________________
રામ-નામ દલ વહ હૈ, જે અનન્ય–રામોપાસક હૈ.
ઇસ રામ-નામ કી મહિમા સર્વ પ્રથમ મહર્ષિ શ્રીવાલ્મીકિ મહામુનિને ઘેષિત કી, જિન કા આદિકાવ્ય “વાલ્મીકિ રામાયણ હૈ જિસે ચિકર વે અમરકવિ સંસાર કે “આદિકવિ કે સમુન્નત સિંહાસન પર સમાસીન હુએ. ફિર શ્રીશંકર ભગવાનને “ અધ્યાત્મ-રામાયણ કહી ઔર કવિ
ગોસ્વામી તુલસીદાસ ને તો સાથે સંસાર કો અપને અનૂકે કાવ્યામૃત કા રસાસ્વાદન હી કરા છેડા. ઇસ સમય સસાગરા પૃથ્વી મેં કૌન ઐસા સુહદય હૈ, જે તુલસી કી સુંદર ઔર સરસ કવિતા કા કોયલ નહીં?
મહાત્મા કબીરદાસ કહતે હૈ – આમ કહત કેટી તરત, જાકે તન નહીં ચામ; ખાલી જિજિયા પાર્ક, કાં ન ભજસિ સિયરામ.”
ભક્ત દાદુદયાલ કહતે હૈ – “રામ રામ કહતે રહૌ, જબ લગિ ઘટ મેં પ્રાન, કબહુ તો દીનદયાલ કે, ભનક પરંગી કાન.”
મુસલમાન-કુલ-દીપક, મહાકવિ રહીમ ખાનખાના કહતે હૈં “ધરિ ઉડાવત સીસ પૈ, કહ રહીમ કેહિ કાજ; જિહિ રજ ઋષિપત્ની તરી, તિહિ ત ગજરાજ.”
મુસલમાન મહાકવિ મૌલાના ધનજીર ગાતે હૈ, - રામ” કહને કી મઝા, જિસ કી જપર આ ગયા,મુક્તજીવન હો ગયા, ચારે પદારથ પા ગયા.' મરી' કે આઘાચાર્ય ઔર લખનૌ કે મશહૂર બાદશાહ સાજિદઅલીશાહ કી યહ ઠુમરી હૈઃ
(રાગ ખમ્માચ) રામ લખન પુલન બીનત લખિ, જાન, જાનકી રીઝિ ગઈ, પહિરાવત જૈમાલ રામ ક, રાજમંડલી ખી િગઈ; પરસુરામ કી આજ ભી, મનમાની મનસા સિઝિ ગઈ,
વાજિદઅલી સુનુ મેરી અલી, રાવન કી મહિમા છોઝિ ગઈ.” કહૈતક ગિનાબેં, હિંદુ તે કયા; અનેકાનેક મુસલમાન કવિયાં ને ભી રામનામ કી મહિમા ગાયી છે. સુના હૈ, એક મુસલમાન કવિને તુલસીકૃત રામાયણ કા શેરે મેં કહા છે, જે લખનઉ મેં ૭૫ ભી ગયી હૈ.
ભારત કે સુપ્રસિદ્ધ યવન-સમ્રાઃ શાહજહાં કે જ્યેષ્ઠ પુત્ર શાહજાદા દારાશિકહને વેદેપનિષદ કે સાથ-સાથ વાલ્મીકિ રામાયણ કા ભી અનુવાદ (ફારસી કે છંદ–-શેર મેં) ફારસી ભાષા મેં કરાયા થા. કાશી કે કવીન્સ કૅલેજ કે પ્રિન્સિપાલ સ્વનામધન્ય મહાત્મા ગ્રાઉસ સાહબ ને વાલ્મીકિ રામાયણ કી દેબદ્ધ અનુવાદ અંગરેજી મેં રચાર છપાયા થા. વહ અંગરેજી અનુવાદ યત્રતત્ર ઉપલબ્ધ હોતા હૈ.
યહ સબ કછ હૈ. પર ઇસ મહતી રામનામ કી મહિમા કે વિશ્વવ્યાપી પ્રચાર કા સારા શ્રેય મહાકવિ તુલસીદાસ કે હી છે. મહાત્મા મકસમૂલર સાહેબને વાલ્મીકિ રામાયણ કો તુલનાત્મક આલોચન કરકે યહ સિદ્ધ કિયા હૈ કિ રામ કી રામતા દરસાને મેં તુલસીદાસ વાલમીકિ સે બહુત ઉંચે પહેંચ ગયે હૈ.
એક દૂસરે પાદરી સાહેબ ને અકુલાકર યહ “સત્ય” કહ ડાલા હૈ કિ --“તુલસીકૃત રામાયણ કા પ્રચાર બાઇબલ સે કમ નહીં' છે.”
અસ્તુ. યદિ રામ-નામ કી મહિમા ગાયી જાયેગી, તો ક૯પાન્ત–પર્યત ભી વહ સમાપ્ત ન હોગી; કયાં કિ--“રામ ન સકહિ રામ ગુન ગાઈ. અતએ અબ હમ યહાં સંક્ષેપ મેં હી કુછ પંક્તિમાં લિખ કર ઈસ છેટે સે પ્રબંધ કે સમાપ્ત કરેંગે. - સંસર્ગ-દોષ એ “રામ' નામ મેં ભી કુછ દોષ આ ગયા છે. વહ યહ હૈ કિ યદ્યપિ ધર્માત્મા હિંદુ “રામ-નામ કે “સત્ય” માનતે હૈ, કિન્તુ યદિ કેઈ આદમી કીસિ મંગલ-કાર્ય મેં “રામનામ-સત્ય-હૈ અસા કહ દે, તે લાગે કે બહુત હી બુરા ઔર અશુભ માલૂમ હોગા ઔર વહ આદમી ઉસ મંગલ-સ્થાન સે અપમાનપૂર્વક નિકાલ બહાર કિયા જાયેગા. ઉસ બેચારે કે સાથ એસા બુરા વર્તાવ કયાં કિયા જાયેગા? ઇસ કા સીધા-સાદા ઉત્તર યહી હૈ, કિ યહ વાક્ય, અર્થાત “રામનામ સત્ય હૈ" કેવલ શવયાત્રા કે સમય હી લાગે કે મુખ એ ઉચ્ચારિત હોતા હૈ, અન્ય સમય નહીં; મગર મુદ્દે કો “રામ-નામ સુનાને સે કયા લાભ હૈ ? ઈસ પર “યામલ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com