________________
ભગવાન રામ
૪૯
લીલા દેખને કા હમેં અધિકાર નહીં હૈ? પરંતુ દુઃખ ઔર ડર કે કારણ મેરી જુબાન ન ખુલી. રાયસાહબ અપની ગાંડી લેકર ચલે ગયે. હજારાં હિંદુઓ તે યહ દૃશ્ય દેખા; પરંતુ રાયસાહબ કે ખિલાફ કિસી કી જુબાન ન ખુલી. મૈં ભગવાન કી લીલા દેખને આયા થા. મેરા બચ્ચા ભ ઇસીલિયે આયા થા; પરંતુ અપની હી યહુ લીલા દેખકર સંસાર મેરી આંખાં મે શૂલ કી તરહ ખટકને લગા. હૈ રામ! તુમને યહ ક્યા કિયા! મૈં યહ સાચ હી રહા થા, કિ એક તરફ સે આવાજ આયી:--‘પરે હટા, પરે હટા, સ્વરૂપ આ રહે હૈ.' એક નવયુવક હિંદુ તે, જો સેવા–સમિતિ કા સ્વયં-સેવક માલૂમ હેાતા થા, મેરી પીઠ મેં એક હંટર માર્કર કહા:-હટાઓ ઇસ લાશ કે। ! રાસ્તા સાફ કરેા.' મૈંને અપને કલેજે કે ટુકડે કે ઉઠાકર છાતી સે લગાયા ઔર સક સે દૂર લે જા કર ઉસે હાશ મેં લાને ક ચેષ્ટા કરને લગા. લડકે કી ટાંગ સે ખૂન અહ રહા થા, મેરે ચારે એર બહુત સે લેગ જમા હે। ગયે;પરંતુ ઉનમે કાઇ અસા ન થા, જે મેરી કુછ ભી સહાયતા કરતા. થાડી હી દેર કે બાદ ઉસ જગહ એક પાદરી સાહબ આયે. ઉન્હે ંને મેરી એર દેખા, ઔર ખેલે:- ‘ઇસ તરહ કયા તુમ લડકે કી જાન લે લેના ચાહતે હૈ ? ઇસે ઉડ્ડાએ ઔર તુરત અસ્પતાલ લે જાએ.' મૈને આંખાં મેં આંસૂ ભરકર કહા:--‘હુજૂર ! આપ કહતે । સચ હૈ", મગર અસ્પતાલ દૂર હૈ. મૈં કિસ તરહ લે જાઉં ?' પાદરી સાહબ કા મુઝપર દયા આગમી. ખેલે:-ધબરાએ મત, મેરી ગાડી ખડી હૈ. ઉસી મે* બૈઠ જાએ. ' મૈં ઉઠા ઔર અપને મેહેાશ લડકે કે ગાડીપર સવાર કરાયા. કાચવાન ને ઘડે કા તડાર્ક કે સાથ હંટર મારા ઔર ગાડી તુરન્ત હી અસ્પતાલ કી તરફ રવાના હૈ। ગયી. પાદરી સાહબ ને રાસ્તે મે' મુઝસે કુછ ભી ન કહા; પરંતુ મેરે હ્રદય કા સિંહાસન, જહાં ‘ભગવાન રામ કી' મૂતિ સ્થાપિત થી, કુછ-કુછ હિલને લગા. મુઝે ઐસા માલૂમ હેાને લગા, કિ રામ કી જગહ વહાં એક ઔર હી મૂર્તિ વિરાજમાન . હૈ. અસ્પતાલ મેં જો દિન ગુજારે, ઉનકી કથા બહુત લમ્બી હૈં. એક માસ કે બાદ મેરા બચ્ચા અચ્છા હૈાકર અસ્પતાલ સે ધર આયા. ઇસ એક મહીને મેં મૈં તે ઔર મેરી પત્ની ને જો–જો તકલીફ ઉડ્ડાયી; ઉનકા યદિ વર્ણન કરૂં તે હિંદુમાત્ર કી આંખેં શસે નીચી હા જાયે'ગી.
"
યહાંપર મૈં કૈવલ એક હી બાત સુનાના ઠીક સમઝતા હૂઁ, જે પાદરી સાહબ મેરે બચે કા અસ્પતાલ પંડ્યા આયે થે, મેરે બચ્ચે કી બિમારી કે દિનાં મે ભી પાંચ છેઃ વાર ઉસી ખબર લેને ગધે; પર જિત રાયબહાદુર સાહબ કી ગાડી સે ઉસકી ટાંગ ટૂટી થી, ઉન્હાંને શાયદ હી કભી ઇસ ઘટના કા યાદકિયા ન હેાગા.
ઇસ ઘટના કા હુએ ૧૦ વર્ષોં હા ગયે. મેરા લડકા અબ મેરે પાસ નહીં રહતા, પાદરી સાહબ ને ઉસે મિશનસ્કૂલ મેં દાખિલ કરા દિયા થા. અબ વહ એન્ટ્રન્સ પાસ કર કે એક વાય૦ એ મે' પઢ રહા થા. ઉસકી ઈતની ઉન્નત દેખકર મેરે ચિત્ત મેં પ્રસન્નતા કી અપરિમિત લહરે ઉડા કરતી થીં. મેરે હ્રદય કે સિંહાસન સે રામ કી મૂત્તિ બિલ્કુલ ઉઠે ગયી થી ઔર ઉસકી જગહ પ્રભુ ઈસા મસીહ વિરાજમાન હૈ। ચૂકે થે. ધીરે-ધીરે મેરે એટેને ખીએ જ઼ી પરીક્ષા પાસ કર લી ઔર પાદરી સાટુબ કી સિફારિશ સે વહુ પુલિસ વિભાગ મેં નૌકર ભી હા ગયા. યહુ ૧૫ વર્ષે ખીતતે હુએ મુઝે કુછ ભી માલૂમ ન હુઆ. મૈં તમામ પિછલી ખાતે ભૂલ ગયા. ઇસ બીચ મેં હર સાલ રામનૌમીપર ભગવાન રામ કા જુલૂસ મેરી દૂકાન કે આગે સે નિકલતા રહા; પર મૈને કભી ઉસકી તરફ ધ્યાન ભી નહીં દિયા. ખાજો કી આવાજ સે મેરે દિલપર કુછ ભી અસર નહીં પડતા થા ઔર જુલૂસ કી જય-ધ્વનિ મેરે હાથ સે મેરી રાંપી કે અલગ નહી કર સકતી થી.
જબતક મેરા લડકા પઢતા રહા, તખતક જૂતે બનાકર અપના ગુજારા કરતા રહા; પર · જખ નૌકર હા ગયા ઔર ઉસને અપને રહને કે લિયે અલગ કાઢી લે લી, તબ મૈં ભી ઉસકે પાસ હી રહને લગા. મૈં અબ ખૂઢા હૈ। ગયા થા ઔર મેરી સ્ત્રી ભીખુઢિયા હૈ। ચૂકી થી. હમ દોનેાં અપને ભેટ કે પાસ હી રહતે થે. ઉસકી હર તરહ સે સેવા કરતે થે; પરંતુ સ્ત્રી એટ કા નિગાહે... હમેં કુછ ભી બદલતી હુઈ માલૂમ પડને લગી. કભી-કભી વહ હમે' ક્રે-બુઢિયા, સુસ્ત, કાહિલ આદિ શબ્દ ભી કહને લગા.
યહી રામનૌમી કે દિન થે. મિસ્ટર ડેવિડ (યહ મેરી
આંખાં કે તારે કા નામ હૈ) ખુશા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com