________________
પહ૪
વિસર્જન હી બજા હે. અભી ક્યા દેર હુઈ ?”
જીજી ને અબકી બાર કુછ હંસ કર કહા -લે, આઠ બજ ગએ ઔર તેરે લિએ દેર હી નહીં હિ. મેં તે તુઝ સે સદા યહી કરતી રહતી હૂં કિ તૂ દીપક જલતે ન જલતે અપને ઘર આ જાયા કરે; પર તૂ મેરી કયાં સુનેગા ?
મૈને કહા –ળજી ! આજ કુછ દેર હો ગઈ, વૈસે તો મેં સદા હી જદી આ જાતા હૈં. જીજી:–આજ કાં દેર હુઇ? કઈ ન કોઈ તો કારણું અવશ્ય હોગા.
મૈને કહા –હાં જીજી ! આજ મેં એક આપત્તિ મેં ફસ ગયા થા; પર તુમહારે ચરણે કી દયા સે મેરા બાલ ભી બાંકા નહીં હુઆ. | ઇતના સુનતે હી મેરી સ્નેહમયી જીજી કા મુખ વિવર્ણ હો ગયા; ઉન્હોંને વ્યાકુલ ભાવ સે પૂછા-કયા હુઆ રે ? બતા તો સહી.
મંને હંસ કર કહા-કુછ નહીં, તુમ શાન્ત હો કર બેઠો, તો મેં સુનાઉં. તુમ તો પહેલે હી સે આકુલ હો ઉઠીં, સારી કથા સુનને પર તે ન જાને તુમ્હારી કયા ગતિ હોગી. - જીજી ને આકુલ ભાવ સે કહા –જહદી કહ, મેરા તે છ બહુત છોટા હુઆ જા રહા હૈ.
મેંને શાન્તિપૂર્વક સારી કથા છે કે સુના દી; કેવલ ઇતના હી નહીં બતાયા કિ મૈં ઈસ ચમાર-કન્યા કે અપને સાથ લે આયા દૂ; ઓર મેંને ઉસે બાહર બક મેં બિઠા યુવતી કી જાતિ કી ભી મને સૂચના નહીં દી.
સારી કથા સુન લેને પર છછ ને હાથ જોડ કર ભગવાન કે મેરી રક્ષા કે લિએ અનેક ધન્યવાદ દિએ ઔર મુઝસે કહા -ભ્યામ્ ! તૂને વાસ્તવ મેં બડે પુણ્ય કા કામ કિયા; પર વહ સ્ત્રી અબ કહાં હૈ ?
ક્ષણભર કે લિએ મેં ચૂપ હો ગયા, ફિર મૈને ધીરે-ધીરે કહા –“ઉસે મૈ અપને સાથ લે આયા હું. વહ પાસ વાલે કમરે મેં બૈઠી હૈ.”
છછ ને ઉલ્લ હેકર કહા-અચ્છા કિયા; પર તૂ ઉસે વહાં કયાં બેઠા આયા, યહાં કયાં નહીં લાયા ?
મૈને ધીરે-ધીરે કહાઃ-તુમ્હારે ભય સે !
છછ ને આશ્ચર્ય પ્રકટ કરતે હુએ કહા -મેરે ભય સે ? મેરા ક્યા ભય ? જાતી દં; મેં સ્વયં ઉસે યહાં ખુલાએ લાતી હૈં,
ઇતના કહ કર વે બાહર કી ઓર અગ્રસર હુઈ; પર મૈને બાધા દેતે હુએ કહા-એક બાત મેરી સુન લો; છછ ! તબ તુમ જાકર ઉસે લિવા લાના.
છછ ઠિક ગઈ; ઉન્હોને આશ્રયંભરે સ્વર મેં કહા-કયા બાત ? મૈને કહા –વહ જાતિ કી ચમારિન છે.
છછ પર માને સહસા વ-પ્રહાર હો ગયા. દેતીન મિનિટ તક વે ઑભિત સી ખડી રહી. તબ ઉન્હોંને કહા-ચમારિન છે? ઔર તૂ ચમારિન કો અપને કમરે મેં બિઠા આયા છે?
મેં ને સાહસ કરકે કહા --ઈસમેં મૈને કયા દોષ કિયા ? કયા મેં ઉસકે અસહાય અનાથ અવસ્થા મેં ઇસ અંધેરી રાત મેં છોડ આતા ? 1 જીજી ને કઠોર સ્વર મેં કહા -સો તો મેં ભી નહીં કહતી; પર બ્રાહ્મણ કે ઘર મેં ચમારિન કા કયા કામ? શ્યામ્ ! મેરે ઘર મેં ચમારિન કે કિસી ભાંતિ સ્થાન નહીં મિલ સકતા.
અબ કી બાર મૈને ભી ઉપેક્ષાકૃત તીવ્ર સ્વર મેં કહા-ચમારિન ક્યા ભગવાન કી બનાઈ હદ નહીં હૈ ? ચમારિન કયા મેરે ઔર તુમ્હારે ભાંતિ હી મનુષ્યજાતિ મેં ઉત્પન્ન નહીં હુઈ છે ? જીજી ! મેં ઉસે લાયા હૂં, મૈને હિંસક પશુઓ કે હાથ સે ઉસકી રક્ષા કી હૈ; ને ઉસે બહિન કહ કર સંબોધન કિયા હૈ; મેં ઉસે અવશ્ય આશ્રય દૂગા.
જીજી ને કહા –તબ મૈ ઈસ ઘર મેં કદાપિ નહીં રદૂગી. એક હી ઘર મેં બ્રાહ્મણી ઔર ચમારી નહી રહ સકતી. યદિ તૂને ઉસે બહિન બનાયા છે, તે ઉસે લેકર તુ સુખપૂર્વક નિવાસ કર. મેં તો ઉસે અપની ઈસ દેહરી કે ભીતર કદાપિ પ્રવેશ નહીં કરને દંગી.
મૈને અનુનય કરતે હુએ કહા -તબ ક્યા મેં ઉસે ઈસ અંધકારમયી રાત્રિ મેં ઘર સે બાવર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com