTo paNa maLI zakaze. AmAM bhISmapitAmaha, zrIkRSNa bhagavAna, devarSi nArada ane anya paNa anekAneka RSimunionA kalyANakArI saMvAdo tathA upadeza che. kada 6410, pRSThasaMkhyA 928, pAkAMpUThAM, mUlya 5, poSa sudhI 4, poTeja 1) rU-zravAramAM rAmAyaNa-nuM uttama bhASAntara-AvRttibIjI AmAM pRSTha 1340, citra 32, kada 6410, majabUta pAkAM pUThAM, svadezI kAgaLa, mUlya 6), bhAgamAM 6, poSasudhI mA kamI, pisTeja lA. emAM hanumAna ityAdi pazu hatA ke manuSya? rAvaNane mAthAM daza hatAM ke eka ? hanumAna samudrane kalA ke tarelA ? kaI bAbato para najara prakAza pADanArA tathA rAmAyaNanA prabhAva ane upakArakatA darzAvanArA aneka le khe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1984 nA pASasudhI khAsa kiphAyata jI-zrIturu zrRta rAmAyaLa--uttama TIkA ane 40 citrA sAthe AmAM mULa dADA cApAI AvA meTA akSaramAM ane gujarAtI TIkA AvA akSaramAM che. pRSThasaMkhyA 1420, keda 6llx10, pAkAM pUThAM, svadezI majabUta kAgaLa, tathA vidvAneAnA upara jaNAvelA uttama lekhA uparAMta kSepaka kathAo, lavakuzakAMDa, tulasIdAsa ItyAdi cAra mahAtmAonAM edhaprada caritra, hanumAnacAlIsA, aSTaka, tithipatra, zalAkAprazna ane rAmAyaNamAhAtmya tathA khIjI paNa puSkaLa khAkhatA apAI che. mUlya rU. 6, e bhAgamAM bAMdhelAnA 65, 1984nA pASa sudhI nA kamI, pesTeja 15. --zrayogavAsiSTha mahArAmAyaNa-mhoTA bebhAgamAM-trIjI AvRtti vedAntanA A sarvApara graMthamAM AvA mATA akSara, vedadhama sabhAvALuM uttama bhASAMtara, pRSTha 1900, kada xi10, majabUta kAgaLa, pAkAM pUThAM, mUlya 10, paraMtu 1984 nA pASa sudhI rU.8 ane muMbaimAM 85 peTeja rU. 2) 6-7 -- mahAbhArata citrAvali tathA rAmAyaNa citrAvali Ch e paikI rAmAyaNacitrAvalimAM rAmAyaNane lagatAM 36 citrA che;tathA mahAbhAratacitrAvalimAM mahAbhAratanAM 26 citrA uparAnta bhAratasAvitrI-statra, maMgalAcaraNa, vaidika prAthanA, mahaSi - ene smaraNAMjali, zrImahAbhAratamAhAtmya, ityAdi mahattvanA viSayeA ApyA che. A pepara upara chapAyA chatAM darekanuM mUlya nA pAkuM pU'huM' 1)peASasudhI bAne A,posTeja na --mahAbhArata bhane rAmAyaNaviSe keTalAka vicAra tathA sUcanAo vividha graMthamALAnA gayA aMkatarIke nIkaLelA A 200 pRSThanA ane 8 citravALA pustakanu mUlya nA chatAM peASa mAsa sudhI cha AnAmAMja maLaze tathA peAsTeja paNa nahi ApavuM paDe. -jhumasaMgraha mAna vIno (A pustaka peAteja) A pustaka peAkhamAsa sudhIja peAsTeja sAthe rUA.ra) mAM meAkalAze. vI.pI.khaca rUA.,e pachI peA.duM 10 -- mahAbhArataviSe aneka vidvAnonA vicAra ka mahAbhAratanA pahelA bhAgamAM mahAbhArata ane rAmAyaNane lagatI je khAsa hakIkatA apAI che, tenuM A jAdu' pustaka heine emAM pRSThasa`khyA 328, mUlya 1aa, pAkAM pUDAM sAthe ttA, paraMtu pe|Sa Akhara sudhI 1) ane 1aa pA. vI. pI. kharca nA 31 - bIjI navI AvRttio ityAdi zubhasa'graha bhAga paheleA, dayALumAtA, saddaguNI mALakA, bALasAdha, khALakAnI vAtA, duHkhamAM vidyAbhyAsa, A pratyekanuM mUlya 0, paNa keipaNa eka jAtanI pAMca pratanA rU. 1, tathA emAMnI eka ke vadhu jAtanI maLIne rU 100 nI prata 600 tathA muMbaimAM 550 apAze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ maphata ke ochA mUlye mAganArane vinati A saMsthAnAM pustako mATe upalA prakAranI mAgaNIo hajI AvyA karatI hovAthI jaNAvavAnuM ke - A saMsthAmAM vagarakiMmate ke nirNita karatAM ochI kiMmate pustako ApavAnAM sAdhana, sagavaDa ke rivAja nathI. koIvAra koI sajajana taraphathI Arthika sagavaDa AvI paDavAthI jyAre ke amuka pustaka harakoI mAganArane ApavAnA saMge ubhA thAya che, tyAre te prakAra prathamathIja jAhera karI devAya che. mATe jayAM sudhI evuM jAhera karAyuM hoya nahi, tyAMsudhI koIe paNa evI mAgaNI karavI nakAmI che. A sivAya koI koI vAra alpa-svalpa Arthika sagavaDa AvI maLatAM temAMthI to mAtra eTaluM ja banI zake che ke, khAsa amuka keTInA ane amuka sthitivALAne tathA amuka rUpeja ApavAnuM hoya che, ane te paNa evA prakAranAM yogya pAtrone zodhI zodhAvIne vagara mAgyeja apAya che, ane rUbarUmAM ke patrathI mAganArane te zabdathI ke anuttarathI nakAraja prApta thAya che. koI vAra koIne vagara mAgye kAMI apAyuM hoya te uparathI te potAnI lAyakAta ane hakaka suddhAM mAnI le che ke, have to ApaNI AvA prakAranI sevA A saMsthAe zarU karI dIdhI che, ane tethI jyAre je paNa pustaka prasiddha karaze, athavA je paNa ApaNe joItuM haze te AvyA karaze. keTalAka mAna vadhAre samaju hovAthI teo pote te evuM samajI letA nathI; paNa temane apAyeluM joI-sAMbhaLIne bIjA mAnava to aneka mAgavA Ave che; ane pariNAme nArAja thAya che ! AgaLa nAgapuranI jelamAM gayelA baMdhuo mATe keTalAMka pustako aMtaryAmInI AjJAthI vagaramUlya apAyelAM, te uparathI aneka samaju mAnavane paNa je dRSTithI dhanavAna pAse mAgavA jAya, te dRSTithI mAgavAnI vRtti thaI AvI hatI. dhanavAna pAse to bhale samAjasevake mAgI zake; paNa A saMsthA kevI sthiti vacce ane kevI nItirItithI calavAtI hoya, ane A sevaka annabhikSu hovA chatAM gRhasthAzramIone bIjI vastuonA paNa dAtApaNAno dArU pAvo, e vAta tene gamatI nahi hovAthI e nAlAyakI badala tenA pratye mAgaNI karavArUpI sajA nahi karatAM tene samAja ApavI joIe. jeo A sevakane dhanavAna ke saMsthAno mAlIka mAnavAnA bhramathI ke bIjI koI samajaNathI, potAmATe ke potAnI saMsthA mATe ke bIjA keAI mATe muphata ke ochA mUlya meLavavAnI AzA rAkhatA hoya temane vinati che ke e bhrama teo kADhI nAkhe. vaLI A sevakanI te hajI paNa evI mAnyatA che ke,-"mAtra IcchAneja dharmagraMthanI kiMmatarUpe samajavI joIe" paraMtu tevI mAgaNIo pUrI pADavA pAchaLa lAkho karoDonI rakama joIe; ane supAtrone zodhanAra parakhanArA aneka uccakakSa karmayogIo joIe. te A saMsthA dharAvatI nathI. mATe A saMsthAnI madada to mAtra pustakonI kiMmatamAM je kAMi saratApaNuM lAvI zakAya, temAMja samajavAnI che; ane e rIte je kAMi kiMmata kharcavAnI rahI, teTalI paNa sagavaDa jemanI pAse na hoya, temaNe te pachI te A sthaLethI mAgavAne badale dhanapatio pAse athavA to pote je rASTrasevakonI AgevAnI nIce ke TIma phaDanI rAhata nIce dezasevA bajAvatA hoya, tyAMja mAgavI joIe. A sevaka pApAye evuM mAne che ke, paisAnI yAcanA karI jANanAra koI paNa mAnava, bIjI koI paNa bAbata karatAM jJAnadAyaka graMthane khAtara joItAM nANAM vadhAre sahelAIthI meLavI zakaze. vaLI je mahine 25-50 paNa eka yA bIjI rIte meLavatA hoya, teo je annavastra karatAM paNa jJAnanuM mahattva vadhAre samajatA hoya to to bIjI bAbatamAM thoDIka karakasara karIne paNa graMthakharIdInI sagavaDa ubhI karavI, e temane mATe azakya nathI. bAkI A sevakane to je paNa saMyogo vacce je kAMI karavAnuM hoya te yathAvata varNavavA besavuM, tenA karatAM te "mammIcUsa" "saMsthAno mAlika""lUMTAro" "dazalAkhano mAlIka thaI beThelo" "khAudharo" ""satuM' zabada tarapha dhyAna Ape paNa "sAhitya zabda tarapha dhyAna nahi ApanAro" "kulahIna" "vyabhicArI" temaja ethI paNa vadhAre udAra ilkAbo maLe eja tene vadhAre game che. li. avaguNasAgara bhikSu akhaMDAnaMda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbhArata lenAra tathAlevAicchanArane sUcanA 1-mahAbhArata jevo A ati hitakAraka dharmagraMtha samaju mANasone te vahelo moDo purI kiMmate paNa levoja paDaze; te pachI te veLA ane kiphAyatI kiMmate ja temaNe zAmATe na levo ? gujarAtI presanuM AkhuM mahAbhArata jyAre 75) thI 5Na maLatuM nahi, tyAre tene bIje kaniSTha bhASAntara rU. 50)thI paNa anekAne levuM paDeluM. mATe A mahAbhArata vecAI gayA pachI pAchuM evuM na karavuM paDe teTalA mATe, tathA AvA moTA graMtha pharI pharIthI chapAvA sahaja nathI teTalA mATe paNa jemanAthI bane temaNe AvI virala takano lAbha bane tema taratamAM laI levo dhaTe che. 2mahAbhAratanA pahelA bhAgamAM puSkaLa lekhe umeravA TharavAthI bhAdrapada Akhareja badhA bhAga taiyAra thaI zakayA. ane tethI AsomAM ja vividha graMthamALAno aMka nIkaLI zako, tethIja mahAbhAratanuM taiyAra thayA pachInuM kiphAyatI mUlya 1984 nA piSamAsa sudhI laMbAvavAmAM AvyuM che, arthAta e samaya sudhI amadAvAdanA kAryAlayamAM 32) thI ane muMbaInA kAryAlayamAM 33) thI apAze, tathA mahAbhAratacitrAvali maphata apAze. paTeja rU. 5) 3-agAu jeo A khAtAnAM zAMtiparvane tathA Adi ane sabhAparvane kharIdI cUkyA hoya temaNe paNa te te graMtha A sAta bhAganA peTAmAM navAja levA ThIka che. chatAM jemane te eka athavA baMne graMtha nahija levA hoya temanI pAse te dareka graMtha dITha kharcAyalA paisA badala rU.2A ochA levAze. 4-muMbainA grAhakoe bharelAM nANAMnI pAvatI muMbaImAM kAlabAdevInA maMdira sAmenA kAryAlayamAM mokalI ApIne temaja amadAvAdanA kAryAlaya beThAM grAhaka thanAre amadAvAdanA kAryolayamAM pAvatI mekalI ApIne mahAbhArata maMgAvI levuM. jemanI pAvatI geravale gaI hoya, temaNe potAnI sahIvALo kAgaLa tathA pAvatIno naMbara, tArIkha, ThekANuM ane nAma vagere lakhI mokalavuM joIe; ane dhaNuM hayAta na hoya to tevA zerA sAthe temanA vatI vaMzavArase lakhavuM joIe. be ke vadhAre mANaso mAganArA nIkaLaze to te ApavAmAM guMcavADe ane DhIlaja thaze. pa-reveraste maMgAvanArane A graMtha bahu ochA kharce Avaze ane pekIMga Ive paNa nahi caDhatAM mAtra rekhacaja rU.1 thI 2 jeTalo bharavAno raheze. paraMtu e raste maMgAvanAre sTezananuM nAma ane reve rIsITa mokalavAnA zIranAmA uparAMta mUlya paNa prathamathI ja mokalavuM. 6-mahAbhAratanuM vajana pikiMga sAthe zamAre 26 ratala thavAne lIdhe re pArsIlathI mAlavAmAM baMgALI 20 zerano cArja bharavAne Avaze. mATe jemane enA bhegAM A saMsthAnAM bIjA pustako paNa paMdara ratala sudhI maMgAvavAM haze, temane te vinA kharce maMgAvavAnI taka che. maMgAvatI vakhate A vAta paNa dhyAnamAM rAkhavI ke -A saMsthAsivAyanAM bIjAM pustake lAvI mokalavAnuM eka niyamatarIkeja baMdha che, ane kamIzana hAla nIcenA niyama mujaba apAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustakomAMapAtA kamIzananAhAlanA niyama 1-amadAvAdanA kAryAlayamAMthI mahAbhArata sivAyanAM pustako kamamAM kama rU.25) ke vadhunAM levAthI 12nA TakA, ane 100) ke vadhunAM lenArane 15 TakA apAya che. 25) nAM ke100) nAM pustake uparAMta mahAbhAratanI eka paNa prata levAI haze, to temAMthI paNa upalA TakA kapAta thaze. 2ekaluM mahAbhArataja levA IcchanAra mATe kamamAM kama traNa prata lIdhI haze teja 12 TakA ane daza prata ekasAthe lIdhI haze toja 15 TakA kapAze. 3-muMbaImAM paNa upalAja dhAraNathI kamIzana apAze; paraMtu te 12aa ne badale 6 TakA, ane 15 TakAne badale doDha Ano apAze. 4-koI paNa pustakanI kiphAyatI kiMmatamAMthI kAMI paNa kamIzana kapAtuM nathI. 5-AphrikA vagere dUra sAvarathI maMgAvanAre paNa 1984 nA poSa mAsa sudhI rU. 36)ne badale 32) athavA te pacAsa zIlIMga mekalavA, ane posTeja i. badala agiyAra zIlIMga athavA rU, sAta mokalavA e samaya pachI to pUrepUrI kiMmata tathA posTeja upara mujaba mokalavuM. 6-rAmAyaNa temaja mahAbhAratamAMnAM thoDAMka bahAranAM citrAsivAyanAM bAkInAM je paNuM citro vahecavA kAravavA sArU chUTAM levAM haze, tenuM mUlya nIce mujaba che - 1 thI 10 pratasudhI......................dara prata dITha................. pAI 11 thI 50 , . . cAra pAI 51 thI 100 , .. * * * * traNa pAI 100 thI vadhu prata levAthI .. ... 5 * ... aDhI pAI * 500 thI vadhu prata levAthI . .. , .. . be pAI da Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka- nivedana 1982 nA citrathI zrAvaNa sudhInA vividha graMthamALAnA aMka tarIke "zubha saMgraha "ne A bIjo bhAga zubhAkAMkSI vAMcanAra baMdhuonI sevAmAM cheka 1984 nA kArtikamAMja mokalavA. joga Avyo che. A pustakamAM saMgrahAyelA jUdI jUdI bAbatone lagatA jANavAvicAravA jevA lekho sAthe tenA lekhakonAM nAma temaja je je sAmayika patro uparathI te levAyA che temanAM nAma paNa banatAM sudhI apAyAM che. A sthaLe te te tamAma lekhake, saMpAdake temaja prakAzaka mahAzAne AbhAra mAnavAmAM Ave che. zubhasaMgrahanA A bIjA bhAganuM kada jema moTuM (vividha graMthamALAnA ardhA varSa jeTaluM athavA sAmAnya kadanAM 80 0-90 0 pRSTha jeTala) thayuM che, tema temAM lekhasaMkhyA paNa 260 jeTalI thaI che. enA aMge sAmayika patro vageremAM je moTI saMkhyAnA lekha jovAyA-vaMcAyA, temAMthI seMkaDe je ekAda be lekho vizeSa upayogI jaNAyA teja AmAM saMgrahAyA che. emAMnA keTalAka lekha gujarAtImAMja hatA; keTalAka anuvAdarUpe lIdhA che; ane keTalAka jemanA tema hiMdI bhASAmAM chapAyA che. . ' sAmayika patra dvArA anekavidha lakhANane je bahoLA pravAha vahyA kare che. temAM koI kAI lekha ratna jevA hoya che te paNa bIjA sAmAnya lakhANe bhegA sva85 samayamAM hameza mATe naSTa thaI jAya che, e vizeSa upayogI lekhAne cuMTatA cAlI tene saMgrahagraMtharUpe dIrdhAyuSI ane janasamAjanA sadA mATe vaphAdAra sAthI banAvavA; e paNa A sevakane mana eka agatyanuM sevAkArya che. tethI AjathI bAreka varSapara vividha graMthamALAdhArA eka lekhasaMgraha gujarAtI lipimAM ane hiMdI bhASAmAM chapAyo hato. enA nivedanamAM bIjI hakIkata uparAMta evA saMgrahanI AvazyakatA ane hitAvahatAviSe temaja te dezabhASA(hiMdI)mAM prasiddha karavAnA vizeSa lAbhaviSe keTaluMka jaNAvAyuM hatuM; tethI A sthaLe paNa temAM ghaNe kharo bhAga A sevakanI tenI teja bhAgI tUTI hiMdI bhASAmAM A nIce (sahaja pheraphAra sAthe) apAya che. "tIsa koTI janasaMkhyA ko dhAraNa karanevAlA yaha vizAla bhAratavarSa ke apane hI paidA kiye hue aura baDhAye hue bhedabhAva, svArthavRtti aura TheSAdi daityoM kI duSTatA se kaisI kesI kAtila durdazArve I. sa. 1000 ke bAda bheganI paDI; aura unake mAre vaha apanI asalI dazA ke te kayA, paraMtu tatkAlIna durdazA ko bhI bhUlatA huA kesI behozI meM gIra paDA thA, yaha dukhaprada bAta yahAM yAda A jAtI hai." kaI bhI vyakti athavA prajA ke upara kisI mahApIDA kA A paDanA khuda unakA hI koI bhArI doSa vA pApa ke binA nahIM bana sakatA. jahAMtaka unake apane aMga meM kAI mukhya avaguNarUpI aMtaHzatru udita hokara baDha jAtA nahIM; vahAMtaka makara nahIM kisI bAhyanimitta kI ki vaha Akara unake satA sakaeN. bhUladaSTi se bhale hI kahA jAyeM ki bhArata ke satAne aura gIrAnevAlI amuka bAhara kI prA athavA vyakitayAM thI; paraMtu yathArtha dRSTi se dekhA jAya te vaha saba mAtra bAhyanimittarUpa hI thI aura sacce zatru to vaha aMdara ke hI zatru che. una zatruo ke vaza hekara jaba unake mukhya aMgabhUta prAnta hI ekadUsare se laDalaDate hue nirbala he cale the; taba phira kisI bAharakI lobhI prajA A caDhe aura nirbalatA kA lAbha achI taraha uThAveM yaha bAta svAbhAvika hI thI." jayacaMda agara Apane paDozI dezabaMdhu pRthvIrAja ke prati atithI nahIM banatA; bana karake bhI dezake bhItara rahI bhItara kAma letA aura zAhabuddhana ghorI ke bAhara se nahIM bulAtA; to pRthvIrAja cahuAna kI gau bana kara chUTanevAlA vaha bAdazAha kI makadUra hI kyA thI je phira yahAM A sake ? vaha caDha bhI AyA, paraMtu pRthvIrAja kI vilAsapriyatA agara utanI baDha gaI nahIM hotI aura sAmanA karane meM vaha itanA pramAda nahIM karatA, to sAkSAta ddha jaisA mevADezvara ronA samarasiMha jasA sahAyaka hene para bhI una pRthvIrAja kI hAra kese he sakatI thI. tAtparya yaha ki ara- . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 prakAzakanu nivedana guNarUpa ataHzatrue ke khaDha jAne se hI deza ke seMkaDA varSa taka khAdyazatru ke adhIna heAkara mahAdu zA bhAganI paDI thI. deza ke punarUddhAra ke abhilASI suputra akabara aura zivAjI jaise kAi kAi sitAre bhArata ke kAle bhAgyAkAza meM camaka bhI cUke; paraMtu jahAMtaka jJAnarUpa sUrya kA udaya tathA unakI sadguNarUpI kiraNoM kA amalI prakAza dUra thA; jahAMtaka ajJAnarUpa kAlI rAtri hara jagaha apanA amala calA rahI thI; jahAMtaka una aMtaHzatrurUpa nizAcarAM kA kAjI dezavyApI heA rahA thA; vAM taka una sitArAMkA prakAza sthAyI aura sukhasaMpattidAyaka kaise hai| sakatA thA ? kucha AzvAsanarUpa heA kara ke bhArata ke vahu pyAre sitAre bhI eka pIche.eka Aye,aura apanI azAzvata camaka damaka dikhA kara cala khase. basa hai| cUkA; aba vaha nizAcara sabakA saba jora lagAte hue vizeSa pIDA dene lage.'' mahArASTrIya senAnAyakeAM ke Antarika dveSa ke mAre aMtima bhAratIya mahAyuddha meM durAnI ke hAtha lakSAdhi bhAratIya vIrAMkA naSTa hAna, tathA narka mAre lakSAdhi strI, vRddha aura bAlaka kA anAtha, anAzrita haiAkara ati AkraMda karanA; yaha bhArata ke liye thAuM du:kha kI khAta nahIM thI. ' " eka dUsarI aMtaHpIDA ne bhArata kA duHkha aura bhI khaTTA diyA. mahAna mogalasamrATamAM kI darabAra meM apanI vamaya chArtA nikAla kara beThanevAlA; unakA dakSiNu hastarUpa bana kara apane bAhubala se sAre bhArata meM aura kAbUla-kaMdahAra me bhI unakI bAdazAhI ke phailAnevAlA ve vIrabhUmi rAjasthAna; pile julmI samrAToM kI dI hui asadgha yAtanAo ke sahu kara ke bhI abataka apane thoDA bahuta samAla sakanevAlA vaha rAjasthAna; InakA apane hI cheTe bhAI mahArASTra ke hAtha se lUTA jAnA, jalAyA AnA aura prabala hatyAkAMDa macAyA jAnA,! bhalA Isa se baDha karake vizeSa peTapIDa yaha bhAratapatA ke liye dUsarI kauna hai| sakatI thI?'' "paraMtu tanI mahApIDA sahu karake bhI bhArata kA chUTakA kahAM hai| sakatA thA ! aMdara aMdara kI puTa-phATa tathA sakItA ke kheAye hue bIjo se khanA huA 'adveSa' nAmaka vRkSa, je akha sAre bhArata kA apanI viSamaya chAyA meM dukhA cUkA thA, inaOM aura kula bhI inakeA bhagatane khAkI the." "sAmanAtha jase dharmasthAna kA lUTe jAtA te| yaha bhArata zurU meM hI bhega cUkA thA; paraMtu vahateA videzI-vidhI ke hAtha se huA thA ! akha kisI hiMdu ke hAtha se bhI teA heAnA cAhiye ! heAkara ke hAtha se vaha bhI hai| cUkA. nAthaddAre ke hiMdudharmAMtI para una hiMdu ke hAtha se hI atyAcAra heAnA, zrIkRSNe kI mUrti kA gAlI aura tiraskAra se apamAnita karanA tathA una madira ke| lUTA jAnA bhI bana cUkA !!'' " pAThaka ! gabharAye mata, Itane se chUTakArA nahIM. dhAra dekha-pApa teA prANa ke le karake hI pannA che. sakate haiM. aisA na hAve vAMtaka eka se eka aDhiyA prayAgoM kA unake pAsa ghATA nahIM thA. abataka te| huA thA mAtra zrIkRSNe kA hI apamAna. abha kRSNA kI bhI dudarzo heAnI cAhiye na! Apane paDhA hogA ki bhArata ke adhaHpAta kA yaMtrarUpa vA prAcIna bhAratIya yudda kI jaDa, vahu bhArata ke zIla-saudarya kI mUti kRSNA(draupadI)ke dhAra apamAna se hI zurU huI thI. nirdoSa strIjAti ke vaise hI gahare zAparUpI bala kI una durguNa-daityAM kai aba AvazyakatA thI. usI kRSNA athavA draupadI se bhI atyaMta nirdesa~dha kheDava vI yA kumArikA-mevADezvara rAnA bhImasiMha kI putrI "kRSNAkumArI'' thI. inake liye de| praznala rAjapUta rAjAekI ummIdavArI A cUkI thI, aura isI kAraNa se kisI na kisI eka ummIdavAra ke hAtha rAnA kA khAdyasvArtha naSTa heAnevAlA thA. isase acane ke liye vaha siseAdiyAkuladulArI,rUpaguNa kI piTArI kRSNAkumArikA kA vadha apanehI svAthI pitA ke hAtha heAnA ! paraMtu unake apane hAtha na'cala sake. taba apane kuTubI paTAvata / AjJA dI gai! vahu dharmIvIra rAjasevaka kahatA haiH-"rAjAjJA se bhI dharmAjJA vizeSa hai, dharmAjJA ke anukUla AjJA heAve, tama tA unake liye zira bhI de denA majAra hai; para`tu dharmavidhI AjJA ke pAlana meM uMgalI bhI nahIM hilegI," dUsare kuTubI paDhAvata ke AjJA hAtI hai. dha se bhI rAjAjJA kA aDhI mAnanevAlA vala dhahIna kaTAra bheAMkane ke tatpara heAtA hai. svagIya guNasauMdaya kI devI aDaga bhAva se pitRhita ke liye prANu dene kre| sAmane khaDI hai. kanyA kI mAtA yAgamAyA kI taraha vahAM khaDI khaDI ga`gAyamuna raDa a zrapravAha mahA rahI hai, aura zira aa paTakatI hui brahmAMDabhedI AkraMda kara rahI hai. aMtaHpura ka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana tamAma strIya kA, rAjamahAlaya ke tamAma puruSavarga kA, tamAma dAsadAsI aura bAlabacce kA bhI hadayaphATa rodana samagra rAjamahAlaya meM hAhAkAra vartA rahA hai." kanyA ke nirdoSa mukhane aura aDaga tatparatA ne usa nIca kA hadaya bhI hilA diyA ! kaTAra gIra paDI, mAranevAlA dUra jA beThA. hAtha meM kalama liye hue vidhAtA bhI adazya bhAva se yaha saba dekha rahe hai. yaha dhorAtighora pApa agara bana hIM jAyagA, taba to bhArata ke bhAvI meM je zabda likhanA paDegA, unake soca karake vo kAMpa rahe che. kaTAra kA gIranA mAno unakI kalama kA hI gIranA thA. vidhAtAjI ne una bUre bhAvI ko haTAne ke liye apane yogabala se ese tIna prayoga tau nippala hI kara diye. aba cauthe prayoga meM jahara kA pyAlA diyA gayA ! kRSNAkumArI ane pitA kA jIvana tathA zrIvRddhi kI prArthanA karatI huI sarala-acala bhAva se viSa kA pyAlo pI kara, apane palle se apanI mAtA ke AMsu chatI huI dhIra namra bhAva se kahatI hai -"meM ! kayAma tere udara se nahIM janmI huM ? kyA terI putrI he karake bhI ma yaha saMsArapIDA se chuDAnevAle mRtyudevatA se Dara sakatI huM ?" yAlA te kanyAne pI liyA, paraMtu vahAM bhI vidhAtAjI ne adazya bhAva se yogabala de kara unake prANa bacA liyA. dUsare aura tIsare hAle kA bhI vahI pariNAma huA. vidhAtAjI ne thakita ho kara aMtardaSTi se dekhA to mAlUma huA ki jaba khuda bhAratavAsa hI bhArata maiyA para ghora pApa baDhAnA cAhate hai, taba to phira yaha adharmarUpI zatru ina kRSNA kA balidAna bhI legA hI legA ! basa, saptama prayAgarUpa kAtila viSa kA caturtha pyAlA saphala ho cUkA ! " "rAjamahiNI ke rUpa meM khaDI huI yogamAyA aba zApa de kara apane pati ke, sAre rAjasthAna ke athavA bhArata ko bhI naSTa kara sakatI thI; paraMtu vo to thI apane patnIdharma ke tathA dezadharma ke samajhanevAlI mahAna AryadevI ! usane bicAra liyA ki yaha saba anartha kA kAraNa apanA. pati, pradeza athavA bhArata nahIM hai; paraMtu dezasaMtAne ke hRdaya meM aThThA jamAe hue nIca svArtha che. zatru hI hai. basa, je bhArata ke sacce zatru ke hI yogamAyA ne zApa de diyA ki "bhArata se terI hI jaDa ukhaDa jAya." basa, vidhAtAjI rAjI rAjI ho gaye. gIrI hui. kalama uThAkara bhArata ke bhAgyAkAza meM "sukha" ke do akSara likha kara vaha sarvAtIta parama pitA kA mahimA gAte hue nAcate-kUdate brahmaloka meM cale gaye. yahAM mAtAjI kA bhI dehAnta he gayA. dhanya mAtA bhAratezvarI ! je mAtaram " "astuH ye to bhAvI kI bAta rahI. tatkAla ke liye te ukta ghaTanA atipIDita bhAratapitA. ke kaleje meM atyaMta gaharA AghAta pahuMcAnevAlI huI hADapiMjara banA huA vRddha bhArata meM aba yaha nirdoSa kaNA kI ghAta kA AghAta sahane kI tAkata nahIM rahI thI. rAjamahiSI ke gIra: hI ne bhI apanI zudha budha che kara gIra paDA ! gIta gIte Inake muha se baDI du:khabharI. Aha apane saMtAne ke liye nIkala paDI." "ghora behozI meM paDane ke bAda yA to jAna kA nIkala jAnA, yA to vyAdhisudhAra kI zarUAta henA; do meM se eka bAta akasara huA karatI che. bhArata kA bhAratIyatva- bhArata rA - sarvasva-bhArata kA jI jAna athavA jI jAna se bhI adhika priya agara koI cIja unake liye thI to vaha unakA "dharma hI thA. yaha purAne jagadga ke liye aura saba bAte dharma ke pIche hI raha sakatI hai. basa, cAhe yaha dharmarUpI prANa aba bhAratapitA kI calA jAya, : Antarika zatru piche haThate caleM! de meM se kaI bhI eka bAta honI aba anivArya thI." "bhArata kA yaha dharmarUpI prANa tau nikala bhI kaise sakatA thA ? je prANa unakI hI haDDI taka-unakI saptadhAtu taka-praveza kara cUka thA; chasa prANa ke brahmavidyArUpI amRta-vallI kA sahArA aba bhI kAyama thA; vaha kese nIkala kara jA sakatA thA? vRddha huA haittaba bhI bhAratapitA ne apane dharma-prANa ke anya prajAoM kI taraha vyavahArasiddhi kA sAdhane nahIM samajha rakhA thA ki isake mAre vaha aisI Apatti se bhayabhIta hokara bilakula nikala jAyeM aura apanI Azrita Arya-. hiMduprA ke nAmanizAna taka miTA devaM! ! dharmajJa bhAratapitA ne to yaha dharma-prANa kI apekSA , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prakAzakanuM nivedana cAvata vyAvahArika sukha-saMpadA ke tucchAtituccha mAna rakhA thA. zatake ke zataka taka una AntarbAhya mahAzatruoM kI ghAtaka pIDAye sahatA AyA thA tau bhI apane dharmarUpI prANu ke, yaha bUDhA bhArata apane hADapiMjaravata zarIra ke pratyeka aMga meM kisI na kisI kaMga se kAyama rakha sakA thA. kisI na kisI gupta aMga meM to yaha prANa kI pUrNa aura zuddha mAtrA bhI usane bacA khI thI, ki je mAtra kucha zAMti kA maukA Ate hI apanA mahAprabhAva dikhA dene kI yogyatA rakhatI thI. jIva kA ziva-nara kA narAyaNa" banA denevAlI vaha brahmavidyA ke, tathA apane vaha IzvarAvatAra aura maharSigaNa kI caraNali ke zirodhArya karanA, abataka bhAratavarSa bhUla nahIM sakA thA. una purUSottama ne pradAna kiye hue zubha saMskAra aura mahApadeza ke vaha aba taka bhI thaDe bahuta yAda rakha sakA thA. vyAsa-vasiSThAdi ke mastiSkarUpI himAlayadvArA bahI huI vaha gaMgA-yamunA ke, aura sarasvatI jaisI vedopaniSaddarUpI jJAnasaritA ke vo apane hRdayaprayAgarUpI brahmavettAo meM aba taka chaMdI rakha sakA thA. prAcIna mahAjane ke cAritrya-yaza ke siMdhu aura brahmaputrA kI taraha vistRta rUpa se dhAraNa karatI huI rAmAyaNa aura mahAbhArata kI kathA, vyAdhigrasta nADiyAM kI taraha saMkANuM aura maMda pravAha se bhI bhArata ke mastiSka, hasta aura jaTharapradeza meM (brAhmaNa, kSatriya aura vai meM ) thoDA bahuta dharma prANa kA dAna de rahI thI. smRti aura purANarUpa narmadA aura godAvarI kA pravAha bhI adhavAhinI nAyiAM kI taraha unakI jadhA se lekara pAdatala taka (zuddha aura aMtyajavarga taka) kisI ne kisI aMza meM dharma-prANa pahuMcA rahA thA. prAtaH smaraNIya zuka aura janaka kI taraha brahmaniSThA ke prApta karake nivRtti yA pravRttipUrvaka prArabdha vyatIta karanevAle gaurAMga, rAmAnuja, rAmAnaMda, kabIra, nAnaka, tulasIdAsa, jJAnadeva, tukArAma, ekanAtha, rAmadAsa, narasiMha, mIrAM ItyAdi seMkaDo mahAtmAo kI paraMparA jArI rahatI huI, bhArata ke jINuM prANuM meM cetanA siMcana karatI huI tathA samayAnukUla saMskAra detI huI himAlaya kI taraha aDaga bhAva se bhArata ke mastiSkasthAna ko bhA rahI thI. Ina mahAtmAo ne tathA prAcIna mahaSi aura rAjarSioM ne bedha kiyA huA vyavahAradharmarUpI vAyu, ne mastiSkasthAna para khIlI huI brahmavidyA ke prANapoSaka bIjo ko bahAtA huA maMda gati se bhI bhArata ke pratyeka aMgapara chIDaka rahA thA. ina bIje kI tAsIra ke sAtha bhArata meM janma hue zatAvadhi putra-putriyo ne pAnI kI jagaha apanA khUna, khAda (khAtara) kI jagaha mAMsa, vAyu kI jagaha prANa, prakAza kI jagaha rUpa-sauMdarya aura AdhAra kI jagaha apanI haDDI-khoparI taka ke bhI de karake bhArata ke yaha dharmarUpI prANa-papera ke kAyama kara rakhA thA. kuNAkumArI bhI bhAratapitA ke yaha dharmarUpI sae prANa kAyama rakhane ke hI liye apane nazvara zarIra kA balidAna de cUkI thI." * "jIvana kI esI asI saMgIna sAmagrI ke thoDI bahuta bhI bhugatatA AyA huA yaha prabhu kA pyArA-eka samaya kA devadulArA jagatabhara kA mahAna gururUpa vRddha bhArata kA sarvaprAcIna 'dharmaprANa use choDa kaise jA sakatA thA ? basa, aba yahI mArga rahA thA ki una prANu ke badale meM vaha mahAaMtaHzatru-vaha nizAcaragaNuM ke amela haTatA cale, aura aMta meM pUrA naSTa ho kara ke bhAratapradeza meM jJAnasUrya aura sukhasAmartha baDhane kA pUrApUrA avakAza mila jAve! "kudarata kA kAnuna hai ki- amala kisI kA kabhI yakasA jamA rahatA nahIM, caDhA bAdala sadA yuM hI banA rahatA nahIM; gIra paDAlaDakA hocAhe apanI galatI ke sababa,Ahako suna lI pitAne phira paDArahatAnahIM. mahArAja tulasIdAsajI ne bhI karamAyA hai ki - tulasI hAya garIba kI, kabhI na khAlI jAyaH muve Dhora ke cAma se, lohA bhasma ho jAya." - "kaki koI bhI vyakti athavA samAja kI aMtima Aha baDI gaharI aura joradAra hatI hai. baDe bUDe kara rAkSasa, koTavAdhipati dhanika, parAkramI rAjA-mahArAjA aura cakravartI samrATe ke, yaha vidyuta se bhI mahAbalavatI Ahane unake apAra dhanavaibhava, senAsamUha aura baDI baDI bAdazAhI ke sAtha ukheDa DAlA hai. kisI vyakti athavA samAja kI gaharI AziSa bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzanuM nivedana 13. aisA hI mahAna prabhAva rakhatI hai. isa taraha duHkhI kI Aha, samaya Ane para julmI ke mUlasahita ukhADa detI he; vaise kisI du:khI prANu athavA samAja kI zubhAziSa bhI svarga chu. ke svarga taka aura niSkAma ke mokSataka pahuMcA dene kI tAkata rakhatI hai. jagatabhara kI tamAma laukika-alaukika vidyAo para apanA prabhAvapUrNa jhuMDA phaharAtI huI brahmavidyA isI sababa seM uccasta aura muktakaMTha se apanA gaMbhIra Adeza sunA rahI hai ki -"khabaradAra ! aya saMpativAno ! apane dhana, kula, vidyA athavA sattA ke mada meM matta banake keI bhI prANu athavA samAja para anyAya vA atyAcAra mata karo. tumhAre pAsa cAhe AkAza ke samAna puNya hogA; cAhe vizvavyApI sattA aura meru samAna saMpatti hogI; taba bhI unakI Aha una sAre prANI padArtha ke. ekadama naSTa-bhraSTa karI degI, aura tumake mahAnArakI banA degI. jagata ke ItihAsa kA pratiprakaraNa tumake yahI bAta batA rahA hai." basa, bhArata kI aMtima Aha ne bhI vahI kAma kiyA. vaha gaharI Aha ke una parama pitA ne suna liyA, aurapritraannaay sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge|| yaha apane mahAvrata ke anusAra ApaneM una durguNa-daityadala ke haThAne kI ThAna lI. " "vaha dharmaprANa nagna zarIrI bhArata kI Arata (duHkha) zAnta karane meM sabake pahile yaha Avazyaka thA ki unake, unake sajAtIya aura saceta prANI (bAhara ke dUsare caitanyavAna deza) unake. apane aMka meM (khoLAmuM) uThA le aura apane tAre aMga kI garamI pahuMcA kara unake jakaDe hue Thara gAtro meM cetanA de. musalamAna jAti te inake pApaprArabdha bhugatAne meM nimittabhUta bana hI cUkI thI. eziyAkI aura prajAye tau aba taka isa kArya ke lAyaka hI nahIM huI thI. mAtra cUra5 ke hI deza isa kArya ke liye kucha hote cale che. sarvAza parama saba kucha jJAta thA. unhone bhArata ke Ina yUropIya jAti kI huMpha meM rakha diyA aura inakI behozI dUra karA ke cetanA pradAna kiyA." yaha yUropIya jAti bhI vyApArI-svArthI to thI hI. Ina je je jAti ne bhArata ke je je aMgo para (pradeza para) apanI kucha kucha huMpha-garamI pahuMcAI thI; upara uhene apanA kAbu bhI jamAnA cAhA. vyApArI ke nAte se sahAyaka pada ke prApta honevAlI yaha svAthI prajAo ne aba mAlika bhI bana baiThanA cAhA, aura khuda unake hI aMge ke hathiyAra bana kara laDanA laDAnA calA diyA ! paraMtu yaha garabaDa se bhI Akhira vaha kRpAlu pitA kA kucha hitAvaha uddeza hI nikala AyA!" "anya saba yUropIya jAtiya kI apekSA briTanajAti unake vizeSa yogya dikhAI. dI.. hajAre kaSa dUra tathA cUrapa ke bhI parale cheDe para rahanevAlI yaha videzI gaura jAti kI balikatA, kaLAkauzalya, ekatA aura mahattvAkAMkSA dekhakara paramAtmA ne unake hI saba yUropIya jAtiyAM para vijayI banA diyA aura bhArata kI rakSA-cikitsA kA bhAra unhIke saupa diyA gayA! briTana vaidyarAja ne una tridoSAvasthA meM eka-dUsare se laDate hue aMge ke laDAnevAle ta se alagakara diye, aura unako apane prabala kAbu meM dabA karake yaha vinAzaka bakheDe ke cUpa kara diye ? saba aMga ke bIca meM madhyastha pada kI rAjadaMDa yaha briTana prajAne dhAraNa karake una sabake upara, apanI zAMtimayI chatrachAyA kailAte phelAte sAre bhArata ke usa chAyA ke nIce lA diyA ! !" "ina briTana jAti kI chatrachAyA meM A karake, so varSa taka unakA ekaya, svAtaMtrya, sevAvrata ityAdi dekhate rahane se bhArata ke bhI apanI durdazA kA kucha kucha khyAla Ane lagA ! IsI kAraNuM se bhAratavAsI meM eka aura hakka kA bAjA aba bIsa barSase bajane lagA hai aura svAtaMtrya kA nakkArA bhI aba Aste Aste garbha rahA hai. yaha bhArata asala meM kaI choTA sA laDakA nahIM hai, yaha to pakava vaya ko pahuMcA huA aura eka samaya kA sarva deze kA ziramera hai. sirpha nijaputra kI AMtarika zatrutA kI hI vyathA se bimAra he kara gIrA thA. inake vaha deSa-pApa ke bhaga bhI pUrNa ha kara sukhasUrya kA prabhAta bhI AnA cAhiye. inake aba udayasUryA kA sukhAnubhava karAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzanuM nivedana IzvarI. saMketa se mukarara he cUkA hai. mahAna briTanajAti Isa kArya meM nimittabhUta banakara. "ati mahAna" kI padavI lenA cAhatI hai athavA adharma bAkara briTiza sAmrAjya ke DUbAnA cAhatI che; usakI pUrI khabara to vidhAtA ke hI ho sakatI hai. paraMtu bhAratavAsI kI te apanI unnati ke liye yahI. pharjha hai ki aMdara ke sacce mitra-zubhekarUpI saguNasamUha ke (bAtAM ke sAtha amala bhI karate raha kara) achI taraha baDhAte cale. vaha mitro ke nAma saMyama, sevAbhAva, svArtha tyAga, bhASAaikya,dharmanIti kI vizuddhi,jJAnacAritrya kI unnati,AcAravicAre kA sudhAra,dInavAtsalya,aMtareya ityAdi anekAneka hai. saba dhUla saMpattiyeM kA mUla asI aMtarasaMpattiyeM hI che. vizva kA abAdhya niyama hai ki je bhI vyakti athavA samAja ina aMtarasaMpattirUpa maNi ko prApta kara letA hai, unake pAsa una pUla bAhyasaMpattitha ko bhI chAyA kI taraha apane Apa Ane paDatA hai. jagatameM koI bhI bAhya cIja esI nahIM hai ki je isa pariNAma prApta karane meM bAdhA DAla sake." " dezeAdaya ke satvara AkarSavAle anekavidha kAyAM meM "dezabhASA kA pracAra" bhI eka mukhya viSaya che. prAtika bhASAoM kA bheda jagata ke sabhI baDe sabhya deze meM pAyA jAtA ; paraMtu inake sAtha ese deze meM sabakI anukUlatA aura aikya baDhAne ke liye eka "dezabhASA" * bhI mukarara rahatI hai ki jIsako deza ke pratyeka prAMta meM pharajIyAta paDhAI jAtI hai. isaliye bhArata ko-yAne inake aMgarUpa pratyeka prAMta ko Isa mArga kA bhI avalaMbana karanA Avazyaka che." "aMgrejI ke zikSaNa pAye hue sahastro manuSya pratyeka prAMta meM mileMge. hamArI ekatAmUlaka nezanala koMgresa bhI isA bhASA ke pratApa se zurU ho sakI. bhinna bhinna prAMtavAsI agresara bhI isI bhASAdhArA apane hRdayabhAva paraspara ke dikhA sake. paraMtu kayA yaha videzI bhASA kabhI bhArata ke tIsa keTI saMtAna meM pracalita ho sakatI hai? mAna liyA jA ki ho bhI sakatI hai; te kayA dezI bhASAo ke sAtha gADha saMbaMdha rakhanevAlI hiMdakI apanI anUDI prajAkIyatA tathA dhArmikatA phira kAyama he sakegI ? isI liye dezabhASA kI pasaMdagI deza kI hI kisI na kisI vartamAna bhASAke devI paDegI. sabake pahile daSTi jarUra saMskRta kI ora jA sakatI hai. paraMtu unake deza bhASA banAne ke liye abataka yaha bUTe bhArata kA keI bhI aMga na to lAyaka huA hai, na to najadIka ke saMya meM honevAlA hai. tAmila aura drAviDa kA to vicAra bhI nahIM ho sakatA. rahI aba hiMdI, baMgalA, maraTI aura gujarAtI. ane cAra meM saralatA, sulabhatA, joza, miSTatA, pracAra, ina sabhI daSTi se dekhane para sivAya hiMdI ke aura koI bhI bhASA "dezabhASA" ke lAyaka nahIM 'jAna paDatI. aura prAMta to kayA, madrAsa hete taka bhI thaDe bahuta yaha bhASA ke samajhane vAle mila sakate hai. bhArata kI karIba AdhI janasaMkhyA yaha bhASA ke thoDI bahuta samajha sakatI hai. isa vAste hiMdustAna ke liye hiMdI hI "deza bhASA" he sakatI hai. itanA hI nahIM paraMtu hine bhI lagI che. gujarAta meM te anapaDha strImAM aura aMtyaja loga bhI ase manuSya thaDe hI - hege je hiMdI ke bIlakula samajha na sakate ho. phira likhane paDhanevAlo kA to kahanA hI kayA ?" "vividha graMthamAlA ke gurjara pAThakagaNa uttama vicAro ke sAtha sAtha apanI yaha dezabhAvA" se bhI vizeSa paricita have, yahI yaha pustaka hiMdI bhASA meM nikAlane kA mukhya Azaya che. kaI esA mata sama ki unakI mAtRbhASA "gujarAtI" ke chuDa denA cAhate hai. yaha sevaka kI bhI mAtRbhASA gujarAtI hI hai. mAtRbhASA ke sAtha sAtha " dezabhASA"kA bhI muhAvarA baDhAyA jADaeN, yahI uddeza che." bhASA ke ache ache vidvAno ke hiMdI mAsikapatro meM chape hue aneka uttamottama lekha je ki kaMieka hiMdI mAsikapatro ke paDhane ke sivAha kabhI bhI nahIM avagata ho sakate hai, vaha isa graMthadvArA saMgrahita ho kara pAThakabaMdhuo kI sevA meM sAdara kiye gaye hai, se uparokta hetu se hI kiye che. ho sakA vahAMtaka bahuta se lekha saraLa hiMdI bhASAvAle diye gaye hai; taba bhI kaMieka pATha kI samajha meM kaI kaI zabda nahIM Ave, vahAM para unake AsapAsa ke saMyoga se hI samajha lenA paDegA. paraMtu jaba vaha isa bAta kA khyAla kareMge ki Apa umadA vAcana ke sAtha sAtha apanI dezabhASA kA abhyAsa bhI baDhA rahe hai; taba unake yaha zrama kucha bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana : ginatI kA nahIM lagegA. koMki abhyAsa karI AtmA "zrama" hI hai aura mAtra zarU meM hI vaha kaThina lagatA che. khuda yahI pustaka ke de mahine ke bAda puna: paDhane meM pahile ke jaisA zrama nahIM pratIta hogA. IzvarechA se aisI do-cAra pustakaeNnikalane ke bAda to Apake gujarAtI ke. jaisA hi hiMdI kA muhAvarA ho jAyegA tathA aisI sumiSTa, jezadAra aura saba prAnta meM cala kanevAlI dezabhASA Apake achI taraha avagata ho jAyegI." bhASA kI taraha lipi kA zakya bhI deza ke liye bahuta upakAraka ho sakatA hai, paraMtu yaha viSaya kai vizeSa zramasAdhya aura matabheda kA . gujarAtI aura nAgarI lipi ke tIna hise ke akSara to mAtra upara kI lakIra ke sivAha aura kaI bhI phaka nahIM rakhate. yaha sevaka kA maMtavya aisA hai ki nAgarI lipi meM se upara kI lakIra nikala jAnI cAhiye aura thoDe akSara meM sudhAraNuM bhI honI cAhiye. jase ki sarNa, va, ma, 4, je. bahumati ke anusAra agara mukarara huA tau gujarAtavAsI bhI nAgarI lipi kA svIkAra karane meM bAdhA nahIM mAneMge. yaha graMtha kI lipi hiMdI nahIM rakhane kA sababa yaha bhI hai ki bhASA aura lipi kA ekasAtha hiMdI honA aneka gujarAtI pAThake ke liye duSkara ho jAtA hai. sIdhA sIdhA likhA ja isI liye lakira kI utpatti mAluma paDatI che. gujarAtI meM bhI lakIra ke sAtha hI likhA jAtA thA aura chApAkhAne nikale taba se uparakta kAraNa dUra huA, taba lakIra bhI dUra ho gaI che." nAgarI akSara meM uccAra kA amuka bheda dikhAnA ho, vahAM para nIce biMdu (TapakuM ) lagAne kI rIti thoDe samaya se calAI gaI ; paraMtu gujarAtI lipi meM yaha prakAra vyApaka na hone se yaha pustaka meM nahIM liyA gayA. hiMdI lekhakagaNa vizeSataH pUrNavirAma ke jagaha (1) aisA ci kiyA karate hai; isake badale meM bhI isa pustaka meM gujarAtI rUDhikA pUrNavirAma cipha diyA gayA hai." "dainika, sAptAhika aura mAsikapatroM kA saMbaMdha sAmayika lekha ke sAtha jyAdA hone para bhI kaMI eka lekha usameM aise Ate hai ki je kisI accha graMtha kI taraha saMgrAhya aura upakAraka mAlUma hete hai. aMgrejI saMpAdaka aura prakAzakagaNa apanI bhASA ke aise accha supAThaya le ke saMgraha samaya samaya para prasiddha kiyA karate hai aura vahAMke pAThakagaNu bhI una saMgrahagraMtha kAbaDA Adara karate hai." dezI bhASAoM ke sAmayika patroM se bhI aise uttama va upayogI saMgraha taiyAra ho sakate hai, paraMtu "aise dina kahA ki mIyAM ke pAuM meM jUtI !" zikSA pracAra kI vartamAna paddhatimAM aura nyUnatAye khuda una dezI bhASA ke patroM kI grAhaka saMkhyA bhI ThIka ThIka nahIM baDhane detI; vahAM lekhasaMgraha kI to bAta hI kayA ! gujarAtI meM pAMca-sAta sAlapara nikalA huA "sudarzana' kA eka arachA saMgraha ke viSaya meM sunA gayA hai ki inakI eka sahastra pratiyAM bhI abataka nahIM bIka sakI ! pAThakagaNu ke puNya se "vividha graMthamAlA" ke paramAtmA ne yaha kaThinAI se mukta rAkhI che, isI sababa se koI bhI viSaya athavA janAyukta graMtha upakAraka pAyA jAne 5ra kaurana grAhakaga kI sevA meM hAjara kara diyA jAtA hai, aura usakI cAra pAMca hajAra pratiyAM pracalita ho jAtI che. vividha viSayaka sArabhUta lekhe kA paricaya denake sAtha sAtha "dezabhASA" kA abhyAsa bhI baDhAnevAlA yaha hiMdI lekhasaMgraha yahI subhItA ke pratApa se prasiddha ho sakA che." cune hue che ache gujarAtI lekhAM kA bhI ekAda pustaka "vividha graMthamAlA" dvArA prativarSa nikAlA jA to pAThake ke liye vaha baDA rocaka ve upayogI he saktA che; paraMtu saMsthA ke anekavidha kAryavaza aba taka aisA eka bhI pustaka nahIM nIla sakA. ekasAthe do hetu siddha hone kI lAlaca se hI yaha hiMdI lekhasaMgraha kisI prakAra taiyAra he gayA che. vaise to eka eka dina meM eka eka saMgraha bhI Iko kara denA baDI bAta nahIM hai. paraMtu bhinna bhinna sAmavika patro ke sikaDAM aMke hajajAre lekha dekhate-ulaTAte hue so-doso lekhoM kA paDhane yogya nIkala AnA aura usake paDhane ke bAda dasa-bIsa lekha vizeSatAyukta mila jAnA; aura isI taraha mile hue so doso lekha ekatra karane ke bAda unake kaMI eka bAra 58 5Dha ke unameM se adhika upayukta bIsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana tIsa lekha cune jAnA; aisA kAma jIsane kabhI kiyA hogA vahI jAna sakatA hai. yaha sevaka kI taraha jInake yAdazakti kI kamI aura prakRti kI jaDatA ityAdi harakatuM na hove, unakI bAta dUsarI che." yaha sevaka kI mAtRbhASA hiMdI nahIM hone se isa nivedana meM galatiyAM dikha paDe che kSamA kara ke sudhAra lIyegA." te sattA saMvata 1973 mArgazIrSa zukalapaMcamI. che bhikSa-akhaMDAnaMda navembara i. sa. 1916. i maMtrI-sa. sA. vi. kAryAlaya. upalA lekhamAM AvA saMgraho daravarSe prasiddha karavAnI jarUra jaNAvavA chatAM atyArasudhI atra taraphathI te mujaba banyuM nathI. A saMgraha vakhate paNa manamAM ema thayA karyuM che ke, vividha graMthamALAThArA athavA jUdA mAsikarUpe uttama lekhenA AvA saMgrahoja mAtra ApyA karyA hoya to kevuM sAruM ! gujarAtI karatAM hiMdI mAsikomAM keTalAka lekha vadhAre mahattvanA ane asarakAraka zailImAM AvatA hovAthI mAtra tevA hiMdI lekhonA saMgraha paNa guja2 lipimAM nIkaLyA kare paNa te mAnasika khorAka gurjara pAThaka mATe mahattvane, rasaprada ane utsAhavardhaka nivaDe, ane tenI sAthe temane dezabhASA paNa sArI peThe AvaDatI cAle. gujarAtI pAThako mATe hiMdI bhASA samajavAmAM jema sugama che, tema te yAtrAmAM ane bIjI rIte paNa upayogI thAya tevI che. Izva chA hoya to atra taraphathI paNa vahele moDe A graMthamALAdvArA evA saMgraheja mATe bhAge nIkaLatA cAle, e azakya nathI. A saMgrahamAM paNa lagabhaga trIjA bhAga jeTalA (9) lekho hiMdI bhASAmAM apAyA te upalIja samajaNathI apAyA che. AmAMnA lekhonI pasaMdagI ane chapAI savA varSa para zarU thaI cUkelI, tethIja emAM kanakhalanA rAmakRSNa mizanavALo lekha levAya hate. harakeAI pustakanI peThe A pustaka paNa prathama zuddhipatra mujaba sudhAryA pachIja vAMcavuM joIe. A lekhasaMgrahamAMnA dareke dareka vicAra sAthe A sevakane saMmata samajavAno nathI; tema saMmata ke asaMmata vicAro mATe te vAdavivAdamAM paNa utare te nathI. A seMkaDo paDavALI patrAvalimAM je je vAnIe samAyelI che, temAM kAMipaNa hitAvahatA. jaNAya, to teno sarve yaza tene taiyAra karanAra vidvAnoneja apAvo joIe. kemake A sevake te temanI taiyAra karelI vividha prakAranI hajAro vAnIomAMthI yathAmati je je pIrasavA jevI lAgI, te mAtra pIrasavAnuM ja kAma bajAvyuM che. kayI cIja jamavI ne kayI na jamavI, kayI cIja sArI lAgavI ne kayI kharAba lAgavI; e te pratyeka jamanAranI potAnI sthiti ane ruci upara che. pasaMdagI karAyA pachI tenAM prapha jovAnuM A sevakathI banatuM nathI, AthI temaja bIjA kAraNathI paNa A saMgrahamAM koI agatyanI bhUlacUke AvelI jaNAya che te svAbhAvika samajIne sajajanone te yogya sudhAraNA sAthe lakhI mokalavA vinati che. A saMsthA taraphathI zubhasaMgrahane pahelo bhAga 1982 nA bIjA caitramAM nIkaLelo, tenI baMne sAvRtti satvara khUTI javAthI trIjI AvRtti paNa chapAI cUkI che. e temaja bIja paNa thoDAMka khAsa vaheMcavA jevAM pustaka sAmaTAM lenArane khAsa kiphAyate ApavAnI je geThavaNa karAI che; tathA saM. 1984 piSa mAsa sudhI mahAbhArata, rAmAyaNa, yogavAsiSTha, citrAvalio vagere khAsa kiphAyate ApavAnuM TharAvyuM che; tene lagatI hakIkata temaja havenuM pustaka vI. pI. thI mokalavA. viSe. maphata ke ochA mUlya mAganArane vinati. mahAbhArata lenAra tathA levA icchanArane sucanA pustakamAM apAtA kamIzananA hAlanA niyama, e hakIkate A pahelAMnAM pRSThomAM apAI che, te tarapha punaH paNa pratyeka vAMcanAranuM dhyAna kheMcavAmAM Ave che. zubhasaMgrahanA A bIjA bhAganI prate te graMthamALAnA grAhake uparAMta mAtra be hajAra ja vadhu chapAI che. ane te 1984 nA poSa mAsa sudhI kAMIpaNa posTeja lIdhA sivAya mokalavAnuM rAkhyuM che, sarvanA parama suhaMdu sarvezvaranA smaraNapUrvaka 34 tattara saMvata 1983-Aso vadI 9 avaguNasAgara bhikSu-akhaMDAnaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttama graMthonA sevanano mahimA (aneka uttama puruSanA uddagAra) yasyAsti sadgranthavimarzabhAgyaM, kiM tasya shusskaishcplaavinodaiH|| arthAta jene sArA sArA graMtha vAMcavA vicAravAnuM sadbhAgya maLeluM hoya, tene capaLAnA (lakSmInA-strInA ) zuka vineda zI gaNatarImAM che ? - "tame game tevI navalakathAo ane bIjuM je AvyuM te vAMcavA maMDI paDe che, paNa evuM te tame thoDuM vAMce teja sArUM. gItAjI vAMce, vedAMtanAM bIjA pustaka vAMce; kemake tenI AkhA jIvana sudhI jarUra che." * "svAmI vivekAnaMda "pustakamAM huM guMthAyelo rahI zakato, tethI mane be mAsa vadhAre jela maLata topaNa huM kAyara nahi thAta; eTaluM ja nahi paNa mArA jJAnamAM upayogI vadhAro karI zakavAthI huM ulaTo vadhAre sukhacenamAM raheta. huM mAnuM chuM ke, jene sArAM pustako vAMcavAno zokha che, te game te jagyAe ekAMtavAsa sahelAIthI veThI zake. x x eka pachI bIjuM, ema pustake vAMcatAM chevaTe tame aMtarvicAra paNa karI zakazo." 6 mahAtmA gAMdhIjI >> mane pustake vAMcavAthI je AnaMda maLe che tevo AnaMda A jagatamAM bIjA koI paNa kAmathI nathI maLato. * * * mAtRbhASAmAM vividha jJAna ApanArA graMthane pracAra thayA vinA koI paNa prajA unnati pAmI zakatI nathI ane jAtIya bhAvanA (svadezaprIti) paNa meLavI zakAtI nathI. x x x badhI jAtanI unnatinuM mULa jJAnanI unnati che. 5 AdinA jevI IdriyatRptisivAyanuM bIjuM koI paNa evuM sukha tame nahi batAvI zake ke jenuM mULa jJAnanI unnatimAM raheluM na hoya. x x x sAhitya-udyAnanA catura mALI thavAnuM subhAgya jene prApta thayuM hoya athavA jenuM mana sadaiva sAhityasarovaranAM kamaLAnI madhura sugaMdhathI masta banavA lAgyuM hoya, tene to sAhityasivAyanAM svargIya sukho paNa tuchaja lAge che." "aMkimacaMdra "garIbone daridratAmAMthI choDavavAnI, duHkhIonAM duHkha dUra karavAnI, zarIra tathA manane thAka utAravAnI ane mAMdAMonuM darda bhUlAvI devAnI graMthamAM jeTalI zakita che, teTalI zakti ghaNuM karIne bIjI koI cIjamAM nathI." " mArA * "jJAna e AkAza che ane pustake e temAM zobhI rahelA caLakatA tArAo che; jJAna e samudra che ane pustako te e samudrano lAbha laI zakAya tevAM vahANo che; jJAna e sUrya che ane pustako e ApaNA gharamAM AvI zake che tene prakAza che; jJAna e senAnI khANa che ane pustako e temAMthI banAvelA ApaNane baMdhabesatA thAya tevA dAgInA che; jJAna e moTAmAM moTI kiMmatI neTa che ane pustake e ApaNuM rojanA upayogamAM AvI zake evA calaNI sikkAo che; jJAna e vAyu che ane pustake te e vAyune calAvI ThaMDaka ApanArA paMkhA che; jJAna e agni che ane pustake te agnithI prakaTAvelA dIvA che; jJAna e pRthvI che ane pustake e ApaNane rahevAlAyaka makAne che; jJAna e anAjano bhaMDAra che ane pustako e temAMthI taiyAra thayelA roTalA che; jJAna e megha che ane pustako te ApaNA gharamAM rahI zake tevAM pANI bharelAM mATalAM che; ane jJAna e sarvazaktimAna paramAtmA che tathA pustake e te paramAtmAno rasto dekhADanArA pUjanIya de che." varganAM ra >> pustako pratyene neha e IzvaranA rAjyamAM pahoMcavAno paravAno che." kharAba cepaDIonuM vAcana, e to jhera pIvAsamAna che." "mahelothI tathA dhanavaibhavanA akhUTa bhaMDArathI je saMteSa tamane nahi maLe, te saMtoSa tamane uttama pustakothI prApta thaze." "rAkavinAnA zarIranI peThe jJAnavinAnuM mana paNa nirmAlya che. e jJAnane meLavavAnuM sarvopari sAdhana vAcana hevAthI je gharamAM sArAM pustako nathI, te ghara ghara nahi paNa nirmAlya tanamanavALAM jIvatAM muDadAMone rahevAnI ghora che." eka vidvAna ThIka ja kahe che ke, "vAMcavAnI heza choDI devAnA badalAmAM koI mane AkhA - rA. 2-8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdustAnanI saMpatti Ape, to paNa huM tene kadI choDuM nahi." " pustaka taruNAvasthAmAM sumArga dekhADe che, vRddhAvasthAmAM manaraMjana kare che ane udAsIne vakhate samAdhAna karIne ApaNuM jIvana ApaNane nakAmuM lAgavA detA nathI. vaLI te ApaNI ciMtA tathA krodhAdine zAMta karI nirAzAno nAza kare che. " 4 eka pAzcAtya paMDitano te eTale sudhI mata che ke:-mANasane lugaDAMlattAMnI jeTalI jarUra nathI, teTalI pustakonI che. te pote paNa jarUranAM pustako kharIdI letAM sudhI lugaDAM levAnuM mulatavI rAkhato. tene siseronAM pustake bahu gamatAM hatAM. te vAMcatA tyAre tyAre huM vadhAre sAro thayo chuM' ema tene lAgatuM. " "uttama graMthe, tenuM sevana karanArAomAM dharma, nIti, cAturya, pratibhA, zaurya, vairya tathA paropakAravRttine vistAre che; ane jema jema e daivI guNenI sattA jAmatI cAle che, tema tema duniyAne pIDArUpa AsurI bhAvonI jaDa nAza pAmatI jAya che." " sukha, vidyA athavA pramANikatAnA premIoe to jarUra pustakane zokha rAkhavo." " graMthanI oraDImAM gayA pachI tame ene hAtha nahi lagADe to e graMtheja mAnasavANIthI tamane kaheze ke - amArAmAM puSkaLa jJAna bharyuM che te huM ane vAparo, eTale tamAruM kalyANa thaze.zuM A mAnasavANu ochI kiMmatI che ?" uttama jIvanacaritrAno mahimA jIvanacaritra e eka prakAranuM darpaNa che. jema arIsAmAM manuSya potAnI mukhAkRtimAM khAMpaNa jue che, tyAre te khAMpaNane kADhI nAkhavA ane kAMtimAM vadhAro karavA mATe prayatna kare che, tema caritrarUpI ArasIthI potAne svabhAvamAM vaLagelAM bhUkhaNadUSaNa-guNadoSa-tenA jevAmAM Ave che ane tema thatAM duSaNane kSaya ane bhUSaNamAM vRddhi karavAne te jAgRta thAya che. vaLI je kAma upadeza athavA baMdha karavAthI nathI banatuM, te kAma jIvanacaritra sahelAIthI pAra pADI zake che. ati zrama laI vidyA bhaNe, dezATana karo, svadezahitecchu thAo, premazaurya dAkhave, evA evA upadeza mukhe athavA pustakadvArA karavAthI jevI ane jeTalI asara thAya che, tenA karatAM evA guNothI aMkita thaI prakhyAtimAM AvelA mahApuruSonAM caritro vAMcI samajavAthI adhika asara thAya che. vAMcanAranA smaraNasthAnamAM tenI AbAda uMDI chApa paDe che ane pachI te tene anusarIne uttejita thaIne bahAra paDe che. " uttama caritro tenA vAcakane batAvI Ape che ke, eka sAmAnya manuSya paNa pitAnuM jIvana keTalI hada sudhI uttama banAvI zake tathA kevAM ucca kArya karI zake ane jagatamAM keTalI badhI sArI asaro phelAvI zake." caritronA vAcanathI ApaNuM caitanya sateja thAya che; ApaNI AzAmAM jIvana Ave che; ApaNAmAM navuM kauvata, hiMmata ane zraddhA Ave che; ApaNe ApaNuM upara temaja bIjAo upara zraddhA rAkhIe chIe; ApaNAmAM mahattvAkAMkSA jAge che; ApaNe rUDAM kAryomAM joDAie chIe; ane moTAonAM kAmamAM temanI sAthe hissedAra thavAne prerAIe chIe. A pramANe jIvanacaritrAnA sahavAsamAM rahevuM, jIvavuM ane temAMnA dAkhalAo joIne RraNayamAna thavuM, e te te uttama AtmAonA samAgamamAM AvavA barAbara ane uttama maMDaLamAM sahavAsa karavA barAbara che." "mahAna strIpuruSonAM jIvanacaritranuM ciMtana karAya che, tyAre barAbara samajI zakAya che ke, mahattAne daravAje sarvane mATe ughADo che." zikSaNanuM meTAmAM moTuM lakSya caritra saMgaThana che ane caritra saMgaThanamAM moTAmAM moTI madada mahAna strIpuruSonAM jIvanacaritronA abhyAsathI maLe che mATe jIvanacaritrano abhyAsa karavo e zikSaNanuM eka moTAmAM moTuM aMga mAnavuM joIe." ' "mAnavajAtinA vartanane ucca sthitie lAvavAmAM rUDAM manuSyonAM jIvanacaritrAe je asara nipajAvI che, tenuM mUlya jeTaluM AMkIe teTaluM thoDuM che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ripatra vidhu khAsa sudhArI levA gya azuddhio | akSaro bhAgavA-tUTavAthI thayelI azuddhio pRSTha paMkti azuddha | pRSTha paMkti azuddha 151 35 vayI vA130 9 varSamAM varSamAM 152 6 tAvanA stAvan 130 37 kayuM 152 28 pathi pathi 133 7 dhaLamAM dhaLamAM 153 20 vigharama vipazrIma 137 34 pArabhramaNa - paribhramaNa 158 8 traputhana abhyutthAna 145 16 svarUpamAM svarUpamAM 185 34 hekamathI hukamathI 145 19 sAMbhaLIne sAMbhaLIne 186 41 gharabhAga ghaTTabhAga 146 23 divasa divasa 194 19 pIe che pIe che. 155 11 oSadhAlaya auSadhAlaya 208 35 kapila raktapittaM 155 36 Ara aura 208 35 45trachArki kavarachatra , 157 5 bhaLaseLa bheLaseLa 209 16 ajhahRdayanA aSTAMga hRdayanA [ 185 14 nAha 211 44 ravANAyALyA vAdhyAyAmAM , 190 26 jADAyAM joDAyAM 211 45 zramatiya saMmatithanuM | 245 10 dhamane dharmane 211 45 dharmAda dharmAnna 259 45 ja je 214 28 khALavAnI khALakUvAnI 263 3 maharSi maharSi 236 18 pIvA pAvA 244 28 bAyAta Ayata 283 39 ('AgaLadhasomAMthI ("AgaLadhamAMthI) 339 10 baMdhu 287 6 phaLadraya 340 9 mujha-kaMTha mukta-kaTha 289 19 varSAna 396 40 tayAra liye taiyAra 289 22 kahevA ' kahevAya 398 36 mAtA mAtAke 289 40 sthAya sthAyI 414 28 daktipAta daSTipAta 298 3 aMkamAMthI aMkamAMthI 415 5 nAnujAnAmi 298 23 kIti kIrti 415 5 thaze. hAme 299 11 mAlAbamsa maulAbamsa 436 22 pramavati prabhavati 320 6 thAta tathA 438 33 ayazyameva avazyameva 321 33 gavathI garvathI 443 4 bhAti na bhAti 336 23 che. 450 25 16 02 1902 337 5 ma 489 40 mahaja sahaja 338 1 saMkSipta saMkSipta 497 23 evA evI 338 28 ha; 501 6 rAjAono rajAono 351 19 ya hoya 509 27 nI karatAM nIkaLatAM 351 38 zAktaneja zAktaneja 531 3 mAbApa maraNAya 356 5 dhartavRtti dhata vRtti 544 20 karana kara na 356 5 hiMdusthAnamAM hiMdusthAnamAM 565 39 bhejanA yojanA 360 44 svaga svarga 568 43 kAraNa 361 42 Adaza Adarza 587 28 hI 365 10 varSa 615 14 daridya 366 41 Ara 640 1 dAsatva kA svAmI vivekAnaMdanI 380 9 nirvaya nivarSa aMta ho cUkA 25mI saMvatsarI : 382 24 kApadIjIe draupadIjIe 148 28 bahudhApyakaM bahudhApyekaM 385 8 2 - gherA bhI daridra aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya himAyatI sAmagAmanA sevaka caupana meM paisA pRSTha paMkti azuddha 386 29 kAya 388 2 hima yatI 388 28 sAmagamana 391 33 seva 396 23 sAthepana meM 399 23 ha; 400 20 nikA 400 28 kAyakartA 405 36 Adaza 405 37 Ara 408 13 Ara saMskRti 409 15-16 katavya-patha 417 31 mAna 441 18 kaccha 451 5 Ara 451 26 16 varSa 455 32 nazcaya 462 31 kayuM, 470 12 sAttvika 470 17 sisodiyA 479 23 zava 482 45 hale 484 42 avadhatanA niSkarSa kAryakartA Adarza aura aura saMskRti kartavya-patha pRSTha paMkti azuddha 485 44 krayAo kriyAo 492 37 dhajavA prajavA 494 41 babalAnI babalInI 495 31 pasA 526 13 Ara aura (538 46 barDa 542 24 Ara aura 545 4 Ara aura 545 28 miTTIyAM miTTI pa62 26 aura-Ara aura-aura 568 31 TaTa TreTa pa77 1 chata chata 577 31 eka jamAta eka hI jamAta 578 5 Adaza Adarza 578 15 vyakti vyakti 584 1 achata achUta 590 21 hiMdu-dhama hiMdu dharma 593 11-12 anAya anAya pa93 20 chate 593 31 chata chUta 593 43 chata ke chUta ke 602 17 achata-bAlikA achata-bAlikA 615 14 marubhami ke mabhUmi ke ' 6 16 19 zAkta ke zakti ke mani aura 25 varSa nizcaya sAtvika sisodiyA ziva ho avadhutanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA viSaya . 187 kramAMka viSaya pRdAMka kramAMka pRSTAMka 1 sAhityano eka asAmAnya hayAta 37 vijaLInI madadathI pAkamAM thato vadhAre 217 sevaka-jadunAtha sarakAra.. .. 129 38 nirvANumArga ... ... ... 218 2 AryasaMsthAnonA prAcIna mahAna 39 hasI ne ! hasI ne ! ! ... 219 saMsthApaka-maharSi agatya ... 136 40 zArIrika nabaLAI ane tenA upAyo 220 3 mahAtmA jAnakIvara zaraNacha ... 142 41 siMhaNanI chAtI . ... 222 4 jagaddhara bhaTTanuM dInAkaMdana... ... 150 4ra A dezanI durdazAnuM digdarzana ... 223 5 sAhityano sAco sevaka-huenasaMga 154 43 Adhunika keLavaNa-yuvAna para mAThI 6 kuMbha meLo (hiMdI bhASA) ... 155 asara ********* 224 7 mahAna puruSonA upadeza... .... 156 44 brahmacaryAzramanI jarUra ... ... 225 8 jaLaviSe ... ... *** 157 45 ArogyavijJAna 226 9 Ao kRSNa! (hiMdI bhASA) ... 158 46 ucca uddezavALuM jIvana.. .. 228 10 Arogyane mATe 32 divasanuM baMdhana 160 47 bhAgya udaya kaba hegA? (hiMdI bhASA) 229 -11 amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA 169 48 rASTrIyatAnI bhAvanA .. ... 230 12 lokasevAnA sAcA umedavAro mATe 49 eka purAtana graMthasaMgraha ... 231 uttama taka ... *** .. 175 50 gAMDAone DAhyA banAvavAne IlAja 232 13 saMvedana-saMhitA .. .. 178 51 mahattAnAM mApa ... ... 233 14 durgaNono asarakAraka upAya ... 184 para re hiMdu saMsAra ! ceta ! ceta ! ! 235 15 AMkhane AbAda upAya.... ... 186 53 sAcA mALInI paraba ... ... 236 16 madhanI sevAvratti 54 saMtAnasaMrakSaNa ... ... 237 17 mahAna zodhaka eDIsana baherA kema 55 vALAnA anubhavelA upAyo ... 239 rahyA che ? 189 paka gurujIe kayAMthI ane kevI rIte meLavyuM! 240 18 jagadagurunuM Agamana ... 57 IzvaraprArthonA ... .. *** 242 19 vijaLIthI sAvaceta rahevAnI jarUra. 191 58 raziyAnI vIrapUjA ... .. 243 20 jaMgalanI jaDIbuTTI-AMgaNAmAMnI davA 191 pa9 zukanamAM lApasI zAmATe ? ... 245 21 kanakadAsa .. *** ... 192 60 juo jApAnanuM zikSaNa! . 246 22 mAbApa mATe prazna 194 61 garIbanA uddhAraka bane ! 247, 23 jJAna ane vijJAna 62 vadhAre maraNo zAthI thAya che? ... 248 24 prajAprANano vinipAta ... ... 197 63 tapasvInI tejadhArAo ... ... 249 25 grAmyajIvana ... 198 64 rAjadharmane sAco pegambara kevo hoya? 264 26 sarpadaMzanAM lakSaNa ... ... 200 65 khAdIne pracAra . . 265 27 rASTra-devatA kevA hoya che ! ... 201 | 66 kheDutone keLavavAmAM citrapaTaneupayogara68 28 vaDodarAno lAbha mAIsare lIdho ! 202 [. 67 reDIo jagata... ... 29 uttama, madhyama, adhama ne adhamA- 68 mahAna dezasevaka kevo hoya ?-lyuthara dhama kANu? ... *** *** 22 . burabenka .. .. 30 dAsabAbunuM samAdhimaMdira .. 203 [ 69 harinAmarUpI rasAyaNasAthe pALavAnuM paththara77 31 muMge samarpaNadharma ! ... 205 70 dharmavIra hakIkatarAya . . 278 32 dinacaryA ... 206 71 zrIrAmatIrtha--yazogAna (hiMdI bhASA) 279 33 camatkArI svAmI 212 72 "sArasane meLAvo... .. 280 34 jevuM Iccho anyanuM, tevuM A5nuM thAya. 213 73 covIsa IdharAvatAranuM nAmasmaraNa(hiMdI)281 35 magarathI bacavAnA upAya - 214 74 navI mA hoya te no bApa paNa 36 bebilonanI keTalIka hakIkata ... 215 | thAya ne ? *** 195 - 271 rasAyaNasAthe pALa * 281 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pachAMka ... 282 - 112 35ii che! ..3 399 e kramAMka viSaya pRchAMka 1 kramAMka viSaya 75 eka pracaMDa vyAyAmasaMgha .. 282 | 112 vINA kI jhanakAra (hiMdI bhASA) ... 378 76 AnuM nAma te rAmarAjya ! ... 284 | 113 kAne paDI che ! 77 dAMtanI upayogItA ane tenI svacchatA 289 [ 114 holI Aja manAte hai (hiMdI bhASA) 380 78 zaktivardhaka pAka banAvavAnI rIte ra90 115 khara karmayogI kevo hoya ? .. 38 79 mahAtmA agatya kI mahattA (hiMdI) ra94 | 116 "laherAtI hai khetI dayAnaMda ka" 384 80 pAMjarAmAMnuM pakSI (hiMdI bhASA) ... ra97 117 bairAMnuM paMca ... ... 81 ustAda maulAbamba (hiMdI bhASA) 2 118 dIvAtaLe aMdhAruM ! 82 tulasIrahasya (hiMdI bhASA) . 301] 119 zraddhAnaMdane zraddhAMjali ... ... 389 83 kAlI kamalIvAle bAbA kI loka- 120 he rAma! (hiMdI bhASA).. . 396 payogI saMsthAthuM (hiMdI bhASA) .. 303 121 rAmanavamI (hiMdI bhASA)... ... 84 asidhArA-vata (hiMdI bhASA) ... 122 zrIrAmacaMdra (hiMdI bhASA)... 85 khetIvADI ane bAgabagIca .. 306 123 zrI rAmacaMdrajI kA ahiMsAvAda (hiMdI) 403 86 zArIrika sukhAkArIviSe thoDIka | 124. zrIrAmacaritra aura vartamAna sUcanAo ... ... ... 312 | - hiMdujAti hiMdI bhASA) .. . 404 87 dUdha kevI rIte vAparavuM? .. 314 125 vIralakSmaNajI ke prati sUrpanakhA88 zarIrasukhAkArI jALavavAno amUlya upAya316 | kI ciThThI (hiMdI bhASA)... 416 89 hiMduone paDakAra ... ... 317 | 126 rAma-nAma (hiMdI bhASA).. . 417 90 zAstrokA khapara athavA khAparIAnI 127 zaMbhukavadha (hiMdI bhASA) .. ... 420 eLakha . . . 318 | 128 rAma ! tuma kahAM ho ? (hiMdI bhASA) 425 91 dadIone salAha ... - 322 | 129 bhagavAna rAma (hiMdI bhASA) ... 428 92 kherAkamAM utaratuM vAsaNanuM jhera - 323 130 rAmAyaNakAla meM paradApraNAlI (hiMdI) 431 93 bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAMta (hiMdI) 26 | 131 zrIrAma kA Adarza jIvana 94 hadayadugAra (hiMdI bhASA) - 341 132 achUta-paMcaka-(kAvya)... , 442 95 gAmaDAMnI zArIrika avadazA ... 342 [ 133 pyArA bhArata (kAvya)... ) 442 96 cIcoDane miyAMenuM dIpaDA sAthe 134 zrI rAmacaMdra kI khinnatA... 443 - 346 135 rAma kA bAyarkeTa ... 445 97 eka madrAsI strInI vIratA ... 348 5 136 haradvAra meM kuMbha ko meLA 449 98 hiMdujAtinI mahattA ... ... 349 | 137 saMka5 ... , , 448 99 lokamAnya tilakanAM thoDAMka saMsmaraNo 350 | 138 kAMgaDI ka gurukula 445 100 AtmajJAna athavA "ApaNe koNa?" 351 | 139 pUnAmAM AvI vaselo eka parapa101 hiMduonI saccAI . . 354 kArI paradezI ... ... ... 453 102 guru goviMdasiMha ... ... ... 359 5 140 hiMdusaMsAranuM ghoratama adhaHpatana 454 103 "mAnavajIvananuM dhyeya ane sAphalya 360 | 141 bhIla lokone rAmanavamIne meLe .. 456 104 purohitanuM balidAna : ** ... 363 142 o hiMdu baDekhAMo ! vAMce, vi105 kherAka, rItarivAja ane taMdurastInA cAro ane raDo! ... niyamo .. *** .:: 143 marI e aneka prakAranA roga upara 106 navayuvaka ke basthAnI kA saMdeza(hiMdI) 365 amUlya davA che. 107 IsAI kA pracAra (hiMdI bhASA). 366 144 zrI zivAjI chatrapati ... 467 108 dardIone salAha ... ... 367 | 145 rASTravIra zivarAja .. 109 strIonI zobhA ... ... 369 [ 146 hiMdupatane tAraNahAra ... 470 110 maMtrazAstranI AlocanA... ... 370 5 147 hiMduvaTane rakSaNahAra ... 473 111 sApa utAravAne gharagaththu upAya. 377 | 148 hiMduvaTane hAkala! ... .. 476 jIvana , 435 458 . 466 498 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 kramAMka viSaya | kramAMka viSaya pUchAMka 149 chatrapati zivAjI mahArAja ... 476 178 chUta kisa bAta ke, achUta kisa 150 chatrapati zivAjI (hiMdI bhASA) ... 487 bAta ke? (hiMdI bhASA).. .577 151 duniyA ke raMga-dvega ,, . 489 - 179 zikSA kA Adarza (hiMdI bhASA) ... 578 15ra hiMdujAti ! ro AMsu codhAra, kevo 180 vizvAsaghAta... , , ... pa79 tAre saLagato saMsAra! ... 181 hiMdujAtino nAza thavAnAM have de, 153 grAmavAsIonAM sadbhAgya ane nagara khAtAM ci (hiMdI bhASA) - 579 vAsIonAM durbhAgya! ... ... 495 182 achUta aura vyabhicAra (hiMdI bhASA) 580 154 jagatane mahAna saMgItAcArya ... 496 183 achUta-nArI kI durdazA(hiMdI bhASA) pa81 155 eka ati agatyanI kaLA-jujusu 499, 184 achUta-nArI kA samuddhAra , ,, 584 156 iTAlInI eka vartamAna mahAna 185 hiMdubhAI ko cetAvanI ,, , 586 . vyakti-enTIke pherI ... . 500 186 parizma (kAvya) ... ,, ,, 587 157 akhaMDa sukhazAnti meLavavAnA upAya 103 187 yAda karo achUteM ke AbhAra kitane 158 chokarAone chAnA upadeza-naThArI - kitane hue hai aura hote hai? sebatanuM phaLa ... * * * (kAvya) (hiMdI bhASA) ... . 588 1159 hiMduo, sAvadhAna! ... 506 | 188 hiMdudharma meM achUte kA sthAna (hiMdI) 589 16. bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane 189 sanAtanI ke nAma se kUpamaMDUka kI upadeza .. *. * 507 pukAra (kAvya) (hiMdI bhASA) ... 59 0 161 "Alocaka ke prati viyogI harijI 190 ApaNI bhAvanA data che, to vijaya ke suMdara vAkya (hindI bhASA) ... 119 paNa ApaNeja che ! ... ... 591 162 siddhArtha rAjana ane yazodharAdevI para 191 pavitratAnI prAptino eka AbAdaupAya 591 16 3 pUrvajonuM gaurava ... ... 192 chUAchUta (AbhaDacheTa) (hiMdIbhASA) 592 164 hajarata mohamada sAhaba aura 193 dhRNa karanA pApa che. , . 594 halImAM (hiMdI bhASA) ... .. 194 varNavyavasthAviSe mahAjananA 165 rAjA mahendra pratApa kA patra (hiMdI) ugAra (hiMdI bhASA) ... *** 596 166 bhAratIya saMskRtinA saMrakSaka zi- 195 bhAratavarSa ke prAcIna jAtIya caritra vAjI mahArAja ... . citraNa (hiMdI bhASA) ... ... 599 167 gosvAmI tulasIdAsa kA jIvana. 196 samAcAra saMgraha (hiMdI bhASA) ... 601 kArya hiMdI bhASA) ... ... para6 197 eka vIrAmA kA vRttAMta athavA 168 rAmAyaNakAla meM mahilAo kudarata kA kAnuna (hiMdI bhASA) ... 605 kI dazA (hiMdI bhASA)... ... para9 198 bhArata ke bAhara rAmAyaNa kathA 169 bAla-ziSTAcAra (hiMdI bhASA) ... 535 ko pracAra (hiMdI bhASA)... 611 17vairAgI kI kSamatA (hiMdI bhASA).... 537 199 hamArA kartavya (hiMdI bhASA) ... 614 (171 hiMdusamAja aba bhI nahIM sama 200 rASTra ke yuvake ke AvAhana (hiMdI) 65 jhegA, te jarUra agnikuMDa meM hI 201 upavAsa kI avadhi .. , 617 jA giregA. (hiMdI bhASA) ... 540 202 prajAsevaka-samiti " ... , 618 172 ghuMTaNabhara prArthanA ... ... 550 203 gItAja sAco mArga batAvaze. ... 618 173 achUta jAti kI paramAtmazraddhA (hiMdI) 551 204 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAye 619 - 174 dekho, aMtyaja meM bhI kese kese 205 aspRzyatA zAstraviruddha che ? ... 625 saMta aura bhakta hue che. (hiMdI) 556 | 206 kyA yaha krUra karma hI sanAtana 175 achUta aura hiMdusamAja (hiMdI bhASA) 564 dharma che? (hiMdI bhASA) ... 626 176 eka camatkAra. .. pa67 207 abalAmeM sabalA banegI, tabhI de. 177 visarjana (hiMdI bhASA) ... pa68 | zabdAra hogA (hiMdI bhASA) 626 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka viSaya pRSThaka kramAMka viSaya pRSThaka 208 hiMdusamAja ! tane samarpaNa! dhULa | 235 bhAratavarSanA bhAvi vidhAyakene .. 57 paDe tArA hiMdupaNuM upara!! . 627 236 bhAratavarSanI jananIone ... 659 209 dararoja 60 hajAra copaDIo! ... 627 | 237 hiMdujAti ke Adarza puruSa 210 gulAmInI bhAvanA choDe ... 628 zrIkRSNa (hiMdI bhASA) .. . 66 0 211 gaumAtA kI mahattA (hiMdI bhASA) 628 238 hiMdusamAja mATe lAlajInA udgAra 661 212 jJAtinA nArAyaNa .. . 29 239 iMdara ahalyAbAI kA smRti213 arIThAno upayoga ... . 630 divasa (hiMdI bhASA) ... ... 662 214 zivAjIno saMdezo-temanA AtmA 240 gauvadhanI caLa upara rAmabANa davAsAthe vAtacIta... ... . 31 kukkaranuM tela ... 215 dharmane nAme adharma ! ... ... 632 241 ayogya samAlocake (hiMdI bhASA) 663 216 Ate puruSavarganAM parAkrama ke kALAMkama! 634 24ra glaeNDasTananAM keTalAMka bodhavacano ... 664 217 "candA" (kAvya) (hiMdI bhASA) 6365 243 daridratAmAM ja ramAna vadhAre 218 gArata bhArata kI Arata (kAvya)(hiMdI) 636 pAke che. (hiMdI bhASA) ... .. 669 219 buddhimAna dezabhakto pratye eka khAsa 244 prabhuprasAda pAmanArA bhaktanA uddagAra 670 mahattvanI sUcanA . . 637 245 anurodha (kAvya) (hiMdI bhASA). 670 220 achUta bhI hai harihI ke dulAre (hiMdI) 638 246 AjanuM zikSaNa e zikSaNa nathI. 67t 221 svAmI vivekAnaMdanI 25 mI saMvatsarI 6 39deg| 247 nevanAM pANI mobhe caDhayAM !! * 6 7ra 222 mahArAnI durgAvatI kA protsAhana 248 dUdhamAM sAkara bhaLI ! . . 67ra (kAvya) (hiMdI bhASA) ... . 641 | 249 hiMda hajI paNa jagatane saMskRtinA 223 takSazilAnuM prAcIna vidyApITha ... pATha ApI zake tema che. ... 673 224 prabhuprArthanA-(kAvya) ... 250 sUryane sAce upAsaka ... 675 225 pANInA anubhavI upAyo . 646 251 ai vIra hiMduo ! hoza karo.(hiMdI) 676 226 vidhavA Azrama (Arthya samAja) 252 kulInatAne kALo nAga ... - 677 kAzI (hiMdI bhASA) ... ... 647 253 saMtasamAgamano mahimA ... 680 227 jJAnanA dIpaka pragaTAvo.. .. 648 254 navuM kATa khAya nahi tevuM pilAda.. 680 228 paraprAMtanA yuvakone zikSaka banAva- 255 raktapittanA upAyanI rDorAvanI zodha 680. vAnA khAsa varga .. ... 649 3 256 dezadvAranI sAcI buddhi AvelI kyAre 229 jagatamAM mitra-ratna aNumUla! (kAvya) 650 gaNAya? paropadeze pAMDityane badale 230 sarva duHkhonI davA athavA mAla jyAre gherathIja AcaraNa thAya. ... 681 vIo-smRti ... ... ... 651 257 dharmanI aMtima parIkSA.. ... 685 231 vidhavAvivAha yogya che ke ayogya? 653 258 gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta 23ra uddabodhana-(kAvya) (hiMdI bhASA) .. 654 | (hiMdI bhASA)... ... 233 muslIma birAdarone bhalAmaNa - 655 258 raktapittanA upAyanI DarAvanI zodha 688 234 dharmane nAme laDI maratA bhAratavAsI- 26. gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta ene samarpaNa! ... ... 656 | (hiMdI bhASA)... ... :- 688 .. 687 tavAsI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka jadunAtha sarakAra hiMdustAnanA vidyArthIonAM durbhAgya che ke, teone pitAnI janmabhUmino itihAsa pArakI AMkhe jovAyelo, pArake trAjave dekhAyelo ane gauravazUnya zailImAM lakhAyelo pAThavya pustakarUpe magajamAM ThAMsavo paDe che. bhAratanA bhUtakALanI anekAneka vAto Aje itihAsanI dRSTithI saMzuddha karI ApanArA samartha bhAratIya vidvAno mojuda hovA chatAM eka vakhatanA rUDha thaI gayelA, aneka devALA, sAhebazAhI itihAso aMgrejImAM tathA prAMtika bhASAnA anuvAdarUpe haju ApaNI ugatA prajAnuM mAnasa bhabhayo kare che. nathI hotI temAM bhAratIya saMskRti ke saMskAranI lAgaNI, nathI hotI temAM bhAratIya nararatno mATe mAnadRSTi ke nathI hotuM temAM svadezanuM gaurava. kalakattAnA kArAgRhajevI ThokI besADelI ghaNI vAto vidvAnoe itihAsanI dRSTithI kheATI sAbIta karI ApI, chatAM ApaNuM e itihAsa hajI jevA ne tevA acaLa rahyA che. e itihAsamAMthI je zivAjIne lUMTArA tarIke ane je auraMgajebane dharmadha julamI bAdazAhatarIke ApaNuM bALake mAnatAM thAya che, eja auraMgajeba ane zivAjIviSe sAcI gauravabharI mAhitIvALA, jANe divase divasanI hakIkata najare joIne lakhI hoya evI bArIka cokasAIvALA tejasvI itihAsagraMtha, bhAratIya vidvAna jJAnavarcasa adhyApaka jadunAtha sarakAre jagatane ApyA che. e samartha ItihAsavettAnA graMtho ApaNane ApaNA deza, janatA ane saMskRtimATe gaurava ane uddhadaSTi Ape che. eTalI samatAthI eo bhUtakALa avaloke che ne pratyeka vigata eTalI cokasAIthI tapAsIne tene yogya rIte sAMkaLe che, ke e vAMcatAM jANe itihAsanA e kALamAMja ApaNe jIvatA hoIe ema lAge che. a. sarakAra Aje mAtra hiMdamAMja agragaNya vidvAna gaNAya che ema nathI; jagata AkhAnA ItihAsavettAomAM emanuM bahu uraca sthAna che. nIcenA emanA nAnakaDA paricayathI samajAze ke, e sthAna meLavatAM emaNe keTale saMyama, keTaluM tapa ne keTalI ekAMta upAsanA sevyAM che. karacamaDiyA gAma baMgALAnI uttare rAjazAhI jIllAmAM nAToranA sTezanathI daza mAIla dUra AveluM che. AjathI adhI sadI upara e gAmamAM eka nAnA kAyastha jAgIradAra rahetA hatA; temanuM nAma bAbu rAjakumAra sarakAra. e vidvAna, saMskArI ane pratiSThAvAna puruSa hatA. kaLA ane itihAsamATe temane anahada prema hato; eTalo ke dezane eka Aghe khUNe pote paDayA chatAM pacAsa varasa pahelAMnA e jamAnAmAM paNa IgleMDanuM "ilasTreTeDa laMDana jyusa' e maMgAvatA ane keMsala kaMpanI taraphathI nIkaLatuM agragaNya "kalAmAsika" emaNe cAlu rAkhyuM hatuM. pUrvanI kaLA tarapha paNa temane atizaya prema hato ane atyAre durlabha thaI paDelA, barjesanA lakhelA pUrvanA sthApatyanA graMthe. tathA grIjha kaMpanIvALAM zilpakaLAnAM moTAM suMdara Alabamo emanA graMthasaMgrahamAM emaNe kALajIthI saMdharyA hatAM. dezadezanA itihAsagraMthe emanuM mAnItuM vAcana hatuM. navalakathAne te. e kado hAtha sarakhoe aDakADatA nahi. AvA saMskArI, vidvAna ne kaLA tathA ItihAsapremI pitAne tyAM 1870 nA DisembaranI 10mI tArIkhe bhAratano bhAvi samartha ItihAsavettA avataryo. jadunAthanA janma ane saMskAranI bhUmikA kudarate jANe agAuthI ja karI rAkhI hatI. sAduM ekAgra jIvana, custa rItabhAta ane saraLa rahe karaNIno pitAne aNIzuddha vArase jANe putramAM utaryo hoya, ema jadunAtha nAnapaNathIja saraLatAnI mUrti hatA. ramatiyALapaNuM ke kUdAkUda, svaccheda vartana ke tophAna kazuMja emanAmAM na maLe. vAMcatAM AvaDatuM gayuM tema tema pahelAM pitAnAM citronAM pustako ane pachI itihAsanA graMthe emaNe jevA ke vAMcavA mAMDayA. dhImedhIme pitAnI AkhI abharAI ane kabATa khalAsa thayAM. badhAM copAniyAM jevAI gayAM. badhAM sulabha pustake vaMcAI gayAM. rAjazAhInI kolejamAM aMgrejI abhyAsa karI jadunAthe soLame varSe enTransa(meTrika)nI rA. 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra - parIkSA mAna sAthe pasAra karI. e varSe pAsa thayelA sarva vidyAthI mAM emano naMbara chaThTho hato; ane temane "pramathanAtha pAritoSika' maLeluM. upara joyuM tema nAnapaNathIja ramatagamatathI alaga rahelA jadunAthanuM zarIra A vayasudhI nabaLuM rahyA karyuM; paNa 18 me varSe temanA jIvanamAM eka agatyane pheraphAra thayo ane vyAyAme temanA jIvanakramamAM praveza karyo. e hakIkata te emanA pitAnA nIcalA zabdomAMja sAMbhaLavA jevI che. 18 varasano thayo tyAM sudhI to uttarabaMgALAmAM mArA vatanamAM rahyo ane bho: te daramiyAna huM daravarase be aDhI mahinA te meleriyAthI paTakAtAja; paNa 1889nA jUnamAM huM kalakattAnI presiDensI kaeNlejamAM trIjA varSamAM dAkhala thaye ane IDana hindu hosTelamAM joDAyo tyArathI A sthiti pharI gaI. amArI hosTelanA kampAunDamAM ja eka sAruM evuM keTalanuM medAna hatuM. atyAre baMgALa jhaTabalamAM mokhare che tevuM e vakhate nahi; mAtra thoDIgheDI zarUAta thayelI. amArI haTelanA medAnamAM phuTabeMla ramAto. temAM sauthI acho kustIbAja khelADI surezacaMdra cakravartI ne huM baMne eka oraDImAM rahIe. e bhAI hamaNAMja " rAya bahAdura ' no khitAba meLavI bihAranA DepyuTI maeNjisTreTanA hoddA parathI phAraga thayA che. eNe mane kuTarbola ramavA lalacAvyo ne ramatAM zIkhavyuM. kharuM kahuM to eNe mArI jIMdagI bacAvI.. kemake kalakattAmAM mArA e pahelAja varasanA AkhA vasavATa daramiyAna mane meleriyAne mAtra ekaja humalo thayo-traNa divasana: te AjanI ghaDI ne kAlano dahADo. tyAra pachI meM bhAre bhAre AkarI parIkSAone mATe jIvatoDa mahenata karI che, paNa mAruM mAthuM sarakhuMe nathI dukhyuM. ulaTa huM majabUta ne khaDatala banyo ane lezamAtra thAkyAvinA kalAkonA kalAko sudhI bhejA pAkI jAya evI mahenata karavAnI zakti meLavI. varasa AkhuMe ame Tarbola ramatA. amArAmAMnA eka bhAI sAhebe ( je atyAre DhAkAnA eka sArA jamInadAra che ) to "madharAtiyA maMDaLI' kAlI. ame keTalAka jaNa vALa karIne vAMcavA besatA, te TheTha madharAta sudhI ane pachI bAranA Takoro thAya eTale cApaDIo baMdha karI hosTelanA medAnamAM utarI paDIe ne pAeka kalAka tadana cupakIdI ane zAMtithI phUTabola khelIe. A ramatathI amArAM thAkelAM magajane bahu vizrAMti maLatI ane tyAra pachI ame mIThI gherI niMdara bhogavatA. paNa duniyAmAM badhI ja sArI vastuonuM AvaradA bahu TuMkuM hoya che. eka dahADe madharAte acAnaka ame ramatA hatA teja TANe haiosTela suparinTenDanTanuM bAraNuM ughaDayuM. ramatanA medAnapara temanI battI prakAzI.. ane amArI madharAtiyA maMDaLI bhAMgI paDI. keAI adekhAe cADI khAdhelI. A te badhuM TarbolanI ramatanuM jamA pAsuM. enuM udhAra pAse paNa che. eka vakhata barAbara bI. e. nI parIkSAne beja mAsa hatA; evAmAM ramatamAM mAruM gaLAnuM hADakuM bhAMgI gayeluM ne mAre traNa aThavADiyAM pathArIvAsa kare paDelo. paNa ethI kAMI vyAyAmano mahimA ghaTato nathI. kaeNleja cheDIne adhyApaka thayA pachI huM paTala na ramI zakate te veLAe paNa meM "Igliza phUTabala zIDa" nA sekreTarItarIke tathA aneka maeNcomAM "rIpharI' tarIke rahIne juvAniyAone uttejana to dIdhAja karyuM che. uMmare pahavyA pachI e ramatanI jahemata veThavA jevI sthiti na rahI. tyAre paNa vyAyAma meM teja nathIja. eka nahi to bIjI rIte paNa cAlu rAkhe che:-nAnI nAnI rajAomAM rAjagIra, gayA, zeSarAma, pArasanAtha vagere TekarIonA pravAsa karIne tathA dIvALInI lAMbI rajAomAM mALavA, rajapUtAnA, dilhI ane dakSiNamAM marAThI pradezamAM mArI aitihAsika yAtrA karIne. A vyAyAmaneja pratApe atyAre paMcAvana varSanI uMmare paNa huM jAte nara rahI zakayo chuM ane magajanuM kAma karanArA ghaNAkharo ( gokhale jevA ) hiMdI mahAna puruSo je roga ane mRtyunA bhoga thaI paDe che, temAMthI bacI zako chuM." kalakattAnI presiDensI kolejamAMthI 1891 mAM aMgrejI ane ItihAsanA viSayo laI temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra 13 bI. e. nI parIkSA pasAra karI ane mAsika rUA. 50 nI ziSyavRtti (skrolarazipa) meLavI. bIjeja varSe teo aMgrejI sAhityano viSaya laI ema. e. nI parIkSAmAM beThA; ane pahelA vargamAM pahele naMbare AvI rUA. 100 nuM inAma tathA sonA cAMda meLavyAM. e parIkSAmAM nibaMdhamATe temaNe seMkaDe 95 TakA mArka meLavyA. kalakattA yunivarsiTInI e parIkSAmAM eTalA uMcA mAke hajI sudhI koIe meLavyA nathI tarata teo kalakattAnI ripana kaeNlejamAM aMgrejInA adhyApaka nimAyA. aMgata abhyAsa to hajI paNa cAlu ja hato. 1897mAM temaNe premacaMda rAyacaMdanI aMgrejI ane ItihAsanI vikhyAta parIkSA pasAra karI sAta hajAra rUpiyAnuM inAma meLavyuM. uparAMta kalakattA yunivarsiTI mATe "auraMgajhebanA samayanuM hiMdustAna, tenI hakIkata ane bhUgoLa' nAmanuM eka mailika pustaka lakhI "premacaMda rAyacaMda rkolara" nI mAnavaMtI padavI pAmyA. 1898 mAM teo sarakArI keLavaNI khAtAmAM joDAyA ane temane paNa kaeNlejamAM itihAsanA adhyApakanI jagyA maLI. ahIM teo je 19 varSanA lAMbA gALA sudhI rahyA te daramiyAna kolejanA kAma uparAMta emaNe bAkInuM khAnagI jIvana paNa atyaMta abhyAsaparAyaNuM gALyuM. kalakattA kolejamAM bhaNatA vidyArthI jadunAthanI eka aMtaranI mahattvAkAMkSA hatI ke, hiMdustAnane eka savistara ane pramANabhUta itihAsa raco. e mahattvAkAMkSA pAra pADavAne anukULa yoga emane paTaNAnA zAnta adhyApaka jIvanamAM sAMpaDayo. rAtadivasa emaNe ItihAsanuM anveSaNa satata cAlu rAkhyuM. rAtanA bAra vAgyA sudhI emane dIvo baLatoja hoya. A kaDaka sAdhanA mATe emaNe samAjanA jalasA, meLAvaDA, oLakhANe, vinoda-badhAno bhega Ape che ke te emanA nIcenA zabdo parathI samajAze. emaNe egaNIsa varSanA adhyApakajIvana pachI paTa| pahelI vAra choDayuM, tyAre tyAMnA lokoe e prasaMgane asAdhAraNa gaNIne emane prajA taraphathI mAnapatra ApeluM. eno javAba vALatAM e belelA ke: "mArA ogaNIsa varSanA ahIM karelA kArya saMbaMdhI vicAra karatAM, A paTaNuM zahera choDatI vakhate mane dilagIrI sAthe mAlUma paDyuM che ke, mArI sAmAjika pharajo bajAvavAmAM huM taddana niSphaLa nivaDayo chuM. kharuM che ke meM kolejamAM athAga kAma karyuM che, hiMdanA itihAsa ane arthazAstranA pradezamAM ghaNI ja zodhakhoLa karI che. A kAryo karavA sArU rAta ane divase meM sarakhAMja gayAM che tathA rajAnA divasamAM paNa meM ArAma bhogavyo nathI. A badhuM meM karyuM te kharuM, paraMtu saMskArI samAjamAM anyonya vyavahAra mATe je sAmAjika pharaje mAre bajAvavI joIe te huM bajAvI zakyo nathI." - "huM kaI paNa gRhasthane ghera maLavA sarakho paNa jaI zakyo nathI, ke nathI koI paNa jAhera - meLAvaDAmAM paNa hAjara rahI zakyo. AnuM pariNAma e AvyuM che ke, atrenA koI paNa manuSya nI oLakhANamAM huM nathI AvI zakaze. mahAna parAtavavettAo. hiMdanA itihA abhyAsIo, sAhityapremI jijJAsu vidyArthIo ane mArA aMgata mitra sivAya bIjI koIpaNa vyaktinA sahavAsamAM huM nathI Avyo. AnuM kAraNa Apa rakhe ema mAno ke, huM manuSyaSI chuM. kharuM kAraNa e che ke, mArA pitAnA kAma AgaLa mane lezamAtra avakAza nathI rahyo; ane mArA A dezane mATe huM Apa saunI kSamA mAguM chuM. ahIM mane mAruM khAsa kArya karavAno ghaNoja utsAha maLyo che. joke meM phArasI bhASAno abhyAsa atre AvyA pahelAM karyo hato, paraMtu te abhyAsane upayoga svataMtra atihAsika kAgaLapatro, dastAvejo temaja hiMdanA itihAsasaMbaMdhI zodhakhoLane mATe karavAnI pUratI sagavaDa te mane ahIMja maLI che. varasamAM cha mahinA sudhI rahetI paTaNAnI sUkI, ThaMDI ane puSTikAraka havA temaja atrenAM prathamanAM daza varSamAM kaeNlejanA kAmamAM mane maLelI ghaNIja purasada, e be kAraNone lIdhe mAro abhyAsa vadhAravAnI temaja jUnA lekho ane graMtho vagere tapAsavAnI umadA taka mane ahIM lAdhI che. mArI ghaNIkharI zodhakhoLa meM ahIMja pUrI karI che. A sarva kAraNone lIdhe have pachI mAre jyAM jyAM javAnuM thaze, te sarva jagyAe pATaNa zaherane huM ghaNuM mAnapUrvaka yAda karIza." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra "je keAI hiMdavAsI atyAre jJAnamAM AgaLa vadhelA jagatanA bIjA dezonI paMktie potAnA dezane pahoMcADavA umeda rAkhato hoya, teNe ArAma to lezamAtra levo dhaTatuM nathI. svArthane teNe dUra dhakelI devo joIe ane sAmAjika kAryo paDatAM mUkavAM joIe. huM to kahuM chuM ke, kuTuMba tarapha paNa durlakSa karavuM joIe. jo ke A ghaNe bhAre tyAga che; paNa je pazcimanA dezamAM hiMdavAsIonuM meM ujaLuM rAkhavuM hoya to A bhAre tyAga temaNe prasanna citte Apavo joIe."x adhyApaka tarIkenI emanI kArakIrdi ghaNI saphaLa thaI che. koIpaNa viSaya samajAvatAM pahelAM teo tene lagatI cheka aMta sudhInI rajeraja mAhitI meLavI le che ane pachI tene suMdara rIte sAMkaLIne atizaya madhura ane saraLa bhASAmAM tenuM nirUpaNa kare che. 1917 mAM paTaNAmAMthI chUTA thaI 1919 sudhI temaNe banArasa hiMdu kaeNlejamAM adhyApakatarIke kAma karyuM. tyAM teo ema. e. nA vidyArthIone ItihAsane viSaya zIkhavatA. 1919 mAM banArasathI kaTakanI rAvaNezvara kaeNlejamAM adhyApakatarIke gayA ane tyAM 1923sudhI kAma karI pharI pAchA paTaNA kolejamAM AcArya (prinsipAla) tarIke AvIne virAjyA. Aja varSe temane greTabriTana ane AyaleDanI royela eziyATika sesAyaTInA mAnanIya sabhya tarIke svIkAravAmAM AvyA. A maMDaLamAM duniyA AkhImAMthI mAtra trIsa ja vidvAno cuMTAya che. hiMdustAnamAM Aja sudhImAM A mAna eka adhyApaka sarakArane ane bIjuM mahAmahepAdhyAya haraprasAda zAstrIneja maLyuM che. 1926 mAM zahenazAha je temane sI. AI. I. ( kaniyana oNpha dhI InDiyana empAyara ) nA ilkAbathI navAjI temanI vidvattAnI kadara karI; ane eja sAlanA jUna mAsamAM muMbAinI oNyala eziyATika sosAyaTIe emane sara jemsa kaeNmpabela suvarNacaMdraka ApI vibhUSita karyA. A cAMda dara cothe varSe kaI jagavikhyAta vidvAnane ja apAya che. A uparAMta sarakAra taraphathI temane hiMdustAnanAM aitihAsika daphatare tapAsanAra maMDaLanA eka khAsa sabhAsadatarIke paNa nimavAmAM AvyA che; paraMtu ethI vizeSa mAna to emane hamaNAM maLyuM che. A varSe kalakattA yunivarsiTInA vAIsa censelara ( kulanAyaka ) tarIke emanI nimaNuka thaI che ane ekaniSTha adhyApakajIvananA phaLarUpa je uMcAmAM uMcI mahAna padavI meLavI joIe te maLI cUkI che. . A padavIe pahoMcyA chatAM, Aja 55 varSanI uMmare paNa hajIye temanuM abhyAsakAya to hajI jevuM ne tevuM cAlu ja che. eka taraphathI aitihAsika kAgaLapatro ane jUnA graMthonuM anveSaNa karyuM jAya chebIjI taraphathI aneka navA graMthonAM samartha avalokana ane vivecananuM kAma pAra vagaranuM karyuM jAya che. saMskRta, aMgrejI, baMgALI, hiMdI, urdu, parziyana, marAThI, phenca ane picugIjha-ATalI bhASAo to emaNe siddha karI che. abhyAsamAM jema jema je je bhASAnI jarUra paDatI gaI tema tema teo te te bhASA zIkhI letA gayA; kAraNa ke itihAsa lakhavAnA pUrAvA mATe mULa dastAvejo ane graMthe jAteja vAMcI tapAsI ekasAI karavAno teo Agraha rAkhe che. aMgata kharca mATe jarUra karatAM vadhu jemaNe pAisarakhIce khacI nathI, ane mojazokhamATe eka damaDIsarakhI paNa bagADI nathI, evA a0 sarakAre jUnA aitihAsika graMtha ane lekho prApta karavAne pitAnuM aMgata puSkaLa nANuM kharyuM che; ane etihAsika sthaLonA pravAso potAnA khAnagI kharca karyA che. pitAnA itihAsamAM evI eka paNa vAta ke mAhitI teo lakhavAnAja nahi ke jene mATe temanI pAse cokkasa sabaLa pUrAvA na hoya. ghaNI vAra e ekAda sacoTa rAvo, dastAveja ke graMtha levAne mATe hiMdustAnanA keI AdhA ajANyA khUNAomAM pitAne kharca teo gayelA che. | mogala samayanA atidurlabha asala hastalikhita pustako pArIsanA saMgrahasthAnamAM ja mAtra che. ane prA. sarakArane potAnA graMtha lakhavA mATe tenI jarUra. emaNe seMkaDe rUpiyA padaranA kharcane e graMthonA pAne pAnAnA pheTogrApha levaDAvI maMgAvyA ! kalakattA, muMbaI ne laMDana tathA kAnsanA jUnI cepaDIe vecanArA badhA ava jadunAtha sarakAranuM nAma jANeja: ane emanA khapanI buddhiprakAza ( phebru' 18 ) mAMnA punamacaMda zAhanA lekhaparathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra 133 koi paNa paDI hAtha Ave ke tarata pahelI khabara emaneja Ape. ItihAsanuM svarUpa barobara samajavA sArU emaNe dareka yuganI kalAkRti samajavAno paNa khUba yatna karyo che. megalasamayanAM citro oLakhanAratarIke emanI bhAre khyAti che. nakalI citro teo palakavAramAM pArakhI kADhe che. kaLA pratyeno emano prema paNa emanA pitAne jeTalo ja che. teo kahe che ke, dezano kharo vaibhava te dezanI kaLA ne tattvajJAna ja che. moTA rAjyo hatAM na hatAM thaI gayAM che ne temanI nizAnIo dhaLamAM ragadoLAI che; paNa temanI kIrti jIvatI rAkhI hoya to temanI kaLA ne tattvajJAne ja. dazerA pachInI dIvALInA tahevAronI lAMbI rajAomAM teo potAnI kolejanA vidyArthIone laIne nAnA pravAso kare che; paNa e pravAsamAM ThATha ke dhamAla bIlakula nahi. dareka jaNa pitAnA sAmAna ane potAnI jAtanI vyavasthA sAcave, majUra ke nAkara sAthe leve nahi tema bhADe meLavavA nahiM. dharmazALAmAM utaravuM ne page cAlIne badhA bhAgo jovA. - 1908mAM vaDodarAmAM jyAre sva. ramezacaMdra datta divAna hatA, tyAre teo gujarAta tarapha pravAse AvelA. te vakhate temaNe mArgamAM AvatuM dareka aitihAsika sthaLa nirakheluM. te evI rIte ke rAtanA bhAgamAM relvenI musApharI karI divase koI sthaLe pahoMcavuM. te joI pAchI rAtre musApharI. e rIte vakhata ane paisA bacAvI temaNe ujajena, sAMcI, bhopALa vagere joyAM. phatehAbAda AgaLa auraMgajeba kAsImakhAMne je sthaLe harAvyo hato te jagyAe pahoMcavA mATe pitAno sAmAna sTezananA veiTiMga rUmamAM rAkhI parabhAryAja upaDelA ane kharI yuddhabhUmi upara page cAlI nadIkAMThAnI badhI jagyA joi itihAsanI rekhA kapelI. eka vakhata buddhagayAnA AvA pravAsamAM bhaginI niveditA tathA kavivara ravIndranAtha paNa temanI sAthe hatA. pravAsamAM teo dUdha ane reTIthIja mAtra calAvI le che. teo kahe che ke, khAvApIvAnA svAda ane vaibhavathI jJAna tathA anubhava gumAvAya che. pravAsa karavAviSe teo bahuja bhAra mUkIne kahe che ke, pravAsa hamezAM page cAlIne kara ane dareke dareka sthaLa tathA cIjanuM adhyayana tathA avalokana karavuM. bhaginI niveditAnuM eka vAkya teo vAraMvAra saMbhaLAve che ke, "tamArA dezane cAhatA pahelAM tene pUro nirakhaje.' vidyArthIone teone saMdeza che ke -"mojazokhane dhikkAra ane sAduM kartavyaparAyaNa jIvana keLavaje." emanA ekadhArA, sAdA ne abhyAsaparAyaNa jIvanamAM te mojazokhane sthAna kayAMthIja hoya! nava varSanI nAnI vaye eka vAra emaNe baMgALI nATaka joyeluM; paNa pachI jyAre temane khabara paDI ke, raMgabhUmi upara te vezyAo utare che, tyArathI te AjasudhI emaNe kadI nATaka joyuM nathI ! emanA kaDaka jIvananuM AthI suMdara bIjuM daSTAnta kayuM hoI zake? baMgALAnI raMgabhUmi Aje te vikhyAta thaI che ane ucca koTinA saMskArI puruSo temAM bhAga laI rahyA che; topaNa ApaNuM vinedane khAtara strI jAtine raMgabhUmipara AvavuM paDe e temane iSTa nathI lAgatuM. teo kahe che ke, ApaNe badhAja juvAniyAoe kolejanI keLavaNI levAnI kazI jarUra nathI. sarva viSenuM sAmAnya vyavahArU jJAna badhAne mATe jarUranuM che. ethI AgaLa javAnI darekane jarUra paNa nathI, ne darekamAM lAyakAta paNa hotI nathI. kaeNlejanI phI tathA pustaka pAchaLa nANAM ane jaMdagI kharcA nAkhavA karatAM saie vividha viSayonuM sAmAnya jJAna maLI rahe teTalI keLavaNI laI pitapatAne phAvatA udyogadhaMdhA pAchaLa lAgI javuM bahetara che, ema teo mAne che. je pitAnI asAdhAraNa buddhivaDe AgaLa jatAM dezane ke jJAnabhaMDArane kaMIka paNa lAbha ApI zake, tevA hoya emaNeja AgaLa kaeNlejane abhyAsa karavo. - keTalAka zrImAna vidyArthIone yUropa vagere dezamAM bhaNavA mokale che. te viSe ave sarakAra kahe che ke, jene ne tene mokalavA ThIka nathI. vilAyatanA prophesaro vAraMvAra phariyAda kare che ke, hiMdanA vidyArthIo sAmAnya keLavaNI paNa pUrI lIdhA vinA ahIM Ave che, tethI temanAM zarUAtanAM be traNa varSa te e uNapa pUravAmAM ja jAya che. kharuM jotAM hiMdustAnamAM ja bane teTalI pUrI keLavaNuM laIne prachI vilAyata jAya to vakhata bace ane sAruM tathA pUrUM zIkhI Ave. yuropa vagere dezanA pravAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 sAhityano eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra thI khAsa karIne te mANasamAM svamAna ane svAtaMtryanI bhAvanAe Ave che, jIvanaviSe emane vizALa dRSTi maLe che ane duniyAnI dhakkAmukkI tathA haDaselA vacce ubhA rahevAnI zaktinuM bhAna thAya che. vidyArthIone rAjadvArI caLavaLamAM bhAga letA joI adra sarakAra bahu nArAja thAya che. teo kahe che ke, mAtra jhuMbeza uThAvyuM kazuM vaLavAnuM nathI. lokajIvana mATe keAI gaMbhIra ane saMgIna kAma jeone karavuM nathI temane rAjakIya jusso khAlI vegamAtra che. samAjasudhAraNA, lekazikSaNa ane jJAnanA anveSaNa pAchaLa zAMti ne daDhatAthI kAma karanArA saMkhyAbaMdha mANasonI dezane jarUra che. jIvananI aneka bAjuo hajI vikAsa sAdhAvinAnI adhurI paDI chetyAM ekadhAruM ane saMgIna kAma karanArAonI khoTa che. e pUryAvinA svAtaMtryanuM svarUpa samajAvAnuM nathI. emanA A vicAro joDe sau saMmata ho ke na ho, paNa emanuM jIvana tathA cAritrya te A darekedareka vicAranI sacoTa sAkSI pUre che. - zAhajahAMnA samayathI mAMDIne te TheTha mogala sAmrAjyanA aMtasudhIno rajeraja vigatathI bharelo saMpUrNa itihAsa emaNe lakhyo che. mogala bAdazAhonA samakAlIna rajapUta tathA te manAM rAjyonI hakIkata emaNe barAbara lakhI che. durgAdAsaviSe a sarakAra vAta karatA hoya tyAre ApaNane jANe emaja lAge ke e pote durgAdAsanA jAnI mitra haze ! eTalI hadasudhInI enI jhINI ane khAnagI hakIkato raju karyuM jAya. emaNe dareka bAbata niSpakSapAta tulA rAkhIne jenI che ane samatApUrvaka rasikatAthI lakhI che. auraMgajhebane thatA anyAya emanA ItihAsathI aneka rIte dUra thAya che. zivAjIne ATha rANI hatI e vAtanI te ApaNane ATalA jamAnA vItyA pachI jANa thaIpha -emanAja taraphathI. koIpaNa mahArASTrIya graMthakAra taraphathI e hakIkata bahAra paDI nahotI. kalakattAnA kArAgRha jevo koI prasaMga banyaja nathI, e puravAra karanAra pra sarakAra che, e vAta te have mazahUra che. mogalasamayanI tavArIkho uparAMta temaNe "zrI caitanya prabhunI yAtrA tathA upadezAmRta' nAmano eka dhArmika graMtha paNa lakhyo che. temAM I. sa. 1500nnA samayanA hiMdustAnanI sthitinuM Abehuba varNana che. briTiza hiMdustAnanI Arthika sthiti upara paNa emaNe eka graMtha lakhyo che. temAM emaNe pedAza, udyogadhaMdhA, sagavaDa, jamAbaMdhI, majurI, kAyadA, nANuM vagere para vistArathI jomadAra bhASAmAM lakhyuM che. A sivAya pustakanAM avalokane tathA bIjA viSayo upara chUTaka chUTaka lekho paNa temane hAthe cAlu lakhAyAja kare che. kaeNlejomAM inTaramIDiyeTa sudhInuM zikSaNa mAtRbhASA dvArA apAvuM joie, evo temano mata che; ane e viSe emaNe eka nibaMdha paNa lakhyo che. emanAM A badhAM lakhANo tathA aMgata adhyayana vagerenuM kAma kolejanI javAbadArIo pUrI karyA pachInA khAnagI vakhatamAM ane rajAomAM ja emaNe karyuM che. ATalA kAryanamagna rahetA hovA chatAM vidyArthIone te potAnA jIvanamAM chUTathI bhaLavA de che. pitAnA gAMThanA kharce emaNe sArA vidyArthIone ghera rAkhI itihAsanA kSetramATe taiyAra karI bahAra pADavyA che. ghaNA tejasvI vidyArthIo temanA hAtha nIce rahIne kAma karI gayA che. baMgALanA atyAranA keTalAeka prasiddha puruSo temanA ziSyagaNamAM hatA. temanAmAMnA zrI rAdhAkumuda mukajI tathA rAkhAladAsa baeNnarajIe to pitAnI vidvattA mATe sArI nAmanA meLavI che. emanA aMgata sahavAsamAM keLavAyelA tathA emanA kAmanI dizA saMbhALI rAkhanArAomAM eka TaeN. kAlikAraMjana kAnuM hAla dilhImAM prophesara che ane emaNe "zerazAhanI tavArIkha" tathA "jATalokone itihAsa " nAmanAM upayogI pustako bahAra pADavAM . bIjA eka zrI brijendranAtha baeNnaIe "IMgleMDamAM rAjA rAmamohanarAya baMgALAnI begama" megala viduSIe-nUrajahAM ane jahAMArA' vagere lakhyAM che. atyAre paNa be ziSya temanA sahavAsamAM kAma kare che, jeo " TIpu sultAnanI rAjyanIti ' para lakhI rahyA che. AvI rIte emaNe evI paraMparA bAMdhI dIdhI che ke itihAsa saMzodhananuM kAma pAchaLathI paNa ekadhAruM cAlyA ja karaze. - kolejamAM paDatI unALAnI lAMbI rajAo vakhate medAnanA pradezomAM asahya garamIne lIdhe lakhavA-vAMcavA-vicAravAnuM azakaya thaI paDe che. tathA cAlu kAma aTake che. A kAraNathI aa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityane eka asAmAnya hayAta sevaka-jadunAtha sarakAra 135 sarakAra unALAne mATe dArjIliMgamAM rahevAnuM rAkhe che. tyAM emaNe baMgALI lattAmAM ghaNuM vIthI pitAnI sthiti pramANenuM eka sAdu makAna karyuM che, ne enuM nAma "sarakAra AvAsa' rAkhyuM che. nAma uparathI koIne moTA mahAlayanI kalpanA AvI jAya; paNa e to AgagADInA DabA jevI pATiyAMnI sAdI baMgalIja mAtra che. tenA be bhAga karelA che ane dareka oraDI ATha ATha puTa laMbAI pahoLAinI che. AgalI oraDImAM bArI AgaLa Tebala che tyAM pote lakhavAvAMcavAnuM ane lokone maLavAnuM rAkhe che. bIjI oraDImAM sUvAmATe pATiyAno khATalo ane paracuraNa sAmAna rahe che. copaDIonAM to badhe vana ! jayAM juo tyAM cApaDIo ane avalokanamATe TapAlamAM AvelA graMthaparathI ukelelAM kAgaLI paDavAM hoya ! emanA jIvananI sAdAI joIne te bhAgye ja khyAla AvI zake, ke teo koI mahAvidvAna ke prinsipAla ke sI. AI. i. no khitAba dhAraNa karanAra vyakti haze! emanuM lakhavAnuM Tebala juo te sAdAM pATiyAMnuM banAveluM sAva mAmulI ! eja Tebala para zivAjI ane auraMgajhebanA suprasiddha itihAsanA pAMca graMtha lakhAyA hatA. Tebala para sagavaDa paDatI uMcAIe goThavelI eka vijaLInI battI najare paDe cheH e hamezAM rAtanA bAra vAgyA sudhI baLanArI. adhyApaka sarakAranA badhAM pustako ahIM dArjIligamAMja lakhAyelAM. mAtra keTalIka bAbatenA pUrAvA joIe te paTaNuM jaIne lAyabrerInAM pustakamAM jaIne goThavI letA. roja sAMje cAra vAge eTale e niyamita rIte karavA nIkaLavAnA. e vakhate sAdAM keTapATaluna haMTa vagere pahere che; paNa temAM jarAye AchakaDAI na lAge. maLavA AvanAra mANasa sAthenA vartanamAM paNa sabhyatA ane namratA eTalA ke e joIne ApaNA dezanA sAmAnya grejyueTane Na potAnI akaDAImATe zaramAvuM paDe. pharavA nIkaLatI vakhate koIpaNa ekAda sebatI sAthe hoya te tene nibhAvI le. te jJAnamAM game te kATina hoya, to paNa tenI joDe mitranI peThe saMbhASaNa cAlu rAkhe ane rakhene sAthe AvanArane pitAnA ataDApaNAthI aluM na lAge e khyAle lagabhaga badhe vakhata piteja vAtacitano rasa TakAvI rAkhe. A guNa bahu ochA vidvAnomAM mAlUma paDe che. ApaNAmAM "vRddha lekhAtI Aja emanI paMcAvana varSanI uMmare paNa e smRrtivALA, taMdurasta ane rucikara mijAjavALA che. temanA dAMta badhA sAbuta che, TaTAra cAle ghaNuM cAlI zake che ane khaDatalapaNe lagaTa kAma kheMcI zake che. emanA pitA TheTha 1904mAM 75 varSanuM lAMbu AyuSya bhogavI gujarI gayelA. dIrghajIvana ane taMdurastInI emanA kuTuMbanI A izvarI bakSisanI kharI cAvI te emanI sAdI ane saraLa raheNIkaraNI tathA custa ane ekAgra jIvanamAM che, * "kumAra" mAsikanA bhAdrapada 1982nA aMkamAMthI sAbhAra uddata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryasaMsthAnA prAcIna mahAna saMsthApaka maharSi agastya vedakALanA maMtradraSTA mahAna RSiomAMnA agatyaRSi AryAvartanI bahAra Arya saMskRtino pracAra karavA mATe jANItA che. rAmAyaNa ane purANomAM emane dakSiNApathanA bhayaMkara rAkSamAM jaI temane vaza karavA ane sujana banAvavAmATe brAhmaNadharma pracAramAM agresara gaNelA che. vedamAM emanI utpattine mATe ema kahevuM che ke, eka vAra yajJa cAlato hato tevAmAM urvazI apsarA tyAM AvI, tene joI mitranuM vIrya khalita thai eka ghaTamAM paDavuM, temAMthI A RSi utpanna thayA. AthI teo ghaTaddabhava, kaLazayoni maitrAvaruNa ane auvaMzaya vagere nAmothI oLakhAya che. e lopAmudrA-kauzitakIne paraNyA hatA ane temane dvidhAsya tathA dvidhAsya nAme be putro thayA hatA. vaLI ema paNa kahevAya che ke, te pulatya RSinA kuLamAM janmyA hatA ane kaImanI havibhuM kanyAne paraNyA hatA. game tema he; paraMtu dakSiNApathane saMskRta karI tyAM Arya saMsAne sthApavA mATe agatya prAcIna temaja arvAcInomAM mukhya agresara, AryadharmapracAraka ane prasAraka gaNAya che. bauddhAnA pahelA brAhmaNa dakSiNa ane pUrva tarapha pitAne dharma ane saMskRti laI gayA hatA. saptasiMdhu pradezamAMnA Aryo prathama pUrva tarapha gaMgAyamunAnA pradezamAM gayA. tyAM potAnI saMskRti khIlavI ane kAzIne brAhmaNa vighAnuM tathA zaivadharmanuM mukhya mathaka banAvyuM. agasya RSi kAzImAM rahetA tyAre tyAM ThekaThekANe eTalAM badhAM zivaliMga sthapAyelAM hatAM ke RSine gaMgAsnAna karavA jatAM zivaliMgane Thesa vAge nahi tenI saMbhALa rAkhavI paDatI. kAzImAM teo jhAjha vakhata rahyA nahi, eTalAmAM to AryavidyA, kaLA, dharma ane saMskRtinA pracAramATe temane dakSiNa tarapha javuM paDyuM. viMdhyAcaLa oLaMgIne hajI AryasaMsakRti dakSiNamAM gaI na hatI; ane kaMika gaI hatI to tene tyAM rahetA rAkSaso ane jaMgalI loke vAraMvAra uchinna karatA hatA. agatye dakSiNamAM jatAM viMdhya parvata je paurANika kathA pramANe uMco ne uMce vadhato hato, tene daMDavata namaskAra karI lAMbo thaIne page pADayA pachI, RSie ubhA thavAnI AjJA ApI nahi; pite pAchA pharaze tyAre uThADaze, ema tene kahyuM. te pharIne pAchA pharyA nahi ane viMdhyAcaLa ubhoya thavA pAme nahi. A uparathI "janAra pAchuM na Ave evA prasaMgane mATe "agatya yAtrA" ane "agatyanA vAyadA" evI kahevata nIkaLelI che. brAhmaNa saMskRti laI janAra RSimunione dakhkhaNamAM rahetA jaMgalIo-rAkSaso, vAnaro ane rIMcho vAraMvAra pIDA karatA hatA. dakhkhaNamAM suzIla ne sudharelI AryaprajAe javuM ane rahevuM e moTI muzkelI ane jokhamadArInuM kAma hatuM; tethI upalI paurANika kathAne evI rIte ghaTAva mAM Ave che ke, pahADa jevI muzkelIne agatye dura karI: eTaluM ja nahi paraMtu tene Aryone namatI banAvI. rAmAyaNamAM tapavana ane Azramono jagatIone hAthe ke nAza thato hato te batAveluM che. dakhkhaNamAM viMdhya pachI tarataja je saMsthAne vasAvavAmAM AvyuM te agatyanuM vasAveluM heI temAM Arya padezaka vagere rahetA. Ane "janasthAna' kahevAmAM AvyuM. tenI dakSiNe ardhasudharelA paNa pAzavamAM rahelA vAnarenuM saMsthAna hatuM, ane tenI pelI tarapha vadhAre dakhaNamAM rAkSaso rahetA hatA. A krama ApaNe rAmapravAsa parathI jANIe chIe. vizvAmitra prathama pitAnA yajJane rAkSaso bAdha kare nahi te mATe, rAmalakSamaNane bALapaNamAM ja rakSakatarIke laI gayA hatA, ane temaNe rAvaNanI bahena tADakA ane tene sahAyaka rAkSasane mArI yajJa bhaMga thato aTakAvyo hato. araNyakAMDamAM dakSiNApatha je gADha jaMgalo ane jaMgalIothI bharelo hato, tene agatye kevA zrame RSimunione vasavA yogya banAvyuM, te varNaveluM che. brAhmaNa ane temanA yajJayAgAdi kAryonA kaTTA zatra-rAkSasane agatye potAnA upadezathI ane camatkArI ezvaryathI namAvI dIdhA hatA. rAvaNane mArI sItAne laI pAchA pharatAM rAma sItAne saMbodhIne kahe che ke - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryasaMsthAnA prAcIna mahAna saMsthApaka-maharSi agatya 137 nirjitAsi mayA bhadre zatruhastAdamarSiNA / agastyena durAdharSA muninA dakSiNevadik // he bhadre ! agatyamunie durAdharSa dakSiNadizA chatI hatI ( rAkSasone vaza karI sujanane rahevA yogya banAvI hatI), tema amarSavALA zatrunA hAthamAMthI huM tamane jItI lAvyo chuM." uttarApathamAMthI Arya mizane nIkaLelA agatyamuni jema jema dakhaNamAM AgaLa vadhatA jatA hatA, tema tema Arya Azrama-thANAM-nAkhatA jatA hatA. AvAja e munie sthApelA kuMja parvata AgaLanA eka AzramamAM vanavAsa daramiyAna sItA ne lakSmaNa sAthe rAma rahyA hatA. mani maitrAvarANIne Azrama bAMdhatA jatAM paNa rAkSase japIne besavA detA nahi. avalIne Izvala ane badAmI-vAtApipurane vAtApi, A be krUra rAkSaso daMDakAraNyanI uttare rahetA brAhmaNa munione vAraMvAra satAvatA hatA-are satAvatA hatA eTaluM ja nahi, paraMtu temane khAI jatA hatA. badAmIthI traNeka mAilapara mAlakUTa parvata upara agatye temane vaza karyA hatA. vAtApipura, jene hAla badAmI kahevAmAM Ave che ke, A muninA rahevAthI eka vidyApITha banI rahyuM hatuM ane atyAre paNa dakSiNApathanA kAzI tarIke jUnA paMDito tene mAne che. aihola ane che lAMka prAcInatara khaMDera atyAre paNa tenuM purAtanapaNuM darzAve che. sana 150 mAM TolemIe badAmIne (baDiAmAoI) e nAme jaNAvyuM che. Aryadharma ane AryasaMskRti dakSiNApathamAM prasAravAmATe tyAMnA nAnAmoTA rAjAe agatyamunie Azraya lIve che, ema paNa jaNAya che. skaMdapurANanI keTalIka AkhyAyikAemAM ane lekhomAM A vAta jaNAvelI che. vajIgada nAmanA eka pAMDavya rAjAe ekavAra jhanune caDhI kAvaDadezamAM AvelA sona pahADa uparanAM devaLAne apamAna ApyuM hatuM. cheDA para besI teNe devAlayane khuMdI nAkhyuM hatuM. maitrAvaruNa kuMbhabhava muni agatye tene te pachI e te narama banAvI dIdho hato ke, je devAlayane teNe nAza karyo hato te devAlayanA devatA enezvara mahAdevane te bhakta banyo; eTaluM ja nahi paraMtu pitAnuM sarvasva temane arpaNa karI RSi ane RSipatnInA AzIrvAda meLavyA. dakSiNApathamAM vidyAkaLAnA Adipravartaka agatya muni che. temaNe vaidika, vyAkaraNa, veda ane dharma lokone zIkhavADIne kamaLa sujana banAvyA tathA Aryadharmane lagatA siddhAMta ane badhI paraMparA paNa temane ApI. emaNe potAnuM gotra sthApyuM ke je gotranA brAhmaNe adyApi hayAta che. dakhaNanA vayovRddha vidvAna atyAre paNa ema kahe che ane mAne che ke, tAmila bhASA, drAveDiyana lipi, vyAkaraNa, pratimA banAvavAnuM (pratimAlekhana) zAstrazakalAdhikAra vagere graMthe ane vidyAo, eja Adi dharmapravartakanA jJAna ane zramane AbhArI che. agatyamuni dakSiNApathane Arya banAvatA banAvatA cheka kepakumArIna sudhI pahoMcI gayA hatA. e bhUzira najIka AvelA pAyAdhI pahADa upara temane arpaNa thayelAM Alayo AvelAM che. ema kahevAya che ane zraddhALuo mAne che ke, prAkata AMkhane nahi jaNAya e rUpe adyApi teo e zivAlayomAM Ave che ane pUrvakALe jema dakhaNamAM AvatA ane vaLI alopa thaI jatA, tema hAla paNa teo koivAra dekhAva de che ane koIvAra adazya rahe che; paNa dakSiNamAM pArabhramaNa to rAkhe che ja. munithI saMskRta thayelI dakhaNanI prajAe temane devatArUpa mAnI badalo vALI Ape che, ema kahyA vagara cAlatuM nathI.huM ghaNuM maMdiro ane AlayomAM temanI mUrtinuM lokee sthApana karyuM hatuM. ghaNe ThekANe te devatulya pUjAya che, agastupUjana pirANika kALanuM che. agatya devanuM pUjana karavAnI vidhi agni ane skaMda purANamAM batAvavAmAM Avela che. pUjanavidhi pachI dhyAna mATenA lokamAM kahe che ke:-"he kamAni ! tame azcimathI upajelA, mitrAvaruNanA putra, kAzamaMjarI jevA "veta varNAga ane jagatavyApI che. vaLI Apa ke jeo munibhakSaka vAtApine jamI gayA hatA, je samudrane pI gayA hatA te agatya muni, tamane namaskAra che." kepakumArIne AgaLanA pAyAdhI pahADa upara teo adabhUta caritarUpe rahelA che. keramaMDaLa kinArAnA 6 kavADiyA agatya munine eka IzvaratarIke pUje che. temanA devAla bAlAM che ane temane pitAnA ISTadeva mAne che. dakSiNApathamAM temanA nAmane saMvasara paNa cAlato. aga saMvatsara I sa. pUrve chaThThA ke sAtamA sakAmAM cAlu thayele, evo yuropiyana vidvAnone mata che. agatyamunie je prayAsa karelA che te, AgalA RSimunio kevA khaMtI ane sAhasika hatA te darzAvI Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 AryasaMsthAnanA prAcIna mahAna saMsthApaka-maharSi agatya dakSiNapUrva prAMtapara AvelA vedAraNyamAM teo suMdara mUrtirUpe rahelA che. mUrti suMdara kArIgarIne namuno che. temanA hAthamAM kamaMDaLa, akSamALA ane mAthe jaTA che. AvA alaukika mUrti svarUpe teo drAviDathI paramezvararUpe adyApi pUjAya che. A pramANe dakhkhaNane AryasaMskRti ane Arya-brAhmaNadharma ApyA pachI agatya RSie samudranI pelI pAranA loka tarapha najara pahoMcADI. vidhyaparvatanI ADane lIdhe je maharSi dakhaNamAM jatAM aTakyA na hatA, te samudranI ADathI AgaLa vadhatA aTake, e saMbhavita na hatuM. purANamAM temanA A sAhasane camatkArarUpe varNavatAM jaNAvyuM che ke, sAgare temane mArga Ayo nahi; tyAre teo eka aMjalimAM tene pI gayA-arthAta agamya muni samudra - LaMgI sAmI pAra gayA ane tyAM paNa AryasaMskRti ane brAhmaNadharmano upadeza karI lokone uddhAra karyo. upalabdha itihAsa uparathI jaNAya che ke, je je prajAe svadeza cheDI bahAra nIkaLI che, te sarve dharmopadeza karanArA sAhasikothIja svadezabahAra jaI potAnAM saMsthAne rAjya sthApI zakI che. samudranuM pAna karI kaMbhani bhagavAna agatya je dezomAM gayA, te deza te bIjA keIja nahi, paNa dakSiNabarmA, sumAtrA ane suMdIpasamUhamAMnA jAvA, baniye ane bAlI vagere dvApi hatA. samudra paranA A parAkramathI teo pItasamudra' vagere nAme aLakhAya che. dikhaNamAM zivAlaya baMdhAvI tathA pitAnAM gotranI paraMparA calAvI agatya muni pUrva tarapha gayA ane tyAM paNa temaNe suMdara zivAlayo baMdhAvI zaivadharma pravartAvyo. "zivArAdhanatatpara " " evA nAme tyAM te kahevAyA ane brAhmaNadhama tathA Arya saMskRtinA pracAra uparAMta keDiyAmAM jaI tyAM eka rAjayavaMza paNa ubho karyo- keDiyAnA mahasiddha kaDhabanI eka suMdara kanyAne teo paraNyA ane tene narendravarmA nAme putra thayA. te keDiyAnI gAdIe beThe. AMkhakembaDiyAnA aMkAravatamAMthI maLelA eka zilAlekhamAM temane mATe A pramANe lakhAyeluM che - "AryabhUmimAM janmela agatya nAme brAhmaNa, je zivArAdhanatatpara che te adhyAtmavidyAnA addabhutabaLe zrIbhadrezvara mahAdevanI ArAdhanA mATe kaMboDiyA AvyA ane dIrdhakALaparyata zivanuM ArAdhana karI nivasa-mukti prApta karI gayA." bIjA eka lekhamAM-" agatya nAme eka prakhyAta brAhmaNa je vedaniSNAta hAI AryalokenI bhUmimAM janmela che te ahIM ( kaMbu dezamAM ) AvyA, mahasiddha kuTuMbanI eka suMdara kanyAne paraNyA; tethI eka putra thaye te narendravarmAne nAme lokamAM vikhyAta che." A vaMzAnukrama bIjA zilAlekhamAM paNa lakhAyelo che; eTale ema mAnavAmAM vAMdho nathI ke, lokamAM sArI rIte jANItI vAta-daMtakathA uparathI ja te lekhamAM kotarAyela che. A lekhane lagatuM zivAlaya kemboDiyAmAM bahuja suMdara bAMdhaNIe baMdhAyeluM che ane te agatyamuninA parizramanuM phaLa che. ema kahevAnuM rahetuM nathI. je rAjavaMzane teo janma ApanAra hatA, te rAjavaMza e zivAlayane moTI moTI deNagIo daI nibhAvato hato. kemboDiyAmAM ja nahi, paraMtu svAmadeza-siyAmamAM paNa dakhaNanA jevI paMcadhAtunI pratimAe tAmila bhASAnA lekha sAthe maLI Ave che. tAmila thapita-salATonI kArIgarI siyAma, caMpA, kaMbu ane suMdadvIpamAM gayelI jaNAya che. zivArAdhanA ane brAhmaNI AcAravicAra vagerene e deze sAtheno dakhkhaNano saMvyavahAra ghaNA lAMbA kALano hovAnuM jaNAya che. Arya saMskRtine pUrva tarapha kharekharI khIlavanAra agatya muni hatA, ke jemaNe mekaga nadInA kinArA upara jai Arya- Azrama-thANuM nAkhI Arya rAjavaMza sthApyo hate. skaMda purANamAM sAna pahADa uparanA maMdirane khuMdanAra pele AvI rAjA " kAbuja hA' upara savAra thayelA haste ema jaNAveluM che. A rAjAne zaiva banAvo kAbujene zivadharmanI dIkSA ApavAnuM mahAna kArya agatyamunie bajAvyuM hatuM. ekalo dhama ja temaNe prasAryo nathI, paNa lekene lagabhaga Aryo sama mArga nahi ApavAthI temaNe krodhe bharAI tenuM pAna karyuM, e vAto uparAMta bIjI vAta evI che ke, kAleya nAmanA rAkSase samudramAM saMtAI rahetA ane vakhata Avye bahAra nIkaLI traNe jagatane saMtApatA hatA. ike A rAkSase sAme laDAI ubhI karI, tyAre tene sahAya karavA kAlene saMtAI rahevAnA sthAna35 samudrane muni pI gayA ane pachI saMtAvAnuM sthAna nahi rahevAthI ughAva paDelA rAkSasane IMDhe harAvyA. AthI teo pItAbdhi ane samudraculuka vagere nAmothI purANomAM varNavAyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 AryasaMsthAnA prAcIna mahAna saMsthApakamaharSi agatya samAna banAvI badhI rItabhAte Arya jevAja banAvI dIdhA hatA. hAlanA yuropIyane ane anya musApharo muktakaMThe pikArIne kahe che ke, tyAMnA lokanAM khoLiyAM hAla musalamAna banI javA chatAM temanAM ghara ( samAja ) ane hRdaya te brAhmaNa jevAM rahelAM che. A muni AryasaMskRti ane brAhmaNadharmanA upadezamATe kayAM kyAM ya hatA, te vAyu purANamAM jaNAveluM che. bahinadIpa-baniye, kuzIpa, varAha ne sakhyadvIpa-A dvIpa suMdarapasamahamAMnAja che. bIjA dezo ane beTomAM teo pharyA hatA. te mahAmalaya parvata upara rahetA hatA. sumAtrAmAM A nAmano eka parvata che. prAcInamAM prAcIna saMskRta zilAlekho uparathI jaNAya che ke, bauddhonA jatA pahelAM saikAo pUrve brAhmaNa ( mizanarIo ) upadezake cIna ane pUrva taraphanA dvIpasamUho upara pharI vaLyA hatA. I.sa. 732 no eka saMskRta lekha dakSiNa keDoImAMthI maLI AvyuM che, temAM jaNAvyuM che ke madhya jAvAmAM saMjaya nAme eka rAjA hato. saMskRta lekha A pramANe che:-" jAvA nAme eka uttama dvIpa che, cokhA ane bIjA anAjonA akhUTa bhaMDArarUpa ane sonAnI khANavALA te dvIpamAM eka suMdara ane camatkArI zivanuM dhAma che, jeno hetu A jagatamAM parama sukha meLavavA-. no che. e dhAma kuMjara-kuMja dezamAM rahetI eka jAtinAM maMdiranI pratikRtirUpe baMdhAyeluM che. je A lekha uparathI ema mAnavAne pUratAM kAraNe che ke, dakhaNamAM kuMjara-kuMja nAme eka pati dhAma hatuM. teramI zatAbdinA vijayanagaranA lekho uparathI ApaNe jANIe chIe ke, tuMgabhadrA kinArA sAme hAlanA heppInI uttare "kuMjarakeANa' nAme eka dhAma hatuM. A ramaNIya pahADa upara keNa rahetuM haze ? Ano uttara ApaNane harivaMzamAMthI e maLe che ke, kaMjara pahADa upara, agatya muninA pavitra Azrama hato. upalA lekhe ane A etadezIya pUrAvAo uparathI ema pUravAra thAya che ke, kuMjarakoNa dezanA loka jAvA gayA haze ane tyAM temaNe potAnA dezamAM tuMgabhadAnA tIra upara jevAM zivAlaya hatAM tevAM zivAlayo jAvAmAM bAMdhyAM haze, ke jene upalA lekhomAM isAre che. bIjo zilAlekha AnAthI AgaLa vadhI ema batAve che ke, agatye pote jAvA jaI zivAlaya baMdhAvyuM hatuM. kaLazane ( agatye ) pote zivAlaya bAMdhI tene "bhadrAloka' nAma ApyuM hatuM. temanA badhA vaMzajo tyAM tamAma sukha ane zAMti meLo ! agatya gotranA zaiva brAhmaNoe jAvA jaIne eka saMsthAna vasAvyuM hatuM. AzvalAyana gRhyasUtraparathI jaNAya che ke, vaidikakALe maitrAvaruNue pitAnuM gotra prasthApita karyuM hatuM. jAvAmAM pitAnAM gotra ubhAM karanAra ane zivAlayo baMdhAvanAratarIke agatya jANatA hatA; eTaluM ja nahi paraMtu dakhaNanI mAphaka te mUrtine rUpe AlAmAM sthapAI lokothI pUjAtA paNa hatA. zarUAtamAM sukhaDanA lAkaDAnI temanI pratimA banAvavAmAM AvatI, paraMtu te pachI suMdara patharanI banavA mAMDI. sana 760 nA eka zilAlekhamAM jaNAvyuM che ke, jAvAnA eka rAjAe joyuM ke, tenA bApadAdAoe banAvelI agatyanI sukhaDanI mUrti jamIna upara paDI chaNuM thaI gaI che, tyAre teNe salATane camakArI kALA paththaramAMthI agatyamuninI eka pratimA banAvavAnuM pharamAvyuM. jAvA ane bAlIdvIpamAM adyApi paNa dharmanA sogananAmAmAM agatyanuM nAma levarAvAya che. "jyAMsudhI cAMdo sUraja tape che ane jyAM lagI pavana vAya che, tyAMsudhI temanA nAmanI mahattA-AmanyA cAle che." A uparathI ema kahevuM khoTuM nathI. ke, IsvIsananA sAtamA saikA pahelAM agatyanI pUjA jAvAmAM cAlu thayelI hatI. te dakhaNamAMthI tyAM gayelI hatI. emanA jevI pratimA dakSiNa hiMdustAnamAMthI maLI Ave che, tevI ne tevIja kavacita sahejasAja pheraphAravALI temanI pratimAo sumAtrA, keDiyA, enAma-caMpA,. beni, jAvA ane bAlI vagere deza ane dvIpo ke jayAM te mahAtmA dharmopadeza karatA ane AryasaMskRtino vAvaTo pharakAvatA pharelA, te te sthAnomAMthI maLI AvavA mAMDI che. jAvAmAM temanI mUrti lokamAM cAlatA zivaguru athavA bhaTTAraka gurune nAme oLakhAya che. jAvAnI proga nadI AgaLathI bhagavAna agatyanI evI suMdara kArIgarIvALI eka mUrti maLI AvI che, ke jenI barobarImAM bIjI koI paNa mUrti mUkAya nahi. samudrapAra AvelA dUranA jAvA jevA betamAMthI maLI AvelI A pratimA jAvA ane hiMdanA te vakhatanA saMmelane temaja hiMdanA zilpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 Arya saMsthAnA prAcIna mahAna saMsthApaka-maharSi agatya zAstrane joba Ape evI rIte barAbara brAhmaNadharmanA gInA svarUpanI AbAda chApa pADe evI rIte banAvelI che. buddhadevanI e tarapha maLI AvatI pratimAo karatAM AnI kArIgarI atyuttama hAI baddhakALanI zilpavidyAnI asarano sAva abhAva darzAvI Ape che. mahAna zivabhakta muni agatyanuM caritra temanA ziSya ane sahAyakanA nAmanidezavagara apUrNa ja kahevAya, mATe have temanA ziSya ane sahAyaka upadezaka saMbaMdhI be akSara lakhIzuM. temane sahAya karanAra athavA temanA jeTaloja khaMtathI paradezamAM pharI AyasaMskRti ane brAhmaNadharma phelAvanAra tRNabiMdu nAme eka RSi hatA. tRNabiMdu agatyanA jevAja niSNAta ane pracArakAryamAM temanI spardhAmAM ubhA rahe evA khaMtI hatA; je ke prathama te agatyanA ziSya hatA ane agaraja temane dharmapracAramAM preyAM hatA. uttarApathamAMthI teo bane guruziSya sAthe ja dakSiNapathanI yAtrAe nIkaLyA hatA. dakhkhaNamAM te tRNamAgnine nAme vyAkaraNa racavAmAM agatyane temaNe sahAya ApI hatI. A sahAyaka ziSya ane temanA saMbaMdhane lagatI eka ramujI ane rasaprada vAto A pramANe che - ekavAra agatyamunie pitAnA ziSya tRNabiMdune pitAnAM patnI lopAmudrAne teDavA uttarApatha mokalyA ne evI AjJA karI ke, teNe (tRbaMdue) lepAmudrAthI hameza karavuM, tene aDakavuM nahi. RSipatnIne laI dakhaNamAM jatAM rastAmAM vagAI nadI utaratAM lApAme mAthoDuM uparAMta pANImAM sapaDAI gayAM. tRNabiMdue tarata buddha vAparI bahezabhera temane pakaDI lIdhAM na hota to te nadInA uMDANamAM DUbAne taNAI jAta. Azrame pahoMcyA pachI munine A akasmAtanI vAta jaNAvavAmAM AvI, eTale te potAnI AjJAne bhaMga thavAthI potAnA zi ya tRNabiMdu upara gusse thayA ane tene zApa dIdho che. svarganAM dvAra tAremATe baMdha tha-arthAta tane svargaprApti thaze nahi. tRNabiMdue kahyuM ke, A zApa anyAyI che tethI huM paNa tamane eja sAme zApa dauM chuM ke, tamane paNa svargaprApti thazo nahi. A jhaghaDAmAMthI guruziSya vacce aMTasa ane spardhA utpanna thayAM. A vAta kharI hoya to ApaNane ema mAnavuM ja paDe ke, tRNabiMdue paNa agatya sAme spadho karavAmAM jAvA jaI temanA jevAM kArya AraMbhelAM. jAvAmAMthI AnA pUrAvA paNa maLI AvyA che. eka mUrti upara devanAgarI lipie evo lekha lakhelo che ke:-bhagavAna tRNabiMdu maharSi. bIjI eka pratimA upara marIci RSinuM nAma che, eTale ApaNe khuzIthI ema kahI zakIe ke, saMdIpamAM AryasaMskRti phelAvavA ane Arya saMsthAne sthApavAmAM agamya sAthe bIjA RSio, temanA ziSya ane sahAyakatarIke gayelA hatA. bahu prAcIna kALamAM brAhmaNaRSio hAlanA khristI mizanarI enI mAphaka prANa saTasaTanAM jokhama vahorI laI paradeza jatA. tyAMnA jaMgalI lokone keLavatA ane upadezathI sudhArI dharmabodha karatA tathA temanAthI alaga nahi rahetAM temanI sAthe lohIne saMbaMdha bAMdhI rAjyasthAno paNa ubhAM karatA; e vAta bhagavAne agatya maharSi ane temanA ziSyo tathA sahAyake, muni tRNabiMdu sarakhA sAhasika ane niDara prajAuddhArakanA caritra parathI siddha thAya che. hAthapaga joDIne besI rahevAmAM, laMbANa kriyamANanI anudyogatAmAM, svArthamAM, mamatAmAM, potAnI ja meTAImAM ane khoTA mithyAbhimAnamAM mANasathI kaMIja banatuM nathI. pAchalA vakhatamAM hiMdustAna AvI hAlatamAM jemanuM tema amuka sarahadamAM baMdhAi rahevAthI duniyAnI sarve prajAne dayA ANavA jevI sthitie AvI gayuM. vartamAna sthitimAMthI tene uddhAra, tenAja pUrvajonAM AvAM sAhasa ane parAkramenAM vRttAMtamAMthI thaze, mATe AvAM vRttAMte lokanI jANamATe jema bane tema vadhAre bahAra lAvavAM joIe. alabata, AmAM eTaluM yAda rAkhavAnuM ke, AgaLa jema TaTTAbAjI-gapegapa calAvavAmAM AvatI, tema thavuM joIe nahi. ekadaMgiyA loka joI AvanAra bheLA ne vahemI yAtrIonA gapATAthI pravAsavArtAo citarAvI joIe nahi. emAM cokasAIthI kharI hakIkate tenA mUlAdhAra sAthe prajA AgaLa raju karavI joIe. je AvAM caritra lokonA vAMcavAmAM Ave te "aTake aTakI paDayA" jevuM thAya nahi.keLavaNI,mANasAI dharma ane svArtha sau AmAM samAI jAya che. hiMdanA mahA vIzvara TAgoranA pUrva taraphanA pravAsa pachI, pUrva tarapha eTale jApAna, cIna ane masAlAnA TApuomAM AryonI saMskRti naSTaprAya thatAM thatAM paNa kevI prabaLa chApa tyAMnA lekapara paDI rahelI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arya saMsthAnA prAcIna mahAna saMsthApaka-maharSi agatya 141 che, tenA hevAlo trimAsika vizvabhAratI" ane tenAM "buleTIna mAM ghaNA AvyA che. gayA eprilanA aitihAsika trimAsikamAM paNa baramA, siyAma, keDiyA, enAma, sumAtrA, jAvA, baniye ane bAlI vagere mATe kaMIka jANavA jevA hevAla AvyA hatA ane Ave che. e badhA bhAge, ThI vagere hAla bejIyama, helAMDa, IglAMDa ane krAMsa vagerene tAbe vahecAI gayelA hovAne lIdhe, temaja temanI rAjabhASA-zabhASAmAM tyAMnA hevAla lakhAyA che tathA paradezI musApharoe deTanI bhASAmAM potAnA pravAso lakhyA che, eTale ApaNe e jUdI jUdI bhASAo jANatA nathI tethI te jANavA pAmyA nathI, paraMtu vizvakoza ane bIjA sAdhano khuda hiMdIonA cAlu thayelA pravAsamAMthI hAla ApaNe ApaNI saMskRti, bahAranA dezomAM AgaLa kevA mAnabharyA Atithya pUjAtI hatI te jANavA mAMDayuM che. bahu sArI khAtrIbharelI rIte kahevAya che ke, jAvAnI pUrve Avelo eka nAno beTa je "bAlI 'ne nAme oLakhAya che, tyAM adyApi brAhmaNo vase che ane zivadharma pALe che. teo manusmRtinA AcAravicAre ane rItarivAje cAle che. jo ke temano upalo jhakhabhe to musalamAnI kApe vetarAI gayo cheja. bAliyana brAhmaNo brahmA, viSNu ane mahezvarane mAne che ane brahmane lagatI tAttvika bhAvanA rAkhe che. A bAlAnA brAhmaNa jAvAthI tyAM gayelA che. AkhA suMdaThIpa jUthamAM brAhmaNadharmanI trimUrtinuM pUjana arcana cAle che. jAvAmAM dakhkhaNanA brAhmaNa ane lokeja jaI vaselA na hatA, paNa dakhkhaNanA rAjAoe tyAM jaI 2AjyAdhikAra bhegavI Aja lagI-14 mAM sekA lagI hiMdutvane jALavI rAkhyuM hatuM. gujarAtanA prAcIna sAhityamAM javA ane masAlAnA beTA taraphanI sapharonA ThekaThekANe IsArA che. gujarAtamAM to jAvA samRddhinuM dhAma gaNAI jAve jaI AvanAra moTo dhanADhaya thaI jato evI kahetI paNa cAlelI che. A hakIkata japamAM nibaMdharUpe ane vizvamAtamAM te uparathI eka TuMkA paNa cAnakadAra lekhatarIke AvelI tene A sArAmAtra, gujarAtIo ke jeo agAu e tarapha javA AvavAne mATe jANItA che, temane pretsAhana maLe ane koI vIra vidvAna, kaI dhArmika upadezaka ke koI vIra vepArI suMda TApuo tarapha javA tatpara thAya ane holavAI jatI Arya saMskRtine punarapi prajvalita- kare, evA zubhAzaye lakhAyo che.* maNilAla chabArAma bhaTTa + "buddhi prakAza-sapTembara, 1926nA aMkamAMthI sAbhAra uddata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA jAnakIvara zaraNajI bhAratavarSa dharmapradhAna deza che ane e ja kAraNe bhAratavAsIo seMkaDo AghAta sahana karavA chatAMya potAnuM astitva TakAvI zakAya che. roma, kAthe ja, yUnAna. bebilona vagerenAM te - nAmaja rahyAM che. temanI purAtana bhUmi upara Aje je loko vase che temane ane mULanivAsI one kaMi ja saMbaMdha nathI. temano te dharma paNa nathI ane te gaurava paNa nathI. dharma ane jAtIyatA ane padadalita thaIne dhULamAM reLAI gayAM che, paraMtu bhAratavarSanA dharmane prabhAva te tene naSTabhraSTa karavAmAM kaMI bAkI na rAkhanArAo upara paNa paDayA che; tenuM eka daSTAMta joIe. ApaNA lokomAM tulAdAnanuM mAhAmya bahu bhAre gaNAya che. eDachAnA prasiddha mahArAja vIrasiMhadeve mathurAmAM 'vizrAMta" upara sonuM, cAMdI, anna, ghI, tela vagere maLIne 81 maNanuM tulA-dAna karyuM hatuM, ane je trAjavAe teo taLAyA hatA te haju sudhI tyAM paMDayAnA gharamAM rAkhI mUkavAmAM AvyAM che. auraMgajebe ApaNA dharmane naSTabhraSTa karavA mATe je je karyuM che, te tenA samakAlIna be hiMdukavionI nIcenI uktiothI spaSTa jaNAI Ave che - devala girAvate phirAvate nisAnaalI, aise DUbe rAva-rAne sabI gaye labakI; gArA ganapati Apa rana ko deta tApa, Apake makAna saba mAri gaye dabakI; pIrA paigaMbarA digaMbarA dikhAI deta, siddhI sidhAI gaI rahI bAta rabakI; kAsihukI kalA jAtI madhurA masIda hatI, sivAcha na hota to sunata heta sabakI. ( bhUSaNa ) jabate saha takhata para baiThe, taba te hiMdu na hai ura e ke; maheMge kara tIrathane lagAye, beda divAle nidara DhahAya; ghara ghara bAMdha jejiyA lIe, apane mana bhAye saba kInha. . ( lAla kavikRta chatraprakAza ) have juo ke eja auraMgajeba A tulAdAnaviSe zuM kahe che. te potAnA pautrane eka patramAM lakhe che ke - je ke sonuM, cAMdI, trAMbu, anAja, tela vagerethI ApaNe taLAvuM e ApaNe dezanI paripATI nathI. temaja islAmanI paNa e rIti nathI, paraMtu A kAryanuM prasAdadAna aneka dIna duHkhIone maLe che, tethI huM pote paNa varSamAM bevAra mArA pavitra zarIrane taLAvIne tenA bhAre bhAra sAmagrI yogya lokone dAna karuM chuM. tuM paNa varSamAM be vAra ane dareka tulAmAM sAta vAra jAdI jAdI uparokta vastuothI toLAIne vaheMcI dIdhA karaje. A kArya zArIrika ane mAnasika banne prakAranI ApattionuM damana karavA mATe atyaMta jarUranuM che." A to dharmanI vAta thaI. e sivAya cittanI zAMti paNa che. have prazna e thAya che ke, A bAbata zIkhavanAra koNa haze? sAdhAraNa brAhmaNa paMDita upadeza kare to ghaNAkharA loke kaheze ke, e to potAnA svArthane sArU kahe che. AthI ApaNA dezamAM ApaNane upadeza ApanAra keTalAka evA mahAtmAo hoya che ke, jeoe svArthane tilAMjali ApI hoya che. dharmano upadeza kara, zAMtinA upAya batAvavA ane te uparAMta bhagavadbhaktinA adhikArIone temano mArga batAva e mahAtmAonuM kArya hoya che. temAM keTalAka evA mahApuruSo thaI gayA che, ke jemaNe lAkho mANasono uddhAra karyo che ane jemanA amRtamaya upadeza haju sudhI lokone A saMsArayAtrAmAM mArgadarzaka thaI paDe che. evA eka mahAtmAnuM caritra ame vividha graMthamALAnA vAcakavargane bheTa karIe chIe. temanuM nAma mahAtmA jAnakIvara zaraNa ane teo zrI ayodhyAmAM kilApara rahetA hatA. temanA ziSyavara mahAtmA rAma vallabha zaraNujI tenI nIce "saddaguru sadana " mAM nivAsa kare che. phejhAbAda jIllAmAM zrI ayo * zrImAna bAbu prabhudayAla zaraNujInA "zrI sadguru carita' nAmanA pustakane AdhAre lakhAyelA zrI - avadhavAsI sItArAmajInA "sarasvatA' mAMnA eka lekha uparathI anuvAdita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA jAnakIvara zaraNajI 143 dhyAthI sAta keza pazcime mubArakagaMjanI sAthe ja kalApharapura nAme eka gAma che. tenA eka bhAgane 'maherabAna mizranuM paruM' kahe che. tyAM maherabAna mizra nAmanA eka saravAra-dezI brAhmaNa rahetA hatA. temanA ja nAmathI te paruM vasyuM hatuM. mitrajI eka dhanavAna gRhastha hatA. temanA cAra putro babbe traNa traNa varSanA thaIne mRtyu pAmyA hatA. putrazoka bahu bhAre hoya che. AthI mitrajI bahu du:khI rahetA hatA. ghaNA divasa pachI vRddhAvasthAmAM jyAre mizrajIne kaI paNa AzA nahotI. tevAmAM anAyAse bhagavaddairachAe uparyukta mahAtmAjIe mizrajIne tyAM saMvata 1879 mAM janma lIdho. te varSe mikanI khetImAM vIdhe bamaNuM cAradhaNuM anna pAkayuM. mizrajIe bhAre utsava karyo. temaNe lokavyavahArane anusarIne mAnatA mAnI hatI tethI temanI varSagAMThane divase lAmAM besADI ghasaDaDyA hatA ane utsava karyo hato. temanI mAtA temanuM bahu premapUrvaka lAlana pAlana karatAM. trIje varSe bAdhA utarAvI mAthAnA vALa levaDAvyA ane pAMcame varSe kAna viMdhAvIne temanI meMDa vadhAravAmAM AvI ane temanuM nAma rameza pADavAmAM AvyuM. banne varSe vidyAbhyAsa zarU karyo. teoe paMDita Izvaradatta chapAse saMskRta ane eka melavI sAheba pAse phArasI bhaNavAnuM zarU karyuM. teonI buddhi eTalI prabaLa hatI ke thoDA ja divasomAM teo temanI pahelAMnA bhaNanArAo karatAM AgaLa vadhI gayA. molavI sAheba ane temanAM kuTuMbIo temanA upara bahu prema rAkhatAM. je divase teo mubArakagaMjamAM melavI sAhebane tyAM bhaNavA nahotA jatA, te divase teo te athavA temano putra kAraNa pUchavA AvatA. pachI navame varSe temane yajJopavIta dIdhuM. agIArame varSe ramavAdavAmAM bhAre dhAmadhUmapUrvaka temanuM lagna thayuM. temane ruci nahotI; paraMtu hathiyAro ane gheDesvArIno bhAre zokha hato, tethI pitAjIe temane eka gheDe lAvI Apyo hato ane nAnAM nAnAM hathiyAra paNa karAvI ApyAM hatAM. teo tamaMco rAkhatA ane nizAna khelatA hatA. eka divasa eka pakSI temanA nizAnathI ghAyala thayuM, te ja divasathI nizAna tAkavuM temaNe choDI dIdhuM. eja gAmamAM eka gaNezI bAbA nAmanA gosAMI rahetA hatA. temanA saMsargathI teo ziva-pUjana karavA lAgyA. mubArakagaMjamAM zrI sarayujInI pAse vRtAcIkuMDa che. svAmIzrI yugalAnanya zaraNujI zrI avadhathI AvyA, tyAre teo keTaloka samaya tyAM rahyA hatA. te divasomAM svAmIjIe maunavrata dhAraNa karyuM hatuM. sItArAmasivAya pAMcamo akSara teo mukhathI kahI zakatA nahi. mAtra saMketathI athavA jamIna upara lakhIne Avazyaka vAtacIta karatA hatA; ane pAMca sAta gherathI bhikSA mAgI lAvIne bhojana karatA hatA. mahArAjajI paNa svAmIjInAM daza pUrvasaMskAra karIne svAmIjI mahArAjane bahu cAhavA lAgyA. svAmIjIe pote mohita thaI jaIne ane Agraha karIne temane yugala maMtra Apyo ane cauda mahinA tyAM rahIne teo avadha pAchA pharyA. - tyAra pachI keTalAka divasa bAda paMDita IzvaradattajIno mahArAjanI samAna umarano ekano eka putra marI gaye. paMDitajIne bhAre zeka thayo. temaNe mahArAjanA pitAne kahyuM ke, mAre vicAra keTalAka divasa mATe bahAragAma javAnuM che, je A5 ramezadattane mArI sAthe mekale, te teno abhyAsa paNa cAlu raheze ane mArAthI putrazoka paNa bhUlI javAze. mahArAjajInA pitAe e vAtano svIkAra karyo ane paMdara varSanI uMmare teo paMDitajInI sAthe keyela gayA. kAyalamAM eka subedAra paMDitajInA nehI hatA. temanI preraNAthI paMDitajInI kathA palaTanamAM thavA lAgI. e sivAya ahIM paMDitajI palaTananA keTalAka aMgrejone nAgarI zIkhavavA lAgyA. keTalAka divasa pachI paMDitajI ane subedAra vacce meLa ghaTI gayo. saMyogavazAta subedArane tAva AvavA lAgyo. lokee subedArane kahyuM ke, Apane paMDitajI sAthe virodha thayo tyArathI Apa mAMdA paDayA cho. subedAra paMDitajIne nivAsasthAne gayA. te vakhate paMDitajI tyAM nahotA. phakta mahArAjajI Asana upara beThA hatA. subedAranI mAMdagInI hakIkata sAMbhaLIne eka kAgaLa upara * zrI sItArAma" lakhIne te kAgaLa temane Apyo ane kahyuM ke, Ane mAdaLIAmAM ghAlIne gaLe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 mahAtmA jAnakIyara zaraNajI bAMdhajo, tAva niha Ave. banyuM paNa teja pramANe; eTale te! subedAra paDitajI upara avika rasneha rAkhavA lAgyA. have e vAta AkhI palaTana ane zaheramAM phelAI gaI ke paMDitajInA eka vidyArthIe subedArane sAjA karI dIdhA. A vAta palaTananA aMgreja amaladAranA sAMbhaLavAmAM AvI, tyAre teNe mahArAjajIte khelAvIne darzana karyAM ane tee sAthe vAtacIta karIne te bahu prasanna thayeA. teNe paDitajIne kahyuM ke, AjathI ame temanI pAsethI bhaNIzuM, te divasathI tee sAhebane bhaNAvavA lAgyA. kAza keTalAka divasa pachI palaTana krAyalathI acAnaka badalavAmAM AvI. acAnaka kalakattAthI cha che. mahArAjajI rAmalIlA jovAmATe kalakattA gayA. khI? vaSe sAhebe mahArAjajIne kahyuM ke, ahIM palaTanamAM rAmalIlA karAveA. mahArAjajIe tyAMja rAmalIlA karAvI, palaTananA sipAi lAla ane kALA peASAka paherIne vAnara ane rAkSaseA thayA, vAjI Mtra-- hathiyAra vagere sAthenI banAvaTI laDAi batAvI ane bhAre AnaMda thayA. teja samayamAM mahArAjajInA pitAnA dehAMta thayeA. paMDitajI IzvaradattajI potAne ghera gayA ane mahArAjajI tyAMthIja kAzI tarapha cAlI nIkaLyA. kAzImAM teo vidyAdhyayana karavA lAgyA. teja samayane temanA hastAkSarane lakhelA eka patra maLI AvyA che, temAM te paDita izvaradattajIne lakhe che keH- ApanI kRpAthI eka nAnakaDA graMtha pUrvamImAMsAne, eka sAMkhyane, eka pataMjalane ane eka nyAyanA thai gayeA che; ane thADuMka zrIrAmAnuja bhASya paNa joyuM che. ' 21 varSanI uMmare te vidyAbhyAsa karIne tyAMthI pAchA pharyAM. teja arasAmAM temanI patnIne! dehAMta thaI gayA. tene pharIthI lagna karavAmATe khUba kahevAmAM AvyuM; paraMtu teoe kAinuM gaNukAyuM nahi. tenuM mana pahelethIja gRhasthAzramamAM cAMTatuM na hatuM, kemake svAmI zrIyugalAnanya zaraNujIe temane maMtraja nahAtA ApyA paNa temanA hRdayamAM vairAgyanuM khIja paNa vAvI dIdhuM hatuM, tethI patnInA dehAvasAnathI teenuM mana gRhasthAzramamAMthI pUrNarUpe uDI gayu. tyArabAda teo vAraMvAra zrI avadhanI vihAra-bhUmi jovA ane gurudana karavA cAlyA jatA ane temanA bhAi temane pAchA vALI lAvatA. teja arasAmAM svAmI zrI yugalAnanya zaNujI avadhathI citrakUTa cAlyA gayA. yAMthI temaNe mahArAjajIne eka patra lakhyAMkaH-eka saptAhamAM Ave te uttama, paMdara divasamAM Ave! te madhyama ane mahinA pachA Avaze teA nikRSTa.' te A patra maLatAMja saMsArane salAma karI, samasta baMdhana teADI nAkhI, dharane tyAga karI citrakUTa tarapha padhAryAM ane eka aHvADiyAnI aMdaraja svAmIzrInI sevAmAM hAjara thayA. tyAM kAmAdrinI parikramA ( parakammA ) nAM sthAnAnAM darzana ane saMtAnAM saMbhASaNathI temane bhAre AnaMda thayA. tyAMja svAmIzrIe temane kahyuM ke bhikSA lai Ave. teoe kahyuM ke, meM te koi divasa bhIkha mAgI nathI, huM kevI rIte bhIkha mAguM ? svAmIjIe kahyuM ke, "tamAre mAgavu nahi paDe. tame bhikSAmATe jaze! ke tarataja leAkeA jAteja ApI deze." banyuM paNa eja pramANe ane aneka divaseAsudhI guruziSya banne khUba AnaMdapUrvaka maMdAkinIne kinAre rahyA. citrakUTathI teo kalakattA gayA. tyAMthI jagadIzapurInI yAtrA karI. purIthI nIkaLIne kAmIna paheAMcyA. tyAMnA bhagavatInA maMdiranA pUjArI sAthe temane khUba sneha baMdhAyeA. teNe vividha prakAre temanI sevA karI. eka divasa teone te peAtAnA pUjAsthAnamAM lai gayA. tyAM aneka prakAranAM astrazastra hatAM; ane eka manuSyanA kApelA mastakamAMthI leAhI nItaratuM jovAmAM AvyuM, paNa temanA cittamAM glAni thai ane tyAMthI cAlyA javAnI IcchA karI, tyAre teNe temane rAkayA ane paDado pADI dIdhA. te saghaLuM sugaMdhita puSpA ane mAnabhega vageremAM pheravAI gayuM. teNe temane bIjI aneka citravicitra vastue batAvI ane kahyuM ke, "zuM karUM ? tame vaiSNava sAdhunA celA che, nahi te huM tamane zAkta banAvata ane khUba majA karAvata. mahArAjajI. kahetA hatA ke, " e zAkata siddhapuruSa hatA." tyAMthI teo citrakUTa AvyA; paraMtu temanA gurujI avadha cAlyA hatA, tethI teo paNa temanI pAse AvIne ni`LIkuMDa upara rahyA. '' gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA jAnakIvara zaraNajI 145 teonA AvyAnA samAcAra jANIne temanA bhAI AvyA ane temane ghera laI gayA; paraMtu jIva na ceTo ane ayodhyA pAchA AvI svAmIjIne kahyuM ke, "mAre tyAMthI dUra thaI javuM joIe, kemake tyAM rahevAthI kuTuMbIo vAraMvAra Dakhala karaze." e pramANe kahIne, svAmIjInI AjJA laIne cAra varSa kAzImAM rahI vidyAdhyayana karavA lAgyA. teonuM teja eTaluM badhuM hatuM ke teo je vidyAlayamAM bhaNavA jatA hatA, tyAM vidyArthIone je kaMI vaheMcAtuM te vaheMcanAra temanA tejathI aMjAI jaIne temane kaMI paNa ApI zakato nahi. koI pUchatuM ke, temane kema na ApyuM ? to te kahetA ke, "bhAI ! e mahApuruSa ApaNI vastu zAmATe le ?" ekavAra zrIkAzIchamAM rAmAyaNanA TIkAkAra baMdana pAThaka abhimAnapUrvaka kahevA lAgyA ke, gosvAmIjInI vANInA artho jeTalA huM samajyo chuM, teTalA keAI samajayuM nahi hoya. AthI bAbA raghunAthadAsajIe kahyuM ke -"bhaI raghupatipada prIti pratItI, dAruNa asaMbhAvanA vItI." A copAImAM dAruNa asaMbhAvanAne zuM artha che ? pAThakajI cUpa thaI gayA; eTale bAbAjIe pharIthI kahyuM - "meM tarkathI prazna nathI karyo," paNa mane e vAtanI khabara ja nathI. te sabhAmAM zrImahArAjajI paNa hatA. teoe kahyuM ke mArI samaja A pramANe che: "bhagavAna na hovAnI zaMkA ke je nAstikene hoya che, tene asaMbhAvanA kahe che. bhagavAnanAM aneka cataja Adi svarUpomAMthI zrIrAmacaMdranA be hAthavALA zyAma suMdara svarUpama parAtpara svarUpano nizcaya na thAya te dAruNa asaMbhAvanA che. te zivajInAM vacanathI zrI sItAjInI dAruNa asaMbhAvanA nAza thaIne, zrIdazaratharAjakumAramAM parA5ra svarUpa nizcaya thaIne prIti pratIti thaI." A bhAva sAMbhaLIne bane mahAtmAoe zrImahArAjajInI prazaMsA karI. musApharImAM teo gRhasthanA makAnamAM nahotA utaratA. devAlayamAM, tIrthanA kinAre ke vastI bahAra vADI-bagIcAmAM potAne mukAma jamAvatA hatA. loko tyAM paNa pahoMcI jatA ane temanI sevA karatA. koI nirdhana mANasa Agraha kare te pote tene ghera cAlIne jatA; paNa dhanavAnone ghera nahAtA jatA. teo kahe che ke - "he sAdhu ! vairAgya e zuM che? rAjA ane dhanavAna pAse kaMI paNa na mAgavuM. rAjAne bAraNe na caDhavuM, tenuM meM na jevuM, karoDono khajAno Ape topaNa te taraka daSTipAta paNa na kara." teo manuSyamAtrane vahAlA lAgatA; manuSyamAtrane to vahAlA lAgatA, paNa jaMgalI jaMtuo paNa temane pIDatAM nahi. aneka varSonI musApharImAM temane divasonA divasa sudhI jaMgalamAM cAlavuM paDavuM; paNa teo sadA kSemakuzaLaja rahyA. idriyadamana temanAmAM pUrNa paNe hatuM. yuvAna, suMdara ane svataMtra hovA chatAM paNa hajAro dhanabhaMDAro AgaLa temanI koI paNa idriya mananI AjJA bahAra nathI thaI ke nathI mana iMddhine vaza varyuM. keTalIe jagAe suMdara ane dhanavAna strIo teoupara mohita thaI gaI hatI ane aneka chaLaprapaMcathI pitAnA manoratha siddha karavA IcchatI; paNa teo to jema zrInAradajI iMdraprerita kAmadevanA kautukathI bacyA hatA, teja pramANe nirlepa rahyA hatA. bhAgyavazAta je kaMi prApta thAya temAM saMtoSa mAnavAno anubhava paNa temane barAbara thaye hato. ekavAra Akho divasa bhUkhyA rahyA pachI kurukSetramAM eka mogale teone be jamarUkha ApyAM. A prasaMganuM varNana karatAM teo kahetA hatA ke, "kaDakaDatI bhUkhamAM be jamarUkha maLyAM, te paNa evAM lAgyAM ke jANe rAjya maLI gayuM. " musApharImAM teo ghaNebhAge ekalAja rahetA ane pote ucakI zake teTaloja sAmAna sAthe rAkhatA. teo kahyA karatA ke - talAze yAra meM kayA DhuMDhiye kisIkA sAtha, hamArA sAyA hameM nAgavAra rAhameM hai. baLavA pachI teo kAzIthI kalakattA thaIne gaMgAsAgara pahoMcyA. zrIgaMgAjInAM darzanathI teonA manamAM evo utsAha Avyo ke gaMgAjIne kinAre kinAre zrI raghuvIranuM smaraNa karatA karatA ayAcaka vRtti sAcavI pagapALA ja gaMgotrI javuM joIe. teo tarataja cAlI nIkaLyA ane "suMdara vana' nI zobhA jotA jatA trIje divase kalakattA pahoMcyA, tyAMthI zrIrAmapura AvyA. rA. Tha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 mahAtmA jAnakIvAra zaraNajI tyAM gaMgAkinAre eka baMgALIbAbunA bAgamAM teo utaryA. te bAbu mahAsajajana hatA. temaNe temanI khUba sevA karI ane eka varSa sudhI teo pAsethI karma, jJAna ane upAsanAno upadeza sAMbhaLe. eka divasa tyAMthI teo cUpacApa cAlI nIkaLyA ane cAra divasa caMdranagaramAM rahIne ciMcuDA gAmamAM eka maMdiramAM rahyA. tyAMnA mahaMte temane bahu AdarasatkAra karyo. teo kahetA hatA ke, ciMcuDAnA maMdiranI bAkizArInI ke zrI raghunAthajInI mUti jevI mUrti samasta baMgALamAM kyAMye nathI. temAM eka citra paMcavaTInuM che. eka kuTImAM zrI yugala sarakAra ( zrIrAmacaMdracha) virAyA che. eka kuTImAM saumyamUrti lakSmaNajI bhojana karI rahyA che ane dRSTi sarakAranAM caraNomAM lAgelI che. e citra khUba cittAkarSaNa kare evuM che. keTalAya hajAra rUpiyAnI AvakavALI jagyA maMdiranA kharcanA nibhAva mATe che. tyAM ja temaNe rathayAtrA karI. lokoe temane uMcA siMhAsana upara zrIraghunAthajInI sAthesAthe besADyA ane seMkaDe baMgALIo ughADe mAthe ane khule page rathane kheMcatA hatA. A kautuka joIne teo khUba prasanna thayA. tyAMnA mahaMta teonA guNa ane svarUpa upara eTalA badhA mugdha thayA hatA ke, je zrI mahArAjajI tyAM ja rahe te maMdira ane jagyA vagere temanA nAma upara caDhAvI devA teo taiyAra hatA; paraMtu zrI mahArAjajIe tene svIkAra na karyo ane tyAMthI paNa teo cUpacApa cAlyA gayA. ciMcuDAthI murzidAbAda AvIne teo mahaMta gopALadAsane tyAM utaryA. temanI paNa IcchA hatI ke, teo tyAM rahe ane maMdiranA mahaMta thAya. teo pratiSThAnI khUba niMdA karatA ane kahetA ke - abhimAna surApAnaM gauravaM ghora rauravam / pratiSThA zUkarI viSThA trINIM tyaktvA sukhI bhavet / / eka divasa tyAMthI paNa teo cUpacApa cAlI nIkaLyA. murzidAbAdathI cAlI nIkaLIne bhAgalapura. rAjamahala, muMgera vagere sthAnomAM nivAsa karatA karatA teo paTaNA pahoMcyA ane udAsIonI "saMgata "( jamAta )mAM utaryo. tyAM udAsIo ane grAmavAsIoe teonI khUba sevA karI. pachI teo sulatAnagaMja AvIne keTalAka divasa pahADanI guphAmAM rahyA. sulatAnagaMjathI upaDyA to coda koza sudhI vastI na maLe. tyAMja vanamAM teo eka jhADanI nIce Da ra , eTalAmAM lagabhaga cAda-paMdara varSanI uMmaranA be bALaka-eka zyAma ane eka geravarNavALA-dekhAyA. temaNe temane kahyuM -"bAvAjI ! bhUkhyA cho ke?" teoe kahyuM:-"hA." thoDIvAra pachI e bALakee be hAMhalI ane dALa cokhA lAvI, jaMgalamAMthI lAkaDAM vINI lAvI da LabhAta banAvI temane kahyuM :-"bAvAjI : uDe, prasAda taiyAra che." teo uThayA, prasAda jamyA. te bALakone kahyuM: "tame paNa jamo." teoe kahyuM-"ame amAre ghera jamIzuM.' ema kahIne teo aMtardhAna thaI gayA. prAtaHkALamAM temaNe tapAsa karI, gAunA gAusudhI vastIne pattA na hato. zrI mahArAja kahetA hatA ke, e dALabhAtano svAda alaukika hato. e pramANe lIlA karatA karatA zrIkAzIjI, mIrajApura, kAnapura, pharUkhAbAda ItyAdi zaheromAM rokAtA rokAtA teo zrIharidvAra pahoMcyA ane tyAMthI gaDhavAla thaine zrIgaMgotrI pahoMcI gayA. - gaMgotrIthI pAchA pharatAM helIkezamAM ayodhyAnA keTalAka saMta maLyA. temanI mAraphata svAmIjIe eka paMkho mokalyo hato ane eka patramAM lakhyuM hatuM ke, "A paMkho nathI, paNa paMkha maLatAMja uDI Ave. ghaNe divasathI tamane joyA nathI." paMkhe ane patra maLatAM ja teo tyAMthI cAlI nIkaLyA ane relamArge ayodhyA AvIne gurujInAM darzana karyA, keTalAka divasa guru sevAmAM rahyA pachI teoe vicAryuM ke daravezamAM rahe te behatara, Abe dariyA vahe te behatara. ane cUpacApa janakapura cAlI nIkaLyA. AgrA zaheramAM jaIne rAdhAsvAmIne tyAM utaryA. temane rAya vRMdAvana bahAdUranA patra mAraphata teonA AgamananI sUcanA maLI hatI. rAya zAlIgrAma bahAdurane temanI sevAmAM rokavAmAM AvyA ane temanI sevA temaNe khUba bhAvapUrvaka karI. eka divasa rAya zAlIgrAma bahAdare temane pUchayuM ke, "Apa amArA svAmIjIne kevA samaje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA jAnakIvara zaraNajI 19 che?" teoe kahyuM:- sArA saMta che.' temaNe kahyuM -"hA, sArA saMtaja jANe che. teo to A samayamAM bhagavAnanA avatAra che." teozrIe kahyuM- tame gurubhakta cho, tamAre e ja pramANe jANavuM joIe.' tyAMthI teo zrIvRMdAvana padhAryA. keTalAka mahinA tyAM rahyA. ubhASAmAM bhaktamALa racanAra zrI tulasIrAmajI tathA zAha kuMdanalAlajI sAthe temane khUba sneha baMdhAye. jyAre zAhajI " zrI mi' kahetA ane teozrI ' sItArAma ' kahetA, tyAre paraspara khUba AnaMda thato. tyAMnAM khAsa sthaLonAM khUba pharI pharIne darzana karyA. tyAMnI ThAkorasevAnI teo prazaMsA karatA hatA. zrI gosAMI madhusUdanadAsajInI zrImadbhAgavatanI kathA temaNe sAMbhaLI hatI. tenI paNa teo prazaMsA karatA hatA. tyAMthI teo dilhI padhAryA. nijAmuddIna oliyAnI samAdhi tathA bIjA prasiddha sthAne joyAM. tyAMja pUrvaparicita ane ghaNI vakhata avadhamAM rahelA DepyuTI bhAskararAva sAthe temano bheTo thayo. temaNe temanI khUba sevA karI ane teone paMjAba javAno vicAra jANIne ucca darajjAnA DabAmAM besADIne temane paMjAba pahoMcADyA. paMjAbamAM jaIne amRtasaranA zIkhonuM gurudvAra joyuM. te sthAna bahu ramaNIya che. teo kahetA hatA ke, AThe pahora utsAha to mAtra tyAMja rahyA kare che. tyAMthI teo lAhora AvyA. lAhoramAM bAbA aTalasiMhajInI samAdhinAM darzana karyo; bAbA aTalasiMhajIno itihAsa teozrI ja vAra. vAra kahetA hatA. keTalAka divasa paMjAbamAM rahIne teo vRMdAvana AvyA ane thoDA divasa tyAM rahyA bAda avadha pAchA gayA. avadhamAM thoDA divasa rahI pharIthI mithilA cAlyA gayA. rastAmAM madhaula jaine bAbu bhImasiMhajInI vADImAM utaryo. A yAtrAmAM zrImahArAje eka maMdiramAM zrIkizorIjInI mUrtinuM nAka khaMDita joyuM. tenI hakIkata pUchatAM mAlama paDyuM ke, "mahAtmA zrIsUrakizorajI janakapuramAM rahetA hatA, temanI sevApUjAnI te mUrti che. teo bahu bhAvika saMta hatA. zrIkizorIjIne pitAnI putrI mAnatA hatA. eka divasa bhAvAvasthAmAM temane jaNAyuM ke, zrIkizorIjI kahe che ke, "bApu ! mArI natha bahu bhAre che. mArAthI tene bhAra sahana thatuM nathI.' temaNe pUjArIne maMdiranA daravAjo kholI nAkhavA kahyuM. daravAjA kholyA pachI joyuM te prIkizorIjInuM nAka khaMDita thaIne natha nIce paDI che." dhanya che bhAvika saMtanAM caritrane! temanI ja vAta che ke, teo ekavAra zrI ayodhyA AvyA hatA, paNa samUchane A kinAre eTalAja khAtara na rahyA ke jamAInA rAjyamAM pANI zI rIte pIvAya ! rAtre zrIkizorIjI temanI pAse padhAryA. te vakhate zrIkizorIjIe sapheda vastra ane phUlonAM ghareNAM dhAraNa kayAM hatAM. teoe e joine kahyuM -"ame to dazarathajIne bhAre aizvaryavAna jANIne saMbaMdha karyo hato. zA kAraNathI putrIne ghareNAM paherAvatA nathI ? " eTale zrIkizorIjIe kahyuM -"bApu! ahIM ghareNAMnI achata nathI. garamIne kAraNe meM jAte ja te utArI mUkyAM che. " te mahAtmAnA eka prayAgadAsa nAmanA eka ziSya bahu bhAvika hatA. teo zrIraghunAthajIne potAnA banevI mAnatA hatA. bALakAMDathI AgaLanI rAmAyaNa paNa sAMbhaLatA nahi. eka divasa saMyogavazAta koI jagyAe vanavAsanuM caritra sAMbhaLyuM, tyAre teo becena thaI gayA hatA ! tarataja zrI citrakuTa tarapha teo cAlI nIkaLyA. rastAmAM zrIraghunAthajIne gALa daIne kahetA jatA ke, "tame te gayA to gayA, paNa mArI rAjadulArI bahenane zAmATe letA gayA ?" citrakUTa pahoMcyA to joyuM ke zrIraghunAthajI ane zrIlakSmaNajI ghaDAo upara svAra thayelA che, bIjA rAjakumAro paNa sAthe che, zrIkizorIjI pAlakhImAM che, badho rAjasI ThATha che. temaNe kahyuM -"ame te sAMbhaLyuM hatuM ke, Apa rAjya cheDIne vanamAM cAlyA gayA cho." zrIraghunAthajIe kahyuM -"huM te tamAremATe tame jevI bhAvanA karazo tevo ja sadAye chuM." zrIprayAgadAsajInA eka gurubhAI hatA. teo zrIraghunAthajInA ghaDAonA azvapAla thavAnI IchI karyA karatA hatA. hamezAM lIluM ghAsa vADhIne medAnamAM rAkhI mUkatA, AgaLa pAchaLa khIlIoe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 mahAtmA jAnakIvara zaraNujI barAbara bAMdhatA ane kharerA pheravIne ghaDAone premapUrvaka svaccha rAkhatA. eka divasa eja pramANe karatA hatA, tevAmAM koI rAjAnI svArI tyAM AvI pahoMcI. temaNe paDakArIne kahyuM -"khabaradAra! ahI AvyA te, rAjakamAranA gheDA bAMdhelA che." rAjAnA nekaroe kahyuM -"rAjA sAheba! ahIM dheDA Tahu kaMipaNuM nathI, eka cabAvalo mANasa kharero laIne phare che ane AgaLa pAchaLa khIlIo ThokelI che. " rAjAe te tarapha svArI AgaLa calAvI. jue che to seMkaDo gheDA doraDAM toDIne lAta mAravA lAgyA. rAjAnA badhA nokara ghAyala thayA. rAjA zaramiMdo thaI te mahAtmAnA caraNomAM paDyo ane aparAdhamATe kSamA mAgI. mahAtmAe kahyuM ke, amArI thoDALanI dhULa badhA upara bhabharAvo eTale badhA sAjA thaI jaze. banyuM paNa teja pramANe. yAtrA pUrI thayA pachI temaNe eka saMtanI sAthe janakapuranAM jaMgalonI musApharI karI. tyAM sItAmaDhImAM utaryA, sItAmaDhImAM keTalAka divasa rahyA bAda ahalyAsthAne gayA. te jagyAe rAmazAstrIjI nAmanA eka prasiddha mahAtmA rahetA hatA. te mahAtmAjIne ahalyAsthAne upara khUba prema hato. ekavAra teo rAjA udayanArAyaNasiMhanI sAthe kAzIjI AvyA. kAzImAM ekavAra teo mAMdA thayA, tyAre rAjAjIne kahyuM ke, "mane jaladI ahalyAsthAne laI jAo. mAruM zarIra ahI thI jAya evuM na bane to sAruM." lokoe viveka karyo ke, "mahArAja! kAzIpurI mukti ApanArI che. ahIM daradaranA loko maravA mATe Ave che." teozrI bolyA ke, "mArUM hadaya paththara jevuM che. mArI sadagati ahalyAsthAnasivAya bIjI jagAe nahi thAya, ke jyAM zrIraghunAthajIe paththara upara vizeSa kRpA karI che." tarata ja temane zrI ahalyAsthAne pahoMcADyA. ahIM keTalAka kAyastha temanAM darzana karavA AvyA hatA. temane kahIne teozrIe zAstrInI samAdhi ane temanAja nAme eka dharmazALA baMdhAvI ApI. ahalyAsthAnathI AvIne zrI ayodhyAmAM keTalAka divasa gurusevA karIne badrInArAyaNanI yAtrA karI. tyAMthI pAchA pharIne thoDA divasa pachI janakapura pAchA gayA. A yAtrAmAM zrIkamalA nadInA taTa upara kuTI banAvIne tyAM nivAsa karyo. teja kuTImAM eka divasa zrIrAmazobhAdAsajI saMta (jeo thoDA divasathI zrI AyodhyAmAM meTI chAvaNImAM rahetA hatA) pitAnA gurujI tathA bIjI soLa mUrtione sAthe laI temanAM darzane AvyA. divasanA cAra vAgyAno samaya hato, satsaMgamAM te rAta paDI gaI. badhA saMta tyAM ja rahyA. prAtaHkALamAM saMta zrIkamalAjImAM snAna karavA gayA. zrI mahArAjajIne manamAM thaI AvyuM ke, saMte ahIM rahyA, kaMi prasAda na thayo, A vakhate kaMI hota to ThIka." saMto snAna karIne pAchA pharyA ane teozrI pAse rajA mAgI; tyAM te eka Azcarya caritra dekhAya. e caritra ame zrIrAmazobhAdAsajI pAsethI ja sAMbhaLyuM che. eka ATha nava varSanI umaranI kumArikA eka nAnI TopalImAM purI ane khAMDa tathA eka hAMDImAM dahIM laIne hAjara thaI. badhI vastuo zrIrAmajI samakSa mUkIne bolI - mArI mAtAe kahyuM che ke, bAvAjIne ApI Ava.' ema kahIne aMtardhAna thaI gaI. saghaLA saMte cakita teozrIne caraNe DhaLI paDyA ane kahyuM:-"dhanya che Apane !" zrI mahArAjajIe eja padArtho saMtone ArogAvyA. zrIrAma zobhAdAsajI kahetA hatA ke, mithilAjInuM dahIM ghaNebhAge svAdiSTa hoya che ja, paNa A dahIMne svAda kaMI judo ja hato." badhA saMte kahetA hatA ke, "ame janmabharamAM AvuM dahIM cAkhyuM nathI." dilhIvAsI molavI abdula rahemAna sAheba baLavA pachI rUdalImAM rahetA hatA. teo zrI ayodhyA AvyA ane zrImahArAjane maLyA. zrImahArAjajIe temane meTA mahArAjazrInAM darzana karAvyAM. e melavI sAheba saMta hatA. mailAnA rUmanI masanavI madhura svare vAMcatA hatA. ane suMdara artha karatA hatA. temaNe e AkhuM pustaka moTA , mahArAjazrInA darabAramAM saMbha- vAvyuM. mahArAjazrI paNa sAMbhaLatA hatA. eka divasa molavIsAhebe moTA mahArAja samakSa *nIcenA bhAvanI zera vAMcIH haiyAnI AMkha ughaDI hoya che evI mAzukane juo ke pratyeka sUryodayane prakAza tenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA jAnakIvara zaraNujI 149 mukhanuM nUra (pratibiMba ) athavA pratyeka sAyaMkALane aMdhakAra tenI laTonI chAyA che. " zrI mahArAjajI paNa tyAMja beThA hatA. temaNe kahyuM:-molavI sAheba ! tene artha te A pramANe che . ke-"haiyAnI AMkha ughaDI heya to ekaja mAzukane juo. pratyeka prAta:kALe tenuM ja mukha juo athavA pratyeka sAyaMkALe tenI ja laTane jue. koI vakhata kaI aMganI jhalakathI unmatta bano te kaIvAra bIjI aMganI damakathI masta raho." A artha sAMbhaLIne molavI sAheba stabdha thaI gayA ane kahyuM ke, "kAjaLa to sarva koI Aje che, paNa aMjana aMjanamAM phera hoya che ne " . ...mahArAjazrI e svAmIjI tarapha joIne kahyuM - "tere hI sujhAye sujhe asujha sujhAvase; tereha bujhAye bujha abujha bujhAvase." saMvata 1932 mAM teozrIe paMjAbanI chellI yAtrA karI. teo mutAna thaIne kAzmIra gayA. tyAMthI pAchA pharIne lAhora AvyA. tyAM ja temane zrI meTA mahArAjanI mAMdagIno tAra maLe. teonI tyAMthI tarataja zrIavadha cAlI nIkaLyA. zrI svAmIjInA svargavAsane divase sAyaMkALe pahoMcyA. tyArathI avadhamAMja nivAsa karyo. mahA vadI amAsa saM0 1958 ne roja teozrIne svargavAsa thayo. mahAtmA jAnakIvarazaraNujI premamArganA sAdhu hatA. svAmI vallabhAcArye calAvela premamArga suprasiddha che; paraMtu zrI maryAdA puruSottama ane lIlA puruSottamamAM bhAre aMtara to e che ke, lIlA puruSottama La kSaNe mUrtimAna hatA. zrIraghunAthajI sAthe evo prema karavAmATe zrImathilezanaMdinInI sakhI banavAnI AvazyakatA che. A mArgamAM ApaNA mahAtmAjIne bhagavata-prema akhaMDa hatA. teozrIe kadApi koI vastunI IrachA nathI karI, koI pAse kaMI mAgyuM paNa nathI ke pitA pAse kaMi paNa rAkhyuM nathI. temanA upadeza meM anekavAra sAMbhaLyA che. temanAM vacanAmRto duHkhI hRdayane zAMti ApatAM, e cALIsa varSanI vAta che. mahArAja jaMgabahAduranAM sagAMne nepALamAMthI dezapAra karyo, tyAre temanAM keTalAMka kuTuMbIo zrIavadhamAM rahyAM ane temane darzane gayAM. teozrIe zrIraghunAthajInA caritra tranAM dRSTAMta ApI temane evo upadeza Apyo ke jethI prasanna thaIne badhAM mahArAjazrInI mahanAnAM guNagAna karavA lAgyAM. eka divase teozrIe kahyuM ke, sAdhu thavA IchA te traNa vAtanI manamAM nizcaya karI leje. ( 1 ) ApIzuM badhAne, paNa koInI pAsethI kazuMye laIzuM nahi. ( 2 ) bIjAone kAma karI ApIza, paNa pitAnuM kAma koInI pAse nahi karAvIe. ( 3 sadhaLAM duHkha bhale amArA upara AvI paDe paNa leke sukhI thAo. teozrInuM caritra paNa Aja Adarzane anusaratuM hatuM. hiMdu-musalamAna sarvanI sAthe teo khUba premapUrvaka maLatAhaLatA ane mailAnA rUpanAM vAka evI uttamatAthI samajAvatA ke, melavI sAheba paNa Azcaryacakita thaI jatA. teozrInA ziSyavara mahAtmA rAmavalabha zaraNajInI gurubhakti eTalI badhI che ke temaNe zrIavadhamAM gelAdhATa upara sadaguru-sadana nAme eka parama suMdara maMdira ane pAko ghATa baMdhAvyAM che. A maMdiramAM teoe potAnA guruzrInA citrapaTanI sthApanA karI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagaddharabhaTTanuM dInAkraMdana | ("sarasvatI" julAI, 1926 mAMnA mahAvIraprasAdajI dvivedInA lekha uparathI ) kAzmIranA mahA kavi jagaddharabhaTTanI stuti kusumAMjalImAM 38 tAtra che. te badhAnI lokasaMkhyA 1400 upara che. koI stotrane vistAra vadhAre che, te keIna che. keTalAMka stAmAM te so so, doDha doDhaso loka che. jagaddhara mahA kavi hatA. paraMtu temaNe potAnI kavitva zaktino upayoga mAtra zivastuti karavAmAMja karyo. bIjA koI paNa viSaya upara temaNe kavitA nA karI. A vAta temanA A pustakanI aMtima uktiothI spaSTa mAluma paDe che. temaNe vAdevIne saMbadhana karIne kahyuM che ke, "tuM bhayabhIta ane trAsa pAmatI haze ke bIjA kavionI jema kadAca ApaNuM nAnA nAnA nareze ane ThAkora-darabAronI mithyA prazaMsA karIne mane vadhu bhraSTa nA kare to sArUM. tuM tArA e Darane choDI de. AnaMdathI prasanna vadana kara. je, meM tAro upayoga zivastutimAM karIne tane kRtArtha karI che. " saMskRta bhASAmAM ti viSayaka sAhitya ghaNuM ja che. seMkaDe nahi, hajAra stotra, jUdA judA devAnI stutinAM maLI Ave che. paraMtu je rasa, bhAva ane uktanI vilakSaNatA jagaddhara bhaTTanI kavitAmAM che, te mane te bIje kayAMya dekhAyAM nathI. temanI kavitAne vAraMvAra pATha karavA chatAMye mana kaMTALatuM nathI. manamAM emaja thayA kare che ke, hamezAM tene pATha karyA karIe. ekAntamAM Akhe baMdha karIne bhaktibhAvapUrvaka temanI stutione pATha karavAthI je AnaMda prApta thAya che, tene khyAla to sahadaya bhAvikane ja AvI zake. vAMcanAra sahadaya hoya to tenI AMkhamAMthI AMsu. na Tapake e asaMbhavita vAta che. jagahare stutikusumAMjalinA aMtamAM e tenI sarasatA viSe je kaMI kahyuM che, te akSaraza: satya che temanuM kathana che ke imAM ghanazreNimivonmukhaH zikhI cakorakaH kArtikacandrikAmiva / rathAGganAmA taraNeriva tviSaM stavAvalI vIkSya na kaH pramodate // varSAkALanI meghamALAone joIne AkAza tarapha uMcI Doka karI rahela mayUra AnaMdathI jevo pulakita thaI uThe che, kArtika mAsanA pUrNa caMdranI caMdrikAnA darzanathI cakArapakSI jevuM pramodamatta thaI jAya che, prAtaHkALanI sUryaprabhAnAM darzanathI cakravAkanuM citta jevuM AnaMdamagna thaI jAya che, te ja pramANe mArI A che, teja pramANe mArI A stavAvalIno pATha karIne e kayo caitanyavAna mANasa haze ke vAvalIne je tenA alaukika rasa ane sAMdarya upara mugdha na thAya ? manasvinInAmiva sAci vIkSitaM stanadhnayAnAmiva mugdhajalpitam / avazyamAsAM madhu sUktivIrudhAM manISiNAM mAnasamAyiSyati // mAninI kulakAminIonAM kuTila kaTAkSa jevI rIte kAmIonA hRdayane pANI pANI karI nAkhe che ane bALakonAM madhura madhura vacano jevI rIte mANasanA hRdayane halamalAvI de che, te ja rIte mArI A suMdara uktirUpI latAonAM phUlonuM madha yAne rasAyana paNa sahadaya mANasanA aMtaHkaraNane jarUraja pIgaLAvyA vinA nahi rahe. barAbara vAta che. jagaddhara bhaTTe vAparavA "avazya' zabda tarapha te juo. temane vizvAsa hato ke temanI sUktie sarasa hRdayavALAonAM hadaya para asara karyA vinA nahija rahe. temanI A bhAvanA soLa soLa AnA sAcI che. sahRdayone raDAvanArI-temanA hRdayane pANI pANI karI nAkhanArI jagaddhara bhaTTanI vANInA keTalAka namUnA Aje ame vAMcakavarga samakSa raju karIe chIe. stuti kusumAMjalinA dazamA stotranuM nAma karUNAkaMdana che; temAM 91 zloka che. temAM tenA nAma pramANe kavie bhAre karUNAjanaka rUdana karyuM che. stuti, prazaMsA, upAlaMbha sarva kaMI karIne temaNe zivajInA hRdayamAM karUNA upanna karavAne yatna karyo che. tenI AgaLanA agIAramAM * stotranuM nAma temaNe dInAkaMdana rAkhyuM che. tenI lokasaMkhyA 141 che. temAM paNa AzcaMta rUdana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagaddhara bhaTTanuM dInAkaMdana 15 rUdana ane rUdanaja che. keTalAka loko to eTalA karUNa che ke kaThora hadayone paNa halamalAvI da. karUNAkaMdana-stotra samApta karatAM jagaddharabhaTTa kahe che - ajJAnAndhamabAndhavaM kavalitaM rakSAbhirakSAbhidhaiH kSiptaM mohamahAndhakUpakuhare duhRdbhirAbhyantarai / krandantaM zaraNAgataM gatadhRti sarvApadAmAspadaM mA mA muJca maheza pezaladazA satrAsamAzvAsaya // Ane bhAvArtha samajAya ke na samajAya. tenI zabdaracanA, tenuM zabadalAlitya, tenA anuprAsayukta kethIja ghaNekhare AnaMda maLI rahe che; ane vAraMvAra vAMcavAnuM mana thayA kare che, e bahuja komaLa kRti che-bahuja kamaLa-kAnta-padAvalI che. tene artha A pramANe che. huM ajJAnathI AMdhaLo thaI rahyo chuM, mArI sadavicAra zakti jatI rahI che, huM sagAM saMbaMdhIvinAno chuM, mAre koI sahAyaka nathI, mane AzvAsana ApanAra koI nathI, I kriyA nAmanA rAkSaso mane khAI jAya che, zarIramAM rahelA kAma-krodhAdi zatruoe mane moharUpI mahAaMdhArA kuvAnA palANomAM ghusADI dIdho che; tethIja huM tyAM paDayo paDayo rUdana karuM chuM. mArI dhIraja khUTI gaI che. janma-jarA-maraNarUpI aneka duoe mane gherI lIdhuM che. huM ghaNAja akaLAyA chuM, bahuja gabharAya chuM, tethI Apane zaraNe Avyo chuM. mAre bIjuM kAI ThekANuM nathI, je rIte thaI zake te rIte mArI rakSA karo. mane tajazo nahi. mArA jevA bhayabhIta, duHkhI ane trAsI gayelA pApIne Apa ApanI komaLa ane karUNAbharI dRSTithI kaMIka AzvAsana to Apo. paraMtu tyAMthI jyAre kaMI paNa AzvAsana-bazvAsana na maLyuM, tyAre teo kahe che ke - yadvizvoddharaNakSamApyazaraNatrANaikazIlApite / . mAmAta dRgupekSate sa mahimA duSTasya me karmaNaH // devyAM divyatamaiH payodharabhRtaiH pRthvI pRNatyAM kaNA / dvitrAzcenna mukhe patanti zikhinaH kiM vAcyametaddivaH / / ApanI daSTi kAMI game tevI nathI. te mAruM ja nahi paNa AkhA vizvane paNa uddhAra karI zake tevI che. teNe te nirAzritone Azraya ApavAnuM jene kaMI ThAmaThekANuM nathI teonuM rakSaNa karavAnuM-bIja jhaDapeluM che. ema hovA chatAM paNa te mArA tarapha upekSAvRtti rAkhI rahI che, temAM tenI kRpaNutA nathI. temAM tene kaMI doSa nathI. A badho doSa mArAM kukarmono ja che. je AkAza vAdaLAM mAraphate amRta jevA jaLanI vRSTi karIne AkhI pRthvIne bhiMjavI de che tenAM be cAra biMdu paNa je mayUranA mukhamAM nA paDe to temAM teno ze doSa? doSa to e abhAgIA mayUranoja gaNavo joIe. A rIte rUdana karIne jagaddhara bhaTTe pitAnuM karUNAkaMdana samApta karyuM che. tyArapachI teo pitAnA dInAkaMdananI zarUAta karIne potAnI dInatA batAvavAnuM cAlu rAkhe che. 13ra ke sudhI teo potAno A krama cAlu rAkhe che. tetra samApta thavA AvyuM, tyAre temaNe rUdananI hada ANI dIdhI che. A stotranA pAchalA bhAganA keTalAka loko cUMTI kADhIne nIce ApavAmAM Ave che. nAtha prAthamika vivekarahitaM tiryagvadastaM vaya / stAruNyaM vihataM virAdhitavadhUvisrambhaNArambhaNaiH / / svAmin saMprati jarjarasya jarasA yAvanna dhAvannayaM / __ mRtyuHkarNamupaiti tAvadavazaM pAdAzritaM pAhi mAm // nAtha, huM mArI durgatinuM zuM varNana karuM ? bAlyAvasthA to meM khelakUdamAM gumAvI. te avasthAmAM te kAryAkAryanuM mane kaMI paNa jJAna na rahyuM, eTale pazu pakSIonI jema khelavA kUdavAmAM ane khAvA pIvAmAM ja te uMmara gumAvI dIdhI. tyAra pachI yauvana AvyuM. te uMmarano nAza meM premamAM kopAyamAna thayelI zreSTha premavALI strIone prasanna karavAmAM ane manAvavAsamajAvavAmAM karyo. have A vakhate huM vRddhAvasthAe pahoMcyo chuM. mAruM zarIra jIrNa thaI gayuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagara bhanuM dInAkaMdana - - - aMga pratyaMga zithila thaI gayuM che. mota doDatuM cAlyuM Ave che; eTale jyAM sudhI tenA AkamaNane avAja mAre kAne athaDAyo nathI. tyAM sudhImAMja mArA rogane kaMI paNa IlAja thAya tema che. Apane caraNe paDelA mArA jevA parataMtra ane AkuLa-vyAkuLa thaI gayelAne tenA Agamana pahelAM ja bacAvI lyo. doDo. vAra nA lagADazo. AsIdyAvadakharvagarvakaraNagrAmAbhirAmAkRti stAvanamohatamohatena na mayA zvabhraM purHprekssitm| adyAkasmikapAtakAtaramatiHkaMprArthaye kaMzraye kiM zaknomi karomi kiM kuru kRpAmAtmadruhaM pAhi mAm . mArI IdriyonI zakti kSINa nahotI thaI, tyAM sudhI teo tenI svAbhAvika sthitimAM hatI, tyAM sudhI mArA garvanuM ThekANuM nahotuM. huM mArI jAtane khuba ja premamUrti-khubaja rUpavAna samajatA hatA. te kALe ajJAnarUpI aMdhakAramAM paDavAthI huM AMdhaLo thaI gayo hato ane AMdhaLAne te sAmenI cIja paNa dekhAtI nathI. AthI mane mArI dRSTi sAmenoja khADo na dekhAya. pariNAma e AvyuM ke huM temAM akasmAta paDI gayuM ane have atyAre atyaMta bhayabhIta thaIne rUdana karuM chuM. hAya ! have A vakhate huM kone pokArUM ? ke Azaro zodhuM ? konI prArthanA karuM ? mane kaMI paNa sujhatuM nathI. bhagavAna, have to Apaja mAro uddhAra karo te thAya. kRpA karIne mAro uddhAra kare. mane-Atmazatru-AtmahIne bacAvI lya jAtyandhaH pathi saMkaTa pravicaranhastAvalaMbaM binaa| yAtazvedavaTe nipatya vipadaM tatrAparAdho'sya kaH / / dhigdhik mAM sati zAstracakSuSi sati prajJApradIpe sati / snigdhe svAmini mArgadarzini zaThaH zvabhre patatva yaH // kalpanA karaje ke koI janmAMdha manuSyane koI bhAre jarUrI kAma mATe eka mahA ghanaghera raste javuM thayuM. durbhAgyavaza tene koI hAthane sathavAre ApI te rastethI dUra laI janAra paNa nA maLyuM. mArgadarzaka sivAyaja tene te raste javuM paDayuM. cAlatAM cAlatAM rastAmAM eka uMDo khADo Avyo. temAM paDIne te marI gayo. te sthitimAM te bicArAno che aparAdha ? zuM koI tene deSa kADhI zake? paraMtu mane zaThane te juo. huM AMdhaLo nathI. be svAbhAvika AMkho sivAya trIjI zAstrarUpI AMkha paNa mane prApta thayelI che. buddhi-vivekarUpI dI paNa mArA hAthamAM che. Apa jevA dayAmaya svAmI mArA mArgadarzaka paNa mejuda che, teya paNa huM deDIne uMDA khADAmAM jaI paDe chuM, tethI mArA jevA mahA mUDhamatine dhikakAra ho ! anekavAra dhikkAra che ! trAtA yatra na kazcidasti viSame tatra prahartu paathi| drogdhAro yadi jAgrati pratividhiH kastatra zakyakriyaH / / yatra tvaM karuNArNavatribhuvanatrANapravINa: prbhu-| statrApi praharanti cetparibhavaH kasyaiSa gardAvahaH // mAnI lyo ke koIne evA koI viSama mArgathI javAnuM che ke, jyAM vadha karanArAo, coro rAene khUba bhaya che ane rakSaNane kaI paNa upAya nathI. A dazAmAM je musAphara lUMTAI jAya athavA jAnathI hAtha dhoI bese to kAI zuM kare che kemake AvI muzkelIono kaMIpaNa upAyaja nathI, paraMtu karUNAnA mahAsAgara ane ekanAja nahi paNa traNe bhuvanenuM rakSaNa karavAmAM parama pravINa Apa jevA je mArganA rakSaka che, teja mArgethI janAro koI musAphara lUMTAya ke jAnathI jAya temAM laghutA konI che ? temAM niMdA konI che ? te musApharanI nahi. parAjayane javAbadAra te kadApi nathI. javAbadAra to rakSakaja gaNAze; ane e parAjaya paNa tene ja gaNAze. kiM zaktena na yasya pUrNakaruNApIyUSasiktaM manaH / kiM vA tena kRpAvatA parahitaM karta samartho na yaH // zaktizcAsti kRpA ca te yamabhavAdabhIto'pi dIno jnH| vAto niHza: pura: ramata: svAmI svayaM jJAAti | je puruSanuM mana pUrNa-karUNArUpa amRtathI bhiMjAyeluM nathI, tenuM zaktimAna havuM paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagaddhara bhaTTanuM dInAkaMdana 153 bilakula kAmanuM nathI ane kRpALu hoIne paNa je paramArtha sAdhana nathI karI zakato-je pArakAnuM hita karavAmAM samartha nathI nivaData tenI te kRpALutA paNa kaMI kAmanI nathI. ApamAM te zakti paNa che ane kRpA paNa che. A tarapha garIbamAM garIba huM, yamarAjanA bhayathI bhayabhIta thaIne Apane zaraNe Avyo chuM ane ApanI samakSa hAjara chuM. A dazAmAM mArA jevA Azrayarahita sAthe Apane kevI rIte vartavuM joIe, te Apa pote ja jANatA haze. mAre tene ullekha karavAnI jarUra nathI. ArtiH zalyanibhA dunoti hRdayaM no yAvadAviSkRtA / sUte lAghavameva kevalamiyaM vyaktA khalasyAgrataH // tasmAtsarvavidaH kRpAmRtanidherAveditA sA vibho / yedyuktaM kRtameva tatparamataH svAmI svayaM jJAsyati // janma-jarA-maraNanAM duHkhanI vAta jyAM sudhI mukhe nathI kahevAtI tyAM sudhI te hadayamAM eTaluM duHkha Ape che ke jANe kALajAmAM tIra pesI javAthI vedanA na thatI hoya, paraMtu ke sahadaya ane samarthanI samakSaja te vAta kahI zakAya che, kemake tyAre ja te duHkhanI vedanA kaMI ochI thAya che. durjana ane hRdayahInanA AgaLa kahevAthI lAbha to kaMI thatuM nathI, paNa ulaTAM halakA paDAya che, mazkarI thAya che; tethIja Apane sarvasamartha, sarvajJa ane kRpAmRtanA mahA ne meM mArA da:khanI kathanI kahI saMbhaLAvI che. basa. mAruM kartavya pUruM thayuM. je kaMI yegya hatuM te meM karI dIdhuM. tyAra pachI zuM karavuM te to Apa jANo ane ApanuM kAma jANe. mane vizvAsa che ke, ApathI ApanuM havenuM kartavya gupta nathI. Apa tene sArI rIte samajatA haze. vizrAntirna kacidapi vipadagISmabhISmoSpatapte cite vitte galati phalati prAkpravRtte kuvRtte / tenAtyandhaM sapadi patitaM dIrghaduHkhAndhakUpe mAmuddhatu prabhavati bhava tvAM dayAbdhiM vinA ka: duHkharUpI grISmaRtunA bhISaNa tApathI tapelA mArA manane kyAMya paNa ArAma nathI. mArI pAse paisA nathI, dhana dhAnyane paNa nAza thaI gayo che. pUrvajanma saMcita duttio, A janmamAM tenA mAThAM pariNAma khUba ApI rahI che. e du:khaparaMparAothI AMdhaLo banelo huM ghara du:kharUpI aMdhArA kuvAmAM paDI gaye : temAMthI mane bahAra kADhavAnuM baLa Apa sivAya bIjA koInI pAse thI, kemake Apa karUNAsAgara che-Apa dayAsAgara cho. A sivAya bIjA kenI pAse huM uddhAra mATe prArthanA karuM. he prabho! A ghara yAtanAomAMthI je kaI mAre chUTakAro karI zake tema hoya to te eka mAtra Apaja che. jAnubhyAmupasRtya rugNacaraNaH ko merumArohati / zyAmAkAmukabimbamambaratalAdutplutya gRhNAti kH|| ko vA bAlizabhASitaiH prabhavati prAptuM prasAdaM prabho / rityantarvimRzannapIzvara balAdAAsmi vAcAlitaH // zuM kadi keie laMgaDAne ghUMTaNIe ghUMTaNIethI sumerU parvatanA zikhara upara pahoMcelo joyo che? athavA zuM kadi koIpaNa mANasane AkAzamAM uDIne rajanI pati caMdramAne kheMcI lAvato joyo che? keIe nahi. e vAta saMbhavitaja nathI. e rIte mArA jevo mUDha mANasa A stotrAmAM karavAmAM AvelA mUrkhatApUrNa bakavAdathI Apane prasanna karavA-Apane prasAda pAmavA-prayatna kare che, te prayatna saphaLa thavAno saMbhava nathI. he Izvara, huM e sArI rIte jANuM chuM. huM jANuM chuM ke, A rItanA nIrasa zabdavilAsa athavA mithyApralApothI huM Apane prasanna nahi karI zakuM; paNa huM to karuM zuM ? huM vedanAothI gabharAI gayo chuM, duHkhothI taraphaDIA mAruM chuM. teja mane jora julamathI vAcALa banAve che teja mane bolavAnI pharaja pADe che. dhatte pauNDakazarkarApi kaTutAM kaMThe ciraM carvitA vairasyaM varanAyikApi kurute saktayA bhRzaM savitA / udvegaM gaganApagApi janayatyantarmuhurmajanA vizraddhAM madhurApi puSyati kathA dIrgheti vizrabhyate // aneka divasa sudhI khAtA rahevAthI atyaMta mIThI zeraDInA rasanI banelI sAkara upara paNa arUci thAya che. alaukika suMdarI nAyakAnuM paNa ati sevana keTalAka samaya pachI nIrasa thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jagadmara bhaTTanu dInAcaMdana jAya che, tenAthI paNa kaTALe! AvI jAya che. bhagavatI gaMgAmayAnA jaLamAM aneka DUbakAM khAvAthItemAM vAraMvAra snAna karavAthI manamAM urdUga thayAsivAya rahetA nathI. eja rIte mahAmara ane maneArjaka vArtA paNa, bahu lakhAvIne kahevAmAM Ave te temAMthI sAMbhaLanAranI zraddhA jarUra uThI jAya che, ema samajIne huM mArI A karUNa-kathAne have samApta karUM chuM. itthaM tattadanantasantatalasazcinta zatavyAyatavyAmohavyasanAvasannamanasA dInaM yadAkranditam | tatkAruNya nidhe nidhehi hRdaye tvaM hyantarAtmAkhalaM vetsyantaH sthamato'haMsipraNayinaH kSantuM mamAtikramam he karUNAsAgara ! mane eka be ciMtA nathI satAvatI. huM teA seMkaDA ci MtAoneAzikAra thaI cUkayA chuM. vaLI e ciMtA evI nathI ke je e cAra ghaDI ke divasasudhIja mane satAvatI haiAya nahiM, tema nathI. tene humale te mArAupara satata cAluja rahe che, tethI e kAraNeAne lIdhe mArA hRdayamAM je mahAmeAhane vALa bharAyA che teNe mArA manane bahuja du:khI ane hinda vicchinna karI nAkhyuM che. mArU' A dInA*dana tenuMja pariNAma che. te Apa dayA karIne, mArI A kakaLane sAMbhaLIne yAgya lAge tema karajo; te uparAMta huM khIjuM zuM vadhAre kahuM ? Apa te| prANImAtranA aMtarAtmA cheA, saunA mananI vAta jANeA che, tethI mArI-dAsanI- premInI A vAcALatArUpa......ne kSamA karajo. bhagavAna sadAziva jagaddarabhaTTanI kahelI uktiemAM eka uktinA thoDA bhAga bAda karIne bAkInI bIjI mArA taraphathI paNa kahelI samajavAnI kRpA karajo. te eka uktinA eka bhAgathI mArI kahevAnI matalaba jJAnarUpI netra sAthe che. jagaddarane te trIjuM netra hatuM; paNa huM teA enAthI sarvathA vaMcita chuM, tethI huM ApanI savizeSa kRpAne adhikArI dhru` ke nahi tene cukAda Apaja Apaze. memor sAhityano sAco sevaka - huanasaMga ( lekhakaH-gArIzakara gAvanarAma joSI ) khauddhadharmanA mULa graMthA meLavIne abhyAsa karavAnA hetuthI zrI harSoMnA samayamAM cInathI eka musAphara AvyA hatA. tenuM nAma huenasaMga. te paMdara varSa sudhI hiMdustAnamAM rahyA ne pachI cInamAM gayA. khudevanI 150 yAdagAra vastue, eka sAnAnI mUrti, eka caMdananI mUrti, eka cAMdInI mUrti ne 657 pustakA; ATaleA sAmAna laI te cInamAM pAcheA vaLyeA. cInanA zahena-- zAhe tene eka prAMtanA hAkemanI jagyA ApavA kahyuM; paNa huenasa Mge javAba vALyoH--" mAre tA cIna dezanI sevA karavI che. " huenasaMge peAtAnuM kAma eka cittathI zarU karyuM. barAbara bIjA 20 varSa sudhI eNe bauddhadharmAMnAM pustakAnA cInAi bhASAmAM anuvAda karyAM. AvI rIte eNe 74 pustakAnA anuvAda karyAM. jyAre ene lAgyuM ke have vakhata bharAi gayA che te zarIramAM zramanAM cinha jaNAya che, tyAre potAnA eka mitrane kheAlAvI te badhA anuvAdo sAMbhaLavA lAgyA. je divase peAtAnA badhA anuvAdo sAMbhaLI rahyA te divase zAntithI peAtAnI janmabhUmi mAtA-cInanA kheALAmAM e sUi gayA. basa, A enA chellA divasa banyA. peAtAnA sAThe vanA jIvanamAMthI pahelAM pacIsa varSoM vidyAna bhyAsamAM ne chellAM pAMtrIsa varSoM dezasevAmAM gALanAra huenasaMganI samAdhi hajI cInamAM bhaktipUrvaka sacavAi rahI che. kharekhara, zubha saMkalpamAM apAra zakti che. phaLa maLe vA na maLe, paNa manuSyamAM Izvare je amara saMskAra mUkyA che, tene izvarI nyAya ( thApaNu ) mAnI, e saMskArane vikasAvI, tene mAnavajAtanA hitamAM madadagAra ane tema karavA, e sanAtanadharma huenasa'ganA jIvanta itihA samAM bharyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlusAle haradvAramAM bharAnArA kuMbhano meLo ( tyAMnA rAmakRSNa sevAzrama taraphanI apIla ) pUrNa kuMbha be haridvArame 1927me bAraha va ke pIche lagegA. hiMdue ke liye-gRhasthI Ara sAdhuo-baDAhI AkarSaka heAJA. ata eva meleke danAme hiradvArame DI bhIDa heAgI. prAyaH cita prAdha na hone ke kAraNa aneka sa'hAraka rAgAM utpanna heA jAte hai, aura apane dhare aura nivAsasthAnase dUra paDe hue abhAge yAtriyeAMse sekaDeAkI sakhyAme apanA kara vasUla karate hai. prayAga aura kuMbhase prApta anubhavase hameM nizraya hai kI AgAmI kuMbhame hiradvArapara aura sthAnAM apekSA kahI adhika bhIDa heAgI. pahile ke anusAra rakSA va sahAyatAke liye sevAzrama apane karda khAlegA aura kAkI vyavasthA nimna prakAra heAgI. (1) sthAyI auSadhAlaya rakSaka vibhAgaH--isame eka DaoNkaTara, do kampAunDara, eka malahamapaTTI karanevAlA aura bahutase sevaka hamAre sthAyI auSadhAlaya cikitsAlayame adhikArame hAMgI. (paijekA vabhAga isase bhinna heAgA. ) (ra) sAmayika rakSaka vibhAga:--isa vibhAgameM eka DaoNkaTara, eka kampAunDara aura dA sevaka heAMge jo pratidIna haraneke sthAnameM jAkara una rAgIyeAMkA ilAja kareMge, jo sevAzramame Aneme asamartha haiM ve di unheM kAI esa. rAgI milA jo cikitsAlayame lAyA jA sakatA hai te! usakI sUcanA mukhya keMdra ke deMge. (3) vizeSa haijA vibhAgaH--isa vibhAgameM svayaMsevakAMkI bhinna bhinna TAliyAM raheMgI. -svayaMsevakAMkI, eka TAlIke supurda rAtri aura dina haijeka rAgiyeAMkI sevA suzruSAkA vizeSa vADa heAgA. va-svayaMsevakAMkI dusarI TAlIkA kAryAM rAgiyAMka lAnevAlI gADI me' haije ke rAgIekA cikitsAlayame` lAnA aura yadi kAi mara jAya te usakA aMtima saskAra karanA hogA. -tIsarI TAlI cAra kAkartAekI heAgI jInakA kAma saMkrAmaka rAgAMke sthAnAMkA rAgAMka kIDeAMkA nAzakara zuddha karanA hogA. (4) bhAjana vibhAgaH--sa vibhAgake kArya karto raseAi aura sAmAna AdikA prabaMdha kareMge. aura regiyAM kAkartAe tathA atithioke pathya tathA bheAjana AdikI dekharekha kareMge, isa kA kA saphaLatApUrvaka karaneke liye hamakA bAharase kArya kuzaLa kArya kartA aura DaoNkaTarAMkA lAnA hogA; kAraNa ka sevAzrama ke theADese kA kartAese thAyI auSadhAlayakA kA bhI khaDI hI kaThInatAse cala sakeMgA, dhRsake atirikta auSadhi, pathya aura dusarI Avazyaka vastuekI aDhI sakhyAme AvazyaktA heAMgI. vizeSakar kuMbhake avasarake liye bahutase atithieka AnekI sabhAvanA hai. jo isa avasarapara yahAM hI raheMge. ata eva isa sthitipara saphaLatApUrvaka aura sucArU rUpase kA karaneke liye kamase kama 10000) dazahajAra rU. kI AvazyaktA haiAgI. sevAzrama ke lIe apanI theDI aura niyamita pu Mke sAtha isa kAkA karanA asaMbhava hai, yahu jAna kara hama vinIta bhAvase udAra tathA dhArmika janatAse prArthanA karate hai ki vaha kRpA kara apanA dAna, dhana. vA antake rUpame vinA adhika vilaMba kiye hue bhejanekI kRpA kare. isake liye hama unake atyaMta anugrahita Ara AbhArI he Mge. isa apIla ke prakAzana ke sAtha haMma una mahAnubhAvAMkA jInhoMne kisI prakArakI bhI sahAyatA AzramakA pradAna kI hai usIkeA dhanyavAda dete hai. pUrvame` sevAzramakA jo sahAyatA janatAse prApta hui hai usakA vicAra kara hamArA pUrNa vizvAsa hai ki hamArI bhaviSyaSTI mAMga bhI purI heAgI upara likhIta AvazyaktAeI pUti ke liye diyA gayA cheTese cheTA dAna bhI dhanyavAdapUrvaka.svIkAra kIyA jAvegA aura usakI rasida nimna likhIta sthAneAMse dI jAvegI. (1) svAmI kalyANAnaMda--rAmakRSNa mizana sevAzrama-mu. kanakhala (haradvAra) (2) sekreTarI udbhAdhana-1 mukarajIlena, khAga bAjAra mu. kalakattA (3) sekreTarI, rAmakRSNa mizana--pesTa oNphisa--beluramaTha mu. hADA (e'gAla) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna puruSonA upadeza ( '"vizvAmitramAMthI" saMgrahakartA-rAmanAtha zarmAM-maleza" vizArada ) ''uttama kuLamAM janmavA karatAM uttama ane gauravapUrNa kIrti prApta karavAmAM vadhAre mahattA rahelI che" mahAna kAryonA pratipAdanamAM jIvananu mukhya kanya samAI jatuM nathI; paraMtu jAteja mahAna thavuM eja kavyuM che.' "uttama cAritranI kiMmata hIrA, mANeka, suva, rAjyasattA ane siMhAsana karatAM aneka gaNI vadhAre che." "je manuSya sadAcArI nathI, te izvarane vidyAdrArA paNa nathI meLavI zakatA.' mANasanI raheNI karaNIja darzAvI Ape che ke A mANasa sArA kuLanA che ke nahi. zUravIra che ke kAyara athavA pavitra che ke apavitra.'' "sadAcAraja vidvAnanu bhUSaNa che ane tenI jIvanayAtrAne sugama karanAra che.,' "je parApakAramAM raAApacyA rahe che, IzvaramAM jene vizvAsa che ane satyane je anusare che, tene mATe A pRthvIja svarga samAna che." sAcA manuSyanA raktanuM eka biMdu paNa mahA samudranA agAdha jaLa karatAM vadhAre mUlyavAnache." "sa'sAranI sarvAM padavIemAM manuSyanuM padma sarvazreSTha che.' manuSyeAnI sa MkhyA, nagarAnA vistAra ane temanI samRddhi e kAIpaNa dezanI sAcI utkRSTatAnuM pramANa nathI; paraMtu te deza je jAtanAM mANasA utpanna kare che, teja tenuM sarvotkRSTa pramANache.'' "puruSa athavA strInI satkIrtija tenA AtmAnA sarvazreSTha ane prathama zaNagAra che." " 'sadguNa' manuSya mAMdeA paDatAM tenI sAthe mAMdAye nathI paDatA ane tenI mRtyu sAthe nAza paNu pAmatA nathI. '' 66 mahAna pAMDitya ane vidvattA temaja tarkazAstra ane alaMkArazAstranA jJAnathI manuSya mahAna nathI thai zakatA. mahattAne mATe te sucAritryanIja AvazyakatA che. ' " mahAna kubera bhaMDArI jeTalA dravyavAna thavA karatAM kIrti ane premanA bhaMDArI thavuM vadhAre mahatvanuM che." "tame dhanapati hA ke garIba, amIra hai| kai kIra, e badhuM seA varSa pachI bhUlAi jaze. paraMtu tamArAM sadAcaraNa yA durAcaraNane prabhAva hajAro varSAMsudhI raheze." garIbAineA vArasA maLaveA e sadguNAne vArasA maLavA jevu che." "dhananI jarUra nathI, sattAnI jarUra nathI, svataMtratAnI jarUra nathI ane AreAgyanI paNa eTalI jarUra nathI-mAtra sucAritryanIja jarUra che." "manuSyanA jIvananuM 'mApa' tenAM karelAM kAryothI thAya che, uMmarathI nahi. vicAradvArA tenA jIvananuM 'mApa' thai zake che, nahi ke zvAsocchavAsadArA. tenA hRdayanI laganIthI jIvananuM mApa thAya che, nahi ke DiyALanAM kAMTAthI. je mANasa sArAmAM sArA vicAra rAkhe che, uttama maneAttievALA che ane je sArAM kAma kare che, teja mANasa sauthI vadhAre jIve che. " dezanI pratyeka pAThazALA, pratyeka dhara, pratyeka rastAnI bAjue ane pratyeka yuvaka yuvatInA zayanAgaramAM e sUtreA TAMgelAM hAvAM joie keH sucAritryaja dharma che, sucAritryaja meAkSa che; sucAritryaja zakti che, sucAritryaja dravya che, ane sucAritryaja badhI unnationuM mULa che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLa viSe (kailAsa) mAMthI mULa lekhaka zrIyuta vijayasiMhajI vaidyazAstrI) manuSya svAthya rakSAne mATe zuddha jaLa, vAyunuM sevana karavuM atyaMta jarUranuM che. Aje vaidyakazAstra pramANe vAMcakonA lAbhArthe jaLaviSe kaMIka varNana karuM chuM - zuddha jaLa:- je pANI gaMdhavinAnuM, koI rasanA bhaLaseLa vagaranuM, zItaLa, tarasa maTADanAra, nirmALa, halakuM ane hRdayane priya lAge te guNakArI che. - azuddha jaLa-je pANI meluM, gaMdhAtuM, jIvajaMtuvALuM, pAna, sevALa tathA kAdavathI Dahe-- LAyeluM. varNavinAnuM, rasavinAnuM, jADuM ane durgadhavALuM hoya te nukasAnakartA che. DahoLAyeluM, kamaLapatra, sevALa tathA taNakhalAMthI chavAI raheluM, kharAba jagyAnuM, sUrya tathA caMdranAM kiraNa paDayA vinAnuM, RtuvinAnuM, varasyA pachI traNa divasa rAkhI mUkeluM ane bagaDeluM pANI vAparavuM nA joIe, evuM pANI pIvAthI saghaLA doSa kopAyamAna thAya che. evA pANInA snAna ane sevanathI tarasa, Aphare, jIrNajavara, khAMsI, maMdAgni, abhiSeda, kaMDU tathA galagaMDa vagere rogo thAya che. pANuM pIvAnI jarUra:-pANuM e prANIonA jIvanasvarUpa che. pANI pIvAnI IcchA, kadApi rokavI nA joIe; kemake hArita muni kahe che ke - tRSNA garIyasI dhorA sadyaH praannvinaashinii| tasmAddeyaM tRSArtAya pAnIya prANadhAraNam // artha:-tarasyA mANasane jarUra pANI pAvuM joIe; kemake tarasa e mahAbhayaMkara ane prANanAzinI hoya che. tarasathI meha vadhe che ane moha vadhavAthI prANanAza thAya che; tethI pANIno tyAga na karavo joie. pANI pIvAnI vidhi -adhika pANI pIvAthI anna sArI rIte pacatuM nathI, tethI ami prabaLa karavA mATe thoDuM thoDuM pANI vAraMvAra pIvuM joie. vAsI pANInA guNa:-je mANasa sUryodaya pahelAM vAsI pANInI ATha aMjali niyama pUrvaka pIe che, te roga tathA vRddhAvasthAthI mukta thaI so varSa sudhI jIve che. bhejanuM kathana che ke, rAtrine aMte pANI pIvAnI Teva pADavAthI harasa, sojo, saMgrahaNI, tAva, jaThara, vRddhAvasthA, koDha, medavikAra, mUtrAghAta, raktapitta, kAnanAM darado, gaLAnAM darado, mAthAnAM darada, kaTIzuLa, netra roga, bIjA vAyupItta, kSata ane kaphathI pedA thayelA roga je mANasa prAtaHkALe uThIne nAka mAraphate hamezAM traNa aMjali pANI pIe che, tenI buddhi tIvra thaIne AMkhonuM teja vadhe che; ane baLavRddhi thaI roga, bhUtapalita keAI tenI pAse AvatuM nathI. zarIramAM kacalI paDavI, pInasa, svarabhaMga, khAMsI ane sojo maTI jAya che. jeNe tela yA ghI pIdhuM hoya, ghA thaye hoya, reca lIdhe hoya, peTamAM Apharo caDhayo hoya, maMdAgnivALo hoya, heDakI AvatI hoya tathA kapha ane vAyunA rogavALo hoya teNe nAkavATe pANI pIvuM nA joIe. ThaMDApANu niSedha:-pAMsaLInAM dardomAM, pratisthAmAM, vAyusaMbaMdhI rogomAM, Apharo ane baMdhakezamAM, reca tathA taratanA tAvamAM, arUci ane saMgrahaNImAM, gulmaregamAM, zvAsa ane khAMsImAM, vidradhi ane heDakImAM tathA cikAsavALA padArtho sAthe pIvAmAM ThaMDuM pANI tajavAyegya che. - thoDuM pANuM pIvuM:-aruci, maMdAgni, zotha, kSaya, mukha-praseka udararoga, netraroga, tAva, ane madhumehamAM thoDuM pANI pIvuM joIe. duSita jaLane cokakhuM karavAnI vidhi:-prathama pANIne cokhkhA kapaDAthI gALI levuM joIe. pachI garama karIne athavA sUryanA tApamAM tapAvIne zuddha karavuM joIe; athavA sonuM, cAMdI, paththara ane retIne sAtavAra garama karI pANImAM ThArI devAthI pANu zuddha thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAso kRw! ( "vizvAmitranA agralekhamAMthI ) Ao kRSNa kahaiyA, Ae. trividha tApase saMtapta hamAre hadaya mandirake eka bAra amRtabANIsaphira bhI siMcita kara do. hamArI AzAlatAye murajhA rahI hai karmayogarUpI vArikI vRSTi kara unheM ekavAra phira harAbharA banAdo. hama tumahuM akAraNa nahIM pukAra rahe haiM. tuhe kaSTa denekA hameM bilakula sAhasa nahIM hotA, yadi kukSatrake maidAnameM tumane yadA yadAhi dharmasya glAnirbhavati bhArata / trabhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham // kI AzA nahIM dilAvI hatI ? pyAre kRSNa! kyA apanI prattinA bhUla gaye je Aja hameM yAda dilAnekI AvazyakatA upasthita huI hai? tuma te sarvajJa hA, phira karyo AMkha mUde paDe ho ? kayA bhAratakI bartamAna dazA kA aura bhI patana dekhanA cAhate he ? bhagavana esI niSpharatA tumameM kabase utpanna huI? kayA karuNAsAgara nAmakA tumane bahiSkAra kara diyA? kayA tumhArI kacaNAkA agAdha samudrI sUi gayA? nahIM te eka bAra bhAratameM Akara apane bacanI rakSA ke nahIM karate? eka draupadIkI lAja rakhane ke liye tuma kitane cintita hue the, Aja te bhAratabhUmimeM lA draupadI vyAkula hokara tuhe pukAra rahI hai. eka kaMsake mArane ke liye tamane kayA kayA khela dikhAye ghe? Aja dekho saikaDo kaMsa tuhe cunautI de rahe hai. eka sudAmAkI dIna dazA dekhakara tumane AMsuoMse unake caraNa che DAle the, Aja to lAkha sudAmA tumhAre i nake liye vyAkula he rahe hai. tumahAre liye te ananta kAryakSetra paDA huA hai. phira batAe tumhAre nahIM anekA kaunasA kAraNa he sakatA hai? kayA kAryabhArase Dara to nahi gaye ? tumhArI lIlAbhUmi bhAratamahI ke Aja videzIne padadalita kara rakhA hai, isa brajabhUmikI gAeM tumahAre jaise sevaka ke pAkara bhAratameM dhakI nadiyAM bahAte thI unheM aba bharapeTa caranekI bhI suvidhA nahIM hai. he gopAla! likhate lekhanI kAMpatI hai, tuma bhI sunakara eka bAra tha jAoge ki isa bhAratameM gobakA nAma nahIM thA vahAM yavane aura bidezI gobhakSake liye prati 5 sekaMDa meM eka gAya kasAI ke chure ke nIce 5Da kara hiMduoke kesatI huI tumAre dhAmake calI jA rahI hai. kayA bhAratavAsIke utkaTa pApa karmase kuddha ho tumane sabhI gaukI. gelokahI maga lenekA nizcaya kiyA hai ? nahIM te, jahAM eka nirdoSa gajarAjake grAhake mukhase bacAne ke liye tuma naDage pAMva dauDa paDe the, vahAM pratidina hajAre gauoke raktapAtase bhAratabhUmike kaluSita hote dekhakara bhI tumhArI nidrA bhaMga ko nahIM hotI ? tumane bhArataka sujalA, suphalA aura zasya zyAmalA dekhakara apanI priyatamA lakSmI nivAsake liye yahI sthAna ThIka kiyA thA, para tumhAra Ane meM dera dekhakara ve bhI rUsakara sAta samudra pAra tumhArI khojameM - bhaTaka rahI hai. zIdhra Akara unheM sAttvanA kayAM nahIM dete ? girAja ! tumane arjunake jIsa karmayogakI zikSA dekara mahAbhAratake yuddhane pravRtta kara yA thA, usakA Aja sarvathA lepa ho rahA hai. loge ke karma akarmaka jJAna hI nahIM hai, phira usake kuzala rItise saMpAdana kisa prakAra kare ? tuhe te mAlama hI hogA ki Aja bhAratameM kitane manuSya brAhmI sthiti prApta hekara amRtatvake adhikArI bane hai! tumane 'karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / 'mA karmaphala heturbhU mAte saMgostva karmaNi // 4 // upadeza dekara niSkAma bhAvase kama karanekA Adeza diyA thA-para bhAratabAsI use bhUlakara duHkhake bhaMvarameM paDe hue hai. aba te yahAM sabhI kAma ke se taule jAte hai. "paDha beTA caMDI, jIsase caDhe haMkI" aura paDhe caMdrikA, jIsase caDhe haMDikA' kA ninAda sarvatra gUMja rahA hai. kartavyakarmakI daSTise kAma karane vAle sarala prakRti ke yA sApha zabdomeM be sIMga ke gadhe samare ja rahe . "nirAzI aura nirmama hokara kAma karanevAle kahAM dikhAyI dete haiM ? kula yahI huA hai ki samAjakI sabhI vyavasthAomeM gaDabaDa bhAla maca gayA hai. samAjarUpI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ae kRSNa! 158 gADIke sabhI pahiye Aja bekAra he rahe haiM-gADI unnati ke pathameM sarapaTa kese dauDa lagAve ? sthAnIya brAhmaNadevatA jJAnabalase balI ho samAjakA saMcAlana kahAM taka kareMge ve pAnI piMDe, rasoiye aura na mAlama kayA kyA banakara zakratikA avalambana kara rahe hai. kSAtradharmakA te bhAratase lopa hI ho rahA hai-nahIM te tumhArI lIlAbhUmi isa prakAra parAdhInatAkI kAlimAM se kalaMkita karyo hotI ? vaikI carcA tumase kayA kare ? jInake hAtha kRSi, gorakSA aura vANijyakA bhAra tumane saMpA thA, ve Aja videzI vyApArakA jUThana cATanemeMhI apaneka kRtakaya samajha rahe hai. prati varSa eka karoDa pazuokA badha dezameM ho jAtA hai, para unake kAnameM jo bhI nahIM raMgatI. bahuta huA te grAhakoe dharma khAte ke nAma para caMdA lekara kahIM piMja rApela bela diyA aura gobhakta honekA sarTiphikeTa pAgaye. bhagavana ! tuhe jAnakara Azcarya hogA ki bahutase kulAMgAra to Ine dhamakhAtemeM ekatra dravya ko bhI apanA hI samajha manamAne tarase apavyaya karate hai. dezakA vANijya miTTImeM mila gayA hai aura karaDe bhAratavAsI bhUkha mara rahe hai, para unheM pUchanevAlA kAI nahI hai. tumane kahA thA, "driAna mA jore" para yahAM to lATa gavarnare ke dAvateM dekara hI zeThajI kRtakRtya hete haiM. kahI taka sunAmeM Aja lAdharma ko mAnekA DhoMga karanevAle, baDe baDe tilaka lagAnevAle aura apaneke dharmAvatAra mAnanevAle loga munira pade ra paMhitA vamana: ke janate hue bhI achata kuttoMse bhI vadatara samajhate hai. kutte te unakI godameM, unake kaoNAM para, unakI sukhazaiyA para virAja sakate hai, para achUtaH sau hAtha dUra taka nahIM phaTakane pAke. kahe phira bhAratameM zuddha vaNazrama dharmaka pratiSThA kese sthira raha sakatI hai ? zilAdhAra hI lopa ho jAne se bhavana kaba taka khaDA rahegA. IsIse Aja hindu mandira vaMza hone para hai. vAsudeva ! ekabAra Akara IsakI marammata kara jAo nahIM te ise hA kara keAI nayA hI mandira khaDA kara de. yadi dera karaze te tuhe pahacAnanevAlA bhI koI nahIM milegA. bhagavana! tumane gItAme dhamakA sAra to bhara hI diyA hai, para use samajhAnevAlA aura samajhakara usake anusAra calanevAle nahIM dikhAyI dete ? Ao, ekabAra apanI jAdU bharI baMzI pheMka do, jisase hajAra varSanI hamArI mohanidrA tUTa jAya aura hama karmayagake mAgameM pravRtta he jAya. Aja bhAratameM vahI samasyA upasthita hai jisakA samAdhAna kara tumane arjunakA meha bhaga kiyA thA. ekavAra A jAo aura hameM rAha dikhA kara gantavya sthAna taka pahuMcA do ? svAdhIna bhAratahI tumahArA zikSAkA marma samajha kara saMsArameM usakA vistAra kara sakatA hai. yadi tumapratijJAkI rakSA karanA cAhate ho to ekabAra avazya Ae, nahIM AnA ho te hameM Isa taraha dhulA dulA kara mata mAro. eka vAra hI pralayakI bhayaMkara lIlA dikhAkara bhArata bhUmike mahAsAgarameM plAvita kara do. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arogyane mATe 32 divasanuM laMghana ( dhanivAsI zrIpaM. nArAyaNa bhaTTajI pAThake hamaNAM ja meLavelA jAti anubhavane lekha vaidikadharmamAM chapAyale te uparathI anuvAdita) 1-pUrvavRttAnta A vakhate mArI uMmara 29 varSanI che. zarUAtathI ja mAruM svAstha uttama prakAranuM hatuM; paraMtu chellAM 10 varSothI peTanI bimArIne lIdhe ane peTamAM vAyu vadhI javAne lIdhe mArI taMdurastI bagaDI ane huM mAMdo paDaze. 38,39 varSanI uMmara sudhI mArI taMdurastI ghaNI sArI hatI ane huM baLavAna hato tathA udararoga zuM che te jANato paNa nahoto. huM zrI. mahArAjAsAheba audhanarezanA maMdiramAM pUjArI chuM ane mane pUjA, arcana, anuSThAna, pATha ityAdinuM kArya bahuja rahe che. mAre e nityakarma uparAMta keI koI vakhate naimittika dharmakArya paNa karavuM paDe che, te te vaLI jUduM. A sarvakArya dharmavidha pramANe sAMgopAMga karavAne mATe mAre kaI kaI vakhata rAtrInA 2-2 vAge uThavuM paDe che; kAraNa ke jo huM te vakhate na uThI zakuM to upara jaNAveluM mAruM pUjApAThanuM kArya saMpUrNa rIte thaI zakatuM nathI. 2-aMdhakoSanI zarUAta sAdhAraNa rIte mANasane uThavAno yogya samaya 4-45 vAgyAno hoya che. A samayane brAhmamadartA kahevAmAM Ave che. A samaye jAgrata thavAthI maLazuddhi vagere sArI rIte thAya che. huM paNa jyAM sudhI 4 vAgye uThatA , tyAM sudhI mane jhADe khulAsAthI AvatA hatA ane koIpaNa prakAranI bimArI utpanna thatI nahotI. paraMtu jyArathI mAre 2-2 vAgye uThavAnuM thayuM ane pUjA pAThanuM kArya vadhAre karavAnuM thayuM, tyArathI dasta khulAsethI AvatuM baMdha thaye; kAraNake 2-rAno samaya zaucazuddhine cheja nahi, topaNa te samaye uThIne snAnAdi kriyAthI paravArIne pUjAmAM jeDAI jato hato. A samayethI te be pahoranuM bhojana thAya te samayasudhI mAre pUjA pAThamAM rahevuM paDatuM hatuM ane tene lIdhe 4-5 vAgye zoca javAnI vaga Ave te paNa mAre te vigate paDato hato. kAraNa ke pUjApAThanA samayamAM jhADe pharavA javuM te azakya hatuM. A pramANe dararoja banatuM hatuM. AthI rAtrinA be vAge zauca javuM paDatuM hatuM ke, je samaya zAcavidhine mATe bilakula pratikULa hatA ane tethI mAre te vakhate baLapUrvaka dasta lAvavAno prayatna karavo paDato. je vakhate eTale 4-5 vAgye jyAre mane kudaratI rIte dastanI hAjata thatI hatI, te vakhate mAre baLajerIthI te vegane aTakAvavo paDato hato. A krama nitya thaI paDyo ane tethI AjathI 10 varSa pahelAM mane avarNatI roganI zarUAta thaI, ke jene baMdhakAza, kabajIAta athavA malAvarodhanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che; ane je sarva rogo utpanna thavAnuM mULa kAraNa che. kemake -nAemAnA vepArakramAna che arthAt "baLapUrvaka vegane utpanna karavo nahi; temaja upanna thayela vegane aTakAvavA nahi" A ArogyanuM sUtra che; paraMtu mArI dinacaryAja jAtanI banI gaI hatI ke mAre te pratidina A baMne niyamanuM ullaMghana karavuM paDatuM hatuM. huM ra-rA vAgye baLapUrvaka dasta lAvavAnA prayatna karato hato ane 4-5 vAgye jyAre mane kudaratI rIte dastanI hAjata thatI hatI, tyAre tene rokavAne prayatna karatuM hatuM. A Tevane lIdhe mane baMdhakezane vyAdhi lAgu paDyo ane uttarottara te vadhavA lAgyo. pratidina aniyamita vakhate arthAta be pahoranA bhojananI pachI agara te rAtrinuM bhojana lIdhAbAda zAcane vega Avato hato ane te samaye zAca thato paNa hato. bhojananI pachI zauca nuM AvavuM e bimArInI nizAnI che; ane AthI uparanAM be kAraNe je kupathyanAM jaNAvyAM, te uparAMta A trIjuM kAraNa paNa utpanna thayuM. A pramANe thavAthI peTa bagaDe temAM Azcarya paNuM zuM? paraMtu zarUAtamAM A bAbata mArA dhyAnamAM AvI nahi ke asvAbhAvika kriyA e koI moTI bimArInuM bIja cheane AthI dhIme dhIme baMdhakAza vadhavA lAgyo ane peTamAM vAyu paNa dhIme dhIme jora pakaDavA lAgyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arogyane mATe 32 divasanu la"dhana 3-peTamAM darda thavu upara jaNAvelu barkAzanuM darada vadhavAthI nAbhinI nIcenA bhAgamAM jorathI darda thavAnI zarUAta thaI; ane pratidina A darada vadhavA mAMDayuM ane thADA mahinA bAda te gaMbhIra rUpa pakaDayuM. A pachI nAbhinI uparanA peTanA bhAgamAM paNa darda thavAnI zarUAta thaI. A vakhate mArUM peTa sakhta rahetuM hatuM. A baMne sthAnanuM darda vadhavA lAgyuM. A baMne sthAnamAM vAyune gaLeA caDhIne daradane pedA karatA hatA. 161 A samaye vaidya ane DaoNkaTaranA ghaNA upAyeA karyAM, aneka prakAranA zeka karyo, badhAraNa karyAM ane davAe paNa khAdhI; paraMtu upara jaNAvelI vyathAmAM kAMIpaNa pharaka paDavo niha. A pachI nAbhinI nIceneA bhAga kaThaNa thavA lAgyA ane gheADA divasamAM te! A sthAna eTaluM badhu kANu thaI gayuM ke kamaranuM halanacalana paNa lagabhaga baMdha jevuM thai gayuM. A upara thI anumAna bAMdhavuM ke, mane te vakhate keTaluM kaSTa thatuM haze? A sthAna kANu thavAne lIdhe mUtra thavAnuM paNa aTakI gayuM ane zaucasivAya khIje vakhate pezAba utaratAja nahi; jethI mArAM du:kha ane darada dhaNAMja vadhI gayAM. 4-vAyuvikAra A pachI peTamAM vAyu utpanna thavA lAgyA. Ane vAneA gALe kahevAmAM Ave che. kA kAi vakhate A geLA ekaja jagyAe rahetA hatA ane dhaNuM kaSTa pedA karatA hatA; temaja kAI krAi samaye te! te AkhA peTamAM pharatA hatA. A baMne rIteAthI peTamAM asahya darada pedA thatuM hatuM. 5-vRSaNavRddhi A pachI jamaNI taraphanA aDatA AkAra vadhavA lAgyA. be-cAra mAsa pachI bIjI taraphane! aMDa paNa vadhavA lAgyeA. aMDanI aMdara je gALI rahe che te vadhIne meTA paththara jevI sakhta khanI jatI hatI. A kAraNathI besavuMvu paNa muzkela thaI paDayuM. A vakhate mArU zArIrika kaSTa eTaluM badhuM vadhI gayuM hatuM ke mane mRtyunI chAyA dekhAvA lAgI. A samaya pachI huM mIrajazaheramAM gayA ane yAMnA suprasiddha amerikana mizananA . vAlaneza ane velane meM mArI bimArI batAvI. A lekAe jaNAvyuM ke, A rAgamAM zastrakriyAnI bIlakula jarUra nathI. AthI A DAkTarA paNa kAi upAya karI zakyA nahi. te pachI tyAMnA bIjA aneka vaidyo ane DAkaTarAnA IlAja karyAM; paraMtu tethI jarApaNa phAyado thayA niha. 6-Aparezana ( zasraprayAga ) A pachI ghaNAja prayatnane aMte ane keTalIka lAgavagane lIdhe DA. vAlaneza pAse Aparezana karAvyuM ane tethI aMDavRddhimAM gheADA lAbha jaNAyA ane 4-5 mAsamAM mArUM aDakAza pUrvavat sArU thai gayuM; paraMtu bIjI bimArIe teA jevI ne tevI kAyamaja rahI. 7-agnimAMdya jema jema upara jaNAvela vikAra vadhavA lAgyA, tema tema mAreA jarAgni maMda paDavA lAgyA ane anAja paNa theADu levAtuM gayuM. sAMjanA vakhatanuM bheAjana te lagabhaga baMdha karavuM paDayuM. kAi vakhate levAya te kAi vakhate na levAya evI sthiti cAlu thai. A kAraNathI azakti vadhavA lAgI. A pramANe lagabhaga 7-8 varSa du:kha bhAgavavuM paDayuM. 8-haMmezanI avasthA pratidina sAMjare lagabhaga pAMca vAgye mAM vAyu utpanna thatA hatA ane te vegathI uparacaDhatA hatA. jyAre A vAyu chAtImAM praveza karatA hatA, tyAre te mArUM magaja sthira rAkhavuM azakraya banatuM. A vakhate mane kAi ka Mi pUche agara teA kAi khelAve te mArUM dhyAna te tarapha AkarSAtuMja nahAtuM. huM mArI bimArI ane duHkhamAMja lIna thaI jate hateA. mArI A sthiti eka e kalAka rahetI hatI. kAMi khAvAmAM AvatuM agara bhAjana karavAmAM AvatuM te the|DA samayasudhI ArAma rahetA hatA; paraMtu khAdhA pachI zaiAca thaI jateA hateA ane zAca yA pachI tarataja pUrvokta vAyunA dAya vadhI jatA hatA. A sarva darada nidrA na Ave tyAMsudhI rahetuM hatuM. nidrA AvyA www.umaragyanbhandar.com rA. Da Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16ra Arogyane mATe 3ra divasanuM baMdhana pachI darada baMdha paDI jatuM hatuM. A pramANe savAra tathA sAMje pratidina cAra kalAka sudhI asahya duHkha bhogavavuM paDatuM hatuM ane eka divasa paNa ArAma jaNAto nahi. 9-laMdhananI zarUAta sarva upAya ajamAvI joyA; paraMtu vyAdhi maTavAnuM ci jaNAyuM nahi. AthI upavAsa agara laMdhana zarU karavAno meM nizcaya karyo. eTalAmAM mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, pAsenA budhapArogrAmanA rahIza eka gujarano roga laMghana karavAthI dUra thaze. A uparAMta bIjI vAta e paNa sAMbhaLavAmAM AvI ke, dha riyAsatanA eka kArakunanI bimArI paNa apavAsathI maTI gaI. A hakIkate sAMbhaLIne mAruM svAthya sudhAravAne meM paNa laMghana karavAno nizcaya karyo. eTalAmAM zrI dhanarezanI pAse koI kAryavazAta loNAvalAnA suprasiddha nisargopacAraka athavA laMghanacikitsaka zrIyuta bIvalakara AvI pahoMcyA. teozrIe mArI tabiyata ta ne kahyuM ke 10-12 divasa laMghana karI juo. huM mAnuM chuM ke, tamo Arogya meLavI zakazo. AthI mane dhIraja maLI. sAthe sAthe meM laMghanaviSayanuM pustaka vAMcI te vizvanI mAhitI meLavI ane laMdhana karavAnI taiyArI karI. gayA aSADa suda bIjane divasathI meM apavAsa karavAnuM zarU karyuM. A vakhate mane sakhata saLekhama thayuM ane tenI sAthe jorathI khAMsI upaDI; paraMtu ghaNAja Azcarya sAthe jaNAvavuM paDe che ke, be-cAra divasa laMghana karyA pachI saLekhama tathA khAMsI kayAM cAlyAM gayAM teno patto paNa lAge nahi. 10-laMdhananI dinacaryA laMdhana karavAnA divasomAM huM phakata ThaMDuM pANI pIto hato. dararoja pAkuM pAMca athavA cha zera ( 80 rUpIAbhArano eka zera ) pANI pIto hato. A pANImAM thoDe lIMbuno rasa nIcovata hatA. keie ane temAM thoDuM siMdhAluNa nAkhavA kaheluM, paraMtu huM te nAkhato nahi. A sivAya huM kaMI paNa leto nahi hate. lIMbunA rasathI peTamAM Arogya rahe che ane pIvAmAM kaMIka svAdiSTa paNa lAge che. zarUAtamAM mArA vicAra e hato ke, huM be-cAra divasa laMghana karI jouM, paraMtu jyAre 4-5 divasa pasAra thaI gayA, tyAre mane vadhAre dhIraja maLI ane meM apavAsa vadhAre vakhata sudhI laMbAvavAno nizcaya karyo. tera divasa pasAra thayA chatAM paNa mAro dainika vyahavAra vinAkaTe cAlyo jato hato. savAramAM vaheluM uThavuM, nAna, saMdhyA ane pUjApATha ityAdi mUlapITha pahADa para caDhIne karavAnuM niyamapUrvaka cAlyA karatuM hatuM. mUlapIThanA pahADa para caDhavuM ane pAchuM utaravuM emAM sArI rIte doDha kalAkanI kasarata maLatI hatI. terame divase paNa mane jarAe thAka jaNAyo na hato. AkhA divasamAM 3-4 mAIlanuM bhramaNa karavuM paDatuM hatuM. tera divasa phakta pANI uparaja gujAryA chatAM mArAmAM eTalI zakita rahI hatI ke laMghana karavAthI mArI zraddhA vadhAre ane vadhAre vadhavA lAgI ane meM laMghana laMbAvavAno nizcaya karyo. jyArathI laMghana zarU karyuM, tyArathI navasekA pANInI be vakhata basti letA hatA. A baMne vakhatanI pratidivasanI bastithI AMtaraDAnI zuddhi thatI hatI ane je huM pAMca cha zera (pAkuM ) pANI pIto hato tethI paNa peTanI zuddhi thatI hatI. dararoja bastimAraphate maLanI gAMThe nIkaLatI hatI. A joIne mane Azcarya thatuM hatuM ke, jo ATalo badhe maLa peTamAM bharelo rahe to te pachI vAyune Apharo na caDhe to bIjuM zuM thAya ? tera divasa laMghana karavAthI mane bIlakula zrama jaNA nahi; temaja mAruM pratidinanuM kArya sArI rIte cAlatuM hatuM tethI, meM bIjA ATha divasa laMdhana AgaLa calAvavAno nizcaya karyo. caudame divase mArI jIbha kALI paDI gaI ane mane tAva paNa AvavA lAgyA. A vakhate mArI dhIraja khUTI ane laMghana baMdha karavAno vicAra prabaLa thavA lAgyoAgaLa upara mArI kevI raheze te viSe mane saMdeha pedA thaye; chatAM upara pramANe ja laMghana AgaLa calAvyuM. cAra pAMca divasamAM tAva utarI gayo; temaja jIbhano kALo raMga paNa dhIme dhIme maTI gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Arogya mATe 32 divasanuM laMghana A pramANe adAra divasa pasAra karyA. pratidina pAkI pAMca cha zera pANI pIvAnuM ane be vakhata navasekA pANInI bAta levAnuM cAlu rAkhyuM. aDhArame divase paNa maLanI gAMThe hameza mujabaja paDI. A joIne temaja peTamAM vAyunuM kaSTa paNa jevuM ne tevuM ja kAyama rahetuM hatuM te joIne manamAM gabharATa pedA thayo ane ArogyaprAptine mATe mane asaMbhava lAgyo; temaja AgaLa upara A sarva kevI rIte samApta thaze te viSayamAM paNa cintA ubhI thaI. A viSe ghaNI zaMkAo AvavAne lIdhe huM gabharAyo ane tethI pUnA gayeH ane tyAMnA prasiddha laMghanacikitsaka zrIyaMta kinAre ane maLyo. teozrIe mane bahu ja dhIraja ApI kahyuM ke:-"tame laMdhana AgaLa calAvo. bIlakala Daro nahi. laMdhana karavAthI manuSya maratuM nathI, paraMtu laMdhana karyA pachI ayogya rIte bhajanAdi sevana karavAthI mare che. AthI tamAre bIlakula gabharAvuM nahi. laMghana AgaLa calAve ane tame jarUra Arogya prApta karazo. pUnAthI huM laNavA gayo ane tyAMnA nisargopacAraka zrI. bivalakarajIne maLyo. temaNe paNa mane dhIraja ApI ane laMdhana AgaLa calAvavA utsAha Ape. AthI, meM vadhAre vakhata laMghana laMbAvavAno nizcaya karyo. - jayAre ledhananA aDhAra divasa vyatIta thayA, tyAre mane eka prakAranI durgaMdha AvavA lAgI. pahelAM to mane e khyAla thayo ke, koI bIjA sthAnamAMthI A durgadha AvatI haze; paraMtu rAtadivasa A durgadhanI sAthe sAthe rahevAne lIdhe mane vicAra Avyo ke, A durgadha mArA zarIranI A durgadhane lIdhe mane bahuja kaSTa pedA thayuM; kAraNa ke te ati asahya hatI ane vaLI rAtadivasa sAthenI sAthe rahevAthI vadhAre du:kha detI hatI, paraMtu te potAnI meLe ja saMcita thayelI hatI ane bhogavavI Avazyaka hatI; kAraNa ke ApaNe saMcita karelAM karmone bhoga ApaNA sivAya koNa kare ? eTalAmAM laMghanano 24mo divasa AvI pahoMcyo. A divase mArI mAtAjIno svargavAsa thaI gayo. AthI tenA aMtyeSTi tathA bIjI Avazyaka kriyAo karavAmAM thoDA divasa gayA ane tene lIdhe paragAma paNa javuM paDayuM. A sarva divasamAM laMghana to cAluja hatuM; ane chatAM paNa koI jAtano vizeSa zrama mAlama paDaye nahi. A pramANe 27 divasa vItI gayA. have thoDe thoDo thAka jaNAvA lAgyo. beTho houM to uThavAnuM mana thAya nahi. mRtakane lIdhe pUjApAThanuM kArya baMdha rAkhavuM paDayuM ane tethI mULapIThavALA pahADa upara caDhavAutaravAnI kasarata paNa baMdha rahI hatI. A sivAyanA bIje tamAma vyavasAya cAluja hato. 28me divase thAkanI asara bahuja jaNAvA lAgI ane mArI dhIraja khUTI gaI, mana paNa gabharAvA lAgyuM tathA huM utsAhahIna banI gayo. A vakhate mArA mionI salAhathI meM eka pAzera (20 rU. bhAra) dUdha lIdhuM. A dUdhamAM dUdhanA jeTaluM ja pANI meLavyuM ane tene ukALIne eka camaco levAnuM zarU karyuM. A pramANe 28mo divasa vyatIta thai gayo ane 29mAM divase manamAM karIthI usAhano saMcAra thayo ane laMghanakriyA AgaLa calAvavAno nizcaya karyo. A divase paNa pUrvanI paheja nAkamArge kharAba gaMdha AvatI hatI. A badabo 30mo divasa samApta thaye tyAMsudhI arthAta chelA 12 divasa sudhI kAyama rahI. 30 mA divasa pachI te durgadha baMdha thaI gaI ane tene ThekANe sugaMdha AvavA lAgI. A sugaMdha ghaNI ja manohArI hatI, A pramANe 32 divasa sudhI laMdhana calAvyuM. pachI to laMghanakriyA AgaLa calAvavAnuM - zakya lAgyuM; AthI laMdhananI samApti karavAno vicAra karyo. A 32 mA divase paNa bastimAraphate maLanI gAMTha zaucamAM nIkaLI hatI. A sarvemAM pahelA 15 divasa sudhI maLanI lIMDI pILA raMganI nIkaLatI hatI ane 17 mA divasathI kALA raMganI paDavA lAgI. vAstavamAM mAro vicAra jyAMsudhI zaucamAM maLanI gAMThe nIkaLatI baMdha paDe tyAMsudhI laMdhana karavAno hate; paraMtu utsAha rahyo nahi. AthI meM laMghana baMdha rAkhavAno nizcaya karyo. kharI rIte to je meM 8-10 divasa sudhI apavAsa laMbAvyA hota te mArAM AMtaraDAM taddana vizuddha thaI jAta; paraMtu A sarva bAbata manane utsAha uparaja AdhAra rAkhe che ane jyAre mananI dhIraja khUTe che, tyAre AvI vAta siddha thaI zakatI nathI; AthI laMdhana baMdha karavAnuM ja mane ucita lAgyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ArAgyane mATe 32 divasanu` laMdhana A 32 divasanA laMdhanamAM mArU' vajana 49 zera ( baMgALI) hatuM, te 40 zera thai gayuM. 11-la'dhananI samApti 32 me divase khArAka zarU paNa akeka camaceja leteA hateA. saMtarAM vadhArIne 8 divasamAM 36 chellA ATha divaseAmAM mane tarasa lete! nahi. karavAnA nizcaya karIne eka saMtarAneA rasa lIdhe!. A rasamAMtha 33 me divase e saMtarAMnA rasa lIdhA. A pramANe krame kra satarAMne rasa pIdhe!. A pramANe kula 40 divasa pasAra thayA lAgatI te huM mAtra ThaMDu pANI pItA. te sivAya kaMIpa 41 me divase zarUAtamAM pAzera ( 20 rU. bhAra ) dUdhamAM teTaluM ja pANI meLavI ukALI te lIdhuM ane pachI the! gheADu vadhArate cAlIne ardho zera ( 40 rU. bhAra ) dUdha samAnabhAge pANI meLavIne levAnuM zarU karyuM. A pramANe 48 divasasudhI karyA pachI dUdha ane pANI sAthe meLavIne tenA upara rahevAnuM azakaya lAgatAM 49 me divase kevaLa gAyanuM dUdha thA thADu levAnuM zarU karyuM. divasamAM cAra vakhata dUdha pIteA hateA ane AkhA divasamAM doDhazera dUdha (pArka) gAyanuM pItA hateA. A sivAya jyAre tarasa lAgatI tyAre jarUra jeTalu pANI pItA hatA. ladhananI zarUAta thI dazerAnA tahevArasudhI lagabhaga 4 mAsa thayA. AmAMthI prathamanA saMdhananA 48 divasa bAda karavAmAM Ave te bAkInA lagabhaga aDhI mAsasudhI gAyanA dUdha upara rahyo. vacamAM vacamAM keAi kAi vakhata sapheda kadanuM athavA bhIDAnuM zAka khAteA ane kAi kAI vakhata gharamAM kaTTanI miThAi anAvIne te paNa khAtA. A sivAya kaMi paNa anna lete nahi. dazerAne divase mArA mitrAnA Agrahane vaza thaine thADuMka anna khAdhuM ane divALInA divasomAM paNa thAka anAja khAdhuM. A khAvAthI tha uMka darada thavA lAgyuM; paraMtu jyAMsudhI laMdhana karyAbAda ekalA gAyanA dUdha upara rahyo hateA tyAMsudhI zarIranuM svAsthya sapUrNa rahelu hatuM. peTamAM vAyu, darada agara kAi prakAranI pIDA naheAtI ane saMpUrNa AreAgya hatuM. kahevAnI matalaba ke laMdhana karavAthI ane laMdhana karyAbAda upara pramANe pathya pALavAne lIdhe mArU zarIra taddana nirAgI banI gayuM. mArUM zarUAtanuM vajana 49 ratala hatuM. te laMdhana karavAthI ghIne 40 ratala thayelu, paraMtu hAlamAM 51 ratala che. zarIramAM uttama prakAranI zakti AvI gai che, mananA utsAha paNa ghaNAja vadhI gayeA che ane cittanI prasannatAmAM paNa vadhArA thayA che. pahelAM mAthAmAM cakkara AvatAM hatAM ane mAthuM bhAre tathA garama paNa rahetu hatuM. have A sarva zAMta thai gayuM che. pahelavahelAM krAi paNa adhyayanamAM cittanI ekAvratA thatIja nahetI. have pUrNa rIte ekAgratA thavA lAgI. pahelAM kAi paNa navIna vidyAnuM adhyayana karavu e mAremATe azakaya hatuM; paraMtu hamaNAM vidyAdhyayanamAM citta evu teA ekAgra thaI jAya che ke je viSaya cAlatA hoya te sArI rIte samajavAmAM Ave che. pahelAM je vakhate bimArI vadhI gai hatI te vakhate huM brahmacarya pALIja zakatA naheA; paraMtu laMdhana karyAM pachI trInna divasathIja huM saMpUrNa rIte brahmacarya pALI zakayA chuM ane mArA mananI vRttie paNa brahmacasivAya bIjA viSaya tarapha deArAtI nathI. A pramANe huM atyaMta mAMdagInI avasthAmAMthI phakta laMdhana karavAthIja lagabhaga niraMgI avasthAmAM AvI gayA chuM. chellAM daza varSo mArI bimArImAM gayAM. te vakhatamAM mAre jIvI zakavAnuM khIlakula du:khadAyI hatuM; paraMtu la`dhakriyAthI mane navajIvana prApta thayuM che. A laMdhana karavAnA divase daramiyAna mate vacamAM eka be vakhata tAva AvI gayA hatA; paraMtu laMdhana cAlu rAkhavAthI te peAtAnI meLeja utarI gayA hatA. A cAra-pAMca mahinAmAM meM sadhanane! je anubhava lIdhe che tethI mane mAlUma paDe che ke, mAtra ladhanathI manuSyanI harake bimArI dUra thaI zake che. laMdhana karavAmAM paisA ityAdi kAi prakAranuM kharca thatuM nathI; paraMtu la dhana karavAvALAne ladhana mUkI dIdhA bAda je padhya pALavAnuM hAya che te yeAgyarIte pALavuM joie; kAraNu ke laMdhana pachI te pathya sabhALavAmAM nathI AvatuM te lAbhane badale gabhIra hAni thAya che. ladhana hAyA pachanuM paththa A pramANe cheH-(1) pahelAM keTalAka divasa sudhI mAtra phaLa rasa levA; (2) keTalAka divasa dUdha ane pANI mitra karIne pIvuM; (3) ekalA dUdha upara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ArAgyane mATe 32 dvivasanu ladhana 165 rahevuM ane (4) halakuM bhejana levuM. A sarvAM akekA niyamane mATe 8 thI 15 divasanI avidha hAvI joie. jo A samayamAM kupathya karavAmAM Ave te kAyadAne badale nukasAna thAya che. A pramANe laMdhana ghaNuMja lAbhadAyI che; paraMtu te pachInuM pathya sabhALavuM jarUranu che. AzA che ke peTanA daradIe mArA anubhava uparathI lAbha leze. ( AMdha, kAka suda 4 saMvata 1983) ladhananA viSayamAM vaidika dharma nA sapAdakanA vicAre pUrvokta ladhananuM vRttAnta jevuM banyuM che tevuMja ApavAmAM AvyuM che. paMDita nArAyaNa bhaTTajInu makAna svAdhyAyamaDaLathI be miniTanA aMtarapara AveluM che ane jyArathI ladhananI zarUAta karavAmAM AvI tyArathI lagabhaga dararAjanuM vRttAnta ame khAsa dhyAna rAkhIne sAMbhaLatA hatA. eka te! amAre ladhananuM pariNAma jevu hatu ane khIjI' temanu svAsthya sudhare te paNa jarUranuM hatuM, eTalA mATe lagabhaga dareAja temane maLIne A anubhavanA vicAra karatA hatA. A saMbaMdhamAM amArA vicAra e che ke, ahIMAM kudaratI rIte aSADa, zrAvaNa ane bhAdaraveza, A traNa mAsamAM kSudhA ochI thaI jAya che ane havA zaradIvALI rahe che, tethI ladhanane mATe A mahinAe uttama che. jevI rIte A varSARtumAM dI laMdhana karavu zakya che, tevIrIte zaradI agara garamInI RtumAM ( ziyALA ke unALAmAM ) laMdhana karavuM zakya nathI; kAraNa ke te vakhate jArAgni teja heAya che. A sAthe 50 nArAyaNa bhaTTajInI pAcanazakti pahelAMthIja ghaNI ma`da paDI gai hatI. A sa` kAraNeAne lIdhe te ATalA dIkALasudhI laMdhana karI zakyA. amArA vicAra pramANe te haju 8-10 divasanA vadhAre apavAsa karI zakata; paraMtu ahIM AM temane dheya denAra kAi sAre ladhanacikatsaka naheAtA. ame sarve A viSayathI ajANa hatA ane tethI ladhananI samApti karatI vakhate amane sarvane ghaNAja gabharATa thayeA hateA. temane kAi dhIraja denAra naheAtuM; paraMtu temanA potAnAmAMja kAi vilakSaNa prakAranuM dhairya hatuM, ke jene lIdhe teee dI la'dhananI samApti dhaNIja uttama rIte karI. Ane mATe ame ladhanakartAne aMtaHkaraNathI abhinaMdana ApIe chIe. laMghana karavAmAM zarIranI vAta, pitta agar kanI prakRtine paNa vicAra karavA joie. pitta prakRtivALA manuSyA dIdhuM ladhanane mATe ayeAgya nivaDayA che. bIjI prakRtinAM mANase karI zake che. ladhaviSayamAM amArA anubhava evA che ke, tarasanA pramANamAM chUTathI pANI pIvAthI ladhanamAM zrama-thAka jaNAtA nathI; paraMtu gheADuM pANI pIvAthI bahuja duHkha utpanna thAya che. pitta prakRtivALA manuSya paNa je khUma pANI pIe te te dI laghana karavAne sama bane che arthAt pANInA AzrayathI prANa TakI raheche, mATe laMghanamAM pANI pIvAthI kASTa prakAranuM nukasAna thatuM nathI. laMghana karanArAoe eka vAta avazya dhyAnamAM rAkhavI ke, laMghanamAM paNa kAraNasara davA levI niha. be davA levAmAM Ave te tenuM bahuja kharAba pariNAma Ave che; eTalA mATe A viSayamAM bahuja sAvadha rahevuM-arthAt zuddha jaLa, gheADA lIbune rasa ane siMdhAluNa ke mIDu A sivAya banne kAIpaNa padArtha peTamAM nAkhave niha. Aja pramANe ciMtA, phikara, zrama, taDakA, rAtrInAM jAgaraNa, ityAdi kriyAe karavI nahi. divasamAM vAtacItathI ke bIjI sAtvika rIte Anada meLavave. paramezvaranI bhakti karavI te sathI uttama che; kemake ethI adbhuta lAbha meLavI zakAya che. duniyAdArInAM kAmakAja mUkI daIne ladhanakriyAmAM jo Atmika unnatine mATe parizrama levAmAM Ave ane bAkIne samaya AnaMdamAM vyatIta karavAmAM Ave te dhaNeAja lAbha thAya. " suve ladhana mArAthI thai zakaze nahi ' eve bhAva matamAM utpanna thayA pachI jakharajastIthI laMdhana AgaLa calAvavAmAM nukasAna che. Ave vakhate AgaLa jaNAvI gayA te pramANe dhIme dhIme kramazaH ladhana tevuM sArU che. dhyAnamAM rAkhavu` ke, laMdhana karI rahyAkhAda paNa manane sayama rAkhavAnI ghaNIja jarUra che; kAraNake bhUkha lAge che. te vakhate jIbha upara (svAda upara ) sayama rAkhavA kaThina thai paDe che. amArA keTalAe mitre jeoe 10-20 divasanA apavAsa uttama rIte karyAM hatA teee pAchaLathI ekadama anAja khAvAnuM zarU karI dIdhu'-arthAt ladhana pachInu pRthya pALyuM nahi ane tethI eka be mAsamAM peTanI vyathA thane temanAM mRtyu thai gayAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arogyane mATe 3ra divasanuM baMdhana AthI sarva vAcakoe laMdhana pachInuM pathya pALavuM khAsa Avazyaka che ane temAM jarApaNa bhUla na karavI e khAsa yAda rAkhavuM. * keTalAka lokone Azcarya thAya che ke, 20 agara 30 divasanA apavAsa karavAthI eTale teTalA divasa bIlakula bhojana na karavA chatAM maLanI gAMThe kayAMthI nIkaLe che ? A saMbaMdhamAM jaNAvavAnuM ke, peTanI aMdara je nAnAM AtaraDAM rahelAM che tenI laMbAI lagabhaga 30 phITa (vIsa hAtha) che. A sarve maLathI bharapUra rahe che. A AMtaraDAMmAM dareka jagyAe thaDe ke vadhAre maLa bharAI rahe che, e vAtamAM saMdeha nathI. A pramANe pratidina adho hAthanI laMbAInuM AMtaraDuM sApha thatuM rahe tepaNa lagabhaga 30-40 divasa sudhI maLa nIkaLe temAM kaMI Azcarya nathI. je nitya sArI rIte basti levAmAM Ave te Azare eka mAsanA baMdhanamAM AMtaraDAnI zaddhi thaI jAya ane tethI saMpUrNa nirogI avasthA prApta thAya, amArA dhArmika AcAromAM keTalAeka vAro ane tithiomAM apavAsa karavAnuM pharamAvyuM che. jeo jUnA vicAranA zraddhALu mANaso che te semavAra, maMgaLavAra ke zanivArane divase ekaja vakhata jame che. budha, guru ane ravivArane divase paNa koI kAI to apavAsa kare che athavA te eka vakhata jame che; ghaNuM karIne aThavADIAmAM eka athavA be vakhata ekaTANuM kare che. tithiomAM ekAdazI ke zivarAtrI (cAdaza) agara upaSaNa prasiddha che. A divase saMpUrNa apavAsanA che. A sivAya cotha ke evI bIjI tithie ekaTANAM paNa karavAmAM Ave che. A uparAMta khAsa hetusara paNa keTalAka loko apavAsa kare che. navIna vicAranA leke jUnA lekanI apavAsa karavAnI vAtonI hAMsI kare che ane apavAsathI mukti maLe che e bAbatane hasI kADhe che; paraMtu vicAra karavAthI mAlama paDe che ke, jUnA vicAranA kekee aThavADIAmAM ekAda apavAsa karI je svAdhya meLavyuM hatuM te svAzya navIna sudhArakane pratiMdina bhajana karavAthI paNa prApta thaI zakatuM nathI. amone vizvAsa che ke, sAptAhika ke pAkSika apavAsa agara ekaTANuM karavAnI paddhati zarIrasvAdhyanI daSTie eka vicAraNIya ane upAdeya vAta che. je nava-" sudhAraka pitAnA svAdhya-asvAdhyano vicAra karI tenI sAthe sAptAhika laMdhanane saMbaMdha che to tene ghaNuM samajavAnuM maLaze. - sAptAhika ke pAkSika ekaTANuM agara ApavAsathI AtyaMtika mukti maLe ke nahi te eka vivAdAspada viSaya che; paraMtu tevA laMghanathI rogamAMthI "mukti" maLe che te vAta nirvivAda che. eTalA mATe A viSaya upara vAcakavarga zarIrasvAthyanI dRSTithI vicAra kare eja vAta ahIM vizeSa rUpathI kahevI jarUranI che. ladhulaMghanane mATe keTalIka vidhi prAyazcinanA graMthamAM ApavAmAM AvI che. temAMthI keTalIeka ahIM jaNAvI che. (1) cAMdrAyaNa prAyazcitta-pUnamane divase 15 koLI A bhojana karavuM ane te pachI dararoja akeka kaLIo, ochA karatAM karatAM amAsane divase pUrUM laMghana karavuM. pAchuM suda ekamathI eka eka kaLIe vadhAratA vadhAratA chevaTe pUnamane divase 15 keLIA anna upara AvI javuM. eka kALIAnI mAtrA eTalIja samajavI ke jeTaluM ane eka vakhata meMmAM mUkIne sArI rIte cAvI zakAya teTaluM anna khAvuM. ' (2) yavAgU bhakSaNa-cokhA vagere dhAnyane ukALIne tenuM osAmaNa ke pAtaLuM satya agara rasa banAvIne te pIvuM. A paNa eka zarIrazuddhinuM sAdhana che. (3) kevaLa dUdha upara rahevuM. (4) kevaLa phaLa upara rahevuM. (5) kevaLa eka ja anAja khAvuM.. A sivAya aneka prAyazcitto batAvyAM che ke je zarIrazuddhine mATe bahuja lAbhadAyaka che. AjakAla navazikSita loko prAcIna graMthono abhyAsa vadhAre kare che; paraMtu temAM jaNAvelAM prAyazcittAnA Arogya sAthe zuM saMbaMdha che tathA te vAtathI ApaNe ApaNuM Arogya kayI rItathI. siddha karI zakIe e bAbatano abhyAsa karatA nathI; eTaluM ja nahi paNa te lake sAptAhika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arogyane mATe 32 divasanuM baMdhana 167 ke pAkSika apavAsanI hAMsI kare che ane prAyazcittanI vAta te ThAmAMja kADhI nAkhe che. amee A ThekANe te vAtane ArogyanI sAthe zuM saMbaMdha che tene vicAra karavAnI sUcanA karI che. e vAta upara paNa keTalAeka loke krodha karaze; paraMtu prasaMgavazAta satya hakIkata ApaNI samakSa raju thaI gaI che tethI te jevI che tevI lakhavI paNa joIe. AthI amo taddana niDara banIne vAcako ne nivedana karIe chIe ke, je teo ArogyanI dRSTithI apavAsa ane prAyazcittano vicAra karaze te te ghaNuMja lAbhadAyaka thaI paDaze. saLekhama, khAMsI, gaLAnA coLIo AvI javA, sAmAnya tAva, apaco, peTanA dejo, mAthAnAM darado, AMtaraDAnA rege vagere keTalAMka evAM darada che ke je egya apavAsa karavAthI auSadhavinAja maTI jAya che; paraMtu AjakAlanA najIvA rogomAM paNa DaoNkaTaranI pAse javAno abhyAsa paDI gayo che, tethI ApaNI kudaratI zaktithI Arogya meLavI zakAya evo khyAla AvI zakato nathI. vaLI A ghAtaka pravRttimAM navazikSitonI uThaMkhala vRttine lIdhe ApaNA rItarivAjono upahAsa karavAnI Teva vadhI paDI che ane tethI narasAnI sAthe sArUM paNa vagovAya che. AthI je vAcakavarga A bAbata upara zarIrasvAdhyanI daSTithI ane aMdaranuM rahasya samajavAnI vRttithI vicAra karaze te jarUra lAbha thaze. A sarva kahevAnuM prayojana e che ke, sAptAhika agara pAkSika apavAsanI prathA Arogya vadhAravAnI dRSTithI ja zarU karavAmAM AvI hatI; matalaba ke tene upayoga ArogyanI dRSTithIja karo joIe; paraMtu keTalAeka jUnA vicAranA ane dhamAMdha leke A apavAsanI prathAone paNa ghaNe durupayoga kare che. dakSiNa hiMdustAnamAM keTalAka lokone vIra vaiSNava kahe che. teo ekAdazIne divase bIlakula AhAra karatA nathI, tema pANI paNa pItA nathI. teo te divase koIpaNa jAtane bI je padArtha paNa memAM nAkhatA nathI. bIje divase eTale bArazane divase savAramAM snAnAdithI nivRtta thaI pUjApATha karI sUryodaya thayA pahelAM ja pUrNa bhojana kare che. A bhojanamAM teo evA te bhAre padArtho banAve che ke je sArA jaTharAgnivALA mANaso paNa pacAvI zakatA nathI. A kAraNathI te apavAsa te lokone ArogyasAdhaka thatuM nathI; kAraNake apavAsanA samayamAM AMtaraDAMnI zuddhine mATe zItaLa jaLa, varasAdanuM pANI, ga gAdaka ke DiTila kareluM pANI pIvuM joIe; AthI kArDa nI zuddhi thAya che. laMghanane bIje divase paNa halakuM, sAtvika ane puSTikAraka bhajana karavuM joIe, ke jethI te sahelAIthI pacI zake, dhamadha loko A niyamonuM ullaMghana kare che ane tethI teone apavAsa karavAne parizrama nakAmo jAya che. keTalAka loke apavAsane divase phaLAhAra kare che. A phaLAhAramAM teo evA bhAre padArtho vApare che ke te taMdurasta mANasa paNa pacAvI zake nahi. AthI te loko potAnAM : peTane bagADe che. A kAraNathI dhArmika paddhati pramANe apavAsa karavAnA rivAje eTalA badhA bagaDI gayA che ke tene vicAra karatAM evA nizcaya upara AvavuM paDe che ke, dhArmika apavAsa karavAvALA apavAsanA mULa uddezathI ghaNA dUra cAlyA gayA che. A kAraNathI sAptAhika, pAkSika ke mAsika niyamasara apavAsa karavAvALAonAM Arogya sudharavAne badale bagaDatAM cAlyAM che. je loke Arogyane mATeja ApavAsa kare che, te lokee ekaTANuM athavA to apavAsa ArogyanI dRSTithI ja karavAM. laMghananA divasomAM gaMgAjaLa, varasAdanuM pANI ke DisTila kareluM pANI pramANamAM pIvAya, teTalA pramANamAM AMtaraDAMnI zaddhi karavAnA guNa Ave che. je AvI jAtanuM pANI maLI na zake te uMDA kUvAonuM pANI pIvuM. te paNa na maLe te sAdhAraNa pANI paNa cAle. A bAbatamAM niyama e rAkho ke, jeTalA divasa laMghana karyuM hoya tethI bamaNA divasasudhI phakta dUdhapara ja rahevuM-arthAta (1) ekaTANAmAM eka divasa dUdhapara rahevuM. (2) eka divasanA apavAsamAM be divasa dUdhapara rahevuM. (3) traNa divasanA apavAsamAM cha divasa dUdhapara rahevuM. laMghana teDavAne vidhi upara batAvI gayA chIe. A pramANe karavAthI je mANaso lAMbA, apavAse karI nathI zakatA, te loko AvAM nAnAM baMdhana paNa vAraMvAra kare te Arogya meLavI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ArAgyane mATe 32 divasanu laMdhana zake che. khAsa karIne AvA apavAse peTanAM dardo maTADe che. laMdhana pachI dUdha upara rahevAnuM kahyuM che te dUdha paNa theAja levu. jeTaluM pacI zake teTaluM ane maLI zake te! tAju dUdha levu te uttama che. cAMdrAyaNa ityAdi khIjA prakAro paNa ArAmane mATeja che. je pArDakAmAMthI kAi kadAca A prAyazcittanA graMthe! vAMce ane temAM jaNAvelAM gappAMnA bhAge kADhI nAkhI ArAgyasAdhaka bhAkhataja svAsthyavRddhine mATe le te te rIteAthI paNa AreAgyavRddhi thai zake che. je leAkA eka divasane paNa apavAsa karI zakatA nathI, te kA je cAMdrAyaNa pati pramANe krame krame bhAjananI nyUnAdhikatA kare te tee paNa potAnu AreAgya jALavI zake. jee Ama karI na zake te anAjonAM esAmaNu ke pAtaLA rasAe pIe ane bhAre kheArAka na le te te rIte paNa AreAgya meLavI zake. jee AmapaNa na karI zake te phakta ekalAM kaLeA uparaja rahe tApaNu AreAgya prApta karI zake che. A sivAya phaLa, alpa bheAjana ke ceDA dUdha upara rahIne paNa zarIrane nirAgI banAvI zakAya che. A pramANe apavAsa ane prAyazcittanAM vrate phakta AreAgya sAcavavAne mATe banAvyAM che. AjakAla tene upayAga tenA uddeza samajyA vagara thAya che, temAM doSa te tratene nathI paNa vrata karanArAoneAja hoya che. eTalA mATe vAcakeAne mArUM nivedana che ke, tratatA vicAra teoe AAgyanI dRSTithI karave; ane je bhAga potAnA AreAgyane mATe sAdhaka hAya teneja grahaNa karavA ane bIjAne tajI devA. anuvAdaka-vaidya maNizaMkara mULazakara trivedI-amadAvAda gurue, paDitA ke vaktAo upara paNa patharA tA phUMkAroja, paraMtu tethI DaravAnuM nathI. 'svanA prakAza' satyavedI' naisargika suMdaratApara kRtrimatAnA DhALa caDhAvavAnI jarUra nathI.' puruSonA e svabhAva hAya che ke sadAsadA tee vipathagAmI banI jAya che, paraMtu temanI 5tIoe peAtAnA khaLa, chaLa ane kauzalyathI game tema karIne paNa temane sIdhA mArgIpara rAkhavA joie.' " mAthu rIdanAtha TAgAra' temanI adhika sevA uThAvavI.' 20 TAskAya ane teTalI rIte leAkA pAsethI AchI sevA levI ane 'manuSya peAtAnuM jIvana kASTa upayAgI kA mAM re!ke che ke nirUpayogI kAryomAM roke che, eTalA uparathI tenA jIvananuM kharU` mUlya nakkI karI zakAtuM nathI; paNa te keTale darajje tyAgI thayA che ane nirabhimAnI banyA che te uparathIja tenA jIvananuM mUlya AMkavu joie.' ta ucca sAdhya siddha karavAmATe kaSTa sahana karavA uparAMta lokeAne karavA paDe teA enAthI adhika zreSTha bIjuM kaMI nathI.' 'sukhI thavAne saraLa mArgo parApakArArthe deha arpaNa karavA eja che.' pokaLa daMbharUpI durgaMNu anyane vizeSa apAyakAraka nathI, paNa peAtAneja te atyaMta nukasAna* ma AtsyAya' kAraka che. ' 'jenI dAnata zuddha heAtI nathI tenAthI kadIpaNa mahakAryaM sAdhya thatuM nathI.' ' sa0 aAtsyAya hAlanI zikSaNapaddhatimAM bALakAmATe zikSakA nathI, paNa zikSAmATe bALakA utpanna * 10 prAtsyAya' thayelAM che.' zuddha che e kAraNathI ' ma0 TolsToya ' ma0 alaAya' upahAsa paNa sahana mArkasa Areliyasa' 20 TolsToya' 'ApaNane arvAcIna kAvya pasada paDe che te te ati ramaNIya ane nahi, paNa ApaNI buddhi bhraSTa thai che tethIja bhraSTa kAvyeA pasaMda paDe che.' 'lAkhe! mANaseAnA samUhanA AMtarabhAgamAM nidrAdhIna paDelI zakti je sAhityathI jAgrata thAya che, teja sAhitya kaLAnI dRSTie zreSTha che; mATeja sAmAnya samAjanA mukhe hamezAM gavAtAM padma athavA vAtAja pasaMda karavA jevAM che.' ( hi'dustAnanA sa', 1982nA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat " ma0 TolsToya ' dIpeAtsavI aMkamAMthI ) www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA " 169 kharAba' kahevAtA bALakA mATenu Adarza Azrama " ( anuvAdaka:-zrI dilakhuza kha. divAnajI-hiMdusthAnanA 1982 nA dIpAtsavI aMkamAMthI uddhRta ) nirUpayeAgI thaI paDelA A divaseAnA zuSka araNyamAM bhaTakatA huM tamArI sasthA jevA AvI caDhayA ane tyAM te e zuSka araNyamAM jhaLakI uTheluM jIvananuM caitanya jharaNuM meM nihALyuM. meTI kahevAtI khIjI vastue bhUlAi jaze, para Mtu tamArI nAnakaDI zALAnAM smaraNeA te| mArA jIvanamAM vaNAi gayelAMja raheze; kAraNa ke tamArI zALAmAM mane satyanuM darzana thayuM che-ane tyAMthI AvyA pachI mArA jIvanamAM kaMIka alaukika vastu huM anubhavI rahyo chuM." mi. phlAIDa sTAra mAne che ke: " kharAba bALaka jevI vastu duniyAmAM nathI. jene ApaNe ' kharAba ' kahIe chIe te te avaLe mArge vaLelA bALakanI vRttimAtra che. sujanatA ane premanA anukULa vAtAvaraNamAM rahenAra sarva bALakA hamezAM sArAja nivaDe che." ane e klAiDa sTAra kANu che? samAje bALakAne vaMDarI gayelAtarIke pheMkI dIdhA heAya tevA " kharAba " bALakAmAMthI sarasa puruSA banAvavA sArU krAiDa sTAre 12 varSa agAu peAtAnuM Azrama khelyuM hatuM ane Aje te Azrama jagatamAM 'sTAra kAmanaveltha' tarIke mazahura che. " kharAba " bALaka hAya che evu lAIDa mAnatAja nathI ane evA emanA vicAreApara emaNe sTAra kAmanavelthanI bhavya saMsthA racI che. samAjanA asahya trAsathI bALakamAM sarva sattie sarvAMze kacarAi gai na hoya te e "kharAkha kahevAtA bALakeAmAMthI sarasa, cAritravAna buddhizALI puruSa pragaTa thai zake che. e satyanI pratIti lAiDa daravarSe AzramamAMthI nIkaLatA bALakaiAdvArA ApI rahyA che. ,, ane e bALakanAM zarIra atyaMta nirAgI heAya che. vicataja tee mAMdagIthI pIDAya che. sTAra kAmanaveltha zarU thayAne Aje bAra varSa vahI gayAM ane keTalAye khALakaiA temAM rahI gayA ane rahe che; chatAM ekapaNa maraNu tyAM thayuM nathI. sTArane anubhava evA che ke, taMdurasta zarIramAMja tejasvI mana tathA pavitra AtmA niraMtara vaselA hAya che. zarUAtanAM ceADAM varSoMsudhI e khIlatI saMsthAmAM chathI bAra bALakA rahI zakatA. atyAre bALakAnI saMkhyA 60 nI che. chellAM bAra varSoMmAM samAjanA " vaMDI gayelA " kahevAtA 300 bALakAne phanAIDa sTAre peAtAnI saMsthAmAM Azraya ApyA che ane jyAre e bALakA saMsAra cheADI bahAra jIvanakSetramAM paDe che, tyAre sa` kAI sTAra kAmanavelthanI yazapatAkAmAM tejasvI raMgapUrI tenA satkAryAMnA smaraNasthabhA thai paDe che. hajIsudhI sTAra kAmanavelthaneA bALaka niSphaLa nathI nivaDayA ane emAMja sTAranI tejasvI bhAvanAone vijaya prakAze che. sTAra hajI yuvAtaja lAge che ane enAmAM e yuvAvasthAnA uchaLatA utsAha eTaleA prabaLa che, ke e vRddhAvasthAmAM praveza karaze ke kema eja zaMkA che. sTAranI kArakIrdimAM kArya parAyaNatA prathamathIja jhabakI uThe che. jyAre te bALaka hatA tyAre temanI paDeAzamAM patipatnI vAtA karatAM hatAM keH- A bicArAM bALakAne kAi kheAlAvatuM nathI ane sarvAM kAi ene vadhI gayelAM gaNI pheMkI de che. ApaNe ene rAkhIzuM ane emanuM jIvana sudhAravA prayAseA karIzuM. '' pAchaLathI phalAIMDa joi zakayA ke e paDeAzI daMpatie kharekhara pelA nirAdhAra bALakaiA rAkhyA ane samAje jemane kAMTALI vaDI gayelA tarIke pheMkI dIdhA hatA teja bALakeAne temaNe cAritryavAna puruSA banAvyA ane tema karavAmAM emaNe ekaja vastupara khAsa dhyAna ApyuM. temanuM vAtAvaraNa eTalu' zu banAvI dIdhu` ke temanAmAM chupAyelI sattie khIlavA lAgI. bALaka lADapara A akhatarAonI uMDI asara enA aMtaramAM preraNA jAgI--ke basa, AvA zikSaNakAryamAM jIvana samarpaNa karavAmAM keTaleA thai~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sco amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA badhA AnaMda paDaze! ane teja divasathI klAIDanAM bhAvi svapnAMonu kendrasthAna eja preraNAe lai lIdhuM. AlbIyana mahAvidyAlayamAMthI snAtakanI padavI meLavI temaNe prasiddha makapheDananI vyAyAmazALAmAM kAma karyuM. te samaya daramiyAna kalAiDe maeNkapheDananA zarIravikAsanA niyame viSe dRDha abhiprAyeA khAMdhI lIdhA te ... jIvanaparyaMta temaNe Aja lagI sAcavI rAkhyA che ane temanA zikSaNakAryamAM te dRDha mAnyatAone yogya sthAna maLI gayuM che. vArasAmAM maLelI kaDaka milkatanA para klAiDe emanA jIvananAM svapnAMone kA pradeza racavA mAMDayA. emaNe AlbIyana pAse 40 ekaranuM khetara kharIdyuM` ane te para eka nAnakaDuM makAna badhAvyuM. e makAnane emaNe AnaMda kuMja(gleMDasama kaeNATeja)nuM nAma ApyuM;kAraNa ke teo mAne che ke, te divase temanA jIvanamAM sarvottama AnaMdanI zarUAta karI dIdhI hatI. hajI makAna te pUruM baMdhAyuM na hatuM eTalAmAM kalAae zALA khAlI ane traNa bALakane dAkhala karI dIdhA. makAna baMdhAtuM tuM te daramiyAna bALakA pAsenA tamelAmAM sUtA. vakhata jatAM emaNe te khetara ane makAna eka maDaLane soMpI dIdhAM ane pote te pelA bALaka jeTalA garIba thai rahevA lAgyA! ane je puruSa AvA alidAnapara potAnuM jIvanakAryAM zarU kare che tenI saphaLatAviSe kAIkaneja zaMkA Ave. mIzIgAnanI adAlateAnA nyAyAdhIze samajI gayA ke, sTAranI zALA suMdara kAryo karI rahI che. AthI temanI pAse AvatA vaDI gayelA bALakane temaNe sTAra pAse mekalavA mAMDayA, sTAranI zALAmAM vidyArthIe ubharAvA lAgyA, eTale sthaLasakAcanI mu MjhavaNa vadhatI gai. kalAiDe bIjuM makAna bAMdhavAnuM kAma zarU karyuM.... vakhata jatAM nANAM maLI raheze e AzAmAM emaNe te makAna pAchaLa kharca karavA mAMDaye!; paratu Akhare teA e kharco karatAM hAra Da!laranAM devu thai gayu ane sTAra pAse te! kaI rakama rahI na hatI. eka divase te! emanA gajavAmAM phakta 2.46 DaoNlaraja rahyA. nirAza thaI sTAra vicAra karavA lAgyA ane evA padara puruSAnI yAdI banAvI, je dareka emane se| senA DaoNlara ApI zake. emaNe vicAra karyo ke je A paMdaramAMthI pAMca puruSA paNa na Ape teAye hAra DaoNlara maLI jaze; paraMtu kadAca pAMcathI vadhu nA pADe te ? ate badhAja na Ape teA ? eDaeNlara udharAvavA sTAra taiyAra thayA eTalAmAM TapAlI Avye ane TapAlamAMthI hajAra larane caeNka nIkaLye ! baeNMka meAkalanAra bar3ena lIlI jI. nyuTana hatAM. kAgaLamAM lakhyuM hatuM ke sTAranA kAryAMthI temane khUba sApa thayeA hateA ane je sTAra sasthA pIlADelphIAmAM khaseDavAmAM Ave te peAtAnAM sarva nANAM emAM rAkavA e bahena taiyAra hatAM. sTAre javAba lakhyA ke, saMsthAne zIlADelphIAmAM laI jaI zakAya ema che nahi; ane jo e zarata sivAya nANAMnI madada e bahena taraphathI maLaze te saMsthAnA bIjA makAnane temanuM nAma ApavAmAM Avaze. jyAre TapAlI javAba lAvyA, tyAre lIlI nyuTana maraNapathArIpara paDayAM hatAM ane kAgaLa vAMcI tarataja temaNe e dvAra DaoNlaranA baeNMka meAkalI ApyA. lIlI nyuTananuM e chelluM ja kAryaM hatuM. AvI rIte " nyuTana DaeNAla " mAM e bahenanA DaeNlara kharcAyA hatA, jemaNe sTAra athavA emanI saMsthAnAM kadI paNa darzIna karyAM na hatAM. divase pasAra thayA ane sTAra sasthAnA phALAmAM umere thatA gaye; paraMtu ene kha` te phALAthI kaMika vadhAreja rahete; eTalAmAM kAi bIjI bhalI bahene eka navu ghara khAMdhavA nANAM ApyAM. mIzIgAnanA keTalAka pradezoe kAyadA pasAra karI sTAra saMsthAnA nibhAvamATe khAsa nANAM jUdAM kATayAM. " grAMDa repIDasa " saMsthAnAM bahena emIlI vela kalArka zALAnA makAna sArU 30,000 DaoNlara ApI dIdhA. vaLI jUde jUde ThekANethI knIcara, vAjIMtrA, citrA vagere upayeAgI vastue AvavA mAMDI ane sTAra sasthA khIlatI gai. atyAre jamIna, makAna ityAdi milkatanA ki Mmata 150,000 DaoNlara che. phlAIDa sTAre prathamathIja eTaluM te spaSTa karI dIdhu che ke emanI saMsthA kaSTa davAkhAnuM nathI ke jemAM game teTalA kharAba thai gayelA bALakA dAkhala thai zake. dAkhala thatI vakhate dareka bALakane beneTa cenjelI mAsika parIkSAmAMthI pasAra thavu paDe che. varSasudhI te koI paNa prakAranI DakhalagIrIvinA vaDIla athavA nyAyAdhIzane bALakanI sa javAbadArI sTArane soMpI devI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA 171 paDe che. sTAra eTalI paNa kALajI rAkhe che ke, adAlatanI zikSAtaLe bALako AvI jAya te pahelAM emane saMsthAmAM laI levA joIe. AthI pelI adAlatanI zikSAnI naitika asaramAMthI bALako mukta rahe che. zarIra, mana ane AtmAno ekasAthe vikAsa thavo joIe, e satyanuM pUrNa bhAna sTArane jeTaluM thayuM che teTaluM bhAgye ja bIjAne thayuM hoya. sTAra mAne che ke, tejasvI buddhi ane pavitra AtmA rogI zarIramAM rahI zake nahi ane tethI ja bALakanA vikAsamAM nirogI zarIrane prathama sthAna maLe che. cAranAM makAno havAujAsathI ubharAI gayelAM hoya che ane jALInuM kada paNa bArI jeTaluM hoya che. svaccha pathArImAM bALake ughe che ane temane khUba sArI nidrA maLe che. sUtI vakhate bALake takIA vAparatA nathI. nAnAM bALake rAtanA 8 vAge sUI jAya che ane koI paNa bALaka 9 thI meDo sUto nathI. savAranA 6 vAgatAM uThavAno ghaMTa vAge ane pathArIo cagAnamAM mUkI devAmAM Ave che. pachI bALake ThaMDA pANImAM nahAvA doDI jAya che. 6-30 vAge nAsto thAya che ane pachI dareka bALaka pitAnI pathArIne pAchI yogya sthaLe mUkI de che. bALakone dararoja vArApharatI kaMI ne kaMI kAma karavAnuM hoya che. kAIka pavAlAM sApha kare che te kaIka jhAthI eAraDAo sApha kare che. te sivAyanA bALake ramavA doDI jAya che. 8 vAge eTale pachI abhyAsano samaya zarU thAya che. pachI bAgamAM kaMIka kAma nIkaLe ane pAchA abhyAsa zarU thAya. vaLI sAMja paDatAM ramato zarU thAya. 40 ekara jamIna khetInA upayogamAM lIdhI che ane lagabhaga badhA vidyArthIo temanA khorAkanI vastuo kheDI le che. varSa daramiyAna vividha jAtanAM phaLa ane vIseka jAtanAM zAka utpanna karavAmAM Ave che. vAsI vanaspatine rasoIAo ziyALA sArU sAcavI rAkhe che. sTAra athavA bALake koIne mAMsa khAvAnI Teva nathI eTale khATakIne kaMI A saMsthAmAMthI lAbha nathI maLato. 12 varSa agAu saMsthAnI sthApanA thaI te samaye khorAkamAM mAMsane sthAna na hatuM, paraMtu bahArathI khUba TIkA thavA lAgI ke sTAra bALakone bhUkhyA rAkhe che eTale tyAMnA khorAkamAM mAMsane koIka vakhata sthAna maLavA lAgyuM. thoDA samaya sudhI Ama cAlyuM. pachI to aMtaranA avAjane mAna ApavAno nizcaya karI mAMsane sadaMtara bahiSkAra thaye; jo ke sTAra kevaLa vanaspati-AhAramAM mAnatA nathI. mAMsa haMmezAM hAnikAraka che ema e mAnatA nathI, chatAM eTaluM to e kabUla kare che ke, mAMsa na levAya to vizeSa sAruM; paraMtu mAMsAhAranI naitika asara eTalI kharAba che ke bALako mATe te e tyAjya gaNavAmAM Ave che. "bALa-daSTimAM vikAronuM sthAna jevuM tevuM nathI ane mAMsAhAra e vikArone jarUra uttejita kare che. vanaspatiAhAra tathA mAMsAhAranA prayoga meM chUTathI karI joyA che ane chevaTe eja nirNaya para huM Avyo chuM ke, vikAranA doSamAMthI bALakone bacAvavA vanaspati AhAranuM auSadha rAmabANa auSadha che. AthI jyAMsudhI mArA hAthamAM e saMsthA che tyAM sudhI mAMsAhArane leza paNa sthAna bALakanA khorAkamAM nahija maLe. je pAcho huM mAMsAhAra dAkhala karuM te e vikAdevanAM dRzyo pAchAM zarU thaI jAya. amArI saMsthAmAM AvanArA lagabhaga badhAja bALakone prathamathIja mAMsAhAranI Teva hoya che. malina vAtAvaraNamAMthI AvelA e bALako duHkhI hoya che; paraMtu vanaspati AhAranI emane Teva paDatI jAya che tema tema teomAM ISTa parivartana thaI rahe che. A kadAca akasmAt paNa heya. vanaspati AhArathI TevAyelA be bALake amAre tyAM AvyA te vakhate praveza parIkSAmAM temanI buddhi atyaMta tejasvI mAlama paDI. amArI zALAmAM ame vidyArthIonuM svarAjya calAvIe chIe. AthI jyAre meM mAMsAhArano sadaMtara bahiSkAra karavAno TharAva karyo, tyAre meM vidyArthIo AgaLa e TharAva mUkyo. mAMsAhAraviSenA mArA anubhavo meM emane kahI saMbhaLAvyA ane tarataja emaNe sarvAnumate mArA TharAvane saMmati ApI. teo mAMsAhAra javalleja karatA eTale emane teno tyAga bahu Akaro na lAgyo. rasaIAo paNa zAka ane khAvAnI vAnagI eTalI svAdiSTa banAvatA ke vidyArthIonA svAdane saMpa saMtoSa maLato. temane mAMsAhAranI khoTa jaNAtI nahi. bALake e svAdiSTa bhojanamAM khUba rasa letA. huM hiMmatapUrvaka kahI zakuM chuM ke, mArI pAse che evA baLavAna, nirogI ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 amerikAnI eka jANavA jevI saMsthA svaccha bALake kaIka ThekANeja haze. jo ke amArA zikSakabaMdhuone temanA gharamAM mAMsAhAranI chuTa che chatAM bALakonA vanaspati AhAramAM huM jeDA chuM eTale tene mAMsa khAvAnuM mana thatuM nathI. amArA AzramanA rasoDAmAMthI ame sarva tAmasI padArthano bahiSkAra karyo che. prathama cAha tathA kaiphIne tilAMjali maLI ane pachI dhIme dhIme marI, rAI vagere masAlAono tyAga thayo. bIjAo vApare che tenArthI mIThuM paNa ame ochuM vAparIe chIe. - phaLa, zAkabhAjI, dUdha ane ghauMnI roTalI eja amAro mukhya khorAka che. ziyALAmATe unALAmAM sAcavI rAkhelAM phaLa tathA zAkabhAjI amane khUba khapa lAge che ane khimIsa, khajura, aMjIra vagere sUko mevo khAvAthI amArAmAM tAkAta ThIka AvI rahe che. keLAnA sumakhAnA lumakhA lAvavAmAM Ave che ane jyAre barAbara pAke che tyAre teno upayoga thAya che. khorAkamAM madha priya thaI paDayuM che. pINAmAM dUsivAya ame chAza ane puSTikAraka koka jevI nirogI vastuo vAparIe chIe. " sAmAnya taMdurasta bALaka mATe niyamita kasaratanI jarUra rahetI nathI, paraMtu temanA zarIrane vikAsa vyavasthita rIte thAya ane temAM aMdaranA avayane paNa yogya kasarata maLI rahe te daSTithI sTAre kuzaLa vyAyAmazikSaka pAse kasaratanuM niyamita zikSaNa rAkhyuM che. ziyALAmATe vyAyAmazALA te che ja. bahAranI sarva ramato sArU pUrNa vyavasthA che ane vidyArthIomAM kasarata tathA ramatone lagatAM vidhavidha maMDaLa che. pAsenI TekarIo para bALakone caDhavAnI gammata paDe che ane khetara pAse AveluM ramaNIya rasarovara taravA sArU temaja barapha parathI saravA sArU upayogI thaI paDe che. mArca mahinAmAM hajI barapha pUrI rIte ogaLyA na hoya tyAM te kasaratazALAmAMthI thAkelA bALake taLAva tarapha doDatA Ave che. jyAre barapha pUratA pramANamAM paDe che, tyAre bALake sTAra pAse baraphastAnanI mAgaNI kare che. saMmati maLatAMja bALako baraphamAM ALoTe che ane pachI aMdara jaI unA pANIthI nAhI le che. pachI teo sUvAnI taiyArI kare che. AvA baraphastAnathI keAIne hajI zaradI nathI lAgI. zarIravikAsane ATaluM sthAna ahIM ja maLe che, eTale A bALakonI taMdurastIviSe sAMbhaLI sarve ajAyaba thAya che. koI bALakane saheja paNa tAva Avyo hoya evuM bhAgyeja banyuM haze. kaI bALakane zItaLA kaDhAvavA nathI paDyA. orI, achabaDA ke zaradInA rogamAMthI sTAra kaeNmanaveltha mukta rahI che. atyArasudhI tyAM koInuM maraNa thayuM nathI ane bAra varSo vahI gayAM chatAM traNeja vakhata kaTarane bolAvavo paDyo che. eka vakhata koIka bALakane hRdayane dukhAvo hato. bIjI vakhata gherathIja mAMdA AvelA bALakane pheMkaTaranI jarUra paDI hatI ane chellI vakhata kaMika inphaluejhAthI pIDAtA bALako sArU DokaTara AvyA hatA. yogya khorAka maLato hoya, khUba uMdha maLatI hoya, havAujAsanI saMpUrNa sagavaDa hoya ane zarIranI taMdurastIne anukULa parahejI paLAtI hoya tyAM AvAM Azcaryajanaka pariNAma Ave ja ! sTAra manavelthamAM bIjI vastu paNa tarI Ave che. jyAM nirogI zarIra ane tejasvI buddhi hoya che, tyAM prema ane premapUrvaka thayelI dalIlo kharAba bALakomAM ajaba parivartana prakaTAve che. vAtAvaraNa anukULa hoya ane vizvAsa ne premathI bALako sAthe vartana rAkhavAmAM Ave to ghaNA bALakomAM satya, prema, viveka ane saMskAritA enI meLe keLavAI rahe che. mAne che ke, saikAo thayAM bALakanI mAnasika sRSTinI koIe zodhakhoLa karI ja nathI ane tethI ja bALaka viSe bhAre gerasamaja ubhI thAya che. - " bALaka tenA jIvananA vikaTa samayamAMthI pasAra thAya che, eTale tenI te pUrNa kALajI levAmAM Ave che. paraMtu mAbApa zAmATe samajatA nahi hoya ke bALako paNa evI ja dazAmAMthI pasAra thAya che. temane kayAM khabara che ke, yuvAvasthAmAM keTalAka bALakomAM eka prakAranuM kSaNika gAMDapaNa jAge che. " ' dRSTAMtathI samajAvatAM sTAra jaNAve che ke, bALaka tenA zaizavamAM suzIla ane vivekI hoya che; paraMtu yuvAvasthAmAM praveza karatI veLAe te uddhata ane kharAba banI rahe che, paraMtu jyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ amerikAnI eka jANavA jevI sasthA 103 yuvAvasthAmAMthI te pasAra thAya che tyAre te pAche vivekI, suzIla, satyavAdI ane cAritryavAna banI rahe che. raTAra jaNAve che:-"paraMtu vicitra vAta teA e che ke, bALakanI savRttie manuSyanI sa%0ttiethI taddana jUdI hAya che. jo yuvAvasthAnA mathanakALamAM te bALakane anukULa vAtAvaraNamAM na rahevA dIdhA heAta ane tenI duSTa malina vRttieprati sana rAkhavAmAM AvyuM na heAta tA mIzIgAnamAM atyAre te bALaka vadhI gayelAmAMja khapI jAta.' sTAranI meTAmAM meATI phariyAda e che ke, pitAe bALakanA zikSaNanI sa javAbadArI mAtAopara nAkhe che. " pitAe temanAja bALakAne eLakhatA nathI. ghaNI vakhata rUbarU maLatAM muMjhAya che; kAraNa ke teo ekabIjAthI ajANyA che. bALaka ane pitA ekalA ghaNA pitAe temanAja bALakane mArI pAse lAve che; paraMtu te bALakaneA abhyAsa keTalA thaye che tenI temane khabara heAtI nathI. kharI rIte kevaLa mAtAoparaja bALakAnI sarva javAbadArI na nAkhavI joie. game te rIte game tyAMthI jIvananA vikaTa praznonu jJAna bALaka meLavI le enA karatAM pitAeja emane e agatyanA praznonuM zikSaNa prathamathIja Ape eja iSTa che. bALakA sAthe mitra thai rahetAM pitAne AvaDavuM joie. temanI sAthe mAchalI pakaDavAmAM, darIAmAM taravAmAM ane krikeTa ramavAmAM pitAe khUba utsAha darzAvavA joie; ane evI rIte bALakanA AMtara jIvanane nikaTa paricaya meLavI levA joie. jo pitA bALakanA aMtarane eLakhI lai tene utsAha meLavI leze, teA peAtAnA AyuSyane laMbAvI pete te sukhI thazeja; paraMtu bALakanuM bhaviSya paNa tevu sudharI jaze.'' jyAre jarUra paDe che tyAre sTAra bedarakAra mAbApAnI sakhata jhATakaNI kADhe che. eka vakhata eka mAtA tenA vahI gayelA bALakane sTAra pAse lai AvI. vAteA karatAM sTArane khabara paDI ke, bALaka 12 varSa uparanI uMmaranA hatA chatAM mAtAe tenI ardhI TIkITa lIdhI hatI. sTAra ekadama khelI uThayAH ma "tame paNa bALakapara saMskAra ThIka pADatAM lAge che. ekAda be DAlaramATe tame bALakanA dekhatAM jUThuM khelatAM khIlakula acakAtAM nathI ! A prasaMganuM punaH smaraNa thatAM sTAra jaNAve che:-kharekhara dezanI unnati sArU te have mAbApane sArU Azrama kheAlavu paDaze ! huM A kaMi mazkarImAM nathI kahetA. mane eTalesudhI kahevAne mana thAya che ke, bALakanI mAsika dazAnuM jene bhAna nathI, temane lagna karavAnI paNa chUTa na maLavI joie. prathama te paraNatAM pahelAMja strIpuruSAe eka prakAranI parIkSA pasAra karavI joie. zizaMkAne temanA dhaMdhA sArU taiyAra karavA ApaNe adhyApana maMdira khAlIe chIe, ApaNAM pazupakSInI keLavaNImATe paNa ApaNe eTalAja utsuka hAie chIe; paraMtu jyAre mAbApanI vAta Ave che, tyAre game tevAM mUrkha mAbApane paNa ApaNe calAvI laie chIe. eka divasa evA paNa Avaze ke jyAre lagnanA paravAnA pramANe mAbApa thavAnA paravAnA paNa rAkhavA paDaze; ane jyAre paravAnA ApavAnI kacerI khelavAmAM Avaze, tyAre pravezadvArapara mATTA akSare lakhavAmAM Avaze: " muDathala ane nAlAyaka strIpuruSoe paravAnA sArU arajI karavAnI tasdI paNa na levI.'' sTAra kAmanavelthanI mulAkAta lenArapara bALakAnA vivekI puruSArthanI UMDI chApa paDyAvinA nahi rahe. AzramamAM svachaMdI vartana te nahija darzAve; ema chatAM temanI uLatI svAbhAvika vRttie kaMi zikSakA kacarI nathI nAkhatA. phanIcara barAbara geAThavAyuM haze, divAla tathA jamIna paNa svaccha haze ane makAnanI sudhaDatA paNa AkarSaka lAgaze. A parathI eTaluM teA spaSTa thai jaze ke, je bALakAnI AsapAsa yeAgya vAtAvaraNa utpanna karavAmAM Ave te teo kaiM dhAMdhalIA ane teAphAnI nathI nivaDatA. raseADAmAM DeAkI karIzuM te jaNAze ke, tyAM pacAsa sATha bALakI gammata karatA khANAnA Tebala AgaLa goThavAi gayA che. raseADAmAM sane prakAza khUba Ave che, Tebalapara suMdara phUlanAM kuMDAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 amerikAnI eka jANavA jevI sasthA geAThavAyAM che ane svaccha cAdara Tebalapara pAtharelA che. evA Tebalapara pachI khANuM paNa eTalIja kALajIthI ane svacchatAthI pIrasAya che. dareka Tebala sAthe eka anubhavI yuvAna bese che ane bALAne temanA vanamAM jarUra paDatI sUcanA kare che. bALakamAM halakuM vartana jaNAtuM nathI, chatAM temanI svAbhAvika vRttie kacaDAi nathI jatI. sAMjanA meTA khaMDamAM bALakA ekaThA thAya che ane kAIka pustakA vAMce che, kAika saMgIta calAve che ane kAIka ramatamAM gu thAya che. niyamana ane vyavasthA jALavavA sArU paNa bALakane javAbadArI soMpavAmAM AvI che. bALakAnuM eka maMDaLa sthApavAmAM AvyuM che . ane temAM sAmAnya gunhAonI tapAsa vidyArthIe poteja kare che ane tenA nikAla paNa e ma`DaLaja karI nAkhe che. sTAra kAmanavelthamAM AthI niyamana eTalu sarasa jaLavAya che ke mAbApane khabara paDatAM tene e suMdara vyavasthAnI adekhAi Ave che. jyAre bALakA saMsthA cheADI jAya che, tyAre paNa dIdha kALasudhI emanAmAM potAnI 'sthAprati pUjyabhAva akhaMDa rahe che. saMsthAnI divAleApara suMdara citrA mUkelAM hAya che ane dara sAMje phezanegrApha tathA pIAne bALAne sagItanI sArI prasAdI Ape che. eka divasa kAIka kuzaLa "pIAnIsTa" e kharAba kahevAtA bALakA AgaLa pIne vagADavA AvI ane navInatA sArU eka navAja sUra zarU karyo. bALakAmAM ekAeka khaLabhaLATa jAgyA ane pelI "pIAnIsTe' tenuM kAraNa pUchyuM; tyAre sTAre javAba ApyA 'bALakAmAM kilakilATa thai rahyo che, kAraNa ke teene tamArA e navIna sUranI khabara che. bALakAne evA suMdara ane zreSTha reAja sAMbhaLavA game che. jyAre tejasvI buddhinA paricayamAM bALakA Ave che, tyAre temane alaukika preraNA maLI rahe che ane-pachI te tejasvitA kAIka citrakAramAM hoya ke kAi saMgItazAstrImAM hoya-bALakane e alaukika preraNA maLatAM temanI buddhine tathA temanA nirANI zarIrane ajaba rIte pASaNa maLI rahe che. unnata saMgIta, suMdara citrA ane saskArI sAhityathI kharAba dekhAtA bALakAmAM je parivartana thAya che, te kadI paNa seTInA camakArAthI thatuM nathI. mArA bALakAne huM sagRhasthA banAvavA mAguM dhuM ane te mATe AvA saMskArI vAtAvaraNanI khAsa jarUra che, chellAM varSomAM 17 saMsthA taraphathI hajAra bALakeAne bacAvI levA sArU sTArane AmaMtraNa maLyAM che. sTAranI samaya-zaktine maryAdA heAya che, eTale bahAranA bALakAnI vyavasthA karavA te azakaya che; eTaluja nahi paNa mIzIgAna saMsthAnA bALakeAne paNa e pUrA paDI zakatA nathI. eka aMgreja bahena sTAranI saMsthAnI mulAkAta lai gayAM ane tenI chApa e bahenapara eTalI uMDI paDI ke te iMglaMDa gayAM ane sTAra rAmanavelthanI yAjanA pramANe senTa hIlerI AgaLa emaNe eka saMsthA hamaNAMja khAlI che.sTAra kAmanavelthanI sa`sthAmATeA jevu tevu pramANapatra nathI. paraMtu sTArapara te hArA pramANapatrA AvyA kare che ane temAM sTAra pote sarvottama sthAna te pUnA kuMva ane tattvajJAnI TvIndranAtha TAgeratA pramANapatrane Ape che. TAgAra bALakeAnA mitra che ane thADAja samayapara te sasthAmAM AvyA tyAre tyAMnA bALakA sAthe te destI bAMdhI gayA. TAgore pachI sTArane eka patra lakhyA ane temAM jaNAvyuM:-- (6 nirUpayogI thaI paDelA A divasonA zuSka araNyamAM bhaTakatA huM tamArI saMsthA jevA AvI caDhayA; ane tyAM te e zuSka araNyamAM jhabakI uTheluM jIvananuM caitanyajharaNuM meM nihAjyuM. meTI kahevAtI badhI vastuo bhUlAI javAze, paratu tamArI nAnakaDI zALAnAM smaraNa te mArA jIvanamAM vaNAI gayelAMja raheze; kAraNa ke tamArI zALAmAM mane satyanuM dana thayu che ane tyAMthI AvyA pachI mArA jIvanamAM huM kaMika alaukika vastuja anubhavI rahyo chuM.' "ApaNane evA sudhArAnI jarUra che ke jethI ApaNAmAM bhrAtRbhAvanI lAgaNI paraspara vadhe, AtithyasatkAranI tIvra premabhAvanA ApaNAmAM udbhave ane vaDIleAnI AmanyA-AjJAnuM pAlana thAya." - dvivyarazmi ' 6 svadharmanA graMthAnA tyAga karI sau pahelAM agrejI sAhityanA abhyAsa karavAthI amArUM vizetra aniSTa thayuM che." bhAjI 'kimaca', ' (hiMduratAnanA dIye|tsavI a'kamAMthI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokasevAnA sAcA umedavAre mATe uttama taka 175 lokasevAnA sAcA umedavAro mATe uttama taka (muMbaI samAcAra nA 1982 nA dIpesavI aMkamAM-lekhaka-thI. amRtalAla vi. Thakkara) ApaNA bApadAdAoe aphaghAnistAnane mArge hiMdamAM utarI AvI vasavATa karyo, te vakhate A deza ujajaDa na hato. A hiMdusthAnamAM athavA bhAratavarSamAM AvyA te pahelAM A dezamAM ghaNI kome vasatI hatI ane rAjya paNa karatI hatI; paNa navA AvanAra A purANI vastInA karatAM vadhAre buddhimAna, vadhAre hiMsaka hathiyArothI sajaja ane vadhAre svarakSAne bahAne laDAyaka hovAthI asalI kemene phaLadrupa pradezamAMthI mArI mArIne ujajaDa ane TekarAvALA tathA jaMgalavALA bhAgemAM nasADatA gayA. A asalI kAmanA lokone rAkSasa, dAnava, dasya, vAMdarA ( eTale vAnaramI.), anaya evAM nAmothI A oLakhavA lAgyA. bAramA saikAmAM paMjAba taraphathI rAjapUta lokoe utarI AvIne rAjapUtAnAmAM potAnAM rAjya sthApyAM, te vakhate tyAMnA asalI bhIla rAjAone mArI haThAvyA, tenA vijacanhatarIke haju keTalAka 2japUta rAjAe gAdInazIna thAya che. tyAre bIlanI AMgaLI kApIne temAMthI nIkaLelA lehIthI TIkA athavA cAMllo kare che. surata pAse DAMganA jaMgalamAM nAnAM nAnAM rAjya hatAM, te cAlu saikAnI zarUAtamAM ja vadhAre sAre rAjyavahivaTa calAvavAne bahAne aMgreja sarakAre laI lIdhAM. AsAmanA pahADIomAM nAgA, luzAI khArI vagere asalI kamenAM rAjyo gayA saikAmAMja, jUde jUde bahAne lazkara mokalAvI laI lIdhAM che tenuM varNana gejhITiyaronA pAnAmAM mejuda che. madhyahiMdanA gAMDa rAjAe eka udhAra aMgreja siviliyananA kahevA pramANe mahArAjAo hatA ane temanuM rAjya madhyaprAMtanA meTA bhAga para mogala zahenazAhatanA vakhatamAM hatuM. rAkSasa maTIne dubaLA samayanA vahevA sAthe A jUnI kAmo rAkSasa maTIne " dubaLA" thayA, rAjA maTIne himAla thayA ane mAlIka maTIne gulAma thayA. temanI jUnI mahattA bhUlAI gaI ane jANe ke teo Athona dAva ane halakuM kAma karavA hajAro varSathI sarajAyA hoya evI mAnyatA thaI gaI. keTalIka kAmone aMtyajanuM, maelAM Dhora DhasaDavAnuM ane manuSyanAM maLa-mUtra uThAvavAnuM kAma gaLe ghAlavAmAM AvyuM, jethI teo aspRzya thaI gayA. Aja mitie paNa sAbaramatInI prasiddha jelamAM paMcamahAlanA je bhIlone kedI tarIke javA prasaMga Ave che, temanI pAse ghaNebhAge pAyakhAnAM sAka karAvavAnuM kAma karAvAya che. gaI moTI yUropIya laDAImAM AsAmamAM "nAgA' kAmanA majAro mokalavAmAM AvyA temane kAsamAM, mesopoTemI AmAM ane bIjA sthaLee lazkaranA sipAIenA bhaMgItarIke meluM upADavAne jabarajastIthI kAme lagADavI. AvI rIte vadhAre saMskArI manAtI jAte pachAta paDelI kemone Aja paNa dAbIne, kacarIne, nIca manAtuM kAma jabarajastIthI karAvatAM jarA paNa pAchuM vALI jetI nathI. AsAmane cothA bhAga 'jagalI paNa kAI kaheze ke e te bahu juja saMkhyAnI, ke chekaja jaMgalI loko jeo, osTrelicAnA ke amerikAnA asala vatanIonI mAphaka nAza thavAne sarajAyelA che, temanI A vAta che ane tene aNaghaTatuM mahattva ApavAnI kAMI jarUra nathI; paNa ApaNA vastIpatrakanA AMkaDAo A dalIlanuM pokaLa batAvI Ape che. madhyaprAMtanI 1 karoDa ne 60 lAkhanI vastImAM pUrA 32 lAkha, eTale AkhI vastIne pAMcamo bhAga AvI asala vatanI gAMDa, halakA vagere lokono ja che. AsAmanI 80 lAkhanI vastIne e bhAga, eTale pUrA 20 lAkha nAgA, khAsI, luzAI, abora, mIznI, kAcArI, gAro evI purANuM jAtionA che. muMbaI ilAkAnI lagabhaga be karoDa 67 lAkhanI vastImAM 18 lAkha upara bhIla, kALIparaja, ThAkura, vAralI, kekaNa, kAtakarI evI vastInI saMkhyA che. AkhA dezanI 32 karoDanI vastImAM temanI kula saMkhyA 1 karoDa 60 lAkhanI, eTale seMkaDe pUrA pAMca TakAnI che. eTale dara sonI vastImAM pAMca mANasa "jagalI" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 lokasevAnA sAcA umedavAro mATe uttama taka athavA "rAnI' kahevAtI jAtenA leke che. A saMkhyA nAnI kahevAya ? A vastI gaNatrImAMthI kADhI nAkhavA jeTalI che ? AsAma prAMtanI kula vastIthI A komanI vastI saMkhyA bamaNI thAya che. kaI ane kAThiyAvADa banenI vAto karatI A vastI pAcaMgaNI karatAM paNa vadhAre che ane muMbai zaheranI pacaraMgI vastI karatAM teragaNI che. ApaNeja javAbadAra have ATalI moTI ane aitihAsika dRSTithI mahatvavALI prajA, athavA prajAe tarapha ApUNe AjasudhI kevI vartaNuka calAvI che ? khare ja te ApaNane zobhAve tevI te nathIja. bake zaramAve tevI che. ApaNe temanI sArI kheDelI jamIno-jaMgalo kApIne kheDavANa banAvelI jamIna paDAvI lIdhI che. temane zAhakArI dhaMdhAmAM sArI rIte chetaryA che ane eka vakhata thoDI rakama lagna ke evAja kAmane mATe ApI idagIbharanA ke becAra peDhI sudhInA paNuM gulAma banAvI levAmAM ApaNuM badhuM buddhibaLa vAparyuM che, temane dArUnA vyasane caDhAvIne pazu jevA banAvI mUkyA che. lAThI vAparanArA bhayA ke paThANane bhADe rAkhI temane bhayabhIta banAvI mUkyA che, TuMkamAM temane gulAma athavA paganI sthitimAM lAvI mUkayAM che. koI popakArI khristI pAdarI ke aMgreja amaladAranI dayAthI temanI sthiti sudhAravA prayatna thayA haze, paNa ApaNuM dhanADhayAe, ApaNA dharmAcA e, ApaNA paMDitoe, ApaNA jIvadayAnA himAyatI jaina bhAIoe kadI temanA tarapha najara saddhAMe karI che ? kadI temane mATe dharmothI davAkhAnAo, kadI dharmanAM sthAna, kadI jJAna meLavavAnI zALAo ApaNA vaiSNavoe karI che ? ulaTuM vyArA tAlukAnA vaiSNava kapoLo tyAMnA kALIparanI jamIno paDAvI levAmAM kazaLa gaNAyA che, navasArI jIllAnA pArasIo rAnI | maDAMomAM dorI leTa laIne jAya che ane tyAM thoDAM varSomAM jAgIradAra, dArUne dukAnadAra ane kALI para ' nA rAjA banI javAne paMkAelA che. surata jIllAnA anAvala tathA pATIdAro "dhaNIyAmAM " banIne pitAnA " dubaLAo ' ne nAsI jAya tyAre mAra mArIne pAchA 5kaDI ANavAmAM potAnI badhI buddha, kuzaLatA ane kAryadakSatA vApare che. vaDodarA rAjya gaI sAlamAM kALIparajanI sthiti tapAsavA eka kamiTI nImI hatI tenI pAse eka vaNIka vepArIe sAkSI ApI hatI ke, " AvA bhoLA, ajJAna ane buddhihIna lokone chetarIne paisAdAra thavAnI kene irachA na thAya ?' A kayI jAtanuM manuSyabaMdhutva ? A te AryA tava ke rAkSasatya ? prabhu hiMdusthAnane AmAMthI bacAvo. mIzanarIo pAsethI zIkha AthI ulaTuM paradharma-paradezI khristI mizana A kemene mATe keTaluM badhuM karI rahyA che, te AMkha ughADIne jovAnI paNa ApaNe tasdI letA nathI; eTaluM ja nahi paNuM AnA dAkhalAo ApaNuM kAne athaDAya che, tyAre paNa "teo to potAnA svArtha mATe, potAnA dharmano phelA karavAmATe tema karI rahyA che" evI bezaramI dalIlo karatAM ApaNe acakAtA nathI: paNuM tame tamArA svArtha mATe, tamArA dharma mATe, tamArA deza mATe A jUnI kAmane mATe pAramArthika kAma kema karatA nathI ? hajAra gAuthI, bIja khaMDamAMthI paradharma loko AvIne tamArA dezanA lokone jJAna Ape, karoDonI sahAya Ape, dharmane mArge caDhAve ane te mATe pitAnI jIMdagI A dezamAM khapAvI de, ahIM A maravAnI, daTAvAnI hAMsa rAkhe paNa tamAruM to rUvADuM sarakhuMe na pharake ? jajUnI vastIne temanAM jaMgalomAM jaI sahAya to na kare, paNa temanAM lohI cUsavAne ane gulAmI duniyAmAMthI nAbuda thaye te tame gulAmagIrImAM temane sabaDA e zuM tamArI prajAtarIkenI lAyakI che ? bihAranA sAMtAla pragaNAmAM 40 varSathI kAma karate norvane reva. borDiMga ke garIba sAntAlonA lehI parU gUMthanArA DokTara mekaphela ke tenI patnI DokaTara mekaphela ke hamaNAM ja pitAne svadeza amerikA sIdhAvela ahamadanagaranA DekaTara manI jeDImAM mUkI zakAya evo eka paNa hiMdI nara tame batAvI zake tema che ? ''para duHkhe upakAra kare toye mana abhimAna na ANe" e vaiSNavanI vyAkhyA eke vaiSNavane lAgu pADI zakAya tema che ema chAtI ThokIne kaI kahI zakaze? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokasevAnA sAcA umedavAre mATe uttama taka 9169 potapotAnI jJAtimATeja ? ApaNe deza aneka dharma, aneka jJAti ane peTAjJAti tathA ToLAmAM vaheMcAI gayelo che. temAM sudharelA prakAranA "komyunAlIjhama-potapotAnA vADAvALA mATe kAma karavAnI bhAvanAe te hadaja karI che. hiMdu te hiMduneja mATe, musalamAna te kevaLa musalamAnane ja mATe ane pArasI to nAnI kema rahI tethI potAnA astitvane mATe kAma karI rahyA che. hiMduomAM vaLI nAgara brAhmaNa pitAnI jJAtivALAeAmATe, vANI A vANI mATe, bhATiyA bhATiyAmATe, pATIdAra pATIdAramATe ema sau potapotAne mATe phADI levAnI paddhati para kAma karI rahyA che; paNa A to je kAme jAgatI che, AgaLa paDatI che, buddhimAna che tenI vAta thaI; paNa jeo ghare nidrAmAM che, jemane dezanuM ke prajApaNAnuM bhAna suddhAM nathI, je kevaLa potAnuM peTa bharavAmAMja guMcavAI gaI che, je dAridramAM DUbI gayelI che tenuM koNa? nAgaranAM maMDaLe kaLIone sahAya karavAmATe baMdhAyA sAMbhaLyAM nathI, vANI ke bhATiyAoe halakI gaNAtI jJAtione mATe zALAo kholI nathI, (bake pote sthApelI saMsthAo phakta ucca varNanA hiMduo mATe che ema AkAzagarjanA karatAM lajijata thatA nathI. ) pATIdAroe aMtyajone sArI sthitie caDhAvavA prayatno karyAnAM ApaNane svapnamAM paNa AvyAM nathI. nove-svIDananA ke keneDAnA proTesTanTa loke ke phrAnsanA ke IlinA romana kethelI, ke khristI dharmanA seMkaDo paMthenA anuyAyIo hiMdanA lekene khristI dharmanuM jJAna ApavA karoDa rUpiyA ekaThA karI mokale ane vApare; paNa amArAja dezanA, amArAja dharmane, potAne ucca kahevarAvatA loke amArAja dharmathI ajJAna bhAIone mATe paiso paNa na kharca, davAkhAnAmAM teone pesavA paNa na de tathA zALAomAM paradezI sarakArane hukama chatAM paNa aMtyaja bALakane dAkhala na thavA de e jeTaluM zaramAvanAruM che, teTaluM ja satya che. ekAda ziMde potAne aMtyajonA kalyANanA kAmamAM khapAvI de, ke ekAdo nIlamaNi cakavartI AsAmanI khAsI TekarImAM pitAnA buDhApAmAM paNa sevAkArya kare tethI dezanuM daLadara phITavAnuM nathI. parAI pIDa jANe prAMte prAMta asala vatanI kAma mATe kalyANakArI maMDaLIo sthApavAnI jarUra che. tene aMge AkhI jIMdagIbhara sevA karanArA hiMdI mizanarIo-sevaka-kaDIbaMdha ane seMkaDo joIe. sevA karanArA UMkaTaro, lAkho rUpiyA meLavIne kIrti prApta karanArA nahi, paNa garIbonI sevA karI khyAti pAmelA mIrajanA rDokaTara vAnalesa ke bAmadAnA veMkaTara-yugala maeNkaphelanI mAphakanA kAryakartAo joIe che. pitAnI vidattA garIbonAM bALakone temanI jhuMpaDIomAM, pahADanAM zikhara upara ke gADha jaMgalamAM jaIne jJAna ApanArA adhyApako ane AcAryo joIe che. koDhIyA (patiyA), lUlA, laMgaDA, AMdhaLA ane navArasa bALakonI sevA karanAra DaoNkaTaro ane duniyAdArImAM pIDha thayelA gRhastho joIe che. bhIla, codharI, gAmITa, dubaLA, vAralI, kAtakarI, vaDara, vAdI, rAvaLa, zakura, TeDa, camAra, bhaMgI, zeNavA, kAthuDIA, keTavALI vagere evI evI kemonAM sthAne zodhI kADhI, temanI vacamAM temanI bolI zIkhI, temane jJAnavAna, dhArmika tathA dhaMdhAdArI banAvanArA seMkaDo bake hajAro kAryakartAo joIe che. AvA sevako bhADatI ke sArA pagAranI lAlace maLI zakaze nahi. jene IzvarI saMdeze maLaze, ke jene potAnA dezanA kalyANa mATe dhagaza haze, ke je khare bhrAtRbhAva samajato thaze, ke je yajurvedanA vAkaya pramANe "huM mArA dezane mATe aneka kaSTa sahevAne taiyAra chuM" ema kaheze; eTaluM ja nahi paNa kharekhara manathI Acaraze teja AvuM kArya karI zakaze. alabatta, AvA lokone tathA temanAM bALabaccAMne khAvAne resaTalo te joIe ane te prajAe-ekalA zrImaMtavarge nahi paNa sAdhAraNa janasamUhe paNa-pUro pADaja joIe. A ri kaLiyuga pramANe AcaraNa kare ane bIjAo nA jue; paNa satyayuganA AcaraNa karanAra mANasa Aje paNa satyayuga che. ema mAne ane manAve. "parAI pIDa" jathvIna divya cakSunI jarUra nathI. mAnuSI caDyuM ane anukaMpAvALuM hRdaya basa che. evAne parAI pIDanA upAya karavAnAM sAdhana maLI ja raheze-prabhu pUrAM pADaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 saMvedana-saMhitA saMvedana-saMhitA (lekhaka:- sau. kanubahena dave, "muMbaimAmAra nA 1982 nA dIpotsavI aMkamAMthI) jagataja jagatane choDavaze, maMjubhAI ! sArAye jagatanAM pApathI trAsI tame te jagataparane mehaja uThAvI lezo. tenI jhINI jhINI "varlDalInesIsa ne nahija gaNI raho. e to sAva svAbhAvikaja che. eka bAju jagata ne bIjI bAju jagannAtha. ekamAM paDyA ne labadAyA tyAre bI khoyo. ekamAM alipta rahyA tyAre bIjAne meLavya; ane te meLavyuM eTale bIjuM kaMija nahi, paNuM jIvana sArI rIte jIvatAMprabhurAhamAM ja parevatAM AvaDayuM, e cokakasa thayuM. AtmAne tAravAte mATe hareka je paLe covIse kalAka kAyama nikaTaja vasI rahe che, te pratyeka paLano upayoga karyo eja 'prabhumaya jIvana'-eja jagannAthane meLavavAnuM maMgalAcaraNa ! sau kAma tenIja khAtara ne tene anulakSIne karavAM e bAbata to kyAranIye huM jIvanamAM vaNI rahI chuM. putrIne paNa mAro eja Adeza che, ne te saMpUrNapaNe samajI gaI che. eTale mane saMtoSa che. AthI ja hArajitanA oLA tene nahi aDakI rahe, te tethI nahi lobhAya, te tenI pAra saccidAnaMdanuM satya vikase che te pratyeja vaLaze ne tene ja satkArI svIkAraze ne sanmAnaze. " hAranI hAra, lalATa lakhI hAranI hAra. " e tamAruM gIta mane to jarie pasaMda na paDyuM. pratyeka moTA mANasosaMta ne mahaMtojagatanI daSTie hAre ja che. bhagavAna buddha tathA Isu khristane viSe jagatane pAmara varga zuM dhArato haze? rAjapATanAM vaibhavI sukha choDanAra eka rAjakumArane jagatanIja hArajitamAM ra pue varga kevI daSTithI jete hovo joIe ? te to emaja mAne ke, A mithyA duHkha zAmATe vahorI rahela che? tevIja rIte bhagavAna IsunuM. jagatanI daSTithI te tene vadhasthaMbha para caDhavAnuM zuM prayojana hatuM? emaja kahI zakAya ! AvAM aneka daSTAMto saMsAranA ItihAsamAM to sacoTa nirdezAyAMja che. jeNe jeNe ahIMnuM sukha vahAluM karyuM che, teNe teNe tyAMnA "Trejhara' gumAvyAja che. jagatanA mAchIe jyAre jagatanAM mAchalAM mAravAthI chUTavyA, tyAre ja mAnava mAchalAMono uddhAra karI zakyA. alabatta, A IzvarI 2tame kaho che tema " Te bala' kadAca na dekhAya, prasaMge temAM "anyAya jevuM jaNAya; chatAM tema te nathIja. dhaNAkAne ema lAge che ke kevaLa niSpApa evA bhagavAna Isune vadhasthaMbha che ? paNa e te rU5graMthi ukelaze te tarataja jaNAze ke satyanA, saudaryanA ne sArapanA maMtrAmATe * sIphIkezana' sahana karavuM ja paDe. te dvArA temanI gaNanA thAya tema koI mahAna ghaTanAnI khAtare AvA prasaMge mahAna puruSonA jIvanamAM yojAyelA che. keIka prAcIna mahattama bhAvanAne jagatamAM balavatI karavAnA kAraNe eTale dekhItI hAremAMya huM te tenAja ' jaya jayakAra ' nyALI rahI chuM ! alabatta, kadAca ApaNuM dhairya khUTI jatuM jaNAya che; kadAca ApaNI baLasaMpatti naSTaprAya thatI bhAse che; kadAca ApaNA adhikArathI vadhu paDatuM kArya ApaNe uThAvI rahela chIe ema jaNAya che; paraMtu te sau tema bhAseja che, jaNAyaja che; nahi ke te temaja che. "seiMga mazIna' nA be utpAdake to sAva garIbaDI mADInA jAyA hatA. eka madharAte temane vicAra thayo ke, "seMga opha dhI zarTa " nI gAnArI bicArI garIbaDI temanI bahenane mATe temaNe kAMIka yaMtra te gAtavaMja: ane anekAneka vidane AvyA chatAMya te temaNe geleM ne sArI strI jAtane AzIrvAda jhIlyo. lyuthara koNa? eka khANa khodanAra mAbApano putra. " rAjasabhAne chApare jeTalAM naLIyAM che, teTalA bhale mArA duzmana che, to paNa huM to satyane mArgethI nahi ja caLuM" e TaMkAra eka khAsukhedune chokare bAlI uThI ne jagate te jhI. ene tApa ne kaSTa sahevAM paDayAM; paNa pAchaLathI Aja pAMca varSane itihAsa tapAsazo te mAlUma paDyAvinA nahija rahe ke, rAjasabhAmAM lyutharano ukelelo prakaTa pratidhanoja prabhAva jyAM ne tyAM vijayI thayela che. asatanI sAme prakaTa pratiSedha ane tema karI saMtanuM saMsthApana-eja chellAM pAMca varSanA duniyAnA ItihAsanuM gaMbhIra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ savedana-sahitA 199 mAM gaMbhIra tAratamya nIkaLI zake che. gAMdhInA 'satyAgraha' ne 'asahakAra' paNa tenAja phgAmAtra che-teja pramANe anya dezAnA rAjaviplavA paNa teneja AbhArI che. ekalA rAviplavAja nahi paNa samAja ne dharma paNa te ' AuTaspokana emapheTIka proTesTa ' ja Aja jyAM te tyAM AdarI rahela jaNAya che; ane e rIte gItAvAyanI siddhi karI rahyA che keH jyAre jyAreja adhAra dharmaneA thAya, bhAratI; jAme adharmanAM jUtha, tyAre huM nijate srarjo. sarakSA kAja sAdhunI, pApInA nAzakAraNe; dharma susthApavA mATe "jammu chuM huM yuge yuge." "janma chuM huM kSaNe kSaNe" eja vAkaya mane te tyAM yAnnayuM heta te atipriya lAgata. ApaNe jotA nathI, jANutA nathA,paNa te te kSaNe kSaNeja janme che. sanA jayatI khAtara ane asatnA parAjayanI khAtara; ane enuM sat te sAcuM che, jagatanuM nahi. jyAre enA ne jagatanA svIkArelA satnI vacamAM pheraphAra hAya che, tyAre jagatanuM sat te asat che, emAM lezamAtra paNa saMzayane sthAna nathI. rUpiyA, AnA te pAnI gaNukattimAM racyApacyA jagatane te mahAna kAnunanA mahAna sattanI kevI rIte eLakha hoi zake ? pazu ApaNe jyAre te sabaMdhI kaMka jANIe chIe, jagatathI para ubhavAne ka ke prayatna karI rahyAM chIe, tyAre ApaNe te cokhkhA dharmaja che, majIbhAI ! ke jema bane tema jagatanI saviSamatAone gaLIja javI, te tenI pAra prakaTa paramAtmatattvanAM sadeAdita jaya jayakAranu Mja nisthaLa svarUpa nihALavuM. vadhu zuM lakhuM ? X x X X krodhane chatA, manubhAi! teA uMDAmAM UMdhuM te mahAnamAM mahAna kAma karI zakazo. mithyA cIDa tA naja vI joie. te sarpane te mAthAparathI utArI-uchALI kAvyeja chUTake. zamatA-zAntine thAkamAM paheluM sthAna gItAkAre ApeluM che. e zAnti ApaNe na samajIe te brahmakarmImAMthI calita-patita thae chIe, emaja gaNAya. samatva-sAmya-zAnti-e sau tenA yeAganAMja pathiyAM che, brahmaniSTha thavAnAM te sAdhana che. prabhujInA AzIrvAda utarA ne saune bacAvI leA; ugArI-uddArI rahe. kAma, krodha ane lAbha e traNene nadvAra gItAkAre kahyAM che, temAM zuM khATuM che ? temAM praveza karanAra manuSya sIdhA narkamAMja paDavA taiyArI karI rahela che e sAva sAcuM che. dharmAM vidU kAmA'ham ""--e paNa tenuMja kathana che, ane te satya che. sajjIvanane peAkhatI, ucca karI, pavitra karatI, je je kAMi preraNAe, bhAvanAe, kAmanA, icchAbhilASAe cittasthaLe jAme te sau tenAja svarUpamAtra che. teja temane saute preraka, cAlAka ne zAsaka pitA che; paraMtu tethI viruddha je je kAMi bhAva asajIvanane pekhatA te sau naThAraja ANavA. Aja pramANe krodhanuM 'puNyaprakApa' e vyAjabI che. devAdhideva paNa evA puNyaprakApa dhAraNa karI rahe che. sAdhunI saMrakSA kAje ane pApInA nAzane kAraNe teneya prakApa dhAraNa karavAnI pharaja paDe che; ane teve prakApaprasaMge manuSya dhAraNa kare teA temAM aDacaNu nathI. anyAyanI sAme, adharmanI sAme, duSTatAnI sAme, nyAya, dharma ne pavitratAnuM saMsthApana karavA-karAvavA game te kakSAmAM rahela manuSya puNyaprakAra dhAraNa karavA zaktimAna che--rAjya, saMsAra ke dharyuM--game te mAmAM. AmAMya krodha prANIprati na hovA joie. anyAya, adhama ane duSTatAnA bhAvapratija te hAvA joie; bAkI nAnI nAnI khAkhatamAM krodha ke cIDa thaI AvI kapALa ke mAthAM phUTavA jevI sthiti thAya te te du:sahaja gaNAya. te krodha puNya nathI, apuNya mAtra che. te krodha tAmasI che, te ceokhkhu nakAraja che. asayamI mANaseAja tene vazavartI thai rahe che ne pApane mArge paLe che. AtmAne tAravA temaja DUbADavA ApaNeja hAtha che. sayama te tAranAra che, asaMyama te DUbAvanAra che. sayama te sva che, asayama narka che. puNyaprakaiApa devane vahAleA che, ne tethI daivI che. kevaLa dha devane apriya che ane tethI te AsurI che. have leAviSe vicArIe. tenuM paNa temaja che. puNyaleAbha, apuNyaleAbha, uccAcca vadhavAnI pratyeka AzAbhilASa ne dhyeyane meLavavA mATenA prayatne te puNyalAbhanAja gaNI zakAya; paraMtu meMkabethane leAbha te tema naja gaNAya. te te ceokhkhuM narkadvAraja kahevAya. Aja pramANe dhanaleAbha, kIrtilAbha e sau eSaNAonuM samajI zakAze. kAInuM khUrUM karI peAtAnuM bhalu karavAnI icchAthI je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 savedana-hitA leAla racAya te apuNya. jyAre sanuM bhalu yeAjAI pAtAnu bhalu' karavAnI icchA rakhAya ane te mATe prayatne racAya te leAbha puNya, kevaLa dhanaleAbhI thaI ke kIrtile|bhI thaI zaraNa pahelAMenI sukhAkArI suddhAMte na jALavI zakAya tyAre te lAbha tA nakAra jeveAja huM gaNI za"bhale pachI lekanI vAhavAha khelAtI hAya. x X X x prabhu prathama-pitA prathama-ane tenA preryAM ApaNeH e sAvaja sarvopari hAve! joie; ane prabhu eTale sa sat, sarva jyAti, sarva amRta, sarva AnaMda, sa` zAMti, sa zakti, sa jJAna, sarvAM vijJAna, sarva samRddhi, sarva siddhi ne sarva zivatva gItAkAre manudevane AtmApanthena ' jevAthI icchA prakaTa karI che. mAnavadehanAM pratyeka aNuaNumAM je jIvanatattva relI rahyuM che ane je zAzvata tathA sanAtana che, te dRSTithI peAtAne avaleAkavAnI bhAvanA prakaTelI che; ane nIcaluM TAgAranuM gIta paNa eja raNakA rave cheH mAre sakaLe aMga Apaneja sacetana spa che ema anubhavI, he jIvanaprANa ! huM mArA zarIrane sadaiva pavitra rAkhavA prayatna karIza. samasta zarIranI pavitratA-bAhyAMtara zuddhi-eTalAmATe dhAraNa karavI ke tene agAMga teneja sacetana sparza che. raktanA dheALA ane rAtA kaNemAM nasenasa pharatA jIvanatattvamAM teja anuttama viharI rahela che, ema sAkSAtkAra thAya tyAreja A zuddhi tenA sarvottama svarUpamAM prakaTa thai zake. prabhusarjita virATa videhane nAnIsunI paNa lA na naDe, evuja A nAnakaDA manudehanu sarvAMga zuddha ciMtana-karma hovu jee. ane AvI zuddhi jaLavAi eTale uMcI keATinI bhautika te AdhyAtmika zuddhi enI meLeja sAMpaDI e sidra che. A zuddhithakIja manuSya IzvaranI prakRtirUpa sAcI rIte ubhA, e paNa sAthe siddha thayuM. gItAkAre varNavelI daivI sapattinA pratyeka guNa A jAtanI zuddhinA utpAdakaja gaNI zakAze. temAMnA AsurI guNe te A zuddhinA kaTTA viradhIe pheravI zakAze; ane temanI zikSA paNa bhagavAna kRSNe svamukhe bhAkhela che, tevIja te narAdhama krUrane chAjatI thai raheze; jyAre devI saMpattine varela vibhUtipratye tene apUrva bhAva sadaiva jharatAja raDeze, e paNa niHzaMka che. * X X X X * sukhadu:kha Ave te sahevAMja joie. Izvare manuSyane svataMtra icchAzakti bakSI pRthvIpara pAThavyA- svataH taravA ke DUbavA ! thyA te| duHkha; ne to te| sukha. sukha ne duHkhanA mULanuM pratipAdana huM to Amaja karI zakuM chuM. uparAMta e sukhaduHkhate teNe ' anitya ' kahyAM che, athavA 'nitya AvatAM ne jatAM ' jaNAvyAM che. te sthira nI sthira te iMdriyAthethakI para zAzvata zivatva che, jene azAzvata sukhaduHkhanI jhaDIe jarAye asara nathI karI zakatI. nisakta nRttithakI kevaLa temane bhagavavA mAtratAja Adeza che, nahi ke temAM lubdhane ladabada thavAne. kahe che ApaNAM kamopara sukhadu:khanA AdhAra che. alabata, te cheja. upara kahyuM tema peAtAnAM tAraNunAM mRtyunAM phaLa sukha. peAtAnA avasAdananAM kRtyonAM phaLa duHkha. te Aja maLe ke kAla maLe; paraMtu jarUraja maLe. enA phaLavinA teA dUra doDI zakAyaja niha. Ama chatAM dayALu Izvara bavAnI aNIe paNa peAtAnA putrane-pratikRtine bacAvavA-ugArI levA echI jahemata nathI uDAvatA. anekAneka 'vani gsa' dvArA te manuSyamAtrane DUbate! aTakAvavA kozIza karI rahela che; ane chatAMya mAnavI jyAre teja patanapatheja vaLe che, tyAre te! Izvara paNa nAilAja che-tyAre te tenAM phaLa manuSyane maLeja chUTakA. Adamane ochI 'dhAna| ge!' naheAtI apAI. vane paNa ochI sUcavaNI karavAmAM naheAtI AvI, ane chatAMya te paDI. nA kahyA uparAMta te ekalI vADImAM viharavA gai-du:khanI AgAhI chatAMya. te ' paDI, ' te tene sAthI (bAyalApaNuM nahi, paNa saMpUrNa bahAdUrIthIja tenI sAthe ) teja patananA patha vacce ubheTa svargIya sukha khAvAyuM. IzvaranA ' nyAya ' parameraputra isunA 'dayAbhutva vaDeja ke ka! thatAM aTakaye!; te punaH svargAprApti-kalyANaprApti thaze, ema kahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ *********** saMvidana-saMhitA 181 rahya; paNa hajI te kalyANa zAzvata sukha dUra che. A pRthvInI sthApanA to prabhue uMDerA Azaya sAthe karI, paraMtu temAM thayuM vicitra. bIjA tirgoLanA vAsIo DUbavAnI svataMtra IcchA chatAMya na DUbyA. jyAre pRthvI paranA vadhAre ne vadhAre te mArge ja javA lAgyA; ane IzvaranI karaNInA arthano anartha thaI rahyuM. vaLI pAchI khubI paNa e thaI ke dekhItI rIte puNyALuo-dhamIone tyAM dhADa-du:khanAM vAdaLa vadhu ne vadhu chavAvA lAgyA, jyAre pApIo-adharmaone tyAM sukhanI dekhItI vRSTi thaI rahI ! paraMtu vRSTine paripAka amRta moDe nathI, te bhAna te vRSTi jhIlanArAne na rahyuM. te te phaLa Avyeja jaNAyuM; ane e phaLa eTale cakravRddhi vyAja sAthenuM IzvarI kAnunanuM ullaMghana karyAnuM duHkha. AnuM nAmaja vicAraphaLa. prabhue tethI ja kahyuM, rUDA vicAra, rUDI vANI ne rU vartana; neka manasanI, neka gavasanI ne neka munasanI; enAM phaLa sukhathI bharapUraja hoya. bhuMDA vicAra, bhUMDI vANI ne bhuMDA vartana badamanazanI, badagavazanI, badakunazanI enAM phaLo duSTa ne duHkhakaraja hoya. be ne be cAra jevIja A vAta. gulAba vAvo ne gulAbaja pAmI rahe. kauca vAve ne kaucane ucherI rahe. mATe ja teNe kahyuM: "pitAne mATe jevuM Icho tevuMja sAmAne mATe paNa Iccho." tamane koI bIjA kahe ne game-na game, te ja rIte tame paNa bIjAne mATe tene gamatuM - gamatuM vicArIne ja vicAra, vANI ne vartana AdarI rahe. tamane zubha game che to bIjAne zubha thAya tevuM ja tame karI rahe. tame tenuM azubha icchaze, to teno badalo azubhaja tamane maLaze. Aja ke kAla ke parama divase-paNa nizcaya maLazeja maLaze. azubha kadIya zubhamAM nahi pheravAya-tema zubha azubhamAM. e to "nArA vidyate bhAvo nA'bhAvo vidyate sataH' "samaravaM cAmu "--A samatvane dhAraNa karavuM, e bhAremAM bhAre duHkhanI, kaTutAnI, jhaharanI, jhaDI varasI rahe to e samatvano tyAga na karavo, zAnti pakaDI rAkhavI ane temAMya-uMDAmAM uMDA e kaTutAnA varSamAMya-amIvarSaNa paramAtmana rAjI rahela che, evo sAkSAtkAra kare teja ahIMnA mAnavajIvanane sarvathA ucita che; anya mArga-tavAne-bhavabaMdha pAra javAna-nathIja. du:kha Avaze-zeka utaraze; azAnti utpanna thavAnAM anekAneka kAraNo haze; glAni, viSAda ane udAsitA cittane gherI leze; vartamAna, bhUta ane bhaviSyanA vicAro, saMkalpo, tarkavitarko manane DolAyamAna karI mUkaze; manuSya-sagAMsaMbaMdhIo-mitro, sau pratye kadAcita khaphA-marajI paNa thaI Avaze; temanA kaDavA bola sAMbhaLavA paDaze; - AmachatAM jAte te pApamAM na paDAya, * jAte te samavane naja iDAya e khAsa lakSamAM rAkhavAnuM che. Izvare jIMdagI dIdhI che. te tenI khAtara, tenA samatvanA kAnunane vazavata banI jIvavAnI khAtaraja jIvAvI joIe che. krodha, asUyA, IrSa, dhikkAra, depa evA durguNo te tyAM naja hovA joIe-zuM prANI ke zuM padArthapratye. gItAkAre je pega jamAvavAnI sUcanA karelI che, te vyAjabI che. thira Asana mAMDI svastha citte eka sthaLe besI yoga mAMDavo e AjanA pravRttimaya jamAnAmAM ane ekAgratAviruddhanA jIvanakramamAM sAva jarUranuM che. covIsa kalAkamAMthI Avo eka kalAka jUdo mUkAya toye ghaNuM sAruM. huM te e kalAkane "mahAlakSmI" samoja gaNI lauM. e bhalAinI ghaDIne jIvana sarasI vadhAvIja lauM. svabhAvapura:saranI zAnti ane abhyAsa tathA gavaDe keLavelI zAnti e bemAM phera che. pahelI zAntino kadAca bhaMga thavA pAme; paNa sadaDha thayA pachI bIjI zAnti te nizcaya ne aDagaja rahe. aneka khaDako ne vikaTa prasaMgo vaTAvIne jItelI zAnti-samatA sadaiva ajeyaja rahe. viSamatAne koIpaNa nAnA ke moTA prasaMge tene naja choDI rahe. tene killo sadA sarvadA susajaja ne vijayavaMtaja rahe. samatva rAkhavA mATe eka mAnyatA sAbItI meLavelI mAnyatA khAsa Avazyaka che. te mAnyatA A che ke, Indriya sai zIta ane uNasamAM sukhadu:khavantA che, aniya che, AvatA ne jatA che ane temane sahI levAne tema karI temanAthI para ubhavuM eja sAva zreyaskara che-ekanuM eka duHkha, ekano eka zokano prasaMga, ekano eka viSama banAva jhAjhI veLa nahija Take ane tethI ja te pratye ud-AsInatA (uMce besaNe besavAnI rIta ja) akhatyAra karavI jarUrI che. kuda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 saMvedana-saMhitA ratane kudaratano kartA e viSama prasaMganI ghaTatI ukelathI kahIja rahela che, ne jevA sArA prasaMge AvyA ne gayA tevIja rIte A narasA prasaMga paNa Avyo che ne jatA raheze. e niHzaMka che emaja mAnavAnuM che. evoja kama-sarvatra pravatI rahela jovAno javAne che ane e rIte sAcA yogIne chAje evuM jIvana jIvavAnuM che. "saMsAramAM sarasa rahe ne mane mArI pAsa" te Aja rIte thaI zake. janaka ityAdio Aja mArge jIvana jIvatAne AvI tene chatatA. saMsAranAM kAryono nikAla teo A ekAya vRttivaDeja lAvI zakatA. te tene bAdhaka nahi paraMtu sAdhaka nivaDatI ane A pAra tathA pelI pAra banenI siddhi sthApatI. AnaMda e paramAtmAnuM paramasvarUpa che. eka tArAnA pradezamAMthI bIjApara praveza AdaratI veLAnA tenA bhavya divya saMcalanano AnaMda kaMIka anereja che. sRSTikramamAM jyotirgoLa gabaDAvavAno-gAvavAno teno jIvana AnaMda paNa adabhUtaja che. tenuM sAkAranirAkAratve alaukika AnaMdahANa 9hAI rahe che. tenA mULanuM nAnakaDuM marakalaDuM, tenA netranI nAnakaDI amRtarekhA, tenI samasta saundaryavatI pratibhA prabhAajaba ajaba che. vedoe neti neti kahyA te vyAjabIja che. e avaryAnuM varNana keNa karI zake ? tema enA avarya AnaMdanuM varNane kevI rIte thaI zake ? jyAM jyAM jIvana tyAM tyAM AnaMda. tyAM jyAM AnaMda tyAM tyAM paramAtmAno vAsa. AkhuM vAtAvaraNa kevaLa tenA saMgItAnaMdanA raNakAre ja ramI rahyuM che. vAyunI pratyeka laharimAM lokalakAntaramAM prasarI rahela jenI AnaMdaLaja uchaLI-ubharI rahI che. neha, satya, saundarya--e A AnaMdanAM vividha aMgo che, ane Izvara te traNeyaMtra che-- traNethI otaprota che-te jAte nehasAgara che. te jAte satyanArAyaNa che. te jAte saundaryadhAma che; ane AthI te saccidAnaMda che. tene je, jANo ne aMte praveza e kaMI ochuM Adata nathI. manuSyone jANuM nathI evAM asaMkhya sRSTidhAmo A pRthvInI pAra che; ne tenA sau pAlake - ne e rAjAdhirAja te paramAtmA che. narI prakAzapUrNa to tenI nagarI che, je prakAzapUrNa to teno divya mahAlaya che, te sarva ca ne sarvotra te sarvata pANivAyu-sarvatra vizvavidhAnIramAM eka mahilIyama rUpe vicare che-vihare che. te AnaMda pArAvAra prakaTAvI rahe che. tenA AnaMdamAMthI AnaMdaja sarvatra prasare che--prakAzamAMthI prakAzaja sare che, tema caMdramAMthI caMdrikA ne sUryamAMthI sUryateja prasare che-prakaTe che tema AnaMdaviheNI tenI dRSTija nathI. jyAM jyAM AnaMda nathI tyAM tyAM te nathI--tenI amRtamIDI daSTi nathI. uMce ne bhavya AnaMda, Amika ne premala AnaMda tene race che, parama sevAbhAvI AnaMda tene AnaMde che, kaura smika AnaMda te pope che, satva, zrImadda urjata e sarva jyAM jyAM che tyAM tyAM te ubhela che. majUranI majUrIne AnaMde teno ja che, kAraNa te jAteja ananya sevaka che. sAce svAmI teja ke je sAce sevaka che. tenA svAmitvano AnaMda teja tenA sevakano ullasita AnaMda che. tenI dhuMsarI narama che. te narama dhuMsarIne je kaI dhAraNa kare che-zAtithI ane bInaphariyAde-tenAM yogakSema te vahI rahe che. vaNamAgyAM atIva zreyaskara mahAdAnAneja maraNamAM lAvIe toye teNe upajAvelo pratyeka cittano AnaMda niravadhi thaI paDaze-A prANa, A AkAza, A prakAza, A sau sRSTisaundarya, A jIvanI kALaparaMparA. zikAyata--phariyAda to mANasane ghaTatI ja nathI. teNe eTaeTaluM ApyuM che--bakyuM che -vaLyuM. che--ke vadhu mAgI zakIeja nahi. "pereDAIjha losTa " ApaNe ja karyuM che, bAkI teNe to svargarAjyanA dhaNIraNI ApaNane TheravyA hatA-sthApyAM hatA. eja " pereDAIjha rIgeInDa' paNa A paNeja karI zakIe chIe-tenA AnaMdanA mArge vahIne, tenA suracita bhavya zAsanane anusarInetenI AlphAdaka narama dhuMsarI dhAraNa karIne. ucchiSTa ane amedhya annanI mAphaka AtmAne trAsaka evA sarva kaI vicArono sarvathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ savedana-sahitA 183 tyAgaja ghaTe che. nahitara vizeSa prakAranAM temanAM baMdhana, vRtti, vANI te kRti sadAsadA nIcAtinIcaja karatAM rahe che-saMpUrNa avasAdana. sthApI rahe che. jemAM AtmA svabhAna bhUle che, te aMte vinAzane pAnI rahe che. smRtibhrama ane buddinAza teA tenA anuSaMgI ne vazavI bhAve cheja. jeNe jIvana jevI mahAna akSisa dIdhI che-vinAmAye-te tene pASavAnI sAmagrI paNa pUrI pADIja rahela che. padmAlayanAM sau padmone vikAsa te vilAsa vaNamAgyeja prApta thaI zakayA che. je kALe je cegya haro te kALe te thaija raheze. ApaNe IcchazuMvA atizuM teAya. AthI karIne huM niH hyuM, huM nIca , huM enazIba dhu, huM natazIra chuM ane temaja rahevA sarajAyela dhyuM, evuM evuM krUra bhAna ke evI kaThera vANI teA kadI paNa na thavAM joie. Izvarane te| kIDIthI kuMjara temaja manuSyathI mahAna devApatanI sanI phikara che. teNe A pRthvI temaja itara heApagrahanI sRSTie vinAhetue vA vinAAzaye te nathIja stra". nAnuMsUnu ye kAMi tenA bhavya vizvamAM nirarthaka nathI; tema nirarthaka rahevAthe sarajAyuM nathI. eka kUtarAne paNa puruSA karavAnI taka maLI che, e kaheNI kAMi kheTI nathI. manuSyonI kane puruSA mUkayA che, te te vaDe je je bhAvanAo ghaDe che tene prApta karavAnI parama prayatnazIlatAya tenAmAM bakSAyelI che. have kahe ke manuSya kayI rIte kaniSTha ne nIca che ? ucca-nIcatAnA bhAvA te! peAtAnA mananA che, jene mithyA zAlana vastuopratye dhasaDAtuM aTakAvavu ane nizcala rAkhavuM eja Du kartavya che. X X X X x zAntinA sarva kA mArgo iSTa che. azAnti je vaDe utpanna thAya temAM sarva kAi vicAre, zabdo ne kAryo satthA aniSTa che. zAntimAMja paramAtmaprAptinI bhAvanA che, azAntimAM AsurapradhAna rAkSasa ubhA che ne sarvasvanuM prAzana karI rahyA che. meTameTA khaDakA tUTI paDe, meTameTAM vighneA AvI paDe, meTameTI dekhAtI hArA te parAjaye AvI paDe, AvI AtanA sA killA jamInadosta thAya toya AtmazAnti te naja tajavI eveA sAcA saMkalpa sadAne mATe hAvAja joie. nAnuM tRNusarakhuMya tenI icchAvinA upADI zakAtuM kAija kAnu` bagADI zakatuM nathI. nathI. pASaka temaja sahAraka kA tenAMja che. vaira tenuM che ane tene te adA karaze. manuSya nahi; chatara kA prANIya nahi. X X X X x manuSyajanma tenA svarUpamAM te ahIMye dhanyaja che, je sAcI rIte jIvAya tA-jItAya te. radda te nita: svarga: ahI ja temane mATe svargA chatAyela che, je jAte Atmajita che. kAma, krodha, rAga, dveSa, lAbha, hiMsAbhAva ityAdine je cittamAM jarApaNa sthAna nathI ApatA te sA Atmajitaja che-te sau ahIja dhanya che. vamAna saMdhe! dhanyatA mAnIne ujaLAM rahelaja te che. bhaviSyanI temane darakAra nathI. trikALa temane mATe eka jIvanta vartamAnamAMja AtaprAta thayela che. ' buddhivAdanI bAheAzIvALA vidvAne bahudhA ke 'ucca kATinA mANasA keAinuMya dhyAna kheMcavA khuzAmata karavAnuM temane pasaMda heAtu nathI. AthIja leAkeA game te meLavI zake che. ' ' lAyakAta vagara IzvarI jJAna maLatuM nathI. ' bIjAnA doSa jovAmAM na rahI jatAM AgaLa vadhe. ' dhArmika vAtA karavI e kAMi meATI vAta nathI, paraMtu sa'kaTanA vakhatamAM paNa barAbara dha pALavA eja muzkela che. ' (hiM'dustAnanA dIpeAtsavI a'kamAMthI) vyazUnya hoya che. ' * ma0 TAskAya ? mathatA nathI. kAinI AgaLa hAtha dharavAtu' ke alpa buddhivALA ane khuzAmatanI TevavALA bAmA cha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 durguNanA asarakAraka upAya durguNAnA asarakAraka upAya ( "sAMjavamAna" tA. 12-9-17 nA aMkamAMthI-lakhanAra-mIThuM ehamana zA. jA, anAjI ) mANasajAta apUrNa che ane tethI bhUlacUkane pAtra che. kamanasIbe keTalAMka mANaso kharAba seAbatathI athavA kudaratI kharAba mananI valaNane lIdhe keTalIka kharAba TevA ane durguNane bhega thai paDe che ane peAtAnA nasIbanuM nakhkhAda vALe che. ane bIjAene du:khI kare che; temaja ApaNe sadhaLA apUrNa hAvAthI ApaNA sarvamAM kAMI ne kAMI khADakhAMpaNa te haiyaja. navA varSanA pavitra divase ApaNI kheDakhAMpaNa ane ApaNA durguNA upara vicAra karavAnI ane tene dUra karavAnI ApaNI pharaja che. sAdhAraNa rIte jotAM patetIne divasa khAsa evIja rIte pasAra karavAnI ApaNI pharaja che. AvI nemathI tame sanmukha A agatyanI bAbata viSe sUcanA karavAnI ratna lau chuM. pazcAttApa--pazcAtApa e baMdagIne eka bhAga che. pazcAttApa karatI vakhate badagI karanAra - tAthI thayelA jANyA-ajANyA gunAhAne mATe khudA AgaLa peAtAnI dilagIrI jaNAve che ane pharIthI AvA gunhA na karavAne Izvarane vacana Ape che; ane e gunhA mApha karavAne khudAne vinati kare che. khaMdagIne A bhAga keTalA phAyadAkAraka che te ApaNane sahelAithI sAlama paDe che. maMdagInA A bhAgathI mANasa dara divase vadhAre ne vadhAre sadguNI thavAnI kAzIza kare che ane gunhA karato aTake che. gundAbharelAM kAmethI dUra rahevA ane sadguNAmAM vadhArA karavA badagI karanAre A bhAga upara khUba dhyAna ApavuM joie chIe. have bIjA gunhA karIza niha evuM vacana dararAja ApavAmAM Ave che, te pALavAnI kAzIza karavI joie; teAja ApaNe IzvaranI kRpA meLavI zakIe chIe, evA khyAla kudaratI rIte khaMdagI kara nAranA manamAM Ave che, tethI te gunhA karato aTake che. sadguNI atI sukhI thavAnI A rIta keTalI sahelI ane phAyadAkAraka che ! jeo baMdagInA phAyadA mAnatA nathI tene savAla karavAmAM Ave che ke, teenI pAse kAMi bIjI evI sahelI rIta che ke jethI mANasA gunhA karatAM aTake ? jene Izvarane Dara hoya che teja nAnI temaja meATI cIjomAM gunhA karatA aTake che; paNa jeene khudAnA bhaya hotA nathI ane baMdagI upara dhRtabArahetA nathI tee! dararAja gunhAbharelAM kAmeA kare che ane chevaTe duHkhI thAya che. mANasannata gunhAne pAtra che;paNa jee peAtAne je rItane gunhA thayA hAya tene kharA aMtaHkaraNathI pazcAttApa kare che ane havethI e gunhA na thAya te viSe khudAne vacana Ape che, tethI te khudAnI kRpA meLave che ane te khudAnA rakSaNamAM rahe che. te dinaparadina gunhA karatA aTake che ane chevaTe sadguNI atI uttama sukha meLavavAne zaktimAna thAya che. baMdagInA baLathI keTalAka mANasAe peAtAnI durguNI TavA kema dUra karI hatI tenA jANavAlAyaka dAkhalA vAMcanAranI khAtrI karavA ahIM AM raju karavAmAM Ave che. 'DhagInA baLathI eka vidyAthIe peAtAnA durguNA upara meLavelI phatehu eka ceApAnImamAM eka vidyArthIe potAnI duONI TavA khadagInA khaLathI kema sudhArI tene nIce pramANe hevAla ApyA cheH " huM jANuM chuM ke huM eka khristI chuM, paNa khristItarIkenA saddaguNe! dharAvatA nathI. vAravAra peleA lalacAvanArA setAna mane lalacAvI jatA hatA. mArA manamAM satata pApI ane durguNI vicAra| AvyA karatA hatA ane mane ema lAgatuM hatuM ke, AvA vicAre karavA na jee. AMkhamAM AMsu sAthe rate ane khuddAne baMdagI karatA ke, mane pavitra banAva. pahelAM theADAka mahinA sudhI mane ema lAgatuM ke, mArAthI ataramAM mArI tapAsa karavA, vAMcavA ane baMdagI karavA sivAya bIjuM kAMi karI zakAtuM nathI; ane jema jema huM mArI tapAsa karatA gayA, tema tema pelA lalacAvanArA setAnanI jALa vadhAre ne vadhAre mAlama paDatI gaI ane vadhAre ne vadhAre jaNAyuM ke, teene dUra karavA mAremATe azakya che, paNa Izvara mArI najadIka hatA ane tenI phakta eka najara pUratI hatI. huM pApeAthI dUra rahI pavitra chaMdagI gujAravAnI kAzIza karatA hateA. AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 www, durguNano asarakAraka upAya jIMdagI gujAravAne mATe huM AMkhamAM AMsu lAvI IzvaranI baMdagI karato hato. keTalAMka aThavADiyAM sudhI A pramANe meM baMdagI karavAnuM cAlu rAkhyuM. raphate raphate mane rAhata maLavA lAgI. vasaMta RtumAM pelA lalacAvanArA setAna sAthe khUba laData calAvyA pachI ane ghaNIka rIte halakI sthitimAM AvyA pachI be aThavADiyAM sudhI pUratI zAMti maLI. tyArapachI vaLI bIjI lAlacenI sAme laData calAvavI paDI hatI, paNa khudAnI kRpAthI temAM phateha maLI hatI. saghaLo vakhata khudAnI kRpAne mATe keTalo badhe nAlAyaka chuM tene mane khyAla Avato, tyAre mArI AMkhamAM AMsu A vatAM hatAM. jAna mahinAnA pahelA aThavADIAmAM ame baMdagI karavA bhegA maLyA. mane ghaNeja AnaMda lAge, je ke huM nAlAyaka hato. amArI baMdagI vAraMvAra thatI ane saghaLAone AziSa maLatI hatI. eka vakhata ravivAre amArA pegambare maratI vakhate je pyAra saghaLAo upara jAhera karyo hato. te viSe ame baMdagI karatA hatA. baMdagI khalAsa thayA pachI bhajana gAtA hatA teTalAmAM mArAM hadayamAM ekadama evI te rozanI prakaTI nIkaLI ane tene jhaLakATa eTalo to hato ke huM bhajana gAI zakayo nahi ane moTethI bolI uThavAne aMkuza rAkhI zako nahi. keTalAka divaso sudhI mane bIjuM kAMI karavAnuM gamyuM nahi ke rakhene je AnaMda meLavyo che te khudAne gusse thavAnuM kAraNa mArI taraphathI maLe to ja te rahe; paNa raphate raphate mane majabUtAI AvI; mAre AnaMda nadInI mAphaka vahevA lAgyo ane varNavI na zakAya evI khuzAlI ane IzvaranI AziSa mArAmAM prakaTa thayAM. vaida mahinA pasAra thaI gayA che te chatAM mArAmAMthI kadI paNa A AnaMda jate rahyo nathI. zarIranI nabaLAI sivAya A AnaMdane bIjI koI paNa rItane aTakAva tha nathI. saghaLo AnaMda khudAnI marajIne AdhIna thavAno che. baMdagInA baLathI eka bAjue cIDIA svabhAva upara kAbu meLavyuM. eka bAnuno svabhAva ghaNo caDIo ane gussAvALo hato; teNI keTalIka vakhate ekadama pitAno mijAja khoI detI, jethI teNI ghaNuM dilagIra thatI hatI; kAraNa teNIne ema lAgatuM hatuM che. AvA svabhAvathI teNI saddaguNI bAnu kahevAya nahi. A pramANe jANyA chatAM te pitAnA svabhAvapara kAbu rAkhI zakatI na hatI. potAnA AvA svabhAvane lIdhe teNI pazcAttApa karatI ane khudAne baMdagI karatI hatI; paNa baMdagIpara ane khudApara je rItanuM AkIna rAkhavuM joIe te rItanuM teNamAM na hovAthI teNInI baMdagI ane teNInI kozIza niSphaLa nivaDatI hatI. bAnuonI baMdagIne mATe sabhA maLI hatI. te vakhate teNIne khudApara ane baMdagIpara pUratuM Akalana rAkhavA ane khudAne pitAne soMpI devAne saghaLAMe tAkIda karI hatI. teNIe e pramANe karyuM ane ghera jatAM jatAM teNIe baMdagI karI ke teNIne phateha maLe. teNI jANatI hatI ke pote kuTuMbamAM vAraMvAra gusse thatI hatI ane koIpaNa rIte potAno gusso aTakAvavAnuM teNI azakaya dhAratI hatI, paNa have teNIe khudApara itabAra rAkhyo hato. teNI, have mAnatI hatI ke khudA sarvazaktimAna che ane tenI zakti ApaNI upara rahe che. ghera pahoMcIne pitAnuM bAraNuM ughADatAM teNIe joyuM ke, teNIne nokara teNInA ApelA hakamathI nAkaramAna thaI AgalA dAdarethI pANInuM vAsaNa laI jato hato. A khAmoza karavAnuM teNune ghaNuM ja muzkela mAlama paDayuM; paNa sauthI vadhAre kharAba to e thayuM ke, pelA nokare patAnI bAIne AvI rIte ociMtI AvI lAgelI joI ane pitAne teNIne hukamathI viruddha kAma karatAM joyo, tyAre pelo nokara ekadama gabharAI gayo ane AvA gabharATamAM tenA hAthamAMnuM pANInuM vAsaNa eraDAnA galIcA para DhoLAI gayuM. pelI bAju eka bola belI nahi paNa patAnA manathI khudA mane madada kara ! khudA mane madada kara ! ema bolavA lAgI. teNIe potAnA svabhAvapara kAbu rAkhI saghaLuM sApha supha karAvI nAkhyuM. baMdagInA baLathI AvuM zikSaNa maLeluM joI, teNIne pitAnA svabhAva upara kAbu meLavavAne pahelAM azakya lAgatuM hatuM te have teNIne lAgyuM naha. baMdagInA baLathI dArU-taMbAkunI Teva dUra thaI viliyama be nAmane dharmaguru, eka chAkaTA mANase baMdagInA baLathI pitAnI e mAThI Teva kema choDI hatI tene nIce pramANe hevAla Ape che. pacIsa varasathI vadhu vakhatanI tene chAkaTApa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 AMkhano AbAda upAya NAnI mAThI Teva hatI. jyAre te e Teva choDavAnI kozIza karatA hatA te vakhate e TevanI talaba baja jorAvara thavA lAgI ane keTalAMka varasa sudhI kaMTALe lAgyo. eka divase jyAre ghaNIja ThaMDI paDatI hatI, te vakhate te bajAramAMthI mAla kharIdI ghera pAcho pharato hato. rastAmAM eka dArUnI dukAna AgaLathI pasAra thavAnuM hatuM. jema jema te dukAnanI najadIka Avato gaye, tema tema tenI AgalI Teva vadhAre ne vadhAre jora karavA lAgI ane tene evuM lAgyuM ke, have AgaLa pasAra thaI zakAvAnuM nathI. tene evuM lAgyuM ke te dArUnI dukAna AgaLathI pasAra thaI zakAtuM ja nathI. pote kharIdelo mAla bAju mUkI dIdho, pAsenA jaMgalamAM gayo ane goThaNe maMDaLe paDI khudAne kAkaludIthI baMdagI karI ke, A kharAba talabamAMthI tene che. te kahe che ke:-" khudAe mArI baMdagI sAMbhaLI ane tene mane javAba maLyo. huM jamIna parathI uThayo te vakhate A TevathI chaTA thayelo mANasa thayo ane te vakhatathI te AjasudhI huM chuM chuM." bIje dAkhala TenIsImAM eka adhipati ke je taMbAkune gulAma thaI gayo hato, te pitAno hevAla nIce pramANe Ape che:-"taMbAkunI Teva choDavAne huM dRDha manathI vAraMvAra nizcaya karato hato. koI kAI vakhata DAka mahinA athavA aThavADiyAM. eka vakhata bAra mahinA sudhI taMbAkuthI dUra rahyo, paNa e cIjanI talabathI taddana chUTo thayo na hato." " tA. 1 lI DIsembara 1850 ne ravIvAre savAre huM ekAMta jagyAmAM ga. mArA goNe paDyo ane khudAne araja karI ke, A Teva cheDavAne mane madada kara. tyAM ne tyAM teNe pAke nizcaya karyo ke, khudAnI madadathI A zApapAtra cIjane kadI paNa aDakIza nahi. ane te divasathI AjasudhI mane bIDI pIvAnI athavA taMbAku khAvAnI talaba thaI nathI. jyAre paNa taMbAku jete te vakhate Izvara tarapha mAruM aMtaHkaraNa rAkhI, A cIjathI dUra rahevAne mane madada karavAnI tene AjIjI karato hato. huM Aje 23 varasa thayAM e cIjanI IcchAthI dUra thayo chuM." - priya vAMcanArane chevaTe mArI eTalI ja sUcanA che ke, kaI kharAba Teva paDI hoya te te ekadama dUra thaI zakaze nahi, ghaNIka vakhate e Teva upara kAbu meLavavAmAM niSphaLatA maLaze, tethI kazIza choDI devI nahi; paNa khaMta rAkhavI ane jyAre paNa kharAba Teva humale kare, te vakhate baMdagI karavI cAlu rAkhavI. ghaNIka kozIza pachI baMdagInuM baLa jorAvara thaze ane chevaTe e kharAba pvAthI dura rahevAnI pUratI zakti maLaze. chevaTe eTaluM ja IcchuM chuM ke, A patetInA zubha divase sarva kAI potAnI kheDakhAMpaNa tapAsI baMdagInA baLavaDe teone dUra karI kharuM sukha bhogavavAne zaktivAna thAya ! AmIna ! AMkhano AbAda upAya khAkharAnA mULane arka-A ane suramo AMjavAnI saLIvaDe AMkhamAM AMjavAthI AMkhanI jhAMkha, khIla, paDaLa, phuluM, chArI vaLavI, metIe, jhAmaravA vagere AMkhanAM tamAma daradomAM kAyado thAya che. A davA thoDA divasa AMkhamAM AMjavAthI AMkhanuM eTaluM badhuM teja vadhI jAya che ke, ghaNA vidyAthIonAM cazmAM utarI jAya che. A davA AMkhanAM darado mATe khAsa anubhavasiddha ane akasIra che. khAkharAnAM mULanA lAMbA lAMbA pAtaLA TukaDA karIne eka hAMllAmAM bharIne eka zakorAthI te mAM baMdha karI devuM. pachI jamInamAM eka khADo khodI temAM kalAIvALuM athavA mATInuM rIDhuM vAsaNa mUkavuM ane tenI cArebAjue pANI bharI rAkhavuM. pachI baMdha karelA hAMllAne kANuM pADI te kANe nIcenI tarapha rahe tevI rIte khADAmAMnA vAsaNa upara mUkI sajajaDa baMdha karI tenI cAre tarapha aDAyAM-chANAMno tApa kara. AthI mULIno aka chidravATe nIcenA vAsaNamAM Ta5kaze. je gharabhAga hoya che te nIce jAmI jaze ane pAtaLo arka upara raheze. te pAtaLA ane gALI le ane teno aMjanatarIke upayoga karo. AthI upara jaNAvelAM AMkhanAM tamAma darado mAM phAyado thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnI sevAvRtti 187 maghanI sevAvRtti ("buddhalIlA sArasaMgraha" nAmanA pustakamAMthI). hajAro varSa pUrve magadha dezamAM macala nAmanA eka gAmaDAmAM eka kheDutanA kuTuMbamAM madha janmyo hato. te jyAre uMmaralAyaka thaye, tyAre pitAnA gAmanA lokonI svArthaparAyaNatA joI manamAM khUba khina thayo. te potAnA gAmanA rastA sApha karavAnuM, gaMdavADa vahI vahIne bahAra pheMkavAnuM, pIvAnA pANImAM gaMdu pANI jAya nahi mATe kUvAne pALa bAMdhavAnuM, vagere bIjAM evAMja lokopayogI kAma karate; paraMtu tenA A kAmathI rAjI thavAne badale gAmanA loko tene doSa detA. teo corApara ke dArUnA pIThAMpara bhegA thaI kahetA ke, "are ! A pele gAMDI pitAnA gharanuM kAma choDIne cAlyo nakAmI mAthApheDa karavAne ! ekalAthI te kadI AkhA gAmanuM hita thayuM che ke? ApaNe bhalA ne ApaNuM kAma bhaluM ! tene badale A te gAmanuM bhaluM karavA nIkaLyo che ? zuM karavuM che. ApaNe AkhA gAmane ! maghane pitAnI mUrkhAI sArU keIka divasa pazcAtApa karavo paDaze." maghanI choka niMdA thatI, eTaluM ja nahi paNa tenAM sagAMo paNa tenI viruddha hatAM; te paNa teNe pitAnuM kartavya cheDI dIdhuM nahi. magha eka divasa ekAda rasto sApha kare ane bIje ja divase AsapAsanAM gharamAMthI strIo kacaro nAkhI jAya. koI vRddha kahe ke, A gaMdavADa zuM kAma karo cho ? to teo kahetI:- "tamAre zuM ? pelo madha e che ne ! te Avaze ane karaze sApha !" | madhanA AtmasaMyamanuM pariNAma jAnA jamAnAnA leke upara te kaMI paNa thayuM nahi; paraMtu madhano A mArga para kema na hoya evI eka be taNAne zaMkA AvavA lAgI. gAmanA be taruNa mitro madhathI AkarSAIne tene guru karavAnA irAdAthI tenI pAse gayA ane bAlyA:-" Aja sudhI ame tArI upekSA karI, e mATe amane atyaMta duHkha thAya che. abhAgIne pitAne ghera paDelI thApaNanI jema khabara na paDe, temaja tArA sadaguNanI tuM amArI pAra chatAM amane khabara paDI nahi. AjathI ame tArA ziSya thaI tAruM anukaraNa karI satkRtyamAM kALa gALavAno nizcaya karyo che." madya be -"mitro ! sadAcaraNamAM kALano sadvyaya karavAnI tamArI IrachAmATe tamane dhanya che; paraMtu A mATe mAruM ziSyatva svIkAravAnI AvazyakatA nathI. mArA jevA te marya-nAzavaMta che, e tame jANo ja che; mATe AvA kSaNabhaMgura prANInuM ziSyatva na svIkAratAM ApaNe badhA dharmanuM ziSyatva svIkArIe te sAruM; kAraNa dharma zAzvata che. te ane nAdi che, tene ApaNI pAsethI koI paNa dUra karI zake ema nathI.' kumArgathI nivRtti ane satkarmamAM pravRtti ane sAdhu loka "zIla' kahe che. prANIno ghAta na kare, corI na karavI, vyabhicAra na karavo, asatya bhASaNa na karavuM ane mAdaka padArthanuM sevana na karavuM-e pAMca niyama ekaniSThAthI pALIe to ApaNe kukarmathI bacI jaIe ane paropakArAdi satkRtyamAM ApaNA kALano upayoga karI zakIe." taruNa belyA- "AjathI A pAMca niyamo ame barAbara zraddhApUrvaka pALIzuM ane gharakAmathI bacele kALa satkarmamAM gALIzuM." Ama dhIre dhIre madhane trIsa anuyAyI maLyA. te saue maLI rogI loko mATe ane anAtha apaMga lokomATe eka dharmazALA sthApana karI. AsapAsanA gAmanA rastA sApha karyA, nAnA nAnApUla bAMdhyA, taLAvo khedyAM ane evAM bIjAM lokopayogI kAmo karyA. A uparAMta teo pitA nA paccaNAnA lokone paMcazIlano upadeza karatA. temanA A kAryanuM AkhA paragaNA upara evuM pariNAma thayuM ke, thoDA apavAda bAda karatAM tyAMnA badhA loka sadAcArI banyA. dArUnA pIThAMvALAne potAnI dukAno baMdha karavI paDI ane tyAMnA mukhI-nyAya ane vasulI amaladAra-ne daMDanA rUpamAM ghaNI ja moTI prApti thatI, te nahi jevI thaI gaI. A paragaNAnA lokomAM pahelAM eTalA TaMTA thatA ke teno nikAla karatAM mukhIne jamavAnI suddhAM phurasada maLatI nahi, paNa have mukhIne Akho divasa takIAne aDhelI vAta karatAM besavuM ane kacerIne vakhata pUro thatAM ghera javuM, eTaloja udyoga rahyo. pitAnA paragaNAmAM sthiti AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * 188 madhanI sevAvRtti kema palaTAI gaI, tenI tapAsa karatAM madha ane tenA trIsa anuyAyIoe A badhI krAMti karyAnuM mukhIne jaNAvyuM. A trIsane A pradezamAMthI ucakI lIdhA sivAya loke pahelAMnA jevI sthitimAM Avaze nahi ema vicArI kAMI jarUrI kAma mATe pote magadhadezanA rAjAne maLavA jAya che ema pitAnA hAtha nIcenA lokone jaNAvI teNe rAjadhAnIne rasto pakaDavyo. rAjAne maLI mukhI be -"mahArAja zuM kahevuM? amArA dezamAM trIsa tophAnIo ane temanA nAyake ghaNAja utpAta macAvI mUke che. badhA loka gAma choDI nAse che ane harAmakhoronA DarathI amArA pradezamAM bIna loka AvatA nathI; A pramANe khetI, vepArarojagAra badhuM baMdha paDI gayuM che. have Apane amArA paragaNAmAMja nahi, paNa AsapAsanA sau prAMtamAM paNa kara vasula karo azakya thaI paDaze." rAjA atizaya saMtApa pAmI bolyo -"A vAta tame mane jaNAvI e bahu sAruM thayuM, tamArI sAthe huM nAnI phoja ApuM chuM, tenI sahAyathI tame te tophAnIone pakaDI lAvo." mukhIe pitAnA paragaNAmAM jaI madha ane tenA sAthIone pakaDavA. teoe mukhIne kAMI paNa virodha karyo nahi. temane pakaDavA mATe rAjAno hukama che. ema kahetAMnI sAthe ja teo potAnI meLe svAdhIna thayA, temanA hAthapagamAM beDIo ghAlI dIdhI ane temane pakaDI AsthAnA samAcAra rAjAne ApyA. rAjA te vakhate aMtaHpuramAM hato. A daroDAberene jovAnI tene purasada na hatI. teNe tyAMthI ja hukama cheDo ke, tephAnIone mahelanA AMgaNAmAM UMdhA sUvADI temanA zarIra para hAthI calAve. rAjAnA hukama pramANe madha ane tenA sAthIone muzkeTa bAMdhI uMdhA sUvADavAmAM AvyA. pachI hastIzALAmAMthI eka manmatta hAthI temanA para choDavAne sajaja karavAmAM Avyo. madhe pitAnA anuyAyIone kahyuM -"bhAI ! AjasudhI ApaNe sadAcAramAM kALa gAje che. have ApaNAmAMnA kAne ema lAgavAne saMbhava che ke, sadAcaraNathI manuSya sukhI ja thAya che ema nathI. ame amAruM jIvana satkarmamAM ja gALyuM che, chatAM amArA para A saMkaTa kema AvyuM? che ! A samaye evA vicArano sparza paNa tamArA dilane thavA deze nahi. A lokamAM nyAyayukta vyavahAra nahi hoya, chatAM paralokamAM ApaNuM karmonuM yogya phaLa ApaNane maLavAnuM che. A lekamAM keAI lue mANasa pukaLa saMpatti meLave che ane kaI sahutha dArighamAM daLAya che, eTale A lokamAM to mANasane nyAya maLato nathI, e khulluM che, paraMtu ApaNAM karmothI ApaNe eTalA badhA baMdhanamAM AvI jaIe chIe ke tene lIdhe paralokamAM ApaNe chUTakAro the atyaMta azakya thaI paDe che. mATe ApaNAM kukarmoja ApaNA rakSaka ane ApaNAM satkarmo ja ApaNA nyAyAdhIza thaze, e cokkasa dhyAnamAM rAkhIne. vaLI tamArA manane Ta lAgatuM hoya te vakhate je tamAruM maraNa thaze to tenuM pariNAma atyaMta aniSTa AvavAnuM, kemake manuSyanuM mana asthira hoya tene vakhate je tenuM maraNa thAya te punarjanmamAM te hIna yonimAM janme che, evAM RSimunionAM vacana che; tethI A prasaMge tamArI maitrIbhAvanA daDha karo. jo tamAro lokapara prema hato, teja tamArI upara phariyAda karanAra mukhIpara, tamane mAravAno hukama karanAra rAjApara ane tamane mAravAne pravRtta thayelA A hAthIpara tamAro prema thavA do. zatra, mitra, taTastha ane huM evA bhedo manamAMthI kADhI nAkhI sarvenI upara maitrI thavA do. eka dehanAM jema bhinna bhinana aMgo hoya che, temaja ApaNe eka vizvanAM aMgo chIe, e samaja DhIlI paDavA dezo nahi. AjaparyaMta karelAM satyenuM tame A samaye ciMtana karo." have jyAre madha ane tenA sAthIone mAravAmATe mAvate hAthIne AgaLa Apyo, tyAre te moTethI kIkIArI pADI ekadama pAchaLa ho! keme karyo te temanA zarIra para paga deja nahi. pharI bIje, trIje, ema becAra hAthI ApyA; paraMtu te sarva mAvatanA aMkuzanA mAranI darakAra ne karatAM kIkIArI karI pAchaLa haThavyA, eke hAthIe madhane ane tenA sAthIone upadrava karyo nahi! A samAcAra rAjAne maLatAM ja te bolyo-"A leke hAthIne maMtra jANatA hovA joIe ke temanI pAse kaMI jaDIbuTTI hovI joIe." magha belyo:-"mahArAja ! amAro maMtra kahIe te Aja sudhI ame ekaniSThAthI zIlanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna zedhaka eDIsana baherA kema rahyA che? pAlana karatA AvyA chIe. jANIbujhIne ame kaI prANIne ghAta karyo nathI, parastrIne ame mAtAsamAna mAnIe chIe, asatya bhASaNa ame kadIe karyuM nathI ane madyAdi mAdaka padArthothI ame alipta rahyA chIe. A sivAya ApanI prajAnI sevA ame yathAmati karatA AvyA chIe, amArApara eka eka jyAre A prasaMga Avyo tyAre meM mArA mitrane hiMmatathI kahyuM ke, ApaNane pakaDanAra mukhIpara, mAravAne hukama ApanAra mahArAja para ane mAranAra hAthapara ApaNe badhAe trInI bhAvanA rAkhavI. koIpaNa prakAre TheSane sparza ApaNA manane thavA na de. amArA A zIlana ane maitrIno prabhAva eja amAro maMtra che." rAjAe potAnA dUta mokalIne maghanA gAmanI ane AsapAsanA gAmanI kharI sthiti zuM che, tenI khAtrI karI tyAre tene jaNAvyuM ke, madha ane enA sAthIoe te prAMtanI uttama sudhAraNA karI che. tyAMnA loka sukhI hoI parapara atyaMta premathI varte che. corI, mArAmArI, TaMTaphisAda vagere vastuo te prAMtamAM nAmazeSa thaI che. A jANIne rAjAe khoTI phariyAda karanArA pilA mukhIne pakaDIne ekadama phAMsI devAno hukama Apyo ane tenI jagAe mane nImavAmAM Avyo tyAre magha rAjA pAse gayA ane mukhIne mArI ApavAnI vinaMti karI te bolyo:-"mahArAja! A mukhI na hota to amane ApanA darzanano yoga maLyo hotaamArA zIlane ane maMtrIne kasoTIe caDhAvI jovAnI saMdhi eNe meLavI ApI tethI te amane priya che. mahArAje ene jIvatadAna Aparva evI amArI namra vinIta che. " maghanI vinaMtIne mAna ApI rAjAe mukhIne choDI mUkyo. mahAna zodhaka eDIsana baherA kema rahyA che? (lekhaka-cha. ha. "muMbaI samAcAra' tA. pa-11-26 nA aMkamAMthI) A mahApuruSane nAnapaNamAM koIe mAthA upara jorathI prahAra karavAthI e baherA thaI gayA. temanAM patnIne temane mATe bahuja lAgaNI thatI hovAthI temaNe DokaTaranI salAha lIdhI. mahA mahA prayane mI. eDIsane kAna batAvavAnI hA pADI. DakaTaroe kahyuM ke, eka nAnuM sarakhuM oparezana karavAmAM Ave te kAna sAjA thaI jAya. A sAMbhaLI temanAM strI bahuja khuzI thayAM. prayogamATe divasa nakakI thaye; paNa te divaseja mI. eDIsane potAnI phIsamAM AvIne potAnA madadanIzane kahyuM ke:-" DokaTarane TelIphena karI Aja eNparezana baMdha rakhAvo." temanAM strIne kAne A vAta AvI tyAre te bicArAM bahu nirAza thaI gayAM. temaNe paTAvI paTAvIne kAraNa pUchayuM tyAre temanA patie jaNAvyuM ke: AsapAsanI garabaDa ane avAjanI pIDA TaLI javAthI huM vicAra karatAM zIkhyo chuM. hajI mAre maratAM pahelAM ghaNI bAbato vicAravAnI che. je mArA kAna sudhare te mATe vicAra karavAnuM baMdha paDI jAya ne navI Teva paDe, mATe tevI Teva pADavA jeTalo have mane avakAza nathI; tethI bhale che temaja rahe." kenAmAkanI zodha karIne jagatamAM avAja prasarAvI denAra tathA TelIphona dvArA dUrasudhI avAja pahoMcADanAra A mahApuruSe pote A pramANe pakSIonAM madhura gAya ane manubenuM mohaka saMgIta ke bALakonA kalAkAlA bola sAMbhaLavAne AnaMda levA mATe jANIjoIne prayatna karyo ane te lAbha khoyo e ocho Atmabhoga kahevAya ? paropakAra AthI bIjo vadhAre kayo ? emane moTaramAM pharavAne bahu zokha che ane prakhyAta rDa meDaTara banAvanAra kareDAdhapati temanA gADha rahI che. khorAkamAM pote roTalI ane drAkSa ja le che. ghaNIvAra rAtanA be vAra vAMcyA kare che ne savAre sAta vAge te pAchA kAme vaLage che. punI suvAsa ane temanA khIlatA vividha raMga temane bahu priya che, tethI potAnA suMdara bagIcAmAMja teo ghaNIvAra potAnA mitra mi. phArDa sAthe vividha cacomAM AnaMda le che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagadagurunuM Agamana jagadgurunuM Agamana ( hiMdustAna tA. 6-6-26 ) A vIsamI sadInA yugamAM duniyA jaDavAdanA mahAsAgaramAM uMDe ne uMDe dhasatI jAya che. e samayamAM adhyAtmavAdanA ke naitika unnatimAge e duniyAne doravAmATe kAI mahApuruSa ke sadA zakti ubhI thAya e AdhyAtmika bhAvanAprAdhAnya hiMda jevA dezane ane jemanA dharmAnAM maMDANe, jemanI saMskRtinA pAyAe IzvaranA astitvanI mAnyatA upara racAyA che evA hindIone sadA AvakAradAyaka te thaIja paDe; paraMtu have aMdhazraddhAnA yuga game che ane hindI paNa takazAstranI tulanAe je cIja ke siddhAMta mAnya thaI zake evAmAM ja zraddhA rAkhavAnI vRtti dhAraNa karavA lAgyA che. 19 mI sadInA aMtamAM hiMdIeAne adhyAtmajJAnanI jhAMkhI karAvavA ane hiMdane pazcimanA dezanA vyaktivAdamAMthI bacAvavA hiMdamAM traNa mahAna hiMdIo svAmI dayAnaMda, svAmI rAmatIrtha ane svAmI vivekAnaMde alakha jagAvI hatI. temanA asAdhAraNa parizrama ane pracAranI asara mAtra hiMdamAMja nahi, paNa amerikAmAM paNa thaI ane tyAMnA paNa ghaNA saMskArI jananI vRtti adhyAtmavidyA tarapha vaLI. hidane atyAre koI saMta ke mahApuruSanI jarUra hoya te uparokta dharmapracArakenA jevAnI che ane tevA puruSanA abhAve hiMdanuM naitika adha:patana thatuM jAya che. A saMjogomAM thIosophIkala sosAyaTInAM pramukha zrImatI enI bejhaTe eka navo phatavo bahAra pADI zrI je. kRSNamUrti nAmanA eka hiMdI yuvakane navA jagadaguru tarIke oLakhAvyA che. zrIbejheTa kaMIka vaSo thayAM potAnA bhASaNamAM jaNAvyA karatAM hatAM ke, duniyAmAM DAM varSamAM eka mahAna nara jagatanI gustarIke pAkaze, ane duniyAne sanmArge doraze. ATaluM kathana keAIne paNa vAMdhAbharyuM lAgyuM na hatuM; paNa Azare 15 varSa upara temaNe eka kRSNamUrti nAmanA bALakane te jagadaguru thaze, ema mAnI tene te mahAkArya mATenuM yogya zikSaNa ApavAnI goThavaNa karI tyAre ghaNAone hAsyAspada lAgeluM; ane vaLI jyAre madrAsa hAikaeNTamAM eja kRSNamUrtinA pitAe zrI. bejhaMTasAme mukamo mAMDI, te ane tenA bIjA eka bhAIne potAne kabaje sepavAnI mAgaNI karI hatI, tyAreja thIosarInI vicitra mAnyatAo ane zrI. bejhaMTanA anuyAyIonI aMdhazraddhAmATe ghaNAne tarkavitarka AvatA. tyAra pachI to jagadaguranI vAto baMdha paDI ane mIsIsa bejhaTa banArasanI seMTrala hiMdu kaeNlejanI keLavaNIviSayaka pravRttimAM jADAyAM ane pachIthI to temaNe samasta dezamAM vyApI rahenArI ane dezanA rAjakIya jIvanamAM ghaNe khaLabhaLATa ke homarUla lIganI caLavaLa upADI. e caLavaLane osarate juvALa 1919mAM Ape ane tyAra pachI mIsIsa bejhaMTanuM rAjakIya kSetramAM sthAna paNa mahatvanuM rahyuM nahi. asahakAranI caLavaLadaramiyAna temaNe potAnI lekhinI ane vakatRtvazakitano upayoga e caLavaLa toDavA karyo. chellAM be varSa thayAM temaNe be prazno hAtha dharyA che; ane temAMne dezanI daSTie agatyano prazna to dAmanaveltha opha IMDiyA bIla" glaMDanI pArlAmenTamAM pasAra karavAnuM ane bIjo prazna te jagadagurunA Agamanane DhaMDhare pITavAno che. DaeN. bejhaTa jagatane manAvavA mathe che ke, duniyAmAM jagadagurunuM Agamana thaze te zrI. kRSNamUrtinI kAyAdvArA thaze ane te e kRSNamUrti nAmanA yuvakanI mAraphate jagatamAM pracAra kArya karaze. Do. bejhaMTa kahe che ke, A ghaTanAnI temane khabara te temanA guru hiMdu RSimunio taraphathI alaukika rIte maLI che. De0i bejhaTa gaye mahine 6thI vilAyata gayAM tyAre zrI. kRNamUtine sAthe laI gayAM che ane tene dezadezAMtaramAM jagadagurnA vAhanatarIke oLakhAvavAnuM pracArakArya karanAra che. zrI. kRSNamUrtinI krAMsamAM eka vartamAnapatranA pratinidhie mulAkAta lIdhI te daramiyAna zrI kRSNamUrtine je vicAro jANavA maLyA te uparathI to teo eka sAdhAraNa saMskArI suzikSita yuvaka uparAMta kAMI adhika jarAe mAlama paDatA nathI. hiMdanA itihAsamAM zaMkarAcArya jevA je mahApuru thaI gayA te sarvee pahelethI ja pitAnI mahattAno khyAla samAjane pitAnA AcaraNa ane svabhAvathI Apelo ane teo sAdhAraNa duniyAdArI jevA na hatAparaMtu duniyAnI sevA karavA janmelA eTale tenI pratIti temanI nAnI vayamAM ja sarvene thayelI. zrI. kRSNamUrtie atyArasudhImAM samAjanI zuM anupama sevA karI che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMgalanI jaDIbuTTI-AMgaNAmAMnI davA 191 athavA temaNe potAnA maMtavyono pracAra karavA zA zA prayAso karyA che ? e duniyAne khabara nathI. pate paNa jaNAve che ke, teo eka sAmAnya vyakti che ane TenIsa jevI ramatomAM rasapUrvaka masyA rahe che ane temane je asAdhAraNa mahattA ApavAmAM AvI che, te mATe teo yogya nathI. laMDanamAM thIerIsTonI sabhAmAM eka jaNAe De bejheTanA navA phatavAno virodha karyo, eTale bejhaTa eTalAM cheDAI paDayAM ke, temaNe thIosophIkala sosAyaTInA pramukhapadanuM rAjInAmuM ApavAnI dhamakI paNa ApI hatI. A badhuM zuM sUcave che? amane to lAge che ke . bejhaTa nidevatAthI ane ajANatAM potAnAM maMtavyamAM pitAnA anuyAyIone ane duniyAne aMdhazraddhAthI manAvavA prayAsa karI rahyAM che. zrI. kRSNamUrti e jagazunuM vAhana che, e mAnavAne A yugamAM daniyA taiyAra nathI. emAMthI eka sArA dharmapracAraka haze temaja temanuM jIvana ucca zregInuM haze. eTaluM ja nahi paNa temanA pratye aMgata amAre leza paNa vAMdhe ke virodha nathI; paraMtu temane jagadagurunA vAhana tarIke oLakhAvavA, e vAta gaLe utaratI nathI. DA, bejhaMTa AvI rIte aMdhazraddhAnuM sAmrAjya pravartAvavAnA prayAsa kare e zuM hAsyAspada nathI lAgatuM? vijaLIthI sAvaceta rahevAnI jarUra (gRhalakSmI-13 muM varSa-aMka 4-5 mAMthI ) AkAzamAM ghora vAdaLa chavAyAM hoya ane vijaLI camakAra karI rahI hoya, tyAre koI paNa agAzImAM nahi javuM joie. yAda rAkhavuM ke uMcI cIjo, jevI ke jhADa, vajA yA keI uMcI imArata vijaLIne pitAnI tarapha kheMce che, mATe A cIjothI dUra rahevuM joIe. jo tame koI kIDavALI jagAmAMja ho te jhADanI pAse na javuM. ne ekalA ane bIjAethI jUdA ubhA hatA te jhADanA jhuMDamAM rahevuM, uMcA jhADathI dUra rahevuM. - varasAda varasato hoya ane vAdaLa gAjI rahyuM hoya to doDIne eka sthaLethI bIje sthaLe na javuM; doDavAthI havAmAM halanacalana pedA thAya che, tenAthI thatA vegane lIdhe vijaLI tenA tarapha kheMcAI Avaze. Ave vakhate tame koI gharamAM hoya te bArIethI dUra rahe che athavA to bArIo baMdha karI deje. ghanaghAra varasAda, vAdaLAnI garjanA ane vijaLInA kaDAkA thatI vakhate chatrI oDhIne korA rahevA karatAM bhIMjAI javuM sAruM che. kArI cIje vijaLIne vadhAre kheMce che. jaMgalanI jaDIbuTTI-AMgaNAmAMnI davA (dalita komanA eka aMkamAMthI) dhUpatarIke bALavAmAM AvatA gugaLathI to bhAgye ja koI ajANyuM haze. A gugaLanI eka sarasa ane akasIra banAvaTa che, te nIce pramANe che - AsaMdha, ativiSa, pIpara, zatAvaLI, kAMTAzeLIAnAM mULa, gaLo, vadhAre, varIALI, haraDe, cavaka, nAgaramotha, kacerI, vaja, arakazInAM pAna, bilI, eraMDAnAM mULa, rAsanA ane dhamAsA, A aDhAra cIjo be be teTalA levI ane temAM zuddha karelo gugaLa cAra tolA meLavI, badhAne adhakacaruM khAMDI nAkhI dararoja eka tolo savAre ne eka tolo sAMje pAzera pANImAM khUba ukALI adheLa pANI bAkI rahe tyAre utArI gALIne pI javuM. A ukALo eTale badhe te akasIra che ke ethI game tevo lakavo agara saMdhIvA hoya agara adhuM aMga paththara jevuM baMdhAI gayuM hoya topaNa te darada nAbuda thaI jAya che. peTanI kabayata rahetI hoya te be traNa divase eDIA telane julAba le. baroLanI gAMTha vadhelI hoya to te upara gugaLa ane cUne ekaThA karI laI mAravAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 kanakadAsa wwwww kanakadAsa (lekhaka-dattAtreya bALakRSNa kAlelakara, navajIvana-tA-27-9-rapa) kudaratamAM naitika niyama ane bhautika niyamo vacce saMbaMdha hovo ja joIe evI zraddhA mANasanA hRdayamAM che. A zraddhA sarva dezomAM che ane sarva kALe che. prajJAne abhAve mANasa A. bene saMbaMdha vicitra rIte besADavA mAge che ane tethI aneka jAtanA vahema pedA thAya che. mANasa asatya bolyo ane thoDA ja vakhatamAM ene Thokara lAgI, ke tarataja ene kahevAnuM mana thaI jAya che "joyuM pApanuM pariNAma ! hajI duniyAmAM sata rahyuM che." lAlAjIne paMjAbano leTa gavarnara hadapAra karI brahmadezamAM mokale ane thoDA ja divasamAM je te le, gavarnara marI jAya, te loko jarUra kahevAnA, "jAya kyAM ! sAdhujanane herAna karavA e kaMI sahelI vAta che ?" purANomAM paNa keTalAMye pAtra hAthamAM pANI laIne kahe che ke:-" jo atyArasudhI huM asatya ne bolyo houM, athavA te pUrNa brahmacArI rahyA houM to AkAzamAM sUrya thelI jAo athavA te marI gayelo brAhmaNa jIvata thAo." AnI pAchaLanI zraddhA sAcI che, paNa prajJA sAthe ene coga thavo joIe. pazcimasAgarane kinAre mAlape baMdara pAse uDapI karIne eka vaizva kSetra che. bhaktiyogadhuraMdhara zrImadvAcAryane lIdhe A sthAna bahuja prasiddhi pAmyuM che. koI vepArI dvArikAthI khUba kiMmatI mAla bharIne dakSiNa tarapha jato haze. mAlape baMdara pAse enuM vahANa AvyuM ne dariyAe dvAvatAra dhAraNa karyo. khAravAoe hada karI, paNa bacavAno rasto na maLe. ekaeka mejuM jANe motanI bhUkhaDI jIbha. kinArA para ubhelA eka mahApuruSe A dazya joyuM. enA hRdayamAMthI kA sthanI saritA chUTI. eNe IzvaranI prArthanA karI keH "prabhA, A anAthane sahAya thA. emane ugArI le." eka kSaNanI aMdara dariyo zAMta thayo. jANe keAI vItarAga vegInI ja mukhamudrA ! vahANa sahIsalAmata kAMThe AvI pahoMcyuM. A mahApurUnIja A kRpA hatI ema eALakhI letAM lokone vAra na lAgI. nauka patie mahApune page lAgI kahyuM -"mahArAja ! A naukAmAM je mAruM sarvasva che, e ApanuM ja che. ApanA AzIrvAdathI huM pharIthI vepAra karIza ane game teTaluM meLavIza; paNa A vakhate Ape mane jIvitadAna ApyuM che. A dhana laIne mArA para anugraha kare." nitya saMnyAsIne dhanano lobha zAno hoya ? paNa bicArA zreSThIne saMtApa rahyo eTale eNe kahyuM -" A nakAmAM A je ATaluM gopIcaMdana paDayuM che te ApI de eTale amane saMtoSa che, bAkInuM tAruM dhana tuMja laI jA, ame laIne karIe zuM ?" e gopIcaMdananA DhagalAmAMthI devavazAta be mUrtio nIkaLI. svAmI e ekane te tyAM ne tyAM ja mAlapena kinAre sthApanA karI ane bIjI tyAMthI doDheka gAu upara uDapImAM padharAvI. uDapInA zrIkoNanI eja smRti jevA ame gayA hatA. maMdira che te nAnuM, paNa pramANasara che. tyAM ame eka vicitra vAta joI ke maMdiranuM mahAdvAra hamezAM baMdha rahe che. kemake mahAkAra tarapha aMdaranI mUtinI pITha che. pAchaLanI bAjunI dIvAlamAM patharAnI eka naLI che. temAMthI darzana thAya che ane aMdara javuM hoya te maMdiranI DAbI bAjue eka bAraNuM che tyAMthIja javAya che. game te mANasa aMdara jaI na zake. ame aMdara gayA tyAM eTale te ghera aMdhAruM ane eTalI baMdha gadhAyelI havA ke parasevAnI sara TI. jIva gabharAI gaye. jANe garbhavAsane bIjo anubhava ! akaLAmaNamAM ne akaLAmaNamAM prArthanA karI ke - he vaikuMThanAyaka ! bIjIvAra garbhavAsano anubhava na thAya." mUrtinA nAka upara sonAne kakaDe kema ja haze e kaMi dhyAnamAM na AvyuM. kAThIAvADanI A mUrti ahIM dakSiNamAM kayAMthI AvI gaI e vicAra manamAM Avyo; paNa mukhya kutUhala to mUrtAi mahAdvArathI vimukha kema eja hatuM. tapAsa karatAM aMtyaja sAdhu kanakadAmanI vArtA hAtha AvI. saMta kavi kanakadAsa mULa dhAravADa taraphanA bADa nAmanA gAmaDAnA rahIza. emanuM asala nAma vinAyaka. dhaMdho zikArIne. acUka bANa mArI lakSa vedhavAmAM ene tole Ave e enA vakhatamAM bIjo na hato. e vakhate teNe dhAryuM haze ke A aspRzyone saradAra upaniSahmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ kanakadAsa 193 tAvelA praNavo dhanuH zarohyAtmA brahma tallakSyamucyate / apramattena veddhavyaM zaravat tanmayo mavat / / evI devI tIraMdAjImAM paNa pravINa thavAnA che ?) citrakaladu (hAlanuM citalakuga)nA rAjAnI nokarImAM e senApatinA yehAsudhI cayeA. paisA ane pratiSThAno e svAmI banyA; paNa eka vakhate eka laDAimAM ene uparata thai. aMdaranA avAje paDakAra karyo ke:-bApa ! A badhI duniyAnI mAyA cheADI de ane ekatArI tathA bhikSApAtra hAthamAM laine dAsa thA. AtmavIrAnuM lakSaNuja e che ke jIvanamAM pheraphAra karatAM temane mana sAthe jhAjhu` laDavuM paDatuM nathI ane laDavuM paDe teAye temAM teo hArI jatA nathI. vIranAyake gRhasaMsAra cheDaye! ane e yAtrAe upaDayA. tirUpati, kAMcI. kaTTI vagere karI vijayanagara gayA. e vakhate mahAna kRSNadevarAya rAjya karatA hatA. ahIM emane emanA guru maLI gayA. emaNe madhvaMsAMpradAyanI dIkSA lIdhI ane karI yAtrAe upaDathA. cidam, zrIraMgama, madurA, rAmezvara, anaMtazayana, kanyAkumArI, gAkaNa vagere yAtrAe karI aneka AtanAM kaSTa veThThI kanakadAsa uDapI AvI pahoMcyA. uDapI eTale custa sanAtanI brAhmaNAtuM thANuM. kanaka jevA aMtyajane ubhA rahevA paNa kANu de? pachI bhikSA maLavI te dUraja rahI. aneka sAMsA paDayA pachI vAdirAja svAmInuM dhyAna enA tarapha gayuM. uDapInA maMdiranI vyavasthA jUdA jUdA ATha maThanA svAmIe pAse che. emAMnA soDe maThanA mukhya te vAdirAja svAmI. asAdhAraNa vidvAna ane dharmazIlatarIke temanI khyAti che. temaNe joi lIdhuM ke kanakadAsa te potAnA karatAM paNa caDhe eve che. diranI pUjA thayA pachI vAdirAja svAmI rivAja pramANe hastAdaka Ape ane pachIja badhA brAhmaNe jamavA bese. A hastAdaka te pratiSThAnA krama pramANeja apAya. kanakanI yogyatA jANyA pachI vAdirAja maMdiramAMthI nIkaLe ke prathama kanaka pAse jAya; ene hastAdaka Ape tyAra pachIja bhInna brAhmaNane maLe. brAhmaNe! AthI khUba cITAyA. vAdirAje kahyuM:-are, kanakadAsa mArA karatAMe meTA che. ene caraNAmRta prathama na ApuM te adharma thAya, brAhmaNoe pramANa mAgyuM, vAdirAja maMdiramAM gayA ane jamaNA hAthatI muThThI vALI bahAra AvI brAhmaNAne pUche cheH-brAhmaNeA ! mArA hAthamAM zuM che te kaheA.' dareke jUdA jUdA javAba ApyA. chevaTe kanakanA vArA AvyuM. e teA bhaktimAM mamaja thaI gayA. emanA kamAMthI gAna spu, "e te vAsudeva paramAtmAja che." jema jema gAna vadhyuM tema tema vadarAjanA hAthane meLe vadhavA lAgyA. tee te khamI na zakayA. temaNe muThThI udha!DI te temAM zuM hatuM? eka zALIgrAma ane tulasIpatra, vAMdarAja svAmIe eka davase brAhmaNeAne eka eka keLu ApyuM ane kahyuM:-" Aje ekAdazI che, kAi jue nahi eve ThekANe jane A khAze." arthAt kanakane paNa eka keLu ApyuM hatuM. sAMje badhA bhegA thayA, peAtAnI AjJAnuM pAlana kevuM thayuM che e jovA vAdirAje dareka jaNane pUchyuM. dareka jaNe kayAM kayAM ekAMta zodhyA ? A jANI laie. te khUba ramuja paDe. ekalA kanakadAsanA hAthamAM keLu ema ne ema rahyuM hatuM. eNe kahyuM:-" jyAM jAuM tyAM vAsudeva cheja. ekAMta maLe kayAM eTale huM keLu ema ne ema laine beThe chuM. eja divase kanakadAsane madiranA taLAvamAM nAhI darzana karavAnuM mana thai AvyuM. vAdirAja DapImAM na hatA. kanakanA kADa pUrA kare evuM khInuM kAi uDapImAM na hatuM. aeTalI vAra daIna karavA jAya teTalIvAra brAhmaNeA emane kADhI mUke. Akhare nirAza thaIne kanaka maMdiranI pAchaLa gayA ane gAvA lAgyA. karuNAmAM eNe peAtAnuM AkhuM hRdaya ThalavI dIdhu. paramAtmAthI e sahevAyuM nahi. mUrti ekAeka pelA karmakAMDI brAhmaNeAthI vimukha thaI pAchalI bAjue mAM pheravI UbhI. A thayuM zuM ? have karavuM zuM? kAne sUjhe nahi, vAdirAja AvyA. emaNe banelI khInA jANatAMveMta kahyuM: 'are, tame kanakadAsane kaMika gunho karyAM che tethIja vAsudeve ApaNA AcAradharma tarapha pUDa pheravI che. " Akhare emaNe madiranI pAchalI dIvAlamAM upara kahyuM che tema, patharAnI jALI karAvI ane kanakane darzIna thayAM ! Aje paNa e khArI 'kanakanI mArI' nAme meLakhAya che. e mArI pAseja kanakanI kuTi che. Aje tyAM eka saMskRta va cAle che. eka rathayAtrAne prasage kANuM jANe zAthI, paNa ratha krame karyAM khase nahiM. Akhare vAdirAje kahyuM:-emaja dekhAya che ke kanakanA sparzIvagara ratha cAlavA devAnI paramAtmAnI marajI nathI.' rA. Nu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 33 www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanananana mAbApa mATe prazna - dhanya che vAdirAja svAmIne ke jemaNe joI lIdhuM ke, aMtyajonA sparza vagara samAjanuM gADuM cAlavAnuM nathI. Aje karNATakamAM custamAM custa marajAdI vaiSNava brAhmaNe kanakanAM racelAM bhajano gAIne bhaktirasa keLave che; ene saMtatarIke svIkArI enuM caritrAmRta gAvAmAM potAne pAvana thayAM mAne che ane chatAM eja kanakadAsanAM jAtabhAIone haDadhUtanA haDadhUtaja rAkhe che. hiMdudharmano bacAva karanAra vA darAja svAmI darekanA hRdayamAM ane tare nahi te hi dudharmane ratha cAlavAnuM nathI ane paramAtmA hiMdu samAjathI vimukha ja rahevAno. mAbApa mATe prazna ( je. bAgala, vyAyAmanA eka aMkamAMthI) 1 chokarAMoe savAramAM vahelAM uThavuM, paNa tame vahelAM uThe che ke kema ? 2 uThatAM veMta ja ALasane alaga karI, jhADe pharI AvI, kogaLA karI nAkhI dAtaNapANI paravArI levuM; paNa tame tema karo cho ke kema ? . 3 savAramAM chokarAM pAse bhaktirasanAM bhajane athavA to tame e lAvo cho ke kema ? Apa pite kadI bolo che ke kema ? - 4 chokarAMoe kasarata karavI; paNa tame temane koI vakhate uttejana Ape che ke kema ? tame jAte vyAyAma karo che ke kema ? ' 5 jIvana gALavAmAM Dagale Dagale zaktinI jarUra paDe che. tame tevuM koI vakhate chokarAMone samajAvyuM che ke kema ? - 6 tame chokarAonAM dekhatAM cAha pIo che ane dhamrapAna kare che ke kema ? 7 chokaro ane sAruM tAjuM dUdha maLe tevI vyavasthA tame karI che ke kema ? 8 chokarAMonI samakSa tame gharagaththu kaMI vAta karo cho ke kema ? 9 pitAnuM kAma jAte karavuM, kAInA upara AdhAra rAkhavo nahi. te meTAI ane DAhyApaNAnuM lakSaNa che evuM tame temane samajAvyuM che ke kema ?. 10 nahAtI vakhate zarIrane kayo bhAga kALajI rAkhI devo joIe te tame temane kaI vakhate kahyuM che ke kema ? 11 TADhA pANIthI nahAvAnA phAyadA tame koI vakhate chokarAMone samajAvyA che ke kema ? 12 patharathI zarIra ghasavuM nahi tevuM tame temane kahyuM che ke kema ? 13 chokarAone taratAM tame zIkhavyuM che ke kema ? 14 zarIre tela coLavAthI zuM phAyado thAya che, te tame chokarAMone samajAvyuM che ke kema ? 15 hamaNAM je tela bajAramAM vecAya che te nukasAnakartA che, tevuM tame temane koI paNa vakhate kahyuM che ke kema ? - 16 nahAyA pachI zarIre tela cALavAthI athavA mAthAmAM tela nAkhavAthI kevA prakAranI gaMdha uDe che, te tame temane kahyuM che ke kema ? 17 nahAyA pachI zarIranA kaye bhAga khUba ghasIne lUchavo joIe te tame samajAvyuM che ke kema ? 18 hamezAM prathama rAtA pANIthI mAthuM, duMTInI AsapAsano bhAga, gudA, jananendriya ane tenI pAse bhAga tame dho che ke kema ? 19 AMkhane zI rIte dhovI te tame jANo cho ke kema ? 20 AMkhe dhovAnI rIta tame chokarAMone zIkhavI che ke kema ? 21 AMkhe devAthI thatA phAyadA tame chokarAone keAI vakhate kahyA che ke kema ? 22 tamArAM bALake dAtaNa zAnAM kare che ? 23 dAMta sApha karavA mATe dAtaNa athavA maMjana tame temane amuka sAruM che evuM kahyuM che ke kema ? 24 dAMtano ane ArogyatAno saMbaMdha tame chokarAone kAI vakhate samajAvyuM che ke kema ? 25 thuMka ane lALane ArogyatA sAtheno saMbaMdha Apa jANo cho ? chokarAMone tame te keI vakhate samajAvyo che ke kema? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna ane vijJAna jJAna ane vijJAna dha3 cAkhA (lekhaka:-"june jegI" hiMdusthAna tA. 29-9-26nA aMkamAMthI) pANI keTaluM ApaNA zarIramAM 3 bhAga 5NI che ane teTalA mATeja zarIrane pANI nI ghaNI jarUra rahe che. mANasa kharA sivAya lAMbo vakhata calAvI zake; paraMtu 5NIsivAya cAle nahi. ApaNuM khorAkanI cIjomAM keTaluM pANI che te vAcakenI jANa mATe nIce TAMkyuM che - 87 TakA. chAza TakA. mAkhaNa lIlA vaTANuM phaNasI 90 , kAkaDI baTeTA gAjara DuMgaLI sakarIA kobI kolI phalAvara methI TameTAM uparanA koSTaka uparathI sahelAIthI samajAze ke, kayI cIjamAM keTaluM tatva che. cAmaDInAM darada sAdhAraNa rIte cAmaDInAM darada thavAnuM mukhya kAraNa asvachatA che. cAmaDInI pUrepUrI darakAra rAkhavAmAM Ave te cAmaDInAM darado jevAM ke dAdara, gumaDAM, khasa, kharajavuM vagere thavA pAmeja nahi. dhAMcIne cAmaDInAM darado sAdhAraNa rIte thatAM nathI tenuM mukhya kAraNa tenI cAmaDIne telanuM mardana maLI jatuM hovAthI te sUkI thaI jatI nathI te che. cAmaDInAM darado aTakAvavAne mATe e upAya sUcavavAmAM Ave che ke, zarIra upara sUryanAM kiraNe paDavA devAM. A kiraNAthI zarIranI cAmaDI sApha rahe che, temaja pAcanazakti paNa vadhe che. ApaNA bApadAdAo ughADe zarIre eka phALiyuM khabhA upara nAkhI bajAramAM pharyA karatA tenuM rahasya A kema na hoya ? sudharelA kahevAtA pazcimanA dezanA samAgamathI ApaNA bApadAdAone nAgA kahevA lAgyA ane ApaNe bInajarUrI kapaDAM zarIrapara ghAlavA mAMDayAM. tene lIdhe cAmaDIne peSaNa na maLavAthI cAmaDInAM darado thavA mAMDyAM. pUjya gAMdhIjInI haMgerI A dRSTie uttama to kharIja ne ? dAdaranuM darada sAdhAraNa rIte strIo karatAM puruSone vadhAre thAya che ane tenuM mukhya kAraNa paheraveza che. strIonA paheravezane lIdhe sAthaLasudhI havAnI Ava-ja thaI zake che, jyAre puruSanA ceraNA ke kachaTA mArelA dhotIAmAM puratI havA jaI zakatI nathI. A uparAMta bIjuM kAraNa e kahevAya che ke strIo jyAre nahAya che tyAre hamezAM baMdha jagyAmAM nahAya che, jethI sAthaLanA mULa vagere barAbara ghasIne sApha thaI zake che. puruSone jAhera rastA upara nahAvAnuM hoya che, jethI te bhAgo barAbara sApha thatA nathI ane A kAraNone laineja seMkaDe nevuM TakA jeTalAne dAdaranuM darada sAthaLanA mULamAMja utpanna thAya che. AvAM sAdhAraNa daradomAMthI bacavA mATe ApaNA pUrvajo nadInALAmAM nahAvA jatA, jemAM pANInI aMdara besI zarIranA bhAga sApha thaI zakatApaNa kamanasIbe have nadInALAnAM nIra paNa sukAI gayAM che. pANInA abhAve jyAre banI zake tyAre zarIranA bhAga upara taDako AvavA deve te jarUrano che, temaja havA paNa jeTalI khullA zarIrane maLe teTalI Ava. vA devI joie. guhya bhAgene paNa barAbara sApha nahi rAkhavAthI paNa ghaNuM bhayaMkara da2o thAya che. A badhuM aTakAvavA ekaja rasto sahelo ane saraLa che. te e ke, zarIranA bhAga upara take ane prakAza paDavA de. eka laMgoTI paherI a paNa kalAka sUryanArAyaNanI pUjA karavAthI A nema pAra paDI zake tevuM che. muMbaI jevAM meTAM zaheramAM jyAM havA, prakAza ke taDakAnuM nAmaja nahi tyAM dAdaranA daradAe saMkhyAbaMdha hoya emAM navAI zuM? cAmaDInI svachatA pahelathI te rAkhavA bALakone zIkhavavuM joie ane bALakane te nAgAM rajhaLavA devAM teja uttama che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna ane vijJAna lokhaMDanAM makAna paththara, ITa, lAkaDAM vagerenAM banAvelAM makAnone badale thoDo vakhata thayAM sImeMTanA ekanAM makAno thayelAM ApaNe joIe chIe. hAlamAM vilAyatanI myunIsIpAlITImAM lokhaMDanA TALAnAM makAno bAMdhavAnuM zarU karavAmAM AvyuM che. A makAnomAM khAsa sagavaDa to e che ke, te tarataja ubhuM thaI zake che, temaja bIjI jagyAe khaseDavuM paDe tepaNa kAMi paNa nukasAnIsivAya khesavI zakAya che. sAdhAraNa anumAna evuM thAya ke, AvA lokhaMDanAM makAnomAM garamI ghathIja lAge; paraMtu A lokhaMDanAM bIDa evI jAtanAM banAvavAmAM Ave che ke temAM ThaMDI-garamI paNa ITacunAnA makAnamAM lAge tevA ja lAge che. huMkAmAM A lokhaMDanAM makAno pathara, ITa, cunA ane lAkaDAMnAM banAvelAM makAno karatAM vadhAre sugamatAvALAM ane sagavaDavALAM gaNAya che. haju A makAnonI zarUAta thaI che; paraMtu ekAda dazakAnI aMdara to AvAM makAno Thera Thera thaI javA pAmaze. bicArA ! kIDIAsutAranuM zuM thaze ? tenI rojI bhAMgI paDaze ke zuM ? e te pachI lokhaMDanAM makAnonA belTa pheravatA thaI jaze. prabhue dAMta ApyA che to cAvaNuM ApI de che. jamAne pragatine che temAM navInatA te dina pratidina thayAja karavAnI ! taMdurasta bIDI ? ghaNuM bIDInA baMdhANI zekhanI khAtara bIDI zarU kare che. bIDInI aMdara rahelI sugaMdha u. para ghaNI dA thaI jAya cheparaMtu kamanasIbe bIDImAM je "nIkeTIna' jhera che te bIDI pInArane sukhethI jaMpavA detuM nathI. A nakArI Derane lIdhe bIDI pInArane ulaTI thAya che, mAthuM pharavA mAMDe che ane becenI upana thAya che. be-cAra vakhata mAthuM mArIne bIDI pIvAthI magajane Teva paDI jAya che ane chevaTe mAsa baMdhANI banI jAya che. bIDI banAvavAvALAe AvA kumaLA magajavALA ke jeo beDI eka vakhata meDhAmAM nAkhe ke ulaTI thAya tevA bicArA bIDInI lahejata laI zake teTalA khAtara temanI dayA (2) khAIne bajAramAM taMdurasta bIDI-eTale ke je bIDInI aMdarathI jhera-nakoTIna kADhI nAkhavAmAM AvyuM che, ema kahIne navI bIDIe dAkhala karI. A bIDIemAM jhera-nIkeTIna-sivAya bIjI badhI lahejata che ema kahevAmAM Ave che, jethI keTalAka daradI ne mAnasika saMtApanI khAtara phekaTaro AvI bIDI pIvAnI salAha Ape che; paraMtu hamaNAM AvI taMdurasta bIDInI tapAsa karatAM mAlUma paDayuM che ke AvI bIDInI aMdarathI seMkaDe mAtra 10 thI 20 TakA jIkeTIna ochuM karI zakAyuM hoya che. vaLI kahevAtI keTalIka taMdurasta bIDInI aMdara te sAdhANa nIkoTInanA pramANa karatAM vadhAre nIkeTIna mAlama paDayuM hatuM. AnuM kAraNa ema kahevAmAM Ave che ke, nIkoTInara hita tamAku banAvavA mATe tene bhInI havAmAM lAMbo samaya rAkhavAmAM Ave che ane pachI tene taddana sukavI nAkhavAmAM Ave che. A kriyAmAM bhInI havAne lIne nakaTIna e ka na thayuM hoya te te jyAre tamAku sUkavavAmAM Ave tyAre te sUkI tamAkumAM padhAre pramANa batAve che. game te kahe, paraMtu AvI taMdurasta bIDIthI prajAe ke DaeNAkaTare e ThagAvuM nahi. taMdurasta rahevAnA sarasa upAyaja e che ke bIDI pIve ja nahi. kudarata pahelI buka letI vakhateja ulaTI karAve che te ci cekhyuM che ke tamAre lAyaka te cIja nathI. rUDanabhaMDAra pRthvInA madhyabhAgamAM lekhaka che; eTale 4000 mAila uMDe lokhaMDa che. A lokhaMDanA thara 20 0 0 mAIla sudhI che. tyAra pachI leDakhaMDa ane 5thara che. upalA bhAgamAM pathara che. pR. vInI sapATInA tharamAM je cIja maLe che te thara te mAtra 8 thI 10 mAIlaja uDe che. mANaso sADApAMca ausa eTale ke lagabhaga cauda tolA ghI eka divasamAM pacAvI zake che. AthI vadhAre khAvAmAM Ave to te jhADAmAM nIkaLI jAya che. mathurAnA cobA zuM 14 bhAraja pacAvI zakatA haze? ekaluM dUdha khAvA karatAM te pheTo ke roTalI sAthe khAvuM jarUranuM che. ekaluM dUdha hojarImAM pahece che tyAre tyAM te cha daDI thaI jaI le jAmI jAya che jene pacatAM vakhata lAge che.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajAprANanA vinipAta peAlaka' ke kamakhA ? mANasA sAdhAraNa rIte zarIrane surakSita rAkhavAne mATe kapaDAM pahere che. jaMgalI avasthAmAM ApaNe kapaDAMne bahuja upayeAga karatAM ! have sudhArAnA vahenamAM jarUra karatAM vadhAre kapaDAM zarIra upara ghAlavA maDacA chIe. piraNAme dhaNAM darada thavA lAgyAM che. ane cAmaDInI ' sana bhAtha' ApavAnI bhalAmaNeA cUrAdi dezamAM thavA lAgI che. uparAMta jarmInI Adi dezamAM teA nagnAvasthAmAM rahenArAonI maDaLIe sthapA che. te ApaNA puruSavamAM kapaDAMmAM yUropanI nakala thavA lAgI che. jyAM eka khAdInA jhabhbhA aneeka khAdInI petaDIthI cAle tyAM kaiTapATaluna, za, jekeTa, aMDaravera vagere aneka kapaDAM paherI zarIrane kudaratI havAyI dUra rAkhIe i.e. strIe te phezanamAM lAI jAya teve! temane kudaratI svabhAva hoya che; eTale AMdhaLu anukaraNa karavAmAM te buddhinA bIlakula upayegakaratIja nathI. eka strIe amuka phezananuM kapaDuM lIdhuM eTale bIjI peAtAnA dhaNIne jIva khAne paNa tevI phezana gharamAM ghAlavAnIja. pachI bhalene pati bicArA pAMca paisA paNa kamAi zakatA na hoya ! AvI rIte ApaNI stra enA paheravezamAM pela e gha ghAlyuM che. agAunA jamAnAmAM kamakhA ke coLI paheravAmAM AvatI. haju paNa sudhArAnI sarahada nahi henarI emAM A jAtano paheraveza kamakhA, kAMcaLI, ceALI vagere najare paDe che. zAstrIya STie DaoNkTaroe evA abhiprAya jAhera karyo che ke, peAlakAM paheravAthI chAtI-stana-te bahu laTakavuM paDe che. AvI rIte rahevAthI stananI aMdaranI dUdhanI naLIe laMbAI jAya che. sAdhAraNa rIte laTakatA stanavALI enI dhAyamAMthI dUdha bahu nIkaLatuM nathI ane tene stananA rAge thaI Ave che, ATalA mATeja ApaNA bApadAdAe kamakhA ke cALI zodhI hatI, ke jethI stana barAbara jagyAe rahe. khAsa karIne je nAnA bALakavALI strI kamakho ke cALI na paDe, te tenI dhAya dUdhanA vajanathI TakatI rahevAne lIdhe dUdhanI naLIe taNAine sAMkaDI thai jAya che ane dUdhanI Avaka dha thai jAya che. pachI bALakane zIzIthI dUdha pAvAnI ane AyAe rAkhavAnI pharaja utpanna thAya che. AvA ApaNA sAdhAraNa vAMdhAne lIdheja baccAMenuM maraNapramANa vadhI paDe che. je strIe kamakhA ke cALI pahere che. tenI chAtI majabUta ane uMcI heAya che, jyAre dvAka ke polakAM paheranAranI chAtI taddana sapATa hoya che. phezanamAM taNAi jatI strIe kAMika samaje ane zarIrarakSaNane vicAra karI vastro dhAraNa kare te sArUM ! Tr 197 prajAprANane vinipAta (vaidyakalpataru-AkaTAbara 1926nA aMkamAMthI ) mAtRzrRminA premane laine vilAyatathI huM vAraMvAra hiMdustAnamAM AvuM chuM ane jouM chuM te dazake dazake ane peDhIe peDhIe hiMdane prajAprANa nisteja banate jAya che ane hiMdanuM prA-zarIra durmaLa banatuM jAya che. jAhera puruSo ane sarakAra A durdazA sAme nahi jue te hiMdanuM bhAvI zocanIyaja nirmAyuM che, atyAranI rAjadvArI laData karatAM prajAjIvananA sAmAjika ane Arthika pratA vadhAre mahattvanA gaNAvA beie. hiMdamAM bALakanuM maraNupramANa bhayaMkara che. Aya ane berIA hiMdanI janatAne verAna banAvI rahyA che. ATalA vegavata vinAzanuM ekaja kAraNa che ane te e che ke, ApaNI prANazakti ghaNIja kSaNa banI gai che ane ApaNe taddana mAyakAMgalA banI gayA chIe. garIbAi, pauSTika khArAkano abhAva, havA ujAzavAmAM makAnanI achata ane pazcimanuM AdhaLu' anukaraNa ApaNI prANazakti harI rahyAM che. abhyAsane menze, bALalagna ane sAMsArika baMdhana thI ApaNAM bALakA kSayanA bhoga banI mare che; agara kSaNavALI prajAne vArasA mUkI jAya che. hiMdamAM daravarSe 10 lAkha mANasA ekalA kSayathIja mare che. tene ekaja IlAja che ane te eka nAnAM nAnAM gAmaDAMo vasAvI tyAM prakRti devIne prasanna karanAra udyAnA banAvavAM joie. * A viSaya hiMdusthAna tA. 11-12-26 mAMthI levAmAM AvyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 rAyajIvana grAmyajIvana (lekhaka:-dhUmaketu: saurASTra tA. 20-2-26). prajA upara ekaja ghareDamAM rahevAno doSa Ave tyAre e prajA mRtyu pAme che, ema kahI zakAya; paraMtu eka ja ghareDamAM rahevAno artha ema nathI ke yogya hoya athavA na hoya, chatAM pherakAranI khAtara pheraphAra svIkAro. pheraphAranI khAtara pheraphAra svIkAranAra prajA karatAM, jUnA cIlAmAMthI khasavAnI nA kahenAra prajAmAM zraddhAnuM baLa vadhAre che. rAjadvArI paristhitine aMge keTalAka anivArya yogya pheraphAro karavA e prajAkIya jIvanamAM rahelI prasaMgone samajI levAnI vivekabuddhi che; paraMtu vivekabuddhi jyAre khuzAmatanuM svarUpa dhAraNa kare che, tyAre keraphAro AMdhaLA anukaraNa jevA banI jAya che. ApaNe grAmya jIvanamAM pheraphAra karavAnI vivekabuddhi na darzAvatAM, yuropIya zaherI jIvananuM AbAda aMdha anukaraNa karavAnI khuzAmata karI che. pariNAma e AvyuM che ke jIvanamAM koI divasa ubhA na thayelA aneka vikaTa prazno potAno javAba meLavavA adhIrA banI rahyA che. kAM to ApaNe emAM homAI hamezane mATe prajAkIya vizeSatA gumAvI besavAnA; athavA te ApaNA vicAronA punarvidhAnathI navuMja baLa jamAvavAnA. jIvana ane mRtyusivAya trIjo mArga nathI, mATe vikAsa ke vikArasivAya trIjuM pariNAma nathI. ghaNI vakhata yure pa- amerikAnA dAkhalAthI ema samajavavAne yatna karAya che ke, mAtra ApaNeja jUnA cIlAnA rahevAsI pachAta paDyA chIe; ane hajI paNa jo AgaLa nahi vadhIe to vadhAre pachAta rahevAnA. mAtra ApaNI rAjyakArI ja nahi paraMtu sAmAjika pragatine mATe grAmya vanaja, ApaNe vikAsa sAdhaze, evuM ghaNA mAne che ane e mAnyatA vizvasanIya che. purAtana gAmaDuM hiMdanuM gAmaDuM e Aje pAMca hajAra varSanuM purANuM maMdira che. cheka vedanA samayamAM gAma, gepALa ane gAMdaro sAmAjika jIvanamAM AgaLa tarI Ave che. tyAra pachInA badhA samayamAM gAma' AbAda vedanI ja RcAnI jema prajAjIvanamAM vaNAtuM Ave che. Aje yuropanI chellAmAM chellI pravRtti samAjavAda che. samAjavAdanA vicArethI tya nuM vAtAvaraNa bharyuM che, paraMtu pragatinA A chellA pagathIAmAM, nIce paDI javAnAM aneka kAraNa che. emAM mAnavajIvananAM keTalAMka suMdara tonA vinAzanuM jhera bharyuM che, paraMtu eja prazna je je yaMtravAdanA janmanI sAthe janma pA e che, tenuM nirAkaraNa hiMdanAM gAmaDAMmAM chekAraNake ga ma AMnuM jIvana samAjavAdanA dhArmika aMga jevuM che. samAjavAdanA vinAzaka siddhAMto svIkAryA vinA grAmyajIvana dhArmika samAjavAda sthApe che. I. sa. pUrve 327 mAM mahAna siMkadara Avyo. pRthvIne naMdakulavihIna karanAra samrATa caMdragutanA samayamAM megAsthinIsa elacIrUpe rahyo che te lakhe che ke, sitterathI eMzI TakA loka gAmaDAmAM rahe che, rAjadvArI ane sAmAjika sarva jIvananuM mULa grAmyajIvanamAM na ropAya tyAM sudhI hiMdusthAna mATe koI jIvana zakya nathI. grAmyajIvananA punaruddhAramAM svAyatta zAsana AvI jAya che. rogano upAya karavo e taMdurastI nathI. roga hoya te taMdurastI che. raNa lAgu paDyA pachI kAmacalAu thIgaDAM lagAvavAmAM ane pragati kahenAra sattA kAM svAthI athavA daMbhI hoya. AjanA zAsanamAM ne samAjamAM pragatimaya to hovAno dAvo karavAmAM Ave che, te vastuta: A dezanA mULa pAyArUpa grAmya jIvananA vinAzathI thayelI apUrva geravyavasthAne pahoMcI vaLavA taiyAra karI rAkhelAM thIMgaDAM che ! vinAzanAM bIja je rIte A zAsanapaddhati niyamita pilIsa rAkhe che tema polIsa nahi hoya ane zakya che ke je rIte AjanI keLavaNI apAya che tema keLavaNI paNa nahi hoya; paraMtu prajAnI svAdhInatA para A keTalo anivArya baje che ? prajAne pheMsI nAkhavAneja A prayoga nathI ? atyAre prajAkIya jIvanamAM rasAyana kayAM che ane kayAMthI hoya ? prAcIna hiMdusthAnanAM gAmaDAMmAM dareke dareka phaLImAM svAyatta zAsananA siddhAMta hatA. svAdhInatA, sAdAI ne saraLatA A traNa dharmanI pujA banelI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAmyajIvana ane e itihAsa sAMbhaLatAM ja nadIpara hiloLA detI bheMzA yAda Ave che. aMgeaMgamAMthI navajIvananI tAjI sera pharatI hoya tevA kanaiyA jevA bALako, vaDanI vaDavAIpara jIvananuM prabhAta zarU karatA; khoTI ciMtA nahi ane nirarthaka dhamAla nahi; ghera ghera ghaMTInA sUra gAje; phaLIe phaLIe gAyanA chANamUtrathI dhAbe paDe; nadI nadIpara rabArInI baMsInA nAda saMbhaLAya. e gAmaDAnA utsavomAM rasa ane rasAyananI te choLa uDe; pelAM dhamadhamATa detAM jADAM lUgaDAM, bharatabharatamAM nekhI bhAta; ugatA yauvananA tanamanATa jevI pilI kApaDAnI bAMhyo; ane jIvanane rasarUpe nIcenI nIcovIne raMgelI, uDIne vaLage tevI kasuMbala cuMdaDIe: are ! Aje prajAmAM yauvanano rasa kayAM che ? Aje sAco viraha, sAco prema ne sAcI mardAnagI kyAM che? Aje have jIvanamAMthI prema nI mIThAza cAlI gaI che. sImasImamAM moranA TaukAra vacce gAjatA molamAM pahelAMnA jevI lAlI mosama rahI nathI. Aje grAmyajIvanamAM ghATAM dUdha, daDabAM dahIM, tAjA zAka ne mIThAM gaMgAjaLIAnAM pANI besvAda banI rahyAM cheare ! prajAkIya vinAzanAM badhAM bIja ApaNI vacce che ! grAmya jIvana ane dhArmika samAjavAda gAmaDAmAM manuSyanuM raheThANa teja samAjavAdanA siddhAMto sAcavI rahela che. grAmyajIvanamAM ekabIvananAM ghara sahiyArA phaLImAM hoya che. zerI vALavAmAM puNya manAya che, ne eka gharano mahemAna bIjA gharane atithi manAya che. A paDozadharma e samAjavAdanuM ja aMga che. e uparAMta gaucara, gepALa ne gedare; A traNe saunAM sAmAnya che. gopALane te je rIte jIvananirvAha thAya che, te AkhI rItaja atyaMta suMdara manetti darzAve che. rastAonuM samArakAma ne jhAMpAnuM rakSaNa, atithino satkAra ne gAma-jhAMpe caro ne cabutare kutarAMnA roTalA ne gAMdarAnuM khaDa; meghayajJa ne sAmAnya tahevAra; grAmyajIvananA lupta banatA A badhA saMskAromAM samAjavAdanAMja bIja che; paraMtu A samAjavAda yUropanA samAjavAdanI peThe, vyakitatvanA hakkapa caNavAne badale, dayAdharma para caNAyo che; ne tethI tenI saMbhALa kUtarAM, kAgaDA ne kabutara sudhI pahoMcI che. eka gAmanI rasabhUmimAM je utpanna thAya, temAM mAtra manugono ja nahi, paNa pazuono kaka che. e dayAdhama AryasaMskRtimAM chala bharyo che. Arthika samAnatA megArthinIsanA samayamAM kalakattAthI kaMdahAra ne himAlayathI kara sudhImAM bhAgyeja vIsa zahero hatAM. A sthiti evI hatI ke paisAnI vaheMcaNI lagabhaga sarakhI thAya. Aje je jabarajasta dAnanI rakama vAMco ApaNe Azcaryamugdha banIe chIe, evA dAnazIla zrImaMta tyAre nahi heya; paraMtu AjanAM suvAvaDakhAnAM, pAMjarApoLe ne anAthAzrame, ApaNI prajAkIya hIna ava sthA darzAve che, tema AjanAM dAna ApaNI Arthika asamAnatA dharAve che. je geravyavasthAne 5riNAme e zrImaMta banyo che. temAM eNe eka thIMga vadhAre mAryuM'. Arthika samAnatAne pariNAmeja nyAyarkeTane bahu khapa paDato nahi; kAraNake nyAyakaeNrTI mAtra eTaluM ja kare che ke, je asamAnatA manuSyane manuSya tarapha dhikkArathI jotAM zIkhave che, te asamAnatA, jALavI rAkhavAmAM madada kare che, tethI megArthinIe lakhelI vAta have barAbara samajaze. jyAM asamAnatA Iyo utapana kare eTalI bhayaMkara nathI hotI, tyAM gunDAne bhava tadanaja ocho che. gAmaDAMnI svAdhInatA dareka gAma potapotAnuM rAjya bhogavatuM. mukhya vahIvaTa karanAra paTelanI nimaNuMka rAjya taraphathI thatI nahi. A ekaja ghaTanA ema darzAve che ke, gAmaDuM pitAno paTela pote cUMTatuM. A paTelanuM mukhya kAma gAmaDAnI vyavasthA rAkhavAnuM hatuM. rastA sudhAravA, atithisatkAra kara, koI vidvAna Ave to mAna ApavuM ane rAjaya sAthe lokono saMbaMdha jALavavo. kheDuto para veTha hatI nahi eTale kheDuto rAjyanA sIdhA saMbaMdhamAM na AvatAM, paTela mAraphata mahesula bharI detA; paraMtu bIjA badhA kAmamAM teo svAdhIna hatA. jAtakamALAmAM lakhyuM che ke, loke gAmaDAnI bahAra bagIe ke vADI banAvatA ne te kAryamAM strIe paNa madada karatI; paraMtu rAjA, lekazAsanamAM keLa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 sarpadaMzanAM lakSaNa vaNI vagere sAmAnya javAbadArI svIkAra nahi; ane prA. jadunAthe A dalIlapara megala samayanA gAmaDAnuM svAyattazAsana bahu udAranIti darzAvatuM nathI, ema kahyu` che; paraMtu gautama buddhanA samayamAM, eka jJatakamALAmAM lakhyuM che ke, ATalI jamIna gurune arpaNa thAya che, evI zarate ke tenAM gaucara te jagala rahevAMja joie. gAcara ke jagala vecAya nahi. ene khInne a leAja thAya che ke, jamIna leAkeAnI manAtI ane rAjA jamInaneA mAlIka na hatA. game tema chatAM gAmaDAMe svataMtra, sukhI te samRddhivAna hatAM te viSe zaMkA nathI. eTa daivI jIvata paraMtu A sarva svAdhInatA te gAmaDAmAM daivI jIvana na hoya te nirarthaka che. grAmya jIvananA keTalAka prasaMgeAja evA che ke, mAnavajIvanane unnata banAve. mAnavajIvanane badhe saravALe! premadha`mAM AvI jAya che, jyAM pazupara pyArathI bAMdhela TAkarIe avAja karI rahI haiAya; ne jyAM gheragherathI gAyeA kakunA cAMdalA karI bahAra nIkaLe tyAM, sAdhAraNa pyAranI teA vAtaja zI karavI? gAmaDIAne jeTalAM pazu vahAlAM che teTalI jamIna vaDAlI che; eTalAMja vahAlAM jhADavAM te khetara che. RgvedamAM varNana che ke:-'te pramANe jyAM jamInapara AvA pyAra rahetA hoya, tyAMthI rASTrIya bhAvanAne uya zakya nathI? gAmaDAMmAM pitAnA mRtyu pachI bhAie sAthe rahetA te meTA bhAi pitAtulya manA. yUropane atyaMta carcAmAM paDelA peleA prazna, jene elana kI dha vumana kavezcana' kahe che tenuM su Mdara nirAkaraNa grAmyajIvanamAM hatuM. yUpamAM strIone temanA rakSaNamATe kAma A pavAnI vAta thAya che, temAM satra 'hemalesanesa' pravartAvAnI bIka lAge che. A rahyuM enu nirAkaraNa, strIdhanatarIke dIkarIne je ApavAmAM AvatuM te tenA rakSapUratuM hatuM ane mAtAne badhe vArasA dIkarAne niha paNa dIkarIne maLatA; paraMtu prAkIya jIvanamAM mukhya vAta teA e hatI ke:-kAi paNa prajAne mahAna cavAmATe je tAlIma je e-kAmanuM mahattva-te A gAmaDIAmAM hatI. A paNAM vIsamI sadInAM badhAM kArakhAnAM vacce jeTalI garIbAI ne hIna avasthA ApaNe bhegavI rahyA chIe, teTalIja adhama maneAdazA paNa kAmanA kalAka bAMdhIne ApaNe keLavI che. vastutaH praznanA nAzamATe jeTalAM tattvA joie, eTalAM ApaNI vacce che. ApaNI samakSa ekaja savAla che. grAmya jIvananA punarvadhAnathI ApaNe phrI prajA banazuM ke vinAzI tattvA vacce ApaghAta karazuM ? sarpadaMzanAM lakSaNa (lekhaka: ayodhyAnAtha zarmA, kailAsa tA. 8-11-26 ) sApanA karaDayA pachI ghaNebhAge nIcenAM lakSaNo dekhAya cheH 1-kALA dhAmAMthI dhAre dhAre gulAbI leAhI vahe che. ra-karaDele sthaLe so Ave che. 3-kAIvAra dhAnI upara phATa upaDe che ane tethI daradI mecena thai jAya che. 4-kAI koivAra atyaMta kamajorI dekhAya che, zarIra pILu paDI jAya che ane mAM ane jIbha sUkAvA mAMDe che. vahevA mAMDeluM lehI ghaTTa rahe, zarIramAM na phelAI jAya. lehInuM vahevuM. badha rahevAthI viSa auSadhiene ame nIce ullekha karIe 5-sApanA jherathI bacavAnA keTalAka upAye! ane chIe. tene upayega lAbhadAyaka siddha thayA che; paNa kA anubhavI kaTaranI saMmati lakane tenA upayega karavA joie. 1-DukAnuM pANI vAraMvAra pIvaDAvavuM. 2-eja rIte khAvAnI taMbAku 6 ratI pIsI gheADA ghImAM nAkhIne vAraMvAra pIvaDAvavI. 3-khUba garama dUdhamAM ghI nAkhIne pAvuM joie. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 rASTra-devatA kevA hoya che ! rASTra--devatA kevA hoya che ! ( saiArASTra-tA-24-4-26 nuM mukhapRSTha ) e naravIranuM nAma Da. khAsana. tenI uMmara Aje 72 varSanI che. te jyAre vilanA nagaranI zerIomAM ekalA cAlyA jatA hoya che, tyAre gharegharamAMthI nAnAM bALakA bahAra fadI AvI, tenI perI dADhI sAthe gela karavA maMDI jAya che. te jyAre vilanAnA rAjamArgo uparathI pasAra thAya, tyAre tene eka paNa mAnava evA sAmeA na maLe ke je ati AdarapUrvaka pota nuM mAthuM namAvI e dAdAne praNAma na kare. DaoN. khAsana lIthuAnIA dezanA tAraNahAra che. lIthuAnIAnAM pacAsalAkha naranArIeA e jIvatA jAgatA rASTra-devatA che. DA. khAsananI jIMdagAnInA parizramane pariNAme-e puruSavaranI ardhI sadInI jahematanA paripAkarUpa AjanuM AjhAda, tavaMgara ane khuzakhuzAla lIthuAnIA khaDuM thayuM che. isunI paMdaramI sadIsudhI, razIyAnA humalA sAme, svAdhInatAnI devInA caraNamAM asaMkhya khatrIsalakSaNA putrAnuM balidAna dIdhA pachI, Akhare lIdhuAnIAnuM kauvata chUTayuM. te raziyana sAmrAjyane mAtra tAlukA khanI gayuM. lIdhuAnIAne chellA pAMca saikAnA RtihAsa e lIthuAnIana prajAnA leAhInA akSare lakhAyelA duHkhane ane yAtanAnA, AtmasamarpaNanA ane zardadIne reAmAMcakArI itihAsa che. riza yata khitAba ane mAna-akarAmanA mehamAM paDelA lIcuAnIAnA khuzAmadakhAra amIre-umarAvenA dezadehanA e itihAsa che. razIyana sarakAre lIdhuAnIA rASTranuM nAmanizAna bhUMsI nAkhavAne lIcuAnIA upara varasAvelA sItamene etihAsa che. jhArAe lIthuAnIAnA koi paNa gAmagAmaDAmAM, koi paNa makAnajhupaDAmAM lIdhuAnIana bhASA na melAvI joie evuM pharamAna kADhyuM. e vakhate meAskAnI vidyApIThamAM eka lathuAnIana taruNa DAkaTarIneA abhyAsa karatA hateA. tenI vaya 22 varSanI hatI. tenI buddhipratabhA ane tenI DAkTarI-kuzaLatA upara tenA adhyApaka vArI jatA. tene razIyana zahenazAhanA umarAva banAvavAnA tenA zubhecchakeAnA abhilASa hatA; paNa te taruNane mA! te kAi aneAkhu lAvIja nirmANa thayuM hatuM. te te DA. khAsana meAtkAnI vidyApIThanA eraDAmAM DAkaTarInI padavIne mATe muDadAMonIzakriyA karatAM karatAM temanA aMtaramAM svadeza-prema ane svAdhInatAnA Ataza pragaTayeA. teja ghaDIe teNe tenAM zastro cheADI dIdhAM, bhAvanA ane AvezathI ubharAMtA taruNA. khAsane AkhI jIMdagAnI dezane caraNe dharI devAnI pratijJA karI ane kiMkaranA vezamAM meskAnA tyAga karyAM. DaoN. khAsane rASTra dvAranA mahAkaThina kAryanI taiyArIe mAMDI. svabhASAnA uhAvinA rASTrAdhAra azakaya che ema nirAdhAra racI, temaNe prathama balgerIAmAM baLavAkhArAnuM thANuM nAkhyuM ane lIthuAnIana bhASAmAM vartamAnapatra kAvuM zarU karyuM. e patranuM nAma unnA. uSA eTale navajIvanane preraNAsaMdeza. uSA lIdhuAnIAne gAmaDe gAmaDe paheoMcI gayuM. khAsananI AsapAsa temanA jevAja zaktizALI marIA sAthIonuM jUtha jAmavA mAMDayuM. temaNe rASTrabhASAnA ulhAranI pravRtti vadhAre bezathI dhapAvavA mAMDI. lathuAnIAmAM navA prANa AvyA. kAi yAdo nidrAmAMthI jAge, tema Akhe! deza TaTTAra thaI gayA. e 1905 nI sAla. 40 khAsane have bIjI dizAomAM jhukAvyuM. temaNe dezaparadezamAM vasatA dezabAMdhavA bhega eka nivedana prakaTa karI, rASTrodvArane mATe lAnanI mAgaNI karI. pitRbhUminA premathI gherAi, duniyAnA vividha bhAgeAmAM vasatA lIdhuAnIanee jotI yAneA kADhI ApI. st. khAsane rASTrIya vidyApITha kADhI, gAmaDe gAmaDe nizALa mUkI. 1918 nI sAla AvI. raziyana sAmrAjyanA cUrecUrA ane bhUkakebhUkkA karatuM mahApralayanuM meAjI' raziyA upara pharI vaLyuM. leTIna ane kaeNraeNnskInI saradArI nIce raziyAnI prajAe jhArazAhIne jamInadAsta karI. lIthuAnIA svataMtra thayuM. OMOM khAsana 45 varSanI dezanikAlI pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 uttama, madhyama, ama ane adhamAdhama keANa ? pAchA svadeza padhAryAM. te divasa 1918 nA phebruArInI soLamI tArIkha. te divasa lIthuAnIA svAdhInatAnA utsava-dinatarIke ujave che. OM khAsane svarAjanI sarakAra sthApI ane adhuruM raheluM rASTravidhAna pUruM karyuM. Aje lIyuAnIA kaleza ane kalahanI dojhakha samI duniyAmAM sukha ane zAMtinA svargasamuM banI rahyuM che. tenA rASTrIya vAvaTA upara sAvacetInA akSareA lakhyA cheH- sAmrAjgyA ane zahenazAhatenA saMhAraja sarjAyA che. lIthuAnIA ! tuM e vinAzane mArge jaza nahi !' vaDAdarAnA lAbha mAisAre lIdhA! (vaidyakalpatarumAMthI ) .. " sayAvijaya patra jaNAve che ke vAdarA upara hamezane eka prakSepa che ke, ghaNIvAra tenI kiMmatI ane upayeAgI yeAjanAe ane prayatnone lAbha khIjA lai jAya che. zArIrika keLavaNInA saMbaMdhamAM hAla tevuM thayuM che. zrIma MtanI khAsa IcchAnusAra prA. mANekarAvajIe AreAgya madiranI yeAjanA taiyAra karI. zrI sarakAramAM raju karelI je abhiprAyamATe khAtAmAM jatAM mahuma me. kalA sAhebanI sUcanAe pramANe pheraphAra sAthe pharIthI raju thai hatI. te reDa-TepIjhamanA prabhAve adyApi jummA dAdA vyAyAmazALA ane khAtAM vacce jholA khAtI paDI rahI che. muMbainI yunIvarsITI paNa tevIja rIte tene lAbha levA hajI vicAra kare che. daramiyAna te bAbatanI jANa mAisAra rAjyane thatAM teNe e yojanA turataja magAvI joi ane te pasaMda paDavAthI peAtAne tyAM dAkhala karavA hukama karyo che; ane te mATe prA. mANekarAvajIne salAha ApavA rUbarU mAisera khelAvelA che. zArIrika zikSaNanI AvI paddhatisaranI yojanA dAkhala karavAnI pahela karavAmATe mAisAra rAjyane mubArakabAdI dhaTe che. haju paNa vaDAdarA turata anukaraNa kare te mA uN thayuM nathI. " saurASTra patra" jaNAve che ke, vaDedarAnA vyAyAmavIra badhuM mANekarAve Aje ATalAM varSo sudhInI gAyakavADa sarakAranI upekSA sahyA pachI, enA jIvana-kAne eka ma hAna saphaLatA varI che. jImmAdAdA vyAyAma madiranI aMdara lagabhaga adhI rAtAbdI thaze e puruSe mathI mathI, dezanA deha-dAriAnA ilAja zodhavAmAM 'mara gujArI dIdhI che; ane e pra yatamAMthI pote eka vyAyAma vizvavidyAlayanI AkhI yojanA taiyAra karI kADhI che. e yejanA zrImaMta sayAjIrAva mahArAje poteja zrI. mANekarAva pAsethI mAgelI hatI, paNa tene amalamAM mUkavA jeTalAM nANAM zrImaMtane gaLethI yAM nahi. vIratvanI vATa zrImatane sujhI niha. akhADe karavAnI kaTkA jamIna agara te bIjI raca mAtra paNa rAjasahAyanI AzAvagara prabhupara vizvAsa ane mAtRbhUmipara mamatA dharIte vRddha mANekarAve je sAdhanA jArI rAkhI hatI, tenAM mUla Aje mAisAra rAjye mUlavI lIdhAM che. mAisere e AkhI yejanAne peAtAne AMgaNe apanAvI lIdhI che, e vAta sAMbhaLatAM amArA dilamAM gosvAmI tulasIdAsachane Arava uThe che keH-- "tulasI kabrU najA e jahAM bApake gAma; "tulasI tulasI saLa kahe,dUsare tulasIrAma." uttama, madhyama, adhama ne adhamAdhama kANu ? ( manahara chaMda-saMta garIbadAsajI kRta ) artha je peAtAneA cheADI para upakAra kare, jana te jagatamAMae uttama jaNAya che; paranA petAne e jaNane sudhArA kare, bhaktajanamAMhe te te madhyama bhaNAya che. artha je peAtAnA sa dhI bIjAne! bigADe tevA, avidyAnA etha mAMhe, adhama gaNAya che; paraMtu khAtAnu eka jaNanuM bigADI nAkhe, adhamAadhama da.sa garIba gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ innan dAsabAbunuM samAdhimaMdira dAsabAbunuM samAdhimaMdira (saurASTra tA. 24-4-26). kudarate kevAM joDalAM sarajyAM che ! AkAzanA aMtaramAM vijaLInA aMgArA ane prazAnta tArA ekIsAthe prakAze che. pRthvInA udaramAM khadakhadata dhAtu -rasa ane zItaLa jharAo, bane joDAjoDa vahe che. pavananI pAMkhamAMthI pracaMDa vAvAjhoDAM ane maMda maMda sugaMdhImaya laharIo, bane vacce che. samadranA pANI upara kaMka vaTANe Dakhe che ne sAthosAtha keka sAcAM metInI chIpalIye tare che. evAM nI lIlA Izvare kalakattAmAM paNa haju hamaNAM ja karI lIdhI. hidanA e gaI kAlanA pATanagara kalakattAnA haiyAmAM eka paDakhe jayAre hiMdumusalamAno ekabIjAnI garadano uDAvI rahyA che, tyAre enA kalejAnI bIjI bAjue bhavAnIpuranA rUssA roDa upara komI bhAIbaMdhInA kola sarakhI ane maratAone AvaradA devA sarajAyelI eka saMsthAnA dvAra khullAM mUkAya che. e saMsthAnuM nAma "cittaraMjana sevA-sadana." hiMdanA e harizcaMdrAvatArane eka samaya ne rAjamahela gaye gurUvAre dezanA daridra-nArAyaNanuM devAlaya banI gayo. ghaNAM varSo sudhI jyAM eka rAjezvarI vAsatI devInAM zayana tathA prasutinAM bichAnAM patharAyAM, teja khaMDamAM have prajAnI garIba garbhiNI mAtAonAM suvAvaDakhAnAM bolAyAM che. tela, attaro ane agaracaMdananI sugaMdhe maghamaghelAM e lakSmInaMdananAM divAnakhAnAMomAM Aje dInadaridranI prANadAtrI auSadhio potAnI gaMdha prasarAvI rahI che. cittaraMjananAM be-cAra putraputrIone ramavAnI e phUlavADImAM vasI garIbonAM saMkhyAbaMdha melAMghelAM ne rogI Tha baccAMo niraMkuza vihAra karaze. enA daravAjA upara koI ene aTakAvaze nahi. prajA nI duHkhI daridrI mAtAone visAmAnuM e dhAma seMkaDe rAjadvArI kAryakramonA saravALA karatAM vadhu ma DaravanuM banI gayuM che. ane e zI rIte banI gayuM ? vikramapuranA e avatArI gopIcaMda cittaraMjananA aMtarAtmAnI mAMhethI paNa 1925 nI eka prabhAte svare uThayA ke:-- e re sejIe amane nIMdarA na Ave re ! tAM sejaDIe amane nIMdara na Ave re ! " mAre mana rAja ne bhAve e che !" e nidrAhIne pitAnuM vasiyatanAmuM lakhAvyuM:- 2 lAkha ane 20 hajArano A baMgale dezanI mAtAone arpaNa karuM chuM. mArI paDade purAyelI e pakhagI bahenone, kazAye komI bhedavinA, A baMgalAnA utpannamAMthI zarIra ane ArogyanAM satya zIkhavaje. saMjIvana ane sukhAkArInI dUtikAo banAvIne e bahenane dezanAM gAmaDA mAM taMdurastInA maM raTavA mokalaje. phUlonI kaLI jevI hiMdI gRha-lakSmI one ajJAnavaza banI kRtAMtanA paMjAmAMthI bacAvaje." eTaluM kahIne eNe pitAnI AzAna mahelAtane chelA rAma rAma ryA, enA paDachAyA jevI devI vAsaMtI paNa potAnAM baccAone AMgaLIe vaLagADI rUssA roDanI pagathI upara AvIne ubhAM rahyAM. pachI eno AtmArAma paNa teTalI ja sahelAIthI e devabhuvanazA zarIrane tyajI zAMta pagale cAlI nIsaryo, paraMtu baMgalAnAM dAna karI janAra e baMdhune potAnI mastImAM eTalIe phurasada kayAM hatI yAda karavAnI, ke pitAne mAthe mAthAnA vALa jeTaluM-2 lAkha ane 90 hajAranuM karaja moTA DuMgara karIne ubhuM hatuM ! enA TrasTIone khabara paDI. karaja peTa baMgalo mUkAI gayo. enI citA uparathI mahAtmAjIe sArAye deza pAse dazalAkha rUpIA savAla nAkhyo. samayano deva po na cAnI AMgaLI u 2 haju te ATha veDhA gaNe che tyAM to e daze lAkha rUpIA hAtha joDIne hAjara thayA ane bIjI bAjue leNadAromAMhelA eka maLe to pitAnA mAgaNanI sATha hajAnI kama eka sAthe dezabaMdhunA nAma parathI bhUMsI nAkhI. bAkInuM karaja patAvAyuM, baMgalo choDAvI levA ane rUA. sAta lAkhanI ane matanA vyAjamAMthI Aje tyAM mAtAone dehavidyA devAnuM vidyAlaya tathA vinAmUlyanuM raMka prasUti-maMdira khulluM thayuM. hiMdu, maslIma ke khristI keAIne mATe tyAM kamI manAinuM "pATIyuM " nathI laTakAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 dAsabAbunuM samAdhimaMdira Adhunika yuganA koI paNa rAjadvArI agresaranuM AvuM ucita smAraka thayuM hoya evuM ApaNI yAdadAstamAM nathI. ghaNAye videha puruSasiMhonI Arasa-pratimAo ghaNAMye hiMda cekacauTAMne zobhAvatI haze. medAne, rAjamArgo, jaLAzayo, nizALe, dharmazALAo ane keka vyAkhyAna-maMdiro upara dezasevakanAM nAmanI takhtIo virAjatI haze; paraMtu dezabaMdhanuM A samAdhimaMdira te e saumAM anerI bhAta pADe che. enA jIvanamaMtrano ane enA mRtyu-sa dezane e vaphAdAra zilAlekha che. rAjadvArI viyAnAM ghamasANamAM jhaMpalAvIne eka prakAranI paTTAbAjI khelanArA e cittaraMjananuM citta to jaLamAMhenA kamaLasarikhuM kevaLa eka jUdIja dani upara cAMTayuM hatuM. rAjakAraNanA avaLa savaLA dorapara nAca karI rahelA e naTavaranI najara to mAtra Aghe AghenA eka ja biMdu upara TharelI hatI. pakSApakSIne spardhA-khelo, cuMTaNI ane dhArAsabhA-pravezanI dhamAla, mahAsabhAne hastagata karavAnAM ramakhANa, lakhANo ane bhAvanI TapATapIe; e badhI sRSTimAM cittaraMjananA hadayano tAra-sAco sUra pakaDato na hato. enI Atama-vINAne meLa te grAmya- vanane punaruddhAramAM ja maLato hato. enA jIvane jhaMpavA mATe grAmya-sudhAranI yojanAo racAtI hatI. enA aMta:karaNane gAmaDAMne ja mahAna valovI rahyo hato. ane gAmaDAM eTale ? Arogya, zarIra-sukhAkArI, vaidaka jJAnane pracAra tathA bAlasaMrakSaNanA vidya vistAra. Aja enI A badhI bhAvanAonI siddhinuM sthaMbhAropaNa thayeluM jaInaja kema jANe amaraloka nA e nivAsIe AtmAnA sukhanI abudhArA TapakAvI hoya tema sevA-sadananA samAraMbhanI ghaDIe AkAza ajhI rIte varasyuM hatuM-naM. 146 rUsareDanI dharatI bhIMjAI hatI. sevA-sadananI divAlonAM kaNekaNamAM kevaLa eka dezabaMdhunI sAdhanA nahi, paNa sAraye dezanI bhAvanA huMkAI gaI che. enA AyuSyabharamAM ene dvAre besIne madada pAmelAM seMkaDo anAthonI AMtaraDInA AzIrvAda, e baMgalAmAM ekaThI maLelI saMkhyAbaMdha dezabhaktonI maMDaLIonA maha nilAba, kaika sAdhu yarAnA zabdoccAra ke puNya-vicAra ane khuda ene potAnAja AtmahutAzanamAMthI prajavalatI hajAre mahe che enI javALAe; e tamAmanuM eka akhaMDa dhUpasarIkhuM maMgaLa vAtAvaraNa e makAnanAM pudagalone pAvana karyA ja karaze. ane ethIye uMcerI punitatA e patidevanA samAdhi-maMdirane gaMgAsvarUpiNI vAsantadevInI Atma-saurabhamAthI sApaDI raheze. bharathArane pagale pagale bhekha dharI cAlI nIkaLanArI e bhagavatI Aja patidevanA avasAna pachI jIve che. kevaLa patidevanA jIvanakAryane pAra laI javAnI AkAMkSAe, sevA-sadananA samA e adhiSThAtrI devI banI ubhI che. pati pAvara banIne ghUmyo, to satI "jananA zabdane sArthaka samajAvavA zvAsa bhare che. sevA-sadanane dvArethI dezanI vAsaMtIone ghere e satI mAtRtvanI cetanA kavA besI gaI che. hindanI prajAne, pUrve kadI ne joyeluM evuM mahimAmaya dazya jovAnuM sAMpaDyuM che. hindanAM sau rAjadhArI pakSone mATe e devadhAma banyuM che, vAdavikhavAda ane pakSApakSImAM kharaDAI rahelAM kaMka alpa mAnava-prANIone pitAnuM mRtyupara kevI rAmA maMDAya te samajavAnuM A rahasya-maMdira khulluM thayuM che. mAnavI jIve che tyAM to enA ghaNA zvAsa sa reTanIja yke mArI vAtAvaraNane viSayukta banAve che. amRtanI jhuke te dezadhu sarIkhAnA mRtyune mukhethI ja nIkaLavAnI. jIvananA saMdezA pheka che-jo mRtyu pachI e zAMta paDI jAya to. dezabaMdhunuM mRtyu e sevA-sadananI aMdarathI saMjIvananI ke nAkhaze. cittaraMjananA rAjadvArI saMdezAo e sevA-maMdiramAM thaIne ja Amavargane pahecaze. sadgatanI e samAvi upara ApaNI paNa pradhAMjali arpaNa thaje ! AMkho ugha DI rAkhavAmAM Avaze te tyAM tyAM taka jovAmAM Avaze. kAna ughADA rAkhavAmAM Avaze to madada mAgatAM mAgatAM marI janAranI bUmo sAMbhaLavAmAM Avaze. kayI lAyaka bAbatamAM madada ApavI te mATe khullA dilane khoTa paDaze nahi, hAtha ughADA haze tene udAratAbhayo kAma karavAnI boTa paDaze nahi. (AgaLa dhamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMgA samarpaNadharmo mugA samarpaNadharma ! ( saurASTra tA-29-5-26 mAMthI ) vasavANIjIne temanA pravAsamAM lAdhele ane temanI reAjanIzImAM noMdhAyele! A eka prasaMga cheH vAcaspati ane vidyAmA'Da jevA vidvattAnA aneka alaMkArAthI vibhUSita eka paMDita hatA. temanI lekhinIe pAMDityanAM aneka pustakA lakhI lakhIne jagatanI janatAne caraNe dharyAM hatAM ane e pustakAnI kiMmatatarIke paDitajIne vizvavyApI kIrti ane aDhaLaka dravya sAMpaDayAM hatAM. pa`DitajInA zirapecamAM kIrtinAM aneka suvarNaraMgI pIhAMe ceDhAyAM hatAM. e paDitajI eka divasa temanA mitrajanane ghera eka gAmaDe gayA. gheADA divasa tyAM rahyA. daramiyAna gharanI eka khAlikA sAthe temane gADha maitrI jAmI. grAmya phUlavADInA uthaDatA phUlasamI nirderdoSa ane teAye catura e mAlA ane duniyadArImAM pAvaradhA e paDatajI vacce aneka avanavI geDIe thai. paMDitajIne javAnI veLA AvI. vidAyanI dhaDIe bALA paMDitajInI kADhe vaLagI paDI: " dAdA ! tame dhaNAM pustakA lakhyAM, paNa tenuM pariNAma zuM ? " " mAre kIrtIinI vAMcchanA hatI. te vAMcchanA sateAkhAI. Aje huM jagadrakhyAta chuM. beTA ! tArI zI icchA che ? " dAdAe pUchyuM. bALAe paMDitajInI kArTathI hAtha uThAvI lIdhA. te thADe dUra jai ubhI rahI. thoDI paLa tAjIthInA maunamAM stabdha banI gai. paMDitajInA praznane! uttara zodhatI hoya tema teNe tenA aMtaramAM uMDI zeAdha karavA mAMDI. Akhare kaMi javAba maLyA hoya tema te melI: *** "huM ? huM te! tame jazeA, eTale A paDakhenI jhupaDImAM jaI mArA kAmamAM lAgI jaiza, e maDhulImAM eka vRddha vidhavA vase che. te garIba che, bimAra che, pathArIvaza che. tenI sAravAra karavA kAi tenI pAse nathI jatuM. amArA gAmanAM mANase tenA ghara pAsethI pasAra thAya che, tyAre te De!sI upar tiraskAranI-avagaNanAnI eka kaThora najara pheMkI cAlyA jAya che; paNa kAi e vidhavAne mIThA zabdaneye dilAse nathI detuM. huM e vidhavA pAse jaiza. huM tenuM ghara vALIceALIne sApha karIza, tene mATe raseAi karI ApIza, tenI pathArIe esI tenuM mAthuM cAMpIza, tene mATe auSadhi lAvI ApIza ane tyAM te sAMja paDI jaze. " 205 paMDitajI gayA; paNa eka kSaNanA e bAlikAnA zAMta, nirdedha zabdAdvArA kAi tame kArtine mATe talasA che, huM zAMta magajamAM ghuMTAvA lAgyA. 61 "" " kIrtinI jha MkhanA nahi, paNa zAMta Atma-samarpaNa " e zabdo patijInA kAnamAM raNakI rahyA. temanI chAtImAM e zabdo kAtarAi gayA. paMDitajIe pustakA lakhavAnu cheADI dIdhuM. temaNe kIrtine mATe valakhAM mAravAnu mUkI dIdhuM. temaNe temane jarIne zirapeca ane suva nAM kIrti-pA utArI nAkhyAM. " kIrtinI jhaMkhanA nahi, paNa zAMta Atma-samaNu '' nI sAdhanA temaNe AdarI. vArtAlApathI temanu aMtara vadheAvAvA lAgyuM. e grAmya IzvarI Tapake temanA hRdayamAM vyathA macAvI rahyo. Atma-samarpaNa mAguM chuM. evA pAMDatajInA "" * * kIrti nahi, paNa maMgA tyAgaja AjanA bhAratanuM-taruNa hindInuM jIvanadhyeya heAvu joie. Atma-samarpaNanI bhAMvanAja A yugane jIvanamatra hevA joie. e maMtramAMja AjanA dhavAyelA, jhakhmI bhAratavarSane navajIvana arpavAnuM baLa che. kIrtinA kAmI nahi, paNa zAMta samarpaNa-dhanAja anuyAyI keTalA hindIe Aje bhAratamAtAnI maDhulImAM cUpacApa sevAkArya karavA taiyAra che ? sca14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 dinacaryA dinacaya (lekhaka-vaidyazAstrI nArAyaNazaMkara devazaMkara; gujarAtI paMcanA divALInA khAsa aMkamAMthI) "rAtre vahelA je sUI vahelA uThe vIrabaLa, buddhi, bahu dhana vadhe, sukhamAM rahe zarIra." kavIzvara dalapatarAmane A doharo nA vAMcavAmAM Avyo nahi hoya ? paNa vAMcyAthI sArthaka thatuM nathI. te pramANenuM vartana karavAthI lAbha thAya che. A viSe vaidakazAstramAM kevo vidhi che te batAvavAne ane prayatna karavAmAM Avyo che. mApu: rAmAna arthasuvAdhanam 3yuvApu vidheya: paramAra (vAbhaTTa) dharma, artha ane sukhanA sAdhanarUpa AyuSyanI I chAvALAoe Ayurveda zAstranI AjJAo upara atyata Adara rAkho ke ga che." dharma, artha, kAma ane mokSa, e cAra pukSArthe siddha karavAne zarIranI ArogyatAnI mukhya jarUra che. Arogya jALavavAnA sAdhana jema bane tema pratyeka manuSya saMpAdana karavA tatpara rahevuM joIe. jyAre koI prakArano vikAra zarIramAM na jaNAya, tyAre te zarIra nirogI kahevAya che; ane te bAbata bhAvamazra vaidya bhAvaprakAzanA pUrva khaMDanA prathama bhAgamAM kahyuM che ke-nava nirAtri trasutra jayoritAM mArApu: ravastha: sAtiBti nAnyathA chedinacaryA, rAtricaryA tathA RtucaryAne AcaravAthI manuSya sadA nirogI rahe che, bIjI rIte nahitevI rIte jenA zarIramAM vAtAdi doSa, jaTharAgni, rasAdi dhAtu tathA maLamUtranI kriyA samAna hoya-arthAt kapa pAmyAM na hoya ane AmA, ikiya ane mana jenAM prasanna hoya te paNa nirogI kahevAya che. hAla dinacaryA saMbaMdhI prathama AraMbha vaidyazAstrIomAM zreSTha AcArya vAbhaTTe potAnA aSTAMgahRdaya graMthanA sUtrasthAnanA bIjA adhyAyamAM nIce pramANe kaheluM che ke - grAhomuhUrta kaTicakSAthamAzupa: rANAvatAM nirca kRtazAUMdhatA: 5 nirogI manuSya AyuSyanI rakSA mATe pAchalI cAra ghaDI rAtri hoya tyAre uThavuM ne zarIrasaMbaMdhI ciMtA cheDI ISTadevanuM smaraNa karI maLamUtrano tyAga karavo. sUryodaya pahelAM uThavAthI zarIramAM sArI rahe che ne ALasa AvatuM nathI. sArI phurtithI zarIranI sarve jJAnendriya tathA karmendriyane pitatAnuM kArya karavAmAM vizeSa sAmarthya Ave che. vizeSa sAmarthyathI dhAreluM kArya sArI rIte karI zakAya che ane mane hamezAM prabhAtasamaye zAMta rahevAthI, mananI asara tana upara sArI thAya che. e pramANe vaheluM uThavuM e pahelAM suvA vagara banI zakatuM nathI; kemake thAkelI sarva iMdriyone amuka samaya sudhI ArAma ApavAnI jarUra paDe che. te je yathArtha na apAya te zarIramAM te saMbaMdhI vyAdhio utpanna thaI hAni kare che. manuSya jema jema moTuM thatuM jAya, tema tema tenI uMgha thoDI thatI jAya che; kAraNa jema jema Idriyo daDha thatI jAya, tema tema temane thAka thoDA lAgavAno saMbhava che; temaja jema jema vRddha thatuM jAya, tema tema pAchI uMdha vadhatI jAya che, kemake iyo nabaLI paDI javAthI jaladI thAkI jAya che. bALakane uMghavAnI ghaNI jarUra paDe che, kemake tenI indriyo kemaLa hovAthI vAraMvAra thAkI jAya che, jethI saheja dhAvatAM dhAvatAM paNa uMghI jAya che. vaLI bALakanI vicAravRtti aneka saMkalpavikalparahita hovAthI sahejamAM sthira thAya che, jethI paNa te vAraMvAra uMghI jAya che. meTA manuSyanI vicAravRtti vyAvahArika aneka saMkalpavikalpothI yukta hoya che, jethI saheja vAramAM sthira thaI zakatI nathI; eTale moTA mANasane uMgha thoDI aAve che. e uparathI vicAravRtti thira thavI, eja uMghanuM kharuM kAraNa jaNAya che; mATe sUtI veLa. saMkalpavikapano tyAga karI manane sthira karavuM, jethI uMgha turata AvI jAya che. yuvAvasthAmAM AvelA manuSyane zarIrano thAka utAravA mATe ochAmAM ochA sAta kalAka ne vadhumAM vadhu ATha kalAka uMdhavAnI atyaMta jarUra che, tethI ochI uMgha thAya to zarIranI ArogyatA sacavAtI nathI, mATe AgalI rAtrie navathI daza vAgatAM uMghavuM ne pAchalI rAtrinA ekathI be kalAka rahe to athata cArathI pAMca vAge uThavuM sAruM che. AgalI rAtrinI eka kalAka uMgha pAchalI rAtrinI be kalAkanI uMgha samAna che-arthAta jeTalo thAka utAravA AgalI rAtrinI eka kalAka uMgha samartha che, teTaloja thAka utAravA pAchalI rAtrinI be kalAkanI UMdha samartha thAya che, mATe manuSya AgalI rAtre vahelA sUIne pAchalI rAtrie vahelA uThavuM yogya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (07 dinacaryA che. jethI zarIra Arogya rahIne sukhI ane vicArazIla thavAya che. vahelA uThavyA pachI prathama maLamUtrano tyAga karavA kahela che; kemake je khAnapAna karavAmAM Ave che, tenuM jaTharAgnivaDe pacana thaI temAMthI je upayogI rasarUpa sAra utpanna thAya che, te zarIranA poSaNamAM vaparAya che ane je anupayogI maLamUtrarUpe pasAra utpanna thAya che, tene uThayA pachI tarataja tyAga karavAnI jarUra paDe che ane jarUra paDe ke tarata teno tyAga karavo e sRSTiniyama che. e niyamathI ulaTI rIte cAlanArane te saMbaMdhI vyAdhio utpanna thAya che. te bAbate mAdhavanidAnamAM kahyuM che ke - sarveSAmava rogANAM nidaankupitaamlaaH| tatprakopasya tu proktaM vividhAhitasevanam // ghaNuM karI sarva prakAranA roganuM kAraNa kapa pAmelA maLaja che; ne tenA prakopanuM kAraNa nAnA prakAranA adita padArthonuM sevana che. vaLI zarIramAM utpanna thatA maLamUtrAdika vegone na rokavA mATe carakasaMhitAnA sutrasthAnanA sAtamA adhyAyamAM kahyuM che ke - jAnyAromaan jaataanmuutrpuriissyoH| narenasonavAtasya navabhyAH kSavathArna ca / nodvArasya na jaMbhAyAna vegAnkSupti pAsAyasoH / nanAvyasya na nidrAyA na zvAsasya zrameNa ca / / veganigrahajArogA maye parikSIrtitA / rUchuM tArAmanujJattijanetAnnadhAn ! vidvAna mANase mUtra, mala, vIrya, vAchuTa, ulaTI tathA chIMkanA utpanna thayelA vegane rokavA nahi, temaja oDakAra, bagAsuM, bhUkha, tRSA, AMsu, uMgha tathA mahenatathI thayelA zvAsanA vegane paNa rokavA nahi; kAraNa eTalAnA vega rokavAthI je je rogo utpanna thavAne kahyA che te thAya che, mATe te rogone nahi thavAne icchatA mANasoe vega rokavA nahi. maLa-mUtrane tyAga karyo pachI daMtadhAvana ( dAtaNa) karavAnuM kahala che, paNa jo uThatAM vAra mUtratyAga karavAnI jarUra paDe te te karIne dAtaNa karavuM ne jarUra jaNAya te maLano paNa tyAga kare; kemake jyAre maLa vA mUtra tyAga karavAnI jarUra jaNAya to teno tyAga kare, paNa baLAkArathI tyAga karavo nahi; kAraNa svAbhAvika vega utpanna thayAvinA teno tyAga yathArtha thaI zakato nathI, jethI jorathI karAMjIne tyAga karavA jatAM zarIramAM te saMbaMdhI pIDA thAya che. bhAvaprakAzanA pUrva khaMDanA prathama bhAgamAM kahyuM che ke -vanitA sthApanaraverAn ! momAyA mane vaLAviyAt maLamUtranA vegavALA manuSya teno tyAga karyA pahelAM bIjuM kAMI kAma karavuM nahi-arthAta tenA vegane rokavA nahi; tema baLAtkArathI teno vega utpanna karavo nahi; paNa kAma, zoka, bhaya tathA krodharUpa mananA vegane rokavA. maLamUtrano tyAga karyA pachI te te indriyonAM dvAra jaLavaDe ravaccha karavAM, jethI te saMbaMdhI glAni na thatAM mana prasanna rahe che ne zarIramAM tenI durgadhI saMbaMdhI kAMI pIDA thavAno saMbhava raheto nathI. bhAvaprakAzanA pUrva khaMDanA prathama bhAgamAM kahyuM che ke -juvAnijhamAnAM rau vArtA vimA kakSAnuM maigroNo: para: zuddhiAvAn | gudAdi maLamArgane jaLathI dhovuM te pavitra karanAra kahyuM che ne hAthapaganuM dhovuM te zuddhikAraka mAnyuM che. daMtadhAvana have dAtaNa karavAnuM kAraNa evuM che ke, AgalA divasa tathA rAtri maLI, khAnapAnAdika karavAthI mukhanI aMdara je dAMta tathA jIbha upara mela caDhayo hoya te mela vaDe ghasI kADhI nAkhIne mukha svaccha jaLathI sApha karavuM joIe ane tema na karyuM hoya to mukha gaMdhAya che ne temAM gaMdhIsaMbaMdhI meDhAnA agara dAMtanA aneka vyAdhio utpanna thAya che, mATe te svaccha rAkhavA viSe bhAvaprakAzanA eja bhAgamAM kahyuM che ke -tradaMtapavanaM dAcazaguru.mAvatam | kaniSThikAgravat sthUla mRjva graMthitamAtraNam / ekaikaM gharSayeddetaM mRdunA kUrcakeNavA / dantazodhana cUrNana daMtamAMsAnyabAdhayan // jihvAnirlekhanaM haimarAjataMtAmra jaMcavA / pATitaMmRdutatkASTha tena jihvAM likhet sukham / / tajihvaya maMlavairasya durgadha jaDatAharam // nakhadidvalatAlavoSTha jihvAM daMtagade tu ca / mukhasya pAke zothe ca daMtakASThaM kadAcana // gaMDUSamapi kurvIta zItana payasAmuhuH // kaphatRSNA malaharaM mukhAnnaH zuddhikArakam / / sukhoSNAdaka gaMDUSa kaphA smsTApada gAyaka dRSi muvastrAivara: ke prathama bAra AMgaLa lAMbu, TacalI agaLInA agrabhAga jevuM jADuM, saraLa ane gAMTha tathA saLavinAnuM dAtaNa cAvavuM. pachI tenA cAvelA komaLa a bhAgavaDe agara to dAMta sApha karavAnI mazIvaDe dAMtanA peDhAnA mAMsane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ h hmh bh yh khy khh bh myh myh myh myh myh myh myh myh myh b 208 dinacaryA ijA na thAya te rIte eka eka dAMta ghaso. pachI senA, rUpa agara trAMbAnI 9mI athavA to kamaLa dAtaNane cIrI te vaDe IjA na Ave te rIte jIbhane ghasavI, eTale ula utAravI; kAraNuM te jIbhanA mela, viratA, durgadha tathA jaDatAne nAza karanAra che; paNa kaMTha, tALa, hoTha, jIbha tathA dAnA regisamaye temaja mukhanA pAka tathA sAjAsamaye kadI dAtaNa karavuM nahi, dAtaNa karyo pachI ThaMDA jaLavaDe vAraMvAra kogaLA karavA; kemake te kapha, tRSA tathA melane nAza karanAra ane mukhane aMdarathI zuddha karanAra che. temaja sahana thAya evA garama pANInA kogaLA, kapha, aruca, mela tathA dAMtanI jaDatAne haranAra ne mukhane halaku karanAra che, ane e pramANe kogaLA karyA pachI AkhuM mukha sArA jaLathI sArI rIte dhAvuM ne rAtre uMghatAM AMkhanI aMdara je mela, pIyA vagere uThavyA pachI bahAra pAMpaNa AgaLa ekaTho thaI bAjhI rahelA hoya te paNa dhoI nAkhIne AMkhene svaracha rAkhavI ane tyAra pachI AMkhane suramanuM aMjana karavuM. te vize eja graMthamAM eja ThekANe kahyuM che ke aMjana saudhIramaMjana nityaM hitamakSaNostato bhjet| locanebhavatastena manoze sUkSmadarzane // paMcarAbhAnnakhazmatha kezaromANi kartayate / kezazmazranakhAdInA katanaM saMprasAdhanama // utpATaye julomAninA sAyAna kadAcana / tadutpATana tA dRSTardobalyaM svarayA bhavet // kezapAze prakurvItaM prasAdhanyA prasAdhanam / kezaprastadanakazyaM rajojantu malA padam // artha:- AMkhane hamezAM suramAnuM aMjana hitakArI che, kemake te vaDe AMkha suMdara tathA sUkSma jonArI thAya che, mATe tenuM aMjana karavuM. pAMca pAMca rAtri gayA pachI nakha, dAdI, mULa, keza tathA roma katarAvavA; kAraNa ke temane kAtaravAthI suzobhita thAya che; paNa kayAreya nAkanA vALa khuMTAvavA nahi. kAraNa tema karavAthI daSTi jhAMkhI thAya che. vaLI nitya tela nAkhI kAMsakavaDe keza eLI samA karavA, kemake te kezane anukuLa tathA temAMnI raja, jatuM ane melane nAza karanAra che. tyAra pachI niraMtara zarIra daDha rahevA sArU sahana thaI zake tevI kasarata karavI. vyAyAma kasarata karavA mATe lAbhadanA aSTAMga hRdayanA dinacayodhyAyamAM kahyuM che ke - lAghavaM karmasAmarthya dIptAgnirmadasa: kSayaH / vibhaktaghanagAtratvaM vyAyAmAdupajAyate / / vyAyAmadaDhAtrALa kayAdhi naivoparAne kasarata karavAthI zarIramAM halakApaNuM, kAma karavAnuM sAmarthya, jaTharAgninI vRddhi, medano kSaya ane zarIranA tamAma avayavo chUTA tathA dai thAya che. ane kasaratathI jemanAM zarIra data hoya che temane vyAdhi kayAreya paNa thato nathI. A vinA kasarata karanArane viruddha athavA kAcuM khAdheluM anna paNa jaladI pacI jAya che ne enA dehane viSe kaI vakhata jarAvasthA ane zithilatA AvatI nathI, paNa turata bhojana karelA, saMbhoga karela tathA zvAsaregI, kAsarogI, kSayaroga, raktapitta, udakSata, zeDI tathA zerogI durbaLa eTalAoe kayAreya kasarata karavI nahi. tema zarIra khamI na zake tevI rIte kasarata kadI karavI nahi, kemake vA maTTe aSTAMga hRdayanI dinacaryAdhyAyamAM kahyuM che ke-7 : pratamako raktapije zramaH klamaH / ati vyAyAmataH kAsojvaratrachardivajAyate // vyAyAma jAgarAdhvastrI hAsya bhASyAdi sAdasam / gajaM siMha ivAkaSan bhajannA vinazyati // ati kasarata karavAthI tRSA, kSaya, pratIka nAmane zvAsa, rakatapitta, thAka, zani, kAsa, javara ulaTI thAya che; kemake kasarata, jAgaraNa, paMtha, strIsaMga, hAsya tathA bhASaNAdi A dazane ati sevanAra manuSya hAthIne kheMcanAra siMhanI peThe nAza pAme che, mATe te sarvatra varga e niyamane anusaravuM yogya che, e pramANe kasarata karyA pachI alpa karavAnI khAsa jarUra che ane te bAbata bhAvaprakAzanA pUrva khaMDamAM kahyuM che ke - abhyaMgaM kArayennityaM sarveSvaMgetu puSTidoziraH zravaNapAdeSu taM vizeSaNazAlayet-ityAdi niraMtara zarIramAM abhaMga eTale tela ceLavAthI zarIrane puSTi maLe ane temAM mastaka, kAna tathA pagane viSe telanuM mardana karAvavuM; kemake abhaMga zarIrane puSTi ApavA sAthe vAta-kapha doSane nAza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dinacaryA kare che; ne thAkanI zAMti, baLa, sukha, nidrA, varNa, kamaLatA ane AyuSyanI vRddhi kare che. mAthAmAM karela telane atyaMga jJAnendriyone tRpti karanAra che ane mastakanA tamAma vyAdhione dUra karanAra che. tevI rIte nitya kAnamAM telanAM TIpAM nAkhavAthI kAnamAMnA roga, mela ne oDa tathA dADhInuM jhalAI javuM vagere thatAM nathI; sArI rIte zabda saMbhaLAya che ane baherApaNuM thatuM nathI. temaja page karela telane atyaMga paganI sthiratA, nidrA tathA daSTi denAra che ane pagano thAka, paganuM kaMpana naso caDhI javI tathA paganI phADateDa, kaLatara vagereno nAza kare che; mATe snAna karatAM pahelAMne abhaMga roma, chidra, nADIo ane nasa dvArA zarIrane tRpta ane baLavAna kare che; kAraNa jaLathI siMcana karelAM mULavALAM vRkSonAM pAMdaDAM vagere jema vRddhi pAme che, temaja manuSyanAM telathI siMcana karela dhAtu vRddhi pAme che. paNa turata tAva AvelAe, ajIrNavALAe, jalAba lIdhelAe, ulaTI karelAe tathA bastIkarma karelA manuSya koI rIte paNa abhaMga (tela coLavuM) karavuM nahi. e pramANe zarIre telanuM mardana karyA pachI thoDIvAra te tela zarIranI nasomAM prasaravA daI je cUrNa vagere lepathI zarIra upara mela tathA cIkAza dUra thAya evI vastu (sAbu vagere ) jaLamizrita karI zarIre coLavI ne zarIre sahana thAya tevA TADhA agara uSNa jaLathI snAna karavuM. snAna ane te bAbata vAbha aSNAhRdayanI dinacaryAdhyAyamAM kahyuM che ke - udyartanaM kaphaharaM medasaH pravilApanam / sthirikaraNamaMgAnAM tvakprasAdakaraM paraM // dIpanaM vRSvamAyuSyaM snAna pUjA balapradam / kaMDvamalazrama sveda taMdrA tRDdAhavApmajit // cAra zarIrane masaLIne mela kADha, e kaphane nAza karanAra, avayavane daDha karanAra tathA cAmaDIne ati svaccha karanAra che ane snAna jaTharAgni vadhAranAra, puSTi ApanAra, AyuSyanI vRddhi karanAra ne utsAhane baLa ApanAra che; khajavALa, mela, thAka, parasevo, sustI, tRSA, dAha, tathA mananA melane TALanAra che. ThaMDA pANInuM snAna raktapitta rogane zamAvanAra che; ne je unA pANIe karyuM hoya te baLa ApanAra ane vAta tathA kaphane TALanAra che, paNa hamezAM ghaNA unA pANI vaDe mAthuM palALavuM e netranAM tejane nukasAna kare che, paNa te vAta tathA kaphaprakopa samaye hitakAraka kahela che. snAna karyA pachI sArI rIte rUmAlathI zarIrane lohI nAkhavuM, e zarIrane kAMti ApanAra tathA zarIranA doSane TALanAra che. e rIte snAna karI rahyA pachI dezakALane anusarI ghaTe tevAM zabda ne sugaMdhIdAra vastra dhAraNa karavAM ane tyArapachI paramAtmA ISTadevanuM smaraNa karI sukhaDa, kesara, kapUra vagere sugaMdhI dravyovALAM caMdana tathA pu5nI mALAo vagere dhAraNa karI agarabattI, ghIno dIvo vagere karI, mana praphallita rAkhI, bhagavAnanAM nAma, maMtra vagerene 107 ekaso sAta vakhata japa karavo, ethI mana prasanna thAya che ane parabrahma paramAtmAnI kRpAthI vijaya prApti thAya che. bhajana tyArapachI jyAre jaTharAgni pradIpta thAya-arthAt bhUkha lAge tyAre AhAra karavo yogya che; kemake sArI rIte pradIpta thayelA agnimAM homeluM ghI, jema pote baLI jaI agnine uttejana Ape che, tema sArI rIte bhUkha lAgyA pachI karelo AhAra pote pAcana thaIne pAchI bhUkhane tAjI kare che; paNa je yathArtha bhUkha lAgyAvinA khAdhuM hoya, te te karelo AhAra, jema sArI rIte nahi pradIpta thayelA agnimAM homeluM dhI. pote baLI uttejana ApavAne badale agnine ThArI nAkhe che, tema pote pAcana thaI bhUkhane tAjI karavAne badale jaTharAgnimAM rahelI pAcanazaktine maMda karI, bhUkhane mArI nAkhe che ane zarIramAM ajIrNa Adi roga thavAnuM kAraNa AvI paDe che. tevI rIte barAbara bhUkha lAgI hoya te khAdhuM na hoya topaNa bhUkha marI jAya che, ne bhUkha marI gayA pachI khAdheluM ane barAbara pAcana thatuM nathI. vaLI vadhAre yA ochuM khAvAthI paNa nukasAna thAya che, te viSe suzrutanA sUtrasthAnanA adhyAya 46 mAM kahyuM che ke - " aprAptakAlo bhujAnaHzarIre hyaladhau naraH / tAMstAnvyAdhInavApnoti maraNaM vAdhigacchati // atItakAle bhuMjAnA vAyunopahate'nalo / placchAdvipacyate bhuktaM dvitIyaM ca na kAMkSati // rA. ta. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dinacaryA bhUkha lAgyA vagara jamanAra daDha zarIravALe manuSya paNa, aneka vyAdhine ! maraNanA zaraNane pAme che; temaja bhUkha mArIne jamanAra manuSyane bIjI vAra bhajana karavAnI ruci thatI nathI; kemake vAyuthI naSTa thayelA jaTharAgnisamaye khAdheluM anna kaSTathI pace che, tema ci chatAM thoDuM kareluM bhojana tRta karatuM nathI ane baLano kSaya kare che; ane rucivinA khAdheluM bhojana ALasa, jaDatA, peTamAM gaDabaDATa tathA thAka upana kare che; svAdiSTa anna hamezAM saMtoSa, baLa, puSTa, utsAha, harSa tathA sukha utpanna kare che, ane asvAdiSTa ane hamezAM ethI ulaTuM kare che, mATe uparanA doSothI rahita ane pAkazAstranI rIta pramANe rAMdheluM bhojana hamezAM jamavuM yogya che. bIjuM eka pahoramAM jamavuM nahi, tema be pahAsudhI bhUkhyA rahevuM nahi; kemake eka pahoramAM rasanI utpatti thAya che, ne be pahorasudhI bhUkhyA rahevAthI baLano ya thAya che. jyAre rasadeva tathA mAno pAka thAya che, tyAre bhUkha lAge che; ane teja ane khAvAne vakhata kahela che, eTale jene jeTalIvAra bhUkha lAge tene teTalI vakhate khAvuM yogya che. pAcana AhAranI bAbatamAM bhAvamithe bhAvaprakAzamAM kahyuM che ke- 3ra zuddhirANo resa yathocita ! putA supipAsA UMhAsya cakSaNam ! zuddha oDakAra, utsAha, maLamUtranuM sApha AvivuM, zarIramAM halakApaNuM ane bhUkha tathA tarasa lAgavI, e pAcana thayelA AhAranuM lakSaNa che. jaTharAgni AhArane pacAve che; paNa te vakhatasara na maLe to kAdi doSone pacAve che. devane kSaya thayAthI dhAtune; ane dhAtune ya pachI prANane pacAve che, mATe AhAra e saMtoSa ane zAMti ApanAra che, devane nibhAvanAra che ane samRti, AyuSya, zakti, varNa, teja, sava tathA zobhA vadhAranAra che; paNa ayubaNa ane khAvAthI baLano nAza thAya che, tema che tathA su ku anna turata pacatuM nathI ane zarIrane vyAdha karanAra thAya che, mATe hamezAM rItasara bhojana karavuM joIe. AhAra hamezAM ekAMtamAM karo te vyAjabI che; kAraNa ghaNA mANasenI dRSTi AgaLa karelo AhAra aneka prakAranA vyAdhione utpanna kare che ane te viSe bhAvamizrAcAryanI khAsa AjJA che ke -" nAdA: vardAirvinane viSayA: AhAra, maLamUtrano tyAga tathA vihAra sadA samaju manuSya ekAMtamAM karavA yogya che. kAraNa eTalAM vAnAM khullI rIte karavAthI lAja Ave che ne lAjathI je svAbhAvika vega utapanna thayo hoya tene ekAeka acako AvatAM te kriyAmAM pheraphAra paDe che, jethI te saMbaMdhI zarIramAM roga thavAno saMbhava rahe che. AhAranA cha prakAra bIjuM AhAra karavAnI vastu je ke aneka prakAranI batAvI che, to paNa vaidyakazAstramAM te sarvane cha vargamAM samAvI che. ceLa (cusavA lAyaka AhAra), piya (pIvA lAyaka), lerI (cATavA lAyaka), bhAjya (bhojana karavA lAyaka), bhakSya (bhakSaNa karavA lAyaka), carthya (cAvavA lAyaka), e pramANe che prakArano AhAra uttarottara ekabIjAthI bhAre che, ema jANavuM. temAM bhAta tathA dALa Adi khAvAnA padArtho bhAjya, lADu tathA maMDakAdi bhakSaNa karavAnA pakavAna bhalya, pauMA, dhANI tathA dALiyA Adi cAvavAnA padArtha cavya, kaTi Adi cATavAnA padArtho leze, kerI, tathA zeraDI Adi cUsavAnA padArtha pya ane sAkaranuM pANI Adi pIvAnA padArtha peya kahevAya che. sRSTimAM koIpaNa padArtha evo nathI ke jemAM guNa na hoya. e niyama pramANe sarva prakAranI AhAranI vastumAM paNa guNa rahelA che, jethI koI prakArano AhAra karatAM zarIrane lAbha ane alAbha thAya che. anukULa pariNAmane lAbha ane pratikULa pariNAmane alAbha kahevAya che, ane te utpanna karanAra padArthomAM rahelA rasa che ane te rasa vaidyakazAstramAM cha prakAranA kahelA che. vAbhaTTe aSTAMga hRdayanA sUtrasthAnamAM kahyuM che ke -rasA: Dhava tija jAcavA: pa. thakatArUM tu cApUrva TAvA che mITha, khATA, khAre, kaDavo, tIkho tathA tura e cha rasa padArthono Azraya karI rahyA che. pUrvApara ekabIjAthI baLavAna che. dareka vastumAM rasa, guNa, vIrya, vipAka tathA zakti, e pAMca padArtho hoya che, je pitapotAnuM kAma kare che, jethI padArthomAM rasa uparAMta svabhAvathI je guNavaryAda rahelA che, te paNa potapotAnI zakti mujaba guNaavaguNa utpanna kare che, mAtra eka rasa upara AdhAra raheto nathI; mATe jenA zarIrane anukuLa je Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ www. dinacaryA 211 Ave tevA padArthono teNe AhAra karavo, pratikULa padArthane AhAra karavo nahi; kemake zarIramAM vAta, pitta ane kapha, e traNa prakAranA doSo rahelA che. te je traNa niyamamAM hoya to Arogya kahevAya che ne temAMthI eka paNa je doSa kApe to te roga utpanna kare che. e bAbata vAgyade sUtrasthAnanA prathamAdhyAyamAM kahyuM che ke vAyuH pittaM kaphazceti trayodoSAH samAsataH / vikRtA'vikRtAdehandhati te vartayaMti ca // - zarIramAM vAyu, pitta tathA kapha, e traNa doSa saMkSepathI kahyA che, je vikAra pAmatA dehane nAza kare che ne avikArI dehane nibhAve che. mATe e traNa doSane niyamamAM rAkhavA sArU anukULa AhAravihAra vagerenI jarUra rahe che. have AhAranI peThe pANI pIvAnI paNa jarUra paDe che, je tRSA lAgatAMja pIvuM; kemake tRSA lAge ne pANI na pIvAmAM Ave to lohInuM zoSaNa thAya che. jamatAM pahelAM pIdheluM pANI zarIrane kRza karI jaTharAgnine maMda kare che, vacamAM pIdheluM pANI sArI rIte khAdhelA khorAkanuM pAcana karI jaTharAgni pradIpta karanAra che, ne aMte pIdheluM pANI zarIranI kaka karanAra che ane tevI rIte tarasyAe khAvuM nahi. ne bhUkhyAe pANI pIvuM nahi, kemake taro khAya to tene dulamaroga thAya che ne bhUkhe pANI pIe to jalaMdara nAmano roga thAya che. paNa pANI pIvuM te durgadhavinAnuM, rasavagaranuM, tRSA TALanAruM, gALI zuddha karIne zItaLa kareluM, nirmaLa evuM jaLapAna karavAthI hRdaya prasanna thAya che. have bhajana karyA pachI prathama kAgaLa karI mukha svaracha karavuM, kemake jamatI veLAe dAMtamAM je ana bharAyuM hoya te kADhI kAgaLa karavA, nahi te dAMtamAMthI kADheluM ane mukhamAM kharAba gaMdha utpanna kare che ane dAMta saDI jAya che tathA temAMthI detoga thavA saMbhava che. tyArapachI mukhazuddhi karavA mATe tAMbula vagere sugaMdhIdAra padArthonuM sevana karavuM ane tyArapachI so pagalAM pharIne DAbe paDakhe sahaja sUI rahevuM, paNa divase nidrA na karavI; kemake tethI kapha vadhe che, mATe grISmaRtusivAya bIjI RtuomAM divase sUvAno niSedha karelo che. udyoga ghaNuM karIne divasane samaya sarvane nirvAha sArU udyoga karavA mATe che ane rAtrine samaya udyogathI thAkI gayelAne ArAma mAne che; mATe divase sUvuM nahi ne rAtrie jAgavuM nahi, paNa jemano udyoga rAtrie che temaNe sukhethI divase sUvuM ne rAtrie jAgavuM. udyoga mATe ane gara to bahAranI svaccha havA levA mATe gharathI bahAra javuM paDe che tyAre dezakALane anusarI svaccha vastra, pAghaDI, page joDA, hAthamAM lAkaDI tathA chatrI vagere grahaNa karavAM paDe che ane te viSe vAbhaTTAcAryuM sUtrasthAnanA prathamodhyAyamAM AjJA karI che ke -3soft vAntirUca jovAtakphaaphm / laghutacchasyate yasmAdaguru pittAkSi rogpt| upAnaddhAraNaM neyamAyuSyaM pAdaroga datta ! suagvAmAa vRSya parivartitanuM tyAra | pAghaDI kAMti ApanAra, kezane hitarUpa ane dhULa, vAyu tathA zaradIne rokanAra che, paNa te halakI hovI joIe; kemake bhAre hoya te pitta tathA netraroga utpanna kare che. jeDAnuM paheravuM paNa netrane hitakAraka, AyuSya vadhAranAra, paganA rogane haNanAra, sukhethI calAvanAra, baLa ApanAra tathA dhAtu vadhAranAra che. hAthamAM lAkaDI bI e paNa satva vadhAranAra che. Teko ApanAra ane bhayane nAza karanAra chatrI oDhavI e varasAda, taDake, vAyu, raja tathA himane rokanAra, AMkhane hitakAraka ne saMgalika kahI che. e pramANe divase dareka manuSyoe pitapotAnI sthitinA pramANamAM rahI vaidyakazAstranA niyamone mAna ApI vartavuM joie. A prakaraNanI sAthe AcArano paNa nitya saMbaMdha che. AcAranA sadAcAra ne durAcAra e be bheda che. sadAcaraNathI ulaTI rIte vartavuM tene durAcaraNa kahe che. jema jagatamAM jJAna meLavavAnI jarUra che, tema sadAcAra jANIne te pramANe vartavAnI khAsa jarUra che. sadAcAra e sarvazaktimAna paramezvarane oLakhavAnuM paheluM pagathIyuM che, mATe sadAcAra jANanAra te pramANe vartavAthI Astika banI paramezvaranA zaraNamAM rahI zAMtirUpa sukhane pAme che; ane te bAbata kRNa yaju rvedanA taittirIya upaniSanI zikSAvadanImAM AcAryo ziSyane sadAca viSe nIce pramANe upadeza karyo che -aaN varu | dharma para svAdhyAyAbhyAma ! AvA priyadhanamAhRta prajJAtaMtu mAvyavacchetsIH / satyAnnamaditavyam / dharmApra pramaditavyam / kuzalAnna pramAdatavyam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwww 22 camatkArI svAmI bhUtyairna pramaditavyam / yAnyavadyAni karmANi tAnisevitavyAni no itarANi / yAnyasmAkaM sucaritAni tAnivAsthAna no kutarAna | satya bela, dharmanuM AcaraNa kara, vidyAbhyAsamAM pramAda na kara, vidyAgurune priya dAna ApI prajAtaMtune ucheda na kara, tAre satyamAM pramAda na karavo, dharmamAM pramAda na kare, je aniMdita kama hoya te karavAM, bIja nahi ane je amArAM sArAM AcaraNa hoya te tAre grahaNa karavAM, bIjuM nahi. e pramANe "dinacaryA" eTale prAtaHkALathI AraMbhIne sAyaMkALasudhI manuSyane vartavAnA niyame saMkSepamAM batAvyA che, te mujaba vartAnAra manuSya dIrdhAyuSI thAya che. vidyAvatisara vi. 34 zAMti: zAMti: zAMti: camatkArI svAmI ( dainika hiMdusthAna tA-6-10-ra6 ) oNphesara rAmamUtinA khelamAM camatkAra-haLAhaLa jhera pIvAno prayoga, bhalabhalA DokaTaronI muMjhavaNa grAMTareDapara bAlIvALA thIeTaramAM jhaM. rAmamUrtinA AzarA heThaLa thayelA aMgabaLa tathA kasaratanA khelamAM sauthI dhyAna kheMcanArI bAbata siddhapue sarvabhakSaka zrI svAmIjInA prayogo hatA. A svAmI 80 varasanI umaranA che; chatAM javAna dekhAya che. teo zarUAtamAM kAcanA kakaDA bIskITanI mAphaka khAI gayA hatA ane tyAra pachI pAsenuM nAda TrIka esIDa pI gayA hatA. te bAda temaNe eka lokhaMDanI vATakI devatA para mUkI temAM rasI nAkhyuM hatuM ane te ogaLIne rasa thatAM te garama garama pitAnA moDhAmAM reDIne gaLI gayA hatA. rAmamUrtAie prekSakomAMthI oNkaTaro tathA bIjA gRhasthane khAtrI karavA sTeja upara belAvyA hatA. temaNe svAmIjInuM moTuM, dAMta vagere tapAsI jAhera karyuM hatuM ke, AmAM koI jAtane dago ke tadabIra nathI. tyAra bAda 30 pAvarIe prasIka esIDanI eka bATalI kADhI svAmIjIne pUchayuM ke, A pI jaze ? svAmIjIe tarataja temAMthI thoDuMka pitAnI hatheLImAM kADhayuM ane te dUdhanI peThe ThaMDe kaleje pI gayA hatA; tyAra pachI teo bIjo Dojha paNa eja pramANe pI gayA hatA, paNa temanA para koI jAtanI asara thaI nahotI. A prayogathI DekaTaro ghaNA ajAyaba thayA hatA. pachI DaMDa che. TI. medIe prekSakone samajAvyuM ke, prasIka esIDa ghaNuM jalada ane kAtIla jhera che ane tenAM thoDAM TIpAM levAthI temaja tenI vAta paNa suMghavAthI mANasa marI jAya che; paNa svAmIjI be vAra tene Dejha laIne kaMI paNa IjA pAmyA vagara jIvatA rahyA e kharekhara camatkAra che. svAmIjInI zaktinuM rahasya te bAda pre. rAmamUrti e svAmIjIviSe khulAso karatAM kahyuM ke, temaNe 15 varasa himAlayamAM tapazcaryA karIne upAsanAsiddhi prApta karI che. jUnA vakhatamAM zaMkarAcArya tathA svAmI dayAnaMda sarasvatI pAro tathA kera pI gayAnI vAta ApaNe mAnatA nathI, paNa pUratI lAyakAta meLavI mANasa tema karI zake che, tene svAmIjI jIvato jAgato pUrAve che. A progrAmamAM pro. rAmamUrtinA celAo tathA bIjA pahelavAnanI jovA lAyaka kasarato paNa hatI. temAM pR0 bAlamUrti pa00 ratalano paththara cha phITanI uMcAiethI paDate potAnI chAtI para jhIle che tathA eka majabUta lekhaMDanI sAMkaLa potAnA khabhA ane paga vacce kheMcIne toDI nAkhe che, te khAsa vakhaNAyA hatA. te sivAya dezI DhabanI AsananI kasarato, kustI vagere paNa hatAM. chevaTamAM rAmamUtie prekSakono AbhAra mAnatAM jaNAvyuM ke, A khelanI Avaka huM kaMI pote vAparavAno nathI, paNa prajAne dezI kasarata zIkhavavAne meM je saMsthA kADhI che, tenA tene upayoga karavAmAM Avaze. pachI temaNe dezI kasaranA phAyadA samajAvatAM kahyuM ke, AsananI kasaratathI apace, kabajI Ata vagere re maTI jaIne aMdaranA avaze baLavAna thAya che, vaLI dezI kustIthI je zarIranI khIlavaNI tathA baLa maLe che, te yUropIyana paddhatithI maLatAM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 jevuM iccho anyanuM, tevuM ApanuM thAya jevuM Icho anyanuM, tevuM ApanuM thAya = (lekhaka: rA, jayasukhalAla kRSNalAla mahetA ema. e. "guNasuMdarI' mAsikamAMthI sAbhAra uddata) prabhu khristanA eka ziSya pITara tenI pAse eka vakhata gayo ane pUchyuM:-"prabhu ! mAro bhAI mArI sAme keTalI vakhata gunho kare tyAM sudhI mAre ene mAphI ApyA karavI joIe ? sAta vakhata sudhI ?" prabhue ene rjavAba vALyo. "sAta vakhata nahi paNa sittara guNyA sAta.' te pachI prabhue pITarane eka vAta kahI. eka rAjAe ema TharAva karyo ke, pitAnA nokaro je tenA devAdAra hoya teno badhAne hisAba levo. tenA nokaromAM eka nokara evo maLI AvyuM jeNe rAjAnI pAse daza hajAra DayukeTa (eka jAtanuM nANuM) uchInA lIdhA hatA. te nokaranI pAse te eka pAI paNa hatI nahi; eTale rAjAe hukama karyo ke te nokarane, tenI strI ane chokarAone badhAne vecI nAkhavAM tathA tenI mAlamilkata paNa vecI nAkhavI ane te badhAMnA vecANamAMthI je Ave tenAthI potAnuM devuM vasula karavuM. te nokara rAjAne page paDo ane AjIjI karI ? karo ane te pitAnuM devuM bharaze. rAjAne tenA upara dayA AvI ane chuTo karyo. te nokara chUTo thayo ke tarataja eka bIje nokara ke je tenI pAsethI phakta thoDA paisA laI gayo hato tenI pAse gaye ane pitAnA pisA pAchA mAgyA. te nokara te thoDA paisA paNa pAchA ApavAnI sthitimAM nahote ane tethI teNe pelA bIjAne AjIjI ane kAlAvAlA karyo ke, tene zeDo vakhata paNa jato kare; paNa pilo pahelA nokara mAne ema na hato ane teNe to pelAne kedamAM naMkhAze. A vAtanI rAjAne khabara paDI eTale teNe pelA nekarane kahyuM ke:-"are duSTa nokara ! meM tAruM badhuM devuM mApha karyuM ane tuM ATaluM devuM paNa mApha karI zakato nathI!" ema kahI te rAjAe te nekarane jelamAM mokalAvI dIdho. A vAta uparathI prabhu khrista sAra samajAvyo ke:-"jo tame tamArA bhAIne kharA aMtaHkaraNathI mAphI nahi Ape to paramezvara paNa tamArA gunhA mApha nahi kare." je ApaNe ApaNA bhAIne eka nAnA gunhAne mATe paNa mAphI ApI zakIe nahi te je ApaNA * jIvanamAM seMkaDo pApa karIe chIe tene mATe prabhu kevI rIte ApaNane mAphI ApI zake? paNa ApaNe badhA A vAta bhUlI jaIe chIe ane ApaNuM bhAI, ApaNA mitra, ApaNA paDozI, ApaNuM sagAMvahAlAMoe ApaNe kaMI nAnAmAM nAno gunho karyo hoya te manamAM yAda karyA karIe chIe ane vakhata Avye te nAnA gunhAnuM paNa vera levA cUkatA nathI. paDo zuM che te to badhAne khabara hovI ja joIe. nirjana araNyamAM ke parvatanI khINomAM ke jIrNa makAnomAM ke vizALa devAlayomAM ApaNe kAMI paNa bolIe tyAre teno paDagho saMbhaLAya che. je pramANe A paDa prakRtimAM saMbhaLAya che, te ja pramANe ApaNA bhAIonI sAme kaMI paNa veranI lAgaNIo rAkhI hoya teno paDagho paDayA vinA rahetuM nathI ane te paDe ApaNane nukasAna kare che. AsTreliyAmAM eka jAtanuM lAkaDAnuM hathiyAra che, jene bumare" kahe che. A bumare" kAInA tarapha pheMkayuM hoya to te tyAM jaIne pAchuM phekanAranA hAthamAM ja Ave che. A pramANe vairabhAva rAkhyo hoya te te verabhAva vadhAre bhayaMkara pariNAma sAthe ApaNA upara AvIne athaDAya che. prabhue to eka vakhata kahyuM hatuM ke, je tAre tArA bhAI sAthe kajIo thayo hoya to prabhunI prArthanA karavA Ave tyAra pahelAM te kajIe patAvIne ja Avaje; devadarzana karIe chIe, zrInAthajI ane pavitra gaMgAjIe yAtrA karavA jaie chIe tyAre paNa vairanuM poTaluM hRdayamAM rAkhIne ja jaIe chIe. sarva dharmonuM mULa tattva e che ke, prabhu te prema che ane jagatamAM badhAM tarapha prema rAkhavo e mULa kartavya che. tene badale najIvAM kAraNethI ApaNe verabhAvane saMdharIe chIe ane "tu di tu di" pokAravAne badale ApaNuM navA navA kaA ane vairabhAvothI jIvanane kaluSita karIe chIe. eka kuTuMba sukhamAM rahetuM hoya che ane kAMIka navuM kAraNa bane che ke tarata ja te lIlI vADIo sukAI jAya che ane tene badale khAvA dhAtI mabhUmi ubhI thAya che. jIvananuM rahasya jIvanane ekatAra banAvavAnuM che. saMgItazAstrIe pitAnuM saMgIta zarU kare tyAra pahelAM badhAM vAjItrAne ekasUra karavAno yatna kare 5Na A5Na tA dadIna 3nA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214. magarathI bacavAne upAya che ane ekasUra thAya tyAreja hRdayane dravI nAkhatuM ane prabhu sAthe ekamaya karatuM saMgIta zakaya che. te ja pramANe jIvanane saMgItamaya banAvavuM hoya to te ekasUra hovuM joIe ane te evI. rIte ekasUra tyAreja bane ke jayAre jUdA jUdA kalaho naSTa thayA hoya jyAM kalaha zarU thAya ke tarataja ekasUrata cAlI jAya ane saMgIta baMdha paDe. tro mAro taMburAno tAra ne, bhajana adhuruM re rahyuM bhagavAnanuM." ema eka kavie gAyuM che te barAbara ja che. hiMdu saMsAranAM duHkhada citre ghaNAM che. temAMnuM eka du:khaka citra sagAMvahAlAMo vaccenA jhaghaDAnuM che. A jhaghaDA mahattvanA hotA nathI, siddhAMtanA hotA nathI paNa bahu kSullaka ane najIvA hoya che. hadayanuM vizALapaNuM hotuM nathI, kSamA ApavAnI taiyArI hotI nathI, mananAM zarIra prabhanAM maMdire gaNAya che. te maMdiramAM prabhunI pratimAne mATe je gobo hovA joIe tene badale teja gokhamAM ApaNA chokaravAdI kajIAone sthAna ApIe chIe ane prabhunI pratimAne caMdanapuSpa caDhAvavAne badale A gokhamAM mUkelA ApaNA jIAene savAra ne sAMja vaMdana karIe chIe. jevA deva tevA pUjArI. je hRdayamaMdiramAM prabhunI mUrtinI sthApanA thAya to jIvanamAM zAMtinAM jharaNAM relAya; paNa prabhunI mUrtine badale kaA ane vironI sthApanA thAya to zAMtinAM jharaNAM sUkAI jAya ane mRtyunA bhayaMkara ghaMTa vAgavA mAMDe. mRtyu eTale ekaluM zarIranuM mRtyu nahi, paNa ucca AzAonuM, mahatvAkAMkSAonuM, pavitratAnuM ane sarvocca AdarzonuM. zabdo ane lAgaNIo nirjIva nathI. je zabdo mukhamAMthI chUTe che ane je lAgaNIo hadayamAM thAya che tenI asara thayA vagara rahetI nathI. jo te pavitra zabdo ane lAgaNIo hoya che tenuM pariNAma suMdara Ave che. je te vairabhAvathI bharelA zabdo ane lAgaNIo hoya te tenuM pariNAma bhayaMkara Ave che. ghaNIvAra jovAmAM Ave che ke, je kuTuMbamAM kaleza zarU thAya che te kuTuMbamAM eka be mRtyu thayA vagara rahetAM nathI. teneja meM upara jaNAvyuM tema bumarekahuM chuM. je vairabhAve ApaNe rAkhyA ane je deSanI lAgaNIone saMdharI tenAthI sAmAvALAne to nukasAna thAya ke na thAya paNa ApaNAM pitAnA upara tene phaTako AvIne paDe che ane eka be vahAlAMone upADI jAya che. bharUca AgaLa narmadA nadIne eka evAre saMdhyAkALe eka vakhata huM ubho hato. te divase kAMI parva hatuM ane nAnA dIvaDAo paDIAmAM rAkhI loko nadImAM taravA mUkI detA hatA. AvA dIvaDAonI hAramALa cAlI jatI hatI. gujarAtanA bIjI eka zaheramAM eka rastA upara cheDe ubhe hatuM ane jouM chuM to khAkuLavAnI hAramALa lAgI rahI hatI. dareka manuSya vicAra karavAne che ke, pitAne te narmadA nadImAM tarato ane jIvanane ujajavala karato eka dIvaDo thavuM che ke vaira, deza ane klezathI bharelo eka khALakUvo thavuM che ? magarathI bacavAnA upAya (lekhaka-jeThAlAla motIlAla. gujarAtI tA. 10-10-26) sAheba, "gujarAtI' patranA tA. 3-10-26 nA aMkamAM pAna 1501 mAM lakhyuM che ke, comAsAnI RtumAM nadInALAM utaratAM kaMIka mANase magaranA bhaMga thaI paDe che, te te dUra rahe ne mANasa pAse Ave nahi tevo upAya kaI batAvaze to janasamAjamAM upakAra thaze; te tene upAya cokkasa nIce mujaba che. jyAM magarane bhaya che tyAM utaranAra mANasoe AkaDAnA jhADanuM eka DALakhuM pAse rAkhI utaravuM, jethI magara jIva laIne nAsI jAya che ne pAse bIlakula Avaze nahi. magarane je AkaDAnA dUdhanuM eka TIpuM aDakI javAthI koI koI marI jAya che, te bIkathI magara jIva laI nAsI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ memilAnanI keTalIka hakIkata ekhilAnanI keTalIka hakIkata ( lekhaka-rA. narendra. gAMDIvanA 1982 nA divALInA aMkamAMthI ) je hiMdustAnanA vatanI duniyAnI prajAne DhAMkatA hatA, tene peAtAnAM aMga DhAMkavAne Aje paradezI kApaDa AyAta karavuM paDe che! je AryAM. dUranA dezomAM vyApAra kheDatA, vasAhata karatA hatA ane rAjye sthApatA hatA, teja AauMnAM saMtAne! Aja seMkaDo varSoMthI videzIonI jhuMsarItaLe nirmAlya jIvana gujArI jema tema divase kADhe che. je misaravAsInI sattA, samRddhi ane vidyA duniyAnI dRSTie ameAdha gaNAtI hatI, te misaravAsIe Aje peAtAnuM taMtra peAtAnA hAthamAM levA taraphaDIAM mArI rahyA che. je cInanI prajA peAtAnA hunnara ane saskRtithI duniyAmAM khyAti meLavI gaI hatI, teja prajA Aje ekabIjAnAM gaLAM kApI peAtAnA leAhIthI tarabheLa thai rahI che. je irAnIee peAtAne vijayavATe sathiyA, misara, AraminiyA, makaduniyA, grIsa ane hiMdanI hadasudhI pharakAvI peAtAnI sattA ane pratiSThAthI duniyAne chaka karI nAkhI hatI, teja deza Aje eka agara khIjI rIte paradezI prajAnA p`jAmAM sapaDAyala che. IslAmI jhuMDA eziyA ane yure|panA meTA bhAga upara pharakAvanAra tu aMgArA jevA prAMtamAM bharAI peAtAnuM astitva jALavavA mAMkAM mArI rahyA che, 215 Aje nAnakaDA A badhuM zuM ? kevaLa vidhinI vicitratA. eja vidhinI e ghaTanA ke anagna sthitimAM rahenArI jaMgalI prajAe je sudharelI prajAne trAsarUpa hatI, teja Aje duniyAnA meTA bhAga upara sarvopari sattA bhagave che; te te vakhate pazubaLathI; paNa vidyA, kaLA ane zodhakabuddhimAM paNa Aje te amra gaNAya che. eja e vidhie, jenuM Aje mAtra nAmaja rahyuM che, paNa nizAna teA purANI jagAnA zeAdhakAnA kAdALI pAvaDAnA athAga prayatne rahyAMsahyAM maLe che, te ekhIleAna jevA ajita zaherane irAnIne hA pAyamAla karAvyuM. Adi tavArIkhanaveza hIreADApTase ApeluM ekhIleAnanu varNana vAMcatAM, e zaheranI racanA, makAnAnI bhavyatA, zaheranI suMdaratA ane tenA killAnI majabUtI te vakhatanA ebileAnIaneAnI kalArasikatA, buddhicAturyAM ane sAhasanuM AbAda digdana karAvI AjanA AgaLa vadhelA jamAnAnA vidvAnene paNa ajAyabImAM garaka kare che; ane tenA vinAzane vicAra AvatAM saheja e AMsu TapakI A duniyAmAM kAI vastu cirasthAyI nathI, teneA pratyakSa pUrAveA ApIne ghaDIbhara te vairAgya utpanna karAve che. ebileAna . sa. pUrve Azare 2200 vapara vaseluM gaNAya che; paNa itihAsakAra tenu je vana Ape che tevI sthitimAM te te I. sa. pUrve 6 ThThA saikAmAM AvyuM ane tenuM mAna nainasanI rANI semIrAmIsane dhaTe che. rANI semIrAmIsa pachI rANI nArITIse zaheranI sudharatA ane tenA bacAvanA kAmeAnI majabUtImAM vadhAreA karyo hateA. hIreADeTasa lakhe che ke, A zahera catuSkANa hatuM ane tenI dareka bAjunI laMbAi 120 kalAMga eTale 15 mAIla hatI. enI AjubAju divAla hatI ane tenA karatI ghaNI uMDI ane paheALI khAi hatI. temAM yukreTIsanuM pANI bhareluM rAkhavAmAM AvatuM hatuM. A khAinI pAra pAchI khIjI divAla hatI. tenI paheALAi 75 phITa ane uMcAI 300 phITa hatI. A divAlapara cAra gheADAnI gADI sahelAithI karI zake teTalu aMtara rAkhI eka mALAnAM makAne bAMdhavAmAM AvyAM hatAM. A divAlamAM 200 daravAjA DatA ane dareka daravAjAnAM bAraNAM ane bArasAkhA taddana pittaLanAM banAvelAM hatAM. jANe A bacAvanAM sAdhane pUratAM na heAya tema yukreTIsa nadInu vahana pheravI temAM kameAma vAMkA dAkhala karI tenI lakhAi ane vikaTatA vadhAravAmAM AvI hatI, jethI haleA lAvanAra lazkarane eka karatAM vadhAre vakhata tene eLaMgavI paDe ane tene game te e vAMka vacce aTakAvI mahAta karI zakAya. zaheranI aMdaranI racanA tethI paNa adbhuta ane kaLApUrNa hatI. tenuM varNana vAMcatAM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bebilonanI keTalIka hakIkata svAbhAvika hAlanAM ApaNuM zaherasudhAraka kharcALa khAtAMo mATe dayA AvyA vagara rahetI nathI. zahera yukreTIsanA banne kinArA upara vaseluM hatuM eTale ke e nadI gAmanI madhyamAM vahetI hatI ane te paNa kilAnI divAlomAM thaIne pasAra thatI hatI ane rakSAyelI hatI. vaLI AvI moTI nadIne paNa jarUra paDatAM sUkavavAne khAtara divAla bahAra bAvana mAIlanA gherAvAnuM eka taLAva banAvI temAM nadInuM pANI joIe tyAre bharI zakAya, tevI naheranI lejanA karI hatI. AthI be kArya saratAM. pANInA saMgraha thaI zakato. te gherAnA samayamAM kAmamAM Avato tathA zaherIone nAvanI sahelagAhanuM sAdhana ubhuM thaI zakatuM hatuM. A nadInA baMne kAMThA zaheranI aMdaranA bhAgamAM IMTanI divAlathI rakSAyelA hatA ane tenA upara eka pUla paNa bAMdhavAmAM AvelA hatA. - zaheranI baMne bAjunA mukhya rastAone sAmasAme A nadInA baMne kAMThe aMta Avato ane te cheDAe pittaLanA daravAjAthI rakSAyelA rahetA. zaheranA badhA rastAo sIdhA ekaja mApanA hatA ane jyAM jyAM ekabIjAne maLatAM tyAM eka suMdara vizALa coka banate. rastAnI baMne bAjue traNa traNa mALanAM ekasarakhAM makAne AvI rahelAM hatAM. nadIthI zaheranA be bhAga paDI jatA hatA ane dareka bhAgamAM eka rAjAne mahela ane eka deva bIlasanuM devaLa AvI rahelAM hatAM. A baMne bahuja bhavya makAno hatAM. temAM devaLanI tamAma bAjuo be phalega lAMbI hatI ane vacce eka minAre corasa AvI rahela hatuM. tene sAta mALa hatA ane dareka mALa pharatuM kAvI prekSakone besavA mATe te havA khAvA mATe savaDa karavAmAM AvI hatI. cheka chellA mALa upara devaLa hatuM. temAM mUrti na rahetI, paNa te eAraDe bahuja kALajIpUrvaka zaNagAravAmAM Avato ane temAM eka nAno palaMga ane senAnuM Tebala rAkhavAmAM AvatAM. chatAM A khAlI devaLane bhapake prekSakone AMjI nAkhato. tenI nIcenA mALamAM deva jhiyasanI sadaMtara suvarNanI 12 hAtha uMcI pratimA suvarNanA pATapara padharAvelI hatI ane sAme sAva suvarNanuM eka Tebala mUkeluM rahetuM. te paranI dhUpadAnImAM dara jayaMtIpara eka hajAra TelaTa lobAna bALavAmAM Avato. A badhe lobAna arabastAnane raste Avata. pATanAM pagathI ane devaLane badho zaNagAra ane sarasAmAna kevaLa suvarNa banAvelo hato. A devaLo luMTavA DarAyase prayatna karelo, paNa eTale darajaje javuM tene durasta na jaNAyeluM. Akhara jharakasIse devaLe lUMTI badhI samRddhi pitAnI rAjadhAnImAM vidAya karI dIdhI hatI. e samRddhizALI ane suMdara zaherane i. sa. pUrve 538 mAM sAyarase sara karyuM paNa khaMDaNI laI saMteSa pA . tenA pachI DarAyase pAcho A zaherane ghero ghAlyo; paraMtu killAnI nabaLAino lAbha sAyarase lIdho hato tethI ane bebilonanA vatanIoe bacAvanAM sAdhane majabUta karavAnA sababe, DarAyasa vIsa mahinAnA gherA pachI potAnuM atula sanya ane avanavI tadabIre chatAM kile sara karI zakaze nahi ane hatAza thaI pAchA pharavAno vicAra karato hato. te vakhate tenA eka saradAra jhopIrase pitAne hAthe potAnAM nAkakAna kApI bebilonI anone ema manAvyuM ke, DarAyase bInasababe mAruM apamAna karI A sajA karI che ane tethI te DarAyasapara vaira levA bahu Atura chuM; bebilonanA vatanIoe te vAta mAnI tene zaheramAM lIdhe. pitAnA para pUrNa vizvAsa besADavAne khAtara goThavelI bAjI pramANe DarAyase semIzamITanA daravAje eka hajAra sainike hallo karavA mokalyA ane jhopIrase temane harAvavAnuM bIDuM jhaDapyuM. A sainikone halAla karavA mokalyA hatA. jhopIrase temane be karyA ne vijayavaMta zaheramAM Avyo. vaLI sAta divasa pachI be hajAra sainiko nIneTIsane daravAje hallo laI AvyA ane temane paNa jhapIrase harAvyA. bebilonanA vatanIonI zraddhA pIrasapara beThI, chatAM A prapaMcI saradAra ane tenA mAlIke utAvaLa nA karI ane te pachI vIsa divasa bAda IrAnI sanyanA cAra hajAra sipAIe cAlaDIyana daravAje hale laI AvyA. teno nikAla paNa gAThavelI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijaLInI madadathI pAkamAM thato vadhAro * 210 bAjI pramANe thayo. pariNAme jhopIrasa bebilonano mukhya saradAra nImA ane killAne bacAva tene soMpAyo. turataja DarAyase zaheranI najadIka lazkara doryuM ane cArebAju hallo zarU karyo. bebilonanuM lazkara laDavAmAM mazagula hatuM te vakhate jhopIyase bIlasa ane sIsasanA daravAjA kholI nAkhI DarAyasane zaheramAM dAkhala karyo. pachI zahera paDayuM-lUMTAyuM-zaherIonA lohIthI nadInuM pANuM rakta thayuM ane samRddhi lUMTAI. hajAro strIpuruSone DarAyasa kedI tarIke laI gayo. chatAM zahera hayAta rahyuM. paNa bebilona paDayuM te pAchuM uThayuM nahi. te IrAnI jhuMsarI nIce kacarAtuM cAlyuM ane DarAyasa pachI tenA vArasa jharakasIse to tenAM devaLe ane mahelo lUMTI toDI pAdhara karyA ane ghAtakIpaNe bebilonanA vatanIone tArAja karyA. Aja e bebilonanI khyAtija rahI che. bebilona pharI baMdhAyuM nathI ne baMdhAze nahi. je vakhate yAMtrika ane vijanika zaktione abhAva hato, je vakhate rastA ane musApharInAM ke mAla lAvavAnAM sAdhano kevaLa sAmAnya hatAM, je vakhate gurutvAkarSaNanA siddhAMto ane trike matinI jhINI gaNatrI karI lAna esTImeTa karanAra Ijanera nahetA, tevA vakhate AvuM jagavikhyAta zahera racanAra kalArasika rANI sIrAmIsa ke tenA bacAvanI majabuta yuktio janAra rANI nAITITIsanA guNa gAIe ke AvA suvikhyAta zaherane jera karanAra lobhI sAyarasa ane DAyasa ke dhana ane sattAlobhI karakasIsane zApa ApIe ? ke, je vakhate re, TapAla ke tAranAM sAdhana nahotAM, je vakhate eka dezamAMthI bIjA dezamAM javAmAM jIvanuM jokhama hatuM, musApharI moMdhI, kaMTALAbharelI ne lAMbI thaI paDatI, je vakhate te mAnapatro ne hatAM ane sthaLanI khabara bIje sthaLe mAso ke varaso vItye pahoMcatI ane te paNa adhurI ke mIThuM maracuM bharelI; je vakhate lekhanakaLAno vikAsa nahote ane kAgaLonI vipulatA nahatI, je vakhate eka varasamAM vIsa AvRtti prasiddha karI kamAI karavAne avakAza nahoto teve vakhate dezadezanA rItarivAjo, banAvo ane aitihAsika ghaTanAonI zodha karI kevaLa paropakArArthe paddhatisara tavArIkha lakhI bhaviSyanI prajAne vArasAmAM ApI janAra hareDaTasane vaMdIe ? . bebilona semIrAmIsa, nAiTITIsa, sAyarasa, DAyasa ne karakasIsa e badhA A mahAna itihAsakArane laIne Aja jIve che. hIreTasa na hota to bhUtakALanA uMDA udaramAM e badhAM samAI bhUMsAI gayAM heta, mATe e mahAna vyaktine vaMdI viramIza. vijaLInI madadathI pAkamAM thato vadhAre (khetIvADI-tA-23-8-25 ) krAMsanA eka zodhaka krisTo phalaroe vidyutazakitane upayoga karIne pAkamAM kalpI paNa na zakAya eTalo vadhAro karI batAvyo che. havAmAMnI vidyuta, pRthvI uparanuM lohacuMbaka ane sUryaprakAzamAMnI vijaLIne upayoga karIne te jhADanI pedAza vadhAre che. teNe sAdA jhADanI pedAza vadhArI che ane vAMjhI jhADone phaLaphUlavALAM banAvyAM che. 25 phITa uMcA thAMbhalA jamInamAM dATIne teNe pitAnuM yaMtra banAvyuM. dakSiNa tarapha paga rAkhI sUnArAone ghasaghasATa uMdha Ave che, e kalpanAnA AdhAre krisTo phalare pitAnuM yaMtra dakSiNottara goThavyuM. dareka thAMbhalA upara eka dhAtuno kAMTo dakSiNa tarapha pheravI rAkhelo hoya che. A kAMTAvatI havAnA judA judA pravAhane kAyado laI zakAya che. dareka thAMbhalAne eka eTInA hoya che ane te havAmAMnI vijaLI ekaThI kare che. e sivAya te thAMbhalA upara eka dhAtunI naLI hoya che. trAMbAnA ane jasatanA TukaDA bhegA bAMdhIne te banAvelI hoya che. A naLI sUryanI garamI mAMthI vidata banAve che. e yaMtravaDe eka pravAha cAlu thAya che. enA sivAya bIjo pravAha naLInI aMdara ane vAyugatidarzaka gALa goLa pharanArA padArtho vaDe bahAra utpanna thAya che. A pramANe je zakti havAmAMthI, pRthvImAMthI ane sUryamAMthI utpanna karavAmAM Ave che, te lokhaMDanA tAradvArA jamInamAM laI javAmAM Ave che. A vijaLI jamInamAMnAM jIvaDAMne mArI nAkhe che ane pAkamAM vadhAro kare che.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvANamA nivANamA (lekhakaH-caMdulAla kezavalAla amIna. ' buddhi prakAza 'nA eka aMkamAMthI) "mArI pAse Ava, huM tane duniyAnAM duHkhAmAMthI mukta thavAya evI vAta samajAvuM."- mudra AdharmAMnI mAphaka audhamA e AtmAne zAzvata mAne che. ApaNe kyAMthI AvyA tenI ApaNane khabara nathI. ApaNuM hAlanuM jIvana, ApaNA anaMta jIvananeA eka bhAga, e jIvananATakanuM eka dRzya che. dareka zarIra AtmAne rahevAnu ghara mAtra che ane prANInI sthiti teNe pahelAM karelAM sukRta ane duSkRta upara AdhAra rAkhe che. hAlamAM je sukRta athavA duSkRta karaze, te upara bhaviSyanA jIvanane AdhAra che. mANase mUrkha ke zANA, pApI ke puNyazALI, jakharA ke nabaLA akasmAta nathI janmatA. temanI sthiti, 'vAve tevu laNe' e AdhAre thayelI hoya che ane jevuM te laNe che tevuM ja teNe vAveluM heAya che. tethI jo mANasanI icchAe pApa tarapha vaLelI hAya tA teneA a` e ke, teNe pahelAMnI jIMdagIomAM pApavRtti keLavelI che; ane mANusa puNyazALI, dAnazIla, sahanazIla ane premamaya hAya che, tenuM kAraNa eja ke teNe pahelAMnA jIvanamAM e sadguNa keLavelA che. teNe bhalAi AcarelI ane te enA AtmAnI Teva thai rahelI che. 18 Ama dareka mANasa poteja pAtAnuM kAraNa thai paDe che; petAnA sadguNu temaja peAtAnI khAmIonuM kAraNa te pAteja che. jagatanA zAzvata niyame! pramANe mANasa teja pAtAneA ane petAnA bhaviSyane ghaDanAra che. bhaviSyamAM te kevA thaze te nakkI karavAnuM tenI zaktinI aMdara che ane tevA thavAmATe teNe kAma karavuja beie, nahi te tenAthI AgaLa nahi vadhAya. darekane sarakhI taka maLelI che. hAla sarakhI na lAge paNa tenuM kAraNa te poteja che. te peAtAnI sthiti sudhArI zake ema che; A janme nahi teA Avate janme; tema nahi te! pachInA janme. mANasa ekadama pU` nathI banatA. ki MmatI vastuenI mAphaka tene pUrNa thatAM vAra lAge che. puNyazALI mANasa eka divasamAM na nIpaje, khI vAvatAMnI sAthe jhADanI AzA na rakhAya. Ama mANasapeAtAnI pahelAMnAM kRtya, lAgaNIo ne vicArAnA banele che ane tenAM hAlanA jIvanamAM te peAtAnuM bhaviSyanuM jIvana dhaDathA kare che. burAi AcarA ane tamArA AtmAne jIrAnI Teva paDaze. bhalAI AcarA ane tamArA AtmA suMdara anate! jaze. Ama pratiniyamane sadghAMta AtmAne lAgu pADelA che, eTaluMja nahi paNa e prakRtiSuddhi bhAnapUrvaka thayelI varNavelI che. Ama dareka mANasa peAtAne dhAre teve banAvI zake ane darekane sukhanI icchA hAya che, tethI sukha kema meLavavuM e jANe te te tarata meLave. tethI sukhaduHkha zuM che te jANavu joe, jethI sukha meLavI du:kha dUra rakhAya. duniyA duHkha, dAMgAi, laDAi, TaMTA, dhikkAra evAM evAM aniSTAthI bharelI che, evu ghaNA dharmomAM lakheluM che. dhaNA paMtha te| e siddhAMta uparaja racAyA che. duniyA sukhI hota te| pachI dharmAMnI jarUra zIraheta? bauddha dharmamAM kaheluM cheH-'jIMdagIne du:kha nAmanA roga lAgu paDelA che. mANase tenuM kAraNa jANI, te rAga maTADI temAMthI chUTavuM joie.' sasAramAM jIvana jIvavuM eja duHkha che, jIvana ane duHkha e ekaja vastu che. vicAra ane buddhipUrvaka tapAsa karanArane e spaSTa mAlama paDaze. vicArA keH-- "duniyAmAM kayA mANasane lAgyuM ke tene saMpUrNa sukha che, tenI sthiti che ema ne ema rahe teA sArUM ? kAi mANasane ema lAgyuM nathI. mANasane pheraphAranI icchA thayA kare che ane te vamAnathI kaMTALe che ane bhaviSyanI icchA kare che; ane iccheaA bhaviSyakALa AvatAM te te pahelAMnA vakhata karatAM sArA nathI lAgatA. gai kAlamAM te AvatI kAlamAMja tene sukha mAlama paDe che, ajamAM nahi. juvAnImAM AvavAnA vakhatanI rAha jovAya che, dhaDapaNamAM gata kALanuM smaraNa thayAM kare che. pheraphAra eTale zuM ? hAlanI sthitine nAza ane jIMdagI eTale pheraphAra ane pheraphAra eTale nAza ema bauddamAgI kahe che. mANasane mRtyunI khIka lAge che, tenAthI tharathare che, chatAM mRtyu ane jIvana ekaja che, temAM jarApaNa aMtara nathI. du:kha paNa teja che. tRSAthI pIDAyelA jema sAgaranuM pANI pIe, tema mANusa jIvananI icchA kare che. jema e jIvana-vAri vadhAre pIvAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ hasI ne! hasI ne !! Ave che tema tema tRSA vadhe che, chatAM mANase te pIdhAja kare che." bauddhamAga Ama vastusthiti samajAve che, duniyAmAM duHkha che tenuM kAraNa temAM jIvana che. tethI jIvanamATe nahi-pheraphAra, utAvaLa, asaMtoSa, maraNane mATe nahi-paNa nivRtti, zAMtine mATe prayatna thavo joIe. mANasanuM eja dhyeya hovuM joIe; tethA je mANasane sukha joItuM hoya te teNe mahAna zAMti-nirvANa meLavavuM joIe. jemanAM netra svaccha thayAM che-paDaLa dUra thayAM che-tene A satya madhura lAgaze. dharma madhurI vastu che, te hRdayane AnaMdathI bharI de che." nirvANa meLavavuM e bauddhamAganuM dhyeya che. tenA potAnA prayatna uparaja nirvANa maLavAno AdhAra che. nirvANa kevI rIte maLe e savAla have Ave che. mANasa kevI rIte varte, vicAre, ke jethI te nirvANamAM bhaLe ? sukRta ane suvicArarUpI daravAjAmAM thaIne te mArge javAya. AbarUdAra ane pramANika bano, dayALu bane, satyane cAho ne asatyathI aLagA raho. sukhanA mArganI A zarUAta che. sAmAnuM bhaluM kare; eTalA mATe nahi ke te tamAruM bhaluM kare, paNa tethI tame tamArA AtmAnuM bhaluM karo cho. dAna Ape, dAtAra bano. e mANasane mATe jarUranuM che. prema ane bhrAtRbhAva zIkhe. bIjAnI lAgaNIo samaje, tamArAmAM utAravA prayatna kare ane tamArAmAM prema utpanna thaze. prema, bIjAne ApaNuM uparano prema nahi, paNa ApaNe bIjA uparane prema, tenA jevuM dilAsArUpa bIjuM kazuM nathI. AkhI duniyA sAthe premamaya thAo, badhAM prANIo sAthe, dhAsamAMnAM jIvajaMtu sAthe paNa premamaya thAo. AtmA badhe sarakhe che. mANasanA prANa bIjAnA prANuthI judA nathI, paNa ekaja che; tethI je mANasa potAnuM hRdaya pUrNa banAvavA mAge to teNe AkhI duniyA sAthe sama-bhAva rAkhavo joIe ane duniyAne barAbara oLakhavI joIe; paNa temAM pote AgaLa thavuM joIe. bIjAne nyAyI banAvavA potAne nyAyI thavuM joIe: bIjAne sukhI karavA pote sukhI thavuM joIe. bIjAne prema meLavavA pote prema rAkhavo joIe. ghaNuM dharmavettAoe AvuM zIkhavyuM chepaNa te uparAMta bauddha-mAga zIkhave che - puNya ane mAna ApavuM te, satya ane prema e badhI ghaNI suMdara cIja che, paNa te te zarUAta che-te to mAtra aMdara pisavAno daravAjo che. phakta tethIja mANasa nirvANa na meLavI zake, eTalAthI ja duniyAnA duHkhomAMthI mukti na maLe-pavitratA ane puNya uparAMta mANase ghaNuM karavAnuM che. premathI hadaya zuddha karyuM hoya, sArAM kAryothI hRdayanI duSTatA dUra karI hoya, tyAre mANasane AgaLa javAne mArga sUjhe che. tyAre tene mAlama paDaze ke, jIvana eja duHkha che ane pApa tathA. duHkhathI dUra thavA mANase jIvanathI dUra thavuM joie-te maraNa pAmIne nahi; kAraNake A janmanuM maraNa te bIjA janmanI zarUAta che. hAlanA jIvanano aMta lAvavo eTale bIjA lAMbA duHkhI jIvananI zarUAta karavI ema che. duHkhano aMta nirvANamAM che. saMsAra je duHkharUpa che tethI teNe alaga thavuM joIe ane AtmAne evo keLavavo joIe ke du:kharUpa saMsAra duHkharUpe dekhAya; tethI te pachI tenuM lakSya nirvANa upara coMTe ane te nirvANa meLave. te nirvANumATe dareka prayatna karavAno che ane dareke te meLavavAnuM che ane vakhata thatAM dareka te nivRtti pRha meLavaze. hasI lyone ! hasI lyane ! (lekhaka-rA. girIza, "zAradAnA eka aMkamAMthI) jahAMmAM jhiMdagI TUMkI nakAmAM azru AMbe zAM? javuM kyAre na jANo cho, musApharacha, hasI ne! sukhonI rozanI camake agara duHkha sadA pajave, jahAMgIra ke phakIra he paNa, birAdara e, hasI ne ! hRdayamAM duHkha mAno to, badhI Alama dIse raDatI, duHkhada e duHkhabhaya choDI, chUTA kaMThe hasI lyone ! karIne sogiyuM moTuM, pharyo zuM Aphato jAze ? vipatti dUra karavAne, hadaya haLave hasI ne ! vase che ne, rahe rotuM sadA khod, ure lokokti e samajI, maLe taka tyAM hasI ne ! prabhuno vAsa tyAM tyAM che, hasita haiyAM vase jyAM jyAM, prabhu padharAvavA dilamAM, prabhubhUkhyAM, hasI ne ! hase A vRkSane saritA, hase vAyu ane vijaLI, ghughavate tyAM hase sAgara, tame paNa to hasI yone ! hase cAMde ane sUraja, hase paMkhI paNe pelAM, hase kudarata amalahAsya (temAM ) pUrAvI sUra hasI lyone ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zArIrika nabaLAI ane tenA upAyA zArIrika nabaLAI ane tenA upAyA 25 ( prA. rAmamUrtinA jANuvAdvega vicArA 'hi'dusthAna'nA eka aMkamAMthI ) taMdurastI tathA tAkAtamATe mAMsAhAranI jarUra che ke ? hAlanA jamAnAmAM bhImatarIke prakhyAta thayelA ane cUrepaamerikAmAM paNa peAtAnA apU zArIrika baLamATe nAmanA meLavI AvelA jANItA hiMdI pahelavAna prA. rAmamUrti hAlamAM muMbaimAM AvyA che ane muMbaIMgarAne peAtAnA khelai| batAvavAnI taka ApI rahyA che. temaNe hAlamAM gIragAma ekare..para keMgresa hAusamAM eka kasaratazALA sthApI che, je thADA divasa para mI. jInhA baeNrIsTaranA pramukhapaNA nIce bharAyelI moTI gaMjAvara sabhA samakSa khullI mUkavAmAM AvI che. teee A zALAmAM dezI kasarata paddhatithI raMgo maTADavA tathA zArIrika khaLa khIlavavAnA vargo khAlyA che ane tene lAbha dhaNA jaNAe levA mAMDayA che. prA. rAmamUrtie dezI hiMdI kasarata patinA uMDA abhyAsa karIne tene sArA pAyApara mUkI che. taMdurastI tathA aMgabaLa meLavavAsaMbaMdhI temanA vicAra jANavAjoga heAvAthI amArA pratinidhie temane inTaravyu lIdhA hatA. prA. rAmamUrtie jaNAvyuM ke, ApaNI dezI kasarata paddhati dareka rIte ApaNA leAkeAne anukULa Ave tevI tathA taMdurastI ane zarIrabaLa ApanArI hovAchatAM hAlamAM ApaNA leke te cheDI daine yUropIyana paddhati tarapha jAya che te dilagIrIbharyu che. yUreApamAM seMDA, sAmasana vagere pahelavAnAe potAnI pati kADhI che; paNa tethI krUkta zarIranA snAyue ( masalsa ) meTA thaine zarIra jADu ane beDeLa thaI jAya che; paNa tethI hAjarI, phephasAM vagere zarIranI aMdaranA avacavA majabUta thatA nathI, jyAre ApaNI dezI kasaratathI a MdaranA avayavA baLavAna thAya che ane tethI kharI taMdurastI tathA tAkAta Ave che. vaLI yUropIyane hamaNAM je ramateAmAM AgaLa vadhyA che temAMnI keTalIka te ApaNI kasaratanuM anukaraNa che. dAkhalAtarIke AsIMga. ApaNI muSTiyuddha '' nAmanI kustI uparathI tekheAe lIdhuM che. vaLI jANItI jApAnIjha kasarata jo- jI-su " hiMdI khAka kustI uparathI ApaNI dezI kasaratanu anukaraNa karIne paradezI leAkAe 46 " peAtAnI pati racI che. zarIra, mana ane AtmAnI khIlavaNI prA. rAmamUrtie AgaLa cAlatAM jaNAvyuM ke, ApaNI dezI kasaratanI paddhati zarIranI aMdaranA avayavane majabUta banAvI . taMdurastI ane zarIsbaLa Ape che; eTaluja nahi paNa tethI AtmA ane mananI khIlavaNI paNa sArI rIte thAya che. AthI te dareka rIte sAyanTIphIka eTale sAyansanA siddhAMteAne anusarIne racAyalI che. ApaNI paddhatinA e bhAga che. prANAyAma ane vyAyAma. vyAyAma, eTale zarIrane majabUta banAvavAnI kasarata. prANAyAma eTale prANa, mana tathA AtmAne khIlavanArI kasarata. prANAyAma karavAthI phephasAMmAM zuddha havA jAya che ane tethA lehI zuddha thAya che; tethI kAma karavAmAM sArIrIte dhyAna ApI zakAya che, eTale ke mananI ekAgratAnI zAkta vadhe che ane e rIte amuka bAbata upara eka citta rAkhavAthI manane tayA AtmAne zAMtimaLe che ane phikaraciMtA dUra thaI sukha maLe che. vaLI prANAyAma tathA dhyAnathI prANazakti ane zarIranI tathA mananI tAkAta vadhI AvaradA lAMkhA thAya che. A rIte ApaNI kasaratapahita zarIra, mana ane AtmAne khIlavI ApaNane sukhanuM parama sAdhana bakSe che. prA. rAmamUrtinA adbhuta baLanuM rahasya te temanA addabhuta prayogA kevI rIte kare che; ema pUchatAM prA. rAmamUrti e javAba ApyA ke, tenuM rahasya paNa ApaNI prANAyAma ane dhyAnanI paddhatimAM che. jyAre mArI chAtIparathI meTara lai javAnI hAya ke bhAre patharA teDavAneA hAya, tyAre huM mArUM badhu citta chAtI uparaja rAkhuM chu ane jANe samAdhi caDhAvI dIdhI heAya te pramANe bIjA dareka khyAla tathA vicAra| bhUlI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArIrika nabaLAI ane tenA upAya 221 jAuM chuM. A rIte huM bIlakula IjA vagara A badhA prayogo karI zakuM chuM; kAraNake mana e sauthI sarvopari sattA che ane te zarIrane kAbumAM rAkhI zake che. zarIrabaLa tathA taMdurastIne mATe mAMsAhAranI jarUra che ke nahi? ema pUchatAM TaeN. rAmamUrti e jaNAvyuM ke, anAja tathA vanaspatithI jeTaluM baLa tathA zakti maLe che, teTaluM mAMsAhArathI maLatuM nathI. temAM sAtvika guNa rahelA hovAthI mana majabUta thAya che ane zarIra upara kAbU rAkhI zake che; paNa mAMsAhAramAM raje ane tame guNa hovAthI mana tAmasI prakRtinuM bane che ane zarIra upara te sattA calAvI zakatuM nathI. vaLI ghauM, kaThoLa vagere anAjamAM puSTi ApanArAM to joIe teTalA pramANamAM che. temAM aDadanI dALa eTalIbadhI puSTikAraka che ke tene mAMsadALa kahevAmAM Ave che, temaja IMDAMmAM je tattva che te badAmamAM paNa che. ekaMdare. ApaNo anAja ane vanaspatine khorAka mAMsAhAra karatAM caDhIAta che. ApaNe hiMdIo hAlamAM nabaLI dazAmAM chIe te kaMI mAMsAhAra nahi karavAne lIdhe nathI. paNa ApaNA uttama jAnA rivAje tathA ApaNuM zaurya tathA vIratA bhUlI javAthI ApaNe AvI rithatimAM AvI 5DakyA chIe. temAM ApaNA khorAkano doSa nathI. ApaNe khorAka te eTalo uttama che ke yUropa amerikAnA ghaNA loko have mAMsAhAra choDIne anAja tathA vanaspatino khorAka levA lAgyA che. muMbaImAM rahIne zuM karavA mAge che ? have bhaviSyamAM tame zuM karavA mAge che? e savAlanA javAbamAM prorAmamUrtie kahyuM ke, meM mAruM sarakasa gaye varase baMdha karI nAkhyuM che ane have huM ApaNI prajAnI taMdurastI tathA zArIrika baLa khIlavavAnA kAmamAM mArI jIMdagI gujAravA mAguM chuM. te kAraNathI meM muMbaImAM kA gresa hAusamAM eka kasaratazALA khelI che. temAM huM roga sArA karavAnI tathA zarIrabaLa khIlavavAnI kasarata prajAne zIkhavavA mAguM chuM. te sivAya huM keTalAka jaNAne mArI paddhatinI tAlIma ApI zikSako taiyAra karavA mAguM chuM, ke jethI teo jUdA jUdA bhAgomAM jaIne ApaNI dezI paddhatine dezane lAbha ApI zake. meM muMbaImAM hAlamAM zarUAta karI che tenuM kAraNa e che ke, bIjAM badhAM zahera karatAM muMbaImAM loke vadhAre nabaLA ane rogI che, tethI temanI taMdurastI upara pahelAM dhyAna ApavAnI jarUra che. mAre hetu ahIM zArIrika khIlavaNI mATe moTI kaeNleja sthApavAno che; ane AzA rAkhuM chuM ke, te mATe joItI jamIna tathA bIjI sagavaDa ahIMnI sarakAra, myunisipAlITI tathA prajA taraphathI maLI zakaze. vaLI be varasa pachI AkhI duniyAnA kasaratabAjo ane khelADIone ahIM bolAvI eka ramatagamatano meLAvaDe karavAnI paNa mArI IrachA che. zarIrabaLa meLavavA tarapha tamAruM dhyAna kevI rIte vaLyuM ? AnA javAbamAM eN. rAmamUtie jaNAvyuM ke, huM nAno hato tyAre mArAM sagAMvahAlAM mane rAmAyaNa tathA mahAbhAratanI kathA sAMbhaLavA laI jatAM hatAM. tyAM bhIma, arjuna, duryodhana, hanumAna vagerenAM parAkramo sAMbhaLI mane paNa temanA jevA baLavAna thavAnI IrachA thaI ane meM akhADA tathA kasaratazALAmAM tAlIma levA mAMDI. rAmamUtie AgaLa cAlatAM jaNAvyuM ke, duniyAmAM kAma karavAne tathA taMdurastI ane sukha bhogavavAne zArIrika kasaratanI khAsa jarUra che; eTaluM ja nahi paNa ApaNuM svamAna tathA mobho jALavavAne mATe paNa tenI jarUra che. yupe prorAmamUrtinI karelI kadara prA. rAmamUrtinI kArakIrdi pahelethI ja yazasvI nivaDI che. teo I. sa. 1883mAM madrAsa IlAkAnA vijayAnagara pAsenA gAmamAM janmyA hatA. zarUAtathI ja temanuM dhyAna zArIrika khIlavaNI tarapha hovAthI temaNe bahu abhyAsa karyo na hato. sane 1905 mAM yUropano prakhyAta meM madrAsamAM Avyo, tyAre rAmamUrtie tenA khela karI batAvavAnI celeMja ApI hatI; paNa seMDoe te kabUla rAkhI nahotI. tyAra pachI rAmamUrti paNa pitAnI pArTI sAthe hiMdamAM karIne potAnA khelo dekhADavA lAgyA. sane 1909 mAM te jApAna javA nIkaLyA, paNa malAkakkAmAM tyAMnA koI adekhA khelADIe jhera ApavAthI temanI tabiyata bagaDI ane teo hiMda pAchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra siMhaNanI chAtI AvyA. bAda sane 1911 mAM rAjyAbhiSekaprasa Mge tee vilAyata gayA hatA ane tyAM bhegA cacelA rAjA, mahArAjA tathA amIraumarAve| AgaLa peAtAnA kheleA batAvI, meTI nAmanA meLavI hatI ane temane keTalAka seAnAnA cAMde tathA sikrikeTA maLyAM hatAM. tyArapachI teo phrAnsamAM gayA hatA. tyAM paNa temanI sArI kadara thai hatI ane tyAMnAM chApAMoe temanI tArIpha karI jaNAvyuM hatuM ke, prA. rAmamUrti AgaLa yUrepanA seMDe, semsana vagere kaMi visAtamAM nathI ane temanI jUnA jamAnAnA harakyulIsa, bhIma vagere daivI baLavAMLA puruSA sAthe sarakhAmaNI karI hatI. phrAMsamAM prA. rAmamUrtine eka akasmAta navAthI hiMda pAchA pharavuM paDayuM. teo potAnI chAtIparathI hAthIne javA devAnA khela karatA hatA eTalAmAM tyAMnA kAi yUropIyana harIphe temanI chAtIpara mUkelA pATIone cheDavAthI pArIyu' tUTI gayu hatuM ane hAthIne! paga prA. rAmamUrtinI chAtI upara paDavAthI temanI pAMsaLIo bhAMgI gai hatI. AthI prA. rAmamUrtine keTalAka mahinA mAMdA rahevuM paDyuM ane tee hiMda pAchA pharyAM hatA. sihaNanI chAtI ( rAzakti-tA. 1-9-26 ) e julamI rAjAne mada teDavA eNe zastra upADavAM. jenI chAMyA heThaLa zItaLa zAMti pAmavAne badale lekAnA haiyAmAM bhaDabhaDa dveSa saLagatA. tenI sattAne dhULamAM ragadeALavAne zirane sATe eNe raNaghelA prajAjateAnI saradArI svIkArI ane cInanA e mahAjAlima samrATane yuddhanAM kaheNu kahAvyAM, samrATe darabAra bhayo. "kAlu che. A patranuM lakhanAra magatarUM ? cInanA sArvabhauma sattAdhArI zahenazAha sAme uMcI AMkhe karanAra kANu che A, jene mAthe kALa bhamI rahyA che ? camarAjanAM ene teDAM AvyAM che ke zuM? ' senApatie paDakAra karyoH- mahArAja ! enI mAtA teA ApaNA kedakhAnAmAM sabaDe che. hukama karA, ke tenuM dhaDa zirathI jU du paDe." samrATe pharamAna kADhayuM:-" jaNAvA e DeAzIne ke tArA putrane taravAra myAna karavAnuM pharamAya, nahi teA tArUM DeAkuM dhaDathI jUdu thaze. ' hAthamAM khaMjara laI senApati DeAzInA kedakhAnAmAM cAlyA. * X X X X nAnakaDI kATaDImAM eka khUNe e beThI hatI. gAtra enAM gaLavA lAgyAM hatAM. zarIra hADacAmaneA mALeA hatuM paNa e hADacAmanA mALA pAchaLa brahmAMDane DAlAve tevA AtmA bhabhukatA hateA. bAra udhaDavAM te khajarasahita senApatie AvI samrATane saMdezA kahyA. (" khajara paNa jagatanA itihAse jenAM nAma jANyAM nathI evI e te sihaNu hatI ! e nanAmI vIrAMganAnI gaganabhedI garjanA cInanA ItihAsamAM sadAye suvarNAkSare raheze ! "" taravAra myAna karavAnuM pharamAva tArA putrane e DezImA ! nahi te!, A tArI chAtImAM bheAMkAi tane paLavAramAM hatI nahatI karaze. narAdhama ! narAdhameAnA saradAra tArA samrATane kaheje, siMhaNanAMja bALaka siMha nivaDe che. zamazeranI dhAre tuM mane DarAvavA icche che ? mArA rudhiranI nIka mArA dezane kAje bhale vaheA ! vRddha vIrAMganAe senApatinA hAthamAMthI khaMjara jhuMTavI lIdhuM ne peAtAnI chAtImAM ArapAra bheAMkI dIdhuM. " nIce ! tArAmAM kaMi paNa haiyuM hAya, teA lai jaje A rakta gaLatuM khaMjara, te saMbhaLAvaje mArA chelle khela mArA saputane ke "beTA! jAlimane kAje tArI samazera sadA bhabhukatI raheA. tArI mAtAnA dehanI tane bIka hatI te have TaLI che. prajAnAM duHkhadardImAM tArI bhAgIdArI sadAya avicaLa rahe ane putra sukhI kareA mArUM janmasthAna, mArI mAtRbhUmine svataMtra kare !' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ A dezanI durdazAnuM digdarzana A dezanI durdazAnuM digdarzana (lekhakaH-vaidyakavi durlabha zyAma dhruva bAneAsA. po. darIApura, varADa. ) vAtAvaraNanI asara 23 vAtAvaraNanI keTalI hadasudhI asara thAya che te saMbaMdhamAM huM tamane mArA anubhavane dAkhale| ApIne tenuM rahasya samajAvavA mAgu chuM. eka divasa suMdara prabhAte huM atyaMta AnaMdanI sAthe nidrAmAMthI jAgrata thaye!. A samaye mArA zarIramAM sphurti hatI ane mArUM mana AnaMdathI ubharAI jatuM hatuM. mAre amuka ThekANe javAnuM hatuM. huM tarataja strITakAramAM beThe. A kAranI aMdara mArI bAjumAMja eka ciMtAtura mANasa agAuthI beThe hate. tenI kAI kuMDI ciMtA (vyacitte)e mArA mana upara eTalI badhI asara karI ke mAre| AkhA divasa gamagInImAMja gayA! prathama mane khabara nahatI ke e mANasa zekagrasta haze. te eTaleA badhA zAkamAM hatA ke tenI AvI sthitinAM AMdolaneA AsapAsa prasarI rahyAM hatAM. A vakhate mArA manamAM kazAya vicAra| nahi hovAthI tenA zAkamaya vicAre mArA mana upara bhAre asara karI ! tame mane pUchazo ke, huM jyAre eTaleA badhe AnaMdanA AvezamAM hatA tyAre te mANasanA mana upara mArA AnaMdanI asara huM kema na karI zakayeA ? A tamArA prazna vyAjabI che. mArA AnaMdanI asara tenA zeka upara thavI joitI hatI, tene khadale tenA zekanI asara mArA AnaMdanI upara thai e zuM ! AnuM spaSTIkaraNa huM karUM chuM tame dhyAna daine sAMbhaLe!. e mANasanA aMtaHkaraNamAMthI zeka(gamagInI)ne baLavAna dheAdha (pravAha) kAyama vadyA karatA hatA. kahevAnI matalaba e che ke, te zAkamAMja magna banI gayA hatA ane zAkisavAya tenA manamAM bIjo vicAraja na hatA; jyAre huM kAI paNa vicAramAM ekAgra naheAtA. rastAmAM je je dRzyA AvatAM te tarapha huM Amatema joyA karatA, tethI tenA zekamaya pudgalee mArA upara asara karI. ! ejasvInA zarIramAMthI ejas vahe che. tameA jyAre bhASaNa sAMbhaLavA jAe che, tyAre tamane ATale anubhava teA thatAja haze ke, keTalAka vaktAnI zreAtAo upara saceATa asara thAya che ane keTalAkanI nathI thatI. je ejasvI hAya che tenA zarIramAMthI ejansa satata vahyAja kare che. jema puSpamAMthI sugaMdha vahe che ane lehacuMbakamAMthI amuka pravAha vahe che, tema AjasvInA zarIramAMthI ejasa vahe che. ejasa peAtAnI AsapAsanAM mANase upara ajaba asara kare che ! AvI rIte pelA gamagIna mANasanA zarIramAMthI vahetA pravAhe mArA zarIrapara asara karI hatI. vicAra game tyAM asara karI zake che. A uparathI joDAjoDa besavAthIja ApaNA mana upara asara thAya che ane khIjI rIte nathI thatI, ema samajavAnuM nathI. vicAranI preraNA ghaNe dUrasudhI paNa pahoMcI zake che. zApanA ke AzIrvAdanA vicArAthI tame mANasanuM bhuMDuM agara bhaluM karI zakeA che. eka hIlara peAtAnA ghara AgaLa beThA beThA AreAgyanA prabala AMdeAnethI dUranA daradIne rogamukta karI zake che. himAlayanA zikhara upara javAthIja kalyANa thai jAya che ema na samajaze. te mAsa paNa vicAranA AkArAthI chaTakI jaI zakatA nathI. jevA ane jeTalA vicArA, tevI ane teTalI tenI asara. kAinI IrSyA ke nidyA na karo, dareka mANasa peAtAnA dekhe| bhale ochAvattA paNa chupAvavA mAge che ane bIjAnA doSA ughADA karavA mAge che. AvI rIte parAyA dekhanuM darzana karavuM te sArUM nathI. A Teva bIlakula kharAba che. AvA pArakA doSanuM darzana karanArA mANasA petAnA aMtaHkaraNane IrSyALu ane sakucita banAve che. kAinI niMdA agara IrSyA peAtAne tathA sAmAne zuM nukasAna karI rahyAM che tenI tene khabara nathI hotI. kAinI niMdA karavI agara kA'nuM vAMku khelavuM e moTAmAM moTA durguNu che. ApaNe jene mATe jyAre kharAba vicAra karIe chIe, tyAre te vicAramAM tene nukasAna karavA ceDuMdhaNuM tattva te enI meLeja samAi jAya che. A pravAha jenI ApaNe niMdA ke IrSyA karavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 Adhunika keLavaNI-yuvAna para mAThI asara dhAyuM che te tarapha vaLe che ane tene nukasAna paNa kare che. je ApaNA A pravAhanI sAme mANasa upara asara na thaI to te pravAha tyAMthI uchaLIne pAchI ApaNI tarapha vaLe che ane ApaNane nukasAna kare che. A eka kudaratane khAsa niyama che ke, sArA vicArothI ApaNI AsapAsa phirastAo utpanna karIe chIe; jyAre kharAba vicArothI ApaNe ApaNI AsapAsa setAne pedA karIe chIe. tamArA zatranI pAse sArA vicAranAM AMdolane mokalavAthI samayapara teja mANasa tamAre zatra maTIne mitra banI jAya che. suvicAra karavAmAM ApaNane kazuMya kharca karavuM paDatuM nathI, ke vadhAre takalIpha uThAvavI paDatI nathI. raMkamAM raMka paNa suvicArathI samAjanuM kalyANa karI zake che. sArA thavuM hoya te satyane zedho. aMtamAM eTaluM saMbhALa tathA sAMbhaLajo ke, tame kharAba vicAra nathI dharAvatA. bhale na dharAvatA he, eTalA tame prazaMsApAtra che; topaNa eTaluM samajajo ke, mahApuruSe e satyanI kiMmata bahu bhAre AMkI che. tame ekAgra banI premapUrvaka tathA sAcI zraddhAthI satyanI upAsanA karo. jo tame satyanI zodhamAM haze, to tamane tamArI IcchAnusAra koI paNa ThekANe keAI sAco mArgadazaka paNa maLI jaze. jagatanA guruo ane prabhunA priya bhakata kahI gayA che ke, jIvananA bhoge paNa satyane cUkazo nahi. A satya tamane sArAnA saMgathI maLaze ane tethI tame sukhI thazo. Adhunika keLavaNa-yuvAno para mAThI asara pro. rAdhAkRSNane mata. (hiMdusthAna tA. 22-11-26) kalakattA yunIvarsITInA prophesara esa. rAdhAkRSNa, jeo igleMDa ane amerikAno pravAsa karyA pachI madAsa thaine Aje ahIM pAchA pharyA che, temanI mulAkAta esosIeTeDa presanA pratinidhie lIdhI hatI. te mulAkAta daramiyAna temaNe jaNAvyuM hatuM ke, je ApaNA juvAnIAne potAnIja saMskRti tarapha dhikkAra dekhADavAnI tAlIma maLatI raheze. te ApaNo deza ke je yAranoya bahArathI bhAMgI bhukake thayo che, tenA punaruddhAranI ApaNe thoDIja AzA rAkhavI rahI. pitAnA vyaktitva mATenuM mAna ApaNe Amavargeja karavAnA naitika sudhArA ane zikSaNanA saMgIna pAyArUpe che. kamanasIbe ApaNI keLavaNInI paddhatie ApaNI saMskRtinA mATe prema dharAvatA kyAM nathI. tenuM pariNAma e AvyuM che ke, ApaNAmAMnA uttama puruSo paNa prAcIna pramANenA AdhAre AgaLa vadhavAne badale AgalI vAtothI ja aTake che. je ApaNI keLavaNI ApaNuM jIvanamAM utArI hota to ApaNe ApaNA vahemo ke jemAM ApaNane hajI e vizvAsa che te dUra karyA hatA. ApaNI keLavaNInA aghaTita sAhityanA svarUpe ApaNA jIvanane savAlone sAmano karavA mATe ApaNane nAlAyaka banAvyA che. ApaNuM grejyueTa phakta kAyadA ane jAhera nokarI mATe lAyaka che temAM teo lAgelA na hoya tyAre teo rAjadvArI caLavaLamAM jhaMpalAve che. hAlanI Arthika asvasthatA TALavI hoya te dezanA agAdha buddhibaLane dezanAM meTAM rASTrIya sAdhano khIlavavAnA upayogamAM levAnI kai rIti akhatyAra karavI joIe. keLavaNI mATe ApaNe tyAM alaga 2khAtuM nANuM pAzcAtya prajAnI keLavaNI mATe te rItanA rakhAtA nANAMnA pramANamAM kAMI hisAbamAM nathI. keLavaNInA vizvamAM eka mahAna rASTrIya prayatna thavAnI jarUra che. LILA UTTAM 744LIL - - - - - Cams.KARA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahAvAyAmanI jarUra brahmacaryAzramanI jarUra (Da) kalyANadAsa desAI. hiMdusthAna tA. 30-3-26) gujarAtamAM brahmacaryAzramanuM mIMDu che. svAmIzrI nityAnaMdajI mahArAja vyAkhyAna ApatAM vAraMvAra kahetA ke, "gujarAtIo laDake laDakI kI prajA hai." tamArAmAM zaurya, niDaratA tathA sAhasa kyAMthI hoya ! gujarAtIo buddhivAna che, rasika che, vyApArakuzaLa che; paNa teomAM joza, jhanuna ke koI paNa kArya pAchaLa marI phITavAnI temanAmAM zakti nathI. aneka musalamAna bAdazAhae, aneka marAThA saradAree AvA A prAMtapara ghA karyo ke tene zaraNa gujarAta thayuM che. ahamadazAhe amadAvAda vasAvyuM; bharUca, surata ane khaMbhAtanA navAbee navAbazAhI calAvI. anekavAra A zahera luMTAyAM. Akhare aMgrejo mAlIka thaI beThA, paNa teno bacAva karavA gujarAtIo A chellA thoDA saikAmAM maraNaA thaI laDakyA nathI. durbaLa tathA kAyara prajA zI rIte laDhI zake ? A sarva doSonuM mULa brahmacaryano abhAva che. brahmacarya eTale vivAha na karavo ane lagnathI dUra rahevuM eTaluM ja nathI. brahmacarya eTale iyiono nigraha, tamaya tathA kaThaNa jIvana che. mojazekha-ezaArAmathI dUra rahevuM, niyamita tathA sAduM jIvana gALavuM emAMja brahmacarya che. brahmacArI kudaratanAM bALaka che ane kudarata mAtAnA svAbhAvika niyamo pALI jIvana gALe che, tyAre ApaNuM jIvana banAvaTI, kapaTI ane vyavahArane avalaMbIne hoya che. brahmacarya pALavA mATe nitya niyamapUrvaka brAhma murtamAM uDavuM joIe. sUryodaya samaye snAna ityAdithI nivRtta thaI saMdhyA, agnihoma vagere karavAM joIe, nitya vyAyAma karI zarIrane vajI jevuM banAvavuM joie, sAdo paNa pauSTika AhAra karavo joIe, namratA, vinaya, satyatA, sAdhutA khIlavavAM joie ane vidyAbhyAsamAM masta banI zarIra, buddhi tathA AtmAne puSTa karavAM jeie. kudaratanAM suMdara donI vacamAM rahIne tenA niyaMtAnI ane khI kRtio nirakhI tenI sAthe AnaMdanI geSTi karatAM zIkhavuM joIe. AvI avasthAnuM nAma brahmacarya che. A jIvana kaMI gRhasthAzramI onI vacamAM rahI gALI zakAya nahi. artha tathA kAmamAM cakacUra gRhasthIonI vacamAM brahmacaryanA Adarzo phaLIbhUta kayAMthI thAya ? vaLI gRhasthIne pitAnuM jIvana nibhAvavAnI phikara hoya, rAtadivasa tenA prayAsamAM rokAyelA hoya, evA te gRhasthIne potAnA bALakane brahmacarya paLAvI,niyamapUrvaka sAduM jIvana gaLAvI vidyA ApavAnI purasada ja kayAMthI hoya ? raMgarAgamAM ane anekavidha bhejana tathA aneka rIte zebhatA vastrAlaMkAramAM cakacUra te gRhasthIo brahmacArIne sAdAIno, iMdriyanigrahano pATha zI rIte zIkhavI zake ? vaLI zIkhave to te pAThanI asara paNa brahmacArI para keTalI paDe ? e to pothImAMnAM rIgaNa jevuMja thAya ! vaLI bIcArA zaherIonI gaMdI havAmAM koI khUNAmAM jyAM roTalo Ape 5Na eTale na Ape evI sAMkaDI jagyAmAM mAMDa jIvana gALatA hoya: jayAM sUrya, caMdra tathA tArAnAM darzana alabhya hoya, tevA sthAna mATe brahmacArI kudaratano bALaka hoi ja na zake. kharo manuSya pedA kara e kAMI jema anAyAse mAtApitAnA vikArothI bALaka sRSTimAM Ave che tema saheluM nathI. khara-manuSya pedA karavA hoya to hAlanI rIta ThIka che, paNa je nara-manuSya pedA karavA hoya to tene judo ja che. ApaNA pUrvajoe nara banAvavAno eka sAMca peTaTa karyo hato, emAMthI dareka bALaka pasAra thatuM hatuM. e sAMce te gurukuLa che. je Arya prajA eka vakhata jagatanI ziratAja hatI; jenI saMskRti tathA vidyAnAM byugala duniyAnA eka cheDAthI bIjA cheDAsudhI vAgI rahyAM hatAM; jenA brAhmaNa pAse pRthvabharanA mAnavo ziSya banI jJAnapipAsA tRpta karatA hatA, jenA ddhAonAM raNavAdya pRthvI paranI dareka jAtipara jItanA jesadAra ghoSo saMbhaLAvatAM; jenA vaio samudramaMthana karI. vyApAra kheDI, pitAja hunnarathI kAMcanamayI lakSmI ne potAne ghera lAvI vasAvatA: te AryaprajA ? te zara, vIra, dhIra, saMsAgrahI, aikayanA baLathI sarvapara jhajhumatI, sarvanI para pitAnI hAka vartAvatI, te upadeSya Arya Aje che nahi; kAraNa ke te AryaprajAne utpanna karanAra RSione peTa sAco gurukuLa, naSTa thayo. te sAMcAne calAvanAra rA. 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 AgyavijJAna guru che. guru bALakane sAta ATha varasanI uMmare yajJopavIta ApI tene dvija banAve che-tene bIje janma ApI teno bIjo janmadAtA bane che. ochAmAM ochuM 25 varasanI uMmarasudhI brahmacarya paLAvI vidyA bhaNAvI, uttama saMskAro ApI, nirmaLa vAtAvaraNa rAkhI tene nara banAvI prajAne arpaNa kare che. A prAcIna prathAeja ApaNane eka jIvatI jAgatI prajA banAvI hatI. A paddhatinA naSTa thavAsAthe ApaNuM prajAva naSTa thayuM, gADha ajJAne prajAmAM vAsa karyo ane aMdhaparaMparA zarU thaI prajAnAM bhASAkya, dharma ejya tathA vicAra aikya dUra thayAM ane avasthA chinnabhinna thaI. gujarAtI bhAIo ! ApaNAmAM je kAyApaNuM-nirUtsAha che, ApaNe kAryo AraMbha karI pAchaLa paDIe chIe tenuM kAraNa ApaNAmAM zarIrabaLa nathI. - hiMmata, aDagatA, vairya ane aMta nathI tathA ApaNA vaidika dharmanI vijaLI ApaNAmAM camakAro jagADI, pAchI maMda paDI jAya che tenuM kAraNa tapAsa te Aja che. brahmacaryano abhAva tathA tene pipanAra katrima jJAtionAM baMdhane eja ApaNI adhogatinuM kAraNa che. zuM ApaNI saMtatine ApaNe temAMthI ugArI zakIzuM ? zuM teeAne daDha tathA AgrahI banAvavA ApaNe IcchIe chIe ? zuM teo dezane uddhAra karI zake ema ApaNI satata lAgaNI che ? jo tema hoya to bracayazramanI punaruddhAra karanArI gurukuLa saMsthAo te kArya karI zakaze. te saMsthAmAM ApanAM bALake mUke, tenuM poSaNa kare tathA tenA agragantA bano ! vAstaSita! jAta ! prANa vAjibaaNdht OM rAma! ArogyavijJAna (dainika hiMdusthAnanA eka aMkamAMthI) melerIA ane vInAIna lITararI DAyajesTa'mAM A viSaya upara nIce pramANe lakheluM che - kavInAInathI melerIAnA jaMtuo nAza thaI jaze; paNa melerIAnA jaMtune zarIramAM A vatA aTakAvavAnI zakti nathI-arthAta melerIAnAM jaMtuone te mArI nAkhaze, paNa enI asaramATe melerIAnAM jatue zarIramAM hovAM joIe. vaLI karInAina thoDA pramANamAM AvyuM hoya to te vadhAre asara kare che. jyAre kavInAIna vadhAre pramANamAM apAya tyAre mANasanA upara vadhAre asara kare che; paNa sauthI ajAyaba satya A viSayamAM to gAMDAnI ispitAlanA kesonA maLelA anubhavo parathI racAyelAM che. ajAyabIbharI vAta e che ke mANasanuM gAMDapaNa, te mANasanA zarIramAM melerIAnA jaMtuo dAkhala karavAthI maTI jAya che. hAlanA jamAnAmAM gAMDapaNa ane pakSAghAtane aTakAvavAne mATe ane maTADI devAne mATe A rItaja vaparAya che; eTale ke te mANasanA zarIramAM melerIAnAM jaMtuo bahArathI dAkhala karavAmAM Ave che. A prakAre ghaNA daradIo sAjA thaI gayA che. A satya kaMI navuM zedhAyuM nathI; paNa purAtana kALanA vaidya jevA ke, hAyekeTa ane gelenane paNa A mAhitI hatI. melerIAnAM jatunI magaja upara thatI asara to ghaNA kALathI jANItI che. IglAMDanI gAMDAnI ispitAlamAM ghaNA rogIone A prakAranI davA ApavAmAM AvI hatI ane temAMthI 30 TakA te taddana sAjA thaI gayA hatA. tyArathI DokTaro ane rogacikItsake melerIAnA jaMtune roganAzaka tarIke vAparavA tathA evA bIjA jaMtuo zodhI kADhavA prerAyA che. A prakAre leboreTarImAM melerIAnAM jaMtu zarIramAM bahArathI dAkhala karavAthI zarIra upara thatI pratyeka asara teo noMdhI zakyA che ane saMpUrNa abhyAsa thaI zake che. lephaTananTa karnala. pI. jemsa kahe che ke, maccharamAM mANasathI jatu pedA thAya che ke pachI marachara mANasanA zarIramAM jaMtu pedA kare che, te kahevuM asaMbhavita che. te kahe che ke, je macharo baMdha taLAvamAM rahetA hoya teomAM melerIAnAM jaMtuo hotAM nathI. AthI teo mANasane karaDe tepaNa mANasane melerIA thAya nahi, paNa je maro ApaNI AjubAju rahe che ane kaMIka judI ja sthitimAM jeo rahe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ cnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn wwww AvijJAna 127 che, tevA macharomAM melerIAnAM jatuo pedA thAya che, ane pachI A maccharo jyAre mANasane karaDe che. tyAre temanAmAMthI melerIAnAM jaMtue mANasanA lohImAM bhaLI jAya che. pachI teo vadhavA mAMDe che ane pachI eTale sudhI vadhI jAya che ke mANasane tAva Ave che. karnala pI. jemsanA kahevA pramANe to dareka gharamAM melerIAnAM jaMtuo pedA thAya che; eTaluM ja nahi paNa ekabIjAne melerIAnA jaMtuo lAgatA hoya to paNa tyAMthI ja. vaLI kahe che ke, ApaNuM gharanI pAse ane aMdara je maccharo rahe che temanA jIvanano abhyAsa ApaNe karavo joIe. vaLI dareka mANasanA lohImAM keTalAka padArtho hoya che, ke je A jaMtuo Ave evA ne evA khAya jAI che. A padAthe koIne lohImAM ochI hoya ane keAInAmAM vadhAre hoya; ochA hoya to jaMtuo khavAI nahi jatAM thoDAM thoDAM vadhavA mAMDe ane Akhare eTalAM badhAM vadhI jAya ke melerIA tAva Ave; mATe have pachI dareka manuSyanuM leAhI tapAsI A jaMtuo dAkhala karavAM joIe. lIvarapulanA vizvavidyAlayane jatuzAstrane eNphesara kahe che ke, bahArathI dAkhala karelA jaMtuvaDe Avato tAva kavInAInanA nAnA pramANathI maTI jAya che; paNa jyAM sudhI melerIAjaMtu zarIramAM na hoya tyAM sudhI kavInAinanI kazI asara thatI nathI. vaLI te loko kahe che ke, mANasa kInAIna letA hoya ane pachI melerIAnAM jatuo aMdara dAkhala karavAmAM Ave tepaNa melerIAno tAva mANasane Avaze. kavInAIna hamezAM ochA pramAzumAM ApavAthI vadhAre jaladIthI asara kare che; paNa vadhAre pramANamAM ApavAthI tema thatuM nathI. paNa Ama kema thAya che ? vadhAre levAthI sAmuM nukasAna kema thAya che ? AnA javAbamAM te jaNAve che ke, kavInAinane melerIAnA jatune mArI nAkhavAmAM ApaNA zarIranA lehIne keTalAka padAthe madada kare che. A madada je kavInAIna ochA pramANamAM apAyuM hoya to ja banI zake; paNa jyAre kavInAIna vadhAre pramANamAM apAyuM hoya tyAre A keTalAMka jIvanabiMduo je melerIAnA jaMtuono nAza kare che te jIvanabiMduo marI jAya che, eTale melerIAnA jaMtuo ekadama AgaLa vadhI zake che ane pariNAme tAva utarato nathI ane pharI pAcho Ave che. te kahe che ke, laDAImAM ane khAnagI davAkhAnAmAM ghaNIvAra A prakAranA tAva (caDhatA utaratA) kavInAIna vadhAre pramANamAM levAthI thAya che. kavInAInanI oLakha sionA nAmanuM jhADa thAya che, tenuM varNana nIce mujaba auSadhIguNAdarza(melerIA meDIkA)mAM ApeluM che. A jhADa ApaNA dezamAM AsAma ane bihAra tarapha thAya che; paNa vadhAremAM vadhAre holAnDamAM thAya che ane kavInAInane vyApAra mukhyatve Daca lokonA hAthamAM che. Daca lokonI sInDakeTanA hAthamAM A upAra che ane vizvamAM vaparAtuM ghaNuMkharUM karInAina eja kaMpanI pUruM pADe che. A jhADanI chAlamAM keTalAMka tattvo rahelAM che. A badhAM temAMthI kavInAIna e eka tatva che. kavInAInanA be kSAra Ave che. karInAIna hAIDrokalorAIDa ane kavI nAina salphaTa. tenI mAtrA 1 thI 10 grena sudhInI che. A baMne kSAra pANImAM ogALI zakAtA nathI, mATe temane ogALI nAkhavAmATe tejAbanI jarUra che; paNa tejAbamAM pANI puSkaLa reDavuM joIe. kavInAinane svAda ghaNo kaDavo hoya che. hamaNAM bajAramAM yu. kavInAInanI navI jAta nIkaLI che. tene svAda bIlakala hoto nathI; paNa A kSAra pahelAnA jeTalo asarakAraka nathI. kavInAIna hamaNAM hamaNAM bahu vaparAya che. 1 cenanI mAtrAmAM te zakitasudhAraka che ! zItaLA kaDhAvavA ke nahi? IglAMDa ane velsamAM chellAM ekavIsa varSamAM zItaLA mAtAthI pAMca varSanI nIcenAM mAtra 6 chokarAM maraNa pAmyAM che. tyAre zItaLA kaDhAvavAthI 202 maraNa pAmyA che. AvA kAraNe ghaNA . mANaso zItaLA kaDhAvavAnI viruddha che. vAdaLI vAparavAthI kaThaNa thaI jAya to tene garama pANImAM boLI rAkhavAthI pachI sArI ane picI thaI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucca uddezavALu jIvana ucca uddezavALuM jIvana ( citramayajagata-julAi1926 ) jagatamAM asaMkhya manuSyA evAM heAya che ke jeo peAtAnA jIvanamAM kayA uddezane siddha karavA dhAre che tene kadI vicAra sarakhA paNa karatAM nathI. manuSyajIvana e eka sarvotkRSTa jIvana che. ane temAM manuSya dhAre tevA aneka uddezIne siddha karI zakavA samarthAM che; paraMtu jyAMsudhI manuSya pote eka paNa uddezane nakkI karatA nathI, tyAMsudhI tenA jIvananI sthiti sukAnavinAnI naukAnA jevI thAya che ane tenA saghaLA prayatne niSphaLatAmAMja pariNAma pAme che. manuSya pratidina baLanA eka asAdhAraNa samUhasAthe jANatAM ke ajANatAM ekatA pAme che. ane temAMthI theADA athavA ghaNA pramANamAM khaLa meLave che. A baLane te uddezavanAnAM kAryo karavAmAM upayoga kare che-arthAt meLavelA baLanA durupayoga karI tene nAza kare che. ApaNe joie chIe ke, jagatamAM koI paNa prakAranA baLane upayega karatAM pahelAM manudhyeA tene kayA kAmamAM upayeAga karavA che te nakkI kare che. eka ajJAna rAMDIrAMDa DeAzI paNa cUle ke sagaDI saLagAvatAM pahelAM tenA upara zuM mUkavu che tene nirNaya prathamathI kare che. jo kaMIpaNa niya agAuthI karavAmAM Avye na heAya teA te lAkaDAM athavA te kAlasAnA durupayegaja thaI tene nAza thAya che. Aja pramANe vidyuta, varALa vagere vadhAre baLavAna sAmarthyonA upayoganA paNa manuSye eka uddeza nakkI karI tene upayegamAM le che ane tema karavAthIja manuSyA te sAmavaDe sAmAnya nahi paNa asAmAnya kAryo paNa karI zake che. manuSya pAte uddezivanAnuM jIvana gALavAmAM asAdhAraNa baLane nitya AvI rIte durupayoga kare che evuM tene bhAgyeja jJAna heAya che. te peAtAnA nityanA vyavahAra ajJAnanA paTamAM rahIne karyAM kare che. aneka uddezavinAnI kriyAomAM baLane! kSaya kare che; paraMtu kevu asAdhAraNa baLa tene prApta che ane tenAvaDe te kevAM camatkArika kAryo karavA samarthya che, te te samajatA nathI! ajJAna ! ajJAnanIja e balihArI che ! Ama chatAM keTalAka peAtAnAja DahApaNane sautkRSTa mAnanArA paNa heAya che ane peAtAnA jIvanamAM zu' prAptavya che athavA potAnA jIvananA zA uddeza che, te pote samajatA hoya tema mAnI DhaMgadhaDAvinAnAM kAI kASTa lakSya bAMdhe che ane tenAthIja rAjI thai sateja mAne che. tee ghaDImAM eka vastuprati peAtAnA prayatnane deDAve che, te! ghaDImAM bIjI vastune siddha karavA prayatna Adare che. vaLI kaMI navuM jANatAM ke sAMbhaLatAM trIjAmAM manane doDAve che; paraMtu eka sthAyI uddeza-eka acaLa lakSyane te dhAraNa karI teneja siddha karavA Agraha sevatA nathI. mAnasazAstranA vidvAne mananI AvI asthira avasthAne paNa A saMbaMdhamAM nIcA prakAranI gaNe che. eka acaLa uddezane daDhatAthI vaLagI rahevuM; eja mananI baLavAna avasthA che. mana jyAre eka AvA uddezathI Atapreta thAya che; mananA pratyeka azamAM ApaNA uddezanI chApa spaSTa paDI rahe che, tyAre mana ApaNA jANutAM ane ajANatAM khaLane teja dizAmAM vALavAtA prayatna karyAM kare che ane ApaNA baLaneA sadupayoga thAya che, jethI jIvananA eka mahAna kAryane ApaNe sAdhI zakIe chIe. ApaNA uddezanu svarUpa bane teTaluM vadhAre spaSTa racavuM, eja mukhya kartavya che. uddezanu jhAMkhu varUpa racavAthI kaMIja phaLa nathI. AvA manuSyamATe emaja kahI zakAya ke, tee peAtAnI sthiti samajatA nathI. peAte kyAM che, zuM karavu che, kyAM javuM che,tenuM kazuMja temane bhAna nathI. AvA manuSyA jagatamAM zu eka paNa mahattvanuM kAryaM sAdhI zakaze ? jIvananA mahAna uddezAmAMne eka paNa uddeza siddha karI zakaze? manuSyajIvanamAM anubhavAtAM asaMkhya ucca sukhAmAMnA eka paNa ucca sukhane anubhavI zakaze? adbhuta sAmarthyane dhAraNa karavAnA anupama lAbhane pAmI zakaze ? tamArUM hRdaya Ane spaSTa uttara Ape che ke, AvuM mahAna phaLa te kadI prApta karI zakaze nahi. gharamAMthI bahAra nIkaLI kyAM javu che, tene spaSTa vicAra na karanAra rastA upara AmathI tema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgya udaya kma hrIMgA ? 129 dhakkA khAi paganAM taLIAM dhasIne, TAMTIA narama karIne ane magajane asvastha karIne jyAMnA tyAM paDayeA rahe che. jIvanapravAse nIkaLanAra manuSya paNa uddezivanAnAM kabyA karavAmAM AvIja sthitinA anubhava kare emAM Azrayasarakhu' zu' che ? manuSyajIvana eTaluM adbhuta che, temAM eTalA badhA saMbhavA rahelA che, temAM evAM asAdhArahu kAryo thaI zake ema che, ke tenI kalpanA thai zake tema nathI. aneka prajAemAM thayelA a saMkhya mahApuruSonAM jIvananuM avaleAkana kareA ane tamane jaNAro ke, jIvanamAM aneka ucca ane ujjavala vyevaDe manuSyae peAtAnAM jIvana vibhUSita karyAM che; peAtAnA jIvananAM jvalaMta udAharaNeAthI aneka ajJAna prANIonA mArgane prakAzita karyo che; aneka dRSTAMtarUpa pravRttiothI kavyanI dizA darzAvI che. AmAMnI kAeka dizAnA, A kanyAmAMnA kAi mahAna ane tejaravI kartavyane, A asAdhAraNa uddezamAMnA kAeka apUrva uddezane dhAraNa kare| ane tene siddha karA; eTale tame manuSya nahi paNa deva gaNAze, deva nahi paNa Izvara gaNAze ! paNa e sarvAM kayAre? AvA kAi mahAna uddezane dhAraNa karI temAM prayatnane vALaze tyAre. kAi mahAna uddezaneja cha dhAraNa karatAM tamane AvaDatuM na heAya te te prathama zIkhA, mahAna uddezane dhAraNa karI tene vaLagI rahenAra avasya tene siddha kare che, avazya mahApadane pAme che. prathama eka uddezane nakkI kare!-sArI rIte-spaSTapaNe nakkI kare. vijaya kahA ke siddhi kaheI, jIvananI saphaLatA kaheA ke ucca padanI prApti kahe!, e sa uddezane anusare che-uddezanI pAchaLa kheMcAya che. uddezane dhAraNa karavAmAM jeNe vijaya meLavyA te vIra vijayIja che. uddezanA nirNayavitA manuSyanA karme niSphaLatA lakhAyelI che. e suMdara dhAsanI gaMjI vacce ubhele eka gadheDA nirNaya karI na zakyA ke A bemAMthI kayI dhAsanI gaMjImAMthI dhAsa khAvuM ? ane Akhare bhUkhe maryAM ! ramaNIenAM vizALa TALAMmAM svachaMde viharatI kI manehAriNI strIne lauM? ene! nirNaya na karI zakanAra yuvaka peAtAnI kalpanAnIsuMdara strIne prApta karI zakyA nahi. dravyanA paryaMtamAMthI zuM lauM te zu na lauM ? evI mUDha avasthAne prApta thayele mUkha daradrIja rahyo. teja pramANe manuSya ! kayuM ucca lakSya dhAraNa karUM enA niOyanI kalpanAmAMja ramatAsudhI tArUM jIvana niSphaLaja che? game te eka ucca uddezane dhAraNa karI tene siddha kara. punaH ethI caDhatuM lakSya jaNAya te tene dhAraNa kara; ema AgaLa vadhI pariNAme mahApadane prApta kara. paramAtmAnA avanIya padane anubhava kara. eja tArA jIvanane a Mtima uddeza, eja tArA kartavyanI parAkAA. bhAgya udaya kaba haiAgA ? ( lekhakaH-avadhIya, rAmapriya zaraNasi'huM " ratneza. " vizvAmitramAMthI ) terA bhArata ! bhAgya udaya kaba haigA, moMgalamaya jagadIza sadaya kama heAgA; chUTegI kakha dhara kI dusaha laDAi, jIsane terI yaha durdazA karAi. kAlA kulI rahegA kaba taka bhArata ? vyAdhi-grasta, malahIna, dIna ati Arata. kalahu zyAma mukha lekara kakSa bhAgegA ? seAkara kaba yaha deza punaH jAgegA. upajeMge kakha phira Ada-sudhAraka ? maryAdA ke rakSaka, duvidAraka. aDiyala TaTTu kaba taka aDe rahe Mge, kaba taka punarutthAna na hAne deMge. kaba gUjaeNgA rAga svadezIpanakA, hAgA kaba svarAjya lakSya jIvana kA; kaba bhAse bhAI gale mileMge, Apasa meM hai| aka, balAe leMge. palaTegA kaba sukhada asanta tumhArA, heAgA kaba kaSTAM kA anta tumhArA; jIsane kabhI nahIM dezI para tAkA, samajheMge kama deza sevA kA. arjuna se khara khIra vyAsa vijJAnI, janmege kakha harizcandrase dAnI; hAMge kakha zukadeva janakase yAgI, kaba terI Ada-sabhyatA haiAgI. rAvAri kaba A bhU-bhAra harege, kama 'ratneza ' tumhArA kASa bhareMge, AyeMge kakha kRSNa gAme terI, kArTage kA parAdhInakI erI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTrIyatAnI bhAvanA rASTrIyatAnI bhAvanA (saurASTra-tA -20-2-1926 ) Isune dharma pracAravA duniyAnA khUNe khUNAmAM pahoMcelA pAdarIone hAthe khristI dharmanI dIkSA laI, temanI nizALamAM daza varSa sudhI cAnI ane aMgrejI zikSaNa laI eka cInI taruNa sattara varSanI umare AgaLa abhyAsa karavA amerikA gayo. amerikAnI eka vidyApIThamAM teNe cAra varSa sudhI audyogika viSayano abhyAsa karyo ane te daramiyAna teNe amerikAnuM jIvana jhINavaTathI nihALyuM. amerikAnI zakti, amerikanonI AbAdI ane duniyAmAM amerikAnA putranuM ucca sthAna, e badhAnI pAchaLa kayuM preraNAbaLa ubhuM che, te paNa tenA aMtaramAM barAbara utarI gayuM. te cAra varSa pahelAM cInathI Avyo tyAre tenA moM upara Isue prabodhelI namratA virAjatI, tenA mukhamAMthI bAIbalanAM suvacane jharatAM ane teNe te amerikAne IsunA pagale cAlanAro ane vizvaprema tathA ahiMsAnAM pUjana karanAra parama pavitra sAdhu-deza kalpI lIdhelo. te AvyA tyAre manamAM niradhAra racIne Avela ke, amerikAmAMthI ucca zikSaNuM ane khristI' jIvanano Adarza meLavI huM cIna pAcho AvIza ane pAdarI banI eka zALAmAM jIvana samapa Isu pitAnAM bodhavacano pracAra karIza. paNa amerikAmAM cAra varSa rahyA pachI tenuM e svapna uDI gayuM. amerikAmAM teNe IsunI pUjA nahi, paNa koI bIjI ja pUjA joI, tenA mAM uparathI namratA adazya thaI tenI jagyAe daDhatA ane ni jaya goThavAyA. tenI AMkhomAMthI vizvaprema ane mAnava-baMdhutAnI kAvyamaya madhuratA cAlI gaI ane tene badale temAM jhanuna ane Aga camakavA lAgyAM, teNe jIvananuM navuMja svapna racyuM. amerikAthI upaDatI veLAe tenA eka mitra-adhyApake tene jIvananI ejanA pUchI. teNe javAba Apyo keH " khristI dharma ane khristI saMskRtine A dezamAM meM cAra varSa sudhI nirakhI nirakhIne joyAM ane e mahAna dharmanAM ane e vizvavistRta saMskRtinAM meM je svapnAM racyAM hatAM te badhAM osarI gayAM. e mAro bhrama hato. have mane sAcI sthitinuM bhAna thayuM che. Aja sudhI meM AkAzamAM kalpanAnAM ukyono AnaMda lIdhe; ane huM A nakkara pRthvI upara mArA paga sthira karI A duniyAnA raMga jevA mAguM chuM." ' "cInamAM hato tyAM sudhI ajJAnanI bhramaNa nIce emaja samajato ke, cInamAM lUMTa calAvatA yUropIyana vepArIo te keAI raDyAkhaDyA dharmacUkayA khristIo hovA joIe. AkhI khristI prajA evI nahi hoya; paNa amerikAnA mArA anubhave mArI e mAnyatAne bhUlabharelI harAvI. have to huM ahIMthI ekaja niradhAra racIne jAuM chuM ke, jIMdagImAM pagale pagale naphATAnIja gaNatrI karanArI yUrepanI prajAeAnA trAsamAMthI mArA pyArA vatana cIna dezane mukta karavA, e sAme jorAvara baLa uThAvavA huM mArA dezabhAiene taiyAra karavAmAM AkhI jIMdagAnI samapIza. yUropanI khristI prajAonI pavitra murAdo ane puNya pravacanamAM zraddhA mUkavI e Atmadraha che. have te ame tamArI sAthe laDIne ja amArI svAdhInatA pAchI meLavazuM." " huM mAnato hato ke, isunA anuyAyI kahevaDAvanArI pazcimanI prajAoe IsunA navA karArane jIvananA pAyAmAM padharAvyo haze. AkhA samAjanI racanA e pAyAo upara haze. paNa meM joyuM ke, pazcimanI prajAe koI jUdIja bhAvanAone pUje che. huM cInamAM jaIne e bhAvanAo pracAravAno chuM." "e bhAvanA te rASTravAdanI bhAvanA-prathama mAre deza ane pachI AkhI duniyAe uchaLatA dezapremanI lata bhAvanA. e bhAvanA cInanA yuvAnomAM thanaganATa macAvatI cInanA khUNe khUNAmAM prasarI jaze tyAreja huM jaMpIza." " eka vAta cokkasa che ke, jyAM sudhI cInAo majabUta ane zaktizALI na bane tyAM sudhI duniyAmAM cInanI keAI keDInI paNa ki mata karavAnuM nathI; ane majabUta tathA zaktizALI eTale zabdono pazcima je artha kare che te. e majabUtI ane e zakti rASTrIyatAnI bhAvanAvinA sujalA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'eka purAtana pra'thasagraha suphalA malayaja zItA mAtAne nAme kaeNsirayAM karavA preratI e mAtRpremanI bhAvanA vinA kadIe AvavAnI nathI. eTale amerikAmAMthI huM e saMdeza jhIlIne jAuM chuM ane jIvanabhara e sa Mdeza mArA priya svadezamAM phelAvyA karIza. e bhAvanAne khaLe jApAne jotajotAmAM peAtAne mATe je magarUba sthAna meLavyuM che, tevuMja sthAna cIna paNa meLavaze ane e rIte peAtAnuM vyaktitva khIlavI. ne-peAtAnuM viziSTatva jALavIne te jagatanI utkrAntimAM potAnA bhAga bhajavaze.' e prakAranA vArtAlApane a Mte te yuvake amerikA cheDayuM ane te cInamAM adRzya khanI muMgA muMgA tenI rASTrIyatAnI bhAvanAne phelAvavA mAMDayA. A daza varSAM pahelAMnI vAta. AvA AvA bhAvanAmasta yuvakonAM jUtha jamAvI DaoN.suna-pATa-sene cInamAM rASTrIyatAneA zaMkhadhvani gajAvyeA. e bhAvanA jhIlIne mahAsAgara bharatIne tophAne caDhayA haiAya, tema Aje cIna uchaLI rahyuM che. e bhAvanAne pratApeja zAMgaDAinA mIlamajIrAnI katala thatAM vidyAthI-yuvakeAnAM TATALAM nIkaLI paDayAM, nizALeAne tALAM devAyAM, cInamAM bhAre haDatALeA paDI ane jaMgI saradhase| nIkaLyAM tathA vidyArthIoe aMgreja sipAionI gALIe vidhAi jAtanI kurabAnI karavAnuM pasaMda karyuM. eja bhAvanAnA preryAM yuvakeAe 1909mAM jApAnI mAlanA bahiSkAranI hIlacAla AkhA cInamAM phelAvelI ane eja bhAvanAne vaza banIne cInI jIvAne paradezI AgameTAne saLagAvI mUke che ane videzI vepArIone nirAMte japavA detA nathI. jyAMsudhI cInanI kheDIe nahi tUTe, jyAMsudhI cInAe sAthe yUropIyane samAnatAne vartAva nahi Adare, tyAMsudhI A bhAvanAne dAvAnaLa vadhAre ne vadhAreja prasaratA jaze. hiMdanA yuvAne AvI rASTrIyatAnI bhAvanAe raMgAya ane temanI pyArI bhAratamAtAnI jaMjIrA teDavAnA bhagIratha kAryamAM cInanA yuvAneAnI jema jhukAve e veLA kayAre Avaze? " eka purAtana graMthasaMgraha " ( AkaTembara 1925 trimAsika 'pustakAlaya'mAMthI ) nAmadAra nijhAma sarakAranA rAjyamAM pAcarala hAlanA mukhya jAgIradAra hakIma saiyada kAsImane tyAM eka dhaNeAja kiMmatI purAtana graMthasaMgraha che. " e saMgrahamAM hArI pustakA ane kaLA, vijJAna, vaidyaka vagerene lagatAM tADapatrA vagerepara lakhelA hastalikhita graMtho che. keTalAka teA cheka vedanA vArAnA dekhAya che. pustakeAmAM nIce jaNAvelA viSayAne lagatAM pustakA che:-~~ << (1) saDeA nahi lAgavAmATe masAleA bharavAsabaMdhI-ijIptamAM jovAmAM AvyuM che tema zAne saDeA lAgyA vagara jemanAM tema hajAreA vasudhI rAkhI zakAya che. (2) lAla, pILuM, kALuM vagere kAipaNa raMganuM rU ugADavAnI kaLA. (3) ajAyaba kAca--eve kAca taiyAra banAvIne tene dariyAnI sapATIpara dharavAmAM Ave teA samudranA taLiyAnI vastue spaSTa dekhI zakAya. (4) halakI dhAtumAMthI seAnuMrUpuM banAvavAnI vidyA; leADhuM gALavAnI vidyA; jhaverAta ane meAtIne gALIne manapasaMda AkAra, kada tathA rga banAvavAnI vidyA; nIcI sapATI uparathI moTA pata upara pANI vahevaDAvavAnI vidyA, hajArA varSosudhI satata pANI garama rAkhI mUkavAnI vidyA, A sivAya bIjI ghaNI navAI upAve tevI bAbateAsa badhI mAhitI ApanArAM pustakA temAM che. jyAre ApaNA hiMdusthAnanA rAjAemAMthI bhAgyeja krAi nareza AvI vastuemAM rasa le che, tyAre jarmA ane amerikanA jevA paradezIe AvA purAtana graMthA hi MdustAnamAMthI kharIdI lai jAya che e zeAcanIya che. pahelAM karatAM hAla samaya badalAyA che; paraMtu hajI e dizA tarapha vizeSa dhyAna ApavAnI khAsa agatyatA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMDAone hA manAvavAne ilAja gAMDAone DAhyA banAvavAne IlAja (hiMdusthAna tA. ra6-1-23) bejIamavAsIo zuM kare che? gAMDAone kedamAM na nAkhatAM svataMtra rahevA de". mAncesTara gADaana" mAM nIceno lekha jovAmAM Ave cheH-laDAinI zarUAtathI yUropamAM gAMDAonI saMkhyAmAM bhAre vadhAro thayo che. keTalAMka gAmomAM to AvA sakhaso eTalA badhA vadhI gayA che ke gAMDAonI ispItAlamAM jagyA paNa nathI. AthI bejIamane eka nAnA gAmane dAkhalo TAMko ahIM ramujI thaI paDaze. 17 mI sadIthI tyAM evo rivAja thaI paDyA che ke, tyAM gAMDA mANasene gAmanAja lokoe potAnA gharamAM Azraya Apa paDe che. gAmanA lekane sarakAra taraphathI nIceno je TAITala maLe che, te mATe teo magarUra che. A gAmane "gAMDAone kauTuMbika Azraya ApanAra lokonI ' athavA keTalAka " gAMDAonuM gAma " e nAmathI oLakhe che. A gAmanuM nAma "ghala" che ane te enTavarpa zaherathI 12 mAIlane aMtare AveluM che. A gAmamAM 3000 kuTuMbo vase che ane kule 15 hajAra mANasonI vastI che. loko sa teSI, taMdurasta ane AnaMdI svabhAvavALA che. chaThThA saikAmAM seMTa DIphana je pApI pitAne bhegA thaI paDyA hato, tenI kabara ghIlamAM AvelI hoI te sthAna tyArathI gAMDAeAmATe yAtrAnuM dhAma thaI paDayuM che. ahIM AvatA jAtrALuone devaLanA eka bhAgamAM utAro ApavAmAM AvatuM. e bhAgane daradIonuM gRha ' e nAmathI oLakhavAmAM AvatuM. e vakhata AvI lAgyuM ke, ghIlamAM yAtrALuonI saMkhyA eTalI badhI vadhI paDI ke temane mATe utArAnI sagavaDa karavI paNa muzkela thaI paDI, jethI pAsenAM gAmomAM lokoe potAnA gharamAM Azraya ApavA mAMDayo. AthI karIne ghIlanA lokeAno gAMDAo sAtheno samAgama ghADo ane nikaTa thavA lAge ane saikAe jatAM AvA lokeAne kuTuMbomAM Azraya ApavAno rivAja dAkhala thayo ane tenI vRddhi thatI gaI. atyAre je rivAja jovAmAM Ave che, tenI zarUAta AvI rIte thaI hatI. saikAo sudhI AvA kamanasIba sakhaso sAthe svAbhAvika rIte dayA ane paropakAra vRtti batAvavAmAM AvatI; paNa 18para thI sarakAre A saMsthA potAnA hAthamAM lIdhI tyArathI elajIyamamAM AvA mANasAnI darakAra rAkhavA mATe khAsa mANaso rokavAmAM AvyA che. A kauTuMbika rIte upAyo levAthI dareka khasI gayelA magajavALAone phAyadAkAraka rIte ThekANe lAvI zakAya. mAtra jeonuM bhejuM ghaNuM ja cazkela hoya, tevAo upara thoDeghaNo dAba rAkhavAnI jarUra che. anubhavathI ema mAlama paDayuM che ke, je gAMDAe potAnA kuTuMbamAM bhayarUpa thaI paDatA hatA teo A sthaLe ekadama zAMta ane kahyAgarA thaI gayA che. gAMDAonA mana upara sthaLAMtara ane bhalamanasAibharelI vartaNukanI ATalI badhI asara thaI zake che. je gAMThe Ave che eTale tene mukhya holamAM parIkSAne mATe laI javAmAM Ave che, jyAM tene mananI parIkSA karavAmAM Ave che. AvI rIte gAMDA mANasane bIjA kuTuMba bheLo mUkavo emAM alabatta ghaNI muzkelIo rahelI che. sAdhAraNa rIte gAMDAne kAIpaNa kuTuMba bheLe rAkhavAne mATe te kuTuMbane je kiMmata ApavI paDe che, te nakkI karavAmAM Ave che. laDAI pahelAM 6 0 0 OMAka ApavA paDatA hatA. atyAre 1000 ApavA paDe che. gAMDAone temanA sagAMvahAlAMo tathA mitro game te vakhate maLI zake che. gAMDAone kuTuMbamAM dareka kTa levA devAmAM Ave che. temane temanI icchA mujabanuM kAma soMpavAmAM Ave che. kahyAgarA gAMDAone te meLAvaDAmAM cAha-pANI-nAsto paNa saunI sAthe besIne levA devAmAM Ave che. zIALAmAM cAra vAgatA pachI ane unALAmAM ATha vAgatA pachI teone gharanI bahAra javA devAmAM AvatA nathI. A rIte gAMDAonI jevI mAvajata bIjA dezomAM karavAmAM Ave che tenA karatAM jAdAja prakAranI mAvajata bejIamamAM karavAmAM Ave che. ahIMnI mAphaka teone gAMdhI rAkhavAmAM AvatA nathI. temane jelane badale svataMtratA ApavAmAM Ave che. eTale ke gAMDAne dareka kArya karavAnI chUTa maLe che. tene kauTuMbika jIvanathI vimukha rAkhavAmAM Avato nathI. mAtra tenA upara sarakAra taraphathI cakAra AMkha rAkhavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahetAnAM sAma rI mAM Ave che. kharI rIte dhIlavAsIne teA gAMDAo taraphanI eka jAtanIupaja che ane dhIlavAsIe A dhaMdhA calAvavAmAM mAna samaje che. gaNatrI uparathI mAlama paDe che ke, gAMDAonA 25 TakA jeTalA mANaseA sudharI peAtAne ghera jAya che. sarakAranA AMkaDA sAthe sarakhAvatAM A pramANu agatyanu che. dhIlanI khullI havAne lIdhe gAMDAomAMthI pAMca pAMca TakA jeTalAnuM maraNa nIpaje che, jyAre sarakArI gAMDAonI ispItAlamAM maraNanuM pramANa vadhI jAya che. A rIta namunedAra che. ghIlavAsIene A vArasAmAM maLelI che. ghIlamAM jo kAi jAya te! tene gaDAone DAhyA mANaseAmAMthI pArakhI kADhavAnuM kAma ghaNuM muzkela thai paDe che, kemake sAdhAraNu mANasa karatAM gAMDA mANasa DAhyA jeve vadhAre lAge che. Ne mahattAnAM mApa ,, (lekhaka-rA. "kumudrakAnta " 'zAradA' nA eka aMkamAMthI uSkRta) lokeA kahetA, "kevA mUrkha! ATaATaluM duHkha paDayuM chatAM tenI asara tene keMe che? vaLI kahe che 'bhaluM thayuM, jaMjALamAMthI chUTavA.' tene tenA parivAranIya paravA che' sAmapuranuM vAtAvaraNa jyAre Ama cakaDoLe caDhayuM hatuM, tyAre jagadIzanuM hRdaya AtmAnA avyakta gAnamAM lIna thayuM hatuM. X x X garIba mAbApane jagadIza janmathIja du:khI hatA. mAbApanA sukhatI te tene jhAMkhI thaija naheAtI. ane duHkha e te garIbAinI prakRtija hAya tema tenI strI cAra bALakAne mUkI gujarI gai hatI. AthI tenI garIbAi bevaDAI hatI; e evaDI garIbAImAMya jagadIza AnaMda mAnatA. sagAMonA hAthamAM ucharela jagadIza bALa-ucheranA niyameAthI ajANa hatA, eTale te peAtAnAM ALakAnI pUratI saMbhALa lai na zakatA. peAtAnA paDeAzIne duHkhI joi potAne sukhI mAnavA e mAnava-jIvananI prathA paDI rahI che; ane e mujaba garIba jagadIza jyAre peAtAnAM duHkhI bALakAnI pUratI saMbhALa lai zakate nahi tyAre sagAMo dUra rahI jagadIzanuM duHkha joi peAtAne sukhI gaNatAM. ahA ! mAnavajIvananI mahattA na samajAya te| manuSya keTaleA adhama bane che, te kahevu muzkela che. jagadIzane hamezAM savAranA traNa kalAka ne sAMjanA paNa teTalAja kalAka IzvarasmaraNamAM gALavAtA niyama hatA ane te cha kalAkadaramiyAna te kAine javAba detA nahi. leAkeA pUchatA:-'jagadIza! e cha kalAka tuM zuM kare che?' jagadIza kahetAHIzvarasmaraNa ne jIMdagInuM sAka' jaze?'' ane leAkeA hasI paDatA ne kahetA, "kuvA mUkha`! ema Izvara maLI leAkeAnI e niMdAneA javAkha jagadIza nirdoSa hAsyathIja vALateA ane te hAsyamAM tenA AdhyAtmika-abhyAsanA paDadhA paDatA. X X x Aje jagadIzanAM cAreya bALakaiA bimAra hatAM, te banatI saMbhALa letA te IzvarasmaraNa na cUkate. lokeA kahetA, "kuvA mUrkha ! bALaka bimAra hoya tyAre IzvarasmaraNa na thAya teAya zuM?ema Izvara maLI jaze?' du:khInuM duHkha hamezAM bhayakara hAya che; teja pramANe jagadIzanAM bALakAnI bimArI vadhI paDI te teNe peAtAnAM vahAlAM bALakAne peAtAne hAthe eka eka divasane aMtare citAmAM suvADyAM. jagadIze peAtAnuM cAlu bALaka citAmAM suvADayuM tyAre AkAza vAdaLAMthI gherAI gayuM hatuM, jANe kudarata paNa tenuM du:kha raDatI hatI. te divase AkhA gAmanuM hradaya kakaLI uThayuM. 'gajama thayeA, prabhue paDatAne pATu mArI !" leAkeA kharakharA karatAH- bhAI ! khaLakAvinA dhara sutuM thayuM!" jagadIza kahetA, " e sunakAramAM Izvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat dvaita-najIka che, teTaleA A jaMjALamAM nathI. bhaluM www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 mahattAnAM mApa thayuM, Izvare mAro bhAga saraLa karyo." loko kahetA -"kevo mUkha! kahe che "bhaluM thayuM. tene tenA parivAranI paravA che?" . ne jagatanI narI AMkhe dekhAtI e mUrkhAI pAchaLa jagadIzanI IzvarI pramagAthAnAM gahana gAna hatAM. lokaniMdAne na gaNakAratAM te AdhyAtmika gUDha praznonA ukelamAM mazagUla rahetA. jagadIze pitAne AMgaNe rovApharavAnI manA karI. sagAMe tene samajAvI kahyuM:- emAM cAleja nahi. A to tArUM jIyuM dhaLa thayuM, tAre lokAcAra kareja joie. phUla jevAM bALako Ama najara sAmethI dUra thAya tyAre lokadane anusaravuM ja joIe." jagadIze kahyuM -"prabhu nyAyI che, teNe jema dhAyuM hoya temaja thAya che, mATe tenA e nyAyamATe ApaNe zoka karavAnAja na hoya. tame keAI ema na dhArazo ke, mArAM bALako mATe mane ke lAgaNuM nahotI. tame jeo rovAkuTavAnI salAha devA AvyAM che tenA karatAM mArA vahAlAM bALako mATe mane bahu lAge che." teja vakhate jagadIzanI AMkhamAMthI pahelI vAra AMsunuM eka TIpuM paDayuM. jagadIzanuM hRdaya pitAhadaya banyuM hatuM ane tene sAMsArika mAyAnA AchA raMga lAgyA hatA, eTale te kSaNabhara dravyuM. jagadIze tarataja lAgaNIo kabaje karIne sagAone rItarivAja mATe mana karI vidAya . sagAe kahyuM -"ravApharavAnI manAI! kevo mUrkha ! " have te AkhuM gAma kahetuM, "mUrkhane saradAra ! '' gAmamAM koI mUrkha nIkaLate te loko kahetAH "A mUkha paNa jagadIzathI sAro !'' dhare dhare, zerIe zerIe ne cauTe cauTe eja gavAtuM, "o jagadIza ! ke mUrkha !" sagAM vIkherAyAM ne jagadIza ekalo paDyo tyAre saMkhyAmAM nIlavarNa AchA raMga pUrAtA hatA.. jagadIza IzvarasmaraNamAM beThA te pahelAM tene vicAra Avyo, hajIya A hRdayamAM saMsAramATe mamatA che ne AMkhamAM tenI mAyA bharI che, nahi to hRdaya drave nahi, AMkhamAMthI AMsu sare nahi. te sarva jyAre tUTI jaze tyAre e prabhu ! tuM dUra nathI!" ne IzvarI preme jagadIzane gaLagaLo karyo. jANe ke te pApanuM prAyazcitta karato hoya ! jagadIza have divasanA divasa IzvaramaramAMja gALato. jagatanI daSTie mUkha gaNAto jagadIza have AtmAnA uDAmAMthI uThatA avAjane aTala abhyAsI banyo ane temAMja tene jaMdagInuM sArthaka lAgyuM-AdhyAtmika abhyAsa tenAM khAnapAna banyA. koI pUchatuM, "jagadIza kayAM ?" to leke kahetA, "e to IzvarasmaraNane jaMdagInuM sArthaka kare che." pUchanAra javAbanI DhabathIja hasI paDato. keI ajANe pUche, "e jagadIza koNa?" to loko kahetA, "cAra cAra bALakane citAmAM suvADanAra lAgaNIhIna narapazu !' ajANyA tharatharI belI uDate, "kevo mUrkha ?" Aje jagadIzanuM ghara lekAnAM ToLAMthI bharAI gayuM hatuM ne jagadIzanuM nirjIva zarIra eka khUNAmAM pATalA upara AsanavALI beThuM hatuM. AmAM teja, caherA upara hAsyamizrita gulAbI AchI chAyA ne zarIranA dareka avayavanuM sAmya. ekaThA thayelA sarva lokeAne zeka ane AzcaryamAM DubADavAne basa hatAM. te zeka ne AzcaryamAM jagadIzanI kahevAtI mUkhAImATe dhikkAra tarI Avato hato. dareka mANasanA maraNa pachI eka samaya evo Ave che, ke jayAre sarva kai tenA durguNe bhUlI jaI tenA maraNamATe zoka darzAve che ane tenA saddaguNa gAya che; paNa jagadIzanuM temAM sthAna na hatuM, tenI kahevAtI mUrkhAIthI somapuranuM bALaka paNa ajANuM na hatuM. hajIya lokoe kahyuM - "ke mUrkha ! aMte jIva khoyo !" ne mahattAne maMdirIe pagalAM mAMDanAra dareka AtmAnI pAchaLa jagabatrIsInuM aTTahAsya hoya che; na gaNakAranAra AgaLa vadhe che, gaNakAranAra adhamatAnA uMDANamAM gabaDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 re hindu saMsAra! ceta! ceta !! re hindu saMsAra! ceta! ceta ! gAMDIva, tA. 21-11-ra6 nA aMkamAMthI) ( bALalagnanI citAmAM baLIne bhasmIbhUta banelA eka gujarAtI hiMdu navajIvAne ApaghAta karatAM chellI ghaDIe karelA nivedanamAMthI kALajA kerI nAkhe tevA phakarA AjanA hiMdusamAjane ame bheTa karIe chIe.) mArI sAta varasanI vaya hatI. DhIMgalADhIMgalInA khela khelato hato. AchA jhAMkhA ekaDA, pATI para Alekhato hato. are ! gulajhAranA gula jevo hato. haiye tevuM hoThe ucaranAro bALaka hate. kavizabdomAM kahuM te prabhuviheNa saMsAramAM prabhune payagaMbara ha. dezanuM nAnuM vAhira hato. dezanA udayanI derI mArA hastamAM hatI. tyAre svapna paNa khyAla nahoto ke, DhIMgalA DhIMgalInI ramata ramanAra poteja DhIMgalA DhIMgalInA svarUpamAM mUkAze, gulanA gulabadana para vajano beje mUkAze. AchI jhAMkhA ekaDA ghUMTanArane premanA pATha zIkhavavA zarU thaze ! aphasosa ! ekAda sAMje AvI bApAe moMmAM goLa khavarAvya-re, jhera khavarAvyuM ane kahyuM ke "beTA ! tAruM vizALa karyuM che !" Ama kahI bApAe pote mArA nakhodanA nagArApara pahelI dAMDI pachADI ! ! ! mArI bA mane ane mArI bALakapatnIne ubhelAM ke hasatAM dekhI hAsya sAthe-rudanamaya hAsya sAthe-kahetI ke "beTA! A tArI nAnI vahu thAya !" ahA ! tyAre te kevI harakhAtI ! e ja harakhamAM mArI mAM mArI pAyamAlInI ja papuDI vagADatI; thoDA divasa gayA. daza varasanI umara pahoMcyo. bIjI copaDI pUrI karI hatI. eka sAMje cAra vAge gharamAM maMgaLa maMgaLa vatI rahyuM. jA banyA. lagana-are vaNabhaDake ne vadhumADe bALI nAkhanArI agana AvI. kapALamAM moTe cAMdalo ne akSata coDhI gadheDAnI mAphaka DokamAM ghareNune jabare be lAdI ghoDale caDhayo. huM paraNyo ! X - huM vAMcavA beso tyAM te AvI morI copaDI khuMcavI letI ane mane vAtamAM ke aDapale vaLagADatI. je bApAnuM dhyAna dIkarAne ghoDe besADI gIta gavaDAvIne vAjAM vagaDAvavAmAM paDyuM-je bApAnuM dhyAna nyAtavarAmAM paDayuM, te mArI nizALanI sthitinI tapAsamAM kyAMthI paDe? nizALa gaI. vidyArthI jIvana tUTayuM. mArA nakhodanA nagArApara pharI meMja dAMDI lagAvI ! thoDA divasa vItyA. bApa gaye, mA gaI. jIMdagInA saMgrAmanI ghaMTImAM huM pIsAvA lAge. adhurAmAM pUruM dezanuM dAridya vadhAranAra ekAda be bALakano pitA thayo. e saMtati! pahelo putra janmathIja AMdhaLe ane pAMgaLo hato ! hAya ! re, gulAma dezanAM gulAma saMtAna ! mArI strI paNa kAcanA vAsaNa jevI nAjuka hatI. saMtoSathI kadI huM kema khAI zakuM? bimArIno meM IjAro rAkhelo ! bApIkI muDIno ardho bhAga DokaTare khAI gayA. pUlaparanA patharA divase divase lAMbe vakhata ghasAI jAya, tema mArI sthiti paNa divase divase ghasAtI hatI ? hAya ! atyAre mArA gharamAM cArekhUNe bhUkhaja DokI kare che. jevI hoya te Avo, batAvuM. kSayarAjanI savArI patnI pAse kayAranIya AvI pahoMcI che. prabhu ! duHkhanI pAsIphIka te mArA paraja DhaLyo ! nA, nA ! mArA hitecchuoe ja. have to jIvana akAruM che ! pitA, pitA ! tArA lADallAvAno bhoga thaI paDelo putra have tamane tyAMja raDAvavA Ave che! hAya ! duniyA ! huM to jAuM chuM! cetajo ! cetajo! e baccAMnA pitAo ! o vaDIlo! mArA A lehInAM AMsuthI cetajo! prabha ! tAre zaraNe. (AtmaghAta) (jAgRti mAsika parathI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA mALInI paraba sAcA mANInI paraba (lekhaka-cunIlAla vardhamAna zAha, bAlajIvana-navembara 1926nA aMkamAMthI) sAco nAmano eka mALI hato. te ane tenI strI vRddha thayAM. temane peTe kAMI saMtAna na. hatuM ane jIMdagI sudhI khAI zakAya teTaluM dhana temanI pAse hatuM. eka varSa pUre varasAda paDaze nahi ane dezamAM dukALa paDyo. sAcAe vicAryuM ke, pote vRddha thayo che ane kAMI dhana raLavAnI have jarUra nathI; te A dukALanA vakhatamAM lokonuM kAMI bhaluM pitAne hAthe thAya te haki. A vicArathI teNe potAnA gAmathI dUra traNeka gAupara eka kUvAne kAMThe paraba bAMdhI ane te tathA tenI strI rAtadivasa tyAM rahIne vaTemArguone tathA DhoraDhAMkharane pANI pAvA lAgyAM. sAcAnI strIe svAmInA irAdAne anukULa mata Apyo hato, eTale te paNa rAtadivasa parabamAM svAmInI sAthe rahevA lAgI. te kUvAmAMthI pANI kheMcatI ane mATalAM bharatI. sAce paNa pANI bharata ane pAta: paraMtu jevI buddhi sAcAmAM hatI, tethI tenI strImAM nahotI. keI DheDano chokaro parabe pANI pIvA Ave to strInA nAkanuM TIcakuM caDatuM. parabathI dUra pANI pAvA javuM paDatuM, potAnA gAmano koI vaTemArga pANI pIvA Avato ane tenI sAthe sAcAnI strIne kAMI aNabanAva bhUtakALamAM thayelA hoya, to te pANI pAvA uThatI ja nahi; ane sAce strInA svabhAvane samajI pitAnI meLe premabhAvathI pANI pIvA uThate. tenA gAmano koI zeTha ke garAsIo pANI pIvA Avo tyAre strI khuzAmata karatI; ane kaI tarasyAM Dhora AvatAM, tyAre tenI mojamAM Ave to pANI pAtI ane nahi to cokhkhI nA kahatI. sAcA mALIne potAnI strIne A svabhAve gamatA na hatA; paNa kekasi nahi thavA devAne khAtara te cUpa raheta; ane potAthI banatI sevA sarva koInI karatA. eka vAra eka kuMbhAranAM daza gadheDAM ITa lAdhelAM nIkaLyAM. kuMbhAre parabe AvIne gadheDAne thoDuM pANI pAvA mAgaNI karI. tyAM strI belI uThI, "haju mANasone pANI pahoMcatuM nathI tyAM gadheDAne pANI zAnuM pAIe ? tAre gAma jaIne pAje.' kuMbhAre kahyuM ke, gadheDAM bahu tarasyAM che; ne pANI pAze toja gAmabhegAM thaze, nahi to marI jaze. paNa strIe mAnyuM nahi. sAcAne dayA AvI ane te pANI pAvA uTha; paNa tenI strI khUba cIDhAI. teNe pANInAM mATalAM jhuMTavI lIdhAM ane svAmIne Thapako dIdhe. sAce bahu duHkhI thayo. te tarataja vApara gayo ane pANI kheMcI kheMcIne gadheDAMne pAvA lAgyo. gadheDAM bahu tarasyAM 'hatAM. pANI kheMcatAM kheMcatAM te thAye; paraMtu sevA buddhithI thAkane gaNakAryo nahi. sAco pANI pAI rahyo ne pAcho parabamAM Avyo ane jarA ArAma levAne sUta. turataja tene tAva caDhayo ane rAte to te maraNa pAmyo. bIjI bAjue tenI krodhI strIe parabanI cokaDImAM jaIne phAMse khAdhe hatA. pitAnI nA upara thaIne havAmIe gadheDAne pANI pAvA mAMDayuM tethI te abhimAnI strIne bahuja gusso caDhayo hato ane tethIja teNe e kukarma karyuM hatuM ! sAcAnI sthULa sevA, tenI pAchaLa rahelI sevAbuddhi ke jemAM maMtrI tathA karuNa rahelAM hatAM ane tethI ulaTuM tenI strInI vaitarArUpa sevA, ke jenI pAchaLa sevAbuddhi tathA tene anukuLa AMtaguNe nahAtA, te beunuM svarUpa bIjA divasanA prabhAtamAM vaTemArguonA samajavAmAM AvyuM. sAco mALI garIba ke tavaMgara, nAnA ke meTA, heDa ke brAhmaNa, gAya ke kutaruM, game tevA prANIpara kevI sevAmRddhi dharAvatA hatA ane temane pANI pAI saMtoSa Apato hato, temaja tenI strI pANI pAtI hatI chatAM tenI sevAnI pAchaLa kevI katA, bhAvahInatA vagere avaguNe hatA, te leke te jANatAja hatA; paraMtu ekaja kAma karanAra beu jaNanI sevAnAM be jUdA jUdAM pariNAmo AvelAM joine temanuM hRdaya dravyuM. gAmalokoe ekaThA thaIne beuno agnisaMskAra karyo ane sAcAnI paraba tyAM hatI, tyAM ja pAkI paraba baMdhAvI "sAcA mALInI paraba" ne nAme tenuM nAma amara karyuM. che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 tAvasaMvekSaNa saMtAnasaMrakSaNa (anuvAdaka zrI. izvaraprasAda joSI-surata. ema. bI. e. esa. (laMDana.) " ("hiMdusthAna "tApa-11-26 nA aMkamAMthI) jJAnanI jeTalI jarUra strIpuruSone che, teTalI ja jarUra bALakone paNa che. keTalAka vidvAno kahe che ke, sarva aniSTanuM mULa avidyArUpa aMdhakAra che. manuSyanuM bhAvi phakta tenA jJAna upara ja nahi, paraMtu tenA bApadAdA, mAtapitA, garbhadhAraNa, garbhAdhAna ane evIja aneka vAto upara raheluM che. bALakanI zArIrika prakRtinI mAphaka tenI mAnasika prakRtine AdhAra paNa tenA kuLa, zikSaNa, poSaNa, tenA vaMzanA guNa ane bAlyAvasthAnI mAvajata upara che. eka raziyana vidvAna lakhe che ke, mArAM mAtApitAe eka vezyA bAlikAne bALapaNamAMthI ja bALa lIdhI hatI. A bAlikAnA janma pachI TuMka samayamAM ja tenI vesthA mAtA paralokavAsinI thaI hatI. temaNe A bAlikAnuM poSaNa pitAne putranI mAphaka ja karyuM hatuM. bALako paNa tene sagI bahena gaNatAM. bAlyAvasthAthI ja A bAlikAnA hRdayamAM kutarkoe sattA jamAvI hatI, paraMtu tenI sAthe ramatAM pelAM bALakemAM tene sarvathA abhAva hato. te jUThuM bolavA lAgI. nirdayatAbhayuM AcaraNa karatI hatI. temAM tene AnaMda jaNAto. mAtapitAe sAvadhAnatAthI zikSaNa ApyuM, paraMtu teNe to potAnI mAtAno dhaMdho yuvAvasthAmAM hastagata karyo ane phakta bAvIsa varSanA vaye te cArIo ane hatyA karavA lAgI. AvAM karmothI tene dezanikAlanI sajA thaI. AnuM tAtparya e nathI ke, vezyAnAM saMtAna kharAbaja hoya che; paraMtu kahevAno Azaya e che ke, mAtAnA garbhamAMthIja te bALaka durvAsanA ane duritra laIne ja saMsAramAM Ave che. te bALakane uttama zikSaNa ApavA chatAM te durghattionuM samULuM ucchedana thaI zakatuM nathI. - viliyama rojara pitAnA anubhavathIja lakhe che ke, je A asvAbhAvika dazA vIsa chokaroema jaNAya to teja dazA e zI chokaro emAM jaNAya che. ochAmAM ochI umara ke jemAM putrI garbhavatI thaI hoya to te ATha varSanI vaya che ane putra tera varSamAM saMtAna utpanna karI zakyo che. be varSanA bALakamAM paNa kAmAsaktinAM cipha jaNAyAM che. e bALaka kAmanA AgathI chekarIo ane strIo tarapha kheMcAto hato ane mana tathA zarIrathI kAmaceSTA prakaTa karatA hatA. je jJAna bALaka, mitro ane azikSita varga pAsethI le che, te gaTaranA gaMdA pANu jevuM che, jenuM pAna karavAthI hAni thAya che; paraMtu je jJAna zikSita mAtA agara adhyApikA Apaze, te jJAna nirmaLa haze. AjakAla zALAomAM bhaNatA vidyArthIonI kevI kharAba hAlata che, te dekhatA puruSathI chupI nathI. ikiyonI pavitratA, vAstavika dharma ane zuddha jJAna na hovAne lIdhe hajAro vidyAthIMe tene durUpayoga karIne jAtajAtanA rogomAM phasAya che. mAtApitA ema jANe ke, "amAro bALaka bheLe che, amAro chokaro to evuM kAMI samajatoja nathI; " paraMtu eja bALaka pitAnA duSTa sAthIo dvArA kuceSTAo zIkhI potAnuM satyAnAza vALe che. je tenAM mAtApitA pahelethI ja tene strIpuruSanA dharmanuM jJAna ApI, tenA manapara brahmacaryanI rakSAnI AvazyakatA TharAve, te te dukRtyo karI potAnA jIvanavRkSamAM kadI paNa prahAra nahi lagAve; ane duSTonI jALamAM paNa nahi phasAya. putrIone paNa je mAtRtvanI pavitratA ane jokhamadArInuM jJAna mAtA athavA zikSikA Ape te tene paNa paDatI bacAvI zakAya. "huM kayAMthI Avyo ? mArI bahena mArA gharamAM kayAMthI AvI?" vagere ane bALakonA manamAM sAdhAraNa rIte utpanna thAya che. traNacAra varSanAM bALako AvA ane pitAne pUche che. AvA samaye tene ayogya pratyuttara na Apo, paraMtu tenI samaja ane jJAnapipAsA mujaba saraLa javAba spaSTa zabdomAM jaNAvavo joIe. uttara ApatI vakhate lajajA ke saMkecane bhAva kadIpaNuM na thavo joIe, nahi to bALaka upara ghaNI kharAba chApa pakaze; paraMtu e dhyAnamAM rAkhavuM ke, bALakanI avasthA ane yogyatAthI vadhAre vAta na jaNAvavI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ' saMtAnasaMrakSaNa jema jema te bALaka mATe thAya, tema tema tene vadhAre hakIkata samajAvavI. cha varSanI uMmare strIpuruSanA dharmanuM jJAna tene karAvI devuM joIe. bALAone A jJAna ApavAnI jarUra bALako karatAM vadhAre che. jarmana vidvAna zrIyuta molano mata evo che ke, "strIpuruSanA jJAnasaMbaMdhI bodha pratyeka bALakane ekAMtamAM Apavo joIe. bALakone A jJAna ApavA mAtAja megya vyakti che. te jJAna ke IpaNa uMmare ApI zakAya che. kevaLa eTaluM ja yAda rAkhavuM ke, tene cogya upadeza uMmaranA pramANamAM Apo. A daSTie mAtAja bALakanI AghazikSikA che. A viSayamAM sarvathI prathama jarUrI vAta e che ke, gupta bhAgonAM nAma sArA rAkhavAM, jema ke gudA, jananendriya vA mUtraSyi, garbhAzaya vagere. A vibhAgonAM nAme tamAre evI rIte levAM ke jANe tame hAthapaga ke moTAnAM nAma letA he, jethI bALaka paNa A nAmone upaga niHsaMkoca bhAvathI kare. je mAtApitA A nAma letAM saMkoca karaze, to bALaka ethIye vadhu saMkoca karaze ane pitAnA hRdayanI vAta batAvaze nahi. mAtApitA bALakanA vizvAsapAtra thayA vinA tene sudhArI zakaze nahi. IkriyacitAnA upadezamAM sArAM pustakAnI ghaNI sahAya laI zakAya che. ajJAnI mAbApa bALakane lajAthI A viSayo samajAvatA nathI. teo bALakanI pavitratAnuM rakSaNa karavAne A viSayanuM keAI sAruM pustaka paNa ApatAM nathI. teo bALakane aMdhakAramAM rAkhI nizrita rahe che; paraMtu Ama karavAthI bALaka duSTa sebatane lIdhe kharAba pustako vAMcavA mAMDe che ane te kharAba graMthakAronI kAmadIpaka bhASAno bhoga thaI paDe che. AvA vAcanathI te bALakane bhayaMkara hAni thAya che. je mAtApitA A viSayaviSe sArA vidvAnanI kalamathI lakhAyelI copaDI bALakane Ape to bALaka kumArge jatAM jarUra aTakaze. aMgrejImAM te bALakane mATe evAM ghaNAMya pustako maLI zake che, paraMtu gujarjaragirAmAM AvAM pustake bhAgye ja daSTie paDe che. 'besTa pharakIna' nAmanuM aMgrejI pustaka A viSayamAM sAruM che. pustaka ApavA pahelAM bALakone bALajanmane lagatAM citro batAvavAM joIe. e vaDe tene 'ghaNI vAto samajAvI zakAya che. bALakane A viSayanuM jJAna vanaspatinA udAharaNathI ApavAnuM zarU karavuM ke puMkesara strIkesaramAM paDavAthI bI bane che. pachI pakSI, mAchalI, pazu ane chevaTe strInA garbhAdhAnanI mAhitI vijJAnanI dRSTie samajAvI zakAya che. vaLI vAto tathA kahevatamAM paNa A viSaya samajAvI zakAya che. A mahattvapUrNa viSayanuM jJAna na hovAnA kAraNe bhayaMkara methunagAmAM asaMkhya yuvako phasAya che. eka vidvAna kahe che ke -" je mAbApa potAnAM saMtAnone A pavitra dharmazilA nathI ApatAM teo saMtAnahI che. A ajJAnane lIdheja keTalIka kulIna kanyakAe pApa paMkamAM paDI potAnI ane pitAnAM mAtapitAnI lajajAnI kAraNabhUta bane che. anubhavathI jaNAya che ke, je bALAo vezyAvRtti dhAraNa kare che temAM kharAbInuM bI ghaNuMkharUM bAra varSanI uMmara agAu ropAyuM hoya che. AthI mAbApe bALakane A jJAna ApI tenA vizvAsapAtra banI tenA hRdayanI gupta vAte jANI levI. zarIra nirogI rAkhavA mATe kasaratanI jeTalI jarUra chokarAne che, teTalI ja jarUra chokarIne paNa che. paraMtu ApaNI kanyAzALAomAM teno abhAva che. AthI keTalIka bALAo rogagrasta jaNAya che. taravuM, deraDA kUdavAM, gRhakArya vagere halakI kasarata paNa lAbhadAyaka che. yuropamAM phuTabaeNla, krIkeTa vagere paNa strIone zIkhavAya che, paraMtu anubhavathI siddha thayuM che ke, bhAre kasarata strIne hAnikAraka che. bALaka daza varSe je vAta barAbara samajI zake, te vAta cha varSanI uMmare tene nakAmI che. tenuM kAraNa e che ke, bALakanI judI judI zaktio judA judA samaye khIle che; mATe strIpuruSanA dharmanuM jJAna ApatI vakhate uMmaranuM pramANa khAsa lakSamAM rAkhavuM joIe. Adarza saMsAranuM darzana yuvAvasthAmAM ja thAya che; sauMdaryanuM jAdu, lajajAnA bhAva, AtmasaMyamanuM svabhAvikapaNuM, svArthahIna prema, kartavyane artha, kAvya ane kaLA upara neha, dhArmika kalpanAonI IrachA,A badhuM zuddha bALakemAM potAnI meLe ja jAgrata thAya che. strIpurUnA dharmamAM te AyuSyanuM pramANa jarUranuM che, paraMtu je dharmazikSAmAM paNa vayanuM pramANa dhyAnamAM levAya te vadhu saphaLatA meLavI zakAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vALAnA anubhavelA upAya 239 zaherI bALakomAM lajajA (bahAranI agara aMdaranI) grAmya bALaka karatAM vadhAre hoya che. trIpuruSanA dharmaviSayanI vAto karatAM zaherI loka pitAnA vicAra chupAve che. zaheramAM nIca paMktinA loko paNa adhika saMyamI ane sArI bhASAmAM bese che. AthI je zaheranAM bALako pAse A viSayanI vAta kahevAya te kadAca te bALaka samajI paNa na zake. kahevAya che ke, zaheranI bhraSTatA bhale ochI hoya, paraMtu te uDI hoya che. Ama hovuM zakya che; paraMtu e gupta rahevAthI ja bALaka bace che. eka raziyana lekhaka kahe che ke, "gAmamAM rahenAra bALaka karatAM zaheravAsI bALakane strIpuruSanA dharmaviSayaka jJAnathI dUra rAkhavuM sugama che." AthI jaNAya che ke, A viSayanA jJAnanI jarUra darekane samAna che. vALAnA anubhavelA upAyo (lekhaka:- jadurAma ravizaMkara trivedI, gujarAtI tA. 12-9-26) 1 jyAM DAMgara pAke che, tyAM kayAraDAomAM AsozI mAgazara sudhI DAMgaranA choDavA ubhA hoya che. tenI upara laTakato kozeTo hoya che. te kezeTAne sUkavIne, vATIne, gALamAM tenI cha goLI banAvavI ane dararoja cha divasa sudhI roja savAranA dAtaNa karIne eka goLI khAvI. enA upara parejI pALavI paDatI nathI. A eka akasIra upAya che. eka kozeTAnI cha goLIja A darada maTADavA mATe pUratI che, A davAthI vALo pharIthI thaze nahi. - 2 bAdIonA telo che. thoDA dahIM sAthe divasamAM traNa vAra traNa divasa sudhI khAya to vALe gaLI jaI ArAma thAya che. 3 vALAnA moDhA upara bheravazIMga (kaucAMnI zIMga) nI rUvAMTI cImaTAvatI upADI mUkavI; eTale vALe turata bahAra nIkaLe che. 4 eLIo, hIMga, aphINa, kabUtaranI hagAra (caraka), A cArene sarakhe vajane laI arIThAnA pANImAM vATI vALA upara copaDavI. te para AkaDAnuM pAna bAMdhavAthI 24 thI 36 kalAkamAM vALa nIkaLI paDe che. A davAthI ghaNAja mANasonA vALA maTayA che. 5 saragavAnA jhADanAM mULI chAzamAM ghasI je jagAe vALa nIkaLyo hoya, te jagAe jADo lepa karavAthI vALa baLI jaze. amaravela, te tAMtaNa jevI pILA raMganI vela thoranI vADa upara thAya che. te vATIne tenI lugadI je jagAe vALA thaye hoya te jagyAe mAravAthI maTI jAya che ane enI meLe bahAra nIkaLI jAya che. (lekhaka:-kAlIdAsa rAjAbhAi, "gujarAtI" tA. 25-7-26) 1 mINo haramo nAme jherI vanaspati thAya che, te eTalI badhI jherI che ke tenI nIce koI koI veLA nAnAM pakSIo marelAM jovAmAM Ave che. A vanaspatinAM mULa kabADI leke vALA mATe ghaNIvAra vecavA Ave che. vALAvALI jage upara A mULa ghasIne ke vATIne lagAvatAM vALo pAMca minITamAM bahAra AvI paDe che. 2 je jagyAe vALo nIkaLyo hoya te jago para trAMbAnuM pataruM vehavALuM rAkhI temAMthI vALAne bahAra kADho. te jagapara vIMchIne DaMkha apAvo. trAMbAnuM pataruM rAkhavAnuM kAraNa phA vALAvinAnI koI jagepara viMchI DaMkha na mArI zake. banI zake tyAM sudhI vALAparaja DaMkha Avo joIe. 3 arIThAM, jherakalAM, aphINa, khAkharAnAM bIja, (pItapApaDo) sAdu kapUra-gugaLa vagerene vATI, pIMpaLAnAM pAnapara lepa karI lagAvatAM vALo bahAra AvI paDe che. 4 bheravasiMga( kaucAM)nI rUMvATI pADI vALA upara dabAvavI, jethI vALo bahAra AvI paDe che. uparanA cAra upacAro amArA jAti anubhavanA che. vALa kharAba pANI pIvAthI ane tAmasI khorAka levAthI kApe che. vALAnuM darda comAsAnI esatI RtumAM ghaNuM bhayaMkara nivaDe che, vALA luchanI pIDA hajAra mRtyunI pIDA barobara che; mATe saMbhALIne rahetAM ane khAnapAnano yogya vicAra karI cAlatAM e pIDA dUra thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurajIe kayAMthI ane kevI rIte meLavyuM ! gurujIe kayAMthI ane kevI rIte meLavyuM ! (saiArASTra tA-31-1-25 ) ( vijJAnAcArya zrI jagadIzacaMdra bejhane kalakattAnI presIDansI kolejanA bhautikazAstranA adhyApaka tarIke cALIsa varSa pUrAM thayAM. e prasaMge kaeNlejanA vidyArthIoe temane mAnapatra ApyuM ane zrI jagadIzacaMdra tene je javAba Ape, te ame A nIce ApIe chIe.) gurujIne caraNe gurujI, ApanuM kAryakSetra eTaluM vizALa che ke Apane varNavavAne paNa ame asamartha chIe. Apane zuM kahIe ? Apane ujijazAstrI kahIe ke bhautikazAstrI ? ApanI arcanA prANIzAstrItarIke karIe ke mAnasazAstrI tarIke ? e sau Apane temanA hovAno dAvo dharAve che. eziyAnA e vijJAnacakacUDAmaNi ! ApanI yugapravartaka zodhe jagatabharanI prazaMsA pAmI che. ApanA vijJAnamaMdiranI sthApanA e bhAratanA itihAsamAM sthAna pAmanAro banAve che, ApanI che e vijJAnanA itihAsane ujajavaLa banAvanArI ghaTanAo che. vaijJAnikanI tINa marmadraSTA daSTinI sAthe ApanAmAM kavinI mugdhakara kalpanAnuM milana thayuM che. vayovRddha ane mAnatRpta Apane ame praNAma karIe chIe. mArakenInA pratispardhI nyuTananA svajana, ApanAmAM ame garva dharIe chIe. vijJAnazAstrI tarIke mahAna ane manuSyatarIke to ethIye vizeSa mahAna, ApanA caraNamAM amArAM prIti-pupa bheTa karIe chIe. prakAzanA e phirastA! vijJAnanI duniyAnA e puruSavara! ApanuM ame svAgata karIe chIe. ApanA premapAtra zi. gurujInI AzA pazcimamAM pUrvajone gaurave putra parivAra gauravavaMto bane che. pUrvamAM putra ane anujenI mahattA pUrvajone garavA banAve che; eTale mArA bhUtakALanA ane atyAranA vidyArthIo temanI siddhionI mahattAvaDe mane je mAna Ape, enA karatAM vizeSa mAna bIjuM kayuM hoya ? hiMdusthAnamAM sarvatra vidyAthIo mArA pratye atyaMta pratibhAva dharAve che ane mane temanA zikSakatarIke svIkAre che, enA karatAM kayI vastu mArA hRdayane vizeSa spazI zake ? mane je saphaLatA maLI che, te mArI aMgata mahatvakAMkSAne tRpta karavAne to joIe te karatAM ghaNI vadhAre che; paNa tamAre mATenI mArI mahecchAone te keAI sImAja nathI, kAraNa ke ame je je kAma adhuruM mUkIe, tene AgaLa dhapAvanAra te tame-Ajano yuvakavarga che. jIvananI tyAgabharI tapazcaryA tapIne bhAvi mahA bhArata sarjavuM e jImedArI te tamArI che. tame pUche che ke, me jIvanamAM A badhuM baLa kayAMthI meLavyuM ? tame javA chatejara chI ke, mArA mArgamAM patharAyelA e asaMkhyAta aMtarane huM kema jItI gaye ? mArA jIvana upara moTAmAM moTI asara mArA pitAnI che. mAruM A jIvana temanI duraMdezIno pratApa che. mArA bALapaNamAMthIja temaNe mane sAmAnya janasamAjanI sAthe mahobbata zIkhavI. sAthe sAthe temaNe mane bhUtakALanA e vIryavAna bhAratanuM ane bhavya AdarzonuM darzana karAvyuM. te tyAre jIllAnA sarvazreSTha darajajAnA amaladAra hatA, temanA hAtha nIcenA nokaro temanAM bALakone zrImaMtomATenI aMgrejI nizALamAM mokalatA, tyAre mArA pitAe mane gAmaThI nizALe mokalyo. tyAM divasarAta kALI majurI karanAra majuronA ane Aje jemane halakAM vaNe gaNavAmAM Ave che, temanAM saMtAno mArA sAthIo thayA. temanI pAsethI huM khUba zIkhyo. mAchImAronA chokarAo pAsethI moTI moTI na meno bhAtaramAM vasatA vicitra magarenI huM vAtoe sAMbhaLatI. temanA sahavAsathI huM kudaratanA premI banyo. ane je bhAvanAvAda yuvakone kUdatA banAvI mUke che, te mane vIra bhAratanA e mahA vIrakAvya mahAbhAratanA dainika pAThathI maLe, temAMthI huM zI che ke, jIvana eTale saMgrAma-premazauryanA uccatama kAnunenI maryAdAmAM rahIne cAlyuM jatuM avirata yuddha. e gAmaThI nizALamAMthI mane zaheranI nizALe mUkavAmAM Avyo ane pachI jIMdagInI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ w gurujIe kayAMthI ane kevI rIte meLavyuM ! 241; ethIye moTI zALAmAM, chaMdagInI laData laDavAne ubhe rAkhavAmAM Avyo. kalakattAnI e heara skulamAM mArA jevo ajANyo chokaro Ave, e tyAMnA vidyArthIone aghaTita lAgyuM. temaNe temanA nAyakanI sAthe yuddha karavAne mane bIDuM mokalyuM. mAre e svIkAryuM ja chUTake hato, saddabhAgye huM jItyo. ame baMnee hAtha mIlAvyA ane tyArathI sAcA mitra banIne rahyA. laDAIne e niyama che ke, laDAI pUrI thai rahyA pachI manamAM koIne mATe kaze. vasavase na rAkho: vijaya ke parAjaya e vidhinA hAthanI vAta mAnI tene visArI mUkavI. tame Aje vijayane dvAre ubhA che ane huM kadAca kAle tamAro saMgAthI banuM; paNa te daramiyAna ApaNuM manane to ApaNe nirmaLaja rAkhavuM, e mArA AkhA A jIvananA anubhave ApeluM jIvanasUtra che. mane jIMdagImAM kazuMja saraLa ke sugama nathI lAgyuM. Dagale Dagale ne pagale pagale mAre laDAI laDIne ane jIta meLavIne ja AgaLa vadhavuM paDatuM ane A laDAIeeja mArAmAM baLa pUryuM che. jyAM jyAM mAre laDAImAM utaravuM paDayuM che, tyAM laDAIne aMte ekeya pakSamAM jarAya kaDavAza ame nathI rahevA dIdhI. mArA pratipakSIe Aje mArA sarvottama mitra banyA che. 1 varSa pahelAM laMDa rIpananI sarakAre, presIDansI kolejanA prinsipAla mI, TAnI ane DIrekaTara Apha pablIka insTrakazana sara AlaphreDa krAphaTano sakhta virodha chatAM mane bhautikazAstranA adhyApakanI jagyA ApI. sara AbreDa krAphaTe nikhAlasa dIle mane kahyuM ke, hindI atyAranA vijJAnane cokasAIpUrvaka zIkhavavAne svabhAvathIja nAlAyaka che; ane uparAMta, presIDansI kolejanA tophAnI tarIke prakhyAti pAmelA vidyArthIone kAbumAM rAkhavA e mArAthI nahi banI zake. tenA e ajJAnane kAraNe baMdhAyelA viruddha matane mATe meM jarAe mAThuM na lagADayuM. mAre te, teo evo mata bAMdhavA mATe zaramIMdA bane, e karavAnuM hatuM ane meM e karyuM. pariNAme prinsipAla ane DIrekaTara baMne mArA sarasa mitra banyA, eTaluM ja nahi paNa te mArA daDha pakSapAtI thayA. pachI huM bhautikazAstrIonI duniyAmAM peThe. tyAre paNa mAre eja muzkelIno sAmano karavo pa. koI ajANyA temanA ToLAmAM pesI jAya e temane nahotuM pAlavatuM. mArI vaijJAnika zodha vijJAnane svIkRta siddhAMtone khoTA TharAvanArI ane tethI kaI na mAnI zake evI hatI. mArAM yaMtre kAma karatI sthitimAM jAheramAM batAvavAnuM mane AmaMtraNa thayuM. huM sAdhane laIne vilAyata gaye; paNa majuranI bedarakArIthI e nAjuka yaMtra naMdavAI gayuM ane e vakhate te pUrepUre parAjaya pAmIne, meTuM Arthika nukasAna sahIne, huM pAcho pharyo. bIjI vakhate meM vadhAre majabUta yaMtra banAvyuM ane te mArI sAthe rAkhIne huM vilAyata gayo. te yaMtranuM nAma megneTIka keskogrApha, ke je vastune dazakaroDagaNI moTI karIne batAvI zake che. A siddhAMtatarIke paNa asaMbhavita che, ema vijJAnazAstrIo mAnatA; eTale A prayoga jevAne jagatanA moTA moTA vijJAnazAstrIo laMDanamAM bhegA thayelA. huM e yaMtra laIne tyAM gaye; paNa daravAje meTaramAMthI utaratAM, jarAka haDado lAgavAthI teno ati nAjuka doro tUTI gaye. vidhAtrI eTalI anukuLa ke mArA khIssAmAM "sekaTAine kepasala" hatuM. tenA vatI meM doro tatkALa pAchA sAMdhI lIdho ane badhA prayoga karI batAvyA. A badhA uparathI tamane spaSTa jaNAze ke, sAmAnya ajJAnanI sAme jhajhIne mAnyatA meLavavI ke saphaLatA sAdhavI, emAM keTalI dhIraja ane keTale satata parizrama joIe che ! jagatanAM rASTranA saMghamAM hindane mATe mAnabharyuM Asana meLavavAnA udezamAM ApaNe badhA eka chIe. ApaNe te ekatrita ane athAga prayatnothI, temaja yuddhanA niyamonuM barAbara pAlana karIne, jarUra sAdhIzuM. zaratamAM utAvaLIo nahi, paNa DAhyo chate che; paNa DahApaNa eTale nibaLAnI parAdhIna vivekabuddha nahi, paNa DahApaNa eTale zaktinI asmitAmAMthI janmatI kAryanI caturAI. hiMdusthAna saMgrAma khelIne svAdhIna bane ke tenI prAcIna saMskRtine vadhAre anurUpa bIjA mArgoe svataMtratA pAme, paNa tenA bhAvine mATe to kaze saMdehaja nathI; kAraNa ke bhAratanI iaaN kaMIka evuM tava che ke jemAM koI asAmAnya ane anaMta gupta zakti bharI che ane tene pratApeja jagatabharane khedAnamedAna karI mUkanArAM kALanAM AkramaNo sAme bhAratanI saMskRti Ajata ane ajeya ubhI che. sAceja, ATalA badhA pheraphAro ane humalAo sAme daDha rahevAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwww IzvaraprArthanA tAkAta te eja mahAsaMskRtamAM vaselI heya, ke jeNe nAIla nadInA tIre madhyA tapelA e mIsaranA buddhivaibhavane, bebIlana ane AsarIAnAM samartha sAmrAjyone vinAza pAmatAM joyAM ane je Ajeya enI eja ajeya zraddhApUrvaka bhAvI tarapha mITa mAMDatI ubhI che. IzvaraprArthanA ( AryaprakAza tA-13-6-26nA aMkamAMthI ) vyAkhyAna-he sahanazIlezvara ! Apa ane ame paraspara prasannatAthI rakSaka thaIe, ApanI kRpAthI ame sadaiva ApanI ja stuti, prArthanA ane upAsanA karIe tathA Apaneja pitA, mAtA, baMdhu, rAjA, svAmI, sahAyaka, sukhada, suhRdu, paramagurvAdi jANIe; kSaNamAtra paNa Apane bhUlIe nahi, ApanI tulya athavA Adhaka koIne na jANIe. ApanA anugrahathI ame sava paraspara pratimAna, rakSaka, sahAyaka, paramapuruSArtha thaIe, ekabIjAnuM du:kha na joI zakIe, svadezasthAdi manuSyone atyaMta paraspara vairahita, prItimAna ane pAkhaMDarahita karIe, "saMhanaana' tathA Ape ane ame loka paraspara paramAnaMdano bhoga karIe, ame loka paraspara hitathI AnaMda bhogavIe ke Apa amane ApanA anaMta paramAnaMdanA bhAgI banAve. te AnaMdathI ame loka eka kSaNa paNa alaga na rahIe. " sa rca karavAvahai" ApanI sahAyatAthI paramavIrya je satya vidyA tene paraspara puruSArthathI prApta thaIe. "teravAvatimatu" he anaMta vadyAmaya bhagavAna ! ApanI kRpAdRSTithI amArA lokonuM paThanapAThana parama vidyAyukta thAo tathA saMsAramAM sarvathI adhika prakAzita thAo ane anyonya prItithI paramavIrya parAkramathI nikaMTaka cakravatI rAjya bhogavIe. amArAmAM sarva nItimAna sajajana purU thAo ane Apa amArA5ra atyaMta kRpA karo, ke jethI ame leke nAnA prakAranAM pAkhaMDa, asatya, vedaviruddha matane ja jhaTa choDIne eka satya sanAtana matastha thaIe. ke jenAthI samasta vairabhAvanuM mULa je pAkhaMDa mata, te sarva tatkALa pralaya thaI jAya. "mA vidivA" ane he jagadIzvara ! ApanA sAmadhyethI amArA lekamAM paraspara dveSa na rahe-eTale ke ame paraspara dveSa na karIe, kiMtu sarva tana, mana, dhana ane vidyAne paraspara sarvanA sukhopakAramAM parama prItithI lagAvIe. 3% rAnti: zAMtiH! zAnti: !" he bhagavana ! traNa prakAranA saMtApa A jagatamAM che. eka AdhyAtmika eTale je varAdi pIDAthI thAya che te; bIjo Adhibhautika eTale je zatru, sarpa, vyA, cara AdithI thAya che te; tathA trIje Adhidaivika eTale mana, ikiya, agni, vAyu, ativRSTi, anAvRSTi, atizata, atyuSNutA ItyAdithI thAya che. he kRpAsAgara ! e traNe tApanI jaladIthI nivRtta karo, jethI ame atyAnaMdamAM ane ApanI akhaMDa upAsanAmAM sadA rahIe. he vizvagure ! mane asata (mithyA) ane anityapadArtha tathA anitya kAmathI cheDAvIne satya tathA nityapadArtha ane zreSTha vyavahAramAM sthira karo. he jagamaMgalamaya ! sarva duHkhathI mane choDAvIne sava sukho mane prApta karo. he prApata! mane sArA prajAputrAdi, hasti, azvagAdi uttama pazu, sarvotkRSTa vidyA ane cakravatI rAjyAdi paraaizvaryA je sthira sukhakAraka che, te zIdhra prApta kare. he paramavaidya! sarvathA mane sarva rogothI cheDAvIne parama vairAgya Apo. mahArAjAdhirAja ! jethI huM zuddha thaIne ApanI sevAmAM sthira thAuM. he Izvara ! kukAma, kulebhAdi pUrvokta duSTa deSone kRpAthI cheDAvIne zreSTha kAmamAM yathAvate mane sthira karo. huM atyaMta dIna thaIne eja mAguM chuM ke, huM Apa ane ApanI AjJAthI bhinna padArthamAM kadApi prIti na karuM. he prANapate ! prANapriya ! prANapitA ! prANAdhAra ! prANajIvana ! surAjyaprada ! mArA prANavALA Apaja che. mAro sahAyaka ApanAvinA anya koI nathI. he mahArAjAdhirAja ! jema satya, nyAya ane rAjya amArA lokanuM paNa ApanA taraphathI sthira thAya. ApanA rAjyanA kikara ApanA kRpAkaTAkSathI amane zIdhra banAvo. he nyAyapriya ! amane paNa nyAyapriya yathAvata karo. he dhamadhIza ! , amane dharmamAM sthira rAkho. he karuNAmaya pitA ! jema mAtApitA potAnAM saMtAnonuM pAlana kare che, tema Apa amAruM pAlana kare ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ raziyAnI vIrapUjA raziyAnI vIrapUjA ( saurASTra-tA-19-6-26nA aMkamAMthI ) pazcimanuM gerUM jagata Aje pUrvanI mUrti pUjAne dhikkAre che. mUrtipUjake ene mana asaMskArIjaMgalIo che; paraMtu ajANapaNe e mUrtibhajakAmAMye eka prakAranI mUrtipUjA te pravarteja che. rASTravIrA devaloka pAmyA pachI jAhera saMsthAomAM ke cauTe coTe emanI pratimA UbhI karI, tene hAratArAthI zaNagAravI, zekasapiyara kalamA sthApI, zekasapiyaranI mUrti ke mIte mAna ApI enI savatsarIe ujavavI, peTTana seinTanI chabI AgaLa ke bhagavAna khristanA paththaracaNyA krAsa AgaLa zira jhukAvavuM, mUrti pUjA nahi teA khIjuM zuM che? smRtidvArA ke pratimAne mAna apI. ne puruSavarAnI pUjA karavI, e te mAnavajIvanane svabhAva che. prAgaitihAsika kALathI te AjadinasudhI e svabhAva acUka rIte prabhavate AvyA che. purAtana kALamAM jyAM leAkeA vIranarane devatarIke pUjatA, tyAM Aje teja mahAnubhAva athavA to tenA jeTaleja gauravavaMtA puruSa mAtra naravItarIkeja sanmAna pAme che. e paNa uMcI kATinI pUjA-anAja che. pazcimamAM raziyAnI A jAtanI vIrapUjA sauthI valata daSTAMta pUruM pADe che. 243 aTArIe aTArIe apratima AMgla navalakAra eca. jI. velsa 1902mAM raziyAmAM pravAse nIkaLyA, tyAre gAme gAma raziyAnA rASTravidhAtA kArla mAkarsanI pratimAe hAratArAmAM zezabhatI dIThThI. dukAnemAMye enI mUrtionI hArA vikrayamATe khaDakalAbadha eNe oi. aMgrejI navalakArane rUsa prajAnI AvI bhaktipratye sUga caDhI; paNa ene khabara nahi hoya ke raziyAnI sAcI vIrapujA te e vakhate mAtra namra svarUpe dekhAtI hatI. Aje, meAskA, vArasA ke senTa piTsabargamAM janArA gArA sadgata majUravAdI rASTranetA leninapratye prajAne chalakAte bhaktibhAva nirakhIne daga thAya che, vAdArInI jvalaMta nizAnItarIke leke dukAneAmAM ane ghera ghera e majurAnA rakSaNahAra pitAnI tasvIrane dIpakamALathI jhAkamajhoLa zaNagAre che. samAjavAdI e tasvIrane samAjavAdanA mu svarUpatarIke gharaAMgaNe rAkhe che, sAmyavAdIe enI pratimAne samAnatAnuM rASTracihna gaNe che. kaiAi sTImazIpa kaMpanInI aTArIemAM teA kAi vyApArI peDhIemAM ane majurasatheAnA kaTherApara basa, e ekaja ArasanI pratimA zaNagArAyelI dekhAya che. cekaleTa vecanAra pherIe peAtAnI gADInA ThApara e mUrtine padharAvI rAkhe che. darajInA saMcA upara leninanuM sthAna avicaLa che. pustakAlayeA ane pustakavikretAone makAne e tasvIra anivArya che. dharmAdirA ane dhArmika kriyAone sAmAna vecanArI dukAne paNu puSpahAravaDe dIpatIleninanI chabI kAi geAkhamAM padharAvelI hAya che. vITImAM hIrAthI maDhelI sUkSma tasvIrathI mAMDIne dehasamAna mUrtie mAskAmAM AMgaNe ne aTArIe, majIravAdane mUka saMdeza suNAvatI khaDI che. S lenina-madirA dha-zrRhALu leke bhagavAna khristanI, keAi dharmAlayAnI ane kAi dharmaguruonI chabI dharamAM amuka niyata sthaLe geAThavI, tene maMdirasamAna banAve che ane savArasAMja tyAM mastaka namAvI kiratAranI baMdagI kare che. zu iMgleMDa ke zuM hiMda-khadheja AvI ananya bhakti zraddhALu vargamAM hoya cheja. raziyAmAM Aje lekA e tasvIreAnA dharmAdirane ThekANe peAtAne ghera elAyaduM leninadira rAkhe che. ghara ghara te krIka, paNa kArakhAnAMomAM ane eNkisasamAM paNa amuka bhAga leninanI pratimAmATe nirALe rAkhavAmAM Ave che ane enI bhItApara 'leninanAM amara jIvanasutrA' citaravAmAM Ave che. 'lenina Aje divya dhAmamAM che, paNa tene AtmA sabhUminA rakSa NAthe ahI' maujuda che!' evAM bhaktivAye paNa e divAlAne ane tenAM teraNAne zaNagArI rahyAM che. zaherI leAkA jo ke leninanI pratimA AgaLa krAsanI jema peAtAnA hAthanI ceAkaDI citaratA nathI, tepaNa emanAM aMtarane pUjyabhAva niHzabdatAmAMye jaNAI Ave che. gAmaDAMnAM bhALAM kheDuta naranArIe te mAthuM namAvIne e pratimA samakSa krAsa suddhAM kare che ! sTezane sTezane paNa raziyAnA A nirdhanatApriya tAraNahArane geAkha-maMdiramAM padharAvavAmAM AvyA che. enAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwww 244 raziyAnI vIrapUjA darzana karIne gAmaDIAe pitAnI musApharI zarU kare che. jANe raziyAno e prasthAnamaMgaLane gaNeza! tIrthayAtrA paNa AnA karatAMye vadhAre chaka karanArI bhakti te lokonI lenina-yAtrAomAMthI sAMpaDe che. Aje enA svargaprayANane mAtra be-aDhI varaseja vItyAM che. jAnevArInI e amaMgaLa prabhAta varasAda ane baraphamAra vacce bhaktimatI janatA petAnA rAvaranA dehAvazeSa nirakhatI, abhyAsa aMdagI karatI ubhI hatI. e bhavya karuNa dRzya Aje be varSa pachI vadhAre bhavya svarUpa dhAraNa kare che. moskamAM enI mRtyusamAdhi upara Aje zastradhArI sainiko pahero bhare che ane vizALa raziyAnAM dUra dUranA gAmamAMthI zraddhALu jano samAdhinAM darzane ToLAMbaMdha Abe jAya che. enI maraNatathine dine te tyAM AkhAye yuropanA majuravAdI pravAsI jane vajApatAkA laIne medanI jamAve che ane "jaya ho mahAmA leninane ! jaya ba9zevijhamano !" evA sUra guMjatA guMjatA kRca kare che. samarakaMdamAM eka kALe temaralenanI kabranI loka yAtrA karatA. Aje jerUsalemanI puNyabhasi upara khristIo pravAse saMcare che. akhila AlamanA IslAmIe makakA zarIphe pUjyabhAve haja karavA jAya che; raziyAnA-are, yUropa samagranA-lAkho majuravAdIonuM jIvanta tIrthadhAma e mahAnubhAva leninanI mRtyusamAdhi che. devamAnava gaI sAla leninanI saMvatsarI koI abhuta rIte ujavAI hatI. mAskane cauTe caTa loke. e rAiTavIranI chabI kharIdI maDhAvatA hatA.Aje prajI ene mAnavakeTithI para mAne che. raziyAno e devamAnava che. lokasabhAmAM enI khurazI khAlI rahe che. enA pratye prajAnI mAnanI lAgaNI. eTalI utkaTa che ke e khurasIpara enI pratimA padharAvI phUlamALAo anugAmI pramukha tenI arcanA kare che; enI ArAmagAha haju apUrNa che, teAye enI jALIe ne A rAtre lokeza rozanI prakaTAve che. ArAmagAhanI ImAratamATe dezavidezanA rathapatio pAsethI re, khAMka namanA maMgAvAyA che. lenina Aje lokasAhityane keAI addabhuta nAyaka banato jAya che. enA jIvananI AsapAsa keTalIye abhuta rasika kathAo guMthAI gaI che. eka jaMgI maMDaLa enAM, lekhana ane graMthane jagatanI vidhavidha bhASAomAM utAravAnuM avirata kArya karyuM jAya che. AkhA yuropIya uparAMta kAmuka, baMkira, khigIda, yAkuta ane tAra prajA Aje e maMDaLanA prayatnadvArA potAnI bhASAmAM leninanA manana-sAhityanuM rasapAna kare che. leninanAja sahakarmacArIo leninanAja pUjaka banyA che. emane mana leninano zabda brahmavAkya ke kurAnanI bAyAta che. Aje te jANe raziyAmAM devamAnava leninane koI navIna dharma phelAya che. rUsabhUmino e dharakhama ane pratibhAmAna mahAne pITara paNa ATale naheAte pUjAyA. rUsa svAdhInatAnA sthApaka dalita mArIne uddhAraka lenina, jagatabharamAM sAcI samAnatAne utAranAra lenina, avasAna pAmIne Aja raziyAne ArAdhya deva bane che. - ucAmAM uMcI Tece uMcAmAM uMcA zikhare tamAre pahoMcavuM hoya te tamArA udyoganI nIcAmAM nIcI jagAethI kAma zarU karo. tamArA dhaMdhA sAthe jeno saMbaMdha hoya evI koIpaNa bAbatane najIvI ke nirUpayogI nahi samajatAM tene lagatI eke eka vigatanuM pUrepUruM jJAna meLo. eka mArga athavA dhaMdhe pasaMda karo, tenI saghaLI vigatono abhyAsa kare, teneja mATe kAma karo. X tamAre zuM karavuM te viSe jagata kAMI kahetuM nathI; paNa tame je kaMI karavAnuM mAthe le tamAM sarvopari zreSTha bane, ema tenuM kahevuM che. ("AgaLa dhamAMthI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ www zukanamAM lApasI zAmATe? 245 zukanamAM lApasI zAmATe? ( hiMdusthAnanA eka aMkamAMthI) hiMdusaMsAramAM sAdhAraNa rIte sArA prasaMge hamezAM zukanamAM ghauMnI lApasI ke oramuM karavAmAM Ave che. A zukanamAM bIjA koI pakavAne badale lApasIne zAmATe pasaMdagI ApavAmAM AvI haze, te vAta samajavA jevI che. atyAranA jamAnAmAM te lApasI ke ramuM e gAmaDAnuM pakavAna gaNAya che; ane sArA jamaNavAramAM te sthAna bhogavatuM nathI, chatAM paNa ApaNe vicArIzuM to jaNAze ke, ApaNuM bApadAdAe mUrkha na hatA. jUnA kALamAM je je rItarivAjo dAkhala karavAmAM AvyA che, te te rivAjo sArA havAthIja dhama ne nAme dAkhala thayA che. khAvAmAM, pIvAmAM, AcAramAM tyAM tyAM je rivAje che ane tene dharmanI bIka lagADI devAmAM AvI che, temAM paNa caturAija che. atyAranA adha dudha ApaNe pUruM rahasya samajayA sivAya badrA mAbApa bevakapha hatAM ema kahI tenuM pAlana karatA nathI. pariNAma ApaNe joI cUkyA chIe ke, ApaNA bApadAdA karatAM ApaNe evuM khAI zakIe chIe, ochuM pAcana karI zakIe chIe, ochI zaktivALA thaI gayA chIe ane ochuM AyuSya bhogavIe chIe. je je vahema gaNI kADhI tucchakAravAmAM Ave che, te vahema nathI; AvA vahemanI hakIkatamAM AgaLa upara utarIzuM tyAre te samajAze. rajasvalA strIne ne aDAya; suvAvaDInAthI AbhaDacheTa lAge; nAhyAdheyA sivAya maMdiramAM na javAya; vagere rivAjo che te vahema nathI; paraMtu zArIrika taMdurastIne aMge vicArIne dAkhala karelA rivAje che. tenuM pAlana na karanArA adekhAI kare che. have asala vAta para AvIe. ghauMnI aMdara je poSaka tattva che, te tenI aMdaranA bIjamAM che. A bIja khAvAthI mANasanI jIvanazakti vadhe che. je anAja jIvanata-va-vITamInsa kahevAmAM Ave che, te A bIjamAM che. vijJAnazAstrIoe tathA khorAkIne lagatI zodhakhoLa karanArAoe ekamate jAhera karyuM che ke, jema jema ghauMno loTa bArIka karavAmAM Ave che, tema tema tenA bIjano nAza thAya che. bIjano nAza eTale tenI aMdara rahelAM jIvanatattva vITAmInsano paNa nAza thAya che. A loTa te ApaNo parasudI meMde che. A loTa zarIrane lAbha karavAne badale -nukasAna kare che. evA prayogo karavAmAM AvyA che ke, eka mANasane bhukhyo rAkhavAmAM Avyo jyAre bIjA mANasane mAtra parasudInI roTalI ApavAmAM AvI. pariNAme parasudInI roTalI khAnAranuM vajana apavAsa karatAM ghaNuM ghaTI gayuM. e sUcave che ke, parasudI zarIrane poSavAne badale zarIrane nAzaka che. lApasI ke oramAnI aMdara ghauM jADA bharaDavAmAM Ave che. AvA jADA leTanI aMdara tenuM bIja jaLavAI rahe che ane e bIja zarIrane paNa Ape che. A divase te tame Avo piSTika khorAka na khAo, paNa zukana tarIke sAre prasaMge A lApasI ke ramuM khAe; teTalA mATe buTTA bApAe zukanamAM lApasI rAkhI che. taladhArI lApasI, aMdara goLa ane ghInA khorAkane bIjuM koI paNa pakavAna pahoMce tema nathI. pachI bhale te dUdhapAka, zIkhaMDa, bAsuMdI, ghebara, mesura vagere game te kaho. A lApasI ane eramuM banajokhamI ane pauSTika che. sudharelA bhAIo A bAbatanI noMdha le teTalAmATe ATaluM dhyAna kheMcyuM che. baccAMnuM nAma pADatI vakhate bArame divase to AkhA ghaune bAphI tenI ghugharI karavAno rivAja che. A ghugharamAM paNa goLa-ghI nAkhIne khAvAmAM Ave che. vaijJAnika dRSTie to lApasI-oramAM karatAM paNa A ghugharI caDhe tema che; paraMtu have ghugharI to jaMgalIne khorAka gaNAya che. sudharelA mANasone pAchA jaMgalI thayA sivAya ke nathI ema atyAranA kherAzAstrIo ane meTA DaeNTaro yuropamAM bUma pADI rahyA che. khorAkanI aMdara ApaNe tyAM ghAlamela haju prabhukRpAe ochI che. yUropAdi dezomAM te Toce pahoMcavA Avela che, eTale ja tyAMnA rDokaTare te tarapha vadhu - lakSa ApavA maMDayA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jue jApAnanuM zikSaNa! vilAyatamAM phaLAhAra hiMdusthAnanA khorAkamAM je koI cIjanI khAmI hoya te te phaLanI che. ApaNane joIe teTalAM phaLa khAvAnAM maLatAM nathI. garIbAIne aMge ApaNe phaLa khAI zakatA nathI. uparAMta kuLa khAvAM e jarUrIAta nahi paNa mejazekha che, ema ApaNAmAM khoTo khyAla pesI gayuM che. ApaNe tyAM je phaLo thAya che, tene ja ApaNe chUTathI upayoga karIe to ApaNo khorAkakrama vyAjabI gaNAya. ApaNe tyAM lAla pAkAM TAmeTAM, papaiyAM, pAkAM cIbhaDAM vagere thAya che, paraMtu ApaNe joIe teTalA pramANamAM te khAtA nathI. vilAyatanA AMkaDA bahAra paDayA che, je jANavA jevA che. yunAiTeDa kIMgaDamamAM eka mANase eka varasamAM 100 sapharajana, 75 nAraMgI ane 30 keLAM khAdhAM. eka varasamAM 4830 0,000 pAuMDanI kiMmatanAM phaLa yunAITeDa kIMgaDamamAM AvyAM. ApaNe tyAM to mANasa ATalAM badhAM phaLa khAto nathI. vyAjabI rIte je phaLanI je vakhate mosama hoya, tyAre teNe te phaLa khUba khAI levAM joIe. hiMdusthAnamAM subhAge kerInI mosamamAM mAtra kerIo puSkaLa khAvAnI maLe che ane tyAreja garIba temaja tavaMgara teno upayoga karI zake che. mANasoe dhyAna rAkhI phaLa khAvAM joIe; kAraNa ke phaLanI aMdara jIvanatattva-vITamInsa hoya che. kerInI mosamamAM mANasane navuM lohI AvI jAya che, tenuM kAraNa A jIvanatattva che. juo jApAnanuM zikSaNa! ( gAMDIva tA. 5-9-26 nA aMkamAMthI) (TakIonI kanyAzALAomAM tyAMnI buddhimatI saMcAlikAoe kanyAo samakSa eka suMdara prazna rajI karela "tamane puruSatva game ke strI va ?' 660 javAba ApanArI bALAomAM 236 bALAoe puruSa thavApratye pasaMdagI batAvI hatI ane 288 bALAoe amuka saMjogomAM strI rahevAnI ane amuka saMjogomAM puruSa thavAnI ruci pradarzita karI hatI. mAtra 136 bALAoe strItva pasaMda karyuM hatuM. pelI 236 bALAemAMnI ekano javAba ahIM raju karIe chIe.) nArIpaNuM nathI gamatuM, gurumAtA! nArIpaNuM nathI gamatuM. dezanI mATImAMthI utpanna thaI tenAM annajaLavaDe deha paDI, eja dehane prANathI paNa hArI janmabhUmi kAje kurabAna karI nAkhavA nuM na maLe te jIvananuM sArthaka zuM ? raNAMgaNamAM mAtRbhUminA svAtaMtryajyotathI jhaLahaLatA vAvaTA nIce bakhtara ane kavaca sajI potAnAM khUna vahAvavAnI taka na maLe to e janmavAM zAM khapanAM ? puruSone mAyAjALamAM phasAvanArI, dharmapaMthathI bhraSTa karanArI mehaka pUtaLI banavAnuM, vilAsa ane mehamastInI pratibhArUpI DhIMgalI banI ramADAyA karavAnuM je avatAre kapALamAM lakhyuM, te avatAra eLe nahi to bIjuM zuM ? jyAM tenI gaganabhedI garjanAo jANe sArA brahmAMDane hacamacAvI mUkatI hoya, myAnamAMthI kesarIA karavA nIkaLI paDelI khaDaga- suMdarIone cakacakATa vijaLInA camakArAne bhUlAvI dete hAya, mAtRbhUmine kAje ghA jhIlavAnI ane ghA karavAnI jyAM hoDa bakAI rahI hoya, e sthAne mAthAMne hatheLImAM laIne ghUmavAnA 'hAvA, e re saMgrAmanI ramatanAM khelana je dehe na gavAyAM te dehe sUrya prakAza dIThe toye zuM-ne dIThe toye zuM? pyArI nIpenamaiyAnA (jApAna) digvijayano kIrtistaMbha je rudhiravaDe caNAI rahyA hoya, te rudhiramAM je dehanAM raktabiMduo na bhaLe, e deha karatAM to dhanya e lokhaMDI cosalAone, jenI topa ne taravAra bane che ! mAtA ! dezane kAje kurabAnI karavAne hakka puruSo bhegave che. e lahAvo levA mane puruSatva joIe che. nirbaLatAnI pratimA sarakhuM A nArIpaNuM nathI gamatuM nathI gamatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ garIonA uddhAraka aneA ! garIbAnA uddhAraka banA! ( 'svAmI rAmatIrtha nA sadupadeza' mAMthI dalitakAma' mAM levAyeluM, te uparathI ) strIe!, bALakA ane majuravaCnI keLavaNIpratye bedarakArI rAkhavI e te je zAkhApara ApaNe AdhAra hAya, teja zAkhAne kApI nAkhavA samAna che; eTaluMja nahi paNa khuda prajArUpI vRkSanA mULamAMja dhA karavA barAbara che. hiMdusthAnamAM aneka hilacAle vijayI na nivaDavAnuM kAraNa eja che ke, kArya karanAra leAkAe potAnI sarva zakti mULa taraph na vAparatAM mAtra phaLa ane pAMdaDAMe-jevA meTA kahevAtA lokeA-ne pANI chAMTavAmAM gumAvI dIdhI che; kharI rIte te rASTravRkSanA AdhArarUpa bicArA Droneja prakAza ane caitanyanI jarUra che. Aja ApaNA A kamanasIba dezamAM emanI kiMmata mIMDA jeTalI gaNavAmAM Ave che ane AvAM garIbagurakhAMenI sevA karavA tame bahAra paDaze!, temanA bhalA kAje ciMtA karaze! eTale lokA tamane ThapakA paNa deze, keTalAka mazkarI karavA lAgaze; paraMtu eTaluM dhyAnamAM rAkhajo ke, A mIMDAne ekaDAnI jamaNI bAjue mUkavAthI ekaDAnI kiMmatane dazagaNI vadhAravAnI temanAmAM zakti che. 247 kamanasIbe hAlanA upadezakeAnI vRtti evI che ke, sarakArI amaladAra vagere me!TA leAkeA peAtAnA vyAkhyAnamAM Ave eTale tee peAtAne kRtakRtya mAne che. e kharuM che ke, sarakArI nAkA bIjA mANase karatAM vadhu hAMziyAra heAya che ane tethI tee gheADAghaNA upayogI paNa che; paraMtu temane jusso hamezanA dhasaDamerAthI mada paDI gayeleA heAya che. e leAkeAte temanA mAnamatakhArUpI kedakhAnAnA zreSTha Asana uparaja besI rahevA de; kAraNa dezane kharA uddhAra teA dezarUpI jhADanAM garIba mULAthI thavAnA che. e barAbara dhyAnamAM rAkho ke, garIba leAkeA, strIo ane bALakAnA hAthathIja satyanI svArI AgaLa vadhaze. lokeAnI hAlanI dhabuddhi ane dAna karavAnI vRtti paNa khaDu bagaDI gayelI che. bhUkhamarAthI TaLavaLatA garIba leAkeAnI ApaNe jarAye ciMtA karatA nathI. mAtra bharelAM peTavALA, nirudyogI ane ALasueneja bhAjananuM dAna karavAthI svarga paheAMcI javAya che ema mAnIe chIe; ane A dAnasaMbaMdhe paNa leAkeAnA vicAra evA thaI gayA che ke samAjanA eka bhAgane cheka nIceAvI nAkhI, tene taddana kaMgALa khanAvI daine meLavelA paisAmAMthI nahi sarakhA bhAga dAnatarIke pAche ApavA. teja nIcevI lIdhelA garIbe tarapha temanAM dhaNI du:khI hAlatamAM kIrti ke hAddAne khAtara ekAda tuccha kakaDA pheMkI deve! eja jANe ke mAruM dha-dAna na gaNAtuM hAya, emaja e bicArAe samaje che; paraMtu kharI udAratA zuM che te tame jANA che ? dIna-garIba ane patita-nIce paDelA leAkeA tarapha sAcI lAgaNIthI je jue che, teja kharA udAra mahAtmA che! hiMdusthAnanA rAjArajavADAe! dhanADhayA ! dharmaguru ane rAjakartA ! thA AMja vadhAmAM zuM pariNAma Avaze tene tamane khyAla che ? Aja asaMkhya jAtibheda ane cAkAdhama thI zuM pariNAma AvyuM che te jANeA che ? e sAcuM che ke, yApaamerikAnI jema asaMkhya haDatALA nathI paDatI, paraMtu AkhA deza duLa ane muMgA meDhAthI paNa vadhAre bIkaNa banI gayeA che. hAlanA jarIpurANA thaI gayelA nyAta-jAtarUpI vastranI nIce zuM che ?-garIba ane bhUkhe maratA sAkSAt nArAyaNasvarUpa hiMdI kheDute ! kaTokaTInA samayamAM ApaNe janmelA heAvAthI dezasevA karavAnA prasaMga joie teTalA che. Aja tamane dezadha AjJA kare che ke, rASTrAya bhAva AgaLa tItra jAtibhedane gauNa mAnA ! peAtAnAM nAnAMmeTAM saghaLAM bALakApara ekasarakhA prema rAkhanArI mAtAnA jevuM ApaNA karaNane banAvavuM eja jIvananI saphaLatAne sAra che. aMtaH eTalI ane e jIvana saphaLa karavA kAje tame jIMdagIne tilAMjali ApavA taiyAra che. zakti ane hi Mmata tamArAmAM hAya teA uThe ane garIbeAnA uddAraka aneA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 vadhAre maraNe zAthI thAya che? vadhAre maraNe zAthI thAya che? (lekhaka:-vijayazaMkara jyazaMkara. hiMdusthAna" tA-24-pa-ra6 nA aMkamAMthI) dezI vedAne uttejana Ape. eprIla 1926 nA vaida kalpatarumAM "dezI vaidu" evA mathALA nIce je hakIkata chapAI che temAM lakheluM che ke - "A dhArAsabhAmAM (muMbaInI) je meMbaro Ayurveda ane yunAnI vaidakanI sIpAsa karatA hoya temane huM pUchuM chuM ke, pAzcAtya paddhatie zikSaNa meLavelA DaoNkaTaranI khAtrI karI ApavI joIe ke, dezI vaidu pAzcAtya vaidA karatAM kaMI paNa rIte utaratuM nathI ane tyAreja A AkhI sabhA samajI jaze ke, dezI vaidu pAzcAtya vaidaka karatAM zreSTha che." A ghaNo gaMbhIra savAla che. karoDo mANasonI jIMdagI tathA taMdurastI sAthe teno saMbaMdha che; tethI lakhavAnI rajA lauM chuM ke, videzI davAomAM ghaNI davAo jevI ke zItaLAnI rasI vagere janAvaronAM lohI-parUmAMthI banAvavAmAM Ave che ane tethI hajAre taMdurasta bALako temaja moTI uMmarane manuSyo tevI davAnA jherathI bImAra paDI marI jAya che, athavA te kAMI bhayaMkara daradothI pIDAya che. te saMbaMdhI sattAvAra hakIkato prasiddha karavA mATe kapALa aMgrejoe tathA amerikanoe khAsa maMDaLIo sthApI che ane temanAM mAsikamAM ghaNI ekAvanArI hakIkate vakhatovakhata ughADI pADavAmAM Ave che. upara jaNAvelI jAtanI kerI videzI davAo mANasajAta mATe kevI jIvaleNa che, tene khyAla karavAmATe "zItaLAnI rasI" evA mathALA nIce eka ghaNe caMkAvanAro lekha nava prasiddha thatA cerAga nAmanA mAsikanA phebruArI 1926 nA aMkamAM prasiddha thayo hate te dhyAnathI vAMcavA Apane araja karuM chuM. ke amerikAnA presiDenTa kulIjanA juvAna dIkarAne zItaLAnI temaja TAIphoIDanI rasIe. mUkI. tene pariNAme te hatabhAgI juvAna puruSa taraphaDI taraphaDIne marI gaye. te lekhamAMthI nIcenA zabdo TAMkuM chuM. 8 AvAM maraNa sAdhAraNa mANasanA gharamAM thAya che, tyAre te rasIne badale bIja regane nAma naMdhAvI daIne daradInA sagAne ThagIne kiTara e maraNa bIjA kAraNathI thayeluM gaNAve che; paNa A te presiDenTano dIkaro hovAthI pigaLa phaTayuM." tA. 17-4-26 nA jAme jamazedamAM peTaMTa yDane Aga lagADe " evA mathALA nIce eka lekha chapAyo hato temAMthI nIcenA zabdo tarapha ApanuM dhyAna kheMcu chuM. peTa muDa ane davAvALA garIba hiMdamAMthI daravarSe eka karoDa rUpIA lUMTI jAya che ane ApaNe ghera du:khadarado soMpe che. " karoDo rUpiAno A vepArI tathA dhaMdhAdArI savAla hovAthI zItaLAnI rasI vagere jherI davAothI nIpajatAM hajAro maraNanAM kharAM kAraNa chupAvIne jUdAM kAraNo prasiddha karIne mANasajAtane vilAyata tathA amerikA jevA dezomAM paNa ThagavAmAM Ave che. tethI A dezanA ghaNA sattAvALAo ema mAne ke, videzI davA bahu sArI che..e kudaratI che. videzI jherI davAo mANasa jAta mATe kevI bhayaMkara che, te saMbaMdhI sattAvAra rIte prajAmata meLavanArA dayALa aMgrejo tathA amerikanonI maMDaLIonuM sAhitya, muMbaInI zrI jIvadayA maMDaLI (149, zarAphabajAra muMbai, ) nA sekreTarI pAsethI maLe che. te vAMcIne je pitAnI khAtrI thAya ke, dezI davAo karatAM videzI davAothI paNa vadhAre maraNa tathA jIvaleNa daradonA kese thAya che, te tevI jherI videzI davAone upayoga A dezamAM kAyadAthI baMdha karavAnI tathA nirdoSa dezI davAone uttejana ApavAnI nAmadAra muMbaI sarakAranA amaladAro maherabAnI kare, ane tethI lAkho manuSyone temane AzIrvAda maLe, evI amArI prArthanA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArAo 29 tapasvInI tejadhArAo (saurASTra taraphathI prasiddha thayelA "jhaMDAdhArI" nAmanA pustakamAMthI) ( maharSinuM jIvanacaritra vIratvanI vividha ghaTanAothI bharapUra che. maNiratna jevuM e mAnava-jIvana pitAnA pratyeka pAsAmAMthI kevuM jhaLakI rahyuM che ! jagatanA reSatiraskAra ane vidveSanuM jhera ghoLI ghoLIne pItAM pItAM tenA badalAmAM e yogIvara potAnA Atma-maMthanamAMthI kevuM amRta valovI valovIne ApyuM che, tenI sAkSa detA A jIvana-prasaMge ubhA che. AcaraNanI jhITamAMja mahattAnI karI che. e kaTInI javALA vacce saLagatA maharSi kevA dIpI uThe che ! emanA siddhAMto sAthe matabheda sevanArAone paNa emanI mahAnubhAvatAnI A ghaTanAe satyanuM bhAna karAve che. matabhede te jagatamAM paDyA raheze, gaganamAM caTaze kevaLa AvI jIvana-pherame.) jJAnapipAsA siddhapuranA meLAmAM bhagavI kaMthAono jANe ke mahAsAgara ulaTa che. bheLo bALaka potAnA gurupadane ya evA koI yogIrAjane TuMDI rahyo che. roja roja vIsa vIsa gAunI majala kApato e aro viMdhIne AvI pahoMce che, acAnaka enA bAvaDA upara eka varSa paDA ! uMcuM juo tyAM potAnA pitA ! "kulAMgAra! teM mAro vaMza lajAvyo evAM che ke vacana-punI vRSTi e kapAyelA pitAnI jIbhamAMthI cAlavA lAgI. bALakanuM mAthuM nIce DhaLI rahyuM. enI pAMpaNo dharatI khetaravA maMDI, Akhare na sahevAyuM tyAre deDIne pitAnA paga jhAlI lIdhA. chaLabhaye javAba dIdho ke "have huM nahi karuM? pitAe te dIkarAne mAthe kaDaka cokIja lagAvI dIdhI. rAtrine trIje pahore, jholAM khAtAM paheregIrone "laghuzaMkA karavA jAuM chuM" evuM samajAvI e navayugano gautama cAlI nIkaLyo, loTA sAthe bAkInI rAta eka devAlayanA ghumaTa para caDhIne vItAvI. rAtribhara abola tArAonI sAthe jANe gupta vArtA calAvI. prabhAte saMsAranI chellI gAMTha choDI nAkhIne eNe duniyAnI bahAra doTa dIdhI. - "A kuDI kAyAnuM piMjaruM have kayAMsudhI veThavuM? deha pADI nAkhuM to? himAlayanAM himabhaya zikhara para jaine gAtrAne gALI nAkhe ?" nA nA ! jItavA ! eka vAra te A dehadvArA paramAtmAnuM jJAna prApta karI lauM. daranA maLa-mela sApha karI nAkhyuM ane himALe zA sArU gaLuM ? kenAM du:khonI saLagatI bhaThThImAMja na jhaMpalAvuM ? cAlo AtmArAma, cAle A pahADI zikharo uparathI dharatInAM saDabaDatAM mAnavIonI vacce ! " x rANAsAgarathI utarIne yuvAna thegI jJAnanI zodhamAM cAlyo. ApaghAtanA manasubA choDI dIdhA; paNa pustakonAM lapharAM haju lAgyAM hatAM. gaMgAnA kinArA upara e pothIonAM pAMdaDAM ukheLatAM ukheLatAM yogAbhyAsanA aTapaTA keyaDA ne nADIcakanAM lAMbAM varNana vAMcyAM.enI buddhinI sarANa5ra e nADIcakrano viSaya caDhI gaye. aMtaramAM saMdeha jAye ane jJAnanI saLagatI pyAsa ema te ze' zAMta thAya ? eka divasa gaMgAnA nIramAM eka muDaduM taratuM jAya che. pothIonAM thothAMne kinAre melI zodhake pravAhamAM jhaMpalAvyuM. zabane bahAra kheMcI ApyuM. cappa laIne cIrI joyuM. cIrIne hadayano bhAga bahAra kADhayo! enI AkRti, svarUpa ane laMbAI pahoLAI pustakonAM varNanenI sAthe meLavI joyAM. pustakanAM varNanI sAthe bIjA pratyeka aMganI sarakhAmaNI karI; paNa pustakamAM lakhelA pelA nADIcakranA khAna sAthe dehanA cakrane meLa na ja maLe. pustakane turtaja teDI phADI e zabanI sAthe ja pANImAM padharAvI dIdhuM, buddhino vijaya thaI gayo ! soLa soLa varSanA rajhaLapATane aMte chatrIsamA varSanI vaye gurujJAnane mATe talasatA e dayAnaMdane guru lAgyA. guru virajAnaMdanI sevA e te asidhAra jevI hatI. aMdha gurujI durvAsAnoja avatAra hatA ! dhamakAve, gALe bhAMDe, mAre ane pITa. eka divasa te dayAnaMdane mAtra amuka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 tapasvInI tejadhArAo pATha na AvaDavAne kAraNe virAnaMdajIe pitto gumAvyuM. krodhAMdha banIne emaNe dayAnaMdane eka lAkaDI ThaThADI. dayAnaMdajInA hAtha upara kaTa thaI lohI vahevA lAgyuM, paraMtu satyane zeAdhaka eTalethI kema cheDAya! be hAtha joDIne sukomaLa avAje e bolyA-mahArAja ! mAruM zarIra kaThera che; eTale mane mAratAM te ulaTo Apane suMvALA hAthe samasamI gayo haze. mane Apa na mAre, kemake Apane ijA thAya che." daMDIjI nAmanA ziSya gujIne emanI A nirdayatA badala Thapako dIdho. bheLA, oliyA jevA gurUne bhAna thayuM; pastAyA; bolyA ke "bhAI, have pachI nahi mAruM.' A vAtanI dayAnaMdane jANa thatAM ja emaNe jaine daMDIne kahyuM: "zAmATe gurune tame mAre vAte Thapake dIdhA ? e zuM kAMI mane dveSathI mAre che ? e to kuMbhAra jema mATIne TIpI TIpI temAMthI suMdara ghATa banAve che, tema mane paNa manuSya banAvavAmATeja zikSA karI rahyA che." e lAkaDInA prakArano DAgha, dayAnaMdajInA hAtha upara jIvanabhara rahyo hato ane tyAre jyAre pitAnI daSTi tyAM paDatI, tyAre tyAre pitAnA gurujInA upakAronI smRtiothI emanuM aMtara gadde gadita thaI jatuM hatuM. gurujInA svabhAvanI dhakhadhakhatI bhaThThImAM aDhI varSa sudhI tavAI tavAIne e kaMcana nirmaLa banI gayuM. rahyAMsahyAM pApanI bhasma thai gaI. aDhI varSane abhyAsa pUro thatAM svAmIjIe gurune caraNe paDIne vidAya mAgI keH "mahArAja ! mArAM romeroma Apane dhanyavAda daI rahyAM che. Ape mane sAcu vidyAdAna dIdhuM. have huM dezATanamATe ApanI AjJA levA Avyo chuM; huM Apane gurudakSiNA mAM zuM ApuM ? mArI pAse rAtI pAI paNa nathI. A rApaTI lavIMga che .te ApanA caraNomAM dharuM chuM." dayAnaMdanA mastaka upara zItaLa hAtha melIne gurujI gada gada kaMThe bolyAH "beTA ! meM tane bahuja saMtAyo che. have mane tArA sarakho tejasvI ane sAgarapeTe ziSya kyAM maLavAnuM hatuM ? jA beTA ! tArI maMgaLa kAmanAo pUrI thaje. mAre tArI gurudakSiNa na joIe. gurudakSiNAmAM huM eTaluM ja mAgI lauM chuM ke vatsa! tuM A duHkhI bhAratavarSanI sevA karaje.' gurunI mahattAnuM raTaNa karato dayAnaMda saMsAranI raNavATamAM cAlI nIkaLe. hajAro varSa thayAM abela banI gayelA gaMgAjInA kinArA upara pharIvAra zuddha veda-maMtra guMjI uThayA che. RSimuniono vArasadAra vIra dayAnaMda rAjapUtonAM gAmaDe gAmaDAM cIrato ghUme che. cAlIsa cAlIsa, pacAsa pacAsa rajapUte paMktimAM goThavAIne gaMgAtIre khaDA thAya che. e tamAmane yajJopavita paherAvatA dayAnaMdajI gAyatrInA siMhanAda gajAve che ane keTalAya kALa vItyA pachI pahelI ja vAra, saMskRti mAtAnAM stanaparathI dUra pheMkAyelAM, dhAvaNAM, ni sahAya saMtAna sarakhI strI jAtine Aja gAyatrI-japa karavAno adhikAra paNa maharSi dayAnaMdeja arpaNa karyo. kSamAvIra sere gAmamAM ekavAra svAmIjI upadeza ApI rahyA che. te vakhate eka kadAvara, pahelavAna, vikarALa jaTa AvI pahoMcyA. meM upara roSa saLage che. bhavAM caDhI gayAM che; khabhA para DAMga rahI gaI che; lAlaghUma ne phADa ne hoTha pIsa e rajapUta sabhAne cIrIne saDasaDATa svAmIjInI sanmukha AvI ubho rahyo. enA moMmAMthI aMgAra jharavA lAgyA ke "re ! tuM sAdhu thaIne mUrtAipUjAnuM khaMDana kare che ? gaMgAmaiyAne niMde che ? devonI viruddha bakavAda kare che ? have bAla jaladI, tArA kayA aMga upara A DAMga lagAvIne tene pUro karI nAkhuM ? AkhI sabhA tharatharI uThI; paNa svAmIjIe te ratimAtra calAyamAna thayAvinA, enI eja gaMbhIra mudrA rAkhIne hasatAM hasatAM uttara Apyo keH "bhAI ! je mAro dharmapracAra tane aparAdha lAgatuM hoya to e aparAdha karanAra te mAruM mastaka ja che. e mAthuMja mane AvI vAto sUjhADe che; mATe tAre sajA karavI hoya to e mAthA uparaja tArI DAMga jhIMkI de beTA : ' e kSamA-vIranAM netrAnI jyota pelA jATanAM netrAmAM paDI. dhagadhagatA aMgAra jANe ke jaLadhArAvaDe bUjhAI gaye, svAmI chanA caraNomAM e DhaLI paDo. raDavA lAgyA. svAmI cha bolyA: "vatsa ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejavArAo 251 te kazuMya nathI karyuM. mane kadAca mAryo hAta teApaNa zI ciMtA hatI ? jA, prabhu tane sanmati dejo ! x X x X seMkaDA rAjapUtAne yajJopavita detA detA svAmIjI gAmeAgAma ghUmI rahyAhatA.eka vakhata kaNuM vAsamAM emane paDAva hatA. gaMgAsnAnanA meLApara hArA mAnavI ekaThAM thayelAM hatAM. khareAlInA ThAkAra rAva karNasiha paNa AvelA. A rAvane vaiSNutra pathane evA teA nAda lAgelA ke peAtAnA nokaracAkarAne are gAya, bheMsa ane dheDAone kapALe ane kaThe paNa te baLAtkAra karIne tilaka kaMThI lagAvI rahyA hatA. eka rAtrie enA mukAmapara rAsalIlA ramAtI hatI. svAmIjIne paNa 5ciMtA khelAvavA AvyA.svAmIjIe kahyuM evA halakA kAmamAM huM bhAga na laI zakuM. ApaNA pUjanIya .puruSonA tame veza bhajavI rahyA che! e dhikkArane pAtra kRtya kahevAya.' rAva kaNasiMhane A apamAnanA dhA vasame lAgyA. bIje divase sAMjare peAtAnA maMDaLane lai rAva AvI pahoMcyA. svAmIjI upadeza karI rahyA che.zrotAe tallIna che.rAvane AvelA joi ravAmIjIe satkAraka ke 'AvA kyAM besIe ? kaDaka svare rAva gaI uDayA. 'jyAM ApanI khuzI haiAya tyAM.' hasIne svAmIjI elyA. 'tamArI paDakheja khesIzuM.' 'khuzIthI; AvA, meseA.' kahI svAmIjIe peAtAnA AsanaparathI peAthI haThAvI lIdhI. paNa rAvane te TaTA macavavA hatA; enA madeAnmatta ka'mAMthI vacane nIkaLyAM ke sanyAsI thane rAsalIlAmAM hAjarI na ApI tenI lajjA nathI AvatI ?' 'rAva mahAzaya, ApA pUchya pUrvajonA veza laine halakAM manuSyA nAce ane Apa kSatriye banIne beThA beTA e nATaka upara khuzI thAe, enI lajjA te Apaneja AvavI ghaTe ! kAi sAdhAraNa leAkA paNa petAnAM kuTubIjaneAnA veza joine khuzI na thAya.' ane tame ga MgAmaiyAnI paNa nidA kareA che, kema ? 'nA bhAi, huM gaMgAnI niMdA nathI karatA; paNu gagA jevI ane jeTalI che tevI ane teTalIja huM ene varNavI batAvuM chuM.' 'eTale ! ga`gA keTalI che ?? kamaDaLa uThAvIne svAmIjI khelA, 'jIe, mAremATe te A kamaDaLa bharAya teTalIja.' karNasiMhanA hADa kaMpI rahyA hatA. svAmIjI pharIvAra melyA, rAva sAheba, ApanA kapALamAM A tilaka zAnuM ?' 'e 'zrI' che, ene dhAraNa na karanAra caMDALa che.' Apa kayArathI vaiSNava thayA ? keTalAMka varSo thayAM. ' 'ane ApaNA pUrvajo paNa vaiSNava hatA ?" 'dl. . tyAre ApanA kathana pramANe te ApaNA pUrvajo temaja thADAM varSa pUrve Apa pAte paNa caDALaja hatA ema yuM !? rAvanA hAtha taravAranI mUTha upara gayA ane eNe trADa dIdhI, 'mAM saMbhALIne khela! ' bIjA dazabAra hathiyArabaMdha leke hatA, emanA paMjA paNa zvetapeAtAnI taravArapara gayA. zrotAe DarI gayA; paNa svAmIjIe peAtAnI sadAnI gaMbhIra vANImAM zarU rAkhyuM ke zIdane DarA che ? kazI ciMtA nathI, meM satyaja kahyuM che.' rAphaDAmAMthI bhabhUkatA rUdhiranI mAphaka rAva kasiMha `kAra karatA gALAnA varasAda varasA-vavA lAgyA. ene jamaNeA hAtha vAra vAra khaDganI mU'para javA mAMDaye; paraMtu svAmIjIe teA mAM malakAvIneja zAMta vANI uccArI ke 'rAva sAheba, vAraMvAra khaDga zAmATe khakhaDAve che!? jo zAstrArtha karavA hAya te ApanA gurujIne teDI lAvA; paNa zastrAja karavA hoya teA pachI ama sanyAsIne zIda DarAvA che ? jaine jayapura jodhapuranI sAthe bAkhaDAne !' kApa-jvALAmAM saLagatA rAva taravAra kheMcIne svAmIjInI sAme dhasyA. ekavAra te svAmI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^^^^^^^^^^^^^ ^ 252 tapasvInI tejadhArAo jIe dhakko daIne duzmanane pAcho nAkhe. tyAM te coga kepa karIne rAva pharIvAra dho. jarAye vAra nahotI; paNa svAmI chae ubhA thaIne jhapATAmAM pitAno paMjo pahoLA karI rAvanA hAthamAMthI taravAra jhAlI jhuMTavI lIdhI ane taravAranI pIMchIne jamIna upara TekavI. mUThapara eka evo dAba dIdho ke, "kaDAka!' karatA e taravAranA be TukaDA thaI gayA ! rAvanuM kAMDuM pakaDIne svAmIjIe kahyuM-'kema, have huM tamArA para prahAra karIne badale lauM, evI tamArI irachA che ?' rAvanuM meM jhaMkhavANuM paDayuM. tamArA atyAcArathI caDhAIne huM tamAruM buruM ciMtavuM nahi. huM saMnyAsI chuM. jAo, prabhu tamane sanmati Ape !" taravArane baMne TukaDA svAmIjIe dUra phagAvI dIdhA. rAva vidAya thaI gayA. A ghora ghaTanA banI te veLA pacAsa mANaso svAmIjI pAse beThA hatA. teoe Agraha karyo ke rAvane adAlatamAM ghasaDavA joIe. svAmIjI kahe ke, "e kadI na bane. e bicAro to potAnI kSatri huM mArA brAhmaNatvamAMthI zAmATe lathaDuM ?" bhaktajanoe AvIne svAmIjIne vinavyA che ke ApanI jIMdagI levA vAraMvAra humalA kare che. te Apa ADI ughADA sthAnamAM na rahetAM tamArA aMdaranA khaMDamAM raho.' svAmIjI kahetA, "bhAI ! ahIM to tame rakSaNa karaze, paNa bIje jaIza tyAM kANa bacAvavAnuM hatuM? mane te prabhu jevaDe meTa cekIdAra maLe che. mane kazo bhaya nathI." eka divasa sabhAnI vaccovaca eka kAline upAsaka brAhmaNa nazAmAM cakacUra thaIne Avyo ane gALo detAM detAM svAmIjInI sAme pagarakhuM pheMkaryuM. pagarakhuM to svAmIjIne na vAgatAM vacceja paDI gayuM; paNa tyAM beThelA sAdhuonI AMkhamAM khUna bharAI AvyuM. teo A brAhmaNane pakaDIne mAravA maMDaLyA. svAmIjIe tene aTakAvIne kahyuM ke "zA mATe ? mane kaMI ja du:kha nathI ane kadApi De mane vAge hota topaNa e kayAM rAmabANa hatuM ?" mahArAja ! ekalA ekalA Apa kAM hasI rahyA cho ?" bhaktae pUchyuM. " juo, eka mANasa ahIM cAlyo Ave che. hamaNAM tamane ene tamAze batAvuM.' svAmI jIe javAba dIdhe. tyAM to eka brAhmaNa miSTAnna laIne AvI pahoMcyo. "svAmIjI, name nArAyaNa kahIne eNe miSTAnanI bheTa dharI. svAmIjIe kahyuM-"o, thoDuM tame paNa khAo; huM paNa khAu". paraMtu pelA mANase miThAI na lIdhI. svAmIjIe trADa mArIne kahyuM, "khAo, kema nathI khAtA brAhmaNa kAMpI uThaze. eNe be hAtha joDakyA, svAmIjIe pAse beThelA eka kUtarAne baTakuM khavaDAvyuM. tarata kUtaro DhaLI paDayo. pitAnA bhakatane svAmIe batAvyuM ke "ATalAmATe huM hasato hato. A viSa-prayoga joyo ?' bhakate pelIsane bolAvavA uThayA. svAmIjI kahe ke "e naja bane. juo A bApaDo tharathare che. ene eTalI sajaja basa thaze." brAhmaNane choDI devAmAM Avyo. amRtasaramAM eka divasa eka pAThazALAnA zikSake pitAnA nAnI vayanA vidyArthIone zIkhavyuM ke "cAlo, Aje ApaNe eka kathA sAMbhaLavA javAnuM che. tame tamArAM daphataromAM ITonA TaDA bharI lo. tyAM huM IzAre karuM ke tarata ja tame kathA kahenAranI upara iTone mAro calAvaje. kAle tamane lADa ApavAmAM Avaze." e kathAkAra maharSi dayAnaMdavinA bIje kaNa hoya ? bALako sahita paMDita kathAmAM gayA. sAMja paDI ane aMdhAruM thayuM ke tatkALa gurujIe IzArata karI. svAmI jInA mAthA para ITAne varasAda varasavA lAgyo. AkhI sabhA khaLabhaLI uThI, paNa svAmIjIe saune zAMta pADayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArA 53. peAlIsanA adhikArIoe e bALakeAmAMnA keTalAekane pakaDIne svAmIjInI pAse hAjarR karyAM. polIsanA paMjAmAM sapaDAyelAM e baTukeA ceAdhAra raDatAM hatAM. dhrUsakA bharatAM bharatAM teoe kabUla kayuM ke, paMDite lADunI lAlaca ne A kRtya amAre hAthe karAvyuM hatuM. * svAmIjIe eja paLe lADu maMgAvyA. bALakeAne vaheMcI dIdhA ane kahyuM ke, baccAe ! tamArA paDitajI te kadAca tamane lADu na Ape, ema samajIne huMja ApI dauM chuM. khA ane AnaMda kare !' X x X eka vakhata vyAkhyAna cAlI rahyuM che, islAma upara nikhAlasa dile zAMta carcA thAya che. evAmAM eka taruNu musalamAna trADa detA ubhA thai gayA. taravAranI mUThapara hAthanA paMjo pasArIne e khelyAH-'svAmI,mAM sabhALIne elo. khabaradAra amArA dharmaviSe kAMi ekSA te ! ' atyaMta kAmaLa svare svAmIjI elyAH- beTA ! tArA mAMmAM teA hajI duA dAMta che. jo hu tArI evI trADAthI DaratA hAta te! ATaluM ekhama zirapara zIda uThAvata ? besI jA bhAI ! ' lajnma pAmIne yuvaka esI gayA. X x x ajameranA pAdarI labreDa sAheba svAmIjInAM nikhAlasa satyAnI jhALane sahana na karI zakyA.. eNe rAtI pILI mukhamudrA karIne cetavaNI uccArI ke:- kedamAM paDaze, kedamAM !" svAmIe hasIne javAba dIdheH "baMdhu ! satya khAtara keda te! lagAre lajjAnI vAta nathI. evI vArtAthI te huM have nirbhaya banI gayA chuM. mArA viredhIe kadAca mane turaMganI kATaDImAM nakhAvaze te e vedanA sahetAM sahetAM na te huM mArA pratipakSIonu jIrUM vAMcchavAne, ke na te mArA dilamAM kazI dilagIrI thavAnI pAdarIjI ! leAkeAneA DarAvyeA huM satyane nahi chejhu, isu bhagavAnaneya kayAM naheAtuM laTakavuM paDayuM !' X X * eka divasa eka brAhmaNe AvIne svAmIjIne pAnanuM bIDuM arpaNa karyuM. bhAvika manuSyanI sneha-bheTa samajIne svAmIjIe mIThuM meAMmAM mUkayuM, lagAra rasa letAMja Ate pAmI gayA ke pAnamAM jhera che, e pApIne kazuMye na kahetAM pAte gaMgAkinAre jaI, ulaTI karI, jhera utArI nAkhyuM, kAMye na banyuM hoya tema AvIne pAchA Asanapara zAMta mukhamudrA lai beThA; paNa pApa na chupyuM. aparAdhI jhalAyeA. tahasIladAre e pApIne pakaDI giraphatAra karyAM. tahasIladAre mAnyu ke, svAmIjI prasanna thaze, paNa svAmIjIe enI sAthe khelavuMe badha karyuM. cikata banelA tahasIladAre svAmIjInI nArAjInu kAraNa pUchyuM. javAba maLyeA ke " bhAi ! mAre khAtara tame eka pAmara manuSyane kedamAM pUryo tethI huM udAsa chuM, huM ahIM manuSyane bAMdhavA nathI AvyA, mukta karavA AnyA chuM. bIjAe peAtAnI sajjanatA tyaje, paNa huM mArI khAnadAnIne zA sAruM gumAvuM ? ' tahasIladAre brAhmaNane cheDA dIdhe. x x X kAzInA mahArAjAnI saradArInIce banArasI paDatAe AvIne ekavAra yAnaMdajIne zAsrAne mATe gherI lIdhA. peAtAnA vijayanI jUDI tALIonA hanAda karIne sa`dhyAkALe paDatAnI TALIe zera macAvyA. gaDabaDa macI gai. pacAsahajAra zrotAonI medanImAMthI svAmIjIne zire IMTA, paththarA, chANu ane khAsaDAMnI taDApITa thai. sAvara zabda sarakheAe na eNyA. phUle varasatAM hAya tevI prasanna mukhamudrA rAkhI, paDitA cAlyA gayA. IzvarasiMhajI nAmanA eka paMDite jyAre dayAnaMda upara AvuM vItaka vadyAnI vAta sAMbhaLI, tyAre eNe manA karyo keH-cAle! joie. atyAre A apamAnanI zI asara dayAnaMda upara thai che? enA brahmajJAnIpaNAnuM mApa kADhIe." izvarasiMhajI udyAnamAM pahoMcyA.jue te cAMdanImAM svAmIjI kuMjara zI' gatie TahelI rahyA che. paMDitanA snehabhAve satkAra karIne svAmIjIe jJAna-vArtAe mAMDI. madhura vineda relAvyeA. na sukhapara udAsIneA chAMTA, na vyAkuLatA. na kheda, ke na lagAre chupA rASarAga ! jANe kazuya banyuM nathI. izvarasiMhajIe evI vijayavaMta sAdhutAnAM darzana karyAM. yAgIvaranA nirmULa cidAkAzamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 tapasvInI tejadhArAe nirAzAnI nAnIsarakhIye vAdaLI na bhALI, paMDitajIthI khelAi gayuM, "mahArAja ! AjasudhI Apane paMDitaja mAnatA hatA, Aje e paDitAine pele pAra jaine meM jANe ke sAcA vItarAganAM darzana karyAM !'' x X x mathurAMpurI AkhI khaLabhaLI uThThI che. jANe kAi zayatAna AvIne dharmane narakamAM ghasaDI jatA hAyanI evI vyAkuLatA mathurAnA paMDAomAM macI rahI che. svAmIjIe AhvAna dIdhuM ke sukhethI zAstrArtha karavA Ave. pAMcasA paDA AvyA, paNa zAstrArtha karavA nahi,gALAgALI ane mArAmArI macAvavA ! agAsI upara ubhA ubhA svAmIjI meAM malakAvI rahyA che ane nIce jamAvaTa karIne ubhelA lAThIdAra cAbAeka gALAnA mArA calAve che. makAna upara cekI karatA kSatriya sevakAe kahyuM ke:-"mahArAja, rajA ApeA, A pAMDAene pAMsarA karIe." svAmIjI kahe che ke "nA bhAi ! A dharmAMdhatA upara dayA dhare, kApa na ghaTe.bAkI te mArA ahIM AvavAnA ATalA e lAbha zu che! che, ke A ALasanA pIra, uMdhatA, pazuvat paMDAemAM ATalI paNa jAgRti te| AvI ! ATalI sakhyAmAM e bApaDA ekaThA maLyA, e kAyadA kAMi kama nathI ! '' X x X svAmIjI vyAkhyAna i rahyA che. eve bharasabhAmAM eka kasAie ane eka kalAle AvI khUmeA pADIne ugharANI karavA mAMDI ke:-'svAmIjI ! have te bahu divasa vAyadA` dIdhA, ATale badhA AMkaDA caDhayA che. have te paisA cUkAve !' AMkheAmAM khUta bharAyuM. svAmIjI khelyA keH-khAmeArA pakaDA, AvuM sAMbhaLIne sevakAnI zabda paNa na kaheze. he!! " sabhA jemanI tema cAlu rahI. vyAkhyAna zAMtithI khatama thayuM; eTale e khanne jaNAne peAtAnI pAse khelAvIne pUrNa vAtsalyathI bannene gaLe peAtAnA hAtha kahejo hai|, A tamane kANe zIkhaveluM ' vIMTI pUchyuM 'bhAi ! sAcuM hAtha joDIne banne khelyA "bApu ! mAMgIlAla munIme. amane vacana dIdhuM che. ' badale devAnuM paNa emaNe hasIne svAmIjIe bannene cheDI dIdhA. x X X muMbaImAM dayAna`danAM pagalAM thayAM. vallabhI saMpradAyanA geAsAMi mahArAjee mAnyuM ke, ApaNA kALa AvyA. svAmIjIne sAheA maLI ke maharSijI ! vallabhapathIenI cheDa nA karatA he ?'' dayAna dajI kahe che ke:-'bhAi ! asane teA IMdranA Asanapara paNa dIThuM nahi meluM. thavuM hAya te thAe ?" X * X baLadevasiMha ! baccA ! tArI AMkheAmAM Aja huM mArUM mAta ukelI rahyo chuM." svAmIjI eka divasa melyA. baLadevane mAthe vijaLI paDI. khela baccA! Aja gAsAMine tyAM gayeA hateA ?'' khaLadeve cakita banIne DAkuM dhUNAvyu "zI zarate mane viSa devAnuM thayuM ?" eka hajAra rUpIe." khaLadeve aMtara kholI nAkhyu jo baccA ! paramezvara jenA rakhavALa che ene kAi na mArI zake he!! kAzImAM mane haLAhaLa jhera dIdheluM hatuM. rAva kasiMhe pAnamAM viSa bheLavIne khavADayu hatuM. bIjA kaike e prayAge mArApara ajamAvyA che, paNa huM jIvuM chu'; te yAda rAkhaje, huM hamaNAM nathI maravAne.' baLadevasiMha svAmInA caraNeAmAM leTI paDayA. X X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X www.umaragyanbhandar.com
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArAo 255 muMbaImAM vyAkhyAna cAlI rahyuM che. vallabhasaMpradAyanA ToLAe iTa, paththara ane dhULanA prahAro svAmIjInA mAthA para zarU karI dIdhA. saue svAmIjIne vyAkhyAna baMdha karavAnI salAha dIdhI. javAbamAM svAmIjI bolyA: mArA bhAMDuoe pheMkelA ITa paththara to mAre mana phUlanI vRSTisamA che ane vyAkhyAna te ucita samayeja samApta karIza, adhurUM nahi melAya. bhale paththaro varasatA." mAro sahetAM sahetAM svAmIjIe barAbara mukarara samayeja samApti karI. 1875mAM sva. mahAdeva goviMda rAnaDee svAmIjIne pUnAmAM nimaMyA. tyAM jaIne svAmIjIe paMdara vyAkhyAno dIdhAM. vidAyane divase prajAe pAlakhImAM-veda padharAvI, hAthIne hodde svAmIjIne besADI dharma-savArI kADhI. nagaranI badamAza ToLIe AnI sAthe sAthe "gardabhAnaMda savArI' caDhAvI kalAhala , apazabdonI jhaDI varasAvI. varasAdamAM bhIMjelI dharatI parathI kAdava upADI upADine chAMTayo. svAmIjI ane sva. jasTIsa rAnaDe banne jaNa kAdavamAM kharaDAyA. jasTIsa rAnaDee hukama Apyo hota to palakamAM e ToLuM turaMganAM dvAra dekhata, paNa svAmIjIe hasIne kahyuM rAnaDe ! kazI ciMtA nahi. kazuMe kaSTa A bApaDAone deze nahi." mirajApuramAM cheTugira nAmane eka gusAMI rahetA hatA. bhArI jalada prakRtine e AdamI hate. eka vakhata jabaradasta ToLuM laIne e svAmIjInA mukAma para caDhI Avyo. AvatAMnI vAraja svAmIjInA paga upara paga rAkhIne e to besI gayo ane phAve tema bakavAda karavA lAgyo. svAmIjIe pUchayuM "A koNa che?" "kAzI vizvanAtha jevAja ahIMnA eka buTTA mahAdevanA pUjArI che." svAmIjI samajI gayA ke A bhAI laDAi macAvavA AvyA che. eTale pote te vadhu nirbhaya banIne kAzI vizvanAthanuM khaMDana karavA maMDayA. svAmIjInI pAse patAsAne Dabo paDyo hatuM. temAM hAtha ghAlIne A gusAMI eka eka patAsuM uThAvIne achaDe hAthe patAsAM bukaDAvavA lAgyo. - svAmIjI zAMta svare bolyA " bhAI ! patAsAM khAvAM hoya to mUThe bharIne ekasAmaTAM laI le; paNa mArAM badhAM patAsAM ajImAM zIdane karI rahyo che ?" gusAMIe mAnyuM nahi. eTale svAmIjIe trADa nAkhIne sevakane AjJA karI: "bahArane daravAjo baMdha karI do. huM ekalo ja A badhAne hamaNAM sIdhA karI nAkhuM chuM." vikarALa AkRtine dekhIne cheTugiranuM hRdaya kaMpI uThayuM. eNe pitAne kALa bhALyo. khasIne e besI gayo. ToLuM hiMmUDha banI ubhuM rahyuM. . cheTugirano ghamaMDa te vakhate te tUTI gayo, paNa enI draSavALA halavAI nahi. eka rAtrie eNe be pahelavAnane svAmIjIpara humale karavA mekalyA. svAmIjI eka bhaktane dharmanuM rahasya samajAvI rahyA hatA, evAmAM e guMDAoe AvIne ThaThThAmazkarI AdarI dIdhI. eka-be vAra te svAmIjIe emane kAmaLa vANIvaDe samajAvyA paNa jyAre joyuM ke bhalamanasA che. tyAre pote siMhagarjanA karI ane e te Atmasiddha brahmacArInI trADa ! chAtIvinAnA e bane mAnava-pazio kAMpI uThayA. paraseve bhIMjAyA. pezAba chUTavAthI vastro paNa bagaDyAM. svAmIjIe saumya svare kahyuM - "jAo, sukhethI cAlyA jAo. ame saMnyAsI ! amAro dharma koIne mAravAno nathI, baccAo !" X karNavAsamAM svAmIjI pharIvAra AvI caDhayA che. baraulInA pilA ThAkora rAva karNasiMha paNa zarada pUrNimAnuM saMtAna karavA AvyA che. enI rasAyata sAthe to nAcagane mATe vezyAo paNa zAmila rahelI che ! svAmIjInA mukAmathI doDhaso ja kadamapara rAvano utAro che. AgalA prasaMganuM vera rAvanA aMtaramAM khaTakatuM ja hatuM. mati gumAvIne eNe potAnA traNa nokarane cakacakatI taravAra ApI svAmIjIno vadha karavA mokalyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 tapasvInI tejadhArAo madharAtane samaya che. comera cupakIdI chavAyelo che, kevaLa gaMgAne maMda rava guMje che ane vAlanI kAi kAI laharimAM jhADaparanAM pAMdaDAM khaDakhaDe che. svAmIjI dhyAnamagna che, thoDe aMtare bhakta kaithalasiMha gADha nidrAmAM paDayA paDavA naskorAM bolAve che. e samaye karNasiMhanA traNa kare hAthamAM nAgI taravAra laIne cUpacApa cAlyA AvyA, paNa aMge tharathara dhruje che. kalejAM dhabakArA mAre che. taravAro te tIka che, paNa eka nirdoSa vItarAgapara e taravAre calAvavA jeTalI hi meta taonA hAthamAM nathI. bahu vArasudhI teo ubhA rahyA. Akhare thAkathA, chAtI na cAlI. pAchA vaLIne rAvanI pAse AvyA. rAve dhamakAvIne pharIvAra mokalyA. te vakhate svAmIjInI samAdhi utarI gaI hatI ane rAve pitAnA nokarane dIdhelI dhamakI paNa svAmIjIe kAnokAna sAMbhaLI hatI. bIjI vAra paNa nokaro pAchA vaLyA; paNa rAvanI jIda to Aje RSinA dehanI sAthe matanI hIcakArI ramata ramA nAkhavA cAhatI hatI. eNe pharIvAra dhamakAvIne nokarone dhakelyA. e AvyA. svAmIjIe bIjuM kAMI ja na karyuM. uDIne gaganabhedI huMkAra gajavyuM. jamInapara eka lAta mArI. taravAradhArIonI bhujAomAMthI taravAro paDI gaI, e nAThA. kaithalasiMhajInI AMkha paNa ughaDI gaI. svAmIjIne eNe vinavyA "hatyArAo haju pharIvAra Avaze ha. mahArAja ! mATe cAlo, kayAMka chupAIne rAta vItAvIe." svAmIjIne mukhamAMthI gItApATha guMjI uThe ke naina phinita sALi nainaM ruta ghAva: kaithala bhAI ! saMnyAsI te gaDhaguphAnA AzarA kayAM sudhI zelate pharaze ? mAro rakSaNahAra to prabhu jevaDa hajAra hAthavALo beThA che. tuM gabharA nahi. bhAI ! huM jo dhArata te e traNenA hAthamAMthI taravAro chInavIne teonAM mAthAM vADhI leta." te divase ja rAjaghATa upara paMjAbI senAnI eka TukaDIno paDAva hato. te lekane rAva karNasiMhanA A atyAcAranI jANa thaI gaI. teonuM khUna tapI AvyuM. pacIsa paMjAbI vIra zastro bAMdhIne svAmIjInI pAse AvI garjA ane hAtha joDIne kahevA lAgyA ke:-"eka amane AjJA Ape ne pachI joI lo, ke ame e sAdhuonA zatrune kevo svAda cakhADIe chIe. bhale amArI nokarI tUTI jAya, paNa ene to pUre karIne ja pAchA pharIzuM." premabharapUra zabdo vaDe svAmIjIe e sainikone zAMta karyA ane satsaMgamAM besI eka zItaLa upadeza saMbhaLAvyo. - amRtasaramAM cha-sAta hajAra manuSyanI medanI jAmI che. Aje paMDito ane maharSinI vacce praznottarIno mAmalo macavAno che, maharSijI beThA che. thoDIvAramAM paMDitenuM ToLuM jayajayanAda guMjatuM dAkhala thayuM. tilakadhArI sAta-ATha paMDite bagalamAM pustaka dabAvIne sanmukha besI gayA. tyAM te cArebAjuthI paMDitenA celAoe ITa paththarano mAro calAvyuM. sabhA-maM pamAM dhaLanI moTI DamarI caDhI. polIse dethA AvyA. eTale paMDite palAyana karI gayA. sevake kapAyA. ToLAne pITavA uThaze. svAmIjIe saumya ne AnaMdabhara vANI kADhI ke, "garama na thaze, baccAo ! A to madirA-pAnane naze kahevAya ane mAruM kArya to vaidanuM gaNAya. dArUDIAne vaide mAre nahi, - vadha Ape. vaLI huM to AryadharmAnI phUlavADIne pAmara mALI chuM. phUlavADImAM khAtara pUratAM pUratAM mALInAM aMga upara paNa dhanakacaro chavAya, emAM zI tAjabI che ! mane enI ciMtA nathI. huM te jhaMkhuM chuM eTaluM ja ke, A phUlavADI sadA lIlIchama rahe ane phAlyA kare." tyAga-vIra piMjare paDelo rAjahaMsa ughADuM dvAra dekhIne mAnasarovaranA paMtha para dhasavA mAMDe tema, mULazaMkare pitAnAM mAtApitAnA prema-piMjaramAMthI chUTTIne je divasa sata dhAmanA keDA upara vegavaMta DagalAM bharavA mAMDyAM hatAM, te divasanI A kathA che, divasa badhe bhayAnaka aTavIe vidhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ '257 tapasvInI tejadhArAo vidhato e dhaye jAya che ane rAtriye koI hanumAnanAM ke devIonAM ujajaDa maMdiramAM lapAI rahe che. trIje divase mArgamAM eka sAdhuvezadhArI dhUtArAonuM ToLuM maLyuM. A ekala vihAranuM kAraNa pUchAtAM bhagavAM vastro pratye pUjyabhAve jenArA e bALake potAno sAcA manobhAva kahI batAvyo. " joI lejo A maherabAnane ! " sAdhu vezadhArIoe ToNo mAryo -"bhAI sAheba jAya che tyAgI banavA, ane zarIra uparathI to haju senAnAM veDhavIMTI to chUTatAM nathI !" A le tyAre. pahejo have tame !" ema kahIne bALake potAnI vITIo ane vastrA bharaNa e ToLInI sAme phagAvI dIdhAM. chAtI uparathI pracaMDa zilAono bojo utarI gayo hoya te sukhano niHzvAsa melIne mULazaMkare mahApaMtha para dhasavA mAMDayuM. saMnyAsI jIvananI zarUAtamAM bhaTakatAM bhaTakatAM A taruNa tyAgIe eka divasa AkhI maThamAM mukAma kIdho. maThanI chAkamachaLa samRddhi tyAMnA sAdhuenA vilAsanI upara DhoLAtI bhALI rajavADI ThAThamAThamAM mahAlata mahata A tejasvI brahmacArIne dekhI mahAye. beTA ! tuM mAro celo banI jA. A gAdIno tane vArasa banAvuM, lAkhonI saMpatti tArA caraNamAM loTaze." A darakhAstane dayAnaMde tatkALa tiraskArathI vadhAvI. kAcA sUtarane tAMtaNe e carAvata nahi baMdhAye. vaDodarA rAjyanA divAna bahAdUre eka divasa svAmIjIne jamavA bolAvyA. jamADIne vidAya detI vakhate e divAne eka hajAra rUpiyA e svAmIjInA caraNamAM bheTa dharyA. svAmIjIe thelIne pAchI ThelI kahyuM -"bhAI ! huM to ku-rItionuM khaMDana karI rahyo chuM. huM poteja uThIne jo A svIkArIza te pelA gosAMIone pitAnI padharAmaNuone kevo majhene bacAva maLI jaze !" svAmIjInA prabhAvamAM aMjAyelA te kALane eka vAIsaroya sAhebe svAmIjInI vipattionI kathA jyAre sAMbhaLI, tyAre svAmIjInA rakSaNamATe kAyamI sipAIo nImavAnI temaja relagADInI musApharI mATe pahelA vargano pAsa kaDhAvI ApavAnI e nAmadAre IcchA batAvI. svAmIjIe AbhAra mAnIne uttara dIdhe ke, "sahAyane huM nahi svIkArI zakuM. ethI te loke mane rAjasattAne nokara athavA te khristIono pAdarI mAnI bese !" vAIsaraoNya 'te zuM Apa rAjyanI nekarImAM kAMI buruM samaje che ?' svAmIjI:- te saMnyAsI chuM. meM te paramezvararUpa sAcI sarakAranI nokarI ja svIkArI lIdhI che." vAIsaraoNya - tyAre zuM atyAranI sarakArane Apa sAcI nathI mAnatA ?' svAmIjI eTale ke A sarakAra parivartanazIla che ane mArI IzvarI sarakArano niyama te aTala ane eno insApha adala che. manuSyanA nyAyaniyamI samayAnusA udepuramAM maharSijI ekAMtamAM beThA che. tyAM mahArANA padhAyo. emaNe AvIne kahyuM "svAmIjI ! je mUrtipUjAnuM khaMDane choDI do to ekaliMga mahAdevanA mahaMtanI gAdI Apane saMpI dauM. lAkhonI nIpajanA Apa paNa thaze. AkhuM rAjya Apane guru karI mAnaze." dubhAyelA maharSie uttara dIdhe -"rANAjI ! AvI lAlaca batAvIne mane mArA prabhuthI vimukha banAvavA cAhe che? ApanuM A nAnakaDuM rAjya ane kubA jevaDe e ziva-maTha, ke jemAMthI te huM ekaja doTa daIne bahAra nIkaLI jaI zakuM chuM te zuM mane anaMta IzvaranI AjJA uthApavA jeTalo nirbaLa banAvI zakaze? pharIvAra mane AvuM kahevAnuM sAhasa na karatA. lAkho manuSyone prabhupratyene vizvAsa kevaLa mArA vizvAsaparaja TakI rahyo che, jANe che rANA ?" . dha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI teja dhArA rANAjI tyArathI svAmIjInA parama bhakta banI gayA. X * X lAheramAM AryasamAjanuM adhivezana bharAyuM. samAjIee darakhAsta karI ke Aya-sabhAnA sasthApakane kaiMka padavI ApavI. bIjAoe anumedana ApyuM. 5. hasIne svAmI khelyAH-" bhAi, meM kAi navA patha calAvavAmATe guru-gAdInA maTha nathI sthApyA. huM te unnaTu bheALA matavAdIone mAthI ane matAthI svataMtra banAvavA mathuM chuM. mane ke anya kAine paNa padavIe na ghaTe. padavIonAM piraNAma khurAM samajavAM. " bIjI darakhAsta paDI " svAmIjIne A samAjanA 'padma sahAyaka' sthApavA. ' svAmIjI kahe " te pachI parama pitA paramezvarane kayA pade sthApaze! ? parama sahAyaka te e ekaja che. mAruM nAma lakhavuM hoya teA phakta adanA sahAyakonA patrakamAMja lakhajo. " sAmarthya-vIra eka divasa dayAna dajI yamunAtIre dhyAna dharIne beThA che. evAmAM kAika strIe snAna karIne AvatAM padmAsana vALIne beThelA svAmIjIne bhALyA ane emane paramahaMsa samajI emanA caraNApara peAtAnu mastaka DhALI namaskAra karyAM. paga upara koi manuSyanA mAthAne bhIne sparza thatAM svAmIe te khAlyAM. camakIne are mAtA! are maiyA !' evA zabdo uccAratA ubhA thai gayA ane govardhana parvata tarapha jaine eka maMdiranA bhISaNa khaMDiyeramAM traNa divasa ane traNa rAta . emaNe annajaLavinA, kevaLa dhyAnaciMtanamAMja tanmaya rahIne e strI-sparzanA pApanuM prAyazcitta karyuM. X X X eka divasa keTalIeka strIe! meDaka zaNagArA sajIne svAmIjInI pAse AvI. svAmIjIe pUchyuM, ' bahetA ! kayAMthI AvA che ?' ' mahArAja ! sAdhuonI pAse thane ahIM AvIe chIe.' * sAdhuonI pAse zAmATe ?' ' Apa kaho te ApanI pAse AvIe. ' C mArI pAse zAmATe ?' < upadeza levAmATe * bahu sArUM. tA tamArA patine ja mekalajo. e ahIMthI upadeza lai jaine tamane saMbhaLAvaze. tame pAte have pAchI ahIM na Avajo. ' tyAra pachI strIe kadI pAchI na dekhAI. X x X peAdhamAlanI kaDakaDatI ThaMDImAM, jyAre jhADapAnapara dvAra paDatA hoya, jharAnAM nIra jAmIne kharapha banI jatAM hoya, susavatA pavana kAtila zaranI mAphaka zarIrane vidhatA hoya, teve samaye gaMgAnI hIma jevI kRtImAM kevaLa eka kaupInabhara, padmAsana vALIne svAmIjI AkhI rAta kheDA rahetA. emane AvI dazAmAM dekhIne kAi bhaktajana emanI kAyA upara kAmaLI oDhADI jate. svAmIjI tarata e kAmaLIne aLagI karI nAkhatA. evI eka rAtriye, badAyuMnA geArA kalekTara sAheba temanA mitranI sAthe gaMgAkinAre pharavA nIkaLyA hatA. emanAM zarIra te garama vastramAM daTAi gayAM hatAM, jyAre teoe gagAnA taTapara A la'geTadhArI tapasvInI praca'Da tejasvI kA yAne samAdhinI lheramAM virAjamAna dIphI. ane aMgrejo Tagara Tagara te rahyA. svAmIjInI samAdhi chUTI tyAre kalekaTara sAhebe pRyu :-apane ! nathI lAgatI ? ' svAmIjI javALa devA jatA hatA tyAM bIjo aMgreja vacamAM meAlI uDayA 'ene daMDa zAnI lAge ? rAja mAla mAla uDAvatA haiAyane ? ' hasIne svAmIjI elyAH-'sAheba! ame hiMdue te dALa reATalI khAdae emAM mAla mAla zeA hoya ? paNa Apa te iMDAM jevA pauSTika mAla AreAgA che! ane zarAba paNa uDAvA che; eTale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArAo ra58 je mAlAmAla khAvAthI ja ThaMDI sahana karI zakAtI hoya to cAlo, kapaDAM utArIne thoDIvAra mArI bAjumAM besI juo." jhaMkhavANo paDIne aMgreja ADI vAta nAkhavA lAgyo ke te pachI A5 batAve, Apane ThaMDI kema nathI lAgatI ?" svAmIjI elyA, "Apa ja kahe, ApanuM moM ughADuM rahe che tene kema ThaMDI nathI lAgatI ? khUluM rAkhavAnI satata Adatane lIdheja ! eja pramANe mArA dehane Adata paDI che. emAM bIjuM kazuMya jAdu nathI." namaskAra karIne baMne gorA cAlyA gayA. nadInA dUra dUranA koI nirjana sthaLapara jaIne svAmIjI snAna karatA. kaupIna ekaja hovAthI prathama kaupInane dhoI, sUkavo,te siddhAsana vALIne retImAM besI jatA. kaupIna sUkAI jAya tyAre pite uThIne snAna karI kaupIna bAMdhI pitAne mukAme jatA. eka divasa keTalAeka mallo svAmIjInA zarIrabaLanI nAmanA sAMbhaLIne emane zodhavA cAlyA. svAmIjI te vakhate snAna karavAnI taiyArImAM hatA. mallarAjene nihALI pote vAtane marma samajI gayA. kaupIna te vakhate bhInuM hatuM. jamaNe hAthe kaupInane jorathI nIcovIne mallane kahyuM - tamArAmAMthI jene potAnA kauvatanuM gumAna hoya te A kaupInamAMthI nIcovIne pANInuM eka paNa TIpuM kADhI batAve." badhAe eka pachI eka kaupInane nIcethI joyuM. eka paNa biMdu na paDayuM ! kAzImAM svAmIjI musalamAna matanI paNa truTio batAvI khaMDana karatA hatA tethI musala. mAnone emanA upara bhAre re calo. eka divasa sAMjare gaMgAtaTa para svAmIjI Asana lagAvIne beThA hatA. daivayoge musalamAnonI eka ToLI tyAM thaIne nIkaLI. potAnA dharmanA TIkAkArane oLakhyo, be pahelavAno dhasI AvyA.svAmIjIne upADIne gaMgAmAM phekavA lAgyA. banne jaNAe bane hAthavatI svAmIjInAM be bAvaDAM pakaDavyAM ane e rIte emane jhulAvIne pravAhamAM phagAvI devA jatA hatA. tyAM te svAmIjIe potAnI baMne bhujAo saMkeDIne potAnA zarIranI sAthe ibAvI dIdhI. baMne malenA cAre hAtha svAmIjInI bagalamAM sapaDAI gayA ! pachI te magadara zI ke hAtha sarakAvI zake ? ema ne ema svAmIjIe jorathI uchALA mArI gaMgAmAM jhaMpalAvyuM. pelA baMne jaNa paNa sAtheja ghasaDAtA gayA. pote pANImAM DUbakI mArIne baMne mAne cheDAM gaLakAM khavaDAvyAM ane pachI choDI dIdhA. muzkelIthI baMne jaNa bahAra nIkaLyA. kAMThe ubheluM ToLuM AthI khUba cIDhAI gayuM. badhAe hAthamAM patharo laIne svAmIjInA bahAra nIkaLavAnI rAha joI. svAmIjI samajI gayA, eTale pote zvAsane rUMdhIne padmAsana lagAvI pANI para beThaka jamAvI. aMdhAruM thaI gayuM. pelA samajyA ke bAvA DUbI gayA. cAlyA gayA. eTale svAmIjIe paNa pANImAMthI nIkaLIne adhurI rahelI samAdhi pharIvAra lagAvI. eka divasa bajAramAM eka mAtelo sAMDha lokonI pachavADe deDa, kekane kacaro ne paTakatA doDayo Ave che. loke eTalA para caDhI gayA che ane " svAmI che ! khasI e, caDhI jAo.' evI rIso pADe che. vagarathaDaLe svAmIjI sIdhA ne sIdhA sAMDhanI sAme cAlyA gayA. tadana najIka gayA eTale sAMDha potAnI meLe raste cheDIne garIba gAyanI mAphaka cA gaye. lokoe AvIne pUchyuM ke:-"mahArAja ! sAMDha zIMgaDe caDAvata che ?" to bIjuM zuM ? zIMgaDAM pakaDIne dUra dhakelI deta !" | jodhapuramAM emaNe musalamAna matanuM khaMDana calAvyuM. te sAMbhaLI phijulakhAM nAmanA eka muslImanA romeromamAM vALA uDI. roSe bharAIne e gAjI uThayAH "svAmI ! atyAre je masa. lamAnanI rAjasattA hota to tame jIvatA na jAta." svAmIjIe khAM sAhebane dhIrethI uttara dIdhA ke -"je e avasara Ave te huM kadI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 tapasvInI tejayArAA tharatharI na jAuM ke na te cUpacApa beTho rahuM; paNa be-cAra vIra rajapUtAnI pITha thAbaDIne evAM teA zUrAtana caDhAvuM ke musalamAneAnA haiAza uDI jAya. khabara che. khAM sAheba ? '' khIje baLatA khAM sAheba zuM elI zake ? X X x eka divasa svAmIjI gaMgAnA uMDA jaLamAM leTatA hatA. evAmAM eka masta magaramaccha temanI lage.laga thaine nIkaLyeA. kinArethI bhaktajaneAe bUma pADI keH ' mahArAja, bhAgo; magara Ave che. ' lagAre khasyA vagara svAmIjIe masta dazAmAM paDyA paDyA javAba dIdhuM! ke ' phikara nahi. huM jo ene nathI satAvatA te pachI e mane zAmATe cheDavAneA hateA ? ' X X X eka gAmaDAmAM svAmIjIe uttArA karyo. leAkAe hAMze hAMze parANAgata karI. eve teone kAI utsava-dina AvI paDayo. rAtriye teee svAmIjIne paNa madire khelAvyA. nagarabahAranA eka ujjaDa sthaLe AvelA maMdiramAM bhayAnaka devI-pratimA ubhI che. pAse ughADI taravAre eka kALabhairava zeA'pUjArI ubhe che. madyamAMsanI sAmagrI taiyAra che. azlIla nRtya-lIlA cAle che. svAmIjI pAmI gayA ke A te zAktadharmAMne akhADA ! pUjArI svAmIjIne kahe "devIne namana karI !'' svAmIjI kahe " A janme te| e nahi khane. ' " e...ma !' kahI pUjArI vasyA. svAmIjInI khecI pakaDI zira namAvavA mathyA. cakita svAmI uMce jue te! cAmera ughADI taravAravALA nara-pizAce ubhA che. taravAra calAve teTalIja vAra che. svAmIjIe chalaMga mArI. pUjArInA hAthamAMthI taravAra jhuMTavI lIdhI. DAbA hAthane! dhakko mArIne pUjArIne divAla sAthe akaLAvyA, taravAra vIMjhatA vIMjhatA madiranA cogAnamAM jaI paDavA. tyAM jue te kuhADA ane charA ugAmIne TALuM ubhu che. bAraNA upara tALuM mArelu che. meAtane ane svAmIjIne aDhI AMgaLanuM aMtara che. kesarI kudde tema svAmIjI qadyA. divAlapara pahoMcyA. bahAra bhUskA mAryAM, AjubAjunA ghIca jaMgalamAM divasabhara chupAi rahyA. bIjI rAtrie peAbAra gaNI gayA. * X ekavAra cha sAta alamasta mitrAe jane dAkhavAnA bhAva thAya che.' svAmIjI samajI teo melyA " paga te pachI dAkho, prathama teA parathI jarA uTAvI jue ! gayAH '' svAmIjIe paga pasAryAM, sAtaA yuvakaiA maDavyA jera karavA. paraseve nItarI gayA. paga na casakaye. X X svAmIjIne kahyuM- mahArAja ! ApanA paga che.karAe mArUM zarIra-baLa mApavA mAge che!" tame badhA bheLA maLIne mArA A pagane bheAMya X X . ' mahArAja ! ' rAvaLapIMDInA saradAra vikramasiMhajIe kaTAkSa kIdhe, " Apa kaheA che ke, zAstromAM brahmacarya te bahu mahimA gAyela che, Apa pote paNa Apane akhaMDa brahmacArI kahevarAvA che; chatAM ApanA dezamAM e vajrakaheTAnA eve. kazA pratApa ame te bhALatA nathI ! ' mahaSTie te vakhate te e samasyAnA kaze! uttara na dIdhA. emanuM rUMvADuMye na pharakayuM. lAMkhI vAsudhI saradAra sAhebanI sAthe vArtAlApa calAvyA. pachI jyAre namaskAra karIne saradAra peAtAnI gheADAgADImAM besI gayA, tyAre maharSie chAnAmAnA jaIne pAchaLathI gADIne pakaDI lIdhI. DuMgara jevaDA deDA casakatA nathI ! saradAra cAbUka lagAve che. pharI pharI cAbUkanA prahAra kare che; paNa uchaLI uchaLIne doDA thaMbhI jAya che. gADI jANe ke dharatInI sAthe jaDAI gaI che. saradAra pAThaLa najara kare tyAM hanumAnajati zA' svAmIjIne hasatA joyA. gADI cheDI svAmIjIe kahyuMH have te samasyA TaLIne ? ' te "" vismaya pAmatA saradAra cAlyA gayA. X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X www.umaragyanbhandar.com
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArA 201 "Aje mArI avasthA pacAsa varSa upara thaI gaI che; paraMtu tamArAmAMthI kAi paNa mAine pUta hoya te cAlyA Ave; kAM te huM ene hAtha pakaDuM ne e heDAvI de, agara huM mArA hAtha akkaDa rAkhu te kAI vALI Ape. cAlyA Ave, brahmacaryanA paracA batAvuM. ' gujarAnavAlAnI e gaMjAvara sabhAmAMthI eka paNa zIkha baccA, eka paNa malarAja mahirSanA A paDakAra jhIlavAnI hAma bhIDI zakayeA nahAtA. meraTha nagaramAM mahArAje zrAddhanuM khaMDana karanArU eka Ahera bhASaNa dIdhuM. tyAMnA brAhmaNA khIjAyA. je mArgethI svAmIjI potAnA utArApara javAnA hatA, te mArge DAMgeA laI laIne eDA bAMdhI besI gayA. kahevA lAgyA ke Aja dhyAnaMda nIkaLe te! jIvatA na jAya. svAmIjInA premIene A vAtanI jANa thaI. vyAkhyAna pUrUM thaye bhaktoe vinavyu ke, " thADI vAra DerI jAe. raste jokhama che. ' hasIne svAmI khelyA ' nA re ! e bApaDA kazuMya karI zakavAnA nathI. huM taddana bedhaDaka chuM; ne vaLI meM eka mANasane samaya ApyA che, eTale huM rokAi na zakuM." ema kahI eja gallI vidhIne mahArAja DaDAyAbe ekabInnanAM mAM sAme netA rahyA. potAnI hamezanI gaMbhIra gatithI cAlyA gayA. kAie uccAra sarakhA na karyAM. X X X " svAmIjI ! jodhapura javAne vicAra cheDI de, e leAkeA Apane IjA karaze, '' " mArAM AMgaLAMne jalAvIne mazAla banAve teNe zuM ? huM jaIza, ane satyane! sadeze| ApIza. " vinAda-smRti kAzImAM maharSinA paDAva hatA tyAre tyAMnA paDitAe TharAva karyo hatA ke, kAie e pApInI pAse na javuM; enuM meAM paNa na jovuM. eka mahAmaheApAdhyAyajIne garva rahyA hatA ke, jo mArI sAthe vAdavivAda thAya teA huM teA e duSTane sIdheA karI nAkhuM ! paraMtu emanuM me jovAthI te pApa lAge, tethI e bApaDA paDita svAmIjInI pAse jaI zakatA nahi; paNa Akhare mAM jevuMja na paDe tevI yukti emane ekAeka sUjhI gai. eka divasa rAtriye adhArAmAM e svAmIMchanI pAse AvIne carcAnuM AAna devA lAgyA. eNe za mUkI ke huM A charI lAvyeA chuM. ApaNAmAMthI zAstrAmAM je hAre tenAM nAkakAna e vaDe kApI nAkhavAM. ' " "6 hasIne svAmIjI mezyA, paMDitajI ! mArI paNa eka za che. A cappu paNa rAkhIe. ApaNAmAMthI je hAre tenI jabha paNa A cappuvaDe kApI levI; kemake nAkakAna te bicArAM A vAtamAM nirdoSa che. vAdavivAdamAM je kAMi doSa thaze te te! bhaneja thaze ! ' chaparA gAmanA pitA paNa svAmIjInI sAme uThavA ane eka prasiddha paMDita jagannAthanI sahAya levA gayA. paDita khelyAH "huM teA dayAnaMdaneA sAmaneA karavA taiyAra chuM, paNa mAre e duSTanuM mAM jovAthI prAyazcitta karavuM paDe eja meATI pIDA che ne! " A samAcAra jANIne svAmIjI hasatA hasatA khelyAH " are, evuM hoya te mArA mAM para paDadA DhAMkI dejo, paNa ene jarUra AMhI teDIja lAvaze. 12 svAmIjI siMhAsana upara besIne upadeza detA ane upadeza pUre thaye kAne prane pUchavA hAya te tene besavAmATe peAtAnI sanmukha khurazI mUkAvatA. eka divasa eka pa`Dita kahevA lAgyA keH-'amane nIcuM Asana zAmATe Ape che ? tamArA Asana jeTalIja uMcI khurazI amane paNa maLavI joie. ' svAmIe hasIne kahyuM: bhA! huM te| vyAkhyAna devAnI sugamatA khAtaraja ce esaNe.kheruM chuM; chatAMye jo Apane apamAna lAgatuM heAya te| sukhethI e khurazIne meja upara caDhAvI, mArA karatAye uMcerA banI Apa besI zakeA che. bAkI teA zu kAi cakravatI rAjAnA mugaTa upara besanArI mAkhI athavA macchara kai uMcA banI jatAM haze ? AsananI uMcAi nIcAi vicAravAM Apane na zobhe.' X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X * www.umaragyanbhandar.com
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara tapasvInI tejavArA alIgaDhamAM eka divasa eka 5ti maMdiranA cabUtarA upara besIne svAmIjI sAthe zAstraM karavA maDayA. svAmIjInA karatAMye uMcA besaNAnA A dhADa bIjA sajjanethI na sahevAyA. paMDitane sabhyatAnI rIta samajAvavA lAgyA, paNa haThIlA paDita palaLyeA nahi. svAmIjIe prasanna vANImAM leAkAne kahyuM "zA sArU e bicArA jIvane satAveA che ? kazI hAni nathI.. bhale e 5 Dita uMce Asane beThA. uMcA AsanathIja kai kAine mahattA maLI jatI nathI. ema te! jIene pelA kAgaDA teA paDitajInA karatAMya ucerA pelA jhADanI DALIe kheDA che! '' X X X dAnApuramAM musalamAnoe svAmIjInA AMdelana upara kApa-dRSTi karavA mAMDI. bhakatAe kahyuM:mahArAja ! e leAkeAnI viruddha kAMi na melaze. vAtavAtamAM teo laDavA khaDA thai jAya che.' te vakhate te svAmIjI kAMi na khelyA, paNa sAMjare bharasabhAmAM emaNe uccAyu" keH "TekarAe mane kahe che ke, musalamAna matanuM kha'Dana na kareA; paNa huM satyane zI rIte chupAvuM? ane jyAre musalamAnenu' cAlatu hatuM tyAre teee te ApaNuM khaMDana khaDgathI karyuM hatuM; paNa AzcanI vAta che ke Aje mate teA zabdothIye khaMDana karavAnI manA thai rahI che ! "" X X X "svAmIjI!" eka kRSNabhakta capaTI dhULa laine AvyA. svAmIjI ! kRSNa bhagavAne baLapaNamAM mATI khAdhI hatI, eTale huM e bALa-lIlAnI A prasAdI Apane cakhADavA AvyA chuM." hAjarajavANI svAmIjI khelyAH-"bhALA bhAI! hekarAM te mATI khAya ? kRSNe paNa nAnapaNamAM khAdhI haze, paNa eTalAmATe ApaNAthI uMmaralAyaka manuSyeAthI te evI nAdAnI thAya kharI!" * X X madhapUDAne madhamAkhIe vaLage tema dilhImAM svAmIjInI garadama manuSyeAnI giradI viTaLAvA lAgI. mUrtipUjAnA khaMDanathI khuzI thanArA IslAmIe paNa doDavA AvyA; paNa svAmIcha teonA ajJAnane eLakhatA hatA. eka muslIma sajjane AvIne kahyuM:-Apa hiMduenI mUrti-pUjAnuM khaMDana kareA che! e bahu sArUM kAya che, amArA mahajhaane anukULaja thai rahyuM che." "bhAI ! tame bhUleA che!" svAmIjIe javAba vALyo. huM te tamAma mUrti-pUjAnuM khaMDana karUM chuM; ane islAmaneya mUrti-pUjA kayAM nathI ? hiMduonI pratimA te cAra AMgaLathI mAMDIne bahu teA eka hAtha jeTalI UMcI heAya che. ene te harakAI prakAre haTAvI zakAze; paraMtu musalamAnAnI mUrtie te kabara, hajIrA ane minArane svarUpe meTAM meTAM makAne jevaDI ubhI che. eTale kharI muzkelI teA e tamArI mUrti-pUjAne haTAvavAmAMja paDe che ! cakrAra musalamAna A zabdonA AMtarika mane samajI gayA, cUpa nya. svamAna-premI jamAlapura jaMkazananA ceAgAnanI aMdara svAmIjI eka vAra gADInI rAha jotA jotA TahelI rahyA che. eka aMgreja enjIniyara paNa peAtAnI patnIsahita tyAM ubhA hatA. A vaiSadhArI sAdhune peAtAnI samakSa nilajjapaNe Telate! dekhIne maDama sAhebane gussA caDhaye. tenA geArA bharacAre sTezana mAstarane AjJA karI ke 'A nAgaDAne ahIMthI haTAve' sTezana mAstara te mahiSane oLakhatA hatA. eNe AvIne svAmIjIne yuktipUrvaka vinavyA ke "mahArAja ! gADIne haju vAra che, Apa pelI bAju AvIne khurazIpara jarA ArAma karaze?? svAmIjI samajI gayA; melyA ke 'jeNe Apane mArI pAse mekalyA che temate jaine kahA ke, ame te e yuganA manuSya chIe, ke je yugamAM tamArA dAdA Adama ane dAdI hAvAM iMDananA bagIcAmAM taddana nagna zarIre rajhaLavAmAM jarAye lajjA naheAtAM pAmatAM !' ATaluM kahIne svAmIjIe teA laTAra mAravAnuM cAluja rAkhyuM. pachI jyAre pelA geArA enjIniyarane svAmIjInA nAmanI khabara paDI, tyAre te eNe tatkALa svAmIjInI pAse AvIne vinayathI vaMdana karI bhAvabharyAM zabdo ucAryA ke 'ApazrInAM dananI dhaNA kALanI umeda Aje tRpta thaI !' X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * www.umaragyanbhandar.com
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasvInI tejadhArAo 263 AgrAmAM khristI dharmanA bizapanI sAthe svAmIjIne carcAnA prasaMgo paDelA hatA. udAra dilanA mahaSi eka vakhata khristInuM devaLa jovA gayA; aMdara dAkhala thAya che tyAM daravAje ubhelA khristIe kahyuM "mahArAja ! pAghaDI utArIne praveza karo." svAmIjIe thaMbhIne uttara dIdheH "amArA dezanI rIti pramANe to mAthApara pAghaDI bAMdhIne javuM eja sabhyatAnuM citra che. eTale mArA dezanI sabhyatAviruddha huM nahi vaLuM'. hA, Apa kahe te jaDA utArI nAkhyuM.' khristIe kahyuM tyAre te baMne utArI nAkho.' svAmIjI daravAjethIja pAchI pharI gayA. ravamAnano bhaMga eja emane mATe to jIvatuM meta hatuM. jayapura rAjyanA eka moTA adhikArIne eka sajajane kahyuM ke, "cAlo svAmIjInAM darzana karavA." pelA adhikArIe javAba dIdho ke, "tame te darzananuM kahe che, paNa huM je mAruM cAle to ene kUtarAne meye phADI khavarAvuM ?" zrAddha ane mUrti pUjAnA khaMDanathI jayapura-nareza pote paNa svAmIjI upara khIjavAyA. svAmIjIne mAthe rAja-roSanuM cakkara pharavA lAgyuM. ThAkura lakSamaNasiMhajI nAmanA bhAvika kSatriye jayapura rAjanA kacavATanI vAta jANyA pachI maharSijIne vinavyA ke, "AvI hAlatamAM Apane AMhI rahevuM ucita nathI. ApanA zirapara jekhama bhame che." - svAmIjI bolyA, "ThAkora ! mAre mATe nA Daro; paNa Apane potAne ja je jayapurapatinI nArAjIno Dara hoya te sukhethI Apa mArI kane AvavuM baMdha karI zake che. Apa rAjyanA tAbedAra che; paNa huM te koI mAnavIno nokara nathI. mArA AtmAne to koI manuSya chInavI zakavAno nathI. to pachI mArI kane bIjI evI kayI vastu che ke je chInavAI javAno mane Dara hoI zake ?" lAhoramAM navAba nivAjiza alIkhAnanI kaThImAMja mahArAjano utAro hate. tyAMja besIne mahArAje loke samakSa musalamAna matanI vivecanA calAvI. navAba pite paNa e vyAkhyAnamAM AvI caDhavA. vyAkhyAna thaI rahyA bAda eka sajajane svAmIne kahyuM -"Apane keI hiMdu, musalamAna ke khristI paNa utaravAnuM makAna detA nathI! upakAra mAne navAba sAhebane ke emaNe utAre dIdho; chatAM ulaTuM Ape to ene duHkha lAge tevI rIte enAja chAMyaDAtaLe muslIma paMthanI carcA karI, navAba sAheba paNa e sAMbhaLI rahyA hatA !" svAmIjI bolyA,-"bhAI ! huM to AMhI kAMI musalamAna dharmanI ke bIjA koI dharmanI yazagAthAo gAvA nathI Avyo; huM to Avyo chuM vedadharmano khule pracAra karavA ane navAbane bhALyA pachI to ulaTo huM jANuM bujhIneja AryadharmanI mahattA samajAvI rahyo hato. ene mane ze Dara che ? eka nArAyaNasivAya mane koinI dhAstI nathI." eka divasa svAmIjInA raseIyAne kAke mahemAna Avyo. e pitAnA bhatrIjAne bhaMbheravA lAge ke-"tAre to svAmI jamI rahyA bAda jamavuM paDatuM haze. e rIte to rasoI ajIThI banI gaI gaNAya; mATe havethI tuM cekA bahAra besADIne svAmIjIne bhojana dete jAje." tyAM to snAna karIne svAmIjI AvI pahoMcyA. AvIne potAnI meLeja cekA bahAra besI gayA. bahAraja thALI maMgAvI. rasoIyo pUche che:-"mahArAja, bahAra kema beThA ?" "bhAI, tane ane tArA kAkAne te nyAta bahAra mUkAvAno bhaya che; paNa huM te harakeI ThekANe bhojana pAmI zakIza. mane kazo Dara nathI. tamane huM zA mATe nAhaka jokhamamAM utArUM ? " rasoIyo tAja juba baje, "svAmIjIe vAta zI rIte jANI lIdhI ! www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTradharmane sAce pegambara ke hoya? rASTradharmane sAco pegambara kevo hoya ? (muMbaI samAcAra tA. 9-5-1926nA aMkamAMthI ) jANItA vicAraka sAdhu vasavANIe chatrapati zivAjI mahArAjaviSe nIce lekha lakhyo che. zavAjI mahArAjanI jayaMti tAjetaramAM rAyagaDhanA killAmAM khUba dhAmadhUmathI ujavAI hatI, te mahata prasaMge A lekha lakhAyo hate. chatrapati zivAjI e kaMi mahArASTranI mIlkata nathI. zivAjI e hiMdanuM amUluM ratna che ane eka divasa evo paNa Avaze ke zivAjI jagatajodhatarIke lekhAze. beTA ItihAsa-zivAjIne vicAra karatAM ja mane konvela, gerIbAlaDI ke abrAhama lIMkana jevI samartha vyaktiono vicAra Ave che. ApaNe itihAse ApaNuM mahApuruSonAM jIvanacaritrAmAM chabaraDo vALI mUkyA che. mahAna dezabhakta ane zuravIra zivAjIne "DuMgaranA uMdara" athavA "lUMTArA" kahe che. vInsanTa smIthe paNa e mahAna vyaktine eka lUMTArAnI ToLIne saradAra kahyo che, paNa marAThAo lUMTArA na hatA paNa dezabhakata hatA. ane zivAjI evA 'khara dezabhakate ane dezane mATe marI phITanArA lokonAM samartha nAyaka hato. hiMdanuM darada-jyAre zivAjI mahArAja hiMdamAM prakaTA, tyAre hiMdanI sthiti dayAjanaka hatI. islAmanA mahAna Adaze bhUlAyA hatA. pahelAMnA khalIphAe pavitra satyavaktA ane pegaMbara sAhebanAM pharamAnene anusaranArA hatA. eTale ke temanAmAM sahiSNutA hatI, paraMtu hiMdamAM mogalonI paDatInA jamAnAmAM e IslAmanA ucca Adarzo bhUlAyA. loko karanA bojAthI ane rAjakartA enA julmothI trAsI rahyA hatA. pigaMbara sAhebanA nAme hiMdanAM keTalAMka suMdara zilpa ane sthApatyanA namunA jevAM sthAne e arasAmAM naSTa karavAmAM AvyAM. A prasaMge zivAjI ane tene bahAdura marAThA sAgrItoe guMDo uThAvyo ane temaNe dakSiNamAM svarAjanI sthApanA karI. hiMdu saMskRtine pUjArI-zivAjIne hiMdu dharmarakSaka kahevAmAM Ave che ane te taddana sAcuM che. e kALamAM zivAjI mahArAja gau brAhmaNapratipALa kahevAtA, paNa sAthe e vAta yAda rAkhavAnI che ke, zivAjIe eka paNa majIdano nAza karyo na hato ane e mATe teNe kaDaka pharamAne kADhelAM hatAM. hiMdu dharmanuM sAcuM rahasya enA dilamAM utareluM hatuM. hiMdu saMskRtine e ananya pUjArI hato ane badhAM ekaja prabhu pitAnAM saMtAno che, ema e mAnato. enI bahAdurInAM kAraNe-be khAsa kAraNothI zivAjI advitIya che.e be kAraNe mAtRbhakti ane gurubhakti. emanA guru ane mAtAeja emanA jIvanane AvuM utama banAvyuM.emaNe zALAmAM keLavaNI nahotI lIdhI; paraMtu emanI mAtA rAmAyaNa ane mahAbhAratamAMthI vAta kahetAM ane hiMdanA mahAna puruSonAM jIvanacaritre saMbhaLAvatAM.A zikSaNa mAMthI zivAjIe AtmasanmAna, sAdAI, hiMmata ane strI sanmAnanA pATha zIkhyA hatA. jyAre kalyANano killo zivAjIe cho, tyAre tenA eka senApatie zivAjIne khuza karavA khAtara e gaDhanA keda thayelA muslIma subAnI suMdara putrInI zivAjIne bheTa dharI; eTale zivAjIe darabAra bharyo. e suMdara yuvatIne tyAM lAvavAmAM AvI. darabArIo e saudarya joI AbhA thaI gayA. te pachI zivAjIe e yuvatIne udezIne kahyuM -"e mArI bahena che. rAvaNa baLavAna hato, paNa ramItAnI lAlasAmAM tene nAza thayo. zAstro pukAre che ke, strIonuM sanmAna karavuM joIe." Ama kahIne zivAjIe e muslIma yuvatIne mukta karI tene bheTa segAda ApI tenA mAbApa pAse sahisalAmata rIte mokalI hatI. zaktidharmane pegaMbara-enA jIvanamAM bIjuM preraka baLa te gurubhakti.guru rAmadAsa jevA samartha thI enA guru hatA. emanA pratye enI avicaLa bhakti hatI. A guru rAmadAsanuM asala nAma nArAyaNa hatuM. nAnapaNamAM e hiMdanI musApharIe nIkaLI paDayA ane hiMdanI prajAnI duHkhI ane dina sthiti joI emanuM hadaya vavAyuM eTale emaNe sAdhu jIvana gALa AkhA dezamAM vicAravAno nizcaya karyo. lagnanI corImAMthI e mAbApanA paMjAmAMthI bhAgyA pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAdIno pracAra * 265 to gharanA maTI prajAnA banyA. nArAyaNa maTI rAmadAsa thayA. rAmadAsa eTale bhagavAna rAmanA sevaka ane zrIrAma eTale zaktine avatAra ane teja pramANe svAmI rAmadAse paNa zaktidharmamahArASTradharmane upadeza karavA mAMDyo. mahArASTranI niMdamAM paDelI prajA e sAdhunA ahAlekathI jAgI. hiMdudharmanA rakSaNa mATe rAmadAse paDakAra karyo. 1659 mAM svAmIjI ane zrI zivAjIne bheTa thayA. zivAjIe emane guru karyA. eka divasa rAmadAsa svAmI ghara ghara bhIkha mAgI rahyA hatA. zivAjI pAsenA gharamAM hatA. temaNe gurune sAda sAMbhaLyo. zivAjI AvyA, gurune vinatI karI potAne ghera teDI gayA. zivAjI e emanA bhikSApAtramAM eka sIla karelo dastAveja mUko. svAmIe kahyuM:-"A to ajaba Atithya ! mane lAgI che bhUkha tyAre tuM roTalAne badale mane kAgaLano TukaDo Ape che ?" te pachI zivAjI e kAgaLa vAMcI batAve che. temAM zivAjI pitAnuM AkhuM rAjya svAmIne caraNe dharI dIdhuM hatuM.svAmIe jarA hasIne pUchayuM:"tame mane badhuM ApI dIdhuM tyAre tamAre zuM karavAnuM raheze !" zivAjIe javAba Apo - Apano dAsa thaI rahIza. te pachI svAmInI AjJA mujaba sAdhuveza dhAraNa karI zivAjI bhikSA mAgavA nIkaLe che. A niSThA joI svAmI prasanna thAya che ane tene potAnA rAjyamAM jaI rAjya calAvavA AjJA kare che. zivAja vAMdho uThAve che paNa samarthanA sevaka tarIke-dharmanA sevaka tarIke te rAjakArabhAra hAthamAM le che. zivAjInI gurubhaktinuM A anupama ane jvalaMta daSTAMta che. e pachI te zivAjIe prajAne mukta karI. zivAjIe hiMdudharma ane saMskRtinuM rakSaNa karyuM. duHkhI ane dInane e belI banya, vidhavA ane anAthane e tAraNahAra thaye. ane eNe hiMda samakSa eka Adarza--ekaja saMdeza mUko ane te "dharmanI sevA" 00 khAdIno pracAra (lekhaka-rA, rA, kAzIrAma prAgajI upAdhyAya bI. e. muMbaI samAcAra tA. 12-5-26) (1) prathama prazna to e upasthita thAya che ke khAdI zAmATe vAparavI ne te vAparavAthI zA lAbha thAya che. (2) sAMprata samayane manuSya, pAMca ke daza zatakanA manuSya karatAM sarva dizAmAM ghaNo ja AgaLa vadhe che. mI. hyujIsa nAmanA eka suprasiddha iMglIza saMzodhake evI addabhuta zodha kIdhI che ke "sudhArA" no AraMbha Delyu ja pachIthI thaye te vAta sAcI nathI. te saMgIna pUrAvAnI sahAyathI ema siddha kare che ke A sudhAro lagabhaga trIsahajAra varSa pahelAM amerIkAmAM AvelA kAba ane samadranI AsapAsanA pradezamAM pUrajozamAM cAlato hato. te vakhatanA manuSyaprANImAM mI. yujIsa kahe che ke, sukha ke duHkha jANavAnI lAgaNIno abhAva hato. A vAta ema sAbIta kare che ke jema samaya jato jAya che, tema tema mANasanA zarIra baMdhAraNa ane manae ta:karaNa-2canAmAM sadAkALa pheraphAra thatI jAya che. eka hajAra varasa pahelAM je manuSya hatA tenA karatAM A jamAnA-A kSaNanuM manuSyaprANI tadana nIrAja che ema kahevAmAM bIlakula atizayokti nathI. Ajano mANasa buddhivizALatA ane saMgInatAmAM ghaNo AgaLa vadhe che. A vAta svataH siddha che ke AkhI sRSTinAM itara jaMtuo ane prANIvargamAM mAtra manuSya pitAnA buddhivikAsathI kudarata upara potAnI svataMtra sattA jamAve che. AvA prakAranI sattA manuSya kudarata upara kayAranIe jamAvI che. AkAza, vAyu, jaLa, teja ane pRthvI Adi paMcamahAbhUta to upara manuSya akhalita ane saMpUrNa kAbU meLavyo che. aphasosanI vAta e che ke A badhI sattA meLavyA chatAM AjanA manuSyamAM evo zocanIya pheraphAra jovAmAM Ave ke te pote potAno vadhArene vadhAre gulAma banato jAya che. TUMkamAM kahIe te sAMprata samayanA samAjanI sarva prakAranI paristhitinuM sUkSama dRSTithI avalokana karanArane ema jaNAya che ke manudhya-jIvana vikAranAM mULamAMja saLa peThe che. AryAvartanA manuSyaprANunA mULa svabhAva-guNa e nivRtti parAyaNatA. A nivRtti-parAyaNatA e atyAre potAnI jagA khAlI kIdhI che ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww wwww ww wwwwwwwwwwwww wwwwww 1. v khAdIne pracAra tenI jagA Adhunika yugamAM pravRttie lIdhI che. pravRttinI dhamAlamAMthI pragatine badale vyAdhi prApta thAya che. atyAre manuSya eka vAta ke kAma pUruM na kare tyAM hajAra rIte enA jIvanamAM phiraphAra thaI jAya che. ApaNA dezanA yuvake ane vRddhomAM manane vega atizaya vadhe che. AnAM pariNAma zubha ke azubha, e vAtane nirNaya to pariNAma upara AdhAra rAkhe. yUropanA eka vakhata sattA ane samRddhinA zirobiMdue pahoMcelA saghaLA dezonI sthiti te atyAre zAkajaneka ane bhayaMkara banI che. paNa jyAre amuka deza ke tenI prajA amuka zubha dekhAtA mAga upara jesabhera dhasatI hoya tyAre je tenA A vegane rokavAno prayAsa karavAmAM Ave, te pUrajozamAM deDatI moTaranA je hAla thAya tevA te prajAnA paNa hAla thAya. Aje saMskRtinA cihatarIke yaMtranI dhamAla AgaLa dharavAmAM Ave che. AjathI so varasa pahelAM yUropamAM paNa emaja hatuMpaNa te khaMDamAM te evo kaDavo anubhava thavA lAgyo che ke, A duniyAne jeTalA kAcA-pAkA mAlanI jarUra che, tenA karatAM pramANamAM ghaNuM vadhAre mAla taiyAra karavAmAM AvyuM cheane pratidina te mAlamAM vadhAro thato jAya che. muMbai zaheranuM tAjuM daSTAMta laIe. A zaheranI mIloe pedA karelo karoDo rUpiyAno mAla zIlIkamAM paDe che ane mAlonI sthiti evI gaMbhIra banI che ke ekasAIjha jakAta kADhI nAkhavAmAM AvI che; chatAM mIlanI sthitimAM lezamAtra paNa lAbhaprada pheraphAra jovAmAM Avato nathI. AvI sthiti daza varSa cAle te muMbaI zahera tArAja thaI jAya. AkhA dezanI vyApAra-samRddhino mukhya AdhAra mAtra ekalA muMbaI zahera upara rahyo. eTale thoDA samayamAM AkhA dezanI paNa dayAjanaka hAlata thAya. tyAre karavuM zuM ? A praznano uttara vikaTa che paNa ame te uttara ApavAnI hiMmata karIe chIe. jene joDe khUce tene tenI vedanAnI kharI khabara paDe. jemane mIlanA hatheDAnA mAra vAgyA che te to have kabUla kare che ke, sAyaMkALathI bahu jhAjho lAbha nathI. A mIlo karatAM to so varasa uparanA ApaNA reTIA hajAra darajaje sArA hatA. A dhamadhama karatI mAnA karatAM surata zaheranA hAthavaNATanAM kArakhAnAM se ghaNuM sArAM hatAM, te zaherano kInakhAba ane umadA jharIvALuM rezamI kApaDa AkhA yuropamAM jatuM hatuM ane te vakhatanI AkhI duniyAmAM vakhaNAtuM paNa hatuM, A badhAne nAza thayo. durdeve tene sadaMtara nAza karyo ane tenuM sthAna mIlasaMcAe lIdhuM. ApaNA dezanA punaroddhAranA be rastA che ane te bane rastA uttama che. te rastA nIce pramANe che. (1) ApaNe pazcimanA sudharelA dezanI ahitakara saMskRtine dezavaTo Apavo joIe ane ApaNA RSi-muni praNIta sAdA jIvanane prAraMbha karavo. zrIyuta viThThalabhAI paTelanI mAphaka pote hiMdI rAjakIya kAunsIlanA adhyakSa thAya topaNa khAdInuM dhotIyuM, khAdIno jhabhya ane khAdInI pIchaDI paherI khuda nAmadAra vaiIsaroya pAse javuM. zrIyuta viThThalabhAIne dAdA hatA. te DheDanI vaNelI khAdI paheratA hatA. khAdInuM eka aMgarakhu dezI gAmaDIA darajI pAse zIvaDAve ane te sAcavIne rAkhI mUke. jyAre rAjadarabAramAM javuM hoya athavA vivAha vajanamAM ghUmavuM hoya, tyAre bApA thoDo samaya te keDIuM pahere ane A kAma pUruM thayuM ke turata te sAcavIne peTImAM mUkI de. A rIte mAtra be jADAM khAdInAM dhotI ane eka junI pAghaDIvaDe ApaNe vRddho AkhI jIMdagI kADhatA. ApaNA dezanA 90 TakA loko ema kahe che ke vIsa varasa pahelAM amArI je sthiti hatI te amane hAlanI bhapakAdAra dekhAtI sthitinA pramANamAM segaNI sArI hatI ema amane atyAre lAge che. (2) bIjo rasto e ke ApaNe khAdIno bahoLo upayoga karatAM ane karAvatAM zIkhavuM jeIe. khAdInA saMbaMdhamAM A hatabhAgI dezanA dareka mANasanI be prakAranI pharaja che. pahelI te e ke pote khAdInA paSAkano ja upayoga karo. bIjI pharaja e ke khAdIpracAra kArya yathAzakti yathAmati karavuM. je A dezano moTo bhAga A be kAma mAthe le te AkhA dezane lAbha thAya. muddala geralAbha te naja thAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAdIne pracAra 267 upara kahevAmAM AvyuM tema Aje jIvanane hetu pharyo che. jIvananI hAlanI vyAkhyA e ke jIvana eTale pravRtti-pragati; paraMtu e pragati AdhyAtmika nahi. manuSyanA sadAkALa abhivRddha thatA vilAsI svabhAvane je sauthI sArI rIte pI zake tenuM nAma Adhunika pragati. muMbaInI ghaNI mIlonA ejanTa divasanA 24 kalAka Atma-svArthaparAyaNatA ane Atma-hita tarapha ja pitAnI daSTi rAkhe che. teo mIlamajuronA kalyANatarapha eka kSaNabhara paNa jotA nathI. khUda greTa briTanamAM paNa AnA jevI ja sthiti upasthita thaI che. pragatinI bhAvanA saMkucita banI che; ane tethI manuSyanA jIvanamAM vyavahArika ane AdhyAtmika doSa peThA che. varaso pahelAM to manuSyo pitAnI jarUrIAta samajIne sAdA khetaramAMthI hamezAM saMtoSa bharyuM jIvana calAvatA. e manodazA atyAre A dezanA keAI sthaLamAM pradarzita thatI nathI. je mahAna dhamAla muMbaI zaheramAM cAvIsa kalAka cAlatI dekhAya che, tevI ja dhamAla-zArIrika ane mAnasika ane gAmaDAomAM paNa jAye ajANe ghusI gaI che. A badhe samayano prabhAva che ema kahIe to cAle, sArAMza eke manuSyane vikAsa jema AgaLa AgaLa vadhe che tema e vikAsathI manuSyavyakita dUra ne dUra thatI jAya che. eka manuSya ja thAbaMdha jamInane ke mIlanA mAlIka bane ane bIjo pratApanI mAphaka svabALa-vaMdanA roTalAnA TukaDAvinA pitAnAM AMsuDAM pADe evI dayAjanaka sAmAjIka sthiti kayAM sudhI TakavAnI ! AnuM pariNAma te najIkanA bhaviSyamAM e AvavAnuM ke Adhunika samAjanA bhinna bhinna sthitinAM vyaktisamUhovacce atyAre sonAnI sAMkaLanI je graMthIo joDAyelI che, te vahelI ke mAMDI taDa daIne tUTavAnI-jarUra tUTavAnI ane samAjanA hAlanA svarUpamAM mahAna parivartana thavAnuM. sAmAnya janasamAja ane majura varganuM ekya e zrImaMta varganA nAzanuM mukhya kAraNa banavAnuM je zrImaMtavarga vakhatasara na cete to hAlanA samAjanI "zeThIA cAkara ane cAkara zeTha" evI viparIta dazAnA gaNeza avazya besavAnA. rUzI Ae A vAta siddha karI. greTabrITananI raMgabhUmi upara AvA prakArano veza bhajavavAno prAraMbha thaI cUkayo che. hAlanA briTIza pradhAna maMDaLa majuro mAthuM na ucake te mATe nANAMnI moTI lAlaca majUravarga AgaLa dharI: 5Na zAzvata gAThavaNIvanA. bhUkhe maratA mAro kadIpaNa saMtuSTa thAya tema nathI. kAnsanA rAjakIya parivartane AkhA yuropanI samAje upara potAnI chAyA pAtharI hatI. te pramANe greTabrITananA majUravargo daMbhavita dAvAnaLanA chAMTA A dezanI samAja upara kAM na paDe ? A bhAvI AphatamAMthI bacavAnA upAya mAtra ekaja ane te upAya e ke AkhA dezanA ghare gharamAM khAdI pracAra khAdIupayoga thAya ane loko sAdu jIvana gALatAM zIkhe evo prabaMdha satvara che joIe. narmadA ke jamanAnA comAsAnA apratibaMdha pravAhane rokavAnI manuSyamAM zakti che, to pachI manuSya mana-vicAra-ene manuSya pitAnI agAdha ane tIvra buddhivaDe avazya rokI zake. A kAryamAM mAtra bhagIratha prayAsa ane ayugra utsukatAnI ja khAsa jarUra che. samAja je kAMi sAMkhI zake te eTaluM ja ke dareka manuSya, pitAnI jarUrIAtanA pramANamAM, jamInanA kakaDA ke mIla-udyAga nIti lAbhano bhAgI thaI zake, kAraNake svarakSaNa (AmAM svakuTuMbarakSaNane samAveza thAya che) karavuM te pratyeka manuSyano svAbhAvika haka che. te hakanA upara Itara manuSya-samUha ke rAjakIya saMsthA vyAjabI rIte trApa mArI zake nahi. "tamAkSa hai ca na jena prakAre"e Aryadharma-sUtra sarvAze satya che. A maryAdA oLaMgAI ke bhoga maLyA samajavA. e jamInanA nAnakaDA kakaDA upara bhale te manuSyavyakita yathocita pragati kare. temAM Itarajana ADe Ave nahi. bhale te manuSya svakSetramAM, pitAnA bacA sAthe varasatA varasAdamAM pramANika majurI karI, athavA majurI karAvI, izvaradata. zuddha ane sAde khorAka sahakuTuMba Aroge. AvAM aneka AryagRha baMdhAya tyAre dezamAM satayuganuM punarAvartana thAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 khe tene keLavavAmAM citrapaTane upaga kheDUtone keLavavAmAM citrapaTone upaga (lekhaka-helana, I, golpha hiMdusthAnanA tA. 5-11-26nA aMkamAMthI utAra). mosko! mAtra beja akSaro? paNa zuM temano prabhAva ke temaNe AkhA ItihAsamAM kaMIka navIja rozanI pUrI che. A divya asarae dharma, laya ne sAdhyanA daSTibiMda AmUlAgI pheravI nAkhyA che. tenA navA dharmamAM maranAranAM maMdire pUjavAnAM hatAM nathI, jIvaMta dhyeyavAda AgaLa mastaka namAvavAnuM hoya che. dharma, tatvajJAna, sAmAjIka jIvana e sarvemAM pUrepUro pheraphAra thaI gayo chatAM mAskano dekhAva kaMI thaDeja badalAyo che ? rastA hatA tevAne tevAja che. tyAMnA nagarajano to thoDAja divasa para thayelI jagatane dhrujAvatI krAMtinI vismRtija pamADe che. krAMtinA kaMIka avanavAM dRzyo jevAnA hetusara je kAi mAskAmAM jAya to tene khATuM me karIne ja pAchuM AvavuM paDaze. paNa chatAM te krAMtinI sukhAkArI asaro anubhavI te AnaMda ane abhimAnathI julAI jaze te kharAja. paropajIvI varga cAMno bIjAnI mArIthI banelo harAmano roTalo khAnAra paropajIvI vaga te have samULage naSTa thaI gayuM che. hAlanA jamAnAmAM ekavAranA jAhojalAla gaNAtAM bukenana rastA para eka mANasa bhapakAdAra kiMmatI poSAkamAM A matema ToLaTappA karato dekhAze nahi. raste janAra namAlA je ekeya mANasa have kAI zeTha zAhukAro jevAne jatA AvatA ghUMTaNe paDI kuranIsa karaze nahi. tyAranI zeThANIe have kayAMya kAmamAM rokAyelI haze ne tyAranAM khuza makarIAe have majurI karI paraNIno utAratA haze. navA jamAnAne no prabhAva eka divasa amane tyAMnI eka mAladAra strI sAthe acAnaka rIte meLApa thayo. tyAre tenA vicAro sAMbhaLI ame to dilgamUDhaja thaI gayA. A strIe ghaNe kharca karI keLavaNI meLavI hatI. te aneka bhASAo pravAhanI mAphaka bolI zake che. bahALI musApharI karI che. rAjakrAMtinA navA jamAnAmAM tenI badhI mAlamatA sUrya ugatAM jema barapha pIMgaLI jAya tema ekaja rAtamAM tenI najara AgaLaja naSTa thaI gaI. chatAM paNa tethI hAya nahi khAtAM te te umaMgIja rahI che. te hAla sahakArI caLavaLanA paradeza khAtAmAM kAma karI rahI che; ne ahIM tenA vividha bhASAnA jJAnano ghaNAja upayoga thAya che. AkhI mAlamatA naSTa thaI jatAM A bAinA vartanamAM jarAya nirAzA ke kSobha dekhAyo nathI. tene ciMtA te mAtra ekaja paDI che. sovIeTa sarakAranI sArI asara thavI joIe. te amane eka citrapaTa jovA laI gaI hatI. A citrapaTa pracAra kArya mATeja taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM. tenI umaMgI AturatA, kadara ane mahemAnagIrI ame sahejamAM bhUlIe tema nathI. ame laMDanathI rUzI A javA upaDyA tyAre keTalAka mAladAra leke khUba sAmAnasumAne sAthe potAnAM rajAnA divasa mojazokhamAM gALavA bahAra gAma upaDI jatA hatA. ame ghera AvI pahoMcyA tyAM te kazuM badalAyuM hatuM nahi. tavaMgara vargo raste rakhaDatA ja hatA ne lAkha kAmadAro bhUkhamarAthI TaLavaLatA hatA, paNa ahiMsAtmaka prajAsattAnI asara thavA kaMIka kALe te joIe ja. - moskonA bhikhArUM moskomAM A eka savAla ja che, ame tyAM javA nIkaLyA tyAre eka razIana gRhastha amArI pAse AvIne kahyuM-"moskomAM bhIkhArU najare paDe to navAI pAmazo nahi ho." paNa anubhavathI ame jANyuM ke glAsago karatAM ahIM bhikhArUo ghaNAM ochAM dekhAya che. vaLI teo rastAmAM nathI gAtAM ke nathI vagADatAM. teo phakta mAge che, bagIcAmAM ane ghaNuM karIne devaLAnAM pagathI para teo ubhelAM dekhAya che. pUrvamAM bhIkha mAgavI e paNa eka dhaMdho gaNAya che, paNa have sarakAra A savAlano samAdhAnakAraka phaDo ANavA viSe ulaTapUrvaka prayAsa karI rahI che. vizeSe tene yuvAna bhikhArU mATe khAsa lAgaNI rahe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 01AA^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^ kheDutone keLavavAmAM citrapaTane upayoga rUzIAmAM lagabhaga traNa lAkha jeTalA nirAdhAranI vastI mAnavAmAM Ave che, ne temAM moTo bhAga to jeo chellI laDAImAM ane rAjyakrAMtimAM mAryA gayA temanAM bALakono che, temanI mAtAo bhUkhamarAthI maraNavaza thaI gaI hatI. ghaNIvAra sarakAra AmAMnA keTalAkane vINI vINIne judI judI saMsthAomAM mokalI Ape che. vaLI teo tyAMthI zaheramAM nAsI Ave che. unALAnA divasomAM teo tyAM AvI pahoMce che ne sakhta ThaMDI paDe tyAM sudhI phUlo, vartamAnapatro ke dIvAsaLIo vecI jema tema gujarAna calAve che. A javAna bhikhArUo ghaNI sAvacetI rAkhe che. eka madhurI sAMje ame pharatA hatA tyAre eka javAna bAIe amane tenI pAsenAM phUla kharIda karavAnI pharamAsa karI, ame tene iMglIzamAM kahyuM ke, amane phUlanI jarUra nathI. tene to amArI pArakI jabAna sAMbhaLI pahelAM te mUMjhavaNa thaI; paNa paLavAramAM teNe kahyuM -"briTIza che tyAre ne dhIme rahIne haste meM eka paiso mAgyo. keTalAka bhikhArUo te vaLI pAMca pAMca bhASA jANanArA hoya che. AMtara rASTrIyatAno A eka vijayaja kahevAya ? kheData AgaLa kasoTI kheDuta e eka tyAMne bIjo moTo savAla che. sevIeTanA TIkAkAre emaja mAnI rahyA che ke kheDutonI lAgaNIne aMge sevIyaTa paddhatimAM kaMIka parivartana thaze. navI paddhatinI "divya parIkSA" to kheDuto AgaLaja thanAra che. kheData vagara rUzIA Takeja kema ? te sahejamAM A navuM rAjataMtra uthalAvI pADI zake eTale kheDutano sahakAra meLave hoya to tenI sAthe krame krame samAdhAnI karavI ja joIe. amArA moskonA pravAsamAM A savAla para ghaNI ja tamatamatI carcA thatI. komyunIsTa pakSanA keTalAka sabhAsadoe (ane temAM jhInevIpha paNa hato) kahyuM hatuM ke kheDutonuM baLa krame krame vadhatuM ja jAya che, eTale te have savAla e ja rahyo ke A baLane upayogitAnI naheramAMthI zIrIte laI javuM ke jethI pragatine jarAya dheAkakA pahAce nIha. kheDuta lakhI zakatA nathI, vAMcI zakatA nathI; chatAM paNa bhaviSyane te AdhArabhUta che. mAtra sarakAra zreyavAdI hovAthI kadI nirAza thatI nathI, kheDutane keLavavo eja tene siddhAMta che ane kadAca vAra lAge paNa aMtamAM to te saMgIna ja nIvaDaze. kheDutonI bhAvanA uzkeravAmATe have maskamAM kheDuta bhavana" sthApavAmAM AvyuM che A jagyAmAM laDAI pUrvakALamAM eka bAdazAhI haoNTela hatuM. navI jAtanI saMsthAo ahIM grAnDa DayukanI kolasAnI oraDIo hatI. te have vyAkhyAna hailamAM pheravI nAkhavAmAM AvI che. lenIna jevAonAM citro te jagyAne have zobhAve che. tenI nIce belenIna eja netA" evA akSara kotaravAmAM AvyA che. ahIM kheDutone navA rAjataMtranA citrapaTo batAvavAmAM Ave che. khetIvADIne lagatA je kaI A ubhA thAya te viSe maphata salAha ApavI joDenI bolImAM vakIlAte rAkhavAmAM AvI che. vaLI jeo dUrathI AvyA hoya temane suvA mATe tyAM jogavAI rAkhavAmAM Ave che. tyAMnI hAusIMga kamITIe AvI vyavasthA pUrI pADe che. tyAMnA nokaree amane jaNAvyuM ke zarUAtamAM te kheDutone A jogavAIne upayoga karavA paNa ghaNAja manAvavA paDatA. teo te tyAMnI sapheda pathArIo joI mujhavAtA ! A kheDuta bhavanamAM eka suMdara pradarzanAlaya che ne tyAM khetIvADIne lagatAM sAdhane khullAM mUkavAmAM AvyAM hoya che. amuka jAtanA pAkamATe jamIno, vAM jaIe, kayA pakSIo ane kIDAe upayogI che ne tamane kema ucheravA, nukazAnakArI. kaTakAne nAza kevI rIte karo, kapaDAM kema paheravAM vagere upayogI jJAna citrapaTa mAraphate ApavAmAM Ave che. tyAM dareka jIllAnI banAvaTo saMgrahI rAkhavAmAM Ave che. cheka haLathI mAMDIne mane zInagana sudhInI, Ano artha te taravArane haLa eka sAmaTA vAparavAnIja tAlIma ne ! AvI. AvI jAtanI saMsthAo dezabharamAM kholavAmAM Ave che, temAM ghaNA hetuo rahyA che. zahera ane gAmaDAomAM saMbaMdho vadhAravA, jIllA jIllAomAM levaDadevaDa vadhAravI ane kheDutane tenA bhaviSyanAM sthAnanuM bhAna karAvavuM. AvA adabhuta pravegane saphaLatA na IcchavI e te tene mATe jemaNe meyavAdamAM jAna khoyA temane apamAna karavA samAna che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. reDIo jagata reDIo jagata (dainika hiMdusthAna tA-27-7-26 ) reDIo penahelara reDIo vaDe zuM zuM kAma thaI zake, tenI saMkhyA dinapratidina vadhatI jAya che. hAla turatamAMja eka vadhAro thayo che ane te reDIo penaholDara nIkaLyuM che, ke jevaDe dUrathI reDIo yaMtravaDe "brADa-kAsTa" karavAmAM AvelA nakazAo, hAsyaci, kAraTuno ke lakhANa, tarataja te pena-holDaravaDe bIje ThekANe mULanA jevAja AkAramAM nAMdhAI jAya che. A navI zodha karanAranuM nAma mI. sI. epha. je msa che ke, jeeeja reDIo vaDe citra mokalavAnI zodha karI che. A yaMtra bahu gucavADAbharyuM nathI. enI goThavaNa evI che ke jyAM saMdezAo levAnA hoya tyAM eka patarAno 6 iMca lAMbo kaTake eka TelIphonanI kAna AgaLa dharavAnI DabI jevA AkAranI chabImAM lagADelo uce TAMgavAmAM Ave che. tenI sAthe eka lokhaMDane tAra DhaLatI sapATI para mUkavAmAM AvelA kAgaLane aDakelo hoya che ane teno saMbaMdha sAdhAraNa jAtanA reDIo rIsIvara sAthe tAravaDe rAkhavAmAM Avela hoya che. A lokhaMDano tAra te "reDIo-penahelDara" lakhavAnI kalamanuM kAma kare che. reDIevaDe cAlatA eka pAsenA yaMtra upara dUrathI je saMdezAo Ave tenI asara thAya ane tevaDe A reDIo kalama uMcI nIcI thAya ane nIce mUkavAmAM AvelA kAgaLa upara AkRtio thAya che, ke je mekalavAmAM AvelI AkRtinA jevI ja hoya che. A na saMce kAMI ghaNo kiMmatI nathI hoto ane teno upayoga eka sAdhAraNa "reDIme -rIsIvara " sAMbhaLavAnA yaMtratarIke sahelAIthI thaI zake, mAtra tenA upara lAuDa-spIkara" (dhvani prasAraka) bhuMgaLuM mUkavAnI jarUra rahe che. reDIo vaDe kAkaDIne pAka noTIMgahAma khAtenA eka bagIcAnA mALIe vicitra hakIkata raju karI che, te jaNAve che ke kAkaDInA ane TomeTAnA cheDavA pAse reDIo yaMtra ane tenA thAMbhalA ane tAra rAkhavAthI kAkaDInA 16 phUTa lAMbA jhADa upara babbe phUTa lAMbI 35 kAkaDIo utarI hatI. A bAbatamAM eka reDIe-inspekaTare tapAsa karI hatI ane jaNAvyuM hatuM ke thoDA vakhatapara evA akhatarA karI jovAmAM AvyA hatA ke anAjano pAka vadhAre ane jaladI utAravAmATe reDIo yaMtra kAmamAM AvI zake ke kema ? te akhatarAo uparathI eTaluM to siddha thayuM hatuM ke jo cheDavAo upara reDIo yaMtra ane tenA thAMbhalA tathA tAra-erIala-rAkhavAmAM Ave to pAka upara tenI asara te jarUra thAya; paraMtu saMtoSakAraka asara karavA mATe ghaNA majabUta pAvaranI-lA volTanI-vIjaLI joIe, ane tenI goThavaNa karavAmAM kharcano ghaNo vyaya thAya. vaLI reDIo rIsIvara eTale mAtra sAMbhaLavAnA yaMtra rAkhavAthI pAka upara asara thavAno saMbhava nathI; paraMtu "TrAnsamITara" eTale saMdezA phelAvavAnA yaMtranI asara thAya. reDIo vaDe AganI AgAhI amerIkA ane keneDAnAM jaMgalakhAtAmAM keTalIka vakhata zodhakhoLa karyAnA pariNAme jaNAya che ke, reDIo yaMtrano upayoga jaMgalomAM lAgatI AganI agamacetI ApavA mATe thaI zakaze. ema dhAravAmAM Ave che ke havAnA bheja ( hyumIDITI ) tathA dabANane ane jaMgalanI Agene saMbaMdha che ane reDIonA "sTeTIka" ane havA nIce bhejane saMbaMdha che. jyAre jaMgalamAM bhejanuM pramANa ghaNuM ochuM thaI jAya tyAre Aga lAgavAno saMbhava che ane tethI ocho bheja thaye che e reDIe yaMtrathI jaNAI zake. evI karAmata karavAmAM AvI che. A uparathI cetIne AgaLathI bujAvavAnAM sAdhanonI taiyArI karavAmAM Ave to reDIonA "sTeTIka" vaDe vAvAjhoDAM ane tene kAnonI AgAhI paNuM 24 kalAka pahelAM karI zakAya che ema vijJAnIonuM mAnavuM che. AvA yaMtranI zodha hajI pUrNa thaIja nathI; paraMtu te gheDA samayanA parizrama pachI avazya thaze e saMbhava lAge che ane jo AvuM yaMtra khAtrIpUrvaka kAma kare to, have pachI lAganArI Age ane thanArAM tophAnothI hAlamAM je nukazAnI thAya che, teTalI nukazAnI bhaviSyamAM thavAne saMbhava nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna dezasevaka kevA heAya ?-lyuthara khuenka mahAna dezasevaka kevA heAya ?--yuthara hyuenka ( lekhakaH-vidyArthI. sAhitya-jAnyuArI 1927 nA aMkamAMthI ) " jarAka nIcA namIne pelA AMbA uparathI be cAra kerIo teADI lyone. " kAI tamane ema kahe te tame zuM dhArA ? lyuthara mukhenkanA jIvanacaritranA lekhakane evAja prasaMga Avye hateA. mAtra AMkhAne badale 'cesTanaTa ' nI vAta hatI. sAdhAraNa rIte ' cesTanaTa ' nAM jhADa thAya che uMcAM, ane uMce jotAM DeAka rahI jAya, tyAreja tenAM phaLa meLavI zakAya, agara nIce paDelAM vINI lai sateASa mAnIe tyAre. lyuthara hyuenke evI eka jAta ugADI che, ke DhIMcaNabharanA jhADa uparaja phaLa bese ane jhADa enAthI uMcAM vadheja nahi. jhADa nAnAM eTale kLa paNa nAnAM ke ochAM evu nahi. sArAM, meTAM ane mIThAM phaLa jathAbaMdha e jhADa upara bese evI Teva e jhADane eNe pADI che. bIjA prayAgathI ' cesTanaTa ' ne ropyA pachI dhyeja mahine phaLa besavA mAMDe, evA prakAranAM jhADa taiyAra karyo che. geADalA vAvIne chake hite ApaNane kerIe maLe te ? paNa ApaNe bahu utAvaLa karIe chIe. 201 mI. khubenkanA kArTInI samApti ATalethIja nathI thatI. ThaLiyA vagaranAM ' plama ' (jarada AlunI jAtanAM phaLa), bazera traNazera vajananI DuMgaLI, kAMTA vagaranA phAphaDA thAra, kAMTA vagaranAM 'berI' nAM jhADa (caNImAranI jAtanAM jhAMkharAMvALAM jhADa), aDhAra iMca vyAsanAM sUryamukhI ane khAra iMca vyAsanAM 'emerIlIsa' e aneka prakAranAM phaLa ane phulamAM sudhArAvadhArA karyAM che. kAI jhADane teNe meTAM karyAM che, kAine nAnAM banAvI dIdhAM che, kAinAM pAMdaDAMne raMga pheravyA che, te bIjAnAM pAMdaDAMne AkAra pheravyA che, kAinA thaDanA kAMTA kADhI nAkhyA che, te kAinAM thaDaImAratI kAmamAM Ave evAM karyAM che. raMga vagaranAne raMga ane gaMdha vagaranAMte sugaMdha ApI pula paNa pheravyAM che. meTAM jhumakhAdAra, sugaMdhI, sArI AkRtinAM suMdara ra MgAvALAM ema aneka tarehanAM navIna puSpA ApyAM che. phaLamAMthI ThaLiyA kADhI nAkhyA che, zrIkAM ne mIThAM karyAM che, nAnAMne meATAM karyAM che, kaThaNa chAlanAMte kumaLAM karyAM che, mesamamAM phaLanArane bAramAsI karyAM che. jaMgalIne zaheravAsI karyAM che. TuMkAmAM eNe jhADanAM mULane, thaDane, pAnane, pulane ane phaLane hatAM tethI sArAM ane vadhu upayAgI khanAvavAmAM jIMdagI kharcI che ane Azramugdha kare evI saphaLatA paNa meLavI che. tamane ema thaze ke A badhAM gappAM che, ThaMDA paheAramAM bALakeAne kahevAnI vAtA che, arebiyana nAiTasanA jamAnA have teA vahI gayA che ane AvI jAdui vAtA A jamAnAmAM kAI mAnavA taiyAra nathI. khareja A vAta! jAdui che ane murabenkane amerikAnA lokeA sAnTArejhA' nA jAdugaratarike oLakhe che. ApaNe tyAM te enuM nAma jANanAra paNa kAika ane amerikAmAM ene na oLakhanArUM kAika. kelIphenI A' mAM enA janmadivase zALAeAmAM rajA pADe che; eTalA e lokapriya ane jANItA che. e divase hajAro bALakA ene maLavA jAya che ane lAkhA ene patra lakhe che, evA enApratye bALakAnA ane bALakApratye ene prema che. jhADapAna pachI mIje naMbare hyuramenkane bALakaiA game che ane emanA uchera' mATe eNe vicAra karyo che. 'mAsAcyuseTsa' paragaNAmAM ene janma thayo. enA pitAnuM e teramuM bALaka ane zarUAtathI enI tabiyata nAjIka-A traNathI ceAthI vAta enA aMgata jIvanasabaMdhI enA caritrakAre nathI lakhI. sADAtraNaseA pAnAnuM pustaka eNe enA jIvanakAryanI hakIkatathI bhayuM che. amerikAmAM jIvanaciratrA hamaNAM hamaNAM A DhabathI lakhAya che; paNa A te A kathA thai. nAjuka tabiyate eNe zALAmAM pUrI keLavaNI levAnAM dvAra baMdha karyAM ane eja nAjuka tabiyate ene kArakhAnAmAM lIdhelI nokarI cheDAvI. nAnapaNathIja enA zeAdhaka svabhAva hatA, sTImathI cAlatI heADInuM eNe ramakaDuM banAveluM ane kArakhAnAmAM paNa eka e yAMtrika zodha karelI, paNa enA prArabdhamAM khullAM medAna ane khetareAmAM zodhakheALa karavAnuM lakheluM, eTale nAjuka tabiyate ene khAga ane khetInA kAmamAM paDavAnI pharaja pADI. ceAkhkhI havA ane ujAza tathA kasarata, e badhuM e sivAya ene maLavAne sabhava nahotA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna dezasevaka kevA heAya?-lyuthara arabenka eka divasa bagIcAmAM kAma karatAM eka baTAkAnA cheDa upara kheDelA jIMDavA upara enI acAnaka najara paDI. sAmAnyarIte baTAkAnA cheDane jIDavAM nathIja besatAM ane kAika vAra mese tA tenA upara najara paDatI nathI ane najara paDe te e mULamAMja naphA dekhI rahelI vRtti jIDavAMnI kiMmata samajatI nathI. baTAkA eTale AMkhAvALA kaTakA reApIneja ugADavAnI vastu, ema sau kAi jANe; eTale bIjI rItane vicAra paNa na kare. mukhenke teA e jIDavuM jIvapeDe saMbhALyuM ane enAM trevIse trevIsa aja jUdAM rApI enuM kALajIthI jatana kayuM. emAMthI e cheDanA mULamAM evA meTA ane sArI jAtanA baTAkA beThA, ke bAkInAne paDatA mUkI e e cheADanA baTAkAnuM dharU karI vadhAre pramANamAM eja jAta ugADI. bajAramAM ene pracAra karyo. Aje e jAta 'churabenka baTAkA' te nAme prakhyAta che ane jathAbaMdha pramANamAM etI khetI tyAM karavAmAM Ave che. evI gaNatrI karavAmAM AvI che ke AjasudhI ugADelA baTAkAnA dara 'burAle eka 'senTa'be khubenkane ApavAmAM Ave, tA e kATAdhimAM paNa savervoparI thAya ane teNe sarakAre tA 1pa0 ja DaoNlara inAma ApyuM; paNa 'kelIphernIA' mAM jai vasavAmATe murabenkane te rakama pUratI hatI. tyAM jamIna lai phaLalanA bhAga-khAnanA dhaMdhA zarU karyAM. 1875 thI Aja sudhI eNe eTaluM badhuM karI batAvyu` che. ane eTaluM badhu karI batAvavA taiyArI kare che, ke 'jAdugara' kahevAvAne e taddana lAyaka Thare. 'phaLa' nI dizAmAM enA prayAsa aneka che. saphaLatAe paNa Azcaryacakita kare tevI che. lama' ane 'eprIkA'nAmanAM be phaLanuM mizraNa karIne bannethI jUduM chatAM bannenA sArA gu NAvALu 'plamakeTa' nAmanuM taddana navu phaLa teNe taiyAra karyuM che. hameza kALAMja thatAM blekaberI' eNe sapheda dhajevAM banAvyAM che. magaphaLInI chAlajevI pAtaLI chAlanAM akhareTa-akhareTa sAmAnya rIte keTalAM sakhta paDamAM DhaMkAyelAM hAya che te sau jANe che ane kaLiyA vagaranAM plama enI jANItI navAe che. kaDavAM ane akhAdya, kAMika aMze jherI-nAiTa zeDa' nAM phaLa mIDAM ane svAdu banAvyAM che. badAmanI upara chAla thAya che. e chAla kharI paDavA pachInI badAma A paNe tyAM Ave che. tene bhAgIne ApaNe mIja kADhI khAie chIe. badAma uparanI chAla nakAmI hAya che, ane 'pIca' (ADu)nA LiyA ApaNe pheMkI daie chIe. eNe evu phaLa taiyAra karyuM che, ke 'pIca' nuM phaLa ane LiyA eja badAma, jema jaradAlumAM heAya che. tema, eTale mizraNathI badAmanA upara gala ugADayA ke, 'pIca' nI aMdara badAma lagAvI dIdhI. game tema kahe| paNa eka phaLa evu batAvyuM ke enuM kAMi nakAmuM na jAya. jenAM nAmathI ApaNane kAMi samajaNa na paDe evAM anekavidha phaLa eNe banAvyAM, sudhA', vadhAryAM ane AkarSIka karyAM che; paNa temanA viSe gujarAtImAM lakhavAthI kAMi phAyade hAMsala thAya tema nathI; jApAna, iMgleMDa, amerikA ke AphrikA jyAMthI maLe tyAMthI phaLa, jhADa ke bIja magAvavAM, enA upara prayeAga karavA ane kadamAM, mIThAzamAM, jaththAmAM peAtAne saMpUrNa khAtrI na thAya tyAMsudhI ene sudhAravAnA prayAsa che.DI na devA, e mI. mukhenkane kAryakrama ane pariNAme loka AMgaLAM karaDe evI navAi. 'jula' nuM paNa temaja. jene svapnee raMga haze ema na lAge tene ra`gIna karavAM. jevA raMga je jAtamAM hAyaja nahi ema leAka mAne tevA raMga te Atane arpavA. gaMdha na heAya tene sugaMdhI banAvavAM e badhuM ene mana ramata. khasakhasanAM jhula bhurAM thatAM nathI. jIenke te ugADI batAvyAM. 'kAlA' ne gadha hetA nathI. emAMnI sugaMdhI jAta jIenke mALI lekane ane tedrArA zAkhAnAne arpaNa karI. 'lIlI' nI te eNe aneka jAta ugADI che. "duniyAbharamAM" AjasudhI ugI nahi hoya eTalI jAtanI 'lIlI' mArA bagIcAmAM uge che, evuM e abhimAna lai zake che ane hajI teA lAkhA jAtA aNuugADI zeAdhavAnI paDI che' ema kahe che, tyAre Azcarya thAya che. gulAbha upara kayA khAgavAne akhatarA nahi karyo hAya! mukhenka paNa kAMi apavAda nathI. aneka jAtanAM navAM gulAba eNe ugADavyAM che. keTalAMka enA raMgamATe te! khIjA enI khuzoAmATe, kAIka tenA kadamATe te kAika meTA jathAmAM ugavAmATe prakhyAta che. jaMgalI khulate teNe sudhArI vadhArIne bagIcAmAM ane zekhIta lekanA baTana hAlamAM sthAna apAvyuM che. "zAstA DejhI" nAmanAM meTAM, ghaNAM jaththAmAM ugatAM, sapheda cAMdanI jevAM pulanI jAta navI ugADIne bagI 272 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna dezasevaka kevA hoya ?-lyuthara hyuenka 273 cAmAM zobhA karanArAo upara mATe upakAra karyo che. pulanuM kada vadhAravuM e paNa enuM eka kA che. aDhAra IMca vyAsanAM surajamukhI ane bAra iMca vyAsanAM "AmAjhIlIsa'nAM la eNe ApelI navAi che. jyAM eka DAMkhaLe eka e pula besatAM, tyAM jaththAmadha jhumakhAM besatAM karyAM che. sIMgala pAMdaDInAM phaLane bharAvadAra geTA jevAM banAvyAM. ema rUpa, raMga, gaMdha, kada ane jaththA badhAmAM eNe sudhArA karyo che. zAkabhAjInI dizAmAM paNa eNe ghaNuM karyu che. ziyALAmAM rUkhA' ugatuM nathI. tene ziyALAmAM ugatuM karyuM` che; eTaluMja nahiM paNa bAremAsa ugatuM karyuM che ane te paNa meATI svAdiSTa jAtanuM. 'rUkhA vaTANAnA eka vepArInI khAhezathI sarakhA dANAnA AkhA khetaramAM ekI vakhate pAkI jAya tevA ane dareka cheDe dhaNA phAla Ave evI jAtanA vaTANA taiyAra karI ApyAne dAkhale jANIte che. baTAkAnI vAta ApaNe upara vAMcI gayA; paNa baTAkAnA cheDa upara TameTAMnI kalama karI ekaja cheDanA mULamAM baTAkA ane breDa upara TameTAM ema evaDA pAka lIdhA. gammata athavA prayogane khAtara eja vakhate eNe TameTAnA cheADa upara baTAkAnI kalama karI. na te TameTAnAM mULamAM baTAkA ese na baTAkAnA cheDa upara TameTAM thAya; eTale kudarate trIjeja mA lIdhe; ane baTAkAnA cheDanI zAkhAmAMthI vaDavAI jevAM mULa chuTI tenA upara baTAkA leTakathA. dhaMdhAnI agara zAkanI dRSTie murabenkane A akhatare nakAmeA lAgyA; paNa zrAvaka bhAI e A akhatarAnA upAyathI dharmAMnA khAdhasivAya baTAkAnA svAda na lai zake ? bagIcAmAMja ucherAtAM suMdara pulavALAM keTalIka jAtanAM jhADanAM mULane nIce kAMdA thAya che. ( DuMgaLI jevA ) e kAMdA kaDavA ane evAda hAi akhAdya hoya che. mI. burabenke ene khAdya banAvI bagIcAne zAkabhAjI Apate banAvye. ApaNe merA oe chIe tevI DuMgaLInI gaMdha eNe dUra karI; eTaluMja nahi paNa enuM kada vadhArI bazera traNazeranI banAvI ane eTaluMya jANe echuM hoya tema enA upara suMdara bhurA raMganAM phula ApI bagIcAne paNa zAbhAve evI banAvI. 'kAmAsIA' nAmanAM suMdara kula paNa besvAda mULanA cheADanAM mULa sudhArI, baTAkAnI harIphAi kare tevAM banAvyAM. Ama eNe sauMdarya ane upayega banne tarapha najara rAkhI suvaNu ane sugadha ekaThAM karyAM. meTI zI Mga, mIThI zAge ane aneka nRtanAM khAdya kuLapula kaMda (zAkabhAjInAM) eNe ugADavyAM. kAlI phlAvara' 'kAmeja' TameTAM, vaTANA, pApaDI i aneka jAtanI cIjomAM pheraphAra karI meTA mIThA kharamAsI zAkabhAjInA padA ugADayA. ghAsa, pAlA ane zAbhAnAM jhADa upara paNa eNe peAtAnuM varcasva jamAvyuM che. 'plAna' upara ghIca uge, jhAjhu kApavuM na paDe, unALe jhAjhuM pANI na mAge, cAmAse kaheAvAi na jAya, evI jAtanAM ghAsanI jAta taiyAra karI che. pAMdaDAMnA upara paNa prayAga karI raMgaberaMgI, vicitra AkAranAM, vaLavALAM, phaNagAvALAM, kAMTA jevI dhArAvALAM i. jAtajAtanA AkarSaka AkAranAM pAMdaDAM banAvI bagIcAnI dhAre ugADavAnA rApamAM zAbhA arpI che. ra Mgabhera'gI (iMdradhanuSyaraMgI ) pAMdaDAMnAM anAja ugADavAM che, jenAM pAMdaDAM zezabhA Ape, sAMThA TAra khAya ane kaNasalAM mANasane upayogI thai paDe. bagIcAnA rastAnI vADeAmATe medInI peThe lIlAMchama pAMdaDAMthI bharacaka ane kAtarathI kapAya evA chatAM suMdara pula ke svAdu phaLavALA jAtajAtanA cheDa taiyAra karI bagIcAnI zAbhA ane AvakamAM vRddhi karI che. thArImAMthI, phAphaDa theAramAMthI kAMTA kADhI nAkhI manuSya ane DhAra upara eNe je upakAra karyAM che, te mATe te jUdA lekha lakhAvA joie. dukALanAM varSomAM ApaNe joyuM che ke, kAMTA na heAya tA thArI DhArane pauSTika khorAka pUrA pADe che. kAMTA bALIne athavA capputhI dUrakarIne DhArane khavaDAvyAnA aneka prayoga thai paNa gayA che. therI evA prakAranuM vRkSa (Da!) che, ke jene pANI na pAme teAya marubhUmimAM paNa bharaunALe lIluM rahe. khIjI kAi jAtanuM ghAsa na heAya tyAre Ave! lIleA pauSTika khArAka kevaLa kAMTAne lIdhe ApaNe jatA karavA paDe e khareja khedajanaka che. A kAMTA mI. murabenke kADhI nAkhI ApaNI hatheLI jevI lIsI ane sApha pAMdaDInI thArI banAvI che. ATalethI te aTakayA haiAta-eNe khIjuM kAMi na karyuM hatatAe eNe ghaNuM karyuM' kahevAta; paNa eTalethI aTake te e sAnTAmAjhA' ne! 'jAdugara' zAne ? eNe thArI uparanAM phaLane khAdya anAvavAnuM jArI rAkhyuM che. enAM phaLa upara paNa kAMTA heAya che. www.umaragyanbhandar.com za. na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 mahAna dezasevA kevA hoya?-yuthara burabenka Aja te paNa dUra thaI gayA haze. e kAMTA na hoya to kaMIka aMze e khAdya ane svAdiSTa paNa hoya che. ApaNe tyAM garIba lekane e vAdathI khAtAM joIe paNa chIe; paraMtu kharA vAdathI dhanavAno paNa sapharajana-nAraMgI jeo potAnA bhANAmAM ene besADe evAM banAvavA mI. burabenkano prayatna che ane e phaLa bese che keTalA ? akeka phAphaDe so se. eka ekaramAM se TanathI vadhu ane suMdara dekhAva na Ape to burabenkane hAtha kema oLakhAya ? atyArasudhImAM (1907 sudhImAM ) dhoLAM, pILAM, jAMbuDI ema aneka raMganAM ane kaMIka svAdavALAM phaLanI jAta taiyAra thaI che. kevaLa phaLanI dRSTithI paNa kAMTAvagaranI therInAM jhADa dareka bagIcAmAM ropAvAM joIe. jhADanA thaDane paNa eNe vaza karyuM che. dhAryuM majabUta lAkaDuM banAvavuM, tene jaladI ugADavuM, ene imAratI kAmamAM Ave evuM karavuM, nAnuM karavuM, moTuM karavuM, e sau ene hukama pramANe ja jANe bane che. "ka" I. pioNoso-so varSe taiyAra thatAM jhADanI ImAratI lAkaDA tarIkenA vAparamAM ghaNo nAza thaI gayo che ane atyAre evI jhaDape duniyA cAle che ke, ImAratI lAkaDAmATe pacAsa-poNoso varSa vATa jevI tene pAlavatI nathI. mI. burabenke nava varSamAM taiyAra thaI jAya ane ImAratI kAmamAM Ave evuM pAkaTa ane kadamAM moTuM thAya evuM jhADa banAvyuM che-banAvyuM eja zabda ene mATe jugate che. ImAratI kAmamAM Ave eTaluM ja nahi paNa puSkaLa jathAmAM khavAya evAM phaLa bese che. akharoTanuM ja e jhADa. "royala vaeNlanaTa' nuM jhADa moTuM thAya che, jaladI thAya che, phaLa sArA ane meTA pramANamAM Ape che ane "ka" jevuM lAkaDuM Ape che. "berI nAM jhAMkharAM dUra karyAnI ane cesTanaTanAM jhADa nIcAM karyAnI vAta ApaNe vAMcI gayA. anAja upara ene hAtha na pharyo hoya ema te kAMI bane ? amerikA makAI ThIka pramANamAM ugADe che. eka sAMThe paMdara paMdara dADA bese evI jAta teNe banAvI che. mIThAza vadhAre hoya, doDA dITha dANA vadhAre hoya evI jata, dANAmAM " sTArca' vadhAre hoya evI jAta, pILA, lAla ke sapheda dANu bese evI jAta ema aneka jAta teNe ugADI che. ghauMnI jAta paNa navIna banAvI che. kaNasalA dITha dANa vadhAre utare, roganI sAme Takakara jhIle ane badhI jAtanAM havApANIne anukULa hoya, evI jAta banAvI che. "rAI" nA dANA paNa bevaDA moTA thAya evuM karyuM che. jaMgalI dhAnya sudhArIne navI jAtanuM dhAnya banAvavAnuM hAtha para lIdhuM che. bagIcAmAM AMtare are zobhAnA cheDatarIke anAjanA kayArA karavA enI bhalAmaNa che. AthI praga, zobhA ane khorAka traNenI anukuLatA thAya che. e je je vastu hAthamAM jhAle che, temAM tenI sarvagAmI daSTi hoya che. e jANe che ke eka ja vastu aneka kAraNe kiMmatI gaNatI hoya che. koIkane kada moTuM hoya te pasaMda, to bIjAne mIThAza pasaMda, trIjAne phAla moTo bese te upara lakSya ne cothAne enA svarUpano moha. burabenka jyAre prayoga kare che, tyAre A kAraNe be cAra jAta nIpajAve che ane bane tyAM sudhI bane teTalA badhAe sArA guNa ekamAMja ekatrita karI zakAya tevI tajavIja kare che. A ja kAraNe phUla zobhItAM ane cheDa khAva mULavALA bane, thaDa ImAratI lAkaDuM Ape ane phaLa bajAramAM paisA apAve evAM jhADa che. tarapha enuM lakSa vadhAre hoya che. paNa A badhuM ane ATaluM badhuM e kare che zI rIte ? enA hAthamAM koI jAduI viMTI ke lAkaDI AvI gaI che, ke jethI phaLa, phula, jhADa enA hukamamAM rahI tenuM kahyuM kare ? ke e kAMI rasAyaNa prayogo ajamAve che? ke e kare che zuM? eNe zuM karyuM che, te jANavA karatAM zI rIte karyuM che te jANavuM ApaNane vadhAre upayogI thaI paDaze. eNe jIvanabharamAM kazuM khAnagI nathI rAkhyuM. je kAMi eNe karyuM che, kare che ke karavA dhAre che, te sadhaLe badhAnI AgaLa 0 saMkecavagara raju karI de che. pUrI mAhitInI jene IrachA hoya te enAM pustaka vAMcI zake che; paNa A lekhamATe to beja zabdomAM enI kImI AgarI jaNAvI zakAya; tirthaMkajanana (krosa brIDaga) ane vINAmaNa (lAIna brIDIMga). be jUdI jUdI jAtanAM puSpanA puMkesara ane strIkesaranA saMyogathI trIjI jAta utpanna karavAnI kaLAne tiryakajanana kahe che ane eka ja jAtamAMthI sAruM bIAu vaNI temAMthI choDa ugADI, te paikInAM sArAM bIja saMgrahI, vaLI pharIthI temAMthI ja pAka le, ema be pAMca sAta peDhI sudhI vINI vINIne bIja saMgharavuM e vINAmaNa(lAIna brIDIMga). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ www w wwwwwwwwww vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv muvuuuwuwu mahAna dezasevaka kevA heya-95thara burabenka 275 A bane vAta sAdI ane saune jANItI che. "sa brIDIMga" te kudarata rojI pavana, mAkhI ane pataMgIA mAraphata kare che ane "DAvAna ne mATe to eja rIte navI navI jAto-zuM jhADapAnanI ke pazu I0 nI-prathama pedA thayelI. "lAIna brIDIMga" paNa jUnI karAmata che; paNa bane. no suyoga sAdhava ane tenI pAchaLa athAga parizrama, satata khaMta ane akhUTa dhIraja e joItA pramANamAM rAkhavAM e burabenka" nI saphaLatAnI kuMcI AjasudhImAM A rIte seMkaDo nahi, hajAro nahi, paNa kaDo prayogo " burabenake " karIne anekavidha jhADapAna, phaLa, phula ApyAM che, Ape jAya che ane ApavA dhAre che. bIjA jeTalethI saMtoSa pAme, ahe ho ! ema dharAI jAya, tenAthI vadhAre karI batAvavAnI enI vRtti che. pitAnuM dhAryuM pariNAma na ANI zakAya, pitAnuM mana paripUrNapaNe saMtoSa na pAme, tyAMsudhI bIjAne mana amUlya evA che paNa te bajAramAM vecavA kADhe nahi, evI tenI khAsiyata che. nAnI jagyA-enI pAse badhuM thaI mAtra bAvIsa ekara jayA che-ane lAkho choDa prayoga mATe ucheravAnA eTale thoDA upayogI cheADa ke dhara vINI kADhI bAkInA e bALI mUke che. bajArabhAve enI evI eka eka hoLInI kiMmata dazahajAra oNlara thAya che. ApaNe tyAM ane amerikAmAM e bIjA prayoga karanArAone ema karavAnI jarUra na paDe ane thoDIka mahenata ane jhAjhA aMte sArAM pariNAma AvI zake; paNa burabenkane to potAnuM dhAryuM ja karavAnI ane te na thAya tyAMsudhI pUrI dhIrajathI prayoga karyA karavAnI Teva che. dareka varSe lAkho bIjanAM dharU kare, temAMthI parANe pAMca-pacIsa choDa pasaMda kare ane tenAM jatana karI meTAM thAya, tyAre tenAM bIja utArI tenAM karI lakSAvadhi dharU uchere. ema pAMcasAta padI sudhI mahenata kare, tyAre ekAda che. ene manapasaMda pariNAma Ape. upara jaNAvI gayelA vaTANA pAchaLa ene cha peDhInA prayoga karavA paDelA, keTalAkane mATe to ene pacIsa pacIsa varSanAM vahANAM vAtAM sudhI dhIraja rAkhavI paDelI. baTAkAnI peThe sahejamAM to kAIkaja vAra e phAve che. bAkI ene khaMta-dhIraja bar3a rAkhavI paDe che. meTAM phaLa-jhADa jemane darekane bIjamAMthI ugI phaLa Ave, tyAMsudhI ochAmAM ochAM dazabAra varSa joIe. tenA pravego pAMcasAta peDhI sudhI karavAmATe manuSyanI jIMdagI pUratI nathI ane burabenkane nAme to evAM aneka navIna phaLajhADa caDhI cUkyAM che, paraMtu tethI Azcarya pAmavAnuM kAraNa nathI. aneka prayogane aMte eNe siddha karyuM che ke, bIjamAMthI jarAka moTuM jhADa thAya erahe eja jAtanA moTA vRkSa upara tenI kalama caDhAvI devAthI be varSamAM phaLa bese che ane tethI lagabhaga traNa peDhInA akhatarA ekaja paTI jeTalA vakhatamAM thaI zake che. jayAM jyAM banI zake tyAM tyAM akhatarAmATane samaya bane teTale Teko karavAnI enI eka khAsiyata che. satata prayatnathI enI AMkha, enI dhrANeyi evAM TevAI gayAM che ke hajAre namunAmAMthI ene joitA cArapAMca namunA e pAMcadaza mInITamAM judA pADI zake. hajAre pUlamAMthI saheja jUdI paDatI gaMdhavALuM ke saheja jUdA paDatA raMganI chAMyavALuM phula tene ekadama jaDI Ave. Ama paNa e samayane bacAva che. gharanA ucheramAM. ene khAtara pANI ApavAmAM ane havA tathA garamI ApavAmAM jAte jhINavaTathI takedArI rAkhe che. bIja paNa potAnI najara AgaLa saMgrahe che. Ama prayoga niSphaLa na jAya, jaladI thAya, e mATe badhI jhINI vigato upara e jAte dhyAna Ape che. dareka jhADa ke cheDamAM sauthI pahelI vAta e nirogItAnI jue che. jarAya rogI, namAluM ke tAkAtavagaranuM dharU e tarataja upADI nAkhe. game tevuM suMdara phula ke svAdiSTa phaLa thavA saMbhava hoya, paNa je jhADa ke choDa roga sAme Takakara jhIle tema na hoya to e Akho akhataro pharIthI kare. je jaMtu teno nAza karI zake, je bheja ke ubAthI tene harakata Ave, te game teTalA jathAbaMdha ke game tevAM suMdara ne svA phila ke phaLa ApanAra jhADane te potAnA bagIcAmAMthI dezapAra karatAM acakAya nahi. burabenka potAne tyAM koI paNa jAtanI jaMtunAzaka davA ke padArtha vAparatA nathI. ene dareka roga sAme Takkara jhIlI zakaze evI khAtrI thayA pachI ja e jhADa bajAramAM mUke che. ApaNe burabenkanA caritramAMthI zuM zIkhIe? ApaNe tyAM havApANInI anukuLatA che, sUryanArAyaNanI ApaNA upara mahera che, anekavidha vanaspati ApaNe tyAM uge che, ugI zake che. ApaNe vadhAre sArAM phaLa nathI joitAM, vadhAre mIThAza ApaNAthI nathI jIravAya evI, ApaNane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 mahAna dezasevA kevA hoya?--lyuthara burabenka vadhAre pedAza nathI gamatI, evuM te kAIja nahi kahe. ApaNane ThaLiyAvagaranAM jAMbu ke geTalAvagaranI kerI nathI bhAvatI ema nathI. pIcanA ThaLiyAmAMthI badAma nIkaLe e saune game. baTAkAnA choDa upara TameTAM uge e zAkabhAjInA bagIcAvALAne game. borasalIne cIkanAM phaLa bese ( bane eka ja jAta hovAthI A khyAla havAI nathI ) te sugaMdhI puSpa ane svAdu phaLano suroga thAya. bAranA kAMTA ane LiyA bane kADhI nAkhavA jevI vastu che. kaMTAvagaranA zera dAkhala karavA jevI vanaspati gaNAya. AmAM kazuM azakya nathI. kAMTAvagaranAM gulAba ApaNe tyAM ucharatAM joyAM che. rAyaNa upara cIkunI kalama hAla thaI che. te kImIo have sau jANI zake teTalo sahelo thayo che. raNolI boranI kalame saddhara thayuM, te sau jANe che. Aje gujarAtamAM phaLajhADano zokha vadhyo che, paNa AvaData vadhI nathI. gheDA dhanavAnonA bagIcA vagarabIjethI pavANanA abhAve phaLanI khetInI pIchehaTha thaze ane vaLatAM pANI sAruM haze teye ghasaDI jaze. Ave vakhate sArA anubhavI akhatarA karanArAo, ApaNAM khetIvADI khAtAMo, ApaNA khetIvADInA grejayueTa, ApaNe anubhavI kheDuto ane ApaNA zekhIna dhanike thoDA thoDA prayoga kare, thoDAMka paNa sAruM vaLatara Ape evAM phaLAu jhADo gujarAtane Ape. to ApaNA khetIpradhAna dezamAM lAvadhi nANuM pedA karavAnI ane bacAvavAnI taka gujarAtane maLe. are, navA prayoga na karavA hoya te je prayoga saphaLa thayA che, teja dAkhala kare ane vistAre tame ghaNuM che. mAtra e dizAmAM kAI pahela kare tenI beTa che. A paNA beDa udyoga ane mahenatu to che ja. ajJAna haze, jarA navI ghareDamAM paDatAM vAra lagADe evA jUnA manane paNa haze, paraMtu paDozamAM navI natanA prayoga thatAM ja e ane pitAnIja jevI jamInamAM pitAne maLe te karatAM vadhAre napho thato jue to e navA prayogane lAbha na uThAve evA mUrkha nathI ane ahIM ja sarakAra ane dhanavAnuM kAryakSetra che. burabenkane haju ghaNuM karavAnI umeda che. haju sudhI je karyuM che, te karavA dhAyuM che tenA hisAbe kAMija nathI; ane je karI zakAya tevuM che tenuM kSetra ghaNuM vizALa che, ema e Aje enI 78 varSanI uMmare kahe che. " haju te meM mAruM kArya mAtra AvyuM che. jhADane mANasanA upayogamAM lAvavAnA kAmanI haju zarUAta che. bhaviSyamAM huM jhADa ane cheDa upara vadhAre phaLa bese ema karavA icchuM chuM, paNa enA karatAM temane adhika miSTa, adhika sAravAra ane khuzanumA banAvavA IcchuM chuM. emAM evA guNo utAravA icchuM chuM, ke jethI te bahu divasa sudhI surakSita rahI zake, saDe nahi, eka jagyAethI bIjI jagyAe mokalatAM kharAba na thAya ane emAMno pratyeka jherI ke hAnikAraka aMza dUra thaI jAya. bhAgye e kaI divasa vItate haze, ke jyAre kAMIne kAMI navI vAta huM na zIkhate he uM. kAma karanAre cheDane oLakhavA e atyaMta Avazyaka vAta che. AvatA pAMca varSamAM AjasudhI nathI karyuM eTaluM kAma karavA dhAruM chuM." - burabenka kevaLa bagIcAvALo nathI. ene haiye dezadAjha che. eNe prayoga karIne jhADapAna ucheravA uparAMta manuSyanI ( e ""mAnava-choDa " kahe che ) uchera upara paNa vicAra karyo che. enA mata pramANe janma ane ddhi vanaspati-pazu-manuSya traNemAM eka ja rIte thAya che. naramAdAno saMga e traNemAM utpAdanakAraNa che. havApANI ane baradAstathI traNe vRddhi pAme che. bIjagata guNa-avaguNa peDhIutAra traNemAM utare che. " phreMsa brIDIMga" ane "lAIna brIDIMga pazumAM ApaNe ajamAvIe chIe, vanaspatimAM ajamAvIe chIe, manuSyamAM ajamAvI zakIeajamAvI jevAM joIe. vanaspati agara pazinI peThe manuSyanI pragazALA te naja thAya, paNa lagna vakhate gya kALajI rAkhavAmAM Ave te prajA jarUra sudhare. kenI sAthe lagna karavAM ene karatAM konI sAthe na karavAM, e vAta upara vadhAre kALajI rAkhI zakAya; ane bIjI vAta rahI ucheranI. emAM jarUra ApaNe vadhAre dhyAna ApavuM ghaTe. jeTalAM jatana jhADa ke pazunAM karIe, jeTalI kALajI ApaNA mAnI gulAba ke megarAnA khAtara pANInI rAkhIe, teTalI ane tethI anekagaNI vadhu kALajI ApaNA bhaviSyanA prajAjananI na rAkhIe, e mUrkhAI nahi te bIjuM zuM? peDhIutAra guNa sacavAya, durgaNa nAza pAme, prajA sazakta ane suMdara bane, e badhA tarapha najara rAkhavI ghaTe ane vanaspati ane pazuuchera zAstramAMthI zeAdhelAM so zakya hoya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ** **ww/ * ww w /5/5/+5N**^^^^^^ ^^^^ ^ ^^^^^^ ^ harinAmarUpI rasAyaNa sAthe pALavAnuM pathya ra77 tyAM mAnavajAti sudhAravAne arthe upayogamAM levAM joIe. choDa pachI bIje naMbare bALako burabenkanI prItinAM pAtra che. mAnavachoDanI mAvajata e eno priya viSaya che. bALake ApaNI nehabharI ciMtAnAM adhikArI che-kaI paNa jAtanAM phaLa ke phalanA choDa karatAMya emanA hakka ApaNA upara adhika che, e burakhe mAne che; ane bALako upara ene neha ane pakSapAta majabUta che. amerikAnI prajA kema sudhare, enA lohImAM ITAlI, IMgleMDa ke jarmanIthI AvatA lokone aMza keTale aMze maLavA de che. paNa enA vicAranA viSaya che; paNa A lekhamATe e badhuM aprastuta che. harinAmarUpI rasAyaNu sAthe pALavAnuM paNa (sata haridAsakRta) (esA dhyAna ziva harIhara kA dharakara Asana vAghabara kA,-e rAhata harinuM nAma rasAyaNa seve paNa jo pa paLAya nahIM, nAma raTaNanuM phaLa nava pAme ne bhavaraNa TaLAya nahIM. paheluM pathya asatya na vadavuM niMdA paranI thAya nahIM, nijavakhANa karavAM nahIM suNavAM vyasana kazuMe karAya nahIM. 2 harijanane dubhAya na jarIe harijana niMdA thAya nahI, khaLa AgaLa harinAma taNA guNa bhUle paNa varaNAya nahIM. 3 harihara mAMhe bheda gaNIne vitarka vAda vadAya nahIM, vedazAstra AcAryavarenAM vacano elaMdhAya nahIM. nAmataNI atulita mahimAne vyartha vakhANa gaNAya nahIM, che harinAma have Dara che ema jANI pApa karAya nahIM. che harinAma have Daraze ema nija kartavya tajAya nahIM, nija varNAzrama dharma sAcavI durjana saMga jAya nahIM. 6 paranArI mAtA sama lekhI kadI kadaSTi karAya nahIM, tyama, paradhana pASANa gaNIne nija abhilASa dharAya nahIM. jIva saghaLA harinA jANIne koIne kaSTa apAya nahIM, mana vANI kAyAthI kAInuM kiMcita kuDuM thAya nahIM. huM harine hari che mama rakSaka eha bharUso jAya nahIM, je hari karaze te mama kitanuM e nizcaya badalAya nahIM. itara nAma sarakhuM sAdhAraNa harinuM nAma gaNAya nahIM, laikika dharmanI sAthe nAmane kadIe sarakhAvAya nahIM. 10 karyuM karUM chuM bhajana ATaluM jayAM tyAM vAta karAya nahIM, huM moTe mujane siA pUje e abhimAna dharAya nahIM. 11 A sai pacce hRdayamAM rAkhI kadIe paNa bhulAya nahIM, nAma rasAyaNa sukhathI seve to te eLe jAya nahIM. 12 95 kALamAM siddhi meLave tyAM saMdeha jarAya nahIM, zrI haridAsa taNuM svAmIne maLatAM vAra jarAya nahIM. 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 dharmavIra hakIkatarAya dharmavIra hakIkatarAya ( "janmabhUmi' tA. 11-1-27 nA aMkamAMthI ) - dharmavIra bALaka hakIkatarAyajIne janma pharUkhaziyara bAdazAhanA zAsanakALamAM saMvata 1820 mAM paMjAbanA prasiddha nagara siyAlakoTamAM thayo hato. enA pitAnuM nAma vAghamala ane mAtAnuM nAma gorAM hatuM. e kSatriya jAtine puruSa hato. vAghamalajI sayAlakeTanA hAkemanA darabAramAM eka ucca padapara nokara hatA. ucca pada ane uttama jJAtinA hovAthI hakIkatarAyano vivAha saMbaMdha siMhasaMpradAyanA eka ucca kuLanA kSatriyanI putrI sAthe thayo hato. huM jyAre hakIkatarAya pitAne sAsare gayA tyAre temanA sasarAe pitAne tyAM rAkhI dharmanI mahattAnuM jJAna ApyuM. A upadezanI temane ghaNI asara thaI. te dharmapremI ane satyavIra banI gayA. tyAMthI pitAne ghera AvI zALAmAM bhaNavA javAnuM zarU karyuM.) A vakhate hakIkatarAyanI uMmara bAra varSanI hatI. zALAmAMthI eka divasa molavIsAheba bahAra gayA hatA,e lAga joI musalamAnanA chokarAe hakIkatarAyanI chedaNI zarU karI. temaNe satIziromaNi sItAjIne gALo devA mAMDI ane jUTha kalaMka caDhAvavA lAgyA. hakIkatarAyathI have zAMta na rahevAyuM. temaNe paNa tenA uttaramAM mahamada sAhebanI chokarI phAtimAmATe (je zabdono prayoga musalamAna chokarAoe sItAjIne mATe karyo hato.) te zabdono ja prayoga karyo. AthI musalamAna chokarAoe maLIne hakIkatarAyane khUba mA. melavI sAheba AvyA ke tarataja temane musalamAna chokarAoe kahyuM ke, kAphara hakIkate rasule allAhanI zAha jAdI kAtimAne gALo dIdhI. hakIkatarAme tenA javAbamAM kahyuM ke, pahelAM emaNe mahArANI sItApara ja ' kalaMka lagAvI gALA dIdhI, teja zabda meM phAtimAne mATe kahyA che. e sAMbhaLatAMja molavI sAhebano pAro rahI gaye. hakIkatarAyane lAta, mukA,soTIothI khUba mAryo ane pachI tamAma hakIkata lakhIne tene kAnI pAse mokalI Apo. kAe hukama karyo ke, je hakIkatarAya tobAha pokArIne musalamAna thaI jAya to tene choDI devo; nahi to tene gardana mAravo. A hukama sAthe laI mukardame calAvavA siyAlakoTanA hAkema amIrabeganI pAse mokalI Apo. amIrabega kAjI ane melavInA meethI sarva vRttAMta sAMbhaLIne uttara Ape ke:-"bALakanuM laDavuM, jhagaDavuM ane gALAgALI karavAnuM hameza thayAMja kare; mATe evI bAbatamAM sArA ane vicArazIla mANasoe dhyAna ApavuM ucita nathI, mATe Apa e jhagaDAne vadhAre nA jagADe. chokarAone dhamakAvI cheDI mUkI hakIkatarAyane paNa sArI rIte dhamakAvI javA do. kAjIe kahyuM ke, dharmanI AjJAmAM buddhi ane nyAyane avarodha nathI AvI zakato. eNe to kurAna athavA taravArane AdhIna thavuM joIe. amIrabega A ghora atyAcAra karavAnuM cAhato nahoto, eTalA mATe teNe potAne mAthethI A balA TALavA mATe hakIkatarAyano mukaddame lAhoranA subedAranI pAse mokalI Apyo. hakIkatarAyanI sAthe tenI mA, bApa, nAnakaDI vivAhita strI ane nagaranAM seMkaDo mANaso lAhora gayAM. jyAre kAjIoe koI prakArathI mAnyuM nahi, tyAre lAcArIthI subedAre hakIkatarAyanuM zira kApavAnI AjJA karI. A AjJA sAMbhaLatAMja hakIkatarA nI mAM gAMDAnI peThe doDI ane hakIkatarAyane chAtIsaraso cAMpI rotI rotI kahevA lAgI -"beTA! musalamAna thaI jA; jIvate hoIza to tArI pUMTha joine paNa mArI AMkho Tharaze ! tArAsivAya amArI-vRddhonI sevA keNa karaze?" hakIkatarAya hAtha joDI bolyo ke -"mAtAjI ! je maLamUtranA zarIrane mATe Apa ATaluM rudana kare che ane mane dharmathI patita karavAnuM cAhe che, te eka divasa mATImAM maLI javAnuM ne ? jananI ! ApaNe Aryadharma choDIne tArI kukhane ane pitAjInA vaMzane kalaMkita karavA nathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmatI-yazAgAna 209 cAhatA! huM si Mhaputra chuM! gIdhane mAte marIne jAtine badanAma karavAnI mane jarA paNa IcchA nathI. Apa mArA A nAzavaMta zarIranI ciMtA cheADI de ane paramAtmAmAM dhyAna lagAve. ', X X jalAda hakIkatanA hAtha pakaDI vadhasthAne lai gayA; paraMtu hakIkatanI gerI gArI surata, vizALa netrA ane hasamukhA cahere joine tenA hAthamAMthI taravAra paDI gai. hakIkatarAye taravAra uThAvI jallAdanA hAthamAM ApI kahyuM ke:-"bhAi ! emAM tArA kaI doSa nathI. tuM tArA svAmInI AjJAnuM pAlana kara.' izvaradhyAnamAM tallIna thai hakIkatarAyanA zirapara AMkha mIcIne jallAde taravAra calAvI ! dhaDathI mAthuM jUduM thai gayuM!! dharmavIra hakIkatarAyane! AtmA A nazvara vizva-. mAMthI paraleAkamAM prayANa karI gayA. ahA dhanya che e dharmaparAyaNa vIra hakIkatarAyane ! Ajanani ! bharatabhUmi ! tuM hakIkatarAya jevA sAcA dharmAMzIla saMtAneAne utpanna karI peAtAnA nAmane ekavAra punaH sauMsAramAM vikhyAta kara ! ! he Izvara ! paramAtman! tuM AyyanA hRdayamAM hakIkatarAya jevA sAhasanI sthApanA kara, ke jethI ame tArA pavitra vaidika dharmAMnA mahattvane jANI sAcA A banavAnI yAgyatA meLavI zakIe ! ! ! X zrIrAmatI-yazAgAna ( lekhaka-vicAgI hara-mAdhurI-varSa 3, khaMDa 2 mAMthI) ( chappaya ) ( 1 ) jayati deza uddarana, meAha-tama-harana kalAdhara, saumya mUrti, nirbhrAta, zAMta, sama, dAMta, dayAkara; ejasvI, matimAna, dhyAna-rata, brahma-parAyana, brahmacarya-zruta-khIra, dhIra-khara, jJAna-rasAyana, ati udbhaTa nigamAgama-subhaTTa, zubhra tapedhana, jaya-jayati; jaya brahma-bimala-paMkaja-rasika, rAmatIrtha-madhukara jayaMti. (2) jayaMta eka jAtiya bhAva-bhAvaka, budha-nAyaka, rASTra-khAda-AcArya, rASTra-gauravaunnAyaka; deza-bhakti-rasa-madhupa, deza-la-kIrti-kalApI, svargAdhipa svAtaMtrya-ma Mtra-svara madhura-alApI. vi-bhArata-jananI-priya-suvana, jIvana-dhana, sahRdaya, sadaya; jaya baMdhana matta-gaya da-hita, rAmatI~mRgapati abhaya. (3) jayati kRSNa-pada-padma-sarasa-makaraMda-madhuzruta, zrIbhRMdAna-rasika, bhAvanA-bharita, rAsa-rata; jaya himAdri-zita-zikhara-ramaNu,kailAsa-upAsI, sAmasmi'ti-vRtti-bimala-giri-guhAnivAsI. nita parama pUta, avadhUta-khara, suMdara, sahaja samAdhimaya, suraritA-gaMga-tara ga-kala-keli-kalAla-marAla jaya. (4) nikhila zAstra-niSNAta,khada-khedAMta-bibhUSita, tapta sva-sama zuddha, buddha, ati amala, dUSita; bhAnu pracaMDa, akhaMDa bha-pAkhaMDa-binAsaka, divya nyeAtidhana, karma-kuzala, sa-prakAzaka, paripUrana pratibhA-prabhA-dhara, parAparA-paMDita-prakhara; jaya A ISTa-patha-pathika RSi rAmatIrtha li-kaluSa-hara. ( 5 ) diyau yAgi sarakhasva dhAri kaupIna kamaDala, TAya asata-gaDha satya-dhrujA rApI mahi-mAMDala; kiyA bijaya mada-lAbha, kAma kau ajaya samara muni, satya-setu ni yA bhUtala pai bhau amara-ni. nita-nita nUtana tava guna-gani gAvaiM hama saba drAha taji; saba sadAcAra--rata raOM nita lahi svataMtratA-sukha sahaji. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 (8 " sArasanA meLAvA " sArasanA meLAvA " (lekhakaH-nAraNadAsa jamanAdAsa mahetA-prAMtija 'gujarAtIpa'ca' nA eka divALInA aMkamAMthI) sArasane sneha kaviee jagataprasiddha karyAM che; kAraNa te sneha naisargika ane svAbhAvika che. AvA zuddha snehanuM pAna karatA sArasanA joDAne joDAjoDa dhImI cAle cAlatAM ane paLe paLe potAnA sAthInA sAmI amIbharI STi nAkhatAM joi kayA sahRdaya manuSyane asara nahi thAya ? manuSya mAbApe peAtAnAM bALakAnAM DhIMgalADhIMgalInA jevAM mAtra laDAvA levAmATeja karelAM lagnathI joDelAM vaya, jJAna ane svabhAvanAM koDAMne vyAvahArika khaDakaiAthI bharapUra A saMsAranA samudramAM haDaselI mUke che ane te kUTAtAM, pITAtAM, gaLakAM khAtAM khAtAM, chevaTe eka divasa paNa ArAmanA bhagavyAvinA, viSNu hRdaye saMsAra cheADI jAya che. AvAM kajoDAM joie teTalAM najare paDe che. temAM zuddha sAtvika snehanuM teA nAmaja kyAMthI hoya ? paraMtu ulaTA abhAva adhavagarane hAya che. eka taraphathI manuSya je peAtAnA jJAnane laine prabhunI sarva caitanyakRtimAM sarvAMttama hAvAnA dAvA kare che, teja bIjI taraphathI duniyAmAM sarva zreSThamAM zreSTha vastu je "sneha " temAM eka pakSIthI utare che ! sArasA sneha eve! te! sacATa che ke ekanA laya thatAM bIjuM pAchaLaja mare che. Ave! sneha sahaja prApta thateA nathI. kharUM patitrata sArasa mAdAnuM che ane kharUM patnIvrata sArasa naranuM che; eTaluMja niha paNa sArasanA AkhA jIvananuM avaleAkana karIzuM teA jaNAze ke, tenu jIvanaja snehamaya che. sarva ekalAM patipatnImAMja sneha che tema nahi, paNa petAnA bALakapratyenI mAyA ane tenA jIvananI kALajI temanAM atula snehanuM darzana karAve che. vAvaNInI meAsama pachI turata sArasa IMDAM mUke che. IMDAM mUkavAne mATe banatAMsudhI khANa ane zvAlAnA mULanI jamIna pasaMda kare che. A jagyAe uMcANu heAvAthI pANI naDatuM nathI ane khANu agara pALAnuM ethu maLavAthI kAMika lapAvAnA AdhAra maLe che. ghaNebhAge eka sArasa mAdA e iMDAM mUke che, kAikaja eka mUke che; paNa ethI vadhAre kAi mUkatI jaNAi nathI. iMDAM mUkayA pachI cArAmATe ekaja jAya che. eka te vArApharatI khedAnI saMbhALa rAkhavA tyAMja rahe che. Ave vakhate kAie AvI jagyA pAsethI vagara lAkaDIe nIkaLavu bahu khATu' che; kAraNa sArasa turata za'kAzIla thAya che te tenI lAMbI cAMcathI evA te sakhta humaleA kare che ke temAMthI acavu muzkela thai paDe che. AvA kASTha prasaMge jAtane bacAva karavA jatAM agara koi vAdharI agara bajANIA iMDAnAM kAyalAM, je davAnA khapamAM Ave che, tene khAtara kadI IMDAM athavA baccAMne! vadha kare che te teve vakhate A garIkhapaNa mamatALu pakSInuM AkraMda vagarasamaje paNa jonArane karuNAjanaka lAge che ane jonAra saheja AMsu aNumAM paNa sAre che. jyAre AvA mANasa e jagyAethI khase che tyAre A joDu te jagyAe jaine jue che ane te IMDu athavA iMDAnA bhAga ke marela acyu tyAM hoya che te! AsapAsathI jhINAM lAkaDAM agara rADAMnA kaTakA lAvI tenAthI te nirjIva vastute DhAMke che; eTaluMja nahi paNa teve vakhate kayAMya dhUNI najare paDe che te tevI jagyAee jai mANasa na heAya te| saLagatu kITIOM cAMcamAM pakaDI lAvo lAkaDAM-rADAMnA DhagalApara mUke che ane saLage te turata tyAMthI cAlavA mAMDe che, pharI A jagyApara te beDuM kadI AvatuM nathI, hamezamATe te sthAnane tyAga kare che. eprIla mahinAmAM baccAM meTAM thayAM gaNAya che. A mahinAnI Akhara ane me mahinAnI zarUAtamAM A pakSInA meLAvA thAya che. meLAvAnI jagyA jaLAzaya ane saheja TekarATekarIvALI pasada kare che. khArI nadIpara, mahesANA lAinapara deAAjamahesANA vacce ane kaTAsathI gheADe cheTe AvA meLAvA levAmAM AvelA che. A meLAvAmAM AsapAsanAM badhAM sArasa pakSI accAM sAthe Ave che. badhAM rAtanA ekaja jagyAe jamA thAya che. savAramAM bahAra cArAmATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI mA hoya te ne bApa paNa thAya ne? 281 nIkaLe che ane baccAMone bheLI Aro thatAM ekabIjAnA paricayamAM Ave che. A meLA A pramANe chathI ATha divasa cAle che. temanA niyamAnusAra teno aMta AvatAM chelle divase savAranA pakSIo verAvA mAMDe che, tyAre babbe babbe pakSI potapotAnI manapasaMda dizA le che; ne jene jeDI nA maLI hoya teja chevaTe ekaluM cAlyuM jAya che. AvAM ekalavAyAM pakSIo ghaNI vakhata jovAmAM Ave che. te joDI nahi maLavAnA sababe rahelAM hoya che teja. A pramANe daravarSe niyamita jagyAnI AsapAsa sArasa pakSInI nyAta maLI potAnA bacAne potAno sAthI pasaMda karavAnI taka Ape che ane sAta-ATha divasano paricaya thayA bAda pasaMda paDatA sAthI sAthe jIvana sAMdhI ApI sarve chaTAM paDe che. kyAM sArasa pakSI ane kayAM hiMdu janasamAja ! ! eka pakSI hovA chatAM potAnA baccAnuM jIvana sudhare tene mATe ATalI kALajI rAkhe che, tyAre bIjuM manuSya hovAno dA karatAM chatAM lAkaDe mAMkaDa vaLagADI banenuM jIvana du:khamaya banAvavA banatuM kare che. ekano eha kahevatarUpa thaI paDe che, tyAre bIjAmAM nehano chAMTa dekhAto nathI. ekanA motathI bIjuM sArasa deha sama5Na kare che, tyAre dhaNI agara strInA maraNamAM strI agara puSa chUTakAre samajI saMtoSa mAnI ocare che ke:-" bhaluM thayuM bhAgI jaMjALa, sukhe bhajIza zrI gopALa." A paNa eka kudaratanI ajaba balihArI che. covIsa IzvarAvatAranuM nAmasmaraNa gaMbhIra caupAI. jaya jaya Adi varAha, mIna vAmana avaMtara; sanakAdika narasiMha dena, vara dhruva dhavaMtara kapila kamaTha hayagrIva, haMsa hari nara nArAyana; RSabhadeva radhuvIra, kRSNa paribrahma parAyana. buddha nikalaMkI vyAsa, pazu pRthavI ke Iza; parasurAma abhirAma, yajJadata e cAvIza; tinake pada araviMda, vaMda puni vaMdana kara; hinahi caranaki renuM, sadA mere zira dharahe. pAdaki renu prasAda, khuleM anubhavake locana; dekhyA cetana brahma, bhayA jinarte bhava mecana; aba na pa bhavakUpa, rU5 nija apanA pAyA; devA guru dayAla dayA, karI mohi batAyA. navI mA hAya to navo bApa paNa thAya ne? (hiMdusthAna tA. 3-8-2 mAMthI ) [ bApadIkaro eTalA para besI vAto karatA hatA. bApe chokarAne kahyuM ke -"A tArI navI mAne tAre bA kahevI."] chokaro:-bApA ! tame mAre mATe navI mA kema laI AvyA ? bApa-tArI junI mA marI gaI eTale tane game nahi temAM. chokaro tyAre bApA tame marI jazo, tyAre mArI A navI mA mAre mATe koI nA bApa laI Avaze ke ? bApa -mera gadheDA, ema tArAthI belAya che ? chokare -kema bApA! emAM khoTuM zuM? bApa-tArI mAthI bIjIvAra paraNAyaja nahi. chokaro -tyAre bApA! tamane paramezvare paravAnagI ApelI ke tamArAthI mAremATe joIe teTalI mA aNAya ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka pracaMDa vyAyAmasaMdha eka pracaMDa vyAyAmasaMgha ("hiMdusthAna tA. 8-11-26nA aMkamAMthI) gujarAtamAM tenuM anukaraNa thavAnI jarUra chellI laDAI pachI jhekoslovAkIA e deza svataMtra thayo che. te pahelAM bahemIAnA eka bhAgatarIke te strIonA tAbAmAM hato; ane eMTrIAnA tAbAmAM hato tyArathI ja tyAM vyAyAma saMdhanI caLavaLa zarU thaI hatI. hAlamAM hiMdamAM ane khAsa karIne gujarAtamAM vyAyAma tarapha lokAbhiruci vadhatI jAya che teve vakhate, DekoslovAkIAmAM ubhI thayelI pracaMDa vyAyAma saMsthAnI caLavaLa uparathI evI saMsthAonI saMghanA kevI rIte karavI te saMbaMdhamAM vAcakane ThIka jANavAnuM maLaze, ema samajIne A lekha ApavAmAM Ave che. A saMghaTanAnuM "sokela saMghaTanA" evuM nAma che. sokela eTale kAkAkaue ane saMghanA pratyeka sabhAsadanI ToLImAM saMghanA citarIke kAkAkauAnuM ake pIchuM hoya che, tethI e caLavaLanuM nAma sAmela caLavaLa' e nakakI thayeluM che. baLavAna zarIra A caLavaLanA pravartaka mIroslAva TIza e eka jAnI-navI kaLAnA abhyAsI ane tacvajJAnI hatA. grIsa ane iTalIne smRtimaya prAcIna ItihAsa vAMcIne jheka rASTranI svataMtratA ghera karavA sArU mAnasika ane zArIrika taiyArI karavI e hetuthI temaNe A caLavaLa zarU karI. i. sa. 1860mAM eNkTivAnI Apakhuda sattAnuM jora kamI thayuM te vakhate 32 TIza mAtra 28 varSa nA juvAna hatA. te pachI be varSa pUrNa taiyArImAM gALI 1862nI sAlamAM potAnA dhyeyanuM nAnakaDA pramANamAM digdarzana karavA mATe temaNe eka vyAyAma maMDaLa sthApana karyuM. DITIzanI ka95nA ane uddeza rASTrIya netAoe mAnya karyA ane temaNe tAbaDatoba teno pracAra karyo. dezane parataMtratAmAMthI uddhAra vyAyAma saMghaTanAnI mAraphata karo, e kalpanA jarmanInI ekIkaraNanI caLavaLamAM ranaverIna' nAmanI vyAyAma saMsthAnA kAma uparathI Da0 TIzane sUjhelI hovI joie; paNa karaze jarmana saMdhaTanAmAMnA vadhArAnA kaDaka niyamono bhAga kADhI nAkhIne tene badale svayaMskRta sahakArI khAtAnA tattva upara A caLavaLa zarU karI. vyAyAmanI sAthe sAthe mAnasika unnatine paNa teTaluM ja mahattva ApavAthI tene rASTrIya svarUpa prApta thayuM. 'baLavAna zarIra' evuM A saMsthAnuM dhyeya hovAthI eka ekalAthI kazuM vaLe nahi. saghaLA loka A saMghaTanAmAM sAmela thAya teja kAma pAra paDI zake. evuM samudAyamATenuM dhyeya paNa A ghaTanAmAM sabhAsado samakSa hovAne lIdhe tene prajAkIya svarUpa paNa svAbhAvika rIte ja prApta thayuM. pAMca lAkha sabhAsada 32 TIsane pahelA phanara nAmanA eka zrImAna vepArInI sahAyatA maLI. e vepArIe pitAnuM tamAma nANuM pregamAM madhyavatI vyAyAmazALA bAMdhavA sArU ApyuM. eja vepArInI putrIe De TIrazanI sAthe lagna karyuM ane 1884 nI sAlamAM TIza gujarI gayA pachI A sekela caLavaLa tenI patnIe pUrepUrI khaMtathI cAlu rAkhI. hAlamAM A caLavaLanA adhyakSa 30 jepha sInara che ane e saMsthAnA kula 5,00,000 sabhAsado hoI temAM aDadhoaDadha sabhAsadI puruSa, 1 lAkha strIo, 90 hajAra taruNa strIpu ane 22 hajAra bAlakabAlikAe che. A saMghaTanAnI sagavaDamATe 53 judA judA prAMtavibhAge karelA hoI tenA tAbAmAM ekaMdara traNa hajAra karatAM paNa vizeSa sthAnika sakala saMsthAo che. pratyeka sabhAsadane vArSika lagabhaga 7 ziliMga jeTalI phI ApavI paDe che. temAMno 1 ziliMga prAMtika saMsthAo mATe jAya che ane te saMsthA temAMthI 4 pensa maLyavatI saMsthA tarapha mokale che. khAsa mahesava A saMghane dara pAMca-cha varSe eka khAsa mahatsava karavAmAM Ave che ane te mATe sabhAsada dITha ra ziliMga jeTalo phALo ekaThA karavAmAM Ave che. cAlu sAlamAM e mahatsava thayo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka praca'Da vyAyAmasadha 283 temAM eka lAkha pAunDa jeTale phALA bharAyA. e kALAmAMthI dvArA prekSaka, hajArA leAkeAnI medAnI kavAyata oI zake evA eka meTA geALa maMDapa bAMdhavAmAM AvyA hatA. temAM zArIrika zramanAM ane majurInAM kAma sabhAsadoe hAMsathI ane kazA paNa badalAnI AzA nahi rAkhelI heAvAthI kha AchA thayA; kAraNa mahe|tsatranuM tamAma kharca-sabhAsadeAne rahevA tathA jamavAnI sagavaDa vagere kha-kADhIne khAkI keTalAMka nANAM vadhyAM te grega khAtenA madhyavartI vyAyAma maMDaLanA vistAra karavAmAM kharcAvAnA che. praza'sanIya tAlIma A vArSika utsavamAM vIkahema sTIDa nAmanA lekhaka hAjara hatA. teNe rInyu Apha rIvyujha mAsikanA gayA mahinAnA aMkamAM A sabaMdhamAM lekha lakhyA che. temAM prastuta utsavanuM vana karatAM te lakhe che ke, pA mAIla lAMbA ane 300 yArDa paheALA medAnanI AsapAsa 90,000 pre kSakAthI bharAyeleA maMDapa mAnavamedanIthI khaLabhaLI raheleA, tema chatAM bIjAM 60,000 mANasA ubhAM ubhAM joi zake tevI bIjI vyavasthA karelI hatI. samAraMbhanA AraMbhamAM cAre tarapha cAra kamAnadArI daravAjAmAMthI izArata maLatAMja paDadA bAjue haTAvIne pratyeka daravAjAmAMthI 20x180 ema 3600 mANuseAnI cAra TALI baeNnDanA avAjomAM kUca karatA medAnamAM dAkhala thayAM. pratyeka daravAjA upara ekeka baeNnDa rAkhavAmAM AvyuM hatuM. sapheda sadarA, jAmalI ijAra, kALI TApI ane temAM kAkAkauAnuM pIdhuM, e seAkeAla saMdhaTanAnA paheraveza che. eNnDanA tAlamAM temaNe jUdI jUdI jAtanI kasaratA karI batAvI. saunI hilacAla sahaja hovA chatAM ekaja samaye, ekaja sarakhI thatI. A samAraMbhanA pahelA divase vAdaLa caTTI AvyAM ane kavAyata cAlu hatI. tevAmAMja nesAdha varasAda paDayeA ane saghaLA leAkeA bhIAi gayA.temanA paga nIce kIcaDa kIcaDa thai gayA, paNa temAMthI kAe huM ke hAM suddhAM karyuM nahi. jANe kazuM banyuMja na heAya evI mephikarAithI saghaLI kavAyata pAra paDI. Aja vakhate maMDapanI bahAra strIe paNa ubhI hatI. te paNa varasAdathI saheja paNa DagI nahi. puSAnI kavAyata thai rahyA pachI 12,800 strIee eja pramANe varasAda ke kIcaDanI paravA na karatAM kavAyata karI. A sadhaTanAmAM mAtra khAhya dekhAva athavA teA samAra MbhapUratuMja lakSa apAtuM nathI; paraMtu 'sekAla'nA pratyeka sabhAsada Dha vaphAdAra ane sadAcaraNI thavA joie, evI vyavasthA che. A samAraMbha joyA pachI vIkahema sTIDanA mukhamAMthI sAhajika evA udgAra nIkaLI gayA keH- A vyAyAma saghaTanA nathI paNa eka pheAja che; ane madhya yUreApamAM utpanna thayela A saghaTanA yUrepanA bhAvi RtihAsapara bhAre asara karanArI nivaDaze. " gujarAtIe kAi paNa samAraMbha vakhate varasAda paDe tyAre kevaLa bhIMjAvAnA DarathI je akaLATa-gabharATa batAvI doDAdeoDa karI mUke che, temaNe A seAkeAlanA strIsabhAsade pAsethI paNa tAlImane eTale pATha zIkhavA jeve che ! '" kAi paNa vastu pUrI rIte ane kharAbara rIte karavA uparaja te sArI thavAne AdhAra rahe che.' " prakAza meLavavA mahenata karanAra AtmAnI potAnI aMdaraja prakAza rahele heAya che. '' 46 jee bhUtakALane kheda karyAM kare che ane bhaviSyathI bIdhA kare che, teo vartamAna jIvananI pavitra paLeAte lAbha lai zakatA nathI. 33 " Apatti hIrAkaNIsamAna che-jenAvaDe Izvara peAtAnAM javAhirAne epa Ape che. " " kAi paNa zubha kAryamAM tamArA parAjaya thAya tyAre tamAre samajavuM ke, have vijaya samIpamAM che. "" Agraha ane dRDha nizcayanI kharI kasATI niSphaLatA che. ('AgaLa dhasA'mAMthI ,, 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 AnuM nAma te rAmarAjya ! Anu nAma te rAmarAjya ! ( 'hiMdusthAna' 24-12-1922 nA aMkamAMthI ) jhapATAlenDa-eka udyogavAdI prajAsattAka jyAM khAnagI milkata,nANuM, kharIda-vecANu jevuM kAMija nathI--mATA pramANamAM sthAnika varAjya eka bhAI amane 4000000 mAsAnA banelA eka udyAgI prajAsattAkane nIcene hevAla mAkale che. enI zarUAta 1911 mAM dakSiNa mekasIkeAmAM karavAmAM AvI hatI. ahevAla 1919 mAM prakaTa thayA hatA. A prajAsattAkanuM astitva have che ke nahi te ame jANatA nathI. nAma ( jhApATAlenDa nAma ahI eka dakSiNa mekasIkeAnA madhyamAM AvelA udyogI yuniyanane ApavAmAM AveluM che. prajAsattAkanA lazkaranA kamAnDara-ina-cIpha janarala jhApoTAnA nAma uparathI A nAma paDayuM che. janarala jhega jee hAla kaeNlIphenI A yunivarsiTImAM abhyAsa kare che temanA mADhAnA nIcene hevAla che. ena! potAnA dezamAM lazkaranA IMjanera khAtAmAM te mejara janarala che. ) tame amArA prajAsattAkane jhApATAlenDa kahe! che; kAraNake ahIM amerikAmAM hajI vIrapUjA che; paNa ame te ene ' uttara ane dakSiNa amerikAnuM udyogI yuniyana ' evuM nAma ApyuM che. eka mANasanI vyaktipratibhAthI cAlatA A deza nathI; paNa AcaraNamAM mUkeluM e samAjavAdI rAjya che. nANu, khUna, chUTAcheDA vagerenA abhAva nANAMvagara, rAjataMtravagara ane takarAra karyA vagara sAta varSasudhI 30 lAkha mANasA kema rahyA haze, e tamArAmAM ajAyabI ubhI karaze. tyAM dareka vastu puSkaLa che; chatAM keAi mANasane e kalAkathI vadhu kAma karavAnI jarUra nathI-jo ke chUTAcheDAnI svataMtratA che, paNa hajI eke noMdhAyA nathI-dareka strIpuruSa baMduka sAthe tAlIma le che, paNa A vakhatadaramiyAna eke khUna thayuM nathI; e sAMbhaLI aAyabI lAgaze. A te amAre mana sAdhAraNa vAta thai gai che. ethI a mane annayakhI utpanna thatI nathI. ame te e pramANe rahIe chIe. amArA sAljare kamAnDarane khabara Apane game te vakhate rA laI zake che; amArI gA DIe! jyAM jene utaravu haiya tyAM ubhA rahe che; jyAre samAcAra hoya tyAreja amArAM chApAM prakaTa thAya che. jyAre huM A badhI vAta amerikanAne kahuM chuM tyAre tee hasI paDe che. lUTa zu? amArA vagara lakhelA eka kAyado eve che ke keAi mANasa bIjAne dhRtI zake niha. Aja amArUM baMdhAraNa ane rAjyataMtra che. jyAre koi strIpuruSa lagnamATe peAtAnAM nAma noMdhAvA jAya, tyAre tee lagnanI prArthanAmAM kahe che keH-- 'vara ane vaDDatarIke rahevA ame kabUla thaie chIe ane prajA utpanna karIne temane lUMTa nahi karavAnuM zIkhavavAnI ame AzA rAkhIe chIe. ' sarakAra ane kAyadAvagara kA dezane cAle nahi, kAi sattAmAM bee niha. te guMcavADA thAya, evuM jyAre ame leAkeAne kahetAM sAMbhaLIe chIe tyAre amane hasavuM Ave che. paNa badhe vakhata leAkeA kahe che ke, jhApATAlenDa nAmanuM udyogI yuniyana che. tadurastI ana paisA yuniyanamAM dAkhala thavA mAganAra kAi amerikana Ave vicAra kare:- A leAkeA taMdurasta ane sukhI te| jaNAya che; paNa te vadhu samRddhivAna nathI. ghaNA leAkeAnA gharamAM te pharasabaMdhIe nathI ane jADAM kapaDAMsivAya teo bIjuM kAMI paheratAM nathI.' ghaNA mekasIkane jANI jone AvI rIte rahe che, e vAta amerikanee bhUlavI nahi. amerikaneAnA rahevAnA kharca sAtheja temanA kharcanI sarakhAmaNI karavI joie nahi; paNa karajhAnA nAkarA sAthe temaja rAjyakrAMti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Wvvvvvvvvvvvvvvvvv AnuM nAma te rAmarAjaya! pahelAM e ja yuniyanIsTa sAthe karavI joie. amerikAmAM rAjyakrAMti thAya te pariNAme rahevAnA kharcamAM phera paDI jAya. navA mANase yuniyanamAM eka vAta khAsa jovI joIe. sAta varSanI uparanAM chokarAo kikAM mAlama paDaze ane eja kuTuMbamAM enAthI nAnAM chokarAMo majabUta ane tophAnI jaNAze. chokarAMnA caherA uparathI teo kahI zake ke, sAta varSa uparaja mAbApane puSkaLa khorAka, ane ArAma maLavA lAgyo haze. jhApATAne potAne daza varSane nabaLo chokaro che ane sAta varSanI. aMdaranA be nAnA tephAnI chokarI che. dareka sthaLe dareka udyoganI potAnI sattA che, keAI madhyastha sattA nathI. badhA khANa khodanArAo eka khANamAM maLe che ane potAnA phoramenane cuTe che. temanI marajI paDe to te divase pharIthI maLI teo tene kADhI bIjAne cuMTe che, paNa prajAsattAkanI sthApanA vakhate cUMTelA keTalAka phoramena eTale hoMziyAra ane eTalA mAnItA thaI paDyA che ke teo hA karanata. rIke kAma kare che, e kudaratIja che ! amuka udyoganA DAyarekaTarane (mAlIka nahi paNa kharo DAyarekaTara ) mAthe sAdhAraNa kAmadAra karatAM vadhu javAbadArI che. vadheluM kAma teNe rAtre pitAnI sAthe paNa laI javuM joie. pagAra jevI vastu nathI. tethI je samAjamAM DAyarekaTarane pitAnA kAma mATe kAMI maLatuM nathI ane jyAM enI zakti upara sArA kAmane AdhAra rahe che, tyAM lAyakAtavagarano mANasa pote ja te jagyAethI khasI jaze. DAyarekaTaranI pasaMdagI bahumatithI thAya che, paNa je laghumatine asaMtoSa hoya to te bIjI khANamAM athavA bIjA udyogamAM kAma kaDavA jAya. bIjA ughoga paNa eja rIte cAle che. sojara eka ThekANe maLe che ane potAnA - phisarane nAme che. relanA kAmadAro eka ThekANe maLI pitAnA ijanerane nIme che. amuka khANamAM kAma karanAra kheDuta eka ThekANe maLI potAnA mukhya kheDutane nAme che. veMkaTara IpItAla udhADe ane narsa tathA daradIo pasaMda paDe te tyAM jAya. zikSaka nizALa ughADe che. bIjo mANasa dhaMdho kare che. dareka jaNa potAnI huMziyArIthI phAve che. koI mANasa bIjAne zeTha kahete nathI athavA tenA naphAmATe kAma karato nathI. te mukhya kAmadAranA hAtha nIce kAma kare, paNa te pote pasaMda karelA mANasanA hAtha nIce ja kAma kare che. te kAma athavA te mANasa game te vakhate choDI zake ema che. kAma karavAne vakhata. dareka udyoganA kAmadAre te upayogasaMbaMdhI dhArA ghaDe che ane kAma karavAnA kalAka nakakI: kare che. sakhata ane kaMTALo Ape evA kAma mATe eka kalAka rAkhavAmAM Ave che. dAkhalA. take divasamAM Ijanera be kalAka kAma kare che, pheramena phakta eka kalAkaja kAma kare che. koI mANasa kAma karavA na icche to tene pharaja pADavAmAM AvatI nathI. amuka mANasa keTalA kalAka kAma kare che, teno hisAba rAkhavAmAM AvatuM nathI. ALasunI mazkarI ! kAma choDI janAra mANasa sAme upahAsasivAya bIjuM zastra nathI; paNa e zastra pUratuM che. kAmane mATe divasanA be kalAka sarerAza vakhata che; paNa pAka vakhate kheDutone 14-15 kalAka kAma karatA meM joyA che, paNa temane pAchaLathI rajA maLe che. narse be aThavADIAM sudhI ekasAmaTa 12 kalAka kAma kare che ane pAchaLathI marajI paDe tyAMsudhI ArAma le che. sATAMnuM astitva amAre tyAM sATAnI sIdhI paddhati nathI. dAkhalA tarIke khAMDanA dAgInAmATe eka khuzala baTAkA, gAmaDAmAM loko khetaramAM jaIne joIto khorAka lAve che. zaheramAM kheDuto lokenI sagavaDamATe bajAramAM utpanna lAve che. amuka lattAmAM khAMDanI jarUra jaNAya to pAsenI mIlamAMthI maMgAve che. eka mekI khAMDanI mIlamAM mekalavAmAM AvatI khAMDano hisAba rAkhavAmAM Ave che. Ano hetu bIjA lattAo para dekharekha rAkhavAnuM nathI, paNa keAI latto rahI na jAya e jANavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 AnuM nAma te rAmarAjya ! ne che. vAraMvAra kAi lattAmAMthI khabara maLe che ke, ahIM khAMDa puSkaLa che ane bIjAnI jarUra nathI. sAnuM ane AyAta jyAre ame bIjA dezamAMthI kharIdIe tyAre te! amAre nANuM vAparavuMja joie; eTale amArI khANeAmAMthI seAnuM vAparavuja joie. dhAre ke baTAkA ugADatA eka vargane khetaranuM yaMtra joie chIe ane te yunAiTeDa sTeTsamAMja maLI zake ema che. e vanA leAkeA eka ThekANe maLI kharIda karavA eka mANasane nIme che. strIpuruSa ane kAma karavA azakta banelAM vRddha paNa mata ApI zake che; paNa vidyArthIone avAja nathI. amuka mANasane meAkalavA dhAratA lekA eka khUNe jatA rahe che, bIjAne mekalavA dhAratA bIje khUNe jAya che ane AvI rIte kharIda karanAra cuMTAya che. tyArapachI pAse khANamAM kAma karatA varga pAse te jAya che ane joItu sAtuM mAge che tyAM samA bharAya che ane leAkeA tene seAnuM ApavA mata Ape che, jethI yuniyana vadhu samRddhivAna thAya evI vastue duniyAbahArathI meLavavA sivAya e senAne zA upayega che ? AvI rIte te mANasa sonu laine yaMtra kharIda kare che. A yaMtra baTAkA ugADatA varganI mAlakInAM thaI jatAM nathI, paNa jyAre bIjA lattAne jarUra paDe tyAre tene ApavAmAM Ave che. maphata makAno amArA yuniyananA kAI mANasane gharanI jarUra hAya te! bAMdhakAmanA khAtA pAse jaI potAnI IcchA darzAve che. khAtuM tene kadAca khabara Ape ke, phalANA maheAllAmAM eka suMdara ghara khAlI che. gharane joine te kahe ke A ghara pasaMda nathI te tee tene kahe ke bhale, tamArI yejanA mUkI e ane tamArA vAre Avaze tyAre tamAremATe ame makAna taiyAra karIzuM. nAnu athavA meDhuM ma'' phAve tevu ghara tene maLI zake, paNa alabatta meTA gharanI saMbhALa rAkhavI muzkela heAvAthI tathA game tene eTaluM melu ghara maLI zakatuM hovAthI meTA gharamAM kAMI lAbha nathI. 60 eraDAnI havelI joie teye maLe paNa kadAca bIna 20 kayu aMdara rahe. dArU ane upadezakAya sauthI Adhu yunAiTeDa sTeTamAM je kAmamATe paisA ApavAmAM Ave che tene yuniyananA kAmamAM svIkAra thatA nathI. dAkhalAtarIke upadezakAya ane dArU banAvavAnu kAma emAMthI ekake sAme kAyade nathI; paNa niyamita kAma pUrUM thayA pachI e kAma karavAnu` hAvAthI ane paisA jevI vastu nahi hovAthI upadeza ane dArUnuM kAma sauthI echuM thAya che. rAjyakrAMti vakhate amArA dharma gurue nAsI gayA. gheADA rahyA che ane amArI sAthe rahI kAma kare che ane jo ke te e dhAre tema upadeza karI zake; paNa amArA prajAsattAka dharmasthAnanI sthApanA thaI nathI. vakIle nathI vakIle| ke rAjakIya puruSo nathI, temane mATe lUMTa calAvavA kAMi nathI. ulaTuM enDa vagADavu, sInemA khela dekhADavA ane yulAiTamAM bhAga levA tene kAma gaNavAmAM Ave che. gharanA kAmakAjanA kAmamAM svIkAra thAya che. A kAma sAmAnya rIte strIoja kare che; kAraNa ke evI jAtanI majabUta lAgaNI che ke emane mATe yogya jagyA dharaja che. te te viredha darzAve te temane bIjI kAma karavA devAmAM Ave che. ArAmane khAtara keTalIka strIo Aja utpanna kare che. strI ane puruSonuM svayaMsevaka sainya strI ane puruSa baMne svayaMsevakatarIke kAma kare che ane dararAja nizAna tAkavAnI tAlIma le che. yuniyana pAse leAkeAnu' kharekharUM sainya che, A sainya kAI muDIvAdI lazkarI sattAne bhaya haze tyAMsudhI cAlu raheze. badhA sainike svayaMsevaYA che. teo peAtAnA AphIsarAne nIme che. A ApI. sarA potAnA uparI janaralane cuMTe che, teeeja jhApATAne nImyA che. te hAla lazkaranA kamAnDara-ina-cIpha che. jo janarala pIMga yunAITeDa sTeTanA rAjakartA kahevAya te temane rAjakartA karI zakAya. mulakanA vistAra sipAie haMmezAM sarahadanu rakSaNa karavAmAM rAkAyalA rahe che ane karjhAnA mulakamAM sarahada vadhAye jAya che. A sipAie AgaLa vadhe eTale rakSaNamATe vadhu sipAie joie chIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnuM nAma te rAmarAjya! pAsenA lattAmAM amuka saMkhyAnI mAgaNI karavAmAM Ave che. mAgyA karatAM hamezAM vadhu Ave che tethI keTalAkane pAchI mokalI devA paDe che. teo eka divasa, kadAca eka aThavADiyuM be aThavADiyAM jarUra pramANe kAma kare che. keTalI jhaDapathI baMduka vagere sAthe teo taiyAra thaI zake che te jevA temane keTalIkavAra ekadama bolAvavAmAM Ave che. - jyAre ame kara jhAnA dezamAM amArI sarahada vadhArIe chIe ane kadAca phaLadra5 khINa saraja karIe chIe tyAre amane lAge che ke, ame svataMtratAnI hada vadhArIe chIe; paNa ame jANIe chIe ke, jyAM sudhI AkhI duniyA svataMtra thAya nahi tyAMsudhI ame taddana svataMtra thaI zakIe nahi. 95000 corasamAIla amAro mulaka have 95000 corasamAIla che. 550 mAIla lAMbI ane Azare 170 mAIla pahoLI e eka paTI mekasIkAnI vacamAM thaI pUrva ane pazcima tarapha vaLe che ane pUrvanA bhAgamAM pahelAMnA mIkokana, garero ane kSAkA rAjyono samAveza kare che. amArI AjubAju karaMjhAnuM mekasIke AvI raheluM che. amArA mulakamAM baMdara nathI ane amAre joItuM paNa nathI: ya che ke moTI lazkarI sattA amAro vinAza karI zake. amArA dezamAM parvato ane jamInane nIce bhAga paNa che ane AnA moTA bhAgamAM khetI thAya che. AbohavA uSNathI mAMDIne samazItoSNa che ane vasaMtaRtumAM dakSiNa keliphorniA jevI che. 4000000 nI vastI amAre tyAM vastIpatraka nathI; paNa ame jANIe chIe ke, amArI vastI 30 lAkhathI vadhu che. AmAM phakta 2000 yUropIyana che ane AmAMnA ghaNA mekasIkana ane yuropIyana mizra prajA che. paradezIe-zaMkAnI daSTie amArA dezamAM paradezIone hamezAM lUMTa calAvanAratarIke gaNavAmAM Ave che. vaLI keTalAka paradezIone sonuM ApI amerikAmAM kharIda karavA ame mokalyA hatA, paNa teo pAchA pharyA nathI. A kAraNathI paradezIo tarapha hajI zaMkAnI najarathI jovAmAM Ave che. je karaMjhA temane AvavA de to paradezIonA vasavATamAM vAMdhe nathI. amArA dezamAM pharavA AvanAra ghaNAne teNe pAchA kADhayA che. amArA dhAravA pramANe ene bIka e che ke, enA deza karatAM amArA yuniyananA sArA riporTa bahAra jAya. zALAzikSaNa-eka rega ajJAna ane roga samAjavAdI rAjyamAMthI jatAM rahe che. amArI rAjyakrAMti pahelAM 94 TakAthI vadhu abhaNa hatA. have 40 TakA sivAya bIjA pitAnuM nAma to lakhI zake ja che. zikSakoe pote racelI TAIpathI lakhelI copaDIothI temane zikSaNa ApavAmAM Ave che. bALaka divase zALAmAM jAya che ane strIpuruSo sAMje jAya che. je mANaso TapAla laI jAya che, teo dareka kAgaLanI pAchaLa pitAnuM nAma lakhe che. tema karavAmAM teo abhimAna dharAve che. kadAca lakhavAnI Teva paDe mATe paNa tema hoya; paNa TapAla ghaNI hotI nathI. maphata musApharI ane puSkaLa vakhata hovAthI ghaNA loko potAnA mitrone maLavA jAya che ane je kahevuM hoya te moDhe kahe che. pAchA jamIna tarapha AnuM eka vicitra pariNAma e AvyuM che ke, jamIna tarapha pAchA pharavAnI caLavaLa zarU thaI gaI che. rAyakrAMtinI zarUAtamAM amArA moTAmAM moTA zaheranI vastI Azare 10000 hatI. have ethI trIjA bhAgathI paNa ochI che. 1911 nI zarUAtamAM jyAre amArI rAjyakrAMtinI zarUAta thaI tyAre amArA prajAsattAkanI sthApanA thaI ema kahevAya. piraphIrIo DI Ajha bIjI vAra pramukha thayA. e baMdhAraNaviruddha hatuM. tyAra pachI dareka varSe che ke tethI vadhu rAjyakrAMtikAre ubhA thayA ane temane mArI nAkhavAmAM AvyA; paNa 1910nI aMtamAM jyAre DI Ajha ane meDerA baMne presIDanTa mATe umedavAra hatA tyAre leke uzkerAyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 AnuM nAma te rAmarAjya! cUMTaNIno kArsa thayo ane DI Ajha presIDanTa tarIke pAchI jagyA lIdhI; paNa jyAre muMDerAe jAheranAmuM bahAra pADI jaNAvyuM ke, koI paNa jagyA mATe pharI cuMTAI zakAya nahi. tyAre lokeA. nizAna nIce bhegA thayA. muDIvAda sAme thavA majura hameza taiyAra hoya che,kAraNa ke tene khabara hoya che ke, mane lUMTavAmAM Ave che. tene A vakhate ema mAlama paDyuM ke, jamIna pAchI Ape eno AgevAna maLe che. ame tene pharIthI cuMTaNI nahi karanAra lazkara kahetA. 1911 nA memAM DI Ajha nAsI gayo. DIlA barAne tenI jagyAe kAmacalAu pramukha nImavAmAM Avyo ane badhe zAMti prasarI. meDerA ane bIjA buddhizALI vargane lAgyuM ke rAjyakrAMti pUrI thaI gaI che. paNa jyAre majurane mAlama paDayuM ke, je jamIna mATe teo laData laDatA hatA te meDerA ApavAnA nathI, tyAre teone mAlama paDayuM, ke rAjyakrAMtinI zarUAta hamaNAMja thaI che. tyAra pachI kharI rAyakrAMtinI zarUAta thaI. DI Ajha, meDerA, huarTI, karaMjhA ane jeo majuronI sAme thayA temanI sAme tyAra pachI ame laDavA mAMDayuM. pahelAM ame Apakhuda DI Ajha sAme laDhayA, tyAra pachI meDerA jevA mArA mitra hatA ane phakkaDa mANasa hatA chatAM majuronA zatra hatA temanI sAme ame laDhayA: tyAra pachI amArA lakaranA Ijanera huaTa sAme laDhayA ane have dhoLI dADhIvALA,suMdara caherAvALA vakIla ane pahelAM cauAlA rAjyanA pramukha karaMjhA sAme ame laDhIe chIe. pramukha karaMjhA strInA samAjavAda pakSanA karajhA eka sabhya che. chatAM teoe lokonI jamIna lUMTa calAvanArAone vecI dIdhI che. yunAITeDa sTeTsanA koipaNa pramukha karatAM te vadhu muDIvAdI che. temane nI vaya 80 varSanI che. dekhAvamAM te nIcA jADA che, cazmA pahere che ane sArI rItabhAtavALA che. paisAthI temane lalacAvI zakAya tema nathI; paNa lokeSaNa temane calita karI zake ema che. vilA vIghA e kumaLA haiyAne samAjavAdane AdarzavAdI che; paNa reDIkala nathI. prajAupayogI sAdhane sarakAranI mAlikInAM hovAM joIe ema teo mAne che; paNa nANuM ke khAnagI milkata rada karavAnI tarapheNamAM nathI. je humalAthI yunAITeDa sTeTa enI pAchaLa lAgI hatI temAM e nideva hatA ane tethIja amerikanoe emane pakaDyA nahi. temane mAlama paDayuM ke, je mANasane teo baLe che te A nathI. tema mekasIkAmAM have je rAjyakrAMti thaze temAM vidyA karuMjhAnI sAme paDaze paNa pAchaLathI jItanAra ene bhUlI zakaze nahi. jhApATA pite jhapATA jAte uM, majabUta, 40 varSane mekasIkana IDIyana che. jyAre rAjyakrAMti thaI tyAre teo dararoja 10 pensanA pagAre tabelAmAM kAma karatA hatA ane te vakhate lakhI vAMcI zakatA paNa nahi; paNa e kadAvara mANasa che e DhAMkayuM rahe ema nathI. temanAmAM tIvra buddhi che, teo janmavaktA ane kudaratI rIte mANasanA netA che. teo dezabhakta, namra hRdayanA ane nirabhimAna che. vaLI teo sArI rItabhAtavALA che. jo tame ene divAnakhAnAmAM hamezanA pizAkamAM juo te tamane mAlama paDe ke, teo kempamAM hoya che tevAja vinAdI che. amArA priya saradAra chelI rAjyakrAMtinA netA jhApATA che paNa teo yuniyananA rAjakartA nathI. paradezI dakhala amArA prajAsattAkane bahAranAM rAja kacaDI zake, paNa temaNe yuniyananA ekeeka strIpuSanI sAme jhajhavuM paDe; paNa Akhare ame chelI rAjakAMti pUrI karI che. aMdara amAro koI duzmana nathI. =soo s e- -- - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 dAMtanI upayogItA ane tenI svacchatA dAMtanI upayogItA ane tenI svacchatA (lekhaka-zrI gopInAthajI vamAM "cAMdI 1926 nA eprilanA aMkamAMthI) sAdhAraNa rIte dAMtathI ApaNane traNa lAbha che:- 1-dAMta ApaNA khAdya padArthone sArI peThe cAvIne pacavAyogya banAve che. je khAdya padArtho niyamita pamyA kare to ghaNAkharA roga te ApaNI pAse DokIyuM karavA paNa na Ave. nirogI zarIrathI koI paNa kAma karavAmAM citta ceTe che ane jIvanamAM AnaMda Ave che. ethI viruddha rogagrasta zarIra du:khadAyaka tathA jIvanamAM bojArUpa thaI paDe che. 2-dAMtathI bIjo lAbha e che ke, te bolavAmAM madada kare che. jemane dAMta hotA nathI temanI vANI zravaNa-madhura ane spaSTa lAgatI nathI. vAta karavAno pradhAna udeza bIjAone saMtuSTa karavAno ane pitAnA mananA bhAvane prakaTa karavAno hoya che. dAMtavanAno mANasa A bane lAbhothI vaMcita rahe che. 3-mukhanI sauMdaryavRddhi paNa dAMtanuM mukhya kAma che. keI dAMta paDI gayo hoya te cahere beDoLa ane vikRta thaI jAya che. dAMta ApaNA jIvanamAM be vakhata Ave che. pahelA bolyakALamAM jene "dudhI A dAMta kahe che. dadhIA dAMta bALakone 6-7 mahinAthI aDhI varSanI uMmara sudhImAM kuTe che. te ghaNebhAge vIsa hoya che. te dAMta sAdhAraNa rIte ati suMdara ane nAnA nAnA hoya che. sthAyI dAMta na Ave tyAMsudhI A dAMtaja kAma Ape che. ghaNuM karIne 6-7 varSanI uMmaramAM dudhI A dAMta paDavA mAMDe che ane tenI jagyAe sthAyI dAMta AvavA lAge che. sthAyI dAMta ghaNebhAge 32 hoya che-arthAta 16 nIce ane 16 upara. A dAMta dadhIA dAMtathI moTA hoya che. A dAMtomAM DAkane DhanA dAMta kahe che ane te 17 thI 21 varSanI uMmarasudhImAM Ave che. kahevA che ke, A dAMta mRtyu sudhI svastha ane sabaLa rahe che. A badhA dAMta ekasarakhA nathI hotA. keI tejadAra, koI zuddha, koI tINa ane keTalAka kuMThita ane pahoLA hoya che. pratyeka dAMtanuM nAma jUduM juduM che. dAMtathI vividha prakAranAM kAma karavAmAM Ave che, tethI dAMta vividha prakAranA hoya che. keTalAka dAMtathI kAI khAvAnI cIja karavAmAM sagavaDa hoya che, keTalAka koI vastune teDavAmAM tejadAra hoya che ane koI kAI dAMtathI bhojananI koI vastu tarataja cAvI naMkhAya che. dAMtanA upalA bhAga samatala nathI hotA, tethI paNa kAmamAM eka sagavaDa thAya che. niyama pramANe vyavahAra nahi karavAthI dAMta kamajora thaI jAya che. dAMtamAM mela jAmI javAthI dAMtanAM mULamAM eka paththara jevI kaThaNa vastu pedA thAya che, te dAMtane hAnikartA che. koI kAI vijJAnavettAno evo abhiprAya che ke, dAMtamAMthI lohI nIkaLavAnuM kAraNa eja che. dAMtane sArI rIte sApha nahi karavAthI be dAMtanI vacce bhojananI nAnI kaNikAo rahI jAya che te dAMtane saDAve che. tenAthI badabo Ave che ane dAMta akALe paDI jAya che. dAMtanA rakSaNamATe keTalIka jANavA jevI bAbato nIce ApavAmAM Ave che. AzA che ke, tethI aneka jaNane lAbha thaze. 1-bALapaNathI ja chokarA ane chokarIone dAMta sApha karavAnI Teva pADavI joIe. A kAma mAtAne che. ekavAra Teva paDI gayA pachI koIpaNa prakAranI aDacaNa ke agavaDa nahi Ave. ghaNebhAge evuMja jovAmAM Ave che ke, jemane nAnapaNathI dAMta sApha karavAnI Teva paDI nathI hotI, teo moTA thaye paNa dAMta tarapha dhyAna nathI ApatA. tenuM pariNAma e Ave che ke, alyAvasthAmAMja keTalAyanA dAMta paDavA lAge che. 2 --jyAre dudhI A dAMta paDI jAya che tathA sthAya dAMta AvavA lAge che, tyAre mAtAe chokarA-chokarIonA dAMta tarapha khAsa najara rAkhavI joIe. hAlatA dAMtane ukhADI nAkhavA joIe. keTalAka chokarA-chokarIo duHkhavAnA bhayathI hAlatA dAMtane ukhADatA nathI. pariNAme dudhI dAMta rA. 5 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaktivardhaka pAka banAvavAnI rIta rahevA chatAM sthAyI dAMta nIkaLI Ave che. AvA dAMta beDoLa thaI jAya che ane vicitra dekhAya che. pachI aneka prayatno karavA chatAM paNa te dAMta jaladI sApha thatA nathI. 3-vadhAre garama tathA vadhAre ThaMDI cIjo na khAvI joIe; kAraNa ke bane sthitio dAMtane hAnikartA che. 4-lImaDo, vaDa, bAvaLa vagere jhADanI komaLa DALakhIonA TukaDAthI dAMta sApha karavA joIe. braza vagerethI paNa dAMta sApha karI zakAya che. 5-dAtaNa tathA brazathI dAMtane aMdara temaja bahAra tathA vaccethI ema dareka jagAethI sApha karavA joIe. je avALAMmAMthI lohI nIkaLe to te joIne DaravuM nahi; paraMtu vadhAre jesathI sApha karavA joIe. 6-dAMta ghasavAnA paNa niyama che. upalA dAMta sApha karatI vakhate avALAM taraphathI zarU karIne nIcenI bAju sudhI dhasavA joIe ane nIcenA dAMta ghasatAM avALA taraphathI ghasatAM ghasatAM uparanI bAjusudhI ghasavA joIe. A pramANe ghasavAthI dAMta saheje sApha thaI jAya che. bIjI rIte ghasavAthI dAMta jaladI sApha nathI thatA. A pramANe dAMta sApha karavAno abhyAsa keTalAka divasa sudhI hamezAM pADavAthI dAMta sApha karavAmAM jarA paNa du:kha nathI thatuM. ' -roja dAMtane be vAra sApha karavA joIe. savAre ughI uThayA pachI tathA rAtre vALu karyA pachI ane suI jatA pahelAM. be dAMtanI vacce ghaNebhAge khAdya padArthanI kaI kaI kaNo jAya che. tene sApha nahi karavAthI rAtre dAMtanI aMdara ja te saDI jAya che ane dAMtane nukasAna 5hoMcADe che. ghaNAkharA mANase rAtre dAMta kacaDatA dekhAya che athavA temanA moMmAMthI lALa nIkaLavA lAge che. tenuM kAraNa paNa dAMtamAM rahelo mela ja che. rAtre khAdhA pachI dAMta sApha karavAthI dAMtamAM koI jAtano mela nathI rahe ane AnaMdapUrvaka nidrA paNa Ave che. -dAMta sApha karavAne mATe koI mUlyavAna daMtamaMjananI khAsa AvazyakatA nathI. thoDuM mITha, phaTakaDI ane cAkanI bhUkI ekasAthe meLavIne ghasavAthI dAMta sArI rIte sApha thAya che. Ta-kAI dAMta kharAba thaI jAya che tene paDAvI nAkhavuM joIe athavA koI yogya vaidya pAse tenI davA karAvavI joIe. 10-saMyogavazAta dAMta bhAgI jAya to kRtrima dAMta besADI levuM joIe, temAM vilaMba kara ucita nathI. 11-keTalAya padArtho dAMtane saheje sApha kare tevA hoya che. jemake aneka prakAranAM zAka, phaLa vagere. jamyA pachI dAMtane puSTi Ape evAM phaLanuM sevana karavuM joIe. 12--maLamUtra tyAga karatAM dAMta bhIDelA rAkhavA joIe ane zaucAdimATe besavuM paDe tyAM sudhI teja prakAre bhIDelA rAkhavA joIe. Ama karavAthI dAMta majabUta thAya che. tarataja paDI jatA nathI ane lAMbA kALa sudhI kAma Ape che. zaktivardhaka pAka banAvavAnI rIta (lekhaka-saddagata vaida amRtalAla suMdarajI paDhiyAra-"suMdarI subodha mAsikanA agAunA aMkamAMthI) have dhImI dhImI gulAbI ThaMDI paDavA lAgI che, evA vakhatamAM zakti vadhAranArA keI sArA pAka athavA evIja bIjI kaMi uttama prakAranI davA khAvAmAM Ave to te bahu jaladIthI pacI jAya che ane tethI bahu sAro phAyado thAya che. unALAmAM garamIne lIdhe pAka bagaDI jAya che; temaja cIkaNa garama vastuo khAvI phAvatI nathI. e ja pramANe comAsAmAM paNa daradInuM jora vizeSa hoya che ane jaTharAgni maMda hoya che, eTale comAsAmAM paNa badhA mANasone pAka khAvAnuM anukULa AvatuM nathI; paNuM zarIramAM jhamajhamATI ApavAvALI garama, cIkaNI, dhAtu vadhAranArI tathA magajane tAjagI ApanArI pauSTika davAo khAvAne mATe ziyALAne vakhata bahu anukULa che, mATe ghaNuM lokethI potAne ghera bahu sahelAIthI ane ochI kharcamAM banI zake tevA keTalIka jAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ A w w wwwwwh/1, 1// www w w w w vvvvvvvvvvN v w vvvvvvvvv zakitavardhaka pAka banAvavAnI rIta 2che. pAka banAvavAnI rIti samajAvavAnI jarUra che. A bAbata lakhavAnuM mane mana thayuM che tenuM bIjuM kAraNa e che ke, tulasInAM bIno pAka, pIpaLAnA phaLane pAka tathA hAthalAnAM DADavAMnA rasano pAka vagere bAbata upara muMbaI vaidyasabhAmAM meM bhASaNa ApyuM hatuM, te uparathI e badhA. pAka kema banAvavA evo savAla pUchanArA seMkaDo kAgaLa mArI upara AvelA che. eTale mane lAgyuM ke, pAka banAvavAnI rIte jANavAnI hajAro lokonI irachA che, mATe e prayogo khullA dile jAheramAM mUkavA joIe. Ama lAgavAthI pAka banAvavAnI vidhine A lekha huM lakhuM chuM. 1-tulasInAM bInA pAka ane tenA phAyadA ghaNue hiMduloko potAne ghera kuDAmAM tathA bAgacAomAM tulasInA choDa ropAve che. e tulasI be jAtanI hoya che. temAM je tulasInAM pAna bahu lAlAM hoya che te lIlI tulasI kahevAya che ane je tulasInAM pAna jarA kALAza paDatAM hoya te kuNutulasI kahevAya che. e bane tulasInAM bI pAka banAvavAmAM kAma lAgI zake che; paNa e bana jAtanA be, ma kALI tulasI i bI vadhAre sArAM gaNAya che. tulasInA bI eTale tulasInI upara ja maMjarI thAya che, ne jene leke mAMjara kahe che te sUkAyA pachI tena cALA khaMkheravAthI temAMthI khasakhasanA dANA jevaDAM, rAInA jevA raMgavALAM bI nIkaLe che te. e bI kaMI ThekANe ThekANe maLatA nathI; paNa khAsa cAhIne, cokasAI rAkhIne keAI bagIcAmAthI meLavIe tyAre te bI maLe che. gAMdhI lekenI dukAne tulasInAM bIne nAme koI bIjI jAtanAM bI bAdhI Ape che; paNa e bAthI kaMI tulasInAM bI jeTalo phAyado thato nathI. ApaNe tarapha tulasInAM khetara ke vAvatA nathI. eTale tulasInAM bI jathAbaMdha maLI zakatAM nathI, paNa meM sAMbhaLyuM che ke, baMgALAmAM tulasInAM bI maLI zake che ane mathurA pAse vRMdAvana che tyAM tulasInAM khetaro che te meM joyelAM che. e lokone meM pUchyuM ke, tulasInAM khetaro rAkhavAM tamane kema pAlave che ? tyAre e lokoe kahyuM ke, tulasInI khetI karavAmAM bahu ja moTo phAyado che; kAraNa ke tulasInA eka kyArAmAMthI AkhuM varasa tulasI utAre tenI kiMmata rU. 1) eka maLe che ane eka vAghA jamInanI aMdara ghaNA kyArA thaI zake che. e tulasI devane caDhAvavA mATe tenAM pAMdaDAM teDI levAmAM Ave che. e pachI kAtakamAsamAM tenAM bI taiyAra thAya che. e eka ratala banI kiMmata eka rUpiyAthI mAMDI cAra rUpiyA sudhI upara zake che. e sivAya tulasI sUkAI gayA pachI tenAM je lAkaDAM rahe ghaNuM upaje che. e lAkaDAMo mALA tathA kaMThI banAvavAnA kAmamAM lAke vApare che ane te lAkaDAMnA baMgALI eka maNanA vIsa piyA kiMmata upaje che. AvI rIte tulasInAM pAMdaDAMmAMthI paNa paisA upaje che ne tulasInAM bImAMthA paNa paisA upaje che; tema tulasI aaN lAkaDAmAMthI paNa bahu moTI kiMmata upajI zake che, mATe tulasInAM vAvetara karavA gujarAtanA kheDuto dhyAna Ape to teone bahu phAyado thaI zake tema che. lIlI ane kALI tulasIsivAya bIjI eka jaMgalI jAtanI tulasI thAya che. te potAnI meLe jaMgalomAM ugI nIkaLe che. tenAM pAMdaDAM bahu moTAM hoya che ane tenAM bI paNa rAInA dANA jevA hoya che, teno raMga paNa ghaNuM karIne rAInA dANAne maLato ja hoya che. e tulasIne keTalAka loko rAma tulasI kahe che ane keTalAka loko tene rAma tulasI paNa kahe che. tenA cheDa kRSNajulasI karatAM moTA thAya che ane e tulasamAMthI bI paNa vadhAre nIkaLe che. te bIne paNa pAka banI zake che ane tenAM bInI tapAsa je A mAsamAM karI hoya te te vakhate ghaNAM bI maLI zake che. paNa aphasosanI vAta e che ke, je ThekANe evI uttama vastuo thAya che tyAMnA lokone e vastuonI kaMI kiMmata hotI nathI. eTale teo e bIne sAcavI rAkhavAnI tajavIja karatA nathI. tethI te kiMmatI bI potAnI meLe pAkIne jamIna upara kharI jAya che ane tyAM ja tene nAza thAya che, mATe AvI uttama vastuono nAza na thAya ne tene kaMI sadupayoga thAya tema karavAnI sau bhAIbahenoe kALajI rAkhavI joIe. tulasInAM bIne khAMDI, vATI, agara ghaMTIe daLAvIne tene loTa jevo bArIka bhUko karavo. te mUke . 05 le. marI to. 1, bhAMga to. meM, kesara to. , enacI to. 1, badAmane magaja zera. hA, mAvo ze. hA, caNAno loTa zera 4, sAkara ze. 1aaaa, ghI zera 11; eTalI vastu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zakitavardhaka pAka banAvavAnI rIte o taiyAra rAkhavI. pachI prathama caNAnA loTamAM sArI peThe ghInuM moNa daI temAM jarA dUdha chAMTavuM. e pachI lokhaMDa agara pittaLanA vAsaNamAM ghI mUkI, ghI garama thAya tyAre temAM caNAne meNuM dIdhela loTa nAkhI dhImI AMce zekavo ane jyAre aDadhe zekAI rahe, tyAre temAM mAvo nAkhe ane e loTanI sAthe mAvAne paNa zekAvA devo. mAvAne temAM nAkhyA agAu chUTo pADI nAkho. locA je ema ne ema nAkha naha. e pachI jyAre mAvAnI aMdaranuM pANI baLI jAya ne mA zekAI rahe, tyAre temAM badAmanA magajano bhUko nAkhave. badAmano magaja rItasara pAkI jAya, tyAre temAM tulasInAM bIno bhUko nAkhavo. e bhUkAmAM bhAMga ne elacIna tathA marIno bhUke paNa meLavI devo ane te pachI turataja utArI levuM. tyArabAda sAkaranI cAsaNI taiyAra rAkhavI. temAM kesara nAkhavuM. e cAsaNo kevA rAkhavI teno AdhAra jUdI jUdI Rtuo upara che. jemake ziyALAmAM cAsaNI jarA narama hoya te pAka rItasara rahe che, paNa je AkarI cAsaNI thAya te pAka bahu kaThaNa banI jAya che, temaja comAsAmAM je narama cAsaNI rahe to pAka bahu jaladIthI bagaDI jAya che ane DhIlo paDI jAya che, paNa je AkarI cAsaNI hoya to pAka sArA thAya che. bIjuM e ke, pAkanI aMdara jhAjhuM ghI samAvavuM hoya te jarA AkarI cAsaNI levI paDe che ane thoDA mAM kAma ukelavuM hoya te narama cAsaNI rAkhavI joie. A badhI bAbato vAraMvAra pAka banAvanArA vaidarAja tathA miThAI banAvanArAo samaje che; paNa ghaNA lokone AvI jhINI jhINI bAbatonI khabara hotI nathI ane A lekha to sAmAnya lokone mATe che, eTale A badhI bArIka vigata kahevI paDe che. e pachI taiyAra thayelI cAsaNImAM taiyAra thayelA pAkane mIlAvo ane sArI rIte halAvo. e pachI pharavA jevuM thAya, tyAre tene thALInI aMdara ThArI devuM. e pachI temAM capuDe kApA pADI potAnI marajI pramANe nAnA ke meTA kakaDA banAvavA. e pAka dararoja be tevAthI daza te lAsudhI to saunA jaTharAgninA jora pramANe khAI zakAya che. e pAka savAranA pahoramAM khAvo ane tenI upara pAzera ke aDadho zera dUdha pIvuM. e pAka khAtI vakhate tela, maracuM, khaTAza vagere cIjo na khavAya to e pAka ghaNAja vadhAre phAyado ApI zake che ane je zAkabhAjImAM bahu masAlAo khavAya to te pAka ocho guNa Ape che; mATe pAka khAtI vakhata tela, maracuM, AmalI, garama masAlo vagere vastuo na khAvAmAM Ave agara ochI khAvAmAM Ave tevI tajavIja rAkhavI joie. tulasInAM bImATe vaidakazAstramAM ema kahevuM che ke, e bI bahuja zaktivardhaka che. e bIthI dhAtu baMdhAya che ane vIrya vadhe che. zarIramAM sAcI garamI AvI jAya che ane vAyunA tathA kaphanA dhaNI jAtanA roga maTI jAya che. jo e pAka vidhipuraHsara banAvyo hoya ane potAnI prakRti samajIne rItasara khAdhA ha ya to tethI eka da phAyado thAya che ane bIjI ghaNI jAtanA roge e pAka khAdhAthI maTI jAya che. tulasIno pAka banAvavAnI upara je rIte banAvelI che, te rIta sahelAmAM sahelI ane uttamottama che, kAraNake emAM ghaNuM kharca lAgatuM nathI ke ghaNI mahenata paDatI nathI, temaja temAM koI kAI nahi maLI zake tevI ajANI vastuo paDatI nathI ane tenI banAvaTa paNa bahu sahelI che. eTale ghaNA lokothI bahu sahelAIthI te banI zake tema che. e sivAya tulasInA bIne pAka banAvavAnI bIjI paNuM ghaNI rIto che ane e pAkamAM bIjI paNa ghaNI jAtanI davAo nAkhI zakAya che; paNa e badhI vAta kaMi A ThekANe lakhI zakAya nahi; kAraNa ke jUdI jUdI prakRtinA mANasa mATe ane jUdA jUdA gAma jUdI jUdI davAe mIlAvIne seMkaDe prakAranA pAka thaI zake che ane pAka banAvavAnI rIta paNa ghaNI hoya che. eTale e badhI vAto lakhatAM kaMI pAra Ave nahi. e to dareka mANasoe potapotAnA anubhava pramANe yojanAo karI levI joie. tulasInAM bI pauSTika che ane cIkAzavALAM che tathA telavALAM che eTale temAM dastane bAMdhavAnA gunuM che. ethI jene vadhAre darata thatA heya tene e pAka bahu sAre phAyado kare che; paNa jene dastanI kabajIyana hoya tene keAI kaI vakhate e pAkathI jhADA rekAya che, mATe e vakhate evA mANasAe pAka banAvatI vakhate temAM jhADo sApha lAvavA mATe nasetarane bhUkA agara sATA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakitavardhaka pAka banAvavAnI rItA DInAM mULanA bhUkA mIlAvavA joie. emAM sATeADInAM-mULa e vadhAre sArI cIja che.x 2-pIpaLAnI peDInA pAka ane tenA phAyadA pIpaLAne je phaLa thAya che te phaLane pekhaDI kahe che. te phaLa pakSIo khAya che; ane jyAM gAmane jhAMpe pIpaLAe hAya che, tyAM chekarAMe paNa e phaLa vINI vINIne khAya che. e pAkelI pepaDI lAvI tene chAMye sUkavavI, pachI tene phUTavI agara daLAvIne loTa banAvavA ane te leTane tulasInAM bInI mAphaka pAka banAvaveA ane temAM paNa eja pramANenI vastu nAkhavI tathA vajana paNa teja pramANe samajavuM. te sivAya koi mANasane mAve| pasaMda na heAya, agara kAhne badAmanI jarUra na lAge te e vastu nAkhyAvinA paNa calAvI zakAya che; temaja pepaDhInuM tathA tulasInA khInuM vajana paNa pAtapeAtAnA zarIranI prakRti pramANe eThuM vadhatuM karI zakAya che. jemake upara jaNAvela vajananA pAkamAM navaTAMka pepaDI paNa nAkhI zakAya, pAzera pepaDI paNa nAkhI zakAya ane ethI vadhAre paNa nAkhI zakAya; paNa e pramANe jema pepaDI vadhAre ke ochI nAkhIe te pramANe pAkanA guNamAM tathA svAdamAM phera paDe che ane bahu davAvALe! pAka ghaNA leAkAne khAvA bhAvateA nathI; temaja pacavAmAM paNa muzkelI paDe che. tethI upara je vidhi batAvelI che, te svAda tathA guNu bhate vastu sacavAya ane saute mAphaka Ave tathA sahelAithI banI zakIne echA kharcAmAM thaI zake tevI che; mATe jenAthI banI zake teNe tene lAbha lave jeie. pIpaLAnI pepaDI puruSane tAkAta ApavAmAM atizaya kAyadAvALI vastu che ane strotreAnA garbhAzaya / / ghaNI jAtanA dekhe ethI dUra thAya che. vaLI pIpaLAnI peDI khavarAvavAthI bALakonI badhA sudharI jAya che ane tene jaladIthI khelatAM AvaDI jAya che tathA teonA zarIramAMthI ghaNI 11nA rAtre phakta pepaDA khAvAthIja maTI jAya che. evI uttama vastue mAtra pakSIeja khAI jAya che tathA nIce kharIne dhuLamAM maLI jAya che. je davAmAM tenA karatAM semA bhAga jeTale paNa guru na heAya tevI davAe bahu me.ghI ki'mate ghaNA lekeA vApare che te ulaTA du:khI thAya che. ema na thAya mATe AvI sAdI sAdI nirdoSa dharagatu vastuonA lAbha letAM zIkhavuM joie. 297 3-hAthalAnA phaLanA rasanA pAka gAmaDAMemAM khetareAnI vADAmAM hAthalAnA thAra nAme kAMTAvALA thAra thAya che. tenA AkAra hAthanA paMjA jevA hoya che, tenI upara bahu kAMTA hoya che ane temAM lAla DeADavAM thAya che. tenI upara paNa bahu bArIka kAMTA heAya che. e pAkelA phaLane lAvI tenI uparanI chAla kADhI nAkhavI ane aMdarathI je garbha rahe te garbhane huMdI nAkhave. eTale temAMthI rasa nIkaLaze, e rasane jADA kapaDAvaDe be vakhata gALI leve. te rasamAM sAkara nAkhI tenI cAsaNI banAvavI. matalaba ke cAsaNI banAvavA mATe sAkaramAM jema pANI nAkhIe chIe, tema pANI nahi nAkhatAM tene badale hAcalAnAM DeDavAMne rasa nAkhaveA ane tenI cAsaNI banAvavI. e pachI caNAne leTa ze. 1 laI tene upara mujaba meNu dai tathA dUdhaneA prAkhe| daI ghImAM meAhanathALanI peThe zekI levA. temAM paNa upara pramANe bhAMga tathA marI mIlAvavAM ane barAbara loTa zekAI rahe, tyAre pelI cAsaNImAM mIlAvI devuM. e pAka khAMsI tathA damanA daradavALAone bahu phAyado kare che ane jenA zarIramAM bahu zaradI rahetI haiAya ane bahu TADha vAyA karatI heAya tene paNu e pAkathI bahu phAyadA thAya che. e pAka lAla raMgane thAya che. e hAthalAnAM DeDavAMneA rasa kADhatI vakhata hu saMbhALavuM joe; kAraNa ke tenI upara bahu kAMTA hoya che. e kAMTA pAkanI aMdara na AvI jAya tenI khAsa saMbhALa rAkhavI joiche. e pAka khAvAthI paNa ajaba jevA phAyadA thAya che. e DeDavAM hajArA khAMDI maphta maLI zake tema che; kAraNake kAi paNa lakA temAMthI kAi khAsa cIz2e banAvatA nathI, paNa je kAi rasAyaNazAstrI kAdha kare te hAthalAnAM DeADavAMmAMthI gALa tathA sAkara bahu sahelAithI banAvI zakAya tema che. e sivAya bIjI paNa ghaNI jAtanI davA temAMthI meLavI zakAya tema che. temAM khAsa mukhInI vAta e che ke, enA x paiASTika pAkomATe reka padAtha vidhI guNavALA hovAthI te evA pAkomAM nakhAvA joie nahi, evA bhAvatu' eka agatyanA dezI vaidyakanA graMthamAM vAMceluM yAda che, mATe AvI bAbatamAM anubha vaidyane mata lai te mujabaja vartAvA bhalAmaNa che. bhikSuH akhAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 mahAtmA agastya kI mahattA jhADane pANI pAvuM paDatuM nathI ke tenI upara kaI mahenata levI paDatI nathI; paNa kharAbamAM kha rAkha jamInamAM paNa peAtAnI meLe te ugI nIkaLe che. jathAbaMdha phaLa ApyA kare che, mATe evI amUlya vastuo TrAkaTa na jAya tenI khAsa kALajI rAkhavI joie ane evI pheAkaTa jatI vastuomAMthI paNa dezanI samRddhi vadhe evA upAyeA kA joie. 4-hAthalAnA ane bIjA bIjAnA pAkA vagerenI rIta hAthalAnA phaLanA rasa kADhI lIdhA pachI temAMthI je khIja rahe te ii paNa bahu guNakArI vastu che. e khI kaDhAvI tene pANIthI dhoine sUkavI rAkhavA pachI tene khaMDAvavAM, te khI mahu sakhta haiAya che. tene phUTI tene bhUke karatAM bahu mahenata paDe che. e bImAMthI paNa bahu majhe leTa nIkaLe che. e leTane paNa uparanI vidhi mujaba pAka thaI zake che ane e pAkanA guNu paNa ghaNA sarasa che. khAsa karIne dhAtupuSTinI bAbatamAM paNa A pAka bahu sArUM kAma Ape che ane zarIramAM garamI rAkhavAnI bAbatamAM paNa e pAka ajaba jevA kAyade! kare che. A badhI vastuonA jema pAka banI zake che, temaja temAMthI tenA peDA paNa banAvI zakAya che. e paiDA banAvavAnI rIta evI che ke, eka zera mAvA leve. tene garama karI peMDA banAvavA jevA thAya, tyAre temAM pAzera tulasInAM bInA bhUkA nAkhavA tathA eka tAle elacInA bhUkA nAkhavA ane temAM pAvalIbhAra bhAMga tathA eka tAlA marI mIlAvavAM ane savAzera sAkara nAkhavI ne peMDA vALI levA. te paiDA darareAja eka teAlAthI pAMca teAlAsudhI khAI zakAya che. eja pramANe pIpaLAnI peMpaDInA peMDA paNa banI zake che tathA hAthalAnA bIjanA leTanA peMDA paNa banI zake che. e sivAya zivaliMgI tathA bIlInA phaLanI aMdarathI je khIja nIkaLe che, tenA peMDA paNa e rIte banI zake che. e baMne nnatanA peMDA paNa atizaya guNa kare che. e sivAya zivaliMgInA khIneA tathA khIllInA khIneA paNa uparanI rIta mujaba pAka banI zake che. ane te pAka paNa bahu sArA phAyadA Ape che. AvIja rIte sapheda prezane pAka banAvAya che ane te paNa lehI sudhAravAnA kAmamAM atizaya upayeAgI che; tathA strIonAM keTalAMka khAsa daradezane paNa e pAka baGUja guNakArI che, mATe AvI sAdI sAdI ne maphata maLatI vastuemAMthI peAtAnI ta'durastI sudhAravAnA mahAna lAbha leke le;ane AvI jAtanA sahelA sahelA prayeAge saunA taraphathI vadhAre vadhAre jAheramAM Ave ema huM icchuM chuM. mahAtmA agastya kI mahattA ( lekhaka-' jJa " sarasvatI DIsembara 1926 mAMthI ) kRpamaGUkatA baDI hI Anez2akAriNI kayA eka prakAra se vinAzakAriNI hetI hai. manuSya yadi apane hI dhara, grAma yA nagara meM AmaraNa paDA rahe teA usakI buddhi kA vikAsa nahIM hotA, usa ke jJAna kI 6 naDI heAtI, umakI daSTi kA duragAminI gati nahI prApta hAtI. deza-videza jAte, bhinna bhinna jAtiyeAM aura dhoM ke anuyAyiyAM se samparka rakhane, dUra dezAM meM vyApAra karane Adi se vidyA, buddha, dhana aura aizvaryAM kI vRddhi hatI hai, manuSya meM udAratA A jAtI hai; jo AcAra-vicAra aura rIti-rasma apane samudAya meM hAnikAraka hAte haiM unheM cheADa dene kI pravRtti hRdaya me jAgRta haiA uThatI hai. je bAta eka, de! yA dasa-bIsa manuSyAM ke lie hitAvaha hAtI hai vaDI eka deza ke lie bhI hitAvaha tI hai. iMgleMDa eka cheTA sA TApU hai. usakA vistAra yA. rakabA hamAre deza ke sUtre avadha se bhI zAyada kama hI haiAgA; para usa cheTe se TApU ke pratizIla nivAsiyAM te hajAre kaiAsa dUra AsTreliyA aura kenADA taka meM aparka prabhutva jamA liyA hai. dUra kI bAta jAte dIjie, apane deza bhArata ke! bhI pAdAvanata karake ve Aja DeTa se va se yahAM rAjya kara rahe haiM. yadi kUpamaMDUkatA ke kAyala hAte te na unake prabhuta aura aizvaryAM kI inanI vRddhi hatI aura na unake rAjya kI sImA hI kA vistAra itanA aDhatA. unakI vartamAna unnati aura UtiAvasthA kA pradhAna kAraNa unakI pragatizIlatA AMra ve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA agastya kI mahuttA 295 adhyavasAya hI jisa manuSya yA jisa deza meM mahattvAkAMkSA nahIM vahu kabhI unnati nahIM kara sakatA. ise abAdha satya samajhie. yadyapi kucha samaya se ikke dukake bhAratavAsI vidyopArjana aura vyApAra ke liye isa deza ke jAne lage huM tathApi adhikAMza meM samudra-pAra karanA myuti kA kAraNa samajhate haiM. jo rAjapUta, kisI samaya, bhAle kI tAMka se cheda kara nIce Aga me reTiyAM pakAte cepa aura amerikA Adi kI yAtrA karane medhAni araba, misra, phArisa, phrAMsa, IgleMDa aura hAMkakAMga jAne kI hAni nahI. hAtI, para anya uddeza se jAne se hama samUla jAte rahane me' abhI bahuta dha ke prAyaH pratyeka prAMta se akha videze yA vAle bahuta baDA pApa aura jarUrata paDane para, vADe kI pITha se aura khAte the ve taka Isa samaya samajhate haiM. phauja meM bharatI hAka meM hama legoM kI jAti aura dha Darate hai. yaha pravRtti dhIre dhIre kama heA rahI hai, para usake samaya darakAra haiM. hamArI isa grUpamaMDUkatA ne hamArI jo ne kI hai usakI yattA nahIM, usake kula hama pada pada para bhAga rahe hai. usane hame kisI kAma kA nahIM rakakhA, parantu durdava hameM phira bhI saceta nahIM haiAne detA. usane hame yahAM taka aMdhA banA diyA hai ki hama apane pUrva puruSAM ke rita aura unake dRSTAnta bhI bhUla gaye hai. hamAre jina dharmAMrINu prAcIna RSiyoM aura muniyoM ne IpAntarAM taka meM jAkara AyyA~ ke dharma, jJAna aura azva kI patAkA harAjI aura baDe baDe upanivezAM tarka kI sthApanA kara dI, unakI ciratAvalI Aja bhI hameM apanI purAnI pAthiyAM me likhI milatI hai; parantu unakI era kisI kA dhyAna hI nahIM jAtA. unake kApyoM kA anusaraNa karanA ! dUra kI bAta hai. "" rUpam ' nAma kA eka sAmayika patra aMgrejI meM nikalatA hai. usameM baDe hI mahattva ke lekha aura citra prakAzita hete haiM. usameM e. sI. gAMgUlI nAma ke eka mahAzaya ne eka lekha agastya -RSi ke sabaMdha me prakAzita karAyA hai. yahI lekha kavivara ravIndranAtha ThAkura kI vizvabhAratI nAmaka patrikA ke gata jIlAi mAhane ke aMka meM uddhRta huA hai. usa lekha me yahu likhA gayA hai ki hamAre prasiddha aur prAcIna agastya-munine kambeDiyA hI meM nahIM, sumAtrA, jAvA aura merniyA taka meM jAkara vahAM para bhAratIya sabhyatA kA pracAra kiyA thA. yahu vahI agastya-RSi jAna paDate haiM jinake viSaya meM kahA jAtA hai ki unhoMne samudra kA apate cullU meM bhara kara pI liyA thA. isa atizayeAkta yA rUpaka kA matalaba zAyada itanA hI hai, ki jIta samudra ke pAra jAnA lega pApa samajhate yA jIsake santaraNa se lega bhayabhIta hete the, usI ke pAr ve isa taraha cale gaye, jIsa taraha lAga cukSbhara pAnI kA pAna kara jAte haiM. agastya ke Apa kalpanAprata puruSa ne samajha lIjIegA. unakA ullekha AzvalAyana-mRtthasUtreAM taka meM hai; purANAM meM te| unakI na mAlUma kitanI kathAye pAi jAtI hai. unake calAye hue agastya-gotra meM isa samaya bhI sahasrazaH manuSya vidyamAna haiM. pUrvaya dvIpa me' pAye gaye eka zilAlekha taka meM isa bAta kA nirdeza hai. . agastya--RSi kA nivAsasthAna kAzI thA. ve mahAzaiva the aura kAzI ke eka ziva-maMdira, bahuta karake vizvanAtha ke madira se sabaMdha rakhate the. veDe vidvAna aura baDe tapasvI ze. unameM dharma-pracAra-viSayaka utsAha akhaMDa thA. zaiva-mata kI abhivRddhi ke lie unhoMne 6kSiNApatha ke prAntAM meM jAte kA nizcaya kiyA. usa samaya vidhya-paryaMta ke pAra dakSiNI prAntAM meM jAnA duSkara kArya thA; kAMki dhAra araNyAM kA pAra karake jAnA paDatA thA, paraMtu sArI kaThinAiyAM kA hala karake mahAmuni agastya vi'dhyAcala ke usa pAra pA~ca gaye. vahAM jAkara unhAMne dUra dUra taka ke jaMgala kaTavAkara vahu prAnta manuSyAM ke basane aura AvAgamana karane ceAgya khanA diyA. vAlmIki-rAmAyaNa ke araNyakANDa meM likhA hai, ki usa prAnta / manuSyAM ke basane yeAgya banAne meM daMDakAraNya ke asabhya jaMgalI legAM( rAkSaseAM ) ne agastya ke kAma me aDI baDI khAdhAye DAlI; paraMtu agastya ne una sabakA parAbhava karake kitane hI AzramAM aura nagaramAM kI sthApanA kara dI. irAvala aura vAtApi nAma ke do rAkSasa ( zAyada asabhya jaMgalI lAge, ke saradAra ) usa samaya vahAM khaDe hI prakhala the. unake utpAta sadA hI jArI rahate the. unhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 mahAtmA agastya kI mahatta lI agatya se hAra khAnI paDI. isa bAta kA bhI ullekha pUrveikta rAmAyaNu ke la kAkAMDa me huM. va mAna apeAla aura bAdAmI nagara una detAM rAkSasoM kI yAda aba taka dilA rahe haiM. agastya-RSi te dakSiNa meM apane mata hI kA pracAra nahIM kiyA, unhAMne vahAMvAlAM kA kalA-kauzala bhI sikhAyA, kitane hI narezAM taka ke unhAMne apane dha' meM dIkSita kriyA. pAMDa deza ke adhIrAM ke yahAM teA unakA sabase adhika sammAna huA. unakA ve lAga devatA ke sadaza pUjane lage. agastya hI ne vahAM pakSe pahala Ayurveda kA pracAra karake rAga-nivAraNa kI vidyA logoM kA sikhAi, kahate haiM ki unhoMne tAmila-bhASA kA pracAra yA sudhAra kiyA. draviDadezIya vamAlA kA saMzodhana bhI unhI' ke dvArA huA mAnA jAtA hai. usake vyAkaraNa kA nirmANu bhI unhIM te kiyA. unhIM ke nAmAnusAra varSa agethiyama AkhyA se abhihita hai. mUrti-nirmANa-vidyA para bhI agastya-RSi ke dvArA nirmita eka sahitA sunI jAtI hai. matalaba gRha, kiM sa maharSine dakSiNApatha ke manuSyAM ke nivAsayeAgya hI nahIM anA diyA, kintu unhoMne vaDAM ke nivAsiyoM kA dharma, vidyA aura kalA Adi kA bhI dAna dekara unhe sabhya aura zikSita bhI kara diyA. para Mtu agastya ke tane hI se sadegaSa na huA, upaniveza-sasthApana aura sabhyatA-pracAra kI pipAsA unaka hRdaya se phira bhI dUra na hui. Isa kAraNa unhoMne samudra-baMdhana kA teDakara phrIpAntAM kA jAne kI hAnI. unhoMne samudrakA pI DAlA, athavA Aja-kula kI bhASA me kahanA cAhie ki taraNa-yogya yAna yA jahAja banavA kara unakI sahAyatA seve use pAra karake usake pUrvataTavartI dvIpAM ya! dezAM meM jA pahuMce. vAunhoMne hindU yA Aryadharma kA pracAra AraMbha kara diyA. zilAlekhAM se jJAtA hatA hai, kidhIre dhIre vedUravartI kampreDiyA taka meM pA~ca gaye. usa deza meM eka jagaha akAra-vaTa nAmaka hai. vAM eka TUTA chUTA zilAlekha milA hai. usameM likhA haiH-- brAhmaNa agastya ApyuM-deza ke nivAsI the. ve zaivamata ke anuyAyI the. uname alaukika zakti thI. usI ke prabhAva se ve isa deza taka pA~ca sarka thai. yahAM Akara unhoMne bhadrezvara nAmaka zivaliMga kI pUjA-arcI bahuta kAla taka kI. yahIM ve paramadhAma kA padhAre. '' kammADiyA me agastya RSi te aneka baDe baDe zivamaMdiroM kA nirmANa karA kara uname liMga-sthApanA z2I. vahAM utttAMne eka rAjavaMza kI bhI nIca DAlI. isa prakAra unhAMte kammeDiyA ke tatkAlIna nivAsiyoM kA apane dha' meM dIkSita karake unhe sabhya aura suzikSita banA diyA. gRha saba karake bhI agastyajI dhrA zAnti na milI. vAyu-purANa meM likhA hai, ki ve ahiMdvIpa ( kheArniyA ), kuzadvIpa, varAIpa aura zAMkhyadvIpa taka meM gaye, aura vahAM apane dha kA pracAra kiyA. ye pichale tInAM dvIpa kauna se haiM, yahu nahIM batAyA jA sakatA, tathApi isame' sadeha nahIM ki ye eniye! ke AsapAsavAle pe! hI me se kAi hoMge agatya ke viSaya meM je khAte jJAta hui haiM ve yadyapi kahAniyAM sau jAta paDatI ; tathApi zilAlekha, madirAM, mUrtiyoM aura paraparA se sunI gai kathAoM ke AdhArapara mAlUma yahI hAtA hai, ki Iname' tathya kA kucha na kucha aMza jarUra hai. jAvA, kamTeDiyA aura bhArata ke prAcIna graMthAM aura zilAlekhAM me' jIsa agastya kA ullekha haiM, saMbhava haiM, vaDa eka thI vyakti na heA-- tRde jUde kai vyakti eka hI nAma ke hAM; kyAMki agastya RSi kA gAtra bhI te pracalita hai. hA, sakatA hai ki usa getra ke anya lega bhI agastya hI ke nAma se prasiddha hue hAM; tathApi IsameM sa Mdeha nahIM ke agastya nAmadhArI bhAratavAsiyoM ne apane deza ke dakSiNI bhAge tathA kamTeDiyA aura jAvA Adi dUra dezAM meM bhAratIya dharmoM kA pracAra karake vahAM ke nivAsiyAM kA bhAratIya sabhyatA pradAna kI, kitane paritApa kI bAta hai ki unhIM agastya ke dezavAsI hama lega aba kUpamaMDUka banakara durgati ke ga meM paDe hue saDa rahe haiM. * prabuddha bhArata se. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 pAMjarAmAMnuM pakSI pAMjarAmAMnuM pakSI (lekhaka-IzvaraprasAda zarmA, sarasvatI DiseMbara 1926 mAMthI ) baDe pyAra se prANa ke piMjare meM baMda kara eka pachI pisa rakhA thA. vaha kahatA tuma kAM mujhe isa sene ke piMjare meM banda kiye hue hai ? majhe choDa do, mukta kara do, svataMtratA de do-meM uDa jAuM-uDakara unmukta AkAza meM nimu kA vAyu kA sevana karatA huA, nIla nabhomaMDala ko apane karuNa--kaMTha se nikalI haI saMgIta-dhArA se gujAyamAna kara dU, vaha svataMtra hRdaya kA svAtaMtryagAna sunakara tuma sukhI hoge, jagata sukhI hogA, carAcara sukhI hAMge. Isa parAdhInatA meM to merA kaMTha hI nahIM khulatA, meM gAnA kayA gAuM ?" paraMtu usake lAkha karane para bhI mene use piMjare se bAhara nahIM nikAlA. prANe ke bhItara bhI je prANa , unake aMdara bhI jo sabase aMtaratama pradeza hai. use vahIM kAkA-sabakI najare se bacA kara chipA rakakhA. socA ki aba isa aMdherI koTharI se-Isa nirAle kedakhAne se yaha paMchI kabhI kahIM uDa kara nahIM jA sakegA. e je kucha ise khAne ko daMgA vahI khAyagA, pIne ke daMgA vaDI pIyegA, meM jaba je sikhAuMgA vahI gAnA gAyegAparaMtuM na jAne kayAM mere lAkha sevAthana karane para bhI, hRdaya ke prema kA samasta sAgara usI para uDela dene para bhI, paMchI kisI dina sukhI nahIM dikhAI diyA. pratidina usake mukhaDe para eka prakAra kI udAsI kI chApa dikhAI detI-usake gAna meM tene kA svara bajatA A mAluma paDatA. meM je gIta gAne kA kahatA vahI gAtA, to bhI na jAne karyo vaha saMgIta na to hadaya ke saMte pradAna karatA, ne kAnAM meM amRta TapakatA. AmAM se usakA je vedanA-vijaDita vidha sA vadana-maMDala dekha pAtA usI se sArA AnaMda havA ho jAtA. harSa kI eka halakI sI taraMga bhI hadaya-sAgara meM nahIM uTha pAtI. eka-do dina, mAsa, varSa karata-karate eka yuga bIta gayA nitya vahI vedanA, vahI aMtadaha, vahI hAhAkAra usa paMchI ke prANe se prakaTa hote mAlUma paData. mAyA ke mAre-manuSya-hRdaya kI durbalatA ke kAraNa meM use mukta na kara sakA, baMdhana-hIna na banA sakA. haradama use prANuM kI peTI meM baMda kiye hI rahA. para e ! yaha kyA ? eka dina savere hI uTha kara dekhA, ki vaha pachI to merA piMjarA khAlI kara ke uDa gayA ! merA bhUta, bhaviSyata, vartamAna-tIne kAla aMdhakAramaya banAkara vaha prANa-pyAra pachI na jAne kaba, kisa rAsta se uDa kara nIkala bhAgo ! usake liye tribhuvana chAna DAle para kahIM usakA patA nahIM pAyA. prANe ke pada-parade meM, hRdaya ke kene-kAne meM TuDhA para vaha kahIM na milA. jagata kA sAhitya-sAgara maMthana kara DAlA. para kisI ne usakA saMketa nahIM balAyA. mAro paDA. ro-ro AMsuo kI gaMgA bahA dI-hadaya ne usI azrutIrtha meM snAna kara divya daSTi lAbha kI. usane dekhA ki merA vadhu prANa-prArA paMchI dUra-bahuta dUra-jahai taka usa divya daSTi kI sImA hai, usI ke chora para vimala AkAza meM, svataMtra vAyu meM, apane ubhaya pakSa vistArita kara sUrIle kaMTha se gAnA gA rahA hai : vaha saMgIta kitanA madhura, kita spazIM, kitanA hRdayahArI aura kitanA lokottara AnaMda-dAyaka hai ! prANa sukhI ho gayA-use DhuMDhane kI cAha miTa gaI-use pAne kI lAlasA jAtI rahI-use punaH prANe ke piMjare ke aMdara baMda kara rakhane kI abhilASA naSTa ho gaI. aba samajhA, merA vaha pyAra nahIM, atyAcAra thAusa svataMtra pakSI kI svataMtratA para nirmama kuThArAghAta thA. Aja merA paMchI svataMtra hai, mukta hai, svAdhIna hai, sukhI hai ! isase baDha kara sukha kI bAta aura kyA hogI ? usane prANe ke aMdara piMjare meM baMda hokara paDe-paDe to kisI dina maMdAkinI kI nirmala dhArA kI taraha aisI svara- hari nahIM bahAI thI ! mere svArthamaya, mohamaya, mAyAmaya, Atmasukhamaya, anurAga kI vedI para tila tila karake usake samasta su kA balidAna ho rahA thA aura meM samajhatA thA ki maiM usakA yaha atyaMta Adara kara rahA hU-hadaya kA niHsIma prema usa para varSaNa kara rahA hUM, para Aja jAnA ki vaha saba korA atyAcAra thA. Aja merA paMchI svAdhIna ho gayA. Isa se baDhakara AnaMda aura kayA hogA ? isa AnaMda ke, Isa harSa kA to rakhane yogya Isa noM se hRdaya meM paryApta sthAna bhI nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 4 *vvvvvvvvvvvvvvvvv ustAda maulAbI ustAda maulAbam (anuvAdaka-suraja prasAda zukala, sarasvatI " 1926nA DIsembaranA aMkamAMthI) kisI samaya hamAre deza meM saMgIta kA bahuta Adara thA, kiMtu aba ye dina nahIM rahe. bhAratIya saMgIta kI pratidhvani te kahIM kahIM sunAI bhI paDa jAtI hai, kiMtu vINA aba bhI dhUlalaThita paDI huI hai. isI anAdata vINa ko punaH eka bAra mukharita karane ke hetu chAMne apanA samasta jIvana lagA diyA-unameM musalamAna ustAda maulAbaccha bhI eka the. sana 1833 meM dillI meM kisI sampatizAlI jamIdAravaMza meM ApakA jama huA thA. dhanavAna vyakti kI saMtati hone ke kAraNa Apake lie suavasare ko abhAva nahIM rahA. bela, kastI Adi meM hI apanA samaya vyatIta kara diyA karate the. yadi koI videzI Apa ke zahara meM AtA te usakI yathAsAdhya sevA aura sahAyatA karanA maulAbamsa apanA kata vya samajhate che. Apa ke kustI laDane kI vizeSa ruci thI. eka bAra eka videzI phakIra ke Ane para maulAbabbe yathArIti usakI sevA karane gaye. phakIra cistI dala ke sUkI thA. usane maulAbaza se eka gIta gAne kA anurodha kiyA. maulAbabhyane kahA ki mane saMgIta kI zikSA nahIM pAI, te bhI mujhe kaI eka gIta mAlUma hai. yaha kaha kara ve gAne lage. phakIra unakA gAna suna kara itanA madha ho gayA ki usane unase kustI Adi cheDa dene kA anurodha kiyA. umane kahA ki kustI Adi kI apekSA eka mahattara uddeza ke lie tumhArA janma huA hai. maulAbabhya kA nAma thI cAlA. phakIrane unakA nAma maulAbaza rakha diyA. usane bhaviSyavANI kI. ki tumAre nAma kI mahimAM cAre era dhvanita ho uThegI. phakIra ke upadeza ke anusAra mai.lAbaSNa ne bhI saMgItacaryA meM apanA sArA jIvana lagA diyA.. usa samaya bhAratavarSa ke guNI dUsare AdamI ke samUkha a5nI vidyA kA prakAza nahI karate the. ve i-gine do hI cAra zikhyAM ke, je unakI bhakti karate the, pikara vivAdAna karate the usI samaya kisI zahara meM ghasITakhAM nAmaka eka bahuta baDe ustAda the. unakI kIrti sunakara maulAbaza usa zahara ke gaye. vahAM he ma luma A ki ustAdajI samasta vidyArthI ke lauTA dete hai. kiMtu maulAbaSNa nirAza honevAle loge meM nahIM the. unaene prayatna karake mAluma kara liyA ki ustAdajI adharAtri ke samaya saMgIta kA abhyAsa karate hai. ustAdajI ko eka darabAna aphImakhora thA. maulAbaza ne usame kisI prakAra mitratA kara lI. ardharAtri ke beDakara gayeM laDAne ke lie eka sAthI pAka darabAna bhI baDA sukhI huA. Isa taraha kaI mAsa taka ve ustAdajI kA alApanA sunate rahe. je rAtri ke corI karake sunate the, dina ko vahI abhyAsa karate the. kucha dine taka isI prakAra karate karate ve ustAdajI ke gAne kI dUbahU nakala karane lage. Apake gAne meM ustAdajI ke gAne ki pratidhvani Ane lagI. eka bAra unakI kuTi ke pAsa se jAte samaya ustAdajI bhI unakA gAnA sunakara cakita ho gaye. zahara meM apanA eka pratidvI pAkara ustAdajI unakI kuTi meM gaye aura ThIka apanA hI jaisA gAnA suna kara bahuta vicimata hue. maulAbaSNa kA paricaya pAye binA aba ustAdajI se na rahA gayA. maulAbaSNa ne kahA kRpayA yaha prazna na pUchie. yaha eka gepanIya kathA che." ustAdajIne pUchA-"apane ustAda kA nAma batalAne meM tumahe kauna sI Apatti hai ?" maulAbabhya ne kahA kevala yahI batalA dene se bhaviSya meM merI unnati kA patha eka-dama baMda ho jAyegA. isalie ustAda kA 5ricaya gopanIya hI rahene dIjie, kiMtu ustAdajI maulAbabbe ke vyavahAra aura vidyApara atyaMta mukhya aura AkRSTa he gaye the. Akhira unhane maulAbabhya kA pIchA na choDA. maulAbabhyane kahA-"di ustAda kA nAma balAne para ve mujhase nArAja he kara vidyAdAna karanA choDa de te Apa vAdA kIjie ki meM sahAyatA karuMgA." ustAdajI ke rAjI hene para maulAbaza ne kahA"Apa hI mere ustAda hai." ustAdajI to avAka raha gaye. ustAdajIne baDe Azcarya se kahA - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ N hatAda maulAba "Aja yaMta tumeM dekhane kA merA yaha pahalA hI avasara hai, aise majAka me kAma na calegA." maulAba ne kahA -"meM satya hI kaha rahA hUM ki Apa hI mere gurudeva hai. " Isa ke bAda ulhIne sArI kahAnI sunA dI. abhI taka ustAdajI kisI ko apanA ziSya banAne ke lie rAjI na hue the, kiMtu maulAbaSNa ne unheM itanA mugdha kara liyA ki unhane usI dina se maulAba ke apanA ziSya banA liyA. kucha varSa bAda maulAbabhya eka asAdhAraNa gaye ho gaye. unake ustAda kI mRtyu hone para uttara-bhArata choDa kara ve dakSiNa kI ora cale gaye. asAdhAraNa gAyaka hene para bhI unha abhimAna lezamAtra ko bhI na chU gayA thA. IsI kAraNa deza-videza ghUmane para, khUba prazaMsA hone para, kucha dhyAna na diyA. vyavasAya karanevAle ustAda ke pAsa bhI mAlAbaSNa kucha na kacha sIkha hI liyA. yahI nahIM, yadi kSudra zizu ke pAsa bhI kucha sIkhane yogya vastu hatI to usake sIkhane ke liye ve saMkeca na karate the. jJAnI, mUrkha, dhani, daridra-sabhI se te prema se bAtacIta karate the. mAnavajIvana ke saba era dekhanA hI unakA uddeza thA. - dakSiNa bhArata jAne para maulAba ke yaha pUrNatayA mAlUma he gayA ki uttara-bhAratIya saMgItapara araba aura phArasa ke saMgIta kA yatheSTa asara paDa cukA hai, draviDe kA karnATakI saMgIta abhI bilakula vizuddha hai. usa para videzI prabhAva nahIM hai. InakA sa ra ga ma ke upara adhikAra bhI aura hI DhaMga kA hai. yaha dekha kara maulAbaSNa tyAgarAja Ara dIkSita prabhUti dakSiNadezIya saMgIta-racanAkAryo kI kRtiyoM ke atyaMta pakSapAtI ho gaye. maulAbaza ne maisUra ke rAja-dara khUba nAma kamAyA. hiMdustAnI saMgIta ke uttara-bhArata se dakSiNa bhArata kI ora agrasara karanevAle prathama vahI the. usa samaya rela-patha na hone ke kAraNa inake madhya kisI prakAra kA saMbaMdha nahIM thA. rAja-darabAra kI ora se maulAbacche ke eka puraskAra denA nizcita huA thA. kiMtu isI bIca meM vahIM ke sabhAsada kI putrI kA vINAvAdana sunakara evaM gIta gAne ke samaya kI apUrva saMgIta-racanA dekhakara ve mugdha ho gaye aura usase sIkhane ke liye apanI IcchA prakaTa kI. usa kumArI ne kahA -"saMgIta hamArI brAhmaNa-jAti kI vaMzagata saMpatti hai! anya koI bAharI jAti isake vijJAna aura aMtanihita tava ke sIkhane kI adhikArI nahIM. yadi Apane sIkhane kI icchA hI kI hai to AgAmI janma meM brAhmaNa ke ghara janma leM." yaha bAta maulAbabhya ke cubha gaI; isa apamAna se apamAnita he ve rAjadata puraskAra ke vahI cheDa masUra se cale gaye. "pRthvI para brAhmaNa choDa kara aura kIsI kI AtmA saMgIta kA adhikArI hai yA nahI IsI samasyA ke hala karane me ve apanA samaya bitAne lage. maulAbaNa calate samaya kaha gaye the ki Isa zAstra para pUrNa adhikAra kara ke hI maisUra lauTuMgA. yaha saMvAda sunakara mahArAja se lekara unakA eka sAdhAraNa bhakta taka atyaMta du:khita hue. unhoMne beMgalora, malabAra prabhuti nAnA sthAne meM dhUma kara taMjora ke eka brAhmaNa ke nikaTa saMgIta ke bhAMDAra kA AviSkAra kIyA. vaha brAhmaNa itane kaDe vicAra kA thA, ki vaha svAtiyAM ke bhI saMgIta kI zikSA nahIM denA cAhatA thA. ra apanI Isa viSaya kI pustake kisI vizvasanIya purU ko bhI nahIM detA thA. dasa brAhmaNa ke sAthe paricaya kara maulAba ne saMgIta-zAstra ke amUlya rane kA saMgraha kara liyA. unho ne brAhmaNa-dvArA racita sabhI zreSTha racanAo ke paDhA evaM rAgaprastAva, tAlaprastAva, svara-prastAva, gAyana-kalA, gati, laya, saMdhipabhUti saMgIta-vijJAna ke nAnA aMze ke adhyayana kiyA. unhoMne atyaMta nirAza hekara jisa maimUra ko roDa diyA thA, sakala zAeNmeM supaMDita ho punaH usa maisUra ke gaye. mahArAjA kRSNarAja ne unakI parIkSA lene ke liye dakSiNa ke samasta saMgItajJa brAhmaNe ko AmaMtrita kara eka sabhA kI.usa sabhA meM maulAbaSNa gAna kI racanA evaM sUra aura tAla meM sarvazreSTha utare. usa samaya kI prAcIna hiMdu-prathA ke anusAra chatra, cAmara, kalagI, sirapeMca Adi vastuoM se sammAnita kiye gaye. isake bAra kisI prAcIna ucca vaMza kI kanyA ke sAtha unhone vivAha kara liyA. isa gaurava ke samaya deza-videza meM una kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ustAda maulAkhza khUba khyAti ha. aneka dezI rajavADAM ne unheM nima Mtrita kiyA; para vai saba niyaMtraNAM kI rakSA na kara sake. hAM, baDaeNAdA ke mahArAja khaMDerAva kI anure dharakSA avazya kI. duHkha kA viSaya hai ki ina mahArAjA ke rAjya me' jAkar ve saMtuSTa nahI haiA sake, vaDAM jAne para unheM mAlUma huA ki mahArAja ne unake guNu-naipuNya ke kAraNa nahIM bhulAyA hai, kiMtu... rAja-sabhA alaMkRta karane ke laye jhulAyA hai. mahArAjA maulAbakhza kA isa prakAra svAdhIna-priya dekha nirAza hai| gaye. unhoMne dekhA ki anyAnya gAyakaiAM kI taraha maulAbakhza kevala mahArA ke mahemAna heAkara rahane ke liye rAjI nahI. eka dina mahArAja ne apane sabhAsadoM se pUchA ki eka-mAtra gAyaka hAkara maulAbakhza kisa adhikAra se rAjyacina dhAraNa karate hai ? maulAbakhza ne kahA ki zAsanakartA kA mAna kaivala usake zAsana me` hI hai, rAjA kA mAna kaivala usake rAjya meM hI hai, ki Mtu vidvAna sarvatra pUjA jAtA hai. isI se maiM rAjyaci dhAraNa karatA hU~. maulAbakhza kA gatADane ke liye mahArAja ne eka upAya sAcA. unheM eka saMgIta sabhA meM AhavAna kiyA. unaka rAjya meM usa zreNI kA kAi ustAda na thA, ataeva bhAratavarSI ke anyAnya pradezAM se kadamahusena, alIhusena, kanhAhI, nasIdakhAM prabhuti vikhyAta gavayeAM kaiA mulAyA. ye sabhI apanI apanI vidyA me khUba paDita the, kintu maulAbakhza kI taraha sarva zAstra-nipuNa nahIM the. bhAratava ke gayAM meM eka baDA bhArI doSa yaha hai ki jo nAda meM khUba dakSa haiM ve vidvAna ke sahAre nahIM calate, jo jhUma barDa vaijJAnika haiM ve nAda kI era apanA dhyAna nahIM dete, jInake pAsa galA hai ve gAnA zAka taraha se nahIM jAnate, jo mULa mastI se gAte haiM, unakA suka se samparka nahIM. maulAbakhza meM ye kAi deva nahIM the. isI se unhAMne puna: jaya prApta kI, evaM ustAdo ke sakala de!SAM ke unake sanmukha rakakha diyA. isa parIkSA se unhe' acchI taraha mAlUma haiA gayA ki saMgItazAstra kA deza meM kitanA patana hA cUkA hai. isase maulAbakhza hiMdustAnI aura ko~TakI saMgIta ke pAkaya keA acchI taraha samajha gaye. unhoMne yaha tattva nikAlA ki Ayaae saMgIta ke upara araba aura pArasya ke saMgIta kA prabhAva yatheSTa rUpa me` paDajAne se hiMdustAnI saMgIta meM meAhinI-zakti khUba khaDha gaI hai; ki Mtu kauTaka kA saMgIta chaMda, tAla, laya Adika niyamAM me uttara-bhArata kI apekSA bahuta Age hai. dakSiNa meM saMgIta eka pavitra vidyA hai. saMgItakAra usaka pU^rI rUpa me sammAnita hai; kintu uttara-bhArata meM saMgIta Ameda-pramAda-mAtra raha gayA hai. yahI kAraNa hai ki saMgIta aura usake bhakatAM kA lega chatanI nIcI nigAha se dekhate haiM. maulAbakhza te uttara aura 6kSiNa kI dardInAM praNAliyA kA milA kara eka nUtana praNAlI kA pravartana kriyA. unhAMne kalakatte ke mahArAja maNIndra meAhana kI sahAyatA se gavarnara janarala se mulAkAta cha; aura dillI-darabAra meM apanI dakSatA dikhA karI khUba sammAna prApta kiyA. phira DeAdA ke mahArAja sayAjI rAva gAyakavADa ke cArapa se lauTane para maukAbakhza kA apanI icchA ke pUrNa hone kI AzA dikhAdI. unhAMne mahArAjA ke netRtva me' eka zikSAlaya kA sthApana kiyA. maulAbakhza te bhAratIya sa MgIta kI svara-lipi para adhikAra jamAne ke liye eka saMketa-mAlA kI bhI sRSTi kI; kiMtu saMgItabhakto ne unake isa kAya meM bahuta bAdhAyeM DAlI, unhAMne kahA, bhAratIya saMgIta ke saundarya' ke niyama ke adhIna nahIM kara sakate. unake pratidrandviyAM ne unakI saMgItamAlA kI zikSA dekhakara nUtana nUtana saMgItamAlA kI sRSTi kara dI. pratyeka nijaracita sa`ketamAlA ke pracAra kA icchuka hai| gayA. Isa prakAra maulAbakhza ke upar eka navIna Apatti sI DAla dI. maulAbakhza ke abhyAsa karane kA DhaMga bhI vicitra thA. ve pratidina 6 dhaTe se lekara 9 dhare taka vINA-vAdana eva' saMgIta kA abhyAsa karate the. 60 varSa kI prakAra sarasvatI devI kI ArAdhanA karate rahe. ve saMgIta ke svargIya sau Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat avasthA taka vai isI para isa prakAra mukhya www.umaragyanbhandar.com
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ tulasI hasya 301 hai! jAte the ki vINA se suMdara rAga-rAginiyoM kA alApa karate samaya unakI AMkhAM se AMsU ahune lagate the. maulAbakhza atyaMta dayAlu the. unakA caherA pratibhAvAna thA. unakI bAtacIta meM bhI mAne kI taraha mA thA. unhAMte saMgIta-zikSAviSayaka bahuta sI pustake likhA hai. prAyaH sabhI rAgeAM aura tAlA para kucha na kucha likhA hai. sana 1896 meM maulAbakhza kI mRtyu hu. unake deneAM putra, pautra evaM parivArastha sabhI sa'gIta meM khUba nipuNa haiM. unake jyeSTha putra mujAkhAM khaDe!dA ii rAjasabhA ke gAyaka evaM khaDeAdA ke sa`gIta vidyAlaya ke zI sthAnIya haiM aura dvitIya putra DAkUra e ema. pAna laDana ke royala ekeDemI AvuM myUjhika 'se cerapIya saMgIta meM nipuNa hue.x ' tulasIrahasya 1 ( lekhaka--gaNezadatta prAmANika ' sarasvatI ' DIsembara 1926nA aMkamAMthI ) binu sata sa`ga bhiSeka na heAI, rAma kRpA binu sulabha na sAi. sata saMgati muda maMgala mUlA, sAila sidhdhi saba sAdhana phUlA. mahAtmA tulasIdAsa ne uparyukta caupAyAM saMtAM kI vaMdanA me' kahI hai. isake pUrvasa MtAM ke lakSaNa Isa prakAra batalAye haiH-- jIsa pustra me' bhagava prema hA, jo sadA bhagavakathA kI carcA karatA heA, bhagavAna par jIsakA pUrA bhareAsA hai aura jo svayaM duHkha sahakara bhI dUsare kA duHkha dUra karane me' tatpara hA, vI satpuruSa kahAtA hai. gRvI aura tyAgI denAM zreNiyAM meM aise satpuruSa hote haiM. iname vizeSatA chatanI hI hai ki tyAgI satpuruSAM meM ukta lakSaNAM kA abAdharUpa se prakAzita hAnA sarala hai, kintu gRhI satpuruSamAM meM saMsAra ke jhaMjhaTa ukta lakSaNAM ke pUrNarUpa se prakAzita hete meM bAdhaka hai. isa vizeSatA ke kAraNu gRhI ' satpuruSa' kI aura tyAgI ' saMta' kI saMjJA prApta karatA hai. tulasIdAsa svayam tyAgI saMta the, ataeva unakI kaDI hui caupAyAM meM AyA huA. ' satsaMga' zabda kA aM santoM kI saMgati' karanA dIka hAgA. aise de-cAra saMta jahA ekatra hAMge vagA bhagavAna kI hI kathA kI carcA he!gI; ataeva bhagavacarcA hI satasa`gati ' ukta copAiyAM me' je ' satasaMgati' zabda AyA hai usakA artha ' harikathA' hAnA cAhie. tulasIdAsa ne santoM kI vaMdanA meM eka cauSAi meM kahA bhI haiM-' harihara kathA vi rAjIta enI '. aba hama yahAM ukta caupAyAM meM pratyeka kA alaga alaga a dete haiM. prathama caupAI kA aM isa prakAra haiH-- : (1) saMta puruSa ke saMga binA sata-asat kA jJAna ( viveka ) nahIM heAtA. aura ce detAM-saMta aura viveka bhagavAna kI kRpA ke binA saralatA se prApta nahIM hate. TIkA--aisA dekhane meM AtA hai ki saMta-samAgama se kisI zrotA meM viveka utpanna heAtA hai, kisI me nahIM bhI hAtA. ataeva sata puruSa kA mila jAnA hI viveka kA kAraNa nahIM hai. kisI ne DIka kA hai ki nau nejA pAnI caDhe tau na bhoje kAra. ' ataeva zrotA kA hradaya bhI kAmA hotA cAhie, jIsase usa para hari-kathA kI chApa paDe sake. hRdaya kI daIsa prakAra komalatA aura buddhi kI nirmUlatA ke liye bhagavata-kRpA Avazyaka hai. " akha dUsarI caupAI lIjIe. isakA artha karane me kisI ne se rUpaka mAnA hai aura kisI ne ise upamA mAnA hai. ataeva dezanAM daSTiyAM se IsakA atha karanA cAhie. isase tulasIdAsa kI gUDha kavitva-zakti kA mahattva hI vyakta hAgA. x OgalA ke eka lekha kA anuvAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 tulasIrahasya pahale hama rUpaka kI dRSTi se artha karate hai satasaMgati yAne harikathArUpI beli kI jaDa AnaMda aura kalyANarUpI hai. usake phUla sAre sAdhana hai aura phala siddhi yAne bhagavaphabhakti hai. TIkAH-satasaMgati-saMtasamAgama meM gRhastha ke je harikathA-bhagavAna kI carcA-sunane ke milatI hai, usakI jaDa AnaMda aura kalyANa hai. jaise jaDa ke kAraNa vRkSa beli Adi jIvita rahate hai, usI taraha harikathA kA jIvana yAne pravAha yA carcA AnaMda aura kalyANa para sthiti rahatA hai. bhagavAna kI kathA sunane meM talaNa AnaMda milatA hai aura zrotA ke mana meM yaha bhAvanA hatI hai, ki Isase merA kalyANa hogA. aeva saMsAra meM bhagavacarcA ke rahane ke kAraNa pratyakSa AnaMda aura bhaviSata kalyANa ye done bAte satasaMgati kI jaDa kahI gaI. yadi e done bAteM na te koI bhagavatkathA kaye sunatA ? aura zrotA ke abhAva se usakI carcA hI baMda ho jAyegI. mukti yA bhagavAna kI prApti ke liye chatane sAdhana hai-karma yA AcaraNa hai-ve Isa satsaMgatirUpI beli ke phUla hai. apane kalyANa kI kAmanA se bhagavakathA ke zravaNa se zrotA meM bhagavadabhakti prApta karane kI je ceSTA utpana hotI hai. usase iMdriya-saMyama aura nAmajaya Adi je karma karane paDate haiM, ve sAdhana kahalAte hai. inahIM sAdhane se kalyANarUpI phala kI prApti hotI hai, isa lie ye sAdhana phUla kahe gaye, aura ye sasaMgatirUpI beli ke hI phUla hue, koka satsaMgati se hI inakI utpatti huI. phala se phala utpanna hotA hai, atae sAdhanArUpI phala se siddhirUpI kalA utpanna hogA. vRkSa yA beli kA jo phala sateja rahatA hai yAne jaDa se usame rasa barAbara pacatA rahatA hai, usa phUla meM phala lagatA hai. usI taraha jIsakI sAdhanA meM AnaMdAnubhUti aura kalyANa kA bhAvanArUpI rasa paheMcatA rahatA hai, use bhagavata-prApti, bhagavAna kI bhakti kI prApti, jJAna kI prApti, jIvana-muktirUpI kula kI prApti hotI hai. yaha satsaMgati kA ucita pariNAma hone se vaha satsaMgatirUpI beli kA hI phala huA. vRkSa ke je phUla nisteja ho jAte hai unameM phala nahIM lagate. usI taraha je vyakti kalyANa kI kAmanA se sAdhana meM pravRtta hokara bhI, apanI sAdhanA meM AnaMda nahIM pAtA aura kalyANa kI bhAvanA jIsameM sadA nahI banI rahatI, usake siddhi nahIM milatI. aba hama upamA kI dRSTi se artha karate hai- vaha satsaMga AnaMda aura kalyANa kI jaDa hai, vahI saba sAdhana kA phUla hai, vahI saba siddhi kA phala bhI hai. manuSya ke liye duniyA meM je saccA AnaMda hai, vaha harikathA meM hI hai. bhagavaccaryA se hiI manuSya ke yathArtha kalyANa hotA hai, aeva AnaMda aura kalyANa kA mUlakAraNa satsaMga hI hai. manuSva ne apane kalyANa ke liye chatane prakAra ke sAdhana ke aba taka khoja nikAla hai, unameM saMgarUpI sAdhana yAne harikathA kI carcA hI phUla ke samAna sugaMdhita aura suMdara sAdhana hai, kayAMki isI se anAyAsa AnaMda kI prApti aura vRti hotI hai. nAnA prakAra kI sAdhanAoM se chatane prakAra kI siddhimAM manuSya ke prApta ho sakatI hai, unameM bhagavadbhakti hI eka siddhi hai, koMki anya siddhi meM kaI mRtyu ke sAtha laya he jAtI hai, to koI kevala paraloka meM kAma detI hai; paranta bhagavadbhaktirUpI siddhi jIvana meM A naMdaprada aura mRtyu ke bAda kalyANakAraka hotI hai. aisI bhagavadbhaktirUpI siddhi satsaMga kA pariNAma hone para bhI usase punaH satsaMga hI utpanna hotA hai. isI lie satsaMga phala bhI kahA gayA. Itara siddhi kA dUrastha pariNAma bhI bhagavadbhakti hI hai, Isa liye bhagavadbhakti saba sikriya kA phala hai. harikathArUpI satsaMgati jaise svayaM eka sAdhanA hai, aise hI vaha ravayaM hI usakA AnaMdapabhogarUpI phala bhI hai. AnaMda ke upabhoga hI saccA kalyANa hai. aevA bhagavacce svayaM hI mUla AnaMdamaMgala, manahara aura sarala sAdhanA evaM saccI siddhi che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlI kamalIvAle bAbA kI lokapayogI saMsthA 303 kAlI kamalIvAle bAbA kI lekopayogI saMsthAeM (lekhaka-amRtalAla zIla. "sarasvatI DIsembara 1926 nA aMkamAMthI) kyA sAdhAraNa gRhastha, kyA dhanavAna, kayA rAjAmahArAjA, kyA tyAgI sAdhu-saMta, jina mahoya ne haridvAra, hRSIkeza, kedAra, badarikAzrama, gaMgottarI Adi himAlaya ke tIrthasthAnoM ko darzana kiyA hai, unameM zAyada hI aisA kaI ho jIsakA kAlI kamalIvAle bAbA-dvArA sthApita saMsthAo--dAtavya-cikitsAlaya-dharmazAlAo Adi se kucha na kucha upakAra na huA ho. ataeva unakI ina saMsthAo ke nAma to loga ne dha baDe hI ane hAMge. Aja se 40-50 varSa pahale haSIkeza meM eka ucca kaTi ke sAdhu rahate the. ve pUrvAzrama meM paMjAba-deza-vAsI the aura saMnyAsa-azrama meM unakA nAma zrIpAda vizuddhAnaMdagiri thA; paraMtu sairvasAdhAraNa meM ve kAlI kamalIvAle bAbA ke hI nAma se prasiddha che. eka bAra ve himAlayavAsI sAdhuo aura yAtriyoM kI durdazA aura kaSTa dekha kara bahuta dukhita ie. ataeva ve kalakatta gaye aura vahAM ke udAra hiMduo se uparyukta sAdhuo aura yAtriyA kI durdazA kA hAla kahI. phalataH dAnavIra zeTha sUrajamala jhunajhunAvAlA aura anya vyApArI, vizeSa kara mAravADI vyApArI, sahAyatA karane ke taiyAra he gaye. InakI sahAyatA pAkara ukta kamalIvAle bAbA ne halakeza, haridvAra, kedAra, gaMgottarI Adi sthAne meM dharmazAlAyaeN, dAtavya cikitsAlaya Adi sthApita kiye aura usa pradeza meM raha kara tapasyA karanevAle sAdhu-tApase ke have, khAne, oDhane, tApane Adi kA prabaMdha kara gRhastha aura tyAgI sAdhu-saMto tathA tIrthayAtriya ke apane azeSa RNajAla meM Abaddha kara liyA. isake uparAMta unahone uparyukta zeTha sUrajamalajI se prAcIna lakSmaNakhUlA ke sthAna para lohe kA pUla banavA diyA. (Aja kaI sAla hue, vaha pula TUTa gayA aura usake phira banavAne kI ceSTA kI ja rahI che. ) Isa prakAra uttarAkhaMDa meM loka-sevA ke kArya ke pura:sara kara ve hAkeza meM apanA jIvana upayukata sakAya ke saMcAlana meM sadA lagAye rahate. aMta meM jaba ve samAdhistha ho gaye, taba unake eka mAtra ziSya zrIpAda nArAyaNagiri kI ja kI gaI. zrIpAda nArAyaNagiri apane pUrvAzrama meM taMgadeza-vAsI the, aMgrejI. aura saMskRta meM ucca koTi ke vidvAna che, paraMtu baDe virakta aura parivrAjaka bhI the. 1908 ke lagabhaga unhane madrAsa-nagara meM apanA Azrama sthApita kiyA thA, vahAM unake saMkaDe bhakta aura ziSya he gaye, je unase darzana, vizeSataH vedAnta kI zikSA lete the. madrAsa meM unake sthAna kA nAma "nArAyaNadhAma" paDa gayA. uone vahIM 1923 meM mahAnirvANa lAbha kiyA. jaba unakA patA nahIM milA, taba bAbAjI ke pahale se hI Azrita nAtha-saMpradAyI rAmanAthajI aura udAsI-saMpradAyI AtmaprakAzajI ne isa baDI saMsthA kA sArA prabaMdha apane hAtha meM le liyA. inake prabaMdha-kAla meM bhAratavarSa ke dasare nagarAM ke anya saMpradAya aura jAti ke dAnavIra bhI sahAyatA karane lageina sahAyaka meM sUryavaMzAvalaMsa hindrapati rAjapUta-kula-gaurava mahArANA udayapura kA bhI nAma hai. yAtriya kI bheTa se bhI achI rakama Ane lagI. himAlaya-pradeza ke kSetro ke uparAMta prayAga, kAzI, gayA, kurukSetra Adi kSetro meM bhI bAbAjI ke nAma se anasatra aura Azrama sthApita hue aura halIkeza meM eka Ayurveda vidyAlaya bhI sthApita huA. isa Ayurveda-vidyAlaya ke sarakAra bhI Arthika sahAyatA detI hai. kucha dina ke bAda uparyukta done mahAnubhAva meM kucha virodha ho jAne se dene alaga he gaye, aura harSakezastha "svargAzrama " nAma kI dharma- saMsthA kI adhyakSatA AtmaprakAzajI ne le lI, je Aja bhI unhIM ke hAtha meM hai, aura bAkI saMsthAye rAmanAthajI ke adhIna rahIM. ina denAM mahAtmAo ne bhI apane ke kAlI kamalIvAle ke hI nAma se prasiddha kiyA. abhI kucha dina hue ki rAmanAthajI kA svargavAsa ho gayA. (1 pharavarI, 1926). unake dehAnta ho jAne para rAmanAthajI ke samaya ke karmacArI hI unakI saMsthAo kA abhI taka cheDA-bahuta kAma calA rahe hai,-sunate hai, rAmanAthajI ne apane jIvana-kAla meM eka TrasTa sthApita karanA cAhA thA. aura usakA masavidA bhI bana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv 304 kAlI kamalIvAle bAbA kI lekopayogI saMsthA gayA thA, paraMtu usakA phala kucha nahIM huA. Aja-kala rAmanAthajI ke AzramavAsI gRhastha karmacArI manIrAmajI apane ke " bAbA manIrAma" ke nAma se uttarAdhikArI kaha rahe hai aura adAlata se sArI saMpatti apane nAma kara lene kI ceSTA bhI kara rahe hai. - hamako nizcayarUpa se mAluma hai, ki kucha dina ke liye prayAga ke dArAgaMjha meM sthita unakA annasatra baMdha ho gayA thA. idhara vaha aba phira calane to laga gayA hai, parantu kheda kI bAta hai ki karmacAri ke kaThora vyavahAra se kevala prayAga ke nahIM, balake saba sthAne ke annaprAthI sAdhu duHkhita hete hai. rAmanAtha kI chavitA avasthA meM hI unake karmacArI annaprArthI sAdhuo se prAyaH kaThora vyavahAra karate the, aura kabhI kabhI to unake upara hAtha taka calA dete the, yahI nahIM, unake saDA-galA aura kazcAjala bhajana taka dete the. pichale dinAM sAdhuo ne kitane hI dina taka je satyAgraha kara anna nahIM svIkAra kiyA thA, usakA kAraNa yahI anyAya-pUrNa vyavahAra thA. usI samaya TrasTa tyAdi kI kalpanA kI gaI thI. jaba TrasTa kA nAma suna kara akrodha ahiMsaka sAdhu-saMta phira ane svIkAra karane lage, taba TrasTa kI kalpanA bhI zUnya meM mila gaI. karmacAriyoM ke duSTa vyavahAra se hI duHkhita hokara isa ghaTanA se kaI varSa pahale paMjAba aura siMdha ke dAtAo ne Isa saMsthA se apanA saMbaMdha bhaMga kara apane caMde ke dhana se eka dUsarI hI dharmazAlA aura annasatra khela diyA thA. aise hI karmacAriye meM eka mahAtmA Aja-kala isa saMsthA ke pradhAna adhyakSa bane hue haiM, unameM kitane hI guNa karyo na hai aura kitane hI prAcIna karmacArI ke na ho, ve hai to unhIM karmacAriyAM meM se eka. atae aisI dazA meM unako Isa saMsthA kA pUrNa adhikAra denA kabhI ucita nahIM ho sakata; paraMtu ve to aba apane ko rAmanAtha-dvArA niyukta unake uttarAdhikArI ke rUpa meM prakaTa kara rahe haiM. paraMtu AmaprakAzajI ko te yaha kathana hai ki rAmanAtha unake eka vasIyatanAmAdvArA kevala menejara banI gaye hai. IsI kAraNa unhoMne apanA dAvA adAlata meM dAyara kiyA hai. to aba aisI lokopayogI saMsthA ke liye adAlata hogI ! yadi isakA kAI ucita prabaMdha jaladI na kiyA jAyagA, te usa prAtaHsmaraNIya mahAmAM ke anaSThita Ina tamAma paropakArI kAryo ke baMda ho jAne kA baDA Dara hai. sunate hai ki rAmanAthajI ke samaya meM isa sAdhu-sevA ke kAma ke liye je caMdA malatA thA vaha saba kharca nahIM te jAtA thA. bacata ke lAkho rUpaye bake athavA seThAM ke pAsa jamA hai. yaha bhI sunane meM AtA hai, ki jIsa kAma ke liye dAtAo ne dhana-dAna kiyA thA, usake uparAMta bacA huA dhana dUsare kAme meM bhI uTha rahA hai. hamArI kSetra buddhi meM yaha paddhati ThIka nahIM hai. isa uddeza se dAtAo ne dAna diyA usI prakAra ke kAma meM arthavyaya karanA cAhie-arthAta sAdhu-saMto aura tIrtha yAtri kI sahAyatA aura upakAra ke liye hI dhana kA vyaya honA cAhie. yadi dUsare upakArI kAma ke liye dhana kI AvazyakatA ho to projana batA kara usake liye alaga caMdA mAganA cAhie. * uparyukta saMsthA kI rakSA ke do upAya hamAre dhyAna meM jacate haiM. eka to niyama ke anasAra use TrasTa ke soMpa denA, je eka upayukta vaitanika adhyakSa-dvArA usake kAryo kA saMcAlana karAve. paraMtu isa upAya ke avaluana se eka tyAgI saMnyAsI-dvArA sthApita saMsthA meM sAMsArika bhAva kA deSa laga jAyegA. isake sivA aisA karanA ucita bhI nahIM hai. paralokavAsI ' nArAyaNagirijI apanA ekamAtra ziSya chaDa gaye hai, inakA nAma zrIpAda AnaMdagirijI che. kucha dina hue madarAsa meM hama ApakA darzana milA thA. Apa saMskRta, aMgrejI Adi bhASAo ke vidvAna, karmaTha, udArabhAvApana hai. Apa kisI vizeSa saMpradAya athavA paMtha ke pakSapAtI aH thavA virodhI nahIM hai, aura Isa kAma ke saMpUrNa upayukta hai. yaha bhI hamake jJAta hai ki Apake pUrvAzrama kA vaMza paropakAra ke kAme ke liye Aja bhI prasiddha hai. aeva Apake hUM kara kAlI kamalIvAle bAbA kI gaddI para biDhAnA cAhie aura Apase Isa saMsthA kA kAma lenA cAhie. aisA hone se Isa saMsthA kA dhArmika rUpa bhI nahIM naSTa hogA. isake sivA - aisI saMsthAo kI adhyakSatA ke liye bhArata meM virakta sAdhu-saMpradAya meM bhI ziSya-praziSya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlI kamalIvAle bAbA kI lAkepagI saMsthArthe 305 hI sanAtana-kAla se adhikArI mAne jAte rahe hai. isa kAraNa isakI adhyakSatA ke lie AnaMdagirijI nyAyataH adhikArI hI nahIM, kintu usake upayukta pAtra bhI hai. yadi Apa isa bhArake grahaNa karanA asvIkAra kare, to bhI Apase anurodha kara apane paramaguru ke sunAma-rakSa ke lie Apake bAdhya karanA cAhie. uparyukta saMsthA kA saMcAlana kevala parizrama-sAdhya hI nahIM hai, kintu dAyitvapUrNa bhI hai. yadi usakA kAma kisI gRhastha ko sau pa diyA jAyagA to use upayukata vetana denA paDegA, kAMki aise karmacArI ke nija kA kharca calAne ke uparAMta apane bAla-baccAM ke lie bhI kucha prabaMdha karanA Avazyaka hai. yadi usake acchI rakama vetana meM na milegI to ucita tathA anucita upAyo se dhana-saMgraha karane kA Dara lagA hI rahegA; paraMtu yadi usakA kAma eka tyAgI sAdhu ko saupa diyA jAyagA to dhana naSTa hone kA Dara nahIM. eka bAta yaha bhI hai ki jaba yaha dAna eka virakta sAdhu ko utsarga kiyA jA cukA hai taba usakI adhyakSatA kisI gRhastha ke nahIM mila sakatI aura unake praziSya ke rahate hue kisI dUsare sAdhu-saMnyAsI ke bhI nahIM mila sakatI. Aja-kala Isa saMsthA ke je jItane kAma kI adhyakSatA kara rahA hai vaha utane hI kA svataMtra mAlika banane kI ceSTA kara rahA hai. yadi aisA huA te yaha mahAna paropakArI saMsthA chinna-bhinna hekara aneka choTI choTI saMsthAo meM pariNata ho jAyegI aura inake adhyakSa yAtriya se paisA kamAnA apanA dharma samajhane lageMge. Aja-kala isa saMsthA kI dazA zocanIya ho rahI hai. pichale dazaharA ke dine hamAre kucha premI haridvAra-halIkeza gaye the. vaheM ve de-eka dharmazAlAo meM bhI gaye the, jahai unheM kucha prasAda dekara unase dakSiNA lI gaI. isase mAlUma hotA hai ki ina sthAna meM devAlayo ke pUjAriyo athavA paMDe kI taraha yAtriya se bheTa lene kI prathA bhI pracalita ho gaI hai. isa prakAra se bAbAjI kA nAma cAhe banA rahe, paraMtu unakI saMsthA kA mahAna aura dhArmika bhAva naSTa ho jAyegA. isa kAma para yadi koI dUsare saMpradAya kA sAdhu bhI niyukta ho te bhI vaha kabhI aise niHsvArtha prema se aura aisI jAna khapa kara parizrama nahIM kara sakatA, jaisA bAbA ke praziSya apane parama guru ke sunAma sthAyI rakhane ke lie kareMge. aeva isakA prabaMdha bahu jaladI karanA cAhie, koMki yAda dAtA ke vizvAsa he jAyagA ki kAma ThIka nahIM cala rahA hai aura je rUpayA hama de rahe hai vaha kahIM kA kahIM jA rahA hai aura sAdhusaMta bhUkhe mara rahe hai, te saMbhava hai ki ve dAna denA hI baMda kara de, aura eka bAra baMda kara dene ke uparAMta phira AraMbha karanA yadi asaMbhava nahIM te kaThina niHsaMdeha hai. aeva Isa saMsthA ke jIvita rakhane ke lie kevala caMdAdAtA hI nahIM, balki sAdhAraNa dharmaprANa hindu sajajane ke kaTa svIkAra kara udyoga karanA cAhie, kayAMki caMde ke uparAMta tIrthayAtri se je bheTa Isa saMsthA ke milatI hai vaha bhI AmadAnI kA eka baDA hirasA hai. isa kAraNa sAre bhArata ke tIrthayAtri ke isa kAma meM hAtha baeNTAnA cAhie. kisI kAraNavaza isake baMda ho jAne se kevala paropakArI paralokavAsI bAbAjI kI hI AtmA duHkhI nahIM hogI, balika sAdhAraNa dharmaprANa hiMduo kI bhI. | hama AnaMdagirijI ke jAnate . yahI nahIM, unake pUrvAzrama kA bhI hAla hameM jJAta che. aeva hama nirapekSa bhAva se kaha sakate hai ki yadi unhoMne isa kAma ke svIkAra kara liyA . (kayAMka je karmaTha vidvAna ane pUrvAzrama ke dhana aura aizvarya ke viSA kI taraha tyAga kara eka mAtra laMgoTI para saMtuSTa ho jAtA hai vaha jaladI aise jhamelAM meM nahIM pheMsanA cAhatA) te ve isakI unnati aura prabaMdha karane meM apanI ora se kucha uThA na rakheMge. avazya hama yaha bhI cAhate hai ki unake gaddI para baiThane ke bAda isa mahatI saMsthA nI rakSA ke lie eka sabhA bana kara usakI rajIsTarI kara dI jAya, aura samaya samaya para usakI AmadanI aura kharca ke hisAba kI jAMca bhI kI jAyA kare. isa saMbaMdha meM saMvAda-patro meM je nAnA saMvAda chape hai, aura apane una iSTa-mitro se je tIrthATana Adi ke vicAra se haridvAra-haSIkeza gaye hai, jo kucha sunA hai una sabake AdhAra para duHkhita hekara hamane nirapekSa bhAva se yahAM yaha likhA hai. AzA hai, sarvasAdhAraNa - rA. pha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^ ^^ ^ ^^ ^^ ^ ^ ^ ^ ^^ ^ ^ ^^ ^^ ^ ^ ^^ ^^^^^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^^ ^ ^ ^ ^ * khetIvADI ane bAgabagI kI dRSTi isa ora AkarSita hegI, jIsase jaladI arthAt AnevAle kuMbha (catra) se pahale hI IsakA sudhAra aura acchA prabaMdha ho jAya. asidhArA-vrata (lekhaka-locanaprasAda, "sarasvatI ne DIseMbara 1926 nA aMkamAMthI) asidhArA-vrata kA ullekha "raghuvaMza' ke 13 sarga meM AyA hai. "kathAsaritsAgara' aura paMcataMtra" bhI usakA varNana hai. mallinAtha ne isa pada kI je vyAkhyA kI hai vaha ThIka nahIM jaMcatI, hitu "dinakara" kI TIkA se usakA prakRta artha jJAta hatA hai. "dinakara " kahate hai:eksyaamev zayyAyAM madhye khaDgaM nidhAya strIpuMsau yatra brahmacaryeNa zapati tdsidhaaraavrtm|| arthAta strI aura puruSa jaba eka hI bichIne para apane bIca meM talavAra rakhakara brahmacayapUrvaka zayana karate haiM taba unakA vaha vrata asidhAra hotA hai. jarmanI meM bhI yaha prathA pracalita thI, jekaba prima apane "Dayasa resAlTarathamara" ke 168 vaeN pRSTha para likhate haiM - yadi koI AdamI kisI rumI ke sAtha seve aura use vaha sparza karanA na cAhe to vaha bIca meM eka talavAra rakha kara savegA, yaha eka prAcIna prathA thI. isa bAta se bahuta vidvAna ke Isa anumAna kI puSTi hotI hai ki Arya-jAti kI bhAratIya jarmana zAkhA ke pUrvapuruSa eka hI sthAna ke nivAsI che. isakA vizeSa vivaraNa navambara, sana 1888, ke iDiyana eMTIpharI ke 322 pRSTha para milegA. khetIvADI ane bAgabagIco ("hiMdusthAna " dainika tA. 28-5-1926) nALIeranI khetI athavA aDhAra mAsa mAM phaLanAra nALIeranI khetI. [lekhaka-DAhyAbhAI choTAbhAI amIna ema. e. eca. esa (iDIyA,). epha. Ara. eca. esa. (laMDana) ] A lekhamAM duniyAnAM saghaLI jAtanAM nALIe ane te dareka jAtanuM varNana tathA tenI khetI e viSaya TuMkANamAM samajAvavAmAM Avyo che. sauthI navAI pamADanAruM to e che ke, jamInane lagabhaga aDakIneja nALIeranAM phaLa Ave che. evI jAtanuM varNana sAMbhaLIne jarUra ajAyaba thavA jevuM che, tame khoTuM nahija mAnatA. A mATe amee bahu cokasAIthI tenA pUratA niSNAtonA abhiprAya meLavyA che ane tyArapachI lokone te mATe bhalAmaNa karIe chIe. aDhAra mAsamAM tALIerIne phaLa Ave che e tame jANaze, tyAre navAI pAmazoja; ane tenI moTA pAyA upara khetI karanAre amane lakhavAthI temane tenA cheDamATenI vyavasthA karI ApavAmAM Avaze tathA namanAmATe jene ApavA hoya temane amIne narasarI gIragAma beMkoDa upara lakhavAthI maLI zakaze. nAnIara 1-jhADanI oLakha, varga ane jAte (gu). nALIera, (saM). nArI kela, (ma). nAraLa, (hiM). nArIyeLa, (I). kekenaTa, (ba). kekasa-nyusIpherA. ' A tADanA varganuM jhADa che ane te vargamAM tADa, khajurI, sopArI vagere jAto AvI jAya che. nALIeranA jhADanA tamAma bhAgo manuSyanA upayogamAM Ave che ane tethI hiMduomAM ane mukhyatve karIne kokaNa ane malabArakinArAo upara evI mAnyatA che ke, zrIparazurAme brAhmaNane ApeluM A eka kalpavRkSa che. A mAnyatA yathArtha che, kAraNa karoDa lokone tenI khAsa jarUra jaNAya che ane tenA vagara cAle tema nathI. je prAMtamAM AnI moTA pramANamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ khetIvADI ane mAtra agIcA SOU khetI che eTale ke malabArakinArA uparanA trAvaNukAra jIllAnA vatanIo A jhADamAMthI temanuM ghara, dharamAMnI upayogI cIjo, khetInAM ojArA vagere banAvI jANe che ane te bAjumAM pAMca mANasAnA kuTuMbane 1 ekara nALIerInI vADI heAya te petAnuM gujarAna sArI rIte calAvI zake che. AnuM mULa vatana hiMdI ane pAsIphika mahAsAgaramAMnA beTA che. garama pradezeAmAM AnI jabarajasta pramANamAM khetI thaI rahI che. A pachI hiMdusthAnamAM malakhAnArA Ane mATe khAsa vakhaNAya che. ekalA trAvaNakAra jIllAmAM AnI khetI Azare 400,000 ekara jamInamAM thAya che ane tenI vArSika upaja lagabhaga rUA. 50,00,000 nI che. 2-jamIna ane mAvajata hiMdusthAnamAM ema mAlUma paDe che ke, dariyAnI sapATIthI ekadama uMcA pradezeAsivAya badhe AnI khetI thaI zake che. kALI ane cIkaNI jamIna Ane mAphka nathI AvatI; kAraNa ke tenAM mULIAM reSAvALAM na heAvAthI samI jAya che. maraDa tathA kAMkarIvALI jamInamAM paNa ene sArUM poSaNa maLatuM nathI, paNa je jamInamAMthI khIlakula pANI na maLe evI retALa jamIna Ave mATe uttama che. AvI jamInamAM khArA pANIne aza ane mIThA pANInI cIkAza na heAvAthI te mAphaka Ave che. Ane samudranA pavanathI paNa vadhAre phAyado thAya che. sAdhAraNa rIte samudranA pavana jyAM lAge che anejyAM upalA prakAranI jamIna che, tyAM nALIera thaI zake che ane tethIja malabAkinAre Aje sArI rIte mAphaka Ave che. 3-rApa taiyAra karavA ane rApaNI khIjane mATe, nALIeranA jhADa uparathI sUkAyalAM nALIera bhegAM karI uparathI pheMkI na detAM dhIme rahIne nIce utAravAM, nahi teA aMdaranA bhAgane IjA pahoMce che. tethI upara jheALI rAkhI temAM mUkI utAravAmAM Ave che. Ama utAryAM pachI jemAM pANI sAdhAraNa ane halAvavAthI dhAtu jevA avAja thatA hoya tevuM nALIera khIjate mATe pasaMda karavuM,joie. jemAM pANI vadhAre hAya athavA taddana ochuM heAya tevAM nALIera bIjane mATe nakAmAM che; kAraNa pahelAmAM kAcuM hAvAne lIdhe ugI zakatuM nathI temaja khIjAnA gA marI gayeleA heAya che tethI tenI ugavAnI zakti nAkhuda thaI che. upara pramANe pasaMdagI karyA pachI mRga nakSatramAM, chAyAvALI ane pANInI najIkanI jamIna pasaMda karIne temAM reApavA. te evI rIte ke prathama jamInamAMthI sa kacarA vagere kADhI sApha karavI ane tene ekadama pecI banAvavI. pachI deDha Ta uMDI ane doTa chuTa paheALI nIkA banAvI tene eka be divasa sudhI pANI pAI tara karavI ane trIje divase temAM nALIera rApavAnI zarUAta karavI. nALIera jevI rIte jhADa upara lAge che, tevI rIte nIkamAM reApavAM, mAthA upara vadhAre mATI nAkhavI nahi, pachI tene pANI pAvuM ane AjubAjue pANI chAMTI jamIna ThaMDI rAkhavI tathA haMmezAM ThaMDaka rahe tevI geThavaNa karavI. traNa-sADAtraNa mahInA pachI phgA nIkaLe che. A pachI pANInuM pramANa vadhAravuM. ane cha mahInAmAM traNa pAnAM Dhe che ane Ama 3 pAna chuTavA pachI tene kAyamanI jamInamAM reSAne harakata nathI. Ama bIje ThekANe repavAmATe madhA nakSatrathI te vaizAkha mahInAsudhI rApavAne harakata nathI; paNa keTalAka pANInI mahenata bacAvavA ceAmAsAnI zarUAtamAM rASe ; paNa eTaluM yAda rAkhavuM ke, 3 pAna chuTAsivAya cheDane kAyamane ThekANe reApavA nahi. eka ekaramAM 20 puTane aMtare cheADa vAvavAthI 90 cheDa vAvI zakAya che; mATe jyAM AgaLa nALIerInuM vAvetara karavu hoya tyAM vAvatA pahelAM eka mAsa agAu (unALAmAM) khADA kheAdAvI tapavA devA, khADAnuM mApa 6 phuTa uMDA, 6 phuTa paheALA ane 34Ta lAMbA e pramANe khAdAvavA. eka mahIne tapyA pachI temAM nIcenuM khAtara nAkhI khADA bharI devA. khAtara khADAmAMthI nIkaLelI mATImAM meLavI pachI khADA bharavA. khAtara-2 pAuMDa rAkhADA, nA pAuDa mIThuM ane rA! pAuMDa cUne(kaLI) khADAmAM cheDa mUkatA pahelAM temane eka e divasa mIThAnA pANImAM palALavA mUkavA; eTale eka meTA vAsaNamAM mIThAnuM pANI karI temAM pelA cheDe mUkI rAkhavA. Ama karyAMthI AgaLa upara temane udhAinA upa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 khetIvADI ane bAgabagIcA drava thatA nathI. hamezAM yAda rAkhavuM cheDa khADAmAM mUkavAmATe saMdhyAkALa (sAMja) uttama che. bIjI khADAmAM cheDA evI rIte mUkavA ke temanA phaNagA dakSiNadizA tarapha rahe. Ama karyAMthI pavanane bhaya rahete nathI. bIjAM je jagyAe nALIera rApyAM hAya. te jagyAe jo varasAdamAM pANI bharAi rahetu hAya tA dareka cheDanA thaDa AgaLa mATInA DhagaleA vALavA, jethI tene pANI lAge nahi ane te kAhI jAya nahi. cheDa repyA pachI e varasasudhI tenI kALajI rAkhavI joie. tene khUba taDakA na lAge te mATe tenA upara chAMye karavAnI khAsa jarUra che. kAkaNamAM tADanA ke nALAerInA pAnane chAMyeA kare che. varasAdanI meAsamamAM chAMye! kADhI nAkhaveA. A rIte rApa ropavAthI AgaLa sArUM utpanna levAnI AzA rAkhI zakAya che. pANI cheDane pANI ApavAne mATe khAsa karIne jUdI rIta che. te e ke, cheDanI cetarapha khAmaNuM karavuM ane temAM pANI reDI bharavuM. rApyA pachI pahelAM e aDavADIAM temane divasamAM be vAra pANInI jarUra che. pachI khIjA be aThavADIAM divasamAM ekaja vAra ApavuM. A pachI tenAM mULI jora pakaDaze. pachI be aThavADIAM eka divasa cheADIne pANI ApavuM. A pachI jyAM jevI havA hAya tema te pramANamAM pANI ApavuM. sAdhAraNa rIte pahelA varSe rAja eka dhaDe!, bIjA varSe e ghaDA, trIje varSe e divasanA aMtare 3 dhaDA, ceAthe varSe 3 divasanA aMtare ja ghaDA, A pramANe pANI ApavuM; ane A rIte pANI vadhAravuM. kAsa ke pa`pathI pANI ApavuM hAya !khAmaNu bharAya tyAMsudhI pANI ekAMtare Ape te paNa cAle. anta varSe traNa divasane AMtare ane trIjA varSe cAra di vasane AMtare ane A pramANe AgaLa karavAnuM che. sAmAnya rIte tenAM mULaAM vadhAre pANI maLavAthI keAhI na jAya te sa MbhALavAnuM che ane AnAM mULaAM hamezAM khIjAM jhADanI mAphaka bahu uDAM jatAM nathI, tethI sapATI AgaLa puSkaLa pANInI jarUra heAya che. tenI sAtheja mULImamAM ghaNA vakhata pANI bharAI rahe tema hovAthI tenI saMbhALa levI, eTale pANInI barAbara goThavaNa karavI ane pANI, khAtara ane mAvajata hAya temaja sAruM utpanna Ape che. khAtara nALIeranI khetImAM khAtarathI ghaNAja kAyadeA thAya che. khADAmAM nAkhatI vakhate je nAkhavAmAM Ave che tene upayAga khAtara karatAM vAthI cheADane bacAva karavAmAM vadhAre thAya che; mATe nIce khAtara ApavAnI jUdI jUdI rIteA ApI che. trAvaNakAra ane malabArakanArA upara nIcenuM khAtara Ape che. pahelI rItaH-rAkhADA, kheALa, mIThuM ane hADakAMnA bhUkA daravarSe nAkhe che ane 10 varSanI upara chANa, bakarAMnI lADI, lIlAM pAna ane thADuka mIThuM ApavAnA rivAja che. A khAtara 1nAvavAnI rIta A pramANe cheH-chANu,lIDI vagerene sArI rIte bhegAM karI jarA bhIMjAvI gheADuM mIThuM ane cUne nAkhI pachI ApavuM. khIjuM:-nALiyerInA cheDe nAnA hAya tyAre tenAM je ThekANe pAMdaDAM puTe che tyAM mIThuM ane rAkhADe! mizra karIne lagAve che tethI bhamarAneA upadrava thatA nathI ane vaLI avAne nIce AvI khAtaratarIke upayAgamAM AvI jAya che. Ama eka dhAthI e pakSI mare che. A jIllAmAM nIcenuM kRtrima khAtara vaparAya cheH-eka sArI rIte khIlelA jhADane 10 zera (pAuMDa) khALa, 2 zera rAkhADA, 2 zera mAchalIne kaiA bhUkA ane 1 zera mIThuM meLavIne thaDa AgaLa nAkhI upara mATI vALI de che. A dara varase kare che ane jo mAchalAMne bhUkA na maLe te hADakAMnA bhUkA vApare che. bIjuM jo jamInamAM cUnAnuM pramANa echuM mAlama paDe te be traNa varase eka vAra 10 thI 15 zera kaLIcUnA paNa Ape che. upalA mizraNamAM nIcenA aMze rahelA cheH-nAITrojana 0.53 TakA, phAspherIka 1.01 TakA ane peTeza 74 TakA. je je jamInamAM A tattvAnI kamataratA hAya temAM A khAtarathI sAre| kAyadeA thAya tema che. dhAreA ke, eka ekare 2500 nALiyera utare te jamInamAMthI 18 zera nAiTrojana, 5 zera phAspherIka esIDa, 38 zera peTeza. A uparathI je jhADane peAtAne je khArAkanI jarUra che te paNa gaNIe te! dara varase eka ekare 24 zer nAiTrojana, 12 zera phAsphurIka esIDa, 60 zer peATeza ane 100 thI 200 zera kaLIcUnA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 khetIvADI ane bAga bagIcA A pramANathI ochuM khAtara nahi cAle. ahIM bIjI paNa eka be rIte ApIe chIe. (A Atara 1 vIdhAnuM samajavuM.) - 1-sapheTa oNpha emenIyA 100 ratala, 2-hADakAMne bArIka bhUko bana-mIla) 150 ratala, 3-supara phAskeTa opha lAIma 50 ratala, 4-koInITa 100 ratala, 5-myurIyeTa Apha paTela 50 ratala=kula 450 ratala. A rasAyaNIka khAtara ropyA pachI pahelAM cha varasa agara phaLa AvatAM sudhI ApavAno rivAja che. khAtara-bIjuM 1-sapheTa epha emonIyA 120 ratala, 2-bana mIla 280 ratala, 3-keinITa 100 ratala, 4-supara phAskeTa 60 ratala, 5-myurIeTa oNpha paTela 70 ratala=kula 630 rala.. A khAtara jyAre phaLanI zarUAta thAya, tyAre vAparavuM ema jaNAvavAmAM Ave che. * khAtara-trIjuM 1-eraMDAne kheLa 250 ratala, 2-taLAvanI mATInI uparanI popaDI 500 ratala, 3-rAkha 200 ratala, 4-cAmaDIAne tyAMno mela tathA sUkAyeluM lohI 100 ratala, pahADakAMno bhUko 100 ratala= kula 1150 ratala. uparanuM vilAyatI khAtara maLavAne muzkelI naDe che ane meMvuM paDe che. te mATe Ane upayoga karavAnI keTalAke bhalAmaNa kare che. uparanAM koIpaNa khAtaromAMthI je vAparavuM hoya teja dara varase vAparavuM ane te jhADane kema ApavuM te nIce pramANe jaNAvyuM che - maghA nakSatramAM pahelA paMdara divasa jhADanAM mULIo ughADAM karI je AgaLa phuTatAM hoya temane kApI nAkhavAM ane khAmaNuM barAbara karavuM ane temAM uparanuM koIpaNa khAtara nAkhavuM athavA te nIcenAM khAtaro paNa vaparAya che -khAmaNImAM chANa nAkhI tenA upara dIvelInA jhADanAM pAna ane DALa vagere toDI nAkhe che ane be traNa divasa pachI khAmaNuM mATIthI DhAMkI de che. chANane badale khArI mATI paNa vaparAya che agara taLAvanA ke khAbocIAnI mATInI popaDI paNa nAkhe che.viSkAnA khAtarathI paNa lAbha thAya che. govA tarapha ghAsano rAkho ane mIThuM nAkhe che ane 3-4 divasa pachI mATIthI DhAMkI de che. ahIM bIjuM eka vilAyatI khAtara paNa jaNAvavAmAM Ave che. 1-chANa 25 ratala, 2-poTAsIyama salphaTa 3 ratala, 3-poTAsIyama kalorAITa 1 ratala, 4-hADakAMno bhUko 4 ratala, pa-dIvelIne khoLa 4 ratala=kula 37 ratala. A khAtara paNa mAphakasara Ave che ema kahevAya che. paNa upara kahI gayA tema eTaluM yAda rAkhavuM ke, koI paNa eka ja jAtanuM khAtara vAparavuM, nahi te jhADa kamajora thaze. dudhyama pAke viSe nArInI vAtamAM koIpaNa jAtanA dama pAka levA salAhakAraka nathI. kAraNa Ama karavAthI jamInane kasa kamatI thAya che ane tethI karIne mULa pAkane (nALIerIne) barAbara popaNa nahi maLe; mATe je kaMI duma pAka tarIke vADImAM vAvavuM hoya te te phakta aDhAra mAsamAM phaLe tevI nALIero hAla bahAra paDI che; ane tene sAro ja amArI pAse sTokamAM hoya che (nahi to eMraDara laI maMgAvI ApavAmAM Ave che.) teja che. A nALIe ropavAthI phAyado e thaze ke, Ane mATe khAtara nAkhavuM paDaze. teno upayoga jamInano kasa vadhAravAmAM thaze: bI je moDAM phaLanArAM nALIe taiyAra thAya tyAM sudhI te AnA 8 thI 10 pAke ApaNane letAM phAve che. A nALIe patharAvALI jamInamAM paNa thaI zake che. A teno moTo lAbha che. AvI jamInamAM prathama thoDI mahenata karI, cha phuTa lAMbA, pahoLA ane uMDA khADA khodAvI 3 mahInA tapavA devA. pachI temAM nIcenuM khAtara nAkhI cheDa ropavA. Ane ropyA tArIkhathI 18 mAsa pachI phaLa Ave che. tene ApavAnuM khAtara-khADA tapI rahyA pachI temAM saDeluM chANanuM khAtara ane retI agara taLAva agara khAbocIAnI mATInI sUkAelI paDI ane temAM 6 zera (pAuMDa) kaLIcuno, 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 khetIvADI ane AgabagIcA zera mIThuM meLavIne khADAmAM nAkhavI. tenA upara lIlAM pAMdaDAMne eka thara ApavA ane tenI upara khADAmAMthI nIkaLelI mATI nAkhI khADe! bharI devA. pachI traNa mahInAsudhI aThavADIAmAM eka vAra pANI ApatA rahevuM ane tyArabAda 6 mahInAne phaNago DuTelA rApA khADAmAM upara mujaba reApavA. ( meTA nALIerA mATe je rIta kahI che te rIte) AnI AsapAsa paNa upara mujaba khAmaNuM karavuM ane vacce thaDanI pAse mATIneA DhagalA karavA. A nALIerA 15 chuTane atare vAvI zakAya che. dara varase uparanI mAphaka khAtara-pANI badhuM ApavuM. A pramANe jo mAvajata karavAmAM Avaze te 18 mahInAmAM jarUra phaLa maLaze. bIjI mAvajatamAM Ane thADu vadhAre pANI joie temaja chAMyA paNa joie. pANI pAI rahyA pachI khAmaNAM upara dhAsa agara parALa nAkhI khAmaNuM DhAMkI mUkavu, jethI pANI jaladI sUkAi jAya nahi. Aja sudhImAM ApaNe kAie Ama aDhAra mahInAmAM phaLa Ave tevI nALIerInuM nAma sAMbhaLyuM nathI. tethI navAI lAge tema che; paNa A cheka gapATA nathI ane AneA anubhava tA dareka nALAerInI vADIvALAee karI peAtAnA utpannamAM vadhAreA karavAne rahyo; mATe amArI khAsa bhalAmaNu che ke, dareka vADIvALAe bIjA pArkA laine jamInane kasarahita karavA karatAM eneA pAka laI tene mATe je khAtara vAparavAmAM Ave tenAthI jamInane je saheje lAbha thavAnA che te karI ApavA. chevaTe ame kahevA mAgIe chIe ke, jo kAne khIjA kAI pAkA levAnA heAya teA phakta vaTANAnI jAteAnAja pArkA levA. AnAthI jamInamAM nAiTrojananeA vadhAre| thaze ane saheje nALIerIne tenA upayeAga thaze; mATe bIjA kAi pAka levAnI lAlaca rAkhavI nahi. nALIarInA roge (1) pAnaneA rAga (2) khaDa-rega (3) zaDIe rega (4) mULIe rega. A sivAya e jAtanA bhamarAone paNa nALIerIte upadrava thAya che te. (1) kALeA zIgaDAvALeA bhamarA ane (2) lAla bhamarA (dhaneDu.) rAne aTakAvavAnA ilAja (1) pAnanA rAgaH-A roga prathama Toca uparanAM kuLAM pAMdaDAMne thAya che ane tyAMthI khIjA pAna upara AnI asara thai phelAveA thAya che. Ane lIdhe jhADanI jIvanazakti nabaLI paDe che ane phaLa meTAM thatAM nathI tathA kharI paDe che. A rogavALAM pAMdaDAM kALAza paDatAM jaNAya che ane Akhare cImaLAIne jamIna upara paDI jAya che. Ane nAza karavAmATe, cihno dekhAya ke tarataja pAna kApI khALI mUkavAM jethI phelAvA aTakaze. A anubhavasaddha ilAja che. (2) khaDa-rAga:-A rAga prathama kumaLAM pAnane (agara uMkate) lAgu paDe che. prathama cahna tarIke kumaLAM nALIere kaI paNa khAsa kAraNasivAya enI meLe kharI paDe che. pachIthI a pAkAM phaLe paNa AvI rIteja paDI jAya che; paNa ghaNuM karIne pAkelAM nALIera upara te uparaja marI jAya che. phUla paNa kALAM paDelAM jaNAya che. Ama rAga vadhatA jaI AkhuM jhADa marI jAya che. A roganA dekhAva mAlUma paDe ke tarata eAraDemizraNa nAmanI davA tenAM cheka upalAM kumaLAM pAna upara chaMTAvI A kriyA roga nAbuda thatAM sudhI 6 thI 9 mahInAnA AMtare chAMTavI. Ama aThavADIomAM eka vAra bIjI paNa cIjo meLavIne mizraNa banAvavuM ane te reDavuM. evI rIte ke kumaLAM pAna dheAvAne nIce paNa te mizraNa utare. mizraNa:-6 ratala merathuthu, 4 ratala kaLIcunA ane 50 gelana pANI ekatra karI upara kahyA mujaba aThavADIAmAM ekavAra reDavuM. (3) zaDIe regaH-A rAganA citarIke thaDamAMthI lAlAza paDatA rasa gaLe che. Ama dekhAva thAya ke turata te je jagyAethI nIkaLatuM heAya te kApI kADhavI ane bALI mUkavu'; ane kApI kADhelA bhAgane DAmara cepaDave; jethI bhamarAone upadrava te rekANe nahi thAya. je rAga vadhAre hAya te! jyAMthI phATa paDI hoya tyAM ApaNeA hAtha jAya eTaluM meluM kANuM pADavuM ane temAMthI tamAma saDele bhAga kADhI nAkhave. pachI temAM mIThuM bharavuM. tyArapachI retI-sImenTathI badhA bhAga bharI kADhavA ane garama DAmarathI kANuM pUrI devuM. rAga bhaya'kara hAya teA jhADane maLI mUkavuM. (4) mULInA rega:-- A rAga mukhyatve karIne bhejAtane che ane phakta phaLa ApanArAM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ khetIvADI ane bhAgabagIcA 311 jhADeneja lAgu paDe che. prathama nizAnItarIke jhADanAM kumaLAM pAna cImaLAI jAya che ane pILAM paDI chevaTe kALAM paDe che ane paDI javA jevAM laTakI paDe che. Ama pAna upara asara thayA pachI aa eka pachI eka paDavA mAMDe che ane chelle jhADanuM AkhuM mathALu paDI jAya che. khIjA prakAranA rAgeAmAM jUnAM pAnane prathama asara thAya che ane chevaTe pariNAma teA prathamanA jevuMja Ave che, eTale AkhuM mathALu' tUTI paDe che. AmAM prathama rAga lagabhaga asAdhya ane khIjo jarA kaSTasAdhya che. A pramANe marI gayelA jhADanAM mULIAnA bahAranA bhAga saDelA hAya che, temaja thaDanI aMdaranA be-traNa phuTa sudhIne bhAga paNa ratAza paDatA jaNAya che. keTalIka vakhate thaDanI bahAra paNa kuMDALAMnA AkAranI lAla nizAnI jaNAya che. Ane mATe kAMi mAsa upAye| lAgu paDatA nathI; paNa vADInI ArApyatA khAtara vagere upAyAthI kharAbara sAcavavI. rAgI jhADane kheraDA mizraNathI dhAtAM rahevuM ane upara batAvelA cuneA ane methuthunA mizraNanA paNa upayega karavA ane chelle rAgI jhADane taddana nAmuda karavuM--eTale bALI mUkavuM. AvA jhADane chANunu khAtara ApavuM nahi; temaja je jamInamAM jhADa Ubhu` heAya tenA khADAmA cUne bharavA ane khADAnI AjubAju bhethI traNa TuTa jagyA cheADI tenA kAIpaNa kAmamAM upayoga karavA nahi; kAraNa temAM jaMtuo hAvAneA saMbhava rahe che. ja tuonA upadraviSe (1) kALA zi'gaDAMvALA bhamarA-A bhamareA rAtre nIkaLe che ane nALiyerInI TAMcamAM nIkaLatAM kumaLAM pAna teADI kAcI kADhe che, eTale jhADa vadhatuM aTake che ane marI jAya che; kAraNa teNe kacelA kANAmAM pANI jAmI jAya che ane AkhuM jhADa saLI jAya che. AthI kharAba vAsa mAre che. A bhamarAnI mAdA saDelA khAtaranA DhagalAmAM agara saDelA jhADamAM agara saDelA bhAjIpAlAnA DhagalAmAM peAtAnAM IMDAM mUke che. keTalIka vAra nALiyeranA thaDamAM kANAM karIne paNa mAdA peAtAnAM IMDAM tyAM mUke che. tenI yeLa thai theADA divasamAM tene bhamarA thAya che. thaDamAMnA bhamarA kADhavAmATe amArA khAsa anubhavasiddha ilAja A pramANe cheH-eka lAMbe leDhAne saLA lai tenI aNI kADhI te aNIvALA bhAga saheja vAMkA vALavA. (a gALAkAra mAphka) A saLIe dhIme rahIne kANAmAM nAkhavA ane pAcA hAthe eka geALa cakkara pelA saLIAne ApavuM. pachI saLIe bahAra kADhavA, tenI sAthe A bhamarA bahAra nIkaLaze. tenA nAza karavA ane kANAnI aMdara eLIAnA pANInI pIcakArI mAravI, jethI aMdaranI yeLa tathA iMDAM marI jAya che. pachI DAmara ane retIthI kANuM baMdha karavuM. A ilAjathI ameAe vAMsadA sTeTamAM ghaNI nALiyerI bacAvI che. A bhamarA ghaNI jhaDapathI thaDa kAcIne aMdara utarI zake che; mATe hamezAM jhADa tapAsatA rahevuM. bIjo ilAjaH--rAtre eka chAcharUM vAsaNa lai temAM gyAsaleTa ane pANI bheguM karIne reDavuM pachI temAM eka saLagelI battA (phAnasa vagere) mUkavI ane A vAsaNa battI sAthe vADImAM mUkavuM. upara kaheluM che ke, A bhamarA rAtre bahAra nIkaLe che. te bahAra nIkaLyA pachI battI upara mAha pAmIne jhaDapa mAraze. teveAja vAsaNamAM paDI gyAsakreTa heAvAne lIdhe maraNa pAmaze. bIjo ilAja:-dIvelAnAM khIo taLI tenA bhUkA banAvavA ane upara mujaba chAcharUM vAsaNa lai pANImAM meLavI te vAsaNa mUkI devuM. tenI vAsathI paNa bhamarA aMdara AvIne paDI marI jAya che. 10-1pa jhADa dITha uparanA ilAjavALu eka vAsaNa mUkavu. ceAthe paNa eka ilAja che te e ke, vADImAM jUdI jUdI jagyAe jUnA paDIAneA DhagaleA karavA. AmAM mAdA peAtAnAM IMDAM mUkaze. te bhegAM karI bALI mUkavAthI temaneA nAza thaze. (2) lAla bhamarA (dhaneDu'):-A bhamarA lAla raMganA hoya che ane uparanA bhamarA jeTaleAja nukasAnakAraka che, eTaluMja nahi paNa jarA vadhAre nukasAnakAraka kahIe tApaNu cAle. A bhamarAo jhADanA dareka jAtanA bhAgamAM temaja saDI gayelA bhAgamAM peAtAnAM IMDA mUke che. A jAtanA bhamarAo jhADanA narama ane kumaLA bhAgAne khAine ane kANAM pADIne puSTa thAya che ane temAMja pharI peAtAnAM IMDAM mUke che ane vakhatasara iMDAMmAMthI khA bhamarAo banI pAche! upadrava kare che. ema cAlyAja kare che ane Ama jhADeAne meTA pramANamAM saDeA lAge che. Ane eLakhavAnI rIta e che ke, jyAM AgaLa kANu heAya tenI pAse kAna dhara'' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zArIrika sukhAkArI viSe thoDIka sUcanAo vAthI eka jAtane avAja nIkaLe che. Ano upAya jyAM kANuM hoya tyAMthI teTalo bhAga kApI kADho ane upara mujaba DAmarathI ghA bharI kADha. DAmara aMdara jAya tema na hoya te DAmaranuM pituM palALI kANAmAM khosI devuM ane uparathI sImeMTathI baMdha karI devuM. roga bhayaMkara hoya te jhADa kApI bALI mUkavuM. sArAM taMdurasta jhADAne A roga lAgu paDato nathI; mATe temanI taMdurastI upalA upAyothI sAcavavAne kALajI rAkhavI. jhADane hamezAM tapAsatAM rahevuM ane jarA paNa roganI nizAnI jaNAya to turata ilAja karavo. Ama karavAthI paNa rogane aTakAva thaze. bIjuM vADImAM marI gayelAM jhADo agara bIjI vastuonA kaTakA karI ThekaThekANe rAkhI mUkavA. temAM upalAM jaMtuo kadAca thayAM hoya to te tapAsatAM rahevuM ane tevuM mAluma paDe ke tarata temano nAza karo. nALiyeranI upayogItA upara zarUAtamAM kahyuM che ke, nALiyerIne kalpavRkSa mAnavAmAM Ave che te bIlakula yathA. the che; kAraNa nALiyerInA jhADamAMthI, gharasaMsAranI upayogI cIjo bane che. je Na. (pAnanA reSAmAMthI) ghara upara naLIAMtarIke AnAM pAnane eka prakArathI guMthIne garIba loka upayoga kare che. upara jaNAvyA mujaba trAvaNakara eTale malabArakinArA uparanA loke A jhADamAMthI potAnI upayoganI ghaNIkharI cIjo banAvI jANe che. ahIM temAMthI nIkaLatA kAcA padArtho jevA ke koparuM, phaLanI uparanI chAla, kAcalIo vagerenuM zuM zuM bane che te tapAsIe. uparanI cIjo sArA pramANamAM paradeza khAte jAya che ane tyAM ApaNane navAI pamADe evI rItanI cIjo temAMthI bane che, je ApaNe tyAM pAchI Ave che ane moMghI kiMmate vecAI A paNI jarUrIAto pUrI pADe che. phaLa uparanI chAlanuM rUpAMtara je nALiyera ApaNane bajAramAM vecAtuM maLe che te tevI ja sthitimAM jhADa upara nathI hotuM; paNa tenA upara kudarate sakhata reSAvALI chAla caDhAveluM hoya che. jo ke te bahArathI suMvALI ane khubasurata dekhAya che paNa te reSAe bahu cIkaNA hoya che. A reSAone kharA pANImAM ghaNo vakhata rAkhI kahevaDAvavAmAM Ave che. pachI tene mogarIthI kUTIne reSA kTA pADI zakAya che. tenI ahIM amaka jAtanA loko (khAravA vagere) doraDIeN jene ApaNe kAthInI doraDI kahIe chIe te banAve che. doraDIo keTalI upayogI che te koI paNa hiMdavAsIthI ajANyuM nathI. ghara bAMdhavAmAM, gharamAMnI cIjo jevI ke khATalA vagere bharavAmAM Ane moTA pramANamAM hiMduo upayoga kare che. A dorInI barobarI bhAgyeja koI bIjI jAtanI dorI karI zakatI haze; paraMtu A karavAnuM kAma ghaNI sakhata mahenatanuM che, Ane mATe ja ApaNI sarakAre aMdAmAna jevA beTamAM mokalavAmAM AvatA janmaTIpanA kedIone phUTavAnuM kAma sepyuM che. tyAM Ane mATe temanA upara kevI rIte julama gujAravAmAM Ave che, te ahIM bIlakula asthAne hovAthI lakhyuM nathI ane bIjA prAMtomAM jyAM A jhADonI khetI che tyAMnA sakhata majurInA kedIone paNa A kRTavAnuM kAma soMpavAmAM Ave che. tenA Ama karI taiyAra karelA reSA paradeza khAte paNa caDhe che. tyAM Adhunika mazInarInI sahAyathI moTAM doraDAMo (jevAke kesamAM vaparAya che tevAM) banAvavAmAM Ave che. A reSAonuM pRthakkaraNa karI doraDAMo banAvavAnA, pAtharavAnI kaMtAna banAvavAnA, braza banAvavAnA, vALavAnI sAvaraNIo banAvavAnA, ema jUdA jUdA varga pADe che ane chellA varganA eTale narama varganA reSAo gAdalAM, moTara gADInA takIA, kAco vagere bharavAmAM vaparAya che ane ekadama bhUke rahe tene upayoga khAtaramAM thAya che. zArIrika sukhAkArIviSe thoDIka sUcanAo (lekhaka-ena. TI. "nika hiMdusthAna tA. 10-1-27 mAMthI) jyAre tabiyata bagaDe tyAre davAnI darakAra nahi rAkhatAM davAvagaranA kudaratI upacAro ajamAvo. lAMbA samayanI koI vedanA hoya to ema nahi dhAravuM ke, aThavADIAmAM sAjA thavAze. niyamita vyAyAma cAlu rAkhI magajazaktine upayoga karo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArIrika sukhAkArI iva theDIka sUcanAo 313 tApanA vakhatamAM kALAM kapaDAM paheravAM nahi. te kharAba dekhAya che tathA tApane kheMce che. zarIrapara aMdaranA bhAgamAM garama-unanuM kapaDuM sArA astaravagara paheravuM nahi. tabiyatanI saMbhALanI paNa darakAra na rahI zake eTalA udyogamAM ahorAtra pacyA rahevuM nahi. uMDA zvAsa levAnI kasarata haragIjha bhUlavI nahi. kadI unmAdakAraka kephI pINAM pIvAM nahi. taddana baMdha aMdhArI jagyAmAM rahevuM nahi. taddana baMdha oraDAmAM sUvuM nahi. pUrato prakAza ane svaracha havA bane eTalI thI levAM. ATha kalAkathI vadhAre nidrA levI nahi. koI paNa prakArano phecha-mAMsAhAra-khorAka bhUlecUke saheja paNa levo nahi. eDIvALA bUTa paheravA nahi, temaja ekadama saMkucita TAITa kapaDAM paheravAM nahi. dararoja thoDe paNa zArIrika vyAyAma levAne cUkavuM nahi. utAvaLe jamavuM nahi. cAvIne khAtAM prasanna manavaDe pUrato samaya lo ane dIrgha AyuSya bhogavo. puSkaLa pANI pIvAne jarA paNa acakAtA nahi. jamatAM eka kalAka pahelAM athavA jamIne tarata kasarata ke mahenatanAM kAma karavAM nahi. koI paNa rIte taMbAkuno upayoga karavo nahi. mAMdAne khAvA kAMI paNa ApavuM nahi; mAtra pravAhI dUdha, kAMjI, halake juja khorAka ApI aMdaranA avayanI zuddhi svalpa samaya thavA do. dararoja nahAvAne acakAvuM nahi.tema na bane te aThavADIAmAM traNa vakhata paNa cUkavuM nahi. rAha, kaeNrI, bhAMga, carasa, gAMjo, dhUmrapAnanuM nitya atisevana jIvaleNa che. kabajIata mATe julAba levo nahi. enImA-pANIthI kaTho dhoI nAkhavo. . tamArA athavA tamArA kuTuMba mATe davA vagaranA upacAra ajamAvavAne DaratA nahi. jayAre kUtarAMbilADAne mAravA mAgatA ho to tene lagatI davA karaje. - paTanA vikAra-maLano nAza karavA avayavonI niyamita gati-calanavalanamATe julAba Adine upayoga nahi karatAM thoDe dine taddana nirAhAra apavAsano acuka akhatara ajamA. taMdurastI, sukha ane davAvagaranA upacArone lagatuM sarva sAhitya vAMcavAne ALasa rAkhavuM na bALakane nava mAsa sudhI mAtra dUdha tathA pANasivAya kAMI ApavuM nahi. jyAM sudhI strIpuruSonA zarIranA bAMdhA sabaLa na hoya, tyAM sudhI temano lagnasaMbaMdha jevo nahi. kAInA paNa hoTha upara cuMbana levA kadI lalacAtAM nahi. game tyAM khurasImAM DhIlA thaI besavuM nahi, hamezAM TaTAra sIdhA besavAnI Teva rAkhavI. jyAre sAmAne hadayadanA jevI kAMI zithila becena prakRti jevuM bhAse, tyAre tenI sAthe kustI karavA yA bAtha bhIDavA yA bheTavA jarA paNa huMziyArI dAkhavavI nahi. . sarvadA sUryodayapUrve nikAtyAga karyA bAda bIchAnAmAM ALasathI na ALoTatAM zauca, daMtadhAvana I. zuddhakriyAthI mukta thaI snAnasevAsmaraNamAM sajaja rahe. e niyamita anuSThAna zarIra, mana, AtmonnatinA apUrva Adeza sahaja sAdhya karaze. sarve Idriyone svAdhIna rAkho. koI paNa prakAre tene svAdhIna thavuM nahi. manane sadA AnaMda sAthe aMkuzamAM rAkhI, ujajavaLa jIvana-utkarSa prApta kare. gRhazuddhi arthe dhUpa vagere sAhityovaDe mArjana karo. aThavADIe ekavAra havana karavo. prAta:kALe temaja sAyaMkALe khullI havAmAM pharavAnI Teva zarIrasukha mATe atyaMta hitAvaha che. bhUkhatarasa veThI, mAravI nahi. zarIranI pAcanazaktinA pramANamAM niyamita khorAka levo. maLamUtrAdi naisargika hAjatamAM avarodha pADavo nahi. - mAnasika Adhi upAdhimAM kiMcita udvega rAkhavo nahi. je thAya te sArAne mATe vairya ane zauryathI sadA saMtoSanuM sabaLa sevana cAlu rAkhavuM. jethI pahADa sarakhAM saMkaTa kSaNamAM tUTI paDaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 dUdha kevI rIte vAparavuM? dUdha kevI rIte vAparavuM? (lekhaka-majamudAra "gujarAtI kesarI' tA 12-11-25 nA aMkamAMthI) ApaNuM zarIrano vikAsa karavA ane TakAvI rAkhavA je je padArthonI agatya che te sarva padArtho ekalA dUdhamAMthI maLI zake. AthI ApaNe dUdhane eka saMpUrNatA pAmelA khorAkatarIke oLakhI zakIe; arthAta dUdhanA je uttama khorAka bIjo eka paNa nathI. dUdhamAM mukhya be vastuo hoya che -ghI (oNTa) ane dUdhamAMthI banatI khAMDa. ghI-mAkhaNane ApaNuM zarIra ekadama upayogamAM laI le che ane mIlkazugara ghaNo agatyano bhAga bhajave che. | mIkazanara ( dUdhamAMthI banatI khAMDa) zarIranA vikAsane arthe uttama jaNAI che. ApaNI zeraDInI khAMDamAM je hAnikAraka to che te badhAMthI A khAMDa taddana mukta che; paNa A khAMDa (mIlkazugara) prANIonA dUdhasivAya kudaratanA bIjA koIpaNa khUNAmAMthI jaDI zakI nathI. ApaNe jANIe chIe ke, dUdha vAsI thAya che tyAre khATuM thaI jAya che, paNa mAMsanI peThe bagaDI jatuM nathI. AnuM kAraNa A khAMDaja che. mIlkazugara dhIme dhIme pAcana thAya che ane mATazugara karatAM cothA bhAganA vakhatamAM zarIramAM zoSAI jAya che. e vaLI dhImethI pacatI hevAthI jaTharanI AgaLa vadhIne AMtaraDA lagI jAya che. tyAM lagaNamAM dhIme dhIme pace che ane tyAM leTIka esIDanA rUpamAM pheravAI jAya che. A lephaTIka esIDa zarIramAM thatA bigADane aTakAvI kaDe manunA prANa bacAve che. A makazugarane lIdheja dUdha bagaDatuM nathI; phakta khATuM thaI jAya che, jyAre mAMsa bagaDI jAya che. Da0 keloga lakhe che -"daza varSo pUrve meM eka mAMsano TukaDo chAzanI baraNImAM nAkhI mUko. A TukaDAne koipaNa jAtanI jatuvinAzaka davA lagAyAvagaraja nAkhyo hato. chatAM Aje daza varSa pachI jotAM e emano ema bagaDavAvagara nIkaLyo ! A badhA pratApa pelI mIkazugaranI ane esIDa (khaTAza) utpanna karanAra jaMtunAja che; eTale nAnAM baracAMnI pAcanakriyA vagerene saMbhALavAnuM kAma kudarataja dUdhanI mAraphata kare che. - dUdhamAM kesIna nAmane je padArtha che, te zarIrano vikAsa ane marAmata ghaNI jaladI karI khorAkane barAbara pacAve che ane poSaNArthe zarIramAM bhaLI jAya che. A sivAya dudhamAM bIjAM preTIsa paNa che. e paNa upara pramANe ja kAma kare che. vaLI gAyanA dUdhamAM mAtAnA dUdha karatAM cAragaNA kSAra che. dUdhamAM mukhyatve karIne cUno vadhAre che. eka pIMTa cUnAnA pANa(lAIma voTara) mAM jeTaluM cUno hoya che tenA karatAM 11 thI 16 grena jeTalo vadhAre cuno eka pATa dUdhamAMthI maLI Ave che. A jagAe mAMsAhAra ane vinaspati AhArano phera pratyakSa thAya che. mAMsamAM dUdhathI Dabala cUno hoya che, chatAM zarIramAM to te phakta aDadhA greneja bhaLavA de che. hADakAMnA vikAsane mukhya AdhAra cUnA uparaja che; eTale AkhA zarIranA vikAsa mATe kudarate dUdha jevo uttama khorAka bIjo ekake banAvyo nathI. cUno hADakAMnA vikAsa mATe ane proTIna mAMsapiMDanA vikAsa mATe vaparAI jAya che. eka bIjuM agatyanuM sAva dUdhamAM che. tene viTAmIna kahe che ane A satvane lIdheja dUdha uttamamAM uttama khorAka kahevAya che. dareka vanaspati potapotAnuM vITAmIna jamInamAMthI so kADhI banAvI le che, paNa gAya kaMI tene banAvI zakatI nathI. gAya te AvI jUdI jUdI jItanI vanaspati je potAne upayogI jaNAya te khAya che ane badhAM vITAmInano sAmaTo jaththo dUdhavATe bahAra kADhe che. alabata, A jagAe dUdha taddana cekhuM ane tAjuM ja deheluM samajavAnuM che, nahi ke ukALeluM athavA jaMtuvinAzaka davAonA bhegavALuM muMbainA dUdha jevuM). dUdhamAM keTalAka pAcaka rasa paNa che-DAIjesTIva, pharameMTasa, gelekaTojha, ekasIDejha ane rIDajha. A badhA pAcanakriyAmAM khAsa madada kare che. dUdha ukALavAthI A badhA ne nAza thAya che. A rasano nAza thAya che ke nahi te jovA Torca nAmanA vidvAne nIce pramANe ane khataro ajamAvyA che. eka kAcanI kasanaLI (TesTa Tayuba)mAM pAMca kayubIka seMTImITara dUdha laI temAM eka pha amerikAnA govALIAo ane kheDuta AgaLa 3. je. eca. keloge ApelA bhASaNane tarajume vyAkhyAnainA "eTeka ITokasIkezana' nAmanA pustakamAM A AkhuM vyAkhyAna chapAyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUka kevI rIte vAparavuM? 35 TIpuM be TakA hAIDrojana perokasAIDa ane be TIpAM be TakA solyu perAphenelIna DIyAmIna nAkhI halAvavuM. je dUdha ukALeluM nahi hoya to ghera jAmalI raMga dekhAze ane ukALeluM haze te kaI raMgaja thaze nahi. dUdhane ApaNe pravAhI "TIzya" paNa kahI zakIe; kAraNa e lohImAMthI ja baneluM che ane tAjuM doheluM, zarIranI garamIthI garama lAgatuM dhAraNa dUdha lehInI mAphaka jaMtuone mArI nAkhavAnI zaktivALuM hoya che. lohImAM dekhAtA enTIbaDI, egyuTInIna, enTITekasIna ane esenIna dUdhamAM paNa hoya che. badhA enTIboDIjhane jUdA jUdo upayoga mAlama paDayo nathI, paNa rogane aTakAvavA mATe e badhI ghaNI taiyArIo karI mUke che. ema mAnavAne sabaLa kAraNa maLI AvyAM che. - dUdha tAjuM paheluM ane vagara ukALeluMja vAparavuM joIe. dUdhane 158 DIgrI pheranahITa sudhI garama karavAthI emAMnA enTIboDIjha marI jAya che ane 196 DIgrI pheranahITe emAMnA pAcaka rasono nAza thAya che. tethI dUdha utpAvagaranuM ja vAparavuM. vijJAnazAstrIoe uMdara upara dUdhanA akhatarA ajamAvyA che. thoDAka uMdara pakaDI amuka vakhata sudhI keTalAkane phakta ukALeluM dUdha barAka tarIke ApyuM ne thoDAne vagaraukALeluM dUdha ApavAmAM AvyuM. ukALeluM dUdha pInArA udara amuka mudata pachI tapAsatAM, jevA hatA evA ne evA mAlama paDyA ane vagara ukALeluM dUdha pInArA jADA, jabarA ane haSTapuSTa mAlama paDayA. A akhatare. kudaratI-dhAroSNa-dUdha vAparavAnI bAbatane puSTi Ape che. vagaraukALelA dUdhamAM khaTAza utpanna karanAra bekaTIrIA hoya che. te hAnikAraka jaMtuonI sAme thAya che, tethI dUdha mAMsanI peThe gaMdhAIne bagaDI jatuM nathI; paNa dUdha ukALavAthI e jaMtuo marI jAya che, tethI dUdhane bagaDatAM vAra lAgatI nathI ane hAnikAraka jaMtuo paNa vagaraaDacaNe tenI aMdara ucharI zake che. kharekhara, kudarate utpanna kareluM dUdha vITAmIna ane enjhAImathI bharapUra che. emAMnA proTIna magajane tathA snAyuone poSaNa ApI vadhAre che; sarasa zarIramAM rahelA hADapiMjarane puSTi Ape che ane pheTasa-ghI-(neha) vikAsakramanI gatine AgaLa dhapAve che; paNa aphasanI vAta che ke ApaNuM loke e dUdhane ukALIne eTale emAMnAM khAsa agatyanAM tattvono nAza karIne ja vApare che ! ukALyA vagaranuM dUdha paNa cokhkhuM te hovuM ja joIe. TheTha gAya bAMdhavAnA tabelA AgaLathI svacchatAnI kALajI rAkhavI joIe. gAya, bheMsa vagere prANIo paNa nirogI hovAM joIe. rogI prANIonuM dUdha asaMkhya rogone janma Ape che ane karoDo manuSya A rogonA bhoga thaI paDe che. ghaNIvAra ema jaNAyuM che ke, gaMdA tabelAnI gAyabheMsanA dUdhathIja kSayaroga lAgu paDayo hato. have dUdha kevI rIte khAvuM joIe? dUdhane je ApaNe nAnA ghUMTaDA bharIne tathA "cAvI cAvIne gaLe utArIe to e "salAivA' lALa sAthe bhaLI jaI meDhAmAM pAtaLuM thaI peTamAM jAya che, tethI ene pacatAM vAra lAgatI nathI; paNa ema ne ema gaLe utAravAthI jaTharamAM pahoMcatAM 5hoMcatAM ja phATIne dahIM banI jAya ane tethI pacatAM ghaNe vakhata lAge. - jyAre nAnAM baccAMone mAtAnA dUdhane badale gAyanA dUdhathI ucheravAnAM hoya, tyAre gAyanA dUdhane mAphakasara pAtaLuM ane mAtAnA dUdha jevuM banAvI ApavuM joIe. amerikAmAM dara varSe navAM janmatAM pacIsa lAkha bALakomAMthI aDhI lAkha bALake dUdhanI A prakAranI saMbhALa nahi levAthI maraNane zaraNa thAya che. gAyanA dUdhamAM mAtAnAM dUdha karatAM cAragaNe cUne, traNagaNAM proTInsa ane betRtIAMza jeTalI khAMDa hoya che. AMcaLavALAM prANI pitAnAM baccAMnAja vikAsamATe ja upayogI thAya evuM dUdha utpanna kare che. gAya vAcharaDo be varSe juvAna baLadatarIke oLakhAya che eTale ke gAyanuM dUdha enAM baccAMne be varSe juvAna banAve che. mANasamAM soLa varSe juvAnI Ave che, eTale gAyanA karatAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvvvvvvvvv 316 zarIrasukhAkArI jALavavAno amUlya upAya AThamA bhAganI pAcanazakti Izvare mANasane ApI che. mAtAnuM dUdha mAphakasara ane soLa varSe "juvAna banAvI zake evuM banAvyuM che, tethI ja gAyanA dUdhane mAphakasara pAtaLuM karI nAnAM be cAMnA upagamAM levuM. mAphakasara pAtaLuM karavAnI sahelI rIta nIce pramANe che:-jeTaluM dUdha hArya -teTaluMja cokhuM pANI laI eka zere adhoLa khAMDa nAkhI upayogamAM levuM. keTalAka mANasone dUdha upara kudaratI aNagame utpanna thayelo hoya che; eTale dUdhanI sAme najara suddhAM karatAM, emane jANe jIva uDI jAya che. AvA mANase DAkaTaranI dekharekha nIce 5helAM eka zera pANImAM eka camaco dUdha, pachI be camacA, ema dhIme dhIme pramANa vadhArI dUdha pItAM zIkhI zake che ane aNagamo dUra karI zakAya che. zarIranI carabI vadhAravA tathA zarIrano bAMdhe majabUta karavA DokaTaro dUdhane davA tarIke vApare che ne emAM emane saphaLatA prApta thaI che. - dUdha e mAMsa tathA iMDA karatAM ghaNo sasto ane salAmatI khorAka che ane mAMsa karatAM vadhAre guNakArI ane salAmatI bharyo che. eTale mAMsAhArI loke, mAMsa tyajI, gAyane pALIpaSI dUdhaja khAya-pIe to ghaNuM phAyado thAya. sarakAra paNa kalakhAnAM taraphathI lakSa ochuM karI gorakSAnA pracArane uttejana Ape te nirdoSa prANIonI hiMsA thatI aTake ane Thera Thera namAlAM ane mAIkAMgalAM manuSyane badale hRSTapuSTa (cabA jevA!) manuSyaja najare paDe. zarIrasukhAkArI jALavavAno amUlya upAya (lekhaka-ramaNalAla jayakIzanadAsa bI. e.-vaDodarA. vyAyAma" mAMthI) duniyAmAM evo kayo manuSya che ke je taMdurastI jALavavA na icche ? sau koIne sukha priya hoya che. kahyuM che ke -" Apa sukhI to jaga sukhI!" sukhanA saMgI thanAra asaMkhya maLe, paNa duHkhamAM bhAga paDAvanAra kavacitaja najare paDe che; te pachI prazna eja rahe che ke, kharo sukhI koNa? sArvabhauma rAjA, tavaMgara zeDIo, jaMgalano jegI ke rastAne bhIkhArI? A badhAmAM sukhI koNa ? A praznano ekaja uttara ke, sukhI eja hoI zake ke je zarIre taMdurasta che. duniyAnAM sukha paikInuM paheluM sukha te jAte naryA" emAM be mata saMbhavatAja nathI. harakoI A vAta jANe che ane mAne che; paraMtu ghaNebhAge manuSya A sukha meLavavA tathA jALavavAnA sahelA upAyothI ajANa hoya che agara jANatA hovA chatAM te pramANe vartavAnI Teva vagaranA hoya che. - zarIranA kudaratI saMcAne cAlu sthitimAM rAkhavAne dareka mANase khorAka levo paDe che; 5raMtu A khorAka paNa zarIrane racato ane mAphakasaraja levAnI jarUra che. khorAka peTamAM game te prakAre gheo eTalAthI kAMI zarIranI sukhAkArI jaLavAtI nathI; paNa je khorAka zarIramAM dAkhala thAya tene pacAvavAnI zaktinI khAsa AvazyaktA che ane je mANasanI pAcanazakti sateja hoya te ja mANasa taMdurasta rahI zake che. khorAkano apaco aTakAvavAne ane A pAcanazaktine hamezAM sateja rAkhavAne phakta ekaja ane sahele upAya che ane te eja che ke, "tamArA khorAkane dareka koLIo temAMno tamAma rasa cusAI jAya tyAMsudhI cAvavAnI Teva pADe." A kAMI hAlamAM ja thayelI navIna zodha nathI. Azare so varSa pahelAM "spelanajhAnI" nAmanA manuSya pitAnI jAta uparaja akhataro karI pUravAra karyuM hatuM ke, mArI pAcanazakti mATe pUrepUruM cAvavAnI khAsa AvazyakatA che. dareka khorAkamAM jUdo judo svAda rahelo che ane A svAdathI thatA AnaMda, -tema peTanI taMdurastI Aja eka TevathI vadhArI zakAya che. te zAmATe sahelathI meLavI zakAtI taMdurastI mATe dareka mANase nAnapaNathIja A Teva pADatAM na zIkhavuM ? cAvavAnI Teva sArI hoya te game te cIja vagaranukasAna karyuM zarIramAM gabaDAvI zakAya. gayA saikAmAM gulAma vecavAnA dhaMdho karanArA paNa potAnA gulAmonA dAMta tarapha khAsa kALajI rAkhatA hatA ane gulAmano eka eka dAMta ocho thatAM tenI kiMmatamAM paNa te pramANe ghaTADo thato hato. moTA moTA pheMkaTarA paNa pitAnA daradIne cAvavA tarapha saMpUrNa lakSa ApavA khAsa bhalAmaNa kare che ane kahe che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMduone paDakAra 37 ke, apaco thavAnuM mULakAraNa apUrNa cAvavuM eja che. mahArANI vikaToriyAnA ukaTara sara enDa kalArke paNa kahyuM che ke, ApaNane prabhue batrIsa dAMta ApyA che to ApaNe khAtI vakhate dareka koLIAne batrIsa vakhata cAvavo joIe. ATaluM ja nahi paNa moTI moTI vImA kaMpanIo paNa vImo utAratI vakhate A bAbata paNa dhyAnamAM rAkhe che. Azare pacAseka varSa upara nIsamAM vasatA eka amerikana vepArIne, zarIramAM vizeSa vadhI gayelA vajanane lIdhe, tenI uMmara pahoMcatI hovA chatAM vImA kaMpanIe vImo levAnI nA pADI. AthI teNe pitAnI taMdurastI vadhAravA aneka niSphaLa prayatno karyA. pachI eka anubhava karI jovA khAtara saMpUrNa rIte cAvavAnI Teva pADavA mAMDI ane tene phakta thoDAja vakhatamAM tene mIThA anubhava thavA lAgyo. tenI tabiyata sudharavA mAMDI. A uparathI cAvavAnA guNono uMDe abhyAsa karyo ane eka-be varSa jeTalA TuMkA samayamAM to teNe ajAyaba lAyakAta, taMdurastI ane zakti meLavI. tyArapachI to teNe Aja vicArane bahoLo phelAvo karavAno dhaMdhe hAtha lIdhe ane tenAM lakhANo vAMcIne ane bhASaNa sAMbhaLIne seMkaDo mANaso pitAno khorAka saMpUrNa rIte gyA ane sahejamAM ajaba taMdurastIne lAbha meLavI zakyA. A anubhavasiddha vAta dareka jaNe dhyAna para levA jevI che. vaLI khorAka saMpUrNa cAvavAthI zarIramAM rahelA "selIvA" vagere pAcanakriyAne madada karatA rasene barAka sAthe eka rasa thaI A kriyAne sateja karavA taka maLe che, temaja A Tevane lIdhe khorAkano joIto svAda cAkhI AnaMda meLavI zakAya che, eTaluM ja nahi paNa barAka jyAre ca vAte hoya che, tyArathIja ApaNe jene "pAcana ra" ( epITAITa jayusa) kahIe chIe, te peTa mAM paDavA mAMDe che ane e rIte khorAka ekarasa thaI peTamAM jatAMnI sAthe ja tene pacAvavAnI zarUAta karavA peTa taiyAra thaI jAya che. A pramANe levAyela khorAka pAcana karavA paNa ghaNoja thoDo vakhata lAge che ane taMdurastImAM pAcanazakti sateja hovAne lIdhe koI paNa jAtane saDo pesavA pAmatA nathI, paraMtu jyAre khorAka saMpUrNa rIte cavAyA pahelAM peTamAM dAkhala thAya che, tyAre ApaNI pAcanakriyA kAMIka maMda thAya che ane khorAka eja svarUpamAM joIe te karatAM vizeSa vakhata sudhI peTamAMja paDI rahe che. Ama thavAthI vakhatasara bhUkha lAgatI nathI ane peTamAM dukhA thaI aneka rogo janma thavA pAme che. cAvavAnI kriyAne peTamAM rahelAM AMtaraDAM sAthe paNa sIdho saMbaMdha hoya che. A kriyA ekalA peTane ja tenuM kAma karavA sateja kare che eTaluM ja nahi, paNa jyAM jyAM khorAkanA paramANuone pharavuM paDe che, te saghaLA avayavone uttejita karI baLavAna banAve che. mATe zarIranI taMdurastI jALavavA tathA vizeSa pramANamAM prApta karavA icchanAra dareka manuSya jema bane tema satvara saMpUrNa rIte khorAka cAvavAnI Teva pADavA prayatna zarU karavo joIe. A pramANe vartavAthI vakhatovakhatanAM DokaTaronAM bIla cUkavavAne kaDavo anubhava sahejamAM dUra thaI jaze. dareka samaju puruSe A Teva pADI potAnI jAtane taMdurasta karI anyane paNa tene lAbha levA pitAthI banate bodha Apa. eeeeeeeeeee hiMduone paDakAra (gujarAtI) tA. 23-1-27 nA aMkamAMthI) DhAkA jIllAnA hiMduonI pariSadanA pramukhapadethI Do. muMjee jaNAvyuM ke, jyAM sudhI dharmamaMdira ane anAtha abaLAonuM rakSaNa karI zakavAnI ApaNAmAM zakti nathI tyAMsudhI svarAjyanI vAta karavI niSphaLa che. jyAre dharmano taddana vidhvaMsa thavAnI paLa Ave, tyAre hiMduone svarAjyanA vicAra paNa na AvavA joIe. svAmIjInuM mahAna kArya tapAso ane tarataja ApaNane mAlama paDaze ke, hiMdu hiMdamAM svarAjyanI sthApanA eja emanA jIvanano mukhya uddeza hato, temaja jyAM sudhI ApaNe aMtyohAra na karI zakIe, tyAM sudhI e svarAjyanI sthApanA svapnAM-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ nnnnnnnnnnnnnnnnnn 38 zAkta apara athavA khAparIAnI oLakha samAnaja rahevAnI. baMgALamAM strIonI je patita dazA ApaNe joIe chIe te uparathI dareka netAe samajavuM joIe ke, svarAja karatAM paNa vadhu jarUra ApaNane e mAtAonI che. bhagavadgItAmAM huM te mAnuM chuM ane gItA cekhuM kahe che ke Dipratye zaThatAnuM ja anukaraNa karavuM. zAstrokta kharpara* athavA khAparIAnI oLakha (vaidyaka9patarAnA eka aMkamAMthI ) hAla keTalAka mAsathI "anubhUta gamAlA" nAmanA pAkSika hiMdI patramAM zAstrokta khAparIyAsaMbaMdhI ghaNI carcA karavAmAM AvI che. temAM keTalAka vidvAna vaidyarAjoe evuM siddha karavA prayatna karyo che ke, kharSa eTale turthabheda ane te tatthabheda maLatuM na hovAthI tene badale morathuthu(tutha)no upaga karavo. kharpara e atyabheda che evuM batAvanArA pramANe temaNe bhAvaprakAza, dhavaMtarinighaMTa, rasamaMjarI vagere graMthamAMthI ApyAM hatAM. have A bAbatamAM meTA meTA pramANabhUta rasagraMthane AdhAra laIne huM mAre vicAra Apa sarva vidvAne samakSa raju karuM chuM. prathama to rasazAstramAM khaparanAM kayAM kayAM nAma ApavAmAM AvyAM che teno vicAra upayogI thaI paDaze. 1-rasakejasadaM cauraM sIsakAkArasatvakam / rasakAmadhenu AmAM kharSaranuM nAma jasada che evuM spaSTa kahyuM che. 2-kharparo netrarogArI riitikRttaamrrNjnH| rasArNava AmAM rAtita ane tAtrAna: e be zabdothI nisaMdeha siddha thAya che ke, graMthakArane sada arthe abhISTa che. te eTale pittaLa banAvanAra ane tAjJAna: eTale trAMbAne raMga - ApanAra. A kArya jasadathI thAya che, paNa turthI athavA turthabhedathI thatuM nathI. 3-jasadaM dvividhaM proktam jasadaM sasyakaM tathA / dhAturatnamAlA AmAM paNa jasada zabda sApha lakhyo che. 4-rasako rasakaM caivamataMyazada kAraNam mRttikAbhavapItAbhaH / rasataraMgiNI (navIna) AmAM tharA vALam A zabda ApaNuM khAsa dhyAna kheMce che. A graMthakAre jemAMthI kharpara utpanna thAya tevI mATIne khapara mAnI che. 5-kAThIAvADa prAMtamAM jasadane khArIpArI kahe che. khArIpArI zabda khaperane apabhraMza che. have ApaNe kharparanA guNadharmasvarUpane zAstra pramANe vicAra karIe. rasazAstranA aneka graMthomAM lakhyuM che ke, khapparamAMthI kalaI jevuM athavA sIsA jevuM satva nIkaLe che. 6-vaMgAbhaM patitaM satvaM samAdAya niyojayet / rasaratnasamuccaya AmAM kalaI jevuM satva nIkaLavAnuM kahyuM che. 7-satvaM kuTilasaMkAzaM mucyatenAtrasaMzayaH / rasArNava A pramANamAM sIsA jevuM satva nIkaLavAnuM lakhyuM che. 8-satvaMvaMgAkRtigrAhayam rasakasyamanoharam / rasaratnAkara A graMthakAra paNa kalaI jevuM satva nIkaLavAnuM lakhe che. 9-tadAsIsopama satvaM pttyevnsNshyH| rasaprakAzasudhAkara Ama paNa kha5ranuM sIsA jevuM satva nIkaLavAnuM mAnyuM che. je kharSarane artha mAtra tathabheda athavA tulya evo mAnIe to turthabheda athavA turthImAMthI nAga vaMga jevuM satva nIkaLavAne kevaLa asaMbhava che. turthI athavA tyabhedamAMthI te tAmraja nIkaLe. * jayapura ni0 bhAva vizva saMmelanamAM vallarAja naMbakalAla tribhuvanadAsa munie " rAkta kha52" e viSaya upara ApeluM vyAkhyAna. mAyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrokta para ANavA pApIAnI oLakha 3e 10 -vaLI kharparane e svabhAva che ke, agni upara rAkhavAthI temAMthI bUma nIkaLe ane bIjI dhAtuonI jema agni upara sthira rahe nahi. __ asthiro'gnigato'tyarthaM dahyate kSaNamAtranaH / rasarAjasuMdara 11-nAgArjunenakathitau zuddhauzreSTharasAvubhau / kRtau yenAgnisahanau rasakharparakauzubhau // tenasvarNamayIsiddhirarjitAnAtra sNshyH| rasaprakAzasudhAkara / artha:-nAgAne pAro ane khapara A be rane zreSTha gaNyA che ane A baMnene je kaI agni sahana kare evA banAve teNe suvarNasiddhi prApta karI emAM kaMI saMdeha nathI. 12-A nIcene zloka paNa ghaNuM rasagraMthomAM jovAmAM Ave che - rasazcarasakaTobhau yenAnisahanaukRtI dehalohamayIsiddhirdAsItasya na saMzayaH // rasaratnasamuccaya rasArNava. rasakAmadhenu. ToDarAnaMda. AyurvedaprakAza. rasarAjasuMdara artha-pArAne ane kharparane je agni sahana kare evA banAvI zake te hasiddhi ane hasiddhi dAsI che. 13--rasa kAmadhenumAM paNa khaparamAMthI dhUma nIkaLavAnuM lakhyuM che. yadivanhau vinikSiptaH kharparodhUmavAn bhavet pRSTha 151 kharparane eka e guNa che ke, tAmra Adi dhAtuone raMga Ape che. temane suvarNasama pItavarNa banAve che. 14-zuddhaM tAnaM rasaM tAraM bhavetsvarNaprabhaM yathA / rasaratnAkara rasArNavamAM te tenuM nAmaja tAmraraMjana evuM ApyuM che. - have kharparanA varNa ane svarUpane vicAra karIe. keTalAka rasagraMthamAM te varNa pIta lakhe che ane keTalAka AcAryone mata che ke, zodhana pachI te pItavarNa thAya che. 15-kaTukAlAvuniryAsenA loDayarasakaMpacet / . zuddhodoSavinirmuktaH pItavarNastujAyate / rasArNava. artha-kaDavI tuMbaDInA rasamAM khaparane pakAvavuM tethI zuddha doSarahita pItavarNa thAya che. 16-pAradaSTaMka ekaH syAd dvipalaMpItakhaparam / Ayurveda prakAza. AmAM pItavarNa kharparane prayoga karyo che. jo ke bhAvaprakAzamAM khaparanA guNa tulya samAna lakhyA che to paNa anya graMthe levAthI evuM dekhAya che ke, kharparamAM tutyathI jUdA bIjA guNo che. 17-rasakaH sarvamehaghnaH kaphapittavinAzanaH netrarogakSayaghnazca lohpaardrNjnH| tridoSaghnaM ca tatsatvaM netrarogavinAzanam / rasakAmadhenu. 18-tridopajiptittakaphAtisAra kSayajvaraghnorasakotirUkSaH netrAmAnAM viti nA yAkaMna minArAnA rasanuM artha:-kharpara sarva pramehane maTADe che tathA netraroga, kSayaroga ane kaphapittane nAza kare che. tAmra tathA pAradanuM raMjana kare che tene raMga Ape che). tenuM satva tridoSa tathA netrarogane nAza kare che. bhAvaprakAze kharparanA je vAmaka ane bhedaka guNo lakhyA che, tene AmAM isAre paNa nathI ane turthInA guNothI bhinna bIjA guNonuM varNana che. 19--kharparamAM navInajvara maTADavAne vilakSaNa guNa che. triHsaptajaMbhajalabhAvitakharparasya cUrNa nizotthanavanItavimArdata syAt / valladvayaM haratizarkarayAnupAnaM sadyojvaraMjvaramurArira saJcapuMsAm / nighaMTuratnAkara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zAstrokta kharpara athavA khAparIAnI oLakha artha -tAjA mAkhaNamAM kharparanuM mardana karI tene ekavIsa vAra lIMbunA rasanI bhAvanA ApavI. A javaramurAri nAmane rasa be vAla pramANamAM sAkaranA anupAna sAthe ApavAthI navIna jvarane maTADe che. AmAM navajavara maTADavAno guNa kharparamAM hovAnuM lakhyuM che. have laghumAlinI vasaMta je be bhAga khapara ane eka bhAga sapheda marIne mAkhaNa thAta lIMbunA rasamAM ghuMTavAthI bane che tenA zAstrokta guNone paNa lakSamAM levA joIe. 20-jIrNe jvare dhAtugatetisArarakrAnvitetakkabhavevikAre / ghoravyathe pittabhathe ca doSe valladvayaMdugdhayutaM ca pathyam pradaraMnAzayatyAzutathAdunAmazoNitam / viSama netrarogaM ca gajeMdrapivakesarI vasaMtomAlinIpUrvaH sarverogaharaH zizoH garbhiNyaisacadayovaijayatyAH puSpakaiH saha sarvajvaraharaH zreSTho garbhapoSaNauttamaH / yogaratnAkara. artha-A mAlinI vasaMta jIrNajavara, dhAtugatajavara, raktAtisAra, raktavikAra, atizaya pIDAvALo pitta doSa-emAM be vAla Apo ane dUdhasahita pathya ApavuM. te pradarane tathA ane nA lehIne maTADe che ane jema siMha hAthIne nAza kare che tema viSayanetra rogono nAza kare che. A mAlinI vasaMta bALakonA sarva rogonuM haraNa kare che. garbhiNIne jAInA kUla sAthe A davA ApavI. A zreSTha rasa sarvajavarano nAza karanAra tathA uttama rIte garbhanuM poSaNa karanAra che. have A rasamAM ApaNe je kharparanA sthAnamAM turtha bhasma nAkhIe te zuM upara kahelA sarve guNa thavAno saMbhava che? vaLI morathuthuM jevI vAmaka, bhedaka ane jIva gabharAvanAra vastu be vAla pramANamAM bALakane ane garbhiNIne ApI zakAya ? te zuM garbhanuM paNa kare ? 21-tutyaM TaMkaNasUtakharparaviSaM syaaddhktaalk| sarvakhalvatamevimadyadhaTikAMtatkAra vlliirsaiH| guMjaikAguTikAsuzarkarayutAsajIrakeNAthavA / ekIdvItracaturthazIta hrnnHshiitaaNkushaanaamtH|| poranAra. artha-morathuthu, TaMkaNa, pAra, khapara, vachanAga, gaMdhaka, haDatALa; A sarva vastuo zuddha laI prathama kajajalI karI bIjI vastuo meLavI eka ghaDI sudhI kArelInA rasamAM ghuMTavuM. pachI muMjA pramANe goLI banAvI sAkara ke jIrAnA anupAnamAM te ApavI. A zItAMza nAmanA rasa ekAhika, dhyAhika, cAhika, cAturthika ane zItajavarano nAza kare che, - A zItAMza nAmanA rasamAM kharpara ane turthI A baMne vastuo vAparI che tethI siddha thAya che ke A baMne vastuo eka nathI temaja ekane badale bIjI paNa vAparI zakAya nahi. 22-vaLI rasazAstravettA paMDita yazodhare pitAnA rasaprakAza sudhAkara nAmanA graMthamAM khaperanI zuddhi lakhI che te nIce pramANe. kAMjikevAthatakrevAnumatrameSamUtrake drAvitoDhAlitaH samyakkhaparaH parizudhyati / rasaprakAzasudhAkara artha -kharparane sArI rIte gALIne kAMjImAM, chAzamAM, mANasanA mUtramAM tathA gheTAnA mUtramAM TALavuM. e pramANe karavAthI kharparanI sArI rIte zuddhi thAya che. AmAM gALavAnuM ane TALavAnuM je lakhyuM che te dhAtuonuM banI zake paNa turthI athavA tathabhedanuM banI zake nahi. upara ApelAM badhAM pramANothI evuM siddha thAya che ke kharpara zabdano artha jasada athavA jemAMthI jasada utpanna thAya che tevI mArI athavA paththara e mAnave joIe. arthamAM bhrama thavAnuM kAraNa kharI vastusthiti evI che ke kharpara zabdanA be artha che. 1-jasada, ra-kharpara turthI. A pramANe hovAthI A sarva matabheda utpanna thayo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ V y , +4 wwwwww zAstrokta kharpara athavA khAparIAnI oLakha urI kharaM dvividhaM proktaM jasadaM sasyakaM tathA / dhAturatnamAlA. artha -kharpara be prakAranuM. eka jasada ane bIjuM tutyabheda. rasakAmadhenumAM tunA be bheda kahyA che. eka mayUratutya (morathuthu) ane bIjo bheda kharparItutya. arthAtu trivepaMjhojuM mApUje hatAM tathA A be prakAramAM morathuthuM to sarvatra prasiddha che; paNa bIjo turthabheda kahyuM che tene keAI AcAryo, graMthakAre ke TIkAkAre spaSTatAthI nirdeza karyo nathI ke te kayI vastu che. mArI kalpanA evI che ke, je vastune phIraMgadAnA dAnaha pharaMga kahe che te A bIjo tuObheda have joIe tema mAnavAnAM kAraNe paNa che. phIraMgadAnA melA lIlA raMganI vastu che. sApha lekhaMDa upara lIMbuno rasa lagADI je phIraMgadAnA ghasavAmAM Ave to trAMbAno kasa Ave che, eTale jema morathuthamAM tAmra che tema AmAM paNa che. have prazna e ubho rahe che ke, jyAM khapara ke rasaka zabda vAparavAmAM Avyo hoya tyAM kayI vastuno upayoga kare. jasadane ke khaperI gIno ? upara kahelAM laghamAlinI vasaMtano vicAra karIe. tenA guNomAM lakhyuM che ke, te jIrNa. javara, dhAtugata jvara, atisAra, raktAtisAra, pittajanya deSa, strIono pradararoga, raktArza, e sarva rogone maTADe che. sarva prakAranA varane dUra kare che. viSama netrarogano nAza kare che. A rasa jAInA phUlanI sAthe garbhiNIne Apavo. te uttama rIte garbhanuM piSaNa kare che ane bALakenA sarva rogone nAza kare che. te be vAla pramANamAM Apavo. paththamAM dUdha ApavuM. zAstramAM tutyanA guNa vAmaka, lekhana ane kapha tathA pittano nAza karanAra (vAmanadvArA) evA lakhyA che. A bAbatane vicAra karatAM spaSTa jaNAya che ke, morathuthu jevI tIvra vastu garbhiNI tathA bALakane ApavA yogya nathI. zuM be vAla pramANamAM ApavAthI turtha bhama ke zuddha tulya atisAra ke raktAtisArane maTADI zake che ? athavA zuM te bALaka ane garbhiNIne paNa ApI zake che? Avo vicAra karavAthI siddha thAya che ke, A prayogamAM jasadanI mATI ke jasadanI bhasmano upayoga kare UMcita che. jasadanA pauSTika guNo Ayurveda ane AMgla paddhatimAM suprasiddha che. A pramANe suvarNa mAlinI vasaMtano vicAra karIe. A prayoga javara prakaraNamAM lakhavAmAM Avyo che. vaidyagaNa zakti vadhAravA mATe tathA sayAdi rogomAM braNa kArya mATe teno upayoga kare che. AmAM paNa jasadane upayoga kare ucita che. AvA prayogamAM ghaNuM vaivo jasadanI bhasma karIne vApare che. bIjA keTalAeka vaidyo jasadanI mATI jene aMgrejImAM kAlAmInA prIpereTA kahe che te vApare che. A mATI te eka prakAranI jasadanI bhasmaja che. tene aMgrejImAM " Ira kArabeneTa oNpha jhIMka evuM bIjuM nAma ApavAmAM AvyuM che; mATe AvA prayogomAM te vAparavAmAM kaMI paNa zaMkA karavA jevuM nathI. he hiMdusthAnanA vIraputra ! tuM bahAdUra thA, hiMmatavAna thA, tuM hiMdu che te mATe magarUra thA! ane jagatane jAhera kara ke "huM hiMdu chuM, hiMdustAnamAM janmyo chuM ane dareka hiMdavAsI-hiMdano brAhmaNa ane bhaMgI paNa mArA bhAIo che." o hiMdavAsI ! tArI keDa upara ekamAtra laMgarI rahelI hoya to paNa tuM gava thI maTe sAde kaheje ke "hiMdanuM jIvana eja mAruM jIvana che; hiMdanA devoja mArA upAsya che; hiMdanI samAja e mArA bALapaNanuM pAraNuM, juvAnInI vilAsabhUmi ane ghaDapaNanI svargasamI kAzI che." | o mArA bhAI! tuM jagatane kaheje ke "hiMdustAnanI pavitra bhUmi eja mArI svargabhUmi che ane hiMdustAnanuM kalyANa eja mAruM kalyANa che." he bhAratIya ! A mahAmaMtrano tuM rAtadivasa japa karaje ke "he lakSmIpati ! he gaurIpati! he jagadaMbA ! mane kharuM puSatva Apaje. he sarva prakAranA baLa-aizvaryanA bhaMDAra ! mArI nirgaLatAne, mArI bhIrutAno nAza karajo ane mane kharo marda banAvaje." (svAmI vivekAnaMda) 2. ba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 dardIone salAha dardIone salAha (salAhakAra-brahmacArI AtmAnaMda trivedI. denika hiMdusthAnanA eka aMkamAMthI) mUtrAdhAta (parAba baMdha thaI jave.) A darada je vakhate upaDe che te vakhate daradIne prANa chUTI jaze evo banAva banI jAya che; ane thAya che paNa tema, ke ghaNe vakhata thaI javAthI daradI deha choDI paNa de che. AvAM daradomAM vilAyatanA moTA pAsa thaelA ( ema. bI. bI. esa. ) rDokaTaro phakta eNparezana ane Ijakazana mUkAvavA mATe bhalAmaNa kare che ke, tyArasivAya maTazeja nahi; paNa amArA IDIAnI vanaspatimAM zuM guNa che te jyAre aora jaMgalomAM bhaTake teja samajI zakAya ema che. jAo sAheba, nIceno sahelo saTa jevo upAya che. - kApaDa banatA agara kapAsa pIlatA ejanamAM jyAM sTIma taiyAra thAya che, tyAM pANIno khAra bAjhe che. te khArAmAMthI eka cakhApurathI caNekapura sudhI rogInuM baLAbaLa joI pANI sAthe ApavAthI vagaraijAe turata pezAba chUTe che ane saLI mUkavAnI jarUra rahetI nathI. A khAra ghaNe uttama che. bola (plIhAbaraDa A bola nAmanuM darada tAva AvavAthI upaDI Ave che ane daradInA peTamAM jANe paththara ghAlyo hoya tema thaI jAya che ane rIbAIne maraNanulya thaI jAya che, to teno anubhavasiddha upAya banAvI vAparIne duHkhathI pIDAtAo mATe jAhera jIvanamAM mUke che. . khaDabUcanI chAlano kSAra (kSAra kADhavAnI rIta vaidyane pUchI levI) kADhIne te kSAra adhI ratInI mAtrAthI dararoja uMTaDInA mUtra athavA garama pANImAM jamyA pachI-khorAka pacI gayA pachI athavA savAramAM levAthI game teTalI jUnI barela hoya to paNa sAta divasamAM maTI jAya che. mAtrA uMmaranA pramANamAM adharatIthI be ratIsudhI levI jethI maTI jaze. Iti zivama. saMgrahaNa asAdhya saMgrahaNIne anubhavasiddha upAyaH-saMcaLakhAra tela 1, aphINuM te. 1, uMcI hiMga te. 1, eka kaLInuM choleluM lasaNa te. 1, suMThane vastragALa bhUke te. 1, e badhAM auSadhone sAthe vATI kAgadI lIMbunA rasamAM khUba ghuMTI eka eka vAlanI goLI karavI. savArasAMja gAyanA dahIM sAthe agara chAza sAthe agara pANI sAthe ekeka geLI khAI javI, jethI jUnA ke navA jhADA, doSajanya atisAra, AmAtisAra, raktAtisAra, maraDe, vAyu, kRmInA jhADA ane vado ane veMkaTarae tyAga karelI evI asAdhya relI saMgrahaNI upara kadI niSphaLa na nivaDa evo ane paMcAmRta parapaTI tathA prANI kapATarasa, je rogI upara naSphaLa nivaDelA tevA ghaNuM rogIo A gALIthI sArA thayA che. parejI, ghauMne kherAka, vAsI ana, khIcaDI, kaThoLa, dUdha ane maithuna, eTalAne tyAga karavo. pathyaH-chAza, sAdI jUnA cekhA, siMdhava, jIruM, marI eTaluM khAI zakAya che. khAMsI, zvAsa, dama, A upAya gharaDA, juvAna, bALaka vagere pIDAtAone AzIrvArUpa thai paDe che. banAvIne vApare, pachI juo ke te zuM kAma kare che ! goLInI banAvaTa lIMDIpIMpara baMgALI . 5, sapheda marI to. 5, zuddha vachanAga te. 2, A traNa vastu bArIka khAMDI cUrNa karI kapaDachANa karavuM. pachI kALIdrAkSa te. 5, ThaLIo kADhIne levI ane temAM kALI tamAkanAM DAMkhaLAMnI rAkha (kAyalA) karavI. e sarve vastunuM mizraNa karI temAM elacI. jAyaphaLa, lavIMga, e traNe ekeka tela nAkhI khUba ghUMTI goLI maganA dANA jevaDI banAvI temAMthI savAra-sAMja ekeka gaLI garama pANI sAthe levI. kapha o thaI khAMsI maTI jaze. te lAMbo vakhata levAthI zvAsa, dama sAre thaI jaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ birAkamAM utaratuM vAsaNanuM jhera 3ra3 khorAkamAM utaratuM vAsaNanuM jhera (lekhaka:-rA, mohanalAla mANekalAla jhaverI-peTalAda, gujarAtI tA. 13-2-27 mAMthI) jUdI jUdI dhAtuonAM vAsaNa upara khorAkanI vastuonI zI asara thAya che ane e vAsaNonI dhAtu e kherAmAM keTale aMze ogaLe che, te saMbaMdhamAM keTalIka jANavAjoga hakIkta amerikAnA sarakAsaMbaMdhI ane phaLonA murabbA vagere banAvavAnA viSayone lagatA eka mAsika nA jAnyuArInA aMkamAM eka lekha Avelo, tenA uparathI nIceno lekha ghaDI kADhavAmAM Avyo che. e lekha nyu jarasI ane pensIlaveniyAnA sTeTa kemisTa ane nyuyorkanA khorAka tapAsanArA kemisTa zrI. Ara. o. brukasa. bI. esa. sI. e lakhelo che. kaTIsa be kemIkala kaMpanImAM phaLonA rasa, sarake vagere eka pIpamAMthI bIjA pIpamAM laI javA mATe naLa, vAva ane keka aneka dhAtuonA vAparI jovAmAM AvyA ane keTalIka dhAtuene vAte to tenA banAvanArAoe khAtrI ApelI ke, e dhAtuo upara khaTAzanI kazI ja asara thatI nathI. dhAtuonAM keTalAMka mitraNa bAbata moTI moTI jAhera khabaro ApIne ema 6 kahevAmAM Ave che ke, e dhAtuo upara khaTAzanI kazIja asara thatI nathI; paNa paMla desAka nAmano eka sarakAsaMbaMdhI rasAyanazAstrI ke jeNe ghaNAM kArakhAnAM bAMdhyAM che te kahe che ke, evI ekeeka dhAtu mIThAM phaLa mAMhelI saheja khaTAzane lIdhe paNa khavAI jAya che ane tethI dareka jagAe have dhAtune badale kaDaka rabara vAparavuM paDe che. sarako banAvanArAM ane phaLonA rasa, murabA vagereno vepAra karanArAM saghaLAM moTAM moTAM kArakhAnAMo have koI paNa jAtanI dhAtune badale rabara ane lAkaDuM ja vApare che. vAsa, naLa, paMpa, TAMkIo, badhuja rabaranuM banAvavAmAM Ave che; ane hAla taratane vAte ema manAya che ke, rabarathI zarIrane nukasAnakAraka kaI pariNAma cherAkInI koI vastumAM AvatuM nathI. dareka dhAtu khorAkamAM rahetI saheja paNa khaTAzamAM ogaLe che ane te khorAkanI sugaMdha, teno raMga ane tene svAda, e traNene bagADe che; eTaluM ja nahi paNa svAsthane ethI ghaNuM nukasAna thAya che, kArakhAnAMomAM meTe jathe taiyAra karAtI khorAkanI vastuomAM amuka pramANathI vadhAre ogaLelI dhAtuno bhAga jaNAya to te khorAka naSTa karavAnI ane te khorAka vecanArAne phiojadArI kAyadA pramANe sajA karAvavAnI vyavasthA sudharelA dezamAM kaDakapaNe jALavavAmAM Ave che. dAkhalAtarIke pArasIo, musalamAna ane aMgreje je jIleTinanI jelI banAvIne khAya che temAM je eka lAkha bhAge traNaja bhAga trAMbu egaLeluM jaNAya, to te jIleTina naSTa karavAmAM Ave che. je jasatanAM vAsaNamAM athavA jasata caDhAvelAM lokhaMDanAM patarAMnI genAIjhaDa TAMkIomAM jIleTina banAvavAmAM AvyuM hoya ane temAM eka lAkha bhAge mAtra daza bhAga jasata egaLyuM hoya to te jIleTina naSTa karavAmAM Ave che ane tenA banAvanArane sajA karAvavAmAM Ave che. ApaNe ahIM kerIno rasa, jIvana athavA bIjA cAraNe, murabA vagere TInanA DabAomAM peka karIne vecAya che tema sudharelA dezomAM sahelAIthI vecI zakAtuM nathI. amerikAnA phuDa Insapekazana DIsIzana naM. 126 pramANe TInanA DabAomAM piMka karelA kherAkamAM je eka bhAge trIsa bhAga TIna (kalaI) ogaLyuM hoya te te naSTa karavAmAM Ave che. ahIM te jIvananA DabAnI aMdaranI kalAI ja nahi, paNa lokhaMDa suddhAM ogaLIne DabAnI aMdara pA pA IMca jeTaluM jIvana kALAza paDatA raMganuM thaI gayeluM hoya evA DabA vecAtA A lekhake najare joyelA che. - vilAyatI kherAkInA DabAo paNa AvAja bagADavALA hiMdustAnamAM DhagalAbaMdha vecAya che. bekiMga pAuDara eTale pAMu bIphaTa vagere banAvanArAo loTa bAMdhIne temAM Atho lAvavA vAste je sapheda khAra-bekiMga pAuDara-vApare che te ghaNI vakhata sIsAnA khAranA bhagavALA hoya che ane eka lAkha bhAge be bhAga sIsAno khAra maLelo hoya te paNa tevo bekiMga 5 uDara sudharelA dizAmAM dAkhala suddhAM thavA devAmAM Avato nathI te vecAya to kayAMthI ja ! ahIM to kalAI karanArAo kalAinI sAthe sArI peThe sIsuM meLavI tenAthI vAsaNane kalAI karI jAya che ane gAmaDAnA temaja zaheranA nirdoSa vasanArAo ajANatAM rasoImAM jhera khAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 khArAkamAM utaratuM vAsaNanuM jhera zaherAnA haeNltha ApIsarAe AvA jhera khavaDAvanArAonI kadI paNa khabara lIdhI DAya evuM hiMdusthAnamAM vartamAnapatrAmAM vAMcavAmAM AvyuM nathI. eka rIte nahi paNa hajAre rIte zaherAnI aMdara meTA pagAra letA taMdurastInA sAhebazAhI amaladAranI AMkhamAM dhULa nAkhIne jhera phelAvavAnu kAma vepArIe, kArIgareA, kherAkI vecanArAo, DAkaTarA, sugaMdhIdAra padArthoM vecanArAo, raMga vecanArAe, davA vecanArAe ane evAja bIjA aneka jaNa aneka rIte kare che ane kAi paNa taMdurastInA amaladAramAM eTalI hiMmata AvelI jovAmAM AvI nathI ke te AvA ekAda paNa khutIne pakaDIne sajA karAve ! ! saDeluM khajura athavA saDelA ghauM vecanArAne surata ane dilhInA taMdurastInA amaladAre kanaDIne khajura ane dhauM pheMkAvI ke DaTAvI dIdhAnuM sAMbhaLyuM che, paNa vilAyatI vepArI athavA teA upara jaNAvyA pramANe jhera phelAvanAra eke mANasane koi amaladAra pakaDatA nathI. jhera phelAvavAnuM kAma karanArA dUdhavALAe te muMbai jevA zaheramAM paNa chaDeceAka vepAra calAve che, jyAre naryuM. pANI meLavanAra paNa aMgrejI na jANanAra paradezI bhaiye inaspekaTarane AjIjI na kare teA mAryo jAya che. TaMkaNakhAra ane phemelDI hAIDa ane bIjI aneka prakAranI vastue meLaveluM dUdha meTAM zaherAmAM chaDecAka vecAya che; paNa e AgaLa vadhelA, sabhyatA zIkhelA ane kAyadAmAMthI kema chaTakavuM te jANanArA vepArIonu nAma devAnI kAinI tAkAta nathI.nezanala bebI vIkamAM paNa dUdhamAM UMDelI dhULanAM rajakaNA batAvavA vAste phIlTara peparA (capI dhULa umerIne) bagADavAmAM AvyA hatA ane A lekhaka AkhA sTAlamAM cazmAM paherIne khUNe khUNe zeAdhI vaLye; chatAM dUdhamAM meLavAtAM AvAM upara kahelAM aMgrejI jherenu digdarzana karAvanArUM kazue tenA jovAmAM AvyuM nahi! bebI vIkanI vyavasthApaka samitimAM eka karatAM vadhAre rAja mAnya DAkaTarA hovAnuM A lekhaka sArI rIte jANe che; chatAM aAyakhInI vAta che ke, e DAkaTarezane dUdhamAM meLavAtI jherI vastu bALamaraNa ane bALakAnI mAMdagImAM kAraNabhUta jaNAI nathI. zuM enA parathI ema samajavuM ke, phinayena pAtraLa satyasthati mulam ? kAi ema dhAravAnI bhUla na kare ke, vAsaNanI dhAtu mAtra khaTAzathIja ogaLe che, jasatane egALavAne garama pANI paNa khasa che. meilaramA jasatanA patarAnA kaTakA nAkhavAmAM AvyA heya tA te unA pANImAM egaLatAM pANImAMnA hAiDrojana chUTA paDI AkhA kheAilarane phADI nAkhe che. AvA dAkhalA sattAvAra rIte noMdhAyelA che. gelvenAIjha karelI lAkhaDanI bAlkIe ane Taba kadI cUle caDhAvatA nathI, chatAM mAtra 'DA pANImAMja tenuM jasata vakhata jatAM khavAi jAya che. eja pramANe gelvenAijhanA patarAnI TAMkIomAM taiyAra karavAmAM AvelAM sarabata, cATaNA, murabbA, sarakA, AsaveA, athANAM ane mAkhaNa, tela vagere badhAmAM jasatanuM jhera vyApe che. IMDAMmAM jarAe khaTAza hotI nathI, chatAM jasatanA vAsaNamAM rAkhavAmAM Ave te IMDAMnI saphedI vagere jherI bane che, te hAre rUpiyAne eve mAla sudharelA dezanA taMdurastInA amaladAre darIAmAM homAvI de che. sapharajana, pIca, vagere mImAM phAmAM rahele melIka esIDa, nAraMgI, sTroberI, kIsamIsa, TameTA, vageremAM rahelu sAiTrIka esIDa tathA drAkSa ane AmalInuM tAratarIka esIDa te dhAtue upara jabarI asara kare che. jIvanamAM vaparAtAM AmaLAMmAM drAkSa ane AmalI karatAM eka esIDa ( khaTAza ) hetuM nathI. ane A badhI upara jaNAvelI vastue jUdI jUdI dhAtuenAM vAsaNAmAM radhAtA kaTANA svAda pedA kare che. vilAyatI vaTANA ke je DabAomAM paika thaine Ave che te lIlA dekhAya eTalA mATe trAMbAnA kSArathI raMgavAmAM Ave che, e ragavAnA kAmamAM ghaNAja gheADA, svAdavagaranA ane adrAvya kSAra vaparAya che; chatAM sudharelA dezanA tadurastInA amaladArA e vaTANAne potAnA dezamAM pesavAne nAlAyaka ane jherI gaNe che teA je TaleA, lAjo, vIzI e vagerenAM khArAkA, savArathI sAMjasudhI ukaLatu hAnuM vAsaNa ane cATaNA, avaleha, AsaveA vagere sAsu meLavelI kalAthI sastAmAM kalAi karAvelAM vAsaNAmAM athavA sada Mtara klAIvagaranAM trAMba.nAM vAsaNAmAM kalArkAsudhI ukALa UkALa karavAmAM Ave che, tenA jherIpaNAnI hada keTalI hAvI joie te sahelAIthI samajAya eOM' che. mu`baimAM rAjanA hunnara hajAra mANase jyAM jame che, evAM hATalA ke lAjonAM dALazAka muMbainA heltha ApIsare kAi divasa pRthakkaraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ khArAkamAM utaratu vAsaNanuM jhera 35 karI jevA lIdhAM heAya evu kAie kadI sAMbhaLyu' che ? I. sa. 1922 nA julAi mAsanA amerikana vInIgara IMDasTrI enDa phuDa preADakaTasa jalamAM mi. brukase lakhelA eka lekhamAM spaSTapaNe siddha karyuM hatuM ke, sarakAmAM cArathI bAra TakA eseTika esiDa Ave che ane sarakA sIsAne, trAMbAne, pittaLane ane jasatane paNa egALIne jherI bane che. drAkSAsava ke je eka jAtane sarakeAja che, te kayAM, kevI paristhitimAM khate che, e jovA tapAsavAnI ApaNI temaja ApaNA vaivonI pahelI pharaja che. acAmAM ane zAkabhAjImAM rAja sarakA khAnAra musalamAna ane pArasI khaMdhue paNa AvI bAbatAmAM dhaNA bedarakAra rahe che. zaheremAM vasatA leAkeA esIjananI ane sApha saphAInI vAteA kare che, te karatAM khArAmAM. ane bIjI rIte rAja dAkhala thatAM jherA aTakAve te! mArA dhAravA pramANe, aDadhI bimArIo ochI thaI jAya. haraDene ane AmaLAMneA murkhkhA ane cyavanaprAza avaleha TInanA DakhAmAM paeNka karI vecAya che. e vastuomAM rahetu TenIna TInanA DakhAmAMnI kalaine prathama khAi rahyA bAda lAkhaMDane aDatAM tene egALIne blubleka sAhI banAve che. [ blubleka sAhI haraDAMnA satva-TenIna-ane leAkhaMDanA khAra (hIrAkI)thI bane che. ] tethIja e vastu DabAmAMthI kADhatI vakhate kALI paDI gayelI jaNAya che. je DabAnuM leAkhaMDa ogaLyuM na heAta te| e vastue kALI paData nahi, gadhakamizrita padArtho athavA je vastuemAM kudaratI rIte gadhaka rahelA che, tevA padArthoM paNa DabAnA reNumAM sIsuM bheLavelu hAya teA. te sIsA sAthe e gaMdhaka maLatAM kALA ra`ga banI jAya che; jene leDa salphAiDa kahe che. ApaNe cahAmAM (dharamAM banAvelI cahAmAM) AvatAM cAkhAbhAra athavA ratIbhAra TenInanA hisAba karI tenI upara meTAmeTA lekha cItarIe chIe; paNu haraDAM, triphaLAM, kAtheA, khidarAdI vaTI, kherasAla, vagere puSkaLa jaththAmAM TenIna dharAvatA padArtho rAtadivasa jarAe dhAstIvagara khAie chIe ane kadI paNa tenI viruddha kAi khelatu nathI. TenIna tA eka najIvI vastu che paNa upara jaNAvelAM dhAtuo ane khArAkanI vastuenA saMmelanathI upajatAM jhere| ke jenAthI bahu khavAnu che tenA kadI khyAla sarakhA karatA nathI; enuM kAraNu vijJAna ane rasAyaNuzAstra sAthe ApaNe duzmanAvaTa rAkhI che teja che. upara jaNAvelAM kAraNeAsaraja bahAranI banAvelI vastue khAvAnI manAi ApaNAM zAstromAM karavAmAM AvI che. jalebInA AthA je vAsaNamAM nAkhavAmAM Ave temAMnuM jherI jalebImAM nahi AvatuM hoya, ema ApaNe kema mAnI zakIe ? DhAkaLAMnA leTamAM Athe lAvavA mATe je vAsamAM bhajavavAmAM Ave che tenuM jhera paNa DhokaLAmAM na utaratu hAya e kANu mAnI zake ema che? ane bajAra dukAnadArA zudgha kalAIvALA ane rAja rAja mAMjelAM vAsaNAmAMja jalebI ane DhAkaLAMnA AthA nAkhe che, ema kANu kahe che ? pAMu ane bIkruTanuM khamIra paNa kevI sthitimAM lAvavAmAM Ave che, te jo najare jovAmAM Ave te koi gaMdAmAM gaMdA mANasa paNa e vastuene hAtha lagADatAM kapI uThe. vilAyatI nAvelAne badale jo aMgrejI bhaNelA duniyAmAM taMdurastI sAthe kema jIvatA rahevuM te jANI zake. hAreA bAbateA te heltha Aphisare jANe chatAM meleja niha. neTA, sikkA, relvenA DabbA, vilAyatathI AvatAM jUnAM kapaDAM, meTaro, A badhI cIjo, rAganA jatue ane jherI gesa phelAvavAmAM hada oLaMgI jAya che. hajAmeA te rogIne cepa asrApara lai bIjA taMdurasta mANasanA zarIramAM dAkhala karatAja Ave che keAi divasa astrAne sTarIlAijha karatAja nathI ane dAM zruMdanArA te! muMbainI myunisipAlITInI chAtIparaja vijaLInA sa'cAthI pAtAnA dhaMdhA cAre tarapha eka paDado rAkhyA vagara calAve che. ekanA lohImAM eLelI seAya tarataja bIjAnA leAhImAM meLAya che. tene nathI TITenasanA jaMtunI bIka ke nathI bIjA krAi rAganI bIka ane chatAM taMdurastInA amaladAre badhuM joI havA khAya che ! mAtra jue eja ke bhaiyAnA dUdhamAM pANI na hovuM joie ! A 'ma te kevI jAtane kahevAya ? kAyado na hoya teA kAyadA karAya tevI paristhiAta krANu kSI kare ? vaijJAnika sAhitya vAMcatAM zIkhe, te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 bhagavatI sAvitrInuM sakSisa vRttAnta peAtAnA yeAgasAmarthya vaDe vidhAtAnA lekha paNa bhusAvI nAkhanAra bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta" ( le:-zrI. caDIprasAdajI, 'hRdayeza', bI. e.cAMda' phebruArI 1927nA aMkamAMthI) satI pArvatI, sItA aura sAvitrI ina tInAM kA hama hindU, bhagavatI kA avatAra mAnate haiM. hamArA vizvAsa hai ka, bhagavatI Adizakti ne na tIneAM avatAreAM ke dvArA strI-dha ke vizuddha svarUpa kA prakaTa kiyA thA. IsI lie bhArata-mAtA kI samasta duhitAe' ina tIneAM ke| apanA ArAdhya * aura anukaraNIya mAnatI hai aura inake puNya caritroM kI niraMtara AvRtta karake apane hAM ke. zItala aura zAta karatI hai. Ina tInAM mahimAmayI deviyAM ke pavitra caritrAM hamArA samasta dhArmika-sAhitya samuvala heA rahA hai aura hama yaha niHsakaiAca bhAva se kaha sakate hai ki, ina tIteAM ke mahimAmaya caritroM kI samatA karane vAlA dUsarA citra hamAre hI kayA, akhila vizva ke sAhitya-ma Mdira meM nahi hai. mahAmAyA kI yaha pavitra suMdara trimUrti, puNya-salilA triveNI kA bhAti hamAre dhArmika saMsAra kA sadA pariplAvita karatI hai IsI lie hamAre deza ke jagajayI kaviyAM ne inake puNya cAraAAM ke! apanI divya vANI kA viSaya banAkara akSaya puNya kI upalabdhi kI hai. astu. ye amara caritra hai, nikI divya AtmA se dharma kA patha sadA samuhtvala rahatA hai. IsI lie Aja hamArA parama saubhAgya hai ki, hame bhagavatI sA vitra ke puNya caretra kaiA vidyuta karane kA maMgalamaya avasara prApta huA hai. Aja hamArI lekhanI kA sudina hai. hamArI pratibhA kA maMgala mudde hai aura hamArI kalpanA kA Aja maheAtsava hai. jIsake magala-citra ko apanI A-vANI kA viSaya banAkara bhagavAna vyAsadeva kRtakRtya hue tha, una maMgala bhagavatI sAvitrI ke apUva caritra ke aMkita karane kA avasara pA kara di hamArA samasta kalpanA--AAka abhinava vasanta-zrI ke! dhAraNa karake Anandamaya hai| ae, te usameM Azcarya hI kayA hai! jInakI alaukika zakti ke sa Mmukha svayaM dharmarAja taka ke natizara heAnA paDA, jInhAMne apane akhaMDa tapebala se vidhi ke vidhAna kA bhI palaTa kriyA, jInhAMne apane apUrva pAtivrata se apane ArAdhya pati ke mRtyu ke pAsa se dhuDA liyA, jInhAMne apanI divya tejomayI sAdhanA ke bala se apane dRSTi-vihIna sAsa-sasura kI AMkhA me' jayeAti utpanna kara dI, una veda-mAtA sAvitrI kI sAkAra-mUrti bhagavatI sAvitrI ke zrIcaraNAM meM pra-i pAta karake hama unake puNya-madhura caritra kA vidyuta karate hai. bhArata-mAtA kI yArI putri ! tuma bhI bhagavatI sAvitrI ke bacaraNAM meM praNAma kare. inhI kI kRpA se tuma dha ke kani patha para agrasara hAne meM sama hA sakeAgI. jaya ! sAvitrI devI kI jaya ! X X X X hajArAM varSa pahile kI kathA hai. usa samaya madradeza meM azvapati nAmaka rAjA rAjya karate the. rAjA azvapati satyavAdI, dharmAtmA aura jitendriya the. ve rAjA hAkara bhI atyaMta sarala jIvana vyatIta karate the aura prajA kI rakSA aura unnati me` sadA pratnazIla rahate the. unake rAjava kAla meM prajA ke kisI prakAra kA duHkha nahIM thA; rAjya meM kisI prakAra kI vizRMkhalatA bhI nahIM thI. rAjA puNyAtmA the, isI lie unake rAjya meM yathA samaya para varSo haitI thI aura vasundhA sadA dhana-dhAnyapUrNa rahatI thI. unakI rAjahiSI bhI sadA chAyA ke samAna unakA anukaraNa karatI thI Ara pati ke magala ke lie sadAvrata, niyama eva tapa kA anuSThAna kiyA kruratI thI. be mUrtimatI annapUrNA kI bhAMti, atithi-dharmoM kA paripAlana karatI thIM aura prajA kai apane putra ke samAna mAna kara sadA usake! sukhI rakhane kA prayatna karatI thIM. x mahAbhArata nAmaka mahAna graMthamAM AvAM ati uttama vRttAMta evAM vigatavAra tathA eTalAM badhAM samAyelAM che ke jenI upakArakatA AvA graMtha gharamAM vasAvaveA e hirAratna karatAM paNa anyatra apAyalI nahera khabara. caDhIA khAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ane asarakAraka dRSTAMtA tathA upadeza jatAM khAnapAnamAM kasara karIne paNa vasAvavA tulya che. vadhu mATe vAMce www.umaragyanbhandar.com
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrI: A mahAsatIe mRtyunA deva yamarAjAne potAnAM jJAnacArivaDe evA to prasanna karyo, ke teo pAse vidhAtAnA chaThThInA lekha paNa radabAtala karAvIne patidevanA lIdhelA prANa paNa pAchI mUkAvyA; putrarahita mAtapitAne se putro apAvyA; ane sAsusasarAnAM gayelAM cakSa tathA rAjapATa suddhAM apAvyAM ? he hiMdu bahena ane baMdhuo ! ApaNe mahAna pUrvajonA AvA uttamottama AcAravicAra bhUlatAM cAlyAM tethIja AvI avadazAne pAmyAM chIe. jo hajI paNa cetIe to evAM jJAnacAritrya meLavI phelAvIne unnata thavAnI taka che. hajI paNa kAMI akakala hoya to AvAM evAM mAnavaratnAnAM nAma ane kAma niyaMprata smaraNa kare; sAMbhaLa-saMbhaLAve; tathA baMne hAtha joDIne zraddhAbhaktipUrvaka te divyAtmAonA zrIcaraNamAM namaskAra karIne prArtho ke temanAM jJAnacAritraya pALavA-paLAvavAnuM baLa ane AzIrvAda tamane prApta thaI tamArAM sukhasaubhAgya prakAzI uThe !! jaya ! bhagavatI sAvitrInI jaya ! mahAsatI pArvatI, sItA, anasUyA ane damayaMtI Shree Sudharmaswami Goranbhandas Umara, Surat ityAdinI jeT rAmake 6Nada puruSottamanI jIyuM ! mahAna pUrvajo ane RSamunienI jaya ! bhAratamayAnI jaya ! www.umaragvan andar.com
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta (327 para Itane para bhI yaha rAjadaMpati pUrNarUpa se sukhI nahIM the. rAjya thA, vaibhava thA, dharma thA, puNya thA; para, eka bAta kA abhAva thA, aura yaha abhAva unake hRdaya ke samasta AnaMda ke apanI viSAda-chAyA se sarvadA AchAdita kie rakhatA thA. aura yaha abhAva thA saMtAna kA. rAjA-rAnI satAna ke na hone se sadA du:khI rahate the. hamAre pIche Isa rAjya ke kauna saMbhAlegA? hamAre paralokaprasthAna ke anantara kauna hameM aura hamAre pUrva-puruSa ke jAMjali degA ? hamAre kula ke kauna vilupta hene se bacAvegA-IsI prakAra ke seca-vicAra meM rAta-dina rAjA aura unakI parama suzIlA mahilI paDI rahatI thIM; aura saba prakAra ke sukha aura AnaMda ke sAdhana prApta hote hue bhI, unake hRdaya khinna aura mukha malina rahate the. yauvana kA samujajavala yuga samApta he gayA aura dhIre-dhIre rAjA aura rAnI dena ke upara vRddhatva kA prabhAva parilakSita hone lagA. para, unakI AzA pUrNa nahIM huI, unake rAjadhAsAda meM bAlaka kA madhura svara sunAI nahIM diyA; unake hRdaya kA dAruNa aMdhakAra aura bhI ghanIbhUta he uThA. rAjA aura rAjamahilI donoM hI atyaMta udvigna hai uThe. eka dinakI bAta hai. do ghaDI dina caDha cUkI thA, sArA saMsAra sUryakAnti kI dhArA meM nAna kara rahA thA. rAjA bhI apanI niyanaimittika kriyAoM meM nivRtta hokara rAjaprAsAda ke eka zUnya kakSa meM be hue apane durbhAgya ke dAruNa vidhAna kI bAta soca rahe the. usI samaya pratihArI ne A kara nivedana kiyAH-"mahArAja ! rAjapurohitajI padhAre hai." mahArAja ne kahA -" AdarapUrvaka le A !" dhIre-dhIre rAjapurohita ne usa zUnya kakSa meM praveza kiyA. rAjA ne Asana se uThakara praNAma kiyA aura unheM Asana pradAna karake Apa unake sAmane beDa gae. rAjapurohita ne eka bAra rAjA ke mukhamaMDala kI ora dekhA. une dekhA ki, mahArAja ke mukhamaMDala para viSAda kI ghanI chAyA chAi huI hai. rAja-purahita usa viSAda-chAyA kA mUla rahasya jAte the; unha vidita thA ki, santAna ke zoka meM hI mahArAja aura mahilI donoM rAta-dina citita rahate hai. rAja-purohita ne dhIra gaMbhIra vANI meM kahA-"mahArAja ! rAjamahiSI ke bhI bulavA lIjIe. Aja meM Apa donoM ke sAmane kaI kaheMgA." rAja mahiSI ke bulavA bhejA gayA. kucha ho miniTe ke bhItara rAjamahilI ne vahAM praveza kiyA. rAjamahilI ke suMdara mukhamaMDala para bhI gaMbhIra viSAda kI chAyA chAi huI thI: isalie mevAvRta caMdra-maMDala ke samAna unake vadana-maMDala kI zobhA usa samaya malina ho rahI thI. rAjamahiSI ne rAja-purohita ke bhaktibhAva se praNAma karake apane pati-deva ke bA bhAga meM Asana grahaNa kiyA. rAjA ora rAnI dono utsuka hekara rAjapurohita ke mukha kI ora dekhane lage. rAja-pureDita ne zAta-svara meM kahA-"mahArAja ! Apa ne hI ke samAna mujhe bhI Apake niHsaMtAna hone kA duHkha sadA udvigna kie rahatA thA. aneka tejasvI RSiyoM aura mane hAtmAo se sa ne isa du:kha ke nivAraNa karane kI prArthanA kI: para mujhe saphalatA nahIM pra huI. anta meM maM ne Adi-zakti kA Azraya liyA. meM ne unake caraNe meM apane hadaya kI abhilASA nivedana kI, anta bhagavatI kA karaNa-pUrNa hRdaya mere vinamra nivedana para dravIbhUta huA aura jagajananI ne mujhe kala rAtri ke svapna meM darzana kara je Adeza diyA hai, usI ke nivedana karane ke lie meM Aja prAtaHkAla hI Apake pAsa upasthita huA haiM." - rAjapurohita ke Ina madhura vacane ko suna kara rAjA aura rAjamahilI do hI ke hRdaya Ananda se utkala ho uThe. isa prakAra gaMbhIra mahAsAgara meM DUbatA huA manuSya sahasA taTabhUmi para A jAne se uphulla he uThatA hai; chasa prakAra mahAdaredra, vanaprAna meM paDe hue ane tula vaibhava ke sahasA pA kara Ananda se unmatta ho uThatA hai, vaisI hI dazA rAjA aura rAnI kI bhI huI ve saba AzAo ke tilAMjali de baiThe the; u hone nizcaya rU5 se samajha liyA thA ki, unake bhAgya meM sattAna-sukha nahIM hai, para usa puNya prabhAta meM parama pUjya rAjapurohita ke una AzApUrNa vacana ke sunakara rAjA aura rAnI ke Ananda kA pArAvAra nahIM rahA. dene ke mukha-maMDala para se viSAda kI chAyA dUra ho gaI, aura done ke vadana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra8 bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAna maMDala, megha-nimukta candra-maMDala kI bhAti praphulla ha u. rAjA ne kahA -"pUjyavara ! Aja Apane mujhe je AzA pradAna kI hai, usake lie meM ApakA parama kRtajJa iM. vAstava meM A pane hamAre kula ke vinAza se bacA liyA hai; Apane hameM vaha nidhi dI hai, isake pAne kI saba AzA hama choDa be the." itanA kahakara rAjA aura unake sAtha hI rAnI ne bhI rAjapurohita ke pavitra caraNAM meM praNAma kiyA. rAjapurohita ne kahA -"bhagavatI ne AjJA dI hai ki, Apa eka varSa taka niyamita rU5 se sAvitrI-manta kA jApa kIjIe, nitya prati sAvitrI-mannakI sastra Ahuti agni meM dIjIe aura kevala eka bAra, dine ke chaThe bhAga meM, sAtvika AhAra kIjIe. rAjamahilI ko bhI yahI saba karanA hogA. eka varSa ke uparAnta bhagavatI kI kupA se ApakA manoratha saphala hogA. " rAjAne kahA -"bhagavatI kI AjJA kA meM rAjamahilI sahita pAlana karane ke udyata TUM. maMgalamuhUrta kA nirNaya kIjIe gurudeva ! " rAjapurohitaH-"parase tradazI hai. usI dina se Apa donAM isa maMgalamaya anuSThAna meM praTara ho jAIe." itanA katakara rAjapurohita uTha khaDe hue. rAjA a ra rAnI dena ne phira bhakti-bhAva se unake praNAma kiyA. rAja-pUrahita AzIrvAda dekara cale gae. bhagavatI kI karuNA kI zItala dhArA meM durbhAgya kA dAruNa durvidhAna nimagna he gayA. rAjya-saMcAlana kA bhAra pradhAna amAtya ke hAthe meM dekara rAjA rAjamahiSI sahita tapovana meM cale gae aura vaheM jAkara donoM hI saMyama aura niyama ke sAtha sAvitrI-mantra kA anuSThAna karane lage. brahmApanI bhagavatI sAvitrI kI mAnasika ArAdhanA meM ve dene rAta-dina tallIna rahate; niyamita rUpa se eka bAra AhAra karate, saMyamapUrvaka tapomayI sAdhanA meM pravRtta rahate, dhIredhIre 5 eka varSa vyatIta ho gayA. anuSThAna kI samApti para rAjAne yajJa kiyA aura isa samaya rAja ne rAjamahiNI ke sAtha, prajavalita yajJa-ani meM zraddhA aura bhakti sahita, bhagavatI sAvitrI kA dhyAna karake pUrNAhuti dI, usI samaya yajJa-agni kI zikhAo ke bIca meM parama tejAmacI bhagavatI sAvitrI devI Avirbhata haI. unake pradIpta prakAza ke sAmane ami kA prakAza mak ho gayA. rAjA aura rAnI dene ne bhagavatI ke pAdAvada meM praNAma kiyA. bhagavatI sAvitrI ne done ke AzIrvAda dekara kahA - vatsa ! meM tumhArI akhaMDa ArAdhanA se atyaMta AnadaMta huI haiM. tumane baDI zraddhA aura vidhi ke sAtha mera pUjana kiyA hai. vara maugo !" rAjA ne kahA -"Apa aMtaryAminI che. Apase merI manovAMcchA chipI nahIM hai. brAhmaNe aura RSi kA kathana hai ki, sattAna parama dharma hai. mujhe koI sattAna nahIM hai, merA rAjavaMza santAna ke binA zIdhra hI vinaSTa ho jAegA. Isa lie mAta ! yadi A5 mujha para prasanna hai te mujhe vara dIjIe ki, mere bahuta se putra che." - bhagavatI sAvitrI ne kahA "vatsa ! meM ne pahile hI tumhAre abhiprAya ke jAna liyA aura paramArAdhya brahmAjI me tumhAre putra ke nimitta kahA thA para brahmAjI ne kahA hai ki, tumake eka tejasvinI kanyA hogI. vaha kanyA sAdhAraNa kanyA nahIM hai, sahastra putre kI apekSA vaha kanyA zreSTha hai. usa kanyA se tumhArA rAjavaMza pavitra hogA aura tumhAre kula kI kIrtAi amara jAgI. tuma putra se bhI adhika mAnakara usa kanyA kA pAlana karanA. usI kanyA ke AdhyAtmika bala se eka dina tuma sau putro ke pitA haze." rAjA ne kahA -"jasI bhagavatI kI AjJA. " isake bAda bhagavatI anahiMta ho gaI; aura usI puNya rajanI ko rAjamahiSI ne garbha dhAraNa kiyA. candramAM kalA kI bhAti vaha garbha dhIre-dhIre badane lagA. nau mAsa bItane para rAjamahiSI ne eka kanyA-ratna prasava kiyA. isa samaya usa kanyA kA janma huA usa samaya sArA gRha sahasA prakAzamAna ho uThA. usa kanyA ke divya teja ke dekhakara rAjA aura rAnI done parama prasanna hue; unhone dekhA ki, mAne sAkSAt bhagavatI sAvitrI hI zizu-rUpa dhAraNa kara ke avatIrNa huI hai. vahI tejasvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInu sakSipta nRttAnta 39 saudaryuM, vahI vizAla aruNa kamala-leAcana, vahI bAla-sUrya kI-sI divya kAnti. rAjA aura rAnI de|nemAM hI usa divya--lakSaNA kanyA kA pAkara parama Anandrita hue, unhAMne mana hI mana bhagavatI sAvitrI kaiA praNAma kriyA. vaha vAstava meM sAdhAraNu kanyA nahIM thI; vaha bhagavatI kI teomayI zizu-mUti thI ! rAjapurAhita ne bhI kanyA ke! dekhakara yahI kahA ki, vaha bhagavatI ke tejomaya aMza se samudbhUta huI hai. rAjapurAhita ne kahAH-- rAjan! Apa vAstava me ae saubhAgyazAlI hai aura Apa se bhI adhika saubhAgyazAlinI haiM rAjamahiSI, jInake garbhase sAkSAt jaganmAtA bhagavatI sAvitrI ne janma liyA hai. aisA teja, aisA lAvaNya aura aisA manehara svarUpa kayA sAdhAraNu kanyA meM pAyA jAtA hai ? sAviMtrI devI z2I kRpA se ApaY=A yaha divya kanyA prApta huI hai, sAvitrI devI ke hI viziSTa tejomaya aMza se yaha kanyA utpanna huI haiM, isI lie isakA nAma bhI 'sAvitrI' hI ThIka hogA.' itanA kahekara rAjapurAhita ne usa navAta kanyA ke pAda-padma para apanA jaTAjUTazeAbhI mastaka rakha diyA. kanyA ke mukhamaDala para eka abhinava AbhA prakaTa hui. sArA upasthita RSi-samAja eka svara se ninAda kara uThA:--" bhagavatI sAvitrI kI jaya. ' rAjadaMpati bhI kaha uThe:- bhagavatI sAvitrI kI jaya. hama bhI kahate haiM bhagavatI sAvitrI ii jaya: ' zukala pakSa ke zAradIya candramA kI bhAti sAvitrI ane lagI; para jaise hI jaise ve avasthA me baDhanI jAtI thIM, vaise hI vase unake zarIra kI divya-tejemayI kAnti bhI pradIpta aura prasphuTa haitI jAtI thI. rAjA aura rAnI denAM hI aisI tejomayI kizorI kA pAkara parama prasanna rahate ce. jaba bhagavatI sAvitrI pAca varSa kI huI, taba unheM paDhAne ke lie baDe-baDe prasiddha vidvAna niyukta kie gae. thADe hI samaya meM sAvitrI ne saba vidyAe meM pAradarzitA prApta kara lI; vedavedAMga, upaniSada, sAhitya, itihAsa, saMgIta, citrakalA ityAdi samasta viSayAM meM kumArI sAvitrI kI abodha gati hai| gaI. vahu te saca pUrNae lIlAmAtra thI, nahIM te| vedamAtA sAvitrI ke lie vidyAe me pAradarzitA prApta karane kI kayA AvazyakatA ! jIsake zrIcaraNAM se vidyA kI mandAkinI sahasra-sahasra dhArAe meM vibhakta heAkara pravAhita hAtI hai, jIsake mukha se nikalanevAlI vANI hI veda kA svarUpa dhAraNa karatI hai aura jIsake vINA ke svAM me... sadA divya saMgIta jhakarita hAtA rahatA hai, use guru-mukha se vidyA sIkhane kI AvazyaktA kayA hai? para, jaba maleAka meM avatAra liyA hai, taba pUrNa rUpa se samasta prakAra kI lIlAe karanI hI heAMgI. astu. rAjA-rAnI detAM hI kumArI sAvitrI kI usa divya pratibhA kI bAta jAnakara aura bhI uDyula heA uThe. kumArI sAvitrI bhI unakA saba prakAra se paraMtuSTa karane lagIM. zAradIya kaumudI kA dhArA meM snAna karate hue, upavana kI vikasita latA ke pAsa beThakara janma kumArI sAvitrI vINA ke svara meM svar milAkara sAmaveda ke pavitra mantrAM kA gAna karatI, taba aisA pratIta hAtA thA mAnAM svayaM veda--vANI hI zarIra-dhAriNI banakara gA rahI heA; jaba vasanta ke surabhita prabhAta meM gulAba ke phUlAM se bhagavatI kI saundaryaMmayI prAtamA kA cAru zRMgAra kara ke, kumArI sAvitrI svaracita stotra kA gAyana karatIM, takha bhagavatI kI pratimA bhI vimugdha bhAva se sunane lagatI. hemanta ke madhyA meM jaba tapAvana kI kuTIra ke sammukha AsIna heAkara kumArI sAvitrI vinaya-madhura vANI meM RSiyAM ke sAtha upaniSad ke mUlatattvAM ka vivecanA karane meM pravRtta tI', taba unakI usa agAdha vidrattA ke dekhakara RSigaNu unheM sAkSAt sarasvatI ke samAna mAnakara mana hI mana unheM praNAma karate the. aura jaba grISma kI zItala aruNurAgamayI sandhyA ke samaya kumArI sAvitrI apanI sakhiyAM ke sAtha upavana me vihAra karatI, usa samaya ve mUrtimatI saundarya-lakSmI ke samAna pratIta AtIM. isa prakAra saba vidyAe me' pAradarzitA prazna karake, samasta kalAe me' pravINa heAkara, teja aura tapa kI mUrtimatI pratimA ke samAna, kumArI sAvitrIne yauvana ke samujvala yuga meM padArpaNu kiyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 330. bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta sAkSAta mahAlakSmI ke samAna kumArI sAvitrI kA saundarya-teja usa samaya samudabhAsita he rahA thA. yauvana-yuga meM padArpaNa karate hI kumArI sAvitrI kA sauMdarya mayApha-sUrya kI vimala kAti ke samAna samudbhAsita hai uThI. unake samasta paripuSTa aMge se prakAza kI aisI vegavatI dhArA nikalane lagI kI, jIsake sAmane daSTi karane se eMkha tilamilA uThatI. unakA vizAla lalATa yajJa-agni kI samujajavala kAti ke samAna jhalajhala karatA thA; unakA prasanna mukhamaMDala prabhAkara ke samAna prabhA vikIrNa karatA thA, kumArI sAvitrI smRtimatI sUrya kAti ke samAna pratIta hatI thI. para, yaha pradIpta lAvaNya unake mAtA-pitA kI cintA kA pradhAna kAraNa he gayA. kanyA yuvatI ho gaI, aba usakA vivAha kara denA cAhie yaha vicAra kara mahArAja azvapati ne kitane hI rAjakumAro ke sAtha unakA vivAha kara dene kA prayatna kiyA. para, kaI rAjakumAra unheM apanI pacce zAyinI banAne ke prastuta nahIM huA. unake usa divya tejomayI lAvaNyalakSmI ko dekhakara kisI rAjakumAra kA yaha sAhasa nahIM hu A ki, vaha kumArI sAvitrI ke apanI ardhAginI banAtA. je kaI sAvitrI ke dekhatA, unake pradIpta sauMdarya para daSTi DAlatA, vahI unase vivAha karane se I-kAra kara detA. vaha kayA sAdhAraNa saundarya thA ? kayA sAdhAra rAjakumAra ke bhogane yogya vaha lAvaNya thA ? vaha te sUrya ke samAna-prakhara agni ke samAna prajavalita lAvaNya thA. taba sAdhAraNa rAjakumAra usako kese apanA upabhogya banAtA jIsakI ora dai bhara ke dekhanA taka kaThina thA, jIsake pradIpta lAvaNya para dRSTi DAlane hI se A beM tilamilA uThatI thI, usase vivAha karane ke lie bhI kisI parama tejasvI tapasvI kI Ava zyakatA thI. bhagavatI kA AdhyAtmika zakti ke camatkAra ke dikhAne ke hI lie vaha avatAra divya svarUpa dhAraNa karake prakaTa huA thA, taba usa parama tejasvitI kanyA ke pANigrahaNa ke lie sAdhAraNa rAjakumAra kaise sAhasa karatA ? para, isase mahArAja azvapati aura unakI rAjamahilI baDI citita he uThIM. eka dina thA jaba ve done sattAna ke lie udvigna rahate the: Aja sattAna hai, te usake vivAha kI cintA meM donAM vyagra rahate hai. bAta te yaha hai kei, mAtA-pitA kA sArA jIvana sattAna ke hitacintana hI meM vyatIta hotA hai. azvapati aura unakI rAjamahiSI ne Isa vipatti se udvAra pAne ke lie phira jagajananI jagadambA kI zaraNa lI. vahI sabakA vistAra karatI hai, vahI sabakI mAtA hai. eka dina kI bAta hai. kumArI sAvitrI ne eka anuSThAna kiyA thA, usa dina anuSThAna kI samApti para zeSa snAna karake kumArI sAvitrI ne apane ISTadeva kA dhyAna kiyA. usake uparAMta brAhmaNa se svastivAcana karAyA aura unake AzIrvAda ke zIza para dhAraNa karake vaha eka sa: praphuTita gulAba-mAlA ke lekara apane pitA ke caraNe meM upasthita hui. pitA ke caraNe meM praNAma karake kumArI ne vaDa pavitra mAtA pitA ke hAtha meM de dI, aura Apa svayaM eka ora ke avanata mastaka karake ATha gaI. usa samaya prabhAta-sUrya ki kiraNe sAvitrI kI dI huI mAlA. kA cuMbana kara rahI thI, phUla bhI hai-leMsa kara unakA abhinandana kara rahe che. pitA ne eka bAra apanI usa divya tejomayI kanyA kI ora dekhA. une dekhA, kumArI sAvitrI kA samasta aMga yauvana kI abhinava taraMgo se usI prakAra hillolita he rahA hai, isa prakAra sUrya kI prasanna kAti meM mAnasarovara kA zubhra svaccha salila hilalita hatA hai, para jaba unake hadaya meM yaha bhAva uThA ki unakI usa lakSmI-svarUpA yuvatI kanyA se vivAha karane ke lie koI rA* kumAra ughata nahIM hotA hai. taba unakA mukhamaDala sahasA melIna hai gayA. kucha dera taka rAjA IsI vicAra meM paDe rahe ki, aba kayA karanA cAhie aura kisI prakAra kanyA ke lie vara kI yejanA karanA cAhie? sahasA unake mana meM eka vicAra utpanna huA aura usa vicAra ne unake viSAda ke bahuta baDe aMza meM kama kara dayA. rAjA ne zAnti bhaMga karate hue kahA beTI sAvitrI ! " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInu sakSisa vRttAnta sAvitrI ne vINA ke samAna madhura svara meM kahAH- AjJA pitAjI ! " rAjA ne gambhIra vANI meM kahA: " beTI ! tU akha yuvAvasthA keA prApta hai| gai hai. tattvadarzI RSiyoM kA kahanA hai ki, je pitA apanI yuvatI kanyA kA vivAha nahIM karatA hai aura. jo putra apanI mAtA kI rakSA nahIM karatA hai, vadhu nindA ke yeAgya hai aura use naraka bheganA paDatA hai. devatA aura manuSya sabhA use burI dRSTi se dekhate haiM, isalie eTI ! tU svayaM jA, aura apane anurUpa apatA pati DhUMDha lA. maiM / saba kucha prayatna karake hAra gayA; aba tu hI ceSTA kara aura mujhe pApa se bacA. beTI ! tU hI aba Isa Tila samasyA ke sulajhA ! ', kumArI sAvitrI pitA ke bacanAM ke sunakara lijjata hai| ga; usake aruNu nayana aura bhI aruNa he gae. usane kucha uttara nahIM diyA; para usakA mauna hI usakI svIkRtI kA nidarzana thA.. kumArI sAvitrI ratha para ArUDha heAkara vRddha mandriyeAM ke sAtha binA jAte mA` para cala dI. cannate samaya usane baDe bhaktibhAva sa mAtA-pitA ke zrIcaraNAM meM praNipAta kiyA. pitA ne nayanAM meM AMsU bhara kara, mAtA ne lecanAM se nIra bahAkara, kumArI sAvitrI kaiA bidA kiyA. kumArI sAvitrI apanI ma`gala-yAtrA para cala dI. pitA-mAtA kA zubha AzIvA~da unake patha ke pariSkRta karatA huA Age-Age cala rahA thA. 31 X X X x sAvitrI ke gae hue kitane hI dina vyatIta hai| gae. rAjA aura rAnI detAM utkaMThApUrNAMka putrI ke lauTane kI prajJA karane lage. madhyAkAla kA samaya thA. sArA vizva sUryadeva kI kAnti-madrAkinI meM snAna kara rahA thA. mahArAjA azvapati ayane prAsAda ke eka susajjita kakSa me beThe hue tha aura unake sAmane hI unase ." dUra Asana para AsIna the yAgivarnara6. yAgIzva nArada apanI amRtamayI vANI se mahArAja adhati kA hradaya zItala kara rahe the. mahArAja adhapati ke vAmapAme suza bhita thI patigata-prANA mahArANI. ve bhI bhakta-cUDAmaNa nArada kI rasamayI vANI ke zItala prAha me AnaMdapUrvaka avagAhana kara rahI thI. bhaktavara bhagavAna kA guNa-gAna kara rahe the. usI samaya kumArI sAvitrI ne usa kakSa meM praveza kiyA. rAjA aura rAnI sahasA putrI kA dekhakara AnaMda se uDyula he gae. kumArI sAvitrA ne pahile bhaktapara nArada keA, AMra tapazcAt mAtA-pitA keA bhaktipUrvaka abhivAdana kiyA. tInAM ne use AzIrvAda diyA. kumArI sAvitrI mAtA ke pAsa jAkara eDa gai. marSi nArada ne pUchA:- rAjan ! tumhArI isa kanyA kI samatA karane vAlI kanyA isa samaya tribhuvana meM nahIM hai. mujhe teA aisA pratIta hAtA hai ki, kumArI sAvitrI ke rUpa meM sAkSAt bhagavatI sAvitrI ne avatAra dhAraNa kiyA hai. para, maiM dekhatA ki, tumane aA taka IsakA vivAha nahI kiyA. kanyA yuvatI heA gai, ata: aba te isake vivAha kI AyeAjanA tumhe zIghra hI karanI cAhie. " mahArAja te uttara kriyAH- maharSi vara ! maiM bahuta ceSTA karane para bhI isake anurUpa vara ka prApta na kara sakA, taba maiM ne sAvitrI ke hI apane Apa apane anurUpa vara kheAjane ke lie vRddhu amAtyAM ke sAtha bhejA thA. Aja vahu kai mahIneAM ke uparAnta lauTa kara Ai hai. isane kisa yuvaka kai apanA pati varaNa kiyA hai, se saba kathA yaru svayaM hI kahegI. isake uparAnta kumArI sAvitrI apane pitA kI preraNA se lajAtI huI kahane lagIH-"ApakI AjJA pAkara maiM bitA jAne hue mArgoM se cala dI. meM kitane hI rAjAe kI rAjadhAnI meM gai, kitane hI tapeAvanAM kI maiM te yAtrA kI; para kahIM mujhe mere anurUpa vara kI prApti nahIM hui. ata meM maiM eka tAvana meM paheMcI. vaheMA para zAlva deza ke rAjA ghumasena apanI mahArANI aura apane putra ke sAtha tapeAmaya jIvana vyatIta karate haiM. ve baDe dharmAtmA, brahmaNya, udAra, prajApAlaka, satyavAdI, nyAyI, jitendriya, sayamazIla, niyamavAna nRpa the; para cha dina pIche te anye ho gae aura unakI usa andhAvasthA se anucita lAbha UThAkara unake ariyAM maiM unakA rAjya hara liyA. mahArAja dhumasena apane putra aura patnI ke sAtha tAvana meM cale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 bhagavatI sAvitrInuM sAkSikSa vRttAnta gae aura vaheMA tapasvI-jIvana vyatIta karane lage. vahI' para mahiSavara gautama jI bhI rahate haiM tathA aura bhI bahuta se RSijana nivAsa karate haiM unake hI khIca meM mahArAja ghumasena bhI rahate haiM aura unakI amRtamayI vANI se apane hradaya kaiA paritASa pradAna karate haiM. unhIM ke putra satyavAna ke meM te apanA pati varaNu kiyA hai. ve hI mere anurUpa aura unhIM ke zrIcaraNAM meM maiM ne apane ApakA samarpita kara diyA hai." kumArI sAvitrI ke bacana suna kara pitA-mAtA ke te| parama harSI hu; paraMtu mavira nArada kA praphulla mukhamaDala sahasA gabhIra viSAda kI chAyA se AvRt hai| gayA. thADI dera ke uparAnta bhaktavara nArada te kahAH-"rAjan! tumhArI kanyA te satyavAna kaiA patirUpa me nirvAMcana karake parama ana kiyA hai. ,, rAjA aura rAnI deneAM hI vyakita aura udvigna heAkara maharSi ke mukhamAMDala kI era dekhate lage. unhAMne dekhA ki, maharSi ke cira-prasanna vadana-maMDala para, viSAdamayI cintA kI rekhA 5presDaTa heA rahI hai. mahArAja te vyAkula bhAva se pUchAH-"sA kayAM ? kayA satyavAna ke kula athavA mAtA-pitA meM kucha doSa hai ? '' maharSi` ne kahAH-" seA bAta nahIM hai. ghumatsena baDe satyavAdI evaM dharmAMtmA hai. unake ekAMta satyavAdI haiAne ke kAraNa hI RSiyAM ne unake putra kA nAma satyavAna rakhA hai. usakA nAma citrAtra bhA hai kAMka bAhyakAla me ceDAMse use vizeSa prema thA aura vaha dhADAM ke citra banAte me baDA kuzala thA. unakA vaza bhI ekAnta pavitra aura pratiSThita hai. 21 46 taba mahArAja te kira pUchA:-" tathya kayA satyavAna me kucha dUSaNa hai?'' mahiSa ne kahA:sA khAta bhI nahIM hai. maiM jAnatA ki. satyavAna sUrya ke samAna tejasvI, bRhaspati ke samAna vidvAna, IMdra ke tulya vIra aura pRthvI ke samAna kSamAzIla haiM. vahu ekAnta pitRvatsala hai aura sadA pitA-mAtA kI sevA meM satata saMlagna rahatA hai. dekhate meM bhI vaha parama sundara hai; vahu ekAnta brahmaNya hai, udAra hai, dharmaniSTha hai. satyavAna meM isa prakAra kA kAi doSa nahIM hai. taba te| mahArAja aura mahArAnI kI utkaMThA tathA uddignatA aura bhI aDha gai, mahArAja ne kahAH-" bhaktavara ! taba kayA bAta hai ? kRpayA spaSTa rUpa se kahu hamAre hRdayAM kI udvignatA krUra kIe. .. maharSi ne kahAH-" satyavAna meM vase kAi dUSaNa nahIM hai, vaha kumArI sAvitrI ke ekAnta anurUpa hai; para usame eka deSa hai aura usa doSa kA dUra karanA asabhava hai. vahu doSa yahu hai ki, vahu ThIka Aja se eka varSa ke uparAnta, Aja hI ke dina, isI samaya mRtyu kA prApta hai jAyagA. yahI usakA saba se baDA dUSaNa hai. ' yaha sunakara rAjA aura rAnI denAM hI baDe cintita aura du:khI heA " beTI ! jaya aisI bAta hai, taba tU kisI dUsare varkI kheAja kara. usake samasta guNA kA tiraskAra kie detA hai. '' gae. rAjA ne kahA:usakA eka hI dUSaNa taba sAvitrI te mukha upara uDDAkara, zAnta kintu sthira svara meM, ve divya vacana uccAraNa krie, jInheM pratyeka ramaNI ke apane hradaya-paTala para divya varSoM meM aMkita kara rakhanA cAhie. sAvitrI devI ne kahAH-pitRdeva ! vRkSa eka hI bAra patita hatA hai, parvata eka hI bAra khaMDita hAtA hai; isI prakAra ramaNI kA hradaya-dAna bhI eka hI bAra hAtA hai. maiM te unhe apanA pati nirvAcita kara liyA hai; maiM ne apane mana se unheM apanA paramArAdhya anA liyA hai. saba cAhe kucha heA, cAhe uname eka bhI guNa na heA; para maiM te unheM apanA pati khanA cUkI. A-kanyA kA eka hI bAra pANi-grahaNa hAtA hai; A.duhitA saMkalpa aura kAryAM meM vibheda nahIM karatI. isa lie pUjyavara Apa isameM bAdhA mata dIjIe. meM satyavAna hI ke| apanA iSTadeva banAuMgI, kaiAi dUsarA kisI bhAMti Isa zarIra aura mana kA svAmI nahIM hai| sakatA, '' jIsa samaya kumArI sAvitrI ke mukhamaMDala se yaha tejomayI vANI vanita heA rahI thI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAna usa samaya aisA pratIta hotA thA mAne sAkSAta jagadIzvarI bela rahIM che. sAvitrI ke mukhamaDala para eka abhinava divya prakAza pratiphalita he rahA thA aura usa divya teja ke sammukha bhaktavara nArada kI bhI dRSTi tilamilA uThI thI. maharSi ne usa divya kanyA se kahA -"beTI ! kayA yaha tumahArI aTala pratijJA che ?" kumArI sAvitrI ne kahA -"hai, RSivara ! himAcala ke kAcana zikhara se bhI ekAnta acala hai. jIsa acala bhAva se eka dina bhagavatI satI ne zaMkara ke varaNa kiyA thA, usI aTala pratijJA ke sAtha meM ne bhI satyavAna ke varaNa kiyA hai. vizva kI kaI zakti, svarga kA keAI vyAghAta, vidhi kA kaI vidhAna, merI Isa aTala pratijJA ke vicala nahIM kara sakatA. deva ! Apa AzIrvAda dIjIe ki, ApakI putrI kA pAtivrata akhaMDa rahe." | itanA kaha kara kumArI sAvitrI ne phira eka bAra maharSivara nArada ke zrIcaraNe meM praNAma kiyA. maharSi ne baDe pyAra se uThAkara kumArI sAvitrI ke apane pAsa beThA liyA. usake uparAta uone kahA -"rAjana ! baDe saubhAgya se Apako aisI kanyA prApta huI hai. vAstava meM koI bhI kumArI sAvitrI ke usakI pratijJA se vicala nahIM kara sakatA. taba hAne dIjIe, satyavAna aura sAvitrI kA maMDala-milana hone dIjIe. pativrata meM akhaMDa ajeya zakti hai aura IsameM sadeha nahIM ki, kumArI sAvitrI meM usa zakti kA pUrNa vikAsa huA hai." . rAjA aura rAnI ne kahA -"maharSi kA Adeza paripAlanIya hai." Arya-kanyA kA hRdaya-dAna eka hI bAra hotA hai, yaha vidhAtA ke vidhAna se bhI adhika acala hai. rAjA azvapati ne vivAha kI sAmagrI ekatrita kI aura eka dina vRddha brAhmaNa, amAtya, Rtvija aura rAja-purohita ke saMga lekara ve kanyA sahita rAjA ghumasena ke Azrama meM gae. usa samaya unhane rAjasI ADaara ke tilAMjali de dI thI; aura ve rAjapurohita aura: amAtya ko lekara rAjA ghumasena ke pAsa upasthita hue. eka prahara dina vyatIta he cUkA thA aura sUryadeva kI vimale kAti-dhArA meM tapavana kA pratyeka pallava snAna kara rahA thA. rAjA, ghamasena apane nitya naimittika karmo se nivRtta hekara eka zIla-vRkSa ke nIce beThe hue the. rAjA, ava5ti ne unake pAsa jAkara apanA nAma uccAraNa karake unheM praNAma kiyA aura yathAyogya pUjA karake unhoMne baDI sAvadhAnI se apanA paricaya diyA. rAjA ghumasena ne bhI artha aura Asana dekara unheM pariMtuSTha kiyA aura unake Ane kA abhiprAya pUchI. taba mahArAja azvapati ne zAnta, vinIta, madhura vANI meM isa prakAra apanA abhiprAya prakaTa kiyAH "pUjyavara ! merI sAvitrI nAma kI kanyA hai. meM ne bhagavatI sAvitrI kI ArAdhanA karake use prApta kiyA hai. Apa mere upara anugraha karake use apanI putra-badhu banAnA aMgIkAra kIjIe. " rAjA ghumasena ne kahA -"rAjana ! hama Ajakala rAjyahIna hai aura vanavAsI jIvana vyatIta kara rahe hai. sAvitrI ApakI kalautI kanyA he; baDe sneha aura Adara se sukha meM palI che. taba use hamAre Azrama meM baDe leza uThAne page." azvapati ne vinayapUrvaka kahA-"pUjyavara ! meM aura merI putrI ihalaukika sukha aura duHkha ke asthira aura vinAzazIla mAnate hai. isalie Apa isakI cintA mata kIjIe. sAvitrI Apake caraNe kI sevA kA maMgalamaya avasara pAkara parama prasanna hogI aura mujhe vizvAsa che ki, Apa bhI usakI tanmayI sevA se sadA parituSTa hoMge. meM baDI AzA lekara AyA huM; mujhe nirAza na kIjIe deva ! " rAjA ghumasena ne kahA -"vaise to e svayaM hI Apake kula se sambandha karanA cAhatA thA; para jaba meM rAjya-bhraSTa ho gayA, taba paisA karane kA mujhe sAhasa nahIM huA; para jaba Apa svayaM Agraha kara rahe hai, taba mujhe bhI inakAra nahIM . meM AnaMdapUrvaka kumArI sAvitra ke apanI putravadhU banAuMgA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAna chatanA kaha kara rAjA ghamasena ne nehapUrvaka rAjA azvapati ko AliMgana kiyA. isake uparAnta AzramavAsI RSiyAM ke AmaMtrita karake vidhipUrvaka kumArI sAvitrI kA satyavAna ke sAthe vivAha kara diyA gayA. gujana aura RSiyoM ke AzIrvAda ke sAdara svIkAra karake kumArI sAvitrI ne satyavAna ke vAma-pArdha meM Asana grahaNa kiyA. apane pati kI sAdhanA-kuTIra meM praveza karate hI kumArI sAvitrI ne apane samasta AbhUSaNa aura vastra utAra DAle aura munijanecita vastra dhAraNa kara lie. vaha rAta-dina mUrtimatI annapUrNA kI bhAMti apane pUjya sAsa-sasura kI sevA kiyA karatI aura apane madhura svabhAva, nehamaya vyavahAra se samasta Azrama-vAso ke sadA prasanna rakhatI. satyavAna to kamArI sAvitrI jasI divya lAvaNyamayI guNavatI bhAryA ke pAkara ekAMta prasanna huA. rAjA ghamana aura unakI mahArANI bhI rUpavatI, suzIla, sevAmayI putravadhU ke pAkara parama prasanna hae. kahane kA tAtparya yaha hai ki, sAvitrI devI ne tapAvana kI annapUrNA kA Asana grahaNa prakiyA; tapovana unakI sevA, sAdhanA aura sauMdarya kI pavitrI triveNI se pariplAvita hone lagA. isI prakAra samaya vyatIta hone lagA; para sAvitrI ke hRdaya meM nAradajI kA kathana rAta-dina khaTakatA rahatA thA. vaha eka-eka dina ginatI thI aura jaise-jaise vaha dina nikaTa AtA jAtA thA, vase-vase vaha aura bhI udvigna aura citita hotI jAtI thI. usane apanA jIvana ekAnta sAdhanAmaya banA liyA thA aura vaha nitya tapovana ke vaTavRkSa ke nIce baiThakara ekAnta mana se bhagavatI kI ArAdhanA kiyA karatI thI, vaha Adi jananI se apane pati ke dIrdhA jIvana kI kAmanA kiyA karatI thI aura apane saubhAgya ke surakSita rakhane ke lie vaha cira-saubhAgyadAyinI bhagavatI kI ArAdhanA kiyA karatI thI;para vaha apanI cintA aura vyagratA ko apane andara -hI meM chipAe rakhatI; eka sUkrama viSAda-rekhA taka usake mukhamaMDala para pratiphalita nahIM hone pAtI. usake mukha para sadA prasannatA kA prakAza vilasita hatA rahatA thA aura vaha sadA apane kartavya-karmo kA ekAntatanmayatA aura prasannatA ke sAtha pratipAdana kiyA karatI thI: para usakA hadaya sadA citita rahatA; usakA mane mandira pati kI Agata mRtyu kI bhayaMkara vibhISikA se sadA vyAkula rahatA. - anta meM vaha bhayaMkara dina atyanta sanikaTa A pahuMcA. kevala cAra dina zeSa raha gae. cauthA dina satyavAne kI iDalIlA kA aMtima dina hogA. taba te sAvitrI kA hadaya atyaMta vyAkala hai uThA para usane apanI viSama vyAkulatA ke prakaTa nahIM hAne diyA. pati kI Agata mRtyu se rakSA karane ke lie vaha ekAnta udvigna hai uThI. taba usane triratri (tIna rAtri kA) vata kA saMkalpa kiyA. yaha eka atyaMta kaThera vrata zA. jaba usake sA sasura ne Isa vrata kI bAta sunI, taba te ve atyaMta khinna e -aura mahArAja ghuma<< ne baDe nehapUrvaka sAvitrI ke pAsa mulAkara kaDAH" beTI ! tIna rAta, tIna dina taka nirAhAra rahane ekAnta kaThina che. tU isa vrata ke mata aMgIkAra kara." , mahArAja ghamasena kI mahArANI ne IsI laiMti bahuta kucha kahA, 5ra sAvitrI apane vrata para aTala rahI. usane kahA -" tAta ! Apa IsakA saMtApa mata kIjIe. Apa ke zrIcaraNoM kI kapA ma avazya Isa vrata ke saphaLatApUrvaka sampAdana karUMgI. vrata kA bhaMga karanA pApa hai." | devI sAvitrI ke dharma para aisA ArUDha dekhakara sAsu-sasura kA aMta meM AjJA denI hI pI. aura RSi ne vrata kI saphala samApti kA AzIrvAda diyA. devI sAvitrI saMyamapUrvaka bhagavatI kI mAnasika ArAdhanA karane lagI. aMta meM vaha kAla-rAtri A paheMcI, jIsake dUsare dina satyavAna kI IlIlA kI samApti kA vidhAna thA. usa rAtribhara sAvitrI devI ne jAgaraNa kiyA aura rAtabhara vaha bhagavatI ke zrIcaraNe kA dhyAna karatI rahI. rAtabhara mana hI mana usane -mahAmAyA ke guhArA; rAtabhara vaha jagajajananI kI karuNa kI yAcanA karatI rahI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - -- - - ~- ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^^ bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta 335 prabhAta-kAla huA. Aja hI bhayaMkara dina hai Aja hI usake pati kI ihalIlA kA antima divasa hai. usane prahara dina caDhe taka pUrvAhanika kriyA kI; aura agni ke prajavalita karake usameM hama kiyA. usake uparAnta usane uThakara bArI-bArI se RSi ke, gurujane ke aura vRddha brAhmaNe ke praNAma kiyA. saba ne vrata kI saphala samApti para use saubhAgyavatI rahane kA maMgalamaya AzIrvAda diyA. taba sAvitrI ne dhyAna-yoga ke dvArA una zubha AzIrvAda ke hRdaya meM dhAraNa kiyA aura bhagavatI se una AzIrvAde kI saphalatA ke lie vinaya kI; 5ra jese hI jaise vaha samaya isakA nirdeza nArada che ne kiyA thA, sanikaTa AtA jAtA thA, vaise-vase vaha parama udvigna hatI jAtI thI. Isake uparAnta usake sAsa-sasura ne usane kahA - "beTI ! terA vata saphala huA; terA udyoga pUrA huA. aba tU bhojana kara aura vrata kA pAraNa kara. aba vilamba karane kI AvazyakatA nahIM hai." sAvitrI ne kahA - ma sUryAsta hone para bhojana karUMgI. meM ne mana meM yahI saMkalpa kiyA . " sAsu-sasura cUpa ho gae. sAvitrI usa dAruNa muhUrta kI pratIkSA karane lagI. satI kI cintA bhI sAdhanA kI eka vizuddha maMgala-mUrti hai. theDI dera ke uparAMta satyavAna kandha para phasAM rakha kara vana kI ora jAne ko prastuta che gayA. taba sAvitrI ne kahAH--" nAtha ! Aja A5 akele akele vana ke nahIM ane pAge. Aja ma bhI Apa ke sAtha caluMgI. na jAne kayAM Aja Apako akelA choDane ke lie merA mana nahIM cAhatA. majhe bhI sAtha lete calie. " satyavAna ne kahA -" le calane meM te mujhe kucha inkAra nahIM hai, para Aja tumahArA zarIra durbala hai, tumane tIna dineM se kucha bhI AhAra nahIM kiyA hai. vana ke bhItara calane meM baDA zrama hogA. tuma use kadAcita sahana nahIM kara sakegI." sAvitrI ne haikara kahA --"aisI bAtoM meM nahIM AUgI. mujhe to kucha bhI durbalatA pratIta nahIM hotI hai. vana bahuta dUra theDe hI hai. yahAM para -beThe merA mana nahIM lagatA hai. Apa mujhe niSedha mata kIjIe." satyavAna ne kahA -"tumhArI irachA; para mAtA-pitA se AjJA le lenA Avazyaka che." sAvitrI ane sAsa-sasura ke pAsa gaI. unahe bhaktipUrvaka abhivAdana karake usane kahA - tAta! mAtAjI ne kula aura samidhAeM lene ke lie vana ke jA rahe hai. meM bhI unake sAtha vana kI zobhA dekhane ke lie jAnA cAhatI haiM. Apa yaha na samajhe ki, meM vrata ke kAraNa durbala aura zaktihIna ho rahI haiM. mujhe kucha bhI kaSTa nahIM hai. Aja na jAne kayAM merA mana vana kI sundara zobhA ko dekhane ke lie Akula ho uThA hai. Aja Apa mujhe AjJA de dIjIe ki, meM -unake sAtha jAkara puSita vana ko dekha AUM." sAsa-sasura ne ekAda bAra mana bhI kiyA, para sAvitrI ke anunaya aura anurodha se ata meM unheM AjJA denI hI paDI. sAvitrI ko lekara satyavAna vana kI ora cale. satI mRtyu ke karAla hAthe se apane saubhAgya kI rakSA karane ke lie calI! 4 kusumasajijatA vanalioM ke, zItala surabhita latA-jo ke, UMca-uMce phalita vRkSo ko, harahare maidAne ko dekhatI huI devI sAvitrI ane pati ke sAtha idhara-udhara vana meM ghUmane lagI. yadyapi sAvitrI kA hadaya Agata-vipatti kI AzaMkA se ekAna udvigna ho rahA thA, 5ra 5ti ke manaraMjana ke lie usake mukha para barAbara hAsya-rekhA lIlA kara rahI thI. satyavAna ne apanI DaliyA meM bahuta se madhura aura mIThe phala toDakara bhara lie aura sUkhI huI samidhAo kA eka gaThThA bhI beMdha liyA. usI samaya sahasA usakA zarIra phUTane lagA aura zira meM bhUla uTha khaDA huA. dAruNa muhUrta sannikaTa A pahuMcI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ VAAAAAAA nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn. 336 bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAna satyavAna ne sAvitrI se kahA - "priye ! Aja mujha jaisI zithilatA pratIta hai rahI hai vaisI kabhI nahIM huI thI. merA sArA zarIra phUTa rahA hai aura merA zira pIDA se phaTA jA rahA hai. mujhe te aba khaDA henA taka duSkara he gayA hai. aba maiM leTanA cAhatA haiM." - kSaNabhara ke lie sAvitrI kA hadaya stuti he gayA. vaha jAna gaI ki, bhayaMkara samaya sanikaTa hai; para apane hRdaya ke baDe saMyamapUrvaka zAna karake vaha baiTha gaI aura usane apane pati satyavAna kA zira apanI goda meM rakha liyA. dhIre-dhIre vaha kAla-mudata sannikaTa Ane lagA. sAvitrI vyAkula hekara kintu dhairya pUrvaka usa mRtyu--muhUrta kI pratijJA karane lagI. . gheDI dera ke pIche usane dekhA ki, usake pati ke paripArzva-prAnta para sahasA eka puruSa prakaTa huA. vaha lAla kapaDe pahane hue thA; usakI kheM bhI aMgAre ke samAna lAla-lAla tha; usakA zarIra zyAma thA, vaha dekhane meM parama tejasvI pratIta hatA thA, usake eka hAtha meM eka pAza thA. vaDa apanI lAla-lAla Akha se satyavAna ke zarIra kI ora dekhane lagA. taba to devI sAvitrI dhIre se pati kA mastaka pRthvI para rakhakara khaDI ho gaI aura unhoMne usa tejasvI puruSa ke praNAma kiyA. usa samaya bhaya aura vyAkulatA se unakA hadaya atyanta udvigna ho rahA thA. unhoMne baDI ceSTA karake kahA-"meM jAnatI hai ki, Apa kaI devatA hai. Apa kI divya zarIra che. kRpA karake batAie ki, Apa kauna hai aura kayA karanA cAhate hai?" tejasvI puruSa ne kahA"tU pativratA hai aura tapasvinI hai, isI lie tUne mujhe dekha pAyA hai. meM yamarAja haiM terA yaha pati satyavAna kSINaAyu thA; Aja isakI mRtyu kA dina hai, meM se apane pAza meM beMdha kara le jAgA ." sAvitrI ne kahA -"mahArAja ! mane sunA thA ki, manuSya kA prANa lene ke lie Apake dUta AyA karate hai, para mere pati kA prANa harane ke lie Apa svayaM ko Ae hai?" yamarAjA-"rAjakumArI ! terA pati satyavAna, guNavAna aura dharmAtmA ha. vaha mere dUte ke le jAne yogya nahIM thA isI lie meM svayaM AyA haiM. " itanA kakara yamarAja ne balapUrvaka satyavAna ke zarIra se eka aMguSTamAtra zarIra nikAla liyA aura apane pAza meM zrAdhakara dakSiNa kI ora cala die. satyavAna ke zarIra kI sArI zobhA jatI rahI aura vaha zvAsa-rahita hokara zrIvihIna dikhAI paDane lagA. devI sAvitrI bhI atyaMta duHkha se paripIDita hekara yamarAja ke pIche-pIche cala dI. - thoDI dUra calane ke uparAnta yamarAja ne dekhA ki, usake pIche pIche devI sAvitrI bhI ane rahI hai. taba unhone kahA -"sAhitri ! aba tuma lauTa jAo aura apane pati kI aurvadaihika kriyA kare. aba tU apane 5ti se aNu ho gaI; yahIM taka calanA bata hai " - sAvitrI ne kahA-"mahArAja ! strI kI gati hI pati hai; jae merA pati jAyagA vahI meM bhI jAuMgI. yahI sanAtana dharma che. tapa, pativrata, gurubhakti aura ApI kRpA : eka nahIM sakatI. mahArAja ! tavadarzI RSiyo ne kahA hai ki, sAta paga sAtha calane hI se mitratA ho jAtI hai, so usI niyama ke anusAra mitratA ke nAte meM kucha Apase kahatI haiM se sanie. dharma hI pradhAna hai; kAMki dharma ke binA mAnavagati nahIM hai. RSi ne bhI yahI kahA hai:-sabhI ko apanA-apanA dharma pAlana karanA cAhie. meM bhI apanA dharma-pAlana karUMgI. pati kA sAtha na choDanA hI ramaNI kA parama-dharma che.'' yamarAja sAvitrI ke vacana sunakara parama prasanna hue. unhone kahA-sAhitri ! meM tere vacane ke sunakara parama prasanna huA haiM. apane pati ke jIvana ke cheDakara je cAhe so meMga le." sAvitrI ne kaha:-"mahArAja ! mere adhe zvasura rAjya-bhraSTa hokara tamaya jIvana vyatIta kara rahe hai. unake nayane meM phira se ti utpanna ho jAya-vahI me Apase vara maigatI haiM. " yamarAja ne kahA -"tathAstu; para aba tU lauTa jA. tU durbala &; bahuta dUra calane se thaka jAyegI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta 337 T sAvitrI ne kahA -"yaha kaise ho sakatA hai ? jahai mere pati jAyeMge vahIM meM bhI jAuMgI, para, meM Apase eka bAta kahatI huM, sunie. puruSa eka bAra ke milane hI se dayA karane lagate hai. puruSa kA satsaMga svarga se bhI baDhakara hai-isI lie satsaMga kI apAra mahimA hai. yamarAja sAvitrI ke madhura vacane atyaMta AnaMdita hokara kahane lage-"beTI ! ma tujhase bahuta prasanna haiM. terA kathana atyaMta hitakara hai. satyavAna ke jIvana ke cheDakara tU aura eka vara maiga." sAvitrI ne kahA -"Apa parama dayAlu hai. mujhe vara dIjIe ki, mere zvasura paMpanA lupta sAmrAjya pArve aura dharma meM unakI mati daDha rahe." - yamarAja ne kahA -"evamastu ! terA zvasura apanA lupta rAjya pAvegA aura dharma meM , usakI sadA daDha rati rahegI; para aba tU lauTa jA, karyo vyartha meM zrama uThatI ?" sAvitrI ne kahA -"mahArAja ! yaha to kisI bhaita nahIM ho sakatA; para, Apa merI ora eka bAta sunie. satyaruSa kA svabhAva baDA dayAlu aura madhura hatA hai. te zatru para bhI dayA karate hai: kisI se kabhI deha nahIM karate hai. Isa lie puruSa dhanya hai. unakA paricaya aura milana baDe puNya se prApta hotA hai." - yamarAja ne kahA -"sAvitri ! tere vacana amRta se bhI adhika madhura hai.tere vacane meM dharmakA zuddha svarUpa prakaTa hotA hai. isalie tU satyavAna ke jIvana ke cheDakara aura eka vara ga." sAvitrI ne kahA -"Apa vAstava meM baDe karuNAmaya hai. mere pitA ke koI putra nahIM hai so kula kI kIrti baDhAne vAle unake sau putra utpanna hoyahI vara dIjIe deva !" - yamarAja ne kahA -"aisA hI hogA. tere pitA ke sau putra hege; para aba tU lauTa jA, tU bahuta dUra calI AI hai.' sAvitrI ne kahA -"pati ke sAtha rahakara mujhe rastIbhara thakAvaTa nahIM pratIta hotI hai. merA mana te mere pati hI ke sAtha hai. mahArAja ! Apa baDe dharmAtmA hai. Apa vivasvAna jagadAtmA sUryadeva ke putra hai, isI se Apako dharmarAja kahakara prajA ApakI pUjA karatI hai. satya vizvAsa ke yogya hai, kaki ve sadA prIti karane vAle hote haiM. una para manuSya ke isI lie apanI AtmA se bhI adhika vizvAsa hotA hai." ' yamarAja ne kahA -"sAvitri ! tU ne ThIka kahA. vAstava meM tUne dharma kI bAta kahI hai, so meM tujha para parama prasanna chuM. tu apane pati ke jIvana ke cheDakara aura je varadAna cAhe so meMga le." * sAvitrI ne kahA-"mahArAja ! mere pati satyavAna se mere sau aurasa utpanna hai. yahI mujhe cauthA varadAna dIjIe." - yamarAja ne kahA -"aisA hI hogA. tere sau parAkramI aura puNyAtmA putra hoMge; para aba tU zrama mata kara. jA lauTa jA." sAvitrI -"mahArAja ! saMta sadA nirlipta rahate hai. unheM duHkha-sukha nahIM vyApatA hai. soM ke satya se hI sUrya sthita hai, saMta ke tapa se pRthvI sthita hai, bhUta-bhaviSya kI gati bhI santa hI hai. isI lie puruSa kI prasannatA prApta karanI cAhie; kyAMki vaha kabhI niSkala nahIM jAtI hai." yamarAja sAvitrI kI aisI dharmamayI madhura vANI sunakara vimukha ho gae. une kahA "beTI ! tU te baDe suMdara vacana kahatI hai, mere mana ke tere vacana baDe madhura aura priya pratIta hete hai. isalie aba tu antima vara maeNga le !" sAvitrI bolI:-mahArAja ! meM cAhatI hai ki, merA pati sajIva ho jAya, jIsase mere sa putra utpanna che. mahArAja ! pati ke binA meM mRtaka ke samAna hai; pati ke binA mujhe svarga aura apavarga taka kI IcchA nahIM hai." aisI tapomayI pativratA ke sAmane aMta meM yamarAja ke hAra mAnanI hI paDI; aura unhane pAza meM se satyavAna kA aMguSThamAtra zarIra khela diyA. calate samaya unhene kahA-"dhanya he 2. bha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 w`wy@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ yw@ ny@ b@ y@ my@ mywny@ rh hy m byn nmy brh my brh by wwwwwwwwwwwwwwww bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnta beTI sAvitri! tuma pativratA kI cUDAmaNi che. temane vidhi ke akhaMDanIya bidhAna ke bhI palaTa diyA. jAo ! aba lauTa jAo ! mere AzIrvAda se tuma cAra sau varSa taka apane pati ke sAtha sahakAra AnaMda bhogogI." itanA kahekara yamarAja aMtahita ho gae. akhaMDa pativrata ne mRtyu ke chata liyA. devI sAvitrI jadI-jaladI paira baDhAtI huI vae pahuMca, jae unake ArAdhya pati-deva kA mRtaka zarIra pRthvI para paDA thA; para jaba taka he vaheM paheMcI, taba taka prANavAyu ne usa zarIra meM praveza kara liyA thA aura satyavAna kI deha phira vaisI hI suMdara aura zrImatI pratIta hone lagI thI. zave kI bhayaMkaratA dUra ho gaI thI, aura jIvana kI AbhA upara vilasita hone lagI thI. devI sAvitrI ne dhIre-dhIre pati ke zira kA uThAkara apanI goda meM rakha liyA aura ve unake jAgane kI pratIkSA karane lagI. idhara dhIre-dhIrAtri kA aMdhakAra ghanIbhUta hAne laga lagabhaga eka ghaDI ke uparAMta satyavAna jAge. ve sahasA ghabaDAkara uThe beThe aura sAvitrI ora dekhakara kahane lage-"priye ! Aja meM ne baDA bhayaMkara svapna dekhA hai. usakI mRtimAtra se merA hadaya kaeNpa uThatA hai." sAvitrI ne isakA kucha uttara nahIM diyA. satyavAna ne phira kahA -"baDI dera taka meM setA rahA. aba to rAtri ho gaI. sArA vana aMdhakAramaya ho uThA hai aura idhara-udhara hiMsaka pazu bhI ghUmane lage hai. aba kese mArga mIlegA ?" - sAvitrI ne kahA -"mai idhara-udhara se sukhI patti baTara lAtI hai. na che, Aja rAtri ke yahIM vizrAma kIjIe. meM Aga jalAka rAtabhara ApakI sevA karaMgI. agni ke bhaya se kAI hiMsaka pazu hama logoM ke pAsa nahIM AyegA. ApakI zarIra bhI Aja acchA nahIM hai." satyavAna ne kahA -" priye ! aisA karanA ucita nahIM hai. mere pitA-mAtA baDe hI citita ge. mujhe jaba kabhI dera ho jAtI thI, taba ve done vyAkula hekara mujhe te phirate the. merI ke uparota ghara se bAhara nikalane hI nahIM detI hai. yadi hama lega rAta meM haiM rahe. te mere pitAmAtA avazya du:khI kara prANatyAga kara dege. ve becAre isa samaya bhI duHkhI ho rahe hege aura mujhe idhara-udhara te phirate hege. isameM saMdeha nahIM ki, merA za rIra isa samaya bahuta zithila ho rahA hai aura mujhe Aja do paga calanA bhI duSkara -sA pratIta hotA ha; para kIsI prakAra to calanA hI hogA. sAvitra! calo aba dera na kare." sAvitrI ne kahA -" achI bAta hai. yaha phalAM kI DaliyA yahIM vRkSa para TaeNgI rahane dIjIe, i-nha kala le jAyeMge. AIe, Apa mere kandha para hAtha rakha lIjIe; meM Apako dhIre-dhIre le cA~gI. vaha dekhIe ! saubhAgya se Aja pUrNimA hai aura AkAza meM caMdra-deva bhI udaya ho rahe hai. aba taka yaha baDabaDe paDe ke pIche the, aba to unakI caiAdanI se sAre vana-patha spaSTa rUpa meM dikhAI paDa rahe hai." satyavAna ne sAvitrI ke kandha para hAtha rakha liyA. sAvitrI ne eka hAtha unakI kamara meM DAla liyA aura done kuTi kI ora cala die. dhanya satI ! Aja cAra dina se anna kA eka kaura bhI tumhAre mukha meM nahIM gayA che; para tau bhI tuma kitane sAhasa se apane pati ke lie jA rahI ho. yaha to phira bhI sAMsArika patha hai, tumane te paraloka ke patha para bhI unakA sAtha nahIM choDA aura unhe yamarAja ke pAza e chuDa hI liyA! dhanya ho tuma aura dhanya hamArI yaha suvarNamayI vasundharA jIsakI goda meM tumane janma liyA thA ! pAtivrata kI kesI ajeya zakti hai? idhara jaba sUryAsta ho gayA aura putra aura putra-badhU nahIM Ae, taba te mahArAja ghumasena aura unakI mahArANI baDe hI duHkhita aura udvigna uThe. bhagavAna yamarAja ke maMgalamaya AzIrvAda ke puNyaprabhAva se unakI boM meM phira jyoti utpanna ho gaI thI aura isa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwww Vvvvvvvv vvv www bhagavatI sAvitrInuM saMkSipta vRttAnA 339 vilakSaNa camatkAra ko dekhakara sAre RSi aura ve svayaM parama AzcaryAnvita aura AhAdita hue che; para vaha sArA AnaMda Isa samaya putra aura putravadhu kI cintA meM vilIna ho gayA thA. ve vyAkula bhAvase idhara-udhara Rpiye kI kuTI meM, vana ke nike meM, tapovana ke AAmoM meM sAvitrI aura satyavAna ke jate phirate the. bAra-bAra vyAkula hekara ve ucca svara meM una donoM kA nAma le-le kara pukArate the. jaise-jese hI rAtri adhika hotI jAtI thI, vaisevaiise hI unakA zoka bhI ghanIbhUta aMdhakAra kI ti baDhatA jAtA thA. aMta meM jaba ba dera he gaI, taba una done ne, una vRddha mAtA-pitAne, mana meM nizcaya kara liyA ki, kisI hiMsaka jaMtu ne putra aura putra-vadhu ko mAra DAlA. ve baDe hI vyAkula-bhAva se "hA putra! hA putrabaMdhu ! " kakara rene lage. unakA karuNa vilApa sunakara sAre RSi ekatrita hue aura unheM sAMtvanA dene lage. suvarcA RSi ne kahA-"rAjana ! tuma zAMti dhAraNa karo. mai nizcayapUrvaka kaha sakatA huM ki, satyavAna jIvita hai, kaki usakI dharmapatnI jitendriya, tapasvinI aura pativratA hai." gautama RSi ne sAMtvanA dete hue kahA --"ThIka hai. maharSi suvarcA kA kathana asatya nahIM ho sakatA. mai apanI samasta tapasyA aura sAdhanA ke bala para yaha kaha sakatA hUM ki, tumhArA putra aura dhu done jIvita hai." saba RSi ne maharSi gautama ke vAkaya kA samarthana kiyA. usake uparAMta vRddha maharSi dAlabhya ne kahA-"rAjana ! tu hAre done netra khula gae hai; sAvitrI vinA AhAra kie hue gaI hai, taba yaha nizcaya hai ki, satyavAna avazya jIvita hai." isI prakAra maharSivara dhaumya ne, RSicUDAmaNi bharadvAja ne tathA anya upasthita RSi ne rAjA ghumasena aura unakI rAjamahilI ke sAtvanA dI aura unheM vizvAsa dilAyA ki sAvitrI aura satyavAna donAM jIvita hai. trikAladarza satyavAdI RSi aura taparivAM ke una vAkayo ko sunakara, rAjA ghamasena ke badhI sAMtvanA prApta haI, mRta-AzA phira sajIva che uDI. RSi kA bhI satyavAna aura sAvitrI para apAra prema thA, isI lie ve sabhI usuka bhAva se satyavAna aura sAvitrI ke lauTane kI pratIkSA karane lage. isa bIca meM ve purANa kI dharmamayI kathA kahekara vaha rAjA aura mahiSI ke hadaya ko zAMta karane lage. - eka prahara rAtri vyatIta he gaI. eka bAra phira ghamasena kA mana adhIra aura asthira hai uThA; para, RSi ne bAra-bAra unheM samajhAyA aura sAMvanA dI. aura thoDI hI dera meM sAvitrI devI ke kandha para hAtha rakhe hue satyavAna ne vae praveza kiyA. una ne ke sakuzala lauTA huA dekhakara sabake saba prasana hue; rAjA aura rAnI ke AnaMda kA to pArAvAra hI nahIM rahA. unakI khAM se AnaMda kI azrudhArA pravAhita tene lagI. mAtA-pitA tathA Rpiyo ke zrIcaraNo meM sAvitrI aura satyavAna ne bhakti pUrvaka praNAma kiyA. unahone sAvitrI ko cirasaubhAgyavatI hone kA aura satyavAna ke cirAyu hone kA AzIvaMda diyA. isake uparAMta sAvitrI sAsa ke pAsa aura satyavAna pitA ke pAsa beTha gae. usa samaya sAvitrI ke mukha-maMDala para divya vijaya kI alaukika AbhA lIlA kara rahI thI. saba RSigaNa zAMta hekara baiThe. taba vRddhavarya bharadvAja RSi ne kahA -"satyavAna ! Aja tuma itanI dera taka kalaiM rahe ? tumane yaha nahIM socA ki, tumhAre mAtA-pitA aura hama saba tumhAre lie kitane cintita aura vyAkula raheMge." satyavAna ne vinamra svara meM kahA -"pUjyavara ! meM phala aura samidhA lekara calane hI ke thA ki, sahasA merA zarIra phUTane lagA. aura zira meM bhayaMkara bhUla hone lagA. meM leTa gayA; leTane hI muke niMda A gaI aura mai aisA soyA ki, jaba sUryAsta ho gayA, taba meM uThA. aisA zrama mujhe kabhI nahIM huvA thA. isIlie dera he gaI." dhaumya RSi ne pUchI -"satyavAna ! tumhAre pitA ke donoM netra phira se tipUrNa ho gae hai. kayA tuma isakA kAraNa jAnate hai ?" - satyavAna yaha sunakara parama prasanna huA usane kahA - nahIM jAnatA ki, kisa devatA ke prasAda se aisA huvA hai." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sAvitrInuM sakSipta nRttAnta taba gautama RSi ne kahA-eTI sAvitra! kyA tU isakA kAraNe jAnatI hai ?" sAvitrI ne kahA:- haiM| tAta! maiM isakA sakha kAraNa jAnatI haiM." ' saba RSiyAM ne usakeA sunane kI utkaMThA prakaTa qI; taba sAvitrI ne vinamra bhAva se sama hAla kahA. kisa prakAra nArada che ke mukha se apane pati kI mRtyu kI bAta sunakara usane usake sAtha vana meM jAte kA Agraha kiyA, kIsa prakAra yamarAja se usane varadAna prApta kie aura apane pati ke prANAM kI rakSA qI, ityAdi samasta kathA sAvitrI te vinamra, zAMta, madhura svara meM kahakara sunAi. isa vilakSaNa kathA ! sunakara sArA RSima`Dala camatkRta hA ThA. sabane eka svara se sAvitrI ke akhaMDa tapa r pativrata kI mujha-ka se prazaMsA thrI, sabane use AzIvAda diyA. sakhate sAvitrI kI jayajayakAra kI. 30 rAjA ghumatsena aura unakI rAnI ne aisI tejasvinI putra-vadhU kA rUpa me pAkara apane Apake kRtakRtya mAnA. unhAMne bArabAra usake mastaka para hAtha pherA; bAra-bAra usake zira kA seMdhA aura Ara-bAra usakI snehapUrNAMka prazaMsA kI. sAvitrI te pati-kula aura pitA-kula dezanAM kA 5vitra kiyA aura dezanAM kI rakSA ka. X x x ekAMta meM milane para satyavAna ne snehapUrvaka sAvitrI kA hAthe apane hAtha meM lekara kahA--" pyArI ! vahu svapna nahIM, satya thA ? '' sAvitrI ne lajjapUrvaka kahAH- bhagavatI te khaDI rakSA kI. '' satyavAna ne use hradaya se lagAkara kahAH-"tuma vAstava me merI prANezvarI hA, kayeki tumane mere prANAM kI rakSA kI . sAvitrI ne pati ke gale meM hAtha DAla krie. usane unhe Age kucha nahIM kahane diyA. X * * x vahu rAtri vyatIta hui. prAcI dizA meM maMgalamaya sUdeva padhAre aura sArA vizva phira jAgrata heAkara ha~sane lagA. tapovana Aja AnaMda kI rMgabhUmi-sAheA rahA thA. sabake saLa AnaMda kI dhArA meM avagAhana kara rahe the. jIdhara dekhA udhara sAvitrI kI puNya-kathA hai| rahI thI; aura sabhI sAvitrI ke akhaMDa pAtivrata kI prazaMsA kara rahe the. usI samaya zAlva deza ke prAjana Ae aura unhAMne mahArAja ghumatsena ke zubha samAcAra diyA ki, unake mantrI ne unake berI ke parAsta karake usake yuddha meM niyata kriyA hai. prajA ke pratinidhi ne kahA:- tama mahArAja ! Apa padhArie. senA aura sAmatagaNu tapeAvana ke bAhara Apake padhArane kI pratIkSA kara rahe haiM. zAlva deza ke rAja-siMhAsana ! cala kara alaMkRta kIjIe. hama saba ApakI sevA meM sIlie upasthita hue haiM. 21 " rAjA ke netravAna dekhakara prajAjana baDe cakita aura prasanna hue. sArA tapAvana ' mahArAja ghumasena kI jaya ' se murita hai! uThA; aura usI samaya RSi-maDala kI era se sAvitrI devI kI jaya ' kI dhvani utthita huI. tadanaMtara rAjA ghumasena AzramavAsI RSiyAM ! praNAma karake apanI mahiSI, putra aura putra-vadhUsahita apanI rAjadhAnI ke padhAre. sAvitrI kI tAmayI pAtivrata-sAdhanA kI zakti kA vilakSaNa camatkAra dekhakara prajAjana ne bhI sAvitrI kI jaya-jayakAra kI. vaDa prabhAta moMgalaprabhAta meM pariNata he! gayA. X X X X kAlAntara meM mahArAja adhapati kai bhI sau putra utpanna hue. devI sAvitrI ke bhI sau aurasa putra utpanna hue aura cAra sau va taka unhAMne apane pati ke sAtha Ana MdapUrNAMka dAmpatya-sukha bhegA. sArA vizva sAvitrI kI jananI-rUpa meM pUjA karane lagA. aura Aja bhI hindu-lalanA devI sAvitrI kA pUjana karatI haiM aura unase apane saubhAgya kI rakSA kI prAnA karatI hai. devI sAvitrI bhAratIya satI-maDala kI jayAtirmayI maNi haiM; unakI amara kIti se Aja bhI hama gauravAnvita hai aura hamArA dhArmika itihAsa unake puNya-caritra kI pavitra akSaya AbhA se prevala hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 www. www/www Www dadagAra dhanya hai devI sAvitrI ! aura dhanya hai hamArI mAtRbhUmi ! jIsakI goda meM devI sAvitrI ne janma lekara vizva ke mAtR-maMDala ke sammukha dharma ke vizuddha svarUpe ke prakaTa kiyA thA. Aja isa dina meM bhI bhArata ke isa bAta kA gaurava hai ki. sAvitrI devI jamI pativratA kI samatA karane vAlI mahilA vizva ke kisI bhAga meM utpanna nahIM huI vizva ke kisI kavi kI kalpanA taka itanI uMcI nahIM uTha sakI. sAvitrI samasta saMsAra kI hai para, unakI jananI hai -bhArata-mAtA ! yaha kayA kama gaurava kI bAta hai ? svarga aura saubhAgya jIsakI caraNa-raja ko zira para dhAraNa karake pavitra hote haiM; svayaM yamarAja jIsakI atula-zakti ke sAmane natazira hote hai: una pativratA kI cUDAmaNi devI sAvitrI bhAratIya lalanAo kI isa dudina meM patha-pradarzikA ho, yahI hamArI bhagavatI rAjarAjezvarI kalyANa-sundarI ke zrIcaraNo meM prArthanA hai. ddagAra (lekhaka:-AzAvAdI-sarasvatI" jAnyuArI-1927 nA aMka uparathI.). bhagavad ! merI vinaya-anunaya Apake karNa-gocara hone para bhI niSphala huI ! sArA ronAnA vRthA gayA ! yAcanA ke me sadA se vidhI thA, kintu yaha samajha kara ki Apa ese udAra 'svAmI ke nikaTa kai vastu adeya na hogI, maine apanA haTha bhI cheDA; para usakA bhI kucha - sara na huA. Apa aise dhIra-vIra ajAna bAlaka ke karaNa-kandana se kaba vicalita hote hai? - phala-prApti kI mujhe vizeSa cAla na thI, kintu usakI aprApti ne merA citta caMcala kara diyA. jaba taka yAcaka nahIM bane thA taba taka saMtoSa thA. hAtha pasAra kara asaphala manoratha ke mane ApakI aprasanatA kA dyotaka samajhA-apanI agatA kA nahAM ! kayAMki jItanI Apane kapAye kI hai unameM meM kisake yugya thA ! prabho ! ApakI dayAlutA meM sanda karanA merI nIcatA thI. tucha sAMsArika lAbha ke artha Apake devI ThaharAnA apanI bhakti meM kalaMka lagAnA hai. yadi ma Apake nikaTa apane artha kaI vastu adeya nahIM mAnatA, to ApakI kRpA ke sammukha mere lAbha kI koI aisI vastu nahIM, jIsakA ApakI prasannatA ke lie meM saharSa tyAga na kara saku. phira ronA kisa bAta kA ? du:kha aura doSAropaNa kevala IsI lie thA ki mai apanI bhUla se sAMsArika aizvarya ke Apake prema aura anugraha kA sUcaka samajhatA thA. kadAcita isI mUla kA saMzodhana karane ke artha Apane mujhe Icchita vastu kI siddhi se vaMcita rakhA. athavA isa asaphalatA kA yaha kAraNa ho ki meM apane ke ApakA kRpApAtra samajhatA thA aura Apa mujhe isa anucita abhimAna se mukta karanA cAhate ha. prabho ! Apa isa abodha bAlaka ke sAMsArika miThAI khilAkara bigADanA nahIM cAhate. nahIM nahIM. Apa apane priya ziSya ko zAyaH ya upadeza denA cAhate hai ki vaha kAyara kI bhikSAvRtti choDa re kI bhAti yuddhakSetra meM' Ave. pratye ! bhikSA-vRtti kA to meM virodhI thA hI. Apane apane bhakta ke vicAra kI aura bhI puSTi kara dI. Isa asaphalatA ne mujhe niSkAma-sevA ke daDha mArga para asara kara diyA. ApakI kRpA kI laiMti meM apanI bhakti ke sahaja aura kAmanA-rahita banAne kI ceSTA karuMgA. ApakI khuzI meM apanI khuzI samajhUMgA. apane hita ko Apake hAtha meM saupa dUgA. isa bAta ke lie Apa mujhe anadhikArI samarjhege, ApakI prasannatA ke hetu usakI aprApti ko apanA parama hita mAna sadA prasanna rahUMgA. kintu bhagavana ! meM Apase yuddha na karuMgA. meM bhIma nahIM hai, je kevala ApakA praNa - chuDAne ke lie Apase lar3a. meM svayaM apanA sarvasva choDane ko taiyAra hai. mai arjuna nahIM haiM, je dArzanika pahelikAo ke cakakara meM Akara kartavya-parAyaNa yoddhA bUnane kI khyAti ke artha manuSyocita mAyA-moha ko choDa . meM rAvaNa bhI nahIM hai, je virodha-dvArA bhakti kare. Apake mAranA he te binA yuddha ke hI mAra lIjIe. "satasaMgana niSanAvyAM tArayata.' Apake sammukha natamastaka he dIna-bhAva se apane astra-zastra samarpaNa karane meM hI meM apanA parama zreya samajhatA . prema kI hAra ko maiM jIta se baDhakara mAnatA hUM. _ _ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 gAmaDAMnI zArIrika avadazA gAmaDAMnI zArIrika avadazA ( lekhaka:-bihArI-'prajAbaMdhu' nA raupya-mahotsava vizeSAMkamAMthI ) gujarAtI hiMdu divase divase nabaLA thatA jAya che ane meTA temaja nizALe jatA kumaLA hiMdu bALako anya kAmanA temanA birAdareA jevA taMdurasta ke majabUta nathI, te vAta jagajAhera che. ApaNA kayA dekhenI A sajA che te jANavAne zAMta citte prayatna karavA joie. bALavivAha, bALalagna, bALakAne gRhasaMsAramAM nAkhavA, garIbAi, hAlanuM zikSaNa vagere vagerete zire saghaLe! dekha devAya che; pazu temAM badhAM kAraNe! AvI jatAM nathI. gujarAtI hiMdu evA garIba nathI ke temane khAvAnA sAMsA paDe. hAlanuM zikSaNa eTalu badhuM adharUM nathI ke tethI biyata Ama cheka lathaDI jAya. thoDe ghaNe aMze tethI upajatI citAne lIdhe zarIra bagaDe che emAM zaka nathI, paNa kho doSa tene zakAya tema nathI. vaLI A ciMtA zaherIone vadhAre che ane gujarAtI sAta ceApaDI sudhI bhAgyeja paheAMcanArA gAmaDAnA hiMdu bALakane tevI ciMtA bahu naDatI nathI. bALalagna ane bALasaMsAranI mAThI asarA dhaNIja thAya che, e vAta bezaka che. A rasama ekadama nAbuda thai zake ema nathI, paNa A uparAMta keTalAka kharAba rItiravAje evA che ke je nAbuda thai zake ema che. tenI mADI asarA gAmaDAMnA bALakeApara thavA lAgI che; ane te eTalI badhI hade ke jyAM traNa peTI jevAmAM Ave che tyAM meTAM hADakAMvALA, bharAu zarIravALA, majabUta ane kadAvara dAdAnA pautra lakhoTI jevAM mevALA, sUkalakaDI ne mAIkAMgalA jovAmAM Ave che. gujarAtanA ghaNA bhAgeAmAM huM karyAM chuM ane tyAMnA rItarivAjone tapAsI jeyA che. huM khAtrIthI kahI zakuM chuM ke, nIce jaNAvelAM kAraNe.nI asara theDI mADI nathI thatI. e kAraNe! evAM che, ke je leAkeA tarata dUra karI zake. lagnane dharma sAthe joDelu che, paNa A kAraNe dUra karavAmAM dhanA e bAdha AvI zake tema nathI. jeTalI e khAsasAranI mAphI asara thAya che tethI adhika mADI asara A rivAjonI thAya che. e rivAjo cheDavAne prayatna karI cheDI na denAra prA AtmadhAtI che. pAtaLA seTA jevA zarIravALA, peAtAnA hADakAMnA mALAne DhAMkI devA jechatAM pUratAM carakhImAMsa vagaranA, besI gayelAM DAcAMvALA, nisteja AMkhe ane phikkA hArDavALA, AnaMda, umaMga, AzA vagere saguNethI vimukha thayelA gAmaDAMnA yuvA aneka pravRttieAthI bharelA A saMsArane mATe dhIme dhIme nAlAyaka bane che; ane jo Aja pramANe dhaNA vakhata cAlyuM te gAmaDAne gujarAtI samAja naSTa thaze. zaherInI kharI harakatA ghaNI che, paNa kharI hakatenI sAthe dekhADavAnI kheATI harakatA batAvI tee zarIra sudhAravA tarapha lakSa detA nathI. temane ane temanI harakatAne bAjIpara mUkIe; paNa je gAmaDAomAM cokhkhAM havApANI ne kheArAka sahelAithI maLI zake che, tyAM temanA pArasI ane muslIma birAdarA karatAM hiMdu bALakA nabaLAM, phikkAM ane zarIre vajanamAM halakAM mAlama paDe che. Ane mATe temane kheArAka ane temanI raheNIkaraNI paNa javAbadAra che. musalamAna ke pArasI bhAiomAM nAnAM kumaLAM bALakAne sa'sAramAM dhakelI devAmAM nathI AvatAM tethI paNa temanAM zarIra sArAM rahe che. hAlanA hiMduoe kevA halakA prakAranA khArAka khAvA mAMDavo che, te tapAsIe. pahelAMnA hiMdu khALakA savAramAM uThI rATale ke bhAkharI khAtA ane joDe gALa yA athANuM, pApaDa ke dUdha ke chAza khAtA ne pachIthI nizALa heya te nizALe jatA athavA peAtAnAM mAbApeAne khetaranA kAmamAM madada karavA jatA. apeAre pAchA AvI dALabhAta, khIcaDI, karI ke thulI khAtA. - vAranA phADAone dALanA pANImAM saMdhavAthI karIe! banatA ane ghauMnA phADAone pANImAM rAMdhavAthI thulI banatI. kurIe surata jIllAnA kaNabIo vagere khAtA ane thulI amadAvAda jIllAmAM khavAtI. pachIthI tee pAchA nizALe jatA ane sAMje chUTatA. nizALamAMthI chUTavA Ada gAmane pAdare geDIdaDA, AmalIpIpalI vagere maradAnI ramatA ramI thAkavA pAkA ghera. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAmaDAnI zArIrika avadazA 343 AvatA ane bhUkhyADAMsa jevA thayA hoya, tyAre roTalA-roTalI ane dUdha ke zAka e bannenuM vALu karatA. keTalAka vaLI khIcaDI paNa khAtA. jyAre chokarAo A pramANe ramatA ane kudatA tyAre chokarIo paNa ramatI-kUdatI. aMbolADInI, pheraphudaDInI baLadAyaka ramato ramatI. AnaMdadAyaka ane baLavardhaka A temanI ramatonI asara bAlikAonA zarIra para ane mana para thatI. vaLI temanAM ghara eka nAnakaDI kasaratazALA jevAM hatAM. temane tyAM vAsaNa mAMjavAnAM, kapaDAM dhovAnAM, dANuM daLavAnA ke bharaDavAnA, bhAta khAMDavAnuM vagere kAma karavAnuM hatuM. dareka bAlikAne potAnI zakti mujaba kAma karavAnuM hatuM. teo paNa potAnA bhAI enA jeja puSTikAraka khorAka khAtI. bALalagnathI thatI mAThI asarathI thayelAM kamatAkAta zarIre Ane lIdhe pAchAM kauvatavAna thatAM. tyAre Aje kema Ama che ? navI rUDhio dAkhala thaI ane khorAka bagaLe ne kasarata gaI tethI, ema kahyA vagara cAle tema nathI. navI dAkhala thaI paDelI rUDhioe to bALakonAM lohI sosavA mAMDayAM che. prathama javAbadAra rUDhi to cAha pIvAnI Teva che. je cAha pahelAM kakta vAratahevAre thatI te cAhu Aja sAmAnya cIja thaI paDI che. gAmaDAMmAM kaMI uMcI jAtanI cAhane thoDA vakhata pANImAM palALIne cAha thatI nathI, paNa halakI yA madhyamavarganI cAhane puSkaLa laI puSkaLa ukALI temAM puSkaLa khAMDa nAkhI puSkaLa pIvAmAM Ave che. savAranA pahoramAM cAhanA kaDavA ukALAe nAstAne paga TALe che. AvI sakhata cAha jene gAmaDAnA loko saToMga" ke "DhoMga' cAha kahe che, te savAramAM aneka vakhata levAya che. koI maLavA Ave ke camacInA mApe nahi paNa bAcakAne mApe naMkhAtI cAhanA ukALA meTAnAne sarve pIe che. AthI temanI bhUkha marI jAya che. A cAha5ra agIAra-bAra vAgyA lagI bALake magajamArI kare che. pachIthI temane dALabhAta roTalI ke roTalA khAvA maLe che. bapore pAchI cAha maLe ane sAMje eTalAroTalI ke khIcaDIdudha maLe che. savAranAM roTalo roTalI temanAM gayAM te gayAM ane tene badale jherapAna thayAM, e eka nukasAna. marI gayelI bhUkhane lIdhe bapore ne sAMje ochuM khavAya e bIjuM nukasAna. A uparAMta bhAtadALa, roTalA, roTalInI banAvaTamAM e pheraphAra thayA. prathama hAthachaDanA ane te vaLI ekavaDI ghaDano beThe relo bhAta khavAto tyAre hAla mIlAchaDanA eNlIza karelA cokhAne ghaNA pANImAM bAphI esAvI nAkhI sapheta banAvI khAvAmAM Ave che: jethI pANImAM ogaLI zake evAM saghaLAM pauSTika taravarahita temano e khorAka che. A osAmaNa pahelAM kADhatA te tene dALa ke kaDhImAM nAkhatA athavA tenAthI jeTalA bAMdhatA, paNa have te te osAmaNane khALamAM pheMkI devAmAM Ave che. ghauM ke bAjarInA roTalAroTalI banAvavA sArU tene daLI moTA vehanI cALaNImAMthI cALI tene vAparavAmAM AvatA, jethI phakta vagara daLAyelA dANA ke cheka ja jADuM caLAmaNa nIkaLI jatuM. A paNa pAchuM te pachIthI daLavAnA dANuM bheguM nakhAtuM. hAlamAM loTane jhINuM havAlAvatI cALI badhuM thuluM bahAra pheMkI devAmAM Ave che. ghauM vageremAMthI Ama hADakAM bAMdhanAra pauSTika tane rastAmAM pheMkI devAmAM Ave che. jADI dALanI dhIme dhIme pAtaLI dALa thavA mAMDI che. zAkane pahelAM telamAM vaghArI temAM pANI nAkhI bAphavAmAM AvatAM tene badale have tene telamAM taLI uparathI saheja kALA karI khAvAmAM svAdathI khAdhuM gaNAya che. AthI zAkamAM rahelI kudaratI suvAsa uDI jAya che. A pramANe pANImAM ogaLI zake evAM pauSTika to khALamAM jAya che, hADakAM bAMdhanAra pauSTika to rastAmAM paDe che ane suvAsika to AkAzamAM uDI jAya che. A uparAMta AvI rIte taiyAra karelA khorAkamAMthI vAiTAmIna nAmanuM tatva paNa uDI jAya che. hAlanA | peTa bhare che kharA, paNa temane khorAka kamapauSTika che. moTA temaja nAnA AvA kharAba khorAka ane cAhanA ukALAnI asarathI herAna thAya che. gAmaDAMnA hiMduone pukArIne kahevAnI jarUra che ke, cAhamAM rahelA thaIna, keIna, ane TenInathI bhUkha marI jAya che ane tethI badahajhamI thAya che. AvI badatajhamIthI pIDita naranArIonI prajA nabaLI hoya temAM navAI zI ? ane vaLI AvAM nabaLAM janmelAM bALakane nAnapaNathI ja cAhanA garADI banAvavAne temane lADa laDAvanAra temanAM mAbApe prayatna kare te prajA majabUta kyAMthI thAya ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 gAmaDAMnI zArIrika avadazA A uparAMta vaLI loke khAMDasAkarane pauSTika khorAkamAM gaNavA lAgyA che. nAnA bALakanA zarIramAM ati mI dUdha ke ati mIThI cAha paDe che, ane te uparAMta chUTAM patAsAM ke sAkara paNa bALakane khavaDAvavAmAM Ave che. cheka nAnAM bALakane sAkara ke patAsAnuM pANI chIpI temane raDatA chAnA rAkhavAno prayatna karavAmAM Ave che. moTA mANasane khAMDa pacavI muzkela che, te pachI nAnAM bALakonI zI dazA ? te temanA peTamAM khadabadI uThe che, jethI tyAM khaTAza pedA thAya che ane aMdaranI pAtaLI tvacAne nukasAna kare che. bALakonA ghaNA rogonuM A eka kAraNa che. bALakone khorAka bagADavAnA bIjA aneka rastA paNa levAya che ne temAM mukhya khorAkamAM nakhAtA marImasAlA che. zuM hiMduo ema samaje che ke, cAhano kaDo ukALe, puSkaLa khAMDa, kamapauSTika khorAka ane masAlA nAkhIne tamatamATe banAvelI vAnIo kaI akaLa kriyAne lIdhe jaTharamAM badalAI tenuM cokhuM lehI, majabUta hADakAM ane mAMsa banaze ? je hiMduo bAre mAsa AvI cIjonuM sevana karI ardha mAMdA thayA hoya che, te hiMduo zrAvaNa ane bhAdaravA mAsamAM jayAre temanA aneka tahevAra Ave che tyAre miThAI vagere puSkaLa cAMpI mAMdA paDe comAsAmAM jyAre bheja vagere kudaratI kAraNone lIdhe pAcanakriyA maMda paDe che, tyAre teo Ama kare te zuM ochI bevakuphI che ? teo peTane loDhAnI naLI mAnatA hoya ema jaNAya che. je hiMduo madirApAna karatA hoya che temanI dazA te tethIe burI hoya che. te paikInA ghaNA to garIbAine lIdhe madirA ane khorAka be laI zakatA nathI, tethI nazAnI cIja le che ane khorAka vagara ke thoDA khArAke calAvI le che. temanI nabaLAInuM bIjuM kAraNa ramatagamata ane kAmakAjano abhAva che. pahelAMnI baLadAyaka ane capaLatAvardhaka dezI ramata ramavAmAM chokarAe AnaMda mAnatA, paNa hAlamAM evI ramatonI sAthe je avAja thAya che, te avAjathI kaMTALo khAnAra mAbApa ane temane khuza rAkhavA prayatna karanAra keTalAka zikSaka AvI ramato tarapha tiraskAra dekhADI temane te ramato ramatA aTakAve che. jyAM evI ramata ramAtI baMdha thaI ke AnaMda, utsAha vagere naSTa thAya che. A pramANe mAbApo ane temanA maLatIAe bALakanA jIvanane khAruM banAvI de che. kamapauSTika khorAka ane kamatAkAta karanArAM pINuonA bhAga thaI paDelA bALakanI ramatagamata chInavI lIdhAthI teonAM zarIra sudharI zakatAM nathI. vaLI mAbApa paNa jANe che karo bhaNe che eTale zuM ! tema samajI ravivAra ke rajAne divase tene potAnuM kAma-khetaranuM kAma-paNa sepatAM AMcakA khAya che. chokarIonI dazA te ethI e burI che. chokarAo to bahAra paNa jaI zake che ane thoDI ghaNI paNa sArI havA laI zake che ne huM kadAca kadAca ramI zake che, paNa bicArI chekarIone doDavuM kUdavuM have dUrlabha thaI paDayuM che. evI ramata na chAjatI gaNAya che. vaLI pahelAM vyAyAmazALAmAM daLavAkhAvAnuM hatuM te baMdha thayAM che. saMcA daLe che ne khAMDe che. phakta na chUTake pANI bharavAnuM rahyuM che. ane te paNa jyAM kALI, bhIla, dubaLA, dhArALA vagere jAtanA leke pANI bharanArA na maLe tyAMja. pite nAnapaNamAM ramIdI kAma karI AnaMdamAM ucharelI mAtA pitAnA . bacapaNano vakhata bhUlI jaI pitAnI bALakIone tema na karavA devAmAM meTAI mAne che. Ama kasaratanA abhAve te bALakIo pAchaLathI mAta thavAne nAlAyaka bane che ane pahelIja prasUtie te paikI keTalIka gule gulAba jevI dekhAtI bALAonAM badana tUTI jAya che ane khaMkhaLI uThe che. AnaMde ubharAtAM ane sukhI gRhone badale nAdurasta rahevAnAM zAnuM nivAsasthAno jyAM tyAM najare paDe che, jyAMnA dubhAMgI loko taMdurasta, majabUta ane AnaMdI mAtAone dale phikI, mAMdalI ane du:khI mAtAone temanAja jevAM phikakAM bALakone ucheratI jue che. A uparAMta gAmaDAMnI prajAnI jaMgalI rItabhAto paNa temanI taMdurastI bagADavAmAM madadagAra thaI paDe che. jyAM tyAM gaMdhAtA pANInAM taLAvaDAM jovAmAM Ave che, jemAM bAre mAsa rasoDAmAMthI vahI jatuM pANI bharAI rahe che ane temAM kIDA paNa khadabade che. gharanI pAse ke pAchaLa ukaraDAnA DhagalA jovAmAM Ave che ane aMdhArA kaDhArAmAM rahelAM DhoronAM chANumUtaranI vAsa paNa gharamAM prasarI rahelI hoya che. gAmaDAMnI cokhkhI havA, cokhkhuM pANu vagerenAM vakhANa karanArAone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ vwvvwvw w wvwwwvvwvvwvvwvwwwvvwvwwwvvwvwwwwwww gAmaDAnI zArIrika avadazA 345 A gAmaDAMomAM pheravavAmAM Ave ane tyAM rahelAM mAkhI, macchara, cAMcaDa vagerenAM utpattisthAno dekhADavAmAM Ave ane temAMthI nIkaLatI banI temane lahejata levA devAmAM Ave to te pachI vakhANa gAvAnAM cheDIja deze. A ukaraDA temanAM gharanI pAsenAM jaLAzayo bagADe che. te uparAMta teo ghaNI vakhate taLAvanI pALe ke tenI aMdara ane nadInA bhAThAnI aMdara dizAe jAya che ane tyAM paNa bagADa karI mUke che. je lokone tyAMnAM jaLAzayo Ama thoDAM ghaNAM bagaDe ane jyAM plega, kaeNlerA vagere rogone ANanAra ane phelAvanAra mAkhI, cAMcaDa, macharanI pheje hoya tyAM rogacALA vakhate ghaNA mANasano kaccaraghANa nIkaLI jAya temAM navAI zI ! A jaMgalI rUDhio pramANe cAlanArA gAmaDAMmAM vasatA ApaNA bhAIone thoDIka ArogyavidyA zIkhavavAnI jarUra che. gAmaDAmAM vaLI prasUtinA samaye je bedarakArI batAvavAmAM Ave che tevI zaheramAM ghaNA bhAge have dekhADavAmAM nathI AvatI. zahero chekaja sudharI gayAM che ema to kahevAnuM che ja nahi; tyAM paNa teTalAja bedarakAra loko vase che, paNa jarUra paDe tyAre sAdhana maLe che jethI tene upayoga kare che. jemAM zaheranA ghaNA bhAgamAM jovAmAM Ave che tema gAmaDAMomAM badhe pitAnA gharane thoDAka samayamAM ujavela karanAra che tevI sadabhAgI strInA tarapha tenAM sagAMvahAlAM ochI nirdayatA nathI vAparatAM. jyAre prasUtine samaye cokhAmAM cokho havAujAzavALo oraDe joie, paheravAne sArU taddana cokhkhAM kapaDAM joIe, tyAre hidu mAtAone nasIbe aMdhAro oraDe jemAM bahAranI havA praveza karI ja na zake te coMTelo hoya che, temane gaMdAM junAM kapaDAM paheravA maLe che ane gaMdI bedarakAra hajAmaDI pAse temane lagatuM savaLa kAma karAvavAmAM Ave che. navAInI vAta e che ke, strInI hatyA karavA mATe ATalA badhA upAyo lIdhA chatAM teo paikI ghaNI chevatI rahe che, paNa je mAtAo jIvatI rahe che te pikI ghaNInAM zarIra prasUtinA AMcakA bAda khakhaLI gayelAM lAge che. je hiMdu prajA temanA tarapha bedarakArI ane niSpharatA batAve che, te hiMduprajAnI najare temanAM karelAM pAponI eMdhANIrUpa mAMdalI mAtAonA phikkA ane nisteja caherA, udAsI AMkha ane mAMhI rahelA hADakAMnA mALA ne jANe moTI paDatI hoya evI temanI khulI gayelI cAmaDI najare paDe che. A nabaLI thayelI ane nabaLI thatI mAtAo nabaLAM bALakone uchere che. zuM hiMduone AthI zaramAvA jevuM nathI ? bacapaNathI prajA doSe nabaLAM thayelAM A bALakane temanA pitAnAM cAkhI havA vagerethI vimukha evAM gharomAM ucharavAnuM che, tyAM ardha beThAgarU aMdagI gALavAnI che, vAITAmIna vagarane ane ghaNAM pauSTika ta jemAMthI kADhI nAkhelAM che e kamakauvatadAra khorAka khAvAno che, marImasAlA gaLI javAnAM che, rojanA aneka pyAlA bharI cAhanA kaDavA ukALA gaTagaTAvavAnA che ane je ThekANe mAMkaDa, machara, cAMcaDa vagere manuSyanA duzmanono vAsa hoya tyAM sUvAnuM che. have koNa kaheze ke gAmaDAMnI bhaviSyanI prajA majabUta thaze ? have eka kAraNa rahyuM. jyAre zaheranA loko sAMsArika, dhArmika, rAjadvArI vagere aneka bAbato para carcA kare che, temane tevI bAbato para vAreghaDIe sAMbhaLavAnuM paNa maLe che ane tethI te upara vicAra karavAnuM temane mana thAya che, tyAre gAmaDAMmAM tevuM nathI, jethI teo aMdara aMdaranI khaTapaTanI ke vivAha, lagna, sImaMta vagerenA upara vAta kare che. AvI vAto karatI vakhate ghaNuka vakhata to je bhASA vaparAya che temAM bIbhatsa bhAva ghaNo jovAmAM Ave che. A prasaMge ucharatAM bALako pAse ja hoya che ane evI bhASAnI asarathI temanA vicAre bagaDe che. je bicArA AtmAo kamanasIbe hiMdumAM avatare che temanA janmathI nAkauvata thayelA ane pAchaLathI kama morAka vagerethI bagaDelA zarIrapara AvA viSayAsakta vicAronI ati mAThI asara thAya che. saMsArasudhArake zaheromAM pariSado bharI samajelAne samajAvavA prayatna kare che, tene badale gAmaDAMmAM jaI sAdAM ane jAduI phAnasanI madadavatI bhASaNa karI tyAMnI raheNIkaraNI, khANIpINI vagerenI zI mAThI asara thAya che te samajAvavA prayatna kare ane tyAMnA lokonA khAsa sahavAsamAM AvI te badalAve to teo baLahIna thayelI ane thatI prajAne pAchI baLavAna karavAne bhAgyazALI nIvaDaze ane hiMdu prajAne naSTa thatI aTakAvaze. mALA ne jANe che paDe che. A ta uchere che. phi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ cIDanA miyAMenuM dIpaDA sAthe dvayuddha cIDanA miyAMonuM dIpaDA sAthe dvaMdvayuddha | (saurASTra tA. 27-3-26 nA aMkamAMthI) ziyALAnI samavatI thI ane pATIAto para ! vAMga mArutisarakhA jAvAnAnAMye hAjA gagaDI jAya evuM e kALajhALa hIma ! savAranA pAMca vAgyA sumAre jyAre medhalInAM aMdhArAM bhaLabhAMkhaLAMthI bhedAvA lAgyAM tyAre gAMDaLa rAjyanA pATaNavAvathI be kesa dUra cIcaDamAM eka bharavADanA AMgaNAmAMthI gokIro uThayo ke, gheDa re, AI dIpaDe beThe se." koza, kodALI ne kaDIyALI DAMge laIne juvAnIAo bhegA thayA, tyAM te dIpaDo kAma patAvIne-ghoDIne cIrIne phALa bharate nATho. aMdhArAmAM patto lAgyo nahi. ugamaNI dizAmAM sUraja nArAyaNanI lAla lAla kiraNuM phUTIyuM, eTalAmAM to gAmamAM vAta pharI vaLI ke pelA phATela-pedhI gaela dIpaDAe Aje bharavADanI ghoDI upara mAraNa karyuM. A umata dIpaDAno trAsa traNa traNa comAsAthI cAlu hato. ene mAravAnA prayatno badhAja niSphaLa gacelA. gaI sAla eNe DhoraDhAMkharanA dALavATa kADhayo hato. ekAMtare savAra paDe ne keAIne baLada-gheDA-gAya-bheMsanI gaLakI cUsAyAnI rADa paDIja hoya ! paNa Aje te ene gotIne ThAra karavAno niradhAra karI gAmaloka cAlI nIkaLyA ane e gAmalokane agre kANu kANu? cIDanA mIyAMjAtinA chavAidAra girAsIyA-juvAna ane vRddha sAthe sAthe. A loko cIcaDanA gAmetI kahevAya che. dIpaDAne sagaDe sagaDe AdamIonuM ToLuM AgaLa ne AgaLa cAlyuM. sUrajadeva AbhAmaMDaLamAM be traNa nADAvA uMcA gayA, ane daza vAgyAne sumAre eka khetaramAM dIpaDo dara dara tabaka. gAmetIeAe cIsa nAkhI " elA, e riyA " ane badhAe pUrapATa doTa dIdhI. ADA pharIne "huDI, huDIyo' karatAM dIpaDAne cIDanI AthamaNI dazamAM tagaDayo. tyAM khetaramAM jAnavara DhIlAnAMgaLa karIne eraMDAnA chAMyaDAmAM "bhasAka karato" besI gayA ane lAMbe lasa thaIne sUta. jANe AdamInAM ToLAMnI bIkaja nahi ! paMdara AdamInA ToLAmAMthI juvAnInA khamIravaDe trasatrasatI lAMbI bhujAvALA, gAmetI khImAM DosAe AgaLa Daga bharI jAmagarI saLagAvI ane gALI "saNaNaNa" karatI jaIne ceTI dIpaDAnA paDakhAmAM. peTALa nIce harako karatIka ne pelI mera cAlI gaI. paNa dIpaDo te jANe phUla paNa na pharakyuM hoya tema nirAMta karIne paDo ja rahyA. pAMca mInITa, daza mInITa, paMdara mInITa vItI paNa e to na hAle ke na cAle. mAtra ghaDI be ghaDIe paTapaTa pUchaDI halAve ! eTale bIjA juvAna gAmetI rAmA sAMgAe pharIne jAmagarI cetAvI, ane baMduka TI na yTI, kAna AgaLa dArUno dhumADo uThayo, eTalAmAM te dIpaDo "da da ha da karato phALa daIne rAmA sAMgA upara trATaka ne tarApa mArIne rAmAne dharatI upara pheMkI dIdho. nIce paTakatAMveMta eka thApa mArI enA thaMbhAmAM nora khutADI dIdhA. rAmAnA bApa gharaDA DosA sAMgAe joyuM ke, "hAya hAya ! rAvaNa jevA mahAjodha dIkarAne hamaNe mArI najaruM AgaLa A dIpaDo viMkhI nAkhaze, mArA jIvataramAM dhuya paDI!' sAMgAnI vRddha nasomAM jhanuna dhabakI uThayuM ane teNe ekaja kUdake dIpaDAnI DekI 5kaDI, maraDI tene rAmA uparathI uMcakI nIce nAkhI dIdho. tarataja dIpaDe enA upara tarApa mArI. dIpaDo enA upara Ave tyAra pahelAM to sAMgAe rAmAnI nIce paDelI baMduka uMcakI lIdhI ane dIpaDAno thApa paDatAM pahelAM to te AThI dharI dIpaDAnA moDhAmAM besI dIdhI. sAthe thoDoka hAtha paNa dIpaDAnA meDhAmAM cAlyo gayo. dIpaDo have te viryo. teNe kAramI trADa nAkhI, jorathI dAMta bhIMsI "kaca kaca kaDaDa' kara'tI baMdhukane ne sAMgAnA hAthane bannene cAvI nAkhyA ane sAMgAnA paDakhAmAM eka pracaMDa thApe mArI tene nIce paTako. nIce Doso sAMgo ane upara jamadUta sarakho rAvaNama dIpaDo ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ cIcAnA miyAonuM dIpaDA sAthe ThaMdvayuddha 34 beya jAmagarI khAlI ! have zuM thAya ? koInI pAse bIjuM hathiyAra na maLe. sAMgAnA dIkarA rAmAnA hAthamAM mAtra eka kATelI junavANI buTTI taravAra hatI ane karuNA gAmetInA hAthamAM hatI eka khakhaDadhaja kaDIALI DAMga. taravArano ghA kema thAya? nIce paDelA DosAne vAge che ? karuNA gAmetIne zUra caDhayuM. eNe hAkala dIdhIH "thAje mATI" ane potAnA mAthA upara traNavAra pheravIne kaDIALI DAMga bhaDa laine dIdhI dIpaDAnA kapALamAM. - DAMgano ghA paDatAM dIpaDo raghavAyo banyo ne sAMgA gAmetI uparathI uThI eNe karaNuM upara lAya sAMdhI. karaNAe Topa cUkAvI pote gulAMTa khAI dIpaDAnI peThe jaI ubho. dIpaDAnI vaDajhamAM Avyo gAmetI khImA rUDA ne eka thApA bhego jaI paDyo che. dIpaDo enA upara caDI besavA jAto te eTalAmAM to bAhoza banelA rAmA gAmetIe pitAnI junavANI taravAra pheravI seI jhATakIne jhIMkI dIpaDAnI khoparImAM, ne bhaDasa karatI kheparImAM soIvaDha phATaya paDI gaI. sAthe taravAranA be kaTakA khaNakhaNATa karatA be bAjue uDI paDyA. dIpaDo paNa 5. tyAM te pelA bAreya jaNa kodALI, barachI ne kuhADI laIne aDapI paDayA. pelA thApa khAIne nAra khucI javAthI ghAyala thayelA rAmA sAMgA ane khImAne leke upADIne gAmamAM lAvyA ane paDade nAkhyA. dIpaDA sAmenI A traNe jaNanI samaralIlA kAMi kalAka be kalAka nhotI cAlI, tyAM te | thayelA hiMsaka prANInI jara vijaLIka gati sAme eTalIja varAthI dAvapeca khelavAnA hatA; eTale te A bhayaMkara, jIvasaTosaTanI ramatamAM brahmAnI ghaDI jevI daza mInITa vItI; paNa e eka eka mInITa eTale te pelA bahAdurone mana haze eka eka yuga ! cIDanA mIyAMo kahe che ke, " je jagyAe dIpaDo mA e dharatIja nagada zUravIrainuM purAtana kSetra che. amArA paMdare bhaDavIromAMthI ekeya pAcho halyo nahi, eTaleja ekabIjAnI haramaDe ame sAMgopAMga utayAM. ame A kaMI pahelavahelo dIpaDo nathI mAryo. Ama ne Ama pUrA sattarane ame rAmazaraNa karI dIdhA che. " paNa A kaMkayuddha te anekhuM ja che. A te " kAThI khasIyA vaNyA zUra rajapUta jyAM, mIra AhIra gohIla vaMkA; khaDaganA khelanI raMgabhUmi mahIM, jaMganA vAjatA nitya DaMkA. siMdhuDo sUra jyAM bhIrUne bhaDa kare, dhaDukatA Dhola trAMbALu dhaNaNI; dhanya dhanya saurASTra-dharaNI. " evI-zauryanAM agaNita saMsmaraNo vaDe bahekatI soraThanI amara bhomakAno eTaloja amara : zauryaprasaMga che. dIpaDA sAthe bhISaNa bathaMbaththA karI, lotha thaIne ghera AvelA A zuravIrane dekhatAMja dhema' dhakhate bapore cIDano pasAyate satarAbAja deDate pATaNavAva pUge ane phojadArane khabara karyA. phojadAre TelIphonathI goMDaLanarezane samAcAra mokalyA ane ghAyala thayelAone ane marela dIpaDAne laI pATaNavAva AvavA hukama mokalyo. phojadAre temano dhAraNasara paMcakyAsa karI temane ispitAlamAM javAnI paravAnagI ApI; paNa have to temanA ghA karatA hatA ane tyAM asahya vedanA thatI hatI. darada vadhavA mAMDayuM, ane sAMjha paDI. traNene cIcoDa mokalavAmAM AvyA. ane A zuravIronI kadara gaMDaLane rAjavIe kevI rIte karI ? temane inAma akarAma ke sAre hoddo ApIne nahi. emaNe te dIpaDA sAthe mallakustI karanArAone bahAdurI badala dIpaDAnuM cAmaDuM enAyata karavAnuM namunedAra pharmAna karyuM. phojadAre DheDha pAse cAmaDuM utarAvI te naravIrone ApyuM, paNa cAmaDuMye aneka cheDA ane vidhavALuM hovAthI taddana nakAmuM nivaDayuM. ane tyAre te vyAghracarma pATaNavAvanA polisa thANumAM cIcoDanA zUravIra gAmetIonI smRtine paNa visarAvatuM eka aMdhAre khUNe saDI rahyuM che. cIcoDanA zarIra mIyAMoe kaMI badalA ke InAma akarAmanI apekSAe dIpaDA sAthe raNajaMga hato jamAvyo. emane AvI jAherAtanI paravAha paNa nahi hoya; paNa samaju mAnavInI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 eka madrAsI strInI vIratA sAmAnya baddha AvI bahAdurInI kadaradAnI jovA haMmezAM Atura hoyaja. IgleMDa ke amerikAmAM -AvI vIratA koIe dAkhavI hoya to tenI philma levAya, jAhera prajA tenI pAchaLa ghelI phare, rAjya tenA upara mAna-cAMda-kitAba ne inAmanI navAjeza varasAve, vartamAnapatronAM e aMdubhuta prasaMganA lAMbA jhagamagatA ahevAla chapAya, sAptAhika ne mAsikAne pAne pAne temanI tasvIro ubharAya, ne kaMI kaMI thAya. paNa A niHspRhI ne nirabhimAnI gAmaDI rahyA keAI ajAye khUNe saDatA hempaDana, konvelo, chUTabArDo ane yujena senDAo. temane mAtra cAmaDAthI navAjavA sivAya, zuddha svarUpamAM duniyA samakSa koNa mUke ? garavA seraThamAM eka kALe dharaNI dhrujAvatI vIratA ane aMgAra sarIkhAM khamIra Aje sarI paDayAM che. tenuM mULa rAjavIonI ane prajAnI A vIranara pratyenI jaDatAbharI bedarakArI-bIna-kadaradAnImAMja che. be mAsa agAu A banAva geMDaLanI hadamAM banelo. tyArapachI gAMDaLanA kumArazrI naTaverasiMhajI e bAju raMjhADa karatA eka bIjA dIpaDAne mAravA sArU tA. 17-1-26 nA roja sIdhAvelA. pATaNavAvanA phojadAre temane pelI bhAMgelI taravAranA TukaDA ane jAmagarIvALI baMduka batAvyAM, tyAre kumArazrIe hiMmUDha banI pUchayuM, "zuM ? zuM? A hathiyArathI dIpaDe mAryo ?" phojadAre mAphI mAgIne kahyuM "bApu! kSamA karajo e to majabUta ne anADI jAta rahI eTale dIpaDAne mAtra bathaMbaththA karIne pUro karI nAkhe." kumArazrI sAzcarya nayane joI rahyA. pachI kumArazrI naTavarasiMhajI pacAsa mANasenA rasAlA ane baMduka gALAnA gADIbhara sarajAma sAthe cIDa AgaLa AsAmanA DuMgaramAM rakhaDI rakhaDIne thAkyA, paNa zikAra na thavAthI pAchA svagRhe sidhAvyA. eka madrAsI strInI vIratA (lekhaka-gopInAtha varmA-gRhalakSmI - hindI mAsika uparathI ) eka madrAsI yuvaka ghaNA divasathI jamazedapuramAM rahe che. sthAnika kaMpanImAM nokara che. A yuvaka tA. 23 mI julAIne divase rAtanA 10 vAgyAthI savAranA 6 vAgyA sudhI nokarI upara hato. te rAtrie te potAne kAme thoDo vahelo jaI pahoMce. ghera strI ekalI hatI. pahelethIja dAva zodhato eka narapizAca paMjAbI lAga maLatAM te madrAsI yuvatInA gharamAM ghUsyo. mAsI yuvatI bhaNelI gaNelI tathA buddhimAna hatI. gharamAM ghusatAMja te paMjAbI tene DarAvavA dhamakAvavA lAgyo ane kahevA lAgyuM ke, gharamAM jeTalA paisATakA hoya te badhuM hAjara karI de nahi to tAruM khUna karIza ane AbarU laIza. yuvatIe pitAnI buddhi pramANe tarataja javAba Apyo, are ! Apa ATalA nAkhuza zAmATe che, ubhA raho, huM ApanA AgaLa gharanI saghaLI amUlya vastuo hAjara karI dauM chuM. mArA pati mane bahu duHkha dIdhA kare che. huM jAteja tamArI sAthe cAlI nIkaLIza. le A ghareNAM che te bAMdhI lo. DAghaNA rUpIA pelA khUNAmAM dATelA che te hamaNAM ja khodIne kADhI lAvuM chuM." ATaluM sAMbhaLatAM to te pApI paMjAbI atizaya phulAI gayo. ghareNAM tathA bIjI amUlya vastuo eka pioTalImAM bAMdhavA lAgyo. yuvatI khUNAmAM gaI. teNe peTImAMthI eka dhAravALe charo kADhIne pitAnA pAlavamAM saMtADavyo. keTalAka rUpIA paNa sAthe lIdhA. paMjAbInA AgaLa rUpIA mUkIne tene gaNI jevAne kahyuM. te duSTa rUpIA gaNavA lAgyo. barAbara lAga joIne strIe tenI chAtImAM charo decI ghAlyo ane te behoza thaI nIce paDyo. yuvatIe tALuM vAsIne sthAnika thANAmAM jaIne polisane phariyAda karI. polIsanA che teja rAtre 11 vAge te jagAe AvyA. yuvatIe kahelI saghaLI bAbata jemanI tema maLI AvI. te rAtrie yuvatI kAI najIkanA sagAne tyAM sUi rahI. savAre cha vAge tene pati paNa AvI pahoMcyo ane saghaLI hakIkata sAMbhaLI. A banAva najaro najara joyele che. saMbhaLAya che ke te strIne inAma ApavAmAM Avaze. zaheramAM A banAve saNasaNATa phelAvI dIdho che. te duSTa paMjAbI marI gayo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 hiMdu jAtinI mahattA hiMdu jAtinI mahattA (le-occhavalAla choTAlAla kacerIyA "hiMdusthAna" tA. 24-12-27 nA aMkamAMthI) jagatabharanI tamAma saMskRtiomAM hiMdu saMskRtinuM sthAna uMcAmAM uMcI keTie pahoceluM che. kSamA ane tyAganI pratyakSa mUrtisamI e saMskRtinI chApa eTalI sajjaDa paDe che ke je va raso sudhI bhuMsAtI nathI; eTaluM ja nahi paraMtu tenI bhAvanAo eTalI prabaLa hoya che ke hiMdudharmamAMthI patita thayA pachI paNa te vizuddha bhAvanAonA raNakArA tenA hRdayane jhamajhamAve che. atyAre evA hajAro ane lAkho, patita thayelA hiMduo pitAne hiMdudharmamAM pAchA dAkhala karavA pokArI rahyA che. kAraNa? kAraNa e ja ke, temanA hRdayamAM hiMdu saMskRtinI uMDI chApa paDelI hoya che. keTalAMka kAraNane vaza thaI jeo atyAre hiMdudharma svIkArI zakatA nathI, tevA parakamamAM bhaLI gayelA paNa atyAre bApakAra jAhera kare che ke, ame paNa eka vakhata hiMdu hatA ane hiMdunA punita nAmathI potAnuM gaurava samaje che. hiMdu saMskRtinI prabaLa bhAvanA upara vidharmIonA aneka prahAro pachI paNa te ajoDa ane ajeya ubhelI che ane tenA gauravAmAM dinapratidina vadhAre thato jAya che. AtmazuddhinuM bhAna thayela hajAro ane lAkho patita hiMduone svadharmamAM pAchA AvavAnI prabaLa IcchAno vega eTale vadhyo ke hiMdudharmamAM dhuraMdhara netAonuM lakSa te bAju kheMcAyuM ane hiMdutvanA chUTAchavAyA thaI gayelA aMga-upAMgone ekatra karavA zuddhi ane saMgaThananI hIlacAlanA pracaMDa pAyA maMDAyA ane te dharmakArya karatAM karatAM aneka saMkaTo ane muzkelIo sahetAM sahatAM, cUsta hiMdutvanA AkSepa ane prakAranI darakAra nahi karatAM, vidharmao taraphathI ApavAmAM AvatI prANAMta daMDanI dhamakIo nahi lekhavatAM, rAjyanI paNa khaphagI vahorIne, e dharmakArya apanAvavA satata prayatna karatAM eka mahAna rASTravidhAyaka naravIra kSatrIjA, hiMdutvanA gaurava samo AtmA, eka kara atyAcArI muslImanA hAthe haNAya. dharmacarcAnA bahAne bichAnAvaza mahAna naranuM svAgata, svIkAryA pachI te narapizAce pAMca pAMca goLIbArathI jAna lIdhe. A mahAna naranuM saMsArI nAma munzIrAma hatuM, je duniyAbharamAM svAmI zraddhAnaMdane nAme vikhyAta hatuM. evA bhaDavIra e hatA ke jeNe mUrkhAonI saMgIne ane mazInagano sAme pitAnI chAtI te pitAnA aDaga dhairyano paricaya AkhA jagatane karAvI dIdho ane IzvaramAM apUrva zraddhA dAkhavI pitAnuM zraddhAnaMdajItarIkenuM nAma dIpAvyuM. A mahAna naranI khoTa ekalI hiMdu ke mane nahi paraMtu samarata bhAratavarSane na pUrAya tevI paDI che; paraMtu hiMdudharma AvA atyAcArIone paNa zikSA karavA nA pikAre che ane kSamA ApavAnA potAnA pavitra siddhAMtane vaLagI rahe che. - I. sa. 600 nI sAlathI eka evI mAnyatA pracalita che ke, kApharanuM khUna karavAthI behasta ane hara prApta thAya che; ane e mAnyatA khoTI hovAne ekarAra amuka gaNyAgAMThayA muslIma baMdhuone bAda karatAM keTalAoe karyo che ? ane te dharmaghelI bhAvanAone pizI A pariNAma AvyuM che. I. sa. 600 thI te Aja dina sudhI lagabhaga 1300 varSanA gALAmAM e eka. paNa banAva nathI banyuM ke koI dharmaghelA hiMdue pramANika dhArmika matabhedanA kAraNe koI thidharmanuM khUna karyuM hoya. - dareka hiMdubhAIe pite pitAne "phargava enDa phargeTa" arthAta "kSamA karo ane bhUlI jAe eno siddhAMta na bhUle ane game tevA apakRtya tarapha paNa kSamA batAvI hiMdudharmane ane tenI ja saMskRtine zobhAve. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 leAkamAnya tilakanAM thoDAMka sa'smaraNA leAkamAnya tilakanAM gheADAMka saMsmaraNA ( dainika " hiMdusthAna " nA eka aMkamAMthI ) ( leAkamAnyanAM sauthI meTAM dIkarI pArvatIbAi ketakara lakhe che keH- huM zrImela hAiskUlamAM jatI tyAM marAThI ceAthA dheAraNa jeDe aMgrejI pahelI cepaDI paNa zarU karAvatA. 12 mA varasa pachI chekarIo paraNe che ne tyAMsudhImAM marAThI paNa temanuM pUruM thatuM nathI. tyAM agrejI paNa Ta, 6. ja. thAya; tethI prathama marAhI pUrU pArka thayA vagara aMgrejI naja zIkhavavuM, ema dAdA kahetA te eja kAraNathI dAdAe amArI nizALamAM AvIne aMgrejInA kalAka vakhate mate khIjA ekAdA gaNIta ke saMskRtanA va mAM besavA devI evI geAThavaNa karI hatI. AthI te vakhatanA zALAmAMnA keTalAka zikSako dAdAne 'caskela ' kahetA ne TIkA karatA. X X X x huM nizALethI ghera AvuM eTale mAre sADI badalavI paDatI; tethI ekavAra meM dAdAne kahyuM OM ' mane chIMTanA sALu lai Ape. ' dAdAe javAba ApyA ' chIMTane sALu na levAya. badhAM vilAyatI haiAya che. ' Ama kahIne laMbANapUrvaka svadezIne mahimA mane kahI saMbhaLAvyeA. tyArathI samajatI thai ke, nizALamAM bIjI che.karIe je bhabhakAdha kapaDAM paherIne Ave te badhA vilAyatI kapaDAMnAM banelAM hoya che. amArA gharamAM sutarAu badhuM thANA kalAtha ane garama kApaDa vulana mIlAne badale dhAbaLIonuM vaparAtuM. X x X X gharamAM be vakhata cahA thatI paNa A amane kadI cA ApatI nahi. amane dUdhaja apAtuM. ame dAdAne pUchIe 'tame kema cA pIe che| ? ' dAdA kaheze Teva paDI; tamAre temAMthI bacavuM joie. bApa dArUDIe hAya teApaNa karAee dArU pItAM kadI na zIkhavuM joie. ' vizvanAtha ( leAkamAnyatA svastha jyeSTha putra)ne jateAi dIdhA pachI dAdA rAja tenI pAse sa`dhyA karAvatA. koivAra na karI heAya te! gusse thatA. eka divasa vizvanAtha kahuM ' tyAre tame kema sajyA nathI karatA ? ' dAdA kahe 'huM tArA jevaDeA hateA tyAre rAja karatA, have teA huM rAja veda vAMcuM chuM eTale saMdhyA nathI karatA.' amane emanA upara vizvAsa beThe nahi ema joi meksamUlara sAhebe karelAM vedezanA bhASAMtaranAM jADAM jADAM pustaka dAdAe amane dekhADayAM ne kahe - pUrva' daitya vedane ceArIne lai gayA hatA. have jarmanA bhASAMtara karIne dheALe dahADe lai gayA che, ' X X x X savAre cahA pItI vakhate dAdA rAja TapAla jotA ane vinAda karatA. 1908 nA suratanA akheDA pachI meDareTa temaja ekastrImIsTa chApAMe vacce sArI peThe cahA pItI vakhate amane pUchavA lAgyA ' tame badhAM reAja cahAnI sAthe huM zuM khAuM chuM te kaheA joie ?' dAdA cahA sAthe kaiAi divasa kazuM kahyuM ke, 'tame teA koi divasa kazuM khAtA nathI. ' dAdA hasIne kahe rAja cA sAthe garamAgarama gALe! khAuM chuM !' gALA cAlatI. eka divase kaine kai khA che:' khAtA nahi, tethI ame kevuM ajJAna ! are, huM x X X X sane 1906-7 nI sAlamAM svadezI hIlacAla upaDI ane sarakAranI damananIti zarU thai te veLA khIpIna bApue chApAModvArA jAhera karyuM ke, jemane jelanI taiyArI karavI che. temaNe agAuthIja gharamAM jAramaTInA roTalA vagere khAvAnI tAlIma levAnuM zarU karI devuM joie, A vAMcIne leAkamAnye kahelu ke, jelane sAraja zu AvaDI taiyArI karavAnI ? jela maLe ke na maLe. dezane sArA divasa na Ave tyAMsudhI A jelaja che, emaja mAnIne dezabhakate cAlavuM joie. jene jelamAM javuM paDe eTalA khAtara jArakhaMTInA zaTalAnI tAlIma levI paDe eNe kayAga jANyAja nathI ema samajavuM. jAraba'TI khAine bhale te cAhe teTalI taiyArI kare, tene hAthe kAryasiddhi thavAnI niha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 AtmajJAna athavA "ApaNe koNa? AtmajJAna athavA "ApaNe koNa?" (lekhaka:-bAlakavi-vizvati " saM. 1982 nA phAgaNa mAsanA aMkamAMthI) sukha meLavavA mATe mathatA rahevuM e manuSyanuM jIvanakArya nathI. paNa "ApaNe koNa?" e jANavuM teja manuSyanuM sAcuM dhyeya hoI zake. saghaLA prANIomAM vasavA chatAM te paramAtmA mArA aMtaHkaraNamAM paNa vasela che, te ja pramANe saghaLA prANImAtramAM paNa huM chuM ane mArAmAM sarva bhUtamAtra che (sarvabhUtIkAramAnaM sarve mutAnivAlmani). A bAbatane anubhava levo eja dareka mAnavInuM kartavya che. A tattvano jene sAkSAtkAra thAya, tenA hAthe sarva prANanuM hita jenAthI sadhAya evAM ja kAmo thAya che. AkhA jagata tarapha Atmaupamya daSTithI jonArane A sahaja svabhAva bane che. pachI bhUtamAtra upara prema kara, agara to prANImAtranuM kalyANa karanAra kArya kara evuM tene kahevAnI agatya rahetI nathI. jJAnaprApti thayA pachI tene potAne mATe karavAnuM evuM kAMI rahetuM nathI. topaNa sAce jJAnI puruSa hAthapaga joDIne koI divasa beThA rahe e banavuM zakaya nathI. karma sAthe mAre kAMI levA devA nathI, huM to saMnyAsI thayo chuM, evuM kahenAra puruSoe saMnyAsInA veSamAM rahIne prANamAtranuM parama hita sadhAya evAM kAryo Ajanma karyA che. hajAro mANasamAM " ApaNe koNa?' evuM jANavAnI icchA keikane ja thAya che ane te siddhi meLavavAneja prayatna karato thAya che. evA prayatno karanArAomAMthI keAIkaja mane AvI maLe che evuM bhagavAne kahyuM che. AvA A a5 mANasamAMthI AtmajJAna thayA pachI karmano badhI rIte tyAga karIne jaMgalamAM jaI vasanAro kAI hoya te apavAdatarIke tenA tarapha dhyAna ApavAmAM kAMI hAMsala nathI. AtmajJAna thayA pachI jJAnI mahAtmAe zuM karavuM ? e vicAravAnuM A sthaLa nathI athavA evA jJAtAoe Amaja karavuM joIe, evuM pratipAdana karavuM e paNa kaThina che; paraMtu jagatane sarvasAmAnya anubhava joIe to AvA brahmajJAnI puruSa, saMsArasAgaramAM DUbakAM khAtA pitAnA baMdhuone sanmArga batAvavAmAM potAnuM bAkInuM AyuSya samarpo che. A vAta itihAsa-purANo uparathI ane arvAcIna samayanA mahAna puruSonA vartana uparathI siddha thAya che. prANImAtranA kalyANa mATe mathatA rahevuM e jJAnI puruSone jevI rIte sahaja dharma thaI paDe che, te ja pramANe A brahmAnubhavanI sthitimAM svAbhAvika raheluM AtyaMtika sukha paNa tene -bhagavavA maLe che. A AtyaMtika sukha te jJAnanuM svAbhAvika pariNAma che. AtmajJAnI brahmAnaMdamAM taraMgavA lAgyo, mATe ja evI jAtanA AnaMdanI prApti thAya e IcchAthI jJAnI puruSe prathamathIja prayAso karyA, evuM kahI zakAze nahi. ogaNapacAsamo siddhAnta bhUmitikAra yukilaDathI choDavA, te sAthe tene potAnA dehanuM bhAna rahyuM nahi ane prameyasiddhinA AnaMdathI te gAMDo thayo, tyAre A anupameya AnaMda meLavavA mATeja yukilaDe divasanA divasa vicAra karavAmAM kADhayA ane magajane thakavI devAmAM kADhayA ema kahI zakAze nahi. sukha ane sukhanI IcchA karanAra, evuM DhaMta utpanna thayA pachI ekavathI maLanArUM brahmasa spasya janya sukha maLavuja mukela che. sukha zodhavAnI pAchaLa lAgelI manuSyajAtinuM kalyANa thayuM nathI; paNa manuSyonI tRSNAo ane hAjate hadathI vadhAre vadhI che; ane sukhaprApti e manuSyanuM dhyeya nathI. A siddhAMta vadhAre ne vadhAre mANasone anubhavamAM AvavA lAgyo che. A dazya jagatanI pelImeranI ataryA zaktinuM jJAna pitAne thAya, e zAktano ja paNa eka aMza hoIne pitAnuM kharuM svarUpa pite jANavuM ane tenI pratIti meLavavI eja mANasanuM aMtima dhyeya che. Adhibhautika zAstro eka oLaMgIna mANasa jaI zake e zakya nathI, ema kahevA mAMDayAM che. idriyathI para-atIta e A jJAnano pradeza kevaLa buddhija kaLI zake ! A jUnuM tattva pharI eka vadhAre Thekara khAdhA chI mANasane samajAvA lAgyuM che. sukhaprApti e mANasanuM eya nathI, paNa AtmasvarUpane oLakhavuM eja saghaLAonuM aMtima dhyeya che. A vAta sarvane mAnya hoya, to Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 35ra AtmajJAna athavA "ApaNe koNa?' paNa e dhyeya kevI rIte sAdhavuM A savAla bAkI rahe che ane A prazna yogya rIte je vakhate mANasa ukelI zakaze, te vakhate ApaNuM A jagataparanuM jIvanakArya karyuM teno nizcaya karI zakaze. ' AtmasvarUpane oLakhavuM, sarva bhUta eka AtmA che A tene anubhava kare eja mAsanuM aMtima dhyeya che. A vAta pAzcAtya ke pUrvanA saghaLA vidvAna Aje kabUla kare che. paramezvara cheja nahi AvA nAstika vicAro pragaTa karanArA DAhyA Aje paNa nathI ema nathI; ane A vicAro navIna paNa nathI. adhyAtmajJAnane je vakhatathI udaya thaye, te sAtheja A nAstika tattvajJAna paNa utpanna thaela che. gulAbanA phulane tenI suMdara pAMkhaDIenA nIceja kAMTA hoya che. A kAMTA jema gulAbane cheDIne jatA nathI, te mujaba mAnavInA dhyeyane nirNaya karanArA tattvajJAna sAthe coMTI rahelA A nAstika vicAro keIe prakAzita karyA hoya to te mATe beTuM lagADavAnuM koI kAraNa nathI. mANasanI vRtti himukha hoya tyAre tenA vartanane piSaka hoya evuM A tatvajJAna vAMcIne cheDe vakhata tene samAdhAna thAya, paNa te samAdhAna kAyama TakanAruM nahi. mANasa turata aMtamukha thAya che. viSayanI kSaNabhaMguratA tenA jANavAmAM AvelI hoya che. sukhanA upabhoga karatAM tRNache ane hAjAne cheda jhapATAthI vadhato jAya che, eno anubhava tene AvelA hoya che. A vakhate nAstikavAdIonuM tattvajJAna samAjamAM mULa dhAlI besaze ane kAIka vakhate tenuM vRkSa thaze, evI jarApaNa bhIti rAkhavAnuM kAraNa nathI. e tatvajJAna leluM hoya che. mAnavanItino itihAsa A vAta kahete Avyo che, tethI AvA mithyAvAdInA tatvajJAna mATe vicAra karo eTale phogaTa kALakSepa karavA jevuM che. AtmasvarU5 oLakhavuM eja mAnavIne sAco dharma evuM manamAM nizcita thayA pachI te kema AcAramAM mUke eno vicAra kara eja zreyaskara che. dharmanAM be aMga mAnI zakAya. eka to e dharmanuM tatvajJAna ane bIjuM te tattvajJAna pratyakSa AcAramAM mUkavA mATe karI Apela niyama. jagatamAMnA judA judA dharmomAM je brAhmavidhi nirmANa thayA, teno mULa uddeza Aja hato. A brAhmavidhi zuddha buddhithI AcaraNamAM mUkavA edaheja te nIti. dharma eTale aMtima tattvajJAnanuM dhyeya ane nIti eTale e dhyeya sAdhavAne mATe manuSyoe pitAnA pratyakSa vyavahAramAM rAkheluM vartana. dhruvajInI jema acala ane niSkapa beya sAme rahyA vinA mANasanI saMsArasAgaramAMnI A naukA surakSita cAlavI e zakya nathI. nAvika game teTalo kazaLa hoya, paNa hokAyaMtranI sahAyavinA huM mArI naukA calAvIza A tene phArasa kogaTa che. mAnavajIvananuM sArthaka karavAne AvI rIte dharma ane nIti e bane atyAvazyaka che. dharmano nAza thavA lAgyA, samAjanuM saMgaThana tUTavA lAgyuM, sAdhu puruSonI herAnagati thavA lAgI, duSTAnuM jora vadhavA mAMDayuM, AvuM je je vakhate kahevAya; tyAre dharma ane nItine phAragatI. apAI che, eja temAMthI artha nIkaLe che. hokAyaMtra tenI jagA upara che, paNa AgaboTane kepTana dArUnA nizAne lIdhe ThekANA upara na hoya. to hokAyaMtra zuM karI zakaze ? jagatamAM pracalita che evA saghaLA dharmonI atyAre AvIja dazA thaI che. dhyeyanI bAbatamAM koIne matabheda nathI, paNa A eya sAdhya karavAne mATe je bAhyavidhi eTale nIti, je AcaraNa mANase rAkhavuM joIe, tenuM yogya jJAna nahi hovAthIja Aje mAnavIomAM judI judI takarAro, Sa, tiraskAra, asahiSNutA vagere durguNenuM jora vadhyuM che. ja bhUtamAtramAM eka AtmA che, sadhaLI mAnavajAti ekaja paramAtmAnAM bALako che, jyAre A vAta kharI che tyAre A vicArane anusarIne mAnavajAtie paraspara vatana na rAkhavuM jeie ? A AcaraNane amalamAM lAvavAne saghaLA dharmamAMnA tAMtrika bAhya vidhine saMkelI mUkavA joIe. A tAMtrika bAhya vidhine AcAramAM mUkavA eTaleja dharmanuM pAlana thAya che. A duSTa kalpanAeja manuSyanA atyaMta hitanuM nakheda vALyuM che ! A bAdhavidhi uparathI mANasanuM mana jeTaluM pAchaLa kheMcAze, eTale teTalo te pitAnA dhyeyanI najIka jaze, emAM zaMkA nathI. manuSyanuM AtyaMtika kalyANa sAdhavAne sahAyabhUta thAya evAja bAhya AcAra hovA joie Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmajJAna athavA "ApaNe keNu?" ema nizcaya thayA pachI bAthavidhinuM kharuM zuddha svarUpa kayuM, e zuM samajavuM na joIe ? purANu matAbhimAna, paraMparA, saMpradAya, pUrvagraha vagere aneka bAbato A vartanamAM ADe Avaze; paNa Atmahita sAdhavAno kharo tanamanATa utpanna thayo hoya to A ADe AvanArI bAbatonuM mahattva ochuM karavuM joIe. savAre uThayA tyArathI rAtre sUtAsudhI ApaNA dharmamAM je bAthavidhi kA hoya temAMthI keAI ApaNAthI kadAca na banI zakyA. te tenA mATe dilagIra thavAnuM kAraNa nathI; paNa sarva bhUtamAtramAM eka AtmA che, sadhaLA jagatane pitA eka paramAtmA che, e daSTie ApaNuM dezabaMdhuo sAthenA vartanamAM ApaNuM hAthe aparAdha to thato nathI ne? A vicAra pratyeke prathama karavo joIe. koIne hAni pahoMce evuM kaI ka mArA hAthathI thaya" nathI ne? koinA manane duHkha thAya athavA to koIne udvega thAya evuM to huM bolyo nathI ne ? svArtha sAdhavAne asatyanuM to avalaMbana karyuM nathI ne ? mArA hAthe keIne anyAya te thaye nathI ne ? kAyAthI, vANIvaDe agara manathI keAInA ahitanA vicAra to karyA nathI ne ? koInA para meM julama karyo nathI ne ? athavA julamagArene madada thAya evuM kaI kRtya mArAthI thayuM nathI ne ? pitAnA ane pitAnAM bALakonA bharaNapoSaNa mATe paisA kamAvAnI najare pramANikapaNAne tilAMjali te nathI ApI ? bicArA garIbone sukI bhAkharIno kaTako maLato nathI evuM najare jevA chatAM mArA pitAnA dUdhakhAmAM jarApaNa kamataratA na Ave te mATe paisAnA Dhagale DhagalA to bheLA karI rAkhatA nathI ne ? pitAnAM ja daravAjA AgaLa garIbanAM bALake bicArAM nAgAM ughADAM rakhaDatAM ane TADhathI dhrUjatAM-tharatharatAM jevA chatAM pote suTa upara suTa zIvaDAvIne cenabAjI to uDAvatA nathI ne ? garIbone traNa traNa cAra cAra TaMkanA khorAkanA phAMphA thAya che, zarIranA aMgane DhAMkavA jeTaloe kapaDAMno kakaDo maLato nathI; TADha-taDakAthI thAkeluM zarIra rAtanI vakhate lAMbuM karavAne kayAMyathI jamInano kaTako paNa nathI maLatuM; evI dezanI sthiti jovA chatAM, paraspara spardhAne bhega paDIne amuka bhAIthI huM zrImAna" ema batAvavAne-lAkha rUpiyA kharcIne mALa upara mALa caDhAvIne baMgalA to nathI banAvato ? dharma pramANenuM AcaraNa pitAthI thAya evI subuddhi che; paNa dharmanuM kharUM-mukhya aMga teneja bhUlIne tAMtriya bAhyavidhi AcaravAmAMja bhUSaNa ane samAdhAna mAnavAnI bhAvanA je vakhate mANasanA manamAMthI taddana nirmULa thaze, tyAre uparokta vicAre tenA manamAM utpanna thayA vinA kadI raheze nahi. tyAre "sarva bhUtamAtramAM eka AtmA che" A rahasyane vartanamAM utAravuM eja mAnavInuM jIvanakArya che, ema siddha thaIne-"prabhuno chuM ane bIjI prANIo paNa prabhunAMja che " A bhAvanA nizcita thayA pachI tenA hAthathI sarvanuM hita jenAthI sadhAya evAM ja karmo hamezAM thayAvinA raheze nahi. sarvemAM te pitApaNuM samajaze. rA. ma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 hiMduonI saccAI hiMduonI saccAI (lekhaka:-jAmanagaravALA nAgarI manasukhalAla maganalAla-gujarAtI tA.27-9-25nA aMkamAMthI) pRthvImaMDaLaparanI sarva jAtomAM jevI saccAI hiMdIomAM che tevI bIjA koI paNa manuSyasamadAyamAM che nahi. A vAta manaHkalpita nathI. A vAtanA samarthanamATe aneka abhrAnta pramANe che. hiMdunIti saMsAramAM atyaMta prAcIna che. hiMdujAtinA jIvanakALamAM aneka prAcIna jAtio vinaSTa thaI gaI che. aneka navI jAtiono prAdurbhAva paNa thaI gayo che. hiMdujAtinI saccAinI AlocanA karIe, tyAre mAtra tenI vartamAnadazApara dhyAna nahi ApatAM tenA prAcIna ItihAsa para paNa dhyAna ApavuM joIe. I. sa. 1000 sudhI hiMdujAti mAna maryAdAthI bhUSitA thaI potAnA svAbhAvika svarUpamAM hatI tyArapachI videzIoe bhAratavarSapara AkramaNa karyuM ane kramazaH teo bhAratavarSAdhipati banI gayA. tyArathI Aja sudhI A zapara videzIo ja zAsana calAve che. videzIonA zAsanakALadaramiyAna bhAratavarSanI prAcIna sabhyatApara aneka AghAta-pratyAghAta thayA che, tenuM prAcIna svarUpa atyAre rahyuM paNa nathI: tadapi hiMdujAti pitAnA prAcIna Adarzone bIlakula bhUlI nathI, adyApi pitAnA mAna ane gauravanI rakSA karI rahI che. hiMduo hajAra varSa pUrve keTalA sAcA hatA tenuM kiMcidapi vRttAMta ame ahIM kahIe chIe. adhunA te samaya paNa nathI rahyo ke nathI rahI hiMduonI saccAI. A videzika saMsarganuM phaLa che. kaMika samayane paNa prabhAva che. juo, AMgla nyAyAlayano uddeza nyAya karavAno-satyAsatyane nirNaya karavAnuM che. atyAre nyAyAnusaMdhAnamAM, dhArAzAstrIo ItyAdinI moTI AvazyakatA che. dhArAzAstrIonI madadavinA koI kesa jItI zakAto nathI; kiMtu koNa kahe che ke, dhArAzAstrIo satya mArga pradarzaka che ? AthI te lokamata viruddha che. musalamAnonA zAsanakALamAM hiMduprajA atyAcArathI pIDita hatI. svarakSaNane mATe tene aneka prayatna karavA paDatA hatA. kiMtu glazAstramAM te bhaya nathI, tadapa potAnA jIvanonavohamATe manuSyane aneka upAyo karavA paDe che. te upAyo kevaLa sAcA nathI hotA. adyApi zaheramAM rahetA manuSyo karatAM grAmavAsIo satyapara adhika prema dharAve che. grAmapaMcAyatomAM adyApi "dUdhanuM dUdha" ane "pANInuM pANI thaI jAya che. zaheronI lIlA akathanIya che ! aneka kAraNothI tenI saccAI jevI joie tevI nathI rahI. adyApi bhAratavAsIo anya dezavAsIo karatAM vadhu sAcA che. asatya vadavuM e eka mahApApa che, evI mAnyatA adyApi bhAratavarSamAM che. prAcIna bhAratavAsIonI satyaniSThAnuM varNana ame nahi karIe. A mATe to te videzIenuM ja kathana adhika pramANika che. temAMthI gheDa pramANe nIce lakhavAmAM Ave che. prAcIna hiMdusAhityamAM satyanI jevI prazaMsA karI che, tene lIdhe paNa hiMduonI satyapriyatA vadhu pramANita thAya che. sArAMza ke, hiMdujAtinI satyaniSThAmATe traNa prakAranAM pramANe che. (1) yUnAna, cIna, Adi dezavAsIonAM lakhANo (2) musalamAna ane AMgla lekhakoe kareluM varNana (3) hiMdusAhityanuM aMtagata pramANa A pramANe ame nIce ApIe chIeH (1) IsathI pAMcaso varSa pahelAM keziyasa nAmaka eka yUnAnI. IrAnI bAdazAhanA darabAramAM hakIma hato. teNe hiMduonA satya vyavahAranA viSaya upara potAnA graMthomAM thoDuM ghaNuM lakhyuM che. teNe bhAratavAsIonI nyAyazIlatAnI prazaMsA karavAmAMja eka prakaraNa lakhI kADhayuM che. sarvathI pahelAM bhAratavAsIonA viSaya para teNe ja lakhyuM che. (2) pATalIputramAM samrATa caMdragAhanA darabAramAM silyukasa nikeTarano yUnAnI elacI megAsthanIsa hato. teNe lakhyuM che ke -"bhAratamAM corIo bahuja thoDI thAya che. manuSyone satya ane dharmaviSe bahuja mAna che. ahIMnA loke coranA bhayathI pitAnAM dvAra baMdha nathI karatA ane teone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'hiMduonI saccAI ha55 potAnA koSarakSaNane mATe tALAMeAnI AvazyaktA nathI paDatI." (3) isvIsana pUrve dvitIya zatAbdImAM thayelo eriyana lakhe che ke -"hiMdustAnamAM gAmo ane zaheranI sthiti jANavA mATe nirIkSake nImavAmAM Ave che. teo sthAnanI mulAkAta laI satya hevAla rAjA pAse raju kare che. asatya bolavAno Aropa kadApi koI paNa bhAratavAsIpara mUkavAmAM Avyo nathI." (4) huM ena sAMga eka cInI yAtrI hatA. te sAtamI zatAbdImAM bauddhadharmanuM adhyayana karavA bhAratavarSamAM Avyo hato. te lakhe che ke:-"bhAratavAsIomAM saccAI ane ImAnadArI e be moTA guNo che. teo keinuM paNa dhana anyAyathI nathI letA. tenA rAjyazAsanamAM satya pradhAnapada bhogave che. " (5) bhAratavarSapara sarvathI prathama pitAnuM Adhipatya sthApanAra musalamAnonI paNa A vivayamAM je saMmati che te agIAramI zatAbdImAM thayelA isI nAme musalamAna lekhakanA pustakamAM ApelI che. tene sArAMza A che -" hiMduo nyAyaparAyaNuM che. teo nyAyapathathI kadApi vicalita thatA nathI. potAnA A guNone lIdhe teo eTalA badhA prasiddha che ke temanA dezamAM sarva dezanA aneka manuSyo Ave che." () teramI zatAbdImAM mApelo nAme yAtrI bhAratavarSamAM Avelo hato. te kahe che ke, "bhAratavAsIo AkhA jagatamAM zreSTha vyApArIo che. teo mahAsatyaniSTha che. koI paNa cIjanI lAlacathI teo kadApi asatya bhASaNa nathI karatA." (7) caudamI zatAbdImAM thayelo kAyara nasa nAmaka IsAI bhikSuka lakhe che ke, "dakSiNa ane pazcima hiMdamAM rahevAvALA manuSyo mahAsatyavaktA ane nyAyapriya che." (8) paMdaramI zatAbdImAM kamAluddIna abadula rajhAka samarakadI khutananarezanA pratinidhitarIke kAlIkaTa ane vidyAnagaranA darabAramAM AvyA hatA. te lakhe che ke, " A dezamAM 1mAM ) vyApArIo ane dukAnadAro khUba mojamajAha bhogave che. ahIM corIno bhaya nathI." (9) soLamI zatAbdImAM akabara bAdazAhano vajIra abulaphajala AIna-I-akabarImAM lakhe che ke, "hiMduo moTA dhArmika, ziSTAcArI, prasannatA ane nyAyaparAyaNa che. teo vadhu pramANamAM haLavuM maLavuM pasaMda nathI karatA. pitAnA kAryamAM sarva kuzaLa hoya che. sarva satyapatha grahaNa kare che. teo anyanA upakAronuM vismaraNa nathI karatA. pitAnA upakArIo pratye teo bahu kRtajJa heya che. teo atyaMta svAmIbhakta hoya che. hiMdusainika te samarAMgaNamAMthI bhAgI javAnuM zIkheja nathI." (10) pAchalA samayamAM hiMduono prema musalamAno tarapha paNa evo ja hato. karnala slImena lakhe che ke, "meM salAmata allI nAme eka mahApratiSThita musalamAna aphasara sAthe vAtacIta karI. teNe kahyuM ke, musalamAnomAM 72 phirakAo che. dareka phirakAne AdamI potAnAja phirakAvALAo sAthe rahevAnuM pasaMda kare che. hiMduo evA nathI. teo musalamAna sAthe paNa rahevAnuM pasaMda kare che. " (11) sara jona mAlkama sAheba lakhe che ke:-" huM nizcayapUrvaka kahI zakuM chuM ke, hiMduomAM asatya bhASaNa karavAnI Teva ja nathI. je teo jUThuM bole che te bIkathI vA kevaLa nahi samajavAthI. je teone vAta samajAvI devAmAM Ave te teo kadApi asatya belaze nahi." (12) prophesara vilsane hiMduonI satyapriyatA ane temanA vyavahAranI mahAprazaMsA karI che. te lakhe che ke, "huM kalakattAnI TaMkazALamAM hiMdu kArIgaro sAthe ghaNe vakhata rahyo chuM. huM teonI sthiti saMpUrNa rIte jANuM chuM. teo ghaNu maLatIyA, hasamukhA ane svAmIbhakta hoya che. teo dArU nathI pItA, nathI TaMTA phasAda karatA ke nathI svAmInI AjJAne avarodha karatA. teo svakAryamAM ghaNuM kuzaLa hoya che. jyAre teo koIne vizvAsa kare che, tyAre pitAnuM hRdaya tenI pAse khAlI kare che. " vilsana sAheba hiMdu paMDitonA sahavAsamAM paNa AvyA hatA, kAraNa ke teo temanI pAsethI saMskRta bhASA zIkhyA hatA. paMDitonA viSayamAM paNa te lakhe che ke teo parizramI, buddhimAna, prasannacitta ane saraLa hRdayanA hoya che. teo bALaka jevA saraLa hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 hiMduonI saccAI kAmakAja ane bIjA laukika viSayothI teo aparicita hoya che." A to temaNe paMDita viSe kahyuM, paNa bhAratavAsIo mATe temaNe lakhyuM che ke, "teo ziSTAcArI, sabhya, buddhimAna, udAratA ane niyamonuM anusaraNa karavAvALA hoya che." (13) karnala slImena dhartavRtti aTakAvavA mATe hindusthAnamAM ghaNAM varSo sudhI kamInatarIke rahyA. temaNe "mAruM bhramaNa" (mAya rebalsa ) nAmanuM eka pustaka lakhyuM ane sane 1844 mAM prakaTa karyuM. temAM bhAratavAsIonI kharI sthiti varNavavAmAM AvI che. skImana sAheba pote satyapriya hatA. A pustakamAMthI cheka nIce ApavAmAM Ave che. * "grAmavAsIomAM asatyane aMzamAtra paNa nathI. teo asatya vadavAnuM tathA chetaravAnuM jANatA nathI. asabhya bhIlemAMnA keTalAka te evA che, ke jeo asatya kadI nahi ucAre ane cAhe tevA manuSyanI hatyA karatAM saMkoca nahi pAme. gAmamAM piMpaLAnuM jhADa hoya che. hiMduo A jhADane pavitra mAne che. teo kahe che ke, A jhADamAM amArA deva rahe che. koIpaNa gAmavAsI A jhADa nIce ubhe rahI asatya bhASaNa nahi kare. gAma paMcAyatomAM sarva manuSyo satya vade che. mArI pAse seMkaDo evA manuSyo AvyA hatA, ke je asatya vadavAthI aparAdhamukta banatA hatA ane temanA dhananI ane prANanI rakSA thatI hatI; paNa temaNe asatya bolavAne asvIkAra karyo. je manuSya zaheranI adAlatamAM AvI asatya bole che, teo paNa gAmapaMcAyatomAM kadApi asatya bolatA nathI. je temanA hAthamAM gaMgAjaLa rAkhavAmAM Ave athavA te temane temanA devanA sogaMda ApavAmAM Ave to te loko kadApi asatya nahija bole." (14) mAMTa ruaTa elphinsTana sAheba pitAnA "bhAratanA itihAsa" mAM lakhe che ke, ja amArAM moTAM moTAM zaheromAM jevA luccAlaphaMgA mana maLe che tevA hiMduomAM nathI. gAmomAM prAyaH sarva manuSyo bhalAja hoya che. pADozIonI sAthe teo nehapUrNa vyavahAra rAkhe che, bIjAonI sAthe paNa teo asaduvyavahAra rAkhatA nathI. bhAratavarSamAM ge ane DAkunAM pApakAryonI gaNatrI karIe topaNa igleMDamAM jeTalA aparAdhe thAya che teTalI saMkhyAmAM nathI thatA. hiMdao saraLa ane sAcA che. teo kedIo pratye jeTalI dayA batAve che teTalI dayA eziyAmAM koIpaNa bIjI jAta batAvatI nathI. teo vyabhicArI nathI. A vAtane lIdhe tenuM sthAna bIjA daze karatAM avazya ucca che. tene zuddha cAritrayathI amane paNa dhaDe maLe che." (15) hiMdanA Adigavarnara janarala vaeNranahesTiMgsa sAheba lakhe che ke:-"hiMduo sajajana che. teo bIjAo upara dayA kare che. je kaI temanA para upakAra kare che to teo kRtajJa thAya che. jo ke teonI sAthe burAi kare to paNa teno badalo levA anya dezavAsIe eTale daraje ukta thAya che teTale darajaje te teo udyakta nathI thatA. teo svAmIbhakta hoya che. sarva sAthe eka rAkhe che. rAjAsAnuM kadApi ullaMghana nathI karatA." (16) bizapa hebara lakhe che ke, "hiMdu loke vIra, sabhya ane buddhimAna che. vidyA ane sudhArA para bahu prema rAkhe che. teo gaMbhIra ane milanasAra che. mAtApitAnI sevA kare che. sadA dharma ane ziSTAcArathI kAma le che. je teo sAthe thoDI paNa dayAthI vyavahAramAM calAvavAmAM Ave to teo moTI kRtajJatA prakaTa kare che. A hiMduo jevA manuSyo meM kadI paNa joyA nathI." (17) prAphTara medasamUlara lakhe che ke, "huM vIsa varSo thayAM hiMduonA eTalA badhA paricayamAM Avyo chuM ke je temanAmAM koI kuTeva hoya to te paNa mArAthI chAnI na rahe. jyAre teo paraspara evA aMgreja sAthe vAdavivAda kare che, tyAre teo sarva satya bolavAnI ceSTA kare che ane udAratApUrvaka anya sAthe varte che. meM yuropa ane amerikAnA lokomAM Avo sadavyavahAra nathI dITho. teonA tarkamAM uddhatAI na hatI, pratyuta sahanazIlatA rahetA hatA. huM ema paNa kahuM chuM ke, jyAre saMskRtajJa AMgla vidvAna temane "asabhya' kahI meNAM mArate hAya, vA durvA zabda belato hoya (je durvAcya zabdone lIdhe tenI pitAnI anabhijJatA ane zikSAguTi prakaTa thAya che ke tyAre te manuSyone Azcarya thatuM. jyAre teo bhUla karatA tyAre pitAne aparAdha kabUla karavA tatpara rahetA. jyAre tema pitAne AMgla mitronI sAthe kadIpaNa tADa karatA nahi. teo potAnI vAta sAcI karavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ hi duonI saccAI 357 mATe kadi paNa haTha karatA nathI. asatya tyAjaya che, ema tee sadaiva mAne che; jevI luccAi anya manuSyeAmAM najare paDe che tevI luccAi teemAM nathI dekhAtI. kAinI cIja laine chupAvI devI, pachI sAmA mANasaneja jUThe pADavA ane AvI rIte khIjAne dhakkA dai peAtAnI prazaMsA karavI AvI saghaLI vAte teomAM nathI hAtI. AvA hiMdu vidyArthIodvArA amane paNa lAbha thAya che. ''. vaLI prA. meksamUlara peAteja kahe che ke, " mane aMgreja vyApArIoe vAravAra kahyuM che ke, jevI vyApArika zAkha bhAratavarSamAM che tevI bIjA kAipaNa dezamAM nathI. bhAratavarSamAM hu'DI svIkArAyaja che. mArA kahevAnA bhAvArtha ema nathI thatA ke, bhAratavarSanA sarve 33 karoDa manuSyeA devatAja che; paraMtu huM Apane ema hasAvavA mAguM chuM... ke, hiMdIpara asatya vadavAnA Arepa mUkavA e teA taddana mithyAja che. vIsana 1000 pachI bhAratavarSapara videzIe AkramaNa karavA lAgyA. musalamAne nA rAjyamAM hiMduepara je atyAcAra thayA te jANI mane teA eTalu Azcarya thayuM ke, bhAratavAsIemAM ATalI badhI saccAI ane sajjanatA kayI rIte rahI gai? khilADI sAme udara kadI paNa sAcuM nathI kheAlI zakatA. A rIte 'iduM paNa musalamAna amaladAra sAme sAcuM khelavAnI hiMmata karIja zake niha. jo ApaNe kAi khALakane dhamakI ApIe teA bALaka dhamakIthI DarI jaI jUThThuM elaze. eja rIte jo ApaNe lAkhA manuSyeAne bhayabhIta karIzuM te ApaNA paMjAmAMthI chUTavA asatya paNa khelaze, emAM kazuM Azraya nathI. iMglaMDa jevA svata Mtra dezamAM sAcuM melavuM kaI kiMDana nathI chatAM huM jema jema vRddha thate jAuM ', tema tema nagna satya khelavuM kiThana thatuM jAya che. atyAcArathI ` pIDita hiMduone paNa have khabara paDI haze ke, du ivasAmAM sarvathA satyaja uccAravu e keTalu' kaThina che. bhAratavarSamAM videzIonAM AkramaNA thayAbAda niraMtara atyAcAra cavAthI hiMdue ane satya vacce aMtara paDavA lAgyuM, ' hiMduonI saccAInA viSayamAM hiMdu sAhityamAM paNa aneka pramANeA maLe che. evA kayA hiMdutha che, ke jemAM satyanA mahimA varNavyA na hoya ? A viSayanAM agaNita pramANeAmAMthI gheDAM pramANeA nIce uSkRta karavAmAM Ave che. saMskRtamAM sat zabdaneA arthoM 'hevuM' thAya che. je vAstavika che te satya che. AvI rIte Rt ne artha sIdhe thAya che. je vAta mIThuM maracuM bhabharAvyAvinAnI, dagATakAthI nirALI hAya che, te Rta athavA satya kahevAya che. A zabdothI mAlUma thAya che ke hiMdue satyane saraLa, svAbhAvika ane sIdhI vAta samaje che. hiMdue|mATe satya khelavuM ane satya vyavahAra calAvaveA e vAta bahuja saraLa hoya che. potAnA devatAone hiMduee sat, t Adi vizeSaNe vAravAra ApyAM che. temaNe paramAtmAne sat cit AnaMtu abhidhAna ApyuM che. RgvedanA sAtamA maMDaLamAM 104 ane 114 matrAmAM vasiSThajIe kahyuM che ke, 'tRTA manuSyA nAza pAme. atharvavedanA (4) 15 mAM kahyuM che ke, 'je manuSyA asatya khelatA hoya temane tuM tArA pAzamAM bAMdhI leje ane asatyavaktAethI sadA dUra raheje. ' zatapatha brAhmaNamAM ghaNAM sthaLeAmAM satyanI ghaNI praza`sA karavAmAM AvI che. ( adhyAya 2, 3) bhAvArtha e che ke, je satyavAdI hoya che tene prabhAva divase divase vadhatA jAya che ane tenI unnati nira Mtara thAya che. asatyavaktAonuM AthI viparIta haiAya che. Ane lIdhe manuSyAe sarvAMtra satyaja kheAlavuM joie. asatya khelavAthI manuSya apavitra ane patita thaI jAya che. taittirIya araNyakanA dezamA adhyAyamAM kahyuM che ke, ' jevI rIte khADApara rAkhelI taravArapara cAlatA manuSya Dare che ke ' A paDayA, hamaNAM paDayA ' ane sAvadhAna rahe che, tevI rIte manuSyAe asatya vaktAethI sAvadhAna rahevu joie. kahepaniSadmAM pitAputranuM eka AkhyAta che. jemAM pitAe peAtAnA satyatratAnusAra yajJamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 hiMduonI saccAI putranuM balidAna ApI dIdhuM. jyAre putra yamarAja pAse gaye, tyAre yamarAje tene traNa varadAna ApavAnuM vacana ApyuM. A traNe varamAM eka evo vara hatA, ke je ApavA yamarAja bIlakula IcchatA na hatA, paraMtu vacanabaddha thaI javAthI yamarAjane deja paze. A vara " mRtyu bAdanI vAta jANavAno' hato. rAjA dazaratha kaikayIne vacana Ape che te AkhA rAmAyaNane mukhya AdhAra che. jo ke vivaza thaIne vacana devAI gayuM chatAMya te pALavuM e paramAvazyaka hatuM. jyAre rAjA dazarathanA vacanAnusAra, kakeyIe rAmacaMdrane vanavAsa devAnuM kahyuM, tyAre rAmane vanavAsa javAnI AjJA rAjAe ApavIja paDI. AvI AjJA ApavAthI rAjAne eTaluM to duHkha thayuM ke pitAnA prANa paNa samarpI devA paDyA. satyaja kahyuM che ke, raghukula rIti sadA calI aaii| prANa jAhi aru vacana na jAI / / rAjA dazarathanA dehAvasAna bAda jyAre bharata rAmacaMdrajI pAse gayo ane temane adhyA AvavAnuM kahyuM, tyAre rAmacaMdrajIe kahyuM ke- cauda varSa sudhI vanamAM rahevAnI pitAjInI AjJA che, eTale pitAjJAna bhaMga karI zakato nathI." tyArabAda jAbAli RSie paNa rAmacaMdrajIne bahu samajAvyA, paNa rAmacaMdrajI to daDha rahyA. A vakhate rAmacaMdrajIe satyanI je prazaMsA karI che, te vAMcavA che. mahAbhAratamAM paNa AvI ja rIte satyano mahimA varNavavAmAM Avyo che. bhImanI pratijJA hatI ke, trIpara huM zastra prahAra karIza nahi. A pratijJAnusAra bhIme zikhaMDInAM bANa sahIne potAnA prANa tyajI dIdhA; paraMtu zastra calAvyuM nahi. Aja mahAbhAratamAM vaLI paNa lakhe che ke, sahastra azvamedha ane eka satya trAjavAmAM toLavAmAM Ave to satyanuM 59luM bhAre thaze ane sahastra azvamedhathI caDhI jaze. jyAre dujhaMta zakuMtalAne oLakhI zakyo nahi ane potAnI patnItarIke teno aMgIkAra karyo nahi, tyAre zakuMtalAe duSyatane kahyuM ke -"he rAjana ! ApanA aMtaHkaraNane pUchI juo. samajatA nahi ke huM ekalI chuM. Apa nathI. te ApanAM duSkarmone jANe che. tenI sAme Apa pApa karI rahyA che. pApI manuSya emaja samaje che ke, potAne ke dekhatuM ja nathI. A khoTuM che tene potAnA hadayastha sanAtana puruSa ane devatAo dekhe che. " zatapatha brAhmaNamAM aruNa-auvezIe pitAnA mitranA praznano javAba detAM kahyuM ke, "gAustha agni rAkhavAvALAone te maunavrataja dhAraNa karavuM paDe che; kAraNa ke temane mATe asatya tyAjya che ane jyAre maunavratanuM ja avalaMbana karI zakAya, tyAreja asatya tyA thaI zake che." smRtiomAM paNa AvAja prakArane satyano mahimA varNavavAmAM AvyuM che. yAjJavalkayajI kahe che ke, "vanamAM Azrama bAMdhI rahevAthI, sAMpradAyika vidhionuM pAlana karavAthI ke zveta-kRSNa varNana thavAthI dhama thatuM nathI. dharma to karmathIja thAya che. je kArya tame tamArA mATe na IchatA ho te anya mATe paNa karatA nahi." manusmRtimAM paNa lakhyuM che ke, "duSTa ema samaje che ke amArAM pApakarmone koI jANatuM nathI; paraMtu temane te temanuM aMtaHkaraNa ane devatAo dekhe che." bhalene tame tamArI AkhI jIMdagI sudhI satkAryo karyA hoya; chatAMya te badhAM asatya bolavAthI naSTa thaI jAya che. vasimRtimAM lakhyuM che ke, "satya vyavahAra karo, asatya nahi. dUra daSTi rAkho, najadIka nahi. satya bolo, asatya nahi. paramAtmA tarapha dRSTi rAkhe, nIcenA malina padArtho tarapha nahi." hiMdu sAhitya sAthe paricaya rAkhavAvALo e koNa che, ke jeNe satyavAdI rAjA harizcaMdranuM caritra sAMbhaLyuM na hoya ke vAMcyuM na hoya ? harizcake te satya khAtara rAjapaTa, strIputrAdi tyajI dIdhAM. hiMdu ItihAsa, purANa, kAvya, graMtha-sarvemAM satyanI prazaMsA ghaNI sArI rIte karI che. jyAM de che ke satyano jvalaMta Adarza dedIpyamAna che. ( hiMdI uparathI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru goviMdasiMha upara guru goviMdasiMha (zrImAna TI. ela. vAsvAnI, ema. e. nA pracArakamAM chapAyelA bhASaNa uparathI) tame kaho cho ke tamane guru goviMdasiMhajInuM abhimAna che. zuM tamane kharuM abhimAna che? amane eka bimArI lAgu paDI che ane te bhUlI javuM te che. ame pitAne bhUlI gayA. amArA aitihAsika virene bhUlI gayA ane ApaNI jAtinA Adarzone bhUlI gayA. huM badhA dharmo ane badhI jAtionuM sanmAna karuM chuM, paNa namratAnI sAthe mAruM kahevuM e che ke, sabhyatA ane AdarzavAditAmAM bhAratanA itihAsanI barAbara bIjA koI dezano itihAsa nathI, bhAratane ItihAsa ane zAstronI samAna punita che. te mAre mATe paMcama veda che. tamArAmAMthI keTalA loka e jANatA haze ? keTalA pitAnA jIvanamAM tenI kadara karatA haze ? IjIptanA eka vIre eka sabhAmAM belatAM khedanI sAthe kahyuM hatuM-saMtAnahIna chuM. mAruM hRdaya eTalA mATe duHkhI che ke jAtisevAmATe arpaNa karavA mane putra nathI. ' ghaNuM yuvakoe uDIne ekadama uttara Ape - mahAzaya ! ame ApanA putra chIe." tamArAmAMthI keTalA jaNa guru goviMdasiMhanA putra thavA Icchuka che ? keTalAeka AvIne mane kahe che:-"have te A daza gurUonI vAto bhUtakALanI thaI gaI che." ke kahIza ke, "A vAto nAza pAmelAM pustakAnI nathI. paraMtu jIvatI jAgatI lerI che.' guru goviMdasiMhanA jIvanamAM vartamAna bhArata mATe eka jvalaMta apIla che. kevuM mahAna caritra che ? gurunA jIvanane vAMco ! teo pahADapara dhyAna kare che. AkAzavANuM thAya che:-"putra! saMtanI rakSA ane pApIno nAza karo.' guru goviMdasiMhanA kALamAM bhArata para auraMgajheba rAjya karato hato. te ghaNI vicitra vyakti hatI. te zAkAhArI hato. dArUno tiraskAra karato hato. vyaktigata jIvanamAM te bahu sAde hato. te bhaktibhAvathI kurAna bhaNate; paraMtu teNe e anubhava nahoto karyo ke, dharma baLathI nathI phelAte, kAraNa ke dharma te prema che. aDhI varSa pahelAMnI vAtane sAMbhaLIne mane Azcarya thAya che ke, auraMgajhebadvArA karAyelA anAcAro ane atyAcArone hiMduoe kevA sahyA hatA ! ! ! hiMdusamAjamAM e adabhuta zakti zAmATe che ? eNe ghaNuM sahana karyuM che ane ghaNuM jItyuM che. hiMdu samAjanI A zakti Aje dabAI gaI che. vAstavika rIte tame kamajora nathI, paNa tamArI zakti kedamAM che. te sAMkaLAthI baMdhAyelI che. A sAMkaLo kara rivAjonI che. mithyA abhimAnanI che. A sAMkaLAne toDI nAkho to tame hiMdujAtine punarUddhAra karI zakazo. jaMjIrAne koNa toDaze ? guru goviMdasiMha. jemanA saMbaMdhamAM tamArI sAme huM bhASaNa daI rahyo chuM, temaNe rASTrane bacAvavAne mATe pitAnuM sarvasva balidAna karI dIdhuM. temaNe pote pitAnA pitAne prajAne mATe balidAna karavAnuM kahyuM. gurue potAnA pitAne kahyuM ke -" tamArA karatAM vadhAre zreSTha bIjuM koI nathI. ane jyAre guru tegabahAduranA zahIda thavAnA samAcAra AvyA tyAre guru goviMdasiMhane jarA paNa duHkha thayuM nahi. vIronA zabdakoSamAM "udAsI" zabda che ja nahi. teo kevaLa ekaja maMtra jANe che ane te maMtra che zaktino. guru goviMdasiMha bahAdara hatA. teo potAnA pitAnA mRtyune IzvarIya udezya samajatA hatA. temaNe guru pAsethI 9 varSanI uMmaramAM potAnA dharma ane rASTranI rakSA mATe taravAra dhAraNa karI hatI. guru goviMdasiMhe pitAne je vacana ApyAM hatAM, te temaNe pUrAM karyA. goviMdasiMha eka vIra yoddhA hatA. temaNe pitAnA AdazanI rakSA mATe pitAnuM sarvasva ane chevaTe cAra putra suddhAMne balidAna karI dIdhA. pitAnA pAMca priya celAone gurue kahyuM cheH-pahelAM mRtyune svIkAro. darekanI raja banI jAe ane pachI mArI pAse Ava." zuM A zabdomAM AjanA bhArata mATe saMdeza nathI ? guru kahe che -"mRtyune svIkAra karo." je koI rASTra jIvita rahevA IcchatuM hoya to teNe mRtyuthI na DaravuM joIe; paNa teNe muktinI daivI yukti samajavI joIe. kaSTa sahana karavAmAM ja rASTrone punarjanma che, kamaLatAja amAruM pApa che. jeo kharuM jotAM vinamra hoya che, teo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww wwwwwwwww 360 "mAnavajIvananuM dhyeya ane sAphalya" kamara nathI hotA. "pahelAM mRtyuno svIkAra karo, raja banI jAo" e siddhAMta ApaNAmAMthI keTalA mAne che ? sevAnA sanmArgapara cAlanAra keTalA puruSo che ? amArA bhAgalA ne aDhArase. taDonA mULamAM ahaMkAra che. AthI eka jAti bIjI jAti sAthe, eka varga bIjA varga sAthe, eka samAja bIjA samAja sAthe ane eka bhAI bIjA bhAI sAthe maLIne nathI rahetuMalaga paDI jAya che. ahaMkAra rAkhIne ame dIna ane nirbaLAne vimArI dIdhA che. guru dIna ane du:khIone potAnA putranI peThe chAtIe lagAvatA hatA. guru temane keTalo pyAra karatA hatA ! je gunA batAvelA mArga para ame cAlavA IcchatA hoIe to amAre du:khIonI sevA karavI joIe. gurunA parivAramAM ara nahAtA, badhA bhAI bhAI hatA. temaNe kahelo mRtyune svIkAra ane prema tathA vinamratAnI sAthe garIbonI sevA karavAnA mahAna saMdezamAM bhAratanA kalyANanI AzA che. temano saMdeza che- pahelAM mRtyune svIkAra karo, patyeka raja banI jAo ane pachI mArI pAse Avo." mAnavajIvananuM dhyeya ane sAphalya" (lekhaka:-rAmadAsa je. rUpArela, sAhitya mAsikamAMthI) vizvamAM dareka mAnavaprANIne janmIne aneka kAryo karavAnAM hoya che ane temAM te sAphalya pAmavAnI AkAMkSA rAkhe che; paraMtu keTalAekanuM jIvanadhyeya akkasa hovAne kAraNe, teo pitAnAM kAryomAM pAra pADI zakatA nathI. kaI paNa kAryomAM emanuM dRDhapaNuM Avazyaka che. manuSyajIvana zAmATe ? janmIne zuM karavAnuM che ? vagere viSaya paratve. ghaNAM thoDAM ja manuSya vicAra karatAM haze; jyAre keTalAke phakta laukika vyavahAramAM racAMpacyA rahI. potAnuM jIvana kagali rIte pasAra kare che. nathI hotAM temanAM jIvanamAM AnaMda ke ullAsa, ke nathI hotA kAI paNa prakAranA abhilASa. kAraNa ? temane jIvanakrama niyamitapaNe racelo hoto nathI. kramabaddha jIvanaja mAnane unnatine zikhare pahoMcADe che. manuSyajIvanapara carcA karatAM pahelAM, manuSyotpatti viSe vicAra karavAnI ane jANavAnI A sthaLe jarUra paDaze ane te ane egya gaNAze, ema huM mAnuM chuM. sRSTinA AraMbhamAM prajApatinA zarIramAMthI cAra varSe tathA AdidevanI utpatti thaI che, ema hiMdudharmane zAstrakAro kahe che ane sau koI mAne che tathA tene mahAbhAratAdika itihAsamAMthI paNa puSTi maLe che, ke jemAM "nArada vagere daza RSio, brahmAnA jUdA jUdA avayavomAMthI utpanna thayA che" ema jaNAveluM che. te parathI mAnI zakAya che ke, raSTinA AraMbhamAM sRSTi maithunadharmavinAnI hatI. manu bhagavAna tathA zatarUpAthI maithunasRSTino AraMbha thayo che-arthAta manu bhagavAna raSTinA sarajanahAra thayA. jagatanuM janaka manubhagavAnane maLeluM che ane ema paNa kahevAya che ke:-"manubhagavAna thakI utpanna thayelI prajA, "manuja" mana thakI janmelI kahevAya che ane te parathI "manuSya" kahevAya che." A parathI manubhagavAna sRSTine maithunadharmavaDe utpanna karanArA pitA che, ema mAnavAne sabaLa kAraNa maLe che. astuH A pramANe sRSTino temaja utpattino itihAsa che. AryAvartamAM punarjanmanI bhAvanA dhaNI mahatvanI ane manuSyajIvana sAthe saMbaMdha dharAvanArI che. "jevI mati, tevI gati'-arthAta mana, vANI tathA kAyAthakI jevAM karmo karavAmAM Ave tenA pramANamAM zubhAzubha phaLa maLe ane tene aMge uttama, madhyama ane adhama yonimAM janma dhAraNa karavo paDe tathA te 'janma" ne "punarjanma" kahevAya. punarjanma manuSyanI vAsanApara AdhAra rAkhe che ane teTalA mATe vAsanApara vijaya meLavavAnI atyaMta AvazyakatA che. gata janmanAM karmo pramANe AtmAne AgAmI janmamAM kAryo karavAnAM hoya che ane te karmone vyavasthita kALa, teja "jIvana" jIvana eTale AyuSyane krama, mRtyulokapara amara AmAnI saphara. mRtyuloka karmabhUmi che ane svargaleka bhAgabhUmi che. karmabhUmimAM karelAM kAmo pramANe bhoga bhogavavA, svarga ane narkanI yojanA yojAI che. "je nara karaNI kare, to narane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavajIvananuM dhyeya ane sAphalya' 361 nArAyaNa thAya." arthAta sarvottama kAryo karIne ja manuSyamAMthI "deva" thai zakAya che. karma vinA mukti nathI ane teTalAja mATe karmo karavA mAnavajanmanI jarUra che. jIvana e yAtrA che ane temAM aneka prakAranI prakRti, vikRti anubhava thAya che. pravRttimaya jIvitane ghaNIvAra cAlu sthiti karatAM, ucca sthitinI apekSA thAya che, ane te jIvananA uttama dhyeyo mAMhenuM eka dhyeya che. jIvanamAM aneka anaMta zaktio samAI che. te jANavA mATe, khIlavavA mATe, asAdhAraNa buddhinI jarUra che. pakSIone uDavAmATe jema be pAMkho che, tema manuSyane jIvanasAphalyamATe "jJAna" ane "karma" samI be pAMkhonI AvazyakatA che. mAnavaprANInAM skUla ane sUkama e baMne zarIre tenA aMtaHkaraNane AdhIna rahe che. sArAsArano vicAra kare, vastune jANavI, oLakhavI, manana karavuM ane pitApaNAnuM abhimAna dharavuM e badhAM aMtaHkaraNanAM mukhya lakSaNo che. dharma, artha, kAma ane mokSa. evA cAra vi e yojyA che. jIvanasAphalya mATe aMtaHkaraNa saMskArI banAvavuM joie. mAnavIo para janmatAMnIja sAthe anavalobhana, jAtakarma, niSkamaNAdika soLa prakAranA saMskAro thAya che; paraMtu te aMtaHkaraNazuddhi mATe, mArA mata mujaba jarAe upayogI nathI. manuSyajIvana paropakArI, naitika, dhArmika ane Adarza hovuM joIe. paropakAra eja jIvanane suMdara rAha che. saMsArasu sarasa rahe, ne mane mArI pAsa; saMsAramAM lepAya nahi, te jANa mAro dAsa." jevI rIte kamaLapatra pANImAM hovA chatAM pANIthI dUra che, te ja pramANe je saMsArI saMsAramAM rahIne tenA mohapAzathI dUra rahI saMsAra pAra utare, to te Adarza saMsArI che. manuSyaeyanA prakAra khAsa karIne saMskAra pramANe ghaDAya che ane tenI sAthe dezakALa paNa gauNa bhAga bhajave che. keTalAMka bhogI ane vilAsI hoya che, temaja keTalAMka svAthI ane paramAtha hoya che, tyAre keTalAMka tyAgI ane mumukSu hoya che. Adarza laukika vyavahAra, e mokSaprAptino mArga che. "mokSa" e jIvananuM sarvottama ane sarvamAnya dhyeya che ane tenI prApti saMyamI tathA saMskArI jIvana gALavAmAM samAI che ane dhaNAja gheDA pramANamAM manuSyo tene prApta karavA bhAgyazALI nivaDe che; kAraNa ke manuSyone sAmAnya svabhAva bhegI ane vilAsI tathA svAthI hoya che, paraMtu je manuSya dhAre to te sahelAIthI prApta karI zake kharo, e nirvivAda che. sAMsArika viSayomAM je niSNAta hoya che, te ja paramArtha sAdhI zake. svArtha ane paramArtha, e saMsAranA mArgo che. aMtaHkaraNa e deharathane sArathi che. sArathi saMskArI haze toja jIvananuM sArthaka thaze. aMtaHkaraNa saMskArI banAvavA mATe, prathama saMyamanI jarUra paDaze. vAsanAno nAza karavo paDaze. saMyama, zAMti, viveka, bhakti, zraddhA, jJAna tathA vairAgya, e jIvanasAphalyanA anupama mArgo che ane tenAja thakI saMskArI thaI zakAze. tathA Adarza eya te prabhunA pAdamAM viramavAmAM samAyuM che ane te saMyamI manuSya sahajamAM prApta karI zake che. - sAMsArika karmo niSkAmapaNe karavAthI AtmAnI zuddhi thAya che. vAsanAne nAza, eja jIvanasAphalyano suMdara rAha che. puruSArtha paNa jIvananuM dhyeya gaNAya che, ane te dharma, artha, tathA kAma temaja mokSanI kramavAra prAptimAM samAyeluM che. manuSyaprANInI mahattA mahAna che. sRSTinI zarUAtathI te atyArasudhInI mahAna zodho tathA sudhArA manubone AbhArI che ane teTalA mATe mAnavaninI mahattA vizALa che. manuSyajanma, mokSanI IcchA ane mahApuruSone Azraya, devane anugraha hAya toja prApta karI zakAya; chatAM paNa puruSArtha puruSa potAnA prabhAvathI tene prApta karI zake che, Adarza saMyamI thavAne saMsAratyAganI jarUra paDe che, paraMtu saMsAra bhagavyAvinAno tyAga nirarthaka gaNAya che. saMsAra sevyA pachIno tyAga Adaza hoI zake; kAraNa te samaye vAsanA tRpta thayelI hoya che, bheganI IcchA hotI nathI ane tethI karIne tyAgIne niyamo sahelAIthI pALI zakAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mAnavajIvananuM dhyeya ane sAya' sAmAnya rIte manuSya saMsAramAM rahIne saMpUrNa rIte tyAgI thaI zakatA nathI, phakta kAI viralaja tema karI zake che. sAmAnya prakAranA mAnavene mATe saMsAra sevyA bAda caturthAMzramamAM praveza karI nItimaya jIvana gALIne, jIvananuM parama dhyeya prabhuprApti meLavavAnuM che. te prApta karavA uttama rAha samajapUrvakanA tyAga che ane temAMja jIvananI mukti samAi che. teja jIvananuM sAphalya che. 362 sa'sArI jo sa'sAranuM vidhipUrvaka sevana kare, te te tyAgInA karatAM vahelA sasArasAgara tarI jAya; paraMtu kamabhAgye vartamAnakALamAM eveza vidhiyukta AdarzI sauMsArasevanamAM rahyAja nathI. eja bhAratavarSa che, ke jenA bhUtakALamAM asa`khya puruSA peAtAne tathA dezane apanAvI gayA che ane vizvane karma tathA tyAganA pADe! zIkhavI gayA che. teja AjaneA bhArata kevI dazAmAM che ! paradezIonA pAdaprahAra sahana karI rahyA che ane jIvananuM dhyeya phakta kaMgAla rIte jIvavAmAM manAya che. e kAnA vAMka ? dezanA ke dhruvanA ? devAne paNa dU`bha evA manuSyAvatArane prabhuprApti arthe upayogamAM leve, eja mAnavInI pavitra pharaja che, eja sarvottama jIvananuM sAphalya che. mAnavajIvananI sArthaMkatA temAMja samAi che. nIti ane dharma mATe je niyamA ghaDAyA hoya che, te dharma kahevAya che ane tene anusaranAra manuSya dhArmika kahevAya che. tema na karanAra samAjane temaja prabhu gunhegAra gaNAya che. yAda rAkhavuM ke, dharma rakSaNamATe che, huM ke bhakSaNamATe, dharma dharmanuM rakSaNa kare che. kAi paNa manuSya jo dhanu yathA` rIte pAlana kare, te dharma tenuM avazya rakSaNa kare. A sanAtanasiddha siddhAMta che. dharmopAlana e aMtaHkaraNa pavitra karavAnuM sAdhana che ane teja pramANe saMyama tathA nIti manuSyajIvanane uttama, saMskArI ane saphaLa banAvavAnAM uttama sAdhane che. dhyeya ane tenA sAphalya sAthe, manuSya peAtAnuM jIvana saMsAramAM kevI rIte pasAra kare che ! te jANavAnI paNa atyAre khAsa jarUra che. A viSe A sthAne yathAzakti vivaraNa karIza te asthAne nahi gaNAya. manuSyajIvanapara dezakALanuM vAtAvaraNa ghaNI sArI rIte asara kare che. pAMca hajAra varSoMpUrvenA manuSyanAM dhyeyeA ane Adhunika mAnavIenAM dhyeye ! ! ! e khatemAM ghaNA taphAvata najare paDe che. tenuM kAraNa ? dezanI Adhunika dazA. ApaNe have pAMcahajAra varSoM pUrvenA mAnavajIvanapara ane temanI dazApara uDatI najara nAkhIe. te samayanA manuSyA saMpIlA ane kaLAkauzalyamAM pravINa hatA. saMskRta vANInA puSkaLa phelAveA hatA. lokeA AdhyAtmika viSayanA abhyAsI hatA. paradezasAthenA vANijya thakI, Arthika sthitimAM suMdara vadhArA karatA hatA. rAjavyavasthA ghaNI uttama hatI. leAkeA catura ane sudharelA hatA. samRddha anahada hatI ane bharatakhaMDanI kIrti samasta bhUmaDaLamAM sarvottama hatI. have arvAcIna sthiti bhALIe...... rAjyakrAMtine aMge manuSyajIvanamAM ajaba pheraphAra thayA che. paradezI, vilAsI ane svArthI rAjyakArAnA kAraNe manuSya tathA dezanI sa` rIte saMpUrNa pAyamAlI thaI rahI che. " yathA rAjA tathA prajA nA nyAya pramANe, prajAmAM paradezIonA tamAma durgaMNA pravezyA che. prajA vilAsI, svArthI ane niI khatI che; ane leAkeAmAM AtmavidhitsA, abhimAna vagere guNA vadhyA che; tethI karIne prajAnA AyuSyanA kramaneA bhaMga thayeA che-arthAt prajA alpAyuSI thaI che. .. AvA saMjogAmAM manuSyeA dhyeyavinAnA jIve che; ane dhyeyavinAnuM " jIvana " dhaNIvinAnA DhAra jevuM che, manuSyajIvananI unnatimATe, kharUM jIvana jIvI jANavAmATe, temaja jIvana sAka karavAmATe kAi mahApuruSanI jarUra che. vedavedAMtanAM rahasyA samajAvavA, samAjanA saDA dUra karavA, kasUtranA ma`trA suNAvavA, kAI jJAnIenI AvazyakatA che. dehanaukAne saMsArasAgaramAMthI tArIne mekSikanAre paheoMcADanAra jJAnarUpI sukAnItI jIvanasAphalyamATe jarUra che. prabhu te pAra pADe, eja abhyarthanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 purohitanuM balidAna ! purohitanuM balidAna! ('pratApa' tA. 5-3-1927 nA aMkanA mukhapRSThaparathI sAbhAra uddata). purohitaH-rANAjI ! tamane baMnene A zuM sUjhayuM? kSatriyanI taravAra bhAI bhAIne gaLApara ! hA ! A naravIranI bhUmino A zo adha:pAta ! rANAjI ! citoDanuM satyAnAza vaLI jaze. A taravAranA ghA bhAIne gaLe nathI, e citoDane gaLe jANaje. duzmane jhajhumI rahyA che; citoDa upara ghera Aphata laTakI rahI che; A vakhata bhAIbhAInAM gaLAM kApavAno ? pRthurAje ane jayacaMde laDIne AryAvarta gumAvyuM, e yAda che ? yAda kare ! tamArA pratApI pUrvajonuM vIratva saMbhAro ! citoDa tamAro moMgho vAraso che. balidAna ane zirasamaNinI A bhUmi bhAratanI kIrtine khajAno che. bhAI bhAI kapAI maraze, to enI rakSA kANa karaze ? enA rakSake ekamekanA TeTA pIsaze te citoDanuM zuM thaze? tamArI samazero-tamAruM vIratva-tamArI zakti zatruo sAme vAparaje ! bhAI bhAInI A takarAra citoDanA nAzanI ghora khode che. jo citoDanI dAjha haiye heya, te A hAtha A rIte lehIthI kharaDAtA bacAva ane vera bhUlIne bhAIe bhAI bheTa ! A brAhmaNanA AzIrvAda che ke, zAktasiMha -citaDa ! are ciMtADa to have mogalonuM che. goradeva ! e vidvattAnAM zAstro cerInA mAMDavAmAM saMbhaLAvaje. zAktasiMha have A vera nahi bhUle. kAM to huM nahi ke kAM to A mithyAbhimAnI pratApa nahi. citoDa jaze te evAne pApe jaze. A apamAna karatAM citoDa duzmananuM thAya, e zuM bahetara nathI ? jAo, dUra jAo: nahitara tame nAhaka chuMdAI jaze. ( purohitane haDasele che. ) purohita --adhadhadha ! A zuM sAMbhaLuM chuM ? A brAhmaNanuM apamAna ? o narAdhama! le huM A ume ! calAva tArI e pApiNI taravAra, A gaLe calAva! kSatriyo dharma bhUlyA, jAta bhUlyA, Teka bhUlyA, deza bhUlyA, tyAM brAhmaNanI jIMdagI zA kAmanI ? hAya ! rajapUtAnAno vinAza have acUka che ! e uMcA AkAza ! tArA vajInapAta varasAva ! e pratApI mArtaDa ! tArI AganI javAlAe prakaTAva ! e megha ! tArA pralayathI A dharmabhraSTa bhUmine nAza kara ! e uDugaNo ! A patita bhUmi upara tUTI paDe ! A diggajo ! A hadayazanya mAnavajAtino bhAra halake karo ! e zeSa ! tArI phaNa saLakAva ! o devAdhi deva ! tamArAM AyudhathI A AyaMvavihoNI bhUmine AsurI tattvothI ugAro ! e navakhaMDa pRthvIne viMTAyelA apAra ratnAkara ! tArAM amApa jaLamAM A adhama jAtine samAvI de ! tapasvIonI yogasamAdhizA, mAnavaloka ane svarlokanI sIDIzA, o dhUrjaTi himAdri ! tArI acalatA choDa ane A AcAra, karma ane dharmabhraSTa manuSyo upara tUTI paDa ! o kelAsavAsI tripuri ! tamAruM trIjuM locana kholo ane bhAratamAMthI adharmane bALIne bhasma karI nAkhe ! nathI-nathI-bhAratamAM have Aryatva nathI, kSatriyomAM kSatriyava nathI, brAhmaNomAM brahmatva nathI, AryatvanAM ojasu nathI ! je bhUmimAM nararatno pAkayAM, te bhUmimAM patharA nIkaLyA ! je Arya bALAne-satIne khoLe vIra kesarI dharmamUrti amara puruSo jamyA, te khoLe bhAi bhAinA verI jamyA! e satIe-e zrI kSatrANIo codhAra AMsue raDe che ! bhaDabhaDATa baLatI AgamAM hasate moDhe deha saLagAvI denAra e bhAratanI devIo Aje lAje che ! hA ! bhArata enA zatruonuM vivArabhuvana thaze. Aje eka zatra haze. paNa yAda rAkhajo e ekanA aneka tamAre pApe A bhUmimAM ubharAze ! Aje pratApa ane zAktasiMha kapAI maraze; paNa yAda rAkhajo ke e Aga samasta bhAratamAM, kemekemimAM ane gheraghera saLagaze ! ane bhAI bhAInA vinAzanA e dAvAnaLamAM A prAcIna bhUminAM puruSArtha, dharma ane saMskRtino nAza thaze. eha ! A mArAthI nathI jovAtuM ! citoDanI bhasma coLIne, citoDanI dhULa mAthe caDhAvIne, citoDanA kAMkarAnI zivapUjA karIne, citoDanI riddhisiddhinA abhilASa sevIne huM moTo thaye, e AzAonA Aje cUrecUrA thaI gayA ! basa ! have hada thaI ! tamArAmAMthI eka mare te pahelAM huM A bhUmino tyAga karIza. (purohita potAnA zarIramAM khaMjara bheMkI de che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 rAka, rItarivAja ane taMdurastInA niyamo rAka, rItarivAja ane taMdurastInA niyamo te pALavAthI sAraNagAMTha dUra thAya che ! (lekhakaH-sara Dabalyu, Arabutha neTalena -hiMdusthAna tA. 7-3-17 nA aMkamAMthI) sAraNagAMThanuM darada vadhAre pramANamAM pracalita thatuM jAya che, e vAta te daradamATe je parezana AjakAla karavAmAM Ave che te parathI siddha thaI jAya che. ghaNAM mANaso peTamAM du:khavA mAMDe che tyAre A darada thayuM hoya ema mAne che. A peTanA dukhArA sAthe mAMdagInI anya nizAnIo paNa hoya che. A daradIone tAkIde oparezana karAvavAnuM kahevAmAM Ave che, ane jo kesa bahu kharAba na hoya to daradInI sagavaDe oparezana karAvavAnuM kahevAmAM Ave che. prajAnI bahumatine "epenaDIla" hoya che tathA manuSyanI zarIraracanAmAM te kevo bhAga bhajave che, tenI mAhitI hotI nathI; eTaluM ja nahi paNa kayI sthitimAM sAraNagAMThanuM darada vadhavA pAme che, te paNa e jANatA nathI. teo ema samaje che ke, e eka sAdhAraNa jAtanuM darada che. ane jyAre temane khabara paDe che ke, ArogyatAnA niyama pALatI ane sAdo khorAka letI asalanI prajAne A darada thatuM nahotuM, tyAre teo ajAyaba thaI jAya che. temanA pitAnAja vaDavAo ke jeo A niyamanuM pAlana karatA teone A roga thato nahi. dezI jAti kema bacI jAya che ? eka UMTara ke je 34 varSa lagI dakSiNa AphrikAmAM rahyo hato ane gorI cAmaDIvALAemAM je duguNa jaladIthI praveza pAme che, te enAmAM na hatA. teNe mane khAtrI ApI ke, teNe A daradano eka paNa kesa dakSiNa AphrikAnI dezI prajAmAM joyo nathI. teNe kahyuM ke, eka dezI, gorI cAmaDIvALAne tyAM nokara rahyo hato ane A lokone rAka leto hato tathA emanA rItarivAjonuM anukaraNa karato hato. te jaladIthI gorI cAmaDIvALI prajAonAM AMtara - DAMmAM thatA rogano bhoga thaI paDyo hato. A rogomAM jANIto roga sAraNagAMThane che. epenaDIkSa kIDAnA AkAra jevI vastu che. tenI laMbAI bethI pAMca iMcanI hoya che. e eka jAtanI naLI che, ke jenI aMdara pAtaLuM paDa AveluM hoya che. A paDamAM cIkaNe padArtha jharape che. A naLI moTA AMtaraDAnA zarU AtanA bhAgamAM ughaDe che, ke jyAM AgaLa nAnA AMtaraDAne kherAka meTA AMtaraDAmAM dAkhala thAya che. zarIrane jherI banAve che. je khorAka nAnA AMtaraDAmAMthI moTA AMtaraDAmAM jAya che, temAMthI pauSTika tavo kADhI levAmAM AvelAM hoya che ane bAkI rahelo khorAka meTA AMtaraDAmAMnA ja bhAgI nAkhe che. pachI A khorAka zarIramAMnA nukasAnakAraka jherI taLAvanI garaja sAre che. moTA AMtaraDAmAMne khorAka je jaladIthI ane samayAnusAra bahAra kADhavAmAM na Ave, te te pAtaLA paDane nukasAna pahoMcADI temAM sojo caDhAve che. vaidaka bhASAmAM A sojAne "kolAITIsa" kahevAmAM Ave che. A sojo epenaDIkSapara asara kare che, kemake epenaDIkSa A kSetranI najIka AveluM che ane Ane lIdhe ghaNI vakhata " epanarIkSa" nuM dvAra baMdha thaI jAya che tathA kaThaNa khorAka temAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI. kaThaNa jhADAnA dabANane lIdhe ke zarIramAMthI nIkaLatA rasanA ekaThA thavAne lIdhe AkhI naLI upara sojo AvI jAya che. A sajA sAmAnya paNa hoya. keTalIka vakhata A sojo ghaNuM tIvra svarUpa le che, jenA pariNAme epenaDIkSa phATI jAya che, agara temAM "genagarIna" thaI jAya che. A baMne Aphato tarataja oparezana karAvavAnuM sUcave che. jayAre vacalI sthiti hAjarImAM thatA du:khArAtarIke gaNI kADhavAmAM Ave che. game te prakAranA sAraNagAMThanA rogamAM jIvanuM jokhama mAyeluM che, tethI game tevA saMjogomAM vaidaka salAha levAnI khAsa agatyatA che; ane sArI vaidaka salAha lIdhA vagara mitro ke mAbApe jalAba vagere ApavA nahi. keTalIka vakhata julAba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ navayuvake ke basthAnIkA saMdeza 365 levAthI jherI padArtho " epenDIkSa " mAMthI bahAra nIkaLI Ave che ane AkhA zarIramAM vyApta thaI jAya che. AthI maraNa thavAno bhaya paNa ubhuM thAya che. bIjA koI paNa daradamAM sAragAMThanA darada jeTalI tAbaDatoba vaidaka salAha levAnI jarUra ubhI thatI nathI ane A salAha. levAmAM Ave te ghaNI vakhata daradIone maraNanA mukhamAMthI bacAvI levAya che. vacalI sthitimAM sAraNagAMThane aTakAva karI zakAya che; paNa Ama karavAthI kabajIyAta ane "TonarasIlAITIsa " dekhAva de che. AvI vakhate jema ghaNI vakhate karavAmAM Ave che, tema dareka bhojana pachI TharAvelA vakhate AMtaraDAM khAlI karavAM joIe. AmAM kaMi navuM nathI, paNa te eja che ke, ApaNe ApaNuM vaDavAonI sAdI rItabhAta ane sAdo khorAka bhUlI gayA chIe. keTalAkae A vAta 2000 varSa pUrve grIko para hasAvI hatI ane te paNa ghaNAja saraLa zabdomAM. teoe kahyuM hatuM ke, pramANasara khorAka eka vakhata sApha jhADe lAve che ane amArI to te eka Adata thaI che." A vAta ApaNAmATe ane ApaNA baMdhuo mATe paNa sagavaDabharI che. ApaNe eTalA badhA udyogI chIe ane e paNa nirAzAjanaka che ke, ApaNe ApaNuM bAnakAmA pANInA kuMDa paNa zALAomAM rAkhI zakatA nathI. A eka durgaNa che ke jeno niSedha phakta chokarAonA mAbApoe ja nahi paNa samasta samAje karavo joIe. ApaNe ApaNe khorAka ane rItarivAje evI rIte badalavA joIe, ke jethI ApaNane rogo ane akALa mRtyu je daMDa na ApavuM paDe, navI Arogya saMsthA ke jene vartamAnapatro Teko Ape che te prajAne AregyatAnA phAyadAo samajAvavAnuM cAlu rAkhaze ke je pramANe vatIne ja prajA regone TALI saMpUrNa Arogya, sukha ane AnaMda meLavI zakaze. sAraNagAMThanA daradamATe lokone kaho ke ano aTakAva tamArA hAthamAM ja che. navayuvaka ko basthAnIkA saMdezA (vartamAna tA. 27-3-27 nA aMkamAMthI sAbhAra uta) gurukula jayaMti ke akhila-bhAratIya yuvaka saMmelana meM AcArya svAnI ne smRtiprada vANI meM kahA ki, hama lega zyAmasundara kRSNa ke sevaka hai. vahI hamArA ISTadeva hai, aura hama cAhate hai kI zrI SNa ke saMdeza se hamAre navayuvake kA hRdaya bhara jAya.kaI kahatA hai ki yaha zAMti yuga hai, kintu merA vizvAsa hai ki, yaha zAMti kA yuga nahIM. yuvake ke karma kA yuga hai. meM hameza se yuvake ke yAra karatA rahA huM, aura mere hRdaya meM aba bhI yuvake ke prati ghora-prema kA sAgara laharA rahA hai. merA vizvAsa hai ki, paramAtmA kI atula anakampA se yuvaka hI navina rASTra ke nirmAtA he sakate hai, loga kahate haiM ki, bhAratIya yuvaka bhaTaka rahe hai, na ho rahe hai aura unase koI AzA nahIM. para meM AzAvAdI de. aura meM bhArata kA uddhAra navayuvako dvArA dekhatA dU. meM rAtri e ekAta meM AkAza ke tAre ke dekhatA daM, aura usa samaya - mAre hRdayase dardabharI AvAja nikalatI hai, aura socatA hUM ki inhIM tAro ne rAma, kRSNa ke bhArata ke, gauravamaya aura sampana bhArata ke, balazALI aura jagataguru bhArata ke dekhA hai, aura Aja ye daridra, parataMtra, dhRNita aura achata bhArata ko dekha rahe hai. usa samaya hama apanI mAtA se pUchate haiM ki, ai meM, tune hamAre navayuvake kI aura se karyo mukha phera liyA hai? mAtA kahatI hai ki, bhArata ke yuvaka aura yuvati kI aura dekho. vahI bhArata kA uddhAra karane vAle hai. uhIM ke hAtha meM bhArata kA bhaviSya hai, aura ve hI bhArata kI AzAlatA hai. Isa prema ke badale meM meM unase yahI cAhatA hai ki, ve satya dhama para ArUDha rahe. eka jamAnA thA ki, jaba bhAratavarSa sAre saMsAra kA guru thA, kintu Aja vaha achUta mAnA jAtA hai. hajAro varSa pUrva bhArata saikaDe deza para zAsana karatA thA. bhArata ke, svataMtratA kaoNMsila aura pArlAmenTa se nahIM prApta hogI, varana vaha yuvake kI zakti ke hI bUta milegI. isa hetu yuvake ke niyandrita hone kI atyaMta AvazyakatA hai. Apane Adeza kiyA ki deza ke hara bhAga meM, Azrama khole jAne cAhiye, jahAM para yuvakagaNa satya dharmapara DaTa kara bhArata kI bhAgya-nirmANa karane ke lie zikSA pAkara taiyAra ho sake, je bhAratIya dharma ke phalAne meM sahAyaka che. bhAratavarSa kevaLa apane hI lie nahIM chatA, varana vaha saMsAra kI mAnavatA kI-bhalAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ isAI kA pracAra ke liye chatA hai. yadyapi bhArata mAtA Aja malina aura dalita hai, tathApi merA vizvAsa che ki, vaha amiTa aura amara hai. Azrame ke calAne ke lie progrAma kA jikra karate hue AcAryane kahA ki, Azrama ke pratyeka manuSya ke prAcIna bhAratakA saMdeza avazya padanA cAhiye, pratyeka AzramavAsI ke daDha aura sarala honA cAhiye; kAMki saralatA meM hI bala aura jIvana vAsa karate hai. sAdagI meM zakti hai, bala hai, oja hai. deza ke navayuvaka phezana ke gulAma hai, para phezana mUrkhatA hai aura Isa prakAra mUtA ke pIche hamAre navayuvake ke nahIM paDanA cAhiye. hamAre RSimuni, aura pUrvaja sAde ze. 44444 yuvake ke phezana kA dAsa na honA cAhiye, kaki phezana kA artha mUrkhatA hai. pratyeka navayuvaka ke mahApuruSa kI ivaniyoM kA adhyayana karanA cAhIye aura unake padacinhoM kA anusaraNa karanA cAhIe. mahAtmA sukarAta ne yuvaka ke yahI upadeza diyA thA ki, apane ke 5hicAne. hama Aja dekhate haiM ki, hamAre navayuvaka apane deza ke prAcIna gaurava ko bhUlate jA rahe hai. para bhArata kI svataMtratA ke lIe navayuvake ke usa prAcIna gaurava ke apanAnA hogA, unheM rAmAyaNa, mahAbhArata, gItA AdikA adayayana karanA hera aura pAMcavAM maMtra-atima pada sabase mukhya sevA hai, aura Azrama ke progrAma isakA mahatva bahuta hI adhika baDhA huA hai, rASTra-nirmANa brahmacarya-nimaNa ke atirikta anya vastu nahIM hai. atae yuvaka ke brahmacarya ke daDha karanA cAhiye. bhArata yaha eka bhArI durguNa hai ki, vaha pazcima kA upAsaka banatA jA rahA hai. meM pazcimaka svAdhInatA, kArIgarI, buddhicamakAra-sabako pyAra karatA huM, paraMtu je pazcima hamAre parameM beai DAlatA hai, usakI kaThora aura karuNAhIna sabhyatA ke meM sahana nahIM kara sakatA. meM cAhatA huM ki, pratyeka yuvaka pAzcAtya-sabhyatA ke samasta cinho aura vicAre ke apane upara se utAra pheMke, aura bhAratIyatA ke grahaNa kare. (harSa) aMta meM AcAryane hRdaya-bINA ke tAro ko bha kAra dene vAle marmasparzI zabdoM meM yuvake se apIla kI ki, "jAo, priya navayuvake : grAme ke jAo ! satyatA, dharma aura prema ke rAjya meM jAo! apane deza kI Ijajata ke sthAna keda jAo ! jAo, aura batA do pIDita bhAI ke ki, bhArata aba taka kayAM jIvita hai. jaba ki, roma, grIsa aura misara zriyamANa hekara gaMbhIra samAdhi meM suta he rahe haiM ! he rASTra ke vIra yuvake! jAo ! juo ! aura samasta bhArata ke maMtra-mugdha karI do, use jagA de ! (harSa ) Isake bAda prinsipAla bAnIne nimnAzaya kI kavitA ke 58 kara apanA bhASaNa samApta kiyA: ! jAge ! he pUrva deza ke RSi kI santAna, jAge ! kaba taka nIda kI khumArI meM pade rahoge ? kayA jAge athavA yaza AnaMda ke sapane hI dekhA karoge ?" IsAI kA pracAra. (" udyoga " tA. 21-3-27 nA aMkamAMthI) pAdarIloka hiMdustAna ke IsAI banAne ke liye kitanA prayatna kara rahe hai. yaha isa bAta se jAna jA sakatA hai ki unane jasA ki IsAI ke " pracAra " nAmaka akhabAra se prakaTa hotA hai. 1927 i meM dharmapracAra ke liye 56 82 pAdarI niyukta kiye hai, kharca ke lie 70 karoDa rUpiye kI maMjUrI dI gaI hai aura abataka saba milakara 2222768 AdamI IsAI banAye ja cuke hai. pracArakI zikSA dene ke liye 107 vidyAlaya khole gaye hai. IsAI hene vAle adhikatara lega hindu hI hai. yaha te IsAIye kA kAma huA, udhara musalamAne kI tabalIga de. khiye. kisa prakAra hinduo ke haDapa karI rahI che. eka hamArI hindu mahAsabhA hai, je sAla bhara meM eka bAra kisI jagaha apanA matAdhivezane karane ke hI saphalatA kA sArAMza samajhatI hai. hama nahIM jAnate ki vaha mahAsabhA kisa liye kAyama huI hai Ara aba taka usaneM kayA kiyA? kayA sabhA apane uddezya kI pUrti meM kucha kriyAtmaka kAryavAhI karane ke tavAra nahIM hai ? agara sabhA ke jIvita rahane kI IcchA hai to use tiunnati ke lie kucha kAma karanA cAhie, nahIM te isa prakAra kI dikhAvaTI sabhAoM se kaI lAbha nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 dahIone salAha dadIone salAha (lekhaka-brahmacArI AtmAnaMda trivedI-nika hiMdusthAna tA. ra6-3-17 nA aMka uparathI) harasa-tenI cikitA ane upAya vAyuno, pitta, kaphane, tridoSane, lohIne ane vArasAmAM maLelo eTale janmane, e pramANe harasa roganA cha prakAra gaNelA che. sAdhAraNa leke jene arasa-masA tathA bavAsIranA nAmathI oLakhe che, tene harasa roga kahe che. e rogamAM cha jAta kapelI che; paraMtu te khunI ane bAdI evA be bhAgamAM vaheMcAyelI che ane te akeka jAtanA gudAnA pahelA, bIjA ane trIjA AMTAmAM (vaLImAM) thAya che, tethI khunI ane bAdI evI be jAtanA traNa traNa sthAna gaNatAM cha prakAra thAya che. khunI harasamAMthI lohI paDe che ane bAdamAMthI lehI paDatuM nathI, paNa temAM phATa cAle che. te khunI ane bAdI be paikI kaI paNa jAtanA harasa, gudAnI pahelI vaLImAM thayA hoya to te bahAra dekhAyA kare che ane bIjI vaLImAM thayA hoya te jhADo thatI vakhate te bahAra nIkaLe che ane pAchA upara caDhI jAya che, paNa trIjI vaLIvALA masAe koI paNa vakhate bahAra nIkaLatA nathI; paraMtu aMdara rahIne ja pIDA kare che. te uparathI eTaluM kahI zakAya che ke, pahelI vaLIvALA harasa sAdhya che ane trIjI vaLImAM thayelA asAdhya che, e pramANenuM vivecana amArA anubhava pramANenuM karyA pachI, zAstrIya rIte harasanA roganuM pRthakkaraNa karavAnI jarUra jaNAtI nathI; kAraNa ke mAdhavanidAne judI judI jAtanA khorAkathI ane judI judI jAtanAM kAraNothI cha prakAranA harasanuM varNana kareluM che. jene jANavAnI icchA hoya teNe AyurvedanA graMtho jevA ke mAdhavanidAna, bhAvaprakAza, vATa, carakasaMhitA, sutasaMhitAnuM nidAnasthAna che. joI levuM. A roganA auSadhamATe zAstromAM bahusAlaguDa, suraNavaTaka, amRtabhalAtakAvaleha, lehabhAtakAvaleha, bRhata karavyAdarasa vagere ghaNuM upAyo batAvelA che; paraMtu te bAbatamAM amAro anubhava nahi hovAthI tene utAro karI vistAra karavAmAM Avyo nathI, paNa e rogane mATe je anubhava amane thayo che, te lokonI jANamATe nIce ApIe chIe. je gudAnI trIjI vaLImAM bAdInA masA thayA hoya ne jhADa utarasto na hoya eTale temAM vizeSa kATa cAlatI hoya to-kALI drAkSa, sonAmukhI, revaMcInI kharAi. haraDAM, beDAM, AmaLAM, iMdrajava, vAvaDIMga, e dareka tole tolo laI tene adhakacarAM khAMDI rAtre pAzera pANImAM palALI mUkavAM, savAre te bhUkAne coLIne temAM be rUpiyAbhAra goLa meLavIne kapaDe gALI te pANI pIvAthI traNa divasamAM phATa maTI jaze. vaLI jyAre be-cAra mahIne phATa ubhaLI Ave tyAre e pramANenuM hIma banAvI divasamAM eka vAra savAre traNa divasa sudhI pIvuM, je masAmAMthI lehI paDatuM hoya ane masA bahAra dekhAtA na hoya te iMdrajava, vAvaDIMga, lIMboLI, kAcakAnI mIMja ane dIkAmALI, sarakhe bhAge laI, tenI phAkI rUpiyA ardhAbhAranI ThaMDA pANI sAthe divasamAM be vAra levAthI, lehI paDatuM aTakI jAya che. je jhADe jatA masA bahAra nIkaLatA hoya ane hAtha pANI lIdhA pachI upara caDhI jatA hoya, agara masA bahAra ja rahetA hoya ane te khunI ke bAdI game te jAtanA hoya te varakhI haDatAla tolA bene prathama khuba bArIka vATI temAM cokhe kA tolA cAra umerIne vATavuM. pachI cha tolA ghIne so vAra pANIthI dhoI temAM tene khalamAM ghuMTavo. eTale vadhArAnuM pANI nIkaLI jaze ane malama taiyAra thaze. e malama DabImAM rAkhI mUko. jyAre jarUra jaNAya tyAre bahAranA masA upara te malama copaDA ane aMdaranA masA hoya to masA bahAra Ave tyAre e malama copaDI masA upara rADhAvI devA. e malamathI masA karamAI jAya che ane pAchA bharAtA nathI. (haDatAla azaddha paNa upayogamAM levAya che. AmAM koI paNa jAtano bhaya nathI .) je khunI ke bAdI masA thayA hoya, lohI paDatuM hoya athavA na paDatuM hoya to vavaLatu suraNa lAvI tene cholIne chINI taDake sUkavavuM. pachI tenuM vastragALa cUrNa karI mUkavuM. eTaluM yAda rAkhavuM ke, A cUrNa jIbhane ke gaLAne lAge te jIbha ane gaLAmAM asahya vedanA thAya che. te jyAM sudhI lIMbanI. dahIMnI ke hImajI haraDenI khaTAza jIbhane na lagADIe tyAM sudhI maTatI nathI. evuM jokhamabhareluM A cUrNa che, eTalA mATe aMgrejI davA vecanArAone tyAM "ema. TI. kesula" nAmanI chaTAinanI banelI khAlI laMbagoLa goLIo maLe che. temAM A suraNano bhUko bharIne tenuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 nadIone salAha DhAMkaNuM baMdha karI pANI sAthe gaLavAthI gaLAmAM ke jIbhamAM cUrNa lAgatuM nathI, paNa peTamAM jate te gALI phATI jAya che ane harasa upara tAtkALika asara kare che. e kepsula naMbara eka, nakhara eka suna, e suna ane traNa sunasudhI Ave che; temAM nabara e sunanI kepsula-ghaNI sagavaDavALI che, temAMnI babbe geALI divasamAM traNavAra gaLavAthI ghaNA phAyadA thAya che. bIjAM harasanA rAgAmATe AsAmAsamAM AvatA navarAtrinuM vrata karavAne ame khAsa Agraha karIe chIe; paNa te mAtAnI prasannatAmATe nahi, paraMtu harasanA rAgane nAthuda karavAne mATe che. jo kAInI icchA hAya / navarAtrinA nava divasasudhI nava apavAsa karIne, nave divasa vavaLatuM suraNa khApI athavA mIThA suraNanA kakaDA karIne pANI nAkhyA vagara mIThuM, haLadara, dhANAjIrUM nAkhI telamAM pakAvI dhaNuM kaDaka na thaI jAya athavA kAcu na rahI jAya evuM banAvIne peTa bharIne khAvuM. e sivAya nava divasamAM pANIsivAya bIjA kAipaNa jAtanu khAnapAna levuM nahi. A prayAgathI harasa nAbuda thAya che. A harasanA rezama utpanna thAya che, tyArathIja te kaSTasAdhya thAya che ane jyAre harasanA rAgIneA agni maMda paDI jAya che ane zarIra upara seAjA Ave che; AMkha, nakha, jIbha pILAM, dheALAM, kALAM paDI jAya che, tyAre e regInI AzA cheDI devI paDe che; paraMtu A lakhelA upAya saceTa che, chatAM mArI pAse khAsa saMgraha karelA du:khIjanene mATe jAhera jIvanamAM mUku chuM, jethI tene upayAga karI peAtAnA daradamAMthI mukta thavAte anubhavaze. upAya 1 lA nAgalA dudhelI (vADa dudhelI) ane camAra dudhelI evAM jenAM nAma che, tenA velA khAre mAsa thAya che. enAM pAMdaDAM gALAi letAM ane sAmasAmAM heAi te bethI pAMca IMca lAMbAM ane cAreka ica paheALAM hAya che. lIlAza letAM dheALA raMganA phUlanAM jhumakhAM Ave che ane enI zIMgA upara kAMTA hAya che. e velAne kAi paNa bhAga teDatAM temAMthI dUdha nIkaLe che. e badhe ThaMkANe thAya che. A vanaspatimAM divya guNa che. enAM pAMdaDAM e 1lAnA Azare lai jhINA TukaDA karI ghI sAthe taLIne khAvAthI arazamAM paDatuM leAhI ekadama baMdha thai jAya che. ghaNAeka arazanA daradIe ke jemanuM leAhI bIjA kAi paNa upAyathI aTakatuM naheAnuM, temane A pAMdaDAM pAMca-sAta divasa cavarAvavAthI hamezanA mATe leAhI paDatuM baMdha thayuM che; mATe raktArazanA dardIone bIjA kAi paNa auSadhanA upayega karatAM pahelAM AnA anubhava levA salAha ApavAmAM Ave che. upAya 2 jo DhAranAM zIMgaDAnA pelANamAM udhAra lAgavAthI tenAM cItharA jevAM dhara khAjhe che, ke je zIgaDAM mULIAMtarIke ALakhAya che. te mULImAM pAMca tAlA lAvIne temAM marI ne sUkAi gayelA vagaDAu uMdaranuM mAMsa pAMca tAlA umerIne khAMDI cUrNa karavuM. e cUrNImAM be tAlA hIMga umerIne pachI eka nAnA khADAmAM kolasAnA aMgArA bharI tenA upara A bhUkAmAMthI thoDAka bhrakA nAkhIne gudAne dhumADI ApavI, jethI bahAranA harasa niLa thai jaze; eTaluMja niha 5raMtu aMdaranA araza paNa bahAra nIkaLI Avaze. A pramANe tamAma araza cImaLAI gayA pachI kheravI nAkhavAnA upAya karavA. sAjIkhAra ane kaLIcUnA sarakhAbhAge laine tene pANImAM kAlavIne lepa karavA, jethI saghaLA araza kharI paDaze. A araza kharI paDavAnI jagyAe cAMduM paDe te triphaLAM eTale haraDAM-kheDAM ane AmaLAM tathA gugaLa e cIjo sarakhA bhAge laI temene khALIne rAkha karI dheAyelA dhI sAthe meLavIne te jagyAe cepaDavI, jethI gheADA divasamAM cAMdu rUjhAi jaze. A upAya nibha ya che ane anubhavasiddha che. keTalAka vaide ane hakIme| A upacArathI maTADI senA-khaso rUpiyA le che. prati zivam, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIonI zobhA 36 strIonI zobhA ( lekhikA-sau. pArvatIbahena puruSottamadAsa (bAvaLAvALAM) "cetana" pe 1983mAMthI) keLavaNInA abhAve ghaNI strIo ghareNukapaDAMthI zarIrane zobhAvavAmAM kharI zebhA mAne che. pitAnA gajA uparAMta pitAnA pati pAse nakAmo kharca karAve che ane pitAnA dhaNIne ghaNuM muzkelImAM lAvI muke che; paraMtu bahene ! kharI zobhA zarIra zobhAvavAmAM nathI, paNa saguNarUpI zaNagAra ane ziyaLarUpI sADImAM jevI zebhA che tevI game tevA amUlya dAgInA ke sADI paheravAmAM nathI. strIoe gRhakAryamAMthI paravArI jeTale navarAzano vakhata maLe teTalo vakhata sArA u. ghogamAM gALa; jemake ApaNane upayogI thAya tevAM hunarakAma zIkhavAM, zikhAmaNa levA gya hoya tevAM gIta gAvAM, sArAM pustaka vAMcavAM vagere. pitAnA manane avaLI asara thAya tevAM pustaka kadApi vAMcavAM nahi, kemake kharAba copaDInuM vAcana jhera pIvAsamAna che. asalanI mahAna satIo ApaNA mATe amUlya jJAnarUpI vAraso mUkI gaI che ane potAno janma saphaLa karI petAnAM nAma amara karI gaI che. asalanA trIe sadUguNuM ane ziyaLarUpI zaNagAra badhI zobhA mAnatI hatI ke jasamA oDaNa ke je eDa jevI majura ane halakI varNamAM avatarI hatI, chatAM pitAnA ziyaLarUpI zaNagAramATe siddharAja jevA mahAna parAkramI rAjAnI samRddhine paNa tuccha gaNI pitAnuM nAma amara karI gaI che. patine bejArUpa na thaI paDatAM ApaNAthI bane teTalI temanA kAryamAM madada karavI. temanA manane AnaMdamAM rAkhavuM. vyAvahArika jhagaDAvALI vAta karI temanA magajane azAMti karavI nahi. pati kAmathI paravArI ghera Ave tyAre temane kevI rIte AnaMda ApI zakAya eno vicAra karo. pati pAsethI jJAna letA zIkhavuM. ghaNI bahenone evI kuTeva paDI hoya che ke pArakAnI niMdA ane kuthalImAM ja potAne amUlya vakhata gALe che; paraMtu vakhata amUlya che. karoDa rUpiyA kharcatAM paNa gayelo vakhata pharI maLato nathI, tenuM temane bilakula bhAnaja hotuM nathI. DAhyA mANase karoDa rUpiyA gumAvavA karatAM eka paNa sekaMDa javA devAmAM vadhAre nukasAnI samaje che. pahelAMnA vakhatamAM strIo pitAnA patine mitranI garaja sAratI; paraMtu hAla te bojArUpa thaI paDe che. bahena ! A eka vAta vaLI dhyAnamAM rAkhavA jevI che. bALakane bALapaNamAM sArI keLavaNI nahi maLavAthI joIe tevAM saguNa banI zakatAM nathI. pitAnI Avaka karatAM kharca e che para karavI, paNa kaMjusAI karavI nahi.jeTale vakhata lekhe kADhaye heya teTale ApaNane lAbha che; paNa vakhata nakAmo kADhayo hoya te teTaluM nukasAna thayuM samajavuM. jeTalI zobhA ApaNe zarIranI vadhAravA mathIe chIe ethI karoDagaNI zabhA AtmAnI. vadhAravA mahenata karavI. hADa, mAMsa ane dhirathI bharelA A dehane zaNagArI zuM lAbha kADhavo che? ApaNA mananI aMdara bhUtapreta jevA bhrama, dorA, ciTTI, bAdhA jevA aneka jAtanA vahema ghara karI beThA che, tene jJAnarUpI pANI siMcI magajamAMthI bhramarUpI kacare kADhI nAkhe. ghaNI strIo te vaLI potAnA patithI khAnagI rIte bAdhAo rAkhe che, dorAciThThI karAve che. AvI ajJAnatAne lIdhe DhoMgI dhUtArA phAvI jAya che. jeTale aMze ajJAnatA vadhAre teTale aMze bAhya vastuothI zarIra zobhAvavAne zekha vadhAre hoya che. kharI zebhA te sahavartanamAM rahelI che. jo ke rA. ya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrazAstranI AlocanA maMtrazAstranI AlocanA* (lekhaka-girijAprasAda bheLAnAtha bhaTTa-sAhitya mAsikanA eka aMkamAMthI sAbhAra uddhata ) AjakAla aMgrejI bhaNelA keTalAe bhAratavAsIone mAMtrika viSayo upara zraddhA nathI. tene teo upekSAnI dRSTie jue che. keTalAka Astika ane bhAvika varga te upara vizvAsa avazya batAve che. kiMtu tadiSayaka sAdhAraNa siddhAMtane paNa te samajI levAnI paravA karatA nathI. AthI A varganA lokone kaIvAra keAI mAyAvI agara dhartAnI jALamAM phasI paDavAnA prasaMga AvI paDe che. Ave samaye maMtrataMtranA virodhIone kutsika TIkATippaNI karavAne anAyAse avasara maLI jAya pariNAma e Ave che ke, zraddhALa vargane paNa taMtramaMtra upara azraddhA svAbhAvika rIte utpanna thAya che. maMtrazAstrano viSaya gahana ane jaTila che. tene samajavo e sAdhAraNa vAta nathI. tenA saMbaMdhamAM eTale sudhI lakhyuM che ke, toDyuM mAthuM je revaM ca na ! tathApi A viSayanuM zAstramAM je vivecana kareluM che te atyaMta suMdara, buddhipuraHsara ane mananIya che; eTalA mATe A lekhadvArA zAstrasaMmata vicArone prakaTa karavA e ISTa gayuM che. bhAratIya vADamayamAM maMtravidyAnuM Asana sarva vidyAo karatAM uMcuM che. vaidika sAhitya, jaina sAhitya ane bauddha sAhityamAM A viSaya upara svataMtra carcA karavAmAM AvelI che. jevI rIte kAvya, kepa, alaMkAra, vyAkaraNa, nyAya ane aMda Adi viSamATe svataMtra alaga alaga graMthA racAyelA che, tevI rIte maMtrAvadyAnA seMkaDo svataMtra graMtha che. jaina sAhityamAM namaskAramaMtra kalpa, pratiSThA ka5, cakezvarI ka5, javAlA mAlinI ka5, padmAvatI ka95, sUramiMtra ka95, vAgyAdinI zrIvidyA kalpa, vardhamAna vidyA ka5, rogApahAriNI ka5 Adi aneka kalpagraMtha vidyamAna che. tevI rIte bauddha sAhityamAM tArA ka95, vasudhArA ka5, ghaMTAkarNa ka65 Adi aneka graMtha mejuda che. vaidika sAhityamAM A zAstrano alaga bhaMDAraja che; temAM kAtyAyanI, nirvANa, kulArNava Adi aneka aparimita taMtragraMtha che. upara nirdiSTa karelA graMthomAM keTalAka chapAI gayA che, paraMtu A viSayunA adhikAMza mahatvapUrNa graMtha hA aprakAzita rahI gayA che ane dinapratidina durlabha banatA jAya che. A traNe sAhityanA maMtrazAstra saMbaMdhI graMthonI nAmAvalimAtrathI eTaluM jaNAI Ave che ke, koIeka samaye A viSayanI bhAratamAM mahAna unati thayelI hovI joIe. ka5graMtha-jemAM maMtravidhAna, yaMtravidhAna, maMtrayaMddhAra, balidAna, dIpadAna, AvAhana, pUjana, visarjana ane sAdhana Adi viSayonuM varNana kareluM hoya te graMthane kalpagraMtha kahe che. taMtragraMtha-jemAM guruziSyasaMvAdarUpe tathA zivapArvatIsaMvAdarUpe maMtra, taMtra ane auSadhivaralI Adi dravyonuM varNana hoya tene taMtragraMtha kahe che. paTelagraMtha-kei eka devatAne ArAdhyamAna karI te devatA sAthe saMbaMdha rAkhanArI maMtra, yaMtra Adi sAdhanavidhio jemAM lakhI hoya, mAMtrika bhUmikAonuM varNana paNa hoya tathA aneka kAma karmomAM niSNAta thavAnA sava' viSayonuM varNana hoya, tene paTelagraMtha kahe che. paddhatitha-je graMthomAM aneka devadevIonI sAdhanAnA prakAra batAvyA hoya tene paddhatigraMtha kahe che. jA-maMtrAnA pAribhASika zabdo samajavAnI tathA eka eka akSara ane bIjanI aneka vyAkhyAo je graMthamAM lakhelI hoya, tene maMtrakAza yA bIjakoza kahe che. A prakAre kalpa, taMtra, paTala, paddhati ane bIjakoza vagera graMthamAM maMtrazAstranuM sAhitya vibhakta che ane tene A krama vaidika, jaina ane bauddha e traNe prakAranA sAhityamAM vidyamAna che. maMtrasAdhana kayA mArgadvArA karavuM joIe-arthAt kayA mArga dvArA maMtra siddha thaI zake che e paheluM jANavuM joIe. A saMbaMdhamAM maMtrazAstramAM traNuM mArgono ullekha karAyelo che, jene dakSiNa, vAma ane mizra kahe che. sAtvika devatAnI sAtvika upAsanA sAtvika maMtra ane sAtvika sAmagrI dvArA karavAne je mArga che, tene dakSiNa yA sAtvika mArga kahe che. madirA, mAMsa, mIna, mithuna ane mahilA Adi pAMca vastuothI yukta bhairavabharavI Adi tAmasa prakRtinAM devadevI + zrI bAlacaMdrAcAryanA eka lekhane AdhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ matrazAsranI AlecanA 31 enAM sAdhanA ane upAsanA je mAdvArA karAya che, tene vAmamArgI kahevAya che. tevIja rIte je mArgomAM mIta, mAMsa, madirA Adi padArthone pratyakSarUpe na grahaNa karI temanA pratinidhiothI iSTanI sAdhanA karavAmAM Ave che, tene mizra mA kahe che; paraMtu vAstavika rIte dakSiNa ane vAma, e beja mArgo che. vAmamArga prAyaH taMtrazAstranA viSaya che. kalpagraMthAmAM tenuM varNana kareluM nathI. vAmamArgI kevaLa bhairava ane kAli Adi devI-detatAonA upAsaka hAya che. navanAthane guru mAne che. gurucaraNapAdukA, zrIcakra tathA bhairavIcakranI tee pUjA kare che; paraMtu maMtrazAstranA viSayamAM eTaluM kahevuM Avazyaka che ke, vAmamA MnA prabhAva mizramA upara teA paDayA che; eTaluMja niha paNa dakSiNamA upara paNa tene thADA dhaNA prabhAva avazya paDele che. AthI dakSiNamA"vALA paNa tAmasa prakRtivALA devatAonI ArAdhanA karavA lAgyA che. puruSAkRtinI Atmazakti eja sAcI zakti che. AthI Atmavastu upara vizvAsa rAkhI, tene prabhAva jANI maMtrasAdhanA karanAra dakSiNamAne paNa sAdhaka zAkata kahevAya che. AthI te peAtAne zAkta kahevaDAvavAmAM sarkAca nathI karatA; paraMtu vAmamArgI tathA kaula peAtAne vAmamArgI tathA kaula kahevaDAvavAmAM bhaya dhare che. dakSiNamA sAtvika hAvAne lIdhe prakaTa mA che, tyAre vAmamArga asAtvika hAvAne lIdhe gupta mArgo che. 8 gopanIya ! evIya ! govanIya prayatnataH' nI zikSA te prathamathIja Ape che. taMtragraMthamAM ema paNa lakheluM che ke, sarve zAkhA DhilAH premA nava royA na = vaiSNavA: ataeva e vAta pramANasiddha che ke, tatrazAstra prAyaH vAmamAne puSTa karavAvALA graMtha che. game tema hAya, paraMtu vAmamArgInuM khaLa adhika vadhI paDavAthI sAtvika maM! ane sAtvika devatAnuM siddha thavu duHsAdhya thayuM ane tethI keTalAkane svayaM ma`trazAstramAMthI vizvAsa uDI gaye. maMtrazAstramAM kerala, kAzmIra ane gauDa nAmaka traNa saMpradAye! pracalita che. vaidika dharmAvalaMbI mAMtrikAmAM prAyaH kerala sa'pradAya che, bauAAmAM gauDa ane temAM kAzmIra saMpradAya che. kAzmIrasaMpradAyI sarasvatI vagere sAtvika devatAonA upAsaka ane dakSiNamArgI hAya che. gauDasa MpradAyI tArA tathA kAli Adi tAmasa prakRti devatAeAnA upAsaka ane vAmamArgI heAya che. kerala sapradAyI mizramArgI hoya che; temAM prakaTarUpe dakSiNa ane guptarUpe vAmamArganuM avalaMbana karAyeluM hAya che. A saMpradAyanA sAdhaka mahAlakSmI Adi rajas prakRtinA devatAonA upAsaka heAya che. saMpradAyanA saMbaMdhamAM lakhyuM che ke, saMsAra sArabhUtatvAt prakAzAnandadAnataH / caNA sAmAcaLAt samAya tarataH // (kulArNa va) guruhInAt kramastyAgAt saMpradAyaviyogataH / vaidriyaM prathama mUtrAtra kA vizvALA // (zakitasaMgama) A baMne zlokA atyaMta vicAraNIya che. kAI paNa saMpradAyanI dIkSA lIdhAvagar maMtra siddha thate nathI; eTalA mATe sapradAyanuM avalaMbana karavuM, e sAdhanane mATe paramAvasyaka che. vedAgama, bauddhAgama ane nAgama A prakAre maMtra zAstramAM traNa Agama che. jainAgama dakSiNa mArgAvalaMbI ane kAzmIra saMpradAyamAM pradhAna che. bauddAgama vAmamArgovalakhI ane gauDa sa'pradAyamAM pradhAna che tathA vedAgama mitramArgovalakhI ane kerala saMpradAyamAM pradhAnache.vaidika matAvalImAMtrika vargo vedAgamane zaivAgama paNa kahe che. AnuM kAraNa e batAvAya che ke,maMtrazAstranI utpatti zivajIthI thayelI che. A mATe taMtrazAstramAM zivapAva tInA savAdarUpe maMtra-yaMtra-tatrAnuM vana karAyeluM che. maMtrazAstranA saMpradAyAne cakrapUjA paNa mAnya che. jeneAnA kAzmIra saMpradAyamAM * siddhacakra'nI ( navapada mAMDala cakranI ) sAtvika pUjAnuM vana che. kerala saMpradAyamAM zrIcakra' nI pUjAnI vidhi che. gauDa sa`pradAyamAM bhairavIyakra' nA ullekha karelA che. bhairavIcakra' nuM pUjana karanArAonA e siddhAMta che, ke prApte bhairavI paDe ke vo dinAttamAtra' cakrapUjAnI kalpanA brahmAMDapUjana yA vizvapUjA, vizvaprema ane vizvasevA dharmAMsUcaka che. " maMtradIkSA----gurusamIpa yathAvidhi mApadeza levA tene dIkSA kahe che, je saMpradAyanI vidhi anusAra maMtradIkSA lIdhI hAya, te saMpradAyanA prakArathI sAdhanA karavAthI maMtra siddha thAya che; arthAt matradIkSA ziSyanI yeAgyatA sUcita kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 maMtrazAstranI AlocanA maMtrapIThikA-maMtrazAstramAM cAra pIThikAonuM varNana che. pIThikAsivAya maMtra siddha thaI zakatA nathI. mazAnapITha, zavapITha, araNyapITha ane zyAmA pITha, e pramANe cAra pITha che. pratyeka rAtre smazAnabhUmimAM jaI yathAzakti vidhithI maMtrano japa kara, tene mazAnapITha kahe che. jeTalA divasano prayoga hoya, teTalA divasa maMtranI sAdhanA yathAvidhi karavI joie. jaina graMthomAM lakhyuM che ke, zrIkRSNa vAsudevanA laghubhrAtA gajasukumAla munIzvare A pIThikAthI para hAmaMtranI sAdhanA karatAM AtmajJAna prApta karI siddhi ane mukti meLavI hatI. ane prathama pIThikA paNa kahevAya che. kaI mRtaka kalevara upara besI agara temAM praveza karI maMtrAnuSThAna karavuM tene zava-pIThikA kahe che. A pIThikA vAmamArgaenI pradhAna pIThikA che. karNa-pizAcinI, uchiTha gaNapati kaNezvarI, uSTha cAMDAlanI Adi devatAonI sAdhanA tathA adyAra paMthInI sAdhanAe A pITiMkAdvArA karavAmAM Ave che. araya pIkkiA-manuSyajAtine jyAM saMcAra na hoya, siMha, dhApada, sarpa Adi hiMsaka pazu prANIonI ja jyAM vizeSatA hoya, evA nirjana vanasthAnamAM koI vRkSa agara zunya maMdira Adino Azraya laI maMtra sAdhanA karavI ane nirbhayatApUrvaka manane ekAgra karI tallIna thavuM, tene araNya pIThikA kahe che. nirvANa maMtranI vidhimAM lakhyuM che ke "nirvANamaMtraM cari sAdho kare maraNamU zivadhi thi ' arthAta araNyamAM jaI zivamaMdiramAM nirvANa maMtrane japa karavAthI zIghra siddhi thAya che. itihAsa uparathI jaNAya che ke prAcIna samayamAM Amasiddhi karavAne mATe nirjana vanamAM ja rahevAnI prathA hatI. teo nagara, grAma AdamAM agara tenI samIpamAM paNa rahetA nahotA. sadA ekAMta vanamAM rahIne AtmadhyAna karyA karatA hatA, tyAre temane aneka siddhio paNa prApta thatI hatI. jyArathI tyAgI vaga vanavAsa tyAgI nagara, grAma Adine Azraya letA thayA, tyArathI sarva siddhio naSTa thavA lAgI; ane mAyAmamAM pharI temanuM jIvana bhraSTa thatuM gayuM arthAta tyAgI jIvanane mATe ekAMtavAsa zreSTha che. yAmA pIThikA-A kaThinathI kaThinatara che. keI viralA mahApuruSaja A pIThikAthI utIrNa thaI zake. ekAMta sthAnamAM SoDazavaSA, navayauvanA, suMdara strIne vastrarahita karI tenI samukha besI sAdhaka maMtra sAdhavAmAM tatpara thAya ane manane yatkiMcita paNa calAyamAna na thavA de ane brahmacaryamAM sthira thaI maMtranuM sAdhana kare, tene sthAmAM pIThikA kahe che. jana graMthomAM lakhyuM che ke dvaipAyana-putra munIdhara zukadeva, thulI bhadrAcArya ane hemacaMdrAcAryo vageree A paM kAnuM avalaMbana karI maMtrasAdhanA karI vijaya prApta karyo hato. ahIM sudhI maMtrazAstranI bahiraMga AlocanA thaI-arthAta maMtranI sAdhanAmAM kayI kayI jarUrIAta che, te saMkSepamAM batAvyuM. have tenI aMtaraMga AlocanA karavAmAM Ave che. maMtra kone kahevAya ? maMtra e zI varatuM che ? tenAthI lAbha ze ? kaye prakAre lAbha thAya ? tema thavAnuM kAraNa zuM ? tevA prazno upasthita thAya e svAbhAvika che. A praznonA samAdhAnane mATe maMtra zabdanI paribhASA jANI levI Avazyaka che. A viSaya vyAvahArika nathI. Ane saMbaMdha mAnasazAstrathI che. mananI ekAgratA te eno pAye che. irinA viSaya uparathI lakSya haThAvI lai manane ekAgra karI maMtra sAdhanA karavAthI maMtrasiddha thAya che. mananI caMcaLatA jeTalI jaladIthI dUra thAya teTalIja vahelI maMtrasiddhi thAya. maMtra zabda ne zabdArtha paNa maharSioe evo karyo che ke, "mananAtrAne jarmattaRtra prartita: ' ( . . 627) arthAta ma" kArathI manana ane "tra' kArathI rakSaNa eTale je vicArothI ApaNuM kArya siddha thAya te maMtra. maMtravidyA e yogano ucca koTino viSaya che. hITijhama, megnerijhama vagere A vidyA AgaLa tuccha che. manathI varNaccAronuM gharSaNa thavAthI eka divya jyoti prakaTa thAya che. Aja vargonA samadAyanuM nAma maMtra che. A viSayane jJAtA saMpUrNa siddhio prApta karI zake che. teTalA mATe zAstrakAroe maMtra zabdano artha "vicAra karyo che. AthI rAjanItizAstramAM lakhyuM che ke, je vicArene gupta rAkhI rAjyataMtra calAvAya tene maMtra kahe che, eTalA mATe rAjyataMtranA pradhAna saMcAlakanuM nAma "mahAmaMtrI " ane tenI sAthe kAma karanAra samUhane "maMtrImaMDaLa" kahevAmAM Ave Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrazAstranI AlecanA 373: che. prasiddha vidvAna hemacaMdrAcArye lakhyuM che - tanmaMtrAdyaSaDa 'kSINaM yattRtIyAdyagocaraM / / racAsToranna matro jarUchannamudAm II ( . . 626) maMtra sAdhakanI yogyatAnusAra siddha thAya che, tethI mAMtrika kahyA kare che ke "sapArivaddhi: kiiddha:-patAja jAo, avazya siddhi maLaze." maMtranuM rahasya batAvavAne mATe eka manoraMjaka daSTAMta ahIM ApyuM che. prasiddha mImAMsaka mAdhavAcArya gRhasthAzramamAM daridra hatA, paNa pote mahAna vidvAna hatA. temaNe vicAra karyo ke, gAyatrInuM purazcaraNa karI lakSmI prApta karavI joIe. A vicAra thatAM temaNe gAyatrInA purazcaraNano prAraMbha karI dIdho. eka purazcaraNa pUrNa thayuM, paraMtu lakSmI na maLI. temaNe bIjA purazcaraNano AraMbha karyo. A vakhate paNa lakSmI na maLI. hatAza na thatAM temaNe vIsa purazcaraNa karyA, chatAM e daridratA na gai. aMtamAM strI, putra ane gharabAra choDI dezAMtaramAM ja temaNe saMnyAsa lIdho. teja rAtrie lamI mAdhava pAse AvI kahevA lAgI ke, vara mAga ! " mAdhave kahyuM:-" tuM koNa che ? " la9mIe kahyuM -" tuM varSothI mane yAda karate hatA. have huM AvI chuM. huM lakSmI chuM." mAdhave kahyuM -"have mane kAMi na joIe. jyAMthI AvI hoya tyAM cAlI jA." lakSmIe kahyuM-"mAruM darzana kadApi niSphaLa na jAya mATe kaMI mAgI le." mAdhave kahyuM -"ATalA divasa kyAM hatI ?" lakSmIe kahyuM - tamArA pUrvakama bahu malina hatAM tethI tamAruM mana purazcaraNa upara purazcaraNa karavA chatAM zuddha na thayuM, paraMtu saMnyAsa levAthI te pavitra thaI gayuM ane tethI huM AvI. tamAre maMtra have siddha thaze." A daSTAMtano sAra e che ke, mananI zuddhi upara maMtrazAstrano AdhAra che. jyAM sudhI mAdhavane dravyanI lAlasA hatI, tyAMsudhI buddhi upara paDado paDelo hato, paraMtu lAlasArUpI paDado haThatAMja maMtra siddha thaI gayo. eTalA mATe ja karyuM ke, yadi koI kArya karavuM hoya to vAMsanA, rahita thaI kAryamAM tallIna thavuM joIe, tyAre ja kArya zIdhratara siddha thAya che. maMtrano japa tallIna banI karavAthI maMtra siddha thAya che, paraMtu maMtra sAdhatAM sAdhanIya kArya tarapha lakSa ApatAM maMtramAM tallInatA rAkhI zakAtI nathI ane ekAgratAvagara maMtra siddha thaI zakatuM nathI. A maMtrazAstranuM rahasya che. vAsanArahita banI tallInatA-ekAgratA prApta karavI e sahaja vAta nathI. te mahAna jaTila prazna che. - have yaMtrasAdhananI vAta laIe. aSTagaMdha, surabhadravya AdinI zAhI banAvI bhAjapatra, kAgaLa thA suvarNa, rajata, tAmra Adi dhAtupatra upara paTadala, aSTadala, zatadala, sahastradala tathA trikoNa catuSkoNa yA vartuLa rekhAonI aMdara akSara yA aMke lakhavA ane tenuM yathAvidhi pUjana karI sAdhanA karavI, tene 'yaMtrasAdhanA' kahe che. siddhacakra yaMtra, zrIcakra yaMtra, bhairavIcakra yaMtra, RSimaMDala yaMtra, vijaya yaMtra Adi hajAro yaMtra che. kaI kaI jagyAe maMtra ane maMtra be sAthe karavo paDe che. yaMtravidyA e maMtrazAstranuM eka aMga che. vaNI yA aMkone ekAgratApUrvaka lakhavAM, te A sAdhanAnI mukhya kriyA che. auSadhidravyodvArA kArya siddha karavuM tene taMtrasAdhanA kahe che. keTalAMka taMtramAM auSadhi konA mizraNanI sAthe maMtrayaMtrane paNa upayoga thAya che. jaDa ane cetanazaktinA saMgArA kAryasAdhanA karavI te taMtrasAdhanAno viSaya che. maMtra, yaMtra tathA taMtrane ekabIjAnI sAthe sarvatra upayoga thAya che, tethI taMtrasAdhana paNa maMtrazAstranuM eka aMga che. maMtra, yaMtra ane taMtrathI zuM zuM kAma thAya che, tene mATe mAMtrikoe kAmyakarmonA prayoganuM eka vargIkaraNa karyuM che. te nIce pramANe che - stambhanaM mohamuccATaM vazyAkarSaNajambhaNam / vidveSaNaM mAraNaM ca zAntikaM pauSTikaM tathA // vidyA pravoda pUrvasya tRtIya prAbhRtAiyam / . uddhRta karmadhAtAya zrIvaira svAmi sUribhi // (maMtra dAtriMzikA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 374 maMtrazAstranI AlocanA arthAta-staMbhana, mehana, uccATana, vazyAkarSaNa, jUlmaNa viSaNa, mAraNa, zAMtika ane pauSTika, A prakAre nava prakAranA maMtraprayoge kahelA che.keI keinA mata pramANe zAMtAnika e dazame. prAga manAya che. je maMtra yaMtra agara taMtra karavAthI cora. sapa, jApada ane paracakra ( zatrasenA ) vagereno AkramaNabhaya maTI jAya ane te jyAM ne tyAM aTakI jAya, tene staMbhanaprayoga' kahe che. je prayoga karavAthI sAdhaka keAIne paNa pitAne vazIbhUta karI le tene "mohanaprayoga" kahe che. rAjamohana, sabhAmahana ane strIpumehana, ema mohanaprayoganA traNa prakAra che. A traNenI sAdhanAo paNa pRthapha pRthapha che. je prayoga karavAthI vidveSI rogAkrAMta banI jAya ane sthAnethI dabhraSTa banI jAya, tene uccATanaprayoga kahe che. je prayoga karavAthI icchita padArtha sAdhakanI pAse svayaM cAlyo Ave, kadAca cetana prANI hoya to tenuM viparIta mana paNa anukULa banI sAdhakane zaraNe jAya, tene vasyAkarSaNa prayoga kahe che. ' je prayoga karavAthI zatru Adi sAdhakathI DaravA mAMDe, bhayabhIta banI jAya, dabAi jAya, kAMpavA lAge tene jalpaNa prayoga kahe che. je prayogabaLathI deza, kuTuMba jAti yA samAjamAM paraspara viSa, puTa, kalaha thavA lAge, tene vipaNa kahe che.AtatAyI ane anyAyI Adine AtmazaktipUrvaka maMtraprayAgadvArA sAdhaka prANadaMDa ApI zake, te prayogane mAraNa prayoga kahevAya che. je prayoga karavAthI mahAmArI, rAjabhaya paracakrabhaya Adi roga ane viplavanI zAMti thAya, tene zAMtika prayoga kahe che. vaidaka zAstramAM paNa lakhyuM che ke "siddha caitu mAtrA ' arthAta padhavagara maMtraprayAgathI je roganI zAMti kare te cAre prakAranA vaighomAM zreSTha ane siddha vaidya kahevAya che. - je prayoga karavAthI aizvarya vadhe, sukhaprApti thAya, deva-darzana thAya, zubhAzubha bhaviSya pratIta thAya, sarva kAmanAo siddha thAya, tene pauSTika prayoga kahe che. keTalAkanA mata pramANe dazamo zAMtAnika prayoga gaNavAmAM Ave che. je prayogathI vaMdhyAne putralAbha thAya, vaMzanI vRddhi thAya tene zAMtAnika prayoga kahe che. mRtavatsA roga Adino upAya A prayogamAM che. A vargIkaraNamAM daza prayogo batAvyA che, paNa keTalAka tAMtrika-saMpradAyI kevaLa cha pragaja mAne che ane uparyukta daze prayogone cha prayogomAM aMtarbhAva karI le che. pahelAM bhAratamAM A vidyAno adhika pracAra hato, paraMtu jyArathI dezamAM mAnasika durbaLatA vadhatI cAlI, tyArathI A vidyA paNa kamI thatI gai. maMtravidyA jevI upayogI vidyAnA pUrNatAtA Aja daSTigata kema nathI thatA ? bhAratIya saMpradAyamAM jeTalA saMpradAya che, te sarvamAM dharmagurudvArA maMtradIkSA levAne pracAra hajusudhI pracalita che; tathApi te dharmaguruomAM agara temanA ApelA maMtramAM "vArtumAstumAthA ' nuM sAmarthya kema nathI? maMtradAtA guru ane maMtradIkSA lenAra ziSya kevA joIe ? sAdhanA kevA prakAranI joie ? Adi sarva samajavAthI uparyukta praznonuM samAdhAna svayaM thaI jAya che. maMtradAtA guru ane dIkSA lenAra ziSya kevA hovA joIe te saMbaMdhamAM maMtrazAstra kahe che ke - pUrvamAtmahitaM jJAtvA sUriNaH gunnshuurinnH| ziSyasyA'pi hitaM cintyaM dAta kAme na kAzcanama // (bhadragaptAcArya) arthAta gurue pitAnuM temaja ziSyanuM hita vicArI niHspRhabhAve maMtradAna karavuM, kiMtu kaMcana AdinA lebhe karI na karavuM. maMtrAdhikArI mATe lakhyuM che - dakSA jitendriyo dhImAn kopAnala jalopamaH / . satyavAdI vilobhazca mAyAmada vivarjitaH // mAnatyAgI dayAyuktaH paranArI sahodaraH / jitendra gurubhaktazca mantragrAhI bhavennaraH // (bhadraguptAcArya) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMtrazAstranI AlocanA 375 ' arthAta catura, jiteMdriya, buddhimAna, zAMta, adhI, satyavAdI, nirlobhI, kapaTa, ahaMkAra ane abhimAnathI rahita, dayAyukta, parastrItyAgI, jiteMdra ane gurubhakta hoya teja ziSya maMtradAnane yogya che. A prakAre bIjI keTalIe mahattvapUrNa bAbata che ke jenI upekSAthI maMtrazAstranI avanati thaI rahI che. - taMtragraMthanA kartA mAMtrike e A zAstranI utpatti zivajIthI thaI che, ema batAvyuM che. kalpagraMthanA katAM mAMtrikoe enI utpatti " pUrvadhara" thI thaI che, ema mAnyuM che; ane A vidyAnA adhikArItarIke phakta tyAgI vargane gaNyo che. vedanA maMtravibhAganA je maMtro saMhitA tenA saMbaMdhamAM aneka mata che. keTalAka tene brahmAnA mukhamAMthI nIkaLelA mAne che, te keTalAka tene anAdi kahe che. keTalAka RSipraNIta kahe che, to keTalAka tene avidyAtmaka mAne che. A rIte maMtrazAstranI utpattiviSe aneka mata che; tathApi eTaluM nirvivAda siddha che ke, bhAratanI unnatinA pUrNa vikAsa samaye A vidyA pracalita hatI. pachIthI vidyAdhara Adi kulemAM pahoMcI. aMtamAM tenAM aneka rUpAMtara thayAM ane Aje te bhinna bhinna dazAmAM yatkiMcita avazeSa rahI gaI che. AjakAla mAMtrika kahevaDAvanArAo maMtrAdhiSThAyaka devatAnA dAsa banI pUjA-stuti-bhakti kare che ane devatAone prasanna karavA cAhe che; paraMtu tyAgIvarga A pramANe nahoto karato. tyAgI maMtrAkSarone japa avazya karatA hatA, paraMtu maMtrAkSaronA sarva varNana loma-viloma sannipAta karI te maMtra svarUpa banI jatA ane tethI temanI tapazcaryA ane ekAgratAthI Atmika svarUpa pragaTa thavAne lIdhe--maMtrAdhiSThAyaka devatA svayaM AvI temanI sevAbhakti karavA lAgI jatA ane temane ja AdhIna rahetA. je kAryamAM temanI icchA jaNAtI te kArya temanA kahyA vagara devatAo svayaM karI nAkhatA. A bAbata bahu ucca koTinI che. AvA mahAtmAone mATe lakhyuM che ke, levA te namaracArita carca dharmarAva:" A prakAre taMtromAM paNa lakhyuM che ke - daivAdhInaM jagatsarva mantrAdhInazca devatA / te mantrA: brAhmaNAdhInAH tasmAt brAhmaNadevatAH // tenI matalaba e che ke, maMtrane AdhIna maMtrAdhiSThAyaka devatA che ane te maMtra brahmajJAnI (AtmajJAnI) mahApuruSone AdhIna che, tethI AtmajJAnI mahApuruSa svayameva sAkSAta devasvarUpa che. tene anya devatAonI upAsanA karavAnI kaMI jarUra rahetI nathI. keTalAeka brAhmaNakuLamAM utpanna thayelAe lokano Azaya samajyA vagara ema kahevA maMDI paDe che ke, ame brAhmaNakuLamAM utpanna thayA chIe, mATe ame sarva brAhmaNa devatA chIe; paNa A pramANe kahevAthI kaMI teo devatAo thaI zakatA nathI. vaLI upalA lokamAM je brAhmaNa zabda che te jAtivizeSa nahi, paNa guNavizeSa che. je adhyAtmavidyAno jJAtA hoya teja maMtra siddha karI zake che. kAzmIra saMpradAyI mAMtrika sarasvatInA upAsaka hoya che. "murNa praNA cahya: sA saravarta" e sarasvatI zabdanI vyutpatti che. ahemukhapatramAM vAsa karanArI, bhagavaduvANInuM nAma ja sarasvatI che. te sAtvika upAsanA che. te siddhi ane muktidAtA che. rAjasa ane tAmasa upAsanA karavAthI laukika kArya thaI jAya, paNa paralokasiddhi nathI thatI, paraMtu kalikAlane mahimA agama ane apAra che. bhAratIya saMpradAyonA AcAryoe paNa mehamAM phasI AvI upAsanA karavAno prAraMbha karyo che. sarvasaMgapariyAgI saMnyAsIo paNa mAyAdevInI upAsanA karavA maMDayA che. eka divasa eka bhArataprasiddha maThAdhIza AcAryane huM maLavA gayo. te samaye te aneka brAhmaNe sAthe devapUjA karI rahyA hatA. huM tyAMja besI gaye. pUjA samApta thayA pachI temanI sAthe bahu jJAnagoSTi thaI. teo aMgrejI ane saMskRtanA mahAna vidvAna hatA. meM pUchyuM:-" svAmIjI ! Apa saMnyAsIonA A cAryuM che. ApanA zAstramAM saMnyAsIo mATe karma karavAno niSedha gaNAyelo che ane Apa khuda pUjA Adi kAmyakarma karI rahyA cho ema kema ? " uttaramAM temaNe kahyuM ke, "ApanuM kahevuM yathArtha che. zAstranI AjJA evIja che, paNa maThAdhIza AcArya mATe e pramANe karavAnI para, parAthI rIti che ane te rIti eka prakAranI rUDhi banI gaI che. tene je ame cheDI daie, to amArA bhakta amane nAstika kahe, e bhayane laIne amAre A karavuM paDe che." pachI meM temane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 maMtrazAstranI AlocanA kaMI kahyuM ja nahi. A ghaTanAne ahIM lakhavAnuM tAtparya eTaluM che ke, jyAre saMpradAyanA AcAryo paNa mAnasika durbaLatAne kAraNe gabharAI rUDhinuM sanmAna karI rahyA che, tyAre maMtra siddha kayAMthI thAya? je akhaMDa dhairyavAna hoya, teja maMtra siddha karI zake ane tene sAce AcArya gaNI zakAya. AvA hAla sarva saMpradAyanA AcAryonA che ! janAcAryo upara paNa vAmamAgI ene thoDe ghaNo prabhAva paDI gayo che. keTalAe gacchamAM jyAre navIna AcAryane paTTAbhiSeka thAya che, tyAre zrIpUjya koine koi devasthAna upara jaI tela caDhAve che. tapagacchanA zrIpUjya magharavADA (gujarAta) jaI maNibhadranI mUrtine tela caDhAve che. maMDebarA khataragacchanA zrIpUjya maMDora (jodhapura sTeTa) jaI bhairavane tela caDhAve che. lApasI vagere karI pUjArI vagerene prasAdI jamADe che. tevI ja rIte gurjarIya lukeganA zrIprAya senArAya bharavane tela ane prasAda caDhAve che. paraMtu A pramANe karavAnI kei jana zAstranI AjJA nathI. A prathA Adhunika che, ajJAnasUcaka che. mArA kahevAno bhAvArtha e che ke, bhAratIya janatAmAMthI maMtrazAstra jANanArA ghaTI gayA che ane ahika kAmanAone abhilASI varga vRddhi pAmyo che. mAMtrika svayaM maMtrasvarUpa banI devatAone potAnA AjJAkArI banAvavAnuM bhUlI gayA che ane khuda peAte AjJAkArI banI beThA che. gurukuLa kAMgaDImAM rAjendrabAbue adhyakSapadethI ApelA bhASaNamAMthI thoDAka phakarA (navajIvana tA-27-3-17 nA aMkamAMthI) "pAzcAtya jJAnavijJAnane jo ema mAruM kahevuM nathI, paNa e jJAnavijJAnane lokahitakArI banAvavA ane tene anukuLa manovRtti rAkhavI; paraMtu jyAM sudhI ApaNI bhAga ane vilAsanI pravRtti ucita sImAmAM maryAdita na thAya, tyAM sudhI yamaniyamanI kaThaNa sAdhanAthI ApaNe dakyinigraha na karIe, jyAM sudhI tyAga ane sevAthI AtmAne puTa na karIe tyAMsudhI jJAna ane vijJAnane lokahitakara karavA azakya che. ApaNAM gurukalo ane rASTrIya vidyAlayone udeza e hovo joIe ke Avazyaka jJAnavijJAnanI carcA ane saMpradAyanI sAthesAthe ApaNane Amanigraha, tyAga ane sevAnI dIkSA Ape." "bhAratanI koIpaNa saMsthA rASTrIya athavA bhAratIya kahevaDAvavAne mATe adhikAra tyAreja rAkhI zake ke je te potAnA vidyArthIone bhAratavarSanI vartamAna sthitino, Avazyaka hInatA ane dInatAno-duHkhadAridyane anubhava karAve che e du:khadArigha dUra karavAno, dezanI durbaLatA dUra karavAno, vikharAyelI zaktine saMcaya karavAno ane navajIvana saMcAra karavAno mArga batAve ane te mArga para saMkalpa, sAhasa, daDhatA ane ekAgratAnI sAthe cAlavAnI yogyatA vidhAthI emAM utpanna kare..........1921mAM vastInA 90 TakA mANase gAmaDAmAM rahenArA hatA, ane 1891thI 1921 sudhImAM grAmavAsI vastInuM pramANa ekaDe eka TakA vadhyuM che. krama jArI rahyo te bhAratIya lekene nagaravAsI banI javAne mATe traNa hajAra varSa joie. A kAraNe ApaNe e vastu svIkAravI joIe, grAma ane grAmINa jIvanaja bhAratavarSanI sabhyatAne AdhAra mAnIne ApaNe ApaNI zikSaNazelI nirmANa karavI joIe." Aje meTrikyuleTo ane grejyueTonI vIsa-pacIsanI mAmulI nokarI mATe seMkaDe ane hajAro arajIo thatI ApaNe jANIe chIe. sarakArI zikSAlamAM bhaNavAthI nokarI maLI ja zake che. e dA te mithyA che. sarakArI vidyAlayano, sarakArI zikSaNapaddhatinA moTAmAM moTA ane kaTTAmAM kaTTA pakSapAtIone huM pUchuM chuM ke, zuM teo batAvI zake che ke tyAM keLavAyelA badhA vidyArthIone nokarI maLI ja jAya che athavA temanI roTalIne savAla TaLI jAya che? jo tema na hoya te zA sArU ApaNane pUchavAmAM Ave che ke, rASTrIya zikSAlaya-gurukule suddhAM-nA vidyArthIenuM bhaviSyamAM zuM thaze ? baMne ThekANe reTIne savAla sarakhoja muzkela hoya to leke rASTrIya vidyAlayane zA sArU nathI apanAvatA ? kAraNa AmAMthI nIkaLIne te vidyArthIone rASTrasevA ane samAjasevAne avasara maLaze, jyAre sarakArI vidyAlayamAM rahIne te sarakArI cakkI calAvavAnI che, sarakArane gulAmInuM rAjya kAyama rAkhavAmAM madada karavAnI che." www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ sApa utAravAno gharagaththu upAya 397 sApa utAravAnA gharagaththu upAya (moDarna rivyu mAMthI anuvAdaka.nyu. dha. paTela) svAmI vivekAnaMdanA ziSyo dvArA cAlatA " prabuddha bhArata" nAmanA mAsakamAM sApa utAravAne sAdo upAya nIce pramANe ApavAmAM Avyo che. AzA che ke, sujJa mANaso tene upayoga karI janasamAjane AvA gharagaththu upAyothI paricita karaze. " hiMdustAnamAM sApa karaDavAthI jeTalAM maraNa thatAM haze teTalAM maraNa bIje bhAgyeja thatAM haze. AjakAla sA. viMchI I. utAravAnI rAmabANa davAo jAherakhabaroThArA prasiddha karavAmAM Ave che, paNa AmAMnI ghaNI davAo nirarthaka hAI phakta paisA kamAvA mATe prasiddha karavAmAM Ave che. bIjI muzkelI e paNa che ke, sArI davAonI jAhera khabara nirakSara garIba gAmaDAnI prajAne pahoMcatI nathI; jyAre sApa,vichI chene upadrava gAmaDAMomAM vadhu pramANamAM hoya che. amo paNa je ahIM lakhIe chIe te gAmaDAMomAM nahi pahoce, to paNa amArA upAyo eTalA badhA sAdA ane gharagaththu che ke, sujJa mANaso jIvadayAnI khAtara paNa A upAyanI aja haze; ane jo A upAya phaLIbhUta thAya che tenAthI janasamAjane bane teTalo paricita karaze." " thaDA vakhata pahelAM amArA AzramamAM khabara AvI ke, pAsenA eka gAmamAM koIne sApa karI che. turataja be svAmIe te gAmamAM gayA ane nIce pramANeno upAya ajamAvyo. sArA bhAge tyAMnA mANase jANatA hatA ke, DaMkha uparanA bhAgane majabUta bAMdhI levAmAM Ave te lehIdvArA sApanuM jhera zarIramAM prasarI jaze nahi; tethI teo e daradIne jyAM sApa karaDyo hate, tyAMthI thoDe cheTe uparanA bhAgane majabUta bAMdhI lIdho hato, paNa A upAya levAmAM bahu DhIla thayelI hovAthI jhera AkhA zarIramAM vyApI gayeluM hatuM ane svAmIe tyAre tyAM pahoMcyA tyAre daradI pUrepUrI bebhAna sthitimAM hato. teoe turataja tulasInAM pAMdaDAna ane keLano rasa kADha. tulasIno rasa mAthe, kapALe, gaLe, chAtIe, nAbhie vagere jagyAe ghasavA mAMDI ane keLano rasa pAMca daza miniTa camaco, aDadhe camace pAvA mAMDyo. cha-sAta kalAkanA A pramANenA satata prayAsa pachI daradIne kaMIka bhAna AvavA mAMDayuM. ATalI badhI meDI asara thavAnuM ghaNuM kAraNa te eka che ke, A upAyanI ajamAyaza sApa karaDyA pachI lagabhaga ATha kalAka pachI levAmAM AvI hatI. lagabhaga savAramAM 9 vAge A upAyanI zarUAta thaI hatI. jyAre dhIme dhIme bhAna AvatuM gayuM, tyAre vaLI eka bIjA upAyanI ajamAyaza karavAmAM AvI. DaMkha upara eka cIre karavAmAM AvyuM ane pachI eka nAnA maraghAnA baccAnI gudA upara paNa enA jevA bIja cIro karavAmAM AvyuM. pachI maradhAnI gudAvALo cIro pelA DaMkhanA cIrA sAthe joDavAmAM Avyo. AvI rIte pAMca maraghAM sApanA jherathI marI gayAM. chaThuM maraghu jIvyuM ane daradIne paNa bhAna pachI gudAnA jaLaprayogathI (enImAthI)jhADe karAvavAmAM Avyo. daradIne dhIme dhIme sAruM thatuM gayuM ane 24 kalAkamAM te pahelAMnA je sAjo thaI gayo." " upara pramANene upAya keTalAkane guMcavaNabharelo lAge ane vaLI maraghAnAM baccAMnA upayogathI keTalAka DarI jaI A sAdA ane gharagaththu upAyane upaga na kare; paNa temane mATe amo bhAra daIne kahIe chIe ke, ekalA tulasI ane keLanA rasanA prayogathI sApanuM jhera pUre pUruM nAbuda thatuM jovAmAM AvyuM che. maraghAnA prayogathI to kadAca jaladI jhera utarI jAya eTaluM ja. sAthe sAthe bIjA svAmIoe sApa utaravAnA bIjA gharagaththu upAyonI ajamAyaza karI che, tenI noMdha levI ThIka thaI paDaze.' " tulasIne badale kamaLanA mULano ( ghama thrIna4 ) athavA rAmbAno athavA kuMvAranA pAThAne rasa ane keLanA rasane badale kapAsanA pAMdaDAno rasa hoya to paNa cAlaze; paNa eka vastu khAsa yAda rAkhavAnI che ke, kamaLanA mULane rasa phakta mAthA uparaja lagADavo. je AmAMnI koI paNa vastu na maLI Ave te pachI phakta tulasIno rasa copaDavo ane pAvo. AthI ArAma thaze. jyAre daradInI sthiti hAthathI gaI hoya te vakhate paNa daradIne zarIrane tulasIne rasa paDavAthI kaMIka bhAna thayeluM jaNAze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ s8 vi kI jhanakAra " jo ke kamaLa ane kuMvAranuM pAkuM jherano nAza kare che, to paNa ame A bIjA upAya mATe abhiprAya ApI zakatA nathI. alabatta, tulasIthI jhera nAbuda thAya che ane jUnA vaidika graMmAM paNa jhera nAbuda karanAratarIke oLakhAvavAmAM AvI che. amArAmAMnA eka svAmIe viMchInA jherI DaMkha utAravAmAM tulasInA rasano pUrepUro phAyado ja che. sAmAnya rIte hiMduone tulasI e pavitra choDa che ane te meLavo sahelo thaI paDe che." " je bhAIo A upAyanI ajamAyaza karI saphaLatA-niSphaLatAnI khabara amArA AzramamAM pahoMcADaze, temane upakAra mAnavAmAM Avaze. " patra lakhavAnuM ziranAmuM - taMtrI prabuddha bhArata alamauDA-mAyAvatI. (himAlaya) vINuM kI jhanakAra lekhaka "nArada ane tA. 17-3-ra7 mAMthI) duniyA meM saba se adhika dharmaparAyaNa jAti yadi kaI hai te hiMdujAti hai. isa ke dharma kI mahimAM dekhanI ho te calo vRndAvana , jahAM baDA bhArI melA ho rahA hai agara vahAM na ja sake to calo haridvAra ke, jahAM kumbha kA mahAmelA honevAlA hai. vahAM dharma ke baDe adabhUta namUne dikhAI dege. asI aisI bAte dikhAI degI, jihuM sIdhI khApaDI ke AdamI samajha na sake. je je kucha dikhAI degA, usake kucha namUne suniye. Apake vahAM jina se nambara dasiye bhI zarmA jAya. se mahAtmA mileMge vahAM Apake aise tyAgI dikhAI dege jina ke tabele meM dasa dasa hAthI khaDe hai. dasa dasa naukara sane aura cAMdI ke bartoM khAnA aura pAnI lekara taiyAra khaDe rahate hai. vahAM Apa aise aise jatI dekheMge jinake ghara meM de do tIna tIna bhagataniyAM rahatI hai, aura unakI vAsanAo ke tRpta karatI hai. vahAM Apake aise aise mahanta bhI dikhAI daMge jinakA jIvana meM je kaMI kAma hai te garI kI mahenata kI kamAI ke uDAnA aura maje uDAnA, aura svayaM daMDa pelanA aura khAe hue mAla pacAnA. usa kumbha meM Apa aisI aisI kulAMganAo ke dekheMge je muMha para hAthabhara kA lambA ghuMghaTa kADhe binA gharase bAhira nahIM nIkalatI, paraMtu lucca aura badamAse kI AMkhoM ke sAmane naMga badana nA kara mekSa pAnA cahatI hai. vahAM Apake aise ese dharmAtmA zeTha bhI dikhAI dege je ghara meM anAthAlaya kA adA ane para vahI se sAbita kara dete ki unake pAsa dAna dene ke lie eka kauDI bhI nahIM hai, paraMtu niThale annamaya ke ke caraNe meM hajAro kI theliyAM rakhane ko taiyAra ho jAya jisa jAti ke pAsa aise ese dharma ke namUne hai, usake barAbara dharmAtmA jAti saMsAra meM kahAM milegI? basa yahAM te je kucha hotA hai. dharmAnukUla hatA hai. cerI,badamAsI, garIbekI lUMTa, durAcAra aura muphatakhArI- saba dharma ke nAmapara belo dharma kI jaya! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAne paDI che ! kAne paDI che! (lekhaka:-bApulAla, vI. gAmI. ' cetana ' poSa-1983) duniyAmAM ApaNe joie chIe ke, kAne kAInI paDI hAtI nathI. saune pAtapeAtAnI paDI hAya che. bahArathI parA` dekhAtA prayatnAnuM kendra jo tapAsIe teA te svagAmIja heAya che. parAthe pIDA vaTAranArA ane temAM mAnanArA vIralAja hAya che ane AvA vIralAeja samAja ane dezanuM kaMi bhalu karI zakayA che. atyAre ApaNA samAjamAM je dAvAnaLa saLagI rahyA che,je dAvAnaLanI pIDAthI hajArA kuTu pAyamAla thatAM jAya che, jenA trAsathI puruSa, strI ane chekarAMnAM jIvana chinnabhinna ane adhogAmI banI rahyAM che, te dAvAnaLane ThAravAmAM tenI bhabhukatI vALAne zAMta pADavAmAM keTalA badhA prayatnanI jarUra che ane keTalA tyAganI AvazyaktA che, te yathA jANI laI te pramANe kAryo upADI levAnI dareka samAjasevakamAM je lAgaNI thai Ave te te kArya sulabha thai paDe. aneka kurivAjo, vahemA ane ajJAnAMdhakArane bhAga thaI paDele ApaNA samAja dinapratidina tejavihIna; zakitavihIna ane namAlA banatA jAya che. temAMthI tene ugAravAnA ilAja nathI vAtAmAM rahyA, nathI bhASaNAmAM rahyo, nathI lekhAmAM rahyA ke nathI TharAveAmAM rahyA. tene mATe teA dhana, mAna ane kIti ne bheAga ApI jagatathI ajJAta ekAda khUNAmAM paDayA rahI zAMtithI kALajAtUTa kAma karavAnI jarUra che. hunnara, udyAga ane keLavaNInA navAM navAM kSetrA ughADI, tene vikasAvI dinapratidina tene AgaLa ne AgaLa dhapAvI maDayA rahevAmAMja ApaNeA udaya samAyA che. tamasamAM dhAratA ApaNA samAja AgaLa kAmanADhageDhaMga rajI karavAnI jarUra che. AvaDatane abhAve tenI zaktine vega viruddha dizAmAM vahI jAya che. kaisapa,chyuM ane ajJAnamAM rIkhAtA samAjane tAravAnA upAya tenI AjubAju saMskAra ane udyoganuM vAtAvaraNa khaDuM karavAmAM rahelA che. 39 paNa prazna e thAya che ke, A badhuM kare kANuM ? ajJAnAMdhakAramAM bhaTakatA samAjane vizALa samUha e kAma svaya' upADavA, yathA jJAnane abhAve azaktimAna che; tyAre samAjanA keLavAyelA A kArya upADI zake? keLavAyelAne samAjanI kaMi paDI che ? temanAM hRdaya samAjanAM duHkhA ane vaheme joi khaLabhaLI uThyAM che ? peAtAnA samAjane jagatamAM ucca sthAna apAvavA temanA hRdayamAM tanamanATa vyApI rahyo che? samAjanuM RNa vALavA temanuM hRdaya taiyAra che ? dhana, mAna, kIrtinA bhAga ApavA temaNe nizcaya karyo che? yajJA karma karavAmAM temane AnaMda maLe che ? eka nAnuM zuM bhIMtaDuM caNavu kANu che; jyAre meTAM makAne teDavAM e saheluM che; e tA jene anubhava thayeA heAya e jANI zake che. sAmAnya anubhava evA che ke, je kArTImAM hADakAM namAnyA sivAya kIrti, mAna ane meTAi maLatI hAya che, te kAnAM yAgAna gAvA, tenuM agrapada levA sau kAi taiyAra thai jAya che. jyAM phakta melIne, TharAveA karIne ke vAha vAha kahIne kAma karavAnuM heAya che, tyAM jarUra ApaNA keLavAyelA AgaLa paDatA hoya che, jyAM sattAnI lagAma maLavAne saMbhava jaNAtA hoya che, tyAM elAzaka ApaNA keLavAyelA taiyAraja heAya che. kAryAMnuM game te thAya paNa peAtAnA mAnamaratakhA jaLavAtA hoya teA kAi paNa kAma karatAM na aTakavAmAM hamezAM ApaNA keLavAyelA taiyAraja hAya che.. yAda rAkhavAnI vAta e che ke,kAIpaNa kA khelavAthI thatuM nathI.kA' upara ekaniSThA ke bhaktisivAya te kA phaLatuM nathI. tene mATe satata vicAra karyAM sivAya kAryanI pragati thatI nathI, te poSAtuM nathI ane khIlatuM paNa nathI. AkhAye varSAmAM be-cAra divasa te upara vicAra karavAthI zuM karI zakavAnA hatA ? ceAvIse kalAka peAtAnI jaMjALamAM macI rahenArA yajJArthaka karavAnA rahasyate zuM samajI zake ? jaMjALamAM zu'cavAyelI ane temAMja ramakhANu thatI buddhi spaSTa zuM joi zake ? ene te jyAM tyAM peAtAnA jevAja vyavahAra daSTie paDe temAM zuM Azcarya ! svaccha buddhi svaccha kAryone joi zake. svAnA AvaraNathI DhaMkAyelI buddhine satra svA dekhAya, sArAmAM paNa khATAnA bhAsa thAya, guNAne na pArakhI zake, chidro jhaTa zodhI kADhe ane chidrone dUra karavAna upAya na letAM AkhIye vastune nAza karavA taiyAra thai jAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 holI Aja manAte hai, AvI sthitimAM kone konI paDI hoya ? bIjAnuM game te thAya, paNa temAM pratyakSa ke parokSa rIte mane zuM phAyado maLavAno che tene ja vicAra karavAmAM Ave che. " bhASaNe karavAmAM mAruM zuM jAya che ? lAvane pacIsa pacAsa vAka popaTanI mAphaka elI nAkhuM! kayAM e mArA hRdayane aDe che ? kyAM mane e lAgu paDe che ? bhale, leka te pramANe varte ke na varte temAM mAruM zuM javAnuM che ? ApaNane mAna maLe che, moTAI maLe che, pachI bIjuM zuM joIe ? ApaNI vAhavAha gavAya che. bhalene paDe bIjA uMDA dharAmAM ! tuM tAruM sAdhI lene ! " AvI vicAraparaMparAthI jyAM kAryo thatAM hoya te keTalA divasa Take ? tenI asara konA upara thAya ? bALalagnathI samAja nivaya ane namAlo banI jato hoya temAM mAre zuM ? bAramAMomAM hajAro rUpiyA caTaNI thaI jatA hoya ane gharanAM ghara upaDI jatAM hoya toye zuM ? AkhuMye jIvana mI ne roTalo khAIne ane kUtarAnA jevuM jIvana gALIne saMsArayAtrA pUrI karavAmAM AvatI hoya temAM mAre zuM ? sAmAnya sipAIne joI kALajuM thaDakatuM hoya, nIcuM meM karI tenI be-cAra gALe sahana karI levAtI hoya to zuM thaI gayuM ? zuM mArA chokarAone ezaArAmI keLavaNI nathI maLatI ! nirAMta hADakAM namAvyA sivAya mane to roTalo maLe jAya che. ma ane vAhavAha samAja AkhAmAM gavAI rahI che. moTI moTI sabhAonA pramukha thavAnuM mane mAna maLe jAya che. samAjanA koI paNa kAryamAM mAro agra hisso to hoya ja che. sarve mArI tarapha mAna ane DaranI dRSTithI joI rahyA che. temanI daSTie huM keTalo badhe meTI lAguM chuM ? TADhA lohIne roTale mane maLI rahyo che, te pachI mAre zuM joIe ? " saune potapotAnI lAgI hoya che. tyAM koNa kAne saMbhAre ? potAnuM kArya sAdhavA jatAM kadAca aDaphaTe samAjanuM kAma AvI jAya to ThIka che. be-cAra vAko bolI hA nA karI meTA thavAnuM mA levAmAM zuM javAnuM che ? jyAM AvuM ja cAlI rahyuM hoya tyAM unnatinI zI AzA rakhAya ? jyAM jJAtihitamATe dhagaza ane baLatarA na hoya, tyAM kevAM kAryo thaI zake ? potAnuM paDatuM mUkI, rajhaLAvI, samAjanuM ke dezanuM hita sAdhavA jyAMsudhI yuvaka na nIkaLI Ave, tyAMsudhI je kAMI * bAlavuM te zuMka uDAvA barAbara che, lakhavuM te khAlI lITA karyA samAna che ane TharAva karavA te khAlI daMbha che. paramAtmA ApaNa sarvane yajJAthe kAma karavAnI preraNA Ape ! hAlI Aja manAte haiM (tA. 18-3-27nA "arjuna uparathI) sune lIDara ke dila kI, kucha bAteM tumha batAte hai,raMga kI picakArI bhara bhara kara, holI Aja manAte hai. gAMdhI bAbA saba se accha,Ikale moja uDAte haicakhe kha6ra kI muralI para sabako nAca nacAte hai. paMDita motIlAla buDhApe, ke dina zeSa bitAte haiMDa vakIlI aba apanI,una karatI para pachatAte hai. zrI AyaMga2 de dhakkA basa, Age baDhate jAte hai idhara upara dAye bAye, saba ora se TAMga aDAte hai. paMDita mAlavI tIsamArakhAM,bAteM baDI banAte hai; lallo cape sabakI karate,saba se prema nibhAte hai. lAlA lAjapata baDe kaSTa se,jIvanabhAra uThAte haihue trizaMku samAna vyoma meM Idhara udhara maMDarAte hai. mIyAMmAhamadaalI tumhArI,sabhI majhAka uDAte hai,gharakehena ghATake abate bagale A5 bAte hai. baDemiyAM Ina dine kidharaka,havA ApI khAtee huA khilAphata phaDahajama aba nathI kauna sI dhAteha. miyAM Asiphaali raMgIle, huItumahAre sAtha burI;mUMDa muMDAte paDagaye Ale,aba takasira khujalAte hai. khvAjA sAhiba kahie aba kayuM dubale hete jAte hai,sote jAgate yamadUte khyAba,bhalAyuM Ate hai. haTehamIsTara jayakarae,baDI ThATase Ate haiMgiTa piTa giTa piTa bele kesA,achAasara jamAteha. svAmI satyadevajI dekho,pharsTakalAsa meM jAte hai, koI sunatA nahIM magara vaha,bigula bajAte jAte hai. keAI rAve koI cIkhe, hama te apanI gAte hai, hAlI hai phira helI hai, hama holI Aja manAte hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ khare kamAgI ke hoya? 38 kharo karmacAgI kevo hoya ? (kItipremI kAMI karmayogI nathI; paNa e te eka prakAranA laukika viSayano bhogI che ane ke pUrNa nispRhI tathA tyAgI hoya te karmayogI gaNAya, te samajavA mATe A lekha upayogI hovAthI te "suvarNamALA" mAMthI lIdhe che. lekhakanuM nAma maLyuM nathI.) tene sau pAgala kahetAM. te keNuM hatuM ne kayAMthI AvyA hatA, te koI jANatuM nahi; paNa dIThe sau tene oLakhatA. tene mATe jAtajAtanI vAta pracalita hatI. keI kahetuM ke, e jAdugara che. koIne mata paDato ke, vhAlAne viyogamAM enuM magaja sAva gayuM che. keTalAka ema kahetA ke, te zrImaMta che paNa garIbIne DhoMga kare che. vaLI keTalAka tene tadana muphalIsa mAnatA. ghaNAnI najare e ustAda uThAvagIra lAgato ne gAmanA eka be pilIta sipAio tenIpara najara paNa rAkhatA. keAIne mata hato ke e taraMgI che. tenI udAratAnI ghaNAne pichAna thaI hatI. gAmamAM bALako te tenI pachavADeja bhamatAM hatAM, kAraNa teone pIparamIMTa, akharoTa, kAju ke evuM ja kaMIka maLyA karatuM. pAgalanAM khIssAM A vastuothI sadAe bharelAM ja rahetAM. paNa eka vAta to huM kahetAMja bhUlI gaye. koI koI vakhata smazAnamAMthI ke nadIkinArethI ke evIja koI ekAMta jagAethI madhyarAtrinI zamazamAkAra nirava zAMtimAM dilanA tAra halAve ne mRta AtmAo paNa anaMta nidrA tyAge evuM adbhuta saMgIta saMbhaLAtuM. bIkaNa loka e gAna yakSaNIo ne DAkinIo gAya che, ema kahI phaphaDI uThatAM. mAtra kaIka kaIka hiMmatavAna gAmaDIAeja jANatA ke e gAna gAnAra pAgala hato. + + + eka sAMje huM pharavA nIkaLyo. rAsa ramavA nIkaLanAra bALAonI mAphaka samIralahario svade viharavA lAgI hatI. gAmabahAra thoDe cheTe ubhelA koI bhUtapUrva vIranA smArakacikasamA ekAda pALIyA pAse keTalAka moTA paththaro paDyA hatA, emAMnA eka para huM beThe; ne vi. cAravA lAgyo ke, bahAranA pAgala dekhAva nIce manuSyajAtanuM koI bemUluM chupuM ratna to nahi hoya! kadAca ema paNa saMbhava che ke e kharekhara badamAsa paNa hoya. je hoya te tapAsa te karavIja joIe. Ama nizcaya karI meM AsapAsa najara pheravI,khetarathI pAchA vaLatAM eka kheDutapara mArI dRSTi paDI. "elA, he...e..e ahIM Ava to." meM hAka mArI. kheDu pAse Avyo. "A gAmamAM eka pAgala rahe che, tene tuM oLakhe che ?" meM pUchayuM. "pAgala ! hA, hA, e gAMDIe. ene kaNa na oLakhe ! enuM kAma paDayuM!" kahetAMnI sAthe ja tenA moDhApara hAsya chavAyuM: paNa mArA sabhya dekhAvapara najara paDatAMja te pAcho gaMbhIra thaI gayo. "khAsa kAma te nahi, paNa e kayAM rahe che te mAre jANavuM che. tane khabara che ?" meM kahyuM : "hA, juo A pAchaLa nadInI pelI tarapha vaDalo che tenI pAchaLa je jhuMpaDI jevuM dekhAya che tyAM rahe che, paNa........ A eja Ave." ema kahI kheDute gAma tarapha daSTi karI ane pachI cAlato thayo. - je tarapha eNe daSTi karI te taraphathI eka mANasa cAlyo Avato hato. eka--be chokarAM tenI, pachavADe AvatAM hatAM. muThThI bharI kAMIka ApI temane vidAya karI e pALIyAnI dizAmAM cAlyo Avyo. pAse AvyA pachI meM tene dhArIne joyo.teNe mAthApara eka TakA jema tema bAMdhyo hate zarIre ghoLI kaphanI paherI hatI. tenuM moTuM laMbagoLa ne AkarSaka hatuM. be bAbata ekadama dhyAna kheMce tevI hatI. eka te tenA hoTha AsapAsa ramI raheluM mita ne bIjI tenI dUra-sudUra kAMIka joyA karatI hoya tevI ghanagherI AMkho. te smita beja mANasomAM hoya che. kAM koI gAMDAmAM athavA te kaI avadhUtamAM. te jhapATAbaMdha mArI pAsethI pasAra thaI gayo. huM paNa tenI pAchaLa cAlyo. thoDI vAra jhuMpaDI AvI. temAM e peThe. "huM aMdara AvuM ?" meM vivekathI prazna karyo. - "Ave ne bhAI" javAba maLe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 1 11 ka * * * * * * * * * * * 11 1 1 1 1 1 1 1 /11 - 382 khare kagI kevo hoya ? huM aMdara gayo. aMdara jhAjho sAmAna nahoto. khUNAmAM eka pANIno goLo: thoDAMka ThAma: vacamAM eka sAdaDI ne eka tarapha eka jUnI purANI dilarUbA; basa ATaluMja rAcaracIluM hatuM. "kaMI kAmakAja" teNe mArA tarapha joI pUchayuM. "kAmakAja to ghaNuMe hatuM, paNa tame kAMIka utAvaLamAM che eTale have pachI ja vAta" meM kahyuM. "hA, mAre utAvaLathI eka ThekANe javuM che." teNe kahyuM. "huM sAthe AvuM ?" mArAthI pUchAI gayuM. te eka kSaNa mArI tarapha joI rahyA, pachI kahyuM "mArI sAthe? mane badhAya zuM kahe che te jANo che ne ? mArI sAthe AvavAmAM zo lAbha maLaze ? mArA mArga nyArA che." "nyArA bhale bIjAne mATe rahyA. mane e evA nahi lAge; paNa tamane khAsa vAMdho na hoya to mArI eTalI vinati svIkAraze." "ThIka cAlo" kahI teNe eka kapaDAmAM dilarUbA viMTALIne bagalamAM mArI. ame be nadIne mArge cAlyA. pAeka kalAka cAlyA pachI eka jIrNa thayeluM makAna AvyuM. khaDakI dhImethI udhADI ame aMdara gayA. ekaja oraDo hatA,aMdaranA bhAgamAM eka ardha tUTelI khATalImAM eka DozImA sUtAM hatAM. "kAM mA ! Aja kema che?" kahI pAgale tene kapALe hAtha arADa. beTA ! kAla karatAM kAMIka ThIka che." DozImAe kSINa svare javAba Ape. "mA ! Aja evI davA ApuM chuM, ke jethI tAva nahi rahe" ema kahI pAgala khATalI pAse beThA ane dilarUbA kAdI,tAra meLavyA ne eka bhajana upADayuM huM saMgItazAstrathI sAva ajANyo nahoto. nAnapaNamAM keTalAe tAnapalaTI mArI lIdhA hatA. aneka ustAdono paNa samAgamamAM huM AvyuM , paNa A bhAva meM kadI paNa joyI nahotI. pAgale ekatAne thaI bhajana cheDavA mAMDayuM. vAtAvaraNamAM bhaktirasanI choLo uDavA mAMDI. makAnanI bahAra hAlatAM vRkSo sthira thaI gayAM. ane nIla paNa thaMbhI gayuM hoya tema lAgyuM. bhajana arthe pahoMcyuM tyAM DozImAne kapALe Acho Acho parasevo thavA mAMDayo. bharasabhAmAM kApadIjIe cIra kheMcAtI vakhate karelI prArthanA ke narasiMha mahetAe kaTokaTIne prasaMge kareluM stavana thI jAtanA haze teno kAMIka khyAla mane pahelavahelo AvyuM. e to dilanA tAra parabArA paramazakti sAtheja joDAtA hoya tema lAgyuM. thoDI vAre bhajana pUruM thayuM, paNa A zuM ? DozImA khaTalImAM ekadama beThAM thaI gayAM. "vAha prabhujI vAha, beTA! mAro tAva gayo. dInAnAtha tAruM bhaluM kare" kahetAMnI sAtheja mA ubhAM thaI gayAM. dIvAsaLI mATe gheDI zodha karI dI prakaTAvyo. pachI pAgala pAse AvI tenuM moTuM dhArI dhArIne joyuM. AMkhamAM AMsu ubharANAM. gagadda kaMThe teNe kahyuM -"peTano dIkaroe na kare evuM teM karyuM. zuM ApuM ? mArI pAse kAMI na maLe. thoDIka mIThI rAba karI ApuM ?" nA, mA ! mAre kAMI na joIe. moDuM thayuM che eTale jazuM" kahI pAgala upaDe. paNa bahAra paDyo. thoDeka cAlyA pachI pAgale mane kahyuM - "bicArInI saMbhALa rAkhanAra kAIja nathI. huM to traNa bAbatathI ajAyabImAM garakAva-ja thaI gaye hato. pAgalanI sahadayatA, teNe sAdhelI adabhuta kalA ne saMgItanA dardapara prabhAva. thoDI vAra rahIne meM kahyuM - "tamArI pAse AvI kaLA che te keAI amIraumarAva................"hajI huM vAkaya pUre karuM te pahelAM ja e bolI uThayo - "zuM ? e tamArA umarAvonI vAtaja karazo nahi. pacIsa varSa e sAdhanamAM gALyAM te mukIbhara nipura amIrone khuza karavA nahi, paNa garIba nirAdhAronI sevArthe." "paNa kayAM bImArI ne mAM saMgIta!" meM pUchayu "saMgItanI darado para zuM asara thAya che, e vAta te pazcimanA vidvAna tamane jaNAvaze tyAre ja tame jANaze. meM je jANyuM ne anubhavyuM, te tame nahi ja mAno. bAkI jagatabharanA kaLAbhakatane kahejo ke, tamAruM lakSyabiMdu kaLA ja nahi paNa te dvArA sevA che." teNe kahyuM. tyAM te jhuMpaDI AvI. huM tenAthI chuTo paDyo. mArA manamAM eka ja vicAra ghUmatA rahyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharA kayeAgI kevA hAya ? 23 kaLAnA upayAga sevA, mAtra rjana nahi.' arere, zAstromAM ne itihAsamAM ApaNI samakSaja paDelA dAkhalAe ApaNe kAM na samajIe ? loke game te kahe paNa pAgalanI sAcI pravRttie thoDI ne TukamAM kahevAya evI hatI. kAi atyaMta kaMgALa ke nirAdhAra AdamI bimAra hAya tyAM pAgala peAtAnI dilamA laI paheAMgyeAja heAya. Aja paisA khIssAmAM hoya te te cAra ApI detAM khacAtA nahi. kAI dubaLI gAya ke evuMja kAi prANI jue te te tene gaLe hetathI hAtha pheravI kAMIka vAta karavA lAgI jate. te hamezAM zrImaMta, bhapakAdAra ke adhikArI jevA mANasothI bhaDakIne dUrane dUraja nAsatA. kAI kAi vakhata te khetare paNa jai khulaMda sUre duhrApara duhA lalakArI kheDue ke kaNabaNAnAM meAkrAM hasatAM karI AvatA. bAkI tene vadhAremAM vadhAre AnaMda tyAreja maLatA ke jyAre e kASTha garIba daradInI melI pathArI pAse besI kAi dhULA makAnamAMthI Abha sAthe hAthatALI letI bhairavI ke kalyANanI tAna upara tAna leteA hAya. taraMga caDhe to kAI kAi vakhata sAmethI hAMphatAM hAMphatAM cAlyAM AvatAM kAi majIra ke ma jIraNanA mAthAparathI kheAjo potAne mAthe thoDA vakhata lai pAgala tene rAhata ApatA. Ama jyAre thAya tyAre meLe upADanAra vyakti A aNudhAyo sahAyaka tarapha DeALA phADI joI rahe ne pAchaLathI "sAva pAgala" kahe te emAM ene zuM vAMka ? paNa AvI bAbateA kayAM gaNAvavA besuM? tenu mULanAma amRtaprasAda hatuM. uttarahi MdusthAnamAM kAi zaheramAM tenA janma zrImaMta mAApane tyAM thaye! hatA. nAnapaNathIja tene saMgItaneA zekha hatA. tenA pitA ene vepArI banAvavA mAgatA hatA; paNa vepAramAM prasAdanuM citta bilakula lAgatuM nahi. janmathIja tenI manevRtti nAkhI hatI. je meAjazokhanA vAtAvaraNamAM e ucharyo teneja e aMtaHkaraNathI dhikkAravA lAgyA. Araja varSanI vaye kAi ustAdanI sAthe e bhAgI gayA. tenA pitAe bahue zeAdhakheALa karI,paNa patto naja lAgyA. e ustAdajI pAse pacIsa varSasudhI rahI teNe saMgItazAstranAM mULatattva TI TIne pIdhAM. ustAdajI paNa ziSyanI tejasvI buddhithI tAjjuba thayeA. tyArapachI ustAdajIe pAtAnA mAnItA ziSyanA lAhoramAM jalasAe karAvyA.zrAtAjane ene adbhuta kANu joi digamUDha thayA, cAre tarapha vAhavAha thai rahI. pachI kAi amIre tenI dIkarIne saMgIta zIkhavavA prasAdane rAkhI lIdhe. pAchaLathI dhaNIe vArtAomAM ane che tema banyuM, e bALA prasAdanI sAthe premamAM paDI--nA, nA, meAhamAM paDI ema mAre kahevuM joie; kAraNa prema zabda to bahuja pavitra che. prasAda tene beTI kahIneja melAvatA. jyAre jyAre prema ApavA-levAnI hamezanI jANItI vAta nIkaLatI, tyAre prasAda ATaluMja kahetAH-bahena ! kaLAne abhaDAvAya nahi, sAcI kaLAnA bhakta hameza strIone bhAna bhUlAve che, paNa dhikkAra ho je kaLAlakta bhAna bhUle tene! tuM te mArI dIkarI jevIja che ne rahevAnI. bahena ! tAre pUjAja karavI hAya te! kaLAnA zuddha svarUpanI kara, tenA bhaktanI nahi." jene meAhaja thayA hAya te prasAdanA siddhAMte ze samaje? pariNAma e Avyu ke e bALAe jhera khAi AtmahatyA karI. prasAda tene eka pitAnA jevA ni`La premathI hRdayapUrvaka cAhatA hatA. tenA AvI rItanA avasAna pachI prasAda palaTAI gayA. teNe bhapakAdAra va yAgyAM. eka sAdI kamnI te sAthe jema tema viTALelA paTakA, A ene paheraveza banyA. amIraumarAve ke rAjAmahArAjAete tyAM thatA jalasAomAM javAnuM teNe mAMDI vALyu.AgalA jalasAene lIdhe tenI pAse je kAMi nANuM thayelu te teNe chUTe hAthe garIba te duHkhI leAkeAne vaheMcavA mAMDayu. basa, teNe potAnI rAjIkhuzIthIja mulIsa hAlata pasaMda karI lIdhI. e pachI te kAi paNa eka sthaLe lAMkheA vakhata te raheteA nahi. kAi kAi vakhata te e sAva nA thai jatA;tAM khubI e hatI ke,evI muzkelIsImAM paNa devI annapUrNA tenA para kRpA rAkhatI. eka prabhAte khabara maLI ke e ecIMtAja A gAmamAMthI kayAMya upaDI gayA hatA. e kayAM gayA tenI kAne khabara paDIe nathI ne paDavAnIe nathI. hajue kAI kAi vAra ekAMtamAM e vicitra vyaktinI mUrti najarasamakSa tare che ane sArI siSTamAM paDadhA pADatA svara saMbhaLAya che ke kaLA eTale sevA !'' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 laherAtI hai khetI dayAnaMda kI " " laherAtI hai khetI dayAnaMda kI " (lekhaka:-zrIsatyavrata. "pracArakanA eka aMkamAMthI) manuSyasvabhAva atyaMta vilakSaNa ane vicitra che. janasamAjamAM aneka mahAna puruSo utpanna thAya che. paNa temanI haiyAtImAM temanI kharI kiMmata AMkavAnI katajJatA ane vivekabuddhi samAjamAM nathI. temanA maraNa pachI janasamAjane AMcako lAge che ane pachI temanI kharI kiMmata AMkavAne avasara prApta thAya che. AvuM ja svAmI zrIdayAnaMdajI mahArAjanA viSayamAM paNa banyuM che. temanA jIvatAMsudhI temane virodha karavAmAM Avyo. pirANikoe temane nAstika karAvyA, bIjAoe temane chupA khristI pracAraka gaNyA, trIjAoe temane varNAzramabhaMjaka tarIke pichAnyA, keie temane dharmanA duzmanatarIke jANyA ane keIe kaMI. koIe temanA prANa haravA mATe pAnanA bIDAmAM haLAhaLa dIdhAM, koIe dharma rakSavA e ekAkI saMnyAsI upara taravAranA prahAra karyo, keie mazkarI karavA gadheDA para svArI kaDhAvI, koIe gALAne varasAda varasAvyo to keIe ITapaththarano upahAra ApI potAnI kRtajJatA (!) pragaTa karI. Ama temanI jAhera jIMdagInA prabhAvathI jherathI prANa lIdhAnI aMtima saMdhyA sudhI e akela ma saMnyAsIne anyAya ane ghora anyAya dezabharamAMthI maLyA karyo; paNa AkhI jIMdagI sudhI ghera tapa tapelo e saMnyAsI, pitAnA mRtyune evuM vidyutazaktivALuM-joradAra banAvI jAya che ke temanA mRtyu pachI temanAM anekavidha kAryo evA jhapATAthI cAlyAM ke Ajano bhAratane jo e RSinA puNyaka nAma upara kRtajJatAthI azruaMjalio Apate ane pitAnA pUrvajoe karelA pApanuM prAyazcitta AdaratA anubhavAya che. Aja eja vinA tapaHprabhAvathI prabhAvita thayele bhArata-taraNa navajIvananA saMdezAo temanA mRtyu-prasaMgamAMthI vINI vINI pitAno bhAvamAga ghaDe che ane samAja zuM ke dharma zuM, rAjakAraNa che ke vizvabhrAtRtva zuM-dareka dizAmAM RSie mUkela pagalAMne anusaravA Atura ane umaMgabharyo dekhAya che. RSie jIvanabharamAM janatAne mUrtipUjAthI mukta karavA aneka upadeza ApelA, paNa temAM vina nAkhanAra sanAtanIonA ciraMjIvIe eja paththarane Aja paNa gaMgA-yamunAmAM padharAvI rahyA che. piMDadAna ane tarpaNanAM zAsana have bhAratanA dharmapaTala parathI jhAMkhAM thavA lAgyAM che. dharmaguruonAM dhatiMgo je dayAnaMde kaDavI rIte batAvelAM, tenA karatAM zatagaNu vadhu tIvra ane asahya kaTu dhatiMgo Aja mera ughADAM paDI rahyAM che. strIonI temaNe karelI vakIlAta Aje puSita thaI rahI che. varNAzramadharmanA te veLAe gaNatA e ucchedaka ja Ajano hiMdu cAtuvarNana suyogya rakhevALa mAnI temanAM adazya caraNamAM pitAnuM mAthuM bhaktibhAvathI namAve che. sarva rogonI rAmabANa mahauSadhi brahmacaryasevananAM DiDimoSo kevaLa A dezamAM ja nahi, samasta saMsArabharamAM upita thaI rahyA che. sanAtanIonA ajeya durga kAzIdhAmamAM Aja zuddhanA gaNeza maMDAyA che; ane samasta deze Aja dayAnaMdane aneka rIte pahelAM niMdela, chatAM aspRzyatAnuM dharmA-mahApAtaka TALavA te pratijJA laI rahela che. pacAsa varSa-aDadhI sadInA nAnakaDA gALAmAM dayAnaMdanA tejasvI ane vIryavaMtA siddhAMtane A mera samagra parivartanakALa addabhuta vijaya nathI sUcavata ? dayAnaMde sahelAM zera karo ane tapelAM addabhuta tapano zuM AthI vadhu yogya vijaya bIje kaI haze kharo ? jemane adhI sadI pahelAM, je siddhAMta mATe mArI nAkhavAmAM AvyA, Aja tenAja teja siddhAMta samagra deza svIkAre che, te dharmavIra mahAtmAnuM sarvottama mAhAtmya nathI sUcavatuM zuM ? " laherAtI hai khetI dayAnaMdakI" nI satyatA pratIta nathI thatI zuM ? - Aja ame temanA siddhAMtanI badhI bAju upara A sthaLe vicAra karI zakatA nathI.kevaLa ekaja prananI gaDI ukelavA prayatna karIzuM ane te eja ke, jemane samagra deze baMgALathI siMdhu nadIsudhI ane himAcaLathI kanyAkumArI sudhI tAtkALika atyaMta mahattva ApyuM che, te prazna eTale aspRzyatAnivAraNane mahAprana. mahAsabhAnA copaDethI mAMDI chellAmAM chellI hiMdusabhAnI nAnI zAkhAne copaDA sudhI ane te dvArA pratyeka hiMdu AbAlavRddha naranArInA kAmaLa hRdayamAM je praznane Aga bhaDakAvI che, te prazna eTaleja aspRzyatAnivAraNane mAra mAra karatA Ajane kALadharma thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ "laharAtI hai khetI dayAnaMda kI 385 paDelo mahAprazna ! A praznane hAthamAM laI kevaLa paMpALI hAtha pheravI pAcho mUkI devAya evo nimAlya have nathI rahyo. e prazna Aja chevaTano hiMdudharmano pheMsalo karI nAkhavA taiyAra thayo che. te kahe che ke, mAruM-aspRzyatAnuM nivAraNa karI hiMdujAti amara thAo athavA A saMsAramAMthI tenuM nAmanizAna nAbuda thAo. kAM to tenA nivAraNathI pharI Arya saMskRti ane hindavI svarAjyane hAMsala kare agara RSimunionA nAnAvidha tapasaMcita amara vArasAne daphanAvI viMdhamIenA pagataLe chuMdAI adazya thaI jAo. A mahAprazna have samAdhAnanIti-bAMdhachoDanI nIti nathI cAhato. te eka ghAe cokhA be kaTakA karavA mAge che. te to Aja 2 svare gagana gajAvate kahe che ke, kAM te che ane jIvADo athavA maro ane nAbuda thAo. hA ke nA ekaja spaSTa uttara. cekho ane caTa pheMsalo te prazna mAge che ane te paNa turtaja. te amuka mudatane have oLakhavA nA pADe che. te prazna Aja svarUpa dhAraNa karI bhayaMkara vikALatA dhAraNa karI che. tenA ukelamAMja AryajAti-hiMdujAtinuM jIvana che, tenA nakAramAM ja tenuM mRtyu ubhuM che. tenA nivAraNathI AvatA navajIvanane khALavA isAita ke musalamAnIyata jarAya zaktimAna nathI ane tenA nakArathI hiMdujAtinA AvatA mahAmRtyune paNa khALavA keI dhavaMtarI samartha nathI. evo anubhUta ane azruta mahAprazna Aja bhAratanA sAmAjika, dhArmika, rAjanaitika pratyeka gaganamAM gAje che ane dareka kSetrane pitAnA sUrathI te taraphaja TakaTakI lagAvatuM A karSita karI rahyo che. saMsAranA ItihAsamAM A mahApraznanI mahattAnI jeDIno bIjo prazna nahija hoya. je ane jIvana ane mRtyunI dAMDI kevaLa hA ke nA upara dharI hoya tevo prata samagra saMsAra Aja pahela vahelo bhAratamAM anubhave che. A sthiti che mATe ja aspRzyatAnivAraNano prazna eTale bhAratanA jIvana-maraNano mahAna. ame nirbhaya thaI e paNa kahI zakIzuM ke, A pra nanI mahattA pAse svarAjya ane carakhAnA prazno sUrya AgaLa pataMgiyAsamAna tuccha che. jene nikAla sauthI pahelA karavAno che te Aja, ane A ekaja mahApra"na che. astu. A praznanI ga bhIratA AjathI pacAsa varSo pUrve te adabhuta draSTA mahI dayAnaMda pArakhela, jene Aje ame hajI paNa teTalI gaMbhIratAthI anubhavI zakatA nathI. temaNe tarkathI ane dalilothI, zAstrAthI ane vedothI, manuSyatAnA nAmathI ane dayAnA nAmathI,pApanA prAyazcittanA prakArathI ane ujajavaLa bhAvi thavAnA sadabhaprAyathI eno nikAla karyo ke, aspRzyatA-eka bhAI jevA bhAIne-ekaja parama pitAnA amRtasaMtAnane aDakavA nA pADavI, aDakatAM abhaDAI javAnI vRtti rAkhavI, te prabhu pitAnuM bhayaMkara apamAna karavA barAbara che. koI veda, kaI dharmagraMtha manubAMdhavane bahiSkAra karavA nA pADe che ane je tema karavA kahyuM che te zAbraja nathI. te dhRta-apa ca che.mAyAvI rAkSasanI dAnavI-lIlA che.aghora narakAsuranuM ghara narka-tAMDava che ! koI janmamAtrathI ja aspRzya nathI, tema koI janmamAtrathI ja spRzya nathI. satya, nyAya, samabhAva, prema, pavitratA, sadAcAra, e jemAM jemAM hoya, game te dezanI game te jAtimAM-te te spRzya che; ane taviparIta-anAcArayukta jAti koI paNa dezanI ghamaMDakhora kAM na hoya-te te aspRzya che. janma amuka jAtimAM thavo eno kaMI hisAba nathI. guNa, karma ane svabhAva eja pradhAna vicAraNIya che. TuMkamAM dharma e spRzya ane adharma e aspRzya che. dharma koI ekaja dezanI ekaja jAtinI bApunI milakata nathI. je dhAraNa kare te dhArmika ane je dhArmika teja spRzya. A te Adaza draSTAnI AjanA mahApra"napara 50 varSa pUrvenI mImAMsA hatI, je Aja paNa jevI ne tevIja ubhI che. balake Aja te mImAMsA vadhu spaSTa svarUpamAM najare taravaravA lAgI che. ardhI sadI pUrve dayAnaMdanI A mImAMsA te samayanA janasamAjane kaDavI lAgI, paNa Aje te mahaSadhi samAna tene navajIvana daI rahI che. ene mATe ja ame AjanA amArA lekhanuM mathALuM e rAkhyuM che. astu. A mahAprane Aje kevuM gaMbhIra rUpa lIdhuM che ane tenA nirAkaraNamAMja amAruM jIvana tathA muri che, te batAvavA ane te sAthe dayAnaMdanA upadezane vijaya su vavA huM nIcaluM khyAna (sthalAbhAva dhyAnamAM hovA chatAMye) raju karIza. 2. 25 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ ranuM paMca zumAre be mAsa pUrve madhyaprAMtanA chattisagaDha vibhAgamAM durga (duga) jIllAnA mahAraaspRzya bhAIoe hiMdudharma choDI dharmAntara karavA vicAra karyo. temanI saMkhyA 1,20,000 eka lAkha ane vIsa hajAranI hatI. dharmAntara karavAne-musalamAna ane khristI thaI javAne vicAra eTalA mATe temane nirUpAye karavuM paDaze ke tyAMnA dhAbI, hajAma vagere lokoe temanAM kAma choDI dIdhAM. ATalAthI zAMti na thaI ke uMca varNoe temane pIvAnA pANI mATe paNa taMga karyA. A anyAya ane ghera atyAcAranA upAya tarIke temaNe dharmAntaranuM zastra ugAmyuM ane aneka pAdarIo, aneka mullAM melavIo A paMkhIDAMone jALamAM sapaDAvavA AkhA jIllAmAM deDadhAma karavA lAgyA. hiMdudharma upara e bhayaMkara saMkaTanI veLA hatI. hiMdudharmanuM nAka kapAvAnI e viparipUrNa kSaNa hatI; paNa hiMdudharmanAM samagra puNya khatama thayAM nahetAM; DAMka puNya bAkI hatAM. RSi dayAnaMde tapelAM tapa phalita thavAnAM hatAM, tethI hiMdudharmanI lAja rahI. tyAMnA hiMdu kAryakartAoe kalakattA, umarAvatI vagere sthaLAnI hiMdusabhAone tArathI khabara karyA ane tyAMnA kAryakartAonuM maMDaLa gayA DisembaranI 27 mI tArIkhe e jIllAnAM gAmaDAMomAM ghusyuM. ThAmaThAma vyAkhyAnonI jhaDI lAgI ane eka diva | udAratA, ekatA ane samAna natAviSe upadezanA dhadha phATI nIkaLyAM. bIjA divase aspRzya sAthe karelA atyAcAranA prAyazcittarUpe bahArathI AvelA AgevAnoe svayaM te mahArabaMdhuonI hajAmata potAnA hAthe karI, potAnA upadezanI satyatA siddha karI ApI, dharmAntara karavA IcchanArAone pAchI vALyA. zrIghanazyAmasiMha gupta, suMdaralAla zarmA, paM. ratnAkara, jhA. paM. jaMgIlAlajI, zrI egale vagere mahAzayoe janasamAjanA dekhatAM temanI mUcho karI dIdhI. taLAvamAM temanI sAthe badhAe snAna karyuM ane keTalAka AgevAnoe aspRzya gaNAtA bhAIonAM dhotiyAM paNa dhoI AvyaMtara abhimAnavamaLa dUra karyo. ATalAthI kAma aTakayuM nahi. DisTrIkaTa beMrDanA jAhera kuvA upara badhA gayA ane aspRzya bhAIoe temAMthI jaLa kADhayuM, je AgevAnoe pIdhuM. kayAM achUtAne kUvA upara caDhavAnI manAI ane kayAM temanA hAthathI kADheluM pANI pIvAno manohara prasaMga ! aspRzyatAnuM nivAraNa siddha thaI cUkayuM. aneka zatakanA pApanuM prAyazcitta AraMbhAyuM ane RSinA upadeza kriyAtmaka svarUpa lIdhuM; mATe ja tyAMnA savAlAkha bhAIoe dharmAntara karavAno vicAra choDI dI ane hiMdujAtinA prAja banI rahevAno nirdhAra karyo. pAdarIo ane mulA-mAlavIe, maulAnA ane aneka alIone hAtha ghasI, nAka caDhAvI pAchA pharavAno samaya AvyA; mATeja vAcaka pharI eka vAra bola ane AnaMdathI garajI uTha ke-jAtI hai vatI cAnaMda ja ! vAcakabaMdhu ! TharAvo karI AzvAsana ApavAne jamAne have nathI. have kriyAtmaka kAya karavAno samaya Avyo che. je tane te mahAna RSi dayAnaMdanA siddhAMtane prema hoya ane zraddhAnaMdajInA khUnano badalo sarasa rIte levA mAgato hoya to AjathI daDha pratijJA kara ke, aspRzya mArAja bhAI che, temane huM khuzIthI sparzafza ane mArAmAM meLavIza. yAda rAkha A dalitAnA uddhAra vakhateja tArA zraddhAnaMdanI vAta karavAmAM AvyuM che. hutAmAM zraddhAnaMda tArAmAM achutAdhAra karavAnuM sAmarthya Ape ! AmIna, bairAnuM paMca (lekhaka:-AnaMdapriya AtmArAma paMDita-pracArakanA eka aMkamAMthI) musalamAnanA hiMdu? bApa re bApa ! !" o bahena ! sAMbhaLyuM kenI ? Aje gAmamAM zAstrI dhRvazaMkarajIe tema karIne musalamAnane hiMdu karI nAkhyA ! ! ! musalamAnanA hiMdu karyA, bApa re! e te kema thAya? koIpaNa kALe musalamAnanA hiMdu nA thAya. kadI gadheDAnI gAya te thatI haze ?' ema subhadrA DezI tapakhIranI capaTI letAM letAM bolyAM. sItAbA bolyA-kAMI hiMdu karavAthI hiMdu thaI zake kharA ? temanA hiMsaka rivAje kadI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIvA taLe aMdhArUM! 387 sudhareja nahi. rahevA done. AjalagI hiMdunA musalamAna thatA to ame joyA, paNa musalamAnanA hiMdu te thatA kayAMya joyA nahi. tenuM badhuM khAdheluM pIdheluM bhuMsAya nahi. kAgaDAne vaLI hiMsa te kayAMthI ?" chaThThA dhoraNamAM gayeja varase pAsa thayelI lamI bolI uThIH "subhadrA kAkI ! gadheDAnI gAya te naja thAya, paNa e to kahonI, gAyane gadheDe paNa thAya ke ?' , "haMha.....gAyane gadheDo keI kALe thAya nA subhadrA DozI belyAM. vArU! tyAre haMsane kAgaDo thAya ke lakSmI belI. "nA, nA. tuM jANe che te kharI, eTaluM paNa samajatI nathI ?' sItAbA bolyAM. lakSmI-ThIka ! eka rajapUta hoya ke eka brAhmaNI hoya, tame tene haMsa mAne che, gAya mAne che. je teo musalamAnanA gharanuM pANI pIe athavA brAhmaNI musalamAnane gharamAM bese, to e vaTale ke ? sItAbA:-hAsto. musalamAnanuM khAdhuM eTale vaTalesto. lakSmI-pachI A to haMsa, kAgaDo thayo bA ! subhadrA-lakSmI ! tArI vAta te kharI che; paNa A kemanuM thatuM haze ke jANe! ApaNe te eTaluM ja jANIe-hiMdu vaTalI zake che. lamI bolI uThI-kAkI! je vaTale che te sudharI paNa zake che. page kAdava ceTe, joIe to nIkaLI jAya te pachI bIjA dharmamAM javAthI je vaTALa lAge che te paNa kADhI zakAya che, ane zuddha AcAravicAravALA hiMdu banAvI zakAya che. subhadrA DozI -hA ! hA ! bahena, tArI vAta gaLe to utare che; paNa koI vAra ApaNe musalamAnane hiMdu thatA joyA nathI eTale ApaNane navAI lAge che. - lakSma-kAMi nahi kAkI, have hiMduo, musalamAnane hiMdu kare che. A kriyAne zahidiyA kahe che. eka khristI ke musalamAnanI zuddhi thAya che to te pachI ApaNuM samAjamAM Ave che ane tene hiMdutarIkenA badhA hakko ApavAmAM Ave che. subhadrA -ca le bahene ! ApaNA gAmanI molesalAma garAsaNIo hiMdu thaI che. tene maLavA jaIe. lakSmI -julAkAkAe hamaNAM ja kahyuM ke, savAre te badhAM hiMdu thayAM che. temAMnI keTalIke te IjAra paheravI cheDI dIdhI. keTalIka zuddha pachI mATInAM jUnAM beThAM phoDI nAkhyAM ne keTalIke te gharanI thApa suddhAM ukheDI nAkhI. pelI samajubAe te cUle caDhAvelI hovI paNa cakale mUkI dIdhI. subhadrA-vidharmIne pAvana karavAthI meTuM puNya che e caMdrAnaMdazaMkara kathAmAM kahetA hatA, te Aja barAbara mane sAMbhare che. bIjuM badhuMya javA daie, paNa ekeka gAya te marAtI bacIne ? lakSmI -have to dhaDAdhaDa bIjA badhAM gAme zuddhimAM paDavAnAM. zuddhine jabaro pavana vAyo che. koI moDuM hiMdu thaze te koI vaheluM. sItAbA-samajaNune phera paDed. dIvALe aMdhAruM! (lekhaka-AnaMdapriya AtmArAma paMDita-pracArakanA eka aMkamAMthI) DheDavADAnI sabhAmAM pIrojapura gAmanA khaDIATe jaI pahoMcyA. bhASaNanI dhamAla macI rahI hatI. rA. mArutizaMkare te gaLagaLA thaI hiMdu DhaDAnI suga levAnI peTa bharIne vAto karI. badhAmAM utsAha reDAyo. lokonAM mana uchALA mAravA lAgyAM. sabhA zAMtapaNe pAra paDI. leke pachI vikharAyA. mArutIzaMkare pAtAnI pAghaDI ne khesa jamAlamiyAMne tyAM mUkayAM. jamAlamiyAM tene aDakyA ne te pAchuM ApyuM. mArutIzaMkara ghera pahoMcyA to temanAM devI tAM bAkaDI bharI pATalo nAkhI bahAra ubhAM hatAM. mArutIzaMkare snAna karyuM ne gharamAM peThA tyAM te dUra ubhelA TIkhaLIkhera javAnIyA bolI uThayA-A zuM dIvAtaLe aMdhAruM ke ? X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 dIvAtaLe adhArU! me edhaDabhAi sudhAraka che. vidhavAvivAhanA custa himAyatI che. izvarakRpAe temanA pratApathI aneka vidhavAe sadhavA thai che.temanI putrI bahena caMcaLanAM lagna vasatapaMcamIe dhAmadhUmathI thayAM, pazu eka aThavADIAmAMja yamarAje caMcaLanuM saubhAgya jhuMTI lIdhuM. vidhavA casaLe pharI paraNavAnI icchA batAvI, paNa tenA viredhamAM eDa rAsAe sAkhIta karI khatAnu ke dIvAtaLe aMdhArUMja !!! eka jagAne vAta karatAM te kheAlyA, * khIjAnAM punarlaggA khA karAvI Ape, paNa bhA ! dharamAMja evu thAya tApI bApadAdAnI kIrti para pANI karI vaLe enuM kema? pachI rahyuM ragadoLyuM ekaja. 6 X X X X X karuNAzaMkara mahArAja kaLikALamAM varNAzramadharmInu pUcha pakaDIne beThA che, te divase kathAmAM temaNe A samAjIe.nI sakhta zabdomAM khUba jhATakaNI kADhatAM kahyuM ke e leke varNAzramadharmAMmAM jarAya mAnatA nathI. zrotAjane e darAjanI dhUnamAM pekArI dIdhuM ke satyavacana, mahArAja! gAvuMdAya name maH mahArAjanI sapheda dADhI bhakatajateAnI ' hAjI, bAbA, hai!,' nI laheramAM pharakavA lAgI. haridAma mahArAja karuguAzaMkara mahArAjatI sapheda dADhI joi vicAramAM paDI gayA ke, varNAzrama dharmAMnI khAMgA pokAranArA mahArAja hajI sudhI kema gRhasthI rahyA che? saMyAsI kema nathI ? pAse beThelA zaMkarabhAi kahevA lAgya, ' bhAi cUpa rahe ! e te dIvALe adhArUM !' x X X X sAvalI gAma 6 kulIna gAmeAmAM gaNAya che. merAra paTela potAnA paTAvALa! hamIdakhAna sAthe 'haTA bApajI ! haTA bApajI !' nA pokArA vacce vAMkI pAvaDI mUkI jai rahyA che. sAme rAmalI DheDI chAza lai Ave che. paga jarA vAMke paDavAthI merAra paTelane aDI paDI. paTele pATIdArI daDA umAmI rAmalIna mAyAmAM jorathI ThekayA, ne rAmalIne leAhIluhANa karI mUkI. gAmamAM paTela vakhaNAyA ke, hiMdu ThaMDI te vaLI kema aDI ya ? hamIdakhAna miyAM evAmAM khIkhItI zeAdhamAM hatA, te dhaNA phikaramAM pharatA hatA. chevaTe thAkIne AMkha ADA kAna karIne zivalI bhagI yaNune rAkhI kheThA. zivalI pachI te| marIyama banI. miyAMnI bIbI banyA pachI mArAra paTelanI bIDIo vALavAmAM eNe khUba madada karI. leAkeA kulInatArUpI dIvAnI nIce aMdhArUM bei zakayA. X X 'a X x x te divase kaeNleja hAlamAM bhASaNa karatAM mI. caMdubhAie varavikraya te kanyAvikrayapara khAsu majenuM lAMkhuM viveyana kareluM hatuM. bI. e. pAsa karI caMdubhAi ghe! AvyA hatA. sAmagAmana seAmAbhAi peAtAnI putrInu lagna temanI sAthe joDavAnI AturatAthI temane maLavA AvyA hatA. caMdubhAi, sAmAbhAkanI putrI sAthe lagnanI gAMThathI joDAvA rAjI teA thayA; paNu lagna eja zarate svIkAravAnI vAta karI ke temanA sasarA bhAisAhebane vilAyata mekakI temane berIsTara thavA kharco Ape. ene vikraya kahe! ke kema e prazna ghaNAnA manamAM dheALAyA; semAbhai samajyA ke kharekhara dIvAtaLe aMdhArUM che. x x X X * vaiSNavAnA AcArya zrI. gokulati kaLiyugamAM sAkSAt kRSNa avatAra banI kheThA che. temane tyAM cIraharaNa, mAkhaNacerI, ge pIe. sAthe rAsakrIDA vagere aneka lIlAonI dararAja dhamAla rahe che. meTA moTA zeTha ane zeThANIe A kaustubhamaNi kaliyuganA zrIkRSNanA aneka jAtanA spo~thI paramAna Mdita thAya che. amarapurInA kSatriya rAjA gosvAmI mahAprabhunI lIla.e joI khuza thayA. mahArAjane azaraphInI thelI bheTa karI. mahArAje AzIrvAdane varasAda varasAvI dIdhA. eka divase mahArAjanI lIlAe pUrI thavA AvI hatI ke kSatriyarAjA kahevA lAgyA ke, kRSNanA sAkSAt avatAra ! A badhA lIlAe karI Apa sAkSAt kRSNacaMdra bhagavAnanA ravarUpa thai rahyA che; paNa have phakta gevardhana lIlA khAkI rahI che. mArA sevA gADAmAM 15 maNu paththara lAvyA che. Apa hAtha uMcA kareA, jethI Aje gAvata-lIlA paNa thai rahe. gAsvAmI mahAprabhu A sAMbhaLI AbhA banI gayA; paNa pachI teA te kSatriyarAjAe temanA hAtha vAMsa sAthe bAMdhI te para paththara mUkAvyA. tee kacaDAyA. A kRSNarUpI dIvAtan keTaluM aMdhArUM' hatuM e hiMdusamAje tyAreja joyuM! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 389 zraddhAnaMdane zraddhAMjali zraddhAnaMdane zraddhAMjali (suvarNamALA" mAgazara 1987 nA aMkamAMthI) vedadharmanI vijayapatAkA pharakAvanAra, maharSi dayAnaMdane sAco vArasadAra, dalitone uddhAraka ane rASTrIyatAno tapasvI Aje paradharmanA jhanUnI hutAzanamAM homAIne amara nAmanA mUkI gayo che. e tapasvInuM nAma svAmI zraddhAnaMda. Acita atithidharmanA pAlanamAM enA prANa harAyA che. kAphiranI katala karIne behitamAM harAonI bAthamAM bhIDAvAnI murAda sevanAra eka dharmAdha muslIma abdula razIda hiMduvaTanI e gauravamRtine AMgaNe atithi bane che ane pachI lAga joI niHzastra, nirdoSa ane sahiSNu svAmIjIne pAMca pAMca goLIe viMdhI nAkhe che. e mArgabhUlyo muslIma eTaluMye nathI jeto ke jene te potAnA dInana ane islAmI Alamane zatru gaNune saMhAravA Avyo che, e te muslImoneya bAMdhava che. dilhImAM lohItarasyA gurakhAonI naMdakA sAme tenA jAtabhAIone kAje-IslAmI ene mATe paNa pitAnI pahoLI chAtI dharI denAra mitra che. are ! eTalI udAra ne kadaradAna daSTi te vegaLI rahI; paNa ene mAnavatAsulabha buddhi paNa nathI sUjhatI ke, zraddhAnaMda bimAra che, azakta che, asAvadha che, mATe ja A saMhAra vadhAre hIcakAre banI rahe che. svAmIjI pAse pANI mAganAra e mAnavapazu pANIne tarasyo nahoto. ene to dInanA zatru eka karinA adhiranI yAsa hatI ane e teNe jotajotAmAM chIpAvI lIdhI. sudhArakanuM jIvana ja jokhamonI eka jIvatI paraMparA samuM hoya che. dharmasudhAraka ke samAjasudhAraka, game te sudhArakanI racanA ekavAra to purANI rUTinA saMhArapara maMDAyelI ja rahe che; eTaleja baMDa jagAvanAranI sAme prAraMbhe dhodhamAra baMDa jAge che. maharSi dayAnaMdanuM jIvana AvA AghAta ane pratyAghAtane gauravabharyo itihAsa ja che. e rudrAvatAranI sAme khuda hiMdusamAjanA huM paDayA racI, viprayAgavaDe ene java cUsI lIdho hato, te mAgabhUlyA jhanunI paradhamIne hAthe tapasvI zraddhAnaMdanuM khUna keTaluM Azcarya upajAvI zakaze? maharSinA jAjaramAna ziSyane ucita maraNa, kAMgaDInA tapedhanane sAMpaDayuM che. A vIcita avasAna thakI to Arya samAja adhika ujamALo banI rahe che. enI je kaMI khAmIo haze, hiMduvaTanI je kaMI jaDatA rahI gaI haze te sarva A zahIdanI zeNitadhArAvaDe dhovAI jAya che. vijayI vedadharmane ane samAjasevAne jhaMDo pharakAvanAra Arya zahIdonI paraMparAmAM sthAna pAmIne RSi zraddhAnaMdajI Aje hiMduvaTane ane hiMdanI rASTrIyatAne akhalita jAgRtino abela paDakAra Ave jAya che. zahIda zraddhAnaMdajInA ujajavala mRtyu para abhimAna letAM te sAta sAta dAyakAo para patharAceluM emanuM sevAjIvana najara samIpa taravarI uThe che. samAjanI badIo sAme, AryajananInAM sAMsArika baMdhane sAme, aspRzyatA sAme, rAjadvArI parAdhInatA sAme, dharmanA nAme mAnavajIvana upara jaDavAmAM AvatI zRMkhalAo sAme ane hiMduvaTa upara dAruNa AkramaNa karatI vidhamI pravRttio sAme zraddhAnaMdajInuM sittera varSanuM AyuSya poNI sadInA raNasaMgrAmasamuM javalaMta umuM che. svadeza, svadharma ane svajAtimATe AkhI jIMdagI khacI, Akhare e sevAvratadhArI jIvananI kurabAnI karI denAra tapasvInI mahattA prIchavAmATe pustake AlekhavAM paDaze. ahIM e tapodhananA jIvananI AchI AchI tejachAyAonuM apUrNa citra doravAne mAtra prayatna thAya che. ziva ane kaiAmAra saMvata 1936 mAM maharSi dayAnaMde vAsaberelImAM A vacano uccAryA hatAM, "mArA AtmAne haNavAno dAvo karanAra zaravIra nara mane koI te batAve." samAjanA uddhArakanI kAyA hiNanAra khunI enA AtmAnI akhaMDa jyota jagatapara prakaTAvI de che. zraddhAnaMdajInA khUnanuM paNa eja ujaLuM rahasya che. zraddhAnaMdajIno saMhAra karIne khunI abdula razIde mAnyuM haze ke, teNe hiMdavaTanA piSaka ne preraka baLano vidhvaMsa karyo che, paNa eja khUna Aje jANe ke hajAro jIbha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 zraddhAna krune zraddhAMjali dhAraNa karIne vIrahAka elAve che ke zraddhAnaa amara che, amara che. zahAdata svIkAranAra e vRddh tapasvInA AtmA have evaDA jesathI hiMduvaTanA utthAnanI jvALA jhuke che ane dayAnaMdanAM suvarNI - vacaneAnI yAda tAjI kare che. paMcanadanA vedaprAcIna pradezamAM jyAM zataH (satalaja)nAM nIra bhUmine hariyALAM hAsya bakSe che tyAM jaladhara paragaNAne cheDe tAlavana gAmamAM eka pratiSThita kSatriyakuLamAM AjathI iMkAtera varSapUrve eka bALake pahelIjavAra duniyAnAM ajavALAM nIrakhyAM. enuM nAma munazIrAma rAkhavAmAM AvyuM. paMjAbanI vIrabhUmimAM satalajane kinAre bALaka munazIrAmanA zaizavakALa vItyA. e vakhate emanA pitA nAnakacaMdranI sthiti saMkaDAmaNamAM hatI ane hADamArInA divase cAlatA hatA; paNa munazIrAmanA bhAgyateje kuTuMbanI sthitimAM palaTA AvyA ane saMvata 1922 mAM nAnakacaMdra kAzInA peAlIsa inspekaTara nImAyA. satalajanAM uchaLatAM nIranI preraNA pIte kumAra munazIrAma bhAgIrathIne tIre kaMi oraja preraNA pAmyA.zALAnI keLavaNI eNe A tIrthadhAmamAMja lIdhI. eka polIsa adhikArInA lADakavAyA putranI jIMdagI keAI jUdIja dizAmAM vahI rahI hatI. prathama te! ene rAmabhaktinA nAda lAgyA. mANabhaTTone mAMe rAmakathAnI karuNaprazasti sAMbhaLI te DAlatA. enA AtmAnA sa`skAra jAgRta thatA. evA Ardra hRdayanA A kumArane khullu nAme eka viNaka rAmabhaktane! samAgama thayA. AtmAne AtmA maLyA ane e subhaga saMgamamAMthI madhura bhakti, tyAga, vairAgya, sevA ane saujanyanA bhAve! maghamaghI uThayA. e rAmarasanI cheLA te zraddhAnaMdajInA avasAnakALasudhI relAyAja karI. gai sAlaja TaMkArAmAM emanA khulaMda avAje rAmakathA ane rAmAyaNurahasyanI meAhinImAM saurASTranI janatAne sAMkaLI lIdhI hatI. eja arasAmAM munazIrAme maharSi dayAnaMdanuM puNyanAma sAMbhaLyuM. navajIvAnanA dilamAM e nAme avanavI bhAvanAonI vALA prakaTI. bhAgIrathInA pavitra taTa, kAzIvizvanAthanuM bhavya devamaMdira, paMDayAnI pUjAarcanA, e saunI chApa enA hRdayamAM koi agamya te nAstika bhAvanAe kAtarI rahI hatI. ene dharmAMnA AvA AvA khAdyopacArA upara anurAga naheAtA prakaTate. aMtaHpradezamAM uMDe uDe kASTha gUDha te akathya 'ienuM mathana valeAvAtuM hatuM. e aMtaHkSeAbhanA pratApe ene abhyAsa avareAdhAyA. inTaramIDIeTathIja eNe kAleja-jIvanane chellI salAma kramAvI. e pachI juvAna munazIrAmanuM citta dhadhApara ceTayuM, eTale eNe vakIlAtanI parIkSA pAsa karI jalaMdharamAMja aTapaTA vyavasAyanI khArIe khullI mUkI, zaktine vijaya sa dizAomAM nirmAyA haiAya che ane zaktizALI munazIrAmane paNa vakIlAtanA dhaMdhAmAM phateha sAMpaDI. nyAyanI adAlatamAM enI pratibhA tejasvI mudrA AMkatI. pUrAM sattara varSosudhI eNe kAyadAnI AMTIdhuTIe ukelyA karI. je dhaMdhAmAM kAvAdAvA ane kunehanI karAmatAvaDe aparAdhIne paNa insAphanA sANasAmAMthI bacAvI levAnA aneka prasaMgeA upasthita thAya che te rAjagArImAMye munazIrAmanI pramANika saccA ne aDaga nIti tene ghaDIbhara paNa chAMDI jatI nahi; ane sattara sattara varSanI A pravRttimAM tenuM Atmamathana te| avirata cAlyAja karatuM hatuM. eka paLa paNa evI naheAtI vItatI ke jyAre ene samAjasevA ane dharma saMskAranI dhagaza kAI kalyANa-pravRttimAM pareAvI na detI. ene caraNe samRddha dhaMdhAnI lakSmI leATatI AvatI, paNa. e upara tene dhaNIye vAra nirveda vyApatA. ene AtmA uMcerI bhUmikAmATe aMtarathI talakhate hete. ataramAMthI divya jyAtanA darzananI jhaMkhanArUpa akathya cIsa uThatI hatI. gurunI kheAja izvara zuM, zAstra zuM, pASANanI mUrti emAM vaLI zI cetanA che ? AvA AvA praznApara tenu hRdaya ukaLatuM hatuM. rAmAyaNune anurAga vIraprazasti jovAmAM buddhivAdane bheTayA hatA. ene sarvAMtra adhakAraja bhAsatA. mAtrasevAbhAvanA uddAma banatI jatI.nAstikatA sabaLa banatI cAlI.e mA dekhADanAra gurunI kheAjamAM hateA. kAzInA paMDiteAnI pramANikatA upara tene itabAra naheAte. Akhare enI dRSTi drAvatAra dayAnaMda upara TharI. vArANasImAM eNe yAgIvara dayAnaMdane jaDa sanAtanavAdanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhAna date maddhAMjali 391 vijayI khaMDana karatA joyA. emanA vedaTa kAra AgaLa zAstronI carcA che.bhIlI paDatI nihALI ane emanA brahmacarya teje rAcatA praca Da dehanI pratibhA AgaLa sthUlakAya te duLa pitAne alpatA anubhavatA pekhyA. vedadharmAMnA jhaMDAdhArInA dehamAM eNe paramAtmatyeAtanAM darzana karyAM. tenA teja-akhAmAM munazIrAmanA a MtaHpradezaneA aMdhakAra bhedAyA ane eNe A dharmAMnI dIkSA lIdhI, parama jIvananA gekhIdvAranI cAvI ene sAMpaDI gai. have ene peAtAnI sa'pattipara sAceja niveda AvyA. sevAjIvana eja enuM ahika dhyeya banI rahyuM. zikSaNasudhAraNA prabuddha munazIrAme rASTravidhAyakanI A daSTithI joyuM ke, sarakAranI zikSaNapaddhati dezamAM svAvalakhI ne svamAnI navayuva}A utpanna karavAne badale kevaLa mahetAgIrImAM rAcanAra caitanyahIna eDAMja ghaDI kADhe che. rASTrIya bhAvanAnA vikAsa ene zikSaNakramamAM anivArya jaNAyeA. taruNa janatAnI mardAnagI vRthA gokhaNapaTTImAM hINAtI joi enA AtmA kakaLI uThayA.e arasAmAM lAheAramAM eglAvedIka kAlejanI sthApanA thai cUkI hatI. ( i. sa. 1885 ) dharmagaurava ane rASTragauravane preranAra pustakaiApara munazIrAmanu' lakSya cAMTayuM. eNe mulaMda avAje jAhera karyuM" ke, kaeNAleja ane zALAnA abhyAsakramamAM vedezane pradhAnapada maLavu' joie. A vyavahArU maMtavyapara tene pU. gurudatta vidyArthInuM samarthAMna maLyuM; paNa munazIrAmane avAja kAne dharAyA nahi, eTale tene rASTrIya zikSanuM nirmANa karavAnI navI bhAvanA jAgI. zikSaNazAstra upara eNe varSosudhI manana karyu. piraNAme eka apUrvI ane sakhaLI yeAjanA taiyAra thai. paMjAbanA Arya samAjanA prabhAvazALI netA gurudatta zAstrInuM avasAna thayuM ane munazIrAmane saradArI sAMpaDI. rASTrIya zikSaNanA vidhAnanI ghaDI AvI lAgI. gurukuLanI sthApanA paradezI zikSaNapaTTImAM pIsAine cetanA paravAratI taruNu janatAne uddhAra sAkAra karavA mutazIrAme kamara kasI.eNe vakIlAtane dhadhA phagAvI dIdhe| ane sarva zakti rASTrIya zikSaNanI ceAjanApara ThAlavI. bhavya bhUtakALanI brahmacaryaMtramanI zikSaNaprathAne punarjIvana ApavAnIyeAjanA eNe janatAsamakSa dharI dIdhI. pachI eNe gurukuLa sthApavAnI pratijJA karI; paNa tenI siddhiarthe tA hajAro rUpiyAnI AvazyakatA khaDI thai. sarakArI madadanI ene upekSA naheAtI.ulaTuM sarakArI zikSaNapraNAlInI aniSTa prathA sAme ene beThA baLaveA saLagAvaveA hateA. brahmacaryAM, pavitratA ane dharmAbhAvanAne peSaNa Ape evuM sthaLa zodhAyuM. hImAcaLanI aDIkhama khaladie vaTAvI, bhAgIrathI jyAM sapATa pradezane lIleAma kare che,tyAM puNyakSetra haradvAra najIka kAMgaDIpara e samAjasevakanI najara TharI. jyAM brahmacArIe ne dunyavI mAnavIenA vikAre| abhaDAvI na zake, jyAM kudarata, kiratAra ane nirdoSa mAnavajIvananA ekAMta sayAga vidyArthI jIvananI pavitratAne AThe paheAra pAthyA kare,jyAM nirjanatAne ramya banAvatA vizvabharyoM pazupaMkhIoneA saMgAtha jIvananI madhura te mardASTabharI TazA chuTAve, tyAM gurukuLanu khAtamudbhuta nirmAyuM. trIsa hajArane aMdAja baMdhAyA. mAnavatAne seva banIne, hiMdanI taruNu janatAne sAthI banIne, munazIrAma keALI laine gAmegAma bhaTakayA. thAkane eNe gaNakAryo nahi, viTabaNAe enI visAtamAM nahetI. e te dinarAta eka niyata kartavyapatha upara majala ghara majala dhye jatA hatA. dezabharamAM ghUmIne eNe ja mahInAmAM AvaDI rakama ugharAvI lIdhI. je jamAnAmAM prajAne rASTrIya zikSaNanuM lagAre bhAna naheAtuM jAgyuM ane AsamAjanI sAme dhanADhaya sanAtanavAdIonI lAla AMkha pharakatI hatI, e jamAnAmAM A phateha adbhuta lekhAi gai. prANavAna zikSaNa sevAvratadhArI zraddhAnaMdanI bhAvanA phaLI ane 1902 mAM kAMgaDImAM gurukuLa khulluM mUkavAne vidhi ujavAyA.ceAmera vistaratI bhayAnaka vanaTA,hiMsaka prANIonA satata upadrava,jagalI mAtaMgeAnAM vAravAra AkramaNa--AvA vIratvapoSaka vAtAvaraNavacce eNe brahmacArIonu jUtha vasAvyuM. tyAM hiMdanI prAcIna saMskRtinu navasarjana thavA lAgyuM. mAtRbhASA tamAma zikSaNunuM vAhana banI rahI. padmI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama karyA - - , , ja che ke ... 32 zraddhAnaMdane zraddhAMjali vAdI vedanA adhyayanane pradhAnapada apAyuM; chatAM e zikSaNakrama saMkucita nahotA. pazcimanI vighAneya temAM samIcIna sthAna hatuM. brahmacaryasevana ane vyAyAma vaDe vidyAthIonI kAyAmAM ojasu ane vIryano saMgraha thaye. prANavAna zikSaNa e saMsthAnuM dhyeya banI rahyuM. A rASTrIya zikSaNa saMsthAne nirakhavA AvanAra tenAM bhavya saMsmaraNe letA gayA. yurapI ane amerikana vidvAno te joine herata pAmyA. TADhataDakA ane varasAdamAM khullA zarIre ghUmatA, jAvImAM prabhAsnAna letA, pahADane pagataLe kADhatA ane kudaratanA sauMdarya sAthe masta khelana karatA badAcArIonAM darzana karI paradezIo paNa preraNA pAmyA. amerikana keLavaNIkAra mahAzaya phakse te ahIM traNa traNa mAsa paryata nivAsa karI, kAMgaDI gurukuLanI zikSaNapraNAlinI tArIpha jagatane eka pustaka dvArA suNAvI che. AvI svAdhIna ane jIvanadhota keLavaNI AgaLa eNe vaMdanA kAvI che. laMDa islIMTana, mAIkala seDalara, hai mesTana, rAmase mekarDonalDa-keTakeTalA vilAyatI amIree A saMrathAnAM darzana karI prazaMsAnA sUra kADhayA che ! are, briTIza tAjanA pratinidhi vAIsaroya paNa ene paricaya sAdhavAnuM cUkyA hatA. rAmase mekaDona to enA para eka pustakamAM javalaMta saMskAracitra AlekhyuM che. munazIrAmajInA dastavananA bulaMda nAdoe enI hRdayataMtrIe jhaNajhaNAvI mUkI che. kAMgaDInA kulapatinI dehalatAmAM eNe bhagavAna jisa ane senTa piTaranAM divya teja vilakyAM. A sarva vAtane ekarAra teNe eka graMthamAM vegavatI vANImAraphata karyo che. navuM sarjana gukuLanA bicArIo vacce munazIrAma vAtsalyamUrti mAtAsamA virAjatA. lAla munazIrAmanI kIrti mahAtmA manazIrAmanuM 56 varI lAvI. eno mAMsala deva, rASTronnatinI bhAvanAmAM saLagI uThatAM enAM javalaMta naMtrI ane eno khusabharyo cahero nIrakhanAra enI salatA nihALIne tAjuba thato. enA jIvanamAM vIratva sAthe kSamAne saMgama thayo, ugra teja ane radratA sAthe saujanya ane sukumAra snehanI phorama prakaTI. vajJA chAne kukumAra evuM haiyuM ene prApta thayuM;ane e huMphanI chAyAmAM taruNanA jIvananuM eka navuM ane prANavAna sarjana racAI rahyuM; paNa mahAtmA munazIrAmane mArga kaMI gulAbavaDe nahoto patharAyo. prajAvidhAnanA durgama rAha para to kaMIka zaLA verAyA hatA. emanI zikSaNapravRttimAM "cAracakSu ' sarakAre rAjadrohanI dhAra vAdaLIo gherAyelI dIdhI. geArA devAdhidevenI khaphA enA para ghurakavA lAgI. enA paMtha ADe anekavidha AvaraNa khaDAM thayAM; chatAM e bhaDavIra naja Do. e te vijayane varavA nIsarelo AjIvana laDavaiyo hato. enI chAtI lokhaMDanI ghaDAI hatI. sattara sattara varSo sudhI te pArAvAra Apattio sAme nispada jhajha. beba, rivara ane kArAgAranI eNe gaNatrI na karI ane eNe vijaya meLavyo. gurukuLanI saMsthA enA virATa svarUpe Aje munazIrAmanI bhAvanAmUrtisamI nizraLa ubhI che. trIsa varSane aMte Aje e saMsthAnI paMjAbabharamAM patharAyelI zAkhA-prazAkhAomAM doDha hajAra kanyA-kumAro svAdhInatAnuM zikSaNa meLavI rahyAM che. paNa snAtako emAM zarIra ane mAnasa keLavIne saMsAramAM Aje svamAna ane dharmabhAvanAthI mahekatuM jIvana gujArI rahyA che. mahilAzikSaNanA nirmAtA - keLavaNIkAra munazIrAmanI zikSaNabhAvanA virATa hatI. eNe kAbela zikSaNazAstrInI najara vaDe vilokI lIdhuM hatuM ke, rASTranI unnatinI kharI cAvI mahilAzikSaNamAM che. bALaka e je bhAvI prajA che, te e prajAnI ghaDanAra tenI jananI ja che. mAtAnA kusaMskAre bhAvI prajAnA vidhAtaka nIvaDavAnA, mATe ja prajAvidhAna sArU prathama darajaje mahilAzikSaNanI jarUrata che, ema jANI laI teNe jalaMdharamAM kanyAonuM mahAvidyAlaya ubhuM karyuM. strIjIvananI unnati mATenI enI dhagaza paMjAbamAM ThAmaThAma patharAyelAM kanyAzikSaNa ane dilhInA kanyAgurukuLarUpe sAkAra ubhI che. samAjasudhAraNA paNa eNe rASTrIya keLavaNInuM nirmANa karIneja ItikartavyatA nathI mAnI. hiMdu samAjanAM bahuvidha dUSaNe sAme enI jhuMbeza eTalI ja dhodhamAra hatI. jJAti-peTAjJAtinA sAMkaDA vADA enA dilane DaMkha detA hatA. e baMdhane toDI vacheDI, e kALe te lagabhaga viplavakAraka gaNAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhAnane zraddhAMjali 393 evu' AcaraNa eNe akhatyAra karyuM. peAtAnAM satAnAne eNe parajJAtimAM varAvI vanane majakhUta dAkhalA khesAryo. jyAre gAMdhIjInI aspRzyatAnivAraNanI pravRttinA hiMdane khyAle naheAtA tyAre hiMdusamAjanA virAdhavacce sAmI chAtIe cAlIne aMtyajonuM baMdhutva rAkhanAra A ekala samAjasudhAraka hatA. munazIrAmamAMthI zraddAnaMda dhIme paNa acUka pagale jarA enA upara dhasI AvatI hatI. eNe jIvanane namate paheAra nIhALyA ane peAtAnI tamAma pravRttieparathI sarva anurAga sameTI lIdhe. eNe saMnyAsa dhAraNa karyAM. mahAtmA munazIrAma maTIne te svAmI zraddAnaMda anyA. hAthe sarjelI navI sRSTine anurAga vizvapremamAM pariNamyA. bhagavAM paherIne e te jagatanuM kalyANa karavA bahAra paDayA. rASTravidhAna vAnaprastha jIvanamAM munazIrAme brahmacaryAM ane rASTrIya zikSaNanuM svapna saphaLa karIne AtmanimajjananI sanyastha jIMdagI svIkArI; paNa eTalAmAM te saMnyAsI zraddhAnaMdane kAne parAdhInatAnuM rudana karatI bhAratamAtAne Asvara athaDAyA. eNe nizcaya karyo ke, jyAMlagI mAtRbhUmi vedanA anubhave che, tyAMlagI mAre AtmakalyANanI nivRtti kazA khapanI nathI. rASTranA sAda jo putrane na jagADe te| e putra nathI, paNa paththara che. virakti ane saMsAratyAganA edAtaLe ene vanavAsamAM jheDakAM khAvAnI mati naja sUjhI. e te vRddhAvasthAmAMye juvAnajodha laDavaiyAnA sAja sajIne bahAra AvyA ane peAtAnI jAtane rASTrotthAnanI avirata jhuMbezamAM DUbAvI dIdhI. tyArathI enA jIvananI pratyeka paLa parAdhInatAnI zRMkhalA teDavAmAM kharcAvA lAgI. rASTravidhAna eja enA jIvanamaMtra banI rahyo. : vIratvanI parAkASThA 39 kAMgaDInI vanarAjImAM matta mAtaMga ne hiMsaka prANIonA sAmanA karanAra jIvAta munIrAmane have vRddhAvasthAmAM ethIye adhika zaurya dAkhavavAnA prasaMgo khaDA thayA. 1919 nA kALA savatsaramAM pa jAbanA rauleTa kAyadAe dezabharamAM arerATI prasArI dIdhI ane paDatApara pATu lagAvavA jalIAnavAlA bAgane paizAcika hatyAkAMDa khelAyeA, prajA samagranAM haiyAM tharatharI uThayAM. dilhI nagaramAM bhayaMkara uzkerATanI lAgaNI prasarI rahI. hiMdu-muslIma sa kAi e jImajahAMgIrI sAme peAtAne virAdha dAkhavavA TALe maLyA. vacce mahAnajIne siMhanAda gaI uThayeA: " khasa, nirdoSa mAnavatAne sahAra nahija thavA daie. hajAre hiMdumuslIma jateAne peAtAnI virATa hukmAM sadharI e bhISmasame aNanama ane aDaga saMnyAsI cAMdanIceAkamAM AvI ubhe|. lazkarI kAyadAnA sAja sajIne sarakAranI gurakhA TukaDI vireAdha AkAranAra janatAnI medanI vIkheravA mAramAra karI khaDI thaI. vIkharAi javAnA lazkarI AdezanI avagaNanA karI sanyAsI svastha ubhA rahyo. hiMdu-muslImeA kaDapI uDDayAH " hamaNAM A mazInane! amArA upara ThalavAi jaze ! " paNa zrAnaMdajIne AtmabaLamAM avicaLa zraddhA hatI. gurakhA sAljare! saMgIna lagne " viMdhI nAkhe!, hallA karavA dhasyA. medanIne meAkhare jai zraddhAnaMda chAtI kADhIne ubhA rahyA. tAkAta hAya / saMgIna calAvI gho. " gurakhA stabdha banIne ubhA rA, tapeAdhana sanyAsInuM e tApasateja, enI kAyAmAMthI nIsaratAM pratibhAkiraNa, enI AMkhanI saumya te vlaMta ghuti-AtmAnA ejar AgaLa pazubaLa jhaMkhavANu' paDayuM. yuga yuga sudhI A ghaTanA bhAratavAsIonAM saMtAne peAtAnI jananInAM dhAvaNamAM dhAvaze. pajAbIAnA vizvAsa pacanadanA dezane e sanyAsInA nAmanI laganI lAgI hatI. enA zabde pajAbIe dhelA thatA. zraddhAnaMdanI sevA upara tee mugdha banyA hatA; eTaleja jyAre amRtasaramAM rASTrIya mahAsabhA maLI ane atithionAM jUtha AvI utaryAM, tyAre musaLadhAra varasAdanI vacce sarakAranI kaDaka nItinI khIke prajAjanA makAna ApavAne taiyAra naheratAM. evI vikaTa veLAe eka zraddhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zraddhAnaMdane zraddhAMjali naMdanA avAjane paMjAbIoe pitAne mastake caDhAvyo ane akeka ghare pacAsa pacAsa atithi ene sAcavI lIdhA. hiMduvaTane uddhAraka ene vedadharma ane hiMduvaTa upara prema hato, paNa e teNe rASTrabhAvanAmAM milAvI dIdhe. hato. hiMdu-muslIma ejya sAdhavAmAM enI jhuMbeza ajoDa hatI. e yogIvaraja eka evA hiMdunetA hatA ke jene muslIma janatAe pitAnIja sabhAmAM vyAsapITha parathI sAMbhaLavAnI sahiSatA dAkhavI hatI. A ekaja ghaTanA enI udAra rASTrabhAvanAnI jIvaMta sAbitI che. ene kaTTara kemavAdI kahenArAo AtmavaMcanAmAM gothAMja khAya che. amRtasaranA ghera hatyAkAMDa pachI haMTara kamITI samakSa baLatI bhASAmAM jubAnI ApanAra zraddhAnaMdanuM hadaya hiMdumuslIma bane kema upara utarelI AphatanI karuNa cIso saMbhaLAvatuM hatuM. asahakAra ane khilAphata pravRttimAM ene komavAdano eka paNa sUra keIe kadI sAMbhaLe che ? paNa asahakAranA juvALa esarAI gayA ane khilAphatanI jhuMbeza uparathI prajAne ItabAra uDI gayA, tyAre hADavairIonI jema hiMdumuslImee ramakhANa macAvyAM. malabAra, kahATa, mulatAna, pIMDI, saharAnapura, mathurAM-keTale keTale ThekANe keAmI pAzavatAe kaccaradhANa vALe ! malabAramAM svAmI zraddhAnaMde baLIA muslImone hAthe nirbaLa ne asahAya hiMdujanatAne meMDhAnI mAphaka raheMsAI jatI nIrakhI. emanA hRdayamAM hiMduonI ekasaMpInA abhAvapara, hiMduonI arakSita ane parAvalaMbI dazApara, hiMduonI AtmarakSaNanI azakti upara lajajA upajI. e bane kemanuM aikaya cAhatA hatA, paNa te samAnatAnA dhoraNe, eka kema pitAnA pazabaLathI bIjInI garadana para caDhI bese ne tene avAja guMgaLAvI nAkhe evA anyAyI ane ekapakSI gheraNapara nahi. sAco bhAIcAre be baLavAna vacce saMbhave. nAmarda ane zUravIratAno kRtrima saMgAtha keTalIka ghaDIo lagI TakI rahe ? eka bAjuthI hiMduo upara lohItarasyA muslImonuM AkramaNa, bIjI bAjuthI temanI sAme dharyo AvatI muslImenI dharmAntaraNa ne vaTALakAryanI pravRtti, trIjI bAju hiMdujanatAmAMthI khristadhamamAM kheMcAI jato eka jambara varga ane cothI bAju khristadharmane bheTelA hajAro jAtibAMdhavonI hiMdavaTamAM punaH AvavA IMtejArI chatAM temane sadA aspRdaya ane myuccha mAnanAra hiMdusamAjanI maMDUkavRtti-Ama cogaradamathI eNe hiMduvaTane kALanA jhapATAmAM jhaMpalAtI nihALI. eTale eNe vaTalelAnI zuddhi karavAnI ane svadharma eno durga durbhedya banAvavAnI zuddhi-saMgaThananI AtmarakSaka pravRttio hAtha dharI. hINatI hiMduvaTane uddhAravAnI ane sabaLa saMdha karI lIdhA pachI muslImonI saMgAthe samAnatAne nAte saMpa racavAnI bhAvanA AcaraNamAM mUkI. sAthe sAthe aMtyajoddhAra ane dalita kAmanA uddhAranI hIlacAla paNa eNe jesabhera AdarI dIdhI. eka veLA saddharmapracAraka" ane "zraddhA" nAme patre zarU karIne rASTrIya laDatamAM vegaLAM mUkelAM e sAptAhikane ' lIbareTara ' rUpe puna: prakaTAvyAM. e ' lIbareTara ' ne pAne pAne dalita varganAM AMsu lUchatA paramAthI sAdhunI vedanA sadehe AlekhAI rahI che. kavacita emAM zuddhi saMgaThananI pracAraNAye citarAI che; chatAM ene pradhAne sUra rASTrabhAvanAnuM ja saMgIta guMje che. emAM zarU karelI "Ina anya AuTa opha dhI koMgresa ' lekhamALA svAmI zraddhAnaMdanA vedhaka ne vivecaka rAjadvArI vicArothI pracura eka bahumUlya mImAMsA che. hiMduvaTanA e uddhArakanI udAra rASTrabhAvanA che jue. cheka 1924 mAM teNe hiMdu mahAsabhAmAMthI ravAnagI lIdhI. zAne kAje? tyAM lAlAjI ane paMDita mAlavIjI rASTrIya mahAsabhAmAMye komIvAda dAkhala karavAnI ane kAmI gheraNe hiMdu mahAsabhA taraphathI dhArAsabhAnA sabhyo doDAvavAnI yojanAo ghaDatA hatA. hiMdumuslIma ekadilI sarjavA icchanAra saMnyAsIne e kemavAda na o. eNe hiMdumahAsabhAne salAma pharamAvI. AvA udAra ne paradharmanA sahiSNu rASTravidhAyaka svAmIne kaTTara komavAdI ane IslAmane zatru gaNanAra muslIme kharekhara bhayaMkara anyAya AcarI rahyA che. zuddhinuM saMcalana uThAvyA pachI svAmIjI upara niraMtara Aphata toLAI rahI hatI. emanApara kaMIka jAsAciThThIonA varasAda varasyA hatA; paNa bamba rivolvara ne dhurIsAme sadaiva khulI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhAnaMdane zraddhAMjali chAtI rAkhIne aDaga Daga bharanAra tapodhana ema zAne caLe ? temAMye chellA cha mAsathI khUnInI churI enI AMkha sAmeja caLakATa karI rahI hatI. je asagarI begame khAnagI rIte vaidika sAhityanuM adhyayana karI vedadharmanuM gaurava parakhyuM hatuM, tene tenI vecchAthI ja AryA banAvI hinduvaTamAM lAvanAra svAmIjInuM maraNa bahu dUra nahotuM. muslIma baMdhuoe svAmIpara paraNelI strInA apaharaNano Aropa DhALI adAlatanAM pagathI anekavAra ghasaDI nAkhyAM hatAM. paNa adAlatane AMgaNe to zraddhAnaMdajI nirdoSa TharIne bahAra AvyA. e ghaDIethI enuM rudhira cAkhavA keTalAMka khUnI haiyAM talasI rahyAM. rAmajI sarva dhamakIone madhura smate hasI kADhatA: paNa Akhare e jAsA-ciTTIo sAcI TharI. dhamadha muslImavarga zuddhinI pravRtti ke hiMduonI jAgRti sahI na zako. ane trevIsamI DisembaranA namatA bapore bimAra, bichAnAvaza, azakta, nirdoSa ne ekalA svAmIjI upara eka nAmardo mUrkha muslIme, svAmIjInuM Atithya satkAryA pachI, bevaphA banIne pitAnI rivolvara cheDI mUkI. vIranarane varacita ane sumahAjajavala avasAna sAMpaDayuM; paNa sAdhu sunA hiMdano eka virala sAdhu jatAM to AryAvarta mArmika janmanI vedanA anubhavI rahyo. khUnanI vicAraNuM zraddhAnaMdajI kaMI dhamadha ke anudAre AcArya nahetA. sanAtanavAdanI jaDamAM saDI saDIne samAjamAM pitAnA durAcAronI badabo phelAvanAra mahaMtazarmA ke gusAMI nahotA. e to saumyatAnI sAkSAta mUrti hatA. rASTravidhAyaka ane dhuraMdhara samAjasudhAraka hatA. hiMdu-muslIma ekadilInI bhUmikA taiyAra karanAra dezanetA hatA. muslImo vacce teo keTalAye mitra sarjI zakyA hatA. hiMduvaTanA uddhAranI bhAvanAne ane komavAdane teo rASTravAdamAM saheje bAvI zakatA; eTaleja emanI khoTa sArA bhAratane, hiMdu-muslIma sakaLa janatAne sAle tevI che, tethI ja Aje gajhanavI, alIbhAIo, sara mahamada zaphI, jhINuM ane abdula kAdira jevA dharakhama muslIma netAo A hicakArA khunInA dharmajhanuna upara dhyAna pokArI rahyA che ane ema chatAMe komI aikyanI sarva saMbhAvanA chuMdAI bhuMsAI gaI che. je ghaDIe komI kalahane tyajI paraspara taDajeDanI taiyArIo thatI hatI, te aNInI paLe A azanipAta komI hutAzananuM bIjAropaNa kare che. muslIma netAonAM AzAvAna vacana to hajuye kemI ekhalAsanI saMbhAvanA upasthita kare; paNa je kAmamAM sara abdula rahIma jevo netA zraddhAnaMdanA khUnane, dilhInA cekamAM kopAyamAna janasamUhane hAthe varatRpti arthe haNAyelA eka mAmulI muslImanA maraNa sAthe sarakhAvI, A hIcakArA khunIne tiraskAravAne badale zraddhAnaMdajInuM avasAna gaLI javAnI mUrkhAibharI zikhAmaNa Ape che, je kAmamAM eka jakhara ne jhanunI varga khunI abadulane gAjhI banAvI tenAM prazasti citro dilhInI bajAramAM vecI khunane ja AdaraNIya gaNe che, te kema samAnatAnA dhoraNe kayI pare hiMduo sAthe ekadilI sthApI zakaze ? kurAna zuM jabarajastIthI vaTALakArya karavAnuM pharamAve che ? hadisa ane kurAnamAM zuM binagunAha kAphiranI kala karavAnuM zAsana che ? kurAna je buddhivAdane bAjue mUkI ekalI samazeranuM zAsana ApatuM hoya to hajharata mahaMmada payagambarane kaI bIjIja Alama zodhavI paDaze. tallIga pariSadane pramukhapadethI eka muslIma berisTara dhagadhagatI vANImAM saMdeza Ape che ke, daza varSamAM kula jhapaTa hiMduone abhaDAvI musalamAna banAvI mUkavA ane jyAre svarAjya sAMpaDe tyAre ekalA muslImoeja svAdhIna zAsananI lagAma hAtha dharavI. taMga vAtAvaraNamAM A aLakhAmaNI ne akkalazunya madazAnI bulaMda jAhirAta keTalI badhI hAnikAraka nIvaDaze ? A paristhitimAM te hareka muslIma netAnI pharja che ke, teNe kurAne zarIphanI AjJA sva chaMdI rIte keIpaNa mAnavane vadha karavA nathI pharamAvatI, ema sApha sApha potAnA dharmabAMdhavone saMbhaLAvI devuM. kurAnanA pharmAnavaTika anya koI dalIlane ke buddhivAdane lAta mAravAne mahAvare. pAmelI muslIma janatAne khvAjA hasana nijhAmI ke sara abdula rahIma kurAnanuM sAcuM rahasya kayAre cIMdhADaze ? gAMdhIjIne khunI abdura razIdanI dayA Ave che. sarva keIne Avaze; paNa kevaLa kurAna-adhIna muslIma manodazAnuM nidAna karI e bhISaNa vyAdhimATe osaDa zodhanAra udAra muslIma netAo prAMte prAMte nahi pAke, tyAM sudhI A prajaLatA komI vaDavAnalanuM zamana svana jeTalaye siddha thavAnI AzA bAMdhavI vyartha che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ he rAma! /wwwwww w w w he rAma (Ahe dupanA tA. 7-4-19ra7 nA aMkamAMthI) 'zrIrAmaH zaraNaM samastajagatAM rAmaM vinA kA gati / rAmeNa pratihanyate kalimalaM rAmAya kArya namaH // rAmAt trasyati kAlapImabhujago rAmasya sarva vaze / rAme bhaktirakhaMDitA bhavatu me rAma tvamevAzrayaH // " prabho ! Aja kA hI vahu dina thA, jaba tuma ayodhyA ke rAjamahale meM mAtA kauzalyA ke garbha se prakaTa hue the. yahI catra zukala navamI kI puNyatithi thI, asI hI madhumAsa kI madhura malaya-vAyu pravAhita ho rahI thI. jagata meM RturAja vasata kI nirAlI zobhA chAyI huI thI. vRkSa-vRkSa meM naye patta, DAlaDAla meM naye phUla nikala Aye the. majajharita rasAla kI DAla para beThI mArI kokilA prANa-mana-vinaMdinI sUrIlI tAreM cheDa rahI thI. hRdaya-hRdaya meM navI umaMge lahare le rahI thI aura dazaratha ke AganameM to - pArAvAra pUrana apAra parabrahma-rAsi, kosilA ke kora eka vAra hI kare parI." usa samaya pRvI pApa ke bejha se dabI huI thI, RSi-muniye aura sAdhu-saMte kA pUjA-pATha ' bhI nividha nahIM hAne pAtA thA. kala-lalanAo kA satItva duSTa rAkSase kI krIDA kI sAmagrI hI rahA thA, cAre era atyAcAra nagna mUrti dhAraNa kara tAMDavanutya karatA dikhAI detA thA. laMkA meM rAvaNa nAmaka rAkSase kA rAjA anyAya, adharma, atyAcAra, aticAra aura avicAra kI saMdehamUrti banakara dharma aura dharmAtmAo ke vaMsapara tulA beThA thA. pratikAra kA koI upAya daSTigocara nahIM hotA thA. sivA anyAya ke sAmane sira jhukA deneke kisImeM vaha zakti nahIM rahe gayI thI, je saMsAra ke isa prabala dhUmaketu ke upadrava se bacA de. usI samaya che rAma ! tama dharAdhAmapara Ave. dazaratha ne sAcA. ki unake jIvanavyApI dhamocaraNa ke phala se, puNya ke pratApa se, cothepana meM unake putra-rana prApta huA hai, paraMtu rAma ! tuma te kevala dazaratha yA kauzalyAkI hI sampatti nahIM the-tuma te akhila brahmAMDa ke nAyaka che, paramAtmA ke avatAra che, jagata ke asaMkhya che ke atyAcAra kI cakkI meM pisane se bacAne ke liye nararUpa meM avatIrNa hue the. isa se bharI javAnI meM, jaba saMsAra ke sAdhAraNa se bhI sAdhAraNa zreNI ke yuvaka jIvana kI sabase pyArI ghaDiye ke AnaMdake sAtha,hasIkhuzI meM hI bitA denA cAhate hai tumane sasAgarA pRthvI ke cakravartA-rAjyapara lAta mArakara cauda varSo ke liye kaThina vanavAsa kA vrata aMgIkAra kara liyA. rAjatilaka kI pUrI taiyArI ho cukI thI.sAre avadha meM badhA ja rahe che. ghara-ghara maMgala ke gIta gAye jA rahe the gataHkAla hI rAma ke yuvarAja kA pada diyA jAyegA, yaha nizcita che cUkA thA; paraMtu kAeka sudhA-kalaza meM viSa kI buMda paDa gayI. sautelI mAtA kaikeyI ke manameM kuTilA maMtharAkI kapaTa-maMtraNa ke kAraNa kumati utpanna huI aura uhAMne satyavrata rAjA se rAma ke vanavAsa kI AjJA mAMga lI. putra-vatsala pitAne apane muha se vaha kaThora AjJA jArI nahIM kI-yaha kAma bhI unakI orase keyIne hI kiyA. paraMtu nirdoSapara va-prahAra karate hue eka vAra bhI krara AtmA bhI kAMpa jAtI hai. kaikeyI se turata hI kucha kahate na bana paDA. rAma ke yaha pUchapara ki pitAjI ekAeka ase duHkhI kayo he rahe hai ? unake manameM kaunasA kacha hai ? kekeyI ne kahA "putra ! ne te mahArAja ke kaI duHkha hai, ye tumase asaMtuSTa haiparaMtu koI bAta esI unake manameM avazya hai, jise saMkecake mAre tumase nahIM kaha sakate. yadi tuma unakI bAta mAnane ke nayAra ho, to abhI tumase meM saba bAteM kholakara kaha sakatI huM." thaha suna, rAmane kisa zAMti aura gaMbhIratA ke sAtha udAratA eve vIratA se bhare hue vacana kahe che, vaha suniye - "sa ! dhi : nA ri! vajanumAzaM rajA ja phi vavarAvAnna prathama vArtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ he rAma ! makSayaM viSaM takSNiM pataye mapi pAvake / niyukto guruNA piMtrA nRpeNa ca hitena ca // tadbrUhi vacanaM devi ! rAjJo yadamikAMkSitam / kariSye pratijAnIhi rAmro dvinAbhibhASate // " " mAtA ! yaha tuma kayA kaha rahI haiA ? mere liye tumheM aisA kahanA ucita nahI hai. kayA tumheM mAlUma nahIM hai, ki maiM mahArAja kI AjJA pAuM, tA dhadhakatI Aga me' kUda paDU, samukrame hUba jAuM aura hasate hasate bhayaMkara viSa kA pyAlA pI lUM? ve mere pitA, guru, rAjA aura hiteSI hai-unakI AjJA mere liye veda-vAya se bhI baDhakara hai. zIghra kahe, ne kayA cAhate hai ? ve jo kahe, vaha karane ke liye maiM taiyAra chuM. ThIka jAna leA, rAma de khAteM nahIM karatA, je kahatA hai, use pUrA kara dikhAtA hai." 387 isa pratijJAvacana ke sunakara kaikeyI ne apane tarakasa ke ve dene tIra nikAle; jo kadAcit barDa se baDe dhIra puruSa kA hradaya cIra DAlate; para rAmane unheM phUla kI taraha svIkArakara musakarAte hue kalA-" mA ! itanI sI khAta ke liye mahArAja kA ItanA duHkha hai? le, maiM abhI vana jAtA huM. bhAi bharata ke gaddI mile, isase baDhakara khAnaMda kI bAta mere liye aura kayA haiAgI? hAM, yaha duHkha mujhe avazya rahA, ka bharata kI rAjagaddI maiM apanI AMkheAM na dekha sakugA." yaha kahe rAma, binA kSaNa-bharakA vilaMba kiye, vana jAne kA taiyAra hai| gaye. kaikeyI ke kApabhavana se asA vajra sA kaThArI Adeza lekara bAhara Anepara bhI kisIne unake tejomaya mukhamaDala kI kAMti me nika bhI kamI nahIM dekhI. kisIkA yaDa anumAna karane kA bhI avasara nahIM milA, ki abhI-abhI isa kaiAmalatA z2I khAnapara IMdra ka! bhayAnaka vajra barasa paDA hai. pitA kA vahI Adeza rAmane eka dina, de dina nahI,caudaha varSoM taka sira-AMkheAMpara rakhkhA. hajArAM taraha ke kaSTa uDhAye, para eka dina ke liye bhI pIche phirakara nahIM liye pazcAttApa taka nahIM kiyA-sAmane Aye hue nIrasa aura kaThera ka paNa se lage rahe. dekhA; pichale diAM ke ke pAlana meM hI prANa kitane parivartana hue; paraMtu rAma ! tumhAre rUpame teA kalI kAi parivartana nahIM dikhAi diyA. vahI sAgarasA agAdha ana`ta gaganasA udAra-hRdaya jIvana ke sukhamaya prabhAtase lekara jIvanAnta kI aMdherI saMdhyAtaka sadA kAma karatA rahA. mAnAM jagatakA yaThThI zikSA dene ke liye tuma isa pRthvIpara avatarata hue the, ki jIvana kA samara-sthalI meM nira Mtara yuddha karanA hI vIra ke jIvana kI sAkatA hai. use eka dina ke liye bhI vizrAma, sukha yA suvidhA kA muhu johane kI AvazyakatA nahIM. yuddha hI usakI prakRti hai, kaSTa sahunA hI usakA puraskAra hai. aura, tumhIne pahale-pahala hameM yaha sikhalAyA, ki jagat meM kAi jIva cheTA yA nIca nahIM hai.sabhIme usa paramAtmA kA aMza vartamAna hai, je sU kI kiraNoM kI bhAMti AbrAhmaNacAMDAla sabake bhItara baiThA huA hai. aisA na hatA, te niSAdoM ke rAjA guha kai tuma kyAM pyAra se apanAM sakhA banAte aura use gale lagAte? jina bandarAM kA saveresavere kASTa nAma bhI nahI letA, unhIM ke apanA mitra kayAM kara banAte ? vibhISaNa kA apanA parama sakhA kara kayAM kara AliMgana karate ? bhIlanI ke jUThe kherAM kaiA kyAM sarAha-sarAha kara khAte ? nAtha ! isIliye te hama tumhe paramAtmA kahakara jAnate, mAnate aura pUjate hai. isIse te hamArA yaha vizvAsa heA gayA hai ki- " rAma-bhakti-maNi ura khasa jAke, du:kha-lavalesa na sanehu tAke. " he prabha! ! he rAma ! Aja isa rAmanavamI ke dina hameM tumhAre kauna kaunase cirata nahIM yAda Ate ? paraMtu deva ! saca jAtanA, hama Aja aise patita hai| gaye haiM, ki tumhAre upAsaka kahalAkara bhI hama theAthe abhimAna aura jhuDe dhoMDabara meM paDakara jagatabhara se nidita aura upahAsAspada hAte hue bhI na jAne kaunasA khurA bhalA dina dekhane ke liye aba bhI apaneka A aura hiMdu kahate hue pRthvI kA bhAra baDhAye hue hai. zatAbdI ke bAda zatAbdiyAM khItatI calI gayI-hamane dAsatA ke dina baDe sukha se kATa DAle aura Ajataka usake sAtha nAtA joDe beDe eka bAra zatasahasra kaMThe milAkara tumhAre caraNAM me apanI vipatti kI kathA bhI nivedana karanA nahIM cAhate. bhAi bhAi ka! jo prema tuma dikhA gaye hA, Aja yadi hamameM usakA zatAMza kayA sahasrAMza bhI hatA, teA na jAne hamAre ye duHkha ke dina kabhake bidA hA gaye heAte. tumane teA vAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 he rAma ! zuM ke| sakhA banAyA thA aura Aja hama svayaM vAnAM se bhI gayekhIte Akara apane hI bhAiyAM se tanI dhRNA karate hai, unakI vipatti dekhakara mana hI-mana Itane prasanna hAte hai, ki hiMsa pazu bhI kadAcit apane kisI sajAtIya pazu kI pIDA dekhakara utanA prasanna nahIM haiAtA heAgA ! svA, AtmAthI pana aura nija hRdayahInatAke hama putale khane hue haiM ! nAtha ! isa pApa-pa`kase, Isa adhama dazA se kauna hamArA uddhAra karegA ? dayAmaya! kayA kira eka khAra Akara apane pyAre bhArata kI vamAna dayanIya durdazA ke dUra na kareMge ? kyA cAhate hA ? hamAre astitva kA lepa ? nAtha! vahI hAtA, teA kira rAnA kAhekA thA? phira tumheM ulAhanA denekA hI kayA kAma thA ? taba teA hama pethIpurANeNaM ke panne ulaTakara yaha nahIM dekhane jAte, ki tumane eka samaya usI hiMdujAti / apane jIvana se pavitra kiyA thA, jisake nAmapara kalaMka kI kAlimA lagAnevAle Aja eka kI jagaha hajArAM rAvaNu hamAre dvI ghara ke aMdara mUche phaTakArate hai ! kisa dina ke liye prabhA ! tumane hume ni haiAnese khacA rakhA hai ? kaunasA dina dekhanA khaDA hai, jisake liye zata-zata varSoMse patita dazakA prApta hui yahu hiMdujAti pRthvI ke upara jItI-jAgatI dikhAI de rahI hai? jApAna me' tane bhUkaMpa Ate hai... ! paraMtu prabhuvara ! hamAre liye kAi aisA bhUkaMpa kayAM nahIM AtA, ki hama saba ekasAtha hI arakha-upasAgara yA baMgAla kI khADI me' hUba marate ? isa jIvana se mRtyu kayA sahasravAra varaNIya nahIM ? yahu tilatila karake jalanA, tapedika ke bimAra kI taraha rAja kula-la kara maranA,yaha pratidina eka ke bAda dUsarI vipatti uThAte rahanA kayA kAi sukha kA jIvana hai ? Ae, prabhA ! eka bAra phira Ae ! he rAma ! mAtA Adyazakti ke sAtha eka bAra phira bhArata meM Ae ! hiMdu-jAtikA, hiMdudhama ke| isa prakAra DUbatese khacAe! hiMdu hI hiMdu-dha aura hiMdujAti kA DU' rahe hai! dharma-karmoM kA lepa heAtA jAtA hai ! adharmI baDhatA jAtA hai. raha gayI hai kevaLa sUkhI zAna aura mumeM rAma, bagalame chUrI ! paraMtu nAtha ! kayA sacamuca tuma kabhI Aege ? tuma khaDe hI niSThura nyAyakartA, vikaTa vicAraka hA ! tumane "ke hI kalaka suni sItAsI satI tyAgI, hama sAce du' kakinakA kaise apanAoge?'' paraMtu ramAnAtha ! sacamuca tumhAre caritra khaDe hI vicitra hai ! hama kSudra mAnava unhe kaise samajha sakate hai ? kauna jANutA hai hamAre sAmane jo vikaTa vamAna muddha phelAye najara A rahA hai, usake bhItara tumhArI kaunasI mahatI lIlA chipI hui hai ? isa jagatame jo kucha haiA rahA hai, je pucha hai| cUkA hai aura Age jo kucha haiAnevAlA hai, vaha saba te| tumhArI hI lIlAo ke bhinnabhinna rUpa hai! hama isI satya kaiA bhUla gaye hai, isIse te! hama jo nIce gire hai, seA upara utekA nAmataka nahIM lete ! di hama yaha jAna le, ke meM isa avasthA me' paTakakara tumhIM hame` isa bAta kI zikSA de rahe hA, ki girakara uDDa khaDe honA hI saccI manuSyatA hai. te! phira hamAre te dera na lage! paraMtu hamAre pApAM ne hamArI manevRttipara, hamAre jJAnapara, hamAre vivekapara, hamArI buddhipara, tame kA vahe paradA DAla diyA hai, ki hai anaMta ! hama Isa anaMta brahmAMDa meM satra tumhAre hA ana'ta rUpa kA vidyamAna nahIM dekhate ! yadi dekhate, teA prahlAda kI taraha hama bhI apanemeM,parAye me, khagat meM,khaMbha me',pRthvI meM,AkAza meM,mitra me,zatru me,svAti me, vijAti me',brAhmaNa me',dra me', patita me', puNyAtmA me', dharmAM me', adhama meM-satra, saba samaya, tumhArI hI vyApaka rUpa dekha pAte. kaunasI sAdhanA karanese he rAma ! hama bhI tulasIdAsa kI taraha bhAMga se tulasI hai| sakate hai, mahe khatalA ! prabhA ! tumhAre khinA tamAre uddhArakA aura kaunasA patha hai ? jJAnakA aMjana hamArA AMkhame dekara hamArI dikI sArI malinatA dUra kara de. huM sItApate ! jisame` hama mAtAve atulanIya sneha-sAgara meM, pitA ke anupama vAtsalye maiM' bhrAtA ke niSkapaTa dhrutva meM, sakhAe ke sukhada sabhya-bhAva meM,svAti me, abhimAna meM, svadharma ke ga meM tumhArA hI magalamaya rUpa dekhe aura akhila vizvapara apane hradaya kA samasta prema DAlakara sakhA apanA sagA samajhanA sIkha jAye.... hamameM vahI bhAvanA bhara de, bhagavan ! jisase hama usI taraha apane parama zatruve upara bhI dayA kare. aura kucha usI AMtirakatA ke sAtha usa ke nidhanapara azru-visarjana kare; jaisI sahradayatA ke sAtha apane parama vairI AtatAyI rAva ke raNazayyApara anaMta zayana karate dekha tumhArI AMkhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmanavamI 399 bhara AyI thI ! hameM aisA kaDhAra khanA dA, dayAmaya ! ki tumhArI hI taraha hama bhI jagata-bhara ke kaTAM kA paryaMta sirapara uThAye hue kavya ke patha se pagabhara bhI khara-udhara na hAM! usake liye hama rAjya tyAga de, prANa de,prANapyArI kA bhI AMkhAM kI AMTa kara de ! dharmAMkA pAlana karane ke patha me kAI khAdhA hame rAka na pAye--avirAma gati se hama nira'tara Age hI baDhate cale jAye' ! rAma ! tuma cAhe lAkha gira gaye hai. paraMtu tumhe abhItaka nahIM bhUle ! janma lekara maraNu paMta hama tumhe nahIM. bhUlate pratidina, pratikSaNu kitane bahAnese hama seMkaDA bAra tumhArA nAma lekara apane hradayameM ha, zAka, dhRNA, niveda, karuNA Adi bhAva vyakta karate hai ! sarane para ( rAmanAma satya hai ' z2I dhvani ke sAtha hI hamArI jIvanalIlA kA aMta hAtA hai ! usI dina sabase adhika prakharatA ke sAtha hameM yaha vidita haiAtA hai, ki isa saMsAra meM rAma-nAma hI satya hai aura saba kucha mithyA hai ! usI dina hama isa satya kI upalabdhi karate hai, ki tumhI Isa jagata kI sRSTi, sthiti aura saMhAra ke kAraNa hai! ! tumhIM mAtA haiA, tumhIM pitA haiA,tumhIM bhrAtA hA, tumhIM khaMdhu hA, tumhI svAmI hA, tumhIM sevaka he ! mAtApitA hai| kara tumhI' saMtAna ke upara snehakA sudhA-kalaza DhAlate hai| aura saMtAna banakara tumhIM usa sneha-vAtsalya kA upabhAga karate hA, prabhu heAkara tumhI dAsapara zAsana karate hai! aura dAsa banakara tumhI prabhu kI sevA me apanA astitvataka bhUla jAte hai!, tumhIM' dhanI DhAkara dAna dete aura yAcaka banakara zikSA-pAtra delAte hA, tumhI nAyaka-nAyikA ke prANAM ke aMdara baiThakara unase prema-lIlA kA sarasa abhinaya karAte hA, tumhI' sakala karyAM ke kartA, sakala dharmAM' ke dhAtA, saba vidhiyoM ke vidhAtA aura nikhila vizva ke nirmAtA hA. he rAma ! hamAre baDe bhAgya the, jo tumane hamAre deza meM,hamAre sajAtIya aura sahadhamI banakara janma grahaNa kiyA, aura hameM hI kayA,sAre saMsAra kA apane Adarza dikhA gaye,una Adarzo ke hama bhUla gaye, isIliye hama Aja kSudra hai, kSudrAdapi kSudratara hai... miTTI ke Dhele se bhI tuccha evaM apadArtha ha; para jisa dina hama apane ApakA pahacAnakara kara uTha khaDe heAMge, usI dina hamAre yahAM phira dazaratha hAMge, kausalyA DhAMgI, ayeAdhyA DhAMgI, bharata DAMge, lakSmaNa DhAMge, satIzirAmaNa sItA hAMgI aura heAMge raNa-duda rAvaNa ke atyAcAra se dukhI hui pRthvI kA bhAra haTAnevAle azaraNazaraNu, adha-haraNa, taraNu-tAraNa, vighna-vidAraNu, jAnakImaNu bhagavAna rAmacaMdra ! zrI rAmacaMdra kI jaya ! rAmanavamI (lekhaka:-zrIyuta kumAra gagAna siddhajI-tA.7-4-1927 nA "hiMdupaca"nA aMkamAMthI) Aja kA dina hame zrIrAmacaMdrajI kI zakti kI upAsanA karane kA maraNa karAtA hai. atyAcAra zamana karane ke liye yadi hiMdu ke Ada' rAmacaMdrajI kA zakti kI upAsanA karane kI AvazyakatA pratIta huI, tA na mAlUma Aja nila-nirIha hiMduoM kA zakti kI upAsanA karane kI kitanI adhika AvazyaktA hai, hamAre jIvana ke pratyeka zvAsaprazvAsa se adhikAdhika spaSTa hAtA jAtA hai, ki pratyeka pala hamArI zakti kA kaivala hrAsa hI nahIM hA rahA hai, varana hamArI zakti-saMcaya karane krI kSamatA bhI naSTa hAtI jA rahI hai. yahI kAraNa hai, ki hama hiMdu-sagaThana ke viSayameM itanI matavibhinnatA pAte haiM aura udAsInatA hama para adhikAra jamAye hu hai. bahudhA dekhA jAtA hai, ki jahAM kahI. hiMdu sabhA sthApita hui aura kAOkaryAM cune gaye, ki avaziSTa vyakti samajhate hai, ki yahI unake utsAha kI parAkASThA hai. kAryakartA yA te| apanI pada-prApti se hI saMtuSTa hai| jAte hai yA avaziSTa janatA ke nirutsAha aura nirudghama ke dekhakara ki kabya-vimUDha heA, cupacApa baiTha rahate haiM. kahanekA tAtpa yaha hai, ki kabhI kA kartAe qI akarmAMNyatA ke kAraNa aura kabhI janatA kI akarmAMNyatA ke kAraNa hama apane lakSya kA sAdhana nahIM kara pAte. maiM mAnatA huM, ki kArya karto ke sirapara khaDI bhArI jimmedArI hai. vahu AndolanarUpI ratha kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwwwwwww wwwwww 400 zrI rAmacaMdra sArathi hai, para jisa prakAra ratha ke aMga yadi suda na , te catura-se catura sArathi bhI use pUrvaka nahIM le jA sakatA, vaise hI kuzaLa kAryakartA bhI janatA ke vAstavika sahaga ke vinA Adolana ko khaDA nahIM rakha sakatA. Aja hiMdajanasamudAya ke atirikta hiMdujAti ke hAtha meM koI zakita nahIM hai. yaha bhalI bhAMti jAnate hue bhI yadi vibhinnatAoM ko ekatA meM vilIna karane kA koI hAdika prayatna hama na dekhe, to isa ke sivA kayA kahanA paDegA, ki hamame yatheSTa kSamatA nahIM hai, ki hama apane vikhare hue aMge ke Iko kare ! do bAte te hamAre sAmane prAyaH pratyakSa hai - hiMdusaMgaThana kisI anya Andolana para avalaMbita nahIM hai. cAhe keAI Andolana cale yA na cale, cAhe avasthA kitanI hI kAM na badala jAye! jabataka hiMdu-sabhyatA, hiMdu-Adarza tathA hiMdu-utkarSa kI rakSA karane kI AvazyaktA hai,tabataka hiMdu-saMgaThana ke Andolana kI AvazyakatA bhI nirvivAda hai. - (2) hiMdu-jAti ke apane Apa bala upArjana karanA hai. usakA asA socanA vRthA hai ki vaha kasI dUsarI jAti ke asahyoga yA sahAnubhUti se kucha pAyegI yadi usake apane pauruSa se, apane udyama se, apane adhyavasAya se kucha lAbha nahIM hu A to vaha nizcaya jAne ki use kisI dUsare kA muMha tAkane se kucha lAbha hone kA nahIM. sArA saMsAra apanI jAti, apane deza aura apane dharma kI utkRSTatA jagata meM sthApita karane ke liye chaTapaTA rahA hai hama una jAtiya kI pratindritA dekha rahe hai.aise samaya meM jaba hiMdujAti apanI vibhinnatA banAye rakhane kI hI lagana lagI huI hai,taba hama Isase kayAniSkarSa nikAleM? bhAratavarSa meM Aja do vApara vizeSa jora diyA jA rahA hai. eka to "hiMdu aura musalamAno ke bIca ekatA' aura dusarI-svarAjya' para jabataka hiMduokI AvAja eka nahI hogI, unakI kriyA eka manase nahIM kI jAyegI, tabataka musalamAnase samajhatA koMgA to kauna aura svarAjya milegA to kise ? hiMdu-jAti Aja ke dina kA mahattva samajha, zakita kI upAsanA kare.use apanI rakSA Apa karanI hai. zasiMcaya karane ke viSaya meM udAsInatA dIkhAnA mAne apane ApahI AtmaghAta karanA hai, zakti-saMcaya kara lene para hI hama "rAmarAjya sthApita kara sakate haiM. hiMdu-jAti nirIkatA cheDe, avizvAsa cheDe, hiMdusabhA ke kaya kata nirutsAha aura nivama ke vazIbhUta na ho tabhI bhagavAna hamArA sahAyaka hogA aura hama apane lakSyakI pUrti kareMge. zrIrAmacaMdra (lekhaka -bAbu kezavacaMdra guptatA.7-4-1927 nA "hiMdupaMca nA aMkamAMthI) caitra kI zubha rAmanavamI! Ajake dina dIna bhArata,raghukulake caMdra zrIrAmacaMdrakI puNya-smRtibahAne ke apane smRti-bhAMDArakI eka zreSTha sampatti lekara, azvayaM ke mada meM apanI hInatA, hInatA aurajaDatA kI anubhUti se bhI para ho gayA hai ho bhalA karyo nahIM ? prAcIna aura navIna ke madhyameM bhAvaka eka strota to niraMtara bahatA hI rahatA hai jisa prakAra kisI vyakti ke samasta jIvanake bhinnabhinna stara,bhinna bhinna yuge kI bhAvanA aura kalpanA, dhyAna aura dhAraNA tathA kanakarmo ke kartava ke AbhamAna ke upara hI usakA vyakitatva pratiSThita hai.vaisehI jAtIyatA ke aMtaHstrota kI viziSTatAkI anubhUtikA mUla bhI bhinna bhinna yugameM apane saMgha ke karNa - kA abhimAna hI hai.aneka sAmAjika anuSThAna AMzika bhAva se dekhane para tabataka vicArAnumodita nahIM mAlUma paDate,jabataka unDe pUrNa samAja ke aMgasvarUpa mAnakara una para vicAra nahIM kiyA jAtA. zrI rAmacaMdra kA vanavAsa, lakSmaNa kA tyAga Adi aneka aisI ghaTanAo kA Isa kSatriya-avatAra ke jIvana ke sAtha ghaniSTha saMbaMdha hai ki unheM samajhane ke liye ahiMduo ke baDI kaThinAIkA sAmanA karatA paDatA hai; paraMtu Aryojatike samasta saMsAra ke aMtastala-nihita Adarza kI dRSTi se dekhane 5ra IsameM tanika bhI sa ha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ w www wwww zrI rAmacaMdra nahIM raha jAtA, ki, zrIrAmacaMdra ke samAna Adarza mahApuruSa kA zarIra dhAraNa kara bhagavAnane je lekazikSA pradAna kI hai, vaha baDI hI amUlya hai. - bhagavAna ke dA~ avatAra meM zrIrAmacaMdra karmaka avatAra che. kSatriya the aura karma hI kSAtradharma kA bIja hai. zokapara zoka Akara Isa rAjaputra ke pairAM para pachADa khA-khAkara gira paDe aura cUracUra he gaye-kamala ke patte para paDe hue jala-biMdu kI taraha anAvRta, asaMlagna aura vijita che gaye ! kisI prakAra kA zoka unake abhibhUta kara akarmaNya nahIM bana sakA. yaha thA sahiSNutA, kSatriya-teja, niSkAma-karma athavA zama-dama-titikSA se puSTa huA vikrama, dharma ke upara pratiSThita kartavya kI sAdhanA kA abhAva hI zAyada dharma kI glAni hai. yahI vAta usa samaya huI thI,IsI liye nArAyaNa ne apane ke zrIrAmacaMdra ke rUpa meM prakaTa kiyA thAsItA lakSmI hai, svarga kI sammada hai-jAnakI ko pAne ke liye basa kSatriyavIra ke ziva-dhanurbhAga-rUpI zivazakti kI parIkSA devI paDI thI; paraMtu IsI durlabha nArIratna ke jisane vanavAsa de diyA, vaha aura bhI uMcI zakti thI-nirlebhiMtA, deva-durlabha saMyama aura satya ke caraNe para Atma-balidAna ! AsurI vikrama ke Adarza rAvaNane usI sItA ke haraNa kara liyA.prabhu ne punaH apane kSatriyavikrama kI parIkSA dI-dharma ke sAmane adharma parAjita, vidhvasta aura lajijata huA.phira Isa sItA kA uddhAra lAbha ke liye nahIM,kartavyapAlana ke liye kiyA gayA.phira usI ratna ke kSatriya-rAja ke ucca kartavya ke Adarza kI rakSA karane ke liye vanavAsa karane ke bheja diyA gayA.prajAnuraMjana ke ucca Adarza ke liye-bhUkha aura mithyA saMdeha meM paDakara apanI buddhi aura jJAna ke kho denevAlI prajA kI prIti ke liye-Isa niSkAma karmavIra narapati kI AjJA se usa ramaNI-ratna kI vanavAsinI bananA paDA."rAma" yaha zabda muMha se nikalate hI hama eka Adarza kartavyabuddhi aura pragADha saMyamamUlaka nItijJAna ke mAnI samajhate hai, navIna jagata meM bhI aThArahatI zatAbdI meM esI hI eka samasyA uTha khaDI huI thI.rAja-patnI merI enTanI ke mUrkha aura pratihiMsAparAyaNa prajA ke hAthe sira kaTavAnA paDA thA. Adhunika rUsa ke itihAsa meM bhI asA hI huA.isI liye "DiplomesI" (phUTa-nIti ) ke hisAba se bhI rAmabuddhi baDe uce darja kI rAjanIti he.prajA ke vidrohI he jAne para to mahArAnI ke be hI denA paDatA. meM yaha nahIM kahetA, ki sItA ke vanavAsa ke mUla meM bhaya thA; paraMtu mere kahane kA matalaba yaha hai, ki yadi rAjanIti ke hisAba se bhI dekhA jAye,te isa kAryase ucca zreNI kInIti kA paricaya prApta hatA hai. hiMduoM ke samasta anuSThAne kA Adarza pRthvI ke amUlya purANa "rAmAyaNameM hai. jina saba nItiyoM ke anuzAsana ke vidhibaddha karane ke liye vartamAna sArA jagata bhAvarAjya meM cakakara kATa rahA hai, uhIM saba nIti se bhare hue kAryo ke daSTAMta zrI rAmacaMdra aura raghuvaMza ke ItihAsa meM bhAre paDe , kaulika dharma yA carca ke sAtha rASTra kA kisa prakAra samAdhAna he saktA hai? usaka mImAMsA rAmAyaNa meM hai.vasiSThacha aura vizvAmitrajI naitika aura dhArmika bhAvo ke namUne he.vaha zakti rAjazakti kI talavAra aura karma ke upara nirbhara karatI hai-kriyAkAMDa ke pravartana ke liye, anyAya ke zakti ke dvArA damana karate samaya. paraMtu rAjazakti kA nItijJAna nyAyavicAra ke liye dhArmika Adarza ke sAmane hI ghaMTane TekatA hai. tADakA-rUpiNI adhama-mUrti ke vinAza karane kI mAnasika vRtti te brAhmaNa kI thI; paraMtu bhujA kSatriya kI thI. ahalyA ke sthaviratA-rUpa kahe hue pApe kA aMta karane kI ceSTA aura saMdhAna te brAhmaNa kA thA,paraMtu usa prastarIbhUta anyAya kA aMta kiyA kSatriya avatAra ke caraNe ke sparzane ! aspRzyatA ke jisa ajJAnAMdhakAra meM Aja hiMdu-saMsAra DUbA huA hai, raghukuLamaNi zrIrAmacaMdra kI tejomayI dIpti usake liye rozanI kA kAma kara sakatI hai.guha cAMDAla thA; paraMtu pUrNa brahma rAma usake mitra the,zabda kA dAsatvadharma usake dhRNA kA pAtra nahIM banAtA-baDA banAtA hai. pUjanIya banAtA hai-isa nIti ke nidarzana zrI hanumAnajI hai. ye dAsa the, sevaka the; paraMtu usI aTala bhaktine hanumAnajI ko esA banA diyA, ki brAhmaNa bhI unheM praNAma karate hai.phira dvAparame gokalacaMdra zrIkaThaNa ne vidara ke ghara ja.rUkhe sAga-pAta khAkara. isI nIti kA pracAra kiyA thA, isI bhakti ne vibhISaNa ke vareNya banA DAlA hai, vibhISaNa ke dAMta laMkA ke siMhAsana para gaDe hue the, vaha svajAti-drohI, baMdhu-virodhI thA. bhrAtRvatsala zrIrAmacaMdrane karyo Isa rAkSasa ke apanA 2aa. 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402. zrIrAMmacadra anucara banAyA thA, yaha sAcakara bahutase lega acaMbhe meM paDa jAte hai; paraMtu isakA kAraNa asala meM yaha thA, ki vibhISaNa prabhu ke ekAMta bhakta the. asI acalA bhakti / tuccha samajhane se bhakta kI je hRdaya kA bAMdhanevAlI zikata usakA apamAna karanA haiAtA, isIse radhukulamaNi te vibhASaNa kA apane zibira meM sthAna diyA thA. vibhISaNa anAya rAkSasa the.Aye ke vidhiniyama kI tarAstUpara vibhISaNa kA taulane se| nyAya kI mAMdA akSuNNa nahIM rahatI. vyAghra yA sarpa kA vicAra manuSya ke nItizAstra ke anusAra karanA, vyAghra yA sarpa ke uparadhAra avicAra karanA hai. rAkSasa svabhAvataH krUra, atyAcArI, mAyAvI thA-usakI abhivyakti me kramazaH bhakti aura mahat kI sevA A paDI;atyAcAra ke virAdha me... uDanevAlI taravAra ne rAkSasa ke abhivyakti ke uMce rastarapara pahuMcA diyA thA. usI mApa-daDa se mApane se samajha meM A sakatA hai, ki kayAM vibhISaNa ke caritra ke mahattva, udAratA aura ekAMtika bhakita ne usakeA hamAna adi U~ce darja ke bhakatAM kI zreNI meM pahuMcA diyA thA ? AsurI saMpat aura sAtvika saMpan kA pArthakaya rAmAyaNa meM hI citrita kara ke dikhalAyA gayA hai. ayodhyA aura sone kI laMkA Ita tulanA ke dRSTAMta hai.anya daSTAMta rAjakumAra rAma-maNu aura drajita Adi rAjakumAra hai, vIratvame IMdrajita Arya-rAjakumAAM ke samakakSa thA, paraMtu kSamatA kA aMta yahIM heA jAtA hai. roya o kucha hai, vaha prakRti kI vibhinnatA kA nidarzana hai. prAcIna bhArata kA samAja-rUpI mahala pArivArika jIvana jI ghaniSTatA ke hI upara pratiSThita thA. vahu prAcIna jagata kA hI vizeSatva thA. sadhabaddhatA kI bhitti geAtra me thI.pahale-pahala yUropa ne hI Isame gaDabaDa ghoTAlA kiyA hai. vAM ke strI-puruSa Ajala apanI manevRtti ke upara saMdha kI rathApanA karate hai vahAM sabhI svataMtra hai, krAi kisI ke sAtha baMdhA huA nahIM hai. saba apanI apanI ciaura vAsanA ke hI baMdhana meM badhe hue hai'.vaza kI dhArA vaza ke nAma ke sAtha hI paryavasita ho jAtI hai. manuSya cAhe te! usakeA bhI badala deM.IMgleMDa me` pitA kI sthAvara saMpatti kA uttarAdhikArI kaivala usakA baDA beTA hI heAtA hai. vivAha ke niyamamAM me' sapiMDa, sageAtra, samAlecaka Ardike jhagaDe-jhaMjhaTa nahIM hai. bhAi-ahana meM byAha nahIM hAtA aura lega di jIA yA mAsI ke sAtha byAha kara le,teA unakI saMtAna jAraja mAnI jAyegI;paraMtu AryAvarta ke isa TreTaphrUTa samAja meM bhI piMDa aura sagAtra kA khyAla iMTA denA baDI muzkila khAta hai.saba bhAiyAM ke iMkar3e eka parivAra meM rahanA paDatA hai,isa yautha-parivAra kA rahasya samajha lene se hI rAma, lakSmaNu, bharata aura zatruzna ke sneha kI zikSA samajha meM A jAtI hai. tabhI samajha me' AtA hai,ki karyeAM yuvaka bharata ne eka itane baDe rAjya ke akasmAt hAtha meM pAkara bhI vana me khadeDe hue apane sautele bhAi kI khaDAOM siMhAsanapara rakha dI aura Ajakala kI nIti ke anusAra apane ke pUrA mUrkha pramANita kara diyA. Isa bhrAtRprema ke mahattva aura udAratA ke! vahI bhalI bhAMti samajha sakatA hai, jisane pArivArika prema ke! hI samAja kI bhitti ke rUpa meM dekhanA sIkhA hai. yaha anuThThAna hiMdu-samAja ke mUla meM hai-isI liye jisa graMtha ne isa anuSThAna ke ucca sthAnapara biThA rakhA hai vahu graMtha hiMdu ke liye Adarza graMtha hai. aura rAmAyaNa kI mahAlakSmI jAnakIciraduHkhitI satI, gRhalakSmI, rAjyalakamI, viSNupriyA, sItA satItva kI mukuTamaNa aura kemalatA ke AvaraNa ke bhItara himAlaya kI taraha dRDha haiM, ve ciravirahiNI hai,te| bhI sadA hI zrIrAmacaMdra ke hRdaya ke pavitra se bhI pavitra guptasthala meM ve kamala ke siMhAsanapara beThI huI hai.jAnakI kaiAusa amala-zubhra mana kI nyAtmanA kI chaTA ne adhakAra se milana ane hue AryAvaka| yuga-yugAMta se udbhAsita kara rakhA hai. jananI kA nAma lete hI sabase pahale mA jAnakI kI vAta yAda AtI hai. pUrNa brahma ke nAma ke sAtha nAma lete hue Aja bhI hama sItArAma kahate hai...-zrIrAmacaMdra ke pavitra nAma kA uccAraNa karane ke pahale hama kalyANamayI mAtA jAnakI kA pavitra nAma lete hai....sItA ke duHkha kI kathA smaraNa kara jagata ke jIvakatanA sukha pAte huM! kayeAMki jaganmAtA ke sAmane du:khakA sadA parAjita hAnA paDA thA. isa zubha rAmanavamI ke dina maine svAti aura svadeza kI moMgala kAmanA se prerita heAkara hI usa raghuvaMza kI kathA kI AlocanA karane kA dussAhasa kiyA hai, jisa raghuva`za kI kathA kahate samaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaMdrajI kA ahiMsAvAda amara kavi kAlidAsa ne hatAza bhAva se kahA thAH kva sUryaprabhavaH vaMzaH kva cAlpaviSayA matiH / titIrSu dustaraM mohAduDUpenAsmi sAgaram // unhIM raghukulamaNi ke zrIcaraNAM meM praNAma kara maiM prAthanA karatA huM, ki unakA Adarza phira bhArata meM dikhAi dene lage, ina dha glAni ke dineAM me ve kira sabhIke hRdaya utara Aye aura apane ameAdha khANAM se jaDatA, ajJatA, hiMsA leAbha aura bhItArUpI rAkSasAM kA vadha kara DAle. 403 zrIrAmacaMdrajI kA ahiMsAvAda (lekhaka--zrIyut pa'0 badarInAtha bhaTTa bI. e. 'hiM'dupaMca' tA. 7-4-27 nA aMkamAMthI) Ajakala hamAre deza meM ahiMsAvAda kI dhUma macI hai. kisI jAti kI adheAti kA yaha sabase prabala pramANa kiva hi'sA' ahiMsA' cillAye aura kare viparIta AcaraNu, mahAtmA gAMdhI ke kahene se lega aura bhI adhika ahiMsAvAda-vAdI bana gaye, yaSi mahAtmAjI ke siddhAnta kA ma virase hI samajha sake. bhalA sAcane kI bAta hai jise saMsAra meM kucha kAma karanA haiA, vahu asA kaisa kara sakatA hai ki kisIke tana yA manA na dukhAve ?jo kisI ke tana yA mana kaiM| na dukhAvegA vahu to kucha bhI na kara saxgA. yahAMtaka ki usake liye bheAjana karanA bhI asaMbhava hA jAyegA; kayeAM kIM anna me lI jIva hai, aura dUdha duhanA gau kI santAna kA bhAjana chInanA hai ! dekhiye, kaisA dharmasaMkaTa hai ! yadi hama deza kI unnati kI era dhyAna dete haiM teA vasudhaiva kuTuMja' nIti se bhraSTa hAte aura bahuta sevideziyAM ke svArthI ke hAni pahuMcAkara una ke tana aura manakA mukhya pahu McAte haiM. yada hama samAjasudhAra ke kAma meM hAtha DAlate hai... / purAne vicAra ke legAM ke cha dukhAte hai ! je janma ke kAyara haiM, ve IsI prakAra ke vicAra kiyA karate hai jisa jAti ke lega dhAMde kA rUpayA pacA jAya, dinabhara bahI-khAte meM jhuMDe hisAba bhare, apane bhAi kA galA kATane aura use tabAha karane ke liye jAla aura kreba race, beimAnI kA AsarA lekara dInajanAMpara DiskrI karA leM aura usa ke vartana-bhAMDe bikavAkara unake bacAM aura aiyAM ka ghara ke bAhara nikalavA de, ne sAMjha kA cITiyAMkA dAnA DAle aura maMdira meM dhaTA hilAve aura ahiMsAvAdI kahalAve ! maryAdA-puruSottama zrIrAmacaMdrajI isa prakAra ke DhoMga ke pUre viredhI the. maryAdA kI rakSA ke liye hi MsA kA sahArA lekara chala-ala-kauzala se leAkahita karanA hI unakA uddezya thA aura vaha unhAMne Dake kI cATa pUrA kiyA. Ajakala kI vicAraparaMparA tabase bahuta kucha badala gayI hai. Iliye unake kucha kAmAM se hama bhale hI sahamata na heAM, para adhikAMza me unakA caritra Ada` hI thA, isameM saMdeha nahIM. unhAMne hameM dikhA diyA hai, ki maryAdA kI rakSA aura DhAMga kA vinAza kaise karanA cAhiye. para zastra uThAnA vIra kA zAbhA nahIM detA, para yadi strI durAcArinI hai aura bhale Adamiyepara vyartha tUTI paDatI hai!, te use ulU banAnA yA ucita zikSA denA pApa nahIM. zUpaNakhA ke sAtha yahI kiyA gayA. yadi upAsanA meM lega vigna DAlate haiM, te ukanA pUrA vinAza kara DAlanA dhama hai, asA na karanese adhama baDhegA aura manuSya kA--apane vizvAsa ke anusAra upAsanA karane kA--janmasiddha adhikAra chinna jAyegA aura duSTa ke apanI duSTatA kI khAnagI dikhAne kA DhausalA khaDha jAyeMgA; yahI secakara rAmaca MdrajIne yajJoM ke vidhvaMsa karane aura RSiyAM kI pUjA meM khAdhA DAlanevAle rAkSase kA nirdayatApUrNAMka vadha karake bhArata kI bhAvI saMtAna kA rAstA dikhAyA. yadi unhAne asA na kiyA haiAtA, te| A jAti kA rAkSaseAM te bhramaMDala se kabhIkA leApa kara diyA hatA. caritrahIna vyakti ke sudhArane kA pUrA prayatna kiyA jAyeM; yadi vaha na mAne te use pUrA daMDa diyA jAyeM, aura Isa vAta kA kabhI vicAra bhI na kiyA jAyeM, ki vaha dhanI hai yA nirdhana, rAjA hai yA raka, uMcI jAti kA hai yA nIcI kA. prabhutA,dhana yA ucca jAti kI ADa meM kiye gaye pApeAM kA sahana karanevAlI jAti ke lega 'manuSya' kahalAne ke dAvA nahIM kara sakate; kayeAMki ve pazue se bhI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdujAti gaye haiM. bahuta uccakula kA brAhmaNa, baDA hI vidvAna, tapasvI, mahAkhI rAvaNa jakha dUsare kI kA lekara bhAgatA haiM, teA kutte krI mauta mArA jAtA hai, aura brAhmaNu heAne ke kAraNa janma se hIM aSya haiAnekI vAta dhUla meM milA dI jAtI hai ! jaLa dUsare kI strI kA lagAnevAlA vedana pati rAvaNu sa vyavahAra kA pAtra samajhA gayA, te aura lega jo esA kare, kayAM na sAdhe usI ghATa utAre jAye' ? yaha jo brAhmaNa, jo kSatriya, te vaizya aura jo zUdra apanI striyoM kA apamAna heAtA dekha sakate haiM, ve kisa biratepara rAmacaMdrajI kA Izvara aura maryAdA-puruSAttama mAnate haiM, yaha samajha me nahIM AtA! sama AdamiyemAM kI kSamA kSamA' kahalAtI hai,kAyareAM kI kSamA 'kSamA nahIM kahelA sakatI.' zrIrAmacaritra Ara vamAna hiMdujAti (lekhaka--zrIyut-gAvaskrUnalAla ema. e. bI, ela. 'hiM'dupa'ca' nA tA. 7-4-27 nA aMkamAMthI) parve yAtyAhArAM kI jAtIyatA ke sAtha niSDa sabaMdha hai, hama kisI jAti ke veda kA eka asA AinA kaha sakate haiM, jisameM usa gnati ke dhyeya aura Adarza, usakI vAsanAe, usake bhAva aura vicAra ThIka-ThIka pratibisbita haiAte haiM. pa' meM kisI jAti kA mana aura hradaya khAlakara rakhA huA haiAtA huM. dhyAna-pUrNAMka dekhane se hama na pA~ ke dvArA kisI jAti ke maname` une vAlI vicAra-lariyoM kA spaSTa avaleAkana kara sakate haiM tathA usa ke hradaya-spaMdana ke sApha suna sakate haiM. pa jAtIyatA kI vahu ArI hai, jo sabhA vyaktiyAM kA ekasAthe bAMdhakara susa`gaThita rakhatI haiM; paraMtu yaha prema kI DArI huM-lAhe kI zRMkhalA nahIM. isakA AdhAra dabAva yA khala-prayeAga nahIM, varana sneha aura zraddhA hAtI haiM. yaha svecchA kI kheDI hai. yaha jAtIya ekatA kAci aura jAtiya icchAzakti kA dyotaka huM. parva' sAmUhika jIvana kA saphala aura yathAya banAne ke sAdhana hAte hai. yaha anekatA aura viSNu khalatA kA dUra haTAye rakhate hai.kisI jAti ke hajArAM aura lAkhAM manuSyAM kA eka banAye rakhanemeM yaha pradhAna bhAga lete hai.ina pAme... jAtiyAM kA vyaktitva ke ndribhUta hAtA hai. kisI jAti kA paM vaha srota hai, jisake madhya se jAtIya jIvana, kharasAtI nadI kI taraha, garajatA aura ubhaya kuloM se TakarAtA huA pravAhita hatA hai. jAti aura rASTra ke nirmAMtA-vyaktiyAM ! hRdaya me' jAtIya bhAvAM ke daDha karane, jAtIya Adarzo aura mahattvAkAMkSAo kA gahare taurapara a Mkita karane-samasta manuSyAM ke eka aura susaMgaThita ka rane tathA jAti ke sabhI lAgeAM ke eka dUsare ke prema meM zarAbera rakhane ke liye hI,pA~ aura tyAhAzuM kI sRSTi hui huM.akasara paryAM meM sakSipta rUpa se kisI jAti kA RtihAsa bhI nihita haiAtA hai, akasara poM ke madhya se hameM dhanuSAM kI TaMkAra, vIrAM ke pheMkAra, senAe ke cItkAra, vijaya ke gaMbhIra aTTahAsa yA parAjaya ke karuNa ArttanAda kI dhvani sunAi detI hai. aise pave para dhyAnapU vaka vicAra karanese hama dekha sakate haiM, kivipatti ke dhane aura kAle bAdaleluM ne kisa prakAra dedI pyamAna jAtIya gaurava aura vaibhava ke adhakArAcchanna karanA cAhA thA-jAtIya naukA kisa prakAra bhavara meM paNa gayI thI-kisa prakAra jAtIya svataMtratA kA sUrya astAcala kaiA jAnevAlA thA tathA kisa anna aura pauruSa, kisa utsAha aura umaMga, kisa utsaga aura balidAna, kisa saceSTatA aura sajagatA, kisa dhIratA aura adhyavasAya, kisa upAya aura prayeAga ke dvArA jAti ne usakA sAmanA kiyA aura vijaya prApta kI? zAyada devatAe aura asurAM tathA rAma aura rAvaNa ke yuddha kA bhI yahIM tAtpa hai, akasara parva asI hI vijayAM kI jatiyAM yA jAti ke lADale-AMkhAM ke tAre' hRdaya ke svAmI-vIra netAe ke smAraka huA karate hai. ase patra hamArI AMkhe ke sAmane ina netAo ke dhavala-nirdela caritra unake devadurlabha guNu, unakI nispRhatA aura sadAcAra, unakI saccI lagana aura adamya utsAha, unakI vicAra-gaMbhIratA aura dUradarzitA, unakI tanmayatA aura kAryadakSatA, evaM sabase baDhakara jAti ke prati unakA pragADha prema,--jAtIya Adarza ke prati unakI samudravat gaharI aura athAha bhakti keA upasthita karate haiM'; purAnI smRti kA tAjA kara huM hameM jAtIyatA ke pavitra sudhA-pAna se vibhAra, ullAsa se zarAkhezvara aura utsAha se eta-preAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdujAti 405 karate hai, vaha hamArI tucchatA aura saMkIrNatA, hamAre bhrama aura kApuruSatA kA haraNa kara ke hameM ucca aura vizAla banAte hai. unake dvArA hamAre sabhI pApa aura saMtApa naSTa hote hai, hamArI kAMti aura niSTatA dUra hotI hai aura hamameM bala aura utsAhaka saMcAra hotA hai. hama nirmala, zuddha aura svaccha banate , unake dvArA hameM jAti se pRthapha apane astitva taka kA bhI jJAna nahIM raha jAtA. unake dvArA hamArI nase meM usa vicchati kA hamAre hRdaya meM usa umaMga kA, saMcAra hatA hai, ki hama jAti ke kalyANa, jAtIya AdarzI kI rakSA ke liye mara miTane taka ke taiyAra he jAte hai unake dvArA hamAre hRdaya meM jAtIya vyaktitva kI jaDe majabUta hotI hai-jAtIya AtmA ke sAtha hamArI zudra vaiyaktika AtmA kA sAkSAtkAra hotA hai aura hamArI zudra AtmA ane alaga-alaga astitva ke bakara virATa jAtIya AtmA meM-samudra meM jA milanevAlI nadiyAM kI taraha-vilIna ho jAtI hai. merA vizvAsa hai, ki jisa taraha pratyeka manuSya ke eka khAsa vyakitatva yA vizeSatA prApta hai - ki koI do manuSya sipha rUparaMga, AkAra aura AkRti meM hI nahIM, varanA svabhAva aura guNa ItyAdi meM bhI ThIka eka dUsare kI taraha nahIM hote-pratyeka manuSya kisIna-kisI prakAra dUsare se bhinna hotA hI hai aura yahI usakA vyaktitva hai-usI prakAra jAtiya kA bhI eka vyaktitva yA vizeSatA hatI hai, jisa prakAra ImArata sirpha ITa yA cUne ItyAdi kA Dhera nahIM hai, jisa prakAra keI citra sirpha nAnA prakAra ke raMga yA kAgaja-mAtra nahIM hai, jisa prakAra keI saMgIta sipha sArigAma ItyAdi nahIM hai, jisa prakAra koI vRkSa sirpha DAla yA pati ityAdi kA samUha mAtra nahIM hai, jisa prakAra ane sabhI vastuo ko eka saMgaThana,eka racanAtmaka ekatA,eka vizeSa prApta che-usI prakAra jati kI bhI eka vizeSatA eka AtmA hotI hai. jAti kevala-mAtra vyakti kA samUha nahIM hai,aneka hete hue bhI jAti ke sabhI manuSya jAti ke nAte,ekadUsare ke sAtha eka bhASA,eka prakAra ke vasanabhUSaNa, rahana-sahana, eka dharmasiddhAMta yA itihAsa, eka bhUta, vartamAna yA bhavibe paraMtu sabase baDhakara eka Adarza, sabhyatA yA saMskRti ke sUtra meM baMdhe hue hete hai.apane Adarza aura saMskRti kI rakSA karanA pratyeka jAtinA pavitra kartavya che. asA karake hI vaha apane ke aura samasta saMsAra ke saMpUrNa samunnata aura sukhI bana sakatI hai, jisa prakAra pratyeka bAta meM dUsaroM kA anukaraNa karanevAlA tathA apanA avajJA kI daSTi dekhA aura tuccha anumAna kiyA jAtA hai, usI prakAra ane jAtIya Adarza aura siddhAntapara na calanevAlI jAti bhI ghaNA aura avajJA kI pAtrI banatI che. hama abhI kaha cUke che, ki jisa prakAra pratyeka manuSya ke eka khAsa vyaktitva, vizeSatA cA AtmA prApta hotI hai-jisa prakAra pratyeka manuSya bhinna bhinna bhAve, jajhabA, umaMga, kAmanAo aura abhilASA se banA hetA hai-jisa prakAra pratyeka manuSya jIvana kA bhinna-bhinna | rakhatA hai aura saMsAra ke eka hI dRSTi se nahIM dekhatA-jisa prakAra vividha ghaTanAo kA vividha manuSyapara eka hI prabhAva nahIM paDatA,-jisa prakAra eka hI taraha ke bhojana, vastrAbharaNa aura adhyayana sabhI manuSya ke rucikara nahIM pratIta hote,-jisa prakAra pratyeka manuSya kI vicAradhArA samAna vega aura eka hI patha se pravAhita nahIM hotI,-usI prakAra bhinna-bhinna jAti kI bhI bhinna-bhinna aMtarAtmAoM, bhinna-bhinna Adaza, saMskRti aura vicAra dRSTi hotI hai, vizva Ara saMsAra ke bhinna-bhinna jAtimAM ane khAsa dRSTikoNa se dekhatI hai.saMsArameM apane sthAna aura kartavya, jIvana ke uddeza aura lakSya ke saMbaMdha meM pratyeka jAti ke apane khAsa vicAra yA siddhAnta hote hai, IsI vizeSatA ko manuSya yA jAti kA svabhAva,vyaktitva, dharma yA saMskRti kahate hai, ataeva apane vyaktitva ke vikasita karanA, apane lakSya ko prApta karanA,apane svabhAva ke u nnata banAnA pratyeka jAti kA adhikAra hI nahIM, varana kartavya bhI hai--kaki nAnAva asAdazya yA vividhatA hI saMsAra kA AdhAra hai,isa meM jIvana kA svAda aura saudarya che, svare kI bhinatA, parivartana aura utAra-caDhAva meM hI saMgIta kA AnaMda hai,kaI raMga ke milAvaTa evaM unake kahIMpara gahare aura kahIMpara pIke hone se hI citro kI zobhA che. vividhatA hI saMsAra aura suSTi kA Azraya hai, jIvanakA rahasya IsameM kendrIbhUta hai, pUrNa eka-rUpatA,aTreTa samAnatA, avi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdujAti cchinna sAdRzya, mRtyu yA pralaya ke lakSaNa hai,isaliye mAnava-samAja kI unnati aura pUrNa vikAsame' sabhI jAtIya bhinnatA aura vilakSaNatA kI AvazyakatA hai,InameM se kisI eka ke naSTa hA jAne manuSya kI pUrNa unnati meM bAdhA paDatI hai; manuSya kA pUrA vikAsa nahIM hai| sakatA,Ina vizeSatAeme' se kisI eka ke naSTa hai! jAnepara samasta mAnavasamAja ridra hai! jAtA hai. ataeva jAtIyatA kI rakSA karanA, jAtIya saMskRti ke bacAye rakhanA,jAtIya Adapara cana late rahanA, pratyeka jAti kA dhama hai.yaha kaivala jAtIya gaurava kA hI anurAdha nahIM hai, sAva bhauma daSTi-samasta manuSyatA kI dRSTi se bhI aisA karanA hamArA pavitra kartavya hai. hama abhI dekha cuke haiM ki poMka dvArA adbhuta rUpa se jAtIyatA kI rakSA hatI hai. pU utsAha aura zraddhA ke sAtha ina pA~ kA manAye vinA jAtIya Adaza aura saMskRti kI rakSA hAnI asa bhava hai; paraMtu Ina pA~ kA yaMtravat pAlana karane se kAma na calegA,hameM unapara vicAra bhI karanA hogA. ane mastiSka aura hRdaya deneAM se hameM InakA manAnA paDegAmanA jJAna ke-binA jAtIya Adarzo aura saMskRtipara acchI taraha gaveSaNA kiye aura unake yathA tattva ke hRdayaMgama kiye-binA unake mahattva kA acchI taraha samajhe-unake prati yathArtha bhakti yA zraddhA nahIM utpanna haiA sakatI, isI prakAra binA zraddA aura bhakti ke sik` jJAna kA bhI koi mUlya yA mahattva nahIM hai, ataeva mahApaM ke dina kaivala bhUkhe rahane se yA vizeSa prakAra kA bheAjana karane se, yA kisI purANu yA dharmagraMtha se kucha kathAo ke sunane se,ina poM kA vAstavika pAlana nahIM ho sakatA. hame bhUlanA nahI cAhiye, ki poM kA yathA mahattva jAtIya hai,pAralaukika nahIM: paraMtu isa adhAti ke jamAne meM hama jAtIyatAtrihIna zraddhAbhaktihIna, jJAnamuDhihIna, balapauSarahita, nija, Atma-saMmAna-zUnya hiMdue ne ina poM kA kaivala paraleAka kI cIja,mukti yA svarga prApta karane kA sAdhanamAtra khanA rakhA haiina pAke jArI karane meM hamAre dUradarzI pUjya pUrvajo kA jo abhISTa yA uddeza thA,usa kA hama ekadama bhUla gaye haiM. sabhI sAMsArika sukhe se vaMcita, anazanase maranevAlI, "phiTamAtra vastrAvRta' dAsatA kI ja``AM se jakaDI hui vartamAna hiMdu-jAti samasta sAMsArika unnati-sabhI jAtIya mahattvAkAMkSA ke vyaya samajhatI hai ! usa ke liye deza,samAja yA manuSya kaiAi cIja nahI hai. saMsAra kSaNabhaMgura hai, jIvana asthAyI-nahI-nahIM, pAnI kA khulabulA hai. sAMsArika sukha nazvara aura naraka meM le jAnevAle hai. patnI-putra, kuTuMbapiravAra, saba-ke-saLa asala meM hamAre zatru hI hai ye ki ye saba hameM mAyA-mamatA meM phasAye aura paraleAka se bhekhabara rakhate hai! kAma, artha, dhama,mekSa sIme samAnarUpa se vizvAsa karanevAlI tathA vaSa~tramadharmo kA AviSkAra karanevAlI prAcIna hiMdujAti kI saba-kI-saba satAne sabhI avasthA aura sabhI Ayuke leAgaAja tyAga, vairAgya, yoga aura saMnyAsa kA svapna dekha rahI hai. hama AdhyAtmikatA yA dArzanikatA kA cAhe kitanA hI TAMga kayAM na race, Isase hamArI napuMsakatA, akarmAMNyatA aura tucchatA hI prakaTa hAtI hai. hama apanI ajJAnatA yA kUpamahUkatA ke kAraNa apanI hInAvasthA ka kitanI hI vizada vyAkhyA kayAM na kare, paraMtu hama saMsAra ke liye ghRNA, avajJA aura ha sI ke pAtra hai aura sadaiva aise hI ane bhI rahe`ge. jIsa dharma kI vyAkhyA karate hue hamAre zAstrakAra kahate haiM, ki isase saMsAra yA samAja kA dhAraNa heA vahI dharma -arthAt jo dharma kaivala pAralaukika hI nahIM,balki jIsakA sAmAjika mahattva hI adhika thA. 66 'yasmAddhAraNa saMyukta sa dharma iti nizcayaH " "prabhavArthAya bhUtAnAM dharmapravacanaM kRtam / " 66 dharmeNa vidhRtAH prajA / ' "" ItyAdi, ityAdi ( mahAbhArata, zAM. )-jhuma yA AcAra hI xsa dharma, aura samasta sa MtAM aura mahAna puruSAMkA lakSaNa hai. "AcAra lakSaNo dharmaH saMtastvAcAra lkssnnaaH| AgamAnAM hi sarveSAmAcAraH zreSTha ucyate // " (-mahA. anu. ) evaM te AcAradharma samasta AgameAM meM sazreSTha khatalAyA gayA hai-jisa niSkAma karma kI praza'sA svayaM bhagavAna ne bhI apane zrImukha se kI haiM-jo dharma svAtha paratA kA virAdhI,manuSyatA kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdajAti 407 premI,sevA kA cirasaMgI, prema aura sahAnubhUti kA AgAra aura kSudratA aura saMkIrNatA kA zatru he-je dharma haThavAda, aMdhavizvAsa thA majahaba se utanA hI dUra hai jItanA ki pRthvI se sUrya, je svataMtratA aura jJAna kA mitra aura unnati kA mArga tathA jIvana aura vikAsa kA niyama hai vahI dharma samaya ke phera se Aja ghora svArthaparatA, jAtIya dveSa, kartavya-vimukhatA, ajJAnatA, karmazunyatA aura napusakatA ke artha meM prayukta ho rahA hai. (dharma aura majahaba ke bheda aura arthapara yahAM ane dhika likhane ke sthAna nahIM hai. lekhaka ne Isa kI vyAkhyA anyatra aura apane "nIti-vijJAna" nAma kI pustaka meM kI hai, ise pAThaka cAhe te dekha sakate hai.) kasI ghera adhogati, kitanA bhayAnaka patana hai! "dariyA meM rahakara magara se bara" isI kA nAma hai. hama jAti meM, samAja meM rahate hai; para usake prati apanA koI dAyitva yA kartavya nahIM samajhate. hama apanI citA svayaM Apa hI nirmANa kara rahe haiM. hama jisa DAla para khaDe hai usI ke kATa rahe hai. jIsa samAja kI goda meM palakara hama baDe aura puSTa hue hai, usIkA hama hanana kara rahe hai. kayA Isase baDhakara mUrkhatA yA kRtaghatA kA anumAna bhI kiyA jA sakatA hai ? hamAre dharma ke anusAra manuSya se baDhakara ke devatA nahIM hai. hamArA Izvara bhI mAnavasamAja se prema karatA hai, vaha bhI manuSyasamAja meM manuSya kI hI taraha avatarita hotA hai. kartavya kI zikSA dene ke liye hI anaMta bhI apane ke baMdhane se yukti karatA hai. dezakAla-hIna hekara bhI vaha apane ke jAtIya aura sAmAjika niyameM kI jaMcha se jakaDa detA hai.vaha svadezaprama, svadhAma-prema, svajAti-prema kI zikSA detA hai. sabhI vAsanAo aura kAmanAo rahita hekara bhI vaha kamameM rata hatA hai, vaha sAdhuoM ko paritrANa aura duSTa kA vinAza karatA hai, AtatAviyoM kA daMDa dekara vaha jAtIya saMskRti, "mRtimArga" kI rakSA karatA hai. hamArI sabhI devadeviyAM kisI-na-kisI pratyaya, kisI na-kisI Adarza kI chatI jAgatI * mUrti che. unakI stuti aura vaMdanA ke dvArA jJAna kartavya, samAja-sevA aura sahAnubhUti kI zakSA grahaNa karanA hI unakI yathArtha pUjA hai. hamAre pUjya pUrvajone siphe svarga yA mukti prApta karane ke abhiprAya se kabhI unakI pUjA nahIM kI;unhoMne apane sAmAjika kartavya kA vismaraNa kaMbhI nahIM kiyAH uhAne kabhI saMsAra yA samAja ke lAta nahIM mArI. - aeva nirba hatA ke sAtha kevala majahabI hukama samajhakara, svArtha ke vazIbhUta hekara jAti aura samAja se ghaNuM karake, sirpha mola, mukti yA svarga-prApti ke abhiprAya se, parve kAmanAnA kadApi kSamya aura nyAya nahIM hai.kevala kucha divase meM bhUkhe rahakara yA vizeSa vastuo ke khAkara; kAnapara jaI rakhakara yA sAthe meM rAkhI bAMdhakara yA rAmalIlA yA rAsalIlA dekhakara hI hama Ina parvo ke mahattva aura lakSya se avagata nahIM ho sakate. hameM ina parvopara vicAra aura gaSaNA karanI hogI. hameM una siddhAMta aura Adarzo ke, jInake rakSA ke liye ina pa kI suSTi kI gayI thI,samajhane kA prayatna karanA paDegA. hameM una jAtIya vira ke, jInake upalA meM, jInakI smRti ke tAjA karane ke lie parva manAye jAte hai caritra aura guNu kA zraddhA aura sanehapUrvaka adhyayana karanA paDegA aura ina vIra hI ke samAna hameM bhI jAtIya hitake liye baddhaparikara honA paDegA. meM jAtIya itihAsa kA manana karanA paDegA-hameM deva aura dAnava, sura aura asura, Arya aura anArya ke yuddha para vicAra karanA hogA. A pRthvI kA bhAra haraNa karane, du ka dala aura ya kI rakSA karane, AsurI sabhyatA ke miTAne tathA Arya-sabhyatA kA sthApana karane ke liye hI pratyeka avatAra meM bhagavAna kA AvibhAva huA thA. aeva kartavya-kSetra se muMha moDane se ora kAyarasulabha tyAga aura vairAgya kA Dhaga racane se kAma na calegA. esA karanA hamArI sabhyatA aura saMskRti ke ekadama viruddha che. jAtIya itihAsa ke adhyayana se sApha vidita hotA hai, ki dAsatA ke jamAne meM, jAtIya gaurava aura kIrti ke kSaNa aura nisteja ho jAnepara, isa pAmara nIti kA janma huA thA. saMsAra kA itihAsa hameM spaSTa taura para batalAtA hai ki kevala durbala aura pauruSahIna jAtiyAM vI majahaba, ityAdi kI zaraNa letI de, vIra aura balavAna jAti kevala kattavya ke jAnatI che. unakA samasta jIvana anyAya aura atyAcAra, zoka aura saMtApa, duHkha aura dAridra se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAA%AAAAAAAAAAAAAAAAAAA 408 zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdajAti yuddha karane, jAti kA mukha ujajavala karane, usake sabrAnta aura zrIsaMpanna banAne tathA usake uttarottara unnata karanemeM vyatIta hotA hai. vizeSakara vartamAna samaya meM hamAre liye apane Adarza ke samajhane aura una para ThIka gaura se calane kI baDI bhArI AvazyakatA hai. isa samaya hamArA jAtIya jIvana saMkaTa meM hai. Aja dina hamAre upara eka-na-eka atyAcAra huA hI karatA hai. hamArI jAna aura mAla, Ijajata aura sammAna, hamAre netAoM kI aMdagI aura hamArI kulavadha kA satItva sabake saba khatare meM hai. hamArI deva-deviyoM kI avajJA ho rahI hai, hamAre maMdira aura mUtti phUTa rahI hai aura nAnA prakAra se hamArI svataMtratA kA apaharaNa ho rahA hai. isa samaya pRthvI para hamArA astitva taka saMdigdha ho rahA hai. vidharma hameM ahiMdu banA choDane kI hI mAne pratijJA kiye hue baiThe hai. isa samaya hamAre sAmane kevala do hI upAya hai. yA te apanI akarmaNyatA aura kAya ratA, apane mithyA aura The dharma, tyAga aura vairAgya ke tyAga karake hama karmakSetra meM utara paDe aura Arya-sabhyatA Ara saMskRti ke liye virodhI zakti ke sAtha morcA le, yA nahIM te hama sabake saba apane dharma, sabhyatA aura saMskRti ke jalAMjali dekara kisI prakAra apamAna aura avajJA, ghaNA aura lAMchana sahate hue apanI kAyara sulabha ArAma kI jIdagI bitAte hue paraloka kI ciMtA meM vibhora rahe aura samasta jAti ke apanI sabhyatA aura saMskRti se vimukha tathA vidharma hAne de. ina ke sivAya koI tIsarA rAstA najara nahIM AtA. - isI bhayAnaka paristhiti ke dekhate hue, bikharI huI jAtIya zakti ke ekatrita karane ke nimitta, kucha mahAmanA jAtIya netAo ne saMgaThana kA bigula bajAyA che. IsakI AvAja ke sunakara niHsaMdeha kucha jAtIya sabhyatA aura saMskRti ke abhimAnI sainika unake jheDa ke nIce A bhI Dare che. kAryataH isa samaya hamAre mana meM taraha-taraha ke saMkalpa-vikalpa, nAnA prakAra ke uphAna aura Avega uTha rahe che. kucha loga to Isa pavitra utsAha se akSarazaH unmatta bhI ho - rahe che. isI liye hamameM se bahuta se lega Aja apane bichaDe hue bhAIyo ke puna: zuddha kara rahe hai. isI liye Aja hama apane una bhAI ke prema se AliMgana karanA cAhate hai, jInake 5za mAtra se hama pahale kaluSita ho jAte the, reTI-beTI ke dha kI te nAma lenA hI thA hai. isI liye hama meM se bahuta se loge ne jAti-pati-taDaka-maMDalaka sthApita kara liyA he. garaja yaha ki anyAya aura atyAcAra se pIDita hone ke kAraNa hamameM punaH jAgRti AvI che aura hama apanI isa patitAvasthA kA aMta karanA cAhate hai, paraMtu hamameM se bahuta se logoM ko hamArA yaha kArya dharma-viruddha pratIta hotA hai. unake IsameM pAzcAtya dezoM ke anukaraNa kI bUmAlUma hatI hai. isa liye vaha bhIta ho rahe . una ke samasta Arya-sabhyatA aura saMskRti ke miTa jAnetaka kA bhaya ho rahA che. 1 yaha kadApi asvIkAra nahIM kayA jA saktA, ki paristhiti ke anusAra Apane meM, apane vicAra meM, apane bhajana-chAjana, vastrAbhUSaNa -nahIM nahIM-apane samAja aura Adarzataka meM kiMcita parivartana karanA hI vizva kA dharma che. parivartana to prakRti kA aTala niyama hI hai. nisaMdeha isI prAkRtika niyama ke vazIbhUta hokara saMsAra ke prANi ne apane AkAra-prakAra, apanI deha aura iMdri, apane aMge aura avayava taka meM parivartana kiyA he; paraMtu yathArtha parivartana aura nakala meM bahuta aMtara che. aMdha-anukaraNa mRtyu kA lakSaNa che; paraMtu yathArtha parivartana jIvana kA niyama che. parivartana ke aMdara se svataMtra bala aura icchAzakti se yukta AtmA kI jhAMkhI hotI che; paraMtu anukaraNa ke madhya se mRta AtmA ke mRtaka zarIra kI durgaMdha uThatI hai. jaisA ki svAmI vivekAnaMdajI kahA karate the, bIja pRthvI meM DAla diyA jAtA hai: miTTI, havA aura jala ke sAtha usakA saMsarga hotA hai, paraMtu vaha svayaM inameM se kisI ekane apane ravataMtra astitva ke vilIna nahIM karatA, vaha ina sabako apane kAma meM lAtA hai aura usI se vRkSa kI utpatti hotI hai, je miTTI, jala yA vAyu saba se bhinna che. aeva apane astitva ke kAyama rakhakara hI apane dharma aura saMskRtidvArA dikhalAye e mArgo kA anusaraNa karake hI-buddhi pradarzita rAste para calakara hI-hama yathArtha unnati kara www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdujAti sakate hai. kevala aMdhavizvAsa yA aMdha-anukaraNa se kadApi kAma nahIM cala sakatA. taba kayA saMgaThana aura zuddhi ke vidhi kA jAtIya unnati, hiMdu-dharma aura hiMdu saMskRti ke pracAra aura prasAra ke vipakSiyoM kA kahanA ThIka che, yA unakA bhaya bilakula hI nimUla hai ? kayA hama apanI nayI jAgRti, nUtana skUtti meM prAcIna patha para cala rahe che ? yA utAvale hekara hama apane jAtIya Adarza aura saMskRti tathA dharma ke viruddha, sipha pAzcAtya jAti yA tiryo kA anukaraNa kara rahe che? jAtIya Adarzo ke pAlana karanemeM asamartha evaM Atmika balase rahita hekara, duHkha aura dAridya se taMga Akara hama anya jAti kI taraha, jAtIya unnati, jAtIya gaurava aura jAtIya prasAra ke vipadapUrNa rAste para sarapaTa dauDe cale jA rahe che ? prazna bahuta baDA aura vyApaka hai aura Isa lekha meM usakI saMpUrNa aura sarvAgINa mImAMsA bhI asaMbhava hai; te bhI Aja hama jisa mahAna AtmA kA janmadivasa manA rahe hai, usake kRtya aura caritra para dhyAnapUrvaka vicAra karane se hamArI vartamAna samasyAo para bahuta kucha prakAza paDa sakatA hai aura unake hala he jAnekI bhI bahuta baDI saMbhAvanA hai. isaliye AIye, aba hama usa vIrAtmA ke-Aja sahastro varSo ke bAda bhI hama jisa kA jyaSa karate hai-caritra para vicAra aura usake mahatva kA manana kare asA karane se hI hameM katavya-patha vidita he sakatA hai. hamArI samasyA sulajha sakatI hai. hameM dekhanA cAhiye ki usane ke kisa hetu sarvazaktimAna hokara bhI hamAre ghara meM janma liyA thA ? Izvara manuSya kayAM banA aura manuSya banakara usane kAnase kAma kiye the? vaha kaunasI bAta ke pasaMda karatA thA aura kauna kAma use accha nahIM mAlUma hete the ? ina saba bAtoM ke jAnakara hI hama usakI yathArthe pUjA karane me samartha ho sakege. vaha bhI khUre dina the usa samaye bhI jAtIya jIvana saMkaTa meM thA. rAvaNa nAmaka ke prabaLa pratApI asurane samasta pRthvI para apanA adhikAra jamA liyA thA. veda aura purANa kI usa samaya carcA bhI na ho sakatI thI. yajJa aura yoga usa samaya niSiddha kara diye gaye the. Arya-sabhyatA aura saMskRti kA sUryAsta ho rahA thA.pRthvI usake bhaya se thara-thara kAMpatI thI. Dara ke mAre devatAoM kA keAI vaza na calatA thA. yaha saba usase parAjita he cUke the.RSi aura munigaNa sabhI becena he rahe the.usane apanI nIti aura dharma kI dhAka pUre taura para beThA lI thI.sabhI paravaza ha rahe the. - brahmasRSTi jahu lagi tana-dhArI, dazamukha vazavatI nara-nArI, sUrya, caMdra, graha, nakSatra, vAyu aura varuNa sabhI usa kI AjJA kA pAlana kara rahe che. koI rakSaka aura uddhAra-kartA nahIM thA. AryajAti, Arya dharma aura Arya-saMskRti nirAzrita aura nirbala ho rahI thI. ese hI samaya meM devatAoM kI prArthanA ora vaMdanA se prabhune nara-tanu dhAraNa karane tathA asure aura duSTa ke damana karane kA dharma ke saMsthApana karane kA nizcaya kiyA. pAThaka ! kyA yaha kathA hamAre mRtaka zarIre meM prANavAyu phukane ke liye kAphI nahIM hai?kyA Izvara sarvazaktimAna nahIM hai? kayA usakI IcchamAtra se hI,usake jarA sI brakuTi hilAne se hI rAvaNa kA nAza nahIM ho sakatA zA ? taba usake ItanA kaSTa karane manuSya ke ghara janma lena, akAraNa, svataMtra hekara bhI sosA rika manuSya kI taraha kArya aura kAraNa ke sUtra meM baMdhane kI kyA jarUrata thI tAtparya spaSTa hai.Izvara bhakti aura nAmasmaraNa ke nahIM, varana karma ke pasaMda karatA hai. Izvara dikhalAnA cAhatA hai, ji vinA ceSTA, prayatna aura karma ke koI phala prApta nahIM ho sakatA. paMgu aura putva vihIna hekara 2 hAtha dharakara bekane tathA sika Izvara kA nAma anese kabhI manokAmanA pUrNa nahIM ho sakatI. kArya aura kAraNa kA silasilA kabhI teDA nahIM jA sakatA. hamArI vartamAna acchI yA burI avasthA hamAre pUrva ke a yA bure karmo kA hala hai. aeva binA karma ke hamArI burI avasthA kA nirAkaraNa nahIM ho sakatA. paMgu aura hijaDe banakara sirpha Izvara kA nAma raTakara abhISTa prApta kara lene kA svapna dekhanA aphini kI pinaka ke sivA aura kucha nahIM kahA jA sakatA hai.karma kA prabhAva sipha karma se hI miTAyA jA sakatA hai. kAryakAraNa kI jaMjIra kabhI toDI nahIM jA sakatI. isa liye Izvara ke bhI saMsArameM manuSya banakara manuSyoM kI taraha AcaraNa karane manuSya kI hI taraha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrIrAmacaritra aur vamAna hiMdujAti ceSTA,udyoga aura karma karane kI jarUrata hAtI hai.karma kI mahattA kA dikhalAne eva` manuSya ke jA tIyatA aura kaNDatA kI zikSA dene ke liye hI avatArAM kA prAdurbhAva heAtA hai.Izvara hame yahu atalAnA cAhatA hai, ki svayaM vaha bhI kArya-kAraNa ke silasile kA bhaMga nahIM kara sakatA. pATaka ! hamArI isa mImAMsA se asatuSTa heAkara tuma yaha kahasakate hA,avatArAM kA yaha yathAya abhiprAya aura tApa nahIM hai.Izvara saMsAra meM lIlA karane aura bhakatAM kaiA sukha dene ke liye AyA karatA hai. TraeNkika, yoga aura jJAna kA patha bhayaMkara aura durgAma hai aura unake dvArA mukti prApta karnA atyaMta dustara hai; IsIlIye mukti-patha kA sulabha banAneke nimitta,Izvara saMsAra meM AtA aura lIlAe kriyA karatA hai, tAki lega ina lIlA kI kathAo kA paTa aura sunakara binA prayAsa" bhavasAgara se pAra utara jAye;paraMtu pAka ! maiM tumhArI hI nyAya-bhuddhi se prArthInA karatA huM,ki kayA yaha Izvara kI IzvaratA kA nyUta nahIM karatA ? kayA izvara stutipremI, khuzAmada-pasaMda hai? kayA vadita aura skhavita haiAne ke liye hI vahu ricanA kiyA karatA hai ? janma tuccha ma nuSya bhI khuzAmaH aur stuti ke pasaMda karane ke kAraNa nIca aura dhRNita anumAna kriyA jAtA hai, taba kayA Izvara kA khuzAmadapasaMda aura stuti-premI banAnA utakI dhAra avajJA karanA nahIM hai? aura lIlA ? isake saMbaMdha meM kucha nahIM kahanA hI acchA hai kayA grahu aura AkAza, sU aura cadra, jala aura sthala, prANI aura ubhidda, puSpa aura latA, pahADa aura samudra, nadI aura prabhuta, kamala aura bhramara, prema aura sau--nahIM nahIM vicitra, virATa aura rahasyamayI prakRti hI usakI yatheja lIlA nahIM hai ? dazaratha ke dhara janma lekara usane asI kauna sI lIlA ka hai, jo Isa mahAna lIlA se mahattara hai ? kayA zvara kI isa vizAla lInnA kA smaraNa, aura ciMtana kara bhavasAgara se pAra heAnA asabhava thA? vahu AyA; manuSya kI taraha AyA manu'yAM ke sAthe samavedanA aura sahAnubhUti prakaTa kI,manuSya kI hI taraha sukha-duHkha ke vazIbhUta huA.manuSya kI hI taraha vahu gRha-parivAra, pitA-putra, nArI aura kuTuMba, badhu aura bAMdhava, dharma aur ka, yuddha aura laDAi, deza aura jAti ke pAza me' Abaddha huA usane kIti aura khyAti prApta kI,jAti kA mastaka uMcA kiyA, A sabhyatA aura saMskRti kA vistAra kiyA aura isa se jAti ke pratyeka vyakti "kaiM hRdaya siMhAsanapara ArUDha huA. usane na tau kAi camatkAra dikhalAyA aura na kAi lIlA hI kI. vahu sAdhAraNa manuSya kI taraha janmA aura sAdhAraNa manuSya kI hI taraha saMsAra meM vidA bhI huA. ataeva usane svayaM apane jIvana ke dvArA jisa ka-patha kA nirdeza kiyA hai usapara ca lanA hI-usane jita kamA~ kA kiyA hai unakA karanA hI-jAtiprema aura svadezaprema kA je jvalaMta udAharaNa usane hamAre sAmane rakhA hai,usI ke anusAra jAti aura deza kI sevA karanA hI usakI yathA` pUjA hai, vaha svayaM manuSya thA, Isaliye vahu manuSyeAcita karmoM se hI prasanna hai! sakatA hai. vahu svayaM ka thI, isaliye karmavIra hI usakI prasannatA prApta kara sakate hai.vaha vIra ceAddA aura sadAcArI thA, isaliye vIra yeddA aura sadAcArI hI usakI kRpA prApta kara sakate hai vaha svayaM baliSTha, dAMka aura nIrAga thA, iliye hIjaDa napusakAM, rAgiyAM, nikhalAM aura kAyare kA usame kAi AzA nahI rakhanI cAhiye. paraMtu hAya rI! mArI mUrkhatA aura jaDatA Aja hama laheMge aura sADiyeAMtaka patanakara akSarazaH strI banakara aura striyeAcina kAme kaiA karake celI aura siMdUrataka dhAraNa kara ke-AMkheAM meM suryAM aura kajjala,hAthemAM meM cUDiyAM, namAM me me'dI,paire me' mahAvara lagA kara ke-bAla ke| savArakara aura-jhuDAcATI banAkarakezAM meM puSpa dhAraNa karake--strI banane ke joza me' apane puruSasacaka nAmeAMtaka kA tyAga kara ke evaM strIkA sA nAma badala karake-nahIM' nahIM,bahuta daphe striyeAM kI taraha kaTAkSa calAkara aura striyA kI hI taraha caTaka-maTaka kara aura nayanakhAN calAkara tathA nakhare karake-usakI dayA aura karuA kai apanI aura AkarSita karanA cAte haiM? hAya ! kaisA bhayAnaka patana hai ! vIra aura dezavijayI tathA laMkApadnta samasta dakSiNI bhArata me A-- saMskRti ke kailAnevAle udbaTa raNa-rAjanIti-nipuNa rAma ke vaMzajo kI kaisI duravasthA hai ! ! Aha ! kayA usa pUjya yAdvApara hame rahuma bhI nahIM AtA ? hama apane vartamAna AcaraNu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 411 wta 13 35A AWA zrIrAmacaritra aura vartamAna hidajAti dvArA usako mamataka duHkha pahuMcA rahe hai! vaha hameM dekhakara lajajA se jamIna meM gaDA jA rahA che. zarma se AeMtaka upara nahIM uThA sakatA ! ! ! AtatAyI, anyAyI, atyAcArI aura ukhala zAsakagaNu bhI eraste para hAtha nahIM uThAte; zAyada isI kAraNa hamane bhI strI bananA AraMbha kiyA thA. strI banakara adhika rakSA prApta karane ke abhiprAya se hI zAyada hamane pUjA kI isa paripATI kA AvirbhAva kiyA thA ! ukhala aura anyAyI rAjAe kA AjJApAlana karate karate tathA unakI khuzAmada-pasaMdI aura niyama-vihInatA unakI asthiratA aura aniyaMtrita karyo ke avalokana karake hI, zAyada hamane Izvara ke bhI eka dUsarA aniyatrita aura uchuMbala rAjA mAna rahyA hai aura isIliye usakI khuzAmada aura stuti kiyA karate hai; paraMtu rAma kartavya-patha ke dikhalAne ke liye,jAti aura dharma kI rakSA karane ke liye avatarita huA thA; stuti aura khuzAmada karane ke liye--lIlA karane yA bhavasAgarase pAra utArane ke liye nahIM, devatAodvArA stavita hone tathA apane izvaratva ke saMbaMdha meM yAda dilAye jAnepara vaha svayaM hI kahatA hai-"garamAnaM mAnuSaM maLe nAmaM pAthAna' (mai apaneke dazaratha kA putra rAma nAma kA eka manuSya samajhatA huM.) kartavyazanya parAdhIna jatiyAM hI hamArI taraha Izvara kI pUjA karatI hai. vIra aura balavAna jAtiya kabhI paMgu aura apAhija banakara Izvara kI ArAdhanA nahIM karatI. balavAna aura karmavIra bananA-yathArtha manuSya bananA hI rAma kI asala pUjA hai. rAma manuSya aura pUrNamanuSya thA. vaha manuSyatva ke Adarza aura Arya-sabhyatA aura saMskRti kA vyaktikaraNa-usakA chatA jAgatA citra thA. vaha A kI mUrtimAna jAtIya AtmA thA. rAma ke svarUpa me,A kI samasta kAmanAoM aura abhilASAoM ne unake jIvana ke beya aura Adarza tathA unakI sArI zubha kalpanAo ne pArthiva rUpa dhAraNa kiyA thA. vaha eka jIvana-Arya- jAti kA bhUta, vartamAna ora bhaviSya jIvana-sabhI kucha thA. usa eka manuSya ke jIvana meM samasta A ko apanI jAtIya AtmA kI jhAMkI huI thI. - vartamAna samaya meM bhI hama bezaka rAma kI pUjA karate hai, hama rAmacaritra kA pATha aura usa ke abhinaya bhI karate hai; paraMtu hama rAmacaritra ke vAstavika rahasya se anabhijJa hai: hamArI pUjA-tuti aura abhinaya se rAmacaritra kI vAstavika mahattA,rAma kA yathArtha saMdeza kadApi prakaTa nahIM hatA.I kA ekamAtra kAraNa hamArA jJAna-hInatA hI hai.zrIrAmacaritra ke AraMbha meM hI Adikane rAmacaritra ke vAstavika rahasya, rAma ke yathArtha saMdeza kI spaSTa vyAkhyA kara dI hai. maharSi nArada ke sAtha Adikavi kA prathama prazna yahI hai:kovisminpr taM loke guNavAnkazvavIryavAn / dharmajJazca kRtajJazca satyavAkyo dRddhvrtH|| cAratreNa ca ko yuktaH sarvabhUteSu ko hitH| vidvAnkaH kaH samarthazca kazcaika priydrshnH|| A mavAnko jitakrodho dyutimAn ko'nasUyavaH / kasya vibhyAta devAzca jAta-ropasya sNyuge|| arthAt Isa saMsAra meM guNavAna aura vIryavAna kauna hai ? dharma, kRtajJa, satyavAdI aura daDhatrata kauna hai ? caritravAna aura sabhI prANi kA hita karanevAlA kauna hai? kauna puruSa vidvAna, sAmarthavAna aura priyadarzana che? AtmavAna, ghatimAna aura matsara-rahita kauna hai ? kisane dha ke chata liyA hai aura raNabhUmi meM kisake kupita hone para devatA bhI bhIta hote hai ? (pAThaka Ina pakto ke jarA dhyAnapUrvaka paDhanA aura "vIryavAna, " " daDhatrata," "caritravAna," vidvAna, " " sAmarthyavAna" aura "AtmavAna" ItyAdi zabda para vicAra karanA.) kahane kA tAtparya yaha, ki vAlmIki divya aura puruSArthapUrNa guNe kI eka sUci banAkara nArada se pUchate , ki yaha sabake saba guNa ekasAtha kisa manuSya ke alaMkRta kara rahe che? nArada kA uttara bhI dhyAnapUrvaka manana karane yogya hai. isa se vidita hetA he, ki hamAre pUrva kA manuSyatva kA Adarza kayA thA. vaha kauna se guNa ke pasaMda karate the aura kisa prakAra kA jIvana bitAnA cAhate the. nAradajI kahate haiM - bahayo durlabhAzcaiva ye tvayA kIrtitA gunnaaH| mune vakSyAmyahaM buddhayA tairyuktaH zrUyatAM nara // ikSvAku-vaMza-prabhavo rAmo nAma janaiH bhutH| niyatAtmA mahAvIryo dyutimAndhRtimAnvazI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdajAti buddhimAnItimAnvAgmI shriimaanychtrunibrhnnH| vipulAMso mahAbAhuH kambUmIvo mahAhanuH // mahorasko maheSvAso gUDhayatrurarindamaH / AjAnubAhuH suziraH sulalATaH suvikrmH|| samaH samavibhakAMgaH snigdhavarNaH pratApavAn / pInavakSo, vizAlAkSo lakSmIvAJchubhalakSaNaH / / dharmaza: satyasaMdhazca prajAnAM ca hite rtH| yazasvI jJAnasampanaH zucirvazyaH samAdhimAna / prajApatisamaH zrImAn dhAtA ripuniSUdanaH / rakSitA jIvalokasya dharmasya parirakSitA // rakSitA svasya dharmasya svajanasya ca rakSitA / vedavedAMgatattvajJo dhanurvede ca niSThitaH // sarva-zAhRAA-savajJa: tivAtimAnavAnA sarvoprayaH sApunAmAM vipakSar: sarvadAbhigata: sadbhiH samudra iva sindhubhiH / AyaH sarvasamazcaiva, sadaiva priyadarzanaH // sa ca sarvaguNopetaH kausalyAnandavarddhana: / samudra iva gAMbhIrye dhairyeNa himavAniva // viSNunA sadRzo vIrye somavat priyadarzanaH / kAlAgnisadRzo krodhe kSamayA pRthiviismH|| athAta he muni ! tumane ina guNa kA varNana kiyA hai unakA pAyA jAnA durlabha che, te bhI ina guNa se yukta je puruSa hai, usake bAre meM socakara kahatA huM. sune! IvAkuvaMza meM utpanna rAma nAma se vikhyAta eka puruSa hai, jo niyatAmA, (sthira-citta, vicalita nahIM honevAle) mahAvIrya, itimAna, nItimAna, dhairya saMpanna aura AkarSaNazIla hai, vaha buddhimAna, nItimAna (rAjanIti prabhUti sabhI nIti ke jAnane aura pAlana karanevAle ), (vaktA, zrImAna aura zatruo para vijaya prApta karanevAle haiM. unake dha UMce, bhujAeM laMbI, kaMTha zaMkha ke samAna aura ThoDI baDI hai. unakI chAtI ati vizAla che. vaha baDe dhanuSa ke dhAraNa karanevAle hai aura unake januM gUDha hai. unakI bhujAe ghuTana taka laMbI, unake zira aura lalATa unnata tathA suMdara hai. vahu parAkramI hai. unake sabhI aMga suDala aura pramANAnukUla hai, vaha snigdha-varNa aura pratApavAna hai. unakA vakSasthala moTA aura AMkheM baDI hai, vaha lakSmIvAna aura sabhI zubha lakSaNe se yukta hai. vaha dharma, satya ke mUrtimAna svarUpa aura sadaiva prajAhitameM lage rahate hai, vaha yazasvI, jJAnasaMpanna nirmala aura samAdhimAna uM. vaha prajApati (brahmA ) ke samAna zrImAna aura pAlanakartA hai aura vahe zatruoM kA gaMjana karate hai, vaha joM kI rakSA karanevAle aura dharma ke bhI rakSaka hai, vaha svadharma aura svajane ke rakSaka hai, vaha vedavedAMga ke ke jAnanevAle aura vizeSakara dhanurveda ke premI hai, vaha sabhI zAstra ke yathArtha artha ke jAnanevAle hai, unakI mRtizakti baDI tIvra hai aura vaha pratibhAzAlI hai. vaha sabhI logoM ke priya aura sAdhusvabhAva hai. unakA hadaya atyaMta udAra hai aura vaha advitIya catura hai. jisa prakAra nadiya samudrake pAsa jAyA karatA hai, usI prakAra sabhI sAdhu loga niraMtara unake pAsa jamA rahate haiM. vaha Arya, samadazI (saba para ekadaSTi rakhanevAle ) aura dekhane meM sadaiva suMdara hai. vaha kausalyA ke AnaMda ke baDhAnevAle hai. unameM sabhI guNa kA ekatrIkaraNa huA hai, unameM samudra kI taraha gAMbhIrya aura himAlaya kI taraha bairya hai, vaha vIrya meM viSNu aura suMdaratA meM caMdramA ke sadaza huM. krodha meM vaha ThIka kAlAgni ke tulya aura kSamA meM pRthvI ke samAna hai. isapara kisI TIkA kI AvazyakatA nahIM hai. pAThaka ! basa avataraNa ke dhyAna pUrvaka paranA aura pratyeka zabadapara vicAra karanA. dekho, nArada sarvaprathama zArIrika bala ora suMdaratA kI hI vyAkhyA karate haiM. isase vidita hetA hai, ki hamAre pUrvaja sarvaprathama zArIrika bala aura suMdaratA ke hI upAsaka the. ve bala-rahita, kSINa zarIra aura kurUpa se dhRNA karate the; paraMtu isa adhogati ke jamAne meM hama bhagavAna ke si bAla-svarUpa kA dhyAna karate hai hamane unake hAthoM se dhanuSabANuM te nahIM chIna liye hai; paraMtu unheM stri ke samAna vastrAbhUSaNe se jarUra sajA diyA hai hamane unakI nAka meM bulAta aura pairo meM kaMI taka pahanA diye hai ! kyA hamArI asaMkhya ThAkuraDiyAM kI asaMkhya mUrti meM se kisI eka ke dvArA bhI rAma ke Isa svarUpa kI phIkI se bhI phIkI jhAMkI hotI hai, jisakA maharSi nArada ne varNana kiyA hai? kayA hamAre abhinaya dvArA nAradakathita bala aura manuSyocita suMdaratA kI halakI sI bhI gaMdha AtI pratIta hotI hai? hamArI mUrti che, citra yA rAmalIlAo ke rAmacaMdra ke hAtha kA dhanuSa vIratA kA ghAtaka-balakA paricAyaka nahIM hai? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAmacaritra aura vata mAna hiMdujAti 413 vahu eka bAlaka ke hAthame khilaune ke sadaza pratIta hAtA hai. hamAre khAlaka akasara aise-ese khilaunAM-TI-che.TI khaduAM, talavArAM aura tApamAM se khelA karate hai; hamArI rAmalIlA aura mAiM ke rAmacaMdra ke hAtha ke dhanuSya-bANa kA mUlya na khAlakAM ke khilaunAM se kisI aekSa meM adhika nahIM pratIta heAtA ! ukta uddharaNa se spaSTa prakaTa hAtA hai, ki hamAre pUja saMsAra se udAsIna, paraleAka kI dhUna meM masta, sAlahAM Ate tyAgI aura vairAgya-nirata na the. unakA Adarza kevala mekSa aura mukti na thA. vahu pratimA, kIrti, khyAti, yaza aura sammAna kI bhI kAmanA karate the. vaha kavIra, raNudurdAnta aura bahAdUra hete the. isIliye ina satra guNuAM se alaMkRta puruSa kaiA hI ne Adaza mAnate the. paraMtu Aja avasthA ekadama viparIta hai. hama te gira gaye hI hai, sAya-hI-sAtha tumane apane Adarzo kA bhI bahuta nIca khanA DAlA hai, hama svayaM unnati karake devatA aura Izvara aura rAma ke samAna dhairya alaguNusa'panna / / hI nahIM sake hai, ulaTe hamane apane devatAe aura avatAre meM bhI apane sabhI daulyAM kA ArApa kara DAlA hai ! svaya* pUrNa aura unnata heAne ke badale hama apane Adarzo aura devatA ke| bhI apanI hI taraha nIce dhasITa lAye hai. bhagavAna rAma pUrNa manuSyatva ke avatAra-Aya-gaurava ke prakhara dedIpyamAna mAMDa te the hI; paraMtu nakI atula kIrti aura suyaza kA mukhya staMbha unakA svAti, svadha aura svasa'smRti se prema hI hai. mujhe duHkha hai, ki isa lekha meM rAma ke samasta kAryAM -unake pUre jIvana-unakI athAha rAjanIti-unake apUrva deza-bhakti aura samAja-nIti kI AlecanA nahIM kI jA sakatI. teA bhI mujhe pUrA vizvAsa haiM, ki pAThaka yadi upara kiye gaye saMketAM ke AdhArapara rAma ke kA' aura caritra ke sabadha meM vicAra karege, teA unakA merA kathana akSarazaH satya pratIta haigA. apane vaiyaktika guNAM ke kAraNa te rAma zraddhA ke pAtra hai hI; paraMtu unakA vAstavika mahattva jAtIya hI hai. Aha ! kaisA vizAla aura bharA-pUrA jIvana cA ! kaisI aneAkhI sUjha, kaisI tIvra dRSTi, kaisA adamya utsAha, kaisA vilakSaNa dhaiya, tinI khaDI ka`niSThA, kitanA virATa AtmavizvAsa thA ! vaha rAjanIti ka| kratanA khaDA paMDita ! saiddhAntika rAjanIti ke alAve vyAvahArika rAjanIti meM bhI vaha kItanA kuzala thA. vahu akele nikalA aura aele hI usane laMkAparyaMta samasta dezAMke parAjita kriyA ! ItanA hI nahIM, usane kitanI jAtiyAM krA A saMskRti kA anuvartI banA DAlA ! vartamAna pAzcAtya jagata ke rAjanItine aur yAhA / apane jJAna aura kRtipara baDA garva hai aura vahu samasta prAcya jAtiyAM / rAjanItika jJAnase hI vihIna anumAna karate hai; paraMtu eka rAma-akele rAmane sugrIva aura vibhISaNa prakRti kitane sahAyaka prApta kiye, kitanI baDI senA ekatrita kI, kasa prakAra durgama pahADAM, vikaTa vane aura athAha samudra ke madhya se unakA saMcAlana kayA evaM kitane aDe rAjanItijJa, senAnAyaka aura raNanipuNa vireAdhI rAjA ke upara vijaya prApta kI ! kayA sika Mdara aura sIjhara, nepoliyana aura nikhAla prakRti sabhI vIrAM ke kAryoM kA yAga bhI akele rAma ke mRtyAM ke sAmane taka Ane kA sAhasa kara sakatA hai ? bismArka yA rissA, DijarelI yA lAiDa jyorja kAI kUTa-rAjanIti kA paMDita kayA rAma ke sAtha kharAbarI karane kA dAvA kara sakatA hai ? vyAvahArika aura saiddhAntika rAjanIti kA kaisA apUrva sammilana thA! pAThaka ! Ae, hama jarA vizleSaNAtmaka dRSTi se usake jIvana aura kRtyAMpara eka sarasarI najara dauDA jAye'. rAma kI isa leAkapriyatA aura usakI isa apUrva khyAti kA kyA kAraNa huM ? eka zabda meM isa kA uttara hai----usakA "maryAdA-puruSAttama" haiAnA, isa zabda kA hama bhI sAdhAraNataH vyavahAra karate haiM; paraMtu hama isakA vAstavika aura yathArtha abhiprAya nahIM samajhate, hama IsakA adhurA hI A karate hai.... hajArAM varSoM se dAsatA me' jakaDe rahane aura kA`taH sabhI gaurava, kIrti, khyAti, suyaza aura sabhAna se cita rahane ke kAraNa rAta-dina apamAnita aura padadalita hAne ke kAraNa - hama samajhate hai, ki nirIha taurase, nirjIva aura napuMsaka kI taraha, vinA kisI "kayeAM aura kAhe' ke,pracalita rItinIti, vidhAna aura paripATI kA niHzabda pAlana karanA hI sa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAmacaritra aura vartamAna hiMdajAti zabda kA artha che; paraMtu itanA hI kisI manuSya ke puruSottama"kayAMkara banA sakatA hai ? kevala ratanese hI koI manuSya-ti kI AMkhe kA tArA kayAMkara bana sakatA hai? yadi bAta itanI hI ho.te zAyada hamAre vartamAna samAja ke adhikAMza manuSya ke isa vizeSaNase vibhUSita karanA hogA,ke ki hamase Adhaka maryAdA kA-chuA kRta,khAna-pAna ke niyame ityAdi kA pAlana karanevAlI aura kai jAti saMsAra meM nahIM pAyI jAyegI.maryAdA kA artha itanA saMkucita nahIM hai. maryAdApAlana ke sAtha-sAtha saMskati ke liye pragADha prema-usake vistAra aura prasAra kI lagana-jAti ke unnata, saMmAna-saMbramasaMpanna banAne kI utkaTa abhilASA bhI honI cAhiye.bhagavAna rAma meM yaha guNa atyaMta adhika mAtrA meM the aura isIliye jAti ne unake itanA sammAnita kiyA hai, isaliye vaha Aja hamAre hRdayamaMdira ke adhikArI aura AryajAti ke prANa he rahe haiM. rAma hiMdUsaMgaThana ke prathama prava ka, zuddhi mata ke prathama pracAraka, asabhya aura vidhamI jAti ke prati Arya-dharma aura saMskRti ke prathama saMdezavAhaka che. uhane Aryadharma aura saMskRti ke sudUra pradezataka phelAyA thA; saMkaTa ke samaya jAti aura dharma kI rakSA kI thI, unane sudUra laMkAtaka AryapatAkA phaharA dI thI, uone asabhya jAtiya kI kauna kahe, baMdara aura rIcho ke bhI Aryadharma aura saMskRti meM dakSita kiyA thA. - unameM atula jAtIya prema, addabhuta lagana thI. isaliye vaha akele jaMgala me jAne se na hicake. yadyapi pitA ne spaSTa zabdoM meM kAI AjJA nahIM dI thI; yadyapi kausalyA mAtA kI - siyata se, uhe vana meM na jAne kI hI AjJA detI rahIM; yadyapi unake vanagamana ke IrAde ke lamaNa kAyaratA aura kAputA hI kahate rahe; tathApi vaha apane nizcaya se na Dige. yadyapi bharatane unheM vApisa lAne kI saba taraha se ceSTA kI, tathApi vaha na lauTe. Aha bhagavad ! tuma meM kitanI dUradarzitA thI, kitanA baDA Atma-vizvAsa thA, kaisI sI lagana thI,-tumhArI rAjanItika dRSTi kitanI tIvra thI! Isa caudaha varSa ke akele vanavAsa meM tumane jisa ghaTako ghaTaka kiyA, jisa asaMbhava ke saMbhava banAyA, camatkAra aura ja dikhalAyA, vaha tuma ayodhyA ke siMhasana para beThe beThe, ayodhyA kI samasta senA aura dhana-vaibhava kI sahAyatA se jIMdagIbhara meM bhI na ahA ! tuma meM apane dharma aura saMskRti ke pracAra kI kasI duda manIya IchI thI. tuane AryasabhyatA aura saMskRti kA dvAra saba ke liye khela diyA kisI ko usase vaMcita na rakhanA cahA. tumane parAye ko yahAM taka apanAyA, ki eka bhIlanI ke jUThe betaka ko khAne se na hicake ! paraMtu hAya! Aja tumhArI saMtAne tumhAre jIvanapara daktipAta na kara apane vichuMDe hue bhAI taka ke gale lagAne ke liye zAstra aura smRti se pramANu TUMDha rahI che! unheM yaha kAma maryAdA viruddha pratIta ho rahA hai. hAya! kitanI baDI nabuddhitA hai, tumane te akele hI samasta Artha-jAti ke saMgaThita kara DAlA thA. anAryo ke parAjita kara bhImagarjana ke sAtha Arya saMskRti kI patAkA gagana meM uThThIyamAna kI thI; paraMtu Aja tumhArI karoDo saMtAneM itanI aiNa ho rahI hai ki vaha eka uMgalItaka nahIM uThA sakatI ! prabho ! hamame subuddhi do. hameM jJAna pradAna kare, ki hama tumhAre vAstavika sadeza ke samajha sake. hajAra varSa kI parAdhInatA ke kAraNa hama rAjanIti, samAjanIti aura jAtIyatA ke kaI mahatva nahIM dete aura padadalita aura apamAnita hokara bhI hama kevala svarga aura mela-para hI lakSya rakhate hai; paraMtu rAma kA Adarza saMnyAsa aura tapasyA nahIM thA. vaha jAtIyatA aura rAjanIti kA maMtra japa karate the aura isa kSetra meM apane anamola kAryo ke kAraNa hI vaha hamAre hadayAdhIzvara bane hue hai', nahIM to AryajAti ke aMdara se una ke samAna jIvana bitAnevAle aneka pu khoja kara bAhara nikAle jA sakate hai'. kayA unakI khyAti aura sanmAna kA kAraNa pitA kA AjJApAlana thA ? yadi yahA kahA jAye, te vahu mAtA kI AjJA ke ulaMghana karane ke doSI bhI avazya ThahareMge. kayA nehamayI kausalyA ke premamaya anurodha kA ullaMdhana karanA unake liye ucita thA? kayA mAtA-prasava aura pAlana karanevAlI mAtA-kA hamapara kaI hakka nahIM hai ? kayA Ina dharmapUrNa ora marmabhedI vacane kI avajJA kI jA sakatI hai? "na dRSTaM pUrvakalyANaM sukhaM vA patipauruSe / api tu putre tu pazyeyamiAte rAmastatha mayA // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaritra aura vartamAna hiMdajAti 415 atyantaM nigRhItAsmi bhartRntyamatantritA / parivAraNa kaikeyyA samAvApyatha vA vraaN|| na cAdharmavacaH zrutvA sapalyA mama bhASitam / vihAya zoka-saMtaptAM gantumarhasi mAmataH / dharmajJa yadi dharmiSThA dharma critumicchsi| zuzrUSama mihasthahavaM cara dharmamanuttamam // yathaiva rAjA pUjyasle gauraveNa tathA hyahame / tvAM sAhaM nAnujAnAma na gantavyamitA vanam // tvadviyogAname kArya jIvitena sukhena ca / tvayAsaha mama zreyastRNAnAmagi bhakSaNam // yadi tvaM yAsyasi vanaM tyakvA mAM zoka-lAlasAm / ahaM prAyaH mahAsiSye na ca zakSyAmi punaH kayA AryajAti ke madhya akele rAma ne hI pitA kA AjJA-pAlana kiyA hai ? bhISma ne pitA ke liye kitanA kaThora vrata dhAraNuM kiyA thA ? purUne yayAti ke liye kitanA baDA utsarga che kiyA thA ? parazurAma ne pitA kI AjJA se apanI mAtA taka kA vadha kara DAlA thA, kyA rAma kA : AjJApAlana ina loge ke AnA-pAlana se adhika mahattva kA hai? aura yadi adhe kI taraha pitA kA AjJA-pAlana hI Arya-jAti kI najaro me saba se baDA guNa hatA, te phira prahAda itanA sanmAna kayAMkara prApta kara sakatA thA ? kayA rAma kI khyAti aura sanmAna kA mUlastaMbha una ke brahmacarya yA ekanArI-trata ke kahege? kayA isa guNa meM rAma se baDhakara keI ujajvala udAharaNa hamAre pAsa nahIM hai ? eka kayAM, hajAra; sirpha eka vAra apane parAne ke pane ora RSi aura rAjAo ke caritra para daSTipAta karo, aura kayA sItA-nehamayI sItA-dharitrI ke samAna vipatti ke sahanevAlI aura upha taka na karanevAlI sItA-prema, lajajA, kSamA, dayA aura pativrata kI sAkSAta pratirUpiNI sItA ke prati rAma kA vyavahAra pUrNataH nyAyAnukUla thA ? kayA Adarza bhAI hone ke kAraNa rAmane itanI pratiSThA prApta kI hai? brAtR-neha ke kaI ujajavala udAharaNa te rAkSase meM bhI pAye jAte hai; paraMtu anya kisI puruSa ke rAma kA sA sanmAna karyuM nahIM prApta huA ? kayA satyapratijJatA yA dharmaniSThA ityAdika meM harizcaMdra prabhUti se bhI rAma kisI bhI aMza meM baDhakara the ? rAma kI khyAti aura suyaza kA eka hI kAraNa hai, aura vaha hai unakI duddata vIratA. bhagavAna zrIkRSNa bhI, jahAM vaha sabhI uttama aura zreSTha vastuo kA varNana karate hai, kahate haiM ki-"maH rAjabUtAnA " ( arthAta zastradhArIo meM rAma maM dU). rAma Adarza rAjanIti-parAyaNa rAjA aura prajApAlaka che. IsI kAraNa vaha AryajAti ke pUjya hai, isI kAraNa Aja vijAtIya rAjya meM bhI hama "rAjA rAmacaMdra kI jaya" bolate hai. hiMda asaMkhya devadeviyoM kI pUjA karate hai aura jaya-jayakAra manAte hai; paraMtu unakA jAtIya cIkAra "rAjA rAmacaMdra kI jaya !" hI hai. rAma kA mahattva aura vizeSa unakI jAtIyatA meM hI kendrIbhUta hai. unake pUjanIya hone kA kAraNa unakI adabhuta dUradarzitA, unakI gauravapUrNa rAjanIti, unakA jAtIya abhimAna aura jAtIya saMskRti kA prasAra ra vistAra aura unakA hiMdusaMgaThana hI hai. kasI tIvra daSTi thI! kaMsA dRDha nizcaya thA! kitanA haiye aura gAMbhIrya thA, kaisI avicilitatA thI ! kesA anupama sAhasa, kitanI baDI prajJA aura viveka-zakti thI, kitanA baDA AtmavizvAsa thA. jise dhuA, use hI senA banA DAlA !! asaphalatA unake sAmane e jAna lekara bhAgI phiratI thI !! prabho ! Itane pannoM ko apane Avegamaya pralA5 se raMgane ke pazcAta bhI tumhAre guNAnuvAda se ja nahIM ubatA, paraMtu aba meM pAkAM ke bahuta satA cUkA ora merI bakavAda se aba vaha to niHsaMdeha uba gaye hoge ! isaliye he bhagavana ! aMta meM tumase yahI prArthanA karatA dU, ki tumane jisa pavitra bhUmi meM janma liyA thA, tumane jisa kA uddhAra kiyA thA, vaha Aja ghora saMkaTa meM hai. usakA bhAra bahuta baDhA gayA hai vaha nirAzrita aura niravalamba sI ho rahI hai. baDa bhayaMkara samaya upasthita ho gayA hai. tumahArI priya saMtAne Aja napuMsaka banI rahI hai, unakI hadaya-vidAraka durdazA ho rahI hai, vaha sabhI AtmasammAna se vaMcita hekara aMcaleM se muMha DhAMkakara tumhArI pUjA karatI hai. tuma jisa dharma aura saMskRti kA saMsthApana karane Aye the, vaha miTatI huI pratIta hotI hai. tumane jisa jAtikA mukha ujajavala kiyA thA. vaha Aja mRta-prAya ho rahI hai. bhagavana! kayA tuma ke hamapara dayA nahIM AtI? aba bahuta huA, rAte-rAte aba AMkho meM AMsU bhI nahIM hai; tyAM tyAM kahe, ki ni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ dny my yh myN myN vIra lakSmaNajI ke pati surpanakhA kI ciThThI laM tA ke kAraNa hama ronA bhI bhUla gaye hai. bhagavana! ItanI niSpharatA karyo? apane pUrNa manuSyatva kI eka cinagArI bhI te hamAre hRdaye meM DAla de, tAki yogya saMtAna kI taraha hama tumahAra bhI mukha ujajavala kare aura tumane te Arya-jAti ke pharere ko sirpha laMkA meM hI uDAyA thA, hama use samasta saMsAra meM uThThIyamAna karaMtumane te sipha niSAde, bhale, rIche, baMdara ityAdi ko apane jhaMDe ke nIce ekatrita kiyA thA. hama samasta saMsAra aura sabhI sabhya jAti ke tumhAre jhaMDe ke nIce le AyeM-samasta saMsAra ke Arya-dharma aura saMskRti se alaMkRta kare. bhagavad ! hama svarga, mekSa aura mukti, kisI vastu kI kAmanA nahIM karate. tuma hamAre hRdaye ke kevala jAti-prema, svadharma prema se bhara de. hameM apane hI samAna vIratA, dhIratA pradAna karo. eka zabda meM bhagavad ! hameM manuSya banAo. basa, merI yahI eka cAha, yahI eka kAmanA hai. kayA tuma merI pukAra suno ge? kyA tuma hameM Icchita varapradAna karoge ? yadi tumane Isa Aha kI pukAra nahIM sunI, yadi tuma kAne meM tela DAle sAthe rahe, te hama bhI kahe dete hai, ki hama to mareMge hI, kiMtu sAtha-sAtha tumhArA bhI nAma lenevAlA Isa saMsAra meM kaI na bacegA tumhArA bhI isa vasundharApara kaI nizAna bAkI na raha jAyegA ! vIra lakSmaNajI ke prati sUrpanakhA kI ciThThI (lekhaka:-zrIyuta manasukha-hiMdupaMca'nA tA. 7-4-27 nA aMkamAMthI sAbhAra uta) mAI Diyara lesamena, Apa kA cakIyla ceharA usa dina zikAra ke vakta dekhane ke milA thA, jaba Apa eka mAIsUra-TAIgara ke pIche havA ke mAphika dauDe jA rahe the. halo ! mujhako baDI khuzI huI, ki Apa isa jaMgala meM Aye hai. saca jAniye, meM abhataka anamerIDa , aura Apa para merI tabiyata macala paDI hai. hamAre mulaka meM aisA hI ravAja he, ki je naujavAna aurata jisa kisI marda kA hAtha pakaDa kara kerTazipa kA InavITazana detI hai, vaha usa ke maMjUra karanA hI paDatA hai. lekina nahIM, Apa kisI anajAna muka kA ADamI mAlUma paDatA hai, isaliye meM apanI phemilI ke mutalika kucha inaphoramezana de denA munAsiba samajhatI dU, hija mejisTI rAvaNa di Aprezara kI meM yaMgara sisTara 6, isaliye merA bartha rAyala-milI meM huA hai. Ajakala meM apane bhAI hija rAyela hAinesa khera-DayU-sena aura prinsa Tri-zirA ke sAtha AbahavA tabdIla karane ke vAste vahAM AyI . merI zAdI ke vAte bahute re prinsa ghUmate-phirate hai. magara unakI nAmAkUla sUrateM mujhake pasaMda nahIM. laMkA meM mujhase jyAdA byuTIphUla aura koI leDI nahIM hai. isa liye, Apa ke kisI bAta kI zikAyata rakhane kA maukA nahIM diyA ja sakatA. Isa leTara ke Apa kerTazipa kA paigAma samajhiye. yaha apanI takadIra samajhiye; je meM leDI hekara, Apa ke yaha lava-leTara likha rahI hUM. meM kyA karuM ? merA dila mAunTena evaresTa kI uMcAI se uchala rahA hai. lekina, Apa ke zAdI karane ke bAda, apane baMdara aura sisTara-ina-lA se alaga hokara mere sAtha baMgale meM rahanA paDegA. aura dUsarI zarta yaha hogI, ki AyandAse Apa ke apanA Dresa bhI cenja karanA paDegA. yaha dhotI aura kAchanI cheDakara la sa sAhaba ke mAphika pahinanA paDegA ! hamAre mulka meM mada ke hAphanekeDa rahane kI sakhta mane hI hai. Isa zAdI ke bAte hamane tumhAre lie vahAITa-ve-leDahai ke yahAM eka baDhiyA paMpa-lU kA ADara bheja diyA hai. lairDa -eMDa Avitha kA drAvaliMga ejeTa Apa ke pAsa Aja de pahara ko AyegA. usa ke apane Dresa kA mApa de denA paDegA. TAIma bahuta kama hai, isaliye hamane ajeTa ArDara dekara spezala cArjIsa denA belA hai. hamArI AkhirI zarta yaha hai, ki akasara hama loga pahADa para jAtA hai. usa vakta Apa ke yahAM baMgale kI hiphAjata ke vAste rahanA paDegA. dusarI bAta yaha ki hamane rAyela-phaeNmilI meM bartha liyA hai, Isaliye akasara baDe--baDe saradAra ke yahAM dAvata aura DAnsa meM bhI jAnA paDatA hai. isa vAte Apa ko hamAre parsanala mAmale meM koI inTara-yira nahIM karanA hogA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmanAma 417 tIsarI vAta yaha, ki hama Apa kI sisTara-ina-lA sITA ( nAma kaisA bhaddA hai ) ke nahIM dekhate sakatA. Apa kA elDara baMdara rAma bhI kucha IMDasama nahIM hai. isa vAte una dene kA bAyakoTa karanA paDegA. merija-serimanI ke vakta Apa ke hamAre sAtha nAcanA paDegA: isa vAte Aja zAma se, Apake hamase isakA lesana lenA paDegA. agara DAsiMga meM, Apa kAmayAba nahIM huA to hamArA Disa-gresa ne sakatA hai. mAI Diyara, hama kI pUrI umeda hai, rAdara AI ema kavAITa ora Apha iTa, deTa, Apa merA InaviTezana, maMjUra kareMge. bAkI vAta zAma ke. jvAya-vilA kI ghanI jhADiye ke pAsa meM khaDI rahUMgI, jarUra tazarIpha lAiyegA. sirpha Apa kI-hara rAyela hAInesa, sUrpanakhA eca. bI. , sIvAIjheDa rAyela kaeNpa ( daMDakAraNya ) rAma-nAma (le.-zrIyuta paMDita kizorIlAlajI gosvAmI hiMdupaMca" tA. 7-4-1927nA aMkamAMthI) " ApadAmapahantAraM dAtAraM sarvasaMpadAm / lokAbhirAmaM zrIrAmaM bhUyA bhUyo namAmyaham // isa rasamaya rAma-nAma kI mahimA ke yogIrAja zaMkara ne zrImukha se kahA hai, zeSa ne sahastra-mukha se gAyA hai, brahmA ne caturmukha se sunAyI hai, aura sAkSAta viSNu bhagavAna ne lakSmI ko nija mukha te batAyA hai, kiH" rAmarAmeti rAmeti rame ! rAme ! manorame ! sahasranAmatattulyaM 'rAmanAma' varAnane // " ahA ! Isa vaijJAnika zabda "rAma" ke vaiyAkaraNa-kesarI mahAmuni pANini ne "mu-kAcA' isa dhAtu se siddha kara yaha artha darasAyA hai ki manta co mira' arthAta je yogiyoM ke manovida kA sAra padArtha hai ! saca hai, jinheM saMskRta-vyAkaraNa kA kucha bhI jJAna hai aura je vaNe (akSara) ke uccAraNa ke "sthAna-prayatna" ke jJAtA hai, ye Isa nAta ke bhalI bhAMti samajha sakate hai, ki isa "rAma" zabda kA uccAraNa karane meM jIbha ke jarA bhI kacha nahIM hatA. jarAsI jIbha" hilI kI "rA" nikalA aura tanika eTha' milakara bilage, ki "ma" bana gayA aura vinA kisI kaSTa ke "rAma" nAma ko uccAraNa sukhapUrvaka he gayA. aisA ma nAma dUsarA hai kauna? aura ItanA vyApaka hI kauna hai ? bAbA tulasIdAsane khUba hI UMcapaDatAla ke bAda yaha siddha kiyA hai, ki bhAva kubhAva anakha AlasaE, nAma leta maMgala disi dasaE" saca hai, loga Apasa meM milate hI "rAmarAma" karate hai. striya bhI paraspara bheTate hI rAmarAma" kahatI hai. kisI kA kaI kaSTa sunA ki, caTa muMha se nikala gayA-"rAmarAma" kaMTAgataprANa chava bhI isa rAma-nAma ke binA kaSTa ke hI kaha sakatA hai.' "rAmanAma-mAna-dIpa dharu, chaha deharI dvAra; tulasI bhItara bAhire', je cAhasi uMjiyAra." aura kaMTAvaradhana hone para bhI, "manA mAna mukhya athota prANa Isa rAma-nAma ke mana se smaraNa karate hI mukta hatA hai. yahI "tAraka maMtra hai jise svayaM zaMkara aMtasamaya meM kAzIvAsiyoM ko dekara unakI mukti karate hai. bhalA, isa sIdhe "rAma" nAma kI bAta to dUra rahe, zrIgusAMIjI likhate hai, ki " ulaTA nAma japata jaga jAnA, vAlmIki be brahmasamAnA." - ahA, vAlmIki bhUlakara "marA-marA' japate the, so vaha ulaTA nAma hI kucha dine meM sIdhA-arthAta "rAma-rAma" ho gayA ! Aja bhI jisakA cha cAhe dasa pAMca bAra zIvratA se "marA-marA kahe aura dekha le, ki vaha kitanI jaldI sIdhA hokara "rAma-rAma" bana jAtA hai! . meM te kisI-na-kisI rU5 meM sArA saMsAra "rAma" ke jAnatA-mAnatA hai, para bhAratavarSa ke hiMdu, vizeSakara sanAtanadharmAvalambI isa rAmarasa meM page hue haiM. unameM bhI eka bahuta baDA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma-nAma dala vaha hai, je ananya-rAmopAsaka hai. isa rAma-nAma kI mahimA sarva prathama maharSi zrIvAlmIki mahAmunine gheSita kI, jina kA AdikAvya "vAlmIki rAmAyaNa hai jise cikara ve amarakavi saMsAra ke "Adikavi ke samunnata siMhAsana para samAsIna hue. phira zrIzaMkara bhagavAnane " adhyAtma-rAmAyaNa kahI aura kavi gosvAmI tulasIdAsa ne to sAthe saMsAra ko apane anUke kAvyAmRta kA rasAsvAdana hI karA cheDA. isa samaya sasAgarA pRthvI meM kauna aisA suhadaya hai, je tulasI kI suMdara aura sarasa kavitA kA koyala nahIM? mahAtmA kabIradAsa kahate hai - Ama kahata keTI tarata, jAke tana nahIM cAma; khAlI jijiyA pArka, kAM na bhajasi siyarAma." bhakta dAdudayAla kahate hai - "rAma rAma kahate rahau, jaba lagi ghaTa meM prAna, kabahu to dInadayAla ke, bhanaka paraMgI kAna." musalamAna-kula-dIpaka, mahAkavi rahIma khAnakhAnA kahate haiM "dhari uDAvata sIsa pai, kaha rahIma kehi kAja; jihi raja RSipatnI tarI, tihi ta gajarAja." musalamAna mahAkavi maulAnA dhanajIra gAte hai, - rAma" kahane kI majhA, jisa kI japara A gayA,muktajIvana ho gayA, cAre padAratha pA gayA.' marI' ke AghAcArya aura lakhanau ke mazahUra bAdazAha sAjidaalIzAha kI yaha ThumarI haiH (rAga khammAca) rAma lakhana pulana bInata lakhi, jAna, jAnakI rIjhi gaI, pahirAvata jaimAla rAma ka, rAjamaMDalI khI igaI; parasurAma kI Aja bhI, manamAnI manasA sijhi gaI, vAjidaalI sunu merI alI, rAvana kI mahimA chojhi gaI." kahaitaka ginAbeM, hiMdu te kayA; anekAneka musalamAna kaviyAM ne bhI rAmanAma kI mahimA gAyI che. sunA hai, eka musalamAna kavine tulasIkRta rAmAyaNa kA zere meM kahA che, je lakhanau meM 75 bhI gayI hai. bhArata ke suprasiddha yavana-samrAH zAhajahAM ke jyeSTha putra zAhajAdA dArAzikahane vedepaniSada ke sAtha-sAtha vAlmIki rAmAyaNa kA bhI anuvAda (phArasI ke chaMda--zera meM) phArasI bhASA meM karAyA thA. kAzI ke kavInsa kaeNleja ke prinsipAla svanAmadhanya mahAtmA grAusa sAhaba ne vAlmIki rAmAyaNa kI debaddha anuvAda aMgarejI meM racAra chapAyA thA. vaha aMgarejI anuvAda yatratatra upalabdha hotA hai. yaha saba kacha hai. para isa mahatI rAmanAma kI mahimA ke vizvavyApI pracAra kA sArA zreya mahAkavi tulasIdAsa ke hI che. mahAtmA makasamUlara sAhebane vAlmIki rAmAyaNa ko tulanAtmaka Alocana karake yaha siddha kiyA hai ki rAma kI rAmatA darasAne meM tulasIdAsa vAlamIki se bahuta uMce paheMca gaye hai. eka dUsare pAdarI sAheba ne akulAkara yaha "satya" kaha DAlA hai ki --"tulasIkRta rAmAyaNa kA pracAra bAibala se kama nahIM' che." astu. yadi rAma-nAma kI mahimA gAyI jAyegI, to ka9pAnta-paryata bhI vaha samApta na hogI; kayAM ki--"rAma na sakahi rAma guna gAI. atae aba hama yahAM saMkSepa meM hI kucha paMktimAM likha kara Isa cheTe se prabaMdha ke samApta kareMge. - saMsarga-doSa e "rAma' nAma meM bhI kucha doSa A gayA che. vaha yaha hai ki yadyapi dharmAtmA hiMdu "rAma-nAma ke "satya" mAnate hai, kintu yadi keI AdamI kIsi maMgala-kArya meM "rAmanAma-satya-hai asA kaha de, te lAge ke bahuta hI burA aura azubha mAlUma hogA aura vaha AdamI usa maMgala-sthAna se apamAnapUrvaka nikAla bahAra kiyA jAyegA. usa becAre ke sAtha esA burA vartAva kayAM kiyA jAyegA? isa kA sIdhA-sAdA uttara yahI hai, ki yaha vAkya, arthAta "rAmanAma satya hai" kevala zavayAtrA ke samaya hI lAge ke mukha e uccArita hotA hai, anya samaya nahIM; magara mudde ko "rAma-nAma sunAne se kayA lAbha hai ? Isa para "yAmala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma-nAma 410 taMtra"se eka kalAka yahAM likha diyA jAtA hai: - 'zive ! zave na saJcAro, bhavettasya ksycit| atastaddAhaparyantaM rAmanAma japo varam // ' zrI zaMkara bhagavAna pArvatI se kahate he - he zive ! zava (murde) ke zarIra meM koI preta na . ghusa jAme, isaliye jabataka vaha murdI jalAkara bhasma na kara diyA jAye, tabataka "rAma" nAma kA japa karanA uttama che. - IsI kAraNa loga kisI vyakti ke prANAnta hone ke pahale se hI use "rAma"-nAma sunAne lagate hai aura "rAma"nAma kA uccAraNa karate hue zava ko smazAna meM le jAkara phuka dete hai. cadi esA na ho, te zava-zarIra meM koI preta ajJAtarUpa se ghusa beThatA aura usakI " aMtyeSTi -kriyA meM baDabaDe vina upasthita kara usa mRta vyakita ke apane adhIna kara ke pretayoni meM le jAtA hai. isI kAraNa loga usa samaya "rAmanAma satya che'--yaka vAkaya kahate hai, dUsare avasarapara isI 25 meM nahIM kahA jAtA. itanA kahane kA tAtpayo yahI hai, ki rAmanAma parama maMgalamaya hai aura Isase rAtira preta-bAdhA dUra hotI hai. yaha prAyaH dekhA jAtA che, ki kIsI bAlaka ke yadi pretabAdhA' hotI hai, to "rAmarakSA" -maMtra paDhakara jhADa dene se vaha takSaNa dUra ho jAtI hai; kyAMki "rAma"--nAma ke sunate hI bhUta, preta, pizAca, DAkinI, zAkinI, brahmarAkSasa Adi apanija jIva bhayabhIta hekara palAyana kara jAte hai. uparyukta taMtra meM, tisAdhana-prakaraNa meM eka sthalapara kahA hai', "rAvatA dhanaveDhAyAM rAmanAma vita" arthAt yadi koI kApAlika (kaula) sAdhaka smazAna meM jAkara athavA nija nivAsasthAna meM hI pretasAdhana karatA ho aura vahAM koI "rAma" nAma kahane lage, to usa sAdhaka kI sArI kriyA asiddha raha jAyegI, ke ki "rAma" nAma sunate hI bhUta, preta, pizAca Adi apadevatA bhayabhIta hokara palAyana kara jAte hai. atae, ina saba bAteM se yahI siddhAMta hotA hai, ki "rAma" nAma trikAla meM satva, pavitra, pAvana aura muktiprada hai. hamArA te aisA hI daDha nizcaya hai. ese bhI hiMdu hai, bahika sanAtana dharma kI duma lagAye hue adhama hiMdu che, je "rAma" nAma se ghora viSa rakhate hai.ame Asura jane ke liye gItA meM zrIbhagavAnane spaSTa kaha diyA hai kiH___ "tAnahaM dviSataH krUrAna, saMsAreSu nraadhmaan| kSipAmyajasramazubhA-nAsUrISveva yonissu|| artha " hama una narAdhama, kara devI Asura che ke saMsAra meM barAbara azubha aura AsurI yoni meM hI pheMkA karate hai. yaha to zrIbhagavAna kA kathana hai aura hamArA yaha kahanA hai ki - kavitta nipaTa nikAma, kAma dAna nisijAma ese, bAma ke gulAma hai agare dhana-dhAma ko. nAma ke nasA, badanAma kahA guna- grAma ke miTAve mAla bhArata kuThAma ko. deva-pitra-vipra ke na nAma kabau dAna deta, mare pai bi nA cAma eka dU dAma ke. sukavi kizorIlAla bhASata hamAre jAna, rAma ke na jAne tAke jAniye harAma ke.' atae "rAma" ke praNAmakara aura paMcadevatA "rAmarAma kara hama bhI isa ThATe se nibaMdha ke aba samApta karate hai. rAmAya rAmacaMdrAya rAmabhadrAya vedhase, raghunAthAya nAthAya sItAyAH pataye namaH // -- -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabukavadha zabukavadha (ekAMkI nATaka leH-5'0 rAdhAmAhana kAvyatI" "hiMduMca" tA. 7-4-1927nA aMkamAMthI) pahelA dRzya ( sthAna-sarayU ke kinAre rAjodhAna) ( zrIrAmacaMdra kA praveza rAmaH--jIvana bhAra hA gayA. rAjapurI rAkSasI kI taraha muMDhu phADe mujhe khAnekA dauDatI hai. aheArAtra hRdaya meM hAhAkAra macA rahatA hai. jAnakI ke sAtha hI mAnAM mere jIvana ke sabhI sukhAM te mujhase sadA ke liye khidAi le lI. 420 (maMtrI kA praveza ) kayAM maMtrI ! kayA samAcAra hai ? maMtrIH--mahArAjA ! kayA khatA ? cAreAM era anAvRSTiae mAre prajA trAhitrAhi pukAra rahI hai. lAga anna binA mara rahe hai.. rAmaH--maMtrI ! na mAlUma maine kauna aMsA adha` kiyA hai, jisase merI pyArI prajA ke Ina dinAM ase-asekaSTa bhAgane paDa rahe haiM. acchA, tuma sarvAMtra catura manuSyAM kA bhejakara akAla-pIDatAM ke| sahAyatA pahuuMcAne kA kAma jArI kara do. jitanA bhIkha hA sake, dila kheAlakara kara-prajA kA kaSTa mata pAne do. moMtrI:-jasI AjJA mahArAja kI. maiM abI IsakA prabaMdha karatA huM. ( prasthAna ) rAmaH--rAjya ! praznapAlana ! kucha hIMsI-khela nahI hai. na mAlUma karyAM, lega lAlaca-bhare lAcanAM se siMhAsana kI era dekhA karate hai. yaha nahIM socate,ki yaha phUleAM se nahI,kAMTAM se bharA hai. isa rAjya aura zAsana !! lekara mene teA apanA sarvasva hI naSTa kara DAlA,prajA ke prasanna rakhane ke hI liye maiMne apanI devI sI jAnakI kA jagala me' bheja diyA-apane prANeNaMpara Apa hI vajra-prahAra -kara liyA; paraMtu hAya ! itanepura bhI niSThura vidhAtA kaiA dayA nahIM AtI. vahu merI sahastra-sahasra prajA ke nAzapara tulA huA hai. rAjya me cAre! era anAvRSTi ke bhAre bhISaNa hAhAkAra macA huA hai. aba maiM kayA karU? mere pAsa aura kauna sI atulanIya nidhi rakhA hai, jise dekara me` prajA kaiA dasa kaSTa se bacA ? ( dvArapAla kA praveza ) dvArapAlaH--mahArAja ! eka brAhmaNu Apa se milane Aye haiM. pUre pAgala mAlUma hote haiM AjJA hai| te| unhe livA lA, nahI te ve dhakkAmukkI karane kA taiyAra hai--kisIke rAke rUkanevAle nahIM mAlUma paDatuM. rAma: --Ae, unheM barDa Adara se turata le Ao. ( dvArapAla kA jAnA ) na mAlUma ye brAhmaNa kauna hai. isa samaya na jAne kayA sadaisA le Aye hai! (brAhmaNa kA praveza ) brAhmaNu:-mahArAja ! merA javAna beTA mara gayA ! mujha bUDhe kI jiMdagI kA sahArA ni gayA. mahArAja ! asA kayAM huA ? Apa ke rAjya meM akAla mRtyu kayeAMkara hui? vaMzIya kisI rAjA ke rAjya meM asA nahIM huA. Apake hI zAsana meM asA anatha kAMkara huA ? mere putra kI akAla mRtyu ke liye Apa hI.uttaradAyI hai.. rAmaH--brAhmaNa-devatA ! Apake| nahIM mAlUma, maine prajA ke liye apane hAtheAM apanA kalejA kATakara pheka kriyA hai. kayA usakI yahI inAma hai? brAhmaNaH--mahArAja ! yadi Apa akAla-mRtyu ke nahIM. rAka sakate, tA phira kayAM siMhAsanapara khaDe ? kevala apanI strI kaiA nikAlakara jagala meM bheja diyA,khasa yahI bahuta baDA prajA-rjana hA gayA ? Apa nahIM jAnate, prajAnurajana aDI bhArI sAdhanA hai. mahArAja ! patA lagAye, yA te Apane hI kA bahuta baDA pApa kiyA hai yA Apake rAjya me' hI kahI dhAra pApAcAra hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabukavadha 21 rahA hai. isIse Aja merA pyArA lAla lUTa gayA. rAmaH-acchA, dayA kara ke merA Atithya grahaNa kIjiye. meM isakA patA lagAkara ucita vicAra karUMgA. brAhmaNa --maM tuma jese anAcArI rAjA ke ghara atithi hekara nahIM raha sakatA.(prasthAna) rAma -brAhmaNa ne bilakula hI saccI bAta kahI hai. meM sacamuca hI bahuta baDA pApI dU. meMne binA aparAdha ke hI apanI satI-sAdhI sahadhamiNI sItA ko tyAga diyA hai.apane saubhAgya ke Apa hI apane pare se rauda DAlA hai. (sikakA praveza) vasiSTa -rAma ! rAma -gurudeva! meM baDA pApI dU. mere hI pApe ke kAraNa Aja mere rAjya meM ghara anartha ho rahe hai.becAre brAhmaNa kA javAna beTA mara gayA.aba Apa hI kahe, meM isakA kayA prAyazcitta karUM ? yahi mere jIte-cha Aga meM jala jAne se bhI prajA kI bhalAI che, to meM saharSa sA karane ke taiyAra . - vasiSa --pyAre rAma! tuma kAM vyartha hI mana-hI-mana pachatAte hai ? na to tuma pApI che, na durAcArI. tuma kartavyatA pAlana karanevAle, satya ke sevaka hetuhe te pApa chU bhI nahIM sakatA. meM ina saba anArthe kA kAraNa tumahuM batalAtA dUmujhase godAvarI tIranivAsI kucha maharSiAne kahA hai, ki vahAM zaMbuka nAmaka kisI zuddha ne apanA kAma choDakara brAhmaNe kA kAma apanA liyA hai aura yAga yajJa kara rahA hai. isIliye Aja rAjya meM ye saba upadrava ho rahe hai, vaha varNAzrama-dharma nA virodhI daMDakAraNya meM chipA huA yajJa kara rahA hai. usane samAja kI zRMkhalA taDa dI hai. vaha pUrA-pUrA daMDa pAne egya che. tuma rAjA he; jAkara use daMDa de, basa sArA amaMgala dUra ho jAyegA. rAma -gurudeva! zaMbuka kA aparAdha merI samajha meM nahIM AyA ! becArA eka kene meM beThA huA japa-yajJa kara rahA hai, usase brAhmaNa kA beTA kakara mara gayA? meM te usa nirdoSa ke kacha bhI daMDa denA nahIM cAhatA. usa becAre kA keI aparAdha nahIM hai, vaha brAhmaNa-bAlaka mere hI pApa ke kAraNa mA hai. meM hI isa pApa kA prAyazcitta karUMgA. - vasijha rAma! meM tuma ke yaha batalA denA cAhatA ki tumhArA keI aparAdha nahIM hai. sArA aparAdha isa varNazramadharma ke virodhI, samAja ke niyama ko bhaMga karanevAle, dharmadrohI jaMbuka kA hI che. zAstra yahI batAte hai, RSi-muni asA hI kahate hai. zaMbuka ke daMDa dekara tuma dharma kI sthApanA kare. - rAma-acchA, meM bhalIbhAMti vicAra kara ke yadi use aparAdhI samaruMgA, to avazya hI daMDa dUgA. (dvArapAla kA AnA) dvArapAla-mahArAja ! yamunA ke tIrapara rahanevAle, RSi-muni lavaNa nAmaka rAkSasa se satAve jAkara Apa ke pAsa zaraNa lene Aye hai. rAma-jAo, zIdhra hI zatragha ke rAjadarabAra meM Ane ke liye kahe. (dvArapAla kA jAnA) jidhara dekho udhara hI atyAcAra anAcAra, vyabhicAra, azAti, upadrava, vigha-bAdhA, vipatti aura uchaMkhalatA phUlI huI hai ! maine kayA khAka prajApAlana kiyA gurudeva! caliye, meM zatrugha ke lavaNa ke saMhAra ke nimitta zIgha hI prasthAna karane ke kaha dU. (rAma aura vasiSTha kA jAne ) rA ya (rathAna-daMDakAraNya) (rAma aura lamaNakA praveza) rAma-lakSmaNa ! yahI vaha paMcavaTI , jahAM pitA ke vacana ke pUrA karane ke liye hama lAge ne apane prathama yauvana ke kitane hI dina jaMgala meM maMgala manAte hue bitAve che. isake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zabukavidha sAtha hajAro-lAkhe smRtiyAM jADI huI hai. usa samaya hama vanavAsI hate hue bhI sukhI the. Aja ayodhyA ke siMhAsana para baiThakara bhI mujhe vaha sukha nahIM hai. mere jIvana meM mAne dAvAnala dhadhaka rahA hai. smRti kA vRzcika-daMza ne mujhe nitya, pratikSaNa kATa-kATakara rAjayamAM ke rogI kI bhAMti pratipala mRtyu ke nikaTa pahuMcA rahA hai. sukha gayA, zAnti gayI; raha gayA kevala smaraNa kevala una pichale dine kI yAda ! lamaNa-Aryaputra ! je sukha phira kabhI lauTakara nahIM AtA, usake liye hadaya isI prakAra adhIra hatA rahatA hai rAma-lakSmaNa ! puNyasalilA godAvarI se pavitra kI huI yahI vaha paMcavaTI che, je janakanaMdinI ke caraNo ke sparza se parama tIrtha bana gayI hai. Isa bhUmi kI miTTI kA eka-eka ja mujhe pyArA hai; ka ki isa ke sAthe jAnakI ke caraNe kI rAja kA saMbaMdha che. Ao, bhAI ! Aja Isa mRttikA kA zarIra meM lagAkara meM apanI aMgajavAlA zAMta karUM. (aMgamaeNmiTI bhalate hai) lamaNaH--Aryaputra ! vaha dekhiye, vahI prastravaNa-giri hai. kisa taraha garva se AkAza meM sira uThAye khaDA hai. usake nIce godAvarI kalakala-dhvani karatI huI pravAhita he rahI che. caliye, vahIM merA parama priya sItA-tIrtha che. vahIM caliye. rAma -cale, bhAI ! vahIM godAvarI se meM sItA-haraNa kI vahu duHkhadAyinI kahAnI sunUgA. oha ! usa duSTa pApI rAvaNa ne jaba janakI ke haraNa kara liyA thA, taba godAvarI kI dhArA meM hama dena bhAI ne apanI A be kI azrudhArA milAkara use pUrI triveNI banA diyA thA. bhAI ! Aja vaha rAvaNa nahIM hai, paraMtu maine apane-Apa hI apanI usa amUlya nidhi kA visarjana kara diyA hai. lakSmaNa -Aryaputra! Apa adhIra na hai. Apane je kucha kiyA hai, vaha kartavya ke anurodha se, rAjadharma kI rakSA ke liye kiyA hai. abhI to Apa eka aura nIrasa aura kaThera kartavya-palana karane ke liye yahAM Ave che! rAma:-ThIka hai. mujhe tapasvI zaMbuka muni ko-zakatApasa ke prANadaMDa denA hai. baDA hI apriya kArya karanA ha; paraMtu lAkha-lAkha prajAjane ke maMgala ke nimitta Isa kAma kA te pUrA karanA hI hogA. calo, zuddha muni ke Azrama meM cale. (prasthAna). tIsarA dRzya (rathAna-daMDakAraNya kA dUsarA hirasA ) (za-muni zaMbuka kI yajJazAlA. zaMbuka yajJa ke liye vedI banA rahA hai. isI samaya usakI strI tuMgabhadrA AtI hai.) tuMgabhadrA -Aryaputra ! zabuka-pyArI ! meM Aryaputra nahIM, ghara anArya putra dU, kyA tuma nahIM jAnatI ? mere pitA eka brAhmaNa ke ghara rahakara gau carAyA karate the? ve bAraha barasataka una ke yahAM rahe to bhI unheM unake ghara pAnI kA ghaDA ne kA bhI adhikAra nahIM thA. tuMgabhadrAH Apa yaha kyA kahate hai ? kyA pAnI kA ghaDA bhI chane se apavitra ho jAtA hai? jaMbuka:-jihAne zA kI racanA kI hai, unakA yahI kahanA hai. hAM,AdhArabheda se isameM kamIezI hotI hai. ghaDe kA pAnI cha se apavitra ho jAtA hai, para tAlAba kA nahI tuMgabhadrA -acchA, to kayA tumane itanI vidyA paDhI, Itane vAga-yajJa kiye, to bhI tuma Arya nahIM ho sakate ? zabuka -nahIM, brAhmaNa loga isa bAta ke kabhI nahIM mAna sakate. hAM, meM apane jerase cAhe jisase je kucha kahalA luM. tuMgabhadrA -khera, brAhmaNa lega tumha Arya kahe yA anArya para meM te Aryaputra hI kadaMgI ! meM to yaha bAta kabhI nahIM mAna sakatI, ki mere svAmI kisI brAhmaNa kSatriya yA vaizya se kisI deje kama he. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMbhukavadha 43 (zaMbuka ke sevaka kA AnA) zaMbuka:-kayAM ? kayA samAcAra che? sevaka-mahArAjA daMDakAraNya ke RSi ne Apake nAma kI rAjadarabAra meM nAliza kI hai, ki Apane zAstra kI mayadA bhaMga kara DAlI hai. zabuka - achA! ayodhyAtaka yaha nAliza pahuMca gayI? khera,isake Age kA hAla kaha sunAo. sevaka-sunA hai, Apake daMDa dene ke liye svayaM mahArAja rAmacaMdra yahAM A pahuMce che. zaMbuka -basa! ItanIhI sI bAta hai ? jAo-baDe bhAgya,jo ghara beThe mahArAja ke darzana hege ! (sevaka kA jAnA ) tuMgabhadrAH-svAmI ! tumane yaha yajJa karyo ThAnA? zAstra ke niyama kI karyo avahelanA kI? zaMbuka -pyArI ! bhaya na kare. meM ese zAstra ke sAmane sira jhukAnA nahIM cAhatA, je manuSya ke usake janmasiddha aura nyAyasaMgata adhikAra se bhI vaMcita karatA hai. mahArAja Ate hai, te Ane do. Dara kayA che tuMgabhadrA -yadi mahArAja kA kopa ho ? zaMbuka-usakI mujhe paravA nahIM de. tumahArI svAmI kApuruSa-kAyara nahIM hai. Aja mere yajJa kI pUrNAhuti che. tuma jAkara godAvarI-tIrapara sItA-tIrtha meM nahA Ao, yajJa kI khIra yahIM letI Ao. tabataka meM vedI banAtA hUM. tuMgabhadrA-achA, jAtI huM. bhagavAna tumhAre manoratha pUre kare. (jAnA) zabuka -Aja merA ekabAragI naye daMga kA yajJa hogA, jisa meM eka bhI brAhmaNa nahIM saMmilita hogAza hI hotA, aura zaka hI udgAtA, zudra hI Rtvika hege. kayA AryAvarta meM, kayA dAkSiNAtya meM, kabhI kisIne asA yajJa nahIM kiyA hogA. ( isI samaya bahuta se nimaMtrita strI-puruSa Ate aura vedI-racanA meM laga jAte hai - vipha vedI ke cAroM aura baiTha jAte hai. zaMbuka Adi milakara veda-gAna karate hai. zudra nara-nAri kA samUha jalapUrNa maMgala-kalasa vedI ke kinAre-kinAre rakhakara eka era khaDA ho jAtA hai. vedamaMtra paDhate hue munine yajJAmi meM pUrNAhuti denI cAhI, IsI samaya rAma aura lamaNu Ate hai.) zaMbuka-oha! yaha kayA? akasmAta daze dizAeM prabhAmaya kayAM ho gayIM ? oha ! yaha zyAma-salone kauna hai ? kayA mere yajJa kA phala zarIra dhAraNa kara mere AMkhe ke sAmane A gayA ? ahA ! isI mUrti ke darzane ke liye to meM mArA jIvana tapasyA karatA rahA hUM. (kucha legAM ne Age baDhakara rAma aura lakSmaNa kI agavAnI kI. lakSmaNa eka jagaha khaDe rahe. rAma zaMbuka ke sAmane A pahuMce.) rAma:-zaMbuka ! tuma te samajha hI gaye hoMge, ki maiM kisa liye AyA dU. meM tumhArA kAla dUtuhe prANa-daMDa dene AyA . zabuka-prANa-daMDa ! he sasAgarA pRthvI ke adhipati ! maine aisA kaunasA aparAdha kiyA hai, jisa ke liye A5 mujhe prANu-daMDa dene Aye hai ? ma -tumane varNAzrama-dharma kI maryAdA teDI hai, samAja kI zaMkhalA toDI che. mahAre hI yajJa karane se brAhmaNa kA javAna beTA mara gayA hai-dakSiNapradeza meM akAla phelA huA hai. zaMbuka -prabho ! kyA Apa ke ThIka mAlUma hai, ki mere hI kAraNa akAla kailA huA hai? mere hI karate brAhmaNa kA bAlaka mara gayA che ? narapati ! Apane yaha yuktihIna bAta kaise muMha se nirAlI ? athavA bhagavatI sItA kA nirvAsana karane ke sAtha hI sAtha Apane sArI mati-buddhi aura nyAya-niSTA ko bhI hadaya se nikAla bAhara kara diyA hai ? rAma-karAja ! bAta kA bataMgaDa karane se koI matalaba nahIM hai. vicAra kiyA jA cUkA che. meM tuhe prANa-daMDa dene AyA dU. zaMbuka -prabho ! mujhe mAlUma hai, ki jaba rAjA hukama dete hai, taba mujhe maranA hI paDegA; paraMtu yaha kaisI bAta hai, ki aparAdhI ke te apane deSa kI bAta mAluma bhI nahIM huI aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 zabukavava usakA vicAra cupacApa usa kI pITha pIche hA gayA? yaha te baDA hI aneAkhA nyAya hai. Apa kA yaha adhaHpatana dekhakara teA baDA hI duHkha hAtA hai. rAdhava ! kayA ApakI yauvana kI sArI pratibhA ekakhAragI naSTa heA gayI ? kucha bhI khAkI nahIM raha gayI ? mAlUma haiAtA hai, jisa satI ke teja se Apa tejasvI ane hue the, use kheAkara Apane saba kucha kheAdiyA ! rAma:-za'jIka ! tuma mere nyAyAnyAya kA vicAra karanevAle kauna hai ? maiM tumase bahasa karane nahIM AyA. yukti-taka mere mana me hai. maiM jo kucha karane AyA dU, vahu zAstra ke anukUla hai. tuma prANadaMDa ke liye prastuta hai| jAe! mele, laDeAge yA cupacApa zira jhukA deMge ? za'jIka--yuddha kA kyA kAma hai? Apa baDe bhArI vizvavijayI vIra haiM, Apa se laDAi me mai' gheADe pAra pAuMgA ? daMDa dene Aye hai', tA phira yuddha ke liye kayeAM lalakArate hai ? ( tuMgabhadrA kA praveza ) tu MgabhadrA: tumhIM rAjA rAmacaMdra he? prabhA ! tumhArA nAma te! meM bacapana se hI sunatI AtI -mana-hI-mana tumhArI pUjA karatI krU'; paraMtu Aja tumhArA yaha kaisA apUrva nyAya hai, deva ? tuma binA aparAdha ke hI mere svAmI ke mArane Aye hai!? rAmaH--devi ! tumhAre svAmIne zAstra ke sAtha, samAja ke prati bidroha kiyA hai. unakA aparAdha bahuta baDA hai. tuma strI heA, tuma ise kayA samajogI ? tuMgabhadrAH-prabhA ! yadi sacamuca ve doSI hai, to unhe kSamA kara de. maiM nArI DeAkara AMsUbhare netrAM se Apa se kSamA mAMgatI haiM. rAjA kA bhUSaNu kSamA hai. kSamA ke hI pratApa se rAjA ke liye yaha pRthvI svarga bana jAtI haiM. rAjeMdra ! kSamA karA. rAma:-bahuta baDA aparAdha tumhAre svAmIne kiyA hai. vaha kSamA ke yeAgya nahIM. tumhAre pati ke hI karate dAkSiNAtya ke logoM ne khetI-khArI choDa brAhmaNa ke karma karane zurU kara diye hai. isa samAja-viplava se baDe-baDe anAya heA rahe hai. zabukaH-pyArI tuma kayAM vyartha hI kSamA-kSamA ciThThA rahI haiA ? maine na te kAi aparAdha kiyA hai, na usake liye kSamA mAMgatA hU~. maine kaivala apanI jAti kI unnati kI hai, use uttama ka* sikhAye hai'. brAhmaNAM ne use jina adhikArAM se vaMcita kara rakhA thA,vehI adhikAra mene use de diyA hai....mAnava !! kSudra svArtha-nIti keA kucalakara izvara ke vidhAna kA pradhAnatA dI hai. raghunAtha ! Apa ke prANa-daDa hI denA hai, te! khuzI se dIjiye, vya kayAM dera kara rahe haiM? ( za'kSukane garva se chAtI tAna dI. rAmacaMdra ne kamara se talavAra nikAla lI.tuMgabhadrA khIca meM hI Akara khaDI hA jAtI hai. ) tuMgabhadrA:-nirdaya rAjA ! mere svAmI kaiA mArane ke pahale, merI garadana dhaDa se alaga kara de. cupa kayAM heA rahe ? hAtha kyAM rAka liyA ? tumane na jAne jaMgala kaiM kitane hirana mAre heMge. lalATapara sikuDana kayAM pa! gayI ? leA,talavAra calA do. nArI-vadha karane se hicakate kayAM hai? acapana meM hI tumane tADakA kA vadha kiyA thA.rAjasiMhAsanapara baiThakara tumane satI sAdhvI sItA ke niraparAdha dhara se bAhara kara usake hRdaya ke parade-parade me Aga lagA dI hai. lAkhAM rAkSasiyAM kI mAMga kA sindra poMcha cuke hA. Aja mere hRdaya meM bhI talavAra ghuseDa kara jagata meM amara kIti lAla kara leA. dera kayAM karate haiA ? rAmaH--lakSmaNa ! tuma isa nArI kA mere sAmane se haTA de. (lakSmaNa Age baDhe) tuMgabhadrAH--kisakI sAmarthya hai, jo mujhe yahAM se haTA le jAyeM ? rAma ! di tuma mujhe nahIM mArate, te le,mere sAmane hI mere svAmI kaiA mAra DAle. satI ke sAmane hI usake pati kA sahAra kara DAlA. maiM bhI dekhuM, ki tumhArA hradaya kisa paththara kA khanA hai ! rAma:--saca kahatI haiA, vi ! merA hRdaya paththara kA hI banA hai.isa paththara ke pasIjane ka Adata nahIM hai.satya ke kAraNa hI maite vRddha pitA kA rAtA-bilakhatA che|Da jaMgala kI rAhe lI, satya ke hI liye maiMne jAnakI kA visarjana kara diyA aura Aja satya kI hI rakSA ke liye maiM zambuka kA vadha karane AyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma tuma kahyuM che ? 425 zaMbuka -jUThI bAta. raghunAtha ! tuma satya kI nahIM,satya kI TharI kI pUjA karate ho. satya te tumase kabhI kA vidA ho cukA. apane jIvana ke AraMbha meM tamane alabatta satya kA pAlana kiyA thA. jaba guha cAMDAla ke chAtI se lagAyA thA, anArya vAnaro ke sakhA batAyA thA, rAkSasa vibhISaNuM ke mitra banAyA thA, zabarI ke jUThe bera prema se cakhe che; paraMtu Aja rAjadhAnI meM Akara rAjasiMhAsana para baDhakara tumane satya ke tyAga diyA-aba vaha tumhAre pAsa nahIM Ane kA. rAghava ! tuma baDe abhAge che.para to bhI meM tuhe pyAra karatA hUM prathama yauvana se hI rAma kA nAma japatA AtA dU, tumhAre rU5 kI abataka dhyAna hI karatA thaI. Aja tuma mere sAmane ho-lo, merA sira utArI lo. meM eka bAra tumhArA yaha sAMvalA-salonA rU AkhuM dekhakara AMkheM baMda kiye letA huM, tuma apanA kAma kare. (AMkhe baMda karI letA hai, rAma usakA sira utAra lete hai. tuMgabhadrA mUrNita ho gira paDatI hai.) tuMgabhadrA -(mUccha phUTane para) prabho ! prANezvara ! mRtyuMjayI puruSa-pravara ! Aja tumane baDe bhArI satya kI rakSA ke liye mRtyu ke gale lagAyA che. meM dhIranArI hUM-tumhAre liye meM tani ka bhI zeka nahIM karatI.nAtha ! svarga meM zIdhra hI merA tumhArA milana hegA ! paraMtu niyA rAghava ! Isa abhizata jIvana tama ghaDIbhara ke liye bhI caina nahIM pAoge. kSaNakSaNa ciMtA karate hI tumahArA jIvana jAyegA. phUle kI seja tuhe kAMTe kI seja mAlUma paDegI. cina kI niMda kisI dina na le sakege. jAgate-jAgate bhI sapanA hI dekhate rahoge--hajAra lega se dhire hue hone para bhI ekAMtatA kA anubhava karoge. koI tumhAre prANa kI pIra nahIM samajhegA. sAmane marIcikA kI taraha sukha dekhate hue bhI tuma sukha kA sparza bhI na kara sakege-- kI ora boge, tyAM hI vaha havA meM mila jAyegA.baDI nirAzA, ghora yAtanA aura bhayAnaka hRdayavedanA ke sAtha tumhArI bhI mRtyu hagI. tuma bhale hI paramAtmA ke avatAra, sAkSAta nArAyaNa hI na ho, satI kA yaha zApa tumha bhoganA hI paDegA. rAma:-devi ! baDe Adara ke sAtha rAma tumhAre yaha zApa zirodhArya karatA hai.(sira jhukA lenA! rAma! tuma kaho ? (lekhaka-paM. pradyasUkaSNa kaula, hiMdupaMtha tA. -4-1927 nA aMkamAMthI) gopAladAsa baDe hI nemI-dharmI the. apane udarapoSaNa ke baMdha ke pazcAta uhuM je avakAza milatA thA, use ve Izvara pAsana-meM hI vyatIta karate the. unakA rahana-sahana ekadama sAdA thA. duniyA ke chalaprapaMce kI unheM havAtaka nahIM lagI thI. unake kuTuMba meM kevala cAra prANa the-ve, unakI strI, unakA daza varSa kA putra muralI tathA unakI vidhavA bhAbhI. gopAladAsa pratidina rAtri ke samaya bhojana karane ke uparAMta ghaTe Adha-ghaTe rAmAyaNa paDhA karate the. jisa samaya gopAladAsa rAmAyaNa paDhate, usa samaya muralI unake pAsa A beMkatA aura baDe prema se rAmacaritra sunA karatA thA. jahAM kahIM usakI cheTI buddhi se pare koI bAta A jAtI, vahAM vaha binA kisI saMkoca ke apane pitA se apanI zaMkA kA samAdhAna karI letA thA. gopAladAsa bhI apane putra kA IzvarAnurAga dekha,baDI prasannatA se usakI zaMkA ke dUra kara diyA karate the. eka dina apane niyama ke anusAra rAtri ke gopAladAsa rAmAyaNa paddha rahe the aura muralI unake pAsa beThA huA dhyAna se rAmaguNa-gAna suna rahA thA. gopAladAsa ne paDhAH jaDa cetana jagajIva-jana,sakala rAmamaya jAni bandauM sabake pada-kamala, sadA jori jugapAni. - isa dohe ko sunate hI muralI bela uThA:-"bAbujI ! kyA sacamuca hI Isa saMsAra ke jaDacetana sabhI padArtho meM zrIrAmacaMdra rahate huM ?" gopAladAsa-"hA." muralI -"para muke che to kahIM nahIM dikhAI dete !" gopAla: "beTA ! nizcaya hI bhagavAna rAmacaMdrajI sAthe saMsAra ke jaDa aura cetana padArtho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * * * * * * * * * rAma tuma kahuM che? meM, jalacara, nabhacara aura thalacara sabhI prANi meM vyApta rahe che. hama meM bhI rAma hai, tuma meM bhI rAma hai, caukI meM bhI rAma hai aura chAte meM bhI rAma hai, para rAma kA darzana honA sahaja nahIM hai. isake liye baDe haiya, vizvAsa tathA tapasyA kI AvazyakatA hai." muralI "te phira tapasyA karane ke liye RSi-muni kI naI jaMgala meM calA jAnA hogA ? " "yaha Avazyaka nahIM. jisa manuSya kA hadaya zuddha hai, use jaMgala aura makAna donoM hI barAbara che. gharapara Izvara pAsanA kara vaha usI prakAra unaka darzana kara sakatA hai, jisa prakAra jaMgala meM." muralIH-"to phira meM unaka darzana yahIM beThe kara sakatA dU?" gopAla:-"nizcaya." muralI -" para usa dina te Apane kahA thA ki bAlaka dhruva ke bhagavAna ke darzane jaMgala meM jAkara ghora tapa karane para hue the." gopAla-"hAM. dhruvane to jaMgala meM jAkara hI tapa kiyA thA; para prahAdane te ghara para hI darzana pAme. bhagavAna ne usakI bhakti se prasanna ho paga-paga para usakI rakSA karI. use te. sArA saMsAra hI Izamaya dikhAI detA thA. vaha chadhara dekhatA, udhara hI rAma ke hI darzana hete the. >> muralI ne isa bAta ke sunakara eka ThaMDI sAMsa choDI aura kahA-hA ! meM dhruva yA prahAda kya na huA ?" Aja baMbaI kI nyU AphreiDa kaMpanI meM "bhakta-prahAda kA tamAzA hai. gopAladAsa ne bAlaka muralI ke hadayapura rAmabhakti kA aura bhI gaharA prabhAva DAlane kI garaja se use tamAze meM le jAne kA nizcaya kiyA. yathAsamaya ve muralI ke sAtha lekara nATakazAlA meM gaye. baDI bhIDa thI. haila darzaka se khacAkhaca bharA thA. yathAsamaya nATaka AraMbha huA. muralI baDI utsukatA se nATaka kA pratyeka dazya dekha rahA thA. rAma ke prabhAva se kuhArI ke jalate eNve meM se billI ke bacce kA jIvita nikalatA, prahAda ke uMce 5rvata ke zikhara se nIce giravAye jAna para bhagavAna kA prakaTa hokara usakI rakSA karanA, viSa kA amRta he jAnA tathA jalatI huI agni meM se usakA surakSita bacakara nikalanA Adi dazya bAlaka maralI ke hRdayapara gaharA prabhAva hAla rahe the. muralI kA prema Izvara kI ora baDhatA jAtA thA. Izvara-darzana kI abhilASA use kaThina tapasyA karane ke liye protsAhana detI jAtI thI. saMpUrNa padArtho meM izvara kI sarvavyApakatA kA vizvAsa usa ke hRdaya meM dada hAtA jAtA thA. lagabhaga do baje nATaka samApta huA. pitA-putra dene ghara Aye. muralI prasanna thA. use saphalatA kA rahasya mAlUma he gayA. muralI saMsAra se virakata ho uThA. usane khelanA-kUdanA baMda kara diyA. ache ane kapaDe pahinanA use arucikara mAlUma hone lagA. icchA-bhajana karane kI usakI ruci jAtI rahI. vaha dina-rAta ekAnta meM baiThA huA na jAne kyA socane lagA. vaha pAgala kI nArI Idhara-udhara ghUmatA bAga kI saira karatA aura kabhI ghaMTa gaMgAtaTapara baiTha gaMga-taraMga ke sAtha apanI bhakti kI laharAM ke nizcita sthAna para pacAne kA prayatna karatA. ATha pahara usa ke makha se rAma kA hI nAma nikalane lagA. kabhI-kabhI vaha ra se seMsa choDate hue kaha uThatA:-"rAma ! tuma kahAM ho ?" rAtri meM seMte-te bhI vaha isI prakAra pralApa kara uThatA thA. isI prakAra bahuta samaya bIta gayA. muralI ke hadaya meM aTala vizvAsa thA; aeva usane apanA pairya na cheDA. vaha aura bhI daDhatA se Izvara pAsanA karane lagA. * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwww wwww rAma tuma kahai he ? 47 saMdhyA kA samaya thA. bhagavAna bhAskara kA ratha astAcala ke zikhara para pahuMca cukA thA.lega ThaMDI vAyu sevana karane ke liye bAhara nikala paDe che. muralI bhI eka bAga meM pahuMcA aura eka jhADI ke nIce paDI huI beMca para baiThakara dhyAnAvasthita ho gayA. ekAeka usI jhADI meM eka TahanIpara baiThI huI yAmA madhura zabdoM meM bola uThI. usakI sUrIlI AvAja ne muralI kA dhyAna bhaMga kara diyA. vaha ekAeka cauka uThI. use esA vidita huA, mAne koI use rAma ke darzana hone kA patA batA rahA hai. vaha cakakAkara Idhara -udhara dekhane lagA. kahIM ke dikhAI na diyA. kevala usI jhADI kI eka TahanIpara beThI huI sthAmAM sUrIlI tAna choDa rahI thI. taba kyA IsI pakSIne bhagavAna ke sthAna kA patA batalAyA hai?"--muralIne socA. saMbhava hai, yaha pakSI uData-uDate kisI se sthAna para pahuMcA ho, jahAM ise bhagavAna ke dazana ho gaye hoM. tabhI to yaha abhI majhase usa sthAna kA patA batalA rahA thA." yahI saca muralI dhIre-dhIre apane sthAna se uThA aura usa pakSI ke pakaDane ke liye Age baDho. muralI ke usa TahanI ke pAsa jAte hI vaha pakSI uDa gayA. muralI mana mArakara apane sthAna para A beThA. bhagavAna ! dhruvapralhAda kI nAMi meM bhI te bAlaka hI dU. meM bhI te tumhArA nAma prema se liyA karatA , meM bhI te tumahAre darzane kA utsuka aura ichuka haM; phira mujhase ItanI dhRNA karyo? prasbAda aura dhruva kI te tamane rakSA ke, svayaM Akara unake kaSTa hare, unha hRdaya se lagAyA; para mujhe hadaya lagAnA te dUra rahA, darzana taka nahIM dete. rAma ! tuma kahAM hai ? ekabAra-kevala ekabAra-mujhe apanI madhura smRti kA darzana karA do." isI prakAra muralI derataka bakatA rahA. usake netro meM AMsu the aura hRdaya meM dhaDakana dhIredhIre aMdherA baDhatA jA rahA thA. ekAeka vahI pakSI A kara muralI ke hAtha para A baThA. muralI haDabaDAkara khaDA ho gayA; para isa bAra vaha pakSI niDarabhAva se beThA hI rahA. muralI ne baDe prema se pakSI para hAtha pherave hue kahA -"yAre pakSi ! tuma mujhe dekhate hI ka uDa gaye che ?" pakSI -" tuma mujhe 5kaDanA cAhate the. ka-kisa liye ?" muralI -"tuhIne te mujhe bhagavAna ke milane kA ThikAnA batalAyA thA. meM tuma se vahI bAta phira pUchanA cAhatA thA. meM tuhe kaI kaSTa na detA. basa, rAma kA patA pUchanA hI merA abhISTa thA." A pakSI -"rAma kA patA ! vAha ! khUba pUchI. are, rAma ko patA koI khAsa De hI hai ? vaha to ghaTa-ghaTa-vyApI che." | muralI:-"para mujhe te kahIM nahIM dikhalAI detA, meM usake darzane ke liye vyAkula dU. batalA do, pyAre pakSI ! rAma ke darzana prApta hone kA upAya batalA de." pakSI -"sAre saMsAra ke upara prema karane lage. zuddha aMtaHkaraNa se milo aura unheM apanAo. basa, rAma ke darzana prApta hone kA saba se sarala upAya yahI hai." muralI:-" meM to sAre saMsAra ke prema kI dRSTi se dekhatA hI huM." pakSI:-"aura mujhe ?" muralI tuhe bhI." * pakSI -"taba phira samajha lo, ki meM hI rAma hUM." muralI kI nidrA bhaMga huI usane dekhA, ki sacamuca hI dhanuSa-bANu-dhArI saundaryaziromaNi zrI rAmacaMdrajI usa ke netra ke sammukha khaDe hai. muralI pulakita hai, saba sudha-budha be, usa divya mUrti ke caraNepara gira paDA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna rAma bhagavAna rAma (lekhaka-pa'0 brahmadatta zarmA, 'hiMdu paMca' tA. 7-4-1927 nA aMkamAMthI) yAM te bahuta dinAM se rAmanaumI kI carcA sunAi detI thI, kiMtu jaba hAlI samApta hA gayI aura rAmanaumI ke dina pAsa Ane lage, taba rAmanomI kA melA dekhane ke liye merI AMkhe cakAra haiA gayI. maiM khIsa varSa se dillI meM rahatA hU~; para asI umaMge Ajataka nahIM uThI. phira Aja hI asAdhAraNa umaMge kI praznala taraMge kayAM haiM? rAmanAmI ke dina maine kAI kAma nahIM karane kA phaisalA teA kara liyA; magara kai AdamiyAM ke usa dina jate taiyAra kara ke dene kA vAdA kara cUkA thA. isaliye rAmanaumI se do dina pahale maiM rAta kA bilkula hI nahIM sAyA. tamAma rAta barAbara bhUte banAtA rahA. merI dharavAlI bhI kharAkhara mere hI sAtha kAma karatI rahI. yaha kAI vizeSa khAta na thI. Isa se pahale bhI kai khAra vastu mere sAtha kAma kara cUka thI; paraMtu ina dezanAM rAteAM kI vizeSa bAta yahu thI, ki merA sAta sAla kA accA bhI eka minaTa nahI. sAyA. kala rAmanaumI kA melA dekhane kA dhyAna usake sara meM asA ghUma rahA thA, kivaDu khAra-bAra usI kA jikara karatA thA. maite aura usakI mAne bahuta kahA, kibeTA ! seA jA; magara vaha na seAyA. rAmanaumI kA zubha dina thA. maine snAna kiyA. usa dina maiMne apanI rAMpI-sutArI kA bilkula hAtha na lagAyA. mere khacce kA yaha hAla thA, ki use dina kATanA muzkila hai| gayA, melA dekhane kama calAge? kayA abhI rAma kI savArI nahIM nikalI ?' isI prakAra ke dujanAM prazna varSa karatA thA. merA ghara kahA yA dUkAna usI saDakapara thI, jisa se heAkara bhagavAna rAma kI savArI nikalA karatI thI. isaliye mujhe darzana kI kAi kriznana thI. dina 33 khaje ke karIba agrejI khAjo kI AvAja mere kAna me' paDI aura theADI hI dera bAda bhagavAna rAma kA jhulUsa merI dUkAna ke sAmane se gujarA. jaba bhagavAna kI gADI AyI, taba maine jhukakara khaDI pratiSThA ke sAtha praNAma kriyA. merI AMkheAM ke tAre bacce te bhI hAtha joDa kara kalAH-" khelA, rAmacaMdra kI jaya.'' julUsa Age baDha gayA. mere bacce ke liye dUkAna para baiThanA muzkila hA gayA. "caleA, caleA'' kI vahu raTa lagAyI, ki maiM bhI use lekara julUsa kru sAtha hai| gayA. rAste meM usane mujhase bhagavAna rAma ke viSaya meM ase aise prazna kiye, ki agara kArya rAmAyaNa kA pUrA paMDita bhI haiAtA, teA dhArA jAtA. maiMne apanI buddhi ke anusAra usake praznanAM kA javAba dekara usakA muhu baMda kara diyA. bhagavAna rAma jI maneAhara mUrti mere aura mere bacce ke hRdayapara jama gayI. 428 merI aura mujhase bhI baDhakara mere bacce kI yaha icchA thI, ki jisa sthAnapara bhagavAna rAma kI savArI khaDI heA, aura rAma-rAvaNa yuddha hai!, usadasya ! dekhe; paraMtu abhI isameM kucha derI thI. hama acchI jagaha tuTate huye cArAM tarapha bhAge phirate the, hame acchI jagaha kAi jAne hI nahIM detA thA. hama cAreAM tarapha ghUmate ki; para kAi acchI jagaha nahIM milI. eka tarapha thADI sI jagaha najara paDI, basa merA baccA bhAgakara vaDAM jAte lagA, tine me rAya bahAdura jhIMjhakamala kI gADI kA dhADA usapara caDha gayA. isa meM na te! rAyabahAdura sAhaba kA kAi kusUra thA, na uta ke sAsa kA. kama se kama mujhe unake khilAr kAi zikAyata na thI. laDake kI TAMga meM sakhta ceTa AyI. zarIra kai aura hissAM me* bhI ceTa lagI, TAMga kI coTa ke kAraNu laDakA kheDuMAza hai| gayA. rAyabahAdura sAhaba gADI se utare aura laDake kai dekhakara aksesa karane lage. sAIsa se kahA se gADI me' khilAkara kaurana hI aspatAla le jAo." magara isI khIca kisIne kahAH--hujUra ! yaha camAra kA laDakA hai.' ina zabdoM kA sunanA thA, ki rAyabahAdura sAhaba ke cehare kA raMga badala laDake kI zocanIya dazA kI unakA ciMtA nahIM raha gayI, mAnAM kAI bAta hI nahIM huI. gayA. maiMne deDakara laDake kA geAda meM uThAnA cAhA, te| rAyasAheba kaDaka eleH--harAmajAde ! cAM camArI kA kayA kAma hai ? ' mere dila meM AyA, ki kahuM, ki kayA bhagavAna rAma kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna rAma 49 lIlA dekhane kA hameM adhikAra nahIM hai? paraMtu duHkha aura Dara ke kAraNa merI jubAna na khulI. rAyasAhaba apanI gAMDI lekara cale gaye. hajArAM hiMduo te yaha dRzya dekhA; paraMtu rAyasAhaba ke khilApha kisI kI jubAna na khulI. maiM bhagavAna kI lIlA dekhane AyA thA. merA baccA bha isIliye AyA thA; paraMtu apanI hI yahu lIlA dekhakara saMsAra merI AMkhAM me zUla kI taraha khaTakane lagA. hai rAma! tumane yaha kyA kiyA! maiM yaha sAca hI rahA thA, ki eka tarapha se AvAja AyI:--'pare haTA, pare haTA, svarUpa A rahe hai.' eka navayuvaka hiMdu te, jo sevA-samiti kA svayaM-sevaka mAlUma heAtA thA, merI pITha meM eka haMTara mArkara kahA:-haTAo isa lAza ke| ! rAstA sApha kareA.' maiMne apane kaleje ke TukaDe ke uThAkara chAtI se lagAyA aura saka se dUra le jA kara use hAza meM lAne ka ceSTA karane lagA. laDake kI TAMga se khUna aha rahA thA, mere cAre era bahuta se lega jamA he| gaye;paraMtu uname kAi asA na thA, je merI kucha bhI sahAyatA karatA. thADI hI dera ke bAda usa jagaha eka pAdarI sAhaba Aye. unhe Mne merI era dekhA, aura khele:- 'isa taraha kayA tuma laDake kI jAna le lenA cAhate hai ? ise uDDAe aura turata aspatAla le jAe.' maine AMkhAM meM AMsU bharakara kahA:--'hujUra ! Apa kahate / saca hai", magara aspatAla dUra hai. maiM kisa taraha le jAuM ?' pAdarI sAhaba kA mujhapara dayA AgamI. khele:-dhabarAe mata, merI gADI khaDI hai. usI me* baiTha jAe. ' maiM uThA aura apane meheAza laDake ke gADIpara savAra karAyA. kAcavAna ne ghaDe kA taDArka ke sAtha haMTara mArA aura gADI turanta hI aspatAla kI tarapha ravAnA hai| gayI. pAdarI sAhaba ne rAste me' mujhase kucha bhI na kahA; paraMtu mere hradaya kA siMhAsana, jahAM 'bhagavAna rAma kI' mUti sthApita thI, kucha-kucha hilane lagA. mujhe aisA mAlUma heAne lagA, ki rAma kI jagaha vahAM eka aura hI mUrti virAjamAna . hai. aspatAla meM jo dina gujAre, unakI kathA bahuta lambI haiM. eka mAsa ke bAda merA baccA acchA haiAkara aspatAla se dhara AyA. isa eka mahIne meM maiM te aura merI patnI ne jo-jo takalIpha uDDAyI; unakA yadi varNana karUM te hiMdumAtra kI AMkheM zase nIcI hA jAye'gI. " yahAMpara maiM kaivala eka hI bAta sunAnA ThIka samajhatA hU~, je pAdarI sAhaba mere bace kA aspatAla paMDyA Aye the, mere bacce kI bimArI ke dinAM me bhI pAMca cheH vAra usI khabara lene gadhe; para jita rAyabahAdura sAhaba kI gADI se usakI TAMga TUTI thI, unhAMne zAyada hI kabhI isa ghaTanA kA yAdakiyA na heAgA. isa ghaTanA kA hue 10 varSoM hA gaye. merA laDakA aba mere pAsa nahIM rahatA, pAdarI sAhaba ne use mizanaskUla meM dAkhila karA diyA thA. aba vaha enTransa pAsa kara ke eka vAya0 e me' paDha rahA thA. usakI ItanI unnata dekhakara mere citta meM prasannatA kI aparimita lahare uDA karatI thIM. mere hradaya ke siMhAsana se rAma kI mUtti bilkula uThe gayI thI aura usakI jagaha prabhu IsA masIha virAjamAna hai| cUke the. dhIre-dhIre mere eTene khIe z2I parIkSA pAsa kara lI aura pAdarI sATuba kI siphAriza se vahu pulisa vibhAga meM naukara bhI hA gayA. yahu 15 varSe khItate hue mujhe kucha bhI mAlUma na huA. maiM tamAma pichalI khAte bhUla gayA. isa bIca meM hara sAla rAmanaumIpara bhagavAna rAma kA julUsa merI dUkAna ke Age se nikalatA rahA; para maine kabhI usakI tarapha dhyAna bhI nahIM diyA. khAjo kI AvAja se mere dilapara kucha bhI asara nahIM paDatA thA aura julUsa kI jaya-dhvani mere hAtha se merI rAMpI ke alaga nahI kara sakatI thI. jabataka merA laDakA paDhatA rahA, takhataka jUte banAkara apanA gujArA karatA rahA; para * jakha naukara hA gayA aura usane apane rahane ke liye alaga kADhI le lI, taba maiM bhI usake pAsa hI rahane lagA. maiM aba khUDhA hai| gayA thA aura merI strI bhIkhuDhiyA hai| cUkI thI. hama doneAM apane bheTa ke pAsa hI rahate the. usakI hara taraha se sevA karate the; paraMtu strI eTa kA nigAhe... hameM kucha bhI badalatI huI mAlUma paDane lagI. kabhI-kabhI vaha hame' kre-buDhiyA, susta, kAhila Adi zabda bhI kahane lagA. yahI rAmanaumI ke dina the. misTara DeviDa (yaha merI AMkhAM ke tAre kA nAma hai) khuzA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 bhagavAna rAma khuzI ghara meM Aye aura jhaTa-paTa kapaDe badale. maine pUcho:-" kayA bAhara jA rahe he ? kaba Age ? khAnA kaba khAoge ?" vaha bolA:-aMja meM ghara meM khAnA na khAuMgA. abhI seTha jhIMjhakamalajI kI meTara AnevAlI hai. Aja meM unhI ke ghara dAvata meM jAuMgA. seTha kA nAma sunakara merI AMkhe ke sAmane vahI Aja se 15 varSa pahale rAmanaumI kA dazya bAyaskepa kI bhAMti dhUmane lagA, jaba ki merA baccA IsI seTha kI gADI ke nIce jamI huA . ne AkAza kI ora dekhate e sara uThAkara kahA:- IsAmasIha ! tU baDA hI kautukI che. jisa jhIMjhakamala ne usa samaya mere lake kI cITa kI jarA bhI paravA na kI thI aura yaha bhI na socA thA, ki vaha maratA he yA chatA che, Aja vahI seTha use apane ghara dAvata meM bulA rahA hai. aura usake liye apanI meTara bhejatA hai. maine apane putra se kucha na kahA. vaha calA gayA aura rAta ke 10 baje vApisa AyA. ghara A kara vaha cupacApa apane palaMga para leTa gayA, meM usake pAsa gayA, te usake muMha se zarAba kI badabU A rahI thI maine pUcho:-beTA ! yaha kayA bAta hai ? kayA tumane Aja zarAba pI che ?" vahu kaDakakara bAlA:-hAM, seThajI ke laDake ne eka pega pilA diyA hai.' yaha sunakara mere hadaya ke baDA bhArI dhakkA lagA; paraMtu meM cupa ho rahA ! rAmanaumI kA dina thA. zAma ke pAMca baje DeviDa ke liye seTha jhIMjhakamalajI kI moTara AyI. vaha usameM baiThakara melA dekhane ke liye jAne lagA, te apanI amAM se bAlA --"ammAM ! agara tumha bhI AnA he, te tAMgA kirAye kara ke A jAnA.' meM usa ghaTanA ke bAda kabhI melA dekhane na gayA thA; para Aja merI gharavAlI ne bahuta kucha kahA, te me bhI calane ke liye taiyAra ho gayA. merI gharavAlI ke vAstava meM melA dekhane ko cAha na thI, use to apane * beTe kI zAnadAra hAlata dekhane kI sadha thI. maine tAge ke liye bahuta koziza kI; para koI tAMgA na milA. merI gharavAlIne bahuta kucha kahA, te hama dene paidaja hI calane ke liye taiyAra ho gaye aura mele kI tarapha cala diye. jaba mele ke pAsa pahuce te saDaka para loge kI itanI bhIDa thI, ki calane ke rAtA bhI nahIM milatA thA. gArthei, moTara aura tAMgoM kA baDA jora thA. itane meM eka moTara baDI tejI se hamAre pAsa se hokara nikala gayI. meM te na dekha sakA; para merI strI ne kahA - dekho, dekho, vahI mera beTA jA rahA hai. apane ace ke seTha jhIMjhakamala aura unake sAhaba lAge ke sAtha dekhakara merI gharavAlI ke ItanI ahI hai. mAnAM use sAre saMsAra kA rAya mila gayA hai. hamAre dekhate-dekhate hI dara ke phAsalepara hI vahu moTara khaDI heDa gayI. eka garIba brAhmaNa, jise AMkha se bahuta hI kama najara AtA thA, lakaDI ke savAre saDaka ke kinAre-kinAre melA dekhane jA rahA thA. tejI se jAtI huI meTara usakI lakI se TakarAyI aura vaha dhama se jamIna para muMha ke bala gira paDA. usa ke muMha meM bahuta cATa lagI. khUna bahane lagA. DeviDa moTara se nIce utarA aura heTara se usa buke brAhmaNa kI kamara para mAratA huA bolA:-"nAlAyaka ! tu saDaka ke bIca se kyAM jA rahA thA, bulA sipAhI ke. abhI IsakA cAlAna karo." mudde brAhmaNa ne kahAda-"hujUra ! merA kucha bhI kasUra nahIM che. to eka tarapha se jA rahA thA." lekina DeviDa ke krodha kI koI sImA na rahI. vaha heTara phaTakAratA aura muha se gAliyAM bakatA jAtA thA. seTha jhIMjhakamala ke beTe meTara meM savAra the. apane beTe kI yaha dazA dekhakara mujhe bahuta duHkha huA. maine usake pAsa jAkara kahA-beTA ! yaha kayA karate ho ? kayA Isa garIba budde ko mAra hI DAloge ?" DeviDa ne merI ora dekhakara hAtha nIcA kara liyA aura moTara meM baiThakara vahAM se cala diyA. | mene usa mudde brAhmaNa kA saDaka ke eka tarapha biThAkara usakA muMha ane rUmAla se sApha kara diyA. khUna baMda huA, to mAlUma paDA ki coTa adhika nahIM hai. brAhmaNa ne kahA, "bAbA! tumhArA bhalA ho, tuma jAo, aba mai calA jAuMgA." yaha dazya dekhakara merA citta bahuta du:khI huA. meM apanI strI se kahA ki aba meM Age nahIM jA sakatA. usane javAba diyA: thoDI dUra aura calo phira lauTa AyeMge." mene usakI prArthane svIkAra kara lI, merI AkhuM khUlI huI thI; magara kucha dikhAI na paDatA thA. pAMva cala rahe che; para dila baiThA jAtA thA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNakAla meM paradApaNAlI 431 itane meM mujhe asA mAlUma hone lagA, ki eka suMdara navayuvA mere sAtha cala rahA hai. phira mere kAne meM AvAja AyIH "bhakta rAmadAsa dekha yaha mAyA kA jala kesA bhayAnaka hai jaba isa mAyA kA cakra calatA che, taba manuSya kahIM se kahIM jA giratA hai. phira to use hiMdu, musalamAna, pArasI, IsAI, yahUdI kA jJAna nahIM rahatA. je bhagavAna ke caraNe se dUra ho jAtA hai, vaha abhimAna aura svArtha meM phaMsakara nAza kI tarapha dauDatA huM. " mane yaha surata dekhI, yaha zabda sune; para meM yaha na pahacAna sakA, ki vaha kauna hai aura na yahI samajha sakA, ki usakA kyA matalaba che ? meM thoDI dUra aura gayA, phira meMne apanI strI se kahA ki aba meM Age nahIM jA sakatA. hama done ghara lauTa Aye. ghara AyA te mujhe esA mAlUma hone lagA, ki koI mujhe naraka kI tarapha ghasATe liye jA rahA hai. maine gharavAlI se kahA-"dekho ! meM aba isa ghara meM, jahAM DeviDa rahatA hai, kabhI nahIM jAuMgA. agara tuma beTe ke sAtha rahanA cAhe, mujhe kaI Apatti nahIM; magara meM to apane pahale hI makAna meM nakara jUtiyAM banAne kA kAma karegA Are apanA bAkI jIvana usI taraha bitAuMgA." merI gharavAlI ko merI Ina bAteM se baDA duHkha huA. para vaha mere sAtha hI calI AI maMne apanA pahelA makAna phira kirAyepara le liyA aura jaba subaha ke vakta apanI rAMdhI se camaDA sApha karane lagA, taba phira eka suMdara yuvA ke, apane samIpa dekhA, je mIThe zabda meM mujhase kaha rahA thAH* "bhakta rAmadAsa ! - dhanya hai, ki mAyA ke jAla meM nahIM phaMsA. dekha, agara tujhe merI sahAyatA kI jarUrata ho, te meM hAjira dU !" yaha vahI surata thI, jise maine eka dina pahale saDaka ke kinAre calate hue apane sAtha dekhA thA; yaha vahI AvAja thI, je usa dina pahalepahala meMne sunI thI. aba maine pahacAnA, ki yaha te bhaktavatsala bhagavAna rAma hai, je mujhe sAkSAta darzana de rahe che. mane hAtha joDa kara kahA -"bhagavan! muke kucha bhI nahIM cAhiye, yadi Apa dayA ho karanA cAhate hai, te mere beTe ke naraka ke rAte se bacAiye. isa tarapha vaha jA rahA hai, vaha baDA hI bhayaMkara rAstA hai. aura meM to tuhe apane hadaya ke premasiMhA. sana se kabhI dUra na karUMgA. | (o hiMdu kahevAtA ane moTA mahAtmA, upadezaka, bhakta ane jJAnImAM khapatA baMdhuo ! A vArtA uparathI tamArI akkala kAMI ThekANe Avaze kharI ? ke pachI akkalanA bAradAna rahI tamArI hiMdujAtine jaDamULathI ukheDI nAkhavAneja rate rahezo ? ) rAmAyaNakAla meM paradApraNAlI (lekhaka -eka "purAnI lakIra kA phakIra." "hiMdupaMca' tA. 7-4-1927nA aMkamAMthI) AryajAti ke prAcInatama itihAsa zrImadvAlamIki-rAmAyaNa meM, Arya aura anArya donoM hI jAtiyAM , paradA prathA ke pracalita hone kA ullekha kitane hI sthalapara pAyA jatA che. saMskRta-sAhitya-saMghe meM rAjadvArIo ke "asUryapappA" kA vizeSaNa diyA gayA haiarthAta Arya-rAjAoM kI raniyoM meM paradAprathA kA pAlana esI kaDAI se hotA thA ki, parapuruSa kI to bAta hI kyA, sarvAgata sUrya bhagavAna bhI unake nahIM dekha pAte the. isI se jisa samaya zrIrAmacaMdrajI aura lakSmaNajI ke sAtha janakanaMdinI jAnakIjI vanavAsa ke liye nagara meM hekara nikalI, usa samaya ayodhyAvAsiyo ne atyaMta duHkhI che, kahA thA - " yA na zakyA purA draSTuM bhUtairAkAzagairapi / tAmadya sItAM pazyaMti rAjamArgagatA jnaaH||" (a0 sarmA 33, 0 8.) arthAta jIna sItA mahArAnI ke AkAzacArI jIva bhI nahIM dekha sakate the, unhIM sItAjI ke Aja rAha calate loga dekha rahe che. Isa paradApraNAlI kI surakSA ke liye tatkAlIna rAjAe ke ranavAse meM pUrI-pUrI sAvadhAnI rakhI jAtI thI. yahAMtaka ki ranavAse meM kaI thAMDhiyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 rAmAyaNakAla meM padApraNAlI hotI thI aura unakI khAsa DhApara paharedArI kA kAma striyo, vRddha-puruSe aura balike se liyA jAtA thA. yaha bAta hameM nita loka se avagata hatI haiH"prnnmy rAmastAnvRddhAMstRtIyAyA dadarza s:| striyo vRddhAzca bAlAzca dvaarrkssnnttpraaH||" (ayosarga 20, 0 12.) arthAta zrI rAmacaMdrajI (dusarI DhApara khaDe) vRddha brAhmaNe ke praNAma kara (apanI mAtA kauzalyA ke bhavana kI) tIsarI DhIpara pahuMce, jahAM stri, vRddha puruSe aura bAlake kA paherA thA. isake atirikta rAmAyaNa se yaha bhI patA calatA hai. ki Arya-rAjAeM ke ranavAsa meM haraeka puruSa jAne nahIM pAtA thA. je puruSa vRddha aura rAjA ke vizvasta hote the, ve hI jA sakate the. ranavAsa meM jAne kA adhikAra mahArAja dazaratha ne vRddha evaM vizvasta sumaMta ke de rakhA thA. yathA - "stuvannRpatizArdUlaM praviveza nivezanam / taM tu pUrveditaM vRddhaM dvArasthA rAjasaMmatam // " (ayo. sarga 14, 0 44.) arthAt mahArAja kI je-jaMkAra karate sumaMta rAjabhavana meM gaye. mahArAja dazaratha ne vRddha aura vizvasta hone ke kAraNa unakI TI mApha kara dI thI. unake hara samaya binA rokaToka ranavAsa meM jAne kA adhikAra prApta thA. ranavAsa meM rahenevAlI rAniya hI meM paradApraNAlI pracalita thI aura janasAdhAraNa meM IsakA calana na thA-je lega yaha kahate hai. unake samajha lenA hogA ki, prathama to "yathA rAjA tathA prajA" kI leketi unake kathana ke virodha meM' kahI jA sakatI hai. phira ayodhyAkAMDa meM" jahAM kisI sArvajanika utsava kA varNana AyA hai, vahAM striye ke chajaje, jharakha hI meM baiThane kA varNana Adikavine kiyA che. rAmAyaNa meM hama dekhate hai, ki jisa samaya danAM rAjakumAra jAnakIsahita vanavAsa ke liye ayodhyA se ratha meM baiThakara ravAnA hote hai, usa samaya bhAvI viyoga se vikala ayodhyAvAsI unake ratha ko gherakara ratha ke sAthe dauDa che. Ina doDanevAlAM kA varNana karate hue Adikavi ne ratha ke sAtha puruSe hI kA jAnA likhA hai. yathAH"ttH sa bAlavRddhA sA purI paramapIDitA / rAmamevAbhidudrAva dharmArtA salilaM yathA // " . (a) sarga 40, lo0 20.) arthAta ayodhyAvAsI thayA bAlaka, kyA khUTe aura kyA yuvaka-sabhI atyaMta vikala he, zrI rAmacaMdrajI ke ratha ke pIche vaise hI dauDane lage, jaise ghAma se satAyA jIva pAnI kI ora dauDatA che. rAmAyaNa ke adhyAkAMDa se yaha bhI avagata hotA hai, ki usa samaya parade ke bAhara kumArI kanyA ke choDa anya koI kula-strI nahIM nikalatI thI. yaha bAta nimra leka se spaSTa avagata ho jAtI hai:"naaraajke janapade udyAnAni samAgatAH / sAyAhne krIDituM yAnti kumAryoM hembhuussitaaH||" (ayo. sa. 6, lo. 17) arthAta jasa rAjya meM rAjA nahIM rahatA, vahAM suvarNa ke AbhUSaNe se bhUSita kumAriye udyAnAM meM khelane nahIM jAtAM. rAmAyaNakAla ke A meM striyoM ke liye parda meM rahane kI prathA te thI hI; sAtha hI avasara upasthita honepara, ve AyeM tara ke sAtha vyavahAra karate samaya paradAprathA kA pUrNa sammAna karate the. yaha bAta hameM rAmAyaNa ke usa sthala ke dekhane se avagata hetI hai, jisa sthalapara kuddha lakSmaNajI ke vAnararAja sugrIva ke aMtaHpura meM jAne kA varNana diyA huA hai. Adikavi kahate hai:- " cAritreNa mahAbAhurapakRSTaH sa lakSmaNaH / tasthAvekAntamAzritya raamkopsmnvitH||" (kiSki sarga 33, lo. ra7). arthAta lakSmaNajI (jaba sugrIva ke ranavAsa kI khAsa DoDhI para pahuMce, jahAM se stri ke bhUSaNe kI jhanakAra suna paDatI thI ) zrIrAmacaMdrajI ke kathana se kaddha hone para bhI ranavAsa ke bhItara dhaDadhaDAke hue dhusa nahIM gaye, kintu Isa vicAra se ki ranavAsa kI paradA-praNAlI ke bhaMga karane ke kAraNa unake caritrapara dhabbA na laga jAyeM, ve khAsa TIpara, eka aura kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNakAla meM paradApraNAlI 433 suna sAna jagahapara khaDe rahe. phira zrIrAmajIne priya ke kina samaye meM paradA nahIM karanA cAhiye yaha svayaM batalAyA che. jIsa samaya vibhISaNa mahArAnI jAnakI ke bahuta achI parade se DhakI pAlakI meM biThA bAnarazibira meM pahuMce, usa samaya pAkI ke sAtha rakhavAlI ke liye Aye hue rAkSasa je, (je zira para pagaDiyAM bAMdhe the aura hAthe meM be liye hue the ) cAra aura dhUma-dhUmakara saba ke haTAne lage. una ke haTAne se rIrtho, bAna aura rAkSase ke jhuMDa ke jhuMDa vahAM se haTakara dUra khaDe he gaye. usa samaya apane pIche prANu hemanevAle vAnarAdika kA esA tiraskAra dekha, zrI rAmacaMdrajIne vibhISaNa se kahA thA-" binA mujha se anumati liye tuma Ina sabake kyAM kaSTa de rahe ho? isa hullaDa ke (haTa-bace kI cillAhaTa ke) miTAo, kayoM ki ye saba to mere hI svajana hai." phira" na gRhANi na vastrANi na praakaarstirskriyaa| nezA rAjasatkArA vRttamAvaraNa striyaH // vyasaneSu na kRccheSu na yuddheSu svayaMvare / na to no vivAhe vA darzanaM dRSyate striyaH // saiSA vipadagatA caivaM kRcchreNa ca samanvitA / darzane nAsti doSosyA matsamIpe vishesstH||" (yuddha sarga 114, lo. ra7-ra9) arthAta striyoM ke liye na ghara, ne paradA (kanAta), na aTArI, na cika aura na isa prakAra kA (ADaMbarapUrNa) rAjasatkAra ADa karanevAlA hai, jaisA ki Isa samaya tuma kara rahe he. unakA paradA te unakA AcaraNa che. kahA jA sakatA hai ki zrIrAmacaMdrajI kI isa ukti se to striyoM ke liye parade kI AvazyakatA kA khaMDana hotA hai, kintu isI liye te zrIrAmacaMdrajI apane AMtarika uddeza ko spaSTa karane ke liye Age kahate hai, ki vipattikAla, pIDA, yuddha, yajJa aura svayaMvara-sabhA meM striya kA puruSa ke sAmane khulamakhulA nikalanA-paThanA daSAvaha nahIM hai. (arthAta Ine ko choDakara anya saba dazAoM meM striyo kA parade ke bAhara nikalanA (depAvaha che). phira kahate hai, sItA bhI vipatti meM pheMsI huI baDe duHkha meM , aeva yadi isa ke ye saba loga dekha le te isa meM kaI burAI nahIM. phira merI upasthiti meM te isa samaya sItA kA saba ke sAmane nikalanA nitAnta doSAvaha nahIM hai. zrI rAmacaMdrajI ke ukta kathana meM paradA, kanAta, cika Adi sabhI bAteM kA ullekha hone se spaSTa che, ki priya ke ADa meM rakhane ke liye rAmAyaNakAla meM Arya evaM sabhya kahalAnevAlI jAti meM sAdhAraNatayA kanAta tAnI jAtI thI, paradA DAle jAte the aura cike kAma meM lAyI jAtI thI. usa kAla meM kevala ra8 vaeN loka varNita avasthAo meM kula strioM kA parade ke bAhara nikalanA janatA meM siMgha samajhA jAtA thA. usa jamAne meM bhI je pratiSThita loga che, unako apanI striya kA paradA "phADa" DAlanA bahuta burA mAlUma paDatA thA. ve laga apanI una pira je paradAprathA ke bhaMga karatI thI, kRddha hete the. yaha bAta rAvaNa kI paTarAnI, madadarI kI usa samaya kI ukta se spaSTa ho jAtI hai, jisa samaya vaha raNakSetra meM apane mRta pati rAvaNa ke zava ko dekha zokasaMtatAM ho vilApa kara rahI thI. maMdodarI rAvaNa ke zava ke saMbodhana kara kahatI hai - " dRSTvA na khalvabhikruddho mAmihAnavaguNThitAm / nirgatAM nagaradvArA padbhyAmevAgatAM prbho|| pazyeSTadAradAgaMste bhraSTalajAvaguNThanAn / bahirniSpatitAn sarvAn kathaM dRSTvA na kupyasi // (yuddha sarga 111, 0 61-63) arthAta he svAmina ! meM binA ghuMghaTa ke nagara ke phATaka se hokara yahAM dila calI AyI 9. kyA isa prakAra mere Ane se tuma mujha se rUTha gaye ho aura IsI se mujha se nahIM balate ? dekha, ye tumhArI sabhI pyArI DhiyAM lajajAtyAga aura paradA " phADa" ranavAsa ke bAhara nikala AyI hai. inako isa prakAra AyI huI dekha, tuma inapara karyo nahIM krodha prakaTa karate ? isI prakAra rAmAyaNa ke anya sthale meM bhI, sviye kA usa kAla meM ghuMghaTa kADhanA aura parade ke bhItara rahanA milatA hai. upara je avataraNa diye gaye hai, unase te rAmAyaNakAla 2. za Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 rAmAyaNakAla meM paradApraNAlI meM striyoM kA ghuMghaTa kADhanA aura pade meM rahanA nissaha siddha hotA hai. atae bhAratavarSa meM, je sabhyatA kI janmabhUmi hai, striyoM ke liye paradA tAnanA aura ghuMghaTa kADhanA Adi-kAla se pracalita che. rAmAyaNakAla ke bAda atihAsika madhyakAla meM bhI bhArata kI kula-striyo meM paradA-praNAlI kA pracalita honA, hameM citaura kI mahArAnI ke itivRtta se avagata hotA hai. ataH Aja striyoM ke liye paradA aura ghuMghaTa kI je prathA Isa AryabhUmi meM dekhI jAtI hai, vaha mahAtmA gAMdhI ke avicArita eva AvezapUrNa zabdoM meM na te-"pAzavika" hai, aura na smRtikAra ke matAnusAra, bilakula "bekAra " hI hai. hameM to, mahAtmAjI ke-"hiMdI navajIvana" meM "parade ke phADa pheMke " zIrSaka meM paradA-prathA ke liye "pAzavika" aura " bilakula bekAra " likhA huA dekha, baDA Azcarya huA. je paradAprathA Arya jAti meM cirakAla se pracalita hai aura jisakI AvazyakatA kA anubhava kara, Aja taka sabhI che evuM sabhya jana, jisakA Adara karate cale Ate hai, usI paradAprathA ke liye mahAtmAjI jese eka uttaradAyI vyakti ke mukha se ese asaMgata aura tathyazaya vizeSaNa ke. nikalanA-kisa vicAravAna ko Azcarya meM na DAlegA ? mahAtmAjI tathA unake isa vicAra se sahamata loge se hamArA sAnurodha yaha Agraha hai, ki che dimAga se jarA sacaeN ki je prathA yuga-yugAntara se hamArI jAti meM pracalita che. vaha pAzavika" kese che ? yadi yaha prathA "pAzavika" che, te kayA isa prathA ke pracalita karanevAle % pazache ? yadi nahIM, te phira yaha prathA "pAzavika " kisa artha meM hai ? kayA pazuoM yaha paradA-prathA pracalita hai? yadi nahIM, te phira yaha prathA "pAzavika" karyo batalAyI gayI ? hama te dekhate hai, ki pazuo aura pazuvata AcaraNazIla jaMgalI jAtiyAM meM hI striyoM ke liye paradA-prathA kA vidhAna nahIM che. atae " parade ko phADa ke " vAlI prathA ko hI hama ni:saMkoca bhAva se yadi kahanA cAhe, to "pAzavika" kaha sakate hai, phira paradAprathA ke saMbaMdha meM eka bAta aura bhI kahI gayI hai, vaha yaha, ki yaha prathA "bilakula bekAra" hai aura "Isa se deza kI asaMkhya hAniyAM ho rahI hai. yaha lekha dekhakara aura sAbaramatI-Azrama kI ghaTanAo ke liye prAyazcitta-svarUpa mahAmA ke kaI dinAMka anazana-trata dhAraNa karane kI bAta kA haThAta smaraNa hote hI hameM to kahanA paDatA huM ki, mahAtmAjIne jisa samaya paradAprathA kI niMdA kI, usa samaya ni:saMdeha raSa ke vazavatI he gaye the. nahIM te jina mahAmAcha ke paradAhIna ghare kI kitanI zAca ghaTanAo kA rastIratI hAla mAlUma hai, una mahAtmAjI ke mukha se asI bAte kabhI nahIM nikalatI. jina deza meM paradA-prathA pracalita nahIM hai, una deza kI striyoM kI naitika aura cAritraka nirbalatAoM kI azrAvya pApa-kathA loge se chipI huI nahIM hai. unakA mahAvistArita varNana kara ke hama pAThaka kA samaya naSTa karanA ucita nahIM samajhate. hama yaha nahIM kahate ki vartamAna yuga meM, jisake liye mahAtmA tulasIdAsajIne likhA hai: kavi kAla bihAla kie manujA, nahiM mAnata keu anuna tanujA." aura jisa yuga ke loge ke -"paratiya-laMpaTa kapaTa-sayAne batalAyA hai, paradA kI prathA se, striya doSo se bacI rahatI hai',-nahIM, nahIM--" parade kI oTa " meM bhI zikAri kI "ceTa' hotI hI hai: kintu jitanA avasara aura avakAza paradA-prathA dvArA burAiyAM ke dUra rakhane kA hai, utanA paradA "phADa pheMkane "se nahIM. hamArI dhAraNA to aisI che,ki je loga striya ke liye "paradAphADa pheMkane " kI vyavasthA dete hai, ve jAti ke hitaciMtaka nahIM, bahika "paratiya laMpaTa kapaTa sayAne "svabhAvasaMpanna loge ke vakIla che. eka bAta aura hai, vaha yaha ki, rAmAyaNa-kAla meM stri ke divya, nirmala caritra hameM tabhI dekhane ke milate hai, jaba hama usa kAla meM lakSmaNajI jaise AtmasaMyamI mahAtmAo ke darzana pAte hai. isa eka mahAna AtmA ke caritra kI utkRSTatA usa samaya hamAre netrAM ke sAmane A khaDI hAtI hai, jisa samaya hama usake usa karthopakatha ke paDhate huM', je Inake aura sItAjI ke bIca taba huA thA, jaba lakSamaNajI apane baDe bhAI kI AjJA zirodhArya kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAma kA Adarza jIvana 435 sItAcha ke vAmIki ke Azrama meM baDane gaye the. sItAjI lakSmaNajI se kahatI huM - nirIkSyamAdya gacchatvamRtukAlAtivartinIm / / (uttarakAMDa, sarga 48, 20 19) arthAta-he lamaNa! tuma aba jAo, kiMtu yaha dekhate jAo, ki isa samaya meM garbha vatI . yadi Ajakala kA koI yuvaka lakSmaNa kI jagaha hotA, te apanI mAtRsamAM bhIMjAI ke paTapara hAtha phera garbha ke bacce ke TaTole binA thoDe hI mAnatA? kiMtu vahAM the lakSmaNa. ataeva bhaubhAI kI isa ukti ke suna ve avAka ho gaye. Adikavi kahate hai-lakSmaNajI "rayAda na rArA du arthAta te kucha bhI na kaha sake. vicAra meM paDa gaye. kucha dera bAda soca kara belexxx kiM mAM vakSyasi zobhane / dRSTapUrva na te rUpa pAdau dRSTau tvaamdhe|| kathamatra hi pazyAmi rAmeNa rAhitAM vane // (uttara0 sa0 84, lo. 21-22). he bhAgyavati ! yaha tuma kayA kaha rahI hai ki mujhe dekhate jAo? he sukRtini! maine te Ajataka yaha bhI nahIM dekhA ki tumhArA rUpa kaisA hai-tuma kAlI hai ki gerI! tuma ko apanI pUjyA samajha, merI daSTi to sadA tumhAre caraNe hI para paDI che.phira zrI rAmacaMdrajI ke pITha pIche aura se bhI Isa nirjana vana meM maM tumha karyo kara dekha sakatA haiM? Adikavi ne likhA hai ki yaha kahakara lakSmaNajI sItAjI ke uttara-pratyuttara kI pratIkSA na kara turaMta nAva para savAra he gaMgA ke Isa para cale Aye. aba vicArane kI bAta hai, ki rAmAyaNakAla meM, jisa samaya lakSmaNajI jase maryAdArakSaka Adarza pupa , usa samaya thI paradA-prathA Isa deza meM pracalita thI. Isa jamAne meM purANuM ke bhaviSya kathAnusAra, kaliyugI prajA ke mana se dharma kA Dara balarI dUra kiyA jA rahA hai aura vaha pApaparAyaNatA meM dina-dina DUbatI calI jA rahI hai, taba bhI paradA-prathA ko "bilakula bekAra " samajhanA, yA samajhAnA. kisa pariNAmadazI ke nikaTa vicAraNIya vijaya ne samajhA jAyegA? hamArA sAgraha anurodha che, ki bhAratavAsI ane samAja kA hitAhita bhalI bhAMti vicArakara mahAtmAjI ke ukta kathana ke kArya-rUpa meM pariNata kareM; kayAM ki jisa prakAra mahA mAjI ne Aveza meM bhara yaha bAta kaha DAlI hai, usI prakAra aMdhabhakti ke Aveza meM bhara, mahAtmAjI ke bhakta, yadi parade ke phADa pheMkane ke udyata he jAyeMge, te Age kI pIDhI apane Ina pUrvapu kI samajhapara pazcAttApa kiye binA na rahegI. kahA bhI haiH sadaNA vipata ne sicAmavive: mApa gharam " zrIrAma kA Adarza jIvana (lekhaka:-zrIyuta prophesara lausiMhajI gautama, bI. e., kAvyatIrtha, ema. Ara. e. esa) pratyeka samaya meM, pratyeka deza meM, mAnavasamAja kA yahI udezya hotA AyA hai, ki use sukha mile aura duHkha kI nivRtti he; Isa duHkha-bahula saMsAra meM use koI aisI aTUTa auSadha mila jAye, jisase vahu duHkharUpI roga ke pAsa na phaTakane de. " dukha kA nAza" "sukha kI prApti"-IsI uddeza kI siddhi ke liye Isa saMsAra meM bhayaMkara kAMDa hue; aneka mata-matAntare kA janma huA; aneka darzane kI sthApanA huI bhinna-bhinna mArge se uddeza kI siddhi batAyI gayI; Ina mArgo ke aA pathika meM vAda-vivAda hue, mata-bheda athavA mArga- bheda ke kAraNe aneka yuddha bhI hue; rudhira kI nadiyAM bahIM; zAti ke sthAna meM azAnti, sukha ke sthAna meM duHkha, baMdhutva ke sthAna meM zatruva, saMgaThana ke sthAna meM vighaTana hue; prakRti ke kAlIrUpa dhAraNa karanA paDA; ajJAnI manuSya meM pAzavika vRtti A gayI, unakA vikAsa rUka gayA: mAnavI baMdhana jakaDa gaye aura sukha svapna hai gayA. * sukha prApta na hone ke kAraNa do hI ho sakate hai--vA to patha hI ThIka na thA yA usa patha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 zrIrAma kA Adarza jIvana ke pathika ne ThIka yA sacce patha kA tyAga kiyA. je kucha hai, yaha bAta nirvivAda siddha che, ki. sukha kI prApti ke liye AnaMdAmRta pAna karane ke liye, nirvANa athavA brahma-nirvANa-prApti ke liye svarga, baikuMTha, bisti athavA hevansa taka pahuMcane ke liye, eka kalyANa-patha kI AvazyakatA hai, jisakA anusaraNa karane se manuSya ke apane lakSmataka-maMjile-makasUda taka pahuMcane meM saMdeha na rahe. jina dhArmika niyame ke anusAra calane se hama uddezyataka pahuMceMge, unakA nAma veda meM "Rta" kahA gayA che. vahI varuNa, savitA Adi de kI nitya-satya-pravartaka zakti che. usI zakti ko upaniSada meM "devI zakti" kI saMjJA dI gayI hai. usI zakti ke anusAra calane se mAnava-apane abhISTa sthAnataka pahuMca sakatA hai. bhinna-bhinna nAma se usI Rtazani kI upayogitA batAyI gayI che. saMsAra meM usI zakti ke anusAra jIvana kA niyamana karanA hI saccA " sadAcAra " he-vAstavika dharma hai. usa Rta-zakti ke pratikula kArya karanA " durAcAra " -pA5 che. "sAcAra sUtro di maM:" arthAta dharma kA mUla sadAcAra hai. saccA " sadAcAra "? kyA hai? IsakI mImAMsA karane meM baDe--baDe vAda-vivAda uTha khaDe hete hai. hamane jAna-bUjhakara saracA "sadAcAra " likhA hai: kAMki mithyA " sadAcAra " je vAstava meM asadAcAra che, kabhI-kabhI sadAcAra kA rUpa dhAraNa karI letA hai. jadhanya kAryo ke "sadAcAra" kI saMjJA dene meM mArI mAnavI-buddhi ko durupayoga kiyA jAtA hai. nirIha nirbala pazuo kI hatyA, kapaTavyavahAra, mAnava-samAja meM AtaMka paidA karanA, manukhyatva-hIna nRzaMsa AcaraNa Adi bhI "sadAcAra" ke aMtargata rakhe jAte hai. isIliye "sarAvAra: aljhakSa: kahA gayA che-arthAta sadAcAra ThIka-ThIka kayA hai, IsakI paribhASA nahIM dI jA sakatI. mahAbhArata ne Isa viSaya meM ThIka kahA he:"n hi sarvahitaH kazcit AcAraH saMpravartate / yenAnyo pramavati so'parAt bAdhate pun:||" arthAta keAi bhI AcAra aisA nahIM che, je sabake liye samAna hitakara che. jisase kisI kA utkarSa hai, usI se dUsaroM ke bAdhA pahuMcatI hai. to phira " AcAra" sadAcAra athavA saccA "sadAcAra " kayA hai? adhikAMza mAnavasamAja ne yaha mAna liyA hai,ki "mahAjana na jataH sa prathA" arthAta avatArI-purU, RSi-mahAtmA jisa mArga se cale, usI patha kA pathika bananA sadAcAra hai, karyo ki "asaw wtta liminnA: nA zaniH cahya mata 7 minnA'' ataH "dharma ca taravaM nihita hAjApu" aisI dazA meM jaba dharma kA ThIka-ThIka bodha apanI parimita buddhi se nahIM ho sakatA, taba nirdiSTa mArga kA avalaMbana hI hamAre uddezya kA eka-mAtra sAdhana hai. bhinna-bhinna dharmo athavA mata ina patha-pradarzake kI-ina AcaraNa-nirdezaka kIAjJA aura unake AcaraNa hI una pa ke anuyAyi ke liye aMtima zaba mAna liye gaye haM. hiMdu-dharma tathA usa ke aneka saMpradAyo meM saba se baDI vizeSatA yaha hai ki taka ke ucata sthAna diyA gayA hai. aura IsI kAraNa "hiMdu-dharma" kA strota niraMtara pravAhita hai. bhinna-bhinna samaya meM bhinna-bhinna avatAra hue hai. yadi gautama buddha ne "ahiMsA parama i: '' kI bigula baDI zAna se banakara ahiMsAtmaka karmavAda kI sthApanA kI; yadi atihAsika kAla meM mahAvIra vaDhuM mAna ne apanI tapasyA ke udAharaNa se AdhyAtmika vizeSatA kI caramasImAM prApta kI, yadi bhagavAna zrIkatNa ne manomohinI baMsI bajAkara saMsAra ke prema kA pATha paDhAyA aura ucatama bhagavadbhakti kA rahasya agIya zabdo meM gAkara hRdayaMgama karAyA, to bhagavAna rAma ne saMsArI puruSa ke liye eka atyaMta ujajavala Adarza dikhAyA. jisa ke AcaraNa se saMsArI puruSa-mAyAbaddha, satva, raja, tama Adi guNe se veSita, viSa ke pUtale, IcchA aura vAsanAo ke dAsa-Adarza jIvana bItA sakate hai. aura bhI avatArI puruSa hue hai. jinase Adarza kI sthApanA huI hai, unake vizeSa vivaraNa kA yahAM sthAna nahIM hai. paraMtu itanA avazya punaH kathanIya hai, ki bhinna bhinna avatArI puruSone bhinna-bhinna prakRtivAle ke liye mArga batAye hai. ahiMsAvAda, ucita hiMsAvAda, bhinna-bhinna prakAra ke jJAnavAda, karmavAda, bhaktivAda, sabhI batAve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAma kA Adarza jIvana 437 gaye hai. hiMdu-dharma Ina avatAre, RSiyoM aura mahAtmAo kI kRtiya se Adarza kA kaSa de. "madhamena dhime mati"-yaha hiMdu-dharma kA eka akhaMDanIya aTala siddhAnta hai. anya mA~ meM Isa sAmayikatA kA leza bhI nahIM . tatkAlIna araba ke rahenevAle ke liye jisa mArga kA anusaraNa hajarata muhammada sAhabane batAyA, vahI mArga Isa vaijJAnika samaya meM bhI islAmI saMsAra kA dhyeya mArga bana rahA hai. bauddha-mata se prabhAvita IsAI-mata kI bhI vahI dazA che. muhammada sAhaba athavA jIsasa ne deza aura samaya kI paristhiti dekhakara apanI samajha, vidyA aura tapebala ke anusAra bhinna bhinna pa kI sthApanA kI thI. vijJAna InameM sudhAra karane ke takAje kara rahA hai. hama sAdhAraNa hiMdu Ina mAge ke koI aisA henA nahIM samajhate. gatta vA muhammada sAhaba ne ThaMdha-bhakti kI upAsanA batAyI aura jIsasa ne viziSTa dvadha-bhakti kI. "Izvara-java nitya padArtha hai, Izvara upAya che, jIva upAsaka che' - yuhI mohamadI mata che. "Izvara aura putra meM bheda hotA hu A bhI bheda nahI' che.para darzana ke uccatama prakAza meM ina moM kI nirbalatA spaSTa dikhalAI paDegI." isa kA artha yaha hai, ki Ina mate meM atima mAnavI vikAsa ke liye sthAna nahIM hai aura bhI bahuta sI bAte Ine mata meM che, je usa samaya ke liye te upayukta thI; para Aja nitAta hAnikAraka che. "kAphira aura " hIdana" zabda ke artha usa purAne kaSa ke anusAra lagAnA Aja rASTrIya vicAra se "kupha ho rahA che, tabhI to hameM likhanA paDatA hai. ki Aja "zrIrAma kA jIvana" hI hama saba saMsArI prANiyoM ke liye, samasta jagatItala ke sabhyatAbhimAnI mAnava-samAja ke liye, "Adarza" jIvana honA cAhiye; jyAM ki prathamataH zrIrAma kA jIvana kaNa-rasa kA mUrtimAna jIvana che. janma meM karuNarasa, AjIvana karuNa-rasa, vagarehaNa meM karuNa rasa, vIratA ra ra gAra. meM karuNa-rasa ! jahAM dekhiye, vahAM karuNa-rasa sthAyI bhAva se vatta mAna huM. anya rasa kA paryApta pravartana hai, para karuNa-rasa kA prAbalya che. rAma ko jIvana varNana karate hue mahAkavi bhavabhUti ne karuNarasa kI sudhA-saritA meM bahate hue yahAMtaka kaha jhAlA hai- "eko rasa: karuNa eva nimittabhedAd bhinnaH pRthakpRthagivAzrayate vivAn / ardAna ane yathA sahijhamevata tatsamAgu " arthAta-rasa vAstava meM eka hI hai. avasthAbheda ke kAraNa anya rasa anya rUpa dhAraNa kara lete haiM. ataH karuNa-rasa hI brahma kI nAMI nAma-rUpa ke bheda se vIra-gaMgArAdi zeSa ATha rasAM kA rUpa dhAraNa karatA hai. jisa jAti aura manuSya meM karuNa-rasa pI vikAsa kI gati nizcita karatA hai arthAta karUNa-rasa se prerita hokara unnati kI jAtI hai, vaha jAti aura vaha manuSya sacce vikAsa ke mArga para sthita hai. isa kANika daSTi se saMsAra ke itihAsa meM zrIrAma kA jIvana sacamuca nirAlA hai. saMsAra ke prAcIna, madhyakAlIna aura Adhunika ItihAsa ke kene-kene khoja DAliye, zrIrAma ke jIvana kI AdhyAtmika camaka, naisargika sugaMdha, vIracita utkarSa, devI Adarza, prazaMsanIya vizva-baMdhutA, niSkapaTa sahRdayatA, saccI pavitratA, pUta bhAvitA tathA sAMsAriktA meM bhI svargIyatA ekasAthe kahIM na milegI aura smaraNa rakhiye, na milegI. pUnAna ke itihAsa meM sikaMdara; roma ke itihAsa meM sIjhara, Adhunika cUrapa ke itihAsa meM nipaliyana; Ina tIne pradhAna vIra para sArA cUrapa itarAtA hai. ye saMsAra bhara ke parama vIrapuruSa samajhe jAte haiM; para kyA Ina vIra ne saMsAra ke adhika samRddha ora sukhI banAyA ? para kayA ane vikAsa kI gati meM sahAyatA dI ? prasiddha aitihAsika eca. jI. velsa apane dhI AuTalAInsa opha hIsTarI' meM ThIka pUchatA hai-athAta mAnava samAja ke liye inhane kayA kArya kiye ? usake kapa ihone kayA dAna diye ? mahAzaya velsa kA uttara ya che-" sikaMdara khUba zarAba pItA thA; nirdaya hatyA karatA thA. hAM, usane dADhI banavAne kI prathA bhale hI calAyI. IsI prakAra sIjhara bhI 54 varSa kI avasthA meM kilaopeTrA ke sAtha eka varSataka rAgaraMga meM masta rahA. vaha cAhatA te saMsAra kA bhalA karanAH para viSaya kA dAsa banA rahA." yahI dazA naliyana kI thI. suvidyA mila jAne se vAha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 zrIrAma kA Adarza jIvana bhI vyaktigata svArtha meM cUra ho gayA-ityAdi. eziyA ke caMgeja aura taimUra laMga kA uddezya pazu-bala se eka sAmrAjya sthApana karanA thA, vyaktigata vAsanA pUrI karanI thI; paraMtu saMsAra kA kaI vIra rAma ke pAsa khaDe hone kI yegyatA nahIM rakhatA; kAMki rAma ke svArtha kI ni:svArthatA meM; vIratAdi kI karuNuM meM, pazubali kA AdhyAtmika bala meM aura nijava ke parata meM lIna kara diyA thA. vikAsa karanA hI unakA dhyeya thA. saMsAra meM sacI zAnti sthApita kara use adhika sukhI banAnA unake jIvana kA uddezya thA. sadAcaraNa kI maryAdA sthApana karanA unakA abhISTa siddhAnta thA aura mAnavI jIvana ke akhila brahmAMDa-jIvana ke rAga meM laya karanA Adarza thA. saMbhava hai kisI ke ivana meM ekAdha guNe kA vizeSa pAyA jAye; paraguNe kI samaSTi ke vicAra se zrIrAma kA jIvana Adarza jIvana hai aura "cAvata kathAnita ni: saritaOM mahataTe," taba taka rAma-jIvana Adarza--jIvana hI bana rahegA. itihAsa to rAma-jIvana kI mahattA pramANita kara hI rahA hai, dharmazAstra bhI usakA samarthana karatA hai. svayaM kRSNa bhagavAna ne apane ke, "rAma rAstramratAmaF" kahakara hamAre kathana kI puSTi kI che. zAstradhAri meM--smaraNa rahe, hamArA saMsArI jIvana zastradhArI jIvana hai- bhagavAna zrIkRSNa ne apane ke "rAma " batalAyA che. vaijJAnika saMsAra kA bacA-bacA jAnatA hai, ki hamArA jIvana hI eka saMgrAma che-jIne ke mAnI zastradhArI honA hai. isaliye jInevAle ke liye "rAma" hi Adarza hai ! saMteM kI rakSA aura duSTha kA nAza zastra ke binA nahIM hai sakatA. zastra se rakSita rAjya meM hI zAnti he sakatI hai, ataH jIvana ke sArthaka karane ke liye zastradhArI bananA hI paDatA . " diMlA ghA dharma" kA siddhAnta avasthA-vizeSa ke liye ThIka ho sakatA hai, para sAdhAraNa saMsArI manuSya ke liye ucita hiMsA anivArya che.astu svayaM zrIrAma apane kathana ke anusAra hama saMsArI manuSya ke Adarza che. adhyAtma rAmAyaNa ke ayodhyAkAMDa ke prathama sarga meM nArada-muni kA zubhAgamana hatA che. bhagavAna zrIrAma kahate hai: ___ " uvAca nAradaM rAmaH prItyA paramAya yutH| saMsAriNAM munizreSTha, durlabha tava darzanam / / kiM kArya te mayA kArya hi tatkaravANi bhii||" / nAradajI uttara dete hai" kiM mohayasi mAM rAma, vaakyoNkaanusaaribhiH| satyAryahamiti prokta satyametat tvayA vibho| jagatAmAdibhUtA yA sA mAyA gRhiNi tava / tvatsannikarSAjjAyante tasyAM brahmAdayaH prjaaH||" arthAta rAma ne kahA, "hama saMsAriyoM ke liye Apa muniyoM kA darzana durlabha che. je AjJA ho, karUM." nArada muni kahate hai,ki "loka ke anusAra bAtoM se Apa mujhameM moha kayAM paidA karate hai ?" itanA kane para nArada samahala jAte aura phira kahate hai, "rAma ! Apa apane ke saMsArI kahete hai, yaha satya hI he kayo ki jagata kI prathama jananI mAyA Apa kI gRhiNI hai aura Apa hI ke sannikarSa se suSTi hotI hai. ataH Apa ayazyameva saMsArI hai." ataH yaha nizcaya huA ki "zastradhArI rAma hama saMsArI manuSya ke liye Adarza che. unakA jIvana eka mahAkAvya che. saMsAra ke liye chatA-jAgatA mUrtimAna dharma che. saphalatA aura amaratva prApta karane kI kucha hai ! vahI rAma "zabanA kutte ta" unake jIvana ke mahAkAvya se je saMsArI manuSya ane jIvana ! sArI manuSya ane jIvana kA niyamana karegA, vahI sadAcArI che. vahI dhArmika hai. usI kA jIvana saphala hai. zrIrAma ke jIvanarUpI mahAkAvya kI iyattA sAdhAraNa manuSya nahIM kara sakate. brahmAMDapurANuM meM svayaM brahmAne kahA hai, ki rAma-gItA-mAtA ke zaMkara bhagavAna hI pUrA jAnate haii, devI jagajajananI pArvatI usa mAhAo kA AdhA jAnatI hai, usakA AdhA 2vayaM ve (brahmA) jAnate hai. aisI sthiti meM brahmAne nArada se spaSTa kaha diyA ki, "tare vijita wvAba naM ra ra rIte" arthAta use meM thoDA kadaMgA; kula kahane kI mujha meM sAmarthya nahIM. isI rAma-jIvana kI kathA likha kara Adikavi vAlmIki ne apanI lekhanI amara kI. isI kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAma kA Adarza jIvana 43 gAthA adhyAtma-rAmAyaNa meM ziva ne pArvatI se kahIM-IsI zrIrAmajIvana kI eka jhalaka bhaktaziromaNi tulasIdAsa ke "rAmacaritamAnasa ' meM pAyI jAtI hai aura rAmajIvana para isI prakAra aneka bhASAoM meM aneka vicAra hue hai. yahAM para bhI kucha vicAra-puSpa rAmake caraNapara arpaNa kiye jAte hai. saba kA sArAMza yahI hai ki rAma kA jIvana mAnava-samAja ke liye, na ki kevala hiMdu-dharmanuyAyi ke liye, Adarza jIvana hai. "hari anaMta haristhA anaMtA" vAlA siddhAnta rAma ke jIvana para pUrA lAgu hai. aisI dazA meM zrIrAma ke jIvana para cAhe kitanI bhI aitihAsika, sAhityika, rAjanItika, sAmAjika aura dhArmika mImAMsA kI jAya, te bhI zrIrAmajIvanarUpI mahAkAvya kI aMtima TIkA nahIM pAyegI. ataH Isa lekha ko uddezya yahI hai, ki hamaloga zrIrAma ke jIvana ke Adarza jIvana samajha kara usake anusAra apane jIvana kA niyamana kare. hama upara kaha Aye hai, ki Rta se paricAlita mArga hI saccA kalyANa-patha hai aura usI patha para calanA saccA sadAcAra che. "sadAcAra" ke pradarzaka avatArI puruSa aura mahAtmA meM hete hai. unameM rAma hI saMsArI puruSa ke liye patha-pradarzaka hai. isa kathana kI puSTi itihAsa, dharmazAstra aura zrIrAma ke kathanAnusAra kI gayI hai. zrIrAma kA hI jIvana hamAre liye karyo Adarza--jIvana che ? kayA hI acchA hatA, yadi yahAM para hama zrIrAma-jIvana para apanI tuccha buddhi ke anusAra pUrNa mImAMsA karate aura yaha dikhalAte, ki kese zrIrAma ke jIvana kI cheTI-choTI ghaTanAoM bhI Adarza-sthApana karanevAlI hai, kaise zrIrAma ke jIvana meM kahIM samAjavAdI ke liye Adarza hai, te kahIM dharmavAdI ke liye; kahIM rAjanIti kI pratimA carama sImAtaka pahuMca gayI che, te kahAM mAnavI utkarSa kA aMta he gayA che; sArAMza yaha ki mAnava-samAja ke liye usame kese kese Adarza (majUda hai, vaha meM pUrA pUrA yahAMpara) likha sakatA to acchA hatA; para lekha bahuta baDhatA jAtA hai Isaliye aura sthAnAbhAva athavA apanI parimita buddhi kA vicAra kara zrIrAma-jIvana kI kucha hI ghaTanAoM kI mImAMsA kI jAyegI. - zrIrAmajIvana kI moTI kathA hiMdu samAja ke AbAla-vRddha sabhI jAnate hai aura saMsAra ke anya dharmAvalambiye meM se kitane hI, je mAnava-samAja-zAstra ke chAtra hai, ve bhI ise jAnate haiM. rAma-jIvana kI atyaMta saMkSipta kathA satI sItAjI ne svayaM hanumAna se ya kahI che -" nirmala raghuvaMza meM rAma kA janma huA. rAma ne yajJarakSA meM vizvAmitra kI sahAyatA kI. ahalyA kA zApa chuDAkara ziva-dhanuM teDakara sItA devI kA pANigrahaNa kiyA, parazurAma kA mada utArA, ayodhyA-nagara meM bAra varSa taka vAsa kiyA, pitA kI AjJA se daMDakAraNya kI rAha lI, virAdha kA vadha kiyA; kharadUSaNAdi kA saMhAra kiyA aura svAMga banAye hue mArIca kA vadha kiyA. isa ke pazcAta nakalI sItA kA haraNa huA, kabaMdha aura jaTAyu kI mokSa huA, rAma ne zavarI kI pUjA svIkAra kI, sugrIva se mitratA kI, bAlikA vadha kiyA, sItA kI khoja karAI samudra meM pUla bAMdhakara laMkA para AkramaNa kiyA gayA, duSTAtmA rAvaNu kA saMhAra kara vibhISaNa ke rAjya dekara puSpaka-vimAna se rAma, satI sItA ke sAtha ayodhyA lauTa Aye aura phira rAjya karane lage. samayAnusAra aihika varaNa kI. yaha to haI saMkSepa kathAH para yadi gUDha daSTi se dekhA jAye to "bADhe kathA pAra nahIM lahaI ! " rAma ke janma se lekara unake svargArohaNataka unake janma kI cheTI-se cheTI ghaTanA Adarza ke batalAnevAlI hai. eka-eka ghaTanA bhinna-bhinna daSTikoNa ? dekhI jAtepara bhinnabhinna artha detI hai. acchA, kucha ghaTanAo kA vizeSa vicAra suniye jaba zrIrAma kA janma hetA hai, taba saMsAra meM AnaMda kI amRtadhArA bahane lagatI che. bhaktaziromaNi tulasIdAsajI rAma kA janma-varNana karane meM apane ke bhUla jAte . ina bhaktoM kI samajha meM prati kI gati vilakSaNa ho jAtI hai. sUrya taka apanA mArga bhUla jAte che. saMsAra meM eka naye yuga ke zrIgaNeza kA DaMkA cupake-cupake piTa jAtA hai, AnevAle bhaviSya kI AbhA dikhAI paDane lagatI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAma kA Adarza jIvana jaba zrIrAma lake hI the, tame eka dina vizvAmitra dazaratha ke yahAM upasthita hete hai aura rAkSase ke badha ke liye rAmako le jAne kA Agraha karate hai. maharSi vasiSThajI akele meM dazaratha ke upadeza dete hai ki Apake yahAM rAma kA avatAra "mUnedAvatA huA hai, ata: unhe jAne dIjiye.pRthvI kA bhAra utAranA hI rAma ke jIvana kA Adarza thA vyaktigata svArtha na thA, rAjanItika zakti baDhAkara rudhira cUsanA na thA. unakA uddeza pRthvI kA bojha halakA karanA thA. nizAcaro dvArA sthApita arAjakatA kA aMta karanA thA. ata: dazarathane dezanAM putro ke vizvAmitra ke sAtha beja diyA. rAkSasa mAre gaye.. rAkSase ke mArane aura ziva-dhanuSa ke tene meM rAma ne kisa naisargika bala kA paricaya diyA, yaha saba para jJAta hai. sItA ke saMga vivAha hone para rAma ayodhyA lauTe aura sAnaMda rahane lage. kucha devI cakra athavA bhAratIya vasuMdharA ke bhAgya se rAma kI vimAtA kaikayI kI buddhi mahAna haI. usane rAma ke vanavAsa aura bharata ke rAjya dene kI prArthanA dazaratha se kI, dazarathajI strIjita the. ve rone lage. jaba rAma ne Akara kekeyI se apane pitA kI dazA jAnanI cAhI, taba kaikeyI ne do varadAnevAlA kaccA ciTTA sunAkara kahA hatyiAro varda vitare trAtamala" rAmane du:kha se kahA"pitrythai jIvitaM dAsye,pibataM vissmuvekssnnm| sItAM tyakSye'tha kausalyA rAjyaM cApi tyjaamyhm|| ataH karomi tatsarva yanmAmAha pitA mama / satyaM satyaM karomyeva rAmo dvirnAbhibhASate // " ( a0 ra0 ) bhagavAna rAmane ayodhyA choDI. se bhI kisa zAna se aura kisa vIratA se, vaha bhI suniye. sItAcha ke pUchane para muskurAte hue rAma kahate hai:-- jJA ivALe caM ra4 guDavijham'' ayodhyAvAsI rAma ke prema ke kAraNa unake sAtha laga jAte che. rAma kisI prakAra unase pIchA chaDAte hai. bharata apane nanihAla se Akara apanI mAtA kA duSkRtya sunakara chasa bhrAtRbhakti ke bhAve kI jisa sudhA-mandAkinI kA-paricaya dete hai, vaha mIThI svargIya bhakti mAnava-samAja ke liye sthAyI evuM amUlya ratna che. "asa kI jIva jaMtu jaga mAhIM, jehi raghunAtha prANapriya nAhIM;" "bhe ati ahita rAma teje tohI, ke tu ahasi satya kahu mohI." mAtA ke aparAdha bharata apane zirapara lete hai:- rAma-virodhI hadaya te, prakaTa kInha vidhi mahi; "mo samAna ke pAtakI, vAdi kahA~ kachu tehi." ayodhyA se Age baDhane para gaMgA-taTapara pahuMcakara zrIrAma mallAha se nAva mAMgate hai. mallAha kevala raMga uttara detA he-" nAva nahIM lAuMgA, jabataka Apa pada-padama na pakhAra ne heMge." yahI thA hiMdu-saMgaThana kA bhAva ! yahI thA hRdaya kA prema ! uMca-nIca kA vicAra uMce mastika meM nahIM hotA ! " nIca" kahanevAlA kabhI uMcA ho hI nahIM sakatA. uMce ke te saba uMcA samajhate hai, vaha svayaM apane ke jAti, dharma aura mAnava-samAja ko sevaka samajhatA che. " meM sevaka sacarAcara" kahekara rAmane apanA paricaya hanumAna ke diyA thA. "svamAgabhRtyA dAsyatve prajAnAM ca nRpaH kRtH| brahmaNA svAmirUpastu pAlanArtha hi srvdaa||" ' arthAta-hamAre yahAM rAja ke brahmAne svAmI rU5 banAyA para vAstava meM vaha prajA kA sevaka hai aura usakI rakSA ke liye rAjA apanA bhAga kara -rUpa meM le lIyA karatA hai. yahI prema aura kartavya kA bhAva thA, jisane AryajAti ke saMsAra-ziromaNi banAyA thA. isI ke abhAvane abhI kala kI jaMgalI jAtiyAM meM itanA damma bhara diyA hai, ki ve hameM barbara aura jagalI samajhane lagI hai. yaha hamAre kukarmo kA paripAka che, bhayaMkara patana che ! zoka-janaka dazA che ! ! astu. prema kA baMdhana toDanA mAnavI zakti kayA, pazu-zakta ke bhI bAhara hai. ataH rAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAma kA Adarza jIvana "suni kevaTa ke baeNna, prema lapeTe aTapaTe ! vihaMse karuNa-aina, citaya jAnakI laSaNa tana ! "vagi Ani jalapAtra pakhArU, hIta vilaMba utArahu pAra." kahate hai aura usa pAra jAte hai. cakravatI rAma ke saMkoca hotA hai, ki mallAha ke kucha na diyA gayA. satI sItA pati ke mana kI bAta tADa jAtI hai aura apanI mundarI mallAha ke dene lagatI che; para mallAha nahIM letA. phiratI bAra mehi je devA, so prasAda mohi sira dhari levA." yaha kahakara mallAha muMdarI lenA svIkAra nahIM karatA, begAra na thI, varNAzrama kI patitAvasthA kI leza-mAtra bhI na thA. svatva aura kartavya sAtha-sAtha barle jAte the. IsI AdhArapara varNAzrama-dharma raha sakatA thA aura aba bhI raha sakegA. kaI ghaTanAo ke muni-milana, virAdha-kharadUSaNa-vadha, sItA-haraNa, sugrIvamitratAdi choDa sa sthAna para pahuMca jAte hai'. jahAM zrIrAma kI rAjanItika paTatA kA udAharaNa milatA che. sugrIva sItA kI khoja karA rahe che. hanumAna laMkA ja cUke che. vibhISaNa rAma se milatA che. sugrIva jaise svArthI jana ke ciMtA hotI hai, ki kahIM vibhISaNa rAvaNu kA bhediyA te nahIM che ? rAma kahate hai: "keTi vipra vadha lAgi jAdU, Aye sarana tarja nahi tAdu; bheda lena paThavA dasasIsA, tabahu na kacha bhaya hAni kapIsA. jaga mahuM sakhA nizAcara jete, lachamana hameM nimiSa mahuM te; je sabhIta AvA saranAI rakhiau tAhi prAnakI nAI." rAma ne vibhISaNa ko "bhuja visAla gahi hRdaya lagAvA" aura baDI sahadayatA se pUcho: khalamaMDalI basahu dinarAtI, sakhA dharma nibahai kehi bhAMtI?" aura- asa kahi rAma tilaka tehi sArA, sumana-vRSTi nabha bhaI apAra." kaisI apratima AtmavizvAsa che! kesI sahRdaya rAjanItika cAla che ! kaisI prazaMsanIya sajajanatA hai! kese sArvabhaumika bhAva che ! rAmane vibhISaNa ke gale lagAyA. zatru ko mitra meM pariNata kiyA. apane anuyAyI vAnare ke utsAhita kiyA. lakSmaNa kA mAna baDhAyA. laMkA gaye. rAvaNa ko kulaparivAra sahita maTiyA-meTa kiyA. Arya-sabhyatA kA jhaMDA gADa diyA. apanA lakSya prApta kiyA. pRthvI kA bejhA halakA huA. arAjakatA miTa gaI. rAkSasI lIlA kA aMta huA aura bhArata meM phira zAnti kI baMsI bajane lagI. rAmane putra, pitA, bhAI, samrATa, mitra Adi ke kartavya kA Adarza sthApita kiyA. bAli-badha, zaka-tapasvI-vadha aura sItA parityAga ke viSaya meM bhinna bhinna mata hai. yadi samaya milA te kisI aura lekha meM inapara vivecana kiyA jAyegA. Aja ItanA hI kahanA paryApta hai ki rAma ke jIvana kA anusaraNa hI bhArata ke bhaviSya ke liye kalyANakara hai. hameM apane dharma kA pAlana karanA aura Isa prakAra apanA jIvana saphala karanA hai. Aja saMsAra meM azAMti che, Aja anAtha nArI-baccAM ke kaMdana se saMsAra smazAna he rahA hai-dharmasaMkaTa meM hai, mAnava-samAja ke adhikAra para dhArmika unmAda kA atyAcAra he rahA hai, pazu-bala kI vRddhi hai, hRdaya-hIne rAjanIti ne apane tAMDava-nRtya se saMsAra ko naraka meM pariNata kara diyA hai, ataH hameM rAma-jIvana ke Adarza mAnanA kartavya che. para smaraNa rahe, ki hama kisI ko apanA zatru na sama9. unmAda ke vazIbhUta manuSya hamArI kRpA ke pAtra che. rAma-jIvana" ke Adarza mAnanevAlo ke keSa meM dhRNa zabda ke liye sthAna nahIM hai:- "umA je rAma-caraNa-rata, vigata-kAma-mada-krodha; nija prabhu sama dekhahi jagata, ke sana karahiM virodha." rAma ke jIvana para apanA jIvana niyamana karanevAlA manuSya ajJatA, meha, svArtha, idrayalolupatA, dharmAnjatA kA zikAra nahIM banatA. kayA hama vizvAsa kare, ki hamAre bhAratIya bhAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 pyArA bhArata zrIrAma ke jIvana ke Adaza mAnakara saMsAra meM phira rAma-rAjya sthApita karege aura Isa pazubala se duHkhI saMsAra kA phira AdhyAtmika vikAsa ke ucita mA para rakha sakeMge? aisA karane hI se bhArata saMsAra ke prati apanA kartavya nibhA sakegA aura hama bhAratIya apanI sthAyI prIti, yaza-vidAvali aura itihAsa kI rakSA kara sakeMge? bhagavAna vizvanAtha hameM zakti de, ki hama apane kavya zrIrAma-jIvana ke prakAza meM pUrNatayA pAlana kara svayaM sacce kalyANataka pahuMce. tathA apane bhAyAM kA-sacarAcara jagat kA-usI kalyANutaka pahuMcAyaeN, chasa se 'hama' 'tuma' kA bheda miTakara brahmAnaMda kA anubhava hai|. achUta-paMcaka 1 ( leH--zrIyuta " kadegTeka " tA. 7-4-1927 nA hui dupaMca" nA aMkamAMthI ) jo prANa se pAlA kriye, satya sanAtana dhama; batalAte sakhakA rahe, sadA kama kA ma jAti jilAte jo rahe, dekara jIvana-dAna; jinhe prANa se priya rahA, RSi-muniyoM kA mAna.2 jo sabakI sevA sadA, kriyA kare sAnaMda; tana--mana se mAnA kriye, veda--vipra-jaca'dra. 3 hue ahiMdu kisa taraha, aise pUta achUta; sadA saccidAna da ke, ve hai pyAre pUta. apanAne kA Aja bhI, unhe' na leA taiyAra; ve pApI hai... Apa hI, unakA sanaka savAra. pa 4 pyArA bhArata (leH-zrIyuta bAbu garjIMgAprasAda khI. e. ela. TI. hiMdupaMca" tA. 7-4-1927 nA aMkamAMthI.) tume hai. pyArA bhArata deza! (1) saurabha-sikta samIra pravAhita, 'kala-kala' saritA--nAda, vana-paryaMta kI rucira ramyatA, vividha lAMkA svAda; kalisa kusumAMkA zuci AhvAna, bhramarakI mIThI 'bhana--bhana' tAna,-- sabhI prakRtikA krIDAthala hai, kaisA bhArata-deza ! hame hai. pyArA bhAratadeza ! (2) sabase pahale jJAna--bhAnukA milA hameM AleAka, kriye unhIM kiraNeAMse hamane Alekita sakha leAka;vahI aba hrA ! hama hai... parataMtra, jagatake sAre deza svataMtra,-- kintu na kayA phira jagakara jagakA, deMge 'sukha-sandeza'? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat hame' hai pyArA bhArata deza ! www.umaragyanbhandar.com
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaMdra kI khinnatA 443 zrIrAmacaMdra kI khinnatA (le. zrIyuta paM0 gaMgAprasAdajI agnihotrI "hiMdupaMcanA tA. 7-4-1927 nA aMkamAMthI) nUnamathavatAM madhye mamavAkyamanuttamam / bhAti kAle'bhihitaM tenAsmi hariNaH kRshH|| railokya kA paribhramaNa karata-karate atyaMta thake hue hene para bhI yeM hI nAradajI ke yaha smaraNa ho AyA, ki Aja bhArata ke sanAtana dharma-premI sajajana maryAdA puruSottama zrIrAmacaMdrajI kI jayatI manAne kA samAroha kara rahe hoMge, tyoM hI unake hRdaya meM zrI rAmacaMdrajI kI bhakti kA ratnAkara umaDa uThA, usakI taraMga meM unakI parizramajanya zaMkAvaTa na jAne kahAM baha gaI. ve baDe utsAha se zrI rAmajanmotsava dekhane ke liye bhArata kI ora cala paDe. bhArata ke bambaI. kAnapura, karAMcI, dilalI era kalakattA Adi nagara meM basanevAle parama dhAmika dhanavAna ke bhavanAMpara nAradajI ne padhArakara vahAM zrIrAmacaMdra ke janmotsava ko dekha, Itana sukha pAyA, ki usa kA varNana karane ke liye kSIrasAgara gaye bina unase nahIM rahA gayA. ve kalakatta se sIdhe kSIrasAgara ke liye ravAnA he gaye. te mana meM socate jAte the, ki jaba zrIrAmacaMdrajI bhAratavAsiyoM kI bhakti kA varNana mujhase sureMge, taba ni:saMdeha bahuta prasanna hege. - kSIrasAgara meM pahUMcakara jyoM hI nAradajIne apane pahUMcane ke samAcAra bhagavAna rAmacaMdrajI ke pAza bhijavAye, tyAM hI bhaktavatsala zrIrAmajI ne Apa ko balavAyA. Apa ke bhagavAna ke samIpa pahUMcate hI bhagavAna ne Apa kA svAgata kara Apase kuzala pUchI aura Apa ke baiThane ke liye Asana diyA. Asana para baiThakara nAradajIne bhAratIya bhakateM kI bhakti kA varNana bhagavAna ko kaha sunAyA. use sunakara bhagavAna kA varNa kucha pIlA sA ho gayA aura ve duHkhI se dIpa paDe. zrI rAmacaMdrajI kI ukta avasthA dekha, nAradajIne baDI AturatA ke sAtha pUchA, ki bhagavana! vartamAna bhAratIya bhoM kI bhaktikathA sunakara Apa kI yaha dazA ke ho gaI? uttara meM zrIrAmacaMdrajI ne baDe duHkha ke sAtha kahA kiM:"nuunmrthvtaaN madhye mama vAkyamanuttamam / na bhAti kAle'bhihitaM tenAsmi hariNaH kRzaH // he nAradajI ! maine naradeha dhAraNa kara bhAratavAsiyoM ko unake kalyANArtha je amegha udepaza diye the, unake vartamAna bhAratavAsI hiMdumAtra bhI nahIM mAnate. apane upadeza kI avajJA hotI huI dekhakara meM bahuta hI du:khI ho jAtA hUM!" ukta bAta ko sunakara nAradajI Azcaryacakita se hai rahe. unhoMne baDI namratA ke sAtha zrIrAmacaMdrajI se pUcho ki, bhagavana! Apane apane parama pyAre bhAratI ke kaunasA upadeza diyA thA, jisa kI avajJA kara ve zrImAna ke isa prakAra duHkhI kara rahe haiM ? uttara meM zrIrAmacaMdrajI ne kahA ki maine rAmAvatAra meM bhAratIya jana ko yaha bhalIbhAMti samajhA diyA thA, ki bhArata ke dhanadhAnya tathA sukha-saMpattizAlI banAye rakhane ke liye unheM gorakSA, kRSi aura vANijya kI rakSA aura vRddhi karate rahanA hegA. itanA hI nahIM; kintu kRSNAvatAra meM maine paripAlana kara unheM pratyakSa zikSAThArA samajhA diyA thA, ki tuma loga kalyANaparaparA kI dAtrI kalyANI gau kI sevA sadA karate rahanA, mere isa hitakara upadeza kA yatheSTa Adara karate rahanA. maine unase kahA thA - kSIrantu bAlavatsAnAM ye pibantIha mAnavAH / na teSAM kSIrapA kecit jAyante kulvrddhnaaH| ( a. 5. 125-66) arthAt je loga choTe bachaDevAlI gauoM kA dUdha pI jAte haiM, unake vaMza meM dUdha pInevAlI aura kula kI vRddhi karanevAlI sattAna nahIM hatI. nAradajI ! merA yaha upadeza bhAratavAsiyoM kI maMgalakAmanA se ota-prota bhara huA hai, para parama kheda aura sattApa kA viSaya hai, ki vartamAna dhanavAna bhAratavAsI mere isa upadeza kA solaha Ane anAdara kara rahe che. choTe bachaDe ke hise kA dUdha pI jAne kI vAta kauna kahe, ve una gauo kA dUdha pAte hai, jina ke dUdhamhe bacce ke lAlacI vAle mAra DAlate hai. unhI gauo ke dUdha aura ghI se banAye hue pakavAne kA mujhe naivedya dikhAkara mujhe "vadata vyAghAta" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAmacaMdra kI khinatA deSa kA dezI banAkara mujhe prasanna karanA cAhate hai, ye apanI isa siMgha bhaktipara tanika bhI lajijata nahIM hete. nAradajI ! basa merI udvignatA kA yahI kAraNa che. zrI bhagavAna rAmacaMdrajI ke zrImukha se ukta vAkaya ko suna, nAradajI bhI bahuta du:khI hue aura bhAratavAsiyoM kI maMgalakAmane se prerita ho kara Apane pUchA, ki bhagavad ! aba taka ja he cUkA so te ho cUkA, para aba Age bhAratavAsiyoM se isa jaghanya pApa kI punarAvRtti na ho, IsakA koI saraLa upAya ho, to usa kA varNana kIjiye. meM "hiMdupaca dvArA usa upAya ke una para prakaTa kara dUgA. bhaktavatsala bhagavAna ne nAradajI kI bhArata-hitakAmana se prasanna hekara kahA ki, bhArata ke dhanavAne ke samajhA do, ki ve dhanahInatA ke bahAne ke bahAkara apanI apanI kepira sAhitya kA sadAva7 khela de, kumbha Adi pa para gosAhitya kA dAna kiyA kare. apane baDe-bUDhe ke zrAddha meM ge sAhityakA pracUra mAtrA meM dAna kiyA kare. laDa ke-laDakiyAM ke vivAhotsavoM para sAhitya kA vitaraNa kareM. ItanA dAna karake hI ve cUpa na raha jAye. ue sthAna-sthAna para Adarza gozAlA khelakara. unameM gavAyurveda kI zikSA ke anusAra goparipAlana karanA cAhiye. aba te bhAratavAsI tabhI sukhI hoMge-tabhI manuSyapada ke yogya hoMge, jaba mere AjJAnusAra goparipAlana kara bhAratIya godhana ko harapuSTa aura sukhI banAyeMge parAnugrahakAMkSI nAradajIne zrIrAmacaMdrajI ke mukha se ukta kalyANaprada upadeza ke suna, bhagavAna ke praNAma kiyA aura kahA ki bhagavana! Apa kI Isa maMgalamayI AjJA kA pracAra jUThana ke bhaya se anya patra saMpAdaka bhale hI na kare. para "bhArata dharma" aura "gogrAsa" te Isake mahatva ke jAnakara isakA pracAra avazya hI karege. bhagavAna se vidA hete samaya nAraMdajI ne bahuta dhIme svara meM kahA ki meM anumAna karatA thA, ki Apa bambaI, kalakattA aura dillI ke piMjarApola ke saMcAlakAM kI gAbhakita se bahuta prasanna hAMge; para Apane una kI carcAtaka nahI kI. uttara meM bhagavAna ne kahA, ki pIMjarApalavAle ulaTI gabhakti kara rahe hai' arthAta te gau kI sevA taba karate huM', jaba vaha duSTa dvArA nirapayogI banA DAlI jAtI hai. unha esA prabaMdha karanA cAhiye, ki govaMza kA eka bhI prANI narAdhame dvArA nirupayogI na banAyA jAye. ve gaparipAlana kI zikSA kA yatheSTa pracAra kareMge to usa se bhAratIya godhana kA pratyeka prANI itanA svastha aura ciraMjIvI hogA, ki vaha janmabhara bhAratavAsiyoM kA hita karatA rahegA ? unheM una sAtvika bhojyA ke detA rahegA, jina ke sevana se manuSya meM sAtvika buddhi, sAtvika vRti aura sAtvika jJAna kA udaya aura vistAra hotA hai aura unakI kRpA se vaya manuSya-janma ke pradhAna-hetu kalyANa ke prApta hotA hai. nAradajI ne bhagavAna se bidA hote samaya yaha vira punaH mAMgA ki bhagavana : aba bhArata ke dhanavAna ke asI sukhaddhi dIjiye. ki 'hiMdapaMcameM Apake upadeza ke paDhakara use kAryo kA 25 de, apane hita kA sAdhana karane lage. bhagavAna ne tathAstu' kahakara nAradajI ke bidA kiyA. nAradajI kI hI preraNA se yaha lekha chapAyA gayA hai. isakA Adara karanA samajhadAra, bhagavadbhakta, dhanavAna bhAratIya ke adhIna hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAma ko bAyaphATa rAmakA bAyakoTa (lekhakaH--bhAmA khAlkIdAsajI hiMdupaca" tA. 7-4-1927 nA aMkamAMthI ) maiM kaTTara sanAtanadhI, merA laDakA mahAkaTTara sanAtana dhamI aura merI strI mahAmahAkaTTarAIna sanAtanadhaNI. mere jIte cha teA aisA kadApi nahIM hai| sakatA, agara maiM apane sacce khApa kA eTA, agara merI jabAna meM ayeAvyA bAbA aura sarayU maiyA kA ghara hai, agara hamArI paMcAyata ke isa huke meM (hukkA UMcA kara ke ) azuddo kA zuddha karane kI tAkata hai, tA rAma ke jAti se alaga karAye binA anya khAne kI kauna kahe jIA gadApara lAdI lAdanA bhI harAma hai ! " itanA sunate hI dheAkhIyAM ! akhila bhAratavarSIya dhA-mahAsabhA meM prasannatA kI varSAM hAne lagI-sabhA ke huke UMce hai| gaye. sabhA kayA thI, mAnAAM dasa badhe meM hukakAM kI khetI lahalahA rahI thI. cAre era se '"ThIka-ThIka' kA nArA gUMja uThA. itane me'dusare dheAkhI ne tamakakar kahA "maiM khUDhA, paraMtu merI umra naujavAna, dAMta ha`sate-khelate paTTe, AMkhe mastAnI bhauriyAM. adhama kI bAta kahanA mere liye hasI-majAka nahI. baDe mahArAja svargIya rAjA dazaratha ne asA adhama dila-bahalAva ke liye bhI nahI* kriyA thA. phira isa zAhI khAnadAna ke zAhajAdene tretAyuga meM aisA adhama kayAM kiyA ? gaddIpara ane sekrayA hAtA hai ? yaha kAi kahekAya nahI, zakara kA dhanuSa nahI, ki jIse hamaleAga na tADa saMke'! rAvaNa kI khAtAM meM Akara, phira usake kaMdhepara baiTha kara, AkAza kI havA khAte-khAte usake ghara jAnA, phira bagIce ke kha`gale me` daharanA- aisI strI kA phira svIkAra kara lenA aura khuda rAvarI jaisI nIca strI ke jhUMDe khaira khAnA, dha kI nAka kATanA hai, nAka ! phira kAi aisAaisA dharmAM heAtA taba te khAta dUsarI thI. yaha te huM "satya sanAtanadharma !' jina ke puruSAdharmAcArI, una ke beTA kha'TADhArI ! ,, Itane meM tIsare ne apane denAM hAtha uMce kara sara hilAte hue "paMce ! merI bhI prArthanA sunanA kahanA zurU kiyA. yadu dharma-saphAcaTa mAmalA yahuItaka heAkara na rahegA; alki hamalega bhaMgI, camAra, nAI, kahAra-sabakI alaga alaga slA karAyege aura una sabhAe me' bhI khAyakATa kA prastAva pAsa karAyeMge. yadi kisI sabhA ke mAnanIya sadasya hamAre dharmarakSaka prastAva kA virAdha kare Mge, te| hamaleAga ekadama usa jAtibhara ke kapaDe dheAnA khaMda kara deMge, unake daravAje apane gahe ke pezAba bhI na karane deMge. (karataladhvani ) aMta meM nakI sabhA meM bhagavAna rAma kA khAyakATa' vAlA prastAva sava-saMmati se pAsa huA aura nizcita huA, ki prAtaHkAla rAjaprAsAda ke sAmane sakha lega ekatrita haiAkara IsakI sUcanA deM aura unakI icchA jAna le. dhIre-dhIre yaha khabara bhagavAna rAma ke pAsa bhI pa`cI- ve becAre bahuta dharAye. kucha sipAhiyAM se kahA, ki Aja rAtri meM yaha bhI dekhate rahanA ki dhAkhiyAM ke muhalle meM kaisA raMga hai ? lega apane-apane ghareAM meM kayA khAtacIta karate hai ? usI rAja rAta me` Aphata kI mArI, dha` kI satAvI eka ghaTanA bhI ghaTa gai.eka dheAkhI kI strI,patikI AjJA ke binA kahI bAhara calI gai thI. usa ke Anepara patine DAMTakara kahA,sunatI hai ? tU Aja merI AjJA ke binA kahAM gaSTa thI ? aba manamAnA idhara-udhara Ane-jAne se kAma nahIM calegA. maiM rAma nahIM haiM, ki rAvaNa ke vahAM gayI aurata kA kirase kabUla kara lu, mAre DaMDAM ke kacUmara nikAla luMgA aura dhara se nikAla dUMgA, kayA merA bhI jAtibhAiyoM se bAyakATa karAyegI? yahu sArI khAte paharedAra suna rahA thA. usane jAkara rAmajI se kahA.taba te ve baDe duHkhI hue. prAtaH rAya lene ke liye gurujanAM kai khulavAyA. sabhI rAyabahAdura IkaTTe, hue. idhara dhAmimAM kA sanAtanadhamI dala apane-apane gaheAMpara savAra aura hAtha me' DeDha DeDha hAtha kA eka-eka hukkA liye A pa McA. hajAreAM kI tAdAda meM rAjaprAsAda ke sAmane ekatrita heAkara 'zema-zema,'"dhikkAra-dhikkAra' kI AvAja se krodha prakaTa karane lage, aMta meM vasiSThajI te saba kA zAnta kriyA. sakha baiTha gaye aura hukko'ka dhanadhAra guDaguDAhaTa hete lagI. sarva-saMmati vasiSTheche sarpaca banAye gaye. mukamA peza huA. becAre rAmacaMdrajI te agniparIkSAdi kI tamAma purAnI misAle` aura misale" peza kI; 445 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ haradvArameM kuMbha kA meLA magara biye ke dhUma ke Age kisIkI na calI.becAre khUTe vasiSThajI kI bhI bolI baMda hai gayI. eka dhAbI ne khaDe hokara aura rAmajI kI ora aMgulI hila-hilAkara sAkA sahAlate e kahA - Ine zavarI ke jUThe bera karyo khAye ? kayA yaha kSatriya ke lakSaNa che? kayA yahI sanAtanadhamI ke lakSaNa che ? jaba rAvaNa kIdhepara sItAjI ke lekara bhAgA, taba saphAI karyo nahIM peza kI gayI ? aba agara hamAre mana ke mutAlika pheMsalA nahIM huA, te hama lega avadha ke rAja meM eka bhI niMda nahIM leMge-sarayUjala se apane hukake bhI na deveMge. hama logoM ke liye Dabala riyAyata karanA durvAra che." aMta ghabiyAM ke IchAnusAra aura bahumata hone ke kAraNa "sItA-parityAgakA prastAva pAsa huA. rAmajI ke liye rAjA hone ke kAraNa riyAta kI gayI ki tIrthayAtrA aura yajJa tathA bhajana-bhaMDArA kara ke apanA doSa miTA pheM. calate-calAte eka bebI ne vasiSThacha se kahA -"mahArAja ! hama loga gadahe chekoI khyAla na karanA." vasiSThacha ne krodha meM kahA-"agara gadahe nahIM hai, to sadeva gada kI saMgata meM rahANe-unhIM kI kamAI ke bharose tumhArA gujara hogA." yaha vizeSa pratinidhi kI purAnI riporTa se chAna-bInakara nikAlI huI "bhagavAna rAma ke bAyakATa" kI kathA che, "hiMdu-paMca" ke pATha kI paMcAyata meM peza kI jAtI che. haradvAra meM kaMbha kA meLA ( prastAvaka:- haridvAra siMhajI-arjuna' uparathI) hindu dharma kA kAyApalaTasanAtana dharmasaMmelana-jAgRti ke camakadAra - cilokamata kI jIta-virATa zuddhisaMmelana ke TharAva kAyApalaTa kuMbha ke mahAparva kA Aja aMtima dina hai, jisa manuSya ne bhImagoDe se lekara kanakhala taka phele hue mele ke saptAhabhara dekhA hai, vaha kaha sakatA hai ki hiMdudharma kA kAyApalaTa ho rahA hai. yaha ThIka hai ki haridvAra vahI hai, mahanta aura sAdhuoM kI bhIDa vaisI hI hai, mekSArthioM kA jabhAva vaisA hI hai, paraMtu isa zarIra ke aMdara je AtmA kAma karatI hai, yaha badala rahI hai, jisa ne 12 varSa pUrva kA kuMbha dekhA hai, vaha 1927 ke kumbha ke dekha kara anAyAsa kaha uThegA ki 11 varSa meM hiMdujAti kI dazA meM bahuta parivartana A gayA hai. parivartana ke cika parivartana ke ci aneka aura spaSTa hai. kaI male meM phele hue mele meM kamase kama 100 ese sthAna bane hue haiM, jahAM upadeza pracAraka kathA kA prabaMdha hai, vyAkhyAna aura bhajana hote hai, sanAtana dharma ke tIna paMDAla hai, Arya samAja ke tIna paMDAla hai, sika ke kaI paMDAla hai. hara eka akhADe ke sAtha pracAra kA sthAna banA huA hai, jahAM dinabhara bhajana aura vyAkhyAna hete hai. saba jagaha pracAra kI eka hI svara hai, eka hI tAna hai. hiMdUti kI rakSA kare, vidharma ke AkramaNa se use bacAe, achute ke prati apane kartavya ke pAlana karo, vidhavAo kI rakSA karo-yaha AvAja thI, je saba paMDAle meM sunAI detI thI. sarvasAdhAraNa janatA kevala khaMDana yA ka jhAMka se saMtuSTa nahIM tenA cAhatI thI. dezahita tathA jAtihita kI bAta ko pasaMda karatI thI. kuMbhasnAna ke bUDhe zarIra meM bhI samaya se upana parivata na ke ci dikhAI diye. sanAtana dharma kaeNnsasa parivartana kA saba se baDA cipha vaha sanAtana dharma kAnsa thI, jisakA adhivezana bhImagoDe ke pAsa ho rahA thA, vahAM khUba bhIDa rahatI thI. baDe baDe mahApuruSa ne usameM hissA liyA. yaha te mAnanA paDegA ki kaI vaktAo ne belAva(niraMkuza) bhASA kA prayoga kiyA, aura kabhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ haradvAra meM kuMbha kA melA 447 akAliyAM para, kabhI A sajiyoM para aura kabhI anya sudhArakAM para vAkyakhANAM kI varSo thrI, paratu una kucheka akrUraziyAM kA kA dekhakara yaha nahIM bhUlA denA cAhiye ki sAmAnyatayA sanAtana dharma kAnjensa kI pravRtti sudhAra salA kI ora thI. sanAtanadha sabhA kA jo mahAnubhAva isa samaya saoNMcAlana kara rahe hai, vaha kisI na kisI samaya AsamAjI rahe cUke haiM kAI kara aura kAI kIsI gauNa matabheda se prerita heAkara sanAtana dharma sabhA ke karNadhAra khana gae hai unakA jhukAva sudhAra qI era hai phira samaya khaDA balI hai, vaha manuSya kaiA kAna se pakaDa kara parivartana ke liye taiyAra karatA hai. hiMdumAtra par samaya kA prabhAva paDA hai; pariNAma yaha hai ki Aja kA sanAtana dharma' bhI sudhAra ke liye utAvalA hAtA hai. sanAttanadhama saMmelana ke sakha prastAveAM para daSTi DAliye. vahu khUba unnatizIla haiM. unameM sanAtana mudrA kA tADa diyA gayA hai. madirAM kA, tIrthAM kA, sAdhuoM kA aura gAzAlAe kA sudhAra kyA jAya, adbhUtAM kI dazA kA saMbhAlA jAya, vidhavAe kI Ara dhyAna kriyA jAyahI dhvani thI, jo cAroM ora se uThe rahI thI. kuMbhapara sanAtanadharmI ke nAma para je pracAra huA hai, usakA sArAMza yaha hai ki hiMdudharma meM parivartana kI jakharadasta mAMga paidA haiA gai hai. pratyeka sudhAraka kA hradaya Isa dRzya kA dekha kara prasanna hAnA cAhiye. lAkamata kI jIta brahmakuMDa para yArapIyana aphasareAM ke aine kA jo mAmalA thA usameM leAkamata kI jIta hui. hiMdu mahAsabhA kI era se de! mahIne se yaha likhA jA rahA thA ki brahmakuMDa para pUla anAkara vidhI asarerAM ke beThane se hiMdue kA bilakula dila dukhatA hai, isa kAraNu use na banAyA jAya; paraMtu aphasareAM ne na mAnA. gata saptAha prajA kA asateSa bahuta khaDha gayA. jisa para svAmI vizvAnaMdajI te AMdelana zarU kiyA satyAgraha kA nizcaya hA gayA. aura svAmI vizvAnaMda, * iMdra, svA. rAmAnac, svA. kArAnaMda, 50 gAviMdalAla mAlavIya, lAlA camanalAla Adi ne satyAgraha ke liye nAma likhavA diye. dhIre dhIre cAra pAMca sau svayaMsevakAM ke nAma bhatI hue jinameM se bahuta sI strIyAM bhI thI. mAlavIyajI te vAyasarAya kaiA tArI kriyA aura sthAnIya asareAM kI ciThThI bhI likhI. isa sAre zera kA pariNAma acchA nikalA, sthAniya AdhakAriyAM ne usa pula para ane kA vicAra cheDa diyA, aura IsakI sUcanA patradvArA mAlavIyajI kA de dI. leAkamata ke isa viSaya para hiMdu adhAi ke pAtra hai. virATa zudvisamelana tA. 8-4-27 kA upadezaka mahAvidyAlaya ke AcArya zrIsvAmI svataMtrAnaMdajI mahArAja * sabhApatitva meM bhA. hiM zuddhi sabhA kI era se zuddhi saMmelana 12 khaje krina se khaDe hI samAreAha ke sAtha AraMbha huA. maneAhara bhajatAM dvArA maMgalAcaraNa heAne ke pazcAt sabhApatijI kA prabhAvazAlI bhASaNa huA, jisameM unhoMne batalAyA ki zuddhi nai khAta nahIM hai, alki prAcIna kAla se calI AtI hai. atihAsika ghaTanAo dvArA ise puSTa karate hue, aMta me zuddhi kI gati ke tIvra karane kA Adeza kiyA. isake pazcAt kramazaH cAra prastAva sarvAnumati se pAsa jue. prastAveAM kA rUpa nIce lIkhe anusAra hai. prastAva isa prakAra huM: (1) kayeAMki adbhuta se musalkhAna aura isAi sAdhuo kA veza dhAraNa karake hiMdu mahilAo tathA bacceAM kA jhusalA kara musamAAna banA rahe haiM. Isalie sAdhu mahAtmAe se yaha sa Mmelana sagrahu nivedana karatA hai ki ve apane kabhya kaiA samajhate hue, hiMdu jAti kI rakSA ke lie zuddhikAryAM meM yeAja deve aura jahAM kAi (bhUlA bhaTakA) ahiMdu apane dharma kA grahaNa karane kI icchA rakhanevAlA mile, vahI isakA jAtIya pravezasatkAra kara ke A jAti meM sammilita kara leva (ra) yaha sammelana pratyeka hiMdUolR kaiM apanI spaSTa sammati batalAtA huA,Isa khAta mAnane ke lie anurAdha karatA hai ki di kAI galatI se yA majabUrI se dUsare dharmAMvAleAM ke hAtha kA khAna pAna kara le aura usa para pazcAttApa kare te use pUrvavat svadhamI samajhanA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalpa saMkalpa (lekhaka -zrIyuta ramaiyA bAbA-"hiMdupaMca tA. 7-4-1927 nA aMkamAMthI) pahalA dazya-sthAna annapUrNA pAThazAlA samaya-saMdhyA ke cha baje. (zrIrajIsTarDa caturvedI, paM. satsaMgI pADeya tathA cUhaDarAma beThe bA kara rahe che. IsI samaya eka bhikSuka kA vahAM AnA aura eka DaphalI bajAkara gAnA.) gAnA bhikSuka - jaya-jaya jaya! akhaMDa maMDalAkAra, jaga-AdhAra, sukhadAtAra, bina tahiM bAra-bAra; nimita rajata akhaMDa he, sundara, sadhara,sugola, tava mAyAvaza jaga phirata mahimA-amita atela. jJAnI, dhyAna, saMyamI, paMDita aura pradhAna, dharma samAja ajAti ke, aguana ke tU prAna; tumhArI jaga yaza-kIti apAra, hamapara kRpA kare karatAra-jaya0 bAbu sAhaba! eka paisA. rajIsTarDa caturvedI yaha lo, aura jhaTa yahAMse sidhAra jAo. ' (bhikSuka kA paisA lekara prasthAna) cUhaDarAma-caturvedIjI ! Apane nAhaka usa bhikSuka ke itanI jaldI yahAM se bhagAyA ! sunA, usane kaisA acchA gAnA gAyA? merA te dila cAhatA thA, ki usake de-eka gAne aura sunuM. caturvedI:-usane kyA gAyA, meM ne te kucha khyAla hI nahIM kiyA. satsaMgI pAnDeya:-aura maine bhI dhyAna nahIM diyA. agara tuhe jarA-tarA smaraNa ho, to sunAo. jarA meM bhI sunuM, ki usane aisA kyA gAyA, jasapara tuma itane ladda ho rahe che? cUhaDarAma-bhAI ! meM to gAne kA zaukIna 6. jahAM kahIM mana-bhAyA gAnI sunA, ki jhaTa yAda kara liyA. (gAnA.gAkara sunAnA ) satsaMgI vAha! khUba ! baDI galatI ho gayI. jarUra usase de-eka gAne aura sunane che. usake gAne to baDe majhedAra aura mAnIdAra che. cUhaDa:-bezaka, tabhI te meM aphasosa kara rahA hUM. usane gAnA kayA gAyA, TakekA saccA yaza sunAyA. saMcamuca Ajakala je kucha hai, TakA hI hai. isa ke binA manuSya kI dina-rAta TakaTakI lagI rahatI hai, para bhAI ! Idhara to Isa ke darzana hI durlabha hai. basa, jyAMjya kara ke peTa pAlatA dU. vaha bhI namaka cATa-cAkara. dekho na, hama se kitane gaye-gujare isI kalakattAzahara meM cAMdI kATa rahe che. aMTI garamAM rahe che, manamAnA matalaba gAMTha rahe hai aura sAtha hI ghalue meM nAma bhI kamA rahe hai, magara apane rAma ke isa se kayA garaja ? yahAM te saMtoSa aura sAdhutA kA pATha paDhe beThe hai. maiyA ! aba vaha jamAnA nahIM rahA. aba te dagA, phareba, DhIMga, khuzAmada, ThakurasuhAtI aura "upara se kucha-bhItara se kucha " kA pATha sI, taba te gujara hai aura nahIM, to mAre-mAre phira kauDI ke tIna-tIna bane. caturvedI -Apa kA kahanA akSarazaH satya hai, kintu hama logoM kA kiyA kucha ho nahIM sakatA. kAraNa, hama meM vaira- vidha aura kuTa-vaimanasya kI ItanI adhika mAtrA hai, ki hama koI kAma hI nahIM kara sakate. cauvIsa ghaTe meM eka minaTa bhI to Apasa kI zikavA-zikAyata se phurasata nahIM milatI. koI kAma kare to kayA khAka kare ? satsaMgI:-ThIka kahA. mujhe bhI apane banane kI kAI surata najara nahIM AtI. jahAM itanA mane mAlinya che, ki eka dusare ke dekha-dekhakara jalA karate hai, vaha yaha kaise AzA kI jAye, ki hama saba milakara koI kAma kara sakege ? cUhaDa-isa kI ciMtA choDe. vairavirodha kahAM nahIM hai? yaha roga te isa samaya bhAratavyApI hI kyA, vizvavyApI ho rahA hai. isa se kaI ghara khAlI nahIM. magara kAma bhI te hI hI rahA che. are bhAI ! yaha saba vyartha kA tarka-vitarka cheDakara Ao, eka bAra hama bhI apanA karama ThAkakara midAna meM kUda paDe. jarUra kucha-na-kucha hAtha laga hI jAyegA. " meLe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ - kAMgaDI kA gurukula jaya vAdhikAraste mA phaleSu kadAcana' * caturvedI -hahahaha! khUba kahI, "bAvana tele pAva rattI ' ThIka. jaisI bahe bayAra, pITha taba taisI dIje. yahI catura kI rIti hai aura sabase uttama nIti che. to phira esA keI kAma se. chasa meM hare lage na phiTakarI aura raMga bhI cokhA heya. khuba TakA banAyA jAye aura sAtha hI nAma bhI kamAyA jAye. cUhaDa:-saba se cA-vicAro. taiyAra che, kevala kAma zuru karane kI darakAra che. AIye, hama loga bhI eka saMsthA bola de aura usI ke jhariye jo cAhe so kara le. satsaMgI -(teMdapara hAtha pherate aura nAcane kA bhAva dikhAte hue) basa-basa, vahI kahA je meM cAhatA thA. agara hamArI bhI eka sabhA khula jAye, to meM vaha-vaha karAmata kara dikhAuM, ki dekhakara duniyA daMga ho jAye. lekacara denA maiM jAnuM, bAta banAnA meM jAnuM, mAyA kailAnA meM jA, mAnake pIche aura apamAnake Age kara ke apanA kAma saMvAranA meM jAnaM; itanA hI karyo, mujhase baDhakara kaI acchA lekha likha le, te jAnuM! ItanA hone para bhI mujhe keI na jAne ? bApa re bApa ! naukarI karate-karate sArI ugra bAta calI; magara TakekA darzana durlabha ! merI kahIM pUcha hI nahIM. khera, bhAI ! aba tumhArI hI rAya pakkI rahI, lekina bhAI ! dekhanA, pIche kadama na rakhanA. khuba taiyAra hekara maidAna meM utaranA, ka ki kAma te saba meM kara DAlgA, tumalega sirpha merI pITha Thekate aura kAma paDanepara hAmI bharate rahanA. cUhaDa:-hAM-hAM, hemalega Apa ke pIche barAbara kadama baDhAye cage. kabhI pATha ne dikhAya ge. bhI ne dikhAyeMge. satsaMgI-to kaho, kisa roja sabhA ikadI kI jAya ? donoM-jIsa roja Apa kahe. satsaMgI -acchA, te Isa kA bhAra mere hI upara choDa de. meM tuma legAM ke khabara de dugA. lekina eka bAra bhAI! Aohama saba milakara ke kA gAna kara ke apanA-apanA rAstA le. done-hAM; ThIka ThIka hai. (saba kA eka sAthe gAnA) jagata meM TakA dharma au karma, TakA hI nara-jIvana kA marma. baDe--baDe guNi-janake dekhA, paMDita au vidhAna suSA, dhIra, vIra, dharma-dhvaja sAre, nahIM ke isa se nyAre; gaMvADe sabhI kAhita, bharama kahI nara-jIvana kA marma. nara nahiM jisa kA bigaDA pAnI, pAnI binA vyartha chaMdagAnI, esI cAroM aura kahAnI, cUhemAMga jAya yaha pAnI; hameM to karanA muTTI game, TakA hI nara-jIvana kA marma. ema. e. bI. e. bhaTTa, vizArada, pagaDa-dhArI pithI-gArada, dhani ke ke nita tela lagAye, caraNa cUmane jhapaTaeN-dhAryo; cheDakara sabhI hayA au' zarmA, TakA hI nara-jIvanakA mama. kAMgaDI kA gurukula (lekhaka:-paMDita virezvara zarmA bI. e.-hiMdupaMca" tA 7-4-27 nA aMkamAMthI) AbhAsa abhI usa dina kAMgaDI ke gurukula kI rajata-jubilI baDI dhUma-dhAmase manAyI gaI hai. gata 16 vIM mArcase 21 vIM mArcataka gurukula bhArata ke gaNya-mAnya mahApuruSa ora zikSA-premiyAM ke Agamana se mAne sahastrakaMTha hekara usa svargIya mahAtmA kA yazagAna karatA huA gagana vikampita kara rahA thA, jisake udAra hRdaya aura vizAla medhAne Isa prAcIna zikSA-paddhati ke navIna Adarza kI kalpanA kI thI. isa gurukula kI sthApanA haze 25 varSa he gaye, IsI liye Isa varSa usakI rajata-jayaMtI manAne kI bahata pahalese taiyAriyAM ho rahI thI. yAM te hara sAla hI rA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 kAMgaDI kA gurukula InhIM dinAM gurukula meM khAsA melA laga jAtA hai;parantu Isa sAthe rajata-jayantI ke kAraNa cahala pahela khUba khAsI rahI.khAsa kara ke isa Adaza vizvavidyAlaya ke saMsthApaka svAmI zraddhAnaMda ke eka AtatAyI ke hAtheAM mAre jAne se Asamudra-hImAlaya samasta bhArata ke hindue kI dRSTi isa kI Ara vizeSa rupase AkarSita hai| gayI. mahAtmA gAMdhI, keMgresa ke adhyakSa zrIyuta zrInivAsa aiyaMgara, khAkh rAjendraprasAda, sAdhu vAsvAnI Adi khaDe-khaDe AdamiyAM ke pahuMca jAte se Isa vArake jalase meM baDI apUrvAMtA A gayI. kahI hiMdI-sAhityasammelana heA rahA hai, kahIM kavisammelana heA rahA hai, kahI vidra-pariSad hA rahI hai, kahI vyAkhyAna heA rahA hai, kahIM havana heA rahA hai-cArAM era pUrI cahala-pahala dikhAi detI thI. haraeka hRdayame' svAmI zraddhAnanda kI yaha apUrvI ti-jAgatI smRti vahu asara DAla rahI thI, jo zAyada una ke jIvana-kAla meM itanI prakharatA ke sAtha hRdayapara Adhi patya na jamA sakatA. sthApanA bhArata ke vizvavidyAlayAM me' je zikSApraNAlI pracalita hai,usa kI bahuta khAra bahuta lAgAMne bahuta hI kaDI aleAcanA kI hai. gata asahayeAga-Andolana ke samaya te! esA mAlama paDatA thA, ki ye sAre vizvavidyAlaya khAlI hI hai| jAyege, paraMtu asA nahIM huA aura heAnA asaMbhava bhI thA,kayAM ki ina vizvavidyAlayeAM se haTAkara chAtroM kA kisI uttama zikSA-praNAlI ke anusAra zikSita karane kA kAi udyoga nahI kiyA gayA. jo hA, yaha teA sabhI svIkAra karate hai, ki Aja kalakI yUnivarsiTiyeAM kalAka yA vakIla-mukhtAra-DAktarapadA karanevAlI mazIne huM.na meM paDhe hue chAtra apanA svAsthya khe| dete hai-dimAga kharAba kara lete hai, agara kahI naukarI mila gayI yA upara likhe vyavasAyAM meM saphalatA milI, te ThIka hai; navI te paDha-likhakara caupaTAnAtha hI hai| jAte hai. phira ve kisI kAma lAyaka nahIM rahe jAte. sAthanI isa zikSA-praNAlI se gheADA-mahuta buddhi~vikAsa bhale hI hai! jAye; paraMtu dhArmika yA naitika zikSA te| kucha bhI nahIM milatI, svAmI zraddhAnaMdane isI truTi kA lakSyakara prAcIna guruduMleAM ke DhoMgapara isa vizvavidyAlaya ka sthApanA karane kA saMkalpa kiyA aura apane jIvana me' hI apanA saMkalpa siddha kara ke dikhalA diyA. sana. 1602 i. kI rara vI... phaeNravarI ke gurukula kI sthApanA huI thI, yadyapi paMjAba-prAMtIya Aya-pratinidhi-sabhA kA sa me hAtha thA,tathApi svAmI zraddhAna`da (usa samaya mahAtmA mu'zIrAma) hI isa ke pradhAna netA che. avasthiti haradvAra se pa mIla aura kanakhala se 3 mIla dUra,gaMgA ke dakSiNu-taTapara kAMgaDI nAma kA gAMva meM yaha vizvavidyAlaya avasthata hai. pAsa hI girirAja himAlaya kA maneAhara patI drazya dikhAi detA hai. kala-kala-nAdini jAvI kI dhArA netrAM kA AnaMda detI hai. jagala, pahADa aura nadI ke zAntimaya suMdara prAkRtika drasyAM ke bIca brahmacAriyAM aura una ke gurue kaiA lekara yaha vizvavidyAlaya mAnAAM jagata ke samasta jhagaDe-jha MjhaTa, pApatApa, mAyA-meAhase alaga heAkara kaivala sarasvatIsamArAdhana aura paramAtmA-ciMtana kA hI jIvana kA lakSya banAye hue ekAntavAsI yeAgI kI taraha sabase nyArA heAkara aiA hai. vidyA vahAM jIvana ke liye upayeAgI nAnA prakAra kI 'cIse uMcI zikSA prApta karate hai. usake snAtaka kisI vizvavidyAlaya ke baijueTAM se yeAgyatAme kama nahI hAte. yahAM sabhI viSayoM kI zikSA kA mAdhyama mAtRbhASA hindI huM.jo lega kahate hai, ika sabhA viSayoM ka zikSA hiMdI ke mAdhyama dvArA nahIM dI jA sakatI, gurukula una kI bhAta kA sapramANa eva' sAdAharaNa khaMDana karatA huM. jIna dinAM svAmIjIne Isa gurukula kI sthApanA kA upakrama kiyA thA,una dinAM janatA meM tinI jAgRti nahIM thI, chatanI Aja hai. Aja te isa jAgRti kI badaulata lAkheAM-kareDAM ka caMdre khAtakI bAta meM chakaDe hai| jAte hai, lega caMdA khA bhI jAte hai', teAbhI unheM naye-naye phaMDa kheAlakara caMdA jamA karane se saphalatA mila jAtI hai, para usa samaya isa ke lIye 32 hajAra rupaye IkaThe karate me' hI svAmIjI ke eDI-ceATI kA pasInA eka kara denA paDA thA.saubhAgya se mu MzI amana siMha nAmaka eka udAra sajjana te vahu jamIna jIsa para gurukula khaDA hai aura apanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMgaDI ke gurukula 451 bahuta sI sampatti paMjAba-pratinidhi sabhA ke dAna kara dI.isI sampattise gurukula kI nIMva paDI. phira to kamase dezane gurukula kI barAbara sahAyatA kI hai,isakA pariNAma yaha huA hai, ki gurukula uttarottara unnati karatA calA gayA hai. isa samaya gurukula-koleja meM 22 bhavana aura do baDe--baDe hAla hai, inameM ekameM pustakAlaya Ara dUsare meM rasAyanazAlA hai. isake sivA cha sau chAtro ke rahane yogya chAtrAvAsa bhI taiyAra he gayA hai.eka bhavana meM dhanurvidyA sikhalAI jAtI che. kIDA zAlA bhI taiyAra kI gayI hai. isa ke sivA yajJa-zAlA, atithizAlA, rabdhanazAlA, adhyApake ke nivAsa-sthAna, auSadhAlaya aura bhojanazAlA Adi ke liye bhI alaga-alaga makAna bane hue hai. kevala kAleja ke hI makAne meM pa0 hajAra rupaye kharca hue hoMge. gurukula kA apanA presa bhI hai, isa 20 hajAra rupaye kA sAmAna hogA. isa meM gurukula ke pAya-graMtha aura anyAnya upayogI graMtha chaSA karate hai. praveza-niyama cha se ATha varSataka kI avasthAvAle bAlaka gurukula meM bhata kiye jAte hai. khAsa-khAsa hAlata me 10 varSataka ke bAlaka bhI le liye jAte hai. isa se adhika avasthA ke te kabhI liye hI nahIM jAte. pratyeka bAlaka ke mAtA-pitA yA abhibhAvaka ke yaha zarmAnAmA likha denA paDatA hai. ki ve usa bAlaka kA khyA 25 varSa kI avasthAe pahale nahIM karege.gurukula-vidyAlaya meM 10 kakSAeM hai. ina sabhI meM pAsa hotecale jAne para chAtra ke kAle ja bhatI kIyA jAtA hai.vahAM 4 varSa paDhane para vaha snAtaka-zreNImeM paDhane jAtA hai. yahAM rahate samaya binA pUrI paDhAI samApta kiye koI chAtra gurukula ke adhyakSa kI AjJA ke binA ghara nahIM ja zakatA-DAM use jAne kI AjJA bhI mAtA-pitA yA anya kisI gurujana kI bImArI yA isI prakAra ke anya Avazyaka kAryo ke hI nimitta milatI hai. nahIM te yahAM rahate samaya gavaMi-gAMva yA zaharase ke sarakAra nahIM rakhanA paDanA ! hAM, pratyakSa anubhava ke liye adhyApaka ihe apane sAtha kahIM le jAya. te bhale hI le jAye. trAM ke mahIne meM eka bAra apane abhibhAvaka yA mAtA-pitA ke pAsa ciThThI likhane kI AjJA milatI hai. unhe yahAM paDhate samaya nirAmiSAhArI brahmacArI hekara rahanA paDatA hai. zikSA-praNAlI pratyeka brahmacArI ke gurukula meM 16 varSa kI umrataka zikSA dI jAtI hai. isakI dasa zreNiyAM meM sAMgopAMga veda, saMskRta-sAhitya, aMgarejI bhASA aura sAhitya, padArthavijJAna, darzana, aMka-gaNita, bIjagaNita, vyAvahArika aura siddhAntAmaka jyomiti, vyavasAya-vANijya, kRSi aura cikitsA-zAstra kI zikSA dI jAtI hai. chaThThI zreNI se bAlake ke aMgrejI paDhAyI jAne lagatI hai aura tIsarI zreNI se hI veda kA adhyayana AraMbha he jAtA hai. - navembara mahine se pratyeka brahmacArI ke kRSi kI zikSA dI jAtI hai.gurukula ke pAsavAle kheme se eka-eka khaMDa saba vidyArthiyAM ke diyA jAtA hai, usameM ve adhyApaka ke upadezAnusAra apane hAthe khetI karate hai. isa se de lAbha hete hai-eka to una kA svAdhya unnata hotA hai, dUsare uheM kRSi kA vyAvahArika jJAna prApta hetA hai. dinacaryA savere 4 baje hI gurukula kA ghaMTA bajatA hai.usI samaya baDI umaravAle chAtroM ko zamyA choDa devI paDatI hai. choTe-choTe chAtro ke liye 4 baje dusarA ghaMTA bajatA hai, usI samaya ve tetrapATha karate hue gaMgA-snAna karane jAte hai. bahuta ThaMDA paDanepara ve snAnAgAra meM hI nahAteM che. snAna ke pahale pratyeka brahmacArI ke adhyApaka ke upadezAnusAra vyAyAma karanA hotA hai,isake bAda pA se 6 baje taka unheM zAstra-vidhi ke anusAra saMdhyA, prArthanA, upAsanA aura havana karanA paDatA hai. phira pATha zuru ho jAtA hai, isake bAda unha khAne ke liye chuTI milatI hai. yahAM kabhI koI chAtra mAMsa nahIM khA sakatA. bhojana ke bAda unheM cheDI dera vizrAma karane diyA jAtA hai. IsI samaya koI-koI pustakAlayase pustaka lekara paDhate hai. dina ko kabhI ke sone nahIM pAtA. A baje saba ko dUdha pIne ke milatA hai. paune tIna bajese phira pATha zuru hotA hai aura 4 baje samApta ho jAtA hai, taba saba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ para kAMgaDI kA gurukula chAtra medAna me' khelane jAte hai aura vahAMse lauTakara sAyaMkAla kI saMdhyA, hAma yA prAnA Aphri karate hai. isake bAda unheM rAta kA bheAjana diyA jAtA hai.khA-pIkara ve Adha ghaTetaka bagIce me Tahalate hai. vahAMse lauTakara dina kA pADe smaraNa karane ke bAda vai rAta ke 6 khajetaka se jAte hai. bhAjana aura pAThArabha ke samaya unheM yaha kSeAka paDhanA paDatA hai:-- 'sahanAvavatu saha nau bhunaktu sahavIrya karavAvahai / tejasvinAvadhImamastu mA vidviSAvahai / / ' "sa zaktimAna bhagavAna hama guru aura ziSyAM kI rakSA kare. unakI kRpAse hame parama AnaMda prApta heA. ve hamArI zArIrika Dena-pAna saphala kara hame eka dusare kA pyAra karunA sikhAye" gurukulakI-vizeSatAe gurukula kI bahuta baDI vizeSatA yaha hai, ki Adhunika, skUla kAleje kI taraha usame' zarIrasampati kA upekSA nahI kI jAtI. pratyeka chAtra ke svAsthya kI ora dhyAna diyA jAtA hai.sI se vatAM rAga vyAdhi kAzIghra patA nahIM lagatA, ina 25 varSoM ke aMdara abataka vahAM kevala eka dI AdamI marA hai. svAsthya kI era gurukula ke adhikAriyoM kA tanA dhyAna hai, vahu isI se samajha liye kI vahAM de| sause bhI adhika dudhArI gau pAlI jAtI hai, jInake dUdha, dhI, makakhana aura gurukula kI bhUmi meM utpanna sAga-sajIse chAtrAM ke zarIra puSTa hAte haiM. dUsarI vizeSatA hiMdI ke mAdhyamadrArA sabhI viSayoM kI zikSA denA hai. isake liye gurukulane bahutasI paribhASAyukta pustake taiyAra kara DAlI hai.sa viSaya meM gurukula kI barAbarI kI koI saMsthA bhArata me' nahI hai. tIsarI bAta gurukulake AdakI mahattA aura prAcIna saMskRti kA sajIva pa .eka bAra mahAmanA enDrujha sAhebane gurukula kA dekhakara likhA thA,--"gurukula ke cheATa-cheTe kharce janma vedamatra paDhate hai aura dasa varSa ke chAtra bhI saMskRta meM vAtacIta karate hai, taba yahI mAlUma paDatA hai kI bhArata ke prati sacce prema kI nIMva yahI DAlI jAtI hai " cauthI vizeSatA yaha haiM, ki yahAM prAcya aura prAzcAtya--prAcIna aura navIna kA apUrva saMmelana huA hai.chAtrAM / hiMdI ke sahAre Adhunika sabhI viSayoM kI zikSA dI AtI hai. si liye jahA ve vaidika sAhitya meM vyutpanna hete hai, vaDAM agarejI ke bhI pUre paMDita aura sabhI Adhunika viSayAM ke jAnakArbana jAte hai. pAMcavI vizeSatA yaha hai, ki bhAlakAM ke caritra-gAna kI Ara baDA dhyAna kriyA jAtA hai. kucha saMmatiyAM bhArata ke-mUtapUrva vAisarAya lorDa cemsapharDane gurukula kA nirIkSaNu kara khaDI prasannatA prakaTa kI thI aura Isa ke siddhAntA kI uccatA kI muktakaMThe se prazaMsA kI thI.mahAtmA gAMdhIne gurukula kA nirIkSaNa kara likhA hai,---gurukula AryasamAja ke kAryoM meM sa zreSTha hai aura yatu vAstava meM eka khaDI bhArI jAtIya saMsthA hai." sAdhu enDrujha sAhaba kahate haiM,-"sI prakAra kI sasthAo ke bhItara se navIna bhArata kI prANazakti sthAyI aura 68 bhikti ke upara dikhAi de rahI hai." IMgalaeNMDa ke bhUtapUrva pradhAna matrI mi. rAmase maikaDeAnalDane likhA hai,-" jAtIya zikSA ke itihAsa meM gurukula apUrva kIrtistambha ke samAna hai." upasa hAra gurukula ke anukaraNapara deza meM aura bhI kitanI hI sasthAo khulI aura acchA kAma kara rahI hai, para kAMgaDIkA gurukula sarvopari huM. AzA hai, isa bAra rajata-jayaMtI ke avasarapara dezane jaisI sahAnubhUti isa Adaza saMsthA kI era prakaTa kI hai, vaha anudina vRddhi gata hai!gI aura ise aura bhI uMce zikharapara pahucAne kA prayatna deza kI erase kiyA jAyegA.svAmI zrahmAnaMda kI amara kIti kA sAre deza kA apanI sabase baDI dhareAhara samajhanA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ punAmAM AvI vaselA eka pApakArI paradezI punAmAM AvI vaselA eka parApakArI paradezI (lekhaka:amRtalAla vi. TaeNkkara-navajIvananA tA. 24-4-1927nA aMkamAMthI) pUnA zaheramAM thADAka mahinA thayAM eka amerikana AvIne vasela che. tene dhe! mAMdAone auSadhapANI ApavAne tathA bhUkhyAne bhejana ApavAnA che. te paradezI gArA che tethI saune vahema paDaye! hatA ke te khristIdharmanA pracAraka kAi pAdarI haze ane vaTalAvavA A kAma karatA haze; paNa muMbAinA rojIMdA patra ' inDiyana DelI mela'nA eka khabarapatrIe ceDA divasa para tenI mulAkAta lIdhI. te uparathI mAlama paDayuM ke te khristIdharmAMnA kAI paNa paMthane pAdarI ke mizanarI nathI. vaLI je paramArthanuM kAma te nirAbhimAne karI rahyA che, te hiMduone khristI banAvavAnA uddezathI niha; paNa kevaLa sevAbhAve, nirbheLa sevAbhAve karI rahyo che. 453 teNe sadarahu khabarapatrIne jaNAvyuM ke, "mane kAi paNa mizane dharmapracAra arthe A dezamAM mekalyA nathI ane huM dIkSA meLavelA mizanarI nathI. huM hiMduene khristI banAvavAnA vicArane dhikkAruM chuM ane te uddezathI je je prayatne ke kAryAM karavAmAM Ave che tene vakhADuM chuM. je dharmAMdha khristIleAkeA dharmAMtara karAvavAnuM (khristIo karavAnuM) kAma lai eThA che, tee peAtAnA kharA khristI dharmane paNa anyAya kare che." vaLI teNe kahyuM ke, "huM te! zrImaMta ane garIba anaite dAktarI madada ApuM chuM. tenA badalAmAM jee ApI zake temanI pAsethI dAnanI bhikSA mANu dhru; ane je kAMi maLe che, te garIkheAmAM vahecuM chuM. mArA peAtAnA kAi amuka dharma nathI, paNa badhA dharmAMte mATe mane bahu mAna che." game te jJAtinA kaMgAlA ne bhUkhe maratAne A paradezI peTa bharIne khavarAve che, nyAta dharmanA bheda vinA sanI kSudhAzAnti kare che; uparAMta dardIonI sAravAra kare che. AthI te pUnAnA dakSiNIbhAionu` khuba dhyAna kheMcI rahyo che. sAdhAraNa rIte dakSiNIe gujarAtI karatAM vadhAre zAMkAzIla gaNAya che. temanA pradezamAM vasI eka amerikana-eTale amerikAnA saMyukta rAjyone nAgarika vizvabaMdhutvanA padArthapATha pUnAvAsIone zIkhavI rahyo che. prabhunAM khAla, game te dezamAM, game te dharmAMmAM, game te sthitimAM janmelAM hoya teA paNa te eka vizvapitAnAM bALakA hAi khaMdhuja che. eka bhAI khIjA bhAine jamADe ke tenI sevA kare temAM kAMi tAjIkhI na lAge; tema eka amerikana eka hiMdInI sevA kare, eka hiMdI eka AphrikAnA sIdIbhAinI sevA kare ke eka unanA jevA vALavALA paramAthI sIdIbhAi cItAnI sevA kare tethI ApaNane tAlukhI na lAgavI joie ke zaMkA na AvavI joie; paNa AvA bhAicArAnA dAkhalAe eTalA jUja ApaNI najare paDe che ke ApaNane saheje zaMkA Ave che ke AvA kArTImAM tene kAMIka te svArtha haze. AvI sthiti sAdhAraNa-vacalA vAMdhAnI-janasamAjanI che, te pachI ApaNA dalitabhAionI teA zI avasthA ? kAi paNa DheDa, khAlapAkuTuMbanI ke bhaMgIlASanI, are, kALI dukhaLAnI paNa sevA karavA kAI brAhmaNa, vANiyA ke pATIdAra jAya te| te garIba bhAinA manamAM kAMi kAMi vicAra Ave ! kAMika upakAramAM dabAi jAya, kAMIka tenA mAnyAmAM paNa na Ave ke mArA mAMdA ALakane vagapaise, mAre ghera cAlI AvIte, A meATuM mANasa Ama davA Ape. kAMika UMDA UMDe vahema paNa Ave ke Aje nahi teA thADA divasa pachI mArI pAse davAne paisA mAgaze ke tenuM khAtuM paDAvI leze. prabhuja jANI zake ke kAMI kAMI gaDamathala tenA dilamAM thatI haze. paNa ApaNAmAM garIeAnI, patitAnI, kaMgAleAnI sevA karanArA che kyAM? ApaNAmAM dharathI hajAre! mAila dUra jaine paradezI paradhamI enI niHsvArtha sevA karanArA che kayAM ? are, dharane AMgaNe, zIle chAMyaDe, vagara paisAnI paNa sevA karanArA, mIThI vAtA kahenArA, daradIne dilAse denArA, maratAne prabhunuM smaraNa karAvI denArA, dArUDiyAnuM dhena utarI jAya tyAre upadeza karanArA, gAmaDAMmAM bhAdaravA-AsenA tAvamAM leAkalamenI kivanAinanI gALIe vahe canArA, garIba cedharA, gAmIta ke bhIlane jaMgalakhAtAnA ke polIsakhAtAnA trAsathI jhu MpaDe jhuMpaDe pharIne khacAvanArA, amerikana bhAi tA bAjue rahyA paNu ravizaMkara vyAseA ke sukhadevA te jugatarAme kyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 hiMdu sasAranuM dhAratama adhaHpatana che? lAkhe eka paNa nathI maLate. A teA ApaNA dezanA, prAMtanA ravajatAnI sevA karavAnI vAta thai. ApaNe jene saikAo thayAM dabAvyA che, jemanI jamIne ApaNe AMcakI laine gaNeAtiyA karI mUkayA che, athavA jemane janmabharanA ApaNA gulAma jevA 'dubaLA' banAvI mUkayA che, athavA jene aDakIne davA ApavAthI paNa abhaDAI jaie chIe,ane tevI madada vinA jemanAM sekaDa mANasAne kUtarAne meAte mArI nAkhIe chIe tenI sevA karavAnI vAta thaI. jenA baLathI svarAja levuM che, jene hiMdu ilekaTereTa'mAM gaNAvI ApaNI saMkhyA meATI dekhADavI che tenI sevAnI vAta thai; teA pachI AphrikAnA pachAta dezamAM ke dakSiNa samudranA TApuonA ke kheAnI enA TApunA jaMgalI leAkeAmAM vIte temanI sevA karavAnuM ! svapnuMye kayAMthI Ave ke temanA mATe paisAnI apIla kANa kare ? AvAM dhelAM mANasA, AvA phAdhara Damiyana hiMdamAM prabhu kayAre pedA karaze? hiMdu saMsAranuM ghAratama adha:patana brAhmaNa strIenI ajAyababharI kahANI (lekhakaH-zivadAsa cAMpasiMhu Thakkara-hiMdustAna'nA tA. 14-4-27nA aMkamAMthI) reskayu heAmanI jarUra muMbaimAM gheADA pakhavADI para hiMdusabhAdrArA je kAzmIrI hiMdu vidhavA bAine zuddha karI levAmAM AvI hatI temAM mATuMgA samAjanA mukhya hisso hateA. A bAinI khabara meLa vanAra ane tene bhAre khaTapaTa ane maradAmaradIthI meATI jehemate mATuMge lai AvanAra mATuMgA samAjanA bhaiyAeja hatA. sayukta prAMtanI brAhmaNakhAnA uddhAra hamaNAM A samAje hiMdu prajAnI eka bahu meATI kItibharI sevA prAMtanI eka yuvAna brAhmaNa bAInA ghaNIja gauravabharI rIte uddhAra karyo che. Azcarya bharI bInAe nIce mujaba cheH bajAvatAM saMyukta jenI kheda ane saMyukta prAMtamAM eka gAme vasatA eka brAhmaNa yuvAne potAnI 13-14 varSanI paraNetara strIne tenA mAvitre mUkI ane mubaI AvI tAkarIe lAgI lagabhaga 35 vasudhI tenI kazI bhALa lIdhI niha. A khAIne tyAMnA koi dhUte phAsalAvI tenI sAthe ADA vyavahAra karyAM, tethI khAta garbha rahI gayA. A Ai mAvitrAthI kema tyAi ? tenAM mAvitrAne tenI khabara paDatAM tee nAtajAtathI ahiSkArane pAme teTalA mATe teoe tene ahIM lAvI tenA patine havAle karI. tenA patie tene A kAraNe asvIkAra karyo; chatAM tee tene tenI pAseja cheDI gayA. bhaNelA patie zu karyuM' ? hAthe musalamAnane ApI dIdhI. tenA patie e bhAi kAine ApI devAne nirNaya karyo ane musalamAnane apAya te pachI kAi vAte kayAre paNa khaTapaTa thAya nahi, vArasA hissAneA prazna paNa naDe nahi, tethI teNe keA musalamAnane ApI devAnA IrAdA karyo. A vAtanI A samAjanA bhaiyAene khabara paDatAM te hiMdusabhAne athavA te A samAjane ApavAne tene samajAvyA. pachI javAba ApavAnuM kahyuM; teTalAmAM emane khabara maLI ke gharamAM kAi brAhmaNa hiMdu che.karIne lAvavAmAM AvI che ane teNI bahu rekakaLa kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat tenI pAse gayA ane atrenI teNe vicAra karI 3-4 divasa bhAyakhAlAnA krAi musalamAnanA bhaiyAnI kamAla A parathI A leAkA tyAM ekadama tapAsa karavA paheAMcI gayA; tyAM temane jaNAyuM ke A Ai teja che ke jene tene pati kAI musalamAnane ApI detA hatA. www.umaragyanbhandar.com
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdu saMsAranuM ratama adha:patana 455 teo turataja tyAM be bhaiyAone mUkI mArI pAse AvyA ane mane A saghaLI hakIkatathI vAkephagAra karyo. ame eka arajI taiyAra karIne temAM bAdanI sahI lAvavAnI tathA e bAInI sAthe nakAha karI levAmAM na Ave agara kayAMya laI javAmAM na Ave; ane je laI javAmAM Ave to tene laI AvavAnI khaTapaTa zarU karI dIdhI. turataja pAMca bhaiyA bAInA gharanI AjubAju pharatA thaI gayA. lAga sAdhI teo gaI parame e bAInA makAna para caDhI gayA. tyAM e jenA kabajAmAM hatI te musalamAna hAjaraja hatuM, tethI teNe tene ghAyala karI nAkhI. loko bhegA thaI gayA; takarAra para vAta pahoMcI tethI e laiyAo nIce utarI AvyA. eka bhalA musalamAnanI sahAyatA A dhAMdhalamAM te tarapha rahenAra eka musalamAna ke je AryasamAja pratye saddabhAva dharAve che, tene bAine kabajo dharAvanAra musalamAnanI rIta ThIka nahi lAgatAM teNe InsAniyata bharI rIte laiyAonA kAryanI pratye pitAnI sahAnubhUti batAvI ane kahyuM ke, bAInI saMmati vagara nakAha nahi thAya. A bAI je temanI sAthe AvavA khuzI hoya to tene mukta karavAne pitAthI banatuM karavAne teNe temane kabulAta ApI. teNe te mATe kezeSa karI paNa te musalamAne mAnyuM nahi ane teNe nakAha karI levA mATe turataja eka melavIne bolAvI maMgAvyo. te musalamAne bhaiyAone khabara karI dIdhI. turataja eka molavI AvI pahoMcyo ke je sAthe A bhaiyA paNa upara caDhI gayA. emaNe tene bAInI vAta karI, te rAjI hoya te nakAha karavAnI darakhAsta karI ane bAI odhAnavALI hovAthI musalamAnI sarAha mujaba tenI sAthe nakAha thAya nahi te paNa temaNe molavIne jaNAvI dIdhuM. A parathI keTalIka rakajhakane aMte bAIne A bhaiyAonI rUbarU pUchavAnuM nakkI thayuM ne tema thatAM bAIe re kakaLATamAM ahIMthI mukta thavAnI AjIjI karI, tethI meLavI cAlI gaye; paNa bAIne lAvanAra musalamAne bAine mukta karI nahi. have zuM karavuM? tene bhaiyAone vicAra thai paDe; paNa vacce paDI pelA musalamAne banne bAjune samajAvyA ane bhaiyAone AvatI kAle banaze to huM bAIne jarUra mukta karAvIza evo bharose Apo tethI bhaiyAo nIce utarI AvI AjubAju pharatA rahyA. bIje divase eTale gaIkAle tyAM daza bhaiyAo ekatrita thaI gayA ane e bAInA bIjA lAgatAvaLagatAne ane tenA gAmavALAne zodhI taiyAra karI temAMthI pAMca sAtane potAnI sAthe teDatA gayA. tyAM temane sAmI bAjuthI traNa paThANa paNa rekelA jovAmAM AvyA. jemane emaNe pitAne nazcaya jAhera karI dIdhuM ke, melavIe AmAM hAtha ghAlyo nathI. Ama paThANane samajAvyA tethI paThANe narama paDI gayA. - thoDIvAre pelo bhalo musalamAna nIce Avyo ane kahyuM ke te purepUruM mAnato nathI, paNa kaMi narama paDyo che. have tamane game tema karo. A parathI A bhaiyAoe eka vikaTerIA bolAvIne bAInA te lAgatA vaLagatAmAMthI be jaNa sAtha ATha bhaiyA upara caDhI gayA.bAInI sAthe vAto karavAnI jajata kIdhI.bAInI sAthe vAta thaI. bAIe potAnI pApabharI gaphalata para puSkaLa roIne temanI sAthe AvavA kAlAvAlA karyA. bAIne eka dhotI ApavAmAM AvI. bAie dhotI paherI lIdhI ne cAraNI paherAvavAmAM AvI hatI te pheMkI dIdhI. pagamAM cAMdIne koI musalamAnI dAgIne hato te paNa utArI nAkhyuM ane bhaiyAo sAthe AvavA oraDInI bahAra nIkaLI.khaTapaTarakajhaka ghaNu thaI paNa bAI nIce AvI gADImAM temanI sAthe beThI, be leyA gADImAM beThA, eka upara beThe bAkInA page cAlatA AgaLa vadhyA; paNa mAmalo ThIka na bhALI rastAmAM AvatAM eka bhaiyAnA gharamAM utarI paDayA. cAra kalAka bAda mAmalo sahisalAmata dekhAtAM teo bAIne laI reArA sAMje sAta vAge mAge AvI pahoMcyA ane A bAIno uddhAra karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIlaleAkeAnA rAmanavamInA meLA bAinI karavAmAM Avela zuddhi A bAi ahI eka bhaiyAnI vRddha mAtA sAthe rahe che ane enI zuddhi karavAmAM AvI che. AvI rIte nAnakaDA mATuMgA A samAja dharma ane pUratI bharI rIte peAtAne pATha bhajavI rahela che. 456 A bAi musalamAnanA gharamAM traNu rAja rahI te daramiyAna hatI. je gharamAM bAine rAkhavAmAM AvI hatI temAM hiMdu leAka paNa nyuti vagara te kAMI upayAgI thayA hatA nahi. vaidikavIdhi anusAra jAtibhaktisahita parAkrama peAtAne hAthe rAMdhI khAtI rahe che; paNa jAtyAbhimAnanI kalAka tarIke mAsika rUA. 80) A khAte musalamAnane soMpI denAra dhaNI iMgrejI bhaNelA te pagAra meLavanAra che. hiMdu prajAne apIla muMbaimAM ATalI vastI chatAM Ave vakhate upayAgI thai paDe te mATe temane hajI eka paNa reskayu heAma sthapAyA nathI. sekaDA madirA ane temanA pUjArI mahArAje ke mAlikAnAM dharA AvI dayApAtra strIe mATe nakAmAM che. pazue mATe pAMjarApoLA ane pakSIe mATe kabutarakhAnAM che; paNa AvA nirAdhAra gabharU mAnavA mATe badamAsenAM zikArasthAna sivAya kazuM paNa pariNAma nathI. A dazA ghaNI khAmIbharI che. Ane mATe mahAna svastha svAmI zraddhAna cha chellI phere malabAra jatAM ahIM padhArelA tyAre temaNe turatamAMja ahIM reskayu hAma sthApavAnI Azraddha bharI apIla karelI. vaLI chellI prAMtika hiMdupariSada thai hatI tyAre te mATe eka TharAva paNa thayelA. te bAda svAmIjInA khuna pachI temanA nAmathI te sthApavA ahIM nirNaya paNa thayele. kaMDanI zarUAta paNa thayelI, paNa pUratuM uttejana na maLavAnAM kAraNe te hajI sthApAyuM nathI. A muMbainI hiMduprajApara atyaMta kALA DAghasamAna kalaka che, te teNe kAi prakAre satvara dheAi kADhavuM. A mATe paisAne varSAda varasAvI devA joie ane A bAinA patie batAvI ApelI hiMduenI dha glAni, zUnyatA, acetanatA ane jAtiyaabhimAna vIhinatAnI dazA sudhAravA mATe teNe pUratA 'De! vicAra karavA joie tathA jAtidharmanI AvI kamajorIe ane bevakuphAo dUra karavA yatna karI rahenAra bhAratanI AryasamAjo ane hiMdusabhAene teNe sarva prakAre anukULa ane tana-mana-dhanathI sahAyaka thai potAnI dazAne sudhAravI joie. ItyAma bhIlalAkAnA rAmanavamInA meLA ( "saurASTra" tA. 23-4-27nA aMkamAMthI ) saMvata 1979 nA duSkALamAM saMkaTanivAraNanuM kAma karatAM gujarAtanI bAdazAhatanA pAle daravAje, gujarAta mALavAnA dhArI mArgamAM patharAyelA paMcamahAlanA pradezamAM, zrI. kkara bApAne eka gharaDI nagnAvasthAmAM rajhaLatI bhIlabAinAM darzana thayAM. e darzananI preraNAmAMthI dAheAda bhIlasevA ma`DaLa janma pAmyuM. paMcamahAlanA pachAta pradezanA dAhoda ane jhAleAda tAlukAnA 600 ceArasa mAilanA vistAramAM atyaMta dayAmaNuM jIvana gALatA eka lAkha bhIlAnuM-RSi vAlmikI ane zabarInA e vaMzajonu-manuSyatva vikasAvavA zrI. amRtalAla kare thANuM nAkhyuM. enA phaLa rUpe, bhIlAnA prabhu rAmacaMdrajIne janmAtsava Aje chellAM be varSathI bhIleAnA dhAmamAM ujavAve zarU thayA che. yazavATikA AzramamAM dAheAdathI ATha mAila naiRtyamAM AveluM, devagaDha bArIAnA dezI rAjyane sparzIne ubhelu, jesavADA nAmanuM eka gAmaDu' che. e gAmathI ardho mAIla dUra, muMbAivALA zeThazrI jIvaNukSAla vallabhadAsanI sakhAvatathI yazavATikA' Azrama badhAyA che.AzramanA AMgaNAmAMja gai rAmanavamInA divase rAmamaMdiranI pratiSTA karavAmAM AvelI; ane bhIleAmAM dharmAMsa'skAra uge e hetuthItee temanA 'rAmabAbA ' nI vizeSa nikaTamAM AvatA thAya e temathI-rAmanavamIne bhIlameLe paNa bharavAmAM Avele .e meLeA atyaMta saphaLa ane atha sAdhaka nIvaDeleA.temAM dAheAda-jhAlAda tarapha nA zeTha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIlalokane rAmanavamIne meLe 457 zAhukAre, sarakArI amaladAro gujarAtanA agresara ane sauthI vizeSa bhIla bhAIoe bahu sArI saMkhyAmAM bhAga lIdhelo. tyAreja lAgeluM ke bhIlonA utthAnamAM AvA meLA bhAre bhAga bhajavI zakaze; eTale rAmanavamIne meLo bharo-bhIlo pAse temanA prabhujI rAmacaMdrajIno janmotsava ujavAyo -e bhIla sevA maMDaLanAM kAryomAMnuM eka mahatvanuM kArya banI gayuM. Ama, A varSanuM rAmanavamI parva paNa bhIla-meLe jIneja ujavAyuM. A bIje meLo paNa pahelA jeTalo ja saphaLa ane artha sAdhaka nIvaDyo. meLAne maMDapa meLAne mATe yazavATikA AzramanA AMgaNAmAMja AMbAnA pAnathI chAyelo nAno maMDapa ubho karavAmAM Avyo hato. maMDapane thaMbhe thaMbhe nAnI nAnI vajAe pharapharatI hatI. maMDapanA mukha pAse temaja rAma-maMdiranA daravAjA samIpa keLanA thaMbhonI juktibharI goThavaNa karavAmAM AvI hatI. cAretarapha rASTrIya dhvajanAM tAraNo, tuLasI rAmAyaNanI copAio ane duhAonI kapaDAnI jhAlare pavanamAM hIMcakA khAtI hatI. maMDapanA mukha pAseja baLavIrAnI ( skAuTanI ) chAvaNI nAnI rAvaTIo karIne paDI hatI. e rAvaTIonI vacce yazavATikA senAdhvajanI bhagavI kuMDI uDatI hatI. sAmeja rAmamaMdiranI "rAma lakSmaNa jAnakI, jaya bolo hanumAnakI"ne jayaghoSa gAtI jhaMDI gaganavihAra karI rahI hatI. maMDapanI vacamAM matsyavedha karavA eka lAMbo daMDa ropavAmAM Avyo hato. A badhuM dazya joIne meLAmAM bhAga levA AvanArAM bhIla bhAIbahena ke ujaLIyAta naranAra jANe keAI vizuddha, pAvanakArI vAtAvaraNamAM praveza karatAM hoya evuM temane saheje lAgatuM hatuM. rAmanavamInI prabhAte mahemAnonI eka TukaDA laine ThakkarabApA to AThamanA divase ja yazavATikAmAM pahoMcI gayA hatA. rAmanavamInuM sonerI prabhAta pragaTayuM. rAmajanmanI jayanobata vAgavI zarU thaI. dAhodanI bIjI zALAnA vidyAthIo. A utsavanA pramukha zrI. nArAyaNa malakAnI sAthe, TheTha dAhodathI kUca karatA gAjate vAjate AvI pahoMcyA. bhIlaDhola, skAuTanuM drapabyugala vagere raNavAdyonA saMgItathI temanuM svAgata thayuM. tyArabAda kalAkeka bALavIronI ramato cAlI. pachI satyAgrahAzramavALA parama rAmabhakta paMDita kharee, agIAra vAgye, rAmacaMdrajInI janmakathA mAMDI. "zrIrAma, jaya rAma, jaya jaya rAma' nI dhUnathI maMgaLAcaraNa thayuM. kathAne pravAha cAlatAM to, gAmanAM jhuMpaDe jhuMpaDethI bhIla strI-puruSo ubharAvA lAgyAM. kathA pUrI thaI. AratI pragaTI. prasAda vaheMcAye. utsavanI kAryavAhI . pachI cAra vAgatAM, dAhodathI AmaMtrita mahemAne ane zaherIo AvI pahoMcyA. bhIlonI paNa sArI medanI jAmI. 2000 upara mAnava-saMkhyAthI maMDapa cikAra bharAI gaye. utsavane AraMbha thayo. yazavATikA AzramanA AcArya bhAI vANI kare Azramane ahevAla vAMcyo, gItAjInA bAramA adhyAyanuM bhIla bhAIoe koccAraNa karyuM. saMgItazAstrI kharejIe "tuma gAo prabhu ke dhanyavAda " gAI sabhAnA kAmanI zarUAta karI. bAda je jevA zretRvarga adhIrA banyA hato te bhAI jeDIsIMganA baMdukanI nizAnabAjInA khelo zarU thayA. gaye varSe pro. dezabaMdhue tIrakAmaThAnI nizAnabAjI batAvI prAcIna hiMdI kaLAnuM darzana karAveluM. A veLA bhAI jeThIsIMge zabdavedha, calanavedha, pAdavedha vagere vedha karyA bAda, nIce pANImAM uMdhuM joI uparanA matsyane vedhI nAkhI masyavedha paNa karI batAvyo. temanA eka ATha varSanA putra taravAranI paTTAbAjI khelI batAvI. malakAnIjInuM pravacana A prasaMge pramukha malakAnIjIe atIva suMdara pravacana karyuM. temAMthI sArabhAga laIe. AjanA rAmanavamInA meLAnA pramukhasthAne mane besADyo te mATe huM tamAro upakAra mAnuM chuM...tame hiMdustAnanI asala vatanI kema che. ApaNuM purANomAM tamArA jevI aneka kAmo viSe ullekha che. te prAcIna ItihAsamAM tame zarIre majabuta, capaLa ane hiMmatavAna AlekhAyA che. tamArA vaDavAoe madhya hiMdamAM saikAo sudhI rAjya karyuM che. tyAMthI tame gujarAta, khAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ arom /1/1111111111 * **** ************************* 458 e hiMdu baDekhAo! vAcA, vicAre ane raDe deza ane rAjaputAnAmAM praveza karyo. hajI e rajapUta rAjAone rAjyArohaNa prasaMge tamArA aMguThAnA lohIthI rAjayAtilaka karavAnuM mAna tame bhego cho...bhUtakALano vicAra choDI Ajane vicAra karatAM tamArI sthiti dayAjanaka lAge che. tamArA kathIranA dAgInAthI koI bahAranAne kadAca tamArA bhUkhamarA ne garIbAIno khyAla na Ave, paNa mane lAge che ke tethI tamArI dIna ane hIna sthiti vadhAre spaSTa rIte najare caDhe che. tame tIrakAmaThAM hAthamAM rAkho che, paNa sarakAranA amaladAro ane sipAIsaparAMthI Dare cheH zAhukAra AgaLa garIba bakarI jevA banI jAo che; ane chatAM ye loko tamane luMTArUo tathA cora tarike ja oLakhe che... tamAre have khetImAM sudhAro karavo joIe ane bIjA kAmadhaMdhe athavA mArIe lAgavuM joIe. have jamAno badalAto jAya che tIrakAmaThAMno jamAno have nathI rahyo. tame veLAsara nahi jAgo to khAvAmAM paNa sAMsA paDaze. tamArI dazA badalAya che, evo samayano ghaMTanAda vAge che. e sAMbhaLe ane jAgo dArU (haro) Do. chokarAone nizALe bhaNavA mokalo. karaja karavAnI burI TevamAMthI chUTa. ALasa maraDI kAma dhaMdhe maMDayA raho." mahemAnomAMthI DaoN. caMdulAla, choTubhAI purANI, paMDita kharejI, skAuTonA uttaravibhAga mATenI vyavasthApaka guNavaMtarAya vageree paNa prAsaMgika bhASaNo karyA. "raghupati rAghava rAjArAma" nI kharee dhUna macAvyA pachI sabhA pUrI thaI. rAtrine kama rAte, bhIlone jamADyA bAda, temane dArUtyAga ItyAdi sabadha ApavA jAduI phAnasanI takatIo batAvavAmAM AvI. bIjI tarapha saMgItazAstrI kharee "ghUMdhaTake paTa khole re tere rAma mIlege" e dhImI halake gAI AkhI maMDaLI upara jANe vazIkaraNa karI lIdhuM. evA bhakitabhAvathI ubharAtA vAtAvaraNamAM be kalAka sudhI kharee saMgItano pravAha vahAvyA. chello kAryakrama "kempa phAyara'ne hato temAM te cAretarapha AnaMdanI choLo uDI. jugatarAma davenuM "AMdhaLAnuM gAvuM' bhajavAyuM. cAre prahasane bhajavAyAM. moDI rAte AkhI maMDaLI "rAma bAbA 'ne jayakAra gajAvI vikharAI. rAmanavamIno meLo pUro thayo. o hiMdU baDekhAMo ! vAMco, vicAre ane raDe ane je eTaluM paNa have tamArA nasIbamAM raheluM na hoya te nakkI jANajo ke, tame cheka rasAtALamAMja javAne sujAyelA che. lekha pahelo (lekhaka -heDagara-zrI amRtalAla viThThaladAsa Thakkara-'navajIvana' tA. 13-3-27 nA aMkamAMthI uddhata) [ A lekhanuM mathALuM meM irAdApUrvaka mUkayuM che. lekha nanAme che paNa "DheDanA gora" kaMi zerIe zerIe bhaTakatA jovAmAM nathI AvatA. eTale A abhimAnI DhaDhanA gere' pitAnuM nAma chupAvavAno DhoMga karIne ApaNane sUcavyuM che ke DheDhanA sevaka bhale ghaNA thAya paNa "DheDhanA gora te eka ThakkarabApA ja raheze. lekha lAMbe che tethI vAMcanAra ne kaMTALe. je tenAmAM jarAe lAgaNI haze to vAMcavAno AraMbha karyA pachI te tene choDI nahi zake. A lekhanI lITIe lITIe dalito pratyeno prema TapakI rahyo che. emAMthI thoDAM biMdu laIne paNa jo ApaNe ApaNA hRdayane bhInAM karIe te dalitonuM ne ApaNuM banenuM duHkha bhAge. me ka0 gAMdhI] | (A lekhamAM aMgata vAta che, paNa jAhera kAryane lagatI hoIne khAnagI nathI; chatAM aMgata vAte jAheramAM na mUkavAnA ziSTAcArane lIdhe lekhakanA pratye vAMcanArane aNagame thavA saMbhava che. A jokhama veThI paNa A lekha prasiddha karavo mane durasta lAgyo che. lekhaka) tA-15-2-27 nI rAtre atyaja sevAmaMDaLanA ATha sevake borasada tAlukAnA berAla gAme ekaThA maLyA hatA. judIjudI bAbatonI carcA karI seLa TharAvo karyA hatA ane te TharAvo prosIDIMganI cepaDImAM lakhAyA hatA. A ATha paikI pAMca sevakane savAramAM ravAnA thaIne pitapatAne sthaLe-navasArI, naDiyAda, mANasA-pahoMcI javAnuM hatuM. saune paNa cha vAge jagADayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ o hiMdu baDekhAo! vAMce, vicAro ane raDe zauca dAtaNa karI, cA pI, eka bhADAnI phemeTaramAM pAMce bhAIo sAta mAIlane raste vAsada sTezane javA nIkaLyA.ame traNa parIkSita, cunIbhAI paTela ane huM cAlatA Azare 1, 2 mAIla dUra pAmela gAme javA nIkaLyA. A gAmanA aMtyaja bhAIonI ghaNA vakhata thI mAgaNI hatI ke temane amAre eka zALA kADhI devI, e Tale eka zikSaka mokalI kevaLa aMtyaje DheDa, camAra, khAlapA, garaDA (paNa bhaMgI nahi, kAraNa bhaMgIo DheDane paNa aspRzya che !)nA bALakane maphata zikSaNa ApavuM ane aMtyajone anya rIte upayogI thaI paDavAnuM sAdhana pUruM pADavuM. Azare 10-12 mAsa pahelAM temane AvI zALA ApavAnI vyavasthA yojI hatI; paNa je pATIdAra zikSakane tyAM mokalavA dhAryo hato. te bicArA dAyarogano bhoga thayo. AthI A zALA khoLabe paDI hatI; kAraNa aMtyajabALakane zikSaNa ApavAne hoMza dharAvanArA (pUruM vetana laine paNa) bahu dumiLa hoya che. pAmelane DheDavADo A gAma moTuM che. vastI 1700nI Azare che. temAM DabhaMgInAM ghara Azare 75, eTale vastI 300thI paNa vadhAre che. DheDavADAnA rastA bake galIo, bahu ja sAMkaDI, Azare daza puTanI haze. temAM darekanA ghara sAme sAmI lAinanA gharanI pachIte khuMTA ThekIne tenI sAthe bheMsa, pADIo hArabaMdha puSkaLa bAMdhelI hatI. comAsAmAM to A galIomAM chANamUtaranI nadIo ja vahetI haze. Aje ziyALA unALAnI saMdhIe paNa gaMdakIne pAra nahoto. zaheranA sudharAI khAtA vALAo ane taMdurastInA amaladAro TIkA kare che ke, hiMdIkene sughaDAIthI rahetAM gararacanA AvI, eTale ke bilakula vADA nahi ane galIo daza phaTathI pahoLI nahi, tyAM bicArA aMtyajone bhAge te pUratI rahevA jagyA paNa Ave nahi. pitAne rahevAne pUruM pAdharuM ghara na hoya, tyAM vaLI pitAnAM Dhora, bheMsa, gAya, I ne rAkhavA te judAM ghara athavA chAparAM kayAMthI ja hoya ? garIbIne ane daridratAno khyAla sekaDAnA pagAra khAnAra amaladAro ane yuropanA dhanika dezamAMthI AvatA musApharone kayAMthI Ave ? pAmela aMtyaja zALA amArA maMDaLane ane zALA kADhatAM vakhata lAgyo, tethI AI. pI. mizane ane chellA paMdara divasa thayAM eka zALA ughADI che, te ame joI. savAranA naveka vAgyA hatA, tethI zALA, to cAlatI na hatI. paNa traNa cAra chokarAe ekaThA thayA hatA. temane eka chokaro bhIMta upara mULAkSaro lakhyA hatA tenA uparathI dhamaNane dha" ane "nagArAno na' ema bolAvato hato. ATha daza DheDa bhAIone ekaThA karI zALA saMbaMdhI carcA karI. amArI zALA-gAMdhIjInI hiMdu zALAtamAre joIe che? ema pUchatAM temaNe kahyuM ke, "amane to je amArA chokarAne bhaNAve, sudhAre, tevI nizALa joIe. amAre te pAdarInI nizALa hoya to ThIka, paNa pAdarInI nizALamAM sAruM bhaNAvatA nathI. mAstara be traNa kalAka thoDuM ghaNuM bhaNAvI, be cAra gIta gavaDAvI, potAne gAma cAlatA thAya che. te je ahIM ThAma karIne rahe te hoya te chekarA kAMIka che. ame te cAra cha AnAnI majUrI khavaDAvIne chokarAMne nizALe mokalIe, ane teya mAstara ne zIkhavADe, te amArUM beya bagaDe. tame sAruM bhaNAvatA ho te amAre tamArI nizALa joIe. pahelAM amAre tyAM pAdarInI zALA hatI. te uThI gaI. pachI muktiphAjanI AvI teya uThI gaI. pachI vaLI romana kethelIkanI AvI. ame jANatA hatA ke romana kaeNthelIka to paisAvALA,tenI zALA Avaze to nahi uThI jAya, paNa teye gaI.garIbanAM nasIba garIba.A vaLI pAdarInI 10-12 divasa thayAM AvI che te keTalA dahADA Takaze tenI kone khabara ? tamArI zALAmAM pAchuM Ama ja nahIM thAya ne ?" aMtyajone bhaNavAnI garaja nathI, teo bahu ajJAna che, temane potAnA svArthanI paNa khabara nathI, evuM kahenAra uMca varNanA hiMduone huM pUchavAnI hiMmata karuM chuM ke, temaNe koI divasa aMtyajanA vAsamAM jaI, temanA khATalA para besI, temane vizvAsa meLavI, beghaDI nirAMte vAtacIta karI, temanA chokarAone bhaNAvavA mATe zALA karI ApavA ke evA kAMi sevAkArya mATe vAtacIta karI che? hajAro gAuthI, paradezathI, paradhama loko, tamoe dhUtkArelA lokone bhaNAvavA, temane be akSara ke be AMkaDA zIkhavADavA prayatna kare che, tenA dasamA hissAne prayatna tamArA pitAnA dharmanA loke-A kamanasIba aMtyajone mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAAAAAAAAAA AAAAAANAAAAN 4600 e hiMdu baDekhAo ! vAMco, vicAro ane raDA tame karyo che? vaLI pAdarIo temane veTha-begAramAMthI bacAve che, rakSaNa Ape che, te mAnavadharma tame kadI bajAvyo che ? A saMbaMdhamAM A aMtyajabhAIemAMthI eke kahyuM ke, 'jyAre amArA paDakhenA gAmamAM vadhArAnI polIsanuM thANuM hatuM tyAre amArAmAMthI 10-15 mANasane, sipAIe amArA gAmamAM Ave tyAre kAyama cerAmAM temanI tahenAtamAM besADI rAkhatA hatA. pAdarIne jyAre A vAtanI khabara paDI tyAre amArI vAre caDhIne temaNe te sipAIonA jamAdAranI dhULa kADhI nAkhI hatI. have to amane pahelAnA jevo veThane dhamAse nathI, paNa pAdarInI otha hoya che tyAre koI amAruM nAma laI zakatuM nathI. AvI rIte kathA hiMdu bhAIe, kayA zeherI sahelANIo, kayA meTI phI meLavanArA vakIlo ke kayA hiMdu paMthanA bAvA, brahmacArIo ke saMnyAsIo temane madada Ape che, ane halakA sipAIonA julamamAMthI bacAve che ? upara pramANenI nahi dhArelI dalIlo A buddhimAna ane DAhyA aMtyaja bhAIone he ethI sAMbhaLyA pachI mArAthI temane zALA ApavAnI nA pADavAnI hiMmata kema cAlI zake ? zALAne mATe eka ozarI temaNe batAvI te joI. te nAnI hatI. tethI be erIomAM maLIne zALA bese ema TharAvI, 10-15 divasamAM zikSaka mokalI ApIza evuM vacana ApI huM bIjA kAme vaLyA. aMtyajenuM pANInuM du:kha aMtyajone pANInuM je du:kha, hADamArI ne trAsa paDe che, tenI to najare joyA vinA vAMcanArane kalpanA na AvI zake. pANInA kuvAnI AsapAsa eka, be ke traNa kalAka sudhI, ke dayALa aMta:karaNavALI uMca kahevAtI hiMdavarNanI pANI bharanArI bAI pANI nAmaze evI AzAe besI rahevuM paDe, saMdhyAsamaye ke rAtre rane pANI pIvAnA haDAmAMthI paNa cerIpIthI ghaDA bharI lAvavA paDe, Ama karatAM paNa koIne kAMI uNuM paDe te gALAne varasAda varase, te sAme eka zabda paNa ucAryA vinA sAMkhI levI paDe. A zikSA prabhu duSTamAM duSTa janane paNa na Ape. pAmolanA loko borasadanI tAlukA borDanI sahAyathI eka ku hAla bAMdhI rahyA che. be temane eka hajAra rUpiyA madada dAkhala ApavA kahyuM che, temAMthI aradhI rakama kuvAnuM aradhu kAma khodANa ane caNatara sahitanuM thaI rahe tyAre maLe ane bIjI aradhI kuvAnuM kAma puruM thai rahe ane uparanuM mathALuM baMdhAI rahe tyAre maLe e zarata che. te pramANe prathamathI aradhI madada maLI gaI che. atyArasudhI kuvAnuM kula kharca rU. 1800 thaI cUkyuM che. pAMcase maLelA te bAda karatAM bAkInA 1300 rUA. temaNe aneka kaSTathI ekaThA karyA hatA. keAI sAhukAranI pAsethI vyAje laI Ave ane te bharavA mATe patatAmAM ugharANuM kare. AvI rIte traNa vakhata ugharANuM karavuM paDyuM hatuM. te udharANuM ekaThuM karanAra AgevAna marAra tejA A udharANunA paisA ekaThA karavAmAM tene paDelI takalIpha mATe atizaya bUma mArato hato, ane segana khAine kahe te hatuM ke pharIne huM AvuM kAma nyAtanuM hoya te paNa karavAno nathI; paNa bIjI ja kSaNe teNe pitAne vicAra badalyo, kAraNa ke teNe jANyuM ke vagara vyAje sAta mAsa sudhI huM temane rUA. 500 aMgaudhAra uchInA ApavA taiyAra hato. sAhukArI ke paThANI vyAja ? A DheDapaMce traNa vakhata maLIne rUA. 1300 ekaThA karyA hatA. temAM peTalAdavALA prasiddha dAnavIra nAraNabhAI zeThe rU. 250 bakSIsa ApelA teno samAveza thayelo hato. bAkInA rU. kaTake kaTake vyAje kADhI lAvI vAparelA, te pAkanI mosama vakhate ke majurI karI loko kamAIne bharI detA; paNa jyAre vyAje sAhukAra pAsethI laI AvatA tyAre vaTAvanA eTale ke kothaLI cheDAmaNanA, seMkaDe rUpiyA traNa temane bharavA paDatA. te uparAMta mahine rUpiye doDha dokaDAnuM vyAja, eTale ke daravarSe daraseMkaDe 18 TakAnuM vyAja jUduM. AvA pramANika mANasa pAsethI, teo vakhatasara paisA pAchA pahoMcADe che evI zAkhavALA hovA chatAM paNa, ATaluM jabaruM vyAja levAmAM Ave che, tenuM kAraNa ke teo garIba aspRzyo che. kheDA jIllAmAM sAdhAraNa vyAjane dara halake che; paNa garIbo pAsethI ane vaLI DheDanI pAsethI vadhAre vyAja na levAya to konI pAsethI levAya ? garIbone nIcevavAmAM, paDelAne pATa mAravAmAM, rIbAtAne rIbavavAmAM ja ApaNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ e hiMdu baDekhAo! vAMce, vicAra ane raDe vonI vaizyavRtti samAyelI che? | mArI pAsenA jAhera phaMDamAMthI rUA. 500 vageravyAje AvatA bhAdaravA mAsa sudhI uchInA ApavAnuM meM vacana ApyuM. A sAMbhaLI teo khuza khuza thaI gayA. ane "navo kuvo baMdhAvI ApavA jeTaluM tamane puNya thaze evA uddagAro saheje temanA mAMthI nIkaLyA. "A vakhate amArI pAsethI kathaLI choDAmaNanA saMkaDe pAMca rUpiyA leta ane vyAjanA rUpiyA pacAseka thAta. A Azare rUA.75 nI rakama tame bacAvI, tethI prabhu tamAruM bhaluM karaze." AvA udgAre temAMthI vRddha hatA te kADhatA hatA. pAsenA bodAla gAme pAchA pharI, tyAMnA kAryakartAo samakSa A bAbatanuM lakhANa karAvI, sadarahu paMcanI sahIo laI mArI musApharIne aMte cArapAMca divasamAM daMDI mokalI ApavAnuM vacana ApI khudAnA A kamanasIba baMdAothI ame judA paDyA. jagatamAM AvuM kayAMe haze ? apUnA aspRzya! bodAlamAM bhaMgIonA kuvAnuM prakaraNa jANavA jevuM che, sAMbhaLIne raDavA jevuM che, ApaNe samAjanI sthiti jANI AMsu TALavA jevuM che. hiMdusamAjane moTA bhAga 2 aMtyaja eTale ekaja kema, eka ja jJAti ane badhAja sarakhA; paNa A mAnyatA satyathI kaTalI vegaLI che ? aMtyajomAM DheDa athavA vaNakara, cAmaDIyA athavA camAra athavA khAlapA, garaDA, turI, zeNavA, thorI, bhaMgI athavA oLagANuM, nADIyA bhaMgIo, tathA mahArASTramAM mahAra, mocI, Dhora ane mAMga jJAtione paNa samAveza thAya che. paNa aspRzyamAM paNa aspRzya te bhaMgI ! garIba bicArA bhaMgI. temaNe to ApaNuM meluM uThAvavAno dhaMdho svIkAryo, ApaNA zaheranI zerIo ane rastAo sApha karavAnuM svIkAryuM te divasathI, jyArathI A mahAna sevA karavAnuM temaNe kabUla karyuM ke temanI pAsethI jabarajastIthI ke taravArane gode kabUla karAvyuM tyArathI teone hamezane mATe ApaNe khADAmAM haDaselyA, patitanA patita mAnyA. gAmaDAMomAM temane meluM sApha karavAnuM ke evuM kAma karavAnuM kavacita ja hoya che, temanuM gujarAna vAMsanA TopalA, supaDAM banAvI vecavAnuM ke khetaramAM majurI karavAnuM hoya che; chatAM temanA bApadAdAone ApaNe je amApa uMDA khADAmAM haDaselI pAyA hatA te adhama mAnelI sthitimAMthI temanA vaMzaje aneka jamAnA pachI paNa nIkaLI zakatA nathI, balake ApaNe temane nIkaLavA detA nathI. sAteka varSa pahelAM kAThiyAvADamAM keDInAra tAlukAmAM huM khAdInA kAme pharato hato, tyAre keTalAMka gAmamAM DheDa atyaM jenA mATe judo kuvo hoya, te uparAMta gAyakavADa sarakAre bhaMgIno ku paNa judo baMdhAvI Apela meM je hato. te vakhate mArA ajJAnane lIdhe mane ema lAgeluM ke gAyakavADa sarakAra AvA pisA zIda bagADatA haze ? ane DheDone temanA mATe baMdhAvelA judA kuvAmAMthI bhaMgIone pANI bharavA devAnI pharaja kema nahi pADatA hoya ? paNa Aje bedAlamAM joyelI hakIkatathI ane sthAnika kAryakartAoe kahelI hakIkatathI jANyuM ke gAyakavADa sarakAre garIbonAM duHkhone uMDo abhyAsa karI, pachI ja Avo hukama cheDe hovo joIe. bedAla gAmamAM bhaMgInAM gharo Azare 20-25 che. ekaja gAmamAM bhaMgIvADe ATalo moTo hAya evAM gAme bahu thoDAM hoya che, paNa temane pIvAnA pANIne judo kuvo AjasudhI nathI sAMpaDe, tethI temanI muzkelIne pAra nathI. temAMnAM ghaNAM kuTuMba amadAvAda, muMbaI, vaDodarA evAM moTAM zaheramAM A duHkhane lIdhe cAlyAM gayAM che. tene mATenA traNe kuvA A gAmamAMja hovA chatAM temAMthI eke kuvAmAMthI temane pANInuM TIpuM paNa bharI javAnI paravAnagI nathI.AmAM DheDabhAIono huM khAsa doSa nathI kADhate, kAraNa ke temaNe te kevaLa vANiyAbrAhmaNanuM anukaraNaja kareluM che. jevuM ApaNe temanA pratye karyuM, tevuM temaNe bhaMgIo pratye kahyuM. " zreSo je je AcaraNa (ke durAcaraNa ) kare tevuM itara ja kare" e gItAvAkya pramANe thayuM che. itara janane bicArAno zo doSa ? kahevAtA zreSTha sudharaze, pachI itara jano lAMbA vakhate sudharaze. Aje te evI sthiti che ke koI aMtyaja vidyArthIonA AzramamAM bhaMgIne chokaro dAkhala thAya che ke tarata DheDa athavA khAlapA vidyAthIe ke temanAM mAbApe kAlAhala karI mUke che ! aMtyaja kAmamAM raMgAyela ane otaprota thayela mAmA phaDake paNa bhaMgInA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 A hiMdu khAMe ! vAMcA, vicAre ane ra hai!karAone peAtAnA AzramamAM AkarSavA niSphaLa nIvaDayA che ane khristI mizaneAte pazu bha'gI khristIne TreDa khristIethI judA rAkhavA paDe che ! pAmeAlanA aMtyajanA kuvA mATe rUA. 500) vagara vyAje uchInA ApavAnuM nakkI karyuM tyAre meM TaMkAramAM pUchyuM ke " A kuve "" leAkeA camakI uyA, huM e zu bhaMgInA pAMca sAta dhareA che, temane pANI pIvA dezene ? kahyuM ? " ema meTe sAde aneka mukhethI uccAraNa thayuM, ane eke te ema paNa kahyuM ke:' ema heAyate| te! amAre tamArA paisA na oie. 'mAre pAghaDI pheravI bAMdhavI paDI keH' e te huM jarA mazkarI karuM chuM, ame leAkeA amAre kuve tamane pANI nathI bharavA detA, teApachI tame bhagIne zenA bharavA de ?' Ama kahI vAta badalI nAkhI. " bahena, A bhaMgIbAine pANI nahi nAme ? " bha'gIone pANIne mATe keTale trAsa paDe che, te mAre najare jovuM che, ema kahetAMja sthAnika kAyakartA bhAi aMbAlAla mane gAmane kuve laI gayA. tyAM eka bha'gIbAI e traNa kalAkathI pANInA be dhaDA bharavA AvelI, kuvAthI theADe dUra peAtAnA baccAMne dhavarAvatI beThI hatI. tene meM pUchyuM ke:- khAi tuM kayAranI ahI beThI che ? ' teNe kahyuM:- bhAi, savAranI er3I chuM. ' te vakhate savAranA agyAra vAgyA hatA. tenA kahevAmAM atizayokti haze ema zaMkA thatAM, te kuvA uparaja eka pATIdAranI 12-13 varSanI cheADI pANI bharatI hatI tene A vAta kharI che ke ema pUchyuM. teNe kahyuM keH-hA' e bahu vakhatathI kheDI che.' have sthiti ema che ke bhaMgIenA ghaDA ke mATalAmAM sIdhu kA pANI reDatuM nathI,reDI zakatuM nathI. amArA zikSaka cunibhAi paTele eka vakhata peAtAnI DelamAMthI bhaMgInA mATalAmAM pANI reDavAnI dhRSTatA A kuvA uparathIja karI hatI, ane tenA uttaramAM temane sakhata cetavaNI maLI hatI ke, ' mAstara, AvuM amArA gAmamAM nahi cAle. ' kuvAnA paDathAranI nIce eka nAnI kuDI bAMdhelI hoya che, temAM jene dayA Ave, jenA hRdayamAM prabhu vAseA karatA hAya, te khAi pANI reDe. kuMDImAMthI bahAra eka vAMsanA kaTakAnI naLI nIkaLatI haiAya che, tenI nIce bhaMgI peAtAnA dhaDA mUke, ane te pANIthI te bicArIne ghaDeA aradhe ke eka kalAke bharAya; paNa temAMe vaLI A vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che ke AkhA ghA pANI A ThaMDImAM reDavA jeTalI dayA khatAvanAra khAi tA krAi bhAgyeja nIkaLe. peAtAnA mATalAmAM reDatAM thoDu ghaNuM vadhe teTaluMja, kaLazeA-khe kaLazA jeTaluM, pANI A kuMDImAM nAkhe. pheMkI devAne badale A kuMDImAM reDe eTalI temanI maherabAnI! kheDelI bhaMgI khAi pANI (bharIne nahi paNa) dayAthI meLavIne, peAtAne ghera cheAkarAne laine jaladI paheAMcI jAya te matalabathI upara jaNAvela pelI pATIdAranI 12-13 varSanI kanyAne meM vina Mti karI:-mhena, A bhaMgIbAne pANInA be traNa ghaDA tuM kADhI na Ape ? tenA kumaLA hRdayamAM dayA AvI. kuvA 60-70 chuTa uMDA hatA; chatAM A bALAe A dharmakArya kayu, ane ame raste paDayA. ahIM bhaMgInA kuvAnA khAdANa mATe rUA.150) doTasA sudhI ApavAnuM vacana ApI, tenuM kheAdANakAma udhaDu` keAi pAse karAvI levA sthAnika bhAione vinaMti karI khIjuM kAma hAthamAM lIdhuM. atyajaAzrama ceAjyu erasada tAlukAnAM gAmeAmAM DheDavADAe bahu meATA che. 40-50 dharanI vastI e te sAdhAraNa. se| savAseA gharanA DheDavADAvALAM gAmeA paNa kharAM. bhaMgInAM dharA paNa teTalA pramANamAM nahi, chatAM bIjA jIllAnAM gAmaDAe! karatAM ane vadhAre che. ATalI meATI atyajonI vastI A tarapha kema thai haze tenA itihAsa kAi zodhI zake te temAMthI kASTa ati jhanunI ane julamagAra hiMdurAjAnI ke pATIdAra 'bApA' nI kahANI bahAra Ave; paNa mAre tenu zuM kAma ? A tAlukAmAM ane AkhA kheDA jIllAmAM khristI mizanenA meTA pathAre che ane tene pariNAme khristI atyanne-TreDa ane bha`gIonI meATI sakhyA che, e te nirvivAda vAta che. AvI meTI atyaja vastImAM * gAMdhI bApu ' nuM eka paNa atya'ja vidyArthI nuM Azrama nahi, e mane ghaNA vakhatathI sAlyA karatuM hatuM. ANaMda mukAme maLelI sane 1922 nI aMtyaja pariSadanA pramukhasthAnethI meM pekArIne kahyuM hatuM ke, "AvatA khAra mAsanI aMdara ANudamAM, chevaTa kheDA jIllAmAM ekAdu aMtyaja Azrama sthApIza.' paNa te vacana te mArA mAMmAMja rahyuM hatuM, te paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ A hiMdu rekhAo ! vAMcA, vicAre ane ra 463 yAda hatuM. AvA ekAdo Azrama peAtAnA gAmane pAdare nIkaLe evA ahIMnA sthAnika kAryakartAone Agraha chellA bAra mAsathI cAlu hateA. AthI bhAi aMbAlAlane kahyuM ke gAmanI najIkamAM evI koi jamIna batAvA ke jemAM Azrama bAMdhI zakAya ane gheADI kheDa paNa thai zake. Azare eka vIdhAnI 'sanakriyA' jamIna temaNe batAvI ane te mane pasaMda paDI, tyAM Azrama sthApavA mATe gujarAta prAMtika samitinI maMjurI mAgavA mATe gheADI meATI vigatAvALA yAjanAne patra taiyAra karyo. A Azrama gheADA vakhatamAM cAlu thai jaze, ema kahI zakAya. aMtyajanA kAma mATe joItA paisA meLavI ApavAnI javAbadArI te| zrI. vallabhabhAi paTela ane gAMdhIjI upara che. tenI tA mAre kAMi ciMtA nathI. yogya kAryAM karyAM meLavI levAnIja javAbadArI mArA upara che ane bhAi parIkSita ane hiravadana jevA utsAhI yuvakeAne mane Take che, te tethI huM game teTalA aMtyaja kAmanA meLe lauM tepaNa upADI zakIza. Azrama bAMdhavAmATe hAla turata traNa cAra hajAra rUpiyA joize. temAM harakata nahi Ave ane Azare trIsa vidyArthIne cAlu kharca paNa traNathI cAra hajAra rUpiyA dara sAla lAgaze. hiMdu janatA tenI asahya bedarakArI, svArthIparAyaNatA ane TuMkI diSTa haiAvA chatAM, gAMdhIjIne lIdhe eTalI te jAgRta thai che ke kAkarto cAritravAna hAya te! ATalI rakama te! dara sAla ApI zake. aMdha vidyAthI vahAlAbhAI mitrAe ApelA be baLadanA maNiyAmAM besI kheAdAlathI kheArasada thaine vAsaNe AvyA. ahIMnI aMtyajazALA tapAsI. vidyArthIonI hAjarI echI hatI. phakata 10 hAjara hatA. cAra pAMca cheAkarAe jInamAM majurIe gayA hatA. kapAsanI mesama zarU thatAM 12 varSanI uparanA cheAkarAe jInanA sa`cAmAM kapAsa eravA puruSA karatAM vadhAre upayeAgI thai paDe che. meTI uMmaranA puruSo karatAM tee vadhAre kalAka kAma Ape che ane majurI theADI mAge che. AthI chatA zarU thai jatAM atyannenA bALakAnI mAga sArI jAge che te nizALanuM bhaNatara cheDAvIne temanAM mAbApe temane A majurIe teDI jAya che, ke meAkale che. temane thI ATha AnAnuM rAja maLe che; ahIMnA zikSaka khristI, paNa hiMdudharma pramANe prAnA karAvanAra che, tethI tenI joDe muzkelI AvatI nathI. A zALAmAM eka adha che.karA vahu'lAbhAI Ave che. te prathama aniyamita Avate paNa tene ahI bhajaneA zIkhavADavAnI vyavasthA erasada satyAgraha chAvaNIvALA nAraNabhAi paTelanI sAthe karI dIdhAthI te niyamita thayA che ane cha mAsanA arasAmAM bAvIsa meTAM bhajane sastA sAhityanA 'bhajana saMgraha'mAMthI teNe mee karI nAkhyAM che. amane mArI hUMDI svIkAro mahArAja re, zAmaLA giradhArI' e ghaNuM lAMSu` 15-16 kaDInuM bhajana teNe eka paNa bhUla vinA gAi batAvyuM. tenA keTalAka azuddha uccAre sudhAravA meM prayatna karyAM. tenI smaraNazakti bahu sArI che. AMdhaLA daLe ke gAya. tene bApa tenI pAse kAdarI bharaDAve che ne meM bhajana zIkhavADavAnI geAThavaNa karI ApI che. eka AkarAne pATha vacAvatAM hAthanA nakha jIbha vatI keTalAka cheAkarAo utAre che ema temAM AvatAM parIkSitabhAinI dRSTi teja chekarAnA nakha upara paDI, ane te melathI bharelA ane lAMbA vadhelA joyA. AthI badhA che|karAonA nakha maiM ane parIkSite tapAsyA ne amArAM khAtAMnAM cappuethI jenA lAMbA hatA tenA utAryAM.aMdha vahAlAbhAie peAtAne hAthe peAtAnA nakha utAryAM hatA paNa kharAkhara utaryAM na hatA, te paNa meM ThIka karyAM. vaDAlAbhAinA bApa zALAmAM beThA hatA, tenA meAMmAMthI sheje nIkaLI gayuM keH-'kharA bApa te A che, huM nahi.' mane kaika sASa thayA, perasa caDhayA. sItAMnI paNa kaTI vAsaNAthI page cAlatA kherasada AvatA hatA, tyAre rastAmAM nAraNabhAi paTela peAtAnI jhuMpaDIe amane lai gayA. tyAM javAnI mArI icchA bahu nahatI, paNa temanA Agrahane mAna ApI gayA. gayA pachI ema lAgyuM ke na gayeA haiAta te| meATI bhUla thAta. te sAdhAraNa jhuMpaDI nahi, paNa kharekharI paNakuTI, jhADanAM pAMdaDAM ane DAMkhaLIenIja anAvelI jhuMpaDI hatI. AMbAnA meATA vRkSanI nIce paNa saheja ugamaNamAM A kuTI bAMdhI hatI; paNa te sAthe temAM eka sItA-nAraNabhAinAM patnI-paNa hatAM. AvA khetaramAM, eka kuTImAM, hAthamAM pustaka laIne vAMcatI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwww wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww o hiMdu baDekhAo! vAcA, vicAre ane raDe eka AdheDa vayanI, bahu bhIrU nahi tema bahu vAcALa nahi evI pATIdAra kemanI strI joI, tyAre pacAseka varSa para mArI mATI bahene mane vAMcI saMbhaLAvela sItAnI parNakaTInuM citra tarata ja khaDuM thayuM; paNa mane lAgyuM ke A bAine AvA ekAMtamAM koI paNa jAtanA pADoza vinA, sagAMsAMIthI dUra, bALabaccAMnI paNa sabata vinA, koI paNa strImitra (ke zatru) vinA kema goThatuM haze ? tenA dIvasa kema nirgamana thatA haze ? nAraNabhAIe tarata khulAso karyo ke prathama te temane ahIM AvavuM pisAtuM nahatuM. teo vase choDIne mArI jhUMpaDImAM vAsa karavA AvavA khuzI nahotAM; paNa nAgapura satyAgrahamAM huM jaI AvyA pachI, temane mArA pratye vizeSa lAgaNI thavAthI teo mane sAtha ApavAne chellA aDhAra mAsathI AvyAM che, ane have to temane ahIM goThe che. huM kaI divasa rAtre berasada ke vAsaNAthI ATha nava ke daza vAge AvuM chuM, tyAre paNa tene ekalIne mUMjhavaNa AvatI nathI. AvI kImAM rAcaracIluM, jIdagI bhogavavAnI cIje kaI kaI haze te jovAnuM kahala mane thaI AvyuM ane te dAbI zakyo nahi. te bahenanI paravAnagI laI parNakuTImAM dAkhala thayo. traNa devadArI pATI nI peTIo, eka loDhAnA patarAnI raMka, pAMca sAta TInanA DabbAo, kesarI (marAThI)nA keTalAka aMke, navajIvana prakAzana maMdiranAM keTalAMka pustake, rAIne culo, hAMlAM tathA zaiDAM tapelAM ane loTA pyAlAM, lIMbunA athANAnI be traNa mATalIo, be cAra godaDAM ane evI bahuja sAdI gharavakharI hatI. kuTInI bhoMya bahuja svaccha rIte lIMpelI hatI, ne kudI paNa vizALa hatI. 16 :Ta lAMbI ane 15 phuTa pahoLI hatI. AMbAnI chAyAnuM to pUchavuM ja zuM? rajA letAM dilagIrI thaI ane zAMti meLavavA khAtara, niHsaMga dazA bhogavavA ane kudaratanuM sAnidhya anubhavavA, "anubhavIne ekaluM AnaMdamAM rahevuM ?" e satya karavA, ekAdI rAtri rahevA mana bahu lalacAyuM; paNa lobhasevAne paNa leje. AvatI kAle vAMkaLanA bhIla AzramanI mulAkAta levAno lobha na rokI zako ane mUMjhAyelA hadaye sItA tathA rAmanI-banenI rajA lIdhI. "rAma" (nAragubhAI) te TheTha borasada sudhI mUkavA AvyA, ane vAsada sTezana ( 11 mAIla dUra ) javAnI moTaramAM amane ravAnA karI pachI pitAnI parNakuTIe Azare 6 vAge pAchA pharyA. - nAraNabhAInI ne mArI nabaLAIo cAlatAM cAlatAM meM nAraNabhAIne pUchayuM hatuM ke, "tamAre kArya karavuM gAmalekanI sAthe divasa A bahAra; eTale ke borasada ke vAsaNAmAM pharIne kAma karavuM, to pachI gAmamAM ghara laIne na rahetAM, Ama koinA khetaramAM ekAMtavAsamAM keinA saMga vinA, jhUMpaDImAM rahevAnuM zuM kAraNa ?" temaNe kahyuM - prathama huM gAmamAM rahetA hatA. tyAMnA vAsathI mArA mananI keTalIka nabaLAIo bahAra AvI. gAMdhIjInA ziSyanA ziSyane borasada satyAgraha chAvaNInA AjIvana sabhyane AvI nabaLAI na hovI joIe, tethI meM mArI nabaLAI TALavA, mArA manane saMyamI karavA, gAma choDI A jhuMpaDImAM rahevA AvavA TharAva karyo ane Aje traNeka varSathI rahuM chuM. prathama te ekalo rahetA hatA, paNa have te mArAM patnI paNa sAthe rahe che. mAnasika nabaLAIo tyAgI zako chuM ane have te A jhuMpaDI choDavI kema game ?" AvA nikhAlasapaNe pitAnI nabaLAIeno dareka mANasa ekarAra karate hoya, chevaTa, thoDA mitrone paNa vAta karato hoya te tene sudharavAne mArga keTalo sahelo thAya che ane A takano lAbha laIne, huM mArI paNa eka nabaLAIno ekarAra karI dauM te prabhu jarUra mane mAphI Apaze. huM dhaMdhe ijanera hato. baMgalA, saDako, mahelo bAMdhavAnuM kAma te sAthe kaMTrAkaTaronI sAthe rAjane paricaya. hajAra rUpiyA kamAvI ApavAnI ke bIvaDAvavAnI jenA hAthamAM sattA hoya che, te sattAne kAyamane mATe koI durUpayoga na kare e to kema bane ? vezyAnI sAthe potAnA dhaMdhAne aMge ghaNe vakhata paricayamAM AvavAnuM bane ane tenA pralobhanamAM na paDavuM, e jeTaluM eka sAdhAraNa manuSyane mATe dukara che, teTaluM ja eka Ijanere kaMTAkaTara pAsethI lAMca na levI e duSkara che. meM mArI 23 varSanI ijanera tarIkenI nokarIomAM phakata be vakhata lAMca lIdhI hatI, ema mane yAda che. eka vakhata porabaMdara rAjayamAM bhAdaravIyara (baMdha) ne eka kaMTrAkaTara pAsethI rU. 400 cArase lIdhA hatA. temAM mAre bacAva eTaloja che ke, te vakhatanuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ e hiMdu baMo! vAM, vicAre ane rahe 465 tenuM kAma pUruM thaI gayuM hatuM. chevaTanuM bIla paNa banI gayuM hatuM ane pachI teNe lAMca ApI hatI, ane meM lIdhI hatI. bIjI vakhata ribaMdara rAjyane mATe AsTriyAnI banAvaTanI netaranI khurasIonI moTI kharIdI karavA muMbaI gayo hato. te kharIdImAMthI Azare 300 rUpiyA vadhAre kiMmata batAvI mArI khAdhA hatA. A be vakhata pachI koI vakhata lAMca lIdhelI mane yAda nathI. Ama A mArI nabaLAIne jAhera ekarAra karI jAhera mAphI mAgI zakuM. TuMkamAM A divase nIce pramANenAM sevAkArya karavA huM bhAgyazALI thaye - 1 pAmola gAmamAM aMtyajonA kUvA mATe rUA. 500 vageravyAje apAvavA vyavasthA karI, temanAM bALako mATe zALA kaDhAvI ApavAnuM vacana ApyuM. 2 borasada gAmamAM bhaMgInA phUvAnA khodANa mATe rU. 150 sudhI ApavAnuM vacana ApyuM. bhaMgIone paDato pANuM mATeno trAsa najare joyo. 3 bodAlamAM 30 vidyAthIonA aMtyaja AzramamATe yojanA karI maMjurI mAgI. 4 vAsaNAnI aMtyajazALA tapAsI. chokarAonA vadhelA nakha utAryA, aMdha chokarAne bhajano zIkhavA utta. 5 nAraNabhAinI nabaLAIne nikhAlasa ekarAra sAMbhaLI mArI nabaLAino ekarAra karavA prerAyo. A divasane aMte rAtre 9 thI 11 sudhI vaDedarAmAM zAradA-sumaMta e sukhI yugala sAthe be kalAka zAMtithI jAhera viSayonI carcA karavAno prasaMga maLe, e to dUdhakhAmAM sAkara bhaLavA jevuM thayuM. aMgata vAto lakhavA mATe, vAcaka mAphI Apaze ? lekha bIjo (lekhaka:-amRtalAla vi. Thakkara-'navajIvana' tA. 24-4-27 nA aMkamAMthI) kAThiyAvADanA eka gAmamAM aMtyaja zALA che, tyAMnA zikSaka bhAI.........saMskArI, sevAbhAvavALA ane janma vaNakara (athavA TeDa) che. gAyakavADa sarakAranI pharajiyAta keLavaNInI nItithI teo bhaNyA gaNyA che; ane pitAnI jJAtinI unnati mATe pitAthI banatuM kArya karI rahyA che. teo sughaDa, suvicAranA ane temanI raheNIkaraNI uparathI kaI DheDatarIke na oLakhAya tevA che; chatAM purANapriya kAThiyAvADanA eka nAnA gAmamAM rahI temane potAnI jJAtinAM bALakone bhaNAvavAnuM bhAgya ke kamabhAgya prApta thayuM che, tethI tyAM dareka mANasa temane DheDatarIke oLakhe che ane aspRzya gaNe che, paNa teo tevI ja rIte pitAnuM kArya muMge moDhe karyoja jAya che, paraMtu AvI asahya sthiti sahetAM sahetAM kaI vakhata mANasano gusso, baLApa ne du:khanA uddagAra bahAra AvI jAya che, te A bhAinA nIcenA patrothI jANavAmAM Avaze. tenA dareka TuMkA vAkayamAM karuNakathA bharI che. gAmanuM nAma, DaoNkaTaranuM nAma, lekhakanuM nAma, sajajana nagarazeTha ane garAsiyAbhAInAM nAme, jANI joine ApyAM nathI. ApavAthI kadAca lekhaka-zikSakane koI nukasAna kare ema jANuM ApyAM nathI. tA. 9-4-27 namaskAra sAthe vi. ke tA. 5-4-17ne roja mArI vahune suvAvaDa thaI. tA. 7-4-17nA roja bapora pachI mArI trI bahu bimAra thaI gaI. jhADA thayA ne bolavAnuM baMdha thayuM, zvAsa vadhAre caDhayo. chAtI sajI gaI. pAMsoDAM bhIMsAtAM hatAM. huM atrenA me. uM........ne bolAvavA gayo, paNa teozrIe kahyuM ke huM DheDavADAmAM AvavAne nathI. DheDane aDIne tapAsavAne paNa nathI.' chevaTe nagarazeTha tathA garAsiyA darabAra.......ne huM DaoN. sA. pAse teDI gayo. tyAre rUA. 2) phInA nagarazeTha pAse kabUla karAvyA; te pachI AvavAne zarata karI ke DheDavADA bahAra dardIne lAve, te AvuM. DaM. sA. AvyA. DheDavADA bahAra be dahADAnI suvAvaDI bAIne kADhI. pachI DaM. sAhebe musalamAnane tharmomiTara ApI ne temaNe mane ApI. meM mArI strInI kAkhamAM mUkI. tyArapachI tharmomiTara meM musalamAnane ApI, temaNe De. sA. ne ApI. teozrIe 2. sa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 marI e aneka prakAranA roga upara amUlya davA che. adhAre dIve jone kahyuM ke:-'nyumAniyA ne mujerA thayA che.' rAtanA Ane vakhata hatA. DaoN. sAheba gayA, davA lAvyA. aLazInA lepanA DakhkhA huM dukAnethI lAvyA. davA karIe chIe. DA. sAhebe zArIrika tapAsa karI nahi, cheTethI joi gayA. rUA. 2) z2InA ApyA. AvI gaMbhIra bimArI che. .........thI mArA kuTuMbanI khabara kADhavA AvyA che. izvara suvANu kare teA thAya. A badala zuM karavu te Apa jaNAvaze. lI. Apane namra sevaka * vi. ke mArA dIvA hAlavAi gayA che. mArI strI Aje bapAranA e vAge ravavAsI thai che. lI. sevaka uparanA patrA upara carcA karavI ke khaLApA kADhavA nakAmA che. bhaNelagaNela DAkaTara eka musalamAna bhAine vacamAM rAkhavAthI atyajane aDADelA kAca ane pArAnA miTarane zuddha thayelu mAne, be divasanI suvAvaDI ane mAMdI khAi tarapha kUtarAMbilADAM karatAM paNa vadhAre kharAba rIte varte, e nirdaya OMkaTarane zuM kahevuM? te je samAja AvI niMdya vartaNUka sahana karI le, tene zuM kahevuM ? tene mATe te vicArIne raDavuM eja mA dekhAya che. ===l3 marI e aneka prakAranA rAga upara amulya davA che. (vAyaDA mitramAMthI-lekhaka a. sau. tileAttamA trIkamalAla ke. zAhu, vaDAdarA) hamezAM dhaupayogamAM vaparAtI A najIvI cIja dhaNA regane nAbuda karavAnI zakti dharAve che. temAMnA thADAka prayeAge! nIce ApyA che. 1 ma'dAgni upara-marI bhAMga sAthe levAthI te sakhta bhUkha lagADe che. marI pAna sAthe levAthI te sakhta bhUkha lagADe che. 2 3 zvAnavidha upara-marInuM saMcaLa sAthe sevana karavAthI te haDakAyu kutarUM karaDayAnuM jhera utAre che. 4 kamaLA upara-marInu karIAtA sAthe sevana karavAthI te kamaLAne maTADe che. pa khareALa upara-marI TakaNakhAra sAthe levAthI te khareALane maTADe che. 6 vIMchI upara-marI gheADAvaja sAthe dhasIne lepa karavAthI vIMchIneA DaMkha utarI jAya che. 7 bhagaMdara-marIne devadAranA lAkaDA sAthe ghasI lepa karavAthI bhagadara thayelA rAgIne phAyado kareche. 8 raktapitta-marInuM jIrA sAthe sevana karavAthI te raktapitta maTADe che. 9 udharasa-marInu beDAM sAthe sevana karavAthI udharasa maTADe che. 10 pitta upara-marInuM AMbaLA sAthe sevana karavAthI pitta maTADe che, 11 vAyu upara-marI pIpara sAthe levAthI te vAyu maTADe che. 12 prameha upara-marI suTha sAthe levAthI te prameha maTADe che. 13 vAMjhIApaNA upara-marI kastUrI sAthe levAthI te vadhyadekha maTADe che. 14 dhAtupuSTi mATe-marI dheALI mUsarI sAthe levAthI te puSTi Ape che. 15 vIstabhana mATe-marI akkalagarA sAthe sevana karavAthI staMbhana kare che. 16 kamaLA* upara-marI kAkaDAsIMga sAthe levAthI kamaLe! maTADe che. 17 jhADA upara-marI bhAMgarAnA rasa sAthe levAthI atisAra maTADe che. 18 kamaLA upara-marI bALI nAkhI bhAMga sAthe levAthI kamA maTADe che. 19 raktapitta-marI araNInA rasa sAthe sevana karavAthI raktapitta tathA tene lagatA roga maTADe che. 20 kamaLI-marI dArUhaLadara sAthe sevana karavAthI te kamaLI maTADe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 467 ^ ^ ^^ ^ ^^ ^ ^ ^^ ^ ^ zrI zivAjI chatrapati : zrI zivAjI chatrapati ("rASTrazakti nA tA. ra1-4-27 nA aMkamAMthI uddhata) A mahAna puruSano janma traNaso varSa pahelAM thayo hato. eka kavi kahe che ke - kazIkI kaLA jAtI mathurA masIda hotI, zivAjI nuM heta te sunnata heta sabakI." o mahAna AtmA! tane amArAM keTIkeTI vaMdana ho ! traNaso varSa agAu hiMdamAM mogala samrATu auraMgajhebanA dharmAdhapaNanA trAse hiMdusamAja trAhi trAhi pikArI uThele, hiMdusamAjanA vinAzanAM bhayaMkara vAdaLa caDhI cukelA ane sanAtana vedadharmanA vinAzanA DaMkAo A pavitra bhAratavarSamAM vAgI rahyA hatA. molavIo, mullAo, rAjyakarmacArIo ane khuda e dharmAdha zahenazAha auraMgajhebe po nizcaya karele ke, hiMdurathAnamAM hiMdutvane naSTa karIne hiMdurathAnane muralImarathAna banAvavuM. paraMtu e pAmara manuSyo bicArA zuM karI zake ? hiMdusamAje paramakRpALu prabhune raDatA hRdaye karuNAjanaka vare prArthanAo karI ke, "e prabhu! amArA dezanA, amArA dharmanA, amArA samAjanA rakSaNamATe tuM A pavitra bhAratamAM janma dhAraNa kara." prabhue A prArthanA svIkArI ane e bhayaMkara Asisamaye hiMdusamAja, hiMdu .. dharma ane hiMdadezanA rakSaNa mATe e divya puruSane-e AjAnabAhune bhAratanA uddhAra arthe mokalI Ape. eja ApaNe pAro rASTradeva brAhmaNapratipAla chatrapati zivAjI mahArAja ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 rASTravIra zivarAja rASTravIra zivarAja ("saurASTra" tA. 30-4-27 nA aMkano mukhya lekha) bhArata-ItihAsanA aghora ane atyaMta aTapaTA araNyapatha upara pitAne parama tejasvI prakAza pAtharatA je aneka aitihAsika puruSavare khaDA che, te puruSavaronI punita nAmAvalimAMthI e narasiMha kayo che ke jenA mAtra nAmasmaraNeja, AjanI parAdhIna dazAmAM, ApaNe ghaDIbhara ApaNu lohImAM vasI gayelI dInatA ane dAsatvane jANe bhUlI jaIe ? ane svAdhIna, svamAnapremI, svadezapremI manuSyotarIke zvAsolphAsa kheMcavA maMDIe ? bhAratanI aitihAsika vibhUtiomAMthI evI vibhUti kayI che, ke jenI kalpanAmUrti ApaNAM cakSuo samIpa khaDI thatAM, ApaNe ghaDIbhara to A duniyAnAM duHkhone bhUlI jaIe, ApaNuM badhI nirbaLatAone khaMkherI nAkhIe ane daDhatA tathA nizcaya, koI vizuddha eya ane e dhyeyanI sAdhanAne puruSArtha, ApaNA AkhA jIvanane jANe je laI letAM hoya evI preraNA anubhavIe? evA narasiMhai, evI vibhUtio, bhArata-ItihAsamAM keTalIka che ? ane temAMye bhAratanI uttaranI killebaMdI teDI, muslImee ApaNA upara dhasAro karyo ane ahIM samrATotarIke vAsa karyo te kALathI, chellI ATheka zatAbdimAM, evA narazArdUlo ApaNI vacce keTalAka nIpajyA che ? AMkho itihAsanI AkhI aTavImAM e zodhane mATe vyartha bhaTakI bhaTakIne pAchI phare che ane aMtara karuNa svare pikArI rahe che ke, mAMDa traNacAra vibhUtieja evI hAtha lAge che, ke je potAnuM punavidhAna saraLa rahelA AjanA bhAratavarSane ane bhAvI bhAratavarSane mATe preraNAmUrti banI zake ! evI eka preraNAmUrti chatrapati zivAjI mahArAja ! sattaramI sadIne sUryodaya thato hato. lohIthI kharaDAyelA, muDadAMothI DhaMkAyelA, lUMTArAothI chavAyelA A durbhAgI bhAratanA mArgo upara te kALe paNa saritAdeva temanAM teja varasAvatA bhAratIya prajAnI durdazAnA sAkSIsamAM AkAzabhramaNa karatA hatA. muslIma zahenazAhata barAbara jAmI gaI hatI. talavAranI aNu bhoMkIne bIna-muslImane muslIma banAvavAnI vaTALa-pravRtti pUrajesamAM cAlatI hatI. hiMdu devAlayo ane hiMdu tIrthadhAma jamInadosta banI rahyAM hatAM ane te jamIna upara, teja 5ththarothI navI majIdo racAI rahI hatI. hiMduprajAnuM astitva kaI hajAra mArgoe bhUMsAI rahyuM hatuM. paradezI pravAsIo paNa e trAsa ane e atyAcAra joI kaMpI uThatA hatA. koI rAmadAsa svAmI samA vicArasRSTimAM baLavo mAMDI rahyA hatA; paNa vastutaH tamAma moTAM hiMdurAjyone kyArano laya thaI cUkyo hovAthI ane hiMdupatano tAraNahAra' banavAnA du:sAdhya jIvana-kartavyane aMdagInuM nizAna banAvI-jIvananI paLepaLanI sAdhanAnuM dhyeya banAvI-raNe caDhe evo asmitAvAna keI naravIra jAgato na hovAthI, hiMdu' nAmane paNa nAza thavAnI veLA . AvI pahoMcI hatI. e samaye zivarAjano avatAra thayo. teNe jIvanAntasudhI, bhavAnI talavAranI ane tenA mAvaLa saradAranI sahAyane baLe, chAbAI mAtAnI tathA rAmadAsa svAmInI preraNAnA baLe, mahAbhArata ane rAmAyaNanA pratApI vaDavAonAM parAkramanI smRtionA baLe, ane sauthI vizeSa, AtmAbhimAna ane adamya mahecchAnA baLe, atyAcArI sattAonI sAme saMgrAma khelyo ane temanA AkramaNane thaMbhAvI dIdhuM-ane eTaluM ja nahi paNa e AkramaNanAM pUra pAchAM vALI hiMduomAM svatvanI rakSAnI navI bhAvanA kaMkI, temane zarA samaravI banAvI, hiMdu mahArAjyanI sthApanA karI. e zivAjI mahArAjanuM jIvanakartavya ! zivAjI mahArAje yugapalaTo sAo, itihAsano krama badalI nAkhyo. kazIja pratirodhavinA kacarAtI, pIDAtI, chuMdAtI A bhAratavarSanI purANI AryaprajAmAM prabaLa virodhano jusso janmAvyo. e zivAjI mahArAjanI svadezasevA ! zivarAjanI traNasoekamI janmajayaMtine utsava AvatA maMgaLavArathI samasta bhAratavarSamAM maMDAya che. e zivarAjanI A mahAsevAone svIkAra karavA arthe, Aje pharIvAra navapreraNAnI bhAre jarUra khaDI thaI che tyAre e preraNAmUtimAMthI navuM preraNadahana karavA kAje. zivarAjanI karmalIlA mahArASTramAM bhajavAI, zivarAjanA bhagavI muMDA nIce ubhI e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTravIra zivarAja 46 svarAja-yuddhamAM sAtha pUravAnuM mAna vidhie eka marAThAneja ApyuM; paNa eTalA mATe kAMi zivarAja eka mahArASTranIja milkata banI zake che ? zivarAjanA vaDavAe rAjapUtAnAnA rakSaNahArA hatA ane e kSatriyakuLa mULa te gujarAtamAMthI mevADa tarapha sa'carelu, e dAve zivarAjane kaMi ekalA gujarAtanI puSTa kahI zakAya che? e AMka khATA che, e mUlya adhurAM che. zivarAja jagata samastanI vAta na karIe teAye, akhila bhAratavarSanI pUcha che. paMjAba, baMgALa, mahArASTra, madrAsa, gujarAta, rajapUtAnA e tamAma prAMtAnI, prAMtIya nahi paNa rASTrIya daulata che. zivarAja AkhI hiMdI prAnI-hiMdu, muslIma, zikha vagere tamAma kAmeAnI banelI hiMdI prajAnI saMpatti che. zivarAjane rASTravIranuMja sthAna zobhe. e sivAya e tarasiMhane nAnapa ese. zivarAjanA jIvananI nirmaLa bhAve tulanA karanArAe, e ' bhagavA jhuDA'nA sevakane jIvana-- Adarzo prIchI, e svarAjyavIranI jIvana-sAdhanA nIrakhI, e parama virAgI sAdhupuruSanI sa dhapratyenI virala sanmAnatti jANI, e rAjapuruSa-yAhvAnA svadezane atyAcArA ane sItamAmAMthI mukta karavAnA sarvAMpari abhilASa tulAmAM mUkI, phesalA lakhe che ke, 'ziva janme hiMdu che, karaNIe hiMdutvanI rakSA arthe jhujhayeA che; paNa enA jIvananI siddhi,je Aje traNaseA varSoMnA kALavahana pachI ApaNI samakSa ubhI che, te tene rASTravIranA garavA siMhAsana uparaja sthApe che.' zivarAjatuM jIvana evuM bhavya che ane tenAM kAryoMmAM evI prabaLa rASTrabhAvanA, evI vizuddha dharma - bhAvanA, evI punita ke vyabhAvanA jhaLahaLe che ke bhAratavarSa ene bhAratavIratarIke na ArAdhe tA bhAratava gumAve-zivarAja ke mahArASTra nahi, hiMdu jAti ke hiMdu dharma nahi. ane hiMdujAti te jagRtanA mahAjane nA kIrtimaMdiramAM nepoliyane ane garIbAlDIena sAthe Asana pAmI zake evA pratApI peAtAnA A putrane-zivarAjate-batAvI ga lai zake, ke hiMdujAti vadhyA nathI, hiMdujAti hajIye bhAratIya tihAsamAM ane jagatanI tavArIkhamAM AvAM samRddha aNAnA potAnA kALA pUravAne barAbara sama che. hiMdujAtinA gagana--sparzI jaMgI vaTavRkSanI DALIonu chedana game teTalA jorathI cAlI rahyuM hoya, jagatabharamAM zAkhA-bAhue prasAratA hiMdu-jAtinA tanAM mULa bALI nAkhavA game tevA jalada prayAseA cAlatA hAya, sadIo thayAM parAdhInatAnI teApa hiMdujAtinA AtmAne game tevA jorathI kacaDI rahI hoya; paNa e badhu chatAM zivarAje te hajI hiM dutimAMthIja pAke che. evA ga bIjI kI jAti lai zake tema che? evA itihAsa bIjI kayI jAti batAvI zake tema che ? hiMdue Aje kahI zake ke, zivarAjanA jIvananA prasaMge prasaMgamAMthI ekaja ghoSaNA gAjI rahI che; ane te e ke, hiMdutva amara che; zatAbdienA rAjakIya parAdhInatAnI eDIonA game tevI prANavAna jAtine paNa kaiM pAtALamAM haDaselI de evA jIvaleNa dabANu nIcethI paNa te marataka uchALI zake che; tenA aMge aMgane chedI nAkhI temane chuTAMchavAyAM rajhaLatAM karI nakhAyA chatAM, te aMgeA pharIvAra saMyeAjana pAmI, temAMthI pharIvAra prANavAna ane pratApI AtmAnI mulada khAMga uThI zake che; hiMMdutva tenI bhujAenA baLe game tevAM vighnA ane aMtarAyAne bhedI zake che, game tevAM AkramaNAnI sAme taravAra viMjhI zake che, ane ema vIratApUrvaka prati-khaLane zamAvI dIdhA pachI pharIvAra phUlekAle che; hiMdutva amara che, ajara che. hiMdue Aje TaTTAra mastaka rAkhI eTalu kahI de. hiMdutvanI AvI akhuTa zaktinI sau kAne pratIti karAvanArA A zivAjI mahArAjane utsava e samasta bhAratavane ane akhila bhAratIya prajAneA utsava che. jIvAneAnA jIvana-Adarza banI zake evA e vIrane utsava e sadharmAMnA ane sa vargonA bhAratIya yuvakeAnA utsava che. gujarAta, gujarAtanA yuvakaiA, e utsadine-AvatA mAMgaLavAranA padine-zivarAjanI jIvanakathAnI jhAMkhI karo. je Adarzone mATe ane je bhAvanAene mATe zivarAja jhujhayeA che, e Adarzo ane e bhAvanAemAMthI ekAdane, AchI adhurI,jIvanamAM padharAvo. puruSavarAnI jayaMtinA e a che. rASTravIrAnA janmAMtsavane e artha che. evI jayatie ane evA janmeAsavA veLA, evAM pratAptI jIvanemAMthI, e jIvanAne pratApI banAvanArI bhAvanA apanAvI levAnI hAya che; ethIja e utsavA sahetuka ane sAka bane che. gujarAta ! zivarAjanI jIvanabhAvanA tuM apanAvI leje; zivarAjanA utsava ujavI eTalI kamAi karI leje; ane gujarAtI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 hiMdupatanA tAraNahAra taratAre ! zivarAjanA jayajayakArathI gujarAtane gajAvI mUko; e vIra yAhvAnI, e ujajavaLa dezabhaktanI tamArA hRdayamAM pratiSThA karo. of hiMdupatano tAraNahAra (lekhakaH-nAnAlAla kavi-saurASTra' tA 30-4-27 nA aMkamAMthI sAbhAra uSkRta ) ( 1 ) eka gujarAtItarIke e mahArASTrIya vIra zivarAja mahArAjanI trizatAbdinI jayaMtimAM bhAga letAM Aja huM gaurava mAnuM chuM. hiMdupatanI punaH sthApanAnA vIrane mArI vaMdanA che, sArA gujarAtanI vaMdanA che. gujapratinidhitarIke Aja A samArabha vacce ubhI vaMdana vaMduM, rAtanA-mahAgujarAtanA e bhAratavIrane. gujarAttIone kAje te! Aja sAAttvaka abhimAnanu pa che. Apa pUcho ke, Aja mahArASTrane! utsava che, emAM gujarAtIone zuM ? gujarAtane zuM itihAsa aneAkhIja vAta uccAre che, citADanA rAjaputra sarjanasiMhanI agiyAramI peDhIe zivarAja mahArAja thayA e je aitihAsika satya hoyaH zivarAja mahArAja sise diyA kulanA-bAppA rAvaLanA vaMzanA hatA e jo itihAsa hAyaH tA-tA citADaneye e khAppA rAvaLa Dare-gujarAte dIdhA. citene paNa dheleAhI-sisAdiyA vaMza gujarAte dIdheAH e itihAsa che. zivarAja mahArAjanA vaDilenuM vatana citeDa hAya, te citAnA mahArANAnA viDalAnuM vatana gujarAta hatuM, ema itihAsa uccAre che. eTale itihAsa kahe che ke, zivarAja mahArAjanA pUrvajonuM mULa vatana iDara te vallabhIpuragujarAta hatu. kAzIprayAganA gaMgAtImAM nhAe che. e RSikezaH mahArASTraharadvAra AgaLanAM gagA tIrthaM e citADaH tyAM gagAjIe girimALa cheADI, tyAM gagAjI dharatInA sapATa pradezamAM utaryAM, zivarAja mahArAjanI kulagaMgAnA mULavatananAM tIrthakSetra ema amArA gujarAta dezamAM. mahArASTrIe ! gujarAtanA pratinidhitarIke gujarAtItarIke huM AjanA utsavamAM sAcce gaurava lau chuM. (2) bIjuM: zivarAja mahArAjane kaNe kaNe ghaDayA ? Apa te jANeAja che. e kALidAsa kahe che, jagataH pitarau vande pArvatIparamezvarau jagatamAtranA vitaro, pArvatI te zaMkara bhagavAnasamAM, sau-saunAM mAtipatA, te temane hAya saunA jIvananI prathama vaMdanA. zruti bhagavatI uccAre che ke, mAvo maya, pitevo mava zivarAja mahArAjanAMye prathama gurue emanAM mApitA, zAhajI ne jIjAbAI. siMhAdrinI zilAsamAM zAhujI hatA. vajranA vIra, mahArASTranA brAhmaNIvaMzanA islAmI narezeAnA saradAra; paNa gauravavatA, svamAnavatA, TekIlA rajapUtasamA karaDA, e samazeriyA hatA. devigegaranA jAdavavaMzanI, ne ema zrIkRSNacaMdranA yadukuLanI jIjAbAI hatAM velaDI. e mAtApitAe zivarAjane sarajyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * * * * * hiMdupatane tAraNahAra 49 pitAe putrarUpe punarjanma lIdho, mAtAe haiyAnAM hIra pAI ucheryo, ne bhasyauvanamAMye bAlavata zikhAmaNe dIdhI. putrane rAjyAbhiSeka nirakhI, jIvananI parama kRtakRtyatA pAmI, yatkiMcita jIvanadharma avazeSa nathI rahyA mAnI, jIvanayajJanI jANe pUrNAhutinI AratI utArI, jagatabharamAM DaMke gajAvI, jIjAbAI mokSamArga saMcaryA. e mAtAe te jIvanamAM jIMdagIne mekSa sAthe. e mAtAe mananA parama manoratha dharatIne pUrA kIdhA. zivarAja mahArAjanA trIjA guru emanA dharmapitA zrI samartha rAmadAsa svAmI. jaMdagIno pAyo dharma che, rAjyane pAyo dharma che, sArA saMsArane pAye dharma che. e sanAtana AryabhAvanA. zivarAja mahArAjamAM e Aryatva siMcanAra ne herAvanAra zrI samartha rAmadAsa svAmI. grAnTa Dapha kahe che tema zivarAja mahArAja janme hatA siMhAdrinA vAdha! pUladraSTa grAnTa Daphe joyuM nathI. te eja ke, e vAghanA AryavIra sarajyA hatA zrI samartha rAmadAsa svAmIe. zivarAja mahArAja hatA gAMDIvadhanvA arjuna emane niSkAma dharma sabo zrI samartha rAmadAsa svAmIe. zivarAja mahArAjanA jIvanamAM gItAjInA yugayuga jUnA jagasaMdeza utAryA zrI samartha rAmadAsa svAmIe. zivarAjanA raNadhvaja upara bhagavo jhuMDa Aropo zrI samartha rAmadAsa svAmIe. grAnTa Daphe nathI pUrA oLakhyA rAmadAsa svAmIne ke rAmadAsa svAmInA niSkAma sabaMdhane. rAmadAsa svAmIne, emanI cIMdaDIne grAnTa Daphe pUrAM pArakhyA-pichAnyAM hota , lakhyuM che te kadAca na lakhata ke, zivarAja eTale siMhAdino vAgha,' "zivarAja eTale siMhAdine lUMTAre.' siMhAdrimAM te siMha pAkatA ane zivarAja eTale siMhAdinA gAMDIvadhanvA. ne zrI samartha rAmadAsa svAmI eTale e arjunanA zrIkRSNadeva. zivarAjanA saMgrAmane yajJasvarUpa kIdhA, zivarAjanA raNa dhvajane dharmadhvaja kIdho zrI samartha rAmadAsa svAmIe. zrI rAmadAsa svAmI zivarAjanA dharmapitA ne trIjA ghaDanAra. ne zivarAjane cothA ghaDanAra tuLajApuranAM tribhuvanezvarI mahAzakti jagadaMbA tuLajA bhavAnI. emaNe zivarAjane samazera dIdhI. daMDakAraNyamAM pravezatAM rAmacaMdrajIne agatyaRSie brahmAstra dIdhuM hatuM. zivarAja mahArAjane ema tuLajA bhavAnIe dIdhI samazera. zivarAja mahArAjanI svarAjyasaddhinI e mahAzakti, hiMdUpatanI punaH sthApanAnI e mahAdevI, zrI zivarAja mahArAjanI samazera bhavAnI. e cAra zivarAja mahArAjanAM sarjanahArAo. zivarAja mahArAjanA jIvanamAMthI mArI AMkha AgaLa te Aja prasaMga taravarI rahe che. koInI AMkhe toraNuM lIdhe e prasaMga taravarata haze; koInI AMkhe siMhagaDha cho e taravarata haze; gaDha AlA, paNa siMha gelA; keAInI Akhe AgrAne darabAra, to koInI AMkhe. rAyagaDhane rAjyAbhiSeka taravarato haze. mArI be AMkha samakSa be prasaMge Aja taravare che. eka te rAmadAsa svAmIne rAjyasamarpaNa. itihAsane paDe kaMI kaMI dAna noMdhAyAM che paNa A samarpaNanI jeDa jaDavI durlabha che. e te hatAM jIvanasiddhinAM parama samarpaNa. chaMdagIbharanAM sAdhanasiddhinAM e hatAM mahAdAna. e avasare te zivarAja mahArAja jIvananAM parAkrama, jIvananA mahAzrama, jIvananA sakala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 hiMmatane tAraNahAra raNusaMgrAma, jIvananI sarve mahAzaktio, jIvana sarvasva gurudevane samarpatA hatA. e AryajanatA! zivarAja mahArAja zrIsamartha svAmIne zuM samarpatA hatA ? sakala jIvanadhana, parama AtmabhaMDAra gurucaraNAravinTe tyAre te ThalavatA hatA. e jIvana sarvasvanAM mahAdAna Akhe Aja taravare che. ne bIjo prasaMgaH e AdInI parNakuTi, e tukArAmanI sudAmAjInA jevI jhuMpaDI. sudAmAjIne tyAM jANe kRSNadeva padhAryA heya ne ! pUnAne zaNagAravAnI bhAvanA zivarAjane janmI. "pUnAne saMskRtinuM tIrtha kare; pRnA mAruM thAya mahAzaktionuM dhAma:mahArASTranI rAjadhAnI bane; mahArASTranA parama AtmabhaMDAranI alakApurI.' zivarAja mahArAjane e saMskArabhAvanA janmI. aSTapradhAnamaMDaLIne pAThavI AMdI. e kavivarane, e bhaktarAjane jaI vinave mArA puNyapatranamAM AvIne vasavA. aSTapradhAnamaMDaLI ALaMdI saMcarI. praNipAta karI rAja saMdeza bhAkhyo ke, "mahArAja vinave che, puNyapatrana padhAre." - e sudAmAe kahyuM ke "dvArikAnA vaibhavadhAmamAM-dvArikAnI rAjamaMtraNAomAM amArAM kAma nahi. mahArAjane A eka abhaMga Apajo ne kahejo ke jIvanAM jatana kare che evAM dharmanAM jatana kare. " ethI zuM mahArAjane mAThuM lAgyuM ke e sudAmAe kRSNadevanAM rAjaAmaMtraNanAM apamAna kIdhAM ? nahi ja. zivarAja mahArAja devamATInA ghaDelA mahApuruSa hatA.kavijananA sudAmAmaMdiriye pite saMcaryAH "bhaktarAja! padhAro mAre puNyapatrane. kavivara ! Avo ne zobhAve mArI rAjasamRddhine." bhaktarAje mahArAjane nakAya, kavivare rAjavaibhavanI nA pADI. "rAjA ! mANe tArA rAjavaibhavane ne khela tArAM saMsAra kurukSetra. jALavaje jIvathI adakero eka tArA svadharmane." Ajeye zivAjI mahArAjane pagale pagale puNyapatranathI ALaMdI pAlakhI paravare che e bhaktajananI vaMdanAe, e kavivaranA abhinaMdanArthe. ne zrotAjane ho ! traNa traNa sadIothI-Aja trIjI sadI pUrI thAya che. cothI sadInuM prabhAta uge che-bhAratavarSa kene pUje che ? e dehadhArI zivarAjanI vyaktine ? ke saMgrAmajayatI e zivarAjanI samazerane ? nA, nA. e dehadhArIne e bhArata janatA pUjatI nathI Aja; e saMgrAma sehAvatI vijaya varazAlinI samazeraneye ArAdhatI nathI Aja. bhAratajanatA e vIra haiyAmAMnI bhAvanAne vaMdana vaMde che. sajajano ! zivarAjane oLakho cho ? zivarAja eTale keNuM ? zivarAja mahArAja eTale dhI greTesTa hiMdu sansa pRthvIrAja cauhAna ! chellI sAta sAta sadIemane hiMdupatane rAjamugaTa, hiMdutvanuM rAjatilaka. 1193 mAM pRthvIrAya cauhANa paDe; dilhI paDI; sAthe hiMdupata paDI. hiMdu pAdazAhata AthamI. zivarAja mahArAjane hiMdu pAdazAhatanI punaH sthApanAnuM svapna sAMpaDayuM: "dilhI jatuM; bhAratanA e sanAtana siMhAsane hiMdUpatanI punaH sthApanA karuM." haiyAnI jhALa samI e mahAbhAvanA zivarAja mahArAja na sAdhI zakayA. emanA pautranA maMtrIkuladIpake, eka kSaNabharane lIMbuuchALa rAjapadanI peke, ghaDIka dilhI jatI; ghaDIka e pAMDavajUnA killAone kAMgare bhagavo jhaMDo pharakAvyo, ghaDIka bhAratavarSane sanAtana siMhAsane hiMdupatanI punaH sthApanA kIdhI, ghaDIka zivarAja mahArAjanuM svapna sAcuM pADayuM. vidhinA AMka avaLA haze. e badhuM svapnavata kSaNajIvI nivaDayuM. bhAratanuM hiMdutva enA haiyAmAMnA ataryA hutAzane Aja pUje che. zivarAja mahArAjanI manobhAvanAne pUje che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMduvA rahAra 73 enA romeroma uccaratA hiMdupatanI punaH sthApanAH enA chidrachidramAMthI nirjharata hiMdupatanI punaH sthApanA mahAmaMtra. bhAratanuM hiMdutva Aja pUje che chellI sAta sAta sadIonA e hiMdukulatilakane. mevADane rANA pratApa, paMjAba kesarI rAja raNajitasiMha, vedaTaMkArakArI brahmacaryAbiradayazasvI maharSi svAmI dayAnaMda sarasvatIH e traNa evIja mahAbhAvanAnA vAraso, evIja mahApreraNAnA prerite. paNa zivarAja mahArAja te hiMdupatanI e mahAtripuTinA mugaTamaNi. rANA pratApanI negeTIva' bhAvanA hatI, "na namuM." rANA pratApanI pratijJA hatI "mevADa mugalone nahi jAya. mahArANA pratApane pojhITIva kaMsTrakaTIva mahAbhAvanA na hatI ke, "dilhIne chatuM, dilhIne takhta hiMdupatane sthApaM, bhAratavarSamAM hiMdupatanI punaH sthApanA karuM." paMjAbakesarI raNajIta, zIkhane siMha, guruono vara, e to paMjAba kesarI ja rahyo, bhAratakesarI na thayo. ene e bhAva nahetA jAgyA ke paMjAba kesarI khIlI bhAratakesarI thAuM. ne svAmI dayAnaMda sarasvatI ? vAmIjIne svapnAM paDayAM hatAM Arya-saMskRtine punarjanma avatAravAnAM. bhAratanuM sanAtanatva, bhAratanI sarvazreSTha saMskAritA, bhAratanI vedaprAcIna saMskRti, bhAratanuM kALajInuM Arthava AMgaNe AMgaNe raLavAnA e saMnyAsIne paDayAM'tAM khAM. jagatamAM Aryava amara che; ne sAccAM paDaze adhyAtmakhaMDe svAmInAM e ravaMAM, kyAreka ne pRthvabharamAM. paNa Aja te svAmI dayAnaMda sarasvatI eTale zivarAjavihoNA zrIrAmadAsa svAmI. 19 mI saddImAM maharSi dayAnaMdajIne zivarAja mahArAja na sAMpaDayA. pote zrIsamarthanA samavaDiyA kharAH emane na lAdhyA zivarAja mahArAja. itihAsanI sAravaNI sAravatAMye ema zivarAja mahArAja eTale chellI sAta sAta saddIonA hiMdutvanA maMdiranA dharmadhvaja. janatA Aja emanA hiMdutvane pUje che, emanI e mahAbhAvanAne pUje che. zivarAja mahArAjane sAthe jIvana samAraMbha hato hiMdutvano mahAyajJa, ne e mahAyajJanI vidInA hutAzanI kALIkarALI chavAo uccAratI ne raTatI ne phaDaphaDatI hatI ekaja mahAmaMtraH hiMdupatanI punaH sthApanA, hiMdupatanI punaH sthApanA. Aja e yajJabhasmane bhAratanuM hiMdutva lalATe AMke che, bhAgyadeze caDAve che, AtmavaMdanA vaMde che. e haiyAnA hutAzane abhivaMdavA A samAraMbhe Aja ekaThA maLe che. Apa saunI saMgAthe mArI ye zirasA vaMdanA che, Atama DhALIne abhivaMdanA che e bhAratavIranA haiyAnA hutAzane, e dharmadevajInI mahAbhAvanAne, sattaramA saikAnA e hiMdupatanA gAMDI vadhavAne. hiMduvaTane rakSaNahAra (lekhakaH-sAdhu vAsavANI-saurASTra tA. 30-4-27 mAMthI sAbhAra uta) dakSiNanA DuMgarAomAM jANe Ajeye ekalA aTulA bhaTakatA dekhAtA e puruSavaranuM zivAjI mahArAjanuM-prAtaHsmaraNIya nAma smaraNe caDatAM, iglAMDanA e kaeNpTela ane ITAlInA e gerIbADI, amerikAnA e abrahAma lIMkana ane haMgerInA e DIkanI mUrtio AMkha sAme khaDI thAya che. traNaso varSa pahelAM, mahArASTramAM svAdhInatAne bhagavo jhaMDo pharakato karabhara e rASTa-vIra narasiMhanI romAMcakArI jIvanalIlA aMtara-cakSuthI nIrakhatAM, ghaDIbhara emaja manamAM vasI jAya che ke Aje ye, tenA jIvana-sAthI ghoDA upara palANelo e puruSa, pUnAnA rAjamArga upara ekAkI ubhe ubhe, phIraMgIonuM prabala sAmrAjya ane hiMdIonI eTalIja nirAdhAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 hiMduvaTanA rakSaNahAra ni`LatAne lAla AMkhe jotA jotA, tenA marAThA saradArane paDakArI rahyo che ke,'aya mA~, kI ekavAra sadhabaLa jamAvA ane samarAMgaNanI vATa lyo !' ATaluM. preraNAdAyI, ATaluM pratApI jIvana hiMdanA itihAsamAM khIjA kayA naranu' che ? e vibhUti eka mahArASTranIja daulata nathI; paNa te samasta hiMdusthAnanI ane sakala mAnava-jAtanI saddhi che. e nazAdala eka marAThA kAmanIja nahi, eka hiMdutanIja nahi, paNa duniyAnA paDa upara jyAM jyAM svAdhInatAnA pUjArI ane zUravIratAnA bhakate vAsa karatA hAya, jyAM jyAM svAtyAganA mahimA manAtA hAya-tyAM tyAMnI tamAma prajAenI e milkata che. ane chatAM, krAvela ane gerIbAlDInI guNu-gAthAe ajakha bhaktibhAvapUrvaka gAnArA enA e aMgreja itihAsakAe A puruSane kevA kachUpA citaryo che ? eka aMgreje,e ananya dezabhaktane ane samaravIrane lUMTArAenA saradAra AlekhyA che, tyAre khIjAe tene rakhaDu mavAlI mAnyA che, ane trIjAe 'DuMgaranA uMdara ' kahyo che; ane e ApaNAM bALakA, ApaNI zALAomAM, ApaNA dezanA itihAsatarIke bhaNe che ! zivAjIne avatAra thayA, tyAre bhAratavarSanI atikaruNa durdazA hatI. islAmanI ujjavala praNAlIe bhUMsAvA mAMDI hatI. megalenA a Mtima divaseAmAM, prajA arAjakatAnA ane astavya statAnA trAsa nIce, jumAjahAMgIrI.ane karaverAnI atizayatAnA bhAraNa nIce polAtI hatI. muslIma khalIphAonI sAdagI ane pavitra jIvananI paraMparA tUTI hatI ane islAmanAM aniyaMtrita khaLA hiMdu zilpakaLAnA sarvottama namunAene payagabarane nAme jamInadosta karavAmAM macyAM hatAM. e vakhate zivAjI ane tenuM maraNIyuM marADI kaTaka dakSiNanI kSitija upara dekhAyuM. e vakhate zivAjIe tenA anupama bAhubaLathI, hiMdutvanI ane hiMdezanI rakSA karI ane 'rakSaNahAra'nA gauravaprada khitAba tenA nAma sAthe joDAyeA. hiMdue tene hiMduvaTanA rakSaNahAratarIke pichAnI gaurava le che ane e paNa sAcuMja che. teNe muslIma AkramaNukArIe sAme tenA sainikAnI killebadI racI, mahArASTranI rakSA karI e nirvivAda che; paNa zivAjI mahArAjanI pUjA tA eka hiMdutarIke karatAM eka hiMdItarIke thavI ghaTe che. Ajeye jUnAM marAThI daphatarAmAMthI e zivAjIe tenA sipAione sakhAdhelAM pharamAna nIkaLe che ke, 'muslImonA hiMdumadiranA hallA vakhate sAme thaze, paNa kadI muslIma phakIra ke muslIma masjIda upara hAtha ugAmazA nahi.' zivAjInI rageragamAM hiMdu saMskRtinAM amRta vahelAM hatAM; eTaleja tenI dRSTi rASTravidhAtAnI hatI. ane A mahAnubhAvanA hRdayamAM kevA kevA udAtta guNAnu` saMmilana thayuM hatuM ? kadAca eja zakti tenA badhA vijayeAnI ane tenI jvalaMta jIvanalIlAnI vidhAtrI che. e udAtta guNAnAM aneka dRSTAMtA mazahura che; paNa e mAMhenA e zireAmaNi prasaMge noMdhavA jevA che. * * zivAjIe kalyANane kille sara karyAM. kalyANanAM muslIma kuTue zivAjInA sainyanI sattA nIce AvyAM. eka sainya-nAyake zivAjI mahArAjane khuza karavA,tenI alpa mati mujaba, kalyANanA parAsta thayelA saradAranI putrIne pakaDI, zivAjIne bheTa dharI. e muslImabALA atyaMta rUpavatI hatI. zivAjIe tenApratye eka pavitra najara nAkhI, tene bahenanA vahAlabharyo sameAdhane kheAlAvI, peAtAnI mAtA pAse dIkarItarIkenuM lAlana-pAlana pAmavA meAkalI dIdhI. pachI khIre divase peAtAnA sipAionA ane saradAreAnA darabAra bharyAM. te bALAne darabAramAM melAvI. AkhI sabhA stabdha banI gai. bALAne DhaLele netre sabhAmAM praveza karatI joI, zivAjI tenA mAnamAM ubhA thayA, ane sauthI uMcerUM Asana e yuvatIne Apyu. * A muslIma khALA mArI dharmAM-bhiganI che. mArI mAtAe mArUM pAraNuM jhulAvatAM hAlaraDAM gAyelAM ke rAvaNa mahAna hatA, paNa teNe sItApratye kudRSTi karI ane tene nAza thayeA. mAtAnuM e vacana mAre mATe zAstrajJA che.' zivAjIe enI dha-bahenane paherAmaNI karI, ane pachI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMduvaTane rakSaNahAra 9pa tenA pitA pAse sahisalAmata pahoMcADI. zivAjIne khuza karavA A apakRtya AcaranAra pelo sainya-nAyaka AkhI sabhAnA phiTakArano mAryo jANe tyAM ne tyAM jamInamAM ja samAI gayA ! jevuM zivAjInuM cAritrya vizuddha hatuM, tevIja uccatama dharmamayatA ane nispRhatA tenA jIvanamAM chalochala bharI hatI. mahArASTranA navajanmamAM aprakaTa chatAMye atyaMta jambara hisso ApanAra, bhagavA jhuMDAnA saMsthApaka svAmI rAmadAsa zivAjInA guru hatA. zivAjIe tenI jIvanadIkSA A gurune caraNe lIdhelI. e jIvanadIkSAne pratApe zivAjInA bhAgamAM mahAna marAThA sAmrAjayanuM vidhAna karavAnuM sAMpaDayuM. mogala samrATu jene nAme kAMpI uThe, evA eka baliSTha hiMdusamrATatarIke sArA dezamAM tenI gaNanA thavA mAMDI hatI. zivAjInA jIvana upara kItine kaLaza caDhI cUkyo hate. gaubrAhmaNapratipAla zivAjI mahArAjanA nAmanI chaDI mahArASTramAM ThekANe ThekANe pikArAtI hatI. e samayamAM eka divasa zivAjI, samrAne zobhe evA rasAlA sAthe satArA gayA. tyAM tenA gurujI vase che evA tene samAcAra maLyA ane acAnaka tenA gurudevane pAsenA AMgaNAmAM bhikSApAtra laIne "maiyA bhikSA de" no avAja detA joyA. zivAjI gaddagadita thaI gayA. tenI AMkho sajaLa banI. zivAjI deDayA. rAmadAsajInA caraNamAM loTI paDayA. prabhu mAruM AMgaNuM pAvana kare" atizaya namrabhAvathI zivAjIe prArthanA karI. guru rAmadAsa zivAjInI sAthe cAlyA. zivAjIe gurudevanuM pitAnA AMgaNAmAM svAgata karatAM eka kAgaLa temanA bhikSApAtramAM mUko. "A che? huM bhUkhyo chuM. mAre te bhikSA joIe che, ane tuM to kAgaLane TukaDo Ape che !' gurudeva bolyA. gujIe kAgaLa upADe, udho-avaLo pheravyuM. temAM zivAjIe lakhyuM hatuM ke huM Apane namra sevaka chuM. A sAmrAjya Apane arpaNa che.' rAmadAsajI khaDakhaDATa hasyA: " tyAre have tuM zuM karIza?" ApanI sevA.' tArAthI A bhagavAM ane bhikSApAtra dhAraNa thaI zakaze ?" ApanI kRpAthI thaze." zivAjIe namrabhAve namaskAra karyo. zivAjIe bhagavI kathA paherI ane hAthamAM saMnyAsInuM kamaMDaLa upADayuM. marAThA sAmrAjayane sthApaka ghera ghera bhikSA mAgavA taiyAra thaye. rAmadAsa atyaMta prasanna thaIne zivAjIne joI rahyA. "beTA ! tane A na zobhe. tuM te kSatriya che. tAre dharma rAjya karavAnuM che. le, A rAjamu kuTa paherI le." jI, meM rAjya Apane arpaNa karyuM che. have huM Apane sevaka chuM.' ThIka, le to huM tane AjJA karuM chuM ke rAjatarIke nahi, paNa dharmanA sevaka tarIke A rAjyane vahivaTa karaje.' zivAjIe pharIvAra mastaka namAvyuM. ane dharmanA sevakatarIke-bhagavA muMDAnA rakSaka tarIke-zivAjIe ke ujajavaLa kArabhAra, calAvyuM tene sAkSI itihAsa che. rIta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja hiMduvaTane hAkla ! ("saurASTra nA tA. 23-4-27 nA aMkamAMthI uddhata) 'hiMda saMgaThThana eTale hiMda nAma dharAvatA A AryabhUminA eka eka putrane hiMdavanA bhagavA jhaMDA nIce khaDo kare che. hiMdu saMgaThThana eTale game te paMtha ke phIrakAnuM tilaka karatA paNa dilamAM hiMdutvanuM ujvaLa abhimAna saMdaratA bAvIsa kareDa Aryone hiMdutvanI duhAI ravIkAratA karavA te. AvI AtmasaMrakSaka pravRttine je koI AkramaNa kahetuM hoya to huM kahuM chuM ke, ame AkramaNakArI chIe. keTalAka zabhecchake kahe che ke, saMgaThThananI halacala divase divase asahiSNu banatI jAya che. e birAdarone mArA prazna che ke, tame sahiSNutA kene kahe che ? je sahiSNutA eTale nIcI muMDIe hale sahI le ema hoya, je sahiSNutA eTale tamAruM jIvana haNI nAkhavAne pravRtta thayelAM baLo sAme paNa tamAre cUpa rahevuM ema artha thato hoya, te huM kahuM chuM ke, hiMdu have e sahiSNutAmAM nathI mAnato. e saMhitA nathI. e Atama-saMhAra che. koI kema AtmasaMhAramAM naja mAnI zake. "hiMduone huM eTaluM ja kahevA mAguM chuM ke, tamane A pRthvI uparathI sApha karI nAkhavA jambara pravRtti cAlI rahI che. e AkramaNakArI pravRttinI hAjarImAM tame niSkriya raheze e le. hiMdunI AjanI lAcAra dazA e tenI niSkriyatAnuM ja pariNAma che. kAI na mAno ke, hiMdudharma apamAno baradAsta karI levA sUcave che. hiMduo ! vastusthitine oLakho ane tene mardAnagIpUrvaka sAmane kare. "duniyAnI koI paNa prajA jene mATe magarUra banI zake evA tamArA viziSTa dharma ane saMskRti upara Aje Aphata jhajhumI rahI che. kAM to tame tamArA manuSyatvanI ghoSaNA karo ane Aphatane TALI nAkho; ane kAM te tamArI garavI saMskRtine ane tamArA pyArA dharmane bhIrutApUrvaka nAza pAmavA dyo. hiMduonI je AjanI manodazA nahi badalAya to hidu kAma ane hiMdudharma tathA hiMdu saMskRtine A pRthvI uparathI lopa thaze....huM duniyAnA deza dezamAM bhaTake chuM ane meM tamAma prajAonA ItihAsa ane saMskRtinuM avalokana karyuM che e badhA pachI, huM pramANikapaNe mAnuM chuM ke, hiMdu saMskRti ane hiMdu jIvananI kayAMya joDI maLe tema nathI. mane zraddhA che ke, eka divasa AkhuM jagata A hiMdu saMskRtinI upAsanA mAMDaze; paNa e zubha divasa uge tyAM sudhI, hiMduo ! tame tamArI saMskRtine jIvatI rAkhI zakaze?" (lAlA lajapatarAyanA bhASaNamAMthI) chatrapati zivAjI mahArAja (saurASTra nA tA. 30-4-27 nA aMkamAMthI sAbhAra uddata) * hiMdavI svarAjya ne svamadraSTA pUnAnI pazcime, arabI samudrane barAbara samAMtare pazcima ghATane nAme oLakhAtI Azare 90 mAIla lAMbI ane 12 thI 24 mAIla pahoLI DuMgarAonI eka lAMbI hAra doDI jAya che. e DuMgarAonI kudaratI rIte ja evI goThavaNa thayelI che ke AsapAsano mAvaLa deza eka abhedya killebaMdI banI jAya che. AjathI barAbara 282 varSa pahelAM, unALAnI eka sAMje. aDhAra varSano eka juvAna DesvAra, pazcima ghATanI e DuMgaramALa upara pitAne pANI paMthe. ghoDo doDAvye jato, AthamatA sUryanA gherA lAla raMganAM kiraNathI raMgAI ghaDIbhara AkarSaka banate AsapAsane taLeTIno mulaka ati jhINuM najare joI rahyo hato. e sUkamAvalokananI sAthe sAthe, tenA manamAM e badhuM dhIme dhIme sara karavAnI spaSTa yojanA ghaDAthe jatI hatI. kIMgaNA bAMdhAno. bAMdhI daDIno, pazcimaghATanI verAna pahADI jamInanA raMga jevA varNane, mAthe paTakuM bAMdhelo ane keDe lAMbI sIdhI talavAra dhAra, koI asAmAnya tejathI camakatI UMDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja AMkhovALA e juvAna, e ghaDIe, tenI kalpanAnI pAMkhane cha mUkI daI, aneka mora ghaDato hato; ane sAthe sAthe talavAra upara hAtha nAkhI, te manerane siddha karavAno niradhAra racate hato. yuropanA ItihAsamAM amara banI gayelA spArTInI Abehuba pratikRtisamAM mahArASTranA A pradezamAM ubho ubho te, meMgalonA pATanagara AgrA upara hallo karI "hiMdavI svarAjyano jhaMDo pharakAvavAnAM ane AkhA bhAratavarSa upara potAnI ANa vartAvavAnAM svapno jeto hato. bhAratavarSanI mATImAMthI pAkelA ane bhAratavarSanA annajaLathI poSAyelA bhAratavarSanA putronuM pharIvAra sAmrAjya sthApavAnA jIvanakartavyane jANe tene sAda saMbhaLAto hato....evAM svanAMo jenAra ane evA manoratho ghaDanAra aDhAra varSanA e juvAne-e zivAjI mahArAje, e svapnAM ane manorathonI siddhi pAchaLa AkhI jIMdagI kurabAna karI dIdhI. nepoliyananA apUrva yuddhakauzalathI ane garIboDInA advitIya svadezapremathI, lohInA paramANue paramANumAM hiMdutvanuM abhimAna anubhavatA e yoddhA-rAjapuruSe tenuM svarAjyanuM svapna sAcuM karyuM ane bhAratIya itihAsano Akho krama badalI nAkhyo. samasta bhAratavarSa A 3jI me ne divase e prahAraka puruSavaranI 301 mI janmajayaMti ujave che. zivaneranA killAmAM janma zivAjIno janma 1627 nA me mAsanI 3jI tArIkhe zivaneranA killAmAM thayo. enI janmadAtrInuM nAma mAtA jIjAbAi. zivAjInA janma pahelAM, jIjAbAInA pitA lukaA jAdhavarAva ane jIjAbAInA svAmI zAhajI vacce vikhavAda thatAM, zAhajIe nAsabhAga mAMDelI ane jAdhavarAva pAchaLa paDelo. e veLA zAhajInI sAthe garbhavatAM jIjAbAi ane nAnA putra saMbhAjI paNa ghoDesvArI karI kUca karI rahyAM hatAM. zivaneranA killA pAse AvatAM, prasavane samaya AvI jANatAM, zAhajIe jIjAbAine eka mitranA rakSaNa nIce tyAM rAkhyAM ane pote AgaLa doDa mAMDI. zAha upaDayA pachI thoDIja vAre jAdhavarAvanuM kaTaka AvI pahoMcyuM. jAdhavarAvanA mANasoe tene samajAvyo ke, "tArI putrI A killAmAM ekalI paDI che. tAre zAhajI sAthe laDAI che, jIjAbAI sAthe nahi. jIjAbAIne keAI musalamAna satAvaze te tArI AbarU jaze. jIjAbAIne tAre salAmata sthaLe laI javAM ja joIe." jAdhavarAva jIjAbAI pAse gayo. pitAnI sAthe AvavA Agraha karyo. paNa zivAjInI e aDaga TekIlI mAtAe tenA patinA zatruno Azraya na svIkAryo. jIjAbAIe jAdhavarAvanA game tevA surakSita, sukhadAyI makAna karatAM zivanerane aMtariyALa ane arakSita killo vadhAre pasaMda karyo. jIjAbAI te ghaDIe te jAdhavarAva sAthe na gayAM, paNa temaNe pachI AkhI jIMdagImAM paNa kadI pitRgRha sAmuMja joyuM nahi. evI vIra nArInI kukhanuM saMtAna te zivAjI. rAmAyaNa ane mahAbhAratanuM zikSaNa zivAjInA janma pachIne Akho dazako zAhajIne rakhaDapATamAM ja gALavo paDyo; eTale jIjAbAI ane zivAjIne zivaneranA killAmAM ekalAMja rahevuM paDayuM. ema paNa kahevAya che ke, jAdhavarAya sAthenA kalahane kAraNe zAhajIe jIjAbAIne paNa tyAga karelo, ane tene zivaneramAM rahevA daI, pite tukAbAI mohite nAmanI navI strI karelI. game tema, jIjAbAine patinI avagaNanA pAmelI strInI dazAmAM rahevAnI veLA AvI, eTale e pativratA nArIe eka pAsa pitAne badho prema nAnA zivAjI upara DhoLavA mAMDyo ane bIjI pAsa vRttione aMtarAbhimukha banAvI manane dharmamAM parovavA mAMDayuM. zivaneranA ekAMta killAmAM mAtA ane putra varSo sudhI ekalAM sAthe rahevAthI bane vacce ajaba premamAMTha baMdhAI. zivAjI jIjAbAine jagadaMbA svarUpe pUjavA lAgyo. tenI AjJAone ane tenA upadezane jIvananuM sarvasva samajavA lAge, ane jIjAbAInI Akho samakSa paNa eka nAne zivAjI ja dekhAvA mAMDyo. teNe tene mahAbhArata ane rAmAyaNanI kathAonuM vAraMvAra pAna karAvI, tenAmAM uMDA dharmasaMskAra pADavA mAMDayA ane dharmanA uddhAranI dIkSA ApavA mAMDI.jIjAbAie zivAjInI manaHsRSTimAM mahAbhAratanA vIra yoddhAo khaDA karyA ane rAmAyaNanA uttamottama AcAradharmanI sajajaDa chApa pADI dIdhI. bhAI, bahena, pitA ke koi ekalohIA AptajananI sobatavinAnA, keAI sAthIvinAnA, eka mAdra-premanuM ja pAna karIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ www 478 chatrapati zivAjI mahArAja divase sukhamaya banAvatA bALaka zivAjImAM, tene mATe nirmANa thayelA jIvanakAryane arthe ' anivArya evAM aneka to khIlavA mAMDayAM. zivaneranA killAmAM ane AsapAsanA TekarAo upara ekale bhaTakate ATheka varSane e bALaka svAvalaMbana ane svAzraya zIkhate gayo, koinI madadavinA game tevI muMjhavaNamAMthI mArga kADhavA lAgyo, marAThAnI svabhAvagata svAtaMtryapriyatA ane sAdagI-nikhAlasatA tathA niDaratA-jamAvato gayo, mAilone mAIlo sudhI ane divasenA divaso sudhI avirata DesvArI karI zake evuM sudaDha zarIra ghaDato gayo; ane sauthI vizeSa, tenA pitAnA manorathone ekadama AcaraNamAM utAravAnI ane game te bhege te siddha karavAnI asAmAnya sAhasikatA tene svabhAva banatI gaI. putramAM A guNenI khIlAvaTa thatI joI jIjAbAInA hano pAra na rahetA, zivaneranA killA upara, zivAjInA janma pachI zivAjI ane jIjAbAIe je nava varSo gALyAM, te samayamAM bhAvI chatrapati zivAjI mahArAjanuM prAraMbhika ghaDatarakArya thayuM. gava dAdAjI keDadevanI chAyAmAM sane 1936 mAM jIjAbAi ane zivAjI zivanerathI pUnA AvyAM. zAhajInI AjJAthI zivAjInI saMbhALa dAdAjI keDadeva nAmanA zAhajInI punAnI jAgIranA kArabhArIne saMpAI. dAdAjI kAMDadeva kArabhArItarIke atyaMta samartha ane manuSyatarIke ujajavaLa cAreyavAna hatA. temanI vyavahAra vicAra-saraNImAM uMcI bhAvanAone ke svapnAMone sthAna nahotuM; paNa sadAcArI ane dharmaniSTha jIvana gALavAmAM tathA nyAyaparAyaNatAmAM ane sarvapratye samAna dRSTi rAkhavAmAM te ekakA gaNAtA. temane zrama tathA zANapaNathI, zAhajInI gheDa, bhIma ane nIrA nadIo vaccenI punAnI jAgIra khUbaja AbAda banI ane temanI nyAyaparAyaNatAnA saMbaMdhamAM te kahevAya che ke "eka vakhata dAdAjI temanI vADImAM pharatA hatA. temaNe pote niyama karela ke, e vADImAMthI pAMdaDuM sarakhuM toDanArane sakhta naryAta thaze. pharatAM pharatAM, dAdAjIthI eka phaLa toDAI gayuM. phaLa toDayA pachI te tarataja dAdAjIne pote karelA gunAnuM bhAna thayuM; paNa zuM thAya ? gunha thaI cUka hato. dAdAjIe tarataja je hAthe phaLa teDayuM hatuM te hAtha chedI nAkhavA talavAra kADhI. mANasoe khUba samajAvyA, paNa dAdAjIe potAnA kAyadA pote pALavA ja joIe evo daDha Agraha dharyo, paraMtu mANasee mAtra zaratacUkathI thayelI A bhUla mATe AvI sakhta zikSA naja sahavA dIdhI. Akhare dAdAjIe potAnA aMgarakhAnI jamaNI bAMya teDI nAkhI ane te divasathI jIMdagI sudhI eka bAMyavALuM ja aMgarakhuM paheryuM". evA gurudevanA hAthanIce zivamAM jIvananA niyama nirdaya sakhtAIpUrvaka pALavAnI vRtta janmI. mAtAe dIvelA dharmasaMskAro. dharma prema ane nyAyatti vizeSa daDha banyAM. zivamAM asamAnatA sAme ane atyAcAra sAme prakhyaprakopanI bhAvanA prakaTI. zivamAM nirAdhAratA ane nirbaLatA pratye dayAnI lAgaNI phUTI. tenAmAM tenA dezabAMdhavonI daridra dazA, musalamAnonA dharmajhanunamAMthI nIpajatA jU, hiMdutvane bhUMsI nAkhavA Thera Thera maMDAyelA jambara prayatno, e badhI AsapAsanI duHkhaSTi joI e dekhato nAza na kare tyAMsudhI bUjhAya e pralayakArI Ataza saLage. sattara aDhAra varSanA e jAvAna, bApanI nAnI nagIranI Avaka upara sukhacenanI jIMdagI gALavAnI nivIya vAsanA upara dhikkAra varasAvavA mAMDyo ane pitAnA jevI AgathI saLagatA sAthIe zeAdhI duSTanuM damana karavA adhIro bane.jIjAbAIe zarU kareluM zikSaNa keDadeve pUruM karyuM. hiMdutvanA rakSaNahAra banavAnI tAlAvelIe gAMDA banelA e juvAne potAne ghaDe, talavAra ane mAvaLasainikanuM daLa laIne kesarIyAM karavA nIkaLI paDavAnI taiyArI mAMDI.. bhAvaLa sAthIone saMgAtha zivane zikSaNa-kALa pUro thayo. aMdagInA khaDabacaDA mArga upara ghoDe kUdAvavAnI teNe tAlIma laI lIdhI ane zivanI tAlIma eTale ? zivanA itihAsakAro kahe che ke, zivane bilakula akSarajJAna nahotuM. itihAsamAM pitA jevI kArakIrdi noMdhAvI janArA puruSonI jema zivane lakhatAMvAMcatAM bilakula na AvaDatuM. tyAre zive kayI tAlIma lIdhI? zivAjIe bahAdura laDavaiyAnI tAlIma lIdhI. ghoDesvArImAM ane tIraMdAjImAM, talavAranI paTTAbAjI khelavAmAM ane yuddhanA dhUhe goThavavAmAM, vIra sainika ane kuzaLa senApatinI kaLAmAM ziva ajoDa banyo. mahAbhArata ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja 49, rAmAyaNanAM e vIrakAvyAnAM anata zravaNathI, dharmayuddhanAM ane dharmane kAja AtmasamarpaNanAM, yuddhakaLAnAM ane rAjadharmanAM zauyapreraka dRSTAMtothI teNe tenA yuvAna hRdayane barAbara raMgI nAkhyuM. ziva karmavIra banyo ane bIjI taraphathI teNe tenI karmanI ArAdhanAne mATe yogya kSetra ane lAyaka sAthIo zodhavA mAMDyA. tenI najara pazcimaghATanA DuMgarAo upara TharI. e mulaMka ane e mulakanA vAsIo teNe tenA kAryanI AraMbhabhUmitarIke svIkAryA. e mAvaLadezanA mAvaLa lokamAMthI zive pitAnA pahelA sipAIe pitAnA jIvanabharanA sAthIo ane mAthuM kApI ApIne svAmIbhakti siddha karanAra sevaka meLavyA. mAvaLe mukhyatve pazcimaghATa ane arabbIsamudra vaccenA kAMkaNu nAme oLakhAtA mulakamAM vasatA-Ajeye e kAma tyAM vase che. kAMkaNa AkhI paTTI, pahADo ane ghADAM jaMgalothI chavAyelI hovAthI, mAvaLe bahu garIba, ajaDa ane jaMgalI hAlatamAM jIvatA: paNa, e chatAM, pahADomAM raheThANa hovAne kAraNe ane pazcimaghATanI abhedya killebaMdI bhedIne koI mogala zahenazAha ke muslIma saradAra temanA ravAdhIna AmA upara na paherAvI zakaya hovAne kAraNe, mAvaLe temanI cIMtharehAla dazAmAM paNa, vIra kemane zobhA Ape evuM jUnuM khamIra jALavI rahyA hatA. temanAmAM svAzraya ane sAhasa, hiMmata ane khaMta, sAdAI ane tochaDAi lAge tevI spaSTavakatRtA, mANasa vaccenI samAnatA ane garIbAImAM paNa gauravabharI magarUbI-e badhA manuSyatva arpanArA guNo barAbara jhaLakI rahyA hatA. evI e pANIdAra marAThA kemene kabaje levA zive prathama e mAvaLAnA saradAra pesAjI kaMka, tAnAjI mAlasare, bAjI phalasakara vagerene mitro banAvyA ane pachI, temanI mAraphata mAvaLonuM daLa jamA karI temane lazkarI tAlIma ApavA mAMDI. killAo ane jaMgalanuM avalokana mahArASTranA e AkhA mulakanI keDIe keDI ane mArge mArganA bhomIA mAvaLa sainiko sAthe zive sahyAdrinI girimALAnA garAo upara ane jaMgalomAM avizrAMta bhaTakavA mAMDayuM. teNe e AkhA dezanA killAo ane gAmo tathA lokonI jAta-mAhitI meLavavA mAMDI. zava jema jema tenI janmabhUmimAM asaMkhya gAmagAmaDAMomAM bhaTakato gayo ane mAtRbhUminI tathA dezabaMdhuonI durdazA sagI AMkhe nirakhata gayo, tema tema muslIma sattAdhIzone hAthe garIba hiMdujanatA upara gujaratA sItamone jAta-anubhave tenI AMkhomAMthI lohI jharavA mAMDayuM. zivano samakAlIna teno eka porTugIjha jIvanakathAkAra kahe che tema, AsapAsanI bhUminI durdazA joI zivanuM mita ekAeka adazya thaI jatuM; ane tenA caherA upara ghero zoka chavAI jate. tenA sAthIomAMthI koI tene A ekAeka palaTAnuM kAraNa pUchavAnI hiMmata karatuM, tyAre ziva cUpa besI rahe che. te muMge muMge pAse khedAnamedAna ubhelAM hiMdu devAlayo tarapha AMgaLI cIMdhato ane pAcho uMDA vicAramAM garakAva banI jato...pachI ekAeka vicAranidrAmAMthI jAgI te ekadama hAkeTo pADateH "o mArA sAthIo ! jIdagIbhara mAro sAtha na choDavAnuM tame mane vacana Apo. huM mAruM jIvana dharmane caraNe dharI devAne tamane AjathI kola ApuM chuM.' pharIvAra ziva ghoDA upara caDhato ane bhavAnInI jaya bolAvatA mAvaLa sipAIonI sAthe pAcho garAomAM bhaTakavA nIkaLI paData. sattaramI sadInA prAraMbhamAM kAinI kalpanAmAM paNa na saMbhavI zake evI nita bhAvanAmastI anubhavatA zive potAne mATe mugalAI sAme bahAravaTAnI jIdagI nakakI karI. teNe svAdhInatAnI tapazcayomAM vadhAre sukha joyuM; ane e raNazI gaDu chu kevA lAga zodhavA mAMDe. paNa zivanI A vRttio keDadevane na gamI, teNe zivane e mArgethI vALavA ane vyavahArU jIvana gALI bane teTaluM lokakalyANa karavAne paMthe caDhAvavA khUba prayatna ka; paraMtu bhAvino gahana saMdeze ukelatA zive e salAha na svIkArI. teNe to sAhasa ane svAtaMtrya-sAdhanAnuMja jIvana pasaMda karyuM. zive Akhare 1646mAM mAtA jIjAbAInI AziSa meLavIne svAdhInatAnA bherInAdathI AkhA mahArASTrane gajAvI mUkayuM. AjhAdI jaMgane AraMbha sane 1946ne varSa dakSiNanA itihAsamAM aneka rIte yAdagAra rahI jAya tevuM che. e varSamAM traNa mahatvanI ghaTanAo banI. eka vijApuranA mahamada AdilazAha bimAra paDyA-eTalA bimAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 chatrapati zivAjI mahArAja thayA ke pathArIvaza banI gayA ane vijApuramAM sattA mATe moTI khaTapaTa zarU thaIbIjuM, A varSamAMpitAnA mRtyu pahelAMnA varSe dAdAjI keDadeve punAnI jAgIranI lagAmo 19 varSanA zivanA hAthamAM mUkI ane ziva ke kArabhAra kare che, te pite dUra ubhA rahIne jovA mAMDayuM. trIjuM. Ama eka taraphathI vijApuramAM soyanA moMmAMthI hAthIe cAlyA jatA hovAthI ane bIjI taraphathI patAnA hAthamAM sattA AvavAthI zive pitAne sattA-pradeza vadhAravAnuM zarU karyuM zive svarAjya-sthApanAno AraMbha karyo. sauthI prathama zive pitAnA saradAra bAjI phalasakara, sAjI kaMka ane tAnAjI mAlasurene mAvaLa laDavaiyAonA kaTaka sAthe tAraNa upara mekalI, killAnA rakhevALane gabharAvI eka paNa sipAInA mRtyu ke kazIye mArAmArI vinA, e kile hAtha karyo. taraNAmAMthI zivane be lAkha hona (eTale daza lAkha rUpiyA) no khajAne maLyo. zive e killAne navuM nAma ApI tene pracaMDagaDha kahevA mAMDayuM. pachI tAraNathI pAMcaja mAila upara, ugamaNI dizAmAM rAjagaDha. nAmana no killo bAMdhe. zivanA A AkramaNanI phariyAda vijApura pahoMcI paNa zive vijApuranA umarAvane hAtha karI laI, AgaLathIja potAnA pakSa majabUta karI rAkhelI, tema zAhajIe paNa kaMI sAcA khoTA khulAsAo karI vAtane patAvI dIdhI; eTale zivanA A "gunhAnI AdilazAhanI kacerImAM bahu noMdha na levAI. ziva A badhA "rAjaraMgo' joIne manamAM hasyo. teNe, jyAM sudhI cAle tyAMsudhI, vijApurane pitAnI yojanAne khyAla AvavA dIdhAvinA killAo chatye javAno vicAra karyo, paNa tyAM to zAhajIne dAdAjI keDadeva upara kAgaLa Avyo ke, zivane kabajAmAM rAkhe, AvI raMjADa kare e na cAle." dAdAjIe pharIvAra zivane zIkha ApI. zive pharIvAra e duniyADAhyA puruSanAM vacanAno asvIkAra karyo. dAdAjIe zAhajIne e sthitithI vAkepha karyA; paNa zAhajIe pharIvAra kaMi lakhyuM-karyuM nahi, eTale keDadeve mauna sevavA mAMDayuM ane zive potAnI vijayaparaMparA cAlu rAkhI. tyAM te 1647mAM keDadeva avasAna pAmyA. ziva saMgaThita rAjya sthApe che, keDadevanA avasAna veLA to vIsa varSane ziva tenI jAgIranA kArabhAranI badhIja javAbadArIo saMbhALavA barAbara taiyAra thaI gayo hato. zivane yuddha khelatA paNa AvaDatuM hatuM ane rAjayano kArabhAra calAvatAM paNa AvaDatuM hatuM. zivane nyAya toLatAM paNa AvaDatuM hatuM. mAtA, jIjAbAIe ane guru kAMDave, chellAM pAMca varSosudhI, zivane dareka kAmamAM sAthe rAkhI, tene barAbara palaTayo hate. eTale zive pitAnI jAgIrane kArabhAra saMbhALatAM, prathama to, zANuM rAjapuruSane zobhe evI rIte, AkhA rAjataMtranI punaH racanA AraMbhI dIdhI. teNe pitA tarapha agAdha bhaktibhAva dharAvatA ane sAthe sAthe rAjakAjamAM kuzaLa evA mANasane javAbadArIne pade mUkavA mAMDyA. A kAma pUruM thayA pachI, teNe zAhajInI AkhI jAgIra-tenA chUTAchavAyA tamAma killAo ane gAme-eka sattAnIce lAvavAnI ane eka saMgaThita rAjya sthApavAnI zarUAta karI.e the, teNe prathama supA sara karyuM. supAno vahivaTa zAhajInI navI strI tukAbAI mohitenA bhAI saMbhAjI mohitenA hAthamAM hato. saMbhAjI mohitae zivanI AjJA mAnavAnI nA pADatAM zive eka divasa acAnaka tenA upara chApo mAryo ane tene keda karyo. supA sara karyA pachI, cAkaNanA killA upara pitAnI ANa vartAvI. pachI bArAmatI ane aMdApuranAM thANuM hAtha karyA; ane vijApuranA rakhevALa pAsethI kaDANAne killo kaLathI paDAvI lIdho. punAthI 19 mAIla upara AvelA vijApuranA puraMdara nAmanA killA upara paNa zivarAje svarAjano vAvaTe caDhAvI dIdho. pachI hirA, tikeNa, lohagaDha vagere vizeSa kilAo potAnI jAgIramAM umerI daIzive be varSamAM te punAne pharatI killAonI eka sudaDha katAra khaDI karI dIdhI. zAhujI vijApuranI kedamAM pachI zive pazcimaghATanA DuMgarAo oLaMgyA ane kekaNa sara karavA talavAra kheMcI. teNe mAhulI, kalyANa, sugaDha, vIravADI, tAlA, ghAMsalagaDha, rAyagaDha vagere killAo ane gAme, eka pachI eka, ekadama jhaDapathI kabaje laI lIdhAM; ane thaDA mAsamAM te uttarakAMkaNa upara potAnI ANa vartAvI, pitAne sube mUkI ziva pAche paNa pharyo; paNa zive punA pahoMcI hajI jarA zvAsa na utaryo, tyAM to tene caMkAvanAra khabara maLI ke tenAM A badhAM AkramaNothI gusse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja 481 thaI vijApuranA mukhya senApati mustaphA khAna, AdilazAhanI AjJAthI, zAhajIne keda karyA che; ane tenI badhI milkata japta karI che. zivane thoDA divasa pachI, vaLI vizeSa coMkAvanArA samAcAra maLyA ke, zAhajIne beDIo paherAvI vijApura lAvyA che, ane je ziva tenuM A bahAravaTuM baMdha na kare ane vijApuranI kacerImAM hAjara na thAya to zAhajIne pharatI divAlo caNI tene jIvatA daphanAvI devAmAM Avaze. thoDA divasa pachI trIjIvAra mAThA samAcAra Avyo ke, zAhajIne karatI divAlo caNavAnuM kAma zarU thaI gayuM che. ziva khUba muMjhAyo. tenAthI vijApuranI tAbedArI svIkArAya nahi ane e rIte tenI AkhI svarAjyanI yojanA upara pANI pheravAya nahi; ane bIjI taraphathI pitAne evI dazAmAM maravA paNa devAya nahi. zive Akhare, khUba vicArane aMte mArga zodhI kADhayo. teNe megala zahenazAhanuM rakSaNa mAgavAnuM nakakI karyuM. teNe joyuM ke, AdilazAha pAse kaI dhAryuM karAvI zake te te mogala zahenazAhaja. vijApura tathA dihI vacce bahu banAva na hovAthI potAnI vinatine tarataja svIkAra thavAnI paNa zivane AzA hatI. zive DAdA marAdaane patra lakhyo. murAdabakSadvArA zive zahenazAha zAhajahAMne vinati gujArI ke, "mArA pitAne vijApuranI sarakAra mArI nAkhavAne manasubo karI rahI che. temane game tema mukti apAve. e badala huM ApanI nokarI svIkAravA taiyAra chuM." zivanA ItihAsakAronI eka TukaDI kahe che ke, "zivanA e patrathI zAhajahAMe AdilazAha upara dabANa karyuM ane zAhajI chUTo thayo tyAre itihAsakAronuM bIjuM jUtha kahe che ke, "zAhajahAM te vacce na paDyo,paNa vijApuranA be umarAnA prayatnathI zAhajIno amuka zaratoe chUTakAro thayo." e zarato mujaba zivane 1649 thI 1655 nAM cha varSa sudhI zAMta rahevuM paDayuM. e ja varSe zive, pote jItelA mulakamAM suvyavasthita taMtra sthApavAmAM ane bIjA vahivaTa viSayaka sudhArAo karavAmAM vitAvyAM. zivanA navA vija 1655 mAM zive pharIvAra tenI talavAra myAnabahAra kADhI; ane tenA mArgamAM ADakhIlI. rUpa thaI paDelA jAvalI gAmane jItavA kuca karI. jAvalInA subAnuM yuktiprayuktithI maraNa nIpajAvI, zive AkhuM jAvalI saMsthAna kabaje karyuM ane jAvalI hAtha AvatAM dakSiNakaNa ane kolhApura upara pitAnI vijayAbata vagADavA zivane mATe dvAra khullAM thayAM; eTaluM ja nahi paNa jAvalImAM tene aDhaLaka khajAno hAtha lAgyo ane kasAyelA hajAro mAvaLa sipAIo maLyA. pachI zive jAvalIthI be mAIla upara pratApagaDha nAma no killo bAMdhyo ane tyAM mAtA bhavAnInI mUrtinI sthApanA karI. pachI AgaLa vadhatAM zive adhe ratnAgiri i jItI lIdhe... Ama teraNanA killAnI prAptithI zarU thatI zivanI vijayaparaMparAe eka dazakAmAM te-1656nA AraMbha sudhImAM to-tenuM rAjya keTaluMya vadhArI dIdhuM. zivanA sattA-pradezanA sImADAo dakSi mAM TheTha ratnAgiora ane kolAbA sudhI pahocavA lAgyA. AkhAM kAMkaNa upara zivanI aNu pharavA lAgI. nAnAmoTA ane navAjUnA maLI 40 killAo upara zivanI patAkA pharapharavA lAgI. zivanuM sainyabaLa paNa khUba vadhI gayuM. dazahajAra ghoDesvAranuM hayadaLa ane vIsa hajAra mAvaLa sainikonuM pAyadaLa zivanI AjJA jhIlavA taiyAra rahevA lAgyAM. aphajhalakhAna veLA Aja sudhI zive mogala zahenazAhanA mulakane pitAnA hallAomAMthI bahuja kALajIpUrvaka bAda rAkhyo hate. ziva samajato hato ke, tenI sattA hajI jAmatI hatI e samaye mogala zahenazAhane ane vijApuranA AdilazAhane-e baMnene ekasAthe uzkeravAmAM DahApaNa nathI; paNa 1656mAM mahamada AdilazAhanA mRtyu pachI,zive mogala zahenazAhatanA mulaka upara paNa caDhAI karavA mAMDI. tyAM te vijApuranA sattAdhIzoe game te bhoge zivane parAjaya ApavAnI-tene keda pakaDavAnI ke tene jAna levAnI-taiyArIo mAMDelI jai zive pharIvAra megalo sAthe dostI bAMdhI.daramiyAna vijApuranI kacerImAM zivane namAvavAnuM bIDuM pharyuM.abdula bhitArI aphajhalakhAna nAmanA eka umarAve te bIDuM svIkAryuM. aphajhalakhAne zivanI sAthe dostIne daMbha karI, tene jALamAM kheMcI kaI karAmatathI tene keda pakaDavAne athavA mArI nAkhavAne manoratha gha.e saMkalpathI teNe punA tarapha kUca mAMDI. mArgamAM tulajApuramAM zivanI kuLadevI bhavAnI mAtAnI mUti teNe bhaMgAvI ane tene ghaMTImAM 2. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 chatrapati zivAjI mahArAja pIlAvI tenA rajakaNe rajakaNuM jUdAM karI nAkhyAM. AvI rIte mUrtio bhAMgato ane maMdira teDato aphajhalakhAna AgaLa vadhato hato te joI, zive tene sAmane karavA sAmAM pagalAM mAMDayAM. teNe pratApagaDha AvI tyAM mukAma nAkhyo. aphajhala paNa mANikezvara, paMDharapura ane mahAdevamAM hiMduo upara atyAcAra gujArato pratApagaDha pahoMcyA. tyAM killAnI taLeTImAM pAra gAme taMbu tApyA. ziva ane aphajhala vacce saMdezAo cAlyA. rAjakAraNanA zetaraMjanA bane kuzaLa khelADI e ekabIjAne phasAvavA khUba jALo pAtharI ane dUtodvArA atyaMta mIThA saMdezAo ApyAlIdhA. zive joyuM ke, tenA jIvanamAM A kaTokaTInI ghaDI che-e hArajIta upara tenI bhAvI saphaLatA-niSphaLatA nakkI thavAnAM che. zive pitAnA maMtrIonI sAthe maMtraNA karI, mAtA jIjAbAInI AziSa lIdhI, bhavAnI mAtAnI sahAya mAgI; ane Akhare aphajhalane aphajhalanAM zastrothI roLavAno niradhAra karyo. .. Akhare, saMdezAone aMte aphajhala ane zivanI mulAkAta nakkI thaI. zive aphajhalanA saMdezavAhaka pAsethI ja jANI lIdhuM ke, e musalamAna saradAra tenA upara dago ramavA mAge che. eTale zive paNa tenAthI savAyA utaravAnI taiyArI karI. teNe pitAnA mRtyunA kissAmAM, pAchaLathI rAjya kema calAvavuM ane svarAjavistAranuM dhyeya kema siddha karavuM, e saMbaMdhamAM tenA saradArane jhINAmAM jhINI sUcanAo karI; ane pachI aphajhalane mahAta karavAne vyuha racavA mAMDyo. zive, pote aphajhalathI bahu Dare che evo dekhAva karI, aphajhalane pratApagaDha upara mulAkAta ApavA AvavA vinati karI. zivanI e vinatithI phUlAI muralIma saradAre e mAgaNI svIkArI. zive pratApagaDhanA uMcAmAM uMcA zikhara upara aphajhalano satkAra karavA, jharIne zamIyAna ra. pita, uparanA sAdA pozAkanI nIce sudaDha bara paheryuM. pratApagaDhanI taLeTImAM, jhADInI pAchaLa, pitAnA mAvaLI sipAIone saMtADayA ane pachI aphajhalane AvakAra ApavA taiyAra thaIne beThe. aphajhala, gajarAjanI mAphaka jhalato jhUlata zamIyANAmAM Avyo ane A sana lIdhuM. aphajhalanI kamare talavAra laTakatI hatI. tenI pAse tenA cAra khAsa subhaTo ubhA hatA....pAdazAhanI tAbedArI svIkAravA koI bahAravaTIo Avato hoya tema zive niHzastra dazAmAM zamIyAnAmAM praveza karyo. aphajhalanA siMhAsananAM pagathI caDhI, tene namana karyuM. aphajhala ubho thayo ane zivane bheTavA baMne bAhuo prasAryA. kazuMja jANatuM na hoya tema zive e bAhuomAM bhIDAya. tatkALa aphajhale zivane bhIMsa dIdhI, paDakhethI talavAra kADhI ane zivanA mAthAmAM jhIMkI. zivanA mAthA sAthe pachaDAI talavAra pAchI pharI, tyAM te zive aphajhalanA peTamAM vAghanakha bharAvI tenAM AMtaraDAM bahAra kADhI nAkhyAM. ziva AMcake mArI aphajhalanI bhIMsamAMthI chUTI gayo ane potAnA mANaso tarapha do. jhapAjhapI macI, zivanA saradAroe aphajhalanuM mAthuM kApI zivanI pAse mUkayuM. "aphajhala marAyo' nA pokArathI zivanI chAvaNI gAjI rahI. vijayI zivasainya muslIma upara hallo karyo. muslImo nAThA. nAsatAM nAsatAM 3000 marAyA. 65 hAthI, 4000 ghaDAo, 1200 uMTo ane daza lAkha rUpiyAne khAne zivanA hAthamAM Avyo. aphajhalanA be dIkarAo, tenA be saradAro, tenI begamo ane bALake keda pakaDAyAM. zive begamo ane bALakane tatkALa choDI mUkyAM ane temane salAmata vijApura pahoMcADayAM......aphajhalanI : hArathI vijApuranI rahI sahI AbarU paNa sApha thaI gaI ane marAThAonI navI udaya pAmatI ati jorAvara sattA tarIke, sArA hiMdusthAnamAM pratiSThA prasarI gaI. A prasaMgane mahArASTranA itihAsamAM anerU sthAna che. marAThAo te divasane potAnI svAtaMtryasthApanAnA suvarNadina tarIke lakhe che....A vijayathI harakhAtA ane garvamAM mastaka uchALatA marAThA lazkaroe dakSiNa kAMkaramAM kUca karI, pahAlAne durga sara karyo ane vijApurI lazkarane bIjI hAra ApI tathA bIjA aneka navA vijaya meLavyA. sAhistakhAnane parAjaya zivane A vijaya, tAjAja mayUrAsana upara caDhelA auraMgajhebathI na sahAyo. tene bhIti lAgI ke, e baLavAkhora kadika mogala mulaka upara paNa hAtha nAkhaze; eTale eNe zivane dAbI devA pitAnA saradAra sAhistakhAnane dakSiNamAM mokalyo. sAhistakhAne 16 60 nA AraMbhamAM dakSiNamAM AvI, ziva upara AkramaNa zarU karyuM ane bIjI taraphathI vijApuranAM lazkara halle Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja 43 mAMDe evI goThavaNa karI. lAgalagATa traNa varSa sudhI laDAI cAlI. ziva killAo gumAvatA ane pAchA meLavate. sAhistakhAna potAnI phateha joI harakhAtA. teNe 16 60 nA me mAsathI, punA jItI laI, punAmAM nivAsa karelo ane tyAMthI pharamAno cheDI mANaso dvArA zivanI sAthe jhapAjhapIo khelo. traNa varSanA gALAmAM, zivane thAkelo joI sAhistakhAna paNa ArAma tarapha vA, teNe punAmAM potAnI begame sAthe khUba sukhacenamAM rahevA mAMDayuM. tenI e gApheliyatane zive barAbara lAbha lIdho.zive eka ghATa ghaDa-e dhATanA ghaDataramAM rahelI hoziyArI mATe ane tenA amalamAM joitI sAhasikatAmATe itihAsamAM yAdagAra rahI jAya evo hato. zive eka rAte ekAeka e mogala saradAranA mahelamAM pahoMcI, tenA zayanagRhamAM pravezI, tenA deharakSako ane dAsIonuM kaMDALa bhedI. begama sAthe palaMgamAM pahelA sAhistakhAnanI chAtI upara talavAra dharI ane eka jhaTakAthI tenI jAMdha vADhI nAkhI. zivane A hale saphaLa thato joI tenI sAthe AvelA tenA cunaMdA cAraso sAthIoe mahelamAM muMgA muMgA katala calAvI. pachI te khUba kolAhala ma. musalamAna sipAIo jAgI uThyA. sAhistanI sahAye doDayA. ramakhANa macyuM. sAhistanA putra marAyo. bIjA musalamAna saradAre kapAyA. daramiyAna,musalamAna lazkarane taiyAra thayeluM che. ane potAnI zodha cAlatI dekhI, ziva ajaba kaLApUrvaka lazkara vacce thaIne adazya thaI gayo. A halAmAM zire cha sainike gumAvyA, tyAre musalamAnonA pakSe sAhistakhAna ghavAyo ane teno putra, tenI begama, tene mukhya saradAra ane tenA 40 deharakSaka-eTalA marAyA; uparAMta sAhistanA be bIjA putro ane ATha strIo ghAyala banI. zivanI A jItano divasa e 1663 nA eprIlanI pAMcamI tArIkhanI rAtri....pachI te sAhitakhAna, zAka ane zaramamAM mAthuM nIcuM nAkhI, vadhAre salAmatI arthe tarataja auraMgAbAda sidhAvyA ane pAchaLathI, tenI A nAzInA vartamAna bAdazAha auraMgajhebane pahoMcatAM sAhistakhAnane dakSiNamAMthI pAchA bolAvI levAmAM Avyo...sAhirUkhAna 1664 nA jAnyuArImAM pAchA pharatA hatA, tyAM te zive gujarAtamAM pahoMcI, surata upara chApo mArI, pharIvAra mogalonI AbarU pADI. suratamAM, suratanA subA inAyatakhAne zivano jAna levA prayAsa karI joyo; paNa ziva tene paNa pUro paDe. pachI 16 65 mAM dakSiNanI subAgIrI karavA ane ziva pAse mogala zahenazAhanI ANa manAvavA jayasiMha Avya; tyAMsudhI zive mogalonA upara halAo karI, mogalone trAhi trAhi kirAvI mUkyA. dakSiNamAM Thera Thera zivarAjano jaya gavAvA lAgyo. zivane pitAnuM jIvanakArya siddha thatuM jatuM dekhAyuM. - ziva auraMgajhebanA kArAgAramAM sAhistakhAnanA parAjayathI ane pachI te, suratanuM satyAnAza nIkaLyAthI, auraMgajhebanA roSano koI pAra rahyo nahi. teNe e "luMTArA" ne ja be karavA jayasiMha ane mIrajA rAjAne moTA lazkara sAthe dakSiNamAM ravAnA karyo. jayasiMhe bahuja kuzaLatAthI yuddhanA vyuha racyA ane zivane khUba haMphAvya; paNa jayasiMhanI kuzaLatA ane tenI samRddha sainya sAmagrI pAse zivanI kArIgarI na phAvI. Akhare zivane, samaya vartA, jayasiMha sAthe puraMdara mukAme suleha karavI paDI. e suleha-khatane AdhAre zivane tenA 23 killAe megala zahenazAhane ApavA paDayA ane zahenazAhanI nokarI svIkAravAnI kabulAta ApavI paDI. pachI to zive mogalone vijApura sAthenI laDAImAM paNa sahAya ApavA mAMDI; paNa jayasiMhane ema lAgyuM ke, ziva vakhate mogalasainyane uMdhe mArge doraze, eTale teNe zivane bAdazAha auraMgajhebane maLavA AgrA mokalavAnI yojanA ghaDI kADhI. ziva auraMgajheba pAse javAne bilakula khuzI nahota; paNa jayasiMhanA khUba Agrahane te na nakArI zako. zivane musalamAna zahenazAha pAse mAthuM namAvavuM bilakula pasaMda nahotuM; paNa Akhare jayasiMhe khuda auraMgajhebanA AgrahanA kharItAo batAvavAthI, ziva 1666 nA mArca mAsamAM, pitAnA vaDA putra saMbhAjI, sAta mukhya saradAra ane 4000 sainiko laI, AgrA javA upaDe. menI 9 mI tArIkhe te AgrA pahoMcyA. zivane AgrAmAM praveza karato jovA-dakSiNanA e naravyAghane nIrakhavA auraMgajhebanA janAnakhAnAnI ne zAhajAdIo, AkAza-spazatI mahelAtonI aTArIomAM goThavAI gaI hatI. rasta upara mANaso ToLe maLyAM hatAM. e satkAra svIkArato ziva pitAne utAre pahoMce. 11 mIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 chatrapati zivAjI mahArAja divasa auraMgajhebanI mulAkAtane nakkI thayo. niyata samaye auraMgajhebanA darabAramAM zive praveza karyo. siMhAsana pAse jaI mastaka namAvyuM ane najarANuM dharyuM. auraMgajhebe zivanI salAmo bAdazAhI gauravapUrvaka svIkArI ane IzAratathI zivane sAdhAraNa darajAnA saradAra sAthe ubhA rahevAnI AjJA karI. zive e joyuM. dakSiNanA nazAkUlanI AMkha phATI gaI. auraMgajheba tene pitAnA mijabAnatarIke nimaMtrI, AvI rIte apamAne, e tenAthI sahAyuM nahi. zive chalaMga mArI, kamarethI talavAra kheMcI. darabAramAM gabharAmaNa thaI paDI. auraMgajhebanA mANaso hoMziyArIpUrvaka zivane bAMdhI tene utAre laI gayA. pAchaLathI zive jANyuM ke, te auraMgajhebanA kArAgAramAM che. zivAjI kArAgAra teDe che. auraMgajebe pitAne ApelA AvA jAhera apamAnathI jIMdagImAM kadI na anubhavelI evI nAnapa ane zarama anubhavate, romaroma krodhathI saLagate ane auraMgajebanuM kArAgAra teDI, karIvAra pitAnA pahADI nivAsamAM pahoMcI pharIthI paNa mugalAI sAme bamaNA jorathI khAMDAM khaNakhaNAvavA dAMta kacakacAvata ziva, A darabAranA prasaMga pachI, keTalAya divasa sudhI uMDA vicAramAM DUbI gayo. divasa ane rAta tenA magajamAM eka ghATa ghaDAyA karata-pAMca hajAra mogala sipAIonA sa paherA vacce thaIne nAsI chuTavAne ane rAjakAraNanI zetaraMjamAM auraMgajeba karatAM anekagaNA kuzaLa khelADI tarIke tenA madanuM mardana karavAne zire Akhare ghATa ghaDyuM. zive prathama auraMgajeba sAthe saMdezAo calAvyA. goLakeDA ane bijApura mogalAmAM umerI devAnI lAlaca ApI. auraMgajebe e "mahera" mATe zivane "ahesAna' mA. ziva pAmI gaye ke, auraMgajeba kAI paNa hisAbe tene kArAgAramAMthI mukta karavA mAgato nathI, paNa ziva ema nirAza bane e kApuruSa nahato. teNe zetaraMja pharIvAra ramavA mAMDI. no pAso nAkhyo, navI cAla cAlI. teNe prathama pitAnI sAthenuM marAThAdaLa pAchuM mahArASTra mokalI dIdhuM ane pote traNeka sAthIo sAthe ekalo rahyo. ethI eka taraphathI auraMgajebane zAti thaI ke, have mAtra cAra marAThAonIja saMbhALa rAkhavI rahI; ane bIjI taraphathI zivane paNa cAra mANasono chuTakAro meLavavA pUratI ja ciMtA rahI. pachI zive potAne AgrAnAM havApANI mAphaka nathI AvatAM ane pote bimAra che evo dekhAva karavA mAMDyuM. zivanI bimArI vadhatI cAlI. zive devadevIonI pUjA karAvavA mAMDI ane brAhmaNone puSkaLa dAna devA mAMDayAM. zive, jANe pitAne aMtakALe AvI pahoMcyo hoya, tema megala saradArane ane brAhmaNa-purahitone hameza makAInA TopalAnA Tapala mokalavA mAMDayA. zivane utArethI savAra ane sAMja, vaLInI vacce laTakAvelA miThAInA TopalAone kAMdhe uMcakI janArI majura-belaDIenI hAranI hAra cAlavA mAMDI. prathama to daravAje badhA TopalAo cokIdAre tapAsatA, dhIme dhIme tapAsa meLI paDI ane zivanI mAMdagI vadhatI jatI hovAnI vAta cAlavA mADI. 19 mI ogasTanA madhyAhane zivanA eka anucare daravAje jaI paheregIrene saMdeza pahecA ke, ziva khUbaja bimAra che, pathArIvaza che; mATe tene maLavA karavA keI na Ave e baMdebasta rAkhaje. zivanI sAthe caherAnuM khUbaja maLatApaNuM dharAvato zivane oramAna bhAI hIrAjI phargada zivane badale zivanI pathArImAM sUta: ane zive e avasarano lAbha laI, paheragIrAne barAbara thApa dIdhI. te ane saMbhAjI eja sAMje, miThAInA saMkhyAbaMdha TopalAAmAMthI bemAM besI, AgrAnA killAnI bahAra salAmata nIkaLI gayA. auraMgajebanA badhA manerAne dhULa meLavI, auraMgajebanuM abhedya kArAgAra toDI, ziva nAsI chuTayo. pachI to chuTI gayelA ziva-zAlanA deha upara pharIvAra phasalA nAkhavA prapaMcakuzaLa auraMgajebe khUba mANaso deDAvyA, khuba phAMphAM mAryA; paNa ziva te hiMdusaMnyAsInA veze, mathurA ane bIjA tIrthadhAmenI yAtrA karate karate, kazIja AMcavinA, rAyagaDha pahoMcI gaye; ane evAja avadhatana vezamAM mAtA jIjAbAinAM caraNamAM sASTAMga daMDavata praNAma karyA. addabhuta IzvarI kRpAthI aMkita e ziva-palAyananA prasaMganI smRtio Aje paNa marAThAone harSa-romAMca anubhavAve che. xahIMthI A lekha pUro thatAM sudhInuM lakhANa 'saiArASTra nA tA. 7-5-192 nAM aMkanuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI mahArAja 5 jayasiMhanA navA dAva-zivanI yuddhaveSaNa zivane AgrA mokalyA pachI jayasiMhanI badhI dhAraNAo ane yojanAo vyartha gaI hatI. tene vijApura uparano hallo niSphaLa nIvaDatAM, e hAra badala auraMgajeba tenA uparoSe bharAyo hato. tyAM ziva auraMgajebanA paherAkI toDIne pAche rAyagaDha pahoMcyo, ethI te jayasiMhanI ciMtAo khUba vadhI gaI. temAM vaLI tenA putra rAmasiMha upara zivane nasADavAnuM ALa mUkAyuM, eTale jaya siMhane pitAnI jIvanasaMdhyA gherA zyAma raMgothI chavAtI lAgI. jayasiMhane tenA chellA divase bagaDatA dekhAyA. jayasiMhe zivane pharIvAra piMjarAmAM pUravA, rAjapUtane na zobhe tevI bAjI racavA mAMDI; paNa zivanuM jIvanakArya hajI adhuruM hatuM. tenI rakSayitrI bhavAnInuM chatra hajI tenI rakSA karI rahyuM hatuM, eTale ziva tenA A hiMdu bhrAtAnA humalAmAMthI paNa salAmata chaTakI zakyo. pachI te auraMgajebe jayasiMhathI kaMTALI tene pAcho bolAvyo. vRddhAvasthA ane avirata parizrama, auraMgajebanI akRpA ane kauTuMbika upAdhiothI sAva satvahIna banI gayelo jayasiMha 16 67 nA menI AkharamAM ghara tarapha pAcho pharyo ane asahya mAnasika vedanAthI pIDAto, rastAmAM ja bahanapura pAse, 2 jI julAine divase maraNa pAmyo. jayasiMhanI jagyA svachaMdI muAjhama ane mitra jevA jasavaMtasiMhe saMbhALI; eTale ziva ekadama nizciMta banI gayo. zive prathama pitAnuM AkhuM rAjataMtra suvyavasthita karyuM, jUnA killAo samarAvyA ane vijApura ane jaMjIrAnA mulakamAMthI jeTalo paDAvI zakAya teTalo pradeza pitAnAmAM umerI dIdhe, ane pachI pitAnuM lazkara jeTaluM vadhArI zakAya teTaluM vadhArI, yuddhasAmagrI jeTalI vadhAre bhegI karI zakAya teTalAM bhegI karI, zive 1669nA Disembara mAsanI 11 mI tArIkhe mogalo sAthe laDAInuM pharIvAra raNazIMgu vagADayuM. zivanAM kaTakoe mogala mulakamAM lUMTaphATa mAMDI, puraMdaranI saMdhithI magalone mAMDI ApalA kilAo eka pachI eka pAchA jItavA mAMDayA. pratidina megalonA navA navA killA ane gAmo zivanA hAthamAM gayAnA AghAtajanaka vartamAna auraMgajebane pahoMcavA mAMDayA. zivanI navI vijayaparaMparAe auraMgajebane gabharAvI mUko. Ama 1674nI Akhara sudhI zive comera humalAo ane caDAI karI, dakSiNamAM te megala sattAne sAva nAmanI ja banAvI dIdhI ane bIjAM badhAM musalamAna rAjyane ekadama nabaLAM karI nAkhyAM. ziva "chatrapati zivAjI mahArAja bane che. zivanA "svarAjyanA sImADA have te TheTha karNATaka ane kAnarA sudhI prasaravA lAgyA. tenA nAmano prabhAva uttarahiMdamAM paNa paDavA lAge. zivanI "hiMdu mahArAjya sthApavAnI maherachA phaLatI lAgI. zive kapelA "mahArAjya" nA pAyA sudaDha nakhAI gayA. zive ghaNe mulaka cho ane aDhaLaka dravya ekaThuM karyuM. mogala zahenazAhanA sainyanI sAthe paNa saraLatAthI talavAro bhaTakAvI zake evuM teNe lazkara jamAvyuM ane bhagavo jhaMDo pharakAvatI yuddhanaukAonuM prabaLa naukAsainya paNa teNe taiyAra karyuM; chatAM auraMgajeba tene potAnI raiyata gaNavAnI-pi nAnA jAgIradAra mAnavAnI dhRSTatA karatA ane vijApuranA AdilazAha tene bahu te pitAnA khaMDiyA jAgIradArane baLavAkhora putra gaNavAnuM mAna ApatA. zivane e bahu sAlatuM. mulaka, sAmarthya ane sattAnI dRSTie te mogala samovaDIo hatA. dakSiNamAM to tenuM sthAna mahArAjAnuM-chatrapatinuM hatuM. zivane have pitAnI chatrapatipadanI ghoSaNA karavAnI tAlAvelI lAgI. zive, "hiMdavI svarAjya'nA sthApakane zobhe evo abhiSeka-utsava ujavavAnI taiyArIo mAMDI. 1674 nA prAraMbhamAM utsava maMDAye. samasta bhAratavarSamAMthI 11000 jeTalA brahmadee sahakuTuMba AvI vedanI RcAonI ane zAstronAM sUkatonI gagana gajavatI ghoSaNAothI rAyagaDhanA killAne cAra mAsa sudhI DolAvI mUko. zive, karNadevanI udAratApUrvaka brahmadevane dAna devA mAMDayAM. teNe sonAthI ane bIjI sAta dhAtuothI pitAne tola karAvyo; ane e dhAtuo ane bIjA daza lAkha rUpiyA brAhmaNone vaheMcI dIdhA. Akhare abhiSeka-utsavanI pUrNAhutino divasa AvI pahoMcyo. 1664 nI 5 mI junanA divase zivAjI mahArAjanA abhiSekanI chellI krayAo thaI ane temaNe chatrapati tarIke rAyagaDhanA rAjabhuvanamAM prathama kacerI bharI, www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 chatrapati zivAjI mahArAja abhiSeka-utsavanI pUrNAhuti-jIjAbAine svargavAsa zivAjI mahArAjanA rAjyAbhiSekane pAMcamI junane chello divasa khUba dhAmadhumathI ujavAyo. zivAjI mahArAjanA itihAsakAroe e divasanA samAraMbhanuM je vaNane karyuM che. emaja lAge che ke, e lahA bIjA cheDAja hiMdu chatrapatioe lIdho haze. te dhanya divase bahuja vahelA uThI, sUryodaya thatAM pahelAM, zivAjI mahArAje pavitra gaMgAjaLathI snAna karyuM ane snAna karAvanAra brAhamaNone ardhA lAkha nikenuM dAna dIdhuM. zivAjI mahArAja batrIsa maNa sonAnA suvarNa siMhAsana upara gAjatevAjate virAyA, bhavAnI talavAra ane dhanuSyabANa vagere vijayanAM AyudhonI karI. pachI, upara gulAbI makhamalathI chavAyelA ane nIce vyAghacarmathI AcchAdita thayelA e chatrapatinA siMhAsana upara, zivAjInI DAbI bAjue mahArANI sAyarAbAie patinI sahadharmacAriNItarIke Asana lIdhuM ane jamaNe hAtha upara jarA AgaLa pATavIkumAra saMbhAjI beThA. bane bAjue aSTapradhAne cAra cAranI hAramAM be hAtha joDIne ubhA rahyA. temanI pAchaLa zivAjInA saradAra, sAmate, sainike vagere goThavAyA. zivAjI upara saMmati janoe ratnajaDita suvarNanAM kamalapunI vRSTi karI. Akho khaMDa zivarAja mahArAjanI jayathI gAjI rahyo. eja samaye, zivAjI mahArAjanA dareke dareka killAmAMthI toponA bhaDAkA thayA. pachI pradhAnamaMDaLI zivAjInA caraNa pAse AvI ubhI rahI. temane zivAjIe dravya, azvo, hastio, ratno ane zastronI bakSIsa ApI. temane temanA adhikAra ane hoddAne zebhatI saMta padavIo apAi. te divasathI zivAjI mahArAjanAM pradhAno ane adhikArIonAM nAma saMskRtamAM yojAyo. phArasI bhASAne tilAMjali apAI. abhaSeka-samAraMbha pUro thayo. zivAjI mahArAjanA itihAsakAro kahe che ke, A mahotsavamAM zivAjIne eka karoDa ane betALIsa lAkha hona(eTale lagabhaga sAta karoDa rUpiyA)nuM kharca thayuM. Ama mahotsava pUro thayo ane zivAjI mahArAje jagata pAse pitAnI chatrapatitarIke svIkAra karAvyo. tyArapachI AThameja divase mAtA jIjAbAie, putrane 'hiMdavI 2varAjayanI sthApanA karatA ane 'hiMdu chatrapati'nuM birUda dhAra, eMzI varSanAM vRddha nayanoe nirakhatAM nirakhatAM ane saMpUrNa AtmasaMtoSa anubhavatAM anubha tAM svargane keDe lIdho. pitAnA pati zAhanI avagaNanA pAmelAM ane putranA prema upara 4 AvaradA TakAvI rahelA jIjAbAIe, putrane gau brAhmaNapratipAla mahArAjA banate joI ane mAnavamahattAnA uMcAmAM uMcA zikhara upara zobhate joI, chelI vAra AMkha mIMcAtI vakhate parama sukha anubhavyuM. zivAjI mahArAjane svarAjya-vistAra rAjyAbhiSeka pachInI vijayAdazamIe vijayadAyI zastronI pUjA karIne zivAjI mahArAja pharIvAra svarAjya-vistAra-arthe nIkaLI paDayA. karNATaka upara caDAI karI. e saphaLa caDAIthI zivAjI mahArAjanA bhaMDAramAM vArSika eka karoDa rUpiyA AvatA thayA ane temanA "svarAjyamAM se navA kilAo umerAyA. tyArapachI paNa temanI caDAIo cAluja rahI ane 16 80nuM varSa ugatAM sudhImAM te-mahArAjane mATe e kALa varSano udaya thatAM sudhImAM te-temaNe temanA svarAjyanA sImADAo kayAMya sudhI vistArI dIdhA. mRtyakALe zivAjI mahArAjanI samagra bhAratavarSanA hiMdasamrATa banavAnI IcachA to aNapUrAyelIja rahI; paNa temane eka mahArAjyanA mahArAje banAvavA pUrato te temano rAjyavistAra thaI ja cUkyo hate. zivAjInA mahArAjyanA uttara sImADo TheTha gujarAtamAM surata jIllAnA dharamapura saMsthAna sudhI pahocate hate. dakSiNa sImADe TheTha kAravAra ane godAvarInA tIrasudhI vistarate hatA. pUrvanI hada nAsika ane punA temaja satArA ane kehApuranA jalAone pAsamAM letI TheTha bAgalANane sparzatI hatI. dakSiNamAM kAnaDI bhASA bolate pazcimakarNATakano pradeza-TheTha belagAmathI zarU thaIne madrAsa ilAkAnA belArI jIllA sAmenA tuMgabhadrAnA tIrasudhI prasarata e pradeza-paNa zivAjI mahArAjanA mahArAjyane, eka bhAga banI gayo hato. zivAjI mahArAjanuM e mahArAjya, e hiMdupata pAdazAhI. dIpaka bujhAya bhAratavarSamAM 16 80 muM dasvI varSa maMDAyuM. zivAjI mahArAjanA jIvananuM e 53 muM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatrapati zivAjI 48 va. e varSano prAraMbha thatAMja zivAjI mahArAjanA jIvana-dIpakanI jyota jhAMkhI paDavA mAMDI. zivAjI mahArAjanA vadehane temanA mahArAjyanA bhAvI saMbaMdhanI ciMtAonA satata halAe khaLabhaLAvavA mAMDyo. zivAjI mahArAjanI sonA jevI kAyAne vRddhAvasthAe ane roge vidAravA mAMDI. be mAsamAM mahArAjano daDha, sapta, gauravabharyo cahero sAva badalAI gayo. meM upara karuNApreraka duHkhanI chAyA prasarI rahI ane mArca mahino besatAM te mahArAja atyaMta dubaLa banI gayA, mArcanI cAvIsamI tArIkhathI pathArIvaza thayA. pradhAne e joyuM ke, mahArAjano aMtakALe AvI pahoMcyo che. mahArAja pote pAmI gayA ke, dIpakamAM divela khUTayuM che, olavAI javAnI ghaDI AvI pahoMcI che. mahArAje mAMdA mAMdA paNa, chellA bAra divasa sudhI, saune eka pachI eka pAse bolAvI jUdI jUdI bhalAmaNa karavA mAMDI. mahArAje temanA pradhAnone ane parivArane, temanA saradArane ane sainikane, temanA umarAvone ane Atritene-saune pAse belAvI bodha dIdho ke, "A deha nAzavaMta che; e zivAjI samajato hate. eTale eNe kadiye nahotuM mAnyuM ke A rAjya ane A rAjabhaMDAra zivAjInA che. zivAjI mAnate ke e badhuM dharmanuM-prajAnuM che. zivAjI te mAtra tene sevaka che, eTale zivAjIne deha paDe tenI sAthe A rAya na paDavuM ghaTe, tenI sAthe ApaNA bhagavA jhuMDAnuM nUra na haNAvuM dhaTe, e rAjya ane jhaDe te avicaLa tapavAM joIe. have e kartavya tamane saune bhaLe che." evI matalabano kartavyabaMdha karI, hiMdavI mahArAjyanA sthApake pitAnuM chelluM kata vya bajAvI lIdhAne saMtoSa lIdhe. e badha sAMbhaLanAra samudAyamAM jANe navI jIvanadIkSA lIdhAno utsAha vyApI rahyo. Akhare e ghaDI AvI pahoMcI. varSa 1680nA eprIla mAsanI pAMcamI tArIkhanA madhyAnI e ghaDI. e ghaDIe mahArAjane AtmA jANe samAdhistha thaye-ane samAdhi cheDIvAramAM mRtyumAM palaTAI gaI. mahArAjanuM Atmatattva paramAtmatattavamAM laya pAmI gayuM. hiMdu tAraNahAra hiMduo vaccethI upaDI agocara dhAmane paMthe paLe. zivAjI mahArAja, hAthe sparzI zakAya. Akhoe nihALI zakAya evI pArthiva mUrti maTIne ItihAsanI vibhUti banI gayA. chatrapati zivAjI | (hiMdupaMcara nA tA. 7-4-27 nA aMkamAMthI) Ajase tIna sau varSa pahale chatrapati mahArAja zivAjI hiMdustAna kI dharatI pavitra karane ke liye bhUmaMDalapara avatIrNa hue the. isa samaya auraMgajheba apane pitA ke AMsuo aura bhAI-bhatI jo ke khUna se siMce hue siMhAsana para baiThakara mahAmahima samrATa akabara kI udAra nIti kI hatyA kara bhArata ke eka chora se dUsare chArataka apanI saMkIrNa nIti kA prasAra kara rahA thA, sarvatra hiMduoM para atyAcAra aura maMdira-mUrti ke vaMsa kI lIlA jArI thI; usI samaya zivAjI jase eka mahAna puruSane hiMdu-jAti meM janma-prahaNa kara Isa abAdha gati se calanevAle atyAcAra ke te kI rAha meM vaha kaThina zilA rakha dI, je phira haTAve na haTI aura aMta meM musalamAnI salatanata kI jaDa aisI hilI,kI usakA nAza avazyanmAvI ho gayAM.zivAjIne hiMduo ke liye mukti kA dvAra khola diyA aura yadi ve svayaM mahAna patita na hota, to bhArata meM kabhI kI hiMdu-sAmrAjya kI punaH sthApanA ho gayI hotI. hama hiMdu hai, hameM apanI kamajorI aura kI apekSA adhika mAlUma hai. yaha te kahe, ki kabhI-kabhI hama meM pratApa,zivA, gugoviMda, tilaka, gAMdhI aura zraddhAnaMda paidA ho jAte hai, nahIM te hamArI AtmA ItanI patita ho gayI hai, apane ghara kA satyAnAza Apa apane hAthe se karane meM tane bahAdara che. vaisI bahAdurI zAyada hI saMsAra kI koI jAti dikhalA sakatI hai. isaliye zivAjI kA sthApita hiMdu-rAjya TikAu nahIM ho sakA aura hiMdU bhI kabhI sira nahIM uThA sakaeNge IsakI AzA godAvarI ke garbha meM lIna ho gayI. Aja se kucha dina pahale zivAjI kA nAma lenA rAjavidrohi meM nAma likhAnA samajhA jAtA thAbaDe--baDe aitihAsike ne kAga ke baMDala aura svAhi kA samudra kharca kara ke likha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 chatrapati zivAjI mArA, ki zivAjI DApha thA, luTerA thA,phira hiMdustAna ke bhale AdamI isa DAku kI kayAM nAma le? paraMtu samaya badalA aura zivAjI ke nAma para lagAvI huI kalaMka-kAlimA pramANika itihAsa ke AdhArapara che DAlI gayI. sarakAra ne bhI zivAjI ke stAvake para kaDI nigAha rakhanI baMda kI aura je zivAjI-utsava kisI dina adhikAri kI daSTi meM bhaya kI cIja thA vaha aba abAdha gati se ucita utsAha ke sAtha manAyA jAtA hai. saca pUchiye te usa dina hamAre AnaMda kI sImA na rahI, jIsa dina hamAre samrATa ke jyeSTha kumAra prinsa-Apha velsa ne pUne meM baDe Adara ke sAtha zivAjI kI mUrti kI pratiSThA kI. hAla meM zivAjI kI 300 va varSagAMTha mahArASTra meM sarvatra aura bhArata ke anya prAMto meM bhI thoDI-bahuta hara jagaha manAyI gayI hai. isa se mAlUma hotA hai, ki bhAratavarSa ke lAge che aba apanI yaha bhUla bhalI bhAMti samajha lI hai, ki zivAjI DAhU nahIM the. ve jAna gaye hai, ki ve dharmAtmA, hiMdu-dharma-rakSaka aura go-brAhmaNa-pratipAlaka che. ame mahAvIra kI janmatithi ke khUba dhUmadhAma se manAne kA samAraMbha svargIya lokamAnya tilaka ne kiyA thA aura mahArASTra meM navI jAgRti utpanna kara dI thI.unake hI udyoga se zivAjI ke saMbaMdha meM loge meM phelA huA zrama bahuta kucha dUra huA aura Aja hama unae sacamuca dharmAvatAra ke rUpa meM pUjAte hai. paraMtu abhI taka zivAjI-utsava bahuta kucha mahArASTra kI sImAtaka hI Abaddha hoyadyapi ka pratApa se sAre bhArata ke hiMduo kI bhalAI huI thI. Isaliye hama ko ucita ha.ki prativarSa unakI varSa-gAMTha sarvatra khUba dhUmadhAma se manAisa se hamAre haiye hue prANe meM svadeza, svadharma, Izvara, devI aura devatAo ke prati bhakti utpanna ho aura kisI dina hama apanI patita avasthA se nikalakara sukha-saubhAgya ke prakhara sUryaloka meM Akara prakAza aura garamI kA AnaMda le sake. zivAjI hiMdu-dharma ke rakSaka che. usakI rakSA uone saba prakAra se kI; paraMtu vaha kArya karate samaya uhAM ne kabhI kahIM musalamAne ke dharmasthAna para AkramaNa nahIM kiyA. kamI anAtha strIya aura baccoM para hAtha nahIM uThAyA. musalamAna itihAsa-lekhake ne bhI unake isa bhAva kI prazaMsA kI hai. hameM cAhiye, ki apane dharma kI rakSA karate hue hama kabhI kisI ke dhArmika bhAvapara AghAta na kareM. dhArmika sahiSNutA hiMdu-jAti kA sadeva guNa rahI hai. Ajadeza ke durbhAga se hiMdu aura musalamAna meM bhayAnaka saMdharSa macA huA hai, isa samaya dene dAsatA meM dina bItA rahe hai, te bhI eka samajhatA hai, ki dUsarA usake dharma kA saphAyA karane ke taiyAra che; paraMtu dharma esI vastu nahIM, jIsakA keAI manuSya saphAyA kara sake. yahI bhrama saMsAra ke yuddha-vigrahe kA kAraNa atIta kAla meM bhI rahA hai aura Aja bhI bana rahA hai; paraMtu na te Ina adhAmika jhagaDe ne-vyartha vitaMDAvAda ne-pahale hI kabhI kisI ke lAbha pahuMcAyA hai, na abhI pahuMcA sakatA hai. khAsakara dharma kI ADa meM svArtha sAdhana kA prayAsa karanA atizaya anucita hai hamAre baMgAla ke bhUtapUrva gavarnara lorDa liTana ne jAte-jAte hI kahA hai, ki Ajakala ke ye jhagaDe dhArmika nahIM, rAjanItika che. bAta eka bAra saba ke vicAra karane kI hai. astu; yaha viSaya aprAsaMgika hone ke kAraNa yaha cheDakara hama punaH hiMdujAti se prArthanA karanA cAhate hai, kI vaha zivAjI ke janmadivasa kI jayaMti prativarSa pUrNa utsAha ke sAtha manAyA kare, te usakA bahuta kucha kalyANa hogA. hamArI yaha rAmanavamI kyA hai? hamArI jAti ke eka sarvazreSTha vIra, rAmacaMdra ke, jInake hama Izvara kI avatAra mAnate hai usakI janma-divasa kI smRti hI to hai ? isa dina unake nAmapara vratopavAsa,pUjana-bhajana Adi kara ke hama unake guNe ke apane AcaraNa meM le Ane kA prayAsa nahIM karate, yaha hamArI marI huI AmAM kA aparAdha che, nahIM te Isa parva kA pradhAna udezya to yahI thA. usI prakAra hameM chatrapati zivAjI ke janma-divasa kI smRti manAne kA bhI pUrI lagana ke sAtha udyoga karanA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ - duniyA ke raMga DhaMga 489 duniyA ke raMga-aMga (lekhaka-saMsAra-javAlA-dagdha dAsa-hiMdupaMca tA. 7-4-27 nA aMkamAMthI). aMgreja aura hiMdustAnI vaha mUrkha che, je socatA , (1) ki aMgreja apanA ItanI mihanata mazata se gaDhA huA rAjya caupaTa karane ke lIye hiMdustAni ke hAtha meM de dege. (2) ki aMgrejo ke cale jApara yaha deza eka dina ke lIye bhI kisI ke rahane lAyaka raha jAyegA. (3) ki jItane dina naukarI kA bhikSApAtra liye hiMdustAnI aMgrejo ke daravAje kI khAka chAnate aura laMbI salAmI dAgate raheMge, tabataka aMgrejo ke mana meM unake prati keAI sammAna kA bhAva utpanna hogA. (4) ki aMgrejo kA priyapAtra hone ke liye svajAti kI cugalI khAnA jarUrI che. (5) ki aMgreja deha, mana yA caritrake balakI zraddhA nahIM karate. (6) ki hiMdu-musalamAna yA brAhmaNa-abrAhmaNa kI phUlI chokare kI sI laDAI dekha haMsatehaMsate aMgrejo ke peTa meM bala nahIM paDa jAte aura unake hAtha kA curuTa jamIne meM nahIM gira paDatA. (7) ki aMgreja AdamI hI nahIM hai aura kalaba meM, samAja meM yA apane deza meM hiMdustAni kA kabhI kaI ka hI nahIM karate. (8) ki agreja aMgrejI-paTe aura dezI pizAka pahane hue dezI AcAra-vicAra mAnavAle hiMdustAnI kI kadara nahIM karate. (9) ki ve apanI nakala karanevAle hiMdustAnI ke apanI barAbarI ke Asana para beThAyeMge yA apane samAna adhikAra khuzI khuzI de DAleMge. (10) ki aMgreja hiMdustAniyoM kI apekSA sthitizIla nahIM hai athavA ve apanA AcAra, vyavahAra, cAla-calana, AhAra cA vezabhUSA kasI deza meM, kIsI hAlata meM choDanA cAhate hai ? | (11) ki hiMdustAnI zarAba bhI pItA hai aura kAma bhI karatA hai athavA vaha kAma kara ke maranA hI nahIM jAnatA-kucha lunha bhI uDAne kI ceSTA karatA hai. (12) ki aMgreja haDDI-Da mihanata nahIM karate, zarAba nahIM pIte, gIta nahIM gAte, laDake kI taraha bela-kuda nahIM karate, rAta ke khA-pI cUkane para apanI yA parAyI mema ke sAtha nahIM nAcate. baDe kI yArI (1) je yaha nahIM jAnatA, ki ba kI yArI bAlU kI bhIta che athavA "ba se Asa rakhe; para pAsa na jAye." (2) je yaha nahIM jAnatA, ki manuSya sUrya kI garamI te saha letA che; paraMtu bAjU kI garamI se usakI jAna hI calI jAtI che. (3) jisane Ajataka nahIM sunA, ki laMkA ke rAkSase ke rAma ke bANe se utanI coTa nahIM pahuMcI, jitanI vyathA una ke prANe ko baMdoM kI dAMtA-kila-kila se huI thI. (4) je yaha samajhatA hai, ki baDe AdamI pAra dikhalA rahe hai, vaha unakI udAratA yA guNagrAhakatA hai. (5) je yaha nahIM jAnatA, ki baDe laga cho ke mahaja khayAla ke jhaMka meM Akara yA apane matalaba ke liye hI apanAve che. (6) je yaha socatA hai, ki baDe Adami kI khuzAmada meM phAyadA che. (7) je baDe AdamiyoM kI chatrachAyA meM khaDA hokara saMsAra kI javAlA se jale hue kRtI puruSa kA apamAna karatA hai. vaha mUrkha che- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. .. . '' ^^^^^/ duniyA ke raMga-haMga (8) je baDe AdamioM kA kRpApAtra banakara apanI barAbarI yA apane se hI ne avasthAvAle abhAge manuSyoM kI haMsI uDAtA hai. - (9) je yaha nahIM jAnatA, ki baDe aura choTe kA milana tabhI maMgalakArI hotA che, jaba do apanI--apanI avasthA samajha-bUjhakara mitratA karate hai. samaya * mUDha manuSya(1) yahI secatA hai, ki usa ke ye sukha yA duHkha ke dina sadA se hI bane raheMge, tA, ki bure dina Anepara senA bhI chu e te miTTI ho jAtA hai aura acche dina Anepara mikI bhI dRne se senA bana jAtI hai. ( 3 ) yaha nahIM socatA, ki samaya kevala eka hI bAra AtA hai. usa moke se je lAbha nahIM uThAtA, use janma-bhara pachanAnA paDatA hai. ( 4 ) yaha nahIM jAnatA, ki eka dina kI bhUla janma-bhara cha jalAyA karatI hai. ( 5 ) isa bAta ko bhUla jAtahe ki eka rAta kA pApa tInapurU piTI)taka pIchA nahIM choDatA. ( 6 ) yaha nahIM jAnatA, ki bure dina Anepara baDI sAvadhAnI aura hoziyArI se rahanA paDatA hai. (7) yaha bhUla jAtA hai, ki khUre dina Anepara kisI ke bAbA kahakara pukArane para thI vaha dase apanA apamAna samajhatA che. ( 8 ) yaha nahIM jAnatA, ki khUre dinoM meM kaI kisI ko apanA nahIM hatA. ( 9 ) yaha nahIM jAnatA, ki samaya kA phala mIThA hatA hai-samaya para kA kiyA huA kAma hI acchA hatA hai. popakAra mUDha manuSya (1) pratyupakAra kI AzA se athavA kisI ke kRtajJatA-pAza meM bAMdha lene kI garaja se paropakAra karatA hai. (2) socatA huM, ki usane, jisakI bhalAI kI hai, usake aura usake caudaha puruSa ke kharIda liyA hai. | (3) yaha socakara upakAra nahIM karatA, ki isa prakAra kI to phira carcA hI nahIM hogI, badika usane aura kucha bhalAI kayo nahI kI, isake liye usakI nidA hogI. (4) yahI secatA hai, ki upakAra kara ke vaha kisI ke saMtuSTa kara sakegA. (5) yaha nahIM janatA, ki kisa kI bhalAI karanA se apanA kartavyapAlana karanA hai, apanI ravAbhAvika zabda vRtti kA anuzIlana aura apanI unnati kA sopAna che. (6) yaha nahIM socatA, ki usane kisakI bhalAI kI hai, usake dina ane henepara vaha usake sAmane Ane ke bhI ravAdAra nahIM hoga; ka ki asA karane se use apanI pichalI daravasthA yAda A jAgI yA dUsare loga jAna jAyeMge. (7) yaha bhUla jAtA hai, ki jisa para upakAra kiyA jAtA hai, vaha bhI manuSya hI hai. usake bhI sAva hai, abhilASA hai, AzA hai, durAzA hai, hiMsA hai, daiSa hai, tRpti hai,virani che. | (8) yaha socatA hai, ki jisapara upakAra kiyA jAtA hai, vaha sabhI viSaye meM hIna hai. (9) yaha nahIM socatA, ki deza, kAla aura pAtra kA vicAra kara ke dAna kiyA jAtA hai. (10) yaha bhUla jAtA hai, kei akasara upakAra mAnevAle (kupAtra AdamI) ke putra yA AtmIya upakAra karanevAle ke putra yA AtmIya ke zatru hete hai. (11) yaha nahIM samajhatA, ki usake bApa, bhAI yA AbhIya je upakAra karate hai, usake liye vaha kRtajJatA pAne kA adhikArI nahIM hai. svAmI aura sevaka ' (1) svAmI aura sevaka kA saMbaMdha madhura nahIM ho sakatA, yadi donoM ke hI apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 ANANAMAN hiMdujAti ! e AMsu dhAra, ke tAre saLagate saMsAra!! vyaktitva kA abhimAna he. (2) svAmI aura sevaka donoM hI eka-dasare ko mUrkha A vehamI samajhate hai. ' (3) yaha samajhanA nirI mUrkhatA hai, ki svAmI sadA, saba samaya, sevaka se zreSTha chava che. (4) yadi apanI kucha tarakkI hone kI AzA rahatI hai, tabhI- naukara mAlika kI unnati ke liye bhagavAna se prArthanA karatA hai. (5) naukara secatA hai, ki mAlika ke ghara corI na kare, to kayA dUsare ke ghara cerI kara ke cora kahalAuM? (6) mAlika socatA hai, ki apane naukarapara gusso na dikhAuM, te kisI aura para dikhAkara kyA mAra khAuM? (7) bahuta se baDe AdamI apane mAlika kA dhana cupacApa cUrakara hI paisevAle bane huM. hiMdujAti! re AMsu cAdhAra, ke tAro saLagate saMsAra!! [eka satya ghaTanA-hiMdustAna' tA. 7-5-27 nA aMkamAMthI] (saLagatA saMsAranI A kAramI kathA gujarAtanA eka zaheramAMthI eka bahena lakhI mokale che. pApI vRttine jeTha nAmane eka nararAkSasa pitAnA pApakRtyamAM keTale sudhI paravare che ane mADIjAyAnA prANa jhuMTavI levA kayAMsudhI hAma bhIDe che. te kathA romAMcaka che. ahiMsaka ane dharma prANa hiMdujAti ! ceta! ane tArA jIvanane vizuddha ane unnata banAvavA gharanA kacarAne saLagAvI mUka!-taMtrI) AraMbhamAMja kahI dauM ke, A mArI pApakathA che, kalaMkakathA che, jIvananI kALI bAjunI kathA che; paraMtu mArA jevI aneka bhoLI bhAminIone bharamAvanAra pApI svajanathI A kathA vAMcanArAM cetatAM rahe, e hetuthI prerAIne huM Aje mArI kalaMkakathA kahevA taiyAra chuM. saMsArasAgaramAM strI jAtane bharakhI javAmATe tenA nikaTanA svajano ja krUra magaramaraNa svarUpe kevA tatpI rahelA hoya che, tethI bicArI bhoLI strIo ajJAna hoya che. emanI e ajJAna tathA nirAdhAra dazAno lAbha laI temane egya mArgothI kevI rIte calita karavAmAM Ave che, te mArI duHkhI thA batAvaze. e jANIne mArI bahene cetatI rahe ane temanI ajJAnatAno duSTo lAbha na le eTalI sAvadhAna thAya te mArI kalaMkakathA paNa upayogI thayelI mAnI mane saMtoSa thaze. - gujarAtanI eka sAmAnya jJAtimAM mAro janma thayo che. mAruM ja-masthAna gujarAtanA eka moTA zaheramAM che. amArI jJAtimAM bALalagnanI navAI nathI! mArUM lagna paNa eja rIte mArI traNa varasanI uMmare karavAmAM AvyuM hatuM. mArA patinI uMmara mArA karatAM mAtra cha ja mAsa vadhAre hatI! traNa varasanI vahu ane sADAtraNa varasane vara ! AnuM nAma lagna ? hA, paNa gujarAtamAM AvI ramatone paNa leka belAzika lagnanuM nAma ApI, "lagna' e bhavya saMskAranI belAzaka mazkarI uDAvI zake che ! paraNyA pachI traNa varase huM ekaDo ghuMTatI thaI. te pachI dhIre dhIre nizALamAM AvatI thaI ane thoDuMghaNuM akSarajJAna meLavyuM; paNa je jJAtimAM traNa varasanI bALakIne paraNAvI devAmAM AvatI hoya te jJAti tene sarasvatImaMdiramAM kayAMsudhI rahevA de? ane sAsare vaLAvavAnI paNa utAvaLa zuM kAma na kare ? mAre bhAge paNa vidhAtrIe ethI jUdA AMkaDA pADayA nahatA ! sAsarAmAM amAruM kuTuMba ThIka ThIka gaNAtuM. kuTuMbamAM mANaso paNa pramANamAM ThIka saMkhyAmAM hatAM. sasarAjI to pahelethI paraloka sIdhAvyA hatA, paraMtu sAsu, jeTha, jeThANuM ane be dIyara e pAMca ane ame be maLI ekaMdara sAta mANaso gharamAM hatAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ w bwyrHy brrh bh @ @ myh w my@ myh myh mhny byh yh y my@ rh mh yh by kara hiMdujAti ! AMsu cAdhAra, ke tAre saLagate saMsAra!! sAsare gaI tyAre mArI uMmara cauda varSanI hatI. mArA patinI vaya sADAcauda varSa jeTalI hatI. temanA moTAbhAI be traNa varase moTA hatA, nAnA gujarAtI nizALe jatA hatA. - hiMdusaMsAramAM bInaanubhavI bALako saMsAra mAMDI bese che. ame paNa tema karyuM. amArA jevAM varavahano saMsAra jevA sukhathI cAlI zake te rIte amAro saMsAra paNa sukhathI cAlavA lAgyo. huM sAsare AvI eTale berInA vara banelA mArA patine saMsAranI ciMtA vaLagI. cheDA vakhatamAM temaNe nokarI zodhI kADhI. amArA saMsAranA pahelA cha mahInA Ama sArI rIte vahI gayA. (4) paNa saMsAra saraLatAthI kadI cAlyA jANe che ? jemAM saraLatA ne sukha sadA na Take tenuM nAma saMsAra. mAre bhAge paNa cha mahInA pachI ene anubhava thayo. ha sAsare AvI tene thoDA divasa thayA tyArathIja mArA jeTha mArI tarapha samabhAva batAvatA hatA, paraMtu e samabhAva kevA svarUpane hatA, te huM jANatI nahotI. eka divasa mane emanI oLakhANa thaI. kAmaprasaMge sAsujI bahAragAma gayAM hatAM. jeThANI te pahelAMja piyara sIdhAvyAM hatAM. mArA pati nokarI upara gayA hatA ane banne diyare nizALe gayA hatA. mArA jeThane jamavAne vakhata sauthI nirALA ja hate, savAre nokarI upara jAya ane bapore jamavA Ave eTale tyAre te jamavA AvyA tyAre gharamAM mAtra ame be ja hatAM. amArI jJAtimAM ghuMghaTa rAkhavAno rivAja che. te pramANe huM emane rasei pIrasIne ' bahAra jaine besatI; paNa Aje emanAM cena jUdAMja jaNAtAM hatAM.strIe puruSonI pApI najarane jaladI pArakhI zake che. meM paNa pIrasatAM pIrasatAM pArakhyuM ke, jeThajInAM cena Aje jUdAMja lAge che; paNa pIrasyA vinA cAle ? - thALI pIrasIne huM bahAra javA mAMDI, tyAM te mArA jeThe mAruM nAma daIne mane ubhI rAkhI. huM ubhI rahI, paNa camakI gaI. mAruM haiyuM dhrujavA lAgyuM. ekalavAI huM AkhA gharamAM tI; paNa jenI AjJA mAnyA sivAya kema cAle? temaNe mane kahyuM:-" ahIM besa, mAre tArI sAthe vAta karavI che." ( 5 ) oha, prabhu ! emanI e vAta zuM hatI ? mArI lAja kADhavAnA Dhaga zuM kAma kare che?" ekAeka e durmatiyA je dhaDAko karyo. huM zuM boluM ? paNa te mArA bolavAnI vATa jevA thobhavA nahote. huM tane cAhuM chuM" teNe taDa ne phaDa saMbhaLAvI dIdhuM; ane huM sAvadhAna thAuM te pahelAM to mArA mAthA upara cheDe eNe kheMce. hu gabharAI gaI, camakI gaI. "hAya, hAya ! atyAre mAruM belI kANa? e vicAra thatAMja dhrujavA lAgI ne ekadama tyAMthI chaTakI javA mATe uThI, nAsavA mAMDI. paNa kAmIne zuM lAja ke viveka hoya ? te mArI vAMse uTho ane pITha taraphathI mane bane hAthanA baMdhanamAM majabUta rIte bAMdhI lIdhI. e duSTa mArA aMge aMgane bhacaDI nAkhe tema mane dAbI. meM bUma mAravAno prayatna karyo, temAM paNa huM niSphaLa gaI. te duSTa mArA moDhA upara hAtha dAbI avAja nIkaLavA na dIdhA. duSTa zikArInA hAthamAM phaselI hariNI jevI mArI dazA hatI. enA baLa AgaLa huM hArI beThI. te mane bIjA khaMDamAM ghasaDI gayo. pitAnA nAnA baMdhunI patnIne bhraSTa karatAM e pApIne kaze ja vicAra na thayo! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdujAti ! re AMsu cAdhAra, ke tAre saLagate saMsAra!! 493 nIti ane anIti, pApa ane puNyanI vacce mAtra ekaja sUma paDado hoya che, te tUTayA pachI mANasa e jeDakAMnI vaccenA bhedabheda bhUlI jAya che. mArI paNa eja dazA thaI. jene duSTa gaNatI hatI, tenI tarapha paNa pachI te AkarSaNa thavA lAgyuM. mAre eka bhavamAM be bhava thayA. paNa pArakI strInI khubasuratAthI mohAMdha banelAne e khabara nahotI ke, te enI strI tarapha bevaphA bane te pahelAM enI strI tenAthI bevaphA banI cUkI hatI. e vAta mArA vyabhicArI jeThanI najare jaNAI. mANasa e kevuM vicitra prANI che ! ane kevuM svAtha ! paNa pote lagnathI sAMpaDelI strInI sAthe dago ramI parastrI upara kudRSTi karI kukameM vaLelo chatAM, pitAnI strInI pAsethI vaphAdArInI AzA rAkhe ! rAvaNa karatAM muMDAM lakSaNa hovA chatAM jAnakIjInA pati thavAnA abhilASa rAkhe e keTaluM vicitra che ! mArA jeTane bahAnuM jaDayuM. eNe enI strIne vyabhicAriNI karIne gharamAMthI hAMkI kADhI; paNa eja mANasa pitAnAja sagA bhAInI strIne vyabhicArane mArge dorI rahyo hato ! e vyabhicAriNI upara divAne banyo hato te bhUlI jato hato ! sAceja duniyA keyaDo che ! jeThANInI ADakhIlI vaccethI dUra thaI, eTale meM eka jIvanamAM be dharma karyA. bicArA mArA bhoLA hRdayanA patinI bhalamanasAIno ame pUrepUro lAbha lIdhe ! e bhalA cha mArI upara kadI vahema khAdhe nahi, paNa meM te emanI sAthe patnIdharma bajAvI, emanI nidrAvasthAno lAbha khoTI rIte levA mAMDyo! mArA kAmI vRttinA jeThanI salAha ane hiMmata upara jhUjhatI huM pratyeka rAtre enI pAse bAjAnA khaMDamAM-amArI pAsenAja khaMDamAM te sUto hato tyAM ghasaDAI jatI ane tyAM amArI pezAcika lIlAno AraMbha thato ! sAceja strI jatinI hiMmata ajaba che, e khoTuM nathI. pApamArge pagalAM pADyA pachI te bhAre nirbhaya bane che, e mArAja dAkhalA uparathI huM jANI zakI. bIjA khaMDamAMthI prAtaHkALe pAMca vAge huM mArA khaMDamAM jAuM chatAM, pachI to mane e svAbhAvika thaI gayuM. DaramAtra meM pAchaLa nAkhI dIdho hato. ane jANe amArA A pApakarmamAM saraLatA karavAmATeja na hoya tema amArA kalaMkakathAnA AraMbha pachI cothe mahIne sAsujI paNa A duniyA choDI gayAM. amArI A zayatAna-lIlAnI upara Ama doDha doDha varasanAM vahANAM vAI gayAM. pachI to huM sImaMtinI thavAthI piyara gaI ane putrInI mAtA thaIne pAchI paNa AvI. pApanI avadhi hoya che. eka divasa Akasmika saMjogomAM e avadha paNa aNu dhArI AvI. saubhAgya suMdarI'ne khela jevA ame gayAM hatAM. tyAMthI mArA jeThane navIja preraNA maLI. teNe e rAtre mane eka paDIkI ApI ane bIje divase mArA patine bhAta sAthe khavaDAvI devAnI salAha ApI ! - jagatanI zarama ane nItinAM baMdhana choDanAra gabaDe che, tyAre adhogatinI khINamAM gayA sivAya tenAthI aTakI zakAtuM ja nathI. mAruM paNa emaja thayuM. ATalA pApathI ughaDelI tRSNAne tRpta karavA rAkSasI vRttinA moTAbhAIe nAnAbhAIne kAyamane ghATa ghaDavAno nizcaya karyo ane bicArA mArA patino kazo paNa vAMka na hovA chatAM emane jIva levA huM koNa jANe kema taiyAra thaI? huM strI maTI rAkSasiNa banI ! - bIje divase meM bhAtamAM paDIkI nAkhI paNa kharI. bhUkI sapheda hatI eTale khAnArane khabara paDe tema nahotuM. mAtra te peTamAM javAnIja vAra hatI. eTalAthIja huM pati hatyArI banata ane mArA duSTa jeThane svachaMdAcAra karavAnI dhArI taka maLata. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 hiMdujAti re AMsu dhAra, ke tAre saLagate saMsAra !! bicArA mArA bhalA pati mane nirdoSa mAnIne mArI sAthe sArI rIte vartatA. koNa jANe kema paNa emane zAkadALa ne roTalI pIrasyA pachI mAruM hadaya dhrujavA lAgyuM. gAbAjanA dilamAM paNa pApano DaMkha pIDA karavA lAgyo. mArAthI raDI javAyuM. mArI AMkhemAMthI zrAvaNa ne bhAdaravo varasavA lAgyo. mArI AMkhamAM AMsu jotAM ja temaNe khAvAnuM paDatuM mUkayuM. kema raDe che !" emaNe mamatAthI pUchyuM. " kazuM nahi." bIje javAba mane sUjhe nahi; paNa nIca kAmane mATe huM mArA patine dago daI rahI hatI, e bhAna mane "saubhAgya suMdarI'nA nATakathI thayuM hatuM. tuM sAcuM na kahe te babalInA sama." mAtAne baccAnA soganathI keTaluM lAgI Ave te mAtAja samajI zake che. mArAthI e vakhate dhUkuM mUkI devAyuM. (8). "mArUM pApa mane raDAve che" jema tema karIne meM kahyuM. "mane kahe, huM tAruM duHkha nivArIza." " kahuM paNa eka zarate, mane tame vacana Ape che." mArUM vacana che." "tamAre traNa zarate pALavI paDaze." * belAzaka." "mArA kalaMkanI kathA che; paNa e sAMbhaLIne tamAre mane mAravI nahi, e pahelI zarate. mane kADhI mUkavI nahi, e bIjI zarata; ane jenuM nAma Ave tenI sAthe laDavuM nahi, e trIjI zarata." kharekhara mArA pati udArAtmA che. amArI jJAtimAM evA sahiSNu puruSo vilana che. emaNe mane vacana ApyuM. meM mArI A pApakathA lagAra paNa paDado rAkhyAvinA emane kahI saMbhaLAvI. e kathAne aMtabhAga sAMbhaLatAMja emanA saMyamanI maryAdA tUTI, ke pArAvAra thaye ane ekadama pratijJA levA lAgyA ke:-"kAM to have huM nahi ke kAM to e duSTa nahi." "paNa ethI ApaNI AbarU jaze, tamAruM vacana jaze ane vAta vadhI paDaze te khUnanA badalo phAMsI jevuM thatAM A lIlI vADI ujaDa verAna banI jaze. meM dhabakate haiye emane sa mArA jevI duSTAnuM vacana paNa emaNe mAnyuM. kharekhara, mArA pati mANasa nahi paNa deva che. emanI mahA aparAdhiNI ane bhavobhavanI huM RNI chuM. teja vakhate ame e ghara choDayuM. mArA jeTha sAthe amAre koIne have te belavAne paNa vyavahAra nathI. nAnAbhAInI patnI tarapha kudRSTi karI, mADIjAyAnuM khuna karAvavA tatpara thanAra e nIcanI atyAre te ghaNIja kharAba dazA che. enI e dazA upara amane ghaNI vakhata dayA Ave che, paNa enAM pApakarma yAda AvatAM tenI tarapha tiraskAra thAya che. chUTA thayA pachI ekAda varSa sudhI te amAro saMsAra jema tema cAlyo ! mArA patie mane kSamA ApI hatI; chatAM temano mArI tarapha joIe tevo prema thato nahoto. paNa pachI to samaye bhUtakALa upara paDadA pADyA ane have te amAro saMsAra prabhukRpAthI sarvAze sukhI che. jANe mArI kalaMkakathAnuM smaraNa paNa bhUMsI nAkhavuM hoya tema kudarate mArI babalAnI jIvanalIlAne nyUmoniyA nimitte saMkelI lIdhI che. hAlamAM mArA kheALAmAM kIko rame che. mane mArA kukamane atyAre paNa bhAre pastAvo thAya che. prabhunI duniyAmAM mArA jeTha jevA nararAkSasane pratApe keTakeTalAMnA saMsAra saLagatA haze? hiMdusaMsAramAM evA zayatAne keTalA badhA haze ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAmyavAsIonAM sadabhAgya ane nagaravAsIonA dubhAMgya! 45 mArA pApakarmane pazcAttApa thAya te mATe patidevanI paravAnagIthI, huM mArI kalaMkakathA mArI buddhi pramANe lakhavA beThI chuM. Aja sudhI je vAta jagatamAM ame traNaja mANaso jANatAM hatAM, te bhale jagata jANe; ane jANIne oLakhI le ke, tenA peTamAM AvA nararAkSaso vase che ane paDadA pAchaLa AvI paizAcika lIlAo cAle che ! mAnazo, A pApakathA lakhatAM kalama paNa kaMpe che. vAcakane eTalIja prArthanA che ke, te udAra najare vAMce. je saMjogane AdhIna thaI huM pApapaMthe paravarI te joI mane yogya nyAya Ape ane mArA duSTa jeThanI je kAmI vRttie mAruM jIvana kalaMkita banAvyuM tenI upara tiraskAra varasAve. hiMdusamAja ! jAgrata thA ane tArI putrIonuM rakSaNa kara. (vAMcanAra! hiMdujAti mATe bIjA paNa koI ne koI upakAraka ane bodhaprada lekhe "hiMdustAnamAM AvyAja kare che; mATe tenA dainikanA nahi to aThavADikanA grAhaka to jarUra thavA jevuM che. A prakAranI bIjI paNa vArtAo kharA banelA banAvonI temAM AvyA kare che. bhikSu-akhaMDAnaMda) grAmavAsIonAM sadbhAgya ane nagaravAsIonAM durbhAgya! ("hANAhitecchu tA. 28-4-27 nA aMkamAMthI) lokagItonA eka lokakavie samAjane eka prazna pUchayo che ke, zaheranA loko prabhune divasamAM keTalI vakhata yAda kare che ? juo, gAmaDAnA loke te lokagItoThArAja potAnI sthitinuM rasika varNana kare che ke - huM te Dhele rame ne hari sAMbhare re, mArAM haiDAM paDI paDI jAya re; Dhole ramuM ne hari saMbhare re. huM te dAtaNa karUM ne hari sAMbhare re, mArAM dAtaNayAM paDI paDI jAya re Dhole ramuM ne hari sAMbhare re. huM te nAvaNa karUM ne hAra sAMbhare re,mArAM nAvaNIyAM TharI TharI jAya re; Dhole ramuM ne hari sAMbhare re. huM te bhajana karUM ne hari sAMbhare re, mArAM bhajanIyAM TharI TharI jAya re; Dhole rame ne hari sAMbhare re. huM to poDhaNa karUM ne hari sAMbhare re, mArI niMdaraDI uDI uDI jAya re; Dhole ramuM ne hari sAMbhare re. - zerIe zerIe caMdrikA camake eTale lokahadaya e caMdrikAnA tejamAM nAcI uThe Dhola vAgatAM lokahRdayamAM prabhunAM mIThAM smaraNa jAge ane khAtAM, pItAM, besatAM, uThatAM ane sUtAM e smaraNa jAvyAja kare; e lokajIvana kayAM ane AjanuM zaherI jIvana kayAM ? peTane khAtara, kItine khAtara, samAjamAM jIvavAne khAtara ke game te khAtara savArathI sAMja saravALA ane bAdabAkI karato ekAda muMbaI jevI mohamayI nagarIne rahIza kayAM ? ene jIvananI dareka miniTa pasA kayI rIte kamAvA eja vicAra hoya che. kadAca paisAno vicAra phaLIbhUta thAya to samAjamAM sAro kema kahevAuM ? e ciMtA ubhI thAya che. kadAca emAMthI mukta thAya te sarakAradarabAramAM mAnApamAna zI rIte pAmuM enI upAdhio vaLage che. AvI sthitimAM e zaheramAM rahenAro prabhune keTalI vakhata yAda kare che ? e prazna kei divasa jarUra pUchajo.bahu ochA TakA,tame na mAne eTalA TakA, mAMDamAMDa prabhune divasamAM ekAda vakhata yAda karatA hoya to prabhu jANe! bAkI gItA vAMcanArA, savAramAM pUjAnA pATalA pAse besI mALA pheravanArA paNa harine sAcI rIte ekadhyAnathI yAda kare che ke nahi ? eno javAba to teoja Ape to ThIka. prabhune yAda karavAmAM je tallInatA-je ekadhyAnanI mastI joIe e to bahuja ochAnA bhAgyamAM lakhyuM hoya che. AvuM jyAM samAjanI dainikacaryAnuM citra che, e samAja keI vyakti, jJAti ke dezane mATe tallIna bane e na mAnI zakAya evI vAta che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatane mahAna saMgItAcArya jagatane mahAna saMgItAcArya ( [ sArAye pUrepa ane hiMdanA saMgItazAstrIone priya mArgadarzaka jarmana saMgItAcArya bIthovananI jANavAjoga jIvanakathA ] (lekhaka:-narmadAzaMkara va, dvivedI-be ghaDI moja'nA tA. 1-5-27 nA aMkamAMthI) : uttama mAnavAmAM bacapaNamAMthIja ekAgratA hoya che, saMgItazAstramAM hiMdIo sArI rIte rasa le che ane jemane saMgItane kharekhara zekha che, teo jamana saMgItAcArya bIvananAM gAyanathI eTalA badhA meha pAmyA che ke gayAja eka-be mAsamAM e saMgItAcAryanI pahelI zatAbadI ujavI ane potAnI smaraNAMjali e mahAna gAyakane apI. hiMdamAM ane vizeSataH kalakattA ane muMbainA pratiSThita saMskArI saMgIta zekhInoe bIvanane potAnA saMgItagutarIke svIkAryA che. ane hiMdanA aneka mazahura gavaiyAo paNa bIthovananI kaLA para phIdA thaI gayA che. e mahAna saMgItAcAryaviSe yUropathI pragaTa thatA "mAI megejhInamAM nIcenI hakIkata ApavAmAM AvI che. prakhyAta jarmana saMgItakAra bIvananA mRtyune hamaNAM ja varSa thayAM che. tenA nirAzAmaya, gamagIna ane karuNa mRtyu upara se varSane paDado paDI gapo che. saMgItakAratarIke bIvananI kIrti amara thaI gaI che. jagata nA saMgItanA itihAsamAM tenuM sthAna anerUM che. eNe lakhelAM "sInI" ane "epIsInArA' uparathI koI evuM anumAna bAMdhe ke te deva jevo haze agara to prAcInakALanA vIrapura jevo haze. te mahAna, bhavya ane suMdara haze. paraMtu tenAmAM upara jaNAveluM eka paNa zArIrika lakSaNa ke guNa nahatA. cAlo, tyAre ApaNe enuM jIvana tapAsIe. - 1770 mAM bena nAmanA gAmamAM garIba mAbApane tyAM jhuMpaDAmAM teno janma thayo hate. tenuM nAma laDavIgavAna bIthovana hatuM. tenA pitA ane prapitA bane sAdhAraNa gavaiyA hatA ane rAjadarabAramAM saMgIta karatA hatA. laDavIganI mAtA rasoiyAnI putrI hatI ane te agAu rAjAnA nokara sAthe paraNI hatI. laDavIgane pitA tene bIje dhaNI hate. lavIganI mA namra ane hetALa hatI; paNa teno bApa kaDaka ane magarUba hato.laDavIganI zakti bacapaNathIja tenA bApanA jANavAmAM AvI gaI ane eka nAnI uMmarathI ja tene saMgItanuM zikSaNa ApavA mAMDayuM. cAra varSanI uMmare te sAraMgI bajAvavAnuM zIkhato hato. ATha varSanI uMmarano thayo tyAre to tene tenI uMmaranA pramANamAM AkaruM kAma karavuM paDatuM hatuM. akSarajJAna to tene mAtra nAmanuMja ApavAmAM AvyuM hatuM. te svabhAve bacapaNathI muzkelIomAM AvI paDavAthI zaramALa ane zAMta prakRtino hato tathA zALAmAM paNa tene ramatagamatamAMthI bahu AnaMda maLI zakato nahi. nava varSanI uMmare laDavIganA bApanA mata pramANe tene saMgItanuM saMpUrNa zikSaNa maLI gayuM hatuM; paNa bIvanane pAchaLathI potAnA adhurA jJAna mATe aphasosa thayo hato ane moTo thayA pachI teNe leTIna, phreMca tathA iTAliyana bhASA zIkhavAnI mahenata karI hatI. A garIba ane kAnathI baheza mAnavIe paNa jagatane pitAnA saMgItabaLavaDe kevuM lAvI nAkhyuM ! ' A arasAmAM eTale 10 varSanI vaye lavIge racelAM amuka saMgIta kAvya prakaTa thayAM. 11 varSanI vaye te rAjadarabAramAM organa (vA) vagADanArano madadanIza nImAye ane te pachI eka varSe te nATakazALAmAM rIharsala karavAnA kAma upara rokAyo. A banne kAryo badala tene kAMI rakama maLatI nahatI. bIjI bAjuthI bIvananA kuTuMbamAM Apatti AvI paDI. laDavIgano eka bhAI maraNa pApo, tene bApano kaMTha kamAvA mATe upayogane na rahyo ane tenI kamANuM anizcita banI. gharamAM pUratA paisA rahetA nahi ane A ciMtAmAMthI chUTavA tene bApa dArU pIvA maMDyo. A pramANe kuTuMbabhAra ekalA laDavIga upara AvI paDaze. bIthovanane juvAnImAM paDelI muzkelIo joI tenA prazaMsakone ghaNuM ja lAgI AvyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ - w jagatane mahAna saMgItAcArya 497 kudaratanA saMgItamAM moja letA A yuvakane gaddhAvaitaruM karato joI kene aphasosa na thAya? sAdhAraNa yuvaka to A upAdhiomAM potAnI svapnasRSTi bhUlI jAya; paraMtu laDavIganI mahattvAkAMkSAo vadhatI jatI hatI, tenAmAM rahelI zakti udaya pAmatI hatI ane tenuM tene bhAna thatuM hatuM ! potAnA gAmanI AsapAsanA ramaNIya dekhAva joI te rAcato ane kudarata upara tene eTalo te prema thayuM ke, te Akhare mAtAnA khoLAmAM bALaka bese tema kudaratane khoLe jaI beTho. jagalo, TekarIo ane khaLakhaLa vahetI nadIo tene avarNanIya AnaMda ApatAM. A TekarIomAM ane phUlavALAM khetaromAM thaIne vahetI vAina nadIne kAMThe ghaDIkamAM AkAza tarapha te ghaDIkamAM nadI tarapha tAkIne ubho rahete haze tyAre tenA magajamAM zAM vicAra AvatA haze, tenA karNamAM zuM ajaba saMgIta relAtuM haze, te kaNa kaLI zake ema che ? bIthovana pitAnI vRddhAvasthAmAM hAina pradezanI TekarIone yAda kare ane te vakhate tenI AMkhamAM AMsu AvI jatAM ! sattara varSanI uMmare tenI mAtA mRtyu pAmI ane te kuTuMbamAM vaDe thayo. teno dArUDIo pitA ane keTalAMka bhAIbahenonuM piSaNa karavAne sarva bhAra tene mAthe AvI paDyo. ghaNIvAra teNe tenA pitAne polIsanA paMjAmAMthI choDAvyo hato, paraMtu A daramiyAna eka evo prasaMga banI gaye, ke jethI A sava Apattione te sahana karI zakaze. A arasAmAM teNe vIenAnI mulAkAta lIdhI hatI ane mojhArTanI rUbarU saMgIta karyuM hatuM. mojhArTane prasanna karavA te bahu Atura hato. zarUAtamAM to majhA barAbara dhyAna ApyuM nahi; paraMtu chevaTe te bolI uThayo -"AnuM dhyAna rAkhaje, kaI dahADe A chokaro jagatamAM nAma kADhaze." cAra varSa sudhI bIvana rAjadarabAramAM eka ja jagyA upara rahyo. tyAM tene sakhta kAma karavuM paDatuM. jAta jAtanuM saMgIta te lakhato hato. bAvIsa varSanI uMmare saMgItavetAtarIke benanA ilekaTare tenI khyAti sAMbhaLI ane tene vIenAnA rAjadarabAramAM mokalyo. A vakhate vIenAmAM jarmanInA meTA saMgItakAro rahetA hatA ane tyAM heDana jevA moTA moTA saMgItAcAryo tene maLyA. bIvanane kAMika paisA maLe evI jogavAI karavAmAM AvI hatI, paNa te pUratA nahotA, kAraNa ke tenuM kuTuMba tenI sAtheja hatuM. A yuvAne potAnA kuTuMbanuM piSaNa karavAnI javAbadArI saMtaparyaMta upADI hatI. phreMca baLavAnI ciNagArI uThatAMja baLevane bena gAmano tyAga karyo. zarUAtamAM to teNe A dhAMdhala tarapha bIlakula lakSa ApyuM nahi, paNa pAchaLathI teNe prajA zAsananuM majabUta samarthana karyuM tathA te nepoliyanane jabaro prazaMsaka banyo; ane te eTale sudhI ke tene mATe "sIphenI' suddhAM racI kADhI. AnA pahelA bhAgamAM bIthovane nepoliyanane eka mahAna puruSatarIke baLavAnA AdhAra staMbhatarIke cItaryo hato. A "sIphenI' lakhAtI hatI tyAre neliyana zahenazAha banyo che, evI khabara bIvanane maLI; AthI prajA zAsananAM teNe sevelAM svapnAM naSTa thayAM,tethI te gussAmAM AvIne bolyoH-nepoliyana te sAdhAraNa mANasa che.' A pachI je "sIphAnI' te lakhate hato temAMthI nepoliyananuM nAma kADhI nAkhyuM. hAla te IroIkA'nA nAmathI oLakhAya che. bAvana sAdhAraNa hiMmatavAna hatA. pitAnI neMdhapothImAM teNe lakhyuM che -"hiMmate mardI te madade khudA! mAruM zarIra nirbaLa che, chatAM mArI buddhizakti hajI prakAzI uDaze." teno dekhAva AkarSaka nahoto ane te rAjadarabArI saMgItakAra hovA chatAM tene aMgenI sabhyatA paNa tenAmAM nahotI. tenI rItabhAta sAmAne pasaMda paDe tevI nahotI ane tenI bhASA paNa asaMskArI hatI. jyAre te kAma karato hoya tyAre je kaI dakhalagIrI kare to te dhaNeja gusse thaI jato, be varSa pachI bhaviSyamAM paDanArI AphatanAM svapnAM tene AvavA lAgyAM, rAtadahADo tenA kAnamAM gamagInInA sUra AvyA karatA, uzvamAM paNa tene enuM ja smaraNa thayA karatuM ane te sAdhu jevo virasI banyA. 1801 mAM Akhare teNe potAnuM jIgara ughADayuM ane mitrane kAgaLadvArA potAnA mananI kharI hAlata jaNAvI dIdhI. mArI jIMdagI kevI kharAba che? chellAM be varSa thayAM meM koIpaNa prakAranI sabata cheDI rA. La Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatane mahAna saMgItAcArya dIdhI che ane mArAthI mANaso sAthe vAtacIta paNa thaI zakatI nathI. huM bahera thayo chuM. mArA duzmane jyAre A vAta jANaze tyAre teo zuM kaheze ?" A vipattimAM je kAMI saMgIta te lakhI zakAya temAM paNa gamagInI AvavA lAgI, paNa moTe bhAge teno AtmA tethI paraja uDato hate. cokakasa Avaka na hovAthI ane moTA kuTuMbanuM pioSaNa karavAnuM mAthe AvavAthI nANAMnI muzkelImAMthI te kadI mukata thayo nahi. tenA bhatrIjA kAla taraphathI tene khAsa kanaDagata bhegavavI paDI. kAla ALasu, viSayI ane niMdya hato. aMte bIthovananA chellA divasomAM AthI tene ghaNuM ja duHkha thayuM hatuM. bIvanathI koI paNa rIte A upAdhiomAMthI chUTI zakAyuM nahi, chatAM te eka vakhata bAMdhelI maitrI barAbara nibhAvI rAkho. jema jema vakhata jato gaye, tema tema te potAnA poSAka ane bahAranA dekhAvanI bIlakula darakAra karate nahi. bIthovane prema karavAmAM-strIone cAhavAmAM pitAnI ghaNu zakita kharcI nAkhI. ghaNAM varSo sudhI te eka yA bIjI yuvatInA atyaMta premamAM paDayo hoya emaja lAgatuM, chatAM tenuM cAritra nirmaLa hatuM. paNa keTaloka samaya vItyA pachI teNe saMvanana karavAnuM choDI devA prayatna karyo. garIbAI, baherApaNuM ane kuTuMbabhArane lIdhe koI sArI yuvatI tenI sAthe paraNe evA saMbhava nahoto. galIeTA nAmanI yuvatInI sAthe te premamAM paDyA hatA paNa 1803 mAM te tene cheDI kaI padavIvALA mANasane paraNI gaI. A banAvathI tene sakhta AghAta thayo ane temAMthI te ugarI zako eja Azcarya ! 1806 mAM bIvanane kAMIka sukha maLyuM. eka suMdara yuvatI-theresI vena brusvIkane te piyAno vagADatAM zIkhavato hate. temAMthI banne vacce anurAga utpanna thatAM ekabIjAe lagnasaMbaMdhathI joDAvAnuM nakkI karyuM; paNa game te kAraNe A saMbaMdha tUTI gayo, chatAM A yugala aMta sudhI ekabIjAne vaphAdAra rahyuM hatuM. A banAva pachI amuka samaya vItI javA chatAM bIthovana pitAnA hAthamAM theresInI chabI laI tene vAraMvAra yAda kyAM karato. 40 varSanI uMmare tenA svabhAvamAM adbhuta pheraphAra thayo. te bIjAonA vicAronI darakAra karato baMdha paDayo ane tene vAtavAtamAM uzkerAI javAnA svabhAva nAbuda thayo. tenA cAritrya. ane tenAM kAryano Akhare vijaya thayo; ane bIjAM badhAMnI hAra thaI. tene potAnI mahattA samajAI ane tethI ja te kaheto:- bhalAI karatAM zreSTha bIjuM kAMI nathI." jagatanA A sauthI mahAna saMgItakAranA A namra zabdo kharekhara tene zobhAve evAja hatA. Ama chatAM tenI kaTamaya jIMdagI te cAluja rahI. osTrIyAnA traNa rAjakumAroe tene pizana ApavA kaheluM, paNa te niyamita maLatuM nahotuM. vaTaluMnI laDAinA arasAmAM te taddana ahero banI gayA ane lakhIne vAtacIta karavAno vakhata AvyuM hatuM.Ama ne Ama bIjAM daza varSo vItI gayAM. te ziyALAne samaya vIenAmAM ane unALAmAM gAmaDAmAM rahetA hatA. kudaratasivAya bIjA kazAnuM tene AzvAsana hatuM nahi. kudaratano teno cAha agAu jeTalAja jabarA hatA ane khetaromAM tathA TekarIomAM te ughADe mAthe rakhaDavA nIkaLI paData. du:khathI tenA caherA upara glAninI chAyA vaLI hatI, chatAM cAritryanA baLathI te suMdara lAgatuM hatuM. te hamezAM ekalAja karavA nIkaLa. kudaratanuM A vahAluM bALaka kudaratanAja kheALAmAM mIThAza anubhavatuM. chellAM varSomAM tenA bhatrIjAe tene ghaNI upAdhi karAvI. parIkSAmAM nApAsa thavAthI teNe ApadhAta karavA mAMDyo hato, paNa pakaDAI gayo hato ane chevaTe te lazkaramAM joDAyo hato. A banAvathI bIvanane pArAvAra duHkha thayuM hatuM. kAraNa ke tenA bhatrIjA upara tenuM niHsIma heta hatuM. A badhuM chatAM te niyamita kAmakAja karyo ja jato. tenA eka nokare tenA kAmakAjanI nIce pramANe vigata ApI che -te sADApAMca vAge uTho ane gAtA gAte Tebala AgaLa AvI besI lakhata. sADAsAte nAsta karI gharamAMthI bahAra khetaromAM pharavA jata ane sva2chApUrvaka pharato tathA kai kaivAra noMdhapothImAM lakho. bapore khANuM levA ghera Avato ane tyArapachI traNa vAgyA sudhI tenA oraDAmAM besato. pharIthI khetaromAM pharato. sADAsAte vALa karato ane te pachI daza vAgyA sudhI lakhI suI jato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ati agatyanI kaLA-jujIlsa tenuM chelluM saMgIta 1826 mAM lakhAyuM. khullI gADImAM ekavAra pharavAthI tene zaradI thaI AvI, phephasAMne sojo caDhayo; ane Ama cAra mahInA maMdavADa bhegavI ociMto te phAnI duniyA choDI cAlyo gayo. 1827nA mArcanI 26mI tArIkhe sAyaMkALe ati pIDA-kaSTa bhogavI teno AtmA paralokamAM sIdhAvI gayo. maraNa samaye tenI uMmara 16 varSanI hatI. teNe ghaNuM saMgIta racyuM che; ane tenA jANakAro kahe che ke, te samajatAM varSonAM varSo lAgaze. eka ati agatyanI kaLA-juju (lekhaka-rA, lakSmaNarAva nArAyaNa sakhe, vaDodarA-vyAyAma okaTobara 1926 nA aMkamAMthI). ApaNe game te kaLA agara hunnaranI unnati kevI rIte thAya che te bAbata bArIkAIthI vicAra karI jaIzuM jaNAI Avaze ke, dezanI unnati hoya to ja te dezamAM kaLAnI unnati thaI zake che. te ja pramANe je dezamAM te kaLA nirmANa thaI hoya te dezanA AcAravicAranI paNa te kaLA upara asara thAya che, te ja sthiti jujusunI bAbatamAM paNa thaI che. keTalAka lokonuM evuM mAnavuM che ke, jujusune janma prathama bhAratavarSamAM thayo ane ahIMthI te vidyA nepALanA raste jApAnamAM gaI che. e samaja kharI che ke khoTI che tene nirNaya karavA hAlamAM sAdhana nathI; paNa eTalI hakIkata satya che ke, A kaLA jApAnamAM 2000 varSathI che. A kaLA prathama keNe kADhI te jANavAnAM sAdhano upalabdha nathI; paNa rAmAyaNamAM vAlI sugrIva, lava ane bharata, emanA bAhuyuddhanAM varNane vistArathI karelAM che. te ja pramANe bhAratanA bhIme hIlIMba, jarAsaMdha, kIcaka vagere joDe malayuddha kareluM che, tenAM sarasa varNana vAMcavA maLe che. te pramANe jApAnI bhASAnA jUnA graMthamAM AvAM yuddhanAM varNana che. te uparathI eTaluM jaNAI Ave che ke, 100 varasa pahelAM A kaLAne prasAra phakata "semyurAI' nyAtanAja kSatriya jApAnI lokomAM hato. A vidyA A lokoe gupta sthitimAM rAkhI hatI. Azare 50 varSa pahelAM jApAnamAM moTI krAnti thaI. zagana gharANAnA rAjAnI sattAne aMta thayo ane te sAtheja semyurAI varganuM paNa jUduM astitva naSTa thayuM. te loke bIjA jApAnIlokamAM sAmela thaI gayA ane jApAnamAM lokasattAtmaka rAjyapaddhatine udaya thaze. jUnA vicAro badalAI gayA ane te kAraNe gupta rAkhelI A vidyA paNa AkhA janasamAjane zIkhavavAnI zarUAta karavAmAM AvI. pitAnuM sAmarthya vadhArI zatru pAsethI potAno bacAva zI rIte karo, te A vidyA zIkhavAthI samajAya che. A vidyAne AkhA dezamAM prasAra thavAthI tenuM mahatva lokonA ane sarakAranA paNa dhyAnamAM AvyuM, tethI A kaLAnuM zikSaNa dareka skulamAM, kolejamAM ApavAnI goThavaNa karavAmAM AvI; teja pramANe polIsa ane lazkarI khAtAmAM AnuM zikSaNa pharajIyAtatarIke ApavAnI zarUA je pramANe ApaNuM dezamAM mallavidyAnI aneka paraMparAo che, te ja pramANe jApAnamAM jujusunI paNa aneka jUdI jUdI paraMparAo astitvamAM hatI. te badhI paraMparAomAMthI sAro bhAga laI hAla japAnamAM pracalita che te jujusunI paddhati mukarara karavAmAM AvI che. juo agara jujusu eTale zakti ane yuktinA gyamizraNathI sAmAvALA u5ra jaya meLavavAnI kaLA. bIjI keTalIka paddhatio che, paNa temAM yukti karatAM zaktino vadhAre upayoga karavAmAM Ave che. "pe' nAmanI eka paddhati che. temAM dareka dAvathI sAmAvALAnA zarIrane nukasAna thAya che. e prakAranA dAva jujusumAM che, paNa teno upayoga potAno jIva jokhamamAM hoya tyAre ja karavAne che. penakezana' nAmanI eka grIka paddhati che te kaMmpane maLatI che. e be paddhationuM eTaluM to sAmya che ke te paddhati mULamAM A taraphathI grIsa dezamAM gaI haze evuM anumAna nIkaLI zake. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ ITAlInI eka vartamAna mahAna vyakti-enTIke pherI 500 ITAlInI eka vartamAna mahAna vyakti enTIke pherI (lekhaka-rA. cunIlAla maganalAla desAI, vyAyAma nA ekabara 1926 nA aMkamAMthI) ApaNA dezamAM hAla 60 varSa thayA pachI manuSyane vRddhAvasthA prApta thaI gaNAya che ane ghaNebhAge te uMmare pahoMcelA manuSyo kAMI paNa mahattvanuM kArya karI zake nahi, ema mAnavAmAM Ave che. prAcIna kALamAM ApaNA dezamAM 100 varSanuM AyuSya te sAdhAraNa rIte gaNavAmAM AvatuM ane te vakhate 60 varSa ane te uparAMtanI uMmaranAM manuSya potAnA jJAna ane anubhavano lAbha pitAnAM kuTuMbIone tathA ziSyone sArI rIte ApI zakatA. have te sthiti palaTAI gaI che, ane 50 varSanI uMmare to manuSya jema tema karI pitAnuM dhuMsaruM kheMcato mAlama paDe che, to pachI pitAnA jJAna ane buddhino lAbha bIjAne ApavAnI to vAta ja zI ? pAzcAtyadeza ApaNuM bhAratavarSane mukAbale prathama ghaNoja pachAta gaNAta; te hAla sudhArAnI Toce pahoMcato jAya che ane tyAMnA manuSyanI sarerAza AyuSyamaryAdA paNa hiMdusthAnanA manuSyanI sarerAza AyuSyamaryAdA karatAM ghaNI ja vadhAre che. tyAMnA lokomAM je sAhasa ane utsAha bharyA che, tene pariNAme teoe dareka dizAmAM aneka zodho karI che, ane aneka azakya gaNAtAM kAryone zakya karI batAvavA mAMDayAM che. manuSya amuka uMmare vRddha thaI jAya che ane pachI te duniyAnA kAmane mATe nakAme thAya che. teNe te ekaja sthaLe besIne mAtra jaMdagInAM varSa jematema pUrAM karavAM joIe, evI je sAmAnya mAnyatA che tene teoe khoTI pADavA mAMDI che; ane tyAM 70 tathA te uparAMtanI vayanA manuSya je kArya karI rahyA che, teno jyAre ApaNe vicAra karIe chIe, tyAre ApaNane Azcarya utpanna thayA vagara rahetuM nathI. jarmanayuddhamAM agrabhAga lenAra vona hIDanabarganI uMmarane vicAra karo ane tamane samajAze ke, vRddha gaNAto manuSya paNa keTaluM kAma karI zake che. tevAja eka ITAlInA mahAna puruSa enarIke pherI 70 varSanI uMmare zuM kArya karI rahyA che, ane te kayA niyamo pALavAthI A pramANe potAnI zaktio jALavI rahyA che, eTaluM ja nahi paraMtu hajI te ghaNI AzAo te potAne mATe rAkhe che, te A lekhamAM batAvavAno hetu che. mI. enTIka kerI e cha kaTa uco ane kadAvara bAMdhAno manuSya che. tenI AMkhamAM ajaba teja raheluM che, temaja tenI rItabhAta ane belavAnI Dhaba atyaMta AkarSaka hei, te sarvanA prItipAtra che. temanI uMmara hAla 70 varSa uparAMtanI che ane hajI e yuvAna jevA ja lAge che. hasana jhImaramena nAmanA graMthakAra "potAnA ITAlI ne iTAlIyana mATe ' e pustakamAM mI. pherIviSe lakhatAM lakhe che ke, "te eka adbhuta sauMdaryavAna puruSa che ane temanI rItabhAta tathA bolavAnI chaTA evI mehaka che ke tenI AgaLa sarva pitAnuM mAthuM namAvyA sivAya bhAgyeja rahe.' temanI barapha jevI dhoLI dADhIthIja temanI uMmaravi kapanA karI zakAya che ane iTAlInAM vizvavidyAlayomAM te pacAsa varSothI adhyApaka tarIke kAma kare che, te uparathI ja mAnI zakAya ema che. temaNe gunDAsaMbaMdhanA zAstrane sAro abhyAsa karelo hoI, temAM temaNe ghaNI, nAmanA meLavI che; ane temanI 50 varSa uparAMtanI te zAkhAnI mAhitIne lIdhe te phojadArI vakIlatarIke atyaMta prakhyAta thayelA che. temaNe cembara opha DepyuTIjha ' mAM 38 varSa kAma karyuM che, ane kAyadAnA vartamAnapatranA adhipati tarIke 33 varSa sudhI pite cAlu rahelA che. 70 varSa A mahAna puruSa jaNAve che ke, jIvananI kharI khubIonI hajI te mane hamaNAM ja . jhAMkhI thAya che. temaNe lagabhaga 80 pustako lakhyAM che ane temAMnAM 8 te ghaNAM moTAM che. lagabhaga 2000 uparAMta temaNe vyAkhyAno ApyAM che tathA kAyadAnA sudhArAviSe, vijJAnanI daSTie temaja samAjazAstranI daSTie temaNe ghaNuM vivecana kareluM che. 1919 mAM ITAlIyana sarakAre temane pInala lo ane pInala prosIjaramAM yogya sudhAro karavAnuM sAMpyuM hatuM ane chellA ogasTamAM Akhara "rASTrIya sabhA' je laMDanamAM bharavAmAM AvI hatI temAM te ITAlIyana sarakAra taraphathI pratinidhitarIke gayA hatA. temane "vRddha yuvAna" ane "yuvAna vRddha" puruSatarIke saMbodha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ ITAlInI eka vamAna mahAna vyakti-enDrIkA pherI 501 vAmAM AvyA hatA. A uMmare tee ATaluM` kA` kema karI zake che tathA temanA AreAgyasaaMdhI zA niyame che tene have vicAra karIzu. .. rAkA DI pApA nAmanuM gAmaDuM rAmathI Azare 15 gAu dUra AveluM che. te ghaNuM UMcANumAM hAi tenI havA atyaMta AreAgyamaya ane zuddha che. AvI suMdara jagyAe enTIke pherI peAtAnA ghaNA divaseA gALe che. aThavADIAmAM chellA be-traNa divasa temaja rAjAenA ghaNA bhAga teo tyAM gALe che. tyAM teo vizrAMti le che, eTale ema mAnavAnuM nathI ke tyAM te meAjamajAha ane ezaArAmamAM vakhata gaLatA haze.tyAM te tee jUdA prakAranI pravRttimAM peAtAnuM jIvana gALe che. zaheranI dhamAlathI dUra heAvAthI, teo ahIM atyaMta sAduM jIvana gALI zake che. teo TekarIe upara caDhe che ane utare che tathA lAMbI musApharI page cAlIne kare che. najIkamAM eka suMdara sarevara Avelu che. tyAM zAMta citte te dhyAnamAM praveze che ane aneka upayogI graMthAnI vicAramALA ahIM AvI rIte racAya che. peAtAnA A zAMta gRhane pherI " dhI thrIna sAilansa e nAmathI oLakhe che. tyAM AjubAjunuM vAtAvaraNa eTaluM te! zuddha ane lIlI vanaspatithI bharapUra che ke je nAma tene ApavAmAM AvyuM che, te sAka che. A jagyA vRddhAvasthAnA ArAmagRhatarIke rAkhavAmAM AvI haze, ema kAie zaMkA karatAM tene je uttara mi. pherIe ApyA che, te vicAravA jevA che. sittera varSa thayAM temAM zuM? mANasa kadI gharaDA thatAja nathI. mAtra sagavaDanI khAtara paMcAMga uparathI gaNatrI karatAM ema lAge che ke, mane 70 varSa thayAM che tethI mArA bhaviSyanA jIvananI sAthe tene kaMi saMbaMdha nathI. eka dhaDAnuM dRSTAMta lye. sArI rIte sAcavIne vAparanAra manuSya eka dhaDAne aneka varSoMsudhI pANI kADhavAnA kAmamAM lai zake che; jyAre niSkALajIvALA manuSya gheADA vakhatamAM evA keTalAya dhaDA bhAMge che. te ema jaNAve che ke, jo manuSya niyamita jIvana gALe ane kudaratane anusare te te keTaluM AyuSya bhogave tenI maryAdA nathI. kudaratI rIte jIvavuM eTale zuM ? hAlanA sajogomAM te pramANe jIvavuM zakaya che ! e praznaneAnA uttaramAM te jaNAve che ke, kudaratanA yathA amAM hAlamAM saMpUrNa rIte manuSya jIvI na zake tApaNa lagabhaga te pramANe jIvavAnA te yatna karI zake, emAM saMzaya nathI. ApaNe zaheramAM rahIe chIe e kharU', relvemArge musApharI karIe chIe e paNa kharUM; paraMtu ApaNune kharAbaja havA zvAsamAM levAnI haMmezAM kAi kuraja pADatuM nathI. mArA A rAkA-DI pApAmAM huM 25 varSathI rahyuM huM ane jyAre taka maLe tyAre huM ahIM AvuM chuM tathA sArAmAM sArUM kAma huM ahIM karI zakuM chuM. vakIla, adhyApaka, vijJAnazAstrI vagere tarIke je aneka dizAmAM mAre kAma karavAnuM che, tene mATe mArA zarIramAM jIvanapravAhane huM ahIMthIja bharUM chuM. A uMmare taddana sazakta ane ArAgyavALuM zarIra rahevAnAM bIjAM kAraNeAmAM mi. pherI jAve che ke, kAma ane uMdha e emAM huM bahuja niyamita rahuM. huM ane tethI huM sArUM Arogya bhAgavuM chuM. te jaNAve che ke, hu' ATha kalAkanI uMgha lauM chuM ane tyAre jamatA hAu agara kasarata karatA hAuM te samaya bAda karatAM bAkIne badhA vakhata hu kAmamAM rAkAyele rahuM chuM. mAtra be vakhata huM jamuM bru. nAstA savAramAM leteA nathI ane be vakhata jamuM chuM; te paNa peTa taDAtuma thAya tyAMsudhI jamA nathI, mAtra bhUkhapUratu Mja khAuM chuM. khaDI ke dArU huM pItA nathI, savAramAM chellAM pacAsa varSoMthI huM ThaMDA pANIthI snAna karUM chuM ane mane saLekhama kadI thayuM nathI. taravAne mane dhaNA zokha che ane vAraMvAra huM samudramAM taravAnA akhtareA karUM chuM. huM kadI paNa mAMdA paDayA nathI. huM cAlavAnI kasaratane! ghaNA himAyatI chuM. te ghaNI sahelI ane vinAmUlye karI zakAya evI chatAM atyaMta AnaMda ApanArI kasarata che. huM rAmathI mAre gAma ghaNI vakhata cAlateja AvuM chuM ane sAthe mAre daMDa laine cAlavAnuM mane ghaNuMja game che. patanI TekarIo caDhavAnuM mane dhaNuM game che ane phephasAMne mATe AnA jevI khIjI eka sArI kasarata nathI. mi. pherI jaNAve che ke, huM kustIbAja nathI temaja atyaMta zramavALI kasarata paNa mane gamatI nathI. khUba jorathI deADavu, phUdavuM, tenA karatAM je kasaratAthI AnaMda maLe ane kaMTALe Aveja nahi te mane vadhAre game che. taravAnI kasarata che. e sarvottama kasata che; kAraNa ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 ITAlInI eka vartamAna mahAna vyakti-erIke pherI tethI zarIranA badhA snAyuone kasarata maLe che. "maMkI lenDa" eTale ke vAMdarAnI amuka graMthine upaga karavAthI manuSyanA zarIramAM navuM jIvana Ave che evI je hAla navIna zodha vijJAnike e karI che. te saMbaMdhamAM mi. kerIne abhiprAya pUchatAM teo jaNAve che ke, "mArA zarIranI je zaktio huM A vaye jALavI rahyo chuM ane bhaviSyamAM jALavavAnI mArI zakti ane khAtrI che te jotAM huM vAMdarAne mAro bhAgIo athavA sAthI banAvavA mAgato nathI. Izvare mane je zarIranI bakSisa ApI che, teno sadupayoga karI huM 100 varSa sudhI jIvIzaja, ema mArI khAtrI che. hu varNasaMkaratA karavAnI viruddha chuM." aiphesara pherI ema mAne che ke, "zArIrika keLavaNI viSe dareka abhyAsakramamAM sArI pejanA, hovI joIe; temaja vidyArthIone ( strI-puruSa baMnene) jananeMdriyanI racanA tathA tenA sadupayoga-dupayogasaMbaMdhI tamAma niyamothI temane sArI peThe vAkepha rAkhavA joIe tathA zArIrazAstra ane pUrNa Arogya kema jALavavuM e saMbaMdhI khAsa dhyAna ApavuM joIe. keTalAke evI zaMkA. uThAve che ke, A saMbaMdhI mAhitI ApavI e keTalAka dezamAM ane khAsa karIne yUropa ane tenA dakSiNanA dezamAM, e samAjanA niyamathI viruddha che. paraMtu tenA javAbamAM te jaNAve che ke, "e bAbatane gupta rAkhavAthIja ghaNAM nukasAna thAya che, kAraNa ke vidyAthIo jIvananA agatyanA kAyadAosaMbaMdhI A dizAmAM taddana ajJAna rahe che ane pachIthI game tevA saMjogo utpanna thatAM temAM phasAI jAya che tathA zArIrika ane naitika hAni vahorI le che. temaNe pote te bAbatamAM pitAnAM bALakone lekhI patra dvArA A jJAna ApyuM che. temane be putro ane eka putrI che. ITAliyana samAjamAM A saMbaMdhI moTethI jJAna mAbApe pitAnAM putra-putrIone Ape, e samaya hajI Avyo nathI; mATe mi. pherIe patro lakhIne pitAnAM bALakone A jJAna ApavAnI pahela karI che. A mi. pherI kahe che ke, mArA patro dvArA meM saraLa ane sahelI bhASAmAM kudaratanA jananeMdriyasaMbaMdhI niyame mArAM bALakone samajAvavAno prayatna karyo ane temAM khAsa karIne mArA putrane zArIrika tathA naitika ArogyaviSe khAsa sUcanAo ApI. mane A saMbaMdhI kAMI jJAna mArA vaDIlo taraphathI maLyuM nahotuM; paraMtu monTIgejhA nAmanA vidvAna lekhakanAM pustake A viSaya upara meM vAMcelA te uparathI jANavA yogya hakIkata meM ekaThI karI hatI. mArI to khAsa mAnyatA che ke, A saMbaMdhamAM zALAAmAM kaMi zIkhavavAmAM AvatuM nathI, e meTI bhUla che. taMdurastI jALavavAnA mukhya siddhAMta je temane jIvanabhara upayogI thaI paDanAra che, te saMbaMdhI temane pUrNa mAhitI ApavI ja joIe. je ke A kAma saheluM nathI, to paNa te agharuM che; mATe karavA jevuM nathI ema mAnavuM, e bhUlabhareluM che. A dizAmAM prayatna karavAmAM Ave to sahelAithI pragati karI zakAya ema che, ane je vidyAne potAno samaya A dizAmAM gALaze, temane AgaLa upara samajAze ke temano samaya atyaMta upayogI kAryamAM gALavAmAM Avyo che tathA tenuM pariNAma atyaMta saMtoSakAraka AveluM che." Bphesara kerIno avAja ghaNoja madhura ane saMgIta je karNapriya che. cALIsa varSane yuvAna bolatA hoya evuM temAM ojasa che. te saMbaMdhamAM te jaNAve che ke, "A avAja meM keLavyuM che. dareka vastu mahenata karavAthI thaI zake che. mAre vakIlAta ane vyAkhyAnakAra bajotarIke kAma karavAmAM avAjanI madhuratAnI jarUra paDI ane te mATe mArAM phephasAM paNa sArAM hovAM joIe, ema mane lAgyuM. te vakhate huM vIsAmAM hate gAma bahAra jato ane tyAM mArI avAja sudhAravAnuM kasarate karato. eTale meTethI bolI zakAya teTale moTethI huM bolavAne abhyAsa pADate ane keAI viSaya upara jANe vyAkhyAna karato houM tema mArA vicAro moTethI bolI jato. AthI phephasAMne, kaMThanaLIne ane mArA magajane sArI kasarata maLatI. zarUAtamAM vicAranI avyavasthA thaI jatI ane keTaluMka asaMbaddha pralApa jevuM mane lAgatuM; paNa jema jema mAro abhyAsa vadhato gaye, tema tema mArA vicAro vyavasthita goThavAtA gayA, mAro zvAsa niyamita thato gayo ane avAja evo suMdara thayo ke dhArelI asara huM zrotA upara upajAvavA zaktivAna thayuM. A je zakti mane prApta thaI, tenuM pariNAma e AvyuM ke, sAta sAta kalAka sudhI pArlAmenTamAM kaMI paNa thAkavagara temaja koI jAtanI noMdha pAse rAkhyA sivAya huM" " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ ******* * -^^^^^ ^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ akhaMDa sukhazAnti meLavavAnA upAya - 503 satata bhASaNa karI zakato." prophesara pharI jyAre zaheramAM Ave che tyAre AkhI prajAne kaMIka ne utsAha Ave che.kAI rAjakIya sabhA hoya, ke prajAkIya agatyanA praznanI carcAmAM bhAga levAno hoya, ke vizvavidyAlaya taraphathI bhASaNe ApavAnAM hoya, ke vijJAnanI kaI zodha mATenI musApharI hoya, ke evA aneka upayogI kAma mATe ja temanuM Agamana hoya, A badhA praznonI carcA teo kare te paNa te uparAMta temanI pAsethI prajA koI khAsa viSaya upara bhASaNa paNa karAve tathA kAIka dhArmika saM lAbhamATenI sabhA paNa karAvavA cUke nahi ja. lAMbuM AyuSya kema bhegavavuM te saMbaMdhI temanI sAthe vArtAlApa karavA temaja navuM navuM jANavA aneka manuSyo temanI salAha levA Ave che te jUduM ja. A pramANe zaheramAM Ave tyAre temane Akho vakhata lokapayogI kAryamAM ja vyatIta thAya. Bphesara kerI pUrAM 100 varSa te ochAmAM ochuM jIvavAnI saMpUrNa taMdurastI saha AzA rAkhe che. romanA vizvavidyAlayamAM ke jyAM temane mATe atyaMta Adara che, tyAM teo vyAkhyAna ApavAnuM ane zIkhavavAnuM to cAlu ja rAkhaze; temaja vakIlAta paNa karaze ane gunhA tathA gunhegArasaMbaMdhI temanI zodhe paNa cAlu rahezeja. gunhA ane gunhegArasaMbaMdhI temanA vicAro jANavA jevA che.gunhegArone zikSA karavAthI kaMI artha sarato nathI, ema teo mAne che, paraMtu temanuM valaNa zAthI gunha karavA tarapha thayuM,te vaijJAnikadaSTie zodhI kADhIne te kAraNane dUra karavA prayatna karavo eja jarUranuM che, ke jethI pharIthI te tevo gunho karavA prerAya ja nahi. samAjane uddhata ane na sudhArI zakAya evA gunhegArothI bacAvavI e jarUranuM che. e vAta kharI che: topaNa je sudharI zake evA che, temane sudharavAnI taka ApI temane uddhAra karavAno prayatna karavo, e paNa eTaluM ja jarUranuM che, ema teo mAne che. hAlanAM kedakhAnAne khetIvADInAM nAnAM saMsthAno banAvI devAnI teo salAha Ape che; kAraNa ke teo ema mAne che ke, AthI ja gunhegAranI zArIrika ane mAnasika sudhAraNuM thavAno saMbhava che. priya vAcaka ! A uparanA prophesara kerInA kaMIka laMbANathI ApelA vRttAMtathI samajAze ke, manuSya je pitAnI unnati karavA mAge to te karI zakavA samartha che. hAlamAM ApaNuM zikSita yuvAna varganI dazA juo. temanI zArIrika sthiti joI tamane dayA AvyAvinA raheze nahi. ApaNuM yuvakavarganAM zarIra bagaDavAnAM aneka kAraNo che, ane te sudhAravA zuM karavuM joIe te carcavAnuM A sthAna nathI, te paNa uparanA dRSTAMtamAMthI eTaluM to samajAze ke, je prayatna karavAmAM Ave to zArIrika sudhAraNuM game te manuSya karI zake; ane prathama pAyo sudharatAM, AkhuM jIvana sudhAravAnuM sugama thAya. kaeNphesara pherIe kasarata ane yogya AhAra uparaja khAsa dhyAna ApyuM che ane temAM niyamita rahevAnI tathA hamezAM niyamita kAma karavAnI Teva pADavAnI keTalI jarUra che, te upara khAsa dhyAna ApavAthI te 70 varasanI uMmare paNa keTaluM badhuM kAma karI zake che te ApaNe joI zakIe chIe. khullI havAmAM jeTaluM rahI zakAya eTaluM rahevuM ane cAlavAnI tathA taravAnI banI zake teTalI kasarata karavI ethI keTalo badho lAbha che, te paNa batA vyuM che. ApaNe temAMthI bane teTalo prayatna karIne levA yogya lAbha laIe ane ApaNI taMdurastI sudhArI bIjAne sudhAravAnA kAmamAM madadagAra thaIe eja vinati che. akhaMDa sukhazAnti meLavavAnA upAya apakAra upara upakAra karavA avaguNa upara guNa karavA; krodhane zAntithI vaza karo; kaDavuM belanArane mIThAzathI vaza karavo; verI tarapha kSamA batAvavI; hiMsA tathA niMdA karanAra tarapha dayA batAvavI ane duHkha denArane paNa dhanyavAda ApatAM zIkho. akhaMDa sukha tathA zakti meLavavA mATe A batAvelA saddaguNa zIkhavA joIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAone chAnA upadeza-nahArI seAmatanu* phaLa chekarAone chAnA upadeza--naThArI sAbatanuM phaLa ( vyAyAma'nA AkaTAbara 1926 nA aMkamAMthI) je vidyAvagaranA che, kAmI che, leAbhI che, dAMbhika che, mAjI che ane garviSTha che, evA duSTa mANasAnAM svapnAMmAM suddhAM nIti ane dharmae e vastu zu` che,te samajavAmAM AvatuM nathI; tethI teo nUrDa khele che, nahi khAvA jevA padArtho khAya che, nahi pIvA jevI vastue pIe che ane nAnA prakAranAM vyasaneAne vaza thAya che; eTaluMja nahi paNa tene tAme thavAne zrama karavA paDatA nathI ke vakhata vyatita thate nathI,paraMtu upara darzAvelI kharAba TeveA cheDavI ghaNI muzkela paDe che ane temAMe vaLI keTalIka paDelI kuTevA cheDI chuTI zakatI nathI. eTalA sArU sUcavavAmAM Ave che ke, AvA durguNavALA mitrAnA saMga kadApi karavA nahi, temaNe vistArelI jALamAM jhaMpalAvavuM nahiM ane zreyasaMpAdananAM sAdhanA sAdhya karI laI jIvanane saphaLa karavuM. A lekha zarU karatAM pahelAM keTalIeka vyAvahArika sUcanAo che, te A sthaLe huM ApuM huM. pahelI sUcanA che te jemane rAtre uparAuparI svapnAM Ave che temane mATe che. bIjI sUcanA che te ajJAnanA kAraNathI muSTimaithunanI Teva paDI javAthI niraMtara jee tene AdhIna thayelA che,tevAene nukasAnakartA kuTeva kADhI nAkhavAnI aMtaHkaraNamAM icchA che, temane sArU che. vapnAM echAM Ave tene mATe upAye| puSkaLa che; paNa kharI rIte joie te zarIra nirAmaya rAkhavu eja mukhya upAya che. zarIra nirogI rAkhavA mATe nIce jaNAvelI vAtA khAsa dhyAnamAM rAkhavI: 504 (1) khullI havAmAM niraMtara nidAna niyamitapaNe be kalAka sudhI barAbara rIte vyAyAma karavA. mane eka che!karAe kahyuM che ke, rAtre sUtA agAu saeNnDanA kahevA pramANe kasarata (esaskrUjha) karavAthI mane sArA phAyadA thayeA che. (2) hamezAM TADhA pANIthI nhAvuM sArUM che. niratara TATA pANIthI nhAvAvarDa prakRti ThIka na rahe, teA aThavADiyAmAM ekAda divasa paNa TADhA pANIthI nhAvuM joie. (3) rAtrie ghaNuM meADuM jamavuM nahi ane bhUkha heAya tenA karatAM nitya cAra kALIA ochA khAvA; temAM paNa rAtre te jema eThuM khavAya tema sArUM che. kAi paNa prakArane mAdaka padA pIvA nahi. (thavAnuM haze te thaze ema kahI cA-kArI bilakula pIvAM niha.) (4) haMmezAM jhADA sApha Ave tene mATe kALajI rAkhavI. (5) jananendriyanI jagyAmAM je vAraMvAra khaMjavALavuM paDe te vaidyanI sannAha levI ke, khajavALavuM kema paDe che? vaidyane ema pUchavAmAM jarApaNa DaravAnuM kaMI kAraNa nathI khaMjavALa AvavAnuM kAraNa sAmAnya heAya che, paNa vaidyanI salAha levI e zreyaskara che; kAraNa ke evI bAbatamAM yAgya upAya yeAjavA vaidyavagara bIjA kAi kharekharI salAha ApI zakatA nathI. (6) hamezAM jananendriyanA agrabhAga uparanI tvacA pAchI haTAvI aMdaranA bhAga ThaMDA pANIthI barAbara dheAi nAkhavA. A bhAga upara sapheda raMganA cIkaNA padArtha rAja jAme che. jo te barAbara dhoI nAkhavAmAM na Ave te tyAM AgaLa dhaNI khaMjavALa Ave che. te zAthI Ave che te na samajavAmAM AvyAthI, tyAM AgaLa hAtha lagADavAne anivAya mAtu upasthita thAya che. A je dheALI vastu che te vIja che, ema samajI taruNa mANasA dhaNIvAra gabharAya che; paraMtu A padA` sAthe vIya ne yatkiMcit mAtra sabaMdha nathI. kharekharA pavitra mANasa heAya che, tenuM zuddha pavitra vana chatAM paNa A ThekANe dheALA raMgane thara bAjhe che;mATe jo te dheAI nAkhavAmAM na Ave te tene lIdhe tvacAnA anekAneka rAge utpanna thavAne sabhava rahe che. (7) nhAtI veLAe guhyasthAna niraMtara sAbu lagADI dhAine svaccha karavAnA mahAvI rAkhave. keTalAka zaramALa cheAkarAe A guhya bhAga dheAine cAkhkhA karatA nathI, tethI temane darAja, garamI vagere tvacAnA rogo thAya che; eTaluMja nahi paraMtu je jagyAe vAravAra hAtha lagADavA vyAjabI nathI, tyAM AgaLa khakhulI AvavAthI hAtha lagADavA paDe che. (8) rAtrie sUtI vakhate dheyelA svaccha lagADhu paherIne suI rahevuM. ghaNAkharA manudhye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ chokarAone chAnA upadeza-naThArI sebatanuM phaLa ke 505 kahe che ke, laMgoTa paherIne suI rahevAthI nAmardII pidA thavAnI dhAstI rahe che; paraMtu temanuM A kahevuM ucita nathI. kaTevane kamI karavAnA kAmamAM laMgoTa upakAraka thaI paDe che. rAtridivasa laMgeTa paherI rAkho, te atyaMta zreyaskara che. suvAnuM sthaLa ane pathArI mATe nIce jaNAvelI hakIkta dhyAnamAM rAkhavI:( 1 ) suvAnA sthaLamAM sArI zuddha havA AvavA devI. bArIbAraNAM ughADAM mUkIne suvuM. ( 2 ) sutA pahelAM pezAba karI Avo. (3) vIryapAta vAraMvAra thato hoya te, savAramAM uThayA barobara pAMca miniTa ThaMDA pANInI dhAra ikiya upara karavI. ( 4 ) savaDa hoya te pitAne mATe svataMtra ekAMta sthaLamAM pathArI pAtharavI. pAtharavAnI taLAI sAdhAraNa kaThaNa karavI paNa bahu naramAzavALI rAkhavI nahi. ( 5 ) phAve te pramANe pAsAbhera sUI rahevuM. catA athavA uMdhA sUI rahevuM, e barAbara nathI; kAraNa ke tethI Ikiya uttejita thaI, vIryapAta tarapha vRtti vALe che. pAsAbhera sUI rahevAnI Teva pADavI e ghaNuM saraLa che. pATIne paTo athavA jhINI bArIka paTTI kamaranA bhAgamAM evI rIte bAMdhavI ke, gAMTha pAchaLanA bhAga pAse vaLI zake tAtparya e che ke, uMghamAM kadApi catA thaI javAya paNa gAMTha khuMcavAthI jAgI javAya, jethI vikSepa AvI zake nahi. ( 6 ) bIjo uttama mArga e che ke, svapnAM AvavAno vakhata je 2 thI 5 sudhI che, te vakhata vAMcavA mATe athavA kharekharI gADha nidrAmATe mukarara kare, eTale svanAvasthA prApta thavAno samaya AvI zakavAne nathI. jAgrata thavAya te vakhate pezAba karavA javAnI Adata rAkhavI. upara darzAvyA uparAMta bIjI traNa sAdhAraNa sUcanAo upara paNa lakSa ApavAnI khAsa agatya che.' ( 1 ) game tema thAya, paraMtu guhya Idriyane hAtha lagADavAno svabhAva sArA nathI; mATe tevI Teva pADavI nahi. ( 2 ) sArA vicAravagaranA bIjA vicAramAM lakSa lagADavuM nahi.ghaNAM chokarAMonA manamAM kharAba vicAro Ave che. paraMtu sArA chokarAo te tarapha dhyAna ApatA nathI. vilakSaNa citra . athavA nakAmI vAta viSe manamAM vicAro Ave to tene sarpanI peThe vegaLA karI nAkhavA. A , pramANe karavAthI svapnAvasthA baMdha thaze. zarIramAM game teTalI dhAtu vadhe, paNa tenAthI koI prakAre upAdhi thaI zakatI nathI. je mana svAdhInamAM na rahe ane vRtti vivala thAya to nirAmaya zarIravALAne paNa vadhelI dhAtu nukasAna kare che tathA zarIramAM roga kare che. kahevAno sArAMza e che ke, dhAtu vadhavAthI roga thato nathI; paraMtu manevikAranI vRtti vila thavAne lIdhe roga pedA thAya che. ( 3 ) bAra varasanI vayathI pacIsa varasanI uMmara sudhI 1-viSayI mitro sAthe gADho saMbaMdha, 2-strInA svarUpanuM ane tenA guNanuM varNana, 3-zaMgArika kAdaMbarIe, 4-nATaka ane velo vagere vAMcavA ane tenA pratyakSa thatA prayogo jevA, 5-viSayanI vAte hAsyavinodamAM kahevI, vagere bAbate vaja karavI. zarIramAM vadhelI dhAtu na vaparAvAne lIdhe zarIramAM roga thAya che evI samajaNa viSayavAsanAne vadhAranArI ane atizaya nukasAna karanArI che. sukhamaya jIdagI gALavAnA mukhya sAdhanarUpa je dhAtu che, tene je vayamAM ekatra karI bhaMDAra bharI rAkhavo joIe, tene badale viSayavAsanAmAM tallIna thaI jaI, jee tAtkAlika sukha bhogave che, teo meTI bhUla kare che, ane teo manovikAranI vipharelI vRttine vaza karI, dIrdhAyuSya sukhamaya nirgamana karavA sArU lavaleza prayatna AdaratA nathI, e atyaMta dilagIrI upajAvanArUM che, ema amAre DIMDIma vagADIne kahevuM paDe che. , muSTimathunanI kuTevamAMthI mukata thavAne upAya ajJAnatAne lIdhe nukasAnakAraka muSTimaithunanI kuTevamAM phasI gayelAoe temAMthI mukta thavAnI icachA hoya to nIce jaNAvelI sUcanAonuM avazya manana karavuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ nonnnnnnnnnnnnnnnnnnn 506 hiMdue, sAvadhAna! (1) prathame darzAvelI pratyeka sUcanAo temaNe kALajIpUrvaka paripAlana karavI. svAbhAvikapaNe svapnamAM Ave to vizeSa gabharAvAnuM kAraNa nathI; paraMtu kakriyAnI kuTevanA abhyAsane -lIdhe rAtrie je vIryapAta svapnAvasthAmAM thato hoya te prathama kuTeva kADhI nAkhI, pachI svapnAM na Ave tevA gya upAyo yojavA tajavIja karavI. . (2) kukriyAnI kuTevamAMthI mukta thavAnI je koI chokarAnA manamAM IcchA hoya te teNe te Tevane tyAga karavA sArU aDaga nizcaya Adara. aMtaHkaraNathI barAbara nizcaya thayo nahi heya. to te kuTeva punaH tene vaLagyA vagara rahevAnI nathI; mATe kuTevanI kukiyAnA kharekharA ghara pariNAmane aMtaHkaraNamAM uDe vicAra karI eka vakhata da4 pratijJA karavI ane te hamezane sArU svIkAra karI levI. e vagara anya upAya temane temAMthI mukta karAvanAro nathI. kaTa vadhAre ane jeTalA vadhAre divasanI haze, teTalo vadhAre vakhata tene choDavAne lAgaze; ane te cheDavA sArU prayAsa paNa vadhAreja karavo paDaze. sAdhAraNa sAmAnya kuTeva TaLI jAya, te paNa te Teva jema bane tema samuLagI aMtaHkaraNamAMthI aLagI thAya tene sAru je kaMI karavuM ghaTe te karavA. taiyAra rahevuM joIekAraNa ke aThavADiyuM, mahIne athavA varasadivasa thaI jAya, varasonAM varaso vItI jAya toye kuTevano moha choDI detAM chuTI zakato nathI. meha na jAya; paraMtu pitAne karela daDha nizcayano tyAga karavo e vyAjabI nathI. kakriyAnI kaTeva kADhavA je pramANathI parizrama karavAmAM Avaze, te pramANe temAMthI mukta thavAne vadhAre saMbhava che. - - - hiMduo, sAvadhAna ! tamArA baMdhuone sAcave . hiMdujAtine lAgu paDelo jatikSaya keTalo bhayaMkara, temaja hiMdujAtinI AMkha ughADa-. nAro che, te 1911 thI 1921 sudhInA dazakAmAM, jUdI jUdI jAtionA keTalA hiMduoe paradharmano svIkAra karyo, tenA AMkaDA eka patre pragaTa karyA che, te jotAM koI paNa hiMdunA dilane AdhAta thayA vinA raheze nahi. e AMkaDA nIce pramANe che - . brAhmaNa 340717 gavalI 43625 heDa (DAma) 500 870 AhIra 41625 gelA 121263 dusAca 147702 mahAbrAhmaNa 1986 09 gauDa 16 358 jogI 152905 bagadI 145415 vANIyA(gurjara)19171 vaNakara 190267 vAdharI 433028 nAvI (jAma)107675 mALI 73306 bhumIhAra 211227 camAra 23085 kaMsArA 132415 sutAra 415166 cAvA 94552 kaDIyA 60564 phakITara 188579 cAMDALa 22471 65175 bharavADa 69220 dhAbI 53874 janAvara kApanAra 671365 A rIte pratyeka daza varase lagabhaga savA karoDa mANasa eAchAM thatAM jAya to traNa varSamAM eka paNa hiMdu, hiMduonI bhUmi upara rahevAno nahi; ane hajAro varSathI je dharmane lIdhe A bhUminuM nAma hiMdusthAna paDayuM, te nAma paNa badalAI javAnuM. zuddhi ane saMgaThananI keTalI jarUra che, te uparanA AMkaDAja batAvI Ape che. (dainika "hiMdusthAnanA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza 50 bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza ('citramayajagata nA sapTembara tathA naveMbara 1926 nA aMkamAMthI) prastAvanA:-duniyAmAM AjaparyaMta alaukikatarIke manAyelA sAtaATha mahAtmAomAM bhagavAna buddhanI paNa gaNanA thAya che; tathApi jemanA guNothI lobhAIne te guNagAna gAvAmAM Adhunika itihAsakAronI lekhaNa thanathanATa karavA lAge che evA naravIronI prabhAvalimAM temanuM nAma najare paDatuM nathI. A mAna sIjhara, elekajhAMDara, nepoliyana vagerene lAgyuM che. spaSTa eja che ! bhagavAna buddha pitAne kItivaja upara jaNAvelA vIranI peThe aihika aizvaryAnA ADaMbara upara rAkhyo nathI athavA evI aizvaryarUpI imArata racatI veLA, tene majabUtI ANavA sArU dIdhelA narabalinA raktavaDe nItaratI taravArathI bhaya pAmI prazaMsaka banelA bhATenI sahAyatAnI paNa teNe apekSA rAkhI nathI. mahAbhAgonA sAmrAjyanI vAtaja jUdIpitAnA sAmrAjyanI sAkSI pUranArA zilAlekha temaNe janatA janArdananA aMtaHkaraNarUpI zAzvata zilAtala upara kevaLa jJAnacakSavaDe vAMcI zakAya evI adazya lipimAM karI rAkhyA che. AvAM sAmrAjyanI racanA AMkhanI kIkIneye pitAnA mRdusparzathI AhAda ApanAra che, paraMtu prasaMge pracaMDa zilAkhaMDane suddhAM pitAnA avirata varSovathI zUnyavata karaNakSama je nIra tadupama nirmaLa premanA sAmarthya para thayelI hoya che. A sAmrAjyanI zAzvati paNa cAra ATha peDhIe TakayA bAda nAmazeSa thaI jatI zAzvati paikI nathI te kalpakalpAMta sudhI TakanArI hoya che. AvAM akSaya sAmrAjyonA prasthApakAne ciddhana caitanyanA avatAra mAnavAnI ApaNa hiMduonI rIta che. avatAra dhAraNa karavAnA paramezvaranA udeza aneka hoI zake che. dharNoddhAra, du:saMhAra, ziSTa paripAlana, Adarza bhUta AyuSyakrama ityAdi mukhya che. e paikI buddhanuM avatArakArya dharmodvAranuM hatuM. e mahAbhAgasaMbaMdhI ekaMdara hakIkata ahIM ApavI azakya che; tethI temanI AdhyAtmika sAdhanA, siddhi ane upadeza, A traNa bAbatonuM ja vivecana karavAnuM ahIM kyuM che. buddhanI bAbatamAM aneka bhrAmaka, atizayoktipracUra ne asaMbhAvya kalpanAo janasamAjamAM rUDha che. pAlIbhASAnA jANakAra ne bauddha tattvajJAnamAM kuzaLa gaNAtA suprasiddha dharmAnaMda kosaMbInA lekha- nAdhAre uparanI bhrAmaka kalpanAonuM nirasana karavAno prayatna paNa A lekhamAM karyo che. huM avatArI hatA chatAM paNa bhagavAne mAnavadeha dhAraNa karyo hato; ne prathama krame krame pitAnI unnati karI laIne chevaTe siddhAvasthAmAMnA puruSo pramANe pitAnuM vartana temaNe rAkhyuM hatuM.. AthI ja temanAM vairAgya, dayA, prema ne sanniSThA akhila mAnavajAtine Adarza bhUta thaI rahyAM che. teo avatArI puruSa hatA, tethI temanI vAta jUdI ne ApaNI jUdI. temanI peThe vartavAne ApaNe prayatna kare e aniSTa che, ema mAnavuM e mUrkhAibhareluM' lekhAze. paramezvara jyAre manuSyadehamAM avatare che, tyAre mAnavadehadhArI AtmAne kayI kayI karaNI karavI zakya che, e batAvI ApavuM eja temano mukhya udeza hoya che. manuSyanI aMtargata zaktine vikAsa keTalA pramANamAM thaI zake che ne tenuM rahasya zuM che, e samajAvavA sArUja Izvara pote paMcabhautika deha dhAraNa karIne pRthvI upara avatare che. buddhanI sAdhanAno abhyAsa ApaNe Aja daSTithI karavo joIe. temaNe meLavelI siddhi, sAmAnya manuSyane eka te zuM paNa meM jame paNa meLavavI zakya nathI; tathApi je mumukSa che temaNe, buddha pitAnA netra sAme rAkheluM dhyeyaja potAnI sAme paNa rAkhavuM joIe. anaMta janmAMtare kAM nahi, paraMtu prayatna karanArAne mukti che ja evo vizvAsa bhagavAne piteja zrImukhe gItAmAM Avyo che; te janmono hisAba rAkhavAnuM kAraNa nathI. ujajavala dhyeyane AMkha sAme rAkhIne tadanusAra vartavuM eTaluM ja ApaNuM kartavya ne eja ApaNA jayano bIjamaMtra. bacapaNa ne adhyAtmanuM bIja:-gautama zAkya kuLamAM janmyA. zAkaya e ekaviziSTa jAtinuM nAma. Azare 2500 varSa pahelAM A jAtinA loka AryAvartane uttarabhAgamAM rahetA hatA. A zAkayarAjyanA pUrva, pazcima ne uttarabhAga nirjana arothI vyApelA hatA ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vu v **, , , , 508 bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza dakSiNe kesalanuM baLavAna rAjya parAyeluM hatuM. gautamanA janmanI veLAe zAkone kesalee jItI lIdhA hatA; tathApi tyAra pahelAM temaNe svataMtra gaNasattAka-eTale prajAsattAka rAjyano upayoga puSkaLa varSa sudhI karyo hato. kAlAnukrame ekataMtrI rAjasattAka rAjyanuM baLa vadhu TharyuM ne koloe zAne jItI lIdhA. A ApattithI zAkaya loko kSAtravRttithI vaMcita thayA ne temanA pikI ghaNAoe kRSivRttine kAyamano svIkAra karyo. sAdhAraNa se kuLanuM eka gotra ne evA eka eka gAtrane eka kalapati, AvI temanI samAjaracanA hatI. phakta kulapatija rAjakAra leto. gotramAMnA bIjA mANasa chetIvADI vagere baMdha karatA. A rAjakAraNa-vyAsaMgI kulapatine rAjA" nA nAmathI teo saMbodhatA hatA. zuddhodana e AvA rAjAo paikIja eka hato. zAkanI ekavAranI rAjadhAnI kapilavastu nagarImAM te raheto hato. tene be strIo hatI. ekanuM nAma mAyAdevI ne bIjInuM mahAprajApati gautamI. A baMne baheno hatI. IzvarakapAe mAyAdevI garbhavatI thaI. e vakhate teNe luMbinI nAmanA pitAnI mAlikInA eka upavanamAM rahevAnuM nakkI karyuM. tyAMja tene sArA muhUrtamAM eka tejasvI bALaka avataryuM. e bALaka teja bhagavAna buddha, buddhanA janmasamaye nAnA prakAranA camakAre thayAnA dAkhalA ThekaThekANenI daMtakathAomAM varNavelA che. e badhAmAM sattAnapAla prAcInatama che. zuddha aitihAsika draSTie A vanane vicAra karatAM " bALaka jagyA pachI be-traNa divasanI aMdaraja asita nAmanA eka brAhmaNe kumAra sarva sulakSaNasaMpanna hovAthI AgaLa jatAM mahada prApta karI leze AvuM bhaviSya kaheluM ' evo thAya che. A bhaviSya sAMbhaLIne ne, mAtapitAne temaja Apavagane atyaMta AnaMda thaye; paraMtu A AnaMda anubhavavAne mAyAdevI ghaNA divasa jIvatI na rahI. suvAvaDanA sAtameja divase teNe potAnI IhaleAkanI yAtrA pUrI karI. mAtAvihoNA bALakanuM saMgepana tenI mAsI mahAprajApati gautamI devIe sAvatrabhAva hovA chatAMya sagI mAnA jeTalA premathI ane kALajIthI karyuM. mahAbhAganAM sAta ATha nAmo pracalita che. amarakeSakartAe sa zAkyasiMha sarvArthaH piddhaH zauddhAdanizca sa: / gautamazcAkaMbadhuzca mAyAdevIsutazca sH|| AvI tenI nAmAvaLI ApI che. "suttanipAla" nAmanA pAlIgraMthamAM bAlyakALathI te parivAjikatA aMgikAra karI tyAM sudhI gautama,tyAMthI samAdhi thatAM sudhI bodhisatva ne tadanaMtara buddha; AvI nAmaparaMparA jaNAI Ave che. A bIjI paraMparA vAcakoe vizeSa kALajIpUrvaka dhyAnamAM rAkhavI joIe. A sivAya bhagavAnane zAyasiMha ne akabaMdhu AvAM nAma paNa ApelAM jaNAya che. temanI jAtinuM nAma zAkya ne gAtra Aditya hovAne lIdhe paNa kadAcita temane A nAmo prApta thayAM haze. ' lalitavistara nAmanA saMskRta graMthamAM, bIjA aneka pAlI bhASAnA graMmAM ne teja pramANe azvaghoSanA buddhacaritamAM mahAbhAganI bAbatamAM aneka adabhuta camakAronuM suMdara varNana najare paDe che. tathApi temanI adhyAtmasAdhanA ne nirvANasiddhinI bAbatamAMja ahIM lakhavAnuM hovAthI e camakAronuM varNana ahIM ApI zakAtuM nathI. bilakula nAnI uMmaramAM paNa buddha dhyAnadhAraNa karatA hovAno pUrAve madhyamanikAyamAM AvelA mahAsattaka suttamAMthI maLI Ave che. pitAnA pitAnA - bagIcAmAM naMbaDAnI saghana vRkSa chAyAmAM bAlabaddha dhyAnastha thaIne besato hatA,e saMbaMdhI madhyama nikAyamAM nIce jaNAvelI hakIkata AvI che:-"huM jAMbuDAnA jhADanI nIce jaine besato hato, e vAtanuM mane sArI rIte smaraNa che. viSayalaMpaTa ne duSTa vicArothI rahita evA nirmaLa manamAMnA vivekavikAsane prApta thanArA premAnaMdano lAbha sauthI prathama mane Aja ThekANe thayo. saMbodhana (pUrNa jJAna ) no mArga Aja haze ke zuM ! zuddha cittavRttine AdhAra laIne ekAgra dhyAnamAM magna thavAne lIdhe ja mane vijJAna prApta thayuM; ne jJAnano mArga te Aja, e mAre daDha nizcaya . agissA, viSayI ne duSTa vicArothI alipta rahenArA pUrNAnaMdathI mAre bIvuM zuM? meM eja nizcaya karyo ke, tene lIdhe mAre kadI paNa gabharAI javuM nahi." ahIM varNana kareluM jJAna gautamane bacapaNamAM ja thayeluM hatuM, e keTalAka tAki kene kharuM nahi lAge; tathApi ekAgrabuddhine ekAgrabuddhithI thatA AnaMda,e bane tene aparicita nahotAM; eTaluM to khAsa jaNAvavuM joIe. samAdhisukha dehadaMDathI prApta thaI zakatuM nathI; paNa prasanna manavaDe dhyAnadhAraNa karavAthI ja maLI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza 50 zake che, eTaluM ja enuM tAtparya che. brahmavihAra-jenA dhyAnamAM bhagavAna buddha nimagna thaI jatA hatA, te devatA kyA hovA joIe ? e kahevuM bahu kaThina che. temano premALa svabhAva, kAruNya ne kemaLa aMtaHkaraNa uparathI jotAM vizvavyApaka prema eja temano dhyAnadevatA thaI rahyo hovo joIe. buddhapadanI prApti pachI dhyAnabhAvanamAM maitrI, varuNa, muditA (AnaMda) ne upekSA (tyAgabuddhi agara udAsInatA), evA cAra bhAga temaNe pADayA. A sAdhanA karanArA sAdhakenuM varNana A pramANenuM maLI Ave che -"teNe (sAdhake ) ekAMtamAM bahAsanastha thaIne besavuM. zarIrane samatola rAkhIne jAgratabaddhine cAlanA devI. maitrIyukta cittavaDe eka dizAne bharI kADhavI. tyArapachI evIja rIte cAre dizA tathA sarva vizvanuM potAnI mitrabhAvanAthI AkramaNa karavuM. pachI krame krame karuNu,muditA ne upekSA A vRttione manamAM vilaMba kare ane A sAdhanAvaDe. akhila vizvane premathI bharI kADhavuM." buddhagraMthanI aMdara A sAdhanAnuM nAma brahmavihAra evuM rAkhyuM che. prANAyAmAdi dhyAnanA prakAra gautamane kadAcita paraMparAsaMpanna pUrvajonI taraphathI jJAta thayA haze, tathApi upara jaNAvelo brahmavihAranA mArga to temaNe pote ja zodhI kADho. - vilAsa ane vairAgya:-A pramANe bhAvI avatArakRtyanI mULabhUta kalpanA je prema ane dhyAna teno aMkura buddhanA manamAM bacapaNamAM ja ugyo hate. gautamanA samayamAM moTA moTA zrImaMta ane saradAranA gharanAM mANase potAne vakhata nAnA prakAranA upabhogamAM ne viSayalelupatAmAM vItAvatAM hatAM. jUdI jUdI RtuomAM sukhAvaha thAya evAM sukhopabhoganAM sAdhanothI bharelA mahelo temane rahevA sArU bAMdhelA rahetA. gautamanI bAbatamAM paNa AmAMnI kaMIe uNapa nahotI. phakta sukhopabhoganAM sAdhanothI phasAI javA jeTalA gautama mUrkha nahotA; eTaluM ja. aMgutaranikAyanA tikanipAtamAM A saMbaMdhI Avo majakura Avyo che -"bhikSuo, huM atyaMta sukumAra hate. mArA vilAsane mATe mArA pitAe ThekaThekANe nAnAMmoTAM sarovara baMdhAvIne temAM aneka prakAranAM kamaLonA velA pasarAvelA hatA. huM gharamAMthI bahAra paDuM ke mane taDakAne tApa na lAge eTalA sArU cAkaraloka mArA mastaka upara zubhra chatracAmaro dharatA hatA. mAre pASAka taddana rezamI . vastrone banAvavAmAM AvatA. ziyALo, unALo ne comAsuM, A traNe RtuomAM rahevA sArU traNa jUdA jUdA rAjamahela mArA mATe baMdhAvyA hatA. comAsAnA cAra mahInAomAM huM mahelamAMthI bilakula bahAra na nIkaratAM yuvatIonAM gItanRtyAdi vilAsapabhogamAM lIna thaI jato.itara rAjA- * ene tyAM nokaracAkara vagerene halakA prakAranuM anna ApavAmAM AvatuM, paraMtu mAre tyAM temane mAMsayukta miSTAnna hamezAM maLatuM rahetuM." "AvI rIte sukhavilAsamAM jyAre huM garakAva hato e vakhate mArA manaHsarovaramAM A ! vicArataraMga uThayA -" ApaNe pote AgaLa jatAM vRddhi thavAnA chIe e spaSTapaNe dekhAtuM hovA chatAM mANasoe vRddhone zA sArU tiraskAravA joIe ? nidAna ane te, huM vRddha thavAno chuM e samajAtuM hovAthI bIjA sAmAnya lokonI peThe temane tiraskAra kare che te nathI." A vicArataraMgAvaDe mAro tAruNyamadarUpI pulInaprAsAda niHzeSa kheMcAI gayo." pote kyAreya ne kyAre paNa regathI paTakAI paDavAnA che evuM jANavA chatAM paNa loke rogI mANasanI ghaNuM kare che. mAruM vyAdhigrasta thavuM azakya nathI, to tema karavuM mane ucita nathI, ItyAdi vicArothI zarIrasaMpatti saMbaMdhI mArA DALadamAma tadana osarI gayA. ApaNe pote kayAre ne kayAreya paNa mRtyu pAmavAnA chIe enuM bhAna hovA chatAMya loka maDadAne joine dUra dUra bhAge che. huM atyaM , evuM mane samajAyeluM hovAthI sAmAnya lokeAnI peThe pretone joIne cheTe bhAgI javuM mane bilakula yogya nathI. AvI vicAralahariothI mAre jIvanamadAnala pUrNapaNe ThaMDo thaI gayo." upalA utArAonuM barAbara manana karatAM vaibhavanA atyacca zikhara para virAjatA hovA chatAMya gautamanA manamAM sarvasAdhAraNa lokonI bAbatamAM viziSTa anukaMpA daggocara thatI hatI, e sahaja lakSamAM Avaze. garIbagarabAo ane duHkhIjanonA nizvAsathI temanuM kamaLa aMtaHkaraNa hamezAM bharAi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 510. bhagavAna buddhanI sAdhanA siddhi ane upadeza AvatuM. upara pramANe prApta thayelA viSapabhogamAM te bI gayA nahi. dayALu mana dInaduHkhIo pratyenI sahAnubhUtithI hamezAM Adra rahetuM hatuM. temanI A kamaLa vRttino adhika vikAsa thatAM thatAM tenuM paryAvasAna chevaTe gRhatyAgamAM thayuM. lalitavistara vagere graMthamAM sArathinI sAthe thayelA saMbhASaNane yoge athavA ekAdo vRddha manuSya, athavA keAInuM preta kiMvA pathistha bhikSa ityAdi daSTipathamAM AvavAthI temane sabairAgya prApta thayAnI rasabharI, paraMtu kAlpanika kathAo aneka AvI che. keTalAka graMthomAM te teo rAtanA:ekalAja nAsI gayAnAM, sArathinI sAthe rathamAM besIne gayAnAM athavA prabhu rAmacaMdranI peThe azvArUDha thaIne ekalAja gayAnAM nAnAvidha varNana che. bIjI aneka sthaLe gRhatyAga karavAnA divaseja gautamane putraratna prApta thayAnI hakIkata paNa ApelI jaNAya che; paraMtu A badhAM yathArtha varNana nathI. emAM satyane thoDo aMza haze; paraMtu akSaraza: satyatA temAM nathI. vyAdhigrasta manuSya athavA vRddha agara preta kiMvA bhikSu e paikI badhI athavA ekAda vyakti vayanA 29 mA varSaparyaMta gautamanA jovAmAM na AvI hoya, e bilakulaja saMbhavatuM nathI. sArathie temane gurUpadeza A e paNa kharUM lAgavA jevuM nathI. ghara choDIne javAnA arasAmAM temane rAhula nAmane putra hato e bInA kharI hoya; topaNa te gRhatyAganA divaseja ja hatuM, evuM anumAna bAMdhavAne koI paNa jAtano khAtrIlAyaka pUrAvo nathI. madhyamanikAyanA ariyapariyesana suttamAM budde svamukhe potAnA gRhatyAganI hakIkata kahI che. te A pramANeH "bhikSuo, huM jyAre juvAna hato ane mArA mAthA parano eka keza paNa dhULe nahoto thayo, tyAreja A vicAroe mArA hRdayasAgaramAM khaLabhaLATa macAvI mUkayo ne mane gharamAMthI bahAra dhake. pitAe tene mAtAe mane paravAnagI ApI nahi. te baMnene jhAjhAra raDatAM mUkIneja meM muMDana karI lIdhuM ne kApA vastro dhAraNa karIne ghara bahAra nIkaLI paDayo." vairAgyanAM kAraNeH-gautame gharano tyAga kevI rIte karyo e hakIkatanA karatAM, kharI juvAnInA bahAramAM A sukumAra rAjakumAre viSapabhogone tuccha mAnI tamAma ezvaryAne lAta amArIne ane vairAgyadIpikAne hAthamAM laI duHsAdhya nirvANa sukhanI zodha zA sArU AraMbhI e jANI levuM vadhu mahatvanuM ne bodhaprada che. gautamanA jamAnAmAM pitAne cakravatI kahevarAvI levAnuM ja "eya kSatriyamAtranuM ayuca dhyeya hatuM. amuka rAjAne tyAM kumAra jape ke AgaLa jatAM te ' sArvabhauma thaze ke nahi enI cikitsA tenA jAtaka uparathI karavAnI zarUAta thatI; paraMtu ke vastuonuM igita jANanArA buddhanuM AvuM cakravatatva saMpAdana karavAnI mahatvAkAMkSAthI samAdhAna thAya tevuM nahotuM; kAraNa cakravata thAya topaNa bhaya, moha, azAMti ityAdi zatruparaMparAthI mukta thavuM peAtAne zakaya nathI, e buddha sArI rIte samajatA hatA. A zatruInA 2 thIne. tenAthI dUra rahelA akhaMDa zAntisAmrAjyanI prApti karI levI-evI temanI mahatvAkAMkSA: ne zAMtisAmrAjayane mArga sAmAnya janone batAvIne temane saMsAratApathI choDAvavA-e temanI aMtaHkaraNanI dhagaza. saMsAratyAga karIne parivrAjaka banelA ne jaMgala jaMgalamAM saMcAra karanArA zramaNa A sAmrAjyaprAptinA mArge pitAne laI jaze, evo buddhane daDha vizvAsa hato. daMDasuttamAM AvelA suttanipAtamAM gautamanAM gRhatyAganAM kAraNe A pramANe ApyAM cheH-pitAne saMtoSa-sukha na hovAthI, bIjAno doSa kADhIne ekabIjAmAM kalaha vadhAranArA loko -tarapha joIne mane atyaMta bhaya lAgavA mAMDyuM. mane saMvega (vairAgya) kevI rIte prApta thayo te have jaNAvuM chuM. divase divase zuSka thatA jatA sarovarane joine sarovaramAM rahenArAM mAchalAM je pramANe gabhaMgalita thaI jAya che, te pramANe potapotAmAM jhagaDA macAvIne pitAne kSaya karI lenArA janasamUhatarapha joIne huM gabharAI gayo. mane saMsAra asAra lAgavA mAMDe. dazedizAo tharathara kaMpe che evo mane bhAsa thavA lAgyo. mAruM pitAnuM rakSaNa karI zakAya evI nirbhaya jagyA mane kayAMIja najare paDatI nahi; kAraNa digaMtaparyaMta daSTi pheMku teya kalahamase janasamUhanuM bhayaMkara citra mArI najara sAme khaDuM thatuM. A sthiti joIne mAruM mana taddana gaLI gayuM." uparanA udagAra tarapha tAtvika daSTie jotAM jarAmaraNAdi vyAdhiovaDe mULathIja hatabala thayelA janasamAjane, kSaNabhaMgura atika sukhopabheganA chaMde lAgI ekabIjAno nAza karavAne udyakta thayela Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA siddhi ane upadeza pavana joIne buddhanA aMtaHkaraNamAM parAkASTAnI udvignatA AvI hatI, e spaSTa dekhAI Ave che. svArtha, cheSa, mAtsarya ityAdi janakalahone bIjarUpa thaI paDelI bAbatemAM ja temanI udvignatAnuM mULasthAna che. jIvanI ne te pramANe aihika sukhanI kSaNabhaMguratA eja temanA vairAgyanuM mULa. - vairAgya ja vyaktinI AdhyAtmika pragatimAMnuM paheluM pagaluM che. pracalita viSayasukhamAM ne sAme najara AgaLa cAlu rahelI bIjI kSaNabhaMgura bAbatomAM udAsInatA utpanna thaIne enA karatAM zuddhatara bAbatothI thanArA AnaMdane chaMda lagADe, e bIjuM pagaluM che. carmacakSane dekhAtI bAhya vastuo para avalaMbI raheluM sukha e kharuM sukha na hatAM aMtaHkaraNanI nitya prasannatA eja kharuM sukha che, evI manamAM khAtrI thaI ke pachI te AtmAnaMda prApta karI levAnA prayatnamAM lAge che. manuSyanI AdhyAtmika unnatine prAraMbha ahIMthI ja zarU thAya che. lekhAMka bIjo bhagavAne have saMpUrNa vairAgyane aMgIkAra karyo. strI-putradhanAdi sukhasAdhanano tyAga karI, bacapaNamAM ja jAMbuDInI chAyAmAM dagocara thayelA nirvANa sukhane akSaya lAbha meLavI levAnA prayatnamAM te lAgyA. nirvANasAdhana ne AtmAnubhavane ja temaNe potAnAM dhyeya banAvyAM. bodhisatvanA vakhatamAM A beya kaMI navIna AvyAM na hatAM. janmamaraNanI yAcanAomAMthI choDavanArUM cirazAMtisukhanuM dhyeya bharatakhaMDamAM atiprAcIna evA upaniSatkALathI rUDha thayeluM che. Aja zAMtisukhanI prAptine sArU hiMdu AmAMnA ati tejasvI temaja tejasvI RSivaryoe potAnA sarvasvanuM balidAna ApyuM. A rIte A peya ananya ane sanAtana che, to paNa tene sAdhya karavAnA mArga aneka ne hamezAM badalI zakAya evA che.A sAdhanarUpa bhinnatA Adhunika nathI, paNa te suddhAM prAcInakALathIja zarU thaelI che. A prakArane anusarI gautamanA samayamAM A dhyeyasAdhanane mATe keTalAka viziSTa paMtha ane sAdhanAo astitvamAM AvI hatI. te kayI kayI enuM ApaNe saMkSepamAM digdarzana karIe. judA judA paMtha pAlI bhASAnA sutanipAta, sabhiyasuta, nibhaMga vagere graMthamAM Azare 62-63 vaidikatara matane ullekha jaNAya che. kesala ane magadha dezamAM A jUdA jUdA matAnuyAyIono saMcAra hamezAM cAlu hato. prasaMgavazAta AvA pAMcapacAsa zramaNa eka ThekANe bhegA thaI jatAM patapatAnA matanI uttamatA sAbIta karI ApavAne teo tAtvika vAdavivAda paNa karatA. buddhapadanI prApti pachI bhagavAne temanuM gaurava karyAnuM dRSTie paDatuM nathI; kAraNa temane dhikkAra karIne emane satyanuM kharUM svarUpa bilakulaja samajAyuM nathI, emanA siddhAnta janmAMdhee karelA hastivarNananA jeTalAja vastusthitinidarzaka che, vagere prakAranA uddagAra temaNe eka ThekANe kADhayA che. dIrgha. nikAyamAM AvelA brahmajALasuttamAM A bAsaTha matonuM savistara varNana ApeluM che. A mato paikI badhAja ekabIjAthI taddana bhinna hoya e bilakula saMbhavatuM nathI. e paikI anekemAM puSkaLa sAmya paNa dekhAI Ave che, tathApi kaMIka zudra matabhedone lIdhe temane matAMtaratva prApta thayuM hatuM. vaidika paMtha prathama brAhmaNa athavA vaidika paMthano ApaNe vicAra karIe. emAM mukhya bheda che. saMsAramAM rahIneja vedAdhyayana karI yajJayAgAdi vedopadiSTa karma karanArA gRhasthAzramI lokAnA eka ne bIje sarvasaMgaparityAga karIne vanamAM rahI agnihotrAdi te ne japatapAdi sAdhanA karanArA nityasaMnyAsI tapodhanono. bannenI sAme beya ekaja; ne te e ke, brahmasAyujyatA meLavavI.A bemAM zreSTha koNa? e bAbatamAM puSkaLa matabheda hovAno ullekha dIrdhAnikAyanA te vijayasuttamAM jaNAya che. A graMthamAM uparokta praznanA nirNayasaMbaMdhI maharSi vasijha ne bhAradvAjanI vacce vAdavivAda thayAnuM varNana che. vaidiketara paMtha AmAM zramaNone mukhya sthAna ApavuM joIe. emanuM mukhya dhyeya aihika duHkhamAMthI mukta thavuM, e che;tathApi A muktatA meLavavI kevI rIte? e bAbatanA matabhedane lIdhe temanAmAM judA judA bAsaTha matabheda thayo. emAMthI cha mahattvanA che ne buddhanA vakhatamAM temane mAna paNa sAruM maLatuM hatuM. akriyA, saMsArazuddha, ucchada, a nya, cAturyAmasaMvara ne vikSepa, A e cha vAdonAM nAma che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 bhagavAna buddhanI sAdhanA siddhi ane upadeza hamaNAM A paikI cAtayamasaMvara athavA "nigraMthI' sivAyanA bIjA badhA 5tha nAmazeSa thayelA che. "sAmaphalasutta' nAmane bauddhagraMtha ema jaNAve che ke, A paMtha mahAvIra svAmIe sthApyo che; tathApi jainagraMthanI aMdara A bAbatamAM judAMja vidhAno karyAnuM jaNAya che. temanA mata pramANe mahAvIranIye pahelAM Azare aDhI varSa agAu pArzvanAtha tIrthaMkare A paMtha sthA. hiMsA, asatya, corya ne parigrahamAMthI nivRtta, A e paMthane mULamaMtra. A niyama catuSTayaneja cAturyAma nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. mahAvIre A catuSTayane maithunanivRtti A pAMcamAM yAma (niyama) nI joDa dIdhI. uttarAdhyayana sUtramAM "pArthamahAmunie upadezelo yAgacatuSTayaja vardhamAna munie paMcazikSArUpe nirUpayo' ' evuM varNana che. suttapiTaka graMthamAM A matasaMbaMdhe puSkaLa mAhitI maLe che. punarjanmanA tattva5ra A matanA anuyAyIone vizvAsa hato. saMyama ane tapanI sahAyatAthI katakarmakardama dhoI nAkhI mukta thavAnA mArgane tene anusaratA hatA. bAkInA paMthane choDI daI A ekaja jaina paMthanI ATalI savistara carcA karavAnuM mukhya kAraNa e che ke, e dharma bauddha dharmanIye pahelAMthI cAlato Avyo che e vAMcakone spaSTapaNe batAvI ApavuM. bhaga vAna buddhe A paMthanAMja ahiMsA, asteya, satya vagere to svIkAryo che temAM thoghA pheraphAra karIne pitAno paMtha prasthA che. emAMnA aparigraha, maithunaviratI A tane kiMcita badalIne bauddha gRhasthadhamae sArU parastrIvirati AvuM tenuM parivartana karyuM". upara jaNAvelA 62 mato pachI AjanI ghaDI sudhI A ekaja paMtha sArI rIte jIvato rahyo che. hamaNAM astitvamAM che te jainadharmaja e paMtha che. temAMnAM amUlya evAM pAMca tattane AdhAre ja e jIvI zake che, e vAcakonA lakSyamAM AvyuM hazeja. have bAkInA pAMca paMthenA thaDA samAcAra laIe. akriyavAdI paMthanA AdhAcArya pUraNakAzyapa che. tamAma duHkhanuM mULa pApapuNyasaMbaMdhenI bhAvanAmAM hovAthI te bhAvanAneja naSTa karI nAkhIe ke thayuM, e temane upadeza hato. pA5puNyane vicAra e kevaLa bhrama che, ema teo mAnatA-athota A paMtha te eka prakArane nAstikavAda che, ema kahIe te paNa cAle. saMsArazuddhivAdI paMthane prasthApaka makakhalI gosALa che. A vAdanuMja niyativAda evuM bIjuM paNa nAma che. sRSTimAMnI akhila carAcara vastu, prANI ane jIva, durbaLa ne asvataMtra hoI te badhA daivanA taMtrathI cAle che. potapotAnA karmone upabhoga letA rahevuM eja temano vyavasAya ane e vyavasAyamAMthI temane kadI paNa chUTakAro thatuM nathI, e A paMthanuM Adhatatva che. ucchedavAdI paMtha ajitakesakaMbalIe sthApe. A nirbheLa nAstikavAdI hato. manuSya eTale pRthvI, apa, teja ne vAyu-A catustAnI banAvelI pUtaLI. mRtyu pachI tenA dehanuM A cAra mahAbhUtamAM pharIthI rUpAMtara thaI jAya che ne Idriye AkAzamAM lIna thaI jAya che. pApapuNya vagere ja che. ahika saukhya e eka ja kharUM tattva, A e paMthane mukhya siddhAnta che. anyonyavAdI paMthanA mata pramANe raTimAM pRthvI, apa, teja, vAyu, sukha, duHkha ne jIva, A sAta nitya tattva che. eno nAza kare evI kai paNuM vyakti nathI. manuSyanA maraNa pachI paNa A to abAdhita rIte astitvamAM hoya che vagere siddhAnta para A paMthanI racanA thayelI hatI. have bAkI rahyA vikSepavAdI paMtha. enuM jenonA syAdvAdanI sAthe puSkaLa sAmya che. ene nityasaMzayI nAma zobhavA jevuM che. A mata pramANe pratyeka praznane mATe TharAvika sAta uttaro che. deva che kiMvA nahi ? A praznane deva che, deva nathI, deva che ema paNa nahi, deva nathI evuMye nahi, AvA namunAnA temanA uttaro hoya che. bhagavAnanA gura gautamanA vakhatamAM AvA prakAranA judA judA paMtha pracalita hatA, e paikI zAzvatazAtisukhanI zodha mATe kayA paMthane temaNe svIkAra karyo,e kayAMI paNa spaSTapaNe jaNAveluM nathI. gRhatyAganI pUrve kapilavastumAM AlArakAlAma nAmanA eka yogInI pAse temanuM hamezAM AvavuM javuM thatuM. AlArakAlAmaja temanA guru che. parivrAjikAvasthAmAM pharatAM pharatAM ekavAra gautama kapilavastumAM AvyA ne e vakhate temane utAravA sArU yogya sthaLa temanA kAkA mahAnAma zokaya zeAdhavA lAgyA, tyAre temane bhagavAnanA sahapAThI ne AlArakAlAmanA ziSya bharaMDuzramaNanA A-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza 513 zramasivAya bIjuM sthaLa maLyuM nahi, eveA ullekha aMgutara nikAyamAMnA tikanipAtamAM jaNAya che. A uparathI gautama bharaDunI pekeja AlArakAlAmanA ziSya hatA ane bhara unA Azrama kapilavastumAM lAMbA samayathI hatA, (nahi teA gautamane tyAM utAravA zakaya na thayuM heta ) evuM sahaja anumAna nIkaLe che. kheAdhisatva je pramANe kaiAsaladezAdhivAsI te pramANe AlArakAlAma paNa krAsaladezIyaja, a'guttara nikAyAMtagata tikanipAtamAM temanA mULa rahevAnA gAmanuM nAma kesaputta evuM ApeluM che. upara jaNAvelA cha matasthApakeAnA jeTalA AlArakAlAma prasiddha naheAtA, tApaNa mahtva ane kAsaladezamAM te temAMya kapilavastu zaheramAM te temanuM puSkaLa vajana hatu`. piratrAjaka thatAM pahelAM gautamaneA AlArakAlAmanI sAthe puSkaLa paricaya heAvA joIe. ariyapariyasana suttamAM parivrAjaka thayA pachI kuzaLanuM (parama kalyANanu) jJAna karI levA sArU lekadRSTie prasiddha evu ekAda zAMtisadana zodhavAnA nimitte pharatAM karatAM AlArkAlAmavALA ThekANe huM AvyA" evuM vana che. AlArakAlAmane Azrama kapilavastu gAmamAMja ghaNA divasathI hatA ane zreSTha zramaNutarIke tenI khyAti heAvAthI mumukSu gautamane tene paricaya nahi haiAya e bilakulaja saMbhavatuM nathI. parivrAjaka thayA pachI prathama AlArakAlAmanI pAseja javAthI e paricaya bahu vadhu hatA, evuM sahaja anumAna nIkaLe che. rAjagRhI tarapha gamana AlArakAlAma e gautamanA guru hatA. e upara ApelI hakIkata uparathI nakkI thayu' ema kahevAne harakata nathI. have gautama temanI pAsethI kayI kayI AkhatA zIkhyA te tapAsIe. AlArakAlAme edhisatvane pahelAM cAra dhyAne ane AkAzAna tyAyatana,vijJAnAna tyAyatana ane AkiMcanyAyatana A traNa cidavasthAe upadezI. samAdhizikhare pahoMcADanArAM A sAta pagathiyAM che; paraMtu edhisatvanuM samAdhAna eTalAthIja thAya tema nahetuM. A yegamAthI ekAdi vyaktine kaMika kALapata cittavRttinA nirAdha karI tene samAdhizAMtimAM lIna karI zakAya e kharuM, paNa ekadara janatA sAme AcaraNIyatarIke rajI karavAne te ayeAgya (nAya dhamo saMoSAya) che, evI temanI saMpUrNa khAtrI thai hatI; tethIja temaNe kapilavastumAMthI udakarAmaputta nAmanA sApratye prayANa karyuM. A sAdhu paNa AlArakAlAma je sadhanA sAdhu hatA te paikIja eka hatA. teNe akicanyAyatanathI AgalI naiva saMjJAnAsajJAyatana nAmaka sAdhanA kheAdhisatvane upadezI; paraMtu edhisatvanuM samAdhAna e sAdhanAthI paNa thayuM nahi, kAraNu A sAdhanA jo ke pAchalI sAdhanAenA karatAM sarasa hatI, tepaNa te teja mAnI hatI. AthI kheAdhisatve e samaye zramaNeAnA vidyAbhyAsanu kendra gaNAtI magadha dezanI rAjagRhI rAjadhAnI tarapha peAtAnA merace pheravyA. edhisatva rAjagRhI tarapha kevI rIte gayA ane tyAM gayA pachI tyAMnA rAjA babIsAranI sAthe temanuM zuM saMbhASaNa thayu, vagere bAbateAnI mAhitI suttanipAtAntargata pabbAsuttamAM ApI che. saMnyAsalakSaNasaMpanna evA dhisatvane joine khibIsAre kahyuM, hAtha nIce gajasenA rAkhIne ekAda mahAvIranI jema tuM mArI pAse rahe. huM tane joie teTalu' dhana ApIza. tene tuM tAre joie tevA upabhAga kara. tu kANu ne tArUM kuLa kayu che, te mane kahe." edhisatve uttara ApyA:-" rAjA ! A dezanI TheTha uttarabAjue AvelA kAsala dezamAM dhanadhAnyAdi azva sapanna zAkayajAtinA leAka vase che. huM jAte zAkaya, mArUM gAtra Aditya. AvI saMpannasthitine tyAga karIne huM je paritrajAka anyA chuM, te kaMI sa Mpattine leAbhe nahi. kAmeApabhAganI bAbatamAMthI mArU' mana uThI gayu, ekAMtavAsa mane priya lAgavA mAMDayA ane tethIja tapazcaryAne mATe huM nIkaLye chuM. mane A ekaja viSayanI mAtra Tuve abhiruci bAkI rahI che." edhisatvane AlArakAlAmane athavA udakarAmaputtane paMtha sapUrNapaNe mAnya na thavAthI atyaMta zAntidAyI ne parama kalyANaprada evA mAnI zeAdhamAM te rAjagRhIsudhI cAlI AvyA. tyAM aneka zramaNAne vividha prakAranI tapazcaryAM karatA joine e mArge javAthI pAtAnuM dhyeya hAtha lAgaze, ema lAgavAthI pote paNa tapa zarU karavuM evA nizcaya karyAM. AthI temaNe tyAMthI rUvelA prayANa karyu te tyAM tapazcaryAMnI zarUAta karI. AvuM vana ariyapariyesanasuttamAM AvyuM che, te ahIM utArI levuM iSTa jaNAya che. bhagavAna khelyAH- bhikSue ! kuzala-(parama, kalyANu) www.umaragyanbhandar.com sa. kSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAN 514 bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza jJAnaprApti sArU tapa AcaravAne nitAMtazAMta evuM sthAna meLavavA sAru meM cAre tarapha puSkaLa pravAsa karyo ne chevaTe ahIM (urUlAmAM) Avyo. tyAM atizaya ramaNIya evuM eka sthaLa mArI najare paDayuM. eka atizaya suMdara vanamAMthI maMdamaMda gatie eka nadI vahetI hatI.nadInA banne kAMThe vipula ne zubhra evI veLu patharAyelI hatI. nadInuM pAtra paNa vizeSa uMDu na hovAthI eka kAMThethI bIje kAMThe sahaja lIlAthI javAtuM avAtuM. vananI cArebAjue gAma vaselAM hovAthI bhikSATananI uttama sagavaDa hatI. A badhuM joIne mane atizaya AnaMda thayo ne tyAM ja meM mArI tapazvaryAno AraMbha karyo." tapazcaryAnA prakAra bedhisatve kyA kayA prakAranI tapazcaryA karI e viSaya mahAsIhanAdasuttamAM Avyo che, tathApi e varNana vAMcavAthI eka ja vyaktie ekaja janmamAM, AvAM ane ATalAM tape AcaryA hoya e zakya lAgatuM nathI. A vanamAM amuka eka prakAranI tapazcaryA noMdhavAmAM nathI AvI ema nathI. A uparathI be dhisa kayAM tapa AcaryA e kahevA karatAM e vakhatamAM kayAM kayAM te pracAramAM hatAM e to jaNAvavAno lekhakane uddeza hato, e sahaja dhyAnamAM Ave evuM che. e pikI thoDAMkane ahIM beMdhavAM ISTa lAge che. bhagavAna buddha sArIpattane upadeza ApyAnuM mahAsIha suttamAM je varNana AvyuM che, tene sArAMza A pramANe cheH- "he sAriputta ! meM cAra prakAranAM tapa AcaryAnuM mane smaraNa che. huM prathama tapasvI bane, pachI rUkSa thayo, keTaleka divase juguNitAne svIkAra karyo ne chevaTe pravivikta banyo. huM digaMbara vRttithI raheto hato. koI paNa jAtanuM laukika AcAranuM baMdhana pALavAnuM meM choDI dIdhuM hatuM." karatalapAtramAM maLelI bhikSA huM khAte hate: matsya, mAMsa athavA surAyukta AhAra huM bilakulaja grahaNa karato nahi. mane bolAvIne ApeluM jAtrA (meLA)mAM rAMdheluM, garbhavatI strIe athavA keDa upara bALakane teDanAre ApeluM anna huM svIkArato nahi. kUtarAMe athavA mAkhIoe apavitra karelI jagyA uparanuM ane huM khAte nahi. zAka, syAmAka, nIvAra, zevALa; thala, zekeluM anAja, pisyAka, lIluM ghAsa, phaLa, pAMdaDAM, gomaya, camAroe pheMkI dIdhelA cAmaDAnA TukaDA vagere khAIne huM chavadhAraNa karatA hatA. pahelA divase eka grAsa (kALIyA) athavA 2 kachI anna, ekAda bera athavA magane eka dANe, bIje divase be, trIje divase traNa ema sAta divasaparyata krame krame caDhIne pachI krame krame eka eka utarata jato hato; ane AvI rIte meM jinigrahanuM tapa AcaryuM. AthI mAre mAMsALa deha sUkAI gayo ne zarIramAMnuM asthi piMjara sApha dekhAvA lAgyuM. eka jUnA pUrAI gayelA kUvAne taLIye bebA jeTalA pANImAM paDeluM nakSatrabiMba jevuM dekhAya, te pramANe uMDI gayelI mArI AMkhonA tejanI avasthA thaI hatI. mArI cAmaDI sUkAIne zuSka thaI javAthI te zarIra para labaDatI hoya evI dekhAvA lAgI. peTa upara hAtha pheravatAM hAthe pAMsaLIo lAgatI hatI. maLamUtravisarjanane mATe uThIne besavA jeTaluM paNa zarIramAM sAmarthya na hovAthI koI koI vAra huM je sthitimAM paDyo houM e sthitimAMja e vidhi thaI jato. ekAda cAmaDAnI kothaLImAM hADakAM mUkI rAkhyAM hoya evI mArA dehanI avasthA thaI gaI hatI. kaI kaIvAra huM cIMtharAne paridhAna karate hate. keAIvAra ghaDAnA kezathI banAveluM, cakalIenAM pIchAMthI banAveluM te kadI kuzanuM agara mRgAjinanuM vastra huM oDhatA hatA. mUcha, dADhIne mAthA uparanA keza huM pitAne hAthe cuMTI kADhato hate. AvI rIte aneka prakAranA dehadaMDanuM A caraNa meM karyuM che. A mArUM tapa." "sAriputta ! have mArI rUkSatAnuM varNana sAMbhaLa. aneka varSanI dhULathI mAruM AkhuM zarIra bharAI gayuM hatuM, jUnA lAkaDAnA pATIyA upara dhULa caDhI caDhIne jevI tenI sthiti thAya tevI mArA dehanI avasthA thaI hatI, tathApi te dhULa meM joI kADhavI ke bIjA koIe joI kADhavI evo mArA manamAM koI divasa paNa vicAra Avyo nahoto." have mArI jugupsAnuM varNana sAMbhaLa, huM bahu sAvaceta rahIne hAlacAla karato hato. pANIne TIpA pratye suddhAM huM maTI dayA draSTithI joto ! ekAda zuka kRmikITaka paNa mAre hAthethI ne mAryo jAya ene mATe huM khUbaja khabaradArI rAkhato." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ ananana bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza pa15 mArI praviviktatAnuM paNa huM varNana tane kahuM chuM. ekAda nibIDa araNyamAM jaIne huM rahe. pazune pALanArA bharavADa, kaThiyArA athavA bIjuM koI paNa je bhAgamAM AvatuM dekhAtuM tyAMthI huM nAsI jato ane temanI dRSTi ADe thato.A rIte meM praviviktatA AcarI hatI." "koI kaIvAra huM gevanuM chANa khAIne raheto.pitAnAM maLamUtra khAIne paNa meM keTalAka divaso kADhayA che; AvuM sUga caDhe evA prakAranuM mAruM khAvAnuM hatuM. ghera jaMgalamAM meM nivAsa karyo hato. TADhanA divasemAM huM khullA medAnamAM sUta. koivAra smazAnabhUmimAM jaI mRtonAM hADakAMne osIke mUkIne sUto hato. joke mArA upara thuMkatA hatA; tathApi mArA manamAM meM temane mATe jarA jeTalo paNa kharAba vicAra AvavA dIdho nathI." A pramANe judI judI jAtanAM niSThara, kaThora, ghoratara, bhayaMkara, bIbhatsa, nisargasiddha ane nisargaviruddha evAM tapa e samayamAM pracalita hatAM. emAMnA keTalAka prakAra hamaNu suddhAM hiMdusthAnanA keTalAka viziSTa paMthemAM pracalita che. kAMTAnI pathArI karI temAM sUvuM, kAMTAvALI cAkhaDIo paheravI, sakhta TADhanA divasomAM gaLA jeTalA pANImAM jaI ubhA rahevuM, unALAnA divasamAM tapelA zilAkhaMDa upara ubhA rahI tapazcaryA karavI, paMcAgnisAdhana, smazAnavAsa, keza cuMTI kADhavA, upavAsa, kuchUcAMdrAyaNa vrato vagere prakAro hamaNAM paNa rUDha hovAnuM najare paDe che. potAnI viSkA ane vamana poteja khAI javAnAM udAharaNa arapaMthI lokonI aMdara ekasarakhAM cAle hovAnuM daSTie paDe che. A uparathI jotAM hamaNAM pracAramAM che, te vividha prakAranI tapazcaryAnI paraMparA Aja ra500 varSathI cAlI AvI che, e sahaja dhyAnamAM Ave evuM che. dehadaMDanI nirarthaktA A badhA prakAro paikI bodhisatvane upavAsa para vizeSa vizvAsa hato, evuM ariyapariyesana tathA mahAsaccika sutta uparathI jaNAya che, paraMtu e paikI ekanAthIye paNa bodhisatvane zAMtisukhane AnaMda maLyo nahi. enuM kAraNa A prakAranI aMdara "Arya prajJA" nahotI evuM varNana madhyama nikAryamAM AvyuM che:-"raM tU I masAva sivAya kAra anadhimA" AvI rIte zramaNonA mArgathI nirmANa padavIe pahoMcavuM zakya nathI, evI pUrepUrI khAtrI thaI tyAre pote bALapaNamAM jAMbuDInI chAyAmAM besIne karatA hatA te dhyAnamArganuM bodhisatvane smaraNa thayuM. bhagavAna buddha agnivesAne kahe che --"mArA pitAnA khetaramAM kheDavAnuM ne vAvavAnuM kAma cAlatuM hoya tyAre huM jAMbuDInI chAyAmAM dhyAnanimagna thaIne besatA hovAnuM mane sArI rIte yAda che. e yAnanA AnaMdanuM smaraNakiraNa cittAkAzamAM mAtra camakayuM, tyAM te bedhana ( saMpUrNa jJAna) kharo mArga te Aja, evI mArI khAtrI thaI cUkI." mahAbhAganA AdhyAtmika pragatinA itihAsamAM A atizaya mahattvano parivartanakALa che. zramaNa saMnyAsamAM rUDha evA dehadaMDanA prakAra ane kaThera tyAgamArga nirvANapadaprAptinI daSTie vyartha che, evI khAtrI thayA pachI bedhisatvane AdhArakAlAme upadezele samAdhimAguM yAda na AvatAM bALavayamAM AkramelA dhyAnamArga tarapha tenuM mana vaLyuM. emAMno marma zuM ? e samajavAne AdhisatvanuM mukhya dhyeya zuM hatuM, e barAbara samajI levuM joie. saMsArasAgaramAM gulAMTA khAtI darbaLa janatA tarapha joIne mahAbhAganuM aMtaHkaraNa haLahaLI uThayuM hatuM. Idriyasukha e satya ane nityasukha nathI, e temanA aMtaHkaraNamAM achI rIte heryuM hatuM, paraMtu vaiSayika athavA akuzaLa (akalyANakAraka) bAbatepara avalaMbI rahelA sukhane tiraskAra Avavo eTalAparaja temanI majala aTakI nahatI; paNa prema, prIti, karuNA, dayA ItyAdi kuzaLa (kalyANakAraka) bhAvanAone lIdhe utpanna thanArA zAzvata suMdara sukhane bilakula chevaTanA pagale temane pahoMcavAnuM hatuM. A uparathI ahaMkAra, kAma, svArthIdikAthI utpanna thatI viSayAsakti ne indriyasukhapratyenuM mananuM kheMcANa naSTa thaIne, akuzaLa vicAra ne bhAvanAo naSTa thAya ne zuddha pavitragaMdhI ahaMkArakaMTakazUnya, kalyANakusumamayI vAsanAvallarI manobhUmi upara DolavA lAge ne evA prakAranI akuzaLa vicAraviratipUrvaka kuzaLa vicAra-pravRttithI uddabhavanArA niratizaya-nivaNasarovaramAM mana kamaLa vikase, e bodhisatvanuM mukhya eya hatuM. lokakalyANa sAdhI zakAya te te Aja mArgathI, evI mahAbhAganI daDha zraddhA hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza lekhAMka bIjo buddhanA patha:-je sAdhanAvaDe AtyaMtika sukhazAnti sAdhya thAya e mA taraphaja dhisatvanuM mana kheMcAvuM sAhajika hatuM. dehada DananA mArge, khaLajabarIthI, icchAzaktinA baLavaDe iMdriyAne nigraha karIne temanI svAbhAvika prakRtine taddana dAI nAkhavI zakaya nathI. AlArakAlAmanA samAdhinA mArge ekAda manuSya peAtAnI ekAgratA vadhArI zakaze te aneka prahara kibahunA aneka mahinA samAdhisukhane anubhava lai zakaze,paraMtu 'nAya dhamo sodhAya ' sAItrika dharmaprasArane e mAga nathI, evuM edhisatve nizcita karyuM. khacarpaNamAM sahaja svayaMsphUrtithI jAMbuDInI chAyAmAM besIne leAkahitasaMbaMdhI dhyAna karatI veLA je zuddha ane pavitra AnaMdA jhare potAnA aMtaHkaraNamAM phUTayA, teja AnaMda zreSTha ane saune sAdhya che, eve kheAdhasave niya karyAM, Aja mAnuM AkramaNa karatAM prApta thatI paramAna MdasthitimAM niraMtara sthira rahevuM eja nirvANapadavI ne eja sanmA ane sama, eve teNe peAtAnA manane nizcaya koM. peAte dehadaDananA mAnA tyAga karatAM peAtAnA sAthIo ane leAkeA peAtAne patita kaheze, e gautama pote sArI rIte jANatA hatA, paNa kAthIye na khatAM peAtAnA AtmAnubhavane anusarIne peAtAnA AdhyAtmika mArga pAra karavAnuM virala dhairya e gautamamAM hatu, e kahevu paDe tema nathI, bhagavAna khudda agnivessAne uddezIne kahe che:-indriyasukha ane akarALa vicAra e ubhayane tucchakArI kADhI kuzaLa vicArAthI thanArA sukhathI hu` kema DarUM ? nahi, huM kadI paNa DaravAnA nathI; paNa te sukha atyaMta du.La sthitivALA mane thavuM zakaya nahetuM, tethI meM thoDA thoDA AhAra levAnI zarUAta karI. e prasaMge pAMca sAdhue mArI sevA karavAmAM tatpara hatA. kheAdhisatvane je dharmane edha thaze, te dhanA upadeza ApaNane paNa te karaze, ema samaane teo cAtakanI peThe vATa joI rahyA hatA; paraMtu meM AhArasevanane! AraMbha karatAMnI sAtheja huM tapeAbhraSTa thayA, ema kahevAnI temaNe zarUAta karI ne tee mAre| tyAga karIne cAlI paNa gayA. '' viSayasukhane tyAga karIne prANImAtranA sukhane mATe kAyA, vAcA ane manavaDe prayatna karatAM je niSkAma sukha thAya che, teja kharUM sukha; ane eja mArge javAthI satya jJAna thaze, evI zraddhAvALA bedhisatva leAkeAnI stutiniMdAne dAda na detAM peAtAnAja mAge AgaLa cAlye. sA uvelAnA ramya pradezamAMnA nivAsanI veLAe dehada DapradhAna sAdhanAsaMbaMdhI tene traNa upamAA sUjhI hatI:-(1) pANImAM bhI jAyelA ekAda lAkaDAnI upara bIjo ekAda sUkA lAkaDAne kaTakA dhasavAthI agni utpanna thavA kadI paNa zakaya nathI; evIja rIte kAmavikArathI grasta thayeluM mana dehadaDathI kadI paNa zuddha thavu zakaya nathI. AthI manuSyane vya zramamAtra thaze. (2) pANImAM paDelA lAkaDAnA TukaDAne pANIthI dUra laI jaIne tenI upara sUkAyelA lAkaDAnA kaTakA jorathI dhasIe tepaNa agni utpanna thavAnA nathI eja pramANe jenI viSayavAsanA naSTa thai nathI, tene dehada DanAdi tapathI ke araNyavAsathI kaMi paNa phAyadA thavAnA nathI. (3) sArI rIte sUkAyelA lAkaDAneA kaTakA pANIthI dUra paDayeA hAya tenI upara khIje kaTakA ghasavAthI agni utpanna thaze,teja pramANe jenI viSayavAsanA naSTa thai che,teneja meAkSanI AzA che. uvelAnA nivAsadaramiyAna zArIrika tapapratyeja edhisatvanuM vizeSa lakSya hatuM, tepaNu mAnasika tapapratye temanuM durlakSya naheAtuM. kAma, dveSa, hiMsA vagere manevikAra potAnA manamAM ekavAra paNa na Ave ene mATe te khUbaja sAvacetI rAkhatA hatA, tevIja rIte ekAMta, maitrI, ahiMsA vagere vicArane te peAtAnA manamAM atyaMta AdarapUrvaka rAkhatA hatA. ni'yatAsivAya tattvakhAdha thavA dubha che, ema samajIne rAtre-arAtre smazAnAdi bhayAnaka sthaLee jaine bhayabharavanI upAsanA karIne huM nirbhIya thayA' evuM DhaMdhAvitasutta vagere prathAmAM lakheluM jaNAya che. akuzaLa vicArAthI cittavikSepa thAya che. kuzaLa vicAra suddhAM bahu vegathI Ave te mananu thai khagaDe che, tethI cittanuM aiya icchanArA khadhisatve AnApAna smRti-samAdhinA abhyAsa zarU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza 517 karyo.prANAyAma paNa eka prakArano dehadaMDa che, evI mAnyatAthI gautame A mArgane svIkAra karyo. AnA pAnasuttamAM bhagavAna buddha kahe che ke -"he bhikSuo ! AnA pAnasmRtisamAdhi bahu phaLadAyI che. ekAMtamAM besavuM Asanastha thavuM,dIdhazvAsa letA ho to huM dIrghazvAsa lau chuM' evuM tathA dIrghazvAsa bahAra cheDatA ho te "huM dIrghazvAsa bahAra choDuM chuM' evuM dhyAna karavuM. A sAdhanAthI mana sthira thAya che. huM buddha thayA pahelAM Aja sAdhanA karato hato. mArA zarIrane kiMvA Idriyane kAI paNa prakArano trAsa pahoMcato nahi.mAruM mana vikAramukta rahetuM." "saMbodhI' eTale pUrvajJAna thayA pahelAM buddhano mAranI sAthe (kAmadevanI sAthe) ghanaghera raNasaMgrAma thaye,e suttanipAtanA pradhAna suttamAM ullekha che. e AdhAra uparathI lalita vistAra (a. 18), buddhacaritra ItyAdi graMthomAM A yuddhanuM moTuM rasapracUra varNana AvyuM che. AvA prakArane jhaghaDo bahuzaH sarvazreSTha vibhUtionA AdhyAtmika itihAsamAM najare paDe che. Isukhristane suddhAM saMtAnanI sAthe laDavuM paDayuM, evuM varNana che. suttanipAtamAM A viSaya nIce pramANe Avyo che. buddha kahe che ke -"huM nirvANaprApti sArU niraMjarA nadIne kAMThe atyaMta utsAhathI dhyAna karate beTho hato. mAra mArI pAse Avyo ne bolyoH "tuM kRza thayo che, maraNonmukha thayo che, nakAmo mara nahi, jIvavAne kaMI upAya kara, agnihotrAdi karIne svargasukha prApta karI le. A nirvANanA phaMdAmAM na paDe. nirvANano pArga duSkara che." meM javAba Apyo: 'tuM ahIM kema Avyo che ? mane tArA upadezanI athavA puNyanI jarUra nathI. mArAmAM zraddhA, vIrya ane prajJA che. emanI sahAyatAthI mAruM citta sthira karI laIne huM mAruM dhyeya sAdhI laiza. are mAra ! kApabhoga, arati, bhUkha, tarasa, tRSNa, ALasa, bIka, kuzaMkA, abhimAna eja tArUM sainya. dhairyavALA preSitAmAM AgaLa eTale ke nidAvAna manuSya AgaLa tArA A sainyanuM kaMI cAlavAnuM nathI. A je, huM kammara bAMdhIne nirvANa tarapha jAuM chuM. paththaravaDe maTakAne phoDI nAkhavAnI peThe huM pairyathI tArA sainyane vidhIne AgaLa jAuM chuM. nivaNamAgano upadeza karato huM gAmegAma pharIza ne mArA upadezathI hajAro zrAvaka nirbhayasthAne jaI pahoMcaze." A sAMbhaLI mAra bolyoH-"Aja sAta varSathI smRtimAna saMbuddhanI pachavADe, huM bhaTakuM chuM; paNa mane eka paNa chidra hAtha lAgyuM nathI. have huM ekAdA nirAza thayelA kAgaDAnI peThe ahIMthI cAlyo jaIza." A rUpaka bahuja suMdara che, emAM jarAye saMzaya nathI. saMbodhI athavA sAkSAtkAra-eka atyaMta ramaNIya evI vaizAkha mahinAnI pUNamAnI rAtre bodhisatvane satyano sAkSAtkAra thayo.te divase sujAtA nAmanI kulIna yuvatIe temane sAtvika bhikSA ApI, ema suttapITakamAM kahyuM che. bauddha citrakaLAmAM A sujAtAnI pratimA ghaNe ThekANe jaI Ave che. buddhane suddhAM te divasa parama cirasmaraNIya nIvaDyo, emAM navAI nathI. sujAtAe AdaravaDe ane premathI pIraselI bhikSA laIne nairaMjarA nadInA kinAre jamIne te rAtre badhisatva eka vizALa evA vaTavRkSanI nIce beThA. e rAtre vaLI pAcho mAranI sAthe pharIthI ekavAra moTo jhagaDo thayo, evo saMyuta nikAyanI sagAthAvagamAM temaja lalita vistAramAM ullekha che. e jhagaDA pachI bodhisatvane tavabodha thA, saMzayanI tamAma graMthio chUTI gaI, aMtaramAM Atmatine prakAza camakavA lAgyo ne e divasathI buddha bhagavAna nirvANa-zAnita. sAmrAjyanA samrATa thayA. tyArapachI gheDAka divasa A kalyANaprada navIna mArga kAne, kayAre ne kevI rIte upadezo enI vivaMcanAmAM buddha ulAmAMja rahyA. lokone A mArgane upadeza kara" evo buddhane IzvarI saMdeza Avyo; paNa e mArganuM rahasya samajI levAne yogya e koI paNa zramaNa temane jaNAya nahi. AlArakAlIma ane udkarAmapura, e baneya phALavaza thayA hatA. chevaTe je paMcavagIya bhikSu kaMIka kALaparyata temanI barobara rahetA hatA, temane ja upadeza ApavAnuM buddha nakkI karyuM. teo e vakhate vArANasImAM rahetA. aSADha mAsanI pUrNimAnA arasAmAM buddha vArANasI AvyA ane "mane saMbaMdhI athavA sAkSAtkAra thayo' ema temaNe te bhikSuene kahyuM, paraMtu teo bolyAH- AyuSyamAna gautama ! khaDatara tapazcayathI tane je sAdhyuM nahi te tapobhraSTa thaIne svAdiSTa annanI pachavADe paDelA tane kevI rIte prApta thaI zake ?" temanuM A ajJAnabharyuM bolavuM sAMbhaLI laIne buddha bolyA - bhikSuo ! meM kayAreya paNa tamArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 bhagavAna buddhanI sAdhanA, siddhi ane upadeza sAme baDAI mArI che ke ? na mArI hoya te mArA bolavA tarapha dhyAna Ape. mane amRtamArga dekhAya che. e mArge javAthI tamane jaladIthI ja mokSa maLaze, evI huM khAtrI ApuM chuM." Ama kahIne dhIme dhIme budde temanA manamAM zraddhA utpanna karIne upadeza ApavAno AraMbha karyo. A upadezane "dharmacakrapravartana' evuM nAma saMcasaMyukatanA bIjA vagamAM, vinaya-graMthana mahAvargamAM temaja lalitavistaranA chavIsamA adhyAyamAM ApyuM che. buddhane dharmopadeza:-RSipattanamAM mRgavananI aMdaranA nivAsa vakhate badhe upadeza ApyA te Ave che -e bhikSuo ! kApAga ane dehadaMDa A banne atireka choDI devA joIe. upazama, prema ne saMbadha ApanAra, jJAnacakSa ughADanAro e madhyama mArga tathAgate (buddha) zodhI kADhayo che. te mArga ke ? samyaphasaMkalpa, samyavAcA, samyakramaM, samyak AjIva, samyavyAyAma, sampamRti, samyakrasamAdhi Aja te Arya aSTAMgika mArga che. saMsAra du:khamaya che ne teno nirodha karavo joIe, e Aryasatya che evuM samajAyA pachI ja mane navIna dRSTi AvI ne mane no prakAza dekhAvA lAge." buddhadharmano AdhArabhUta upadeza te Aja. saccasaMyutamAM A viSaya upara 131 su che. ahiMsA, satya, asteya, avyabhicAra ane apeya A to buddhakALanIce agAuthI pracAramAM hatAM. nigraMthonA arthAta nonA je paMcayAma tenA AdhAre A upara jaNAvelAM to astitvamAM AvyAM che. paNa je Arya aSTAMgika mAge che, te mAtra badhe pote AtmAnubhavavaDe pratipAdana karelo navo mArga che. buddhanuM vaiziSTaya A AyaM aSTAMgika mArgamAM ja hatuM. beTI dayAnA nAma nIce aparaMpAra niSkriyatA vadhI hatI, tapazcaryAne nAme aneka prakAranA dehadaMDananA mArga khUbaja vadhI paDayA hatA, paNa pANIsivAya taraphaDanArAM mAchalAMnI jema vila thayelA evA saMsArI lo sArU adyApi koIe ja vicAra karyo nahoto. dayAbhAvanAne vyAvahArika ne kriyAtmaka svarUpa ApavuM eja buddhanuM mukhya dhyeya hatuM. sArvatrika zAMtino prasAra thavAne buddhamAgaMja e vakhate atyaMta sakAlika hatA, ema kahevAno harakata nathI. Arya aSTAMgika mArga A mArga e zuM che ane have ApaNe vicAra karIe. (1) samadaSTi eTale jaga e duHkhamaya che, duHkhanuM nirasana karIne jagatamAM zAnitanI sthApanA karavI hoya to lokoe ekabIjAnI sAthe satyathI ne premathI svArtha cheDIne vartavuM joIe evuM jJAna thavuM te (2) pitAnuM ja sAruM ne pitAnuM ja kalyANa thAya evA saMkalpane tyAga karIne duniyAmAM sukhazAnitanuM sAmrAjya sthapAya ne vizva premamaya bane evo saMkalpa kare, eja samyakusaMkalpa. (3) amaMgaLa ne bIjAne duHkha denArA zabada na uccAratAM sadA suMdara, madhura ane premamaya vANIno upayoga karavo eja samyavAcA. (4) hiMsA, corI, vyabhicArAdine tyAgI daI lekahitanA kAmamAM haMmezAM nirata rahevuM eja samyakarma, (5) lokone phasAvIne ThagabAjIvaDe kiMvA hiMsAthI peTa bharavAnuM cheDI daI zuddha sAtvika ne prAmANika mArge pitAne udaranirvAha karavo, eja samaAjIvikA. (6) huM durbaLa chuM, nirbaLa chuM vagere nirUtsAhIne kAryAdhAtaka kalpanAone na sevatAM atyaMta zuddhasAtvika evA utsAhathI satkArya karavAne pravRtta thavuM, eja samyavyAyAma. (7) manamAM akuzaLa vicArone sthAna na detAM kuzaLa vicArone ja ekasarakhe paripaSa karatAM rahevuM eja sampatti . (8) mananI caMcaLatA dUra karIne sthira evI zAMtimAM mananI sthApanA karavI eja samyaphasamAdhi. A A Arya aSTAMgika mArga nivRtti tathA pravRtti e ubhayathI yukta evo che. akuzaLano parityAga, kuzaLane pariSa ne niSkAmatA, e traNe A mArganAM mukhya lakSaNa che. keTalAka AkSepakIne uttara-bauddhadharmane lIdhe niSkriyatA vadhI, ahiMsA tattvathI anartha thayo vagere AkSepa keTalAka pAzcAtya paMDito taraphathI ane temanuM anukaraNa karavAmAM bhUSaNa mAnanArA keTalAka vidyAvibhUSita vidvAno taraphathI karavAmAM Ave che; paNa e AkSepa bilakula khoTA che. je dharmanI smRtivaDe lAkho bhikSuoe gharabAra choDIne dharmapracArane mATe vicarI aneka saMkaTo sahana karIne dakSiNanAM siMhaladvIpathI te uttare behariMganI sAmudradhunIparyaMta ne pUrva pILAsamudrathI te pazcime IjIpta dezaparyata pitAnI dharmadhvaja pharakAvI, e dharmane ni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'AlAcaka' ke prati viyeAgI hathi ke suMdara vAkaya pAka Skriya ema kayA mADhe kahI zakAya ? hamaNAM kALavazAt e dhama nA viparyAsa thaine keTalAka leAkeAe e dharmanI nivRtti bAju mAtra uMcakI lIdhI ne pravRtti tarapha durlakSya karyuM. e kharU che, topaNa ene doSa mULa baudhama upara AvI zakatA nathI. 'ad prajJAma' kahIne svecchAcArI bananArA nAmamAtranA advaitIonA deSa je pramANe zrImad za'karAcAya'nI upara Avave| zakaya nathI, te pramANeja ALasu-edI banIne vidyArAnI aMdara anAcArI bhikSue vasavA lAgyA hAya te tene detra yuddhanI upara athavA buddha dharmanAM tattva upara lAdI zakAya nahi. mULadharma sakriya, vyAvahArika ne kalyANaprada hatA, e saMbadhe puSkaLa pUrAvA ArpI zakAya ema che. azAka mahArAjane ThTho zilAlekhaja ApaNe udAharaNA laie. nAsti hi me toso uraTAnamhi atha saMtIraNAya vA / kata vyamate hi me sarva lokahitam / tassa va esamUle usTAnaM ca atha saMtariNA ca / nAstihi me kemataraM sarva lokahitena / yaca kiMci parAkramAmi ahaM kiti bhUtAnaM anaMga gacheyaM / idha ca nAni sukhApayAmi parata ca svarga ArAdhayatu / a:- keTaluMe lokakalyANa ka" tApaNu, ne leAkAne keTalee nyAya ApyA tApaNu mane tRpti nathI. leAkahita sAdhavu e mArU' sauthI zreSTha kavyu che, ne temanuM kalyANu karavuM tathA temane nyAya ApaveA e te kartavyane AdhArabhUta khInA che. leAkahita sAdhavAnA karatAM kSamatara evI bIjI cIjaja duniyAmAM nathI. prANImAtranA RNamAMthI mukta thavA sArU mAre satata prayatna che. AvA yatnanA khaLa uparaja mane haleAkamAM sukha ane paraleAkamAM svarga maLe, evu mArUM mAnasa che." leAkakalyANa karavAnI A smruti ane ene mATe avizrAnta zrama karavAnA utsAha e azoka cakravartInA aMtaHkaraNamAM mudharmanA upadezathIja udbhavyAM hatAM, e kAne kahevuM paDe tema nathI. mahAyAna pathanA au leAkeAmAM te| Ane mATe kadI saMzayaja AbyA nathI. sAtamA saikAmAM zAMtidevAcAye dhicarcAvatAra' nAmanuM eka pustaka lakhyu che. temAM sukhArthaM kriyate karma tathApi sthAnnavA sukham / karmaiva tu sukhaM yasya niSkarmA sa sukhI katham // ene! arthA "sukhAddezathI karelAM karmovaDe sukha thaze kivA thaze paNa nahi; paNa jene satka karavAthIja sukha thAya che te niSkama raheveAja azakaya che," evA che. bhagavAna zrIkRSNe gItAmAM upadezelA niSkAma karmImA ne A uparanA kSeAkamAM batAvela dha emAM vizeSa pharaka nathI, e kAinAye lakSamAM Avaze. A pramANe bhagavAna muddA upadeza kalyANaprada, zreyaskara ne sukhakara che, emAM lezamAtra paNa zaMkA nathI. savvu pApamya bALa / kusaphsa upasavA savittariyopana hataM yuddhAnusAsanam|(dhammapada) a:pApa na karavuM, puNya kivA sArU karatA rahevu' ane citta zuddha karavu eja yuddhane upadeza. Avu sArarUpe dhammapadamAM Apelu che. Ave! dhama game tyAre paNa jagatanuM hiMtaja kare emAM zaMkA nathI. 'AlAcaka' ke prati vicAgI harijI ke suMdara vAkaya 'dusaramAM kI AleAcanA karane ke pahale svayaM apanI bhI AleAcanA teA kara liyA kara; dila OM saphAi kara ke duniyA kA kUDA karakaTa sApha kara; khudI kA kheAkara vekhudI meM masta hA; AMkha para se ekataraphI cazmA haTA kara yathArtha jJAna prApta kara; AleAyaka ! jama terA pratyeka zabda viveka ke gahare raMga meM hUba nIkalegA, tabhI tU saccI AleAcanA karane kA adhikArI he! sakegA.' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 siddhArtha rAjana ane yazedhara jevI siddhArtha rAjan ane yazodharAdevI [eka saMvAda] (lekhakaH dezAi maganalAla dalIcaMda. citramayajagata" nA DIsembara 1926 nA aMkamAMthI) si-are ! A cIsa kayAMthI ? devI yazodharA ! A zuM ? ATalI badhI AkuLa vyAkuLa kema? amano akhaMDa pravAha khALyo khaLato nathI. tArA komaLa dilane keNe dubhavyuM che bAla te kharI ? (ema kahI yazodharAne bAhupAzamAM laI hadaya sAthe dAbe che ane AzvAsana daI bhayamukta kare che.) 10-siddhArtha rAjana! kaMI nahi, amastu ! saheja. siha-yazodharA ! "kaMI nahi, amastuM, saheja, e vacane vadavAmAM tAre dhvani na hoya, paNa tene pratidhvani te cheja. mArA jevA rAja-riddhivALA rAjakumAranI rANI hovA chatAM riddhivALA rAjakumAranI rANI hovA chatAM, tuM zA mATe zoka dhare ane kAlpanika duHkha bhogave ? e samajAtuM nathI. mane duHkha thAya evA AzayathI tuM vAta chupAvatI hoya, e svAbhAvika che; paraMtu ema karyAthI mAruM du:kha vizeSa vadhatuM jAya ane tAruM du:kha kiMcit paNa ochuM na thAya, e mahatvano vicAra tAre nathI karavAne ema nathI; paNa sAthe sAthe bhayamukta banI hRdaya khelavuM ne haLavuM karavuM, e vicAravuM paNa jarUranuM che. aMtaranI kathanI kathanAra eka aMtara che ane sAMbhaLanAra anya aMtaraja che. dehe jUdA chatAM eka ja deha chIe. ya0-rAjana! saubhAgya. ahobhAgya mArAM ke jenA svAmInAtha siddhArtha che. AvA rAja vaibhavamAM mane zA prakAranuM du:kha hoya ? e saMbhaveja kema ? mAtra kAlpanika svapna e du:khanI kSaNika kathA. gADha nidrAmAM bhayabharyu aniSTa amaMgaLa svapna AvyuM, pariNAme jhabakI, ekadama jAgI uThIne cIsa pADI. siha-svapnAM to maneya Ave che; paNa ThIka, tArI vAta AgaLa calAva. ya-prItama deva ! "Aso mAsanI zaradda pUnamanI rAta'' eTale zuM? saMdarya devIne sAkSAtkAra ullAsavaMta caMdramA, nagara, vana-upavananI zobhAne pUrNa Toce lAvavAne pitAnI soLe kaLAne upayoga karI rahyo che, ane e cAMdalIo cokamAM camakIne sannArIonA madhura kaMThamAMthI nIkaLI AvatA rAsaDAone khIlavI rahyo che. A samaye huM rAjamahelanI agAsI paranI eka beThaka para besI zItaLa zazinI zobhAne ekITaze joI rahI hatI. acAnaka jaMgalanA khulA pradeza para najara kheMcAI. vizeSe jotAM jaNAyuM ke, hima je sapheda ane tejasvI azva pavanavege de jato hato. svAra paNa svAMgamAM divya yuvaka hatuM. tenA pheTAnuM phumatuM pachADI havAmAM pharaphara pharakatuM vidhutanI mAphaka jhabakArA mAratuM hatuM. siva-devi, yazu ! AmAM bhaya pAmavA jevuM zuM ane raDavA jevuM zuM? pratApadaMzI rAjAnI rANIo "sabaLA' nAmathI saMbodhAya che, tyAre tuM to abaLA ke ? ya-paramadeva ! kesarI karI raNamAM laDanAra ne maranAra zuravIra rajapUtanI aMtima kALanI pradhAna-vAsanA je rahI jAya che, te vAsanAne tRpta karavAnuM pachADInuM kAryakartavya rajapUtANIonuM hoya che. jhaLajhaLa baLatI citAo jyAre e ramaNIonuM chevaTanuM ArAma-sthAna-rAmanuM sthAna bane che, tyAre ja temane sabaLA kahevAmAM Ave che. cAritrano mahAna prazna tyAM upasthita thato ane teno toDa paNa tyAM ja kAto. A sivAya anya tamAma bAbatamAM amone zAzvata abaLAvAdaja gaLathuthImAM pAyo che. siha-(satI thavAnI prathA para ciMtana karatAM vadana karuNa-mUrti bane che.) 30-AryakumAra ! vAta avaLe pravAhe vahI. e pAtALa-pravezI azva ApaNI hayazALAnAja: ane adhArUka yuvaka te eja ke jenI sAme huM atyAre nirbhaya banI vAta karI rahI che. joke ApanuM mukha joyAnuM yAda nathI, topaNa azvaparanI besavAnI chaTA anyanI na dekhAI paNa ApanIja. rAjamahela tarapha punaH AvavA ghaNI ghaNI araja karI, bUma pADI, rAI, raDI, anahada Akeda karyuM, paraMtu badhuM vyartha. gayA te gayAja. jaMgalamAM praveza samaye eka aNukhIyuM gulAbanuM puSpa phakata phekatA gayA. haiyuM hAtha na rahyuM ne agAsI parathI paDatuM mUkavuM. cI sa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 siddhArtha rAjana ane yazodharadevI pADI jAgI uThI ne aniSTa svapnanI samApti thaI. siva-devI yazu, vAstavika rIte svapnamAM kazuMye satya hotuM nathI. kSaNa be kSaNa raMka paNa rAjavaibhava bhogavI le che ane rAjA bhIkhArI banI jaI bhAkharInA TADhA TukaDAno svAda anubhavI le che. yazu! seca mA kara, duHkha na dhara, dhairya dhara ane zAMta thA. vAraMvAra enI eja vAtapara vicAra karavAthI dilanI Aga olavAtI nathI-baLatA agnimAM dhInA hemanI jema. tArI pAsethI huM to eTale sudhIye AzA rAkhI zakuM ke kadAca tAruM svama satya nivaDe, te tane kaMI AghAta na thavo joie. nirmita ne anirmita karanAra tuM agara huM ke mAtra? ya ---dilanA deva! kadI kaI kALe nahi paNa A kALe ApanAM vacanane hRdayamAM utaratAM kema vAra lAge che ? phakta be divasamAM banelI kAlpanika bInAe jayAre mArI A dazA karI, tyAre Apa acAnaka mane ahIM ekalI mUkIne kayAMka cAlyA jAo te mArI ahIMnI zI gati thAya ? kSaNabharanuM svapna ATaluM badhuM akaLAve che ne rIbAve che. te pachI svananA satye tA(mUchanAvaza thaI jaI siddhArthanA khoLAmAM DhaLI paDe che. kumAra AzvAsana karI tene jAgrata kare che ne daivI nizAnuM pAna karAve che.) siva-- zu! tAruM zarIra sAruM nathI. zarIra para adhikAra teM gumAvyo che; mATe have anya prasaMge A vAta karIzuM. - ya --nahi, nahi nAtha! zarIra sArUM hai yA na ho, deha Take yA cheha de. koNa jANe mAruM mAnasika duHkha dUra dUra jatuM dIse che. hRdaya kaMIka baLavAna banyuM hoya ema bhAse che. mArAmAM mane majhA nathI. mArI sAcI majhA ApanA vacanAmRtanuM pAna karavAmAM otaprota thaI gaI che. Apa kahyuM jAo ne hu sAMbhaLe jaIza ne AnaMda laIza. si--yazodharA, tuM kaMIka saMskArI jIva to che, chatAMye tArI bhUmikA-ucca bhUmikA na baMdhAI. mArA sahavAsamAM te pUrAM daza varSa gALyAM; paraMtu mahattvanA pheraphAra na thayA. ajJAnatimira dUra na thayuM. prabhAte gaganAMgaNamAM ugatA sUryanuM zItaLa madhura teja paNa aMtaramAM na utaryuM. TuMkamAM prabhuno tanakho tArAmAM na pragaTayo. kasturInI prApti mATe hajAro gAune pravAsa kastakaga mATe to tadana nakAmo che. kasturI tenA zarIramAM che te vAsa-kerama bahAra prasarI - rahI che. paramAtmAnI phorama aMdara ne bahAra badhe TI rahI che. paramAtmA pote aMdara che, eTale bahArathI ene zodhanAranI game tevI pravRtti-prayAsa hoya to te paNa aphaLa jAya cheja. chellA lAMbA samaya thayAM tuM jANe che ke, mane rAjavaibhava bhogavavAnI jarAe spRhA nathI. huM je je vAMcato, vicAra, anubhavate te badhAmAM tuM mArUM anukaraNa karatI ane tane leza paNa pratibaMdha na hato. mArA zarIra para moha e tArI prabaLa vAsanA che ane ene to jJAnabhaThThImAM bhasmIbhUta karye ja chUTako. ya.--siddhArtha! svAmina! satya vAta che-ApanI. Apano amUlya upadeza vizeSa AkarSe che. atyAre to rAja-rANuno moha temaja tene aMge upasthita thatA vaibhavane moha sAva gaLI gaye che. A5 gaganavihArI che. ApanI divya bhavya bhAvanAone yukiMciMta samajavAne paNa mArAmAM sAmarthya nathI. alpamati anusAra mArI samajamAM je Ave che te e che ke, ApanI tamAma prakRtti eka yA anya svarUpamAM nivRtti ja che; ane aMtima hetu nirvANapadane prApta karavuM, e che. A beyabiMdu lakSamAM laI jaMgalanivAsa chatA ho ema huM mAnuM chuM. jaMgalamAM na jAo ema kahevA hiMmata thatI nathI. umeda mAtra eTalI che ke, Apa mane sAthe laI jaI sahacarIsahacAriNI banAvo. game tevA pratikULa vAtAvaraNamAM paNa Apane yogya anukULa saMjogo utpanna * karI zakIza e zraddhA A dilamAMthI khasatI nathI. jyAM mArA..mahArAja ne tAjanA tAja, tyAM A zira ne A zarIra sadA sarvadA jhukeluM ja rahevAnuM. koI mahAna rAjAnI sAmAnya rANuM 5TarANInI padavI prApta kare che, tyAre te pitAne jeTalI bhAgyazALI mAne che, tenA karatAM anaMtagaNuM sadbhAgyazALI huM pitAne gaNuM chuM. ahobhAgya mArAM che, svAmInAtha ! si --(manamAM kaMIka guMcavAya che.) jaMgalavAsa mAre ekalAne ja svIkAravAno Avaze. haju kazA nirNaya para Avyo nathI. priye, tArA sthAne chevaTane bhAga ati uktibharyo jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjenuM gaurava 20~~nAtha ! nathI ema paNa, gata anaMta bhavanA saMyukta puNyabaLanA yeAge mArA sabaMdhalagnasaMdha, Apa sAthe sadhAyeA che baMdhAyA che. ApaNA bannenAM lagnamAM kaika vividhatA che-- kaLAyukta vividhatA ne vizeSatA che. baLAtkAra, haraNa, gAMdha`vidhi agara teA (rAjakumArIenA) svayaMvarathI ApaNAM lagna nathI thayAM. piyujI! mApha karajo. kahetAM kahI devAya che ke, Apa eka rAjakumArikA banyA te Ape Apate svayaMvara jAte yejyA te mArA jevA rAjakumAra (?) para kRpA vI. ApaNA lagnanI vizeSatA e che ke, ApaNu` jIvana AtmavikAsane paMthe saMcarI rahyuM che. vizeSa teA have Apa samagnavA, rAjan! si-saskArI yazodharA ! tuM nathI samajatI, ema kahIne paNa kaMika samajI che ane vizeSa samajavA prayatna karI rahI che. tArUM' have kalyANa thaze, e ceAkkasa che; paraMtu mane kharekhara je. mArA khAvAmAM, pIvAmAM, haravApharavAmAM, sUvAmAM ema tamAma pravRttiomAM phakta ekaja dhvani ghaTanA DakAnI mAphaka niraMtara ka para athaDAya che. zA madhura e niH "gautama! jAgrata thA, ubhA thA, jaMgalamAM jA ane traNa jagatanA tamAma IvAnA kalyANanA-meAkSanA mA sthApana kara." A kvine mArUM dhyeya che. tu' sukhI thA ne bhavasAgara tarI jA, e mArA chevaTanA AzIrvAda che. parara ya~~kRpA e siddA deva rAjananI ! nAtha ! Apa mArA nAtha che!, jagatanA nAtha che. ane Apa anAthanA ye nAtha che, prANezanI AjJA heAya te eka saMgIta gA si--sukhethI gA te khajAva. 20~ ( ekaja de cInagArI, vizvAnala, ekaja-e laya ) yeAgI tu, anaMta kALane yAgI. yuga anaMta taranArA, yAgI tuM, yuga ana`ta taranAre. mana jItyuM te jaga jItAyuM, jaga traNa paNa jItanArA, kayAga siddhAMta svIkAryAM, yuga-sidhu taranArA-yAgI tuM. kabyA kaI kai kIdhAM te, jhaLakayA jhagamaga tAre ! nIti nyAya prabhunAM sthApyAM, yuga-ramatA ramanArA--yAgI tuM samatA bhAva sadA sukhaduHkhamAM mukha smitamAM hasanAre, smaraNa niraMtara ciMtana cetana, gautama prItama pyArA--yAgI tu N pUrvajonuM gaiArava pUjonuM gaurava karavu, temanu varSamAM eka vakhata paNu smaraNa karavuM e bhAvi utkanu ca A che. udayAnmukha je rASTra hAya tene tenI jarUra che. mIla, spensaranA graMthAnI ApaNe pArAyaNA karIe chIe, paNa tenA karatAM ati AgaLa vadhelA ApaNA pUrvAcAryAMnI eLakha suddhAM ApaNe visarI jaie, ethI vadhu buddhibhraMzanI khIjI kayI nizAnI joie ? jJAnanI vRddhi ane pracAra thavAne pUrvAcAryoe karela kRtio tathA siddhAMtAnuM punaH punaH parIkSaNa thavuM jarUranu` che. nAnA chekarAone pUrvaparaMparAnu temanAmAM abhimAna utpanna thAya che yeAgyatA Ave che. jJAna ApyAthI temanA manamAM udAtta tattvA rASAya che, tathA tethI dezanI ane devanI sevA karavAnI tenAmAM " utsava vyaktizaH upAsanA mATe kharA utsava eTale jethI ApaNI meTA leAkAnA utsavA thAya che, te meATA meTA leAkeAnA utsava karavAthI rASTranA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat nathI, sAmAjika dhabuddhi jAgrata karavA mATe che,' pragatine madada thAya te. temanA guNeAtA pracAra karavA thAya che. rASTramAM upajelA leAkeAnu kalyANa thAya che, e nirvivAda che. lAkamAnya TiLaka www.umaragyanbhandar.com
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * hajarata mehamada sAhaba aura halImAM 523 hajarata mohamada sAhaba aura halImAM (lekhaka:-jahUraba "hiMdI kevida--manoramA nA me 1927nA aMkamAMthI) hamAre deza hiMdusthAna meM lagabhaga sAta karoDa musalamAna rahate hai. jAnate hai, ye loga kauna sA dharma mAnate hai ? e loga muslima dharma mAnate hai aura isI se musalamAna kahalAte che. musalamAna loga kevala eka Izvara ko hI mAnate hai aura hajharata mehammada sAhaba ke usakA paigaMbara (Izvara kA dUta) samajhate hai. muslima dharma mohammada sAhaba hI ne calAyA hai. ApakA janma lagabhaga 1400 barasa pahale araba deza ke makkA nagara meM huA thA. Apake pitA kI. nAma abdullA aura mAtA kA nAma amInA thA. Apa jisa jAti meM paidA hue the, vaha kareza kahalAtI thI. yaha jAti makkA nagara aura usake AsapAsa ke pradeza meM basatI thI. yaha jAti araba bhara meM saba jAtiya se baDha caDha kara thI. arabI loga isa jAtivAle kA baDA Adara karate the. yahAM hama tuhe mehammada sAhaba kI eka achI kahAnI sunAte hai.kureza jAti kI striyo meM yaha niyama thA ki ve bacce ke paidA hone ke bAda use pAlane pisane ke li hara kI kisI strI ke sau5 detI thI. Isase yaha lAbha hatA thA ki baccA makake kI burI havA se bacatA aura marusthala kI acchI havA milane se taMdurasta ho jAtA thA. amInA ne bhI nahe se muhammada ke halImA nAma kI strI ke sau5 diyA. halImAM arIsada jAti kI thI. vaha mohammada ke makake se bAhara apane sthAne ke le gaI. halImAM mohammada ke apanA dUdha pilAtI aura baDe pyAra se unakA pAlana-poSaNa karatI thI. jaba muhammada sAhaba kI umara de barasa kI ho gaI aura unhone dUdha pInA choDa diyA, taba halImA uhe lekara amInA ke pAsa gaI. marusthala kI havA milane se mehammada sAhaba khUba mATe tAje he gaye the.amInA unake dekha kara bahuta khuza huI. une halImA se kahA "bahina ! meM make kI havA se bahuta DaratI dU agara beTe ke tuma thoDe dina aura apane hI pAsa rAkho te baDI kRpA hogI. meM tumahArI baDI bhalAI mATUMgI." halImAM rAjI ho gaI aura mohammada sAhaba ke phira apane yahAM le gaI. jaba ve cAra barasa ke he gae aura kisI taraha kA khaTakA na rahA taba amInA ne unheM apane pAsa bulavA liyA. mehammada sAhaba halImA ke bahuta cAhate the aura usako mAtA ke samAna samajha kara usakA baDa hI Adara karate the. ve halImA ke kabhI na bhUlate the, usakI sevA ke liye hamezA taiyAra rahate the. eka bAra araba meM mArI akAla paDA. loga bhUkhe marane lage. becArI halImAM para bhI Aphata AI taba vaha mehammada sAhaba ke pAsa pahuMcI aura bolI:-"beTA! akAla kA hAla te tuhe mAlUma hI hai. merA hAla bhI burA ho rahA hai."mehammada sAhaba ne javAba diyA - mA! phika kisa bAta kI hai? meM te hameza hI tumahArI sevA ke liye tayAra dU. apane use eka UMTa, bahuta sI meM aura bakariyAM tathA kucha rUpae bhI diye. halImA mehammada sAhaba ke AsIsa detI huI ghara calI gaI. eka bAra kI bAta hai. halImAM mehammada sAhaba ke yahAM AI. mohamada sAhaba use dekhate hI uThakara khaDe ho gae. jaladI meM je Apako caTAI ne milI tA. Apane caTa se sira kA sAphA utArA aura use bichA kara usI para halImA ke biThAlA. isake bAda Apane baDe prema se usakA hAtha apanI chAtI para rakhA. mahammada sAhaba kI aisI bhakti dekhakara halImA baDI khuza huI aura vaha bAra bAra Apake baDe prema se AsIsa dene lagI. usa samaya araba ke loge kI hAlata bahuta burI thI. te yaha bhI na jAnate the ki Izvara kA nAma hai. corI karanA, khUTha belanA, Apasa meM laDanA-jhagaDanA, jarA jarA sI. bAta para Apasa meM mArapITa aura khunakharAbI karanA aura zarAba pInA-aise hI se bure kAmAM meM unake dina bItate the. unakI yaha hAlata dekhakara mohammada sAhaba ke baDA reMja hotA thA. ve hameza yahI socA karate the ki ye loga apanI ye burI AdateM kaise cheDege ? aMta meM ve harA parvata para jAkara tapasyA karane lage. bahuta dina tapasyA karane ke bAda ve zahara meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 rAjA maheMdra pratApa kA putra lauTa Ae aura lAgeAM ke upadeza dete lage~zvara eka hai, usIne hame tumhe paidA kiyA hai. usakI bhakti karanA saba logoM kA dhama hai. dina me pAMca bAra namAja paDhanA cAhie aura kabhI kabhI rAje bhI rakhanA cAhiye. zarAkha pItA,jhUDa elanA, Apasa me laDanA-jhagaDanA--khuna- kharAkhI karanA ye saba bure kAma hai-nase izvara nArAja hotA hai. sakha lega bhAI bhAI huM - isa liye Apasa meM prema hila mitra kara rahanA cAhiye." arakha ke logoM kA meAhammada sAdraba kI ye khAte' bahuta khurI mAlUma hui aura ve ApakaiA duHkha dene lage. bahuta dina taka te Apa duHkha sahate rahe. aMta meM Apane uta lega ke rAste para lAne kA deobasta kriyA. isake liye ApakA kaI khAra una legeAM se laDanA bhI paDA. eka bAra kI bAta hai ki eka laDAi me mehammada sAhaba te bahuta se AmiyAM kA kaida kara liyA. pUcha tAcha karane para kucha diyAM ne kahA:-"hama lega kharIsad jAti ke hai.... halImA hamArI hI jAti kI thI, jisakA dUdha Apane piyA hai.''yaha sunate hI mehammada sAhaba te una logoM kA cheDa diyA.Ina daidiyAM meM eka strI bhI thI. usane mehammada sAhaba se kahA-maiM hulImA kI eTI dU.. chuTapana meM tuma mere sAtha khelA karate the. dekhA, mere hAtha meM usa samaya tumane kATA thA yahu usakA nizAna hai." yahu sunate hI ApakI bacapana kI khAte' yAda hai| Ai. Apane usa strI se kahA:- ahina ! tuma mere pAsa rahanA cAhatI hai tA rahe! aura dhara jAnA cAhatI hai! te! maiM tumheM ArAma se dhara bheja dU'strIne ghara kA jAne kA hI vicArI kiyA taba Apane use adbhuta sA dhana kriyA aura de| AdamI sAtha dekara use usake dhara pahuMcA diyA. hajharata meAhammada sAhaba marate marate taka halImA kA upakAra nahI' bhUle. usake nAma para hI unhAne na jAne kitane lAgoM kI bhalA kI. hama legeAM kA bhI kisI kI bhalAI na bhUlanI cAhIe aura bhalAi kA badalA bhalAi hI se denA cAhIe. rAjA maheMdra pratApa kA patra ('"vizvamitra" nA eka aMkamAMthI) rIgA ( leTaviyA ) hATela kAmasa` 4-aprela-1927 ApakI sUcanA ke liye yuddha likha denA paryApta hai, ki maiM mAskA se sIdhe cIna nahI jA sakA. aba maiM rlina aura jinevA me' apane kucha mitrAM se mulAkAta karane jA rahA mAskA ke apane anubhava maiM phira kabhI churasata ke vakta likhuMgA, ve baDe zikSAprada hai hameM apane rUsI destAM ke vAdAMpara adhika bhareAsA nahIM karanA cAhiye. hame apane Apapara bhareAsA karanA hAgA. hume apane perAMpara khaDA haiAnA cAhiye. apanI zakti ke bharesepara kAma karatA cAhiye aura apanI mehanata kA phala apane ekamAtra svAmI izvara yA prakRti se prApta karanA cAhiye. mujhe hara hAlata meM yaha vizvAsa he! gayA hai, ki aba hamAre Andolana ke prati eka sAbhomika sahAnubhUti prApta heA rahI hai. dekhiye, gata mahAsamara ne padadalita jAtiyeAM kI parati me ekAeka kitanA parivartana kara diyA. cUraeNpa ke aneka cheTe cheTe rASTra (jisame' eka deza yaha bhI hai, jisa se patra likha rahA ..) isa mahAsamara ke kAraNe svataMtra hai| gaye. isake bAda padadalitAM kA utsAhita karanevAle Andolana jArI hue. isa samaya cIna kI krAnti dalita rASTrodvAra kI nizcita saMbhAvanA ! sabase baDA kAma hai. yaha manuSya kA kAma nahIM haiyva kAma una prAkRtika zakitayAM kA-prakRti kI una zaktiyoM kA hai jinhAMne bhUmaMDalapara manuSyAM kA paidA kiyA aura usake jIvana ke| amRtaka banAye rakhkhA. kAI bhI mArSika zakti yaha kSamatA nahI' rakhatI ki izvara kI IcchA kA ulludhana kara sake, di hama kucha samaya ke liye kaSTa sahana karate hai, teA yaha hamArI galatI kA la hai. izvara ne jo sRSTi utpanna kI hai usake sukha ke liye vahu sadA prayatnazIla rahatA hai. mujhe vizvAsa hai ki bhArata kI svAdhInatA A rahI hai. izvara usake liye prayatna kara rahA hai. hamArA yahu dhama hai ki 33 karoDa bhAratavAsiyemAM ka svataMtratA sukha aura zAnti prApta karane ke liye apanI tamAma zaktiyeAM kA lagAkara usa daivI zakita ke sAtha sahayAga kare. rAjA mapratApa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya saMskRtinA sarakSaka zivAjI mahArAja bhAratIya saMskRtinA saMrakSaka zivAjI mahArAja (' dalita kAma ' nA tA. 10-5-27 nA aMkamAMthI ) chatrapati zivAjI mahArAjanA nAmasmaraNu sAthe bhAratanA traNaseA varSa pahelAMnA itihAsa ApaNI AMkha AgaLa khaDA thAya che. rAjakAraNanA abhyAsIe ene rAjanItinI kuTilatAnA samayatarIke bhale eLakhAve; paNa ame te| bhAratane e yugane itihAsa eTale saptasiMdhu, aMtaravedha ane naimiSAraNyanA tapeAvanamAMthI prasarelI dharmaprANu saMskRti sAthe aranI marubhUminI sagrAsI sudhAraNA sAthene mahAsaMdha kALa mAnIe chIe. pRthvIrAjanA patana pachI yamunAtIre islAmI sabhyatAnA pAye! nakhAyA. ane pAMca saikAnA gALAmAM e sabhyatAe dhIre dhIre dUra dUranA pradezamAM pagapesAre| karyAM. mAra mAra karatI huNa-kAdi jAtiene peAtAnA virATa dhabaLe ekara gI karI nAkhavAnI zakti bhAratIya jAtimAMthI dharI hatI ane bhAratanA prAcIna dharmanAM sadAmukta dvAra dhIre dhIre baMdha thatAM gayAM hatAM-AMtararASTrIya audAnu tattva nAbuda thatuM cAlyuM hatuM. A vakhata meAgala saltanatanA karNadhAr bAdazAha auraMgajheba kAzmIrathI dhanuSakeADInA kinArAsudhI islAmanI ekaraMgI sabhyatAvaDe saune raMgI nAkhavAnA maneAratha racatA hatA. e maneAratha sAthe sAthe meAgala zahenazAhatanI sarahada laMbAvavAnuM paNa khIDu teNe jhaDapyuM hatuM.A samaye asahiSNutA AvI dhanA nAvanuM sukAna pakaDI beThI hatI ane harapaLe lAgyA karatuM ke, bhAratanI kaiATI kADhI prajAnA pU puruSonI yugavyApI dharmasAdhanA ane saMskRtinA leApa thai islAmanA navA kalevaramAM te samAze; paNa mAnava itihAsanA prAraMbhakALathI zarU thayelI A prajAnI sa MskRti ane amRtatvanA saMdhAnamAM nIkaLelI jAtinI sAdhanAnA lepa thAya ema na hatuM. rAjakAraNanA nimittamAtra pAchaLa saMskRtinA A mahAmaMthane prakRtinA udyAna sarakhI mahArASTranI bhUmimAM ekaajara-amara zakti pedA karI. e zaktinuM kAryaM hatuM preraNA ApavAnuM ane e zakti te samartha rAmadAsa svAmI. e preraNAzaktine jhIlI kAryamAM utAranAra vyaktinI jarUrata hatI. e vyakti paNa maLI gai, e vyakti te chatrapati zivAjI mahArAja ! ane zivAjI mahArAjanuM jIvana eTale tyAgane jhaLahaLatA prakAza; zivAjI mahArAja eTale mUtti'ma'ta zraddhA ane ka; zivAjI mahArAjanI zakti eTale kakarane zaMkara banAvI devAnI siddhi. udAtta caritra, capaLa buddhi, anaMta dhaiya, sarva dharmopratyenu' AdAya ane jagatane A guNenu' navesarathI dAna ApavA hiMdupade pAdazAhI " sthApananA emanA saphaLa prayAse ane e sauthI vadhIne bhAratanI prAcIna saMskRtine vinAzamAMthI bacAvI laI tene temaNe ApeluM vyavahArU rUpa e sau devadurlabha guNAe karIne chatrapati zivAjI mahArAjanA jayajayakAra yuga-yuga sudhI kAyama raheze. 66 Aja bhAratanI bhUmimAM vividha saMskRtinA saMdharSa cAlI rahyo che. e vakhate, bhAratanI prajAnA ane jagatanI kalyANakAmanAmATe je kAipaNa sabhyatA upayeAgI nivaDI zake ema hAya tA te hiMdu sabhyatAja che. A sabhyatAne saMdhanI agnikasoTImAM tAvI vizuddha svarUpa banAvI ApavA kAje bhAratIya prajAe prANapaNe prayatna karavAnA che ane e prayatnamAM zivAjI mahArAjanuM preraNAbaLa sadAsahAyaka nivaDavAnuM. AthI Aja traNaseA traNaseA varSe zivAjI utsavanA je dhasatrane AraMbha thayA che, e sadA zaktidAyaka ane bhayavinAzaka nivaDA, eja abhyarthanA ! jaya mahAdeva ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat papa www.umaragyanbhandar.com
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAsvAmI tulasIdAsa kA jIvanakArya gAsvAmI tulasIdAsa kA jIvanakA ( lekhaka:-byAhAra rAje si'huM ema. ela. sI.- 'manAramA' nA me 1927 nA aMkamAMthI ) samAja kavizRMkhalA aura viSamatA kA haTA kara use eka sUtra meM saMgaThita karane tathA bAharI zatrue aura jagata ke duHkhadAi duSTo kA dalana karake deza me sukhazAntimaya - dharmAMrAjya z2I sthApanA karane ke liye rAmAvatAra huA thA. jaba isa prakAra kI avasthAe' utpanna haiAMgI, te ki manuSyasamAja meM sadA upasthita hAtI rahatI hai' tama tama rAma kI AvazyakatA haiAgI. gusAMijI ke samaya meM asI avasthA utpanna hui aura Aja bhI vaisI hI dazA kira upasthita hA gai hai. apane samaya ke dharma ke zatrue ke nAza tathA vizRMkhala samAja meM suvyavasthA sthApita karane ke liye gusAMijI ke deza ke sAmane kisI vIra ke Adarza upasthita karane kI AvazyakatA paDI. unheM rAma se baDhakara dUsarA Adarzo dRSTigeAcara na huA. rAma kA Adarza usa samaya kI AvazyakatAoM kA pUrNa karane ke liye jisa prakAra samartha huA usI prakAra isa samaya bhI hai| sakatA hai. usa samaya bhI deza me de| prakAra z2I samasyAe thI' Ara Aja bhI hai, eka Antarika aura dUsarI bAhya, (1) Antarika samasyA dharyuM ke nAma para phailI hui purItiyAM, anAcAreAM, bhraSTAcArI aura atyAcArAM kA dUra kara asalI dharmatattva kA pracAra karanA. dhara vizRMkhala samAja kA eka sUtra meM Adha kara eka AdarzoM kI era le jAnA. pahile kA dhArdika aura dUsarI kaiA sAmAjika kahA jA sakatA hai; kintu gusAMijI deneAM ke dharmaglAni ke nAma se pukArate hai. (ra) khAdya-dharma zatrue se samAja kI rakSA karanA. isake liye gusAMIjI te "gaubrAhmaNapratipAla ' " satarakSA '' aura duSTadalana ' Adi zabdoM kA upayoga kiyA hai. ', dezanAM samasyAe ekadUsare para Azrita hai, binA samAjasa gAna ke duSTadalana nahIM hai| sakatA aura khinA duSTadalana ke samAja meM zAntisukha nahIM hai! sakatA, je ki samAja saMskAra ke liye nitAnta Avazyaka hai. samAja meM Antarika zAnti sthApana aura saMskAra karane ke pahile zAntipUrNa vAtAvaraNa kI AvazyakatA hai, jisake liye bAharI zatrue kA damana prathama Avazyaka hA jAtA hai. isIliye rAma pahile saMta duHkhadAi, deza-dhama ke zatrue kA nAza karate haiM aura phira Adaza dharmarAjya sthApana kara samAja saMskAra aura Antarika dhama vyavasthA addikA asalI kArya AraMbha karate hai. isa rAmarAjya ke dvArA gusAMIjI janatA kA usa Adaza rAjya ke Adarza kI ora le jAte hai, jisame rAjA kaivala bAharI zakti ke alapara rAjya nahIM karatA balki prajA ke pUrNa svAdhInatA aura mahAdhikAra detA hai aura unakA sevaka bana kara unake hRdayasiMhAsana para rAjya karatA hai. yaha Adarza pazcimI prajAta travAda Adi kI apekSA bhArata ke liye adhika upayukta hai. yahI dharmAMrAjavAda jainahI bhArata kA sadA se Adarzo rahA hai. hamAre yahAM kI rAja-sattA kaivala rAjasattA nahIM hai. usame dha kA sadA pradhAna sthAna diyA gayA hai. isa dharAjya meM dha aura rAjanIti kA nitya sabaMdha hai. dharma pradhAna tathA rAjanIti usakA eka aMgamAtra hai. bhArata kI rAjanItika, sAmAjika aura dhArmika parAdhInatA se mukti pAne ke liye gusAMijI ne bhArata ke sAmane yahI ameAdha upAya upasthita kiyA hai. rAma ke rUpa me* unhAMne hameM vaha jAtIya netA diyA hai, jInakI chatrachAyA meM hama adhama, atyAcAra aura anAcAra kI saba zaktiyAM kA damana kara sakate haiM. rAma kA rUpa usa dharmI kA rUpa hai jo saba prakAra ke adharmI' aura atyAcAramAM tathA amiyemAM aur atyAcAriyAM ke liye kAlarUpa hai. cAhe vaikisI deza, kisI veSa yA kisI rUpa meM pAye jAye.... tulasIdAsa kA "rakSita ' zabda kiMsI jAtivizeSa kA ghotaka nahIM hai, kintu una saba jAtiye aura manuSyAM ke liye upayukta hai, jIname samAja aura dharma ke viruddha AcaraNa pAye jAte hai.... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAMsvAmI tulasIdAsa kA jIvanakA jInake asa AcaraNa bhavAnI, seA jAnahu nizcara sama prAnI. isa caupAi me' unhAMne yaha bhAva spaSTa kara diyA hai. paraNe unake rAmarAvaNu eka vizeSa bhAva ke dyotaka hai ve kevala vyakti nahIM hai balki bhAva hai, Adarzo hai', dharmAM adhama ke mUrtimAna avatAra hai. rAmarAvaNuyuddha vyaktiyoM kA yuddha nahIM kintu inhIM bhAvAM kA yuddha hai. bhinA adhanAza ke dharma kI sthApanA nahIM haiA sakatI aura binA amiyAM ke nAza ke isa adharma kI jaDa nahIM ukhaDa sakatI; kayeAMki adhama uname itanA jyAdA hA jAtA hai, binA unake nAza ke adhama kA nAza nahIM hai| sakatA. isa prakAra adhiyoM kA nAza dha sthApana ke liye anivAya hA jAtA hai. gusAMijI ne hame vyaktiyAM ke rUpa me ve Adaza diye hai jo una vyaktiyAM ke na rahate para bhI hakAla aura harasamaya ke liye eka se satya hai-trikAlAbAdhita haiM. binA vyaktiyAM ke AdarzI kA pratyakSa rUpa janatA kaiA daSTigeAcara nahIM ha| sakatA. isI liye unhoMne una Adarzo ke vyaktiyAM ke rUpa me mUrtimAna kara ke khatalA diyA hai-vyakti aura Adaza itane ekAkAra hai| gaye haiM ki alaga nahIM kiye jA sakate. di kAi pUche ki vIratA, dhIratA, satyatA Adi puruSAttamAM ke guNAM kA kayA svarUpa hai / hama adhika vyAkhyA na kara dhIre se de| akSare kA nAma upasthita kara dege. inhI guNeAM ke rUpa hAne ke kAraNa rAma puruSettama hai. isI prakAra kAi pUche ki izvara kA paisA svarUpa hai-usameM kauna kauna se guNu hai" ? te| hama vicAra na kara vahI sAme ramA huA adhika seAca de| akSara kA nAma leIMge jisa Izvara kA svarUpa khaDe baDe grantha ke varSoMna sunane se bhI samajha meM nahIM AtA vahI kSamA, dayA, karuNA, bhaktavatsalatA Adi ke mUrtimAna avatAra tulasIdAsa ke rAma kai dekhakara turata pratyakSa hA jAtA hai. rAma meM ina IzvarIya guNAM kA avatAra dekhakara kAi bhI yaha kahe binA nahIM raha sakatA hai yadi Izvara hAgA tA asA hI haigA. inase baDhakara izvara me aura kayA heAgA ? satItva kA dUsarA nAma sItA kahA jA sakatA hai. isI taraha bhakti aura sevA kA a samajhane ke liye bharata aura hanumAna kA samajhane kI jarUrata hai. izvara hai te| hameM usakI AvazyakatA nahIM. hama sasArI AvazyakatA hai jo hamAre sukhadu:khAM se sukhI aura du:khI damana ke liye apanA dhAma cheDakara khana khana phigA aura aura di isase baDhakara kAi jIvAM ke liye ase hI izvara kI hAgA. satAM kI rakSA aura duSTo ke cheTI sI prema-bhakti ke vaza heAkara brahmalAka cheDa kara isa duHkhamaya saMsAra me' hamAre dukha baTAne ke liye nara-tana se kaSTa sahana karegA. yadi kucha leAga ase izvara keA kalpita bhI mAne teA hameM parvAha nahIM-cAhe rAma tulasIdAsa kI kAi kalpanA hI kayAM na heAM; para deza, samAja aura vyakti kI AvazyakatA kI prati ke liye ase hI Izvara aura aise hI puruSa yA puruSAttama kI jarUrata hai. nahIM nahIM' ase hI manuSyarUpadhArI Izvara kI AvazyakatA hai jisame izvarata aura manuSyatva ii vicitra sAmarayA hA. jIsa prakAra samAja kA eka Adarzo netA kI AvazyakatA heAtI hai, usI prakAra vyakti / bhI apanA jIvana eka khAsa dizA meM le jAne ke liye eka vyaktitva (parsanAlITI) kA sAmane rakhanA hAtA hai, je usake vAgchanIya AdarzoM kI mUtti hai aura jisase usakI vyaktigata AvazyakatAe pUrI hai| sake. vyakti kI AvazyakatAeM tIna prakAra kI hai :vyaktigata, gArhastha tathA sAmAjika na tIneAM AvazyaktAe kI pUrtti ke liye gusAMijI ne rAma ke upasthita kiyA hai ? rAma kA vyaktigata jIvana una sabhI guNAMse yukta hai jo hamArI vyaktigata unnati ke liye Avazyaka hai. vyakti kA parivAra kA eka aMga samajha kara parivAra ke prati usakA kyA kavya hai yahu khatAne ke liye rAma kA pArivArika jIvana yatheSTa hai. samAja aura deza meM vyakti kA kayA sthAna hai tathA samAja ke prati usakA kayA dharmI hai, IsakI zikSA bhI rAma ke jIvana se mila sakatI hai. isase spaSTa hai ki gusAMIjIne jIna rAma kA janatA ke sAmane upasthita kiyA hai te vyakti tathA samAja kI sabhI prakAra kI AvazyakatAeM pUrNa karane ke liye sama hai, duSTa damanakArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 gosvAmI tulasIdAsa kA jIvanakArya aura dharmarAjyasthApaka rAjA ke rUpa meM ve hamArI laukika AkAMkSAo ke pUrNa karate hai. zatruo kA nAza kare che hamAre dhama ke rakSaka aura saMsthApaka hai tathA usake bAda dharmamUlaka rAjA ke sthApanA karI samAja saMgaThana aura samAja ke sthApaka tathA usI ke dvArA navIna rUpa se samAja saMskAra loka-dharma-vyavasthA ke vyavasthApaka hai. unameM dharmaguru, samAja sudhAraka aura zAsaka, tIne ke kAryakalApa baDI suMdaratA aura sAmaMjasyA ke sAtha mizrita hai. te dIna duniyA ne ke mAlika hai, ve prajA ke pAralaukika mokSadAtA izvara bhI hai aura ihalokika kalyANakartA zAsaka bhI hai. unakA zAsana kevala brahma-daMDavidhAnapara sthApita rAjya nahIM hai, kintu Antarika AtmazAsana kI sudaDha nIva para sthApita hai. prajA kI laukika vibhUti buddhi ke sAtha sAtha unhe prajA kI Atmika unnati aura pAralaukika yogakSema kI adhika cintA che. paMDita rAmacaMdra zukla ne apanI pustaka "gosvAmI tulasIdAsajI " meM isa viSaya para baDA arachA prakAza DAlA hai. usase kucha avataraNa yahAM dete hai: "yaha dharmarAjya hai-isakA prabhAva jIvana ke choTe--baDe saba vyApAra taka pahuMcanevAlA hai. samasta mAnavI prakRti kA raMjana karane vAlA hai ! isa rAjya kI sthApanA kevala zarIra para hI nahIM hotI, hRdaya para hatI hai. yaha rAjya kevala calatI huI mazIna nahIM hai-Adarza vyakti kA parivardhita rUpa hai. isa prakAra hAtha para hai usI prakAra hadaya bhI hai, jIsakI ramaNIyatA ke anubhava se prajA Apa se Apa dharma kI era pravRtta hotI hai. suzIlatA kI parAkASTa rAma ke rUpa meM hRdayAkarSiNI zakti hokara unake bIca pratiSThita thI. usa zakti ke samukha prajA apane hadaya kI suMdara vRtti ko kara svarUpa samarpita thIM. bhAratIya sabhyatA ke bIca rAjA dharmazakitasvarUpa hai.'' gosvAmIjI ne deza meM pracalita saba dhArmika aura sAmAjika anAcAro ke damana tathA sakhazAMti ke sthApana ke liye saba samasyAo kA hala karane ke liye " rAmarAjya sthApana " ke hI ekamAtra upAya batAyA hai. saba prakAra ke anAcAro aura atyAcAra kA samAveza unakA ja dharmaglAni " aura " maryAdA bhaMga" zabda meM ho jAtA hai. maryAdAbhaMga saMkSipta rU5 re gamAM ne vinayapatrikA ke eka pada meM rakha diyA hai. usake dvAra ve apane ekamAtra AdhAra rAma ke dezadazA kI karaNa kathA sunAte hai. dIna dayAla durita dArita du:kha danI sakala tihuM tApata hai. deva dura pukArata Arata saba kI saba sukha hAni bhaI hai." isameM ve deza ke tIna pradhAna kaSTo yA tApe kA varNana karate hai. durita, dArida aura duHkha. unake anusAra deza ina tIna mahAtA se pIDita hai. unameM prathama hai " durita " arthAta pApa. Isa "pApa" zabada meM ve sabhI dhArmika, rAjanaitika aura sAmAjika pApa zAmila hai. isakA varNana gusAMIjI Age kI lakIrAM meM kareMge. una saba pApe kA phala deza meM pracalita bhayAnaka dArida" aura "duHkha" che. gusAMIjI ke varNita ye tIna tA5 AdhyAtmika, Adhidaivika ora Adhibhautika hai. "durita " AdhyAtmika duHkha "Adhidaivika" aura Adhibhautika che. durita adhyAtmika duHkha Adhidaivika aura dArida Adhibhautika tApa che. ina tApe se pRthvI ke saba prakAra ke sukhe kI hAni ho gaI. vaha bhagavAna ke dvAra para Arta hekara pukAra kara rahI hai. yahAM para "durga" zabda bhAratabhUmi ke hai. yaha dUsare deza ke liye upayukta nahIM hai ka ki ve isa deza kI dazA kA varNana kara rahe che. rAmAyaNa meM bhI pRthvI gau ka rUpa dhAraNa kara bhagavAna ke pAsa gaI che. gusAMIjI deza ke ina tApa se duHkhI aura dezabhakti se prerita hekara unake dUra karane ke liye bhagavAna ke dvAra para pukAra karate hai, isa se siddha hetA hai ki komala hadaya mahAtmA tulasIdAsajI deza ke du:kha ke apanA du:kha samajhane vAle sacce dezapremI hai aura dezabhakti ke prerita hokara hI unhane kavitA kI. te deza ke sacce pratinidhi aura netA kA kAma karate hai. kavi ke sacce kartavya kA pAlana karate che. ane varNana se deza kI duHkhita AtmA kA kaNa kaMdana-karuNAtmA taka pahuMcADe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ parapha rAmAyaNakAla me mahilAe kI dazA Age kI lakIrAM meM gusAMIjI deza meM pracalita duritAM yA maryAdAbhaMga aa vaSa~na karate hai'. ve deza kA tInapradhAna janasamudAyAM meM vibhAjita karate haiM. brAhmaNa, rAjA aura prajA. brAhmaNa-jInake hAtha meM dhArmika zAsana kA kAma hai, rAjA yA kSatriya-jInake hAtha meM prajA kA pAlanabhAra hai; tathA sAdhAraNa prajA jIsame zeSa satra A nate hai gusAMijI ne brAhmaNeAM kA bhUdeva aura sama vA~ me zreSTha mAnA hai; kayeAMki ve hI bhAratIya sabhyatA ke sadA se mUla rahe hai. pahile samAja ke sarvazreSTha aMga yA uttamAMga inDI brAhmaNAM kI durdazA kA varNana karate hai. " prabhu ke vacana veda budha saMmata, mama mUrati mideva ma hai, tinakI risa rAga meAha pada, lAbha lAlacI lIla lai hai. '' chakA svayaM bhagavAna ne apanI mUrti -rUpa kahA huM aura be yahI para devatulya hai. unhIM kI mati jaba krodha, meha, leAbha Adi ne nigala lI tama kira dUsareAM kA kayA pUchanA ? aba dUsarA varSoM kSatriya rAnta kA hai jo leAkarakSA, leAkapAlana aura leAkazAsana ke liye jImmedAra hai. isane bhI apanA ke byapAlana aura maryAdA che. dI, rAja-samAja kusAja kA TikaTu, kalpata kalupa kucAla naI hai, nIti pratIta prItiparimiti pati, hetu bAda diTha hera hai hai." "" ceha ', ina paMktiyeAM me deza kI rAjanItika dazA kA vana hai. isa rAjasamAja se gusAMIjI kA lakSya usa samaya ke yavana mahipAleoM se haiM jIsakA ullekha ve isa dohe meM karate hai-- " gAMDa gaMvAra nRpAla kali yavana mahA mahipAla, sAma na dAma na bheda kahyu kevala daDa karAkSa. yavana mahA mahipAla ' sivA mugalasamrATAM ke dUsare kauna hai| sakate hai...? marAThI me zrI yAdava zaMkara jAmadAra ne tulasIdAsajI para eka samAkSeAcanA-mUla mAnasa huMsa atyuttama pustaka likhA hai. mAnasa kI racanA ke uddeza ke saMbadha meM hamArA aura unakA mata milatA hai ki deza kI rAja-nItika, dhArmika sthiti rIka karane hI ke liye gusAMijI ne graMtharacanA kI, gusAMi jI ke rAjanItika uddeze ke saMbaMdha me' unakA mata hai ki mugalarAjya ke ulaTa kara svarAjya sthApana karanA hI unakA uddeza thA. rAvaNu ke caritra para vicAra karate hue unhAMne cahAM taka kahu DAlA hai ki gusAMijI ne rAvaNu ke nRtyAM ke dvArA akabara kI aura izArA kriyA hai. nizAcarAM'' aura rAkSaseAM kI jagaha yavana' zabda unake karyAM me binA aMtara kiyehI aDI saralatA se rakhA jA sakatA hai. 66 rAmAyaNakAla meM mahilAoM kI dazA (lekhaka:-AdyAkrutta ThAkura ema. e. kAvyatI-anAramA' nA me 1927 nA aMkamAMthI) bhAratIya lalanAe kI vamAna kAla me te avaDelanA dRSTiAcara heA rahI hai. usase kucha lAga yaha samajha baiThe haiM ki sadA se hI ina logoM kI yahI dazA calI AtI hai. na te inakI zikSAdikSA kA samucita prabaMdha thA aura na samAja me` hI unheM kucha adhikAra prApta thA. isa prakAra ke AkSepa karanevAle saba se adhika dharmazAstrakArAM kA kAsate hai' aura yaha siddha karane ka ceSTA karate haiM ki puruSajAti ne apane svArthI ke liye hI unhe nisrasthAna pradAna kriyA hai aura usI svA ke vaza he! hamane kabhI unhe panapane kA avasara nahI diyA; paraMtu cahu dhAraNA nitAnta bhrAnta hai. vaidika kAla meM sahadharmI kA kitanA mahattva mAtA jAtA hai yaha sahadhI zabda se hI spaSTa haiAtA hai. una dinAM te RSi-patnIyAM na kaivala vaividyA meM niSNAta kahI hAtI thI. api tu aneka sthaleAM meM yahAM taka ullekha pAyA jAtA hai ki ve maMtradraSTrI taka thI vivAha - phAla meM te vaidika matra paDhe jAte haiM unhe dekhane se pratIta haiAtA hai ki strIpuruSa kA saMbaMdha atyaMta punita aura gauravAnvita mAnA jAtA rahA hai. aba di kAladeSa se lega pathabhraSTa hA jAye te| isameM zAstra athavA zAstrakArAM kA kayA deza hai? mahiSa vAlmIki ke samaya me aiyAM ke mata kA kitanA prAdhAnya thA, apane mata ke prakAza karane meM unheM kahAM taka svataMtratA za. sa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530. rAmAyaNakAla meM mahilAo kIM dazA thI aura kisa prakAra haThapUrvaka ye apane abhISTa ke siddha karane kI ceSTA karatI thIM. Aja IsakA digdarzana rAmAyaNa ke AdhAra para pAThaka ko karAyA jAtA hai. kekeyI ne rA vanavAsa aura bharata ke rAjyAbhiSeka ke liye kisa haTha ke sa tha rAjA dazaratha ko bAdhya kiyA hai yaha sabhI jAnate haiM. kekeyIne kina kaThora zabdoM meM rAjA dazaratha ko dhamakAyA hai ! viSa khA kara prANatyAga dene kI dhamakI te mAno brahmAstra hai. 'ahaM hi viSamadyava pItvA bahu tavAgrataH / pazyataste mariSyAmi rAmo ydybhissicyte||' ye unake bacana hai. itane varSa vyatIta ho gaye to bhI Ajakala kula-lalanAo ke bhI apane haTha kI rakSA karane ke liye isI brahmAstra kA prayoga karanA paDatA hai. isa mazInagana ke samaya meM bhI abhI taka unake liye aura koI astra ijAda na ho sakA. vanavAsa ke liye kekeyI kI AjJA zirodhArya kara ke rAmacaMdrajI apanI mAtA kauzalyA ke pAsa anumati lene Aye, usa samaya kauzalyA ne bhI AtmaghAta kara lene kI dhamakI dI hai. unhoMne spaSTa zabda meM kaha diyA ki jisa taraha rAjA dazaratha tumhAre pUjya haiM usase adhika gaurava ke sAtha hama tumhArI pUjyA hai; hama tuhe vana jAne ke liye anujJA nahIM detI yahAM se vana ko tumaDe nahIM jAnA cAhiye. yadi zokapIDita mujhe choDa kara tuma vana cale hI jAoge te hama laMdhana kara ke binAbhajana ke prANa tyAga daMgI; cha na sakegIM. yathaiva rAjA pUjyaste gauraveNa tathA hyaham / tvAM sAhaM nAnujAnAmi na gntvymitovnm| yaditvaM yAsyasi vanaM tyakvAmAM shoklaalsaam| ahaMprAya mihAsidhye na ca zakSyAmi jIvitam // isa samaya rAmacaMdrajI kese saMkaTa meM paDe hoMge. vana na jAne se kekeyI AtmaghAta karatI hai, jAne se kauzalyA.thIdhara kauzalyA ke pakSasamarthaka lakSmaNa bhI the, paraMtu rAmacaMdrajIne yukti se kauzalyA aura lakSmaNa ke kisI prakAra rAja kara hI liyA; paraMtu sItAcha ke pAsa jAkara unheM hAra mAnanI hI paDI hai. unhone bahuta udyoga kiyA ki sItAjI ghara meM rahe, apane vRddha svazrezvasura kI sevA kare aura unake putraviyogajanya du:kha ke zAta kareM; paraMtu sItAjI daDha thI. rAmacaMdrache ke isa burI taraha se unhoMne phaTakArA hai ki atU meM unheM sItAjI kI bAta svIkAra karanI hI paDI che. sItAjI kI phaTakAra meM sneha kI mAtrA adhika hai, para sAtha sAtha Atmagaurava bhI kama nahIM hai. unake bhASaNa meM zakti che. vaha eka sahadharmi kI ukita hai aura usa ukita meM anunaya bhI hai, vinaya bhI hai, kaTutA bhI hai aura dhamakI hai. praNaya ke Aveza meM kucha zabda to ese nikala paDe che je kama se kama sItA ke sadaza sataziromaNi ke mukha se na nikalane cAhie the; paraMtu vaha aisA hI samaya thA jaba he apane uddezya kI siddhi karane meM saba prakAra ke sAdhanoM kA upayoga karane ke liye bAdhya thIM, unake liye va6 jIvana aura raNa kA prazna thA. sItAjI kA bhASaNa paDhane aura manana karane yogya che. pahile te uhAMne dharmazAstra kA Azraya lekara pati ke sAtha yajJAdhikAra hone se-sahadharmiNI hone ke kAraNa pati ke bhAga tathA patidvArA anuThita karma kA phaloga patnI hI karatI : anya saMbaMdhI to pitA,putra, Adi apane apane karma kA phala bhega karate hai'. stri ke liye to na pitA, na putra, na mAtA, na sakhIjana-yahAM taka ki apanI AtmA kI bhI gati nahIM hai. isa loka meM tathA paraloka meM strI ke liye ekamAtra pati hI gati hai. Aryaputra pitA mAtA bhrAtA putrastathA snussaa| svAni puNyAni bhuJjAnAH svaM svaM bhAgyamupAsate // bhaturbhAgyaM tu nArya kA prApnoti puruSarSabha / atazcevAhamAdiSTA vanevastavyamityapi // na pitA nAtmajo nAtmA na mAtA na skhiijnH| iha pretya ca nArINAM patireko gati: sdaa||' isake bAda unhoMne rAmacaMdrajI ke yaha vizvAsa dilAnA cAha hai ki vana meM ve bhArabhUta na hoMgI; apane sukha aura duHkha kI ve kucha bhI ciMtA na kareMgI aura saba prakAra se apane pati ke ArAma dene kI ceSTA kareMgI. saba kucha samajhA bujhAkara aMta meM unhoMne unase prArthane kI hai, yAcanA kI hai. e kahatI hai hamArA citta kevala tuhIM meM anurakta che aura kisI meM hamArA bhAva nahIM che. tamAre viyoga meM hama apane prANa tyAgane ke liye nizcaya kie baiThI hai. Apa hameM vana le caliye aura yAcanA ke saphala kIjiye. Isase Apa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNakAla meM mahilAo kI dazA 531 ke bejha na hogA. loka yaha hai:- ananyabhAvAmanuraktacetasaM tvayAviyukAM maraNASa nizcitAm / kuruSva mAM sAdhu kuruSva yAcanAM nAto mayA te gurutA bhaviSyati // paraMtu Ina saba prArthanAo kA zrIrAmacaMdrajI para koI prabhAva nahIM paDA. ve pUrvavata hI apane mata meM daDha rahe. sItAjI ke phIra samajAne lage. ve samajhate the jisa prakAra kauzalyAjI ke samaja bujhAkara rAjI kara liyA thA usI taraha sItAjI ke bhI rAjI kara leMge. vana ke doSa ko dikhAkara unheM Darane lage. siMha, vyAgha, vRka aura barAha ke nAma sunAkara sahajabhIru bhAryA ke bhulAvA dene lage. matta gaja aura nakrAdi kA bhI bhaya dikhAyA. yahAM taka DarAyA ki mArgo meM jala taka pIne ke na milegA. rAta meM patto sonA paDegA, khAne ke liye vRkSa se Tapake hue phala mAtra mileMge. aura bhI aneka prakAra se kAntAra(vana) ke duHkha kA vizadapUrvaka varNana kiyA hai. yaha done pakSo meM hI ThIka thA. yadi sItAjI Dara kara ghara meM rahe te acchA hI hai. yadi chatane doSa ke dikhAne para citta sthira kara ke vanagamana ke liye hI saddha hAM te unheM pIche yaha kahane kA avasara na rahegA ki unheM saba bAteM yathAvata avagata na karAI gaI thIM. isaliye zrIrAmacaMdrajI se jitanA ho sakA, vanagamana ke doSa kA varNana kara ke unheM bhIta karane kI ceSTA kI; paraMtu sItA isa se bhItatrasita honevAlI na thI. te kahane lagI ki vanavAsa ke saMbaMdha meM jina de kA apane varNana kiyA hai unheM hamAre liye guNa hI samajhiye; karyo ki hama tuma para sneha hai. tumhAre upara snehAdhikya ke kAraNa hameM koI duHkha na hogA. 'ye tvayA kIrtitA doSA vane vastavyatAM prati / guNAnityeva tAnviddhi tava snehpurskRtaa||' - Isake anaMtara phira bhI aneka prakAra se sItAjI ne unase prArthanA kI hai ki ve avazya ue sAtha le jAyeM, lAkSaNika brAhmaNa ne pitRgRha meM hI unha batAyA thA ki unheM vana meM bAsa karanA paDegA. pativratA kA dharma pati ke sAthe rahane kA hai. pitA Adi ne jala ke dvArA saMkalpa kara ke jisa puruSa ke sau5 diyA usakI vaha strI sadA ke liye he gaI. marane ke bAda bhI vaha usI kI hotI hai. 'ihaloke ca pitRbhiryA strI yasya mahAbala / abhirdattA svadharmeNa pretyabhAve'pitasya sA // ' - isa sabakA bhI rAmacaMdrajI para koI asara na paDI. sItAjI ne yahAM taka kaha DAlA ki yadi mujha duHkhinI ko A5 vana le jAnA nahIM cAhate te meM viSa, agni athavA jala ke dvArA apane prANa tyAga kUMgI. 'yadi mAM duHkhitAmevaM vanaM netuM na cecchsi| viSamAnaM jalaM vAhamAsthAsye mRtyukAraNAm / / ' paraMtu yaha saba bhI araNyarodana hI rahA. rAmacaMdrajI pUrvavata hI aTala rahe aura maithilI ke bAra bAra vanagamana ke liye yAcanA karane para bhI unhoMne anumati na dI. sItAjI ciMtita huI aura apane netra ke garama garama jala se pRthvI ke siMcana karane laga. jaba bAra bAra rAmacaMdrajI uhuM samajhAne lage to uhe krodha A gayA. usI krodha aura prema ke Aveza meM unhoMne rAmacaMdrajI para AkSepa karanA prAraMbha kiyA. je sItAjI satI samAja kI agragaNyA thI, je apane pati ko apane prANe se adhika priya samajhatI thI, vahI sItAjI paristhita kI pratikUlatA dekha kara apane prANapati ke kuvAcya kahane meM bhI nahIM cUkI. bahuta loga ise sItAjI kI kamajorI samajhate hai; paraMtu vAstava meM unheM apane uddezya kI pUrti ke liye rAmacaMdrajI para AkSepa kara ke unake pauruSa ke uddIpana karane ke liye hI unha Itane kaThora zabda kahane paDe. yathArtha meM ye kaThera zabda bhI saneha kI parAkASThA ke hI ghAtaka hai. je ho, itanA avazya hai ki zabda baDe kaThora hai. zabada ye hai:kiN tvAmanyata vaidehaH pitA me mithilaadhipH| rAma jAmAtaraM prApya striyaM puruSa vigraham // arthAta tumhArA AkAra to puruSa kA hai paraMtu kArya tumhArA priya kA sA hai. isa prakAra ke jAmAtA pokara hamAre pitA vaideha janakane tuhe kayA samajhA thA? arthAta janakajI tumahe tu hAre asalI tattva ke na jAna sake. yadi jAnate te tumhAre sAtha hamArA vivAha na karate. kayA ye zabda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 rAmAyaNakAla meM mahilAo kI dazA sAdhAraNa kaThora hai? isake Age te sItAjI mAno agni kA udagAra karatI hai. te kahatI hai - hama tumArI bhAryA che. kumArAvasthA meM hI, ananya pUrva kA tumane pANigrahaNa kiyA thA; phira chatane dina taka hama tumhAre sAtha raha cUkI hai aura satI hai taba bhI tuma isa prakAra hameM dUsare ke denA cAhate ho jaise kaI zailU-jAyAiva ha. jayAjIva-arthAta je strI ke dvArA hiI apanI jIvikA calAtA he. rAmacaMdra ke zatruSa kI upama denA kaThora zabdo kI parAkASThA che. loka yaha hai - 'svayaM tu bhAryA kaumArI ciramadhyuSitA satIm / zailUba iva mAM rAma parebhyo dAtumicchasi // ' isake Age phira sItAjI kI baDI laMbI cauDI varnAtA hai. jina jina vanakarmo kA rAmacaMdrajI ne ullekha kiyA thA una sabake kramazaH sukha kA rUpa dene lagI aura eka prakAra se rAmacaMdrajI kA yaha vizvAsa dilAtI thI ki jina kaSTo kI Apane varNana kiyA hai, unhe jAnakara bhI hama una koM ke jhelane ke liye saddha hai aura unheM kaSTa na samajhakara sukha hI samarjhegI. bIca bIca meM viSapAna kara lene kI dhamakI bhI detI hI jAtI thIM. aMta meM rAmacaMdrajI ke sItAjI kI bAta mAnanI paDI aura unheM yahI kahanA paDA ki tuma yaha je kucha kara rahI he vaha tumhAre aura hamAre dene kule ke sarvathA yogya che. sarvathA sadRzaM sIre mama svastha kulasya ca / vyavasAyamanukAntA kAnte tvamatizomanama // vana meM ja kara bhI sItAjI ne samaya samaya para apanA svataMtra mane aneka viSaye meM baDI nirbhIkatA se prakaTa kiyA che. daMDaka vana meM jaba RSibhakSaka rAkSase kA saMhAra karane kI kIrAmacaMdra ne pratijJA kI hai aura RSi ke abhayadAna diyA hai, usa samaya sItAjI ne rAmacaMdrajI ke samajhAyA hai ki tuma DAM vana meM kSAtra-dharma kA pAlana karane nahIM Ave che. vana meM rahakara muni-vRtti se hI rahanA tumha ucita che. te kahatI hai ki "manuSya meM IcchApUrvaka tIna prakAra ke vyasana hete hai. eka to mithyAbhApaNa, dUsarA padArAbhigamana aura tIsarA binavaira ke raudratA dikhAnA. Ina tane meM se mithyAbhASaNa to ApameM kabhI na thA aura na kabhI hogA. parastrI kI abhilASA karanA bhI na ApameM hai aura na kabhI thA; koMki Apa sadA svadAranirata hai; kiMtu yaha je tRtIya vyasana hai jisameM nirveda hI para prANahiMsana hotA hai, yaha Apake sAmane upasthita ho gayA che. Apane daMDakAraNyavAsI RSijane kI rakSA ke nimitta rAkSasa ke nAza karane kI pratijJA kI hai. isase hame ciMtA ho gaI hai. Apa niSkAraNa rAkSase kA nAza kara ke adharma kA Azraya leMge. isI liye zastra ke pAsa meM rakhanA ahitakara che. pahale eka samaya eka tapasvI ugra tapasyA kara rahA thA. iMdra ke mana meM bhaya huA aura unhoMne usa tApasa ke lIye tapabhaMga karane kI ThAna lI. ve usake pAsa Ta kA rUpa dhAraNa kara ke gaye aura eka khaDjha je sAtha lete gaye the usa tApasa ke pAsa dharohara rakha diyA. tapasvIne use rakha liyA aura dUsare kI dharohara cho na jAya isa bhaya se vana meM phala-mUlAdi tene jahAM jAtA, usa khacca ko sAtha letA jAtA thA, dhIre dhIre khagna ke sAtha rahane se usakI tApasI vRtti badala gaI aura vaha karAcAra ho gayA. pariNAma yaha huA ki use naraka bhoganA paDe. isa liye Apa bhI apane zastrI ke niraparAdha rAkSasa para calA kara vRthA pApa mata kIjIye." una kI yaha salAha kahAM taka ThIka hai. Isase matalaba nahIM'. rAmacaMdrajI ne ise mAnA bhI nahIM, paraMtu unhoMne apanI samajha ke anusAra je bAta dharma mAlUma haI spaSTa zabdoM meM kaha diyA. rAmacaMdrajI ne to uttara meM yaha kaha diyA ki hamane pratijJA kara dI so kara dI. RSi lAge ke A vAkaya suna kara hame dayA A gaI. aba to te che ApanI pratijJA se nahIM Tala sakate. pratijJA kara ke-vizeSa kara brAhmaNe se-aba hama anyathA nahIM kara sakate. cAhe isameM hameM apanA prANa denA paDe, cAhe tuhe. aura lakSmaNa ke bhI tyAganA paDe. yaha uttara rAmacaMdrajI ke hI yogya thA. astu : bhikSa rUpa dhAraNa kara rAvaNa jaba sItAharaNa ke liye upasthita huA aura sItAjI ko aneka prakAra ke pralobhana dekara unheM apanI strI banAne kA prayatna kiyA hai usa samaya sItAjI ne use je uttara diyA he vaha bhI dhyAna dene yogya che. usameM se kaI aMza nIce udbhUta kiyA jAtA hai:- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAyaNakAla meM mahilAo kI dazA 533 tvaM punaH jaMbukaH lihImAmihecchasi durlabhAm / nAhaM zakya tvayA spraSTumAdityasya prabhA ythaa| kSudhitasya ca siMhasya mRgazatrosturasvinaH / AzIviSasya vadanA daMSTrAmArAtumicchAsi // maMdaraM parvatazreSThaM pANinA hartumicchasi / kAlakUTaM viSaM pItvA svstimaanaantumicchsi| yadaMtaraM siMhazagAlayorvane yadaMtaraM syandanikAsamudrayoH surAjya sauvIrakayoryadaMtaraM tadaMtaraM dAzarathe svavaivaca / yadaMtaraM kAMcana sIsalohayoryadaMtaraM caMdanavAra paMkayoH yadaMtaraM hastibiDAlayorvane tadaMtaraM dAzarathestavaivaca / / arthAta-tuma jabuka (zagAla) hokara mujha durlabha siMhI ke prApta karane kI icchA kara rahe he. jisa prakAra sUrya kI prabhAM ke koI nahIM pakaDa satA usI prakAra mai tumase sparza nahIM kI jA sakatI. tuma vegavAna mRgazatru bhUkhe siMha ke mukha se tathA sarpa ke mukha se DADha ukhADanA cAhate ho. tuma parvatazreSTha maMdara ke hAtha se uThAnA cAhate ho aura kAlakUTa viSa pI kara kuzala rahanA cAhate ho. - vana meM siMha aura zugAla meM jitanA aMtara che, kSudra nAle aura samudra meM jitanA aMtara hai tathA amRta aura kAMjI meM jitanA aMtara hai, utanA hi aMtara dazarathi meM aura tuma meM hai. sene era sIse meM jitanA aMtara che; caMdana, jala aura kIcaDa meM jitanA aMtara hai tathA bane meM hAthI aura biDAla meM jitanA aMtara hai utanA hI aMtara dazarathi meM aura tuma meM hai. 1 yaha digdaza na mAtra che. yathArthe me' vaha pUrA prakaraNa hI paThana karane yogya che. sItAjI. para adhika likhane se yaha lekha pustaka kA rUpa dhAraNa kara legA. isa liye Ise chADa kara aurAM ke viSaya meM bhI kucha likhanA ucita pratIta hotA hai. vAlIpatnI tArA kA sthAna catura striya meM bahuta UMcA hai aura usane bhI aneka sthalo meM apane agAdha pAMDitya kA paricaya diyA che. samayAnukula pratyeka paristhiti para pUrNa vicAra kara vaha je niSkarSa nikAlatI thI, vaha jisa siddhAMta para pahuMcatI thI vaDa prAyaH nizcaMta rahatA thA aura usakA pati vAlI bhI usakI buddhimattA kA kAyala thA. vaha use asAdhAraNa viduSI samajhatA thA. sugrIva se yuddha ke liye AhvAna pAna para jaba vAlI bAhara jAne ke liye baddhaparikara huA hai usa samaya tArA ne use niSedha kiyA hai, aneka prakAra se prArthanA kI hai, bhaya dikhAyA hai. aMta meM yaha batAyA hai ki rAmacaMdra ne sugrIva se maitrI kara ke tumhAre vadha kI pratijJA kI hai, isaliye isa samaya tumhArA yuddha ke liye jAnA hitakara na hogA. sugrIva tumhArA anuja hai. use khulAkara yuvarAja banAo aura usa se saMdhi kara lo. vAlI ke samAna vIravareNya ke liye yaha prastAva kathamapi mAnya nahIM ho sakatA thA. vIra ke jatA uttara denA cAhiye tadanurUpa hI usakA uttara thA. usane tArA kI eka na mAnI aura yuddha ke liye cala paDA. yaha saba to huA. pariNAma bhI pratika huA; para vAlI yaha avazya janatA thA ki tArA je kucha kaha rahI hai vaha saba yathArtha che. isIliye marate samaya jaba sugrIva ke vaha tArA ke saupane lagA hai usa samaya tArA ke saMbaMdha meM usane kahA hai ki suSeNa kI laDakI yaha tArA haraeka bAta ke atyaMta sUkSama vicAra karane meM baDI catura hai. aneka prakAra ke utpA se sUcita ApatkAla meM pratividhAna karane meM parama pravINa che. jisa kAma ke yaha "acchA hai' kaha de use saMzayarahita hekara kara DAlanA, koMki tArA kA mata kabhI anyathA nahIM nikalatA. suSeNaduhitA ceyamarthasUkSma vinizcaye / autpAtike ca vividhe sarvataH prinisstthitaa|| yadeSA sAdhviti brUyAt kArya tanmukta saMzayam / nahi tArAmataM kiMcidanyathA parivartate // tArA ke liye yaha kama gorava kI bAta na thI. kartavyAkartavya ke vinirNaya karane meM baDe baDe kRtavidya bhI vimUDha ho jAte hai. phira eka strI kA isa prakAra sUkSma vicAra kara ke nizcaMta siddhAnta para pahuMcanA sarala kArya nahIM thA. tArA ko saupate samaya usake ina viziSTa guNoM kA sugrIva se ulalekha karanA usane Avazyaka samajhA. rAmAyaNa meM tArA ke viSaya meM jItanA cheDA varNana milatA hai utane meM bhI tArA kI caturatA kA paryApta pramANu mila jAtA hai. vAlIvadha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 rAmAyaNakAla meM mahilAo kI dazA ke anaMtara tArA vilApa kare rahI che. purAnI bAta kI smRti karA ke usakA hadaya vidIrNa ho rahA hai. isa saMsAra ke vaha asAra samajha rahI che, ane prANa se bhI adhika priya patra aMgada kA bhI use isa samaya moha nahIM hai aura vaha apane pati kA anugamana karane ke liye taiyAra beThI huI hai. aise samaya meM hanumAnajIne use sAMtvanA denA prAraMbha kiyA hai. apane kiye hue puNya pApa kA phala pratyeka prANI ke bheganA paDatA huM. jaba yaha zarIra hI jalabudabuda ke samAna kSaNabhaMgura he taba isake liye zeka karanA vRthA hai, ItyAdi kaha kara aMta meM hanumAnajI kIkate haiM ki ye saba kakSavAnara, aMgada aura yaha vAnarendra kA rAjya saba tumhAre adhIna che. vAnararAja vAlI kA saMskAra hone do aura aMgada ke unake sthAna meM rAjya meM abhiSikta kare. jaba tuma apane priyaputra aMgada ke siMhAsana meM AsIna degI to tumahuM zAti milegI. tArA ne IsakA je kucha uttara diyA hai vaha atyaMta yukti pUrNa aura upayukta che. te kahatI hai:-"aMgada ke samAna sau putra eka ora che te bhI vadha prApta Isa vIra (vAlI) ke gAtra saMleSaNa ko hama unase acchA samajhatI hai. aba rahI aMgada ke rAjya meM baiThAlane kI bAta hai usa saMbaMdha meM hama se kucha kahanA hI vyartha che. na to vAnare ke rAjya para hI hamArA kAI prabhutva che aura na aMgada hI para. usake pitRvya sugrIva pitRsthAnIya che. vahI saba kAryo meM samartha hai aura hamArI apekSA Asannatara che. he hanumana ! aMgada ke saMbaMdha meM tuma aisa vicAra mata karo, arthAta tuma yaha mata soce ki hama unha rAjya meM abhiSikta kara degI. putra kA baMdhu pitA hotA hai, mAtA nahIM. isaliye pitA sugrIva ke rahate hamArA koI adhikAra nahI hai !' 'sA tasya vacanaM zrutvA bhartRvyasanapIDitA, abravIduttaraM tArA hanumantamavIsthatam / aMgadapratirUpANAM putrANAmekataH zatam, hatasyApyasya vIrasya gAtra saMzleSaNaM varam // na cAhaM harirAjyasya prabhavAmyaMgadasya vA, pitRvyastasya sugrIvaH sarvakAryeSvanantaraH / na hyeSA buddhirAstheyA hanUmannaMgadaM prati, pitA hi baMdhuH putrasya na mAtA harisattama // isI prakAra jaba rAmacaMdrajI kA saMdeza lekara vAnara nagarI e koddhata laNajIne praveza kiyA hai usa samaya unhe zAMta karane ke liye sugrIva ne tArA hI ke niyukta kiyA hai. usa samaya thI tArA ne apanI vAkcAturI kA araNa paricaya diyA hai. lamaNujI usake yukitayukata kathana se bahuta kucha zAnta ho gaye hai. isameM kaI saMdeha nahi ki tArA ke sthAna viduSI aura catura mahilAo meM ati ucca thA. * rAmAyaNa ke strI pAtro meM maMdodarI kA sthAna bhI mahattvapUrNa che. Isaliye usake saMbaMdha meM bhI kucha ullekha karanA aprAsaMgika na hogA. maMdirI bhI atyaMta buddhimatI thI aura samaya samaya para rAvaNa ke vahu satyarAma detI rahatI thI; paraMtu abhimAnI rAvaNa usake vacana kI avahelanA kiyA karatA thA jisa prakAra tArA ke anurodha kI rakSA na karane ke kAraNa vAlI ke prANatyAganA paDA usI prakAra maMdodarI ke bacana ke tiraskAra kara ke hI rAvaNa vinaSTa huA. yadi apanI kAntA ke hitakara upadeza ke vahu mAnatA, yadi unake anu rU5 apane AcaraNa sudhAratA te kadAcita hI usakA isa prakAra saMvanAza na hatA; paraMtu vidhividhAna duraya hatA che. je avasthaMbhAvI he usakA pratIkAra kahAM se hogA ? vAlamIki mahArAja ne te maMdodarI ke saMbaMdha meM adhika nahIM likhA che; paraMtu adhyAtmarAmAyaNa meM aneka sthala meM usane rAvaNa ko samajhAyA hai, hita aura ahita batAyA che. paraMtu-jaisA svAbhAvika thA-rAvaNa ne usa ke vacanoM para bahuta kama dhyAna diyA hai. maMdodarI rAvaNa ke svabhAva se pUrNatayA paricita thI aura vaha jAnatI thI ki rAvaNa kI kyA kamariyAM che. azokavATikA meM jaba sItAjI thI, rAvaNa apanI aMtaHpurikA ke sahita unake pAsa gayA hai aura unheM pahile te sAvanApUrvaka apane vaza meM karanA cAhatA hai aura jaba sItAjI use maMhataDa uttara detI hai taba vaha kuddha ho jAtA hai aura kha le kara unheM mArane ke uddhata ho jAtA hai, usa samaya maMdadarI ne rAvaNa ke samajhAyA hai ki tuma isa dInadukhita aura kupaNu mAnuSI ke pI che ke paDe che; tumhArI te "madamasta vilocanA' bahusaMkhyaka deva, gaMdharva aura nAga kI varAMganAe maujUda huM je kevala tumhI ke cAhatI hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAla--ziSTAcAra parUpa gayA ki yadi dA mahIne ke sukhasahita mere sAtha yaha rAvaNa para isakA asara paDA aura vaha yaha kahe kara calA bhItara apanI icchA se hamAre vaza meM hA jAyagI tatra te| saba rAjya kA bhAga karegI; aura di de| mAsa ke bAda bhI rAste para na AvegI teA isa mAnuSI kA mArakara mere prAtarAza' ke liye taiyAra karanA. usa samaya madeAnmatta rAvaNa yahu kakha samajha rahA thA ki dA mahIne meM vahu svayaM hI kAla kA kala hogA. saMsAra meM prAyaH vahI heAtA hai. upakAra kI cintA karate samaya manuSya yaha sathA bhUla jAtA hai ki aisI eka aciMtita zakti bhI kAma kara rahI hai, jisake Age mAnavI buddhi aura zakti sarvathA akicikara hI rahatI hai. jisa samaya rAvaNu, medhanAda ke vadhu ke anaMtara guhA meM praveza kara abhicAra kA prayAga kara rahA thA aura aMgada Adi vIra usake purazcaraNa meM bAdhA DAlane ke liye bheje gaye the, tama bhI maMdodarI hI yathAtha meM yajJadhvaMsa kA kAraNu hui hai. aMgada ne maMdodarI ke pakaDa liyA hai aura usakI ratnajaDita kacukI phADane lagA. maMdodarI vilApa karatI hai; rAvaNa kA kharI kheATI sunAtI hai; aMta meM rAvaNa havana cheDakara usakI rakSA ke liye uznatA hai, idhara vAnaragaNu yajJadhvasa kara ke nau / gyAraha hote hai. aba patipatnIsaMvAda prAraMbha hAtA hai. rAvaNa kahatA hai tuma zAka mata kare, maiM abhI jAtA hU~ aura lakSmaNusahita rAma ke| mArakara AtA . kadAcit rAmacaMdra hI vajrakalpa sAyakrAM se mujhe mAra DAle teA tuma sItA kA mArakara mere sAtha pAvaka meM praveza karanA.' Isake uttara me` ma`deAdarI kahatI hai:-- zakyo na rAdhavo jetuM tvayA cAnyaiH kadAcana / pAmo devavaraH sAkSAt pradhAnapuruSezvaraH / * * * * tasya bhAryA kimarthaM vA hRtA sItAvanAdbalAt / mama putra vinAzArtha zvasyApi nidhanAya ca // itaH paraM vA vaidehIM prepayasva raghUttame / vibhISaNAya rAjyaM tu datvA gacchAmahe vanam // arthAt 'rAmacaMdrajI tumhAre athavA aura kisIke dvArA kabhI jIte nahI jA sakate. rAmacaMdrajI devazreSTha sAkSAt pradhAna puruSa Izvara haiM. tuma unakI patnI sItA keA, mere putrAM ke tathA khuda ke vinAza ke liye, vana se bannapUrNAMka kAM hara kara le Ae ? isake bAda bhI vaidehI kA rAmacaMdrajI kA saupa de; rAjya vibhISaNu ke havAle kareA aura hama tuma dAnAM vana kA rAstA le,' paraMtu abhimAnI rAvaNu yanu prastAva kayeAM mAnate lagA. yathA meM na bhI mAnanA cAhiye cA. usakI yukita bhI hIka hai, vaha kahatA hai ki bhrAtRputrAdi sarvasva gavA kara kaivala apane prANa ke bhaya se anna kayA sadhi kare ? akha te| unhI ke hAtha se mRtyu prApta kara ke parama padma kI prApti karege. ina avataraNeAM se patA calatA hai ki smiyAM-kevala padadalita nathI; unakA mAna thA aura samaya samaya para unakA prabhAva bhI paDatA thA. Ala-ziSTAcAra 1927 nA aMkamAMthI ) (lekhaka:-kAmatAprasAda guru-'manAramA' nA me laDakAM meM jo bahudhA ApatI jhagaDe hA jAte hai, unakA eka mukhya kAraNa una lAgAM meM ziSTAcAra kI zikSA kA sAdhAraNu abhAva hai. yapi pAThazAlAe meM ziSTAcAra kI thADIbahuta zikSA pratyakSa aura parAkSa rUpa se dIjAtI hai, tathASi vidyArthI apanI avasthA ke prabhAva meM paDakara bahudhA vyavahAra me... usa zikSA kA bhUla jAte hai'. kaMi vidvAnAM kA asA mata hai ki laDakAM ke ziSTAcAra kI zikSA denA mAnAM unheM baMdhana meDAlanA hai; para anubhava se Isa khAta kI AvazyakatA jAtI jAtI hai ki laDakAM kA ziSTAcAra kI meATI meATI khAte batAi jAve aura una ke anusAra unase kArya karAyA jAve. laDakAM ke bahuta se ApasI jhagaDe vyaktigata mithyA abhimAna se utpanna hote hai. kAi laDakA apane kA auAM se adhika khalavAna samajha kara unakA anAdara karatA hai, kAI paDhane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 bAla--ziSTAcAra likhane meM kucha adhika caMcala heAte ke kAraNa dUsareAM kA mUrkha samajhatA aura kAi sIdhe svabhAvavAlA vidyArthI upadravI laDakAM se manI mana ghRNA karatA hai. ina avasthAe meM bahudhA anabana hai! jAtI hai aura laDake eka dUsare kA nIcA dikhAte kA prayatna karate hai. kAi kAi laDake apane pitA ke dhana yA ucca pada ke abhimAna meM dUsare laDakAM ke sAmane dUna hI hAMkate hai aura di kAI laDakA unakI bAta kA khaMDana kara detA hai te! ve usase badalA lene kI dhAta meM rahate hai. kisI kisI vidyArthI kA svabhAva hI asA dUSita hAtA hai ki vaha apane mithyA mahattva ke Age kisI bhI laDake kA mahattva sahana hI nahIM kara sakatA. kai ekAM meM apanA pezAka hI kA asA abhimAna heAtA hai ki ve dUsare laDakAM se sIdhe khAta hI nahIM karate aura namra se namra prazna kA uttara baDI e ke sAtha dete hai. yahAM kadAcitryaDu khatAne kI AvazyakatA nahI hai ki Ina durguNAMse kevala laDakAM kI hI nahIM, kintu unake mAtA-pitA kI baDI nidA hotI hai. laDakAM aura vidyArthiyAM me' kusaMgati se baDe baDe doSa utpanna hai| jAte haiM. isIliye mAtA- pitA ! yaha bAta avazya dekhanA cAhiye ki laDakA kina lAgeoM kI saMgati meM rahatA hai. kusa gati se cheTe cheTe laDakAM aa bacAnA cAhiye. kAmalamati hone ke kAraNa bahudhA laDake cita aura anucita kA zIghra nirNaya nahIM kara sakate aura saralatA se gaDhe megira jAte haiM. aisI avasthA meM unheM kama se kama ziSTAcAra kI zikSA te avazya dI jAvuM jisase laDake bure AcaraNavAle sAthiyAM aura legoM se apane kA bacA sarka laDakAM kI anabana kA eka pramukha kAraNa ekadUsare ke ciDhAnA athavA Apasa me anucita haMsI TTA karanA hai; isaliye pratyeka samajadAra vidyArthI kA yaha kattavya haiM ki vajra dUsare se vyaM haMsI-TTA na kare. dUsare kaiA citAne yA usakI hAMsI uDAne meM je mithyA AnaMda prApta hAtA hai usakI preraNA se laDake te kayA baDI umaravAle bhI kabhI kabhI nahIM khaca sakate. asI avasthA meM yaha bAta bahuta Avazyaka hai ki laDAM kI yaha dUSita pravRtti yathA-saMbhava kama kI jAve. dilake svayaM isa bAta ke! sAce kijIsakA ve ciDAte hai usake mana meM kitanA kheda na heAtA hAgA teA vesvayaM dUsare ke mana kA bya dukhAne se avasya pIche haTeMge. tulasIdAsa jI ne kahA hai ki- paDhita sAla dharma nadI mATe pIDA bhrama nahI amArUM " jo laDakA dUsare kAna ciDhAvegA use saMbhavataH dUsare laDake kabhI na ciDhAvege, laDakAM ke cAhiye ki ve milakara ase vyakti ke doM kA ke jo dUsareAM ke sAtha vya hasI-majAka karatA hai yA unakA azlIlatA sikhAtA hai. laDakAM ke mithyAbhimAna se baDe baDe ana hote hai.... laDake bahudhA apanI baDAi aura dUsare kI nidA karane me' baDA AnaMda mAnate hai'. garIba laDake teA ina mithyAbhimAnI laDakAM kI dRSTi meM kisI prakAra yAgya hI nahIM. harate. vidyA-sabaMdhI mithyAbhimAna ke vazIbhUta hokara la bahudhA vya vAda-vivAda meM pravRtta hAAte hai aura eka-dusara kI bAta -pUrvaka kATane lagate hai'. kabhI kabhI ye lega aisI gammatiyAM pragaTa karate haiM te kevala khaDI umaravAle athavA anubhavI leAga hI pragaTa kara sakate haiM. itanA hI nahIM, ye lega kabhI kabhI apane se adhika jJAnavAle taruNa puruSoM se bhI bahasa aura hunnata karane lagate hai. deSAM se bacate ke liye vidyArthiyAM kA cAhiye ki ve asI khAtAM meM bahuta sAca-samajha kara bhAga leve, kai eka uddaMDa laDake dUsare laDakAM aa vyaM hI khAte hai aura kabhI kabhI unase kucha khIMca bhI lete haiM. dUsare laDakAM kA cAhiye ki ase duSTa laDakAM ke sAtha kabhI dhaniSTatA na baDhAve. aura kaivala uparI melajola rakhe. kAi kAi laDake tA yahI taka nIca hete hai ki Apa te paDhane me' mana lagAte nahIM aura irSoM-vaza dUsare laDakAM kA mana paDhane se haTAne kA upAya karate haiM. kAi kAI khaDe AdamiyAM ke maMda-buddhi laDakAM garIba AmiyAM ke tIvra-muddhi laDakAM se mana hI mana irSyA rakhate haiM aura unake kAmAM me" vighna DAlate hai. laDake bahudhA oTI choTI khAtAM meM ekadUsare se aprasanna hai| jAte haiM aura apanI icchA phI pUrti kA mAnabhaMga samajha kara paraspara laDa baiThate hai. isaliye unheM ucita haiM ki ve kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgI kI kSamatA 533 se aprasanna hone ke pahile kama se kama eka bAra ItanA avazya seca liyA karai ki unakA aisA karanA ucita hai yA nahIM. laDake meM bahudhA svArtha kI ItanI adhika mAtrA rahatI hai ki ve prAyaH pratyeka bAta meM apanI hI Teka calAte hai aura dUsare ke hAni-lAbha athavA sukhaduHkha kA bahuta kama vicAra karate hai. yadi koI unase unhIke lAbha kI bAta kahe to usameM bhI ve vizvAsa nahIM karate. yahI kAraNa hai ki kusaMga meM paDe hue laDakeM kaThinAI se sudharate hai. laDake kI buddhi kI hone ke kAraNa bahuta dUra taka vicAra nahIM kara sakate, jIsake kAraNa ke bahudhA dhUrta logo ke musalAne meM A jAte hai. yadi laDake ziSTAcAra kI bAte svayaM nahIM samajha sakate te unake mAtA-pitA kA kartavya hai ki ve saMtAna ke sabhya-AcaraNa kI zikSA deveM. verAgI kI kSamatA ( lekhaka-AtmArAma devakara-"maneramA' 1927 nA aMkamAMthI ) bhajo mana sItApati bhagavaMta ravAratha svAratha ko sAthI jaga paramAratha zrIkaMta, sukha meM kabahUM nAma leta nahIM aisopaurussvNt| dhika 2 terI caturAiko dukhameM doSa dharaMta, tava avaguNa prabhu tadapi na dekhata rAkhata prema anaMta / mUDha maMda mati sakala kapaTa tajI bhaju bhava-tApa-haraMta // prAtaHkAla uTha kara eka vairAgI ghara ghara yaha bhajana gAtA thA. usake kaMTha meM komalatA, bhAva meM tanmayatA tathA sulalita vAgdhArA meM adabhuta AkarSaNa thA. krIDAvalaMbI bAlakAM ke liye vaha eka arachA "khilaunA" thA. jyAM hI usake bhaktimaya sudhA-saMgIta kA zabda kAna meM 5DatA, bAlakagaNa cAroM ora se dauDa kara use ghera lete the. gRhakArya vyasta grAmINujana piMjarabaha kIra kI nAMi bhale hI phaDaphaDa kara raha jAte hoM, kiMtu parAye mAla ke bharose dinabhara pAMva phelAkara baiThe beThe mammI mAranevAle zaukIna mAno usakI tAka hI meM rahate the. koI kaMkara mAra kara use khijAtA, koI gAliyAM detA, koI usake kaMTha kI nakala kara azlIla aura bhadI tukabaMdiyA sunAne lagatA thA; kiMtu vairAgI kisI se kucha na kahatA thA. vaha bhakti meM magna hI baDe prema se jhuka muka kara pada ke duharA-tihara kara gAtA thA. usa samaya usakI laMbI laMbI jaTAye khula kara vAyu meM nRtya karane lAgatI thI yaha dekha bAlaka tAliyAM pITate aura nAcane lagate the. muMDe haMsa kara usakI pITha para dhUla kI varSA kara dete the. varSA kA manomugdhakara prAtaHkAla thA. AkAza ghanaghaTAcchAdita thA. nanhI nahI bundu dharatIdevI ke AHvakSaHsthala ke siMca siMca kara zItala kara rahI thI. citta ke prasanna karanevAlI snigdha vAyu baha rahI thI. gAMva ke jamIdAra seTha jInamana prasAda ke putra halakarAma apane iSTa-mitro ke sAtha baiThaka meM baiThe ga5-sapa latA rahe . saDaka para mitara jhADu de rahA thA aura nAka-kAna tathA AMkha meM dhUla bhara jAne ke kAraNa pAsa hI baiThA huA bIsA dhImI guraTa ke sAtha usakI era sareSa netre re dekha rahA thA. ThIka, usI samaya vairAgI kA kaMTha-rava sanAI diyA. vaha kaharahA thAH 'tava avaguNa prabhu tadapi na dekhata rAkhata prema anaMta' mohanalAla pAMDe ne sunane ke liye sira uMcA kiyA. itanemeM vairAgI unake pAsa hI A gayA. do-cAra choTe cheTe bAlaka ne "parasAda bAbAjI ! parasAda bAbAjI !" kara kara usakI jholI pakaDa lI. vairAgI ne thaDe se phaTAne nikAla kara unake Age DAla diye aura vaha mudI kI AzA se halapharAmakI ora dekhane lagA. une musakurA kara vanyAtmaka zabda meM gerelAla caudharI se kucha kahA. caudharIne hukkA uThAkara usa para uDela diyA. "guDa guDa' zabda karatA huA jala usake zarIra aura kapaDAM ke bhigA jamIna para ja girA. vairAgI ne eka vicitra daSTi se halarAma kI ora dekhA aura cupacApa Age kA rAstA liyA. bAlake kI karatAladhvani evuM ghana-ghera krIDAzabda se baiThakakhAna guMja uThA. isake bAda usake vairAga kI AlocanA hone lagI. mohanalAla bole -isa vairAgI ke eka dina maiMne raMDI ke yahAM aiDA dekhA thA." geralAla ne kahA - pAMDe ! yaha roja kalArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbharfdar.com
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Awww ^^ ^^, 538 vairAgI kI kSamatA ke yahAM jAkara zarAba pItA hai. Isake mukIbhara dene pApa mola lenA hai." gomatIprasAda ne haMsa kara kahA -IsakA saccA hAla mujhe mAlUma che. bhayAjI ! Apake yAda che eka vairAgI pura ke gana caube ko dhokA de unakA sArA vara lekara caMpata ho gayA thA. bhaiyAjI ne kahA -"hAM, sunA te thA. vahI na je dUnA kara dene kI zartA para jevara lekara jamIna meM gADa detA thA aura kucha maMtramAM paDhane lagatA thA. AMkha para paTTI bAMdha dhIre se peTalI nikAla 23cakara ho jAtA thA." gomatIprasAdane sira hilA kara kahA:-hAMcha, vahI to yaha badamAza hai. yaha sunakara saba lega haMsI ke mAre loTa-paTa he gaye ! isake bAda vaSo kA pahalA pAnI girA, seThajI ghara para nahIM the, halakUrAma ne hala calavA diye. eka kheta ke kinAre kisI devatA kI choTI sI purAnI maDhiyA thI vaha bhI begArI TahuM e ne jota jAta kara jamIna meM milA dI. usa ora kisIne dhyAna hI na diyA. usI dina zAma ko halakUrAma ke sira meM darda huA, javara caDha AyA rAtabhara aMDa-baMDa bakatA rahA, hariyA nAI notiyA ke bulA lAyA. usane jhADa yka kara tAbIja bAMdha diyA. bakate hI bakate halarAma ne nautiyA ke jora se ela capata jaDa diyA. nautayAjI AMkheM phera vahIM cita ho rahe. baDI kaThinAI se unahe uThavA kara ghara pahuMcAyA gayA. haladhara jotiSI ne zani kI kuddhatA bolAI aura pUjA ke 3-4 rUpaye eTha ghara kA rAstA liyA. bhagale kALI ne mUcha para tAla dekara kahA -"abhI dekhatA hu sAle bhUta ke chaDI kA dUdha yAda na kara tuM te merA nAma bhagata nahIM." isake bAda dIpaka jalakara vaha kA tIna, pAMca karane lagA. jaba kucha lAbha na huA, taba usane kahA -" bhUta-uta kacha nahIM, yaha kisI devatA ke cakakara meM A gaye hai" nidAna baDI dUra se eka ejhAjha bulAye gaye. uone bhI jhADa-ka kI de-tIna dina vahIM pAsa hI paDe rahe. ve ja hI snAna karane ke liye nikalate hai hI laDake unake pIche doDate aura ciDhAte che. gabaDu pahalavAna ne apane eka sAthI se kahA -" yaha ojhA-sojhA kucha nahIM, usI devatA kA choDA huA masAna hai. dekho na kese laMbe laMbe dAMta, baDI baDI AMkheM ora bhAlU kaMse bhayAnaka bAla hai." dUsare ne kahA to asaMke ThIka karane kA jImmA maM letA huM. usI dina ejhAtha para mAra paDanevAlI thI, magara hariyA nAI ne saceta kara diyA. becAre jhALa baMdanA-bAriyA sameTa rAta hI ke cakakara hue. - seTha chunamunaprasAda ke pAsa AdamI bheja gayAM. ve bhI daDe hue Aye. putra kI asAdhyAvasthA dekha sira pITa kara rone lage. pAsa jAne para vaha inakI ora lAla lAla AMkheM dikhalA kara isa taraha dhUrane lagA jase padadalita sapa manuSyapara. zeThajI ne zahara se eka acchA ciki saMka bulavAyA, davA zuru huI; para usase roga ghaTane ke badale ulaTI baDhane lagA. zeThajI baDe gabharAye. unhoMne gAMva ke khUTe yAne manu ke bulA kara salAha lI. sabane kahe:-"sAhujI, yaha daiva kA kopa che. Apane kabhI kisI sAdhu-saMnyAsI athavA devatA kA apamAna to nahIM kiyA?" seThajI dhArmika manuSya che. kabhI kisI kA apamAna nahIM karate the. jAna-bUjha kara unhone kabhI kisI dIna-du:khI ke nahIM satAyA thA. kisI asAmI kI jamIna nahIM chInI thI. kaI sAle kA lagAna paDA huA thA; para ve kisI para kaThoratA kA bartAva nahIM karate the. phasala achI Ane 5ra saba Apa hI binA mAMge de jAte the. je unake sAtha kapaTa karate-ue vyartha taMga karate, kevala ve hI unake kepa ke bhAjana banate the aura aisA karanA nyAyasaMgata hI thA. astu. seThajI ne bahuta dera taka soca ke mehana paDe ke bulavAyA. ekAta meM le jAkara unhoMne isa viSaya meM pUcha-tAcha kI. pAMDe ne pahale to hIlAvAlA kiyA, para pIche sAdhu ke apamAna kI bAta unheM kahanI hI paDI. yaha su kara seThajI sanna ho gaye. unake mukha se Apa hI Apa nikala paDAH-"hAya ! yadi pahale mujhe mAlUma ho jAtA to yaha naubata hI na AtI." vairAgI kI bahuta beja kI gaI, para kahIM bhI usakA patA na calA. loga nirAza hekara baTha gaye. Idhara halakarAma zIdhra hI mRtyu ke mukha meM jAne kI taiyArI karane lagA. seThajI ekadama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ vairAgI kI kSamatA 530 pAgala ho gaye. vaha akele jaMgala-pahADe, sunasAna sthAne aura maraghargo para ghUmate phirate tathA sAdhu sAdhu kaha kara cillAte the; para saMsAra meM sAdhu saba jagaha te hete nahIM. ulle mile kahAM se ? eka dina vaha kheta ke kinAre baiThe nIcA sira kiye apane saMcita karmo para pazcAttApa kara rahe the ki Itine meM unheM ekAeka pAsa hI eka jhADI meM kisI ke karAne kI avAja sunAI dI. vaha uDakara zIdhra hI jhADI meM ghusa gaye. vahAM uhe eka vairAgI baDI hI dayanIya dazA meM paDA huA milA. zIta se usakA aMga Dira kara lakaDI ho gayA thA. zvAsa barDa vega se cala rahA thA. ceSTA bigaDI huI thI. pUchane para usane unheM hAtha hilA kara vahAM se cale jAne ke kaDA; kintu vaha svabhAva hI se sAdhuvatsala the. use esI asahAya dazA meM choDa kara calA jAnA unake liye asaMbhava thA. nidAna unhane pukAra kara khetAM para se do-tIna kisAna bulAye aura unakI sahAyatA se vairAgI ke ghara uThavA lAyaeN. vahAM je vaidya halakurAma kI davA kara rahe the ve hI vairAgI ke cikitsaka hue. davA acchI hone se vairAgI kI dazA sudhara calI Ara vaha hAza meM Akara bAta-cIta karane lagA harAma kI bimArI kA hAla sunakara vairAgI ne eka laMbI sAMsa lI aura kucha Thahara kara kahA -"zeThajI! mere apamAna se nahI-devatA ke apamAna se Apake putra kI yaha dazA huI hai. mene use koi zApa nahIM diyA-na kabhI usakI ama gala cAhA, meM te saMnyAsI ThaharA. saMsAra ke mAna-apamAna se merA kayA vAstA ? meM to nitya che? esI lAMchanArthe sahatA rahatA huM. saMsAra kA kahAM taka adhaHpatana ho cUkA hai yaha dekhane ke liye mere jase manuSya ke saMsAra meM AnA paDatA hai, vaha Izvara hI kI AzA hai, hamArA nijako ADaara yA pAkhaMDa nahIM. aura IsI se du:kha sahakara bhI hame saMsAra ke sace kalyANa kA mArga dikhalAnA paDatA hai, use zikSA devI paDatI hai. smaraNa che " tyAga ' bahuta hI du:sAdhya sAdhana hai. use saba nahIM kara sakate. aura bhI suno-meM usI choTIsI maDhiyA meM raha kara varSA, zIta aura gama se apanI rakSA karatA thA; kintu jaba se vaha miTA kara khetI meM lagA dI gaI; taba se vahIM usI kheta ke kinAre jhADI meM paDA rahatA thA. tumane merI sahAyatA kI to ThIka hI huA. samartha zrImAna isI liye saMsAra.meM utpana kiye gaye . samaya para dInadaridrI kI sahAyatA karanA unakA kartavya che. aba tuma zIdhra hI usa maDhiyA ko banavAo aura devatA kI je mUrti merI chAtI se lagI rahatIthI:usI jhADI meM se DhaMDhavA kara phira pratiSThita karIseThane turaMta hI kAma lagavA diyA. maDhiyA bana gaI aura devatA kI mUrti jahAM kI tahAM rakhA dI gaI hasaba ho jAne para eka dina eka vairAgI ne jAkara devatA ke praNAma kiyA aura halakUrAma ke svAdhyalAbha ke liye prArthanA karI. kahuM nahIM sakate ki devatA ne use kisa bhAva se grahaNa kiyA kintu loga ne dekhA ki usI dina se halapharAma kI ceSTA badala gaI aura eka saptAha pUrNa hote na hote ulemeM cArapAI cheDa dI. logoM ke harSa kA pArAvAra ne rahA. seThajI to putra ko gale lagA kisI alakSita ravargIya premarAjya meM vicarane lage. du:kha ke bAda sukha kA samAgama baDA hI AnaMdadAyaka hatA hai, bhakta-bhogI hI ise jAna sakate hai. pUrNa svastha he jAne para vairAgI kI AjJA se halakUrAma ne maTiyA kI sAtavAra pradakSiNA karI aura sAdhubhojana karavAyA. vairAgI ne khaDe hokara kahA -" Aja se je isa matiyA kI sAtabAra parikramA karegA, usakI+ tijArI jAtI rahegI" sabane unake bhaktipUrvaka praNAma kiyA. seTha namunaprasAda unake, caraNe para loTate hue rekara bole -"mahAtmana ! Apa devatAo ke bhI devatA hai. devatA jasa aparAdha ke kSamA nahIM kara sakate, use Apane Isa prakAra bhUlI diyA, mAno hu A hI nahIM. " gosvAmI tulasIdAsajI ne satya hI kahA he: saMta hRdaya navanIta samAnA kahA kavina pai kahA na jAnA, + hamArI bastI ke bAhara yaha cabutare ke rUpa aba taka vidyamAna che, lAge kI dhAraNa hai ki usakI sAtabAra parikramA karane se tijArI samUla naSTa ho jAtI hai. je ki kisI sAdhu mahAtmA ke AzIrvAda kA phala he, hAnI sI racanA IsI AdhAra para huI hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 hiMdusamAja aba bhI nahIM samaga, te jarUra agnikuMDa meM hI jA giregA. hiMdusamAja aba bhI nahIM sabajhegA, to jarUra agnikuMDa meM hI jA giregA. [eka achUta kI atikaruNa AtmakathA ] (le-adhyApaka zrI jahUrabamjI, hiMdI-kovida-cAMdI nA achUtAMkamAMthI) mi. TAmasa bhAratIya IsAI che. baDe hI haMsamukha, prasannacitta, para rebIle aura tejatarara. zarIra gaMThA huA aura raMga gehuA thA. ve sAhebI Dresa meM rahanA bahuta pasaMda karate the. una dina ve rAmapura meM tahasIladAra the. unakI prakati meM eka baDI hI vicitratA thI. ve hiMduoM se bahuta jyAdA napharata karate the. hiMduoM ke mAmale mukaddame meM ve AvazyakatA se kahIM bahuta adhika sastI se kAma lete the. unake adhikAra meM jo hiMdU-karmacArI che, ve bhI unase sukhI na the; para musalamAna ke prati unake bhAva dUsare hI prakAra ke the. jaba unake mAmale-mukaddame hote, taba unakI vaha karatA na jAne kahAM calI jAtI thI ! musalamAna-karmacArI yahAM taka ki eka adanA musalamAna caparAsI bhI, unakA prema-pAtra thA aura isAI to unake jAtibhAI hI Thahare; unase unakI gaharI chananI to svAbhAvika bAta thI. TAmaNa sAhaba ke Isa daSTi-keNa kI bhinnatA se meM mana hI mana khinna rahatA thA. meM TAmasa sAhaba kA rIDara thA. jAti kA ThaharA brAhmaNa, Isaliye jaba dekho taba muja para unakI vakra-daSTi rahatI thI. meM kitanA hI Dara kara calatA, kitanI hI sAvadhAnI se kAma karatA; para sAhaba kI DAMTa-phaTakAra se na bacatA. mere sAthe eka musalamAna munazI bhI kAma karatAM thA, vaha eka te lAparavAha thA dusare sAhaba ke mijAja kA paricaya pA cukA thA. Isaliye sadA hI kAma meM asAvadhAnI kara baDatA thA; para sAhaba kabhI use DAMTate na the. kevala eka mIThI phaTakAra se hI usakI bharsanA kara dete the. unakA yaha duraMga vyavahAra dekha merA hRdaya jala uThatA. meM mana hI mana socane lagatA, muja para hI unakI yaha zani-daSTi kaye rahatI huMmaine inakA kayA bigADA hai, para sarakArI naukarI meM adhikArI ke sAmane-aura jaba vaha mejisTreTa bhI ho, jabAna hilAnA, vipatti bisAhanA hai. lAcAra ! meM mana mArakara raha jAtA thA. eka bAra merI patnI bimAra paDI. usakI davA-dArU kA prabaMdha karane ke liye mujhe chuTI AvazyakatA pratIta huI. maine rAmasa sAhaba se kevala pAMca dina kI judI mAMgI; para sahAnubhUti dikhalAne ke sthAna para unhoMne mujhe burI taraha jhiDaka diyA. eka to patnI bimAra thI, citta vaise hI khine thA, dUsare UM5ra se yaha phaTakAra paDI-mAre krodha ke merA sArA zarIra bhanna uThA, AMkheM lAla ha uThI, hAthe kI muThThI baMdha ho gaI; para sAhaba ke robIle cehare para dRSTi 5Date hI krodha mana meM hI dabA kara raha gayA. phira bhI maine nizcaya kara liyA ki Aja sAheba se Isa aprasannatA kA kAraNa pUcha kara hI rahUMgA. adAlata baMda hote hI meM TAmAMsa sAhaba ke baMgale para pahuMcA. usa samaya ve kusI para baiThe AnaMda se sigAra pI rahe che. meM unheM salAma kara cupacApa khaDA ho gayA. sAhaba dhu choDate hue mujhase bole-paMDita ! kyA che ? mane atyaMta hI namratA se kahA -hujUra! aparAdha kSamA ho, kucha vinaya karanA cAhatA hUM! isa para TAmAMsa sAhaba kucha rUkhAI se bele -meM samaja gayA ! tuma loge ke sivA chuTTI ke aura bhI kisI vastu kI IcchA rahatI hai ? jaba dekha taba chuTI kI pukAra ! meM kahAM taka chuTTI bAMTatA rahUM ? meM nahIM hujUra ! aura hI vinaya karanA cAhatA huM; para ko Dara lagatA hai-kahIM Apa aprasanna na uThe ! sAhaba -Darane kA kayA bAta hai ? kaho ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ dusamAja ama bhI nahI samajhegA, tAjarUra agnikuMDa me' hI jA giregA. 543 maiH--hujUra ! jaba dekhatA hU~, taba ApakA hiMdu para aprasanna heAte hI dekhatA 6. mai jaisA kucha kAma karatA hU~-Apa use bhalI bhAMti jAnate hai. maiM kabhI chuTTI bhI nahI mAMgatA. merA sAthI cheTA munzI musalamAna hai. Apa usakA bhI kAma bhalIbhAMti jAnate hai. merI patnI bimAra hai-khurI taraha bimAra hai. mai ApakA tAbedAra . Apase sahAnubhUti kI-sahAyatA kI AzA rakhatA hU~; para badale meM apamAna aura khinnatA pAtA hU~. maiM jAnanA cAhatA hU~ hiMdu para ApakI yaha aprasannatA kayAM huM ? unhoMne asA kaunasA pApa kiyA hai ? kahate te! maiM dhRtanI bhAta kaha gayA, para bhaya ke mAre mere prANa kAMpa uThe ! maiM unakA era dekha taka na sakA. nIcI dRSTi karake khaDA rahA; paraMtu sAhaba aprasanna na hue ! yaha dekha mujhe baDA vismaya huA ! sAhasa karake maine sira UMcA uThAyA ! ve usa samaya kucha sAca rahe ce-lalATa para sikuDana paDe rahI thI ! sAhaba eka kaza khIMcakara aDI gaMbhIratA se eTale:-paDita ! yaha pUchane kI bAta nahIM hai. hiMdue se mujhe baDI dhRNA hai. una para STi paDate hI merA rakta ukhala uThatA hai. ela ! tuma pUchate heA, hi'duo ne kayA pApa kiyA hai ? hiMduoM ke pApAM kI bhI kA ginatI hai ! maiM samajhatA haiM, hiMdu ke samAna pApI kauma isa virATa sasAra meM dUsarI na heAgI! tuma leAga kahA karate hA, IsAi pApI hai; dUsarAM kI hI saMpatti para unakI daSTi rahatI hai ! musalamAna pApI DhuMDe pApI haiM. hiMduA kA cha dukhAyA karate haiM; para pAMDita ! jIrA mAnane kI bAta nahIM hai. maiM kahetA dU', IsAi aura musalamAna tumhAre barAbara pApI haragIjha nahIM haiM. yaha hai| sakatA hai ki ve dUsare lAgeAM kA satAyA karate hai, para apanI kauma se te mukhmata rakhate haiM. apane bhAiyAM ke sukha-duHkha meM teA samilita hete hai.... eka tumhArI kauma huM, jo Apasa meM pyAra karanA jAnatI hI nahIM-ulaTe apane hI bhegAM kA satAtI huM. apanI hI jAti ke dIna-du:khiyAM ke gale para nirdayatA se, krUratA se, bheAtharI churI calAyA karatI hai.. unheM ADa-A AMsU rAte dekha AnaMda manAtI hai-haMsatI hai. eha ! isa dhAra vaizAcikatA kI-isa cera krUratA kI bhI kAi sImA hai. esI krUra jAti saMsAra meM aura bhI hai ! phira bhI tuma pUchate hA ki hiMduo ne kayA pApa kiyA hai ? are jAlima ! jAnatA hai, maiM kauna? mai tumhAre IsI deza meM, tumhArI IsI jAti meM utpanna huA hiMdU mujhe IsAi kisane banAyA ? tumane aur kaivala tumane ! phira bhI tuma mujhase pUchate hA ki hi Mdue te merA kayA bigADA hai ? tumane mujhe rAma aura kRSNa kI gAda se uThA kara isA kI goda me pheka kriyA-kayA yaha sAdhAraNu pApa huM ? aba tuma mere kauna hai ? hiMdU-jAti merI kauna hAtI haiM? meM usase dhRNA na kara'gA te kayA unase karUMgA, jo mere durdanAM meM mere sahAyaka bane aura jinhAMne mujhe pAla-pAsa kara, likhA-paDhAkara AdamI banAyA ? mere hI sAmane yaha mleccha merI jAti ke gAliyAM de rahA hai, yaha dekha mujhe dhera satApa huA. khaDA hI krodha AyA, para parAdhIna AdamI kA svAbhimAna peTa kI ora dRSTi te hI kAra hA jAtA hai. mene unase pUchAH- hujUra ! Apa kayA kara rahe hai... ? merI samaja me "" nahIM AyA. sAhaba kucha musakurA kara khAleH-tumhArI samaja me` AegA hI kayAM ! yadi tumhArI samajatumhArI buddhi itanI tIvra hAtI, tA phira maiM isAI hI kayAM heAtA ? acchA, baiDa jAe; kaba taka khaDe raheAge ? AjJA pAte hI meM beMca para baiTha gayA aura mana hI mana secane lagA. Aja inheM hai| kyA gayA hai ? asI e sira-paira kI bAteM ye kabhI na karate the. inheM isAi hAnA thA, hA gae; isameM merA yA hiMdusamAja kA kayA deza ? 3 hara kar sAhaba ne mujhase pUchA-kayAM paDita ! yadi isa kheMca para krAi bha`gI yA asAra A baiThe, teA tuma kayA kareAge ? maine sahaja hI uttara diyA-hujUra ! yaha bhI pUchane kI bAta hai. avvala te| maiM use yahAM ane hI na dUMgA, aura yadi vahu baiThe hI jAyagA te! maiM usakI marmmata kiye binA na ra lRgA ! bhaMgI yA khaseAra jaisI achUta-jAti kA merejase kulIna brAhmaNa kI kharAkharI se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 hiMdusamAja ama bhI nahI' samajhegA, teA jarUra amrikuMDa meM hI jA giregA aine kA adhikAra hI kayA ? samAja meM merI je maryAdA hai, vaha bhaMgI-basera ke kayAMkara prApta haiA sakatI hai ? hAM, usakI marammata kara meM dhara jAgA aura apanI zuddhi karUMgA. sAhabaH-Akhira tuma una khecAreAM se itanI dhaNA kayAM karate hA ? kayA ve manuSya nahIM huM ? kayA unakI chAtI meM tumhAre jaisA hRdaya nI huM? kayA unhe' tumhAre hI utpanna karatevAle bhagavAna ne utpanna nahIM kiyA hai? ma:-hujUra ! isa khAta se kauna nkAra kara sakatA hai ki unheM bhagavAna te utpanna nahIM kiyA! bhagavAna ne te| yaha sArI sRSTi hI utpanna kI hai; taba bhaMgI-khaseAra kahAM se Ae ? unake bhI hRdaya heAtA hai, para bhagavAna ne unheM nIca-jAti me janma diyA haiM. nIca jAtiyAM hamArI sevA karane ke liye hI utpanna kI hai, hamAre dharmAMzAstra-praNetAe te unakI maryAdA nizcita kara dI hai. unakI chAyA paDate mAtra se hI hama avitra hai! jAte hai aura hameM pApa lagatA hai. isake liye hameM prAyazcitta karanA paDatA hai. unakI zAbhA, unakA kalyANa isI me hai ki ve apanI maryAdA ke anukUla calate hue tana-mana se hamArI sevA karate rahe. dUsarI khAta yahu bhI hai ki dro AcAra-vicAra bhI avitra hete haiM, tama hama unase kayAM saMparka rakakhe kayAM na dhRNA kare ? sAhaba:-acchA, gheADI dera ke liye tumhArI hI khAte sahI, para saba zo` ke AcAravicAra te apavitra hAte nahIM ? bahuta se dro` ke AcAra-vicAra khaDe hI pavitra dekhe jAte OM; aura sabhI ucca jAti ke hinduoM ke AcAra-vicAra pavitra nahIM hate. bahuta se brAhmaNa taka ase huM', jo cerI karate haiM, nitya jhu khelate hai', zarAba pIte aura vyabhicAra karate hai. uname brAhmaNutva kA dei cihna bhI nahIM pAyA jAtA. aba khatAe, aisA bhraSTa brAhmaNa acchA yA eka pavitrAcArI zuddha ? *-brAhmaNavaza meM janma lene ke kAraNa, eka bhraSTAcArI brAhmaNa bhI sau pavitrAcArI dro se zreSTha samajhA jAyagA. hujUra! jIrA na mAnie, brAhmaNa brAhmaNa hI haiM, zUdra zUdra hI. bhalA zudra bhI brAhmaNu kI kharAbarI kara sakatA hai? Ara maiM' zUdra kA hI brAhmaNa acchA samajha lu tA isase kayA ? samAja te use zreSTha na mAnegA. sAhabaH-yahI te| tuma logoM kI adha-paraMparA hai. tuma lega apane hI hAtheAM apane dharmozAstro para haratAla pherA karate heA. manusmRti meM sAph kahA gayA hai, ki jo brAhmaNa brAhmaNadharma kA pAlana nahIM karatA, vahu brAhmaNa nahIM hai. vahu cAMDAla se bhI gayA chatA hai, aura cAMDAla bhI pavitrAcArI heAne se zreSTha pada prApta kara sakatA hai ! ajAmila kauna thA? zabarI kauna thI ? unhAMne zreSDa pa6 kaise prApta kara liyA ? para akha te sabhI aura ulTI gaMgA bahu rahI huM. tuma logoM ne kevala apane svArtha ke lie, kevala apanI zreSThatA banAe rakhane ke liye zastro ke pazu se bhI nikRSTa samajha liyA hai, jaise ve manuSya hI nahIM hai...! phira bhI jakha dekhA taba dha zAstroM kI duhAi kriyA karate hai|. acchA. yahu khatalAe, yadi tumhAre maMdira meM koi zudra kAkujI ke darzana karane jAnA cAhe teA tuma use jAne dege yA nahIM? maH-hujUra ! leAtiyAM meM bhI te| kucha na kucha tAtpa hAtA hI hai. zUdra AraMbha hI se aspRzya samajhe gaye hai, ataeva hama lega unase dhRNA karate hai: yaha bhAva kaise miTa sakatA hai ? rahI unake maMdira me' jAne kI bAta, se yaha to eka asaMbhava khAta hai. jakha ve maMdira meM AyaMge taba unake sparzI se hama lega apavitra hA jAyage, maMdira bhI apavitra hai| jAyagA aura isase ThAkurajI kA dhAra apamAna hogA. achUta lega svaya' ane madira khanA kara prasanatA se ThAkurajI ke darzana kara sakate hai. sAhebaH-vAha ! kayA kahanA! bhagavAna ke darakhAra meM bhI yaha chuAchUta kA bheda-bhAva ! achtAM kI sRSTi karane se bhagavAna apavitra nahI hue, isase unakA apamAna nahIM huA; paraMtu tumhAre maMdira meM adbhUta kA caraNu paDate hI madira apavitra hai| jAyagA-bhagavAna kA apamAna hai| uThegA, aura kayeluM che! jaba achUta madira banAe Mge, usameM bhagavAna kA sthApita kara nitya hI unakA na kare Mge, taba teA unake apamAna kI sImA hI na rahegI ! kayA tuma lega Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdusamAja ama bhI nahI' samajhegA, tA jarUra agnikuMDa me... hI jA giregA. 543 bhagavAna kA aisA dhAra apamAna, aura vaha bhI nitya dekhA kareAge ? isake te bhagavAna ke krodha ka sImA hI na rahegI; unakI kApa-diSTa sesi nikhila vizva me` pralaya kI lahareM na urjAne lage...! taba tuma kahAM raheAge ? sAhaba kI isa bAta kA mujhe kAi uttara na sUjha paDA, maiM hataprabha-sA hA rahA ! sAhaba phira khAleH-tuma lega aise hI pAca vicArAM ke kAraNa achtAM para baDA atyAcAra karate hA, unakI chAyA paDane se tuma apavitra hai| jAte hai!, ve dina-rAta tumhArI sevA karate haiM, phira bhI tuma unase dhRNA karate aura unheM calI-kaTI sunAte rahate hai. kuttA bhale hI tumhAre bistara para A The, para eka achUta tumhAre makAna kI sIDhI para bhI aura nahIM rakha sakatA, ve tumhAre krUe se pAnI nahIM le sakate, tumhAre maMdira kI era dRSTi bhI nahIM uThA sakate Adi kitane hI atyAcAra unakI sevA ke puraskAra hai...! jAnate hA, tumhArI isa hradaya-hInatA se unake hRdaya para kitanA AdhAta lagatA hai aura tumhArI kitanI hAni hAtI hai? maH-cha nahIM ! sAhabaH-acchA sutA, eka bahuta purAnI ghaTanA yAda hai| Ai hai. kisI cheTe se gAMva meM eka khaseAra rahatA thA. usakA TUTAkUTA ghara gAMva ke bilakula bAhara eka kAne me' thA; kayAMki aseAra jaisI nIca jAti kA AdamI gAMva ke aMdara jyAdA dera taka hara bhI nahIM sakatA, vahAM ghara banAkara rahanA teA eka asaMbhava khAta hai, usake dhara ke pAsa hI jaMgala lagA huA thA. aba tuma jAna sakate hai| ki jagala ke pAsa hI rahane se becAre asAra ke jIvana ke dina kaisI bhayaprada avasthA me khatate hAMge! zAma hui nahIM ki usake dhara ke kivADa baMda hA jAte the. pAsa hI jaMgalI pazu kahuMkAra aura cItkAra-dhvani huA karatI thI. bhaya ke mAre usakA parivAra kabhI kabhI jAgate-jAgate, kAMpate-kAMpate rAta bitA detA thA. isa bhAratavarSa kI achUta jAtiyAM nagareAM auragAMveAM ke bAhara, nirmala vAyu meM bhaya ii kitanI sAMse triyA karatI hai! kauna sahRdaya isa bAta kA patA lagAtA hai ! ve kisa prakAra apanI rAte bitAyA karatI hai, yahu v hI balatA sakatI hai. astu. aseAra kA parivAra bahuta cheTA thA. usameM kaivala tIna AdamI the, pati-patnI aura unakA eka ATha-dasa varSa kA AAlaka, phira bhI usake dina baDI kaThinAi se kaTate the. unheM kabhI deneAM samayabhara peTa bheAjana nasIba na heAtA thA, na kabhI ae kapaDe pahanane ke milate the. khaseAra aura usakI patnI para sAre gAMva kI sevA kA bhAra thA. khaseAra gAMva meM zubha-kAryoM ke avasara para khare khajAne jAyA karatA thA, usakI patnI dAI kA kAma kiyA karatI thI; isa sevA ke adale unhe pratyeka kisAna se, prativarSa kucha badhA huA nAja mila jAyA karatA thA, aura vahu bhI kitanI hI dIna-prAnA para-kitane hI khAra bhaTakane para; para Mtu Itane para bhI pUrA nAja na milatA thA. dAtA unheM eka na eka aparAdha lagAkara usameM kucha na kucha kamI kara hI dete the. zubha avasareAM para unheM kabhI-kabhI phaeNTe-purAne kapaDe bhI de dete the. kAi kAI dayAlu dAtA cAra-cha paise bhI dAna karane kI udAratA dikhalA dete the! purasata ke samaya meM khaseAra sUpa, TeAkarI, paMkhe, caTAi Adi vastue banAyA karatA thA. isa kAryoM se kabhI kabhI use cAracha rUkhI-sUkhI aura khAsItivAsI reTiyAM kI AmadanI hai| jAyA karatI thI. isa theADI sI AmadanI seve achUta 'patI apanI gRhasthI baDI kaThinAi, para zAnti aura sa`teASa se calAte aura bhagavAna se apane dAtAo ke liye AzIrvAda kI prArthanA kiyA karate the, eka bAra kI bAta suneA. garamI ke dina the. gAMva ke mAlagujAra ke eTe kI zAdI thI. aseAra kA unake yahAM bAjA bajAne ke liye jAnA paDA ! garIba kI AzA harI aura mAlagujAra kA bhaya. sarakAra ke yahAM se acchI AmadanI heAgI, Isa AzA se khecArA unake dvAra para dina bhara dhUpa meM baiThA-baiThA khAjA bajAtA rahyA, para usakI AzA use dhAtaka he! gai. ecAre ke lU laga gai. zAma hAte-hAte use mukhAra A gayA. vattu dhara Ate hI caTAi para A girA. samerA huA, khaseAra mAtragujAra ke yahAM na pahuMcA. basa, unakA eka caparAsI sAkSAt yamadUta ke samAna usake yahAM A dhamakA aura garja kara khelAH- kAM re kamIne ! terA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa44 hiMdusamAja aba bhI nahIM samajhegA, to jarUra agnikuMDa meM hI jA giregA. ItanA dimAga ! tu aba taka bAjA lekara na AyA ! vahAM kaba se terI boTa dekhI jA rahI hai " usa samaya bhI basora ke jera se bukhAra caTA huA thA, darda ke mAre usakA sira phaTA jA rahA thA, A lAla ho rahI thI. usane baDI hI dInatA se caparAsI se kahA -"sarakAra ! meM mAre bukhAra ke marA jA rahA huM, nahIM to meM aba taka binA bulAe hI pahuMca gayA hatA ! mujhameM calane kI bhI hiMmata nahIM hai." kamIna saca bhI kahe, te usakI kauna mAnegA, kamIna hI ThaharA na ? basara kI bAta sunate hI caparAsI ke krodha kA ThikAnA na rahA, bigaDa kara belA:-"sAle, meM khUba jAnatA huM, tU naMbara eka kA badamAsa chezarAba pI AyA. hogA aura kayA ! aba bahAne batAtA hai ! calatA hai ki nahIM ?" basera kitanA hI royA, giDagiDAyA, usakI patnI ne kitanI hI karuNa-prArthanA eM kI, para vaha ThaharA mAlagujAra kA caparAsI ! dIna kI prArthanAo e yadi mAlagujAre ke caparAsiye ke hRdaya pigalane lage te phira unakA rAjya hI kayA rahe ! matalaba yaha ki daMpatI kI pukAra vyartha hI gaI. basora AMkhe meM AMsu bhara kara caparAsI ke sAtha calA gayA ! usane mAlagujAra ke jaba kaI bAra apanA dukhaDA sunAyA, taba unhoMne apane sevake ke AjJA dI:-" isa badamAza ke gAMva meM kisane basane diyA ? ise yahAM se nikAla bAhara karo aura nikAlate nikAlate itanI mAra lagAo ki yaha bhI yAda kare ki kisI se badamAsI kI thI." aba bora karyA karatA ? jAna para khela kara zAma taka bAjA bajAtA rahA. diyAbattI ho-hete laDakhaDAtA huA ghara lauTA ! dvAra para pahuMcate-pahuMcate use cakakara A gayA aura vaha behoza ho kara gira paDI. phira use hoza na AyA. AdhI rAta hote-te usakI jIvana-Ati sujha gaI ! usakI pavitra AtmA achUta kA zarIra tyAga karana jAne kisa pAvana pradeza ke calI gaI ! becAre kI patnI vidhavA aura nirAzraya ho gaI, bAlaka anAtha ho gayA. meM-beTa ne jaMgala ke aMcala meM baiTha kara vaha kAlarAtri kese vyatIta kI hogI ! eha! prAtaHkAla huA. ciDiyAM cUM-cUM karane lagI, ThaMDI-ThaMDI havA bahane lagI, vizva ne navIna jIvana pAyA. ame AnaMdamaya samaya meM vidhavA basarina ne bilakhatA huA hRdaya lekara ghara ThAra khelA. isa samaya usake sAmane kevala pati ke zaba ke ThikAne lagAne kA prazna thA ! pAsa e pasA nahIM hai. sArA gAMva use apavitra, aspRzya samajhatA ha. usake pati kA zava kese ThIkAne lagegA ? oha ! achUta kA jIvana-patha kaisA kaTakA kIrNa che ! marane para bhI usakA ThIkAnA nahIM hai ! usake liye maraNuM jIvana se bhI kaThina hai ! usa gAMva ke dUsare kAne meM eka aura basara rahatA thA. vidhavA basorina pati ke zava ke pAsa ane ajJAna bhale-bhAle bacce ke biThAkara usake pAsa gaI. vaha usase bolAda-bahina ! tumahAre hI jaisA dukhiyA aura abhAgA meM bhI huM. meM akelA AdamI kyA karUM? tuma mAlagujAra ke pAsa calI jAo. achA, meM bhI calatA huM. zAyada tumhAre du:kha para unheM dayA A jAve aura ve kucha baMdobasta kara de ! - barina usa basara ke sAtha mAlagujAra ke yahAM pahuMcI. usa samaya mAlagujAra dAlAna meM beThA huA hukkA guDaguDA rahA thA. use dekhate hI basorina cIkha mArakara ro paDI. belI-sarakAra, meM lUMTa gaI! vidhAtA ne merA suhAga chIna liyA ! mAlagAra thA pUrA paze. usake hRdaya meM dayA-mayA kA eka kaNa bhI na thA. bigaDa kara bolA-tU lUMTa gaI te meM kyA karuM ? meM te. terA suhAga lauTA nahIM sakatA. rAMDa sabere-sabere yahAM apazakuna karane A pahuMcI ! taba baserA ne hAtha joDakara usase prArthanA kI-sarakAra ! Apa satya kahate hai. keI kisI kA suhAga nahIM lauTA sakatA. jIsake bhAgya meM je badA hotA hai, use kauna meTa sakatA hai? aba Apa dayA karake aisA prabaMdha kara dIjIe, jIsase usa becAre kI lAza ThikAne laga jAya. Isa para mAlagujAra aura bhI tIkhA hokara belA -achA, te kathA maine tumhAre bApa kA karja khAyA hai? mere kiye kucha na ho sakegA ! jAo, apanI rAha lo ! becArA basera dUsare ke liye hAtha jeDa kAtara svara se, usa narAdhama se kahane lagA -nahIM sarakAra, aisA na kahIe ! Apa hamAre mAI-bApa hai. hama Apake rAye meM rahate hai. Apa hI hamArA duHkha na sureMge, te kona sunegA ? Apa hI hamArI sahAyatA na karege, te kauna karegA ? paraMtu usa pASANu-hRdaya para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwww w w w w wwwwwwwwwwwwwwwwww hiMdusamAja aba bhI nahIM samaga, te jarUra agnikuMDa meM hI jA giragA.55 Isa kAtarokti kA ke prabhAva na paDA. vaha garaja kara bolA'-eka bAra to kaha diyA, mere kie kucha na ho sakegA ! sIdhe-sIdhe jAte ho yA nahIM paraMtu baserina na mAnI. vaha vilApa karate-karate loTa gaI Ara mAlagujAra se bolI -pitA ! meM ApakI beTI dU, mujha para dayA kIjIe ! aba te mAlagujAra kA krodha aura bhI bhaDaka uThI. kahane lagA:-hAya hAya ! sabere sabare aMsA apazakuna ! aura upara se itanI cila-pe! ina kamIne ne to merI jAna hI khA DAlI. aba to inakI zarArate nahIM sahI jAtI. kayA isa gAMva meM akelA meM hI rahatA huM, je tuma sIdhe mare yahAM A 53 ce je kAI hai, Ina sAlo kA abhI mAra kara haTI do. yaha hAla dekhA te becAra donAM vahAM se Age cale. gAMva meM je aura do-cAra bhale AdamI samajhe jAte the, ve una sabake yahAM pahuMce. kisIne AMkheM dikhalAI, kisIne tiraskAra kiyA aura kisIne gAliyAM sunAi; para apane ke zreSTha samajhane vAle una bhale AdamiyAM meM se eka bhI aisA na nikalA, je sahAyatA na karatA te na karatA para usa dukhiyA se sahAnubhUti se bharI de mIThI bAte te karatA ! yaha hai tumhArI pavitra hiMdusamAja kI uccatara karatUta, je apane hI lAge ke sAtha asA ghaNita vyavahAra karatI hai. usa basara ne jIvanabhara usa gAMva kI, hindusamAja kI sevA kI thI. usIkI sevA karate-karate usane apane Apako balidAna kara diyA thA. kayA hiMdusamAja kA yaha kartavya na thA ki apane eka sacaeN sevaka kI mRtyu para vaha do ThaMDI sAMse letI, Adara se usake zava kI aMtima kriyA karatI aura usakI vidhavA patnI ke sneha se sAMtvanA detI para nahIM, hiMdu-samAja isI kartavyayuti ke kartavyapAlana samajhatI hai aura isI meM AnaMda mAnatI hai. yaha bhAratavarSa hI eka esA deza hai, jahAM manuSya kA Asana pazu se bhI nikRSTa hai aura jahAM kI hiMdu-samAja apane eka Avazyaka aMga ke ghaNita samajhakara usakI upekSA hI nahIM karatI, bahika usake jIvana meM use lAtI aura mane para bhI usake zava kA apamAna karatI hai. jarA tumahIM hadaya para hAtha dhara kara te kahe, borina ke duHkha se duHkhI honevAlA, usake liye apanA apamAna karAnevAlA vaha nIca baso zreDa thA yA apane ke zreSTha samajhanevAle ve brAhmaNa, kSatriya aura vaizya zreSTha che, je usakA du:kha dekhakara haMsate aura usakA apamAna karate the ? khera 1 aba becArI baserina ke cAre ora aMdherA dIkhane lagA. pati kA zava kaise smazAna meM pahuMcAyA jAyegA, kese vaha jalAyA jAyagA-vaha socatI-socatI vaha vyAkula ho uThI aura usa basera se bolI:-bhaiyA, aba mai kayA karUM? kyA inakI yaha miTTI hI paDI rahegI ? basera ne kahA -bahina, ghabarAne se kayA hogA ? bhagavAna hI hama dukhiyoM kI lAja rakhanevAle hai ! uhe Apa hamArI ciMtA hogI. meM ghara jAtA haiM. jItanA Idhana hogA, lie AtA dU; taba taka tuma bhI kucha baMdobasta karo. baserina ke ghara meM jItanA iMdhana thA, usane nikAla kara bAhara rakha diyA. basera bhI do-tIna bAra karake apane ghara kA kula idhana uThA vaha itanA nahIM thA, jIsase muda kuka jAtA. taba basorina ne apane ghara kA AdhA chappara bhI nikalavA DAlA. Isake bAda dene ne saba kATha-kivADa Dho-kara maraghaTa meM pahuMcAyA. phira done jaise-taise zava kI mazAna meM le gae aura kisI prakAra use ThikAne lagAyA ! paMDita ! jarA sAco te, usa dukhiyA vidhavA para usa samaya kesI bIta rahI hogI ! eka to usakA pati jAtA rahA, dUsare gAMvavAla ne sahAyatA ke badale usakA apamAna kiyA, tIsare zava kI aMtima kriyA ke liye use itanA parizrama-itanA Ayojana karanA paDAyahAM taka ki usakA dhara bhI ThikAne laga gayA, cothe usakA cheTA-sA bAlaka bhUkhAyAsA usake pIche bilabilAtA phiratA rahA hegA ! oha ! vaha dRzya kitanA marmaghAtaka rahA hogA ! manuSya para asA duHkha paDe aura manuSya apanI zreSThatA ke the abhimAna meM phUla kara aisA karuNa dazya dekhatA rahe ! kaisI pizAcikatA hai, kitanI hRdayahInatA che ! yahI tumahAre hiMdu-samAja kI zreSThatA hai? karyo ne itanA kahate-kahate sAba cupa ho gae ! unakI AMkheM sajala ho AI ! do azrubiMdu kalo para Dhalaka Ae ! unake mukhaDe para esI kemalatA-esI viSAdamayI chAyA mane kabhI na dekhI thI ! e ekaTaka unakI aura dekhane lagA. kucheka kSaNa cUpa raha kara sAhaba punaH bele-paMDita ! rA. 35 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 549 hiMdusamAja aba bhI nahI samajhegA, te jarUra agnikuMDa meM hI jA giragA. apanI samAja kI yaza-gAthA aura sunege ? acchA sune, yaha karaNu-kathA yahIM samApta nahIM ho jAtI. abhI tuma aura bhI karuNAjanaka dRzya dekhoge. hA, to gAMva vAloM kI isa karatA se vaha dayAlu aura dIna basora vizeSa maihata huA. vaha dUsare dina basorina ke pAsa AMkara bAlAH-bahina ! aba isa gAMva meM rahane kA dhamaM nahIM rahA. gAMva vAle kI sajajanatA tuma dekha hI cukIM. yahAM apanI jAti kA kaI che nahIM. kala ke mara jAuMgA to merI lAza kI-ka cIthaMge, se aba to meM yahAM na radUgA. Aja hI yahAM se dUsarI jagaha jAUgA. yahAM na rahanA ! isase to jaMgala meM raha kara bhUkhe mara jAnA achA. vahAM hameM dekha kara kaI nAka meM te na sikeDegA, keAI hameM binA aparAdha ke gAliyAM te na degA ! apane suhada kI yaha Akala vANI suna borina bilakha-bilakhakara rone lagI aura belI -maiyA ! jAo. ame bhale mAnuSAM meM hama logoM kA ne rahanA hI acchA ! meM bacce ke lekara kahAM jAugI ! merI lAja te bhagavAna ke hAtha che. basara kI AMkheM bhI bhara Ai. becAra duHkhI hekara bolAHbahina ! meM hI tuhe apane sAtha le calatA; para abhI yahI ThIka nahIM hai ki meM kahAM kA mArA kahAM jAuMgA. yadi kahIM mere rahane-sahane kA silasilA jama gayA te meM tumha bhI vahIM mulA bhUMgA. isa prakAra basera use samajhA-bujhA kara calA gayA, phira use kisI ne gAMva meM na dekho. bahuta dina bAda patA calA ki vaha sAta samudra pAra phijI meM pahuMca gayAM che. aba barina aura usake beTe kA hAla sune. pati ke marane se vaha baDI hI dukhiyA ho gaI thI. aba usakA putra hI usakA ekamAtra AdhAra thA ! vaha usakI A che kA tArA thA. usakI AzAo kA kendra, usake sukha kA avalaMba kevala vahI putra thA. pati ke marane se usakI AmadanI ghaTa gaI thI to bhI usakI baDI abhilASA rahatI thI ki merA lAla du:khI ne tene pAve. vaha Apa na khAkara putra ke khilAtI thI. vaha apane beTe para jAna detI thI. usake beTe kA nAma thA dama. mAtA ke lADa-pyAra se dama kucha svachaMda ho gayA thA. roTI khAI nahIM ki vaha bAhara calA jAtA thA. mAtA bhI usase kucha na kahatI thI. mAlagujAra ke ghara ke pichavADe bera ke kaI vRkSa lage hue the. mIke-mIThe bera khAne ke lAlaca se dama vahAM bahuta jAtA thA. mAlagujAra kA eka sAta-ATha varSa kA bAlaka bhI bera bInane AyA karatA thA. bAlaka abAdha hote hai, chuAchata kA bheda-bhAva nahIM samajhate. dama vRkSa para caDha jAtA aura DAliyA hilA detA, paDApaDa bera barasane lagate. mAlagujAra kA bAlaka bera bInatA, phira denAM mila bAMTa kara khAte. dhIre-dhIre done meM baDA prema ho gayA. done ekadUsare kI talAza meM rahate aura jaba milate te bahuta prasanna hatuM. eka dina mAlagujArane dezane mitra ke dekha liyA. mAlagujara sAhaba ke baDA aphasesa huA, sAtha hI krodha bhI AyA. usane apane beTe ke do capate jamAI aura usase kahA -"khabaradAra ! je aba isa nIca ke sAtha rahA." damaru achuta thA Isaliye baca gayA; para mAlagujAra ne use bhI saceta kara diyA -"khabaradAra ! Age se Idhara na AnA, nahIM te camaDI udhaDavA luMgA." mAlagujAra ne tAkIda to pUrI kara dI, para bAlaka rasIle bera kA svAda cakhane kA lAlaca nahIM tyAga sakate, cAhe tuma unhe ke, dhamakAo, cAhe mAro. donoM mitra phira bhI milate rahe. gAMva meM eka chaTA sA maMdira bhI thA, jisameM kabhI-kabhI bhajana-kIrtana huA karatA thA. eka dina mAlagujAra ke laDake ne dama se kahA-Aja maMdira meM khUba jalasA hogA, pUjA hegI aura prasAda meM peDe baTaeNge. tuma bhI mere sAtha calo. peDe kA nAma sunate hI dama nAca uThA. vaha becAra nahIM jAnatA thA ki mere jAne se maMdira apavitra ho jAyegA aura mujha jaise apavitra jIva ke bhAgya meM bhagavAna kA prasAda pAnA likhA hI nahIM hai. tAlI pITatA huA vaha maMdira meM jA pahuMcA ! use dekhate hI maMdira meM halacala maca gaI. nIca hai, basera hai, kahate e saba loga apanI pavitratA kI rakSA karane ke liye vyAkula ho uThe ! loge kI vaha halacala dekha dama bhIMcaka-sA khaDA raha gayA, becArA kayA jAnatA thA ki mujhe dekhate hI ye lega ghera dharmasaMkaTa meM paDa gae hai'. loM kI halacala dekhate hI pUjArIjI ghabarA uThe aura jyAM hI dama para unakI dRSTi paDI, tyAM hI he apanA ApA bhUla gae, mAre krodha ke baukhalA uThe, u Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdusamAja aba bhI nahIM samaga, te jarUra anikaMDa meM hI kA ziregA. 57 nake mastiSka se pavitratA-apavitratA ke vicAra jAte rahe. he bhagavana! kalayuga meM kamIne ke hausale isa taraha baDha rahe hai, hama logoM kI lAja tumhAre hI hAtha hai, yaha kahate hue ve dama para TUTa paDe! unhoMne damasa ke isa taraha mArA ki ke pazu ko bhI na mAratA hatA. jisa bhagavAna ke darabAra meM sabhI eka barAbara hai, usI bhagavAna ke darabAra meM prasAda pAne kI AzA se gayA huA bAla dama pita-paMTate muMha ke bala gira paDA ! hiMdu loga ahiMsA kI baDI duhAI diyA karate hai. cha-choTe kIDe para avazya dayA kara sakate hai, para unake hRdaya meM-vizAla aura karuNA hRdaya meM sAkSAta manuSya-zarIradhArI achuta ke liye dayA kA eka bhI kaNu zeSa nahIM hai, aura vaha kevala isa kAraNa ki achuta, achuta hai--apavitra che, unake sparzamAtra se hiMduoM kI dharma-naukA adharma ke tuphAna meM ja paDatI hai. khera! prasAda ke badale mAra pAkara dama rotA karAhatA ghara pahuMcA. mAtA ane lAla kI vaha dazA dekha asthira ho gaIusane damase ke goda meM lekara baDe neha se pUH -beTA ! kayA huA ? bilakhate hue dama ne use saba hAla sunA diyA ! sunakara mAtA kI AMkhoM se AMsU bahane lage. usane dama kA muMha cUma kara kahA beTA ! tuma vahAM kayAM gae the ? vahAM tumahuM na jAnA cAhIe. damaya bAlA mA ! karyo na jAnA cAhie ? vahAM te sabhI jAte aura ThAkarajI ke darzana karate hai. tuma rotI kayAM che ? mAtAne uttara diyA -beTA ! ve jA sakate hai, para hama nahIM ja sakate; kaki hama achuta hai. dama mAtA kI bAta na samajha sakA, baDe Agraha se bolAda-mAM ! achuta kisa kahate hai? hamameM unameM kayA aMtara hai? mujhe te kaI aMtara nahIM jAna paDatA, kevala mere kapaDe hI kharAba hai; so vahAM beThe hue kaI laDakeM bhI to kharAba kapaDe pahane hue che. mAtA isa prazvana kA kayA uttara detI ? usane kevala re diyA. taba dama bolA-acchA meM, rAe nahIM, aba mai kabhI maMdira meM na jAuMgA. - dama maMdira meM gayA thA, Isa aparAdha para pUjArI che use kaThora daMDa de cUke the; para gAMva vAle itane se hI zAnta na hue. unhoMne baDA vAvelA macAyA. mAlagujAra se zikAyata kI gaI. taba mAlagujAra ne borina ke bulavAyA ! sabhI lega mAre krodha ke pAgala ha rahe the. kuzala ItanI hI thI ki vaha amRta thI, nahIM te ve na jAne kayA kara DAlate ! becAre use bhAMti-bhAMti kI galiyAM nA kara hI raha gae. borina ne unase hAtha joDa kara binati kIHmahArAja ! vaha abodha bAlaka hai, yA jAne ki use maMdira meM jAnA cAhie yA nahIM ! maine to usae kaha nahIM diyA thA. bacce kA yaha aparAdha kSamA kara dIjie. Age se aisA na hogA. una logoM se buTTI pAkara usane dama se kahA-dekhe beTA! aba kabhI na jAnA. ghara hI khela karo. yadi kahIM jAoge, aura koI ulahanA degA to meM bhI tuhe burI taraha pITuMgI. becArA dama Dara gayA. usa dina se vaha kahIM na AtA jAtA thA. meM bhI usa para vizeSa dekha-rekha rakhatI thI, paraMtu bace baMdhana meM chaTapaTAne lagate hai'. kucha dina bAda hI dama kI icchA yahAM-vahAM ghumane-phirane kI hone lagI. eka dina vaha avasara pa nikala khaDA huA. khelate-khelate dama ke pyAsa lagI. usa samaya ka para do-cAra striyA pAnI bhara rahI thI. pAnI pIne kI AzA se damasa ka para ja pahecA. usane eka strI se pAnI mAMgA; paraMtu ve use pAnI ke badale gAliyA dene lagI. unhoMne apane-apane ghaDe paTaka die. yaha dekha dama bhoMcaka-sA raha gayA. pahale ke samAna hI phira koI Aphata na A jAve-ha soca becAre ke prANa kAMpa uThe. vaha bhAga kara ghara meM jA chipA. isa bAra gAMva meM pahale se bhI jyAdA kolAhala macA. zIdhra hI mAlagujAra ke yahAM basorina kI bulAhaTa hui. vaha garaja kara basArita se bAlA -arI rAMDa! tuM bahuta badamAza ho gaI che. tUne hI laDake ke sira para caDhA rakhA hai. Aja usane kuA apavitra kara ! lega kahAM pAnI pIeMge ? basorina ne yaha sunA to becArI ke prANu sUkha gae. hAtha joDa kara olI-mAIbApa ! meM to hameza, use AMkhe ke sAmane rakhatI hUM aura DATA karatI . Aja vaha najara bacA kara nikala gayA. mAlagujAra usI prakAra bigaDa kara bolA -meM tujhe khUba ja natA hUM, mujha se bAta banAtI hai. tU na mAnegI, yaha kaha kara usane apane eka caparAsI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 hiMdusamAja aba bhI nahIM samajhegA, to jarUra agnikuMDa meM hI ja giragA. ke AjJA dI-kamIna kI jAti ke nahIM mAnatI, jarA use ThIka to kara de. kucha harja nahIM. pI che snAna kara DAlanA. yaha sunate hI caparAsI usa abalA para dvaTa paDA. becArI kitanI rAI-giDagaDAi. para usake karaNa iMdana se kisIkA hadaya ne pasI jA. kahA paMDita ! yaha tumhArI Adarza--samAja ke ahiMsA-trata kA kaMsA suMdara udAharaNa che ! hiMdU-pu kI bIratA kevala apane hI logo ko satAne meM-abalA ke ATha ATha AMsU salAne meM hI raha gaI che ! khera ! basorina retI-bilakhatI ghara pahuMcI. usane vikarAla rUpa dhAraNa kara bAlaka se pRthA:-tU phe para karyo gayA thA ? mAre Dake becArA thara-thara kAMpane lagA, AMkhe meM AMsU bhara kara belA - maiM ! pyAsa lagI thI. sabhI to jAte hai, IsIse meM bhI calA gayA. vahAM do-tIna laDake aura the. unase to koI kucha nahIM kahatA, paraMtu meM ne bace ke Isa bhalepana para kucha dhyAna na diyA. apamAna ora kola se usakA hRdaya jala hI rahA thA. bacce kA uttara sunate hI vaha apaneko na roka sakI, usane bacce ke pITanA zurU kara diyA. bacA - "nahIM meM, nahIM hai' kahata usake para se lipaTa gayA, para usakA hAtha na rUkA. aMta meM baccA bhUmi para bira paDA. te-rAte usakI hiMcakI baMdha gaI. bacce kI yaha dazA dekha, mAtA kA hRdaya bhItara hI bhItara mathA jAne lagA. usane bacce ke goda meM uDA liyA aura vaha use hadaya se lagAkara Apa bhI kaTa-kaTa kara ne lagI. mAtA aura putra na jAne kaba taka rete rahe.usa dina borina ke yahAM cUThThA na jalA. mAtA aura putra done ho bhUkhe paDa rahe. tumhArI hiMdU-samAja ke ina nimama ghara atyAcAra se kitane dIna-du:khiyAM ke yahAM karuNakaMdana hotA hai, kitane bhUkhe-pyAse taDapa-taDapa kara rAtadina batA dete hai-isakA patA kauna lagAne jAtA hai ! oha, ina duHkhiyAM kI saI Ahe tumahuM kaba taka sukha kI niMda meM ene degI ? vaha samaya dUra nahIM , jaba tuhe apanI isa paizAcikatA kA prAyazcitta rakta ke AMsU bahA kara karanA paDegA. usa dina se bArina vizepa ciMtA rahane lagI. vaha sadaiva yahI socA karatI thIH-ai ina dharmadhvayi ke bIca meM rahatI dU, jinakA dharma merI chAyAmAtra se mRtyu kI sAMse tene lagatA hai. yahAM na merI jAti kA hI koI AdamI hai, na koI sahAyaka hI hai: taba aise lAge ke bIca meM rahane se merA jIvana-eDa kese pAra hogA ? abodha baccA anajAna meM jarA sA hI aparAdha kara detA che te ye loga jAna lene para utAru he jAte hai, usase do bAra aparAdha ho cUkA hai. aba kahIM phira vaha keI aparAdha kara beThA, to ye loga na jAne kayA kara beThage ! he bhagavana ! tuhIM mere bacce para dayAdaSTi karo ! aMta meM bhagavAna ne usakI kAtara vANI suna lI. kucha hI dina pAche gAMva meM de miznarI meme Ai, unhAMne gAMva kI biyAM ke bhagavAna isI kA saMdeza sunAyA. barina ne bhI unakA upadeza sunA. unakI dayAla prakRti se barina ke baDI AzA hui. usane emAM ko apanA saba du:khaDA sunAyA. dayAlu me me kI AMkhe bhara AI. unhane basorina se kahA masIha duHkhiyAM kA hI duHkha dUra karane ke saMsAra meM AyA thA. tuma loga hamAre sAtha calo, masIha tuma para dayA karegA. basorina haSakahyuM he beTe ke le, emAM ke sAtha calI gaI. aba usake vana kI dhArA dUsarI hI dizA meM bahane lagI. usane eka nae saMsAra meM praveza kiyA, jahAM na koI baDA thAna cheTA, na ucA thA na nIca-sabhI barAbara che. sabhI ke sabake sukha-du:kha kI ciMtA lAgI rahatI thI. yahAM basArina ke kaI kharI-khATI sunAnevAlA na thA, sabhI usase apane AtmIya jaisA vyavahAra karate the. aba vaha ache kapaDe pahinatI thI. accha bhajana pAtI thI. yahAM sabhA usake pyAre beTe 5ra pyAra karate the, koi usase ghaNuM na karatA thA, vaha bhI ache ka5De patinatA aura achA bhejana pAtA thA. khelane ke use suMdara khilaune milate the. vaha khule medAna meM, nirmala vAyu meM svAdhInatApUrvaka ciDi kI nAMI phudatA phiratA thA. jise cAhe use che letA thA, cAhe jisase lipaTa jAtA thA. kayA baMgale meM, kayA giraje meM-jahAM cAhatA vahI calA jAtA thA; para Isase na te kaI AdamI hI apavitra hotA thA aura na koI makAna hI. sacamuca hI una duHkhiye-meM-beTa para masIha ne dayA kI. arachA paMDita! batalAo ina do AdamiyAM ke sAI ho jAne se tumhArI kayA hAni huI ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdusamAja ama bhI nahI samajhegA, tA jarUra agnikuMDa me' hI jA giregA, 549 maine kahAH--hujUra, unase kisI ne isAi hAne ke teA kahA nahIM thA. ve apanI icchA isAi hai| gae te! kAi kayA kare ? isameM merI yA hiMdU-samAja kI hAni hI kayA hai? isa para sAhaba baDe tapAka se kheAleH-yaha saca hai, ki unase kisIne isAi hA jAte kA nahIM kahA thA; paratumhAre hiMdusamAja ne unase asA ni`ma vyavahAra kiyA thA ki unake sAmate, sivA isAi yA musalamAna hai jAne ke, jIvana-rakSA ke liye anya upAya hI na thA. di achUtAM 6 sAtha tumhArI yadI harakate rahI teA vahu dina dUra nahIM hai, janma saba achUta hiMdu dharma kI zaraNutyAga, anya dharmoM ke Azraya meM jA khase Mge. isase hiMdu-samAja meM baDI hI vizRMkhalatA utpanna hai| jAyagI. usa dina kayA tumhI pAkhAnA sApha kareAge? kayA tumhArI hI zriyAM dAI kA kA karegI ? kayA tumhI dheAkhI kA kA karege ? kayA camAAM kA saba kA tumhIM kara DAleAge ? + abhI ve tumhAre sAtha haiM, isaliye ve tumhe are lagate hai. janma ve tumase dUra hai| jAyaMge takha tumhI unake liye ATha-ATha AMsU rAge, aura jaba ve tumase alaga hai| jAyaMge taba ve hI tumhAre zatru-dhAtaka zatru khana kheDeMge, abhI ve tumhAre sAtha hai sa liye tuma 22 karADa hA, unake alaga heAte hI tuma kevala padmaDa kareADa rahe jAege. kevala apanI nAdAnI se--apanI kulInatA ke jUDe pAkhaDa meM A kara tuma apanA itanA bhArI aza dUra kie dete hai. sAceA, sAta karADa manuSyAM kA khala aura sahArA kitanA hAtA hai ! ryAda tuma unake sAtha premapUrNa aura manuSyatA kA vyavahAra kareAge te ve tumhAre pasIne ke badale apanA khUna ahAne kA taiyAra rahege. sAce, aise bhArI khala kA jabaradastI tyAga dene se tuma kitane nila hai| jAege ! acchA paDita ! eka khAta aura batAe! ! vahI isAi huA damaru basera tumhArI kharAkharI se A khaDe, te| tuma usase dhRNA kareAge yA nahIM? maine uttara kriyAH-maiM kayAM usase dhRNA karUMgA ? kAi bhI IsAyeAMse dhRNA nahIM karatA. sAhA haMsa kara eleH--balihArI hai tuma lAgeAMkI buddhi kI! pahale usase dhRNA karate the, kaAAM ? kayAMki taba vata hiMdu thA aura tumhAre ThAkurajI kA zraddhApUrvaka mastaka jhukAtA thA. aura aba usase dhRNA nahIM karAge karyeAMki aba vahu hiMdu nahI... hai; aura tumhAre ThAkurajI kA dhRNuA kI dRSTi se dekhatA hai ! rAma-bhakta ke sparza se tumhArA, dha DagamagAne lagatA hai aura rAma ke virodhI ke caraNu mane para bhI tumhArA dharma pavitra aura acala rahatA hai ! kaisI mUrkhatA hai! ela, tuma leAga AMkhe rahate hue bhI adhe haiM| rahe he ! paDita ! mahAtmA sAkI zItala chAyA meM damaru kI yatheSTa unnati hui aura Aja varlDa TAmasa nAma lekara, tahasIladAra ke rUpa meM tumhArA svAmI khanA baiThA hai ! jisa damaru ke| dekha kara eka dina hiMdusamAja kA khUna ThaMDA paDe jAtA thA, Aja usI damaru ke sAmane baDe baDe dha-dhurINa hAtha bAMdhe khare rahate haiM, jiname se eka tuma heA. eTale, aba bhI achUtAM se dhRNA kareAge ? yaha sunate hI maiM sannATe meM A gayA ! pahele te mujhe sAhaba kI bAta dillagI mAlUma hui; para zIghra hI merI samajha meM sama khAte A gai, merI AMkheAM ke sAmane se eka paradA sA haTa gayA. Aja mujhe mAlUma huAki hama achtAM para atyAcAra kayA kara rahe hai, apanI hI jaDe para vajra-prahAra kara rahe hai! maine usI samaya sAhaba ke sAmane pratijJA kIachUta mere bhAi hai. maiM unase kabhI dhRNA na karUMgA, unase pyAra karuMgA, unake sukha-duHkha me. saMmilita heAnA apanA kavya samajUgA aura apane anya bhAiyeAM kA bhI yuddha kavyapAlana karane ke lie vivaza karU MgA. * * * vAMcanAra hiMdubhAi ! AvA te! sekaDe-hajArA banAve! banyA che ne banyA kare che. tArAmAM che kAMi jarA paNa akkala ! che kAMi jarApaNa sahRdayatA ! je kAMi snAnasUtaka ! che kAMi tArA peAtAnA vazajonA hitapratye dI daSTi! che kAMI tamArA pUrvaja RSimuni-saMtasAdhu bhaktajJAnI ane bhagavAna zrIrAmacaMdra ane kRSNacaMdra jevAonA audAryAM ane vivekavRttine * + carSi sAmyavAda ke siddhAMta kI dRSTi se kisI kA yaha adhikAra nahIM ki vaha dUsaroM kA hIna samaja unase apanI sevA karAe; para abhI bhAratIya samAja meM aisA heAnA asaMbhava hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa0 ghuMTaNabhara prArthanA anasaravAnI icchA ? na ja hoya to nakkI jANaje ke AvI pahoMcyuM che tArAM nahi to tArAM saMtAnonA jIvanane ke hiMdu nAmano bemAMthI je te eka cIjano vinAza ! bhikSu-akhaMDAnaMdanA yathAghaTita ghuMTaNabhara prArthanA ("saurASTra" tA. 14-pa-ra7 nA aMkamAMthI) zabdomAM na varNavI zakAya evI vedanAthI vyagra banIne huM mahinAo thayAM dezabharamAM bhaTakayA karuM chuM. huM jyAM jyAM jAuM chuM tyAM tyAM, mArUM sanmAna karavAne dhasI AvatA premaghelA lokonAM ToLAM je-hiMdu ane muslIma, pArasI ane khristI ane sau koI dharmanA ane kemanA loke te atyaMta sadabhAvathI ekabIjA sAthe khabhekhabhA milAvIne ubhelA joI. mArA dilamAM kAMInuM kAMI thaI jAya che. huM pokArI uThuM chuM ke, A bhale, bheLo, dezapremanI urmi anubhavato janasamUha-A garIbaDo lekasamAja, kAmane nAme jhanune caDhI ramakhANa macAve che ! A prajAvarga temanI 'yArI mAtAnA dehane pitAnuM leAhI chAMTI tene abhaDAve che ! tarataja hRdayamAMthI spaSTa uttara uThe che ke, nA, e janasamAja ramakhANe nathI mAMDate, e ToLuM hiMdu devAlayanI mUrti e. nathI bhAMgatuM, e ToLuM muslIma majIde upara hallo nathI laI jatuM. ToLuM sAva nirdoSa che. uMDA vicArane aMte mArI khAtrI thaI cUkI che ke, ToLuM nirdoSa che, tenAmAM koI jAtanI asmitAja nathI: paNa sAcA doSita to huM ane tame ja chIe. Aje Thera Thera je ramakhANo. mace che ane lohInI nadIo vahe che, tene mATe huM ane tame ja javAbadAra chIe. e badhAM ramakhANene mATe ApaNe netAvarga ja javAbadAra che. mane have rajamAtra paNa AzaMkA nathI rahI ke, hiMdu-muslIma e be kAme varace na saMdhAya evI phATa paDI gayAnuM kahenArAo juThA che. huM" mAnuM chuM ane jAhera karUM chuM ke, bhAratamAtAnAM be phephasAMsamI e baMne kAmo vacce-e baMne kAmonA sAmAnya janasamudAya vacce kazoja kaleza ke vikhavAda nathI. je kaMI kaleza ane vikhavAda che te e baMne kAmane netAonI vacce che. je kalaha dekhAya che te mArI ane tamArI vacce varte che--te netAo netAonI vacce varte che. eTale ja huM kahuM chuM ke, loke te ekatrita che mAtra netAeja vahecAyelA ane vivAdagrasta che. paNa huM AzAvAdI chuM. A sthitithI huM jarAye nirAza nathI thato. ulaTuM mane eka prakAranI zAti che ke, A vikhavAdanuM jhera hajI janasamUhanA lohImAM nathI maLI gayuM. ethIja, huM AzAvaMta chuM ke, harakoI IlAje, mArA baMdhu netAonI samakSa ghUMTaNIe paDIne paNa, temane zAtinA rAha upara huM kheMcI zakIza; ane A sabhAnA sabhAjane, tamane to huM ahIM ja ghuMTaNabhara banIne prArthanA karuM chuM ke khudAne khAtara, dezane khAtara, AvA khunakhAra jhaghaDAo, TALavAne ja nirNaya karaje. (zrI nivAsa AyaMgara). sky Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ achUtati kI paramAtmazraddhA adbhutajAti kI paramAtmazraddhA ( lekhakaH-zrI. premacaMdajI-cAMda'nA aMtyajAkamAMthI ) ( 1 ) mAtR-prema ! tujhe dhanya hai. sa`sAra meM aura jo kucha hai, mithyA hai, nissAra haiM. mAtRprema hI satya hai, akSaya hai, anazvara hai. tIna dina se sukhiyA ke muhU meM anna kA na eka dAnA gayA thA, na pAnI kI eka muda. sAmane puAla para mAtA ka! nanhA-sA lAla paDA karAha rahA thA. Aja tIna dina se usane AMkhe kheAlI thIM. kabhI use geAda meM uThA letI, kabhI puAla para sulA detI. huMsate-khelate khAlaka ke acAnaka kayA hai| gayA, yahu kAi nahIM khatAtA thA. asI dazA meM mAtA ke bhUkha aura khAsa kahAM ? eka khAra pAnI kA eka ghUTa muMha me liyA thA; para kaM ke nIce na le jA sakI. isa du:khiyA kI vipatti kA vArapAra na thA. sAlabhara ke bhItara de! bAlaka gaMgA kI geAda meM saupa cUkI thI. patideva pahile hI sidhAra cUke thai. akha usa abhAginI ke jIvana kA AdhAra, avalaba jo kucha thA yahI bAlaka thA. hAya ! kayA Izvara se bhI usakI geAda se chIna lenA cAhate hai' yaha kalpanA karate hI mAtA kI AMkhAM se jharajhara AMsU bahane lagate the. isa bAlaka ke vahu eka kSaNabhara ke lie bhI akelA na cheDatI thI. use sAtha lekara dhAsa chIlane jAtI. dhAsa khecane khAjAra jAtI teA khAlaka gAda meM heAtA. usake liye usane eka nanhI-sI khupI aura nanhI-sI khAMcI banavA dI thI. jIyAvana mAtA ke sAtha dhAsa chIlatA aura gaI sekahatA:-ammA ! hameM bhI khaDI-sI khurapI banavA dA, hama bahuta sI dhAsa chIleMge. tuma dvAre mAcI para baiThI rahanA ammA, maiM ghAsa meca lAuMgA. meM pUchatI:hamAre liye kayA kayA lAge beTA? jIyAvana lAla-lAla sADiyAM kA vAdA karatA. apane liye bahuta-sA guDa lAnA cAhatA thA. ve hI bheAlI-bhAlI khAte isa samaya yAda AA Akara mAtA ke hRdaya ke zUla ke samAna vedha rahI thI. je khAlaka kA dekhatA, yahI kahetAkisI kA DI DhuM; kAikanI najara lAgI che,) para kisakI DI hai ? isa vidhavA kA bhI saMsAra meM kAI bairI hai ? agara usakA nAma mAlUma hai| jAtA te sukhiyA jAkara usake caraNAM para gira paDatI aura bAlaka ke usakI gAda me'rakha detI. kayA usakA hradaya dayA se na pigaluM jAtA ? para nAma kAi nahI batAtA. hAya, kisase pUche, kayA kare ! ! 5 ( 2 ) tIna pahara rAta khIta cUkI thI. sukhiyA kA cintAvyathita, caMcala mana kraThe-kAThe dauDa rahya thA. kisa devI kI zaraNu jAya, kisa devatA kI manautI kare, isI seAca meM paDepaDe use eka jhapakI A gai. kayA dekhatI hai ki usakA svAmI Akara khAlaka ke sirahAne khaDA hA jAtA hai aura bAlaka ke sira para hAtha phera kara kahatA hai:-rA mata sukhiyA,terA khAlaka acchA hA jAyagI. kula ThAkurajI kI pUjA kara de, vahI tere saDAya heAMge." ya kahu kara vaha calA gayA. sukhiyA kI AMkha khula gai. avazya hI usake patideva Age the, isame sukhiyA ke jarA bhI saMdeha na huA. unheM aba bhI merI sudhi hai, yaha soca kar usakA hRdaya AzA se pariplAvita heA uThA. pati ke pratizraddA aura prema se usakI AMkhe sajala he! gai. usane khAlaka kA geAda meM uThA liyA aura AkAza kI era tAkatI hui khelI:-"bhagavan ! merA khAlaka acchA hA jAya, maiM tumhArI pUjA karU...gI. anAtha vidhavA para dayA kare.' usI samaya jIyAvana kI AMkhe' khula ga. usane pAnI mAMgA. mAtA dauDa kara kaTAre meM pAnI liyA aura acce kA pilA diyA. jIyAvana pAnI pI kara kahA:-ammA, rAta hai ki dina ? sukhiyAH----abhI tA rAta hai beTA ! tumhArA cha kaisA hai ? jIyAvanaH--acchA hai ammA. akha maiM acchA hai| gayA. sukhiyAH--tumhAre muha meM ghI-zakkara hA beTA ! bhagavAna kare tuma jalda acche hA jAva. kucha khAte kaiA jI cAhatA hai? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 achUtajAti kI paramAtmazraddhA yAvana:-hAM ammA ! thoDA-sA guDa de de. sukhiyA;-guDa mata khAo bhaiyA, avaguna karegA. kaho te khicaDI banA dU. jIyAvana -nahIM merI ammA ! jarAsA guDa de de, tere para paDuM. mAtA Isa Agraha ke na TAla sakI. usane thaDAsA guDa nikAla kara chayAvana ke hAtha meM rakha diyA aura hAMDI kA Dhakkana lagAne jA rahI thI ki kisIne bAhara se AvAja dI. hAMDI nahIM choDa kara vaha kevADa kholane cAlI gaI. yAvana ne guDa kI do piyiAM nikAla lIM aura jaladI ja9dI ceTa kara gayA. ( 3 ). dinabhara yAvana kI tabiyata achI rahI. usane thoDI sI khicaDI khAI, do-eka bAra dhIre-dhIre dvAra para bhI AyA aura hamajeliyAM ke sAtha khela na sakane para bhI, unheM khelate dekha kara usakA cha bahala gayA. sukhiyA ne samajhA bacA arachA he gayo. doeka dina meM jaba paise hAtha meM A jAyeMge to vaha eka dina ThAkuracha kI pUjA karane calI jAyaMgI. jADe ke dina jhADU bahAru, nahAna-dhane aura khAne-pIne meM kaTa gae; magara jaba saMdhyA samaya phira jIyAvana ko jI bhArI ho gayA te sukhiyA dhabarA uThI. tarata mana meM zaMkA utpanna huI ki pUjA meM vilamba karane se hI bAlaka phira murajhA gayA hai. abhI DA-sA dina bAkI thA. bacce ke leTAkara vaha pUjA kA sAmAna karane lagI. la to jamIdAra ke bagIce meM mila gae. tulasI-dala dvAra hI para thA, 5ra ThAkuracha ke bhega ke liye kucha miSTAnna to cAhie, nahIM to gAvavAlAM ke bAMTegI kayA ? caDhAne ke lie kama-se-kama eka AnA te cAhie hI. sArA gAMva chAna AI, kahIM pese udhAra na mile. taba vaha hatAza ho gaI. hAya re adina, kaI cAra Ane paise bhI nahI detA. Akhira usane apane hAthe ke cAMdI ke kaDe utAre aura dauDI huI banie ke dUkAna para gaI, kaDe gire rakhe, batAse lie aura dauDI huI ghara AI. prajA kA sAmAna taiyAra he gayA te usane bAlaka ke goda meM uThAyA aura dUsare hAtha meM pUjA kI thAlI lie maMdira kI era calI. madira meM AratI kA ghaMTA baja rahA thA, dasa-pAMca bhakta-jana khaDe stuti kara rahe che; itane meM sukhiyA jAkara maMdira ke sAmane khaDI ho gaI. pUjArI ne pUchA-kyA che re ? kayA karane AI hai ? sukhiyA cabUtare para Akara bolI -ThAkuraja kI manautI kI thI mahArAja ! pUjA karane AI TUM. pUjArIjI dinabhara jamIdAra ke asAmi kI pUjA kiyA karate the, aura zAma-savere ThAkurajI kI. rAta ke maMdira hI meM sote the, maMdira hI meM ApakA bhajana bhI banatA thA, jIsase ThAkaradvAra kI sArI astarakArI kAlI paDa gaI thI. svabhAva ke baDe dayAlu the, niSThAvAna ese ki cAhe kitanI hI ThaMDA paDe, kitanI hI ThaMDI havA cale binAsnAna kie muMha meM pAnI na DAlate the; agara isa para unake hAtha aura para para maila kI moTI tala jamI huI thI, to isameM unakA kaI doSa na thA. bele-te kyA bhItara cAlI AvegI ? ho to cUkI pUjA. yahAM Akara bharabhraSTa karegI ? eka bhaktajana ne kahA -ThAkurajI ke pavitra karane AI hai. sukhiyA ne baDI dInatA se kahA -ThAkurajI ke carana phrane AI huM sarakAra ! pUjA kI saba sAmagrI laI dU. pUjArI -kese besamajhI kI bAta karatI re ? kucha pagalI te nahIM ho gaI hai? bhalA tU ThAkuracha ke kese chuegI? sukhiyA ke aba taka kabhI ThAkurakAre meM Ane kA avasara na milA tho. Azcarya se belI -sarakAra, vaha te saMsAra ke mAlika hai. unake darzana se te pApI bhI tara jAtA hai. mere chune unheM kaise chUta laga jAyagI? * pUjArI - are, tU camArina hai ki nahIM re ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ adbhUtatti kI paramAtmazraddhA 553 sukhiyAH-- kayA bhagavAna ne camArAM kA nahI. siraLa hai? camAreAM kA bhagavAna koi aura hai ! isa bacce kI manautI hai sarakAra ! isa para usI bhakta maheAdaya ne, jo ama stuti samApta kara cUka the, paTa kara kheleHmAra ke bhagA de| cuDela ke, bharabhraSTa karate Ai hai. pheka de! thAlI-khAlI. saMsAra meM te Apa ha Aga lagI huSTa hai, camAra bhI TAkurajI kI pUjA karate lagege te pirathI rahegI ki rasAtala kA calI jAyagI ! dUsare bhakta mahAzaya khele:-ama mecAre ThAkurajI kA bhI camAreAM ke hAtha kA bhAjana karanA paDegA. aba palai hAne meM kucha kasara nahIM hai. phaMDa paDa rahI thI; sukhiyA khaDI kAMpa rahI thI aura yahAM dhama ke ThekedAra leAga samaya kI ti para AleAcanAe kara rahe the. baccA mAre ThaMDa ke usakI chAtI meM dhusA `jAtA thA, kintu sukhiyA vahAM se haTane kA nAma na letI thI. aisA mAlUma heAtA thA ki usake dezanAM pAMva bhUmi meM gaDa gae hai.... raha-raha kara usake hRdaya meM aisA udgAra uThatA thA ki nakara ThAkurajI ke caraNAM para gira paDe. ThAkurajI kayA inhIM ke hai', hama garIbe kA unase kAi nAtA nahIM hai ? ye lega kauna hAte huM rAkanevAle ? para yahu bhaya hAtA thA ki ibna leAgeAM ne kahI sacamuca cAlI-khAlI pheka dI te! kayA karUgI ? dila meM aiTha kara rahe natI thI. sahasA use eka khAta sUjhI. vaha vahAM se kucha dUra jAkara eka vRkSa ke nIce a Mdhere meM chipakara Ina bhaktajamAM ke jAte kI rAhu dekhane lagI. ( 4 ) AratI aura stuti ke pazcAt bhaktajana khaDI dera taka zrImadbhAgavata kA * pATha karate rahe. udhara pUjArIjI ne cUlhA jalAyA aura khAnA pakAne lage. cUhe ke sAmane aThe hue karate jAte the aura khIcakhIca me' TippaNiyAM bhI karate jAte the. dasa khaje rAta taka kathAvArtA hetI rahI aura sukhiyA vRkSa ke nIce dhyAnAvasthA me' khaDI rahI. khAre bhakta-legAM te eka eka karake dhara kI rAha lI. pUjArIjI akele rahe gae. tama sukhiyA Akara maMdira ke kharAmade ke sAmane khaDI hai| gai, jahAM pUjArIjI Asana jamAe khaTaleAi kA kSudhAvaka madhura sa`gIta sunate me' magna the. pUjArIjI ne ATa pAkara garadana hAi te sukhiyA ke! khaDI dekhA. ciDhakara kheAleH-kayAM ? tU abhI yahIM khaDI hai ? sukhiyA ne thAlI jamIna para rakha dI aura eka hAtha kailA kara bhikSA-prAnA karatI hui khelI:-mahArAjajI ! meM khaDI abhAginI. yahI khAlaka mere jIvana kA alama hai, mujhapara dayA karA. tIna dina isane sira nahIM uThAyA. tumheM khaDA jasa heAgA mahArAjajI ! yaha kahate-kahate sukhiyA ne lagI. pUjArIjI yAlu tA thai, para cArina kA ThAkurajI * samIpa jAte dene kA azrutapU, dhAra pAtaka vaha kaise kara sakate? na jAne ThAkurajI IsakA kayA daMDa de. Akhira unake bhI teA bAla-acce the. kahI ThAkurajI kupita heAkara gAMva kA sanAza kara de, teA khele--dhara jAke bhagavAna kA nAma le, terA khAlaka acchA hai| jAyagA, maiM yaha tulasI-dala detA dU, khacce kA khilA de, caraNAmRta usakI AMkheAM meM lagA de. bhagavAna cAheMge te| sakha acchA hI haigA. sukhiyAH--ThAkurajI ke caraNAM para girane na dege mahArAjajI ? khaDI dukhiyA haiM, udhAra kADhakara pUjA kI sAmagrI juTAi hai, maine kala sapanA dekhA thA mahArAja ! ki ThAkurajI kI pUjA kara, terA bAlaka acchA haiA jAyagA. tabhI dauDI Ai . mere pAsa rUpayA hai. varSa mujhase le leA, para mujhe eka chanabhara ThAkurajI ke caranAM para gira lene de. Isa praleAlana ne paDitajI kA eka kSaNa ke lie vicalita kara kAraNa Izvara kA bhaya unake mana meM kucha-cha AkI thA. sambala kara cha bhakatAM ke mana kA bhAva dekhate haiM ki carana para giranA dekhate haiM. tA kauta meM gaMgA. mana meM bhakti na heA teA lAkha kAi bhagavAna hAgA. mere pAsa eka jantara hai. dAma teA usakA bahuta hai, para tujhe . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat diyA, kintu mUrkhatA ke kheleH-arI pagalI ? TAkurasunA nahIM hai-mana caMgA ke caraneAM para gire kucha na eka hI rUpaye meM de duMgA www.umaragyanbhandar.com
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 achUtajAti kI paramAtmazraddhA use bace ke gale meM bAMdha denA. basa, kala baccA khelane lagegA. sukhiyA -te ThAkurajI kI pUjA na karane doge ? pUjArI-tere liye ItanI hI pUjA bahuta hai. je bAta kabhI nahIM huI vaha Aja meM kara dU aura gAMva para kaI Aphata-vipata paDe to kaya ho, ise bhI to seca ! tU yaha jantara le jA, bhagavAna cAhe ge te rAta hI bhara meM bacce kA kaleza kaTa jAyegA. kisI kI DI paDa gai che. huM bhI te cAla. mAlUma hotI chattarI-baMsa hai. sukhiyAjabase ise jara AyA hai, mere prAna nahe meM samAe hue hai. pUjArI -baDA honahAra bAlaka che. bhagavAna chalA de. tere sAthe saMkaTa hara legA. yahAM te bahuta khelane AyA karatA thA. idhara de-tIna dina se nahIM dekhA thA. sukhiyA -te jantara kese bAMdhaMgI mahArAja ? pUjArI:-meM kapaDe meM bAMdhakara detA huM, basa gale meM pahanA denA. aba tu Isa velA navIna bastara kahAM khejane jAyagI? sukhiyA ne rUA.-2) para kaDe gira rAkhe che. eka pahale hI bhaMja cUkA thA. dUsarA pUjArIjI ke bheMTa kiyA aura jantara lekara mana ke samajhAtI huI ghara lauTa AI. sukhiyA ne ghara pahuMca kara bAlaka ke gale meM jantara bAMdha diyA: 52 - rAta gujaratI thI usakA javara bhI baDhatA jAtA thA, yahAM taka ki tIna bajate-bajate usake hAthapAMva zItala hone lage. taba to vaha ghabarA uThI aura socane lagI hAya ! meM vyartha hI saMkAra paDI rahI ora binAThAkaracha ke darzana kie calI AI. agara meM aMdara calI jAtI aura bhagavAna ke caraNa para gira paDatI te koI merA kayA kara letA ? yahI na hatA, lega mujhe dhakake dekara nikAla dete, zAyada bhArate bhI, para merA manoratha te pUrA ho jAtA. yadi meM ThAkurache ke caraNa ko apane AMsuoM se bhigo detI aura bacce ke unake caraNe meM sula detI to kayA unheM dayA na AtI ? vaha te dayAmaya bhagavAna che, dIne kI rachA karate hai, kayA mujha para dayA na karate ? yaha secakara sukhiyA kA mana adhIra he uThA; nahIM, aba vilamba karane kA samaya na thA. vaha avazya jAyagI aura ThAkurajI ke caraNe para gira kara egI. usa abalA ke AzaMkita hadaya ko aba isake sivA aura koI avalaMba, koI Azraya na thA. maMdira ke dvAra ba6 hoMge to vaha tAle ke tADa DAlegI. ThAkarajI kayA kisI ke hAthoM bika gae hai ki koI unha banda kara rakhe ? rAta ke tIna baja gae the. sukhiyA ne bAlaka ke kambala se DhAMpa kara goda meM uThAyA. eka hAtha meM thAlI uThAI aura maMdira kI ora calI. ghara se bAhara nikalate hI zItala vAyu ke jheka se usakA kalejA kAMpane lagA. zIta se pAMva zithila e jAte the. usa para cAre era aMdhakAra chAyA huA thA. rAstA do phalega se kama na thA. pagadaMDI vRkSa ke nIce nIce gaI thI. kucha dUra dAhinI aura eka pokharA thA, kucha dara bAMsa kI keThiyAM. pikhare meM eka dhAbI mara gayA thA aura bAMsa kI keThiyAM meM cuDele kA aDDA thA. bAMI ora harabhare kheta che. cAra era sana-sana ho rahA thA. aMdhakAra sAMya-sAya kara rahA thA. sahasA gIdaDa ne karkaza svara se "huM A AM" karanA zurU kiyA. hAya ! agara keda use eka lAkha rUpae detA te bhI Isa samaya vaha yahAM na AtI para bAlaka kI mamatA sArI zaMkAe ko dabAe hue thI. he bhagavana ! aba tumhArA hI AzarA che ! " yahI japatI huI vaha maMdira kI era calI ja rahI thI. maMdira ke dvAra para pahuMca kara sukhiyA ne jaMjIra TaTola kara dekhI. tAlA paDA huA thI. pUjArI che barAmade se milI huI kekarI kevADa baMda kie se rahe che. cAroM ora aMdherA chAyA huA thA. sukhiyA cabUtare ke nIce se eka ITa uThA lAI aura jora-jora se tAle para 5Takane lagI. usake hAthe meM na jAne itanI zakti kahAM se A gaI thI. da hI tIna coTa meM tAlA aura iMTa donoM sUTa kara caukhaTa para gira paDe. sukhiyA ne dvAra khela diyA aura aMdara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ achUtajAti kI paramAtmazraddhA papapa janA hI cAhatI thI ki pUjArI mevADa khela kara haDabaDAe hue bAhara nikala Ae aura cora ! cora ! kI gula macAve gAMva kI ora dauDe. jADeprAyaH pahara rAta rahe hI le kI niMda khula jAtI hai. yaha zora sunate hI kaI AdamI idhara-udhara se lAlaTe liye hue nikala paDe aura pUchane lage -kahAM hai, kahAM ? kidhara gayA? pUjArI-maMdira kA dvAra khulA paDA hai. maine khaTakhaTa kI AvAja sunI. sahasA sukhiyA barAmade se nikala kara cabUtare para Ai ora bolI -cora nahIM che, meM dU. ThAkuraja kI pUjA karane AI thI. abhI to aMdara gaI bhI nahIM. mAra halA macA diyA. pUjArIne kahA:-aba anartha ho gayA. sukhiyA maMdira meM jAkara ThAkaracha ke bhraSTa kara AI. phira kyA thA ? kaI AdamI jallAe hue lapake aura sukhiyA para lAte aura ghuse kI mAra paDane lagI. sukhiyA eka hAtha se bace ke pakaDe hue thI aura dUsare hAtha se usakI rakSA kara rahI thI. ekAeka eka balii ThAkara ne use ItanI jera se dhakkA diyA ki bAlaka usake hAtha se chuTakara jamIna para gira paDA. magara na vaha royA, na belA, na sAMsa lI. sukhiyA bhI gira paDI thI. saMbhAlakara bacce ke uThAne lagI te usake mukha para najara paDI. esA jAna paDA mAne pAnI meM parachAi ha. usake muha se eka cIkha nikala gaI. bacce kA mAthA dhukara dekhA. sArI deva ThaMDI ho gaI thI. eka laMbI sAMsa khIMcakara vaha uTha khaDI ha. usakI AMkhe meM AMsU Ae. usakA mukha krodha kI javAlA se tamatamAM uThA. AkhAM se aMgAre barasane lage. dezanAM mudramAM baMdha gaI. dAMta pIsakara belI -kaye pApi ! mere bace ke prANa lekara aba dara kayAM khaDe ho ? mujhe bhI karyo nahIM usake sAtha mAra DAlate ? mere cha lene se ThAkurajI ke chUta laga gaI. pArasa ke chUkara lohA senA he jAtA hai, pArasa letA nahIM ho jAtA. mere ne se ThAkurajI apavitra ho jAyege. mujhe banAyA te chata nahIM lagI ? lo, aba kabhI ThAkarajI ke chane nahIM AUMgI.. tAle meM baMda karake rakho, paherA beThA do. hAya ! tuhe dayA cha bhI nahIM gaI ! tuma itane kaThora ho. bAla-baccevAle hokara bhI tumha eka abhAginI mAtA para dayA na AI? tisa para dharama ke ThekedAra banate ho. tuma saba ke saba hatyAre hA-nipaTa hatyAre che. Daro mata, maiM thAnApulIsa nahIM jAuMgI, merA nyAya bhagavAna kareMge, aba unhIM ke darabAra meM phiriyAda karUMgI. " kisIne cUM na kI, kaI minaminAyA taka nahIM. pASANa-mUrti meM kI bhAMti saba ke saba sira jhukAe khaDe rahe. | itanI dara meM sArA gAMva jamA ho gayA thA. sukhiyA ne eka bAra phira bAlaka ke muMha kI ora dekhA. muMha se nikalA -"hAya mere lAla !" phira vaha mUrNita hokara gira paDI. prANa nikalA gae bacce ke liye, bacce ke liye prANa de die ! mAtA ! - dhanya hai ! tujha jaisI niSThA, tujha jaisI zraddhA, tujha jaisA vizvAsa devatAo ke bhI durlabha hai ! | ( o achUta jAtinA himAyatImAM pitAne khapAvI mithyAbhimAnanuM surApAna karyA karanAra baDekhAo ! "DheDanA gora" nI upamAthI bhaDakIne bhAgI janAra bhAratasevaka ! je prathama pilA bhalA bhagavAnane mahimA jANa lIdhA hota te AvA surApAnamAM ane lokapratiSThA nAmaka sukarI vidyAmAM mohita thavuM ja paDayuM hota ! ! che hajI paNa maradAmI? A rahyuM kSetra! hA,te sAce karmayoga, sAtvika tyAga, sAtvika dayAdAna . mATe tIvra IcchA ane yatna tamArA kismatamAM lakhAyelAM tamaneja na bhAsatAM hoya ane khuzAmatakhora dhanagalAmonI ToLInA "moTAbhA" banyA rahevA jeTaluM kamanasIbaja mIThuM madha jevuM lAgyA karatuM hoya, tyAM sudhI to sAkSAta zrIhari paNa tamAre e kamanasIbamAMthI uddhAra karI zake tema nathI ! tyAM AvA tevA melA ghelAnA zabdono zo hisAba! ane tevuM jANavA chatAM paNa AvuM deDhaDAhyA jevuM zAmATe lakhAI jAya ! kAraNa eja ke, A lakhanAra avaguNasAgara nAmane pAtra hoI "akhaMDAnaMda nAma te mAtra sarvanA parama pitA mATe ja yogya che. ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 dekhA, atyajo meM bhI kaise kaise sata aura bhakta hue hai ! dekhA, atyo meM bhI kaise kaise sata aura bhakta hue haiM! lekhaka-zrI kizArIdAsajI vAjapecI zAstrI-cAdanA yantrakamAMthI ) 1 - bhaMgI vAlmIki hutA eka supaca sunAma take mAlamIki, zyAma lai pragaTa kriyA bhArata meM gAiye" bAta purAnI, dvApara ke a`ta athavA kaliyuga ke prAraMbha kI hai; usa samaya kI, jakha bhArata meM A-sAmrAjya kA vilAsa thA aura bhagavAna zrIkRSNa ne khIna-khIna kara durvyAMkA dalana kara, bhagavatI vasudharA kA niSkaMTaka kara diyA thA. dharmAMrAja yudhiSThara kA dhama-zAsana thA, zAnti virAja rahI thI. isI zubha kAla meM, isa bhArata me, jahAM--tahAM vartamAna huA-chUta kA bhI bIja paDa rahA thA aura anukUla sthiti pAkara aMkurita heAne lagA thA! saba kAma ThIka kara mahArAja yudhiSThira ne rAjasUya yajJa Arabha kiyA. kaivala isa yajJa ke hI nahI, kiMtu pAMDavAM ke pratyeka kSetra ke sUtradhAra the zrIkRSNa mahArAja. yajJa bhI unake hI tattvAvadhAna meM zuru huA. bhagavAna te apanA pAMcajanya zaMkha rkha diyA aura kahA ki jakha yajJa pUrNa hogA te| yaha zukha Apa hI Apa baja uThegA. sakhate khAta mAna lI. anuSThAna huA. sakha puNya-kama vidhivat hue RSi-muniyoM kI dhUma thI. dauDa-dauDa kara saba kAma sAmatanarezagaNu kara rahe the. yajJa kI avidha samApta heA gai; para vahu zaMkha abhI taka mauna hI rahyA. lAgeAM kA khaDI zaMkA aura kutUhala huA, zaMkha bajA kayAM nahIM? pAMDavAM ke mana meM udvega aura glAni hui. zrIkRSNe se kAraNa pUchA gayAH--mahArAja ! aba kisa khAta kI kamI rahe gai hai, jo zakha nahIM bajatA ? uttara milAH--hamArA eka akiMcana bhakta tumhAre nagara meM maujUda hai; para tumane usakI bAta nahIM pUchI. usakA isase apamAna huA hai, yadyapi vattu svayaM mAna- apamAna kucha nahIM mAnatA. usake liye te vyaktigata pratiSThA kA koI mUlya nahIM hai; paraMtu isase kyA ? hame tumhe' teA khyAla rakhanA cAhIe. nizcaya samajo, jaba taka usa mahApuruSa ke caraNu tumhAre ghara kA pavitra na kareMge, yajJa kabhI bhI saphala nahIM hai| sakatA; cAhe kitane hI RSi-muni samilita karyeAM na heAM. sunakara lAgeAM ke Azraya kA kiAnA na rahA. bhalA mahAyajJa me, jahAM samasta saMsAra ke RSimuni aura bhakta kar3e haiM, isa hastinApura kA hI kAi bhakta rahe jAya; aura se bhI aisA ki jisake na Ane se yajJa hI pUrNa na hai ! kisI kI, samajha meM kucha na AyA. tama phira unhIM patita-pAvana se prazna huAH--"mahArAja ! hama leAgeAMkI samajha meM kucha nahIM AtA. Apa hI kRpA kara khatalAe, kauna se bhaktarAja haiM? Azraya hai ki isa zahara meM hI rahanevAle aise bhaktarAja kA bhI hama lega nahIM jAnate ! hama legeluM ke khyAla se tA samasta saMsAra ke bhakta-zirAmaNi aura RSi-muni yahAM virAja rahe haiM. Apa kRpA kara Adeza kIjIe. zrIkRSNa ne kahAH-sunA bhAi ! tuma use nahIM jAnate. hAM, maiM jAnatA --aura khUba jAnatA hU~kabhI bhI nahIM bhUlatA. dekhA, vaha hai tumhArA bhaMgI, jisakA nAma hai vAlmIki kahA ? ' sunakara saba daoNMga raha gae. bhagavAna zrIkRSNe kA vAkya thA, kucha makhaula na thI. yudhiSThara ne *hA:-tA phira arjuna ! zIghra kisI ke bheja kara.........!" zrIkRSNe te yudhiSThara kI bAta kArTa kara kahAH--nahIM, yaha nahIM hA sakatA. vAM kisI kA bhejane se kAma na calegA. unheM lAne ke liye svayaM arjuna aura bhIma ke jAtA hai!gA; aura samAnapUrNAMka lAkara bhavana pavitra karanA hogA. sAtha hI eka khAta aura hai, use bhI Apa abhI sunakara vicAra kara lIjie. tama kira jesI icchA hai, paisA karanA. khAta yaha hai, ki usake bhAjata ke liye phira se raseAi nAnI hegI aura use banAnA paDegA khAsa draupadI keA. kahIe, majUra hai? bhalA inakI bAta meM nA-nukara kauna karatA?dharAja te kahAH-mahArAja! aura phira paramAtmA te manuSya kA hAtha kisa liye die haiM ? isIliye naraka unase bhagavadbhakatAM--kI kucha sevA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ rekha, aMtyajoM meM bhI kaise kaise saMta aura bhakta hue hai! papa7 bana paDe? Aja draupadI ke ahobhAgya hai ! isake pazcAta arjuna aura bhIma vAlmIki ke ghara gaye. ghara nagara se bAhara thA. ghara ke cAra era kAMTe kI bADa thI, jisameM eka lakaDiye kA TaTara daravAje para lagA thA. daravAje ke TaTTara ke hAtha se haTAkara denAM bhItara ghuse. dekhate hai, eka ora jhADu aura TokarI rakhI hai, para khUba sApha kI huI hai. idhara-udhara kucha aura kAma kI cIje paDI hai. isa bAta ke bAda phira eka aura halakI sI bADa thI. usake daravAje se jaba bhItara pahuce te dekhA ki eka che. se gamale meM suMdara harAbharA tulasI kA paudhA lagA hai. AMgana lIpA-pitA paDA hai. kuTiyA ke dvAra para sApha TATa kA paradA laTaka rahA hai. bilakula zAnita hai. isa jhAMpaDI se thoDI dUra haTakara, isakI dAhinI aura do-tIna aura keThiriyAM banI thIM. ve bhI khUba sApha-sutharI thIM. unameM vAlmIki ke laDake-bacce dIkha paDe. ve becAre inako dekhakara Dara ke mAre bhItara ghusa gae. unakI ciMtA bata baDha gaI. socane lage ki Aja bAta kayA che? ajuna ne jhuMpaDI kA paradA jarA sA uThAyA, dekhA te vahI bhaMgI Asana lagAe beThA che. sAmane cheTe se siMhAsana para zAlagrAmajI kI mUrti virAjamAna hai. usa para caMdana aura phUla caDhe hai. kaTharI meM sugaMdha bharI thI, jisane donoM kA mana hara liyA. itane meM vAlmIki kI dRSTi idhara Ai, sAmane ajuna aura bhIma khaDe the. ve lajajata aura zakita hue. zIdhra hI Acamane kara dauDe aura dUra se mastaka pRthvI para rakha kara, praNAma karane lage; paraMtu unakA sira pRthvI taka pahuMca na pAyA thA, tabhI dauDakara arjuna ne bIca meM hI thAma liyA aura unha AliMgana kara, unakI prazaMsA karane lage. phira saba hAla kahA. vAlmIki zrIkRNa para jarA nArAja hue. dAhinI era arjuna aura bAda aura bhI the. bIca meM bhakta vAlmIki che. baDe Adara se rAja-bhavana meM unheM se Ae. idhara draupadI bhojana banAne meM vyasta thI. unase zrIkRSNa ne kaha diyA thA- "jetika prakAra saba raMjana sudhAri karau, Aja tuva hAthana kI heti saphalAI hai." draupadIjI apanI saba kArIgarI kharca karane meM lagI thI. bhojana banane taka vAlamIki ke kamare meM sabase uMcI gaddI para baiThA kara sevA-suzruSA kI gaI. yadyapi ve bahuta manA karate rahe aura pAMva 5Da kara kahane lage-- "jUThani hai DAroM sadA dvAra ke buhAra." so yaha saba manuhAra mere yogya nahIM; para vahAM to zrIkRSNa-vAkya ke IzAre se saba ho rahA thA. use TAlatA kauna? saba RSi-muni daMga raha gae. bhojana bana cUka. bhItara se khabara AI. bhajana karane bhItara cauke meM gae. Asana bichA. usa para dhapacajI beThe. bhojana yudhiSThira ne svayaM parosA. bhagavAna ke samarpita kara, jyoM hI pahalA grAsa uThAyA, tyAM hIM zaMkha kI pracaMDa ivani zuru huI. sabake Azcarya ke sAtha AnaMda kI sImA na rahI, paraMtu phira zaMkha baMda ho gayA. zrIkRSNa ne kahA -yaha bAta kayA hai ? grAsa grAma para zaMkha bajanA cAhIe. mAluma huA, kucha karakasara che. upara se to saba ThIka thA. mana kI bAta saba se pUchI gaI. draupadI se bhI pUchI gaI. unhone kahA ki mahArAja ! mere mana meM yaha bAta avazya AI ki yaha jAti kA bhaMgI bhalA hamAre hAtha kI parIkSA kayA jAne ? basa, zrIkRSNu ne kahA -isase bhakta kA apamAna huA hai, tuma kSamA mAMge. aisA hI huA. phira zaMkha barAbara bajatA hI raha; aura taba taka jatA rahA, jaba taka vAlmIki bhojana karate rahe. bhojana karane ke bAda usakI dhvani virata hui. yajJa pUrNa huA. saba manoratha pUrNa hue aura saba apane apane ghara gae. ra-zailAsa saMdehagraMthikhaMDananipuna, bAni bimala raidAsa kI; sadAcAra, kRti, zAstra, bacana aviruddha uccAryo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dekhe, aMtyajo bhI kaise kese saMta aura bhakta hue hai ! nIra-chIra vivarana paramahaMsani ura dhAryo; bhagavata kRpA prasAda, parama gati Ihi tana pAI. rAja-siMhAsana baiThi, jJAti paratIti dikhAI; varNAzrama abhimAna taji, pada-2ja baMdahiM jAsu kI. saMdeha-graMthikhaMDananipuna, bAni vimala raidAsa kI. nAbhAsvAmI bhaktarAja udAsajI vaNa ke camAra ghe: aura the samasta hiMda-jAti ke mUkaTa-maNi. ApakA astitva-kAla padma zataka ke pichale bhAga se solaha zataka ke madhya taka che. vaiSNavAcArya svAmI rAmAnaMdajI se Apake vaiSNavI dIkSA milI thI. vaiSNavadharma ne dAsa aura raidAsa ne vaNavadharma ke upara uThAyA. yadi kahe to kaI anucita nahIM ki raidAsa ko apanI goda meM lene se hI vaiSNavadharma apanI isa parAkASThA para pahuMcA. raidAsajI gRhastha the; aura apane rahane ke lie kAzI jaisI jagaha huMdI thI, je inake vidhi kA kendra thA. yaha divya sUrya kAzI meM hI udita huA aura vahIM asta bhI; paraMtu isakI jyotirmaya razimAM ne usa samaya samasta bhArata ke jhagamagA diyA thA. yahI nahIM, aba bhI-usa sUrya ke cira-asta ho jAne para bhI-usake divya prakAza kI chaTA lupta nahIM haI ! vaha aba bhI hameM mArga batA rahI hai. hAM. yadi hama svayaM hI divAdha bane jAya to aura bAta hai ! jisa samaya dAsa kA udaya huA thA, vaha yaha yuga na thA: vaha thA aba se lagabhaga cAra sau varSa se pUrva kA aMdhakArapUrNa kAla ! mahAbhArata ke bAda aspRzyatA kA janma duA; aura 'dAsa ke samaya meM usane yauvana prApta kiyA. usa samaya deza aura samAja meM bhinna-bhinna atyAcAra, anIti, babikAra Adi guNa utpanna hue. ese samaya meM paidAsa mahArAja ne vizvanAthapurI kAzI meM apanA jhaMDA gADA, jisake nIce prAya: adhikAMza bhArata A gayA thA. virodhI bhI apanI karanI meM cUkate na the; para bhagavAna bhAskara ke becAre rAhu-ketu kitanI dara taka roka sakate hai ? dAsajI kI mahimA tathA sadupadeza kI maMdAkinI isa vega se bahI ki choTe-moTAM kI kauna kahe, baDe--baDe dvija aura rAjA-mahArAjA taka Apake ziSya ho gae. raidAsajI kI kIrti sunakara citauDa kI rAnI sAhibA, jinakA nAma jhAlA thA, Apake darzane ke lie kAzI AI; aura aisA sunA thA, usase adhika pAkara, InakI ziSyA bana gaI kucha dina raha kara bata-kucha upadeza liyA. isa samaya brAhmaNe ne-kAzI ke avaiSNava, vizeSataH smAta brAhmaNe tathA Itara mAoM ne baDA bavaMDara uThAyA. unakA eka DepyuTezana mahArAnI sAhibA ke pAsa bhI gayA; para unhone kahA - di tuma Isa bAta ke anucita samajhate ho te mahArAja(raidAsa) cha se vicAra karo. anaucitya siddha he jAna para jaisA kahoge, ho jAyegA. nidAna isa jagaDe meM bhI dAsajI jIte aura virodhI jana apanA sA muMha lekara raha gae ! kucha dina bAda mahArAnI gurujI se vidA mAMga kara ghara calane lagI. unhoMne gurujI se bhI rAjadhAnI calane kI prArthanA kI; para dAsajI ne usa samaya mahArAnIjI kI yaha prArthanA asvIkata kara dI; aura kahA ki phira kabhI jaba tIrthayAtrA ke nikaleMge, to avazya Apake yahAM AeMge. vidA hete samaya mahArAnI ne gurujI ke bahuta kucha denA cAhA; paraMtu tyAgI raidAsa ne kacha bhI svIkRta na kiyA. ve kahane lage-rAnI sAhaba ! mujhe yaha kucha ne cAhiye. meM te bhagavAna kI cAkarI se chuTI pokara nitya do joDI jUtiyAM banA letA iM. inameM se eka ke becakara usake khacaeN se saMta-sevA aura bhagavAna kI pUjA-arco kA kAma cale jAtA hai aura dasarI ke mUlya se mere ghara-kuTuMba kA nirvAha baDI achI taraha se ho jAtA hai. isa bAta ke tuma dekha cUkI ha; phira bhalA hameM isa capalA ke jaMjala meM karyo DAlatI he ? aMta meM jhAlAjI apane dala-bala sahita cittaura ke cala paDIM aura bIcameM kaI paDAva DAlakara yathAsamaya apanI rAjadhAnI A pahucI. - kucha dina bItane para raidAsajI tIrthayAtrA ke nikale. mArga taya karate karate eka dina citaura bhI pahuMce. vahAM inakA baDA samAna huA. bhalA rAjaguru ke saMmAna kA kayA pUchanA ! tabhI te nAbhAjI ne likhA hai:- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ khA, aMtyo meM bhI kaise kaise saMta Ara bhakta hue hai! rAjasa'hAsana baiTha jJAti-paratIti dikhAI. bhinna raidAsajI ke sAmane hI jhAlA rAnI te eka dina zaherabhara kaiA nima`traNa kriyA. bhinna prakAra ke vyaMjana taiyAra hue, acchA taiyAriyAM hu, saba leAga jamA hue, paMkti chUMDI. sabake khIcame eka khaDI svacaukI para raidAsajI virAje. Isa samaya lagAM meM kAnAkusI haiAne lagI. raidAsajI samajha gae aura apane divya prabhAva se sabakA samAdhAna kara diyA. saba zAnta hA gae, sabane bheAjana kiyA, phira kitane hI inake ziSya ane gae. cittaura me kucha dina rahe kara phira raidAsajI khAlI hAtha apanI usI kAzIvAlI jhAMpaDI meM cale Ae aura jUte banAkara mecane tathA bhagavadbhajana karane lage. raidAsajI te sabhya hiMdu-zAstra acchI taraha paDhe thA; tabhI tAH-- the. zAstroM kA manana bhI khUba kriyA << sahaja hI hA "" sadAcAra, zruti, zAstra, vacana aviruddha ucAryA, " narka vacana kayA thai, haMsa kI cAMca the; jInase" tIr-chIra vivarana jAtA thA aura isIlie " parama *sana ura dhAryo kayA kahanA hai ? camAra kI bAta kA hRdaya meM dhAraNa kiyA kisane ? aire-gere natyu-khare te nahIM, paramahaMsAM te ! barDa-khaDe rAjAmahArAjA aura paMDitAM ke guru aura gRhastha heAkara bhI paramahaMsAM ke mAnanIya upadezaka ! ama kayA cAhie ? yahI nahIM; kintu kaTTara se bhI kaTTara abhimAnI " varNIzrama abhimAna tajI, pada-raja bandahiM jAsu kI ! " sA yahI raidAsajI mahArAja hai. Apa kevala zuSka zAstrI hI nahIM; kintu mAtRbhASA hindI ke uttama kavi bhI the. kavitA upadezapUrNa aura prasAda-guNa-pariSkRta hai. inake sakha graMtha aura kavitAe prApta nahIM. kucha chuTakara padya mile haiM, jo prakAzita hai| cUke hai. isameM kAi Azraya kI bAta nahIM; kayeAMki hiMdI ke na jAne kitane kaviyeoM kI kRtiyAM astaMgata hai| cUkI hai; phira bhalA ye tA camAra the. inakI jAti kA nAma hI inakI kAvya-kalA ke lupta rhAne athavA lupta karane ke lie paryApta kAraNu thA. sUrya ke asta hai| jAte para usake vireAdhI utsU jo na kara de, gheADA hai; astu. aba hama ApakI hiMdI-kavitA kI kucha cAzanI pAThAM kaiA samarpita karate hai raidAsajI kI sAkhI bAhara udaka paravArie, dhaTa bhItara vividha vikAra; suddha kavana para hAie, suci kuMjara vidha vyevAra. karma akarma vicArie, saMkA suni kheda-purAna; sa'sA sada hirade khase, kauna harai abhimAna. raidAsajI ke zabda "" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 1 narahira! caMcala haiM mati merI, kaise bhagati karau meM terI, tU meAhi' dekhai maiM tAhi dempU, prIti paraspara hAI; tU meAhi' dekhai tAhi na dekhu, yahu mati saba buddhi kheA, saba ghaTa antara ramasi nira Mtara, meM dekhata nahIM jAnA; guna saba tAra mAra saba auguna, kRta upakAra na mAnA, mai tai tera meri asamijha soM, kaise ri nistArA; kahe " raidAsa '' kRSNa ! karuNAmaya ! jai jai jagata adhArA. Aja divasa leuM balihArA, mere gRhu AyA rAma kA pyArA, AMgana, bagalA, bhavana bhayeA pAvana, hirajana baiThe hira jasa gAvana; kare daDavat carana pakhArU, tana, mana, dhana, una upara vArUM, kathA kahe` arU artha vicAre, Apu tare aurana kA tAre, kaha raidAsa" milai hiradAsa, janama janama ke kATe... pAsa. 1 papa ra www.umaragyanbhandar.com
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada dekhe, aMtyaja meM bhI kaise ke saMta aura bhakta hue hai! 3-nAbhA nAbhAsvAmI jAti ke homa the, yaha prasiddha che. nAbhAjI kI bhakti anupama thI. ananya vaiSNava che. Inake guru prasiddha vaiSNava zrI "agradAsa " jI the. nAbhAjI ke lAkho paMDita aura rAjA-mahArAjA ziSya che. aura te bara, je kucha huA se huA; para nAbhAjI mahArAja ne eka asA kAma kiyA hai, je kisI bhI bhakta, paMDita yA kavi ne unase pahale athavA unake samaya taka na kiyA thA; aura vaha hai-"bhaktamAla" kA nirmANa. yadi bhaktamAla Aja hamAre sAmane na hatI, to saikaDAM aura hajAra hiMdI kavi ke bAre meM hameM utanA bhI patA na calatA, jItanA Aja cala rahA hai. yaha baDA apUrva graMtha che. isameM bhakti-puTa avazya che; para phira bhI aitihAsika graMtha hai aura usa samaya, jaba IsakI racanA huI taba, ase graMtha kA bananA baDA kaThina thA. isakI bhASA baDI mIThI aura rasIlI che. alaMkAroM kA bhI samAveza hai. sAgara ke gAgara meM bharane kI nAbhAjI kI Adata thI. bhaktamAla meM bhI yahI bAta hai; tabhI to isake pradhAna TIkAkAra zrIpriyAdAsajI ne inake bAre meM kahA hai: guna pe apAra sAdhu kahe AMka cAra hI meM, artha-bisatAra kavirAja TakasAla che. mujhe te bhaktamAla ke jeDa kA, hindI hI nahIM, apanI paricita kisI bhI bhASA meM, graMtha najara nahIM AtA. priyAdAsajI ne likhA hai:- jAko je sarUpa so anUpa le dikhAye diyo, ki meM kavitta paTa mihIM madhya lAla ha. guna 5 apAra sAdhu kauM, eka cAra hI meM, artha-besatAra kovarAja kasAla (uM. suni saMta-sabhA jhUma rahI ali-zreNI mAna, dhRmi rahI kahe yaha kahA dhau rasAla che. sune he "agara" aba jAne meM "agara sahI, evA bhae nAbhA e sugaMdha bhaktamAla che. "bhaktamAla" meM sabhI jAti ke bhakto kA varNana che. jAta-pAMta kA koI khyAla nahIM kiyA gayA hai, aura Isa sAmya ke janAne ke lie nAbhAjI ne eka bAta baDe cAturya kI kI che. Apane bhaktamAla ke Adi meM bhagavAna ke caubIsa avatAroM kA vaMdana kiyA hai aura usa maMgala-padya meM apane guru zrI amRdAsajI kA nAma diyA hai. isa maMgalAcaraNa meM Apane pahale "rAma" yA "kRSNa" kA nAma na lekara "mIna" aura "bArAha" e upadama kiyA hai. isakA tAtparya yaha hai ki isa prakAra bhagavAna ke saba avatAra barAbara hai, vaise hI saba bhakta bhI barAbara hai. bhagavAna kI bhakti meM jAta-pAMta kA kaI jhagaDA nahIM hai. kama se kama "bhaktamAla" meM te jAtapAta kI vilI viSamatA na milegI. isalie chae nAka-bhoM caDhAnI he, maMgalAcaraNa hI dekha kara samajha jAya aura Age na beDhaM. Apa maMgala karate hai:jaya jaya mIna, barAha, kamaTha, narahari bali, bAvana, parazurAma, raghubIra, kRSNa kIrati jaga pAvana. yadyapi isa lekha meM inakI kavitA kA svAda kaI jagaha pAThaka-pAThikAo ke milegA; para phira bhI eka pRthaka udAharaNa dene ke jI cAhatA hai. kavi-kulaguru zrI sUradAsajI ke bAre meM likhate hue, Apa unakI kavitA kI AlocanA karate haiH sura"-kavita suni kauna kavi, je nahi sira cAlana kare. ukti, ja, anuprAsa, barana, susthiti ati bhArI. bacana prIti-nirvAha, artha addabhuta tuka dhArI. pratibimbita divi dRSTi, hRdaya hari-lIlA bhAsI. janama, karama, guna, rUpa, sabai rasanA parakAsI. vimala buddhi guna aura kI, je ya guna zravanani dhare. sUra-kavita suni kauna kavi, je nahIM sira cAlana kare. bezaka sira hilane hI lagatA hai. kahane ke tarIke kI hada hai. virodhI se ApakA bhI khAsA saMgrAma A thAH para vijaya-mAla paDI bhAmAla ke. saMgraha-kartA ke gale. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ o, aMtyajo meM bhI se kese saMta aura bhakta hue te para -nAva mahArASTra prAMta ke "paMDharapura" zahara meM eka "vAmadeva' nAma ke chIpI rahate the. ve parama vaiSNava aura udAra the. chIpiyoM ke koI chUtA nahIM hai, para vaiSNava ne InheM apanA liyA thA. vAmadevajI ke eka vidhavA laDakI thI. daivavaza usake kisI taraha garbha raha gayA. samaya pAkara vaha baDhA aura loge ke mAlUma huA. loge ne vAmadevajI se kahA ki kahIM jAkara ise giravA de, nahIM te jAta-pAMta se bhI jAoge; paraMtu vaiSNava vAmadeva ne Ina logoM kI eka na sunI. ve laDakI kI sAvadhAnI se rakSA karane lage. samaya AyA aura usa laDakI ke putra-ratna utpanna huA. vAmadevajI ne khuba utsava kiyA. baDe dhuma-dhaDake che sAthe mahIne taka vaiSNa kA hari-kIrtana hatA rahA. bAlaka kA nAma "nAmadeva" rakakhA gayA. yahI kalika nAmadeva hai, jisane samaya para mahArASTra prAMta ke jagAyA. IsakI una tIna-cAra sAdhu-AtmAo meM ginatI hai, jine apanA jIvana samAja ke arpita kara diyA thA. - pandra zataka ke dUsare bhAga meM Apa AvibhUta hue the. baDe hone para prasiddha saMta zrIjJAnadevajI ne Apake dIkSA dI thI. nAmadevajI ne mana lagA kara vidyAkhyayana kiyA, sadA gRhastha raha; 5ra kAmatyAgI ' samartha ' se bhI ba4 kara chIe. vireAdhIndala ne Inha bhI bahuta satAyA; para ye apane satyAgraha para sarvadA aDe rahe aura vijaya prApta kI. inheM vidhiyoM ne duHkha bhI bahata die. yaha bAta nAbhAjI ke chapaya kI, prahalAda kI upamA mAluma hotI hai. isI upamA se inakI vijaya kI dhvani bhI nIkalatI hai. nAbhAi kahete hai - nAmadeva nibaMdhI pratijJA, jyAM tretA naraharidAsa kI ! + dhanya ! je kucha bhI hai, aMdhakAra prakAza ke sAtha bAjI nahIM le sakatA. mahArAja nAmadevajI marAThI-bhASA ke graMtha-lekhaka aura kavi to che hI: sAtha hI usa samaya bhI, bhAvI rASTrabhASA hiMdI ke bhI baDe uMce kavi che. hiMdI para ApakA pUrA adhikAra thA. zabdoM aura mahAviroM kA prayoga to Apane aisA kiyA hai ki hiMdI-bhASAbhASI kavi bhI daMga hete hai. kucha namUne dekhie - badau ko nA hoDa mAdhau mo se ? ThAkura teM jana, jana te ThAkura, khela paryo che. to se. Apana deva deharA Apana, Apa lagAvai pUjA, jaLa teM taraMga, taraMga teM hai jaLa, kahana suna ke dUjA. Apati gAvai, Apahi nAce, Apa bajAvai tUrA, kahata "nAmadeva" tU mere ThAkura, jana urA tU pUrA. eka aura - hAlI mera piyA bilo paradeza, horI meM kAsAM khela; gharI pahara mohiM kalIna paraMtu che, kahata na ke upadeza. kare pAta bana phUlana lAge, madhukara karata guMjAra; hA hA kara kaMtha ghara nAhIM, ke mari sunai pukAra. jA dina te piya gavana kiyo che, siMdura na pahirau maMga; pAna phulela sarba sukha tyAge, tela na lAvau aMga. dAmini damaki ghaTA gharAnI, viraha u& ghana ghera; * cita cAtaka hai dAdura bele, vahi bana belata mora. prItama ke patiyAM likha bheje, prema-prIti masi lAya; begi milau jana "nAmadeva" kau, janama akAratha jAya. kahie, kayA bhAva che, kesI bhASA hai aura kisa prakAra ke mAdhurya kA prasAda che ? yaha eka mahArASTra kI hiMdI kavitA che. * prahalAda rA. 36 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.11 para rakhe, atyaje meM bhI se kese saMta era bhakta hue hai. aMta meM yaha kahanA paryApta hogA ki mahArASTra ke jagAnevAlI InI-ginI AtmA meM se nAmadevajI kA eka vizeSa sthAna thA. 5-kabIra "kabIra kAni rAkhI nahIM, varNAzrama SaTa darasanI; bhakti-vimukha je dharma, tAhi adharamu kari gAya. jega, jagya, vrata, dAna, bhajana bina tuccha dikhAye; hiMdu turaka pramAna, "ramainI " "zabadI" "sAkhI." pakSapAta nahIM bacana, sabahiM ke hita kI bhAkhIH ArUDha dasA hai jagata para, mukha dekhI nAhina bhanI. kabIra kAni rAkhI nahIM, varNAzrama SaTa darasanI." upara ke chapaya meM kabIrajI kI saba hArdika bAteM A gaI. upara kI ye hai ki Ape jAti ke julAhe the. rAmAnaMdajI ke ziSya the. nivAsa InhoMne bhI vahI vidhiyoM kI gaThI - kAzI" nA thA. kabIrajI svabhAva ke baDe khare che. sIdhI-sIdhI sunAte the. baDe pahuce hue che. gRhasthI meM rahate hue videha che. vaiSNava che. avatAravAdI the; para mUrtipUjaka na the. bhagavAna ke bhajana ke binA aura saba Dhaga samajhate the. Inhone "ramainI" "zadI" aura "sAkhI" baDI anuThI kahI hai. isI lie lAge ne kahA hai: "je kucha rahA so jelahA kahigA, aba je kahai so jaDI." inake vacane ke prasiddha guru nAnakadevajI bhI baDe kAyala the. kabIracha ke bahata adhika vacana * graMtha sAhiba meM uddata che. meM to nAmadeva Adi aura kitane hI bhakto ke vacane ke graMtha sAhiba meM sthAna milA hai; para kabIrajI kA utkarSa kucha aura hI hai. svayaM guru nAnakadevajI ne kabIrajI ko apanA guru kaI jagaha likhA hai. kabIrajI ke isa utkarSa kA bhI kucha ThikAnA he ? hIre ke joharI parakhatA che. ratna sone hI meM jaDA jAtA hai. kabIrajI kA jIvana-kAla padma zataka ke uttarArdha se solahareM zataka ke aMtima bhAga taka che. dharma ke vidhiyoM se kabIrajI jIsa vIratA se laDe, usa Dhaga se keI na laDA. Apa baDe hI phakkaDa aura pahuMce hue siddha the. baDe bhArI AtmajJAnI the. aura-Ara graMthe ke atirikta ja bIjaka " nAma kA eka baDA utkRSTa graMtha Apane likhA hai. isakI aba taka bahuta sI achI achI TIkA bhI bana cUkI che. prakhyAta sAhitya-sevI rIvAnareza zrI radhurAjasiMha deva ke pitAzrI vizvanAthasiMha devajI ne bhI isa para baDI arachI TIkA karI che. bIjaka adhyAtma-graMtha hai, para prakriyA kahI-kahIM bilakula bhinna che - kabIra kAni rAkhI nahIM, varNAzrama Sa darasanI." isameM ata vedAnta kA khaMDana bhI hai. bIjaka kA viSaya hai, bhakti-mizrita ayAtma jJAna, aura saba bAte kabIrajI nI prasiddha hI hai. kabIrajI svayaM bhArata ke bace bacce se isa prakAra chipe nahIM hai, jise cakSamAne se sUryadeva. isI kAraNa inakI aura aura bAteM ke likhane meM na laga kara, kevala inake kai upadeza-bacana yahAM de denA Avazyaka samajhate hai'. kabIra kI sAkhI satsaMga 8 kabIra ' saMgata sAdhu kI, niSphala kabhI na hoya; have caMdana vAsanA, nIma kahe nahIM kAya. kabIra khAI kaTa kI, pAnI picai na keya; jAya mile jaba gaMga se, saba gaMgodaka hoya. mUrakha se kayA bolie, saTha se kahA basAya; pAhana meM kathA mArIe, cokhA tIra nasAya. dAga je lAga mIla kA, sau mana sAbuna joya; kaTi jatana bhala kIjie, nIma na mIThe hoya. pativratA patibaratA ke sukha ghanA, jAke pati che eka; mana melI bibhicArinI, jAke khasama aneka. patibaratA mailI bhalI, kAlI, kucila, kurUpa; patibaratA ke rUpa para, vArau koTi sarUpa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ wvvvvvvvvvvvvwwwvwwwvvvvvvvvvvv dekhe, aMya meM bhI kese kese saMta era bhakta hue hai. 563 pArakhI jaba guna ke gAhaka mile, taba guna lAkha vikAya; jaba guna ke gAhaka nahIM,taba kauDI badale jAya. hIrA tahAM na belie, jahe ho khoTI hATa; kasi ke bAMdhI gADarI, uDI ke cAlau bATa. haMsA bagalA eka sA, mAnasarovara mAMhi; bagA Dhere mAcharI, haMsA motI khAhiM. kabIrajI ke zabda cetAvanI kAnau ThagavA gaThariyA lUTala he, candana kATha ke banala khaTolanA, tA5ra duladina sUtala ha. uTherI sakhI morI mAMga saMvAre, dulahA mesesala ho, A jamarAja palaMga caDhI baThe, nainana AMsU Tala . cAri jane mili khATa uThAina,cahuM disi "dhaMdhu" uThala che, kahata kabIra' suno bhAI sAdho, jarA se nAtA chUTala he. prema hamana hai iska mastAnA, hamana ke hoziyArI kayA? rahe AjAda Isa jaga meM, hamana duniyA se yArI kyAM ? je bichuDe huM piyAre se, bhaTakate dara-badara phirate; hamArA yAra hai hama meM, hamana ko IntajArI kayA ? khalaka saba nAma apane ke, bahuta kara sira paTakatA he; hamana guru nAma sAcA hai, hamana duniyA se yArI kayA? na 5la bichu piyA hamase, na hama bichu piyAre se; uhIM se prIti lAgI hai, hamana ko bekarArI kyAM ? kabIrA izka kA mAtA duI ko dUra kara dila se; je calanA rAha nAjuka hai, hamana sira bojha bhArI kayA ? basa, aba adhika nahIM baDhA sakate; yadyapi dila nahIM mAnatA, vaha kahatA hai -calo-calo! IsI patha para calo calo ! paratu Dara hai ki bAta bahuta baDha jAyagI, isa lie aba ise yahIM choDate hai. kUbAjI ke hue tIna sau varSa ke lagabhaga hue hai. be jAti ke kukhtAra . vaNavadharma meM Akara yahAM taka unnati kI thI ki AcAryavata ho gae. vaiSNava inake nAmakA eka dvArA hI pRthak mAnate he. kubAjI kA apane samaya meM advitIya prabhAva thA. ye utane prasiddha aba nahIM che jitane aura aura Isa prakAra ke bhakta. isakA kAraNa yaha hai ki aura ke samAna Ibahene kavitA Adi kucha na kI thI, ataH nAma binAAdhAra ke kahAM Thahare; para jAnanevAle jAnate hai. bhaktamAla meM likhA hai:- kahata kuhAra jaga-kula nisatAra kiyo, "bA" rahe nAma sAdhu-sevA abhirAma che; Aye bahu santa prIti karI le ananta, jAke anta kauna pAvai epe sIdhe nahIM dhAma che. baThI e garaja cale karaja nikAsibe kau, baniyA na deta ku khodau kIjai kAma che; kahI bola kiyo taula liyonIke rola karI, dina jibAe kahuM yAro eka grAma che. upasaMhAra Ina aura inhIM aura jaise aura sika achUta soM aura bhoM ne jo kucha bhArata kA upakAra kiyA hai, vaha anavadya aura vApha ke agocara hai. yadi aura kisI deza meM ye hue hete to na mAlUma InakA kitanA Adara hatA; aura bAda meM hetA inake nAmakA. usa deza ke manuSya janmajanmAntara inake RNa rahate. zuM te hama bhI hai, para usa RNa ke mAnate to nahIM. hama to itane kRtagha hai, ki Aja taka inameM se kisI kA bhI jIvana-carita hI susaMpAdita karake bhalIbhAMti prakAzita na kara saka! idhara kisIkA kabhI dhyAna hI nahIM jAtA, kRtaghatA kA bhI koI kIkAnA che? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 achUta aura hiMdusamAja achUta ora hiMdu samAja (le:-zrImatI suzIlAdevI nigama, bI. e. "cAMdanA achUtAM kamAMthI) Aja jabaki bhUmaMDala kA pratyeka rASTraunnati ke zikhara para AsIna ho cUkA he, Aja jabaki unnata deze ke sabhya vAyuyAnapara baiTha kara AkAza kI saira kara rahe hai, Aja jabaki pAzrAe mahilAe vAnika AviSkAra ke dvArA dekhanevAle kI AMkhe meM cakAcauMdha paidA kara rahI che, Aja jabaki zikSita deza meM yuvaka svataMtratA kI huMkAra se bhUmaMDala ko prakApita kara rahe hai, Aja jabaki sabhya deza ke bacce apane mAtA-pitA kI cintA ke kAraNa na banakara unake sahAyaka bana rahe hai. usa unnata aura vikAsa ke yuga meM hama apane dezavAsiyoM ke yaha batalAne cAlI hai ki bhAI ! achata kA tiraskAra na kare, unase dhaNa na kare, ve bhI Apake bhAI hai, bhI usI miTTI aura pAnI se bane hai, jisase Apa ! kaisA ghora patana hai !! - mArI sadiyoM kI dAsatA kA kaMsA karaNa citra che; evaM rUTiyoM se calI AI kuzikSA kA kesa nagna svarUpa che ! !! aura nagnatAusa bhISaNa svarUpa meM, jabaki hama apane bhayaMkara hUAsa kA andAjA karate haihRdaya se svayaM hI eka dhvani nikala uThatI haikayA hiMdujAti kA astitva sacamuca hI naSTa he jAvegA? ki lagabhaga 21 karoDa hiMduo meM AdhI saMkhyA striya kI hai, jinakI unnati, jinakI zikSA aura jinake vikAsa kA koI sAdhana nahIM Aja parade ke bhItara aMdhere ghara ke tahakhAne meM rahI , zeSa bace hue lagabhaga 11 karoDa puruSa jinameM eka tihAI hissA achUta pu kA ; ItinA hI nahI, zeSa puru meM bAlake kA bhI sthAna hai, Isa prakAra yadi hama una zakiyAM kI jaDa meM jAkara una kAraNe kA anusaMdhAna kare, jinake dvArA Aja pratikSaNa hiMdu-samAja ke romAMcakArI nATaka kA hadayavidAraka abhinaya kiyA jAtA hai. yadi Aja 3na kAraNo para vicAra kare, jinake dvArA hamAre jAtIya jIvana kA avazeSa gaurava naSTa che rahA hai, yadi Aja hama una nara-pazuo ke hRdaya meM nityakati uThanevAlI una bhAvanAo para vicAra kare, jinake dvArA Aja hiMdu samAja kI lagabhaga tIna kareADa abhAgI bahine ve"dhabdha kI atyaMta tIvra javAlA meM apane jIvana-prasUna ke khulAsA kara hiMdusamAja ke asti - kI jaDa khoda rahI hai', jinake dvArA paramAtmA ke banAe hue eka hI rakta-mAMsa aura lethaDe se bane hue eka hI AzA, umaMga aura IcchA ko rakhate hue aura eka hI dharma ke patha para calate hue sAta karoDa abhAge prANI isalie pada-dalita hote hai ki kucha laMpaTa, pAkha DI, vyabhicArI puruSa ne apane hAtha meM vizAla hiMdadharma kA ThekA le liyA hai; yadi hama hiMdusamAja kI prajavalita citA meM vidagdha honevAlI karoDe asahAya AtmAe ka karaNa kahAnI kA adhyayana kare, yadi hama nityaprati seMkaDe hiMduo ke, jo ki isaliye isAI hA rahe hai ki usa dharma meM jisakI nIMva daDha karane ke lie aura jise vizva-dharma banA kara anaMta kAla taka amara rakhane ke lie unake bApa-dAdAM ne apane rakta kI nadiyAM bahAi thI sthAne nahI ; yadi hama una che-cheTe dudhama he bAlaka-bAlikAo ke dharma-parivartana kI kahAnI paDhe je ki peTa kI asahya yAtanA se nAca-nAca kara hiMdu-samAja-abhAge, patita aura kaluSita hiMdu-samAja--ka sAmane TukaDe-TukaDe ke lie ghuTane Teka kara aMta meM vidharma kI zaraNa le rahe haiM. yadi hama achUta kahe jAnevAle hiMdudharma ke una sara bhakate kA karuNa dazya dekheM, jinakA sarva sva evaM vaibhava uMcI jAti ke hiMduoM kA apamAna aura apanI daridratA hI hai, jinakI sArI AzA daridratA ke bhISaNa aTTahAsa meM vilIna ho jAtI hai, aura jinakA akhila sukha ane pamAna Ara tiraskAra kI prajavalita agni meM bhasma ho jAtA hai, jinheM hiMdusamAja ke ame tyAcAra se isAI-dharma kI zaraNa levI paDI thI; aura je Aja nibhaka bhAva aura sahAnubhUti se dravita hekara achUte ke IsAI banAne kA pracAra kara rahe hai; yadi hama una ane bhAginI achata bhaginIyAM ke jIvana-parivartana kI kahAnI paDhe, jinheM hiMdu hA kare kevala ucI jAti ke hiMduo kI pApa-vAsanA ora vyabhicAra kI mahAva meM apane suMdara jIvana kI Ahuti karanI paDatI. Aja isAi hokara apanI zikSA aura zilpa-kalA kI pratimA se dekhane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ * achUta aura hiMdusamAja 565 vAla ke Azcaryacakita kara rahI hai, yadi Aja hama eka aura hiMdu-samAja ke achUta kI dazA para vicAra kare, aura sAtha hI unhIM achUte kI usa navIna ziSTatA, suMdara AcaraNa evuM Azcaryajanaka parivartana para vicAra kare, je isAI-dharma grahaNa karane ke bAda unameM pratiSThita hotA he; yadi Aja hama eka ora una achUta bAlaka-bAlikAo kI daridratA aura kusaMskAra para dhyAna de, aura dUsarI aura unhIM bAlake kI navIna saMskRti, unake navIna jIvana, unake navaprakruTita zubhra vicAra, unakA svAlana aura unake navIna naitika utthAna kA, jo ki isAI bana kara ve prApta karate hai; yadi hama eka era hiMdu-jAti kA achUta ke prati bhayaMkara tiraskAra kA dhaNita darya dekhe aura sAtha hI dUsarI era hidu-samAja ke atyAcAra se jajarita hAkara unake dharma-parivartana kI bhayAnaka lIlA tathA hiMdu-dharma ke anya dharmo se hajAra bAra acchA samajhate hue aura lAkha bAra adhika pyAra karate hue bhI isAi-dharma kA AliMgana karane kI bhayAnaka usukatA, te hameM hiMdu-jAti-maraNAsana hiMdu jAti ke mRtyu-tAMDava kA paricaya bhalI bhAMti ho jAyegA; aura hama isa bAta ke acchI taraha samajha sakeMge ki dharma ke nAma para adharma kA pakSa aura satya, evaM nyAya ke nAma para asaca tathA anyAya kA samarthana kisa bhAMti kiyA jA sakatA hai. usa samaya hameM isa bAta kA bhalI bhAMti patA laga jAyagA ki hiMdu-jAti ke nAza karanevAle IsAI aura musalamAna nahIM; paranuM svayaM hiMdu hI hai, jisa prakAra mRtyu kI ghaDIyo meM unmAda bhale bure kA jJAna nahIM rahane detA, usI prakAra hiMdu-jAti apane jIvana kI mRtyu-ghaDi meM mithyAvAda, pAkhaMDa aura bhAMti-bhAMti ke prapaMca se vivekanahIna rahI hai. yaha vivekahInatA Aja hameM eka aMdhakArapUrNa uddezya-patha kI ora le jA rahI hai, aura hama usa para calane se abhimAna ke mAre phUle nahIM samAta ! hamAre samAja kI yaha bhayAnaka avasthA saMsAra ke itihAsa ke lie koI navIna sAmagrI nahIM hai. bhUmaMDaLa ke itihAsa meM jAtiyAM ke uthAna aura patana kI kahAniyAM meM bhinnasamAjo kI kurItiya kI aisI ghaTanAoM sahastra bAra ghaTatI AI hai. saMsAra kI koI bhI aisI jAti nahIM hai, isake utthAna kI jyotirmaya kathAo ke bIca patana kI dUSita kahAniyAM kA samAveza na hai. yaha to svAbhAvika che. jAtiya kA patana utanA hI prAkRtika che, chatanA ki sUrya meM tApa aura prakAza kA honA. dUra kI bAta kauna kahe, Apa svayaM hamAre hI deza kI hI avasthA lIjIe. brAhmaNa-kALa meM brAhmaNa ke atyAcAra se jarjarita hokara, hiMdu-samAja kAMpa uThA. isa prakaMpana meM, yA kahie ki brAhmaNa ke asIma atyAcAra ke bhItara virodha kI pratikriyA maujUda thI aura samaya pAte hI usane krAnti kA bhayAnaka rUpa dhAraNa kara liyA. isa viplava ke suMdara vAyumaMDaLa meM eka navIna kAla kA prAdurbhAva huA; aura isa navIna kAla meM bhagavAna buddha ne saMsAra ke satya, dayA aura niHsvArtha-sevA kA upadeza diyA. brAhmaNadharma se jarjarita sAre bhArata ne isa saMdeza ko sunA. yaha saMdeza baDA hI suMdara, baDA hI AkarSaka aura baDA hI zAtiprada thA. isakI pavitratA ke anupama teja ke saMmukha svArtha, dhRNA, TheSa aura ADambara kI bhitti gira paDI aura usake sthAna meM bauddhadharma kA vizALa bhavana khaDA kiyA gayA. para, parivartana kI samApti yahI taka nahIM huI. bhagavAna buddha ne chasa dharma ke pratiSThita kiyA thA, vaha panapA, baDhA aura phelA. usa vikAsa meM viplava kI sArI sattA maujUda thI; aura usa sattA meM bhI bauddhadharma ke vinAza kI sArI zaktimAM niraMtara kAma kara rahI thI. isakA pariNAma yaha huA ki kucha zatAbdi ke bAda bauddha-AdarzavAda apratima he calA; aura thAna para phira bhI sudhAra kI sArI bhojanA ke sAtha brAhmaNadharma samapasthita hone lagA. kahane kA tAtparya yaha hai ki saMsAra meM patana kA itihAsa nirarthaka nahIM che. "patana" abhyasthAna ke liye atyAvazyaka hai, yaha sudhAra kA uddagama sthAna che. brAhmaNa-dharma ke patana para bauddhadharma ke rUpa meM sudhAra kI eka nava-yojanA ha; aura bauddhadharma ke patana meM brAhmaNa dharma ke satya Adarza kA saMskRta rUpa avatarita huA. isa prakAra hama dekhatI hai ki satya ke suMdara svarUpa utthAna ke madhura vikAsa, aura vikAsa ke sulalita kAla kA nidarzana karane ke liye tana' bhI eka abhinaMdanIya vastu che; paraMtu isa patana kA eka dUsarA svarUpa bhI che. vaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 achata aura hiMdusamAja aMdhakAra se bhI adhika kalA ora niSpharatA se bhI adhika niSphara hai. usa svarUpa ke saMmukha Adarza nata ho jAtA hai, jAtIya vikAsa nirgati ho jAtA hai aura jIvana kI sArI prayatnazIlatA kaMDita ho jAtI hai, vahAM jAti ke abhyathAna kI mArI pragati pratikULa paristhiti meM 5Da kara pratikULa dizA kI anugAminI hotI hai. isa dazA meM vaha jAti ane prAcIna Adaza, apanI purAnI saMskRti aura apanI saMpUrNa sabhyatA ke bhUla kara satvara gati se vinAza ke kaluSita aMka meM aMtahita ho jAtI hai. ItihAsa meM aise udAharaNa kI kamI nahIM che. cUnAna, mitra, baeNbIlona, phArasa saba hI isake jIvita udAharaNa hai. isIliye hama kahitI hai ki Aja hameM hiMdu-samAja ke bhayaMkara patana ke satya svarUpa kI mImAMsA karanI he isa bAta kA patA lagAnA hogA ki hamArA yaha patana uparokta " patana" ke prathama svarUpa kI maryAdA meM A sakatA che athavA nahIM; kAMki isa satya mImAMsA ke aMtastala meM hiMduo ke jAtIya jIvana evaM dhArmika astitva kA atyaMta mahattvapUrNa prazna chipA che. vAstava meM yaha prazna hiMda-jAti ke astitva se bhI adhika mahatvapUrNa che. kaki isaka bhItara hiMdu-jAti kI hI nahIM, varana hiMdu-Adaza, hiMdu-sabhyatA aura hiMdu-saMskRti ke astitva kA bhI saMkaTamaya prana hai, hamArI daSTi meM hiMdu-Adarza evaM hiMdu-sabhyatA kA mUlya hiMdu-jAti ke mUlya se kahIM adhika che; koki hiMdu-jAti eka gauNa vastu hai. usakI utpatti, usake vikAsa aura usake gaurava kA sArA zreya hiMda-sabhyatA para hI nirbhara che. yadi vAlamIki ne rAmAyaNa kI racanA kI thI, yadi pAtaMjali ne yoga-sUtra kI racanA kI thI, yadi RSi aura paMDitene veda aura upaniSada kI racanA kI thI, to usakA zreya hiMdu-sabhyatA ke hai. yadi bhagavAna zrIkRSNa ke amRta-saMdeza kA ugamasthAna bhagavadgItA che, te isakA zreya hiMdu-dhArmikatA ke hai. yadi cittaura kI vaMdanIya bhUmi kI pAvana-pratiSThA kI maryAdA ke akSaNa banAne ke liye dharma para maranevAle muThThIbhara rAjapUte ne kesariyA vastra dhAraNuM kiyA thA, yadi satItva kI parama upAsanAmathI bhAvanA ke anaMtakALa taka jyotirmaya rakhane ke liye hajAro hiMdu lalanAo ne "Dara" kI prajavalita agni-zikhA ke nibhaka bhAva se kuda kara apane prANa-visarjana kiye: yadi jarjarita, padadalita aura asaMgaThita hiMdujAti ke rAjanIti kI sArI nipuNata se saMgaThita kara mugala-rAjya ke dara kile para hiMdu sAmrAjya kI nIMva zivAjI ne DAlI thI, to ina saba kA zreya hiMdu-Adarza ke hai; paraMtu usa Adarza, usa sabhyatA aura usa dhArmikatA kA mUlatave udAratA, satya aura nyAya hI rahyA che. hiMdu-Adarza aura hiMdu-sabhyatA ke vikAsa kI kahAnI nyAya aura satya ke Aloka kI puNyamayI gAthA che, jIsake bhagnAvazeSa para patita hiMdu-samAja Aja achatAM ke mAnava adhikAra para asatya aura anyAya kA AvaraNa de rahA hai. isaliye hamAre patana kA svarUpa bhayaMkara hai. yaha eka vizva-pratiSThita jAti ke Adi Adarza kA patana hai aura hai yaha usa sabhyatA kA patana, jIsane hiMdu-jAti ke ItanA adhika pratiSThita kiyA. aMtataH hamArA yaha patana jAtIya sudhAra ke liye anivArya ne hekara, hamAre nAza kA sUcaka che. Isaliye hiMdujAti ke sAvadhAna hekara satata parizrama se atte para kiye gaye atyAcAra kA mUlachedana karanA cAhiye, koMki IsameM hamArA AdhyAtmika, naitika, sAmAjika evaM jAtIya utthAna hai; aura isa utthAna meM dhArmikatA kI svaccha saritA apane puNyapravAha se pravAhita ho rahI che ! hiMdu-dharma ke vizva-dharma ke nAma se pukArA jAtA hai, hiMdu ke dhRNu aura kepa se bahuta uMcA samajhA jAtA hai, hiMdu-dharma sAmya bhrAtRtva kA sAkAra citra samajhA jAtA hai, paradharma kA vizva se satyAnAza kiyA jA rahA hai, dhRNA aura dveSa ke umUlana ke sthAna meM unakA bIja bayA jAtA hai, aura sAmya tathA bhrAtRtva bhAva ke pratiSThita karane ke sthAna para inakI samAdhi para pezAcikatA kA nipura abhinaya kiyA jA rahA hai ! hama apane bhojana se kucha bhAga nikAla kara kuttoM aura kauo ke liye bahuta pyAra se pRthaka rakha dete hai; paraMtu hama guruDama aura saMpatti kI ADa meM una kareDAM abhAgI AtmAo kA rakta cUsa rahe che, je ki manuSya heM-janaka rakta, mAMsa, majjA aura vIrya ThIka hamArI hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka camatkAra ! 57. taraha che ! hiMdudharma barAha aura kazyapa meM bhI bhagavAna kA avataraNa samajhatA he; paraMtu Aja usI hiMdudharma ke mAnanevAle manuSya meM cAMDAla ke AbhAsa pAte hai. vizALa hiMdudharma zilA ke bhagna khaMDahara meM bhI akhila brahma kI mUrti pratiSThita pAtA hai usI hiMdudharma meM Aja bhakti kI bhAvanAoM se prerita hone para bhI karoDe abhAge una zilA-nirmita mUrtioM kA darzana nahIM kara sakate ! yaha dharma kA upahAsa nahIM, te aura kyA che ? hameM maratI huI hiMdujAti ke Isa upahAsa se bacAnA hogA; anyathA isake aMtasthala meM nIrava sadana kA eka mUka cItkAra hega; aura usa cItkAra ke nistabdha prAMta meM hama hiMdujAti ke nIrava, zAMta aura ciranidrA meM abhibhUta pAyeMge ! ! eka camatkAra ! (kumAra nA phAgaNa mAsanA aMkamAMthI uddhata ) "vIsamI sadImAM devadevIonA camatkAro vageremAM mAnanArAo bahu ochA thatA jAya che. buddhithI vicAra karanArAoe camatkAra jevI jaNAtI dareka bAbatanuM kaMI kaMI kAraNa zodhI kADhI e bhrama dUra karyo che. ame paNa eja jAtanI eka mAnyatA jUThI hovI joIe ema dhArI, amadAvAdathI prAMtija-kheDabrahmA lAInamAM DabhoDA sTezanathI traNeka gAu dUra AvelA pAvaja gAmamAM hoLI jevA gaI kAle bapore gayelA. dareka gAmamAM hoLI pragaTAvAya che; ahIM mAtra vizeSatA eTalI sAMbhaLelI ke e hoLInAM lAkaDAM saLagI rahyA pachI dhakhadhakhatA aMgArAmAM thaI gAmanAM badhAM mANaso dara varSe ughADe page cAlyAM jAya che, te paNa temane kazI IjA thatI nathI! kaMI kaMI tarkavitarko karatA ame tyAM pahoMcyA. sAMje sAteka vAgye gAmanA mANase kALakA mAtAkI jaya ! aMbe mAtAkI jaya !" ema bolatA ekaThA thayA. ame paNa sAthe ja hatA. badhe sthaLe jema hoLI pragaTAvAya che tema ahIM paNa hoLI pragaTAvavAmAM AvI. sau potapotAne ghera cAlyA gayA. rAtre lagabhaga dasa vAgye hoLInI javALAo nIkaLatI baMdha thaI; eTale vaLI pAchAM mANase " kALakA mAtAkI jaya, aMbe mAtAkI jaya" bolatAM bhegAM thaI gayAM. be-cAra mANasoe dhagadhagatA kolasAnA DhagalAne AThadasa phuTamAM pahoLo karI nAkhyo; ane te pachI leke eka pachI eka te uparathI pasAra thavA lAgyA. ame te joI ja rahyA ! A bheda jANavA mATe ame ahIM AvyA hatA; eTale ame paNa e DhagalAmAM cAlavAne nizcaya karyo. baLavAnI bIka bahu lAgatI hatI; paNa hiMmata bhIDI ame aMdara paDayA. be, traNa ane ethe Dagale bahAra nIkaLI gayA. amArA pagamAM lezamAtra ijA thaI na hatI! pachI pharI eka vAra ame baMnee cAlI joyuM; paNa jarAye IjA na AvI. tyAMnA keTalAka mANaso jANe pANImAMthI pasAra thavuM hoya tema pagamAMthI jeDA kADhI, kapaDAM uMcAM laI khUba Aste, 5ththaranA DhagalA uparathI cAlatA hoya tema cAlyA jatA ane bilakula IjAgara bahAra nIkaLatA ! keDamAM chokarAM besADIne paNa ghaNAM mANaso aMgArAmAM cAlatAM. nAnAM nAnAM chokarA chokarIo paNa aMdarathI doDAdoDa karatAM. ATalI badhI hakIkata ame anubhavI ane najaronajara joI. khUba dhIrethI cAlanAranA paganA taLiyAmAMthI parasevo chUTe che. cAlatAM cAlatAM je kAinA paga nIce aMdara hAmelA nALiyeranI kAcalIno agni ke evuM kaMI Ave to page coMTI jarA camakAve, paraMtu enAthI pagamAM pholo nathIja uThatA. bALakathI mAMDI vRddhasudhI tyAMnA sau koI AnI pAchaLa mAtAnuM sata mAne che. keLavAyela mANase tyAM bahu gheDA che. amArA jevA mAtAnA paracAmAM azraddhA rAkhanArA paNa emAMthI vagaraijAe kema nIkaLI zakayA ? enuM kAraNa amane kAMI samajAtuM nathI. hoLI prakaTAvavAnA sthaLa sAmeja kALakA mAtAnI oraDI che. A vAtanI parIkSA karavA keI vAra ghara AgaLa hoLI saLagAvI aMdara cAlI jovAno amAro vicAra che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 visarjana visarjana (lekhaka:-zrI caMDIprasAdajI, khI. e 'hRdayeza'-cAMda-me 1927nA aMkamAMthI) usa samaya sadhyA kA suMdara samArAha thA, sAmane svacchasalilA geAmatI, bhAgavatI karuNA kI zItala rasa-dhArA ke samAna, maMda mAMthara gati se pravAhita heAtI hui apane priyatama ke pAsa calI jA rahI thI; aura usake pIche hare-hare khetAM kI abhinava zAbhA ke sAtha sAndhyagagana kI saptarAgajita suSamA gale mila rahI thI; meM taTapara khaDA hekara isa zAnta mahe|tsava kA dekha rahA thA ? usa samaya aisA pratIta haiA rahA thA, mAne kAi aindrajAlika zaktipazcima-gagana kI suMdara raMgamayI raMgabhUmi meM apanI camatkAramI lIlA dikhA rahI thI. kSaNa kSaNa meM dRzyAM kA parivartana heA rahA thA. kabhI vaDAM kurukSetra kI zAti-sikta yuddhabhUmi kA bhayaMkara dazya samupasthita hai| nnatA thA, te kSaNabhara ke uparAMta hI vahAM para ratnajaDita rAjaprAsAda kA AvirbhAva hA jAtA thA. gheADI hI dera ke anaMtara vahAM para nIlasalilA kAlindI pravAhita haiAne lagatI thI; aura palaka mArate mArate vahAM puNyabhUmi vRMdAvana kI geAli murta kA punita dRzya AMkhAM ke sAmane samupasthita hA jAtA thA. maiM Atma-vismRta hA kara lIlAmayI prakRti kI isa lalita lIlA kA dekha rahA thA ! dhIre-dhIre yuddha saba dRzya adhakAra meM vilIna heAne lage; aura eka dhaDI khItate na khItate pazcimagagana ke eka cheAra para saMdhyA-suMdarI ke hAra ke samuvala hIraka kI bhAMti, eka nirmUla nakSatra udaya hai| gayA. usa samaya samasta gagana-maDala me` dUsarA nakSatra udita nahIM huA thA; aura jyAM jyAM aMdhakAra ghanIbhUta hAtA jAtA thA, tyAM tyAM vitta meM Aka-nimama mahApuruSa qI bhAMti vatu aura bhI ujjavalatara hAtA jAtA thA. usake isa samuvala sAhasa kaiA dekha kara mere hRdaya meM eka apUrvAM ullAsa utpanna ho gayA thA; aura mere kalpanAkAnana meM bhAveAM kI kalakalamayI kAli'di pravAhita haiAne lagI thI. merI ina skUla AMkhAM ke sAmane prakRti ke madhura mahAkAvya kA eka samuvala aMza dedIpyamAna thA; aura mere AMtarika leAcanAM ke saMmukha AdhyAtmika jagata kA eka AnaMdamaya dRzya abhinIta haiA rahA thA. jIvana kA vahu kaisA mAgala-mudda thA? saMdhyA ke usa suMdara samArela meM mAnAM mere AnaMda kA AleAkamaya prabhAta udita hai| rahA thA! prabhAta aura pradeASa kA vadhu paisA abhinava Azcamilana thA!! para usI samaya--AnaMda aura ullAsa ke usa lIlAkAla meM, pradeoSa aura prabhAta kI usa milana-muphta me', sadhyA aura zAMti ke usa madhura samAreAhapUrNAM samaya me mere kAne meM eka cItkAra kI dhvani paDI; aura usane mere usa suvarNa rAjya ke svapna kA eka bAra hI naSTa kara diyA. meM udvigna heAkara dhara-udhara dekhane lagA. dUsare hI kSaNa phira vahI cItkAra sunAI diyA. bhAve kI zRMkhalA TaTa kara idhara udhara bikhara gai aura AnaMda kI zItala dhArA sahasA vilIna hA gai; vahuM cItkAra dakSiNa kI era se AyA thA; aura vahu avazya hI kisI abalA ke ka se vina Mta huA sA pratIta hAtA thA. meM hradaya ke Avega se usI era kA dauDa paDA !! AnaMda aura meAda kitane kSaNabha`gura hai ? ( 2 ) rAste meM kaeka kaTIlI jhADIyAM thI; para mujhe inakI rattIbhara ciMtA nahIM thI. mai dauDA calA jA rahA thA. dAeka bAra pattharAM se merA paira ThukarA gayA; para maiM zIghra hI saMbhala kara hasI era kA pradhAvita huA, jidhara se vahu cItkAra AyA thA. aMta meM maiM eka aise sthAna para pahuMcA, jahAM cAreAM era De-khaDe vRkSa khaDe the; aura jahAM para aMdhakAra kI chAyA vizeSa dhanIbhUta hai| rahI thI. vahAM pahuMcate hI maiMne dekhA ki eka yuvatI ghuTane Teke hue kheDI hai; aura usake sAmane vikarAla nara-rAkSasa khaDe hai.... eka ke hAtha meM churI thI, dUsare ke lAThI! jisa samaya maiM vaDAM pahuMcA, usa samaya vatu yuvatI hAtha joDa kara khaDe kAraNa aura viSAdapUrNa zabdo me kaha rahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ visarjana paTa thI:-"mujha para dayA karo, meM bahuta du:khI dU, meM tumhArI gau chuM; merA dharma mata naSTa karo!" . usake Ina karuNa zabda ko sunakara eka bAra prANazunya pASANu bhI dravIbhUta ho jAtA; para una rAkSase ke kaThora mukha-maMDala para karuNA kI eka sUma rekhA bhI Avirbhata nahIM hui. maine zIdhra hI sthiti ke vAstavika rahasya ke jAna liyA; aura piDa kI oTa se bahAra nikala kara maine gugaMbhIra svara meM kahA -" ghabaDAnA mata ! meM A gayA haiM. yaha pApI tumhArA kucha nahIM bigADa sakate.' yuvatI ne merI ora dekhA-usI prakAra dekhA jisa prakAra kasAI ke pAza meM phasI huI gAya ane paritrANakartA kI ora dekhatI hai. usake vivarNa mukha-maMDala para eka prakAra kI abhinava jyoti prakaTa cha aura vaha sahasA UTha kara mere pIche Akara khaDI ho gaI. usane mAnAM mere hRdaya kI bAta pahacAna lI, use mAne vizvAsa ho gayA ki rAja-rAjezvarI bhagavatI kalyANa-suMdarI ne mujhe usake paritrANa ke lie hI vahAM bhejA hai. usake suMdara mukha-maMDala para usa samaya AnaMda, AzvAsana aura vizvAsa kI je vimala triveNI prakaTa huI, usase yaha spaSTa vidita hatA thA ki vaha mana hI mana bhagavatI ke zrIcaraNe meM apanI kRtajJatA kI aMjali arpaNa kara rahI thI. | mujhe kahane meM jitanI dera lagI hai, utanI vahAM pahuMcane meM aura uparokta zabda ke u cAraNa karane meM nahIM lagI thI. mere una gugaMbhIra zabda ke sunakara eka bAra to te done rAkSasa taMbhita ho gae; para pApa zIgha hI parAjaya svIkAra nahIM karatA hai. unameM se eka ne jisake hAtha meM tINuM churI thI, kaDaka kara kahA - tuma kauna ho? aura ko apanI jAna dene ke lie yahAM Ae ho ?' maine aba kI bAra upekSAkata zAMta svara meM kahA - meM apanA nAma-dhAma batAne ke lie yahAM nahIM AyA . bhalA IsI meM hai ki tuma loga yahAM se cale jAo.' isa para vedonAM aTTahAsa kara uThe; aura unakA aTTahAsa-vani se vaha sthAna gUMja uThA. unameM se dUsare ne, jisake hAtha meM lAThI thI, kahA-ka cale jAyaM? yaha kyA tumahArI bahina che, je tuma use bacAne ke lie itane utAvale he rahe ? jAo ! apanA rAstA lo, nahIM to miniTabhara meM tumhArI lAza yahAM taDapatI huI paDI hogI !' maine haMsa kara kahA - kucha bhAgya meM hogA, so to hogA hI; para yaha jAna lenA ki tuma Isa yuvatI ke zarIra para aba hAtha nahIM lagA sakate.' - itanA sunate hI usane mere upara lAThI choDa dI. meM pahale hI se isake lie samudyata thA. usake hAvabhAva se, usakI cAla-kAla se meMne pahale hI yaha niSkarSa nikAla liyA thA ki vaha mujhe meM hI na choDa degA; para meM bhI nayA khilADI nahIM thA, mere tAujI ne mujhe lAThI calAne kI kalA meM zaizavAvasthA hI se pravINa banA diyA thA. isIlie meM nida, nizcita, nirvikAra bhAve se baDe--baDe dUstara sthAna meM ghamA karatA thA; aura merA vizvAsa thA ki eka-do AdamI mujhe nihabhe hAne para bhI mAra nahIM sakate. usakI lAThI kI ora hI merI daSTi thI: jyAM hI usane lAThI choDI, hI meM thoDA sA pIche haTha gayA. usakI lAThI khAlI gaI; aura vaha bhI pRthvI kI ora lAThI ke jheka se A paDA. yahI merA avasara thA. maiMne zIdhra hI Age baDhakara usakI lAThI chIna lI. aba ahiMsAtmaka asahayoga kA samaya nahIM thA; lAThI china jAne para bhI e do. the, aura unameM bhI do ke pAsa tINa churiyAM thIM. IsIlie maine aba saMkoca aura soca-vicAra ke tilAMjali dekara usake upara lAThI choDa dI. lAThI ThIka sira para beThI. rakta kI dhAre ubala paDI, aura ve devatA cha pRthvI para muMha ke bala gira paDe. unakA giranA thA ki ke dUsare ko ghAyala honA thA. pAMca miniTa bAtate-bItate hatyAkAMDa kA anuSThAna aura samApti dene he gai. aba meM yuvatI kI ora muDA. maine dekhA ki vaha pAsa hI hAtha meM eka paththara lie hue khaDI thI. mane kahA calo ! yahAM se jaladI hI calI calo. kauna jAne pIche aura kaI vipatti kA sAmanA karanA paDe !' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 yuvatI ne kahAH-- kahAM calU' ?' maine kahAH-mere dhara !' visarjana yuvatI ne cakata bhAva se merI era dekhA, maiM usakA abhaprAya samajha gayA. maine kahAH-- "tuma isakI ciMtA mata kare. mere ghara para merI buTTI vidhavA bahina hai, vahu tumheM apanI laDakI ke samAna rakhegI. tumhe' kAi ciMtA nahIMkaranI cAhIe. abakI bAra yuvatI ne kahAH--para kayA Apa mujhe apane dhara meM ghusane deMge ? abakI bAra maiMne kita bhAva se pUchAH--kayAM ? isakA kayA matalaba ? yuvatI ke lalita mRdula adharAM para ghaNA kI eka hasI AvirbhUta hui, usane sthira zAMta svara meM kahAH-matalaba ! matalaba yaha hai ki maiM jAti kI camArina, aura merI ginatI uta achUtAM meM haiM, jinake chU jAne se ApakI jAta taka calI na sakatI hai. isakI isa spaSTa ukti kA suna kara maiM eka khAra te! sta Mbhita he! gayA; para dUsare hI kSaNa maiMne apanA kavyu nizcita kara liyA. maine kahAH-tuma kAi kayAM na heA, cAhe camAra-kanyA hA, cAhe cAMDAla-putrI; para tuma merI hina heA. mere dhara meM tumheM avazya sthAna milegA. yuvatI ke lilata locanAM me AMsU bhara Ae-usane kRtajJatAbharI diSTa se merI era dekhA. maine usakI azrudhArA me' bhagavatI jyoti kI tala vilAsalakSmI kA darzana kiyA; aura usa dina maiMne pahalI khAra isa bAta kA anubhava kiyA ki ramaNI kI azrudhArA svarga-gaMgA kI amRtadhArA se bhI adhika pavitra evaM pAvana hai. maiM Age-Age cala diyA. yuvatI mere pIche cala dI. mere hRdaya kI ra'gabhUmi me' kilAla kara rahA thA divya AnaMda! aura yuvatI ke mana-madira meM lIlA kara rahI thI kRtajJatA kI bhAvalakSmI !! dezanAM AvistRta aura bhAvavibhera the! puNyasaMkalpa prakRta-AnaMda kA pUrvarUpa hai! ( 3 ) ghaTanAe kI anAvacchinna zRMkhalA ke kAraNa mujhe ramaNI ke svarUpa kA varNana karane kA avakAza aba taka prApta nahIM huA. merA aisA vicAra hai-varana vizvAsa hai ki manuSya kI bhAva AkRti kA kucha na kucha aMza meM Abhyatarika prakRti se sabaMdha rahatA hai. isa niyama meM apavAda bhI hAte hai, para yahAM para usa siddhAMta ke vizleSIkaraNa kA avasara nahIM hai. maiM te sakSepa meM ramaNI ke svarUpa aura usakI dInaveSa-bhUSA kA vana karake hI satoSa dhAraNa kara lUMgA. mahAkavi khANa ne apanI jagaprasiddha kAdambarI meM jisa cAMDAla kanyA kA varNana kiyA hai, isa yuvatI kI rUpa-rAzi bhI usI bhAMti samuvala aura sumadhura thI; asA pratIta hAtA thA, mAnAM kisI kredhI RSi ke bhayaMkara abhizApa se abhinna heAkara kAi deva-kanyA camAra-kula meM avatI hui hai|. usakI khaDI-baDI AMkheAM meM karuNA, Atma-sammAna aura saralatA kI triveNI pravAhita heA rahI thI; usake vizAla gaura lalATa para eka abhinava teja divya maNi ke samAna udbhAsita haiA rahA thA. usake patale-patale adharAM para pArinnata-pallava ke lalita vikAsa kI lIlAmayI lakSmI kilAla kara rahI thI, aura usake suMdara suDaula zarIra meM mUrtimAna sauda apane priya sakhA basaMta ke sAtha AnaMdapUrvaka vihAra kara rahA thA. use dekhate hI zraddhA se mastaka avanata he| jAtA thA; aura usake usa terjAmaya svarUpa kA avalokana karake mana-madira me bhakti kI bhAva-saritA pravAhita hone lagatI thI! usake usa kAMta kalevara ka! AcchAdita karanevAle samasta vastra maile aura kaTe hue the. aisA pratIta hAtA thA, mAnAM varSoM se vahu durbhAgya-pIDitA yuvatI unhIM kaMTe hue milana vastro se apanI lajjA nivAraNa kara rahI thI; paraMtu na milana aura kaTe hue vao' ke bhItara se usake zarIra kI madhura jyeAti usI prakAra vikINuM hA rahI thI, jisa prakAra paka me' paDe hue samujvala hIraka kI prasanna AbhA cArAM era prasarita hatI hai. vahu eka apUrva dazya thA ! sadhyA ke usa dhanIbhUta adhakAra me' maine usa yuvatI kI jisa karuNa mUrti kA darzana kiyA thA vahu eka abhinava teja aura mA se Dita thI. asA pratIta hAtA thA, mAnAM de| nRzaMsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ visarjana 571 rAkSase ke bIcameM beDI huI malina-vasanA sItA bhagavAna kI zAMti-zItala karuNuM ke guhAra rahI thI, mAne atyAcAra aura anAcAra ke hAthe meM phaMsI huI dharmanIti apane paritrANa ke liye dharma-svarUpa jaganiyaMtA se prArthanA kara rahI thI, mAne pApa aura pralobhana ke pAza meM Abaddha AtmA apanI mukti ke lie vizvezvara se vinaya kara rahI thI, mAne sAkAra narakaya ke bIca meM svarga- lakSmI cakita evaM saMtrasta bhAva se upara kI ora dekhAtI huI svarga ke adhIzvara se apanI rakSA ke lie anunaya kara rahI thI, mAna do nRzaMsa hiMsaka pazuo se gherI jAkara sarala mRgAMganA karuNAmaya kI kahyuM ke Atura bhAva se pukAra rahI thI. vizva ke raMgamaMca para Isa prakAra ke abhinaya eka-do nahIM hai; paraMtu jIvana meM maine pahalI hI bAra esA dazya dekhA thA. mane mana hI mana usa yuvatI ke praNAma kiyA, aura mere mana meM svataH hI yaha bhAvanA usthita ho gaI ki jisa bhAgavatI-niyama ke anusAra sadA se aMta meM pApa kI parAjaya aura puNya kA paritrANa hatA AyA hai, usI niyama kI siddhi meM sahAyatA dene kA mujhe Aja apUrva saMyoga prApta huA hai. una nRzaMsa rAkSase ke dekhakara mere mana meM rastIbhara bhaya kA saMcAra nahIM duA, merA hRdaya mAne eka divya teja se samujajvala hai uThA, aura mujhe aisA AbhAsita hone lagA ki mAne mere rakta ke pratyeka paramANu meM divya smRti kA saMcAra hA gayA che, evuM mere mana-maMdira ke bhAvapITha para AsIna hokara bhAgavatI-preraNuM mAne usa skUtiM kA saMcAlana kara rahI che. saMdhyA ke usa kSaNa-kSaNa meM ghanIbhUta hote hue aMdhakAra meM bhI maine usa yuvatI ke svarUpa meM bhagavatI kA darzana prApta kiyA ! usa dina maine jAnA ki ramaNI kA rUpa pUjanIya che? usa maMgala-muhUrta meM mere hadaya nikuMja kI pratyeka latA AnaMda aura Amoda se utkala hokara jhumane lagI ! mujhe asA pratIta huA, mAnAM usa saMdhyA kI puNyamudata meM mere jIvana kA basanta-prabhAta udaya huA ! yadyapi usa samaya divya AnaMda ke Aveza meM mene usa yuvatI ke yaha kaha kara sAtvanA dI thI ki merI vRddhA bahina use apanI putrI se samAna mAna kara apane ghara aura hRdaya meM A zraya pradAna karegI; aura mujhe yaha bhI vizvAsa thA ki mere anurodha aura AMsuo ke amAnya karane ke sAhasa bhI merI una karuNa-mUrti bhaginI ke nahIM hai, para bhI - maiM ghara kI era baDhatA jAtA thA, mere mana meM eka prakAra kI AzaMkA utpanna hatI jAtI thI. usa AzaMkA kA mUlakAraNa thA merI bahina kA dhArmika kaTTara5na. jaba vaha snAna karane ke uparAMta pUjana se nivRtta hone ke pahale mujhe-apane sahodara ke bhI sparza nahIM karatI thI, taba bhalA kisa prakAra ve camAra-kanyA ke apane ghara meM sthAna daMgI, yaha AzaMkA bAra-bAra mere hRdaya ke udvigna karane lagI thI. taba kayA hogA ? yA isa aMdhakAramayI rAtri meM yaha asahAyA yuvatI achata hone ke kAraNa brAhmaNa ke gRha se anAdarapUrvaka nikAla dI jAyagI ? jise meM Aja bahina karake saodhita kara cukA dU, use kyA meM apane ghara meM Azraya nahIM de sagA ? bhAI ke dvAra se bahina kyAM apamAna sahita niSkAsita kI jAyagI; aura vaha bhI aisI bhayakara rAtri meM ? nahIM, aisA nahIM ho sakatA, cAhe kucha hai, cAhe Aja kI rAtri meM mujhe apanI sahodarA ke, hane mujhe pAla-pAsa kara baDA kiyA hai. choDa denA paDeH para meM Isa yuvatI ke, Isa asahAyA anAthinI abalA ke, isa durbhAgya-duSpIDitA dharma-bhaginI ke, kadApi nahIM choDa sagA ! dharma jAya, cAhe rahe; jAti-bandhana TUTe, cAhe na TUTe, samAja mujhe bahiSkRta kara de, cAhe na kare; para meM Isa anAthinI achUta kanyA ke kisI prakAra hiMsaka rAkSasa kI dayA para cheDane ke rAjI nahIM ho sakatA ! hindutva choDa sakatA hUM, brAhmaNatva ke tilAMjali de sakatA huM, samAja kA parityAga kara sakatA haM; para isa anAthinI abalA ke meM kisI bhAMti AzrayavihIna nahIM kara sakatA. maine eka bAra sAmane aMdhAra se AvRta gaganamaMDala kI ora dekhA-ka nahIM sakatA ki vaha merI bhrAnti thI athavA satya; para mane spaSTa rUpa se dekhA ki usa aMdhakAramaya AkAza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ visarjana para ke eka prAMta para khaDI heAkara eka tejomayI mUrti merI era vAtsalyabharI dRSTi se dekha rahI mane dekhA aura mere hRdaya te anubhava kiyA ki usa mAMgalamayI mUrti kI musakAna me' mere saMkalpa kA anumeAdana thA, usakI prasanna madhura daSTi meM mere nizcaya kA samana thA. aba mujhe kisI prakAra kI cintA nahIM rahI-amaMgalamayI AzakA ma`galamaya sakalpa ke sAmane hara na sI. maine divya dRSTi se dekhA ki merA kavya-patha sAmane hai, usa para dha' kI jyeAti TikI hui hai; aura svayaM puNya use pariSkRta kara rahA hai. maiM nirbhaya, nirde, nizcita hAkara usa patha para khaDhane ke lie agrasara huA ! usa samaya merA hradaya-kamala AnaMda ke AmeAda se paripUrNa heAkara ujulla hA rahA yA. usake usa divya AmeAda se masta heAkara mere hradaya kI samasta bhAva-rAzi ciraka-thiraka kara nAca rahI thI. puNyasa'kalpa divya saMdeza kA rUpAntara mAtra hai. ( 4 ) mere ghara meM merI vRddhA saheAdarA ke cheDa kara dUsarA aura kAI nahIM thA-sa khAta kI sUcanA maiM upara hI de cUkA . zaizavAsthA hI me' mere mAtA-pitA mujhe inhIM dayAmayI, snehamayI ginI kI kAmala vAtsalyamayI geAda meM dekara, kucha hI mahInAM ke aMtara se paramapitA paramAtmA kI zaraNa meM canne gae the. mere pitA ke eka baDe bhAi avazya hI avaziSTa ghe; para ve bAlabrahmacArI the. utttAMne Ajanma vivAha nahIM kiyA thA. mAtA-pitA ke marate ke uparAMta vehI ghara ke abhibhAvaka ane. unakI vitAvasthA ke te eka prakAra se ve vairAgya-jIvana hI vyatIta karate the. unake zarIra meM prakAMDa bala thA; lADI ke ve siddhahasta paDita the. unhAMne mujhe vyAyAma kI era pravRtta kiyA; aura lAdI kI samasta kalA mujhe sikhA dI. cAra varSa hue unakA bhI zarIrapAka he! gayA. isa samaya kaivala merI vRddhA saheAdarA hI merI abhibhAvakA thIM. yadyapi isa samaya merI avasthA lagabhaga 20 varSa kI hai, para aba bhAve dayAmayI bhaginI mujhe nirIha bAlaka hI samajhatI hai; aura usI prakAra merA lAlana-pAlana karatI hai. thADI sI bhI adhika rAtri vyatIta hai| jAtI hai, teA ve ciMtA se Akula hA uThatI hai; aura mudde naukara kA merI kheAja me' bhejatI hai.... hAM, unhAMne vivAha karane ke lie avazya mujhase aneka bAra Agraha kiyA, magara mane svIkAra nahIM kiyA, isake lie ve bahuta aprasanna hui. kaI khAra mujhe bhalA-jIrA kahA; para jaba maine unheM yaha bhaya dikhAyA ki maiM dhara cheDakara jA'gA, taba ve cUpa heA rahI. usake uparAnta unhoMne phira mujhase kabhI Agraha nahIM kiyA, ve Adaza hiMdu-vidhavA OM; naiSThika brahmacAriNI hAte ke sAtha-sAtha ve parama tapasvinI hai. saptAha meM kama se kama cAra dina unake anAhAravrata meM vyatIta hete hai, aura sAla me" eka nahIM, aneka bAra ve kai-kai dina taka jala taka nahIM grahaNa karatI haiM. Aja ekAdazIvrata hai, teA kala cAMdrAyaNa vrata; Aja zivarAtri kA anuSTAna hai, teA kala navarAtri kAnava-divasavyApI nirAhAra vrata kA prAraMbha hai. isA prakAra unhAMte tapa, niyama, sayama, vrata, anuSThAna ityAdi ke dvArA apane pavitra vaidhavya kA tanmayI sAdhanA aura tapasyA kA svarUpa rakakhA hai; para itanA saba kucha hete hue bhI unheM hiMdu-dharma ke pracalita AcAra-vicAra para ekAnta zraddhA hai. ve dina me jItanI bAra zauca se nivrutta hAMgI utanI hI bAra snAna karegI. aura kI tA khAta hI kayA! di maiM bhI unheM pUjA karane ke lie jAte samaya sparzI kara lU, te ve avazya hI phira se apane zarIra ke jala se pavitra karegI; aura mere sparzarUpI kala`ka kA prakSAlana karane ke lie ve dheAra zIta me bhI 3 jala ke 10 lATAM se nahAe'gI. ma`tra-jApa karate samaya athavA pUjana ke Asana para beThete samaya ddei keAi aisA manuSya unakI dRSTi ke sanmukha A jAya, jIse hama zudra ke nAma se abhihita karate hai, te khasa anahI hai| jAya. phira tA gagAjalamizrita jala se snAna kie binA evaM kama se kama eka saptAha kA nirAhAra-vrata-dhAraNa kiebinA ve daSTi-deSarUpI pApa se pavitra hai| hI nahIM sakatI. bheAjana karate samaya yurdina para kisI kI parachAI paDa jAya, teA basa bhAjana kI samApti hI samajhIe. isa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ visarjane pa73 prakAra jahAM ve niSThApUrvaka tamayI sAdhanA meM pravRtta rahatI thI, vahAM una para una aMdha saMskAroM kA bhI ekAdhipatya thA. jinhoMne Aja hindu-samAja ke maMdira meM sAta karoDa lagavastratimAoM ke acha kI sattA dekhI hai, ye apane zarIra kA antima vastra taka dAna kara sakatI thI; para ve duHkha ke sAgara meM nimagna achata ko ne ke lie kisI bhAMti samudyata nahIM hotI thI. unheM apane brAhmaNatva kA garva thA; apanI kulInatA ke ve a5nI amUlya saMpatti sama thIM. eka nahIM, aneka bAra achUte kA pakSa grahaNa karake maine unake sAtha vAdAnuvAda kiyA thAH para meM eka bAra bhI unheM apane siddhAMta kI satyatA ke aMgIkAra nahIM karA sakA. brAhmaNa hokara zaka ke sAthe saMparka rakhanA, unakI dRSTi meM ghera pApa thA; mAnAM dharma kI vakSasthalI meM tIvra viSayukta churI ke praviSTa karane ke samAna thA ! ra aisI aMdhaparaMparA kI pakSapAtinI sahodarA ke ghara meM meM camAra-kanyA ke praviSTa karAne ke udezya se agrasara hu Arthaha merA asIma sAhasa nahIM te kayA thA ? paraMparAgata saMskAra parama karuNAmaya hadaya ke bhI kitanA anudAra evaM aMdha banA dete hai-merI sahodarA IsakI mUrtimAna udAharaNa thIM ! X - meM ghara ke nikaTa paheMcatA jAtA thA, - mere hadaya meM vyAkula bhAvanA kA vikAsa hotA jAtA thA. puNya-saMkalpa ne merI jisa AzaMkA ke eka hI prahAra meM parAsta kara diyA thA, vaha punarjIvita sI hotI jAtI thI. pariNAma kI ora se jitanA hI udAsIna hone kI meM ceSTA karatA thA, utanA hI vaha aura bhI vikarAla svarUpa dhAraNa karatA jAtA thA. aMta meM jaba maeNne apane ghara kI deharI para paira rakhA, usa samaya merI AzaMkA ne bhI mere hadaya-maMdira kI deharI para upasthita hokara bhItara praviSTa hone ke lie upakrama kiyA. puNyasaMkalpa Isa bAra pUrNa rUpa se use bAdhA na de sakA. usa para bhI eka aura Apatti ne mujha para AkramaNa kiyA. merI bAMI AMkha sahasA. baDe tIvra vega se sammandita hone lagI. amaMgala kI AzaMkA se, aniSTa kI isa spaSTa sUcanA se, mai aura bhI udvigna hai uThA. mujhe aisA AbhAsita hone lagA, mAne zIdhra hI koI bhayaMkara vipatti kA va-prahAra honevAlA hai; mAne mere hadayamaMdira meM, AzAo aura AkAMkSAo kI ekatrita rAzi meM zIdhra hI agni-saMskAra honevAlA hai. Agata Apatti ke AkramaNa ke Ataka se mere hadaya-maMdira kI samasta pravRtti-maMDalI Atura aura Akala hAkara idhara-udhara pradhAvita hone lagI. meM unheM zAnta karane meM ekAnta asamartha siddha huA. para aba meM pIche paga nahIM de sakatA thA. kartavyapatha ke sthira kara lene para meM usase vicalita honA mahAkAyaratA aura nIcatA ke kRtya samajhatA thA. isI lie aba Age badane ke atirikta mere lie aura koI upAya nahIM thA. cAhe kucha ka na ghaTita he,vipatti apane pUrNa prahAra se mujhe vicUrNa karyo na kara de; para usa camAra-kanyA kI rakSA aura Azraya ke bhAra ke meM kisI bhAMti nahIM parityAga kara sakatA thA. AzaMkA ke AtaMka se meM AjIvana glAni kI agni meM tila-tila kara ke jalane ke lie prastuta nahIM thA. yuvatI ke lie hue miMne ghara meM praveza kiyA; para sahasA use aMtaHpura meM le jAne kA mujhe sAhasa nahIM huA. isIlie use apane kamare meM lAkara maine baiThA diyA. 5 jabhA kara meja para rakha diyA; aura 10-15 miniTa meM, bhItara se lauTa Ane kA vacana dekara maine prakampita hRdaya se, kintu sthira gati se aMtaHpura meM praveza kiyA. para maine dekhA ki mere kamare se saTA huA je kamarA thA, usI meM baiThI huI merI sahadarA kisI dharmagraMtha kA adhyayana kara rahI thIM. maine dhIre-dhIre usa kamare meM praveza kiyA. mujhe dekhate hI une graMtha uThAkara eka era rakha diyA; aura vAtsalya se pariplAvita bhaTsanA ke svara meM kahA -"ka re zyAmU! chatanI dera taka - kahA thA ? tujhe isa bAta kI ratIbhara ciMtA nahIM hai ki chacha bhajana lie e baDI hogI." maine kucha haMsakara kahA -"jIjI ! tuhe te sadA dera hI mAlUma hotI hai. abhI te ATha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ paha4 visarjana hI bajA he. abhI kyA dera huI ?" jIjI ne abakI bAra kucha haMsa kara kahA -le, ATha baja gae aura tere lie dera hI nahIM hi. meM te tujha se sadA yahI karatI rahatI hUM ki tU dIpaka jalate na jalate apane ghara A jAyA kare; para tU merI kayAM sunegA ? maine kahA -LajI ! Aja kucha dera ho gaI, vaise to meM sadA hI jadI A jAtA haiM. jIjI:-Aja kAM dera hui? kaI na koI to kAraNuM avazya hogA. maine kahA -hAM jIjI ! Aja meM eka Apatti meM phasa gayA thA; para tumahAre caraNe kI dayA se merA bAla bhI bAMkA nahIM huA. | itanA sunate hI merI snehamayI jIjI kA mukha vivarNa ho gayA; unhoMne vyAkula bhAva se pUchA-kayA huA re ? batA to sahI. maMne haMsa kara kahA-kucha nahIM, tuma zAnta ho kara beTho, to meM sunAuM. tuma to pahele hI se Akula ho uThIM, sArI kathA sunane para te na jAne tumhArI kayA gati hogI. - jIjI ne Akula bhAva se kahA -jahadI kaha, merA te cha bahuta choTA huA jA rahA hai. meMne zAntipUrvaka sArI kathA che ke sunA dI; kevala itanA hI nahIM batAyA ki maiM Isa camAra-kanyA ke apane sAtha le AyA dU; ora meMne use bAhara baka meM biThA yuvatI kI jAti kI bhI mane sUcanA nahIM dI. sArI kathA suna lene para chacha ne hAtha joDa kara bhagavAna ke merI rakSA ke lie aneka dhanyavAda die aura mujhase kahA -bhyAm ! tUne vAstava meM baDe puNya kA kAma kiyA; para vaha strI aba kahAM hai ? kSaNabhara ke lie meM cUpa ho gayA, phira maine dhIre-dhIre kahA -"use mai apane sAtha le AyA huM. vaha pAsa vAle kamare meM baiThI hai." chacha ne ulla hekara kahA-acchA kiyA; para tU use vahAM kayAM beThA AyA, yahAM kayAM nahIM lAyA ? maine dhIre-dhIre kahAH-tumhAre bhaya se ! chacha ne Azcarya prakaTa karate hue kahA -mere bhaya se ? merA kyA bhaya ? jAtI daM; meM svayaM use yahAM khulAe lAtI haiM, itanA kaha kara ve bAhara kI ora agrasara huI; para maine bAdhA dete hue kahA-eka bAta merI suna lo; chacha ! taba tuma jAkara use livA lAnA. chacha Thika gaI; unhone AzrayaMbhare svara meM kahA-kayA bAta ? maine kahA -vaha jAti kI camArina che. chacha para mAne sahasA va-prahAra ho gayA. detIna miniTa taka ve oNbhita sI khaDI rahI. taba unhoMne kahA-camArina che? aura tU camArina ko apane kamare meM biThA AyA che? meM ne sAhasa karake kahA --IsameM maine kayA doSa kiyA ? kayA meM usake asahAya anAtha avasthA meM isa aMdherI rAta meM choDa AtA ? 1 jIjI ne kaThora svara meM kahA -so to meM bhI nahIM kahatI; para brAhmaNa ke ghara meM camArina kA kayA kAma? zyAm ! mere ghara meM camArina ke kisI bhAMti sthAna nahIM mila sakatA. aba kI bAra maine bhI upekSAkRta tIvra svara meM kahA-camArina kyA bhagavAna kI banAI hada nahIM hai ? camArina kayA mere aura tumhAre bhAMti hI manuSyajAti meM utpanna nahIM huI che ? jIjI ! meM use lAyA hUM, maine hiMsaka pazuo ke hAtha se usakI rakSA kI hai; ne use bahina kaha kara saMbodhana kiyA hai; meM use avazya Azraya dUgA. jIjI ne kahA -taba mai Isa ghara meM kadApi nahIM radUgI. eka hI ghara meM brAhmaNI aura camArI nahI raha sakatI. yadi tUne use bahina banAyA che, te use lekara tu sukhapUrvaka nivAsa kara. meM to use apanI Isa deharI ke bhItara kadApi praveza nahIM karane daMgI. maine anunaya karate hue kahA -taba kyA meM use Isa aMdhakAramayI rAtri meM ghara se bAvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 visana nikAla dUM ? kayA rAkSaseAM se usakI rakSA karake phira maiM use unhIM ke pAsa bheja dU` ? nA, jI ! yaha mujhase nahIM haiAne kA! jaba maiM use hina khanA cUkA; te maiM use apane ghara se dhakkA nahIM de sakatA. jIjI ne gabhIra bhAva se kahAH-- suneA zyAmU! merI vRddhAvasthA OM; maiMne apanA sArA jIvana isI prakAra AcAra-vicAra se vyatIta kiyA hai. akha aMtima samaya maiM apane jIvana meM kavala tere sneha ke vazIbhUta heAkara kalaka na lagane dUMgI. meM tarka nahIM karatI; para merA hRdaya yaha mAnane kaiA kadApi taiyAra nahIM ki carmArana ke sparzI aura dana se brAhmaNI ke dhArmika tyAM meM rattIbhara khAdhA nahIM pahuMcatI. bAhara--saba se bAharavAle dUsare makAna meM, jahAM gAya aMdhatI hai, use tuma rAta rkha sakate hai|. vahI para use bheAjana bheja diyA jAyagA; para mere jIte cha mere karmaniSTha AcAravAna pitA ke dhara meM camArina nahIM raha sakatI. kalikAla A gayA hai, yaha maiM jAnatI. zUdra aura brAhmaNa kA vibheda thADe hI dimAM meM dUra hA jAyagAmaha bhI meM bhalI bhAMti dekha rahI hU'; para maiM apane AcAra aa tilAMjali nahIM de sakatI. jAtI krU', tUne mujhe sparza kara liyA hai, maiM snAna karU'gI. jA, camArina ne tujhe bhI sparzI kiyA haiAgA, tU bhI snAna kara.mere marane ke uparAnta jo tere jI meM Ave sA karanA. isa kamare kA bhI gaMgAjala aura geAbara se pavitra karanA hAgA." ItanA kahuM kara chajI kamare se bAhara haiA gai. maiM stabhita heAkara vahI' khaDA rahA. thADI derI taka maiM sattAhIna sA hai| gayA. para, jaba mujhe prakRta-sthiti kA jJAna huA, taba maiM bhI kamare se bAhara nikalA. maine mana hI mana nizcaya kriyA ki maiM usa yuvatI ke apane hI kamare meM rakhUMgA. jIjI lAkha bake, maiM unakI AjJA isa viSaya meM pAlana nahI' karUMgA. yaha sAca kara maiM kamare se bAhara nikala kara apane kamare me' gayA. para yaha kayA ? vahAM te! yuvatI kA patA nahIM thA ? vahu te vahAM se ahita hai| gai thI ? maiM ki kavimUDha hai| gayA. sahasA sthiti kA artha maiM samajha gayA. maine jAna liyA kiusa yuvatI ne merI saheAdarA aura merI khAtAM krA suna liyA; aura dhaNA aura upekSA se udvrAnta heAkara usane brAhmaNa ke ghara kA parityAga kara diyA. usake prathama dRna hI para maiMne jAna liyA thA ki usa yuvatI meM Atma-sa'mAna aura tejasvitA kA vipula aza thA ! usake tejomaya svarUpa aura usakI spaSTa ukti kaiA suna kara hI maine yaha niSkarSa nikAla liyA thA ki vaha sAdhAraNa ramaNI nahIM hai; camAra ke kula me... utpanna heAkara bhI usakA hradaya ramaNI ke gaurava aura gava se paripUrNa thA. vahu mujhe-apane adhama bhAi kA cheDakara calI gai. calI kayAM na jAtI ? bhAi hAphara bhI, jIsane use apane ghara meM Azraya nahIM diyA. bhAi kA pavitra saMbaMdha sthApita karake bhI jIsane AdarapUrvaka apane ghara meM usakA svAgata nahI kiyA, usa bhAi kA aura usakre ghara kA parityAga karane ke atirikta usa tejasvinI devI ke pAsa upayAntara hI kayA thA ? glAni aura vikSeAbha se merA hradaya pApI kI citA ke samAna bhayaMkara rUpa se thU-thU kara uThA maiM bhI zIghra hI dhar se bAhara nikala paDA; para usa dhAra aMdhakAra me' mujhe kucha nahI. dikhAi paDA. kaivala dUra para-bahuta dUra para, eka dIpaka apane kSINa prakAza se adhakAra kA parA jita karane kA vikala prayatna kara rahA thA. ( 5 ) sArI rAta maiM use kheAjatA rahA; para usa adhakAra me' mujhe kahI usakA patA nahI` calA. prabhAta-kAla heA gapA; para mujhe isakI ciMtA nahI. maiM usI bhAMti nagara kI eka-eka galI me* use kheAjatA karatA thA. maine mana hI mana pratijJA kara lI thI ki janma taka usakA patA nahIM calegA, taba taka apane usa ghara kA lauTa kara nahI jAuMgA, jahAM merI anAthinI, abhAginI, asahAyA dhama-ahina ke Azraya nahI' milA thA. vahu dhara mere liye raurava ke samAna pratIta haiAne lagA thA-usa dhara ke smaraNumAtra se merA hRdaya bhayakara vikSeAbha se Akula hA uThatA thA!, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa76 visarjana IsI prakAra madhyAkALa A pahuMcA. usake uparAMta madhya bhI vyatIta he gayA: aura dina kA tRtIya prahara A pahuMcA; para mujhe usako patA nahIM calA. abhI taka mere mukha meM anana kA eka kaura athavA jala kA eka ghUMTa bhI nahIM gayA thA. saca pUchiye te mujhe bhUkha athavA zvAsa mAluma hI nahIM ho rahI thI. mere tala meM chAle paDa gaye the: merA zarIra avasanuM ho gayA thA; mere keza bikhare the the; merI mukha-mudrA atyaMta vikRta he rahI thI aura merI AMkhe meM agni vinirgata ho rahI thI. idhara-udhara meM unmatta kI bhAMti dauDatA phiratA thA. marIcikA ke bhrama-jala meM 5Da kara kastUrImRga jIsa prakAra vyAkula bhAva se idhara udhara dauDatA kiratA he; maNi ke be jAne para nAgarAja jIsa prakAra Atura huM kara apanA zira idhara-udhara dhunatA phiratA che, ThIka vahI merI dazA thI. meM unmattaprAya heta rahA thA. saba keAI mujhe dekhate the; aura Azcarya karate the. keI-keAI mujhase merI Isa dazA ke saMbaMdha meM ane bhI karate the; para meM kisI ke uttara nahIM detA thA. meM to apanI usa anAthinI dharma-bahina ke TUMDhatA phiratA thA. aMta meM saMdhyA kA samaya ho AyA. meM bhI idhara-udhara dhUmate-ghUmate gomatI-taTapara paheca gayA. vahI saMdhyA thI pazcima ke sama-rAga-raMjita gagana meM kisI ajJAta zakti kI usI aindra jAlika lIlA kA abhinaya ho rahA thA; sAmane usI bhAMti gamatI kI nirmaLa dhArA apane patha para pravAhita ho rahI thI; para Aja mere hadaya meM AnaMda nahIM thA, ullAsa nahIM thA, maratI nahIM thI. Aja te merA hadaya mazAna kI bhAMti ho rahA thA. glAni kI agni meM hRdaya kA samasta rasa bhasma ho gayA thA. sahasA eka ora se kolAhala subhAI diyA. maine dekhA ki eka sthAna para kucha AdamI khaDe huye che. kutUhalavazAta meM bhI udhara hI kA cala diyA. 2-3 miniTa meM meM vaha para pahuMca gayA. vahAM pahuMca kara maine je dazya dekhA, use dekha kara lagabhaga pUrNa-rUpa se unmatta he gayA, maeNne dekhA ki merI dharmabahina ciranidrA meM zayana kara rahI hai. usakI ceSTA se pratIta hotA thA ki usane gamatI meM DUba kara prANa-sAga kiye che. meM ekaTaka hokara usa prANahIna mUrti ke dekhane lagA. para usa prANahIna mUrti meM aba bhI eka viziSTa teja thA. maine dekhA- spaSTa rUpa se dekhA ki usa tejasvinI devI ke kuMcita lalATa kI do rekhA vizva aura usake-usakI saMsthAo ke prati pUrNarUpa se upekSA prakaTa kara rahI hai, aura usake nIla adhara para usa samaya thI ghaNuM kI hAsya-rekhA lIlA kara rahI thI. meM Atma-vismRta hekara usa prANahIna mUrti ke dekhane lagA. para thoDI hI dera meM merI saMjJA lauTa Ai; merA hadaya dAruNa duHkha aura bhayaMkara glAni se Akula ho uThA. bahuta kucha rokane para bhI maiM apanI azrudhArA na roka sakA; meM phUTa-phUTa kara rone lagA. maine Age baDha kara usa tejasvinI devI ke caraNe meM apanA lalATa rakha diyA. brAhmaNatva apanI salilAMjali se zuddhatva kA pAdaprakSAlana karane lagA. saMdhyA ke usa ghanIbhUta aMdhakAra meM mere AnaMda kA prabhAta vilIna ho gayA. : loga ne samajhA mujhe unmAda ho gayA hai ! bahuta baDe aMza meM unakA vicAra ThIka thA. jIsakA hadaya dArunuM duHkha se smazAna bana gayA che. jIsakI buddhi vyathA ke prahAra se vyAkula - ho rahI ho, jIsakA prabhAta saMdhyA meM pariNata ho gayA ho, vaha yadi unmatta he jAya, to usameM AzcaryA kayA hai ? hRdaya ke Aga jaba kucha halakA huA, taba mene usake-usa tejasvinI devI ke-caraNe para e apanA zira uThAyA. aura dekhA-Azcaryacakita hokara dekhA ki sAmane hI merI vRddhA sahodarA khaDI hai. unheM dekhate hI meM phira hAhAkAra kara uThA. mane dekhA ki unake-una dayAmayI ke nayane meM bhI amu-jala chalaka rahA hai. maine rAte-rote kahA yahI che ! yahI merI dharmabahina che ? jIjI ne rUMdhe huye kaMTha se kahA -bhyAm ! terI yaha mRta cha vAstava meM baDI puNyAtmA che. Inhane mere hadaya ke ghora aMdhakAra ke dUra kara diyA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvvvvvvvvvv/ www / wh^^ ^ chata si bAta ke achUta kisa bAta ke? pace meM cakita bhAva se jIjI kI ora dekhane lagA. chacha ne apane Apa ke zAnta karake kahA - meha meM paDI huI thI. dharma ke nAma para adharma kA anuSThAna kara rahI thI. meM nityaprati " durgA saptazatI " meM pATha karatI thI ki jagata kI samasta striyAM bhagavatI kI hI pratimAryo che; para meM usake artha kI ora se sadA upekSA karatI thI. ane prANa tyAga karake mujhe isa RSi-vAkya se vAstavika artha kA baMdha karA diyA hai. yaha brAhmaNa se bhI adhika pUjya hai. vipatti ke usa bhISaNa aMdhakAra meM bhI mujhe AnaMda kI eka rekhA dikhAI dI. apanI dharma-bahina ke usa tyAga ke gaurava se meM ullasita ho uThA. apanI neha-mayI chacha ke pAdapadma meM aba kI bAra zira rakha diyA. uone mujhe apane hadaya se lagA liyA. unakI AMkho se phira azrudhArA baha calI ! kaha nahI sakatA ki vaha mere unmAda kI ubrAnti thI, athavA kisI devI lIlA kA vizeSa camatkAra para maMne dekhA-spaSTa rU5 se dekhA ki merI usa dharma-bahina kI prANahIna mUrti ke mukha-maMDaLa para aba upekSA evaM ghaNA ke bhAva lIlA nahIM kara rahe the; usa para aba divya AnaMda aura saMtoSa kI AbhA vijhINuM he rahI thI. prANa-parityAga hI tyAga kI parama sImA hai. chUta kisa bAta ke, achata kisa bAta ke? ( lekhaka-paManUpazajI-bI. e. ela. TI. "cAMda) me 1927nA aMkamAMthI ) siDa beThe mukha ke vadharma-anuyAyi se, choDa cheDe Apa vajAti ke sapUte ke? goDa beThe apane mahAnuM abhimAna hI se, mAna ke, gumAna ke, mahAna karatU ke. saMbhala sake na sAla sekaDa vyatIta hue, DAlA hai vidharma meM svadharma ke prasUte ke aba te sudhAre hIna hAla ke huI hai dera, aba te ubAra Ina patita achu ke. dekha ke tumhArI isa hRdaya-vihInatA ke, kesa rahA jana-samudAya avanI ke hai mahita hue he sAvadhAnatA rahI na zeSa, gADhA hai samaya pai tumhArA raMga phIkA hai. jJAnI aura mAnI kyA rahena aba jAti bIca, sArA jJAna-mAna asta he gayA kabhI kA hai, samajha acha ke achata ke samAna rahe, Apake lalATa pe kalaMka hI kA TIkA hai. abate saMbhAlanA paDegAM duniyA meM tumaheM, kheM pola-khola hAni-lAbha kenihAra le; janatA vidhamiyAM kI baDhatI dine dina hai, ghaTate tuhIM hai isa bAta ke vicAra le. Aja se raheMge na achUta he achUta aba, bhISaNa pratijJA mAnase meM yaha dhAra le; dIna dalita ke, patituM ke, apanAo zIgha, hIna ke sudhAra le, achuM ke ubAra le. eka hI samAna pAyA jIvana dharA ke madhya, raMga-haMga eka hI hai eka jamAta ke eka hI samAna pApa-puNya bhegate hai sadA, eka hI svabhAvavAle aura eka gAta che. eka hI samAna banI rahate sakla mila, eka hI bane hai sadA sAthI dina-rAta ke, phira yaha kaisA haiMca-nIca ke vicAra kahe, chata kisa bAta ke, achUta kisa bAta ke? ra. 37 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa78 zikSA kA Adarza zikSA kA Adarza ( cAMda" nA me 19ra9nA aMkamAMthI uddata). madrAsa kI "ejyukezanala riTyU' nAmaka patrikA meM amerikA kI vedAnta-samiti ke adhyakSa svAmI abhedAnaMda kA "zikSA ke Adaza" para diyA huA bhASaNa prakAzita huA hai, usIke eka aMzakA anuvAda hama nIce de rahe che - hameM anudAra nahIM honA cAhie; aura vibhinnatA meM ekatA ke Adarza ke hameM apane sAmAjika jIvana kI bhinna-bhinna avasthA meM prayukta karanA cAhie. jisa prakAra do AkRtimAM eka sI nahIM hotI hai, usI prakAra de mastiSka bhI eka se nahIM hote. svayaM bhagavAna ne tumhAre lie hArA patha nirdiSTa kara diyA hai. mujhe sahiSNu honA cAhie, apane hI niyamAnusAra tuoM vikasita hame denA merA kartavya hai. upavana meM bhinna-bhinna prakAra ke vRkSa hete hai; para tuma unameM se kisI bhI do ke eka sA banAne kA prayatna nahIM karate. kyA tuma isa bAta kA prayatna karate he ki do vibhinna vRkSo meM eka hI sA kula utpanna che ? aisA karake tuma sabhI vRkSe ko vinAza kara doge. isa lie mere mitro ! yaha vizva eka upavana ke samAna hai, jisameM pratyeka vyakti eka-eka vRkSa che. tuma use baDhane de; aura use apanA hI phala dhAraNa karane de. usakI vRddhi meM bAdhA mata pahuMcAo. yahI tumhArA Adarza honA cAhie. usakI vRddhi aura unnati meM bAdhaka banane kI tumahe kyA AvazyakatA che ? tuma apanA hAtha dUra khIMca lo. samasta bAdhAo ke usake pathe se haTA lo; aura use svataMtra bhAva meM badane de, taba tuma dekheMge ki vaha zreSThatama phale ko dhAraNa karegA; paraMtu isake pahale ki vaha zreSThatama phale ke dhAraNa kare. tuhe usake lie upayukta vAyu-maMDala samupasthita kara denA hogA! koI bhI vRkSa zreSTha phalo ke dhAraNa nahIM kara sakatA, jaba taka ki Apa use upayukta prakAza 2 * taka ki Apa usa upayukta prakAza paura ugaNatA nahIM dege; aura jaba taka ki usake lie pRthvI, vAyu tathA jalarUpI piSTika padArtha pradAna nahIM kare ge. yahI vaha vAyumaMDala hai, jisameM pariSita hekara vRkSa sumadhura aura suMdara phala dhAraNa kara sakate hai. isI prakAra Apa upayukta vAyu-maMDala upasthita karake use apane jIvana ke sarvo cca Adarzo ke prApta karane meM sahAyatA pradAna kara sakate hai. tuma cAMDAla se kaye ghaNuM karate che? vaha cAMDAla huA hI kese ? ki tumahIM ne use cAMDAla banAyA hai, yadi tuma usake lie brAhmaNa kA upayukta vAyu-maMDala upasthita kara do, to tuma kala use brAhmaNa banA sakate hai, yadi vaha gaMdA, azauca evaM apavitra che, to tuma isake lie use deSa mata do. vaha kAM aisA ? koki tuhIM ne to use aisA banA diyA hai, aura aba use nimnatama sthiti meM sthApita karake aura usake lie aisI aisI avasthA upasthita karake je ekAnta rUpa se patita aura apamAnajanaka hai, tuma use doSa dete ho; use burA batAte he; aura usase vRNe karate ho. cAMDAla doSI nahIM hai. doSI ho tuma-tuma je samAja ke netA hA ! tumahI ne use aisA banA diyA hai. isalie isake doya ke ayaM grahaNa karo, use deva ke kura kare; ora usa RApa banIe. usa upayukta rASTra de, use samucita zikSA pradAna kare, use sneha karo, aura use apane pare para khaDe hone kA avasara pradAna kare. Daya. tuma amA karate ho ? nahIM, tuma aisA nahIM karate. kucha varSa pahale eka dina amerikA ke saMyukta rASTra ke rASTrapati abrAhama liMkana apane eka mitra ke sAthe vaiziMgTana kI eka galI meM cale ja rahe che. usa samaya unhone saDakapara eka kIDe ke dekhA. vaha apane pITha para lauTA paDA thA; aura usake para upara kI ora uThe hue the, tathA vaha apane pere para khaDe hone kI ceSTA kara rahA thA. avyAhama liMkana ne nIce buka kara usa kI ko uThA liA. aura use usake parAM para khaDA kara diyA. unake mitrane pUcho:-"kyA kara raho ?" uone kahA -"maine isa becAre ke usake paira para khaDA kara diyA hai." yaha unakA svabhAva thA. isalie mere mitre ! cAhatA dU, tumameM se pratyeka abrAhama liMkana bana jAve, yadi tuma kisI daridra manuSya ke dekho to tuma use usake pere para khaDe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindujAtine nAza thavAnAM have dekhAtAM cika 578 hane meM sahAyatA pradAna kare, use upayukta avasara do. usa para atyAcAra mata kare, use kuvAcya mata kaho, usakI niMdA mata karo; aura tuma use usI bhAMti sneha karo, jaise tuma apanI AtmA ko sneha karate ho ! kese sarala, suMdara evaM satya upadeza che ! vizvAsaghAta (lekhaka:-zrITa vyAsa motIlAla zarmA, "cAMdI nA me 19ra7 nA aMkamAMthI ) hai achu kI kahAnI kaNakara, zravaNu se hama zravaNa kara sakate nahIM! bhAva sAre svArtha meM jaba lIna hai, taba bhalA paramArtha kara sakate kahIM: 1 vArtha jaba paramArtha kA zubha aMga thA, prema-saritA baha rahI thI deza meM; deza-unnati-artha karate karma che, vaNe cAra Arya jana ke veza meM. 2 vastutaH unnata dazA the jAnate, dhyAna thI adhyAtma-vidhA jJAna kI; aikya kA saMcaya sadA hetA rahA, hiMduoM ke veda ko abhimAna thA. 3 kreta-bIja vapana huA jaba se yahIM, "chUta" aura "achUta" lAkha he game; badhu se nija badhu karate heM ghaNA, isalie lAkho vidharmI he gae. 4 prathamataH jInake "mahattara pada diyA, Aja unaka bhraSTa, nIcA, kaha rahe; eka he, nija "DeDhathA jInakA kahA, nIca se bhI nIca he dukha saha rahe. 5 vArthavaza "nAyaka jIoM mAnA sadA, Aja ve bana dAsa rahate hai yahIM; hiMduo ! hiMdu sakaLa nija-babdha hai, kaha rahe che, kintu tuma sunate nahIM. 6 mAna de, apamAna nija jana kA kiyA, isalie lAkha vidhama bana gae; pula milegA dIna-hiya kI Aha kI, hiMduo ! garave musalama bana gae? 7 hindujAtino nAza thavAnAM have dekhAtAM ci ( le-kumArI sarasvatI devI, takiyAra-"cAMda me-1927 nA aMkamAMthI ) - cheDanA soe hue mata tAra ka-kyA saMbhAlage agara vaha chiDa gayA ! hai chupI usameM bahuta dina kI kalaka, jaga uThegI Aga gara vahu chiDa gayA ! ! 1 hai bahuta dina kI miTI vaha rezanI, hinduo ke patata kA itihAsa che ! hai hajAra varSa ke jusitama, vaha achU kA vyathita itihAsa hai !! 2 eNkha kyAM hai aba talaka ya dekhatI ? kAna haiM suna rahe usa rAga ko? jaba hamAre hI hamAre sAmane, thAmate haiM rAmane-isalAma ka!! 3 julama se lAkha IsAI he gae, julma kA phira bhI na pArAvAra, hai! jAhna hete he dharama ke nAma para, kema ke miTane kA yaha AsAra hai !! 4 * ci-lakSaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 achUta aura vyabhicAra : achUta aura vyabhicAra ( "cAMdI-me 1927 nA aMkamAMthI uddhata ). dijAti ke samAna hI zaka aura achUta jAtiya meM bhI ramaNI kA sthAna heya aura nikRSTa hai. yadyapi zaka aura achUta jAtiya kI aneka nAyiAM apane puruSa hI ke samAna bahira nikala kara parizrama-sAdhya karmo ke dvArA paisA paidA karatI hai, aura isa prakAra gRhasthI ke saMcAlana meM paryApta sahAyatA pradAna karatI hai, para te bhI unakI parataMtra sthiti para isakA rastIbhara prabhAva nahIM paDatA hai, aura unheM apanI ucca-jAti kI bahine ke samAna hI puruSa kI paricArikA evaM nitya AjJAnukAriNI banakara apanA jIvana vyatIta karavA paDatA hai. siddhAntarUpa se cAhe yaha burA na bhI ho; para vartamAna kAla meM striya kI dAruNa durdazA kA eka mUlakAraNa yaha bhI hai ki unhe bAta-bAta meM puruSa kI mukhApekSiNa bananA hotA hai, aura UMcita evuM anucita sabhI viSayAM meM puruSa ke apanA nitya jJAnavAne pathapradarzaka mAna kara, saMsAra ke jaTila mArga para calanA paDatA hai. puruSa prAkRtika rUpa se bala aura vIrya ko pradhAna kenadra hai, isalie yadi vaha ramaNI jAti kA rakSaka tathA netA bana kara use vizva ke jaTila evuM kaMTakakarNa mArga para apane tavAvadhAna meM lekara cale, to isameM na to kucha hAni hai, aura na Azcarya; para striya kI isa paravazatA aura unakI svAbhAvika nirbaLatA evaM bhIrutA se anucita lAbha uThA kara puruSa ne use apanI kAma-krIDA kA sAdhana evaM apane uchaMkhala unmAda kI zAnti kA upAya banA diyA che. je bAta uraca jAti ke puruSo ne kI, vahI bAta achata tathA thai jAti ke pue ne bhI mAna lI. achata jAti ke puruSa ne bhI ramaNI ko apane se nIca, nikaSTa evaM nirbala mAna kara use apane urajkhala evaM unmatta atyAcAra ke yaMtra meM bAMdha diyA ! saca pUchyuM te 2maNI-ti ke prota ekAta anAdara evuM apamAna ko bhAva saMmatahiMdu-jAti meM parivyApta ho rahA hai, aura achatAM tathA zUko meM bhI vaha saMkrAmaka vyAdhi ke samAna phaila gayA che. zatAbdi ke atyAcAra evaM anAcAra se achUta jAtiyo jIna apa guNo kA vAsa ho gayA hai, unake kAraNa unameM yaha nIca bhAva aura bhI prabala he uThI che. hamAre kahane kA tAtparya yaha hai ki zatAbdi aura yuge se achUta tathA ghoM vidyA, vRddhi tathA vaibhava kI triveNI vilupta ho gaI hai. aura sIke kAraNa ke ramaNI kI maryAdA. ramaNa kI pratikA, ramaNI kI mahimA, ramaNI kI pavitratA, ramaNI kI uccatA evaM ramaNI kI mahanIyatA ke bhI eka bAra hI virakRta kara baiThe hai. kije ne una para je atyAcAra kiye hai, unakI AvRtti unhoMne apanI deviyo para kI hai. yaha bAta prAyaH eka prakAra se bhUla gaye hai ki ramaNuM sAkSAta jagajananI kI aMzabhUtA hai aura usakA satItva, usakA caritra aura usakA zIla divya padArtha hai, yaha saba uchUkhala mAnava-pravRtti kI kIDA ke li apane yugavyApI ajJAna aura aMdhakAra ke vazIbhUta hekara vaha yaha vismRta kara baiThe hai ki apanI kaluSita pravRtti kI zAnti ke liye ramaNI ke vyabhicAra-patha para ghasITanA mahApApa che, vizvara kI daSTi meM vaha akSamya aparAdha che; aura usakA koI bhI prAyazcitta nahIM hai. vaha ramaNa ke divya satItva kI, ramaNI ke puNya mahattva kI evaM ramaNI ke pAvana sauMdarya ke kalpanA taka nahIM kara sakate hai. aura unheM yaha bAta samajhane kI zakti hI nahIM hai ki ramaNIkA anAdara aura apamAna karanA vizvezvarI ke prati bera apamAna prakaTa karanA hai; ramaNa ke apanI kAma-lisA kA viSaya bananA vizva-jananI ke prati mahApApa karanA huM; aura ramaNuM ke gRha-lakSmI ke pAvana Asana se khalita karake use paricArikA evuM pAdakuMThita banAnA; mA viAva kI paricAlikA zakti ke prati vidroha prakaTa karanA hai, ve yaha nahIM jAnate ki isakA pariNAma kevala apane hI liye nahIM, kevala apanI hI jAti ke liye nahIM; vana samasta hiMdujAti ke liye bhayaMkara hogA. devI prakopa kI prabala agni-javAlA isa mahApApa kA saMpUrNa nirAkaraNa kiye binA zAnti nahIM hogI, yaha nitya satya samajhane kI zakti una becAre a ra za meM rahA hI nahIM gaI che; koMki ki jAtiya ne utte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ achUta-nArI kI durdazA 51 vidyA, buddhi evaM viveka kI bimala yeti kI moMgalamayI sImA se eka khAra hI bahiSkRta kara diyA hai. astu. hamAre kahane kA sAra yatu hai ki vyabhicAra kI dAruNa pravRtti kA mUla udgama ramaNI ke prati apamAna eva' anAdara kI duSTa bhAvanA ! isIliye vaha bhayaMkara mAnasika vyAdhi haiM, jo apanI viSamayI javAlA se dUsare samarata mAnasika guNAM keA bhasmasAta kara detI hai. patihAsa isa bAta kA sAkSI hai ki isa dAruNa vyAdhi se akrAnta heAkara aneka sabhya evaM samRd jAtiyAM apanA pArthiva astitva taka kheA beThI. kahAM hai Aja vaha vaibhavazAlinI rAmana-jAti, jIsakI vijaya ke jayajayakAra se eka dina nikhila gagana-maMDaLa mukhirata haiAtA thA? kahAM hai vaha durdaDa yavana-jAti jIsake hu kAranAda se udadhi-mekhalA-medinI prakazvita heAtI thI ? Aja itihAsa ke pRSThAM meM unakI smRti-mAtra usa atIta yuga kI kahAnI AMkhAM meM AMsU bhara kara kaha rahI hai. isI ramaNI ke anAdara-rUpI mahApApa ke anuStAna se tribhuvana-vijayI rAvaNa kulasahita naSTa hai| gayA ! draupadI ke apamAna kI agni meM mahApratApI puru-vaMza bhammasAta hai| gayA. jaba jJAnasampanna, alasampanna, zaktisampanna jAtiyAM vyabhicAra kI viSamayI jvAlA meM patita hAkara vinaSTa hai| gaI, taba ajJAna aura adhakAra se AvRta pathapara calanevAlI zUdra aura adbhUta jAtiyAM teA aura bhI jaldI isa dAruNa javAlA meM jala kara dhUli heA jAyagI. isIlie yaha Avazyaka hai ki achUta jAtiyAM meM bhI isa nitya satya kA pracAra kiyA jAya ki ramaNI jaganmAtA kI pratimA hai, aura usakA apamAna karanA, use apanI kaluSita pravRtti kI zAMti kA sAdhana banAnA, usakI nilatA, nimmuhitA evaM nisahAyatA se anucita lAbha uThA kara use vyabhicAra-patha para dhasITanA ekAMta anucita hai, bhayaMkara pApa hai-brahmahatyA se bhI khaDha kara dhAra jadhanya pApa hai. unheM yaha khatAnA heAgA ki apanI mA-beTI kI, ahina evaM mAtA kI rakSA ke liye prANa dedenA unakA zAzvata dharma hai; unake satItva rakta kI rakSA ke liye, unake caritrakI pavitratA ke akSuNa rakhane ke liye unheM apane hradaya ke zeSa biMdu bhI samarpaNa kara dene me' sakAca nahIM haiAnA cAhiye; mAnava-dha kA yaha sarvocca Adeza hai ! achUta-nArI kI durdazA ( cAMda preme 1927 nA aMkamAMthI uddhRta ) jaisA ki hama upara kar3a cUke hai, yaha vyabhicAra kI pravRtti ramaNI ke prati apamAna aura anAdara kI bhAvanA se samutpanna heAtI hai; para puruSoM kI isa jadhanya bhAvanA kA pariNAma yaha hAtA hai usake dUSita vAyumaMDaLa meM nira`tara rahane ke kAraNa sriyAM bhI apane prakRta-svarUpa kA vistRta kara bahatI hai; aura dhIre-dhIre ajJAna aura aMdhakAra kI vRddhi ke sAthe-sAthe atyAcAra aura anAcAra ke bIbhatsa tAMDava ke sAtha-sAtha ve bhI yaha bAta bhUla jAtI hai ki unakA satItva, unakA gaurava, unakA caritra, unakI mahimA, unakI mahanIyatA-yaha satra puruSamAM ke AmeAda, kAma-krIDA evaM vilAsa-vAsanA ke viSaya nahIM hai. zatAbdiyAM ke atyAcAra, anAcAra eva. durAcAra ke niraMtara samilita prahAra se unakI AtmajgyAti evaM viveka-zakti naSTaprAya he jAtI hai; aura ve puruSoM ke praleAbhanAM meM pApa ke kapaTavyApAreAM meM ucchakhala-vAsanA ke unmAda eva` vikAra ke vipula mada meM patha-bhraSTa heAkara patita hai| jAtI hai. ve svayaM hI atyAcArI ke atyAcAra me... cega dene kA khAdhya hAtI hai; ve. svayaM khali-vedI para adhika kI kRpANu ke nIce apanI kAmala gana rakha detI hai. Aja achUta jAti kI daiviyeAM kI bhI yahI dAruNa dazA hA rahI hai-satItva kI vAstavika maryAdA kA ajJAna aura utkrAnti ke kAraNa vistRta karake ve kabhI-kabhI dheAke se apane ujjavala sarvasva kA svataH hI naraka ke gara meM dhakkA de detI hai.. para hama yaha kahane kA pApa nahIM kara rahe haiM ki samasta achUta deviyAM isI bhayaMkara sa- krAmaka vyAdhi se carata hA rahI hai; na hamAre kahane kA yaha tAtpa hai ki ve apane pavitra satItva ke sAdhAraNa padArtha samajha kara use lIlAmAtra se puruSoM kI kAma-vAsanA ke caraNAM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 achUta-nArI kI durdazA samaNu kara detI hai.. tamAre kahane kA abhiprAya yaha hai ki puruSoM ke atyAcAra aura anAcAra ke niraMtara paripIDana se uddabhrAnta heAkara ve apane zuddha, divya, prakRta svarUpa ke vistRta kara detI hai; aura ajJAna tathA aviveka ke kAraNu apanI samuvala maNi ko gavA aitI hai; aura pIche maNi-vihIna maNidhara ke samAna vyAkula heAkara-vyathita heAkara, Ajanma-vyApinI glAnijvAlA meM tila-tila karake jalA karatI hai. yaha kahate huye hradaya vidI hAtA hai; eva lajjA se hamArA zira vinamra hA jAtA hai ki adbhuta aura zUdra jAti kI deviyAM kA patha-bhraSTa karane meM dvijAti ke puruSapuMgavAM kA bhI bahuta-kucha hAtha rahatA hai. jaisA ki hama upara kahe cUke haiM ki pApa ke lebhana aura puruSa N ke kapaTa-vyApAre se ubhrAnta haiAkara aneka achUta jAti kI striyAM apanA samuvala ratna khe khetI hai'. ridratA ke dAruNa utpIDana se evaM puruSAM kI kamAi ke paryApta na hone se achUta ti tathA drAM kI deviyAM kA bhI ghara kI maryAdA se bAhara nikAla kara parizrama-sAdhya ka kaiA karanA paDatA hai-unheM bhI gRhasthI ke nirvAha ke liye bAra, vizva ke kapaTapUrNa evaM pApapUrNa kAlAhala meM kAma karanA paDatA hai; aura usa samaya unakI nisahAya, nirdhana avasthA se anucita lAbha uDA kara unheM patana ke gaMbhIra adhakArapUrNa gagra meM Takelane ke liye pApa aura zaitAna-detAM nAnA prakAra ke kapaTa-kaiAzaleAM kA anuSThAna karate hai; aura unhe prabhudhdha karake pApa ke pAza meM Akhad karake unakA sarvanAza kara DAlate hai'; aura zaitAna aura pApa ke kRtimAna svarUpa ane kara, tripuDadhArI brAhmaNa, aura galamudhArI kSatriya, evaM thedhArI vaizya apanI kAma-vAsanA chI prajavalita jvAlA meM ina nisahAya abalAae kI Ahuti pradAna karate haiM. kAi dhArmika graMthAM ke azuddha eva' asatya vacanAM kA apane kapaTa-hArayamaya mukha se uccAraNa karake una akhalAe kA brAhmaguru ke zrIcaraNAM meM tana, mana, dhana samaparNa karane ke liye Adeza eva' upadeza dete hai; aura una ajJAnAMdhakAra me paDI hui ramiyAM kA svargalAla kI AzA dilA kara narka-patha para le jAte haiM. kA-kAi galamudhArI evaM lagrAhI khIrAgragaNya sadhyA ke dhanIbhUta hete huye aMdhakAra meM, dinabhara ke kaThina parizrama ke uparAMta ghara kA lauTatI huI adbhuta devI para bana-prAMta kA timirAvRtA sImA meM AkramaNa karate hai'; aura usake satItva kA vinaSTa karake apane kSatriyatva, vIratva eva' apane vaMza-gaurava kI Daga mArane meM rattIbhara sAca nahIM karate haiM; aura isI bhAMti apane dhoM meM AnevAlI adbhUta pisanahAriyAM eva majadUratiyAM kA paise kA, dhulI dheAtI kA, cAMdI ke kaDAM kA aura kabhI kabhI sAne kI aMgUThI kA prakSeAlana dekara, tulasI-mAlA kA dhAraNa karanevAle eva marataka para zrI-cit kA a Mkita karanevAle theAMdhArI bhakta vaizya unheM -una achUta tathA prajAti me utpanna hAnevAlI bhagavatI kI aMzabhUtA lalanAe kaiM apanI paMkazAyinI anAte samaya rattIbhara anutApa ka! anubhava nahIM karate hai. isa prakAra jo dvija-devatA, je kSatriya-kula-kamaladivAkara ThAkura sAhaba, jo vaizya-vaza-gaurava seThajI achUtAM ke saspa eva' saMsaga meM mUrtimAna kAluSya aura zaitAna kA nivAsa mAnate haiM, ve hI una jAtiyAM kI nio~dha nisahAya nAriyAM kA apane pa ka kI aka-SiyanI banA kara paribhraSTa karane me pU-janma ke parama puNyAM kA puMjIkRta prasAda mAnate hai...! pApa kI yaha kaisI viDambanA hai ? kapaTa kA yaha kaisA kaluSita kAMDa huM ? kalikAla kA yaha kaisA pravacanAmaya vyApAra hai ? isa prakAra adbhUta evaM dra-nAriyAM kI dAraNa durdazA kA bhISaNa evaM vyathAmayI banAne me' dvijAti meM utpanna haiAnevAle aneka bhaDa puruSa sadA tatpara rahate haiM'; aura hiMdunnati kI AMkhAM meM dhUla DAla kara, samAja ke apane khAdya ADambareAM se dhAbanA kara eva deza ke apanI kapaTa-lIlA ke dvArA mUrkha banAkara yaha tilakadhArI brAhmaNa, uMcI mUchavAle kSatriya, evaM khaDI thaidavAle vaizya apanI kAma-vAsanAkI prakhara jvAlA meM Ina nirIha, niSedha, nisahAya abalAe kI niSThuratApUrvaka Ahuti dete haiM; paraMtu hamAre kahane kA yaha abhiprAya nahIM hai ki sabhI brAhmaNa, sabhI vaisya, sabhI kSatriya aisA karate hai. hamAre kathana kA aisA a karanA ana karanA haigA. hamArA abhiprAya unhI legoM se hai, jo apane brAhmaNatva kI rIMga mArate phirate hai, apane kSatriyatva kA rAga gAte karate haiM aura apane vaizyatva kI puggI pITate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ achUta-nArI kI durdazA 583 phirate hai, para je pracchanna-5 se sabhI prakAra ke kukarmo, kukRtya aura kaluSita kAMDa kA anuSThAna karane meM rattIbhara pazcAttApa athavA saMkeca baMdha nahIM karate hai. yadi aise pracchanna pizAce aura pApiye kI saMkhyA nagaNya hotI, yadi kevala kahIM kahIM apavAda rUpa se aise de-cAra zaitAna apanA kaluSita vyApAra karate hote, te kadAcita hama unakI aura isa prakAra se saMtamAtra bhI na karate, unakA nAma-nirdeza to dUra kI bAta che; para hama dekhate haiM ki aise nikRSTa nIca joM kI saMkhyA ekAMta nagaNya nahIM hai; ese pra2chanana pizAca kI vyApAra-lIlA kA kSetra ekAMta saMkucita bhI nahIM hai. ina paMktiAM ke lekhaka ke apane jIvana meM aise aneka nara-rAkSasa ke jAnane kA aura unakA jhaMDA-pheDa karane kA avasara prApta huA hai. phaharAtI DADhI ke AvaraNuM meM, pIta caMdana ke lage the tripuMDa ke nIce, rAma-nAmI dupaTe ke aMtarAla meM, zubhra yajJopavIta ko dhAraNa karanevAle vakSasthala ke bhItara evuM saumya saralatA ke kapaTa-paTa meM kitane kaluSita bhAva, kitane nikRSTa vicAra, kitane bhayaMkara SaDayaMtra, kitanI pApamayI abhisaMdhiyAM, praccha-rUpa meM cUpacApa apanA kArya kara rahI hai, yaha jAnane kA hai kucha gheDA sA bhI avasara prApta huA hai, ve yaha bAta bhalI-bhAMti jAnate hai ki aneka hada meM, aneka mastiSka meM brAhmaNatva, kSatriyatna aura zakatva ke bAhya-AvaraNuM ke bhItara, mahApApa kI bhayaMkara saMhAra-lIlA kA tAMDavanRtya nitya niraMtara calatA rahatA hai, aura isI tAMDava-nRtya kI ora hamane saMketa kiyA hai. achu aura zakoM kI deviyoM ke liye kevala IhIM rAkSasa se sAmanA karanA paDatA he, so bAta nahIM hai. unake prasane ke liye, unake bhakSaNa karane ke liye, unake sarvasva ke lUTane ke liye unheM bala se, chala se, kapaTa se, anyAya se, atyAcAra se, anAcAra se, durAcAra se patana ke gaMbhIra gara meM Dhakelane ke liye muslima guMDe aura isAI-mizanarI bhI sadA saceSTa rahate hai. inake caMgula meM pheMsa kara, inake niryAtana-yaMtra meM Abaddha hekara phira achUta-nArI kA vistAra nahIM hai. satItva aura zIla ke sAtha use apane dharma, apanI jAti, apane ghara, apane parivAra, apane parijana, apane kuTuMba-sabhI ke tilAMjali devI paDatI hai. "cAMda' ke pAThake ke liye Isa karuNa-kathA ke vizada rUpa se vivRtta karake batalAne kI AvazyakatA nahIM &; ve Isa marmabhedanI kahAnI ke jAnate hai. kisa prakAra muslima-guMDe hamArI achUta bahine aura mAtA ke barabasa pakaDa kara unako satItva naSTa karate hai, kisa prakAra rAstA calate ve hamArI ata beTiyoM aura bAhuoM ko apanI kAma-vAsanA kI agni meM bhasmasAta karate hai! isakI-smRti-mAtra se hamArA hadayazoNita khaulane lagatA hai, aura hamArI pratihiMsA-pravRtti, prajvalita citA kI bhAMti ghU-dhU karake jala uThatI che. muslima-guMDo kI bhAMti AkramaNapUrvaka nahIM; paraMtu kapaTapUrvaka evaM pravaMcanApUrvaka IsAI-mizanarI bhI hamArI ina achUta-bahine aura mAtAe ke pralabdha karake unheM paribhraSTa karatI hai. isa prakAra hameM Ina achata-bahinoM kI rakSA ke liye, unake satItva, unake caritra, unake zIla evaM unake divya mAdhurya kI rakSA ke liye tIna era ke AkramaNa ke viphala karanA hogA ! dvitiyAM ke hAthe se, vidhamiyAM ke prahAra se, evaM svayaM achata-puruSa ke jaghanya AkramaNa se hameM ina bahine kI rakSA karanI hogI, para jaisA ki hama upara prAraMbha meM kaha cUke , yaha saba usa samaya taka saMbhava nahIM ho sakatI, jaba taka ki hama vyabhicArapravRti ke mUla udgama para AkramaNa na kare. hamAre kahane kA tAtparya yaha hai ki jaba taka hama apane samAja meM, apanI jAti meM isa bhAvanA ko pUrNarUpa se jAgrata nahIM kareMge ki ramaNa sAkSAta jagadaMbA kI aMzabhUtA hai, ramaNI vizva kI saMcAlaka zakti kI sAkAra pratimA che, ramaNIkA satItva samAja kA samukvala ratna, jAti kA akSaya pradIpa, deza kA dedIpyamAna Aloka, vizva kI vimala jyoti, dharma kA suMdara svarUpa evaM nigamAgama kA mUrtimAna sAra hai, taba taka hama cAhe kitanA prayatna kare, cAhe kitane yuddha kare, cAhe kitanI hatyAye kare, cAhe kitanA hI zoNita pravAhita kara de; para hameM saphalatA prApta nahIM hogI. hameM apane samAja meM Isa zAzvata siddhAnta kA jo se pracAra karanA hogA ki samasta vizva kA nArImaMDala ArAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 achata-nArI kA samuddhAra che. achUta-ramaNI aura brAhmaNa-devI donoM kA satItva, dene kA caritra, donoM kA zIla samAna rUpa se rakSaNIya evaM vaMdanIya che. ramaNI ke prati apamAna athavA anAdara kA bhAva prakaTa karanA mahApApa che. achuta-nAriyoM ko bhI hameM jAgrata karanA hogA. zatAbidaye ke atyAcAra aura anyAya ne unakI jIsa divya zakti kA vilopa kara diyA hai, use phira se hameM jIvita karanA hogA. unake usa vilupta teja ke, vinaSTagaurava evaM atirliMta Atma-saMmAna ke hameM phira se jAgrata karanA hogA. unha batAnA hAgA ki yadyapi Aja tuma yuge ke paripIDana ke pariNAma-svarUpa apanI divya zakti, apanA atula teja, apanA akSaya Atma-saMmAna kha baiThI ho; para yadi tuma cAhe, yadi tuma ceSTA kare, yadi tuma adhyavasAyapUrvaka prayatna kare, te phira se tuma unha prApta kara sakatI ho. tuma uhIM dAnava-dala-dalinI siMha-vAhinI caMDikA kI aMzabhUtA ho, jIhane eka dina nArI-jAti ke apanI kAma-vAsanA kI zAnita kA sAdhana samajhanevAle, mAtR-jAti kI mahAmahimA aura pavitra gaurava ke prati asaMmAna aura anAdara prakaTa karanevAle, ramaNI-maMDala kI svataMtratA aura Atma-saMmAna para pAda-prahAra karane kI kuceSTA karanevAle, zuMbha-nizuMbha nAmaka rAkSasoM kA, unake vaMza aura sainyasahita saMhAra kiyA thA. dvijAti meM utpanna honevAle tuccha pracchanna pApi, unheM bhI tuchatara muslima guDa aura tuchatama IsAI-mizanariyAM kI te zakti hI kayA hai, tumane te eka dina tA ke usa samula yuga meM tribhuvanavijayI rAkSasezvara rAvaNa ke karAla hAthe se apane satItva kI rakSA kI thI ! una achUtadeviyAM ke hRdaya meM yaha bhAvanA baddhabhUla kara denI hogI ki satItva prANa kI, pANa-priya putro kI, evaM prANa se bhI adhika priya priyatama kI apekSA adhika mUlyavAna, sAravAna evaM vaMdanIya che. unheM yaha vizvAsa dilA nA hogA ki vizva kI koI zakti aisI nahIM hai, je tumahArI icchA ke viruddha tumhArA satItva naSTa kara sake. tuma aura kucha nahIM kara sakatI, ese bhayaMkara samaya ke samupasthita hone para apanI hI churI se apanA hRdaya vidIrNa kara sakatI hai, dIvAla se apanA zira phIDa kara apanA prANa-tyAga kara sakatI he, nadI meM DUba kara, Aga meM jala kara, uMce se kUda kara, kisI bhI prakAra ho apane divya-madhura satItva ke vyabhicArI ke hAthoM se bacA kara vizlezvarI ke hAtho meM de sakatI hai. satItva hI tumahArA ISTa che; vahI tumhArA sAra ratna hai ! achata-nArI kA samuddhAra ( "cAMda nA me 1927 nA aMkamAMthI uddata). achUta-deviyoM meM isa zAzvata-siddhAnta kA pracAra karane ke liye hameM-hama ucca jAti ke logoM ko-niraMtara prayAsa karanA hogA. hameM achUta deviyoM kA saMgaThana karanA hogA, hameM achata nArI-maMDalo kI saMsthApanAye karanI hogI. pratyeka nagara meM, pratyeka grAma meM, pratyeka muhalle meM, hama achUta nara aura nAriyoM kI sabhAye saMgaThita karake Isa divya zAzvata-dharma kA pracAra karanA hogA, jaisA ki hama upara bAra-bAra kaha cUke hai. vyabhicAra kI pravRtti ke parAsta karane ke liye hameM usake udagama para hI AkramaNa karanA hogA; hameM saba se pahale usa bhAvanA ke hI naSTa karane kA prabala prayatna karanA hogA; ane puruSa ke itanA sAhasI banA diyA ki vaha ramaNuM ke satItva, ramaNI ke zIla evaM ramaNa ke divya lAvaNya ke apanI vikRta vikAra-vAsanA meM, apanI pApamayI vilAsa-lIlA evaM apanI kaluSita kAma-krIDA meM prayukta karane laga gayA; aura bhagavatI kI aMzabhUta pratimAo ke apanI paricArikA bana kara, naMdana-nikuMja se bhI adhika madhura, uSA ke divya aruNa prakAza se bhI adhika suMdara, sagha:prasphaTita gulAba se bhI adhika surabhita evaM svarga se bhI adhika pavitra yauvana ke, unmatta hastI kI bhAMti apane kAma-mada ke tIvra Avega meM naSTa-bhraSTa karane laga gayA. para hamArI Isa puNya-sAdhanA kI saMpUrNa siddhi ke liye yaha ekAMta rUpa se Avazyaka che ki achUta-nArIyAM ke Isa punaruddhAra ke pavitra prayAsa meM hamArI uccajAti kI bahine pUrNarUpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ achUta-nArI kA samuddhAra 585 se sahyoga evaM sahAyatA pradAna kare. hama puru ke liye Isa vikaTa patha para agrasara hokara vijaya prApta kara lenA asaMbhava nahIM, to mahAkaThina avazya che. dUsarI bAta yaha hai ki ramaNI hI ramaNI ke marmasthala ke bhalI-bhAMti pahacAnatI hai, vaha jAnatI hai ki puNya-pravRtti kI jAgrati evaM vikAsa ke liye hadaya ke kisa sthala para aMgulI rakhane kI AvazyakatA che; use isa bAta kA svAbhAvika jJAna hetA hai ki hRdaya-vINA ke kisa tAra ke chune se kaunasA svara tegA. isIliye basa bAta kI parama AvazyakatA hai ki hamArI ve bahine. he bhagavatI kI kRpA se vizeSa buddhi, vizeSa viveka evaM vizeSa vidyA-bala prApta che; apanI achUta bahine kI mArga-pradarzikA bana kara unheM satpatha para paricAlita kareM. gRhasthAzrama kI usa sImA ke bhItara jahAM ramaNI hI kA rAjya hotA hai, kevala ramaNI hI praveza kara sakatI hai; ramaNI hI ke sAmane ramaNI apane hadaya kA pratyeka parimANu pUrNarUpa se la kara rakha sakatI hai; nArI hI kI sahAnubhUti evaM samavedanA kI puNyadhArAo meM nArI niHsaMkoca evaM nirdU bhAva se snAna kara sakatI hai. isIliye hama achata nArI ke Isa punaraddhAra-vrata kI sAdhanA-kuTIra meM apanI ucca jAti kI bahine aura mAtAo ke sAdara, saprema evaM sabhakti AvAhana karate hai. achata nArImaMDala kI AjanA kA prastAva rakhane se pahale hI hamane isa bAta kI sUcanA de dI thI ki achUta aura zaka jAtiya ke puruSa ne bhI ucca jAti ke puruSa ke aMdhaanukaraNa me trI ke nikRSTa eve haya mAne kara use apane paripAzva-prAMta Asana-pradAna ne karake, use apane pada-prAMta para kIta paricArikA ke samAna AsIna kIyA hai. aura Aja bhI vaha vahIM para baiThI hai. vahIM para beThI-baiThI vaha apanI dAruNa durdazA ke bhoga rahI che. sabase pahale hamArI ucca jAti kI baliMna ko use vahAM se hAtha pakaDa kara, apane hAtha kA avalaMbana dekara uThAnA hogA; usake zarIra meM je dhUla laga gaI hai, usake roma-roma meM asvachatA eva malinatA kI je praveza ho gayA hai use apanI sahAnubhUti ora samavedane kI puNyadhArA se prakSAlana karanA hogA. usako phira se pavitra evaM parisvaccha banA kara use usake prakata Asana para asIna karavAnA hogA. itanA kara cUkane ke uparAMta vaha kadAcita apane prakRta svarUpa ko pahacAnane egya bana sakegI, taba kahIM vaha apanI vilupta zakti evaM vinaSTa gaurava kI kalpanA karane meM samartha hegI. sahadaya pAThikAo ko batAne kI AvazyakatA nahIM ki ve hI achUta-nArI ke Isa prAraMbhika saMskAra ke sampAdana meM samartha ho sakatI hai, ye hI use svacha parikata evaM pavitra banA sakatI hai. hama-hama puruSagaNa kisa prakAra usake Isa prAraMbhika saMskAra ke sampAdana meM sahAyatA kayA de sakate he ? hamAre sAmane kayA vaha snAna karegI ? kayA hamAre lie yaha saMbhava hogA ki hama usake mana aura zarIra kA mAlinya dUra kara sake? kayA vaha hamAre sAmane apane hadaya kA samasta rahasya prakaTa karegI ? kadApi nahIM ! isIlie hamArA yaha vizvAsa hai ki achUta-nArI kA uddhAra-achUta devI kA punaH saMskAra ucca jAti kI deviyoM hI se ho sakatA che. te hI isa mahAyajJa kI siddhi kA saspAdana kara sakatI hai' ! hamane upara kahIM para kahA hai ki vyabhicAra saMkrAmaka vyAdhi che; aura jaba taka vahu dUra nahIM kI jAyagI, taba taka hiMdu-jAti kA virATa zarIra kisI prakAra svastha aura niroga nahIM he sakegA. achUta evaM zudra bhI hiMdu-jAti ke virATa zarIra ke hI aMga hai-le hI ve paira sahI. yadi isa vizAla hiMdu-jAti ke paMgu nahIM bananA hai, yadi svastha, niroga evaM zakti-saMpanna hokara use abhyadaya evuM unnati ke patha para tagati se pradhAvita honA hai, apanI samasta zakti kA saMgaThana karake, apanI samasta vikIrNa senA ke ekatrita karake, apane durghaTa teja, apane amegha vIrya tathA apane atula sAhasa ke sAtha use isa vizvavyApI yuddha meM vijaya prApta karanA hai, to use apanI ina achUta kahalAnevAle bhAI ke apane meM phira se milAnA hogA. uhe apane hRdaya para dhAraNa karanA hogA, unhe zikSita karanA hogA evaM uhe tejasvI, zakti-saMpanna tathA jJAnavAna banAnA hogA. achUta kI vyAdhi samasta jAti kI vyAdhi che, achu kI nirbalatA samasta jAti kI nirbalatA hai, atte kI hInatA samasta jAti kI hInatA hai; achU ke durguNa, durbalatA evaM durAcare kA prabhAva samasta jAti para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 hiMdu bhAI ke cetAvanI paDatA hai aura paDegA. isIlie hamArA kahanA hai ki a kA prazna jAtIya prazna hai, achu kI samasyA hamArI eka sabase baDI jAtIya samasyA hai. isa jAtIya samasyA kA nidAna aura usakI auSadhi kA hamane anyatra nirUpaNu aura nirdeza kiyA he; para yahAM para kevala hama itanA hI kahanA hai ki zatAbdimAM ke azapa atyAcAra evaM dAruNa durvyavahAra se achUta jAti kI deviye kI je bhayaMkara durdazA ho gaI hai. usakA samucita rUpa se nirAkaraNa kie binA achataddhAra kI saphalatA eka asAra svapna ke samAna hai, aura hamArI ucca jAti kI suzikSitA bahina ke isa pavitra yajJa meM bhAga lie binA usa dAruNa durdazA kA nirAkaraNa honA asaMbhavaprAya hai, yaha hama muktaka ucca svara meM kaha sakate hai. "cAMda' ke I-hIM saMpAdakIya vicAre ke antargata hama eka nahIM, aneka bAra sapramANa yaha bAta siddha kara cuke huM ki samAja-sudhAra kA kaI AMdolana usa samaya taka saphala nahIM hai sakatA, jaba taka ki nArI-ti kA samudAra na ho. pratyakSa pramANe se, sajIva udAharaNe se - mArI Isa bAta kI paripuSTi ho cukI che. Aja je hamAre jAtIya jIvana meM eka vizeSa prakAra kI skUrti, eka vizeSa prakAra kI jAgRti, eka vizeSa prakAra kI preraNuM taraMgita ho rahI che. u. sakA pramukha kAraNa yahI hai ki dhIre dhIre hamArA ramaNI-maMDala jAtIya abhyadaya ke mahAyajJa kI sAdhanA ke prayAsa meM pravRtta ho rahA hai. hamane apane isI anubhave ke bala para, apane isI anubhUta yuga" ke vizvAsa para yaha kahane kA sAhasa kiyA hai ki achata jAti kA bhI uddhAra - chatati kI deviyoM hI para nirbhara che. jaba taka zakti-svarUpiNI achata-nArI ane prakRtasvarUpa se paricita nahIM hogI, jaba taka use usakI vilupta zakti, vinaSTa gaurava evaM aMtahita teja phira se prApta nahIM hoMge, jaba taka vaha apanA prata-sthAna grahaNa nahIM karegI, taba taka achUtoddhAra kI samasyA kI saMpUrNa mImAMsA nahI hogI; para yaha bhI saMbhava che, jaba hamArI ucca jAti kI bahireM aura mAtAe bheda-bhAva ke tilAMjali dekara, apanI ina padalita bahinoM ke uddhAra-yajJa meM sahAyatA aura sahayoga pradAna karegI. pratyeka ana ghara meM jAkara pratyeka achata-nArI se bheTa kara, unameM Atma-saMmAna ke jAgrata karanA hogA. unha batAnA hogA ki hama aura tuma do nahIM che, evuM eka hI mAtA kI mUrtiyAM hai. hama zakti kI avatAra hai, hama deza kI mAtA hai, gRhasthAzrama kI zrI hai, puruSa kI preraNuM che. ina achUta nAri. che ke ekatrita karake huM batAnA hogA ki ramaNI kA satItva, ramaNI kA lAvaNya, ramaNI kA mAtRtva, ramaNIkA zIla-yaha saba divya padArtha hai: tuccha pArthiva padArtho ke lie inakA balidAna karanA ucita nahIM hai. aura eka bAra jahAM zAzvata-satya kI-yaha jyoti unake hRdaya meM pradIpta ho uThI, eka bAra jatAM Atma-gaurava kI akSaya AbhA se unakI Atma-kuTIra Alokita ho uThI, eka bAra jahAM unhoMne apane divya svarUpa kI jhAMkI kA darzana prApta kara liyA, phira ve svata: hI apane puNya-patha para calane lagegI, aura phira kisa kI zakti hai ki unake satItva, unake sauMdarya evaM unake yauvana ke apanI Amoda-lIlA kA viSaya banI sake ! aura usI puNya muhUrta meM achUta-jAti ke saubhAgya-gagana meM maMgala-prabhAta kA madhura udaya hogA ! sAmya-bhAva ke aruNuM prakAza meM vizva-jananI hiMda-mAtA ke acaMdra-zobhI lalATa para svataMtratA kA maNimaya mukuTa pahanAleMgI ! : hindubhAIcAM ke cetAvanI (lekhaka:-zrI zambhadayAlajI tripAThI "ha"-cAMda-me 1927nA aMkamAMthI ) hinduo ! achuM ke na dura dudakAre kabhI, pUcaeNi karege ve, tumhArI kAmanAo kI ! prema se lagAo ura apanAo kavi "ha",Dita hai IsI meM, iti hogI ApadAoM kI !! ceTiyo koMgI nahIM, mUrti miTaeNgI nahIM, kIrtiyA ghaTeMgI nahIM, pUrva puruSA kI ! pUjya deva-mandi kI mAnatA hI nahIM, sAmane luTegI nahIM, lAja abalA kI !! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 587 pariraksa pariratna (lekhaka:- zrI rAmacaritajI upAdhyAya "cAMda-me 1927nA aMkamAMthI) jaga kara uThe, draha ke cheDe, moha-nizA aba bIta gaI; vyartha maro mata TaeNga aDA kara, tuhe prakRti aba jIta gaI. ho kara ke anukULa samaya ke, zAstra badalatA rahatA hai! se, sama, haTha mata ThA, samaya tumha kathA kahatA hai? AtmA se saMbaMdha dharma kA hai isameM saMdeha nahIM; AtmA sabakI zuddha vastu hai, cAhe upaje deha kahIM. 3 jae saMdha hai zakti vahIM hai, phUTa jahA~ daurbalya vahIM; hAtha-paira ke binA zIza kA-ho jAtA hai vyartha nahIM. phreMca nIca ke bheda bhagA kara, kara do parirakhkhaNa Arambha; kyA hindutva miTA dene para, cATe ge le kara ke daSNa! 5 mukha meM rAma, zIza para ceTI, jInake hai ye hai bhAI kara ke ghaNA banAte ke he-unake musilama IsAI? jIsa e para pAnI bharatA, go-hiMsA karanevAlA ! hai kyA hAni caDhe yadi usa para, rAma rAma kahanevAlA ? 7 sAta koTi ve bichuDa jaya -tuma kitane raha jAte he ? bAisa keTi abhI che, te bhI-cena na lene pAte ho. 8 usI pleccha se hAtha milAte, je pahale kA rahA camAra; para, chate the use na pahale, isa hindupana ko dhikkAra ! 9 isAI mUsAI yavana-se saba vidhi hai zreSTha achUta; nirlaja hinduo! karyo caDha DA-hAya tumhAre sira para bhUta: 10 uThe hue yadi girate hai, te-gire hue uThe nahIM ? girI jAti ke daMDa uThAnA, sammati hai kartavya yahI. 11 zabarI ke kara se le kara di, rAma nahIM phala ke khAte; maryAdA-puruSottama phira -kese Aja kahe jAte ? 1 yadi achata hai jaga meM, te heM-jagannAtha unake bhI nAtha; pratidina jAo tuma mandira meM, lie achU ke bhI sAtha. 13 Dama tumhArA muslima bana kara, saiyyadake saMga paDhe namAja; tuma usakI chAyA se bacate, kaise he saMgaThita samAja ! 14 jaba kutte bhI haTa jAte hai, tumase pA kara ke dukAra; phira achata ke taje na tumake? kucha te manameM karo vicAra, 15 sAta koTi murilamAM bhArata meM, aura asaMkhyaka isAI; dharma-zatru hai bane vichuMDa kara, rahe tumhAre hI bhAi. 16 AtmaghAta se adhika achUta-kA sama karanA apamAna; saibhale zIdhra hiMduo nija kara, kAM karate apanA avasAna ? 17. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 yAda kare achUta ke AbhAra tine kitane hue hai aura hote hai? yAda kare achU ke AbhAra kitane kitane hue hai aura hote hai? (lekhaka:-zrI paM rAmacaMdrajI zukala, "sarasa cAMdame 19ra7nA aMkamAMthI) parama pAvanI sura-saritA ha! jIna pada-paoN kI madhu-bAra ! zrI ziva zira para jIsake rakhate--hai jIsase punIta saMsAra. satata vibudha budha vandita je hai-hete jIsase pUta sapUta, kaha kara unhIM pade kA hamake -mAna rahe ke are! achata. jana caraNa para vizvavihani-ramA-samAM balihArI hai; jIna pada--kamala kI suSamA kI-saba upamA anuhArI hai. zrIpati ke jIna caraNa-zaraNa kI-sabhI bATa lakhAte rahate; jIna padAbu ke raja-rasa ko-sabhI sarasa cakhate rahate. jIsa pada-raja kI mahimA kI thI-autamatiya-guhane anubhUta; una caraNe se janma hamArA-kaha kara, kyAM kaha rahe achUta ? citrakUTa meM jIna caraNe ke-aMka pUjatA jagata saprama; prayata-pAvaDI-pUjana kA thA, jInakI sadA bharata kA nema. zeSavideha saneha cAhate-hai sarAhate kaha kara pUta; hai hama unhIM viSNu-caraNe se-kese he taba kahe achUta ? hai. yaha saca hai pada a mukha meM kabhI na hai sakatI samatA; done hI hai eka deha ke-ataH ucita kSamatA-mamatA. sabhI deha kI, jaga ke maga para-sugati hamI para hai nirbhara; saba samAja-tana khaDA hamI para-cale hamAre hI bela para. hamI dharma ke tathA karma ke--marma sabhI lakhane vAle; hekara are ! apAvana sabakI-pAvanatA rakhanevAle. aura kahe kyA, he pramANa-IsakA itihAsa uThAo bhUta; harizcaMdra kA satya bacAnevAlA thI basa eka achUta. hameM garva hai usa sukarma kAjIse na gI* kara pAte; ho jAtA dila dunA yadi kucha-protsAhana saprema pAte. Apa taje, hama hai bhI sukha se-sevA karate jAyeMge; abhI na sahI kabhI te bhAI-me mudita apanAyeMge. Apa kare yA kare na hama-kartavya karma karate karate; bhArata-nAkA pAra karege, dharma--dhurI dharata-parate. 14 * sevA dharma: parama gahano yoginAmapyagamyaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdudharma meM acho sthAna pa89 hiMdudharma meM achUteM kA sthAna (lekhaka zrI lAlA kanemalajI, ema. e-"cAMda-me 1927 nA aMkamAMthI) hiMdu dharma meM saba se uMcI padavI saMnyAsI kI hai, aura saMnyAsI kI kai jAti nahIM hai. sabhI jAnate hai, vAlmIkicha kauna the aura kayA ho gae. aise hI RSiyoM kI kaI jAti nahIM hai, aneka saMnyAsI aura RSi achUta jAti ke ho gae hai. rAmacaMdrajI ne bhIlinI ke bera khAe, kRSNacandrajI ne kubajA se prIti joDI, rAmAyaNa aura mahAbhAgavata paDhane se jJAta hogA ki je tiraskAra achUta jAtiya kA aba hai, vaha pahale kadApi nahIM thA. yaha saba Adhunika lIlA che. Arya-jAti meM prAcIna kAla meM aneka jAtiyAM A milI, jisake pramANa hamAre prAcIna itihAsa meM aMkita che. atyaMta prAcIna samaya meM vaidika yajJa aura kameM kI pradhAnatA thI, usake bAda dArzanika siddhAntoM kI tUtI bolI; lekina hajAra varSa se adhika kAla se bhaktimArga kI pradhAnatA che. jaba se bhakti-mArga ne jora pakaDA, taba se karmakAMDa kA vAsa huA aura hiMdu-jAti Isa sarala mArga kA avalambana karane lagI. zrI rAmAnujAcArya, zrIvallabhAcArya, zrInimbArkAcArya, zrInArAyaNa svAmI, zrImAdhavAcArya, zrIcaitanyasvAmIe bhaktimArga ke utama staMbha hai, jinake vicAra adhikatara saMskRta graMtha meM pratipAdita che; para pichale samaya ke bhakti-mArga-pradarzaka ne apane vicAra hindI bhASAdhArA hI prakaTa kie che. udAharaNa che lie guru nAnaka, kabIra, tulasIdAsa, dAdU Adi ina mahAtmAo ne apane pratibhAzALI vicAra aura pratidina ke bartAva se achUta aura chatAM meM koI bheda hI nahIM rakhA hai. jinhoMne bhakatamAla nAmaka graMtha paDhA hai, ve jAnate hai ki Ina 101 bhakata meM achUta jAti ke bhakata adhika che, keI camAra, kaI kolI, koI vyAdha, koI kasAI-arthAta aneka jAti ke loga the, jinheM aba achUta kahate hai. InhIM bhakata meM gosvAmI tulasIdAsa jese ucca jAti ke bhI the; para inameM paraspara koI chUta chAta kA vicAra nahIM thA, saba eka-dUsare ke hAthe kA khAte the. isa saMbaMdha meM eka kathA pracalita hai, jisake sunane se mAlUma hogA ki bhakate meM jAtapAta kA kaI bheda hI na thA; kathA yoM hai:-- dAsa, caraNadAsa, dhannA Adi achUta jAti ke bhakata ne eka bAra vicAra kiyA ki gosvAmI tulasIdAsa kI sAcI bhakti ka parIkSA lenI cAhie. gosvAmI cha prakaTa meM to baDe--baDe dAra vicAre ke kahA karate hai; para bhItara se I-he apanA uraca jati kA baDA dhamaMDa che. yaha samajhate haiM ki hama saba nIca jAti ke uM; aura vaha zreSTha jAti ke. jaba taka tulasIdAsajI meM yaha abhimAna hai, taba taka hamArA aura unakA mela kese ho sakatA hai? yadi vaha hamArI maMDalI meM mile, te hamAre sAtha khAnA khAve; nahIM te apanI drapalI alaga bajA. basa parAmarza ke pazcAta ina saba achUta jAti ke bhakta ne eka prema-bhoja kiyA aura usameM saMmilita chene ke lie gosvAmI tulasIdAsajI ko bhI nimaMtraNa diyA. gosvAmI che, je baDe darada che. samajha gae ki Aja hamArI parIkSA che. gosvAmIjI ne Isa nimaMtraNa ko saharSa svIkAra kiyA. bhajana kA samaya AyA; aura saba bhakta loga maMDalI beMdha kara baiThe. dAla-bhAtAdi bhojya padArtha parase jAne lage. ye saba khAdya padArtha inhIM achUta jAti ke bhakatuM ne apane hAthoM se banAe the; aura ye hI ApasameM eka-dUsare ke parasane lage. jAtiya kA kucha bheda na rahA. bhojana parasa cUke che; aura bhakta-maMDalI khAne ko taiyAra thI. itane meM hI eka ne kahAH Apane dekhA, tulasIdAsa nahIM AyA he ! hama pahale hI kahate the ki use apane gosvAmI hone kA baDA ghamaMDa hai. yadi hamAre sAtha khAnA khAM le, te usakI jAti bi gaDa jAgI. Aja mahAtmAjI kI ca he gaI. Aja se vaha laga aura hama alaga. bhAI: - uMca-nIca kA mela kaMsA ? isa bAta kA anumodana karate hue saba bhakatAM ne khAnA zuru kiyA. itane meM dekhate kyA hai ki gosvAmI tulasIdAsajI jaladI jaladI haiMphate hue cele A rahe haiM. Ate hI kahA-bhAI, kSamA karo ! mujhe kucha dera he gaI. mere sAmane bhI dAla-bhAta lAo. yaha suna eka bhakta dAla kA bana lekara gesvAmIjI ke pAsa parasane AyA. gosvAmIjI saba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 sanAtanI ke nAma se kUpamaMDUkoM kI pukAra se pIche Ae the; isa lie ve ina saba ke nIce, jagA na legAM ke jUte paDe the, eka gae; aura jaba dAla Ai ! Apane eka bhakta kA jUtA uThA kara usameM le lI aura dekhatedekhate use pI gae.+ isa dazya se sabhI bhakta Azcaya meM Ae aura bheAjana cheDa kara tulasIdAsa ke pAsa Akara kahAH--tulasIdAsa ! tU sacamuca tulasIdAsa hI hai. hama sAme terI padavI uMcI hai. hama abhI taka mAyA ke cakkara meM haiM. dhanya hai tumhe; jo isa ucca siddhAMta para paMce gae heA. hama saba tumhAre ziSya haiM, tuma brahmamaya hai!; aura hama jaDa mAyA ke cakra meM bhramaNa kara rahe haiM. kSamA kare, hama mUkhA~ ne tumhArI parIkSA lenI cAhI thI; para kA~A tuma aura kaTThA krama! hama tumhArI caraNa-dhuli sira para rakhate yAgya bhI nahIM hai. bhaiyA ! kSamA kare, bhUla hui. gAsvAmIjI kheleH--bhagavAna ke bhakto ! maiM / Apake caraNaprakSAlana karane yeAgya bhI nahIM dUM; mujhe tuccha samajha kara apanI bhakta-ma'DalI me' se mata nikAle. meM ApakA dAsa hA kara ra gA. Apa jaise prema-puMjo ke sAmane meM kucha bhI nahIM . yadi prAcIna hiMdudharmamAM meM achUta jAtiyAM ke sAtha aisA kaDAra khava hAtA, jesA kA Ajakala heA rahA hai. tA hiMdu-jAti kA gaurava aura mAna aisA na hatA. vartamAna samaya ke hiMdu-dhama ke pheMkedArAM se prazna hai ki ve hiMdudharma meM vyAsa aura vAlmIki kA rakhanA cAhate hai yA nahI ? di ina da nAmAM kA hiMdudha meM se nikAla diyA jAve, te hiMdu-dharma me kyA kheMca rahatA hai ? veDhe ke niyamita karanA, 18 purANuM aura mahAbhArata kA likhatA--vedAMta-dazana kA racanA zrI vyAsajI kA kA hai. vAlmIki rAmAyaNa kI racanA karanA vAlmIkijI kI Iti hai di ce graMtha hiMdu-dhama meM se nikAla die jAyaeN, te hiMdu-prAcIna itihAsa, hiMdu-vaidika dharmAM eva hiMdu-uccatama dArzanika siddhAMtAM kA kaDhA patA lage ? dezane mahAnubhAva achUta jAti ke the; aura Aja hiMdu-dharmoM kI sabhyatA aura vidyA kA bhaMDAra unhIM ! hAthAM me hai. kayA dina dezanAM kaiA adbhUta kaha kara nikAla dene se hiMdudharma kA gaurava aur mAna hai| sakatA hai ? kadApi nahIM ! hameM apane saMkucita vicAroM kA dUra karanA cAhie; aura achUta jAtiyoM ke sAtha vahI khaoNva karanA cAhie, te Aya-jAtine unake sAtha apane prAcIna itihAsa meM kiyA thA. astu. sanAtanI ke nAma se kRpamaDUkAM kI pukAra (lekhakaH-nArAyaNadAsa caturvedI, vighnakSetra- vivamitra cha nA eka a'kamAMthI ) DhAne lagA akha deza meM hAya baDA duSkarma, kaise ' jo haeNze| ' yahAM, rahe sanAtana dha. duniyAM meM rahe cAMkara hA ! dharma -sanAtana, sakha 'AriyA' gaye bhara, hA ! dharma-sanAtana. usake hI nAmapura hama, yAM mAtra lUTate the, hara azakA rahA dhara, hA ! dharma-sanAtana. 1 akha raDiyAM kharAte meM jAte nahIM pAtI, bhajanIka pUra daradara, hA ! dharma -sanAtana. 2 bekhopha madirAM e aba zUdra bhI hai jAte, nahIM mAnate jarA Dara, hA ! dharma-sanAtana. 3 vidhavA kI bhI zAdI DhAtI jahAM tahAM hai, mAne na kAi zAratara, hA ! dharma-sanAtana, 4 yavanAM dA zuddha karake aba Rsi'duM banA rahe hai', pAgala hue haiM kayA nara ! hA! dharma-sanAtana. 5 yahu dekhake 'narAyaNu' hAtA hai raja behada, para kisase karaiM ajahara, hA ! dharma-sanAtana. jarA zAstramAM A + tulasIkRta rAmAyaNamAM paNlR gesvAmIjInA ciratramAM Ave prasa'ga apAyeleA che; paraMtu temAM aMtyaja satasAdhuone badale nAbhAdAsajInA AzramamAM--bhAjananI paMkti kheDelI jaNAvI che, te aMtyaja sAdhunI hAya tevuM jaNAveluM nathI. hakIkata game te ho, paraMtu A lekhamAM je uddeza samAyelA che te teA darekamATe bahuja dhyAnamAM levA jevA ane upakAraka che. bhikSu-akhaDAnaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavitratAnI prAptine eka AbAda upAya 591 ApaNI bhAvanA daDha che, te vijaya paNa ApaNeja che! ( "saurASTra nA tA. 21-5-27 nA aMkamAMthI ) (baMgALanA navajuvAna saradAra, dezapremanI jIvana pratimAsamA, subAjhacaMdra bojhane A khare baMgALanI sarakAre mukti apa che. vIraziromaNi subAjhano phyakAra karatAM pahelAM tenI pAsethI amuka zarate karAvI levA sarakAre khUba phAMphAM mAryA. paNa subAjha aNanama rahyo. zaratI bakArA karatAM jelamAM rIbAI rIbAIne marI javAnuM e zahIde vadhAre pasaMda karyuM. Akhare sarakAra namI. subAjha, koI jAtanI zaratavinA chuTo thayA. subAjha jevA vIrone AtmA kevI dhAtune ghaDAyo hoya che enI jhAMkhI karAvato eka preraNAdAyI patra subAjhe eka aThavADiyA pahelAMja tene vaDIla bhrAtA upara lakhyo che. temAMthI A nIcenA phakarA che.) tamane lAMbo kAgaLa lakhavAnI paNa zakti nathI rahI; paNa mAre eTaluM te jaNAvIja devuM joIe ke, mAro vizvAsa aDaga che. A jelakhAnAnI kALI divAlanI pAchaLa pUrAIne huM jema jema vadhAre divaso kADhato jAuM chuM, tema tema mArI zraddhA vadhAre ne vadhAre acaLa banatI jAya che. bhAvanA eja jIvananuM sarvasva che, e sanAtana satyanuM ane A kArAgAramAM vadhAre paSTa darzana thaI rahyuM che. mAnavabhAvanAnI zakti eTalI ajaba che, ke te game tevI kiTalebaMdIne jamInadosta karI zake che. ApaNe-nirbaLa, nAcIjha mATInAM mALakhAMsamAM ApaNa mAnavIoe-te, prabhue tenA pAvanakArI hutAzananI je ekAda nAnI cinagArI ApaNuM aMtaramAM mUkI che, te badala te paramezanA guNa gAtAM gAtAM, e bhAvanAnI sAdhanA pAchaLa jIvananuM samarpaNa ja karI devAnuM rahe che. ethIja mAro vizvAsa aDaga che ke je bhAvanAne kAje meM mAruM jIvana ApI dIdhuM che, te bhAvanAne aMte to vijaya thavAno che; eTaleja, divase divase bagaDatI jatI mArI taMdurastInA ane mArA bhAvinA vicAre mane jarA paNa ciMtA karAvI zakatA nathI. " "koI samAlocako kahe che ke, huM sarakAra pAsethI sArI zarato meLavavAne A badhuM karI rahyo chuM. e jANI mane kheda thAya che. subAjha dukAnadAra nathI. kare e subAjhanA svabhAvamAM nathI. meM mAtra mArA jIvanasiddhAntaja jAhera karyA che ane e siddhAto uparaja huM UbhavA mAguM chuM. A sthaLa jIvanane huM eTaluM kiMmatI nathI mAnato ke tene khAtara, jene meM mArI amUlya daulata mAnI che, evA mArA siddhAntone bhoga ApuM. ApaNuM yuddha ne skUla yuddha nathI, tema sthala padArthonI siddhine mATe paNa e yuddha nathI. seMTa pilanA zabdomAM kahuM to ame hADamAMsanI jIta meLavavA nathI jhujhatA, ame to A duniyAnI rAkSasI sattAo sAme, A vizvanAM aMdhakAranAM baLAnI sAme, jagatanAM nRzaMsa tavonI sAme jhujhIe chIe.' ApaNe pakSa e svAtaMtrya ane satyane pakSa che ane e pakSane vijayaja nima che, ApaNe deha game te rIte paDe ane nAza pAme, paNa ApaNe nizcaya aDaga hoya to vijaya paNa ApaNeja che." pavitratAnI prAptino eka AbAda upAya ( lehANAhitecchu " -nA. 28-4-27 nA aMkamAMthI ). zabda zabda mIThAza hoya, vAkaye vAkaye zuddha vicAra hoya ane jIvananA prasaMgamAM dila sApha hoya enuM nAma pavitratA. gaMgAkAMThe snAna karI svaracha kapaDAM paheryo hoya, kapALamAM tilaka karyuM hoya, mukhe "rAmanAma' bolato hoya chatAM jo enuM dila sApha na hoya to enuM nAma apavitra. mANasa manuSyatarIke, lekhakatarIke, vaktA tarIke, vartamAnapatrakAratarIke, vyApArItarIke, saMsArI tarIke ane sevakatarIke AvA pavitra mANaso keTalI che? zabdamAM malinatA hoya, vAkyamAM gaMdA vicAro bhayo hoya ane jIvananA prasaMgomAM dilamAM jherara bharyA hoya evAethI prabhu dezane, mAnavajAtine bacAve. evA lAkha karatAM jenuM dila sApha hoya e eka pavitra mANasa jagatane vaMdanIya che. jene jene roja evA eka pavitra mANasanuM darzana thAya che ene AMgaNe sAcI pavitratA utare che ane prabhutvanAM tejakiraNa prakAze che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5Tara duA-chUta (AbhaDacheTa) chuA-chUta (AbhaDacheTa). (lekhaka-zrI hIrAlAlajI, bI. e.emaAra. e. esa-"cAMda" nA achUtAMkamAMthI) Isa bhAratavarSa meM duA-chUta kA itanA jora hai ki isakI badaulata mAlUma nahIM kitane AdamiyAM ne apane prANa se pyAre saMbaMdhiyAM taka ko parityAga kara diyA aura apanA janma re-rokara bitA diyA. cAlIsa varSa kI bAta hai ki, eka baDe pratibhAzALI vyakti sAdhAraNa skUlamAsTarI se unnati kara vilAyata 5Tane gae, vahAM se ve berisTarI aura vilAyata kI ema. e. tathA ela ela DI kI upAdhi se vibhUSita hokara ghara lauTe; parantu, ghara pahuMcane para unakI strI ne duA-chata ke Dara se unheM bhItara ne Ane diyA. yaha anAdara dekha, unakA mana itanA khaTTA ho gayA ki ve vaDAM kSaNabhara bhI nahIM Thahare. "premAzrama" upanyAsa meM zraddhA kA je caritracitraNa kiyA gayA hai, vaha ThIka-ThIka pUrvokta berisTara-ramaNa ke caritra se milatA he. zraddhA kA pati premazaMkara amerikA gayA thA. varSo ke pazcAta ghara lauTane 52 jaba usakI strI bhejane parosane taka ke na nikalI taba vaha itanA mamahata huA ki "jI cAhatA isI kSaNa yahAM se calA jAuM aura Ane kA nAma na lUM. ' ThIka, yahI dazA berisTara sAhaba kI hui. premazaMkara ne haiye se kAma liyA, paraMtu baeNrisTara ne ke meM Akara itanA kaDA paNa kara liyA ki vaha janmabhara ke lie amiTa ho gayA, zraddhA kI nAMI baeNrisTara kI ramaNI ke hadaya meM bhI vicAra upana huA aura usane aneka prakAra se atyaMta namratA ke sAtha kSamA mAMgI aura unakI IrachAnusAra rahane kI usukatA prakaTa kI; parantu baeNrisTara sAhaba premazaMkara na the ki prema se piMgala jAte. ve bhImazaMkara the, unhoMne je apane mana meM praNa kara liyA thA vaha bhImapratijJA thI, usa ramaNI apanI zeSa Ayu ro-rokara kaTanI paDI, isa sabakI jaDa chuA-chata ( AbhaDacheTa ) hI thI. isa deza meM videza jAne se yA samudra pAra karane se hI duA-Ina nahIM lagatI, balika yaha saMkAmakaraNa ghara beThe beThe bhI utpanna huA karatA hai: yA ke kahie ki isakI jaDa ItanI gaharI ula gaI hai ki samAja kA koI bhI aMga isase bacA nahIM . isa deza meM dhaNita vastuo se hI nahIM, varane mAnava-deha-prApta che ke ne se bhI chUta laga jAtI che. bhalA inake sAthe prema sAmAjika vyavahAra kisa taraha ho sakatA hai ? kutta-billI bhale hI cha lie jAya, paratu caurAsI ni meM bhramaNa karane ke pazcAta baDI tapasyA se nara-deha prApta karanevAlA yadi basera ke ghara paidA huA to usakA sparza hote hI ta laga jAtI hai. kahIM-kahIM te chanA alaga rahe. ese vyakti kI kevala chAMta paDane se yA sATha-sattara gaja kI dUrI para A jAne se hI chata laga jAtI hai. madrAsa kI ora te kaI achuta-jAtiyAM ke saDaka para calane se saDaka azuddha ho jAtI hai. kuttA-billI bhale hI usa saDaka para mala-tyAga kare, paraMtu snAna kara svaccha kapaDe pahane hue aura pAMve meM mojAM taka DAle hue achata-jAti kA koI vyakti usa saDaka se nikala jAya, to vaha mArga naraka ho jAtA hai. kevala madrAsa hI meM nahIM, anya prAMta meM bhI isa prakAra kI vicitratAe daSTigocara hotI hai. uDIsA meM "gAMDA" nAma kI eka jAti hotI hai je mehatara ke samAna ginI jAtI che. yadi isa jAti kA keAI vyakti Ama yA imalI ke phala girAne ke lie peDa para iMDA pheke aura vaha iMDA aTaka jAya aura dUsare dina akasmAta vaha kisI kelatA ke zarIra para gira paDe, to vaha jAti-yuta kara diyA jAtA hai, aura jaba taka vaha apanI birAdarI ke daDarUpa meM raTI na de-da taba taka usakA hukkA-pAnI banda rahatA hai. - isa deza meM achUta-jAti eka hI nahIM, vana darzaneM kI saMkhyA meM hai. kevala eka madhyapradeza meM satIsa-cAlIsa jAti huM je achata samajhI jAtI hai. yathA-bhaMgI, basora, balAhI, camAra, Doma, Dohora, gAMDa, ghasiyA, meharA, pAsI, katiyA, karI, dhobI, kuhAra, kucabaMdhiyA ityAdi. kisI-kisI kA kahAnA he ki ina jAti kA vyavasAya isa prakAra kA hai, jIsase unakA nApAka vastuo se saMparka rahatA hai. isaliye ge ghuNita samajha jAte haiM aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIgmA-chUta ( AbhaDacheTa ) 53 inase paraheja kiyA jAtA hai. isameM saMdeha nahIM ki kucha aisI jAtiyAM avazya hai jaise bhaMgI, camAra, jInakA saMparka isa prakAra kA heAtA hai; paraMtu adbhUta kahAnavAlI bahuta sI aisI bhI jAtiyAM haiM, jInake kAma meM kAi mailApana nahIM heAtA; yathA khaseAra kA lIjIye-vahu khAMsa kA kAma karatA huM, khAMsAM me keAI apavitratA nahIM hai, tisa para bhI baseAra achUta ginA jAtA hai. aise hI kapaDA kAtane yA anAte yA kUca AMdhane yA miTTI ke ana khanAne me' kAI apavitratA nahIM dIkhatI. di khatana-bhAMDe, kapaDe-latta Adi apavitra gite jAya' te kri ve svIkRta kyAM kiye jAte hai ? yaha kayA vicitra bAta nahIM hai ? kyA yahu vicitra nyAya nahIM OM ki apavitra vastue apanA lI jAya. aura unake khanAnevAle bahiSkRta kiye jAya ! kisI-kisI kA mata hai ki dhruA-chUta kA prAraMbha taba se huA, jabase AryoM kA anAryAM se sa'pa' huA. A samasta anAryoM kA achUta samajhate the; paraMtu usa samaya se kitane a nAya AryAM... ke bhItara le liye gaye, kitanI jAtiyAM uMcI jAtiyemAM meM mizrita yA samilita hA ga, isakI kAI sakhyA nahIM hai. yahI nahIM, bhAratavaSa ke bAhara kI jAtimAM bhI, jaise yUnAnI, turka, maMgAla, krUNa Adi ArmI me milA lI gaI. AryoM meM itanI pAcanazakti hAne para bhI kayA kAraNa hai ki huA-chUta kA paMcaDA aba bhI calA jAtA hai ? bahuta lega kaheMge ki bhAratavaSa meM sthiti-pAlakatA kA baDA jora hai. jo prathA eka Ara nikala cUkI usakA miTAnA khaDA kaThina hai; paraMtu jAna paDatA hai, isase bhI baDhakara svA kA khaDA jora hai. upara kI taha vAle apanA subhItA dekha kara jaisA taya kara dete hai, usI lIMka para gADI Dhalakane lagatI hai. ahutere leAga surihA kumhArAM ke suara pAlane ka apavitratA kA deoSa lagA, unake nahIM te haiM; paraMtu DhImara suara pAlatA aura machalI mAratA hai, tathApi usake hAtha kA pAnI pIte haiM. na piye teA phira dAsatva kA kAma kauna kare ? isaliye samajhAne kaiA kaha diyA gayAH- DhImara kA kaucA pavitra hAtA hai. " yaha vizeSa vizeSa prAMtAM ke subhIte kI bAta hai, cAMki chattIsagaDha me' DhImareAM ke hAtha kA kAi pAnI nahI pItA. vahAM rAvata (ahIra) ke hAtha kA pAnI kriyA jAtA hai. rAvatAM kI vahAM para bahutAyata hai. isaliye ve hI isa kAma ke liye mila sakate the. mahArASTra brAhmaNu bhI DhImarAM ke hAtha kA pAnI nahIM pIte. di DhImareAM meM zuddhatA haiAtI, te| saba jagaha unake hAtha kA pAnI pI liyA jAtA. punaHzra kai jagaDha gAMDAM ke hAtha kA pAnI pavitra samajhA jAtA hai. kAraNa spaSTa hai, jahAM gAMDAM kI saMkhyA adhika hai aura anya jAti sevA-kAya ke nimitta nahIM milatI teA unhI' lAgAM se kAma liyA jAtA hai, jo vahAM para saralatA se mila sakate haiM. bahuta lega mazaka kA pAnI nahIM pIte, paratu jahAM kAma nahIM calatA vahAM avasya pIte haiM. kharArayA rAjapUtAne meM pAnI kI kamI hai, vahAM isa bAta para bArIkI nahIM kI jAtI. kaMi avasareAM para dhuA-Rta kA ADaMbara alaga rakha diyA jAtA hai, yathA bhariyA logoM kI chu hui pUrI kAI nahI' khAtA; paraMtu kahArAM ke abhAva me` vivAha ke pakavAnna ve hI DhAte hai. usa samaya kucha taka nahIM kriyA jAtA ki bhariyA kA chuA kaise khAyA jAya ? barAra meM vivAha ke samaya kucha lega kunabI aura mAlI kA pAnI pI lete hai, anya avasareAM para nahI pIte. IsI prakAra, sAdhAraNa avasara para, cauke kA khaDA dhyAna diyA jAtA hai; paraMtu vahI lega vivAha-zAdiyAM me apavitra saDakAM para baiTha kare khAne meM Apatti nahIM karate. sAdhAraNa avasthA meM kabhI kabhI eka brAhmaNa dUsare brAhmaNu ke hAya se pAnI grahaNa karate meM AgA-pIchA karatA hai; paraMtu vahI kheAmacevAle se satraha jAtiyeAM kI chui pUriyAM khA lene meM nahIM hicakatA. relve me mehatara aura brAhmaNu eka hI aiMca para baiThete hai, kucha chata nahIM lagatI; paraMtu jajyAM rela nahIM hai vahAM najara DAliye. malAkhAra me' namabUdI brAhmaNoM kA kisI dina sAdhAraNa mA hI para calane kA kAma paDa jAne se unakA sArA dina snAna hI snAna karane meM vyatIta hai| jAtA hai. jIsa dina unake deza meM relAM kA yathAcita pracAra hai jAyagA, usa dina chata kaiA bhagAne meM dera na lagegI. isase niSkarSa yahI nikalatA hai ki chaMA-chUta kA prazna subhIte para nir hai. dyUta kisI se cipakI nahIM rahatI. kala kA bhaMgI Aja khapatismA lekara baDe-baDe paDitAM se hAtha milAtA hai. 5 rA. 38 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 dhRNA karanA pApa che. jAba meM eka madha nAma kI jAti hai, vaha achUta samajI jAtI che. eka bAra ye loga saDaka para kAma karate the, unheM baDI pyAsa lagI isaliye ve eka nikaTa ke kueN para gaye. hiMduo ne unakI nIcatA ke kAraNa kaeM se pAnI khIcane na diyA. samIpa keAI dUsarA jalAzaya na thA aura pyAsa kA baDA takAjA thA. nikaTa hI eka majIda thI. me ko usa samaya eka upAya sUjha paDe. te turaMta majIda meM ja, kalamA paDha kara musalamAna he gaye. kue se musalamAne ke pAnI lene ke liye manAhI nahI thI. jaba medha muslima bana kara mueN para Aye taba hiMduo ke jhakha mAra kara pAnI khIMca lene denA paDA. deghaTe bIca meM me kI apavitratA kahAM uDa gaI ? Isa prakAra ke seMkaDo udAharaNa diye jA sakate hai, namuM chu A-chUta kI bAdhAye rUka jAtI hai'. jagannAthajI meM jAkara koI bhI kisI anya jAti ke hAtha kA khA sakatA hai. apane kuLadeva nArAyaNa-deva kI pUjA karate samaye eka varga ke kSatriya mAro ke sAtha baiTha kara khAte hai. usa samaya jati-pati kA baMdhane Ta jAtA hai. jIsa dina se zAdAvala saMpradAya ke laga ke hAtha meM phakIra gaMDe bAMdha detA hai, usa dina se hiMdu-musalamAna kisI ke yahAM kA bhajana khA lete hai. jIsa dina pUjA khatama ho jAtI hai, usa dina se punaH pratibaMdha ho jAtA hai. jaba isa prakAra manamAnI DhIla dI jA sakatI hai, to phira chuA-chata kA uparI ADaMbara banAve rakhane se kayA lAbha he ? paraMtu yaha taka kauna karIne beThA che ? "jaisA calA AyA hai calane de, yahI mArga sugama hai ! " isa sugama mArga meM aba gaSTa khede jA rahe haiM, isalie vicAra karane kA samaya A gayA che. pratyeka jAti ke netAo ko aba AMkha kholane kI AvazyakatA he, nahIM to bhaya Isa bAta kA hai ki hiMdu-samAja kI luDhakatI huI gADI vinAza ke bhayAnaka gadde na gira jAya ! ! ! dhRNA karanA pApa che. (lekhaka:-zrI rAmagopAlajI mehatA-"cAMda"nA avRtAMkamAMthI) eko vazI sarvabhUtAntarAtmA ekaM rUpaM bahudhA yaH karoti / tamAmarza nupati zaravAjetarapAna che (kapaniSada) hiMdu-dharma kA mUlasiddhAnta hai ki eka hI paramAtmA sarva bhUta-prANi meM vyApaka che. cIMTI se lekara brahmA taka saba meM eka hI AtmA samAnarUpa se vidyamAna che. ataH manuSya ke sarvatra apanI hI AmAM samajha kara sabase prema karanA cAhie. saMsAra kI koI vastu ghaNA karane ke lie nahIM che. paramAtmA zrIkRSNa mahArAja zrImadbhagavaddagItA meM yahI upadeza karate he - ahamAtmA guDAkeza ! srvbhuutaashysthitH| ahamAdizca madhyaJcabhUtAnAmanta eva ca // (gItA-a0 10-20) arthAta - he arjuna ! saba bhUta ke bhItara rahanevAlI AtmA meM . saba bhUta kA Adi, madhya aura aMta bhI meM hI huM. ataH kisI bhI bhUta-prANI se dhRNa karanA svayaM paramAtmA ke sAtha dhRNA karanA che. sase baDhakara gharatama pApa dUsarA kyA he sakatA hai? paraMtu kitane du:kha ka viSaya hai ki Aja hiMdu-jAti ane dharma ke isa sarvazreSTha siddhAnta ke bhUlI gaI che. jahai hamake hamAre rAta-dina ke vyavahAra "aja aasn' mahAmaMtra ke dRSTi meM rakhate hue karanA apanA parama kartavya samajhanA cAhie, jae vAsudeva samiti' hamArA beya honA cAhie, vahai hama apane hI aMge ke sAtha dhRNA kara rahe he -kevala dhRNa hI nahIM kara rahe hai, unahe kATa-phATa kara pheka bhI rahe hai. strI-jAti, je puruSa kA vAmAMga samajhI jAtI hai, je hamake garbha meM dhAraNa karatI hai, jIsake hamArI parama pUjanIyA mAtA kA pavitra pada prApta hai, usase hama itanI dhRNA karate hai ki hamAre yahAM usakA janma honA hI nAgavAra gujaratA hai, aura use hama apazakune jAna kara apanA durbhAgya samajhate haiM. janma se lekara maraNa-paryanta usake sAtha hama tiraskArayukta vyavahAra karate rahate haiM aura aneka avasara para usakA meha dekhanA bhI pApa samajhate hai. usa para hama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhRNA karanA pApa itane atyAcAra karate hai... jInakA krAnA hI nahIM. itanA hI nahIM, tamArI ghRNA ke pAtra aura lega bhI hai. jo hamArA maila sAda karate hai, jo hamArI gadakI kA dUra kara hameM zuddha evaM pavitra haiAne kA avakAza dete hai', jInakA sArA jIvana hamArI sevAo meM vyatIta hAtA haiM, ve hI abhAge hamAre dvArA achUta kahe jAkara, hamase *TakAra pAte haiM. di hamArI dRSTi dUra se hI una para paDI, te mana meM unake prati ghRNA hAne lagatI hai. yadi saMyeAgavaza spa` hA gayA, teA bharasaka teA unheM hama pITane krA dauDate hai, aura nahIM teA gAliyA to avazya hI de dete haiM. apane ajJAnAMdhakAra se hameM yaha vicArane ka zakti hI nahIM ki hiMdu-samAja kA vaDe amUlya aMga, je hamArA ItanA upakAra karatA hai, hamaThThA svaccha banAtA hai, hamArI una AvazyakatA kI, jInheM hama svayaM bhI pUrI nahIM kara sakate, pUrti karatA hai; aura AvazyakatA paDane para zatru se hamArI rakSA karatA hai, usake prati kRtanuM na heAkara ulaTe ghRNA karate haiM, yaha kitanI bhayaMkara nIcatA hai. yadi maile ke saMbaMdha se hIkisI se ghRNA karanA hamakA ucita pratIta hotA hai| teA sabase hile hamakA usase ghRNA karanI cAhie jo maila utpanna karatA hai, na ki usase jo mailA sApta karane kA upakAra karatA hai; parantu hama aisA nahIM karate, kyAMka hama jAnate haiM ki yadi hama mailA utpanna karanevAle se ghRNA kareMge, te jIsakA hama " svayaM" mAnate haiM usakA hI astitva na rahegA. kitanA anyAya aura kaisA aMdhera hai? svayaM apane doSa kA daMDa 'nirdoSa upakAra-koM' kA diyA jAtA hai. isa para eka nirdayI, atyAcArI, svAleAlupa rAjA kA daSTAnta smaraNu he! AtA hai, jo eka samaya zikAra khelane gayA thA. jaba zikAra ne sADe nA mAra kara use jamIna para girA kriyA, taba usake bhAine jo pIche se A rahA thA, turata zikAra ko mAra kara rAjA ke prANu khacAe aura apane dheDe para ArUDha karA kara apane dhara le AyA. isake pratyupakAra meM rAjAne bhAI kA isa bhaya se ki kahIM aisA na heA ki leAgemAM para usakI ni-latA prakaTa hA aura bhAi kA ehasAna banA rahe, use dezanikAle kA daMDa diyA. rAkSasI svA kI hada hai| gai ! kahenA na hogA ki isake pariNAmasvarUpa thADe hI samaya ke bAda rAjA kI bhayAnaka durdazA hai| gai, kyAMki Izvara ke gharameM pUrNa nyAya hai jo ucita samaya Ane para avazya prApta hAtA hai. Aja ThIka vahI dazA hamAre hindusamAja kI haiA rahI hai, jo apane bhAiyeAM / sAtha ghRNA karake unapara atyAcAra karate hai, unakA karuNu-kraMdana sunakara rAvabahAdura ema sI rAjA ne khaDI vyavasthApikA pariSad meM vyAkhyAna dete hue kahA thA ki paramAtmA ne unheM (achUtAM kA ) hamAre atyAcAreAM se mukta karAne tathA hamakA apane atyAcArAM kA daMDa dene ke liye aMgarejo kA yahAM bhejA hai, aura jaba taka apane aMge para hama upare!kta prakAra ke atyAcAra karate rahe Mge, taba taka lAkha AMdolana karate rahane para bhI, hamakeA rAjanaitika parata tratA se chuTakArA na milegA. papa samAja meM sakha taraha ke kAya karanevAleluM kI AvazyakatA eka samAna rahatI hai. tAttvika dRSTi se kAi bhI kA uMcA vA nIcA nahIM ginA AnA cAhie, apanA apanA kArya`sabhI ke lie zreSTha hAtA hai; yathAH-- zreyAn svadharmo viguNaH paradharmAt svanuSThitAt / svabhAva - niyataM karma kurvannApnoti kilbiSam // (gItA-a0 18-47) arthAt----acchI taraha sapAdana kie hue parAe dhama se apanA dhama` viguNu-arthAta sadeASa heAne para bhI zreSTha hai, svabhAvasiddha arthAt guNa-svabhAvAnusAra niyata kriyA huA apanA ka' karane meM kAi pApa nahIM lagatA. laukika dRSTi se cAhe kAi kAya ucca hai| vA nIca, apane-apane karmoM kA acchI taraha AcaraNa karane se dhArmikatA sabakI eka samAna hAtI hai aura usase paramAtma-prApti kI yAgyatA bhI eka sI rahatI hai. yataH pravRttirbhUtAnAM yena sarvamidaM tatam / svakarmaNA tamabhyarcya siddhiM vindati mAnavaH / / ) (gItA-a0 18-46) www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 varNavyavasthA viSe mahAjananA uddagAra arthAta-prANa-mAtra kI isase pravRtti huI hai ora jIsase sarva jagata vyApta hai, usa (paramAtmA) kA apane ( svadharmAnusAra prApta honevAle ) kArA pUjana karane se manuSya ke siddhi prApta hatI hai. isalie laukika dRSTi se nIca karma karanevAle se dhRNA karane tathA ucca karma karanevAle ko ahaMkAra karane kA koI adhikAra nahIM hai. yadi sAmAjika, mAnasika tathA zArIrika svAstharakSA ke vicAra se maile aura svAthya ke hAni paheMcAnevAle aMga se paraheja rakhane kI AvazyakatA pratIta che, to sabase adhika aura Avazyaka paraheja una logoM se honA cAhie, je ahaMkAra, kAma, krodha, lobha, moha Adi rega se grasita tathA je na roge ke kAraNe saMsAra ke aura vizeSakara apane samAja ke pIDA dete hai, apane kartavya se vimukha hokara samAja ke vizRMkhala karate hai aura je apanI zArIrika, mAnasika ra Atmika durbaLatAo ke samAja meM phelAkara apanI nAstikatA se usakI sarvanAza kara rahe haiM. yadi vAstava meM kaI paraheja ke lAyaka hai, te dharma ke dohI le hI loga hai, je isa paramodAra aura sarvazreSTha hiMdudharma ke pAlana karanevAle bhAIyo se dhRNA karate hai. pariNAma yaha hotA hai ki jaba ve bhAI usa dhRNuM se dukhita he kara vidhamAM he jAte , taba unakA Adara-sanmAna karane laga jAte hai, aura isa taraha se patitapAvana hiMdu-dharma ke dUsare dhama ke mukAbile meM patita aura hIna siddha karate hai, paraMtu be dhArmika loga kadApi vRNe ke pAtra nahIM hai, je apane dharma meM itanI AstikatA rakhate hai ki usameM rahate hue, apane bhAI se tiraskRta aura lAMchita hekara bhI, usakI ra ke lie prANe ke bhI nyochAvara kara denA apanA parama kartavya samajhate hai, aura rAma, kRSNa Adi kI pavitra bhakti karake apane ke kRtakRta mAnate hai. yaha samasta saMsAra eka hI prakRti kA khela che. ataH Apasa meM eka dUsare ke sAtha chUNuM karanA prakRti se bhI viruddha che. prakRti kA virodha karake saMsAra meM koI bhI hara nahIM sakatA. jInake sAtha hama dhRNA karate haiM, aneka avasare para vivaza hokara hamako unake sAthe prema karanA paDatA hai. isa samaya hama vidhamiyAM se satAe jAte hai, lAcAra hekara sahAyatArtha usa kAla ke liye dhuNu miTI kara apane una bhAIyAM se prema kara lete haiM, isI taraha rAjapUtAne rAmadevajI ke maMdire meM sabhI jAtiyAM ke loga binA kisI prakAra ke paraheja aura ghaNuM ke sammilita hete hai. " ganagaura " Adi ke melo meM bhI paraheja nahIM kiyA jAtA. rAjapUta tathA rAja-karmacArI lega riya ke apane sAtha UMTa para biThAne meM kaI saMkeca nahIM karate. Isa taraha apanI AvazyakatA ke samaya unase sAmayika prema karate hue bhI AvazyakatA miTane para je kI ye dhaNA karane laga jAte hai aura prakRti ke viruddha kAma karake apane pira para Apa hI kuhADI mArate hai, Isase adhika mUrkhatA kyA ho sakatI hai? yadi hamake vidhamiMye aura videzaya ke atyAcAra se mukti pAnA hai, yadi hamake sukha-samRddhi prApta karanI hai aura yadi hamako saMsAra meM jIvita rahanA hai to hamake ghaNuM ke bhAva, kamase kama apane strI-samAja se tathA apane se hIna sthitivAle bhAIyo se, avazya haTAne hoMge; nahIM to hamAre ka kA nivAraNa koI devI zakti bhI nahIM kara sakatI, mAnavI zakti kI te bAta hI kathA ? varNavyavasthAviSe mahAjananA udgAra -cAra varNa paramAtmA hI ke zarIra se utpanna hue hai-mukha se brAhmaNa, bAhu se kSatriya, jaMghA se visya aura pi se zUdra kI utpatti huI ! jAti se ke patita nahIM hai-patita vaha che, je corI, vyabhicAra, brahmahatyA, bhRNahatyA, surApAna ityAdi duSTa kRtyo ke karatA hai, aura unako gupta rakhane ke lie bAra-bAra asatya bhASaNa karatA he. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanana+ A varNavyavasthAviSe mahAjananA uddagAra 597 mane guNa aura kama ke anusAra hI jAti-saMsthA kI saMsthApanA kI che. bhagavAna kRSNa yaha tAMtrika manuSya kitane puNyazIla hai ? ve pApI, durAcArI aura ple ke bhI apane meM sammilita karake usI prakAra pavitra banA lete hai, jisa prakAra ne deza jala pavitra jala-pravAha meM mila kara pavitra ho jAtA hai. jisa prakAra gaMgAjala meM milA huA jala gaMgA-jala ho jAtA hai, usI prakAra cAMDAla, nIca aura yavana bhI tAMtrika jana ke sAtha mila kara pavitra ho jAtA hai. mahAnimANa taMtra vaNe meM kaI uMca nahIM hai. saba varNa parabrahma hI se utpanna hue hai. taduparAMta hI ve apane-apane svabhAvanusAra caturvaNe meM vibhakta kie hai. ddha apane AcaraNase brAhmaNa, aura brAhmaNa apane AcaraNa se zuddha he sakatA hai. aise hI kSatrIya aura vaizya bhI apane-apane guNakarmo ke anusAra brAhmaNa aura & he sakate hai. je brAhmaNa bure aura nIca karma karatA hai, evaM je daMbhI, pApI aura ajJAnI hai, vaha zuddha hI , aura je zaka saMyama, satya aura dharma kA sadA paripAlana karatA hai, vaha brAhmaNa hI che. sadAcAra hI se dvijatva prApta hotA hai. mataMga cAMDAla-yoni meM utpanna hekara bhI usI deha se apane pebala ke prabhAva se brAhmaNa ho gayA thA. vAtahavya rAjA bhI brAhmaNava ke prApta huA thA. bhagavAna vyAsa deva kevala janma hI se koI brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zudra yA racha nahIM detA hai. ye saba bheda aura karma se hote hai. - zukrAcArya kaivarta kanyA se vyAsadeva utpanna hue, cAMDAla-ramaNa se pArAzara kA janma huA, zukrI se zukra kI utpatti huI ulkI se kaNAda, gaNikA se vasiSTha, lakhikA se maMdapAla aura maMDUkI se mAMDavya paidA hue; para yaha saba apane pavitra tapebala se vipratva ko prApta hue the. kasyacita sadAcArI brAhmaNa, kSatriya, vaizya evaM tathA zrutiadhyayana kA samAna adhikAra che. ina cAre ke gAyatrI-maMtra ke jApa karane kA vRddha gautama X A kisI bhI jAti kA manuSya he; para yadi vaha satyavAdI che te meM usakI sevA karUMgA, ki pratyeka manuSya ane karma aura guNa ke anusAra hI uccatA athavA nIcatA ke prApta hetA hai. satya se vihIna sabhI jAtiya naraka meM patita hoMgI. sabhI jAtiya pavitra ho jAyeMgI, yadi ve satya-dharma ke pAlana kareM; aura upakAra meM rata rahe. nimijAtaka kabhI kisI mahAtmA se yaha mata pUche ki tumhArI jAti kyA che; kAMki bhagavAna ke darabAra meM jAti kA baMdhana nahIM raha jAtA hai. RSivara kabIra apane anurUpa kSetra prApta karane meM sabako samAna svataMtratA honI cAhie. jItanA cha cAhe, utanA tuma apanA zira UMcA uThA sakate ho; para para sadA samAna bhUmi para hene hie. kisI vyakti ke kaMdhe athavA zira para unheM sthApana mata karo, bhale hI vaha vyakti nirbala athavA irachuka hI kayAM na ho. mere pyAre bhArata ke dhArmika jane! zAstra kA ThIka ThIka prayoga karo. deza-dharma tumase thaha AzA karatA hai ki jAti ke atyaMta kaThera niyame ko tuma DhIlA kara DAlage; aura jAtIya brAta-bhAva ke vikAsa ke lie tuma tIvra varNa-bheda ke niyaMtrita kare dege. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 varNavyavasthAviSe mahAjanonA uddagAra Aja bhArata meM svAmI aura paMDitagaNa apanI jAti kI AlasyamayI nikA ke bahAne ke lie lori gA rahe che. yogIrAja rAma bAdazAha tuma achuta, camAra aura cAMDAlo tathA isI prakAra ke anya lAge ke pAsa jAo aura unase kahA -tuma hI jAti kI AtmA ho aura tuma meM vaha anaMta zakti nihita hai, akhila vizva meM kAnti utpanna kara sakatI hai. apanI zRMkhalAo ke chinna-bhinna karake tuma uTha khaDe hoe; aura taba tumhArI AzcaryamayI zakti para vizva camatkRta ho uThegA. jAo, aura unake lie vidyAlayoM kI saMsthApanA kare, aura unha yajJopavIta dhAraNa karAo ! yogIvara vivekAnaMda vartamAna kAla meM jAti-prathA jIsa rUpa meM pracalita che, usakA ekAnta rUpa se vinAza karanA hI hogA. yadi bhAratIya janatA ke navIna jIvana prApta karanA hai, to use varNA-bheda ke vartamAna svarUpa ke miTA denA hogA: koMki vaha unnati ke sabhI vibhAge meM bhayaMkara rU 5 se bAdhA samupasthita kara rahA hai. paMDita pravara bhagavAnadAsa meM svayaM abrAhmaNa haiM. hama abrAhmaNe kA yaha daDha nizcaya hai ki hama jAti-bheda se utpanna honevAlI kisI bAdhA ke apane sAmAjika aura rAjanaitika abhyadaya ke patha para khaDI nahIM haine dege; aura isa uddezya kI siddhi ke lie hamane nizcaya kara liyA hai ki hama una lAge ke, je jAti-bheda ke pakSapAtI hai, kisI prakAra ke vizeSAdhikAra prAta nahIM karane dege, jaba taka ki una logo ke, "he una vizeSAdhikAra se hAni pahuMcAI jA sakatI hai. unase (jAti-bheda ke pakSapAtiya se ) bhI adhika vizeSAdhikAra na pradAna kie jAyeM. sara zaMkarana nAyara jaba Atma-jJAna prApta ho jAtA hai, taba sAre baMdhana zithila ho jAte hai. taba brAhmaNa evaM abrAhmaNa, nIca evaM uMca kA bheda nahIM raha jAtA hai. paramahaMsa rAmakRSNa deva yadi kaI videzI mujha se yaha jijJAsA kare ki yaha 30 kATi bhAratavAsI muThThIbhara paradeziyo ke padAnata aura kIDA-puttalikA karyo ane hue hai? to meM eka zabda meM uttara dUgA-aspR tArUpa abhizApa ke kAraNa! yadi koI mujha se pUche ki svarAjya-lAbha kI pradhAna bAdhA kyA hai? te meM eka bAta meM uttara dUgA-aspRzyatArUpa abhizApa ! !...bhaMDapana aura kapaTAcaraNa dharma ke pradhAna AvaraNa bana gae hai; dezAcAra aura lokAcAra ne dharma kA siMhAsana adhikRta kara liyA hai ! AcArya praphulacaMdra roya - kASTha ke hAthI aura cama? ke mRga dekhane meM bahuta suMdara aura manahara pratIta hote hai; para ve kisI upayoga meM nahIM A sakate. isI prakAra Ajakala janmanA brAhmaNe kI adhikAMza saMkhyA, kASTha ke hAthI aura camaDe ke mRga ke samAna UparI ADaMbaro hI se vibhUSita he rahI hai paraMtu unameM usa jAti ke pradhAna guNoM kA bahuta kucha upayogI aMza nahIM raha gayA hai, yaha bAta tumahe una parivartana ke saMbaMdha meM smaraNa rakhanA cAhie, je aba zIdhra hI ghaTita honevAle hai. zrImatI enI bIsenTa " puMstve strItve vizeSo vA jAtinAmAzradayaH / na kAraNaM yadbhajane bhaktirevehi kAraNam // yajJazAnatapobhirvA vedAdhyayana karmabhiH / naiva draSTumahaM zakyo madbhaktivimukhaiH sadA / / ( adhyAtma rAmAyaNa ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSa ke prAcIna jAtIya caritracitraNa bhAratavarSa ke prAcIna jAtIya caritracitraNa (lekhaka:-zrI kArtikeyacaraNacha mukhapAdhyAya-"cAMdanA me 1927 nA aMkamAMthI ) Aja dina hama bhAratavAsI-gaNu apane jIna pUrvajo kI kIti kA smaraNa kara apane ke dhanya mAnata; aura apanI Isa adhaHpatita, pada-dalita, lAMcchita aura apamAnita avasthA meM bhI saMsAra ke Age apanA mastaka uMcA kiye rahane kA dama bharate haM; kayA kabhI hama unakI kIti para sUkamatApUrvaka vicAra karane kI IcchA karate he ? kayA kabhI hama unake dvArA pradazita Adarzo para amala karane kI ceSTA karate hai ? kayA kabhI unake kAryo kI AlocanA kara vartamAna samaye meM hama unase apane tathA Apane dezavAsiyAM ke kalyANasAdhana kA yatna karate hai ? nahIM, hama aisA karanA nahIM jAnate; ora na aisA karane kI ichA hI karate hai. hama to kevala unakI kIrti kI yAda se hI phUla kara kupA he jAte haiM; aura apane ko una addabhutakarmA AyaMgaNe kI saMtAna samajha kara hI jagadguru hone kA dAvA karate haiM. apanI sArI zakti ko hama apane pUrva ke bahAne apanI hI guNa-garimA bakhAnane meM vyaya karake parama kRtArtha ho jAte hai. apane pUrva ke kAryo kI prazaMsA karanA yA unakI atula kSamatAo ke liye gauravAnvita hanA svAbhAvika hai. yaha kucha burA nahIM; paraMtu yadi apane meM eka choTe bae ke guru hene kI bhI yogyatA na ho; aura hama apane ke jagadguru samarjhe, to kyA hamAre yaha kArya upahAsAspada nahIM hogA ? isIliye duniyA kI AMkhe meM samagra sabhya jagata kI daSTi meM-hama Aja upahAsAspada aura dhRNya samajhe jAte hai. hamArA koI mUlya nahIM hai, hama gulAma aura majadUra kI jAti ke AdamI samajhe jAte hai. isI se kahate hai ki aisA karane se kAma nahIM calegA. kevala apane bApa-dAdo kI baDAI ke gIta gAne se kAma nahIM calegA. apane pUrva kI kIrtiyoM kI hekaDI bharane se, una para nAja karane se hama duniyA kI AMkhe meM sammAna pA nahIM sakate. sabhya jAtiya kI samAnatA karane ke liye evaM unakI AMkhe meM apanI pratiSThA pAne ke liye hameM svayaM kucha karanA paDegA. tabhI hama pratiSThA athavA saMmAna pAne yogya he sakate hai; anyathA nahIM ! paraMtu isakI koI AvazyakatA nahIM ki hama vartamAna sabhyatA aura pAzcAtya rIti-nIti ke anusAra hI apanI unnati kareM. hAM, hama yaha bhI karate, yadi hamArI unnati ke lie hamAre pUrva ke batAe Adarza vidyamAna na hatuM. pAzcAtya athavA bhAratetara deza kI sabhyatA aura bhArata kI sabhyatA meM bahuta baDA aMtara hai. isIlie hameM apane prAcIna Adarzo para hI vicAra karane aura unake gUDha ta ke samajha kara unakI batAI rAha se hI calane kI AvazyakatA hai. saMsAra kA jJAna aba taka chatanA vistRta huA hai, manuSya aba taka chatanA jJAnopArjana kara sakA hai, usameM jatane bhI a7 viSaya hai; bhAratavarSa ke prAcIna jAtIya caritra-citraNa meM unameM se kisI ke Adarza kA abhAva nahIM hai. abhAva hai, unake manana aura adhyayana karane tathA una para amala karane kA. astu. yadi hameM apane pUrva ke dvArA pratiSThita Adarzo para calanA che, te hameM unhIM ke samAna dhIra, vIra, sAhasI, saMyamI, kArya-kuzala, udAra, mahAna aura karmaTha banAnA hogA. apane hadaya meM hameM unhIM ke samAna uccatama aura udAtta bhAva ko dhAraNa karanA paDegA. hameM apanI samasta saMkIrNatA aura turachatA ke, jo kAla ke prabhAva se hamAre aMdara paiTha gaI che, jaDa se bAda kara nikAla pheMkanA hogA. hameM una tamAma doSa ke apane aMdara se nikAla denA hogA, je hamArI galatI evaM hamArI vicAra-bhrAMti se mAre jAtIya jIvana ke aMdara ghusa A che; aura je bahuta aMza meM hamAre patana ke kAraNa hue -jo hamArI jAti ke gahare gara meM Dhakelane ke kArya meM sahAyaka hae ha. para hamAre aMdara praviSTa honevAle ve doSa kyA hai ? pratyeka jAti kA eka-eka vizeSatva hetA he vaha vizeSatva hI usa jAti ke utthAna aura patana-jIvana aura maraNa kA kAraNa hetA hai. ke jAti vyavasAyavANijya ke hI apane deza aura jAti ke kalyANa kA avicala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 bhAratavarSa ke prAcIna jAtIya caritracitraNa mA` samajhatI hai. kAi jAti apanI sa'sArathrAsI AkAMkSAoM kI pUti ke lie sAmarika zakti kI unnati aura vistRti ke hI apane jIvana kA lakSya samajhatI hai. koi ti apanI vilAsa-vAsanA aura pArthiva lipsAe kI prApti evA pUti ke lie nyAya-anyAya kA vicAra cheDa, parama svArthodha hai| dhana-vaibhava sagraDa karane kA hI apanA parama dhyeya samajhatI hai. isI prakAra kisI nnati kA lakSya kru, teA kisI kA kucha aura hAtA hai. bhAratIya jAti dhapradhAna jAti hai. yaha dharma hI yahAM kA vaDe vizeSatva hai, jIsake upara isake jIvana aura maraNa kA prazna avala`bita hai. hama dharma ke vizva-brahmAMDa kA dhAraNa karanevAlA mAnate aura jAnate hai. dha kI siddhi meM hI hama apanI unnati aura usakI hAni meM hI apanA patana dekhate haiM. itanA hene para bhI hama apane maMtra-draSTA RSiyAM ke latAe dharma-tattvAM ke bhUla gae hai. hamArA dharmAM bahuta vizAla aura udAra hai. vaha pakSapAta se zUnya hai. vaha kisI kA bhI vidhI nahI hai. usake aMdara saba viredha, samasta matabheda aura sAre 66 DUba jAte haiM. vaDa kisI eka mata virotra kA samaka nahIM hai. vaTa zuddha satya jJAnasvarUpa hai. hamArA dharma hame vizvamAnava kA-mAnava hI kayAM kSudrArSikSudra kITa-pataMgAM taka kA-eka samAna samajhane kA apUrva tattva khatalAtA hai. vahu bhUtamAtra meM eka-akhaMDa, anAdi, anaMta, sarvavyApI paramAtmA kA sAkSAtkAra karAtA hai. vaheM hameM 'sarve zivayaM zradgha ' kA pADe paTA kara saba ke sAdara Ali gana karane kA kalatA hai. vaheM hameM 'Atmavat sarva bhUteSu' kI ameva zikSA detA hai. vaha hameM parama udAra banAtA hai. varSe hame sakIrNatA kA tyAga karane ke kahatA hai. vadhu hamAre mana kA himAya ke samAna unnata aura hRdaya kA AkAza ke samAna vizAla banAtA hai. yaha vizAlatA, mahattA, uccatA, udAratA aura vyApakatA hI isa dhamakI vizeSatA hai. kAla ke prabhAva se kabhIkabhI hama isakI vizeSatA kA naSTa kara dete haiM; aura isake udAra-svabhAva kA bhula rUpa de DAlate haiM. yahu sItA hI hamAre dharma ke mahattva ke ghaTA kara usakI asImatA kA kara saMkINuM sahAra kara detI hai; aura isa prakAra hama anudAra mata ke samarthaMka hA te hai. isa prakAra hamArA vahu dha, jo hamArA jAtIya prANa hai, hAsa ke prApta hatA hai; aura usake hrAsa se hamArA jAtIya jIvana bhI mRtavat hA jAtA hai. veda-vedAMgAM, darzana-zAo tathA tatrAM kI jJAnarAzi kA cheDa karI caMda krama apane rAmA yaNu-mahAbhAratAdi tihAsAM para hI adbhUTa vizvAsa kare'; aura unameM citrita Adarza-ritroM para yadi hama dhyAna de, te| hama dekheMge ki hamAre zrIrAmacaMdra te bhI unhIM upaniSadeAkta tattva para dhyAna rakha kabhI dharma kA saMkucita nahIM haiAne diyA hai. ' cAMda ' ke achUtAMka meM aise hI tIna citra prakAzita kie gae hai,jInake dvArA sAdhAraNa pAThaka bhI yaha samajha sarkaMge ki bhagavAna zrIrAmacaMdra te kisa prakAra gRhaka cAMDAla kA gale lagAyA, vasiSTamuni ne bhI kisa prakAra use sAdara AliMgana kiyA; aura maryAdA puruSAttama rAma ne svayaM zavarI ke ucchiSTa kula krisa prema ke sAtha khAe hai ! kayA ina Ada-udAharaNAM ke dekha kara bhI hama dhRtAta ke bhUta kI chAyA se apane kaiA pavitra nahIM kara sakate haiM ? kayA hama apane AbhijAta ke ahaMkAra kA dUra nahIM kara sakate hai ? yadi hama aba bhI apane aMdara ghusI hui isa sakItArUpI khImArI kA dUra nahIM kara sakate, teA kahanA paDegA ki hama vRthA hI apane pUvo kI kIrtiyemAM kA abhimAna karate hai, hiMda hama apane pUrjA ke Adarza ke anukUla nahIM cala sakate, te dhikkAra huM hameM, jo anekA una RSiye kI saMtAna batAte hai, jInhoMne apane divya jJAnAleAka se cirakAla ke lie jagat ke AleAkita aura udAsita kara rakakhA hai !! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArasaMha samAcAra saMgraha ("cAMdI nA me 1927 nA aMkamAMthI) dalioM para atyAcAra zoka ke sAtha likhanA paDatA hai ki hamAre kucha svArthI e madamasta hiMduoM kI era. se Isa jAgrati ke yuga meM bhI dalita para barAbara atyAcAra he rahe . balodA jilA dhAra kI samAcAra hai ki vahai ke naMbaradAra che, je ucca jAti kA hiMdu hai, pUrva rIti-rivAja ke viruddha, balAI ke sArvajanika ke se pAnI bharane se roka diyA hai. Apa kA pharamAnA hai ki caMda balAI loga sApha-suthare kapaDe na pahane, apane yahai kI striya ke caMdI ke AbhUSaNa na pahanane de, tathA tabe-pItala ke bana kAma meM na lAveM, to hama ku seM pAnI bharane kI AjJA de sakate hai! isa atyAcAra kA pariNAma hiMdu samAja ke lie bhISaNa hegA ! ! ! camAra kI hatyA samAcAra hai ki rAyapura jIlle ke nipaniyA gavake brAhmaNe aura rAjapU ne mila kara eka. camAra kI hatyA kara DAlI. camAra kA aparAdha yaha thA ki usane yajJopavIta (janeu) dhAraNa kiyA thA ! aspRzyatAnivAraNa bhalA (baMgAla) meM 'dAsa' jAti ke kucha hiMdu rahate hai, jinheM vaha ke loga dalita aura aspRzya samajhate the. prasannatA kI bAta hai ki aba vahai ke hiMduo ne apane purAne vicAra badala diye che. hAla hI meM vahai kI bAra lAyabrerI' meM eka sahaja huA thA, jisameM dAsa jAti ke puruSa ke sAtha vahA~ ke prasiddha brAhmaNa, vaizya aura kAyastha ne bhI bhojana kiyA thA. . 4. anudAratA kI sImA baMbaI prAMta ke mahAda nAmaka gAMva dvijo dvArA dalite para atyAcAra karane kI khabara samAcAra-patra meM prakAzita huI hai. kahA jAtA hai kI myunisipaliTI ne vahai ke sArvajanika tAlA ke sarvasAdhAraNa ke lie khela diyA thA. isa para vaha ke dalita bhAI eka tAlAva para snAna karane ke lie ja rahe the ki pIche se kucha dvijo ne AkramaNa kiyA. jisane bIsa AdamI ghAyala hue. aspa se sahabhAja jabalapura ke kAlImAI ke maMdira meM hAla hI meM aspR ke sAtha eka sahaja huA thA, jisameM brAhmaNa, vaizya Adi ucca jAti ke kaI sajajana sammilita hue the. mahata meM jAgati dikSI ke mehatare meM barAbara jAgrati ho rahI che. unhoMne apane muharto meM vAlmIki sevAsaMdha sthApita kara lie hai; jinake dvArA ve apanI jAti meM navajIvana kA saMcAra tathA apanI deviyoM kI rakSA karane kA saMgaThana kara rahe che. kayA hama AzA karai ki anya sthAna ke sehatara bhAI bhI didhI kA anukaraNa kareMge ? sArvajanika julasoM achUta alIgaDha, banArasa Adi kaI sthAne se helI para sArvajanika julUse meM achuM ke saMmilita hone ke samAcAra prApta hue hai. isa avasara para samasta hiMdu bhAi ne unheM gale lagAyA aura unheM miThAI baeNTI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArasa'graha musalamAnoM kA atyAcAra hAla hI kA samAcAra hai ki banArasa meM raidAsa bhAiyoM kI eka virATa sabhA haiA rahI thI; aura usameM jAti-sudhAra tathA adhikAra-prApti ke viSaya meM upadeza heA rahe the ki kASTa cAlIsa lakhaMda musalamAAM ne una para AkramaNa kriyA. pulIsa ke tura Mta hI pahu~ca jAne ke kAraNa laDAi na hai| sakI; aura guDe bhAga gae. X 602 * X camAroM kA adhikAra bhivAnI ke hiMduo ne camArAM krA sArvajanika ku se pAnI bharane kI AjJA de dI hai. kama sthAnAM para jaba ve pAnI bharane pahuMce, te| unakA hArdIika svAgata kiyA gayA, X X X X madirAM meM ata-praveza DhaDA (roMcI) ke maha Mta zrI rAmazaraNudAsajI ne gata zivarAtri / avasara para apane zivamadira meM achUtAM ke praveza karane kI AjJA dedI thI. ataH prAta:kAla hI se bahuta se mehatara aura camAra bhAi svaccha vastra pahana kara maMdira me` gae; aura zivarAtri-mahe|tsava manAyA. X X X achata-khAlikA ke paDhAne se inkAra ujjaina meM bAlikAo ke lie bAraha skUla De'; paraMtu roka ke sAtha likhanA paDatA hai ki unameM se kisI meM bhI khalAiyeAM kI bAlikAo kA bhI nahI kiyA jAtA. hAla hI meM eka laDakI eka skUla me bhatI haiAne gai thI; paraMtu vagA kI mukhyAkhyApikA ne bhI karane se InkAra kara diyA. sAtha hI usase yaha bhI kaha diyA gayA kI vahu kIsI bhI skUla meM dAkhila nahI hai| sakatI. kyA hama AzA kara sakate hai' ki vaDA ke ucca padAdhikArI sa era dhyAna deMge ? X X x hiM duA kA cetAvanI kaeNAmillA ( baMgAla ) ke nikaTa mahezaprAMgaNa meM achtAM ne sabhA karake hiMdue ke! cetAvanI dI hai ki unheM achUta kA bheda-bhAva miTA denA cAhie; anyathA ve isAI yA musalamAna hA jAvege. X X X kAnapura me' achatAdvAra kAnapura meM hiMdu-bAla-sabhA achUtAMddAra kA kA khaDI tejI se kara rahI hai. usane kai muhahyuM meM achUtAM kA sagaThana karane ke uddezya se achUta-sabhA sthApita kara dI hai. ata pAThazAlAe bhI jagata-jagata sthApita hai| cUkI haiM; aura barAbara heA rahI haiM. X X X camAra kanphransa gADIvAlA ( paMjAba ) meM hAla hI meM eka virATa camAra-kAnphrensa hui thI. usameM sabhI achUta-jAti ke lagabhaga dasa hajAra pratinidhi upasthita the. isa kaeNnkransa kA prabhAva tinA huA ki dhIre-dhIre hiMdu kI kaTTaratA dUra haine lagI hai; aura vahAM ke gyAraha sArvajanika kue dalita jAtiyAM ke lie kheAla die gae haiM. X X a'yajodvAra-sa'badhI kAnuna mudA rAjya kI vyavasthApikA sabhA meM vagA ke aMtyaja-pratinidhi zrI. mUladAsajI bhudharadAsajI ne eka bhavidA peza kriyA hai. Isa kAnUna ke anusAra ayo` ke sACjanaka evaM sarakArI skUleAM, khastiyAM, pustakAlayAM, kacahirayAM, tAlAveAM, kuo, devAlayeAM, dharmazAlA Adi se lAbha uThAne kA utanA hI adhikAra hAgA, jitanA dUsarI jAtiyemAM kaiA hai. Isa* anusAra khegAra ka prathA bilakula naSTa kara dI jAyagI. atyaja regiyoM kI sevA-zuzruSA sarakArI auSadhAlayAM me usI prakAra qI jAyagI, jisa prakAra kI anya jAtiyAM kI. chatanA hI nahIM; varana isa kAnuna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X www.umaragyanbhandar.com
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ * samAcArasa'maha 603 ke ullaMdhana karane vAle vyakti yadi sarakArI naukara hAM, teA naukarI se alaga kara diyA jAyagA; aura yadi kAi gerasarakArI AdamI isake viruddha AcaraNa karegA, 500) rUpame taka IMDa ( jurmAMnA ) kriyA jAyagA. X X virATa samrA hAla hI meM kalakattA meM akhila bhAratavarSIya raidAsa (camAra) sabhA hui thI. usameM lagabhaga pAMca hajAra raidAsa bhAi upasthita the aura uccava` ke sajjaneAM ne bhI usame' bhAga liyA thA. sabhA meM zarAba, aura geA-mAMsa tyAga karane ke saMbadha meM kai upayeAgI prastAva svIkRta hue. X X * rAhataka me' jAti hAla hI meM rAhataka ke dAnaka lAgoM kI eka virATa sabhA svAmI rAmAna-dajI ke sabhApatitva meM huI thI. isa sabhA meM rAjapUtAnA, jhIMda, hisAra, karanAla, guDagAMva, dillI Adi sthAnamAM ke dAnaka kai sahasra kI sakhyA meM upasthita the. sabhA meMkaeka vidyAnAM ke sudhAra--saMbaMdhI bhASaNa hue; tathA kaMi upayAgI prastAva svIkRta jue. X X X X barAsata kauMphrensa hAla hI meM' kharAsata ( kha'gAla ) achUta kaeNnkensa kA tIsarA adhivezana zrI piyUSakAMti dhAja ( sa'pAdaka-amRta bAjAra patrikA) kI adhyakSatA me huA thA. Isa kaeNnkensa meM kalakattA AdisthAnAM ke kai pratiSThita vyakti saMmilita hue the. usameM kaSTa prastAveAM ke atirikta aspRzyatA-nivAraNa, zikSA-pracAra aura daliteAhAra saMbaMdhI upayeAgI prastAva svIkRta hue. inA prastAveAM kA samana ucca vadhyu ke netAo ne bhI kiyA. X X X achUtAM kA matira-praveza vikramapura ( DhAkA ) alArka ke prasiddha grAma vajrayAginI me aspRsyAM kaiA maMdira-praveza kA adhikAra de diyA gayA hai. hAla hI meM aspRsyAM maiM maMdira me... jAkara pUjA kI aura ucca va ke hiMduo ne unake sAtha baiTha kara jala aura miSTAnna grahaNu kiyA. usI dina sabhyAkA eka virATa sabhA hui, jisameM aspRzyatA-nivAraNu para joradAra bhASaNu hue aura dalita bhAyAM kaiA samAna adhikAra pradAna karane para jora diyA gayA. X X guDagA~va dalitAdvAra kaeNphrensa hAla hI me guDagAva jilA vallabhagaDha meM dalitAdvAra konTrensa baDe samAreAha aura utsAha ke sAtha huI. sabhApati kA Asana DaeNAkaTara mujejI ne suzobhita kiyA thA; tathA zAhapurAdhIza zrI sara nAharAsata, kuMvara raNujayasiMha, DaoNkaTara kezavadeva zAstrI, svAmI rAmAnaMdajI prakRti sajjana bhI kaeNnkensa meM saoNMmilita hue the; aura usame... yAga diyA thA. kAnjensa me` aspRzyatA nivAraNuM, khegAra khaMda karane Adi ke sadha meM prastAva svIkRta hue. x Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X X achUtAM kA adhikAra hAla hI meM ambai prAntIya vyavasthApikA sabhA meM prazna karane para vAM ke svAyatta zvAsana-vibhAga ke maMtrI maheAya ne sUcanA dI hai ki sarakAra ne apane kaMthAriyAM tAkIda kara dI hai ki ve kaunsila ke usa prastAva ke amala meM lAve, jIsameM ki adbhUta bhatiyAM krA sAvajanika kue, tAlAva aura saMsthAe prayAga me' lAne kA adhikAra diyA hai. * * X * amarAvatI meM virADha sabhA hAla hI meM amarAvatI ke gaNeza thiyeTara meM vaheMA kI hiM...du-sabhA kI era se eka sA www.umaragyanbhandar.com
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra saMgraha janika sabhA huI thI, usameM sabhI vicAra ke hiMdu saMmilita hue the. sabhA mahAra kI upasthiti kaI hajAra kI thI. sabhApati kA Asana sara ema. bI. jezI bhUtapUrva upa-pradhAna madhyaprAntIya vyavasthApikA sabhA ne grahaNa kiyA thA. zrI egle, zrIbI. . khApa Adi mAnanIya vyakti ne aspRzyatA-nivAraNuM para joradAra bhASaNa die. sabhA meM saba ke tilaguDa baeNTe gae, jInheM saba loga ne khAyA. * * + sarveTa oNpha yupila sosAiTI sarveTa oNpha yupila sosAITI ne hale hI meM apanI sAta varSa kI riporTa prakAzita kI hai. usase pratIta hotA hai ki ukta sosAITI ne paMjAba tathA saMyukta prAnta meM atoddhAra kA bahuta kArya kiyA hai. jae ucca varNa ke hiMdu vAlmIki (bhaMgiyAM) kI parachAI taka se bacate the, vae lAhAra jese vizAla nagara meM unake baDe--baDe julUsa nikalate hai, aura ucca varNa ke hiMdu unakA hArdika svAgata karate hai. isI prakAra kaI sthAne meM ukta sosAiTI ke pracAra ke phalasvarUpa hiMduo meM jAgrati ho rahI che. hAla hI meM sosAITI kA vArSika adhivezana baDe samAroha se manAyA gayA thA, jIsake sAthasAtha eka vAlmIki jensa bhI huI kaeNnsa ke sabhApati the suvikhyAta dAnavIra seTha jamanAlAlajI bajAja thA ! dalitoddhAra zikSaka-rAmelana gata 10 aprela ke zrI zraddhAnaMda dalitoddhAra sabhA kI pAThazAlAo ke zikSake kA samelana bulaMdazahara meM huA thA sabhApati kA Asana TaeNphesara paramAtmA zaraNujI ema e ne suzebhita kiyA thA. usameM dalita kI zikSA ke viSaya meM kai upayogI prastAva svIkRta hue. x X acha ke adhikAra kaMbha ke avasara para mahAmanA paM, madanamohana mAlavIya ke sabhApatitva meM akhila bhAratavarSIya sanAtanadharma sabhA kA vArSika adhivezana huA thA. usameM achUta kahalAnevAlI dalita jAti ke devasthAna meM praveza karane aura sArvajanika kuo Adi se jala bharane meM bAdhA na dine ke saMbaMdha meM kaI prastAva svIkRta hue. 4 dalita ke AryasamAja-~veza hAla hI meM bijanaura jIle ke goviMdapura tathA sadAphalagaiva ke lagabhaga 80-90 carmara kAre ne AryasamAja meM praveza kiyA. bijanaura jIle kI Arya-samAja dvArA unakA saMskAra karAyA gayA, jIsameM strI-puruSa ne havana kiyA. tatpazcAt sahabhoja huA. akhila bhAratIya addhAra kaoNphrensa gata 17 aprela ke hiMdu-mahAsabhA ke avasara para paMjAba-kesarI lAlA lajapatarAya che ke sabhApatitva meM akhila bhAratavaSaya achaddhAra kanTransa I. svAgatAdhyakSa ne mahAtmA geMdhI ke netRtva meM aspRzyatAnivAraNa kA AMdolana jArI karane ke kahA; aura lAlA lajapatarAyajI ne apane bhASaNa meM achata ke kalaMka kI ghora niMdA karate hue use che DAlane kI apIla kI. uparAMta achUtoddhArasaMbaMdhI kaI paramopayogI prastAva svIkRta hue. unameM dalita-zreNiye ke zikSA evaM sarakArI naukarI ke viSaya meM samAna adhikAra die jAne ora sArvajanika kuo ke unake lie khela dene ke kahA gayA hai. banArasa achUta-saMmelana gata 24 aprela ke caubepura meM banArasa chalA achUta-saMmelana zrI naredevajI ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ w Gyrh my brh mh frh fyh yh mh yh nh w mr@ mr@ fyh th mh nmrh 96 dwlty eka vIrAtmaka vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna sabhApatitva meM baDe samAroha ke sAtha huA. Isa avasara para zrI gaNeza zaMkarajI vidyArthI, zrI. bihArIlAlajI carmakAra Adi kaI pratiSThita sajajana upasthita the. sabhApati mahodaya ne apane bhASaNa meM kahA ki yadi hama achU ke nahIM apanAeMge, to hamAre hiMdu dharma, hiMdujAti evaM hiMdu-sabhyatA kA zIdhra nAza ho jAyegA. saMmelana meM achUtoddhArasaMbaMdhI kaI upayogI prastAva svIkRta hue. inameM achUta ke sArvajanika adhikAra dene evaM unameM zikSApracAra karane Adi para jora diyA gayA. achata-jalUsa bAdhA hAla hI meM zekapuriyA (maMdasaura) ke camakAre ne zrIgaMgALa kA jalusa baDe utsAha se nikAla thA; paraMtu vae ke ucca varNa ke logoM ne bahuta prArthanA karane para bhI use rAte meM raka diyA; aura carmakAra ke burI taraha se pITA. aspRzyatA nivAraNa ke samarthana hAla hI meM kalakattA meM akhila bhAratIya agravAle mahAsabhA kA vArSika adhivezana huA thA. usake sabhApati zrI neTiyAjI ne apanA bhASaNa dete hue agravAla-samAja se aspRzya jAti ke sudhArane tathA aspRzyatA ke dUra karane kA apIla kI. hiMdu-mahAsabhA aura achata gata IsTara kI chuSTi meM DokTara muMje ke sabhApatitva meM hiMdu mahAsabhA kA dasavaeN adhivezana paTanA meM huA. sabhApati mahadaya ne dharmazAstra ke kathana ke uddata karate hue aspRzyatA kI niHsAratA prakaTa kI. mahAsabhA meM achUta jAti ke saMbaMdha meM kaI upayogI prastAva svIkRta hue; aura unheM sArvajanika adhikAra dene para jora diyA gayA. eka vIrAtmA kA vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna solaha sau sAla gujare, sisalI meM romana kethalika loge kA rAjya thA. isAI honA usa samaya kA sabase baDA aparAdha thA. ce, DAkuo aura hatyAre ke liye kSamA thI, kiMtu isAiyoM ke liye kSamA nathI. rAjya-karmacAri ke adhikAra itane adhika the ki ise cAhata isa aparAdha meM pakaDa kara golI mAra dete, koI pUchanevAlA na thA. IsAI, apanI jAna bacAve phirate the. unake khulama-khullA yaha kahane kA sAhasa na thA ki hama IsAI hai, para ve chipachipakara sabhAoM karate the. dila meM zraddhA thI, vacana meM sAhasa na thA. hAM, pakaDe jAte to mUTha na bolate the, na mRtyu se Darate the. usa samaya unakI dharmazakti ko dekhakara loga daMga raha jAte the. karmacArI kaho, tuma kevala ItanA kaha da ki hama IsAI nahIM hai, chUTa jAoge. prANa-rakSA kI kitanI sarala vidhi thI, magara ve sUramA the ! prANa choDa dete the, praNa na choDate che. jaba unake lohe ke bhayaMkara zikaMjo meM kasA jAtA thA, jaba unake sira hathaDe mAra-mArakara cUra-cUra kie jAte the, jaba unakI AdhI deha bhUmi meM gADakara una para khUnI kare cheDe jAte the, te duzmana kI AkheM bhI sajala ho jAtI thIM; paraMtu una dharma-vIre kA utsAha bhaMga na hatA thA, na muMha para malAla AtA thA. haMsate haMsate marate the. yaha zarIra te zakti na thI, mana kI mahattA thI. yaha duniyA kI dilerI thI, dharma kI niSThA thI. isa aMdhera aura anyAya kA rAya to sisalI ke sAre IlAke para thA, magara sisalI kI rAjadhAnI akatAniyA kI dazA akathanIya thI. usakA anumAna karanA bhI AsAna nahI. usa samaya vahAM kA gavarnara kaMtayAna thA. sisalI ke AsamAna ne aisA anyAyI, aisA pASANahadaya, esa vilAsI gavarnara kama dekhA hogA. vaha khaDe-khaDe AdamiyAM kI khAla utaravA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ pawwwA eka vIrAtmA kA vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna letA thA, te jAgate AdamiyAM ke jamIna meM dabavA detA thA. loga taDapate the, aura vaha maskarAtA thA. mAne ke manuSya na the, miTTI ke lAde ; aura isAI ke liye hai vaha jamadUta thA. usane atAniyA meM Ate he eka ghoSaNA kI, jIsameM sApha-sApha kaha diyA ki meM isa zahara ke isAI ke cuna-cunakara mauta ke dhATa utAraMgA. mujhase pahalA gavarnara bahata dayAvAna thA, usake rAjya meM tumane baDe eza kie che'; magara aba vaha jamAnA nahIM hai. tayAnasa kI hakUmata che. Isa hukUmata meM sAMpa aura bichu ke liye sthAna che, IsAI ke liye nahIM. e akatAniyA kI puNya-bhUmi se isa pApa-kAlimA kA ci miTA dUgA. yaha vala dhamakI nahIM thI, atAniyA kI bhaviSya-nIti kI ghoSaNA thI. IsAI-prajA sahama gaI. aba pulIsa jahAM-tahAM chApe mArane lagI. pahale Aga kahIM-kahIM sulagatI thI, aba usakI javAlA cAra era phUlane lagI. . (2). kaMtAnasa meM sabase baDA aba yaha thA ki vaha viSayAsakta bhI thA, nitya sauMdarya aura yauvana ke dratA karatA thA. usake rAjya meM kisI suMdarI kA satItva surakSita na thA. jIse cAhatA, mahala meM pakaDa maMgavAtA. usake sAmane sira uThAne kI kisI meM himmata na thI. vaha gavarnara thA; usake pAsa senA, ghoDe, zastra aura dhana saba kucha thA. - rAtri kA samaya thA, atAniyA ke galI-cAM meM adherA chAyA huA thA; paraMtu kaeNtayAnasa kA rAja-bhavana caMdramukhI yuvatiyoM kI jAti se jhagamagA rahA thA. ketayAnasa rAjya aura madirA ke madha meM masta thA, sauMdarya aura prakAza se camakate hue kamare meM baiThA huA apane rasika mitro se DIMga mAra rahA thA -saca kahanA ! kayA mane apanI Isa AdhI rAta kI nRtya-sabhA meM ekatAniyA kI sabase suMdara kAmini ke ekatrita nahIM kara liyA ? saba detAM ne gardana jhA dI aura kahA ThIka che, magara seleniyasa cUpa rahA. yaha cUpI na thItayAnasa ke abhimAna kA khaMDana thA. ketayAnasa kI deha dha kI Aga meM jalane lagI. bolA:- sailoniyasa ! - cUpa kayAM che ? yA tujhe mere kathana meM saMdeha che ? saloniyasa bolA-mahArAja ! mujhe Apake kathana meM saMdeha nahIM, na sujhameM yaha sAhasa che. e svIkAra karatA 6 ki Apake sAmane Isa suMdara zahara kI sabase suMdara yuvatiyAM upasthita hai: paraMtu abhI yaha cunAva adhUrA hai ! tAre hai, para cAMda nahIM hai. to kyA akatAniyA meM kaI aisI suMdarI che, je caMdramA kI ina beTi se khUbasurata ho?" hAM, sarakAra che." kona ?" " agazA" tayAnasa cauka pA. use Isa para vizvAsa na AyA ki agazA una stri se suMdara hogI. usane apane mAthe para hAtha pherA aura kahA -magara maine yaha nAma Aja se pahale kabI nahIM sunA. sApha-sApha kahe, kayA vaha sacamuca aisI parI che ? sailoniyasa -basa, kucha na pUchie, atAniyA kA cAMda che. tayAna mujhe mAlUma hI na thA. saloniyasa -ce yuvatiyAM usake sAmane kaI cIja hI nahIM. yahAM A jAya, to kamarA jhagamagAne lage. kaeNtayAnasa -to use kala yahAM bulavAo. seleniyasa -Apa dekhakara daMga raha jAyege. strI nahIM, parI hai. ApakA hadaya khila uThegA: para AsAnI se basa meM na AegI. ucca-kula kI kanyA . mAtA-pitA mara cUke hai, aba akelI rahatI hai. magara dhana ke tuccha samajhatI ha. viSaya-vAsanA kI Aga para tela paDI gayA. tayAnasa kucha de cUpa rahA. phira bolA:khuda usake pAse jAuMgA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^^ ^ ^ ^^ ^^^ ^ ^ ^ ^ ^^ ^ ^ ^^ ^^ ******* eka vIrAtmA kA vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna 607 () yaha kahakara katayAnasa ne mitra-maMDalI ke uThane kA saMketa kiyA, aura jAkara palaMga para leTa gayA; paraMtu use niMda na AI. sArI rAta agazA kI kalpita mUrti, AMkhe meM phiratI rahI. socatA thA, kaba dina caDhe aura kaba jAkara use dekhuM. Aja usakA rAjasI vistAra aMgAra kI bhAMti garama he rahA thA. usa para loTatA thA aura taDapatA thA. bAra-bAra uThatA cA aura AkAza ke tAre ke dekhakara jhujhalAtA thA. agara usake basa kI bAta hatI. to vaha isa ciMtA kI rAta aura rAta kI ciMtA, dene ko kSaNabhara meM samApta kara detA; paraMtu prakRti apane niyama ke kisI bhI avasthA meM nahIM badalatI. Akhira dina nikalA. ketayAnasa ne apane rAjasI vastra pahane aura apane astabala ke sabase khUbasurata gheDa para svAra hekara rAja-mahala se bAhara nikalA. theDI dera bAda vaha agazA ke zAMti-bhavana ke sAmane khaDA dila meM soca rahA thA-use kese dekhuM? vaha gavarnara thA, agazA usakI prajA thI, vaha usake makAna ke aMdara jA sakatA thA, vaha use bAhara bulA sakatA thA. caha saba kucha usake liye muzkila na thA, magara vaha phira bhI soca rahA thA. sahasA daravAjA khulA aura eka bhalI-bhAlI laDakI phUla cunane kI TokarI lie hue Ahira nikalI. usake muMha para cAMda kI cAMdanI, phUloM kI AbhA, aura prabhAta kI chaTA thI, aura usake sAtha vasaMta kI bahAra. kaMtayAnasa ne use dekhA aura saba kucha samajI gayA. yahI agazA thI. kitanI rUpavatI, kesI lajajAzIla, kitanI jaladI mana ko moha lenevAlI ! kaMtayAnasa ne hajAro suMdarI dekhI thI, magara usake mana kI je dazA agazA ko dekhakara Aja huI, vaha isase pahale kabhI na huI thI. yaha strI nahIM thI, devI thI. usake yauvana meM badala jAnevAlI, mara jAnevAlI, naSTa he jAnevAlI pArthiva zobhA na thI; svargIya AbhA thI, jo kabhI nAza nahI hetI. yaha mahinI mUrti una pApa-lisita vAsanA thI beTiyoM se kitanI uMcI thI, kesI pavitra ! unake sAtha isakI tulanA nahIM kI jA sakatI thI, jaise nAlI ke badabUdAra kIcaDa kA varSA ke nirmala aura svaccha jala se mukAbilA nahIM kiyA jA sakatA. tayAnasa hatabuddhi-sA he gayA. vaha Age na baDha sakA. usane belanA cAhA, magara usake zabda usake oTha para jama gae. chatane AyA thA, hArakara lauTa gayA. Isake bAda 6 mahIne taka AtayAnasa vaha saba kucha karatA rahyA, je premI kara sakatA hai. patra likhe, saMdeze bheje, pralobhana diyA, dInatA prakaTa kI, Atma-hatyA kI dhamakI dI; para agazA para kacha asara na huA. usane kaha diyA ki meM avivAhita rahanA cAhatI . ra. isa nizcaya se aNu-mAtra bhI vicalita na haI. Akhira prema ne zatrutA ka rUpa dhAraNa kara liyA. ketayAnasa hAkima thA. eka strI kI itanI majAla ki vaha isa bhAMti usakI upekSA kara sake ! aura vaha bhI isAI strI. hAM, vaha isAI thI aura aba use nIcA dikhAnA bahuta AsAna thA. vaha abalA isa samaya usa dIpaka ke samAna thI, chasaMke AsapAsa koI dIvAra yA koI oTa nathI. aisA dIpaka vAyu ke teja-jheka se kaba taka baca sakatA hai ? Akhira eka dina agazA giraphatAra ho gaI. akatAniyA ke loga cakita raha gae. kisI ke jJAta na huA ki agazA kA aparAdha kyA hai! bahuta-se loga kaceharI meM TUTa paDe. unake dila meM sahAnubhUti thI, 5ra sAhasa na thA. kyA karate, kyA na karate. agazA unake zahara kI zobhA thI. usane kabhI kisI se durvyavahAra na kiyA thA, kisI kA dila na dukhAyA thA. garIbaamIra saba usake zubhaciMtaka the, vairI keAI bhI na thA. use isa saMkaTa meM dekhakara, loga lodda ke AMsa rahe para kara kara na sakate the. agazA kacarI meM pahuMcI. katayAnasa ne pUcho:-nU kauna hai ? tere mAtA-pitA kauna hai ? terA dharma kyA che? darzake ke dama rUka gae. ve socate the, kahIM yaha mahilA IsAI to nahIM, agara aisA huA, te baDA gajaba hegA. kaeNtayAnasa kasAI , vaha kabhI dayA na karegA. saba AMbe usa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka vIrAtmA ka vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna nirdoSa bAlikA ke cehare para thI, magara vahAM koI ciMtA, Atmika vedanA kI kai rekhA ne thI. usane garadana uThAkara uttara diyA-merA nAma agazA che. mere mAta-pitA akatAniyA ke nivAsI che. meM IsA masIha kI cerI . ketyAnasa ke dila kI murAda pUrI ho gaI. aba natI kahAM hai ? prakaTa meM belA-kayA tu jJAta hai ki hamAre deza meM Isa aparAdha ke liye mauta kA daMDa diyA jAtA hai agazA ne ni:saMkoca-bhAva se uttara diyAH-mujhe mAlUma che. ketayAnasa -aura tU phira bhI kahatI hai, mai isAI iM. jAnatI hai, isakA pariNAma kyA hogA ? agazA-saba samajhatI 6, nAdAna nahIM . magara kathA karUM, dharma cheDanA muzkila che. jAne dU'gI, dharma na dU'gI. kaMtAnasaH-yaha nirbhayatA mRtyu ke sAmane dekha kara sthira na rahegI. agazA-isakI bhI parIkSA ho jAyegI. yadi meM marane ke taiyAra nahIM, to meM isAI hone ke gya nahIM. maitayAna --jarA samajha-secakara uttara de, yaha jIvana aura mRtyu kA prazna che. agAzI--saba soca cUkI, vIrAtmAo ke liye jIvana aura mRtyu done samAna che. kaeNtayAnasa ke krodha caDha gayA. agazo ke vAkya vAbANa the. unameM gavarnara ke liye kitanI dhRNA thI, kaisI avahelanA, jaise vaha uraca padAdhikArI na ho, ke tura dAsa che. kanyAnasa ke dila meM bhAle cuma gae. usane krodha se hoTha kATe, aura sipAhi se kahA -kedakhAne meM le jAe. kala phesalA karUMgA. sAre sahara meM hAhAkAra maca gayA. loga kahate the, yaha nyAya nahIM, aMdhera che. kitanI dharmAmA laDakI hai, kesI rUpavatI : use dekhakara AkhuM khuza ho jAtI hai'. bolatI che, to meM se phUla karate hai. kyA aba ise bhI mRtyudaMDa diyA jAyagA ? A rAta ke jaba saba loka se gae, aura atAniyA ke galIce sunasAna ho gae, te BtayAnasa apane rAja-mahala se nikalA aura baMdI-gRha ke calA, jahai usakA jIvana, ukA AtmA, usakA bhAvI-sukha baMda thA. use dekhakara, kedakhAne ke paharedAra ne daravAjA khola diyA, aura eka era khaDe gae. kaeNtayAnasa aMdara calA gayA, aura kedakhAne ke dAregAse belAmeM agazA se milanA cAhatA hUM. cheDI dera bAda, vaha usakI karI meM thA. usa samaya komalAMgI agazA kedakhAne kI vajabhUmi para besudha paDI rahI thI; para usake cehare para ciMtA aura vyAkulatA kA koI cila na thA. vastra kaidiye ke the, zakala-sUrata rAjakumAri se bhI baDhakara thI. suMdaratA ke bure kapaDe bhI nahIM chipA sakate, jaise zaida kAlI badaliyo meM bhI camakatA che. kaeNtayAnasa ne kucha kSaNe taka lebI khAM se usake mukha-kamala kI ora dekhA, aura taba Age baDhakara aura usake kaMdhe para hAtha rakhakara dhIre se bAlA:-agA ! agazA caukakara uTha DI. usane ghabarAkara idhara-udhara dekhA. aura samajha na sakI ki meM kahaiM hUM! sahasA use usa dina kI sakala ghaTanAoM yAda A gaI. usane apane bikhare hue bAla ke zrAdhA, avyavasthita vastro kA saMbhAlA aura khaDI hokara bolIH--tumake kayA adhikAra hai ki akatAniyA kI kisI kavairI yuvatI ke pAsa rAta ke isa samaya Ae? zabda kaThora the, para kaMtAnasa ke bure mAlUma na hue. dhIre se belA:-mai tumhArI saumyamUrti kA pUjArI hUM aura pUjArI apanI upAsya-devI ke maMdira meM jaba cA A sakatA hai. agazA yaha zabda sunakara sahama gaI. usakA muMha pIlA paDa gayA, usakI AMkhe nisteja he gai, vaha koI uttara na de sakI. kRtayAnasa ne phira kahA --azA! maine tumase kitanI bAra binati kI, mujhase khyAla kara le, paraMtu tamane darabAra javAba de diyA. meM aktAnayA kA gavarnara dU. silI kA samrATa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 609 eka vIrAtmA ka vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna mujha para meharabAna hai. mere pAsa dhana hai. meM bImAra nahIM dU, badasUrata nahIM , phira tuma karyo nahIM mAna jAtI ? agazA ! meM Tha nahIM kahatA, meM apane Apake bahuta kucha samajhatA thA; magara jIsa dina se tumha dekhA hai, usa dina se apane Apake bahuta sAdhAraNa, baki tuccha samajhane lagA hUM. meM samajhatA thA, meM gavarnara dU, mere hAtha meM zakti che, je cAhU, kara sakatA dU. magara tumhAre sAmane AtA hUM, te sArI sattA naSTa ho jAtI hai. aba mujha para dayA kare, aura mujhase khyAla kara lo. meM AkAza ke amara devatAoM kI sogaMda khAkara kahatA hUM ki mujhase kaI aisA karma na hogA, jIsase tumahArA mana dukhane kI saMbhAvanA he--meM tumhArI pUjA karuMgA, tumhArI haraeka AjJA kA akSarazaH pAlana karUMgA. agasA ne Isa vastRtA ke sunA. aura uttara diyA -meM isakA uttara bahuta dera pahale de cUkI de. aura Aja bhI jaba ki merI sthiti badala gaI che, aura merI svAdhInatA para tu hAthe vajUdhAta ho rahA hai, merA javAba vahI hai. tuhe je kucha kahanA thA, kaha cUke, aba merA maMtavya suna lo. mujhe mauta maMjUra hai, para tumhAre sAtha khyAha maMjUra nahIM. tuma je kucha kara sakate ho, kara lo; aura tuma dekhoge, meM kIsI bhI dazA meM tumhAre khunI hAtha ke cUmane ke lie taiyAra nahIM. rAta kA samaya khudA ne vizrAma ke liye banAyA che. jAo, ArAma kare, aura ArAma karane do. rAjya ke aparAdhI se isa samaya tumhArA kayA kAma che ? katayAnasa kA sira cakarAne lagA. usakI Akho se Aga kI cinagAriyeM nikalane lagI. vaha AtmAbhimAnI thA, vaha hAkima thA, usane zAsana kiyA thA. vaha AjJA dene ke liye utpanna huA thA. usakI AjJAo kA pAlana hetA thA-aura Aja usane apanA sira eka sAdhAraNa laDakI ke paiva para mukAyA, aura usane use dhRNa se Thekara makara pare haTA diyA. yaha kaisA anAdara thA ? vaha ise sahana na kara sakA. usane apanA pAva jera se jamIna para mArA, aura kaDakakara kahA --"tU apanI mauta bulA rahI che. terI suMdaratA ke merI khe dekhatI hai', javAda kI talavAra na dekhegI." yaha kahakara kaMtAnasa bAhara nikala gayA, aura apane pIche usa kAla-kerI kA daravAjA baMda kara gayA. yaha eka ke pukha kA jhuThA prema thA, je parIkSA-agni kI eka eNca bhI nahIM saha sakatA, aura dha kA vikarALa rUpa dhAraNa kara letA che. vizuddha prema kabhI krodha nahIM karatA, na pratIkAra cAhatA hai, vaha svayaM kaSTa uThAtA hai, magara apanI premikA kI AMkha meM AMsU nahIM dekha sakatA. kaitayAnasa ne dUsare dina hukama diyA-agazA ke prANAMtaka pIDA dI jAya. lega ke heza uDa gae, sAre zahara meM kelAhala maca gayA. aba taka puruSa marate the, aba striyo kI bArI thI. kaceharI ke bAhara vistRta maidAna meM atAniyA ke nivAsI kahe the ki de kyA hatA hai cAre ora pulIsa ke AdamI the ki kahIM balavA na ho jAya. bIcameM agazA khaDI thI, era lAge se kaha rahI thI --mai bhAgavatI daM, je mujhe yaha mauta nasIba ho rahI hai. haraeka ko yaha suavasara prApta nahIM hotA. yaha sAdhAraNa mauta nahIM, zahIda kI mauta che, je jIvana se bhI bakara hai. isase jAtiyeM unnata hotI hai, dharma amara-patha para calate hai. AdamI apanI mauta nitya marate haiM, zahIda kI mauta koI bhAgyavAna hI maratA hai. kyA tuma jAnate hai, maine kaI pApa kiyA che ? loga ne eka svarase cillAkara kahA --tU nirdoSa che. "te Isase acchI bAta aura kyA ho sakatI hai ki mai apane dharma kI vedI para nichAvara he rahI dU? aura mujhe pUrNa vizvAsa hai ki merI mRtyu mere dharma ke bhAI meM kabhI bhI na maranevAlA jIvana Dika degI. " ekAeka jana-samUha meM halacala maca gaI. yaha tayAnasa ko Agamana thA. legAM ke dila dahala gae. tayAnasa ne agAzA ke nikaTa jAkara kahA --cari tu aba bhI isAI dharma kA kara de, aura hamAre jiMdA devatAoM ke sAmane calakara prAyazcita kare, te mai tujhe barI kara dUgA. loga Dara gae, magara agazA usI prakAra abhaya khaDI thI, jaise garajate hue samudra kI 2. 39 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvvvv eka vIrAtmA ka vRttAMta athavA kudarata kA kAnuna bhayAnaka laharo meM caTTAna acala khaDI hai. usane ucca svara meM kahA - atAniyA ke isa mahAna jana-samUha meM uMce svara se kahatI hUM ki mai isAI ThuM, aura cAhe tuma mere eka hAtha para cAda aura dUsare para sUraja rakha de, maiM taba bhI apanA dharma badalane ko taiyAra nahIM. jo IsAI the, te khuza hue; je IsAI nahIM the, vaha hairAna hue, magara kaMtAnasa krodha se pAgala ho gayA. usake apane sira ke jora se dilAyA, aura hukama diyA -zikaMjA lAo. zika lAyA gayA. yaha lehe kA nahIM mauta kA zikaMjA thA. use dekhakara, daza ke ke dila dhaDakane lage, magara agazA beparavA khaDI huI usa yaMtra kI ora dekhatI rahI. phira vaha haMsatI huI Age baDhI, aura apane hAtha-pauva mauta ke muMha meM DAla die. kesA sAhasa thA, kaisA hRdaya je mauta ke sAmane bhI bhayabhIta nahIM huA. use yaMtraNa kI ciMtA na thI, marane kI ciMtA na thI. use kevala apanI dharma-rakSA kI ciMtA thI ! yaha eka abalA kI parIkSA na thI, yaha agazA kI parIkSA na thI, yaha dharma kI parIkSA thI; jisakI kasauTI mRtyu kI Aga ke sivA aura kAI nahIM hai. zikaMjA kasA gayA. usake agaNita ke agA ke kemala zarIra meM cubha gae, haryo . rahIM thI, rudhira baha rahA thA, lega ro rahe che, magara agazA kI AMkha meM pAnI na thA, ne jIbha para Aha kA zabada thA ! vaha usI taraha sateja, usI taraha pralita thI. kaMtAnasa ne yaha abhUtapUrva dheya dekhA, to use aura bhI Aga laga gaI. usane hukA diyA -zikaMjA khela de, aura ise jindA Aga meM jalA de, yaha jAdugaranI che. Aga jalAI gaI, era Isake sAtha hI atAniyA ke hara dila meM Aga kI vAla uThane lagI. kaeNtayAnasa bAhara kI Aga dekhatA thA aura khuza hatA thA; magara usakI aMdha AMkhe dila kI usa Aga ke na dekhatI thI, je vidhAtAne usakI Aga ke mukAbile meM jalAda thI. agni pracaMDa haI, te agA ke sapheda kabutara-jete suMdara hAtha-paiva ke lohe kI jaMjIra re bAMdhA. aba dazaka ke dila kI Aga unakI AMkhe meM A gai thI, paraMtu tayAnasa ke kheM isa ora se baMda thI. vahu duniyA ke dikhAnA cAhatA thA ki AdamI aMdhA hAkara kitanA nIce jA sakatA hai ! usane kucha socA, aura phira kahA --isa pApinI ke Isa A ke upara se dhasITa. kitanA bhayAnaka daMDa thA, jisakI kalpanA se hI deha kA khUna sarda ho jAtA ; paraMtu agazA aba bhI zAMta thI. mAno isa hukama kA usase koI saMbaMdha hI na thA. ekAeka jalAda ne use Aga ke upara se ghasITanA zurU kara diyA. Aga kI javAlA uDI, jaise kaI kisI kA svAgata karane ke khaDA hai jAya. usake kapaDe dekhate-dekhate jala gae. aba vaha naMgI thI. eka tAniyA kI sabase khUbasurata, sabase lajajAvatI kaaArI kanyA kI yaha beparadagI dekhakara lega sahana na kara sake. unakA khUna kholane lagA, ve hoTha kaTane lage. aAzA jala rahI thI, zIze ke ghAtaka TukaDe usake sukemala zarIra meM cubha rahe the, khUna ke katare Aga para girakara ja rahe the aura paramAtmA kA nyAya yaha saba kucha cupacApa dekha rahA thA. sahasA eka AdamI ne Age baDhakara kaDA-atAniyA nivAsiyo ! tumake lajajA se DUba maranA cAhie. yaha rAkSasa kaMtAnasa, yadu nara-pizAca kaeNtayAnasa, tumhAre zahera ke gorava ke paiva tale masalatA hai, tumhArI yuvatI kaarI kanyA ke bhare mahAna meM naMgA karatA , use vinA kisI aparAdha ke jiMdA Aga meM jalAtA hai, aura tuma sAmane khaDe muMha takane he. agara tuma puruSa ho, agara tumhArI nase meM lada re lai meM jIvana kI agni che, agara tumhAre sIne meM dila, aura dila meM jAtIya prema che, agara tuma sabhya hai aura sabhyatA kA leza-mAtra bhI tumame sau che te Isa khUnI bheDie ke jiMdA na jAne do. yaha vakatRtA nahI thI, bArUda ke dera para Aga kI cinagArI thI. darzaka Age baTe. katacAnasa ne hukama diyA--pakaDa lo, yaha vidrohI che. magara samaya pUrA ho cUkA thA, sipAhI bhI bAgI ho gae. unhane hathiyAra pheMka die aura kahA-hamase yaha na hogA. lAge kA usAha ba8 gayA. aba pulIsa bhI una ke sAtha thI. une pulIsa ke pheke hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata ke bAhara rAmAyaNa kathA kA pracAra 611 hathiyAra uThA lie, aura jora-jora se cillAne lagetayAnasa ko jalA de! agazA ke Aga se nikAla lo ! IsAI honA pApa nahIM hai. kaMtayAnasa yaha dekhatA thA, aura ThaMDI sAMsa bharatA thA. vaha jAna chipAtA phiratA thA. kahai jAya. kidhara bhAge, usa keAI Azraya kA sthAna najara na AtA thA. samaya kitanI jaldI badalatA hai. abhI hAkima thA, abhI mujarima bana gayA! vaha DaratA thA kI agara 5kaDA gayA. te lega bATiyA neca leMge. vaha dayAhIna thA, use kasI se dayA kI AzA na thI. vaha apane mahala kI ora nahIM gayA. kisI yAra-dosta ke pAsa nahIM gayA. vaha nadI kI ora bhAgA aura eka malAha kI nAva meM baiThakara usase bolA:mujhe pAra utAra de, meM tujhe mAlAmAla kara dUgA. mallAha ne use pahacAna liyA aura Dara gayA. use zahara kA hAla mAlUma na thA. usane nAva pAnI meM DAla dI, aura khene lagA. kaMtayAnasa ne zAMti kI sAsa bhI aura samajhA ki prANa baca gae. loga kinAre para paDa dekhate the ki unakA zikAra hAtha se nikalA jAtA hai, aura mallAha ke gAliye dete the. mallAha samajhatA na thA ki mAmalA kayA hai, aura kaMtayAnasa khuza ho rahA thA. loga kinAre se nirAza hekara lauTa gae, magara karma-phala ne usakA pIchA na choDA. usakI rAha meM kaI nadI na thI. saMdhyA-samaya thA, cAroM ora sannATA thA. koI zabda sunAI na detA thA, keI zavalasUrata dikhAI na detI thI. upara nIlA AsamAna thA nIce nadI kA mailA pAnI, aura ina donAM ke bIca meM eka nAva pApa kA bhAra lie dhIre-dhIre usa pAra ja rahI thI. magara pApa ke liye jIvana kA tIra kahAM hai ? usa nAva para eka ghoDA bhI thA, vaha dulattiyAM jhADane lagA. dekhate-dekhate nAva ulaTa gaI, aura kaMtAnasa usakI mRtyu-tulya lahare meM samAM gayA. mallAha aura ghoDA baca gayA. nAva bhI pAnI para taira rahI thI, kevala kaMtAnasa kI lAza kA patA na thA. vaha secatA thA, nadI pAra utarakara gheDe para svAra ho jAuMgA. magara use kayA patA thA ki yaha ghoDA hI merA kAla bana jAyegA! vaha akatAniyA kI Aga kI javAlA se nikala AyA thA, paraMtu paramAtmA ke pAnI ke pravAha se na baca sakA. kitanA baDA AdamI thA, aura kaisI zocanIya mRtyu, jIsa para kai zoka manAnevAlA bhI na thA. udhara atAniyA ke loga agizA ke girda jamAM the. zraddhA ke AMsU bahA rahe the: paraMtu agazA kahAM thI ? use loge ne Aga ke muMha se bacA liyA thA, magara mRtyu ke muMha se na bacA sake. bahuta dera besudha rahane ke bAda, usane AkhuM bolI aura eka bAra apane cAra era Isa taraha dekhA, jaise keAI devI apane bhakateM ke dekhatI hai, aura phira sadA ke liye AkheM baMda kara lI. x + x x dhanya agaza devI ! anekAneka vaMdana ho ApanA caraNakamaLamAM. amo bhAratIya bAlako para dayA varSAvo ke ApanI dharmavIratA ane kaniSThA mAnavomAM paNa have jAgRta thAya. jaya bhagavatI agazAdevInI! bhikSu-akhaMDAnaMda bhArata ke bAhara rAmAyaNa kathA kA pracAra (lekhaka-sUrajaprasAda- "sarasvatI" mAsikanA eka aMkamAMthI) rAmAyaNa kI kathA kevala bhAratavarSa kI devabhASA aura prAdezika bhASAo meM hI Abaddha nahIM thI, prAcIna kAlameM hiMduo ke jahAM jahAM upaniveza the evuM jaDAM jahAM unakA AnAjAnA hatA thA vahAM vahAM rAmAyaNa kA bhI pracAra huA thA. una deza kI bhASAo meM unakA anuvAda bhI huA. udAharaNArtha thavIpa, vAlIdvIpa, lambakIpa, brahmadeza evaM pArzvavartI anyAnya deza meM rANAyaNa kI kathA pracalita huI thI. zAyada yavakIpa meM isA kI pAMcavI zatAbdI meM rAmAyaNa kA anuvAda huA. yevIpa kI rAmAyaNa ke sAtha uttarakAMDa nahIM hai. isI se kucha vidvAne kA kathana hai ki yavIpa meM jIsa samaya rAmAyaNa kI racanA huI thI usa samaya bhAratIya rAmAyaNa meM uttarakAMDa nahIM thA. isake bAda bhAratIya rAmAyaNa meM uttarakAMDa jeDA gayA. baMgAla ke kRttivAsI rAmAyaNa kI taraha yava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 bhArata ke bAhara rAmAyaNa kathA kA pracAra dvIpa ke kavi ne bhI mUla rAmAyaNa ke nAnA bhAve kA parivartana kara usakI racanA kI hai. thavIpa ke rAmAyaNa-kAvya kA nAma "rAma-kavi" che. rAma-kavi cAra adhyAyAM meM vibhakta che. "rAma-gunadraga" meM AdikAMDa kI kathA hI vidyuta hai. dUsare adhyAya meM rAma-vanavAsa se rAhavana (rAvaNa ) dvArA sI nA-haraNa taka kI kathA ha. tIsare adhyAya meM hanumAna kA deya aura agalaMkA(svargalaMkA)gamana aura setu-nirmANa kI kathA varNita che. caturtha yA aMtima adhyAya meM rAmarAvaNu kA yuddha, sIti(sItA)-uddhAra aura nAyudyA( ayodhyA )pratyAgamana evuM devavighaNa (vibhISaNa) kA laMkA ke siMhAsana para baDane kA vivaraNa ha. yavadIpa ke kAvya-sAhitya meM ' kAMDa' nAmaka eka purANa-graMtha che. usameM chikakAza ityAdi ke varNana ke sAtha rAmAyaNa aura mahAbhArata kI kahAnI evaM anya purAvarNita kahAni kA vivaraNa che. yavIpa meM uttarakAMDa bhI hai. vaha pRtha graMtha che. jaba thavIpa ke hiMdu avivAsiyo ne vAlIdvIpa aura labakadvIpa Akara upaniveza sthApita kiye, taba ve apanI Isa priya saMpatti ke bhI acAnya priya saMpattiyo ke sAtha le Aye the. vAlIpa kI rAmAyaNa bhI vAlamIki kI racanA karI jAtI hai; kintu yaha rAmAyaNa nahIM kI bhASA meM hai. isa bhASA meM saMskRta zabda kA bahuta prayoga che. vAlIpa kI rAmAyaNa ke kAMDe aura 25 sargo meM saMpUrNa hai. isa rAmAyaNa meM bhI uttarakAMDa nahIM hai. yahAM bhI uttarakAMDa eka pRthaka graMtha ke rUpa meM pracalita hai. irAmeM vizeSa7 yaha hai ki isameM rAma kI mRtyu ke bAda unake vaMzajo ke varNana hai. vAlI-rAmAyaNa ke cha kADe meM saMkSepa meM mUla rAmAyaNa kA viSaya hI vivRta che. evaM aMta meM rAma kA vRddhAvasthA meM vAnaprastha-Azrama meM AjAne kA ullekha che. vAlI ke kAvya-sAhitya meM rAja kusuma-racita eka aura dUsarI rAmAyaNa hai. usameM bhI uttarakAMDa nahIM hai. Aja-kala vAlI meM irasI rAmAyaNa kA bahuta pracAra hai. brahmadeza kI rAmAyaNa kathA kA nAma "rAmayata che. "rAmayata' kA rAvaNa "dazagiri' ke nAma se prasiddha hai. vAlmIki kA rAvaNu bhI dasa muMha ora bIsa hAthavAlA nahIM . rAvaNa kA rAjamukuTa dasa aMgasamanvita hai IsI se brahmadeza kI rAmayata meM vaha dazagiri che. bhAratIya dvIpa! meM evaM brahma, AsAma, malaya prabhUti sthAna meM ravi-sabhyatA hI vistRta huI thI, IsI se zAyada na sakala deza kI rAmAyaNa meM drAviDa kA prabhAva adhika paDA hai. zyAma deza meM ayodhyA kI Aya-sabhyatA vistRta huI thI. isI lie spAma meM mUla vAlmIki rAmAyaNa hI kA pracAra huA. zyAma kI prAcIna rAmAyaNa aba nahIM pAI jAtI. zyAma kI vAlI-bhASA meM ( zAyada pAlI bhASA meM ) yaha rAmAyaNa likhI gaI thI. vAlI-bhASA meM bhI saMskRta ke bahuta se zabda hai. ge sabhI saMskRtamUlaka bhASA hai. hiMdu-sabhyatA kI vistRti ke sAtha hI sAthe vibhinna AgaMtuka jAniyAM meM bhI rAmAyaNa kathA pRthvI ke kone kone meM phela gaI thI. jaba ve videzI loga bhArata meM Aye the, taba vahI isa manorama jAtIya citra ke baDe yatna ke sAtha apane sAtha le gaye the. isa prakAra rAmAyaNa kathA eziyA ke vibhinna deza meM evaM kramazaH erapa meM bhI vistRta huI. grIsa-sabhyatA ke sAtha bhAratIya sabhyatA kA bata vize meM sAmaMjasya hai. inakI AlocanA karane se spaSTa hI jJAta hogA ki prAcIna bhArata ke sAtha prAcIna grIsa kA AdAnapradAna kA saMbaMdha thA. maiksamUlara kA mata hai ki veda kI eka kathA ke AdhAra para haMmara ne IliyaDa kI racanA kI thI. kisI kisI kA kathana hai ki dakSiNa bhArata ke kaSi-pravatana kA rUpaka lekara hI rAmAyaNa kI racanA huI thI. cIna-sAhitya meM bhI rAmAyaNa kathA kA pracAra huA thA. bauddha-paMtha "mahAvibhAva kAtyAyanIputra-kuta " jJAnaprasthAna " nAmaka bauddhagraMtha kI eka virATa TIkA hai. isa virATa TIkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata ke bAMhara rAmAyaNa kathAkA pracAra 613 mahAvibhASA " meM rAmAyaNa kA galpAMza sItA-haraNa se lekara sItA-uddhAra taka che. "mahAvibhASA" do sau khaDe meM samApta hai. isake 46 ve khaMDa meM isa rAmAyaNa kathA kA varNana hai. mahAvibhASA kI racanA zakarAja kaniSka ke samaya meM huI thI. bauddha-dharma kI vistRti ke sAtha cInI-bhASA meM isakA anuvAda huA aura vahAM usakA pracAra huA thA. isake bAda cInI parivrAjaka hyu-ena-saMga ne bhI Isa graMtha kA anuvAda kiyA. dazaratha-jAtaka" ke sAtha " mahAvibhASA" kA kathAMza yukta kara lene se yaha spaSTa ho jAtA hai ki isA ke pUrva caturtha zatAbdI meM bhI bauddha-sAhitya meM saMpUrNa rAmAyaNa kI kathA thI. araba ke alyudaya-kAla meM bagadAda ke rAjA hArUna-ula-razIda ne bhAratIya cikitsAgraMtha-caraka, suzrata ke sAtha rAmAyaNa, mahAbhArata kA bhI anuvAda karAyA thA. kavI zatAbdI meM samrATa akabarazAha ke rAjakAla unake AdezAnusAra abadulakAdira badaunI ne rAmAyaNa kA eka phArasI anuvAda kiyA thA. cAra varSa meM unakA anuvAda samApta huA thA. badaunI ne likhA hai ki unhane 65 akSara-samanvita pacAsa hajAra ke kA anuvAda kiyA thA. aMgrejo ke adhikAra ke bAda erapIya lorgo kI dRSTi bhAratIya jJAna-bhaMDAra kI era AkRSTa hui. phalAnusAra zrIrAmapura ke mizanarI kerI aura mArzamaina ne 1806 aura 1810 ke sAla meM baMgadezIya saMskaraNa ke bAlakAMDa aura adhyAkAMDa kA aMgrejI anuvAda kiyA. sana 1826 meM vAna gila ne kAzI-saMskaraNa kI rAmAyaNa kA bAlakAMDa saMpUrNa evuM ayodhyAkAMDa ke kucha aMza kA mUla ke sAtha leTina meM anuvAda kara usakA pracAra kiyA. sana 1840 meM ITalI-nivAsI siganara goresIu ne bhI vaMgIya saMskaraNa kI saMpUrNa rAmAyaNa kA saMskRta ke sAtha iTalI-bhASA meM prakAzita kiyA. goresIu sarakArI sahAyatA se Isa kAryo meM saphala hue the. sana 1840 meM ve Isa kArya meM niyukta hue aura sana 1860 meM unhoMne yaha kArya pUrNa kiyA. unakI rAmAyaNa se acchA saMskaraNa Aja taka aura prakAzita nahIM huA. gerasIha kI rAmAyaNa kA avalaMbana kara hipoliTa kUze ne pheMcabhASA meM rAmAyaNa kA anuvAda kiyA. isI samaya besTa-minisTara-rivyu nAmaka patra ne rAmAyaNa ke saMbaMdha meM eka mahattvapUrNa nibaMdha prakAzita kara yArapIya vidvAne kI dRSTi Isa ora AkRSTa kI, evaM bhAratIya siviliyana kAsTa sAhaba ne kalakattAribU rAmAyaNa kI prazaMsA karI. inhIM dene AlocanA ke kAraNa pora5 ke kitane hI vidvAna ke mana meM rAmAyaNa kI AlocanA kI AkAMkSA prabala ho uThI. - kAzI-kivansa-koleja ke bhUtapUrva adhyakSa griphitha sAhaba ne rAmAyaNa ke kAzI-saMskaraNa kA aMgrejI anuvAda kiyA. maniyara viliyama ne iDiyana-epika pieTrI likhakara rAmAyaNa aura mahAbhArata kI vistRta bhAva se AlocanA kI. misesa spI ne "lAIpha-ina-ensiyanTa iDiyA" nAmaka graMtha kI racanA kI. eka phreMca-lekhaka ne bhI eka graMtha likha kara kaviguru vAlmIki ke yaza kA kIrtana kiyA. dezIya vidvAne meM svargIya manmathanAtha datta ne rAmAyaNa kA saMpUrNa aMgrejI-anuvAda prakAzita kiyA. saMkSepa meM rAmAyaNa kI kathA kI AlocanA zika paMDita ke madhya aneke ne kI hai. maniyara viliyama kI "iDiyana epika-poeTrI' ke sivA unakI "IDiyana visaDama,' emana sAhaba kI "greTa IDiyana-epikasa', DonAlDa mekenjhI kI " IMDiyana mitha enDa lIjenDa', kisI aMgrejI mahilA dvArA racita "lIjenDa Apha dI IsTa' prabhUti graMtha ullekhanIya che. TAlareDa hIlara rAmAyaNa kA eka saMkSipta saMskaraNa bhI prakAzita kara gaye hai. yaha rAmAyaNa unake bhAratavarSa ke itihAsa kA eka khaMDamAtra che. vaha rAmAyaNa do bhAga meM vibhakta che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 humArA vya prathama bhAga meM rAmAyaNa kI kathA hai aura dUsare bhAga me rAmAyaNa kI AlecanA kA gai hai. graMtha kA anuvAda bRhat hai, kintu duHkha kA viSaya hai ki hIlara sAhaba ne zraddhA ke sAtha rAmA yaNa kI AlecanA nahI kI. unake mana ke irSyA se bhare hue kaluSita bhAva khata khAta me vyakta hAte hai. hamArA karttanya ( lekhaka:-zrI. rAjeMdraprasAdajI, emaeemaela.-" cAda "nA me 1927nA arkamAMthI ) hiMdu-samAja ke lie aura bhAratavaSa ke lie achUtAM kA prazna bahuta jaTila hai, aura usa prazna ke sulabha sAdhya banAne para hI isa jAti aura deza kA uddhAra nirbhara hai. ma sabhAo meM aura Apasa kI khAtAM meM prAyaH sunA karatA krU kajinheM hiMdu-samAja achUta samajha kara tiraskRta karatA hai, unA dUsare dha' ke mAnanevAle apanAne kA taiyAra hai; aura yadi hiMdu jAti samaya rahate na cetegI, teA zIghra hI ye paradharmAvalambI hai| jAyaMge aura itanI baDI jatasaMkhyA hiMdu-jAti sekanikala jAyagI. yaha bhI kahA jAtA hai ki Aja jitane lega hiMdu-dharma che, kisI dUsare dharma, jaise--islAma athavA sAi-dha meM jAte hai, utame adhikAMza inDI pada-dalatAM kI zreNI hI meM se hAte haiM. ye saba khAte saca hai, para maiM samajhatA dUM ki yaha bhAva bhI kucha aMza meM achUtapana ke pApa kaiA kAyama rakhane meM sahAyaka hAtA rahegA. hiMdujAti kA yaha jAna letA cAhie kikisI bhI manuSya kA, jise Izvara ne unhI avayavAM aura zaktiyAM ke sAtha utpanna kiyA hai, jo uMce se uMce brAhmaNa meM vartamAna hai, patita mAnanA mahApApa hai. zrImad bhagavadgItA me zrIkRSNa bhagavAna ne kahA haiH-- vidyAvinayasampanne brAhmaNe gavihastini / zuni caiva zvapAkeca paNDitAH samadarzinaH // arthAt~~jJAnIjana vidyA aura vinayayukta brAhmaNa tathA gau, hAthI, putte aura cAMDAla me lI samabhAva se dekhanevAle hate hai.. Isa mahApApa ke kalaMka se apanA uddhAra karanA hiMdu-jAti kA paramadhaaura kalpya hai. svA-bhAva se dAna-puNya kA kA karanA bhaviSya ke lie khAdhA paidA karanA hai; aura una jAtiyemAM ke sAthe anyAya karanA bhI hai, kAMki isa yukti kA AdhAra yahI hai ki achUtAM kI hiMdu-dharmoM meM zraddA dhRtanI kama hai ki vatu isa dharma ke cheDa paradharmAvalambI hai| jAyage; para saca pRSTie te| unakI zraddhA uMcI tivAleAM kI zraddhA se kahIM adhika hai, aura ve isa dha ke adhika premI haiM, yeAMki unake sAtha hiMdu-samAja ke anyAyapUrNa vyavahAra ke rahate hue bhI unhAMne abhI taka zraddA nahI heADI, aura jo maryodA unake lie nirdhArita kara dI gaI, use Aja bhI mAnate haiM'; para janma hiMdu samAja svayaM una niyamAM kA anyAyapUrNa samajhane lagA hUM teA unakA yahI dharma huMki undhA dUra kara ke apane kA usa pApa se bacAve. achUtAM ke hamArI meharabAnI aura sahAnubhRti kI AvazyakatA nahIM--eka prakAra hama hI sahAnubhUti ke pAtra hai, kyAMki apane ajJAna meM hama unake! achUta mAna rahe hai, aura hama meM itanI zakti kA saMcAra nahIM hAtA ki hama apane ke isa pApa se mukta kara sake, isalie achUtAdvAra ke kAma meM bhI hamakA sacce bhAva aura vicAra kI AvazyakatA hai. hamArA dharmAM hai ki hamane je duCvahAra unake sAtha Aja taka kie haiM, usake lie prAyazcitta kare, aura apanA udghAra kare! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ rASTra ke sevake ke AvAhana rASTra ke yuvaka ke AvAhana zAna sevA kI bhAvanA ( sAdhu TI. ela. vAsthAnI kI varjhAtA kAM anuvAda-hiMdUpaMca"nA tA.14-4-17nA aMkamAMthI) - mitro ! yadi merI icchApara hI bAta rahatI, te meM belatA hI nahIM, cUpacApa Apale ke bIca meM baiThA rahatA; kaki maunameM baDI zakti che. kaI zatAbdi pahale cInameM kanaphyuziyasa nAma kA eka RSi pidA huA thA. usane kahA hai -"AkAza zAMta nistabdha che, RtuoM kA parivartana cUpacApa hI ho jAtA hai aura saba vastu ApaNe Apa utpanna hotI rahatI hai-AkAza usI bhrAMti nistabdha rahatA hai." yadi AkAza stabdha che, te manuSya bhI kayAM nahIM mauna rahanA zIkhe ? meM vAraMvAra Isa bAta kA anubhava karatA dU, ki bhArata ke isa samaya bAta kI apekSA zAta sevA kI adhika AvazyaktA he-tyAgake bhAva aura uccatama kartavya kA prayajana che. mere navayuvA mitro ! meM Aja Apa ke sAmane bhASaNa karate samaya yahI bhAvanA prakaTa karanA cAhatA dU, ki hamAre kathana kI apekSA hamAre kArya kahIM baDha-caDhe tene cAhiye. Apane apanI isa sabhA kA adhyakSa eka daridra, agya aura marubhamike daza ke banAyA che. Apane mujhe zAnta ekAnta jIvana se khIMca kara Apa ko kucha saMdeza sunAne ke liye yahAM bulAyA che. jIvana ke AraMbha se hI paramAtmAne mere hadaya ke navayuvake ke prati anurakta banA rakhA hai. meM Apa ke sAmane koI bahuta baDA vidvAna yA netA banakara nahIM AyA dU-meM AyA haiM, yuvake kA sevaka banakara. meM Apake AzIrvAda grahaNa karane AyA dU. meM apane hadaya meM Apake prati sneha bharakara le AyA haiM. meM kucha aura bhI sAtha lAyA dU--aura vaha hai, Apa meM-rASTra ke navayuvAoM meM-vizvAsa, bhArata aura usake bhAgyodaya kA vizvAsa. merA yaha vizvAsa che, ki Apa navayuvakagaNa hI baliSTa aura svataMtra rASTra kA nirmANa karane meM samartha che. meM Apa ke prati apanA Adara aura prema prakaTa karatA dU. Apa hI loga kala ke patha-pradarzaka yA pada-nirdezaka hege. Apa mahattara bhArata ke nirmAtA hai. mujha se bahu ne kahA hai, kitanene mere pAsa patra likhA hai, ki bhArata ke yuvakagaNa vipathagAmI he rahe che. kitane kI dhAraNA che, ki yuvakagaNa sarvanAza ke rAte ja rahe che. mere aneka dezavAsI yuvaka ke viSaya meM esI hI apriya dhAraNA rakhate hai. apane zAntipUrNa ekAntavAsa meM, saMsAra ke kolAhale se dUra rahate hue, maine apanI janmabhUmi ke tArakAbhUSita AkAza ke sAtha bAteM kI hai aura apane Apa hI kaha uThA dU:--"ye dI tAre atIta yuga meM bhI bhArata kI ora dRSTipAta kara rahe the. usa samaya bhArata utanA hI unnata thA, chatanA vaha Aja patita che. Aja vaha jaisA hI daridra che, pUrva meM paisA hI balavAna, dhanavAna, sukhI aura samRddhizAlI thA. una dine bhArata jagata kI sabhI jAti kA, sArI manuSya-jAti kA guru thA, paraMtu hAya ! Aja vahI bhArata sAre jagata ke rASTro meM achUta-aspRzya mAna jAtA hai!" yAdI kahate hue meM re paDA hUM aura azruvisarjana karate hue rAtri ke aMdhakAra meM cillA uThA hR--"he hamArI vRddha mAtA bhArata-bhUmi ! Aja tUne apane putra ke sAmane se apanI vahu suMdara aura svAzyamayI mUrti karyo chipA rakhI che ?" usI samaya mAnoM koI vani kAne meM paDI:--"nirAza mata he--mere yuvA putra aura putri AnevAle dine meM baDe hI uccAdarzI para eka naye rASTra kA nirmANa kareMge.' hAM, navayuvaka hI bahattara bhArata kA nirmANa kareMge. meM Apa ke pAza AzA aura vizvAsakA hI saMdezA lekara AyA haiM. Aja deza TukaDo meM baMTa gayA hai. kitane hI hRdaye meM nirAzA bhara gayI che. meM Apake pAsa bhArata aura usake bhAgyapara atulanIya evaM apAra vizvAsa lekara AyA . bhArata ke yuvaka cAhuM to Azcarya-janaka kArya kara dikhAyeM; paraMtu unhe eka honA, mila-julakara sevAmuM juTa jAnA paDegA, unheM bhArata aura usake Adarzo meM vizvAsa kI zakti sAmUhika rUpa se saMcaya karanI hagI. Aja hama bhArata ke navayuvake kA eka saMpradAya-"bhArata yuvaka-saMdha" ke nAma se sthApita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAke yuvake ke AvAhana karate hai. isa saMgha ke vizvAsa kI sabase pahalI bAta bhArata-dharma ke upara zraddhA aura vizvAsa che. bhArata kabhI apane hI liye nahI jIyA. bhArata jatA he RSi kA saMdeza-prAcIna jJAna ke saMdeza sAre saMsAra ke sunAne ke liye. hamAre navayuvake ko cAhiye, ki unake hRdaya me bhAratIya Adarza bhAvameva utpanna karate rahe. yadi ve Adaza naSTa ho gaye, te samajha rakhanA, ki bhArata kI AzA bhI naSTa ho gayI. isa bhArata-yuvaka-saMdha kA eka parama Avazyaka uddeza bhArata ke dharma kA adhyayana aura prasAra hogA. meM Apa navayuvAoM se yaha kahanA cAhatA huM, ki Apa vartamAna kI vikatA aura nirAzAse apane vicAre ke dUra haTA le jAyeM aura usa bhAvI ka. lyANa kI ora draSTi DAle, je bhArata ke bhAgya meM henevAlA hai. eka upaniSad meM likhA hai manuSya jaisA he ne kA nizcaya karatA hai, vaisA hI ho jAtA hai." isalige Age calakara bhArata kathA honevAlA hai, usake dhyAna aura dhAraNAmeM laga jAIye. Apa apane aMdara Dipe hue una guNa kA anusaMdhAna kare, je bhArata ke usake manuSya-jAti ke prati kartavya meM sahAyatA pahuMcAnevAle hai. bhArata yuvaka-saMdha ke AmAM kI sthApanA karanI hogI. sAre bhArata ke kone kene meM ina Azrame kA jala bichA denA hogA. isa taraha ke Adarza Azrama kA citra maine kaSita kara rakhA che; para isa samaya mere pAsa itanA samaya nahIM hai, ki meM usa citra ke sabhI aMgepALe kA varNana karyuM ke Apako batalA saM. meM usa citra kI do tIna bAteM kA saMkSipta varNana kara ke hI saMtoSa kagA. mere vicAra se ina Azrama ke anya bAteM ke sivA rASTrIya pragati ke isa kendrIbhUta satya zikSA kA pracAra karanA hogA, ki " balavAna bano." meM bhArata ke yuvaka ke zakti ke lADale putra ke rUpa meM dekhanA cAhatA dU. meM cAhatA dU, ki pratyeka yuvaka zakti-saMcaya kare aura sabase pahale apane zarIra ko sudaDha banAye, chasa meM isakedrArA Adarza kA ThIka-ThIka pAlana kiyA jA sake. Aja hamAre yuvaka nirbala he. kaI varSa hue, eka aMgreja siMdha meM AyA thA. usane kahA, ki siMdhI majabUta hete hai. para Aja siMdha ke naujavAna zarIra se dubala che. paMjAba ke lega pahale sainikatA aura ucAdaza-pUNuM kArya ke liye parama prasiddha che; para Aja hama kyA dekhate hai ? vahAM ke yuvaka bhI aba zarIra se bahuta hI nirbala hete jAte hai. mere mAnanIya mitra bAbU pIyUSakAntila, je svAgatakAriNI samiti ke adhyakSa hai',merI isa bAta se nizcaya hI saMmata hoge, ki baMgAla ke yuvaka bhI zarIra se hIna ho rahe che. meM cAhatA , ki hamAre naujavAna majabUta bane. bhArata ke zakita kI AvazyakatA hai-se hara prakAra kI zakti cAhiyezArIrika, mAnasika aura Atmika, keI nibaMla jAti svataMtra hene kI Aza nahIM kara sakatI. kaunsile kI barase me svataMtratA kA aSaNa mata karo. pAlameMTa ke pacce meM svAdhInatA ke mata TUMDhane jAo. svataMtratA zakita se hI utpanna hogI. isaliye zaktimAna bano. nirbalatA pApa che. vizvAsa kIjIye, yaha zarIra Izvara kA maMdira hai. yaha prAcIna ukti kitanI saccAI se bharI che, ki ' rAjara rahma malam'. Isolaye meM cAhatA dU, ki hamAre Azrama meM pahelI zilA navayuvake ke balavAna banane kI dI jAe aura dUsarI zikSA ho sarala banane kI. saca pUche te vAstavika saralatA meM bhI zakti hotI hai. mere eka lAhaura ke mitra ne kahA thA, ki paMjAba ke yuvaka Ajakala phezana ke pIche pAgala che rahe che. para phrezana mahAmUrkhatA che. bhArata ke mahAna puruSo ke jIvanacaritra paTiye, ye saba De sIdhe-sAde che. Ayatta ke RSi kA jIvana baDA hI sIdhA sAdA thA. bhArata ke vIra aura zikSako ke jIvana-rAmacaMdra se lekara Isa kaliyuga ke prakAzita karanevAle mahAtmA gAMdhInaka sabI ke jIvana-sarala hai.. meM apane usa prastAvita aura karipata Azrama ke pratyeka yuvaka ke yaha niyama banA lene kI rAya dUgA ki vaha kama se kama pratidina eka sevA karI kArya kare. sevA-dariko kI sevA-jIvana ko udAra aura mahattvapUrNa banAtI hai. daridro kI sevA thI jJAna kI parama sImA hai. vizvAsa kIjIye, deza ke asaMkhya prANI ApakI pratIkSA kara rahe che. te cAhate hai ki Apa unake nagare aura gAme meM Akara apanA saMdeza sunA jAge. eka purAnI kitAba meM eka baDI suMdara kahAnI likhI che. eka laDake ne apanI maise pUcho:-" meM, tuma aphasara zrIkRSNa kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ upavAsa kI avadhi 17 carcA kiyA karatI hai. kayA ve aba bhI jIvita hai ?" usakI mAtAne kahA -" hAM, bhagavAna mare nahIM hai. je Aja bhI jIvita che." laDake ne kahA -" para meM te uhuM nahIM dekha pAtA." taba mAtA kahatI hai -"yadi tuma unheM dekhanA cAhate he to turte sAdhanA karavI paDegI." usane kahA-"meM taiyAra hUM. tuma mujhe usa sAdhanA kI bAta batAo." mAtAne kahA - pAre putra ! yadi tuma zrIkRSNa ke darzana karanA cAhate ho, to apane hadaya meM saccA vizvAsa aura pUrNa bhakti rakhate hue nitya unase yahI prArthanA kiyA karo, ki he kamala-locana ! mujhe apane upara nyochAvara he jAne do." pyAre yuvake ! meM bhI Apase yahI purAnI prArthanA karate rahane kI prArthanA karatA dU. apanI Atmazuddhi kara lIjIe aura apane jIvana ke isI prAcIna bhAvanA se jIvita kara lIjIe, ki he kamala-locana ! mujhe apane upara nyoM chAvara ho jAne de. isake bAda Apa deza ke asaMkhya prANiyoM ke nikaTa bhArata kA-bhArata ke dharma kA saMdeza lekara jAIye. jAkara unase kahiye, ki bhArata eka baDUta baDe uddeza kI pUrti ke liye cha rahI . kArbeja aura bebIloniyA naSTa ho gaye, para bhArata abataka jIvita che. rama-vaha roma, je sadaiva vizvavijaya aura saMsAra-zAsana ke hI sapane dekha rahA thA, calA gayA; paraMtu bhArata jItA banyA che. sabhyatA kI zaizava-bhUmi cUnAna-kalA aura darzana kA maMdira-yunAna calA gayA; para bhArata jIvita che, paraMtu vinA prayojana ke hI nahIM. bhArata chatA hai, saMsAra ke sabhI rASTra ke eka parama divya saMdeza sunAne ke liye. phira ese bhArata kI sevA meM jIvana-pAta kara denA bhI kitane sukha kI bAta che ? jAIe, gAMva-gAMva aura nagara-nagara meM yahI saMdezA jAkara sunAiye aura sAre hiMdustAna ko prAcIna Adarzo ke sauMdarya se maMtra-mugdha kara dIjIye.* upavAsa kI avadhi ("sarasvatI" mAsikanA eka aMkamAMthI) manuSya binA bhojana kiye kitane dina jI sakatA , yaha ThIka ThIka nahIM batalAyA ja sakatA. kahA jAtA hai ki vAyu kA abhAva hone se manuSya pAMca minaTa, jala na milane se sAta dina aura nidrA ke abhAva se dasa dina meM mara jAtA hai; kiMtu anAhArAvasthA meM manuSya kitane dine taka baca sakatA hai, yaha nahIM kahA jA sakatA. kucha loga de do tIna tIna mahIne taka yA Isase bhI adhika samaya taka binA kucha bhajana kiye raha jAte hai; kiMtu ausata darja kA manuSya binA bhojana kiye sipha bAraha dina taka baca sakatA hai. isa viSaya meM vaha pakSI se kucha acchA hai, kAMkI pakSI bhojana na milane se 9 dine se jyAdA nahIM baca sakatA. saca pUchie to kutte Isa viSaya meM hamase acche hai, ve binA khAye 20 dina taka raha sakate hai. je khaTamala hameM taMga karate hai aura aneka prakAra kI bimAriyAM kailAte rahate haiM unase rakSA pAne kA aba taka ke aA aura sarala sAdhana nahIM nikAlA jA sakA hai. uste marane kI ceSTA karanA te vyartha hI hai, kayAMki ve 1,ra00 dina taka binA bhajana kiye raha sakate hai. machali aura sApa bhI bahuta dine taka anAhAra raha sakate hai. maliyAM eka hajAra dina aura sApa 900 dina taka upavAsa kara sakate hai. meMka prAyaH sAla bhara taka upavAsa karate hai aura kachue pa00 dinataka. Isa saMbaMdha meM isa sabakI tulanA meM manuSya kitanA nirIya jAnavara hai, yaha spaSTa hI hai. isI se te manuSya meM bhojana ke lie saMgrAma calatA rahatA hai. "putiH kiM na karoti pApam" * cahu vandratA sAdhu vAsvAnI ne gurukula-kAMgaDI ke yuvaka-saMmelana meM dI thI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ manninn gItA sAro mArga batAvaze. prajAsevaka-samiti ("hiMdupaMca>>nA tA. 14-4-27 nA aMkamAMthI) ukta nAma kI eka saMsthA lAhaura meM zrIyuta lAlA lAjapatarAya ke udyoga se gata 1920 ke Disembara mahIne meM sthApita huI thI. IsakA pradhAna uddeza navayuvake ke sArvajanika jIvana ke liye upayukta zikSApradAna karanA hai. IsameM kisI prakAra kA dhArmika bhedabhAva nahIM rakhA jAtA. hara jAti aura dharma ke loga isameM yogadAnakara sakate hai. rAjanItika vicAro meM kaI sahayogI ho yA asagI , narama ho yA garama, svarAja hA yA pratiyogI-sabhI Isame zAmila ho sakate hai, _ asaga ke jamAne meM Isa samiti ke sadasya ne rASTrIya zikSA ke liye baDA hI stutya prayatna kiyA thA. lAhaura ke tilaka skUla oNpha poliTikasa' IsIke sadasya calA rahe hai. isake udyoga se urdU kA suprasiddha dainika patra "vaMdemAtarama" aura aMgrejI kA uMcakATi kA sAptAhika "dhI pIpala" nikalatA hai. Ajakala lAlAjI isIkA saMpAdana karate hai. - abataka Isa samiti ke da lAkha se upara kA caMdA milA hai aura samaya-samaya para kahATake aMge ke pIDita aura uDIse ke akAla-pIDita kI sahAyatA ke liye bhI lo ne ise sahAyatA pradAna kI hai. Ina dono pradeza meM samiti ne baDI saMtoSajanaka rIti se kArya kiyA che. gata 3 varSa se yaha samiti achatoddhAra kA kArya bhI baDI murtIdI se kara rahI hai. yaha kAma kevala paMjAba meM hI nahIM, yU pI. meM bhI ho rahA hai. uDIse meM bhI isakI eka zAkhA hai, je kaI prakAra se jana-sevA kA kArya karI rahI che. isane purI meM eka vidhavAzrama bhI belI che. isa samiti ke mebara paMjAba meM strIzikSA ke pracAra kA kArya baDI tatparatA se kara rahe huM ora paMjAba-prAMtIya hiMdI sAhitya-saMmelana te inhIM ke udyoga se cala hI rahA hai. isake eka sadasya baMbaI aura ahamadAbAda meM rahakara majadUra-saMgha kA kArya sIkha rahe che. bAbU gepabaMdhu dAsa uDIse meM majakUrAM ke hita kA kArya bahuta kucha kara rahe hai. samiti kI Arthika dazA achI hI hai. isake do lAkha rUpiye beMka meM jamA hai, apanA makAna hai, pustakAlaya che; paraMtu ise eka do maMjIle vyAkhyAna-bhavana aura pAThagAra kI bahuta AvazyakatA hai. isameM 90 hajAra rUpiye kA kharca gInA gayA hai, isameM 11 hajAra samiti ke mila cUke che. zeSa 50 hajAra ke liye apIla ke jA rahI hai. hameM isa samiti se pUrNa sahAnubhUti hai aura hama AzA karate hai, loga isakI ucita sahAyatA kareMge. gItAja sAce mArga batAvaze. (nAbhAnareza zrI riSadamanasiMhajInA uddagAra-"vizvAmitra" nA dIpAvalIaMka uparathI ) pratyeka bhAratavAsIe zrImad bhagavadgItAne pAThaadhyayana karavuM joie. gItA e jJAnane bhaMDAra che. sarva dharmonuM vAstavika tattva temAM AvI jAya che. saghaLA bhAratavAsIo sAcA manathI gItAne kaMThastha karI temAM kahelA dharmonuM AcaraNa kare, to A cAlu laDAI TAo ApoA5 nAbuda thAya ane ApaNe ApaNAM kartavya-kAryomAM rokAI jaIe, tethI ApaNuM kalyANa thaze. mArA svadharma matAnusAra graMtha sAhebanI ke vAta mArA samajavAmAM AvatI nathI ane pUjya sAdhusaMte mArI zaMkAnuM samAdhAna karI zakatA nathI, tyAre huM gItAjIno Azaro lauM chuM. te uparAMta jyAre vyAvahArika aDacaNe temaja rAjanaitika ciMtAo mane kata vyazanya banAvI de che, tyAre huM gItAjIne zaraNe jaIne zAMti prApta karuM chuM. gItAnA upadezaka zrIkRSNacaMdra samasta saMsAranA guru hatA. aneka yugethI temanI ja divya vANIthI bhAratanA uddhAra thatA Avyo che ane tenAthI bhaviSyamAM bhAratavarSanuM kalyANa thaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAya nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upA lekhake svAmI zivAnaMdajI ane paramAnaMda sarasvatI-saM. 1981 ) rAga-sohiNI-kavAlI jo nirbala bana gaI hai, hAlata tumhArI ina dine; zaira karake dekha le tuma, sehata tumhArI ina dina. umare kamatI ho gaI, tAkata nahIM hai nAma ke; sabase dabane laga gaye, hAlata tumahArI ina dine. yAdazakti kucha nahIM, DAyarI rahe hai jaba meM; kamara TeTI he gaI auda, sira hai bhArI Ina dineM. dhana te sArA luTa gayA thA, aba AbarU jAtI rahI, kisa pe nAjAbahe phirate, zarmasArIIna dine. pahile bujurgo ne tumhAre, kAma kese hai kare; aba naSTa sArI he gaI hai, yAdagArI Ina dine. yaha vIryahI kI naSTatA se, ho gaI hai durdazA; IsakI rakSA khUba kara le, degI yArI ina dine. lagna choTI umara kA hI, doSa ginate hai sabhI, Isase baDhakara harakriyA, hai bimArI Ina dine. aba to tAkata ko baDhAkara, kucha kAma lelo akala se; hai svataMtratA kI khvAhiza, aba tumahArI ina dine. brahmacarya khUba pAle, virya kI rakSA kare; sudhara jAgI Isase, hAlata tumhArI ina dina. aba vyasana sora cheDakara, kasarata kare tumazAse; hogI purI Isase AzA, aba tumhArI Ina dine. kadama rakhanA dekhakara, 5DanA na tumane cAha meM; aurateM aba banI rahI che, netA tumhArI ina dine. amala karanA kucha bhI tumane, paDhake saba isalekhake te hinda meM A jAgI, parabahArI Ina dine. gara ye svAmI kI nasIhata, tuma na mAnege jarI; te khAka meM mila jogI, kamadegsArI ina dine. 1 gaura=vicAra 2 sehatataMdurastI 3 jeba=gajavuM 4 nAjA=abhimAnI pa zarmasArI =lajajA 6 hastakriyA=mAsTarabezana 7 gvAhiza=IcchA 8 cAha-kUvo-prema 9 phalebahArIHkhuzAlInI, mesama 10 kauma=jAti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAye bhAratavarSanA yuvaka ane yuvatIo ke jemanA upara bhAratavarSane AdhAra rahelo che, temane raMga gulAbanA phUla je hA joIe te phikko phaka jevo dekhAya che. gulAbanA phUla upara jema hima paDavAthI je asara thAya che, tevI ja asara A bhaviSyanA AdhArarUpa juvAnIA varga upara jovAmAM Ave che, tenuM kAraNa mAtra vIryanI naSTatAja che. nabaLAi tamAma rogonuM mULa kAraNa hoya che. nabaLA mANasa dhanADhaya chatAM baLavAna nekarethI aMdarathI dabAte rahe che. nirbaLa purU strIne AdhIna hoya che. kamajora bApa chokarAonI saMbhALa levAmAM azakta hoya che. durbaLa manuSya Apattisame kAIne upayogI thaI zakato nathI. kama jora potAnA kAryamAM niSphaLatA meLave che. baLahIna revenI musApharImAM duHkhI thAya che, tene koI DabbAmAM besavA detuM nathI. eka zIkha ke paThANane mATe enI meLe jagyA khAlI thAya che. kamajora dhanADhaya chatAM khAvApIvAmAM AnaMda laI zakato nathI. nirbaLa pitAnA deva-dharmanI rakSA karI zakato nathI vagere, vagere. A tamAma vAte ame jANIe chIe paNa baLavAna thavAnA yana ame karatA nathI. juvAnIA vargamAMthI bhAgye ja koI evo jovAmAM Avaze ke jeNe potAnA vIryanI yathAvidhi rakSA karI hoya. vidvAna varga te vIryanI naSTatAnuM kAraNa bALalagna batAve che. ane te viSaya upara meTAM moTAM bhASaNe ane lAMbA lAMbA aneka lekhe karI cukyA che. jo ke bALalagna vIrya naSTa thavAnuM eka kAraNa che; paNa tenA karatAM eka meTuM kAraNa bIjuM che, jenI tarapha huM tamAruM dhyAna kheMcavA mAguM chuM. te kAraNa athavA doSa hastakriyA che. A roga eTalo badho prasarI gayo che ke koIpaNa ucharatA chokarAne lAgu paDayAvinA raheteja nathI ane te eTalA badhA pramANamAM vadhI gayo che ke chokarAonA lagnano vakhata Ave te pahelAM te tenA zarIranI pAyamAlI thaI cUkI hoya che. amArI vaidyakIya lAina hovAne lIdhe amane anubhavasiddha thaI cUkyuM che ke, bhaNelA vargamAM Azare navvANuM Tako chekarAe A kriyAmAM eAchA vadhatA sapaDAyelA hoya che; ane ugatI juvAnImAMja A udhaIrUpI TevathI kAnti, zakti, utsAha vagere yakata kriyAhIna thaI raMga pILA paDe che, jaTharAgni maMda thaI bhUkha naSTa thAya che, AMtaraDAnI kriyA zunya thavAthI kabajIAtano roga lAgu paDe che ane mAthAnuM darada thayA kare che. magaja nabaLAM paDavAthI yAdazakti jatI rahe che, koInI sAthe vAta karavI paNa gamatI nathI. te ekalo rahevAnuM vadhAre pasaMda kare che. hadapAranI Teva vadhI javAthI aMte pathArIvaza thaI thoDI mudatamAM ja paralokagamana karI jAya che, ane kadAca je jIvato paNa rahe te chApAMomAM jAherakhabaro vAMcI temAMthI zaktinI davAo ane lagADavAnA lepa zeAdhI vAMcI davAomAM dhanano nAza karI divasa vyatIta kare che. have ApaNe vicAra karIzuM ke bALalagnaviSenAM moTAM moTAM bhASaNa tathA lekhe kAMI paNa kAmamAM AvI zake kharAM ke ? kAraNa ke cAra Ave te pahelAM te sarva naSTa thaI gayuM hoya che, have rakSA zAnI karavI ? bALalagna karo yA na karo te barAbara che. hastakriyA karatAM pahelAM ajJAnatAne lIdhe khabara nathI hotI ke vIrya eja zarIramAM teja, zakti, kAti ane akkalanuM kAraNa hoya che. rUpa ane taMdurastI vagere je kaMI che, te Aneja pratApe che, e bhAna vIrya naSTa thaI gayA pachI Ave che; paNa ri pUchavAya gyA hota IMga viDIyaoN guna sArU raheta? hastakriyAthI bacI jaI kadAca je thayu vIrya rahI gayuM hoya te bALalagnanA bhoga thaI paDe che kharA, jethI vakhata be vakhata strIsamAgamamAM lubdha thaI zArIrika zaktino aMta a Ne che. jema jema mANasa durbaLa thatuM jAya che, tema tema viSayavAsanA vadhatI jAya che. LatAne lIdhe vipayabhAga karI zakAtI nathI, te paNa trIsa gaNe ya rAtamAM anekavAra kare che, paraMtu kaMi na vaLI zakavAne lIdhe strInI najaramAM hamezane lIdhe halake ane mAnahIna thaI tenI icchAne AdhIna thaI jAya che. strInI tRpti na thavAthI te bicArI sArA kuTuMbanI hoya to du:khI thAya che, jenA pariNAme te pradara vagere aneka roga AdimAM sapaDAI jAya che; ane divase divase kSINa thaI ucharatI juvAnImAM ja mRtyuno bhAga thaI paDe che. A badhI kriyA eka kSaNamAtrane AnaMdane mATe thAya che ane te AnaMda prApta thaI zakatuM nathI. te prApta thAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAAAAA1 11,111 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAya paNa kevI rIte ? jyAM sudhI kudaratI niyamAnusAra koI kArya karavAmAM na Ave tyAM sudhI kAryasiddhi thatI ja nathI. kAryasiddhi jyAMsudhI thAya nahi tyAM sudhI AnaMda prApta thAyaja kema ? thAkelA mANasane uMdhane AnaMda ghaNoja Ave che. uMdhyA pachI te halake phUla jevo jaNAya che. khUba bhUkha lAgavAthI anAjamAM mIThAza ane svAda lAge che; agara thAka vagara eka mazarU ke makhamalanI gAdI para paNa ghaNIvAra sudhI ALoTavuM paDe che. aMte uMdha to Ave che, paNa te to ALoTavAnA thAkathIja. bhUkhavagara khAya te gaLAmAM te utaraze, paNa svAdavagara. bhalene teo game tevA pakvAnsa ane miSTa padArtho na hoya ? ane khAdhA pachI guNane badale avaguNaja karaze. te ja pramANe strIbhoganI hakIkata che. kudaratI irachA thayA sivAya strIsaMga kare te atizaya hAnikAraka che. be bAju AvI sthiti hovAthI prajA utpanna karavAnI paNa zakti rahetI nathI; ane kadAca je garbha rahI jAya te eka-be mAsamAMja srAva thaI jAya, agara nava mAsa thayA pahelAMja garbhapAta thAya ane kadAca je garbhanA divase Azare 280 pUrA thaI jAya to prati karAvavA jeTalI paNa zakti hotI nathI, jethI davA agara zastrakriyA vagerenA AdhAre prasUti karAvavI paDe che. te vakhate bALaka ane mAtA bemAMthI eka paNa sahIsalAmata pAra utare to izvarane pADa. dilagIrI e che ke A ApaNuM bhaNelA vargamAM ja AvI bhuMDI dazA thAya che. abhaNa gAmaDIA ApaNuM zaherIo karatAM kaMika sArA. jema jema moTAM zaheromAM joze, tema tema zArIrika sthiti vadhAre pramANamAM kharAba jovAmAM Avaze. tenuM kAraNa nATaka, sinemA ane premarasamaya novelo che. A traNa vAnAe ApaNuM bhAratavarSanI je adhogati ANuM che, te varNavavA yogya nathI. A traNanA pratApe nAnA yuvaka ane yuvatIo premarasamAM paDI manamAM aneka kalpanAo ghaDI aneka rogonAM bhoga thaI paDe che. upara varNavelI traNa vastuonA pratApe navajavAna chokarA ane chokarIo kapita prItipAtra potAnA manamAM ka9pI rAtadivasa temanI kalpanA karI karI kuthI kare che, jenA pratApe viya ane raja pAtaLuM thaI strAva thayA kare che. pachI tenuM bhayaMkara pariNAma je Ave che, te jagaprasiddha che. vIrya pAtaLuM thavAthI hamezAM svapna ke pezAbamAM strAva thayA kare che, jethI strI samAgama karatI vakhate tarata khalita thaI zItaLa thaI jaI zaramiMdA thAya che, ane subhAgye je kaI AvAM durvyasanathI bacI gayelo hoya te paraNyA pachI strIne eTale badho durUpayoga kare che ke anekavAra ratikriyA karyA ja kare che, jethI banne bAju zarIranI hAni thayA sivAya bIjuM kAMI pariNAma AvatuM nathI. koInA samajAvyothI A Teva mUkavAne badale javAba Ape che ke, amArI potAnI strI che, game teTalIvAra tene vAparI zakIe; paNa tene khabara nathI ke potAnI strI to zuM paNa potAnA zarIrane naSTa karavuM te kudarate ane sarakAre gunho TharAvyuM che. pitAnI koI paNa vastu upayoga karavA mATe hoya che, durUpayoga karavAmATe hotI nathI. sarakAranA kAyadAthI bacI javAno saMbhava che, paNa kudaratanA kAyadA lAgu paDyAvinA rahezeja nahi. ane te bhogavyAvagara chUTakoja nathI. ame jagatamAM kevaLa kSaNika sukhane mATeja utpanna thayelA nathI. amAre mAthe aneka jokhamadArIo che. bALabaccAMne ucheravAM, mAbApanI sevA karavI, pADozIone madada ApavI, bhAratabhUminI sevA bajAvavI ane paralokanI taiyArI karavI vagere. A tamAma amArA mAthe che. jyAre amArA potAnAM ja zarIra nirbaLa karI nAkhIzuM, pitAnI zakti khoI besIzuM, te bIjAnA kAryamAM zuM madada ApI zakIzuM ? dhAro ke tamArI pAse puSkaLa dhana che tethI zuM ? tyAre zarIrathI kAyara thaI tamArAmAM belavAnI paNa IcchA nahi haze ane lokonI sAme AvatAM lAja Avaze tyAre tamArAM dhana vagere kaMI kAma AvI zakaze nahi. jyAre strIpuruSanI sAmAnyatAviSe vAta cAle che, te vakhate to puruSa pitAne eka moTo vAM. baddhizALI ane DahApaNanA bhaMDArarUpa mAnI dareka vAtanA Aropa strI jAti para DhaLI pADe che. puruSane kAmAMdha, nirbaLa, viSayAsakta vagere banAvavAnA tenAmAMja avaguNo che; paraMtu je InsAphadaSTithI pakSapAtarahita thaI joIe to strI jene puruSa kamaakkala, mUrkha, ane viSayane bhaMDAra mAne che, te kaI divasa pitAnA maDhethI pitAnI kAmavAsanAne vyakta karatI nathI; ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAye puruSaja e adhIre ane utAvaLIo hoya che ke je vAreghaDIe kAmAMdha thaI strI AgaLa yAcanA karyA ja kare che. je puruSe paNa pitAnA mana upara kAbu rAkhI kudarata pharaja pADe tyAsudhI aTakAva karyo heta te prajotpattine eka judo ja AnaMda Avata. pitAnA mana upara kAbu na rAkha, vAreghaDIe viSayavAsanAne AdhIna thavuM, strIo AgaLa ratikrIDAnI yAcanA karavI, enuM ja nAma jo akkala, DahApaNa ane buddhi hoya te purvaja AvA cAMda levAne adhikArI che. mArA kahevAne bhAvArtha ema nathI ke strImAM viSayavAsanAja nathI. strImAM te puruSa karatAM paNa adhika hoya che; paraMtu tenI sAthe tenA mana upara kAbu ane lajajA paNa adhika hoya che. jyAre puruSa taraphathI AraMbha athavA cheDachADa thAya che, tyAreja strI potAnA mana upara kAbu khei nAkhe che. pachI arasaparasa lubdha thaI kudarata rokavAnI pharaja pADe che, tyAre ja teo baMdha thAya che. jema pazu, pakSI, jhADa AdimATe kudarate ratikALa niyata karela che, tema puruSo mATe paNa che. puruSasivAya badhA varga kudaratanA niyamone vaLagI rahyA che, ane puruSoe te kudaratanA niyamane tilAMjali ApelI che, jenA pariNAme divase divase AyuSya, baLa, buddhi ane saMtati ochI thatI Ave che. kudaratanA niyama evo che ke, tyAre strI rajasvalAdharmathI svara thAya, tyAre putraprAptinI IchAvALA pusakhe bekInI saMkhyA eTale cotha, cha, AThama vagerenI rAtrie pitAnA zarIre ghI mardana karI dUdha, ghIyukta bhAta vagere vastuonuM sevana karavuM; ane strIe tela mardana karI te vakhate aDadavALA padArtho bhojana karyA pachI aDadhI rAtri vyatIta thayA bAda paraspara premathI samAgama karo; tathA kanyAprAptinI IcchAvALA daMpatIe ekanI saMkhyA pAMcama, sAtama, nema vagerenI rAtrie strIe tela mardana karavuM ane puruSa dhI mardana karI upara batAvelA padArtho bhejanamAM levA, te avazya kAryasiddhi thAya. ahIM prajotpattinI TuMka samaja ApavI Avazyaka che. puruSanuM zuddha vIrya ane strInuM zaddha raja maLavAthI prajAnI utpatti thAya che. je strIne raja vadhAre pramANamAM hoya te kanyA janme che; ane puNyanuM vIrya vadhAre ane baLavAna hoya to putra utpanna thAya che. te mATe upara je tithio batAvI che temAM svAbhAvika rIte strIpuruSanuM rajavAya ochuM vadhatuM hoya che. ane je ghI-telanuM mardana ane khAvAnA padArtho batAvyA che, te anukrame vIrya ane rajanI vRddhi karavAnAM kAraNe che. jyAre strI rajasvalAthI nivRtta thAya che, tyAre paMdara divasa sudhI vadhatAochA pramANamAM temAM viSayavAsanA rahyA kare che; ane kamaLagarbhAzayanuM mukha khuluM hovAthI teja divasomAM garbha paNa rahI zake che. rajasvalA baMdha thayA pachI garbhAzayanuM mukha baMdha thavA mAMDe che ane paMdara divasa thate thatuM baMdha thaI jAya che. Ayurveda(vaidakazAstra)nI AjJA kaho ke niyama kahe te e che ke, jyAre strIne garbha rahI jAya ane prajA utpanna thayA pachI bALaka dhAvatuM hoya tyAM sudhI strIpuruSe samAgama kare nahi. A niyamAnusAra cAlavAthI strIpuruSa banenuM Arogya sacavAya che. prajA paNa baLavAna, suMdara ane Arogya rahI zake che. A niyama keTaleka aMze 5 vageremAM sacavAya che; paNa dhanya che. manuSya jatine ke garbha rahyA pachI pUrA nava mAsa thavA AvyA hoya agara bALaka dhAvatuM hoya, ke strI rajasvalAmAM hoya tenI kAMI paNa darakAra rAkhyA vagara te to bhoga bhogavavAmAMja mA rahe che. sarakAranA kAyadA bhaMga karavAthI sarakAra zikSA Ape che, paNa cerIthI kAyadAno bhaMga karavAmAM Ave agara sAlIo lUlA paDI jAya te bacI paNa javAya che; paNa kudaratane e aTala niyama che ke, temAMthI koIpaNa rIte niyamabhaMga karyA pachI zikSA meLavyA vagara koIpaNa bacI zakatoja nathI. divase divasa je adhegati thAya che, tenuM A paNa eka kAraNa che. strIpuruSe samAgama karatI vakhate paraspara prema, zuddha bhAvanA ane uttama vicAra rAkhavA joie kAraNa ke te vakhate jevA vicAra ane AcaraNa hoya che, tevI ja pajA upara asara thAya che. prajA utpanna karavAnI khAtara yathAvidhi eka mApayeta jo strIpuruSe brahmacarya pALeluM hoya ane upara batAvelI vidhipramANe samAgama karavAmAM Ave, te avazya AyuSyavAna, taMdu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ nibaLatAnA kAraNe ane tenA upAya 23 rasta, suMdara ane sArA vicAravALI tenI prajA utpanna thAya che. AjakAla te kevaLa viSayavAsanAnI nivRtti ane kAmAgnine zAMta karavA arthe ratikrIDA thAya che, ane samAgama karatI vakhate ekabIjAne chetaravAnI-khoTA prema dekhADavAnI bibhatsa vAtasivAya bIjuM kAMIpaNuM hetuM nathI. jenA pratApe AjakAlanI prajA viSayamayaja janme che ane nAnI ummaramAMja nAnI vayanAM chokarAo eja ramata rame che. AvI prajAe svataMtratAnI AzA rAkhavI te to AkAzapuSpa, sasalAnAM ziMga, cakalInAM dUdha ane vAMjhaNInA putra jevuM che. eka pese ke pAI khovAI jAya agara hisAbamAM meLa na Avato hoya te tene mATe ghaNuM dilagIrI, kheda ane vicAra thayA kare che, paraMtu dilagIrI ATalI che ke ghInAM se TIpAM pacyA pachI eka TIpuM lohI thAya che; ane te lohInAM se TIpAMnuM eka varSanuM TIpuM baMdhAya che. te vIryanAM aneka TIpAM jyAre pukhta ummara thayA pahelAM vyartha nakAmAM pheMkI devAmAM Ave che, tyAre lezamAtra paNa dilagIrI thatI nathI, ane jyAre tenI samajaNa ane pazcAttApa thAya che, tyAre te khoyelI vastu meLavavAmAM aneka phAMphAM mAravAM paDe che. jhADa uparathI phaLa pAkAM thayA pahelAM teDI khAvAmAM Ave to khATAM, turAM agara besvAda lAge che. rAMdhavA mUkelA koIpaNa padArtha rAMdhyA vagara khAvAmAM Ave to besvAda lAgaze; ane zarIramAM aneka vyAdhio utpanna karaze. gharanAM gaTara ke morIne game teTaluM sImenTanuM plAsTara karAveluM hoya, paraMtu te pAkuM thAya te pahelAM tene upayoga karavAmAM Ave te plAsTara ukhaDI, pANI gharamAM utaraze, jethI AkhI imArata DagamagI jaze. te ja pramANe je yathAvidhi vIrya paripakava thayA pahelAM vAparavAmAM Avaze, to svAda AvyA vagara zarIrarUpI imAratane dhakko lAgyAvina raheze nahi. saMsAramAM chokarAo e eka uttama vastu che. je gharamAM te na hoya te dIvAvagaranuM kahevAya che; paraMtu chokarAo pramANamAM hoya te ja ThIka. mArA khyAlamAM to majabUta taMdurasta be chokarA ane evI ja eka chokarI basa che. vadhAre pramANamAM prajA e paNa eka daridratAnI nizAnI che. vadhAre prajA utpanna karI ucheravAmAM strInI taMdurastIne to aMtaja AvI jAya che. puruSa te vadhAre chokarAMthI kaMTALI gharathI bahAra paNa jato rahe; paNa strI bicArIne bhogavyAvagara chuTakoja nathI. AjakAlanA sudharelA jamAnAmAM dareka prakAranI skulo, kAle vagere ughADavAmAM AvI che; paNa keAI skula ke kaeNlejamAM beTA thavuM, bApa thavuM, dhaNI thavuM, evuM zIkhavADavAmAM AvatuM nathI. lagabhaga dareka mANasane A traNa avasthAmAMthI pasAra thavuM paDe che. dareka avasthAmAM AkAzapAtALa jeTalo aMtarAya che. kAyadAnI ajJAnatAthI AropIne lAbha maLI zakato nathI. A niyama kAMI ekalA rAjyakartAnA kAyadAne ja lAgu paDe che ema nathI, paraMtu kudaratanA niyamane paNa lAgu paDe che. AyurvedanA niyamonuM ullaMghana karavAthI kudarata tarata zikSA Ape che, temAM bahAranA pUrAvAnI paNa jarUra hotI nathI. chokarAonI keTalIeka kharAba Te mAbApanI nAnI bhUlanAM gaMbhIra pariNAmo hoya che. jemake nAnI vayanA chokarAne ramADatI vakhate vAraMvAra tenI upastha IMdriyane halAvI ramADe che; athavA to tene evI rIte teDavAmAM Ave che ke teno te bhAga teDanAranA zarIra sAthe ghasAyA kare che. ghasArAthI agara te halAvavAthI indriya jAgRta thAya che; paraMtu aMDakezamAM virya utpanna karavAnI zakti na hovAne lIdhe temAMthI kaMI nIkaLI zakatuM nathI, paNa jema jema chokarAo moTA thAya che ane nAnapaNanI kuTevane lIdhe kaI kaI vakhata sarakhI ummaranAM bALako ramatamAM paNa te kiyA cAluM rAkhe che, jenA pariNAme ghasArAthI garamI utpanna thaI aMDakoza paripakava thayelA hovAthI vIrya bahAra nIkaLI paDe che, ane te kSaNika AnaMdane lIdhe pachI je kuTeva paDe che, to te sarvasvanAza karIne ja jAya che. agara to mAbApane evI kharAba Teva hoya che ke, bALakone nAnA dhArI tenA rUbarUja aneka ceSTAo karI tenI sAme ja ratikrIDA paNa kare che, paNa teo jANatA nathI ke baccAMnI yAdazakti, nakala karavAnI Teva, pUrvajanmanA saMskArane laIne tIvra hoya che. mAbApane joI te paNa ramatamAM teja ramata rame che; ane e ramata aMte temanI pAyamAlInuM kAraNa thaI paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 nirbaLatAnAM kAraNe ane tenA upAye - have lagnasaMbaMdhI Doka vicAra karavA jevo che; kAraNa ke AjakAlanA vivAha ne paNa nabaLAInAM kAraNomAMnuM eka kAraNa che. temAM eka do te bALalagna che, jenA javAbadAra mAbApa ane bhoktA bALake che. te saMbaMdhI ghaNIja carcAo thayA kare che. tenuM piSTapeSaNa karavuM vyartha che. dheDI, gAya, bheMsa agara te vRkSo mATe mANasa haMmeza sArI joDanI tapAsa karyA kare che. game tyAMthI sArI joDa lAvI saMbadha karAve che; paraMtu potAnAM bALako mATe ATalo prayatna karavAmAM Avato nathI. - kudarate dareka vastunI joDa utpanna karI che. temAM je bhUtAdhika thAya che, to te keTalIka ApaNI bhUlanuM ja pariNAma che. strI puru'nI jAti upara paNa ghaNo AdhAra rahelo che. prAcIna graMtha anusAra te cAra jati strInI ane cAra jAti puruSanI hovI joIe. padminI, civaNI, hastinI ane zaMkhinI-e strInI jAtie; ane teja pramANe zazaka, mRga, vRSabha ane azvaema cAra jAti puruSanI che. temAM padminI nArI ane zAzaka puruSanAM zarIra, avayava ane svabhAva ApasamAM maLatAM Ave che; te bane kAmaLa, suMdara, dekhAvaDAM, gAyane ane gaMdhapriya hAI viSayavAsanA maMdavALAM hoya che. te beunAM je ApasamAM lagna karavAmAM Ave, to te jaDa ghaNAja sukhI divaso vyatIta karI zake. te pachInI uttarottara jAtimAM zarIranA bAhya ane gupta avayavo moTA ane viSayavAsanA thI bharelA hoya che. temAM hastinI strI ane azvajAtinA puruSano viSayavAsanA ane avaye evI rItanA utpanna thayelA hoya che ke teo ekabIjAthIja saMtoSa pAmI zake. have vicAra karavAno che ke je padminI azva sAthe ane hastinI zazaka sAthe zarIrasaMbaMdhamAM joDAya te bemAMthI ekene sukhI thavAnuM hoI zake ja nahi. A viSaya bahu ja lAMbe che. emAM te A TuMka lakhANathIja sAra levAnuM che paraNyA pachI ratikrIDA kayA Asane ane kevI rIte thAya che, e vidhi lakhavAthI dIrdhaAyuSyavALI suMdara baLavAna prajA utpanna thAya, te sivAya anya hetu cheja nahi, paraMtu bIjAenI saMgatathI eTalI badhI kuTeva paDI gayelI che ke tenuM ka vana AyAvagara chuTakA nathI. ubhA ubhA Asane ratikrIDA karavAthI puruSane pakSAghAta thavAno saMbhava che tathA vIrya garbhasthAnamAM na jatAM bahAra nIkaLI paDe che, ane kadAca garbha rahI paNa jAya te prajA lulIlaMgaDI thAya. vaLI sArI prajAnI utpatti je ApaNe mukhya hetu che, te pAra paDatA nathI. puru1 nIce ane strI upara raDIne je samAgama karavAmAM Ave te prameha thavAno saMbhava che. vAsaNanuM mukha je nIce hoya to temAM nAkhelI vastu kayAMthI rahI zake ? ane kadAca je prajA thAya te durbaLa ane kadarUpI thAya. be jaNa je besIne ratikrIDA kare che temAMthI AMtaraDAnI vyAdhimAM sapaDAI duHkhI thAya che. temAM je garbha rahI prajA upana thAya che te peTanI aneka vyAdhiovALI thaze. A pramANe AvA ghaNAM vicitra A sinemAM hAnioja rahelI che; mATe ratikrIDA karatI vakhate eka vAta khAsa yAda rAkhavAnI che ke, samAgama evA samayamAM karavo joIe ke je vakhate suvAvaDa thAya te vakhate atizaya garamI ke atizaya zaradI na hovI joie. puruSa to samAgama karI vegaLe rahe che, paNa bicArI strIne Azare eka mApayata suvAvaDapathArIe keda rahevuM paDe che. kevaLa pitAneja svArtha sAdhave ane strIne khyAla na rAkho, e paNa eka anartha nahi to bIjuM zuM ? sagapaNa karatAM pahelAM chetakarA tathA chokarInA janmAkSara joI graha meLavavAmAM Ave che, ane tenA uparaja mukhya AdhAra rakhAya che. te ja pramANe ekabIjAnI prakRti meLavavI e paNa jarUranuM che. dhAro ke eka kuTuMbamAM kapha pradhAna che tathA darekane kaphano roga thayA kare che, te svAbhAvika rIte te kuTuMbanA cheDakarane paNa kapha vizeSa hAja joIe; ane bIjuM kuTuMba je kapha prakRtivALuM ja hoya tathA te kuTuMbanI kanyA sAthe je pelA chokarAne zarIrasaMbaMdha joDAya ane jo tenAthI prajA utpanna thAya che te prajAnI zI vale ? te te hamezAM udharasa, sasaNI, dama Adi aneka rogomAMja sapaDAvAnI; mATe AvAM be kuTuMboe kadI laganasaMbaMdhamAM joDAvuM ja nahi. kaphapradhAna prakRtivALA puruSe pitta agara vAtapradhAna kuTuMbamAM lagnasaMbaMdha jeDAvAthI temanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ aspRzyoM zAstra viruddha che? 625 je prajA thaze te te AvA rogothI mukta raheze, mATe lagnasaMbaMdha thatAM pahelAM banne bAjuthI vaidyakIya salAha levI jarUrI che. moTAM zaherovALA. nAnAM gAmaDAMomAM lagna saMbaMdha joDe to keTalAka aMze ThIka thaI paDe: ane jagatanuM bhaluM IcchanAra mAbApe kSaya, galatakuSTha, harasa, dama ane garamInA cepI rogovALAM bALakone te paraNAvavAMja nahi. suMdaratA, taMdurastI ane baLa darekane game che, te joI mana lalacAya che, tevA thavAnI icchA thAya che, paNa tema banavAmAM yatna karavAmAM Avato nathI. kadAca pitAne pUro lAbha naja maLI zake paNa tevI prajA utpanna karavI e saMbhavita che. bagIcAnA mALI jhADAnAM bIjamAM sudhArAvadhArA karI, khAtaramAM pheraphAra karI vakhata-be vakhata pANI ApI jamInane vidhisara khodI phaLaphUlamAM eTalo badhe pheraphAra karI nAkhe che ke jenArane Azcarya thayAvinA rahetuM ja nathI; teja pramANe pitAnI prajA jenA upara mAbApanA bhaviSyane AdhAra raheluM che, tene nirbaLa, kadarUpI ane aneka rogathI pIDAtI joI mAbApanA manamAM kaMI nahi thatuM hoya ema nathI. temane te ghaNuMja lAgI AvatuM haze; paNa kudaratane mAthe doSa mUkI prArabdhano Azraya laI besI rahe che. teo nathI jANatA ke kaI banAvanAra koI vastu kaI divasa kharAba banAvato ja nathI; ane prArabdha to amAruM potAnuM ja banAveluM che. pharIne tevuM prArabdha na baMdhAya te ApaNA hAthamAM che. chokarAMone mUrkha-gAMDA joi mAbApa duHkhI thAya che, paNa chokarAM zuM kare ? teo to mAbApanI bhUlonA bhoga thaI paDelAM che. AjakAla kaTokaTI vakhata AvI gayo che. AkhuM jagata AgaLa vadhavAne yatnamAM ane svataMtratA meLavavAnI icchAmAM rokAyeluM che. AvA prasaMgamAM nirbaLa, rogI. usAhahIna ane maMda buddhivALI prajA pRthvI upara bhArarUpa utpana karavI tenA karatAM je bALaka ane bALakIo utpanna thayelA che teone yathAvidhi brahmacarya paLAvI, baLavAna banAvI, kasaratano zokha teonA manamAM utpanna karAvI, utsAhI banAvI pukhta uMmara thayA pachI paraNAvAya to tenAthI je prajA utpanna thaze te tamArI AzAomAM kAMI sahAyatA karaze: ane eja krama jo cAlu raheze te vakhata vIye evI prajA pAkaze ke svataMtratA mAgyA vagaraja leze. AjakAla nA chokarAone viSayavAsanA ke hastakriyAthI choDAvavAne ekaja ratA ane te kasaratano zokha eja basa che. kasaratane zokha lAgyA pachI chokaro tamAma kuTeva bhUlI jAya che ane kevaLa pitAnuM zarIra sudhAravAnIja ciMtAmAM rahe che. kasarata karyAthI zarIramAM baLa, kAMti, vIrya ane utsAha vadhe che, e te nirvivAda che; paraMtu te uparAMta je AjakAla hiMdusasalamAnanA jhaghaDA cAlI rahyA che, jenA mATe dilhImAM moTI carcA cAlI hatI ane kAgaLI AM upara TharAva paNa thayA hatA, te sarve jhaghaDA enI meLeja maTI jaI zAMti prasaraze. vAgha sAthe vAdhanI mitrAcArI nabhe che. vAgha ane bakarAnI mitrAcArI hAI zakatI nathIkadAca hoya to ema ja samajavuM ke bakaro to vAghanI dayA uparaja jIve che. taMdurastI prApta karavA mATe kAMI bahArathI lAvavuM paDe tema nathI. chekarAoe 24 varSa ane chokarIoe soLa varSa paryata brahmacarya pALavuM, kasarata karavI, khullI havAmAM pharavuM, khUba cAvIne khAvuM, dareka prakAranAM vyasana-jevAM ke cA, kaoNphI, bIDI ane dArU AdithI dUra rahevuM, eka pathArImAM strIpuruSe sUvuM nahi, premarasanAM naivela, nATaka ane sinemAno tyAga, sArA puruSonAM jIvanacaritronuM vAcana, maLamUtra Adine vakhatasara tyAga, nabaLAM AcaraNa vagerethI dUra rahevuM, A taMdurastInI prAptinAM mukhya sAdhana che. mAbApa je pote A niyama pALaze te chokarAone anukaraNa karatAM vAra lAgaze nahi. aspRzyatA zAstra viruddha che? kAzImAM zaMkarAcAryo, zAstrIo, paMDita vageree bhegA maLI, dharmazAstro tapAsI aspRzya gaNAtA lokone zALAmAM, kUvA upara, sabhAomAM ane tIrthamadarAmAM ekasarakhA gaNavA jaNAvyuM hovAnuM paMDita jagatanArAyaNa jaNAve che. (kheDAvartamAna " tA. 6-7-19ra7 nA aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 amalAye samalA anegI, talI dezeAdvAra hegA kayA cahu krUra ka hI sanAtana dharma hai ? mahattta eka DadAsa kI lIlA khulI! ( 'arjuna' nA eka ekamAMthI puSkara noMdAprAcI sarasvatI ke kinAre kAnavAyuM nAma kA pavitra tIrthasthAna hai, jayAM janmA TamI kA melA bharAtA hai. kucha samaya se yahAM ke mata eka dAsa bAbA hai' jIna para ajamera ke kai seDhAM kI pUrI zraddhA hai. kahate hai ki bhAkhAjI kI celI dhanaDI ne eka laDakI jatI he jagala meM DAla dI gaI. pApa kA bhaDA phUTA, pulisa pahu McI kahate haiM ki da makAna meM gaTTe ke aMdara jIsapara maTakA TakA thA dhajaDI khUna se bhare hue kaDAM sahita milI. usane bayAna diyA. batAte OM ki bAbAjI kA garbha thA. mAmalA pulisa me hai. hiMdUsabhA ke pradhAna bhI vahAM pahuMce. laDakI abhI dI huM, te unhAMne apane supurdagI meM rakakhI hai. tIthI meM aisI dhaTanA hiMdujAti ke mukha para kAlikha pAta rahI hai. hiMdu anna bhI cete aura TAMgI pApa ke phekedArAM ke mahatI se pare kare. na jAte aise AyAhIna puratAM kA gRhasthI kyAM karI apanA deva banAye rahate huM ? dUsare hiMda kAmavega nahIM rUkA tA khaira, para pApa kA chipAte ke lie ce kara dudhammu hAM para datatA atyAcAra kaise kara lete haiM aura sAtha hI ina pApiyAM te apanI saMgati meM garbha me 9 mAsa taka, bAlaka kaiA pAlanevAlI mAtA kaiA itanA krUra kayAM kara banA liyA ! kayA yahI krUra kama sanAtana dharma huM ? abalAye sabalA anegI, talI dezeAdvAra hAgA. ( 'arjuna' nA eka aMkamAMthI ) dillI se eka devI ne hame lambA patra kiyA jAtA hai:-- likhA huM, jIsakA Avazyaka bhAga nIce uSkRta me. dillImulle kA rahanevAlI dara dasI maMgala kA yAnI 24-5-27 kA apatI ahina se milane jA rahI thI, paraMtu jaba maiM billI mArAna se ane lagI isI samaya aneka musalamAnAM ke baDe apamAnita zabda sunatI gaI. mujhe yAda nahIM ki unDAne kayA kayA kA? paraMtu kucha ye haiM. zAbAza paTI' kayA banI OM' kidhara jA rahI hai' meM te ye rahI ?" 'mAra DAlA' ItyAdi mujhe TIka TIka mAlUma nahIM ki maiM kisa sthAna para thI jamaki eka musalamAna te jAna khUjha kar kulanI mArI. meM yaha kaivala isa liye likhatI 6 ki hareka hiMdu Akhe khAla kara de, ki unakI striyoM kI yaha kaisI ejjatI karate haiM. kRpA kara ke apanI striyoM kA aMkalA na ntane diyA kare'; jabataka ki tarka sAtha kA AdamI na heA." isa patra kA paTa kara hame bhA reMja huA. kayA mArA zahara sa yeAgya nahIM rahA ki isame bhale gharoM kI biyAM bALAM me se gujara saMkaM? kayA dharma isIkA nAma huM ki manuSyatA ke tilAMjaladI jAya? kayA musalamAna netA aura dharma pracAraka apane anuyAyaye kA aMtanI bAta samajhAne kI kRpA na karege ki vahu strIti kA Adara karanA sIkhe phira vaTa zrIkisI dharma yA jAti kI heA. hama hiMdu striye se bhI kucha nivedana karanA cAhate hai.... aLa jhukI za` se kAma na calegA. apane ApakA duSTre meM lapeTa kara aura gAliyAM sunakara kAna dAye calAye jAnA bhI kyA zIla meM zAmila hai ? kayA yaha hiMdunArI kA dharma huM ? kyA yaha hiMdunArI kA dharma nahIM hai ki pApI puruSa ke liye caDI kA rUpa dhAraNa kare? hama kaI vAra prastAva kar cUke haiM ki pratyeka hiMdu strI kA kRpANa dhAraNa karatI cAhiye. diisa prastAva ke svIkAra kriyA jAya, kisI guY kI yaha zakti nahIM hA sakatI ki vaha AMkhe uDDAkara dekhe yA majAka kare. zriyAM z2I mAtarakSA kA kaivala tanA hI upAya nahIM hai ki unhe makAna me' yA muke me baMda karake rakhA jAya. rakSA kA yahI artha haiM ki vaha AjAdI se ghUme phri aura phira bhI unhe cheDane kA krAi sAhasa na kare. isake liye Avazyaka haiM ki hiMdu akhalAye' abalAva kreDa kara sabalA anee. tabhI deza kA uddAra hogA, anyathA nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ dareja 60 hajAra copaDIo ! 627 hiMdusamAja!tane samarpaNa! dhULa paDo tArA hiMdupaNuM upara!! eka hiMdu abaLAno pukAra ! ane hiMdusamAja! sAMbhaLa. kAM te have tuM jaIne dariyAmAM paDa ke kAMte RSimunio tarapha vaLa !! ( "pratApa" patramAM pragaTa thayelI hadayadrAvaka hakIkata ) huM brAhmaNa jAtanI uMcA khAnadAnanI garIba anAthe strI chuM. keTalAMka varSo thayAM prabhunI mArA upara karaDI najara che. mArA pati divAnA banI mane tyajI paradeza cAlyA gayA che. be varSa thayAM teno kaMI patto nathI. hAla mArI uMmara lagabhaga 18-aDhAra varSanI che ane mAre cAra varSanuM abhAgIuM bALaka che. daLaNAM daLI ane carakho kAMtI huM mAruM ane mArA abhAgI bALakanuM poSaNa karuM chuM, paraMtu keTalAka divasa thayAM mArA upara navI Aphata AvI paDI che. ahiMyAMnA palisanA koI musalamAna adhikArIo ane dharmabhraSTa karavAno prayatna karI rahyA che. ( A adhikArIonAM nAma "pratApa'nA saMpAdaka mahAzaya pAse AvI gayAM che. je yogya samaye te pragaTa karaze. ) pahelAM to te lokoe mArI pAse eka halakI strIne mokalI. e strIe mane aneka lobha-lAlacathI phasAvavA cAhyuM. mane kahe ke zAmATe du:kho sahana kare che ? pilisanA eka amaladAranuM khAvAnuM karavuM ane beThAM beThAM meja uDAvavI. ene tArA upara dayA AvI che, mATe tArI pAse mane mokalI che. meM e bAIne ceo inakAra saMbhaLAvyo. keTalAka divasa bAda pharI te strI mArI pAse battI vakhate AvI ane kahyuM ke, amaladAra sAhebane tArA upara dayA AvI che; mATe tane kaMI kherAta ApavA belAvela che. ubhA ubhAM pAchuM AvavuM che, cAla huM tArI sAthe AvuM. meM vicArIne rAtrine vakhate javAnI nA pADI. eja rAtre lagabhaga agI. Ara vAge be mANasa sapheda pAyajAmA paherI mArA makAnamAM ghusI AvyA ane mane harakata karavA lAgyA. DaranI mArI meM bUma pADavI zarU karI ane pADozanAM mANase bheLAM thaI gayAM; eTalAmAM to teo baMne gastanA mANasa che, ema bahAnuM batAvI chaTakI gayA. pADozIoe paNa polIsanAM mANase dhArI DarathI kAMI na kahyuM. e vakhate ema mAlama paDI gayuM ke, e baMne mANasa eka thANAnA adhikArI che. pilisanA musalamAno hajI sudhI mane taMga karyA kare che. keTalAka divasamAM 34 mI kalama mujaba mAruM jUThuM cavANuM karyuM. eka kesa to hAla paNa lAgelo che. meM mArA sarve hAla-DavAlanA khabara arajIdvArA polisa suprinTenDenTa sAhebane mokalyA che ane mathurA jIllAnA kalekaTara sAheba upara paNa prArthanApatra moka9yuM che. paraMtu hajI sudhI sunavAI thaI nathI ane polisavALA hajI sudhI ThekANe AvyA nathI. agara sarakAra ke hiMdu janatA mArI kaSTakathA upara dhyAna nahi de te huM abaLA mAro dharma nahi cheDatA kAI kUvA ke taLAvamAM DUbI mAro prANa tajIza ! zuM huM AzA rAkhuM ke sarakAra tathA hiMdujanatA mArI. dharmarakSAno kaMI prabaMdha karaze ? abhAgI camelI he bhagavAna ! A AryadevIne pukAra tArA pratye paNa na thayo hoya to jarUra thAo, tane saMbhaLAo ane tene uddhAra thAo; paNa he dInAnAtha ! roja seMkaDo AvA rAkSasI durAcAra thaI rahyA che ane hiMduo pote paNa temAM sAmela che ! he dInAnAtha ! kAM te have ame hiMdujAtine dariyAmAM DUbAvI do, ke kAM to amArA dhananA ke dhanavAnanA gulAma rASTrasevakane akakala Ape. dararoja 60 hajAra paDIe vaTapharDa khAtenI eka kaMpanI dararoja 60 hajAra copaDIo prakaTa kare che. dararoja A kaMpanInA makAnamAM 20 Tana kAgaLe dAkhala thAya che ane pustakanA AkAramAM te bahAranI duniyAmAM jAya che. ( "kheDAvartamAna" tA. 6-7-19ra7 nA aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 umAtA kI mahattA gulAmInI bhAvanA choDe (lekhaka-saMta paMla rizAra-dalitakema tA. 1ra-10-26nA aMkamAMthI) hiMdamAM kayAMye ravataMtratA najare paDatI nathI. hareka ThekANe svataMtratAne dabAvI devAmAM aAvelI che. jIvananA dareka vyavahAramAM tene guMgaLAvI nAkhavAmAM AvI che. bALakanI svataMtratApara mAbApanI ekahaththu sattAne soTo ghumyA kare che. strI enA para puruSo rAjya kare che ane samAja nyAtajAta ane rUDhinAM baMdhanomAM jakaDAyelo che. dezanAMja bALake ekabIjAne gulAma banAvatAM hoya, tyAre prajA te kevI rIte mukta-svataMtra thaI zake ? tamAre hidane svataMtra banAvavuM che ? te pahelAM ja tame tamArI jAtane mukta karo ! tamArI paravazatAnuM kAraNa tamArI aMdara rahelI gulAmInI bhAvanA che. A gulAmInI bhAvanA tamArA pitAnA makAnamAM bALapaNathI ja zarU thaI jAya che. e makAnomAM nAnapaNamAM ja tamArA magajapara kema tAbe thavuM, e bhAvanAe ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave che. kevI rIte mahAna thavuM. e bhAvanA tyAM zIkhavavAmAM AvatI nathI. bIjAne tAbe thavuM-ajJApAlaka banavuM e paNa kharekhara eka moTI pharaja che mahAna dharma che; paNa kyAM ane kayAre AjJAnuM pAlana karavuM, e samajavuM joIe. hiMdanI prajAne Aya Adarza, prAcIna dharma e kaMI vaDIlenI AjJA-hukamane AMkha mIMcIne pALyA javAnuM kaheto nathI. prAcIna dharma te kahe che ke, mAtA-pitAne mAna Ape, gurunA hukamane tAbe thAo. A jamAnAmAM to AkhA dezane doranAra guru hoI zake. tenA hukamane mAthe caDhAvo e prakRtinA hukamane mAnyA barAbara che. pharajane savAla AvI tamArI sAme khaDo rahe, tyAre tame tamArI jAta karatAM kuTuMbanI, kuTuMba karatAM deza ane deza karatAMye mAnavajAtinA hukama uThAvI leje-te hukamanI bajavaNI karaze. A rIteja tame khare kharA svataMtra banI zakaze. paNa tenI sAthe viSNu bhagavAne bharelAM pelAM traNa DagalAMnI kathA hamezAM yAda rAkhajo ! e traNa kadama te sAmAjika, Arthika ane dhArmika sudhAraNAnAM che. sAmAjika sudhAraNA mATe strIone keLavaNI ApavI paDaze. lagnanA navA karAra ane Adarza rAkhavA paDaze-lAkaDe mAMka 6 vaLagADI devA sarakhA hAlanA rivAja nahi cAlI zake; ane je saghaLI banAvaTI divAlo khaDI karI che tene teDI teDI jamInadosta karavI paDaze. A divAlo te khAsa karIne Aja rasakavinAnI muDadAla banelI ane mANasane kacaDI nAkhanArI nyAtajAtanI che. nANAMnI bAbatamAM sabaLane hAthe nirbaLanI ane dhanavAnane hAthe garIbanI thatI barabAdIne aMta ANa joize. kArakhAnAM ane narakAgAra sarakhAM zaheranA vepAradhaMdhAne vegaLA pheMkavA mATe ghara-udyoga ane gAmaDAMnA kasabAno vikAsa karavo paDaze. A uparAMta pukhta uMmarano putra bApakamAIpara jIve ane bApa chekarAnA gujarAna mATe aneka aTakaLo bAMdhate rahe, e bane zaramabhareluM che. dharmanI bAbatamAM tenuM navesarathI maMDANa karavuM paDaze. dharmamAMthI magarUbI ane svArthanuM jaDamULa khAdI kADhavuM joIe. A rIte tame svataMtra banI zakaze. sAcI mukti-svataMtratA A rIte ja maLaze. gaumAtA kI mahattA (lekhaka-kavivara harizaMkara zama-vizvAmitranA tA. 28-6-27 nA aMkamAMthI). bheda-bhAva bhUlakara sabaka samAnatA se, dUdha, dahIM, chUta, mAvA, mAkhana khilAtI hai. che te jotAte hai baila, siMgate hai khetI ke khIMcate hai gADI anna-paTa bhI dilAtI hai. hADa mala-mUta, cAma-cabI calAte kAma, vyaya ke bacAtI, tuccha tinake cabAtI hai. jIvana meM jaga kI bhalAI karatI hai gAya, marane pai janatA kI jatI bana jAti hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtinA nArAyaNa jJAtinA nArAyaNa 9 ( lekhakaH--rA. puruSAttama harajI bhAjANI-lAhANA hitecchu' tA. 23-6-27nA mAMthI ) uSAe mAchAM ajavALAMnA aMbAranAM maMDANa mAMDayAM che. tenAM amIjharaNAMnI jhINI sarA chuTI rahI che. kudaratanA killAlanA guMjAra gu Ai rahyA che. tr prabhunA preraNAtmaka bhajatAnA dhoSa gAjI rahyA che; mRtyuleAkanA mAnavInI dhanAye mRtyughaTa vAgI rahyA che; chatAM jema mRtyudevanI maherabAnI uparaja jIvatA mAnavIne jIvananI tRSNA chUTatI nathI, tema mRtyulokanA mAnavInI dhanAye mRtyughaMTa vAgyA chatAM udhanAM ALasa chUTatAM nathI. '' ...nArAyaNa, nArAyaNa nA ghoSa ekAeka kaNgAcara thayA. thatAMnI sAtheja huM uyeA. AsapAsa kAye nahotuM. uyA pachI naheAteA sabhaLAtA nArAyaNa, nArAyaNa " nA masparzI ghoSa ke nahAtA saMbhaLAtA kAineAye zabdamAtra. sarvatra zAMti hatI, chatAM mane Azcaya jevu kazuMye naheAtuM. ulaTuM eka prakAranA AnaMdanI tejanI chAyAnA AchA prakAza paDatA heAya nahi tema lAgatuM hatuM. prakAza Ache| hatA, paraMtu temAMthI saratI tejanI sareA anerI hatI; ane temAMthI nItaratI AnadanI che|La teA alaukika hatI. X x X X X pachI eka prakAranuM parivartana dhasI AvyuM. e ajaba paTeA hateA. " nArAyaNa '' te sapaDAvI lIdheA. te paNa vaza thai gayA. huye tene nArAja thavA na detA, ulaTuM tene prasanna rAkhavA prayatnazIla hate. AthI ubhaya vacce mitratA jAmI ane mitratAnI A gAMThe ! evuM svarUpa pakaDayuM ke jANe tene cheDavAnA yugayuganA prayatneye niSphaLa nIvaDe ema mane te veLA jaNAyuM. paraMtu pachI te bhAjI badalAi gaI. teNe nArAyaNe vaibhava ane vilAsanagara vasAvyAM. vacce cetanAnA cetanavaMtA agninI cINagArInA javalata prakAza prakaTAvyA. vaibhava-vilAsanA viSayadumAMye A prANavaMta agninI zIkhA bhabhukatI; mRtyudevanI sAmeye A cINagArIe peAtAnAM ajeya Ayudha mAMDatI ane vijayavatAja sameTatI. X x x X X paraMtu pachI ? pachI teA teNe dAvanA pAsA pheravI nAkhyA. sAthe ramatanI rekhAye badalAvI dIdhI. dhIme dhIme agnine AtmA uDavA lAgyA. cInagArInAM cetana cAlavA lAgyAM. AtmAvinAne agni elavAvA mAMDayA. caitanyarahita cInagArIe khujhAvA lAgI. A aMdhArAmAMye avazeSa AzAne AzvAsana ApatA ke, bAjI hajIye hAthamAMja che, lagAma hAthamAMthI gayela nathI. kharekhara, khAvA pAtALamAM hatA ane ceTI mArA hAthamAM hatI. jo AzvAsana jevI kAI cIja heAya te temAMnI A prakAranIja hatI. ceATalI jhAlIne AvAne upara ANuvAnA mArA saghaLA prayatne mithyA hatA, kAraNa dekhItuMja che. kAie ceTalI jhAlIne AvAne kUvAmAMthI kAyAnuM sAMbhaLyuM che ? X x X X x ane Aje ? Ajeye ceATalI-lagAmane eka cheDe hAthamAM heAvAnu... mane bhAna che. mArI A nirAzAmAMthIye AzAnAM amara kiraNe chuTaze evI mAnyatAne AdhAre hu eka cheDe pakaDI rahyo chuM. nIcuM jotAM teA nAkhI najara sarakhIye paDatI nathI; huM hatAza thai gayeA zruM. jyAre huM mArI vartamAnadazAnA vicAra karU chu, tyAre mArI dRSTie du:khanA DuMgarA dekhAya che ane mArA upara AvAM AkramaNa thatAM joine saheja prazna nIkaLe che ke, teja jatAM mArI A sthiti ? "6 X X X x X ane vAcakakha' ! taneye ApaNI sAMprata sthitinA khyAla karatAM jJAtimaiyAnuM teja jhAMkhu paDeluM joine zaMkA nathI thatI ke, " ApaNAMye teja esarI gayAM che ? '' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ,, nArAyaNanuM " nArAyaNu www.umaragyanbhandar.com
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 arIThAne paga arIThAno upacoga (lekhaka:-oNkaTara TI. metIvAla-gepIpurA, surata-hiMdusthAnanA eka aMkamAMthI) hiMdustAnanA jaMgalanI vanaspati ane tenA guNadoSaviSenA lekho ke jenI hAramALA ApaNA prakhyAta "gujarAtI kesarI " mAM zarU thaI hatI, jeno lAbha seMkaDo garIba-gurabAe temaja ghaNAka sadagRhasthoe lIdho hato. tyArabAda kamanasIbe amane lekha baMdha karavAnI jarUra paDI hatI. lekha baMdha karavAnuM kAraNa e hatuM ke, ghaNAka mANase nAhakanA kAgaLo lakhI amane ghaNI ja takalIpha ApatA hatA. tene anusarIne amoe lekha ApavAnuM maphaka rAkhyuM hatuM. hAlamAM ghaNA sada gRhastho taraphathI emane evI pharamAsa thaI che ke, tamArA vanaspatinA lekhe pAchA zarU karo, kAraNa ke tamArA lekha vAMcI du:khI mANase lAbha le ane Apane AzIrvAda maLe. khera...! ame e teonuM sukAna rAkhI hAlamAM A sevake vaLI pAchI pitAnI kalama hAtha dharI che. have Aje arIThAvino lekha zarU karuM chuM. arIThA che to eka adanI vanaspati, paNa tenA guNo ghaNAja baLavAna che. arIThAne saMskRtamAM arITa, phenIlA, guphaLa ane garbhapAtane kahevAmAM Ave che. gujarAtImAM arIThA ane hiMdustAnamAM rIDA kahevAmAM Ave che. arIThAnI jhADanI dareke dareka vastuo upayogI che. enuM sevana karavAthI kaja vakhatamAM kharekhara kAyade batAve che; paNa mULa savAla e che ke, A vIsamI sadIne anusarIne temaja keTalAka vaidyonI ALasane laIne lokone dezI davAparathI eha che. thale che. ame hiMmatathI kahIe chIe ke, je guNa evA jhADa polAmAM samAyelI che, te guNa bIjI rakama-dhakAma para nathI. jayAM te so rUpiye tolAnI kimatI davAo niphaLa jAya che, tyAM A eka pAInI vanasapati phatehamaMda nIvaDe che. arIThAnAM jhADa vIsathI parama phITa jeTalAM UMcAM thAya che. temAM ghaNI DALIe nIkaLelI tarapha phelAyelI jovAmAM Ave che. la phikakA LA raMganAM Aso-kArataka mAsamAM Ave che ane phaLa poSa-mahA sudhImAM taiyAra thAya che. mULanuM lAkaDuM phikakA burA-pILA raMganuM rasabharyuM hoya che, paNa kApyA pachI te paranI chAla pILA raMganI thai jAya che. vAsa jarA tIkhI khuzabedAra ane svAda kaDavAza lete mIThe tathA cIrapara lAge che. pAnanI vAsa ane svAda dAhaka ane ugra lAge che. phaLa kAcAM hoya che, tyAre pILAza paDatA lIlA raMganAM hoya che, paNa pAkIne sUkAya che, tyAre te paranI raMchaLa dhIme dhIme kharI Laya che. game te peTa duHkhapeTamAM thatI cekanI upara arIThAnAM phaLanI chAlano gaLa 2 thI 3 ghaubhAra sarabata ane A savamAM ApavAthI ArAma thAya che. arIThAno guNa jatunAzaka, garama, melane sApha karanAra tathA uttejaka che. arIThAnuM mULIyuM kaphana gaNAya che. arIThAnuM lAkaDuM baTakaNuM hoya che, tethI te vizeSa karIne kAmamAM AvatuM nathI; topaNa te thAMbhalA, kedALI vagerenA hAthAo, kAMsakI vagere banAvavAnA kAmamAM Ave che. saM'mAM saM'H adho temaja AkhA mAthAno du:khAvo hoya to, nAsAvarecanatarIke arIThAnA phINanuM nAkamAM TIpuM nAkhavuM; tethI nAkamAMthI puSkaLa pravAhI nIkaLe che. arIThAnA ThaLIAnI mALA banAvavAmAM Ave che, je paheravAthI sApa AvI zake nathI evI ghaNA lokonI mAnyatA che. mAthAmAM ju paDI hoya athavA to DhoranA zarIramAM ju paDI hoya to arIThAnuM phINa coLavAthI ju no nAza thAya che. sApa, vIMchu vagere jherI janAvaranA karaDavAthI athavA aphINanA jherathI pIDA thatI hoya athavA jhera caDhayuM hoya to arIThAnuM pANI ulaTI karAvavA mATe ApavuM. arIThAnI chAla ane saragavAnAM pAna A be vanaspatine lasaNanI sAthe vATI temAM haLadara, mIThuM ane marI meLavI tarAnA karaDavA upara bahArathI lagADavAmAM Ave che. saragavAnuM mULa ane chAla ghaNAM daMbhaka che, tethI karIne te garbhasthAna upara bAhyopacArathI paNa ghaNuM jherI asara kare che ane tethI garbhano pAta thAya che. te viSe laMbANa hevAla karnala ke. Ara. kIti kare pitAnA "poIjhansa senTasa oNpha boe" vo. 1 mAM Apela che, te jANavA jevo che. arIThAnI asara garbhasthAna upara thAya che ane tethI garbhapAta karavAmAM te vaparAya che. mAthe lohI caDhI javAnA rogamAM, mUcha ane bezuddhimAM paNa te vaparAya che. jherI janAvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 zivAjIno saMdeze-temanA AtmA sAthe vAtacIta karaDeluM hoya athavA jhADA ke kelero thayela hoya tenI sustI uDADavA mATe arIThAnuM pANI ApavAmAM Ave che. hisTIriyA jevA daradamAM teno dhumADo ApavAthI sAro phAyado thAya che. arIThAnA phaLanuM aMjana karavAthI sapanA jherano nAza thAya che. ulaTI karAvavAne mATe arIThAnuM pANI lagabhaga pAMca rUpiyAbhAra ApavuM. arIThAnAM bI jherI che ema nahi samajavuM joIe. amuka eka vanaspatine eka bhAga khorAka tarIke vaparAto hoya te tene bIjo bhAga jherI na hoya. jhera zabdathI lAMbo vicAra karI jotAM mANasanA zarIrane je je vastu harakatakatAM hoya te samajavuM. evA dAkhalAo banelA che ke keTalIka vanaspatine jyAre eka bhAga salAmatIbharelI rIte zAka vagere karavAmAM vaparAya che, tyAre tene bIjo bhAga jherI pUravAra thayelo hoya che. gujarAtamAM phaNasInI zage ghaNI jANItI che, ane tethI karIne tenuM zAka ghaNuM mANaso khAya che, paNa tenuM mULa khAvAmAM Ave che tethI jheranI asara utpanna thAya che. ratALunA mULanuM zAka tamAma loke khAya che, tema tene bAphIne tathA tenAM bhajI ApaNe khAIe chIe; paNa enA velAnI kumaLI DAMDIonA pAnanuM zAka thANanA turaMgamAM kedIoe khAdhuM hatuM, tethI teone jheranI asara thatAM ulaTI ne jhADo thayo hato. zarIre pholA thayA hoya ane te pAkapara AvatA na hoya to arIThAnA phINanAM potAM mUkavAthI pAka para AvI jAya che. magaja bhramita thayuM hoya, magajapara vAyunI asara hoya evAM daradamAM arIThAno bhUko suvADavAmAM Ave che. arIThA garbhane pADI nAkhe che, tridoSane maTADe che ane arIThAnA aMdarano garbha pAcanazakti vadhAre che. arIThAnuM phINa rezamI kapaDAM dhovA mATe sAbu karatAM pacAsagaNuM vadhAre sarasa che; temaja mAthAnA vALa, dAgInA tathA kapaDAM sApha karavAmAM khAsa karIne vaparAya che. = = zivAjIno saMdeza-temanA AtmA sAthe vAtacIta "hiMdusthAnanA tA. 6-527nA aMkamAMthI) gayA ravivAre mRta AtmA sAthe vAta karavAnA kAryamAM pravINa evA spIrIculIsTonI eka beThaka maLI hatI. zivAjInA trizata sAMvatsarika janmotsavanI zarUAta tha0 lokee zivAjI taraphathI saMdezo meLavyo hato. prinsesa sTrITamAM rahetA DaoN. jekaba IjhAkIela, jeo eka kyu che ane rITAyarDa Ara. ema. esa. hoI upalI vidyAmAM pravINa che, temaNe zivAjI taraphathI maLelo saMdeze kAgaLa upara lakhI lIdhuM hatuM. saMdeza daramiyAna dekhAyuM hatuM ke, zrI zivAjI hamaNAM satyalokamAM che. upalI sabhA taraphathI zrI zivAjIne nIce mujaba saMbhaLAyelo saMdeza pragaTa karavAmAM Ave che - dezanI sthiti divase divase bagaDatI jAya che. svadezasevA karanArAonI saMkhyA ghaTatI jAya che; ane daMbhIe dezane vadhu nukasAna karatA jAya che. hAlanI caLavaLo dezane vadhAre ne vadhAre gulAmImAM jakaDatI jAya che. saMgaThananI caLavaLa haju vadhu joramAM calAvavAnI jarUra che. ATaluM thayA pachI ja bIjAo tamane mAna Apaze. zuddhinI caLavaLa calAvI dezane ekatra karo, A kAryakrama je thoDAM varSa cAlaze te hiMdusamAja vadhu baLavAna thaze ane bhaviyamAM jo jarUra paDaze te ema thayA pachI ja samAja TakI raheze." - jyAre mITa jekabe "svarAjya kyAre maLaze ? evo savAla pUchyo, tyAre zrI zivAjIe javAba Apyo ke, "jyAre dezasevake svarAjya levAne pUratA taiyAra thaze tyAre svarAjya maLaze." AgaLa cAlatAM zrI zivAjIe kahyuM ke, "je zuddhi ane saMgaThananI caLavaLo cAlu hoya teja AvA samAraMbha phatehamaMda gaNI zakAya. zuddhi ane saMgaThanamAM ja tamArA badhA samAraMbha AraMbha. mArA saMdezane loko mAne yA na mAne topaNa tamo tamAruM kArya karaje. Aje e karatAM bIjo saMdeza huM Apato nathI." "tamArA janmamahotsavane samAraMbha kayA cokkasa divase thavo joIe? e savAla jyAre DaoN. jekabe pUchyo tyAre zrI zivAjIe javAba Apyo ke, "A divasa kharo hoya yA khoTa heya te viSe mane kazuM lAgatuMvaLagatuM nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 - * che dharmane nAme adharma ! dharmane nAme adhama ! 'devadAsIe' tarIke rahetI juvAna bALAonI vezyAe jevI dazA--eka kumArikAnuM balidAna--ApadhAta karatAM teNe karelA ekarAra-zrImatI muthulalakSmInI araja ( 'hi'dusthAna' tA. 28-6-27 nA aMkamAMthI ) devadAsItarIke devane arpaNa karavAmAM AvelI, paraMtu kharI rIte jotAM vesyAnu jIvana gALavAne sarajAyelI leAkeAthI manAtI pakAvalI nAmanI 13 varSanI madrAsI kumArikAe ApadhAta karIne peAtAnI jIMdagIne cheDe ANyA che. }, e chekarIe. " tAmIla nADu patranA adhipati ane jANItA prajAkIya AgevAna Da varadarAjAlu nAyaDupara eka ze! dayAjanaka patra lakhI kalaMkita jIMdagI karatAM meAtane peAte zA mATe pasaMda karyuM, tene citAra ApyA che. e kumArikA lakhe che keH--- " mArA kharAba karmanA saMjoge eka " dAsI '' mAtAne peTe huM janmI varSanI uMmare te maraNa pAmI. pachI mArI dAdImA mArApara bahu heta rAkhatI. karI. rAmAyaNanI vAte huM bahu premathI sAMbhaLatI ane darareAja prabhune mane rAma jeve pati Ape ane huM sItA jevI sukhI thAuM. eka dahADA mArI meTImAe mane pazu dAsI '' thavA kahyuM, jethI karIne huM vezyAnA dhaMdhAmAM pa hatI. mArI 10 teNe mane meTI prArthInA karatI ke, te meM tetI kharAba salAha mAnavAnI nA pADI ane tene bhalI ane sadguNI thavA kahyuM. e pachI huM 13 varSInI thatAM uMmaralAyakanI thaI. bIjIvAra paNa teNe mane devane arpaNa karavAne jaNAvyuM; kAraNa ke have huM strI thai hatI. gheADA samayamAM ( deva sAthe ) mArAM lagna karavAMja joe. sagAMone baLAtkAra te samaye paNa, meM tene ghaNI samajAvI ke, huM lagnanI pavitra kriyAthI eka kUtarA sAtha paNa lagna karIza; paraMtu " dAsI ' tarIke vesyA teA thaizaja nahi. e pachI, mArAM sagAMoe peAtAnu dhAyuM karavA, mArApara baLAtkAra karyo; paNa huM ghaNI makkama rahI. 7 divasasudhI mane bhUkhe mAravAmAM AvI. tema karatAM 1 mahIne nIkaLI gayA. me ApaghAta karavAnI paNa dhamakI ApI. dAdImAnuM tarakaTa eka dahADA eka zrImaMta mANasa mArI dAdImA pAse AvyA ane tee vaccenI lAMbI vAtacIta daramiyAna, me' dAdImAnA phakta nIcalA zabdo sAMbhaLyAH-- (f ...te uMghI jAya, pachI tamAre phAve tema meAja uDAvo. A zabdothI mane sakhta AMcA lAgyA. madharAtasudhI huM jAgatIja paDI rahI. pachI dAdImA AvIne bheTa gai ane mane sUtelI dhArIne cAlI gai. AbAda banAvye ! ''tarataja me' kheDI thaine pathArImAM ezIkAne ubhuM' suvADayu ane tenApara mArI sADI oDhADI !" huM bahAra jaine ubhI ane bArImAMthI jovA lAgI. tarataja pele| zrImaMta mANasa gharamAM dAkhala thayA ane ezIkAne jesathI AliMgana dIdhuM ! puruSaveyamAM nADI A pachI huM cupacupa maradane poSAka paherIne ane rU. 200, nA dAgInA lane gharamAMthI nADI. pachI huM kalAdInA pavitra tIrthe gaI ane jagadguru zaMkarAcAyanI kuMbakaiAnama khAte mulAkAta lIdhI. peAtAnA maraNu agAu lakhelA patramAM kumArI sapakAvalI lakhe che ke;-" he prabhu ! devadAsIone bacAva | ' 66 huM prabhune prArthanA karUM chuM ke, hAla mAre je sahana karavu paDe che, tevA du:khamAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ lo0 kumArI saMpakAvalI" dharmane nAme adharma! mArA jevI bIjI nirdoSa bALAone ugAra ! teone paraNelI jIMdagI gALavA de ! je ke meM mAruM ghara choDI mArI pavitratA jALavI rAkhI che, chatAM duniyAnI niMdAthI bacavA khAtara, meM A jIMdagIne cheDo lAvavA TharAva kIdhe che." "i0 varadarAjAlu nAyaDune mArA kesathI vAkepha kIdhA che ane te temane potAnA patramAM chApavAne araja karI che." mAro patra vAcake vAMcaze, te agAu te huM A duniyA choDI bIjI duniyAmAM cAlI gaI hoIza; jethI karIne mArA pedA karanAra prabhune huM AjIjI karyuM ke, te mArI rAMka bahenane kalaMkI "dAsI " nI aMdagImAMthI bacAve. mane AzA che ke, mArA motathI mArI dAdImAne dhaDe maLaze. mAsanI dhArAsabhAnI jANItI bAna sabhAsada. zrImatI mathalamI A bhayaMkara rivAja nAbuda karavAnI dila pIgaLAvanArI apIla karatAM hiMdu' mAM patra lakhI jaNAve che ke - "gaI tA. 17 mInA " tAmIla nADu " patramAM kumArI saMpakAvalI nAmanI " dAsI kanyA, ke jeNe vecAtarIkenuM bhayaMkara ane trAsadAyaka jIvana gujAravAmAMthI mukti meLavavA ApaghAta karyo che, teno hadayabhedaka patra pragaTa thayo che. te juvAna ane bInaanubhavI hatI ane ApaghAtasivAya tene bIjo koI mArga sUjhayo na hato. - pitAnA jevI hAlatamAM AvI paDelI nirdoSa "dAsI" kumArikAo mATe teNe sacoTa dila pIgaLAvanArI apIla karI che. ApaghAta karatAM teNe evI umadA abhilASA rAkhI hatI ke, tenA jevI chokarIonI je kamakamATIbharI hAlata thAya che, te tarapha samAjanuM dhyAna kheMcAya te mATe kaMIka sacoTa pagalAM bharavAne prajA jAgrata thaze. tenA saguNa, Atmabhoga ane pavitratAnA rakSaNa mATenI kALajIe duniyAne batAvI che ke, jIdagI karatAM paNa potAnA ziyaLane vahAluM gaNanAra strIo dharAvavAno, hajI A duniyAmAM dareka kema dA karI zake che. pachI te kema, game teTalI pachAta kAM na hoya ! ' e rivAja nAbuda karo! A bhayaMkara anItine dharmanI saMmati hovAne lokomAM bhramita khyAla pisI gayo che. maMdiranA TrasTIo haTha ane durAgrahathI tene pipI rahyA che. "koImbatura senaguNutara mahAjana saMdha" nI A rivAja nAbuda karAvavAnI kozISa upalA kAraNasara niSphaLa gaI che; chatAM hiMdu kAme jAgrata thaIne potAnA samAjamAM pahelI A bhayaMkara badIne nAbuda karavI joie. kahevAtA dhArmika rivAjanA khoTA dhatIMga heThaLa, lAkho nirdoSa bALakIone anItinA bhayaMkara khADAmAM homI devAmAM Ave che. jayAre dharmAcAryo thai beThelAe e bhayaMkara "vezyA " samUha tarapha muMge moDhe joyA kare che. strI keLavaNI nahi hovAthI, hiMdu samAja AvA anartho jaDamULathI dUra karavAne taiyAra thato nathI, e zocanIya che. strIonA eka moTA varganI AvI patita dazAthI hiMduonI naitika, dhArmika, zArIrika ane sAmAjika adhama sthiti thatI jAya che. ghaNA sukhI saMsAranuM nakheda vaLe che. A juvAna strIo puruSonuM mana calita karavA chaMdagIbhara sarajAyelI hovAthI samAjane saDe vadhatA jAya che. devadAsIo" mAM ghaNI vAMjhIya rahe che. teo paisA ApIne kumaLI bALAo kharIde che ane teone "devadAsI ' banAvIne anItinA jIvanamAM sabaDAve che. evI hajAro bALAo, hiMdukemamAM paraNIne paraNeluM sukhI jIvana nahi gALI zake ? paNa hiMdusamAja AvA bhayaMkara anartho haju paNa calAvI le che, te aphasanI vAta che. chelle zrImatI muthulAlakSmI, A rivAja nAbuda karavAne sudhAre madrAsanI dhArAsabhAmAM hAla raju thayelA "rIlIjIyasa enDonamenTasa ekaTa" (hiMdu dharmAdA phaMDane lagatA kAyadA) mAM Ameja karavAnI majabUta hImAyata kare che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te puruSavarganAM parAkrama ke kura kALAM ka!! A te puruSavarganAM parAkrama ke kRra kALAM karma ! (lekhikA-kumArI jayavatI dezAI-hiMdusthAna" tA. pa-pa-17 nA aMkamAMthI) lagnagALe zarU thayo che. e vedImAM aneka bALAonAM balidAne levAvAM zarU thayAM che. hiMdusaMsAramAM kAma kAma ajJAnanAM aMdhArAM vyApI gayo che. temAM kurUDhionI aMdhabhakitathI. hoLIo saLagI rahe che ane te bhaDabhaDatI hoLImAM, jIvadayAnA himAyatI hiMduo potAnAM putraputrIone homI rahyA che : A bhaDabhaDatI hoLIomAM apAtAM balidAnanAM thoDAMka udAharaNo joie. (1) vara ke kanyA pUruM bolatAM ke cAlatAM e zIkhyAM na hoya, temane mAbAponI kamare caDhAvIne aMdharati zraddhAnI bhaDabhaDatI heLImAM lagnane nAme homavAmAM Ave che ! (2) bAra varSanI bAlikAne kuLa nAmanI rAkSaNiInI aMdhabhaktine nAme bAsaTha varSanA buphAnI pAMcamI patnI tarIke goThavaNa karavA nIkaLelA pitAnI jAte ja potAne a kulIna mAnI levAnI gulAmI manodazAthI pitAnI putrInA haiyAmAM bhaDabhaDatI hoLI saLagAve che ! (3) eja kularAkSaNiInI aMdhabhaktithI sAnabhAna bhUlI kaThaNa kALajAnAM banelAM hiMdu mAbApa soLa varSanI potAnI kamArikAne daza varSanA kahevAtA kulIna gabharanI "bAyaDI " banAvavAnI rAkSarI ramatamAM, lagna nAmanI haLImAM paTanA pharajhaMdanuM balidAna hasate mukhaDe caTAvI, mUche chekarAne Avaze kaMI chokarIne eIja AvavAnI che ?" evI zabdabANAvaLIthI dajhADelAne uparathI DAmavAnI zaitAnI karatA batAve che ! (4) bhaNIgaNI kanyAne kaI abhaNa, edI, vyasanI ke rogI varanI sAthe " hAthevALe " meLavavAne bahAne saLagatA saMsArano bhAga banAvavAmAM Ave che ! (5) damaDAnAM lAlacuDAM mAtApitA ke sagAMvahAlAM kAgaDAnI korTa dahIMtharuM bAMdhI, gharanI tijorI tara karavAmAM kasAI karatAM e adharma kAma karI malakAya che. kasAI bakarAne rahe se che, A loke manuSyajAtimAM kemaLa gaNAtI strI jAtinI piotAnaja putrIne rahese che. kasAI muelA pazunA mAMsanuM vecANa kare che, A loko jIvatA manuSyanA mAMsanuM vecANa kare che ! "lagna" nAmanI AvI hoLIo A mahInAmAM ThAma ThAma saLagavI zarU thaze. tenI vALAethI hiMdusaMsAra hajIpaNuM vadhu ne vadhu saLagato jaze. atyAranI lagnaprathA eTale rAkSasI prathA. paraNanAranI saMmati levAmAM na Ave, tenI IrachA jANavAmAM na Ave ane tema chatAM nakkI thayelA sATAne jIvanabhara vaphAdArIthI vaLagI rahejo e "mArazala-hai" ne paDakAra karavAmAM Ave tenuM nAma "lagna!' AvI rAkSasI ramatane lagna' nAma ApavuM, te "lagna " nI puNyamaya ane pavitra bhAvanAone kalaMkita karavA jevuM che. AvAM lagnathI hiMdu "varavahu' gharasaMsAra calAve che, prajotpatti kare che, paNa tethI saMsAramAM svarga utaratuM nathI. samAja sazakta, ujajavala ane AlhAdaka banato nathI. nirmAlya rUDhio balavattara banatI jAya che, deza vadhAre ne vadhAre parataMtra thatuM jAya che ! AvAM lagna eTale baMdhana, paDatI nIsaraNa ! A nIsaraNIthI adha:patanane mArgo ucharatI cauda, paMdara ane soLa varSanI bALAone peTe pAkanI nirmAlya prajA nathI to tenA mAtApitAne madada karatI, nathI te tenI jJAti, gAma ke dezane madada karatI; paNa khuda potAnI jAtane paNa te madada karI zakatI nathI. hatabhAgI bhAratanI parataMtratA ane paDatInuM moTAmAM moTuM kAraNa eja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwww wwww wwwvwwwvvvvvvvvvvvv A te puruSavarganAM parAkrama ke dUra kALAM kama!! 635 jyAM AvI prajA pAke tyAM jagajajananIone mATe jelakhAnAM ane gulAmI khate taiyAra thAya, mAtRpadanI ThAma ThAma avagaNanA thAya, svayaMzikti ane devIone abaLA, begama evAM apamAnajanaka vizeSaNo lagADavAmAM Ave. are eTaluM ja nahi paNa mAtA rakSAta kaumAre, bhartA rakSati yauvane / putrA rakSAta vArdhakye, na strI svaatNtrymrhti|' jevA kaleke racAya ane potAnI ja mAtAnI svataMtratA harI laI prajA jAte svataMtratA, gumAvI bese . AvI rIte patana pAmelI prajAnI unnatimAne sAco mArga bhUlyA tyAMthI pharIthI gaNavuM te che. samAjanA e sudhAraka ane netAo ! sAvadhAna thAo ane A lagnamahInAmAM lagnanI bhaDabhaDa hoLIo aTakAvI "paraNavuM e te prabhutAmAM pagalAM mAMDavAM' " lagna eTale svarganuM sopAna' e vyAkhyAo sAcI pADI batAvavA mathe. jUnI purANI thaI gayelI rUDhione AMdhaLI rIte anusaravA jatAM prajA muDadAla ane acetana banI jAya che. je samaye je kAraNasara rUDhi yojavAmAM AvI hoya te samaya ane kAraNa bajono nAza thaI javA chatAM rUDhionA bhUtane pakaDI rAkhanAra prajA jAte bhUta jevI banI jAya che. rUribhakta prajA ane gheTAnA ToLAmAM pharaka raheto nathI. "cAlyuM Ave che, mATe tene calAvyA. karavuM eja e muDadAla prajAnuM jIvanasUtra bane che. e vahemabharI rUDhionA DarathIja pachI te te prajA nIti ane dharmanuM paNa pAlana kare che. pariNAme prajAnuM patana thAya che. rUDhinI gulAmI. eja te prajAnuM lakSya bane che. strIone paDadA pAchaLa gAMdhI rAkhavAnI prathA e jAtanI rUDhinI gulAmInuM susmRtici che. turkastAna svataMtra thayuM ne e gulAmIne teDI phoDI nAkhI. IjIptamAM cetana AvyuM ane. strIonA mukha uparathI parataMtratAnA, gulAmInA, apamAnanA paDadA haThavA lAgyA ! paNa acetana: hiMdamAM te hiMdu ane musalamAnamAM paDadAnAM prAbalya hajI jemanAM tema kAyama che.' X e paDadA strIo mATe apamAnanI parAkASThA che. paDadA pAchaLa rahevAthI ja strI jAti pavitra rahI zake evI krUra kalpanAnuM e mUrtimaMta svarUpa strI jAtine hINapata lagADanAra che; ane zuM strIo e apamAnane-e hINapatane pasaMda kare che ? kadI nahi. navA yuganI svataMtratAne cahAnArI strI kadI paNa e mAnabhaMga dazAne laI calAvavA taiyAra nathIja. enuM udAharaNa baMgALanI strI keLavaNI pariSadamAMnuM mIsIsa Ara. esa. husenanA haiyAno pukAra pUruM pADe che. e bahena sAmAnya bAI nathI. seLaseLa varasathI te e sakhAvata smAraka zALA calAvI rahela che. nathI te e uchAMchaLAM ke nathI to vagaravicAre eka akSara paNa bolanAra.. e bahena daradabharI cIsa pADatAM kahe che - paDadAnI rUDhine jIvaleNa kAronIka esIDa gesanI sAthe sarakhAvavI joIe. je te gesanI sAme sAvacetInA upAya levAmAM na Ave to tenAthI duHkhavinAnuM maraNa thAya che. te ja rIte paDadA pAchaLa amArI bahenonuM, e paDadAne lIdhe utpanna thatA prANasaMhAraka vAyune lIdhe duHkhavinA dhIre dhIre maraNa thAya che arthAta dhIre dhIre maraNa lAvanAra viSa athavA te gesanA jevIja paradAnI asara vaidyakIya najare thAya che." che paraMtu manuSyatvanI najare enA AtmA upara je kharAba asara thAya che, tenI te samAja nathI ! kudarate manuSyane sarajIne khullA havAajavALAnI tene bheTa karI ! paNa manuSya potAnI jIjAtine mATe paDado sarIne e naisargika bheTa upara lUMTa calAvI ! ethI strI jAtinA AtmAnuM. dekhItI rIte jahanataja thAya che ! mIsIsa husena evI pharIAda kare che ke, "hiMdamAM A bahenanI pharIAda sAMbhaLanAra koI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 gArata bhArata kI Arata nathI. gAMdhIjIe aMtyo ane trIjA varganA rIkhAtA musApharAnI rADa sAMbhaLI, jAnavare upara gujaratuM dhAtakIpaNuM aTakAvavA mATe paNa ghaNI saMsthA sthapAyelI che, ekAdA kUtarA upara gADI karI vaLe te egjha iDiyana patrakArA bhAre hAhA macAvI mUkatA jaNAya che; paraMtu jhanAnAmAM pUrI mUkavAmAM AvelI amArA jevI dubhAMgI strIonI dayA khAnAra samasta hiMdumAM eke vIrale puruSa jaNAtA nathI. .. X X x x e bahena haiyAnI varALa kADhatAM kahe che ke, strI ane purusta e samAjanAM be aMga che; chatAM keTalAya vakhatathI pustro ame strIjAtine chetarI rahyA che ane ame e badhuM muMge meDhe sahata karI rahyA chIe. eTale jUnA jamAnAthI puruSAti Ama strIjAti upara vijaya meLavavAne malakAi rahI che !' paraMtu emane A vijaya pakSInI pAMkhA kApI tene uDavA kahevu ane te uDI na zake emAM peAtAne! viSaya mAnavA tenA jevA che. sahRdaya badhuee A vAta vicAravA jevI che. x X X x strI ane puruSanI melaDI sa'sAra-thanAM e cakra che. emAMnA eka cakre meTaranu TAyaravALu vaiduM joyuM haze ane bIjA cakre jUnAmAM jUnA samayanA gADAnuM paiDu eyu haze te kadI paNa e ratha cAlI zakavAne! nathI. hiMdune saMsAra-tha atyAre kheALane paDayA che, tenuM mULakAraNa Aja che; paraMtu vaiAMnA viyathI masta banelA maradene ApaNe jyAMsudhI barAbara zuddhi upara lAvIzuM niha, tyAMsudhI tee ApaNA hakka svIkAravA taiyAra thavAnA nathI. haka ane adhikAra bhIkha mAgavAthI kadI paNa maLyA jANyA nathI. baheneA ! uDe| ane jyAMsudhI layasiddhie na pahoMce tyAMsudhI lagAre jape nahi. 66 "" candA (lekhaka:-rAmanAtha rAmAM '" kamaleza " vidhamitra' nA tA-28-6-7 nA ekamAMthI ) ne!karI tijArata kRSI ke kama kari dekhA, sAre rAjagArane kA bhAva huA mandA hai; yAte ADi kAma sAre tyAgike ArAba basa, sevaka samAja deza kA kaDAyA bandA hai. sevA meM lagA hai dezaprema me pagA hai, jAti-dharma me raMgA hai khUba dUsarA na dhandhA hai; Ara kachu cADhutA nahIM kasama khudA kI yAra ! ''kamaleza" mAMgatA kata eka candA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat gArata bhArata kI Arata ( lekhakaH-nArAyaNadAsa caturvedI. vighyakSetra- vidhamitra ' nA tA-28-6-25 nA aMkamAMthI ) aphasosa! kisI vakata thA gulajAra cebhArata, abha rAnA najara A rahA jo, yAra e bhArata. arjuna va bhIma, kaNa, drANa,bhISmapitAmaha,abhimanyu se vIroM kA thA bhaMDAra cebhArata. 1 zuM dharAja se yahAM dharmAtmA mahIpa, bhagavAna kRSNa kA thA prANAdhAra ye bhArata. 2 nItijJa rAmacaMdra te sItA sI pativratA, bhAi bharata se prema kA AgAra hai bhArata. 3 Ate the sIkhane kA gara mukase yAM lega, saba ime! hunara kA rahA caTasAra ye bhArata. 4 paravA na kisIkI bhI kamI rakhatA thA jarA, hara eka batu kA thA bhaMDAra ke bhArata. 5 saba dezoM kA ziratAja thA kucha thI kabhI nahIM, cAM thA kabhI banA nakhAkasAra cebhArata. 6 he kRSNa karmavIra kahAM haiA khata A te-kabataka saDhegA gere kITakAra ye bhArata, 7 -akha karake kRpA Ae phira eka bAra 'narAya',kakhase tumhArI karatA IntajAra cebhArata. 8 www.umaragyanbhandar.com
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhimAna dezabhakata pratye eka khAsa mahatvanI sUcanA buddhimAna dezabhakato pratye eka khAsa mahatvanI sUcanA ( lohANA hitecchu " tA. 7-7-7nA aMkamAMthI sAbhAra uddata) e kacchI levAnuM bahAdura zivadAsabhAI! tamane bAroTanA abhinaMdana ja che. tamArI jJAtinI lAja rAkhavAnI bhakti sarvavidita che. tamArI nADImAM zuravIratAnAM lohI phare che, tame vIrarasanA rasiyAM che, tame jJAtine zobhAvavA sArI rIte sevA kare che. evAM kAma karanAra, zivadAsabhAIne jJAti sAthe mITho saMbaMdha jaLavAI rahe e joIne bAreTa rAjI thAya che. paNa zivadAsabhAI ! muMbaImAM maLelA DAyarAmAM tame hAjara hatA ke ? jo hAjara he to bAroTanI maDhulI AgaLa eka bhAI je sUcanA karI gayA, e sUcanA bAroTa tamArI rakSAgaLa mUke che. e sUcanA hiMduvaTa jALavanArI uMcI sUcanA che. tame te hiMduvaTa jIvatI rAkhavA mATe kamare bheTa bAMdhI che, eTale e sUcanA jarUra jhIlaje, jhIlIne amalI banAvaje. X sUcanA evI che ke, je cAraNee muMbaImAM DAyare jamAvyo hoya evA cAraNonI eka saMsthA sthApavI. evA cAraNone emAM pagAradAratarIke rAkhavA ane e cAraNono saMgha gAmaDe gAmaDe phare,. gAmaDe gAmaDe DAyarA jamAvI emAM rAmAyaNa ane mahAbhAratanI vIrarasanI kathAo kahe. juo to kharA, tame je vIrarasane mATe AMkha lAla karo cho e vIrarasa sava sthaLe jAmI jAya ane saunI AMkha tamArA jevI mardAnagIbharI lAla thaI jAya. akhataro che karavA jevo che ! bAreTa mAne che ke e mAtra akhataro nathI, paNa eka kharI bInA che. je AvA cAraNone rokavAmAM AvyA hoya te je hiMduvaTa sAcavavA mATe Aje hide bhagIratha prayatna Adaryo che e kAryamAM khUba saMgIna pariNAma Ave. daza vaktAonAM zUravIratAviSe bhASaNa thAya ene badale kavi meghANaMda jevo eka gaDhavI je mahAbhArata ane rAmAyaNanI zuravIratAne prasaMga kahe te lokone ubhA karI de, emAM bAreTane jarAya zaMkA lAgatI nathI. bhASaNo karatAM Amavarga upara vArtAo sArI asara karI zake che. zivadAsabhAI ! A kAma (jarUra) karavA jevuM che. je vidhavAo mATe zivadAsabhAIno eka mitra hajAro rUpiyA ApavAne taiyAra hoya to vidhavA thatI vIratA mATe to jarUra hajAro rUpiyA zivadAsabhAInA mitro Apeja. traNa cAraNane pagAradAratarIke rokavA jeTaluM kaMi zivadAsabhAIne karavuM, e eka capaTI vagADe teTalAmAM thaI jAya, ema bAroTane lAge che. bAreTa to ghaNAMya gAmaDAMmAM phare che ane gAmaDAone gaMdare prAtaHkALe jyAre chANanA suMDalA laIne ubhelI kanyAone jue che, tyAre ene A yuganA juvAnIAo yAda Ave che. zakuMtalA ane zIrInanI kalpanAmAM uDatA yuvAnanI bhaviSyanI ardhaganA chANanA suMDalA bharavA ahIM tahIM doDe che, e vicAraja tamane kaDhaMge lAgatuM nathI ? saMskArabhUkhyA kaMIka juvAnI. jIdagI bagaDe emAM bAroTane kaMI navAI lAgatI nathI. taMdurastI hoya paNa saMskAra na hoya, zarIra goruM hoya paNa akkalane chAMTo na hoya, hAthapaga majabUta hoya paNa haiyuM kAcuM hoya evI chokarIone paraNI pelI zakuMtalA ane zIrInanI kalpanAvALo juvAna mAthe poka mUkIne rUe te emAM jarAya Azcarya pAmavA jevuM nathI ! dhanADhayo A kanyAone saMskAra ApavA pite e kanyakAonA pitA bane to keTaluM badhuM puNya hAMsala thAya! e kanyAonI taMdurastI jaLavAI rahe, e kanyakAonI zarIranI kAMti. kAyama rahe paNa sAthe sAthe thoDuM zikSaNa e kanyatAone maLe e uddezathI ThAmaThAma kanyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ata bhI hai hari hI ke dulAre zikSaNanI pAThazALA khullI mUkavAnI jarUra che. kharI rIte te mahAjane A vAta upADI levI joIe. mahAjana eTale mAtra takarAra patAvavAnuM paMca; eTalo ja artha thato hoya to e vAta taddana khoTI che. mahAjane to jJAtinA vikAsanAM sarva sAdhana taiyAra karI ApavAM joIe. jJAti kema unnatine zikhare pahoMce enA vicAra, enI ejana e ane eno amalI kAryakrama yojavo e mahAjananuM mukhya kartavya che. sthaLe sthaLanAM mahAjane kanyA keLavaNIne prazna hAtha dhare evuM ke nahi I che ? jagatamAM evA paNa paDayA che ke je o chokarIone bhaNAvavI eTale emAM eka prakAranuM moTuM nukasAna mAne che. bhaNelI chokarIe. varane chupA kAgaLa lakhe bhaNelI chokarIe. piyariye du:khanA samAcAra mokale, AvI AvI dalIla karanArAone dezamAM toTo nathI, paNa e dalIlo pikaLa che. bhaNelI strI dezane, jJAtine ane samAjane tArI zake che. bhaNavuM eTale mAtra parIkSA o pAsa karavI eTaluM na samajavuM. bhaNavuM eTale saMskAra prApta karavA. evI saMskAra reDa- nArI keLavaNIno prabaMdha jJAtie kare te jarUra gRhe pRDe devIo ne kalola thAya. Aje te gRhe he zuM thAya che, e rasau koI jANe che ? X tAva ka0-A bhalAmaNa agatyanI dezasevA bajAvanArA ane bajAvavA mAganArA dareka sajajanane mATe samajavAnI che. bhalAmaNa mAtra A eka ja nahi paNa evI ne evI ati agatyanI bIjI aneka bAbate mATe karI zakAya tema che ane karavI paNa che; paNa e to bIjI rokANomAMthI samaya maLavA upara AdhAra che. dezanatinA ghaNA AbAda AvA upAyo tarapha dezabhakatonuM dhyAna atyArasudhI na jAya, e te buddhinuM moTuMja bhopALuM ke kuMDALuM haze ! lI. melo-ghelo-khAudhara-Ianeka avaguNono sAgara bhikSu-akhaMDAnaMda achUta bhI hai hari hara ke dulAre (lekhaka:-alavarastha kavi jayadeva-"vizvAmitra' nA tA-28-6-27 nA aMkamAMthI ) huM matimAna guNI balavAna, sujana svakAraja sampati vAre; mAnuSa hI ke svabhAva prabhAva. banAva nahIM vapu ke kachu tyAre. Izvara ke saba jAti samAna hai, aMtyaja bhakta aneka udhAre; ya te ghaNA karino nahIM yogya, achUta bhI hai harihI ke dulAre. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 639 svAmI vivekAnaMdanI 25 mI saMvatsarI svAmI vivekAnaMdanI 25 mI saMvatsarI deva karatAM paNa dezane vadhAre gaNanAra saMtavizvavyApakasaMrakRtinA upadezaka emanAM keTalAMka bodhavacano (lekhaka:-dezabhakta-hiMdusthAna' tA-4-7-27 nA aMkamAMthI ) ghaNAne khabara paNa nahi haze ke AjathI barAbara 25 varSa pahelAM Aje hiMdudharma ane hiMdI rASTrane kIrtidhvaja yUropa-amerikA sudhI urADanAra ane upaniSanA apUrva tattvajJAnanA bhaMDAranI pazcimane jhAMkhI karAvanAra vIra vivekAnaMda svarge sIdhAvyA hatA. svAmI vivekAnaMda bhagavAM vastradhArI saMnyAsI hatA; paraMtu teo AjanA sAdhu saMnyAsIo karatAM judI jAtanA saMnyAsI hatA. teo vizvavyApaka saMskRtinA sthApaka ane upadezaka hatA. dharmanA upadezadvArA temaNe hiMdIenA bujhAI gayelA rASTrapremanA agnine navI Ahutio ApIne saLagAvyo ane Aje rASTravAdanI je javalaMta bhAvanAo hiMdamAM jAgI che, temAM svAmI vivekAnaMdano hisso paNa jevo te nathI.4 jyAre hiMdanI svataMtratAno itihAsa AlekhAze, tyAre svAmI vivekAnaMdanuM temAM apUrva sthAna raheze. atyAre hiMdamAM cAre taraphathI jAgratinuM mojuM pharI vaLeluM che, eTale svAmI vivekAnaMdanA kAryanI bhavyatA keI samajI zake nahi; paraMtu temanA kAryanI mahattA samajavAne temanA kAryamAM daSTipAta karavo joIe. svAmI vivekAnaMdanA samayanuM hiMda eTale vinatAno samaya ane eka rIte kahIe to te hiMdanI rASTrIya caLavaLa pahelAMno kALa. rAjadvArI AgevAno ApaNI rASTrIya caLavaLanI zarUAta baMgabhaMganA vakhatathI Ake che; ane te samaya i. sa. 1905 nI sAlathI zarU thAya che. jayAre svAmI vivekAnaMda 1902 mAM julAInI cAthI tArIkhe svargavAsI thayA, eTale temanA jIvanakALamAM to hiMdamAM rASTrIya jAgRti jevuM kAMIja nahotuM. prajA saMkucita dhArmika bhAvanAmAM DUbelI hatI. keLavaNIno pracAra juja jAja hato. brITIza sarakAranA rAjataMtrane sau suvarNayuganI upamA ApatA ane te amala amara tape evI aneka zubhAziSa ucArAtI. svarAjayanI caLavaLane to jarAye nAma-nizAna hatuM nahi. rASTrIya keMgresane janma thayo hato kharo, paraMtu tenI beThaka eTale koI zALA ke kaeNlejanI DIbeTIMga sosAyaTI. temAM je bhASaNo ane harA thatA te mAtra pAlameMTane vinatitarIke hatA, je kAMipaNa caLavaLa cAlatI hatI te sAmAjika sudhArAnI caLavaLa hatI. tevA narama ane ThaMDA vAtAvaraNamAM svAmI vivekAnaMdane prakhara rASTravAdanA maMtro hiMdIonA kAnamAM pheMkavAnA hatA. vaLI te svAmI hovAthI temanI gaNanA paNa te vakhate bahu thatI nahotI; paNa te vakhate eka banAva banyo, jeNe svAmI vivekAnaMdanI zaktiono paraco batAvyo ane tyArathIja svAmI vivekAnaMdanI javalaMta dezabhakti ane mAtRpremanI dhagaza joIne hiMdIo aMjAyA. . sa. 1900 ke tenI AsapAsa zIkAMgamAM duniyAnA sarva dharmonI paripaH bharavAmAM AvI hatI. tyAM dareka dezamAMthI dharmanA pratinidhione bolAvavAmAM AvelA. hiMda taraphathI zrI majhamudAra ane bIjA AgevAna gayelA. svAmI vivekAnaMdane pratinidhitarIke AmaMtraNa nahotuM maLyuM; paraMtu tene prabhAvazALI AtmA e pariSadamAM jaine hiMdanI jhaLakatI saMskRtine saMdeza jagatane suNAvavA talasatA hatAparaMtu amerikA zI rIte javuM ane jAya to paNa konI sIphArasathI zIkAge pariSadamAM dAkhala thavuM, e badhI pArAvAra muzkelIo vivekAnaMdanA mArgamAM khaDakanI mAphaka ubhI hatI: paraMtu deha ane AtmAnAM balidAna ApanAra tapasvIone kayuM kArya asAdhya hoya che ? svAmI x are ! AvuM te zAmATe lakhyuM haze? AkhA jagatabharanuM mahAnapaNuM haIyAM karavA IcchanAra hAlanA koI mahAna dezabhakta ke je AvA AvA saMtanI paNa niMdAmAM majhA mANe che, temanA jIva to evuM tevuM vAMcIne basa baLIne koyalA jevAja banI javAnA ! kemake pote konA pAyA upara ubhe che tenuM to bhAIne bhAna paNa nahi ! prabhu sevAo para dayA kare eja yAcanA. bhikSu-akhaMDAnaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAva kA aMta he cUkA vivekAnaMda e badhI muzkelIone vaTAvIne amerikA gayA ane zIkAge pariSadamAM prekSaka tarIke sthAna meLavI zakyA. teo A badhI muzkelIomAM kema tarI gayA ane temAM temane keTalAM jokhame. ane agavaDo veThavI paDI, e itihAsa ghaNe ramujI chatAM te asthAne hoI atre teno ullekha karavAmAM Avato nathI. eTaluM ja kahevuM basa thaze ke, temaNe zIkAgonI pariSadamAM hiMdudharmavi bolavAne traNa mInITane samaya meLavyo; paraMtu temanI vakatRvakaLAnI ajaba zailIthI ane temanA jJAnabhaMDArathI temaNe pazcimanA lokone evo to mehapAza nAkhe ke traNa mInaTane badale traNa kalAka bhASaNa karyuM ane paripanA divase pachI bhANenI paraMparAthI amerikAne temaNe gAMDa karyuM. Aje amerikA ane yuropamAM temanA aneka anuyAyIo che. vivekAnaMdanI A phatethI temaNe hiMdanuM gaurava vadhAryuM ane tyArapachIja hiMdamATe pazcimanA dezone navIna mAna ane navIna gauravanI bhAvanA jAgI. paraMtu svAmI vivekAnaMdano hetu hiMdanI gauravatA vadhArIne besI rahevAno nahoto. temane te. navIna saMskRtinI sthApanA karavI hatI ane sAthe sAthe hiMdIonA satelA rASTravAdane jagADavA hate; eTale temaNe hiMdamAM paNa bhANe, lekho ane pustaka dvArA upadeza ApavA mAMDajo; ane jo ke temano Azaya rAjakIya jatine naheAte-kAraNa ke te vakhate rAjakIya caLavaLa jevuM kAMI nahetuM- chatAM dezAbhimAna jAgrata karavAne temaNe aneka upadeza karyo che. hiMdIone temano zAzvata saMdeza e hato ke, "ttakRta sAgrata prAcavAvolata" A ekaja maMtramAM temanI dezabhimAnanI lAgaNI spaSTa thAya che. hiMdanI jAgRtimATe temaNe eka sthaLe upadeza ApatAM jaNAyuM che ke, jyAre hiMdanAM aneka strIpura sarva ITAo ane vaibhavane cheDIne temanA duHkhI thatA lAkhe dezabaMdhuonI sevA karavAne jIvana samarpaNa karaze tyAre hiMda jAgrata thaze. AvatAM pacAsa varSa sudhI ApaNe ekaja maMtranI dhUna macAvavI paDaze ke, "bhArata tamArA deza che ! te samaya daramyAna bIje deva-devIone tamArA magajamAMthI visArI do. " bhArata " eja ApaNe prajAno mahAna prabhu che. bhAratanA virATa svarUpane mUkIne bIna miyA ane acokkasa davenI ArAdhanA karavA bhAratavAsIo zAmATe jAya che ? hiMdIo bhAratanI pUjA karI zakaze, tyAreja bIjA davenI pUjA karavAne teo lAyaka thaze; mATe hidanA saMtAna ! tuM zuravIra bana ! tuM hiMdI che, te mATe abhimAna dhara ane duniyAne abhimAnathI jAhera kara ke, huM hiMdI che. dareka hiMdI mAro bhAI che; pachI te abhaNa he, bhIkhArI hA, brAhmaNa ho ke bhaMgI he: chatAM dareka mAro bhAI che. e bhAvanA keLava ane tene pracAra kara; tathA dezane khAtara eka lATI paherIne bhAratane ane jagatane e saMdeza suNAva ke hiMdI mAro bhAI che, te mAro prANa che, bhArata mAruM svarga che, bhAratanI bhUmi mane prANathI paNa priya che ane bhAratanA zrayamAMja mArUM zreya samAyuM che. " A mahAmaMtra Aje 25 varSa pachI paNa keTalA satya ane upayogI che : dezAbhimAna ane mAtRprema temanA vAkaye vAkaye nItarI rahyo che, ane Aje jyAre hiMdu ane musalamAne kemIvAdanA jhananathI ekabIjAnAM gaLAM kApI rahyA che tathA rASTrIya bhAvanAne kalaMka lagADI rahyA che, te vakhate badhAja dharmone ane dezane choDIne bhAratane ja parama prabhu gaNIne tenI ArAdhanA karavAno ane dareka jaNe hiMdanAja saMtAna hovAnI bhAvanA keLavavAno svAmI vivekAnaMdane A upadeza pitAnA jIvanamAM utAravo keTalo jarUrI che ? Aje je dareka hiMdI svAmI vivekAnaMde karelA upadezanuM prakhara vrata laine bhAratanI sevA karavAne bahAra paDe te svarAjya asAdhya kema bane ? vaMdana ho e bhAratanI mahAna vibhUtine ke jeNe bhAratanuM gaurava jagatamAM vadhAryuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 641 mahArAnI durgAvatI ke pretsAhana mahArAnI dugAvatI ke protsAhana (lekhaka-zrIyuta rAmavacana dvivedI aravinda hidupaMca" nA eka aMkamAMthI) gaDhAmaThulA thA kSatriya kA, sukhada manorama rAjya vizAla sabhI bhAMti saMtuSTa prajA thI, lega sabhI the mAlAmAla. akabara kI senA ne jAkara, tahasa-nahasa kara diyA tamAma; tabakarAnI bolI vAcakavara ! viracita yaha vacana lalAma. "mAtRbhUmipara saMkaTa aba hai, paDA aho kSatriya-saMtAna! astra-zastra se jijata hekara, uThA yuddha-hita karo prayAna, kAyaratA kI bAteM choDo, choDo vanitAe sI bAna; dikhalA do arigaNa ke vIra ! apanA gerava, apanI zAna. yAda kare cANakya-vIratA, nAza kiyA je naMda virATa; parazurAma kA vaha kuThAra che, dharA pATa dI kSatriya kATa. cakravyuha ke bIca yuvakavara, ajunasuta kA subhaga vihAra bhISma pitAmaha kI kaThoratA, aura bhIma kA gadA-prahAra. 3 "Ao raNakaMkaNa tuma bAMdho, cale yuddha kA dharakara sAja; agara nahIM cUDI khanakAo, pahane saba sADI tuma Aja. beTI-bahana harI jAtI hai, AtI nahIM jarA bhI lAja; hRdaya--hIna aise hiMdupara, he Izvara ! gira jAve gAja. 4 "dhA.-dhArthe baMdUka-nAda ho, chapa-chapa zabda kare talavAra; tanameM jA kaTAra "gapa" bole, tegA-bhAle kA ho vAra. bAjA baje jujhAU raNa meM, heve sukhada zaMkha kA nAda; lage yuddha meM yoddhAgaNa aba, " durga" kA kara jaya-vAda. "he sabakI raga-raga meM aba bhI, khIla rahA kSatriyakA khUna; daze dizAo meM vize ! hai, gUja rahI raNabherI-dUna. kAyaratA ke dUra bhagAo, ravAbhimAna kI chaDe tAna; sAhasa aba apane meM lAo, karo ejaya hRdaya mahAna. "daDa dharmakI vedI para balidAna caDhAo apanA zAsa; karmavIra "araviMda bane aba mAtA kI tuma hara le TIsa. dahala uThe dila dAnavagaNa kA, have raNa-caMDI kA nAca uthala-puthala maca ja jagameM, baDhayuddha kI avicalaca." * zrI kezaravAnI-hiMdI-pustakAlaya, gayA ke caturtha vArSikotsava meM paThita tathA rIpadaka se puraskRta, rA 41. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ takSazilAnu prAcIna vidyApITha takSazilAnuM prAcIna vidyApITha ( lekhakaH-ratilAla mohanalAla trivedI, vaizAkha-1983 nA" vasa'ta "mAMthI ) * ensAikale pIDIA briTAnikA ' jevA graMthamAM lakhyuM che ke, hiMdanA itihAsamAM koi kALe hiMdeza vidyAnA saskArathI rahita naheAtA. devanAgarI lipinuM mULa prAcInatAmAM lupta thayuM che. zilAlekha, tAmrapaTa ane tADapatraparanA lekhA tathA uttarakALamAM kAgaLanA vizALa utpAdana(menyuphekcara)parathI jaNAya che ke, hiMdamAM sAmAnya keLavaNI hatI; eTaluMja nahi paNa lakhavAnI kaLAneA paNa e dezamAM sarvasAdhAraNa pracAra hatA. vaLI purAtanatA ane buddinI mumatAmAM brAhmaNeAe sAcaveluM hiMdanuM sAhitya apratima che. rAjyenI aneka uthalapAthaleA chatAM gAmaDAMmAM ziSTavagene mAtRbhAdhAdvArA atisaraLa prakAranuM zikSaNa sarvakALe ApavAmAM AvyuM che. kAzI ane nadIonAM sarasvatImaMdire, ethensa ane eNlekjhAnDriyAnAM vidyAlayeAnuM smaraNa karAve che; ane gaNitanuM zikSaNa hArese varNavelI rAmanI keLavaNInuM svarUpa saMbhArI Ape che, 642 ApaNA dezamAM atiprAcIna kALathI te aTAramI sadInA madhyabhAgasudhI sAhitya ane kalAnA adbhuta srota vadyA karyAM che. yunivarsiTIe vijjatAnu maDaLa hovI joie' e nyumene bAMdheluM lakSaNa takSazilA, nAlandA ane vikramazilA jevAM prAcIna vidyApIThe suyogya rIte lAgu paDe che. takSazilAnA mahAna vidyApIDanu varNana karavAnA A lekhane hetu che. rAvalapIDInI vAyavyamAM ekavIsa mAlane atare vidyAnuM A suprasiddha kadrasthAna AveluM hatuM. hamaNAMja takSazilAnAM paurAtineka avazeSo sara ane mAlanA prayAsathI bahAra kADhavAmAM AvyAM che. eka atyaMta manohara khINamAM TekarIenI vacce takSazilA nagara hatuM. pUrve madhyaeziyA ane pazcima eziyAne hiMdu sAthe joDanAra mahAna vyApArI mA para A zaheranI sthiti hatI. sIkaMdaranA samayamAM te atisamRdda nagara hatuM. nagaranI vastI ghaNI hatI. AsapAsane pradeza kaLarUpa hatA. prasiddha cInanA pravAsI hyuenasa Mge e pradezanI ramaNIyatA ane phaLadrupatAnuM varNana karyuM che. sa. pUrve ThaThThA saikAmAM A vidyApIThanI khyAti sarvatra prasarI hatI, evAM pramANeA ApaNA prAcIna graMthamAM che. mahAbhAratamAM takSazilAnA eka zikSAguru dhomyatA ullekha che. samakAlIna jIvananI sthitinuM pratibiMba bauddha jAtakeAmAM paDelu che. vidyA ane saMskAritAnA vAtAvaraNathI keTalAMka jAtako bharapura che. khAsa karIne tatkAlIna keLavaNInI paddhati ane vyavasthAviSe A graMtha khUba prakAza pADe che. kAzInA eka rAntane brahmadatta nAme putra hatA. jUnA vakhatamAM potAnI paDezamAM koi prasiddha vidyAguru hoya, tathApi rAjakumAronI keLavaNInI paripUrNatAmA>= rAjAe temane dUra dezAvara mekalatA. Ama karavAmAM emane hetu e hate. ke, kumAranuM abhimAna gaLI naya, TakA vetAM zIkhe ane jagatanA vyavahArathI piricata thAya. kAzIrAje paNa seLa varSanA brahmadattane peAtAnI pAse khelAvyA ane eka taLiyAvALA caMpalanI bleDa, pAMdaDAMnI eka chatrI ate eka hajAra dAma ApIne tene kahyuM:- putra! takSazilA jA ane tyAM abhyAsa karI Ava.' rAjakumAre pitAnI AjJA mAthe caDhAvI. mAtA-pitAne vaMdana karIne yogya samayamAM nakSazilA pahoMcyA. tyAM teNe AcAryanA nivAsanI tapAsa karI ane adhyayana pUrUM thayA pachI peAtAnA gRhanA dvAra pAse AcArya Amatema AMTA mAratA hatA tyAM te jai paheAMcyA. AcAya ne jotAMvetaja kumAre caMpala kADhI nAkhyAM, chatrI baMdha karI ane praNAma karI gurusamakSa zAMtithI ubhuM rahyA. kumAra cAkI gayA che, ema vicArI gurue tenuM tatkAla svAgata karyuM. kumAre bhAjana karyuM ane theDIvAra ArAma lIdhe, pachI te guru pAse pAhe Avye ane adaba vALI emanI samIpa ubhe. ' tame kyAMthI AveA che ?' x hastalikhita * ali' mAMne mArA lekha gheDAka pheraphAra karIne prasiddha karelA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat (lekha) www.umaragyanbhandar.com
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ takSazilAnuM prAcIna vidyApITha kAzIthI ' kanA putra che ?" kAzIrAjane putra chuM.' ahIMA kema AvavuM thayuM che ?' avayanArthe Avyo chuM.' vArU, tame kAMI rakama sAthe lAvyA che ke adhyayananA badalAmAM mArI paricaryA karavA iccho cho ?' "jI, huM mArI sAthe rakama lAvyo chuM.' Ama kahIne brahmada guru samakSa eka hajAra dAmanI kothaLI mUkI. A avataraNa uparathI te samayanI keLavaNInA mukhya taravono ApaNane paricaya thAya che. takSazilA vidyAnuM suvikhyAta sthAna hatuM. hiMdustAnanA jUdA jUdA ane dUra dUranA bhAgomAMthI vidyAthIo tyAM abhyAsa karavA AvatA. rAgRha, mithilA, ujajayinI, kAsala ane madhyaprAMtamAMthI to tyAM vidyArthIo ubharAtA. takSazilAnI prasiddhi tyAMnA adhyApakane lIdhe hatI. teo "jagaprasiddha" kahevAtA; kAraNake pitApitAnA viSayamAM teo niSNAta ane pramANabhUta gaNAtA. dezanAM vividha vidyAlayo takSazilAnA vidyApIThanI sAthe joDAyelAM hatAM. vidyAno AraMbha karavAmATe nahi paNa vidyA paripUrNa karavA mATe vidyArthIo takSazilA sAmAnya rIte tyAM javAne mATe soLa varSanI uMmara yogya gaNAtI. sAdhAraNa niyama e hato ke, ziSyoe adhyApakone paripUrNa keLavaNInA badalAmAM eka nara dAma ApavA paDatA. je rokaDa rakama na ApI zakAya te vidyAthIM e gunI sevA karavAnI hatI. AvA ghaNA vidyAthIe divase kASThasaMcaya ItyAdi gurunuM kAma karatAM ane rAtre jJAna meLavatA. keTalIkavAra koI garIba vidyArthI potAne badho samaya adhyayanamAM gALato ane tethI gurunI sevA ke bIjuM kAma karI zakatA nahotA. AvI bAbatamAM potAnI keLavaNI pUrI karyA pachI phInI rakama ApavAnuM vidyArthI vacana Apate. takSazilAmAM vidyAbhyAsa pUro karyA pachI eka brAhmaNa vidyArthIe gaMgAnI pAranA pradezamAM yAcanA karIne gurudakSiNa ApI. atidaridra vidyArthIone mATe dAnavire temanuM kharca pUruM karatA. keTalIkavAra paropakArI gRhasthane tyAM ziSyamaMDaLa sahita adhyApakone bhojananuM nimaMtraNa thatuM. koI kaI vAra AkhA vidyAlayane mATe kramavAra bhojana AgaLathI nirmita thatuM. - keTalAka vidyArthIone rAjaya taraphathI ziSyavRttio maLatI. ghaNuMkharUM AvA vidyAthIene keLavaNI levA mATe potapotAnA dezanA rAjakumAronA sAthIotarIke mokalavAmAM AvatA. kAzI ane rAjagRhanA rAjakumAra sAthe rAjagurunA putrane takSazilAmAM mokalyA hatA, ema jAtakomAM ullekha che. kevaLa ucca keLavaNI mATe rAjya taraphathI rAjyanA kharce vidyArthIe mokalavAmAM AvatA evA paNa ghaNA dAkhalAo maLI Ave che. kAzInA eka brAhmaNanA putrane dhanurvidyAmAM pravINatA meLavavA mATe rAjAe jAte tene takSazilA mokalyo hate. adhyApananI phI kharcanA pramANamAM ghaNuM ochI levAtI. vidyAthIne khAvApIvAnuM tathA rahevAnuM maphata maLatuM ane te uparAMta anya jarUrIAto paNa pUrI pADavAmAM AvatI. keTalAka vidyArthIo adhyApakro sAthe eka ja gRhamAM rahetA ane keTalAka nagaramAM svataMtra makAna rAkhIne vidyApIThamAM zikSaNa levA jatA. keTalAka paraNelA vidyArthIe potAnI strI sahita svataMtra ghara rAkhIne rahetA ane divase vidyAlayamAM abhyAsa karatA. ochAmAM ochA pAMcaso vidyArthIone eka adhyApaka bhaNAvatA. aneka varganA ane varNanA vidyArthIo takSazilAmAM bhegA thatA; temAM brAhmaNe ane kSatriyonuM pramANa vadhAre rahetuM. dUra dezAvarathI rAjakumAro ane zrImaMtanA putra adhyayana karavA atre AvatA. vyApArIo, darajIo ane mAchImAranA putrano paNa chAtravRMdamAM samAveza thato. mAtra cAMDAlene dAkhala karavAmAM nahotA AvatA. pitAnA janmanuM durbhAgya vicArIne be cAMDAla-kumAro potAnI jAti chupAvIne, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 takSazilAnuM prAcIna vidyApITha brAhmaNa vidyAthI onA veSa dhAraNa karIne takSazilA gayA ane tyAMnA eka prasiddha adhyApaka pAse teoe abhyAsa karyo. eke te abhyAsamAM saphaLatA saMpAdana karI, paNa ekavAra kAi grAmavAsIe vidyAlayamAM bhAjana ApyuM hatuM tyAM ajANatAM cAMDAlanI khelImAM ne vAtacata karatAM pakaDAi gayA ane pariNAme temane vidyApIThamAMthI dUra karavAmAM AvyA. cAMDAlisavAya badhI jAtie.ne adhyayana karAvavAmAM AvatuM, e ApaNe joyuM. adhI tie vaMzapara'parAnA dhaMdhAne mATe taiyArI karatI evuM khAsa nahetuM. keTalAka brAhmaNA jAdune abhyAsa karatA ane keTalAka dhanurvidyAmAM prAvINya meLavatA. kAI brAhmaNa vijJAna zIkhate! ane kAi vedatrayI tathA aDhAra kalAnA abhyAsa karato. badhA prakAranA ane badhI sthitinA yuvAne vidyAnA upArjanamAM nAta-jAtanA bhedo mAvI detA. rAjakumAro ane zrImatanA putrA, vyApA rIo ane darajIe, peAtAnI phI na ApI zake tevA garIba vidyArthIo-sarve-samAnatAthI paraspara vartAtA. ekaja vidyAlaya ane vidyAgurunA ziSyetara ke baMdhubhAvanI gAMThathI te baMdhAtA. prAmANika zramanu gaurava te svIkAratA hatA. garIba vidyArthI ene sevakanI peThe sevA karavI paDatI; paraMtu ucca varganA vidyArthI enI sAthe teeka samAnatAnA dheAraNe rahI zakatA. vaLI vidyAlayamAM sAdA ane niyamananAM keTalAMka dhAraNA upara bhAra mUkavAmAM AvatA, tethI badhA bheda Ape|Apa dUra thai jatA. ApaNe upara joI gayA ke, kAzInA rAjakumArane enA pitAe mAtra eka capalanI bleDa, pAMdaDAMnI chatrI ane ekahajAra dAma ApyAM hatAM. emAMthI potAnA khAnagI kharca mATe rastAmAM te eka pAi paNa vAparI zake tema nahatu. A pramANe eka rAjakumAra eka nirdhana manuSyatarIke vidyAlayamAM praveza kare che. kAzIno rAjakumAra bruTanI vAta paNa kAMika AvIja che. eka vakhata adhArAmAM athaDAvAthI enAthI eka brAhmaNanuM bhikSAnuM kamaMDaLa bhAgI gayuM. enA badalAmAM eka TakanA bhAjananI kiMmata ApavAnu e brAhmaNe ene kahyuM, tyAre rAjakumAre uttara vALyAH-atyAre huM bhAjananI kimata ApI zakuM tema nathI. huM kAzInA rAnane putra chuM, mATe jyAre huM mArA rAjyamAM pAche jAuM tyAre tuM mArI pAse Avaje.' A uparathI jaNAya che ke, rAjAnA putrA paNa vidyAlayamAM peAtAnI pAse dravya rAkhI zakatA nahi. vaLI rAjaputra aparAdha kare te sAmAnya vidyArthInA jeTalAja tene daMDa thatA. vidyArthI one sAde khArAka ApavAmAM AvatA. cAkhAnI gheMza nAstAmAM apAtI, bhAjananAM nima traNAmAM zeraDI, geALa, dahI ane dUdha pIrasAtAM. bIjI rIte paNa vidyArthInu jIvana AkarU hatuM. A anekaraMgI chAtrAnAM vidyAlayeA uparAMta takSazilAmAM brAhmaga ke kSatriyanA viziSTa varSAMte mATe paNa vidyAlayo hatAM. kASTha gurune tyAM pAMcasA brAhmaNa-vidyArthIeja hAya ! kAne tyAM mAtra kSatriyeja hoya. pAMcaso vidyAthI ene ekIsAthe zikSaNa Apavu, e eka gurune mATe avasya ghaNu kaNa hatuM. uMcA varganA vidyArthIe gurune zikSaNukAmAM khAsa sahAyatA ApatA. keTalIka vAra vighAguru poteja 'vaDA vidyArthI 'te peAtAnI gerahAjarImAM peAtAnuM kAma saMbhALavAnu kahetA. takSazilAnA eka vidyAguru ekavAra kAMi kAmane mATe kAzI gayA ane vaDA vidyArthIne kahetA gayA ke, putra! bahAragAma jAu chuM; mArI gerahAjarImAM A ziSyAnuM zikSaNa tAre sabhALavAnuM che.' A pramANe A meTA vidyArthIe adhyApakanA kAmATe turataja lAyaka banatA. hamezAM vidyAlayomAM rAtre ane divase chUMde jUDe samaye ghaNA varSo levAtA. vidyArthIone anukULa Ave evA samayeA geADavI adhyApana thayuM. garIba vidyAthI o jee divase paricaryoMmAM rokAtA teo gurue pAse rAtre bhaNatA. rAjakumAra haiM adhyApaka pAsethI zikSaNa lai meDI rAtre aMdhArAmAM potAne ghera pAza karyo hate. je je vidyArthIe z2I ApIne bhaNatA temane jyeSThaputrasamAna gaNavAmAM AvatA ane tyAre tee icche tyAre temane zIkhavavAmAM AvatuM. have ApaNe takSizalAnA abhyAsakrama upara AvIe. jAtakeAmAM vAraMvAra ullekha karavAmAM AvyA che ke, taLirAlAmAM vedatrayI ane aSTAdaza kalAmAM keLavaNI paripUrNa karavAne vidyArthIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhuprArthanA AvatA. keTalIkavAra veda athavA kalAo bemAMthI eka vidyArthIo pasaMda karatA. jAtakanA samayamAM atharvavedana sAmAnya keLavaNImAM samAveza karavAmAM Avato nahi. veda kaThe karavA paDatA. takSazilAnA guruonA mukhethI pAMcaso vidyArthIo vedAdhyayana karatA. takSazilAnAM keTalAMka vidyAlayamAM hastizikSA, mRgayA, dhanurvidyA, Ayurveda vagere zIkhavavAmAM AvatAM. AmAMthI eka vidyAmAM ghaNA vidyAthIo niSNAta thatA. pratyeka viSayanuM zAstrIya temaja vyavahAropayogI jJAna ApavAmAM AvatuM. gurunI dekharekha nIce Ayurvedane abhyAsa karAvavAmAM Avato. takSazilAmAM vanaspatinuM jJAna saMpAdana karavAmATe pratyeka choDanA guNo vaidyaka dRSTithI tapAsavA paDatA. bIjA viSayomAM vidyAbhyAsa pUro karyA pachI vyAvahArika jJAna meLavavAne vidyAthIo pravAsa karatA. eka brAhmaNa vidyArthIe takSazilAmAM dhanurvidyAmAM nipuNatA prApta karyA pachI potAnI kaLAnA vyavahArU upayogane mATe cheka AMdhradeza sudhI pravAsa karyo. magadhane rAjaputra, takSazilAmAM badhI kaLAonuM jJAna prApta karIne vyAvahArika jJAnArthe gAmegAma pharyo. keTalAka to sthAnika rItarivAje samajavAnA hetuthI pravAsa karatA. zikSaNa pUre karIne vyApArInA be putra ane eka darajIne putra gAmaDAMnA rItarivAja jANavAne mATe pravAse gayA. kAsalano rAjakumAra veda ane kaLAone sAMgopAMga adhyayana karyA pachI vyavahAropayogI jJAna meLavavAne dezaparadeza vicaryo. A pramANe A samayanI keLavaNInuM agatyanuM svarUpa e hatuM ke, snAtaka athavA niSNAta thayA pachI jUdA jUdA dezanA rItarivAja, manuSyasvabhAva ityAdi pArakhavAne vidyArthI pravAse jato. AthI enI daSTi vizALa banatI ane jIvanane mATe e bahu sArI rIte taiyAra thato. takSazilAmAM AyurvedanI uttamottama koleja hatI. prasiddha vaidya chavaka tyAMnA vidyArthI hatA. vaLI dharmazAstrane paNa ahIM A sarasa jJAna apAtuM. takSazilAnI lazkarI zALAo' kAMI ochI prasiddha nahotI. evI eka zALA to hiMdanA ekase traNa vidyArthIone zikSaNa ApyAnuM vAstavika abhimAna letI. madhyakAlIna hiMdamAM je ucca pada nAlaMdAnuM hatuM, tevuM ja unnata sthAna prAcIna hiMdamAM takSazilAnuM hoya ema jaNAya che; paraMtu A mahAna vidyApIThano nAza atyaMta svachaMdI ane niya rIte karavAmAM Avyo. I. sa. 450 thI 500 sudhImAM jaMgalI dRNa lokoe takSazilAnA vidyApIThano vinAza karyo.* prabhuprArthanA ("vizvAmitra" nA eka aMkamAMthI) bhAratanA leka mehasiMdhumAM nimagna thayA, daI gItAjJAna tene duHkhathI choDAvaje; pApIothI pRthvI che pUrNa parAdhIna banI, prANIonI viSama vibhinnatA haThAvaje. bhUlI paMthe bhaTakI rahyA che badhA bhAratIo, satvara sumANe karmane batAvajo divya darzAve jati muktinI batAvI yukita, dAsanI suNIne rADa, vAra na lagAvaje. 4 A lekha lakhavAmAM nIcenAM sAdhanane chuTathI upayoga karyo che:1 De. enI besaMTanuM "iDiyana ejyukezana-pAsTa enDa prejhanTa." 2 TaeN. rAdhAkayuda mukuIno vizvabhAratI, akabara, 1923mAMne "iDiyana ejayukezana kaeNma dhI tasa' nAmano lekha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANInA anubhavI upAyo pANInA anubhavI upAya (lekhaka-paM. mahAvIra prasAda zamAM vaidya. "kailAsa "nA tA. 28-3-17 nA aMkamAMthI ) apsvantara mRtamapsu bheSajam / apna somA abravIdantarvizvAnibheSajA // Apa: praNIta bheSajaM varU~pya tanve mamaH / zaM na Apo. dhanyayA, zaMbhusatvanapyAH // zaM naH khanitrayA mApa: rAmu : kukama amRtA: I rivA nI nuM vArSia | (ve) arthAta-jaLamAM amRta che, jaI padhi che, jaLamAM sau auSadho che. he jaLa ! tuM amArA zarIramAM roga nivAranAra dhirUpa thAo. amane masamRmi tathA anupadezanuM jaLa hitakAraka thAo. kuvAnuM jaLa, ghaDAmAM bhareluM jaLa sukhadAyaka thAe.. varasAdanuM jaLa kalyANadAyaka che. vagere. paNa Aja ja' kahe jagAe amRta ane kaI jagAe jheranuM kAma kare che. jue, gosAMIjIe paNa e vize kevuM lakhyuM che ke: gRha bheSaja jala pavanapaTa. pAya kuga suga; hata kuvastu suvaratu jA, lakhahi sulachana loga, payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam / (amarakoza: ) amRta ane jIvana vagere zAkha ja che. gaMgA, triveNI vageremAM sattAna karavAno mahimA ghaNeja che; kemake tyAMnAM pANImAM aneka guNa rahelA che ya che. temAM ranAna karavAthI athavA bIna ke I pravAhamAM nAna karavAthI roga nAza pAme to temAM Azcarya pAmavA jevuM zuM che! - keTanInI jaLacikitsA-kaTisnAna ane bApa vagerenAM nAnathI rega nAbuda thavAnuM mULa kAraNa eja che. nIce lakhelA prAge kevaLa jaLadvArA siddha thAya che. te ghaNuja upakAraka, AzakAra ka tathA adbhUta pariNAma ApanArA ane anekavAra anubhavAyelA che. te nIce pramANe: (1) je mANasa hamezAM traNa vAra ThaMDA pANIthI kogaLA kare che, mukha dhue che, ane e pANI chAMTe che ane zuddha jaLamAM AMkha ughADe che, tene AMkhanAM dada kadI thatAM nathI. (2) bhojana bAda bhInA hAtha ekabIjA sAthe ghasIne AMkhee lagAvavAthI A bemAM aMdhArAM AvatAM nathI. (3) je mANasa daya pahelAM e thI uSa:kALamAM ATha aMjali zItaLa jaLa pIe che, te vAtapittAdi uge upara jaya meLavI daIyutha prama kare che. (4) prAta:kALe jaLa saMdhavAthI vALa dhoLA thavA, saLekhama, svarabhaMga, khAMsI ane zeparoga nAbuda thAya che tathA AMkhanuM teja vadhe che. (5) sUtI vakhate paga dhoIne sUvAthI uMdha sArI Ave che, AMkhonuM teja vadhe che ane kharAba svane AvatAM nathI. (6) prAtaHkALamAM leTe leTe pANI reDI snAna karavAthI rUpa, teja, baLa, buddhi, pavitratA, yaza, medhAzakti, AyuSya ane ArogyanI vRddhi thAya che. maLaddhi ane kharAba svapanane nAza thAya che. (7) vahetA pANImAM snAna karatI vakhate aDake che chevAthI keTalAka mANasane aDavAno roga maTI gayuM che. (8) sApanA jhera ane aphINanA jheramAM reNImAM cetana nA Ave tyAM sudhI mAthA upara ghaDedhaDA pANI reDavuM. AthI camatkArika lAbha thAya che. (9) pattika (pittathI thayelA) unmAdanA rogIne 108 ghaDA pANIthI snAna karAvavuM ghaNuM ja phAyadAkAraka che. (10) agni upara ukALIne 3 bhAganuM pANI rahe te pIvAthI pitta, arthe rAkhIne pIvAthI kapha ane cothA bhAganuM rahe teTaluM ukALeluM pANI pIvAthI vAtaroganuM zamana thAya che. (11) batrIsa dIpaka (keDIyA ) pANIne ukALIne temAMthI eka ke DIA jeTaluM pANI bAkI rahe te pANI saheja garama garama keTalIka vAra jarUra pramANe pAvAthI bhayaMkara nipAta javaramAM avazya phAyado thAya che. (12) kapha athavA lehI sukAI javAthI ke rokAI javAthI thayelI AdhAzIzI keIpaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ www vidhavA Azrama (AryasamAja) kAzI prakAre maTatI nathI, te upara prAtaHkALamAM nAkavATe thoDuM thoDuM pANI pIvAne abhyAsa pADavAthI hameza mATe sAruM thai jAya che. (13) prAtaHkALamAM nAkavATe pANI pIvAthI zaLekhama maTI jAya che. (14) atyaMta vyAyAma karavAthI zarIramAM garamI ghaNI vadhI gaI hoya te taratAM taratAM keTaloka vakhata haMmezAM snAna karavAthI te zAMta thaI jAya che. (15) page cAlavAnI musApharImAM keTaleka aMtare pANIthI paga dhotA rahevAthI musApharIne tApa ane thAka bahu jaNAto nathI. (16) pANImAM besIne bastIpradezane ghasI ghasIne dhotA rahevAthI bastipradezanA keTalAya roga nAbuda thAya che. (17) dAMtanA dukhAvAmAM vahetA pANImAM (jemake yamunAjaLamAM ) vAraMvAra kegaLA karavAthI ane AMgaLI vaDe dhIme dhIme khUba ghasavAthI avALAM phUlavA tathA bIjA roga nAbuda thAya che. vidhavA Azrama (Arthya samAja) kAzI ( vaizAkha-1983 nA gRhalakSmI nA aMkamAMthI ) 3 varSa hue kAzI kI AryasamAja ne eka vidhavA Azrama sthApita kiyA thA. sthApita hote samaya isameM kevala 4 vidhavA thI. rUpaye kI taMgI aura kAryakartAo kI kamI hene para bhI isa Azrama ne Azcaryajanaka unnati kI hai. yadyapi isa Azrama kA nAma vidhavA hai para isameM pratyeka asahAya nArI kI rakSA kI vyavasthA kI jAtI hai. 1 lI Disembara sana 1925 se 30 navembara sana 1926 taka praviSTa huI striya kI saMkhyA vidhavA 103, sadhavA 36, kumArI pa, kula saMkhyA 144 he. pAThaka dekheM ki vidhavA ke alAvA 36 sadhavA aura 5 kumAri bhI anAthAvasthA meM isa Azrama meM pahuMcI hai. Azrama ke tRtIya vArSika vivaraNa se patA calatA hai ki ye sadhavAoM aura kumArikA adhikatara apane saMbaMdhI loge se hI balAtkArapUrvaka bhraSTa kI gaI hai, aura bheda khulane para ghara se nikAla dI gaI che. vidhavAo ke patita hone meM bhI saMbaMdhI logoM kA hI adhika hAtha rahA hai. jaba ghara ke hI loga apane Azraya meM paDI huI asahAya vidhavAo para pAzavika atyAcAra karane lage te unakI rakSA kauna kare ? ina vidhavAo ne je apanI AtmakathA chavAI hai unako paDha kara ragaTe khaDe ho jAte hai. kisI para sasura ne, kisI para jeTha ne, kisI para mAmA ne aura kisI para devara ne balAtkAra kiyA che. samajha meM nahIM AtA ki aise loge ko bheda khulane para vidhavAo ke ghara se bAhara kara dene kA aura vidhavAvivAha ke viruddha AvAja uThAne kA kyA hakaka che! isa Azramane 60 vidhavAo ke vivAha karAve che. 4 ke naukarI dilAi che. 43 garbhavatI vidhavAe lI huM. Azrama meM 33 bace paidA hue hai. yadi yaha Azrama na hatA te ve bacce janmate hI mauta ke muMha meM cale jAte. isa Azrama kA kArya bahuta saMtoSajanaka aura sucAru rUpa se calatA huA najara AtA che. pratyeka bhAibahina ke Isa Azrama kI sahAyatA karanI cAhIe. sUcanA:-gujarAtakAThiyAvADamAM paNa strI jAtipara AvI duSTatA cAle che, te vartamAnapatramAM AvatI hakIkato kahI Ape che. kAzI te AvyuM hiMdanA hadayapradezamAM, eTale AvA prasaMgamAM sAcA hadayathI sevA karanArA Azrame nIkaLe temAM Azcarya nathI. gujarAta to A maLapradezamAM, eTale A taraphanA loko te dhanaprApti ne pelI kIrti mATe keAI vaLI upara uparathI meTAM moTAM nAmadhArI AzramanA baDekhAM bane te bane. bAkI aMdarathI kene paDI hoya ke AvI tevI sevAo pAchaLa samaya ane dhanane chUTathI upayoga kare ! jhAMkhuM smaraNa che ke, keTalAka AryasamAja baMdhuo A tarapha paNa evo yatna karI rahyA che. zrIhari temane adhikAdhika utsAha, AyuSya ane saphaLatA Ape. lI. bhikSu akhaMDAnaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 jJAnanA dIpaka pragaTAve. jJAnanA dIpaka pragaTAvo. (dalitakoma nA tA. 7-12-26 nA aMkamAMthI ) Aja ApaNe kaTokaTInA jamAnAmAMthI pasAra thaIe chIe. AthI karIne AjathI traNacAra jamAnA pahelAM ApaNe je jAtanI jIMdagI gujAratA, te jAtanI jIMdagI gujAravAthI ApaNuM kAma nahi cAlI zake. ApaNe prajAo ane sAmrAjyanI caDhatI ane paDatI nihALI che. japAnanA utthAna ane vikAsa tame joyA. adhI sadI pahelAMnuM japAna kevuM hatuM te tame jAryuM che. teNe potAnA ALasane dara pheMkI dIdhuM, namAlApaNAne haTAvI dIdhuM ane Aja prajAsaMghanI vacamAM jaI khaDa che. te pragati ane kItinA mArga upara AgaLa dhapI rahyuM che, ane ApaNe jamAnAo thayAM uMghamAM paDayA chIe. e uMghamAM ne uMghamAM ApaNe pAchaLa paDatA gayA chIe. briTiza hiMdamAM ApaNI AjanI hAlata kAje rAjakartAvargane mAthe saghaLA doSa ThAlavavAmAM Ave che paNa teja vakhate ApaNe eka bAbata bhUlIe chIe. e bAbata e che ke, ApaNe pharaja cUkayA chIe; ane A bhUlano doSa bIjane mAthe DhoLavAnA bahAnAnI sagavaDa ApaNe dhI kADhI che, paNa mAtRbhUminA sAcA putratarIkenI ApaNI pharaja je ApaNe adA na karIe te rAjakatAM game teTalo bhalo hoya toya zuM karI zakavAnA ? samasta hiMdI prajAno ekaja dharma che. e dharma te rASTradharma, mAtRbhUmipratye ananya premadharma. rU-japAnIsa yuddhasamaye japAnanI prajA eja premadharmathI thelI banI hatI. dezanI bhUmi pratyenA e ananya premane kAraNe e yuddha mAM keTalIka mAtAe ApaghAta karavAnuM bahetara mA tu; DeAra! temanAM bALake laDAInA kAyadAnI rUe sainyamAM bharatI thaI zakyAM na hatAM. japAnIsa mAtAone e apUrva jusso hato. rAjapUna vIratvanA divasomAM ApaNA dezamAM paNa evI mAtAo hatI ane atyAre paNa phAMsIne lAkaDe laTakatA potAnA putrane joi hasanArI koI koI mAtAe hayAta che. potAnI jAta-peTanI prajAne sthAne rASTrapUjAnI sthApanA karavI paDaze. e tava jayAre ApaNI mAtAe samajaze, tyAre te kSaNa ApaNA dezanA ItihAsamAM nedhavAlAyaka paLa lekhAze. tamArA dezapratyene tamAro pahelo dharma e che ke, tame tamArI mAtAo, baheno, strIo ane putrIne samajAve ke vizvavidyAlayanuM zikSaNa pAmI bahAra AvavAmAM sarakArI ke khAnagI gulAmI karavA karatAM kAI Araja hetu rahe che. tamArA bALakane snAtaka banyA pachI vakIlAta kAje dhakelatA nahi. rASTranI zaktinA garvano khyAla rAkho. ApaNe deza vakIlothI ubharAya che. Aja ApaNe dezabharamAM kAma karanArAonI jarUrata che. Aja dezanA khUNe khUNAmAM, gAmaDe gAmaDe, dUra dUranA jhuMpaDe jhuMpaDe, e ajJAnanA aMdhakAramAM paDelAM dareka sthAnamAM jJAnane dIpaka pragaTAvavAnI jarUrata che. ApaNA dezanA vAnaprastha thayelA amaladAro paNa dezakAryamAM sArI sevA bajAvI zake; paNa hAla te teo paNa nokarI parathI utaryA pachI nakAmo samaya barabAda kare che. A amaladAromAMnA keTalAka to potAnA amaladaramyAna "svadeza"-vilAyatayAtrA karavA pAchaLa hajAra rUpIA khaca kADhe che. A hajAro rUpIAmAMthI je teo zeDI paNa rakama temanA A dezavAsI ajJAna bhAIone keLavaNI ApavA pAchaLa khace teya dezapratye agaNita sevA bajAvI zake. teo bhale rAjakAraNamAM bhAga na le! paNa dezanI sAmAjika, Arthika ke dhArmika su kAje temaNe zuM karyuM che ? "." teo gAmaDAonA punargaThananI bAbatamAM lAMbI-cADI vAto pheke che. ApaNA kAryanuM kendra gAmaDAMo che. keLavAyelA vargane koI ne koI divasa gAmaDAMomAM pAchA javuM ja paDaze, te pachI Ajeja te kAma zA sArU karatA nathI ? AcArya praphulacaMdra rAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraprAMtanA yuvakone zikSaka anAvavAnA khAsa va paraprAMtanA yuvakeAne zikSake manAvavAnA khAsa varga dezanu yAvana prakhara ane majabUta banAvavAne nizcaya ( dainika " hiMdustAna " nA eka aMkamAMthI ) ,, amarAvatInA " zrI hanumAna vyAyAma prasAraka maMDaLa " taraphathI " zArIrika zikSaNavarga"ne 1927 ne! bahAra paDele hevAla atre vigata vAra ApavAmAM AvyA che. te pratye ame guja rAtI yuvakAnuM khAsa dhyAna kheMcI AvatA me mahInAmAM A vargane avazya lAbha levAnI ati AgrahapUrvaka bhalAmaNa karIe chIe. dezabharamAM aMgabaLa keLavavA vyAyAma zALAe sthApana thavI joie, evI A maDaLanI umeda che; ane tethI teo upale varga zarU karI eka mahInAmAMja zikSakA taiyAra kare che. ame AzA rAkhIzuM ke, AvatA unALAmAM gujarAtanA zahere zaheramAMthI thADA ghaNA paNa yuvAne amarAvatI jai A vargane lAbha leze. taMtrI dezanA yuvAnavanI zArIrika unnati karavAnA hetuthI sana 1914 mAM amarAvatImAM - zrI hanumAna vyAyAma prasAraka ma`DaLa"nI sthApanA karavAmAM AvI hatI. A maMDaLa mAraphate hAla ekalA varADa prAMtamAMja se| vyAyAmazALAe cAlatI heAI te sarvemAM maLI Azare traNa hajAra yuvake aMgabaLa keLavI rahyA che. A seA zALAmAMnuM hanumAna vyAyAma maMdira mukhya hAi pAMcaseA yuvAne tene lAbha le che; eTaluMja nahi paNa pUnA, nAgapura, jabalapura, mIraja,haidrAAda vagere jevAM dUranAM sthAethI paNa keTalAka vyAyAmapremI yuvake AvI ahIMthI tAlIma meLavI gayA che; ane tapeAtAnAM zaherAmAM vyAyAmapracAra karI rahyA che. maMDaLanA zikSakavaga AjanI sthitimAM dezabharamAM vyAyAmane prasAra thavA atyaMta agatyaneA che; paNa te mATe kAi bahAranA zaheramAM jai pAMca-cha varSa sudhI rahIne tAlIma meLavavI azaya thai paDavAthI A maMDaLe. darasAla unALAnA rajAnA divaseAmAM khAsa zikSakavaga khAlyA che, jemAM deDha mahInAmAM zikSaka taiyAra karavAmAM Ave che. pahele varSe A varganA mAtra 13 vidyArthI e eja lAbha lIdheA hateA; paNa chellAM traNacAra vamAMja A saMkhyA 200 jeTalI vadhI paDI ane chellA unALAmAM te madrAsa, karnATaka, mahArASTra, pUnA, gujarAta, kAThiyAvADa, khIhAra, yuktaprAMta, khAnadeza jevAM dUranAM zaherAmAMthI zIkArasapatrAsaha lagabhaga 350 yuvAne tAlIma meLavavA AvI caDhayA hatA; jemAM hAiskUlanA mAstareA, heDamAstara, vakIleA, DAkaTarA, skAuTa kamIznare vagere paNa hatA. AthI " nAcuM mitravanaya vasudhAvyAM samArAdhanam " e kavi kAlidAsanI ukti A varSAMte kharAkhara lAgu paDe che. lazkarI kempanI zista A vargonI rahevAnI tathA khAvAnI vyavasthA zrImAnaze pannAlAlajInA sIbAgamAM lagabhaga 15 taMbu ThokI karavAmAM AvI hatI. A tajIne zivA zikhara''tAnAzibira' vagere nAme ApavAmAM AvyAM hatAM. AthI kema jANe lazkarI kempamAM ApaNe karatA na heAie eve jonArane bhAsa thayA vinA rahetA nahi. A kaeNmpampara dekharekha rAkhavA cAra suparinTenDenTa rAkhavAmAM AvyA hatA. rAtre paherI rAkhavAmAM AvatA. suparinTenDenTanI paravAnagIsivAya kaeNmpaahAra javAnI manAi heAya che. vAMcavAmATe sarve pramukha patra! rAkhavAmAM Ave che. A vagA lAbha lenAra mahemAna mATe 150 kA kartAe kAipaNa jAtanI nika apekSAvinA kAma karatA hatA. kempanu` kAmakAja prAtaHkALe barAbara pAMca vAge byUgala thatAMnI sAtheja sarve yuvakAe uDIne peAtAnA prAtaHvidhi ATApI lai yuniphAma caDhAvIne pANuAcha vAge medAnamAM hAjara thaI javuM joie. bAda prathama rASTrIya bhAvavAhI prArthanA gAvAmAM Ave che. te pachI cha vAgyAthI abhyAsakrama zarU thai jAya che. AkhA zikSaNukramanA traNa varga pADavAmAM AvyA che. pahelA vargonA sAta vibhAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6pa0 jagatamAM mitra-ratna aNamUla! che. savAranA 6 thI 9 sudhImAM cAra viSaya ane sAMje pa thI sudhImAM traNa viSaya; ema tAlIma ApavAmAM Ave che. savAranA 10 thI 12 daramiyAna nyA- jamaNa karavAnuM hoya che. 12 thI 3 sudhImAM ArAma, vAMcana, zIkhI gayelA viyenI noMdha ane DAyarI lakhavAnI hoya che. AmAM mAnasika pragativaye paNa lakhavuM paDe che. kA thI 8 nA kalAkamAM "pharsTa eIDa" (tAtkAlika gulA, prakRtisvAdhya, aMgabaLa vagere vize para bhASaNe thatAM pA thI 8 sudhImAM bhAjana patAvI rAtre 10 vAge gUgala thatAM ArAma kare e dainika kAryakrama hato. ravIvAre rana ApavAmAM AvatI, jyAre atubAjunAM prekSaNIya sthaLo jevA vidyAthI ene laI javAmAM AvatA. pahelA vargano abhyAsakrama pahelA varganA vidyArthIone katI. malakhaba. lADI, skAuTIMga. bAthaTI, yaugika vyAyAma. bhAlA, talavAra, le jhIma, magadaLa, esa, e zikSaNa ApavAmAM Ave che. bIjA vargane upalA uparAMta jamIyA, dAMpaTa, Dabala bAra enuM zikSaNa ApavAmAM Ave che, jyAre trIjA vargamAM A vidheyonI vadhu tAlIma eTale lAThInA humalA, mArAmArI, pharI gadagA, parazunA upayoga vagerenI tAlIma ApavAmAM AvatI. kempamAM dAkhala karatAM pahelAM dareka Ikane dAktara pAsethI tapAsavAmAM Ave che, temaja vacce vacce mIjabAnI, kempa-phAyara jevA prasaMgo goThavavAmAM Ave che. AthI zistanI kaThoratA na bhAsatAM vividhatA, navInatA ane manoraMjakatAne lAbha meLavI vidyArthI kadI kaMTALatA nathI. e rIte eka mahInAne abhyAsakrama thatAM traNa divasa tenI punarAvRtti (rivijhana) karavAmAM pasAra thAya che. te pachI parIkSA levAmAM Ave che. gaI vakhate 250 vidyAthI e. parIdAmAM beThA, jemAMthI 44 varSamAM 1, bIjImAM 10 ane pahelAmAM 172 jaNA pasAra thayA. temane anukrame vyAyAmavizArada, vAmapara ane vyAyAmapraveza evAM prazaMsApatra (saraphIkeTa) ApavAmAM AvyAM hatAM. upara ame khAsa hetusara vigatavAra mAhItI ApI che, je parathI A pracaMDa vyAyAmapracArano pUrepUro khyAla vAcaka meLavI zakaze. tyAM prAMtika ke jAtIya bheda na hovAthI koI paNa gujarAtI teno lAbha lai zake che. gaI sAlanA vidyArthIone ame nAma meLavI tapAsI joyAM, jemAM gujarAtIonI saMkhyA ghaNIja ochI hatI. vAstavika paiseTake gujarAta samRddha che, eTale amarAvatI javA-AvavAnuM reve bhAchuM khecI zake che, paraMtu ApaNA gujarAtI yuvakomAM aMgabaLa mATe hajIya lAgaNI pedathatI nathI, e azocanIya che. je gujarAtI vyApArArthe AkhuM jagata padAkrAMta kare che, yunivarsa nI meTI padavIe (DIgrI meLave che, te zuM kharA hadayathI nizcaya kare te majabUta na bane ? gujarAtanA yuvakoe have A dizAmAM mane nigraha karI jhaMpalAvavuM joie ane gAMDI gujarAta' evA apamAnakAraka zabdothI bIna leke saMbaMdha che te saMbodhana pratyakSa kRtithI nAkhavuM joie. jagatamAM mitra-ratna aNumala! (lekhaka:--jamanAdAsa nArAyaNajI aDhiyA-lahANAhitecchuM" tA. 7-7-27 nA aMkamAMthI) mitra--ratna aNamUla ! jagatamAM mitra-ratna aNamUla ! jaLahaLa jIvana-jata jagAve ! aza-timirane zIvra haThAve ! vicalita-manane supatha batAve ! vipada karI de cUra ! jagatamAM 1 sukha samRddhine pUra sAdhaka ! aghaTita ghaTanAone bAdhaka ! jIvana-raNamAM prabala-sahAyaka ! aDaga TekIle zUra ! jagatamAM 2 ratna-same ujajavala pavitra e ! prema-dayAnuM ra-citra e ! bhAvamAM bhAgye maLe mitra e! sAce, priya, anukUla ! jagatamAM 3 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarva du:khanI davA athavA mAlavIo-smRti sarva duHkhonI davA athavA mAlavIAsmAta ("AryaprakAza nA tA. 6-6-1926 nA aMkamAMthI) aneka sAmAjika kurUDhiothI jarjarita thayela hiMdudharmanA azakta zarIrane bahAranA humalAoe vadhAre kamajora banAvI dIdhuM che. A dazA joIne hiMdadevI raDI uThI che, pitAnA vahAlA bALaka hiMdudharmanI rakSA thAya te mATe sanAtana dharmanA netA paM. madanamohana mAlavIAne te pUche che: bhAratadevI-he narazreSTha ! bhAratavarSa AryasaMskRtino jUne piSaka che-AryasaMskRtinA sUryano ahIMthIja udaya thAya che. Aje A saMskRti nAza pAmI rahI che, TheraThera hiMdumaMdire toDI naMkhAya che, guMDAo hiMdu strIone uThAvI laI jAya che, hajAro loke paradhama, khristi ane musalamAna bane che; hiMdue. aMdara aMdara laDI rahyA che. AvI dazAmAM hiMdu dharmanI rakSA ane tenA prANa kema bace ? te kaho. mAlavI -hadayadrAvaka karuNapUrNa svare kahe che ke, A dazAnI auSadhi mAtAjI ! A rahIH saMghe zaktiH kalau yuge| arthAta kaliyugamAM te ekatAmAMja zakti che. hitAya sarvalokAnAM nigrahAya ca duSkRtAm / dharmasaMsthApanArthAya praNamya paramezvaram // 1 // grAme grAma sabhA kAryA grAme grAme kathA shubhaa| pAThazAlA malchazAlA pratiparva mahotsavaH // 2 // paramezvarane praNAma karIne prAptimAtranA kalyANane mATe, duSTonuM tADana ane niyamana karavA mATe tathA dharmanI sthApanAne mATe dharmAnusAra saMgaThana-milApa karI gAmegAme sabhAo sthApavI joIe, gAme gAme kathA-utsa besADavA joIe, pAThazALA ane mallazALAo ughADavI joIe, dareka parvoe mahatsava ujavavA joIe. 1-2 anAthAH vidhavAH rakSyA mandirANi tathA ca gaudhayaM saMghaTanaM kRtvA deyaM dAnaM ca taddhitam 3 sarvee ekatra thaIne anAtha, vidhavAo, maMdira ane gAyanI rakSA karavI joIe ane te mATe dAna ApavuM. 3 strINAM samAdaraH kAryo duHkhiteSu dayA tthaa| ahiMsakA na hantavyA AtatAyI vdhaahnnH||4|| strIonuM sanmAna karavuM joIe; duHkhIo para dayA rAkhavI joIe; ahiMsakenuM hanana karavuM nahi; AtatAyIno te vadhaja kare. (eTale ke je bIjApara humalA karatA nathI tene mAra nahi, paraMtu je pApI-duSTa hoya, strIo para atyAcAra karate heya, athavA pArakuM dhana pacAvI paDato hoya ane bIjAnA gharane bALI mUkate heya tene ja mAre. je AvA lakane mAryAvagara pitAnA athavA bIjAnA prANa ke dhana na bacI zaktAM hoya te temane mArI nAkhavA eja dharma che.) 4 abhayaM satyamasteyaM brahmacarya dhRtiH kSamA / sevyaM sadA'mRtamiva strIbhizca puruSaistathA // 5 // strIo ane puruSoe abhaya, satya, corI na karavI, brahmacarya, dhRti ane kSamAnuM amRtanI peThe sevana karavuM joIe. 5 karmaNAM phalamastIti vismartavyaM na jAtu cit / bhavetpunaH punarjanma mokSastadanusArataH // 6 // sArAM karmonuM phaLa sAruM ane nigha karmonuM phaLa kharAba maLe che, e na bhUlavuM joIe. karmo pramANeja prANIone vAraMvAra janma levA paDe che ane te ja pramANe mekSa maLe che. 6 smartavyaH satataM viSNuH srvbhuutessvvsthitH| eka evAdvitIyo yaH zokapApaharaH shivH||7|| 'pavitrANAM pavitram yo maMgalAnAzca maMgalam / daivataM devatAnAM ca lokAnAM yo'vyayaH pitA' na ghaTaghaTamAM rahevAvALA-sarvavyApaka IzvaranuM sadaiva smaraNa karavuM joIe, ke jenA samAna bIjuM koI nathI, je eka advitIya che ane duHkha tathA pApane haraNa karavAvALe ziva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ para sarva duHkhanI davA athavA mAlavIo-smRti svarUpa che, je pavitra mAM pavitra che, je maMgalemAM maMgala che, devatAonuM devata che ane sarva brahmAMDano avinAzi pitA che. 7,8 sanAtanIyaH sAmAjAH sikkhAH jainAzca saugtaaH|sve sve karmaNyabhirataH bhAvayeyuH parasparam // 9 // sanAtanadharmA, AryasamAjI, brahmasamAjI, zIkha, jaina ane beDhoe pitA potAnA dharmanuM pAlana karatAM karatAM ekabIjAnI sAthe premabhAvathI vartavuM joIe. 9 vizvAse dRDhatA svIye paranindA vivarjanam / titikSA matabhedeSu prANimAtreSu mitratA // 10 // potAnA dharmavizvAsamAM daDhatA, bIjAonI niMdAne tyAga, matabhedomAM (pachI te bhale dharmasaMbaMdhI ke sAMsArika viSaya saMbaMdhI hoya) sahanazIlatA ane prANimAtramAM mitratA rAkhavI joIe. 10 'zrUyatAM dharmasavasvaM zrutvA cApyavadhAryatAm / AtmanaH pratikUlAni parepAM na samAcaret // 11 // A dharmasarvasvane sAMbhaLe, sAMbhaLI te pramANe AcaraNa karo. jevuM AcaraNa pitApratye thavAthI game nahi tevuM AcaraNa tame paNa bIjA pratye karaze nahi. 11 yadanyavihitaM necchedAtmanaH karma pUruSaH / na tatparasya duHkhaM vA jAnanAniya mAtmanaH // 12 // - je AcaraNane manuSya pitA mATe I che nahi, tevuM AcaraNa teNe anya pratye paNa karavuM nahiM; kAraNake potAne na kare tevI vAta kAI kare te keTaluM duHkha thAya che? 12 na kadAcidibhetvanyAnna kaMcana vibhIpayet / AyattiM samAlaMvya jIvetsajana jIvanam // 13 // pite koithI na Dare ane keIne na DarAve. AryavRttinuM avalaMbana karIne sAjana puruSanuM jIvana jIve. 13 sarve ca sukhinaH santu sarve santu niraamyaaH| sarve bhadrANi pazyantu mA kazciduHkhabhAga bhvet|| sarva sukhI rahe, sarva nirogI rahe, sarvanuM kalyANa he, koI duHkhI nA hA. 14 ityuktalakSaNA prANiduHkhadhvaMsanatatparAH / dayA balavatAM zobhA na tyAjyA dharmacAribhiH / 15 / prANuonAM duHkha ane ciMtA dUra karavAmAM tatpara dayA e baLavAnanI zobhA che. ene tyAga egya nathI. 15 pArasIyamusalmAnarAsAiyayahIdobhaH / dezabhaktaH militvA ca kAyA deza samunnatiH // 16 // dezonnatinAM kAmo dezabhakta pArasIo, musalamAna, bristio ane yahudIonI sAthe maLIne karavAM joIe. 16 puNyo'yaM bhArato vo hiMdusthAnaH prkiirtitH| variSThaH sarva dezAnAM dhanadharmasukhapradaH // 17 // A puSyarUpa bhAratavarSa hiMdusthAna nAmathI prasiddha che, pavitra che. dhana, dharma ane sukhane ApanAro A deza sarva dezamAM uttama che. 17 'gAyaMti devAH kila gItakAni dhanyAstu ye bhAratabhUmi bhaage| svagopavargasya ca hetubhUte bhavAn bhUyaH puruSAH suratvAt ' // 18 // devatAo gAya che ke, jemane janma A bhAratabhUmimAM thAya che teo dhanya che, ke jyAM janmIne manuSya svargasukha ane mekSa baMne meLave che. 18 mAtRbhUmiH pitRbhUmiH karmabhUmiH sujanmanAm / bhaktimahati dezo'yaM sevyHpraannedhnairpi||19|| A amArI mAtRbhUmi che, amArI pitRbhUmi che, sujanmAonI karmabhUmi che. A dezanI khUba sevA karavI joIe. prANa pAtharIne ane dhana khacIne enI sevA karavI joIe. 19 uttamaH sarvadharmANAM hinda dharmo'yamucyate / rakSyaH pracAraNIyazca sarvalokahitaSibhiH // 20 // | sarva dharmomAM zreSTha evA A dharmane hiMdudharma kahe che, samagra saMsAranuM hita IcchanArAoe A dharmanI khUba rakSA ane pracAra karavo ghaTe che. 20 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhavAvivAhagyi che ke agya? vidhavAvivAha yogya che ke ayogya? (lekhaka:-ma mohanadAsa karamacaMda gAMdhI-navajIvana' tA. 10-7-27 nA aMkamAMthI) avicArI mAbApe jene bacapaNamAM paraNAvI dIdhI hatI, jeNe patine kadI joyo ke oLakhyo na hato te bALA 'vidhavA thaI e bInAne viSe meM mata Apyo hato ke, teno vivAha huM thayo gaNuM nahi; paNa vivAha thayo gaNAya ke nahi e carcA bAjue melIne te bALAne pharI paraNAvavAno mAbApane dharma che. A mAro abhiprAya chApe caDhayo joI eka sajajane mane lAMbo kAgaLa hiMdImAM lakhyo che tenI matalaba A che - "je kAraNe tame bALavidhavAnAM punarlagnane sArU yojaze, te badhAM bIjI vidhavAone lAgu pADI zakAze, te pachI tame vidhavA mAtranA punarvivAhane uttejana Apazo ? huM te kahuM chuM ke, puruSonAMja punarlagna rokavA joIe, ne vidhavAvivAhanI chUTa che. naja ApavI joIe. AvA prakAranI dalIlathI manuSya ghaNuM pApa karato Avyo che. uttaradhruvamAM jyAM bAre mAsa barapha jAmelo rahe che, tyAM manuSyane mAMsAhAra karavo paDe che; tethI ahIM garamImAM paNa mAMsa khAvAmAM doSa nathI evI dalIla karanArA mAMsAhArIone huM oLakhuM chuM. - jyAM tyAMthI pApane poSavAnI vAta ApaNane turata jaDI Ave che. puruSa punarlagna karato rokAvAno nathI, paNa ene ADe dharIne vidhavAne nyAya cUkavavAnuM mulatavI rAkho. svarAjyane sArU ApaNane nAlAyaka banAvanAra kahe che, 'lAyaka bane ne svarAjya lyo.' aspRzyane dabAvI tenI adhogati karanAra ApaNe kahIe chIeH "aspRzyo sArA thAya ne bhale ApaNI sAthe bhaLe. manuSya potAnI pAse khoTA vANiyAnI jema be trAjavAM rAkhe che. ekathI le che ane bIjAthI de che. potAnA parvata jevaDA doSa rAInA dANA jeTalA jhINuM jue che ne bIjAnA rAI jeTalA doSane parvata jevaDA jue che. je nyAyabuddhithI puruSa vicAre to jANe ke, vidhavAne dabAvavAno tene adhikAra nathI. baLAtyAre paLAveluM vaidhavya bhUSaNa nathI, paNa dUSaNa che. e gupta roga che ne saMgaprasaMge phUTI nIkaLe che. ummare pahoMcelI strI vidhavA thatAM pharI paraNavAnI IcchA sarakhI na kare te jagadvadhA che- te dharmano staMbha che; paNa jene pharI paraNavAnI IcchA thaI che, ne je samAjanA bhayathI ke kAyadAnA aMkuzathI rokAya che, te te manathI pharI paraNI cUkI che. te vaMdanA karavA lAyaka nathI, te dayAne pAtra che ne tene pharI vivAha karavAnI chUTa hovI joIe. pUrve hatI. rUDhine vaza thaIne uMca varNanA gaNutA hiMduoe A aicchika dharmane kAyado karI melI dharmamAM baLAtkAra dAkhala karyo che. | nyAya ema kahe che ke, jyAM lagI vidhurane pharI paraNavAne hakaka che, tyAM lagI vidhavAne teja zarate hevo ja joIe. samAjanI rakSAne sArU amuka pratibaMdhanI AvazyakatA rahe che. te pratibaMdha banne vargane sAruM sarakhA hovA joIe; ne temAM jema AkhA samaju puruSavarganI tema samaju strIonI saMmati hevI joIe. bALavidhavA ane bIjI vidhavA vacceno bheda bhUlAvo na joIe, bALavidhavAne pharI para NAvI devAno mAbApane ne samAjano dharma che; paNa bIjI vidhavAne viSe tevo dharma nathI. temanI upara te atyAre rUTina ke kAnUnano je baLAtkAra che, te dUra karavAnI AvazyakatA che. eTale ke tevI vidhavA bIje vivAha karavA Icche to tene tema karavAnI chUTa hovI joIe. moTI ummare pahoMcelAM vidhura ke vidhavAnAM punarlagna upara te kevaLa prajAmatano aMkuzaja hoI zake. atyAre te prajAmata ulaTI dizAmAM vahI rahyo che; paNa jyAM dharmanuM, maryAdAnuM, saMyamanuM pAlane vyApaka hoya, tyAM thoDAMja strIpuruSe maryAdAnuM ullaMdhana karaze. atyAre te je pALe teno dharma che. sATha varSanA dhanika buTTA daza ke bAra varSanI kanyAnI sAthe trIje vivAha karatAM zaramAtA nathI ne samAja tene sAMkhe cheane jyAre garIba vIsa varSanI vidhavA saMyama jALavavAne yatna karatAM chatAM nathI jALavI zakatI tethI pharI vivAha karavA icche che, tyAre samAja tene tiraskAra kare che ! A dharma nahi paNa adharma che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ uodhana A baLAtkArane, adharmIne dUra karavAnI sAme khIjA dezonI anIti ItyAdi TAMkavAM niraka ane aprastuta che. bALavidhavAthI mAMDIne muThThI vidhavAparyaMta sau satI sItA jevI pavitra hAya tApaNu huM kahuM ke, tene pharI paraNavAnI IcchA thAya te temane baLAtkAre rokavAne kAine adhikAra nathI. temane premapUrvaka samajAvavAnuM samAjanuM kAma che, temane dabAvavAne samAjane adhikAra nathI. vAparatA thai jaie teA 654 peAtAne viSe je gaja ApaNe vAparIe chIe te khIjAte viSe duniyAnA traNe tApa TaLe, ne dharmanI sthApanA pharI ekavAra thAya. udbAdhana ( lekhaka:-ThA. anurUpasiMha 'amara'--' vizvamitra ' nA eka aMkamAMthI ) uThA ! jAgA putrA hamAre, hue kaise prabala haiM ripu tumhAre; humeM nita padma-dalita le kara rahe hai,kaDina atizaya hume duHkha de rahe che. ahahu tuma para hai aisI niMda chAyI, nahIM` paDatA hai tumheM kucha bhI dikhAyI; tumhArA dhana videzI hara rahe haiM, tumhAre sAtha chala nita kara rahe hai gulAmI meM paDe kaba taka raheAge, kaThina pArataMtrya-duHkha kabataka saaAge; uThA beThA jarA AMkhe teA khole, karAge jaga meM tuma bhI kucha tA bele, 3 rahe parataMtra jagameM deza jitane, samhalate aa rahe unamese kitane; jage haiM mizra, TakI aura kAbula, huA hai cIna bhI jaganekA vyAkula, macI jAgRti kI halacala vizvabhara meM, huA hai jAgaraNa pratyeka dhara me; lagI hai kAMpane jAgRti se dharaNI, toye niMda nahI kyA kuMbhakaraNI ? sunA ravAtaMtrya vINA bajra rahI hai, gulAmI eziyA kA taja rahI hai; mRdula uSA chaTA nava chA rahI hai, svayaM ravAdhInatA jatu A rahI hai. 6 sabhI karavAdhIna DhoMge deza jagake, Tege skUla nahIM kayA mere make; jagata ke loga jakha saba jaga rahe hai,te avasara Apa yahu kayAM taja rahe hai! haThA putrA ! nizA vItI hai kAlI, chAi uSA krI prAcI dizi meM lAlI; karA ravAdhInatA ka| aba te svAgata, ravaya' jo Aja devI hai samAgata. jarA sAcA teA mana meM kAna hai| tuma,nahIM kA vIra vaMzaja Ayya DhA tuma ? tumhI saMtAna arjuna bhISme ke hA, tumhIM avataMza lakSmaNu, karNa ke hai| hA putrA! kA huMkAra tuma bhI, ' bAdura ' hA kahe saMsAra tuma bhI; gulAmI kI kaDIkA aba bhI tADA, dhRNita nidrA se aba bhI mukha te meDA. 10 harA pArataMtrya-rajanI zIghra kAlI, dikhAe vIratA apanI nirAlI; amara svAtaMtrya raNa meM nAma hegA, tumhArA lAdhya jaga me kAma hAgA. 11 yahAM ravAtaMtrya-jhaMDA pUira gaDekA, punaH bhArata samunnati para caDhe; 'amara' jaga me tumhArA nAma DhAgA, tumhArA deza phira sukhadhAma DAMgA, 12 - 9 t Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * 7 www.umaragyanbhandar.com
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ muslIma birAdarone bhalAmaNa 655 muslIma birAdarane bhalAmaNa (lekhaka-salAma Alekama. "hiMdusthAna" tA. 9-7-17 nA aMkamAMthI) birAdaro ! Aje tamAro varasamAMno eka mahattvane tahevAra che. A tahevAranuM mULa svarUpa dhyAnamAM ANo. hiMduonA pitRpakSa, pArasIonAM DosalAM teja tamArA meharamane tahevAra che. dareka tahevAra sAthe bhUtakALanA itihAsanI dAhaka ke ulhAsaka smAta rahelI hoya che; tema tamArA bujharanA duHkhadAyaka aMtanuM smaraNa karAvanAre A tahevAra hovAthI atyAre tamAre mananI ekAgratA ane zAMti jALavavI joie. lIlApara lAla DAghA hAla to komI ramakhANonA agnikuMDamAM deza homAyelo che, roja roja kaMI ne kaMI kharAM ne khoTAM tophAne, mArAmArI, gaMbhIra IjAo ane khUnanA kAvanArA samAcAra maLyAja kare che. moharamano tahevAra zarU thaze eTale te uttara hiMdamAMthI tophAnanA samAcAra AvI pahoMcyA ! bIrAdaro ! tamArA dhArmika kaMDAno raMga lIlo che. islAma eTale zAMtidharma, e tamAre dharma che. lIlo raMga e to sRSTinI lIlotarI jevo najarane ThaMDaka ane alAda ApanAre tema manane prasannatA ane sejavalatA ApanAro che; paNa kaMIka kAraNasara uparAchAparI tepara mAnavI lohInA chAMTA uDe che ane tenI AdakatA tathA prasannatA jhAMkhI paDI jAya che. dharmanuM nizAna lohIthI kharaDAvavuM eja bujharagAno Adeza heta, te temaNe te lAla raMganuM banAvyuM hata, lIlA raMganuM nahija; paraMtu jyAre sRSTinI anupama prasannatA darzAvanAra lIlA jhuMDApara vArevAre najarane trAsa ApanAra ane hRdayamAM kamakamATa upajAvanAra lAla leAhInA chAMTA uDAvavAmAM Ave, tyAre saheje vicAra kare paDe che ke, zuM AkhA jagatane AnaMdamaya banAvavAnA hetuo dharAvanAra bujharageDanI ApaNe AvI ja kadara karatA hoIzuM? tophAne kema thAya che? to pachI ApaNe vicAravuM joIe ke, A tephAne kema thatAM haze ? uparaTapake jaNAvavAmAM Ave che te zuM kharuM haze ke tephAnamAM bhAga lenArA badhAja hiMduo ane badhAja musalamAno muDA hAya? temane basa khATakInI mAphaka mAraphADamAMja majhA lAgatI hoya ? nA, nA ! manuSya prANuM AvuM halakaTa ane nIca manodazAvALuM to na ja hoya. to pachI tophAno zAne thatAM haze ? ekaja dezamAM sadIothI vasatA ane ekaja bhUminA khoLAmAM ucharelA bhAI bhAIo Ama verIlA banI lohInuM chaMTANa zAne karatA haze ? AnAM be kAraNe che. eka to prathama saMpIlI prajAnA vinAzamAM ja potAnuM jIvana nibhAvI rAkhavAnI IcchA rAkhatI sarakAra ApaNAmAMnAM sAdAM bheLAM mANasone bheLavI kaMkAsa karAve che. teo e vAta barAbara samajI gayA che ke, hiMdumusalamAnanI ekasaMpImAM, A mahAna dezanI AjhAdI che, tema temano vinAza che. te mATe teo ApaNane laDAvI mAre che; ane bIjuM kAraNa e ke, ApaNAmAMnA je mAletujAra netAo che; te aMgrejonA hAthamAM bAhulA banI nAcI rahyA che. birAdaro ! dinabhara mahenata kheDI pasIne utAranArA tamArA mArA jevA garIbonA A kahevAtA netAo duzmana che. aMgrejo temane mAna cAMdanI ke hoddA zarapAvanI ke bIjI Arthika lAlace Ape che ane tenA badalAmAM teo jamAtanA ane dezanA duzmana banI ApaNI garadano kapAve che ! AjanA AkhA rAjataMtranuM rahasya ja e che ke, temAM eka amuka mAladAra vargane ja lAbha rahyo che ane A varga potAno lAbha jALavI rAkhavA sarakAra sAthe dhArAsabhAomAM tema vyApArI kSetramAM sahakAra karI ApaNane luMTe che. birAdare ! tame jyAre temanI bhayaMkara prapaMcajALa samajatA thaze, tamArA ne mArA jevA garIba paNa pramANika kAmadArone paga nIce cagadI rAkhI lUMTavAnA temanA anerA prayAso tame barAbara jANI lezo to tamane AgevAne kahevAtA setAne sAme pUrepUro TheSa caDhaze. Aje hiMdu ane musalamAna kAmadArone temanA mAladAra netAo jANIbujhane laDAvI rahyA che, tenuM rahasya ja e che ke, ApaNI sthiti koI paNa rIte nA sudhAratAM, ApaNane bhIkhArI rAkhIne ja temane gADI ghoDA ne moTaro doDAvavI che. A dAkhala juo dAkhalAtarIke eka vAta kahuM. dharmane nAme bheLA bhAIonA dilamAM khoTI jhanuna pedA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 dharmane nAme laDI mA bhAratavAsIone samarpaNa ! karI ApaNA netAo ApaNane laDAvI mAre ane ApaNe mArAmArI karI polIsanA pAmAM sapaDAi jela jaie. A badhuM ApaNe A netA kahevAtAM prANInI uzkeraNIthI karyuM, paNa ApaNA jelabhegavaTA pachI ApaNAM je kuTuMbIo pAchaLa rahyAM temanuM A netAone jarAya bhAna che? baDA netAenA bheLavavAthI atyAra sudhImAM jee ramakhANa karI jelamAM gayA, temanAM bhAIbhAMDu ke bAlabaccAMnI kharadAsta A netA kahevAtA prANIe kadI lIdhI che ? ke temaNe potAnA mAMmAMne kALIe tamArA AphatanA avasaramAM tamArI AgaLa dharyAMnu tamane yAda che ? kadIja nahi; kemake tamane laDAvI mAryo ke temane artha sarI gayA ! bALabaccAM taraphe jI eja rIte saheja sahejamAM mArAmArIpara utarI paDI polIsamAM sapaDAe! ane jela javu paDe te tamArAM bALabaccAMotI zI vale thaze ? temane khAvA kANu Apaze ? tamArI gerahAjarImAM gharanu bhADu caDhe ne gharavALeA temane gharamAMthI kADhI mUke te tee bicArAM kAnA Azare karaze ? mahInAnA paisA caDhatAM dUdhavALe dUdha ApavAnI nA pADe te tamArUM vahAluM bALaka bhUkhyuM TaLavaze tenu zuM? Ave vakhate kadI tavaMgarAe garIbane madada ApI che? 1921nI sAlamAM muMbaimAM ramakhANa thayuM te aMge je birAdarA jelamAM pUrAyA temanI jelamAM kevI hAlata thaI che, te me najare nIhALI che; ane vaLI temanAM bALabaccAMonI tyAre kAie kadara karI hatI? A sthiti dhyAnamAM laI jagatanA bheALA kAmadAra birAdArA ! netA kahevAtA mAladArAnA prapAMca samajI le,ane bhAI bhAinI garadana utAravAnI ghelachA cheADI daI bhAicArA vadhAre. divAranA dareka dezamAM je navI sthiti ubhI thAya che te dhyAnamAM rAkhA turkI ne aphadhAnIstAna ne rAnanuM nAva kayI dizAe vahI rahyuM che. tenu nirIkSaNa kare ane jagatanI najaramAM hAMsIne pAtra thatA aTakI kharI AjhAdInu sevana kare.AmIna ! ! dharmane nAme laDI maratA bhAratavAsIone samarpaNa ! cakravartI mahArAjA azoka zilAlekhadrArA zuM kahe che? ( " rAzakti" nA tA. 15-7-27 nuM mukhapRSTha ) devAnAM priya priyadarzI rAjA (azAka) sa dharmanA sAdhue tathA gRhasthAne dAnavaDe temaja anya vividha prakAre pUje che;paNa rAjA dAna ane pUjAne eTaluM mahattva nathI ApatA jeTaluM sa paMthanI sAravRddhine. sAraddhi aneka prakAranI che; paNa tenu' mULa te vANInA saMyama eja che. vANInA saMyama eTale zuM ? ApaNe ApaNI bhASA upara evA kAbu rAkhavA joie ke jethI peAtAnA paMthanIja stuti ane pArakAnA dharmonI nidA na thAya. dha carcA jevA gaMbhIra prasaMgasivAya game te vakhate potAnA dhama nI suMdaratA ane bIjAnA dharmanI eba batAvavA besavAthI ApaNane hINapata lAge che. je vakhate jevA prasaMga hoya te vakhate te te prakAre paradharmItA Adaraja karavA ghaTe che. Ama karavAthI mANasa potAnA dharmane khUba vadhAre che ane khIjAnA dharmAMnI paNa sevA kare che. ema nahi karavAthI mANasa potAnA dharmAMte paNa teADe che ane khIjAnA dharmane paNa nukasAna pahoMcADe che. mANasa peAtAnA dharmanAM vakhANa kare che ane paradharmAMnI niMdA kare che, te te potAnA dharmanI bhaktithIja karavA jAya che. tene thAya che ke, cAle! ApaNe ApaNA dharmAMte sudara karI batAvIe; paNa tema karatAM te potAnA dharmAMteja bhAremAM bhAre nukasAna paheAMcADe che, petAnA dharma teja bhAre dhAta kare che. badhA dharmomAM premabhAva hoya, badhA haLImaLIne rahe, jANe kuTuba eja sArUM" che, eTale judAjUdA pathavALA loko dharmanA upadeza sAMbhaLe ane tenu pAlana kare. azoka rAjAnI khAsa icchA che ke sarva paMthanA leAkA bahuzruta thAo ane temanu jJAna kalyANakArI nIvaDeA. ( dharma dharma vaccenA jhagaDA tyAreja zame jyAre bahuzruta thavAthI mANusanA vicAranI aMdhatA maTI jAya che ane mANasanI vidrattA samAjane kalyANa tarapha dare. ) A vAta jemane pasaMda heAya temaNe lekane samajAvavu joie ke, azeka rAjA dAna ke pUjAne eTalu mahattva nathI ApatA jeTalu sarva dharmonI sAravRddhine eTale ke kalyANa karavAnI zaktine. eTalA mATeja teNe dharma-mahAmAtrA nImyA che. strIone mATe upadezake nImyA che, trAyabhUmikA nImyA che ane bIjI sabhAe paNa sthApI che. Anu phaLa e che ke, darekanA dharmanI paNa vRddhi thai jAya te dharmanA vijaya thAya.' -zAka-zilAlekha- * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSanA bhAvi vidhAyakone 657 bhAratavarSanA bhAvi vidhAyakane [bhAratabhUSaNa paMDita madanamohana mAlavIyAjInA eka atyaMta mananIya vyAkhyAnamAM A mukhya bhAga madrAsanA "hiMdu" patra uparathI tA. 30-7-27nA saurASTramAM chapAyele teno A utAro che.] prophesara kRSNarAvanA A vyAyAma-vidyAlayanA vidyArthIoe je namunedAra ane tAjuba karanArA zArIrika khela 'ApaNI samakSa bhajavI batAvyA che, te joIne mane emaja thaI jAya che ke e khelo pateja, mArA zabdo karatAM vadhAre chaTAdAra rIte hiMdI juvAnone temanAM zarIra la banAvavAno bodha karI rahyA che. zarIrane tAlIma ApavAthI tene keTale sudhI vikAsa sAdhI zakAya che ane zarIravikAsane manuSyanA jIvanamAM keTaluM mahattvanuM sthAna che; e huM mAnuM chuM ke, AjanA meLAvaDAthI ahIM hAjara rahelA sau koIne barAbara samajAyuM haze. A vyAyAma-vidyAlayanA eka vidyArthI geviMdarAvane jyAre ApaNe bhAre vajana uMcakata ane zarIra-baLanA Azcaryajanaka khela karato jotA hatA, tyAre mArA eka mitranA dilamAM saMdeha jA ke, zarIrane ATalI hada sudhI khIlavavAnI zI jarUra che ? paNa e vakhate ja mane mahAbhAratanA gadAdhara bhImanuM smaraNa thayuM ane jyAre pAMca pAMDavabaMdhue ane draupadIjI jIva bacAvavA lAkSAgRhamAMthI suraMgavATe nAsatAM nAsatAM thAkI gayAM hatAM, tyAre e saune pITha upara upADI ekalo bhIma AgaLa cAlyo hata; e AkhI kathA manacakSa samIpa khaDI thaI e kathAnuM smaraNa thatAM mane mArA mitranA saMdehane javAba maLI gaye. ApaNuM juvAne bhIma jevuM adbhuta zarIrabaLa jamAve e, temanA nirbaLa bAMdhavone ane temanI sukumAra bhaginIone, vipadanI veLAe, pITha upara savArI karAvI AphatanI jhaDImAMthI bahAra laI javAne mATe huM hiMdI juvAnone bhIma ane hanumAna sarakhA balavaMta jevAne talasuM chuM, eTaleja zarIravikAsanI saMsthAnI mulAkAta levI e mAre mATe eka mahAmUlI jIvanahANa che. ApaNe A bhAratavarSanA uddhArane mATe je je kAryo karavAnAM che, temAM A kArya-bhAratIya juvAnone zArIrika tAlIma ApavAnuM kAryA-kAMI ochuM mahattvanuM nathI. A paNa pUrNa jAhojalAlIbharyA bhUtakALamAM ApaNuM pUrvajo zArIrika zikSaNanI kiMmata barAbara samajatA. hiMdu itihAsanA uttamottama samaya daramiyAna tame joI zakazo ke, vyAyAmanuM zikSaNa ucca ke nIca-sau koIne ekasarakhuM pharajIAta hatuM. hiMdu itihAsa kahe che ke, kRSNa ane baLarAma vyAyAma karatA: pAMDavo nitya pharajIAta zArIrika tAlIma letA: mahAbhAratano vAcaka jANe che ke, bhIma ane duryodhana e bane pitarAI baMdhuo temanI juvAnInA kALamAM gadAyuddhanI spardhA khelatA. evI rIte gadAnI uttama tAlIma pAmelA bhIma ane jarAsaMdha vacce kustI thaI, tyAre kevI joDI jAmI hatI ? e kaMTha aThThAvIsa divasa sudhI cAlyuM hatuM ane Akhare ekalA bhIme pitAnA anargaLa baLanA pratApe jarAsaMdhane jamInadosta karyo ane tenA kArAvAsamAM goMdhAyelA nRpatione mukti apAvI. tame mahAbhArata vAMco te A bhIma ane jarAsaMdha vacce macelI kustInA aneka dAvapecanuM suMdara varNana tamane maLI zake. tyAreja tamane khAtrI thAya ke, mahAbhAratanA yugamAM paNa kustInI kaLA Toce pahoMcI hatI. jevuM bhIma ane jarAsaMdhanuM yuddha ItihAse neMdhyuM che, tevuMja-bake ethI paNa caDhI jAya evuM, ThaMdvayuddha zrIkRSNa ane tenA mAmA kaMsa vacce khelAyuM hatuM. jyAre kRSNa ane balarAmane kaMse ThaMdhayuddha mATe AlAna karyuM, tyAre te paDakAra emaNe khUbaja AnaMdathI svIkArI lIdhe. jo kRSNa ane balarAme tAlIma na lIdhI hota to teo e bIDuM svIkArI zakata kharA ? je emanAM zarIra emaNe kasarata karIne majabUta na banAvyAM hota to teo e bIDuM svIkArI zakata kharA ? paNa kaThaNa ane balarAma to mahala hatA eTale temaNe e paDakAra vadhAvI lIdhA ane pachI te kaMsano saMhAra karyo. A badhuM paddhatisaranI zArIrika tAlImanuM ja pariNAma che. ApaNu samayamAM paNa tame pAchI najara karazo to jaNAze ke, mAtra trIsa varSa uparaja ApaNA lokono moTo bhAga, atyAre ApaNe thoDuMka thayAM je zArIrika tAlIma laIe chIe, tevIja tAlIma ati moTA pramANamAM letA. atyAre paNa meM evA keTalAye uMcA darajajAnA pratiSThita puruSo-rAjavaMzIo ane saradAra-joyA che, ke je nitya niyamita kasarata kareja che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 bhAratavarSanA bhAvi vidhAyakAne ApaNA keTalAya paDitA ane adhyApakA peAtAnI prAtaHsabbAmAMthI paravAryAM pachI niyamita vyAyAma kare che, e mAre jAta anubhava che; paNa e badhu chatAM eka rASTratarIke, eka prajAtarIke, ApaNe zArIrika zikSaNanuM mahattva bhUlyA chIe ane pariNAme ApaNe joie chIrbhe ke, ApaNI prajAnI varSo thayAM adhati thai rahI che. ApaNA vidyArthIoe brahmacaryanA ucca Adarza gumAvyeA che, e tene mane anahada glAni thAya che. jIvananAM prathama pacIsa varSe tananA ane mananA vikAsamAM vyatIta thavAM oie, e purAtana bhAvanAne AjanA vidyArthI-jIvanamAM sthAna nathI rahyuM. e brahmaca`dIkSAnI bhAvanA sarvasaMmAnita jIvanadharma tarIke jIvata nathI rahI zakI. ApaNA pRddhe brahmacaryanI je ki Mmata AMkatA, te ki`mata ApaNe nathI AMkatA. ahA ! RSionA tapevanamAM vedanI RcAeAnA mULa pAthI guMjI rahetAM gurukuLAmAM vidyArthIone mUkavAmAM AvatA, tyAre te vA sarva dezIya vikAsa pAmatA ? tyAre tee kevI ajaba zarIrazakti sapAdana karatA ? tyAre AryovanA ucamAM ucca kurubenA putrone-rAjavaMzIo suddhAMne-zikSaNArthe te dareka brAhmaNa guruene ghera meAkalAtA; ane tyAM sukumAra ane vilAsI jIvana jIvavAnuM zikSaNa nahi paNa kAra, kaSTamaya ane tapasvI jIvana jIvavAnI tAlIma apAtI. e rIte tAlIma pAmI te gRhasthajIvanane mATe lAyaka banatA. ApaNe have e purANI brahmacArI vidyArthI--jIvananI prathAne punarjanma ApavAnA che. brahmaca. eja sarvazreo khaLa che. jyAre arjune potAnA eka pratispardhIne dvAra dIdhI, tyAre e parAjita pratispardhA e arjunane kaheluM ke, " tame mane A parAjaya Ape! che! e tamArA brahmacaya'ne pratApa che.' brahmacaryA tenA dIkSAvArImAM evI ajaba tAkAta pUre che. A hetuthIja ApaNA vidyArthIone mATe punita brahmacArI jIvananI bhAvanAne punaruddhAra karavAne che. e bhAvanAnA punaruddhAranI sAthe zArIrika tAlImanI bhAvanAne paNa jIvatI karavAnI jarUrata che. jema ApaNe eka dhArmika pharajatarIke, savAra ane sAMja, niyamita sadhyA karIe chIe, tema dareka strIpuruSe pratidina niyamita zArIrika kasarata karavIja oie. Aje jyAre bhAratavarSanI prajA tene brahmacaryane Adarza ane tenA zarIravikAsanA dharmane bhUlI che, tyAre e dizAmAM, pazcimanI prajAe kevI ajaba pragati karI che e tame jANA che ? pazcimanI arvAcIna prajAee zArIrika tAkAtanI kiMmata barAbara AMkI lIdhI che ane temane eka eka juvAna bhIma ane hanumAna bane te arthe, tee bhagIratha prayAsa karI rahyA che. mane pArAvAra akasesa te| e thAya che ke, jema ApaNe jIvananI badhI dizAomAM pAzcimAnya prajAethI kyAMya pachAta paDI gayA chIe, tema A zarIravikAsanI dizAmAM paNa ApaNe temanA karatAM kayAMya pAchaLa chIe. amerikanoe ane agrennee, phrencee ane jarmana e, khAsa parizrama uDDAvI, zarIra-vyAyAmanI viziSTa paddhatie godhI kADhI che. mAtra pacAsa va pahelAM mAyakAMgalA samA lAgatA ApaNA eziyAI bAMdhava jApAnIe!e paNa, A ardhI sadImAM te kaiAi vismayajanaka parivartana sAdhI lIdhu che. pacAsa varSAM pahelAM je jApAnane bharakhI javA cUropIya praznae ApasaApasamAM riphAi khelI rahI hatI, teja jApAna sAme khurI najara mAMDavAnI paNa Aje kAI cApIya prajA hiMmata karI zakatI nathI. eTalI tAkAta ane zakti Aje jApAnIoe jamAvI lIdhAM che. Ama jApAnIe vakhatasara jAgI uDDayA ane kAma, ti ane dharmanA bhede bhUlI temaNe svadezapremaneja eka savepara jIvanadha banAvyA ane pachI temaNe temanA jIvAneAne zArIrika tAlIma ApavA mAMDI. A rIte svadezapRAnI dIkSA lIdhA pachI, mAtra be dazakAmAM te! temaNe keTalI siddhi saMpAdana karI, e tame kAi naNA che. ? temaNe vIsa vamAM te temanA jIvAnene evA taiyAra karI dIdhA ke, 1895 mAM jyAre cIna sAthe laDAimAM utaravuM paDayuM, tyAre tee cInane samra hAra ApI zakayA. pachI te! 1905mAM raziyAne paNa parAjita karyuM. Ama jApAne jyAre raziyA jevI baLavAna yUropIya prajAnI sAme Takkara jhIlI; eTaluMja nahi paNa tene samra hAra dIdhI, tyAre yUrepanI anya prajAenI AMkhA ArDanAM DaLa khulI gayAM. temane jJAna thayuM ke, eziyAi pRthvI upara eka evI navI prajAne janma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSanI jananIone paTa thayeA che, ke jene pRthvInA mahAprajAonA maMDaLamAM sthAna ApyAvinA chuTakeAja nathI. A adhI zArIrika tAlImanA pratApa. jApAne tenI tamAma zALAomAM vidyArthIone zArIrika tAlIma ApavA mAMDI ane jApAnI jIvAnane lazkarI zikSaNa ApavA mAMDayuM, tenuMja A pariNAma. hiMdusthAne pRthvInI mahAprajAemAM peAtAnu yeAgya sthAna meLavavuM hAya, yUrepanAM gIdha ane garuDa tene lakSa mAnavAnI bhUla na kare evA pratApI banavuM hAya, teA jApAne mAtra aMdhIja sadImAM je prakAranuM parivartana sAdhyuM te prakAranuM parivartana sAdhyAvinA chuTakA nathI. tame tAkAta na batAveA, tame khAvaDAMnA baLane paricaya na karAve, tyAMsudhI mAnanIya prajAtarI ke tamArA kAI svIkAra karavAnuM nathI. navayuvake ! tamArA pUrNa AreAgyathI prakAzatA caherA joi mane khUba AnaMda thAya che. tamane sukhI, smita pharakAvatA joine mane bhAre harSa thAya che; paNa e chatAM, tamane AthIye vadhAre pratApI ane pANIdAra banavAnI prArthanA karavAnI mArI aMtarecchAne nathI rokI zakatA. juvAne ! A vRddhI tamArI pAse AgrahabharI mAgaNI che ke, pratidina niyamita vyAyAma-upAsanA karo, pavanasuta hanumAnajInI mUrtimanasamakSa kalpI, tenA jevA baLavAna banavAne barAbara jahemata uThAvo ane A dIna, daridra, videzIpIDita bhAratavarSanA ulhAranA sa Mdeza laine tamArA mAtRdezane gAmaDe gAmaDe ghUmajo. bhAratavarSanI jananIone ( tA. 30-7-1927 nA "saurASTra" nA mukhapRparathI ) dareka yuvake brahmacArI vidyArthI-jIvananu vrata laine niyamita vyAyAmanu sevana karavuM joie, ema huM jyAre kahuM chuM tyAre ekalA yuvakAne-ekalA kumArIne uddezIneja nathI khelatA; paNa tyAre huM bhAratavanI kumArIone paNa kasarata karavAnuM kahuM chuM. purAtanakALamAM A nArI AjanA jevI niLa naheAtI. jene uMcakavA jatAM la'kApati dazAnananA ganA cUrecUrA thaI gayA hatA, e zivadhanuSyane peAtAnI eka AMgaLIe sAva sahelAithI pheravatAM mAtA sItAdevImAM keTaluM agAdha sAmarthya hatuM, tenI tamane kalpanA AvI zake che ? potAne uMcakI jatA khaLazALI jayadratharAjAne dhakko lagAvI pAtALamAM haDaselI denArAM pAMDavapatnI draupadIjI keTalI atula tAkAta dharAvatAM hatAM, tene tamane khyAla AvI zake che ? yuddhamAM ekacitta banelA dazaratharAjAnA rathanI dharI ekAeka tUTI gai tyAre, peAtAnI AMgaLI dharIne sthAne goThavIne, dazaratha mahArAjane vijayI banAvanArAM kaikeyInI zaktinu tame mApa kADhI zake che ? bhUtakALamAM A nArI evI adbhuta zakti dharAvatI ane zaktimAtAnuM gadAyI nAma pAmIne pUjAtI. Aje, eka bhAratavarSI sivAya, AkhI duniyAnI nArIe 'zaktimAtA' banavA jeTalu sAmarthya dharAve che. mAtra bhAratavarSanI mahilAja abaLA banI gai che. eka prajAtarIke ApaNe svamAnapriya banavuM heAya te, ApaNA putra ane putrIone, duniyAnA kA paNa dezanAM putraputrI sAthe zArIrika tAkAtamAM spardhA karI zake evAM baLazALI banAvyAvinA chUTakAja nathI. huM vRddha chatAM, prabhudhAma tarapha prayANa mAMDu e pahelAM, A pavitra bhUmi upara evA rUDA divasa jovA talasa chuM, ke jyAre mArI pAse beThelI A bALAemAMthI kaikeyIe, draupadIe ane sItAdevIe pragaTa thai bhAratavarSanA ane bhAratIya saMskRtinA vijayanI gAthA gAtI hAya.... Aje khALagnanI krUra rUDhie ApaNAM navajuvAna kumAra ane kumArIenAM teja harI lIdhAM che; ane khIjI aneka rIte, hiMdI prajAnA-khAsa karIne hiMdu kAmanA prANane vadha thai rahyo che. e badhuM chatAM, huM AzA rAkhuM chuM ke, mArI pAse beThelA A prapulla vadanavALA jIvAne e krUra rUDhione jotajotAmAM daphanAvI deze ane bhAvi bhAratavarSanI janmadAtrIone evI pratApI, evI prANavAna, ane evI zaktivALI banAvaze ke temanA pratApe A bhAratavarSa prAcInakALamAM jevuM hatuM tevu, jagatabharanuM punita tIrthadhAma banI raheze ! --paDita madanameAhana mAlavIyAjI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdu-jAti ke Adarza puruSa zrIkRSNa hiMdu--jAti ke Adarza puruSa zrIkRSNa ( lekhaka:--zrIcuta caturvedI dvArikAprasAdajI zarmA 'hiMdupaca'nA zrIkRSNAMkamAMthI ) jIna logoM ne zrIkRSNu-caritra saMbaMdhI saMskRta bhASA ke graMthai kA anuzIlana kiyA hai, ve samajha sakate haiM, ki zrIkRSNa me lekettara guNoM kA samAveza thA tathA ve jJAna, vijJAna aura yAvata nItiyAM ke Azraya-sthaLa che. ve dharmopadeSTA hI na the, ki Mtu svayaM dharma kA pAlana karatevAle the. ve duSTAM ke damana-kartA thai aura ziAM kA sahAyya pradAna kiyA karate the. kRSNa eka Adarza puruSa the. dhama ke! cheDa anya kAI bhI unakA apanA na thA. yaduvaMza meM ve. svayaM utpanna hue the, usa vaza ke lega janma dharma parityAga kara uddeDa bana gaye, midarApAna meM masta rahune lage aura pUjya eva zraya mahiyAM se bhI haMsI-dillagI karane lage, tama ve unakA nAza karane me bhI na hicake, je apo mAmA kaMsa tathA usake dhAra atyAcArI sara jarAsaMdha ke adhamIDune ke kAraNa mAra sakA thA, vaDa pApaparAyaNu yaduziyAM kA kayAM cheDane lagA ! sa 660 zrIkRSNe kA uddezya thA-manuyatva kA Adaza upasthita karatA. AraMbha hI se unheM DeaDe tyAreAM se kAma paDA thA Ara unhoMne unakA ucita zAsana bhI kiyA thA. jama ve huta cheTe the, tabhI unaka mAmA kaMsane unakA vinaSTa kara DAlane meM kAi bAta nahIM uDDA rakhI thI. ve ina duSTAM kI dRSTi se bacAne ke liye gepa-lAM me rakhe gaye the. gAla-bAleAM ke sAtha khela-kudake misa the kasarata kara apane tathA ane sAthiyAM ke zarIra kA bhavAna batAne me kAi khAte aa nahIM rakhate the. unake amAtRrSika kAryoM kA dekha, aneka legeAM kA uttame zraddA aura anurAga utpanna ho gayA thA. jakha zrIkRSNe samudrajaLa-veSTita surUravartinI drArakApurI meM rahate the, taba bhI ve bhAratava ke prAyaH samasta rAjAe kA zAsana kriyA karate the. barDa-baDe buddhimAna aura rAjanItivizArada rAkhta, unake carayugala me` sIsa navAte the. baDe-De RSimuni tathA De-De prasid nAnI eva vijJAnI tapasvI unheM lekettara guNoM kA Akara pratibhA kI sAkSAt mRti mAna, eva` athAha pAMyi-pUrNa aura nirhutuka kRpAlu jAna, sabase adhika mAnate the. sAdhAraNa janAMpara unakA vilakSaNa Adhipatya thA. ve lAga zrIkRSNe kA apane prANAM se bhI adhika cAhate the. isa prakAra pApI unase tharathara kAMpate the, usI prakAra puNyAtmA utaka bhakti meM vila rahA karate the. unake samaya meM tame vicAre, navIna dhArmika yAjanAe eva abhinaya AnaMde ka! sAmrAjya chAyA huA thA. kaMsa, duryodhana, jarAsadha, zizupAla jese mahA atyAcArI eva duSTa rAjAe kA Adhipatya naSTa kara, zrIkRSNe te dharmoMmA evaM prajApriya mahArAja yudhiSDira ke bhArata ke samrATapadapara pratiSThita kiyA thA. zrIkRSNa eka vIra yoddhA the. vekisI se kabhI parAjita nahIM hue. De-baDe khalavAna riyoM kA unhAMne parAsta kara diyA thA. unaka adhInastha gvAleAM kI eka baDI bhArI senA thI. unase baDhakara rAjanItivizArada na Ajataka kAi huA hai aura na Age he! hI sakatA huM. ve kaivala mahArAja yudhiSTira ke hI nahIM, AryAvarta ke rAjAo ke parAmadAtA the. ve aise chUTa rAja-nItina the ki, unhoMne isa deza kI chinna-bhinna eva' paraspara viredhinI rAja-zaktiyAM kA eka dhArmika evaM puNyAtmA samrATa kI chatrachAyA ke nIce lAkara khaDA kara diyA thA. cirakAla se atyAcArI narezAM ke atyAcAra se pIDita bhAratIya prazna zAMti-sukha se kAlayApana karane lagI thI. zrIkRSNa kI dUradarzitA aura suvyavasthA se sabala nilAM para atyAcAra nahI karane pAte the. zrIkRSNa kI vidvattA kA namUnA zrImadbhagavadgItA huM, jIsameM unhAMte Aryannati ke liye eka aise upayukta dhama kI pratiSmA kI huM, jIsake mAnane se Ati isa leAka aura para loka meM sukha-zAMti kI adhikAriNI hA gai hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMdusamAja mATe lAlAjInA uDgAra 61 zrIkRSNa yAvat sadguNAM ke kendrasthala the. ve aparAjeya, aparAjita, vizuddha, puNyamaya, premamaya, dayAmaya, dRDhakamAM, dharmAtmA, vedajJa, nItijJa, dhana, lokahitaiSI, nyAyazIla, kSamAvAna, nirapekSa, zAstrajJa, nila, nirahaMkArI, yAgI aura tapasvI the. isI se unakA lAga yAgezvara bhI kahA karate the. mAnavI zakti se kAma karate hue bhI, unake yAvat caritra amAnuSika che. yahI kAraNa hai, ki unake ita amAnuSika karmoM kA rahasya na samajha, Ajakala ke aneka jJAnaduvidagdha jana, unake caritroM kA durdaSTi se dekhA karate haiM; kiMtu vAstava meM aise durlabha guNAM kA jo AdhAra hai, vaha kayA mAnavakrATi meM rakhane yogya hai ? kadApi nahIM. isI se ciraskRtana A jAti zrIkRSNe kaiA zvarAvatAra mAnakara tathA unakI pratimA banAkara unake upakArAM kA smaraNa karatI aura prativarSa unake janmadivasa kA vizeSa utsAha ke sAtha manAtI hai. di vicArapUrNAMka dekhA jAya te| yahI manuSyeAcita dharmAM hai. kayA kAi khatalA sakatA hai ki, saMsAra me` kAi aisI bhI sabhya jAti hai, je apanI jAti ke kisI vIra aura upakAraparAyaNa mahApuruSa kA satra prakAra se sammAna karane aura usake prati manasA, vAcA, karmAMNA se kRtajJatA prakaTa karane meM parA mukha hA ? di nahIM, te| AryaMti kA bhI apane prati kRtajJatA prakaTa karanA paramAvazyaka hai aura hakI khAta hai, ke pAlana meM, apanA sarvasva gavAkara bhI, pazcApada nahIM huI. zrIkRSNa jaise mahApuruSa ke ki vaha apane isa kartavya hiMdusamAja mATe lAlAjInA udgAra ( lAlA lajapatarAya-rASTrazakti' tA. 26-8-27 nA akamAMthI ) hiMdunnati A samaye atyaMta saMkaTamayI avasthAmAM che. kAraNa e che ke, jAtimAM phATaphruTa che yAne aikyanA abhAva che. hareka samUDa petAtAnA svArthamAM macyA che; tathApi mane sapUrNa vizvAsa che ke, je pramANe hiMdusamAja prAcIna samayathI te Aja sudhI aneka jAtanAM kA sahana karIne vipattionAM vAdaLAMo vIkherIne paNa jIvita rahela che, tevIja rIte hiMdujAtinI rakSAmATe--hiMdutvanA rakSaNa kAje kartavyaparAcaNu banaze. A jagatamAM hiMdudharmAMthI ucca eveA anya kAi dhama nathI. hiMdudhama nI uttamatA tA e che ke, ApaNA dhama anya kAi dhama mAM Dakhala karatA nathI. hiMdu bALakAmAM ane yuvAnemAM navIna rasa reDavAnA adbhuta prayatna AdaravA joie. teemAM AzAnA aMkurA mUkI 'teo AgaLa vadhI zake tema che' e vAtathI jANItA karavA. huM icchuM chuM ke, hiMdu prajA majabUta ane taMdurasta bane, mahattvAkAMkSI bane ane pragatinA paMthe AgaLa dhape. huM hiMdurAjya ke muralIma rAjyanI brUmene hAnikAraka samajI chuM...hiMdue muslIme upara uparipaNuM nathI cAhatA, paraMtu teo sAma!nya rIte peAtAnA ane dezanA lAbhamATeja prayatnA kare che. zuddhi ane saMgaThana, jyAMsudhI durdamAM vidhamI e hiMduone vaTalAvavAnuM cAlu rAkhaze,tyAMsudhI anya dhamI onehiMdudha mAM lAvavAnA eTale ke zuddha karavAnA hiMduone saMpUrNa hakka che. saMgaThananI DilacAlane pariNAme hiMdusamAja-hiMdudharma upara cAtaraphathI humalAo thAya che. A humalAomAM huM kAMe vyAjabIpaNuM nathI joI zakatA. hiMduoe ekatra thavu-sagaThita banavuM e temanuM kartavya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ IdAra ahalyAbAI kA smRti-divasa iMdera meM ahalyAbAI kA smRti-divasa ("hiMdupaMca nA eka aMkamAMthI) baDe harSa kI bAta hai, ki bhAratavAsiyoM kA dhyAna apane deza ke mahApuruSa tathA devige ke A darza caritra kI ora AkarSita hotA jAtA hai aura ve unakI jayaMti tathA smRtidivasa manAkara apane hRdaya ke bhAva una svargIya AtmAo ke prati prakaTa karate hai, jinake caritra-pAse hameM apanI isa vartamAna patitAvasthA se mukta hone meM sahAyatA mile, hama apane hiteM aura adhikAre kI rakSA kara sake, hamase deza, pati aura dharma kA upakAra ho aura hama bhI AnevAlI sattAna ke liye kaI aisA hI Adarza rakha jAoM, jisakA anukaraNa kara ve bhI apanA sudhAra karate rahe. gata 25 agasta sana 1927 kA hiMdu-saMsAra ne devI zrI ahalyAbAI kA smRti-divasa manAyA. indora-rAjyane yaha "ahalyotsava" baDI hI dhAmadhuma se manAyA. utsava kA baDA at Ayojana kiyA gayA thA. ahalyAbAI dora kI rAnI te thI hI, para unase pratyeka hiMdu kA saMbaMdha hai aura pratyeka hiMdu unheM usI daSTi se dekhatA aura utanA hI Adara karatA hai, jitanA kI indaura rAkI praja.bhArata-mAtA kI pavitra gepada me avatAruM hI kara jina deva ne apane ujajave se vizva ko apanI era AkarSita kara liyA hai, una mahilA-roM meM ahalyAbAI bhI eka che. sana 1725 meM auraMgAbAda ke ceTa nAmaka grAma meM inakA janma huA. inake pitA kA nAma mAnake siMdhiyA thA. bAlyAvasthA meM hI ye baDI suzIla aura kuzAgrabuddhi thIM. inakA vivAha zrImaMta malhArarAva hekara ke ekamAtra putra zrI khaMDerAva ke sAtha huA. vivAhoparAnta Inhone apanI sevA se sAsu-sasura ke prasanna rakhA aura apane kartavya se para "mukha ne hui. sana 1745 meM inake eka putra tathA tIna vapa bAda eka putrI bhI huI ahalyAbAI dAmpatyajIvana kA sukha adhika dina taka na bega sahIM. unake pati zrIkhaMDerAva, kumabheragaDha ke ghere meM jATe se yuddha karate karate vIraloka ke sidhAra gaye. InakA putra malerAva gaddIpara beThA; para vaha bhI zI dhra hI paraloka sidhAra gayA. vipatti meM bhI ahalyAbAI ne apanA dhIraja na cheDA; para vipatti ubhaL akelI nahIM AtI. sana 1766 meM InakI putrI sahasA vidhavA he apane pati ke sAthe satI he gayI. aba rAjasiMhAsana para behane aura prA kA AdarzarUpa se pAlana karanevAlA agara kaI thA to vaha ahalyAbAI hI thI. ataH inhoMne zAsanabhAra le, uttama rIti se prajA kA pAlana kiyA. inake suzAsana se prajA saMtuSTa thI o usane apanI bahuta kucha unnati bhI kI. rAnI hA para bhI inhAMne baDA parizrama kiyA. e prAta:kAla uTha, bhajana-pUjana karatAM tathA vikAnAM se dharmazAstra sunatI thI. brAhmaNe aura kaMgAla ke Inaike rAjya meM kabhI kaSTa nahIM A. inakI dAnazIlatA Ajataka vikhyAta che. InakA saMpUrNa samaya rAja-kAja, prajApAlana, upavAsa tathA dharmAcaraNa meM hI bItA. eka Adarza rAjya kI rAnI hone para bhI InakA veza-bhUSaNa sadaiva sAdA hI rahA. paropakAra-vRtti aura dharmaniSThA meM ye baDhI-caDhI thI. InakI daDha dhAraNa thI, ki dharma ora puNya-bala kI zakti se hI saMsAra vazIbhUta ho sakatA hai. himAlaya se setubaMdha rAmezvara taka koI aisA tIrthasthAna nahIM, jahAM InakA dravya puNyakArya meM na vyaya huA ho. inake banAye hue maMdira, ghATa, dharmazAlA, tAlAba, kue Adi Aja bhI pratyeka tIrtha meM nakI dharmaniSThA tathA paropakAra-vRtti kI patAkA phaharA rahe hai. vartamAna indaura ke, je pahale eka chaTA sA nagara thA, itanA vistRta kara dene kA zreya ahabhAbAI ke hI hai. mahezvara ke rezamI aura jarI ke kArakhAne ahalyAbAI ke hI sthApita karAye hue che. ahalyAbAI jaisI ucca koTi kI Adarza, sarala evaM nItinipuNa devI mahAbhArata ke bAda zAyada hI keI utpanna huI hai. apane Adarza jIvana, paropakAra-tti, dAnazIlatA evaM dharmaprema ke kAraNa hI ye na kevala indaura ke liye balki samasta bhAratavarSa ke liye prAtaHsmaraNIya ho gaI hai. 70 varSa kI Aya meM atula vaibhava aura akSaya kIrti-patAkA uDAtI huI dAsa puNyazlokA devI ne svargArohaNa kiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayogya samAlocako ahIM devI kI smRti indaura rAjyane 25 agasta ke vizeSa rUpa se manAyI. hama pratyeka hiMdu nAmadhArI vyakti se AzA karate hai, ki vaha ina prAtaHsmaraNIyA devI kA guNagAna kara unake caritra se zikSA grahaNa kara apanA jIvana saphala kare. hama bhI paramAtmA se prArthanA karate hai, ki vaha hamAre deza meM aisI hI Adarza deviyAM upanna kare, jisase hameM apanI mA-bahine kI dazA sudhArane kA avasara prApta che. govadhanI ceLa upara rAmabANa davA-DukkaranuM tela ("zraddhAnaMda" uparathI 'AryaprakAzanA eka aMkamAMthI ) DukkaranuM tela aneka prakAranA vAtavikAra vagere rogo upara uttama che, ema ApaNuM vaidakazAstramAM kahevAmAM Ave che; paNa e telamAM bIjA asAdhya rogone paNa sArA karavAno guNa che. uttarahiMdusthAnanA keTalAka vaidyoe have jAhera karyuM che ke, hAlamAM ApaNuM musalamAna bhAIomAM gauvadhalAlasAnI eLano vikAra ghaNo vadhI paDela che. e ceLa maTADavAne karavAmAM AvelA keTalAka upAyo niSphaLa nIvaDyA che; paNa te roga upara DukkaranuM tela coLatAMja-nahi mAtra DukkaranA telanI vAsathIja-e ceLa keTaleka ThekANe maTI gaI che. namunAtarIke kalakattAneja dAkhalo . gaI bakarI idane divase eka majIdamAM gauvadhanI lAlasA tIvra thaI paDavAthI musalamAnoe kApavA mATe gAya lAvI bAMdhI. tene choDAvavA mATe mArAmArI, korTanA jhagaDA ane tophAnanA gAMDA upAyo karI nAhaka seMkaDo mANasanAM mAthAM phoDavA karatAM keTalAka hiMduoe sarasa yukti zodhI kADhI. majIdanI sAme ja zIkhenuM gurudvAra hatuM. e gurudvAramAM zIkhoe eka dukkara lAvI bAMdhyuM ane jaNavyuM ke, tame sukhethI gAya kApa; paNa jevI tame amArI sAme gAya kApaze ke tarataja teja vyakti svAtaMtryanI charIvaDe ame A Dukkarane kApI tamArI AMkho ughADIzuM. A upAya rAmabANa nIvaDyo. te DukkaranA telanI vAsanI kalpanAthIja gauvadhalAlasAnI khaMjavALa ThaMDI paDI gaI. atyAra sudhI polIsa pAse moTe bhAge hiMduone ja rodaNAM raDavAM paDatAM hatAM ke, juo musalamAne gAya mArIne amane cIDhave che, paNa evuM kAMI na karatAM kalakattAnA hiMduoe mAtra varAha bhagavAnanIja ArAdhanA karI. A rAmabANa upAyane lIdhe musalamAne ja polIsa pAse raDatA javuM paDyuM ke, juo, hiMduo amane cIDhavavA mATe amArI sAme dukkaranuM lohI reDavAnI taiyArI karI rahyA che. chevaTe polIse AvI gAya ane kakara banene cheDI mUkayAM ane jhagaDe maTADyA. agya samAlocaka ( hiMdupaMca nA eka aMkamAMthI) pustake kI samAlocanA pakSapAtarahita hogI. Ajakala je dveSapUrNa samAjanA hene lagI hai, usakA rAstA baMda honA cAhiye tathA pustake yogya vyakti ke hAtha meM jAnI cAhiye. pichale varSa mAdhurI me paMDita lajajArAma mahatA kI "vipatti kI kasoTI" kI samAjanA zrImatI kamalAdevI zarmA ne kI thI. zrImatIjI kA nAma, na to lekhikA kI na samAlo cikA kI siyata se hiMdI-saMsAra meM abhI taka prakhyAta huA hai. ataH yaha bAta vicAraNIya che, ki mahetAjI jaise vayovRddha tathA siddhahasta lekhaka kI kRti ke sAtha zrImatIjI kahAMtaka nyAya kara sakatI thI aura saMpAdaka ke liye yaha pustaka zrImatI ke hAthe meM samAlocanA ke liye denA kahAM taka upayukta thA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ glaeNDasTananA keTalAka bedhavacane glaeNDasTananAM keTalAMka bodhavacano (bhAvArtharUpe apAyAM che.) zarIrane roga maTADanArA aneka maLe, paNa manane rega (ajJAna-lobha ItyAdi) sAre kare evo vaidya jagatamAM durlabha che. jagatamAM have pApane bhaya ocho thato jAya che, e vartamAna samayanI moTI nyUnatA che. huM samasta jIvanaparyata vidyArthI hato ane hajI paNa vidyArthI ja chuM. X jema AkAza pRthvInI daze dizAmAM phelAyeluM che, te ja pramANe dharmazAstra paNa manuSyanA sarva vyavahAramAM phelAyeluM che. sahavAsa, AvaData, prakRti, navI navI vAta vagere sAthe dharmane ghaNo jhaghaDo kare paDe che. dharmasvAtaMtryanuM baLa ghaNuM moTuM ane durnivAra che. enI ADe koIthI paNa avAvAnuM nathI. hamaNAMnA kALanA nahi rokI zakAya tevA ane ati gaMbhIra evA dharma svAtaMyanA pravAha ADe keIthI paNa hAtha daI zakAya tema nathI. manuSya paisAvaDe ja sukha saMpAdana karI zake che, ema samajIne je ApaNe cAlIe to te ApaNI moTI bhUla che. pANI upara hajAra zabdo lakhavA karatAM khaDakapara mAtra ekaja zabda lakho adhika zreyaskara che. pitAnI sudhAraNAne mATe manuSya pitAne kharA aMtaHkaraNapUrvaka je prayatna kare che, eja tenAmAM tenI yogyatAne vadhAranAro moTo guNa che. x + pustaka e paralokavAsI mahAna manuSyonA zabda che ane temanA AtmA sAthe vAtacIta karavAmAM te sarvottama sAdhana che. 4 saMpatti ane sukhasAdhano vadhatAM jAya che, tema tema sAmAjika vyavahAramAM paNa pharaka paDato jAya che. "jJAna" jemane sukhanA bhaMDArarUpa lAgatuM hoya, evAM mANase jagatamAM DAMja hoya che. IMglAMDanA anubhavamAM Avaze ke, rASTrIya anyAyathI rASTrIya patana avazya thavAnuM che, ane te kadI dUra thavAnuM nathI. anubhavathI mane jaNAyuM che ke, vizvAsa rAkhavAmAM moTuM DahApaNa che ane na rAkhavAmAM meTI mUrkhatA che. unatinA je je kharekharA tathA manamAM vasI rahelA prayatno che, te sarva--je tenI sAthe namratA joDAyelI hoya te-anya manuSyone mATe atyaMta bodhaprada thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ X glaeNDasTananAM keTalAMka bodhavacano dharma e eka mahAna zakti che. tenI AgaLa rAjAoe tathA rAjyaprakaraNI purUSoe paNa potAnAM kAmonI jhaDatI keIpaNa vakhate ApavI ja paDaze. 4 je rASTranI saghaLA prakAranI saMsthAomAM temaja kAryomAM abhivRddhi jovAmAM Ave, te rASTranI unnati thatI cAle che, ema samajavuM. ApaNe pitAnuM kartavya bajAvavAmAM kadI pAchI pAnI karavI joIe nahi tema temAMnI aDacaNa pratye durlakSya paNa karavuM joIe nahi. x X pApanA saMbhadhimAM Itharano bhaya rAkhIne vataM, eTale temAM sadhaLuM ja AvI naya che. paramArthanI vAta ghaNuja AIbarathI kahevI ane raheNa tenAthI ulaTI rAkhavI, enA jevuM saheluM kAma bIjuM nathI. ' ekAda joyelI vAta uparathI aMtarAtmAnI preraNAne khoTI mAnavAne manuSya mahita thAya che; A prakArano prasaMga kharekhara atyaMta bhayaMkara ane ghaNuM saMkaTano che. ekAda mahAna mANasanA vicArone pote vicAra nahi karatAM kabUla karavA, e jeTaluM khoTuM che; teTaluM ja mahAna mANasonA vicArone yogya mAna na ApavuM e paNa khoTuM che. manuSya prANI, e A sRSTimAM sarva sArI vastuone kaLaza che. manuSyajAti, manuSyasvabhAva, manuSyakartavya tathA manuSyanuM bhavitavya e sarva abhyAsane atyuttama viSaye che. x cirakALanI kIrtinI icchA e satkAryo karavAne uttama prakAranI vRtti che; paraMtu tene ApaNuM aMtarAtmAnI ane paramAtmAnI AjJA nIceja rAkhavI. mAre aMtakALa pAse Avato jAya che, tema tema mane matabheda ocho dekhAto jAya che ane aikya atyaMta moTuM jaNAya che. koI paNa rASTra ane koI paNa yuganA manuSyano udyoga ane parasparane prema temanI IzvarabhaktinA pramANapara AdhAra rAkhe che. asatya ane daMbhanA prakAza kadAca thoDo samaya kAyama raheze; paraMtu pariNAme to te khuluM paDI jaIne apakIrti ane vipatti AvyA sivAya rahezeja nahi. paramezvarapratyenAM kartavyo tarapha ApaNuM lakSya puSkaLa hovuM joie ane te jeTalA pramANamAM haze teTalAja pramANamAM ApaNI bhaviSya unnati thanAra che. mAtra kSaNika pazcAttApathIja kAMI aparAdha TaLI jato nathI, paraMtu pazcAttApane krama ekasarakho cAlo joIe tathA paripUrNa thavo joIe. te sivAya pApazuddhi-cittazuddhi thatI nathI. graMthasaMgraha karavAmAM graMthAvalokananI AvaData, samaya, paisA, jJAna, sArAsAra-vicAra ane dRDha nizcaya eTalA guNonI jarUra che. emAMnA AvaData ane nizvaya e be guNe mArAmAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ glaeNDasTananAM keTalAMka bodhavacane anubhava thavA pahelAM puSkaLa vAta para vizvAsa mUka e DahApaNa che. zikSaNanA hetuomAM eka hetu e paNa che khare ke, tenI sahAyathI manuSya koI paNa dhaMdhe karI zake; paNa A hetu gauNa hoIne mukhya hetu te eja che ke, pavitra viSayothI aMtaHkaraNane unnata karavuM. kAI paNa kAraNathI kiMvA hetuthI manuSya je divase pitAnA aMtarAtmAnI AjJA-preraNAnuM apamAna kare che, te divasa tene mATe ghaNAja kharAba ane mahA anarthakArI che. X zarIrazrama lajajAspada hovAnI samaja lokomAMthI dUra karavI joIe; eTaluM ja nahi paNa jAte zarIrazrama karIne tethI thayelI potAnI zArIrika unnatinuM dRSTAMta evI samaja dharAvanArAone darzAvI ApavuM joIe. X tame jema jema vizeSa jJAna meLavatA jaze, tema tema tamane jaNAze ke, ApaNe je kAMI jJAna meLavyuM che te bahuja thoDuM che ane je meLavavAnuM che te agAdha che. ApaNe jeTaluM jANatA hoIe chIe, tene ja ApaNe jJAna kahIe chIe. te ApaNI jIbha ApaNe svAdhIna hovAthI ja kahIe chIe; nahi te jJAna kahyuM eTale temAM sahaja paNa ajJAna hovuM joIe nahi, paraMtu evuM kyAM hoya che? gue ApaNuM kAma je aMtaHkaraNapUrvaka karyuM che, te jotAM tame temane kAMI mAna athavA padArtha Apo, tethI kAMI tame temanA RNamAMthI mukta thai zakatA nathI. - IzvarI satya samajavAnAM je sAdhano ApaNA hAthamAM che, tene yathAyogya upayoga kare e ApaNI ja sattAmAM che. te jJAnanuM tana, mana ke dhana upara) je kAMI zubha pariNAma Ave te Izvarane ja arpaNa karavuM joie. x kartavyakarma pratye manuSyanA hadayamAM je agAdha zraddhA ane te zraddhAmAMthI atyaMta lInatA tathA daDha nizcayanuM je mizraNa utpanna thAya che, te ja A manuSyapara paramezvaranI kRpA utAravAnuM ane te kRpAne kAyama rAkhavAnuM utkRSTa sAdhana che. dukAnamAM mAla puSkaLa bharyo hoya, paraMtu gharAkI bilakula na hoya te evI dukAna jema niphaLa che, tema manamAM aneka sArI vAto samAi rahelI hovA chatAM te pramANe kriyA na thatI hoya evuM zikSaNa paNa niSphaLa che. ApaNuM manavRttiparaja ApaNI sattA cAlatI na hoya, to pachI bAhya sRSTi upara arthAta jagatanA padArtho upara ApaNI sattA vadhatI jAya che athavA te "ApaNe adhikAdhika jJAnI thatA jaIe chIe e garva karavo e vyartha ja che. A pApamaya jagatamAM aneka sthaLe satyane ethe ja asatya ane dharmazraddhAne etheja azraddhA ane adhArmikatA chupAI rahelAM hoya che, mATe sAvadha rahevuM. manuSyanA manapara satA calAvavAne puruSArtha ane prArabdhanI je laDAI cAlI rahI che, tenA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ gleMDasTananAM keTalAMka etravanA pazciAme jeTalA pramANamAM puruSArthanI sattA vadhatI jAya che, teTalA pramANamAM prArabdhanI sattA echI thatI jAya che. X x ekakhIjAthI viruddha kAryo karavAnA samaya Ave e mATuM sa`kaTa lAge che kharUM, paraMtu kharUM jotAM te! te ekabIjAthI viruddha heAtAMja nathI; kemake saghaLAM kanya eka agAdha paramAtmAmAMthIja nIkaLelAM che. pachI deza-kALa ityAdi paratve tenA prakAramAM pheraphAra hoya temAM kAMi meATI vAta nathI. X X dhanAM tattvA saghaLAM ekaja che ane te sarvane satuM aikaya thavuM sAhajikaja che, A aikaya sujANa ane zake che; paraMtu jJAnanA gaja temAM aMtarAya pADe che ane rDa X X je jJAna aMtaranI zubha vRttine khIlavI zakyuM nahi, te jJAnane je jJAnavaDe ApaNe ApaNI AMtarattineja jItI zakyA nahi, te padArtho jItatA cAlIe chIe, evA gava rAkhave e mUrkhatAja che. X X ekasarakhAM mAnya hAvAthI tenAvaDe. ajANa vacce paNa ekasarakhuM thai tethIja patha-paraMparA vadhI che. x garva karavA e vya che. jJAnavaDe ApaNe jagatanA X X khAdhelA annanu mukhya kAma jema zarIrane baLavAna ane capaLa banAvavAnuM che, tema zikSaNanuM kAma e che ke, te ApaNA manane bhAga bhegavavAmAM sayamI, dhArAzaktimAM majabUta ane saka! khamavAmAM dhIra ane sahanazIla banAve. x x X graMthasahavAsa atyaMta AnadakAraka che. prathA goThavI rAkhyA haiAya evI eraDImAM gayA pachI tame tene hAtha nahi lagADA teA te thAja mAnasavANIthI tamane kaheze ke, amArAmAM puSkaLa jJAna bharyu che te lyA ane tene upayAga kareA; eTale tamArUM kalyANa thaze. zuM A mAnasavANI ochI kiMmatI che ? X X x pApI vicAre| manane khAi jAya che; kemake te eka jabaradasta rAga che. tenuM auSadha samasta pRthvImAM maLI zakatuM nathI. dha zAstramAM lakheluM che ke, pApanI pAchaLa du:kha paNa avazya Avoja.. anyAyanI laDAi e paNa eka bhayaMkara pApa heAvAthI tenI pAchaLa paNa bhayaMkara duHkha AvavAnuMja che. X X * peAtAnA AyuSyane upayoga jo tame bahuja sAvadhAnatAthI karaze, te bhaviSyamAM te tamane vyAjasahita maLaze ane eTaluM badhuM upayegI thaI paDaze ke, hAla te tenuM anumAna paNa tame karI zakazeA nahi; paraMtu e pramANe na karatAM AyuSyane jo tame vyartha javA deze| te te tamane nukasAna paNa tame dhArI zake! te karatAM ghaNuMja vadhAre karaze. X x x dezamAM zAMti hevI e meATuM sukha che; paraMtu te sukhane lIdhe nIce vRtti dharAvanArA manuSyAne meAha vyApe che. A vAta jema sa prakAranA sukhane lAgu paDe che, tema A vAta paNa teTalIja kharI che ke, yudghanA temaja saMkaTanA prasa MgeAne lIdhe manuSyeAmAM amUlya sadguNA utpanna thaine vadhe che ane manuSyane hAthe meTAM meATAM kAryo thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X x X e niraMtara lakSyamAM rAkhavuM joie ke, ApaNane prathamathI paDelI TevAne rAkavAthI ApaNI buddhi ane nItinI vRttio paNa pheravAtIja jAya che. * * * e kadI bhUlavuM joie nahi ke, manuSyane A jagatamAM je kAryo karavAM paDe che, te karavAnA ceAgya prakArA zIkhavavA jeTaluM trAsadAyaka ane manuSyanI zakti kSINa karanArUM bIjuM eka paNa kAryAM nathI; chatAM paNa A kArya keTalAkeA evuM uttama sAdhI zake che ke, temanI pAchaLa temaneA www.umaragyanbhandar.com
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ glaeNDasTananAM keTalAMka bodhavacane vidyArthI-senApatinI pAchaLa sipAio yuddhamAM jAya tema-jAya che, paraMtu AvA zikSaka ane 'vidyAthIe bahuja thoDA hoya che. X Aja sudhImAM unnatinA sarvocca zikhare caDhelAM rASTro paikI koI paNa rASTranA lokoe-saue maLIne-potAne rAjyakArabhAra calAvyo nathI. temaNe je kAMI karyuM che te e ke, potAmAMthI zreSTha lokone pasaMda karavA tathA temanAM kAryo para potAno dAba rAkhIne temane hAthe rASTrane kArabhAra calA"vo. A kArya karavAmAM temane keTalI badhI aDacaNa paDatI hatI te itihAsa uparathI spaSTa jaNAya che. A jagatane ane ApaNo yoga koI paNa rIte ApoApa banelo nathI. e saghaLI IzvaranI kRti che. pUrNa manuSyatva AvavAne mATe A jagata uttama sthAna che ane te AvyA sivAya tenAthI devalokamAM jaI zakAtuM nathI-arthAta A lokamAM jIvavuM e 5ralekanA jIvananI taiyArI karavA jevuM che. amuka kArya karavuM eja ApaNuM kartavya che athavA te na karavuM eja kartavya che, ema sArI rIte samajAyA chatAM paNa jo te kartavyathI viruddha vartavAmAM Ave to te pApa che. e pApa mANasanA aMtarane khAya che, tethI tenA mULa svabhAvamAM eka prakAranuM tophAna thAya che ane tenuM pariNAma evuM Ave che ke, aMtaHkaraNamAM kuvAsanAnuM prAbalya vadhIne sadbhAsanAne nAza thAya che ane eja tenA AtmAno nAza che. saghaLAM rASTrone samAna samajavAM-temAM koIne ochuM vadhatuM na mAnavuM e khristI sudhAraNAnuM mULa bIja che. e tava je choDayuM to tenI sAthe ja sarvatra jagatanI zAMti ane unnatinI AzA uDI jaze. mAro mata evo che ke, je kaI A samatAnuM tatva choDI de che kiMvA tene bagADe che, teno hetu game teTalo sAro hoya to paNa te potAnA rASTrapara mahAna saMkaTa lAve che, zAMtino nAza kare che ane khristI dharmanA mULa siddhAMta upara zastraprahAra kare che. X x huM badalAye chuM; kemake huM jayAre prathama sArvajanika kAmamAM paDyo, tyAre svAtaMtryanuM kharuM mUlya ane tenI atyaMta AvazyakatA huM samajI zakyo na hato. svAtaMtrya paNa anya guNonI peThe ja zubha kAryamAM temaja azubha kAryamAM-ubhayamAM upayogI thaI paDe che, e vAta huM prathama jANato na hato, tema pratyeka sArvajanika saMsthAnI unnati svAtaMtryaparaja avalaMbIne rahelI che e paNa mArA lakSyamAM AvyuM na hatuM. e saghaLuM have huM samajI zakyo chuM tathA tene anusarIne ja huM hamezAM vartu . sarvasAmAnya lokonI sabhA eka uttama zALA che. e zALAnI zakita vilakSaNa che. tyAM buddhinuM sAmarthya tathA mananI uccatA ghaNI vadhe che. te sivAya nIti zIkhavAnI paNa e sarvettama zALA che. zAMti zIkhavAnuM paNa e uttama sthAna che. tyAM devathI je kAIne hAthe kAI. bhUla thAya che to te samajavAne pAMca miniTa paNa lAgatI nathI. tyAM sahanazIlatA te mUrtimaMtaja che. te manuSyamAM ApoApa Ave che, te ja pramANe e eka moTuM nyAyasthAna che. manamAM puSkaLa vAto bharI rAkhavI e manuSyanuM zikSaNa nathI. keTalAka loko manane keDI jevuM samaje che ane temAM jJAnanAM poTalAM bharI rAkhavAno vicAra kare che, paraMtu A samaja barAbara nathI. A saMbaMdhI e lakSyamAM rAkhavuM ke, manuSyanA jIvitane hetu, manuSyanI sudhAraNaunnati karavI eja che. mATe jJAna prApta karIne tenI sahAyatAthI pitAnAthI banI zake teTalAM mAMhusenuM kalyANa karavuM joIe ane tema karavAthI ja A jagataparanuM pApa ane du:kha ochuM thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ daridratAmAMja ratnamAnavA vadhAre pAke che. e TenisananI kArakIdI dhaNekhare aMze mArI kArakIrdIne maLatIja che; paraMtu tenI je kRti che te mArI kRti karatAM ghaNIja zreSTha paMktinI che. tenA udyoga mArA udyoga karatAM sarvottama prakArane thayA che tathA te mArA udyoga karatAM vizeSa cirasthAyI che. mArA jevA puruSo sAjanika hitanA viSaya upara khele che, eTale leAkeA kRpA karIne temane yeAgyatA karatAM paNa vizeSa mAna Ape che ane tethI teo phulAya che e kharUM che; paNa kheAlavuM eja amArUM kAma che. temAM upAyaja nathI, paraMtu zabdone pAMkhA heAvAne lIdhe teo jhapATAmAM uDI jAya che ane hatA na hatA. thai jAya che. TenisananI kRti AthI vizeSa ucca yeAgyatAvALI che. tenA upara kALanuM zuM cAlavAnuM nathI. teNe peAtAnuM ciratra peAtAnA dezabAMdhavAnA hRdayapaTapara lakhyuM che, te kadI paNa bhuMsAI janAra nathI. daridratAmAMja ratnamAnavA vadhAre pAke che. ( lekhakaH--zrIyuta "kumAra" hiMdusTanA eka akamAMthI ) eka bAra imana ke kisI mitrane hArDa vizvavidyAlaya me` eka atyaMta pratibhAzAlI tathA heAnahAra vidyAthI ke saMbaMdha meM usakI saMmati pUchI ! mana ne turaMta hI ne saMkSipta uttara diyA, vaheM isa prakAra thAH-- 66 ,, khasa, use aA agara kisI vastu kI AvazyakatA hai te! vahu 'daradratA' hI hai. imana ke isa adbhuta uttara / sunakara usakA mitra ekadama cehare kA khaDI utsukatA se dekhane lagA. cakarA gayA aura usake usane apane mitra ke "daridratA kA bahudhA lega IzvarIya praY=Apa yA zApa samajhate hai'; para vAstava meM aisI khAta nahIM haiM. vahu te paramAtmA kA sarvazreSTha varadAna hai. " '' saMsAra meM chatane baDe-khaDe mahApuruSa he gaye hai'; uname' se aisI vyakti bahuta hI kama huM, je daridrAvasthA meM na paidA hue hai| yA jInakA utthAna patitAvasthA se na huA hai.'' kk daridrAvasthA meM raha, kaeNTe-purAne kapaDe pahina, peTa-bhara anna na pA tathA sukha-sAdhana - imana tura Mta hI usake hRdaya meM uThate hue bhAva kA tADa gayA. samukha muskurAte hue daridratA kI isa prakAra vyAkhyA kara DAlIH-- rahita avasthA meM hI manuSya apane sacce svarUpa tathA jJAna-zakti kA pahacAnatA hai." kisI prakAra ke sAja sAmAna se rahita, sUnasAna kamare meM hI usakI AtmA se vaha nyAti prajvalita haiAtI hai, jIsakA prakAza kisI dina sAre saMsAra meM kaila jAtA hai aura vaha vyakti mahattA ke prApta hai| gaurava pAne lagatA hai." 66 "6 prakRti te manuSya ke isa prakAra banAyA hai, ki vaha dhRNA karatA hai. ese manuSya Isa saMsAra meM thADe hI heAMge, ulladhana karane ke yAgya Atmika zakti hai." 66 daridratA hI vaha zakti hai, jIsase manuSya kArya aura udyoga karane lagatA hai. kevala itanA hI nahIM, isame' eka vizeSa guNa bhI hai-yaha manuSya kA vAstavika 'manuSya' banAtI hai." daridratA se manuSya kA una hajArAM, lAkhAM vyaktiyAM se saMparka hA jAtA hai, jInakI AvazyakatAe aura duHkha-darda, vAparatA aura usakI AtmA kA vizvAtmA kI madhura saMgIta dhvani se anuti kara vyaktigata svArthI kA saMsAra ke svA` meM vilIna kara detI hai, jIsase vahu samasta saMsAra keA apanA samajhane kA mahAjJAna prApta kara letA hai." 66 daridratA Atma-zakti pradAna karatI. hai aura ziSTAcAra kI suMdara zikSA detI hai. ataeva daridratA kAi IzvarIya prakApa yA zApa nahIM, balki parama pitA paramAtmA !! sarvocca AzIrvAda hai. 12. 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat svabhAvataH kAryaM aura udyoga se jIname sa prAkRtika niyama kra www.umaragyanbhandar.com
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ anurodha prabhuprasAda pAmanArA bhaktanA udgAra ("sAhitya mAsikanA sapTembara 1927 nA aMkamAMthI) tame sAMbhaLe sakhI eka vArtA re, mane sAMbharyuM te kAMIka saMbhAratAM re. (Teka) huM te harajIne jevA nisarI re, mujane saMsAranI vAta visarI re. tame1 mujane kheLatAM kaMieka lAdhyuM re, lAdhyuM akhaMDa brahmAMDa A badhuM re. tame 2 huM to harajIne jotAM huM TaLI re, yama sAgaramAM saritA bhaLI 2. tame ? huM te jayAM jouM tyAM re teja ne re; meM to manazuM vicAryuM eja re. tame ja sarva varatu taNe vere TaLe re, jene jetI'tI te mujane maLe che. tame 5 sarva parabrahma kerAM pUtaLAM re, rUpe eka thakI eka AgaLa . tame 6 daze dizA sanmukha harajI thayA re, mArA rUkamaLamAM vasI rahyA re. tame 7 eka hari vinA bIjuM dIse nahi re, mArI doSanI daSTi TaLI gaI che. tame 8 mArAM anaMta locana ughaDayAM re, sarva rAmajInAM rUpa dube paDyAM re. tame 9 huM te harakhe hIMDuM ne jotI pharUM re, mujane prapaMcanuM vaikuMTha visaryuM re. tame 10 bAbuM akhaMDa maMDaLa nihALatAM re, thaI tana takapa saMbhALatAM re. tame 11 nakha zikha lagI hari vyApI rahyA re, je vede kahyuM te la re. tame 12 bhUlyuM hatuM te dhana gharamAM jaDayuM re, mahA AnaMda upaja manaDuM TharyuM re. tame 13 have janma saphaLa thaye mAro re, maLyo bAvana akSara bAhare re. tame 14 sarva kAma aLago na thAya re, aNuM mAMhe te aNuM mAMhya che. tame 15 have prapaMca purANanA purA thayA re, dAsa gopALanA prabhu jayAre tyAre. tame 16 anurodha ("hiMdupaMca nA eka aMkamAMthI) sunatA huM sarveza vizva meM satvara Ane vAle hai, anaya nazAne vAle jaga meM zAnti basAne vAle hai. yadi Ave che to apane hI nijagRhameM AnA bhavana, yadukulabhUSaNa, aura kahIM mata bhArata taja nAnA bhagavana(1) sarvaprathama terI padapUjA karane kA adhikAra hameM, tere pada gahi patana siMdhu se, tarane kA adhikAra hameM. pragaTita karake apanI pratimA, jaga ke Alekita karI de, bhArata kI kamanIya kIti, he kRSNa! bhuvanabhara meM bhara do. (2) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanuM zikSaNa e zikSaNa nathI. AjanuM zikSaNa e zikSaNa nathI. paraMtu gulAmInAM baMdhanone majabUta karanAruM eka bhayaMkara yaMtra che. (lekhaka - mULazaMkara jAdavajI vyAsa-dharASTrazakti" tA. 12-8-1927 nA aMkamAMthI) ApaNe nizALo ane vidyAlaya dezonnatinAM amIjharaNuM hoI zake, ApaNA samAja ane dharma ItihAsanA durgasamAM hoI zake, svAtaMtraya ane svarAjanA rathacakrasamA banI zake; paraMtu e badhuM kayAre? jyAre e zikSaNakArobAra ApaNA mata mujaba calAvAya tyAre ja. aMgreje pUrA vicakSaNa che, emaNe bhAratavarSane yazasvI itihAsa nihALyo, emaNe Arya saMskRtinI jhamaka tathA prAcIna RSimunionA pavitra saMskAre joyA, prAcIna zUravIrAnA vIratvanAM guNagAna sAMbhaLyAM, brahmarSionI gahe gRhe vyApI rahelI brahmadIkSAonuM sacarAcara teja bhALyuM, grIsa ane pArTInA kesarIothI paNa adhika kSatriyanI bhasmamAM chupAyelI daivI zaktinI cInagArIo bhALI, vaionAM vANijyazaktinAM sAhaso mApyAM, zadronI bhaktiparAyaNa niHsvArtha sevAo joI, AkAzamAMthI utaratA vajasAme TaTAra ubhA rahenAra vIra kesarIonI sukIrtio sAMbhaLI ane raNamedAne jatA kaMthane kumakumatilaka karIne kamare samazera bAMdhanArI ane mRta patinI sAthe citAmAM hasate moDhe "jaya mAtRbhUmi, jaya mAtRbhUmi" "jaya patideva, jaya patidevInI jayagarjanA karatI saLagI janArI bhAratI satIone apAra mahimA sAMbhaLyo. je dezamAM AvI ajaba saMskRti, AvuM adbhuta zurAtana, aneruM ejisa ane apUrva zakti hoya; A kSaNabhaMgura dehane pheDIne yazasvI dehane ciraMjIvI karavAnI hoMza je dezamAM hoya evA dezanI virATa prajAne vaza karavAvALa-tene gulAma banAvavAvALuM A jagatamAM koI jagyuM nathI. e sanAtana satya aMgrejonI vicakSaNa buddhie pArakhI lIdhuM. bhAratavarSamAM aMgreja sattanatanA pAyA uDA nAkhavA e videzIoe hiMdanA bALahaiyA upara jUdIja chApa cItaravA mAMDI. hiMdanI agAdha zaktine muThThImAM pakaDI ane A dezamAM Teka, svamAna ane pavitra kItimATe marI phITavAnuM Adarza zikSaNa maLatuM, teja dezamAM Aje amArA yuvAna hiMdIone kolejomAM briTiza samA kaI bahAdure pAkayA nathI, hiMdanA itihAsamAM yuropanA ItihAsasamuM vita nathI, veliMgTana ane nehasana to IlAMDamAMja pAke, nepoliyana ane Dhola te yUropamAMja janma, IlIjhAbetha ane samrAjJI vikaTorIo jevI strIvibhUtio to laMDananI yazasvI gAdIeja hoya ! vAcaka ! bhAratIya itihAsano paDado jarA uco kara. iglAMDa ke yUropanI vibhUtionAM nAmo ti tyAMja amara haze ane tyAM ja raheze. paraMtu jagatanA deTasa kareDa mAnavalokanA ItihAsamAM bhagavAna zrIkRSNa ane pratApI rAmacaMdra keTalA thayA che? jagatamAMthI garvano nAza karanAra parazudhArI ddhanA avatAramAM bhagavAna parazurAma keTalA che ? draupadI ane sItA jevI aDaga TekIlI, damayaMtI ane tArAmatI jevI Adarza satIo keTalI che? raNamedAne jhajhumanArI durgAnA avatAra samI brAhmaNa samAjanA ratnasamI lakSmIbAI keTalI che? mahAna sikaMdara jenI apUrva zaktithI zaramAya tevA brAhmaNasamrATuM paurasa keTalA che? maraNIyA pratApa ane vIra durgAdAsa keTalA che? dehadivAlo khaDI karIne zatruonI sAme mAtRbhUminI rakSA mATe kilA racanArA brahmatejathI dedIpyamAna brahmarSio ane kSAtratejathI sUryAsamAM kSatriya keTalA che? 25-30 varSanI TuMkI mudatamAM jagatanI eka mahAna jabaradasta salatanatanA pAyA hacamacAvI mUkI tenA cUrA karanArA zivAjI mahArAja keTalA che ? vizvamAM je zodhyuM na maLe tevuM ghaNuMe ApaNuM A pavitra hiMdamAM che, paNa e bhAna karAvanAra zALAo ane kaeNleje to Aje amArA bhAratanA bhAvI saMcAlakone gulAmI prathAnuM ja zikSaNa de che. bhUkhe maratI mAtAo-bahene ane baccAMonA duHkhabharyA pokAro sAMbhaLIne mAtRbhUmino upahAsa thatI joIne je vidyArthIonAM haiyAM nathI duHkhatAM te vidyAthIe, te zikSaNa hiMdane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ FR dUdhamAM sAkara bhaLI ! ! bhArarUpa che, khAjArUpa che. je vidyA, je zikSaNa navayuvAneAmAM ravAtaMtryajIssA utpanna na karI zake, mAtRbhUminI bhakti, svamAna ane vadha mATe marI phITavAnu AdarzI zikSaNa na ApI zake; te vidyA, te zikSaNa, te zALA ane kAleje bhAratIya unnati ane svarAjya temaja svatatratAnI prAptimAM aDacaNa ane vighnarUpaja che. Ajatu zikSaNa e zikSaNu nathI, paraMtu gulAmInAM baMdhanene majabUta karanArUM eka bhayaMkara yaMtra che. rAjyakAreAbhAramAM sahelAithI sastApaNe calAvavAmAM sahAyabhUta thanArUM gulAmIne pekhanArUM eka yaMtra che. je dezamAM svarAja sthApavu hoya, te vidyArthIone svamAna, svadhama ane svAtaMtryanA saMskArA utpanna karavA prayAseA Adare. rASTronnati eja jIMdagInu` sAya. e pavitra maMtra vidyArthIonA kAnamAM jyAre gubbara karatA thAya, tyAreja ApaNA pavitra dha, ApaNe vahAlA deza unnata thAya, svataMtra thAya ane jagatamAM tyAreja ApaNe bhAratavarSane vijayaDakA vagaDAvI zakIe. nevanAM pANI meAbhe caDhayAM !! ( 'hiM'dusthAna" tA. 22-8-1927 nA akamAMthI ) ** hiMdudharmanA RRtihAsamAM tA. 21 mI ogasTa 1927 nA divasa jarUra yAdagAra banI jaze ! dilhImAM te divase gAsvAmI zrI gagAprasAdajI mahArAje peAtAnA kaTarAnIla madiramAM atyajote dAkhala thavA dIdhA ! sAMjanA cha vAge mATe jalasA karavAmAM AvyA ane sakhyA badhuM atyajoe yamunAjImAM snAna karIne, ane kapALamAM tilaka lagAvIne mahArAjazrInI maMjurIthI devadiramAM praveza karyo. hiMdubhAiee temanA satkAra karyAM ane prasAda vaheM'cavAmAM Avye ! * dilhInA arjuna " patranA tA. 28 mI oNgasTanA ekamAM A khuzakhabara pragaTa karavAmAM AvI che; ane AvAM AvakAradAyaka pagalAMnuM dezabharamAM anukaraNa karavAmAM Ave, ane hiMdudhama uparanA kalaMkane TALavAnI sAthe, briTiza saMsthAnAmAM aspRsyatAnA saMbaMdhamAM, e hiMdIenA hakko lUMTanArA suMdamIjAjI gArA je meNAMTANAM mAre che, tene paNa sadAne mATe ata Ave; evuM AkhA dezaneA nItiparAyaNa, dharmapremI, vicArazIla vaM icche che!! hiMdu mAnyatA muja" gaMgAnadImAM nahAvAthI jema pavitra thAya che, tema mahArAjazrI gaMgAprasAdajIe peAtAnI udArI buddhinA udadhimAM snAna karAvI aspRsya manAtA atyone pAvana karIne, peAtAnA suyazane sadAne mATe amara banAvye che ! paramAtmA amArA dharmAMcAyoMnA sakaLa sadhane AvI sanmati arpI ! ! ! * * * dUdhamAM sAkara bhaLI !! ( hiM'dusthAna' tA. 22-8-1927 nA aMkamAMthI ) dUdhamAM sAkara ane chAzamAM mIThu hAya " e vAta sAcI che! hiMdu mahAtine pIDI rahelA aspRzyatAnA mahA purA rAganAM pAchAM pagalAMnI vAta saMbhaLAvanArA " arjune '' eka khIjI paNa khuza vadhAi ApI che! jhAMsI jIllAnA mau gAmamAM hiMdu-musalamAnAe eka karAra karyo che; ane temAM banne kAmeAnI sArI samaja, deAstI ane birAdarInAM acchAM dana thatAM jaNAya che! A karAranI je matalaba pragaTa karavAmAM AvI che, te evI che ke, game te vakhate, raste, rAta ne divasa, 24 kalAka, auAya te dira pAse musalamAnane ane hAya te masjIda pAse hiMduene vAjA vagADavAnI chuTa che! sAmAjika, dhArmika ke game te prakAranAM saradhase| ke jalasA hAya, ane game tevA nAcaraMga ke gAnatAna-tamAzA thatA hoya, tApaNu maMdiza AgaLa hiMduee ke masjIde! AgaLa musalamAnoe kAi jAtanI kAMi dakhala karavAnI nathI ! ! vAha ! AnA karatAM vadhAre khuzakhabara bIjI kI heAi zake? ane vaLI jyAre kAmI kalahanA verAna raNamAM ekasapIne Ave! suMdara bagIceA dazyamAna thAya che, tyAre te! kharekhara AnaMdanA edha uchaLavA lAge che !! maunI asara dezabharamAM thAya te " svarAjya '' kevu' jaladIdeDayuM Ave ?! hiMdu-muslIma AgevAnA A karAranuM udAra ane AvakAradAyaka anukaraNa karaze ? ! khudA mAlUma ! ! ! 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMda hajI paNa jagatane saMskRtinA pATha ApI zake tema che. 03 hiMdu hajI paNa jagatane saMskRtinA pATha ApI zake tema che. hiMdanA saMgItavettA zrI dilIpa rAya emanA anupama sa'gItathI yUropamAM dRDha thatI jatI e chApa ( 'hiMdusthAna ane prajAmitra'nA eka aMkamAMthI) (mahAna baMgALI nATakakAra zrI. TvindralAla raeNyanA ciraMjIvI zrI. dilIpakumAra raeNya eka ustAda saMgItazAstrI che ane hiMdanA sagItane uddAra temanA dilamAM niraMtara ramI rahyAM che. eja kAmane mATe tee hamaNAM theDAja samaya upara hiMdanA kinArA cheADIne yUropa-amerikAne pravAse gayA hatA; ane hamaNAMja temane ame rikAmAM apUrva satkAra maLyAnA samAcAra . atre AvyA che. temanu saMgIta sAMbhaLavu' e mAnavajIvananI anerI meAja che. mane cAkara rAkhAjI nA bhajanathI ee gujarAtane jANItA che.) pazcimanI pAsethI zikSaNa levA javAne khadale tene zikSaNa ApavA mATe pUrvamAMthI dhaNI ochI vyaktie tyAM gai che. evI gheADI vyaktiomAMnI eka te jANItA baMgALI saMgItavettA khAjI dilIpakumAra raoNya che. ghaNI bAbatamAM pazcimane Ama zikSaNu ApavA dhaNA puruSone hiMda tyAM mAkalI zake tema che, paraMtu IMgleMDanI saphare jatA hiMdane kharekharA ekaniSTha evA putro ghaNAja ochA che, ke jee pazcimanI sare javA agAu athavA te tyAM paheAMcyA pachI 'sAhebazAhI' banI gayA na heAya. A nAnakaDA beTamAM (IMgleMDamAM) je hajArA hiMdI vidyArthIe zikSaNa levA rahe che, teo 'sAhebazAhI' banI gayA che, e sAceja dilagIra thavA jevu che. hiMdanI sa'skRtimATe abhimAna evA hidIe te ApaNane mAtra gaNyAgAMThayAja maLe che,ke jemane evI pUrepUrI Atma zraddhA besI gai huMya ke, hiMdanI pAse peAtAnI temaja yugayugathI potAnAmAM pacAvI dIdhelI evI paranI saMskRtimAMthI pazcimane dhaNuMya ApavA jevuM che. jo ke thADAM varSo pahelAMja hiMdu mAtra gharane cAhanArAoneAja deza gaNAtA, mANasA bhAgyeja dariyApAra jatA; chatAMpaNa tenA udAtta hRdayane lIdhe, te dezavAsIe peAtAnIja bhUmimAM aneka jAti ane saMskRtinA samAgamamAM AvelA che. zrI dilIpa bAjI zrI. dilIpa bAjI evI AtmazraddAo dharAvanArAmAMnA eka che, ke jee ema mAne che ke, hiM'damAM 'ApavA' nI zakti che. te saMkucita najaranA mAnavI nathI. temaNe dariyApAratI sakrA kheDelI che ane temanuM dRSTibiMdu vizALa che, temaja pazcimanI ghaNI jAtionA jIvanamAM te bheLAyalA paNa che. A badhAne sArU emanA dilamAM sthAna che, tepaNa hiMdanA Adarza saMgItanI dezIyatA maTI jAya te emane gamatuM nathI, ane tethI temane eja eka vicAra hamezAM rahe che. hiMdanuM Adarza sa'gIta hiMdanuM saMgIta Adaza che, e vAta hajI pazcimane samajavAnI che. e vAta zrI dilIpa bAju pAsethI jANI zakAya che. jemaNe sara jagadIzacaMdranA bhASaNamAMnA keTalAka rApAe hiMdue karatAM cAragaNI vadhu lAgaNIvALA hoya che, paraMtu sAmAnya yUrepIyana karatAM hiMdu vidyArthI khamaNI lAgaNI dharAve che'' e khulAsA sAMbhaLyA che, tee dilIpa kumAranI kadara karI zakaze temaja temane samajI zakaze, hiMdI saMgItamAMnuM satya AmAM raheluM satya kadAca hiMdI saMgItamAMthI paNa tarI Ave che; kAraNa ApaNe vAMcIe chIe keH pazcimanA saMgItanI svaramAlikAmAM asaptakathI kamI sUra nathI, jyAre hiMdI saMgItamAM pAsapIkanA sUra paNa che ane tene lIdhe cUrepIyane hiMdI sUrAnI nakala karI zakata nathI." vaLI prAcIna hiMdu rAge! dhaNuAja thADA yUpIyane jANe che ane e rAgenAM svarUpa eva che ke, ApaNe pazcimanI 'Tezana'nI paddhatimAM utarI zakatA nathI. . 43 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajI paNa jagatane saskRtinA pATha ApI zake tema che. hiMdI saMgItanuM ucca vAtAvaraNa OMA esanTa eka vakhata bhASaNa karatAM jaNAvyuM hatuM ke, hiMdI saMgIta barAbara samajavAmATe yUropIyanenA kAne keLavavA joie. banne saMgItAmAM taphAvata e che ke, jyAre pazcimanu saMgIta manuSyanA mULa vikArA ane bhAvene uttejita kare che, tyAre hiMdI saMgIta nirmaLa bhAvavALu hAI gAnArane unnata vAtAvaraNamAM lai jAya che ane e vAtAvaraNamAMthI pachI gAnAra ane sAMbhaLanAra pavitra dhArmika jagatamAM praveza kare che. sadIo lAgo 64 DaoN raoNye thADA vakhata upara hiMdI saMgItamAM rAge' e viSayapara bhASaNa ApyuM hatuM, jeNe hiMdI saMgItanI suMdaratApratye ApaNI AMkho ughADI hatI. A saMbaMdhamAM eka jANItA lekhakanA zabdo atre yAda karavAnI jarUra che. te e ke, jyAre eglA-sekasana jAtanA vaDavAo jaMgalA ane guphAmAM rahetA hatA, peAtAnAM nAgAM badane raMgothI cItaratA hatA, kAcuM mAMsa khAtA ane vastromAM jAnavareAnAM cAmaDAM paheratA hatA, te vakhate hiMdanA gaganamAM saMskRtine sUrya pUrNa prakAzI rahyo. hatA ane tethI hiMdI saMgIta samajavAmATe ApaNA kAne pUratA 'sensITIva' thavA mATe jamAnA joize. pUrvA guptavAda pazcima sAthe sarakhAvatAM dhArmika vicAraNAnA kSetramAM hiMde ghaNI pragati karI che ane ApaNA leAkeA pUrvane guptavAda ane dhama zuM che, te have rahI rahIne samajavA lAgyA che. hiMdI saMgItanI mIThAza anubhavavA mATe A guptavAdanA sAkSAtkAra thavAnI jarUra che. mIyanI paddhati aMgreja prekSakA, je saMgIta temanI AgaLa raju thAya tene rAga ane AlApa sAMbhaLatAM pahelAM teneA a jANavAne Atura hAya che. mI. dilIpakumAra A khAsiyata jANatA hai jyAre jyAre aMgreja prekSake samakSa bhASaNa kare che ke pAtAnAM gAyatA raju kare che, tyAre je rAge! gAvAnA hoya tenA ane aMgrejI tarajume te prekSakAne pUrA pADe che. ane A adhaNAja su Mdara hAya che. rAganI mIThAzanI sAthe uMdhuM tattvajJAna ane vedAMta temAM samAyaluM heAya che. vaLI rAganI aMdara je zabdo hAya che, te paNa jANe meAtInA dANAne cuMTI sudhIne mUkavAmAM AvyA hoya che ane tethI saMgItanI asara ghaNI baLavattara thAya che. bhIkhArIe zIkhavyu eka vAtathI huM kharekhara chakka thaI gaI. eka meLAvaDAmAM eka ghaNAja acche| rAga raju karatAM mI. dilIpakumAre e navAi jevI khabara ApI ke, e rAga temane kalakattAmAM temanA dvAre mAgavA AvelA eka bhIkhArIe zIkhavyA hateA. nI rAyane badale kaiA pazcimanA saMgItavettA haiAta te ema jAhera karata ke, Anarebala phalANA DhIkaNA ke lADa pelA ke leDI pelIe jemanI mitratAnu peAtAne mAna che, temaNe e rAga zIkhavyA hatA. mI. rAyanI dezaprIti mI. dilIpakumAra raeNzayanI dezaprIti, temanAM vartana ane temanA peAzAkamAM tarI Ave che; paNa te sAthe mI. yamAM vadhu guNa te e che ke, peAtAnI saMskRti ALavI rAkhavA sAthe khIjI saMskRtiomAM sArUM tattva dekhAya tene grahaNa karavA te tatpara ane Atura rahe che. mI. rAyanA Dresa zuddha hiMdI che, ane te kaeNve suMdara lAge che? aMgrejo paradezamAM jAya tyAre peAtAnA svadezI pozAka jALavI rAkhe che, paNa temanA pezAkamAM raMgAnI acchI meLavaNInI khubI hAtI nathI. jyAre hiMdI pezAkamAM raMgAnI suMdara milAvaTathI AMkhane ThaMDaka lAge che, uparAMta taMdurastI mATe paNa te icchavAoga che. vijJAne paNa have te sAbIta karyuM che ke, cokkasa raMgAthI cAkkasa duHkha-darA daphe thAya che. mI rAya yUropa ane IMgleMDamAM ghUmatAM potAnA hidI paiAzAkane cheADatA nathI. mI. rAya kadI paNa kahevAtA meTA leAkane khuza karavA mathatA nathI. temane pegama IMgleMDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUryanA sAcA upAsaka ! 175 nA samAnya vargamAMja ane temane meAja cakhADavAmAM temane peAtAne AnaMda Ave che. vaLI mI rAyamAM bIjo dhyAna kheMcanArA guNa temanI svamAnanI tIvra lAgaNI che. IMgleMDamAM vasatA khIjA hiMdIonI mAphaka teo pote chatAyalI prajA che ane aMgrejo rAjya karatI prajA che' ema kadI mAnatA nathI. peAtAnA svamAnane savAla Ave tyAM te aDaga hAma che. IMgleMDamAM satkAra jo ke mI. ya A vakhate khAsa geAThavaNathI IMgleMDa nathI AvyA; chatAM paNa atyArasudhImAM IMgleMDa ane koTaleMDamAM temane sAre| satkAra thayA che. thIesejhIkala sAsAyaTInI phalezIpala kalabamAM temaNe bhASaNa ane saMgIta raju karyuM hatuM. tyAM temane dileAjAna AvakAra maLyA hatA. laMDana yuniyana sAsAyaTInI kensa, ane kveila enDa nezanala IMDIana esosIezananA meLAvaDAmAM paNa temane dhaNuM mAna maLyuM hatuM. eka DrAmeTika sosAiTI samakSa kharadavAnanareze mI. rAyanI oLakhANa ApI hatI, oNkasapharDamAM temanA mAnamAM eka meATA meLAvaDe karI temane khANuM ApavAmAM AvyuM hatuM. pArIsamAM sAsAiTe DI sAvA, anenAsa AgaLa kAunTasa preAsADasanA sAlemAM temaNe sa MgIta raju karyu hatuM. phailezIpa Aka pheitha' eTale sadharmAMnI pariSadamAM mI. dilIpakumAra bhASaNa ApavAnA che, ane tyAra pachI amerikA javAnA che. amerikAmAM svAmI vivekAnaMde je chApa pADI hatI, tevIja chApa reMca pADaze temAM navAi nathI. sUryanA sAcA upAsaka (lekhakaH-kanaiyAlAla gi, kAThorI bI. e. hiMduratAna' tA. 12-8-20 no aMkamAMthI) sUrya prANadAtA che, jIvanadAtA che; kAraNa ke garamI, prakAza ane vijaLI, e traNe vastune te ApanAra che. prANImAtrane jIvana samarpanAra ane vanaspatimAtrane te AdhAra che. tenAja AkarSaNavaDe pRthvI AkAzamAM karI rahI che ane grahAsAthe pharatuM sUryamaMDaLa, A anaMta kATI brahmAMDAmAM jaga dIzvaranI agamya kaLA darzAvI tene kAi mahAna hetu siddha karI rahela che! sU jaDa vastu che, e AganA goLA che; chatAM upara jaNAvelA tenA anekavidha guNene lIdhe, ApaNA bhAie te savitAdevanI zrI sUryanArAyaNa bhagavAnatarIke pUrjA ane upAsanA kare che ! jaDa vastunI pUjA-upAsanA karavI e bhrama che, paNa dha DhAMgIne AvI vahenI vAto naphAkAraka thai paDatI heAvAthI, temane kharI vAta nahi samajAvatAM bheALA bhAvikAne ADe mArgeja dere che ! jevI rIte duzmananu mAthuM uDAvI denAra talavAra nahi paNa te vAparanAra kAMDu-parAkramI puruSa pUjanIya gaNAya, tevI rIte garamI, prakAza ane vidyuta (vijaLI) pUrAM pADanArA jaDa sUrya nahi, paNa tenI mAraphate jIvana ApanArA prabhuja upAsanA karavA yogya gaNAvA joie. jema talavAranI pUjAnA artha tene sAsu* rAkhI tIkSNa dhAravALI banAvavA jevA thavA joie, tema sUryanI upAsanAne samAveza, taDakAmAM pharI, sUryanAM kiraNeAne jeTale bane teTalA lAbha levAmAMja thai javA joie ! Aje tA AvA kharA rastA upara cAlavAne badale ravIvAranAM apavAsa ke ekaTANAM karavAnI, brAhmaNAne dAna devAnI ane trAMbA ke rUpAnAM patarAM upara sUnAM kapAlakalpita me'rAM karIne tenI upara caMdana-akSata caDhAvI, tenI pAse dhUpadIpa karavAnI 'leAbhI guru ane lAlacu celA'nI avanavI lIlA cAlI rahI che! A badhA mithyA vahuMma ane khAlI DhoMga heAvAthI, bicArA bheALA ajJAna leAkA brAhmaNeAnI svArthI jaLa ane khATI ALapapALamAMthI vahelA phruTe, eja IcchavAyeAgya thai paDe che ! X X X gheADA vakhata pahelAM mAbarAmAM mI. kaeNnselara nAmatA "dhI sanabAtha eDavokeTa" (sUryanAM kirAmAM snAna karavAnA himAyatI) tarIke jANItA aMgreja upara 'pablIka DekensI' (laukika sabhyatA)te| bhaMga karavA badala kesa mAMDavAmAM AvyeA hateA. A mANusa nadIne kinAre zarIrane ghaNAkharA bhAga khullA rAkhIne, sUryanAM kiraNeAmAM snAna karavA mATe paDayeA hatA. hajArA lekA tenA pAsethI pasAra thayAM hatAM, ane dhaNuAM bALake tenI AjubAju ramatAM hatAM; paNa te asabhya rIte jAhera rastA upara paDayA che. ane tethI maryAdAnA bhaMga thAya che, evI kAie phirayAda karI nahe:tI; chatAM peAlIse tene pakaDayA ane upara jaLuAvyuM tema laukika sabhyatA' nA bhaMga karavAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwwwwwwww 696 ai vIra hiMduo! heza kare. gunhA badala mejIsTreTa pAse khaDo karyo ! bacAva mATe pUchavAmAM AvatAM teNe tiraskArapUrvaka jaNAvyuM ke, mArA upara khoTuM bahetAna caDhAvavAmAM AvyuM che. sara harbaTa bArlaranA lekhamAMthI utAro TAMkIne teNe jaNAvyuM ke -"pIpala masTa go beka Tu dhI sana phora he the" (taMdurastIne mATe lokoe sUrya tarapha pAchuM vaLavuM joIe.) - sUryanAM kiraNo kharI taMdurastI ApanArAM hovAthI huM sUryane upAsaka banyo chuM, ane tame game te kare tenI paravA karyA vagara huM A laData cAlu rAkhIza; ane mArA dezane "moka moTI" (kRtrima DhoMgI sabhyatA) nA khoTA khyAlomAMthI mukta karIza. sUryanA tApathI potAnA hAtha-pagAdi avayavo upara thayelI asaranAM cihane batAvI, mI kenselare pitAne nirdoSa jAhera karyo hato, ane pitAnI satya laData cAlu rAkhavAne paNa teNe pUrepUro Agra batAvyo hato; tene pAMca pAuMDa daMDa athavA 21 divasanI kedanI sajA karavAmAM AvatAM, te gussAthI belI uThaze ke: "huM daMDa ApavAno nathI, huM jelamAM jAuM chuM." nuM nAma te sUrya devatAno kharo upAsaka. je mANasa sUryanArAyaNa zuM vastu che ane tenI kharI pUjA zuM kahevAya, te samajIne tenI sanabAtha-sUryanA tApamAMtenAM prANAtA kiraNomAM snAna karavArUpI upAsanA kare te ja sAce sUryopAsaka gaNAya ! bAkI to badhA vahema ane DhoMga !! ravAthI pichAnAM peTa bharavAnAM pAMparAM !! ! keTalAka laMbagasarIvALAo, ApaNA dezane ajJAnAMdhakAramAM aTavAtoja rAkhavA mATe, pazcima deze pUrvadezanI pAsethI "dharma' zIkhavAno che, evI galIpacI kare tevI vAto kare che; paNa uparanA kesathI to vahemI, beTI ane DhoMgI sUryopAsanA karanArA pUrvanA deze, pazcimanA mI kenselara pAsethI sUryopAsanAne khare dharma zIkhavAne che, e vAta nakkI thAya che ! e vIra hiMduo ! hoza karo. (lekhaka -zrIyuta pro. maNirAma gupta "hiMdu paMca) nA eka aMkamAMthI ) Apatti hara taraphase AyI, duHkha kI ghanaghora ghaTA chAyI, hai gujara gayA sarase pAnI, gaphalata he gI aba nAdAnI aivira0 1 kyA dekho hAla tumhArA hai, luTa rahA dhAma, dhana sArA hai, bevaza he tuma kyA cArA hai, IzvarakA eka sahArA hai ai vIra. 2 tuma mAra nityaprati khAte he, kAyara, nirbaLa kahalAte hai, Isapara bhI nahIM lajAte hai, vIratva honA kahalAte he; e vIra 3. tuma mata-thAna kI marate hai, aura kA pAnI bharate hai, Age baDhane se Darate hai, kucha se yaha kyA karate he; e vIra. 4 tuma duniyA se miTa jAoge, phira hAtha mIMja pachatAege, kathA nA bhAI! pAege, jagameM nija nAma dharAege; e vIra 5 mata dekha viThya sAhasa De, mata kula kI maryAdA teDA, apane upara vizvAsa kare, mata kabhI kisI kA trAsa kare; ai vIra. 6 hai nahIM samaya aba senekA, dhara hAtha zItapara ronaka, AsUse mehake dhenakA, renese hai kyA henekA ? ai vIra. 7 ApasameM milakara kAma kare, duniyAmeM pitA nAma kare, apane suMdara guNa-grAma karo, tuma arjana kIrtilalAma kare; ai vIra. 8 bhIratva choDa Age Ao, aba haMsIna apanI karavA, nija jayakA jhaMDA phaharA, apamAna saho mata, mara jAo; ai vI20 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulInatAno kALo nAga kulInatAne kALo nAga (eka baLatI bALAnI sAcI karuNa kathA). (lekhaka:-zrI sudhAkAnta bhaTTa-hiMdusthAna tA. 12-8-ra7nA aMkamAMthI) (kulInatAne nAme samAjamAM cAlI rahelAM pArAvAra pApanI have avadhi thatI jAya che. nIcenI karuNa AmAthA gujarAtanA hiMdusamAjamAM kharekharI banelI che. o hiMdusamAja ! mRtyuzasthApara sUtelI bAIne raDatA hRdayanI kAramI cIsa sAMbhaLa. ane sAvadha thA !) " bA, puSmA kAkI, caMpA bhAbhI ! tame badhAM ahIM Avo, bahAra bIjuM je ko tene paNa letAM Avo. bhale mArI bA game te kahe. have huM tamArI ghaDI be ghaDInI mahemAna chuM." zraddhA ! tAruM so varSanuM AyuSya che. evuM amaMgaLa na bolIe." puSmA kAkIe tenI pAse jatAM kahyuM. beTA ! UMkaTare kahyuM che ke, tuM vadhAre bolIza to magaja upara dabANa vadhaze, mATe Ajano dahADo zAMta rahe." zraddhAnI bA vidyAe dayAmaNuM moTuM karIne kahyuM. bA ! mAre Ajeja besavuM che, kAle to pachI huM ahIM belavA ke tane satAvavA rahevAnI nathI." maMdasvare zraddhAe "vAsa khAtAM khAtAM kahyuM. gulAbanI khIlatI kaLIne bhImAM nAkhI hoya, tevI zraddhAnI dazA hatI. enA zarIranuM vAna, enA caherAne DALa, enuM sapramANa nAka ane enAM dIrgha zraTIvALAM ne joIne koI paNa kahI zake ke, taMdurasta hAlatamAM zraddhA khubasurata gaNAtI kanyAomAMnI eka haze; paraMtu sukomaLa velIne vizvanA AchA AchA tApe karamAvI nAkhavAmAM AvI hoya, tevI tenI dehalatA karamAI gaI hatI. mAMdagIe tenA zarIrane jeTaluM nahotuM tAvI nAkhyuM, teTaluM mAnasika vyathAe tAvI nAkhyuM hatuM. putrInAM karuNa vacana sAMbhaLIne vidyAnAM netromAMthI motI jevAM azruo TapakI rahyAM. teNe sADI pAchaLa mukhane DhAMkavAnA ghaNA prayatna karyA; paraMtu catura zraddhA te joI gaI. mAtAne AzvAsana ApatAM teNe kahyuM -"bA ! Ama zoka karyo zuM vaLavAnuM che ? jo huM tane vahAlI houM to mArI mRtyuzA uparanI chellI icchA tuM pUrNa kara-badhAne aMdara AvavA de." zraddhAnA zabdothI sarvane dayA AvI. putrInA Agraha AgaLa DaoNkaTaranI AjJA mAtAne mAlavinAnI lAgI. teNe bahAra beThelAM sarvane mAnapUrvaka aMdara belAvyAM. mAMdA mANasanI pAse AvI, tene aneka tarehanA prazna pUchI kaMTALo ApI, mAMdagImAM dhAro karavA jevuM hiMdusaMsAramAM niya bane che. DokaTaronI game tevI salAha hoya ke daradIne khullAmAM rAkhavo, tenI pAse vadhAre garadI thavA na devI, tenI sAthe to koIne paNa vAta sarakhIe na karavA devI; paraMtu hiMdusamAjamAM somAM paMcANuM ThekANe tenAthI ulaTuM ja vartana karavAmAM Ave che. paraMtu vidyAe AjasudhI oNkaTaranI dareka sUcanAone kaDaka amala karyo hato. Aje putrInAM karaNa vacanAe tenI e daDhatAne pIgaLAvI dIdhI. bahArathI badhAM aMdara gayAM. zraddhAe dhIre rahIne paDakhuM badalyuM. saune satkAra karatAM teNe kahyuM - " Avo." tene lAgu paDelI khAMsIthI tene avAja badalAI gayo hato, chatAM paNa eka vakhate enA gALAmAM kAryAla ke bulabulane vAso haze, evuM jaNAtuM hatuM. vinaya ane vivekanI te te zraddhAmUrtAi ja haze evuM atyAre paNa tenI vAtacItanI Dhaba uparathI lAgatuM hatuM; ane hatuM paNa temaja. "bahena ! badhAM AvyAM che, paNa have tuM vadhAre na bole to sAruM. '' puSpAe saunI vatIthI kahyuM. "puSmA kAkI ! tamArI mArA uparanI mamatA ema kahevaDAve che; paraMtu mAre aMtarAtmA kahe che ke, have huM bahu bahu to ekAda divasanI ja mahemAna chuM. huM paNa samajuM chuM ke, vadhAre bolavAthI mArI prakRti bagaDaze; paraMtu have mane jIvADavAnA tamArA badhA upAyo vyartha javAnuM che. mArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 kulInatAne kALo nAga bA, bApu, bhAI tathA bhAbhIe mAremATe thAya teTaluM badhuM karyuM che, paraMtu e badhuM pANI vahI javA pachIthI pALa bAMdhavA jevuM che." zraddhA caDhelA zramane lIdhe lagAra visAmo levA thobhI. te vakhate teNe joyuM te sAMbhaLanArAmAMthI koInI paNa AMkha karI nahotI. dhIre rahIne vaLI zraddhA bolIH-" mAre Aje tamane sarvane A mRtyuzA uparathI eka zikhAmaNa ApavI che. e mAro jAtaanubhava che, mArA TUMkA jIvananI e karuNa kathA che. huM icchuM chuM ke, e kathA sAMbhaLI tamArA hRdaya dro ! tame badhAM atyAre mArI kALajI rAkhe che, teTalI kALajI mArAM lagna goThavatAM kema na rAkhI? bA ! pu5 kAkI ! mApha karajo. jIvanasudhI tamArI zarama pALI che, have maraNane kAMThe AvI pahoMcI chuM, eTale jeTaluM kahevuM che te kahevA de. kadAca emAM mayadAnuM ullaMghana thatuM jaNAya to mApha karaje." "zraddhA ! e zuM bolI ? tArA jevI dIkarIe bahu ochI thaze." sajaLa nayane vidyAe kahyuM. mArA pitAjIe meTAI meLavavA mATe mArAM lagna sarakhAM sarakhAMomAM nahi karatAM, pite mAnI lIdhelA kuLavAnane ghera karyA, e to tame sau jANe che. mArA sasarA AkhI nAtane sudhAravAno meTo bojo mAthe laIne kare che. mArAM sAsu dezamAMthI plAnI badI dUra karAvavA jAhera bhAvaNe kare che. mArA pati kaeNlejanuM ucca zikSaNa meLave che. tame badhAM emane kulIna mAne chee leke paNa pitAne kulIna gaNAve che, paraMtu anubhave mane zIkhavyuM che ke, temanAmAM sAcI kulInatAne chAMTa paNa nathI. temanuM hRdaya kulInane chAjatA saguNothI vibhUSita nathI; paraMtu nAtamAM emanuM gAma kulIna gaNAya che, enuM mAtra mithyAbhimAna che. mArAM mAbApe e moTAInA manamAM mAruM balidAna ApyuM che. mAruM akALa maraNa mithyA kulInatAne ja AbhArI che. tame badhAM e samaje ane tamArI bALAone evA uMDe kUve na utAro mATe ja huM A badhuM kahI lauM chuM." vivAthI na rahevAyuM. tenAthI moTethI dhruske dhruske raDI javAyuM. sau tene AzvAsana ApavA lAgyAM. visAmo khAIne mAMdI zraddhA belI-" bA ! have badhe zoka nakAmo che. kulInane ghera dIkarI daI khoTI meTAi meLavavAnI tamArI lAlasAe tamArI dIkarIne bhAga lIdhe che. kulInatAne pagathIyuM banAvI meTAInA maMdire caDhavAnI kalpanA tamAro bhramamAtra hatI. tyAM te pile ku hato, tamArI dIkarIne tame emAM dhakelI mUkI hatI. bA ! mApha karaje. tArA guNone pAra nathI, huM bhavobhavanI tamArI RNI chuM; paraMtu satya vAta kahevAmAM zA mATe acakAuM?" dIkarI ! arere, ame te vakhate Ama jANyuM nahotuM." vidyAe raDatAM raDatAM kahyuM. bA ! bezaramI mApha karaje, paraMtu A tArI aDhAra varSanI putrI be varSanI paraNetara chaMdagI gALI, akhaMDa brahmacarya sAthe ja citAe caDhaze. tAre jamAI duniyAnI najaramAM bhaNela gaNAtA hovA chatAM, mArI tene lagAre kiMmata nahotI. enAM mAbApa enA kAnamAM eja viSa reDatAM ke, ApaNe kulInane te vaLI strIonAM mAna zAM ? bA ! mArI sAme ubhA rahIne te kadI hasyA paNa nathI. mArI sAthe kadI vAta paNa karI nathI. jJAtinA uddhAra karavAno daMbha karanArA mArA sasarA ane dezane sudhAravAno dAvo karanAra sAsu A putravadhune sadaiva naLa, ghaMTI ane eThavADamAMja dArI rAkhatAM, khAvAnuM paNa ThaMDa, vAsI ane ThareluM. cha rUpIA tame Ape teja sAsu mane rasoDuM batAve ke paraNyAne mArI sAthe vAta karavAnI paravAnagI Ape ! e pupAkAkI ! caMpAbhAbhI: joje, A tamArAM kulIna rasagAMnI kulInatA ! UMkaTara kahe che ke nahi, paraMtu mane kSayaroga lAgu paDe che. jene pUrepUruM eADhavA-pAtharavA ke khAvA na maLe ane hamezAM daraNAM daLavAM, pANI bharavAM, eThavADa kADhavA, kapaDAM dhovAM emAMja rokAI rahevuM paDe ane rAtrinA akhaMDa ujAgara thAya, sAsaravAsamAM vidhavAthI paNa vadhAre kharAba jIvana chatAM saubhAgya gALavAnuM thAya, tene kSayaroga na thAya te bIjuM zuM thAya ? kulIna sasarAjInI paNa meM keTalIe gALo sahI che, khAnadAna sAsunA hAthanA mIThA methIpAka paNa ApyA che ! vadhAre keTaluM kahuM?" zraddhAnI vItaka vAto sAMbhaLI sau raDI rahyuM hatuM. tenA pitA tathA bhAI paNa te daramiyAna bahArathI AvI vAta sAMbhaLI rahyA hatA ane pitAne manamAM dhikkArI rahyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwww kulInatAne kALo nAga 1 679 zraddhAe to Aje bolavAno niradhAra karyo hato, te pharIthI bolavA lAgI. A vakhate tenAM netromAM aneruM teja-mukhamaMDaLa upara daivI ojasa-camakI rahyuM hatuM. ke yoginI maiyAsamAM te dIpI rahI hatI. "zuM kAma raDo cho ? hAthanAM karyA haiye vAgyAM che, paNa tamArI dIkarI du:khI thAya temAMe daivI hetuja rahyo che. je ghera pArakI putrIo duHkhI thaI hoya, te gharanI putrIone svane paNa sukha naja maLe. pitAjI! belo, tamArAja kuTuMbamAM putravadhUone hIMcakAnI sAMkaLe eTalAe bAMdhI hIMcakavAmAM AvI nathI ? temane gheDAonI cAbuke phaTakAvavAmAM Avela nathI ? temanA mukhamAM zvAnavI...bharavAmAM Avela nathI? narakyAtanA AthI vadhAre zuM haze? jagatanA leke ! kAna hoya te A mRtyuzAmAM paDelI strInAM vacana sAMbhaLaje. je gharanI putravadhUo upara trAsa paDe che, te gharanI dIkarIo kadI sukhI nahi thAya. je gharamAM putravadhuo pIDAya che, te gharanI lakSmI, sukha, unnati, vidyA, sadAcAra sadhaLuM harAya che ! e khoTI meTAI mATe maratAM, khAnadAnI sivAyanA kahevAtA kulInene ghera raheMsAvA mATe tamArI dIkarIo denArAM mAbApa ! Akho hoya te juo, kulIna kuTuMbane bhoga thaI paDela A strIne !" (3). zraddhAnI jJAtimAM eka varga pitAne kulIna manAvatA hatA, bIjA vargane teo pitAnAthI utaratA gaNatA. temane potAnI dIkarIo detA nahi, paraMtu jemane teo utaratA mAnatA temanI dIkarIo cAMllAvinA letA paNa nahi. bIjA vargamAM potAnI jAtane mATe zraddhA ane AtmabhAna kazuM nahotuM. dhIre dhIre badhuM lupta thaI gayuM hatuM, eTale evuM apamAna paNa rAjI thaIne kabUla karavAmAMja pitAne meTAI maLelI gaNatA. pariNAme kalIne emanI dIkarIo(pitAnI strIe)ne apAra kachu ApatAM. temane peTapUratuM khAvA ke paheravA vastro paNa ApatA nahi. vastro te enA bApeja pUrAM pADavAM joIe, eTaluM ja nahi paraMtu rasoDApraveza mATe tathA bIjI vidhio mATe paNa kanyAnA pitAe moTI rakama ApavI ja joIe, evo hakaka e varge sthApita karI dIdho hato. nyAyanI khAtara kahevuM joIe ke, nokarazAhIne kharAbamAM kharAba sabhya paNa e kahevAtA kuLavAne je saMgadila nathI hete; janarala DAyaranI krUratA paNa emanI karatA AgaLa kucha bisAtamAM na gaNAya. jenI putrIne teo patnI tarIke svIkAre, te mANase emanuM tamAma kharcA nIbhAvavuM ja joIe, evI temanI mAnyatA hatI. e varganA zikSita yuvake suddhAM eja matane mAnanArA ane strIone gharanI uMdaraDI karatAM paNa tuccha gaNanArA hatA. Ama chatAM zraddhAnA pitA jevA aneka pitAo emanI nyAtamAM hatA, ke jeo karagarIne paNa temane kanyAo ApatA ane ethI pitAnA kuLane AkAzamAM caDhAveluM gaNatA ! je varga mAMthI sArAsArane vicAra karavAnI zakti, svAbhimAna ane vivekabuddhino nAza thayo hoya, te varganI zraddhA jevI nirdoSa bALAo akALe mRtvamukhe paDe temAM zI navAI ? e vargano uddhAra zI rIte thAya ? zraddhA janmathI ja komaLa hRdayanI, saMskArI AtmAvALI ane duzmanane paNa vahAlI lAge tevA svabhAvavALI hatI. enAM mAtApitAnI te ekanI eka putrI hovAthI kuTuMbanI lADakI hatI. e lADane pariNAme tenA vidyAbhyAsamAM ke gRhavyavahAranA kAryanAM yogya zikSaNamAM lagAre kSati AvavA dIdhI nahatI. | zraddhAnA pitA enA gAmamAM DAhyA puruSa gaNAtA, pAMca paise sukhI ane pitAnA vibhAgamAM kulIna gaNAtA; eTale zraddhAne kahevAtA kulInane ghera devAmAM ja teo meTAI mAnatA hatA. ene lIdhe ja temaNe potAnA kuTuMbanA rivAjanI sAme thaIne, nyAtamAM vadhAre khAnadAna gaNatA kuTuMbamAM zraddhAne dIdhI; paraMtu emanI nyAtamAM cAritrya ke vidyAnI kaTIthI khAnadAnI nahotI aMkAtI. amuka gAmamAM ane temAM paNa amuka kuTuMbamAM janme te-pachI bhale cerI karate hoya, garIbonAM gaLAM raheto hoya, kharAba karmo karI jela sevI Avyo hoya, bhIkha mAgato hoya chatAM paNa te-khAnadAna gaNata. pitAne halakA gaNAvanArAo e rIte khAnadAnInI kasoTI karatA, eTale e kahevAtA kalIno vadhAre makakama banI potAnI johukamI vadhAyeja jatA. e nyAtano yuvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 navu kAi nahiM khAya tevu peAlAda varga A nItinI sAme thatA, paraMtu zraddAnA pitA jevAe temane hasI kADhatA. pariNAme kulInA vadhAre khAMDa khAtA. Aje putrInI vAta sAMbhaLI eja pitA pastAi rahyo hatA! (4) "bahena ! zAMta thA, tArI vAta kharI che; ame have amArI bhUla joi zakIe chIe. prabhu tane ArAma karaze." zraddhAnA pitAe enI zayyA AgaLa AvIne kahyuM. bAjumAMja zraddhAnA juvAna bhAI avanIza ceAdhAra AMsu varasAvI rahyo hatA. peAtAnI bahenanI vItaka vArtA Aje teNe pahelIja vakhata sAMbhaLI hatI. tene AtmA hiMdusamAja ane khAsa karIne kahevAtA kulIne sAme baMDa uThAvavA kakaLI rahyo hatA. "pitAjI! have ArAma te! prabhu petAnI pAse kheAlAvIneja A paze, paraMtu tame mArA dRSTAMtane bhUlaze| niha. mArA bhAge paNa nyAtamAM ATale! sudhArA thAya kebIjI bALAonA bhAge levAtA bace tepaNa kyAM ?'' zraddhA vadhu khelavA icchatI hatI, paraMtu zrama eTale jaNAteA hateA ke kheAlI zakAtuM nahetuM. enA pitAe kapALapara snehathI hAtha pheravatAM kahyuM:-bahena! vizrAMti le, have bahu khelavA jatAM tabiyata bagaDaze.' zraddAnA mukhamaMDaLa upara divya teja prakAzI uDDayu, kAika akalpya baLe te eDI thai gai. tene bhAna naheAtu, havAmAM hAtha pheravatAM te pekArI uDDIH- hiMdusamAja! mRtyuzayyAmAM sunArInAM vacane sAMbhaLI le ! hajI jo tArA pIzAcI yaMtramAM strIvargane Amaja kudAvA daiza te hAlanA karatAM paNa tAre vadhu adhaHpAta thaze ! prabhunI najaramAM paNa have A julma kheMcI rahyo che. nirdoSa khALAenI citAmAM baLI na maravu hAya ! e samAja! ceta. ' chellA zabdo kholatAMja zraddA gabaDI paDI, tenAM netrA vika isata thai gayAM, mAM saheja paheALu thai gayuM; te haMmezane mATe gaI. saMtasamAgamanA mahimA ( 'navavana' tA. 11-9-27 nA aMka uparathI ) vipat saMpadivAbhAti mRtyuzcApyamRtAyate / zUnyamApUrNa tAmeti bhagavajjanasaGgamAt // arthAt hirajaneAnA saMgama (meLApa) thavAthI vipatti paNa soMpatti jevI bhAse che, mRtyu paNa amRta banI jAya che ane zUnyatA paNa pUrNatA jevI thaI rahe che. navuM kATa nahi khAya tevuM pAlAda ( "hiMdusthAna"nA eka aMkamAMthI ) rasAyaNI prayAgAmAM vadhAre upayogI ane bIje badhe sthaLe paNa vadhAre ki MmatI, kATa nahi khAya tevuM peAlAda ke jenuM pramANa uttama pIgaLI jAya tevu gaNAya che, te vastunI banAvaTa mesa pha kaMpanIe hamaNAM karI che ane bajAramAM vadhAre kiMmate vece che. A peAlAda patarAM, saLiyA, khAre!, naLI, tArA vagere dareka jAtanA AkAramAM maLe che; ane uparAMta havAnA pheraphAranI sAme Takkara jhIle che, kATa khAtuM nathI, bheja lAgatA nathI, dariyAnuM pANI asara karatuM nathI temaja temnA paNa ApelAdanuM muddala rUpa pheravatuM nathI. dara cerasa iMce 15 TananI A peAlAdanI pedAza che ane sTemrATa silvara sTIlane nAme vilAyatanA bajAramAM vecAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezadvAranI sAcI buddhi AvelI jyAre gaNAya? 681 dezadvAranI sAcI buddhi AvelI kayAre gaNAya? papadeze pAMDitya karavAthI nahi paNa AcaraNa thAya tyAre (lekhikA-kumArI jayavatI dezAI hiMdusthAna tA 24-9-1927 nA aMkamAMthI) jagatamAM juo te sAmAnya rIte saMsArabharane ane vizeSa karIne hiMdusamAjano suMdarIsaMdha saMyama ane ApabhoganI mUtirasa lAgaze. lagnanA saMskArathI be samAna AtmAonuM joDANa thAya, nehalagnanI parAkASThA anubhavAya, tyAM paNa strIne ja bhAga te ApavAne. patine tyAM e rahevA Ave, jyAM jIvananAM ullAsabhA varSo gALyAM hoya te mIThuM mahiyara, jemanI mIThI mamatA jIvanabhara bhUlI na zakAya te mamatALa mAtApitA, jemanAthI chuTAM paDe na pAlave evuM bAlyakALanuM sakhImaMDaLa, jIvana sAthe jaDAI gayelAM mahiyaranAM uSmAbharyA sarovara, sarItA, kUvA, vRkSalatAo, maMdira ane paricita mAnavamaMDaLa e badhAno tyAga ekalA patinA nehanI khAtaraja jagatasuMdarIo kare che. A tyAga karatAM ane patisivAya bIjAM badhAM ajANyA mANase, eTaluM ja nahi paNuM, ghaNA prasaMgomAM te moTe bhAge pratikULa saMjoge ane vAtAvaraNamAM AvIne vasavuM, e keTaluM du:khadAyI che, te te anubhavathIja samajI zakAya. XX ane pachI to jyAM ucharyo te sthAnane jIvananI lAMbI yAtrAnA ekAda vizrAMtisthAna samuM mAnIne koika samayeja AvavAnuM. A ApabhogamAM himAlaya jevaDe samaya joIe ane vaja jevuM hadaya joIe. puruSomAMthI keIkaja gharajamAItarIke rahevA jatA-jAya che, chatAM tene tyAM rahevuM keTaluM kaparuM lAge che te te puruSavarge gharajamAImATe TharAvelI vyAkhyA uparathIja jaNAI Ave che ! hiMdusamAjanI hAlanI racanA pramANe, ekaja gAma ke zaheramAM paraNIne rahevAnuM ghaNI ochI bahenane nazIbamAM hoya che. keTalIka nyAtamAM te pacAsa pacAsa mAIlane aMtare bAra, cauda ke paMdara varSanI kumArikAne, tadanaja bhinna saMskRti, bhinna vicAra ane bhASAnA prAMtika bhedamAM AvIne vasavuM paDe che. A dizAmAM te bAlikAnI kevI sthiti haze, te kalpanAthI samajAvI zakAya tema nathI. ane saMyukta kuTuMbamAM para pati paNa jyAM ajANI vyakti hoya, sAsarIAM kulInatA ke bIjI koI mAnI lIdhelI moTAIne lIdhe, pitAnA kuLamAM navI AvelI vahuvAru tarapha vinAkAraNe, chatAM ema karavAthI kuLanI meTAI sacavAze evI mAnI lIdhelI ajJAnamUlaka praNAlIne lIdhe, betamA ane mIjAjathI vartatAM hoya, pati kAM to patnIne artha samajato na hoya ke mAtApitAnI derIe nAcato hoya, athavA to paganAM pagarakhAM jevI strIne gaNavAmAM potAnI kulInatA paghAtI mAnato hoya te dizAmAM pelI zaramALa, ekalavAyI, abela bALAnuM zuM ? e duniyAnA DAhyAo ! haiyAnI komaLa bArI kSaNabhara ughADIne kadI A vicAra karyo che? na karyo hoya to eja nArIjAtinA udarethI tamAre janma thayo che. eja nArIjAtinI bhaginIo taraphathI tamane mITho ane mamatAbharyo prema maLyo che, ane e ja nArIjAtimAMthI tamArI e bahenane temanI A niDara lekha lakhavAnI bahAdurI mATe avaguNasAgara bhikSunA aneka dhanyavAda. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezadvAranI sAcI buddhi AvelI kyAre gaNAya? ardhaganA AvI che. eTaluM vicArIne paNa ghaDIbhara e jAtine mATe tamArA haiyAne huMphALuM banAvIne ciMtana-manana karaje. X eTalo vicAra karIne have AgaLa vadhe. saMsArasAgaramAM, tamArI upara moTe bhAge jeNe AdhAra rAkhIne saphara AraMbhI che, te strI purUvarga mATe pade pade keTalI sevA ane ApabhoganI mUrtAi tarIke darzana de che, tenAe vicAra karo. tamArI dAsI, rAyaNa, ghATaNa, ghebaNa e badhA veza bhajavavA uparAMta, je sAruM, tAjuM te tamane samarpaNa kare, utaratI roTalI te tamane Ape, pite ThaMDI jame, tamAre vicAra thAya teTalI vakhata te raDA banAve, bhajIyAM taLI Ape, cevaDe vadhArI Ape ane te paNa "huM ATaluM karuM chuM, evI saheja paNa bhAvanAvinA mAtra premathI, nehathI, khuzIthI ! e to ekalI hiMdu bALAja karI zake ! puruSa kamAI lAve te paNa strI jAti upara upakAra karatA hoya ema manAve. strIne kapaDAM ke khAvAnuM ApatA hoya te paNa jANe ke kevI udAratAnI khAtara ! sivAya kAyadAnI najare ene kazA adhikAra nahi. marajI paDe tyAre eka patnI jIvatI hovA chatAM puruSa tenI paravA karyAvinA bIjI lAve, ke tene koIka trIjAnA vAMke choDI de! bahu bahu to tene peTiyAnI adhikArI gaNavAmAM Ave, ane samAja temaja kAyade tene madada kare; are ! eTaluM ja nahi paNa puru e racelAM zAstro paNa strIonI sAme ja ! kALa. pANInI kaNakathAo vAMcIne kaMpanArA e yuvAno ane pura! dhanavAna ane sattAvAnanI hevAniyatane anekamukhe niMdanArA o bahAdura javAmardo ! pRthvI uparaja, tamArAM guru maMdiromAM ja, nirAdhAra nArIjAti upara, tamArA samAja, zAstro ane kAyadAnA jore, sAtamanI AtasabAjI saLagAvavAmAM Ave che; ane temAM tame parokSa athavA to pratyakSa rIte bhAgIdAra bano che, eno khyAla kayAre karaze ? suMdarIsaMdhane Apabhaga te hajIe ujajvaLa ane amara nAmanAvatA gaNAvo bAkI che; suMdarIe te puruSa jAtine caraNe sarvAga samarpaNa karI dIdhuM che. potAnI taMdurastInA bhAge paNa te tamArI vaMzanI velane vadhatI rAkhe che. tamArA e bhAvi vaMzajane ucheravA aneka tapa eja tape che. je tapa AgaLa RSimaharSionAM tapa paNa pAchAM paDe; are, eTaluM ja zuM kAma, vadhatI vaye te tamArA saMtAnAM saMtAnane paNa pitAnA vRddha khoLAmAM ucherI Ape che. sadAya te karakasara karatI, potAnAM sukha-sagavaDane cheha detI, tamArUM ja bhaluM cAhatI chellA zvAsa kheMce che. strI jAtinA saMyama ane Apabhoga AgaLa te devoneya mAthAM namAvavAM paDe. pura ghaDelAM pharajIyAta baMdhanone muMge moDhe tAbe thatI, mRta patinA nAmasmaraNa uparaja aneka prakAranI yAtanAo, kaSTa, apamAna ane tapathI jIvana gALatI, hiMdu vidhavAnI pavitra mUrtine kaI zuddha svarUpamAM kalpI zake che? kalpI zake te te nArIjAtine pUjaka, bhakta banyA vinA na ja rahe ! * e hiMdujAtinA-are samasta mAnavajAtinA maheM! AvI nArIjAtine tenA vAstavika arthamAM samaje, samajIne satkAro ane saMskArIne tamArI unnati sAdho ! jIvatAM je tamArA vaMzanI vRddhi mATe pitAnA raktamAMsamAMthI saMtAne sarachane, pitA karatAMye savAyo banAvIne kuTuMbane samarpe che, te ja strIne saMyama to juo ! koIka rogane bhoga banavAthI-ane saMtAnotpatti e moTe bhAge hiMdu samAjanI lAlasA hovAthI, te jAte ja sAsarIyAMne ke patine (strI tarapha kaMIke mAna rAkhatA) samajAvIne, pitAne zire zayanuM sAla svecchAe sarajavAmAM saMtoSa mAne che. pati jIvatAM te tenI sevAmAM janmanuM sArthakya gaNe che. (atyAre te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezadvAranI sAcI buddhi AvelI jyAre gaNAya? Aja bhAvanA moTe bhAge pravarte che. tenA mRtyu pachI enuM nAmasmaraNa karatI, sAduM ane saMyamI jIvana gALI jagatanA loko taraphathI maLatAM tamAma apamAne ane konA ghUMTaDI gaLI jAya che ! AvI strI jAtimAM sahISNutA paNa keTalI ? aneka rUpasuMdarIo ane guNasuMdarIone beDoLa temaja jaDabharata puruSa sAthe paraNAvI dIdhelI jaNAya che; chatAM lAkhe ane karoDo kumudasuMdarI o (sarasvatIcaMdranI) pramAdadhanane panAre paDavA chatAM, kaThaNa kALajuM karIne paDayuM pAnuM nabhAvI le ema kahI kahIne, uchALA mAratA dilane DAmI DAmIne paNa, jagatanA sarasvatIcaMdrone mAnasapaTala parathI bhuMsI nAkhatI, dUra karatI pramAdadhana muja svAmI sAcA e vINa bIjuM anya nahI. e maMtrane jIvanasUtra banAvIne, aniSTamAMthI ISTa zodhatI te jIve che. sIjhAtI, zekAtI, baLatI, jaLatI paNa te jIve che. evI strI jAti to svargagaMgAzI nirmaLa dharitrIsamI. sahISNutA ane ApabhoganI jIvaMta pratimA jevI jagata upara Ajeya mAnavasamAjanI vacce, puruSajAtinI mamatA, mAna ane sahISNutA tathA samabhAva yAcI rahI che, mAgI rahI che. tyAre puruSa jAti teno kevo badalo Ape che? strIne bevakUpha, akkalaDINI, abaLA, pAnIye. mati rAkhanArI, be-gama jevI gaNIne puruSa tene apamAne che; to potAnAM aneka pApa upara. sattAnA dorathI DhAMkapIcheDe pAtharI rAkhI, strI jAtine duSTa, na samajI zakAya tevA cAritryavALI, dagAbAja kalpI kalpI, tenI kathAo ane kavitAo race che. strIne zAstrane adhikAra nahi, patinI mAlamIkatanI adhikAriNI banavAne hakka nahi, game tevA julmanI ghANImAM pIlAvI chatAM are-kAra karavAnI chuTa nahi! ene to mAtra Dhora, pazu ane gamAranI mAphaka kevaLa "tADananI adhikAriNI" gaNavAmAMja puruSajAti pitAnI maradAI mAne che ! strI jAtine kevA pratikULa saMjogomAM ucharavuM paDe che tene jarAke khyAla karyA vinA, keTalAka potAnI khubasuratInA jora upara, ta kAIka potAnA bhaNatara ane DIgrIonA madamAM, te keTalAka pote kheDelI dezaparadezanI sapharonI khumArImAM, pitAne lagnathI seMpaDelI strIne abhaNa, ajJAna, gAmaDIaNa, badasurata ka9pa kalpIne "bhAI te bhUgoLa ne khagaLamAM rame tyAre bAInuM citta cUlAmAMtha' ema mAnI mAnIne. tene potAne megya banAvavAnA prayAsa karavA jeTalI dhIraja batAvyA sivAya, mAnavatA mAgI le teTalI sahISNutAmAMno zatAMza paNa tenI tarapha batAvyA sivAya ekadama tene tyAga karI besavAmAM, ke bIjI koI, jene potAne yogya mAnI lIdhI hoya tene apanAvI, potAnI karI cUkelI patnIne dage devAmAM ja mardAI mAne che ! ane chatAM potAnAthI aneka darajaje caDhiyAtI koma ane jAtinI pAsethI, tevAo pitAne mATe samAnatA ane svataMtratA mAge che-abhimAnapUrvaka mAge che. A kayI jAtane nyAya ? huM mArI eka bahenapaNIne tyAM muMbaInA eka AgaLa vadhelA parAmAM gayA ravIvAre gayelI. tyAM svAbhAvika rIte ja saralA-trivedI lagnanI vAta nIkaLatAM, nirmaLA jevInI dazA samAjamAM cAlatAM bALalagnane lIdhe temaja kAyado, rUDhi ane zAstra strIone pratikULa hovAthIja vicitra thAya che; e vAta be suzikSita, yunIvarsiTInA bevaDI padavIo dharAvanArA puruSonA dilamAM utarI zakatI nahotI, e joine mane pArAvAra ajAyabI thaI. e puruSa-belaDImAM eka yuvAna ane bIjA prauDha vayanA che. jIvadayA ane kRSNabhaktimAM emanI acaLa zraddhA che; chatAM nirmaLA jevI strIone nyAya ApavA jevI sahelI ne sAThI vAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezadvAranI sAcI buddhi AvelI kyAre gaNAya? paNa emanA ahiMsaka ane bhaktahRdaya upara ThasI zakI nahi ! A vAtAvaraNa ane rUDhinI kevI sajajaDa chApa ! mAro prema eTaloja hato -A dazAmAM mUkAyelI keIka bALAne saMsAsukha mANuvAnI ane mA bharI rIte potAnAM svajanonI vacce rahevAnI IcchA hoya, to te kayI rIte rahI zake ? kAraNae bAIno kaMI doSa nathI. tenA patinI sAthe mAtra hAtha jhAlIne lagnamaMDapamAM pharavAnoja mAtra teNe lahAvo lIdho che. te pachI samAje tene pratiSThApUrvaka jIvIne IcchA hoya to saMsArasukha bhegavavAnI sagavaDa zuM kAma na ApavI ? pelA baMne bhAIo A vAta svIkAre ja nahi. emanI to eka ja haTha "evI strIone keNa roke che ?" arthAta kAM to teNe gupta pApa karavuM ke pitAnAM hADamAMsa vecanAra durbhAgI strIonuM jIvana gALavuM ! A banne bhAIone mukhe mane hiMdusamAjanA matane paLe saMbhaLAya che ! eka nirdoSa bALAne, tenA kazA paNa gunhAvinA daMDa devo e keTalI kraratA che, te vAtaja jIvadayAnI vAto karanArAone samajAtI nathI. AvI dazAmAM mUkAyela je strIne mAna ane prati thI 2hIne saMsAra je hoya, tene mATe atyAre to kaza mArga cheja nahi ! X X ane e mArga baMdha che ema koNa kahe che ? pacAsame varSe paNa muche ne mAthe kalapa lagAvI pAMcamI vakhata paraNavA nIkaLanAra buDhDhAnA vaDAmAM khuzIthI mahAlavA janArAo ! vaLI AvuM ekaja nyAtamAM ke samAjamAM che, ema paNa kaI rakhe mAnI le. ma. gAMdhIjIe hamaNAM yuvAnone salAha ApI ke, tame paraNe te bALavidhavAe sAtheja paraNajo. turataja emanA vaDIla putre emane paDakAra Apyo ke, Ape eka putrane paraNAvyo ane bIjAne paraNAvavAnI taiyArImAM che. zAmATe tene kaI bAlavidhavA joDe varAvatA nathI? ane ApanA kuTuMbamAM kayAM bAlavidhavAo nathI ? temanuM zuM ? eTale ke-gAMdhIjI paNa AvI bAbatomAM mAtra popadezeja paMDitapaNuM batAvI rahyA che. eTaleja strIoe pote ja potAno uddhAra meLavavA mATe bahAra paDavAnI jarUra che. bIjI keInI paNa sahAyatAthI ApaNe uddhAra thAya ema nathI, e vAta ApaNe barAbara lalsamAM levI ghaTe che; ane samAja temaja kAyadAmAMthI strI jAti mATenI asamAnatA kahADI naMkhAvavA sAmAjika baLavo karavo paDe tepaNu gabharAvuM joItuM nathI. pazcimanI bahenoe bAibalamAM paNa sudhAro karAve che, ane lagnanAM vrato paNa tyAMnA rUDhirakSaka brAhmaNa (pAdarIo) pAse pheravAvyAM che. ApaNe paNa emanI mAphaka svAzrayathI jhajhavuM joie che; kAraNa Apa muA vinA svarge kadI paNa javAtuM nathIja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmanI aMtima parIkSA dharmanI aMtima parIkSA ("AryaprakAza tA. 25-9-1927 nA aMkamAMthI) mugalasarAyanA sTezana upara asaMkhya manuSyothI bhIDa jAmI hatI. sUryagrahaNa-snAnanuM mahApuNya meLavavAnA hetuthI seMkaDo gAmanA yAtrALuo dUra dUrathI AvelA hatA. adhIra rAtrinA samaye mugalasarAyanA sTezananuM pleTaphema madhamAkhanI peThe yAtrALuothI ubharAI gayuM hatuM. eTalI badhI bhIDa hatI ke nabaLA pocA mANasane temAMthI surakSita bahAra nIkaLavuM muzkela hatuM. zorabakora, paNa eTalo hato ke, koI kAInI vAta spaSTa sAMbhaLI zakAtI nahotI. keTalAka ekabIjAne hAtha pakaDIne kaMpAuMDa bahAra javA mATe prayatna karatA hatA. keTalAka eka sthaLe ubhA rahI bhIDa ochI thavAnI rAha joI rahyA hatA. keTalAka gabharAyelI hAlatamAM pitAnAthI chUTTA paDI gayelAne khUma, pADI rahyA hatA. A bhayaMkara bhIDamAMthI eka bALA chUTI paDI javAthI pleTafaoNrmanA eka khUNuM upara ubhI ubhI kAMpatI hatI. tenuM vaya Azare 22 varSanuM haze. teNe be-traNa varSanuM eka nAnuM bALaka teDeluM, hatuM. tenAM vastra vagere joI te kaI kulIna gharanI vidhavA haze, ema sahaja anumAna thaI zakatuM hatuM; ane kharekhara te vidhavAja hatI. tenuM nAma zAMtA. 18 varSanI bharayuvAnImAM sagarbhAvasthAmAM prabhue tene vaidhavya ApyuM hatuM. ugatI juvAnImAM pativihIna banelI zAMtA pitAnA nAnA bALakane nuM mukha joI vaidhavyaduHkhane visarI javA mathatI hatI. A bALakane te potAnuM sarvasva samajatI hatI. tenAM sAsu-sasarA tenA upara ghaNIja mAyA rAkhatAM hatAM. petAnI putrI pramANe putravadhupratye vatAM hatAM, atyaMta dhArmika hatAM. teo Aje sUryagrahaNuprasaMge nadI snAna karavA mATe zAMtAne laIne mugalasarAya AvyA hatA. atyaMta bhIDamAM zAMtA temanAthI zrI paDI javAthI heTarphormanA eka khUNAmAM ubhI rahI sAsu-sasarAne zodhI rahI hatI. adhI rAtre ajANyA sthaLe Ama ekAeka vaDIlethI jUdI paDI javAthI te gabharAI gaI hatI. teNe be hAthamAM gopAlane (tene putra) teDayo hato. sAsu-sasarAne jovA mATe te vyAkuLa hRdaye uMcI thai thaine cAre bAju daSTi pheravI rahI hatI. evAmAM eka AdheDa vayanI strI tenI bAjumAM AvIne ubhI. thoDIvAre teNe zAMtAne pUchayuM-"bahena ! kyAM javAnAM che ?" zAMtA tenA sAmuM joI rahI. kaMI bolI nahi. thoDIvAre vaLI pelI strIe atinamratA ane mIThAzathI pUchyuM "tame kayAM javAnAM cho? ke tamArI sAthe che ke ekalAM che ?" zAMtAe kahyuM -"mArI sAthe mArA vaDIle che, teo mArAthI chuTA paDI gayAM che. temanI zodhamAM huM ahIM ubhI chuM.' pelI strIe kahyuM-bahena! tame gabharAzo nahi. hamaNAM teo AvI pahoMcaze, nahi to huM temane zedhI kADhIza." zAMtA-"paNa ATalI bhArI bhIDamAM teo zI rIte hAtha lAgaze ?" pelI strIe kahyuM -"hAM, bhIDa to ghaNuM che. mane lAge che ke kadAca teo sTezananI bahAra paNa nIkaLI gayAM hoya! tame mArI sAthe cAlo. ApaNe bahAra nIkaLIne temanI tapAsa karIe !" kadI paNa gharanI bahAra nahi nIkaLelI bhoLI zAMtA gabharAyelI hAlatamAM gopAlasahita te ajANInI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgI. sTezananI bahAra ghora aMdhAruM hatuM. ahIM te najIka ubheluM mANasa paNa hAtha lAge tema nahotuM. pelI ajANI strIe zAMtAne kahyuM ke, ahIMyI thoDe dara sAme eka moTI dharmazALA che. tyAM saghaLA jAtrALuo ekaThA thAya che, mATe ApaNe jaIzuM to jarUra tamArAM vaDIlo maLI jaze. - zAMtAnI buddhi guma thaI gaI hatI. tene A sUcanA ThIka lAgI. AgaLa pelI strI ane pAchaLa bALakane teDI zAMtA cAlavA lAgI. ardhI rAtri vItI gaI hatI. sTezana sAmenA janazunya DuMka AgaLa cAlyAM teTalAmAM eka moTA vRkSa pAchaLathI traNa puruSI nIkaLI AvyA. temAMnA eka jaNe prazna karyo-"koNa amInA ?" * hiMdI uparathI bhASAnuvAdita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwwwwwww wwww dharmanI aMtima parIkSA pelI ajANI strIe uttara Apyo-"jI hAM, hajura ! huM chuM. Aje te eka kAphara gulAmaDIne ApanI sevAmATe pakaDI lAvI chuM." zAMtA A aNadhArI ghaTanAthI atyaMta gabharAI gaI. bhayabhIta banIne dhrujavA lAgI. . amInAe tene kahyuM: "atyAre rAtri ghaNI vItI gaI che. mATe hamaNAM mArI sAthe sAmenA makAnamAM cAle ane thoDIvAra vizrAMti che. savAre dharmazALAmAM jaI, tamArAM vaDIlene maLIzuM ! " zAMtAe kaMI javAba Apyo nahi. zuM karavuM te vicAravA lAgI ! nAsIne ajANyA sthaLe kayAM javuM? bUma mAruM te keNa sAMbhaLe? vagere tarka-vitarkathI tenuM magaja bhamI gayuM. tene cakkara AvatA hatA, topaNa eka vastunuM tene pUrNa bhAna hatuM, tenuM ziyaLa bhayamAM hatuM. teNe dRDhatAthI pelI kulaTAne uttara ApyA: "mAre kaI ThekANe AvavuM nathI. mane pAchI sTezana upara pahoMcADI dyo." A vAkaya tenA mukhamAMthI nIkaLatAM ja pAchaLathI eka duSTa musalamAne tene bAthamAM pakaDI lIdhI, bIjAe mukha upara lugaDAne Duce dabAvI dIdhA, trIjAe tenA bALakane upADI lIdho. zAMtAne paNa ucakI lIdhI. zAMtAe pApIonA hAthamAMthI chUTavA mATe aneka prayatno karyA, paraMtu yamadUta jevA heonA baLa AgaLa te sadhaLuM vyartha hatuM. - A duSTonI eka ToLI hatI. temAM amIna paNa maLelI hatI. te nitya sTezana upara pratyeka gADInA samaya upara hAjara rahetI ane koI aNajANa bhUlelI hiMdu abaLA hAtha lAgI jAya to tene phasAvIne A ToLIvALAne soMpI detI. TALIvALA pApI musalamAno te strInuM satItva naTa karI baLAkAre musalamAna banAvI detA. ahIM sapaDAyelI keAI strI bhAgyeja punaH pitAnA mULa ThekANe javA yatna karatI; kAraNa ke AvA sthaLamAMthI pAchI pharelI strIne tenA kuTuMbamAM svIkAra thavuM paNa asaMbhavita hato. - zAMtAne A duSTa eka gharamAM gupa-cUpa laI gayA. tyAM ekAMta eraDAmAM tene tathA tenA gopAlane pUravAmAM AvyAM ! te pachI bAjunA oraDAmAM saghaLA yavane ekaThA thayA ane zAMtAnuM ziyaLa bhaMga karI tene musalamAna banAvavAno vicAra karavA lAgyA. pelI duTa amInA bahAranA daravAje cokI karatI beThI. ahIM keda pakaDAyelI zAMtA ajANyA ekAMta sthaLamAM bhayabhIta hAlatamAM gopAlane khoLAmAM laIne mukta thavA mATe aneka tarka-vitarka karavA lAgI. tene koI mArga sUjhata nahoto. nAnakaDA gopAla ane pitAnuM bhaviSya atibhayaMkara jaNAvA lAgyuM. tene eka vicAra sUjhI Avyo. jAjarU javAnuM bahAnuM kADhI nAsI chUTavuM; paNa pitAnA prANAdhika putranuM zuM thAya ? putrane laine jAjarU javAnuM bAnuM kADhI zakAya nahi. je nAsI chUTAya nahi, to jenA mATe bhAratanI ramaNIo bhaDabhaDatI AgamAM jhukAvIne pitAnA jIvananuM balidAna ApI detI, te mahAmUlA ziyaLane saMpUrNa nAza thavAno saMbhava hato. pavitra AryakuLanuM dhAvaNa dhAvelI zAMtA paNa sarvasvaneekanA eka putrane paNa nAza thAya tepaNu dharmabhraSTa thavA taiyAra nahotI. ziyaLa mATe putrapremane turacha samajanArI AyaMjananI A pRdhImAM ekaja ane ajoDa che. zAMtAe putrane chAtIsarasa cepI AMsubharI AMkhe tene prabhunA khoLe mUkI eAraDAnA dvAra pAse jaI, "e bAI! e bAI ! " ema kahI pelI duSTA amInAne bolAvavA lAgI. teno avAja sAMbhaLI amInA ane be-traNa yavane bAraNuM udhADI aMdara AvyA. zAMtAe temane namratAthI jAjarU javAnI IcchA darzAvI. prathama to A pApIo vahemAyA, paraMtu zAMtAne bALaka oraDAmAMja hato, eTale tene choDIne te nAsI nahi jAya ema jANIne amInA sAthe tene gharabAra jAjarU javAnI rajA ApI. zAMtAe kaThora haiyuM karIne putrane chevaTane nIrakhI lIdho. tenAM netromAM AMsu chalakAI gayAM. nIcuM mukha karIne te amIne sAthe oraDA bahAra nIkaLI. pelA pApIo pAchA potAnA oraDAmAM jaI beThA. - zAMtAe have caMDikAnuM rUpa dhAraNa karyuM. tenA romaromamAM pavitratA-satItvanA jozathI uSNa rudhira vahevA lAgyuM. pelA pApI yavane potAnA khAnagI oraDAmAM jaI beThA ke tarataja zAMtAe te oraDAnAM aMdarathI baMdha karelAM dvArane bahAranI sAMkaLa caDhAvI dIdhI, ane vikarALa vAdhaNanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta piThe phUdIne nIca amInA upara tUTI paDI! amInA A prasaMgamATe bIlakula taiyAra nahotI. te bIlakula asAvadha hovAthI zAMtAe kaMI paNa harakatavagara tene ceTalo pakaDI jamIna upara carApATa pachADI ane chAtI upara caDhI beThI ! amInA bUma mAravA lAgI. pelA yavame tenI bUma sAMbhaLI ekadama bahAra AvavA mATe uThayA; paraMtu oraDAnA dvAranI bahArathI sAMkaLa vAselI hatI. ghaNA AMcakA mAravA lAgyA, paraMtu majabUta dvAra ane majabUta sAMkaLa jarA paNa macaka Ape tema nahotuM. teo dvArA toDavA mATe aMdarathI lAThIonA prahAra karavA lAgyA. bahAra zAMtA ane amInAnuM hRdayuddha thaI rahyuM hatuM. amInAnI chAtI upara caDhI beThelI zAMtAne ekadama kaMi preraNa thaI AvI hoya tema teNe mahAkALInuM rUpa dhAraNa karI pApiNI amInAnA kaMTha upara baMne hAthanA aMguThA jorathI dabAvI dIdhA. amInAne prANa rUMdhAvA lAgyo ane tenA hAtha-paga taraphaDavA lAgyA. A bAju lAThInA prahArathI eAraDAnuM majabUta dvAra tUTe ema nahi lAgavAthI yavanoe eka yukti zodhI kADhI. temaNe jorathI bUma mArI zAMtAne dhamakI ApI ke, " je dvAra nahi ughADe to tArA chokarAne kApI nAkhIzuM ! " zAMtA to gAMDI banI gaI hatI, tene dehanuM paNa pUruM bhAna nahotuM; te te amInAnA kaMThamAM baMne aMguThA ghusADI devAmATe jora karI karIne AMcakA daI rahI hatI. yavana e zAMtAnA bALakane soTIvaDe mAravA mAMDyo. bALaka bUme bUma pADavA lAgyo. zAMtA A kaMI sAMbhaLatI nahotI. thoDIvAramAM te pApIe daravAjo uparanI jALImAMthI bALakano kAMDAmAMthI kApI nAkhelo paMje bahAra pheMka. rudhirathI lAlacoLa raMgAI gayelo paMjo barAbara zAMtAnI samakSa AvI paDaze. paDatAM ja tenA rudhiranA chAMTA zAMtAnA mukha upara pathA. zAMtA camakI. AMkhe phADIne paMjA sAmuM joI rahI. kumaLI kaLI jevI putranI AMgaLIo oLakhI. kAna phADI nAkhe tevI cIsa pADIne teNe amInAno kaMTha dabAvI dIdho! amInAnI AMkho phATI gaI. aMte jIdaMgIbhara karelAM pApono hisAba ApavA tene adhama omA kiratAranA darabAramAM uDI gayo ! zAMtA ardhaghelI jevI hAlatamAM te duSTAnI chAtI uparathI uThIne bahAra mArga upara deDI AvI, bUmo mAravA lAgI. thoDIvAramAM pAMca-pacIsa mANasonuM ToLuM tenI AsapAsa pharI vaLyuM. polIsanA be-traNa sipAIo paNa tyAM AvI pahoMcyA. temaNe zAMtAne zAMta pADI, vastusthiti jANI bIjA vadhAre polIsone bolAvIne teoe daravAjo ughADo. sarvane pakaDI lIdhA. bahAra amInAnuM muDadu paDyuM hatuM. zAMtA "mAro putra kayAM ? " evI buma pADI jyAM pitAne pUravAmAM AvI hatI te oraDAmAM doDI. pApIoe tenA putranuM mAthuM dhaDathI jUduM karI nAkhyuM hatuM. teNe chAtImAthuM phUTayAM nahi. tenI mAnasika avasthA divya banI gaI hatI. putranA mastakane hAthamAM upADI lIdhuM ane chAtI sarasuM cAMpIne nAcavA lAgI-gAvA lAgI * meM to dIkaro vecI sata lIdhuM re, meM to dhanya jIvana Aja kIdhuM re, pelA yavana-pApIone prANudaMDa maLyo, temAMnA mAtra be jaNa kALA pANInI sajA pAmyA. zAMtAne sarakAre zAbAzI ApIne sAsarAne ghera pahoMcADI dIdhI. tenA mATe gAmamAM vAta cAlIdIkare gumAvyo, paNa ziyaLa-dharma na gumAvyo ! " gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta rAja vRthA, gajarAja vRthA, vanitA se vRthA, saba sAja vRthA te; garva vRthA, guNa sarva vRthA, asa dravya vRthA, gaye dAna dayAta; yAra vRthA, parivAra vRthA, saMsAra vRthA, guru nitya cetAte; eka rAmake nAma vinA jagameM, dhikkAra, sabhI caturAI kI bAteM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta raktapittanA upAyanI DaoN. rAvanI zodha (gujarAtInA tA.18-9-1927nA aMkamAMthI) dezamAM hAlanI paristhiti evI thaI gaI che ane eTalA mahattvanA savAle dinapratidina ubharAtA jAya che ke, gharane AMgaNe kaho ke khuda gharamAM ja keTalIka nAnI dekhAtI paNa avazya dhyAna ApavA ane kadara karavA jevI bAbate, jANe banI ke banatI ja na hoya tema te tarapha lakSa ane pAtuM nathI. koI videzI vijJAnazAstrI ke zArIrazAstrIe navI zodha karI hoya to tenAM guNagAna gAvAnI phurasada ApaNane maLe che, paNa kamanasIbe hiMdIbaMdhue te kaMi karyuM hoya te jANavAnI paNa ApaNane na paDI hoya evI akSaye bedarakArI ApaNAmAM jaNAya che. muMbaInA suprasiddha . rAghavendra rAvanI raktapitta ane kSayanI davAne lagatI zedhanA saMbaMdhamAM AvI upekSA thaI che, ane te tarapha thoDA samaya upara atrenA ithina sozyala rIphArmara" nIcenI noMdhathI lakSya khecyuM che - muMbaInA nAmAMkita kaTara rAghavendra rAva keTalAka vakhatathI raktapittanA upAyanI zodhakhoLamAM rokAyelA che, e vAta sArI rIte jANavAmAM AvelI che. temanI A zodhanAM pariNAmonI bhAre kadara brAjhIlamAM thaI che. tyAM eka vizeSa nAmAMkita zAstrI emanI zodhanI ajamAzaya laI rahyo che. brAjhIlanI rIe DI jenIrIonI, vaidyaka khAtAnI nezanala ekeDemI AgaLa DaoN. je. DI. elIvIara beTelAe eka nibaMdha e saMbaMdhamAM vAMce che ane temAM Do. rAvanI zodhane niSNAta ane javalaMta jaNAvI che. te kahe che:-"rAvanI rasI e eka sAcI ane yathArtha vraNa tathA kSayanI rasI che. e evI paripUrNa che ane evI sArI rIte taiyAra thaI che tathA tenI mAtrA evI sArI rIte niyamita thayelI che, ke huM jema jANuM chuM, tema duniyAnA DaoNkaTaronA jANavAmAM Avaze te divase te duniyAnA saghaLA sudharelA bhAgamAM raktapitta ane kSayanA nidAnanI pahelI pasaMdagI ApavA yogya rasI siddha thaze." vaLI te jaNAve che -"A rasIne upayoga pUratI rIte jANavAmAM Avaze ane prasaraze tyAre mane lAge che ke, raktapittiyAM ane kSayavALAM rogIonA nidAnasaMbaMdhamAM duniyAnA saghaLA DaoNkaTarene te javalaMta pariNAma ApanArI nIvaDaze. muMbaInI yunIvarsiTI zodhakheALane AgaLa vadhAravAnAM pagalAM levA mAge che, ahIM ja tenA pitAnA eka sabhyanuM mahAna kArya tenI samakSa paDeluM che. amane AzA che ke, DaoN. rAvane temAM joItA saghaLo Teko muMbaI sarakAra ane yunIvarsiTI taraphathI maLaze." - hiMdanA baMgALI vijJAnazAstrI bojha AdinI kadara karavAmAM jevI bedarakArI hiMdI sarakAra taraphathI batAvAI hatI, tevI DaoN. rAvanA saMbaMdhamAM nahi batAvAya, evI AzA ame rAkhIe chIe; ane hiMdamAM prakAzamAM nahi AvelAM gupta rone vizvavikhyAtaja nahi paNa vizvopagI thavAmAM pUratI saraLatA hiMdI ane muMbaInI sarakAre tathA yunIvarsiTI paNa karI Apaze. gosvAmI tulasIdAsajInAM vacanAmRta tulasI sehI caturatA, jorAmanAma lavalIna, paradhana para-mana-haranA, vezyA baDI pravIna. dhanya dhanya mAtA pitA, dhanya putravara soI; tulasI jo rAmahiM bhaje, jaisehu kaisetu I. eka bharesa ekabala, eka Aza vizvAsa; svAti-buMda ghanazyAmahaii, cAtaka tulasIdAsa, kaliyugamayugananahi, jenarakatavizvAsa gAIrAmaguNagaNavimala,bhavatabinaDiprayAsa. rAma nAma maNidIpa dharU, chaha deharI dvAra; tulasI bhItara bahirahu, jo cAhasi ujIyAra. sakala kAmanA-hIna jo, rAmabhakti rasalInanuM nAma suprema pIyUSahRda, tinasuM kiye mana mIna. rAmacaMdrake bhajana bina, je cahe padanirvANa jJAnavaMtaapinara, pazu bina pUchaviSANa. jas Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ tulasIkRta rAmAyaNanI 400 AvRttio! (sastA sAhityanI tulasIkta rAmAyaNanA nivedana uparathI). anya sarva rAmAyaNa karatAM vAlmIki rAmAyaNa prAcIna che, sarva rAmAyaNanI mAtA che. tathA sarva kaI mATe upakAraka paNa ochI nathI, chatAM paNa AjathI sADAtraNa varSa para racAcelI tulasIkRta rAmAyaNano pracAra hiMdI bhASAmAM ATale badha-lagabhaga cArase AvRtti jeTale zAthI tha? ane te ghareghera gharagatu vastu zAthI banI rahI? kAraNake- mahAtmA tulasIdAsajI paNa vAlamIki jevA mahaSi ane paropakArI hatA. kAraNake-te paNa vAlmIki pere paramAtmAne sAkSAtkAra pAmelA gosvAmIjIe racelI che. kAraNake-temaNe paNa te aneka jamAnA joyA pachI eMzI varSanI pAkaTa vaye racI che. kAraNake-temaNe paNa te zrIhari sAthe ghADA saMbaMdhamAM rahIne racI che. kAraNake-temaNe paNa te pUrNapreme, ubharAtA hadaye ane vahetAM cakSue racI che. kAraNake-tethI te paNa jANe vedanI peThe zrIharie piteja racI hoya evI banI che. kAraNake-tulasIdAsajInAM nirabhimAna ane laghutA paNa evuM ja darzAvI rahyAM che. kAraNake-te hiMdI bhASAmAM racAvAthI keTavadhi mAne mATe samajavI sugama thaI che. kAraNake te AbAda auSadhirUpe ane divya kAvyamAM racAvAthI taLasparzI picakArI banI che. kAraNake-emAM hiMdujAtinA pitAmaha ane kuzaLa mahAdya evA gosvAmIjIe ava dazAnAM mULa kAraNa, AbAda upAya ane pathyApathyanI samajaNa samAvelAM che. kAraNake-e picakArI vAparI jANavAthI, temAM kahelA-sarva duHkhanA auSadharUpa sAtvika AcAravicAra-sIdhe sIdhA hRdayamAM pravezI remerama vyApI jAya tevA che. kAraNake-tenA banAvanAre tene kuzaLatAthI, ekAgra cittathI, ananya niSThAthI, sarvabhAvathI tathA ekAnta ane mauna sevIne taiyAra karavAthI evI uttama, lekapriya ane sapayogI thaI paDI, ke jethI svArthabhraSTa IrSALu mAna taraphathI gosvAmIjIne kharAba niMdAe tathA jIva levAnAM kAvatrAMrUpe paNa puSkaLa InAma maLyuM hatuM. kAraNake-te evI thavAthI sIyArAmajInAM smaraNa ane hiMdujAtinI hayAti rahI zakyAM. kAraNa ke-te evI havAthI ja dharmanItinAM seMkaDo uttamottama vacana koDa hiMdI strI puruSanI jIbhe vasI jaIne seMkaDo varSathI vadAtA ane gavAtAM AvyAM che. kAraNake-guruonA guru, vaidyonA vaidya ane sakaLa jJAnazaktinA sAgara evA zrIharie vi -dezIo ane vidharmIonA DAcAmAM jaI paDelAM hiMdusaMtAnono samULa nAza thato aTakAvavA sArUja gosvAmIjIne savA varSanI vaya sudhI vAparyA. kAraNake-zrI gosvAmIjInI vANuM Aje paNa pAmara viSayI prANIonI ane sarva ke. nI halakAI tathA te chaDAIne katala karavAmAM soMsarI utarI jAya evI tINI .talavAranuM ane pANIdAra barachInuM kAma bajAvavA samartha che. kAraNake-svArthasAdhaka IrSALu mAna taraphathI choDAtAM kaTAkSa, niMdA vagerenAM tIvra bANe vaDe mAnanAM hadaya bhedAI jAya, tyAre tenA upara zAnti ane AzvAsananuM suMdara auSadha ApavAmAM rAmAyaNamaiyAnA jevuM hRdaya anyatra durlabha che. kAraNake-gosvAmIjIe mAnavabaMdhuonA samartha vaidyatarIke uDAmAM uMDAM nidAna samaja vAmAM tathA uMcAmAM uMcA ane sAdAsIdhA upAya darzAvavAmAM hada vALI che. rA. 44. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ tulasIkRta rAmAyaNanI 400 AvRttie ! kAraNake-te bAhyabhAve mAnavasamAjathI alaga-ekAntavAsI-rahI zakyA, bhUkha mAnavA ane celAcelI taraphanI khuzAmatarUpI madirAthI, tathA stuti-pratiSThArUpI zvAnaviSThAthI bacI zakayA; tethIja zrIharinuM sAmIpya adhika sevI zakayA; ane tethIja hiMdujAtinI uMcAmAM uMcI ane vadhumAM vadhu sevA bajAvavAnI sugamatA, sakhaLatA, savRtti ane avakAza meLavI zakayA. AvAM AvAM kAraNeAne lIdhe temaja hiMdIbhASAbhASI mAnavA gujarAtIbhASAbhASI mAnaveza karatAM dhanadhAmanA leAbhaprapa'cAdimAM utaratA heAine mAnavasa`khyAmAM, hRdayazuddhimAM tathA prabhupremamAM caDhiyAtA heAvAthI paNa teemAM tulasIkRta rAmAyaNa lagabhaga cAraso AvRtti jeTalAM pracalita thai zakayAM; tathA rakathI rAjAsudhInA sarva mAnavAne apAra Adara ane premabharyAM pUjana-vaMdana pAmI zakacAM; e svAbhAvikaja che. hiM'dIbhASAnA premI ane rAmAyaNanA bhakta evA videzI vidvAna DA. griyana te eTale sudhI lakhe che keH-'ga gAyamunAnA pradezamAM A mahAna graMtha-tulasIkRta rAmAyaNane eTaleA pracAra che, teTale pracAra iMgleMDamAM bAibalane paNa nathI.' vAMcanAra baMdhu ! A sava uparathI tane A tulasIkRta rAmAyaNa tarapha paNa sadbhAva ane AkaSa Na jAge, te game tema karIne paNa kharIDhajeja. hA, tArI pAse kharIdavA jeTalI sagavaDa na hoya te| zrImAne pAse mAgI bhIkhIne paNa meLavaje. amuka keATIvALAthI tema paNa na ane te bhagavAna pAse paNa uMDA hRdayathI mAgavAne mAga kayAM nathI! hA, jenI pAse kharekhara sUkA reATalA jeTalI paNa sagavaDa ke mAlIka na hoya, tene mATeja A rastA che. kAraNake sajJa prabhu kAMi chetarAi jAya tevA nathI. kemake roTalAnI sagavaDavALA tA AkhA roTalAne adale ardhuM khAine paNa graMtha kharIdavAnI sagavaDa ubhI karI zake che. A sastA sAhityanI sasthAmAM teA bhekhadhArIe paNa mukta mAgavA, ane 'nA' kahevarAvavA mATe AvavAnI maherabAnI jarAya karavI nahi. atra taraphathI koI koIne vinAmUlye paNa meAkalAya che, paNa te sAmAnA mAgavAthI nahi, paraMtu aMtaryAmInI preraNAthI mekalAya che. pachI te nina paNa hoya, bhekhadhArI paNa hAya ane dhanavAna paNa hAya. je keAI rUbarUmAM ke patrathI maphata ke AchA mUlye mAgaze teNe nakAraja sAMbhaLavA paDaze. mATe Atura baMdhue zrIhira pAseja prAthanA karavI. kemake te jo ceAgyatA joze te tA harakeAine prerI-meLavIne apAvazeja apAvaze. OM tat t / zrI tulasIkRta rAmAyaNa taiyAra che. uttama TIkA ane beAdhaprada sudara 40 citrA sAthe AmAM mULa deAhA-cApAi AvA meTA akSaramAM che. vaLI gujarAtI TIkA AvaDA meATA akSaramAM ApI che. tulasIdAsa i. mahAtmAekanAM asarakAraka caritrA, rAmAyaNanA saMbaMdhamAM khAsa jANavA jevI anekAneka hakIkate ane vicArI, majabUta pAkAM pUThAM, kada iMca 6llx10 ane pRthrusakhyA 1400 hAine mUlya 6) tathA be pUThAMnA 6aa che. pASa 1984 sudhI 0aa kamI. sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya-amadAvAda ane muMbaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ane parama hitakArI dhArmika-etihAsika mahAna graMtha | AryonI paramahitakArI dhArmika ane aitihAsika rAmAyaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zrI vAlmIki rAmAyaNa 10 ..... zrI turaMta rAmAyaNa pRSTha 1340 36 citra, pAkAM pUThAM, mUlya mAtra 6, be bhAgamAM AmAM uttama gujarAtI bhASAntare hovA sAthe harakoI vAMcI zake te mATe mULa dehA-copAI paNa moTA gujarAtI akSaramAM lIdhA che. vaLI ArTa peparamAM chapAyelAM 40 bodhaprada citro, khAsa jANavA jevA rAmAyaNasaMbaMdhI vicAre, suMdara chapAI svadezI kAgaLa, 1424 pR5, 6llx10 nuM kada tathA pAkAM pUThAM sAthe rU. 6), posTeja vI. pI. rU. 15 uttama gujarAtI bhASAMtara uparAMta A graMthamAMhanumAna ityAdi vAnara hatA ke manuSya? rAvaNane mAthAM daza hatAM ke eka hanumAna samudra kUdIne gayelA ke tarIne! * vagere aneka bAbato para navaja prakAza pADanArA tathA rAmAyaNane addabhuta prabhAva ane upakArakatA darzAvanArA aneka lekho joDAyelA che. rakata rAmAyaNa AvA moTA akSaremAM zuddha AvRtti taiyAra che. pRSTha 780, kada pAka, pAkuM pUMThuM tathA citro sAthe rU. 2aa A graMtha kavi giradharadAsanA hAthadaphatanI prata uparathI, zaktipUrvaka tathA kaDIe kaDI chUTI pADIne chapAvA uparAMta AmAM rAmAyaNa mahimA samajAvanArA mananIya vicAra paNa ApyA che. citrAvalio tathA chUTAMcitro www.umaragyanbhandar.com - sva. maNilAla nabhubhAI kahe che ke:-"ApaNu purANa vagere anekAneka caritrAthI bharapUra che; paraMtu rAmakathA ApaNAmAM je vizuddhi prere che, nitya daSTie AvatA prasaMgenuM dareka citranuM kada iMca dax10 che. rAganA mAhAkhyadvArA zuddha niyamano zrI rAmAyaNa citrAvali- cine 36, mUlya : pArka 1) mArga darzAve che ane ema cheka parama jJAnasudhIne zrImahAbhArata citrAvali- " 26, mUlya thI 5 mArga bodhe che, te bIjA koI paNa graMthamAM samagrarUpe maLI AvavuM sulabha nathI. " pAkAThA sAthe e dareka citrAvali rU. 1) thI maLaze. sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya-bhadrapAse, amadAvAda ane kAlabAdevI roDa, muMbaI-2
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ navI AvRtti-vedAntanA mahAsAgara! sarvottama chatAM ati saraLa ! zrI yogavAsiSTha - mahArAmAyaNa be mhoTA bhAgamAM-pRSTha 2000 vedadharma sabhAvALuM uttama bhASAMtara, majabUta kAgaLa ane pAkAM pUDAM sAthe mUlya mAtra rU. 10, paraMtu 1984 nA pASa sudhI rU. 8) vedAMtapremIo mATe A graMthanI upakArakatA anupama che. vAmI rAmatIrtha tA A graMthamATe khAsa bhAra daine bhalAmaNu karyAM karatA. maharSi vasiSThajIe khudra A graMthamAMja tenI upakArakatA varNavI che keH---- "6 A saMhitA peAtAnI meLeja abhyAsa karIne jANI haiAya athavA khIjA kAinA mukhathI sAMbhaLI DhAya teA ga'gAmphanI peThe turataja sadhaLA tApeAnI zAMti karIne paramasukha Ape che. jema rajajI(dAraDI)nuM avaleAkana karavAthI temAM thayelI sarpanI bhrAMti TaLI jAya che, tema A sa MhitAnA avaleAkanathI sasAranAM duHkhe! TaLI jAya che. '' "jema zaraRtu prApta thatAM dizAonu malinapaNuM dhIre dhIre sArI peThe ochuM thavA lAge che, tema A graMthanA vicAra prApta thatAM buddhinA lAbha tathA mADu Adi deA dhIre dhIre sArI peThe ochA thavA lAge che. sadhaLI panAe zAMta thatAM dhIre dhIre paripAkane pAmelu', A graMthane vicAranAranuM jIvanmuktapaNu evuM thAya che ke jenuM vaNa na karI zakAtuM nathI. sadhaLI rIte zItaLatAvALI, zuddha ane uttama prakrAza Apana:rI e puruSanI buddhi zaraRtunI cAMdanInI peThe atyaMta khIlI nIkaLe che." '' ' A graMtha sAMbhaLavAmAM Ave, vicAra karavAmAM Ave ane samajavAmAM Ave te mANasane mokSanI prAptimAM tapanI, dhyAnanI ke japa AdinI kaMi paNa apekSA rahetI nathI. A zAsranA dRDha abhyAsathI ane vAraMvAra avalenDanathI cittanA sarakArapUrvaka apUrva pAMDitya prApta thAya che. '. zrImad bhAgavata bhASAMtara chaThThI suMdara citra AvRtti AmAM vedadha sabhAnuM uttama bhASAMtara, AvaDA meATA akSara, suMdara 15 citrA, majabUta kAgaLa, pAkuM pUMThuM, chatAM mAtra rU. 5) sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya-amadAvAda ane muMbai-ra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te mahAna graMtha ! ke vIratAnA path ! vIra-vIrAMganAonAM caritracitra!ke jJAnecchuonAM pavitra mitra ! vIra kathAonA sAgara ! ke guNaratnAnI gAgara ! jo uccatAnI heya Arata, tA 2e A bIjuM bhArata ! rAjasthAnano itihAsa navI AvRtti, mhATA e graMthamAM hAI pRSThasaMkhyA 1600 pahelA graMthamAM mevADa ane khIjAmAM khIjA cha rAjyAnA itihAsa che. pAkAM pUMThAMsAthe darekanA rU. 5 AmAM rAjA-rANA i. sekaDA vyaktionAM citra, mULalekhakanI bhUlo upara seMkaDA TippaNa, mevADa, mAravADa 40 rAjapUtAnAnAM mukhya rAjyAmAM prathamathI hAlasudhImAM thai gayelA se kaDA dhIravIra rAjA-mahArAjAe, zUravIra sAmata-saradArI tathA parAkramI kSatriya vIra-vIrAMganAonAM adbhuta parAkramA ane caritrAnu varNana evI tA rasika tathA chaTAdAra rIte apAyalu che ke jANe ekAda uttama ane chaTAdAra navalakathA vAMcatA DAie, athavA teA bhATa-cAraNanI ekAda lalakAravALI vArtA sAMbhaLatA hAie tevAja bhAsa sthaLe sthaLe thAya che. vaLI mULa graMthamAMnI lagabhaga sa bAbate AmAM levAyalI hAvAthI gujarAtImAM anyatra rU. 10-10 mAM nIkaLelAM rAjasthAna karatAM A rAjasthAnamAMnuM lakhANa bamaNuM tathA pRSThasaMkhyA paNa dADhI thaI che. bhASAMtara paNa anya karatAM AmAM ghaNuM ja saraLa ane spaSTa che. vaidyarAja athavA AryabhiSak-'hiMdano sudhArA vadhArA sAthe AvRtti chaThThI pAkAM pUMThAM ane majabUta kAgaLa sAthe rU. 4 A graMthamAM nhAnAM gAmaDAMomAM paNa potAnI meLe banI zake evA hajAro sAmAnya ane dharagatu upAyA ApelA che. nityanA upayAganI tathA bIjI maLI sumAre 60 vastuonA guNa-doSu, oLakhANa tathA jUdA jUdA vyAdhiepara tene vAparavAnI vidhio ApelI che. sumAre 100 dhAtu upadhAtuonu zeAdhana, mAraNa, gujra-dAkha tathA judA judA bhAga para vAparavAnAM anupAne ApelAM che. vaLI jUdA jUdA sumAre 125 vyAdhionA prakAra, nidAna, lakSaNa tathA upAya ApelA che. jUdI jUdI jAtanA pAka, cUrNa, guTikA, avaleha InI sekaMDA banAvaTA ApelI che. ASadhikriyA, nADIparIkSAnA nikhala, temaja bIjI aneka bAbateAnA vadhArAsudhArA uparAMta seMkaDA navIna upAyA tathA bIjI bAbate TIpaNIrUpe umerAvAthI A graMthanI upayogitA bahuja vadhI che. auSadhikriyA nAmanA mULa prakAre racelA eka navAja bhAga umerAvAthI A graMtha A vakhate sAtane badale A bhAgano thayA che. sastuM sAhitya vadha kAryAlaya, amadAvAda ane sukhaina, 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad bhagavatI bhAgavata athavA 'devIbhagata ' phAgaNamAM nIkaLaze. vedadharmasabhAvALu uttama bhASAMtara AmAM AvaDA moTA akSara, pratyeka lAkanA aMka, pAkAM pUThAM, majabUta kAgaLa, mhoTAM 900 pRSTa chatAM mUlya mAtra rU. 5) raheze. nAma uparathI A graMtha vAmamAgI AnA bhraSTAcArane samajavAnA nathI,paNa aneka bodhaprada AkhyAna ane uttama viSayAnI mukhyatAne lIdheja te pasaMda karAyA che. 'vedadharma sabhA' jevI kALajIthI pasaMdagI karanArI sarathAe A graMthanuM bhASAMtara karAvIne prathama chapAvyA hatA; ane aneka sajjanA tathA vidvAne! A graMthane viSNubhAgavata karatAM caDhiyAttA mAne che. mar3Ana saMskRta TIkAkAra nIlakaDa aa kahe che ke, 18 mahApurANeAmAMnu je bhAgavata te Aja bhAgavata che. A purANanA vAcanathI zeAdhakavRttivALA vidvAne ne jagatanA atiprAcIna itihAsasabaMdhI vicAraNIya sAmagrI maLI zake tema che; bhakta ane jijJAsu janeAne AmAM ThekANe ThekANe veda ane upaniSadnA gUDha AdhyAtmika upadeze saraLa rUpamAM gADavAyelA jaNAro; sarva sajjaneAne emAMthI nIti, dharma, sadAcAra i. uttama viSayeAthI bharapUra puSkaLa suyeAdhaka kathAonA lAbha maLI zakaze; ane strIvarga mATe mahAna satIonAM bodhadAyaka tathA asarakAraka ApyAnA paNa AvelAM jaNAze. dareka bhAratasa MtAne avazya vAMcavAyAgya uttama vistRta jIvanacaritra zrI zivAjI chatrapati hiMdudharmanA mahAbaLavAna rakSaka ane marAThI rAjyanA parama parAkramI saMsthApaka puruSanuM A mhATu jIvanacaritra dareka gRhamAM avazya rahevu joie. gujarAtImAM agAu kadI prakaTa nahi thayelA evA puSkaLa jANavAyAgya banAvA ane bIjI aitihAsika hakIkateAthI bharapUra A graMtha DhAi rasika ane asarakAraka bhASAmAM lakhAyalA che. pRSTha pa28, majabUta pU chatAM mAtra rU. rA 3. kAlgAdevIzaka, hanumAna zailI mu'bhaI-2 sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ A saMsthAnA uttama ane sastA graMtho khAsa mahattvanA dhArmika graMtho - V ' graMthanuM nAma . pRSTha kadaica mUlya pisTeja saMpUrNa mahAbhArata-sAta bhAgamAM . ... .pa000 .36).. 6) zrI vAlmIki rAmAyaNa-bIjI AvRtti ... ... 1336 dA*10 6). 1 tulasIkRta rAmAyaNa-gujarAtI TIkA sAthe ... ... 1424 ,, .... 6)... 1 mahAbhAratanuM zAMtiparva-bIjI AvRtti ... .... 928 , ... 5)... 1) zrIrogavAsiSTha mahArAmAyaNa-be bhAgamAM ... .. 2000 , ...10)... 2) choTamanI vANuM-sarvathI moTo saMgraha ... ... ... ra64 pa49 . 1).... ) prItamadAsanI vANuM-sarvathI moTo saMgraha . . 420... ,, ..nA.... akhAnI vANuM-navI AvRtti-puSkaLa vadhArA sAthe .... 500... 548 ........... vAta zrI jJAnezvarI bhagavadgItA-navI AvRtti ... .... 700...pa49.rA 01 zrImadbhAgavata-uttama bhASAMtara . . . 70084115)... 1) zrI rAmakRSNathAmRta-baMne bhAga bhegA ... * 50pA48.rA. 01 zrIdAsabodha-navI AvRtti ... ... ... .. da20. , ..rA... svAmI rAmatIrtha-graMtha 1 thI 4-bhAga 1 thI 13 . 2400.... , . . 1 svAmI vivekAnaMda-graMtha 1 le-bhAga 1-2-3 . pa7pa... , .rA . 01 , graMtha 2 je-bhAga 4-5 . .. 600.... , ... . ? che bhAga 6-7-8-9-10-nokhA no che. 2000.... 546 7). vAda giradharakRta zuddha rAmAyaNa-khAsa zuddha AvRtti ... 784...pAlA49...rA... pAnDa dharmatatvahityasamrATu baMkimakRta uttama dharmagraMtha 248.pAja8........ 0)H gatarAmacarakanA graMtha uparathI .... zrIbhajanasAgara-bahoLA vadhArA sAthe navI AvRtti. 228.546 pAna. 0) svarganuM vimAna ( A pustaka sva.a.suM. paDhiyArakRta 384.... 549...lA... - svarganI kuMcI | hoI emAM aneka dAkhalAdaSTAMtapUrvaka 378... , vAda... gata svargano khajAno | bhakitamArgane uttama ane asara- 324... ,, ....1da. 01svargano prakAza ! kAraka sadha saMgrahAyelo che. 336. , ...18 01mahAbhArata ane rAmAyaNaviSe keTalAka vicAre . 200....dau410,0nAda 0)mahAbhArataviSe aneka vidvAnonA vicAra .... 328...daux10,1AAe zrImad bhagavadgItA-hiMdI,marAThI ke gujarAtI TIkA sAthe ra60.3ApA 0 0) bhagavadgItA-mULa mULa . . . . . madhyama akSara moTA akSara mA paMcaratna gItA-mULa mULa ... nAnA akSara 01, madhyamAkSara vA, moTA akSaro chabIo-rAmAyaNa, mahAbhAratanI tathA aneka prakAranI chuTI paNa maLaze. darekane 0) utsAha ane cetanApreraka pustako . Adarza daSTAMtamALA-bhAga 1 le ... ... ... 336. pA48.... 1) | baMkimanibaMdhamALA-dharmatatva sAthe navI AvRtti pa90.... ... ... 2 -bhathanA sRSTAe (sAduM pUThuM) ... ... ... 7ra0. pakaDAi, 1 1 sukha, sAmarthya ane samRddhi ... ... ... papara. , ... nA ... ) prabhumaya jIvana-aMgrejImAM lAkha prata nIkaLelI che. 216.... , .... nA .... 0)) - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa dhase-(navI AvRtti) - - - 468, 149. 1 01 zubhasaMgraha-bhAga 1le (trIjI AvRtti) - 12 pa46 0 0) zubhasaMgraha-bhAga 2 je ... * * * 700.6410 2)... . uttama ane bodhadAyaka jIvanacaritro bhAratanAM strIratna-traNa graMthamAM ... ... ... 2100 pADA 6) ... 1 svAmI rAmatIthanI jIvanakathA-(thA graMtharUpe) 640 , .2).... svAmI vivekAnaMda-saMpUrNa caritra (bhAga9 mA rUpe) 740....546u... rA. zrI zivAjI chatrapati .... ... ... - pa28549. rA . 01 mahAna samra akabara * * * * 35ra...pAjha8.. .... nA mahAtmA DhaDhyaya . . . . . 620. , . rA. vAra mahAna neliyana bonApArTa - 840 i 3) 0 vIra durgAdAsa * * * * * * 240. pAtrachA 0 zrI bhaktacaritra athavA bhakitarasAmRta ~ ~ 408 149 1 dAnavIra kArnegI ... ... ... ... ... 384 pA48. 1. A jagatane mahAna puruSa (ma. gAMdhIjI)...... ... 350 i . bhA . 0) itihAsa ane vaidakasaMbaMdhI pustako rAjasthAnane itihAsa-e moTA graMthamAM . 1530 di 10)... 1 AryabhiSaku athavA hiMdano vaidyarAja ... . 700 karo. ArogyaviSe sAmAnya jJAna-gAMdhIjIkRta... " 140-ko cho ke strIo tathA puruSomATe bodhaprada vAtAjI TuMkIvArtAo-bhAga 1 thI 4 bhegA ..... ... ... 600... 549 2). kIvArtAo-bhAga pame-28 sAMsArika vAte .... 304... pa46 bA- * kIvArtAo-bhAga 6 ThTho-bedhaprada 27 vAta ... 360... , ... TuMkIvArtAo -bhAga 7me-zekha sAdI IrAnI aneka vAte 350... A ... dayALu mAtA ane saguNI putrI ane ... * 128 ... ... bALakomATe khAsa upayogI pustako saguNI bALake-navI AvRtti . . . 128... pada 01 ... bALasadha-vArtAo rUpe dhArmika zikSaNa... ... 128. , .... .... bALakanI vAte-rasika vAtacitarUpe 21 pATha - 96. , ... ... . du:khamAM vidyAbhyAsa-sacoTa sAcAM daSTAMta. . 90...pA48. 01 ) subodhaka nItikathA ... ... ... ... ... 184.pA47. 0 0 T musalamAna mahAtmAo, bhAratanA saMta ane vIra puruSa, saMtavANInA bIjA bhAgamAM temaja bIjA aneka graMtho banatI sagavaDe bahAra paDaze. sarva pustake mATe pisTeja uparAMta vI. kharca paNa rU. 10) sudhI rU. jUduM caDhe che. mahAbhArata sAthe rU. 100)nAM, athavA mahAbhAra sivAyanAM rU. 25)nAM pustake lenArane amadAvAdamAM TekA kamIzana maLaze ane mahAbhAratamAM ja 300)nAM athavA te sivAyanAM 100)nAM levAthI 1 TakA thaze. rela maMgAvanAre mUlya prathama modI 5 . Da .. , saMbaImAM-kAlabAdevInA maMdira .. lanDa larjiva vava vALa 1amadAvAdamAM-nadIne raste,sezanakeTa ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com