Page Text
________________
૨૯૬
મહાત્મા અગસ્ત્ય કી મહત્ત
લી અગત્ય સે હાર ખાની પડી. ઇસ બાત કા ભી ઉલ્લેખ પૂર્વેîક્ત રામાયણુ કે લ કાકાંડ મે હું. વ માન અપેાલ ઔર બાદામી નગર ઉન દેતાં રાક્ષસોં કી યાદ અબ તક દિલા રહે હૈં.
અગસ્ત્ય-ઋષિ તે દક્ષિણ મેં અપને મત હી કા પ્રચાર નહીં કિયા, ઉન્હાંને વહાંવાલાં કા કલા-કૌશલ ભી સિખાયા, કિતને હી નરેશાં તક કે ઉન્હાંને અપને ધ' મેં દીક્ષિત ક્રિયા. પાંડ દેશ કે અધીરાં કે યહાં તેા ઉનકા સબસે અધિક સમ્માન હુઆ. ઉનકા વે લાગ દેવતા કે સદશ પૂજને લગે. અગસ્ત્ય હી ને વહાં પક્ષે પહલ આયુર્વેદ કા પ્રચાર કરકે રાગ–નિવારણ કી વિદ્યા લોગોં કા સિખાઇ, કહતે હૈં કિ ઉન્હોંને તામિલ-ભાષા કા પ્રચાર યા સુધાર કિયા. દ્રવિડદેશીય વમાલા કા સંશોધન ભી ઉન્હી' કે દ્વારા હુઆ માના જાતા હૈ. ઉસકે વ્યાકરણ કા નિર્માણુ ભી ઉન્હીં તે કિયા. ઉન્હીં કે નામાનુસાર વર્ષ અગેથિયમ આખ્યા સે અભિહિત હૈ. મૂર્તિ-નિર્માણ-વિદ્યા પર ભી અગસ્ત્ય-ઋષિ કે દ્વારા નિર્મિત એક સહિતા સુની જાતી હૈ. મતલબ ગૃહ, કિં સ મહર્ષિને દક્ષિણાપથ કે મનુષ્યાં કે નિવાસયેાગ્ય હી નહીં અના દિયા, કિન્તુ ઉન્હોંને વડાં કે નિવાસિયોં કા ધર્મ, વિદ્યા ઔર કલા આદિ કા ભી દાન દેકર ઉન્હે સભ્ય ઔર શિક્ષિત ભી કર દિયા.
પર ંતુ અગસ્ત્ય કે તને હી સે સ°àષ ન હુઆ, ઉપનિવેશ-સસ્થાપન ઔર સભ્યતા-પ્રચાર કી પિપાસા ઉનક હૃદય સે ફિર ભી દૂર ન હુઇ. ઈસ કારણ ઉન્હોંને સમુદ્ર-બંધન કા તેડકર ફ્રીપાન્તાં કા જાને કી હાની. ઉન્હોંને સમુદ્રકા પી ડાલા, અથવા આજ-કુલ કી ભાષા મે કહના ચાહિએ કિ તરણ-યોગ્ય યાન યા જહાજ બનવા કર ઉનકી સહાયતા સેવે ઉસે પાર કરકે ઉસકે પૂર્વતટવર્તી દ્વીપાં ય! દેશાં મેં જા પહુંચે. વાઉન્હોંને હિન્દૂ યા આર્યધર્મ કા પ્રચાર આરંભ કર દિયા. શિલાલેખાં સે જ્ઞાતા હતા હૈ, કિધીરે ધીરે વેદૂરવર્તી કમ્પ્રેડિયા તક મેં પાઁચ ગયે. ઉસ દેશ મેં એક જગહ અકાર-વટ નામક હૈ. વાં એક ટૂટા છૂટા શિલાલેખ મિલા હૈ. ઉસમેં લિખા હૈઃ—
બ્રાહ્મણ અગસ્ત્ય આપ્યું–દેશ કે નિવાસી થે. વે શૈવમત કે અનુયાયી થે. ઉનમે અલૌકિક શક્તિ થી. ઉસી કે પ્રભાવ સે વે ઇસ દેશ તક પાઁચ સર્ક થૈ. યહાં આકર ઉન્હોંને ભદ્રેશ્વર નામક શિવલિંગ કી પૂજા-અર્ચી બહુત કાલ તક કી. યહીં વે પરમધામ કા પધારે. ''
કમ્માડિયા મે અગસ્ત્ય ઋષિ તે અનેક બડે બડે શિવમંદિરોં કા નિર્માણ કરા કર ઉનમે લિંગ-સ્થાપના જ઼ી. વહાં ઉત્ત્તાંને એક રાજવંશ કી ભી નીચ ડાલી. ઇસ પ્રકાર ઉન્હાંતે કમ્મેડિયા કે તત્કાલીન નિવાસિયોં કા અપને ધ' મેં દીક્ષિત કરકે ઉન્હે સભ્ય ઔર સુશિક્ષિત બના દિયા.
ગૃહ સબ કરકે ભી અગસ્ત્યજી ધ્રા શાન્તિ ન મિલી. વાયુ-પુરાણ મેં લિખા હૈ, કિ વે અહિંદ્વીપ ( ખેાર્નિયા ), કુશદ્વીપ, વરાીપ ઔર શાંખ્યદ્વીપ તક મેં ગયે, ઔર વહાં અપને ધ કા પ્રચાર કિયા. યે પિછલે તીનાં દ્વીપ કૌન સે હૈં, યહુ નહીં બતાયા જા સકતા, તથાપિ ઇસમે' સદેહ નહીં કિ યે એનિયે! કે આસપાસવાલે પે! હી મે સે કાઇ હોંગે
અગત્ય કે વિષય મેં જે ખાતે જ્ઞાત હુઇ હૈં વે યદ્યપિ કહાનિયાં સૌ જાત પડતી ; તથાપિ શિલાલેખ, મદિરાં, મૂર્તિયોં ઔર પરપરા સે સુની ગઇ કથાઓં કે આધારપર માલૂમ યહી હાતા હૈ, કિ ઈનમે' તથ્ય કા કુછ ન કુછ અંશ જરૂર હૈ. જાવા, કમ્ટેડિયા ઔર ભારત કે પ્રાચીન ગ્રંથાં ઔર શિલાલેખાં મે' જીસ અગસ્ત્ય કા ઉલ્લેખ હૈં, સંભવ હૈં, વડ એક થી વ્યક્તિ ન હેા— તૃદે જૂદે કઇ વ્યક્તિ એક હી નામ કે હાં; ક્યાંકિ અગસ્ત્ય ઋષિ કા ગાત્ર ભી તે પ્રચલિત હૈ. હા, સકતા હૈ કિ ઉસ ગેત્ર કે અન્ય લેગ ભી અગસ્ત્ય હી કે નામ સે પ્રસિદ્ધ હુએ હાં; તથાપિ ઈસમેં સ ંદેહ નહીં કે અગસ્ત્ય નામધારી ભારતવાસિયોં ને અપને દેશ કે દક્ષિણી ભાગે તથા કમ્ટેડિયા ઔર જાવા આદિ દૂર દેશાં મેં ભારતીય ધર્મોં કા પ્રચાર કરકે વહાં કે નિવાસિયાં કા ભારતીય સભ્યતા પ્રદાન કી,
કિતને પરિતાપ કી બાત હૈ કિ ઉન્હીં અગસ્ત્ય કે દેશવાસી હમ લેગ અબ કૂપમંડૂક બનકર દુર્ગતિ કે ગ મેં પડે હુએ સડ રહે હૈં.
* પ્રબુદ્ધ ભારત સે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034611 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1928 |
| Total Pages | 594 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 35 MB |