________________
દુસમાજ અમ ભી નહી સમઝેગા, તાજરૂર અગ્નિકુંડ મે' હી જા ગિરેગા. ૫૪૩
મૈઃ—હુજૂર ! જબ દેખતા હૂઁ, તબ આપકા હિંદુ પર અપ્રસન્ન હેાતે હી દેખતા ૬. મૈ જૈસા કુછ કામ કરતા હૂઁ-આપ ઉસે ભલી ભાંતિ જાનતે હૈ. મૈં કભી છુટ્ટી ભી નહી માંગતા. મેરા સાથી છેટા મુન્શી મુસલમાન હૈ. આપ ઉસકા ભી કામ ભલીભાંતિ જાનતે હૈ. મેરી પત્ની બિમાર હૈ-ખુરી તરહ બિમાર હૈ. મૈ આપકા તાબેદાર ૢ. આપસે સહાનુભૂતિ કી-સહાયતા કી આશા રખતા હૂઁ; પર બદલે મેં અપમાન ઔર ખિન્નતા પાતા હૂઁ. મૈં જાનના ચાહતા હૂઁ હિંદુ પર આપકી યહ અપ્રસન્નતા કયાં હું ? ઉન્હોંને અસા કૌનસા પાપ કિયા હૈ ?
કહતે તે! મૈં ધૃતની ભાત કહ ગયા, પર ભય કે મારે મેરે પ્રાણ કાંપ ઉઠે ! મૈં ઉનકા એર દેખ તક ન સકા. નીચી દૃષ્ટિ કરકે ખડા રહા; પરંતુ સાહબ અપ્રસન્ન ન હુએ ! યહ દેખ મુઝે બડા વિસ્મય હુઆ ! સાહસ કરકે મૈને સિર ઊંચા ઉઠાયા ! વે ઉસ સમય કુછ સાચ રહે ચે-લલાટ પર સિકુડન પડે રહી થી ! સાહબ એક કશ ખીંચકર અડી ગંભીરતા સે એટલે:-પડિત ! યહ પૂછને કી બાત નહીં હૈ. હિંદુએ સે મુઝે બડી ધૃણા હૈ. ઉન પર ષ્ટિ પડતે હી મેરા રક્ત ઉખલ ઉઠતા હૈ. એલ ! તુમ પૂછતે હેા, હિ'દુઓ ને કયા પાપ કિયા હૈ ? હિંદુઓં કે પાપાં કી ભી કા ગિનતી હૈ ! મૈં સમઝતા હૈં, હિંદુ કે સમાન પાપી કૌમ ઇસ વિરાટ સસાર મેં દૂસરી ન હેાગી! તુમ લેાગ કહા કરતે હા, ઈસાઇ પાપી હૈ; દૂસરાં કી હી સંપત્તિ પર ઉનકી દષ્ટિ રહતી હૈ ! મુસલમાન પાપી ઢુંડે પાપી હૈં. હિંદુઆ કા છ દુખાયા કરતે હૈં; પર પાંડિત ! જીરા માનને કી બાત નહીં હૈ. મૈં કહેતા દૂ', ઈસાઇ ઔર મુસલમાન તુમ્હારે બરાબર પાપી હરગીઝ નહીં હૈં. યહ હૈ। સકતા હૈ કિ વે દૂસરે લાગેાં કા સતાયા કરતે હૈ, પર અપની કૌમ સે તે મુખ્મત રખતે હૈં. અપને ભાઇયાં કે સુખ-દુઃખ મેં તેા સમિલિત હેતે હૈ.... એક તુમ્હારી કૌમ હું, જો આપસ મેં પ્યાર કરના જાનતી હી નહીં-ઉલટે અપને હી ભેગાં કા સતાતી હું. અપની હી જાતિ કે દીન-દુ:ખિયાં કે ગલે પર નિર્દયતા સે, ક્રૂરતા સે, ભેાથરી છુરી ચલાયા કરતી હૈ.. ઉન્હેં આડ–આ આંસૂ રાતે દેખ આનંદ મનાતી હૈ-હંસતી હૈ. એહ ! ઇસ ધાર વૈશાચિકતા કી-ઇસ ચેર ક્રૂરતા કી ભી કાઇ સીમા હૈ. એસી ક્રૂર જાતિ સંસાર મેં ઔર ભી હૈ ! ફિર ભી તુમ પૂછતે હા કિ હિંદુઓ ને કયા પાપ કિયા હૈ ? અરે જાલિમ ! જાનતા હૈ, મૈં કૌન? મૈ તુમ્હારે ઈસી દેશ મેં, તુમ્હારી ઈસી જાતિ મેં ઉત્પન્ન હુઆ હિંદૂ મુઝે ઈસાઇ કિસને બનાયા ? તુમને ઔર્ કૈવલ તુમને ! ફિર ભી તુમ મુઝસે પૂછતે હા કિ હિ ંદુએ તે મેરા કયા બિગાડા હૈ ? તુમને મુઝે રામ ઔર કૃષ્ણ કી ગાદ સે ઉઠા કર ઇસા કી ગોદ મે ફેક ક્રિયા-કયા યહ સાધારણુ પાપ હું ? અબ તુમ મેરે કૌન હૈ ? હિંદૂ-જાતિ મેરી કૌન હાતી હૈં? મેં ઉસસે ધૃણા ન કર’ગા તે કયા ઉનસે કરૂંગા, જો મેરે દુર્દનાં મેં મેરે સહાયક બને ઔર જિન્હાંને મુઝે પાલ-પાસ કર, લિખા–પઢાકર આદમી બનાયા ?
મેરે હી સામને યહ મ્લેચ્છ મેરી જાતિ કે ગાલિયાં દે રહા હૈ, યહ દેખ મુઝે ધેર સતાપ હુઆ. ખડા હી ક્રોધ આયા, પર પરાધીન આદમી કા સ્વાભિમાન પેટ કી ઓર દૃષ્ટિ તે હી કાર હા જાતા હૈ. મેને ઉનસે પૂછાઃ- હુજૂર ! આપ કયા કર રહે હૈ... ? મેરી સમજ મે
""
નહીં આયા.
સાહબ કુછ મુસકુરા કર ખાલેઃ-તુમ્હારી સમજ મે` આએગા હી કયાં ! યદિ તુમ્હારી સમજતુમ્હારી બુદ્ધિ ઇતની તીવ્ર હાતી, તા ફિર મૈં ઇસાઈ હી કયાં હેાતા ? અચ્છા, બૈડ જાએ; કબ તક ખડે રહેાગે ?
આજ્ઞા પાતે હી મેં બેંચ પર બૈઠ ગયા ઔર મન હી મન સેચને લગા. આજ ઇન્હેં હૈ। ક્યા ગયા હૈ ? અસી એ સિર-પૈર કી બાતેં યે કભી ન કરતે થે. ઇન્હેં ઇસાઇ હાના થા, હા ગએ; ઇસમેં મેરા યા હિંદુસમાજ કા કયા દેશ ?
૩ હર કર્ સાહબ ને મુઝસે પૂછા-કયાં પડિત ! યદિ ઇસ ખેંચ પર ક્રાઇ ભ`ગી યા અસાર આ બૈઠે, તેા તુમ કયા કરેાગે ?
મૈને સહજ હી ઉત્તર દિયા-હુજૂર ! યહ ભી પૂછને કી બાત હૈ. અવ્વલ તે। મૈં ઉસે યહાં અને હી ન દૂંગા, ઔર યદિ વહુ બૈઠે હી જાયગા તે! મૈં ઉસકી મર્મ્મત કિયે બિના ન ર ૢગા ! ભંગી યા ખસેાર જૈસી અછૂત-જાતિ કા મેરેજસે કુલીન બ્રાહ્મણ કી
ખરાખરી સે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com