Page Text
________________
૪૧૧
wત ૧૩ 35A AWA
શ્રીરામચરિત્ર ઔર વર્તમાન હિદજાતિ દ્વારા ઉસકો મમતક દુઃખ પહુંચા રહે હૈ! વહ હમેં દેખકર લજજા સે જમીન મેં ગડા જા રહા છે. શર્મ સે આએંતક ઉપર નહીં ઉઠા સકતા ! ! !
આતતાયી, અન્યાયી, અત્યાચારી ઔર ઉખલ શાસકગણુ ભી એરસ્તે પર હાથ નહીં ઉઠાતે; શાયદ ઇસી કારણ હમને ભી સ્ત્રી બનના આરંભ કિયા થા. સ્ત્રી બનકર અધિક રક્ષા પ્રાપ્ત કરને કે અભિપ્રાય સે હી શાયદ હમને પૂજા કી ઇસ પરિપાટી કા આવિર્ભાવ કિયા થા ! ઉખલ ઔર અન્યાયી રાજાએ કા આજ્ઞાપાલન કરતે કરતે તથા ઉનકી ખુશામદ-પસંદી ઔર નિયમ-વિહીનતા ઉનકી અસ્થિરતા ઔર અનિયંત્રિત કર્યો કે અવલોકન કરકે હી, શાયદ હમને ઈશ્વર કે ભી એક દૂસરા અનિયત્રિત ઔર ઉછુંબલ રાજા માન રહ્યા હૈ ઔર ઇસીલિયે ઉસકી ખુશામદ ઔર સ્તુતિ કિયા કરતે હૈ; પરંતુ રામ કર્તવ્ય-પથ કે દિખલાને કે લિયે,જાતિ ઔર ધર્મ કી રક્ષા કરને કે લિયે અવતરિત હુઆ થા; સ્તુતિ ઔર ખુશામદ કરને કે લિયે—લીલા કરને યા ભવસાગરસે પાર ઉતારને કે લિયે નહીં, દેવતાઓદ્વારા સ્તવિત હોને તથા અપને ઇશ્વરત્વ કે સંબંધ મેં યાદ દિલાયે જાનેપર વહ સ્વયં હી કહતા હૈ–“ગરમાનં માનુષં મળે નામં પાથાન' (મૈ અપનેકે દશરથ કા પુત્ર રામ નામ કા એક મનુષ્ય સમઝતા હું.)
કર્તવ્યશન્ય પરાધીન જતિયાં હી હમારી તરહ ઈશ્વર કી પૂજા કરતી હૈ. વીર ઔર બલવાન જાતિય કભી પંગુ ઔર અપાહિજ બનકર ઈશ્વર કી આરાધના નહીં કરતી. બલવાન ઔર કર્મવીર બનના-યથાર્થ મનુષ્ય બનના હી રામ કી અસલ પૂજા હૈ.
રામ મનુષ્ય ઔર પૂર્ણમનુષ્ય થા. વહ મનુષ્યત્વ કે આદર્શ ઔર આર્ય–સભ્યતા ઔર સંસ્કૃતિ કા વ્યક્તિકરણ-ઉસકા છતા જાગતા ચિત્ર થા. વહ આ કી મૂર્તિમાન જાતીય આત્મા થા. રામ કે સ્વરૂપ મે,આ કી સમસ્ત કામનાઓં ઔર અભિલાષાઓં ને ઉનકે જીવન કે બેય ઔર આદર્શ તથા ઉનકી સારી શુભ કલ્પનાઓ ને પાર્થિવ રૂપ ધારણ કિયા થા. વહ એક જીવન–આર્ય– જાતિ કા ભૂત, વર્તમાન ઓર ભવિષ્ય જીવન-સભી કુછ થા. ઉસ એક મનુષ્ય કે જીવન મેં સમસ્ત આ કો અપની જાતીય આત્મા કી ઝાંકી હુઈ થી. - વર્તમાન સમય મેં ભી હમ બેશક રામ કી પૂજા કરતે હૈ, હમ રામચરિત્ર કા પાઠ ઔર ઉસ કે અભિનય ભી કરતે હૈ; પરંતુ હમ રામચરિત્ર કે વાસ્તવિક રહસ્ય સે અનભિજ્ઞ હૈ: હમારી પૂજા-તુતિ ઔર અભિનય સે રામચરિત્ર કી વાસ્તવિક મહત્તા,રામ કા યથાર્થ સંદેશ કદાપિ પ્રકટ નહીં હતા.ઈ કા એકમાત્ર કારણ હમારા જ્ઞાન-હીનતા હી હૈ.શ્રીરામચરિત્ર કે આરંભ મેં હી આદિકને રામચરિત્ર કે વાસ્તવિક રહસ્ય, રામ કે યથાર્થ સંદેશ કી સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા કર દી હૈ. મહર્ષિ નારદ કે સાથ આદિકવિ કા પ્રથમ પ્રશ્ન યહી હૈ:कोविस्मिन्प्र तं लोके गुणवान्कश्ववीर्यवान् । धर्मज्ञश्च कृतज्ञश्च सत्यवाक्यो दृढव्रतः॥ चारत्रेण च को युक्तः सर्वभूतेषु को हितः। विद्वान्कः कः समर्थश्च कश्चैक प्रियदर्शनः॥ आ मवान्को जितक्रोधो द्युतिमान् कोऽनसूयवः । कस्य विभ्यात देवाश्च जात-रोपस्य संयुगे।।
અર્થાત્ ઈસ સંસાર મેં ગુણવાન ઔર વીર્યવાન કૌન હૈ ? ધર્મ, કૃતજ્ઞ, સત્યવાદી ઔર દઢત્રત કૌન હૈ ? ચરિત્રવાન ઔર સભી પ્રાણિ કા હિત કરનેવાલા કૌન હૈ? કૌન પુરુષ વિદ્વાન, સામર્થવાન ઔર પ્રિયદર્શન છે? આત્મવાન, ઘતિમાન ઔર મત્સર-રહિત કૌન હૈ ? કિસને
ધ કે છત લિયા હૈ ઔર રણભૂમિ મેં કિસકે કુપિત હોને પર દેવતા ભી ભીત હોતે હૈ ? (પાઠક ઈન પક્તો કે જરા ધ્યાનપૂર્વક પઢના ઔર “વીર્યવાન, ” “ દઢત્રત,” “ચરિત્રવાન,”
વિદ્વાન, ” “ સામર્થ્યવાન” ઔર “આત્મવાન” ઈત્યાદિ શબ્દ પર વિચાર કરના.) કહને કા તાત્પર્ય યહ, કિ વાલ્મીકિ દિવ્ય ઔર પુરુષાર્થપૂર્ણ ગુણે કી એક સૂચિ બનાકર નારદ સે પૂછતે
, કિ યહ સબકે સબ ગુણ એકસાથ કિસ મનુષ્ય કે અલંકૃત કર રહે છે? નારદ કા ઉત્તર ભી ધ્યાનપૂર્વક મનન કરને યોગ્ય હૈ. ઇસ સે વિદિત હેતા હે, કિ હમારે પૂર્વ કા મનુષ્યત્વ કા આદર્શ કયા થા. વહ કૌન સે ગુણ કે પસંદ કરતે થે ઔર કિસ પ્રકાર કા જીવન બિતાના ચાહતે થે. નારદજી કહતે હૈં – बहयो दुर्लभाश्चैव ये त्वया कीर्तिता गुणाः। मुने वक्ष्याम्यहं बुद्धया तैर्युक्तः श्रूयतां नर ॥ इक्ष्वाकु-वंश-प्रभवो रामो नाम जनैः भुतः। नियतात्मा महावीर्यो द्युतिमान्धृतिमान्वशी ॥
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034611 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1928 |
| Total Pages | 594 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 35 MB |