Shubh Sangraha Part 02

SR No.: 034611
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhikshu Akhandanand
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay
Publication Year: 1928
Total Pages: 594
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 35 MB

Page 349

કાંગડી કે ગુરુકુલ
૪૫૧ બહુત સી સમ્પત્તિ પંજાબ-પ્રતિનિધિ સભા કે દાન કર દી.ઇસી સમ્પત્તિસે ગુરુકુલ કી નીંવ પડી. ફિર તો કમસે દેશને ગુરુકુલ કી બરાબર સહાયતા કી હૈ,ઇસકા પરિણામ યહ હુઆ હૈ, કિ ગુરુકુલ ઉત્તરોત્તર ઉન્નતિ કરતા ચલા ગયા હૈ. ઇસ સમય ગુરુકુલ-કોલેજ મેં ૨૨ ભવન ઔર દો બડે—બડે હાલ હૈ, ઇનમેં એકમેં પુસ્તકાલય આર દૂસરે મેં રસાયનશાલા હૈ. ઇસકે સિવા છ સૌ છાત્રો કે રહને યોગ્ય છાત્રાવાસ ભી તૈયાર હે ગયા હૈ.એક ભવન મેં ધનુર્વિદ્યા સિખલાઈ જાતી છે. કીડા શાલા ભી તૈયાર કી ગયી હૈ. ઇસ કે સિવા યજ્ઞ-શાલા, અતિથિશાલા, રબ્ધનશાલા, અધ્યાપકે કે નિવાસ-સ્થાન, ઔષધાલય ઔર ભોજનશાલા આદિ કે લિયે ભી અલગ-અલગ મકાન બને હુએ હૈ. કેવલ કાલેજ કે હી મકાને મેં પ૦ હજાર રુપયે ખર્ચ હુએ હોંગે. ગુરુકુલ કા અપના પ્રેસ ભી હૈ, ઇસ ૨૦ હજાર રુપયે કા સામાન હોગા. ઇસ મેં ગુરુકુલ કે પાય-ગ્રંથ ઔર અન્યાન્ય ઉપયોગી ગ્રંથ છSા કરતે હૈ.
પ્રવેશ-નિયમ છ સે આઠ વર્ષતક કી અવસ્થાવાલે બાલક ગુરુકુલ મેં ભત કિયે જાતે હૈ. ખાસ-ખાસ હાલત મે ૧૦ વર્ષતક કે બાલક ભી લે લિયે જાતે હૈ. ઇસ સે અધિક અવસ્થા કે તે કભી લિયે હી નહીં જાતે. પ્રત્યેક બાલક કે માતા-પિતા યા અભિભાવક કે યહ શર્માનામા લિખ દેના પડતા હૈ. કિ વે ઉસ બાલક કા ખ્યા ૨૫ વર્ષ કી અવસ્થાએ પહલે નહીં કરેગે.ગુરુકુલ-વિદ્યાલય મેં ૧૦ કક્ષાએં હૈ. ઇન સભી મેં પાસ હોતેચલે જાને પર છાત્ર કે કાલે જ ભતી કીયા જાતા હૈ.વહાં ૪ વર્ષ પઢને પર વહ સ્નાતક-શ્રેણીમેં પઢને જાતા હૈ. યહાં રહતે સમય બિના પૂરી પઢાઈ સમાપ્ત કિયે કોઈ છાત્ર ગુરુકુલ કે અધ્યક્ષ કી આજ્ઞા કે બિના ઘર નહીં જ શકતા-ડાં ઉસે જાને કી આજ્ઞા ભી માતા-પિતા યા અન્ય કિસી ગુરુજન કી બીમારી યા ઇસી પ્રકાર કે અન્ય આવશ્યક કાર્યો કે હી નિમિત્ત મિલતી હૈ. નહીં તે યહાં રહતે સમય ગવંઇ–ગાંવ યા શહરસે કે સરકાર નહીં રખના પડના ! હાં, પ્રત્યક્ષ અનુભવ કે લિયે અધ્યાપક ઇહે અપને સાથ કહીં લે જાય. તે ભલે હી લે જાયે. ત્રાં કે મહીને મેં એક બાર અપને અભિભાવક યા માતા-પિતા કે પાસ ચિઠ્ઠી લિખને કી આજ્ઞા મિલતી હૈ. ઉન્હે યહાં પઢતે સમય નિરામિષાહારી બ્રહ્મચારી હેકર રહના પડતા હૈ.
શિક્ષા–પ્રણાલી પ્રત્યેક બ્રહ્મચારી કે ગુરુકુલ મેં ૧૬ વર્ષ કી ઉમ્રતક શિક્ષા દી જાતી હૈ. ઇસકી દસ શ્રેણિયાં મેં સાંગોપાંગ વેદ, સંસ્કૃત–સાહિત્ય, અંગરેજી ભાષા ઔર સાહિત્ય, પદાર્થવિજ્ઞાન, દર્શન, અંક-ગણિત, બીજગણિત, વ્યાવહારિક ઔર સિદ્ધાન્તામક જ્યોમિતિ, વ્યવસાય-વાણિજ્ય, કૃષિ ઔર ચિકિત્સા-શાસ્ત્ર કી શિક્ષા દી જાતી હૈ. છઠ્ઠી શ્રેણી સે બાલકે કે અંગ્રેજી પઢાયી જાને લગતી હૈ ઔર તીસરી શ્રેણી સે હી વેદ કા અધ્યયન આરંભ હે જાતા હૈ. - નવેમ્બર મહિને સે પ્રત્યેક બ્રહ્મચારી કે કૃષિ કી શિક્ષા દી જાતી હૈ.ગુરુકુલ કે પાસવાલે ખેમે સે એક–એક ખંડ સબ વિદ્યાર્થિયાં કે દિયા જાતા હૈ, ઉસમેં વે અધ્યાપક કે ઉપદેશાનુસાર અપને હાથે ખેતી કરતે હૈ. ઇસ સે દે લાભ હેતે હૈ-એક તો ઉન કા સ્વાધ્ય ઉન્નત હોતા હૈ, દૂસરે ઉહેં કૃષિ કા વ્યાવહારિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત હેતા હૈ.
દિનચર્યા સવેરે ૪ બજે હી ગુરુકુલ કા ઘંટા બજતા હૈ.ઉસી સમય બડી ઉમરવાલે છાત્રોં કો શમ્યા છોડ દેવી પડતી હૈ. છોટે-છોટે છાત્રો કે લિયે ૪ બજે દુસરા ઘંટા બજતા હૈ, ઉસી સમય વે તેત્રપાઠ કરતે હુએ ગંગા-સ્નાન કરને જાતે હૈ. બહુત ઠંડા પડનેપર વે સ્નાનાગાર મેં હી નહાતેં છે. સ્નાન કે પહલે પ્રત્યેક બ્રહ્મચારી કે અધ્યાપક કે ઉપદેશાનુસાર વ્યાયામ કરના હોતા હૈ,ઇસકે બાદ પા સે ૬ બજે તક ઉન્હેં શાસ્ત્ર-વિધિ કે અનુસાર સંધ્યા, પ્રાર્થના, ઉપાસના ઔર હવન કરના પડતા હૈ. ફિર પાઠ શુરુ હો જાતા હૈ, ઇસકે બાદ ઉન્હ ખાને કે લિયે છુટી મિલતી હૈ. યહાં કભી કોઈ છાત્ર માંસ નહીં ખા સકતા. ભોજન કે બાદ ઉન્હેં છેડી દેર વિશ્રામ કરને દિયા જાતા હૈ. ઈસી સમય કોઈ-કોઈ પુસ્તકાલયસે પુસ્તક લેકર પઢતે હૈ. દિન કો કભી કે સોને નહીં પાતા. આ બજે સબ કો દૂધ પીને કે મિલતા હૈ.
પૌને તીન બજેસે ફિર પાઠ શુરુ હોતા હૈ ઔર ૪ બજે સમાપ્ત હો જાતા હૈ, તબ સબ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat